Biblia — Mbalula ya Nsi-Ntoto ya Mpa
553 111 24MB
Kongo Pages [2124] Year 2015
Recommend Papers
![Ya / Ya Da [1 ed.]
9786050381849, 9786050381863](https://ebin.pub/img/200x200/ya-ya-da-1nbsped-9786050381849-9786050381863.jpg)
File loading please wait...
Citation preview
BIBLIA MBALULA YA NSI-NTOTO YA MPA
Biblia yai kele ya
BIBLIA MBALULA YA NSI-NTOTO YA MPA
Bo Me Balula Yo na Kulanda Bandinga ya Kisina na KOMITE YA BIBLIA—MBALULA YA NSI-NTOTO YA MPA —Kubasika ya 2013— Kubasika ya 2015 na Kikongo
“Yehowa [565 , YHWH] Mfumu ya Kuluta Nene me tuba nde: ‘ . . . Tala! Mono ke ganga zulu ya mpa mpi ntoto ya mpa; mpi mambu ya ntama ta kwisa ve na mabanza, yo ta kwisa mpi ve na ntima.’ ” —Yezaya 65:13, 17; tala mpi 2 Piere 3:13.
˘ 2015
Bisika Bafoto Me Katuka:
WATCH TOWER BIBLE AND TRACT SOCIETY OF PENNSYLVANIA
Lutiti 2080: Na zulu: Kitini ya Mukanda, Foto ya ˘ Israel Museum, Yeruzalemi
100 Watchtower Drive Patterson, NY 12563-9204 U.S.A. Biblia—Mbalula ya Nsi-Ntoto ya Mpa BAMBASISI WATCHTOWER BIBLE AND TRACT SOCIETY OF NEW YORK, INC. Wallkill, New York, U.S.A.
Bo me basisaka yo na mvimba to na ndambu na bandinga kuluta 130. Sambu na kuzaba bandinga yonso yina bo me basisaka yo, kota na www.jw.org. Ntalu ya Kimvuka ya Mbalula ya Nsi-Ntoto ya Mpa ya Bo Me Niemaka kele: 217844 067 Kuniemama ya 2016
Na nsi: Na nswa ya Institut Ben-Zvi; muntu kangaka foto: Ardon Bar-Hama Lutiti 2082: ˘ The Trustees of the Chester Beatty Library, Dublin Lutiti 2084: Kitini ya Mukanda, Foto ya ˘ Israel Museum, Yeruzalemi Lutiti 2086: ˘ The British Library Board (G.12161) Lutiti 2090: Na diboko ya kimama: Yo me katuka na mukanda A Pre-Massoretic Biblical Papyrus, ya Stanley A. Cook, M. A. ( 1903) Lutiti 2091: Yo me katuka na The Codex Alexandrinus in Reduced Photographic Facsimile, 1909, na nswa ya British Library
Mukanda yai kele ve ya kuteka. Kubasika na yo kele mosi ya mitindu ya kisalu ya Bambangi ya Yehowa ya kulonga bantu Biblia na ntoto ya mvimba. New World Translation of the Holy Scriptures Kongo (nwt-MK)
4-7-1 Nakashinden, Ebina City, Kanagawa-Pref, 243-0496 Japan
nwt-MK 161118
Made in Japan Yo Me Niemama na Japon
Mambu ya Luyantiku ya Ndinga ya Nzambi Biblia kele ti nsangu to ndinga ya Nzambi sambu na beto bubu yai. Yo ke songaka beto mutindu ya kuzinga mbote mpi mambu ya beto fwete sala sambu Nzambi kundima beto. Yo ke pesaka mpi bamvutu na bangiufula yai:
1. Nzambi kele nani?
2. Inki mutindu nge lenda longuka mambu ya Nzambi?
3. Banani sonikaka Biblia?
4. Keti Biblia kele sikisiki na mambu ya siansi?
5. Inki kele nsangu ya Biblia?
6. Inki mambu Biblia tubaka na ntwala sambu na Mesia?
7. Inki mambu Biblia tubaka na ntwala sambu na bilumbu na beto?
8. Keti Nzambi muntu kele na kisina ya bampasi ya bantu?
9. Sambu na nki bantu ke monaka mpasi?
10. Inki mambu Biblia ke sila sambu na bilumbu ke kwisa?
11. Inki ke kuminaka muntu kana yandi me fwa?
12. Inki kivuvu beto lenda vanda ti yo sambu na bafwa?
13. Inki Biblia ke tubaka sambu na kisalu?
14. Inki mutindu nge lenda sadila bima na nge?
15. Inki mutindu nge lenda vanda na kiese?
16. Inki mutindu nge lenda nunga basusi?
17. Inki mutindu Biblia lenda sadisa dibuta na nge?
18. Inki mutindu nge lenda kwenda pene-pene na Nzambi?
19. Inki mambu kele na mikanda ya Biblia?
20. Inki mutindu nge lenda baka mambote mingi ntangu nge ke tanga Biblia?
MUTINDU YA KUZWA BAVERSE YA BIBLIA Biblia kele kimvuka ya tu-mikanda 66. Bo me kabulaka yo na bitini zole: Masonuku ya Kiebreo mpi ya Kiarameye (“Kuwakana ya Ntama”) mpi Masonuku ya Kigreki (“Kuwakana ya Mpa”). Bo me kabulaka konso mukanda ya Biblia na bakapu mpi baverse. Kana bo me tubila verse mosi, ntalu ya ntete yina kele na nima ya zina ya mukanda yina kele kapu, mpi ntalu to bantalu yina me landa kele verse to baverse. Mu mbandu, Kuyantika 1:1 ke tendula mukanda ya Kuyantika kapu ya 1, verse ya 1. 5
Ngiufula 1
Nzambi kele nani?
“Bika bantu kuzaba nde nge, yina zina na nge kele Yehowa, nge mpamba kele Muntu ya Kuluta Zulu na ntoto ya mvimba.” Nkunga 83:18
[Lutiti 985]
“Beno zaba nde Yehowa kele Nzambi. Yandi muntu salaka beto, mpi beto kele bantu na yandi.” Nkunga 100:3
[Lutiti 1000]
“Mono kele Yehowa. Yo yina zina na mono; mono ke pesaka ve nkembo na mono na muntu ya nkaka, mono ke pesaka mpi ve lukumu na mono na biteki.” Yezaya 42:8
[Lutiti 1201]
“Konso muntu yina ke binga zina ya Yehowa ta guluka.” Baroma 10:13
[Lutiti 1832]
“Ya kieleka, konso nzo kele ti muntu yina ke tungaka yo, kansi Nzambi muntu tungaka bima yonso.” Baebreo 3:4
[Balutiti 1935, 1936]
6
“Beno tombula meso na beno na zulu mpi beno mona. Nani me salaka bima yai? Yo kele Muntu yina ke basisaka makesa na yo na kutadila ntalu na yo; yandi ke bingaka yo yonso na zina na yo. Sambu na ngolo na yandi ya mingi kibeni mpi na ngolo na yandi ya ke pesaka boma, ata mosi ve na kati na yo me konda.” Yezaya 40:26
[Lutiti 1197]
Ngiufula 2
Inki mutindu nge lenda longuka mambu ya Nzambi?
“Mukanda yai ya Nsiku fwete katuka ve na munoko na nge, mpi nge fwete tanga yo na ndinga ya nsi mpimpa ti mwini, sambu na kuzitisa mbote-mbote mambu yonso ya bo me sonika na mukanda yina; mpidina nge ta nunga, mpi nge ta sala mambu na mayele.” Yozue 1:8
[Lutiti 384]
“Bo landaka kutanga mukanda yina na ndinga ya ngolo, Nsiku ya Nzambi ya kieleka, bo vandaka kutendula yo pwelele mpi kupesa ngindu na yo; mpidina bo sadisaka bantu na kubakisa mambu yina bo vandaka kutanga.” Nehemia 8:8
[Lutiti 806]
“Kiese na muntu yina ke tambulaka ve na kulanda ndongisila ya bantu ya mbi . . . , kansi yandi ke vandaka na kiese na nsiku ya Yehowa, mpi yandi ke tangaka nsiku na yandi na ndinga ya nsi mpimpa ti mwini. . . . Konso kima yina yandi ke sala ta nunga.” Nkunga 1:1-3
[Lutiti 903]
“Filipo kwendaka ntinu na lweka na yo mpi waka muntu yina ke tanga mukanda ya mbikudi Yezaya na ndinga ya ngolo, mpi yandi tubaka nde: ‘Keti nge ke zaba kibeni mambu ya nge ke tanga?’ Yandi tubaka nde: ‘Ya kieleka, inki mutindu mono lenda zaba kana muntu kutendudila mono ve?’ ” Bisalu 8:30, 31
[Lutiti 1777]
8
“Bikalulu na yandi ya ke monikaka ve ke monanaka pwelele tuka lugangu ya nsi-ntoto, sambu yo ke monanaka na bima yina yandi salaka, disongidila ngolo na yandi ya kukonda nsuka mpi Kinzambi na yandi, yo yina bo kele ve ti kima ya kutuba.” Baroma 1:20
[Lutiti 1819]
“Yindulula mambu yai; kudipesa ya mvimba na yo, sambu bantu yonso kumona pwelele nde nge ke kwenda na ntwala.” 1 Timoteo 4:15
[Lutiti 1920]
“Beto tudila bankaka dikebi sambu na kupusa bo na kumonisa zola mpi na kusala bisalu ya mbote, beto yambula ve kuvukana kumosi.” Baebreo 10:24, 25
[Lutiti 1944]
“Kana muntu mosi na kati na beno me konda mayele, bika yandi landa kulomba na Nzambi, sambu yandi ke kabaka mingi na bantu yonso mpi kukonda kunganina, mpi Nzambi ta pesa yandi yo.” Yakobo 1:5
9
[Lutiti 1951]
Ngiufula 3
Banani sonikaka Biblia?
“Moize sonikaka mambu yonso yina Yehowa tubaka.” Kubasika 24:4
[Lutiti 165]
“Daniele lalaka ndosi mpi yandi monaka bambona-meso ya ntu na yandi ntangu yandi vandaka kulala na mbeto na yandi. Na nima yandi sonikaka ndosi yina; yandi sonikaka disolo ya mvimba ya mambu yina.” Daniele 7:1
[Lutiti 1465]
“Ntangu beno ndimaka ndinga ya Nzambi, yina beno waka na beto, beno ndimaka yo ve bonso ndinga ya bantu, kansi mutindu yo kele kibeni, bonso ndinga ya Nzambi.” 1 Batesalonika 2:13
[Lutiti 1910]
“Masonuku yonso kele ya kupemama na Nzambi mpi yo kele mfunu sambu na kulonga.” 2 Timoteo 3:16
[Lutiti 1927]
“Mbikudulu me kwisaka ve ata mbala mosi na luzolo ya muntu, kansi bantu tubaka mambu yina me katuka na Nzambi mutindu mpeve santu vandaka kutwadisa bo.” 2 Piere 1:21
[Lutiti 1966]
10
Ngiufula 4
Keti Biblia kele sikisiki na mambu ya siansi?
“Yandi me tandulaka zulu ya ndambu ya nordi na kisika ya mpamba, yandi me tulaka ntoto na zulu ya kima ve.” Yobi 26:7
[Lutiti 867]
“Bamasa yonso ke kulumukaka na nzadi-mungwa, kansi nzadi-mungwa ke fulukaka ve. Na kisika yina bamasa ke katukaka sambu yo kulumuka, yo ke vutukaka kuna sambu yo kulumuka diaka.” Longi 1:7
[Lutiti 1106]
“Kele ti Muntu yina ke zingaka na zulu ya nkongolo ya ntoto.” Yezaya 40:22
[Lutiti 1197]
Ngiufula 5
Inki kele nsangu ya Biblia?
“Mono ta tula kimbeni na kati na nge ti nkento mpi na kati ya mwana na nge ti mwana na yandi. Yandi ta niata ntu na nge mpi nge ta tatika yandi na dikulu.” Kuyantika 3:15
[Lutiti 47]
“Na nzila ya mwana na nge makanda yonso ya ntoto ta kudibakila lusakumunu sambu nge me wa ndinga na mono.” Kuyantika 22:18
[Lutiti 72]
“Kimfumu na nge kukwisa. Luzolo na nge kusalama na ntoto, bonso na zulu.” Matayo 6:10
[Lutiti 1579]
“Ntama mingi ve, Nzambi yina ke pesaka ngemba ta niata Satana na nsi ya makulu na beno.” Baroma 16:20
[Lutiti 1840]
“Ntangu Nzambi ta tula bima yonso na nsi na yandi, Mwana yandi mosi mpi ta kuditula na nsi ya Muntu yina tulaka bima yonso na nsi na yandi, sambu Nzambi kuvanda bima yonso sambu na bantu yonso.” 1 Bakorinto 15:28
[Lutiti 1861]
12
“Bo pesaka balusilu na Abrahami mpi na mwana na yandi . . . , Kristu. Diaka, kana beno kele bantu ya Kristu, beno kele kibeni bana ya Abrahami.” Bagalatia 3:16, 29
[Balutiti 1883, 1884]
“Kimfumu ya nsi-ntoto me kuma Kimfumu ya Mfumu na beto mpi ya Kristu na yandi, mpi yandi ta yala bonso Ntotila mvula na mvula.” Kusonga 11:15
[Lutiti 1993]
“Ebuna, bo losaka dragoni ya nene na nsi, nioka ya ntama, yina bo ke bingaka Diabulu mpi Satana, yina ke kusaka ntoto ya mvimba; bo losaka yandi na ntoto, mpi bo losaka yandi na nsi ti bawanzio na yandi.” Kusonga 12:9
[Lutiti 1994]
“Yandi simbaka dragoni, nioka ya ntama, yina kele Diabulu mpi Satana, mpi yandi kangaka yandi bamvula 1 000.” Kusonga 20:2
13
[Lutiti 2003]
Ngiufula 6
Inki mambu Biblia tubaka na ntwala sambu na Mesia? MBIKUDULU
KULUNGANA
“Nge, O Betelemi Efrata, . . . muntu yina ta vanda mfumu na Izraele sambu na mono ta basika na nge.” Mika 5:2
[Lutiti 1525]
“Ntangu Yezu butukaka na Betelemi ya Yudea na bilumbu ya ntotila Erode, bantu ya ke zabisaka makwisa na nsadisa ya bambwetete katukaka na Esti mpi kwisaka na Yeruzalemi.” Matayo 2:1
[Lutiti 1572]
“Bo ke kabula bilele na mono bo na bo, mpi bo ke budila bilele na mono zeke.” Nkunga 22:18
[Lutiti 921]
“Ntangu basoda tulaka Yezu na zulu ya nti, bo bakaka bilele na yandi ya zulu mpi kabulaka yo na bitini iya. . . . Kansi, lele yina ya kati vandaka ve ya kutunga, yo vandaka kaka lele mosi katuka na zulu tii na nsi. Yo yina bo tubaka bo na bo nde: ‘Beto pasula yo ve, kansi beto budila yo zeke sambu na kuzaba kana yo ta vanda ya nani.’ ” Yoane 19:23, 24
[Lutiti 1756]
14
MBIKUDULU
KULUNGANA
“Yandi ke tanina mikwa na yandi yonso; bo me buka ve ata mukwa na yandi mosi.” Nkunga 34:20
[Lutiti 933]
“Ntangu bo kumaka na Yezu, bo monaka nde yandi fwaka dezia, yo yina bo bukaka ve makulu na yandi.” Yoane 19:33
[Lutiti 1757]
“Bo tobulaka yandi sambu na mbi na beto.” Yezaya 53:5
[Lutiti 1222]
“Soda mosi tobulaka yandi mpanzi ti dikonga, mpi na mbala mosi menga ti masa basikaka.” Yoane 19:34
[Lutiti 1757]
“Bo pesaka mono lufutu na mono, mbongo 30 ya bibende.” Zekaria 11:12, 13 [Lutiti 1560]
“Ebuna, mosi na kati ya bantumwa 12, yina bo vandaka kubinga Yudasi Iskariote, kwendaka na bamfumu ya banganga-nzambi mpi tubaka nde: ‘Inki beno ta pesa mono sambu mono tekila beno yandi?’ Bo silaka na kupesa yandi mbongo 30 ya bibende.” Matayo 26:14, 15; 27:5 [Balutiti 1617, 1620]
15
Ngiufula 7
Inki mambu Biblia tubaka na ntwala sambu na bilumbu na beto?
“Insi mosi ta nwanisa insi ya nkaka mpi kimfumu mosi ta nwanisa kimfumu ya nkaka . . . Mambu yai yonso kele luyantiku ya bampasi.” Matayo 24:7, 8
[Lutiti 1612]
“Bambikudi mingi ya luvunu ta basika mpi ta kusa bantu mingi; mpi sambu kikalulu ya kufwa bansiku ta kuma mingi, zola ya bantu mingi ta mana.” Matayo 24:11, 12
[Lutiti 1612]
“Ntangu beno ta wa makelele ya bitumba mpi bansangu ya bitumba, beno tekita ve na boma; mambu yai fwete salama, kansi yina kele ntete ve nsuka.” Marko 13:7
[Lutiti 1651]
“Ntoto ta nikana ngolo, mpi nzala ti kipupa ta vanda na bisika ya mutindu na mutindu; mpi yo ta vanda ti mambu ya ke pesa boma mpi bidimbu ya nene ta vanda na zulu.” Luka 21:11
[Lutiti 1709]
16
“Na bilumbu ya nsuka bantangu ya mpasi mpi ya nku ta vanda. Sambu bantu ta vanda bantu ya ke kudizolaka, bantu ya ke zolaka mbongo, bantu ya ke kudikumisaka, bantu ya lulendo, bantu ya ke vwezaka, bantu ya ke lemfukaka ve na bibuti, bantu ya ke pesaka ve matondo, bantu ya me konda kwikama, bantu ya ke zolaka ve bantu ya nkaka, bantu ya ke zolaka ve kuwakana, bantu ya ke kusilaka bankaka makambu, bantu ya me konda kudiyala, bantu ya nku, bantu ya ke zolaka ve mambu ya mbote, bantu ya ke tekaka bankaka, bantu ya ntungolo, bantu ya me fuluka ti lulendo, bantu ya ke zolaka biese na kisika ya kuzola Nzambi, bantu ya ke monanaka nde bo ke zolaka mambu ya Nzambi, kansi bo ke buyaka ngolo ya mambu yina.” 2 Timoteo 3:1-5 [Lutiti 1926]
17
Ngiufula 8
Keti Nzambi muntu kele na kisina ya bampasi ya bantu?
“Ngindu lenda kwisila ve ata fioti Nzambi ya kieleka na kusala mambu na nku yonso, ngindu lenda kwisila ve ata fioti Nkwa-Ngolo Yonso na kusala mambu ya mbi!” Yobi 34:10
[Lutiti 880]
“Kana muntu ke kutana ti mumekamu, yandi tuba ve nde: ‘Nzambi ke meka mono.’ Sambu Nzambi lenda mekama ve na mambu ya mbi, mpi yandi mosi ke mekaka ve ata muntu mosi.” Yakobo 1:13
[Lutiti 1952]
“Beno . . . losa basusi na beno yonso na yandi sambu yandi ke kudibanzaka sambu na beno.” 1 Piere 5:7
[Lutiti 1964]
“Yehowa ke sukinina ve na kulungisa lusilu na yandi, mutindu bantu ya nkaka ke yindulaka, kansi yandi ke monisila beno ntima ya nda, sambu yandi ke zola ve nde ata muntu mosi kufwa, kansi yandi ke zola nde bantu yonso kubalula ntima.” 2 Piere 3:9
[Lutiti 1968]
18
Ngiufula 9
Sambu na nki bantu ke monaka mpasi?
“Bantu ya ntinu ke nungaka ve ntangu yonso na nsaka ya kubaka ntinu, bantu ya ngolo ke nungaka ve ntangu yonso na bitumba, bantu ya mayele ke zwaka ve ntangu yonso madia, bantu ya ngangu ke vandaka ve ntangu yonso na bimvwama, bantu yina kele ti nzayilu ke nungaka ve ntangu yonso, sambu ntangu mpi mambu ya kukonda kukana ke kuminaka bo yonso.” Longi 9:11
[Lutiti 1116]
“Disumu kotaka na nsi-ntoto na nzila ya muntu mosi mpi lufwa na nzila ya disumu, mutindu mosi mpi lufwa me mwanganaka na bantu yonso sambu bo yonso salaka disumu—.” Baroma 5:12
[Lutiti 1825]
“Mwana ya Nzambi me monanaka sambu na kikuma yai: sambu na kufwa bisalu ya Diabulu.” 1 Yoane 3:8
[Lutiti 1971]
“Nsi-ntoto ya mvimba kele na nsi ya kiyeka ya muntu ya mbi.” 1 Yoane 5:19
19
[Balutiti 1974, 1975]
Ngiufula 10
Inki mambu Biblia ke sila sambu na bilumbu ke kwisa?
“Bantu ya lunungu ta baka ntoto, mpi bo ta zinga kimakulu na zulu na yo.” Nkunga 37:29
[Lutiti 937]
“Ntoto ke bikalaka kimakulu.” Longi 1:4
[Lutiti 1105]
“Yandi ta mina lufwa kimakulu, mpi Yehowa Mfumu ya Kuluta Nene ta kusula mansanga na baluse yonso.” Yezaya 25:8
[Lutiti 1171]
“Na ntangu yina meso ya bifwa-meso ta kanguka, mpi makutu ya bifwa-makutu ta wa. Na ntangu yina muntu ya dikulu-kifu ta pumbuka bonso kabuluku, mpi ludimi ya baba ta tula milolo ya kiese. Sambu bamasa ta basika na ntoto-makanga, mpi bamasa ta basika na ntoto ya zelo na zelo.” Yezaya 35:5, 6
[Lutiti 1188]
“Yandi ta kusula mansanga yonso na meso na bo, lufwa ta vandaka diaka ve; mawa, bidilu, mpi mpasi ta vandaka diaka ve. Mambu ya ntama me vila.” Kusonga 21:4
[Lutiti 2004]
20
“Bo ta tunga banzo mpi ta zinga muna, bo ta kuna bilanga ya vinu mpi ta dia mbuma na yo. Bo ta tunga ve sambu muntu ya nkaka kuzinga, bo ta kuna mpi ve sambu bantu ya nkaka kudia. Sambu bilumbu ya bantu na mono ta vanda bonso bilumbu ya nti, mpi bantu ya mono me solaka ta wa kiese kibeni sambu na kisalu ya maboko na bo.” Yezaya 65:21, 22
[Lutiti 1242]
Ngiufula 11
Inki ke kuminaka muntu kana yandi me fwa?
“Mpema na yandi ke basikaka, yandi ke vutukaka na ntoto; kaka na kilumbu yina mabanza na yandi ke vilaka.” Nkunga 146:4
[Lutiti 1046]
“Bantu yina kele na luzingu ke zabaka nde bo ta fwa, kansi bafwa ke zabaka kima ve . . . Konso kima yina diboko na nge ke zola kusala, sala yo na ngolo na nge yonso, sambu kisalu, lukanu, nzayilu, mpi mayele kele ve na Maziamu, kisika yina nge ke kwenda.” Longi 9:5, 10
[Lutiti 1115]
“[Yezu] yikaka nde: ‘Lazare nduku na beto ke lala, kansi mono ke kwenda kuna sambu na kutedimisa yandi.’ Yezu vandaka kutubila lufwa ya Lazare. Kansi bo yindulaka nde yandi vandaka kutubila kupema na mpongi. Ebuna Yezu tubilaka bo pwelele nde: ‘Lazare me fwa.’ ” Yoane 11:11, 13, 14
[Lutiti 1741]
22
Ngiufula 12
Inki kivuvu beto lenda vanda ti yo sambu na bafwa?
“Beno yituka ve na diambu yai, sambu ntangu ke kwisa ntangu bantu yonso yina kele na maziamu ya kuyibuka ta wa ndinga na yandi mpi bo ta basika.” Yoane 5:28, 29
[Lutiti 1728]
“Bantu ya lunungu ti bantu ya kukonda lunungu ta futumuka.” Bisalu 24:15
[Lutiti 1808]
“Mono monaka bafwa, bantu ya mfunu mpi bantu ya kukonda mfunu, bo me telama na ntwala ya kiti ya kimfumu, mpi bo kangulaka barulo. Kansi bo kangulaka rulo ya nkaka; yo kele rulo ya luzingu. Bo sambisaka bafwa na kulanda mambu yina vandaka ya kusonika na barulo, na kutadila bisalu na bo. Nzadi-mungwa vutulaka bafwa yina vandaka na kati na yo, mpi lufwa ti Maziamu vutulaka bafwa yina vandaka na kati na yo, ebuna bo sambisaka bo, konso muntu na kutadila bisalu na yandi.” Kusonga 20:12, 13
23
[Lutiti 2004]
Ngiufula 13
Inki Biblia ke tubaka sambu na kisalu?
“Keti nge me mona muntu yina me zaba kisalu na yandi mbote? Yandi ta telama na ntwala ya bantotila; yandi ta telama ve na ntwala ya bantu ya mpamba.” Bingana 22:29
[Lutiti 1088]
“Bika muyibi kuyiba diaka ve, kansi yandi sala kisalu ya ngolo, yandi sala kisalu ya mbote ti maboko na yandi, sambu yandi zwa kima ya kupesa muntu yina me konda bima.” Baefezo 4:28
[Lutiti 1893]
“Konso muntu fwete dia, kunwa, mpi kuwa kiese sambu na kisalu na yandi yonso ya ngolo. Yo kele dikabu ya Nzambi.” Longi 3:13 [Lutiti 1109]
24
Ngiufula 14
Inki mutindu nge lenda sadila bima na nge?
“Muntu yina ke zolaka kusakana ta kuma nsukami; muntu yina ke zolaka vinu mpi mafuta ta kuma ve mvwama.” Bingana 21:17
[Lutiti 1086]
“Muntu yina me defa kele mpika ya muntu yina defisaka yandi.” Bingana 22:7
[Lutiti 1087]
“Nani na kati na beno kana yandi ke zola kutunga nzo-zulu, yandi ke vandaka ntete ve sambu na kutadila mbongo yina yo ta lomba mpi kutala kana yandi kele ti mbongo ya me fwana sambu na kumanisa yo? Kana ve, yandi lenda tula fondasio kansi kukuka ve kumanisa yo, mpi bantu yonso yina ta tala yo ta yantika kuseka yandi nde: ‘Muntu yai yantikaka kutunga kansi yandi kukaka ve kumanisa.’ ” Luka 14:28-30
[Lutiti 1696]
“Ntangu bo diaka mpi bo fulukaka, yandi tubilaka balongoki na yandi nde: ‘Beno vukisa bitini yina me bikala, sambu ata kima mosi ve kubeba.’ ” Yoane 6:12
25
[Lutiti 1730]
Ngiufula 15
Inki mutindu nge lenda vanda na kiese?
“Kudia ndunda kisika zola kele, kele mbote kuluta kudia misuni ya ngombe ya mafuta kisika kimbeni kele.” Bingana 15:17
[Lutiti 1075]
“Mono, Yehowa, mono kele Nzambi na nge, Muntu yina ke longa nge sambu na mambote na nge mosi, Muntu yina ke twadisa nge na nzila yina nge fwete tambula.” Yezaya 48:17
[Lutiti 1214]
“Kiese na bantu yina ke bakisaka mbote nde bo kele ti nzala ya mambu ya kimpeve, sambu Kimfumu ya zulu kele ya bo.” Matayo 5:3
[Lutiti 1576]
“Nge fwete zola nkweno na nge bonso nge mosi.” Matayo 22:39
[Lutiti 1610]
“Mutindu beno ke zola nde bantu kusadila beno mambu, beno sala mutindu mosi sambu na bo.” Luka 6:31
[Lutiti 1675]
“Kiese na bantu yina ke waka ndinga ya Nzambi mpi ke landaka yo!” Luka 11:28
[Lutiti 1688]
26
“Ntangu muntu kele ti bima mingi, luzingu na yandi ke katukaka ve na bima yina yandi kele ti yo.” Luka 12:15
[Lutiti 1691]
“Yo yina, kana beto kele ti madia, mpi bilele, beto ta sepela ti bima yai.” 1 Timoteo 6:8 [Lutiti 1922]
“Kiese ke vandaka mingi na kupesa, kansi na kubaka kiese ke vandaka fioti.” Bisalu 20:35 [Lutiti 1801]
27
Ngiufula 16
Inki mutindu nge lenda nunga basusi?
“Losila Yehowa kizitu na nge, ebuna yandi ta sadisa nge. Yandi ta pesa ve nzila ata fioti nde muntu ya lunungu kubwa.” Nkunga 55:22
[Lutiti 955]
“Balukanu ya muntu yina ke salaka ngolo ke nataka kibeni na kununga, kansi bantu yonso yina ke salaka mambu ntinu-ntinu ta suka kibeni na kinsukami.” Bingana 21:5
[Lutiti 1085]
“Kuwa boma ve, sambu mono kele ti nge. Kudiyangisa ve, sambu mono kele Nzambi na nge. Mono ta pesa nge kikesa, ee, mono ta sadisa nge, mono ta simba nge mpenza ngolo na diboko na mono ya kitata ya lunungu.” Yezaya 41:10
[Lutiti 1198]
“Nani na kati na beno lenda yika nda ya luzingu na yandi ata fioti kana yandi ke kudiyangisa?” Matayo 6:27
[Lutiti 1580]
“Beno kudiyangisa ve ata fioti sambu na kilumbu yina ke landa, sambu kilumbu yina ke landa ta vanda ti basusi na yo. Konso kilumbu ke vandaka ti bampasi na yo.” Matayo 6:34
[Lutiti 1580]
28
“Beno zikisa mambu ya kuluta mfunu.” Bafilipi 1:10
[Lutiti 1897]
“Beno kudiyangisa ve sambu na konso kima yina, kansi na mambu yonso na nzila ya kisambu mpi ntangu beno ke bondila ti kupesa matondo, beno zabisa Nzambi mambu ya beno ke lomba; ebuna ngemba ya Nzambi yina me luta mayele yonso ya kubakisa mambu ta tanina bantima na beno mpi mabanza na beno na nzila ya Kristu Yezu.” Bafilipi 4:6, 7
29
[Lutiti 1901]
Ngiufula 17
Inki mutindu Biblia lenda sadisa dibuta na nge?
BABAKALA/BATATA
“Babakala fwete zola bankento na bo mutindu yina, bonso nitu na bo mosi. Bakala yina ke zolaka nkento na yandi ke kudizolaka yandi mosi, sambu ata muntu mosi ve ke mengaka nitu na yandi mosi, kansi yandi ke disaka yo mpi ke kebaka yo . . . Konso muntu na kati na beno fwete zola nkento na yandi mutindu yandi ke kudizolaka.” Baefezo 5:28, 29, 33
[Balutiti 1894, 1895]
“Batata, beno pesa ve bana na beno makasi, kansi beno landa kusansa bo na malongi mpi na balukebisu ya Yehowa.” Baefezo 6:4
[Lutiti 1895]
BANKENTO
“Nkento fwete vanda ti luzitu ya mudindu sambu na bakala na yandi.” Baefezo 5:33
[Lutiti 1895]
30
“Beno bankento, beno lemfuka na babakala na beno, mutindu yo me fwana na Mfumu.” Bakolosai 3:18
[Lutiti 1906]
BANA
“Bana, beno lemfuka na bibuti na beno na kuwakana ti Mfumu, sambu yo kele mbote. ‘Kumisa tata na nge ti mama na nge’ kele nsiku ya ntete mpi yo kele ti lusilu yai: ‘Sambu mambu kukwendila mbote sambu na nge mpi nge zinga mingi na ntoto.’ ” Baefezo 6:1-3
[Lutiti 1895]
“Beno bana, beno lemfuka na bibuti na beno na mambu yonso, sambu yo kele mbote na Mfumu.” Bakolosai 3:20
31
[Balutiti 1906, 1907]
Ngiufula 18
Inki mutindu nge lenda kwenda pene-pene na Nzambi?
“O nge Muntu ya ke waka kisambu, bantu ya mitindu yonso ta kwisa na nge.” Nkunga 65:2
[Lutiti 962]
“Tula ntima na nge ya mvimba na Yehowa, mpi kutula ve ntima na mayele na nge mosi ya kubakisa mambu. Na banzila na nge yonso, yindula yandi, ebuna yandi ta katula basakuba na banzila na nge.” Bingana 3:5, 6
[Lutiti 1056]
“Luzingu ya mvula na mvula ke tendula nde, bo zaba nge, Nzambi mosi kaka ya kieleka, mpi muntu yina nge tindaka, Yezu Kristu.” Yoane 17:3
[Lutiti 1752]
“Ya kieleka, [Nzambi] kele ntama ve ti konso muntu na kati na beto.” Bisalu 17:27
[Lutiti 1795]
“Mpi mono ke landa kusamba nde, zola na beno kulanda kukuma kaka mingi ti nzayilu ya sikisiki mpi luswasukusu mingi kibeni.” Bafilipi 1:9
[Lutiti 1897]
32
“Kana muntu mosi na kati na beno me konda mayele, bika yandi landa kulomba na Nzambi, sambu yandi ke kabaka mingi na bantu yonso mpi kukonda kunganina, mpi Nzambi ta pesa yandi yo.” Yakobo 1:5
[Lutiti 1951]
“Beno kwenda pene-pene na Nzambi, ebuna yandi ta kwisa pene-pene na beno. Beno bansumuki, beno yobisa maboko na beno, mpi beno bantu ya ntima-zole, beno kumisa bantima na beno bunkete.” Yakobo 4:8
[Lutiti 1955]
“Zola ya Nzambi ke tendula nde beto zitisa bansiku na yandi; nkutu bansiku na yandi kele kilo ve.” 1 Yoane 5:3
33
[Lutiti 1974]
Ngiufula 19
Inki mambu kele na mikanda ya Biblia?
MASONUKU YA KIEBREO (“KUWAKANA YA NTAMA”)
PANTATEKI (MIKANDA 5): Kuyantika, Kubasika, Levi, Kutanga, Kulonga Yantika na lugangu tii ntangu dikanda ya ntama ya Izraele salamaka
MIKANDA YA MASOLO (MIKANDA 12): Yozue, Bazuzi, Ruti Kukota ya Izraele na Ntoto ya Lusilu mpi mambu yina salamaka na nima 1 ti 2 Samuele, 1 ti 2 Bantotila, 1 ti 2 Bansangu Disolo ya dikanda ya Izraele tii ntangu Yeruzalemi fwaka Esdrasi, Nehemia, Estere Disolo ya Bayuda na nima ya kubasika na kimpika na Babilone
MIKANDA YA BAPOEMI (MIKANDA 5): Yobi, Bankunga, Bingana, Longi, Nkunga ya Salomo Kimvuka ya mambu ya mayele mpi ya bankunga
MIKANDA YA BAMBIKUDULU (MIKANDA 17): Yezaya, Yeremia, Bidilu, Ezekiele, Daniele, Ozea, Yoele, Amosi, Obadia, Yonasi, Mika, Nahumi, Habakuki, Sefania, Agai, Zekaria, Malaki Bambikudulu, to mambu yina bo tubaka na ntwala, sambu na bansadi ya Nzambi 34
MASONUKU YA KIGREKI YA BUKRISTU (“KUWAKANA YA MPA”)
BAEVANZILE IYA (MIKANDA 4): Matayo, Marko, Luka, Yoane Disolo ya luzingu mpi kisalu ya Yezu
BISALU YA BANTUMWA (MUKANDA 1): Disolo ya luyantiku ya dibundu ya Bukristu mpi kisalu ya kimisionere
MIKANDA (21): Baroma, 1 ti 2 Bakorinto, Bagalatia, Baefezo, Bafilipi, Bakolosai, 1 ti 2 Batesalonika Mikanda yina bo sonikilaka mabundu ya Bukristu 1 ti 2 Timoteo, Tito, Filemoni Mikanda yina bo sonikilaka Bakristu mosi-mosi Baebreo, Yakobo, 1 ti 2 Piere, 1, 2, ti 3 Yoane, Yude Mikanda yina bo sonikilaka Bakristu yonso
KUSONGA (MUKANDA 1): Bambona-meso ya kele bambikudulu yina bo pesaka ntumwa Yoane
35
Ngiufula 20
Inki mutindu nge lenda baka mambote mingi ntangu nge ke tanga Biblia?
NTANGU NGE KE TANGA BIBLIA, PESA BAMVUTU NA BANGIUFULA YAI:
Mambu yai ke longa mono nki sambu na Yehowa Nzambi? Na nki mutindu bitini yai ya Masonuku ke monisa nsangu ya Biblia? Inki mutindu mono lenda sadila mambu yai na luzingu na mono? Inki mutindu mono lenda sadila baverse yai sambu na kusadisa bantu ya nkaka?
“Ndinga na nge kele mwinda sambu na dikulu na mono, mpi nsemo sambu na nzila na mono.” Nkunga 119:105 [Lutiti 1027]
BANGOGO YA LUYANTIKU Biblia ya Santu kele nsangu yina Nzambi me sonikilaka beto yonso. Beto fwete longuka yo sambu beto zaba Munkwa na yo. (Yoane 17:3; 2 Timoteo 3:16) Na kati ya Biblia, Yehowa Nzambi ke zabisaka lukanu na yandi sambu na bantu mpi sambu na ntoto yai ya bo ke zingaka.—Kuyantika 3:15; Kusonga 21:3, 4. Mukanda ya nkaka ve ke sadisaka bantu mingi na luzingu bonso Biblia. Biblia ke sadisaka beto na kumonisa bikalulu ya Yehowa, mu mbandu, zola, kulolula, mpi mawa. Yo ke pesaka bantu kivuvu mpi yo ke sadisaka bo na kukanga ntima ata na bampasi ya ngolo kibeni. Mpi yo ke landa kumonisa pwelele mambu ya nsi ntoto yai yina ke wakana ve ti luzolo ya kukuka ya Nzambi.—Nkunga 119:105; Baebreo 4:12; 1 Yoane 2:15-17. Na luyantiku, bo sonikaka Biblia na Kiebreo, na Kiarameye, mpi na Kigreki; bo me balulaka yo na mvimba to na ndambu na bandinga kiteso ya 2 600. Yo kele mukanda yina bo me balulaka mpi me kabulaka mingi kuluta mikanda yonso na luzingu ya bantu. Yo fwete vanda kaka mutindu yina. Mbikudulu mosi ya Biblia ke tuba nde: “Bo ta samuna nsangu yai ya mbote ya Kimfumu [nsangu ya mfunu yina kele na Biblia] na ntoto ya mvimba sambu na kuta kimbangi na makanda yonso, ebuna na nima nsuka ta kwisa.”—Matayo 24:14. Sambu beto bakisaka mfunu ya nsangu ya Biblia, lukanu na beto vandaka ya kubasisa mbalula yina kele kaka ve ya kwikama na masonama ya kisina kansi yina kele mpi pwelele mpi mpasi ve na kutanga. Masolo yai ya kele na Bangindu ya Ngika “Minsiku ya Kubalula Biblia,” “Mambu ya Nene ya Mbalula Yai,” mpi “Mutindu Biblia Kuminaka Beto” ke tubila ndambu ya minsiku ya kubalula mikanda yina beto landaka, mpi mwa bantendula ya mambu ya nene ya mbalula yai. Bantu yina ke zolaka Yehowa mpi ke sambilaka yandi kele na mfunu ya Ndinga ya Nzambi, yina bo me balula na mutindu ya sikisiki mpi ya bo lenda bakisa. ( 1 Timoteo 2:4) Yo yina, beto me basisa mbalula yai na Kikongo, na kuwakana ti lukanu na beto ya kubalula Mbalula ya Nsi-Ntoto ya Mpa na bandinga mingi. Beto kele ti kivuvu mpi beto ke samba nde, beno bantu yina ke tanga yo, beno ta baka mambote na Masonuku ya Santu ntangu beno ke sala ngolo na ‘kusosa Nzambi, mpi kumona yandi kibeni.’ —Bisalu 17:27. Komite ya Biblia—Mbalula ya Nsi-Ntoto ya Mpa 39
BAZINA MPI NDONGA YA MIKANDA YA M A S O N U K U YA K I E B R E O M P I YA K I A R A M I MUKANDA
NA BUNKUFI
Kuyantika Kubasika Levi Kutanga Kulonga Yozue Bazuzi Ruti 1 Samuele 2 Samuele 1 Bantotila 2 Bantotila 1 Bansangu 2 Bansangu Esdrasi Nehemia Estere Yobi Bankunga Bingana
Kuy Kub Lev Kut Kul Yoz Baz Rut 1Sa 2Sa 1Bn 2Bn 1Bs 2Bs Esd Neh Est Yob Nk Bin
LUTITI
MUKANDA
41 125 196 250 320 382 421 462 469 523 570 624 675 721 778 794 818 831 894 1050
Longi Nkunga ya Salomo (Kitoko) Yezaya Yeremia Bidilu Ezekiele Daniele Ozea Yoele Amosi Obadia Yonasi Mika Nahumi Habakuki Sefania Agai Zekaria Malaki
NA BUNKUFI
LUTITI
Lon
1104
Sal Yez Yer Bid Eze Dan Oze Yoe Amo Oba Yon Mik Nah Hab Sef Aga Zek Mal
1119 1130 1245 1350 1361 1450 1477 1494 1501 1514 1516 1519 1530 1534 1540 1545 1548 1564
YA M A S O N U K U YA K I G R E K I YA B U K R I S T U MUKANDA
NA BUNKUFI
LUTITI
MUKANDA
Mat Mar Luk Yoa Bis Bar 1Bk 2Bk Bag Efe Fil Kol 1Te 2Te
1569 1624 1658 1718 1761 1817 1841 1864 1880 1888 1896 1902 1908 1913
1 Timoteo 2 Timoteo Tito Filemoni Baebreo Yakobo 1 Piere 2 Piere 1 Yoane 2 Yoane 3 Yoane Yude Kusonga
1Tm 2Tm Tit Flm Ebr Yak 1Pi 2Pi 1Yn 2Yn 3Yn Yud Kus
1916 1923 1928 1931 1933 1951 1957 1964 1969 1975 1976 1977 1979
Tansi ya Mikanda ya Biblia Index ya Bangogo ya Biblia Bantendula ya Bangogo ya Biblia
2008 2010 2040
Bangindu ya Ngika A Bangindu ya Ngika B
2071 2117
Matayo Marko Luka Yoane Bisalu Baroma 1 Bakorinto 2 Bakorinto Bagalatia Baefezo Bafilipi Bakolosai 1 Batesalonika 2 Batesalonika
40
NA BUNKUFI
LUTITI
K U YA N T I K A M A M B U Y I N A K E N A K AT I
1
Nzambi me ganga zulu ti ntoto (1, 2) Bilumbu sambanu ya kuyidika ntoto (3-31) Kilumbu ya 1: nsemo; mwini ti mpimpa (3-5) Kilumbu ya 2: mpwasa ya nene (6-8) Kilumbu ya 3: ntoto ya kuyuma mpi matiti (9-13) Kilumbu ya 4: bima ya zulu ya ke pesaka nsemo (14-19) Kilumbu ya 5: bambisi ya masa ti bandeke (20-23) Kilumbu ya 6: bambisi ya bwala ti ya mfinda mpi bantu (24-31)
Nzambi me zabisa nde Mvula ya Ngolo ta noka (17-22) 7 Kukota na maswa (1-10) Mvula ya Ngolo na ntoto ya mvimba (11-24) 8 Masa ya mvula ya ngolo me yuma (1-14) Noa me tinda pizio na nganda (8-12) Kubasika na maswa (15-19) Lusilu ya Nzambi sambu na ntoto (20-22) 9 Bantuma sambu na bantu yonso (1-7) Nsiku sambu na menga (4-6) Kuwakana ya nkongolo (8-17) Bambikudulu sambu na bana ya Noa (18-29)
2 Nzambi me pema na kilumbu ya nsambwadi (1-3) Yehowa Nzambi, Muntu yina salaka zulu ti ntoto (4) Bakala mpi nkento na kilanga ya Edeni (5-25) Nzambi me ganga muntu na mfututu ya ntoto (7) Nti ya kuzaba mambu, yina Nzambi buyisaka (15-17) Nzambi me ganga nkento (18-25)
10 Bazina ya makanda (1-32) Bana ya Yafeti (2-5) Bana ya Kami (6-20) Nimrodi me telamina Yehowa (8-12) Bana ya Semi (21-31) 11
3 Kisina ya disumu ya muntu (1-13) Luvunu ya ntete (4, 5) Yehowa me zengila bankolami nkanu (14-24) Nzambi me tubila na ntwala mwana yina nkento ta buta (15) Nzambi me kula bantu na Edeni (23, 24)
Nzo-zulu ya Babele (1-4) Yehowa me vwalangasa ndinga (5-9) Yantika na Semi tii na Abrami (10-32) Dibuta ya Tera (27) Abrami me katuka na Ure (31)
12 Abrami me katuka na Arani sambu na kukwenda na Kanana (1-9) Lusilu ya Nzambi na Abrami (7) Abrami ti Sarai na Ezipte (10-20) 13 Abrami me vutuka na Kanana (1-4) Abrami me kabwana ti Loti (5-13) Nzambi me vutukila lusilu na yandi na Abrami (14-18)
4 Kaini ti Abele (1-16) Bana ya Kaini (17-24) Seti ti mwana na yandi Enosi (25, 26)
14 Abrami me gulusa Loti (1-16) Melkizedeki me sakumuna Abrami (17-24)
5 Yantika na Adami tii na Noa (1-32) Adami butaka bana ya babakala mpi ya bankento (4) Enoki tambulaka ti Nzambi (21-24)
15 Kuwakana ya Nzambi ti Abrami (1-21) Nzambi me tubila na ntwala bamvula 400 ya mpasi (13) Nzambi me vutukila lusilu na yandi na Abrami (18-21)
6 Bana ya Nzambi me baka bankento na ntoto (1-3) Banefilimi me butuka (4) Mambi ya bantu me pesa Yehowa mawa (5-8) Nzambi me pesa Noa kisalu ya kutunga maswa (9-16)
16 Agare ti Ismaele (1-16) 17 Abrami fwete kuma tata ya makanda mingi (1-8) Zina ya Abrami me kuma Abrahami (5) 41
KUYANTIKA Mambu Yina Ke na Kati Kuwakana ya luyotisu (9-14) Zina ya Sarai me kuma Sara (15-17) Nzambi me sila lubutuku ya Izaki (18-27) 18 Bawanzio tatu me kwenda kutala Abrahami (1-8) Nzambi me sila Sara mwana ya bakala; Sara me seka (9-15) Abrahami ke bondila Nzambi sambu na Sodome (16-33) 19 Bawanzio me kwenda kutala Loti (1-11) Bawanzio me siamisa Loti ti dibuta na yandi na kubasika (12-22) Bo me fwa Sodome ti Gomore (23-29) Nkento ya Loti me kuma dikunzi ya mungwa (26) Loti ti bana na yandi ya bankento (30-38) Kisina ya bantu ya Moabi mpi ya Amoni (37, 38) 20 Nzambi me gulusa Sara na maboko ya Abimeleki (1-18) 21 Lubutuku ya Izaki (1-7) Ismaele ke seka Izaki (8, 9) Bo me kula Agare ti Ismaele (10-21) Kuwakana ya Abrahami ti Abimeleki (22-34) 22 Nzambi me lomba Abrahami na kutambika Izaki (1-19) Lusakumunu sambu na bana ya Abrahami (15-18) Dibuta ya Rebeka (20-24) 23 Lufwa ya Sara mpi maziamu na yandi (1-20) 24 Bo me sosila Izaki nkento (1-58) Rebeka ke kwenda kukutana ti Izaki (59-67) 25 Abrahami me kwela diaka (1-6) Lufwa ya Abrahami (7-11) Bana ya Ismaele (12-18) Lubutuku ya Yakobi ti Ezau (19-26) Ezau me teka nswa na yandi ya mwana-ntete (27-34) 26 Izaki ti Rebeka na Gerare (1-11) Nzambi me ndimisa lusilu na yandi na Izaki (3-5) Kuswana sambu na mabulu ya masa (12-25) Kuwakana ya Izaki ti Abimeleki (26-33) Ezau me kwela bankento zole ya Heti (34, 35)
42 27 Izaki me sakumuna Yakobi (1-29) Ezau me sosa lusakumunu kansi yandi me balula ve ntima (30-40) Ezau me kangila Yakobi kimbeni (41-46) 28 Izaki me tinda Yakobi na Padani-arami (1-9) Ndosi ya Yakobi na Betele (10-22) Nzambi me ndimisa lusilu na yandi na Yakobi (13-15) 29 Yakobi me kutana ti Rashele (1-14) Yakobi me zola Rashele (15-20) Yakobi me kwela Lea ti Rashele (21-29) Bana iya yina Yakobi butaka ti Lea: Rubeni, Simeoni, Levi, mpi Yuda (30-35) 30 Bila me buta Dani mpi Naftali (1-8) Zilpa me buta Gadi mpi Asere (9-13) Lea me buta Isakare mpi Zebuloni (14-21) Rashele me buta Yozefi (22-24) Bitwisi ya Yakobi me kuma mingi (25-43) 31 Yakobi me vutuka na Kanana na kinsweki (1-18) Labani me kuta Yakobi (19-35) Kuwakana ya Yakobi ti Labani (36-55) 32 Bawanzio me kutana ti Yakobi (1, 2) Yakobi ke yilama sambu na kukutana ti Ezau (3-23) Yakobi me nwana ti wanzio (24-32) Zina ya Yakobi me kuma Izraele (28) 33 Yakobi me kutana ti Ezau (1-16) Yakobi me kwenda na Shekemi (17-20) 34 Bo me ladisa Dina na kingolo-ngolo (1-12) Bana ya Yakobi me sala mambu na luvunu yonso (13-31) 35 Yakobi me katula banzambi ya banzenza (1-4) Yakobi me vutuka na Betele (5-15) Lubutuku ya Benyamini; lufwa ya Rashele (16-20) Bana 12 ya Izraele (21-26) Lufwa ya Izaki (27-29) 36 Bana ya Ezau (1-30) Bantotila mpi bamfumu ya makanda ya Edomi (31-43) 37 Bandosi ya Yozefi (1-11) Yozefi ti bampangi na yandi yina wilaka yandi kimpala (12-24) Bo me teka Yozefi na kimpika (25-36) 38 Yuda ti Tamare (1-30)
43
KUYANTIKA Mambu Yina Ke na Kati –1:7
39 Yozefi na nzo ya Potifare (1-6) Yozefi me telamina nkento ya Potifare (7-20) Yozefi na boloko (21-23)
45 Yozefi me kudimonisa na bampangi na yandi (1-15) Bampangi ya Yozefi me vutuka sambu na kubaka Yakobi (16-28)
40 Yozefi me tendula bandosi ya bantu ya boloko (1-19) ‘Nzambi muntu ke tendulaka mambu’ (8) Nkinsi ya kilumbu ya kubutuka ya Farao (20-23)
46 Yakobi ti bantu ya nzo na yandi me kwenda na Ezipte (1-7) Bazina ya bantu yina kwendaka na Ezipte (8-27) Yozefi me kutana ti Yakobi na Goshene (28-34)
41 Yozefi me tendula bandosi ya Farao (1-36) Farao me pesa Yozefi lukumu (37-46a) Yozefi ke twadisa mambu ya me tala madia (46b-57)
47 Yakobi me kutana ti Farao (1-12) Yozefi me twadisa mambu na mayele yonso (13-26) Izraele me kuma kuzinga na Goshene (27-31)
42 Bampangi ya Yozefi me kwenda na Ezipte (1-4) Yozefi me kutana ti bampangi na yandi mpi yandi me meka bo (5-25) Bampangi na yandi me vutuka na Yakobi (26-38)
48 Yakobi me sakumuna bana ya Yozefi zole (1-12) Efrayimi me baka lusakumunu ya mingi (13-22)
43 Bampangi ya Yozefi me kwenda na mbala ya zole na Ezipte; bo me nata Benyamini (1-14) Yozefi me kutana diaka ti bampangi na yandi (15-23) Yozefi me sala nkinsi ti bampangi na yandi (24-34) 44 Dikopa ya arza ya Yozefi na saki ya Benyamini (1-17) Yuda me bondila sambu bo yambula Benyamini (18-34)
luyantiku Nzambi gangaka 1 Na zulu ti ntoto. a
49 Bambikudulu ya Yakobi na ntwala nde yandi kufwa (1-28) Shilo ta basika na dibuta ya Yuda (10) Bantuma sambu na mutindu ya kuzika Yakobi (29-32) Lufwa ya Yakobi (33) 50 Yozefi me zika Yakobi na Kanana (1-14) Yozefi me ndimisa ndolula na yandi (15-21) Bilumbu ya nsuka ya Yozefi mpi lufwa na yandi (22-26) Ntuma ya Yozefi sambu na mikwa na yandi (25)
KAPU 1 a Nk 102:25
2 Ntangu yai, ntoto vandaka kisaka-saka mpi ya mpamba,1 mpi mpimpa vandaka na zulu ya masa ya mudindu,2 b ebuna ngolo ya kisalu ya Nzambi3 c vandaka kutambula na zulu ya masa. d 3 Ebuna Nzambi tubaka nde: “Nsemo kuvanda.” Mpi nsemo e vandaka.
b c
1:2 1 To “kukonda kima.” 2 To “bamasa ya me dasuka.” 3 To “mpeve ya Nzambi.”
Ndonga ya 2 a Kuy 8:22 b Kuy 1:20 c 2Pi 3:5
d e
Yez 42:5 Yez 45:18 Bar 1:20 Ebr 1:10 Kus 4:11 Kus 10:6 Bin 8:27, 28 Nk 33:6 Yez 40:26 Nk 104:5, 6 Yez 45:7 2Bk 4:6
4 Na nima, Nzambi monaka nde nsemo vandaka mbote, mpi Nzambi yantikaka kukabisa nsemo ti mudidi. 5 Nzambi bingaka nsemo Mwini, kansi yandi bingaka mudidi Mpimpa. a Ebuna nkokila bwaka mpi ntongo tanaka: kilumbu ya ntete. 6 Ebuna Nzambi tubaka nde: “Mpwasa ya nene b kuvanda na kati ya masa, mpi masa kukabwana ti masa.” c 7 Ebuna Nzambi salaka mpwasa yina ya nene mpi kabisaka masa yina kele na nsi ya mpwasa ya nene ti masa
KUYANTIKA 1:8-25 yina kele na zulu ya mpwasa ya nene. a Mpi yo salamaka mutindu yina. 8 Nzambi bingaka mpwasa yina ya nene Zulu. Ebuna nkokila bwaka mpi ntongo tanaka: kilumbu ya zole. 9 Ebuna Nzambi tubaka nde: “Masa yina kele na nsi ya zulu kuvukana kisika mosi, mpi ntoto ya kuyuma kubasika.” b Mpi yo salamaka mutindu yina. 10 Nzambi bingaka ntoto ya kuyuma Ntoto, c kansi yandi bingaka masa yina vukanaka, Banzadi-Mungwa. d Mpi Nzambi monaka nde yo kele mbote. e 11 Ebuna Nzambi tubaka nde: “Ntoto kubasisa matiti, bimenina yina ke butaka nkeni, mpi banti ya ke butaka mbuma na kutadila mitindu na yo, yo buta mbuma ti nkeni na zulu ya ntoto.” Mpi yo salamaka mutindu yina. 12 Ebuna ntoto yantikaka kubasisa matiti, bimeninaf yina ke butaka nkeni mpi banti ya ke butaka mbuma kumosi ti nkeni, na kutadila mitindu na yo. Ebuna Nzambi monaka nde yo kele mbote. 13 Ebuna nkokila bwaka mpi ntongo tanaka: kilumbu ya tatu. 14 Ebuna Nzambi tubaka nde: “Bima ya ke pesaka nsemo1g kuvanda na mpwasa ya nene ya zulu sambu na kukabisa mwini ti mpimpa, h mpi yo ta vanda bidimbu sambu na bansungi, bilumbu, mpi bamvula. i 15 Yo ta vanda bima ya ke pesaka nsemo na mpwasa ya nene ya zulu sambu na kupesa nsemo na ntoto.” Mpi yo salamaka mutindu yina. 16 Mpi Nzambi salaka bima zole ya nene ya ke pesaka nsemo, kima ya kuluta nene ya ke pesaka nsemo sambu na kupesa nsemo1 na mwini j mpi kima ya kuluta fioti ya ke pesaka nsemo sambu na kupesa nsemo1 na mpimpa; yandi salaka mpi bambwe1:14 1 To “Bansemo.” 1:16 1 Na kisina, “sambu na kuyala.”
44 KAPU 1 a Kuy 7:11 Bin 8:27, 28
b Yob 38:8, 11 Nk 104:6-9 Nk 136:6
c Nk 95:5
d Bin 8:29
e Kul 32:4
f Nk 104:14
g Kul 4:19
h Nk 104:19
i Kuy 8:22
j Nk 136:7, 8
Ndonga ya 2 a Nk 8:3 Yer 31:35
b Nk 74:16
c Kuy 2:19
d Neh 9:6 Nk 104:25
e Kuy 2:19
tete. a 17 Ebuna Nzambi tulaka yo na mpwasa ya nene ya zulu sambu na kupesa nsemo na ntoto 18 mpi sambu na kupesa nsemo na mwini mpi na mpimpa mpi sambu na kukabisa nsemo ti mudidi. b Ebuna Nzambi monaka nde yo kele mbote. 19 Ebuna nkokila bwaka mpi ntongo tanaka: kilumbu ya iya. 20 Ebuna Nzambi tubaka nde: “Masa kufuluka ti bigangwa1 ya ke zingaka, mpi bigangwa ya ke pumbukaka kupumbuka na mpwasa ya nene ya zulu.” c 21 Mpi Nzambi gangaka bigangwa2 ya nene ya nzadi-mungwa mpi bigangwa1 yonso ya ke zingaka yina ke tambulaka mpi ke fulukaka na masa na kutadila mitindu na yo, mpi konso kigangwa ya ke pumbukaka yina kele ti mapapu na kutadila mutindu na yo. Mpi Nzambi monaka nde yo kele mbote. 22 Na nima, Nzambi sakumunaka yo mpi tubaka nde: “Beno buta mingi, beno kuma mingi mpi beno fulusa masa ya nzadi-mungwa, d mpi bika nde bigangwa ya ke pumbukaka kukuma mingi na ntoto.” 23 Ebuna nkokila bwaka mpi ntongo tanaka: kilumbu ya tanu. 24 Ebuna Nzambi tubaka nde: “Ntoto kubasisa bigangwa1 ya ke zingaka na kutadila mitindu na yo, bambisi ya bwala ti bambisi ya ke tambulaka divumu na ntoto2 mpi bambisi ya mfinda yina kele na ntoto na kutadila mitindu na yo.” e Mpi yo salamaka mutindu yina. 25 Mpi Nzambi salaka bambisi ya mfinda yina kele na ntoto na kutadila mitindu na 1:20, 21, 24 1 To “mioyo.” 1:21 2 To “bambisi ya boma.” 1:24 2 To “bambisi ya ke tambulaka,” yo ke monana bonso nde yo ke tadila mpi bambisi yina ke tambulaka divumu na ntoto mpi mitindu ya bambisi yina me swaswana ti mitindu ya nkaka.
45 yo, bambisi ya bwala na kutadila mitindu na yo, mpi bambisi yonso ya ke tambulaka divumu na ntoto na kutadila mitindu na yo. Mpi Nzambi monaka nde yo kele mbote. 26 Ebuna Nzambi tubaka nde: “Beto a sala muntu na kifwani b na beto, yandi vanda bonso c beto, mpi bo yala bambisi ya masa ya nzadi-mungwa, bigangwa ya ke pumbukaka, bambisi ya bwala, ntoto ya mvimba, mpi konso mbisi ya ke tambulaka divumu na ntoto.” d 27 Mpi Nzambi gangaka muntu na kifwani na yandi, na kifwani ya Nzambi yandi gangaka muntu; yandi gangakae bo bakala mpi nkento. 28 Diaka, Nzambi sakumunaka bo, mpi yandi tubilaka bo nde: “Beno buta mingi mpi beno kuma mingi, beno fulusa ntoto f mpi beno yala yo, g mpi beno yala h bambisi ya masa ya nzadi-mungwa mpi bigangwa ya ke pumbukaka mpi konso kigangwa ya ke zingaka yina ke tambulaka na ntoto.” 29 Ebuna Nzambi tubaka nde: “Mono me pesa beno bimenina yonso yina ke butaka nkeni yina kele na ntoto ya mvimba mpi banti yonso yina kele ti nkeni ya ke butaka mbuma. Bika yo vanda madia sambu na beno. i 30 Ebuna na konso mbisi ya mfinda yina kele na ntoto, na konso kigangwa ya ke pumbukaka, mpi na konso kima yina ke tambulaka na ntoto yina kele ti luzingu,1 mono me pesa matiti yonso ya mubisu bonso madia.” j Mpi yo salamaka mutindu yina. 31 Na nima, Nzambi monaka bima yonso ya yandi salaka, mpi tala! yo vandaka mbote kibeni. k Ebuna nkokila bwaka mpi ntongo tanaka: kilumbu ya sambanu. 1:30 1 To “luzingu bonso moyo; moyo ya ke zingaka.”
KAPU 1 a Bin 8:30 Yoa 1:3 Kol 1:16
b 1Bk 11:7 c Kuy 5:1 Yak 3:9
d Kuy 9:2 e Nk 139:14 Mat 19:4 Mar 10:6 1Bk 11:7, 9
f Kuy 9:1 g Kuy 2:15 h Nk 8:4, 6 i Kuy 9:3 Nk 104:14 Bis 14:17
j Nk 147:9 Mat 6:26
k Kul 32:4 Nk 104:24 1Tm 4:4
Ndonga ya 2 KAPU 2 a Neh 9:6 Nk 146:6
b Kub 31:17 Ebr 4:4
c Yez 45:18 d Kuy 3:19 Nk 103:14 Lon 3:20
e Kuy 7:22 Yez 42:5 Bis 17:25
f 1Bk 15:45, 47 g Kuy 2:15 Kuy 3:23
h Kuy 1:26 i Kuy 3:22, 24 Kus 2:7
2
KUYANTIKA 1:26–2:9
Mpidina, kisalu ya kuganga zulu, ntoto, mpi bima yonso ya kele na kati na yo1 manaka. a 2 Mpi na kilumbu ya nsambwadi, Nzambi manisaka kisalu yina yandi vandaka kusala, mpi yandi yantikaka kupema na kilumbu ya nsambwadi na bisalu yonso yina yandi vandaka kusala. b 3 Ebuna Nzambi sakumunaka kilumbu ya nsambwadi mpi tubaka nde yo kele ya santu, sambu na kilumbu yina Nzambi ke pema na kisalu yonso yina yandi gangaka, kisalu yonso yina yandi kanaka kusala. 4 Yai disolo ya zulu ti ntoto na ntangu yina Nzambi gangaka yo, na kilumbu yina Yehowa1 Nzambi salaka ntoto mpi zulu. c 5 Ata nti mosi ve ya kilanga vandaka na ntoto mpi ata dititi mosi ve ya kilanga yantikaka kumena, sambu Yehowa Nzambi nokisaka ntete ve mvula na ntoto mpi muntu mosi ve vandaka sambu na kubundula ntoto. 6 Kansi lubungi vandaka kubasika na ntoto, mpi yo vandaka kulosa masa na ntoto ya mvimba. 7 Mpi Yehowa Nzambi gangaka muntu na mfututu d ya ntoto mpi yandi fulaka mpema ya luzingu e na mbombo na yandi, ebuna muntu kumaka muntu1 ya ke zinga. f 8 Diaka, Yehowa Nzambi kunaka kilanga na Edeni, g na ndambu ya esti; mpi kuna yandi tulaka muntu yina yandi gangaka. h 9 Ebuna Yehowa Nzambi kunaka na ntoto konso nti yina vandaka kitoko na kutala mpi mbote na kudia; yandi kunaka mpi nti ya luzingu i na kati-kati 2:1 1 Na kisina, “mpi makesa na yo yonso.” 2:4 1 Kisika ya ntete ya bo me tubila zina ya Nzambi yina ke swaswanisaka yandi, 565 (YHWH). Tala Bangindu ya Ngika A4. 2:7 1 To “moyo.” Na Kiebreo, ne’phesh, yina ke tendula na kisina “kigangwa yina ke pema.” Tala Bantendula ya Bangogo.
KUYANTIKA 2:10–3:5 ya kilanga mpi nti ya kuzaba mambu ya mbote ti ya mbi. a 10 Kuvandaka ti nzadi mosi yina vandaka kuluta na kati ya Edeni sambu na kulosa masa na kilanga, mpi kuna yo kabwanaka na banzadi iya.1 11 Zina ya nzadi ya ntete kele Pishoni; yo kele nzadi yina ke ziungaka insi ya mvimba ya Avila, kisika wolo kele. 12 Wolo ya insi yina kele ya mbote. Deliumi1 ti ditadi ya oniksi kele mpi kuna. 13 Zina ya nzadi ya zole kele Gihoni; yo kele nzadi yina ke ziungaka insi ya mvimba ya Kushi. 14 Zina ya nzadi ya tatu kele Idekele;1b yo kele nzadi yina ke kwendaka na esti ya Asiria. c Mpi nzadi ya iya kele Efrate. d 15 Yehowa Nzambi bakaka muntu mpi tulaka yandi na kilanga ya Edeni sambu na kubundula yo mpi kukeba yo. e 16 Yehowa Nzambi pesaka mpi muntu nsiku yai: “Nge lenda dia mbuma ya konso nti ya kilanga mutindu nge me zola. f 17 Kansi nge fwete dia ve mbuma ya nti ya kuzaba mambu ya mbote ti ya mbi, sambu kilumbu yina nge ta dia yo, nge ta fwa kibeni.” g 18 Ebuna Yehowa Nzambi tubaka nde: “Yo kele mbote ve nde muntu kulanda kuvanda yandi mosi. Mono ke sadila yandi nsadisi, yina me fwanana na yandi.” h 19 Ntangu yai, Yehowa Nzambi bakaka ntoto mpi salaka bambisi ya mfinda mpi bigangwa ya ke pumbukaka, ebuna yandi yantikaka kunata yo na muntu sambu na kutala mutindu muntu ta binga yo; ebuna mutindu muntu vandaka kubinga konso kigangwa1 ya ke zingaka, yo yina kumaka zina na yo. i 20 Ebuna 2:10 1 Na kisina, “yo kumaka ba-ntu iya.” 2:12 1 Deliumi to Bedeliumi kele mananasi ya nsudi ya kitoko ya bo ke salaka na budimbu ya banti ya nkaka. 2:14 1 To “Tigre.” 2:19 1 To “moyo.”
46 KAPU 2 a Kuy 2:17 b Dan 10:4 c Kuy 10:8, 11 d Kuy 15:18 Kul 11:24
e Kuy 1:28 Kuy 2:8 Nk 115:16
f Kuy 2:8, 9 Kuy 3:2
g Kuy 3:19 Nk 146:4 Lon 9:5, 10 Eze 18:4 Bar 5:12 1Bk 15:22
h 1Bk 11:8, 9 1Tm 2:13
i Kuy 1:26
Ndonga ya 2 a Mar 10:9 1Tm 2:13
b 1Bk 11:8 c Mal 2:16 Mat 19:5 Mar 10:7, 8 Bar 7:2 1Bk 6:16 Efe 5:31 Ebr 13:4
d Kuy 3:7
KAPU 3 e 2Bk 11:3 Kus 12:9 Kus 20:2
f Kuy 2:17 g Kuy 2:16 h Kuy 2:8, 9 i Yoa 8:44 1Yn 3:8
muntu pesaka bazina na bambisi yonso ya bwala, na bigangwa ya zulu ya ke pumbukaka, mpi na konso mbisi ya mfinda, kansi muntu vandaka ve ti nsadisi yina me fwanana ti yandi. 21 Yo yina Yehowa Nzambi bwisaka muntu na mpongi ya ngolo, mpi ntangu muntu vandaka ya kulala, yandi bakaka mukwa mosi ya mpanzi na yandi mpi fikaka nsuni na kisika na yo. 22 Ebuna Yehowa Nzambi gangaka nkento na mpanzi yina yandi bakaka na muntu, mpi yandi nataka nkento yina na muntu. a 23 Ebuna muntu tubaka nde: “Yai mukwa ya mikwa na mono Mpi nsuni ya nsuni na mono. Bo ta bingaka yandi Nkento, Sambu yandi me katuka b na bakala.” 24 Yo yina bakala ta bikisa tata na yandi ti mama na yandi mpi yandi ta kangama1 ti nkento na yandi, ebuna bo ta kuma nsuni mosi. c 25 Bo zole, bakala ti nkento na yandi, bo vandaka kaka kinkonga; d kansi bo vandaka kuwa nsoni ve. Niokae vandaka mayele1 kuluta bambisi yonso ya mfinda yina Yehowa Nzambi salaka. Yo yina nioka yulaka nkento nde: “Keti Nzambi tubaka kibeni nde beno fwete dia ve mbuma ya konso nti yina kele na kilanga?” f 2 Nkento tubilaka nioka nde: “Beto lenda dia bambuma ya banti yina kele na kilanga. g 3 Kansi sambu na mbuma ya nti yina kele na kati-kati ya kilanga, h Nzambi tubaka nde: ‘Beno fwete dia yo ve, ve, beno fwete simba yo ve; kana ve beno ta fwa.’” 4 Ebuna nioka tubilaka nkento nde: “Beno ta fwai ve ata fioti. 5 Sambu Nza-
3
2:24 1 To “ta bikala.” 3:1 1 To “ti mayele ya mbi.”
47 mbi me zaba nde kaka kilumbu yina beno ta dia yo meso na beno ta kanguka mpi beno ta kuma bonso Nzambi, beno ta zaba mambu ya mbote ti ya mbi.”a 6 Yo yina, nkento monaka nde nti yina vandaka mbote na kudia mpi nde yo vandaka kima mosi ya kitoko na meso, ee, nti yango vandaka kitoko na kutala. Yo yina yandi bakaka mbuma na yo mpi diaka yo. b Na nima, yandi pesaka mpi ndambu na bakala na yandi ntangu yandi kwisaka, mpi bakala diaka yo. c 7 Ebuna meso na bo zole kangukaka, mpi bo bakisaka nde bo kele kinkonga. Yo yina bo tungaka matiti ya nti ya bafige mpi bo kudisadilaka d bima ya kufika luketo. 8 Na nima bo waka ndinga ya Yehowa Nzambi ntangu yandi vandaka kutambula na kilanga na ntangu mupepe ke bulaka na mwini, mpi bakala ti nkento na yandi bumbanaka na ntwala ya luse ya Yehowa Nzambi na kati ya banti ya kilanga. 9 Yehowa Nzambi landaka kubinga bakala mpi kutubila yandi nde: “Nge kele na wapi?” 10 Nsuka-nsuka, bakala tubaka nde: “Mono waka ndinga na nge na kilanga, kansi mono waka boma sambu mono vandaka kinkonga, yo yina mono bumbanaka.” 11 Ebuna Nzambi tubaka nde: “Nani me songa nge nde nge kele kinkonga? e Keti nge me dia mbuma ya nti yina mono songaka nge nde nge fwete dia ve?” f 12 Bakala tubaka nde: “Nkento yina nge pesaka mono muntu pesaka mono mbuma ya nti yina, yo yina mono diaka.” 13 Ebuna Yehowa Nzambi tubilaka nkento nde: “Inki diambu yai ya nge me sala?” Nkento vutulaka nde: “Nioka kusaka mono, yo yina mono diaka.” g 14 Ebuna Yehowa Nzambi tubilaka nioka h nde: “Sambu nge
KUYANTIKA 3:6-22 KAPU 3 a Kuy 3:22 b 2Bk 11:3 1Tm 2:14 Yak 1:14, 15
c Bar 5:12 d Kuy 3:21 e Kuy 2:25 f Kuy 2:17 g 2Bk 11:3 1Tm 2:14
h Kuy 3:1
Ndonga ya 2 a Kus 12:7, 17 b Kus 12:9 c Kus 12:1 d Yoa 8:44 1Yn 3:10
e Kuy 22:18 Kuy 49:10 Bag 3:16, 29
f Kus 20:2, 10 g Mat 27:50 Bis 3:15
h Kuy 2:17 i Kuy 5:29 j Bar 8:20 k Kuy 2:7 l Nk 104:29 Lon 3:20 Lon 12:7
m Bis 17:26 n Kuy 3:7
me sala diambu yai, nge me singama na kati ya bambisi yonso ya bwala mpi ya bambisi yonso ya mfinda. Nge ta tambulaka na divumu, mpi nge ta diaka mfututu bilumbu yonso ya luzingu na nge. 15 Mpi mono ta tula kimbeni a na kati na nge b ti nkentoc mpi na kati ya mwana1d na nge ti mwana1e na yandi. Yandi ta niata2 ntu f na nge mpi nge ta tatika3 yandi na dikulu.”4g 16 Yandi tubilaka nkento nde: “Mono ta kumisa bampasi na nge mingi kibeni ntangu nge ta vanda ti divumu; nge ta butaka bana na mpasi, mpi nzala na nge ta vandaka kaka na bakala na nge, mpi yandi ta yalaka nge.” 17 Mpi yandi tubilaka Adami1 nde: “Sambu nge waka ndinga ya nkento na nge mpi nge diaka mbuma ya nti yina mono pesaka nge nsiku yai, h ‘Nge fwete dia yo ve,’ ntoto me singama sambu na nge. i Na luzingu na nge ya mvimba, j nge ta diaka na mpasi bima yina ntoto ta butaka. 18 Yo ta basisilaka nge bansende ti matiti ya bansende, mpi nge fwete dia bimenina ya bilanga. 19 Na mutoki ya luse na nge nge ta diaka dimpa1 tii kuna nge ta vutuka na ntoto, sambu bo bakaka k nge na ntoto. Nge kele mfututu mpi nge ta vutuka l na mfututu.” 20 Na nima, Adami pesaka nkento na yandi zina Eva,1 sambu yandi zolaka kukuma mama ya bantu yonso yina kele na luzingu. m 21 Yehowa Nzambi sadilaka Adami ti nkento na yandi bilele ya nda ya mpusu ya mbisi mpi yandi lwatisaka bo yo. n 22 Ebuna Yehowa Nzambi tubaka nde: “Ntangu yai muntu me 3:15 1 Na kisina, “nkuna.” 2 To “ta lwadisa; ta tatika.” 3 To “ta lwadisa; ta niata.” 4 Na kisina, “kisingini.” 3:17 1 Yo ke tendula “Muntu; Bantu.” 3:19 1 To “madia.” 3:20 1 Yo ke tendula “Muntu ya Moyo.”
KUYANTIKA 3:23–4:16 kuma bonso mosi na kati na beto, yandi me zaba mambu ya mbote ti ya mbi. a Sesepi yai, sambu yandi tandula ve diboko na yandi, yandi baka mpi mbuma ya nti ya luzingu, b yandi dia yo, mpi yandi zinga kimakulu,1—” 23 Yo yina Yehowa Nzambi kulaka yandi na kilanga ya Edeni, c sambu na kubundula ntoto yina bo bakaka d yandi. 24 Na mutindu yina Nzambi kulaka muntu, mpi yandi tulaka na esti ya kilanga ya Edeni basherube e mpi mbele ya bitumba yina kibende na yo vandaka kupela tiya mpi kubaluka ntangu yonso sambu na kutanina nzila ya nti ya luzingu. Na nima Adami vukisaka nitu ti nkento na yandi Eva, mpi yandi bakaka divumu. f Ntangu Eva butaka Kaini, g yandi tubaka nde: “Mono me buta mwanabakala na lusadisu ya Yehowa.” 2 Na nima yandi butaka diaka mpangi na yandi Abele. h Abele kumaka ngungudi ya mameme, kansi Kaini kumaka muntu ya ke salaka bilanga. 3 Na nima ya ntangu mosi buna, Kaini nataka ndambu ya bambuma ya bilanga sambu na kupesa Yehowa makabu. 4 Kansi Abele nataka bana ya ntete ya bitwisi na yandi,i ti mafuta na yo. Yehowa ndimaka Abele ti dikabu j na yandi, 5 kansi yandi ndimaka ve ata fioti Kaini ti dikabu na yandi. Yo yina Kaini waka makasi ya ngolo mpi yandi lembaka nitu.1 6 Na nima Yehowa tubilaka Kaini nde: “Sambu na nki nge me wa makasi ya ngolo mpi me lemba nitu mutindu yai? 7 Kana nge yantika kusala mambu ya mbote, keti mono ta ndima nge ve?1 Kansi kana nge sala ve mambu ya mbote, disumu
4
3:22 1 To “zinga sambu na ntangu ya kukonda nsuka.” 4:5 1 Na kisina, “mpi luse na yandi vimbaka.” 4:7 1 To “keti nge ta vanda ve na kiese?”
48 KAPU 3 a Kuy 3:5
b Kuy 2:9
c Kuy 2:8
d Kuy 3:19
e Nk 80:1 Yez 37:16 Eze 10:4
KAPU 4 f Kuy 1:28
g 1Yn 3:10-12 Yud 11
h Mat 23:35
i Kub 13:12
j Ebr 11:4
Ndonga ya 2 a Mat 23:35 1Yn 3:10-12 Yud 11
b Ebr 12:24
c Kuy 9:5
me bumbana na kielo mpi nzala na yo ya ngolo kele ya kuyala nge; keti nge ta yala yo?” 8 Na nima, Kaini tubilaka mpangi na yandi Abele nde: “Beto kwenda na bilanga.” Ebuna, ntangu bo vandaka na bilanga, Kaini bulaka mpangi na yandi Abele mpi fwaka yandi. a 9 Na nima, Yehowa yulaka Kaini nde: “Mpangi na nge Abele kele na wapi?” Kaini tubaka nde: “Mono me zaba ve. Keti mono kele nkengidi ya mpangi na mono?” 10 Ebuna Nzambi tubaka nde: “Nge me sala inki? Wa! Menga ya mpangi na nge ke didila mono na ndinga ya ngolo tuka na ntoto. b 11 Ntangu yai mono me singa nge mpi mono me kula nge na ntoto yina me kangula munoko na yo sambu na kubaka menga ya mpangi na nge na maboko na nge. c 12 Ntangu nge ta bundulaka ntoto, yo ta pesaka nge ve bambuma1 na yo. Nge ta kuma muntu ya ke yungana-yungana mpi muntu ya ke tina-tina na ntoto.” 13 Ebuna Kaini tubilaka Yehowa nde: “Ndola sambu na kifu na mono kele ngolo kibeni, mono ta kuka yo ve. 14 Bubu yai nge ke kula mono na ntoto, mpi mono ta bumbana na ntwala ya luse na nge; ebuna mono ta kuma muntu ya ke yungana-yungana mpi muntu ya ke tina-tina na ntoto, ebuna konso muntu yina ta mona mono, ntembe kele ve nde yandi ta fwa mono.” 15 Ebuna Yehowa tubilaka yandi nde: “Yo yina, muntu yina ta fwa Kaini, bo ta vutudila yandi mbi mbala nsambwadi.” Yo yina Yehowa tulaka1 kidimbu sambu na Kaini na mpila nde konso muntu yina ta mona Kaini, yandi kufwa yandi ve. 16 Ebuna Kaini katukaka na 4:12 1 Na kisina, “ngolo.” 4:15 1 To “tedimisaka.”
49 ntwala ya Yehowa mpi yandi kwendaka kuzinga na insi ya Nkaka,1 na esti ya Edeni. a 17 Na nima Kaini vukisaka nitu ti nkento na yandi, b mpi yandi bakaka divumu mpi butaka Enoki. Ebuna Kaini yantikaka kutunga mbanza mosi mpi yandi pesaka yo zina ya mwana na yandi Enoki. 18 Na nima Enoki butaka Iradi. Iradi butaka Mehuyaele, Mehuyaele butaka Metushaele, mpi Metushaele butaka Lameki. 19 Lameki kwelaka bankento zole. Nkento ya ntete zina na yandi Ada, mpi nkento ya zole zina na yandi Sila. 20 Ada butaka Yabale. Yandi vandaka tata ya bantu yina ke zingaka na batenta mpi ke sansaka bitwisi. 21 Zina ya mpangi na yandi Yubale. Yandi vandaka tata ya bantu yonso yina ke bulaka kidare mpi musembu. 22 Diaka, Sila butaka Tubale-kaini, yina vandaka kusala bisadilu ya mitindu yonso ya kwivre mpi ya bibende. Mpi mpangi ya Tubalekaini ya nkento vandaka Naama. 23 Ebuna Lameki tubilaka bankento na yandi Ada ti Sila nde: “Beno wa ndinga na mono, beno bankento ya Lameki; Beno widikila mambu ya mono ke tuba: Mono fwaka muntu mosi sambu yandi lwadisaka mono, Ee, toko mosi ya bakala sambu yandi bulaka mono. 24 Kana bo fwete vutula mbi c mbala 7 sambu na Kaini, Bo fwete vutula mbi mbala 77 sambu na Lameki.” 25 Adami vukisaka diaka nitu ti nkento na yandi, ebuna yandi butaka mwana-bakala. Eva pesaka yandi zina Seti,1d sambu yandi tubaka nde, “Nzambi me 4:16 1 To “na insi ya Nodi.” 4:25 1 Yo ke tendula “Ya Bo Me Tula.”
KUYANTIKA 4:17–5:12 KAPU 4 a Kuy 2:8
b Kuy 5:4
c Kuy 4:15
d Kuy 5:3 1Bs 1:1
Ndonga ya 2 a Kuy 4:8 Mat 23:35 Ebr 11:4
b Kuy 5:6 Luk 3:23, 38
KAPU 5 c Kuy 1:26 Yak 3:9
d Kuy 1:27 Mar 10:6
e Kuy 2:23 Yez 45:12 Mat 19:4
f Kuy 4:25
g Kuy 2:17 Kuy 3:19 Bar 6:23 1Bk 15:22
h Kuy 4:26 Luk 3:23, 38
tula mwana1 ya nkaka sambu na mono na kisika ya Abele, sambu Kaini fwaka yandi.” a 26 Seti butaka mpi mwana mosi ya bakala, mpi yandi pesaka yandi zina Enosi. b Na ntangu yina bantu yantikaka kubinga zina ya Yehowa. Yai mukanda ya ke tubila luzingu ya Adami. Na kilumbu yina Nzambi gangaka Adami, yandi salaka Adami na kifwani ya Nzambi. c 2 Yandi gangakad bo bakala ti nkento. Na kilumbu yina yandi gangaka e bo, yandi sakumunaka bo mpi pesaka bo zina Muntu.1 3 Adami zingaka bamvula 130 mpi na nima yandi butaka mwana mosi ya bakala yina me fwanana ti yandi, na kifwani na yandi, mpi yandi pesaka yandi zina Seti. f 4 Na nima ya kubuta Seti, Adami zingaka bamvula 800. Mpi yandi butaka bana ya babakala ti ya bankento. 5 Ebuna bilumbu yonso ya luzingu ya Adami vandaka bamvula 930, mpi na nima yandi fwaka.g 6 Seti zingaka bamvula 105 mpi na nima yandi butaka Enosi. h 7 Na nima ya kubuta Enosi, Seti zingaka bamvula 807. Mpi yandi butaka bana ya babakala ti ya bankento. 8 Ebuna bilumbu yonso ya luzingu ya Seti vandaka bamvula 912, mpi na nima yandi fwaka. 9 Enosi zingaka bamvula 90 mpi na nima yandi butaka Kenani. 10 Na nima ya kubuta Kenani, Enosi zingaka bamvula 815. Mpi yandi butaka bana ya babakala ti ya bankento. 11 Ebuna bilumbu yonso ya luzingu ya Enosi vandaka bamvula 905, mpi na nima yandi fwaka. 12 Kenani zingaka bamvula 70 mpi na nima yandi butaka
5
4:25 1 Na kisina, “nkuna.” 5:2 1 To “Adami; Bantu.”
KUYANTIKA 5:13–6:5 Mahalalele. a 13 Na nima ya kubuta Mahalalele, Kenani zingaka bamvula 840. Mpi yandi butaka bana ya babakala ti ya bankento. 14 Ebuna bilumbu yonso ya luzingu ya Kenani vandaka bamvula 910, mpi na nima yandi fwaka. 15 Mahalalele zingaka bamvula 65 mpi na nima yandi butaka Yaredi. b 16 Na nima ya kubuta Yaredi, Mahalalele zingaka bamvula 830. Mpi yandi butaka bana ya babakala ti ya bankento. 17 Ebuna bilumbu yonso ya luzingu ya Mahalalele vandaka bamvula 895, mpi na nima yandi fwaka. 18 Yaredi zingaka bamvula 162 mpi na nima yandi butaka Enoki. c 19 Na nima ya kubuta Enoki, Yaredi zingaka bamvula 800. Mpi yandi butaka bana ya babakala ti ya bankento. 20 Ebuna bilumbu yonso ya luzingu ya Yaredi vandaka bamvula 962, mpi na nima yandi fwaka. 21 Enoki zingaka bamvula 65 mpi na nima yandi butaka Metusela. d 22 Na nima ya kubuta Metusela, Enoki landaka kutambula ti Nzambi ya kieleka1 bamvula 300. Mpi yandi butaka bana ya babakala ti ya bankento. 23 Ebuna bilumbu yonso ya luzingu ya Enoki vandaka bamvula 365. 24 Enoki landaka kutambula ti Nzambi ya kieleka. e Na nima yandi vandaka diaka ve, sambu Nzambi bakaka yandi. f 25 Metusela zingaka bamvula 187 mpi na nima yandi butaka Lameki. g 26 Na nima ya kubuta Lameki, Metusela zingaka bamvula 782. Mpi yandi butaka bana ya babakala ti ya bankento. 27 Ebuna bilumbu yonso ya luzingu ya Metusela vandaka bamvula 969, mpi na nima yandi fwaka. 28 Lameki zingaka bamvula 182 mpi na nima yandi butaka 5:22 1 Na kisina, “Nzambi.” Tala Bantendula ya Bangogo.
50 KAPU 5 a Luk 3:23, 37
b Luk 3:23, 37
c Yud 14
d Luk 3:23, 37
e Kuy 6:9 Kul 8:6 Kul 13:4 3Yn 4 Yud 14, 15
f Yoa 3:13 Ebr 11:5
g Luk 3:23, 36
Ndonga ya 2 a Kuy 7:1 Eze 14:14 Mat 24:37 Ebr 11:7 1Pi 3:20 2Pi 2:5
b Kuy 3:17
c Kuy 10:21 Kuy 11:10 Luk 3:23, 36
d Kuy 6:10 Kuy 10:6
e Kuy 10:2
KAPU 6
mwana mosi ya bakala. 29 Yandi pesaka yandi zina Noa,1a mpi yandi tubaka nde: “Mwana yai ta lembika beto na kisalu na beto ya ngolo mpi na kisalu ya mpasi ya maboko na beto sambu na ntoto yai ya Yehowa me singaka.” b 30 Na nima ya kubuta Noa, Lameki zingaka bamvula 595. Mpi yandi butaka bana ya babakala ti ya bankento. 31 Ebuna bilumbu yonso ya luzingu ya Lameki vandaka bamvula 777, mpi na nima yandi fwaka. 32 Na nima ya kulungisa bamvula 500, Noa butaka Semi, c Kami, d mpi Yafeti. e Ntangu bantu yantikaka kukuma mingi na ntoto mpi bo butaka bana-bankento, 2 bana ya Nzambi ya kieleka1f yantikaka kumona nde bana-bankento vandaka kitoko. Ebuna bo yantikaka kubaka bankento, yonso yina bo vandaka kusola. 3 Na nima Yehowa tubaka nde: “Mpeve na mono ta kanga ve ntima kukonda nsuka g sambu na muntu, sambu yandi kele kaka nsuni.1 Yo yina bilumbu na yandi ta vanda bamvula 120.” h 4 Banefilimi1 vandaka na ntoto na bilumbu yina mpi na nima na yo. Na ntangu yina bana ya Nzambi ya kieleka landaka kuvukisa nitu ti bana-bankento, mpi bana-bankento yai butilaka bo bana-babakala. Bo vandaka bantu ya ngolo ya ntangu ya ntama, babakala ya lukumu. 5 Yo yina, Yehowa monaka nde mambi ya muntu vandaka mingi na ntoto, mpi nde mabanza yonso ya ntima na yandi
6
f Yob 1:6 Yob 38:7 2Pi 2:4 Yud 6
g Kuy 7:4 1Pi 3:20
h 2Pi 3:9
5:29 1 Ziku yo ke tendula “Kupema; Kulembika.” 6:2 1 Kutuba mosi ya kifwani ya Kiebreo ya ke tubila bana ya Nzambi, bawanzio. 6:3 1 To mbala ya nkaka, “sambu yandi ke salaka mambu na kutadila nsuni.” 6:4 1 Ziku yo ke tendula “Bantu ya Ke Bwisaka Bantu,” disongidila, bantu yina ke bwisaka bantu ya nkaka. Tala Bantendula ya Bangogo.
51 vandaka kaka mbi ntangu yonso. a 6 Yehowa waka mawa sambu yandi salaka bantu na ntoto, mpi yandi waka mawa b na ntima.1 7 Yo yina Yehowa tubaka nde: “Mono ta katula na ntoto bantu yina mono gangaka, muntu kumosi ti bambisi ya bwala, bambisi ya ke tambulaka divumu na ntoto, mpi bigangwa ya ke pumbukaka, sambu mono kele na mawa na mutindu mono salaka bo.” 8 Kansi Noa ndimamaka na meso ya Yehowa. 9 Yai disolo ya Noa. Noa vandaka muntu ya lunungu.c Yandi vandaka ya kukonda kifu na kati ya bantu ya ntangu na yandi.1 Noa tambulaka ti Nzambi ya kieleka. d 10 Na nima Noa butaka bana-babakala tatu Semi, Kami, mpi Yafeti. e 11 Kansi ntoto bebaka na meso ya Nzambi ya kieleka, mpi ntoto fulukaka ti mubulu. 12 Ee, Nzambi talaka ntoto mpi yandi monaka nde yo vandaka ya kubeba; f bantu1 yonso vandaka kusala mambu ya mbi kibeni na ntoto. g 13 Na nima Nzambi tubilaka Noa nde: “Mono me baka lukanu ya kufwa nsuni yonso, sambu ntoto me fuluka ti mubulu sambu na bo, yo yina mono ke fwa bo mpi ke bebisa ntoto. h 14 Sala sambu na nge mosi maswa1 mosi ya mabaya ya nti ya gofere. i Nge ta sala basuku na kati ya maswa yina, mpi nge ta pakula yo gudro2j na kati mpi na nganda. 15 Nge ta sala yo mutindu yai: Nda ya maswa fwete vanda maboko1 300, nene na yo maboko 50, mpi maboko 30 katuka na ntoto tii na zulu.
KUYANTIKA 6:6–7:2 KAPU 6 a Kuy 8:21 Yer 17:9 Mat 15:19
b Nk 78:40, 41 c Kuy 7:1 Eze 14:14 Ebr 11:7
d 2Pi 2:5 e Kuy 5:32 f Kus 11:18 g Mat 24:37-39 2Pi 2:5
h Kuy 7:4 i Ebr 11:7 j Kuy 14:10 Kub 2:3
Ndonga ya 2 a Kuy 7:16 b Kuy 1:7 Kuy 7:6, 11
c Kuy 7:21 Nk 104:29 Mat 24:39 2Pi 2:5
d Kuy 7:13 e Kuy 8:17 f Kuy 7:2 g Kuy 7:14, 15 h Kuy 1:29, 30 i Kub 40:16
16 Nge ta sala nela sambu na nsemo1 na maswa, nda na yo diboko mosi katuka na zulu. Nge fwete tula kisika ya kukotila na maswa na lweka na yo a mpi kusala yo ti etaze ya nsi, etaze ya zole, mpi etaze ya tatu. 17 “Kansi mono, mono ke tinda masa ya mvula ya ngolo b na ntoto sambu na kufwa na zulu ya ntoto bigangwa yonso ya ke zingaka yina kele ti mpema ya luzingu.1 Bima yonso ya kele na ntoto ta fwa. c 18 Mono ke sala kuwakana na mono ti nge, mpi nge fwete kota na maswa, nge, bana na nge ya babakala, nkento na nge, ti bankento ya bana na nge. d 19 Kotisa na maswa bigangwa ya ke zingaka e ya mutindu na mutindu, zole-zole bakala ti nkento, f sambu na kutanina yo na luzingu kumosi ti nge; 20 bigangwa ya ke pumbukaka na kutadila mitindu na yo, bambisi ya bwala na kutadila mitindu na yo, mpi bambisi yonso ya ke tambulaka divumu na ntoto na kutadila mitindu na yo, yo ta kota zole-zole kisika nge kele sambu na kutanina yo na luzingu. g 21 Kansi nge, nge fwete vukisa mpi kubaka madiah ya mutindu na mutindu, sambu na nge mpi sambu na bambisi.” 22 Ebuna Noa salaka mambu yonso kaka mutindu Nzambi songaka yandi. Yandi salaka kaka mutindu yina. i Na nima ya mambu yai, Yehowa tubilaka Noa nde: “Kota na maswa, nge ti bantu yonso ya nzo na nge, sambu nge kele muntu ya lunungu yina mono me mona na ntwala na mono na kati ya ndonga yai ya bantu.j 2 Nge fwete baka bambisi
7
Ebr 11:7 6:6 1 To “yandi waka mpasi na ntima.” 6:9 1 Na kisina, “bandonga ya bantu na 6:16 1 Na Kiebreo, tsohar. Dibanza ya KAPU 7 yandi.” 6:12 1 Na kisina, “nsuni.” 6:14 nkaka kele nde tsohar ke tubila ludi yina 1 Na kisina, “kesi”; maswa mosi ya nene. j Kuy 6:9 kele ya kutengama na nda ya diboko Ebr 10:38 mosi, kansi yo ke tubila ve ditobo sa2 To “bidi.” 6:15 1 Diboko mosi kele baEbr 11:7 mbu na nsemo to nela. 6:17 1 To “mpesantimetre 44,5. Tala Bangindu ya Ngi1Pi 3:12 ve ya luzingu.” ka B14. 2Pi 2:5, 9
KUYANTIKA 7:3-23 ya bunkete ya mitindu yonso, nsambwadi-nsambwadi, a bakala ti nkento; mpi na konso mbisi yina kele ve ya bunkete nge fwete baka zole-zole, bakala ti nkento; 3 mpi na bigangwa ya ke pumbukaka nge fwete baka nsambwadinsambwadi, bakala ti nkento, sambu na kutanina bana na yo na luzingu na ntoto ya mvimba.b 4 Sambu bilumbu nsambwadi mpamba me bikala, mono ta nokisa c mvula na ntoto bilumbu 40 mpi bampimpa 40, d mpi mono ta katula na ntoto bima yonso ya ke zingaka yina mono salaka.”e 5 Ebuna Noa salaka mambu yonso yina Yehowa songaka yandi. 6 Noa vandaka ti bamvula 600 ntangu mvula ya ngolo nokaka na ntoto. f 7 Ebuna Noa, kumosi ti bana na yandi ya babakala, nkento na yandi, mpi bankento ya bana na yandi, kotaka na maswa na ntwala nde bamasa ya mvula ya ngolo kuyantika. g 8 Bambisi yonso ya bunkete, bambisi yonso yina kele ve bunkete, bigangwa ya ke pumbukaka, mpi konso kima yina ke tambulaka na ntoto, h 9 kotaka na maswa kisika Noa vandaka, zole-zole, bakala ti nkento, kaka mutindu Nzambi songaka Noa. 10 Ebuna bilumbu nsambwadi na nima, mvula ya ngolo nokaka na ntoto. 11 Na mvula ya 600 ya luzingu ya Noa, na ngonda ya zole, na kilumbu ya 17 ya ngonda yina, na kilumbu yina banto yonso ya masa ya nene ya mudindu kangukaka mpi bakielo ya masa ya zulu kangukaka. i 12 Ebuna mvula nokaka na ntoto bilumbu 40 mpi bampimpa 40. 13 Kaka na kilumbu yina, Noa kotaka na maswa ti bana na yandi ya babakala, Semi, Kami, mpi Yafeti, j ti nkento na yandi mpi bankento tatu ya bana na yandi. k 14 Bo kotaka ti konso mbisi ya
52 KAPU 7 a Kuy 8:20
b Kuy 7:23 Kuy 8:19
c Kuy 2:5
d Kuy 7:11, 12
e Kuy 6:7, 17
f Kuy 8:13
g Luk 17:27 Ebr 11:7
h Kuy 6:19, 20
i Kuy 1:7 Kuy 8:2
j Kuy 9:18 1Bs 1:4
k Kuy 6:18 1Pi 3:20 2Pi 2:5
Ndonga ya 2 a 2Pi 3:5, 6
b Kuy 6:7, 17
c Luk 17:27
d Kuy 2:7 Kuy 7:15 Lon 3:19 Yez 42:5
mfinda na kutadila mutindu na yo, konso mbisi ya bwala na kutadila mutindu na yo, konso mbisi ya ke tambulaka divumu na ntoto na kutadila mutindu na yo, mpi konso kigangwa ya ke pumbukaka na kutadila mutindu na yo, konso ndeke, mpi konso kigangwa ya kele ti mapapu. 15 Yo landaka kukwenda na kati ya maswa kisika Noa vandaka, zolezole, bigangwa ya mitindu yonso yina vandaka ti mpema ya luzingu.1 16 Ebuna yo kotaka, bigangwa ya mitindu yonso bakala ti nkento, kaka mutindu Nzambi songaka yandi. Na nima, Yehowa kangaka kielo. 17 Mvula vandaka kaka kunoka1 na ntoto bilumbu 40, ebuna masa landaka kukuma mingi mpi yo yantikaka kunata maswa, mpi yo vandaka kuleluka na zulu ya masa. 18 Masa fulukaka mingi mpi yo landaka kukuma mingi kibeni na ntoto, kansi maswa vandaka kuleluka na zulu ya masa. 19 Masa fulukaka kibeni na ntoto yo yina yo fikaka a bangumba yonso ya nda yina vandaka na ntoto ya mvimba. 20 Masa tombukaka tii na kiteso ya maboko1 15 na zulu ya bangumba. 21 Yo yina, bigangwa1 yonso ya ke zingaka yina vandaka kutambula na ntoto fwaka b—bigangwa ya ke pumbukaka, bambisi ya bwala, bambisi ya mfinda, bigangwa yina ke tambulaka na kimvuka, mpi bantu yonso. c 22 Konso kima yina vandaka na ntoto ya kuyuma yina vandaka ti mpema ya luzingu1 fwaka. d 23 Na mutindu yina, Nzambi katulaka na ntoto bima yonso yina ke zingaka, yo vanda muntu, bambisi, bambisi ya ke ta7:15 1 To “mpeve ya luzingu.” 7:17 1 To “landaka kunoka.” 7:20 1 Diboko mosi kele basantimetre 44,5. Tala Bangindu ya Ngika B14. 7:21 1 Na kisina, “nsuni.” 7:22 1 To “mpema ya mpeve ya luzingu.”
53 mbulaka divumu na ntoto, mpi bigangwa ya ke pumbukaka. Yandi katulaka bo yonso na ntoto; a kaka Noa ti bantu yina vandaka ti yandi na kati ya maswa gulukaka. b 24 Ebuna masa landaka na kufuluka na ntoto bilumbu 150. c Kansi, Nzambi yibukaka Noa mpi bambisi yonso ya mfinda ti bambisi yonso ya bwala yina vandaka ti yandi na kati ya maswa, d mpi Nzambi salaka nde mupepe kubula na ntoto, ebuna masa yantikaka kuyuma. 2 Banto ya masa ya mudindu mpi bakielo ya masa ya zulu kangamaka, ebuna mvula yina vandaka kukatuka na zulu zenganaka.1e 3 Na nima masa yantikaka kuyuma malembe-malembe na ntoto. Na nsuka ya bilumbu 150, masa yumaka. 4 Na ngonda ya nsambwadi, na kilumbu ya 17 ya ngonda yina, maswa telamaka na bangumba ya Ararati. 5 Mpi masa vandaka kukulumuka malembe-malembe tii na ngonda ya kumi. Na ngonda ya kumi, na kilumbu ya ntete ya ngonda, bansongi ya bangumba monikaka. f 6 Na nsuka ya bilumbu 40, Noa kangulaka nela g yina yandi salaka na maswa 7 mpi yandi tindaka kwanga-kwanga; yo vandaka kupumbuka na nganda mpi yo vandaka kuvutuka, tii kuna masa yumaka na ntoto. 8 Na nima yandi tindaka pizio sambu na kutala kana masa yumaka na ntoto. 9 Pizio monaka ve kisika ya kubwa,1 yo yina yo vutukaka na yandi na maswa sambu masa vandaka kaka kufika ntoto h ya mvimba. Ebuna yandi tandulaka diboko na nganda mpi kotisaka pizio na maswa. 10 Yandi vingilaka diaka bilumbu nsambwadi ya nkaka, mpi katuka na
8
8:2 1 To “bo kangaka yo.” 8:9 1 To “kisika sambu na dikulu na yo.”
KUYANTIKA 7:24–8:21 KAPU 7 a Kuy 6:7 2Pi 3:5, 6
b Mat 24:37-39 1Pi 3:20 2Pi 2:5, 9
c Kuy 8:3
KAPU 8 d Kuy 6:19, 20 Ebr 11:7
e Kuy 7:11, 12
f Kuy 7:20
g Kuy 6:16
h Kuy 7:19
Ndonga ya 2 a Kuy 7:20 Kuy 8:3
b Kuy 7:6, 11
c Kuy 7:7 1Pi 3:20 2Pi 2:5
d Kuy 6:19, 20 Kuy 7:14, 15
e Kuy 1:22
f Kuy 6:10
g Kuy 7:13, 14
h Kuy 12:7
i Kuy 7:2 Lev 20:25
j Kul 27:6
maswa yandi tindaka diaka pizio. 11 Ntangu pizio kwisaka kuvutuka na yandi pene-pene ya nkokila, Noa monaka pizio ti dititi ya mubisu ya nti ya olive na munoko na yo! Ebuna Noa zabaka nde masa yantikaka kuyuma na ntoto. a 12 Yandi vingilaka diaka bilumbu nsambwadi ya nkaka. Na nima yandi tindaka pizio, kansi yo vutukaka diaka ve. 13 Ntangu yai, na mvula ya 601, b na ngonda ya ntete, na kilumbu ya ntete ya ngonda yina, masa vandaka kuyuma na ntoto; Noa katulaka kifiniku ya maswa mpi yandi monaka nde ntoto vandaka kuyuma. 14 Na ngonda ya zole, na kilumbu ya 27 ya ngonda yina, ntoto yumaka. 15 Ebuna Nzambi tubilaka Noa nde: 16 “Basika na maswa, nge, nkento na nge, bana na nge ya babakala, mpi bankento ya bana na nge. c 17 Basisa bigangwa yonso ya ke zingaka yina kele ti nge, bigangwa ya mutindu na mutindu,d bigangwa ya ke pumbukaka, bambisi, mpi bambisi yonso ya ke tambulaka divumu na ntoto, sambu yo buta mingi mpi yo kuma mingi na ntoto.” e 18 Yo yina Noa basikaka ti bana na yandi ya babakala, f nkento na yandi, ti bankento ya bana na yandi. 19 Konso kigangwa ya ke zingaka, konso mbisi ya ke tambulaka divumu na ntoto, mpi konso kigangwa ya ke pumbukaka, konso kima yina ke tambulaka na ntoto, basikaka na maswa na kutadila mabuta na yo. g 20 Na nima Noa tungaka mesa-kimenga h sambu na Yehowa mpi yandi bakaka ndambu na kati ya bambisi yonso ya bunkete mpi ya bigangwa yonso ya bunkete ya ke pumbukaka, i ebuna yandi pesaka makabu ya kuyoka na zulu ya mesakimenga. j 21 Yehowa yantikaka
KUYANTIKA 8:22–9:16 kuwa nsudi ya kitoko.1 Yo yina, Yehowa tubaka na ntima na yandi nde: “Mono ta singa diaka ve2 ntoto a sambu na muntu, sambu mabanza ya ntima ya muntu kele mbi yantika kileke na yandi; b mono ta fwa diaka ve ata fioti konso kima yina ke zingaka mutindu mono me sala yo. c 22 Yantika bubu yai, ntoto ta kondaka ve nkeni ya kukuna ti nsungi ya kukatula bima na bilanga, madidi ti mwini, nsungi ya mvula ti nsungi ya madidi, mpi mwini ti mpimpa.” d Nzambi sakumunaka Noa ti bana na yandi mpi tubilaka bo nde: “Beno buta mingi, beno kuma mingi, mpi beno fulusa ntoto. e 2 Konso kigangwa ya ke zingaka na ntoto, konso kigangwa ya ke pumbukaka, konso kima yina ke tambulaka na ntoto mpi bambisi yonso ya nzadi-mungwa ta landa kutekita mpi kuwa boma ya ngolo sambu na beno. Sesepi yai mono me pesa yo na maboko na beno.1f 3 Beno lenda dia g konso mbisi ya ke tambulaka yina kele na luzingu. Kaka mutindu mono pesaka beno matiti ya mubisu, mono ke pesa beno yo yonso. h 4 Kaka musuni ti luzingu1 na yo—menga i na yo—beno fwete dia yo ve. j 5 Diaka, mono ta sambisa beno sambu na menga ya luzingu na beno.1 Mono ta lomba konso kigangwa ya ke zingaka na kuvutula munoko; mpi mono ta lomba konso muntu na kuvutula munoko sambu na luzingu ya mpangi na yandi. k 6 Konso muntu yina ke tiamuna menga ya muntu ya nkaka, muntu ya nkaka mpi ta tiamuna me-
9
8:21 1 To “ya ke bwisa ntima; ya ke lembika.” Na kisina, “ya ke pemisa.” 2 To “ta nata diaka ve mbi na zulu ya.” 9:2 1 To “me tula yo na nsi ya kiyeka na beno.” 9:4, 10, 12 1 To “moyo.” 9:5 1 To “menga ya mioyo na beno.”
54 KAPU 8 a Kuy 3:17 Kuy 5:29
b Kuy 6:5 Lon 7:20 Mat 15:19
c Kuy 6:7, 17 Kuy 9:11 Yez 54:9
d Kuy 1:14 Nk 74:17 Lon 1:4
KAPU 9 e Kuy 1:28 f Kuy 1:26 Yak 3:7
g 1Tm 4:3 h Kuy 1:29 i Lev 17:11, 14 j Lev 3:17 Lev 7:26 Lev 17:10, 13 Kul 12:16, 23 Bis 15:20, 29 Bis 21:25
k Kuy 4:8, 10 Kub 21:12
Ndonga ya 2 a Kub 20:13 Kut 35:30 Mat 26:52
b Kuy 1:27 c Kuy 1:28 Kuy 10:32
d Kuy 9:15 Yez 54:9
e Kuy 8:17 f Kuy 8:21 g Kuy 8:21
nga na yandi, a sambu Nzambi salaka b muntu na kifwani na yandi. 7 Kansi beno, beno buta mingi mpi beno kuma mingi; beno kuma mingi kibeni na ntoto mpi beno fulusa ntoto.” c 8 Ebuna Nzambi tubilaka Noa ti bana na yandi nde: 9 “Ntangu yai mono ke sala kuwakana na mono ti benod mpi ti bana na beno, 10 mpi ti konso kigangwa1 ya ke zingaka yina kele ti beno, bandeke, bambisi, mpi bigangwa yonso ya ke zingaka ya kele na ntoto ti beno, bigangwa yonso yina basikaka na maswa—konso kigangwa ya ke zingaka ya kele na ntoto. e 11 Ee, mono ke sala kuwakana na mono ti beno: Bima yonso ya ke zingaka,1 mono ta fwa yo diaka ve na bamasa ya mvula ya ngolo mpi mono ta bebisa f diaka ve ntoto na mvula ya ngolo.” 12 Nzambi yikaka nde: “Yai kidimbu ya kuwakana yina mono ke sala ti beno mpi ti konso kigangwa1 ya ke zingaka yina kele ti beno, sambu na bandonga yonso ya bantu yina ke kwisa. 13 Mono ke tula nkongolo na mono na dituti, mpi yo ta vanda kidimbu ya kuwakana na kati na mono ti ntoto. 14 Konso ntangu yina mono ta basisa dituti na zulu ya ntoto, ntembe kele ve nde nkongolo ta monanaka na dituti. 15 Ebuna mono ta yibuka kibeni kuwakana na mono yina mono salaka ti beno mpi ti konso kigangwa ya ke zingaka ya mutindu na mutindu;1 mpi masa ta kumaka diaka ve mvula ya ngolo sambu na kufwa bigangwa yonso. g 16 Nkongolo ta basika na dituti, ebuna mono ta mona yo kibeni mpi mono ta yi9:11 1 Na kisina, “Nsuni yonso.” 9:15 1 To “konso moyo ya ke zingaka ya nsuni yonso.”
55 buka kuwakana ya mvula na mvula na kati ya Nzambi ti konso kigangwa ya ke zingaka ya mutindu na mutindu1 yina kele na ntoto.” 17 Nzambi tubilaka diaka Noa nde: “Yai kidimbu ya kuwakana yina mono ke lungisa na kati na nge ti nsuni yonso yina kele na ntoto.” a 18 Bana ya Noa yina basikaka na maswa vandaka Semi, Kami, mpi Yafeti. b Na nima Kami butaka Kanana. c 19 Bo tatu vandaka bana ya Noa, mpi bantu yonso ya ntoto katukaka na bo mpi yalumukaka ndambu na ndambu. d 20 Ebuna Noa yantikaka kusala kisalu ya bilanga, mpi yandi kunaka kilanga ya vinu. 21 Ntangu yandi nwaka vinu, yandi lawukaka, mpi yandi bikalaka kinkonga na kati ya tenta na yandi. 22 Kami, tata ya Kanana, monaka kinkonga ya tata na yandi, mpi yandi zabisaka bampangi na yandi zole na nganda. 23 Yo yina Semi mpi Yafeti bakaka lele mosi, tulaka yo na mapeka na bo, mpi kotaka kinima-nima. Na mutindu yina bo fikaka kinkonga ya tata na bo, kansi baluse na bo vandaka kutala na ndambu ya nkaka, mpi bo monaka ve kinkonga ya tata na bo. 24 Ntangu kwiti ya vinu manaka, Noa telamaka mpi zabaka mambu yina mwana na yandi ya leke salaka yandi, 25 yandi tubaka nde: “Kanana e me singama. Bika nde yandi kuma mpika ya bampika ya bampangi na yandi.” f 26 Yandi yikaka nde: “Yehowa, Nzambi ya Semi, kubaka lukumu, Mpi bika nde Kanana kukuma mpika na yandi. g 9:16 1 To “konso moyo ya ke zingaka ya nsuni yonso.”
KUYANTIKA 9:17–10:11 KAPU 9 a Kuy 9:12, 13 b Kuy 5:32 Kuy 7:7 Kuy 10:1
c Kuy 10:6 d Kuy 10:32 e Kul 7:1 f Yoz 17:13 g Baz 1:28
Ndonga ya 2 a Kuy 7:6 KAPU 10 b Luk 3:23, 36 c Kuy 9:18, 19 d Eze 38:6 e Eze 38:2 f Yez 66:19 Eze 27:13
g Nk 120:5 Eze 32:26
h 1Bs 1:5-7 i Yer 51:27 j Eze 27:14 Eze 38:6
k Eze 27:7 l Yon 1:3 m Yez 23:1 n Kuy 50:11 o Yer 46:9 Nah 3:9
p Kut 34:2 1Bs 1:8-10
q Nk 72:10 r Eze 27:22 s Kuy 11:9 t Esd 4:9 u Dan 1:2
27 Bika nde Nzambi kupesa Yafeti kisika ya nene, Mpi bika nde yandi zinga na batenta ya Semi. Bika nde Kanana kukuma mpika na yandi mpi.” 28 Noa zingaka diaka bamvula 350 na nima ya Mvula ya Ngolo. a 29 Yo yina, bilumbu yonso ya luzingu ya Noa vandaka bamvula 950, mpi yandi fwaka. Yai disolo ya bana ya Noa, Semi, b Kami, mpi Yafeti. Bo butaka bana na nima ya Mvula ya Ngolo. c 2 Bana ya Yafeti bo yai: Gomere, d Magogi, e Madai, Yavani, Tubale, f Mesheki, g mpi Tirasi. h 3 Bana ya Gomere bo yai: Ashkenazi, i Rifati, mpi Togarma. j 4 Bana ya Yavani bo yai: Elishah,k Tarsisi, l Kitimi, m mpi Dodanimi. 5 Bantu yina ke zingaka na bisanga katukaka na bana yai, mpi bo yalumukaka na bansi na bo, na kulanda bandinga na bo, mabuta na bo, mpi makanda na bo. 6 Bana ya Kami bo yai: Kushi, Misrayimi, n Puti, o mpi Kanana. p 7 Bana ya Kushi bo yai: Seba, q Avila, Sabta, Raama, r mpi Sabteka. Bana ya Raama bo yai: Sheba ti Dedani. 8 Kushi butaka Nimrodi. Yandi vandaka muntu ya ntete yina kumaka muntu ya ngolo na ntoto. 9 Yandi kumaka muntu ya ke zombaka ngolo, mbeni ya Yehowa. Yo yina bantu ke tubaka nde: “Kaka bonso Nimrodi, muntu ya ke zombaka ngolo, mbeni ya Yehowa.” 10 Luyantiku ya kimfumu na yandi vandaka1 Babele, s Ereki, t Akadi, mpi Kalne, na insi ya Shinare. u 11 Yandi
10
10:10 1 To “Bambanza ya ntete ya kimfumu na yandi vandaka.”
KUYANTIKA 10:12–11:7 katukaka na insi yina, kwendaka na Asiria a mpi tungaka Ninive, b Rehoboti-Ire, Kala, 12 mpi Reseni, na kati-kati ya Ninive mpi Kala: Yo kele mbanza ya nene.1 13 Misrayimi butaka Ludime, c Anamimi, Lehabimi, Naftuhimi,d 14 Patrusimi, e Kasluhimi (bantu ya Filistia f katukaka na yandi), mpi Kaftorimi.g 15 Kanana butaka Sidoni, h mwana na yandi ya ntete, mpi Heti, i 16 mpi bantu ya Yebusi, j bantu ya Amore, k bantu ya Girgashi, 17 bantu ya Hivi, l bantu ya Arka, bantu ya Sini, 18 bantu ya Arvadi, m bantu ya Semare, mpi bantu ya Amati. n Na nima, mabuta ya bantu ya Kanana panzanaka. 19 Ndilu ya bantu ya Kanana vandaka yantika na Sidoni tii na Gerare, o pene-pene ya Gaza, p tii na Sodome, Gomore, q Adma, mpi Seboyimi, r pene-pene ya Lasha. 20 Yai bana ya Kami na kulanda mabuta na bo, bandinga na bo, bansi na bo, mpi makanda na bo. 21 Semi mpi butaka bana; yandi vandaka nkaka ya bana yonso ya Ebere s mpi mpangi ya Yafeti mwana ya ntete.1 22 Bana ya Semi bo yai: Elami, t Ashure, u Arpakshadi, v Ludi, mpi Arami. w 23 Bana ya Arami bo yai: Usi, Ule, Getere, mpi Mashi. 24 Arpakshadi butaka Shela, x mpi Shela butaka Ebere. 25 Ebere butaka bana zole. Zina ya mwana mosi Pelegi,1y sambu ntangu yandi vandaka na luzingu, ntoto2 vandaka ya kukabwana. Zina ya mpangi na yandi Yoktani. z 10:12 1 To mbala ya nkaka, “Yo ke sala mbanza ya nene.” 10:21 1 To mbala ya nkaka, “mpi yaya ya Yafeti.” 10:25 1 Yo ke tendula “Kukabwana.” 2 To “bantu yina vandaka na ntoto.”
56 KAPU 10 a Mik 5:6 b Yon 3:3 Mat 12:41
c Yer 46:9 d 1Bs 1:11, 12 e Eze 29:14 f Yoz 13:2, 3 Yer 47:4
g Kul 2:23 h Yoz 13:6 Mar 7:24
i Kuy 25:10 Kuy 27:46 1Bs 1:13-16
j Baz 1:21 k Kuy 15:16 Kul 3:8
l Yoz 11:3 m Eze 27:11 n 1Bn 8:65 o Kuy 20:1 p Yoz 15:20, 47 Bis 8:26
q Kuy 13:10 Kuy 19:24 Yud 7
r Kul 29:23 s Kuy 11:17 t Esd 4:9 Bis 2:8, 9
u Eze 27:23 v Kuy 11:10 w 1Bs 1:17 x Kuy 11:12 Luk 3:23, 35
y Kuy 11:16 z 1Bs 1:19
Ndonga ya 2 a 1Bs 1:20-23 b 1Bn 9:28 1Bn 10:11
c Kuy 10:5 d Kuy 9:7 Kuy 9:19 Bis 17:26
KAPU 11 e Kuy 10:9, 10 Dan 1:2
f Kuy 9:1 g Kuy 11:1
26 Yoktani butaka Almodadi, Shelefi, Asarmaveti, Yera, a 27 Adorami, Uzale, Dikla, 28 Obale, Abimaele, Sheba, 29 Ofire, b Avila, mpi Yobabi; bo yonso vandaka bana ya Yoktani. 30 Kisika na bo ya kuzinga vandaka katuka na Mesha tii na Sefare, ntoto ya bangumba ya Esti. 31 Yai bana ya Semi na kulanda mabuta na bo, bandinga na bo, bansi na bo, mpi makanda na bo. c 32 Yai mabuta ya bana ya Noa na kulanda bandonga ya mabuta na bo mpi makanda na bo. Bo bantu butaka makanda yina yalumukaka na ntoto na nima ya Mvula ya Ngolo. d Kansi, ntoto ya mvimba vandaka kutuba kaka ndinga mosi mpi kusadila bangogo ya mutindu mosi. 2 Ntangu bo vandaka kukwenda na ndambu ya esti, bo monaka muwanda mosi na insi ya Shinare, e mpi bo yantikaka kuzinga kuna. 3 Ebuna bo tubaka bo na bo nde: “Ntangu yai, beto bula babriki mpi beto yoka yo na tiya.” Yo yina bo sadilaka babriki na kisika ya matadi, mpi gudro na kisika ya poto-poto. 4 Ebuna bo tubaka nde: “Ntangu yai, beto kuditungila mbanza mosi mpi nzozulu yina nsongi na yo ta kuma tii na zulu, mpi beto sala zina ya lukumu sambu na beto mosi, sambu beto panzana ve na ntotof ya mvimba.” 5 Na nima Yehowa kulumukaka sambu na kutala mbanza mpi nzo-zulu yina bana ya bantu tungaka. 6 Ebuna Yehowa tubaka nde: “Bantu yai kele na bumosi mpi bo ke tuba ndinga mosi, g kansi tala mambu ya bo me yantika kusala. Ntangu yai konso kima yina bo lenda yindula na kusala, bo ta kuka kusala yo. 7 Nta-
11
57 ngu yai, betoa kulumuka kuna mpi beto vwalangasa ndinga na bo sambu muntu mosi kubakisa ve ndinga ya muntu ya nkaka.” 8 Yo yina, Yehowa katulaka bo kisika yina mpi panzaka bo na ntoto b ya mvimba, ebuna malembe-malembe bo yambulaka kutunga mbanza yina. 9 Yo yina, bo pesaka yo zina Babele,1c sambu kuna Yehowa vwalangasaka ndinga ya ntoto ya mvimba, mpi katuka kuna Yehowa panzaka bo na nsi-ntoto ya mvimba. 10 Yai disolo ya Semi. d Semi vandaka ti bamvula 100 ntangu yandi butaka Arpakshadi e bamvula zole na nima ya Mvula ya Ngolo. 11 Na nima ya kubuta Arpakshadi, Semi zingaka diaka bamvula 500. Mpi yandi butaka bana ya babakala mpi ya bankento. f 12 Arpakshadi zingaka bamvula 35 mpi na nima yandi butaka Shela. g 13 Na nima ya kubuta Shela, Arpakshadi zingaka diaka bamvula 403. Mpi yandi butaka bana ya babakala ti ya bankento. 14 Shela zingaka bamvula 30 mpi na nima yandi butaka Ebere. h 15 Na nima ya kubuta Ebere, Shela zingaka diaka bamvula 403. Mpi yandi butaka bana ya babakala ti ya bankento. 16 Ebere zingaka bamvula 34 mpi na nima yandi butaka Pelegi. i 17 Na nima ya kubuta Pelegi, Ebere zingaka diaka bamvula 430. Mpi yandi butaka bana ya babakala ti ya bankento. 18 Pelegi zingaka bamvula 30 mpi na nima yandi butaka Reu. j 19 Na nima ya kubuta Reu, Pelegi zingaka diaka bamvula 209. Mpi yandi butaka bana ya babakala ti ya bankento. 20 Reu zingaka bamvula 32 mpi na nima yandi butaka Seru11:9 1 Yo ke tendula “Mavwanga.”
KUYANTIKA 11:8–12:1 KAPU 11 a Kuy 1:26 b Kul 32:8 c Yer 50:1 d Kuy 6:10 Luk 3:23, 36
e Kuy 10:22 1Bs 1:17
f Kuy 10:21 g Kuy 10:24 1Bs 1:18 Luk 3:23, 35
h Kuy 10:21 1Bs 1:18
i Kuy 10:25 1Bs 1:19
j Luk 3:23, 35
Ndonga ya 2 a Kuy 11:32 Luk 3:23, 34
b Kuy 12:7 Kuy 15:1, 6 Kuy 17:5 Yak 2:23
c Yoz 24:2 d Kuy 12:4 Kuy 19:1 2Pi 2:7
e Kuy 15:7 Neh 9:7
f Bis 7:4 g Kuy 12:11 Kuy 17:15 Kuy 20:12, 13 1Pi 3:6
h Kuy 22:20 Kuy 24:15
i Kuy 16:1, 2 Bar 4:19 Ebr 11:11
j Kuy 11:27, 28 k Kuy 10:19 l Kuy 12:4 Kuy 27:42, 43 Bis 7:2, 4
gi. 21 Na nima ya kubuta Serugi, Reu zingaka diaka bamvula 207. Mpi yandi butaka bana ya babakala ti ya bankento. 22 Serugi zingaka bamvula 30 mpi na nima yandi butaka Nahore. 23 Na nima ya kubuta Nahore, Serugi zingaka diaka bamvula 200. Mpi yandi butaka bana ya babakala ti ya bankento. 24 Nahore zingaka bamvula 29 mpi na nima yandi butaka Tera. a 25 Na nima ya kubuta Tera, Nahore zingaka diaka bamvula 119. Mpi yandi butaka bana ya babakala ti ya bankento. 26 Tera zingaka bamvula 70, na nima yandi butaka Abrami, b Nahore, c mpi Arani. 27 Yai disolo ya Tera. Tera butaka Abrami, Nahore, mpi Arani; ebuna Arani butaka Loti. d 28 Ntangu tata na yandi Tera vandaka kaka na luzingu, Arani fwaka na insi yina yandi butukaka, na Uree ya bantu ya Kaldea. f 29 Abrami mpi Nahore kwelaka bankento. Zina ya nkento ya Abrami Sarai, g mpi zina ya nkento ya Nahore Milka, h mwana ya Arani, tata ya Milka mpi ya Yiska. 30 Kansi Sarai vandaka mukobo; i yandi vandaka ve na mwana. 31 Na nima Tera bakaka Abrami mwana na yandi mpi mutekolo na yandi Loti, j mwana ya Arani, mpi Sarai bokilo na yandi, nkento ya mwana na yandi Abrami, ebuna bo katukaka ti yandi na Ure ya bantu ya Kaldea mpi bo kwendaka na insi ya Kanana. k Na nima bo kumaka na Arani l mpi bo yantikaka kuzinga kuna. 32 Bilumbu ya luzingu ya Tera vandaka bamvula 205. Na nima Tera fwaka na Arani. Ebuna Yehowa tubilaka Abrami nde: “Katuka na insi na nge mpi bikisa bampangi na nge ti nzo ya tata na nge mpi kwenda na insi yina mono ta
12
KUYANTIKA 12:2-19 songa nge. a 2 Mono ta kumisa nge dikanda mosi ya nene, mono ta sakumuna nge, mono ta kumisa zina na nge nene, mpi nge ta kuma lusakumunu. b 3 Mono ta sakumuna bantu yina ke sakumuna nge, mpi mono ta singa muntu yina ke singa nge, c mpi ya kieleka mabuta yonso ya ntoto ta baka lusakumunu1 na nzila na nge.” d 4 Ebuna Abrami kwendaka kaka mutindu Yehowa songaka yandi, mpi Loti kwendaka ti yandi. Abrami vandaka ti bamvula 75 ntangu yandi bikisaka Arani. e 5 Abrami bakaka Sarai f nkento na yandi, Loti mwana ya mpangi na yandi, g bima yonso yina bo bakaka, mpi bantu1 yina bo bakaka h na Arani, ebuna bo kwendaka na insi ya Kanana. i Ntangu bo kumaka na insi ya Kanana, 6 Abrami tambulaka na insi yina tii na teritware ya Shekemi, j pene-pene ya banti ya nene ya More. k Na ntangu yina bantu ya Kanana vandaka na insi yina. 7 Na nima Yehowa monikaka na Abrami mpi tubaka nde: “Mono ta pesa insi l yai na bana1m na nge.” Yo yina yandi tungaka mesa-kimenga kuna sambu na Yehowa, yina monikaka na yandi. 8 Na nima yandi katukaka kuna mpi kwendaka na ntoto ya bangumba yina kele na esti ya Betele n mpi tedimisaka tenta na yandi: Betele na westi mpi Ai o na esti. Kuna yandi tungaka mesa-kimenga sambu na Yehowa p mpi yandi yantikaka kubinga zina ya Yehowa. q 9 Na nima Abrami katulaka camp na yandi kuna, mpi salaka nzietelo na ndambu ya Negebi, r yandi vandaka kukatula camp na yandi na kisika mosi mpi kunata yo na kisika ya nkaka.
58 KAPU 12 a Yoz 24:3 Bis 7:3, 4
b Kuy 13:14, 16 Kuy 15:1, 5 Kuy 17:5 Kuy 22:17, 18 Kul 26:5
c Kuy 27:29, 30 d Bis 3:25 Bag 3:8
e Ebr 11:8 f Kuy 11:29 g Kuy 11:31 h Kuy 13:5, 6 i Kuy 26:3 j Bis 7:15, 16 k Kuy 35:4 Kul 11:29, 30
l Kuy 13:14, 15 Kuy 15:1, 7 Kuy 17:1, 8 Kul 34:4
m Kuy 3:15 Kuy 21:12 Kuy 28:13, 14 Bar 9:7 Bag 3:16
n Kuy 28:16-19 Kuy 31:13
o Kuy 13:1, 3 Yoz 7:2
p Kuy 8:20 Kuy 35:2, 3
q Kuy 26:25 r Kuy 20:1 Kuy 24:62
Ndonga ya 2 a Nk 105:13 b Kuy 26:1, 2 c Kuy 26:7 d Kuy 20:11, 12 e Kuy 20:14 Kuy 24:34, 35
f Kuy 11:29
12:3 1 To “ta baka lusakumunu sambu na bo mosi.” 12:5 1 To “mioyo.” 12:7 1 Na kisina, “nkuna.”
Kuy 17:15 Kuy 23:2, 19
g Kuy 20:11, 12
10 Ntangu yai, nzala kotaka na insi yina, mpi Abrami kulumukaka na Ezipte sambu na kuzinga kuna mwa ntangu,1a sambu nzala vandaka ngolo na insi yina.b 11 Ntangu yandi zolaka kukota na Ezipte, yandi tubilaka Sarai nkento na yandi nde: “Mono ke bondila nge, wa! Mono me zaba nde nge kele nkento ya kitoko mingi. c 12 Yo yina, ntangu bantu ya Ezipte ta mona nge, bo ta tuba kibeni nde: ‘Yai nkento na yandi.’ Ebuna bo ta fwa mono kansi bo ta bika nge na luzingu. 13 Mono ke bondila nge, tuba nde nge kele mpangi na mono, mpidina bo ta sadila mono mambu ya mbote sambu na nge, ebuna bo ta fwa mono ve.”1d 14 Ntangu Abrami kotaka na Ezipte, bantu ya Ezipte monaka nde nkento yina vandaka kitoko mingi. 15 Bamfumu ya luyalu ya Farao monaka yandi mpi, ebuna bo yantikaka kukumisa yandi na ntwala ya Farao, yo yina bo nataka nkento yina na nzo ya Farao. 16 Yandi sadilaka Abrami mambu ya mbote sambu na Sarai, mpi Abrami bakaka mameme, bangombe, bampunda ya babakala mpi ya bankento, bansadi ya babakala mpi ya bankento, mpi bashamo. e 17 Ebuna Yehowa pesaka Farao ti bantu ya nzo na yandi bampasi ya ngolo sambu na Sarai, nkento ya Abrami. f 18 Yo yina Farao bingaka Abrami mpi tubaka nde: “Inki mambu yai ya nge me sala mono? Sambu na nki nge songaka mono ve nde yandi kele nkento na nge? 19 Sambu na nki nge tubaka nde, ‘Yandi kele mpangi na mono,’ g yo yina mono zolaka kubaka yandi bonso nkento na mono? Nkento 12:10 1 To “kuzinga kuna bonso munzenza.” 12:13 1 To “moyo na mono ta bikala na luzingu.”
59 na nge yandi yai. Baka yandi mpi kwenda!” 20 Ebuna Farao pesaka bantu na yandi bantuma sambu na Abrami, mpi bo bikisaka yandi na kukwenda ti nkento na yandi mpi bima yonso yina yandi vandaka na yo. a Ebuna, Abrami katukaka na Ezipte mpi tombukaka na Negebi, b yandi, nkento na yandi, mpi bima yonso yina yandi vandaka ti yo, kumosi ti Loti. 2 Abrami vandaka ti kimvwama mingi: bitwisi, arza, mpi wolo. c 3 Yandi vandaka kukatula camp na yandi na kisika mosi mpi kunata yo na kisika ya nkaka na ntangu yandi vandaka kusala nzietelo katuka na Negebi tii na Betele, tii kuna yandi kumaka kisika yina tenta na yandi vandaka ntete na kati-kati ya Betele ti Ai, d 4 kisika yina yandi tungaka ntete mesa-kimenga. Kuna Abrami bingaka zina ya Yehowa. 5 Ebuna Loti, yina vandaka kusala nzietelo ti Abrami, vandaka mpi ti mameme, bangombe, mpi batenta. 6 Kansi insi yina vandaka ve kupesa bo yonso nzila ya kuvanda kisika mosi; bima na bo kumaka mingi kibeni na mpila nde bo lendaka diaka ve kuzinga kumosi. 7 Yo yina, bankengidi ya bitwisi ya Abrami yantikaka kuswana ti bankengidi ya bitwisi ya Loti. (Na ntangu yina bantu ya Kanana mpi bantu ya Perizi vandaka kuzinga na insi yina.) e 8 Ebuna Abrami tubilaka Loti f nde: “Pardo, kuswana fwete vanda ve na kati na mono ti nge mpi na kati ya bankengidi ya bitwisi na mono ti bankengidi ya bitwisi na nge, sambu beto kele bampangi. 9 Keti insi ya mvimba kele ve na ntwala na nge? Pardo, beto kabwana. Kana nge kwenda na diboko ya kimama, mono ta kwenda na diboko ya kitata; kansi kana nge kwenda na diboko ya kitata, mono ta
13
KUYANTIKA 12:20–14:1
l Kuy 14:17
kwenda na diboko ya kimama.” 10 Ebuna Loti talaka mpi monaka nde distrike ya mvimba ya Yordani a vandaka ntoto mosi ya ke butaka bima mbote (na ntwala nde Yehowa kufwa Sodome ti Gomore), bonso kilanga ya Yehowa, b bonso insi ya Ezipte, tii na Soare. c 11 Ebuna Loti solaka distrike ya mvimba ya Yordani, mpi Loti nataka camp na yandi na esti. Mpidina, bo kabwanaka. 12 Abrami zingaka na insi ya Kanana, kansi Loti zingaka na kati ya bambanza ya distrike yina. d Nsuka-nsuka, yandi tedimisaka tenta na yandi penepene ya Sodome. 13 Kansi bantu ya Sodome vandaka bantu ya mbi mpi bansumuki ya nene na meso ya Yehowa. e 14 Ntangu Loti kabwanaka ti Abrami, Yehowa tubilaka Abrami nde: “Pardo, tombula meso na nge, mpi na kisika yina nge kele, tala na ndambu ya nordi mpi ya sudi, ya esti mpi ya westi, 15 sambu insi ya mvimba yina nge ke mona, mono ta pesa nge yo ti bana1 na nge bonso dikabuf ya mvula na mvula. 16 Mono ta kumisa bana1 na nge bonso bambuma ya zelo ya ntoto, na mpila nde kana muntu lenda tanga bambuma ya mfututu ya ntoto, bo lenda tanga mpi bana1 na nge. g 17 Telama, tambula na insi ya mvimba, na nda mpi na nene na yo, sambu mono ta pesa nge yo.” 18 Ebuna Abrami landaka kuzinga na batenta. Na nima yandi kwisaka kuzinga na kati ya banti ya nene ya Mamre, h yina kele na Ebroni, i mpi kuna yandi tungilaka Yehowa mesa-kimenga. j Kansi, na bilumbu ya Amrafele ntotila ya Shinare, k Arioki ntotila ya Elasare, Kedorlaomere l ntotila ya Elami, m mpi Tidale ntotila ya Goyimi,
m Kuy 10:22
13:15, 16 1 Na kisina, “nkuna.”
KAPU 12 a Nk 105:14
KAPU 13 b Kuy 12:9 Kuy 20:1
c Kuy 24:34, 35 d Kuy 12:8, 9 Yoz 7:2
e Kuy 10:19 f Kuy 11:27
Ndonga ya 2 a Kuy 19:28 b Kuy 2:8, 9 c Kuy 19:20-22 d Kuy 19:28, 29 e Kuy 18:20 Kuy 19:5 2Pi 2:6-8 Yud 7
f Kuy 12:7 Kuy 15:18 Kuy 24:7 Kub 33:1
g Kuy 12:2 Kuy 15:1, 5 Kub 1:7 Ebr 11:12
h Kuy 18:1 Kuy 23:19 Kuy 25:9, 10 Kuy 35:27
i Kuy 23:2 j Kuy 12:7
KAPU 14 k Kuy 10:9, 10
14
KUYANTIKA 14:2-19 2 bantotila yai nwanaka ti Bera ntotila ya Sodome, a Birsha ntotila ya Gomore, b Shinabi ntotila ya Adma, Shemebere ntotila ya Seboyimi, c mpi ntotila ya Bela, disongidila, Soare. 3 Bo yonso vukanaka na Muwanda1 ya Sidimi, d disongidila, Nzadi ya Mungwa.2e 4 Bo sadilaka Kedorlaomere bamvula 12, kansi bo kolamaka na mvula ya 13. 5 Yo yina na mvula ya 14, Kedorlaomere mpi bantotila yina vandaka ti yandi kwisaka mpi bedisaka bantu ya Refayimi na Ashteroti-karnayimi, bantu ya Zuzi na Kami, bantu ya Emi f na Shave-kiriatayimi, 6 mpi bantu ya Ori g na ngumba na bo ya Seire h tii na Ele-parani, yina kele na ntoto-makanga. 7 Na nima bo balukaka mpi kwisaka na Enemishpati, disongidila, Kadeshi, i mpi bo botulaka teritware ya mvimba ya bantu ya Amaleki j mpi bantu ya Amorek yina vandaka kuzinga na Azazoni-tamare. l 8 Ntangu yai, ntotila ya Sodome yantikaka kutambula, ti ntotila ya Gomore, ntotila ya Adma, ntotila ya Seboyimi, mpi ntotila ya Bela, disongidila, Soare, mpi bo yilamaka sambu na kunwanisa bo na Muwanda1 ya Sidimi, 9 sambu na kunwanisa Kedorlaomere ntotila ya Elami, Tidale ntotila ya Goyimi, Amrafele ntotila ya Shinare, mpi Arioki ntotila ya Elasare m—bantotila iya sambu na kunwanisa bantotila tanu yina. 10 Kansi Muwanda1 ya Sidimi vandaka ya kufuluka ti mabulu ya gudro, ebuna ntotila ya Sodome mpi ntotila ya Gomore sosaka kutina kansi bo bwaka na kati ya mabulu yina, mpi bantu yina bikalaka tinaka na ntoto ya bangumba. 11 Ebu14:3, 8, 10, 17 1 To “Ntoto ya Kukonda Ngumba.” 14:3 2 Disongidila, NzadiMungwa ya Kufwa.
60 KAPU 14 a Kuy 10:19 Kuy 13:12
b Kuy 13:10, 12 c Kul 29:23 d Kuy 14:10 e Kut 34:2, 12 f Kul 2:10, 11 g Kul 2:12 h Kuy 36:8 i Kut 20:1 j Kuy 36:12 1Sa 15:2
k Kuy 10:15, 16 l 2Bs 20:2 m Kuy 14:1, 2
Ndonga ya 2 a Kuy 14:16 b Kuy 19:1 c Kuy 13:18 d Kuy 14:24 e Kuy 11:27 f Baz 18:29 g 2Sa 18:18 h Nk 110:4 Ebr 6:20
i Ebr 7:1, 2 j Nk 83:18 Ebr 5:5, 10
na bayina nungaka bakaka bima yonso ya Sodome ti ya Gomore mpi madia na bo yonso ebuna bo kwendaka. a 12 Bo bakaka mpi Loti, mwana-mpangi ya Abrami, yina vandaka kuzinga na Sodome, b mpi bima na yandi, ebuna bo kwendaka. 13 Na nima, muntu mosi yina tinaka kwisaka kupesa Abrami Mu-Ebreo nsangu. Na ntangu yina yandi vandaka kuzinga1 na kati ya banti ya nene ya Mamre muntu ya Amore, c mpangi ya Eshkole mpi ya Anere. d Bantu yai vandaka banduku ya Abrami. 14 Abrami waka nde bo me nata mpangi na yandi e na kimpika. Ebuna yandi vukisaka bantu na yandi yina bo me longaka bitumba, bansadi 318 yina butukaka na nzo na yandi, ebuna yandi landaka bo tii na Dani. f 15 Na mpimpa, yandi kabisaka bantu na yandi, mpi yandi ti bansadi na yandi nwanaka mpi bedisaka bantu yina. Mpi yandi landaka bo tii na Oba, yina kele na nordi ya Damasi. 16 Yandi bakaka bima yonso, yandi bakaka mpi mpangi na yandi Loti, bima na yandi, bankento, mpi bantu ya nkaka. 17 Ntangu Abrami vutukaka na nima ya kubedisa Kedorlaomere mpi bantotila yina vandaka ti yandi, ntotila ya Sodome basikaka sambu na kukutana ti Abrami na Muwanda1 ya Shave, disongidila, Muwanda ya Ntotila. g 18 Melkizedeki h ntotila ya Salemi i nataka mampa mpi vinu; yandi vandaka nganga-nzambi ya Nzambi ya Kuluta Zulu. j 19 Ebuna yandi sakumunaka yandi mpi tubaka nde: “Abrami kubaka lusakumunu na Nzambi ya Kuluta Zulu, Muntu yina salaka zulu ti ntoto; 14:13 1 To “kuzinga na batenta.”
61 20 Mpi lukumu kuvanda na Nzambi ya Kuluta Zulu, Yina me pesa bantu yina ke niokula nge na maboko na nge!” Ebuna Abrami pesaka yandi ndambu mosi na kati ya bandambu kumi ya bima yonso. a 21 Na nima, ntotila ya Sodome tubilaka Abrami nde: “Pesa mono bantu,1 kansi baka bima.” 22 Kansi Abrami tubilaka ntotila ya Sodome nde: “Mono ke nangula diboko na mono mpi ke dia ndefi na zina ya Yehowa Nzambi ya Kuluta Zulu, Muntu yina salaka zulu ti ntoto, 23 nde mono ta baka ve ata kima na nge mosi, katuka na nsinga ya kutungila tii na nsinga ya sandale, sambu nge tuba ve nde, ‘Mono kumisaka Abrami mvwama.’ 24 Mono ta baka ata kima mosi ve katula kaka bima yina baleke ya babakala kudiaka. Sambu na dikabu ya bantu yina kwendaka ti mono, Anere, Eshkole, mpi Mamre b—bika bo baka dikabu na bo.” Na nima, ndinga ya Yehowa kwisilaka Abrami na mbona-meso nde: “Abrami, kuwa boma ve. c Mono kele kitaninu na nge. d Matabisi na nge ta vanda mingi kibeni.” e 2 Abrami vutulaka nde: “Yehowa Mfumu ya Kuluta Nene, nge ta pesa mono inki, sambu mono kele kaka ve ti mwana mpi muntu ta baka nzo na mono kele Eliezere, f muntu ya Damasi?” 3 Abrami yikaka nde: “Nge me pesa mono ve mwana,1g mpi muntu2 ya nzo na mono muntu ta baka bima na mono.” 4 Kansi ndinga ya Yehowa vutudilaka yandi nde, “Muntu yai ta baka ve bima na nge, ka-
15
KUYANTIKA 14:20–15:13 KAPU 14 a Ebr 7:4
b Kuy 14:13
KAPU 15 c Nk 27:1 Yez 41:10 Bar 8:31 Ebr 13:6
d Kul 33:29 Bin 30:5
e Kuy 17:5, 6
f Kuy 24:2, 3
g Kuy 12:7 Bis 7:5
Ndonga ya 2 a Kuy 17:15, 16 Kuy 21:12
b Kuy 22:17 Kul 1:10 Bar 4:18 Ebr 11:12
c Ebr 11:8
d Bar 4:13, 22 Bag 3:6 Yak 2:23
e Kuy 11:31 Neh 9:7
f Kuy 21:9
14:21 1 To “mioyo.” 15:3, 13 1 Na kisina, “nkuna.” 15:3 2 Na kisina, “mwana.”
Kub 1:13, 14 Kub 3:7 Bis 7:6, 7
nsi mwana na nge mosi1 muntu ta baka bima na nge.” a 5 Ntangu yai yandi basisaka yandi na nganda mpi tubaka nde: “Pardo, tala na zulu mpi tanga bambwetete, kana nge ta kuka kusala yo.” Ebuna yandi tubilaka yandi nde: “Bana1 na nge ta kuma mutindu yina.” b 6 Abrami kwikilaka na Yehowa, c ebuna Nzambi tadilaka yandi bonso muntu ya lunungu sambu na yo. d 7 Yandi yikaka nde: “Mono kele Yehowa, yina basisaka nge na Ure ya bantu ya Kaldea sambu na kupesa nge insi yai bonso dikabu na nge.” e 8 Ebuna yandi tubaka nde: “Yehowa Mfumu ya Kuluta Nene, inki mutindu mono ta zaba nde mono ta baka yo?” 9 Yandi vutudilaka yandi nde: “Bakila mono mwana-ngombe ya bamvula tatu, mwana-nkombo ya nkento ya bamvula tatu, mwanadimeme ya bakala ya bamvula tatu, diyembe mosi, mpi mwanapizio mosi.” 10 Yandi bakaka bambisi yina yonso mpi zengaka yo bitini zole-zole mpi tulaka konso kitini ke talana ti kitini ya nkaka,1 kansi yandi zengaka ve bandeke. 11 Ebuna bandeke ya ke diaka misuni yantikaka kubwa na zulu ya bambisi ya kufwa, kansi Abrami vandaka kukula yo. 12 Ntangu ntangu zolaka kudinda, mpongi ya ngolo bakaka Abrami mpi na nima mpimpa mosi ya ngolo mpi ya ke pesa boma bwilaka yandi. 13 Ebuna Nzambi tubilaka Abrami nde: “Zaba mbote nde bana1 na nge ta vanda banzenza na insi yina kele ve ya bo mpi bantu ya insi yina ta kumisa bo bampika mpi ta monisa bo mpasi bamvula 400. f 15:4 1 Na kisina, “muntu mosi ya ke basika na kati na nge.” 15:5 1 Na kisina, “Nkuna.” 15:10 1 To “tulaka konso kitini na yo sambu yo fwanana ti kitini ya nkaka.”
KUYANTIKA 15:14–16:12 14 Kansi mono ta sambisa dikanda yina bo ta sadila, a ebuna na nima bo ta basika ti bima mingi. b 15 Kansi nge, nge ta kwenda na ba-nkaka na nge na ngemba; bo ta zika nge na nima ya kuzinga luzingu mosi ya nda mpi ya mbote. c 16 Kansi bo ta vutuka awa d na ndonga ya bantu ya iya, sambu kifu ya bantu ya Amore me kuma ntete ve ya kukuka.” e 17 Ntangu ntangu dindaka mpi mpimpa kumaka ngolo, fulu mosi ya tiya ya ke basisa midinga monikaka, mpi kamwa-nti mosi ya ke pela tiya lutaka na kati ya bitini yina. 18 Na kilumbu yina Yehowa salaka kuwakana f ti Abrami nde: “Mono ta pesa insi yai g na bana1 na nge, katuka na nzadi ya Ezipte tii na nzadi ya nene, nzadi ya Efrate: h 19 insi ya bantu ya Keni, i ya bantu ya Kenizi, ya bantu ya Kadmoni, 20 ya bantu ya Heti,j ya bantu ya Perizi, k ya bantu ya Refayimi, l 21 ya bantu ya Amore, ya bantu ya Kanana, ya bantu ya Girgashi, mpi ya bantu ya Yebusi.” m Ebuna Sarai, nkento ya Abrami, butilaka yandi ve ata mwana mosi, n kansi yandi vandaka ti nsadi mosi yina vandaka muntu ya Ezipte, zina na yandi Agare. o 2 Yo yina, Sarai tubilaka Abrami nde: “Pardo! Yehowa me kanga mono nzila ya kubuta bana. Pardo, vukisa nitu ti nsadi na mono. Mbala ya nkaka mono ta baka bana na nzila na yandi.” p Ebuna Abrami waka mambu yina Sarai tubaka. 3 Ntangu Abrami zingaka bamvula kumi na insi ya Kanana, Sarai nkento ya Abrami bakaka Agare, nsadi na yandi yina vandaka muntu ya Ezipte, mpi pesaka yandi na bakala na yandi Abrami sambu yandi kuma nkento na yandi. 4 Yo yina, yandi vukisaka nitu ti Agare, ebu-
16
15:18; 16:10 1 Na kisina, “nkuna.”
62 KAPU 15 a Kub 7:4 Kut 33:4
b Kub 3:22 Nk 105:37
c Kuy 25:8
d Yoz 14:1 Bis 7:7
e 1Bn 21:26 2Bn 21:11
f Kuy 17:19 Kuy 22:17
g Kub 3:8
h 1Bn 4:21
i 1Sa 15:6
j Yoz 1:4
k Kub 3:17
l Yoz 17:15
m Kul 7:1
KAPU 16 n Kuy 15:2, 3
o Bag 4:25
p Kuy 30:1, 3
Ndonga ya 2 a Kuy 25:17, 18 Kub 15:22
b Kuy 17:20 Kuy 25:13-16 1Bs 1:29-31
na Agare bakaka divumu. Ntangu yandi bakisaka nde yandi me baka divumu, yandi yantikaka kuvweza mfumu na yandi. 5 Ebuna Sarai tubilaka Abrami nde: “Mbi yai ya yandi me sala mono kele foti na nge. Mono muntu tulaka nsadi na mono na maboko na nge,1 kansi ntangu yandi me bakisa nde yandi me baka divumu, yandi me yantika kuvweza mono. Bika Yehowa kusambisa mono ti nge.” 6 Ebuna Abrami tubilaka Sarai nde: “Nsadi na nge kele na nsi ya kiyeka na nge. Sala yandi konso kima yina nge ke yindula nde yo kele mbote.” Ebuna Sarai pesaka yandi nsoni, mpi Agare tinaka. 7 Na nima wanzio ya Yehowa monaka yandi pene-pene ya nto ya masa na ntoto-makanga, nto ya masa yina kele na nzila ya Shure. a 8 Mpi yandi tubaka nde: “Agare, nsadi ya Sarai, nge me katuka na wapi mpi nge ke kwenda na wapi?” Yandi tubaka nde: “Mono ke tina Sarai, mfumu na mono.” 9 Ebuna wanzio ya Yehowa tubilaka yandi nde: “Vutuka na mfumu na nge mpi lemfukila yandi.” 10 Na nima wanzio ya Yehowa tubilaka yandi nde: “Mono ta kumisa bana1 na nge mingi kibeni, na mpila nde bo ta vanda mingi kibeni mpi bo ta kuka ve kutanga bo.” b 11 Wanzio ya Yehowa yikaka nde: “Ntangu yai nge kele ti divumu, nge ta buta mwanabakala, mpi nge fwete pesa yandi zina Ismaele,1 sambu Yehowa me mona mpasi na nge. 12 Yandi ta vanda mpunda ya mfinda1 ya muntu. Yandi ta nwani16:5 1 Na kisina, “na ntulu na nge.” 16:11 1 Yo ke tendula “Nzambi Ke Waka.” 16:12 1 To “onagre,” mutindu mosi ya mpunda ya mfinda, ata bantu ya nkaka ke yindulaka nde yo ke tubila zebre. Ziku bo me sadila yo sambu na kutubila kikalulu ya kukolama.
63 sa bantu yonso, mpi bantu yonso ta nwanisa yandi; yandi ta zinga na kimbeni ti bampangi na yandi yonso.” 13 Ebuna yandi bingaka zina ya Yehowa, yina vandaka kutubila yandi, nde: “Nge kele Nzambi yina ke monaka,” a sambu Agare tubaka nde: “Keti awa mono me mona kibeni muntu yina ke mona mono?” 14 Yo yina bo bingaka dibulu yina ya masa Beere-lahairoyi.1 (Yo kele na kati-kati ya Kadeshi mpi Beredi.) 15 Ebuna Agare butilaka Abrami mwanabakala, mpi Abrami pesaka mwana na yandi, yina Agare butaka, zina Ismaele. b 16 Abrami vandaka ti bamvula 86 ntangu Agare butilaka yandi Ismaele. Ntangu Abrami vandaka ti bamvula 99, Yehowa monikaka na Abrami mpi tubilaka yandi nde: “Mono kele Nzambi Nkwa-Ngolo Yonso. Tambula na ntwala na mono mpi vanda muntu ya kukonda kifu. 2 Mono ta lungisa kuwakana na mono na kati na mono ti nge, c mpi mono ta kumisa nge mingi, mingi kibeni.” d 3 Ebuna Abrami fukamaka luse na ntoto, mpi Nzambi landaka kusolula ti yandi nde: 4 “Sambu na mono, kuwakana na mono kele ti nge, e mpi nge ta kuma kibeni tata ya makanda mingi. f 5 Zina na nge ta vanda diaka ve Abrami;1 zina na nge ta kuma Abrahami,2 sambu mono ta kumisa nge tata ya makanda mingi. 6 Mono ta sala nde nge buta mingi, mingi kibeni mpi mono ta kumisa nge makanda, mpi bantotila ta basika na nge. g 7 “Mono ta tanina kuwakana na mono na kati na mono ti
17
16:14 1 Yo ke tendula “Dibulu ya Muntu ya Ke Zinga Yina Ke Mona Mono.” 17:5 1 Yo ke tendula “Tata Kele Zulu Mingi (ya Kunangula).” 2 Yo ke tendula “Tata ya Kimvuka ya Bantu; Tata ya Bantu Mingi.”
KUYANTIKA 16:13–17:15 KAPU 16 a Bin 15:3
b Kuy 21:9 Bag 4:22, 24
KAPU 17 c Kuy 15:18 Nk 105:8-11
d Kuy 22:17 Kul 1:10 Ebr 11:11, 12
e Nk 105:9-11
f Kuy 13:16 Bar 4:17
g Kuy 35:10, 11
Ndonga ya 2 a Luk 1:72, 73
b Kub 6:4 Ebr 11:8, 9
c Kul 14:2
d Kuy 21:4 Bar 2:29
e Bis 7:8 Bar 4:11
f Luk 2:21
g Kub 12:44
h Kuy 11:29
nge a mpi bana1 na nge na bandonga na bo yonso ya bantu sambu na kuwakana ya mvula na mvula, sambu mono vanda Nzambi na nge mpi ya bana1 na nge. 8 Mono ta pesa nge mpi bana na nge insi yina nge zingaka bonso munzenza b—insi ya mvimba ya Kanana—sambu yo vanda dikabu ya mvula na mvula, mpi mono ta vanda Nzambi na bo.” c 9 Nzambi tubilaka diaka Abrahami nde: “Kansi nge, nge fwete tanina kuwakana na mono, nge mpi bana1 na nge na bandonga na bo yonso ya bantu. 10 Yai kuwakana na mono na kati na mono ti beno, yina beno mpi bana1 na beno ta tanina: Bo fwete yotisa d konso bakala na kati na beno. 11 Beno fwete yotisa mpusu ya kibakala na beno, mpi yo ta vanda kidimbu ya kuwakana na kati na mono ti beno. e 12 Na bandonga na beno yonso ya bantu, konso bakala na kati na beno yina kele ti bilumbu nana, bo fwete yotisa yandi, f konso bakala yina me butuka na nzo na nge mpi konso bakala yina kele ve mwana1 na nge mpi yina nge sumbaka na munzenza na mbongo. 13 Konso bakala yina me butuka na nzo na nge mpi konso bakala yina nge me sumba ti mbongo na nge, bo fwete yotisa yandi, g mpi kuwakana na mono na nsuni na beno fwete vanda kuwakana ya mvula na mvula. 14 Konso bakala yina kele ve ya kuyotisa, kana yandi yotisa ve mpusu ya kibakala na yandi, bo fwete katula1 muntu2 yina na kati ya bantu na yandi. Yandi me fwa kuwakana na mono.” 15 Ebuna Nzambi tubilaka Abrahami nde: “Kansi Sarai1h nkento na nge, nge fwete binga yandi ve Sarai, sambu zina na 17:7, 9, 10, 12 1 Na kisina, “nkuna.” 17:14 1 To “fwa.” 2 To “moyo.” 17:15 1 Ziku yo ke tendula “Ke Swanisaka.”
KUYANTIKA 17:16–18:6 yandi ta kuma Sara.1 16 Mono ta sakumuna yandi mpi ta pesa nge mwana ya bakala na nzila na yandi; a mono ta sakumuna yandi mpi yandi ta kuma makanda; bantotila ya bantu ta basika na yandi.” 17 Ebuna Abrahami fukamaka luse na ntoto mpi yantikaka kuseka mpi kutuba na ntima na yandi b nde: “Keti bakala ya bamvula 100 lenda buta mwana, mpi keti Sara, nkento ya bamvula 90, lenda buta?” c 18 Ebuna Abrahami tubilaka Nzambi ya kieleka nde: “Bika nde Ismaele kuzinga na ntwala na nge!” d 19 Ebuna Nzambi tubaka nde: “Sara nkento na nge ta butila nge kibeni mwana-bakala, mpi nge fwete pesa yandi zina Izaki.1e Mpi mono ta lungisa kuwakana na mono ti yandi sambu na kuwakana ya mvula na mvula sambu na bana2 na yandi. f 20 Kansi sambu na Ismaele, mono me wa nge. Mono ta sakumuna yandi mpi ta sala nde yandi buta mingi mpi mono ta kumisa yandi mingi, mingi kibeni. Yandi ta basisa bamfumu 12, mpi mono ta kumisa yandi dikanda ya nene. g 21 Kansi, mono ta sala kuwakana na mono ti Izaki, h yina Sara ta butila nge na ntangu yai na mvula yina ke kwisa.” i 22 Ntangu Nzambi manisaka kusolula ti yandi, yandi tombukaka mpi bikisaka Abrahami. 23 Ebuna Abrahami bakaka Ismaele mwana na yandi, babakala yonso yina butukaka na nzo na yandi, mpi konso muntu yina yandi sumbaka ti mbongo, konso bakala yina vandaka na nzo ya Abrahami, mpi yandi yotisaka nsuni ya mpusu ya kibakala na bo na kilumbu yina kibeni, kaka mutindu Nzambi solulaka ti yandi. j 24 Abrahami vandaka 17:15 1 Yo ke tendula “Mwana-Nkento ya Ntotila.” 17:19 1 Yo ke tendula “Kuseka.” 2 Na kisina, “nkuna.”
64 KAPU 17 a Kuy 18:10
b Kuy 18:12
c Bar 4:19 Ebr 11:11
d Kuy 16:11
e Mat 1:2
f Kuy 26:24
g Kuy 16:10 Kuy 21:13, 18 Kuy 25:13-16 1Bs 1:29-31
h Kuy 26:3 Ebr 11:8, 9
i Kuy 18:10, 14 Kuy 21:1
j Kuy 17:13
Ndonga ya 2 a Bis 7:8 Bar 4:11
b Kuy 16:16
KAPU 18 c Kuy 16:7 Baz 13:21
d Kuy 13:18 Kuy 14:13
e Kuy 19:1
f Kuy 19:2 Kuy 24:32
ti bamvula 99 ntangu bo yotisaka a mpusu ya kibakala na yandi. 25 Ismaele mwana na yandi vandaka ti bamvula 13 ntangu bo yotisaka b mpusu ya kibakala na yandi. 26 Na kilumbu yina, bo yotisaka Abrahami mpi Ismaele mwana na yandi. 27 Babakala yonso ya nzo na yandi, konso muntu yina butukaka na nzo na yandi mpi konso muntu yina yandi sumbaka ti mbongo na munzenza, bo yotisaka bo mpi ti yandi. Na nima, Yehowa c monikaka na yandi na kati ya banti ya nene ya Mamre, d ntangu yandi vandaka ya kuvanda na munoko ya tenta na ntangu yina mwini ke vandaka ngolo na kilumbu. 2 Yandi talaka mpi monaka babakala tatu me telama mwa ntama ti yandi. e Ntangu yandi monaka bo, yandi bakaka ntinu katuka na munoko ya tenta sambu na kukutana ti bo, mpi yandi fukamaka luse na ntoto. 3 Ebuna yandi tubaka nde: “Yehowa, kana nge me ndima mono, pardo kuluta ve nsadi na nge mutindu yina. 4 Pardo, bika bo nata ndambu ya masa mpi bo yobisa makulu na beno; f na nima beno vanda na nsi ya nti yai. 5 Sambu beno me kwisa awa na nsadi na beno, bika mono natila beno kitini ya dimpa sambu beno bwisa ntima.1 Na nima beno lenda landa nzila na beno.” Ebuna bo tubaka nde: “Yo kele mbote. Nge lenda sala mutindu nge me tuba.” 6 Yo yina Abrahami kotaka ntinu na tenta kisika Sara vandaka mpi tubaka nde: “Sala nswalu! Baka bitesilu1 tatu ya fufu ya kitoko, bula pate, mpi sala
18
18:5 1 Na kisina, “sambu beno pesa ntima na beno kikesa.” 18:6 1 Na kisina, “baseya.” Seya mosi kele balitre 7,33. Tala Bangindu ya Ngika B14.
65 mampa.” 7 Na nima Abrahami kwendaka ntinu na lupangu ya bangombe mpi solaka mwanangombe ya mafuta mpi ya kitoko. Yandi pesaka yo na nsadi mosi, ebuna nsadi yina lambaka yo nswalu. 8 Na nima yandi bakaka manteka, miliki,1 mpi mwanangombe yina yandi lambaka mpi tulaka madia na ntwala na bo. Na nima yandi telamaka pene-pene na bo na nsi ya nti ntangu bo vandaka kudia. a 9 Bo tubilaka yandi nde: “Sara b nkento na nge kele na wapi?” Yandi vutulaka nde: “Yandi kele kuna na tenta.” 10 Ebuna muntu mosi na kati na bo tubaka diaka nde: “Mono ta vutukila nge kibeni na mvula ya ke kwisa na ntangu yai, mpi Sara nkento na nge ta buta mwana-bakala.”c Sara vandaka kuwa na munoko ya tenta, yina vandaka na nima ya muntu yina. 11 Abrahami ti Sara vandaka minunu, bo vandaka ti bamvula mingi. d Sara vandaka me lutisa mvula ya kubuta.1e 12 Ebuna Sara yantikaka kuseka yandi mosi nde: “Awa ya mono me nuna mpi mfumu na mono kele mununu, keti mono ta wa kibeni kiese yai?”f 13 Ebuna Yehowa tubilaka Abrahami nde: “Sambu na nki Sara me seka mpi me tuba nde, ‘Keti mono ta buta kibeni ntangu yai ya mono kele mununu?’ 14 Keti kele ti diambu ya kuluta mpasi sambu na Yehowa? g Mono ta vutukila nge na mvula ya ke kwisa na ntangu yai, mpi Sara ta buta mwana-bakala.” 15 Kansi Sara buyaka nde, “Mono me seka ve!” sambu yandi waka boma. Ebuna yandi tubaka nde: “Ee! Nge sekaka.” 16 Ntangu bantu yina telamaka sambu na kukwenda mpi bo 18:8 1 To “mabele” 18:11 1 Na kisina, “Nzila ya ke tadila bankento zenganaka sambu na Sara.”
KUYANTIKA 18:7-25 KAPU 18 a Ebr 13:2
b Kuy 17:15
c Kuy 17:21 Kuy 21:2 Bar 9:9
d Kuy 17:17
e Bar 4:19
f Ebr 11:11 1Pi 3:6
g Yez 40:29 Mat 19:26 Luk 1:36, 37
Ndonga ya 2 a Kuy 13:12 b Nk 25:14 Amo 3:7
c Kuy 12:1-3 Bag 3:14
d Kul 4:9
e 2Pi 2:7, 8
f Kuy 13:13 Yud 7
g Kuy 11:5 Kub 3:7, 8 Nk 14:2
h Kuy 31:11 Kuy 32:30
i Kut 16:22
j Nk 37:10, 11 Bin 29:16 Mal 3:18 Mat 13:49
k Kul 32:4
talaka na ndambu ya Sodome, a Abrahami vandaka kutambula ti bo sambu na kufidisa bo. 17 Yehowa tubaka nde: “Keti mono ke bumbila Abrahami diambu ya mono ke sala? b 18 Abrahami ta kuma kibeni dikanda ya nene mpi ya ngolo, mpi makanda yonso ya ntoto ta baka lusakumunu1 na nzila na yandi. c 19 Sambu mono me zaba yandi yo yina yandi lenda songa bana na yandi mpi bantu ya nzo na yandi na kutanina nzila ya Yehowa mpi na kusala mambu ya mbote mpi ya lunungu, d sambu Yehowa kulungisa mambu yina yandi silaka Abrahami.” 20 Ebuna Yehowa tubaka nde: “Milolo sambu na Sodome ti Gomore kele ngolo kibeni, e mpi disumu na bo kele kizitu mingi. f 21 Mono ta kulumuka sambu na kutala kana bo ke sala mambu na kuwakana ti milolo yina me kumina mono. Kana ve, mono ta zaba yo.” g 22 Ebuna bantu yina katukaka pana mpi bo kwendaka na ndambu ya Sodome, kansi Yehowa h bikalaka ti Abrahami. 23 Ebuna Abrahami pusanaka mpi tubaka nde: “Keti nge ta fwa kibeni muntu ya lunungu ti muntu ya mbi? i 24 Kana bantu ya lunungu kele 50 na mbanza yina. Keti nge ta fwa bo mpi ta lolula ve kisika yina sambu na bantu ya lunungu 50 yina kele na kati na yo? 25 Ngindu lenda kwisila mono ve ata fioti nde nge lenda sala mutindu yina, nde nge lenda fwa muntu ya lunungu kumosi ti muntu ya mbi, na mpila nde mambu yina ta kumina muntu ya lunungu mpi muntu ya mbi kuvanda kiteso mosi! j Ngindu lenda kwisila mono ve ata fioti nde nge lenda sala yo. k Keti Zuzi ya ntoto ya mvimba ta sala ve mambu ya 18:18 1 To “ta baka lusakumunu sambu na bo mosi.”
KUYANTIKA 18:26–19:9 mbote?”a 26 Ebuna Yehowa tubaka nde: “Kana mono mona na Sodome bantu ya lunungu 50 na kati ya mbanza, mono ta lolula kisika yina ya mvimba sambu na bo.” 27 Kansi Abrahami vutulaka diaka nde: “Pardo, awa ya mono me baka kikesa ya kutubila Yehowa, ata mono kele putulu mpi mfututu. 28 Kana bantu tanu me konda na kati ya bantu yina ya lunungu 50. Keti nge ta fwa mbanza ya mvimba sambu na bantu tanu yina?” Ebuna yandi tubaka nde: “Mono ta fwa yo ve kana mono mona bantu ya lunungu 45 kuna.” b 29 Kansi Abrahami solulaka diaka ti yandi mpi tubaka nde: “Ebuna kana bantu ya lunungu 40 kumonana kuna.” Yandi vutulaka nde: “Mono ta sala yo ve sambu na bantu 40 yina.” 30 Kansi yandi tubaka diaka nde: “Pardo Yehowa kuwa ve makasi ya ngolo, c kansi bika mono tuba diaka: Kana bantu 30 mpamba kumonana kuna.” Yandi vutulaka nde: “Mono ta sala yo ve kana mono mona bantu 30 kuna.” 31 Kansi yandi landaka kutuba nde: “Pardo, awa ya mono me baka kikesa ya kutubila Yehowa: Kana bantu 20 mpamba kumonana kuna.” Yandi vutulaka nde: “Mono ta fwa yo ve sambu na bantu 20 yina.” 32 Nsuka-nsuka yandi tubaka nde: “Pardo Yehowa, kuwa ve makasi ya ngolo, kansi bika mono tuba diaka mbala mosi: Kana bantu kumi mpamba kumonana kuna.” Yandi vutulaka nde: “Mono ta fwa yo ve sambu na bantu kumi yina.” 33 Ntangu Yehowa manisaka kusolula ti Abrahami, yandi kwendaka d mpi Abrahami vutukaka na nzo na yandi. Bawanzio yina zole kumaka na Sodome na nkokila, mpi Loti vandaka ya kuvanda na kielo ya Sodome. Ntangu
66 KAPU 18 a Yob 34:12 Yez 33:22
b Kut 14:18 Nk 86:15
c Kub 34:6
d Kuy 18:2, 22
Ndonga ya 2 KAPU 19 a Kuy 18:2, 22
b Yud 7
19
c Baz 19:23, 24
Loti monaka bo, yandi telamaka sambu na kukutana ti bo mpi fukamaka luse na ntoto. a 2 Yandi tubaka nde: “Pardo, bamfumu na mono, beno kwisa na nzo ya nsadi na beno, beno lala, mpi bo yobisa makulu na beno. Ebuna beno lenda telama na sukasuka mpi beno landa kusala nzietelo na beno.” Bo tubaka nde: “Ve, beto ta lala na bala-bala ya nene.” 3 Kansi yandi bondilaka bo mingi yo yina bo kwendaka ti yandi na nzo na yandi. Ebuna yandi sadilaka bo nkinsi, yandi yokaka mampa ya kukonda levire, mpi bo diaka. 4 Na ntwala nde bo lala, babakala ya mbanza yina—babakala ya Sodome, yantika na mwana-bakala tii na mununu, bo yonso—ziungaka nzo na kimvuka mosi. 5 Bo vandaka kubinga Loti na ndinga ya ngolo mpi kutubila yandi nde: “Wapi babakala yina kotaka na nzo na nge na mpimpa? Basisila beto bo sambu beto vukisa nitu ti bo.” b 6 Ebuna Loti basikaka kisika bo vandaka, na kielo, mpi yandi kangaka kielo na nima na yandi. 7 Yandi tubaka nde: “Pardo, bampangi na mono, beno sala ve mambu ya mbi. 8 Pardo, mono kele ti bana-bankento zole yina me vukisaka ntete ve nitu ti babakala. Pardo, bika mono basisila beno bo sambu beno sala bo mambu ya beno ke mona nde yo kele mbote. Kansi beno sala ve bantu yai ata kima mosi, sambu bo me kwisa kubumbana1 na nzo na mono.” c 9 Ebuna bo tubaka nde: “Katuka!” Mpi bo yikaka nde: “Munzenza yai kwisaka kuzinga awa, kansi yandi ke meka kusambisa beto! Ntangu yai beto ta sala nge mbi kuluta bo.” Bo ziu19:8 1 To “me kwisa na lutaninu.” Na kisina, “me kwisa na kivudi.”
67 ngaka Loti1 mpi bo kwendaka na ntwala sambu na kubuka kielo. 10 Ebuna bantu yina tandulaka maboko na bo mpi kotisaka Loti na nzo kisika bo vandaka, ebuna bo kangaka kielo. 11 Kansi bo fwaka meso ya bantu yina vandaka na munoko ya nzo, yantika na muntu ya kukonda mfunu tii na muntu ya mfunu mingi, na mpila nde bo lembaka na kusosa kielo ya nzo. 12 Ebuna bantu yina tubilaka Loti nde: “Keti nge kele ti muntu ya nkaka awa? Babokilo ya babakala, bana na nge ya babakala, bana na nge ya bankento, mpi bantu na nge yonso na mbanza yai, basisa bo na kisika yai! 13 Sambu beto ke fwa kisika yai, mpamba ve milolo sambu na yo me kuma ngolo kibeni na ntwala ya Yehowa, a yo yina Yehowa tindaka beto na kufwa mbanza yai.” 14 Yo yina Loti basikaka mpi yantikaka kutubila babokilo na yandi ya babakala yina zolaka kukwela bana na yandi ya bankento, mpi yandi vandaka kutuba nde: “Beno telama! Beno basika na kisika yai, sambu Yehowa ta fwa mbanza yai!” Kansi babokilo na yandi ya babakala monaka bonso nde yandi ke sala nsaka. b 15 Ntangu ntongo zolaka kutana, bawanzio pusaka Loti na kusasuka, mpi bo tubaka nde: “Telama! Baka nkento na nge mpi bana na nge zole ya bankento yina kele awa ti nge, mpidina nge ta fwa ve sambu na kifu ya mbanza yai!” c 16 Sambu yandi vandaka kaka kusukinina, yo yina, sambu na mawa yina Yehowa wilaka yandi, d babakala yina simbaka diboko na yandi, diboko ya nkento na yandi, mpi maboko ya bana na yandi zole ya 19:9 1 To “pusaka Loti na ngolo.”
KUYANTIKA 19:10-26 KAPU 19 a Kuy 13:13 Kuy 18:20
b Luk 17:28
c Luk 17:29-31
d Kub 33:19
Ndonga ya 2 a 2Pi 2:7-9
b Luk 9:62
c Kuy 13:10
d Nk 143:11
e Nk 6:4
f Nk 34:15
g Kuy 19:30 Nk 68:20
h 2Pi 3:9
i Kuy 14:2
j Kul 29:23 Luk 17:29 2Pi 2:6
k Kuy 13:10
bankento, ebuna bo basisaka yandi mpi bo tulaka yandi na nganda ya mbanza. a 17 Na nima, ntangu bo nataka bo na bandilu ya mbanza, yandi tubaka nde: “Tina sambu na kugulusa luzingu1 na nge! Kutala ve na nima b mpi kutelama ve na konso kisika ya distrike yai! c Tina na ntoto ya bangumba sambu nge fwa ve!” 18 Ebuna Loti tubilaka bo nde: “Mono ke bondila nge, Yehowa, kuna ve! 19 Nge me ndima nsadi na nge mpi nge ke monisila mono ntima ya mbote1 na mutindu nge me fwa mono2 ve, d kansi mono ta kuka ve kutina na ntoto ya bangumba sambu mono ke wa boma nde diambu ya mbi lenda kumina mono mpi mono ta fwa. e 20 Bwala yai kele pene-pene mpi mono lenda tina kuna; yo kele kaka kisika ya fioti. Keti mono lenda tina kuna? Yo kele kaka kisika ya fioti. Ebuna mono ta guluka.”1 21 Ebuna yandi tubilaka yandi nde: “Yo kele mbote, mono ta sala kima ya nge me lomba, f mpi mono ta fwa ve bwala yina nge ke tubila. g 22 Sasuka! Tina kuna, sambu mono lenda sala ve ata kima mosi tii ntangu nge ta kuma kuna!” h Yo yina yandi pesaka bwala yina zina Soare.1i 23 Ntangu vandaka me basika na insi yina ntangu Loti kumaka na Soare. 24 Ebuna Yehowa nokisaka sufre mpi tiya na zulu ya Sodome ti Gomore—yo katukaka na Yehowa, na zulu. j 25 Ebuna yandi fwaka bambanza yai, ee, distrike ya mvimba, mpi bantu yonso ya bambanza yina ti banti ya ntoto yina. k 26 Kansi nkento ya Loti, yina vandaka na nima na yandi, yantikaka kutala na nima, ebuna 19:17 1To “moyo.” 19:19 1To “zola ya kwikama.” 2To “moyo na mono.” 19:20 1To “moyo na mono ta zinga.” 19:22 1Yo ke tendula “Ya Fioti.”
KUYANTIKA 19:27–20:5 yandi kumaka dikunzi ya mungwa. a 27 Ebuna Abrahami telamaka na suka-suka mpi kwendaka na kisika yina yandi telamaka na ntwala ya Yehowa. b 28 Ntangu yandi talaka na ndambu ya Sodome ti Gomore, mpi ya insi yonso ya distrike yina, yandi monaka diambu mosi ya kuyituka. Midinga ya ndombe vandaka kutombuka na insi yina bonso midinga ya ndombe ya fulu ya tiya! c 29 Ebuna ntangu Nzambi fwaka bambanza ya distrike yina, Nzambi vilaka ve Abrahami na mutindu yandi basisaka Loti na bambanza yina yandi fwaka, bambanza yina Loti vandaka kuzinga. d 30 Na nima Loti katukaka na Soare ti bana na yandi zole ya bankento, bo tombukaka mpi yantikaka kuzinga na ntoto ya bangumba, e sambu yandi vandaka kuwa boma na kuzinga na Soare.f Yo yina yandi yantikaka kuzinga na dibulu ti bana na yandi zole ya bankento. 31 Mpi mwana ya ntete tubilaka leke na yandi nde: “Tata na beto kele mununu, mpi kele ve ata ti bakala mosi na insi yai sambu na kuvukisa nitu ti beto mutindu yo ke salamaka na ntoto ya mvimba. 32 Kwisa, beto nwisa tata na beto vinu, mpi beto lala ti yandi mpi beto tanina dibuta ya tata na beto.” 33 Yo yina na mpimpa yina bo landaka kunwisa tata na bo vinu; ebuna mwana ya ntete kotaka mpi lalaka ti tata na yandi, kansi yandi zabaka ve ntangu mwana yina lalaka mpi ntangu yandi telamaka. 34 Ebuna na kilumbu yina landaka, mwana ya ntete tubilaka leke na yandi nde: “Mono lalaka ti tata na mono mazono na mpimpa. Beto nwisa yandi diaka vinu na mpimpa ya bubu. Na nima nge ta kota mpi ta lala
68 KAPU 19 a Luk 17:32 Ebr 10:38
b Kuy 18:2, 22
c Yud 7
d 2Pi 2:7, 8
e Kuy 19:17
f Kuy 19:20, 22
Ndonga ya 2 a Kul 2:9
b 1Bs 18:2
c Kul 2:19 Baz 11:4 Neh 13:1 Sef 2:9
KAPU 20 d Kuy 13:18
e Kut 13:26
f Kuy 25:17, 18
g Kuy 10:19 Kuy 26:6
h Kuy 12:11-13 Kuy 20:11, 12
i Kuy 12:15
j Kuy 12:17 Nk 105:14
k Kul 22:22
ti yandi, mpidina beto ta tanina dibuta ya tata na beto.” 35 Yo yina, na mpimpa yina mpi, bo landaka kunwisa tata na bo vinu; ebuna leke kwendaka mpi lalaka ti yandi, kansi yandi zabaka ve ntangu mwana yina lalaka mpi ntangu yandi telamaka. 36 Ebuna bana ya Loti zole ya bankento bakaka mavumu ya tata na bo. 37 Na nima mwana ya ntete butaka mwana ya bakala mpi pesaka yandi zina Moabi.a Yandi kele tata ya bantu ya Moabi ya bubu yai. b 38 Leke mpi butaka mwana ya bakala, ebuna yandi pesaka yandi zina Beneami. Yandi kele tata ya bantu ya Amoni c ya bubu yai. Kansi Abrahami katulaka camp na yandi kuna d mpi nataka yo na insi ya Negebi ebuna yandi yantikaka kuzinga na kati-kati ya Kadeshi e mpi Shure. f Ntangu yandi vandaka kuzinga1 na Gerare, g 2 Abrahami vandaka kutuba kaka sambu na nkento na yandi Sara nde: “Yandi kele mpangi na mono.” h Ebuna Abimeleki ntotila ya Gerare tindaka bantu bo bakila yandi Sara. i 3 Na nima, Nzambi basikilaka Abimeleki na ndosi na mpimpa mpi tubilaka yandi nde: “Ntangu yai nge kele bonso muntu ya kufwa sambu na nkento yina nge me baka, j sambu yandi me kwelaka mpi yandi kele nkento ya muntu ya nkaka.” k 4 Kansi, Abimeleki vukisaka ve nitu ti yandi.1 Yo yina yandi tubaka nde: “Yehowa, keti nge ta fwa dikanda yina me sala kibeni mbi ve?2 5 Keti yandi tubilaka mono ve nde, ‘Yandi kele mpangi na mono?’ Keti Sara mpi tubaka ve nde, ‘Yandi kele mpangi na mono?’ Mono sa-
20
20:1 1 To “kuzinga bonso munzenza.” 20:4 1 Na kisina, “pusanaka ve penepene na yandi.” 2 To “yina kele ti lunungu.”
69 laka yo ti ntima ya masonga mpi ti maboko ya me sala mbi ve.” 6 Ebuna Nzambi ya kieleka tubilaka yandi na ndosi nde: “Mono me zaba nde nge salaka yo ti ntima ya masonga, yo yina mono kangaka nge nzila na kusumuka na ntwala na mono. Yo yina mono pesaka nge ve nzila ya kusimba yandi. 7 Ntangu yai, vutula nkento ya muntu yina, sambu yandi kele mbikudi, a ebuna yandi ta samba sambu na nge, b mpi nge ta bikala na luzingu. Kansi kana nge vutula yandi ve, zaba nde nge ta fwa kibeni, nge ti bantu na nge yonso.” 8 Abimeleki telamaka na suka-suka mpi bingaka bansadi na yandi yonso mpi zabisaka bo mambu yina yonso, ebuna bo waka boma mingi. 9 Na nima Abimeleki bingaka Abrahami mpi tubilaka yandi nde: “Inki mambu nge me sala beto? Inki disumu mono me sala na ntwala na nge sambu nge natila mono ti kimfumu na mono disumu ya nene ya mutindu yai? Mambu ya nge me sala mono kele mbote ve.” 10 Ebuna Abimeleki tubilaka diaka Abrahami nde: “Inki ngindu nge vandaka ti yo ntangu nge salaka diambu yai?” c 11 Abrahami tubaka nde: “Yo vandaka sambu mono kuditubilaka nde, ‘Ya kieleka boma ya Nzambi kele ve na kisika yai, mpi bo ta fwa mono sambu na nkento na mono.’ d 12 Diaka, yandi kele kibeni mpangi na mono, mwana ya tata na mono kansi yandi kele ve mwana ya mama na mono, mpi yandi me kumaka nkento na mono. e 13 Yo yina ntangu Nzambi salaka nde mono katuka na nzo ya tata na mono sambu na kuyungana-yungana, f mono tubilaka yandi nde: ‘Yai mutindu nge ta monisilaka mono zola ya kwikama: Na bisika yonso ya
KUYANTIKA 20:6–21:5 KAPU 20 a Nk 105:14, 15
b Yob 42:8
c Kuy 12:18, 19 Kuy 26:9, 10
d Kuy 12:11, 12 Kuy 26:7
e Kuy 11:29
f Kuy 12:1
Ndonga ya 2 a Kuy 12:13
b Kuy 20:2, 12
c Kuy 12:17
KAPU 21 d Kuy 18:10
e Ebr 11:11
f Kuy 17:21 Kuy 18:10, 14 Bar 9:9
g Kuy 17:19 Yoz 24:3 Bar 9:7
h Kuy 17:12 Lev 12:3 Bis 7:8
beto ke kwenda, tuba sambu na mono nde, “Yandi kele mpangi na mono.”’” a 14 Ebuna Abimeleki bakaka mameme, bangombe, mpi bansadi ya babakala ti ya bankento mpi yandi pesaka bo na Abrahami, ebuna yandi vutudilaka yandi nkento na yandi Sara. 15 Abimeleki tubaka diaka nde: “Insi na mono kele na ntwala na nge. Zinga konso kisika yina nge me zola.” 16 Yandi tubilaka Sara nde: “Mono ke pesa mpangi na nge b mbongo 1000 ya bibende.1 Yo kele kidimbu ya ke songa na meso ya bantu yonso yina kele ti nge mpi na ntwala ya bantu yonso nde nge me sala ve mbi,2 mpi yo me katula nge nsoni.” 17 Ebuna Abrahami yantikaka kubondila Nzambi ya kieleka, mpi Nzambi belulaka Abimeleki, nkento na yandi, mpi bampika na yandi ya bankento, ebuna bo yantikaka kubuta bana; 18 sambu Yehowa kumisaka bankento ya nzo ya Abimeleki mikobo1 sambu na Sara, nkento ya Abrahami. c Yehowa tudilaka Sara dikebi kaka mutindu yandi tubaka, mpi Yehowa sadilaka Sara mambu yina yandi silaka. d 2 Ebuna Sara bakaka divumu e mpi yandi butilaka Abrahami mwana-bakala na kimununu na yandi na ntangu yina Nzambi silaka yandi. f 3 Abrahami pesaka mwana na yandi yina katukaka kubutuka, yina Sara butilaka yandi, zina Izaki. g 4 Abrahami yotisaka mwana na yandi Izaki ntangu yandi lungisaka bilumbu nana, kaka mutindu Nzambi songaka yandi. h 5 Abrahami
21
20:16 1 Mbongo ya bo me salaka na kibende ya bo ke bingaka arza. 2 Na kisina, “Tala, yo kele kima ya kufika meso sambu na nge.” 20:18 1 To “kangaka kibeni divumu ya konso nkento ya nzo ya Abimileki.”
KUYANTIKA 21:6-23 vandaka ti bamvula 100 ntangu mwana na yandi Izaki butukaka. 6 Ebuna Sara tubaka nde: “Nzambi me pesa mono kikuma ya kuseka; konso muntu yina ta wa yo ta seka ti mono.”1 7 Yandi yikaka nde: “Nani zolaka kutubila Abrahami nde, ‘Sara ta nwisa kibeni bana’? Kansi, mono me butila yandi mwana na kimununu na yandi.” 8 Ebuna mwana yina yelaka mpi bo katulaka yandi na mabele; Abrahami salaka nkinsi ya nene kilumbu yina bo katulaka Izaki na mabele. 9 Kansi, Sara vandaka kumona mutindu mwana ya Agare a muntu ya Ezipte, yina Agare butilaka Abrahami, vandaka kuseka Izaki. b 10 Yo yina, Sara tubilaka Abrahami nde: “Kula mpika yai ya nkento ti mwana na yandi, sambu mwana ya mpika yai ta baka ve dikabu kumosi ti mwana na mono Izaki!” c 11 Kansi mambu yina yandi tubaka sambu na mwana ya Abrahami pesaka Abrahami mpasi mingi. d 12 Ebuna Nzambi tubilaka Abrahami nde: “Kumona mpasi ve sambu na mambu yina Sara ke tubila nge sambu na mwana yina mpi sambu na mpika na nge ya nkento. Wila yandi,1 sambu yina bo ta binga mwana2 na nge ta vanda na nzila ya Izaki. e 13 Sambu na mwana ya mpika yina ya nkento, f mono ta basisa mpi dikanda mosi na nzila na yandi, g sambu yandi kele mwana1 na nge.” 14 Ebuna Abrahami telamaka na suka-suka, yandi bakaka mampa ti dibungu ya masa ya mpusu ya mbisi mpi pesaka yo na Agare. Yandi tulaka yo na dipeka na yandi, ebuna yandi songaka yandi na kukwenda ku-
70 KAPU 21 a Kuy 16:4, 15
b Kuy 15:13 Bag 4:22, 29
c Kuy 15:2, 4 Bag 4:30
d Kuy 17:18
e Kuy 17:19 Bar 9:7 Ebr 11:18
f Bag 4:22
g Kuy 16:9, 10 Kuy 17:20 Kuy 25:12, 16
Ndonga ya 2 a Kuy 25:5, 6
b Kuy 22:19
c Kuy 16:11
d Kuy 16:7, 8
e 1Bs 1:29-31
f Kuy 16:16
g Kut 10:12
21:6 1 To mbala ya nkaka, “ta seka mono.” 21:12 1 Na kisina, “Wa ndinga na yandi.” 2 Na kisina, “nkuna.” 21:13 1 Na kisina, “nkuna.”
h Kuy 20:17, 18 Kuy 26:26, 28
mosi ti mwana yina.a Yandi kwendaka mpi yungana-yunganaka na ntoto-makanga ya Bere-sheba. b 15 Nsuka-nsuka masa yina vandaka na dibungu ya mpusu ya mbisi manaka, mpi yandi losaka mwana na nsi ya banti. 16 Ebuna yandi kwendaka kudivandila, na kiteso ya kitamina yina bo lenda losa tolo-tolo, sambu yandi tubaka nde: “Mono ke zola ve kumona mutindu mwana ke fwa.” Yo yina yandi vandaka mwa ntama mpi yantikaka kuboka na ndinga ya ngolo mpi kudila. 17 Ebuna Nzambi waka ndinga ya mwana yina, c mpi katuka na zulu, wanzio ya Nzambi bingaka Agare mpi tubilaka yandi nde: d “Agare, inki mambu? Kuwa boma ve, sambu Nzambi me wa ndinga ya mwana kuna kisika yandi kele. 18 Telama, tedimisa mwana, mpi baka yandi na diboko na nge, sambu mono ta kumisa yandi dikanda mosi ya nene.” e 19 Ebuna Nzambi kangulaka meso na yandi mpi yandi monaka dibulu mosi ya masa, ebuna yandi kwendaka mpi fulusaka dibungu ya mpusu ya mbisi ti masa mpi yandi pesaka mwana masa. 20 Mpi Nzambi vandaka ti mwana yina f ntangu yandi vandaka kuyela. Yandi vandaka kuzinga na ntoto-makanga mpi yandi kumaka muntu ya ke sadilaka munduki ya tolo-tolo. 21 Yandi yantikaka kuzinga na ntotomakanga ya Parani, g mpi mama na yandi kwedilaka yandi nkento na insi ya Ezipte. 22 Na ntangu yina Abimeleki, kumosi ti Pikole, mfumu ya basoda na yandi, tubilaka Abrahami nde: “Nzambi kele ti nge na mambu yonso yina nge ke sala. h 23 Ebuna ntangu yai, zenga kieleka awa na ntwala na mono na zina ya Nzambi nde nge ta sadila mono, bantekolo na mono, mpi
71 bana na mono mambu na mutindu ya luvunu ve, mpi nde nge ta sadila mono mpi insi yina nge zingaka mambu ti zola ya kwikama ya mutindu mosi ti yina mono me monisila nge.” a 24 Ebuna Abrahami tubaka nde: “Mono me zenga kieleka.” 25 Kansi, Abrahami bokutilaka Abimeleki sambu na dibulu ya masa yina bansadi ya Abimeleki botulaka na ngolo. b 26 Abimeleki vutulaka nde: “Mono me zaba ve muntu yina salaka yo; nge zabisaka mono yo ve, mpi mono me waka ve ata kima mosi sambu na yo tii bubu yai.” 27 Ebuna, Abrahami bakaka mameme ti bangombe mpi pesaka yo na Abimeleki, ebuna bo zole salaka kuwakana. 28 Ntangu Abrahami tulaka na lweka banamameme nsambwadi ya bankento ya bitwisi na yandi, 29 Abimeleki tubilaka Abrahami nde: “Sambu na nki nge me tula banamameme yai nsambwadi ya bankento awa na lweka?” 30 Yandi tubaka nde: “Nge fwete ndima bana-mameme yai nsambwadi ya bankento ya mono ke pesa sambu yo vanda kidimbu ya ke monisa nde mono timunaka dibulu yai.” 31 Yo yina yandi bingaka kisika yina Bere-sheba,1c sambu kuna bo zole diaka ndefi. 32 Ebuna bo salaka kuwakana d na Bere-sheba, na nima Abimeleki telamaka ti Pikole, mfumu ya basoda na yandi, mpi bo vutukaka na insi ya bantu ya Filistia. e 33 Na nima, yandi kunaka nti ya tamarisi na Bere-sheba, mpi kuna yandi bingaka zina ya Yehowa, f Nzambi ya mvula na mvula. g 34 Abrahami zingaka1 na insi ya bantu ya Filistia ntangu mingi.2h 21:31 1 Yo ke tendula “Dibulu ya Ndefi; Dibulu ya Bansambwadi.” 21:34 1 To “zingaka bonso munzenza.” 2 Na kisina, “bilumbu mingi.”
KAPU 21 a Kuy 20:14, 15
b Kuy 26:15, 20
c Kuy 26:32, 33
d Kuy 26:26, 28
e Kuy 10:13, 14 Kuy 26:1
f Kuy 12:8, 9 Kuy 26:25
g Nk 90:2 Yez 40:28 1Tm 1:17
h Ebr 11:8, 9
Ndonga ya 2 KAPU 22 a Ebr 11:17
b Yoa 3:16
c Kuy 17:19 Yoz 24:3 Bar 9:7
d 2Bs 3:1
e Yoa 1:29 1Pi 1:18, 19
22
KUYANTIKA 21:24–22:9
Ntangu yai, Nzambi ya kieleka mekaka a Abrahami mpi tubilaka yandi nde: “Abrahami!” yandi vutulaka nde: “Mono yandi yai!” 2 Ebuna yandi tubaka nde: “Pardo baka mwana na nge, mwana na nge mosi kaka yina nge ke zolaka mingi, b Izaki, c kwenda na insi ya Moria d mpi pesa yandi kuna bonso dikabu ya kuyoka na ngumba yina mono ta songa nge.” 3 Yo yina Abrahami telamaka na suka-suka, yidikaka mpunda na yandi, mpi bakaka bansadi na yandi zole kumosi ti yandi mpi mwana na yandi Izaki. Yandi pasulaka bankuni sambu na dikabu ya kuyoka, ebuna yandi telamaka mpi kwendaka na kisika yina Nzambi ya kieleka songaka yandi. 4 Na kilumbu ya tatu, Abrahami talaka mpi monaka kisika yina na ntama. 5 Ebuna Abrahami tubilaka bansadi na yandi nde: “Beno bikala awa ti mpunda, kansi mono ti mwana, beto ta kwenda kuna mpi ta sambila, na nima beto ta kwisa kuvutuka na beno.” 6 Yo yina Abrahami bakaka bankuni ya dikabu ya kuyoka mpi tulaka yo na dipeka ya mwana na yandi Izaki. Na nima yandi bakaka tiya mpi mbele1 na maboko na yandi, ebuna bo kwendaka bo zole. 7 Na nima Izaki tubilaka tata na yandi Abrahami nde: “Tata na mono!” Yandi vutulaka nde: “Ee, mwana na mono!” Yandi tubaka diaka nde: “Tiya mpi bankuni yo yai, kansi dimeme sambu na dikabu ya kuyoka kele na wapi?” 8 Abrahami tubaka nde: “Mwana na mono, Nzambi yandi mosi ta pesa dimeme sambu na dikabu ya kuyoka.” e Ebuna bo kwendaka bo zole. 9 Nsuka-nsuka bo kumaka na kisika yina Nzambi ya kieleka 22:6 1 To “mbele ya bo ke fwilaka.”
KUYANTIKA 22:10–23:6 songaka yandi, ebuna Abrahami tungaka mesa-kimenga kuna mpi yidikaka bankuni na zulu na yo. Yandi kangaka mwana na yandi Izaki maboko ti makulu mpi tulaka yandi na zulu ya mesa-kimenga, na zulu ya nkuni. a 10 Ebuna Abrahami tandulaka diboko na yandi mpi bakaka mbele1 sambu na kufwa mwana na yandi.b 11 Kansi wanzio ya Yehowa bingaka yandi katuka na zulu mpi tubaka nde: “Abrahami, Abrahami!” ebuna yandi vutulaka nde: “Mono yandi yai!” 12 Na nima yandi tubaka nde: “Kusala mwana mbi ve, mpi kusala yandi ve ata kima mosi, sambu ntangu yai mono me zaba nde nge ke waka Nzambi boma, sambu nge me buya ve kupesa mono mwana na nge, mwana na nge mosi kaka.” c 13 Ebuna Abrahami talaka, mpi na ntwala na yandi kuvandaka ti dimeme mosi ya bakala yina bibongo na yo kangamaka na kamwa-nti. Abrahami kwendaka, yandi bakaka dimeme yina mpi pesaka yo bonso dikabu ya kuyoka na kisika ya mwana na yandi. 14 Ebuna Abrahami pesaka kisika yina zina Yehowa-yire.1 Yo yina tii bubu yai bantu ke tubaka nde: “Na ngumba ya Yehowa yo ta pesama.” d 15 Wanzio ya Yehowa bingaka Abrahami sambu na mbala ya zole katuka na zulu, 16 mpi tubaka nde: “‘Mono ke zenga kieleka na zina na mono mosi,’ Yehowa e muntu ke tuba, ‘nde sambu nge me sala diambu yai mpi nge me buya ve kupesa mono mwana na nge, mwana na nge mosi kaka, f 17 mono ta sakumuna nge kibeni mpi mono ta kumisa bana1 na nge mingi kibeni bo22:10 1 To “mbele ya bo ke fwilaka.” 22:14 1 Yo ke tendula “Yehowa Ta Pesa; Yehowa Ta Tala Yo.” 22:17, 18 1 Na kisina, “nkuna.”
72 KAPU 22 a Yoa 10:17, 18 b Ebr 11:17 c Ebr 11:17-19 Yak 2:21
d Kuy 22:2 2Bs 3:1
e Ebr 6:13, 14 f Yoa 3:16 Bar 8:32 Ebr 11:17
Ndonga ya 2 a Kuy 13:14, 16 Kuy 15:1, 5 Bis 3:25
b Nk 2:8 Dan 2:44
c Kuy 3:15 Bar 9:7 Bag 3:16
d Bag 3:8 e Kuy 21:31 f Kuy 11:26, 29 g Kuy 25:20 h Kuy 24:15 Bar 9:10
KAPU 23 i Kuy 17:17 j Yoz 14:15 k Kuy 35:27 Kut 13:22
l Kuy 12:5 m Kuy 10:15 n Kuy 17:1, 8 Ebr 11:9, 13
nso bambwetete ya zulu mpi bonso bambuma ya zelo na lweka ya nzadi-mungwa, a mpi mwana1 na nge ta baka bambanza2 ya bambeni na yandi. b 18 Mpi na nzila ya mwana1c na nge makanda yonso ya ntoto ta kudibakila lusakumunu sambu nge me wa ndinga na mono.’” d 19 Na nima, Abrahami vutukaka kisika bansadi na yandi vandaka, ebuna bo telamaka mpi vutukaka kumosi na Bere-sheba; e mpi Abrahami landaka kuzinga na Bere-sheba. 20 Na nima bo zabisaka Abrahami nde: “Tala Milka me butila mpi mpangi na nge Nahore banababakala: f 21 Usi mwana na yandi ya ntete, Buze mpangi na yandi, Kemuele tata ya Arami, 22 Kesedi, Azo, Pildashi, Yidlafi, mpi Betuele.” g 23 Betuele butaka Rebeka. h Milka butilaka Nahore, mpangi ya Abrahami bana yina nana. 24 Makangu na yandi, na zina ya Reuma, butaka mpi bana-babakala: Teba, Gahami, Tahashi, mpi Maaka. Sara zingaka bamvula 127; yina bamvula ya luzingu ya i Sara. 2 Sara fwaka na Kiriatiarba, j disongidila, Ebroni, k na insi ya Kanana, l mpi Abrahami yantikaka kuwa mawa sambu na Sara mpi kudila yandi. 3 Na nima Abrahami telamaka, yandi bikaka mvumbi ya nkento na yandi mpi yandi tubilaka bantu ya Heti m nde: 4 “Mono kele munzenza mpi muntu yina me kwisaka kuzinga na kati na beno. n Beno pesa mono ntoto sambu na kusala maziamu na kati na beno mpidina mono katula mvumbi na mono sambu na kuzika yo.” 5 Ebuna bantu ya Heti vutudilaka Abrahami nde: 6 “Wa beto, mfumu na mono. Nge kele mfumu yina Nza-
23
22:17 2 Na kisina, “bakielo.”
73 mbi me solaka1 na kati na beto. a Nge lenda zika mvumbi na nge na kisika ya kuluta mbote ya maziamu na beto. Ata muntu mosi ve ta buya kupesa nge maziamu sambu na kukanga nge nzila ya kuzika mvumbi ya nkento na nge.” 7 Yo yina Abrahami telamaka mpi fukamaka na ntwala ya bantu ya insi yina, na ntwala ya bantu ya Heti, b 8 mpi yandi tubilaka bo nde: “Kana beno1 me ndima na kupesa mono nzila ya kukatula mvumbi ya nkento na mono sambu na kuzika yo, beno wa mono mpi beno bondila Efroni mwana ya Sohare 9 sambu yandi tekila mono dibulu na yandi ya Makpela; yo kele na nsuka ya kilanga na yandi. Bika yandi tekila mono yo na meso na beno na ntalu ya mvimba ya arza c sambu mono vanda ti maziamu.” d 10 Kansi, Efroni vandaka me vanda na kati ya bantu ya Heti. Yo yina Efroni muntu ya Heti pesaka Abrahami mvutu na makutu ya bantu ya Heti, mpi na ntwala ya bantu yonso yina vandaka kukota na kielo ya mbanza na yandi, e nde: 11 “Ve, mfumu na mono! Wa mono. Mono ke pesa nge kilanga mpi dibulu yina kele na kati na yo. Mono ke pesa nge yo na ntwala ya bana ya bantu na mono. Zika mvumbi ya nkento na nge.” 12 Ebuna Abrahami fukamaka na ntwala ya bantu ya insi yina 13 mpi yandi tubilaka Efroni na makutu ya bantu yina nde: “Wa mono, kana nge me zola! Mono ta pesa nge ntalu ya mvimba ya arza sambu na kilanga yina. Ndima yo, sambu mono zika mvumbi ya nkento na mono kuna.” 14 Ebuna Efroni vutudilaka Abrahami nde: 15 “Mfumu na mono, wa mono. Ntalu ya ntoto 23:6 1 To mbala ya nkaka, “mfumu ya nene.” 23:8 1 To “mioyo na beno.”
KUYANTIKA 23:7–24:4 KAPU 23 a Kuy 21:22
b 1Bs 1:13
c Kuy 23:15
d Kuy 25:9, 10 Kuy 49:29-33 Kuy 50:13, 14
e Rut 4:1
Ndonga ya 2 a Bis 7:15, 16
b Kuy 25:9, 10 Kuy 49:29-33 Kuy 50:13, 14
KAPU 24 c Kuy 13:2
d Kuy 15:2, 3
e Kuy 28:1 Kul 7:1, 3 2Bk 6:14
yai kele bashekele1 ya arza 400, kansi yo kele nki sambu na mono ti nge? Yo yina zika mvumbi ya nkento na nge.” 16 Abrahami wilaka Efroni, mpi Abrahami tesilaka Efroni ntalu ya mvimba ya arza yina yandi tubaka na makutu ya bantu ya Heti, bashekele1 ya arza 400 na kutadila kilo yina bantu ya mumbongo ke ndimaka. a 17 Yo yina, kilanga ya Efroni yina kele na Makpela, yina vandaka na ntwala ya Mamre—kilanga ti dibulu yina kele na kati na yo mpi banti yonso ya kele na kati ya bandilu ya kilanga yina—kumaka kibeni 18 ntoto yina Abrahami sumbaka na ntwala ya bantu ya Heti, na ntwala ya bantu yonso yina vandaka kukota na kielo ya mbanza na yandi. 19 Na nima, Abrahami zikaka nkento na yandi Sara na dibulu ya kilanga ya Makpela na ntwala ya Mamre, disongidila, Ebroni, na insi ya Kanana. 20 Yo yina bantu ya Heti pesaka Abrahami kilanga mpi dibulu yina vandaka na kati na yo bonso maziamu. b Ntangu yai Abrahami kumaka mununu, yandi vandaka ti bamvula mingi, mpi Yehowa sakumunaka Abrahami na mambu yonso. c 2 Abrahami tubilaka nsadi na yandi ya kuluta mbuta na nzo na yandi, yina vandaka kutwadisa bima na yandi yonso nde: d “Pardo, tula diboko na nge na nsi ya mbendi na mono, 3 mpi mono ta lomba nge na kudia ndefi na zina ya Yehowa, Nzambi ya zulu mpi Nzambi ya ntoto, nde nge ta bakila ve mwana na mono nkento na kati ya banabankento ya bantu ya Kanana, yina mono ke zinga na kati na bo. e 4 Kansi nge fwete kwenda na insi na mono mpi na bampangi na
24
23:15 1 Shekele mosi kele bagrame 11,4. Tala Bangindu ya Ngika B14. 23:16 1 Shekele mosi kele bagrame 11,4. Tala Bangindu ya Ngika B14.
KUYANTIKA 24:5-20 mono a sambu na kubakila mwana na mono Izaki nkento.” 5 Kansi, nsadi yina tubilaka yandi nde: “Ebuna kana nkento yina kuzola ve kukwisa ti mono na insi yai? Keti mono fwete vutula mwana na nge na insi yina nge katukaka?” b 6 Abrahami tubilaka yandi nde: “Kunata ve mwana na mono kuna. c 7 Yehowa Nzambi ya zulu, yina katulaka mono na nzo ya tata na mono mpi na insi ya bampangi na mono d mpi yina solulaka ti mono mpi zengaka kieleka na ntwala na mono nde: e ‘Mono ta pesa ntoto yai f na bana1g na nge,’ yandi ta tinda wanzio na yandi na ntwala na nge, h mpi nge ta bakila kibeni mwana na mono nkento kuna. i 8 Kansi, kana nkento yina kuzola ve kukwisa ti nge, mambu ya nge tubaka na ndefi yina ta landa nge diaka ve. Kansi nge fwete nata ve mwana na mono kuna.” 9 Ebuna nsadi yina tulaka diboko na yandi na nsi ya mbendi ya mfumu na yandi Abrahami mpi zengaka kieleka na ntwala na yandi sambu na diambu yai. j 10 Yo yina, nsadi yina bakaka bashamo kumi ya mfumu na yandi mpi kwendaka; yandi bakaka bima ya mbote ya mitindu yonso ya mfumu na yandi. Ebuna yandi simbaka nzila mpi kwendaka na Mezopotamia, na mbanza ya Nahore. 11 Yandi vandisaka bashamo pene-pene ya dibulu mosi ya masa na nganda ya mbanza. Yo vandaka pene-pene ya nkokila, ntangu yina bankento ke basikaka sambu na kubaka masa. 12 Ebuna yandi tubaka nde: “Yehowa Nzambi ya mfumu na mono Abrahami, pardo, nungisa mono bubu yai, mpi monisila mfumu na mono Abrahami zola na nge ya kwikama. 13 Mono me tela24:7 1 Na kisina, “nkuna.”
74 KAPU 24 a Kuy 22:20-23
b Kuy 11:27, 28 Kuy 15:7
c Ebr 11:15
d Kuy 12:1 Ebr 11:8
e Mik 7:20 Luk 1:72, 73 Ebr 6:13, 14
f Kuy 13:14, 15 Kuy 26:3, 4 Kul 34:4 Bis 7:4, 5
g Ebr 11:18
h Ebr 1:7, 14
i Kuy 12:5
j Kuy 24:2, 3
Ndonga ya 2 a Kuy 22:23
b Kuy 11:29
c Kuy 11:26
ma pene-pene ya nto ya masa, mpi bana-bankento ya bantu ya mbanza yai ke basika sambu na kubaka masa. 14 Bika yo salama mutindu yai: mwana-nkento yina mono ta tubila nde, ‘Pardo kulumusa dibungu na nge ya masa sambu mono nwa masa,’ mpi yina ta vutula nde, ‘Nwa, ebuna mono ta nwisa mpi bashamo na nge,’ bika nde mwanankento yina kuvanda muntu ya nge me sola sambu na nsadi na nge Izaki; ebuna na nzila ya mambu yai sadisa mono na kuzaba nde nge me monisila mfumu na mono zola na nge ya kwikama.” 15 Na ntwala nkutu nde yandi manisa kutuba, Rebeka, yina vandaka mwana ya Betuele a mwana ya Milka b nkento ya Nahore, c mpangi ya Abrahami, basikaka ti dibungu na yandi ya masa na dipeka. 16 Leke yina ya nkento vandaka kitoko mingi, yandi vandaka mwense; bakala mosi ve me vukisaka nitu ti yandi. Yandi kulumukaka na nto ya masa, fulusaka dibungu na yandi, ebuna yandi tombukaka. 17 Na mbala mosi nsadi yina bakaka ntinu sambu na kukutana ti yandi mpi tubaka nde: “Pardo, pesa mono ndambu ya masa ya dibungu na nge.” 18 Ebuna yandi tubaka nde: “Nwa, mfumu na mono.” Yandi kulumusaka nswalu dibungu na yandi na diboko na yandi mpi pesaka yandi masa. 19 Ntangu yandi manisaka kupesa yandi masa, yandi tubaka nde: “Mono ta bakila mpi bashamo na nge masa tii kuna bo ta manisa kunwa.” 20 Yo yina, yandi tiamunaka nswalu masa yina vandaka na dibungu na yandi na kisika yina bo ke nwisaka bambisi masa mpi yandi kwendaka ntinu mbala mingi sambu na kubaka masa, mpi yandi landaka kubaka yo sambu na
75 bashamo na yandi yonso. 21 Na ntangu yina yonso, bakala yina vandaka kutala yandi na pima yonso ti kuyituka, yandi vandaka kudiyula kana Yehowa me nungisa nzietelo na yandi to ve. 22 Ntangu bashamo manisaka kunwa, bakala yina pesaka yandi lupetu ya wolo ya mbombo yina kilo na yo vandaka kati-kati ya shekele1 mpi mitaku zole ya wolo yina kilo na yo vandaka bashekele1 kumi, 23 mpi yandi tubaka nde: “Pardo songa mono, nge kele mwana ya nani? Keti kele ti kisika ya beto lenda lala na nzo ya tata na nge?” 24 Ebuna yandi tubilaka yandi nde: “Mono kele mwana ya Betuele a mwana ya Milka, yina yandi butilaka Nahore.” b 25 Yandi yikaka nde: “Beto kele ti matiti mpi madia ya bambisi, mpi kisika ya kulala.” 26 Ebuna bakala yina fukamaka mpi bwaka luse na ntoto na ntwala ya Yehowa 27 mpi tubaka nde: “Lukumu na Yehowa, Nzambi ya mfumu na mono Abrahami, sambu yandi me yambula ve zola na yandi ya kwikama mpi kwikama na yandi na mfumu na mono. Yehowa me nata mono na nzo ya bampangi ya mfumu na mono.” 28 Ebuna leke yina ya nkento bakaka ntinu sambu na kuzabisa bantu ya nzo ya mama na yandi mambu yai. 29 Rebeka vandaka ti mpangi mosi ya bakala zina na yandi Labani.c Yo yina Labani bakaka ntinu tii na bakala yina vandaka na nganda penepene ya nto ya masa. 30 Ntangu yandi monaka lupetu ya mbombo mpi mitaku na maboko ya mpangi na yandi mpi waka bangogo ya mpangi na yandi Rebeka, yina vandaka kutuba nde, “Yai mutindu bakala yina me tu24:22 1 Shekele mosi kele bagrame 11,4. Tala Bangindu ya Ngika B14.
KUYANTIKA 24:21-39 KAPU 24 a Kuy 22:23
b Kuy 11:29
c Kuy 25:20 Kuy 29:10
Ndonga ya 2 a Kuy 15:2, 3
b Kuy 12:15, 16 Kuy 13:2 Kuy 24:1
c Kuy 21:1, 2 Bar 4:19 Ebr 11:11
d Kuy 25:5
e Kuy 24:2, 3 Kuy 28:1
f Kuy 22:20-23
g Kuy 24:4
bila mono,” yandi kwisaka kukutana ti bakala yina, yina vandaka kaka ya kutelama na lweka ya bashamo pene-pene ya nto ya masa. 31 Na mbala mosi Labani tubaka nde: “Kwisa, nge muntu yina Yehowa me sakumunaka. Sambu na nki nge me telama kaka awa? Mono me yidika nzo mpi kisika sambu na bashamo.” 32 Ebuna bakala yina kwisaka na nzo, yandi1 katulaka bima yina vandaka na zulu ya bashamo, pesaka matiti ti bima ya kudia na bashamo mpi masa sambu na kuyobisa makulu na yandi mpi makulu ya bantu yina vandaka ti yandi. 33 Kansi, ntangu bo tulaka madia na ntwala na yandi, yandi tubaka nde: “Mono ta dia ve na ntwala ya kuzabisa beno mambu ya mono kele na yo.” Labani tubaka nde: “Tuba!” 34 Yandi tubaka nde: “Mono kele nsadi ya Abrahami. a 35 Yehowa me sakumunaka mfumu na mono mingi kibeni, mpi yandi me kumisaka yandi mvwama kibeni na mutindu yandi me pesaka yandi mameme ti bangombe, arza ti wolo, bansadi ya babakala ti ya bankento, bashamo ti bampunda. b 36 Diaka, Sara nkento ya mfumu na mono butilaka mfumu na mono mwana-bakala na kimununu na yandi, c mpi yandi ta pesa yandi bima yonso yina yandi kele na yo. d 37 Yo yina mfumu na mono songaka mono na kuzenga kieleka nde: ‘Nge fwete bakila ve mwana na mono nkento na kati ya bana-bankento ya bantu ya Kanana, yina mono ke zinga na insi na bo. e 38 Ve, kansi nge ta kwenda na nzo ya tata na mono mpi na dibuta na mono, f mpi nge fwete bakila mwana na mono nkento.’ g 39 Kansi mono tubilaka mfumu na mono nde: ‘Ebuna kana nkento yina kuzola 24:32 1 Ziku yo ke tubila Labani.
KUYANTIKA 24:40-55 ve kukwisa ti mono?’ a 40 Yandi tubilaka mono nde: ‘Yehowa, yina mono me tambula na ntwala na yandi, b ta tinda wanzio na yandi c kumosi ti nge mpi yandi ta nungisa kibeni nzietelo na nge, mpi nge fwete bakila mwana na mono nkento na dibuta na mono mpi na nzo ya tata na mono. d 41 Nge ta katuka na ndefi yina nge me dia na ntwala na mono kana nge kwenda na dibuta na mono mpi bo pesa nge yandi ve. Yo ta katula nge na ndefi na nge.’ e 42 “Ntangu mono kumaka na nto ya masa bubu yai, mono tubaka nde: ‘Yehowa Nzambi ya mfumu na mono Abrahami, kana nge nungisa nzietelo na mono, 43 awa ya mono me telama pene-pene ya nto ya masa. Mambu ya fwete salama yo yai: ntangu leke mosi ya nkento f ta basika sambu na kubaka masa, mono ta tuba nde, “Pardo, pesa mono ndambu ya masa ya dibungu na nge,” 44 mpi yandi ta tubila mono nde, “Nwa, ebuna mono ta baka mpi masa sambu na bashamo na nge.” Bika nkento yina kuvanda nkento ya Yehowa me sola sambu na mwana ya mfumu na mono.’ g 45 “Na ntwala nde mono manisa kutuba na ntima na mono, Rebeka vandaka kukwisa ti dibungu na yandi na dipeka, mpi yandi kulumukaka na nto ya masa mpi yantikaka kubaka masa. Ebuna mono tubilaka yandi nde: ‘Pardo, pesa mono masa.’ h 46 Yandi kulumusaka nswalu dibungu na yandi na dipeka mpi tubaka nde: ‘Nwa, i ebuna mono ta nwisa mpi bashamo na nge.’ Yo yina mono nwaka, mpi yandi nwisaka mpi bashamo. 47 Na nima mono yulaka yandi nde, ‘Nge kele mwana ya nani?’ yandi vutulaka nde, ‘Mwana ya Betuele mwana ya Nahore, yina Milka butilaka yandi.’ Yo
76
b Kuy 24:27
yina mono tulaka lupetu na mbombo na yandi mpi mitaku na maboko na yandi. a 48 Mono fukamaka mpi bwaka luse na ntoto na ntwala ya Yehowa mpi mono kumisaka Yehowa Nzambi ya mfumu na mono Abrahami, b yina me nata mono na nzila ya mbote sambu na kubaka mwana ya mpangi ya mfumu na mono sambu na mwana na yandi. 49 Ntangu yai, beno songa mono kana beno ke zola kumonisila mfumu na mono zola ya kwikama mpi kwikama; kana ve, beno songa mono, sambu mono zaba mambu yina mono fwete sala.”1c 50 Ebuna Labani ti Betuele vutulaka nde: “Diambu yai me katuka na Yehowa. Beto lenda tubila nge ve ee to ve.1 51 Rebeka yandi yai na ntwala na nge. Baka yandi mpi kwenda, ebuna yandi kuma nkento ya mwana ya mfumu na nge, kaka mutindu Yehowa me tuba.” 52 Ntangu nsadi ya Abrahami waka mambu yina, na mbala mosi yandi fukamaka luse na ntoto na ntwala ya Yehowa. 53 Ebuna yandi yantikaka kubasisa bima ya arza, ti ya wolo, ti bilele mpi yandi pesaka yo na Rebeka, mpi yandi pesaka bima ya ntalu na mpangi na yandi ya bakala mpi na mama na yandi. 54 Na nima, yandi ti bantu yina vandaka ti yandi diaka mpi nwaka, mpi bo lalaka kuna. Ntangu yandi telamaka na suka, yandi tubaka nde: “Beno bikisa mono mono vutuka na mfumu na mono.” 55 Ebuna mpangi na yandi ya bakala mpi mama na yandi tubaka nde: “Bika leke ya nkento kubikala ti beto ata bilumbu kumi. Na nima yandi le-
c Kuy 24:8
24:49 1 Na kisina, “mono kwenda na diboko ya kitata to ya kimama.” 24:50 1 To “Beto lenda tubila nge ve mambu ya mbi to ya mbote.”
KAPU 24 a Kuy 24:5
b Kuy 48:15
c Ebr 1:7, 14
d Kuy 11:25
e Kuy 24:9
f Kuy 24:16
g Kuy 24:14
h Kuy 24:15, 17
i Kuy 24:18
Ndonga ya 2 a Kuy 24:22, 23
77 nda kwenda.” 56 Kansi yandi tubilaka bo nde: “Beno kingisa mono ve, sambu Yehowa me nungisa nzietelo na mono. Beno bikisa mono mono vutuka, sambu mono kwenda na mfumu na mono.” 57 Ebuna bo tubaka nde: “Bika beto binga leke ya nkento mpi beto yula yandi.” 58 Bo bingaka Rebeka mpi bo tubilaka yandi nde: “Keti nge me ndima kukwenda ti muntu yai?” Yandi vutulaka nde: “Mono me zola kukwenda.” 59 Yo yina bo bikisaka mpangi na bo ya nkento Rebeka a mpi ndesi na yandi1b ti nsadi ya Abrahami mpi bantu na yandi sambu bo kwenda. 60 Bo sakumunaka Rebeka mpi tubilaka yandi nde: “Mpangi na beto, bika nge kuma mafunda kumi mbala mafunda,1 mpi bika nde bana2 na nge kubaka bambanza3 ya bantu yina ta menga bo.” c 61 Ebuna, Rebeka ti bansadi na yandi ya bankento telamaka, mataka na zulu ya bashamo, mpi bo landaka muntu yina. Nsadi yina bakaka Rebeka, yandi simbaka nzila mpi kwendaka. 62 Izaki katukaka na ndambu ya Beere-lahai-royi, d sambu yandi vandaka kuzinga na insi ya Negebi. e 63 Izaki vandaka kutambula na kilanga na ntwala nde mpimpa kubwa sambu na kuyindulula. f Ntangu yandi talaka, yandi monaka bashamo ke kwisa! 64 Ntangu Rebeka talaka, yandi monaka Izaki, mpi yandi tulukaka nswalu na shamo. 65 Ebuna yandi yulaka nsadi yina nde: “Nani yina ke tambula na kilanga sambu na kukwisa kukutana ti beto?” Nsadi yina tubaka nde: 24:59 1 Disongidila, ndesi na yandi yina kele ntangu yai nsadi na yandi. 24:60 1 To “nge kuma mama ya mafunda ya bamiriade.” 2 Na kisina, “nkuna.” 3 Na kisina, “kielo.”
KUYANTIKA 24:56–25:9 KAPU 24 a Kuy 28:5
b Kuy 35:8
c Kuy 22:15, 17
d Kuy 16:14 Kuy 25:11
e Kuy 12:9 Kuy 20:1 Kut 13:22 Baz 1:9
f Nk 77:12 Nk 143:5
Ndonga ya 2 a Ebr 11:9
b Kuy 26:8
c Kuy 23:2, 19
KAPU 25 d Kuy 37:28 Kub 2:15 Kut 31:2 Baz 6:2
e 1Bs 1:32, 33
f Kuy 24:36
g Kuy 21:14
“Yandi kele mfumu na mono.” Yo yina Rebeka bakaka lele na yandi mpi kudifikaka. 66 Ebuna nsadi yina songaka Izaki mambu yonso yina yandi salaka. 67 Na nima, Izaki kotisaka Rebeka na tenta ya mama na yandi Sara. a Mpidina Rebeka kumaka nkento na yandi; ebuna Izaki zolaka yandi mingi, b mpi Izaki bakaka kikesa na nima ya lufwa ya mama na yandi. c Na nima Abrahami bakaka nkento ya nkaka, zina na yandi Ketura. 2 Yandi butilaka yandi Zimrani, Yokshani, Medani, Madiani,d Yishbaki, mpi Shua. e 3 Yokshani butaka Sheba mpi Dedani. Bana ya Dedani bo yai: Ashurimi, Letushimi, mpi Leumimi. 4 Bana ya Madiani bo yai: Efa, Efere, Anoki, Abida, mpi Eldaa. Bo yonso vandaka bana ya Ketura. 5 Na nima Abrahami pesaka bima yonso yina yandi vandaka ti yo na Izaki, f 6 kansi yandi pesaka makabu na bana yina yandi butaka ti bamakangu na yandi. Ebuna ntangu yandi vandaka kaka na luzingu, yandi tindaka bo na ndambu ya esti, na insi ya Esti, ntama ti mwana na yandi Izaki. g 7 Bamvula ya luzingu ya Abrahami vandaka 175. 8 Na nima, Abrahami basisaka mpema na yandi ya nsuka mpi yandi fwaka na nima ya kuzinga luzingu mosi ya mbote mpi ya nda, yandi kumaka mununu mpi vandaka na luzingu ya kiese, mpi bo vukisaka yandi ti bantu na yandi.1 9 Bana na yandi Izaki ti Ismaele zikaka yandi na dibulu ya Makpela na kilanga ya Efroni mwana ya Sohare muntu ya Heti yina kele na ntwala
25
25:8 1 Yai mutindu ya kifwani ya kutubila lufwa.
KUYANTIKA 25:10-30 ya Mamre, a 10 na kilanga yina Abrahami sumbaka na bantu ya Heti. Bo zikaka Abrahami kuna, ti nkento na yandi Sara. b 11 Na nima ya lufwa ya Abrahami, Nzambi landaka kusakumuna mwana na yandi Izaki, c mpi Izaki vandaka kuzinga pene-pene ya Beerelahai-royi. d 12 Yai disolo ya Ismaele e mwana ya Abrahami yina Agare f muntu ya Ezipte, nsadi ya Sara, butilaka Abrahami. 13 Yai bazina ya bana ya Ismaele, na kutadila bazina na bo, na kulanda bisina ya mabuta na bo: Nebayoti g mwana ya ntete ya Ismaele, na nima Kedare, h Adbeele, Mibsami, i 14 Mishma, Duma, Masa, 15 Adadi, Tema, Yeture, Nafishi, mpi Kedema. 16 Yai bana ya Ismaele, mpi yai bazina na bo na kutadila babwala na bo mpi bacamp na bo,1 bamfumu 12 na kutadila makanda na bo. j 17 Ismaele zingaka bamvula 137. Na nima yandi basisaka mpema na yandi ya nsuka mpi fwaka, ebuna bo vukisaka yandi ti bantu na yandi.1 18 Bo vandaka kuzinga katuka na Avila k pene-pene ya Shure, l yina kele pene-pene ya Ezipte, tii na Asiria. Yandi zingaka pene-pene ya bampangi na yandi yonso.1m 19 Yai disolo ya Izaki, mwana ya Abrahami. n Abrahami butaka Izaki. 20 Izaki vandaka ti bamvula 40 ntangu yandi kwelaka Rebeka, mwana ya Betuele o muntu ya Arami ya Padani-arami, mpangi-nkento ya Labani muntu ya Arami. 21 Mpi Izaki vandaka kubondila Yehowa sambu na nkento na yandi, sambu yandi vandaka mukobo; ebuna Yehowa ndimaka 25:16 1 To “bacamp yina kele ti bibaka.” 25:17 1 Yai mutindu ya kifwani ya kutubila lufwa. 25:18 1 To mbala ya nkaka, “Yandi zingaka na kimbeni ti bampangi na yandi yonso.”
78 KAPU 25 a Kuy 23:8, 9 Kuy 49:29, 30
b Kuy 23:2, 19 c Kuy 17:19 Kuy 26:12-14
d Kuy 16:14 e Kuy 16:10, 11 f Bag 4:24 g Kuy 36:2, 3 Yez 60:7
h Nk 120:5 Yer 49:28 Eze 27:21
i 1Bs 1:29-31 j Kuy 17:20 k 1Sa 15:7 l Kuy 16:7, 8 m Kuy 16:11, 12 n Kuy 22:2 Mat 1:1, 2
o Kuy 22:23
Ndonga ya 2 a Bar 9:10 b Nk 139:15 c Kuy 36:31 Kut 20:14
d Kuy 27:29, 30 Kul 2:4
e 2Sa 8:14 Mal 1:2, 3 Bar 9:10-13
f Kuy 27:11 g Kuy 27:32 Kuy 36:9 Mal 1:3
h Oze 12:3 i Kuy 27:36 j Kuy 27:3, 5 k Ebr 11:9 l Kuy 27:6, 7, 46
kisambu na yandi, mpi Rebeka nkento na yandi bakaka divumu. 22 Ebuna bana yina vandaka na divumu na yandi yantikaka kunwana, a yo yina yandi tubaka nde: “Kana yo kele mutindu yai, sambu na nki mono fwete landa kuzinga?” Yo yina yandi yulaka Yehowa. 23 Yehowa tubilaka yandi nde: “Makanda zole kele na divumu na nge b mpi makanda zole ta kabwana na divumu na nge; c dikanda mosi ta vanda ngolo kuluta dikanda ya nkaka, d mpi mbuta ta sadila leke.” e 24 Ntangu bilumbu na yandi ya kubuta lungaka, mapasa vandaka na divumu na yandi. 25 Mwana ya ntete basikaka nitu ya mvimba mbwaki kibeni mpi yandi vandaka bonso lele ya mika; f yo yina bo pesaka yandi zina Ezau.1g 26 Na nima, mpangi na yandi basikaka mpi diboko na yandi vandaka me simba dikulu1 ya Ezau,h yo yina bo pesaka yandi zina Yakobi.2i Izaki vandaka ti bamvula 60 ntangu Rebeka butaka bo. 27 Ntangu bana yina yelaka, Ezau kumaka muntu ya mayele ya ke zombaka, j muntu ya mfinda, kansi Yakobi vandaka muntu ya kukonda kifu, yandi vandaka kuzinga na batenta. k 28 Izaki vandaka kuzola Ezau sambu yo vandaka kutendula mbisi na munoko na yandi, kansi Rebeka vandaka kuzola Yakobi. l 29 Kilumbu mosi, Yakobi vandaka kulamba mwa supu ntangu Ezau katukaka na mfinda, yandi vandaka ya kulemba. 30 Ebuna Ezau tubilaka Yakobi nde: “Pesa mono nswalu ndambu1 ya supu ya 25:25 1 Yo ke tendula “Mika-Mika.” 25:26 1 Na kisina, “kisingini.” 2 Yo ke tendula “Muntu Yina Ke Simba Dikulu; Muntu Yina Ke Botula.” 25:30 1 To “Pesa mono nswalu kima ya kumina.”
79 mbwaki yina nge kele na yo kuna,1 sambu mono me lemba!”2 Yo yina bo pesaka yandi zina Edomi.3 a 31 Ebuna Yakobi tubaka nde: “Tekila mono ntete nswa na nge ya mwana-ntete!”b 32 Ezau tubaka nde: “Mono ke zola kufwa! Inki kele mfunu ya nswa ya mwana-ntete sambu na mono?” 33 Ebuna Yakobi yikaka nde: “Zenga ntete kieleka na ntwala na mono!” Yo yina yandi zengaka kieleka na ntwala na yandi mpi tekilaka Yakobi c nswa na yandi ya mwana-ntete. 34 Ebuna Yakobi pesaka Ezau dimpa mpi supu ya madesu, ebuna yandi diaka, yandi nwaka mpi yandi telamaka, simbaka nzila mpi kwendaka. Na mutindu yina, Ezau vwezaka nswa ya mwana-ntete. Ntangu yai nzala vandaka na insi yina, katula nzala ya ntete yina basikaka na bilumbu ya Abrahami, d yo yina Izaki kwendaka na Abimeleki ntotila ya bantu ya Filistia, na Gerare. 2 Ebuna Yehowa monanaka na yandi mpi tubaka nde: “Kukulumuka ve na Ezipte. Zinga na insi yina mono ta songa nge. 3 Zinga bonso munzenza na insi yai, e mpi mono ta landa kuvanda ti nge mpi kusakumuna nge sambu mono ta pesa nge ti bana1 na nge bansi yai yonso, f mpi mono ta lungisa ndefi yina mono diaka na ntwala ya Abrahami g tata na nge: 4 ‘Mono ta kumisa bana1 na nge mingi bonso bambwetete ya zulu; h mpi mono ta pesa bana1 na nge bansi yai yonso; i mpi na nzila ya bana1 na nge makanda yonso ya ntoto ta kudibakila lusakumunu,’ j 5 sambu Abrahami waka ndinga na mono mpi landaka kuzitisa mambu ya mono ke lomba-
26
25:30 1 Na kisina, “mbwaki, mbwaki yai.” 2 To “mono kele na nzala ya ngolo.” 3 Yo ke tendula “Mbwaki.” 26:3, 4 1 Na kisina, “nkuna.”
KUYANTIKA 25:31–26:14 KAPU 25 a Kuy 36:1 b Kul 21:16, 17 c Ebr 12:16
KAPU 26 d Kuy 12:10 e Kuy 20:1 Ebr 11:8, 9
f Kuy 12:7 Kuy 15:18
g Kuy 22:16-18 Nk 105:9-11 Ebr 6:13, 14
h Kuy 15:1, 5 Ebr 11:12
i Kul 34:4 j Kuy 12:1-3 Bis 3:25 Bag 3:8
Ndonga ya 2 a Kuy 17:10, 23 Kuy 22:3, 12 Ebr 11:8 Yak 2:21
b Kuy 26:17 c Kuy 12:11-13 d Kuy 24:16 e Kuy 24:67 f Kuy 20:11 g Kuy 12:18 h Kuy 20:9 i Kuy 24:34, 35 j Kuy 12:16
ka, bantuma na mono, bansiku na mono ya kusonika, mpi bansiku na mono.” a 6 Yo yina Izaki landaka kuzinga na Gerare. b 7 Ntangu bantu ya kisika yina vandaka kuyula-yula yandi sambu na nkento na yandi, yandi vandaka kutuba nde: “Yandi kele mpangi na mono.” c Yandi vandaka kuwa boma ya kutuba nde, “Yandi kele nkento na mono,” sambu yandi tubaka nde, “Bantu ya kisika yai lenda fwa mono sambu na Rebeka,” sambu yandi vandaka kitoko mingi. d 8 Na nima ya mwa ntangu, Abimeleki ntotila ya bantu ya Filistia vandaka kutala na nela, mpi yandi monaka Izaki ke monisa zola1 na Rebeka nkento na yandi. e 9 Na mbala mosi Abimeleki bingaka Izaki mpi tubaka nde: “Yandi kele kibeni nkento na nge! Sambu na nki nge tubaka nde, ‘Yandi kele mpangi na mono’?” Ebuna Izaki tubilaka yandi nde: “Mono tubaka yo sambu mono waka boma nde bo ta fwa mono sambu na yandi.” f 10 Kansi Abimeleki tubaka diaka nde: “Inki nge me sala beto? g Muntu mosi na kati ya bantu lendaka kulala ti nkento na nge kukonda mpasi, mpi nge zolaka kunatila beto makambu!” h 11 Ebuna Abimeleki songaka bantu yonso nde: “Konso muntu yina ta simba muntu yai ti nkento na yandi, bo ta fwa yandi kibeni!” 12 Izaki yantikaka kukuna bankeni na insi yina, mpi na mvula yina yandi katulaka mbala 100 bima yina yandi kunaka, sambu Yehowa vandaka kusakumuna yandi. i 13 Yandi kumaka mvwama, mpi yandi landaka kutoma tii kuna yandi kumaka mvwama ya nene. 14 Yandi kumaka ti mameme mpi bangombe mingi mpi bansadi mingi,j ebuna bantu ya 26:8 1 To “ke pesa beze.”
KUYANTIKA 26:15-32 Filistia yantikaka kuwila yandi kimpala. 15 Na nima bantu ya Filistia bakaka ntoto mpi fikaka mabulu yonso ya masa yina bansadi ya tata na yandi timunaka na bilumbu ya Abrahami. a 16 Na nima, Abimeleki tubilaka Izaki nde: “Katuka na ntoto na beto, sambu nge me kuma ngolo mingi kuluta beto.” 17 Yo yina, Izaki katukaka kuna, salaka camp na yandi na muwanda ya Gerare, b mpi yantikaka kuzinga kuna. 18 Ebuna Izaki timunaka diaka mabulu ya masa yina bo timunaka na bilumbu ya Abrahami tata na yandi kansi yina bantu ya Filistia fikaka na nima ya lufwa ya Abrahami, c mpi yandi bingaka yo na bazina yina tata na yandi pesaka yo. d 19 Ntangu bansadi ya Izaki vandaka kutimuna na muwanda yina, bo monaka dibulu mosi ya masa ya kitoko. 20 Ebuna bangungudi ya Gerare yantikaka kuswana ti bangungudi ya Izaki nde: “Masa yai kele ya beto!” Yo yina yandi pesaka dibulu yina zina Eseki,1 sambu bo swanaka ti yandi. 21 Bo yantikaka kutimuna dibulu ya nkaka, mpi bo yantikaka kuswana diaka sambu na yo. Yo yina yandi pesaka yo zina Sitna.1 22 Na nima, yandi katukaka pana mpi timunaka dibulu ya nkaka ya masa, kansi bo swanaka ve sambu na yo. Yo yina yandi pesaka yo zina Rehoboti1 mpi tubaka nde: “Yo kele sambu Yehowa me pesa beto kisika ya nene ntangu yai mpi yandi me sala nde beto buta mingi na insi yai.” e 23 Na nima yandi katukaka pana mpi tombukaka na Bere-sheba. f 24 Yehowa basiki26:20 1 Yo ke tendula “Kuswana.” 26:21 1 Yo ke tendula “Kufunda.” 26:22 1 Yo ke tendula “Bisika ya Nene.”
80 KAPU 26 a Kuy 21:27, 30
b Kuy 10:19 Kuy 20:1
c Kuy 21:25
d Kuy 21:31
e Kuy 17:5, 6 Kuy 28:1, 3
f Kuy 21:31
Ndonga ya 2 a Kuy 17:1 Kuy 28:13
b Kuy 15:1
c Kuy 17:19 Nk 105:9-11
d Kuy 12:8, 9
e Ebr 11:9
f Kuy 21:32
g Kuy 21:22
h Kuy 21:27
i Kuy 21:22-24
j Kuy 26:18
laka yandi na mpimpa yina mpi tubaka nde: “Mono kele Nzambi ya tata na nge Abrahami. a Kuwa boma ve, b sambu mono kele ti nge, mpi mono ta sakumuna nge mpi ta kumisa bana1 na nge mingi sambu na Abrahami nsadi na mono.” c 25 Yo yina, yandi tungaka mesa-kimenga kuna mpi bingaka zina ya Yehowa. d Ebuna Izaki tedimisaka tenta na yandi kuna, e mpi bansadi na yandi timunaka dibulu ya masa na kisika yina. 26 Na nima, Abimeleki katukaka na Gerare ti Ahuzati ndongisi na yandi mpi Pikole mfumu ya basoda na yandi, f mpi bo kwisaka kisika Izaki vandaka. 27 Izaki tubilaka bo nde: “Sambu na nki beno me kwisa awa na mono, sambu beno mengaka mono mpi beno kulaka mono na ntoto na beno?” 28 Ebuna bo tubaka nde: “Beto me mona pwelele nde Yehowa kele ti nge.g Yo yina beto tubaka nde, ‘Pardo, bika nde ndefi ya kuwakana kuvanda na kati na beto ti nge, mpi bika beto sala kuwakana ti nge h 29 nde nge ta sala beto ve ata kima mosi ya mbi, kaka mutindu beto salaka nge mbi ve, sambu beto sadilaka nge kaka mambu ya mbote na mutindu beto pesaka nge nzila ya kukwenda na ngemba. Ntangu yai nge kele muntu yina Yehowa me sakumuna.’” 30 Ebuna yandi sadilaka bo nkinsi, bo diaka mpi bo nwaka. 31 Bo telamaka na sukasuka mpi bo zenganaka kieleka. i Na nima Izaki pesaka bo nzila ya kukwenda, mpi bo katukaka na kisika na yandi na ngemba. 32 Na kilumbu yina, bansadi ya Izaki kwisaka mpi zabisaka yandi diambu ya dibulu ya masa yina bo timunaka, j bo tubi26:24 1 Na kisina, “nkuna.”
81 laka yandi nde: “Beto me mona masa!” 33 Yandi pesaka yo zina Shiba. Yo yina zina ya mbanza yina kele Bere-sheba a tii bubu yai. 34 Ntangu Ezau vandaka ti bamvula 40, yandi kwelaka Yehuditi mwana ya Beeri muntu ya Heti, yandi kwelaka mpi Basemati mwana ya Eloni muntu ya Heti. b 35 Bo pesaka Izaki ti Rebeka c mpasi mingi.1 Ntangu Izaki kumaka mununu mpi yandi vandaka kumona diaka ve, yandi bingaka d Ezau mwana na yandi ya ntete mpi tubilaka yandi nde: “Mwana na mono!” Yandi vutulaka nde: “Mono yandi yai!” 2 Izaki tubaka diaka nde: “Ntangu yai mono me nuna. Mono ke zaba ve kilumbu mono ta fwa. 3 Pardo, baka minduki na nge, lupaya na nge, ti munduki na nge ya tolotolo, kwenda na mfinda mpi zomba mwa mbisi ya mfinda sambu na mono. e 4 Na nima lambila mono madia ya kitoko yina mono ke zolaka mingi mpi natila mono yo. Ebuna mono ta dia yo mpi mono1 ta sakumuna nge na ntwala nde mono fwa.” 5 Kansi, Rebeka vandaka kuwa ntangu Izaki vandaka kusolula ti mwana na yandi Ezau. Ebuna Ezau kwendaka na mfinda sambu na kuzomba mbisi mpi kukwisa kunata yo. f 6 Mpi Rebeka tubilaka mwana na yandi Yakobi nde: g “Mono me katuka kuwa tata na nge ke solula ti mpangi na nge Ezau, mpi ke tuba nde: 7 ‘Natila mono mwa mbisi mpi lambila mono madia ya kitoko. Ebuna bika mono dia, sambu mono sakumuna nge na ntwala ya Yehowa na ntwala nde mono
27
26:35 1 Na kisina, “kumisaka luzingu ya Izaki ti Rebeka bululu.” 27:4 1 To “moyo na mono.”
KUYANTIKA 26:33–27:18 KAPU 26 a Baz 20:1
b Kuy 36:2, 3
c Kuy 27:46 Kuy 28:8
KAPU 27 d Kuy 25:28
e Kuy 25:27
f Kuy 27:30
g Kuy 25:28
Ndonga ya 2 a Kuy 27:30, 31
b Kuy 27:13, 43
c Kuy 25:25 Kuy 27:23
d Kuy 27:21
e Kuy 27:8, 43
f Kuy 25:23, 26
g Kuy 25:25 Kuy 27:11
h Kuy 27:9
fwa.’ a 8 Ntangu yai mwana na mono, wa mbote-mbote mpi sala mambu yina mono ke songa nge. b 9 Pardo, kwenda na lupangu ya bitwisi mpi bakila mono banabankombo zole ya kuluta mbote sambu mono lambila tata na nge madia ya kitoko, kaka mutindu yandi ke zolaka. 10 Na nima, natila yo tata na nge sambu yandi dia mpi yandi sakumuna nge na ntwala nde yandi fwa.” 11 Yakobi tubilaka mama na yandi Rebeka nde: “Kansi mpangi na mono Ezau kele na mika mingi, c mpi mpusu na mono kele na mika ve. 12 Ebuna kana tata na mono kusimba nitu na mono? d Mono ta monana bonso muntu ya ke seka yandi, ebuna na kisika nde mono baka lusakumunu bo ta singa mono.” 13 Ebuna mama na yandi tubilaka yandi nde: “Mwana na mono, bika nde kusinga yina kuvanda na zulu na mono. Sala kaka mutindu mono ke tuba mpi kwenda, bakila mono yo.” e 14 Yo yina, yandi kwendaka, bakaka yo, mpi nataka yo na mama na yandi, ebuna mama na yandi lambaka madia ya kitoko kaka mutindu tata na yandi vandaka kuzola. 15 Na nima, Rebeka bakaka lele ya kuluta kitoko ya mwana na yandi ya ntete Ezau yina yandi vandaka na yo na nzo, mpi yandi lwatisaka yo mwana na yandi ya leke Yakobi. f 16 Yandi lwatisaka yandi mpi bampusu ya bana-bankombo na maboko mpi na nkingu na kisika ya me konda mika. g 17 Ebuna yandi pesaka mwana na yandi Yakobi madia ya kitoko mpi mampa yina yandi salaka. h 18 Yo yina yandi kotaka kisika tata na yandi vandaka mpi tubaka nde: “Tata na mono!” mpi yandi tubaka nde: “Mono yandi yai! Nge kele nani, mwana na mono?”
KUYANTIKA 27:19-36 19 Yakobi tubilaka tata na yandi nde: “Mono Ezau mwana na nge ya ntete. a Mono me sala kaka mutindu nge songaka mono. Pardo, telama mpi dia mwa mbisi na mono, sambu nge1 sakumuna mono.” b 20 Ebuna Izaki tubilaka mwana na yandi nde: “Mwana na mono, inki mutindu nge me mona yo nswalu?” Yandi vutulaka nde: “Sambu Yehowa Nzambi na nge nataka yo na ntwala na mono.” 21 Ebuna Izaki tubilaka Yakobi nde: “Mwana na mono, pardo, pusana pene-pene sambu mono simba nge, sambu mono zaba kana nge kele kibeni mwana na mono Ezau to ve.” c 22 Ebuna Yakobi pusanaka pene-pene ya tata na yandi Izaki, mpi yandi simbaka yandi, na nima yandi tubaka nde: “Ndinga kele ndinga ya Yakobi, kansi maboko kele maboko ya Ezau.” d 23 Izaki zabaka yandi ve, sambu maboko na yandi vandaka ti mika mingi bonso maboko ya mpangi na yandi Ezau. Yo yina yandi sakumunaka yandi. e 24 Na nima, yandi yulaka nde: “Keti nge kele kibeni mwana na mono Ezau?” yandi vutulaka nde: “Yo kele mono.” 25 Yandi tubaka nde: “Mwana na mono, natila mono mwa mbisi ya mfinda sambu mono dia, ebuna mono1 ta sakumuna nge.” Yandi natilaka yandi yo mpi yandi diaka, na nima yandi natilaka yandi vinu mpi yandi nwaka. 26 Ebuna tata na yandi Izaki tubilaka yandi nde: “Pardo, mwana na mono, pusana pene-pene mpi pesa mono beze.” f 27 Yo yina yandi pusanaka penepene mpi pesaka yandi beze, ebuna yandi waka nsudi ya bilele na yandi. g Na nima yandi sakumunaka yandi mpi tubaka nde: 27:19, 31 1 To “moyo na nge.” 27:25 1 To “moyo na mono.”
82 KAPU 27 a Kuy 25:31-33 Bar 9:10-12
b Kuy 27:4
c Kuy 27:11, 12
d Kuy 27:16
e Ebr 11:20
f Kuy 48:10
g Kuy 25:27 Kuy 27:15
Ndonga ya 2 a Kul 11:11
b Kut 13:26, 27
c Kuy 27:37 Kul 7:13
d Kuy 25:23
e Kuy 12:1, 3 Kuy 28:1, 3 Kuy 31:42 Eze 25:12, 13
f Kuy 27:3
g Kuy 25:25, 31 Ebr 12:16
h Ebr 12:16, 17
“Tala, nsudi ya mwana na mono kele bonso nsudi ya mfinda, yina Yehowa me sakumuna. 28 Bika Nzambi ya kieleka kupesa nge malulu ya zulu a mpi ntoto ya ke butaka mingi, b mbuma mingi, mpi vinu ya mpa. c 29 Bika bantu kusadila nge, mpi makanda kufukimina nge. Kuma mfumu ya bampangi na nge, mpi bika nde bana ya mama na nge kufukimina nge. d Bika bo singa konso muntu yina ke singa nge, mpi bo sakumuna konso muntu yina ke sakumuna nge.” e 30 Kaka ntangu Izaki manisaka kusakumuna Yakobi mpi Yakobi katukaka na ntwala ya tata na yandi Izaki, mpangi na yandi Ezau kwisaka kuvutuka na nima ya kuzomba. f 31 Yandi mpi lambaka madia ya kitoko mpi natilaka yo tata na yandi, ebuna yandi tubilaka tata na yandi nde: “Tata na mono, telama mpi dia mwa mbisi na mono, sambu nge1 sakumuna mono.” 32 Ebuna tata na yandi Izaki tubilaka yandi nde: “Nge kele nani?” yandi tubaka nde: “Mono kele mwana na nge, mwana na nge ya ntete, Ezau.” g 33 Ebuna Izaki yantikaka kutekita ngolo, mpi yandi tubaka nde: “Ebuna nani yina zombaka mbisi mpi natilaka mono? Mono diaka yo na ntwala nde nge kuma, mpi mono me sakumuna yandi—mpi yandi ta baka kibeni lusakumunu!” 34 Ntangu yandi waka mambu yina tata na yandi tubaka, Ezau yantikaka kuboka ngolo kibeni na ndinga ya mawa mpi kutubila tata na yandi nde: “Tata na mono, sakumuna mono, ee, mono mpi!” h 35 Kansi yandi tubaka nde: “Mpangi na nge kwisaka na mutindu ya luvunu sambu yandi baka lusakumunu yina yo lombaka nde nge baka.” 36 Ebuna yandi tubaka nde: “Keti zina na yandi kele
83 ve Yakobi,1 sambu yandi baka kisika na mono mbala yai zole? a Yandi me bakaka b nswa ya mwanantete, mpi ntangu yai yandi me baka lusakumunu na mono!” c Na nima yandi yikaka nde: “Keti nge me bumbila mono ve lusakumunu?” 37 Kansi Izaki vutudilaka Ezau nde: “Mono me tula yandi mfumu na nge, d mono me pesa yandi bampangi na yandi yonso na kuvanda bansadi na yandi, mpi mono me pesa mbuma ti vinu ya mpa sambu yo sadisa yandi. e Mwana na mono, inki me bikala yina mono lenda pesa nge?” 38 Ezau tubilaka tata na yandi nde: “Tata na mono, keti nge vandaka kaka ti lusakumunu mosi? Tata na mono, sakumuna mono, ee, mono mpi!” Ebuna Ezau bokaka ngolo mpi yantikaka kudila. f 39 Yo yina tata na yandi Izaki vutudilaka yandi nde: “Tala, kisika na nge ya kuzinga ta vanda ntama ti bantoto ya ke butaka mingi, mpi ntama ti malulu ya zulu. g 40 Nge ta zingaka na mbele na nge ya bitumba, h mpi nge ta sadilaka mpangi na nge. i Kansi ntangu nge ta kolama, nge ta zenga kibeni vangu na yandi na nkingu na nge.” j 41 Kansi, Ezau kangilaka Yakobi kimbeni sambu na lusakumunu yina tata na yandi pesaka yandi, k mpi Ezau landaka kutuba na ntima na yandi nde: “Bilumbu ya lufwa ya tata na mono me kuma pene-pene. l Na nima mono ta fwa mpangi na mono Yakobi.” 42 Ntangu bo zabisaka Rebeka mambu yina mwana na yandi ya ntete Ezau tubaka, na mbala mosi yandi tindaka bantu na kubinga mwana na yandi ya leke Yakobi mpi tubilaka yandi nde: “Tala! mpangi na nge Ezau
KUYANTIKA 27:37–28:5 KAPU 27 a Kuy 25:26 Kuy 32:28 Oze 12:3
b Kuy 25:32-34 c Kuy 27:28 d Kuy 25:23 Kuy 27:29 Bar 9:10, 12
e Kul 33:28 f Ebr 12:16, 17 g Yoz 24:4 Ebr 11:20
h Kuy 32:6 Kut 20:18
i Kuy 25:23 2Sa 8:14 Mal 1:2, 3
j 2Bn 8:20 2Bs 28:17
k Amo 1:11 l Kuy 35:28, 29
Ndonga ya 2 a Kuy 28:5 b Kuy 26:34, 35 Kuy 28:8
c Kuy 24:2, 3
KAPU 28 d Kuy 24:34, 37 Kub 34:15, 16 1Bn 11:1-3 2Bk 6:14
e Kuy 29:16 f Kuy 17:5 Kuy 46:15, 19 1Bs 2:1, 2
g Kuy 12:2, 3 h Kuy 12:7
27:36 1 Yo ke tendula “Muntu Yina Ke Simba Dikulu; Muntu Yina Ke Botula.”
Kuy 15:13 Kuy 17:1, 8 Ebr 11:9
ke kana kufwa nge1 sambu na kuvutula mbi. 43 Yo yina mwana na mono, sala mutindu mono ke tuba. Telama, mpi tina na mpangi na mono Labani na Arani. a 44 Mpi zinga ti yandi mwa bilumbu tii kuna makasi ya mpangi na nge ta lembama, 45 tii kuna makasi yina mpangi na nge me wila nge ta kulumuka mpi yandi ta vila mambu yina nge me sala yandi. Ebuna mono ta tinda bantu sambu bo binga nge kuna. Sambu na nki mono fwete vidisa beno zole na kilumbu mosi?” 46 Na nima Rebeka landaka kutubila Izaki nde: “Mono ke mona ve kiese ata fioti na luzingu na mono sambu na banabankento ya Heti. b Kana Yakobi kukwela nkento na kati ya banabankento ya Heti, bonso banabankento ya insi yai, inki kele mfunu ya luzingu na mono?” c Yo yina, Izaki bingaka Yakobi, sakumunaka yandi, mpi songaka yandi nde: “Nge fwete kwela ve nkento na kati ya bana-bankento ya Kanana.d 2 Kwenda na Padani-arami na nzo ya Betuele, tata ya mama na nge, mpi kuna kwela nkento na kati ya bana-bankento ya Labani, e mpangi ya mama na nge. 3 Nzambi Nkwa-Ngolo Yonso ta sakumuna nge, ta sala nde nge buta mingi, mpi ta kumisa nge mingi, ebuna nge ta kuma kibeni kimvuka ya bantu.f 4 Yandi ta pesa nge lusakumunu ya Abrahami, g nge ti bana1 na nge, sambu nge baka insi yina nge ke zinga bonso munzenza, insi yina Nzambi pesaka Abrahami.” h 5 Yo yina Izaki tindaka Yakobi, mpi yandi kwendaka na Padani-arami, na Labani mwana
28
27:42 1 To “ke kudilembika sambu yandi kele ti mabanza ya kufwa nge.” 28:4 1 Na kisina, “nkuna.”
KUYANTIKA 28:6–29:2 ya Betuele muntu ya Arami, a mpangi ya Rebeka, b mama ya Yakobi ti Ezau. 6 Ezau monaka nde Izaki me sakumuna Yakobi mpi me tinda yandi na Padani-arami sambu na kukwela nkento kuna, mpi nde ntangu yandi sakumunaka yandi, yandi songaka yandi nde, “Kukwela ve nkento na kati ya bana-bankento ya Kanana,” c 7 mpi nde Yakobi lemfukilaka tata na yandi ti mama na yandi mpi kwendaka na Padaniarami. d 8 Ebuna Ezau bakisaka nde bana-bankento ya Kanana vandaka kusepedisa ve tata na yandi Izaki, e 9 yo yina Ezau kwendaka na Ismaele mpi kwelaka Mahalati mwana ya Ismaele mwana ya Abrahami, mpangi ya Nebayoti, katula bankento ya nkaka yina yandi vandaka ti bo. f 10 Yakobi katukaka na Beresheba mpi landaka kukwenda na ndambu ya Arani. g 11 Na nima, yandi kumaka na kisika mosi mpi yandi yilamaka sambu na kulala pana sambu ntangu vandaka me dinda. Yo yina, yandi bakaka ditadi mosi ya kisika yina, yandi tulaka yo sambu na kutula ntu, mpi yandi lalaka pana. h 12 Ebuna yandi lalaka ndosi, mpi tala! kuvandaka ti kimatilu mosi me telama na ntoto, mpi nsongi na yo kumaka tii na zulu; ebuna bawanzio ya Nzambi vandaka kutombuka mpi kukulumuka na zulu na yo. i 13 Yehowa vandaka na zulu na yo, mpi yandi tubaka nde: “Mono kele Yehowa Nzambi ya tata na nge Abrahami mpi Nzambi ya Izaki. j Insi yai ya nge me lala, mono ta pesa yo na nge mpi na bana1 na nge. k 14 Bana2 na nge ta kuma kibeni bonso bambuma ya zelo ya ntoto, l mpi nge
84 KAPU 28 a Kuy 25:20 b Kuy 24:29 c Kuy 28:1 2Bk 6:14
d Kuy 27:43 e Kuy 27:46 f Kuy 36:2, 3 g Kuy 11:31 Kuy 27:43
h Kuy 28:18, 19 i Yoa 1:51 Ebr 1:7, 14
j Kuy 26:24, 25 k Kuy 12:7 Kuy 28:4 Nk 105:9-11
l Kuy 13:14, 16 1Bn 4:20
Ndonga ya 2 a Kuy 18:18 Kuy 22:15, 18
b Kuy 35:6 c Kuy 31:3 Kut 23:19 Yoz 23:14 Ebr 6:18
d Nk 47:2 e Kuy 35:1 f Kuy 31:13 g Kuy 35:6 Yoz 16:1, 2
28:13, 14 1 Na kisina, “nkuna.” 28:14 2 Na kisina, “Nkuna.”
h Kuy 35:1
ta yalumuka na westi, na esti, na nordi, mpi na sudi, ebuna na nzila na nge mpi na nzila ya bana1 na nge mabuta yonso ya ntoto ta baka kibeni lusakumunu.2a 15 Mono kele ti nge, mono ta tanina nge konso kisika yina nge ke kwenda, mpi mono ta vutula nge na insi yai. b Mono ta yambula nge ve tii kuna mono ta sala mambu yina mono me sila nge.” c 16 Ebuna Yakobi telamaka na mpongi mpi tubaka nde: “Ya kieleka, Yehowa kele na kisika yai, kansi mono zabaka yo ve.” 17 Yandi waka boma mpi tubaka diaka nde: “Kisika yai ke pesa boma kibeni! Yo lenda vanda kaka nzo ya Nzambi, d mpi yo kele kielo ya zulu.” e 18 Ebuna Yakobi telamaka na suka-suka, bakaka ditadi yina yandi tulaka ntu na yandi, tedimisaka yo bonso dikunzi, mpi tiamunaka mafuta na zulu na yo. f 19 Yo yina yandi pesaka kisika yina zina Betele,1 kansi zina ya mbanza yina vandaka ntete Luzi. g 20 Ebuna Yakobi salaka lusilu nde: “Kana Nzambi kulanda kuvanda ti mono, kutanina mono na nzietelo na mono, kupesa mono dimpa ya kudia mpi bilele ya kulwata, 21 mpi kana mono vutuka na ngemba na nzo ya tata na mono, mpidina Yehowa ta songa nde yandi kele Nzambi na mono. 22 Ebuna ditadi yai ya mono me tedimisa bonso dikunzi ta kuma nzo ya Nzambi, h mpi ntembe kele ve nde mono ta pesa nge ndambu mosi na kati ya bandambu kumi ya bima yonso ya nge ke pesa mono.” Na nima, Yakobi vutukilaka nzietelo na yandi mpi kwendaka na insi ya bantu ya Esti. 2 Yandi monaka dibulu mosi ya
29
28:14 2 To “ta baka lusakumunu sambu na bo mosi.” 28:19 1 Yo ke tendula “Nzo ya Nzambi.”
85 masa na nseke mpi bimvuka tatu ya mameme vandaka me lala pene-pene na yo, sambu bo vandaka kunwisa bimvuka ya mameme masa na dibulu yina. Ditadi mosi ya nene vandaka na munoko ya dibulu yina. 3 Ntangu bimvuka yonso ya bitwisi vandaka kuvukana pana, bo vandaka kukatula ditadi na munoko ya dibulu, mpi bo vandaka kunwisa bitwisi, na nima bo vandaka kuvutula ditadi na kisika na yo na munoko ya dibulu yina. 4 Ebuna Yakobi tubilaka bo nde: “Bampangi na mono, beno me katuka na wapi?” bo tubaka nde: “Beto me katuka na Arani.” a 5 Yandi tubilaka bo nde: “Keti beno me zaba Labani b mutekolo ya Nahore?” c bo tubaka nde: “Beto me zaba yandi.” 6 Ebuna yandi tubilaka bo nde: “Keti yandi kele mbote?” Bo vutulaka nde: “Yandi kele mbote. Tala mwana na yandi ya nkento Rasheled ke kwisa ti mameme!” 7 Ebuna yandi tubaka nde: “Beto kele ntete na kati-kati ya kilumbu. Yo kele ve ntangu ya kuvukisa bitwisi. Beno nwisa mameme, na nima beno kwenda kudisa yo.” 8 Bo tubaka nde: “Beto kele ve na nswa ya kusala mutindu yina tii kuna bimvuka yonso ta vukana, ebuna bo ta katula ditadi na munoko ya dibulu. Na ntangu yina, beto ta nwisa mameme masa.” 9 Ntangu yandi vandaka kaka kusolula ti bo, Rashele kwisaka ti mameme ya tata na yandi, sambu yandi vandaka ngungudi. 10 Ntangu Yakobi monaka Rashele mwana ya Labani mpangi ya mama na yandi, mpi mameme ya Labani, Yakobi pusanaka na mbala mosi mpi katulaka ditadi na munoko ya dibulu mpi nwisaka mameme ya Labani mpangi ya mama na yandi masa. 11 Ebu-
KUYANTIKA 29:3-20 KAPU 29 a Kuy 27:42, 43 Bis 7:2
b Kuy 24:29
c Kuy 24:24 Kuy 31:53
d Kuy 46:19 Rut 4:11
Ndonga ya 2 a Kuy 24:29
b Kuy 28:5
c Kuy 30:27, 28 Kuy 31:7
d Rut 4:11
e Kuy 31:41
f Kuy 30:26 Oze 12:12
na Yakobi pesaka Rashele beze, tombulaka ndinga, mpi yantikaka kudila. 12 Na nima, Yakobi yantikaka kusonga Rashele nde yandi kele mpangi ya tata na yandi mpi nde yandi kele mwana ya Rebeka. Ebuna Rashele kwendaka ntinu mpi songaka tata na yandi. 13 Ntangu Labani a waka nsangu ya Yakobi mwana ya mpangi na yandi ya nkento, yandi bakaka ntinu sambu na kukutana ti yandi. Yandi yambaka yandi, pesaka yandi beze, mpi nataka yandi na nzo na yandi. Mpi yandi yantikaka kutela Labani mambu yina yonso. 14 Labani tubilaka yandi nde: “Nge kele kibeni mpangi na mono ya menga.”1 Yo yina yandi bikalaka ti yandi ngonda ya mvimba. 15 Ebuna Labani tubilaka Yakobi nde: “Keti nge fwete sadila mono ya mpamba kaka sambu nge kele mpangi na mono? b Songa mono, inki mono fwete futa nge?” c 16 Labani vandaka ti bana-bankento zole. Zina ya mbuta Lea, mpi zina ya leke Rashele. d 17 Meso ya Lea vandaka kusema ve, kansi Rashele kumaka nkento ya kitoko mingi. 18 Yakobi vandaka kuzola Rashele, yo yina yandi tubaka nde: “Mono me ndima kusadila nge bamvula nsambwadi sambu na mwana na nge ya leke Rashele.” e 19 Ebuna Labani tubaka nde: “Yo kele mbote nde mono pesa nge yandi na kisika ya kupesa yandi na bakala ya nkaka. Landa kuzinga ti mono.” 20 Ebuna Yakobi salaka bamvula nsambwadi sambu na Rashele, f kansi na meso na yandi yo vandaka bonso mwa bilumbu fioti sambu na zola na yandi sambu na Rashele. 29:14 1 Na kisina, “mukwa na mono mpi nsuni na mono.”
KUYANTIKA 29:21–30:4 21 Ebuna Yakobi tubilaka Labani nde: “Pesa mono nkento na mono sambu bilumbu na mono me lunga, mpi bika mono vukisa nitu ti yandi.” 22 Na nima Labani vukisaka bantu yonso ya kisika yina mpi salaka nkinsi. 23 Kansi na mpimpa yina, yandi bakaka mwana na yandi ya nkento Lea mpi nataka yandi na Yakobi sambu yandi vukisa nitu ti yandi. 24 Labani pesaka mpi nsadi na yandi ya nkento Zilpa na mwana na yandi Lea, bonso nsadi. a 25 Na suka Yakobi monaka nde yo vandaka Lea! Yo yina, yandi tubilaka Labani nde: “Inki nge me sala mono? Keti mono sadilaka nge ve sambu na Rashele? Sambu na nki nge me kusa mono?” b 26 Labani tubaka nde: “Yo kele ve kikalulu na beto na kupesa leke na ntwala ya mwana ya ntete. 27 Lutisa mposo ya mvimba ti nkento yai. Na nima mono ta pesa nge mpi nkento yai ya nkaka na nima ya kusadila mono diaka bamvula nsambwadi.” c 28 Yakobi salaka mutindu yina mpi yandi lutisaka mposo ti nkento yina, na nima Labani pesaka yandi Rashele, mwana na yandi ya nkento, sambu yandi kuma nkento na yandi. 29 Diaka, Labani pesaka nsadi na yandi ya nkento Bila d na mwana na yandi Rashele bonso nsadi na yandi. e 30 Ebuna Yakobi vukisaka mpi nitu ti Rashele, mpi yandi zolaka Rashele mingi kuluta Lea, ebuna yandi sadilaka Labani bamvula nsambwadi ya nkaka. f 31 Ntangu Yehowa monaka nde Yakobi vandaka kuzola ve1 Lea, yandi sadisaka yandi na kubaka divumu,2g kansi Rashele vandaka mukobo. h 32 Lea bakaka divumu, butaka mwana-bakala, mpi
86 KAPU 29 a Kuy 16:1, 2 Kuy 30:9 Kuy 46:18
b Kuy 31:7, 42
c Kuy 31:41
d Kuy 35:22
e Kuy 30:1, 3
f Oze 12:12
g Kuy 46:15 Rut 4:11
h Kuy 30:22
Ndonga ya 2 a Kuy 35:22 Kuy 37:22 Kuy 49:3, 4 Kub 6:14 1Bs 5:1
b Kuy 30:20 1Sa 1:5, 6 Luk 1:24, 25
c Kuy 34:25 Kuy 49:5 1Bs 4:24
d Kuy 34:25 Kuy 49:5 Kub 6:16 Kut 3:12 1Bs 6:1
pesaka yandi zina Rubeni,1a sambu yandi tubaka nde: “Yo kele sambu Yehowa me tala mpasi na mono, b sambu ntangu yai bakala na mono ta yantika kuzola mono.” 33 Yandi bakaka diaka divumu, butaka mwana-bakala, mpi tubaka nde: “Yo kele sambu Yehowa me wa, sambu bo vandaka kuzola mono ve, yo yina yandi me pesa mono mwana yai mpi.” Ebuna yandi pesaka yandi zina Simeoni.1c 34 Yandi bakaka diaka divumu, butaka mwanabakala, mpi tubaka nde: “Ntangu yai bakala na mono ta vukana ti mono, sambu mono me butila yandi bana-babakala tatu.” Yo yina, yandi pesaka yandi zina Levi.1d 35 Yandi bakaka diaka divumu ya nkaka, mpi butaka mwanabakala, mpi tubaka nde: “Ntangu yai mono ta kumisa Yehowa.” Yo yina yandi pesaka yandi zina Yuda.1e Na nima, yandi yambulaka kubuta. Ntangu Rashele monaka nde yandi me butila ve Yakobi bana, yandi kumaka kuwila mpangi na yandi kimpala mpi yandi yantikaka kutubila Yakobi nde: “Pesa mono bana kana ve mono ta fwa.” 2 Yakobi wilaka Rashele makasi mingi, mpi tubaka nde: “Keti mono kele na kisika ya Nzambi yina me kanga nge nzila ya kuvanda ti bana?” 3 Yo yina Rashele tubaka nde: “Mpika na mono ya nkento Bila yandi yai.f Vukisa nitu ti yandi sambu yandi butila mono bana1 ebuna na nzila na yandi, mono mpi kuvanda ti bana.” 4 Yo yina Rashele pesaka Yakobi nsadi na yandi
30
e Kuy 35:23
29:32 1 Yo ke tendula “Tala, MwanaBakala!” 29:33 1 Yo ke tendula “Kuwa.” 29:34 1 Yo ke tendula “Kukangama; Kuvukana.” 29:35 1 Yo ke tendula “Ya Bo Ke Pesa Lukumu; Kima ya Bo Ke Pesa Lu29:31 1 Na kisina, “kumenga.” 2 Na kisi- KAPU 30 kumu.” 30:3 1 Na kisina, “buta na mabolongo na mono.” na, “yandi kangulaka divumu na yandi.” f Kuy 29:29 Kuy 37:26 Kuy 44:18 Kuy 49:8 1Bs 2:3 Kus 5:5
87 Bila sambu na kuvanda nkento na yandi, mpi Yakobi vukisaka nitu ti yandi. a 5 Bila bakaka divumu mpi na nima yandi butilaka Yakobi mwana-bakala. 6 Ebuna Rashele tubaka nde: “Nzambi me vanda zuzi na mono, yandi me wa mpi ndinga na mono, yo yina yandi me pesa mono mwana.” Yo yina yandi pesaka yandi zina Dani.1b 7 Bila, nsadi ya Rashele, bakaka diaka divumu mpi na nima yandi butilaka Yakobi mwana-bakala ya zole. 8 Ebuna Rashele tubaka nde: “Mono me nwana bitumba ya ngolo ti mpangi na mono ya nkento. Mono me nunga mpi!” Yo yina yandi pesaka yandi zina Naftali.1c 9 Ntangu Lea monaka nde yandi ke buta diaka ve, yandi bakaka nsadi na yandi Zilpa mpi pesaka yandi na Yakobi sambu na kuvanda nkento na yandi. d 10 Mpi Zilpa, nsadi ya Lea, butilaka Yakobi mwana-bakala. 11 Ebuna Lea tubaka nde: “Yo kele dibaku ya mbote!” Yo yina yandi pesaka yandi zina Gadi.1e 12 Na nima Zilpa, nsadi ya Lea, butilaka Yakobi mwana-bakala ya zole. 13 Ebuna Lea tubaka nde: “Mono kele kibeni na kiese! Sambu ya kieleka bana-bankento ta tuba nde mono kele muntu ya kiese.” f Yo yina yandi pesaka yandi zina Asere.1g 14 Rubeni h vandaka kutambula na bilumbu ya nsungi ya kukatula ble na bilanga mpi yandi monaka bamandragore na nseke. Yandi natilaka yo mama na yandi Lea. Ebuna Rashele tubilaka Lea nde: “Pardo, pesa mono ndambu ya bamandragore ya mwana na nge.” 15 Lea tubilaka yandi nde: “Keti yo kele diambu ya fioti mutindu nge bakaka ba30:6 1 Yo ke tendula “Zuzi.” 30:8 1 Yo ke tendula “Bitumba na Mono.” 30:11 1 Yo ke tendula “Dibaku ya Mbote.” 30:13 1 Yo ke tendula “Kiese.”
KUYANTIKA 30:5-23 KAPU 30 a Kuy 35:22
b Kuy 35:25 Kuy 46:23 Kuy 49:16
c Kuy 35:25 Kuy 46:24 Kuy 49:21 Kul 33:23
d Kuy 35:26
e Kuy 49:19 Kut 32:33
f Luk 1:46, 48
g Kuy 35:26 Kuy 46:17 Kuy 49:20 Kul 33:24
h Kuy 29:32
Ndonga ya 2 a Kuy 29:30
b Kuy 35:23 Kuy 46:13 Kuy 49:14 Kul 33:18
c Rut 4:11
d Kuy 29:32
e Kuy 35:23 Kuy 46:15 Nk 127:3
f Kuy 46:14 Kuy 49:13 Kul 33:18
g Kuy 34:1
h Kuy 29:31
kala na mono? a Keti ntangu yai nge ke zola kubaka mpi bamandragore ya mwana na mono?” Yo yina Rashele tubaka nde: “Yo kele mbote. Yandi ta lala ti nge na mpimpa ya bubu sambu na bamandragore ya mwana na nge.” 16 Ntangu Yakobi katukaka na bilanga na nkokila, Lea basikaka sambu na kukutana ti yandi mpi tubaka nde: “Nge ta vukisa nitu ti mono, sambu mono me futa bamandragore ya mwana na mono sambu na kubaka nge.” Yo yina yandi lalaka ti yandi na mpimpa yina. 17 Nzambi ndimaka bisambu ya Lea, yandi bakaka divumu, mpi na nima yandi butilaka Yakobi mwana-bakala ya tanu. 18 Ebuna Lea tubaka nde: “Nzambi me pesa mono lufutu,1 sambu mono pesaka nsadi na mono na bakala na mono.” Yo yina yandi pesaka yandi zina Isakare.2b 19 Lea bakaka diaka divumu mpi na nima yandi butilaka Yakobi mwana-bakala ya sambanu. c 20 Ebuna Lea tubaka nde: “Nzambi me pesa mono, ee, yandi me pesa mono dikabu ya mbote. Nsuka-nsuka, bakala na mono ta ndima mono, d sambu mono me butila yandi bana-babakala sambanu.” e Yo yina yandi pesaka yandi zina Zebuloni.1f 21 Na nima yandi butaka mwana mosi ya nkento mpi pesaka yandi zina Dina. g 22 Nsuka-nsuka Nzambi yibukaka Rashele, mpi Nzambi ndimaka bisambu na yandi na mutindu yandi sadisaka yandi na kubaka divumu.1h 23 Yandi bakaka divumu mpi butaka mwana-bakala. Ebuna 30:18 1 To “lufutu ya muntu yina bo me baka na kisalu.” 2 Yo ke tendula “Yandi Kele Lufutu.” 30:20 1 Yo ke tendula “Kundima.” 30:22 1 Na kisina, “mpi Nzambi wilaka yandi mpi kangulaka divumu na yandi.”
KUYANTIKA 30:24-38 yandi tubaka nde: “Nzambi me katula nsoni na mono!”a 24 Yo yina yandi pesaka yandi zina Yozefi,1b mpi tubaka nde: “Yehowa me yikila mono mwana-bakala ya nkaka.” 25 Ntangu Rashele butaka Yozefi, na mbala mosi Yakobi tubilaka Labani nde: “Yambula mono sambu mono kwenda na kisika na mono mpi na insi na mono. c 26 Pesa mono bankento na mono ti bana na mono, yina mono sadilaka nge sambu na bo, sambu mono kwenda, sambu nge me zaba mbote mutindu mono me sadila nge.”d 27 Ebuna Labani tubilaka yandi nde: “Kana nge me ndima mono,—mono me bakisa na nzila ya bidimbu1 nde Yehowa ke sakumuna mono sambu na nge.” 28 Yandi yikaka nde: “Songa mono lufutu na nge mpi mono ta pesa nge yo.” e 29 Ebuna yandi tubilaka yandi nde: “Nge me zaba mutindu mono sadilaka nge mpi mutindu bitwisi na nge me kuma mingi na maboko na mono; f 30 nge vandaka ti bitwisi fioti na ntwala nde mono kwisa, kansi bitwisi na nge me kuma mingi, yo me kuma mingi kibeni, mpi Yehowa me sakumuna nge katuka ntangu mono kwisaka. Ebuna nki ntangu mono ta sala kima sambu na nzo na mono mosi?”g 31 Yandi tubaka nde: “Inki mono fwete pesa nge?” Yakobi tubaka nde: “Nge ta pesa mono ata kima ve! Kana nge sala diambu yai sambu na mono, mono ta vutukila kugungula bitwisi na nge mpi kukeba yo. h 32 Mono ta luta na kati ya bitwisi na nge yonso bubu yai. Tula na lweka konso dimeme ya matonomatono mpi ya matono ya mikubu, mpi konso dimeme ya ndo30:24 1 Yozefi kele zina ya Yozifia na bunkufi, yina ke tendula “Bika Yah Kuyika (Kukumisa Mingi).” 30:27 1 To “ya banzikisa.”
88 KAPU 30 a Luk 1:24, 25
b Kuy 35:24 Kuy 45:4 Kul 33:13 Bis 7:9
c Kuy 28:15 Kuy 31:13
d Kuy 31:41 Oze 12:12
e Kuy 31:7
f Kuy 31:38
g Kuy 32:9, 10
h Oze 12:12
Ndonga ya 2 a Kuy 31:7
b Kuy 31:8
mbe na kati ya bana-mameme ya babakala mpi konso nkombo ya matono ya mikubu mpi ya matono-matono na kati ya bankombo ya bankento. Yantika ntangu yai yo fwete kuma lufutu na mono. a 33 Lunungu1 na mono ta tuba sambu na mono na kilumbu yina nge ta kwisa sambu na kutala lufutu na mono; konso nkombo yina kele ve matono-matono mpi yina kele ti matono ya mikubu na kati ya bankombo ya bankento mpi na bana-mameme ya babakala, konso dimeme yina ta vanda ve ndombe, kana nge mona yo na mono, yo ta vanda muyibi.” 34 Ebuna Labani tubaka nde: “Yo kele mbote kibeni! Bika yo salama mutindu nge me tuba.” b 35 Yo yina na kilumbu yina, yandi tulaka na lweka bankombo ya babakala ya nzila-nzila mpi ya matono ya mikubu mpi bankombo yonso ya bankento ya matono-matono mpi ya matono ya mikubu, konso nkombo yina vandaka ti mukubu ya mpembe mpi bana-mameme yonso ya babakala ya ndombe, ebuna yandi pesaka yo na bana na yandi ya babakala sambu bo keba yo. 36 Na nima yandi nataka yo na kisika mosi yina vandaka na kitamina ya nzietelo ya bilumbu tatu na kati na yandi ti Yakobi, mpi Yakobi vandaka kugungula bitwisi ya Labani yina bikalaka. 37 Na nima Yakobi bakaka balutangu ya mubisu ya nti ya stirakse,1 ya amande, mpi ya platane, ebuna yandi katulaka yo bampusu sambu yo vanda ti matono ya mpembe na mutindu yandi bikaka na mpenza bisika ya mpembe yina vandaka na balutangu yina. 38 Ebuna yandi tulaka balutangu yina yandi katulaka bampu30:33 1 To “Masonga.” 30:37 1 Nti mosi yina ke butaka bintuntu ya mpembe ya nsudi ya kitoko.
89 su na ntwala ya bitwisi, na bisika ya masa, na bisika yina bitwisi vandaka kukwisa kunwa masa, sambu bambisi ya babakala kukuma na ntangu ya kumatila bambisi ya bankento na ntwala ya balutangu yina ntangu yo vandaka kukwisa kunwa masa. 39 Yo yina bambisi ya babakala vandaka kukuma na ntangu ya kumatila bambisi ya bankento na ntwala ya balutangu yina, ebuna bambisi yina vandaka kubuta bana yina vandaka nzila-nzila, matono-matono, mpi matono ya mikubu. 40 Ebuna Yakobi kabisaka bana-mameme ya babakala mpi yandi balulaka bitwisi sambu yo tala bambisi ya nzilanzila mpi bambisi yonso ya ndombe na kati ya bitwisi ya Labani. Na nima yandi kabisaka bitwisi na yandi mosi, mpi yandi vukisaka yo ve ti bitwisi ya Labani. 41 Konso ntangu yina bambisi ya babakala ya kikesa vandaka kukuma na ntangu ya kumatila bambisi ya bankento, Yakobi vandaka kutula balutangu yina na bisika ya kunwisa bambisi masa na ntwala ya bitwisi, sambu yo kuma na ntangu yina pene-pene ya balutangu yina. 42 Kansi ntangu bambisi vandaka ve kikesa, yandi vandaka kutula ve balutangu yina kuna. Yo yina bambisi ya kukonda kikesa vandaka ntangu yonso ya Labani, kansi bambisi ya kikesa kumaka ya Yakobi. a 43 Ebuna Yakobi kumaka mvwama ya nene, mpi yandi kumaka ti bimvuka ya nene ya bitwisi mpi bansadi ya babakala ti ya bankento mpi bashamo ti bampunda. b Na nima yandi waka mambu yina bana ya Labani vandaka kutuba: “Yakobi me baka bima yonso ya tata na beto, mpi kimvwama yai yonso ya yandi me baka me katuka na bima ya tata na beto.” c 2 Ntangu Ya-
31
KUYANTIKA 30:39–31:12 KAPU 30 a Kuy 31:9
b Kuy 32:5 Kuy 36:6, 7
KAPU 31 c Kuy 30:33
Ndonga ya 2 a Kuy 30:27
b Kuy 28:15 Kuy 32:9 Kuy 35:27
c Kuy 30:27
d Kuy 48:15
e Kuy 30:29, 30
f Kuy 30:32
g Kuy 30:39
kobi vandaka kutala luse ya Labani, yandi monaka nde nkadilu ya Labani na ntwala na yandi vandaka diaka ve mutindu yo vandaka ntete. a 3 Nsuka-nsuka, Yehowa tubilaka Yakobi nde: “Vutuka na insi ya batata na nge mpi na bampangi na nge, b mpi mono ta landa kuvanda ti nge.” 4 Ebuna Yakobi tindilaka Rashele ti Lea ndinga sambu bo kwisa na nseke, kisika bitwisi na yandi vandaka, 5 mpi yandi tubilaka bo nde: “Mono me mona nde nkadilu ya tata na beno na ntwala na mono me soba, c kansi Nzambi ya tata na mono kele ti mono. d 6 Beno me zaba kibeni nde mono sadilaka tata na beno ti ngolo na mono yonso. e 7 Tata na beno mekaka kukusa mono mpi sobaka lufutu na mono mbala kumi; kansi Nzambi pesaka yandi ve nzila ya kusala mono mbi. 8 Kana yandi tuba nde, ‘Bambisi yonso ya matonomatono ta vanda lufutu na nge,’ ebuna bitwisi yonso vandaka kubuta bambisi ya matono-matono; kansi kana yandi tuba nde, ‘Bambisi ya nzila-nzila ta vanda lufutu na nge,’ ebuna bitwisi yonso vandaka kubuta bambisi ya nzilanzila. f 9 Nzambi vandaka kukatula bitwisi ya tata na beno na maboko na yandi mpi vandaka kupesa mono yo. 10 Ntangu bambisi ya babakala vandaka kukuma na ntangu ya kumatila bambisi ya bankento, mono talaka mpi mono monaka na ndosi nde bankombo ya babakala yina vandaka kumatila bambisi ya bankento ya kimvuka vandaka ya nzilanzila, ya matono-matono, mpi ya batashe-batashe. g 11 Ebuna wanzio ya Nzambi ya kieleka tubilaka mono na ndosi nde, ‘Yakobi!’ mpi mono tubaka nde, ‘Mono yandi yai.’ 12 Yandi tubaka diaka nde, ‘Pardo, tala mpi mona
KUYANTIKA 31:13-30 nde bankombo yonso ya babakala yina ke matila bambisi ya bankento ya kibuka kele ya nzilanzila, ya matono-matono, mpi ya batashe-batashe, sambu mono me mona mambu yonso yina Labani ke sala nge. a 13 Mono kele Nzambi ya kieleka ya Betele, b kisika nge tulaka dikunzi mafuta mpi kisika nge salaka lusilu na ntwala na mono. c Ntangu yai, telama, basika na insi yai, mpi vutuka na insi yina nge butukaka.’” d 14 Ebuna Rashele ti Lea vutudilaka yandi nde: “Keti kele diaka ti kima ya me bikala yina beto lenda baka bonso dikabu na nzo ya tata na beto? 15 Keti yandi ke baka beto ve bonso banzenza, tuka yandi me tekaka beto mpi ke sadilaka mbongo yina bo pesaka sambu na beto? e 16 Bimvwama yonso yina Nzambi me katula na tata na beto kele ya beto mpi ya bana na beto.f Yo yina, sala mambu yonso yina Nzambi me songa nge na kusala.” g 17 Ebuna Yakobi telamaka mpi matisaka bana na yandi ti bankento na yandi na zulu ya bashamo, h 18 mpi yandi yantikaka kunata bitwisi na yandi yonso mpi bima yonso yina yandi bakaka, i bitwisi ya yandi vandaka na yo yina yandi bakaka na Padaniarami, sambu na kukwenda na tata na yandi Izaki na insi ya Kanana. j 19 Labani kwendaka kuzenga mameme na yandi mika, ebuna Rashele yibaka biteki ya terafimi1k ya tata na yandi. l 20 Diaka, Yakobi kusaka Labani muntu ya Arami, sambu yandi zabisaka yandi ve nde yandi ke tina. 21 Yandi tinaka mpi sabukaka Nzadi,1m yandi mpi yonso yina yandi vandaka ti yo. Na nima, 31:19 1 To “banzambi ya dibuta; biteki.” 31:21 1 Disongidila, Efrate.
90 KAPU 31 a Kuy 29:25 Kuy 31:39
b Kuy 12:8, 9 Kuy 35:15
c Kuy 28:18, 22
d Kuy 35:14 Kuy 37:1
e Kuy 31:41 Oze 12:12
f Kuy 31:1
g Kuy 31:3
h Kuy 33:13
i Kuy 30:42, 43
j Kuy 35:27
k Kuy 35:2 Yoz 24:2
l Kuy 31:14
m Kuy 15:18
Ndonga ya 2 a Kut 32:1
b Kuy 25:20 Oze 12:12
c Kuy 20:3
d Nk 105:15
e Kuy 31:24
yandi kwendaka na ndambu ya ntoto ya bangumba ya Gileadi. a 22 Na kilumbu ya tatu, bo zabisaka Labani nde Yakobi me tina. 23 Yo yina Labani bakaka bampangi na yandi mpi landaka Yakobi na kitamina ya bilumbu nsambwadi ya nzietelo mpi kutaka yandi na ntoto ya bangumba ya Gileadi. 24 Ebuna Nzambi basikilaka Labani muntu ya Arami b na ndosi na mpimpa c mpi tubilaka yandi nde: “Keba na mambu ya nge ke tuba na Yakobi, yo vanda ya mbote to ya mbi.”1d 25 Yo yina Labani pusanaka pene-pene ya Yakobi, ntangu Yakobi tedimisaka tenta na yandi na ngumba mpi Labani salaka camp ti bampangi na yandi na ntoto ya bangumba ya Gileadi. 26 Ebuna Labani tubilaka Yakobi nde: “Inki nge me sala? Sambu na nki nge me sakana ti mabanza na mono mpi nge me nata bana na mono ya bankento bonso bampika yina bo me kanga na bitumba? 27 Sambu na nki nge me tina na kinsweki, nge me sakana ti mabanza na mono, mpi nge me zabisa mono ve? Kana nge zabisaka mono, mono zolaka kuyambula nge, nge kwenda na kiese mpi ti bankunga, ti bangoma ya fioti mpi ti kidare. 28 Kansi nge pesaka mono ve dibaku ya kupesa bantekolo1 na mono mpi bana na mono ya bankento beze. Nge me sala mambu na buzoba. 29 Mono kele na kiyeka ya kusala beno mbi, kansi Nzambi ya tata na beno tubilaka mono mazono na mpimpa nde, ‘Keba na mambu ya nge ke tuba na Yakobi, yo vanda ya mbote to ya mbi.’ e 30 Ntangu yai nge me kwenda sambu nge vandaka ti nzala ya ngolo ya kuvutuka na nzo ya tata 31:24 1 Na kisina, “Keba nde nge tubila ve Yakobi mambu ya mbote to ya mbi.” 31:28 1 Na kisina, “bana.”
91 na nge, kansi sambu na nki nge me yiba banzambi na mono?” a 31 Yakobi vutudilaka Labani nde: “Yo kele sambu mono waka boma, sambu mono kuditubilaka nde, ‘Nge lenda botula mono bana na nge ya bankento na ngolo.’ 32 Muntu yina nge ta mona banzambi na nge na yandi, ta zinga ve. Na ntwala ya bampangi na beto, tala bima yina mono kele na yo, mpi baka bima na nge.” Kansi Yakobi zabaka ve nde Rashele yibaka yo. 33 Yo yina, Labani kotaka na tenta ya Yakobi, na tenta ya Lea, mpi na tenta ya bampika zole ya bankento, b kansi yandi monaka yo ve. Ebuna yandi basikaka na tenta ya Lea mpi kotaka na tenta ya Rashele. 34 Na ntangu yina, Rashele bakaka biteki ya terafimi mpi tulaka yo na kitunga yina nkento ke vandilaka na zulu ya shamo, mpi yandi vandaka na zulu na yo. Yo yina Labani sosaka na tenta ya mvimba kansi yandi monaka yo ve. 35 Ebuna yandi tubilaka tata na yandi nde: “Mfumu na mono, kuwa ve makasi, sambu mono lenda telama ve na ntwala na nge, sambu mono kele ti kima yina bankento ke vandaka na yo.” c Yo yina yandi sosaka mbote-mbote, kansi yandi monaka ve biteki ya terafimi. d 36 Ebuna Yakobi waka makasi mpi yantikaka kunganina Labani. Na nima Yakobi tubilaka Labani nde: “Inki mbi mono me sala, mpi sambu na nki disumu nge ke landa mono ti makasi? 37 Ntangu yai ya nge me sosa na bima na mono yonso, inki kima ya nzo na nge, nge me mona? Tula yo awa na ntwala ya bampangi na mono mpi ya bampangi na nge, mpi bika bo zenga na kati na beto zole. 38 Na bamvula 20 yai ya mono vandaka ti nge, mameme na nge mpi bankombo na nge basikaka ve mavumu ata
KUYANTIKA 31:31-46 KAPU 31 a Kuy 31:19 Kuy 35:2
b Kuy 46:18, 25
c Lev 15:19
d Kuy 31:19
Ndonga ya 2 a Kuy 30:27
b 1Sa 17:34
c Kuy 47:9
d Kuy 31:7
e Kuy 28:13 Kuy 31:29
f Kuy 31:53
g Kuy 31:24
h Kuy 28:18
mbala mosi, a mpi mono diaka ve ata mbala mosi mameme na nge ya babakala. 39 Mono natilaka nge ve ata mbisi mosi yina bambisi ya mfinda b zengaka bitinibitini. Mono vandaka kuyingisa yo mono mosi. Ntangu bo vandaka kuyiba mbisi mosi na mwini to na mpimpa, nge vandaka kulomba nde mono futa yo. 40 Na kilumbu mwini vandaka kuniokula mono, mpi na mpimpa madidi vandaka kuniokula mono, mpi mpongi vandaka kutina mono na meso. c 41 Mono me sala bamvula 20 na nzo na nge. Mono me sadila nge bamvula 14 sambu na bana na nge zole ya bankento, mpi bamvula 6 sambu na bitwisi na nge, mpi nge landaka kusoba lufutu na mono mbala kumi. d 42 Kana Nzambi ya tata na mono, e Nzambi ya Abrahami mpi Muntu yina Izaki ke waka boma,1f vandaka ve na lweka na mono, ntangu yai nge zolaka kuvutula mono maboko-mpamba. Nzambi me mona mpasi na mono mpi kisalu ya ngolo ya maboko na mono, yo yina yandi nganinaka nge mazono na mpimpa.” g 43 Ebuna Labani vutudilaka Yakobi nde: “Bana-bankento kele bana na mono, bana kele bana na mono, mpi bitwisi kele ya mono, mpi konso kima yina nge ke mona kele ya mono mpi ya bana na mono ya bankento. Bubu yai, inki diambu ya mbi mono lenda sala bo to bana yina bo me buta? 44 Ntangu yai kwisa, beto sala kuwakana, nge ti mono, mpi yo ta vanda mbangi na kati na beto.” 45 Yo yina Yakobi bakaka ditadi mosi mpi tedimisaka yo bonso dikunzi. h 46 Ebuna Yakobi tubilaka bampangi na yandi nde: “Beno lokuta matadi!” Bo lokutaka matadi mpi bo salaka kita. Na nima bo diaka pana 31:42 1 Na kisina, “mpi boma ya Izaki.”
KUYANTIKA 31:47–32:10 na zulu ya kita yina ya matadi. 47 Labani yantikaka kubinga yo Yegare-sahaduta,1 kansi Yakobi bingaka yo Galedi.2 48 Ebuna Labani tubaka nde: “Kita yai ya matadi kele mbangi na kati na mono ti nge bubu yai.” Yo yina yandi pesaka yo zina Galedi, a 49 mpi Nzo-Zulu ya Nkengi, sambu yandi tubaka nde: “Bika Yehowa kulanda kukengila na kati na nge ti mono ntangu beto ta monanaka ve. 50 Kana nge niokula bana na mono ya bankento mpi kana nge yantika kubaka bankento ya nkaka katula bana na mono, ata kana muntu kele ve ti beto, yibuka nde Nzambi ta vanda mbangi na kati na nge ti mono.” 51 Labani tubilaka diaka Yakobi nde: “Tala kita ya matadi yai, mpi tala dikunzi yai ya mono me tedimisa na kati na nge mpi mono. 52 Kita ya matadi yai kele mbangi, mpi dikunzi yai kele kima yina ke ta kimbangi, b nde mono ta luta ve kita ya matadi yai sambu na kusala nge mbi mpi nde nge ta luta ve kita ya matadi yai mpi dikunzi yai sambu na kusala mono mbi. 53 Bika Nzambi ya Abrahami c mpi Nzambi ya Nahore, Nzambi ya tata na bo, kusambisa beto.” Ebuna Yakobi zengaka kieleka na zina ya Muntu yina tata na yandi Izaki ke waka boma.1d 54 Na nima, Yakobi pesaka kimenga na zulu ya ngumba mpi bingaka bampangi na yandi na kudia mampa. Yo yina bo diaka mpi lalaka na ngumba yina. 55 Kansi, Labani telamaka na sukasuka mpi pesaka bantekolo1e na yandi ti bana na yandi ya banke31:47 1 Bangogo ya Kiarameye yina ke tendula “Kita ya Kimbangi.” 2 Bangogo ya Kiebreo yina ke tendula “Kita ya Kimbangi.” 31:53 1 Na kisina, “na zina ya boma ya tata na yandi Izaki.” 31:55 1 Na kisina, “bana.”
92
Kuy 32:11
nto beze mpi sakumunaka bo. a Na nima Labani kwendaka mpi vutukaka na kisika na yandi. b Ebuna Yakobi simbaka nzila mpi kwendaka, mpi bawanzio ya Nzambi kutanaka ti yandi. 2 Ntangu yandi monaka bo, Yakobi tubaka nde: “Yai camp ya Nzambi!” Yo yina yandi pesaka kisika yina zina Mahanayimi.1 3 Ebuna Yakobi tindaka binati-nsangu na ntwala na yandi na mpangi na yandi Ezau na insi ya Seire, c na ntoto1 ya Edomi, d 4 mpi yandi songaka bo nde: “Beno ta tubila mfumu na mono Ezau nde, ‘Nsadi na nge Yakobi ke tuba nde: “Mono zingaka1 ti Labani ntangu mingi tii bubu yai. e 5 Mono me baka bangombe, bampunda, mameme, mpi bansadi ya babakala ti ya bankento, f mpi mono ke tindila mfumu na mono nsangu yai, sambu nge me ndima mono.”’” 6 Na nima, binati-nsangu vutukaka na Yakobi mpi tubaka nde: “Beto me kutana ti mpangi na nge Ezau, mpi ntangu yai yandi ke kwisa kukutana ti nge, mpi yandi kele ti bantu 400.” g 7 Ebuna Yakobi waka boma mingi mpi kudiyangisaka. h Yo yina yandi kabulaka bantu yina vandaka ti yandi, mameme, bangombe, mpi bashamo, na bacamp zole. 8 Yandi tubaka nde: “Kana Ezau kunwanisa camp mosi, camp ya nkaka ta tina.” 9 Na nima Yakobi tubaka nde: “O Nzambi ya tata na mono Abrahami mpi Nzambi ya tata na mono Izaki, O Yehowa, nge muntu ke tubila mono nde, ‘Vutuka na insi na nge mpi na bampangi na nge, mpi mono ta sadila nge mambu ya mbote,’ i 10 mono me fwana ve na kubaka
i Kuy 31:3, 13
32:2 1 Yo ke tendula “Bacamp Zole.” 32:3 1 Na kisina, “nseke.” 32:4 1 To “zingaka bonso munzenza.”
KAPU 31 a Kuy 31:22, 23
b Kuy 31:44, 45
c Kuy 17:1, 7
d Kuy 31:42
e Kuy 31:28
Ndonga ya 2 a Kuy 24:59, 60
b Kuy 27:43 Kuy 28:2
KAPU 32 c Kuy 27:39 Kuy 36:8 Kul 2:5 Yoz 24:4
d Kuy 25:30
e Kuy 31:41
f Kuy 30:43 Kuy 33:11
g Kuy 33:1, 2
h Kuy 27:41
32
93 zola yonso ya kwikama mpi kwikama yonso yina nge me monisila nsadi na nge, a sambu mono sabukaka Yordani yai kaka ti nti na mono, mpi ntangu yai mono me kuma ti bacamp zole. b 11 Mono ke bondila nge, c gulusa mono na maboko ya mpangi na mono Ezau, sambu mono ke wa yandi boma nde yandi lenda kwisa kunwanisa mono d ti bamama mpi bana na bo. 12 Ebuna nge tubaka nde: ‘Mono ta sadila nge kibeni mambu ya mbote, mpi mono ta kumisa bana1 na nge bonso bambuma ya zelo ya nzadi-mungwa, yina bo lenda tanga ve sambu yo kele mingi.’” e 13 Na nima, yandi lalaka pana. Ebuna yandi bakaka ndambu ya bima na yandi bonso dikabu sambu na mpangi na yandi Ezau: f 14 bankombo ya bankento 200, bankombo ya babakala 20, mameme ya bankento 200, mameme ya babakala 20, 15 bashamo 30 ya ke nwisa bana na yo, bangombe ya bankento 40, bangombe ya babakala 10, bampunda ya bankento 20 mpi bampunda ya babakala ya kuyela 10. g 16 Yandi pesaka yo na bansadi na yandi, kimvuka mosi na nima ya kimvuka ya nkaka, mpi yandi tubilaka bansadi na yandi nde: “Beno sabuka na ntwala na mono, mpi beno fwete bika kitamina na kati ya kimvuka mosi mpi kimvuka yina ke landa.” 17 Yandi songaka mpi muntu ya ntete nde: “Kana mpangi na mono Ezau kukutana ti nge mpi kuyula nde, ‘Nge kele muntu ya nani, mpi nge ke kwenda na wapi, mpi bambisi yina kele na ntwala na nge kele ya nani?’ 18 nge fwete tuba nde, ‘Ya nsadi na nge Yakobi. Yo kele dikabu yina yandi me tindila mfumu 32:12 1 Na kisina, “nkuna.”
KUYANTIKA 32:11-28 KAPU 32 a Kuy 28:15 Nk 100:5
b Kuy 28:10 Kuy 30:43 Kuy 32:7
c Nk 34:4
d Kuy 27:41
e Kuy 28:14 Kuy 46:2, 3 Kub 1:7 Kub 32:13 Bis 7:17
f Kuy 33:10
g Kuy 30:43
Ndonga ya 2 a Kuy 33:8
b Kuy 43:11 1Sa 25:18
c Kuy 29:30 Rut 4:11
d Kuy 30:3, 9
e Kul 3:16 Yoz 12:2 Baz 11:13
f Oze 12:3
g Kuy 32:31, 32
h Oze 12:4
na mono, Ezau, a yandi mosi kele mpi na nima na beto.’” 19 Yandi songaka mpi muntu ya zole, muntu ya tatu, mpi bantu yonso yina vandaka kulanda bimvuka yina nde: “Beno ta tubila Ezau mutindu yai ntangu beno ta kutana ti yandi. 20 Beno fwete tuba mpi nde, ‘Nsadi na nge Yakobi kele na nima na beto.’” Sambu yandi kuditubilaka nde: ‘Kana mono tindila yandi dikabu na ntwala, mono ta lembika ntima na yandi, b ebuna ntangu mono ta mona yandi, mbala ya nkaka yandi ta yamba mono mbote.’ 21 Yo yina dikabu sabukaka na ntwala na yandi, kansi yandi mosi lalaka na camp. 22 Na nima, na mpimpa yina, yandi telamaka mpi bakaka bankento na yandi zole c ti bansadi na yandi zole ya bankento d ti bana na yandi ya babakala 11 mpi bo sabukaka masa ya Yaboki e na kisika ya bo ke sabukaka na makulu. 23 Yo yina yandi bakaka bo mpi sabukaka masa1 ti bo, ebuna yandi sabukaka mpi ti bima yonso ya nkaka yina yandi vandaka na yo. 24 Nsuka-nsuka, Yakobi bikalaka yandi mosi. Ebuna bakala mosi yantikaka kunwana ti yandi tii ntongo tanaka. f 25 Ntangu yandi monaka nde yandi ke nunga yandi ve, yandi simbaka mukwa ya luketo na yandi; ebuna mukwa ya luketo ya Yakobi katukaka na kisika na yo ntangu yandi vandaka kunwana ti yandi. g 26 Na nima yandi tubaka nde: “Bika mono, mono kwenda, sambu ntongo ke zola kutana.” Ebuna yandi tubaka nde: “Mono ta bika nge ve tii kuna nge ta sakumuna mono.” h 27 Yo yina yandi tubilaka yandi nde: “Zina na nge nani?” yandi tubaka nde: “Yakobi.” 28 Ebuna yandi 32:23 1 To “muwanda ya masa; muwanda.”
KUYANTIKA 32:29–33:14 tubaka nde: “Zina na nge ta vanda diaka ve Yakobi kansi Izraele,1a sambu nge me nwana ti Nzambi b mpi ti bantu mpi nsuka-nsuka nge me nunga.” 29 Na nima Yakobi yulaka yandi nde: “Pardo, songa mono zina na nge.” Kansi yandi tubaka nde: “Sambu na nki nge ke yula zina na mono?” c Ebuna yandi sakumunaka yandi pana. 30 Yo yina Yakobi pesaka kisika yina zina Peniele,1d sambu yandi tubaka nde, “Mono me mona Nzambi na meso, kansi luzingu2 na mono me guluka.” e 31 Mpi ntangu yantikaka kubasika ntangu yandi vandaka kuluta na Penuele,1 kansi yandi vandaka kutambula kifu sambu na luketo na yandi. f 32 Yo yina tii bubu yai, bana ya Izraele ke diaka ve musisa ya mbendi1 yina ke vandaka kisika mikwa ya luketo me vukanaka, sambu yandi simbaka musisa ya mbendi ya Yakobi kisika mikwa ya luketo me vukanaka. Yakobi talaka mpi monaka Ezau ke kwisa, mpi yandi vandaka ti bantu 400. g Ebuna yandi kabulaka bana na Lea, na Rashele, mpi na bansadi zole ya bankento. h 2 Yandi tulaka bansadi ya bankento ti bana na bo na ntwala, i Lea ti bana na yandi na nima na bo, j mpi Rashele k ti Yozefi na nima na bo. 3 Ebuna yandi mosi lutaka na ntwala na bo mpi fukamaka luse na ntoto mbala nsambwadi ntangu yandi pusanaka pene-pene ya mpangi na yandi. 4 Kansi Ezau bakaka ntinu sambu na kukutana ti yandi, yambaka yandi, mpi pesaka yandi beze, ebuna bo yantikaka kudila.
33
32:28 1 Yo ke tendula “Muntu ya Ke Nwana (Ke Kwamina) ti Nzambi” to “Nzambi Ke Nwana.” 32:30 1 Yo ke tendula “Luse ya Nzambi.” 2 To “moyo.” 32:31 1 To “Peniele.” 32:32 1 Na kisina, “musisa ya banere ya mbendi.”
94 KAPU 32 a Kuy 35:10
b Oze 12:3
c Baz 13:17, 18
d 1Bn 12:25
e Kuy 16:7, 13 Baz 6:22 Yoa 1:18
f Kuy 32:25
KAPU 33 g Kuy 32:6
h Kuy 32:22
i Kuy 30:7, 12
j Kuy 30:19
k Kuy 30:22-24
Ndonga ya 2 a Kuy 32:22 Nk 127:3
b Kuy 33:2
c Kuy 32:16
d Kuy 32:4, 5
e Kuy 36:6, 7
f Kuy 32:11, 20
g Kuy 32:13-15
h Kuy 30:43
i Kuy 31:17
5 Ntangu yandi talaka mpi monaka bankento ti bana, yandi tubaka nde: “Bantu yai ya kele ti nge kele banani?” yandi tubaka nde: “Bana yina Nzambi me pesaka nsadi na nge.” a 6 Ebuna bansadi ya bankento lutaka na ntwala ti bana na bo mpi fukamaka, 7 Lea mpi lutaka na ntwala ti bana na yandi, mpi bo fukamaka. Na nima Yozefi lutaka na ntwala ti Rashele, mpi bo fukamaka. b 8 Ezau tubaka nde: “Kibuka yai yonso ya bantu ya ke sala nzietelo yina mono me kutana ti yo ke tendula inki?” c Yandi vutulaka nde: “Sambu mfumu na mono kundima mono.” d 9 Ebuna Ezau tubaka nde: “Mpangi na mono, mono kele ti bima mingi kibeni.e Vanda ti bima na nge.” 10 Kansi Yakobi tubaka nde: “Ve, mono ke bondila nge. Kana nge me ndima mono, nge fwete baka dikabu ya me katuka na maboko na mono, mpamba ve mono nataka yo sambu mono mona luse na nge. Mpi mono me mona luse na nge bonso nde mono me mona luse ya Nzambi, na mutindu nge me yamba mono na kiese. f 11 Mono ke bondila nge, baka dikabu yina kele lusakumunu na mono, ya mono natilaka nge, g sambu Nzambi me ndima mono mpi mono kele ti bima yonso ya mono kele na yo mfunu.” h Ebuna yandi landaka kubondila yandi, yo yina yandi bakaka yo. 12 Na nima Ezau tubaka nde: “Beto simba nzila mpi beto kwenda, mpi bika mono kwenda na ntwala na nge.” 13 Kansi Yakobi tubilaka yandi nde: “Mfumu na mono me zaba nde bana kele ngolo ve i mpi mono fwete keba mameme ti bangombe yina ke nwisa bana na yo. Kana bo nata yo ntinu-ntinu na kilumbu mosi, bitwisi yonso ta fwa. 14 Pardo,
95 bika nde mfumu na mono kukwenda na ntwala ya nsadi na yandi, kansi mono ta landa kusala nzietelo malembe-malembe na mutindu bitwisi na mono mpi bana ke tambula, tii kuna mono ta kuma na Seirea kisika mfumu na mono kele.” 15 Ebuna Ezau tubaka nde: “Pardo, bika nde mono bikila nge bantu na mono ya nkaka.” Mpi yandi tubaka nde: “Sambu na nki kusala buna? Bika kaka nde mfumu na mono kundima mono.” 16 Yo yina na kilumbu yina Ezau simbaka nzila mpi vutukaka na Seire. 17 Ebuna Yakobi kwendaka na Sukoti, b mpi yandi kuditungilaka nzo mpi salaka bisika ya lutaninu sambu na bitwisi na yandi. Yo yina yandi pesaka kisika yina zina Sukoti.1 18 Na nima ya kukatuka na Padani-arami,c Yakobi kumaka mbote na mbanza Shekemi, d na insi ya Kanana, e mpi yandi salaka camp na yandi pene-pene ya mbanza yina. 19 Ebuna yandi sumbaka kitini ya ntoto, kisika yandi tedimisaka tenta na yandi, na bana ya Amore, tata ya Shekemi, na mbongo 100 ya bibende. f 20 Yandi tungaka mesa-kimenga kuna mpi pesaka yo zina Nzambi, Nzambi ya Izraele. g Kansi Dina, mwana-nkento yina Yakobi butaka na Lea,h vandaka ti kikalulu ya kubasika sambu na kulutisa ntangu ti1 banabankento ya insi yina. i 2 Ntangu Shekemi, mwana ya Amore, muntu ya Hivi, j mfumu mosi ya insi yina, monaka yandi, yandi bakaka yandi mpi ladisaka yandi na kingolo-ngolo. 3 Yandi1 kangamaka na Dina, mwana ya Yakobi; yandi zolaka mwana-nkento yina mingi mpi yandi vandaka kutubila
34
33:17 1 Yo ke tendula “Bisasa; Bisika ya Lutaninu.” 34:1 1 To “sambu na kutala.” 34:3 1 To “Moyo na yandi.”
KUYANTIKA 33:15–34:12 KAPU 33 a Kuy 32:3
b Yoz 13:24, 27 1Bn 7:46
c Kuy 25:20 Kuy 28:6
d Yoz 24:1
e Kuy 10:19 Kuy 12:6
f Yoz 24:32 Bis 7:15, 16
g Kuy 35:1, 7
KAPU 34 h Kuy 30:19, 21 Kuy 46:15
i Kuy 26:34, 35 Kuy 27:46
j Kul 7:1 1Bs 1:13-15
Ndonga ya 2 a Kuy 33:18, 19
b 2Sa 13:22
c Ebr 13:4
yandi na mutindu ya ke ndimisa.1 4 Nsuka-nsuka Shekemi tubilaka tata na yandi Amorea nde: “Bakila mono leke yai ya nkento sambu mono kwela yandi.” 5 Ntangu Yakobi waka nde bo me bebisa mwana na yandi Dina, bana na yandi ya babakala vandaka ti bitwisi na yandi na nseke. Yo yina Yakobi vandaka kaka pima tii kuna bo vutukaka. 6 Na nima, Amore, tata ya Shekemi, basikaka sambu na kusolula ti Yakobi. 7 Kansi bana ya Yakobi waka mambu yina, bo katukaka na nseke mpi bo kwisaka kuvutuka mbala mosi. Bo monaka nde bo me vweza bo mpi bo waka makasi mingi sambu yandi pesaka Izraele nsoni na mutindu yandi lalaka ti mwana ya Yakobi ya nkento, b diambu yina fwete salama ve. c 8 Amore solulaka ti bo mpi tubaka nde: “Mwana na mono Shekemi ke zola mingi1 mwana na beno ya nkento. Pardo, beno pesa yandi sambu yandi kuma nkento na yandi, 9 mpi beno sala kuwakana ya makwela1 ti beto. Beno pesa beto bana na beno ya bankento, mpi beno baka bana na beto ya bankento. d 10 Beno lenda zinga ti beto, mpi insi yai ta vanda ya beno. Beno zinga, beno sala mumbongo na kati na yo, mpi beno vanda na kati na yo.” 11 Ebuna Shekemi tubilaka tata ya Dina mpi bampangi na yandi nde: “Beno ndima mono, ebuna mono ta pesa beno konso kima ya beno ta lomba mono. 12 Beno lenda lomba mono mbongo ya makwela mpi dikabu ya mingi kuluta. e Mono me ndima kupesa yonso yina beno ta tubila mono. Beno pesa mono kaka leke ya nkento sambu yandi kuma nkento na mono.”
d Kuy 24:2, 3
e Kuy 24:53 Oze 3:2
34:3 1 Na kisina, “tubaka na ntima ya leke yina ya nkento.” 34:8 1 To “Moyo ya mwana na mono Shekemi me kangama na.” 34:9 1 To “beno kwelana.”
KUYANTIKA 34:13-31 13 Ebuna bana ya Yakobi pesaka Shekemi ti tata na yandi Amore mvutu ya luvunu sambu yandi bebisaka mpangi na bo ya nkento Dina. 14 Bo tubilaka bo nde: “Beto lenda sala ve diambu ya mutindu yai, kupesa mpangi na beto ya nkento na muntu yina bo me yotisaka ve,1a sambu yo kele diambu ya nsoni sambu na beto. 15 Beto lenda ndima kaka kana beno sala diambu yai: beno kuma bonso beto mpi beno yotisa babakala na beno yonso. b 16 Ebuna beto ta pesa beno bana na beto ya bankento, mpi beto ta baka bana na beno ya bankento, mpi beto ta zinga ti beno mpi beto ta kuma muntu mosi. 17 Kansi, kana beno wa beto ve mpi bo yotisa beno ve, beto ta baka mwana na beto ya nkento mpi beto ta kwenda.” 18 Mambu ya bo tubaka sepedisaka Amorec ti Shekemi, mwana ya Amore. d 19 Leke yina ya bakala sukininaka ve na kusala mambu yina bo lombaka, e sambu yandi vandaka kuzola mwana ya Yakobi ya nkento, mpi yandi vandaka muntu ya lukumu mingi na nzo ya mvimba ya tata na yandi. 20 Yo yina, Amore ti mwana na yandi Shekemi kwendaka na kielo ya mbanza mpi tubilaka babakala ya mbanza na bof nde: 21 “Bantu yai ke zola kuvanda na ngemba ti beto. Bika bo zinga na insi yai mpi bo sala mumbongo na kati na yo, sambu insi yai kele nene kibeni sambu na kuyamba bo. Beto lenda kwela bana na bo ya bankento, mpi beto lenda pesa bo bana na beto ya bankento. g 22 Bantu yina ta ndima kuzinga ti beto sambu na kukuma muntu mosi kaka kana beto sala diambu yai: konso bakala na kati na beto kuvanda ya kuyotisa kaka mutindu bo kele ya ku34:14 1 Na kisina, “muntu yina kele ti mpusu ya kibakala.”
96 KAPU 34 a Kuy 17:9, 12
b Kuy 17:10
c Kuy 33:18, 19
d Kuy 34:2
e Kuy 34:15
f Zek 8:16
g Kuy 34:8, 9
Ndonga ya 2 a Kuy 17:11
b Kuy 46:15
c Kuy 49:5-7
d Kuy 34:2
e Kuy 49:5
yotisa. a 23 Ebuna, keti bima na bo, kimvwama na bo, mpi bitwisi na bo yonso ta vanda ve ya beto? Yo yina, bika beto ndima diambu ya bo me lomba sambu bo zinga ti beto.” 24 Ebuna bantu yonso yina vandaka kubasika na kielo ya mbanza na yandi waka Amore ti mwana na yandi Shekemi, ebuna bo yotisaka babakala yonso, babakala yonso yina vandaka kubasika na kielo ya mbanza. 25 Kansi, na kilumbu ya tatu, ntangu bo vandaka ntete ti mpasi, bana ya Yakobi zole, Simeoni ti Levi, bampangi ya Dina, b bakaka konso muntu mbele na yandi ya bitumba, bo kwendaka na mbanza yina kukonda nde bantu kuzaba, mpi bo fwaka babakala yonso. c 26 Bo fwaka Amore ti mwana na yandi Shekemi na mbele ya bitumba, na nima bo bakaka Dina na nzo ya Shekemi ebuna bo kwendaka. 27 Bana ya Yakobi ya nkaka monaka bantu yina bo fwaka mpi bo bakaka na ngolo bima ya mbanza yina, sambu bo bebisaka mpangi na bo ya nkento. d 28 Bo bakaka mameme na bo, bangombe na bo, bampunda na bo, mpi yonso yina vandaka na kati ya mbanza mpi na kilanga. 29 Bo bakaka mpi bima na bo yonso, bo kangaka bana na bo yonso ya fioti ti bankento na bo, mpi bo bakaka na ngolo bima yonso yina vandaka na banzo. 30 Ebuna Yakobi tubilaka Simeoni ti Levi e nde: “Beno me natila mono mpasi mingi na mutindu beno me kumisa mono kima ya nsudi ya mbi na bantu ya insi yai, na bantu ya Kanana mpi na bantu ya Perizi. Mono kele na bantu mingi ve, mpi ntembe kele ve nde bo ta vukana sambu na kunwanisa mono mpi bo ta manisa mono, mono ti nzo na mono.” 31 Kansi bo tubaka nde: “Keti bo fwete sala mpangi na beto ya nkento mambu bonso nkento ya ndumba?”
97
35
Na nima, Nzambi tubilaka Yakobi nde: “Telama, kwenda na Betele a mpi zinga kuna, mpi sala mesa-kimenga kuna sambu na Nzambi ya kieleka, yina monanaka na nge ntangu nge vandaka kutina mpangi na nge Ezau.” b 2 Ebuna Yakobi tubilaka bantu ya nzo na yandi mpi bantu yonso yina vandaka ti yandi nde: “Beno katula banzambi ya banzenza yina kele na kati na beno, c beno kudikumisa bunkete, mpi beno lwata bilele ya nkaka, 3 ebuna bika beto telama mpi beto kwenda na Betele. Kuna mono ta sala mesakimenga sambu na Nzambi ya kieleka, yina pesaka mono mvutu na kilumbu yina mono vandaka na mpasi mpi yina vandaka ti mono bisika yonso1 ya mono vandaka kukwenda.” d 4 Yo yina, bo pesaka Yakobi banzambi yonso ya banzenza yina bo vandaka ti yo mpi bima-makutu yina vandaka na makutu na bo, ebuna Yakobi zikaka1 yo na nsi ya nti ya nene yina vandaka pene-pene ya Shekemi. 5 Ntangu bo kwendaka, boma ya ngolo ya Nzambi simbaka bambanza yina vandaka na nziunga na bo, yo yina bo landaka ve bana ya Yakobi. 6 Nsuka-nsuka, Yakobi kumaka na Luzi, e disongidila Betele, na insi ya Kanana, yandi ti bantu yonso yina vandaka ti yandi. 7 Yandi tungaka mesa-kimenga kuna mpi pesaka kisika yina zina Ele-betele,1 sambu Nzambi ya kieleka monanaka na yandi kuna ntangu yandi vandaka kutina mpangi na yandi. f 8 Na nima Debora, g ndesi ya Rebeka, fwaka mpi bo zikaka yandi pene-pene ya Betele na nsi ya nti mosi ya bo ke bingaka she-
KUYANTIKA 35:1-18 KAPU 35 a Kuy 28:19 Kuy 31:13
b Kuy 27:42-44
c Kuy 31:19 Kul 5:7 Yoz 23:7 1Bk 10:14
d Kuy 28:13, 15 Kuy 31:42
e Kuy 28:19
f Kuy 28:20-22
g Kuy 24:59
Ndonga ya 2 a Kuy 25:26 Kuy 27:36
b Kuy 32:28
c Kuy 17:1 Kub 6:3 Kus 15:3
d Kuy 48:3, 4
e Kuy 17:5, 6 Yoa 12:13
f Kuy 15:18 Kul 34:4
g Kuy 28:18
h Kuy 28:19
35:3 1 To “na nzila.” 35:4 1 To “bumbaka.” 35:7 1 Yo ke tendula “Nzambi ya Betele.”
i Kuy 30:22-24
ne. Yo yina yandi pesaka yo zina Aloni-bakuti.1 9 Nzambi monanaka diaka na Yakobi ntangu yandi vandaka kukatuka na Padani-arami mpi sakumunaka yandi. 10 Nzambi tubilaka yandi nde: “Zina na nge Yakobi. a Zina na nge ta vanda diaka ve Yakobi, kansi zina na nge ta kuma Izraele.” Ebuna yandi yantikaka kubinga yandi Izraele. b 11 Nzambi tubilaka yandi diaka nde: “Mono kele Nzambi Nkwa-Ngolo Yonso. c Buta mingi mpi kuma mingi. Makanda mpi kimvuka ya makanda ta katuka na nge, d mpi bantotila ta basika na nge.1e 12 Sambu na insi yina mono pesaka na Abrahami mpi na Izaki, mono ta pesa yo na nge, mpi mono ta pesa insi yina f na bana1 na nge.” 13 Na nima Nzambi tombukaka mpi yambulaka yandi kisika yina yandi solulaka ti yandi. 14 Yo yina, Yakobi tedimisaka dikunzi mosi, dikunzi ya matadi, na kisika yina yandi solulaka ti yandi, ebuna yandi tiamunaka dikabu ya malafu mpi mafuta na zulu na yo. g 15 Yakobi landaka kubinga kisika yina Nzambi solulaka ti yandi, Betele. h 16 Na nima bo katukaka na Betele. Ntangu bo vandaka ntete na mwa kitamina ti Efrata, Rashele yantikaka kubuta, mpi misongo na yandi vandaka mpasi mingi. 17 Kansi, ntangu yandi vandaka kunwana sambu na kubasisa mwana, nkento ya ke butisaka tubilaka yandi nde: “Kuwa boma ve, sambu nge ta baka mpi mwana yai.” i 18 Ntangu luzingu na yandi vandaka kukuma na nsuka1 (sambu yandi vandaka kufwa), yandi pesaka 35:8 1 Yo ke tendula “Nti ya Shene ya Kudila.” 35:11 1 Na kisina, “na luketo na nge.” 35:12 1 Na kisina, “nkuna.” 35:18 1 To “moyo na yandi vandaka kubasika.”
KUYANTIKA 35:19–36:12 mwana yina zina Bene-oni,1 kansi tata na yandi pesaka yandi zina Benyamini.2a 19 Ebuna Rashele fwaka mpi bo zikaka yandi na nzila ya Efrata, disongidila, Betelemi. b 20 Yakobi tedimisaka dikunzi mosi na zulu ya maziamu na yandi; yo kele dikunzi ya maziamu ya Rashele tii bubu yai. 21 Na nima, Izraele katukaka pana mpi tedimisaka tenta na yandi mwa ntama ti nzo-zulu ya Edere. 22 Kilumbu mosi, ntangu Izraele vandaka kuzinga na insi yina, Rubeni kwendaka mpi lalaka ti makangu ya tata na yandi Bila, mpi Izraele waka mambu yina. c Yakobi vandaka ti bana 12. 23 Bana ya Lea bo yai: Rubed ni mwana ya ntete ya Yakobi, na nima Simeoni, Levi, Yuda, Isakare, mpi Zebuloni. 24 Bana ya Rashele vandaka Yozefi mpi Benyamini. 25 Mpi bana ya Bila, nsadi ya Rashele, vandaka Dani mpi Naftali. 26 Bana ya Zilpa, nsadi ya Lea, vandaka Gadi mpi Asere. Yai bana ya Yakobi yina yandi butaka na Padani-arami. 27 Nsuka-nsuka, Yakobi kwisaka kukuma kisika yina tata na yandi Izaki vandaka na Mamre, e na Kiriati-arba, disongidila, Ebroni, kisika Abrahami mpi Izaki zingaka bonso banzenza. f 28 Izaki zingaka bamvula 180. g 29 Na nima, Izaki basisaka mpema na yandi ya nsuka mpi fwaka mpi bo vukisaka yandi ti bantu na yandi,1 na nima ya kuzinga luzingu mosi ya nda mpi ya mbote;2 bana na yandi Ezau ti Yakobi zikaka yandi. h
KAPU 35 a Kuy 46:21 Kuy 49:27 Kul 33:12
b Kuy 48:7 Mik 5:2 Mat 2:6
c Kuy 49:3, 4 1Bs 5:1
d Kuy 49:3 e Kuy 31:17, 18 f Kuy 15:13 Ebr 11:9
g Kuy 25:20, 26 h Kuy 49:30, 31
Ndonga ya 2 KAPU 36 a Kuy 25:30 Eze 25:12, 13 Bar 9:13
b Kuy 36:10 c Kuy 26:34 d Kuy 36:18 e Kuy 36:17 f Kuy 25:13 Kuy 28:9
g 1Bs 1:35 h Kuy 33:9 i Kuy 27:39 Kuy 32:3
j Kuy 14:6 Kul 2:5
k Kuy 25:30 l Kul 2:12 m 1Bs 1:35 n Kuy 36:34 o Kuy 36:40, 42
35:18 1 Yo ke tendula “Mwana ya Kudila na Mono.” 2 Yo ke tendula “Mwana ya Diboko ya Kitata.” 35:29 1 Yai mutindu ya kifwani ya kutubila lufwa. 2 Na kisina, “na kimununu mpi ya kufuluka ti bilumbu.”
1Bs 1:36
p Kub 17:8 Kut 13:29 Kut 24:20 Kul 25:19 1Sa 15:8 1Sa 30:1
36
98
Yai disolo ya Ezau, disongidila Edomi. a 2 Ezau kwelaka bankento na yandi na kati ya bana-bankento ya Kanana: Ada b mwana ya Eloni muntu ya Heti; c Oholibama d mwana ya Ana, mutekolo ya Sibeoni muntu ya Hivi; 3 mpi Basemati, e mwana ya Ismaele, mpangi ya Nebayoti. f 4 Ada butilaka Ezau Elifazi, mpi Basemati butaka Rewele, 5 ebuna Oholibama butaka Yeushi, Yalami, mpi Kora. g Yai bana ya Ezau, yina yandi butaka na insi ya Kanana. 6 Na nima, Ezau bakaka bankento na yandi, bana na yandi ya babakala ti ya bankento, bantu1 yonso ya nzo na yandi, bitwisi na yandi mpi bambisi na yandi yonso ya nkaka, mpi kimvwama yonso yina yandi bakaka h na insi ya Kanana, ebuna yandi kwendaka na insi ya nkaka mwa ntama ti mpangi na yandi Yakobi. i 7 Bo lendaka ve kuzinga kisika mosi sambu bo kumaka ti bima mingi kibeni, mpi insi yina bo vandaka kuzinga1 vandaka fioti sambu bo vandaka na bitwisi mingi. 8 Yo yina Ezau kwendaka kuzinga na ntoto ya bangumba ya Seire. j Ezau kele Edomi. k 9 Yai disolo ya Ezau tata ya Edomi na ntoto ya bangumba ya Seire. l 10 Yai bazina ya bana ya Ezau: Elifazi mwana ya Ada, nkento ya Ezau; Rewele mwana ya Basemati, nkento ya Ezau. m 11 Bana ya Elifazi bo yai: Temani, n Omare, Sefo, Gatami, mpi Kenazi. o 12 Timna kumaka makangu ya Elifazi, mwana ya Ezau. Na nima yandi butilaka Elifazi, Amaleki.p Yai bana ya Ada, nkento ya Ezau. 36:6 1 To “mioyo.” 36:7 1 To “kuzinga bonso banzenza.”
99 13 Bana ya Rewele bo yai: Nahati, Zera, Shamah, mpi Miza. Yai bana ya Basemati, a nkento ya Ezau. 14 Bana ya Oholibama mwana ya Ana ya nkento, mutekolo ya Sibeoni, nkento ya Ezau, yina yandi butilaka Ezau bo yai: Yeushi, Yalami, mpi Kora. 15 Bamfumu ya bana ya Ezau bo yai: Bana ya Elifazi, mwana ya ntete ya Ezau: b Mfumu Temani, Mfumu Omare, Mfumu Sefo, Mfumu Kenazi,c 16 Mfumu Kora, Mfumu Gatami, mpi Mfumu Amaleki. Bayai kele bamfumu ya makanda ya Elifazi d na insi ya Edomi. Bayai kele bana ya Ada. 17 Bana ya Rewele, mwana ya Ezau, bo yai: Mfumu Nahati, Mfumu Zera, Mfumu Shamah, mpi Mfumu Miza. Yai bamfumu ya makanda ya Rewele na insi ya Edomi. e Bayai kele bana ya Basemati, nkento ya Ezau. 18 Nsuka-nsuka, bana ya Oholibama, nkento ya Ezau, bo yai: Mfumu Yeushi, Mfumu Yalami, mpi Mfumu Kora. Yai bamfumu ya makanda ya Oholibama mwana ya Ana, nkento ya Ezau. 19 Yai bana ya Ezau, mpi yai bamfumu ya makanda na bo. Yandi kele Edomi. f 20 Bana ya Seire muntu ya Ori, bantu ya insi yina, bo yai: g Lotani, Shobale, Sibeoni, Ana, h 21 Dishoni, Esere, mpi Dishani.i Yai bamfumu ya makanda ya bantu ya Ori, bana ya Seire, na insi ya Edomi. 22 Bana ya Lotani vandaka Hori ti Emami, mpi Timna j vandaka mpangi ya Lotani ya nkento. 23 Bana ya Shobale bo yai: Alvani, Manahati, Ebale, Shefo, mpi Onami. 24 Bana ya Sibeoni k bo yai: Aiya mpi Ana. Yai Ana yina monaka banto ya masa ya tiya na ntoto-makanga ntangu ya-
KUYANTIKA 36:13-38 KAPU 36 a Kuy 26:34
b Kub 15:15
c 1Bs 1:53, 54
d 1Bs 1:36
e Kut 20:23 1Bn 9:26
f Kuy 25:30 Kuy 32:3
g Kuy 14:6 Kul 2:12, 22
h 1Bs 1:40
i 1Bs 1:38
j 1Bs 1:39
k Kuy 36:2
Ndonga ya 2 a 1Bs 1:41
b 1Bs 1:42
c 1Bs 1:38
d Kut 20:14
e Kul 17:14, 15 1Sa 10:19 1Bs 1:43-50
f Kuy 25:1, 2 Kub 2:15 Kut 31:2
ndi vandaka kukeba bampunda ya tata na yandi Sibeoni. 25 Bana ya Ana bo yai: Dishoni mpi Oholibama mwana ya Ana ya nkento. 26 Bana ya Dishoni bo yai: Emdani, Eshbani, Yitrani, mpi Kerani. a 27 Bana ya Esere bo yai: Bilani, Zaavani, mpi Akane. 28 Bana ya Dishani bo yai: Usi mpi Arani. b 29 Bamfumu ya makanda ya bantu ya Ori bo yai: Mfumu Lotani, Mfumu Shobale, Mfumu Sibeoni, Mfumu Ana, 30 Mfumu Dishoni, Mfumu Esere, mpi Mfumu Dishani.c Yai bamfumu ya makanda ya bantu ya Ori na kutadila bamfumu na bo ya makanda na insi ya Seire. 31 Kansi, yai bantotila yina yalaka na insi ya Edomi d na ntwala nde ata ntotila mosi kuyala bantu ya Izraele.1e 32 Bela mwana ya Beore yalaka na Edomi, mpi zina ya mbanza na yandi Dinaba. 33 Ntangu Bela fwaka, Yobabi mwana ya Zera muntu ya Bosra yantikaka kuyala na kisika na yandi. 34 Ntangu Yobabi fwaka, Ushami muntu ya insi ya bantu ya Temani yantikaka kuyala na kisika na yandi. 35 Ntangu Ushami fwaka, Adadi mwana ya Bedadi, yina bedisaka bantu ya Madiani f na ntoto1 ya Moabi, yantikaka kuyala na kisika na yandi, mpi zina ya mbanza na yandi Aviti. 36 Ntangu Adadi fwaka, Samla muntu ya Masreka yantikaka kuyala na kisika na yandi. 37 Ntangu Samla fwaka, Shaule muntu ya Rehoboti na lweka ya Nzadi yantikaka kuyala na kisika na yandi. 38 Ntangu Shaule fwaka, Baale-anani mwana ya Akbore yantikaka kuyala na kisika na yandi. 36:31 1 Na kisina, “bana ya Izraele.” 36:35 1 Na kisina, “nseke.”
KUYANTIKA 36:39–37:14 39 Ntangu Baale-anani mwana ya Akbore fwaka, Adare yantikaka kuyala na kisika na yandi. Zina ya mbanza na yandi Pau, mpi zina ya nkento na yandi Mehetabele, mwana ya Matredi mwana ya Mezahabi. 40 Yo yina, yai bazina ya bamfumu ya makanda ya Ezau na kutadila mabuta na bo, na kutadila bisika na bo, na kulanda bazina na bo: Mfumu Timna, Mfumu Alva, Mfumu Yeteti, a 41 Mfumu Oholibama, Mfumu Ela, Mfumu Pinoni, 42 Mfumu Kenazi, Mfumu Temani, Mfumu Mibsare, 43 Mfumu Magdiele, mpi Mfumu Irami. Yai bamfumu ya makanda ya Edomi na kutadila babwala na bo na insi na bo.b Yai Ezau tata ya Edomi. c Yakobi landaka kuzinga na insi ya Kanana, kisika tata na yandi zingaka bonso munzenza. d 2 Yai disolo ya Yakobi. Ntangu Yozefie vandaka ti bamvula 17, leke yai ya bakala vandaka kukeba bitwisi f kumosi ti bana ya Bila g mpi bana ya Zilpa, h bankento ya tata na yandi. Ebuna Yozefi natilaka tata na bo nsangu ya mbi sambu na bo. 3 Izraele vandaka kuzola Yozefi mingi kuluta bana na yandi yonso ya nkaka i sambu yandi butaka yandi na kimununu na yandi, mpi yandi tungilaka yandi mvwela mosi ya kitoko.1 4 Ntangu bampangi na yandi monaka nde tata na bo vandaka kuzola yandi mingi kuluta bo yonso, bo yantikaka kumenga yandi, mpi bo vandaka kutubila yandi diaka ve na ngemba. 5 Na nima, Yozefi lalaka ndosi mpi zabisaka yo na bampangi na yandi, j mpi bo monaka kikuma ya nkaka ya kumenga yandi.
37
37:3 1 To “lele ya kitoko ya nda.”
100 KAPU 36 a 1Bs 1:51-54
b Kul 2:5
c Kuy 25:30 Kuy 36:8
KAPU 37 d Kuy 23:3, 4 Kuy 28:1, 4 Ebr 11:8, 9
e Kuy 30:25 Kuy 46:19
f Kuy 47:3
g Kuy 35:25
h Kuy 35:26
i 1Bs 2:1, 2
j Kuy 37:19
Ndonga ya 2 a Kuy 42:6, 9
b Kuy 45:8 Kuy 49:26
c Kuy 44:14 Kuy 45:9
d Bis 7:9
e Kuy 33:18
6 Yandi tubilaka bo nde: “Pardo, beno wa ndosi yai ya mono me lala. 7 Beto vandaka kukanga bita ya matiti na nseke. Kita na mono ya matiti telamaka mpi bikalaka ya kusungama, ebuna bita na beno ya matiti ziungaka kita na mono ya matiti mpi fukiminaka yo.” a 8 Bampangi na yandi tubilaka yandi nde: “Keti nge ta kudikumisa kibeni ntotila na beto mpi nge ta yala beto?” b Yo yina bo monaka kikuma ya nkaka ya kumenga yandi, sambu na bandosi na yandi mpi mambu yina yandi tubaka. 9 Na nima, yandi lalaka diaka ndosi ya nkaka, mpi yandi telaka yo bampangi na yandi: “Mono me lala ndosi ya nkaka: Mbala yai ntangu ti ngonda ti bambwetete 11 vandaka kufukimina mono.” c 10 Ebuna yandi telaka yo tata na yandi ti bampangi na yandi, mpi tata na yandi nganinaka yandi mpi tubilaka yandi nde: “Ndosi yai ya nge me lala ke tendula inki? Keti mono, mama na nge, ti bampangi na nge, beto ta kwisa kibeni mpi ta fukama luse na ntoto na ntwala na nge?” 11 Ebuna bampangi na yandi wilaka yandi kimpala, d kansi tata na yandi vandaka kubumba mambu yina na ntima. 12 Bampangi na yandi kwendaka kudisa bitwisi ya tata na bo pene-pene ya Shekemi. e 13 Na nima, Izraele tubilaka Yozefi nde: “Bampangi na nge ke keba bitwisi pene-pene ya Shekemi, mpidina ve? Kwisa mono tinda nge na bo.” Mpi yandi tubilaka yandi nde: “Mono yandi yai!” 14 Ebuna yandi tubilaka yandi nde: “Pardo, kwenda mpi tala kana bampangi na nge kele mbote. Tala mutindu bitwisi kele, mpi natila mono nsangu.” Ebuna yandi tindaka ya-
101 ndi katuka na muwanda1 ya Ebroni, a mpi yandi kwendaka na ndambu ya Shekemi. 15 Na nima, muntu mosi monaka yandi ke yungana-yungana na nseke. Muntu yina yulaka yandi nde: “Nge ke sosa inki?” 16 Yandi tubaka nde: “Mono ke sosa bampangi na mono. Pardo, songa mono, na wapi bo ke keba bitwisi?” 17 Muntu yina tubaka diaka nde: “Bo katukaka awa, sambu mono waka bo ke tuba nde, ‘Beto kwenda na Dotani.’” Yo yina, Yozefi landaka bampangi na yandi mpi monaka bo na Dotani. 18 Kansi, bo monaka yandi na ntama, mpi na ntwala nde yandi kuma kisika bo vandaka, bo yantikaka kukanina yandi sambu na kufwa yandi. 19 Yo yina bo tubaka bo na bo nde: “Muntu yina ke lalaka bandosi ke kwisa. b 20 Ntangu yai, beno kwisa, beto fwa yandi mpi beto losa yandi na dibulu ya masa, mpi beto ta tuba nde mbisi mosi ya mfinda ya makasi me dia yandi. Ebuna beto tala kana bandosi na yandi ta lungana.” 21 Ntangu Rubeni c waka mambu yina, yandi mekaka kugulusa yandi na maboko na bo. Yo yina yandi tubaka nde: “Beto fwa yandi ve.”1d 22 Rubeni tubilaka bo nde: “Beto tiamuna ve menga. e Beto losa yandi na dibulu yai ya masa ya kele na ntotomakanga, kansi beto sala yandi mbi ve.”1f Lukanu na yandi vandaka ya kugulusa yandi na maboko na bo sambu na kuvutula yandi na tata na yandi. 23 Ebuna ntangu Yozefi kumaka kisika bampangi na yandi vandaka, bo katulaka Yozefi mvwela na yandi, mvwela ya kitoko yina yandi lwataka, g 24 bo 37:14 1 To “ntoto ya kukonda ngumba.” 37:21 1 To “Beto fwa ve moyo na yandi.” 37:22 1 To “beto simba yandi ve.”
KUYANTIKA 37:15-33 KAPU 37 a Kuy 23:19 Kuy 35:27
b Kuy 37:5
c Kuy 49:3
d Kuy 9:5 Kub 20:13
e Kuy 4:8, 10 Kuy 42:22
f Kuy 42:21
g Kuy 37:3
Ndonga ya 2 a Kuy 25:12
b Kuy 43:11
c Kuy 4:8, 10
d Bis 7:9
e Kuy 25:1, 2
f Kuy 40:15 Kuy 45:4 Nk 105:17
g Kuy 37:3
bakaka yandi, mpi bo losaka yandi na dibulu ya masa. Na ntangu yina, dibulu yina vandaka ya mpamba; masa vandaka ve na kati. 25 Ebuna bo vandaka sambu na kudia. Ntangu bo talaka, bo monaka ndonga ya bantu ya Ismaelea yina vandaka kukatuka na Gileadi. Bashamo na bo vandaka kunata mananasi ya labdanumi, balsami, ti mpusu ya nti ya nsudi ya kitoko, b mpi bo vandaka kukulumuka na Ezipte. 26 Ebuna Yuda tubilaka bampangi na yandi nde: “Inki beto ta baka kana beto fwa mpangi na beto mpi beto fika menga na yandi? c 27 Beno kwisa, beto teka yandi d na bantu ya Ismaele, mpi beto sala yandi mbi ve. Nkutu, yandi kele mpangi na beto, nsuni na beto.” Bo wilaka mpangi na bo. 28 Mpi ntangu bantu ya mumbongo ya Madianie vandaka kuluta, bo basisaka Yozefi na dibulu ya masa mpi bo tekaka yandi na bantu ya Ismaele na mbongo 20 ya bibende.1f Bantu yai nataka Yozefi na Ezipte. 29 Na nima, ntangu Rubeni vutukaka na dibulu ya masa mpi monaka nde Yozefi vandaka ve kuna, yandi pasulaka bilele na yandi. 30 Ntangu yandi vutukaka na bampangi na yandi, yandi tubaka nde: “Mwana me vila! Ebuna mono—mono ta sala inki?” 31 Yo yina bo bakaka mvwela ya Yozefi, bo fwaka nkombo mosi ya bakala, mpi bo dindisaka mvwela yina na menga. 32 Na nima, bo tindaka mvwela yina ya kitoko na tata na bo mpi bo tubaka nde: “Yai kima ya beto me mona. Pardo tala kana yo kele mvwela ya mwana na nge to ve.” g 33 Ebuna yandi talaka yo mpi tubaka nde: “Yo kele mvwela 37:28 1 Mbongo ya bo me salaka na kibende ya bo ke bingaka arza.
KUYANTIKA 37:34–38:15 ya mwana na mono! Yo fwete vanda nde mbisi mosi ya mfinda ya makasi me dia yandi! Ya kieleka yo me pasula Yozefi bitini-bitini!” 34 Ebuna Yakobi pasulaka bilele na yandi, yandi lwataka saki na luketo, mpi dilaka mwana na yandi bilumbu mingi. 35 Bana na yandi yonso ya babakala mpi bana na yandi yonso ya bankento vandaka kumeka kulembika yandi, kansi yandi vandaka kubuya nde bo lembika yandi, mpi yandi vandaka kutuba nde: “Mono ta kulumuka na Maziamu1a mono ke dila mwana na mono!” Ebuna tata na yandi vandaka kaka kudila yandi. 36 Kansi bantu ya Madiani tekaka Yozefi na Ezipte na Potifare, kapita ya nzo ya Farao, b mfumu ya bantu yina ke kengilaka yandi. c Na ntangu yina, Yuda bikisaka bampangi na yandi mpi tedimisaka tenta na yandi pene-pene ya muntu mosi ya Adulami, zina na yandi Hira. 2 Kuna Yuda monaka mwanankento ya muntu mosi ya Kanana, d zina na yandi Shua. Yandi kwelaka mwana-nkento yina mpi vukisaka nitu ti yandi, 3 ebuna yandi bakaka divumu. Na nima yandi butaka mwana-bakala, mpi Yuda pesaka yandi zina Ere. e 4 Yandi bakaka diaka divumu mpi butaka mwana-bakala mpi pesaka yandi zina Onani. 5 Yandi butaka diaka mwana-bakala mpi pesaka yandi zina Shela. Yuda vandaka na Akzibi f ntangu mwana-nkento yina butaka Shela. 6 Na nima, Yuda kwedilaka mwana na yandi ya ntete Ere nkento, zina na yandi Tama-
38
37:35 1 To “Sheole,” disongidila, maziamu ya bantu yonso. Tala Bantendula ya Bangogo.
102 KAPU 37 a Kuy 42:38 Kuy 44:29 Nk 89:48 Lon 9:10 Oze 13:14 Bis 2:27 Kus 20:13
b Kuy 39:1
c Kuy 40:2, 3
KAPU 38 d Kuy 24:2, 3 Kuy 28:1
e Kut 26:19
f Yoz 19:29, 31
Ndonga ya 2 a Mat 1:3
b Kul 25:5, 6 Mat 22:24
c Rut 4:6
d Kul 25:7, 9
e 1Bs 2:3
f Kut 26:19
g Kuy 38:2
h Yoz 15:10, 12 Baz 14:1
i Kuy 38:1
j Kul 25:5
re. a 7 Kansi Yehowa vandaka kuzola ve Ere, mwana ya ntete ya Yuda; yo yina Yehowa fwaka yandi. 8 Ebuna Yuda tubilaka Onani nde: “Vukisa nitu ti nkento ya mpangi na nge, sala makwela ya kisemeki ti yandi, mpi butila mpangi na nge bana.”b 9 Kansi Onani zabaka nde bana yina zolaka ve kuvanda bana na yandi.c Yo yina, ntangu yandi vandaka kuvukisa nitu ti nkento ya mpangi na yandi, yandi vandaka kulosa masa na yandi ya babakala na ntoto sambu yandi butila ve mpangi na yandi bana. d 10 Mambu yina yandi salaka vandaka mbi na meso ya Yehowa, yo yina yandi fwakae yandi mpi. 11 Yuda tubilaka bokilo na yandi Tamare nde: “Zinga bonso mufwidi na nzo ya tata na nge tii kuna mwana na mono Shela ta yela,” sambu yandi kuditubilaka nde: ‘Yandi mpi lenda fwa bonso bampangi na yandi.’ f Yo yina, Tamare kwendaka mpi bikalaka na nzo ya tata na yandi. 12 Mwa ntangu lutaka, ebuna nkento ya Yuda, mwana ya Shua, g fwaka. Yuda zitisaka nsungi ya kudila, mpi na nima yandi kwendaka kutala bantu na yandi ya ke zengaka mameme mika na Timna h ti nduku na yandi, Hira muntu ya Adulami. i 13 Bo songaka Tamare nde: “Bokilo na nge ya bakala ke kwenda na Timna sambu na kuzenga mameme na yandi mika.” 14 Ebuna yandi katulaka bilele na yandi ya mufwidi, bumbaka luse na yandi, kudifikaka ti kitambala ya nene, mpi vandaka na munoko ya Enayimi, yina kele na nzila ya Timna, sambu yandi monaka nde Shela me yela kansi bo pesaka yandi ve na Shela sambu yandi kuma nkento na yandi. j 15 Ntangu Yuda monaka yandi, na mbala mosi yandi yindulaka nde yandi kele nkento
103 ya ndumba, sambu yandi fikaka luse na yandi. 16 Yo yina, yandi kwendaka kisika yandi vandaka pene-pene ya nzila mpi tubaka nde: “Pardo, pesa mono nzila ya kuvukisa nitu ti nge,” sambu yandi zabaka ve nde yandi vandaka bokilo na yandi ya nkento. a Kansi, yandi tubaka nde: “Inki nge ta pesa mono sambu nge vukisa nitu ti mono?” 17 Ebuna yandi tubaka nde: “Mono ta tindila nge mwana-nkombo mosi ya kibuka ya bitwisi na mono.” Kansi nkento yina tubaka nde: “Keti nge ta pesa kidimbu tii kuna nge ta tinda yo?” 18 Yandi tubaka diaka nde: “Inki kidimbu mono fwete pesa nge?” ebuna nkento yina tubaka nde: “Lupetu na nge ya kutudila kashe, b nsinga na nge, mpi nti yina kele na diboko na nge.” Ebuna yandi pesaka nkento yina bima yina mpi vukisaka nitu ti yandi, mpi yandi bakaka divumu. 19 Na nima, yandi telamaka, kwendaka, mpi katulaka kitambala na yandi ya nene mpi lwataka bilele na yandi ya mufwidi. 20 Ebuna Yuda tindaka mwana-nkombo na maboko ya nduku na yandi muntu ya Adulami, c sambu na kubaka kidimbu yina vandaka na maboko ya nkento yina, kansi yandi monaka yandi ve. 21 Yandi yulaka bantu ya kisika yina nde: “Wapi ndumba ya tempelo ya Enayimi, yina ke vandaka pene-pene ya nzila?” Kansi bo tubaka nde: “Ata ndumba mosi ve ya tempelo ke vandaka na kisika yai.” 22 Nsukansuka, yandi vutukaka na Yuda mpi tubaka nde: “Mono me mona yandi ve, mpi bantu ya kisika yina me tuba nde, ‘Ata ndumba ya tempelo mosi ve ke vandaka na kisika yai.’” 23 Ebuna Yuda tubaka nde: “Bika yandi
KUYANTIKA 38:16-30 KAPU 38 a Kuy 38:11
b Kuy 41:42 1Bn 21:8
c Kuy 38:1
Ndonga ya 2 a Lev 21:9
b Kuy 38:16, 18
c Kuy 38:11 Kul 25:5
d Kuy 46:12 Rut 4:12 1Bs 2:4 Luk 3:23, 33
e Mat 1:3
baka yo, sambu bo vweza beto ve. Ata mpidina, mono tindaka mwana-nkombo yai, kansi nge monaka yandi ve.” 24 Kansi kiteso ya bangonda tatu na nima, bo songaka Yuda nde: “Bokilo na nge Tamare salaka kindumba, yandi kele mpi ti divumu ya kindumba na yandi.” Ebuna Yuda tubaka nde: “Beno basisa yandi na nganda mpi beno yoka yandi tiya.” a 25 Ntangu bo vandaka kubasisa yandi na nganda, Tamare tindilaka bokilo na yandi ndinga nde: “Munkwa-bima yai muntu tulaka mono divumu.” Ebuna yandi yikaka nde: “Pardo tala kana bima yai kele ya nani: lupetu ya kubudila kashe, nsinga, mpi nti.” b 26 Ebuna Yuda talaka yo mpi tubaka nde: “Yandi kele muntu ya lunungu kuluta mono, sambu mono pesaka yandi ve na mwana na mono ya bakala Shela.” c Mpi Yuda vukisaka diaka ve nitu ti yandi na nima na yo. 27 Ntangu yandi kumaka na ntangu ya kubuta, mapasa vandaka na divumu na yandi. 28 Ntangu yandi vandaka kubuta, mwana mosi basisaka diboko na yandi, mpi nkento ya ke butisaka bakaka mbala mosi nsinga ya mbwaki, kangaka yandi na diboko, mpi tubaka nde: “Yai me basika na ntwala.” 29 Kansi ntangu mwana yina vutulaka diboko na yandi, mpangi na yandi basikaka, ebuna nkento ya ke butisaka tubaka nde: “Nge me kudipasula nzila na ngolo!” Yo yina bo pesaka yandi zina Peresi.1d 30 Na nima mpangi na yandi yina bo kangaka nsinga ya mbwaki na diboko basikaka, mpi bo pesaka yandi zina Zera. e 38:29 1 Yo ke tendula “Kupasuka,” ziku yo ke tubila kupasuka ya nitu ya kinkento.
KUYANTIKA 39:1-18
39
Kansi, bo nataka Yozefi na Ezipte, a mpi muntu mosi ya Ezipte, zina na yandi Potifare, b kapita ya nzo ya Farao, mfumu ya bantu yina ke kengilaka yandi, sumbaka yandi na bantu ya Ismaele c yina nataka yandi kuna. 2 Kansi Yehowa vandaka ti Yozefi.d Yo yina, yandi vandaka kununga mpi bo tulaka yandi mfumu ya nzo ya mfumu na yandi, muntu ya Ezipte. 3 Ebuna mfumu na yandi monaka nde Yehowa vandaka ti yandi mpi nde Yehowa vandaka kunungisa mambu yonso ya yandi vandaka kusala. 4 Yandi landaka kundima Yozefi, ebuna Yozefi kumaka kapita na yandi. Yo yina, yandi tulaka yandi mfumu ya nzo na yandi, mpi pesaka yandi kiyeka ya kutala bima na yandi yonso. 5 Yantika ntangu yina yandi tulaka Yozefi mfumu ya nzo na yandi mpi pesaka yandi kiyeka ya kutala bima na yandi yonso, Yehowa landaka kusakumuna nzo ya muntu yina ya Ezipte sambu na Yozefi, mpi lusakumunu ya Yehowa vandaka na zulu ya bima yonso yina yandi vandaka ti yo na nzo mpi na bilanga. e 6 Nsukansuka, yandi bikaka bima na yandi yonso na maboko ya Yozefi, mpi yandi vandaka kuyindula ve ata kima mosi katula kaka madia yina yandi vandaka kudia. Diaka, Yozefi yelaka mpi kumaka nene, nda mpi kitoko. 7 Na nima ya mambu yai, nkento ya mfumu na yandi yantikaka kutudila Yozefi meso mpi kutuba nde: “Lala ti mono.” 8 Kansi yandi buyaka mpi tubilaka nkento ya mfumu na yandi nde: “Tala, mfumu na mono ke zabaka ve bima yina mono kele ti yo na nzo, mpi yandi me tulaka bima na yandi yonso na nsi ya kiyeka na mono. 9 Kele ve ata ti
104 KAPU 39 a Nk 105:17 Bis 7:9
b Kuy 37:36
c Kuy 17:20 Kuy 37:25
d Bar 8:31 Ebr 13:6
e Kuy 30:27
Ndonga ya 2 a Kuy 2:24 Kuy 20:3, 6 Nk 51:Zulu, 4 Mar 10:7, 8 Ebr 13:4
muntu mosi ya nene kuluta mono na nzo yai, mpi yandi me yiminaka mono ata kima mosi ve katula kaka nge, sambu nge kele nkento na yandi. Yo yina, inki mutindu mono lenda sala mbi yai ya nene mpi kusala kibeni disumu na ntwala ya Nzambi?” a 10 Konso kilumbu yandi vandaka kutubila Yozefi, kansi Yozefi vandaka kundima ve ata fioti na kulala ti yandi to na kuvanda ti yandi. 11 Kansi kilumbu mosi ntangu Yozefi kotaka na nzo sambu na kusala kisalu na yandi, bansadi yonso ya nzo vandaka ve na kati ya nzo. 12 Ebuna yandi simbaka Yozefi na lele na yandi mpi tubaka nde: “Lala ti mono!” Kansi Yozefi bikisaka lele na yandi na diboko ya nkento yina mpi tinaka na nganda. 13 Ntangu nkento yina monaka nde Yozefi me bikisa lele na yandi na diboko na yandi mpi me tina na nganda, 14 yandi yantikaka kubinga bantu ya nzo na yandi na ndinga ya ngolo mpi kutubila bo nde: “Beno tala! Yandi natilaka beto Mu-Ebreo yai sambu bantu kukuma kuseka-seka beto. Yandi kwisaka sambu na kulala ti mono, kansi mono yantikaka kuboka na ngolo yonso ya ndinga na mono. 15 Ebuna ntangu yandi me wa nde mono me tombula ndinga mpi me boka, yandi me bikisa lele na yandi na lweka na mono mpi me tina na nganda.” 16 Na nima yandi tulaka lele ya Yozefi na lweka na yandi tii kuna mfumu ya Yozefi kwisaka na nzo na yandi. 17 Ebuna nkento yina songaka yandi diambu yina mosi: “Nsadi ya Mu-Ebreo yina nge natilaka beto kwisaka na mono sambu na kukumisa mono muntu yina bantu ke seka. 18 Kansi ntangu mono tombulaka ndinga na mono mpi yantikaka kuboka, yandi bikisaka lele na yandi na lweka na mono
105 mpi tinaka na nganda.” 19 Ntangu mfumu na yandi waka mambu yina nkento na yandi tubilaka yandi nde: “Nsadi na nge me sala mono mambu yai,” yandi dasukaka. 20 Yo yina, mfumu ya Yozefi bakaka yandi mpi tulaka yandi na boloko, kisika bo vandaka kutula bantu ya boloko ya ntotila, mpi yandi bikalaka kuna na boloko. a 21 Kansi, Yehowa vandaka kaka ti Yozefi mpi landaka kumonisila yandi zola ya kwikama mpi kusadisa yandi sambu mfumu ya nene ya boloko b kundima yandi. 22 Yo yina mfumu ya nene ya boloko pesaka Yozefi kiyeka ya kutala bantu yonso ya boloko, mpi mambu yonso yina bo vandaka kusala kuna, yandi muntu vandaka kutinda bantu na kusala yo. c 23 Mfumu ya nene ya boloko vandaka kutala ata kima mosi ve yina vandaka na nsi ya kiyeka ya Yozefi, sambu Yehowa vandaka ti Yozefi mpi Yehowa vandaka kunungisa d mambu yonso ya yandi vandaka kusala. Na nima ya mambu yai, kapita ya bantu yina ke pesaka ntotila ya Ezipte malafu e mpi kapita ya bantu ya ke salaka mampa salaka disumu na ntwala ya mfumu na bo, ntotila ya Ezipte. 2 Yo yina Farao wilaka bansadi na yandi yina zole makasi, kapita ya bantu ya ke pesaka malafu mpi kapita ya bantu ya ke salaka mampa, f 3 ebuna yandi tulaka bo na boloko ya nzo ya mfumu ya bantu yina ke kengilaka yandi, g kisika yina Yozefi vandaka. h 4 Na nima, mfumu ya bantu yina ke kengilaka ntotila pesaka Yozefi kisalu ya kuvanda ti bo mpi ya kukeba bo, i mpi bo bikalaka na boloko mwa ntangu.1 5 Muntu ya ke pesaka malafu mpi muntu ya ke salaka ma-
40
40:4 1 Na kisina, “bilumbu.”
KUYANTIKA 39:19–40:14 KAPU 39 a Nk 105:17, 18
b Kuy 40:2, 3 Nk 105:19 Bis 7:9
c Kuy 39:6
d Kuy 49:22, 25 Bis 7:9, 10
KAPU 40 e Kuy 40:11
f Kuy 40:20-22
g Kuy 37:36
h Kuy 39:20 Nk 105:17, 18
i Kuy 39:22
Ndonga ya 2 a Kuy 41:15, 16 Dan 2:28, 45
b Kuy 41:12, 13
c Kuy 40:20, 21
mpa ya ntotila ya Ezipte, yina bo tulaka na boloko, bo zole lalaka ndosi na mpimpa mosi, mpi konso ndosi vandaka ti ntendula na yo. 6 Na suka ya kilumbu yina landaka, ntangu Yozefi kotaka mpi monaka bo, bo vandaka ya kulemba nitu. 7 Ebuna yandi yulaka bansadi ya Farao yina vandaka na boloko ti yandi na nzo ya mfumu na yandi nde: “Sambu na nki luse na beno kele mawamawa bubu yai?” 8 Bo tubilaka yandi nde: “Beto zole lalaka ndosi, kansi muntu ya kutendudila beto yo kele ve.” Yozefi tubilaka bo nde: “Keti Nzambi ve muntu ke tendulaka mambu? a Pardo, beno tela mono yo.” 9 Ebuna kapita ya bantu ya ke pesaka malafu telaka Yozefi ndosi na yandi nde: “Na ndosi na mono, nti ya vinu vandaka na ntwala na mono. 10 Nti yina ya vinu vandaka ti balutangu tatu, mpi bonso nde yo vandaka kumena, yo basisaka bintuntu, mpi bisuka na yo kumaka bambuma ya kutela. 11 Dikopa ya Farao vandaka na diboko na mono, ebuna mono bakaka bambuma ya vinu mpi kamunaka yo na dikopa ya Farao. Na nima, mono tulaka dikopa yina na diboko ya Farao.” 12 Ebuna Yozefi tubilaka yandi nde: “Ntendula na yo yo yai: Balutangu yina tatu kele bilumbu tatu. 13 Na nima ya bilumbu tatu yantika bubu, Farao ta basisa nge,1 mpi ta vutula nge na kisalu na nge, b ebuna nge ta tula dikopa ya Farao na diboko na yandi mutindu nge vandaka kusala ntete, ntangu nge vandaka muntu ya ke pesaka yandi malafu. c 14 Kansi, nge fwete yibuka mono ntangu mambu ta kwendila mbote sambu na nge. Pardo monisila mono 40:13 1 Na kisina, “ta tombula ntu na nge.”
KUYANTIKA 40:15–41:10 zola ya kwikama mpi tuba sambu na mono na Farao, sambu na kubasisa mono na kisika yai. 15 Bo bakaka mono kibeni na ngolo na insi ya Baebreo, a mpi awa mono me sala ve ata kima mosi yina lombaka nde bo tula mono na boloko.”1b 16 Ntangu kapita ya bantu ya ke salaka mampa monaka nde Yozefi me pesa ntendula ya mbote, yandi tubilaka yandi nde: “Mono mpi lalaka ndosi, mpi bitunga tatu ya mampa ya mpembe vandaka na ntu na mono, 17 mpi bima ya kuyoka ya mitindu yonso sambu na Farao vandaka na kitunga ya zulu, ebuna bandeke vandaka kudia yo na kitunga na zulu ya ntu na mono.” 18 Yozefi vutulaka nde, “Ntendula na yo yo yai: Bitunga tatu kele bilumbu tatu. 19 Na nima ya bilumbu tatu yantika bubu, Farao ta zenga nge ntu1 mpi ta tula nge na zulu ya nti, ebuna bandeke ta dia nsuni na nge.” c 20 Kansi, kilumbu ya tatu vandaka kilumbu ya kubutuka d ya Farao, mpi yandi salaka nkinsi sambu na bansadi na yandi yonso, ebuna yandi basisaka1 kapita ya bantu ya ke pesaka malafu mpi kapita ya bantu ya ke salaka mampa na ntwala ya bansadi na yandi. 21 Mpi yandi vutulaka kapita ya bantu ya ke pesaka malafu na kisalu na yandi ya kupesa malafu, mpi yandi landaka kupesa dikopa na Farao. 22 Kansi yandi tulaka kapita ya bantu ya ke salaka mampa na zulu ya nti, kaka mutindu Yozefi tendudilaka bo. e 23 Kansi, kapita ya bantu ya ke pesaka malafu yibukaka ve Yozefi; yandi vilaka yandi. f 40:15 1 Na kisina, “na dibulu ya masa; na dibulu.” 40:19 1 Na kisina, “ta tombula ntu na nge na zulu na nge.” 40:20 1 Na kisina, “yandi tombulaka ntu ya.”
KAPU 40 a Kuy 37:28
b Kuy 39:7, 8
c Kuy 40:20, 22
d Mar 6:21
e Kuy 40:8
f Kuy 40:14
Ndonga ya 2 KAPU 41 a Dan 2:1
b Kuy 41:18-21
c Kuy 41:22-24
41
106
Na nsuka ya bamvula zole ya mvimba, Farao lalaka ndosi a nde yandi vandaka ya kutelama na lweka ya Nzadi ya Nile. 2 Mpi kuna, kuvandaka ti bangombe nsambwadi ya kitoko mpi ya mafuta yina vandaka kubasika na nzadi, mpi yo vandaka kudia matiti ya Nile. b 3 Bangombe ya nkaka nsambwadi ya mbi kibeni mpi ya kukonda-konda vandaka kubasika na Nile na nima na yo, mpi yo telamaka penepene ya bangombe ya mafuta na lweka ya Nile. 4 Ebuna bangombe ya mbi kibeni mpi ya kukonda yantikaka kudia bangombe nsambwadi ya kitoko mpi ya mafuta. Na nima, Farao telamaka na mpongi. 5 Yandi vutukaka diaka na mpongi mpi lalaka ndosi ya zole. Kuvandaka ti misusu nsambwadi yina vandaka kubasika na nti mosi, yo vandaka ya kufuluka mpi ya kitoko. c 6 Misusu nsambwadi vandaka kumena na nima na yo; yo vandaka ya kukonda mpi mupepe ya esti yumisaka yo. 7 Mpi misusu ya kukonda yantikaka kumina misusu nsambwadi yina vandaka ya kufuluka mpi ya kitoko. Ebuna Farao telamaka na mpongi mpi bakisaka nde yo vandaka ndosi. 8 Kansi na suka, mpeve na yandi kumaka kisaka-saka. Yo yina, yandi tindaka bantu na kubinga banganga-nkisi yonso ya Ezipte ya ke sadilaka mazi mpi bantu yonso ya mayele. Farao telaka bo bandosi na yandi, kansi ata muntu mosi ve kukaka kutendula yo na Farao. 9 Na ntangu yina, kapita ya bantu ya ke pesaka malafu tubilaka Farao nde: “Mono ke funguna masumu na mono bubu yai. 10 Farao wilaka bansadi na yandi makasi. Yo yina, yandi tulaka mono na boloko ya nzo ya
107 mfumu ya bantu yina ke kengilaka ntotila, mono ti kapita ya bantu ya ke salaka mampa. a 11 Na nima, beto zole lalaka ndosi na mpimpa mosi. Konso muntu na kati na beto lalaka ndosi yina vandaka ti ntendula na yo. b 12 Beto vandaka kumosi ti leke mosi ya Mu-Ebreo, nsadi ya mfumu ya bantu yina ke kengilaka ntotila. c Ntangu beto telaka yandi yo, d yandi pesaka beto ntendula ya konso ndosi. 13 Yo salamaka kaka mutindu yandi tendudilaka beto. Bo vutulaka mono na kisalu na mono, kansi bo tulaka muntu yina ya nkaka na zulu ya nti.” e 14 Yo yina Farao tindaka bantu sambu na kubinga Yozefi, f ebuna bo basisaka yandi na boloko1g mpi bo nataka yandi nswalu. Yandi zengaka mandefo, lwataka bilele ya nkaka, mpi kwendaka na Farao. 15 Ebuna Farao tubilaka Yozefi nde: “Mono lalaka ndosi mosi, mpi muntu ya kutendula yo kele ve. Kansi, mono me wa nde nge lenda wa ndosi mpi kutendula yo.” h 16 Ebuna Yozefi vutudilaka Farao nde: “Yo kele mono ve! Nzambi ta tuba sambu na mambote ya Farao.” i 17 Farao tubilaka diaka Yozefi nde: “Na ndosi na mono, mono vandaka ya kutelama na lweka ya Nzadi ya Nile. 18 Mpi kuna, kuvandaka ti bangombe nsambwadi ya kitoko mpi ya mafuta yina vandaka kubasika na Nile, mpi yo yantikaka kudia matiti ya Nile. j 19 Bangombe nsambwadi ya nkaka vandaka kubasika na nima na yo, yo vandaka ya kulemba, ya mbi kibeni, mpi ya kukonda. Mono me monaka ntete ve bangombe ya mbi ya mutindu yai na insi ya mvimba ya Ezipte. 20 Ebuna bangombe ya kuko41:14 1 Na kisina, “na dibulu ya masa; na dibulu.”
KUYANTIKA 41:11-30 KAPU 41 a Kuy 40:2, 3
b Kuy 40:5
c Kuy 39:1
d Kuy 40:8
e Kuy 40:21, 22
f Nk 105:20
g Kuy 40:15
h Dan 5:12 Bis 7:9, 10
i Kuy 40:8 Dan 2:23, 28
j Kuy 41:2-4
Ndonga ya 2 a Kuy 41:5-7
b Kuy 41:8 Dan 2:2
c Dan 2:27 Dan 4:7
d Dan 2:28 Amo 3:7
nda mpi ya mbi yantikaka kudia bangombe nsambwadi ya ntete ya mafuta. 21 Kansi ntangu yo diaka yo, muntu mosi ve lendaka kuzaba nde yo me dia yo, sambu yo vandaka kumonana kaka mbi mutindu yo vandaka ntete. Ebuna mono telamaka na mpongi. 22 “Na nima, mono monaka na ndosi na mono misusu nsambwadi ke basika na nti mosi, yo vandaka ya kufuluka mpi ya kitoko. a 23 Misusu nsambwadi vandaka kumena na nima na yo; yo vandaka ya kukawuka, ya kukonda, mpi ya kuyuma na mupepe ya esti. 24 Ebuna misusu ya kukonda yantikaka kumina misusu nsambwadi yina vandaka ya kufuluka mpi ya kitoko. Mono songaka banganga-nkisi ya ke sadilaka mazi, b kansi muntu mosi ve kukaka kutendudila mono yo.” c 25 Ebuna Yozefi tubilaka Farao nde: “Bandosi ya Farao kele mosi mpi ke tendula kaka kima mosi. Nzambi ya kieleka me songa Farao mambu yina Yandi ta sala. d 26 Bangombe nsambwadi ya mbote kele bamvula nsambwadi. Mutindu mosi, misusu ya bambuma ya mbote kele bamvula nsambwadi. Bandosi yina kele mosi mpi ke tendula kaka kima mosi. 27 Bangombe nsambwadi ya kukonda mpi ya mbi yina basikaka na nima na yo kele bamvula nsambwadi, mpi misusu nsambwadi ya mpamba, yina mupepe ya esti yumisaka, ta vanda bamvula nsambwadi ya nzala. 28 Yo kele kaka mutindu mono songaka Farao: Nzambi ya kieleka me monisa Farao mambu yina Yandi ta sala. 29 “Yo ta vanda ti bamvula nsambwadi ya bima mingi kibeni na insi ya mvimba ya Ezipte. 30 Kansi bamvula nsambwadi ya nzala ta kwisa kibeni na nima na yo, mpi bantu ta vila kibeni bima
KUYANTIKA 41:31-48 ya mingi yina vandaka na insi ya Ezipte, mpi nzala ta bebisa insi yai. a 31 Ebuna bantu ta yibuka ve bima mingi yina vandaka ntete na insi yai sambu na nzala yina ta basika na nima, sambu yo ta vanda ngolo kibeni. 32 Ndosi yina vutukaka mbala zole na Farao sambu Nzambi ya kieleka me kana kibeni na kusala diambu yai, mpi Nzambi ya kieleka ta lungisa yo ntama mingi ve. 33 “Ntangu yai, bika Farao kusosa muntu mosi ya ngangu mpi ya mayele ebuna yandi pesa yandi kiyeka na insi ya Ezipte. 34 Bika Farao kubaka bangidika mpi kutula bankengi na insi, mpi yandi fwete kutika ndambu mosi na kati ya bandambu tanu ya bima ya Ezipte na nsungi ya bamvula nsambwadi ya bima mingi. b 35 Bika bo kutika madia yonso na nsungi ya bamvula ya mbote yina ke kwisa, mpi bika bo kutika bambuma na nsi ya kiyeka ya Farao bonso madia ya bo ke bumba na bambanza mpi bo tanina yo kuna. c 36 Madia fwete sadisa insi na bamvula nsambwadi ya nzala yina ta kwisa na insi ya Ezipte, sambu insi yai kufwa ve na nzala.” d 37 Farao ti bansadi na yandi yonso ndimaka dibanza yina. 38 Ebuna Farao tubilaka bansadi na yandi nde: “Keti beto lenda mona muntu ya nkaka bonso muntu yai, yina mpeve ya Nzambi kele na yandi?” 39 Na nima, Farao tubilaka Yozefi nde: “Sambu Nzambi me sadisa nge na kuzaba mambu yai yonso, kele ve ti muntu ya ngangu mpi ya mayele bonso nge. 40 Nge ta yala nzo na mono, mpi bantu na mono yonso ta lemfukila nge na mambu yonso. e Mono ta vanda nene kuluta nge kaka na kiyeka na mono
108 KAPU 41 a Bis 7:11
b Kuy 41:26, 47
c Kuy 41:48, 49 Bis 7:12
d Kuy 45:9, 11 Kuy 47:13, 19
e Kuy 39:6 Nk 105:21 Bis 7:9, 10
Ndonga ya 2 a Dan 5:7
b Kuy 44:18 Kuy 45:8 Bis 7:9, 10
c Kuy 46:20
ya kintotila.”1 41 Mpi Farao tubilaka diaka Yozefi nde: “Mono ke pesa nge kiyeka ya kuyala insi ya mvimba ya Ezipte.” a 42 Ebuna Farao katulaka na diboko na yandi lupetu na yandi ya kutudila kidimbu, yandi tulaka yo na diboko ya Yozefi, lwatisaka Yozefi bilele ya lino ya kitoko, mpi tulaka diyaka ya wolo na nkingu na yandi. 43 Diaka, yandi matisaka yandi na pusu-pusu ya zole ya lukumu yina yandi vandaka ti yo, mpi bo vandaka kutuba na ndinga ya ngolo na ntwala na yandi nde, “Avreke!”1 Na mutindu yina yandi pesaka yandi kiyeka na insi ya mvimba ya Ezipte. 44 Farao tubilaka diaka Yozefi nde: “Mono kele Farao, kansi kukonda nswa na nge, muntu mosi ve lenda sala ata kima mosi na insi ya mvimba ya Ezipte.” b 45 Na nima, Farao pesaka Yozefi zina Safenati-panea mpi pesaka yandi Asenati, c mwana ya Potifera nganga-nzambi ya Oni1 sambu na kuvanda nkento na yandi. Ebuna Yozefi yantikaka kukengila2 insi ya Ezipte. d 46 Yozefi vandaka ti bamvula 30 e ntangu yandi telamaka na ntwala ya1 Farao ntotila ya Ezipte. Na nima Yozefi katukaka na ntwala ya Farao mpi yandi salaka nzietelo na insi ya mvimba ya Ezipte. 47 Mpi na nsungi ya bamvula nsambwadi ya bima mingi, insi yina landaka kubuta bima mingi. 48 Yandi landaka kukutika madia yonso ya bamvula nsambwadi na insi ya Ezipte, mpi yandi vandaka kukutika madia na bambanza. Na konso mba-
d Nk 105:21
e Kut 4:3 2Sa 5:4 Luk 3:23
41:40 1 To “kaka na yina me tala kiti ya kimfumu.” 41:43 1 Yo ke monana bonso nde yo kele ngogo ya ke monisa nkembo mpi lukumu yina bo fwete pesa muntu. 41:45 1 Disongidila, Eliopolisi. 2 To “kusala banzietelo na.” 41:46 1 To “ntangu yandi kotaka na kisalu ya.”
109 nza yandi vandaka kubumba madia ya bilanga yina vandaka na nziunga na yo. 49 Yozefi landaka kukutika bambuma na kiteso ya mingi kibeni, bonso zelo ya nzadi-mungwa, tii kuna nsukansuka bo yambulaka kutesa yo sambu bo lendaka ve kutesa yo. 50 Na ntwala nde bamvula ya nzala kukwisa, Yozefi butaka bana zole ya babakala, a yina Asenati mwana ya Potifera nganganzambi ya Oni1 butilaka yandi. 51 Yozefi pesaka mwana ya ntete zina Manase,1b sambu yandi tubaka nde, “Nzambi me sala nde mono vila bampasi na mono yonso mpi nzo ya mvimba ya tata na mono.” 52 Yandi pesaka mwana ya zole zina Efrayimi,1c sambu yandi tubaka nde, “Nzambi me sadisa mono na kubuta mingi na insi ya bampasi na mono.” d 53 Ebuna bamvula nsambwadi ya bima mingi na insi ya Ezipte manaka, e 54 mpi bamvula nsambwadi ya nzala yantikaka, kaka mutindu Yozefi tubaka. f Nzala kotaka na bansi yonso, kansi mampa1g vandaka na insi ya mvimba ya Ezipte. 55 Nsuka-nsuka, insi ya mvimba ya Ezipte niokwamaka sambu na nzala, mpi bantu yantikaka kudidila Farao sambu yandi pesa bo mampa. h Ebuna Farao tubilaka bantu ya Ezipte yonso nde: “Beno kwenda na Yozefi, mpi beno sala mambu yonso yina yandi ke songa beno.” i 56 Nzala panzanaka na ntoto ya mvimba. j Ebuna Yozefi yantikaka kukangula bisika yonso ya bo bumbaka bambuma yina vandaka na kati na 41:50 1 Disongidila, Eliopolisi. 41:51 1 Yo ke tendula “Muntu ya Ke Salaka nde Muntu ya Nkaka Kuvila Mambu; Muntu ya Ke Sadisa na Kuvila Mambu.” 41:52 1 Yo ke tendula “Kubuta Mbala Zole.” 41:54 1 To “madia.”
KUYANTIKA 41:49–42:9 KAPU 41 a Kuy 48:5 b Kuy 50:23 Kut 1:34, 35
c Kuy 48:17 Kut 1:32, 33 Kul 33:17 Yoz 14:4
d Nk 105:17, 18 Bis 7:9, 10
e Kuy 41:26 f Kuy 41:30 Bis 7:11
g Kuy 45:9, 11 Kuy 47:17
h Kuy 47:13 i Nk 105:21 j Kuy 43:1
Ndonga ya 2 a Kuy 41:48, 49 Kuy 47:16
b Kuy 47:4
KAPU 42 c Kuy 41:48, 49 d Bis 7:12 e 1Bs 2:1, 2 f Kuy 35:18, 19 Kuy 42:38 Kuy 44:20
g Kuy 43:14 h Kuy 41:57 Bis 7:11
i Kuy 41:44 Kuy 45:8 Nk 105:21 Bis 7:9, 10
j Kuy 47:14 k Kuy 37:7, 9 l Kuy 42:23 m Kuy 37:1 Bis 7:11, 12
bo mpi kutekila bantu ya Ezipte, a sambu nzala vandaka ngolo kibeni na insi ya Ezipte. 57 Diaka, bantu ya ntoto ya mvimba vandaka kukwisa na Ezipte sambu na kusumba bima na Yozefi, sambu nzala vandaka ngolo kibeni na ntoto ya mvimba. b Ntangu Yakobi waka nde mbuma vandaka na Ezipc te, yandi tubilaka bana na yandi nde: “Sambu na nki beno ke landa kaka kutalana?” 2 Yandi yikaka nde: “Mono me wa nde mbuma kele na Ezipte. Beno kulumuka kuna mpi beno sumbila beto ndambu ya mbuma, sambu beto landa kuzinga mpi kufwa ve.” d 3 Yo yina bampangi e ya Yozefi kumi kulumukaka na Ezipte sambu na kusumba mbuma. 4 Kansi Yakobi tindaka ve Benyamini, f mpangi ya Yozefi, ti bampangi na yandi ya nkaka, sambu yandi tubaka nde: “Mbala ya nkaka kisumbula ya lufwa lenda bwila yandi.” g 5 Yo yina bana ya Izraele kumaka kumosi ti bantu ya nkaka yina vandaka kukwisa sambu na kusumba, sambu nzala panzanaka tii na insi ya Kanana. h 6 Yozefi muntu vandaka ti kiyeka na insi yina, i mpi yandi muntu vandaka kutekila bantu yonso j ya ntoto mbuma. Yo yina, bampangi ya Yozefi kwisaka mpi fukamaka na ntwala na yandi, luse na ntoto. k 7 Ntangu Yozefi monaka bampangi na yandi, yandi zabaka bo na mbala mosi, kansi yandi salaka nde bo zaba yandi ve.l Yo yina yandi tubilaka bo na makasi nde: “Beno me katuka na wapi?” ebuna bo tubaka nde: “Beto me katuka na insi ya Kanana, beto me kwisa kusumba madia.” m 8 Na mutindu yina Yozefi zabaka bampangi na yandi, kansi bo, bo zabaka yandi ve. 9 Na mbala
42
KUYANTIKA 42:10-27 mosi Yozefi yibukaka bandosi yina yandi lalaka sambu na bo, a mpi yandi tubilaka bo nde: “Beno kele bantu ya me kwisa kutala insi na mayele! Beno me kwisa kutala bisika ya kutanina mbote ve ya insi yai!”1 10 Ebuna bo tubilaka yandi nde: “Ve, mfumu na mono, kansi bansadi na nge me kwisa kusumba madia. 11 Beto yonso kele bana ya muntu mosi. Beto kele bantu ya mbote. Bansadi na nge kele ve bantu ya me kwisa kutala insi na mayele.” 12 Kansi yandi tubilaka bo nde: “Yo kele ve mutindu yina! Beno me kwisa kutala bisika ya kutanina mbote ve ya insi yai!” 13 Ebuna bo tubaka nde: “Bansadi na nge kele bampangi 12. b Beto kele bana ya muntu mosi c na insi ya Kanana, mpi mwana ya nsuka kele ntangu yai ti tata na beto, d kansi mwana ya nkaka kele diaka ve.” e 14 Kansi, Yozefi tubilaka bo nde: “Yo kele kaka mutindu mono me tubila beno—‘Beno kele bantu ya me kwisa kutala insi na mayele!’ 15 Na diambu yai bo ta meka beno: Ya kieleka, mutindu Farao kele na luzingu, beno ta katuka ve na kisika yai tii kuna mpangi na beno ya nsuka ta kwisa awa. f 16 Beno tinda muntu mosi na kati na beno sambu yandi kwisa kunata mpangi na beno na ntangu beno ta bikala ya kukangama. Na mutindu yai, beto ta meka bangogo na beno sambu na kuzaba kana beno ke tuba kieleka. Ebuna, kana yo kele ve mutindu yina, ya kieleka, mutindu Farao kele na luzingu, beno kele bantu ya me kwisa kutala insi na mayele.” 17 Na nima yandi tulaka bo kisika mosi na boloko bilumbu tatu. 42:9 1 To “me kwisa kutala mutindu insi kele ngolo ve.”
110 KAPU 42 a Kuy 37:7-9
b 1Bs 2:1, 2
c Kub 1:1-4
d Kuy 35:18, 19 Kuy 42:38 Kuy 43:7
e Kuy 37:27, 35 Kuy 44:20
f Kuy 42:34 Kuy 43:29
Ndonga ya 2 a Kuy 45:21, 23
b Kuy 37:18, 28 Kuy 50:17 Bis 7:9
c Kuy 37:21
d Kuy 9:5
e Kuy 43:30
f Kuy 42:19
g Kuy 43:23
18 Na kilumbu ya tatu, Yozefi tubilaka bo nde: “Beno sala mutindu yai sambu beno zinga, sambu mono ke waka Nzambi boma. 19 Kana beno kele bantu ya mbote, bika nde mpangi na beno mosi kubikala ya kukangama na nzo yina bo kangaka beno, kansi bankaka lenda kwenda mpi kunata mbuma sambu na kulembika nzala na banzo na beno. a 20 Ebuna beno natila mono leke na beno, mpidina beto ta tula ntima na mambu ya beno ke tuba mpi beno ta fwa ve.” Ebuna bo salaka mutindu yina. 21 Bo tubaka bo na bo nde: “Ya kieleka beto ke baka ndola sambu na mpangi na beto, b sambu beto monaka mpasi na yandi1 ntangu yandi bondilaka beto na kuwila yandi mawa, kansi beto waka ve. Yo yina mpasi yai me kumina beto.” 22 Ebuna Rubeni vutudilaka bo nde: “Keti mono tubilaka beno ve nde, ‘Beno sala mwana mbi ve’? Kansi beno waka ve. c Ntangu yai, bo ke lomba beto kibeni menga na yandi.” d 23 Kansi, bo zabaka ve nde Yozefi bakisaka, sambu mbaludi vandaka na kati na bo. 24 Yo yina yandi katukaka kisika bo vandaka mpi yantikaka kudila. e Ntangu yandi vutukaka, yandi tubilaka bo diaka, mpi na nima yandi bakaka Simeoni f mpi kangaka yandi na meso na bo. g 25 Na nima, Yozefi songaka bantu na kufulusa mbuma na basaki na bo1 mpi na kuvutula mbongo ya konso muntu na saki na yandi mpi kupesa bo madia sambu na nzietelo. Bo sadilaka bo mambu yai. 26 Ebuna bo tulaka mbuma na bo na bampunda na bo, bo katukaka pana, mpi bo kwendaka. 27 Ntangu mpangi na bo mosi 42:21 1 To “mpasi ya moyo na yandi.” 42:25 1 To “bisika na bo ya kutula bima.”
111 kangulaka saki na yandi sambu na kupesa mpunda na yandi madia na kisika ya kulala, yandi monaka mbongo na yandi na munoko ya saki na yandi. 28 Ebuna yandi tubilaka bampangi na yandi nde: “Bo me vutula mbongo na mono, mpi yo yai na saki na mono!” Ebuna bantima na bo lembaka, bo talanaka ti matekita, mpi bo tubaka nde: “Inki mambu yai ya Nzambi me sala beto?” 29 Ntangu bo kumaka na Yakobi tata na bo na insi ya Kanana, bo telaka yandi mambu yonso yina bwilaka bo nde: 30 “Muntu yina kele mfumu ya insi yina tubilaka betoa na makasi mpi yandi tubaka nde beto kwendaka kutala insi yina na mayele. 31 Kansi beto tubilaka yandi nde, ‘Beto kele bantu ya mbote. Beto kele ve bantu ya me kwisa kutala insi na mayele. b 32 Beto kele bampangi 12, c bana ya tata mosi. Mosi kele diaka ve, d mpi mwana ya nsuka kele ntangu yai ti tata na beto na insi ya Kanana.’ e 33 Kansi muntu yina kele mfumu ya insi yina tubilaka beto nde, ‘Na diambu yai mono ta zaba nde beno kele bantu ya mbote: Beno bika mpangi na beno mosi ti mono. f Ebuna beno baka ndambu ya bambuma sambu na kulembika nzala na banzo na beno mpi beno kwenda. g 34 Beno natila mono mpangi na beno ya nsuka, sambu mono zaba nde beno kele ve bantu yina me kwisa kutala insi na mayele, kansi beno kele bantu ya mbote. Ebuna mono ta vutudila beno mpangi na beno, mpi beno lenda sala mumbongo na insi yai.’” 35 Ntangu bo vandaka kubasisa bima na basaki na bo, dibuki ya mbongo ya konso muntu vandaka na saki na yandi. Nta-
KUYANTIKA 42:28–43:6 KAPU 42 a Kuy 42:7, 9 b Kuy 42:11 c Kuy 42:13 d Kuy 37:28, 35 e Kuy 35:18, 19 Kuy 42:4
f Kuy 42:19 g Kuy 42:2
Ndonga ya 2 a Kuy 43:14 b Kuy 37:28, 35 c Kuy 42:24 d Kuy 37:22 Kuy 46:9
e Kuy 43:8, 9 Kuy 44:32
f Kuy 37:31-34 Kuy 44:20
g Nk 89:48 Lon 9:10 Oze 13:14 Bis 2:27 Kus 20:13
h Kuy 37:34, 35 Kuy 44:29
KAPU 43 i Kuy 41:30 Bis 7:11
j Kuy 42:1, 2 k Kuy 42:15 l Kuy 42:15 m Kuy 32:28
ngu bo ti tata na bo monaka mabuki ya mbongo na bo, bo waka boma. 36 Tata na bo Yakobi tubilaka bo nde: “Mono kele muntu ya beno ke bika kukonda bana! a Yozefi kele diaka ve, b mpi Simeoni kele diaka ve, c ebuna beno ke zola kubaka Benyamini! Mambu yai yonso ke bwila mono!” 37 Kansi Rubeni tubilaka tata na yandi nde: “Nge lenda fwa bana na mono zole kana mono vutudila nge yandi ve. d Pesa yandi na maboko na mono, mpi mono ta vutudila nge yandi.” e 38 Kansi, yandi tubaka nde: “Mwana na mono ta kwenda ve ti beno, sambu mpangi na yandi me fwaka mpi yandi me bikalaka yandi mosi. f Kana kisumbula ya lufwa kubwila yandi na nzietelo yina beno ta sala, beno ta kulumusa kibeni nsuki na mono ya mpembe na Maziamu1g na mawa.” h Nzala vandaka ngolo na insi yina. i 2 Yo yina, ntangu bo manisaka kudia mbuma yina bo katukaka ti yo na Ezipte, j tata na bo tubilaka bo nde: “Beno vutuka mpi beno sumbila beto ndambu ya madia.” 3 Ebuna Yuda tubilaka yandi nde: “Muntu yina kebisaka beto pwelele nde, ‘Beno ta mona diaka ve luse na mono kana mpangi na beno kele ve ti beno.’ k 4 Kana nge tinda mpangi na beto kumosi ti beto, beto ta kulumuka mpi ta sumbila nge madia. 5 Kansi kana nge tinda yandi ve, beto ta kulumuka ve, sambu muntu yina tubilaka beto nde, ‘Beno ta mona diaka ve luse na mono kana mpangi na beno kele ve ti beno.’” l 6 Ebuna Izraelem yulaka nde: “Sambu na nki beno me natila mono mpasi yai na mutindu beno
43
42:38 1 To “Sheole,” disongidila, maziamu ya bantu yonso. Tala Bantendula ya Bangogo.
KUYANTIKA 43:7-22 songaka muntu yina nde beno kele ti mpangi ya nkaka?” 7 Bo vutulaka nde: “Muntu yina yulaka beto mbala mosi mambu ya me tala beto mpi bampangi na beto nde, ‘Keti tata na beno kele kaka na luzingu? Keti beno kele ti mpangi ya nkaka?’ ebuna beto songaka yandi mambu yai. a Inki mutindu beto lendaka kuzaba nde yandi ta tuba nde, ‘Beno kwisa kukulumuka ti mpangi na beno’?” b 8 Ebuna Yuda bondilaka tata na yandi Izraele nde: “Tinda leke yandi kwenda ti mono, c mpi bika beto kwenda sambu beto zinga mpi beto fwa ve d—beto ti nge mpi bana na beto. e 9 Mono ta tanina yandi.1f Nge lenda tula diambu yai na ntu na mono. Kana mono vutudila nge yandi ve mpi kunatila nge yandi ve, mono ta vandaka ntangu yonso na disumu na ntwala na nge. 10 Kansi kana beto sukininaka ve, ntangu yai beto zolaka kukwenda kuna mpi kuvutuka mbala zole.” 11 Yo yina, tata na bo Izraele tubilaka bo nde: “Kana yo fwete vanda mutindu yina, beno sala mpidiyai: Beno baka bima ya kuluta kitoko ya insi yai na basaki1 na beno mpi beno natila yo muntu yina bonso dikabu: g ndambu ya balsami, h ndambu ya bwiki, labdanumi, mpusu ya nti ya nsudi ya kitoko, i bambuma ya pistashe, mpi bambuma ya amande. 12 Beno baka mbongo mbala zole; beno baka mpi mbongo yina bo vutulaka na munoko ya basaki na beno. j Mbala ya nkaka yo vandaka kifu. 13 Beno baka mpangi na beno mpi beno kwenda, beno vutuka na muntu yina. 14 Bika nde Nzambi Nkwa-Ngolo Yonso kusala nde muntu yina ku43:9 1 To “ta vanda kipiku sambu na yandi.” 43:11 1 To “bisika ya kutula bima.”
112 KAPU 43 a Kuy 42:13
b Kuy 42:16
c Kuy 37:26 Kuy 42:38
d Kuy 42:1, 2
e Bis 7:14
f Kuy 44:32
g Kuy 32:20
h Yer 8:22 Eze 27:17
i Kuy 37:25
j Kuy 42:25, 35
Ndonga ya 2 a Kuy 42:36
b Kuy 37:7, 9
c Kuy 41:39, 40
d Kuy 42:25, 35
e Kuy 42:3
f Kuy 42:27
wila beno mawa, sambu yandi yambudila beno mpangi na beno yina ya nkaka mpi Benyamini. Kansi mono, kana mono fwete konda bana, mono ta konda bo!” a 15 Yo yina, babakala yina bakaka dikabu yai, mpi bo bakaka mbongo mbala zole na maboko na bo mpi Benyamini. Ebuna bo telamaka, simbaka nzila mpi kulumukaka na Ezipte mpi bo telamaka diaka na ntwala ya Yozefi. b 16 Ntangu Yozefi monaka Benyamini ti bo, na mbala mosi yandi tubilaka muntu yina vandaka kutwadisa nzo na yandi nde: “Nata bantu yai na nzo, fwa bambisi, mpi lamba madia, sambu bantu yai ta dia ti mono na midi.” 17 Na mbala mosi muntu yina salaka kaka mutindu Yozefi tubaka, c mpi yandi nataka bo na nzo ya Yozefi. 18 Kansi babakala yina waka boma ntangu bo nataka bo na nzo ya Yozefi, ebuna bo yantikaka kutuba nde: “Bo ke nata beto awa sambu na mbongo yina bo vutulaka na basaki na beto mbala ya ntete. Ntangu yai bo ta nwanisa beto, bo ta kumisa beto bampika, mpi bo ta baka bampunda na beto!” d 19 Yo yina, bo pusanaka pene-pene ya muntu yina vandaka kutwadisa nzo ya Yozefi mpi bo solulaka ti yandi na munoko ya nzo. 20 Bo tubaka nde: “Mfumu na mono, lolula beto! Beto kwisaka kukulumuka mbala ya ntete sambu na kusumba madia. e 21 Kansi, ntangu beto kumaka na kisika ya kulala mpi beto yantikaka kukangula basaki na beto, beto monaka mbongo ya konso muntu na munoko ya saki na yandi, mbongo na beto yonso.f Yo yina, beto ke zola kuvutula yo beto mosi. 22 Beto me nata diaka mbongo mingi sambu na kusumba madia. Beto me zaba ve nani tulaka mbo-
113 ngo na beto na basaki na beto.” a 23 Ebuna yandi tubaka nde: “Yo kele mbote. Beno wa boma ve. Nzambi na beno mpi Nzambi ya tata na beno tulaka kima ya ntalu na basaki na beno. Mbongo na beno kumaka ntete na mono.” Na nima, yandi basisilaka bo Simeoni. b 24 Ebuna muntu yina nataka bo na nzo ya Yozefi mpi pesaka bo masa sambu na kuyobisa makulu na bo, mpi yandi pesaka madia sambu na bampunda na bo. 25 Ebuna bo yidikaka dikabu c sambu na Yozefi ntangu yandi ta kwisa na midi, sambu bo waka nde bo ta dia kuna. d 26 Ntangu Yozefi kotaka na nzo, bo natilaka yandi dikabu na bo na kati ya nzo mpi bo fukamaka na ntwala na yandi luse na ntoto. e 27 Na nima, yandi yulaka kana bo kele mbote, mpi tubaka nde: “Ebwe tata na beno ya mununu yina beno tubilaka mono? Keti yandi kele kaka na luzingu?” f 28 Bo tubaka nde: “Nsadi na nge tata na beto kele mbote. Yandi kele kaka na luzingu.” Ebuna bo fukamaka mpi bwaka luse na ntoto. g 29 Ntangu yandi talaka mpi monaka mpangi na yandi Benyamini, mwana ya mama na yandi, h yandi tubaka nde: “Keti yai mpangi na beno, mwana ya nsuka yina beno tubilaka mono?” i Yandi yikaka nde: “Mwana na mono, bika Nzambi kumonisila nge ntima ya mbote.” 30 Ebuna yandi basikaka nswalu, sambu yandi kukaka ve kuyala mawi na yandi sambu na bampangi na yandi, mpi yandi sosaka kisika ya kudila. Yo yina yandi kotaka na suku mosi ya kingenga mpi basisaka mansanga kuna. j 31 Na nima, yandi yobisaka luse mpi basikaka; ntangu yai yandi kudiyalaka, mpi yandi tubaka nde: “Beno tula madia.”
KUYANTIKA 43:23–44:5 KAPU 43 a Kuy 43:12
b Kuy 42:23, 24
c Kuy 43:11
d Kuy 43:16
e Kuy 37:7, 9 Kuy 42:6
f Kuy 43:7
32 Bo tudilaka yandi madia yandi mosi, mpi bo, bo mosi, mpi bantu ya Ezipte yina vandaka ti yandi diaka bo mosi, sambu bantu ya Ezipte lendaka ve kudia kumosi ti Baebreo, sambu yo kele kima ya nzanzi sambu na bantu ya Ezipte. a 33 Bo1 vandaka ya kuvanda na ntwala na yandi, mwana-ntete na kutadila nswa na yandi ya mwana-ntete b mpi mwana ya nsuka na kutadila kileke na yandi, mpi bo landaka kutalana ti kuyituka. 34 Yandi landaka kubaka madia na mesa na yandi mpi kutinda yo na mesa na bo, kansi madia ya yandi vandaka kuyikila Benyamini vandaka mbala tanu kuluta madia ya bampangi na yandi yonso ya nkaka.c Yo yina bo landaka kudia, kunwa ti yandi tii kuna bo fulukaka. Na nima, yandi songaka muntu yina vandaka kutwadisa nzo na yandi nde: “Fulusa basaki ya bantu yina ti madia na kiteso yina bo lenda nata, mpi tula mbongo ya konso muntu na munoko ya saki na yandi. d 2 Kansi nge fwete tula dikopa na mono, dikopa ya arza, na munoko ya saki ya mwana ya nsuka, kumosi ti mbongo ya bambuma na yandi.” Ebuna yandi salaka mutindu Yozefi songaka yandi. 3 Na suka ntangu nsemo basikaka, bo songaka bantu yina na kukwenda ti bampunda na bo. 4 Bo kwendaka ntama mingi ve ti mbanza ebuna Yozefi tubilaka muntu yina vandaka kutwadisa nzo na yandi nde: “Telama! Landa bantu yina! Ntangu nge ta kanga bo, tubila bo nde, ‘Sambu na nki beno me vutula mbi sambu na mambote? 5 Keti yai kele ve kima yina mfumu na mono ke nwilaka mpi ke sadilaka sambu na kutanga na sikisiki
44
g Kuy 37:7, 9
h Kuy 35:24
i Kuy 42:13
j Kuy 42:23, 24
Ndonga ya 2 a Kuy 46:33, 34 Kub 8:26
b Kuy 49:3 Kul 21:17
c Kuy 45:22
KAPU 44 d Kuy 42:25
43:33 1 To “Bampangi.”
KUYANTIKA 44:6-23 bidimbu ya mambu yina ke kwisa? Diambu ya beno me sala kele diambu ya mbi.’” 6 Ebuna yandi kutaka bo mpi tubilaka bo mambu yai. 7 Kansi bo tubilaka yandi nde: “Sambu na nki mfumu na mono ke tuba diambu ya mutindu yai? Ngindu ya kusala diambu ya mutindu yai lenda kwisila ve bansadi na nge ata fioti. 8 Mbongo yina beto monaka na munoko ya basaki na beto na insi ya Kanana, a beto vutudilaka nge yo. Ebuna, inki mutindu beto lenda yiba arza to wolo na nzo ya mfumu na nge? 9 Kana yo monana na mpika na nge mosi, bika nde yandi fwa, ebuna bantu yina ta bikala na kati na beto ta kuma mpi bampika ya mfumu na mono.” 10 Ebuna yandi tubaka nde: “Bika yo vanda mutindu beno me tuba: Muntu yina yo ta monana na yandi ta kuma mpika na mono, kansi beno bankaka, beno ta vanda bantu yina me sala mbi ve.” 11 Ebuna konso muntu tululaka nswalu saki na yandi na ntoto mpi kangulaka yo. 12 Yandi sosaka mbote-mbote, yantika na mwana ya ntete tii na mwana ya nsuka. Nsuka-nsuka, dikopa monanaka na saki ya Benyamini. b 13 Ebuna bo pasulaka bilele na bo, mpi konso muntu matisaka kizitu na yandi na zulu ya mpunda na yandi mpi bo vutukaka na mbanza. 14 Ntangu Yuda c ti bampangi na yandi kotaka na nzo ya Yozefi, yandi vandaka kaka pana; mpi bo fukamaka luse na ntoto na ntwala na yandi. d 15 Yozefi tubilaka bo nde: “Inki diambu yai ya beno me sala? Keti beno zabaka ve nde muntu bonso mono lenda tanga na sikisiki bidimbu ya mambu yina ke kwisa?” e 16 Ebuna Yuda vutulaka nde: “Inki beto le-
114 KAPU 44 a Kuy 43:12
b Kuy 44:2
c Kuy 43:8 Kuy 44:32
d Kuy 37:7, 9
e Kuy 44:5
Ndonga ya 2 a Kuy 37:18, 28 Kuy 42:21, 22
b Kuy 44:9
c Kuy 41:44 Kuy 45:8
d Kuy 42:13 Kuy 43:7
e Kuy 37:31-34
f Kuy 35:18, 19
g Kuy 42:15 Kuy 43:29
h Kuy 42:38
i Kuy 42:20
nda tubila mfumu na mono? Inki beto lenda tuba? Inki mutindu beto lenda kudimonisa bantu ya lunungu? Nzambi ya kieleka me mona kifu ya bampika na nge. a Ntangu yai beto kele bampika ya mfumu na mono, beto ti muntu yina dikopa me monana na maboko na yandi!” 17 Kansi, yandi tubaka nde: “Ngindu ya kusala diambu yai lenda kwisila mono ve ata fioti! Muntu yina dikopa me monana na maboko na yandi, yandi muntu ta kuma mpika na mono. b Kansi beno bankaka, beno tombuka na ngemba na tata na beno.” 18 Ebuna Yuda pusanaka pene-pene na yandi mpi tubaka nde: “Mono ke bondila nge, mfumu na mono, pardo bika nde mpika na nge kutuba ngogo mosi na makutu ya mfumu na mono, mpi kuwila mpika na nge makasi ve, sambu nge kele bonso Farao yandi mosi. c 19 Mfumu na mono yulaka bampika na yandi nde, ‘Keti beno kele ti tata to mpangi ya bakala?’ 20 Ebuna beto tubilaka mfumu na mono nde, ‘Beto kele ti tata ya mununu mpi mwana yina yandi butaka na kimununu na yandi, mwana ya nsuka. d Kansi mpangi na yandi me fwaka, e yo yina yandi kele mwana mosi mpamba yina me bikalaka ya mama na yandi, f mpi tata na yandi ke zolaka yandi.’ 21 Na nima, nge tubilaka bampika na nge nde, ‘Beno natila mono yandi sambu mono mona yandi.’ g 22 Kansi beto tubilaka mfumu na mono nde, ‘Mwanabakala yina ta kuka ve kuyambula tata na yandi. Kana yandi yambula tata na yandi, tata na yandi ta fwa kibeni.’ h 23 Ebuna nge tubilaka bampika na nge nde, ‘Kana mpangi na beno kukulumuka ve ti beno, beno ta mona diaka ve luse na mono.’ i
115 24 “Yo yina beto tombukaka na mpika na nge tata na mono mpi songaka yandi mambu yina mfumu na mono tubaka. 25 Na nima, tata na beto tubaka nde, ‘Beno vutuka, mpi beno sumbila beto ndambu ya madia.’ a 26 Kansi beto tubaka nde, ‘Beto lenda kulumuka ve. Kana leke na beto kele ti beto, beto ta kulumuka, sambu beto lenda mona ve luse ya muntu yina kana leke na beto kele ve ti beto.’ b 27 Ebuna mpika na nge tata na mono tubilaka beto nde, ‘Beno me zaba mbote nde nkento na mono butilaka mono kaka bana-babakala zole. c 28 Kansi mwana mosi yambulaka mono mpi mono tubaka nde: “Yo fwete vanda nde bo me pasula yandi bitini-bitini!” d mpi mono me monaka yandi diaka ve tii bubu yai. 29 Kana beno katula mpi mwana yai na meso na mono mpi kisumbula ya lufwa kubwila yandi, beno ta kulumusa kibeni nsuki na mono ya mpembe na Maziamu1e na mpasi.’ f 30 “Ebuna ntangu yai, kana mono vutuka na mpika na nge tata na mono mpi mwana yai kele ve ti beto, sambu luzingu1 na yandi kele ya kukangama ti luzingu1 ya mwana yai, 31 ntangu yandi ta mona nde mwana yai kele ve, yandi ta fwa, mpi bampika na nge ta kulumusa kibeni nsuki ya mpembe ya mpika na nge tata na beto na Maziamu1 ti mawa. 32 Mpika na nge pesaka kipiku na tata na mono sambu na mwana, mpi yandi tubaka nde, ‘Kana mono vutudila nge yandi ve, mono ta sala disumu na ntwala ya tata na mono kimakulu.’ g 33 Ntangu yai, pardo bika nde mpika na nge kubikala na ki-
KUYANTIKA 44:24–45:7 KAPU 44 a Kuy 43:2
b Kuy 43:5
c Kuy 29:18 Kuy 30:22-24 Kuy 35:18, 19 Kuy 46:19
d Kuy 37:33
e Nk 16:10 Lon 9:10 Oze 13:14 Bis 2:27 Kus 20:13
f Kuy 37:34, 35 Kuy 42:38 Nk 88:3
g Kuy 43:9
Ndonga ya 2 KAPU 45 a Kuy 43:30
b Bis 7:13
c Kuy 37:28 Bis 7:9
d Kuy 47:23, 25 Kuy 50:20 Nk 105:17
e Kuy 41:30 Kuy 47:18
44:29, 31 1 To “Sheole,” disongidila, maziamu ya bantu yonso. Tala Bantendula ya Bangogo. 44:30 1To “moyo.”
f Kuy 46:26
sika ya mwana bonso mpika ya mfumu na mono, sambu mwana kuvutuka ti bampangi na yandi. 34 Inki mutindu mono lenda vutuka na tata na mono kana mwana yai kele ve ti mono? Mono ta kuka ve kutala ntangu mpasi yai ke bwila tata na mono!” Ebuna Yozefi lendaka diaka ve kudiyala na ntwala ya bansadi na yandi yonso.a Yo yina yandi tubaka na ndinga ya ngolo nde: “Bantu yonso kukatuka na ntwala na mono!” Muntu ya nkaka ve bikalaka ti Yozefi ntangu yandi vandaka kudimonisa na bampangi na yandi. b 2 Ebuna yandi yantikaka kudila ngolo kibeni, yo yina bantu ya Ezipte waka yo mpi nzo ya Farao waka yo. 3 Nsuka-nsuka, Yozefi tubilaka bampangi na yandi nde: “Mono kele Yozefi. Keti tata na mono kele kaka na luzingu?” Kansi bampangi na yandi kukaka ve kupesa yandi mvutu ata fioti, sambu bo yitukaka ngolo sambu na yandi. 4 Ebuna Yozefi tubilaka bampangi na yandi nde: “Pardo, beno pusana penepene na mono.” Mpi bo pusanaka pene-pene na yandi. Ebuna yandi tubaka nde: “Mono kele mpangi na beno Yozefi, yina beno tekaka na Ezipte. c 5 Kansi ntangu yai, beno kudiyangisa ve mpi beno kudipesana ve foti sambu beno tekaka mono awa; sambu Nzambi tindaka mono na ntwala na beno sambu na kutanina luzingu. d 6 Yai mvula ya zole yina nzala kele na insi, e mpi me bika diaka bamvula tanu yina bantu ta bundula ve ntoto mpi ta katula ve bambuma. 7 Kansi Nzambi tindaka mono na ntwala na beno sambu na kutanina sambu na beno bantu ya me bikala f na
45
KUYANTIKA 45:8-25 ntoto1 mpi sambu na kugulusa beno kibeni, beno bikala na luzingu. 8 Yo yina, beno ve bantu tindaka mono awa, kansi Nzambi ya kieleka, sambu na kutula mono mfumu ya bandongisi1 ya Farao, mfumu ya nzo na yandi ya mvimba, mpi muntu yina ke yala insi ya mvimba ya Ezipte. a 9 “Beno vutuka nswalu na tata na mono, mpi beno fwete tubila yandi nde, ‘Mwana na nge Yozefi me tuba nde: “Nzambi me tula mono mfumu ya Ezipte ya mvimba. b Kwisa kukulumuka kisika mono kele. Kusukinina ve. c 10 Nge fwete zinga na insi ya Goshene, d kisika nge ta vanda pene-pene na mono, nge, bana na nge, bantekolo na nge, mameme na nge, bangombe na nge, mpi bima na nge yonso. 11 Mono ta pesaka nge madia kuna, sambu yo ta vanda diaka ti bamvula tanu ya nzala. e Kana ve, nge ti nzo na nge mpi bima na nge yonso ta fwa na nzala.”’ 12 Beno mpi mpangi na mono Benyamini lenda mona ntangu yai ti meso na beno mosi nde mono kibeni muntu ke solula ti beno. f 13 Yo yina, beno fwete zabisa tata na mono nkembo na mono yonso na Ezipte mpi bima yonso ya beno me mona. Ntangu yai, beno sasuka mpi beno nata tata na mono awa.” 14 Ebuna yandi yambaka1 mpangi na yandi Benyamini mpi yantikaka kudila; mpi Benyamini dilaka ntangu Yozefi simbaka yandi na nkingu. g 15 Ebuna yandi pesaka bampangi na yandi yonso beze mpi dilaka na mapeka na bo, na nima bampangi na yandi solulaka ti yandi. 16 Nsangu kumaka na nzo ya Farao nde: “Bampangi ya Yoze45:7 1 To “na insi.” 45:8 1 Na kisina, “tula mono tata.” 45:14 1 Na kisina, “bwaka na nkingu ya.”
116 KAPU 45 a Nk 105:21 Bis 7:9, 10
b Kuy 45:26
c Bis 7:14
d Kuy 46:33, 34 Kuy 47:1 Kub 8:22 Kub 9:26
e Kuy 47:12
f Kuy 42:23
g Kuy 46:29
Ndonga ya 2 a Kuy 47:6
b Kuy 41:39, 40
c Kuy 45:27 Kuy 46:5
d Kuy 47:9
e Kuy 46:6
f Kuy 43:34
g Kuy 42:21, 22
fi me kwisa!” Yo vandaka diambu ya mbote na meso ya Farao mpi ya bansadi na yandi. 17 Yo yina, Farao tubilaka Yozefi nde: “Zabisa bampangi na nge nde, ‘Beno sala mutindu yai: Beno tula bima na zulu ya bambisi na beno ya ke nataka kilo, beno kwenda na insi ya Kanana, 18 mpi beno baka tata na beno mpi bantu ya banzo na beno, ebuna beno kwisa awa. Mono ta pesa beno bima ya mbote ya insi ya Ezipte, mpi beno ta dia bima ya kuluta mbote1 ya insi yai.’ a 19 Mono ke songa nge na kuzabisa bob nde: ‘Beno sala mutindu yai: Beno baka bapusu-pusu c na insi ya Ezipte sambu na bana na beno mpi bankento na beno, mpi beno fwete nata tata na beno na pusu-pusu mosi mpi beno kwisa awa. d 20 Beno kudiyangisa ve sambu na bima na beno, e sambu kitini ya kuluta mbote ya insi ya mvimba ya Ezipte kele ya beno.’” 21 Ebuna bana ya Izraele salaka mutindu yina, mpi Yozefi pesaka bo bapusu-pusu na kulanda bantuma ya Farao, mpi yandi pesaka bo madia sambu na nzietelo. 22 Yandi pesaka konso muntu bilele ya mpa, kansi yandi pesaka Benyamini mbongo ya bibende 300 mpi bilele tanu ya mpa. f 23 Yandi tindilaka tata na yandi bima yai: bampunda kumi yina nataka bima ya mbote ya Ezipte mpi bampunda ya bankento kumi yina natilaka tata na yandi bambuma, mampa, mpi madia sambu na nzietelo. 24 Ebuna yandi pesaka bampangi na yandi nzila ya kukwenda, mpi ntangu bo vandaka kukwenda, yandi tubilaka bo nde: “Beno kudiwila ve makasi na nzila.” g 25 Ebuna bo katukaka na Ezipte mpi bo kumaka na insi ya 45:18 1 To “ya mafuta-mafuta.”
117 Kanana kisika tata na bo Yakobi vandaka. 26 Ebuna bo songaka yandi nde: “Yozefi kele kaka na luzingu, mpi yandi muntu kele mfumu ya insi ya mvimba ya Ezipte!” a Kansi yandi monaka yo mpamba, sambu yandi ndimaka bo ve. b 27 Ntangu bo songaka yandi mambu yonso yina Yozefi tubilaka bo mpi ntangu yandi monaka bapusu-pusu yina Yozefi tindaka sambu na kunata yandi, mpeve ya tata na bo Yakobi yantikaka kuzinga diaka. 28 Ebuna Izraele tubaka na ndinga ya ngolo nde: “Yo me fwana! Mwana na mono Yozefi kele kaka na luzingu! Mono fwete kwenda mpi kumona yandi na ntwala nde mono fwa!” c Yo yina, Izraele bakaka bima na yandi yonso1 mpi kwendaka. Ntangu yandi kumaka na Bere-sheba, d yandi pesaka Nzambi ya tata na yandi Izaki e bimenga. 2 Ebuna Nzambi tubilaka Izraele na mbona-meso na mpimpa nde: “Yakobi, Yakobi!” mpi yandi tubaka nde: “Mono yandi yai!” 3 Yandi tubaka nde: “Mono kele Nzambi ya kieleka, Nzambi ya tata na nge. f Kuwa boma ve na kukwenda na Ezipte, sambu kuna mono ta kumisa nge dikanda ya nene. g 4 Mono mosi ta kulumuka ti nge na Ezipte, mono mosi mpi ta katula nge kuna mpi ta kwisa kuvutula nge, h mpi Yozefi ta tula diboko na yandi na meso na nge.”1i 5 Na nima, Yakobi katukaka na Bere-sheba, mpi bana ya Izraele nataka tata na bo Yakobi, bana na bo, mpi bankento na bo na bapusu-pusu yina Farao tindaka sambu na kunata yandi. 6 Bo nataka bitwisi na bo
46
46:1 1 To “yonso yina vandaka ya yandi.” 46:4 1 Disongidila, kukanga yo ntangu Yakobi ta fwa.
KUYANTIKA 45:26–46:17 KAPU 45 a Nk 105:21 b Kuy 42:38 Kuy 44:27, 28
c Kuy 46:30
KAPU 46 d Kuy 21:31 e Kuy 31:42 Kub 3:6
f Kuy 28:13 g Kuy 12:1, 2 Kub 1:7 Kul 26:5
h Kuy 15:16 Kuy 28:15 Kuy 47:29, 30 Kuy 50:13
i Kuy 50:1
Ndonga ya 2 a Kub 1:1-4 b Kuy 35:23 1Bs 5:1
c Kut 26:5, 6 d Kuy 29:33 e Kut 26:12, 13 1Bs 4:24
f Kuy 29:34 g 1Bs 6:16 h Kuy 29:35 Kus 5:5
i Kuy 38:2-5 j Luk 3:23, 33 k Kuy 38:30 l Kuy 38:7, 9, 10
m Kut 26:21 1Bs 2:5
n Kut 26:23, 24 1Bs 7:1
o Kuy 30:20 p Kut 26:26 q Kuy 30:21 r Kuy 30:11 s Kut 26:15-17 t Kuy 30:13 u Kut 26:44, 45
ti bima na bo yina bo bakaka na insi ya Kanana. Ebuna bo kumaka na Ezipte, Yakobi ti bana na yandi yonso kumosi ti yandi. 7 Yandi kwendaka na Ezipte kumosi ti bana na yandi ya babakala mpi bantekolo na yandi ya babakala, bana na yandi ya bankento mpi bantekolo na yandi ya bankento—bana na yandi yonso. 8 Yai bazina ya bana ya Izraele yina kotaka na Ezipte,a Yakobi ti bana na yandi: mwana ya ntete ya Yakobi vandaka Rubeni. b 9 Bana ya Rubeni bo yai: Anoki, Palu, Esroni, mpi Karmi.c 10 Bana ya Simeoni d bo yai: Yemuele, Yamini, Ohadi, Yakini, Sohare, mpi Shaule e mwana ya nkento mosi ya Kanana 11 Bana ya Levi f bo yai: Gershoni, Kohati, mpi Merari. g 12 Bana ya Yuda h bo yai: Ere, Onani, Shela, i Peresi, j mpi Zera. k Kansi, Ere ti Onani fwaka na insi ya Kanana. l Bana ya Peresi bo yai: Esroni mpi Amule. m 13 Bana ya Isakare bo yai: Tola, Puva, Yobe, mpi Shimroni.n 14 Bana ya Zebuloni o bo yai: Seredi, Eloni, mpi Yaleele. p 15 Bayai bana ya Lea, yina yandi butilaka Yakobi na Padaniarami, kumosi ti mwana na yandi ya nkento Dina. q Bana na yandi yonso ya babakala mpi ya bankento1 vandaka 33. 16 Bana ya Gadi r bo yai: Sifioni, Agi, Shuni, Esboni, Eri, Arodi, mpi Areli. s 17 Bana ya Asere t bo yai: Yimna, Yishva, Yishvi, ti Beria, mpi mpangi na bo ya nkento vandaka Sera. Bana ya Beria bo yai: Hebere mpi Malkiele. u 46:15 1 To “Mioyo yonso ya bana na yandi ya babakala ti ya bankento.”
KUYANTIKA 46:18–47:4 18 Bayai bana ya Zilpa, a yina Labani pesaka mwana na yandi Lea. Yandi butilaka Yakobi bana yina: bantu1 16 na kimvuka. 19 Bana ya Rashele, nkento ya Yakobi, bo yai: Yozefi b mpi Benyamini. c 20 Yozefi butaka Manase dmpi Efrayimi e na insi ya Ezipte, bana yina Asenati f mwana ya Potifera nganga-nzambi ya Oni1 butilaka yandi. 21 Bana ya Benyamini g bo yai: Bela, Bekere, Ashbele, Gera, h Namani, Ehi, Roshi, Mupimi, Upimi, i mpi Ardi. j 22 Bayai bana ya Rashele yina Yakobi butaka: bantu1 14 na kimvuka. 23 Mwana1 ya Dani k vandaka Ushimi. l 24 Bana ya Naftali m bo yai: Yaseele, Guni, Yesere, mpi Shilemi. n 25 Bayai bana ya Bila, yina Labani pesaka mwana na yandi Rashele. Yandi butilaka Yakobi bana yina: bantu1 nsambwadi na kimvuka. 26 Bana1 yonso ya Yakobi yina kotaka na Ezipte ti yandi, katula bankento ya bana na yandi, vandaka 66. o 27 Bana-babakala ya Yozefi yina yandi butaka na Ezipte vandaka zole.2 Bantu1 yonso ya nzo ya Yakobi yina kotaka na Ezipte vandaka 70. p 28 Yakobi tindaka Yuda q na ntwala sambu na kuzabisa Yozefi nde yandi vandaka kukwisa na Goshene. Ntangu bo kotaka na insi ya Goshene, r 29 Yozefi lombaka bantu na kuyidika pusupusu na yandi ebuna yandi tombukaka sambu na kukutana ti tata na yandi Izraele na Go46:18, 22, 25 1 To “mioyo.” 46:20 1 Disongidila, Eliopolisi. 46:23 1 Na kisina, “Bana.” 46:26, 27 1 To “Mioyo.” 46:27 2 To “mioyo zole.”
118 KAPU 46 a Kuy 29:24 b Kuy 30:24 c Kuy 35:18 d Kuy 41:51 e Kuy 41:52 f Kuy 41:50 g 1Bs 7:6 h 1Bs 8:1, 3 i 1Bs 7:12 j Kut 26:38-40 k Kuy 30:6 l Kut 26:42 m Kuy 30:8 n Kut 26:48, 49 o Kuy 35:10, 11 p Kub 1:5 Kul 10:22 Bis 7:14
q Kuy 43:8 Kuy 44:18
r Kuy 45:10 Kuy 47:1
Ndonga ya 2 a Kuy 41:39, 40 b Kuy 45:19 Bis 7:13
c Kuy 31:17, 18 Kuy 47:3
d Kuy 31:38 e Kuy 46:6 f Kuy 30:35, 36 g Kuy 45:17, 18 Kuy 47:27
h Kuy 43:32
KAPU 47 i Kuy 46:31 j Kuy 45:10 Kub 8:22
k Bis 7:13 l Kuy 12:16 Kuy 26:12, 14 Kuy 31:17, 18 Kuy 46:33, 34
shene. Ntangu yandi kudimonisaka na yandi, yandi yambaka yandi1 na mbala mosi mpi dilaka mwa ntangu.2 30 Ebuna Izraele tubilaka Yozefi nde: “Ntangu yai mono lenda fwa; mono me mona luse na nge mpi mono me zaba nde nge kele kaka na luzingu.” 31 Ebuna Yozefi tubilaka bampangi na yandi mpi bantu ya nzo ya tata na yandi nde: “Bika mono tombuka sambu na kupesa Farao a nsangu, mpi kusonga yandi nde, ‘Bampangi na mono mpi bantu ya nzo ya tata na mono yina vandaka na insi ya Kanana me kwisa awa na mono. b 32 Bo kele bangungudi, c bo ke sansaka bitwisi, d mpi bo me nata mameme na bo, bangombe na bo, mpi bima na bo yonso.’ e 33 Ntangu Farao ta binga beno mpi ta yula beno nde, ‘Inki kisalu beno ke salaka?’ 34 Beno fwete tuba nde, ‘Bansadi na nge ke sansaka bitwisi yantika kileke na beto tii bubu, beto ti ba-nkaka na beto,’ f sambu beno zinga na insi ya Goshene, g sambu konso nkengidi ya mameme kele nzanzi na meso ya bantu ya Ezipte.” h Yo yina, Yozefi kwendaka mpi zabisaka Faraoi nde: “Tata na mono, bampangi na mono, mameme na bo, bangombe na bo, mpi bima na bo yonso me kwisa, bo me katuka na insi ya Kanana, mpi bo kele na insi ya Goshene.” j 2 Yandi bakaka bampangi na yandi tanu mpi songaka bo na Farao. k 3 Farao tubilaka bampangi na yandi nde: “Inki kisalu beno ke salaka?” Bo vutudilaka Farao nde: “Bansadi na nge kele bankengidi ya mameme, beto ti bankaka na beto.” l 4 Ebuna bo tu-
47
46:29 1 Na kisina, “bwaka na nkingu na yandi.” 2 To “dilaka mbala mingi na nkingu na yandi.”
119 bilaka Farao nde: “Beto me kwisa kuzinga bonso banzenza na insi yai, a sambu nzala kele ngolo na insi ya Kanana, b mpi matiti ya kudisa bitwisi ya bansadi na nge kele ve. Pardo, pesa bansadi na nge nzila ya kuzinga na insi ya Goshene.” c 5 Ebuna Farao tubilaka Yozefi nde: “Tata na nge mpi bampangi na nge me kwisa awa na nge. 6 Insi ya Ezipte kele na maboko na nge. Bika nde tata na nge mpi bampangi na nge kuzinga na kitini ya kuluta kitoko ya insi yai. d Bika nde bo zinga na insi ya Goshene, mpi kana nge zaba babakala ya me fwana na kati na bo, tula bo na kutala bitwisi na mono.” 7 Ebuna Yozefi nataka tata na yandi Yakobi mpi songaka yandi na Farao, mpi Yakobi sakumunaka Farao. 8 Farao yulaka Yakobi nde: “Nge kele ti bamvula ikwa?” 9 Yakobi tubilaka Farao nde: “Bamvula ya mono me yunganayunganaka1 kele 130. Bamvula ya luzingu na mono kele fioti mpi ya mpasi, e mpi yo kele ve mingi bonso bamvula ya luzingu ya bankaka na mono na nsungi ya bo vandaka kuyungana-yungana.”1f 10 Na nima, Yakobi sakumunaka Farao mpi katukaka na ntwala na yandi mpi basikaka. 11 Yo yina, Yozefi songaka tata na yandi mpi bampangi na yandi na kuzinga na insi ya Ezipte mpi yandi pesaka bo kitini ya ntoto, na kitini ya kuluta kitoko ya insi yina, na insi ya Ramesesi, g kaka mutindu Farao tubaka. 12 Yozefi landaka kupesa tata na yandi, bampangi na yandi, mpi bantu yonso ya nzo ya tata na yandi madia1 na kutadila ntalu ya bana na bo. 47:9 1 To “me zingaka ntangu fioti; me zingaka bonso munzenza.” 47:12 1 Na kisina, “mampa.”
KUYANTIKA 47:5-19 KAPU 47 a Kuy 15:13 Kul 26:5 Nk 105:23 Bis 7:6
b Bis 7:11
c Kuy 45:10
d Kuy 45:17, 18
e Yob 14:1, 2
f Kuy 25:7 Kuy 35:28
g Kuy 45:10 Kub 1:8, 11 Kub 12:37 Kut 33:3
Ndonga ya 2 a Kuy 41:30, 31
b Kuy 41:56 Kuy 44:25
13 Madia1 vandaka ve na insi ya mvimba, sambu nzala vandaka ngolo kibeni, mpi insi ya Ezipte ti insi ya Kanana lembaka sambu na nzala a yina. 14 Yozefi vandaka kukutika mbongo yonso yina vandaka na insi ya Ezipte mpi na insi ya Kanana sambu na bambuma yina bantu vandaka kusumba, b mpi Yozefi vandaka kunata mbongo yina na nzo ya Farao. 15 Na nima, mbongo ya insi ya Ezipte mpi mbongo ya insi ya Kanana manaka, mpi bantu yonso ya Ezipte yantikaka kukwisa na Yozefi mpi kutuba nde: “Pesa beto madia! Sambu na nki beto fwete fwa na ntwala na nge sambu mbongo na beto me mana?” 16 Ebuna Yozefi tubaka nde: “Kana mbongo na beno me mana, beno pesa bitwisi na beno, ebuna mono ta pesa beno madia na kisika ya bitwisi na beno.” 17 Yo yina, bo yantikaka kunatila Yozefi bitwisi na bo, mpi Yozefi vandaka kupesa bo madia na kisika ya bampunda na bo ya bitumba, mameme, bankombo, bangombe, mpi bampunda, ebuna yandi vandaka kupesa bo madia na kisika ya bitwisi na bo yonso na mvula yina. 18 Na nsuka ya mvula yina, bo yantikaka kukwisa na yandi na mvula yina landaka mpi kutuba nde: “Beto ta bumbila ve mfumu na mono nde beto me pesaka dezia mfumu na mono mbongo mpi bambisi ya bwala. Beto kele diaka ve ti kima ya kupesa mfumu na mono katula kaka nitu na beto mpi ntoto na beto. 19 Sambu na nki beto fwete fwa na ntwala na nge, beto mpi ntoto na beto? Sumba beto mpi ntoto na beto sambu na madia, ebuna beto ti ntoto na beto, beto ta kuma bampika ya Farao. Pesa beto nkeni sambu beto 47:13 1 Na kisina, “Mampa.”
KUYANTIKA 47:20–48:5 zinga mpi beto fwa ve, sambu ntoto na beto kubikala ve mpamba.” 20 Yo yina, Yozefi sumbilaka Farao insi ya mvimba ya bantu ya Ezipte sambu bantu yonso ya Ezipte tekaka bilanga na bo, sambu nzala vandaka ngolo kibeni; mpi ntoto kumaka ya Farao. 21 Ebuna yandi katulaka bantu mpi kotisaka bo na bambanza, yantika nsuka mosi ya teritware ya Ezipte tii na nsuka ya nkaka. a 22 Yandi sumbaka ve kaka ntoto ya banganga-nzambi, b sambu madia ya banganganzambi vandaka kukatuka na Farao mpi bo vandaka kuzinga na madia yina Farao vandaka kupesa bo. Yo yina bo tekaka ve ntoto na bo. 23 Ebuna Yozefi tubilaka bantu nde: “Beno tala, bubu yai mono me sumba beno mpi ntoto na beno sambu na Farao. Nkeni na beno yo yai, mpi beno fwete kuna yo na ntoto. 24 Ntangu yo ta buta, beno ta pesa ndambu mosi na kati ya bandambu tanu na Farao, c kansi bandambu iya ta vanda ya beno sambu beno kuna na bilanga mpi sambu beno ti bantu yina kele na banzo na beno mpi bana na beno kudia.” 25 Ebuna bo tubaka nde: “Nge me tanina luzingu na beto. d Bika mfumu na mono kundima beto, ebuna beto ta kuma bampika ya Farao.” e 26 Mpi Yozefi kumisaka yo nsiku, yina kele kaka tii bubu na nsi ya Ezipte, nde ndambu mosi na kati ya bandambu tanu kele ya Farao. Kaka ntoto ya banganga-nzambi kumaka ve ya Farao. f 27 Izraele landaka kuzinga na insi ya Ezipte, na insi ya Goshene, g mpi bo vandaka na insi yina, bo butaka mingi, ebuna bo kumaka mingi kibeni. h 28 Mpi Yakobi zingaka na insi ya Ezipte bamvula 17, mpi bilumbu ya luzingu ya Yakobi vandaka bamvula 147. i
120 KAPU 47 a Kuy 41:48, 49
b Kuy 41:45
c Kuy 41:34
d Kuy 45:5 Bis 7:11
e Kuy 47:19
f Kuy 47:22
g Kuy 47:4
h Kub 1:7 Kul 10:22 Nk 105:24 Bis 7:17
i Kuy 47:9
Ndonga ya 2 a Kuy 49:33 b Kuy 46:4 Kuy 50:13 Bis 7:15, 16
c Kuy 25:9, 10 Kuy 49:29, 30
d Kuy 50:5
e Ebr 11:21
KAPU 48 f Kuy 41:50 Yoz 14:4
g Kuy 28:13, 19 Oze 12:4
h Kuy 35:10, 11
i Kuy 28:13, 14
j Yoz 14:4 1Bs 5:1
29 Ntangu yina Izraele zolaka kufwa kumaka pene-pene, a yo yina yandi bingaka mwana na yandi Yozefi mpi tubaka nde: “Ntangu yai, kana nge me ndima mono, pardo, tula diboko na nge na nsi ya mbendi na mono, mpi monisila mono zola ya kwikama mpi kwikama. Pardo, kuzika mono ve na Ezipte. b 30 Kana mono fwa,1 nge fwete basisa mono na Ezipte mpi kuzika mono na maziamu ya bankaka na mono.” c Yo yina yandi tubaka nde: “Mono ta sala kaka mutindu nge me tuba.” 31 Ebuna yandi tubaka nde: “Zenga kieleka na ntwala na mono.” Yozefi zengaka kieleka na ntwala na yandi. d Ebuna Izraele fukamaka luse na ntoto na ntu ya mbeto na yandi. e Na nima ya mambu yai, bo songaka Yozefi nde: “Tata na nge me yantika kulemba.” Ebuna yandi bakaka bana na yandi zole Manase mpi Efrayimi kumosi ti yandi. f 2 Na nima bo songaka Yakobi nde: “Mwana na nge Yozefi me kwisa.” Yo yina Izraele salaka ngolo mpi vandaka na mbeto na yandi. 3 Yakobi tubilaka Yozefi nde: “Nzambi Nkwa-Ngolo Yonso monanaka na mono na Luzi na insi ya Kanana mpi yandi sakumunaka mono. g 4 Ebuna yandi tubilaka mono nde, ‘Mono ke sala nde nge buta mingi, mono ta kumisa nge mingi, mpi mono ta kitula nge kimvuka ya bantu h mpi mono ta pesa insi yai na bana1 na nge bonso dikabu ya mvula na mvula.’ i 5 Ntangu yai, bana na nge zole yina nge butaka na insi ya Ezipte na ntwala nde mono kwisa na nge na Ezipte kele bana na mono. j Efrayi-
48
47:30 1 Na kisina, “mono lala ti batata na mono.” 48:4 1 Na kisina, “nkuna.”
121 mi mpi Manase ta kuma bana na mono kaka mutindu Rubeni mpi Simeoni kele bana na mono. a 6 Kansi, bana yina nge ta buta na nima na bo ta kuma bana na nge. Na ntangu ya kubaka dikabu, bo ta binga bo na zina ya bampangi na bo. b 7 Kansi ntangu mono vandaka kukatuka na Padani, Rashele fwaka c na lweka na mono na insi ya Kanana, kansi kitamina kuvandaka ntete nda na ntwala ya kukuma na Efrata.d Yo yina mono zikaka yandi kuna na nzila ya Efrata, disongidila, Betelemi.” e 8 Ebuna Izraele monaka bana ya Yozefi mpi yulaka nde: “Bayai banani?” 9 Yozefi tubilaka tata na yandi nde: “Bo kele bana na mono yina Nzambi me pesa mono na kisika yai.” f Mpi yandi tubaka nde: “Pardo, natila mono bo sambu mono sakumuna bo.” g 10 Kansi meso ya Izraele lembaka sambu na kimununu, mpi yandi vandaka kumona diaka ve. Yo yina, Yozefi nataka bo pene-pene na yandi, ebuna yandi pesaka bo beze mpi yambaka bo. 11 Izraele tubilaka Yozefi nde: “Mono yindulaka ve ata fioti nde mono ta mona luse na nge, h kansi Nzambi me pesa mono mpi nzila ya kumona bana1 na nge.” 12 Ebuna Yozefi katulaka bo na mabolongo ya Izraele, mpi yandi fukamaka luse na ntoto. 13 Ntangu yai, Yozefi bakaka bo zole, Efrayimi i na diboko na yandi ya kitata sambu yandi vanda na diboko ya kimama ya Izraele, mpi Manase j na diboko na yandi ya kimama sambu yandi vanda na diboko ya kitata ya Izraele, mpi nataka bo pene-pene na yandi. 14 Kansi, Izraele tandulaka diboko na yandi ya kitata mpi tulaka yo na ntu ya Efra48:11, 19 1 Na kisina, “nkuna.”
KUYANTIKA 48:6-20 KAPU 48 a Kuy 35:23 b Yoz 13:29 Yoz 16:5
c Kuy 35:19 d Mik 5:2 e 1Sa 17:12 Mat 2:6
f Kuy 41:50 g Ebr 11:21 h Kuy 37:34, 35 Kuy 42:36 Kuy 46:30
i Kuy 41:52 j Kuy 41:51
Ndonga ya 2 a Kuy 41:51 Kuy 46:20
b 1Bs 5:2 c Kuy 17:1 Kuy 24:40
d Kuy 28:13 Nk 23:1
e Kuy 28:15 Kuy 31:11 Nk 34:7
f Kuy 32:26 g Kub 1:7 Kut 26:34, 37
h Kuy 41:51 i Kut 2:18-21 j Kut 1:32, 33 k Ebr 11:21
yimi, ata yandi vandaka leke, mpi yandi tulaka diboko na yandi ya kimama na ntu ya Manase. Yandi tulaka maboko na yandi mutindu yina na luzolo yonso, sambu Manase vandaka mwana ya ntete. a 15 Ebuna yandi sakumunaka Yozefi mpi tubaka nde: b “Nzambi ya kieleka yina batata na mono Abrahami ti Izaki vandaka kutambula na ntwala na yandi, c Nzambi ya kieleka yina ke gungula mono na luzingu na mono ya mvimba tii bubu yai, d 16 Wanzio yina gulusaka mono na bampasi yonso, e sakumuna bana yai. f Bika nde bo binga bo na zina na mono mpi na zina ya batata na mono, Abrahami mpi Izaki, Bika nde bo kuma mingi kibeni na ntoto.” g 17 Ntangu Yozefi monaka nde tata na yandi me tula diboko na yandi ya kitata na ntu ya Efrayimi, yo pesaka yandi ve kiese, yo yina yandi mekaka kukatula diboko ya tata na yandi na ntu ya Efrayimi mpi kutula yo na ntu ya Manase. 18 Yozefi tubilaka tata na yandi nde: “Mutindu yina ve tata na mono, sambu yandi kele mwana-ntete.h Tula diboko na nge ya kitata na ntu na yandi.” 19 Kansi, tata na yandi buyaka mpi tubaka nde: “Mono me zaba, mwana na mono, mono me zaba. Yandi mpi ta kuma makanda, yandi mpi ta kuma nene. Ata mpidina, leke na yandi ta kuma nene kuluta yandi, i mpi bana1 na yandi ta vanda mingi kibeni mpi ta fwanana ti makanda.” j 20 Yo yina yandi landaka kusakumuna bo na kilumbu yina k nde: “Bika Izraele kutubila beno ntangu bo ke sakumuna, mpi kutuba nde,
KUYANTIKA 48:21–49:15 ‘Bika Nzambi kukumisa nge bonso Efrayimi mpi bonso Manase.’” Na mutindu yina, yandi landaka kutula Efrayimi na ntwala ya Manase. 21 Ebuna Izraele tubilaka Yozefi nde: “Tala, mono ke fwa, a kansi ya kieleka Nzambi ta landa kuvanda ti beno mpi ta vutula beno na insi ya ba-nkaka na beno. b 22 Kansi mono, mono ke pesa nge kitini mosi ya ntoto1 kuluta bampangi na nge, ntoto yina mono bakaka na maboko ya bantu ya Amore ti mbele na mono ya bitumba mpi munduki na mono ya tolo-tolo.” Ebuna Yakobi bingaka bana na yandi mpi tubaka nde: “Beno vukana sambu mono songa beno mambu yina ta kumina beno na kitini ya nsuka ya bilumbu. 2 Beno vukana mpi beno wa, beno bana ya Yakobi, ee, beno wa tata na beno Izraele. 3 “Rubeni, c nge kele mwana na mono ya ntete, d ngolo na mono mpi luyantiku ya ngolo na mono ya kubuta, muntu yina me luta na nkembo mpi muntu yina me luta na ngolo. 4 Ti kukonda kudiyala bonso masa yina ke nikana ngolo, nge ta luta ve bampangi na nge, sambu nge mataka na mbeto ya tata na nge. e Na ntangu yina nge kumisaka mbeto na mono mvindu.1 Yandi mataka kibeni na zulu na yo! 5 “Simeoni ti Levi kele bampangi. f Bisadilu ya mubulu kele binwaninu na bo ya kufwila bantu. g 6 O moyo1 na mono, kukota ve na kimvuka na bo. O lukumu2 na mono, kuvukana
49
48:22 1 To “ndambu ya ntoto.” Na kisina, “dipeka mosi.” 49:4 1 To “vwezaka mbeto na mono.” 49:6 1 Tala Bantendula ya Bangogo. 2 To mbala ya nkaka, “nkadilu.”
122 KAPU 48 a Kuy 50:24 b Kuy 15:14 Kuy 26:3 Kul 31:8
KAPU 49 c Kul 33:6 d Kuy 29:32 Kub 6:14 1Bs 5:1
e Kuy 35:22 f Kuy 29:33, 34 Kuy 35:23
g Kuy 34:25
Ndonga ya 2 a Kuy 34:7 b Kuy 34:25 c Yoz 19:1 Yoz 21:41
d Kuy 29:35 Kul 33:7
e Kuy 43:8, 9 Kuy 46:28 1Bs 5:2
f Baz 1:2 g Kut 10:14 2Sa 5:3
h Kus 5:5 i Kut 24:17 2Sa 2:4 2Sa 7:16, 17
j Yez 9:6 Eze 21:27 Luk 1:32 Ebr 7:14
k Nk 2:8 Yez 11:10 Mat 2:6
l Kul 33:18, 19 m Mat 4:13 n Yoz 19:10 o Kul 33:18 1Bs 7:5
ve na kimvuka na bo, sambu na makasi na bo bo fwaka bantu, a mpi sambu na kiese bo zengaka misisa ya nima ya makulu ya bangombe. 7 Bika bo singa makasi na bo, sambu yo kele nku, mpi nganzi na bo, sambu yo kele ngolo. b Bika mono panza bo na Yakobi, mpi bika mono panza bo na Izraele.c 8 “Kansi nge Yuda, d bampangi na nge ta kumisa nge. e Diboko na nge ta vanda na nkingu ya bambeni na nge. f Bana ya tata na nge ta fukama na ntwala na nge. g 9 Yuda kele mwanantambu. h Mwana na mono, nge ta dia kibeni mbisi mpi nge ta telama. Yandi me kondama mpi me kuditandula bonso ntambu, mpi bonso ntambu, nani ke meka kutedimisa yandi? 10 Muhangu ta katuka ve na Yuda, i mpi nti ya kimfumu ta katuka ve na makulu na yandi, tii kuna Shilo1 ta kwisa, j mpi bantu ta lemfukila yandi. k 11 Yandi me kanga mpunda na yandi na nti ya vinu mpi yandi me kanga mwana-mpunda na yandi ya bakala na nti ya vinu ya kuluta kitoko, yandi ta yobisa bilele na yandi na vinu mpi mvwela na yandi na menga ya bambuma ya vinu. 12 Meso na yandi kele ndombe mpi mbwaki sambu na vinu, mpi meno na yandi kele mpembe sambu na miliki.1 13 “Zebuloni l ta zingaka na lweka ya nzadi-mungwa, na lweka ya masa kisika bo ke kangakam bamaswa, mpi ndilu na yandi ya kele ntama ta vanda na ndambu ya Sidoni. n 14 “Isakare o kele mpunda ya kele ti mikwa ya ngolo, yina me lala na kati-kati ya basaki zole ya bakiti ya mpunda. 15 Yandi 49:10 1 Yo ke tendula “Muntu Yina Yo Kele ya Yandi; Muntu Yina Kele Munkwa na Yo.” 49:12 1To “mabele.”
123 ta mona nde kisika na yandi ya kupema kele mbote mpi nde insi kele kitoko. Yandi ta kulumusa dipeka na yandi sambu na kunata kizitu mpi bo ta sadisa yandi kisalu ya ngolo. 16 “Dani a ta sambisa bantu na yandi, bonso dikanda mosi ya Izraele. b 17 Bika Dani kuvanda nioka na lweka ya nzila, nioka ya bibongo na lweka ya nzila, yina ke tatika bisingini ya bampunda na mpila nde muntu yina ke tambusa yo kubwa kinima-nima. c 18 Mono ta vingila luguluku na nge, O Yehowa. 19 “Kansi Gadi, d kimvuka ya miyibi ta nwanisa yandi, ata mpidina yandi ta nwanisa bo na bisingini na bo. e 20 “Mampa1 ya Asere f ta vanda mingi,2 mpi yandi ta pesa ntotila madia ya me fwana. g 21 “Naftali h kele mbambi ya nda. Yandi ke tuba bangogo ya kitoko. i 22 “Yozefi j kele lutangu ya nti ya ke butaka bambuma, nti ya ke butaka bambuma pene-pene ya nto ya masa, yina balutangu na yo ke lutaka na zulu ya kibaka. 23 Kansi bantu ya ke sadilaka munduki ya tolo-tolo landaka kunwanisa yandi mpi kulosa yandi batolo-tolo mpi bo bumbilaka yandi kimbeni. k 24 Ata mpidina, munduki na yandi ya tolo-tolo bikalaka na kisika na yo, l mpi maboko na yandi vandaka kaka ngolo mpi yo vandaka kunikana kukonda mpasi.m Yo katukaka na maboko ya muntu ya ngolo ya Yakobi, yo katukaka na ngungudi, ditadi ya Izraele. 25 Yandi1 me katuka na Nzambi ya tata na nge, yandi ta sadisa nge, mpi yandi kele ti Nkwa-Ngolo Yonso, mpi yandi ta sakumuna nge ti balu49:20 1To “Madia.” 2Na kisina, “mafutamafuta.” 49:25 1Disongidila, Yozefi.
KUYANTIKA 49:16-33 KAPU 49 a Kul 33:22 b Baz 13:2, 24 Baz 15:20
c Baz 14:19 Baz 15:15
d Kul 33:20 e Yoz 13:8 f Kul 33:24 g 1Bn 4:7, 16 h Kul 33:23 i Mat 4:13, 15 j Kul 33:13-17 k Kuy 37:5, 8 Kuy 40:15
l Kuy 50:20 m Yoz 1:1, 6 Baz 11:32
Ndonga ya 2 a Kul 33:13 b Yoz 17:14 c Kul 33:16 d Kul 33:12 e Baz 20:15, 16 1Sa 9:16
f Est 2:5 Est 8:7
g Ebr 11:21 h Kuy 35:29 Kuy 49:33
i Kuy 23:17, 18 j Kuy 23:2, 19 Kuy 25:9, 10
k Kuy 35:29 l Kuy 23:17, 18 m Bis 7:15
sakumunu ya me katuka na zulu, ti balusakumunu ya masa ya kele na nsi, a ti balusakumunu ya mabele mpi ya divumu. 26 Balusakumunu ya tata na nge ta luta balusakumunu ya bangumba ya kukonda nsuka, yo ta luta bima ya kitoko ya bangumba ya fioti yina ke zingaka mingi.b Yo ta landa kuvanda na ntu ya Yozefi, na mukwa ya ntu ya muntu yina bo kabisaka ti bampangi na yandi. c 27 “Benyamini d ta landa kupasula bonso kibulu. e Na suka yandi ta dia mbisi, mpi na nkokila yandi ta kabisa bima ya yandi me botula.” f 28 Bantu yai yonso kele makanda 12 ya Izraele, mpi yai mambu yina tata na bo tubilaka bo ntangu yandi vandaka kusakumuna bo. Yandi pesaka konso muntu lusakumunu ya me fwana na yandi. g 29 Na nima, yandi pesaka bo bantuma yai: “Bo ke vukisa mono ti bantu na mono.1h Beno zika mono ti batata na mono na dibulu yina kele na kilanga ya Efroni muntu ya Heti, i 30 na dibulu yina kele na kilanga ya Makpela na ntwala ya Mamre na insi ya Kanana, kilanga yina Abrahami sumbaka na Efroni muntu ya Heti sambu yo vanda maziamu. 31 Bo zikaka Abrahami ti nkento na yandi Sara j kuna. Bo zikaka Izaki k ti nkento na yandi Rebeka kuna, mpi mono zikaka Lea kuna. 32 Kilanga mpi dibulu yina kele na kati na yo, bo sumbaka yo na bantu ya Heti.” l 33 Mpidina Yakobi manisaka kupesa bana na yandi bantuma yina. Na nima yandi vutulaka makulu na yandi na mbeto mpi basisaka mpema na yandi ya nsuka, ebuna bo vukisaka yandi ti bantu na yandi.1m 49:29, 33 1 Yai mutindu ya kifwani ya kutubila lufwa.
KUYANTIKA 50:1-17
50
Ebuna Yozefi kudilosaka na zulu ya tata na yandi, a dilaka yandi, mpi pesaka yandi beze. 2 Na nima, Yozefi songaka bansadi na yandi, minganga, na kutula tata na yandi nkisi sambu yandi pola ve.b Yo yina minganga tulaka Izraele nkisi sambu yandi pola ve, 3 mpi bo salaka bilumbu 40 ya mvimba sambu na yandi, sambu yai nsungi ya mvimba yina bo ke salaka sambu na kutula mvumbi nkisi sambu mvumbi kupola ve, mpi bantu ya Ezipte landaka kudila yandi bilumbu 70. 4 Ntangu bilumbu ya kudila yandi manaka, Yozefi tubilaka bansadi ya nzo1 ya Farao nde: “Kana beno me ndima mono, beno pesa Farao nsangu yai: 5 ‘Tata na mono songaka mono na kuzenga kieleka c nde: “Mono ke fwa. d Nge fwete zika mono na maziamu na mono, e yina mono timunaka na insi ya Kanana.” f Pardo, pesa mono nzila ya kutombuka mpi kuzika tata na mono, na nima mono ta vutuka.’” 6 Farao vutulaka nde: “Kwenda mpi zika tata na nge kaka mutindu yandi songaka nge na kuzenga kieleka.” g 7 Yo yina, Yozefi tombukaka sambu na kuzika tata na yandi, mpi bansadi yonso ya Farao kwendaka ti yandi, bankuluntu h ya nzo na yandi mpi bankuluntu yonso ya insi ya Ezipte, 8 bantu yonso ya nzo ya Yozefi, bampangi na yandi, mpi bantu ya nzo ya tata na yandi. i Kaka bana na bo ya fioti, mameme na bo mpi bangombe na bo mpamba bikalaka na insi ya Goshene. 9 Bapusu-pusu j mpi bantu yina ke tambusaka bampunda tombukaka mpi ti yandi, mpi camp na bo vandaka ti bantu mi50:4 1 To “bantu ya nzo.”
124 KAPU 50 a Kuy 46:4
b Kuy 50:26
c Kuy 47:29-31
d Kuy 48:21
e Kuy 46:4 Kuy 47:29
f Kuy 23:17, 18 Kuy 49:29, 30
g Kuy 47:31
h Nk 105:21, 22
i Kuy 46:27
j Kuy 41:43 Kuy 46:29
Ndonga ya 2 a Kuy 47:29
b Kuy 23:17, 18 Kuy 25:9, 10 Kuy 35:27 Kuy 49:29, 30
c Kuy 37:18, 28 Kuy 42:21 Nk 105:17
ngi kibeni. 10 Ebuna bo kumaka na Atadi na kisika ya bo ke tutaka bambuma sambu na kukatula yo bampusu, yina kele pene-pene ya Yordani, mpi kuna bo dilaka mingi kibeni mpi ngolo kibeni; yandi landaka kudila tata na yandi bilumbu nsambwadi. 11 Bantu ya insi yina, bantu ya Kanana, monaka bo bo ke dila na Atadi na kisika ya bo ke tutaka bambuma sambu na kukatula yo bampusu, mpi bo tubaka nde: “Yai mafwa ya nene kibeni sambu na bantu ya Ezipte!” Yo yina bo pesaka yo zina Abelemisrayimi,1 yina kele na ntoto ya Yordani. 12 Ebuna bana na yandi salaka mambu sambu na yandi kaka mutindu yandi songaka bo. a 13 Bana na yandi nataka yandi na insi ya Kanana mpi bo zikaka yandi na dibulu yina kele na kilanga ya Makpela, kilanga yina kele na ntwala ya Mamre yina Abrahami sumbaka na Efroni muntu ya Heti sambu yo vanda maziamu. b 14 Na nima ya kuzika tata na yandi, Yozefi vutukaka na Ezipte ti bampangi na yandi mpi bantu yonso yina kwendaka ti yandi sambu na kuzika tata na yandi. 15 Ntangu bampangi ya Yozefi monaka nde tata na bo me fwa, bo tubaka nde: “Yo lenda vanda nde Yozefi me bumbila beto kimbeni na ntima mpi yandi ta vutudila beto mambi yonso yina beto salaka yandi.” c 16 Yo yina bo tindilaka Yozefi nsangu yai: “Tata na nge pesaka nsiku yai na ntwala ya lufwa na yandi: 17 ‘Beno ta tubila Yozefi nde: “Pardo, mono ke bondila nge na kulolula mbi ya bampangi na nge mpi disumu yina bo sa50:11 1 Yo ke tendula “Mafwa ya bantu ya Ezipte.”
125
KUYANTIKA 50:18 – KUBASIKA Mambu Yina Ke na Kati
laka ntangu bo natilaka nge mpasi ya mutindu yai.”’ Pardo, lolula ntangu yai mbi ya bansadi ya Nzambi ya tata na nge.” Ebuna Yozefi dilaka ntangu bo tubilaka yandi mambu yina. 18 Na nima, bampangi na yandi mpi kwisaka, bo fukamaka luse na ntoto na ntwala na yandi, mpi bo tubaka nde: “Beto me kuma bampika na nge!” a 19 Yozefi tubilaka bo nde: “Beno wa boma ve. Keti mono kele na kisika ya Nzambi? 20 Ata beno kanaka kusala mono mbi, b Nzambi vandaka ti lukanu ya kukumisa yo diambu ya mbote mpi ya kutanina bantu mingi na luzingu, mutindu yandi ke sala yo bubu yai. c 21 Ntangu yai, beno wa boma ve. Mono ta landa kupesa beno mpi bana na beno ya fioti madia.” d Na mutindu yina, yandi lembikaka bo mpi tubilaka bo na mutindu ya ke bwisa ntima. 22 Yozefi landaka kuzinga na Ezipte, yandi ti bantu ya nzo ya
KAPU 50 a Kuy 37:7, 9
b Kuy 37:18
c Kuy 45:5 Nk 105:17
d Kuy 47:12
Ndonga ya 2 a 1Bs 7:20 b Yoz 17:1 1Bs 7:14
c Kub 4:31
d Kuy 12:7 Kuy 17:8 Kuy 26:3 Kuy 28:13
e Kub 13:19 Yoz 24:32 Ebr 11:22
f Kuy 50:2
tata na yandi, mpi Yozefi zingaka bamvula 110. 23 Yozefi monaka ndonga ya tatu ya bana ya Efrayimi, a mpi bana ya Makire, b mwana ya Manase. Bo butukaka na mabolongo ya Yozefi.1 24 Nsukansuka, Yozefi tubilaka bampangi na yandi nde: “Mono ke fwa, kansi ntembe kele ve nde Nzambi ta tudila beno dikebi, c mpi yandi ta basisa beno kibeni na insi yai mpi ta nata beno na insi yina yandi zengaka kieleka na Abrahami, na Izaki, mpi na Yakobi.” d 25 Yo yina Yozefi songaka bana ya Izraele na kuzenga kieleka nde: “Kukonda ntembe, Nzambi ta tudila beno dikebi. Beno fwete katula mikwa na mono na kisika yai.” e 26 Yozefi fwaka ti bamvula 110, mpi bo tulaka yandi nkisi sambu yandi pola ve, f ebuna bo tulaka yandi na sanduku na Ezipte. 50:23 1 Disongidila, yandi bakaka bo bonso bana na yandi mpi zolaka bo mingi.
KU BAS I KA M A M B U Y I N A K E N A K AT I
1
Bantu ya Izraele me kuma mingi na Ezipte (1-7) Farao ke niokula bantu ya Izraele (8-14) Bankento yina vandaka kubutisa ya vandaka kuwa Nzambi boma me gulusa luzingu ya bantu (15-22)
2 Lubutuku ya Moize (1-4) Mwana ya Farao ya nkento me baka Moize (5-10) Moize me tina na Madiani mpi me kwela Sipora (11-22) Nzambi me wa kudila ya bantu ya Izraele (23-25)
3 Moize ti mwa-nti ya bansende ya ke pela tiya (1-12) Yehowa me tendula zina na yandi (13-15) Yehowa me pesa Moize bantuma (16-22) 4 Bimangu tatu yina Moize fwete sala (1-9) Moize me kudimona nde yandi me fwana ve (10-17) Moize me vutuka na Ezipte (18-26) Moize me kutana diaka ti Aroni (27-31) 5 Moize ti Aroni na ntwala ya Farao (1-5) Bampasi me kuma mingi (6-18)
KUBASIKA Mambu Yina Ke na Kati Bantu ya Izraele me pesa Moize ti Aroni foti (19-23) 6 Nzambi me vutukila lusilu ya kukatula Izraele na kimpika (1-13) Zina ya Yehowa me zabana mpenza ve (2, 3) Dikanda ya Moize ti ya Aroni (14-27) Moize fwete kwenda diaka na ntwala ya Farao (28-30) 7 Yehowa me pesa Moize kikesa (1-7) Nti ya Aroni me kuma nioka ya nene (8-13) Mpasi ya 1: masa me kuma menga (14-25) 8 Mpasi ya 2: makototo (1-15) Mpasi ya 3: bambembele (16-19) Mpasi ya 4: biningi-ningi (20-32) Biningi-ningi ta vanda ve na Goshene (22, 23) 9 Mpasi ya 5: lufwa ya bitwisi (1-7) Mpasi ya 6: bivimbu na nitu ya bantu mpi ya bambisi (8-12) Mpasi ya 7: mvula ya matadi (13-35) Farao ta mona ngolo ya Nzambi (16) Bantu ta zabisa zina ya Yehowa (16) 10 Mpasi ya 8: bampasu (1-20) Mpasi ya 9: mpimpa (21-29) 11
Nzambi me zabisa mpasi ya kumi (1-10) Bantu ya Izraele ta lomba makabu (2)
12 Luyantiku ya Paki (1-28) Kumwanga menga na makunzi yonso zole ya kielo (7) Mpasi ya 10: lufwa ya bana ya ntete (29-32) Izraele me yantika Kubasika (33-42) Nsuka ya bamvula 430 (40, 41) Bantuma sambu na kudia Paki (43-51) 13 Konso mwana ya ntete ya bakala kele ya Yehowa (1, 2) Nkinsi ya Mampa ya Kukonda Levire (3-10) Bo ta pesa Nzambi konso mwana ya ntete ya bakala (11-16) Nzambi me nata Izraele na nzila ya Nzadi-Mungwa ya Mbwaki (17-20) Dikunzi ya dituti mpi ya tiya (21, 22) 14 Izraele me kuma na nzadi-mungwa (1-4) Farao me landa Izraele (5-14)
126 Izraele me sabuka Nzadi-Mungwa ya Mbwaki (15-25) Bantu ya Ezipte me dinda na nzadi-mungwa (26-28) Izraele me tula lukwikilu na Yehowa (29-31) 15 Moize ti Izraele me yimba nkunga ya kununga (1-19) Miriami me pesa mvutu na nkunga (20, 21) Masa ya ndudi me kuma mbote (22-27) 16 Bantu me bokuta sambu na madia (1-3) Yehowa me wa mabokuta ya bantu (4-12) Nzambi me pesa bandeke yina vandaka bonso bangwadi, mpi me pesa mana (13-21) Mana vandaka ve na Kisabatu (22-30) Bo me bumba mana sambu bantu kuyibuka yo (31-36) 17 Bantu me bokuta na Orebi sambu masa kele ve (1-4) Masa me basika na ditadi (5-7) Bantu ya Amaleki me nwanisa Izraele, kansi bo me bela (8-16) 18 Yetro mpi Sipora me kwisa (1-12) Ndongisila ya Yetro ya kutula bazuzi (13-27) 19 Na Ngumba ya Sinai (1-25) Izraele ta kuma kimfumu ya banganga-nzambi (5, 6) Moize me santisa bantu sambu na kukutana ti Nzambi (14, 15) 20 Bansiku Kumi (1-17) Mambu ya kuyituka me pesa bantu ya Izraele boma (18-21) Bantuma ya ke tadila lusambu (22-26) 21 Bankanu sambu na Izraele (1-36) Sambu na bampika yina kele Baebreo (2-11) Sambu na muntu yina me bula nkweno (12-27) Sambu na bambisi (28-36) 22 Bankanu sambu na Izraele (1-31) Sambu na muyibi (1-4) Sambu na bilanga ya muntu ya nkaka yina bo me bebisa (5, 6) Sambu na kufuta bima, mpi kuvanda munkwa-bima (7-15)
127
23
24
25
26
27
28
29
30
31
Sambu na bakala yina me pukumuna nkento (16, 17) Sambu na lusambu mpi kusambisa mambu ya luzingu na lunungu (18-31) Bankanu sambu na Izraele (1-19) Sambu na masonga mpi bikalulu ya mbote (1-9) Sambu na bisabatu mpi bankinsi (10-19) Wanzio me twadisa Izraele (20-26) Kubaka insi, mpi kutula bandilu (27-33) Bantu me ndima na kuzitisa kuwakana (1-11) Moize na Ngumba ya Sinai (12-18) Makabu sambu na nzo-tenta (1-9) Sanduku (10-22) Mesa (23-30) Kima ya kutudila minda (31-40) Nzo-tenta (1-37) Bilele ya tenta (1-14) Makunzi mpi mabulu (15-30) Barido (31-37) Mesa-kimenga ya dikabu ya kuyoka (1-8) Kibansala (9-19) Mafuta sambu na kima ya kutudila minda (20, 21) Bilele ya banganga-nzambi (1-5) Efodi (6-14) Lele ya ntulu (15-30) Urimi mpi Tumimi (30) Kazaka ya kukonda maboko (31-35) Tirbani ti kinzanza ya wolo (36-39) Bilele ya nkaka ya banganga-nzambi (40-43) Kutula banganga-nzambi na kisalu (1-37) Makabu ya kupesa konso kilumbu (38-46) Mesa-kimenga ya ndumbu (1-10) Kusonikisa bazina mpi mbongo sambu na kufika masumu (11-16) Dilonga ya nene ya kwivre sambu na kuyobidila (17-21) Mutindu ya kuswaswana ya kuvukisa mafuta ya bo ke tulaka muntu (22-33) Mutindu ya kusala ndumbu ya santu (34-38) Bantu ya bisalu ya maboko me fuluka ti mpeve ya Nzambi (1-11)
KUBASIKA Mambu Yina Ke na Kati Kisabatu, kidimbu na kati ya Nzambi ti Izraele (12-17) Matadi zole (18) 32 Bantu me sambila kiteki ya wolo ya mwana-ngombe ya bakala (1-35) Moize me wa nkunga mosi ya kuyituka (17, 18) Moize me panza matadi yina bo sonikaka nsiku (19) Balevi me bikala ya kwikama na Yehowa (26-29) 33 Nsangu ya Nzambi sambu na kunganina bantu (1-6) Tenta ya lukutakanu na nganda ya camp (7-11) Moize me lomba na kumona nkembo ya Yehowa (12-23) 34 Bo me sala matadi ya mpa (1-4) Moize me mona nkembo ya Yehowa (5-9) Nzambi me vutukila mambu ya me tala kuwakana (10-28) Luse ya Moize ke sema (29-35) 35 Bantuma sambu na Kisabatu (1-3) Makabu sambu na nzo-tenta (4-29) Besalele mpi Oholiabi me fuluka ti mpeve (30-35) 36 Bantu me pesa makabu mingi kuluta (1-7) Kisalu ya kutunga nzo-tenta (8-38) 37 Bo me sala Sanduku (1-9) Mesa (10-16) Kima ya kutudila minda (17-24) Mesa-kimenga ya ndumbu (25-29) 38 Mesa-kimenga ya dikabu ya kuyoka (1-7) Dilonga ya nene ya kwivre (8) Kibansala (9-20) Lisiti ya bima ya nzo-tenta (21-31) 39 Kutunga bilele ya banganga-nzambi (1) Efodi (2-7) Lele ya ntulu (8-21) Kazaka ya kukonda maboko (22-26) Bilele ya nkaka ya banganga-nzambi (27-29) Kinzanza ya wolo (30, 31) Moize me tala nzo-tenta mbote-mbote (32-43) 40 Kutedimisa nzo-tenta (1-33) Nkembo ya Yehowa me fuluka na nzo-tenta (34-38)
KUBASIKA 1:1-22
1
Yai kele bazina ya bana ya Izraele yina kotaka na Ezipte ti Yakobi, konso muntu yina kwisaka ti bantu ya nzo na yandi: a 2 Rubeni, Simeoni, Levi, mpi Yuda; b 3 Isakare, Zebuloni, mpi Benyamini; 4 Dani mpi Naftali; Gadi mpi Asere. c 5 Bantu1 yonso yina Yakobi butaka2 vandaka bantu3 70, kansi Yozefi vandaka tuka ntama na Ezipte. d 6 Nsuka-nsuka Yozefi fwaka; e bampangi na yandi yonso ti ndonga yina yonso ya bantu mpi fwaka. 7 Bantu ya Izraele1 butaka mingi mpi yantikaka kukuma mingi kibeni, mpi bo landaka kukuma mingi mpi ngolo mingi na kiteso ya kuyituka, na mpila nde bo fulukaka na insi yina. f 8 Na nima, ntotila mosi ya mpa kumaka kuyala Ezipte; yandi zabaka ve Yozefi. 9 Ebuna yandi tubilaka bantu na yandi nde: “Bantu ya Izraele kele mingi kibeni mpi ngolo mingi kuluta beto. g 10 Bika beto sadila bo mambu na mayele. Kana ve, bo ta kuma kaka mingi, ebuna kana bitumba kubasika, bo ta vukana ti bambeni na beto ebuna bo ta nwanisa beto mpi bo ta tina insi.” 11 Yo yina bo tudilaka bo bamfumu yina vandaka kupesa bo bisalu ya ngolo1 sambu na kuniokula bo na kisalu ya mpasi, h ebuna bo tungaka bambanza ya kubumbila bima sambu na Farao, disongidila, Pitomi ti Ramsesi. i 12 Kansi ata bo vandaka kuniokula bo, bo vandaka kukuma kaka mingi mpi vandaka kaka kupanzana na mpila nde bantu ya Ezipte waka boma ya ngolo sambu na bantu ya Izraele. j 13 Yo yina, bantu ya Ezipte sadisaka bantu ya Izraele kisalu ya ki1:5 1 To “Mioyo.” 2 Na kisina, “yina basikaka na mbendi ya Yakobi.” 3 To “mioyo.” 1:7 1 Na kisina, “Bana ya Izraele.” 1:11 1 To “bamfumu ya kisalu.”
128 KAPU 1 a Kuy 46:8
b 1Bs 2:3, 4
c Kuy 46:17
d Kuy 46:26 Kul 10:22 Bis 7:14
e Kuy 50:26
f Kuy 46:3 Kul 26:5 Bis 7:17-19
g Nk 105:24, 25
h Kuy 15:13 Kub 3:7 Kut 20:15 Kul 26:6
i Kuy 47:11
j Kub 1:7 Nk 105:24, 25
Ndonga ya 2 a Kub 2:23 Bis 7:6
b Lev 26:13
c Eze 16:4
d Kuy 9:5, 6
mpika ya ngolo. a 14 Bo kumisaka luzingu na bo ndudi na kisalu ya mpasi, ntangu bo vandaka kulamba poto-poto ya ntoto ya tuma ti kusala babriki, mpi bisalu ya kimpika ya mitindu yonso na bilanga. Ya kieleka, bo sadisaka bo bisalu ya ngolo na mutindu ya nku na kimpikab ya mitindu yonso. 15 Na nima, ntotila ya Ezipte tubilaka bankento ya Baebreo yina vandaka kubutisa, bazina na bo Shifra ti Pua, 16 mpi yandi songaka bo nde: “Ntangu beno ke butisac bankento ya Baebreo mpi beno mona bo na zulu ya kazune ya kubutila, beno fwete fwa mwana yina kana yandi kele mwana ya bakala; kansi kana yandi kele mwana ya nkento, yandi fwete zinga.” 17 Kansi, bankento yina vandaka kubutisa waka Nzambi ya kieleka boma, mpi bo salaka ve mambu yina ntotila ya Ezipte songaka bo. Kansi, bo vandaka kubikisa bana ya babakala na luzingu. d 18 Na nima, ntotila ya Ezipte bingaka bankento yina vandaka kubutisa mpi tubilaka bo nde: “Sambu na nki beno me bikisa bana ya babakala na luzingu?” 19 Bankento yina vandaka kubutisa tubilaka Farao nde: “Bankento ya Baebreo kele ve bonso bankento ya Ezipte. Bo kele ngolo mpi bo ke butaka dezia na ntwala nde nkento yina ke butisaka kukota kisika bo kele.” 20 Yo yina Nzambi sadilaka bankento yina vandaka kubutisa mambu ya mbote, ebuna bantu landaka kukuma mingi mpi ngolo mingi kibeni. 21 Mpi sambu bankento yina vandaka kubutisa waka Nzambi ya kieleka boma, yandi pesaka bo mabuta na nima. 22 Nsuka-nsuka, Farao songaka bantu na yandi yonso nde: “Beno fwete losa
129 na Nzadi ya Nile konso mwanabakala ya Baebreo yina me katuka kubutuka, kansi beno fwete bikisa konso mwana ya nkento na luzingu.” a Na ntangu yina, bakala mosi ya nzo ya Levi kwelaka mwana-nkento mosi ya Levi.b 2 Nkento yina bakaka divumu mpi butaka mwana-bakala. Ntangu nkento yina monaka nde mwana yina vandaka kitoko mingi, yandi bumbaka yandi bangonda tatu. c 3 Ntangu yandi monaka diaka ve mpila ya kubumba yandi,d yandi bakaka kitunga1 mosi ya papirusi, pakulaka yo gudro ti bidi, tulaka mwana na kati na yo, mpi tululaka yo na kati ya balukengi na lweka ya Nzadi ya Nile. 4 Kansi mpangi na yandi ya nkento e telamaka mwa-ntama sambu na kutala mambu yina zolaka kukumina yandi. 5 Ntangu mwana ya Farao kulumukaka na Nile sambu na kuyobila, bansadi na yandi ya bankento vandaka kutambula na lweka ya Nile. Yandi monaka kitunga na kati-kati ya balukengi. Na mbala mosi, yandi tindaka mpika na yandi ya nkento na kubaka yo. f 6 Ntangu yandi kangulaka yo, yandi monaka mwana yina, mpi mwana yango ya bakala vandaka kudila. Yandi wilaka yandi mawa, kansi yandi tubaka nde: “Mwana yai kele mwana ya Baebreo.” 7 Ebuna mpangi-nkento ya mwana yina tubilaka mwana ya Farao nde: “Keti nge ke zola nde mono kwenda kubinga ndesi mosi ya nkento na kati ya Baebreo sambu na kunwisila nge mwana yai?” 8 Mwana ya Farao tubilaka yandi nde: “Kwenda!” Na mbala mosi leke yina ya nkento kwendaka mpi bingaka mama ya mwana yina. g 9 Ebuna mwanankento ya Farao tubilaka yandi
2
2:3 1 To “maswa; kesi.”
KUBASIKA 2:1-16 KAPU 1 a Bis 7:18, 19
KAPU 2 b Kub 6:20 Kut 26:59
c Bis 7:20 Ebr 11:23
d Bis 7:18, 19
e Kub 15:20 1Bs 6:3 Mik 6:4
f Bis 7:21
g Kub 6:20
Ndonga ya 2 a Ebr 11:24, 25
b Bis 7:21
c Kub 1:11 Kub 3:7 Bis 7:23
d Bis 7:24
e Bis 7:26
f Bis 7:27, 28
g Kuy 25:1, 2 Kub 3:1 Kub 4:19
h Kub 18:12
nde: “Nata mwana yai mpi nwisila mono yandi, ebuna mono ta futa nge.” Yo yina nkento yina bakaka mwana mpi nwisaka yandi. 10 Ntangu mwana yelaka, yandi nataka yandi na mwana ya Farao, ebuna mwana yina kumaka mwana na yandi.a Yandi pesaka yandi zina Moize1 mpi tubaka nde: “Yo kele sambu mono basisaka yandi na masa.” b 11 Na bilumbu yina, ntangu Moize kumaka mbuta,1 yandi basikaka mpi kwendaka na bampangi na yandi sambu na kutala bizitu yina bo vandaka kunata, c ebuna yandi monaka muntu mosi ya Ezipte ke bula mpangi na yandi Mu-Ebreo. 12 Yandi talaka ndambu na ndambu, ebuna sambu yandi monaka ata muntu mosi ve, yandi fwaka muntu yina ya Ezipte mpi bumbaka yandi na zelo. d 13 Kansi yandi basikaka na kilumbu yina landaka, mpi Baebreo zole vandaka kunwana. Ebuna yandi tubilaka muntu yina vandaka na kifu nde: “Sambu na nki nge ke bula mpangi na nge?” e 14 Yandi tubaka nde: “Nani me tula nge mfumu mpi zuzi na beto? Keti nge ke kana kufwa mono mutindu nge fwaka muntu ya Ezipte?” f Ebuna Moize waka boma mpi tubaka nde: “Ya kieleka diambu yina me zabana!” 15 Na nima Farao waka diambu yina, mpi yandi sosaka kufwa Moize; kansi Moize tinaka Farao mpi kwendaka kuzinga na insi ya Madiani, g mpi yandi vandaka pene-pene ya dibulu mosi ya masa. 16 Nganganzambi ya Madiani h vandaka ti bana-bankento nsambwadi, ebuna bo kwisaka sambu na kubaka masa mpi kufulusa yo na bisika 2:10 1 Yo ke tendula “Ya Bo Me Basisa,” disongidila, ya bo me basisa na masa. 2:11 1 To “ntangu Moize vandaka kukuma ngolo.”
KUBASIKA 2:17–3:8 yina bambisi vandaka kunwa masa sambu bitwisi ya tata na bo kunwa. 17 Kansi mutindu vandaka kikalulu ya bangungudi, bo kwisaka mpi kulaka banabankento yina. Yo yina Moize telamaka mpi sadisaka1 bankento yina ebuna yandi pesaka bitwisi na bo masa. 18 Ntangu bo vutukaka na tata na bo Rewele,1a yandi tubaka nde: “Inki mutindu beno me vutuka nswalu bubu yai?” 19 Bo vutulaka nde: “Muntu mosi ya Ezipte b me gulusa beto na maboko ya bangungudi, nkutu yandi me bakila beto masa mpi me pesa bitwisi masa.” 20 Yandi tubilaka bana na yandi ya bankento nde: “Kansi yandi kele na wapi? Sambu na nki beno me bikisa muntu yina? Beno binga yandi, sambu yandi dia ti beto.” 21 Na nima, Moize ndimaka na kuzinga ti bakala yina, ebuna bakala yina pesaka Sipora c mwana na yandi ya nkento na Moize sambu yandi kuma nkento na yandi. 22 Na nima Sipora butaka mwana-bakala mpi Moize pesaka yandi zina Gershomi,1d sambu yandi tubaka nde: “Mono me kuma munzenza na insi mosi ya nzenza.” e 23 Ntangu mingi1 na nima, ntotila ya Ezipte fwaka, f kansi bantu ya Izraele landaka kudila sambu na kimpika mpi kudila-dila, ebuna kudila na bo sambu na kulomba lusadisu sambu na kimpika landaka kutombuka na Nzambi ya kieleka. g 24 Nsuka-nsuka, Nzambi waka kudila na bo, h mpi Nzambi yibukaka kuwakana yina yandi salaka ti Abrahami, Izaki, mpi Yakobi. i 25 Ebuna Nzambi talaka bantu ya Izraele; mpi Nzambi tudilaka bo dikebi. 2:17 1 To “nwaninaka.” 2:18 1 Disongidila, Yetro. 2:22 1 Yo ke tendula “Munzenza Kuna.” 2:23 1 Na kisina, “Bilumbu mingi.”
KAPU 2 a Kub 4:18 Kub 18:1 Kut 10:29
b Bis 7:22 c Kub 18:2-4 Kut 12:1
d 1Bs 23:15 e Bis 7:29 f Kub 7:7 Bis 7:30
g Kub 3:7 1Bn 8:51
h Bis 7:34 i Kuy 15:13, 14 Kub 6:5 Kut 20:15, 16
Ndonga ya 2 KAPU 3 a Kub 2:16 Kub 18:1
b Kub 24:12, 13 1Bn 19:8, 9
c Bis 7:30-34 d Kuy 17:1, 7 e Kuy 26:24 f Kuy 28:13 Kuy 32:9 Mat 22:32 Bis 7:32
g Kub 1:11 Yez 63:9 Bis 7:34
h Kub 12:51 i Kut 13:26, 27 Kul 27:3
3
130
Moize kumaka ngungudi ya bitwisi ya bokilo na yandi Yetro, a nganga-nzambi ya Madiani. Ntangu yandi vandaka kunata bitwisi na ndambu ya westi ya ntoto-makanga, nsukansuka yandi kumaka na ngumba ya Nzambi ya kieleka, na Orebi. b 2 Ebuna wanzio ya Yehowa monanaka na yandi na ludimi ya tiya na kati-kati ya mwa-nti ya bansende. c Ntangu yandi landaka kutala, yandi monaka nde mwa-nti yina ya bansende ke pela tiya, kansi yo ke zika ve. 3 Yo yina Moize tubaka nde: “Mono ta pusana sambu na kutala diambu yai ya kuyituka sambu na kumona sambu na nki mwa-nti yai ya bansende ke zika ve.” 4 Ntangu Yehowa monaka nde yandi pusanaka sambu na kutala, Nzambi bingaka yandi katuka na mwanti yina ya bansende mpi tubaka nde: “Moize! Moize!” ebuna yandi tubaka nde: “Mono yandi yai.” 5 Yandi tubaka nde: “Kupusana diaka ve. Katula basandale na nge, sambu kisika yina nge me telama kele ntoto ya santu.” 6 Yandi tubaka diaka nde: “Mono kele Nzambi ya tata na nge, Nzambi ya Abrahami, d Nzambi ya Izaki, e mpi Nzambi ya Yakobi.” f Ebuna Moize bumbaka luse na yandi, sambu yandi waka boma na kutala Nzambi ya kieleka. 7 Yehowa tubaka diaka nde: “Mono me mona kibeni mpasi ya bantu na mono yina kele na Ezipte, mpi mono me wa kudila na bo sambu bamfumu ya kisalu ke pusa bo na kisalu na kingolongolo; mono me zaba mbote bampasi g yina bo ke mona. 8 Mono ta kulumuka sambu na kugulusa bo na maboko ya bantu ya Ezipteh mpi kubasisa bo na insi yina sambu na kunata bo na insi mosi ya mbote mpi ya nene, insi yina miliki1 ti bwiki kele mingi, i teritware 3:8 1 To “mabele.”
131 ya bantu ya Kanana, ya bantu ya Heti, ya bantu ya Amore, ya bantu ya Perizi, ya bantu ya Hivi, mpi ya bantu ya Yebusi. a 9 Tala! Mono me wa bidilu ya bantu ya Izraele, mono me mona mpi mutindu bantu ya Ezipte ke niokula b bo na nku yonso. 10 Ntangu yai kwisa, mono ta tinda nge na Farao mpi nge ta basisa bantu na mono bantu ya Izraele na Ezipte.” c 11 Kansi, Moize tubaka na Nzambi ya kieleka nde: “Mono kele nani sambu mono kwenda na Farao mpi kubasisa bantu ya Izraele na Ezipte?” 12 Ebuna yandi tubaka nde: “Mono ta vanda ti nge, d mpi yai kele kidimbu yina ta songa nge nde mono muntu me tinda nge: Ntangu nge ta basisa bantu na Ezipte, beno ta sadila1 Nzambi ya kieleka na ngumba yai.”e 13 Kansi Moize tubaka na Nzambi ya kieleka nde: “Yindula nde mono kwenda na bantu ya Izraele mpi mono tubila bo nde, ‘Nzambi ya ba-nkaka na beno me tinda mono na beno,’ ebuna bo yula mono nde, ‘Zina na yandi nani?’ f Inki mono fwete tubila bo?” 14 Yo yina Nzambi tubilaka Moize nde: “Mono Ta Kuma Yina Mono Ke Sola1 Kukuma.”2g Mpi yandi yikaka nde: “Nge fwete tubila bantu ya Izraele nde, ‘Mono Ta Kuma me tinda mono na beno.’” h 15 Ebuna Nzambi tubilaka diaka Moize nde: “Nge fwete tubila bantu ya Izraele nde, ‘Yehowa Nzambi ya ba-nkaka na beno, Nzambi ya Abrahami, i Nzambi ya Izaki, j mpi Nzambi ya Yakobi, k me tinda mono na beno.’ Yai kele zina na mono kimakulu, l mpi bandonga ya bantu yonso yina ta kwisa ta yibukaka mono mutindu yina. 16 Ntangu yai kwenda mpi vukisa bankuluntu ya Izraele mpi tu3:12 1 To “sambila.” 3:14 1 To “Zola.” 2 To “Mono Ta Vanda Yina Mono Ta Vanda.” Tala Bangindu ya Ngika A4.
KUBASIKA 3:9-22 KAPU 3 a Kuy 10:15-17 Kub 33:1, 2 Kul 7:1 Yoz 3:10 Neh 9:7, 8
b Kub 1:11 c Nk 105:26, 38 Bis 7:34
d Kul 31:23 Yoz 1:5 Yez 41:10 Bar 8:31 Fil 4:13
e Kub 19:2 Kul 4:11, 12
f Kub 15:3 Nk 96:8 Nk 135:13 Oze 12:5 Yoa 17:26 Bar 10:13
g Yob 23:13 Yez 14:27 Yoa 12:28
h Kub 6:3, 7 Bar 9:17
i Kuy 17:1, 7 j Kuy 26:24 k Kuy 28:13 Mat 22:32
l Nk 135:13
Ndonga ya 2 a Kuy 50:24 Kub 13:19
b Kuy 15:13, 14 Lev 26:13
c Kuy 15:16 d Kub 23:23 e Kut 13:27 Kul 8:7-9
f Kub 4:31 g Kuy 14:13 h Kub 5:3 Kub 10:25, 26
i Kub 5:2 Kub 14:8 Bar 9:17
j Kub 7:3 Kub 12:33 Kul 6:22
k Kub 11:2 Kub 12:35, 36
bila bo nde, ‘Yehowa Nzambi ya ba-nkaka na beno me monana na mono, Nzambi ya Abrahami, ya Izaki, mpi ya Yakobi, mpi yandi me tuba nde: “Mono me tudila benoa kibeni dikebi mpi mono me mona mambu yina bo ke sala beno na Ezipte. 17 Yo yina mono ke tuba nde, mono ta katula beno na bampasi b yina beno ke mona na maboko ya bantu ya Ezipte sambu na kunata beno na insi ya bantu ya Kanana, ya bantu ya Heti, ya bantu ya Amore, c ya bantu ya Perizi, ya bantu ya Hivi, mpi ya bantu ya Yebusi, d na insi yina miliki1 ti bwiki kele mingi.”’ e 18 “Bo ta wa kibeni ndinga na nge, f mpi nge ta kwenda, nge ti bankuluntu ya Izraele, na ntotila ya Ezipte, mpi beno fwete tubila yandi nde: ‘Yehowa Nzambi ya Baebreog me solula ti beto. Pardo, pesa beto nzila ya kusala nzietelo ya bilumbu tatu na ntoto-makanga sambu beto pesa bimenga na Yehowa Nzambi na beto.’ h 19 Kansi mono me zaba mbote nde ntotila ya Ezipte ta pesa beno ve nswa ya kukwenda kana diboko mosi ya ngolo kupusa yandi ve. i 20 Yo yina yo ta lomba nde mono tandula diboko na mono sambu na kupesa Ezipte ndola na nzila ya bisalu na mono yonso ya kuyituka yina mono ta sala na kati na yo, mpi na nima yandi ta bikisa beno, j beno kwenda. 21 Ebuna mono ta sala nde bantu ya Ezipte kundima bantu yai, mpi ntangu beno ta kwenda, beno ta kwenda ve ata fioti maboko-mpamba. k 22 Konso nkento fwete lomba muntu yina ke zingaka penepene na yandi mpi nkento yina ke zingaka na nzo na yandi bima ya arza, ya wolo, mpi bilele, ebuna beno ta lwatisa yo bana na 3:17 1 To “mabele.”
KUBASIKA 4:1-17 beno ya babakala mpi bana na beno ya bankento; mpi beno ta botula bantu ya Ezipte bima.” a Ata mpidina, Moize vutulaka nde: “Kansi yindula nde bo kwikila mono ve mpi bo wa ve ndinga na mono, b sambu bo ta tuba nde, ‘Yehowa monanaka ve na nge.’” 2 Ebuna Yehowa tubilaka yandi nde: “Inki kele na diboko na nge?” Yandi vutulaka nde: “Nti.” 3 Yandi tubaka nde: “Losa yo na ntoto.” Yandi losaka yo na ntoto, ebuna yo kumaka nioka; c mpi Moize tinaka yo. 4 Ebuna Yehowa tubilaka Moize nde: “Tandula diboko na nge mpi simba yo na mukila.” Yandi tandulaka diboko mpi simbaka yo, ebuna yo kumaka nti na diboko na yandi. 5 Ebuna Nzambi tubaka nde: “Yo kele sambu bo ndima nde Yehowa Nzambi ya bankaka na bo, Nzambi ya Abrahami, Nzambi ya Izaki, mpi Nzambi ya Yakobi, d me monana na nge.” e 6 Yehowa tubilaka yandi diaka nde: “Pardo, kotisa diboko na nge na lele na nge.” Yandi kotisaka diboko na yandi na lele na yandi. Ntangu yandi basisaka yo, maladi ya lepre simbaka yandi na diboko mpi yo kumaka mpembe bonso mvula ya mpembe!1f 7 Ebuna yandi tubaka nde: “Vutula diboko na nge na lele na nge.” Yandi vutulaka diboko na yandi na lele na yandi. Ntangu yandi basisaka yo na lele, yo vutukaka bonso nsuni na yandi ya nkaka! 8 Yandi tubaka nde: “Kana bo kwikila nge ve to bo tula ve dikebi na kidimbu ya ntete, bo ta tula kibeni dikebi na kidimbug ya zole. 9 Kansi, ata kana bo ndima ve bidimbu yai zole mpi bo buya kuwa ndinga na nge, nge ta baka ndambu ya masa na Nzadi ya Nile mpi ta
4
4:6 1 To “neige.”
132 KAPU 3 a Kuy 15:13, 14 Kub 12:36
KAPU 4 b Kub 2:13, 14
c Kub 7:9
d Luk 20:37
e Kub 3:16 Kub 4:31
f Kut 12:10
g Bis 7:36
Ndonga ya 2 a Kub 4:30
b Kub 6:12 Kut 12:3 Yer 1:6 Bis 7:22
c Yez 50:4 Mar 13:11
d Kut 26:59
e Kub 4:27
f Kub 4:28
g Yer 1:9
h Kub 7:1, 2
i Kub 8:5 Kub 17:5, 6 Kut 20:11
tiamuna yo na ntoto ya kuyuma, ebuna masa yina nge ta baka na Nile ta kuma menga na ntoto ya kuyuma.” a 10 Ebuna Moize tubaka na Yehowa nde: “Lolula mono, Yehowa, kansi mono kele ve mutubi ya mbote, yo vanda na bilumbu me luta to yantika nge ke tuba na nsadi na nge, sambu mono ke tubaka mbote ve1 mpi ludimi b na mono kele kilo.” 11 Yehowa tubilaka yandi nde: “Nani salaka munoko sambu na muntu, to nani ke kumisaka bo bababa, bifwa-makutu, bantu ya ke monaka mbote, to bifwa-meso? Keti yo kele ve mono Yehowa? 12 Ntangu yai, kwenda mpi mono ta vanda ti nge ntangu nge ta tuba1 mpi mono ta longa nge mambu yina nge fwete tuba.” c 13 Kansi yandi tubaka nde: “Lolula mono, Yehowa, pardo, tinda konso muntu yina nge ke zola kutinda.” 14 Ebuna Yehowa wilaka Moize makasi ya ngolo mpi tubaka nde: “Ebuna mpangi na nge Aroni d Mulevi? Mono me zaba nde yandi lenda tuba mbote kibeni. Yandi kele ntangu yai na nzila, yandi ke kwisa awa sambu na kukutana ti nge. Ntangu yandi ta mona nge, ntima na yandi ta wa kiese. e 15 Yo yina, nge fwete tubila yandi mpi kutula bangogo na munoko na yandi, f ebuna mono ta vanda ti nge mpi ti yandi na ntangu nge ta tuba, g mpi mono ta longa beno mambu ya beno ta sala. 16 Yandi ta tuba na bantu na kisika na nge, mpi yandi ta vanda kinati-ndinga na nge, ebuna nge ta vanda bonso Nzambi na ntwala na yandi.1h 17 Nge ta baka nti yai na diboko na nge mpi ta sala bidimbu ti yo.” i 4:10 1 Na kisina, “ke munoko kilo.” 4:12 1 Na kisina, “ti munoko na nge.” 4:16 1 To “ta monisa Nzambi na ntwala na yandi.”
133 18 Yo yina Moize vutukaka na bokilo na yandi a Yetro mpi tubilaka yandi nde: “Pardo, mono ke zola kukwenda mpi kuvutuka na bampangi na mono yina kele na Ezipte sambu na kutala kana bo kele kaka na luzingu.” Yetro tubilaka Moize nde: “Kwenda na ngemba.” 19 Na nima, Yehowa tubilaka Moize na Madiani nde: “Kwenda, vutuka na Ezipte, sambu bantu yonso yina vandaka kusosa kufwa nge1 me fwa.” b 20 Ebuna Moize bakaka nkento na yandi ti bana na yandi zole ya babakala, matisaka bo na zulu ya mpunda, mpi yandi yantikaka kuvutuka na insi ya Ezipte. Diaka, Moize bakaka nti ya Nzambi ya kieleka na diboko na yandi. 21 Ebuna Yehowa tubilaka Moize nde: “Ntangu nge ta vutuka na Ezipte, sala ngolo na kusala na ntwala ya Farao bimangu yonso yina mono me pesa nge ngolo ya kusala. c Kansi mono ta bika nde ntima na yandi kukuma ngolo, d mpi yandi ta bika ve nde bantu kukwenda. e 22 Nge fwete tubila Farao nde, ‘Yehowa me tuba nde: “Izraele kele mwana na mono ya bakala, mwana na mono ya ntete. f 23 Mono ke tubila nge nde, Bika mwana na mono ya bakala yandi kwenda kusadila mono. Kansi kana nge buya nde yandi kwenda, mono ta fwa mwana na nge ya bakala, mwana na nge ya ntete.”’” g 24 Ntangu yandi vandaka na nzila na kisika ya kulala, Yehowa h kutanaka ti yandi mpi vandaka kusosa kufwai yandi. 25 Nsukansuka Sipora j bakaka ditadi ya sileksi1 mpi yotisaka mwana na yandi mpi salaka nde mpusu ya kibakala ya mwana na yandi kusimba makulu na yandi mpi yandi tubaka nde: “Yo kele sambu nge 4:19 1 To “kusosa moyo na nge.” 4:25 1 To “mbele ya ditadi ya sileksi.”
KUBASIKA 4:18–5:3 KAPU 4 a Kub 2:18, 21 Kub 18:1 Kut 10:29
b Kub 2:15 c Kub 7:9 d Kub 7:3 Kub 8:15 Kub 9:12 Kub 11:10 Bar 9:17, 18
e Kub 7:22 f Kul 7:6 Kul 14:2 Oze 11:1 Bar 9:4
g Kub 12:29 h Kut 22:22 1Bs 21:16
i Kuy 17:14 j Kub 2:16, 21
Ndonga ya 2 a Kub 4:14 b Kub 3:1 Kub 20:18 Kub 24:16
c Kub 4:15 d Kub 4:8 e Kub 3:16 Kub 24:1
f Kub 4:3, 6, 9 g Kub 3:18 h Kuy 50:25 i Kub 1:14 Kub 3:7 Kul 26:6
KAPU 5 j Kub 7:5 Kub 9:15, 16
k 2Bn 18:28, 35 l Kub 3:19 m Kub 3:18
kele bakala na mono ya menga.”1 26 Yo yina Yandi bikaka yandi, yandi kwenda. Na ntangu yina Sipora tubaka nde, “bakala ya menga,” sambu na luyotisu. 27 Na nima Yehowa tubilaka Aroni nde: “Kwenda na ntotomakanga sambu na kukutana ti Moize.” a Yo yina yandi kwendaka mpi kutanaka ti yandi na ngumba ya Nzambi ya kieleka b mpi pesaka yandi mbote ti beze. 28 Ebuna Moize songaka Aroni mambu yonso yina Yehowa muntu yina tindaka yandi c tubaka, mpi bidimbu yonso yina Yandi songaka yandi na kusala. d 29 Na nima, Moize ti Aroni kwendaka mpi vukisaka bankuluntu yonso ya bantu ya Izraele. e 30 Aroni songaka bo mambu yonso yina Yehowa tubilaka Moize, mpi yandi salaka bidimbu f na meso ya bantu. 31 Ebuna bantu kwikilaka. g Ntangu bo waka nde Yehowa tudilaka bantu ya Izraele h dikebi mpi nde yandi monaka mpasi i na bo, bo fukamaka mpi bwaka luse na ntoto. Na nima, Moize ti Aroni kotaka mpi tubilaka Farao nde: “Yehowa Nzambi ya Izraele me tuba nde, ‘Bika bantu na mono bo kwenda sambu bo sadila mono nkinsi na ntoto-makanga.’” 2 Kansi Farao tubaka nde: “Yehowa j kele nani, sambu mono lemfuka na ndinga na yandi mpi kubika Izraele na kukwenda? k Mono me zaba ve Yehowa ata fioti, mpi nkutu mono ta bika ve Izraele na kukwenda.” l 3 Kansi, bo tubaka nde: “Nzambi ya Baebreo me solula ti beto. Pardo, beto ke zola kusala nzietelo ya bilumbu tatu na ntoto-makanga mpi kupesa bimenga na Yehowa Nzambi na beto; m kana ve yandi ta pesa beto maladi to ta fwa beto na mbele
5
4:25 1 Na kisina, “bakala ya menga sambu na mono.”
KUBASIKA 5:4-22 ya bitumba.” 4 Ntotila ya Ezipte vutudilaka bo nde: “Moize mpi Aroni, sambu na nki beno ke katula bantu na kisalu na bo? Beno vutuka na kisalu na beno ya ngolo!”1a 5 Farao tubaka diaka nde: “Beno tala mutindu bantu ya insi me kuma mingi kibeni, ebuna beno ke zola nde bo yambula kisalu na bo ya ngolo.” 6 Kaka na kilumbu yina, Farao songaka bamfumu ya kisalu mpi bakapita na bo nde: 7 “Beno fwete pesa diaka ve bantu matiti sambu na kubula babriki. b Beno bika bo mosi bo kwenda kusosa matiti. 8 Kansi beno fwete lomba bo kaka ntalu ya babriki kiteso mosi ti yina bo vandaka kubula ntete. Beno fiotuna yo ve sambu na bo, sambu bo kele bamolo.1 Yo yina bo ke dila nde, ‘Beto ke zola kukwenda, beto ke zola kupesa bimenga na Nzambi na beto!’ 9 Beno sadisa bo kisalu ngolo kuluta mpi beno landa kupesa bo kisalu mingi mpidina bo ta tula ve dikebi na mambu ya luvunu.” 10 Ebuna bamfumu ya kisalu c mpi bakapita na bo basikaka mpi tubilaka bantu nde: “Yai mambu Farao me tuba, ‘Mono ta pesa beno diaka ve matiti. 11 Beno kwenda kubaka matiti ya kuyuma beno mosi konso kisika yina beno lenda mona yo, kansi bo ta fiotuna ve kisalu na beno ata fioti.’” 12 Yo yina bantu panzanaka na insi ya mvimba ya Ezipte sambu na kulokuta nianga na kisika ya matiti ya kuyuma. 13 Ebuna bamfumu ya kisalu vandaka kutubila bo mbala na mbala nde: “Beno yonso fwete manisa kisalu na beno konso kilumbu, kaka bonso ntangu bo vandaka kupesa beno matiti ya kuyuma.” 14 Diaka bo bula5:4 1 To “na bizitu na beno.” 5:8 1 Na kisina, “bo ke lembisa maboko.”
134 KAPU 5 a Kub 1:11
b Kub 1:14
c Kub 1:11
Ndonga ya 2 a Kub 2:11
b Kub 5:7, 8
c Kub 5:3
d Kub 6:9
kaa bakapita ya bantu ya Izraele, yina bamfumu ya kisalu ya Farao tulaka na zulu na bo. Bo yulaka bo nde: “Sambu na nki beno me lungisa ve ntalu ya babriki yina beno ke bulaka ntete? Yo salamaka mazono mpi bubu.” 15 Yo yina, bakapita ya bantu ya Izraele kotaka mpi bokutilaka Farao nde: “Sambu na nki nge ke sadila bansadi na nge mambu mutindu yai? 16 Bo ke pesa ve bansadi na nge matiti, kansi bo ke tubila beto nde, ‘Beno bula babriki!’ Bo ke bula bansadi na nge, kansi bantu na nge mosi bantu kele na foti.” 17 Kansi yandi tubaka nde: “Beno kele bamolo,1 beno kele bamolo!2b Yo yina beno ke tuba nde: ‘Beto ke zola kukwenda, beto ke zola kupesa bimenga na Yehowa.’ c 18 Ntangu yai, beno kwenda, beno vutuka na kisalu! Bo ta pesa beno ve matiti, kansi beno fwete bula kaka ntalu ya babriki yina beno ke bulaka.” 19 Ebuna bakapita ya bantu ya Izraele monaka nde bo vandaka na mpasi mingi sambu na nsiku yai: “Beno fwete fiotuna ve ata fioti ntalu ya babriki ya beno fwete bula konso kilumbu.” 20 Na nima bo kutanaka ti Moize mpi Aroni, yina telamaka pana sambu na kukutana ti bo ntangu bo vandaka kukatuka na Farao. 21 Na mbala mosi, bo tubilaka bo nde: “Bika nde Yehowa kutala beno mpi kupesa beno ndola, sambu beno me sala nde Farao ti bansadi na yandi kumenga beto,1 mpi beno me tula mbele ya bitumba na maboko na bo sambu bo fwa beto.” d 22 Ebuna Moize balukaka na Yehowa mpi tubaka nde: “Yehowa, sambu na nki nge 5:17 1 Na kisina, “Beno ke lembisa maboko.” 2 Na kisina, “beno ke lembisa maboko.” 5:21 1 To “me sala nde Farao ti bansadi na yandi kuwa beto nsudi ya mbi.”
135 me monisa bantu yai mpasi? Sambu na nki nge me tinda mono? 23 Katuka ntangu mono kotaka na ntwala ya Farao sambu na kutuba na zina na nge, a yandi me sadila bantu yai b mambu ya mbi kuluta, mpi ya kieleka nge me gulusa ve bantu na nge.” c Ebuna Yehowa tubilaka Moize nde: “Ntangu yai nge ta mona mambu yina mono ta sala Farao. d Diboko mosi ya ngolo ta pusa yandi na kubika bo, bo kwenda, mpi diboko mosi ya ngolo ta pusa yandi na kukula bo na insi na yandi.” e 2 Ebuna Nzambi tubilaka Moize nde: “Mono kele Yehowa. 3 Mono vandaka kumonana na Abrahami, na Izaki, mpi na Yakobi bonso Nzambi Nkwa-Ngolo Yonso, f kansi na yina me tala zina na mono Yehowa g mono zabisaka bo yo ve. h 4 Mono salaka mpi kuwakana na mono ti bo sambu na kupesa bo insi ya Kanana, insi yina bo zingaka bonso banzenza. i 5 Ntangu yai, mono me wa kudila ya bantu ya Izraele, yina bantu ya Ezipte me kumisa bampika, mpi mono me yibuka kuwakana na mono. j 6 “Yo yina, tubila bantu ya Izraele nde: ‘Mono kele Yehowa, mpi mono ta katula beno na bizitu ya bantu ya Ezipte mpi ta basisa beno mpi ta gulusa beno na kimpika na bo, k mpi mono ta gulusa beno ti diboko ya ngolo1 mpi ti balusambisu ya nene. l 7 Ebuna mono ta baka beno bonso bantu na mono, mpi mono ta vanda Nzambi na beno, m beno ta zaba kibeni nde mono kele Yehowa Nzambi na beno yina ke katula beno na bizitu ya Ezipte. 8 Mono ta nata beno na insi yina mono zengaka kieleka ti ndefi1
6
6:6 1 Na kisina, “ya kutandula.” 6:8 1 Na kisina, “mono nangulaka diboko na mono.”
KUBASIKA 5:23–6:18 KAPU 5 a Kub 5:1 b Kub 5:6, 9 c Kub 3:8
KAPU 6 d Kub 14:13 e Kub 9:3 Kub 11:1 Kub 12:29, 31
f Kuy 17:1 Kuy 35:10, 11
g Nk 83:18 Luk 11:2 Yoa 12:28 Bis 15:14 Kus 15:3
h Kuy 12:8 Kuy 28:16 Yer 32:20
i Kuy 15:18 Kuy 28:4
j Kuy 17:1, 7 Kub 2:24
k Kul 4:20 l Kul 26:8 1Bs 17:21 Bis 13:17
m Kub 29:45 Kul 7:6 2Sa 7:24 Nk 33:12
Ndonga ya 2 a Kuy 15:18 Kuy 26:3 Kuy 35:12 Kub 32:13
b Kub 20:2 Yez 42:8
c Kub 5:21 d Kub 5:21 Kub 6:9
e Kub 4:10 Bis 7:22
f Kuy 49:3 g Kuy 46:9 h 1Bs 4:24 i Kuy 29:34 j Kuy 46:11 Kut 26:57
k Kut 3:18 l Kut 3:19
na kupesa na Abrahami, na Izaki, mpi na Yakobi; mpi mono ta pesa beno yo sambu yo vanda ya beno. a Mono kele Yehowa.’” b 9 Na nima, Moize pesaka bantu ya Izraele nsangu yai, kansi bo wilaka ve Moize sambu bo lembaka nitu mpi sambu kimpika vandaka ngolo. c 10 Ebuna Yehowa tubilaka Moize nde: 11 “Kota mpi songa Farao, ntotila ya Ezipte, nde yandi fwete bika bantu ya Izraele bo basika na insi na yandi.” 12 Kansi Moize vutudilaka Yehowa nde: “Bantu ya Izraele me wila mono ve; d ebuna nki mutindu Farao ta wila mono, sambu mono ke tubaka mbote ve?”1e 13 Kansi Yehowa songaka diaka Moize ti Aroni bantuma yina bo ta pesa bantu ya Izraele mpi Farao, ntotila ya Ezipte, sambu na kubasisa bantu ya Izraele na insi ya Ezipte. 14 Bamfumu ya nzo ya batata na bo bo yai: Bana-babakala ya Rubeni, mwana ya ntete f ya Izraele, vandaka Anoki, Palu, Esroni, mpi Karmi.g Yai kele mabuta ya Rubeni. 15 Bana-babakala ya Simeoni vandaka Yemuele, Yamini, Ohadi, Yakini, Sohare, mpi Shaule, mwana ya nkento mosi ya Kanana.h Yai kele mabuta ya Simeoni. 16 Bazina ya bana-babakala ya Levi, i na kulandaka ndonga ya mabuta na bo, yo yai: Gershoni, Kohati, mpi Merari. j Levi zingaka bamvula 137. 17 Bana-babakala ya Gershoni vandaka Libni mpi Shimei, na kulandaka mabuta na bo.k 18 Bana-babakala ya Kohati vandaka Amrami, Yisare, Ebroni, mpi Uziele. l Kohati zingaka bamvula 133. 6:12 1 Na kisina, “mono kele ve ya kuyotisa na bikobo.”
KUBASIKA 6:19–7:10 19 Bana-babakala ya Merari vandaka Mali mpi Mushi. Yai mabuta ya Balevi, na kulandaka ndonga ya mabuta na bo. a 20 Ebuna Amrami kwelaka Yokebedi, mpangi-nkento ya tata na yandi.b Yokebedi butilaka yandi Aroni mpi Moize. c Amrami zingaka bamvula 137. 21 Bana-babakala ya Yisare vandaka Kora, d Nefegi, mpi Zikri. 22 Bana-babakala ya Uziele vandaka Mishaele, Elisafani, e mpi Sitri. 23 Ebuna Aroni kwelaka Elisheba, mwana ya Aminadabi, mpangi ya Nashoni. f Elisheba butilaka yandi Nadabi, Abihu, Eleazare, mpi Itamare. g 24 Bana-babakala ya Kora vandaka Asire, Elkana, mpi Abiasafi.h Yai mabuta ya bantu ya Kora. i 25 Eleazare, j mwana ya Aroni, kwelaka mwana-nkento mosi na kati ya bana-bankento ya Putiele. Nkento yina butilaka yandi Fineasi. k Yai kele bamfumu ya batata ya Balevi, na kulandaka mabuta na bo. l 26 Yai kele Aroni ti Moize yina Yehowa tubaka na bo nde: “Beno basisa bantu ya Izraele na insi ya Ezipte, bimvuka na bimvuka.”1m 27 Bo bantu tubilaka Farao, ntotila ya Ezipte, na kubasisa bantu ya Izraele na Ezipte. Yo vandaka Moize mpi Aroni n yai. 28 Na kilumbu yina, ntangu Yehowa tubilaka Moize na insi ya Ezipte, 29 Yehowa songaka Moize nde: “Mono kele Yehowa. Tubila Farao, ntotila ya Ezipte, mambu yonso yina mono ke tubila nge.” 30 Ebuna Moize tubaka na ntwala ya Yehowa nde: “Mono
136 KAPU 6 a Kut 3:20 b Kub 2:1 Kut 26:59
c 1Bs 23:13 d Kut 16:1, 32 Kut 26:10
e Lev 10:4 Kut 3:30
f Rut 4:19-21 Mat 1:4
g Kut 3:2 h Kut 26:10, 11 i Kut 26:58 1Bs 9:19
j Kut 3:32 k Kut 25:7 Kut 31:6 Yoz 22:31 Baz 20:28
l Kub 6:19 m Kub 7:2, 4 Kub 12:41 Bis 7:35
n Nk 77:20
Ndonga ya 2 a Kub 4:10 Kub 6:12
KAPU 7 b Kub 4:14-16 Kub 4:30
c Kub 4:21 Kub 7:13, 22 Kub 8:15, 19 Kub 9:12, 35 Kub 10:20, 27 Kub 11:10 Kub 14:8 Bar 9:17, 18
d Kub 3:19, 20 Nk 105:26, 27 Bis 7:36
e Kub 12:12, 51 f Kub 7:17 Kub 8:9, 10 Kub 8:22 Kub 9:29 Kub 14:4
g Kul 34:7
6:26 1 Na kisina, “na kutadila makesa na bo.”
Bis 7:22, 23
h Kub 4:2, 3
ke tubaka mbote ve,1 ebuna nki mutindu Farao ta wila mono?” a Ebuna Yehowa tubilaka Moize nde: “Tala, mono me tula nge bonso Nzambi1 sambu na Farao, mpi Aroni mpangi na nge ta kuma mbikudi na nge. b 2 Nge fwete vutukila mambu yonso yina mono ta songa nge, mpi Aroni mpangi na nge ta tubila Farao, ebuna yandi ta bika bantu ya Izraele bo basika na insi na yandi. 3 Kansi mono, mono ta bika nde ntima ya Farao kukuma ngolo, c mpi mono ta kumisa bidimbu na mono mpi bimangu na mono mingi na insi ya Ezipte. d 4 Kansi Farao ta wila beno ve, ebuna mono ta tula diboko na mono na Ezipte mpi ta basisa bimvuka na mono mingi ya bantu,1 bantu na mono, bantu ya Izraele, na insi ya Ezipte na nzila ya balusambisu ya nene. e 5 Ebuna bantu ya Ezipte ta zaba kibeni nde mono kele Yehowa f ntangu mono ta tandula diboko na mono sambu na kupesa Ezipte ndola mpi ta basisa bantu ya Izraele na kati na bo.” 6 Moize ti Aroni salaka mambu yina Yehowa songaka bo; bo salaka kaka mutindu yina. 7 Moize vandaka ti bamvula 80 mpi Aroni vandaka ti bamvula 83 ntangu bo tubaka na Farao. g 8 Yehowa tubilaka Moize ti Aroni nde: 9 “Kana Farao kutubila beno nde, ‘Beno sala kimangu,’ songa Aroni nde, ‘Baka nti na nge mpi losa yo na ntwala ya Farao.’ Yo ta kuma nioka ya nene.” h 10 Yo yina Moize ti Aroni kotaka kisika ya Farao mpi salaka kaka mutindu Yehowa songaka yandi. Aroni losaka nti na yandi na ntwala ya Farao ti ya bansadi na yandi, ebuna yo ku-
7
6:30 1 Na kisina, “Mono kele ve ya kuyotisa na bikobo.” 7:1 1 Na kisina, “me tula nge Nzambi.” 7:4 1 Na kisina, “makesa na mono.”
137 maka nioka ya nene. 11 Kansi, Farao bingaka bantu ya mayele ti banganga-nkisi, ebuna bangangankisi ya Ezipte a yina vandaka kusadila mazi salaka mpi mutindu mosi ti mazi na bo.1b 12 Konso muntu losaka nti na yandi, mpi banti yina kumaka banioka ya nene; kansi nti ya Aroni minaka banti na bo. 13 Ata mpidina, ntima ya Farao kumaka ngolo, c mpi yandi wilaka bo ve, kaka mutindu Yehowa tubaka. 14 Ebuna Yehowa tubilaka Moize nde: “Ntima ya Farao kele ngolo.d Yandi me buya kubika bantu bo kwenda. 15 Kwenda na Farao na suka. Tala! Yandi ke kwenda na masa! Nge fwete telama na lweka ya Nzadi ya Nile sambu na kukutana ti yandi; nata nti yina kitukaka nioka. e 16 Nge fwete tubila yandi nde, ‘Yehowa Nzambi ya Baebreo me tinda mono na nge, f mpi yandi ke tuba nde: “Bika bantu na mono bo kwenda sambu bo sadila mono na ntoto-makanga,” kansi nge me lemfuka ve tii ntangu yai. 17 Yehowa me tuba nde: “Na diambu yai nge ta zaba nde mono kele Yehowa. g Mono ke bula nti yina kele na diboko na mono na masa yina kele na Nzadi ya Nile, mpi yo ta kuma menga. 18 Ebuna bambisi yina kele na Nile ta fwa, Nile ta basisa nsudi ya mbi, mpi bantu ya Ezipte ta mona ve mpila ya kunwa masa ya Nile.”’” 19 Na nima, Yehowa tubilaka Moize nde: “Tuba na Aroni nde, ‘Baka nti na nge mpi tandula diboko na nge na zulu ya bamasa ya Ezipte, h na zulu ya banzadi na yo, na zulu ya tu-bamasa na yo,1 na zulu ya biziba na yo, i mpi na zulu ya bima na yo ya 7:11 1 To “bisalu na bo ya mazi.” 7:19 1 Disongidila, banzila ya ke nataka masa ya Nile.
KUBASIKA 7:11–8:3 KAPU 7 a Kuy 41:8 2Tm 3:8
b Kub 7:20, 22 Kub 8:7, 18 Kub 9:11
c Kub 7:3
d Kub 10:1
e Kub 4:2, 3
f Kub 3:18
g Kub 7:5 Kub 8:9, 10 Kub 8:22 Kub 9:29 Kub 14:4
h Kub 9:22 Kub 10:12 Kub 14:21
i Kub 8:5
Ndonga ya 2 a Nk 78:44
b Nk 105:29
c Kub 7:18, 24
d Kub 7:11, 12 Kub 8:7, 18 Kub 9:11 2Tm 3:8
e Kub 3:19
KAPU 8 f Kub 3:12
g Nk 78:45
bo ke bumbilaka masa, sambu yo kuma menga.’ Menga ta vanda na insi ya mvimba ya Ezipte, ata na kati ya mabungu ya mabaya mpi ya matadi.” 20 Na mbala mosi Moize ti Aroni salaka kaka mutindu Yehowa songaka bo. Yandi nangulaka nti mpi bulaka masa yina vandaka na Nzadi ya Nile na meso ya Farao ti ya bansadi na yandi, ebuna masa yonso yina vandaka na nzadi kumaka menga. a 21 Ebuna bambisi yina vandaka na nzadi fwaka, b nzadi yantikaka kubasisa nsudi ya mbi, bantu ya Ezipte kukaka ve kunwa masa ya Nile, c mpi menga vandaka na insi ya mvimba ya Ezipte. 22 Kansi, banganga-nkisi ya Ezipte yina ke sadilaka mazi salaka mutindu mosi ti mazi na bo, d mpidina ntima ya Farao landaka kukuma ngolo, mpi yandi wilaka bo ve, kaka mutindu Yehowa tubaka. e 23 Ebuna Farao vutukaka na nzo na yandi, yandi tulaka mpi ve diambu yai na ntima. 24 Yo yina bantu yonso ya Ezipte vandaka kutimuna mabulu na nziunga ya Nile sambu na kusosa masa ya kunwa, sambu bo lendaka ve kunwa masa ya Nile. 25 Bilumbu nsambwadi ya mvimba lutaka tuka Yehowa bulaka Nile. Ebuna Yehowa tubilaka Moize nde: “Kota na kisika ya Farao mpi tubila yandi nde, ‘Yehowa me tuba nde: “Bika bantu na mono bo kwenda sambu bo sadila mono. f 2 Kana nge ke buya kaka kubika bo sambu bo kwenda, mono ta pesa insi na nge ya mvimba ndola ya makototo. g 3 Nzadi ya Nile ta fuluka ti makototo, ebuna yo ta tombuka mpi ta kota na nzo na nge, na suku na nge, na zulu ya mbeto na nge, na banzo ya bansadi na nge mpi na bantu na nge, na kati ya bafulu na nge, mpi na
8
KUBASIKA 8:4-21 kati ya bima1a na nge ya kubudila pate. 4 Makototo ta kotila nge, bantu na nge, mpi bansadi na nge yonso.”’” 5 Na nima, Yehowa tubilaka Moize nde: “Tubila Aroni nde, ‘Tandula diboko na nge ti nti na nge na zulu ya banzadi, ya tubamasa ya Nile, mpi ya biziba, mpi sala na mpila nde makototo kutombuka na insi ya Ezipte.’” 6 Ebuna Aroni tandulaka diboko na yandi na zulu ya bamasa ya Ezipte, mpi makototo yantikaka kutombuka mpi kufika insi ya Ezipte. 7 Kansi, banganga-nkisi ya ke sadilaka mazi salaka mpi mutindu mosi na nzila ya mazi na bo, bo salaka mpi nde makototo kutombuka na insi ya Ezipte. b 8 Na nima, Farao bingaka Moize ti Aroni mpi tubaka nde: “Beno bondila Yehowa sambu yandi katula makototo na ntwala na mono mpi ya bantu na mono, c sambu mono ke zola kubika bantu bo kwenda sambu bo pesa kimenga na Yehowa.” 9 Ebuna Moize tubilaka Farao nde: “Nge lenda songa mono ntangu yina mono fwete bondila sambu makototo kukatuka na ntwala na nge, ya bansadi na nge, ya bantu na nge, mpi ya banzo na nge. Yo ta bikala kaka na Nzadi ya Nile.” 10 Ebuna yandi tubaka nde: “Mbasi.” Yo yina Moize tubaka nde: “Yo ta salama kaka mutindu nge me tuba sambu nge zaba nde muntu ya nkaka kele ve yina kele bonso Yehowa Nzambi na beto. d 11 Makototo ta bikisa nge, banzo na nge, bansadi na nge, mpi bantu na nge. Yo ta bikala kaka na Nile.” e 12 Yo yina Moize ti Aroni katukaka na ntwala ya Farao mpi basikaka, ebuna Moize bondilaka Yehowa sambu na makototo yina 8:3 1 To “babolo.”
138 KAPU 8 a Nk 105:30
b Kub 7:11, 12 Kub 7:20, 22 Kub 8:17, 18 Kub 9:11 2Tm 3:8
c Kub 10:16-19
d Kub 9:14 Kub 15:11 Nk 83:18 Nk 86:8 Yez 46:9 Yer 10:6, 7 Bar 9:17
e Kub 8:3
Ndonga ya 2 a Kub 8:30, 31 Kub 9:33
b Kub 4:21 Kub 7:3
c Nk 105:31
d Kub 7:11, 12 Kub 7:20, 22 Kub 8:7 Kub 9:11
e Kub 31:18 Luk 11:20
Yandi natilaka Farao. a 13 Ebuna Yehowa salaka mutindu Moize lombaka, mpi makototo yantikaka kufwa na banzo, na bibansala, mpi na bilanga. 14 Bo vandaka kuvukisa yo na bita yina bo lendaka ve kutanga, ebuna insi yantikaka kubasisa nsudi ya mbi. 15 Ntangu Farao monaka nde mpasi me lembama, yandi kumisaka ntima b na yandi ngolo mpi yandi buyaka kuwila bo, kaka mutindu Yehowa tubaka. 16 Ebuna Yehowa tubilaka Moize nde: “Tubila Aroni nde, ‘Tandula nti na nge mpi bula mfututu ya ntoto, mpi yo fwete kuma bambembele na insi ya mvimba ya Ezipte.’” 17 Bo salaka mutindu yina. Aroni tandulaka diboko na yandi ti nti na yandi mpi bulaka mfututu ya ntoto, ebuna bambembele kwisaka na zulu ya bantu ti bambisi. Mfututu yonso ya ntoto kumaka bambembele na insi ya mvimba ya Ezipte. c 18 Banganga-nkisi ya ke sadilaka mazi mekaka kusala mutindu mosi mpi kubasisa bambembele na nzila ya mazi na bo, d kansi bo kukaka ve. Ebuna bambembele kwisaka na zulu ya bantu ti bambisi. 19 Yo yina bangangankisi ya ke sadilaka mazi tubilaka Farao nde: “Yo kele musapi ya Nzambi!” e Kansi ntima ya Farao landaka kukuma ngolo, mpi yandi wilaka bo ve, kaka mutindu Yehowa tubaka. 20 Ebuna Yehowa tubilaka Moize nde: “Telama na sukasuka kibeni mpi kwenda na ntwala ya Farao. Tala! Yandi ke kwisa na masa! Nge fwete tubila yandi nde, ‘Yehowa me tuba nde: “Bika bantu na mono bo kwenda sambu bo sadila mono. 21 Kansi kana nge bika ve bantu na mono bo kwenda, mono ta tindila nge, bansadi na nge, mpi bantu na nge,
139 biningi-ningi,1 mpi yo ta kota na kati ya banzo na nge; ebuna banzo ya Ezipte ta fuluka ti bininginingi, nkutu yo ta fika kitini ya ntoto yina bo2 kele. 22 Na kilumbu yina, mono ta tula insi ya Goshene na kingenga kisika bantu na mono ke zingaka. Ata kininginingi mosi ve ta vanda kuna, a mpi sambu na yo nge ta zaba nde mono Yehowa, mono kele awa na insi yai. b 23 Ebuna mono ta sala luswaswanu na kati ya bantu na mono mpi bantu na nge. Mbasi, kidimbu yai ta salama.”’” 24 Yehowa salaka mutindu yina mpi biningi-ningi mingi yantikaka kukota na nzo ya Farao, na banzo ya bansadi na yandi, mpi na insi ya mvimba ya Ezipte. c Biningi-ningi d yina bebisaka insi. 25 Nsuka-nsuka, Farao bingaka Moize ti Aroni mpi tubaka nde: “Beno kwenda, beno pesa kimenga na Nzambi na beno na insi yai.” 26 Kansi Moize tubaka nde: “Yo kele mbote ve na kusala mutindu yina, sambu bima yina beto ta pesa kimenga na Yehowa Nzambi na beto ta vanda bima ya nzanzi na meso ya bantu ya Ezipte. e Kana beto pesa kimenga yina kele kima ya nzanzi na meso ya bantu ya Ezipte, keti bo ta losila beto ve matadi? 27 Beto ta sala nzietelo ya bilumbu tatu na ntoto-makanga, mpi kuna beto ta pesa kimenga na Yehowa Nzambi na beto, kaka mutindu yandi tubilaka beto.” f 28 Ntangu yai Farao tubaka nde: “Mono ta bika beno beno kwenda sambu na kupesa kimenga na Yehowa Nzambi na beno na ntoto-makanga. Kansi, beno fwete kwenda ntama ve. Beno bondila sambu na mono.” g 29 Ebuna Moize tubaka nde: “Ntangu yai 8:21 1 Mutindu mosi ya banzinzi yina ke tatikaka. 2 Disongidila, bantu ya Ezipte.
KUBASIKA 8:22–9:7 KAPU 8 a Kub 9:4, 26 Kub 10:23 Kub 12:13
b 1Sa 17:46 1Bn 20:28 2Bn 19:17, 19
c Kub 8:3
d Nk 78:45 Nk 105:31
e Kuy 46:33, 34 Kub 10:25, 26
f Kub 3:18
g Kub 8:8 Kub 9:28
Ndonga ya 2 a Kub 8:15
b Kub 9:33
KAPU 9 c Kub 5:1 Kub 8:1
d Kub 7:4
e Kub 9:15
f Kub 8:22 Kub 10:23 Kub 11:7 Kub 12:13
g Nk 78:48
mono ke katuka na ntwala na nge, ebuna mono ta bondila Yehowa, mpi mbasi biningi-ningi ta bikisa Farao, bansadi na yandi, mpi bantu na yandi. Kansi Farao fwete yambula kusakana1 ti beto na mutindu yandi ke buya kubika bantu bo kwenda sambu na kupesa kimenga na Yehowa.” a 30 Ebuna Moize katukaka na ntwala ya Farao, basikaka, mpi bondilaka Yehowa. b 31 Yo yina Yehowa salaka mutindu Moize tubaka, mpi biningi-ningi bikisaka Farao, bansadi na yandi, mpi bantu na yandi. Ata mosi ve bikalaka. 32 Kansi, Farao kumisaka diaka ntima na yandi ngolo mpi yandi bikaka ve bantu bo kwenda. Yo yina Yehowa tubilaka Moize nde: “Kota kisika ya Farao mpi tubila yandi nde, ‘Yehowa Nzambi ya Baebreo me tuba nde: “Bika bantu na mono bo kwenda sambu bo sadila mono. c 2 Kansi kana nge buya kubika bo mpi nge landa kukanga bo, 3 diboko ya Yehowa d ta kwisa kufwa bitwisi na nge yina kele na nseke. Mpasi ya lufwa e ta bwila bampunda ya bitumba, bampunda ya fioti, bashamo, bangombe, mpi mameme. 4 Yehowa ta sala kibeni luswaswanu na kati ya bitwisi ya Izraele ti bitwisi ya Ezipte, mpi ata kitwisi mosi ve ya bantu ya Izraele ta fwa.”’” f 5 Diaka, Yehowa tulaka ntangu mosi, mpi tubaka nde: “Mbasi Yehowa ta sala diambu yina na insi yai.” 6 Yehowa salaka diambu yina kaka na kilumbu yina landaka, ebuna bitwisi ya mitindu yonso ya Ezipte yantikaka kufwa, g kansi ata kitwisi mosi ve ya Izraele fwaka. 7 Ntangu Farao yulaka, tala! ata kitwisi mosi ve ya
9
8:29 1 To “kusala nsaka.”
KUBASIKA 9:8-24 Izraele fwaka. Ata mpidina, ntima ya Farao landaka kukuma ngolo, mpi yandi bikaka ve bantu bo kwenda. a 8 Na nima, Yehowa tubilaka Moize ti Aroni nde: “Beno fulusa maboko na beno ti putulu ya tiya ya fulu, ebuna Moize fwete losa yo na zulu na ntwala ya Farao. 9 Yo ta kuma mfututu na insi ya mvimba ya Ezipte, mpi yo ta kuma bivimbu ya kupola na nitu ya bantu mpi ya bambisi yina kele na insi ya Ezipte ya mvimba.” 10 Ebuna bo bakaka putulu ya tiya ya fulu mpi bo telamaka na ntwala ya Farao, ebuna Moize losaka yo na zulu mpi yo kumaka bivimbu ya kupola yina vandaka kubasika na nitu ya bantu mpi ya bambisi. 11 Bangangankisi ya ke sadilaka mazi kukaka ve kutelama na ntwala ya Moize sambu na bivimbu yina, sambu yo basikaka banganga-nkisi ya ke sadilaka mazi mpi bantu yonso ya Ezipte. b 12 Kansi Yehowa bikaka nde ntima ya Farao kukuma ngolo, mpi yandi wilaka bo ve, kaka mutindu Yehowa songaka Moize. c 13 Ebuna Yehowa tubilaka Moize nde: “Telama na suka-suka kibeni mpi kwenda na ntwala ya Farao, mpi tubila yandi nde, ‘Yehowa Nzambi ya Baebreo me tuba nde: “Bika bantu na mono bo kwenda sambu bo sadila mono. 14 Sambu ntangu yai mono ke tinda bampasi na mono yonso sambu na kubula ntima na nge, bansadi na nge, mpi bantu na nge, sambu nge zaba nde ata muntu mosi ve kele bonso mono na ntoto ya mvimba. d 15 Kana ve ntangu yai mono zolaka kutandula diboko na mono sambu na kupesa nge ti bantu na nge mpasi ya lufwa, mpi mono zolaka
140 KAPU 9 a Kub 4:21
b Kub 7:11, 12 Kub 7:20, 22 Kub 8:7, 18 2Tm 3:8
c Kub 4:21 Kub 8:31, 32 Kub 14:17
d Kub 8:9, 10 2Sa 7:22 Nk 83:18
Ndonga ya 2 a Kub 14:17 Yoz 2:9, 10 1Bs 16:24 Bin 16:4 Yez 63:12 Bar 9:17
b Nk 78:47 Nk 105:32
c Kub 10:4, 5
kukatula1 nge na ntoto. 16 Kansi mono me bika nge na luzingu sambu na kikuma yai: sambu na kusonga nge ngolo na mono mpi sambu bo zabisa zina na mono na ntoto ya mvimba. a 17 Keti nge ke landa kaka kusadila bantu na mono mambu ti lulendo mpi nge ke buya kubika bo bo kwenda? 18 Tala! Mbasi na ntangu yai, mono ta nokisa mvula ya ngolo ya matadi, yina me nokaka ntete ve na Ezipte tuka kilumbu bo salaka yo tii bubu yai. 19 Yo yina, tinda ndinga sambu bo katula bitwisi na nge yonso mpi bima na nge yonso yina kele na nseke mpi bo tula yo na kisika ya lutaninu. Konso muntu mpi konso mbisi yina ta bikala na nseke mpi yina bo ta nata ve na nzo ta fwa ntangu mvula ya matadi ta nokila bo.”’” 20 Konso muntu na kati ya bansadi ya Farao yina waka ndinga ya Yehowa boma nataka nswalu bansadi na yandi ti bitwisi na yandi na banzo, 21 kansi konso muntu yina tulaka ve na ntima mambu yina Yehowa tubaka bikisaka bansadi na yandi ti bitwisi na yandi na nseke. 22 Ebuna Yehowa tubilaka Moize nde: “Tandula diboko na nge na zulu, sambu mvula ya matadi kunoka na insi ya mvimba ya Ezipte b mpi kunokila bantu, bambisi, ti matiti yonso ya bilanga na insi ya Ezipte.” c 23 Moize tandulaka nti na yandi na zulu, ebuna Yehowa tindaka makelele ya nzasi ti mvula ya matadi, mpi tiya1 bwaka na ntoto, mpi Yehowa landaka kunokisa mvula ya matadi na insi ya Ezipte. 24 Mvula ya matadi nokaka mpi tiya vandaka kubasika na kati ya mvula ya matadi. Yo vandaka ngolo kibeni; diambu ya 9:15 1 To “kuvwansa.” 9:23 1 Ziku yo ke tubila nsemo ya ngolo ya nzasi.
141 mutindu yina me salamaka ntete ve na insi yina tuka Ezipte me kumaka dikanda. a 25 Mvula ya matadi fwaka bima yonso yina vandaka na nseke na insi ya mvimba ya Ezipte, yantika na muntu tii na mbisi, mpi yo fwaka matiti yonso mpi zenga-zengaka banti yonso ya nseke. b 26 Kaka na insi ya Goshene mpamba, kisika bantu ya Izraele vandaka, mvula ya matadi nokaka ve. c 27 Yo yina, Farao tindaka bantu bo binga Moize ti Aroni, mpi yandi tubilaka bo nde: “Mbala yai mono me sumuka. Yehowa kele muntu ya lunungu, mpi mono ti bantu na mono beto me sala mbi. 28 Beno bondila Yehowa sambu makelele ya nzasi ya Nzambi mpi mvula ya matadi kumana. Ebuna mono ta bika beno na luzolo yonso beno kwenda, mpi mono ta kanga beno diaka ve nzila.” 29 Ebuna Moize tubilaka yandi nde: “Ntangu mono ta basika na mbanza mono ta tombula maboko na mono na zulu na ntwala ya Yehowa. Makelele ya nzasi ta mana mpi mvula ya matadi ta noka diaka ve, mpidina nge ta zaba nde ntoto kele ya Yehowa. d 30 Kansi mono me zaba nde ata na ntangu yina, nge ti bansadi na nge beno ta wa ve Yehowa Nzambi boma.” 31 Ebuna, nti ya lino ti ya orze fwaka, sambu nti ya orze vandaka kubasisa ba-ntu mpi nti ya lino vandaka ti bintuntu. 32 Kansi ble1 fwaka ve, sambu yo vandaka bambuma yina bo vandaka kukatula na nima.2 33 Ebuna Moize katukaka na ntwala ya Farao, basikaka na nganda ya mbanza, mpi tombulaka maboko na yandi na 9:32 1 Masonama ya Kiebreo ke tubila mitindu zole ya ble awa, mosi kele mutindu ya ble ya mbote mingi ve yina bo vandaka kukuna na Ezipte ya ntama. 2 To “nsungi na yo vandaka na nima.”
KUBASIKA 9:25–10:6 KAPU 9 a Kub 9:18
b Nk 105:33
c Kub 8:22 Kub 9:3, 4 Kub 10:23 Kub 11:7 Kub 12:13
d Kub 7:5, 17 Kub 8:9, 10 Kub 8:22 Kub 14:4 Kul 10:14 Nk 24:1
Ndonga ya 2 a Kub 10:17-19
b Kub 4:21 Kub 8:13, 15
c Kub 7:4
KAPU 10 d Kub 4:21 Kub 9:34
e Kub 9:15, 16 Nk 78:12 Bar 9:17
f Kub 13:3, 8 Kul 4:9 Kul 6:20-22 Nk 44:1
g Kub 9:17
h Kub 9:31, 32
ntwala ya Yehowa, ebuna makelele ya nzasi ti mvula ya matadi manaka, mpi mvula yambulaka kunoka na ntoto. a 34 Ntangu Farao monaka nde mvula, mvula ya matadi, mpi makelele ya nzasi me mana, yandi sumukaka diaka mpi kumisaka ntima na yandi ngolo, b yandi ti bansadi na yandi. 35 Ntima ya Farao landaka kukuma ngolo, mpi yandi bikaka ve bantu ya Izraele bo kwenda, kaka mutindu Yehowa tubaka na nzila ya Moize. c Ebuna Yehowa tubilaka Moize nde: “Kota kisika ya Farao, sambu mono me bika nde ntima na yandi mpi bantima ya bansadi na yandi kukuma ngolo, d na mpila nde mono sala bidimbu na mono yai na meso na yandi, e 2 mpi sambu nge zabisa bana na nge ti bantekolo na nge mutindu mono me sadila Ezipte mambu na nku kibeni mpi bidimbu yina mono me sala na kati na bo; f ebuna beno ta zaba kibeni nde mono kele Yehowa.” 3 Yo yina Moize ti Aroni kotaka kisika ya Farao mpi tubilaka yandi nde: “Yehowa Nzambi ya Baebreo me tuba nde, ‘Tii nki ntangu nge ta buya kulemfukila mono? g Bika bantu na mono bo kwenda sambu bo sadila mono. 4 Sambu kana nge ke buya kaka kubika bantu na mono bo kwenda, mbasi mono ke tinda bampasu na kati ya bandilu na nge. 5 Yo ta fika ntoto, mpi mpila ya kumona ntoto ta vanda ve. Yo ta dia bima yina mvula ya matadi bebisaka ve mpi yina bikalaka sambu na beno, mpi yo ta dia banti na beno yonso yina ke yela na mfinda. h 6 Yo ta fuluka na banzo na nge, na banzo ya bansadi na nge yonso, mpi na banzo ya Ezipte yonso na kiteso yina batata na nge ti ba-nkaka na nge me monaka ntete ve yantika
10
KUBASIKA 10:7-23 ntangu yina bo me vandaka na insi yai tii bubu yai.’” a Ebuna yandi balukaka, katukaka na ntwala ya Farao mpi basikaka. 7 Ebuna, bansadi ya Farao tubilaka yandi nde: “Tii nki ntangu muntu yai ta landa kuvanda kigonsa1 sambu na beto? Bika bantu yai bo kwenda sambu bo sadila Yehowa Nzambi na bo. Keti nge ke bakisa kaka ve nde Ezipte me beba?” 8 Yo yina bo vutulaka diaka Moize ti Aroni na Farao, mpi yandi tubilaka bo nde: “Beno kwenda, beno sadila Yehowa Nzambi na beno. Kansi banani kibeni ta kwenda?” 9 Ebuna Moize tubaka nde: “Beto ta kwenda ti baleke na beto, bambuta na beto, bana na beto ya babakala, bana na beto ya bankento, mameme na beto, mpi bangombe na beto, b sambu beto ta sala nkinsi sambu na Yehowa.” c 10 Yandi tubilaka bo nde: “Kana mono bika beno kibeni ti bana na beno beno kwenda, tuba nde Yehowa kele kibeni ti beno! d Yo kele pwelele nde beno ke kana kusala diambu mosi ya mbi. 11 Ikele ve! Babakala na beno mpamba bantu lenda kwenda kusadila Yehowa, sambu yo yina diambu ya beno lombaka.” Ebuna bo kulaka bo na ntwala ya Farao. 12 Ebuna Yehowa tubilaka Moize nde: “Tandula diboko na nge na zulu, na insi ya Ezipte, sambu bampasu kukwisa, yo tombuka na insi ya Ezipte mpi yo dia matiti yonso ya insi, bima yonso yina mvula ya matadi bikisaka.” 13 Na mbala mosi Moize tandulaka nti na yandi na insi ya Ezipte, ebuna Yehowa salaka nde mupepe mosi ya esti kubula na insi kilumbu yina ya mvimba ti mpimpa ya mvimba. Ntongo tanaka, mpi mupepe ya esti kwi10:7 1 Na kisina, “mutambu.”
142 KAPU 10 a Kub 9:24
b Kub 10:25, 26
c Kub 3:18 Kub 5:1
d Kub 12:31, 32
Ndonga ya 2 a Nk 78:46
b Kub 10:5 Nk 105:34, 35
c Kub 8:30, 31
d Kub 7:3 Kub 11:10 Bar 9:17, 18
e Nk 105:28
saka kunata bampasu. 14 Ebuna bampasu tombukaka na insi ya mvimba ya Ezipte mpi kotaka na teritware ya mvimba ya Ezipte.a Yo vandaka mingi kibeni; b bampasu mingi kibeni na mutindu yina me monanaka ntete ve, yo ta monana mpi diaka ve mingi mutindu yina. 15 Yo fikaka insi ya mvimba, mpi yo kumisaka insi ndombe; yo diaka matiti yonso ya insi mpi bambuma yonso ya banti yina mvula ya matadi bikisaka; ata dititi mosi ve ya mubisu bikalaka na banti to na matiti ya bilanga na insi ya mvimba ya Ezipte. 16 Ebuna Farao bingaka nswalu Moize ti Aroni mpi tubaka nde: “Mono me sala disumu na ntwala ya Yehowa Nzambi na beno mpi na ntwala na beno. 17 Ntangu yai, pardo, lolula disumu na mono kaka mbala yai, mpi beno bondila Yehowa Nzambi na beno sambu yandi katula mono na mpasi yai ya lufwa.” 18 Yo yina yandi1 katukaka na ntwala ya Farao, basikaka, mpi bondilaka Yehowa. c 19 Ebuna Yehowa salaka nde mupepe kusoba, mpi yo kumaka mupepe ya ngolo kibeni ya westi, ebuna yo nataka bampasu mpi kwendaka kulosa yo na Nzadi-Mungwa ya Mbwaki. Ata mpasu mosi ve bikalaka na teritware yonso ya Ezipte. 20 Kansi, Yehowa pesaka nzila nde ntima ya Farao kukuma ngolo, d mpi yandi bikaka ve bantu ya Izraele bo kwenda. 21 Ebuna Yehowa tubilaka Moize nde: “Tandula diboko na nge na zulu, sambu mpimpa kubwa na insi ya Ezipte, mpimpa mosi ya ngolo kibeni.” 22 Na mbala mosi, Moize tandulaka diboko na yandi na zulu, ebuna mpimpa ya ngolo bwaka na insi ya mvimba ya Ezipte bilumbu tatu. e 23 Bo vanda10:18 1 Yo ke monana bonso nde yo kele Moize.
143 ka kumonana ve bo na bo, mpi bilumbu tatu ata muntu mosi ve na kati na bo katukaka kisika yina yandi vandaka; kansi bantu yonso ya Izraele vandaka ti nsemo na bisika yina bo vandaka kuzinga. a 24 Ebuna, Farao bingaka Moize mpi tubaka nde: “Beno kwenda, beno sadila Yehowa. b Kaka mameme ti bangombe na beno ta bikala. Ata bana na beno lenda kwenda ti beno.” 25 Kansi Moize tubaka nde: “Nge mosi mpi muntu ta pesa beto1 bimenga ti makabu ya kuyoka, ebuna beto ta pesa yo na Yehowa Nzambi na beto. c 26 Beto ta kwenda mpi ti bitwisi na beto. Ata mbisi1 mosi ve ta bikala, sambu beto ta sadila bambisi ya nkaka sambu na kusambila Yehowa Nzambi na beto, mpi beto me zaba ve nki mbisi beto ta pesa sambu na kusambila Yehowa tii ntangu beto ta kuma kuna.” 27 Kansi Yehowa pesaka nzila nde ntima ya Farao kukuma ngolo, mpi yandi ndimaka ve na kubika bo bo kwenda. d 28 Farao tubilaka yandi nde: “Katuka na ntwala na mono! Kumeka diaka ve na kusosa kumona luse na mono, sambu kilumbu nge ta mona luse na mono nge ta fwa.” 29 Ebuna Moize tubaka nde: “Kaka mutindu nge me tuba, mono ta meka diaka ve kusosa kumona luse na nge.” Ebuna Yehowa tubilaka Moize nde: “Mono ke natila Farao mpi Ezipte mpasi ya nkaka. Na nima yandi ta bika beno beno katuka awa. e Ntangu yandi ta bika beno beno kwenda, yandi ta kula beno kibeni na kukatuka na kisika yai. f 2 Ntangu yai, songa bantu nde babakala ti bankento yonso fwete lomba bima ya
11
10:25 1 To “pesa beto nzila ya kubaka.” 10:26 1 Na kisina, “diboto.”
KUBASIKA 10:24–11:10 KAPU 10 a Kub 8:21, 22 Kub 9:3, 6 Kub 9:26 Kub 11:7 Kub 12:13
b Kub 8:28 Kub 9:28
c Kub 3:18 Kub 5:3
d Kub 4:21 Kub 14:4
KAPU 11 e Kul 4:34
f Kub 12:31, 32
Ndonga ya 2 a Kub 3:21, 22 Kub 12:35, 36 Nk 105:37
b Kub 12:29
c Kub 4:22, 23 Nk 78:51 Nk 105:36 Nk 136:10 Ebr 11:28
d Kub 12:12
e Kub 12:30
f Kub 8:22 Kub 9:3, 4 Kub 10:23 Kub 12:13
g Kub 12:33
h Kub 3:19 Kub 7:4 Bar 9:17, 18
i Kub 7:3
j Nk 135:9
arza mpi ya wolo na bantu yina ke zingaka pene-pene na bo.” a 3 Ebuna Yehowa salaka nde bantu ya Ezipte kundima bantu ya Izraele. Diaka, Moize yandi mosi kumaka muntu mosi ya bo vandaka kupesa luzitu mingi na insi ya Ezipte na kati ya bansadi ya Farao mpi na kati ya bantu. 4 Ebuna Moize tubaka nde: “Yehowa me tuba nde, ‘Penepene ya midi ya mpimpa mono ta luta na kati ya Ezipte, b 5 mpi konso mwana ya ntete na insi ya Ezipte ta fwa, c yantika na mwana ya ntete ya Farao yina me vanda na kiti na yandi ya kimfumu tii na mwana ya ntete ya mpika ya nkento yina ke sala na kima ya kunikila bambuma na maboko; mpi konso mwana ya ntete ya bitwisi. d 6 Bidilu ya ngolo kibeni ta vanda na insi ya mvimba ya Ezipte, bidilu yina me salamaka ntete ve mpi yo ta salama diaka ve. e 7 Kansi ata mbwa mosi ve ta nganina1 bantu ya Izraele, yo vanda bantu to bitwisi na bo, sambu beno zaba nde Yehowa lenda sala luswaswanu na kati ya bantu ya Ezipte mpi bantu ya Izraele.’ f 8 Bansadi na nge yonso ta kwisa kukulumuka kisika mono kele, bo ta fukimina mono mpi ta tuba nde, ‘Kwenda, nge ti bantu yonso yina ke landa nge.’ g Na nima mono ta basika.” Ebuna yandi katukaka na ntwala ya Farao mpi basikaka na makasi yonso. 9 Na nima Yehowa tubilaka Moize nde: “Farao ta wila beno ve, h sambu bimangu na mono kukuma mingi na insi ya Ezipte.”i 10 Moize ti Aroni salaka bimangu yai yonso na ntwala ya Farao, j kansi Yehowa pesaka nzila nde ntima ya Farao kukuma ngolo, na mpila nde yandi bikaka ve bantu 11:7 1 Na kisina, “ta tula ludimi na yo makasi sambu na.”
KUBASIKA 12:1-16 ya Izraele bo katuka na insi na yandi. a Ntangu yai, Yehowa tubilaka Moize ti Aroni na insi ya Ezipte nde: 2 “Ngonda yai ta vanda luyantiku ya bangonda sambu na beno. Yo ta vanda ngonda ya ntete na bangonda ya mvula sambu na beno. b 3 Beno tubila kimvuka ya mvimba ya bantu ya Izraele nde: ‘Na kilumbu ya kumi ya ngonda yai, konso muntu na kati na bo fwete baka dimeme c mosi sambu na nzo ya tata na yandi, konso nzo dimeme mosi. 4 Kansi kana bantu ya nzo yina kele fioti kibeni sambu na dimeme yina, bo ti dibuta yina kele pene-pene ti bo1 fwete kabula yo na nzo na bo na kiteso ya ntalu ya bantu.2 Na ntangu beno ke tanga ntalu ya bantu, beno fwete zaba kiteso ya dimeme yina konso muntu ta dia. 5 Dimeme na beno fwete vanda ya kukonda kifu, d ya bakala, mpi yina me lungisa mvula mosi. Beno lenda pona yo na kati ya bana-mameme ya babakala to na kati ya bankombo. 6 Beno fwete keba yo tii na kilumbu ya 14 ya ngonda yai, e ebuna dibundu ya mvimba ya bantu ya Izraele fwete fwa yo na nkokila.1f 7 Bo fwete baka ndambu ya menga mpi kumwanga yo na makunzi yonso zole ya kielo mpi na dibaya ya zulu ya kielo ya banzo yina bo ta dia yo. g 8 “‘Bo fwete dia musuni na yo na mpimpa yina. h Bo fwete yoka yo na tiya mpi kudia yo ti mampa ya kukonda levire i mpi matiti ya ndudi. j 9 Beno dia ve ata ndambu na yo ya mubisu to ya kutokisa, to ya kulamba na masa, kansi beno yoka yo na tiya, ntu
12
12:4 1 Na kisina, “yandi mpi ya yandi.” 2 To “mioyo.” 12:6 1 Na kisina, “na katikati ya bankokila zole.”
144 KAPU 11 a Kub 4:21 Kub 9:15, 16 Kub 10:20
KAPU 12 b Kub 13:4 Kub 23:15 Kut 28:16 Kul 16:1
c Yoa 1:29 1Bk 5:7 Kus 5:6
d Lev 22:18-20 Kul 17:1 1Pi 1:19
e Kut 28:16 f Kub 12:18 Lev 23:5 Kul 16:6
g 1Bk 5:7 Ebr 11:28
h Kul 16:6, 7 i Kub 13:3 Kub 34:25 Kul 16:3 1Bk 5:8
j Kut 9:11
Ndonga ya 2 a Lev 7:15 Lev 22:29, 30 Kul 16:4
b Kub 11:4, 5 Kub 12:29
c Kut 33:4 d Kub 8:22 Kub 9:4, 26 Kub 10:23 Kub 11:7
kumosi ti makulu mpi ti bima ya kati. 10 Beno fwete bumba ve ata kitini na yo tii na suka, kansi konso kitini yina ta bikala tii na suka beno fwete yoka yo na tiya tii yo zika. a 11 Ebuna beno fwete dia yo mutindu yai, ti mikaba na beno ya kukanga,1 basandale na makulu na beno, mpi ti banti na beno na maboko; mpi beno fwete dia yo ntinuntinu. Yo kele Paki ya Yehowa. 12 Mono ta luta na insi ya Ezipte na mpimpa yai mpi ta fwa konso mwana ya ntete na insi ya Ezipte, yantika na muntu tii na mbisi; b mpi mono ta sambisa banzambi yonso ya Ezipte mpi ta pesa bo ndola. c Mono kele Yehowa. 13 Menga ta vanda kidimbu na beno na zulu ya banzo yina beno kele; mono ta mona menga yina mpi ta luta na zulu na beno, ebuna mpasi ta bwila beno ve sambu na kufwa beno ntangu mono ta bula insi ya Ezipte. d 14 “‘Beno fwete yibuka kilumbu yai, mpi beno fwete sala nkinsi kilumbu yina sambu na Yehowa na bandonga na beno yonso ya bantu. Beno fwete sala yo bonso nsiku ya mvula na mvula. 15 Beno fwete dia mampa ya kukonda levire e bilumbu nsambwadi. Ya kieleka, na kilumbu ya ntete beno fwete katula pate ya ngani na banzo na beno, sambu konso muntu yina ta dia kima ya bo me tula levire, yantika kilumbu ya ntete tii na kilumbu ya nsambwadi, bo fwete katula1 muntu2 yina na Izraele. 16 Na kilumbu ya ntete, beno ta sala lukutakanu mosi ya santu, mpi na kilumbu ya nsambwadi lukutakanu ya nkaka ya santu. Beno fwete sala ve ata kisalu mosi na bilumbu yai. f Kaka kima yina konso
e Kub 23:15 Lev 23:6
f Lev 23:8
12:11 1 Na kisina, “ti baluketo na beno ya kukanga.” 12:15 1 To “fwa.” 2 To “moyo.”
145 muntu1 kele ti mfunu ya kudia, yo yina mpamba bo lenda lambila beno. 17 “‘Beno fwete landa kusala Nkinsi ya Mampa ya Kukonda Levire, a sambu na kilumbu yina kibeni, mono ta katula bimvuka na beno mingi ya bantu1 na insi ya Ezipte. Mpi beno fwete yibuka kilumbu yai na bandonga na beno yonso ya bantu bonso nsiku ya mvula na mvula. 18 Na ngonda ya ntete, na kilumbu ya 14 ya ngonda, na nkokila, beno fwete dia mampa ya kukonda levire tii na kilumbu ya 21 ya ngonda, na nkokila. b 19 Bilumbu nsambwadi bo fwete mona ve pate ya ngani na banzo na beno, sambu kana muntu kudia kima yina bo me tula levire, yo vanda yandi kele munzenza to munkwansi, c bo fwete katula2 muntu1 yina na kati ya kimvuka ya bantu ya Izraele. d 20 Beno fwete dia ve ata kima mosi yina bo me tula levire. Na banzo na beno yonso beno fwete dia mampa ya kukonda levire.’” 21 Moize bingaka bankuluntu yonso ya Izraele e kukonda kusukinina mpi tubilaka bo nde: “Beno kwenda mpi beno pona bana-bambisi1 sambu na mabuta na beno yonso, mpi beno fwa bambisi ya kimenga ya Paki. 22 Ebuna beno fwete dindisa dibuki ya matiti ya izope na menga yina kele na dilonga mpi kubula menga yina na kitini ya zulu ya kielo mpi na makunzi zole ya kielo; ata muntu mosi ve na kati na beno fwete basika na munoko ya nzo na yandi tii na suka. 23 Ebuna ntangu Yehowa ta luta sambu na kupesa mpasi na bantu ya Ezipte mpi ta mona me12:16, 19 1 To “moyo.” 12:17 1 Na kisina “makesa na beno.” 12:19 2 To “fwa.” 12:21 1 Disongidila, bana-mameme to bana-bankombo.
KUBASIKA 12:17-31 KAPU 12 a Lev 23:6 Luk 22:1 1Bk 5:8
b Lev 23:5, 6
c Kut 9:14
d Kul 16:3 1Bk 5:7
e Kub 3:16 Kut 11:16
Ndonga ya 2 a Ebr 11:28
b Kul 16:3
c Yoz 5:10
d Kub 13:3, 8 Kul 6:6, 7
e Ebr 11:28
f Kut 33:4 Nk 78:51 Nk 105:36
g Kuy 15:14 Kub 11:4, 5 Kut 3:13 Nk 135:8
h Kub 11:6
i Kub 10:28, 29
nga na kitini ya zulu ya kielo mpi na zulu ya makunzi yonso zole ya kielo, Yehowa ta luta kibeni na zulu ya munoko ya nzo, mpi yandi ta pesa ve nzila nde mpasi ya lufwa kukota na banzo na beno. a 24 “Beno fwete zitisa diambu yai bonso nsiku ya mvula na mvula sambu na beno mpi bana na beno. b 25 Ntangu beno ta kota na insi yina Yehowa ta pesa beno kaka mutindu yandi tubaka, beno fwete landa kusala diambu yai. c 26 Ebuna ntangu bana na beno ta yula beno nde, ‘Diambu yai ke tendula nki sambu na beno?’ d 27 beno fwete tuba nde, ‘Yo kele kimenga ya Paki sambu na Yehowa, yina lutaka na zulu ya banzo ya bantu ya Izraele na Ezipte ntangu yandi pesaka mpasi na bantu ya Ezipte, kansi yandi gulusaka banzo na beto.’” Ebuna bantu bwaka na ntoto mpi fukamaka. 28 Yo yina bantu ya Izraele kwendaka mpi bo salaka kaka mutindu Yehowa songaka Moize ti Aroni. e Bo salaka kaka mutindu yina. 29 Ebuna na midi ya mpimpa, Yehowa fwaka konso mwana ya ntete na insi ya Ezipte, f yantika na mwana ya ntete ya Farao yina vandaka na kiti na yandi ya kimfumu tii na mwana ya ntete ya mpika yina vandaka na boloko,1 mpi konso mwana ya ntete ya bambisi. g 30 Farao telamaka na mpimpa yina ti bansadi na yandi yonso mpi bantu yonso ya nkaka ya Ezipte, ebuna bidilu vandaka ya ngolo na kati ya bantu ya Ezipte, sambu na konso nzo yo vandaka ti muntu yina fwaka. h 31 Na mbala mosi yandi bingaka Moize ti Aroni i na mpimpa mpi tubaka 12:29 1 Na kisina, “nzo ya dibulu ya masa.”
KUBASIKA 12:32-50 nde: “Beno telama, beno basika na kati ya bantu na mono, beno ti bantu ya nkaka ya Izraele. Beno kwenda mpi beno sadila Yehowa, kaka mutindu beno tubaka. a 32 Beno baka mpi mameme na beno ti bangombe na beno mpi beno kwenda, kaka mutindu beno tubaka. b Kansi beno fwete sakumuna mono mpi.” 33 Ebuna bantu ya Ezipte yantikaka kupusa bantu ya Izraele na kubasika nswalu c na insi yina, “sambu,” mutindu bo vandaka kutuba, “beto yonso kele bonso bamvumbi!” d 34 Yo yina bantu nataka pate na bo ya fufu yina bo vandaka me tula ntete ve levire, bima1 na bo ya kubudila pate vandaka ya kukanga na bilele mpi bo tulaka yo na mapeka. 35 Bantu ya Izraele salaka mambu yina Moize songaka bo mpi bo lombaka bantu ya Ezipte bima ya arza, ya wolo, mpi bilele. e 36 Yehowa salaka nde bantu ya Ezipte kundima bantu ya Izraele, yo yina bantu ya Ezipte pesaka bo bima yina bo lombaka; mpi bo botulaka bima ya bantu ya Ezipte. f 37 Ebuna bantu ya Izraele katukaka na Ramesesi g mpi kwendaka na Sukoti, h babakala kiteso ya 600 000 yina vandaka kutambula na makulu, kukonda kutanga bana. i 38 Kimvuka mosi ya nene ya bantu ya mutindu na mutindu1j mpi tombukaka ti bo, mpi mameme ti bangombe, bitwisi mingi kibeni. 39 Bo yantikaka kuyoka poto-poto yina bo katukaka na yo na Ezipte mpi kusala mampa ya kukonda levire yina vandaka bonso dimbuma. Yo vandaka ya kukonda levire sambu bo kulaka bo na kintulumukina kibe12:34 1 To “babolo.” 12:38 1 Disongidila, kimvuka mosi ya bantu ya mutindu na mutindu yina vandaka ve bantu ya Izraele, tanga mpi bantu ya Ezipte.
146 KAPU 12 a Kub 3:19, 20 Kub 6:1 Kub 10:8-11 Nk 105:38
b Kub 10:26 c Kub 12:11 d Kub 10:7 e Kuy 15:14 Kub 3:21 Kub 11:2 Nk 105:37
f Kub 3:22 g Kuy 47:11 Kub 1:11
h Kut 33:5 i Kuy 12:1, 2 Kuy 15:1, 5 Kuy 46:2, 3 Kub 1:7 Kut 2:32
j Kut 11:4
Ndonga ya 2 a Kub 12:31 b Kuy 46:2, 3 Kuy 47:27 Bis 13:17
c Bag 3:17 d Kul 16:1 e Lev 22:10 f Kuy 17:12, 23 g Kut 9:12 Nk 34:19, 20 Yoa 19:33, 36
h Kut 9:14 i Lev 24:22 Kut 15:16
ni na Ezipte yo yina bo yidikaka ve ata kima mosi ya kudia. a 40 Ntangu yina bantu ya Izraele zingaka, bayina zingaka na Ezipte,b vandaka bamvula 430. c 41 Na nsuka ya bamvula 430, na kilumbu yina kibeni, bimvuka mingi ya bantu1 yonso ya Yehowa basikaka na insi ya Ezipte. 42 Yo kele mpimpa yina bo ta taka nkinsi ya ke monisa mutindu Yehowa basisaka bo na insi ya Ezipte. Bantu yonso ya Izraele fwete zitisa mpimpa yai sambu na Yehowa na bandonga na bo yonso ya bantu. d 43 Ebuna Yehowa tubilaka Moize ti Aroni nde, “Yai kele nsiku sambu na Paki: Munzenza mosi ve lenda dia yo. e 44 Kansi kana muntu kele ti mpika ya bakala yina yandi sumbaka na mbongo, nge fwete yotisa yandi. f Ebuna yandi lenda dia yo. 45 Muntu yina me kwisaka kuzinga na kati na beno mpi muntu ya kisalu yina ke bakaka lufutu lenda dia yo ve. 46 Beno fwete dia yo na kati ya nzo mosi. Beno fwete nata ve ata kitini ya musuni na nganda ya nzo, mpi beno fwete buka ve ata mukwa g na yo mosi. 47 Kimvuka yonso ya bantu ya Izraele fwete sala nkinsi yina. 48 Kana munzenza mosi ke zinga ti nge mpi yandi ke zola kusala nkinsi ya Paki sambu na Yehowa, bo fwete yotisa babakala yonso ya nzo na yandi. Na nima yandi lenda pusana sambu na kusala nkinsi yina, mpi yandi ta kuma bonso munkwa-nsi. Kansi ata bakala mosi ve ya kukonda kuyotisa lenda dia yo. h 49 Beno fwete sadila kaka nsiku mosi sambu na munkwa-nsi mpi sambu na munzenza yina ke zinga na kati na beno.”i 50 Ebuna bantu yonso ya Izraele salaka kaka mutindu Yeho12:41 1 Na kisina, “makesa.”
147 wa songaka Moize ti Aroni. Bo salaka kaka mutindu yina. 51 Na kilumbu yina kibeni, Yehowa basisaka bantu ya Izraele ti bimvuka na bo mingi ya bantu1 na insi ya Ezipte. Yehowa tubilaka diaka Moize nde: 2 “Santisa1 sambu na mono konso mwana ya ntete ya bakala2 na kati ya bantu ya Izraele. Mwana ya ntete ya bakala yina ta butuka, yo vanda ya muntu to ya mbisi, kele ya mono.” a 3 Ebuna Moize tubilaka bantu nde: “Beno yibuka kilumbu yai ya beno me basika na Ezipte, b na nzo ya kimpika, sambu Yehowa me basisa beno awa c ti diboko ya ngolo. Yo yina beno lenda dia ve ata kima mosi ya bo me tula levire. 4 Beno ke basika na kilumbu yai, na ngonda ya Abibi.1d 5 Ntangu Yehowa ta nata nge na insi ya bantu ya Kanana, ya bantu ya Heti, ya bantu ya Amore, ya bantu ya Hivi, mpi ya bantu ya Yebusi, e yina yandi zengaka kieleka na ntwala ya ba-nkaka na nge na kupesa nge, f insi yina miliki1 ti bwiki g kele mingi, nge fwete salaka diambu yai na ngonda yai. 6 Nge fwete dia mampa ya kukonda levire h bilumbu nsambwadi, mpi na kilumbu ya nsambwadi nge ta sala nkinsi sambu na Yehowa. 7 Nge fwete dia mampa ya kukonda levire bilumbu yina nsambwadi; i mpi bo fwete mona nge ve ata ti kima mosi ya bo me tula levire j mpi bo fwete mona nge ve ti pate ya ngani na teritware1 na nge yonso. 8 Ebuna nge fwete songa mwana na nge na kilumbu yina nde, ‘Yo kele sambu na mambu
13
12:51 1Na kisina, “ti makesa na bo.” 13:2 1To “Tula na kingenga.” 2Na kisina, “konso mwana ya ntete yina ke kangula divumu.” 13:4 1Tala Bangindu ya Ngika B15. 13:5 1To “mabele.” 13:7 1Na kisina, “bandilu.”
KUBASIKA 12:51–13:16 KAPU 13 a Kut 3:13 Kut 18:15 Kul 15:19 Luk 2:22, 23
b Kub 12:42 Kul 16:3
c Kul 4:34 Neh 9:10
d Kul 16:1 e Kub 3:8 Kub 34:11
f Kuy 15:18 Kub 6:5, 8
g Kub 3:17 Kul 8:7-9
h Kub 12:15 Kub 34:18
i Kub 23:15 j Kul 16:3
Ndonga ya 2 a Kub 12:26, 27 b Kub 12:14 Kul 11:18
c Kub 12:24, 25 d Kuy 15:18 e Kub 22:29 Kub 34:19, 20 Lev 27:26 Kut 3:13 Luk 2:22, 23
f Kut 18:15 g Kul 7:7, 8 h Kub 5:2 i Kub 12:29 Nk 78:51
yina Yehowa sadilaka mono ntangu mono basikaka na Ezipte.’ a 9 Yai ta vanda kidimbu na diboko na nge mpi ngibusa na mbunzu na nge,1b na mpila nde nsiku ya Yehowa kuvanda na munoko na nge, sambu Yehowa basisaka nge na Ezipte ti diboko ya ngolo. 10 Nge fwete landa kuzitisa nsiku yai na ntangu na yo mvula na mvula. c 11 “Ntangu Yehowa ta nata nge na insi ya bantu ya Kanana, yina yandi zengaka kieleka na ntwala na nge mpi ya ba-nkaka na nge na kupesa nge, d 12 nge fwete pesa Yehowa konso mwana ya ntete ya bakala,1 mpi konso mwana-bakala ya ntete ya bitwisi yina nge ta baka. Bana ya babakala kele ya Yehowa. e 13 Nge fwete futa dimeme sambu na kusumba diaka konso mwana ya ntete ya mpunda, mpi kana nge sumba yo diaka ve, nge fwete buka yo nkingu. Nge fwete sumba diaka f konso mwana na nge ya ntete ya bakala. 14 “Kana mwana na nge ya bakala kuyula nge na nima nde, ‘Diambu yai ke tendula inki?’ nge fwete tubila yandi nde, ‘Yehowa basisaka beto na Ezipte, na nzo ya kimpika, ti diboko ya ngolo. g 15 Ntangu Farao buyaka na ntungolo yonso na kubika beto beto kwenda, h Yehowa fwaka konso mwana ya ntete na insi ya Ezipte, yantika na mwana ya ntete ya muntu tii na mwana ya ntete ya mbisi. i Yo yina mono ke pesa Yehowa kimenga ya bana yonso ya ntete ya babakala,1 mpi mono ke sumba diaka konso mwana na mono ya ntete ya bakala.’ 16 Diambu yai fwete vanda bonso kidimbu na diboko na nge 13:9 1Na kisina, “na kati-kati ya meso na nge.” 13:12 1Na kisina, “konso muntu yina ke kangula divumu.” 13:15 1Na kisina, “konso kima yina ke kangula divumu.”
KUBASIKA 13:17–14:10 mpi bonso lele ya bo ke kangisaka na ntu na mbunzu na nge,1a sambu Yehowa basisaka beto na Ezipte ti diboko ya ngolo.” 17 Ebuna ntangu Farao bikaka bantu bo kwenda, Nzambi twadisaka bo ve na nzila ya insi ya bantu ya Filistia, ata yo vandaka pene-pene. Sambu Nzambi tubaka nde: “Bantu lenda soba mabanza na bo ntangu bo ta kutana ti bitumba mpi ta vutuka na Ezipte.” 18 Yo yina Nzambi salaka nde bantu kwenda kuyungana na nzila ya ntoto-makanga ya Nzadi-Mungwa ya Mbwaki. b Kansi bantu ya Izraele basikaka na insi ya Ezipte na ndonga, bonso bimvuka ya basoda. 19 Moize nataka mpi mikwa ya Yozefi, sambu Yozefi songaka bana ya Izraele na kuzenga kieleka nde: “Nzambi ta konda ve na kutudila beno dikebi, ebuna beno fwete katula mikwa na mono awa mpi kunata yo.” c 20 Bo katukaka na Sukoti mpi salaka camp na Etame, pene-pene ya ntoto-makanga. 21 Ebuna na mwini Yehowa vandaka kukwenda na ntwala na bo na dikunzi ya dituti sambu na kutwadisa bo na nzila, d mpi na mpimpa na dikunzi ya tiya sambu na kupesa bo nsemo, mpidina bo lendaka kusala nzietelo na mwini mpi na mpimpa. e 22 Na mwini dikunzi ya dituti vandaka kukatuka ve na ntwala ya bantu, na mpimpa f dikunzi ya tiya vandaka kukatuka mpi ve. Ebuna Yehowa tubilaka Moize nde: 2 “Songa bantu ya Izraele nde bo fwete vutuka mpi kutula camp na ntwala ya Pihahiroti, na kati-kati ya Migdole mpi ya nzadi-mungwa, yo talana ti Baale-sefoni. g Beno fwete sala camp ya ke talana ti
14
13:16 1 Na kisina, “na kati-kati ya meso na nge.”
148 KAPU 13 a Kul 11:18
b Kub 14:2, 3 Kut 33:5
c Kuy 50:24, 25 Yoz 24:32 Ebr 11:22
d Kub 14:19
e Kut 9:15 Nk 78:14
f Nk 105:39 1Bk 10:1
KAPU 14 g Kub 13:17, 18
Ndonga ya 2 a Kub 7:13 Bar 9:17, 18
b Kub 9:15, 16 Kub 15:11 Kub 18:10, 11 Yoz 2:9, 10
c Kub 7:5 Kub 8:22
d Kub 12:33
e Kub 14:23
f Kut 33:3
g Kub 15:9
yo pene-pene ya nzadi-mungwa. 3 Ebuna Farao ta tuba sambu na bantu ya Izraele nde, ‘Bo ke yungana-yungana na insi yai, bo me kuma kisaka-saka. Bo me kangama na ntoto-makanga.’ 4 Mono ta bika nde ntima ya Farao kukuma ngolo, a mpi yandi ta landa bo, ebuna mono ta kudipesa nkembo na nzila ya Farao mpi ya basoda na yandi yonso; b mpi bantu ya Ezipte ta zaba kibeni nde mono kele Yehowa.” c Yo yina mambu ya bo salaka. 5 Na nima bo pesaka ntotila ya Ezipte nsangu nde bantu ya Izraele me tina. Na mbala mosi, Farao ti bansadi na yandi sobaka mabanza na bo sambu na bantu yina, d mpi bo tubaka nde: “Sambu na nki beto me sala diambu yai mpi me yambula Izraele sambu na kuvanda diaka ve bampika na beto?” 6 Ebuna yandi yidikaka bapusu-pusu na yandi ya bitumba, mpi yandi kwendaka ti bantu na yandi. e 7 Yandi bakaka bapusu-pusu 600 ya mbote kibeni mpi bapusu-pusu yonso ya nkaka ya Ezipte, konso pusu-pusu vandaka ti basoda na zulu na yo. 8 Ebuna Yehowa bikaka nde ntima ya Farao, ntotila ya Ezipte, kukuma ngolo, mpi yandi landaka bantu ya Izraele ntangu bo vandaka kubasika ti kivuvu yonso.1f 9 Bantu ya Ezipte landaka bo, g mpi bapusu-pusu yonso ya Farao yina bampunda vandaka kunata, basoda na yandi yina ke tambusaka bampunda, mpi basoda na yandi vandaka kufinama ti bo na ntangu bo vandaka na camp yina bo salaka pene-pene ya nzadimungwa, pene-pene ya Pihahiroti, na ntwala ya Baale-sefoni. 10 Ntangu Farao kumaka penepene, bantu ya Izraele talaka mpi 14:8 1 Na kisina, “ti diboko ya kutombula.”
149 monaka bantu ya Ezipte ke landa bo. Bantu ya Izraele waka boma ya ngolo mpi bo yantikaka kudidila Yehowa. a 11 Bo tubilaka Moize nde: “Keti yo kele sambu maziamu kele ve na Ezipte yo yina nge me nata beto awa sambu beto fwa na ntoto-makanga? b Sambu na nki nge me sala beto diambu ya mutindu yai? Sambu na nki nge basisaka beto na Ezipte? 12 Keti yo kele ve kibeni diambu ya beto songaka nge na Ezipte ntangu beto tubaka nde, ‘Bika beto, na mpila nde beto sadila bantu ya Ezipte’? Sambu yo me luta mbote nde beto sadila bantu ya Ezipte na kisika ya kufwa na ntoto-makanga.” c 13 Ebuna Moize tubilaka bantu nde: “Beno wa boma ve. d Beno telama ngolo mpi beno tala mutindu Yehowa ta gulusa beno bubu yai. e Sambu bantu ya Ezipte yina beno ke mona bubu yai, beno ta monaka bo diaka ve. f 14 Yehowa yandi mosi ta nwanina beno, g mpi beno ta vanda pima.” 15 Ebuna Yehowa tubilaka Moize nde: “Sambu na nki nge ke landa kudidila mono? Songa bantu ya Izraele bo katula camp. 16 Kansi nge, nangula nti na nge mpi tandula diboko na nge na zulu ya nzadi-mungwa mpi kabula yo, sambu bantu ya Izraele kuluta na kati-kati ya nzadimungwa na ntoto ya kuyuma. 17 Kansi mono, mono ke bika nde bantima ya bantu ya Ezipte kukuma ngolo, na mpila nde bo ta landa bo; mpidina mono ta kudipesa nkembo na nzila ya Farao, ya basoda na yandi yonso, ya bapusu-pusu na yandi ya bitumba, mpi ya basoda na yandi yina ke tambusaka bampunda. h 18 Ebuna bantu ya Ezipte ta zaba kibeni nde mono kele Yehowa ntangu mono ta kudipesa nkembo na nzila ya Farao,
KUBASIKA 14:11-25 KAPU 14 a Yoz 24:6, 7 Neh 9:9
b Kub 16:3 Kub 17:3 Kut 14:2-4 Nk 106:7
c Kub 5:21 Kub 6:6, 9
d Kut 14:9 Kul 20:3 2Bs 20:15, 17 Nk 27:1 Nk 46:1 Yez 41:10
e 2Bs 20:17 f Kub 14:30 Kub 15:5 Nk 136:15
g Kul 1:30 Kul 20:4 2Bs 20:29
h Kub 9:15, 16
Ndonga ya 2 a Kub 14:4 Bar 9:17, 18
b Kuy 48:16 Kub 32:34 Kut 20:16 Yud 9
c Kub 13:21 d Yoz 24:6, 7 e Nk 105:39 f Kub 14:16 Bis 7:36
g Yoz 2:9, 10 Nk 66:6 Nk 106:9 Nk 114:3
h Neh 9:10, 11 Nk 78:13 Nk 136:13 Yez 63:12
i 1Bk 10:1 Ebr 11:29
j Kub 15:8 k Kub 14:17 l Kub 13:21
ya bapusu-pusu na yandi ya bitumba, mpi ya basoda na yandi yina ke tambusaka bampunda.” a 19 Ebuna wanzio ya Nzambi ya kieleka b yina vandaka kukwenda na ntwala ya camp ya Izraele katukaka na ntwala mpi vutukaka na nima na bo, mpi dikunzi ya dituti yina vandaka na ntwala na bo katukaka na ntwala mpi kwendaka na nima mpi telamaka na nima na bo. c 20 Ebuna yo kwisaka na kati-kati ya camp ya bantu ya Ezipte mpi camp ya Izraele. d Na ndambu mosi, yo vandaka dituti ya ndombe. Na ndambu ya nkaka yo vandaka kupesa nsemo na mpimpa.e Yo yina camp mosi pusanaka ve pene-pene na camp ya nkaka mpimpa ya mvimba. 21 Ntangu yai Moize tandulaka diboko na yandi na zulu ya nzadi-mungwa; f ebuna Yehowa sadilaka mupepe mosi ya ngolo ya esti yina bulaka mpimpa ya mvimba mpi vutulaka nzadimungwa na nima, mpidina nsi ya nzadi-mungwa kumaka ntoto ya kuyuma g mpi masa kabwanaka na bandambu zole. h 22 Bantu ya Izraele lutaka na kati-kati ya nzadi-mungwa na ntoto ya kuyuma, i masa salaka kibaka na diboko na bo ya kitata mpi na diboko na bo ya kimama. j 23 Bantu ya Ezipte landaka bo, mpi bampunda yonso ya Farao, bapusu-pusu na yandi ya bitumba, mpi basoda na yandi yina ke tambusaka bampunda, yantikaka kukota na kati-kati ya nzadi-mungwa k sambu na kulanda bo. 24 Na nsungi ya kukengila ya suka-suka,1 Yehowa talaka camp ya bantu ya Ezipte tuka dikunzi ya tiya mpi ya dituti, l ebuna yandi kumisaka camp ya bantu ya Ezipte kisaka-saka. 25 Yandi vandaka kukatula makulu ya bapusu-pusu 14:24 1 Disongidila, pene-pene ya 2:00 ya suka tii na 6:00 ya suka.
KUBASIKA 14:26–15:8 na bo yo yina bo vandaka kutambusa yo na mpasi, ebuna bantu ya Ezipte vandaka kutuba nde: “Beto tina mpi beto pusana ve pene-pene na Izraele, sambu Yehowa ke nwanisa bantu ya Ezipte a sambu na kunwanina bo.” 26 Ebuna Yehowa tubilaka Moize nde: “Tandula diboko na nge na zulu ya nzadi-mungwa sambu masa kuvutukila bantu ya Ezipte, bapusu-pusu na bo ya bitumba, mpi basoda na bo yina ke tambusaka bampunda.” 27 Na mbala mosi Moize tandulaka diboko na yandi na zulu ya nzadi-mungwa, mpi ntangu ntongo vandaka kutana, nzadimungwa vutukaka mutindu yo ke vandaka. Ntangu bantu ya Ezipte vandaka kutina yo, Yehowa losaka bo na kati-kati ya nzadimungwa. b 28 Masa yina vutukaka fikaka bapusu-pusu ya bitumba, basoda yina ke tambusaka bampunda, mpi basoda yonso ya Farao yina kotaka na nzadimungwa sambu na kulanda bantu ya Izraele. c Bo bikaka ve nde ata muntu mosi na kati na bo kuguluka. d 29 Kansi bantu ya Izraele tambulaka na ntoto ya kuyuma na kati-kati ya nsi ya nzadimungwa, e mpi masa salaka kibaka na diboko na bo ya kitata mpi na diboko na bo ya kimama. f 30 Mpidina na kilumbu yina Yehowa gulusaka Izraele na maboko ya bantu ya Ezipte, g mpi Izraele monaka bantu ya Ezipte me fwa-fwa na lweka ya nzadi-mungwa. 31 Izraele monaka mpi ngolo1 ya nene yina Yehowa sadilaka sambu na kunwanisa bantu ya Ezipte, ebuna bantu yantikaka kuwa Yehowa boma mpi kukwikila na Yehowa mpi na Moize h nsadi na yandi. 14:31 1 Na kisina, “diboko.”
KAPU 14 a Kub 14:4 b Kub 15:1, 4 c Kub 15:5, 10 Kul 11:3, 4 Yoz 24:6, 7 Neh 9:10, 11 Nk 78:53 Ebr 11:29
d Kub 14:13 Nk 106:11 Nk 136:15
e Nk 77:19 f Kub 15:8 g Kul 4:20 Nk 106:8-11
h Kub 4:31 Kub 19:9 Nk 106:12
Ndonga ya 2 KAPU 15 a Baz 5:1 2Sa 22:1 Kus 15:3
b Kub 9:16 Kub 18:10, 11 Nk 106:11, 12
c Kub 15:21 Nk 136:15
d Yez 12:2 e 2Sa 22:47 Yez 25:1
f Kub 3:15 g Nk 83:18 Nk 148:13
h Nk 24:8 i Kub 6:3 Yez 42:8
j Kub 14:27 k Kub 14:6, 7 l Neh 9:10, 11 m Nk 60:5 Nk 89:13
n Yez 37:23
15
150
Na ntangu yina, Moize mpi bantu ya Izraele yimbilaka Yehowa nkunga yai: a “Bika mono yimbila Yehowa, sambu nkembo na yandi me kuma mingi. b Yandi me losa mpunda ti muntu yina ke tambusa yo na nzadi-mungwa. c 2 Kikesa na mono mpi ngolo na mono kele Yah,1 sambu yandi me kuma luguluku na mono. d Yai Nzambi na mono, mpi mono ta kumisa yandi; e Nzambi ya tata na mono, f mpi mono ta nangula yandi. g 3 Yehowa kele soda ya ngolo. h Zina na yandi Yehowa. i 4 Bapusu-pusu ya Farao mpi basoda na yandi, Yandi me losa bo na nzadi-mungwa, j Mpi basoda na yandi ya kuluta ngolo me dinda na NzadiMungwa ya Mbwaki. k 5 Masa ya me dasuka fikaka bo; bo dindaka bonso ditadi na bisika ya mudindu. l 6 O Yehowa, diboko na nge ya kitata kele ngolo mingi, m O Yehowa, diboko na nge ya kitata lenda buka-buka mbeni. 7 Na bunene na nge ya kuluta, nge lenda losa na ntoto bantu yina ke telama sambu na kunwanisa nge; n Nge ke tinda makasi na nge ya ngolo, yo ke yoka bo bonso nianga. 8 Na mpema yina basikaka na mbombo na nge, masa kangamaka kisika mosi; Yo telamaka kisika mosi, mpi yo kangaka masa sambu yo vutuka ve; 15:2 1 “Yah” kele zina ya Yehowa na bunkufi.
151
9
10
11
12 13
14
15
KUBASIKA 15:9-21 Masa yina dasukaka kangamaka bonso ditadi na katikati ya nzadi-mungwa. Mbeni tubaka nde: ‘Mono ta landa! Mono ta kanga! Mono ta kabula bima ya mono ta botula tii kuna mono1 ta sepela! Mono ta basisa mbele na mono ya bitumba! Diboko na mono ta bedisa bo!’ a Nge basisaka mupepe ya mpema na nge, nzadimungwa fikaka bo; b Bo dindaka bonso kibende mosi ya kilo na masa ya nene. Nani na kati ya banzambi kele bonso nge, O Yehowa? c Nani kele bonso nge, nge muntu yina kele santu na kiteso ya kuluta? d Muntu yina bo fwete wa boma mpi kuyimbila bankunga ya lukumu, Muntu yina ke salaka mambu ya kuyituka. e Nge tandulaka diboko na nge ya kitata, mpi ntoto minaka bo. f Na zola na nge ya kwikama nge twadisaka bantu yina nge sumbaka diaka; g Na ngolo na nge, nge ta nata bo na kisika ya santu ya nge ke zingaka. Bantu fwete wa; h bo ta tekita; Mpasi1 ta simba bantu ya Filistia. Na ntangu yina bamfumu ya Edomi ta wa boma ya ngolo; Mpi matekita ta kanga bamfumu ya ngolo1 ya Moabi. i
KAPU 15 a Kub 14:5, 9
b Kub 14:21, 28
c Kul 3:24 2Sa 7:22
d Yez 6:3
e Kub 11:9
f Nk 78:53 Ebr 11:29
g Nk 106:10
h Kut 14:13, 14
i Kut 22:1, 3
Ndonga ya 2 a Yoz 2:9-11 Yoz 5:1
b Kul 11:25
c 2Sa 7:23 Yez 43:1
d Kut 20:14, 17 Kut 21:21, 22
e Nk 80:8
f Nk 10:16
g Kub 14:23
h Kub 14:28
i Kub 14:22
j Kub 9:16 Kub 18:11
15:9 1 To “moyo na mono.” 15:14 1 Na kisina, “Misongo.” 15:15 1 To “bamfumu ya nku.”
k Kub 14:27, 28 Nk 106:11, 12
Bantu yonso ya Kanana ta lemba nitu. a 16 Boma mpi matekita ta simba bo. b Sambu na bunene ya diboko na nge bo ta nikana ve bonso ditadi, Tii kuna bantu na nge ta luta, O Yehowa, Tii kuna bantu yina nge salaka c ta luta. d 17 Nge ta nata bo mpi ta kuna bo na ngumba ya dikabu na nge, e Kisika ya ngolo yina nge me yidikaka sambu na nge mosi na kuzinga, O Yehowa, O Yehowa, kisika ya santu yina maboko na nge me tulaka. 18 Yehowa ta yala bonso ntotila mvula na mvula. f 19 Ntangu bampunda ya Farao ti bapusu-pusu na yandi ya bitumba mpi basoda na yandi yina ke tambusaka bampunda kotaka na nzadimungwa, g Yehowa vutulaka masa ya nzadi-mungwa na zulu na bo, h Kansi bantu ya Izraele tambulaka na ntoto ya kuyuma na kati-kati ya nzadimungwa.” i 20 Ebuna Miriami mbikudi ya nkento, mpangi ya Aroni, bakaka ngoma ya fioti na diboko na yandi, ebuna bankento yonso landaka yandi bo ke bula bangoma ya fioti mpi ke kina. 21 Miriami pesaka babakala mvutu na nkunga nde: “Beno yimbila Yehowa, sambu nkembo na yandi me kuma mingi. j Yandi me losa mpunda ti muntu yina ke tambusa yo na nzadi-mungwa.” k
KUBASIKA 15:22–16:10 22 Na nima Moize katulaka Izraele na Nzadi-Mungwa ya Mbwaki, ebuna bo kwendaka na ntoto-makanga ya Shure mpi bo tambulaka bilumbu tatu na ntoto-makanga, kansi bo monaka ve masa. 23 Bo kumaka na Mara,1a kansi bo monaka ve mpila ya kunwa masa ya Mara sambu yo vandaka ndudi. Yo yina yandi pesaka yo zina Mara. 24 Ebuna bantu yantikaka kubokutila Moizeb nde: “Inki beto ta nwa?” 25 Yandi didilaka Yehowa, c ebuna Yehowa songaka yandi nti mosi. Ntangu yandi losaka yo na masa, masa kumaka mbote. Kuna Nzambi tudilaka bo nsiku mpi mbandu yina ta sadisaka bo na kusambisa, mpi kuna yandi mekakad bo. 26 Yandi tubaka nde: “Kana nge wa kibeni ndinga ya Yehowa Nzambi na nge mpi nge sala mambu yina kele ya mbote na meso na yandi mpi nge tula dikebi na bantuma na yandi mpi nge landa bansiku na yandi yonso, e mono ta natila nge ve ata maladi mosi yina mono natilaka bantu ya Ezipte, f sambu mono, Yehowa, mono ke belula nge.” g 27 Na nima, bo kumaka na Elimi, kisika vandaka banto ya masa 12 mpi maba 70. Ebuna bo salaka camp pana pene-pene ya masa. Na nima ya kukatuka na Elimi, kimvuka ya mvimba ya bantu ya Izraele kumaka nsukansuka na ntoto-makanga ya Sini,h yina kele na kati-kati ya Elimi mpi Sinai, na kilumbu ya 15 ya ngonda ya zole na nima ya kubasika na bo na insi ya Ezipte. 2 Ebuna kimvuka ya mvimba ya bantu ya Izraele yantikaka kubokutila Moize ti Aroni na ntotomakanga. i 3 Bantu ya Izraele vandaka kutubila bo nde: “A kana
16
15:23 1 Yo ke tendula “Ndudi.”
152 KAPU 15 a Kut 33:8 b Kub 16:2, 3 Kub 17:3 1Bk 10:6, 10
c Kub 17:4 d Kub 16:4 Kul 8:2
e Kul 28:1 f Kul 7:12, 15 g Kub 23:25 Nk 103:3
KAPU 16 h Kut 33:10, 11 i Kub 15:24 1Bk 10:6, 10
Ndonga ya 2 a Kut 11:4 Kut 14:2, 3
b Kub 17:3 Kut 16:13
c Nk 78:24, 25 Nk 105:40 Yoa 6:31, 32 Yoa 6:58 1Bk 10:1, 3
d Mat 6:11 e Kul 8:2 f Kub 35:2 g Kub 16:22 h Kub 6:7 Kut 16:28, 29
i Kut 21:7 1Sa 8:7
j Kub 16:2 Kut 11:1
beto fwaka na diboko ya Yehowa na insi ya Ezipte ntangu beto vandaka kuvanda pene-pene ya banzungu ya misuni, a ntangu beto vandaka kudia mampa tii kuna beto fuluka. Ntangu yai, beno me nata beto na ntoto-makanga yai sambu na kufwa dibundu yai ya mvimba na nzala.” b 4 Ebuna Yehowa tubilaka Moize nde: “Ntangu yai mono ke nokisila beno mampa na zulu, c mpi konso muntu fwete basika sambu na kulokuta kiteso yina me fwana sambu na yandi konso kilumbu, d sambu mono meka bo mpi kumona kana bo ta zitisa nsiku na mono to ve. e 5 Kansi na kilumbu ya sambanu f ntangu bo ta lamba yina bo me lokuta, yo fwete vanda mbala zole kuluta kiteso yina bo ke lokutaka bilumbu ya nkaka.” g 6 Ebuna Moize ti Aroni tubilaka bantu yonso ya Izraele nde: “Na nkokila beno ta zaba kibeni nde Yehowa muntu basisaka beno na insi ya Ezipte. h 7 Na suka beno ta mona nkembo ya Yehowa, sambu yandi me wa mabokuta na beno yina beno ke bokutila Yehowa. Beto, beto kele banani sambu beno bokutila beto?” 8 Moize tubaka diaka nde: “Ntangu Yehowa ta pesa beno misuni ya kudia na nkokila mpi mampa na suka tii kuna beno ta fuluka, beno ta mona nde Yehowa me wa mabokuta na beno yina beno ke bokutila yandi. Kansi beto, beto kele banani? Beno ke bokutila beto ve, kansi Yehowa.” i 9 Ebuna Moize tubilaka Aroni nde: “Songa kimvuka ya mvimba ya bantu ya Izraele nde, ‘Beno kwisa na ntwala ya Yehowa, sambu yandi me wa mabokuta na beno.’” j 10 Kaka na ntangu Aroni tubilaka kimvuka ya mvimba ya bantu ya Izraele, bo ba-
153 lukaka mpi talaka na ndambu ya ntoto-makanga, ebuna tala! nkembo ya Yehowa monikaka na dituti. a 11 Yehowa tubilaka diaka Moize nde: 12 “Mono me wa mabokuta ya bantu ya Izraele. b Songa bo nde, ‘Na nkokila1 beno ta dia misuni, mpi na suka beno ta dia mampa tii kuna beno ta fuluka, c ebuna beno ta zaba kibeni nde mono kele Yehowa Nzambi na beno.’” d 13 Yo yina na nkokila yina bandeke yina vandaka bonso bangwadi kwisaka mpi fulukaka na camp, e ebuna na suka malulu vandaka na nziunga ya camp. 14 Ntangu malulu walukaka, kuvandaka ti bima ya fioti-fioti, ya ke bukana mpamba-mpamba na zulu ya ntoto-makanga,f yo vandaka fioti-fioti kibeni bonso masa ya matadi na ntoto. 15 Ntangu bantu ya Izraele monaka yo, bo yantikaka kutuba bo na bo nde: “Yai nki?” sambu bo zabaka ve kana yo vandaka nki. Moize tubilaka bo nde: “Yo kele mampa yina Yehowa me pesa beno sambu na kudia. g 16 Yehowa me tuba nde, ‘Konso muntu fwete lokuta kiteso yina yandi lenda dia. Beno fwete baka omere mosi1h sambu na konso muntu na kutadila ntalu ya bantu2 yina konso muntu na kati na beno kele na bo na tenta na yandi.’” 17 Bantu ya Izraele yantikaka kusala mutindu yina; bo lokutaka yo, bantu ya nkaka lokutaka mingi mpi bankaka lokutaka fioti. 18 Ntangu bo vandaka kutesa yo na omere, na muntu yina lokutaka mingi yo lutanaka ve, mpi na muntu yina lokutaka fioti yo kondaka ve. i Konso muntu vandaka ku16:12 1Na kisina, “Na kati-kati ya bankokila zole.” 16:16 1Kiteso ya balitre 2,2. Tala Bangindu ya Ngika B14. 2To “mioyo.”
KUBASIKA 16:11-28 KAPU 16 a Kub 13:21 Kut 16:19 Mat 17:5
b Kut 14:27
c Nk 105:40
d Kub 4:5 Kub 6:7
e Kut 11:31, 34 Nk 78:27-29
f Kut 11:7 Kul 8:3 Neh 9:15
g Kut 21:5 Kul 8:14, 16 Yoz 5:11, 12 Yoa 6:31, 32 Yoa 6:58 1Bk 10:1, 3
h Kub 16:36
i 2Bk 8:15
Ndonga ya 2 a Mat 6:11, 34
b Kub 16:5
c Kub 20:8 Kub 31:15 Kub 35:2 Lev 23:3
d Kut 11:7, 8
e Kub 20:9, 10 Kub 31:13 Kul 5:15
lokuta yo na kutadila kiteso yina yandi lendaka kudia. 19 Ebuna Moize tubilaka bo nde: “Ata muntu mosi ve fwete bika ata ndambu na yo tii na suka.” a 20 Kansi bo wilaka Moize ve. Ntangu bantu ya nkaka bikaka ndambu na yo tii na suka, yo butaka misopi mpi basisaka nsudi, ebuna Moize wilaka bo makasi. 21 Bo vandaka kulokuta yo konso suka, konso muntu na kutadila kiteso yina yandi lendaka kudia. Ntangu mwini vandaka kukuma ngolo, yo vandaka kukuma masa-masa. 22 Na kilumbu ya sambanu, bo lokutaka mampa mbala zole kuluta, b ba omere zole sambu na konso muntu. Ebuna bamfumu yonso ya bantu ya Izraele kwisaka kuzabisa Moize mambu yina. 23 Ebuna yandi tubilaka bo nde: “Yai mambu Yehowa me tuba. Mbasi ta vanda kilumbu ya kupema kibeni,1 kisabatu ya santu sambu na Yehowa. c Beno yoka yina beno fwete yoka, mpi beno tokisa yina beno fwete tokisa; d ebuna beno bumba yina yonso ta bikala tii na suka.” 24 Yo yina bo bumbaka yo tii na suka, kaka mutindu Moize tubaka, yo basisaka ve nsudi ya mbi mpi mikuni vandaka ve na kati na yo. 25 Ebuna Moize tubaka nde: “Beno dia yo bubu yai, sambu bubu yai kele kisabatu sambu na Yehowa. Bubu yai beno ta mona yo ve na ntoto. 26 Beno ta lokutaka yo bilumbu sambanu, kansi na kilumbu ya nsambwadi, na Kisabatu, e yo ta vandaka ve.” 27 Ata mpidina, bantu ya nkaka basikaka sambu na kulokuta yo na kilumbu ya nsambwadi, kansi bo monaka kima ve. 28 Yo yina Yehowa tubilaka Moize nde: “Tii nki ntangu beno 16:23 1 To “ya kuzitisa kisabatu.”
KUBASIKA 16:29–17:8 ta buya kuzitisa bantuma na mono mpi bansiku na mono? a 29 Beno zaba nde Yehowa me pesa beno Kisabatu.b Yo yina yandi ke pesa beno mampa ya bilumbu zole na kilumbu ya sambanu. Konso muntu fwete bikala kisika yandi kele; ata muntu mosi ve fwete bikisa kisika na yandi na kilumbu ya nsambwadi.” 30 Yo yina bantu vandaka kuzitisa Kisabatu1 na kilumbu ya nsambwadi. c 31 Nzo ya Izraele pesaka mampa yina zina “mana.”1 Yo vandaka mpembe bonso nkeni ya koriandre, mpi ntomo na yo vandaka bonso ya bagato ya papala ya bo me sala ti bwiki. d 32 Ebuna Moize tubaka nde: “Yehowa me tuba nde, ‘Beno fulusa yo na omere mosi bonso kima ya kubumba sambu na bandonga na beno yonso ya bantu, e sambu bo mona mampa yina mono pesaka beno na kudia na ntoto-makanga ntangu mono vandaka kubasisa beno na insi ya Ezipte.’” 33 Yo yina Moize tubilaka Aroni nde: “Baka dibungu mosi, tula omere mosi ya mana na kati na yo, mpi tula yo na ntwala ya Yehowa bonso kima ya kubumba sambu na bandonga na beno yonso ya bantu.” f 34 Kaka mutindu Yehowa songaka Moize, Aroni tulaka yo na ntwala ya Kimbangi g sambu bo tanina yo. 35 Bantu ya Izraele diaka mana bamvula 40, h tii kuna bo kwisaka kukuma na insi yina bantu vandaka kuzinga ve. i Bo diaka mana tii kuna bo kwisaka kukuma na ndilu ya insi ya Kanana. j 36 Omere kele ndambu mosi na kati ya bandambu kumi ya efa.1 16:30 1 To “kupema.” 16:31 1 Ziku yo me katuka na bangogo ya Kiebreo “Yai nki?” 16:36 1 Efa mosi kele balitre 22. Tala Bangindu ya Ngika B14.
KAPU 16 a Kut 14:11 Nk 78:10 Nk 106:13
b Kub 31:13 c Lev 23:3 Kul 5:13, 14
d Kub 16:15 Kut 11:7
e Nk 105:5, 40 f Ebr 9:4 g Kub 27:21 h Kul 8:2 Neh 9:21 Nk 78:24
i Yoz 5:11, 12 j Kut 33:48 Kul 34:1
Ndonga ya 2 KAPU 17 a Kut 33:12 b Kut 33:2 c Kut 33:14 d Kub 5:19, 21 Kut 14:2, 3 Kut 20:3
e Kut 14:22 Nk 78:18, 22 Nk 106:14
f Kub 16:2, 3 g Kub 7:20 h Kut 20:8 Kul 8:14, 15 Neh 9:15 Nk 78:15 Nk 105:41 1Bk 10:1, 4
i Kul 9:22 j Nk 81:7 k Kul 6:16 Nk 95:8, 9 Ebr 3:8, 9
l Kuy 36:12
17
154
Kimvuka ya mvimba ya bantu ya Izraele katukaka na ntoto-makanga ya Sini, a bo salaka nzietelo yina bitini-bitini, mutindu Yehowa songaka bo, b mpi bo salaka camp na Refidimi. c Kansi masa vandaka ve sambu bantu kunwa. 2 Ebuna bantu yantikaka kuswanisa Moize d mpi kutuba nde: “Pesa beto masa ya kunwa.” Kansi Moize tubilaka bo nde: “Sambu na nki beno ke swanisa mono? Sambu na nki beno ke landa kumekae Yehowa?” 3 Kansi bantu vandaka na nzala ya ngolo ya masa kuna, mpi bo landaka kubokutila Moize f mpi kutuba nde: “Sambu na nki nge basisaka beto na Ezipte sambu na kufwa beto, bana na beto mpi bitwisi na beto na nzala ya masa?” 4 Nsuka-nsuka Moize didilaka Yehowa nde: “Nki mono fwete sala sambu na bantu yai? Kubika fioti bo ta losila mono matadi!” 5 Ebuna Yehowa tubilaka Moize nde: “Kwenda na ntwala ya bantu, mpi nata bankuluntu ya nkaka ya Izraele mpi nti na nge yina nge bulaka na Nzadi ya Nile. g Baka yo na diboko mpi tambula. 6 Tala! Mono ta telama na ntwala na nge pana na zulu ya ditadi na Orebi. Nge fwete bula ditadi, mpi masa ta basika na kati na yo, mpi bantu ta nwa yo.” h Moize salaka mutindu yina na meso ya bankuluntu ya Izraele. 7 Yo yina yandi pesaka kisika yina zina Massa1i mpi Meriba2j sambu bantu ya Izraele swanisaka Moize mpi sambu bo mekakak Yehowa na ntangu bo tubaka nde: “Keti Yehowa kele na kati na beto to ve?” 8 Ebuna bantu ya Amaleki l kwisaka mpi nwanisaka Izraele 17:7 1 Yo ke tendula “Kumeka; Mumekamu.” 2 Yo ke tendula “Kuswana.”
155 na Refidimi. a 9 Na nima Moize tubilaka Yozue b nde: “Sola bantu sambu na beto mpi basika sambu na kunwana ti bantu ya Amaleki. Mbasi mono ta telama na nsongi ya ngumba, ti nti ya Nzambi ya kieleka na diboko na mono.” 10 Ebuna Yozue salaka kaka mutindu Moize songaka yandi, c mpi yandi nwanaka ti bantu ya Amaleki. Moize, Aroni, mpi Hure d tombukaka na nsongi ya ngumba. 11 Ntangu Moize vandaka kubika maboko na yandi ya kunangula, bantu ya Izraele vandaka kununga, kansi ntangu yandi vandaka kukulumusa maboko na yandi, bantu ya Amaleki vandaka kununga. 12 Ntangu maboko ya Moize kumaka kilo, bo bakaka ditadi, bo tulaka yo na nsi na yandi, mpi yandi vandilaka yo. Ebuna Aroni ti Hure simbaka maboko na yandi, mosi na lweka mosi mpi ya nkaka na lweka ya nkaka, yo yina maboko na yandi nikanaka ve tii kuna ntangu dindaka. 13 Na mutindu yina, Yozue bedisaka Amaleki ti bantu na yandi na mbele ya bitumba. e 14 Ntangu yai Yehowa tubilaka Moize nde: “Sonika mambu yai na mukanda sambu na kuyibukaka yo mpi tubila yo Yozue, ‘Mono ta katula kimakulu bantu ya Amaleki na zulu ya ntoto mpi bo ta yibuka bo diaka ve ata fioti.’” f 15 Ebuna Moize tungaka mesa-kimenga mpi pesaka yo zina Yehowa-nisi,1 16 mpi tubaka nde: “Sambu diboko na yandi ke nwanisa kiti ya kimfumu ya Yah,g Yehowa ta nwanaka bitumba ti Amaleki tii na bandonga ya bantu na yandi yonso yina ta kwisa.” h Ntangu yai Yetro, nganganzambi ya Madiani, bokilo ya Moize,i waka mambu yonso yina Nzambi salaka sambu na
18
17:15 1 Yo ke tendula “Yehowa Kele Nti na Mono ya Kidimbu.”
KUBASIKA 17:9–18:10 KAPU 17 a Kul 25:17 1Sa 15:2
b Kut 11:28
c Yoz 11:15
d Kub 24:13, 14
e Yoz 11:12
f Kut 24:20 Kul 25:19 1Bs 4:42, 43
g Kus 19:1
h 1Sa 15:20 Est 9:24
KAPU 18 i Kub 2:16, 21 Kub 3:1
Ndonga ya 2 a Yoz 2:9, 10 Yoz 9:3, 9
b Bis 7:29
c Kub 2:22
d Kub 2:15
e Kub 19:2 1Bn 19:8, 9
f Kub 4:18 Kut 10:29
g Kub 7:3 Kub 14:27, 28 Kul 4:34
h Kub 15:22 Kub 16:3
Moize mpi sambu na bantu na yandi Izraele, mutindu Yehowa basisaka Izraele na Ezipte. a 2 Yetro, bokilo ya Moize, bakaka Sipora, nkento ya Moize, ntangu Moize vutulaka yandi, 3 kumosi ti bana na yandi zole ya babakala. b Zina ya mwana mosi vandaka Gershomi,1c sambu Moize tubaka nde, “Mono me kuma munzenza na insi ya nzenza,” 4 mpi zina ya mwana ya nkaka vandaka Eliezere,1 sambu yandi tubaka nde, “Nzambi ya tata na mono kele nsadisi na mono, yina gulusaka mono na mbele ya bitumba ya Farao.” d 5 Yo yina Yetro, bokilo ya Moize, ti bana ya Moize mpi nkento na yandi, kwisaka na Moize na ntoto-makanga kisika yandi salaka camp na ngumba ya Nzambi ya kieleka. e 6 Ebuna yandi tindilaka Moize ndinga nde: “Mono Yetro bokilo na nge, f mono ke kwisa kuna na nge ti nkento na nge mpi bana na yandi zole.” 7 Na mbala mosi Moize basikaka sambu na kukutana ti bokilo na yandi, yandi fukamaka mpi pesaka yandi beze. Bo pesanaka mbote, mpi na nima bo kotaka na tenta. 8 Moize telaka bokilo na yandi mambu yonso yina Yehowa salaka Farao mpi Ezipte sambu na mambote ya Izraele, g bampasi yonso yina bwilaka bo na nzila, h mpi mutindu Yehowa gulusaka bo. 9 Yetro waka kiese sambu na mambu yonso ya mbote yina Yehowa salaka sambu na Izraele mutindu yandi gulusaka bo na Ezipte.1 10 Ebuna Yetro tubaka nde: “Yehowa kubaka lukumu, yandi muntu yina 18:3 1 Yo ke tendula “Munzenza Kuna.” 18:4 1 Yo ke tendula “Nzambi na Mono Kele Nsadisi.” 18:9 1 Na kisina, “na diboko ya Ezipte.”
KUBASIKA 18:11-27 gulusaka beno na Ezipte mpi na maboko ya Farao, mpi yina gulusaka bantu na nsi ya kiyeka ya Ezipte. 11 Ntangu yai mono me zaba nde Yehowa kele nene kuluta banzambi yonso ya nkaka, a sambu na mambu yina yandi salaka na bantu yina sadilaka bantu na yandi mambu na lulendo yonso.” 12 Na nima Yetro, bokilo ya Moize, nataka dikabu ya kuyoka mpi bimenga sambu na Nzambi, ebuna Aroni ti bankuluntu yonso ya Izraele kwisaka kudia ti bokilo ya Moize na ntwala ya Nzambi ya kieleka. 13 Kilumbu yina landaka, Moize vandaka sambu na kusambisa bantu mutindu vandaka kikalulu na yandi, ebuna bantu vandaka kaka kukwisa na ntwala ya Moize yantika na suka tii na nkokila. 14 Ntangu bokilo ya Moize monaka mambu yonso yina yandi vandaka kusala sambu na bantu, yandi tubaka nde: “Inki diambu yai nge ke sala sambu na bantu? Sambu na nki nge me vanda awa nge mosi mpi bantu yonso me telama na ntwala na nge yantika na suka tii na nkokila?” 15 Moize tubilaka bokilo na yandi nde: “Sambu bantu ke landaka kukwisa na mono sambu na kuyula mambu na Nzambi. 16 Kana diambu mosi kubasika, yo ke kwisaka na mono mpi mono fwete zenga diambu yina na kati ya muntu mosi ti muntu ya nkaka, ebuna mono ke zabisaka balukanu ya Nzambi ya kieleka mpi bansiku na yandi.” b 17 Bokilo ya Moize tubilaka yandi nde: “Mambu ya nge ke sala kele mbote ve. 18 Nge ta lemba kibeni, nge ti bantu yai ya kele ti nge, sambu yo kele kizitu mingi kibeni sambu na nge mpi nge lenda nata yo ve nge mosi. 19 Ntangu yai, wa mono. Mono ke pesa nge ndongisila, mpi Nza-
156 KAPU 18 a Kub 15:11 Nk 95:3 Nk 97:9
b Kul 4:5 Kul 5:1
Ndonga ya 2 a Yoz 1:5, 17
b Kub 20:19
c Kut 27:1-5
d Kul 7:11
e Kut 11:16, 17 Kul 1:13 Bis 6:3
f Kub 23:8 1Tm 3:2, 3 Tit 1:7 1Pi 5:2
g Kul 1:15 Bis 14:23
h Lev 24:10, 11 Kut 15:32, 33 Kul 1:17
i Kut 11:17
j Bis 15:2
k Kut 10:29
mbi ta vanda ti nge. a Nge, vanda mumonisi ya bantu na ntwala ya Nzambi ya kieleka, b mpi nge fwete nata mambu na Nzambi ya kieleka. c 20 Nge fwete longa bo bantuma ti bansiku d mpi kuzabisa bo mutindu bo fwete tambula mpi kisalu yina bo fwete sala. 21 Kansi nge fwete sola na kati ya bantu babakala yina me fwana, e yina ke waka Nzambi boma, babakala yina me fwana na kutudila ntima mpi yina ke mengaka kubaka luta na banzila ya luvunu, f mpi tula bantu yai na zulu na bo sambu bo vanda bamfumu ya mafunda, bamfumu ya bankama, bamfumu ya makumi tanu, mpi bamfumu ya makumi. g 22 Bo fwete sambisa bantu kana mambu kubasika,1 ebuna bo ta kwisa kunatila nge konso diambu ya mpasi, h kansi bo ta zenga konso diambu ya fioti. Bika nde bo kabula kilo ti nge sambu mambu kukuma pete sambu na nge. i 23 Kana nge sala mutindu yai, mpi yo kele na kuwakana ti nsiku ya Nzambi, nge ta vanda kaka ngolo mpi konso muntu ta kwenda na nzo na yandi na kiese.” 24 Na mbala mosi Moize wilaka bokilo na yandi mpi salaka mambu yonso yina yandi tubaka. 25 Moize solaka babakala yina me fwana na kati ya Izraele ya mvimba mpi yandi tulaka bo bamfumu na zulu ya bantu, sambu bo vanda bamfumu ya mafunda, bamfumu ya bankama, bamfumu ya makumi tanu, mpi bamfumu ya makumi. 26 Ebuna bo vandaka kusambisa bantu ntangu mambu vandaka kubasika. Bo vandaka kunata diambu ya mpasi na Moize, j kansi bo vandaka kusambisa konso diambu ya fioti. 27 Na nima, Moize kwendaka kufidisa bokilo na yandi, k 18:22 1 Na kisina, “konso ntangu.”
157 ebuna yandi kwendaka na insi na yandi. Na ngonda ya tatu na nima ya ntangu yina bantu ya Izraele basikaka na insi ya Ezipte, na kilumbu yina kibeni, bo kwisaka kukuma na ntotomakanga ya Sinai. 2 Bo katukaka na Refidimi, a kumaka na ntoto-makanga ya Sinai, mpi bo salaka camp na ntoto-makanga. Izraele salaka camp pana na ntwala ya ngumba. b 3 Ebuna Moize tombukaka na Nzambi ya kieleka, mpi Yehowa bingaka yandi tuka na ngumba, c mpi tubaka nde: “Nge ta tubila nzo ya Yakobi mpi ta songa bantu ya Izraele nde, 4 ‘Beno me mona beno mosi mambu yina mono salaka bantu ya Ezipte, d sambu na kubaka beno na mapapu ya bango-zulu mpi kunata beno tii na mono. e 5 Ebuna kana beno lemfukila kibeni ndinga na mono mpi beno zitisa kuwakana na mono, beno ta kuma kibeni kima na mono ya mfunu mingi1 na kati ya bantu yonso, f sambu ntoto ya mvimba kele ya mono. g 6 Beno ta kuma sambu na mono kimfumu ya banganganzambi mpi dikanda ya santu.’ h Yai mambu yina nge ta tubila bantu ya Izraele.” 7 Yo yina Moize kwendaka mpi bingaka bankuluntu ya bantu mpi zabisaka bo mambu yai yonso yina Yehowa songaka yandi. i 8 Na nima, bantu yonso vutulaka na ndinga mosi nde: “Beto me ndima kusala mambu yonso yina Yehowa me tuba.” j Na mbala mosi Moize nataka mvutu ya bantu na Yehowa. 9 Mpi Yehowa tubilaka Moize nde: “Tala! Mono ke kwisa na nge na dituti ya ndombe, sambu bantu kuwa ntangu mono ta solula ti nge, sambu bo kwikila mpi na
19
19:5 1 To “kima na mono ya ntalu.”
KUBASIKA 19:1-18 KAPU 19 a Kub 17:1
b Kub 3:1, 12
c Bis 7:38
d Kul 4:34
e Kul 32:11, 12 Yez 63:9
f 1Bn 8:53 Nk 135:4
g Kul 10:14
h Lev 11:44 Kul 7:6 1Pi 2:9 Kus 5:9, 10
i Kub 24:3
j Kub 24:7 Yoz 24:24
Ndonga ya 2 a Ebr 12:20
b Kub 20:18
c Kub 19:10
d Kul 4:11 1Bn 8:12 Nk 97:2
e Ebr 12:18-21
nge ntangu yonso.” Na nima Moize zabisaka Yehowa mambu yina bantu tubaka. 10 Ebuna Yehowa tubilaka Moize nde: “Kwenda na bantu, santisa bo bubu yai ti mbasi, mpi bo fwete yobisa bilele na bo. 11 Bo fwete vanda ya kuyilama sambu na kilumbu ya tatu, sambu na kilumbu ya tatu Yehowa ta kwisa kukulumuka na Ngumba ya Sinai na meso ya bantu yonso. 12 Nge fwete tudila bantu bandilu na nziunga na yo mpi kusonga bo nde, ‘Beno keba, beno tombuka ve na ngumba mpi beno simba ve ndilu na yo. Konso muntu yina ta simba ngumba bo ta fwa yandi kibeni. 13 Ata diboko mosi ve ta simba yandi, kansi bo ta losila yandi matadi to ta tobula yandi.1 Yo vanda mbisi to muntu, yandi ta zinga ve.’ a Kansi kana bo wa makelele ya kibongo ya dimeme ya bakala, b bo lenda tombuka na ngumba.” 14 Ebuna Moize katukaka na ngumba mpi kulumukaka kisika bantu vandaka, mpi yandi yantikaka kusantisa bantu, mpi bo yobisaka bilele na bo. c 15 Yandi tubilaka bantu nde: “Beno vanda ya kuyilama sambu na kilumbu ya tatu. Beno vukisa ve nitu ti bankento.”1 16 Na suka ya kilumbu ya tatu, makelele ya mvula mpi nsemo ya nzasi vandaka, mpi dituti mosi ya nene d vandaka na zulu ya ngumba ti makelele ya ngolo kibeni ya kibongo, ebuna bantu yonso na camp yantikaka kutekita. e 17 Ebuna Moize basisaka bantu na nganda ya camp sambu na kukutana ti Nzambi ya kieleka, mpi bo kwendaka kutelama na nsi ya ngumba. 18 Ngumba ya Sinai fulukaka na midinga, sambu 19:13 1 Ziku kutobula ti tolo-tolo. 19:15 1 Na kisina, “Beno pusana ve pene-pene ya bankento.”
KUBASIKA 19:19–20:11 Yehowa kulumukaka na zulu na yo na kati ya tiya; a mpi midinga na yo vandaka kutombuka bonso midinga ya fulu, mpi ngumba ya mvimba vandaka kunikana ngolo. b 19 Ntangu makelele ya kibongo vandaka kukuma kaka ngolo, Moize tubaka, ebuna ndinga ya Nzambi ya kieleka pesaka yandi mvutu. 20 Yehowa kwisaka kukulumuka na Ngumba ya Sinai, na nsongi ya ngumba. Ebuna Yehowa bingaka Moize na nsongi ya ngumba, mpi Moize tombukaka. c 21 Ebuna Yehowa tubilaka Moize nde: “Kulumuka mpi kebisa bantu sambu bo meka ve kusabuka bandilu sambu na kukwisa kutala Yehowa, kana ve bantu mingi na kati na bo ta fwa. 22 Bika nde banganga-nzambi yina ke pusanaka mbala na mbala pene-pene ya Yehowa kudisantisa, sambu Yehowa kufwa bo ve.” d 23 Ebuna Moize tubaka na Yehowa nde: “Bantu lenda tombuka ve na Ngumba ya Sinai sambu nge kebisaka beto tuka ntama nde, ‘Tula bandilu na nziunga ya ngumba mpi santisa yo.’” e 24 Kansi, Yehowa tubilaka yandi nde: “Kwenda, kulumuka, mpi kwisa kutombuka diaka, nge ti Aroni, kansi kubika ve nde banganga-nzambi mpi bantu kusabuka bandilu sambu na kutombuka na Yehowa, na mpila nde yandi fwa bo ve.” f 25 Yo yina, Moize kulumukaka kisika bantu vandaka mpi songaka bo mambu yina. Ebuna Nzambi tubaka mambu yai yonso: g 2 “Mono kele Yehowa Nzambi na nge, yina basisaka nge na insi ya Ezipte, na nzo ya kimpika. h 3 Nge fwete vanda ve ti banzambi ya nkaka katula mono.1i
20
20:3 1 To “sambu na kutelamina mono.” Na kisina, “sambu na kunwanisa luse na mono.”
158 KAPU 19 a Kub 24:17 Kul 4:11, 12 2Bs 7:1-3
b Nk 68:8 c Kub 24:12 d Lev 10:1, 2 1Bs 13:10
e Kub 19:12 f Kut 16:19, 35
KAPU 20 g Kul 5:22 Bis 7:38
h Kul 5:6 Oze 13:4
i Kul 5:7-10
Ndonga ya 2 a Lev 26:1 Kul 4:15, 16 Yez 40:25 Bis 17:29
b Kub 23:24 1Bk 10:20 1Yn 5:21
c Kub 34:14 Mat 4:10 Luk 10:27
d Lon 12:13 e Lev 19:12 f Lev 24:15, 16 Kul 5:11
g Kub 16:23 Kub 31:13, 14 Kul 5:12-14
h Kub 23:12 i Kub 16:29
4 “Nge fwete kudisadila ve kiteki to kima mosi1 ya me fwanana ti konso kima yina kele na zulu to na ntoto to na masa yina kele na nsi ya ntoto. a 5 Nge fwete fukimina yo ve to kubika nde bo pukumuna nge na kusadila yo, b sambu mono Yehowa Nzambi na nge, mono kele Nzambi yina ke lombaka nde bo kangama kaka na yandi, c yina sambu na kifu ya batata ke pesaka ndola na bana, na ndonga ya tatu ya bantu, mpi na ndonga ya iya ya bantu yina ke mengaka mono, 6 kansi yina ke monisaka zola ya kwikama na mafunda ya bandonga ya bantu yina ke zolaka mono mpi ke zitisaka bansiku d na mono. 7 “Nge fwete sadila ve zina ya Yehowa Nzambi na nge na mutindu ya mbi, e sambu Yehowa ta pesa ndola na muntu yina ke sadila zina na Yandi na mutindu ya mbi. f 8 “Yibuka kilumbu ya Kisabatu sambu yo landa kuvanda ya santu. g 9 Nge ta sala kisalu ya ngolo mpi kisalu na nge yonso bilumbu sambanu, h 10 kansi kilumbu ya nsambwadi kele kisabatu sambu na Yehowa Nzambi na nge. Nge fwete sala ve ata kisalu mosi, yo vanda nge, mwana na nge ya bakala, mwana na nge ya nkento, mpika na nge ya bakala, mpika na nge ya nkento, mbisi na nge ya bwala to munzenza yina kele na babwala1 na nge. i 11 Sambu Yehowa salaka zulu ti ntoto, nzadi-mungwa mpi bima yonso yina kele na kati na yo na bilumbu sambanu, mpi yandi yantikaka kupema na kilumbu ya nsambwadi.j Yo yina Yehowa sakumunaka kilumbu ya Kisabatu mpi santisaka yo.
Kub 34:21
j Kuy 2:2
20:4 1 To “kifwanisu.” 20:10 1 Na kisina, “bakielo.”
159 12 “Kumisa tata na nge ti mama na nge, a sambu nge zinga mingi na insi yina Yehowa Nzambi na nge ke pesa nge. b 13 “Nge fwete fwa ve muntu. c 14 “Nge fwete sala ve bizumba. d 15 “Nge fwete yiba ve. e 16 “Nge fwete tuba ve mambu ya luvunu ntangu nge ke ta kimbangi sambu na nkweno na nge. f 17 “Nge fwete yuma ve ntima sambu na nzo ya nkweno na nge. Nge fwete yuma ve ntima sambu na nkento ya nkweno na nge, g mpika na yandi ya bakala, mpika na yandi ya nkento, ngombe na yandi, mpunda na yandi, to sambu na konso kima ya nkweno na nge.” h 18 Bantu yonso vandaka kuwa makelele ya nzasi mpi makelele ya kibongo, mpi vandaka kumona nsemo ya nzasi mpi ngumba yina vandaka kubasisa midinga; ebuna mutindu bo monaka mpi waka mambu yai, yo salaka nde bo tekita mpi bo telama ntama. i 19 Yo yina bo tubilaka Moize nde: “Nge, tubila beto, ebuna beto ta wa, kansi kubika ve nde Nzambi kutubila beto, kana ve beto ta fwa.” j 20 Ebuna Moize tubilaka bantu nde: “Beno wa boma ve, sambu Nzambi ya kieleka me kwisa kumeka k beno, na mpila nde beno landa kuwa yandi boma sambu beno sala ve disumu.” l 21 Yo yina bantu telamaka kaka ntama, kansi Moize kwendaka pene-pene ya dituti ya ndombe kisika Nzambi ya kieleka vandaka. m 22 Ebuna Yehowa tubilaka Moize nde: “Nge ta tubila bantu ya Izraele nde, ‘Beno me mona beno mosi nde mono tubilaka beno tuka na zulu. n 23 Beno fwete sala ve banzambi ya arza na lweka na mono, mpi beno fwete sala ve banzambi ya wolo sambu
KUBASIKA 20:12–21:6 KAPU 20 a Kub 21:15 Lev 19:3 Bin 1:8
b Kul 5:16 Mat 15:4 Efe 6:2, 3
c Kuy 9:6 Kul 5:17 Yak 2:11 1Yn 3:15 Kus 21:8
d Kuy 39:7-9 Kul 5:18 Bin 6:32 Mat 5:27, 28 Bar 13:9 1Bk 6:18 Ebr 13:4
e Lev 19:11 Kul 5:19 Mar 10:19 1Bk 6:9, 10 Efe 4:28
f Lev 19:16 Kul 5:20 Kul 19:16-19
g Mat 5:28 h Kul 5:21 Bar 7:7
i Kub 19:16 Ebr 12:18, 19
j Bis 7:38 Bag 3:19
k Kul 8:2 l Yoz 24:14 Yob 28:28 Bin 1:7
m Kul 5:5 Nk 97:2
n Kul 4:36 Neh 9:13
Ndonga ya 2 a Bis 17:29 b Kul 12:5, 6 2Bs 6:6
c Kul 27:5 Yoz 8:30, 31
KAPU 21 d Kub 24:3 Kul 4:14
e Lev 25:39, 40 f Kul 15:12 g Kul 15:12 h Kul 15:16, 17
na beno mosi. a 24 Nge ta sadila mono mesa-kimenga ya ntoto, mpi nge ta tambika na zulu na yo makabu na nge ya kuyoka, bimenga na nge ya kinduku,1 mameme na nge, mpi bangombe na nge. Na konso kisika yina mono ta sala nde bantu kuyibuka zina na mono, b mono ta kwisa na nge mpi mono ta sakumuna nge. 25 Kana nge sadila mono mesa-kimenga ya matadi, nge fwete tunga yo ve ti matadi ya bo me zenga.1c Sambu kana nge sadila kibende na nge ya kupasudila matadi na zulu na yo, nge ta vweza yo. 26 Mpi nge fwete mata ve na mesa-kimenga na mono na bimatilu, sambu kinkonga na nge1 kumonana ve na zulu na yo.’ “Yai kele bankanu yina nge ta songa bo: d 2 “Kana nge sumba mpika e mosi ya Mu-Ebreo, yandi ta vanda mpika bamvula sambanu, kansi na mvula ya nsambwadi, yandi ta katuka na kimpika kukonda kufuta ata kima. f 3 Kana yandi kwisaka yandi mosi, yandi ta basika mpi yandi mosi. Kana yandi kele ti nkento, nkento na yandi fwete basika ti yandi. 4 Kana mfumu na yandi me pesa yandi nkento ebuna nkento yina me butila yandi bana ya babakala to ya bankento, nkento ti bana na yandi ta kuma ya mfumu na yandi, ebuna yandi ta basika yandi mosi. g 5 Kansi kana mpika yina kudindamana mpi kutuba nde, ‘Mono ke zolaka mfumu na mono, nkento na mono, mpi bana na mono; mono ke zola ve kukatuka na kimpika,’ h 6 mfumu na yandi fwete nata yandi na ntwala ya Nzambi ya kieleka. Ebuna yandi ta nata yandi na
21
20:24 1 To “makabu na nge ya ngemba.” 20:25 1 Na kisina, “matadi ya bo me zenga ti bisadilu.” 20:26 1 To “bitini ya nitu na nge ya kubumbana.”
KUBASIKA 21:7-24 kielo to na dikunzi ya kielo, mpi mfumu na yandi ta tobula yandi dikutu ti muntunga, ebuna yandi ta vanda mpika na yandi sambu na luzingu ya mvimba. 7 “Kana muntu kuteka mwana na yandi ya nkento na kimpika, mwana yina ta katuka ve na kimpika mutindu mpika ya bakala ke katukaka. 8 Kana mfumu na yandi me sepela ve ti yandi mpi me pona yandi ve na kuvanda makangu na yandi, kansi yandi me sala nde muntu ya nkaka kusumba1 yandi, mfumu yina ta vanda ve na nswa ya kuteka yandi na banzenza, sambu yandi me kusa yandi. 9 Kana yandi me pona yandi sambu na mwana na yandi ya bakala, yandi fwete pesa yandi banswa ya mwanankento. 10 Kana yandi baka nkento ya nkaka sambu na yandi mosi, yandi fwete fiotuna ve madia ya nkento ya ntete, bilele na yandi, mpi banzala1a na yandi na makwela. 11 Kana bakala yina kupesa yandi ve bima yai tatu, yandi ta kwenda ya ofele, kukonda kufuta mbongo. 12 “Konso muntu yina ke bula muntu ya nkaka ebuna muntu yina kufwa, bo fwete fwa b yandi. 13 Kansi kana yandi salaka yo kukonda kukana ebuna Nzambi ya kieleka kubika nde yo salama, mono ta songa nge kisika yina yandi lenda tina. c 14 Kana muntu mosi kuwila nkweno na yandi makasi ya ngolo ebuna yandi fwa yandi na luzolo, d muntu yina fwete fwa ata yo ke lomba nde nge baka yandi na mesa-kimenga na mono. e 15 Muntu yina ke bula tata na yandi to mama na yandi, bo fwete fwa f yandi. 16 “Kana muntu mosi kukanga muntu ya nkaka na ngolo g 21:8 1 Na kisina, “nde bo sumbulula.” 21:10 1 Yo ke tadila kuvukisa nitu na makwela.
160 KAPU 21 a 1Bk 7:3
b Kuy 9:6 Kut 35:30 Mat 5:21
c Kut 35:11 Kut 35:22-25 Kul 4:42 Kul 19:3-5 Yoz 20:7-9
d Kut 15:30
e Kul 19:11, 12 1Bn 1:50 1Bn 2:29 1Yn 3:15
f Kub 20:12
g Kuy 40:15
Ndonga ya 2 a Kuy 37:28
b Kul 24:7
c Lev 20:9 Bin 20:20 Bin 30:11, 17 Mat 15:4
d Kuy 9:5, 6 Lev 24:17
e Nk 139:16 Yer 1:5
f Kub 18:25, 26 Kul 16:18 Kul 17:8
g Kuy 9:6 Lev 24:17 Kut 35:31 Kus 21:8
mpi kuteka yandi to bo kanga yandi ti muntu yina na maboko na yandi, a bo fwete fwa b yandi. 17 “Konso muntu yina ke singa1 tata na yandi to mama na yandi, bo fwete fwa c yandi. 18 “Yai mambu yina ta salama kana babakala ke swana ebuna bakala mosi kubula nkweno na yandi ditadi to dikofi1 ebuna yandi fwa ve, kansi yandi bikala na mbeto na yandi: 19 Kana yandi lenda telama mpi kutambula na nganda na nsadisa ya nti na yandi, muntu yina bulaka yandi fwete baka ve ndola. Yandi ta futa kaka sambu na ntangu yina muntu yina ya kele ti mpasi me vidisa na kisalu na yandi tii kuna yandi ta beluka kibeni. 20 “Kana muntu mosi kubula mpika na yandi ya bakala to mpika na yandi ya nkento ti nti ebuna mpika yina kufwa na maboko na yandi, bo fwete vutula mbi d sambu na yandi. 21 Kansi, kana yandi zinga kilumbu mosi to bilumbu zole, bo ta vutula ve mbi sambu na yandi, sambu yandi kele muntu yina bo sumbaka na mbongo ya mfumu na yandi. 22 “Kana babakala ke nwana ebuna bo tutana ti nkento ya kele ti divumu mpi yandi buta matsiombe,1 e kansi kisumbula ya ke nata lufwa2 kusalama ve, muntu yina me sala mbi fwete futa kibawu yina bakala ya nkento yina ta lomba; mpi yandi fwete futa yo na nzila ya bazuzi. f 23 Kansi kana kisumbula ya ke nata lufwa kusalama, nge fwete pesa luzingu sambu na luzingu,1g 24 disu sambu na disu, dinu sambu na dinu, diboko sambu na 21:17 1 To “ke binga mbi na zulu ya.” 21:18 1 To mbala ya nkaka, “kisadilu.” 21:22 1 Na kisina, “mpi bana na yandi kubasika.” 2 To “kisumbula ya nene.” 21:23 1 To “moyo sambu na moyo.”
161 diboko, dikulu sambu na dikulu, a 25 kuyoka tiya sambu na kuyoka tiya, mputa sambu na mputa, dikofi sambu na dikofi. 26 “Kana muntu mosi kubula mpika na yandi ya bakala to ya nkento na disu ebuna yandi tobula yo, yandi fwete katula mpika yina na kimpika sambu na kufuta disu na yandi. b 27 Mpi kana yandi katula mpika na yandi ya bakala to ya nkento dinu, yandi fwete katula mpika yina na kimpika sambu na kufuta dinu na yandi. 28 “Kana ngombe kulwadisa bakala mosi to nkento mosi ti bibongo na yo ebuna muntu yina kufwa, bo fwete fwa c ngombe yina na matadi mpi bo fwete dia ve misuni na yo; kansi bo ta pesa ve munkwa-ngombe yina ndola. 29 Kansi kana ngombe vandaka ti kikalulu ya kulwadisa bantu ti bibongo na yo mpi bo kebisaka munkwa na yo, kansi yandi vandaka kukanga yo ve, ebuna yo fwa bakala mosi to nkento mosi, bo ta fwa ngombe yina na matadi ebuna bo fwete fwa mpi munkwa na yo. 30 Kana bo lomba yandi nkudulu,1 yandi fwete futa yonso yina bo ta lomba yandi sambu na kusumba diaka luzingu2 na yandi. 31 Yo vanda ngombe yina lwadisaka mwana ya bakala to mwana ya nkento ti bibongo na yo, bo fwete sala munkwangombe mambu na kuwakana ti nkanu yai. 32 Kana ngombe yina lwadisaka mpika ya bakala to mpika ya nkento ti bibongo na yo, munkwa-ngombe ta pesa bashekele1 30 na mfumu ya mpika yina, mpi bo ta fwa ngombe yina na matadi. 33 “Kana muntu kukangula to kutimuna dibulu mosi kansi ya21:30 1 To “na kufuta.” 2 To “moyo.” 21:32 1 Shekele mosi kele bagrame 11,4. Tala Bangindu ya Ngika B14.
KUBASIKA 21:25–22:5 KAPU 21 a Lev 24:20 Mat 5:38
b Efe 6:9 Kol 4:1
ndi fika yo ve, ebuna ngombe to mpunda kubwa na kati na yo, 34 munkwa-dibulu yina fwete futa.a Yandi fwete futa mbongo na munkwa-mbisi yina, ebuna mbisi yina ya kufwa ta kuma ya yandi. 35 Kana ngombe ya muntu mosi kubula ngombe ya muntu ya nkaka ebuna yo fwa, bo fwete teka ngombe yina ya moyo mpi kukabula mbongo yina bo me futa sambu na yo; bo fwete kabula mpi mbisi yina ya kufwa. 36 To kana yo zabanaka nde ngombe yina vandaka ti kikalulu ya kulwadisa bantu ti bibongo na yo kansi munkwa na yo vandaka kukanga yo ve, yandi fwete futa ngombe sambu na ngombe, mpi ngombe ya kufwa ta kuma ya yandi. “Kana muntu mosi me yiba ngombe to dimeme ebuna yandi me fwa yo to me teka yo, yandi fwete futa bangombe tanu sambu na ngombe yina mpi mameme iya sambu na dimeme yina. b 2 (“Kana bo kanga muyibi c ke buka nzo sambu na kuyiba ebuna bo bula yandi mpi yandi fwa, muntu yina me fwa yandi kele ve na mfuka ya menga. 3 Kansi kana yo salama na nima ya kubasika ya ntangu, muntu yina me fwa yandi kele na mfuka ya menga.) “Yandi fwete futa. Kana yandi kele na kima ve, bo fwete teka yandi sambu na bima yina yandi yibaka. 4 Kana bo kuta bima yina yandi yibaka ya moyo na maboko na yandi, yo vanda ngombe, mpunda, to dimeme, yandi fwete futa yo mbala zole. 5 “Kana muntu kubasisa bambisi na yandi sambu yo dia matiti na kilanga to na kilanga ya vinu, ebuna yandi bikisa yo yo dia na kilanga ya muntu ya
22
c Kuy 9:5 Kut 35:33
Ndonga ya 2 a Kub 22:6 Kub 22:14 Kul 22:8
KAPU 22 b 2Sa 12:6 Luk 19:8
c Kub 20:15
KUBASIKA 22:6-24 nkaka, yandi fwete futa yo ti bambuma ya kuluta mbote ya bilanga na yandi to ti bambuma ya kuluta mbote ya kilanga na yandi ya vinu. 6 “Kana tiya kupela ebuna yo panzana na tu-banti ya bansende mpi yo yoka bita ya matiti, bambuma yina bo me katula ntete ve, to kilanga, muntu yina tulaka tiya yina fwete futa bima yina me pia tiya. 7 “Kana muntu me pesa nkweno na yandi mbongo to bima sambu yandi bumbila yandi ebuna bo yiba bima yina na nzo ya nkweno na yandi, kana bo me kanga muyibi yina, yandi fwete futa yo mbala zole. a 8 Kana bo me kanga muyibi yina ve, bo fwete nata munkwa-nzo na ntwala ya Nzambi ya kieleka b sambu na kuzaba kana yandi tulaka diboko na yandi na bima ya nkweno na yandi to ve. 9 Kana bantu zole ke swana sambu na ngombe, mpunda, dimeme, lele, to konso kima yina vilaka, sambu muntu mosi na kati na bo ke tuba nde, ‘Yo kele ya mono!’ bo ta nata mambu na bo na ntwala ya Nzambi ya kieleka. c Muntu yina Nzambi ta tuba nde yandi me sala mbi fwete futa muntu yina ya nkaka mbala zole. d 10 “Kana muntu kupesa nkweno na yandi mpunda, ngombe, dimeme, to konso mbisi ya bwala sambu na kubumba, ebuna yo fwa, yo lwala, to bo nata yo ntama kansi ata muntu mosi ve ke mona, 11 muntu yina fwete dia ndefi na ntwala ya Yehowa nde yandi tulaka ve diboko na bima ya nkweno na yandi; mpi munkwa-bima fwete ndima yo. Muntu yina ya nkaka ta futae ve. 12 Kansi kana bo yibaka mbisi yina na maboko na yandi, yandi fwete futa yo na munkwa na yo. 13 Kana mbisi ya mfinda pasulaka yo, yandi fwete nata yo bonso
162 KAPU 22 a Kub 22:4
b Kul 16:18 Kul 19:17
c Kul 16:18 Kul 25:1
d Kub 22:4
e Lev 6:2-5
Ndonga ya 2 a Kul 22:28, 29
b Lev 19:26 Lev 20:6 Kul 18:10-12 1Sa 28:3 Bag 5:20 Kus 22:15
c Lev 18:23 Lev 20:15 Kul 27:21
d Kut 25:3 1Bn 18:40 1Bk 10:20
e Lev 25:35
f Lev 19:33, 34 Kul 10:19
g Kul 27:19 Yak 1:27
h Nk 10:18 Yak 5:4
nzikisa. Yandi fwete futa ve sambu na kima yina mbisi ya mfinda me pasula. 14 “Kansi kana muntu mosi kudefa mbisi ya nkweno na yandi, ebuna yo lwala to yo fwa ntangu munkwa na yo kele ve pana ti yo, muntu yina defaka yo fwete futa. 15 Kana munkwa na yo kele pana ti yo, yandi fwete futa ve. Kana bo futaka sambu na yo, mbongo yina bo futaka sambu na kubaka yo, me lunga. 16 “Ntangu yai, kana bakala mosi kupukumuna mwense yina bo me sila ve na makwela ebuna yandi lala ti yandi, yandi fwete futa mbongo ya makwela sambu yandi kuma nkento na yandi. a 17 Kana tata ya mwense yina kubuya kibeni na kupesa yandi na bakala yina, bakala yina fwete futa mbongo na ntalu ya mbongo ya makwela. 18 “Nge fwete bika ve b ndoki ya nkento na luzingu. 19 “Konso muntu yina ke vukisa nitu ti mbisi bo fwete fwa c yandi kibeni. 20 “Konso muntu yina ke pesa bimenga na banzambi ya nkaka, na kisika ya kupesa yo kaka na Yehowa, bo fwete fwa d yandi. 21 “Nge fwete monisa ve munzenza mpasi to kuniokula yandi, e sambu beno vandaka banzenza na insi ya Ezipte. f 22 “Beno fwete monisa ve nkento yina kele mufwidi to mwana ya me konda tata mpasi.1g 23 Kana nge monisa yandi mpasi ata ya fioti, ebuna yandi didila mono, mono ta wa kibeni bidilu na yandi;h 24 mono ta wa makasi, mpi mono ta fwa beno na mbele ya bitumba, ebuna bankento na beno ta kuma mifwidi, mpi bana na beno ta konda batata. 22:22 1To “mwana-nsiona.”
163 25 “Kana nge defisa mbongo na muntu ya kele nsukami1 na kati ya bantu na mono, muntu yina ke zinga ti nge, nge fwete kuma ve na meso na yandi bonso muntu yina ke defisaka mbongo.2 Beno fwete lomba yandi luta ve. a 26 “Kana nge kanga lele ya nkweno na nge bonso kidimbu sambu na mfuka,1b nge fwete vutudila yandi yo na kudinda ya ntangu. 27 Sambu yo kele kima na yandi mosi kaka ya kudifika, lele na yandi sambu na kufika nitu1 na yandi; yandi ta lala na zulu ya inki? c Ntangu yandi ta didila mono, mono ta wa kibeni, sambu mono ke fwilaka bantu nkenda.2d 28 “Nge fwete singa1 ve Nzambi, e nge fwete singa mpi ve mfumu2 na kati ya bantu na nge. f 29 “Nge fwete vanda ve ti ketiketi na kupesa makabu ya me katuka na bima na nge ya mingi ya bilanga mpi na bima ya me lutana na bikamuninu1g na nge. Nge fwete pesa monoh mwana na nge ya ntete ya bakala na kati ya bana na nge ya babakala. 30 Yai kele mambu ya nge fwete sala sambu na ngombe na nge mpi dimeme na nge:i Yo ta vanda bilumbu nsambwadi ti mama na yo. Na kilumbu ya nana nge ta pesa mono j yo. 31 “Beno fwete kudimonisa bantu ya santu na ntwala na mono, k mpi beno fwete dia ve 22:25 1 To “muntu ya ke mona mpasi.” 2 To “muntu ya ke defisaka sambu na kubaka mbongo mingi na zulu.” 22:26 1 To “bonso kipiku.” 22:27 1 Na kisina, “mpusu ya nitu.” 2 To “ke sadilaka bantu mambu na luzitu yonso.” 22:28 1 To “finga.” 2 To “muntu ya ke yala.” 22:29 1 Disongidila, bikamuninu ya mafuta mpi bikamuninu ya bambuma ya vinu.
KUBASIKA 22:25–23:9 KAPU 22 a Lev 25:35, 36 Kul 23:19 Luk 6:34, 35
b Kul 24:6 c Kul 24:13 d Kul 10:18 Nk 34:6
e Lev 24:11, 14 f Lon 10:20 Bis 23:5 Yud 8
g Bin 3:9 2Bk 9:7
h Kub 13:2 i Kul 15:19 j Lev 22:27 k Lev 19:2 Kut 15:40 1Pi 1:15
Ndonga ya 2 a Lev 22:3, 8 KAPU 23 b Lev 19:16 Bin 6:16, 19
c Kul 19:18, 19 Bin 19:5
d Lev 19:15 e Bin 25:21 1Te 5:15
f Kul 22:4 Luk 6:27 Bar 12:21
musuni ya konso kima yina mbisi ya mfinda a me pasula na nseke. Beno fwete losila yo bambwa. “Nge fwete panza1 ve nsangu yina kele ve ya kieb leka. Kukuma ve mbangi ya luvunu kaka sambu na kusadisa muntu ya mbi. c 2 Nge fwete landa ve kimvuka ya bantu sambu na kusala mbi, nge fwete sambisa ve mambu na mutindu ya mbi mpi nge fwete ta ve kimbangi sambu yo wakana ti kimvuka ya bantu.1 3 Nge fwete monisa kikalulu ya kukonda kupona-pona na diambu ya nsukami. d 4 “Kana nge kutana ti ngombe ya mbeni na nge to mpunda na yandi yina me vila, nge fwete vutudila yandi yo. e 5 Kana nge mona nde mpunda ya muntu yina ke mengaka nge me bwa na nsi ya kizitu na yo, nge fwete sala ve bonso nde nge me mona yo ve mpi kuluta. Nge fwete sadisa yandi na kukatula mbisi yina. f 6 “Nge fwete sambisa ve diambu ya nsukami yina kele na kati na beno na mutindu ya mbi. g 7 “Kudikotisa ve na diambu1 ya luvunu ya bo me fundila muntu, mpi kufwa ve muntu yina me sala ve mbi mpi muntu ya lunungu, sambu mono ta tuba ve nde muntu ya mbi kele muntu ya lunungu.2h 8 “Nge fwete ndima ve avoka, sambu kundima avoka ke fwaka meso ya bantu yina ke monaka mbote mpi yo lenda bebisa bangogo ya bantu ya lunungu. i 9 “Nge fwete niokula ve munzenza. Beno me zaba mutindu munzenza ke kudiwaka,1 sambu
23
g Kul 16:19 2Bs 19:7
h Bin 17:15 Bar 1:18 Bar 2:6
i Lon 7:7
23:1 1 Na kisina, “nata.” 23:2 1 To “kimbangi yina bantu mingi ke ndimaka.” 23:7 1 Na kisina, “ngogo.” 2 To “ta zenga ve nde muntu ya mbi me sala mbi ve.” 23:9 1 To “zaba luzingu (moyo) ya munzenza.”
KUBASIKA 23:10-24 beno vandaka banzenza na insi ya Ezipte. a 10 “Nge fwete kuna nkeni na kilanga na nge mpi kukatula bima na yo yina yo ke basisa bamvula sambanu. b 11 Kansi na mvula ya nsambwadi, nge fwete kuna kima ve mpi kupemisa yo, ebuna bansukami yina kele na kati ya bantu na nge ta dia bima na yo, mpi bima yina bo ta bikisa, bambisi ya mfinda ta dia yo. Yai kele mambu ya nge fwete sala sambu na kilanga na nge ya vinu mpi kilanga na nge ya ba olive. 12 “Nge fwete sala kisalu na nge bilumbu sambanu; kansi na kilumbu ya nsambwadi, nge fwete yambula kisalu na nge ya ngolo, sambu ngombe ti mpunda na nge kupema mpi mwana-bakala ya mpika na nge ya nkento mpi munzenza kubaka diaka ngolo. c 13 “Beno fwete sala ngolo na kusala mambu yonso yina mono me tubila beno, d mpi beno fwete tanga ve bazina ya banzambi ya nkaka; bo fwete wa yo ve na munoko1e na nge. 14 “Nge fwete sala nkinsi sambu na mono mbala tatu na mvula. f 15 Nge ta sala Nkinsi ya Mampa ya Kukonda Levire. g Nge ta dia mampa ya kukonda levire bilumbu nsambwadi, kaka mutindu mono songaka nge, na ntangu na yo na ngonda ya Abibi,1h sambu nge basikaka na Ezipte na ntangu yina. Ata muntu mosi ve fwete kwisa na ntwala na mono maboko-mpamba. i 16 Diaka, nge fwete sala Nkinsi ya Nsungi ya Kukatula Bima na Bilanga1 ya bambuma ya ntete ya kuyela ya bisalu na nge ya ngolo, ya bima yina nge kunaka na bila23:13 1Na kisina, “bikobo.” 23:15 1Tala Bangindu ya Ngika B15. 23:16 1Yo me zabanaka mpi bonso Nkinsi ya Bamposo, to Pantekoti.
164 KAPU 23 a Lev 19:34
b Lev 25:3, 4
c Kub 20:9, 10 Kul 5:14
d Kul 4:9
e Kul 12:3 Yoz 23:6, 7
f Kul 16:16
g Lev 23:6 Luk 22:7
h Kub 12:18
i Kul 16:17
Ndonga ya 2 a Kut 28:26 Kul 16:9, 10 Bis 2:1
b Kul 16:13 Neh 8:14 Yoa 7:2
c Kul 12:5, 6
d Kut 18:8, 12 1Bk 15:20
e Kul 14:21 Bin 12:10
f Kub 14:19
g Kut 20:16
h Kut 14:35 Yoz 24:19
i Kub 34:11 Yoz 5:13, 14 Yoz 24:8
nga. a Nge fwete sala mpi Nkinsi ya Kuvukisa Bambuma1 na nsuka ya mvula, ntangu nge ke katula bambuma ya bisalu na nge ya ngolo b na bilanga mpi ke vukisa yo. 17 Bantu1 na nge yonso fwete kwisa na ntwala ya Mfumu ya kieleka, Yehowa, c mbala tatu na mvula. 18 “Nge fwete pesa ve menga ya kimenga na mono ti konso kima yina bo me tula levire. Bimenga ya mafuta yina bo ke pesa na bankinsi na mono fwete lala ve mpimpa ya mvimba tii na suka. 19 “Nge fwete nata bambuma ya ntete ya kuyela ya kuluta kitoko ya ntoto na nge na nzo ya Yehowa Nzambi na nge. d “Nge fwete tokisa ve mwanankombo na mabele ya mama na yo. e 20 “Mono ke tinda wanzio mosi na ntwala na nge f sambu na kutanina nge na nzila mpi kunata nge na kisika yina mono me yidika. g 21 Keba na yandi, mpi lemfuka na ndinga na yandi. Kukolama ve na yandi, sambu yandi ta lolula ve mambi na beno, h sambu yandi ke nata zina na mono. 22 Kansi, kana nge lemfuka kibeni na ndinga na yandi mpi nge sala mambu yonso yina mono ke tuba, mono ta menga bambeni na nge mpi ta nwanisa bantu yina ke nwanisa nge. 23 Sambu wanzio na mono ta kwenda na ntwala na nge mpi ta nata nge na bantu ya Amore, na bantu ya Heti, na bantu ya Perizi, na bantu ya Kanana, na bantu ya Hivi, mpi na bantu ya Yebusi, ebuna mono ta manisa bo. i 24 Nge fwete fukimina ve banzambi na bo to kubika nde bo pusa nge na kusadila yo, 23:16 1 Yo me zabanaka mpi bonso Nkinsi ya Bisasa (ya Banzo-Tenta). 23:17 1 To “Babakala.”
165 mpi nge fwete sala ve bisalu na bo. a Kansi, nge fwete fwa yo mpi kupanza-panza makunzi na bo ya santu. b 25 Beno fwete sadila Yehowa Nzambi na beno, c ebuna yandi ta sakumuna dimpa na nge mpi masa na nge. d Mono ta katula maladi na kati na beno. e 26 Bankento yina kele na insi na nge, mavumu na bo ta basika ve mpi bo ta vanda ve mikobo, f mpi mono ta kumisa luzingu na nge nda.1 27 “Na ntwala nde nge kuma, bo ta wa nsangu na mono mpi ta wa boma, g mpi mono ta kumisa bantu yonso yina nge ta kutana ti bo kisaka-saka, ebuna mono ta sala nde bambeni na nge yonso kutina na ntwala na nge sambu nge ta bedisa bo.1h 28 Mono ta tinda mawi ya ke lembisa nitu na ntwala nde nge kuma, i ebuna yo ta kula bantu ya Hivi, bantu ya Kanana, mpi bantu ya Heti na ntwala na nge. j 29 Mono ta kula bo ve na ntwala na nge na mvula mosi, sambu insi kubikala ve ya mpamba mpi bambisi ya mfinda kukuma ve mingi mpi kusala nge mbi. k 30 Mono ta kula bo na ntwala na nge malembemalembe, tii kuna nge ta buta mingi mpi ta baka insi yina. l 31 “Mono ta tula ndilu ya insi na nge katuka na Nzadi-Mungwa ya Mbwaki tii na nzadi-mungwa ya bantu ya Filistia mpi katuka na ntoto-makanga tii na Nzadi;1m sambu mono ta pesa bantu ya insi yina na maboko na beno, ebuna nge ta kula bo na ntwala na nge. n 32 Nge fwete sala ve kuwakana ti bo to ti banzambi na bo. o 33 Bo fwete zinga ve na insi na nge, sambu bo pusa nge ve na kusala disumu na ntwala 23:26 1 Na kisina, “mono ta pesa nge nda ya luzingu ya kulunga.” 23:27 1 To “mono ta sala nde bambeni na nge yonso kupesa nge mukongo.” 23:31 1 Disongidila, Efrate.
KUBASIKA 23:25–24:9 KAPU 23 a Kub 20:5 Lev 18:3 Kul 12:30 2Bs 33:2
b Kub 20:3 Kut 33:52
c Kul 6:13 Kul 10:12 Yoz 22:5 Mat 4:10
d Kul 7:13 e Kul 7:15 f Kul 7:14 Kul 28:4
g Kul 2:25 Yoz 2:9
h Kul 7:23, 24 i Kul 7:20 Yoz 2:11
j Yoz 24:11 k Kul 7:22 l Kul 9:4 m Kuy 15:18 Kul 1:7 Yoz 1:4 1Bn 4:21
n Baz 1:4 Baz 11:21
o Kub 34:12 Kut 25:1, 2 Kul 7:2 2Bk 6:14
Ndonga ya 2 a Yoz 23:12, 13 Baz 1:28 Nk 106:36
KAPU 24 b Lev 10:1 c Kub 20:21 Kut 12:8
d Kub 21:1 Kul 4:1
e Kul 5:27 Yoz 24:22
f Kub 34:27 Kul 31:9
g Lev 3:1 Lev 7:11
h Kul 31:11 Bis 13:15
i Kub 19:8 j Ebr 12:24 k Ebr 9:18-20
na mono. Kana nge sadila banzambi na bo, yo ta kuma kibeni mutambu sambu na nge.” a Ebuna yandi tubilaka Moize nde: “Tombuka na Yehowa, nge ti Aroni, Nadabi ti Abihu, b mpi bankuluntu 70 na kati ya bankuluntu ya Izraele, mpi beno fukama mwa ntama. 2 Moize fwete pusana pene-pene ya Yehowa yandi mosi; kansi bantu yina ya nkaka fwete pusana ve penepene, mpi bantu fwete tombuka ve ti yandi.” c 3 Ebuna Moize kwisaka mpi songaka bantu mambu yonso yina Yehowa tubaka mpi bankanu yonso, d ebuna bantu yonso vutulaka na ndinga mosi nde: “Mambu yonso yina Yehowa me tuba, beto me ndima na kusala yo.” e 4 Yo yina Moize sonikaka mambu yonso yina Yehowa tubaka. f Ebuna yandi telamaka na suka-suka mpi yandi tungaka mesa-kimenga na nsi ya ngumba mpi makunzi 12 na ntalu ya makanda 12 ya Izraele. 5 Na nima yandi tindaka baleke ya babakala ya Izraele ebuna bo pesaka makabu ya kuyoka mpi tambikaka bangombe ya babakala bonso bimenga g ya kinduku na Yehowa. 6 Ebuna Moize bakaka ndambu ya menga mpi tulaka yo na babolo, mpi yandi mwangaka ndambu ya nkaka ya menga na zulu ya mesa-kimenga. 7 Ebuna yandi bakaka mukanda ya kuwakana mpi tangilaka yo bantu na ndinga ya ngolo. h Mpi bo tubaka nde: “Mambu yonso yina Yehowa me tuba, beto me ndima na kusala yo mpi beto ta lemfukila yo.” i 8 Ebuna Moize bakaka menga mpi mwangilaka yo bantu j mpi tubaka nde: “Yai menga ya kuwakana yina Yehowa me sala ti beno na kuwakana ti mambu yai yonso.” k 9 Moize ti Aroni, Nadabi ti Abihu, mpi bankuluntu 70 na
24
KUBASIKA 24:10–25:14 kati ya bankuluntu ya Izraele tombukaka, 10 mpi bo monaka Nzambi ya Izraele. a Na nsi ya makulu na yandi vandaka ti kima mosi yina vandaka kumonika bonso pavema yina bo me sala ti matadi ya safire mpi yo vandaka bunkete bonso zulu yo mosi. b 11 Yandi salaka ve mbi na babakala ya lukumu ya Izraele, c mpi bo monaka mbona-meso ya Nzambi ya kieleka ebuna bo diaka mpi nwaka. 12 Ntangu yai Yehowa tubilaka Moize nde: “Kwisa kutombuka na mono na ngumba mpi bikala pana. Mono ta pesa nge matadi yina kele ti bansiku mpi bantuma yina mono ta sonika sambu na kulonga bo.” d 13 Ebuna Moize ti nsadi na yandi Yozue e telamaka, mpi Moize tombukaka na ngumba ya Nzambi ya kieleka. f 14 Kansi yandi tubilaka bankuluntu nde: “Beno vingila beto awa tii kuna beto ta kwisa kuvutuka. g Aroni ti Hureh kele ti beno. Konso muntu yina kele ti diambu lenda kwenda na bo.” i 15 Ebuna Moize tombukaka na ngumba ntangu dituti vandaka kufika yo. j 16 Nkembo ya Yehowa k landaka kuvanda na zulu ya Ngumba ya Sinai, l mpi dituti fikaka yo bilumbu sambanu. Na kilumbu ya nsambwadi yandi bingaka Moize tuka na kati-kati ya dituti. 17 Sambu na bantu ya Izraele yina vandaka kutala, nkembo ya Yehowa vandaka kumonana na nsongi ya ngumba bonso tiya ya ke yokaka. 18 Ebuna Moize kotaka na kati ya dituti mpi tombukaka na ngumba. m Mpi Moize bikalaka na ngumba bilumbu 40 mpi bampimpa 40. n Ebuna Yehowa tubilaka Moize nde: 2 “Songa bantu ya Izraele na kubaka makabu sambu na mono; beno ta baka makabu na monoo na konso muntu yina ntima na yandi ke pusa ya-
25
166 KAPU 24 a Yoa 1:18 b Eze 1:26 Kus 4:3
c Kub 24:1 d Kul 5:22 e Kut 11:28 f Kub 24:2 g Kub 32:1 h Kub 17:10 i Kub 18:25, 26 j Kub 19:9 k Kub 16:10 Lev 9:23 Kut 16:42
l Kub 19:11 m Kub 19:20 n Kub 34:28 Kul 9:9
KAPU 25 o Kub 35:4-9 1Bs 29:9 2Bk 9:7
Ndonga ya 2 a Kub 38:24 b Kub 38:25 c Kub 38:3 Kub 38:29
d Kub 36:20 e Kub 27:20 f Kub 30:23-25 g Kub 30:34, 35 h Kub 28:6 i Kub 28:15 j Kub 29:45 1Bn 6:13 Ebr 9:11
k 1Bs 28:12 Bis 7:44 Ebr 8:5 Ebr 9:9
l Kub 37:1-5 m Ebr 9:4 n Kub 30:1, 3 o Kub 30:1, 5 1Bs 15:15
ndi. 3 Yai kele makabu yina beno fwete baka na bo: wolo, a arza, b kwivre, c 4 nsinga ya ble, lene ya mbwaki-ble,1 lele ya mbwaki mingi,2 lino ya kitoko, mika ya nkombo, 5 bampusu ya mameme ya babakala ya bo me pakula mukubu ya mbwaki, bampusu ya mbisi ya bo ke bingaka foke, mabaya ya akasia, d 6 mafuta sambu na minda,e balsami sambu na mafuta ya bo ke tulaka muntu f mpi sambu na ndumbu ya nsudi ya kitoko, g 7 mpi matadi ya oniksi ti matadi ya nkaka ya kutula na efodi h mpi na lele ya ntulu. i 8 Bo fwete sadila mono kisika ya santu, mpi mono ta zinga na kati na bo.j 9 Beno fwete sala yo, disongidila nzo-tenta ti bima na yo yonso, na kulandaka mbote-mbote mbandu1 yina mono ke songa nge. k 10 “Bo ta sala sanduku1 na mabaya ya akasia, nda na yo maboko2 zole na ndambu, nene na yo diboko mosi na ndambu, nda na yo katuka na ntoto tii na zulu diboko mosi na ndambu. l 11 Ebuna nge ta pakula yo wolo ya kukonda kuvukisa ti kima ya nkaka. m Nge fwete pakula yo na kati mpi na nganda, mpi nge ta sala ndilu mosi ya wolo1 na nziunga na yo. n 12 Nge ta sala mitaku iya ya wolo sambu na yo mpi nge ta kangisa yo na zulu ya makulu na yo iya, mitaku zole na ndambu mosi mpi mitaku zole na ndambu ya nkaka. 13 Nge ta sala banti na mabaya ya akasia mpi ta pakula yo wolo. o 14 Nge ta lutisa banti yina na kati ya mitaku yina kele na balweka ya Sa25:4 1 To “lene ya bo me pakula mukubu ya mbwaki-ble.” 2 To “lele ya mbwaki mingi ya ka-niama yina bo ke bingaka cochenille.” 25:9 1 To “kifwanisu.” 25:10 1 To “kesi.” 2 Diboko mosi kele basantimetre 44,5. Tala Bangindu ya Ngika B14. 25:11 1 To “kima mosi ya wolo ya ke kumisaka kitoko.”
167 nduku sambu na kunata Sanduku. 15 Banti yina ta bikala na mitaku ya Sanduku; bo fwete katula yo ve. a 16 Nge ta tula na kati ya Sanduku Kimbangi yina mono ta pesa nge. b 17 “Nge ta sala mufiniku na wolo ya kukonda kuvukisa ti kima ya nkaka, nda na yo maboko zole na ndambu mpi nene na yo diboko mosi na ndambu. c 18 Nge ta sala basherube zole na wolo; nge ta sadila marto sambu na kusala yo na bansongi yonso zole ya mufiniku. d 19 Sala basherube na bansongi yonso zole, sherube mosi na konso nsongi ya mufiniku. 20 Basherube ta tandula mapapu na yo zole na zulu, mpidina yo ta fika mufiniku ti mapapu na yo, e mpi yo ta talana. Baluse ya basherube ta tala mufiniku. 21 Nge ta tula mufiniku f na zulu ya Sanduku, mpi na kati ya Sanduku nge ta tula Kimbangi yina mono ta pesa nge. 22 Mono ta kudimonisaka na nge kuna mpi mono ta tubilaka nge tuka na zulu ya mufiniku.g Tuka na katikati ya basherube zole yina kele na zulu ya sanduku ya Kimbangi, mono ta zabisa nge bantuma yonso yina mono ta pesa nge sambu na bantu ya Izraele. 23 “Nge ta sala mpi mesa h na mabaya ya akasia, nda na yo maboko zole, nene na yo diboko mosi, mpi nda na yo katuka na ntoto tii na zulu diboko mosi na ndambu. i 24 Nge ta pakula yo wolo ya kukonda kuvukisa ti kima ya nkaka mpi nge ta sala ndilu mosi ya wolo1 na nziunga na yo. 25 Nge ta sala dibaya mosi na nziunga na yo, yo ta vanda nene ya kipala-pala ya di25:24, 25 1 To “kima mosi ya wolo ya ke kumisaka kitoko.”
KUBASIKA 25:15-34
1Bn 7:48, 49 Ebr 9:2
boko2 mpi nge ta sala ndilu mosi ya wolo1 sambu yo ziunga dibaya yina. 26 Nge ta sala mitaku iya ya wolo sambu na yo mpi nge ta tula mitaku yina na binkonko iya bisika bo ta kangisa makulu yina iya. 27 Mitaku yina ta vanda pene-pene ya dibaya bonso bima ya ta simba banti yina sambu na kunata mesa. 28 Nge ta sala banti na mabaya ya akasia mpi ta pakula yo wolo mpi ta sadila yo sambu na kunata mesa. 29 “Nge ta sala mpi malonga na yo, makopa na yo, mabungu na yo, mpi babolo na yo yina bo ta sadila sambu na kutiamuna makabu ya malafu. Nge fwete sala yo na wolo ya kukonda kuvukisa ti kima ya nkaka. a 30 Mpi nge ta tula mampa ya kumonisa na zulu ya mesa na ntwala na mono konso ntangu. b 31 “Nge ta sala kima ya kutudila minda c na wolo ya kukonda kuvukisa ti kima ya nkaka. Nge fwete sadila marto sambu na kusala kima yina ya kutudila minda. Nsi na yo, nti na yo, balutangu na yo, makopa na yo, bambuma na yo, mpi bintuntu na yo ta vanda kaka kima mosi. d 32 Balutangu sambanu ta katuka na balweka ya kima ya kutudila minda, balutangu tatu na lweka mosi mpi balutangu tatu na lweka ya nkaka. 33 Makopa tatu ya bo ta sala bonso bintuntu ya nti ya amande ta vanda na kimvuka mosi ya balutangu yina kele na lweka mosi, ti bambuma mpi bintuntu yina ta landana, mpi nge ta sala mutindu mosi na kimvuka ya balutangu yina kele na lweka ya nkaka. Balutangu sambanu yina ke katuka na nti ya kima ya kutudila minda ta vanda mutindu yina. 34 Nti ya kima ya kutudila
d Kub 37:17-24
25:25 2 Kiteso ya basantimetre 7,4. Tala Bangindu ya Ngika B14.
KAPU 25 a 1Bn 8:8
b Kub 31:18 Kub 40:20 1Bn 8:9 Ebr 9:4
c Kub 37:6-9
d 1Sa 4:4 Ebr 9:5
e 1Bn 8:7 1Bs 28:18
f Kub 40:20 Ebr 9:4, 5
g Kub 30:6 Lev 16:2 Kut 7:89 Baz 20:27 Nk 80:1
h Kub 40:22 Lev 24:6 Kut 3:30, 31 Ebr 9:2
i Kub 37:10-15
Ndonga ya 2 a Kub 37:16 Kut 4:7 1Bn 7:48, 50
b Lev 24:5, 6 1Sa 21:6 1Bs 9:32 2Bs 13:11 Mat 12:4
c Kub 40:24
KUBASIKA 25:35–26:13 minda ta vanda ti makopa iya ya bo me sala bonso bintuntu ya nti ya amande, ti bambuma mpi bintuntu na yo yina ta landana. 35 Dimbuma mosi ta vanda na nsi ya balutangu zole ya ntete yina me katuka na nti yina, dimbuma mosi na nsi ya balutangu zole ya me landa, mpi dimbuma mosi na nsi ya balutangu zole ya nkaka ya me landa, sambu na balutangu sambanu ya ke katuka na nti yina. 36 Bambuma, balutangu mpi kima ya mvimba ya kutudila minda fwete vanda kaka kima mosi ya bo me sala na wolo ya kukonda kuvukisa ti kima ya nkaka, ya bo me bula marto. a 37 Nge ta sadila yo minda nsambwadi, ebuna ntangu bo ta pedisa minda, yo ta pesa nsemo na kisika yina kele na ntwala na yo. b 38 Basizo1 na yo mpi bima na yo ya kunatila tiya fwete vanda ya wolo ya kukonda kuvukisa ti kima ya nkaka. c 39 Bo fwete sala yo ti bisadilu yai na talanta1 mosi ya wolo ya kukonda kuvukisa ti kima ya nkaka. 40 Ntangu nge ke sala yo, sala yonso na kulanda mbandu1 na yo yina bo songaka nge na ngumba. d “Nge ta sala nzo-tenta e ti bilele kumi ya tenta na lino ya kitoko ya kudimba-dimba, na nsinga ya ble, na lene ya mbwakible, mpi na lele ya mbwaki mingi. Nge ta sala bifwanisu f ya basherube g na zulu na yo. 2 Nda ya konso lele ya tenta ta vanda maboko1 28 mpi nene na yo maboko 4. Bilele yonso ya tenta fwete vanda nene mpi nda kiteso mosi. h 3 Bo ta kangisa bilele
26
25:38 1 To “Bapense.” 25:39 1 Talanta mosi kele bakilo 34,2. Tala Bangindu ya Ngika B14. 25:40 1 To “kifwanisu.” 26:2 1 Diboko mosi kele basantimetre 44,5. Tala Bangindu ya Ngika B14.
168 KAPU 25 a Kut 8:4
b Kub 30:8 Lev 24:2, 3 Kut 8:2 2Bs 13:11
c Kut 4:9
d Kub 39:42 Kut 8:4 Bis 7:44 Ebr 8:5
KAPU 26 e Ebr 8:5 Ebr 9:9, 11
f Kub 36:8-13
g Kuy 3:24 Nk 99:1
h Kut 4:25
Ndonga ya 2 a Kub 39:33, 34
b Kub 35:26
c Kub 36:14-18
tanu ya tenta, lele mosi ti lele ya nkaka, sambu yo kuma ndonga mosi, mpi bo ta kangisa bilele tanu ya nkaka ya tenta na ndonga ya nkaka. 4 Nge ta sala minoko na nsinga ya ble na nsongi ya lele mosi ya tenta yina kele na nsongi ya ndonga mosi, mpi nge ta sala mutindu mosi na nsongi kibeni ya ndonga ya nkaka kisika bo ta kangisa yo. 5 Nge ta sala minoko 50 na lele mosi ya tenta mpi minoko 50 na nsongi ya lele ya nkaka ya tenta sambu yo talana na kisika bo ta kangisa yo. 6 Nge ta sala bikangilu 50 ya wolo mpi ta kangisa bilele ya tenta ti bikangilu yina, ebuna nzo-tenta ta kuma kima mosi. a 7 “Nge ta sala mpi bilele na mika ya nkombo b sambu na kufika nzo-tenta. Nge ta sala bilele ya tenta 11. c 8 Nda ya konso lele ya tenta ta vanda maboko 30 mpi nene na yo maboko 4. Bilele yonso 11 ya tenta fwete vanda nene mpi nda kiteso mosi. 9 Nge fwete kangisa bilele tanu ya tenta kumosi mpi kukangisa bilele ya nkaka sambanu ya tenta kumosi, mpi nge fwete konika lele ya sambanu ya tenta na ntwala ya tenta. 10 Nge ta sala minoko 50 na nsongi ya lele mosi ya tenta, lele yina kele na nsongi kibeni ya ndonga, mpi minoko 50 na nsongi ya lele ya tenta na kisika ya nkaka yina bo ta kangisa yo. 11 Nge ta sala bikangilu 50 ya kwivre mpi ta tula bikangilu yina na minoko yina mpi ta kangisa bilele ya tenta kumosi, ebuna yo ta kuma kima mosi. 12 Kitini ya bilele ya tenta yina me bikala ta lela. Kati-kati ya lele ya tenta yina me bikala ta lela na nima ya nzo-tenta. 13 Nda ya bilele ya tenta yina me bikala ta lela na nzo-tenta diboko mosi
169 na konso lweka, sambu na kufika yo. 14 “Nge ta sala mpi lele mosi na mpusu ya dimeme ya bakala ya bo me pakula mukubu ya mbwaki sambu na kufika tenta mpi na zulu na yo lele ya nkaka na mpusu ya mbisi ya bo ke bingaka foke sambu na kufika tenta. a 15 “Nge ta sala makunzi b sambu na nzo-tenta na mabaya ya akasia yina ta vanda ya kusungama. c 16 Nda ya konso dikunzi katuka na ntoto tii na zulu fwete vanda maboko kumi mpi nene na yo diboko mosi na ndambu. 17 Konso dikunzi kele ti makulu1 zole, dikulu mosi pene-pene ti ya nkaka. Nge fwete sala makunzi yonso ya nzo-tenta mutindu yina. 18 Nge fwete sala makunzi 20 sambu na ndambu ya sudi ya nzo-tenta, ya ke tala na sudi. 19 “Nge ta sala mabulu d 40 ya arza na nsi ya makunzi 20: mabulu zole na nsi ya dikunzi mosi sambu na makulu na yo zole mpi mabulu zole na nsi ya konso dikunzi yina ke landa sambu na makulu e na yo zole. 20 Sambu na ndambu ya nkaka ya nzotenta, ndambu ya nordi, sala makunzi 20, 21 ti mabulu na yo 40 ya arza, mabulu zole na nsi ya dikunzi mosi mpi mabulu zole na nsi ya konso dikunzi yina ke landa. 22 Sambu na kitini ya nima ya nzo-tenta na ndambu ya westi, nge ta sala makunzi f sambanu. 23 Nge ta sala makunzi zole sambu yo vanda makunzi zole ya binkonko ya nima ya nzotenta. 24 Yo fwete vanda zole katuka na nsi tii na zulu, tii na mutaku ya ntete. Yo fwete salama mutindu yina sambu na yonso zole, mpi yo ta kuma makunzi zole ya binkonko. 25 Ma26:17 1 To “makunzi ya kusungama.”
KUBASIKA 26:14-36 KAPU 26 a Kub 36:19
b Kut 4:29, 31
c Kub 36:20-23
d Kut 3:36
e Kub 36:24-26
f Kub 36:27-30
Ndonga ya 2 a Kub 36:31-33
b Kub 12:35, 36 Kub 36:34
c Kub 19:3 Kub 25:9 Bis 7:44 Ebr 8:5
d Kub 36:35, 36 Luk 23:45 Ebr 6:19 Ebr 9:3 Ebr 10:19, 20
e 1Bn 8:6
f Kub 40:22, 26
g Kub 40:21 Lev 16:2 1Bn 8:6 Ebr 9:2-4 Ebr 9:12, 24
h Lev 24:2, 3 1Bn 7:48, 49
kunzi ta vanda nana ti mabulu na yo 16 ya arza, mabulu zole na nsi ya dikunzi mosi mpi mabulu zole na nsi ya konso dikunzi yina ke landa. 26 “Nge ta sala banti na mabaya ya akasia, banti tanu sambu na makunzi ya lweka mosi ya nzo-tenta, a 27 mpi banti tanu sambu na makunzi ya lweka ya nkaka ya nzo-tenta, mpi banti tanu sambu na makunzi ya lweka ya nzo-tenta na westi, sambu na kitini ya nima. 28 Nti ya katikati yina ke luta na kati-kati ya makunzi fwete katuka na nsongi mosi tii na nsongi ya nkaka. 29 “Nge ta pakula makunzi yina wolo, b mpi nge ta sala mitaku na yo na wolo sambu yo simba banti yina, mpi nge ta pakula banti yina wolo. 30 Nge fwete tedimisa nzo-tenta na kulanda pula na yo yina bo songaka nge na ngumba. c 31 “Nge fwete sala rido d na nsinga ya ble, na lene ya mbwakible, na lele ya mbwaki mingi, mpi na lino ya kitoko ya kudimbadimba. Bo ta sala yo ti bifwanisu ya basherube na zulu na yo. 32 Nge ta kanga yo na zulu ya makunzi iya ya nti ya akasia yina bo me pakula wolo. Bapense na yo fwete vanda ya wolo. Bo ta tedimisa makunzi na zulu ya mabulu iya ya arza. 33 Nge ta kanga rido na nsi ya bikangilu mpi nge ta nata sanduku ya Kimbangi e kuna na kati ya rido. Rido ta kabula Kisika ya Santu f mpi Kisika ya Kuluta Santu g sambu na beno. 34 Nge fwete tula mufiniku na zulu ya sanduku ya Kimbangi na Kisika ya Kuluta Santu. 35 “Nge ta tula mesa na nganda ya rido, ti kima ya kutudila minda h ya ke talana ti mesa na ndambu ya sudi ya nzo-tenta; mpi nge ta tula mesa na ndambu ya nordi. 36 Nge ta sala rido
KUBASIKA 26:37–27:18 sambu na munoko ya tenta na nsinga ya ble, na lene ya mbwakible, na lele ya mbwaki mingi, mpi na lino ya kitoko ya kudimbadimba ya bo me tunga kumosi. a 37 Nge ta sala makunzi tanu ti nti ya akasia sambu na rido mpi ta pakula yo wolo. Bapense na yo ta vanda ya wolo, mpi nge ta sadila yo mabulu tanu ya kwivre. “Nge ta sala mesa-kimenga na mabaya ya akasia; b nda na yo ta vanda maboko1 tanu mpi nene na yo maboko tanu. Bandambu yonso ya mesa-kimenga fwete vanda kiteso mosi, mpi nda na yo katuka na ntoto tii na zulu fwete vanda maboko tatu. c 2 Nge ta sala bibongod na zulu ya binkonko na yo iya; bibongo yina ta vanda kitini ya mesa-kimenga, mpi nge ta pakula mesa-kimenga kwivre. e 3 Nge ta sala bakantini ya kukatudila putulu1 na yo ya tiya, kumosi ti bapawu, babolo, bansomo, mpi bima ya kunatila tiya, mpi nge ta sala bisadilu na yo yonso na kwivre. f 4 Nge ta sala wayi sambu na mesa-kimenga, muyungulu mosi ya kwivre, mpi nge ta sala na zulu ya muyungulu yina mitaku iya ya kwivre na binkonko na yo iya. 5 Nge ta tula yo na nsi ya dibaya ya mesa-kimenga, mpi muyungulu yina ta basika mwa fioti na kati-kati ya mesa-kimenga. 6 Nge ta sala banti sambu na mesa-kimenga na mabaya ya akasia mpi nge ta pakula yo kwivre. 7 Bo ta kotisa banti yina na kati ya mitaku na mpila nde banti yina kuvanda na balweka yonso zole ya mesa-kimenga ntangu bo ke nata yo. g 8 Nge ta sala mesakimenga bonso sanduku mosi ya mabaya yina kele pululu. Yo fwe-
27
27:1 1 Diboko mosi kele basantimetre 44,5. Tala Bangindu ya Ngika B14. 27:3 1 To “putulu ya tiya yina kele ti mafuta,” disongidila, putulu ya tiya yina me vukana ti mafuta ya bimenga.
170 KAPU 26 a Kub 36:37, 38
KAPU 27 b Kub 40:29 2Bs 4:1 Ebr 13:10
c Kub 38:1-7
d Lev 4:25
e 1Bn 8:64
f 1Bn 7:45
g Kut 4:14, 15
Ndonga ya 2 a Kub 25:40 1Bs 28:12 Bis 7:44 Ebr 8:5
b Kub 40:8 1Bn 6:36
c Kub 38:9-15
d Kub 39:33, 40
e Kub 35:25
f Kub 38:18, 19
g Kub 38:17
te salama kaka mutindu Yandi songaka nge na ngumba. a 9 “Nge ta sala kibansala b ya nzo-tenta. Sambu na ndambu ya sudi, yina ke tala na sudi, kibansala ta vanda ti barido ya ke lela ya bo me sala na lino ya kitoko ya kudimba-dimba, nda na yo na ndambu mosi ta vanda maboko 100. c 10 Yo ta vanda ti makunzi 20 mpi mabulu 20 ya kwivre. Bapense ya makunzi ti bikangilu1 na yo ta vanda ya arza. 11 Nda ya barido yina ke lela sambu na ndambu ya nordi ta vanda mpi maboko 100, kumosi ti makunzi na yo 20 mpi mabulu na yo 20 ya kwivre, ti bapense ya arza mpi bikangilu sambu na makunzi. 12 Yo ta vanda ti barido ya ke lela na ndambu ya westi sambu na maboko 50 yina ta sabuka nene ya kibansala, ti makunzi kumi mpi mabulu kumi. 13 Nene ya kibansala na ndambu ya esti, na ndambu yina ntangu ke basikaka, kele maboko 50. 14 Barido ya ke lela ta vanda maboko 15 na lweka mosi, ti makunzi tatu mpi mabulu tatu. d 15 Sambu na lweka yina ya nkaka barido ya ke lela ta vanda maboko 15, ti makunzi tatu mpi mabulu tatu. 16 “Munoko ya kibansala fwete vanda ti rido yina nda na yo ta vanda maboko 20 mpi ya bo me sala ti nsinga ya ble, lene ya mbwaki-ble, lele ya mbwaki mingi, mpi lino ya kitoko ya kudimba-dimba ya bo me tunga kumosi, e ti makunzi iya mpi mabulu na yo iya. f 17 Makunzi yonso yina ta ziunga kibansala ta vanda ti bikangilu ya arza mpi bapense ya arza, kansi mabulu na yo ta vanda ya kwivre. g 18 Nda ya kibansala fwete 27:10 1 To “mitaku” ya bikangilu.
171 vanda maboko 100, a nene na yo maboko 50, mpi nda na yo katuka na ntoto tii na zulu maboko 5, ya bo me sala na lino ya kitoko ya kudimba-dimba, mpi yo fwete vanda ti mabulu ya kwivre. 19 Bisadilu yonso ti bima yonso ya bo ta sadila na kisalu ya nzotenta, mpi bapike na yo ya tenta ti bapike yonso ya kibansala, fwete vanda ya kwivre. b 20 “Nge fwete songa bantu ya Izraele sambu bo natila nge mafuta ya olive ya bunkete mpi yina bo me tuta, sambu na nsemo, na mpila nde minda kulanda kupela ntangu yonso. c 21 Na tenta ya lukutakanu, na nganda ya rido yina kele pene-pene ya Kimbangi, d Aroni ti bana na yandi ya babakala ta baka bangidika sambu minda kulanda kupela katuka na nkokila tii na suka na ntwala ya Yehowa.e Yo kele nsiku ya mvula na mvula sambu na bandonga na bo yonso ya bantu, yina bantu ya Izraele fwete zitisa. f “Nge ta binga mpangi na nge Aroni, ti bana na yandi ya babakala, na kati ya bantu ya Izraele, sambu yandi vanda nganga-nzambi na mono g—Aroni, h kumosi ti Nadabi mpi Abihu, i Eleazare mpi Itamare, j bana ya Aroni. k 2 Nge ta sala bilele ya santu sambu na Aroni mpangi na nge, sambu na nkembo mpi kitoko. l 3 Nge ta tubila bantu yonso yina me zaba kisalu mbote,1 bayina mono me pesa mayele, m ebuna bo ta sala bilele ya Aroni sambu na kusantisama na yandi na mpila nde yandi vanda nganga-nzambi na mono. 4 “Yai bilele ya bo ta sala: lele ya ntulu, n efodi, o kazaka ya kukonda maboko, p mvwela ya karekare, tirbani, q mpi mukaba; r bo
28
28:3 1 Na kisina, “yina kele na mayele ya ntima.”
KUBASIKA 27:19–28:14
e Kub 39:6, 14
ta sala bilele yai ya santu sambu na mpangi na nge Aroni mpi bana na yandi, sambu yandi vanda nganga-nzambi na mono. 5 Bantu yina me zaba kisalu mbote ta sadila wolo, nsinga ya ble, lene ya mbwaki-ble, lele ya mbwaki mingi, mpi lino ya kitoko. 6 “Bo ta sala efodi na wolo, na nsinga ya ble, na lene ya mbwakible, na lele ya mbwaki mingi, mpi na lino ya kitoko ya kudimbadimba, mpi bo fwete tula yo bifwanisu. a 7 Yo fwete vanda ti bitini ya lele zole ya kukangisa na mapeka yina ke kutana ti yo na bansongi na yo yonso zole. 8 Mukaba1b yina bo ta kangisa na efodi sambu na kukanga yo ngolo, bo fwete sala yo ti bima ya kiteso mosi: wolo, nsinga ya ble, lene ya mbwaki-ble, lele ya mbwaki mingi, mpi lino ya kitoko ya kudimbadimba. 9 “Nge ta baka matadi zole ya oniksi c mpi ta sonika bazina ya bana ya Izraele d na zulu na yo, 10 bazina sambanu na zulu ya ditadi mosi mpi bazina sambanu yina me bikala na zulu ya ditadi ya nkaka, na ndonga ya kubutuka na bo. 11 Muntu yina ke sonikaka na zulu ya matadi ta sonika bazina ya bana ya Izraele na zulu ya matadi yina zole mutindu yandi ke sonikaka na kashe. e Ebuna nge ta tula yo na zulu ya bima ya wolo. 12 Nge ta tula matadi yonso zole na zulu ya bitini ya lele ya efodi na mapeka sambu yo vanda matadi yina bana ya Izraele ta yibukaka, f mpi Aroni fwete nata bazina na bo na ntwala ya Yehowa na zulu ya bitini ya lele yina zole ya mapeka na yandi sambu na kuyibukaka yo. 13 Nge ta sala bima ya wolo 14 mpi bashene zole ya wolo ya kukonda kuvukisa ti kima ya
f Kub 39:7
28:8 1 To “Lele ya kukanga na luketo.”
KAPU 27 a Kub 27:9 b Kub 38:20 Kut 3:36, 37
c Kub 39:33, 37 Lev 24:1-3
d Kub 26:33 Kub 40:3 Ebr 9:2, 3
e Kub 30:8 f Kut 18:23
KAPU 28 g Lev 8:2 Ebr 5:1
h Ebr 5:4 i Lev 10:1 Kut 26:61
j Kub 38:21 Lev 10:16 1Bs 24:2
k Kub 6:23 1Bs 6:3
l Kub 29:5 Lev 8:7
m Kub 31:6 Kub 36:1
n Kub 39:8, 15 Lev 8:8
o Kub 39:2 p Kub 39:22 q Kub 39:27, 28 Kub 39:30, 31 Lev 8:9
r Kub 39:27, 29 Lev 8:7
Ndonga ya 2 a Kub 39:2-5 b Kub 29:5 c Kub 35:5, 9 Kub 35:27
d Kub 1:1-4
KUBASIKA 28:15-32 nkaka mpi ya kudimba-dimba bonso nsinga, a mpi nge fwete kangisa bashene ya bo me kanga bonso nsinga na bima yina ya wolo. b 15 “Nge ta lomba muntu yina ke tulaka bifwanisu na bilele na kusala lele ya ntulu sambu na kusambisa. c Bo fwete sala yo bonso efodi, na wolo, na nsinga ya ble, na lene ya mbwaki-ble, na lele ya mbwaki mingi, mpi na lino ya kitoko ya kudimbadimba. d 16 Bandambu na yo yonso fwete vanda kiteso mosi kana bo konika yo na ndambu zole, nda na yo fwete vanda kitamina ya misapi1 mpi nene na yo kitamina ya misapi. 17 Nge fwete tula na zulu na yo matadi ya bo me kangisa ngolo, bandonga iya ya matadi. Na ndonga ya ntete: rubi, topaze, mpi emerode. 18 Na ndonga ya zole: tirkwazi, safire, mpi yaspe. 19 Na ndonga ya tatu: ditadi ya lesheme,1 agate, mpi ametiste. 20 Na ndonga ya iya: krisolite, oniksi, mpi yade. Bo fwete tula yo na kati ya bima ya wolo. 21 Matadi yina ta fwanana ti bazina ya bana 12 ya Izraele. Bo fwete sonika zina na konso ditadi bonso na kashe, konso zina ta monisa dikanda mosi na kati ya makanda 12. 22 “Nge ta sala bashene ya kutunga na zulu ya lele ya ntulu, bonso bansinga ya wolo ya kukonda kuvukisa ti kima ya nkaka. e 23 Nge ta sala mitaku zole ya wolo sambu na lele ya ntulu mpi ta kangisa mitaku yina zole na bansongi yina zole ya lele ya ntulu. 24 Nge ta kotisa bansinga yina zole ya wolo na mita28:16 1 Disongidila, kitamina ya misapi ya diboko, kiteso ya basantimetre 22,2. Tala Bangindu ya Ngika B14. 28:19 1 Ditadi mosi ya ntalu ya me zabana ve, ziku yo ke tubila ambre, yasente, opale, turmaline.
172 KAPU 28 a Kub 39:15
b Kub 39:18
c Kub 28:30 Lev 8:8 Kut 27:21
d Kub 39:8-14
e Kub 39:15-18
Ndonga ya 2 a Kub 39:19-21
b Kub 28:8 Lev 8:7
c Lev 8:8 Kut 27:21 Kul 33:8 1Sa 28:6 Esd 2:62, 63
d Kub 39:22-26 Lev 8:7
ku yina zole ya kele na bansongi ya lele ya ntulu. 25 Nge ta kotisa bansongi yonso zole ya bansinga yina zole na bima yina zole, mpi nge fwete kangisa yo na bitini ya lele ya efodi na mapeka, na ntwala. 26 Nge ta sala mitaku zole ya wolo mpi ta tula yo na bansongi yina zole na ndilu ya kati ya lele ya ntulu, yina ke talana ti efodi. a 27 Nge fwete sala mitaku zole ya nkaka ya wolo na ntwala ya efodi, na nsi ya bitini zole ya lele ya mapeka, pene-pene ti kisika yina yo ke kutana, na zulu ya mukaba1 ya efodi. b 28 Nsinga ya ble fwete sala nde lele ya ntulu kubikala na kisika na yo, mpi yo kangisa mitaku na yo ti mitaku ya efodi. Yo ta sala nde lele ya ntulu kubikala kaka na kisika na yo na zulu ya efodi, na zulu ya mukaba.1 29 “Aroni fwete nataka bazina ya bana ya Izraele na zulu ya lele ya ntulu sambu na kusambisa. Yandi ta nata yo na zulu ya ntima na yandi ntangu yandi ta kotaka na Kisika ya Santu sambu na kuyibukaka ntangu yonso na ntwala ya Yehowa. 30 Nge ta tula Urimi mpi Tumimi1c na kati ya lele ya ntulu sambu na kusambisa, mpi yo fwete vanda na zulu ya ntima ya Aroni ntangu yandi ke kota na ntwala ya Yehowa, mpi Aroni fwete vanda kaka ti bima yai na zulu ya ntima na yandi na ntwala ya Yehowa ntangu yonso sambu na kusambisa bana ya Izraele. 31 “Nge ta sala kazaka ya kukonda maboko ya kulwata na nsi ya efodi, yonso ti nsinga ya ble. d 32 Yo ta vanda ti dibulu na zulu1 na kati-kati na yo. Dibulu na yo ta vanda ti ndilu yina mu28:27, 28 1 To “lele ya kukanga na luketo.” 28:30 1 Tala Bantendula ya Bangogo. 28:32 1 To “sambu na kukotisa ntu.”
173 ntu ya ke tungaka bilele ta tunga na nziunga na yo. Yo fwete vanda bonso dibulu ya kinkutu ya kibende, mpidina yo ta pasuka ve. 33 Nge fwete sala bagrenade na nsinga ya ble, na lene ya mbwakible, mpi na lele ya mbwaki mingi na nziunga ya ndilu na yo, kumosi ti tu-bangunga ya wolo na kati-kati na yo. 34 Nge fwete landisa ka-ngunga mosi ya wolo ti grenade mosi, ka-ngunga mosi ya wolo ti grenade mosi, na nziunga ya ndilu ya nsi ya kazaka ya kukonda maboko. 35 Aroni fwete lwata yo sambu yandi sala kisalu, mpi makelele na yo fwete wakana ntangu yandi ke kota na kisika ya santu na ntwala ya Yehowa mpi ntangu yandi ke basika, mpidina yandi ta fwa ve. a 36 “Nge fwete sala kinzanza mosi ya ke sema na wolo ya kukonda kuvukisa ti kima ya nkaka mpi kusonika na zulu na yo mutindu bo ke sonikaka na kashe: ‘Busantu kele ya Yehowa.’ b 37 Nge fwete kangisa yo na tirbani c ti nsinga ya ble; yo fwete vanda ntangu yonso na ntwala ya tirbani. 38 Yo ta vanda na mbunzu ya Aroni, mpi Aroni ta nata makambu kana muntu mosi me sala kifu na yina me tala bima ya santu, d yina bantu ya Izraele ke santisa ntangu bo ke pesa yo bonso makabu ya santu. Yo fwete vanda ntangu yonso na mbunzu na yandi sambu Yehowa kundima bo. 39 “Nge ta tunga mvwela mosi ya kare-kare na lino ya kitoko, ta sala tirbani na lino ya kitoko, mpi ta sala mukaba. e 40 “Nge ta sala mpi bamvwela, mikaba, mpi lele ya kulwata na ntu sambu na bana ya Aroni, f sambu na nkembo mpi kitoko. g 41 Nge ta lwatisa mpangi na nge Aroni ti bana na yandi ya babakala bilele, mpi nge ta tula bo
KUBASIKA 28:33–29:6 KAPU 28 a Lev 16:2 Kut 18:7
b Kub 39:30, 31 Lev 8:9 1Bs 16:29 Nk 93:5 1Pi 1:16
c Kub 29:6 d Lev 22:9 Kut 18:1
e Kub 28:4 Kub 39:27-29
f Lev 8:13 g Kub 28:2
Ndonga ya 2 a Kub 29:4, 7 Kub 30:30 Bis 10:38 2Bk 1:21
b Kub 29:8, 9 Lev 8:33 Kut 3:2, 3
c Lev 6:10
KAPU 29 d Lev 8:2 Kul 17:1
e Lev 6:20 f Lev 8:26 g Kub 26:36 Kub 40:28 Lev 8:2, 3
h Lev 8:6 Ebr 10:22
i Kub 28:4 Lev 8:7 Lev 16:4
j Kub 28:8
mafuta, a nge ta tula bo na kisalu1b mpi ta santisa bo, ebuna bo ta vanda banganga-nzambi na mono. 42 Diaka, sadila bo bakupe1 ya lino sambu na kufika kinkonga na bo.c Yo ta katuka na luketo tii na bambendi. 43 Aroni ti bana na yandi ya babakala fwete lwata yo ntangu bo ke kota na tenta ya lukutakanu to ntangu bo ke pusana na mesa-kimenga sambu na kusala na kisika ya santu, sambu bo nata ve makambu mpi bo fwa. Yo kele nsiku ya ntangu yonso sambu na yandi mpi bana1 na yandi. “Yai kele mambu ya nge fwete sala sambu na kusantisa bo sambu bo vanda banganga-nzambi na mono: Baka mwana-ngombe ya bakala, mameme zole ya babakala ya kukonda kifu, d 2 mampa ya kukonda levire, mampa ya kukonda levire yina bo me sala bonso lupetu mpi ya bo me vukisa ti mafuta, mpi bagaleti ya kukonda levire ya bo me pakula mafuta. e Nge ta sala yo ti fufu ya kitoko ya ble 3 mpi nge ta tula yo na kitunga mpi ta pesa yo na kitunga, f kumosi ti ngombe yina ya bakala mpi mameme yina zole ya babakala. 4 “Nge ta nata Aroni ti bana na yandi ya babakala na munoko ya tenta ya lukutakanu g mpi ta yobisa bo masa. h 5 Na nima, nge ta baka bilele i mpi ta lwatisa Aroni mvwela, kazaka ya kukonda maboko ya kulwata na nsi ya efodi, efodi, mpi lele ya ntulu, ebuna nge ta kanga ngolo mukaba1 ya efodi na luketo na yandi. j 6 Nge ta tula tirbani na ntu na yandi mpi ta tula kidimbu
29
28:41 1 Na kisina, “mpi ta fulusa diboko na bo.” 28:42 1 To “bilele ya kati.” 28:43 1Na kisina, “nkuna.” 29:5 1To “lele ya kukanga na luketo.”
KUBASIKA 29:7-22 ya santu ya kudipesa1 na zulu ya tirbani; a 7 ebuna nge ta baka mafuta ya bo ke tulaka muntu b mpi ta tiamuna yo na zulu ya ntu na yandi mpi ta tula yandi mafuta. c 8 “Na nima nata bana na yandi, lwatisa bo bamvwela, d 9 mpi lwatisa bo mikaba, Aroni ti bana na yandi, mpi tula lele ya kukanga na ntu na zulu ya ntu na bo; ebuna kinganga-nzambi ta kuma ya bo bonso nsiku ya ntangu yonso.e Yai kele mutindu nge fwete tula Aroni ti bana na yandi na kisalu sambu bo vanda banganga-nzambi.1f 10 “Na nima, nge ta nata ngombe ya bakala na ntwala ya tenta ya lukutakanu, mpi Aroni ti bana na yandi ta tula maboko na bo na zulu ya ntu ya ngombe yina ya bakala. g 11 Fwa ngombe yina na ntwala ya Yehowa, na munoko ya tenta ya lukutakanu. h 12 Baka ndambu ya menga ya ngombe yina na musapi na nge mpi tula yo na zulu ya bibongo ya mesa-kimenga, i mpi tiamuna na nsi ya mesa-kimenga j menga yonso yina ta bikala. 13 Na nima baka mafuta k yonso yina ke fikaka misopo, mafuta yina kele na zulu ya dizafu,1 mpi bapiku yonso zole ti mafuta yina kele na zulu na yo, ebuna yoka yo na zulu ya mesa-kimenga sambu yo basisa midinga. l 14 Kansi musuni ya ngombe yina, mpusu na yo, mpi tufi na yo, nge ta yoka yo na tiya tii yo zika, na nganda ya camp. Yo kele dikabu sambu na disumu. 15 “Na nima baka dimeme mosi ya bakala, mpi Aroni ti bana na yandi ta tula maboko na bo na zulu ya ntu ya dimeme yina. m 16 Fwa dimeme yina, baka me29:6 1 To “mpu ya kimfumu ya santu.” 29:9 1 Na kisina, “fulusa diboko ya Aroni ti diboko ya bana na yandi.” 29:13, 22 1 To “foie.”
174 KAPU 29 a Kub 28:36 Kub 39:30 Lev 8:9
b Kub 30:23-25 c Lev 8:12 Nk 133:2 Yez 61:1 Bis 10:38
d Kub 28:40 Lev 8:13
e Kub 28:1-3 Kub 28:40, 43 Kub 40:15
f Kub 28:41 g Lev 8:14-17 h Lev 4:3 i Kub 27:2 j Lev 4:7 k Lev 3:17 l Lev 4:8-10 m Lev 1:4 Lev 8:18-21
Ndonga ya 2 a Ebr 9:22 b Lev 1:13 c Kuy 8:21 d Lev 8:22-24 e Kub 30:23-25 f Lev 8:30 g Lev 3:9, 10
nga na yo, mpi mwanga yo na zulu ya mesa-kimenga, na bandambu yonso. a 17 Zenga dimeme yina bitini-bitini, yobisa misopo b na yo ti makulu na yo mpi yidika bitini yina kumosi ti ntu na yo. 18 Nge fwete yoka dimeme yina ya mvimba, mpi kusala nde yo basisa midinga na zulu ya mesa-kimenga. Yo kele dikabu ya kuyoka sambu na Yehowa, kima ya nsudi ya kitoko.1c Yo kele dikabu yina bo me yoka na tiya sambu na Yehowa. 19 “Na nima, nge ta baka dimeme yina ya nkaka, mpi Aroni ti bana na yandi ya babakala fwete tula maboko na bo na zulu ya ntu ya dimeme yina. d 20 Fwa dimeme yina mpi baka ndambu ya menga na yo, tula yo na nsongi ya dikutu ya kitata ya Aroni mpi na nsongi ya makutu ya kitata ya bana na yandi mpi na musapi ya nene ya maboko na bo ya kitata mpi na musapi ya nene ya makulu na bo ya kitata, mpi mwanga menga na bandambu yonso ya mesa-kimenga. 21 Na nima baka ndambu ya menga yina kele na zulu ya mesakimenga ti ndambu ya mafuta ya bo ke tulaka muntu e mpi mwanga yo na zulu ya Aroni ti ya bilele na yandi, mpi na zulu ya bana na yandi ti ya bilele ya bana na yandi, sambu yandi ti bilele na yandi mpi bana na yandi ti bilele na bo, kuvanda santu. f 22 “Na nima baka mafuta ya dimeme yina ya bakala, mukila ya mafuta-mafuta, mafuta yina ke fikaka misopo, mafuta yina kele na zulu ya dizafu,1 bapiku yonso zole ti mafuta yina kele na zulu na yo, g mpi dikulu ya kitata, sambu yo kele dimeme ya bakala ya bo me pesa sambu na kutula bo na kisalu ya kinganga29:18 1 To “ya ke bwisa ntima; ya ke lembika.” Na kisina, “ya ke pemisa.”
175 nzambi. a 23 Na kitunga ya mampa ya kukonda levire yina kele na ntwala ya Yehowa, baka mpi dimpa mosi ya kele bonso dimbuma mpi dimpa ya bo me sala bonso lupetu mpi ya bo me pakula mafuta mpi galeti mosi. 24 Nge fwete tula yo yonso na maboko ya Aroni mpi na maboko ya bana na yandi, mpi nge fwete nikisa yo na ntwala mpi na nima bonso dikabu ya kunikisa na ntwala ya Yehowa. 25 Ebuna nge ta baka yo na maboko na bo mpi ta yoka yo na zulu ya mesa-kimenga, na zulu ya dikabu ya kuyoka, bonso kima ya nsudi ya kitoko1 na ntwala ya Yehowa. Yo kele dikabu yina bo me yoka na tiya sambu na Yehowa. 26 “Na nima baka ntulu ya dimeme yina ya bakala ya bo pesaka sambu na kutula Aroni na kisalu ya kinganga-nzambi, b mpi nikisa yo na ntwala ti na nima bonso dikabu ya kunikisa na ntwala ya Yehowa, mpi yo ta kuma dikabu na nge. 27 Nge ta santisa ntulu ya dikabu ya kunikisa mpi dikulu ya dikabu ya santu yina bo nikisaka mpi yina bo bakaka na dimeme ya bakala yina bo pesaka sambu na kutula Aroni ti bana na yandi na kisalu ya kinganga-nzambi. c 28 Yo fwete kuma ya Aroni mpi ya bana na yandi na kulanda nsiku ya ntangu yonso yina bantu ya Izraele ta zitisaka, sambu yo kele dikabu ya santu, mpi yo ta kuma dikabu ya santu yina bantu ya Izraele d ta pesaka. Yo kele dikabu na bo ya santu sambu na Yehowa, dikabu ya me katuka na bimenga e na bo ya kinduku. 29 “Na nima ya lufwa ya Aroni, bana f na yandi ta sadila bilele yina ya santug ya Aroni, ntangu bo ta tula bo mafuta 29:25 1 To “ya ke bwisa ntima; ya ke lembika.” Na kisina, “ya ke pemisa.”
KUBASIKA 29:23-37 KAPU 29 a Lev 8:22 Lev 8:25-28
b Lev 8:29 Nk 99:6
c Kub 29:22
d Lev 7:34 Lev 10:14
e Lev 7:11, 14
f Kub 28:4
g Kut 20:26
Ndonga ya 2 a Lev 8:35
b Lev 8:31
c 1Bk 9:13
d Lev 22:10 Kut 3:10
e Lev 8:32
f Lev 8:4, 33
g Kub 30:26, 28 Lev 8:11 Kut 7:1
mpi ta tula bo banganga-nzambi. 30 Nganga-nzambi yina ta yinga yandi na kati ya bana na yandi mpi yina ta kota na tenta ya lukutakanu sambu na kusala na kisika ya santu ta lwata yo bilumbu nsambwadi. a 31 “Nge ta baka dimeme ya bakala yina bo pesaka sambu na kutula bo na kisalu ya kinganganzambi mpi nge ta tokisa musuni na yo na kisika mosi ya santu. b 32 Aroni ti bana na yandi ta dia c musuni ya dimeme yina ya bakala mpi dimpa yina kele na kitunga, na munoko ya tenta ya lukutakanu. 33 Bo ta dia bima yina bo pesaka sambu na kufika masumu sambu na kutula bo banganga-nzambi1 mpi kusantisa bo. Kansi muntu yina kele ve ti nswa2 lenda dia yo ve, sambu yo kele bima ya santu. d 34 Kana ndambu ya musuni ya kimenga yina bo pesaka sambu na kutula na kisalu ya kinganganzambi mpi ya dimpa kubikala tii na suka, nge fwete yoka yo na tiya. e Bo fwete dia yo ve, sambu yo kele kima mosi ya santu. 35 “Nge fwete sala mutindu yai na Aroni ti na bana na yandi, na kulanda mambu yonso yina mono songaka nge. Nge ta baka bilumbu nsambwadi sambu na kutula bo banganga-nzambi.1f 36 Konso kilumbu nge ta pesa ngombe ya bakala ya dikabu sambu na disumu sambu na kufika masumu, mpi nge ta pesa kimenga ya ke fika masumu sambu na kukumisa mesa-kimenga bunkete, mpi nge fwete tula yo mafuta sambu na kusantisa yo. g 37 Nge ta baka bilumbu nsambwadi sambu na kupesa kimenga ya ke fika masumu sambu 29:33, 35 1 Na kisina, “kufulusa diboko na bo.” 29:33 2 Na kisina, “munzenza,” disongidila, muntu mosi ya kele ve na dibuta ya Aroni.
KUBASIKA 29:38–30:8 na mesa-kimenga, mpi nge fwete santisa yo sambu yo kuma mesakimenga ya kuluta santu. a Konso muntu yina ke simba mesakimenga fwete vanda santu. 38 “Yai kele bima ya nge ta pesa na zulu ya mesa-kimenga: bana-mameme zole ya babakala ya me lungisa mvula mosi, konso kilumbu mpi mbala na mbala. b 39 Pesa mwana-dimeme mosi ya bakala na suka mpi mwanadimeme yina ya nkaka na nkokila.1c 40 Ndambu mosi na kati ya bandambu kumi ya kitesilu mosi ya efa1 ya fufu ya kitoko ya bo me vukisa ti ndambu mosi na kati ya bandambu iya ya hini2 ya mafuta ya olive yina bo me tuta, mpi dikabu ya malafu ya ndambu mosi na kati ya bandambu iya ya hini ya vinu, ta vanda sambu na mwana-dimeme ya ntete ya bakala. 41 Nge ta pesa mwanadimeme yina ya zole na nkokila1 kumosi ti makabu ya bambuma mpi ya malafu bonso na suka. Nge ta pesa yo bonso kima ya nsudi ya kitoko,2 dikabu yina bo me yoka na tiya sambu na Yehowa. 42 Yo fwete vanda dikabu ya kuyoka ya mbala na mbala na bandonga na beno yonso ya bantu na munoko ya tenta ya lukutakanu na ntwala ya Yehowa, kisika mono ta kudimonisaka na beno sambu na kutubila nge kuna. d 43 “Mono ta kudimonisaka kuna na bantu ya Izraele, mpi nkembo e na mono ta santisa yo. 44 Mono ta santisa tenta ya lukutakanu mpi mesa-kimenga, 29:39, 41 1 Na kisina, “na kati-kati ya bankokila zole.” 29:40 1 Efa mosi kele balitre 22. Tala Bangindu ya Ngika B14. 2 Hini mosi kele balitre 3,67. Tala Bangindu ya Ngika B14. 29:41 2 To “ya ke bwisa ntima; ya ke lembika.” Na kisina, “ya ke pemisa.”
176 KAPU 29 a Kub 40:10
b 2Bs 2:4 Ebr 7:27 Ebr 10:11
c Kut 28:4-6
d Kub 25:22 Lev 1:1 Kut 17:4
e Kub 40:34 Kut 12:5 1Bn 8:11
Ndonga ya 2 a Lev 22:9
b Kub 25:8 Lev 26:12 Zek 2:11 2Bk 6:16
c Kub 20:2
KAPU 30 d Kub 40:5
e Kub 37:25-28
f Kub 27:1, 2 Lev 4:7
g Kub 26:33 Ebr 9:3
h Kub 25:22
i 1Bs 23:13
j Kub 30:34, 35
k Kut 16:39, 40 1Sa 2:27, 28 Luk 1:9
l Kub 27:20
mpi mono ta santisa Aroni ti bana na yandi a sambu bo vanda banganga-nzambi na mono. 45 Mono ta zinga na kati ya bantu ya Izraele, mpi mono ta vanda Nzambi b na bo. 46 Ebuna bo ta zaba kibeni nde mono kele Yehowa Nzambi na bo, yina basisaka bo na insi ya Ezipte sambu mono zinga na kati na bo. c Mono kele Yehowa Nzambi na bo. “Nge ta sala mesa-kimenga bonso kisika ya kuyokila ndumbu; d nge ta sala yo na mabaya ya akasia. e 2 Bandambu na yo yonso fwete vanda kiteso mosi, nda na yo diboko1 mosi, nene na yo diboko mosi mpi nda na yo katuka na ntoto tii na zulu maboko zole. Bibongo na yo ta vanda kaka kima mosi ti yo. f 3 Nge ta pakula yo wolo ya kukonda kuvukisa ti kima ya nkaka: zulu na yo, balweka na yo yonso, ti bibongo na yo; mpi nge fwete sala ndilu mosi ya wolo1 na nziunga sambu na yo. 4 Nge ta sadila yo mpi mitaku zole ya wolo na nsi ya ndilu na yo1 na balweka zole ya ke talana, mpi yo ta simba banti yina bo ta sadila sambu na kunata yo. 5 Sala banti na mabaya ya akasia mpi pakula yo wolo. 6 Nge fwete tula yo na ntwala ya rido yina kele penepene ya sanduku ya Kimbangi, g na ntwala ya mufiniku yina kele na zulu ya Kimbangi, kisika mono ta kudimonisaka na nge. h 7 “Aroni i ta yoka ndumbuj ya nsudi ya kitoko na zulu na yo k mpi kusala nde yo basisa midinga na zulu ya mesa-kimenga ntangu yandi ta yidikaka minda l konso suka. 8 Diaka, ntangu Aroni ta pedisa minda na nko-
30
30:2 1 Kiteso ya basantimetre 44,5. Tala Bangindu ya Ngika B14. 30:3 1 To “kima mosi ya wolo ya ke kumisaka kitoko.” 30:4 1 To “ya kima na yo ya wolo ya ke kumisaka kitoko.”
177 kila,1 yandi ta yoka ndumbu. Yo kele dikabu ya ndumbu ya mbala na mbala na ntwala ya Yehowa na bandonga na beno yonso ya bantu. 9 Beno fwete pesa ve ndumbua yina nsiku ke pesa ve nswa to dikabu ya kuyoka to dikabu ya mbuma na zulu na yo, mpi beno fwete tiamuna ve dikabu ya malafu na zulu na yo. 10 Aroni fwete pesa dikabu ya ke fika masumu na zulu ya bibongo na yo mbala mosi na mvula. b Kumosi ti ndambu ya menga ya dikabu sambu na disumu, c yandi ta pesa dikabu ya ke fika masumu sambu na yo mbala mosi na mvula na bandonga na beno yonso ya bantu. Yo kele kima ya kuluta santu sambu na Yehowa.” 11 Ebuna Yehowa tubilaka Moize nde: 12 “Konso ntangu ya nge ke sonikisa bazina mpi ke tanga ntalu ya bana ya Izraele, d konso muntu fwete pesa nkudulu na Yehowa sambu na luzingu1 na yandi na ntangu ya kutanga ntalu na bo. Yo kele sambu mpasi kubwila bo ve ntangu bo ke sonikisa bazina. 13 Bantu yonso yina me sonikisa bazina ta pesa bima yai: kati-kati ya shekele1 na kutadila shekele ya kisika ya santu.2e Ba gera3 makumi zole kele shekele mosi. Kati-kati ya shekele kele makabu sambu na Yehowa. f 14 Konso muntu yina me sonikisa zina mpi kele ti bamvula 20 mata ta pesa makabug ya Yehowa. 15 Mvwama fwete pesa ve mingi mpi nsukami fwete pesa ve na nsi ya kati-kati ya shekele1 bonso makabu na Yehowa sambu na kufika masu-
KUBASIKA 30:9-25 KAPU 30 a Lev 10:1 2Bs 26:18 Eze 8:11, 12
b Lev 23:27 Ebr 9:7
c Lev 16:5, 6 Lev 16:18, 19
d Kub 38:25 Kut 1:2 2Sa 24:10, 15
e Lev 27:25
f 2Bs 24:9 Mat 17:24
g Kub 38:26 Kut 1:3 Kut 26:1, 2
Ndonga ya 2 a Kub 38:8 Lev 8:11 1Bn 7:38
b Kub 40:7
c Kub 40:30, 31
30:8 1 Na kisina, “na kati-kati ya bankokila zole.” 30:12 1 To “moyo.” 30:13 1 Shekele mosi kele bagrame 11,4. Tala Bangindu ya Ngika B14. 30:13, 24 2 To “na kutadila shekele ya santu.” 30:13 3 Gera mosi kele grame 0,57. Tala Bangindu ya Ngika B14. 30:15 1 Shekele mosi kele bagrame 11,4. Tala Bangindu ya ngika B14.
Ebr 10:22
d 2Bs 4:6
e Kut 3:47
mu sambu na luzingu1 na beno. 16 Nge ta baka mbongo ya kibende2 ya kufika masumu na maboko ya bantu ya Izraele mpi ta pesa yo sambu na kisalu ya tenta ya lukutakanu, mpidina bantu ya Izraele ta yibukaka yo na ntwala ya Yehowa, sambu na kufika masumu sambu na luzingu1 na beno.” 17 Yehowa tubilaka diaka Moize nde: 18 “Sala dilonga mosi ya nene ya kwivre sambu na kuyobidila a mpi kima ya kutula yo; na nima tula yo na kati-kati ya tenta ya lukutakanu ti mesa-kimenga, mpi tula masa na kati na yo.b 19 Aroni ti bana na yandi ta yobisa maboko na bo ti makulu na bo pana. c 20 Ntangu bo ta kota na tenta ya lukutakanu to ntangu bo ta pusana pene-pene ya mesakimenga sambu na kusala kisalu mpi kupesa makabu ya kuyoka na tiya mpi kusala nde yo basisa midinga sambu na Yehowa, bo ta yobila masa sambu bo fwa ve. 21 Bo fwete yobisa maboko na bo ti makulu na bo sambu bo fwa ve, mpi yo fwete vanda nsiku ya ntangu yonso sambu na bo, sambu na yandi ti bana na yandi, na bimvuka na bo yonso ya bantu.” d 22 Yehowa landaka kutubila Moize nde: 23 “Na nima, baka mananasi ya kuluta kitoko: bashekele 500 ya mire ya ngolo, mpi kati-kati ya ntalu yina, bashekele 250, ya sinamome ya nsudi ya kitoko, bashekele 250 ya kanele, 24 mpi bashekele 500 ya kase, ya bo me tesa na kutadila shekele ya kisika ya santu,2e kumosi ti hini1 mosi ya mafuta ya olive. 25 Ebuna sala ti yo mafuta ya santu ya bo ke tulaka muntu; bo 30:15, 16 1 To “mioyo.” 30:16 2 Mbongo ya bo me salaka na kibende ya bo ke bingaka arza. 30:24 1 Hini mosi kele balitre 3,67. Tala Bangindu ya Ngika B14.
KUBASIKA 30:26–31:7 fwete vukisa yo mbote-mbote.1a Yo fwete vanda mafuta ya santu ya bo ke tulaka muntu. 26 “Nge ta tula tenta ya lukutakanu b mpi sanduku ya Kimbangi mafuta yina, 27 mpi mesa ti bisadilu na yo yonso, kima ya kutudila minda ti bisadilu na yo, mesa-kimenga ya ndumbu, 28 mesa-kimenga ya dikabu ya kuyoka ti bisadilu na yo yonso, mpi dilonga ya nene ti kima ya kutula yo. 29 Nge fwete santisa yo sambu yo kuma bima ya kuluta santu. c Konso muntu yina ke simba yo fwete vanda santu. d 30 Ebuna nge ta tula Aroni e ti bana na yandi f mafuta mpi ta santisa bo sambu bo vanda banganga-nzambi na mono. g 31 “Nge ta tubila bantu ya Izraele nde, ‘Yo fwete landa kuvanda sambu na mono mafuta ya santu ya bo ke tulaka muntu na bandonga na beno ya bantu. h 32 Bo fwete sadila yo ve na nitu ya bantu, mpi beno fwete sala ve ata kima mosi ya kele ti bima na kati bonso yo. Yo kele kima mosi ya santu. Yo fwete landa kuvanda kima ya santu sambu na beno. 33 Konso muntu yina ke sala mafuta ya kele bonso yo mpi ke tula ndambu na yo na zulu ya muntu yina kele ve ti nswa,1 bo fwete katula2 yandi na kati ya bantu na yandi.’” i 34 Na nima Yehowa tubilaka Moize nde: “Baka bandambu ya kiteso mosi ya bamananasi j yai: matonsi ya stakite, onika, galbanumi ya nsudi ya kitoko, mpi ndumbu ya mpembe ya bo me vukisa ve ti kima ya nkaka. 35 Sala ndumbu k ti yo; mpi bima 30:25, 35 1 To “bonso kisalu ya muntu ya ke salaka mafuta ya nsudi ya kitoko.” 30:33 1 Na kisina, “ya munzenza,” disongidila, muntu mosi ya kele ve na dibuta ya Aroni. 30:33, 38 2 To “fwa.”
178 KAPU 30 a Kub 37:29 b Kub 40:9 Kut 7:1
c Lev 8:10 d Kub 29:37 e Lev 8:12 f Kut 3:2, 3 g Kub 40:15 h Kub 37:29 1Bn 1:39 Nk 89:20
i Kub 30:37, 38 j Kub 25:3, 6 k Kub 37:29 Nk 141:2 Kus 5:8
Ndonga ya 2 a Lev 2:13 b Kub 30:31, 32
KAPU 31 c Kub 37:1 d Kub 35:30-34 1Bs 2:20
e Kub 28:9-11 f 2Bs 2:13, 14 g Kub 38:23 h Kub 36:1 i Kub 36:8 j Kub 37:1 k Kub 37:6
ya nsudi ya kitoko yina bo me vukisa, bo fwete vukisa yo mbotembote,1 bo fwete tula yo mungwa, a yo fwete vanda bunkete, mpi santu. 36 Nge ta tuta ndambu na yo sambu yo kuma mfututu mpi ta tula ndambu na yo na ntwala ya Kimbangi na tenta ya lukutakanu, kisika mono ta kudimonisaka na nge. Yo fwete vanda ya kuluta santu sambu na beno. 37 Ndumbu yina nge me sala ti bima yai, nge fwete sala yo ve sambu na kusadila yo nge mosi. b Nge fwete tadila yo bonso kima mosi ya santu sambu na Yehowa. 38 Konso muntu yina ke sala kima yina kele bonso yo sambu na kusepela na nsudi na yo, bo fwete katula2 yandi na kati ya bantu na yandi.” Yehowa landaka kutubila Moize nde: 2 “Tala, mono me pona1 Besalele c mwana ya Uri mwana ya Hure ya dikanda ya Yuda. d 3 Mono ta fulusa yandi ti mpeve ya Nzambi, ta pesa yandi mayele, mayele ya kubakisa mambu, mpi nzayilu ya bisalu ya maboko ya mutindu na mutindu, 4 sambu na kusala bapula, sambu na kusala bima ti wolo, ti arza, mpi ti kwivre, 5 sambu na kuzenga mpi kuyidika matadi, e mpi sambu na kusala bima ya mabaya ya mutindu na mutindu. f 6 Diaka, mono me tula Oholiabi g mwana ya Ahisamaki ya dikanda ya Dani sambu na kusadisa yandi, mpi mono ke tula mayele na ntima ya bantu yonso yina me zaba kisalu mbote,1 sambu bo sala bima yonso yina mono me songa nge: h 7 tenta ya lukutakanu, i sanduku ya Kimbangi j mpi mufiniku k yina kele na zulu na yo, bisadilu yo-
31
31:2 1 Na kisina, “binga na zina.” 31:6 1 Na kisina, “yina kele na mayele ya ntima.”
179 nso ya tenta, 8 mesa a ti bisadilu na yo, kima ya kutudila minda ya bo me sala na wolo ya kukonda kuvukisa ti kima ya nkaka mpi bisadilu na yo yonso, b mesakimenga ya ndumbu, c 9 mesakimenga ya dikabu ya kuyoka d ti bisadilu na yo yonso, dilonga ya nene ti kima ya kutula yo, e 10 bilele ya kutunga mbote, bilele ya santu sambu na nganganzambi Aroni, bilele ya bana na yandi sambu bo vanda banganganzambi, f 11 mafuta ya bo ke tulaka muntu, mpi ndumbu ya nsudi ya kitoko sambu na kisika ya santu. g Bo ta sala bima yonso yina mono me songa nge.” 12 Yehowa tubilaka diaka Moize nde: 13 “Tubila bantu ya Izraele mpi songa bo nde, ‘Beno fwete zitisa kibeni bisabatu h na mono, sambu yo kele kidimbu na kati na mono ti beno na bandonga na beno yonso ya bantu sambu beno zaba nde mono, Yehowa, mono ke santisa beno. 14 Beno fwete zitisa Kisabatu, sambu yo kele kima mosi ya santu sambu na beno. i Konso muntu yina ke vweza yo bo fwete fwa yandi. Kana muntu kusala konso kisalu na kilumbu yina, bo fwete katula1 muntu2 yina na kati ya bantu na yandi. j 15 Beno lenda sala kisalu bilumbu sambanu, kansi kilumbu ya nsambwadi kele kisabatu ya kupema kibeni.k Yo kele kima mosi ya santu sambu na Yehowa. Konso muntu yina ke sala kisalu na kilumbu ya Kisabatu, bo fwete fwa yandi. 16 Bantu ya Izraele fwete zitisa Kisabatu; bo fwete zitisa Kisabatu na bandonga na bo yonso ya bantu. Yo kele kuwakana ya mvula na mvula. 17 Yo kele kidimbu ya ntangu yonso na kati na mono ti bantu ya Izraele, l sambu Yehowa salaka zulu ti nto31:14 1 To “fwa.” 2 To “moyo.”
KUBASIKA 31:8–32:6 KAPU 31 a Kub 37:10 b Kub 37:17, 24 c Kub 37:25 d Kub 38:1 Kub 40:6
e Kub 30:18 Kub 38:8
f Kub 28:2, 15 Kub 39:1, 27 Lev 8:7
g Kub 30:25, 35 Kub 37:29
h Kub 20:8 Lev 19:30 Kol 2:16, 17
i Kul 5:12 j Kub 35:2 Kut 15:32, 35
k Kub 16:23 Kub 20:10
l Kub 31:13
Ndonga ya 2 a Kuy 2:2 b Kub 24:12 Kub 32:15 Kul 4:13 Kul 9:15
c Mat 12:28 Luk 11:20 2Bk 3:3
KAPU 32 d Kub 24:18 Kul 9:9
e Bis 7:40 f Kub 12:35, 36 g Kul 9:16 Yez 46:6 Bis 7:41
h Kub 20:4 Neh 9:18 Nk 106:19, 20
i 1Bk 10:7
to na bilumbu sambanu mpi na kilumbu ya nsambwadi yandi yambulaka kusala mpi pemaka.’” a 18 Ebuna, ntangu yandi manisaka kutuba ti yandi na Ngumba ya Sinai, yandi pesaka Moize matadi zole ya Kimbangi, b matadi yina Nzambi sonikaka na musapi c na yandi. Na ntangu yina, bantu monaka nde Moize ke sukinina na kukulumuka na ngumba. d Ebuna bantu kwisaka kuziunga Aroni mpi tubilaka yandi nde: “Telama, sadila beto nzambi yina ta kwendaka na ntwala na beto, e sambu beto ke zaba ve nki me kumina Moize yai, muntu yina basisaka beto na insi ya Ezipte.” 2 Ebuna Aroni tubilaka bo nde: “Beno katula bima-makutu f ya wolo na makutu ya bankento na beno, ya bana na beno ya babakala ti ya bana na beno ya bankento, mpi beno natila mono yo.” 3 Yo yina bantu yonso yantikaka kukatula bima-makutu ya wolo yina vandaka na makutu na bo mpi kunatila yo Aroni. 4 Ebuna yandi bakaka wolo na maboko na bo, yandi yidikaka yo ti kisadilu mosi mpi salaka yo kiteki1 ya mwana-ngombe ya bakala. g Bo yantikaka kutuba nde: “O Izraele, yai kele Nzambi na nge yina basisaka nge na insi ya Ezipte.” h 5 Ntangu Aroni monaka diambu yai, yandi tungaka mesakimenga na ntwala na yo. Ebuna Aroni bokaka nde: “Nkinsi ta vanda mbasi sambu na Yehowa.” 6 Yo yina na kilumbu yina landaka bo telamaka na suka-suka mpi yantikaka kupesa makabu ya kuyoka mpi bimenga ya kinduku. Na nima bantu vandaka sambu na kudia mpi kunwa. Ebuna bo telamaka sambu na kuyangalala. i
32
32:4 1 To “kiteki ya kibende ya bo me lamba na tiya.”
KUBASIKA 32:7-22 7 Ntangu yai Yehowa tubilaka Moize nde: “Kwenda, kulumuka, sambu bantu na nge yina nge basisaka na insi ya Ezipte me kudibebisa. a 8 Bo me bikisa nswalu nzila yina mono songaka bo na kulanda. b Bo me kudisadila kiteki1 ya mwana-ngombe, mpi bo ke landa kufukimina yo mpi kupesa yo bimenga mpi kutuba nde, ‘O Izraele, yai kele Nzambi na nge yina basisaka nge na insi ya Ezipte.’” 9 Yehowa tubilaka diaka Moize nde: “Mono me mona nde bo kele bantu ya ntu-ngolo.1c 10 Ntangu yai bika mono, ebuna mono ta manisa bo na makasi na mono ya ngolo, mpi bika nde mono kumisa nge dikanda mosi ya nene na kisika na bo.” d 11 Ebuna Moize bondilaka1 Yehowa Nzambi na yandi e mpi tubaka nde: “O Yehowa, sambu na nki nge fwete wila bantu na nge makasi ya ngolo na nima ya kubasisa bo na insi ya Ezipte ti ngolo ya nene mpi dibokof ya ngolo? 12 Sambu na nki bantu ya Ezipte fwete tuba nde, ‘Yandi vandaka ti bangindu ya mbi ntangu yandi basisaka bo. Yandi kanaka kufwa bo na bangumba mpi kumanisa bo na ntoto’? g Yambula makasi na nge ya ngolo mpi tadila diaka1 lukanu na nge ya kunata mpasi yai na zulu ya bantu na nge. 13 Yibuka bansadi na nge Abrahami, Izaki, mpi Izraele, bayina nge zengaka kieleka na zina na nge mosi mpi tubaka nde: ‘Mono ta kumisa bana1 na beno mingi bonso bambwetete ya zulu, h mpi mono ta pesa insi yai yonso ya mono me sola na bana1 na beno sambu bo baka yo 32:8 1 To “kiteki ya kibende ya bo me lamba na tiya.” 32:9 1 Na kisina, “nkingu ngolo.” 32:11 1 To “lembikaka luse ya.” 32:12 1 To “wa mawa sambu na.” 32:13 1 Na kisina, “nkuna.”
180
h Kul 7:25
bonso dikabu a na bo ya ntangu yonso.’” 14 Ebuna Yehowa yantikaka kutadila diaka1 mpasi yina yandi tubaka na kunata na zulu ya bantu na yandi. b 15 Na nima, Moize balukaka mpi kulumukaka na ngumba ti matadi zole ya Kimbangi c na dibokod na yandi. Matadi yina vandaka ya kusonika na bandambu yonso zole; yo vandaka ya kusonika na ntwala mpi na nima. 16 Matadi yina vandaka kisalu ya Nzambi, mpi bisono yina vandaka bisono ya Nzambi yina yandi sonikaka na matadi yina. e 17 Ntangu Yozue yantikaka kuwa makelele ya bantu sambu na milolo yina bo vandaka kutula, yandi tubilaka Moize nde: “Makelele ya bitumba kele na camp.” 18 Kansi Moize tubaka nde: “Yo kele ve makelele ya nkunga ya kununga,1 Yo kele mpi ve makelele ya kudila ya bantu yina bo me bedisa; Mono ke wa makelele ya nkunga ya mutindu ya nkaka.” 19 Ntangu Moize kumaka pene-pene ya camp mpi monaka mwana-ngombe f mpi makinu, yandi waka makasi mingi, mpi yandi losaka matadi yina vandaka na maboko na yandi mpi panzaka yo na nsi ya ngumba. g 20 Yandi bakaka mwana-ngombe yina bo salaka, yandi yokaka yo na tiya, mpi tutaka yo tii kuna yo kumaka putulu; h na nima yandi panzaka yo na masa mpi salaka nde bantu ya Izraele kunwa yo. i 21 Ebuna Moize tubilaka Aroni nde: “Bantu yai me sala nge nki yo yina nge me natila bo disumu ya nene?” 22 Aroni vutulaka nde: “Kuwa ve makasi ya ngolo, mfumu na mono. Nge me zaba
i Kul 9:21
32:14 1 To “kuwa mawa sambu na.” 32:18 1 To “diambu mosi ya nene.”
KAPU 32 a Kul 4:15-18
b Kub 18:20 Kub 20:3
c Kub 34:9 Kul 9:6 Bis 7:51
d Kut 14:12 Kul 9:14
e Nk 106:23
f Kul 9:18, 19
g Kul 9:28
h Kuy 22:15-17 Kuy 35:10, 11 Ebr 6:13, 14
Ndonga ya 2 a Kuy 13:14, 15 Kuy 26:3, 4
b Nk 106:45
c Kub 40:20 Kul 5:22
d Kul 9:15
e Kub 31:18 Kul 9:10
f Neh 9:18 Nk 106:19, 20 Bis 7:41
g Kul 9:16, 17
181 mbote nde bantu yai ke vandaka kaka ti bangindu ya kusala mambu ya mbi. a 23 Bo tubilaka mono nde, ‘Sadila beto nzambi yina ta kwendaka na ntwala na beto, sambu beto ke zaba ve nki me kumina Moize yai, muntu yina basisaka beto na insi ya Ezipte.’ b 24 Yo yina mono tubilaka bo nde, ‘Konso muntu yina kele ti wolo fwete katula yo mpi kupesa mono yo.’ Na nima, mono losaka yo na tiya mpi mwanangombe yai basikaka.” 25 Moize monaka nde bantu vandaka kudiyala ve, sambu Aroni bikaka nde bo kuma bantu ya kukonda kudiyala yo yina bo vandaka kima ya nsoni na ntwala ya bambeni na bo. 26 Ebuna Moize telamaka na kielo ya camp mpi tubaka nde: “Nani kele na lweka ya Yehowa? Yandi kwisa na mono!” c Ebuna Balevi yonso vukanaka na nziunga na yandi. 27 Ntangu yai yandi tubilaka bo nde: “Yehowa Nzambi ya Izraele me tuba nde, ‘Konso muntu na kati na beno fwete baka mbele na yandi ya bitumba mpi kuluta kielo na kielo na camp ya mvimba sambu na kufwa mpangi na yandi ya bakala, muntu yina ke zingaka penepene na yandi, mpi nduku na yandi ya ngolo.’” d 28 Balevi salaka mambu yina Moize tubaka. Yo yina na kilumbu yina, babakala kiteso ya 3000 fwaka. 29 Ebuna Moize tubaka nde: “Bubu yai, beno kuditula na kingenga1 sambu na Yehowa, sambu konso muntu na kati na beno me fwa mwana na yandi ya bakala mpi mpangi na yandi ya bakala; e bubu yai yandi ta pesa beno lusakumunu.” f 30 Kaka na kilumbu yina landaka, Moize tubilaka bantu nde: 32:29 1 Na kisina, “fulusa diboko na beno.”
KUBASIKA 32:23–33:3 KAPU 32 a Kub 15:24 Kub 16:2 Kub 17:2 Kul 9:7 Kul 31:27
b Kub 32:1 Bis 7:40
c Yoz 24:15 2Bn 10:15
d Kut 25:5 e Kut 25:11 Kul 13:6-9
f Kul 33:8, 9
Ndonga ya 2 a Kut 16:47 Kut 21:7 Kul 9:18
b Kub 20:23 c Kut 14:19 d Fil 4:3 Kus 3:5
e Kub 23:20 Kub 33:2
KAPU 33 f Kuy 12:7 Kuy 26:3
g Kub 23:20 Kub 32:34
h Kul 7:1, 22 Yoz 24:11
i Kub 3:8 Kul 8:7-9
j Kub 32:9 Kul 9:6 Bis 7:51
k Kub 32:10 Kut 16:21
“Beno me sala disumu mosi ya nene kibeni, mpi ntangu yai mono ta tombuka na Yehowa sambu na kutala kana mono lenda lomba ndolula sambu na disumu a na beno.” 31 Ebuna Moize vutukaka na Yehowa mpi tubaka nde: “Bantu yai me sala disumu ya nene kibeni! Bo me kudisadila nzambi ya wolo! b 32 Kansi ntangu yai kana nge me zola, lolula disumu c na bo; kana ve, pardo, vwansa zina na mono na mukanda na nge yina nge me sonikaka.” d 33 Kansi, Yehowa tubilaka Moize nde: “Konso muntu yina me sala disumu na ntwala na mono, yandi muntu yina mono ta vwansa zina na yandi na mukanda na mono. 34 Ntangu yai, kwenda, nata bantu na kisika yina mono tubilaka nge. Tala! Wanzio na mono ta vanda na ntwala na nge, e mpi kilumbu yina mono ta kwisa kutala, mono ta pesa bo ndola sambu na disumu na bo.” 35 Ebuna Yehowa yantikaka kunatila bantu mpasi sambu bo salaka mwana-ngombe, yina ya Aroni salaka. Yehowa tubilaka diaka Moize nde: “Katuka awa mpi kwenda ti bantu yina nge basisaka na insi ya Ezipte. Kwenda na insi yina mono zengaka kieleka na Abrahami, na Izaki, mpi na Yakobi nde, ‘Mono ta pesa yof na bana1 na nge.’ 2 Mono ta tinda wanzio na mono na ntwala na nge g mpi ta kula bantu ya Kanana, bantu ya Amore, bantu ya Heti, bantu ya Perizi, bantu ya Hivi, mpi bantu ya Yebusi. h 3 Tombuka na insi yina miliki1 ti bwiki i kele mingi. Kansi mono ta kwenda ve na kati na beno, sambu beno kele bantu ya ntu-ngolo,2j kana ve mono lenda manisa beno na nzila.” k
33
33:1 1 Na kisina, “nkuna.” 33:3 1 To “mabele.” 2 Na kisina, “nkingu ngolo.”
KUBASIKA 33:4-20 4 Ntangu bantu waka bangogo yai ya mbi, bo yantikaka kuwa mawa, mpi ata muntu mosi ve na kati na bo lwataka bima na yandi ya kukumisa nitu kitoko. 5 Yehowa tubilaka Moize nde: “Tubila bantu ya Izraele nde, ‘Beno kele bantu ya ntu-ngolo.1a Na ntangu fioti mono lenda luta na kati na beno mpi kumanisa beno.b Yo yina beno katula bima na beno ya kukumisa nitu kitoko na ntangu mono ke tadila nki mono ta sala beno.’” 6 Yo yina katuka na Ngumba ya Orebi tii kuna, bantu ya Izraele buyaka kulwata1 bima na bo ya kukumisa nitu kitoko. 7 Ntangu yai Moize bakaka tenta na yandi mpi tedimisaka yo na nganda ya camp, mwa-ntama ti camp, mpi yandi bingaka yo tenta ya lukutakanu. Konso muntu yina vandaka na diambu ya kuyula Yehowa c vandaka kubasika sambu na kukwenda na tenta ya lukutakanu, yina vandaka na nganda ya camp. 8 Na ntangu Moize vandaka kubasika sambu na kukwenda na tenta, bantu yonso vandaka kutelama mpi kubikala ya kutelama na munoko ya batenta na bo, mpi bo vandaka kutala Moize tii kuna yandi vandaka kukota na tenta. 9 Na ntangu Moize vandaka kukota na tenta, dikunzi ya ditutid vandaka kukwisa kukulumuka mpi kutelama na munoko ya tenta na ntangu Nzambi vandaka kusolula ti Moize. e 10 Ntangu bantu yonso vandaka kumona dikunzi ya dituti me telama na munoko ya tenta, konso muntu na kati na bo vandaka kutelama mpi kufukama na munoko ya tenta na yandi mosi. 11 Yehowa vandaka kutubila Moize meso na meso, f kaka mutindu muntu ke tubaka ti muntu ya nkaka. Ntangu yandi va33:5 1 Na kisina, “nkingu ngolo.” 33:6 1 Na kisina, “katulaka.”
182 KAPU 33 a Kub 34:9 Kul 9:6 Bis 7:51
b Kut 16:45 c Kub 18:25, 26 Kut 27:1-5
d Kub 13:21 Nk 99:7
e Kut 11:16, 17 Kut 12:5
f Kub 33:22, 23 Kut 12:8 Kul 34:10 Yoa 1:18 Yoa 6:46 Bis 7:38
Ndonga ya 2 a Kut 11:28 Kul 1:38 Yoz 1:1
b Kub 17:9 Kub 24:13
c Nk 25:4 Nk 27:11 Nk 86:11 Nk 119:33 Yez 30:21
d Kul 9:26 e Kub 13:21 Kub 40:34 Yoz 1:5, 17 Yez 63:9
f Yoz 21:44 Yoz 23:1
g Kul 4:34 2Sa 7:23 Nk 147:20
h Kut 14:13, 14 i Kub 3:13 Kub 6:3 Kub 34:6
j Bar 9:15
ndaka kuvutuka na camp, Yozue a mwana ya Nuni, nsadi mpi nsadisi b na yandi, vandaka kukatuka ve na tenta. 12 Ntangu yai Moize tubilaka Yehowa nde: “Tala, nge ke tubila mono nde, ‘Nata bantu yai,’ kansi nge me zabisa mono ve ti nani nge ta tinda mono. Diaka, nge me tuba nde, ‘Mono me zaba nge mbote,1 mono me ndima nge mpi.’ 13 Pardo, kana nge me ndima mono, songa mono banzila c na nge, sambu mono zaba nge mpi nge landa na kundima mono. Yibuka mpi nde dikanda yai kele bantu na nge.” d 14 Yo yina yandi tubaka nde: “Mono mosi1 ta kwenda ti nge, e mpi mono ta pesa nge ngemba.” f 15 Ebuna Moize tubilaka yandi nde: “Kana nge mosi ke1 kwenda ve, kukatula beto ve na kisika yai. 16 Inki mutindu bantu ta zaba nde nge me ndima mono, mono ti bantu na nge? Keti yo kele ve kana nge kwenda ti beto, mpidina mono ti bantu na nge beto ta swaswana ti bantu yonso ya nkaka yina kele na ntotog ya mvimba?” h 17 Yehowa tubilaka diaka Moize nde: “Mono ta sala mpi diambu yai ya nge me lomba, sambu mono me ndima nge mpi mono me zaba nge mbote.”1 18 Ebuna yandi tubaka nde: “Pardo, songa mono nkembo na nge.” 19 Kansi yandi tubaka nde: “Mono ta sala nde nge mona bumbote na mono yonso, mpi mono ta zabisa zina ya Yehowa i na ntwala na nge; mono ta ndima muntu yina mono ta ndima, mpi mono ta wila mawa muntu yina mono ta wila mawa.” j 20 Kansi yandi yikaka nde: “Nge lenda mona ve luse na mono, sa33:12 1 To “Mono me sola nge.” 33:14 1 Na kisina, “Luse na mono.” 33:15 1 Na kisina, “Kana luse na nge ke.” 33:17 1 Na kisina, “mono me zaba nge na zina.”
183 mbu ata muntu mosi ve lenda mona mono mpi kubikala na luzingu.” 21 Yehowa tubaka diaka nde: “Tala kisika yai pene-pene na mono. Telama na zulu ya ditadi. 22 Ntangu nkembo na mono ta luta, mono ta tula nge na dibulu yina kele na ditadi, mpi mono ta fika nge diboko na mono tii kuna mona ta luta. 23 Na nima mono ta katula diboko na mono, mpi nge ta mona mukongo na mono. Kansi nge lenda mona ve luse na mono.” a Ebuna Yehowa tubilaka Moize nde: “Sala matadi zole bonso yina ya ntete, b ebuna mono ta sonika na zulu ya matadi yina mambu yina vandaka na matadi ya ntete, c yina nge panzaka. d 2 Vanda ya kuyilama na suka sambu nge ta tombuka na Ngumba ya Sinai mpi ta telama na ntwala na mono kuna na nsongi ya ngumba. e 3 Kansi muntu mosi ve lenda tombuka ti nge, mpi bo fwete mona ve muntu ya nkaka na konso kisika yina na ngumba. Ata mameme to bangombe fwete dia ve matiti na ntwala ya ngumba yina.” f 4 Yo yina Moize zengaka matadi zole bonso yina ya ntete, telamaka na suka-suka, mpi tombukaka na Ngumba ya Sinai, kaka mutindu Yehowa songaka yandi, mpi yandi bakaka matadi yina zole na maboko na yandi. 5 Ebuna Yehowa kulumukaka g na kati ya dituti, telamaka pene-pene na yandi, mpi zabisaka zina ya Yehowa. h 6 Yehowa vandaka kuluta na ntwala na yandi mpi kutuba nde: “Yehowa, Yehowa, Nzambi yina ke wilaka bantu mawa i mpi ke fwilaka bo nkenda,1j yandi ke waka ma-
34
34:6 1 To “ke sadilaka bo mambu na luzitu yonso.”
KUBASIKA 33:21–34:14 KAPU 33 a Yoa 1:18
KAPU 34 b Kul 10:1 c Kul 9:10 d Kub 32:19 Kul 9:17
e Kub 19:20 Kub 24:12
f Kub 19:12, 13 g Bis 7:38 h Kub 6:3 Kub 33:19
i Luk 6:36 j Kub 22:27 2Bs 30:9 Neh 9:17 Nk 86:15 Yoe 2:13
Ndonga ya 2 a Kut 14:18 2Pi 3:9
b Yer 31:3 Bid 3:22 Mik 7:18
c Nk 31:5 Bar 2:2
d Dan 9:4 e Nk 103:12 Yez 55:7 Efe 4:32 1Yn 1:9
f Kul 32:35 Yoz 24:19 Bar 2:5 2Pi 2:4 Yud 14, 15
g Kub 20:5 Kul 30:19 1Sa 15:2
h Kub 33:14 i Kub 32:9 Kub 33:3
j Kut 14:19 k 2Sa 7:23 Nk 147:19, 20
l Kub 33:16 Kul 10:21
m Kub 19:5, 6 Kul 12:28
n Kub 3:8 Kub 33:2 Kul 7:1
o Kul 7:2 p Kub 23:32, 33 q Kub 23:24 Kul 12:3
kasi a nswalu ve mpi kele ya kufuluka na zola ya kwikama1b mpi kieleka,2c 7 yandi ke monisilaka mafunda ya bantu zola ya kwikama, d yandi ke lolulaka kifu, mambu ya mbi, mpi disumu, e kansi yandi ta pesa kibeni ndola f na muntu yina me sala mbi, mpi sambu na kifu ya batata yandi ke pesaka ndola na bana, na bantekolo, na ndonga ya tatu ya bantu, mpi na ndonga ya iya ya bantu.” g 8 Moize fukamaka nswalu mpi bwaka luse na ntoto. 9 Ebuna yandi tubaka nde: “O Yehowa, kana ntangu yai nge me ndima mono, pardo Yehowa, kwenda ti beto mpi vanda na kati na beto, h ata beto kele bantu ya ntu-ngolo,1i mpi lolula kifu na beto ti disumu na beto, j mpi baka beto bonso kima na nge mosi.” 10 Yandi vutulaka nde: “Tala, mono ke sala kuwakana: Na meso ya bantu na nge yonso, mono ta sala mambu ya kuyituka yina me salamaka1 ntete ve na ntoto ya mvimba to na kati ya makanda yonso, k mpi bantu yonso yina nge ke zinga na kati na bo ta mona kisalu ya Yehowa, sambu kima ya mono ke sala ti nge kele kima ya ke pesa boma. l 11 “Tula dikebi na mambu yina mono ke songa nge bubu yai.m Tala, mono ke kula bantu ya Amore, bantu ya Kanana, bantu ya Heti, bantu ya Perizi, bantu ya Hivi, mpi bantu ya Yebusi n na ntwala na nge. 12 Keba, kusala ve kuwakana ti bantu ya insi yina nge ke kwenda, o kana ve yo ta vanda mutambu na kati na beno. p 13 Kansi beno fwete bwisa bamesa-kimenga na bo, beno fwete buka makunzi na bo ya santu, mpi beno fwete zengaq banti na bo ya santu.1 14 Nge 34:6 1 To “ntima ya mbote.” 2 To “kwikama.” 34:9 1 Na kisina, “nkingu ngolo.” 34:10 1 To “gangamaka.” 34:13 1 Tala Bantendula ya Bangogo.
KUBASIKA 34:15-28 fwete fukimina ve nzambi ya nkaka, a sambu Yehowa me zabanaka nde yandi ke1 lombaka nde bo kangama kaka na yandi.2 Ya kieleka, yandi kele Nzambi yina ke lombaka nde bo kangama kaka na yandi. b 15 Keba, kusala ve kuwakana ti bantu ya insi yina, sambu ntangu bo ta sala kindumba ti banzambi na bo mpi ta pesa bimenga na banzambi na bo, c muntu mosi ta binga nge mpi nge ta dia kimenga d na yandi. 16 Ebuna nge ta baka kibeni bana na bo ya nkaka ya bankento sambu na bana na nge ya babakala, e ebuna bana na bo ya bankento ta sala kindumba ti banzambi na bo mpi ta nata bana na nge ya babakala na kusala kindumba ti banzambi na bo. f 17 “Nge fwete sala ve banzambi ya bibende ya bo me lamba na tiya. g 18 “Nge fwete sala Nkinsi ya Mampa ya Kukonda Levire. Nge ta dia mampa ya kukonda levire, h kaka mutindu mono songaka nge; sala yo bilumbu nsambwadi na ntangu na yo na ngonda ya Abibi,1i sambu nge basikaka na Ezipte na ngonda ya Abibi. 19 “Konso mwana ya ntete ya bakala1 kele ya mono, j bitwisi na nge yonso mpi, yo vanda mwanabakala ya ntete ya ngombe to ya dimeme. k 20 Nge fwete futa dimeme sambu na kusumba diaka mwana ya ntete ya mpunda. Kansi kana nge sumba yo diaka ve, nge fwete buka yo nkingu. Nge fwete sumba diaka konso mwana na nge ya ntete ya bakala. l Ata muntu mosi ve lenda kwisa na ntwala na mono mabokompamba. 34:14 1 Na kisina, “Yehowa, zina na yandi ke.” 2 To “ke ndimaka ve bambanda.” 34:18 1 Tala Bangindu ya Ngika B15. 34:19 1 Na kisina, “Konso kima yina ke kangula divumu.”
184 KAPU 34 a Kub 20:3 1Bk 10:14 1Yn 5:21
b Yoz 24:19 c 1Bk 10:20 d Kut 25:2 2Bk 6:14
e Esd 9:2 f Kul 7:4 Kul 31:16 Baz 2:17 Baz 8:33 1Bn 11:2 Neh 13:26 Nk 106:28
g Kub 32:8 Lev 19:4
h Lev 23:6 i Kub 23:15 j Kub 13:2 Luk 2:23
k Kub 22:30 l Kub 13:15 Kut 18:15, 16
Ndonga ya 2 a Kul 5:12 b Kub 23:16 Lev 23:34
c Kul 16:16 d Kub 34:11 e Kub 23:18 f Kub 12:10 Kut 9:12
g Kut 18:8, 12 Kul 26:2 Bin 3:9
h Kub 23:19 Kul 14:21
i Kub 24:4 Kul 31:9, 11
j Kub 24:8 Kul 4:13
21 “Nge ta sala kisalu bilumbu sambanu, kansi na kilumbu ya nsambwadi nge ta pema.1a Ata na ntangu ya kubundula mpi na nsungi ya kukatula bima na bilanga, nge ta pema. 22 “Nge ta sala Nkinsi na nge ya Bamposo ti bambuma ya ntete ya kuyela ya nsungi ya kukatula ble na bilanga, mpi Nkinsi ya Kuvukisa Bambuma1 na luyantiku ya mvula. b 23 “Bantu1 na nge yonso fwete kwisa na ntwala ya Mfumu ya kieleka, Yehowa, Nzambi ya Izraele, c mbala tatu na mvula. 24 Sambu mono ta kula makanda na ntwala na nge, d mpi mono ta kumisa teritware na nge nene, mpi ata muntu mosi ve ta yuma ntima sambu na insi na nge na ntangu nge ta tombuka sambu na kumona luse ya Yehowa Nzambi na nge mbala tatu na mvula. 25 “Nge fwete pesa ve menga ya kimenga na mono kumosi ti konso kima ya bo me tula levire. e Kimenga ya nkinsi ya Paki fwete lala ve mpimpa ya mvimba tii na suka. f 26 “Nge fwete nata bambuma ya ntete ya kuyela ya kuluta kitoko ya ntoto na nge na nzo ya Yehowa Nzambi na nge. g “Nge fwete tokisa ve mwanankombo na mabele ya mama na yo.” h 27 Yehowa tubilaka diaka Moize nde: “Nge fwete sonika bangogo yai, i sambu mono ke sala kuwakana ti nge mpi ti Izraelej na kuwakana ti bangogo yai.” 28 Moize bikalaka kuna ti Yehowa bilumbu 40 mpi bampimpa 40. Yandi diaka ve dimpa mpi nwaka 34:21 1 To “zitisa kisabatu.” 34:22 1 Yo me zabanaka mpi bonso Nkinsi ya Bisasa (ya Banzo-Tenta). 34:23 1 To “Babakala.”
185 ve masa.a Yandi1 sonikaka bangogo ya kuwakana, Bansiku Kumi,2b na zulu ya matadi yina. 29 Ebuna Moize kulumukaka na Ngumba ya Sinai, mpi matadi zole ya Kimbangi vandaka na diboko c na yandi. Ntangu yandi kulumukaka na ngumba, Moize zabaka ve nde mpusu ya luse na yandi vandaka kusema sambu yandi solulaka ti Nzambi. 30 Ntangu Aroni mpi bantu yonso ya Izraele monaka Moize, bo monaka nde mpusu ya luse na yandi vandaka kusema ebuna bo waka boma na kukwenda penepene na yandi. d 31 Kansi Moize bingaka bo, ebuna Aroni mpi bamfumu yonso ya bantu ya Izraele kwisaka na yandi mpi Moize solulaka ti bo. 32 Na nima, bantu yonso ya Izraele kwisaka pene-pene na yandi, mpi yandi pesaka bo bantuma yonso yina Yehowa pesaka yandi na Ngumba ya Sinai. e 33 Ntangu Moize vandaka kumanisa kusolula ti bo, yandi vandaka kutula lele na luse na yandi. f 34 Kansi ntangu Moize vandaka kukota na ntwala ya Yehowa sambu na kusolula ti yandi, yandi vandaka kukatula lele yina kaka kana yandi me basika. g Na nima, yandi vandaka kubasika mpi kusonga bantu ya Izraele bantuma yina yandi bakaka. h 35 Ebuna bantu ya Izraele monaka nde mpusu ya luse ya Moize vandaka kusema; na nima, Moize tulaka diaka lele na luse na yandi tii kuna yandi kotaka sambu na kusolula ti Nzambi.1i Na nima Moize vukisaka kimvuka ya mvimba ya bantu ya Izraele mpi tubilaka bo nde: “Yehowa me pesa ntuma na
35
34:28 1 Yo ke monana bonso nde yo ke tubila Yehowa. Tala verse 1. 2 Na kisina, “Bangogo Kumi.” Yo me zabanaka ´ mpi bonso Decalogue. 34:35 1 Na kisina, “yandi.”
KUBASIKA 34:29–35:14 KAPU 34 a Kul 9:18 b Kub 31:18 Kul 10:2
c Kub 32:15 d 2Bk 3:7 e Kub 24:3 Kul 1:3
f 2Bk 3:13 g 2Bk 3:16 h Kul 27:10 i 2Bk 3:7, 13
Ndonga ya 2 KAPU 35 a Kub 34:32 b Kub 20:9, 10 Lev 23:3
c Kub 31:14, 15 Kut 15:32, 35
d Kub 25:2-7 Kub 35:29
e 2Bk 8:12 2Bk 9:7
f Kub 26:7 Kub 36:8
g Kub 25:3, 6 h Kub 28:9 Kub 39:14
i Kub 28:15 j Kub 31:6 Kub 36:1
k Kub 25:10 l Kub 25:13 m Kub 25:17 n Kub 26:31 o Kub 25:23 p Kub 25:30 Lev 24:5, 6
q Kub 25:31
kusala mambu yai: a 2 Beno lenda sala kisalu bilumbu sambanu, kansi kilumbu ya nsambwadi ta kuma kima mosi ya santu sambu na beno, kisabatu ya kupema kibeni sambu na Yehowa. b Konso muntu yina ta sala kisalu na kilumbu yina, bo ta fwa yandi. c 3 Na kilumbu ya Kisabatu, beno fwete pedisa ve tiya na bisika yonso yina beno ke zingaka.” 4 Ebuna Moize tubilaka kimvuka ya mvimba ya bantu ya Izraele nde: “Yehowa me tuba nde, 5 ‘Beno baka makabu sambu na Yehowa na kati na beno. d Bika nde konso muntu yina ntima na yandi me zola e kunata dikabu sambu na Yehowa: wolo, arza, kwivre, 6 nsinga ya ble, lene ya mbwaki-ble, lele ya mbwaki mingi, lino ya kitoko, mika ya nkombo, f 7 bampusu ya mameme ya babakala ya bo me pakula mukubu ya mbwaki, bampusu ya mbisi ya bo ke bingaka foke, mabaya ya akasia, 8 mafuta sambu na minda, balsami sambu na mafuta ya bo ke tulaka muntu mpi sambu na ndumbu ya nsudi ya kitoko, g 9 matadi ya oniksi, mpi matadi ya nkaka ya kutula na efodi h mpi na lele ya ntulu. i 10 “‘Bika nde bantu yonso yina me zaba kisalu mbote1j na kati na beno kukwisa mpi kusala bima yonso yina Yehowa me tuba, 11 disongidila, nzo-tenta ti tenta na yo mpi lele sambu na kufika yo, bikangilu na yo mpi makunzi na yo, banti na yo, makunzi na yo ya nene mpi mabulu na yo; 12 Sanduku k ti banti l na yo, mufiniku m mpi ridon ya ke kabulaka; 13 mesa o mpi banti na yo mpi bisadilu na yo yonso mpi mampa ya kumonisa; p 14 kima ya kutudila minda q sambu na nsemo mpi bisadilu na yo mpi 35:10 1 Na kisina, “yina kele ti mayele ya ntima.”
KUBASIKA 35:15-34 minda na yo mpi mafuta sambu na nsemo; a 15 mesa-kimenga ya ndumbu b mpi banti na yo; mafuta ya bo ke tulaka muntu mpi ndumbu ya nsudi ya kitoko; c rido sambu na munoko ya nzo-tenta; 16 mesa-kimenga ya dikabu ya kuyoka d mpi wayi na yo ya kwivre, banti na yo mpi bisadilu na yo yonso; dilonga ya nene mpi kima ya kutula yo; e 17 barido ya ke lela ya kibansala, f makunzi na yo mpi mabulu na yo; rido ya munoko ya kibansala; 18 bapike ya tenta ya nzo-tenta mpi bapike ya tenta ya kibansala mpi bansinga na yo; g 19 bilele h ya kutunga mbote sambu na kusala na kisika ya santu, bilele ya santu sambu na nganga-nzambi Aroni, i mpi bilele ya bana na yandi sambu bo vanda banganganzambi.’” 20 Yo yina kimvuka ya mvimba ya bantu ya Izraele katukaka na ntwala ya Moize mpi basikaka. 21 Ebuna konso muntu yina ntima na yandi vandaka kupusa yandi j mpi konso muntu yina mpeve na yandi vandaka kupusa yandi, kwisaka mpi nataka makabu na yandi sambu na Yehowa sambu bo sadila yo sambu na tenta ya lukutakanu, sambu na bisalu na yo yonso, mpi sambu na bilele ya santu. 22 Bo landaka kukwisa, babakala ti bankento, konso muntu yina ntima na yandi zolaka, mpi bo vandaka kunata bilunga ya bo ke lwataka na bilele, bima-makutu, mitaku, mpi babiju ya nkaka, mpi bima ya wolo ya mitindu yonso. Bo yonso pesaka makabu na bo1 ya wolo na Yehowa. k 23 Bantu yonso yina vandaka ti nsinga ya ble, lene ya mbwaki-ble, lele ya mbwaki mingi, lino ya kitoko, mika ya nkombo, bampusu ya dimeme ya bakala ya bo me paku35:22 1 To “makabu na bo ya kunikisa.”
186 KAPU 35 a Kub 27:20
b Kub 30:1 Kub 37:25 Kub 40:5
c Kub 30:34, 35
d Kub 27:1
e Kub 30:18 Kub 38:8
f Kub 27:9
g Kub 27:19
h Kub 31:6, 10 Kub 39:33, 41
i Kub 39:1
j Kub 25:2 Kub 36:2 2Bk 8:12 2Bk 9:7
k Kub 38:24
Ndonga ya 2 a Kub 28:3 Kub 31:6 Kub 36:8
b Kub 28:15, 28 Kub 39:15, 21
c Kub 30:23-25
d Kub 30:34, 35
e Kub 36:5 2Bk 9:7
f Kub 31:2-6
g Kub 36:1
la mukubu ya mbwaki, mpi bampusu ya mbisi ya bo ke bingaka foke, nataka yo. 24 Bantu yonso yina pesaka arza mpi kwivre nataka makabu ya Yehowa, mpi bantu yonso yina vandaka ti mabaya ya akasia sambu na konso kisalu ya nzo-tenta nataka yo. 25 Bankento yonso yina zabaka kisalu mbote a tungaka na maboko na bo, mpi bo nataka bima yina bo tungaka: nsinga ya ble, lene ya mbwaki-ble, lele ya mbwaki mingi, mpi lino ya kitoko. 26 Bankento yonso yina zabaka kisalu mbote yina ntima na bo vandaka kupusa bo tungaka mika ya nkombo. 27 Ebuna bamfumu nataka matadi ya oniksi ti matadi ya nkaka ya kutula na efodi mpi na lele ya ntulu, b 28 balsami mpi mafuta sambu na nsemo, sambu na mafuta ya bo ke tulaka muntu c mpi sambu na ndumbu ya nsudi ya kitoko. d 29 Babakala ti bankento yonso yina bantima na bo pusaka bo nataka mwa kima sambu na kisalu yina Yehowa tubaka na nzila ya Moize nde beto fwete sala; bantu ya Izraele nataka yo bonso dikabu ya luzolo ya mbote na Yehowa. e 30 Ebuna Moize tubilaka bantu ya Izraele nde: “Tala, Yehowa me pona Besalele mwana ya Uri mwana ya Hure ya dikanda ya Yuda. f 31 Yandi me fulusa yandi ti mpeve ya Nzambi, me pesa yandi mayele, mayele ya kubakisa mambu, mpi nzayilu ya bisalu ya maboko ya mutindu na mutindu 32 sambu na kusala bapula, sambu na kusala bima ti wolo, ti arza, mpi ti kwivre, 33 sambu na kuzenga mpi kuyidika matadi, mpi sambu na kusala bima ya kitoko ya mabaya ya mutindu na mutindu. 34 Yandi me tula na ntima na yandi mpi ya Oholiabi g mwana ya Ahisama-
187 ki ya dikanda ya Dani mayele ya kulonga bantu ya nkaka. 35 Yandi me pesa bo mayele mingi ya kusala kisalu mbote1a sambu na kusala kisalu yonso ya muntu ya ke salaka kisalu ya maboko, ya muntu ya ke tulaka bifwanisu na bilele, mpi ya muntu ya ke sadilaka nsinga ya ble, lene ya mbwaki-ble, lele ya mbwaki mingi, mpi lino ya kitoko sambu na kutunga bilele, mpi ya muntu ya ke tungaka bilele. Babakala yai ta sala bisalu ya mitindu yonso mpi ta yidika bapula ya mitindu yonso. “Besalele ta sala kumosi ti Oholiabi mpi konso muntu yina me zaba kisalu mbote1 yina Yehowa me pesa mayele ti mayele ya kubakisa mambu sambu na kuzaba mutindu ya kusala kisalu yonso ya kisika ya santu kaka mutindu Yehowa tubaka.” b 2 Ebuna Moize bingaka Besalele, Oholiabi, mpi konso muntu yina me zaba kisalu mbote yina Yehowa tulaka mayele na ntima na yandi, c konso muntu yina ntima na yandi pusaka yandi na kudipesa na luzolo yonso sambu na kusala kisalu. d 3 Bo bakaka makabu yonso e yina vandaka na Moize, yina bantu ya Izraele nataka sambu na kisalu ya kisika ya santu. Kansi, konso suka bo landaka kunatila yandi makabu ya luzolo ya mbote. 4 Na nima ntangu bo yantikaka kisalu ya santu, bantu yonso yina me zaba kisalu mbote vandaka kukwisa, mosi-mosi, 5 mpi bo vandaka kusonga Moize nde: “Bantu ke nata bima mingi kuluta yina bo me lomba sambu na kisalu yina Yehowa me tuba nde beto sala.” 6 Yo yina
KUBASIKA 35:35–36:14 KAPU 35 a Kub 31:3
KAPU 36 b Kub 25:9 Kub 31:6
c Kub 28:3 Kub 35:10
36
35:35 1Na kisina, “mayele ya ntima.” 36:1 1Na kisina, “yina kele ti mayele ya ntima.”
d Kub 35:21, 26
e Kub 35:5-9 Bin 3:9 2Bk 9:7
Ndonga ya 2 a Kub 31:6
b Kub 25:9 Kub 39:32 Ebr 9:9
c Kub 26:1-6
Moize tubaka nde bo pesa luzayisu yai na camp ya mvimba: “Babakala ti bankento, beno nata diaka ve bima sambu na makabu ya santu.” Ebuna bo buyisaka bantu na kunata bima ya nkaka. 7 Bima vandaka ya kufwana sambu na kisalu yonso yina yo lombaka nde bo sala, mpi yo vandaka mingi kuluta. 8 Ebuna bantu yonso yina me zaba kisalu mbote a salaka nzotentab yina vandaka ti bilele kumi ya tenta na lino ya kitoko ya kudimba-dimba, na nsinga ya ble, na lene ya mbwaki-ble, mpi na lele ya mbwaki mingi; yandi1 salaka yo ti bifwanisu ya basherube na zulu na yo. c 9 Nda ya konso lele ya tenta vandaka maboko1 28 mpi nene na yo maboko 4. Bilele yonso ya tenta vandaka nene mpi nda kiteso mosi. 10 Ebuna yandi kangisaka bilele tanu ya tenta kumosi, mpi yandi kangisaka bilele ya nkaka tanu ya tenta kumosi. 11 Na nima yandi salaka minoko na nsinga ya ble na nsongi ya lele mosi ya tenta na kisika bo ta kangisa yo. Yandi salaka mutindu mosi na nsongi ya lele ya nsuka ya tenta na kisika yina bo zolaka kukangisa yo. 12 Yandi salaka minoko 50 na lele mosi ya tenta mpi minoko 50 na nsongi ya nkaka ya lele ya tenta na kisika bo ta kangisa yo sambu minoko yina kutalana. 13 Nsuka-nsuka, yandi salaka bikangilu 50 ya wolo mpi kangisaka bilele ya tenta ti bikangilu yina, mpidina nzo-tenta kumaka kima mosi. 14 Ebuna yandi salaka bilele ya tenta na mika ya nkombo sambu na kufika nzo-tenta. Yandi salaka 36:8 1 Yo ke monana bonso nde yo ke tubila Besalele. 36:9 1 Diboko mosi kele basantimetre 44,5. Tala Bangindu ya Ngika B14.
KUBASIKA 36:15-37 bilele ya tenta 11. a 15 Nda ya konso lele ya tenta vandaka maboko 30 mpi nene na yo maboko 4. Bilele 11 ya tenta vandaka nene mpi nda kiteso mosi. 16 Ebuna yandi kangisaka bilele tanu ya tenta kumosi, mpi yandi kangisaka bilele ya nkaka sambanu ya tenta kumosi. 17 Na nima yandi salaka minoko 50 na nsongi ya lele ya nsuka ya tenta kisika yo vandaka kukangama, mpi yandi salaka minoko 50 na nsongi ya lele ya nkaka ya tenta yina kangamaka ti yo. 18 Na nima yandi salaka bikangilu 50 ya kwivre sambu na kukangisa tenta sambu yo kuma kima mosi. 19 Ebuna yandi salaka lele mosi na mpusu ya dimeme ya bakala ya bo me pakula mukubu ya mbwaki sambu na kufika tenta mpi na zulu na yo lele ya nkaka na mpusu ya mbisi ya bo ke bingaka foke sambu na kufika tenta. b 20 Ebuna yandi salaka makunzi ya nzo-tenta na mabaya ya akasia c yina vandaka ya kusungama. d 21 Nda ya konso dikunzi katuka na ntoto tii na zulu vandaka maboko kumi mpi nene na yo diboko mosi na ndambu. 22 Konso dikunzi vandaka ti makulu1 zole, dikulu mosi pene-pene ti ya nkaka. Yandi salaka makunzi yonso ya nzo-tenta mutindu yina. 23 Na mutindu yina, yandi salaka makunzi sambu na ndambu ya sudi ya nzotenta, makunzi 20, ya ke tala na sudi. 24 Ebuna yandi salaka mabulu 40 ya arza sambu na kutula yo na nsi ya makunzi 20, mabulu zole na nsi ya dikunzi mosi sambu na makulu na yo zole mpi mabulu zole na nsi ya konso dikunzi yina ke landa sambu na makulu na yo zole. e 25 Sa36:22 1To “makunzi ya kusungama.”
188 KAPU 36 a Kub 26:7-11
b Kub 26:14
c Kub 25:10, 23 Kub 27:1 Kub 30:5 Kub 36:36
d Kub 26:15-18
e Kub 26:19-21
Ndonga ya 2 a Kub 26:22-25
b Kub 26:26-28
c Kub 26:29
d Kub 40:21 Ebr 10:19, 20
e Kuy 3:24
f Kub 26:31, 32
mbu na ndambu ya nkaka ya nzotenta, ndambu ya nordi, yandi salaka makunzi 20, 26 ti mabulu na yo 40 ya arza, mabulu zole na nsi ya dikunzi mosi mpi mabulu zole na nsi ya konso dikunzi na kati ya makunzi yina ya nkaka. 27 Sambu na kitini ya nima ya nzo-tenta na ndambu ya westi, yandi salaka makunzi sambanu. a 28 Yandi salaka makunzi zole sambu yo vanda makunzi ya binkonko ya nzo-tenta na binkonko zole ya nima. 29 Makunzi vandaka zole katuka na nsi tii na zulu, tii na mutaku ya ntete. Yandi salaka mutindu yina sambu na makunzi zole ya binkonko. 30 Yo yina makunzi kumaka nana ti mabulu na yo 16 ya arza, mabulu zole na nsi ya konso dikunzi. 31 Ebuna yandi salaka banti na mabaya ya akasia, banti tanu sambu na makunzi ya lweka mosi ya nzo-tenta, b 32 mpi banti tanu sambu na makunzi ya lweka ya nkaka ya nzo-tenta mpi banti tanu sambu na makunzi ya nzo-tenta sambu na kitini ya nima na westi. 33 Ebuna yandi salaka nti ya kati-kati sambu yo luta na kati-kati ya makunzi katuka na nsongi mosi tii na nsongi ya nkaka. 34 Yandi pakulaka makunzi yina wolo, mpi yandi salaka mitaku na yo na wolo sambu yo simba banti yina, mpi yandi pakulaka banti yina wolo. c 35 Ebuna yandi salaka rido d na nsinga ya ble, na lene ya mbwaki-ble, na lele ya mbwaki mingi, mpi na lino ya kitoko ya kudimba-dimba. Yandi salaka yo ti bifwanisu ya basherube e na zulu na yo. f 36 Ebuna yandi sadilaka yo makunzi iya ya nti ya akasia mpi pakulaka yo wolo, kumosi ti bapense ya wolo, mpi sadilaka yo mabulu iya ya arza. 37 Na nima, yandi salaka rido
189 sambu na munoko ya tenta na nsinga ya ble, na lene ya mbwakible, na lele ya mbwaki mingi, mpi na lino ya kitoko ya kudimbadimba ya bo me tunga kumosi, a 38 mpi makunzi na yo tanu ti bapense na yo. Yandi pakulaka bansongi na yo mpi bikangilu1 na yo wolo, kansi mabulu na yo tanu vandaka ya kwivre. Ebuna Besalele b salaka Sanduku c na mabaya ya akasia. Nda na yo vandaka maboko1 zole na ndambu, nene na yo diboko mosi na ndambu, mpi nda na yo katuka na ntoto tii na zulu diboko mosi na ndambu. d 2 Yandi pakulaka yo wolo ya kukonda kuvukisa ti kima ya nkaka, na kati ti na nganda, mpi yandi salaka ndilu mosi ya wolo1 na nziunga na yo. e 3 Na nima, yandi salaka mitaku iya ya wolo sambu na yo, sambu na kutula yo na zulu ya makulu na yo iya, mitaku zole na ndambu na yo mosi mpi mitaku zole na ndambu na yo ya nkaka. 4 Na nima, yandi salaka banti na mabaya ya akasia mpi pakulaka yo wolo. f 5 Ebuna, yandi lutisaka banti yina na kati ya mitaku yina kele na balweka ya Sanduku sambu na kunata Sanduku. g 6 Yandi salaka mufiniku na wolo ya kukonda kuvukisa ti kima ya nkaka. h Nda na yo vandaka maboko zole na ndambu mpi nene na yo diboko mosi na ndambu. i 7 Ebuna yandi salaka basherube j zole na bansongi yonso zole ya mufiniku k na wolo ya bo me bula marto. 8 Sherube mosi vandaka na nsongi mosi, mpi sherube ya nkaka vandaka na nsongi ya nkaka. Yandi sala-
37
36:38 1 To “mitaku” ya bikangilu. 37:1 1 Diboko mosi kele basantimetre 44,5. Tala Bangindu ya Ngika B14. 37:2, 11, 12 1 To “kima mosi ya wolo ya ke kumisaka kitoko.”
KUBASIKA 36:38–37:17 KAPU 36 a Kub 26:36, 37
KAPU 37 b Kub 31:2-5 Kub 38:22
c Kub 40:3 Kut 10:33
d Kub 25:10-15
e Ebr 9:4
f 2Bs 5:9
g Yoz 3:8
h Lev 16:2, 14 1Bs 28:11
i Kub 25:17-20
j Kuy 3:24
k Kub 40:20
Ndonga ya 2 a Ebr 9:5
b 1Sa 4:4 Nk 80:1
c Kub 40:4
d Kub 25:23-28
e Kub 25:29
f Kub 40:24 Lev 24:4 2Bs 13:11
ka basherube yina na bansongi yonso zole ya mufiniku. 9 Basherube yina zole tandulaka mapapu na yo na zulu, mpidina yo fikaka mufiniku ti mapapu na yo.a Yo vandaka kutalana mpi baluse na yo vandaka kutala mufiniku. b 10 Ebuna yandi salaka mesa na mabaya ya akasia. c Nda na yo vandaka maboko zole, nene na yo diboko mosi, mpi nda na yo katuka na ntoto tii na zulu diboko mosi na ndambu. d 11 Yandi pakulaka yo wolo ya kukonda kuvukisa ti kima ya nkaka mpi salaka ndilu mosi ya wolo1 na nziunga na yo. 12 Na nima, yandi salaka dibaya mosi na nene ya kipala-pala ya diboko2 sambu yo ziunga yo mpi yandi salaka ndilu mosi ya wolo1 sambu yo ziunga dibaya yina. 13 Diaka, yandi salaka mitaku iya ya wolo sambu na yo mpi tulaka mitaku yina na binkonko iya bisika bo kangisaka makulu yina iya. 14 Mitaku yina vandaka pene-pene ya dibaya, bonso bima ya ke simba banti yina bo ta sadila sambu na kunata mesa. 15 Ebuna yandi salaka banti na mabaya ya akasia mpi pakulaka yo wolo, sambu na kunata mesa. 16 Na nima, yandi salaka bisadilu ya mesa na wolo ya kukonda kuvukisa ti kima ya nkaka, disongidila malonga na yo, makopa na yo, babolo na yo, mpi mabungu na yo yina bo ta sadila sambu na kutiamuna e makabu ya malafu. 17 Ebuna yandi salaka kima ya kutudila minda f na wolo ya kukonda kuvukisa ti kima ya nkaka. Yandi sadilaka marto sambu na kusala kima yina ya kutudila minda. Nsi na yo, nti na yo, makopa na yo, bambuma na yo, 37:12 2 Kiteso ya basantimetre 7,4. Tala Bangindu ya Ngika B14.
KUBASIKA 37:18–38:4 mpi bintuntu na yo vandaka kaka kima mosi. a 18 Balutangu sambanu vandaka kukatuka na nti na yo, balutangu tatu ya kima ya kutudila minda na lweka na yo mosi mpi balutangu tatu na lweka na yo ya nkaka. 19 Makopa tatu ya bo salaka bonso bintuntu ya nti ya amande vandaka na kimvuka mosi ya balutangu yina kele na lweka mosi, ti bambuma mpi bintuntu yina ke landana, mpi bo salaka mutindu mosi na kimvuka ya balutangu yina kele na lweka ya nkaka. Bo salaka mutindu yina sambu na balutangu sambanu yina vandaka kukatuka na nti ya kima ya kutudila minda. 20 Nti ya kima ya kutudila minda vandaka ti makopa iya ya bo salaka bonso bintuntu ya nti ya amande, ti bambuma mpi bintuntu yina ke landana. 21 Dimbuma mosi vandaka na nsi ya balutangu zole ya ntete yina me katuka na nti yina, dimbuma mosi na nsi ya balutangu zole ya me landa, mpi dimbuma mosi na nsi ya balutangu zole ya nkaka ya me landa, sambu na balutangu sambanu ya ke katuka na nti ya kima ya kutudila minda. 22 Bambuma, balutangu mpi kima ya mvimba ya kutudila minda vandaka kaka kima mosi ya bo me sala na wolo ya kukonda kuvukisa ti kima ya nkaka, ya bo me bula marto. 23 Na nima yandi salaka minda b na yo nsambwadi, basizo1 na yo mpi bima na yo ya kunatila tiya na wolo ya kukonda kuvukisa ti kima ya nkaka. 24 Yandi salaka yo ti bisadilu na yo yonso na talanta1 mosi ya wolo ya kukonda kuvukisa ti kima ya nkaka. 25 Na nima, yandi salaka mesakimenga ya ndumbu c na mabaya ya akasia. Bandambu na yo yo37:23 1 To “bapense.” 37:24 1 Talanta mosi kele bakilo 34,2. Tala Bangindu ya Ngika B14.
190 KAPU 37 a Kub 25:31-39
b Kut 8:2
c Kub 30:7 Kub 40:5 Nk 141:2 Kus 8:3
Ndonga ya 2 a Kub 30:1-5
nso vandaka kiteso mosi, nda na yo diboko mosi, nene na yo diboko mosi mpi nda na yo katuka na ntoto tii na zulu maboko zole. Bibongo na yo vandaka ya kukangama ti yo.a 26 Ebuna, yandi pakulaka yo wolo ya kukonda kuvukisa ti kima ya nkaka, zulu na yo, balweka na yo yonso, ti bibongo na yo, mpi yandi salaka ndilu mosi ya wolo1 na nziunga na yo. 27 Yandi sadilaka yo mitaku zole ya wolo na nsi ya ndilu na yo1 na balweka zole ya ke talana sambu na kusimba banti yina bo ta sadila sambu na kunata yo. 28 Na nima, yandi salaka banti na mabaya ya akasia mpi pakulaka yo wolo. 29 Yandi salaka mpi mafuta ya santu ya bo ke tulaka muntu b ti ndumbu ya kukonda kuvukisa ti kima ya nkaka, ya nsudi ya kitoko,c ya bo me vukisa mbote-mbote.1 Yandi salaka mesa-kimenga ya dikabu ya kuyoka na mabaya ya akasia. Bandambu na yo yonso vandaka kiteso mosi, nda na yo maboko1 tanu, nene na yo maboko tanu, mpi nda na yo katuka na ntoto tii na zulu maboko tatu. d 2 Ebuna yandi salaka bibongo na yo na zulu ya binkonko na yo iya. Bibongo na yo vandaka ya kukangama ti yo. Na nima, yandi pakulaka yo kwivre. e 3 Ebuna, yandi salaka bisadilu yonso ya mesa-kimenga, mabungu ya kutudila putulu ya tiya, bapawu, babolo, bansomo, mpi bima ya kunatila tiya. Yandi salaka bisadilu na yo yonso na kwivre. 4 Yandi salaka mpi wayi sambu na mesa-kimenga, muyu-
38
b Kub 30:25, 33 Kub 40:9
c Kub 30:34, 35 Nk 141:2
KAPU 38 d Kub 27:1-8 Kub 40:10
e 2Bs 1:5
37:26 1 To “kima mosi ya wolo ya ke kumisaka kitoko.” 37:27 1 To “na kima na yo ya kukumisa kitoko.” 37:29 1 To “bonso kisalu ya muntu ya ke salaka mafuta ya nsudi ya kitoko.” 38:1 1 Diboko mosi kele basantimetre 44,5. Tala Bangindu ya Ngika B14.
191 ngulu mosi ya kwivre, na nsi ya dibaya na yo, pene-pene ya katikati na yo. 5 Yandi salaka mitaku iya na binkonko iya pene-pene ya wayi ya kwivre, sambu yo simba banti. 6 Na nima yandi salaka banti na mabaya ya akasia mpi pakulaka yo kwivre. 7 Yandi kotisaka banti na kati ya mitaku yina vandaka na balweka ya mesakimenga sambu na kunata yo. Yandi salaka mesa-kimenga bonso sanduku ya mabaya yina vandaka pululu. 8 Ebuna yandi salaka dilonga ya nene ya kwivre a mpi kima ya kwivre ya kutula yo; yandi sadilaka batala-tala1 ya bankento yina bo yidikaka sambu na kusala na munoko ya tenta ya lukutakanu. 9 Na nima yandi salaka kibansala. b Sambu na ndambu ya sudi ya kibansala, yina ke tala na sudi, yandi salaka barido ya ke lela ya bo me sala na lino ya kitoko ya kudimba-dimba, nda na yo vandaka maboko 100. c 10 Kuvandaka ti makunzi 20 mpi mabulu 20 ya kwivre, mpi bapense ya makunzi ti bikangilu1 na yo vandaka ya arza. 11 Diaka, sambu na ndambu ya nordi, nda ya barido ya ke lela vandaka maboko 100. Makunzi na yo 20 mpi mabulu na yo 20 vandaka ya kwivre. Bapense ya makunzi mpi bikangilu1 na yo vandaka ya arza. 12 Kansi sambu na ndambu ya westi, nene ya barido ya ke lela vandaka maboko 50. Kuvandaka ti makunzi kumi mpi mabulu kumi, mpi bapense ya makunzi ti bikangilu1 na yo vandaka ya arza. 13 Nene na ndambu ya esti, na ndambu yina ntangu ke basikaka, vanda38:8 1 Disongidila, batala-tala ya bibende yina bo me kumisa butesi kibeni. 38:10-12, 17, 19 1 To “mitaku” ya bikangilu.
KUBASIKA 38:5-23 KAPU 38 a Kub 30:18 Lev 8:11 1Bn 7:23
b Kub 40:8
c Kub 27:9-15
Ndonga ya 2 a Kub 27:17
b Kub 27:16
c Kub 27:19
d Kub 25:16 Kub 31:18 Kut 17:7
e Kut 3:6 Kut 4:46, 47
f Kub 6:23 Kut 4:28 1Bs 6:3
g Kub 31:2-5 Kub 35:30 Kub 36:1 Kub 37:1 2Bs 1:5
h Kub 31:6 Kub 35:34 Kub 36:2
ka maboko 50. 14 Barido ya ke lela vandaka maboko 15 na lweka mosi, ti makunzi tatu mpi mabulu tatu. 15 Sambu na lweka yina ya nkaka, na ndambu ya nkaka ya munoko ya kibansala, barido ya ke lela vandaka maboko 15, ti makunzi tatu mpi mabulu tatu. 16 Barido yonso ya ke lela yina vandaka kuziunga kibansala vandaka ya lino ya kitoko ya kudimba-dimba. 17 Mabulu sambu na makunzi vandaka ya kwivre, bapense ya makunzi mpi bikangilu na yo vandaka ya arza, bo pakulaka bansongi na yo arza, mpi kuvandaka ti bikangilu1 ya arza sambu na makunzi yonso ya kibansala. a 18 Bo tungaka rido ya munoko ya kibansala ti nsinga ya ble, lene ya mbwaki-ble, lele ya mbwaki mingi, mpi lino ya kitoko ya kudimba-dimba. Nda na yo vandaka maboko 20 mpi nda na yo katuka na ntoto tii na zulu maboko 5, kiteso mosi ti nda ya barido ya ke lela ya kibansala b katuka na ntoto tii na zulu. 19 Bo salaka makunzi na yo iya mpi mabulu na yo na kwivre. Bapense na yo vandaka ya arza, bo pakulaka bansongi mpi bikangilu1 na yo arza. 20 Bapike yonso ya nzo-tenta mpi ya nziunga ya kibansala vandaka ya kwivre. c 21 Yai lisiti ya bima ya nzotenta, nzo-tenta ya Kimbangi, d yina bo tangaka na kulanda ntuma ya Moize, bonso kisalu ya Balevi e na nsi ya lutwadisu ya Itamare, f mwana ya nganga-nzambi Aroni. 22 Besalele g mwana ya Uri mwana ya Hure ya dikanda ya Yuda salaka mambu yonso yina Yehowa songaka Moize. 23 Oholiabi h mwana ya Ahisamaki ya dikanda ya Dani, muntu yina ke salaka bisalu ya maboko mpi muntu ya ke tulaka bifwanisu na bilele mpi ya ke tungaka
KUBASIKA 38:24–39:8 ti nsinga ya ble, lene ya mbwakible, lele ya mbwaki mingi, mpi lino ya kitoko vandaka ti yandi. 24 Wolo yonso yina bo sadilaka kisalu yonso ya kisika ya santu vandaka ntalu ya wolo ya dikabu ya kunikisa, a batalanta1 29 mpi bashekele2 730 na kutadila shekele ya kisika ya santu.3 25 Mpi arza ya bantu ya Izraele yina bo sonikisaka bazina vandaka batalanta 100 mpi bashekele 1 775 na kutadila shekele ya kisika ya santu.3 26 Kati-kati ya shekele sambu na konso muntu vandaka kati-kati ya shekele na kutadila shekele ya kisika ya santu3 sambu na konso muntu yina vandaka na kati ya bantu yina bo sonikisaka bazina yantika na bamvula 20 mata, b bo vandaka 603550. c 27 Kisalu ya kutula mabulu ya kisika ya santu mpi mabulu ya rido vandaka batalanta 100; mabulu 100 vandaka batalanta 100, talanta mosi sambu na konso dibulu. d 28 Ti bashekele 1 775, yandi salaka bapense sambu na makunzi mpi pakulaka bansongi na yo mpi kangisaka yo kumosi. 29 Kwivre sambu na dikabu1 vandaka batalanta 70 mpi bashekele 2400. 30 Ti yo, yandi salaka mabulu sambu na munoko ya tenta ya lukutakanu, mesa-kimenga ya kwivre mpi wayi na yo ya kwivre, bisadilu yonso ya mesakimenga, 31 mabulu na nziunga ya kibansala, mabulu sambu na munoko ya kibansala, bapike yonso ya tenta ya nzo-tenta mpi bapike yonso e ya tenta na nziunga ya kibansala. 38:24 1 Talanta mosi kele bakilo 34,2. Tala Bangindu ya Ngika B14. 2 Shekele mosi kele bagrame 11,4. Tala Bangindu ya Ngika B14. 38:24-26 3 To “na kutadila shekele ya santu.” 38:29 1 To “dikabu ya kunikisa.”
KAPU 38 a Kub 35:22
b Kub 30:15
c Kub 12:37 Kut 1:45, 46
d Kub 26:19-21 Kub 26:25, 32
e Kub 27:19
Ndonga ya 2 KAPU 39 a Kub 35:23
b Kub 28:4, 5 Kub 29:5 Kub 35:10, 19
c Kub 28:6-8 Lev 8:7
d Kub 29:5
e Kub 28:9, 10
f Kub 28:12
g Lev 8:8
39
192
Na nsadisa ya nsinga ya ble, ya lene ya mbwaki-ble, mpi ya lele ya mbwaki mingi, a bo salaka bilele ya kutunga mbote sambu na kusala na kisika ya santu. Bo salaka bilele ya santu sambu na Aroni, b kaka mutindu Yehowa songaka Moize. 2 Yandi salaka efodi c na wolo, na nsinga ya ble, na lene ya mbwaki-ble, na lele ya mbwaki mingi, mpi na lino ya kitoko ya kudimba-dimba. 3 Bo bulaka manzanza ya wolo marto sambu yo kuma pete-pete, mpi yandi zengaka yo sambu yo kuma bansinga na mpila nde yandi vukisa yo ti nsinga ya ble, ti lene ya mbwaki-ble, ti lele ya mbwaki mingi, mpi ti lino ya kitoko, ebuna bo tulaka yo bifwanisu. 4 Bo sadilaka yo bitini ya lele ya mapeka yina bo kangisaka, mpi bo vukisaka yo na bitini ya lele yina ya mapeka na bansongi na yo zole. 5 Ebuna mukaba1 yina bo kangisaka na efodi sambu na kukanga yo ngolo, d bo salaka yo ti bima ya kiteso mosi, na wolo, na nsinga ya ble, na lene ya mbwakible, na lele ya mbwaki mingi, mpi na lino ya kitoko ya kudimbadimba, kaka mutindu Yehowa songaka Moize. 6 Ebuna bo tulaka matadi ya oniksi na bima ya wolo, mpi bo sonikaka bazina ya bana ya Izraele na zulu na yo, mutindu bo ke sonikaka na kashe. e 7 Yandi tulaka yo na zulu ya bitini ya lele ya efodi na mapeka sambu yo vanda matadi yina bana ya Izraele ta yibukaka, f kaka mutindu Yehowa songaka Moize. 8 Ebuna yandi salaka lele ya ntulu, g kisalu ya muntu ya ke tulaka bifwanisu na bilele, mutindu bo salaka efodi, na wolo, na nsinga ya ble, na lene ya mbwaki-ble, na lele ya 39:5 1To “lele ya kukanga na luketo.”
193 ya mbwaki mingi, mpi na lino ya kitoko ya kudimba-dimba. a 9 Bandambu na yo yonso vandaka kiteso mosi kana bo konika yo na ndambu zole. Bo salaka lele ya ntulu, yina kana bo konika yo na ndambu zole, nda ti nene na yo vandaka kiteso mosi ti kitamina ya misapi ya diboko.1 10 Bo tulaka bandonga iya ya matadi na zulu na yo. Na ndonga ya ntete: rubi, topaze, mpi emerode. 11 Na ndonga ya zole: tirkwazi, safire, mpi yaspe. 12 Na ndonga ya tatu: ditadi ya lesheme,1 agate, mpi ametiste. 13 Na ndonga ya iya: krisolite, oniksi, mpi yade. Bo tulaka yo na kati ya bima ya wolo. 14 Matadi yina fwananaka ti bazina ya bana 12 ya Izraele, mpi bo sonikaka bazina yina bonso na kashe, konso zina vandaka kumonisa dikanda mosi na kati ya makanda 12. 15 Ebuna bo salaka bashene ya kutunga na zulu ya lele ya ntulu, bonso bansinga ya wolo ya kukonda kuvukisa ti kima ya nkaka. b 16 Bo salaka bima zole ya wolo mpi mitaku zole ya wolo mpi bo kangisaka mitaku yina zole na bansongi yina zole ya lele ya ntulu. 17 Na nima, bo kotisaka bansinga yina zole ya wolo na mitaku zole yina kele na bansongi ya lele ya ntulu. 18 Ebuna bo kotisaka bansongi yonso zole ya bansinga yina zole na bima yina zole mpi bo kangisaka yo na bitini ya lele ya mapeka na ntwala ya efodi. 19 Na nima bo salaka mitaku zole ya wolo mpi tulaka yo na bansongi yina zole na ndilu ya kati ya lele ya ntulu, yina ke talana ti efodi. c 20 Ebuna bo salaka mitaku zole ya nka39:9 1 Kiteso ya basantimetre 22,2. Tala Bangindu ya Ngika B14. 39:12 1 Ditati mosi ya ntalu ya me zabana ve, ziku yo ke tubila ambre, yasente, opale, turmaline.
KUBASIKA 39:9-28 KAPU 39 a Kub 28:15-21
b Kub 28:22-25
c Kub 28:26-28
Ndonga ya 2 a Kub 28:31-35
b Kub 28:39, 40
c Kub 28:4
d Kub 29:8, 9
ka ya wolo mpi tulaka yo na ntwala ya efodi, na nsi ya bitini zole ya lele ya mapeka pene-pene ya kisika yina bo ke vukisaka yo, na zulu ya mukaba1 ya efodi. 21 Nsuka-nsuka, bo kangisaka lele ya ntulu ti nsinga ya ble katuka na mitaku na yo tii na mitaku ya efodi, sambu lele ya ntulu kubikala kaka na kisika na yo na zulu ya efodi, na zulu ya mukaba,1 kaka mutindu Yehowa songaka Moize. 22 Ebuna yandi salaka kazaka ya kukonda maboko ya kulwata na nsi ya efodi, yina muntu ya ke tungaka bilele tungaka, yonso ti nsinga ya ble. a 23 Dibulu ya kazaka ya kukonda maboko vandaka na kati-kati na yo, bonso dibulu ya kinkutu ya kibende. Dibulu na yo vandaka ti ndilu na nziunga na yo sambu yo pasuka ve. 24 Na nima, na ndilu ya nsi ya kazaka ya kukonda maboko, bo salaka bagrenade na nsinga ya ble, na lene ya mbwaki-ble, mpi na lele ya mbwaki mingi, ya bo me dimba-dimba kumosi. 25 Bo salaka tu-bangunga ya wolo ya kukonda kuvukisa ti kima ya nkaka mpi bo tulaka yo na kati-kati ya bagrenade na nziunga ya ndilu ya nsi ya kazaka ya kukonda maboko, na kati-kati ya bagrenade; 26 bo landisaka ka-ngunga mosi ti grenade mosi, ka-ngunga mosi ti grenade mosi, na nziunga ya ndilu ya nsi ya kazaka ya kukonda maboko, yina bo vandaka kusadila sambu na kusala kisalu, kaka mutindu Yehowa songaka Moize. 27 Bo salaka bamvwela na lino ya kitoko, yina muntu ya ke tungaka bilele tungaka, sambu na Aroni ti bana na yandi ya babakala, b 28 tirbani c na lino ya kitoko, lele ya kulwata na ntu d sambu 39:20, 21 1 To “lele ya kukanga na luketo.”
KUBASIKA 39:29–40:7 na kukumisa nitu kitoko na lino ya kitoko, bakupe1a ya lino na lino ya kitoko ya kudimba-dimba, 29 mpi lele ya kukanga na luketo na lino ya kitoko ya kudimbadimba, na nsinga ya ble, na lene ya mbwaki-ble, mpi na lele ya mbwaki mingi ya bo me tunga kumosi, kaka mutindu Yehowa songaka Moize. 30 Nsuka-nsuka, bo salaka kinzanza ya ke sema, kidimbu ya santu ya kudipesa,1 na wolo ya kukonda kuvukisa ti kima ya nkaka mpi bo sonikaka bisono yai na zulu na yo mutindu bo ke sonikaka na kashe: “Busantu kele ya Yehowa.” b 31 Bo kangisaka yo nsinga mosi ya bo salaka na nsinga ya ble sambu na kutula yo na zulu ya tirbani, kaka mutindu Yehowa songaka Moize. 32 Ebuna kisalu yonso manaka sambu na nzo-tenta, tenta ya lukutakanu, mpi bantu ya Izraele salaka mambu yonso yina Yehowa songaka Moize. c Bo salaka kaka mutindu yina. 33 Na nima bo nataka nzotenta d na Moize, tenta e ti bisadilu na yo yonso: bikangilu f na yo, makunzi g na yo, banti h na yo ti makunzi na yo ya nene mpi mabulu i na yo; 34 lele ya kufika yo ya bo me sala na mpusu ya dimeme ya bakala ya bo me pakula mukubu ya mbwaki, j lele ya kufika yo ya bo me sala na mpusu ya mbisi ya bo ke bingaka foke, rido k ya ke kabulaka; 35 sanduku ya Kimbangi ti banti l na yo mpi mufiniku; m 36 mesa, bisadilu n na yo yonso mpi mampa ya kumonisa; 37 kima ya kutudila mindao ya wolo ya kukonda kuvukisa ti kima ya nkaka, minda na yo, ndonga ya minda, mpi bisadilu p na yo yonso mpi mafu-
194 KAPU 39 a Kub 28:42 b Kub 28:36, 37 Lev 8:9
c Kub 25:40 Ebr 8:5
d Kub 36:8 e Kub 36:14 f Kub 36:18 g Kub 36:20 h Kub 36:31 i Kub 36:24 j Kub 36:19 k Kub 36:35 l Kub 37:1, 4 m Kub 37:6 n Kub 37:10, 16 o Kub 37:17, 23 p Kub 25:38
Ndonga ya 2 a Kub 35:27, 28 b Kub 37:25 c Kub 37:29 d Kub 30:34, 35 e Kub 36:37 f Kub 38:1, 4 g Kub 38:6 h Kub 38:30 i Kub 30:18 Kub 38:8
j Kub 38:9-11 k Kub 38:18 l Kub 38:20 m Kub 28:3 n Kub 35:10 Kub 36:1
KAPU 40 o Kut 7:1 p Kub 25:21 q Kut 4:5 Ebr 9:3
r Kub 26:35 s Kub 25:31 Ebr 9:2
t Kub 25:37 u Kub 30:1
39:28 1 To “bilele ya kati.” 39:30 1 To “mpu ya kimfumu ya santu.”
v Kub 26:36 w Kub 38:1
ta sambu na nsemo; a 38 mesakimenga b ya wolo, mafuta ya bo ke tulaka muntu, c ndumbud ya nsudi ya kitoko, rido e sambu na munoko ya tenta; 39 mesakimenga ya kwivre f mpi wayi na yo ya kwivre, banti g na yo, bisadilu h na yo yonso, dilonga ya nene mpi kima ya kutula yo; i 40 barido ya ke lela ya kibansala, makunzi na yo mpi mabulu j na yo, rido k sambu na munoko ya kibansala, bansinga ya tenta ti bapike l ya tenta mpi bisadilu yonso sambu na kisalu ya nzo-tenta, sambu na tenta ya lukutakanu; 41 bilele ya kutunga mbote sambu na kusala na kisika ya santu, bilele ya santu sambu na nganga-nzambi m Aroni, mpi bilele ya bana na yandi ya babakala sambu bo vanda banganganzambi. 42 Bantu ya Izraele salaka kisalu yonso na kuwakana ti mambu yonso n yina Yehowa songaka Moize. 43 Ntangu Moize talaka kisalu na bo yonso, yandi monaka nde bo salaka yo kaka mutindu Yehowa tubaka; ebuna Moize sakumunaka bo. Ebuna Yehowa tubilaka Moize nde: 2 “Na kilumbu ya ntete ya ngonda ya ntete, nge ta tedimisa nzo-tenta, tenta ya lukutakanu.o 3 Tula sanduku ya Kimbangi na kati na yo, p mpi tula rido q sambu na kubumba Sanduku. 4 Nge fwete kotisa mesa r mpi kuyidika bima na yo, mpi kukotisa kima ya kutudila minda s mpi kupedisa mindat na yo. 5 Na nima, tula mesa-kimenga ya wolo sambu na ndumbu u na ntwala ya sanduku ya Kimbangi mpi tula rido sambu na munoko ya nzotenta na kisika na yo. v 6 “Nge ta tula mesa-kimenga ya dikabu ya kuyoka w na ntwala ya munoko ya nzo-tenta, tenta ya lukutakanu, 7 mpi nge ta
40
195 tula dilonga ya nene na kati-kati ya tenta ya lukutakanu ti mesakimenga, mpi nge ta tula masa na kati na yo. a 8 Ebuna sala kibansala b na nziunga na yo mpi tula rido c sambu na munoko ya kibansala. 9 Na nima nge ta baka mafuta ya bo ke tulaka muntu d mpi kutula nzo-tenta ti bima yonso yina kele na kati e na yo mafuta, mpi nge ta santisa yo ti bisadilu na yo yonso, mpidina yo ta kuma kima ya santu. 10 Nge ta tula mesa-kimenga ya dikabu ya kuyoka mpi bisadilu na yo yonso mafuta mpi ta santisa mesakimenga, mpidina yo ta kuma mesa-kimengaf ya kuluta santu. 11 Tula dilonga ya nene mafuta mpi kima ya kutula yo, mpi santisa yo. 12 “Ebuna nata Aroni ti bana na yandi ya babakala penepene ya munoko ya tenta ya lukutakanu, mpi yobisa bo masa. g 13 Nge ta lwatisa Aroni bilele h ya santu, ta tula yandi mafuta, i mpi ta santisa yandi, ebuna yandi ta vanda nganga-nzambi na mono. 14 Na nima, nata bana na yandi ya babakala penepene, mpi lwatisa bo bamvwela. j 15 Nge ta tula bo mafuta, kaka mutindu nge tulaka tata k na bo mafuta, mpidina bo ta vanda banganga-nzambi na mono, mpi kutulama mafuta na bo ta vanda ntangu yonso sambu na bo bonso kinganga-nzambi ya mvula na mvula na bandonga na bo ya bantu.” l 16 Moize salaka mambu yonso kaka mutindu Yehowa songaka yandi.m Yandi salaka kaka mutindu yina. 17 Na ngonda ya ntete, na mvula ya zole, na kilumbu ya ntete ya ngonda, bo tedimisaka n nzo-tenta. 18 Ntangu Moize tedimisaka nzo-tenta, yandi tululaka mabulu o na yo, yandi tedi-
KUBASIKA 40:8-30 KAPU 40 a Kub 30:18 b Kub 27:9 c Kub 27:16 Kub 38:18
d Kub 30:23-25 e Lev 8:10 Kut 7:1
f Kub 29:36, 37 Lev 8:11
g Lev 8:6 h Kub 29:5 Lev 8:7
i Lev 8:12 Nk 133:2
j Lev 8:13 k Lev 8:30 l Ebr 7:11 m Kub 39:43 Kul 4:2
n Kut 7:1 Kut 9:15
o Kub 36:24
Ndonga ya 2 a Kub 26:15 b Kub 36:31 c Kub 26:7 d Kub 26:14 e Kub 31:18 f Kub 25:22 Kub 37:1
g Kub 37:4 1Bn 8:8
h Kub 37:6 1Bs 28:11
i Lev 16:2 j Kub 36:35 Ebr 10:19, 20
k Ebr 9:3 l Kub 37:10 Ebr 9:2
m Kub 25:30 Mat 12:4
n Kub 37:17 o Kub 25:37 Kub 37:23
p Kub 30:1 Kub 37:25
q Kub 30:34, 35 r Kub 30:7 s Kub 26:36 Kub 36:37
t Kub 38:1 u Kub 29:38
misaka makunzi, a kotisaka banti b na yo, mpi tedimisaka makunzi na yo ya nene. 19 Yandi tandaka bilele ya tenta c na zulu ya nzotenta mpi tulaka lele ya kufika d tenta na zulu na yo, kaka mutindu Yehowa songaka Moize. 20 Na nima, yandi bakaka Kimbangi, e tulaka yo na kati ya Sanduku, f kotisaka banti g na mitaku ya Sanduku, mpi tulaka mufiniku h na zulu ya Sanduku. i 21 Yandi kotisaka Sanduku na kati ya nzo-tenta mpi tulaka rido j na kisika na yo mpi bumbaka sanduku ya Kimbangi, k kaka mutindu Yehowa songaka Moize. 22 Na nima, yandi tulaka mesa l na kati ya tenta ya lukutakanu na ndambu ya nordi ya nzo-tenta na nganda ya rido, 23 mpi yandi yidikaka ndonga ya mampam na zulu na yo na ntwala ya Yehowa, kaka mutindu Yehowa songaka Moize. 24 Ebuna yandi tulaka kima ya kutudila minda n na kati ya tenta ya lukutakanu na ntwala ya mesa, na ndambu ya sudi ya nzotenta. 25 Yandi pedisaka minda o na ntwala ya Yehowa, kaka mutindu Yehowa songaka Moize. 26 Na nima, yandi tulaka mesakimengap ya wolo na kati ya tenta ya lukutakanu na ntwala ya rido, 27 sambu na kuyoka ndumbuq ya nsudi ya kitoko na zulu na yo sambu yo basisa midinga, r kaka mutindu Yehowa songaka Moize. 28 Ebuna yandi tulaka rido s sambu na munoko ya nzo-tenta na kisika na yo. 29 Yandi tulaka mesa-kimenga ya dikabu ya kuyoka t na munoko ya nzo-tenta, tenta ya lukutakanu, sambu yandi pesa dikabu ya kuyokau mpi dikabu ya mbuma na zulu na yo, kaka mutindu Yehowa songaka Moize. 30 Ebuna, yandi tulaka dilonga ya nene na kati-kati ya tenta
KUBASIKA 40:31 – LEVI Mambu Yina Ke na Kati ya lukutakanu ti mesa-kimenga, mpi yandi tulaka masa ya kuyobila a na kati na yo. 31 Moize, mpi Aroni ti bana na yandi yobisaka maboko na bo ti makulu na bo na dilonga yina. 32 Konso ntangu ya bo vandaka kukota na tenta ya lukutakanu to kupusana pene-pene ya mesa-kimenga, bo vandaka kuyobila, b kaka mutindu Yehowa songaka Moize. 33 Nsuka-nsuka, yandi salaka kibansala c na nziunga ya nzotenta ti ya mesa-kimenga, mpi tulaka rido sambu na munoko ya kibansala. d Na mutindu yina Moize manisaka kisalu. 34 Ebuna dituti yantikaka kufika tenta ya lukutakanu, mpi nkembo ya Yehowa
KAPU 40 a Kub 30:18 b Kub 30:18, 19 c Kub 27:9 Kub 38:9
d Kub 38:18
Ndonga ya 2 a Kut 9:15 Kus 15:8
b 2Bs 5:14 c Kut 10:11 Neh 9:19
d Kut 9:17, 22 e Kub 13:21 Kut 9:16 Nk 78:14
196
fulukaka na nzo-tenta. a 35 Moize vandaka ve na mpila ya kukota na tenta ya lukutakanu sambu dituti bikalaka na zulu na yo, mpi nkembo ya Yehowa fulukaka na nzo-tenta. b 36 Kana dituti kukatuka na zulu ya nzo-tenta mpi kutombuka, bantu ya Izraele vandaka kukatula camp na bitini yonso ya nzietelo na bo. c 37 Kansi, kana dituti kutombuka ve, bo vandaka kukatula ve camp tii na kilumbu yina yo ta tombuka. d 38 Dituti ya Yehowa vandaka na zulu ya nzo-tenta na mwini, mpi tiya vandaka kubikala na zulu na yo na mpimpa na meso ya nzo ya Izraele ya mvimba na bitini yonso ya nzietelo na bo. e
LE VI M A M B U Y I N A K E N A K AT I
1
Dikabu ya kuyoka (1-17)
2 Dikabu ya mbuma (1-16) 3 Dikabu ya kinduku (1-17) Kudia ve mafuta to menga (17) 4 Dikabu sambu na disumu (1-35) 5 Masumu ya mitindu na mitindu mpi makabu sambu na yo (1-6) Kuzabisa masumu ya bantu ya nkaka (1) Makabu ya nkaka yina nsukami lenda pesa (7-13) Dikabu sambu na makambu na yina me tala masumu ya kukonda kukana (14-19) 6 Mambu ya nkaka ya me tala dikabu sambu na makambu (1-7) Bantuma sambu na makabu (8-30) Dikabu ya kuyoka (8-13) Dikabu ya mbuma (14-23) Dikabu sambu na disumu (24-30)
7 Bantuma sambu na makabu (1-21) Dikabu sambu na makambu (1-10) Dikabu ya kinduku (11-21) Nzambi me buyisa kudia mafuta to menga (22-27) Dikabu ya kupesa na banganga-nzambi (28-36) Bantuma ya me tala makabu me suka (37, 38) 8 Kutula na kisalu ya kinganga-nzambi ya Aroni (1-36) 9 Aroni me pesa makabu ya kutula na kisalu (1-24) 10 Tiya ya Yehowa me fwa Nadabi ti Abihu (1-7) Bansiku sambu na banganga-nzambi na yina me tala kunwa mpi kudia (8-20) 11
Bambisi ya bunkete mpi ya mvindu (1-47)
12 Kudikumisa bunkete na nima ya kubuta (1-8)
197 13 Bansiku sambu na maladi ya lepre (1-46) Maladi ya lepre na bilele (47-59) 14 Kukumisa muntu ya maladi ya lepre bunkete (1-32) Kukumisa banzo ya me baka maladi ya lepre bunkete (33-57) 15 Kukumisa bakala yina ke basika masa to nkento yina ke basika menga bunkete (1-33) 16 Kilumbu ya Kufika Masumu (1-34) 17 Nzo-tenta, kisika ya kutambika bimenga (1-9) Nzambi me buyisa kudia menga (10-14) Bansiku sambu na bambisi yina muntu me kuta ya kufwa (15, 16) 18 Kuvukisa nitu yina nsiku me buyisa (1-30) Kulanda ve mbandu ya bantu ya Kanana (3) Mitindu ya kuvukisa nitu na kati ya bantu ya dibuta mosi (6-18) Na nsungi yina nkento me mona menga (19) Kuvukisa nitu bakala ti bakala to nkento ti nkento (22) Kuvukisa nitu ti bambisi (23) ‘Beno bikala bunkete, kana ve insi ta luka beno’ (24-30) 19 Bansiku ya ke tadila busantu (1-37) Mutindu ya mbote ya kukatula bima na bilanga (9, 10) Kuzitisa bifwa-makutu mpi bifwa-meso (14) Kukusila bantu makambu (16) Kubumbila ve bantu kimbeni na ntima (18) Nzambi me buyisa mazi mpi bisalu ya bampeve ya mbi (26, 31) Nzambi me buyisa banzoloko (28) Kuzitisa minunu (32) Mutindu ya kusadila banzenza mambu (33, 34) 20 Lusambu ya Moleki; bisalu ya bampeve ya mbi (1-6) Vanda santu mpi zitisa bibuti (7-9) Lufwa ya bantu yina me sala masumu ya kuvukisa nitu (10-21) Vanda santu sambu na kubikala na insi (22-26)
LEVI Mambu Yina Ke na Kati Bo fwete fwa bantu yina ke salaka bisalu ya bampeve ya mbi (27) 21 Banganga-nzambi fwete vanda santu mpi kukonda mvindu (1-9) Nganga-nzambi ya nene fwete kudikumisa ve mvindu (10-15) Banganga-nzambi fwete vanda ve ti kifu na nitu (16-24) 22 Bunkete ya banganga-nzambi mpi kudia bima ya santu (1-16) Nzambi ke ndimaka kaka makabu ya kukonda kifu (17-33) 23 Bilumbu ya santu mpi bankinsi (1-44) Kisabatu (3) Paki (4, 5) Nkinsi ya Mampa ya Kukonda Levire (6-8) Makabu ya bambuma ya ntete (9-14) Nkinsi ya Bamposo (15-21) Mutindu ya mbote ya kukatula bima na bilanga (22) Nkinsi ya Kubula Mpungi (23-25) Kilumbu ya Kufika Masumu (26-32) Nkinsi ya Bisasa (33-43) 24 Mafuta sambu na minda ya nzo-tenta (1-4) Mampa ya kumonisa (5-9) Bo me losila muntu yina me vweza zina ya Nzambi matadi (10-23) 25 Mvula ya Kisabatu (1-7) Mvula ya Yubile (8-22) Kuvutudila bantu ntoto na bo (23-34) Mutindu ya kusadila nsukami mambu (35-38) Bansiku sambu na kimpika (39-55) 26 Kusambila ve biteki (1, 2) Balusakumunu sambu na bulemfu (3-13) Ndola sambu na kukonda bulemfu (14-46) 27 Kusumba diaka bima yina bo silaka na kupesa na Nzambi (1-27) Bantu (1-8) Bambisi (9-13) Banzo (14, 15) Bilanga (16-25) Mwana ya ntete (26, 27) Bima yina bo fwete pesa ya mvimba na Yehowa (28, 29) Kusumba diaka ndambu mosi na kati ya bandambu kumi (30-34)
LEVI 1:1-17
1
Yehowa bingaka Moize mpi tubilaka yandi na tenta ya lukutakanu a nde: 2 “Tubila bantu ya Izraele1 mpi songa bo nde, ‘Kana muntu mosi na kati na beno ke zola kupesa Yehowa dikabu ya me katuka na bambisi ya bwala, beno fwete pesa dikabu ya me katuka na bangombe to na mameme. b 3 “‘Kana dikabu na yandi kele dikabu ya kuyoka ya me katuka na bangombe, yandi fwete pesa mbisi ya bakala ya kukonda kifu.c Yandi fwete pesa yo na luzolo na yandi mosi d na ntwala ya Yehowa na munoko ya tenta ya lukutakanu. 4 Yandi fwete tula diboko na yandi na ntu ya dikabu ya kuyoka, mpi yo ta ndimama sambu na yandi sambu na kufika masumu na yandi. 5 “‘Ebuna bo fwete fwa mwana-ngombe ya bakala na ntwala ya Yehowa, mpi bana ya Aroni, banganga-nzambi, e ta pesa menga mpi ta mwanga menga na bandambu yonso ya mesa-kimenga, f yina kele na munoko ya tenta ya lukutakanu. 6 Bo fwete katula mpusu ya dikabu ya kuyoka mpi kuzenga yo bitini-bitini. g 7 Bana ya Aroni, banganga-nzambi, fwete tula tiya na mesa-kimenga h mpi kuyidika bankuni na tiya. 8 Bana ya Aroni, banganga-nzambi, ta yidika bitini ya dikabu i yina ti ntu mpi mafuta1 na zulu ya bankuni yina kele na tiya na zulu ya mesakimenga. 9 Bo ta yobisa misopo na yo ti makulu na yo na masa, ebuna nganga-nzambi ta yoka bima yina yonso na zulu ya mesa-kimenga sambu yo basisa midinga bonso dikabu ya kuyoka, dikabu yina bo me yoka na 1:2 1 Na kisina, “bana ya Izraele.” 1:8, 12 1 To “mafuta yina kele na nziunga ya bapiku.”
198 KAPU 1 a Kub 40:34
b Lev 22:18-20
c Kul 15:19, 21 Mal 1:14
d 2Bk 9:7
e Ebr 10:11
f Ebr 9:13, 14
g Lev 7:8
h Lev 6:12
i 1Bn 18:23
Ndonga ya 2 a Kuy 8:20, 21 Kut 15:2, 3
b Kuy 4:4
c Lev 12:6 Lev 22:18-20
d Kub 29:16-18 Lev 8:18-21 Lev 9:12-14
e Lev 5:7 Lev 12:8 Luk 2:24
f Kub 27:3 Lev 4:11, 12 Lev 6:10
tiya, dikabu ya nsudi ya kitoko1 sambu na Yehowa. a 10 “‘Kana dikabu na yandi sambu na dikabu ya kuyoka me katuka na mameme, b na banamameme ya babakala to na bankombo, yandi fwete pesa mbisi ya bakala ya kukonda kifu. c 11 Bo fwete fwa yo na ndambu ya nordi ya mesa-kimenga na ntwala ya Yehowa, mpi bana ya Aroni, banganga-nzambi, ta mwanga menga na yo na bandambu yonso ya mesa-kimenga. d 12 Yandi ta zenga yo bitini-bitini, ti ntu na yo mpi mafuta na yo,1 ebuna nganganzambi ta yidika yo na zulu ya bankuni yina kele na tiya na zulu ya mesa-kimenga. 13 Yandi ta yobisa misopo ti makulu na yo na masa, ebuna nganga-nzambi ta pesa yo yonso mpi ta yoka yo na zulu ya mesa-kimenga sambu yo basisa midinga. Yo kele dikabu ya kuyoka, dikabu yina bo me yoka na tiya, dikabu ya nsudi ya kitoko1 sambu na Yehowa. 14 “‘Kansi, kana yandi ke pesa Yehowa bandeke bonso dikabu ya kuyoka, yandi ta pesa dikabu na yandi ya me katuka na mayembe to na bana-bapizio. e 15 Nganga-nzambi ta pesa yo na mesa-kimenga, yandi ta buka nkingu na yo mpi ta yoka yo na zulu ya mesa-kimenga sambu yo basisa midinga, kansi yandi fwete bika nde menga na yo kutiamuka na lweka ya mesakimenga. 16 Yandi fwete katula dikundu na yo ti mansala na yo mpi kulosa yo pene-pene ya mesa-kimenga, na esti, na kisika ya bo ke losaka putulu ya tiya.1f 17 Yandi ta pasula yo na mapapu na yo kukonda kuzenga yo 1:9, 13 1 To “ya ke bwisa ntima; ya ke lembika.” Na kisina, “ya ke pemisa.” 1:16 1 To “putulu ya tiya yina kele ti mafuta,” disongidila, putulu ya tiya yina me vukana ti mafuta ya bimenga.
199 na bitini zole. Na nima, nganganzambi ta yoka yo na zulu ya mesa-kimenga sambu yo basisa midinga na zulu ya bankuni yina kele na tiya. Yo kele dikabu ya kuyoka, dikabu yina bo me yoka na tiya, dikabu ya nsudi ya kitoko1 sambu na Yehowa. “‘Kansi kana muntu1 ke pesa Yehowa dikabu ya mbuma, a dikabu na yandi fwete vanda fufu ya kitoko, mpi yandi fwete losila yo mafuta mpi kutula ndumbu ya mpembe na zulu na yo. b 2 Na nima yandi ta nata yo na bana ya Aroni, banganganzambi, ebuna nganga-nzambi ta baka ndambu ya fufu ya kitoko na diboko mpi mafuta ti ndumbu na yo yonso ya mpembe, mpi yandi ta yoka yo na zulu ya mesakimenga sambu yo basisa midinga bonso dikabu ya kifwani,2c bonso dikabu yina bo me yoka na tiya, dikabu ya nsudi ya kitoko1 sambu na Yehowa. 3 Bima yonso yina ta bikala na dikabu ya mbuma ta vanda ya Aroni ti bana na yandi, d bonso kima ya kuluta santu e ya me katuka na makabu ya Yehowa yina bo me yoka na tiya. 4 “‘Kana nge ke pesa dikabu ya mbuma yina bo me yoka na fulu, yo fwete vanda fufu ya kitoko, mampa ya kukonda levire ya bo me sala bonso lupetu, mpi yina bo me vukisa ti mafuta to bagaleti ya kukonda levire ya bo me pakula mafuta. f 5 “‘Kana dikabu na nge kele dikabu ya mbuma ya bo me yoka na kikalungu, g yo fwete vanda fufu ya kitoko, ya kukonda levire mpi ya bo me vukisa ti mafuta. 6 Bo fwete zenga yo bitini-bitini,
2
1:17; 2:2, 9, 12 1 To “ya ke bwisa ntima; ya ke lembika.” Na kisina, “ya ke pemisa.” 2:1 1 To “moyo.” 2:2, 9 2 To “bonso kitini na yo ya kuyibuka (ya ke monisa).”
LEVI 2:1-14 KAPU 2 a Lev 9:17 Kut 15:2-4
b Kub 29:1-3 Lev 6:14, 15 Kut 7:13
c Kut 5:25, 26
d Lev 7:9, 10
e Lev 10:12 Kut 18:9
f Lev 8:26, 28 Kut 6:13, 19
g Lev 6:20, 21
Ndonga ya 2 a Kut 28:9
b Lev 2:2 Lev 5:11, 12
c Kub 29:38-41 Kut 28:4-6
d Kut 18:9
e Lev 6:14, 17
f Kub 23:19 Kut 15:20 2Bs 31:5 Bin 3:9
g Eze 43:23, 24
mpi nge fwete losila yo mafuta.a Yo kele dikabu ya mbuma. 7 “‘Kana dikabu na nge kele dikabu ya mbuma ya bo me kalanga na panu, yo fwete salama na fufu ya kitoko ti mafuta. 8 Nge fwete natila Yehowa dikabu ya mbuma yina salamaka na bima yai, mpi bo fwete pesa yo na nganga-nzambi, yina ta nata yo pene-pene ya mesa-kimenga. 9 Mpi nganga-nzambi ta katula ndambu ya dikabu ya mbuma bonso dikabu ya kifwani2b mpi ta yoka yo na zulu ya mesa-kimenga sambu yo basisa midinga, bonso dikabu yina bo me yoka na tiya, dikabu ya nsudi ya kitoko1 sambu na Yehowa. c 10 Yina ta bikala na dikabu ya mbuma ta vanda ya Aroni ti bana na yandi, bonso kima ya kuluta santu ya makabu ya Yehowa yina bo me yoka na tiya. d 11 “‘Ata dikabu mosi ve ya mbuma yina beno ke pesa Yehowa fwete vanda ti levire, e sambu beno fwete sala ve nde pate ya ngani to bwiki kubasisa midinga bonso dikabu ya kuyoka na tiya yina beno ke pesa na Yehowa. 12 “‘Beno lenda pesa yo na Yehowa bonso dikabu ya bambuma ya ntete, f kansi beno fwete nata yo ve na mesa-kimenga bonso kima ya nsudi ya kitoko.1 13 “‘Konso dikabu ya mbuma ya nge ke pesa, nge fwete tula yo mungwa; mpi nge fwete bika ve nde mungwa ya kuwakana ya Nzambi na nge kukonda na dikabu na nge ya mbuma. Nge ta pesa mungwa g kumosi ti makabu na nge yonso. 14 “‘Kana nge ke pesa Yehowa dikabu ya mbuma ya bambuma ya ntete ya kuyela, nge fwete pesa mbuma ya mpa1 ya kuyoka 2:14 1 To “ba-ntu ya bambuma ya mubisu.”
LEVI 2:15–3:14 na tiya, mbuma ya mpa ya bo me tuta, bonso dikabu ya mbuma ya bambuma na nge ya ntete ya kuyela. a 15 Nge fwete tula mafuta na zulu na yo mpi kutula ndumbu ya mpembe na zulu na yo. Yo kele dikabu ya mbuma. 16 Nganga-nzambi ta yoka sambu yo basisa midinga bonso dikabu ya kifwani,1b disongidila, ndambu ya bambuma ya bo me tuta mpi mafuta, kumosi ti ndumbu na yo yonso ya mpembe, bonso dikabu yina bo me yoka na tiya sambu na Yehowa. “‘Kana dikabu na yandi kele kimenga ya kinduku,1c mpi kana dikabu ya yandi ke pesa me katuka na bangombe, yo vanda ya bakala to ya nkento, yandi fwete pesa mbisi ya kukonda kifu na ntwala ya Yehowa. 2 Yandi fwete tula diboko na yandi na zulu ya ntu ya dikabu na yandi, mpi bo fwete fwa yo na munoko ya tenta ya lukutakanu; mpi bana ya Aroni, banganganzambi, ta mwanga menga na bandambu yonso ya mesa-kimenga. 3 Yandi ta pesa ndambu ya kimenga ya kinduku bonso dikabu yina bo me yoka na tiya sambu na Yehowa: d mafuta e yina ke fikaka misopo, mafuta yonso yina kele na nziunga ya misopo, 4 mpi bapiku zole ti mafuta ya kele na zulu na yo yina kele pene-pene ya musuni ya mukongo. Yandi ta katula mpi mafuta ya dizafu1 kumosi ti bapiku. f 5 Bana ya Aroni ta yoka yo na zulu ya mesa-kimenga sambu yo basisa midinga na zulu ya dikabu ya kuyoka yina bo me tula na zulu ya bankuni ya kele na tiya; g yo kele dikabu yina bo me yoka na tiya, dikabu ya nsudi ya kitoko1 sambu na Yehowa. h
3
2:16 1 To “bonso kitini na yo ya kuyibuka (ya ke monisa).” 3:1 1 To “kimenga ya makabu ya ngemba.” 3:4, 10 1 To “foie.” 3:5 1 To “ya ke bwisa ntima; ya ke lembika.” Na kisina, “ya ke pemisa.”
200 KAPU 2 a Kub 23:16 Kub 34:22 Kut 28:26
b Lev 5:11, 12 Lev 6:14, 15
KAPU 3 c Lev 22:21 Kut 6:13, 14
d Lev 7:29-31
e Kub 29:13 Lev 7:23-25 1Bn 8:64
f Lev 7:1-4
g Lev 6:12
h Lev 4:29, 31
Ndonga ya 2 a Kut 6:13, 14
b Kub 29:22 Lev 9:18-20 2Bs 7:7
c Lev 4:8, 9 Lev 9:10
d Lev 4:31
6 “‘Kana dikabu na yandi me katuka na mameme sambu na kimenga ya kinduku ya kupesa na Yehowa, yandi ta pesa mbisi ya bakala to ya nkento ya kukonda kifu. a 7 Kana yandi ke pesa mwana-dimeme ya bakala bonso dikabu na yandi, yandi ta pesa yo na ntwala ya Yehowa. 8 Yandi ta tula diboko na yandi na zulu ya ntu ya dikabu na yandi, mpi bo ta fwa yo na ntwala ya tenta ya lukutakanu. Bana ya Aroni ta mwanga menga na yo na bandambu yonso ya mesakimenga. 9 Yandi ta pesa mafuta ya kimenga ya kinduku bonso dikabu yina bo me yoka na tiya sambu na Yehowa.b Yandi ta katula mukila ya mvimba ya mafuta yina kele penepene ya mukongo, mafuta yina ke fikaka misopo, mafuta yonso yina kele na nziunga ya misopo, 10 mpi bapiku zole ti mafuta ya kele na zulu na yo, yina kele pene-pene ya musuni ya mukongo. Yandi ta katula mpi mafuta ya dizafu1 kumosi ti bapiku. c 11 Nganga-nzambi ta yoka yo na zulu ya mesa-kimenga sambu yo basisa midinga bonso madia,1 dikabu yina bo me yoka na tiya sambu na Yehowa. d 12 “‘Kana dikabu na yandi kele nkombo, yandi ta pesa yo na ntwala ya Yehowa. 13 Yandi ta tula diboko na yandi na zulu ya ntu na yo, mpi bo ta fwa yo na ntwala ya tenta ya lukutakanu, mpi bana ya Aroni fwete mwanga menga na yo na bandambu yonso ya mesa-kimenga. 14 Ndambu yina yandi ta pesa bonso dikabu na yandi yina bo me yoka na tiya sambu na Yehowa kele mafuta yina ke fikaka misopo, mafuta yonso yina 3:11 1 Na kisina, “mampa,” disongidila, bonso dikabu yina Nzambi ta baka na kimenga ya kinduku.
201 kele na nziunga ya misopo, a 15 mpi bapiku zole ti mafuta ya kele na zulu na yo, yina kele pene-pene ya musuni ya mukongo. Yandi ta katula mpi mafuta ya dizafu1 kumosi ti bapiku. 16 Nganga-nzambi ta yoka yo na zulu ya mesa-kimenga sambu yo basisa midinga bonso madia,1 dikabu yina bo me yoka na tiya sambu yo pesa nsudi ya kitoko.2 Mafuta yina yonso kele ya Yehowa. b 17 “‘Yo kele nsiku ya mvula na mvula sambu na bandonga na beno ya bantu, na bisika na beno yonso ya kuzinga: Beno fwete dia ve ata fioti mafuta to menga.’” c Yehowa tubilaka diaka Moize nde: 2 “Songa bantu ya Izraele nde, ‘Kana muntu1 mosi kusala disumu kukonda kukana d sambu yandi me sala diambu mosi na kati ya mambu yina Yehowa tubaka nde yo fwete salama ve: 3 “‘Kana nganga-nzambi e yina bo me tulaka mafuta kusala disumu f mpi kunatila bantu makambu, yandi fwete pesa Yehowa mwana-ngombe ya bakala ya kukonda kifu bonso dikabu sambu na disumu sambu na disumu yina yandi salaka. g 4 Yandi ta nata ngombe yina ya bakala na munoko ya tenta ya lukutakanu h na ntwala ya Yehowa mpi ta tula diboko na yandi na zulu ya ntu ya ngombe yina, mpi yandi ta fwa ngombe yina na ntwala ya Yehowa. i 5 Ebuna nganganzambi j yina bo me tulaka mafuta ta baka ndambu ya menga ya ngombe yina ya bakala mpi ta nata yo na tenta ya lukutakanu; 6 mpi nganga-nzambi ta kotisa musapi
4
3:15; 4:9 1 To “foie.” 3:16 1 Na kisina, “mampa,” disongidila, bonso dikabu yina Nzambi ta baka na kimenga ya kinduku. 2 To “ya ke bwisa ntima; ya ke lembika.” Na kisina, “ya ke pemisa.” 4:2 1 To “moyo.”
LEVI 3:15–4:13 KAPU 3 a Lev 4:24, 26
b Lev 7:23 1Sa 2:15-17
c Kuy 9:4 Lev 17:10, 13 Kul 12:23 Bis 15:20, 29
KAPU 4 d Lev 5:17 Kut 15:27, 28
e Lev 8:12 Lev 21:10
f Kut 12:1, 11
g Ebr 5:1-3 Ebr 7:27
h Lev 6:25
i Kub 29:10, 11
j Kub 30:30
Ndonga ya 2 a Lev 8:15, 16
b Lev 16:14, 19
c Kub 30:10
d Lev 5:9
e Lev 9:8, 10
f Lev 3:3, 4
g Kub 29:14
h Lev 8:14, 17 Ebr 13:11
na yandi na menga a yina mpi ta mwanga ndambu ya menga yina mbala nsambwadi b na ntwala ya Yehowa na ntwala ya rido ya kisika ya santu. 7 Nganga-nzambi ta tula mpi ndambu ya menga yina na zulu ya bibongo ya mesakimenga ya ndumbu ya nsudi ya kitoko,c yina kele na ntwala ya Yehowa na tenta ya lukutakanu; mpi menga yonso ya ngombe ya bakala yina me bikala, yandi ta losa yo na nsi ya mesa-kimenga ya dikabu ya kuyoka, d yina kele na munoko ya tenta ya lukutakanu. 8 “‘Ebuna yandi ta katula mafuta yonso ya ngombe yina ya dikabu sambu na disumu, kumosi ti mafuta yina ke fikaka misopo ti mafuta yina kele na nziunga ya misopo, 9 mpi bapiku zole ti mafuta ya kele na zulu na yo, yina kele pene-pene ya musuni ya mukongo. Mpi yandi ta katula mafuta ya dizafu1 kumosi ti bapiku. e 10 Yo ta vanda kiteso mosi ti yina bo katulaka na ngombe ya bakala ya kimenga ya kinduku. f Ebuna nganga-nzambi ta yoka yo na zulu ya mesa-kimenga ya dikabu ya kuyoka sambu yo basisa midinga. 11 “‘Kansi mpusu ya ngombe yina ya bakala mpi nsuni na yo kumosi ti ntu na yo, makulu na yo, misopo na yo, mpi tufi g na yo— 12 bima yonso ya ngombe ya bakala yina me bikala—yandi ta lomba nde bo nata yo na bandilu ya camp na kisika ya bunkete, kisika yina bo ke losaka putulu ya tiya,1 mpi yandi ta yoka yo na zulu ya bankuni tii yo zika. h Bo fwete yoka yo kisika yina bo ke losaka putulu ya tiya tii yo zika. 13 “‘Ebuna kana kimvuka ya mvimba ya bantu ya Izraele me 4:12 1 To “putulu ya tiya yina kele ti mafuta,” disongidila, putulu ya tiya yina me vukana ti mafuta ya bimenga.
LEVI 4:14-29 sala mbi mpi me sala disumu kukonda kukana, a kansi dibundu zabaka ve nde bo salaka diambu yina Yehowa songaka bo na kusala ve, b 14 ebuna disumu yina me zabana, dibundu fwete pesa mwana-ngombe ya bakala sambu na dikabu sambu na disumu mpi kunata yo na ntwala ya tenta ya lukutakanu. 15 Bankuluntu ya bantu ya Izraele ta tula maboko na bo na zulu ya ntu ya ngombe yina ya bakala na ntwala ya Yehowa, mpi bo ta fwa ngombe yina na ntwala ya Yehowa. 16 “‘Ebuna nganga-nzambi yina bo me tulaka mafuta ta nata ndambu ya menga ya ngombe yina ya bakala na tenta ya lukutakanu. 17 Nganga-nzambi fwete kotisa musapi na yandi na menga mpi kumwanga ndambu na yo mbala nsambwadi na ntwala ya Yehowa na ntwala ya rido. c 18 Na nima yandi ta tula ndambu ya menga yina na zulu ya bibongo ya mesa-kimengad yina kele na ntwala ya Yehowa, yina kele na tenta ya lukutakanu; mpi yandi ta losa menga yonso yina me bikala na nsi ya mesa-kimenga ya dikabu ya kuyoka, yina kele na munoko ya tenta ya lukutakanu. e 19 Yandi ta katula mafuta na yo yonso mpi ta yoka yo na zulu ya mesa-kimenga sambu yo basisa midinga. f 20 Yandi fwete sala na ngombe yina ya bakala kaka mutindu yandi salaka na ngombe yina ya nkaka ya dikabu sambu na disumu. Yai mutindu yandi ta sala yo, mpi nganga-nzambi ta fika masumu na bo, g mpi bo ta lolula bo. 21 Yandi ta lomba nde bo nata ngombe yina ya bakala na bandilu ya camp mpi yandi ta yoka yo tii yo zika, kaka mutindu yandi yokaka ngombe ya ntete.h Yo kele dikabu sambu na disumu sambu na dibundu.i
202 KAPU 4 a Yoz 7:11
b Kut 15:22-24
c Kub 26:31 Kub 40:21 Ebr 10:19, 20
d Kub 30:1, 6
e Kub 27:1 Kub 40:6
f Lev 3:16
g Kub 32:30 Lev 16:17 Kut 15:25 Efe 1:7 Ebr 2:17
h Lev 4:11, 12
i Lev 16:15 1Yn 2:1, 2
Ndonga ya 2 a Kub 18:21
b Lev 1:10, 11 Lev 6:25 Lev 7:2
c Lev 9:8, 9 Lev 16:18 Ebr 9:22
d Lev 8:15
e Lev 3:3-5
f Kut 15:27-29
22 “‘Kana mfumu a mosi kusala disumu kukonda kukana sambu yandi me sala diambu mosi na kati ya mambu yonso yina Yehowa Nzambi na yandi tubaka nde yo fwete salama ve, ebuna yandi sala mbi, 23 to kana yandi me zaba disumu mosi yina yandi salaka na mutindu yandi fwaka nsiku, yandi fwete nata mwana-nkombo ya bakala ya kukonda kifu bonso dikabu na yandi. 24 Yandi ta tula diboko na yandi na zulu ya ntu ya mwanankombo yina mpi ta fwa yo na kisika yina bo ke fwaka dikabu ya kuyoka na ntwala ya Yehowa.b Yo kele dikabu sambu na disumu. 25 Nganga-nzambi fwete baka ndambu ya menga ya dikabu sambu na disumu na musapi na yandi mpi kutula yo na zulu ya bibongo c ya mesa-kimenga ya dikabu ya kuyoka, mpi yandi ta losa menga na yo yina me bikala na nsi ya mesa-kimenga ya dikabu ya kuyoka. d 26 Yandi ta yoka mafuta na yo yonso na zulu ya mesa-kimenga sambu yo basisa midinga bonso mafuta ya kimenga ya kinduku; e mpi nganganzambi ta fika masumu na yandi, ebuna bo ta lolula yandi. 27 “‘Kana konso muntu1 yina na kati ya bantu ya insi kusala disumu kukonda kukana mpi kusala mbi sambu yandi me sala diambu mosi na kati ya mambu yina Yehowa tubaka nde yo fwete salama ve, f 28 to kana yandi me zaba disumu mosi yina yandi salaka, yandi fwete nata mwana-nkombo ya nkento ya kukonda kifu bonso dikabu na yandi sambu na disumu yina yandi salaka. 29 Yandi ta tula diboko na yandi na zulu ya ntu ya dikabu sambu na disumu mpi yandi ta fwa dikabu sambu na disumu na kisika yina bo ke fwaka 4:27 1 To “konso moyo.”
203 dikabu ya kuyoka. a 30 Nganganzambi ta baka ndambu ya menga na yo na musapi na yandi mpi ta tula yo na zulu ya bibongo ya mesa-kimenga ya dikabu ya kuyoka, mpi yandi ta losa menga na yo yonso yina me bikala na nsi ya mesa-kimenga. b 31 Yandi ta katula mafuta c na yo yonso, kaka mutindu yandi katulaka mafuta ya kimenga ya kinduku, d ebuna nganga-nzambi ta yoka yo na zulu ya mesa-kimenga sambu yo basisa midinga bonso kima ya nsudi ya kitoko1 sambu na Yehowa; mpi nganga-nzambi ta fika masumu na yandi, ebuna bo ta lolula yandi. 32 “‘Kansi kana yandi pesa mwana-dimeme bonso dikabu sambu na disumu, yandi fwete nata mwana-dimeme ya nkento ya kukonda kifu. 33 Yandi ta tula diboko na yandi na zulu ya ntu ya dikabu sambu na disumu mpi ta fwa yo bonso dikabu sambu na disumu na kisika yina bo ke fwaka e dikabu ya kuyoka. 34 Nganga-nzambi ta baka ndambu ya menga ya dikabu sambu na disumu na musapi na yandi mpi ta tula yo na zulu ya bibongo ya mesa-kimenga ya dikabu ya kuyoka, f mpi yandi ta losa menga na yo yonso yina me bikala na nsi ya mesa-kimenga. 35 Yandi ta katula mafuta na yo yonso mutindu yandi katulaka mafuta ya mwana-dimeme ya bakala ya kimenga ya kinduku, mpi nganganzambi ta yoka yo na zulu ya mesa-kimenga sambu yo basisa midinga na zulu ya makabu ya Yehowa ya bo me yoka na tiya; g mpi nganga-nzambi ta fika masumu na yandi yina yandi salaka, ebuna bo ta lolula yandi. h
KAPU 4 a Lev 1:10, 11 Lev 6:25
b Lev 4:25 Lev 8:15 Lev 9:8, 9 Ebr 9:22
c Lev 3:16
d Lev 3:3, 4
e Lev 1:10, 11
f Lev 4:25 Lev 16:18
g Kub 29:13, 14 Lev 3:3, 4 Lev 6:12 Lev 9:8, 10
h Kut 15:28 1Yn 1:7 1Yn 2:1, 2
Ndonga ya 2 KAPU 5 a Bin 29:24
b Lev 11:21-24 Lev 17:15 Kul 14:8
c Lev 12:2 Lev 13:3 Lev 15:3 Kut 19:11
d Mat 5:33
e Kut 5:7 Nk 32:5 Bin 28:13 1Yn 1:9
f Lev 7:1
4:31 1 To “ya ke bwisa ntima; ya ke lembika.” Na kisina, “ya ke pemisa.”
Lev 14:2, 12 Lev 19:20, 21 Kut 6:12
5
LEVI 4:30–5:6
“‘Kana muntu1 mosi me sala disumu, sambu yandi me wa bo ke binga na ndinga ya ngolo na meso ya bantu yonso na kukwisa kuta kimbangi2a mpi yandi kele mbangi ya diambu yina to yandi me mona yo to me zaba yo, kansi yandi me zabisa yo ve, yandi ta vutula munoko sambu na kifu na yandi. 2 “‘To kana muntu1 mosi me simba kima ya mvindu, yo vanda mvumbi ya mbisi ya mfinda ya mvindu, mvumbi ya mbisi ya bwala ya mvindu, to mvumbi ya kigangwa ya mvindu ya ke tambulaka na kimvuka b na ntoto, yandi kele mvindu mpi yandi me sala mbi ata yandi me zaba yo ve. 3 To kana muntu me simba mvindu c ya muntu mosi kukonda kuzaba—konso kima ya mvindu yina lenda kumisa yandi mvindu—mpi na nima yandi me zaba yo, yandi me sala mbi. 4 “‘To kana muntu1 mosi me dia ndefi kukonda kuyindula sambu na kusala diambu mosi—yo vanda sambu na kusala diambu ya mbote to sambu na kusala diambu ya mbi, ata yo kele konso kima yina—mpi yandi zabaka yo ve, kansi na nima yandi me bakisa nde yandi diaka ndefi kukonda kuyindula, yandi me sala mbi.2d 5 “‘Kana yandi me sala mbi na yina me tala diambu mosi na kati ya mambu yai, yandi fwete funguna e nki mutindu yandi salaka disumu. 6 Yandi ta natila mpi Yehowa dikabu na yandi sambu na makambu sambu na disumu yina yandi salaka, f disongidila, mbisi ya nkento ya me katuka 5:1, 2, 4 1 To “moyo.” 5:1 2 Na kisina, “me wa ndinga ya muntu ya ke singa (ya ke dia ndefi).” Ziku luzayisu ya me tala mambu ya mbi ti kusinga yina bo vandaka kutuba sambu na muntu yina me sala mbi to mbangi yina me ta ve kimbangi. 5:4 2 Yo ke monana bonso nde yandi ke lungisa ve lusilu na yandi.
LEVI 5:7-18 na mameme to bankombo, dimeme ya nkento to mwana-nkombo ya nkento, sambu na dikabu sambu na disumu. Ebuna nganganzambi ta fika masumu na yandi. 7 “‘Kansi, kana yandi lenda pesa ve dimeme, yandi fwete natila Yehowa mayembe zole to bana-bapizio a zole bonso dikabu na yandi sambu na makambu sambu na disumu, mosi sambu na dikabu sambu na disumu mpi ya nkaka sambu na dikabu ya kuyoka. b 8 Yandi fwete nata yo na nganga-nzambi, mpi nganganzambi ta pesa ntete mosi sambu na dikabu sambu na disumu mpi ta zenga yo ntu, na nkingu na yo, kukonda kuzenga yo ya mvimba. 9 Yandi ta mwanga ndambu ya menga ya dikabu sambu na disumu na lweka ya mesakimenga, kansi menga yina me bikala yandi ta losa yo na nsi ya mesa-kimenga.c Yo kele dikabu sambu na disumu. 10 Yandi fwete pesa yina ya nkaka bonso dikabu ya kuyoka na kutadila mutindu bo ke salaka mbala na mbala; d mpi nganga-nzambi ta fika disumu yina yandi salaka, ebuna bo ta lolula yandi. e 11 “‘Ntangu yai, kana yandi lenda pesa ve mayembe zole to bana-bapizio zole, yandi fwete nata bonso dikabu na yandi sambu na disumu na yandi ndambu mosi na kati ya bandambu kumi ya efa1f ya fufu sambu na dikabu sambu na disumu. Yandi fwete yika ve mafuta na kati na yo to kutula ndumbu ya mpembe na zulu na yo, sambu yo kele dikabu sambu na disumu. 12 Yandi ta nata yo na nganga-nzambi, ebuna nganga-nzambi ta baka ndambu ya fufu yina na diboko bo5:11 1 Ndambu mosi na kati ya bandambu kumi ya efa kele balitre 2,2. Tala Bangindu ya Ngika B14.
204 KAPU 5 a Luk 2:24
b Lev 12:7, 8 Lev 14:21, 22 Lev 15:13-15
c Lev 1:4, 5 Lev 7:2 Ebr 9:22
d Lev 1:15-17
e Lev 6:7
f Kub 16:36
Ndonga ya 2 a Lev 4:26
b Lev 2:10 Lev 7:1, 6
c Lev 6:14-16 1Bk 9:13
d Lev 10:17, 18
e Lev 6:6
f Kub 30:13 Lev 27:25
g Lev 6:4, 5 Lev 22:14 Kut 5:6, 7
h Kub 32:30
i Lev 6:7 Lev 19:22
j Lev 5:2
nso dikabu ya kifwani1 mpi ta yoka yo na zulu ya mesa-kimenga sambu yo basisa midinga na zulu ya makabu ya Yehowa yina bo me yoka na tiya. Yo kele dikabu sambu na disumu. 13 Nganganzambi ta fika disumu yina yandi salaka, konso disumu na kati ya masumu yai, ebuna bo ta lolula yandi.a Yina ta bikala ta kuma ya nganga-nzambi, b kaka bonso dikabu ya mbuma.’” c 14 Yehowa landaka kutubila Moize nde: 15 “Kana muntu1 mosi me sala mambu kukonda kwikama sambu yandi me sala disumu kukonda kukana na bima ya santu ya Yehowa, d yandi fwete natila Yehowa dimeme ya bakala ya kukonda kifu ya me katuka na kimvuka ya mameme bonso dikabu sambu na makambu; e bo me tulaka ntalu na yo na shekele2 ya arza na kutadila shekele ya kisika ya santu.3f 16 Yandi ta futa sambu na disumu yina yandi sadilaka kisika ya santu; yandi ta yika mpi ndambu mosi na kati ya bandambu tanu ya ntalu na yo.g Yandi ta pesa yo na nganganzambi, ebuna nganga-nzambi lenda fika h masumu na yandi ti dimeme ya bakala ya dikabu sambu na makambu, ebuna bo ta lolula yandi. i 17 “Kana muntu1 mosi me sala disumu mpi me sala diambu mosi na kati ya mambu yina Yehowa tubaka nde yo fwete salama ve, ata yandi me zaba yo ve, yandi me sala kaka mbi mpi yandi ta vutula munoko sambu na kifu na yandi. j 18 Yandi fwete nata na nganganzambi dimeme ya bakala ya kukonda kifu ya me katuka na kimvuka ya mameme na kutadila 5:12 1 To “bonso kitini na yo ya kuyibuka (ya ke monisa).” 5:15, 17 1 To “moyo.” 5:15 2 Shekele mosi kele bagrame 11,4. Tala Bangindu ya Ngika B14. 3 To “na kutadila shekele ya santu.”
205 ntalu yina bo me zengaka, sambu na dikabu sambu na makambu. a Ebuna nganga-nzambi ta fika masumu sambu na yandi sambu na kifu ya kukonda kukana yina yandi salaka kukonda kuzaba, ebuna bo ta lolula yandi. 19 Yo kele dikabu sambu na makambu. Yandi me sala kibeni mbi sambu yandi me sala disumu na ntwala ya Yehowa.” Yehowa tubilaka diaka Moize nde: 2 “Kana muntu1 mosi me sala disumu mpi me sala mambu kukonda kwikama na ntwala ya Yehowa b mpi me kusa nkweno na yandi na yina me tala kima mosi ya bo pesaka yandi, c to kima mosi ya bo bumbisaka na yandi, to yandi me yiba, to me kusa nkweno na yandi, 3 to yandi me mona kima mosi yina vilaka mpi yandi me kusa sambu na yo, mpi kana yandi me dia ndefi ya luvunu sambu na konso disumu ya mutindu yai yina yandi lenda sala, d yandi fwete sala mambu yai: 4 Kana yandi me sala disumu mpi me sala mbi, yandi fwete vutula kima yina yandi yibaka, kima yina yandi botulaka, kima yina yandi bakaka na luvunu, kima yina bo pesaka yandi, to kima yina vilaka yina yandi monaka, 5 to konso kima yina yandi zengaka kieleka ya luvunu sambu na yo, mpi yandi fwete futa yo yonso, e mpi yandi ta yika ndambu mosi na kati ya bandambu tanu ya ntalu na yo. Yandi ta pesa yo na munkwa na yo na kilumbu yina bo ta monisa nde yandi me nata makambu. 6 Mpi yandi ta nata na nganganzambi dikabu na yandi sambu na makambu na Yehowa dimeme ya bakala ya kukonda kifu ya me katuka na kimvuka ya mameme na kutadila ntalu yina bo me
6
6:2 1 To “moyo.”
LEVI 5:19–6:15 KAPU 5 a Lev 6:6
KAPU 6 b Kut 5:6
c Kub 22:7 Lev 19:11
d Kub 22:10, 11 Lev 19:12 Efe 4:25 Kol 3:9
e Lev 5:15, 16 Kut 5:6, 7
Ndonga ya 2 a Lev 5:15 Lev 7:1 Yez 53:10
b Lev 5:18
c Kub 29:38-42 Kut 28:3 Ebr 10:11
d Kub 28:39 Lev 16:32 Eze 44:17
e Kub 28:42 Kub 39:27, 28
f Kub 27:3 Lev 1:16
g Lev 16:23 Eze 44:19
h Lev 4:3, 12
i Lev 1:7 Neh 13:30, 31
j Lev 3:5, 16
k Lev 2:1 Kut 15:3, 4
zengaka, sambu na dikabu sambu na makambu. a 7 Nganganzambi ta fika masumu na yandi na ntwala ya Yehowa, mpi bo ta lolula yandi sambu na konso kima yina yandi salaka mpi yina natilaka yandi makambu.” b 8 Yehowa landaka kutubila Moize nde: 9 “Songa Aroni ti bana na yandi nde, ‘Yai nsiku ya dikabu ya kuyoka: c Dikabu ya kuyoka ta bikala na kisika tiya ke pelaka na zulu ya mesakimenga mpimpa ya mvimba tii na suka, mpi tiya ta landa kupela na zulu ya mesa-kimenga. 10 Nganga-nzambi ta lwata lele na yandi ya kisalu ya lino, d mpi yandi ta lwata bakupe1e ya lino. Ebuna yandi ta katula putulu ya tiya2f ya dikabu ya kuyoka yina tiya yokaka na zulu ya mesakimenga mpi yandi ta tula yo na lweka ya mesa-kimenga. 11 Na nima, yandi ta katula bilele g na yandi mpi ta lwata bilele ya nkaka, ebuna yandi ta nata putulu yina ya tiya na kisika ya bunkete na nganda ya camp. h 12 Tiya ta landa kupela na zulu ya mesa-kimenga. Yo fwete fwa ve. Nganga-nzambi fwete yoka bankuni i na zulu na yo konso suka, kuyidika dikabu ya kuyoka na zulu na yo, mpi yandi ta yoka mafuta ya bimenga ya kinduku na zulu na yo sambu yo basisa midinga. j 13 Tiya fwete landa kupela ntangu yonso na zulu ya mesa-kimenga. Yo fwete fwa ve. 14 “‘Yai nsiku ya dikabu ya mbuma: k Beno bana ya Aroni, beno fwete pesa yo na ntwala ya Yehowa na ntwala ya mesakimenga. 15 Muntu mosi na kati na bo ta baka ndambu ya 6:10 1 To “bilele ya kati.” 2 To “putulu ya tiya yina kele ti mafuta,” disongidila, putulu ya tiya yina me vukana ti mafuta ya bimenga.
LEVI 6:16-30 fufu ya dikabu ya mbuma na diboko mpi ndambu ya mafuta na yo mpi ndumbu yonso ya mpembe yina kele na zulu ya dikabu ya mbuma, mpi yandi ta yoka yo na zulu ya mesa-kimenga sambu yo basisa midinga bonso kima ya nsudi ya kitoko1 sambu na dikabu ya kifwani2 sambu na Yehowa. a 16 Aroni mpi bana na yandi ta dia bitini na yo yina ta bikala. b Bo ta dia yo bonso mampa ya kukonda levire na kisika mosi ya santu. Bo ta dia yo na kibansala ya tenta ya lukutakanu. c 17 Bo fwete yoka yo ve ti konso kima yina kele ti levire. d Mono me pesa yo sambu yo vanda dikabu na bo na makabu na mono yina bo me yoka na tiya.e Yo kele kima ya kuluta santu, f bonso dikabu sambu na disumu mpi bonso dikabu sambu na makambu. 18 Konso bakala na kati ya bana ya Aroni ta dia yo.g Yo kele dikabu na bo ya kimakulu na bandonga na beno yonso ya bantu ya me katuka na makabu ya Yehowa yina bo me yoka na tiya. h Konso kima yina ta simba yo1 ta kuma santu.’” 19 Yehowa tubilaka diaka Moize nde: 20 “Yai dikabu yina Aroni mpi bana na yandi ta pesa Yehowa na kilumbu yina bo ta tula yandi mafuta: i ndambu mosi na kati ya bandambu kumi ya efa1j ya fufu ya kitoko bonso dikabu ya mbuma k ya bo fwete pesa mbala na mbala, katikati na yo na suka mpi kati-kati na yo na nkokila. 21 Bo ta sala yo ti mafuta na kikalungu. l Nge 6:15, 21 1 To “ya ke bwisa ntima; ya ke lembika.” Na kisina, “ya ke pemisa.” 6:15 2 To “bonso kitini na yo ya kuyibuka (ya ke monisa).” 6:18 1 To “makabu.” 6:20 1 Ndambu mosi na kati ya bandambu kumi ya efa kele balitre 2,2. Tala Bangindu ya Ngika B14.
206 KAPU 6 a Lev 2:2, 9 Lev 5:11, 12
b Lev 2:3 Lev 5:13 Eze 44:29 1Bk 9:13
c Lev 10:12 d Lev 2:11 e Kut 18:9 f Lev 2:3, 10 g Kut 18:10 h Lev 24:8, 9 i Kub 30:30 Ebr 5:1
j Kub 16:36 k Kub 29:1, 2 Kub 29:40, 41 Lev 2:1 Lev 9:17 Kut 28:4, 5
l Lev 2:5 Lev 7:9 1Bs 23:29
Ndonga ya 2 a Kul 10:6 b Lev 4:3 c Lev 1:3, 11 d Lev 10:17 Kut 18:9 Eze 44:29
e Kub 27:9 Lev 6:14, 16 Eze 42:13
f Lev 6:14, 18 Lev 21:21, 22 Kut 18:10
g Lev 6:25 h Lev 4:5 Lev 10:18 Lev 16:27 Ebr 13:11
ta nata yo ya kuvukisa mbote ti mafuta mpi nge ta pesa yo bitinibitini bonso kima ya bo me yoka ya dikabu ya mbuma, bonso kima ya nsudi ya kitoko1 sambu na Yehowa. 22 Nganga-nzambi ya bo me tulaka mafuta yina ta yinga yandi na kati ya bana na yandi a muntu ta sala yo. Yo kele nsiku ya mvula na mvula: Bonso dikabu ya mvimba, yandi ta yoka yo sambu yo basisa midinga sambu na Yehowa. 23 Konso dikabu ya mbuma ya nganga-nzambi fwete vanda dikabu ya mvimba. Bo fwete dia yo ve.” 24 Yehowa tubilaka diaka Moize nde: 25 “Songa Aroni mpi bana na yandi nde, ‘Yai nsiku ya dikabu sambu na disumu: b Na kisika yina bo ke fwaka c dikabu ya kuyoka, beno ta fwa mpi dikabu sambu na disumu na ntwala ya Yehowa. Yo kele kima ya kuluta santu. 26 Nganganzambi yina ke pesa yo sambu na disumu ta dia yo.d Yandi ta dia yo na kisika mosi ya santu, na kibansala ya tenta ya lukutakanu. e 27 “‘Konso kima yina ta simba nsuni na yo ta kuma ya santu, mpi ntangu muntu mosi ta mwanga ndambu ya menga na yo na lele na yandi, nge fwete yobisa kima yina yandi mwangaka menga na kisika mosi ya santu. 28 Bo fwete pasula nzungu ya ntoto yina bo lambilaka yo. Kansi kana bo lambaka yo na nzungu ya kwivre, bo fwete nika yo mpi kuyobisa yo ti masa. 29 “‘Konso bakala na kati ya banganga-nzambi ta dia yo.f Yo kele kima ya kuluta santu. g 30 Kansi, bo fwete dia ve ata dikabu mosi sambu na disumu kana bo me nata ndambu ya menga na yo na tenta ya lukutakanu sambu na kufika masumu na kisika ya santu. h Bo fwete yoka yo na tiya tii yo zika.
207
7
“‘Yai nsiku ya dikabu sambu na makambu:a Yo kele kima ya kuluta santu. 2 Bo ta fwa dikabu sambu na makambu na kisika yina bo ke fwaka makabu ya kuyoka, mpi bo fwete mwanga menga b na yo na bandambu yonso ya mesa-kimenga. c 3 Yandi ta pesa mafuta d na yo yonso, ti mukila ya mafuta, mafuta yina ke fikaka misopo, 4 mpi bapiku zole ti mafuta na yo yina kele pene-pene ya musuni ya mukongo. Yandi ta katula mpi mafuta ya dizafu1 kumosi ti bapiku. e 5 Nganga-nzambi ta yoka yo na zulu ya mesa-kimenga sambu yo basisa midinga bonso dikabu yina bo me yoka na tiya sambu na Yehowa.f Yo kele dikabu sambu na makambu. 6 Konso bakala na kati ya banganga-nzambi ta dia yo, g mpi bo fwete dia yo na kisika mosi ya santu. Yo kele kima ya kuluta santu. h 7 Nsiku ya me tala dikabu sambu na disumu ke tadila mpi dikabu sambu na makambu; yo kele ya nganganzambi yina ke sadila yo i sambu na kufika masumu. 8 “‘Ntangu nganga-nzambi ke pesa dikabu ya kuyoka sambu na muntu, mpusu j ya dikabu ya kuyoka yina bo pesaka nganganzambi ta kuma ya yandi. 9 “‘Konso dikabu ya mbuma yina bo me yoka na fulu to yina bo me yidika na panu to na kikalungu k kele ya nganga-nzambi yina ke pesa yo. Yo ta kuma ya yandi. l 10 Kansi, konso dikabu ya mbuma yina bo me vukisa ti mafuta m to yina kele ya kuyuma, n ta vanda ya bana yonso ya Aroni; konso muntu ta baka dikabu ya kiteso mosi. 11 “‘Kansi, yai nsiku ya kimenga ya kinduku o yina muntu lenda pesa Yehowa: 12 Kana yandi ke pesa yo sambu na kupesa 7:4 1 To “foie.”
LEVI 7:1-19
f Lev 19:5, 6
matondo, a yandi ta pesa kumosi ti kimenga ya kupesa matondo, mampa ya kukonda levire yina bo me sala bonso lupetu mpi yina bo me vukisa ti mafuta, bagaleti ya kukonda levire ya bo me pakula mafuta, mpi mampa ya bo me sala bonso lupetu na fufu ya kitoko ya bo me vukisa mbote kibeni ti mafuta. 13 Yandi ta pesa dikabu na yandi kumosi ti mampa ya kukonda levire ya bo me sala bonso lupetu mpi kimenga sambu na kupesa matondo ya bimenga na yandi ya kinduku. 14 Na dikabu yina, yandi ta pesa ndambu mosi ya konso dikabu bonso kitini ya santu sambu na Yehowa; yo ta vanda ya nganganzambi yina ke mwanga menga ya bimenga ya kinduku. b 15 Bo fwete dia musuni ya kimenga sambu na kupesa matondo ya bimenga na yandi ya kinduku kilumbu yina yandi ke pesa yo. Yandi fwete bumba ve ata ndambu na yo mosi tii na suka. c 16 “‘Kana kimenga ya dikabu na yandi kele lusilu d to dikabu ya luzolo ya mbote, e bo fwete dia yo kilumbu yina yandi ke pesa kimenga na yandi, mpi na kilumbu yina ke landa bo lenda dia mpi kitini yina me bikala. 17 Kansi konso kitini ya nsuni ya kimenga yina me bikala tii na kilumbu ya tatu, bo fwete yoka yo na tiya. f 18 Kansi, kana bo dia konso kitini ya musuni ya kimenga na yandi ya kinduku na kilumbu ya tatu, muntu yina ke pesa yo ta ndimama ve. Bo ta tangila yandi yo ve; yo kele kima ya mbi, mpi muntu1 yina ke dia ndambu na yo ta vutula munoko sambu na kifu na yandi. g 19 Bo fwete dia ve musuni yina me simba konso kima ya mvindu. Bo fwete yoka yo na tiya tii yo zika. Konso muntu yina kele bunkete lenda dia musuni ya bunkete.
g Lev 19:7, 8
7:18 1 To “moyo.”
KAPU 7 a Lev 5:6 Lev 6:6 Lev 14:2, 12 Lev 19:20, 21 Kut 6:12
b Ebr 9:22 c Lev 3:1, 2 Lev 5:9
d Kub 29:13, 14 Lev 3:9, 17 Lev 4:8, 9 Lev 8:18, 20
e Lev 3:3, 4 f Lev 3:14-16 g Lev 5:13 Lev 6:14, 16 Kut 18:9
h Lev 2:3 i Lev 6:25, 26 Lev 14:13
j Kub 29:14 Lev 1:6
k Lev 6:20, 21 1Bs 23:29
l Lev 2:3-7 Kut 18:9 1Bk 9:13
m Lev 14:21 n Lev 5:11 Kut 5:15
o Lev 3:1 Lev 7:20 Lev 22:21 1Bk 10:16
Ndonga ya 2 a Lev 22:29 2Bs 29:31
b Lev 6:25, 26 Lev 10:14 Kut 18:8
c Lev 22:29, 30 d Lev 22:21 e Lev 22:23 Kul 12:5, 6
LEVI 7:20-38 20 “‘Kansi konso muntu1 yina kele mvindu mpi ke dia nsuni ya kimenga ya kinduku, yina kele sambu na Yehowa, bo fwete katula2 muntu1 yina na kati ya bantu na yandi. a 21 Kana muntu kusimba konso kima ya mvindu, yo vanda mvindu ya muntu, b to mbisi ya mvindu, c to konso kima ya mvindu yina kele nzanzi, d mpi yandi dia ndambu ya musuni ya kimenga ya kinduku, yina kele sambu na Yehowa, bo fwete katula2 muntu1 yina na kati ya bantu na yandi.’” 22 Yehowa landaka kutubila Moize nde: 23 “Songa bantu ya Izraele nde, ‘Beno fwete dia ve konso mafutae ya ngombe ya bakala to ya mwana-dimeme ya bakala to ya nkombo. 24 Mafuta ya mbisi yina bo me mona ya kufwa mpi mafuta ya mbisi yina mbisi ya nkaka me fwa, beno lenda sadila yo sambu na lukanu ya nkaka, kansi beno fwete dia yo ve ata fioti. f 25 Sambu konso muntu yina ke dia mafuta ya mbisi yina yandi ke pesa bonso dikabu yina bo me yoka na tiya sambu na Yehowa, bo fwete katula2 yandi na kati ya bantu na yandi. 26 “‘Beno fwete dia ve konso menga g na bisika na beno yonso ya kuzinga, yo vanda ya bandeke to ya bambisi. 27 Konso muntu1 yina ke dia konso menga yina, bo fwete katula2h yandi na kati ya bantu na yandi.’” 28 Yehowa tubilaka diaka Moize nde: 29 “Songa bantu ya Izraele nde, ‘Konso muntu yina ke pesa kimenga na yandi ya kinduku na Yehowa ta natila Yehowa ndambu ya dikabu ya me katuka na kimenga na yandi ya kinduku. i 30 Yandi ta nata na 7:20, 21 1 To “moyo.” 7:20, 21, 25, 27 2 To “fwa.” 7:27 1 To “Konso moyo.”
208 KAPU 7 a Kut 19:20 b Lev 12:2, 4 c Lev 11:21-24 Kul 14:7
d Lev 11:10 Kul 14:10
e Lev 3:16, 17 Lev 4:8-10 1Sa 2:16, 17
f Kub 22:31 Lev 17:15
g Kuy 9:4 Lev 3:17 Lev 17:10 Kul 12:16 1Sa 14:33 Bis 15:20, 29
h Lev 17:14 i Lev 3:1
Ndonga ya 2 a Lev 3:3 b Kub 29:24 Lev 8:25-27 Lev 9:21
c Lev 3:3-5 d Lev 8:29 e Kub 29:27, 28 Lev 10:14 Kut 6:20
f Kul 18:3 g Lev 10:14 h Kub 28:1 Kub 29:4, 7 Kub 40:13
i Kub 40:15 Lev 8:12
j Lev 6:9 k Lev 2:1 Lev 6:14
l Lev 6:25 m Lev 5:6 Lev 7:1
n Kub 29:1 Lev 6:20
o Lev 3:1 p Kub 34:27
maboko na yandi mosi mafuta a kumosi ti ntulu bonso dikabu yina bo me yoka na tiya sambu na Yehowa, mpi yandi ta nikisa yo na ntwala mpi na nima bonso dikabu ya kunikisa b na ntwala ya Yehowa. 31 Nganga-nzambi ta yoka mafuta na zulu ya mesakimenga sambu yo basisa midinga, c kansi ntulu ta vanda ya Aroni ti bana na yandi. d 32 “‘Na bimenga na beno ya kinduku, e beno ta pesa nganganzambi dikulu ya kitata bonso kitini ya santu. 33 Mwana ya Aroni yina ke pesa menga ya bimenga ya kinduku mpi mafuta ta baka dikulu ya kitata bonso dikabu na yandi. f 34 Sambu mono ke baka ntulu ya dikabu ya kunikisa mpi dikulu ya kitini ya santu ya bimenga ya kinduku ya bantu ya Izraele, mpi mono ke pesa yo na nganga-nzambi Aroni mpi na bana na yandi bonso nsiku ya mvula na mvula sambu na bantu ya Izraele. g 35 “‘Yai vandaka kitini ya me katuka na makabu ya Yehowa yina bo me yoka na tiya, ya bo fwete tula na lweka sambu na banganga-nzambi, sambu na Aroni mpi bana na yandi, na kilumbu yina yandi monisaka bo sambu bo sadila Yehowa bonso banganganzambi. h 36 Yehowa tubaka nde bo pesa bo kitini yai ya me katuka na bantu ya Izraele kilumbu yina yandi tulaka bo mafuta.i Yo kele nsiku ya ntangu yonso sambu na bandonga na bo ya bantu.’” 37 Yai nsiku ya ke tadila dikabu ya kuyoka, j dikabu ya mbuma, k dikabu sambu na disumu, l dikabu sambu na makambu, m kimenga sambu na kutula na kisalu ya kinganga-nzambi, n mpi kimenga ya kinduku, o 38 kaka mutindu Yehowa songaka Moize na Ngumba ya Sinai p kilumbu yina yandi songaka bantu ya
209 Izraele na kupesa Yehowa makabu na ntoto-makanga ya Sinai. a Yehowa landaka kutubila Moize nde: 2 “Baka Aroni ti bana na yandi, b bilele, c mafuta ya santu, d ngombe ya bakala ya dikabu sambu na disumu, mameme zole ya babakala, mpi kitunga ya mampa ya kukonda levire, e 3 mpi songa kimvuka ya mvimba ya bantu bo vukana na munoko ya tenta ya lukutakanu.” 4 Ebuna Moize salaka kaka mutindu Yehowa songaka yandi, mpi kimvuka ya bantu vukanaka na munoko ya tenta ya lukutakanu. 5 Ntangu yai Moize tubilaka kimvuka yina ya bantu nde: “Yai mambu yina Yehowa me songa beto na kusala.” 6 Ebuna Moize nataka Aroni ti bana na yandi pene-pene mpi yobisaka bo masa. f 7 Na nima, yandi lwatisaka yandi mvwela, g lele ya kukanga na luketo, h kazaka ya kukonda maboko; i yandi lwatisaka yandi efodi j mpi kangisaka yandi yo ti mukaba1k ya efodi, mpi yandi kangisaka yandi yo ngolo. 8 Na nima, yandi tulaka yandi lele ya ntulu l mpi tulaka Urimi mpi Tumimi m na kati ya lele yina ya ntulu. 9 Ebuna yandi tulaka tirbani n na ntu na yandi, mpi yandi tulaka kinzanza ya wolo ya ke sema na ntwala ya tirbani yina, kidimbu ya santu ya kudipesa,1o kaka mutindu Yehowa songaka Moize. 10 Ebuna Moize bakaka mafuta ya santu mpi yandi tulaka mafuta na nzo-tenta mpi na bima yonso yina vandaka na kati na yo p mpi santisaka yo. 11 Na nima, yandi mwangaka ndambu ya mafuta yina mbala nsambwadi na mesa-kimenga mpi tulaka
8
LEVI 8:1-19 KAPU 7 a Lev 1:2
KAPU 8 b Kub 28:1 c Kub 28:4 Kub 39:33, 41
d Kub 30:23-25 Kub 40:15
e Kub 29:1, 2 f Kub 29:4 Kub 40:12
g Kub 28:39 h Kub 39:27, 29 i Kub 39:22 j Kub 28:6 Kub 39:2
k Kub 28:8 Kub 29:5 Kub 39:20
l Kub 28:15 Kub 39:9
m Kub 28:30 n Kub 29:6 Kub 39:27, 28
o Kub 28:36 Kub 39:30
p Kub 30:26-28
Ndonga ya 2 a Kub 29:4, 7 Kub 30:30 Kub 40:13 Lev 21:10 Nk 133:2
b Kub 28:40 Kub 29:8, 9
c Kub 29:10-14 Lev 4:3, 4 Lev 16:6
d Ebr 9:21, 22 e Lev 4:8, 9 f Lev 4:11, 12 Lev 16:27
8:7 1 To “lele ya kukanga na luketo.” 8:9 1 To “mpu ya kimfumu ya santu.”
g Kub 29:15-18 Lev 1:4
mafuta na mesa-kimenga, na bisadilu na yo yonso, na dilonga, mpi na kima ya kutula yo, sambu na kusantisa bima yina. 12 Nsuka-nsuka, yandi tiamunaka ndambu ya mafuta ya santu na ntu ya Aroni mpi tulaka yandi mafuta sambu na kusantisa yandi. a 13 Ebuna Moize nataka bana ya Aroni pene-pene mpi lwatisaka bo bamvwela ti mikaba mpi tulaka1 lele ya kukanga na ntu na zulu ya ba-ntu na bo, b kaka mutindu Yehowa songaka Moize. 14 Na nima, yandi nataka ngombe ya bakala ya dikabu sambu na disumu, ebuna Aroni ti bana na yandi tulaka maboko na bo na zulu ya ntu ya ngombe yina ya dikabu sambu na disumu. c 15 Moize fwaka yo mpi bakaka menga d na musapi na yandi mpi tulaka yo na zulu ya bibongo ya mesa-kimenga na bandambu yonso, ebuna yandi kumisaka mesakimenga bunkete,1 kansi menga yina bikalaka yandi tiamunaka yo na nsi ya mesa-kimenga sambu na kusantisa yo sambu na kufika masumu na zulu na yo. 16 Na nima, yandi bakaka mafuta yonso yina vandaka na misopo, mafuta ya dizafu,1 bapiku yonso zole ti mafuta na yo, mpi Moize salaka nde yo basisa midinga na mesakimenga. e 17 Ebuna, bo yokaka na tiya ndambu ya ngombe ya bakala yina bikalaka, mpusu na yo, nsuni na yo, mpi tufi na yo na nganda ya camp, f kaka mutindu Yehowa songaka Moize. 18 Ntangu yai, yandi nataka dimeme ya bakala ya dikabu ya kuyoka pene-pene, ebuna Aroni ti bana na yandi tulaka maboko na bo na zulu ya ntu ya dimeme yina ya bakala. g 19 Na nima, 8:13 1 To “kangisaka.” 8:15 1 Na kisina, “katulaka yo masumu sambu na kukumisa yo bunkete.” 8:16 1 To “foie.”
LEVI 8:20-31 Moize fwaka yo mpi mwangaka menga na bandambu yonso ya mesa-kimenga. 20 Yandi zengaka dimeme yina ya bakala bitinibitini, mpi Moize salaka nde ntu, bitini yina mpi mafuta1 kubasisa midinga. 21 Yandi yobisaka misopo mpi makulu na masa, Moize salaka nde dimeme yina ya mvimba kubasisa midinga na mesakimenga. Yo vandaka dikabu ya kuyoka bonso kima ya nsudi ya kitoko.1 Yo vandaka dikabu yina bo me yoka na tiya sambu na Yehowa, kaka mutindu Yehowa songaka Moize. 22 Ebuna yandi nataka dimeme ya bakala ya zole, dimeme ya bakala sambu na kutula na kisalu ya kinganga-nzambi, a mpi Aroni ti bana na yandi tulaka maboko na bo na zulu ya ntu ya dimeme yina. b 23 Moize fwaka yo mpi bakaka ndambu ya menga na yo mpi yandi tulaka yo na nsongi ya dikutu ya kitata ya Aroni mpi na musapi ya nene ya diboko na yandi ya kitata mpi na musapi ya nene ya dikulu na yandi ya kitata. 24 Na nima, Moize basisaka bana ya Aroni na ntwala mpi yandi tulaka ndambu ya menga na nsongi ya makutu na bo ya kitata, na musapi ya nene ya maboko na bo ya kitata, mpi na musapi ya nene ya makulu na bo ya kitata; kansi Moize mwangaka menga yina bikalaka na bandambu yonso ya mesa-kimenga. c 25 Ebuna yandi bakaka mafuta, mukila ya mafuta, mafuta yonso yina vandaka na misopo, mafuta ya dizafu,1 bapiku yonso zole ti mafuta na yo, mpi dikulu ya kitata. d 26 Na kitunga ya mampa ya kukonda levire yina vandaka na ntwala ya Yehowa, yandi bakaka dimpa mosi ya ku8:20 1 To “mafuta yina kele na nziunga ya bapiku.” 8:21, 28 1 To “ya ke bwisa ntima; ya ke lembika.” Na kisina, “ya ke pemisa.” 8:25 1 To “foie.”
210 KAPU 8 a Lev 8:33
b Kub 29:19, 20
c Kub 24:6
d Kub 29:22-25
Ndonga ya 2 a Lev 2:4
b Kub 29:1, 2
c Lev 7:29, 30
d Kub 29:26, 27 Lev 7:34, 35
e Kub 30:30
f Kut 3:2, 3
g Kub 29:21
h Lev 6:28
konda levire ya bo me sala bonso lupetu, a dimpa mosi ya bo me sala bonso lupetu mpi ya bo me pakula mafuta, b mpi galeti mosi. Na nima yandi tulaka yo na bitini ya mafuta mpi ya dikulu ya kitata. 27 Ebuna yandi tulaka yo yonso na bipala-pala ya maboko ya Aroni mpi na bipala-pala ya maboko ya bana na yandi, mpi yandi yantikaka kunikisa yo na ntwala mpi na nima bonso dikabu ya kunikisa na ntwala ya Yehowa. 28 Na nima Moize bakaka yo na maboko na bo mpi yokaka yo na zulu ya mesa-kimenga na zulu ya dikabu ya kuyoka sambu yo basisa midinga. Yo vandaka kimenga sambu na kutula na kisalu ya kinganga-nzambi bonso kima ya nsudi ya kitoko.1 Yo vandaka dikabu yina bo me yoka na tiya sambu na Yehowa. 29 Na nima Moize bakaka ntulu mpi nikisaka yo na ntwala mpi na nima bonso dikabu ya kunikisa na ntwala ya Yehowa. c Na dimeme ya bakala yina bo pesaka sambu na kutula na kisalu ya kinganga-nzambi, ntulu yina kumaka dikabu ya Moize, kaka mutindu Yehowa songaka Moize. d 30 Ebuna Moize bakaka ndambu ya mafuta ya santu e mpi ndambu ya menga yina vandaka na mesa-kimenga mpi yandi mwangilaka yo Aroni ti bilele na yandi, mpi bana na yandi ti bilele ya bana na yandi yina vandaka ti yandi. Na mutindu yina, yandi santisaka Aroni ti bilele na yandi f mpi bana na yandi ti bilele g na bo. 31 Ebuna Moize tubilaka Aroni mpi bana na yandi nde: “Beno tokisa h musuni na munoko ya tenta ya lukutakanu, mpi beno ta dia yo kuna ti mampa yina kele na kitunga yina bo ke sadilaka sambu na kutula banganganzambi na kisalu, mutindu bo
211 songaka mono, ‘Aroni ti bana na yandi ta dia yo.’ a 32 Ndambu ya musuni mpi ya dimpa yina ta bikala, beno ta yoka yo na tiya tii yo zika. b 33 Beno fwete basika ve na nganda ya munoko ya tenta ya lukutakanu na nsungi ya bilumbu nsambwadi, tii kuna bilumbu ya kutula beno na kisalu ya kinganga-nzambi ta mana, sambu yo ta baka bilumbu nsambwadi sambu na kutula beno na kisalu ya kinganga-nzambi.1c 34 Yehowa songaka beto na kusala mambu yina beto me sala bubu yai sambu na kufika masumu na beno. d 35 Beno ta bikala na munoko ya tenta ya lukutakanu mwini ti mpimpa na nsungi ya bilumbu nsambwadi e mpi beno ta lungisa mambu yina Yehowa ke lomba beno na kusala, f sambu beno fwa ve; sambu bo me songa mono mutindu yina.” 36 Aroni ti bana na yandi salaka mambu yonso yina Yehowa tubaka na nzila ya Moize. Na kilumbu ya nana, g Moize bingaka Aroni ti bana na yandi mpi bankuluntu ya Izraele. 2 Yandi tubilaka Aroni nde: “Baka mwana-ngombe mosi sambu na dikabu sambu na disumu h mpi dimeme ya bakala mosi sambu na dikabu ya kuyoka, bambisi ya kukonda kifu, mpi pesa yo na ntwala ya Yehowa. 3 Kansi nge ta tubila bantu ya Izraele nde, ‘Beno baka nkombo mosi ya bakala sambu na dikabu sambu na disumu mpi mwanangombe mosi ti mwana-dimeme mosi ya bakala, konso mbisi fwete vanda ti mvula mosi mpi kukonda kifu, sambu na dikabu ya kuyoka, 4 mpi ngombe mosi ya bakala ti dimeme mosi ya bakala sambu na bimenga ya kinduku, i sambu na kutambika yo na
9
LEVI 8:32–9:13 KAPU 8 a Kub 29:31, 32 1Bk 9:13
b Kub 29:34 c Kub 29:30, 35 Kut 3:2, 3
d Kub 29:36 Lev 17:11
e Kub 29:37 f Kut 1:53
KAPU 9 g Lev 8:35 h Lev 4:3 i Lev 3:1
Ndonga ya 2 a Lev 2:4 Lev 6:14
b Kub 29:43 c Kub 16:10 Kub 24:16 Kub 40:34
d Lev 4:3 e Ebr 7:27 f Ebr 5:1-3 g Lev 16:33 h Lev 4:3, 4 i Ebr 9:22 j Lev 4:7 Lev 8:14, 15
k Lev 4:8-10 l Lev 4:11, 12 Ebr 13:11
8:33 1 Na kisina, “kufulusa diboko na beno.”
m Lev 1:5
ntwala ya Yehowa, mpi dikabu ya mbuma a ya kuvukisa ti mafuta, sambu bubu yai Yehowa ta monana na beno.’” b 5 Yo yina, bo nataka na ntwala ya tenta ya lukutakanu bima yina Moize songaka bo. Na nima, kimvuka ya mvimba ya bantu kwisaka na ntwala mpi telamaka na ntwala ya Yehowa. 6 Ebuna Moize tubaka nde: “Yai mambu yina Yehowa songaka beno na kusala, sambu nkembo ya Yehowa kumonana na beno.” c 7 Na nima, Moize tubilaka Aroni nde: “Pusana pene-pene ya mesakimenga mpi pesa dikabu na nge sambu na disumu d mpi dikabu na nge ya kuyoka, mpi fika masumu na nge mosi e mpi ya nzo na nge; na nima pesa dikabu ya bantu, f mpi fika masumu na bo, g kaka mutindu Yehowa tubaka.” 8 Na mbala mosi Aroni pusanaka pene-pene ya mesakimenga mpi fwaka ngombe ya bakala ya dikabu sambu na disumu, yina vandaka sambu na yandi. h 9 Na nima, bana ya Aroni pesaka yandi menga, i mpi yandi kotisaka musapi na yandi na menga mpi tulaka yo na zulu ya bibongo ya mesa-kimenga, mpi yandi tiamunaka menga yina bikalaka na nsi ya mesa-kimenga. j 10 Yandi salaka nde mafuta, bapiku, mpi mafuta ya dizafu1 ya dikabu sambu na disumu kubasisa midinga na mesa-kimenga, kaka mutindu Yehowa songaka Moize. k 11 Yandi yokaka musuni ti mpusu na tiya na nganda ya camp tii yo zika. l 12 Na nima yandi fwaka dikabu ya kuyoka, ebuna bana ya Aroni pesaka yandi menga, mpi yandi mwangaka yo na bandambu yonso ya mesa-kimenga. m 13 Bo pesaka yandi bitini ya dikabu ya kuyoka kumosi ti ntu, mpi 9:10 1 To “foie.”
LEVI 9:14–10:6 yandi yokaka yo na zulu ya mesakimenga sambu yo basisa midinga. 14 Diaka, yandi yobisaka misopo ti makulu mpi yokaka yo na zulu ya dikabu ya kuyoka na zulu ya mesa-kimenga sambu yo basisa midinga. 15 Na nima, yandi pesaka dikabu ya bantu mpi bakaka nkombo ya dikabu sambu na disumu yina vandaka sambu na bantu, yandi fwaka yo mpi pesaka yo dikabu sambu na disumu mutindu yandi salaka yina ya ntete. 16 Yandi pesaka dikabu ya kuyoka mpi yandi salaka yo kaka mutindu bo ke salaka mbala na mbala. a 17 Na nima, yandi pesaka dikabu ya mbuma, b yandi bakaka ndambu na yo mpi fulusaka diboko na yandi mpi yokaka yo na zulu ya mesa-kimenga sambu yo basisa midinga, katula dikabu ya kuyoka ya suka. c 18 Ebuna yandi fwaka ngombe ya bakala mpi dimeme ya bakala ya kimenga ya kinduku yina vandaka sambu na bantu. Na nima, bana ya Aroni pesaka yandi menga, mpi yandi mwangaka yo na nziunga ya mesa-kimenga na bandambu na yo yonso. d 19 Sambu na bitini ya mafuta ya ngombe ya bakala, e mukila ya mafuta ya dimeme ya bakala, mafuta yina ke fikaka bima ya kati, bapiku, mpi mafuta ya dizafu,1f 20 bo tulaka bitini yina yonso ya mafuta na bantulu ya bambisi, na nima yandi yokaka bitini yina ya mafuta na zulu ya mesa-kimenga sambu yo basisa midinga. g 21 Kansi bantulu yina mpi dikulu yina ya kitata, Aroni nikisaka yo na ntwala mpi na nima bonso dikabu ya kunikisa na ntwala ya Yehowa, kaka mutindu Moize tubaka.h 22 Ebuna Aroni nangulaka maboko na yandi na ndambu ya bantu mpi sakumunaka bo i mpi kulumukaka na nima ya kupesa 9:19 1 To “foie.”
212 KAPU 9 a Lev 1:3 Lev 6:9
b Lev 2:1, 11, 13 c Kub 29:39 d Lev 3:1, 2 e Lev 3:3, 4 f Lev 3:9, 10 g Lev 7:29-31 h Kub 29:27, 28 i Kut 6:23-27 Kul 10:8 Kul 21:5 1Bs 23:13
Ndonga ya 2 a 2Sa 6:18 2Bs 6:3
b Lev 9:6 c Baz 6:21 1Bs 21:26
d 1Bn 18:38, 39 2Bs 7:1, 3
KAPU 10 e Kub 6:23 1Bs 24:2
f Kub 30:34, 35 Lev 16:12
g Kub 30:9 Lev 10:9 Lev 16:1, 2
h Kut 16:35 i Kut 26:61 j Kub 19:22 k Kub 6:18 l Lev 21:10
dikabu sambu na disumu, dikabu ya kuyoka, mpi bimenga ya kinduku. 23 Nsuka-nsuka, Moize ti Aroni kotaka na tenta ya lukutakanu, basikaka, mpi sakumunaka bantu. a Ebuna nkembo ya Yehowa monanaka na bantu yonso, b 24 na nima tiya katukaka na Yehowa c mpi yantikaka kuyoka dikabu ya kuyoka ti bitini ya mafuta na zulu ya mesa-kimenga. Ntangu bantu yonso monaka yo, bo yantikaka kuboka mpi bo bwaka baluse na ntoto. d Na nima, Nadabi ti Abihu, e bana ya Aroni, bakaka konso muntu kima na yandi ya kutudila tiya, bo tulaka tiya na kati na yo mpi tulaka ndumbu f na zulu na yo. Ebuna bo yantikaka kupesa na ntwala ya Yehowa tiya yina nsiku pesaka ve nswa, g yina yandi songaka bo ve na kusala. 2 Ebuna tiya basikaka na ntwala ya Yehowa mpi yokaka bo, h yo yina bo fwaka na ntwala ya Yehowa. i 3 Ebuna Moize tubilaka Aroni nde: “Yehowa me tuba nde, ‘Mono ta vanda muntu ya santu na kati ya bantu yina kele pene-pene na mono, j mpi mono ta baka lukumu na ntwala ya bantu yonso.’” Aroni vandaka kaka pima. 4 Yo yina Moize bingaka Mishaele mpi Elisafani, bana ya Uziele, k ngwasi ya Aroni, mpi tubilaka bo nde: “Beno kwisa, beno katula bampangi na beno na ntwala ya kisika ya santu mpi beno nata bo na kisika mosi na nganda ya camp.” 5 Bo kwisaka mpi nataka bo na kati ya bamvwela na bo na kisika mosi na nganda ya camp, kaka mutindu Moize songaka bo. 6 Ebuna Moize tubilaka Aroni mpi bana na yandi ya nkaka, Eleazare ti Itamare, nde: “Beno bika ve nde nsuki na beno kukuma nda mpi kisaka-saka, beno pasula mpi ve bilele na beno, l
10
213 sambu beno fwa ve mpi sambu Nzambi kuwila ve kimvuka ya mvimba ya bantu makasi. Bampangi na beno ya nzo ya mvimba ya Izraele bantu ta dila bantu yina Yehowa me fwa na tiya. 7 Beno fwete basika ve na munoko ya tenta ya lukutakanu kana ve beno ta fwa, sambu mafuta ya santu ya Yehowa kele na zulu na beno.” a Yo yina bo salaka mutindu Moize tubaka. 8 Na nima, Yehowa tubilaka Aroni nde: 9 “Nge ti bana na nge, beno nwa ve vinu to malafu ya nkaka ya ke lawusaka ntangu beno ke kota na tenta ya lukutakanu, b sambu beno fwa ve. Yo kele nsiku ya ntangu yonso sambu na bandonga na beno ya bantu. 10 Yo kele sambu na kusala luswaswanu na kati ya kima ya santu mpi kima ya santu ve, na kati ya kima ya mvindu mpi kima ya bunkete, c 11 mpi sambu na kulonga bantu ya Izraele bansiku yonso yina Yehowa tubilaka bo na nzila ya Moize.” d 12 Ebuna Moize tubilaka Aroni mpi Eleazare ti Itamare, bana na yandi yina bikalaka, nde: “Beno baka dikabu ya mbuma yina bikalaka na makabu ya Yehowa yina bo me yoka na tiya mpi beno dia yo bonso dimpa ya kukonda levire pene-pene ya mesa-kimenga, e sambu yo kele kima ya kuluta santu. f 13 Beno fwete dia yo na kisika mosi ya santu, g sambu yo kele dikabu na nge mpi dikabu ya bana na nge na makabu ya Yehowa yina bo me yoka na tiya, sambu yai mambu yina bo songaka mono. 14 Beno ta dia mpi ntulu ya dikabu ya kunikisa mpi dikulu ya kitini ya santu h na kisika mosi ya bunkete, nge ti bana na nge ya babakala, mpi bana na nge ya bankento, i sambu bo me pesa nge bima yai bonso dikabu na nge mpi dikabu ya bana na nge ya ba-
LEVI 10:7–11:3 KAPU 10 a Kub 28:41 Lev 8:12 Lev 21:11, 12
b Eze 44:21
c Eze 44:23
d Kul 33:10 2Bs 17:8, 9 Neh 8:7, 8 Mal 2:7
e Lev 6:14, 16
f Lev 21:22
g Lev 6:26 Kut 18:10
h Kub 29:26-28 Lev 7:31, 34 Lev 9:21
i Lev 22:13 Kut 18:11
Ndonga ya 2 a 1Bk 9:13
b Lev 9:3, 15
c Lev 6:25, 26 Eze 44:29
d Lev 6:29, 30
e Lev 9:8, 12
KAPU 11 f Kul 14:4-6 Eze 4:14
bakala na bimenga ya kinduku ya bantu ya Izraele. 15 Bo ta nata dikulu ya kitini ya santu mpi ntulu ya dikabu ya kunikisa kumosi ti makabu ya mafuta yina bo me yoka na tiya, sambu na kunikisa na ntwala ya Yehowa dikabu ya kunikisa na ntwala mpi na nima; mpi yo ta vanda dikabu ya ntangu yonso sambu na nge mpi sambu na bana na nge ya babakala, a kaka mutindu Yehowa me tuba.” 16 Moize sosaka na dikebi yonso nkombo ya dikabu sambu na disumu, b mpi yandi zabaka nde bo yokaka yo na tiya. Ebuna yandi wilaka Eleazare ti Itamare, bana ya Aroni yina bikalaka, makasi, mpi tubaka nde: 17 “Sambu na nki beno diaka ve dikabu sambu na disumu na kisika ya santu, c sambu yo kele kima ya kuluta santu mpi bo me pesaka beno yo sambu beno vutula munoko sambu na kifu ya kimvuka ya bantu mpi beno fika masumu na bo na ntwala ya Yehowa? 18 Tala! Bo me nata ve menga na yo na kisika ya santu.d Yo lombaka kibeni nde beno dia yo na kisika ya santu, kaka mutindu bo songaka mono.” 19 Aroni vutudilaka Moize nde: “Tala! Bubu yai bo pesaka dikabu na bo sambu na disumu mpi dikabu na bo ya kuyoka na ntwala ya Yehowa, e kansi mambu yina kuminaka mono. Kana mono diaka dikabu sambu na disumu bubu yai, keti yo zolaka kupesa Yehowa kiese?” 20 Ntangu Moize waka mambu yina, yandi waka kiese. Na nima Yehowa tubilaka Moize ti Aroni nde: 2 “Beno songa bantu ya Izraele nde, ‘Yai bigangwa ya ke zingaka yina kele na ntoto,1 ya beno lenda dia: f 3 Konso mbisi yina
11
11:2 1 To “bambisi ya mfinda ti ya bwala.”
LEVI 11:4-25 kele ti diboto ya kukabwana mpi nzila na maboto na yo mpi yina ke basisaka madia sambu na kutafuna yo diaka, beno lenda dia yo. 4 “‘Kansi beno fwete dia ve bambisi yai ya ke basisaka madia sambu na kutafuna yo diaka to yina diboto na yo kele ya kukabwana: shamo, sambu yo ke basisaka madia sambu na kutafuna yo diaka, kansi diboto na yo kele ve ya kukabwana. Yo kele mvindu sambu na beno. a 5 Mpi simbidiki ya matadi, b sambu yo ke basisaka madia sambu na kutafuna yo diaka kansi diboto na yo kele ve ya kukabwana. Yo kele mvindu sambu na beno. 6 Mpi lape ya mfinda, sambu yo ke basisaka madia sambu na kutafuna yo diaka kansi diboto na yo kele ve ya kukabwana. Yo kele mvindu sambu na beno. 7 Mpi ngulu, c sambu diboto na yo kele ya kukabwana mpi yo kele ti nzila na diboto na yo kansi yo ke basisaka ve madia sambu na kutafuna yo diaka. Yo kele mvindu sambu na beno. 8 Beno fwete dia ve ata fioti musuni na yo to kusimba mvumbi na yo. Yo kele mvindu sambu na beno. d 9 “‘Yai bima yina beno lenda dia na bima yonso yina kele na masa: Konso kima ya kele na masa yina kele ti bipe mpi bibala, yo vanda na banzadimungwa to na banzadi, beno lenda dia e yo. 10 Konso kima ya kele na banzadi-mungwa mpi na banzadi, yina kele ve ti bipe mpi bibala, na kati ya bigangwa yonso ya ke tambulaka na kimvuka mpi ya konso kigangwa1 ya ke zingaka yina kele na masa, yo kele kima ya nzanzi sambu na beno. 11 Ee, yo fwete vanda kima ya nzanzi sambu na beno, beno fwe11:10 1 To “moyo.”
214 KAPU 11 a Kul 14:7, 8
b Bin 30:26
c Yez 65:4 Yez 66:3, 17
d Bis 10:14
e Kul 14:9, 10
Ndonga ya 2 a Kul 14:3
b Yob 39:27, 30
c Kul 14:12-19
d Mat 3:4 Mar 1:6
e Lev 14:46, 47 Lev 15:8 Lev 17:15 Lev 22:4-6
te dia ve musuni na yo a ata fioti mpi beno fwete mona bamvumbi na yo nzanzi. 12 Konso kima ya kele na masa yina kele ve ti bipe mpi bibala kele kima ya nzanzi sambu na beno. 13 “‘Yai bigangwa ya ke pumbukaka yina beno fwete mona nzanzi; beno fwete dia yo ve, sambu yo kele bima ya nzanzi: ngo-zulu, b balbuzare, mbembac ya ndombe, 14 kumbi-kumbi ya mbwaki mpi bakumbi-kumbi yonso ya ndombe, 15 bakwangakwanga yonso, 16 otrishi, kikungulu, dibata ya nzadi-mungwa, bakumbi-kumbi yonso ya matonomatono, 17 kikungulu ya fioti, kormoran, kikungulu ya makutunda, 18 dibata ya masa, pelikane, mbemba, 19 mubila, ba-eron yonso, hupe, mpi kapakalangonzu. 20 Konso kigangwa ya ke tambulaka na kimvuka yina kele ti mansala1 mpi yina ke tambulaka na makulu iya, kele kima ya nzanzi sambu na beno. 21 “‘Na bigangwa ya ke tambulaka na kimvuka yina kele ti mansala mpi yina ke tambulaka na makulu iya, beno lenda dia kaka bigangwa yina kele ti makulu ya nda sambu na kupumbuka. 22 Na kati na yo, beno lenda dia: mitindu ya kuswaswana ya bampasu yina ke salaka nzietelo, bampasud ya nkaka ya bo ke diaka, makelele, mpi bampasu ya nkaka. 23 Bigangwa yonso ya nkaka ya ke tambulaka na kimvuka yina kele ti mansala mpi yina kele ti makulu iya kele bima ya nzanzi sambu na beno. 24 Beno ta kudikumisa mvindu na nzila na yo. Konso muntu yina ke simba bamvumbi na yo ta vanda mvindu tii na nkokila. e 25 Konso muntu yina ke nata bamvumbi na yo fwete yo11:20 1 To “Konso niama.”
215 bisa bilele na yandi; a yandi ta vanda mvindu tii na nkokila. 26 “‘Konso mbisi yina kele ti diboto ya kukabwana kansi yina kele ve ti nzila mpi yina ke basisaka ve madia sambu na kutafuna yo diaka kele mvindu sambu na beno. Konso muntu yina ke simba yo ta vanda mvindu. b 27 Konso kigangwa ya ke zingaka yina ke tambula na makulu na kati ya bigangwa yina ke tambulaka na makulu iya kele mvindu sambu na beno. Konso muntu yina ke simba bamvumbi na yo ta vanda mvindu tii na nkokila. 28 Muntu yina ke nata bamvumbi na yo fwete yobisa bilele na yandi, c mpi yandi ta vanda mvindu tii na nkokila.d Yo kele mvindu sambu na beno. 29 “‘Yai bigangwa ya ke tambulaka na kimvuka na ntoto, yina kele mvindu sambu na beno: kulu, kakala, e mitindu yonso ya mbala-mbongo, 30 mbala-mbongo ya bo ke bingaka geko, mbambi-ngundu, kalakala, mbala-mbongo ya zelo, mpi lungwenia. 31 Bigangwa yai ya ke tambulaka na kimvuka kele mvinduf sambu na beno. Konso muntu yina ke simba bamvumbi na yo ta vanda mvindu tii na nkokila. g 32 “‘Ebuna konso kima yina yo ke bwila ntangu yo ke fwa ta vanda mvindu, yo vanda kisadilu ya dibaya, lele, mpusu, to lele ya bo me sala na saki. Konso kisadilu yina bo ke sadilaka, bo fwete dindisa yo na masa, mpi yo ta vanda mvindu tii na nkokila; na nima yo ta kuma bunkete. 33 Kana yo bwa na dibungu, beno fwete pasula yo, mpi konso kima yina vandaka na kati na yo ta vanda mvindu. h 34 Konso madia yina ke simba masa ya kele na dibungu ya mutindu yina ta vanda mvi-
LEVI 11:26-44 KAPU 11 a Lev 14:2, 8 Lev 15:2, 5 Kut 19:10
b Kul 14:7, 8
c Lev 17:15, 16
d Lev 5:2
e Yez 66:17
f Kul 14:19
g Lev 11:24 Lev 22:4, 5
h Lev 15:12
Ndonga ya 2 a Lev 11:23, 24 Kut 19:11, 16
b Lev 17:15 Lev 22:3, 8 Kul 14:21 Eze 4:14 Eze 44:31
c Lev 11:21
d Kul 14:3
e Lev 20:25
f Kub 20:2
ndu, mpi konso kima ya kunwa yina kele na dibungu ya mutindu yina ta vanda mvindu. 35 Konso kima yina bamvumbi na yo ke bwila ta vanda mvindu. Yo vanda fulu to dituka, beno fwete buka yo. Yo kele mvindu, mpi yo ta bikala mvindu sambu na beno. 36 Kaka nto ya masa mpi dibulu ya masa ta landa kuvanda bunkete, kansi konso muntu yina ke simba bamvumbi na yo ta vanda mvindu. 37 Kana bamvumbi na yo kubwa na zulu ya nkeni ya kamwa-nti yina bo fwete kuna, yo kele bunkete. 38 Kansi kana bo tula masa na nkeni mosi ebuna kitini ya bamvumbi na yo kubwa na zulu na yo, nkeni yina kele mvindu sambu na beno. 39 “‘Kansi kana mbisi mosi ya beno kele ti nswa ya kudia me fwa, muntu yina ke simba mvumbi na yo ta vanda mvindu tii na nkokila. a 40 Konso muntu yina ke dia mvumbi na yo fwete yobisa bilele na yandi, mpi yandi ta vanda mvindu tii na nkokila. b Konso muntu yina ke nata mvumbi na yo fwete yobisa bilele na yandi, mpi yandi ta vanda mvindu tii na nkokila. 41 Konso kigangwa ya ke tambulaka na kimvuka na ntoto kele kima ya nzanzi. c Beno fwete dia yo ve. 42 Beno fwete dia ve konso kigangwa yina ke tambulaka na divumu na yo, konso kigangwa yina ke tambulaka na makulu iya, to bigangwa yonso ya ke tambulaka na kimvuka na ntoto yina kele ti makulu mingi, sambu yo kele bima ya nzanzi. d 43 Beno1 kudikumisa ve nzanzi na nzila ya konso kigangwa ya ke tambulaka na kimvuka, beno kudibebisa ve mpi beno kuma ve mvindu na nzila na yo. e 44 Sambu mono kele Yehowa Nzambi na beno, f mpi beno 11:43 1 To “Mioyo na beno.”
LEVI 11:45–13:3 fwete kudisantisa mpi kukuma santu, a sambu mono kele santu.b Yo yina, beno1 fwete kudikumisa ve mvindu na nzila ya konso kigangwa ya ke tambulaka na kimvuka yina ke tambulaka na ntoto. 45 Sambu mono kele Yehowa, yina ke basisa beno na insi ya Ezipte sambu na kudimonisa Nzambi na beno, c mpi beno fwete vanda santu, d sambu mono kele santu. e 46 “‘Yai nsiku ya me tala bambisi, bigangwa ya ke pumbukaka, konso kigangwa1 ya ke zingaka yina ke tambulaka na masa, mpi ya me tala konso kigangwa1 yina ke tambulaka na kimvuka na ntoto, 47 sambu na kusala luswaswanu na kati ya kima ya mvindu mpi kima ya bunkete, na kati ya bigangwa ya ke zingaka yina bo lenda dia mpi bigangwa yina bo lenda dia ve.’” f Yehowa tubilaka diaka Moize nde: 2 “Songa bantu ya Izraele nde, ‘Kana nkento me baka divumu mpi me buta mwana-bakala, yandi ta vanda mvindu bilumbu nsambwadi, mutindu yandi ke vandaka na bilumbu ya kukonda bunkete ntangu yandi ke monaka menga. g 3 Na kilumbu ya nana, bo ta yotisa h mpusu ya kibakala ya mwana yina. 4 Nkento yina ta landa kudikumisa bunkete sambu na menga yina na bilumbu 33 yina ke landa. Yandi fwete simba ve ata kima mosi ya santu, mpi yandi fwete kota ve na kisika ya santu tii kuna yandi ta lungisa bilumbu na yandi ya kudikumisa bunkete. 5 “‘Kana yandi buta mwanankento, yandi ta vanda mvindu bilumbu 14, kaka mutindu yandi
12
216 KAPU 11 a Kub 19:6 Lev 19:2 Kul 14:2 1Te 4:7
b 1Pi 1:15, 16 Kus 4:8
c Kub 6:7 Kub 29:46 Oze 11:1
d Kub 22:31 Kut 15:40 Kul 7:6
e Lev 20:7, 26 Yoz 24:19 1Sa 2:2
f Lev 20:25 Eze 44:23
KAPU 12 g Lev 15:19
h Kuy 17:12 Kuy 21:4 Luk 1:59 Luk 2:21, 22 Yoa 7:22
Ndonga ya 2 a Lev 1:10
b Lev 1:14 Lev 5:7 Lev 14:21, 22 Luk 2:24
13
KAPU 13 c Kut 12:10, 12 2Bs 26:19 Mat 8:3
d Kul 24:8
11:44 1 To “mioyo na beno.” 11:46 1 To “moyo.”
ke vandaka mvindu ntangu yandi ke monaka menga. Yandi ta landa kudikumisa bunkete sambu na menga yina na bilumbu 66 yina ke landa. 6 Ntangu bilumbu na yandi ya kudikumisa bunkete sambu na mwana-bakala to mwana-nkento ta mana, yandi ta nata mwana-dimeme ya bakala yina kele na mvula na yo ya ntete sambu na dikabu ya kuyoka a mpi mwana-pizio mosi to diyembe mosi sambu na dikabu sambu na disumu na munoko ya tenta ya lukutakanu, na nganganzambi. 7 Yandi ta pesa yo na ntwala ya Yehowa mpi ta fika masumu ya nkento yina, ebuna yandi ta vanda bunkete na menga na yandi yina basikaka. Yai nsiku ya me tala nkento yina ke buta mwana-bakala to mwanankento. 8 Kansi, kana yandi lenda pesa ve dimeme, yandi fwete baka mayembe zole to banabapizio b zole, mosi sambu na dikabu ya kuyoka mpi ya nkaka sambu na dikabu sambu na disumu, ebuna nganga-nzambi ta fika masumu na yandi, mpi yandi ta kuma bunkete.’” Yehowa landaka kutubila Moize ti Aroni nde: 2 “Kana kivimbu, kibala, to ditono kubasika na mpusu ya muntu mosi,1 mpi yo lenda kuma maladi ya lepre2 c na mpusu na yandi, bo fwete nata yandi na nganga-nzambi Aroni to na mosi na kati ya bana na yandi, banganga-nzambi. d 3 Nganganzambi ta tala maladi yina kele na mpusu na yandi. Kana mika
Eze 44:23 Mal 2:7 Luk 17:14
13:2 1 Na kisina, “na mpusu ya nsuni na yandi.” 2 Ngogo ya Kiebreo ya bo me balula na “lepre” ke tendula mambu mingi; yo lenda tendula mpi maladi ya mpusu ya mitindu mingi ya ke sambukilaka. Yo lenda tendula mpi maladi ya nkaka yina ke vandaka na bilele mpi na banzo.
217 yina kele na kisika ya maladi kukuma mpembe mpi yo ke monana nde maladi yina me kota ngolo na nsi ya mpusu, yo kele maladi ya lepre. Nganga-nzambi ta tala yo mpi ta tuba nde yandi kele mvindu. 4 Kansi, kana ditono ya kele na mpusu na yandi kele mpembe mpi yo ke monana nde yo me kota ve ngolo na nsi ya mpusu mpi mika me kuma ve mpembe, nganga-nzambi ta tula muntu yina ke bela na kingenga bilumbu nsambwadi. a 5 Nganganzambi ta tala yandi na kilumbu ya nsambwadi, mpi kana yo monana nde maladi yina me mana mpi yo me yalumuka ve na mpusu, nganga-nzambi ta tula yandi na kingenga bilumbu nsambwadi ya nkaka. 6 “Nganga-nzambi fwete tala yandi diaka na kilumbu ya nsambwadi, mpi kana maladi yina me yuma mpi me yalumuka ve na mpusu, nganga-nzambi ta tuba nde yandi kele bunkete; b yo vandaka kaka kibala. Ebuna muntu yina ta yobisa bilele na yandi mpi ta kuma bunkete. 7 Kansi, kana kibala1 me yalumuka kibeni na mpusu na nima ya ntangu yina yandi monanaka na ntwala ya nganga-nzambi sambu na kundima nde yandi me kuma bunkete, yandi ta monana diaka2 na ntwala ya nganga-nzambi. 8 Nganga-nzambi ta tala yo, mpi kana kibala yina me yalumuka na mpusu, nganga-nzambi ta tuba nde yandi kele mvindu. Yo kele lepre. c 9 “Kana muntu me bela maladi ya lepre, bo fwete nata yandi na nganga-nzambi, 10 ebuna nganga-nzambi ta tala yandi. d Kana kele ti kivimbu ya mpembe na mpusu mpi yo me kumisa mika mpembe mpi kana kele 13:7 1 To “maladi.” 2 To “sambu na mbala ya zole.”
LEVI 13:4-20 KAPU 13 a Lev 13:50 Lev 14:38 Kut 12:15
b Mat 8:4 Mar 1:44 Luk 5:14 Luk 17:14
c Lev 13:15, 25, 30, 42 Kut 12:10, 12
d Lev 13:3
Ndonga ya 2 a Lev 13:24, 25
b Lev 13:4
c Kul 24:8
d Lev 13:8
e Luk 5:14 Luk 17:14
f Eze 44:23
ti mputa a na zulu ya kivimbu, 11 yo kele lepre yina ke belukaka ve na mpusu na yandi, mpi nganga-nzambi ta tuba nde yandi kele mvindu. Yandi fwete tula ve muntu yina na kingenga, b sambu yandi kele mvindu. 12 Kansi, kana lepre me basika na mpusu ya mvimba mpi yo me fuluka na nitu ya muntu katuka na ntu tii na makulu, na kiteso yina nganga-nzambi lenda mona, 13 mpi nganga-nzambi me tala yandi mpi me mona nde lepre me fuluka na mpusu na yandi ya mvimba, yandi ta tuba nde muntu ya ke bela maladi yina kele bunkete.1 Yonso me kuma mpembe, mpi yandi kele bunkete. 14 Kansi, konso ntangu yina mputa ke monana na zulu na yo, yandi ta vanda mvindu. 15 Ntangu nganga-nzambi ta mona mputa, yandi ta tuba nde muntu yina kele mvindu. c Mputa yina kele mvindu. Yo kele lepre. d 16 Kansi kana mputa yina kukuma diaka mpembe, yandi ta kwisa na nganga-nzambi. 17 Nganga-nzambi ta tala yandi, e mpi kana mputa yina me kuma mpembe, nganga-nzambi ta tuba nde muntu ya ke bela maladi yina kele bunkete. Yandi kele bunkete. 18 “Kana kivimbu me basika na mpusu ya nitu ya muntu mpi yo me beluka, 19 kansi mbuma mosi ya mpembe to ditono mosi ya mukubu ya mbwaki-mpembe kubasika na kisika ya kivimbu yina, yandi fwete kudimonisa na nga nga-n z a mb i . 20 Nganganzambi ta tala yo, f mpi kana yo monana nde yo me kota ngolo na nsi ya mpusu mpi mika na yo me kuma mpembe, nganga-nzambi ta tuba nde yandi kele mvindu. Yo kele maladi ya lepre yina 13:13 1 To “kele ti maladi yina lenda sambukila ve.”
LEVI 13:21-36 me basika na kivimbu. 21 Kansi, kana nganga-nzambi kutala yo mpi kumona nde kele ve ti mika ya mpembe na kati na yo mpi yo me kota ve ngolo na nsi ya mpusu mpi yo ke monana ya kuyuma, nganga-nzambi ta tula yandi na kingenga bilumbu nsambwadi. a 22 Kana yo me yalumuka kibeni na mpusu, nganganzambi ta tuba nde yandi kele mvindu. Yo kele maladi. 23 Kansi kana ditono me bikala na kisika mosi mpi yo me yalumuka ve, yo kele kaka kuvimba ya kivimbu, mpi nganga-nzambi ta tuba nde yandi kele bunkete. b 24 “To kana muntu kele ti kidimbu ya kupia tiya mpi nsuni ya mubisu ya kidimbu yina me kuma ditono ya mbwaki-mpembe to ya mpembe, 25 nganganzambi ta tala yo. Kana mika ya kele na ditono yina me kuma mpembe mpi yo ke monana nde yo me kota ngolo na nsi ya mpusu, yo kele lepre yina me basika na kidimbu ya kupia tiya, mpi nganga-nzambi ta tuba nde yandi kele mvindu. Yo kele maladi ya lepre. 26 Kansi kana nganga-nzambi kutala yo mpi kumona nde mika ya mpembe kele ve na kati ya ditono yina mpi yo me kota ve ngolo na nsi ya mpusu mpi yo kele ya kuyuma, nganga-nzambi ta tula yandi na kingenga bilumbu nsambwadi. c 27 Nganga-nzambi ta tala yandi na kilumbu ya nsambwadi, mpi kana yo me yalumuka kibeni na mpusu, nganga-nzambi ta tuba nde yandi kele mvindu. Yo kele maladi ya lepre. 28 Kansi kana ditono yina me bikala na kisika mosi mpi me yalumuka ve na mpusu mpi yo kele ya kuyuma, yo kele kaka mbuma ya kidimbu ya kupia tiya, mpi nganganzambi ta tuba nde yandi kele
218 KAPU 13 a Lev 13:4, 50 Lev 14:38 Kut 12:15
b Mat 8:4 Mar 1:44 Luk 5:14 Luk 17:14
c Lev 13:4, 50 Lev 14:38 Kut 12:15
Ndonga ya 2 a Kul 24:8 Mal 2:7
b Lev 13:4, 50 Lev 14:38 Kut 12:15
bunkete, sambu yo kele kuvimba ya kidimbu ya kupia tiya. 29 “Kana maladi me basika na ntu to na kibeku ya bakala to ya nkento mosi, 30 nganganzambi ta tala maladi yina. a Kana yo ke monana nde yo me kota ngolo na nsi ya mpusu mpi mika kele ya mukubu ya mwamba ya ngasi mpi fioti, nganganzambi ta tuba nde muntu yina kele mvindu; yo kele maladi ya mpusu ya ntu to ya mandefo. Yo kele lepre ya ntu to ya kibeku. 31 Kansi kana nganga-nzambi kumona nde maladi yina me kota ve ngolo na nsi ya mpusu mpi mika ya ndombe kele ve na kati na yo, nganga-nzambi fwete tula muntu yina kele ti maladi na kingenga bilumbu nsambwadi. b 32 Nganga-nzambi ta tala maladi yina na kilumbu ya nsambwadi, mpi kana kisika yina maladi vandaka me yalumuka ve mpi mika ya mukubu ya mwamba ya ngasi me basika ve na kati na yo, mpi yo ke monana nde kisika yina maladi kele me kota ve ngolo na nsi ya mpusu, 33 muntu yina fwete kudizenga nsuki, kansi yandi fwete zenga ve nsuki ya kisika yina maladi kele. Na nima, nganga-nzambi ta tula muntu yina kele ti maladi na kingenga bilumbu nsambwadi. 34 “Na kilumbu ya nsambwadi, nganga-nzambi ta tala diaka kisika yina maladi kele, mpi kana maladi ya mpusu ya ntu mpi ya mandefo me yalumuka ve na mpusu mpi yo ke monana nde yo me kota ve ngolo na nsi ya mpusu, nganga-nzambi fwete tuba nde muntu yina kele bunkete, mpi yandi fwete yobisa bilele na yandi mpi kuvanda bunkete. 35 Kansi, kana maladi me yalumuka kibeni na mpusu na nima ya kukuma bunkete, 36 nganganzambi ta tala yandi, mpi kana maladi me yalumuka na mpusu,
219 nganga-nzambi kele ve na mfunu ya kusosa mika ya mukubu ya mwamba ya ngasi; muntu yina kele mvindu. 37 Kansi, kana na nima ya kutala yandi, yo monana nde maladi yina me yalumuka ve mpi mika ya ndombe me basika na kati na yo, maladi yina me mana. Muntu yina kele bunkete, mpi nganga-nzambi ta tuba nde yandi kele bunkete. a 38 “Kana matono me basika na mpusu1 ya bakala to ya nkento mosi, mpi matono yina kele mpembe, 39 nganga-nzambi ta tala yo. b Kana matono ya kele na mpusu me yuma mpi me kuma mpembe, yo kele kivimbu ya mpamba yina me basika na mpusu. Muntu yina kele bunkete. 40 “Kana nsuki me mana bakala mosi na ntu ebuna yandi me kuma ti dibandi, yandi kele bunkete. 41 Kana nsuki me mana yandi na mbunzu mpi yandi me kuma ti dibandi kisika yina, yandi kele bunkete. 42 Kansi, kana kivimbu mosi ya mukubu ya mbwaki-mpembe kubasika na kitini ya mpusu ya ntu na yandi yina kele ti dibandi to na mbunzu na yandi, yo kele lepre yina ke basika na mpusu ya ntu na yandi to na mbunzu na yandi. 43 Nganganzambi ta tala yandi, mpi kana kivimbu ya me katuka na maladi yina kele mbwaki-mpembe na kisampala na zulu ya ntu na yandi to na mbunzu na yandi mpi yo ke monana bonso lepre na mpusu na yandi, 44 yandi kele muntu ya lepre. Yandi kele mvindu, mpi nganga-nzambi fwete tuba nde yandi kele mvindu sambu na maladi yina kele na ntu na yandi. 45 Sambu na muntu ya lepre yina kele ti maladi yina, bo fwete pasula bilele na yandi, mpi yandi fwete bika nde nsuki ya ntu na yandi kukuma 13:38 1 Na kisina, “na mpusu ya nsuni.”
LEVI 13:37-53 KAPU 13 a Mat 8:4 Mar 1:44 Luk 5:14 Luk 17:14
b Lev 13:2
Ndonga ya 2 a Kut 5:2 Kut 12:14 2Bn 7:3 2Bs 26:20, 21
b Lev 13:4 Lev 14:38 Kut 12:15
c Lev 14:44, 45
nda mpi kisaka-saka, mpi yandi fwete fika munoko1 na yandi mpi kutuba na ndinga ya ngolo nde, ‘Mvindu, mvindu!’ 46 Yandi ta vanda mvindu ntangu yonso yina yandi kele ti maladi yina. Sambu yandi kele mvindu, yandi fwete zinga na kingenga. Kisika na yandi ya kuzinga ta vanda na nganda ya camp. a 47 “Kana maladi ya lepre me sambukila lele mosi, yo vanda lele ya lene to ya lino, 48 yo vanda na nsinga ya lele yina bo me tunga to na nsinga ya lino to ya lene, to na mpusu to na konso kima yina bo me sala na mpusu, 49 mpi tashe ya mukubu ya masa ya saka-saka ti ya mwamba ya ngasi to ya mbwaki ya me katuka na maladi yina me sambukila lele, mpusu, nsinga ya lele yina bo me tunga, nsinga, to konso kima ya bo me sala na mpusu, lepre me sambukila yo, mpi bo fwete songa yo na nganganzambi. 50 Nganga-nzambi ta tala maladi yina, mpi yandi fwete tula kima yina kele ti lepre na kingenga bilumbu nsambwadi. b 51 Kana yandi tala maladi yina na kilumbu ya nsambwadi mpi kumona nde yo me yalumuka na lele, na nsinga ya lele yina bo me tunga, na nsinga, to na mpusu (ata bo ke sadilaka mpusu yina sambu na konso kikuma yina), maladi yina kele lepre yina ke sambukilaka, mpi yo kele mvindu. c 52 Yandi fwete yoka lele to nsinga to lele yina bo me tunga na nsinga ya lene to ya lino to konso kima ya bo me sala na mpusu yina maladi me basika na yo, sambu yo kele lepre yina ke sambukilaka. Bo fwete yoka yo na tiya. 53 “Kansi, kana nganga-nzambi kutala yo mpi maladi yina me yalumuka ve na lele to na nsinga 13:45 1 To “mustashe.”
LEVI 13:54–14:10 ya lele yina bo me tunga to na nsinga to na konso kima yina bo me sala na mpusu, 54 nganganzambi ta pesa ntuma nde bo yobisa kima yina maladi me simba, mpi yandi ta tula yo na kingenga bilumbu nsambwadi ya nkaka. 55 Nganga-nzambi ta tala kima yina maladi me simba na nima ya kuyobisa yo mbote-mbote. Kana maladi yina me soba ve, ata kana maladi yina me yalumuka ve, yo kele mvindu. Nge fwete yoka yo na tiya, sambu maladi me dia kima yina, yo vanda na nsi to na zulu. 56 “Kansi kana nganga-nzambi me tala yo mpi kisika yina maladi simbaka yo me yuma na nima ya kuyobisa yo mbote-mbote, yandi ta katula yo na lele to na mpusu to na bansinga ya lele yina bo me tunga. 57 Kansi kana yo ke landa kumonana na kitini ya nkaka ya lele to na nsinga ya lele yina bo me tunga to na nsinga to na konso kima yina bo me sala na mpusu, yo ke yalumuka, mpi nge fwete yoka na tiya a konso kima yina maladi yina me simba. 58 Kansi kana maladi yina me waluka na lele to na nsinga ya lele yina bo me tunga to na nsinga to na konso kima yina bo me sala na mpusu yina nge yobisaka, bo fwete yobisa yo mbala ya zole, ebuna yo ta kuma bunkete. 59 “Yai nsiku ya maladi ya lepre na lele ya lene to ya lino, to na nsinga ya lele yina bo me tunga to na nsinga, to na konso kima yina bo me sala na mpusu, sambu na kutuba nde yo kele bunkete to mvindu.” Yehowa landaka kutubila Moize nde: 2 “Yai fwete vanda nsiku ya muntu ya lepre na kilumbu yina bo ke ndima nde yandi me kuma bunkete, ntangu bo fwete nata yandi na nganganzambi. b 3 Nganga-nzambi ta
220 KAPU 13 a Lev 13:52
KAPU 14 b Lev 13:2 Mat 8:4 Mar 1:44 Luk 5:14 Luk 17:14
Ndonga ya 2 a Lev 14:49-53 Kut 19:6, 9 Nk 51:7
b Lev 16:22
14
c Lev 4:32
kwenda na nganda ya camp mpi ta tala yandi. Kana muntu ya lepre me beluka na lepre na yandi, 4 nganga-nzambi ta songa yandi na kunata bandeke zole ya bunkete mpi ya moyo, kitini ya nti ya sedre, lele ya mbwaki mingi, mpi izope sambu na kukumisa yandi bunkete. a 5 Nganganzambi ta lomba nde bo fwa ndeke mosi na kati ya dibungu, na zulu ya masa yina ke kulumuka. 6 Kansi yandi fwete baka ndeke ya moyo kumosi ti kitini ya nti ya sedre, lele ya mbwaki mingi, mpi izope, mpi kudindisa yo kumosi na menga ya ndeke yina bo fwaka na zulu ya masa yina ke kulumuka. 7 Ebuna yandi ta mwangila yo muntu yina ke kudikumisa bunkete na lepre mbala nsambwadi mpi ta tuba nde yandi kele bunkete, ebuna yandi ta yambula ndeke yina ya moyo na nseke. b 8 “Muntu yina ke kudikumisa bunkete fwete yobisa bilele na yandi, kuzenga mika na yandi yonso, kuyobila na masa, ebuna yandi ta vanda bunkete. Na nima, yandi lenda kota na camp, kansi yandi ta zinga na nganda ya tenta na yandi bilumbu nsambwadi. 9 Na kilumbu ya nsambwadi, yandi fwete zenga nsuki yonso ya ntu na yandi, mandefo na yandi, mpi mansala ya meso na yandi. Na nima ya kuzenga nsuki na yandi yonso, yandi ta yobisa bilele na yandi, kuyobila masa, ebuna yandi ta kuma bunkete. 10 “Na kilumbu ya nana, yandi ta baka bana-mameme zole ya babakala ya kukonda kifu, mwana-dimeme mosi ya nkento c ya kukonda kifu yina kele na mvula na yo ya ntete, bandambu tatu na kati ya bandambu
221 kumi ya efa1 ya fufu ya kitoko ya bo me vukisa ti mafuta bonso dikabu ya mbuma, a mpi logi2 mosi ya mafuta; b 11 ebuna nganga-nzambi yina ke tuba nde yandi me kuma bunkete ta monisa muntu yina ke kudikumisa bunkete, kumosi ti makabu yina, na ntwala ya Yehowa na munoko ya tenta ya lukutakanu. 12 Nganga-nzambi ta baka mwana-dimeme mosi mpi ta pesa yo bonso dikabu sambu na makambu c kumosi ti logi yina ya mafuta, mpi yandi ta nikisa yo na nima mpi na ntwala bonso dikabu ya kunikisa na ntwala ya Yehowa. d 13 Na nima, yandi ta fwa mwana-dimeme yina na kisika yina bo ke fwaka e mbala na mbala dikabu sambu na disumu mpi dikabu ya kuyoka, na kisika mosi ya santu, sambu dikabu sambu na makambu kele ya nganga-nzambi, f bonso dikabu sambu na disumu. Yo kele kima ya kuluta santu. g 14 “Ebuna nganga-nzambi ta baka ndambu ya menga ya dikabu sambu na makambu, mpi yandi ta tula yo na nsongi ya dikutu ya kitata ya muntu yina ke kudikumisa bunkete mpi na musapi ya nene ya diboko na yandi ya kitata mpi na musapi ya nene ya dikulu na yandi ya kitata. 15 Mpi nganga-nzambi ta baka ndambu ya logi ya mafuta h mpi ta tiamuna yo na kipala-pala ya diboko na yandi ya kimama. 16 Na nima, nganga-nzambi ta dindisa musapi ya diboko na yandi ya kitata na mafuta yina kele na kipala-pala ya diboko na yandi ya kimama mpi ta mwanga ndambu ya mafuta ti musapi na ya14:10 1 Bandambu tatu na kati ya bandambu kumi ya efa kele balitre 6,6. Tala Bangindu ya ngika B14. 2 Logi mosi kele litre 0,31. Tala Bangindu ya ngika B14.
LEVI 14:11-23 KAPU 14 a Lev 2:1
b Mar 1:44
c Lev 6:6
d Lev 14:21, 24
e Lev 1:10, 11 Lev 4:3, 4
f Lev 2:3 Lev 7:7 1Bk 9:13 1Bk 10:18
g Lev 6:25
h Lev 14:10
Ndonga ya 2 a Lev 6:7 1Yn 1:7 1Yn 2:1, 2
b Lev 5:6
c Lev 2:1 Lev 14:10 Kut 15:4
d Mat 8:4
e Lev 14:9 Mar 1:44 Luk 5:14 Luk 17:14
f Lev 1:14 Lev 5:7 Lev 12:8
g Lev 15:13, 14
ndi mbala nsambwadi na ntwala ya Yehowa. 17 Ebuna nganganzambi ta tula ndambu ya mafuta yina me bikala na kipala-pala ya diboko na yandi na nsongi ya dikutu ya kitata ya muntu yina ke kudikumisa bunkete mpi na musapi ya nene ya diboko na yandi ya kitata mpi na musapi ya nene ya dikulu na yandi ya kitata, na zulu ya menga ya dikabu sambu na makambu. 18 Mafuta yina me bikala na mafuta yina kele na kipala-pala ya diboko na yandi, nganga-nzambi ta tula yo na ntu ya muntu yina ke kudikumisa bunkete, mpi nganganzambi ta fika masumu na yandi na ntwala ya Yehowa. a 19 “Nganga-nzambi ta tambika dikabu sambu na disumu b mpi ta fika masumu ya muntu yina ke kudikumisa bunkete na mvindu na yandi, na nima yandi ta fwa dikabu ya kuyoka. 20 Nganganzambi ta pesa dikabu ya kuyoka ti dikabu ya mbuma c na mesakimenga, mpi nganga-nzambi ta fika masumu na yandi, d ebuna yandi ta kuma bunkete. e 21 “Kansi, kana yandi kele nsukami mpi yandi kele ve ti bima mingi, yandi ta baka mwanadimeme mosi ya bakala bonso dikabu sambu na makambu sambu na dikabu ya kunikisa, sambu na kufika masumu na yandi, kumosi ti ndambu mosi na kati ya bandambu kumi ya efa1 ya fufu ya kitoko ya bo me vukisa ti mafuta bonso dikabu ya mbuma, logi mosi ya mafuta, 22 mpi mayembe zole to bana-bapizio zole na kutadila makuki na yandi. Bo ta sadila mosi bonso dikabu sambu na disumu, mpi ya nkaka bonso dikabu ya kuyoka. f 23 Na kilumbu ya nana,g yandi ta nata yo na nganga-nzambi na munoko ya 14:21 1 Ndambu mosi na kati ya bandambu kumi ya efa kele balitre 2,2. Tala Bangindu ya Ngika. B14.
LEVI 14:24-41 tenta ya lukutakanu na ntwala ya Yehowa a sambu bo ndima nde yandi me kuma bunkete. 24 “Nganga-nzambi ta baka mwana-dimeme ya bakala ya dikabu sambu na makambu b mpi logi ya mafuta, mpi nganga-nzambi ta nikisa yo na nima mpi na ntwala bonso dikabu ya kunikisa na ntwala ya Yehowa.c 25 Na nima, yandi ta fwa mwana-dimeme ya bakala ya dikabu sambu na makambu, mpi nganga-nzambi ta baka ndambu ya menga ya dikabu sambu na makambu mpi ta tula yo na nsongi ya dikutu ya kitata ya muntu yina ke kudikumisa bunkete mpi na musapi ya nene ya diboko na yandi ya kitata mpi na musapi ya nene ya dikulu na yandi ya kitata. d 26 Nganga-nzambi ta tiamuna ndambu ya mafuta na kipala-pala ya diboko na yandi ya kimama, e 27 mpi yandi ta mwanga ti musapi ya diboko na yandi ya kitata ndambu ya mafuta yina kele na kipala-pala ya diboko na yandi ya kimama mbala nsambwadi na ntwala ya Yehowa. 28 Mpi nganga-nzambi ta tula ndambu ya mafuta yina kele na kipala-pala ya diboko na yandi na nsongi ya dikutu ya kitata ya muntu yina ke kudikumisa bunkete mpi na musapi ya nene ya diboko na yandi ya kitata mpi na musapi ya nene ya dikulu na yandi ya kitata na bisika yina yandi tulaka menga ya dikabu sambu na makambu. 29 Na nima, mafuta yina me bikala na mafuta yina kele na kipala-pala ya diboko na yandi, nganga-nzambi ta tula yo na ntu ya muntu yina ke kudikumisa bunkete, sambu na kufika masumu na yandi na ntwala ya Yehowa. 30 “Yandi ta pesa diyembe mosi na kati ya mayembe to mwana-pizio mosi na kati ya banabapizio, na kutadila bima yina yandi kele na yo, f 31 yandi lenda
222 KAPU 14 a Lev 14:10, 11
b Lev 6:6
c Lev 14:12
d Lev 14:14
e Lev 14:15-18
f Lev 12:8 Lev 14:22
Ndonga ya 2 a Lev 5:7
b Lev 14:20
c Kut 35:10
d Kuy 17:8
e Kul 7:12, 15
f Lev 13:4, 50 Kut 12:15
pesa mosi yina yandi lenda zwa, bonso dikabu sambu na disumu mpi ya nkaka bonso dikabu ya kuyoka a kumosi ti dikabu ya mbuma; mpi nganga-nzambi ta fika masumu ya muntu yina ke kudikumisa bunkete na ntwala ya Yehowa. b 32 “Yai nsiku sambu na muntu yina ke bela maladi ya lepre, kansi yina kele ve ti bima mingi ntangu bo ke ndima nde yandi me kuma bunkete.” 33 Ebuna Yehowa tubilaka Moize mpi Aroni nde: 34 “Ntangu beno ta kota na insi ya Kanana, c yina mono ke pesa beno sambu yo vanda ya beno, d mpi mono tula maladi ya lepre e na nzo mosi na insi na beno, 35 munkwanzo yina fwete kwisa kusonga nganga-nzambi nde, ‘Maladi mosi buna ya nsambukila me monana na nzo na mono.’ 36 Nganganzambi ta songa bo na kubasisa bima na nzo yina na ntwala nde yandi kwisa kutala maladi yina, sambu yandi tuba ve nde bima yonso yina kele na nzo yina kele mvindu; mpi na nima nganganzambi ta kota sambu na kutala nzo yina. 37 Yandi ta tala kisika yina maladi kele, mpi kana bibaka ya nzo yina me kuma ti matono ya mukubu ya masa ya sakasaka ti ya mwamba ya ngasi to ya mbwaki mingi mpi yo ke monana nde yo me kota mingi na kibaka, 38 nganga-nzambi ta basika na nzo tii na munoko na yo mpi yandi ta tula yo na kingenga bilumbu nsambwadi. f 39 “Ebuna nganga-nzambi ta vutuka na kilumbu ya nsambwadi mpi ta tala yo. Kana maladi me yalumuka na bibaka ya nzo yina, 40 nganga-nzambi ta pesa bantuma, mpi bo fwete katula matadi yina kele ti maladi mpi kulosa yo na nganda ya mbanza na kisika mosi ya mvindu. 41 Ebuna yandi fwete lomba nde
223 bo kulula nzo yina mbote-mbote na kati, mpi bo fwete losa mpemba mpi poto-poto yina bo ta katula na nganda ya mbanza na kisika mosi ya mvindu. 42 Na nima, bo ta tula matadi ya nkaka na kisika ya matadi yina bo katulaka, mpi yandi fwete sadila poto-poto ya nkaka mpi kulomba nde bo pakula nzo yina mpemba. 43 “Kansi, kana maladi me vutuka mpi me kota na nzo yina na nima ya kukatula matadi mpi ya kukulula nzo mpi ya kupakula yo diaka mpemba, 44 nganganzambi ta kota mpi ta tala yo. Kana maladi me yalumuka na nzo, yo kele lepre ya ke sambukilaka a na kati ya nzo yina. Nzo yina kele mvindu. 45 Yandi ta lomba nde bo bwisa nzo yina—matadi na yo, mabaya na yo, mpi mpemba yonso ti poto-poto ya nzo yina—mpi kunata yo na nganda ya mbanza na kisika mosi ya mvindu. b 46 Kansi, konso muntu yina ke kota na nzo yina na bilumbu yina bo me tula yo na kingenga,c yandi ta vanda mvindu tii na nkokila; d 47 mpi konso muntu yina ke lala na nzo yina fwete yobisa bilele na yandi, mpi konso muntu yina ke dia na nzo yina fwete yobisa bilele na yandi. 48 “Kansi, kana nganganzambi me kwisa mpi me mona nde maladi yina me yalumuka ve na nzo na nima ya kupakula yo diaka mpemba, nganga-nzambi ta tuba nde nzo yina kele bunkete, sambu maladi me mana. 49 Sambu na kukumisa nzo yina bunkete na mvindu1 na yo, yandi ta baka bandeke zole, kitini ya nti ya sedre, lele ya mbwaki mingi, mpi izope. e 50 Yandi fwete fwa ndeke mosi na dibungu, na masa yina ke kulumuka. 51 Na nima, yandi ta baka kitini ya nti 14:49, 52 1 Na kisina, “disumu.”
LEVI 14:42–15:5 KAPU 14 a Lev 13:51
b Lev 14:41
c Lev 14:38
d Lev 11:23-25 Lev 15:8 Lev 17:15 Lev 22:4-6
e Lev 14:3, 4 Kut 19:6, 7
Ndonga ya 2 a Lev 14:6, 7
b Lev 13:30
ya sedre, izope, lele ya mbwaki mingi, mpi ndeke ya moyo, mpi ta dindisa yo na menga ya ndeke yina bo fwaka mpi na masa yina ke kulumuka, mpi yandi fwete mwanga yo na ndambu ya nzo yina mbala nsambwadi. a 52 Mpi yandi ta kumisa nzo yina bunkete na mvindu1 na yo ti menga ya ndeke yina, masa yina ke kulumuka, ndeke ya moyo, kitini ya nti ya sedre, izope, mpi lele ya mbwaki mingi. 53 Yandi ta yambula ndeke yina ya moyo na nganda ya mbanza na nseke mpi ta fika masumu ya nzo yina, mpi yo ta kuma bunkete. 54 “Yai nsiku ya me tala mitindu yonso ya maladi ya lepre, maladi ya mpusu ya ntu to ya mandefo, b 55 maladi ya lepre c ya lele to ya nzo, d 56 mpi ya me tala bivimbu, bibala ya mputa, mpi matono, e 57 sambu na kuzaba ntangu kima mosi kele mvindu mpi ntangu kima mosi kele bunkete.f Yai nsiku ya me tala maladi ya lepre.” g Yehowa landaka kutubila Moize ti Aroni nde: 2 “Beno tubila bantu ya Izraele mpi beno songa bo nde, ‘Kana masa ke basika bakala mosi na kibakala1 na yandi, masa yina ya ke basika ke kumisa yandi mvindu. h 3 Yandi kele mvindu sambu na masa yina ke basika yandi, yo vanda masa yina ke landa kubasika na kibakala na yandi to yo me kangama, yandi kele kaka mvindu. 4 “Konso mbeto yina muntu yina ke basika masa ke lala ta vanda mvindu, mpi konso kima yina yandi ke vandila ta vanda mvindu. 5 Muntu yina ke simba mbeto na yandi fwete yobisa bilele na yandi, mpi yandi fwete yobila masa mpi kuvanda mvindu
15
c Lev 13:47
d Lev 14:34
e Lev 13:2
f Lev 10:10 Eze 44:23
g Kul 24:8
KAPU 15 h Lev 22:4 Kut 5:2
15:2 1 Na kisina, “nsuni.”
LEVI 15:6-24 tii na nkokila. a 6 Konso muntu yina ke vandila kima yina muntu yina ke basika masa vandilaka fwete yobisa bilele na yandi, kuyobila masa, mpi kuvanda mvindu tii na nkokila. 7 Konso muntu yina ke simba nsuni ya muntu yina ke basika masa fwete yobisa bilele na yandi, kuyobila masa, mpi kuvanda mvindu tii na nkokila. 8 Kana muntu yina ke basika masa kulosila muntu mosi ya kele bunkete mate, muntu yina fwete yobisa bilele na yandi, kuyobila masa, mpi kuvanda mvindu tii na nkokila. 9 Konso kima ya kuvandila na mukongo ya mbisi yina muntu yina ke basika masa me vandila ta vanda mvindu. 10 Konso muntu yina ke simba konso kima yina vandaka na nsi na yandi ta vanda mvindu tii na nkokila, mpi konso muntu yina ta nata bima yina ta yobisa bilele na yandi, ta yobila masa, mpi ta vanda mvindu tii na nkokila. 11 Kana muntu yina ke basika masa b me yobisa ve maboko na yandi na masa ebuna yandi simba muntu ya nkaka, muntu yina fwete yobisa bilele na yandi, kuyobila masa, mpi kuvanda mvindu tii na nkokila. 12 Dibungu yina muntu yina ke basika masa ke simba, bo fwete pasula yo, mpi konso dilonga ya bo me sala na nti, bo fwete yobisa yo ti masa. c 13 “‘Kana masa yina ke basika me kangama ebuna muntu yina me kuma bunkete, yandi ta tanga bilumbu nsambwadi sambu na kudikumisa bunkete, mpi yandi fwete yobisa bilele na yandi, kuyobila na masa yina ke kulumuka, ebuna yandi ta kuma bunkete. d 14 Na kilumbu ya nana, yandi fwete baka mayembe zole to bana-bapizio e zole mpi kukwisa na ntwala ya Yehowa na munoko ya tenta ya lukutakanu
224 KAPU 15 a Lev 11:24, 25 Lev 14:46, 47 Lev 17:15 Lev 22:6
b Lev 15:2
c Lev 11:32, 33
d Lev 14:8
e Lev 1:14
Ndonga ya 2 a Lev 22:4 Kul 23:10, 11
b Kub 19:15 1Sa 21:5
c Lev 12:2, 5
d Lev 20:18
e Lev 15:4-6
f Lev 15:10
g Lev 18:19 Lev 20:18
mpi kupesa yo na nganga-nzambi. 15 Nganga-nzambi ta pesa yo, mosi sambu na dikabu sambu na disumu mpi ya nkaka bonso dikabu ya kuyoka, mpi nganga-nzambi ta fika masumu na yandi na ntwala ya Yehowa sambu na masa yina ke basika yandi. 16 “‘Kansi, kana masa ya babakala ke basika bakala mosi, yandi fwete yobila masa nitu ya mvimba ebuna kuvanda mvindu tii na nkokila. a 17 Yandi fwete yobisa na masa konso lele mpi konso mpusu yina kele ti masa yina ya babakala, mpi yo ta vanda mvindu tii na nkokila. 18 “‘Kana bakala mosi me lala ti nkento mpi me losa masa ya babakala, bo fwete yobila masa mpi kuvanda mvindu tii na nkokila. b 19 “‘Kana menga ke basika nkento mosi, yandi ta landa kuvanda na mvindu na yandi ya kumona menga bilumbu nsambwadi. c Konso muntu yina ke simba yandi ta vanda mvindu tii na nkokila. d 20 Konso kima yina yandi ke ladila na nsungi ya mvindu na yandi ya kumona menga ta vanda mvindu, mpi konso kima yina yandi ke vandila ta vanda mvindu. e 21 Konso muntu yina ke simba mbeto na yandi fwete yobisa bilele na yandi, kuyobila masa, mpi kuvanda mvindu tii na nkokila. 22 Konso muntu yina ke simba kima yina yandi vandilaka fwete yobisa bilele na yandi, kuyobila masa, mpi kuvanda mvindu tii na nkokila. 23 Kana yandi vandaka na mbeto to na kima ya nkaka, muntu yina ta simba yo, yo ta kumisa yandi mvindu tii na nkokila. f 24 Mpi kana bakala mosi kulala ti yandi mpi mvindu g na yandi ya kumona menga kusimba bakala yina, bakala yina ta vanda mvindu bilumbu
225 nsambwadi, mpi konso mbeto yina bakala yina ke lala ta vanda mvindu. 25 “‘Kana menga ya ke basika nkento mosi ke landa kubasika bilumbu mingi, a kansi yo kele ve nsungi ya yandi ke monaka menga b mbala na mbala, to kana menga kubasika yandi bilumbu mingi kuluta nsungi na yandi ya kumona menga, yandi ta vanda mvindu bilumbu yonso yina menga ke basika yandi, mutindu yandi ke vandaka mvindu na bilumbu ya mvindu na yandi ya kumona menga. 26 Konso mbeto yina yandi ke lala na bilumbu yina menga ke basika yandi ta kuma mvindu bonso mbeto yina yandi ke ladilaka na ntangu na yandi ya kumona menga, c mpi konso kima yina yandi ke vandila ta kuma mvindu bonso mvindu ya me katuka na mvindu na yandi ya kumona menga. 27 Konso muntu yina ke simba yo ta vanda mvindu, mpi yandi fwete yobisa bilele na yandi, kuyobila masa, mpi kuvanda mvindu tii na nkokila. d 28 “‘Kansi, kana yandi me kuma bunkete sambu na menga yina vandaka kubasika yandi, yandi ta tanga bilumbu nsambwadi, na nima yandi ta kuma bunkete. e 29 Na kilumbu ya nana, yandi fwete baka mayembe zole to bana-bapizio f zole, mpi yandi ta nata yo na nganga-nzambi na munoko ya tenta ya lukutakanu. g 30 Nganga-nzambi ta pesa mosi bonso dikabu sambu na disumu mpi ya nkaka bonso dikabu ya kuyoka, mpi nganganzambi ta fika masumu na yandi na ntwala ya Yehowa sambu na kima ya mvindu h yina ke basika yandi. 31 “‘Beno fwete sadisa bantu ya Izraele na kuvanda ya kuka-
LEVI 15:25–16:5 KAPU 15 a Mat 9:20 Luk 8:43
b Lev 15:19 c Lev 15:21 d Lev 15:22 e Lev 15:13 f Lev 1:14 g Lev 15:14, 15 h Lev 12:7
Ndonga ya 2 a Lev 19:30 Kut 5:3 Kut 19:20
b Lev 15:16 c Lev 15:19 d Lev 15:2, 25
KAPU 16 e Lev 10:1, 2 f Lev 23:27 g Kub 40:21 Ebr 6:19 Ebr 9:3, 7
h Kut 4:19, 20 i Kub 40:34 j Kub 25:22 k Lev 4:3 l Lev 1:3 m Kub 28:39 n Kub 28:42 o Kub 39:27, 29 p Kub 28:4 q Kub 28:2 r Kub 30:20 Ebr 10:22
s Ebr 7:27
bwana ti mvindu na bo, sambu bo fwa ve na mvindu na bo na ntangu bo me kumisa nzo-tenta na mono yina kele na kati-kati na bo mvindu. a 32 “‘Yai nsiku ya me tala bakala yina masa ke basika yandi, bakala yina kele mvindu sambu na masa ya babakala b yina ke basika yandi, 33 nkento na nsungi ya mvindu na yandi ya kumona menga, c konso bakala to nkento yina kele ti kima ya ke basika na yandi, d mpi bakala yina ke lala ti nkento yina kele mvindu.’” Yehowa tubilaka Moize na nima ya lufwa ya bana zole ya Aroni yina fwaka sambu bo pusanaka pene-pene ya Yehowa. e 2 Yehowa tubilaka Moize nde: “Songa mpangi na nge Aroni nde yandi lenda kota ve konso ntangu yina na kisika ya santu, f na nima ya rido, g na ntwala ya mufiniku yina kele na zulu ya Sanduku, sambu yandi fwa ve, h sambu mono ta monana na dituti i na zulu ya mufiniku. j 3 “Yai bima yina Aroni fwete nata ntangu yandi ke kota na kisika ya santu: mwana-ngombe mosi ya bakala sambu na dikabu sambu na disumu k mpi dimeme mosi ya bakala sambu na dikabu ya kuyoka. l 4 Yandi fwete lwata mvwela ya lino ya santu, m mpi bakupe1n ya lino fwete fika nitu na yandi,2 mpi yandi fwete kudikangisa lele ya lino yina bo ke kangaka na luketo o mpi kukanga tirbani p ya lino na ntu na yandi. Yo kele bilele ya santu.q Yandi ta yobila masa r mpi ta lwata bilele yina. 5 “Yandi fwete baka na kimvuka ya bantu ya Izraele s bana-bankombo zole ya babakala
16
16:4 1 To “bilele ya kati.” 2 To “kinkonga na yandi.”
LEVI 16:6-19 sambu na dikabu sambu na disumu mpi dimeme mosi ya bakala sambu na dikabu ya kuyoka. 6 “Ebuna Aroni fwete pesa ngombe yina ya bakala ya dikabu sambu na disumu, yina kele sambu na yandi mosi, mpi yandi ta fika masumu na yandi mosi a ti ya nzo na yandi. 7 “Na nima, yandi ta baka bankombo zole mpi ta tula yo na ntwala ya Yehowa na munoko ya tenta ya lukutakanu. 8 Aroni ta bula zeke sambu na bankombo zole yina, mosi sambu na Yehowa mpi ya nkaka sambu na Azazele.1 9 Aroni ta pesa nkombo yina bo solaka sambu na Yehowa na nima ya kubula zeke, b mpi ta pesa yo bonso dikabu sambu na disumu. 10 Kansi, nkombo yina bo solaka sambu na Azazele na nima ya kubula zeke, bo fwete nata yo ya moyo sambu bo tula yo na ntwala ya Yehowa sambu na kufika masumu na zulu na yo, sambu bo tinda yo sambu na Azazele na ntotomakanga. c 11 “Aroni ta pesa ngombe ya bakala ya dikabu sambu na disumu, yina kele sambu na yandi mosi, mpi yandi ta fika masumu na yandi mosi ti ya nzo na yandi; na nima yandi ta fwa ngombe yina ya bakala ya dikabu sambu na disumu, yina kele sambu na yandi mosi. d 12 “Ebuna yandi ta baka kima ya kutudila tiya e ya kufuluka ti makala ya tiya ya me katuka na mesa-kimengaf yina kele na ntwala ya Yehowa mpi maboko zole ya kufuluka ti ndumbu ya nsudi ya kitoko, g mpi yandi ta nata yo na nima ya rido. h 13 Yandi ta tula mpi ndumbu na tiya na ntwala ya Yehowa, i mpi dituti 16:8 1 Ziku yo ke tendula “Nkombo Yina Ke Vila.”
226 KAPU 16 a Ebr 5:1-3 b Bin 16:33 c Lev 14:7, 53 Lev 16:21, 22 Yez 53:4 Bar 15:3
d Lev 16:6 e Ebr 9:4 f Kub 40:29 Lev 6:13 Kut 16:46
g Kub 30:34-36 Kus 5:8 Kus 8:3-5
h Lev 16:2 Ebr 6:19 Ebr 10:19, 20
i Kub 25:22 2Bn 19:15
Ndonga ya 2 a Kub 25:18, 21 1Bs 28:11
b Kub 34:29 c Ebr 9:22 d Bar 3:25 Ebr 9:12 Ebr 9:24, 25 Ebr 10:4, 12
e Lev 16:5 Ebr 2:17 Ebr 5:1-3 Ebr 9:26 1Yn 2:1, 2
f Ebr 6:19 Ebr 9:3, 7 Ebr 10:19, 20
g Lev 17:11 h Lon 7:20 i Lev 16:6 j Mar 10:45 Ebr 2:9 Ebr 7:27 Ebr 9:7, 12 Kus 1:5
k Kub 38:1
ya ndumbu ta fika mufiniku a ya Sanduku, yina kele na zulu ya Kimbangi, b sambu yandi fwa ve. 14 “Yandi ta baka ndambu ya menga c ya ngombe yina ya bakala mpi ta mwanga yo na musapi na yandi na ntwala ya mufiniku na ndambu ya esti, mpi yandi ta mwanga ndambu ya menga ti musapi na yandi mbala nsambwadi na ntwala ya mufiniku. d 15 “Na nima, yandi ta fwa nkombo ya dikabu sambu na disumu, yina kele sambu na bantu, e mpi yandi ta nata menga na yo na nima ya rido, f mpi ta sala ti menga g na yo mutindu yandi salaka na menga ya ngombe ya bakala; yandi fwete mwanga yo na ndambu ya mufiniku mpi na ntwala ya mufiniku. 16 “Yandi fwete fika masumu ya kisika ya santu sambu na mambu ya mvindu ya bantu ya Izraele, sambu na mambu na bo ya mbi, mpi masumu h na bo, mpi yai mambu yina yandi fwete sala sambu na tenta ya lukutakanu, yina kele na kati na bo na katikati ya mambu na bo ya mvindu. 17 “Muntu ya nkaka fwete vanda ve na tenta ya lukutakanu ntangu yandi ke kota sambu na kufika masumu na kisika ya santu tii kuna yandi ta basika. Yandi ta fika masumu na yandi mosi, ya nzo na yandi, i mpi ya dibundu ya mvimba ya Izraele. j 18 “Na nima, yandi ta basika sambu na kukwenda na mesakimenga, k yina kele na ntwala ya Yehowa, mpi kufika masumu na yo, mpi yandi ta baka ndambu ya menga ya ngombe ya bakala mpi ndambu ya menga ya nkombo mpi kutula yo na zulu ya bibongo ya mesa-kimenga na bandambu yonso. 19 Yandi ta mwanga mpi ndambu ya menga na zulu na yo ti musapi na yandi mbala nsambwadi mpi kukumisa
227 yo bunkete mpi kusantisa yo na mambu ya mvindu ya bantu ya Izraele. 20 “Ntangu yandi ta manisa kufika masumu a sambu na kisika ya santu, tenta ya lukutakanu, mpi mesa-kimenga, b yandi ta pesa mpi nkombo c ya moyo. 21 Aroni ta tula maboko na yandi zole na ntu ya nkombo ya moyo mpi ta funguna na zulu na yo bifu yonso ya bantu ya Izraele, mambu na bo yonso ya mbi, mpi masumu na bo yonso, ebuna yandi ta tula yo na ntu ya nkombod yina mpi ta tinda yo na ntotomakanga na maboko ya muntu mosi yina bo solaka sambu na kusala yo.1 22 Nkombo yina ta nata na zulu na yo bifu e na bo yonso na ntoto ya zelo na zelo, f mpi yandi ta tinda nkombo yina na ntoto-makanga. g 23 “Na nima, Aroni ta kota na tenta ya lukutakanu mpi ta katula bilele ya lino yina yandi lwataka ntangu yandi kotaka na kisika ya santu, mpi yandi ta tulula yo kuna. 24 Yandi fwete yobila1 masa h na kisika mosi ya santu mpi kulwata bilele na yandi; i na nima yandi ta basika, ta pesa dikabu na yandi ya kuyoka j ti dikabu ya kuyokak ya bantu mpi yandi ta fika masumu na yandi mosi ti ya bantu. l 25 Yandi ta yoka mafuta ya dikabu sambu na disumu na zulu ya mesa-kimenga sambu yo basisa midinga. 26 “Muntu yina tindaka nkombo sambu na Azazele m fwete yobisa bilele na yandi mpi kuyobila masa, mpi na nima yandi lenda kwisa kukota na camp. 27 “Ngombe ya bakala ya dikabu sambu na disumu mpi nkombo ya dikabu sambu na disu16:21 1 To “muntu yina kele ya kuyilama.” 16:24 1 Na kisina, “yobisa nsuni na yandi.”
LEVI 16:20-34 KAPU 16 a Ebr 9:23 b Lev 16:16 c Lev 16:8, 10 d Yez 53:5, 6 2Bk 5:21
e Yez 53:12 Efe 1:7 Ebr 9:28 1Pi 2:24 1Yn 3:5
f Nk 103:12 Ebr 13:12
g Lev 16:10 h Kub 30:20 i Kub 28:4 Lev 8:7
j Lev 16:3 k Lev 16:5 l Efe 1:7 m Lev 16:8, 21
Ndonga ya 2 a Lev 4:11, 12 Ebr 13:11, 12
b Lev 23:27, 28 Kut 29:7
c Yoa 3:16 Bar 8:32 Tit 2:13, 14 1Yn 1:7 1Yn 3:16
d Yer 33:8 Ebr 9:13, 14 Ebr 10:2
e Lev 23:32 f Kub 29:4, 7 Lev 8:12
g Lev 8:33 h Kut 20:26 i Kub 28:39 Kub 39:27, 28
j Kub 28:2 Kub 29:29 Lev 16:4
k Lev 16:16 l Lev 16:20 m Lev 16:18 n Lev 16:24 1Yn 2:1, 2
o Lev 23:31 Kut 29:7
mu, yina bo nataka menga na yo na kisika ya santu sambu na kufika masumu, bo ta nata yo na nganda ya camp, mpi bo ta yoka bampusu na yo, nsuni na yo, mpi tufi na yo na tiya. a 28 Muntu yina ke yoka yo fwete yobisa bilele na yandi mpi kuyobila masa, mpi na nima yandi lenda kota na camp. 29 “Yo ta vanda nsiku ya mvula na mvula sambu na beno: Na ngonda ya nsambwadi, na kilumbu ya kumi ya ngonda, beno fwete kudimonisa1 mpasi, mpi beno fwete sala ve ata kisalu mosi, b yo vanda munkwa-nsi to munzenza yina ke zinga na kati na beno. 30 Na kilumbu yina, bo ta fika masumu c na beno, sambu na kutuba nde beno kele bunkete. Beno ta kuma bunkete na masumu na beno yonso na ntwala ya Yehowa. d 31 Yo kele kisabatu ya kupema kibeni sambu na beno, mpi beno fwete kudimonisa1 mpasi.e Yo kele nsiku ya mvula na mvula. 32 “Nganga-nzambi yina bo me tula mafuta f mpi yina bo me tula1 sambu yandi vanda nganganzambi g na kisika ya tata h na yandi ta fika masumu mpi ta lwata bilele ya lino, i bilele ya santu. j 33 Yandi ta fika masumu ya kisika ya santu, k ya tenta ya lukutakanu, l mpi ya mesakimenga; m mpi yandi ta fika masumu ya banganga-nzambi mpi ya bantu yonso ya dibundu. n 34 Yai ta vanda nsiku ya mvula na mvula sambu na beno, o sambu na kufika masumu sambu 16:29 1 To “monisa mioyo na beno.” Mbala mingi bantu ke bakisaka “kudimonisa mpasi” bonso mitindu ya kuswaswana ya kudiyimina bima mpi ya kubuya madia. 16:31 1 To “monisa mioyo na beno.” 16:32 1 Na kisina, “yina bo ta fulusa diboko na yandi.”
LEVI 17:1-15 na bantu ya Izraele sambu na masumu na bo yonso mbala mosi konso mvula.” a Yo yina, yandi salaka kaka mutindu Yehowa songaka Moize. Yehowa tubilaka diaka Moize nde: 2 “Tubila Aroni ti bana na yandi mpi bantu yonso ya Izraele nde, ‘Yai nsiku yina Yehowa me pesa: 3 “‘“Kana muntu mosi ya nzo ya Izraele me fwa ngombe ya bakala to mwana-dimeme ya bakala to nkombo na kati ya camp to kana yandi me fwa yo na nganda ya camp, 4 na kisika ya kunata yo na munoko ya tenta ya lukutakanu sambu na kupesa yo bonso dikabu na Yehowa na ntwala ya nzo-tenta ya Yehowa, muntu yina ta vanda ti mfuka ya menga. Yandi me tiamuna menga, mpi bo fwete katula1 muntu yina na kati ya bantu na yandi. 5 Mpidina bantu ya Izraele ta nata bimenga, yina bo ke tambika ntangu yai na nseke, na Yehowa, na munoko ya tenta ya lukutakanu, na nganganzambi. Bo ta tambika yo bonso bimenga ya kinduku na Yehowa. b 6 Nganga-nzambi ta mwanga menga na mesa-kimenga ya Yehowa na munoko ya tenta ya lukutakanu mpi ta yoka mafuta sambu yo basisa midinga bonso nsudi ya kitoko1 sambu na Yehowa. c 7 Yo yina, bo fwete pesa diaka ve bimenga na bademo yina kele bonso bankombo,1d yina bo ke sala kindumba ti bo.e Yai ta vanda nsiku ya mvula na mvula sambu na beno na bandonga na beno yonso ya bantu.”’ 8 “Nge fwete tubila bo nde, ‘Konso muntu ya nzo ya Izraele to konso munzenza yina ke zinga na kati na beno, yina ke pesa dikabu ya kuyoka to kime-
17
17:4, 9 1 To “fwa.” 17:6 1 To “ya ke bwisa ntima; ya ke lembika.” Na kisina, “ya ke pemisa.” 17:7 1 Na kisina, “na bankombo.”
228 KAPU 16 a Kub 30:10 Ebr 9:7
KAPU 17 b Lev 3:1, 2 Lev 7:11
c Lev 3:3-5 Lev 7:29-31
d Kul 32:17 Yoz 24:14
e Kub 34:15 Kul 31:16
Ndonga ya 2 a Lev 1:3 Kul 12:5, 6 Kul 12:13, 14
b Kuy 9:4 Lev 3:17 Lev 7:26 Lev 19:26 1Sa 14:33 Bis 15:20, 29
c Lev 17:14 Kul 12:23
d Lev 8:15 Lev 16:18
e Mat 26:28 Bar 3:25 Bar 5:9 Efe 1:7 Ebr 9:22 Ebr 13:12 1Pi 1:2 1Yn 1:7 Kus 1:5
f Kub 12:49
g Kul 12:23
h Kul 12:16 Kul 15:23
i Lev 17:10, 11
nga 9 mpi yina ke nata yo ve na munoko ya tenta ya lukutakanu sambu na kupesa yo na Yehowa, bo fwete katula1 yandi na kati ya bantu na yandi. a 10 “‘Kana muntu mosi ya nzo ya Izraele to munzenza mosi yina ke zinga na kati na beno kudia menga b ya konso mutindu yina, mono ta buya muntu1 yina ke dia menga mpi mono ta katula2 yandi na kati ya bantu na yandi. 11 Sambu luzingu1 ya kigangwa yina ke zingaka kele na menga, c mpi mono mosi me pesa yo na mesa-kimenga d sambu na beno sambu na kufika masumu na beno,2 sambu menga kele kima yina ke fikaka masumu e na nsadisa ya luzingu1 yina kele na kati na yo. 12 Yo yina mono tubilaka bantu ya Izraele nde: “Muntu mosi ve1 na kati na beno fwete dia menga, mpi munzenza mosi ve yina ke zinga na kati na benof fwete dia menga.” g 13 “‘Kana muntu mosi na kati ya bantu ya Izraele to munzenza mosi yina ke zinga na kati na beno ke zomba mpi me kanga mbisi ya mfinda to ndeke yina bo lenda dia, yandi fwete tiamuna h menga na yo mpi kufika yo mfututu. 14 Sambu luzingu1 ya konso kigangwa yina ke zingaka kele menga na yo, sambu luzingu1 kele na kati na yo. Yo yina, mono tubilaka bantu ya Izraele nde: “Beno fwete dia ve menga ya konso kigangwa yina ke zingaka sambu luzingu1 ya konso kigangwa yina ke zingaka kele menga na yo. Konso muntu yina ke dia yo, bo fwete fwa2i yandi.” 15 Kana konso muntu yina,1 yo vanda munkwa-nsi to munzenza, 17:10, 11, 14 1To “moyo.” 17:10 2To “fwa yandi.” 17:11 2To “ya mioyo na beno.” 17:12 1To “Moyo mosi ve.” 17:14 2Na kisina, “katula.” 17:15 1To “konso moyo yina.”
229 kudia mbisi yina yandi kutaka ya kufwa to yina mbisi mosi ya mfinda pasulaka, a yandi fwete yobisa bilele na yandi, kuyobila masa, mpi kuvanda mvindu tii na nkokila; b ebuna yandi ta kuma bunkete. 16 Kansi, kana yandi yobisa yo ve mpi kuyobila1 ve, yandi ta vutula munoko sambu na kifu na yandi.’” c Yehowa landaka kutubila Moize nde: 2 “Tubila bantu ya Izraele nde, ‘Mono kele Yehowa Nzambi na beno. d 3 Beno fwete sala ve mambu mutindu bo ke salaka na insi ya Ezipte, kisika beno vandaka kuzinga, mpi beno fwete sala ve mambu yina bo ke sala na insi ya Kanana, kisika mono ke nata beno. e Beno fwete zitisa ve bansiku na bo. 4 Beno fwete lemfukila bankanu na mono, mpi beno fwete zitisa bansiku na mono mpi kulanda yo. f Mono kele Yehowa Nzambi na beno. 5 Beno fwete zitisa bansiku na mono mpi bankanu na mono; muntu yina ke salaka mutindu yina ta zinga na nzila na yo. g Mono kele Yehowa. 6 “‘Muntu mosi ve na kati na beno fwete pusana pene-pene ya bampangi na yandi ya dibuta mosi sambu na kuvukisa nitu ti bo.1h Mono kele Yehowa. 7 Nge fwete vukisa ve nitu ti tata na nge, mpi nge fwete vukisa ve nitu ti mama na nge. Yandi kele mama na nge, mpi nge fwete vukisa ve nitu ti yandi. 8 “‘Nge fwete vukisa ve nitu ti nkento ya tata na nge.i Yo kele kupesa tata na nge nsoni.1 9 “‘Nge fwete vukisa ve nitu ti mpangi na nge ya nkento, yo
18
LEVI 17:16–18:17 KAPU 17 a Kub 22:31 Kul 14:21
b Lev 11:40
c Kut 19:20
KAPU 18 d Kuy 17:7 Kub 6:7
e Kub 23:24 Lev 20:23
f Lev 20:22 Kul 4:1
g Luk 10:27, 28 Bar 10:5 Bag 3:12
h Lev 20:17
i Kuy 35:22 Kuy 49:4 Lev 20:11 Kul 27:20 2Sa 16:21 1Bk 5:1
Ndonga ya 2 a Lev 20:17 Kul 27:22 2Sa 13:10-12
b Lev 20:19
c Lev 20:20
d Lev 20:12
e Lev 20:21
17:16 1 Na kisina, “kuyobisa nsuni na yandi.” 18:6 1 Na kisina, “na kumona kinkonga na bo,” awa mpi na baverse yina ke landa. 18:8 1 Na kisina, “Yo kele kinkonga ya tata na nge.”
Kul 25:5 Mar 6:17, 18
f Lev 20:14 Kul 27:23
vanda mwana ya tata na nge to mwana ya mama na nge, ata yandi butukaka nzo mosi ti nge to ve. a 10 “‘Nge fwete vukisa ve nitu ti mwana ya mwana na nge ya bakala to ti mwana ya mwana na nge ya nkento, sambu bo kele kinkonga na nge mosi. 11 “‘Nge fwete vukisa ve nitu ti mwana ya nkento ya tata na nge, mwana ya tata na nge, sambu yandi kele mpangi na nge ya nkento. 12 “‘Nge fwete vukisa ve nitu ti mpangi-nkento ya tata na nge. Yandi kele mpangi ya menga b ya tata na nge. 13 “‘Nge fwete vukisa ve nitu ti mpangi-nkento ya mama na nge, sambu yandi kele mpangi ya menga ya mama na nge. 14 “‘Nge fwete monisa ve mpangi-bakala ya tata na nge nsoni1 na kuvukisaka nitu ti nkento na yandi. Yandi kele tatankento c na nge. 15 “‘Nge fwete vukisa ve nitu ti bokilo na nge ya nkento.d Yandi kele nkento ya mwana na nge ya bakala, mpi nge fwete vukisa ve nitu ti yandi. 16 “‘Nge fwete vukisa ve nitu ti nkento ya mpangi na nge ya bakala, e sambu yo kele kupesa mpangi na nge ya bakala nsoni.1 17 “‘Nge fwete vukisa ve nitu ti nkento mosi mpi mwana na yandi ya nkento. f Nge fwete baka ve mwana ya mwana na yandi ya bakala mpi mwana ya mwana na yandi ya nkento sambu na kuvukisa nitu ti bo. Bo kele bampangi na yandi ya dibuta mosi; yo kele diambu ya nsoni.1 18:14 1 Na kisina, “monisa ve kinkonga ya mpangi-bakala ya tata na nge.” 18:16 1 Na kisina, “yo kele kinkonga ya mpangi na nge ya bakala.” 18:17 1 To “kikalulu ya nsoni; kuvikisa nitu na mutindu yina ke pesa nsoni.”
LEVI 18:18–19:7 18 “‘Nge fwete baka ve nkento mosi ti mpangi na yandi ya nkento sambu yandi vanda mbanda a na yandi mpi kuvukisa nitu ti yandi ntangu mpangi na yandi ya nkento kele na luzingu. 19 “‘Nge fwete pusana ve pene-pene ya nkento na nsungi ya mvindu na yandi ya kumona menga sambu na kuvukisa nitu ti yandi. b 20 “‘Nge fwete vukisa ve nitu ti nkento ya nkweno na nge,1 na mutindu yina nge ta kudikumisa mvindu. c 21 “‘Nge fwete bika ve nde bo pesa1 mwana na nge ata mosi na Moleki. d Nge fwete vweza ve zina ya Nzambi na nge na mutindu yina. e Mono kele Yehowa. 22 “‘Nge fwete lala ve ti bakala mutindu nge ke lalaka ti nkento.f Yo kele diambu ya nzanzi. 23 “‘Bakala fwete vukisa ve nitu ti mbisi mpi kukuma mvindu na nzila na yo; mpi nkento fwete kudipesa ve na mbisi sambu na kuvukisa nitu ti yo.g Yo kele kukonda kuzitisa mutindu bo me yidikaka mambu. 24 “‘Beno kudikumisa ve mvindu na diambu mosi na kati ya mambu yai, sambu makanda yina mono ke kula na ntwala na beno me kudikumisaka mvindu h na nzila ya mambu yai yonso. 25 Yo yina, insi yina kele mvindu, mpi mono ta pesa yo ndola sambu na kifu na yo, mpi insi yina ta luka bantu na yo. i 26 Kansi beno, beno fwete zitisa bansiku na mono ti bankanu na mono, j mpi beno fwete sala ve diambu mosi na kati ya mambu yai ya nzanzi, yo vanda munkwa-nsi to munzenza yina ke zinga na kati na beno. k 27 Sa18:20 1 To “muntu ya ke zingaka penepene na nge; nduku na nge.” 18:21 1 To “tambika.”
230 KAPU 18 a Kuy 30:15 b Lev 15:19, 24 Lev 20:18
c Kub 20:14 Lev 20:10 Kul 22:22 Bin 6:29 Mat 5:27, 28 1Bk 6:9, 10 Ebr 13:4
d Lev 20:2 Kul 18:10 1Bn 11:7 2Bn 23:10
e Lev 20:3 f Kuy 19:5 Lev 20:13 Baz 19:22 Bar 1:26, 27 1Bk 6:9, 10 Yud 7
g Kub 22:19 Lev 20:15, 16
h Lev 20:23 Kul 18:12
i Kuy 15:16 j Lev 20:22 Kul 4:1, 40
k Kub 12:49
Ndonga ya 2 a Kul 20:17, 18 2Bn 16:2, 3 2Bn 21:1, 2
b Lev 18:3 Lev 20:23 Kul 18:9
KAPU 19 c Lev 11:44 Yez 6:3 1Pi 1:15, 16 Kus 4:8
d Kub 20:12 Efe 6:2 Ebr 12:9
e Kub 20:8, 11 Kub 31:13 Luk 6:5
f Lev 26:1 Nk 96:5 Hab 2:18 1Bk 10:14
g Kub 20:4, 23 Kul 27:15
h Lev 3:1 i Lev 7:11, 12 j Lev 7:17, 18
mbu bantu yina zingaka na insi yina na ntwala na beno a salaka mambu yai yonso ya nzanzi, yo yina insi yina kele mvindu. 28 Ebuna insi yina ta luka beno ve sambu beno me kumisa yo mvindu, mutindu yo ta luka makanda yina vandaka na ntwala na beno. 29 Kana muntu kusala diambu mosi na kati ya mambu yai ya nzanzi, bantu1 yonso yina ke salaka yo, bo fwete katula2 bo na kati ya bantu na bo. 30 Beno fwete lungisa mambu yina mono ke lomba beno: Beno landa ve ata kinkulu mosi ya nzanzi yina bantu vandaka kusala na ntwala na beno, b sambu beno kudikumisa ve mvindu na nzila na yo. Mono kele Yehowa Nzambi na beno.’” Yehowa tubilaka diaka Moize nde: 2 “Tubila kimvuka ya mvimba ya bantu ya Izraele nde, ‘Beno fwete vanda santu, sambu mono, Yehowa Nzambi na beno, mono kele santu. c 3 “‘Konso muntu na kati na beno fwete zitisa1 mama na yandi mpi tata na yandi, d mpi beno fwete zitisa bisabatu e na mono. Mono kele Yehowa Nzambi na beno. 4 Beno baluka ve sambu na kukwenda na banzambi ya kukonda mfunu f mpi beno kudisadila ve banzambi ya bibende ya bo me lamba na tiya. g Mono kele Yehowa Nzambi na beno. 5 “‘Kana beno ke pesa Yehowa kimenga ya kinduku, h beno fwete tambika yo na mutindu yina ta sala nde yandi ndima beno. i 6 Beno fwete dia yo na kilumbu ya kimenga na beno mpi na kilumbu yina ke landa, kansi yina ke bikala tii na kilumbu ya tatu, beno fwete yoka yo na tiya. j 7 Kana beno dia ndambu
19
18:29 1 To “mioyo.” 2 To “fwa.” 19:3 1 Na kisina, “wa boma ya.”
231 na yo na kilumbu ya tatu, yo kele kima ya mbi yina ta ndimama ve. 8 Muntu yina ke dia yo ta vutula munoko sambu na kifu na yandi sambu yandi me vweza kima ya santu ya Yehowa, mpi bo fwete katula1 muntu2 yina na kati ya bantu na yandi. 9 “‘Ntangu beno ke katula bima na bilanga ya insi na beno, nge fwete katula ve bima yonso yina kele na ndilu ya kilanga na nge mpi nge fwete lokuta ve bima yina ke bikala ntangu nge ke katula bima na bilanga. a 10 Diaka, nge fwete katula ve bambuma yina me bikala na kilanga na nge ya vinu to kulokuta bambuma ya vinu yina me bwa na ntoto na kilanga na nge ya vinu. Nge fwete bikisa yo sambu na nsukami1b mpi munzenza. Mono kele Yehowa Nzambi na beno. 11 “‘Beno fwete yiba ve, c beno fwete kusa ve, d mpi beno fwete sadilana ve mambu ti luvunu. 12 Beno fwete zenga ve kieleka na zina na mono e sambu na diambu ya luvunu mpi na mutindu yina kuvweza zina ya Nzambi na nge. Mono kele Yehowa. 13 Nge fwete kusa ve nkweno na nge, f mpi nge fwete yiba ve. g Nge fwete kanga ve mpimpa ya mvimba tii na suka lufutu ya muntu ya kisalu yina ke bakaka lufutu. h 14 “‘Nge fwete singa ve1 kifwa-makutu mpi nge fwete tula ve sakuba na ntwala ya kifwameso, i mpi nge fwete wa Nzambi na nge boma. j Mono kele Yehowa. 15 “‘Beno fwete sala ve mambu kukonda lunungu ntangu beno ke sambisa. Nge fwete monisa ve kupona-pona sambu na nsukami to zola ya mingi sambu
LEVI 19:8-22 KAPU 19 a Lev 23:22 Kul 24:19
b Kul 15:7 c Kub 20:15 Efe 4:28
d Lev 6:2 Bin 12:22 Efe 4:25
e Kub 20:7 Mat 5:33, 37 Yak 5:12
f Bin 22:16 Mar 10:19
g Bin 22:22 h Kul 24:15 Yer 22:13 Yak 5:4
i Kul 27:18 j Lev 25:17 Neh 5:15 Bin 1:7 Bin 8:13 1Pi 2:17
Ndonga ya 2 a Kub 23:3 Kul 1:16, 17 Kul 16:19 2Bs 19:6 Bar 2:11 Yak 2:9
b Nk 15:1, 3 c Kub 20:16 1Bn 21:13
d Bin 10:18 1Yn 2:9 1Yn 3:15
e Nk 141:5 Bin 9:8 Mat 18:15
f Bin 20:22 Bar 12:19
g Mat 5:43, 44 Mat 22:39 Bar 13:9 Bag 5:14 Yak 2:8
h Kul 22:9
19:8 1To “fwa.” 2To “moyo.” 19:10 1To “muntu ya ke mona mpasi.” 19:14 1To “binga ve mbi na zulu ya.”
i Kul 22:11 j Lev 6:6, 7
na mvwama. a Nge fwete sambisa nkweno na nge ti lunungu. 16 “‘Nge fwete tambulatambula ve na kati ya bantu na nge b sambu na kukusila bantu makambu. Nge fwete sosa ve kukatula luzingu1 ya nkweno na nge.2c Mono kele Yehowa. 17 “‘Nge fwete menga ve mpangi na nge na ntima d na nge. Nge fwete nganina kibeni nkweno na nge, e mpidina nge ta kudikotisa ve na disumu na yandi. 18 “‘Nge fwete vutula ve mbi f to kubumbila bana ya bantu na nge kimbeni na ntima, mpi nge fwete zola nkweno na nge bonso nge mosi. g Mono kele Yehowa. 19 “‘Beno fwete zitisa bansiku na mono: Nge fwete sala ve nde bambisi na nge ya bwala ya mitindu zole kuvukisa nitu. Nge fwete kuna ve nkeni h ya mitindu zole na kilanga na nge, mpi nge fwete lwata ve lele yina bo me tunga ti bansinga ya mitindu zole yina bo me vukisa. i 20 “‘Ntangu yai, kana bakala mosi kulala ti nkento mosi mpi kuvukisa nitu ti yandi, kansi nkento yina kele nsadi ya bo me solaka sambu na bakala ya nkaka, mpi bo me sumbaka yandi diaka ve to me pesaka yandi ve kimpwanza, bo fwete pesa bo ndola. Kansi, bo fwete fwa bo ve, sambu bo me pesa ntete ve nkento yina kimpwanza. 21 Bakala yina fwete nata dikabu na yandi sambu na makambu na Yehowa na munoko ya tenta ya lukutakanu, dimeme ya bakala ya dikabu sambu na makambu. j 22 Nganga-nzambi ta fika masumu na yandi ti dimeme ya bakala ya dikabu sambu na makambu 19:16 1 Na kisina, “menga.” 2 To mbala ya nkaka, “Nge fwete kanga ve maboko ntangu luzingu ya nkweno na nge kele na kigonsa.”
LEVI 19:23–20:2 na ntwala ya Yehowa sambu na disumu yina yandi salaka, ebuna bo ta lolula yandi sambu na disumu yina yandi salaka. 23 “‘Ntangu beno ke kota na insi yina mpi beno kuna konso nti yina sambu na madia, beno fwete mona mbuma na yo bonso kima ya mvindu mpi ya bo me buyisa.1 Na nsungi ya bamvula tatu yo ta vanda kima ya bo me buyisa beno.2 Beno fwete dia yo ve. 24 Kansi na mvula ya iya, mbuma na yo yonso ta vanda santu sambu na kuwa kiese na ntwala ya Yehowa. a 25 Ebuna na mvula ya tanu, beno lenda dia mbuma na yo sambu na kuyika mbuma na yo na bima yina beno ke katula. Mono kele Yehowa Nzambi na beno. 26 “‘Beno fwete dia ve ata kima mosi ya kele ti menga. b “‘Beno fwete sosa ve bidimbu ya mambu yina ke kwisa to kusala mazi. c 27 “‘Beno fwete zenga ve nsuki yina kele na lweka ya ntu na beno to kubebisa bansongi ya mandefo d na beno. 28 “‘Beno fwete zenga-zenga ve nsuni na beno sambu na muntu yina me fwa, 1e mpi beno fwete tula ve banzoloko na nitu na beno. Mono kele Yehowa. 29 “‘Kuvweza ve mwana na nge ya nkento na kukumisaka yandi ndumba, f sambu insi kusala ve kindumba mpi kufulaka ti mambu ya nsoni. g 30 “‘Beno fwete zitisa bisabatu h na mono, mpi beno fwete monisa luzitu sambu na1 kisika na 19:23 1 Na kisina, “bonso mpusu ya nitu na yo.” 2 Na kisina, “ya bo me yotisa ve.” 19:28 1 To “sambu na moyo.” Awa ngogo ya Kiebreo nephesh ke tubila muntu ya kufwa. 19:30 1 To “fwete vanda na boma ya.” Na kisina, “fwete wa boma ya.”
232 KAPU 19 a Kul 26:1, 2 Bin 3:9
b Lev 3:17 Lev 17:13 Kul 12:23 Bis 15:20, 29
c Kub 8:7 Kul 18:10-12 Bag 5:19, 20 Kus 21:8
d Lev 21:1, 5 e Kul 14:1 f Kul 23:17 g Ebr 13:4 1Pi 4:3
h Kub 20:10 Kub 31:13
Ndonga ya 2 a Lev 20:6 Kul 18:10-12 1Bs 10:13 Yez 8:19
b Lev 20:27 Bis 16:16
c Bin 16:31 Bin 20:29
d Yob 32:6 Bin 23:22 1Tm 5:1
e Yob 28:28 Bin 1:7 Bin 8:13 1Pi 2:17
f Kub 23:9 g Kub 12:49 h Kub 22:21 i Kul 25:13, 15 Bin 20:10
j Bin 11:1 k Lev 18:5 Kul 4:6
mono ya santu. Mono kele Yehowa. 31 “‘Kukwenda ve na bantu yina ke solulaka ti bampeve ya bafwa, a mpi kuyula ve bantu yina ke zabisaka bantu mambu yina ta kumina bo, b kana ve nge ta kuma mvindu na nzila na bo. Mono kele Yehowa Nzambi na beno. 32 “‘Nge fwete telama c na ntwala ya nsuki ya mpembe, nge fwete pesa mununu d lukumu, mpi nge fwete wa Nzambi na nge boma. e Mono kele Yehowa. 33 “‘Kana munzenza ke zinga ti beno na insi na beno, beno fwete niokula yandi ve. f 34 Munzenza yina ke zinga ti beno fwete kuma sambu na beno bonso munkwa-nsi na kati na beno; g mpi nge fwete zola yandi bonso nge mosi, sambu beno vandaka banzenza na insi ya Ezipte. h Mono kele Yehowa Nzambi na beno. 35 “‘Beno fwete sadila ve bitesilu ya luvunu ntangu beno ke tesa nda, kizitu, to bima ya masa. i 36 Beno fwete sadila kilo ya sikisiki, bitesilu ya kizitu ya sikisiki, kitesilu ya sikisiki ya bima ya kuyuma,1 mpi kitesilu ya sikisiki ya bima ya masa.2j Mono kele Yehowa Nzambi na beno, yina basisaka beno na insi ya Ezipte. 37 Yo yina, beno fwete zitisa bansiku na mono yonso mpi bankanu na mono yonso, mpi beno fwete landa yo. k Mono kele Yehowa.’” Yehowa tubilaka diaka Moize nde: 2 “Nge fwete tubila bantu ya Izraele nde, ‘Konso muntu ya Izraele mpi konso munzenza yina ke zinga na Izraele yina ke pesa mwana na yandi mosi na Moleki, bo fwete
20
19:36 1 Na kisina, “efa ya sikisiki.” Tala Bangindu ya Ngika B14. 2 Na kisina, “hini ya sikisiki.” Tala Bangindu ya Ngika B14.
233 fwa yandi kibeni. a Bantu ya insi yina fwete fwa yandi na matadi. 3 Mono ta buya muntu yina, mpi mono ta katula1 yandi na kati ya bantu na yandi, sambu yandi me pesa mwana na yandi mosi na Moleki, yandi me kumisa kisika na mono ya santu b mvindu, mpi me vweza zina na mono ya santu. 4 Kana bantu ya insi yina kukanga meso na luzolo yonso na mambu yina yandi ke sala ntangu yandi ke pesa mwana na yandi na Moleki mpi bo fwa yandi ve, c 5 mono ta buya kibeni muntu yina mpi dibuta d na yandi. Mono ta katula1 muntu yina na kati ya bantu na yandi kumosi ti bantu yonso yina ke vukana ti yandi na kusala kindumba ti Moleki. 6 “‘Sambu na muntu1 yina ke kwenda na bantu yina ke solulaka ti bampeve ya bafwa e mpi na bantu yina ke zabisaka bantu mambu yina ta kumina bo f sambu na kusala kindumba ya kimpeve ti bo, mono ta balukila kibeni muntu yina mpi ta fwa2 yandi na kati ya bantu na yandi. g 7 “‘Beno fwete kudisantisa mpi kukuma santu, h sambu mono kele Yehowa Nzambi na beno. 8 Beno fwete zitisa bansiku na mono mpi kusadila yo. i Mono kele Yehowa, muntu yina ke santisa beno. j 9 “‘Kana muntu mosi kusinga1 tata na yandi to mama na yandi, bo fwete fwa yandi kibeni. k Sambu yandi me singa tata na yandi to mama na yandi, menga na yandi kele na ntu na yandi mosi. 10 “‘Ntangu yai, sambu na bakala yina ke sala bizumba ti nkento ya bakala ya nkaka: Muntu yina ke sala bizumba ti nkento ya
LEVI 20:3-17 KAPU 20 a Lev 18:21 Kul 18:10
b Eze 5:11 c Kul 13:6-9 d Kub 20:5 e Lev 19:31 Kul 18:10-12 Bag 5:19, 20 Kus 21:8
f Lev 20:27 Bis 16:16
g 1Bs 10:13 h Lev 11:44 1Pi 1:15, 16
i Lev 18:4 Lon 12:13
j Kub 31:13 Lev 21:8 1Te 5:23 2Te 2:13
k Kub 21:17 Kul 27:16 Bin 20:20 Mat 15:4
Ndonga ya 2 a Kul 5:18 Kul 22:22 Bar 7:3 1Bk 6:9, 10
b Lev 18:8 Kul 27:20
c Lev 18:15, 29 d Kuy 19:5 Lev 18:22 Baz 19:22 Bar 1:26, 27 1Bk 6:9, 10 Yud 7
e Lev 18:17 Kul 27:23
f Lev 21:9 g Kub 22:19
nkweno na yandi, bo fwete fwa yandi kibeni, bakala yina me sala bizumba mpi nkento yina me sala bizumba. a 11 Bakala yina ke vukisa nitu ti nkento ya tata na yandi me pesa tata na yandi1 nsoni. b Bo fwete fwa bo zole kibeni. Menga na bo kele na ntu na bo mosi. 12 Kana bakala mosi kulala ti bokilo na yandi ya nkento, bo fwete fwa bo zole kibeni. Bo me zitisa ve mutindu bo me yidikaka mambu. Menga na bo kele na ntu na bo mosi. c 13 “‘Kana bakala mosi kulala ti bakala ya nkaka mutindu bo ke lalaka ti nkento, bo zole me sala diambu ya nzanzi. d Bo fwete fwa bo kibeni. Menga na bo kele na ntu na bo mosi. 14 “‘Kana bakala mosi kubaka nkento mosi ti mama ya nkento yina, yo kele diambu ya nsoni.1e Bo fwete yoka bakala yina mpi bankento yina na tiya, f sambu mambu ya nsoni kulanda ve kusalama na kati na beno. 15 “‘Kana bakala mosi kuvukisa nitu ti mbisi, bo fwete fwa yandi kibeni, mpi beno fwete fwa mbisi yina. g 16 Kana nkento mosi kupusana pene-pene ya konso mbisi yina sambu na kuvukisa nitu ti yo, h beno fwete fwa nkento yina mpi mbisi yina. Bo fwete fwa bo kibeni. Menga na bo kele na ntu na bo mosi. 17 “‘Kana bakala mosi kuvukisa nitu ti mpangi na yandi ya nkento, mwana ya tata na yandi to mwana ya mama na yandi, mpi yandi me mona kinkonga na yandi mpi mwana yina ya nkento me mona kinkonga ya bakala yina, yo kele diambu ya nsoni. i Beno fwete fwa2 bo na meso ya bana ya bantu na bo. Yandi me
Kul 27:21
20:3 1Na kisina, “fwa.” 20:5 1To “fwa.” 20:6 1To “moyo.” 20:6, 17 2Na kisina, “katula.” 20:9 1To “kubinga mbi na zulu ya.”
h Lev 18:23 i Lev 18:9 Kul 27:22
20:11 1 Na kisina, “kinkonga ya tata na yandi.” 20:14 1 To “kikalulu ya nsoni; kuvukisa nitu na mutindu yina ke pesa nsoni.”
LEVI 20:18–21:4 pesa mpangi na yandi ya nkento1 nsoni. Yandi fwete vutula munoko sambu na kifu na yandi. 18 “‘Kana bakala mosi me lala ti nkento yina ke mona menga mpi me vukisa nitu ti yandi, bakala yina ti nkento yina bo me monisa kisina ya menga ya nkento yina. a Beno fwete katula1 bo zole na kati ya bantu na bo. 19 “‘Nge fwete vukisa ve nitu ti mpangi-nkento ya mama na nge to mpangi-nkento ya tata na nge, sambu yo ta vanda kumonisa mpangi mosi ya menga nsoni. b Bo fwete vutula munoko sambu na kifu na bo. 20 Bakala yina ke vukisa nitu ti nkento ya mpangi ya tata na yandi me pesa mpangi ya tata na yandi1 nsoni. c Bo fwete vutula munoko sambu na disumu na bo. Bo fwete fwa kukonda bana. 21 Kana bakala mosi kubaka nkento ya mpangi na yandi ya bakala, yo kele diambu ya mbi kibeni.d Yandi me pesa mpangi na yandi ya bakala1 nsoni. Bo fwete konda bana. 22 “‘Beno fwete zitisa bansiku na mono yonso ti bankanu na mono e yonso mpi kusadila yo, f sambu insi yina mono ke nata beno na kuzinga kuluka g beno ve. 23 Beno fwete zitisa ve bansiku ya makanda yina mono ke kula na ntwala na beno; h sambu bo me sala mambu yai yonso mpi mono ke menga bo. i 24 Yo yina mono tubilaka beno nde: “Beno ta baka insi na bo, mpi mono ta pesa beno yo bonso dikabu na beno, insi yina miliki1 ti bwiki kele mingi. j Mono kele Yehowa Nzambi na beno, yina me katula-
234 KAPU 20 a Lev 18:19 b Lev 18:12, 13 c Lev 18:14 d Lev 18:16 Kul 25:5
e Kub 21:1 Kul 5:1
f Lon 12:13 g Lev 18:26, 28 h Lev 18:3, 24 Kul 12:30
i Lev 18:27 Kul 9:5
j Kub 3:17 Kub 6:8 Kul 8:7-9 Eze 20:6
Ndonga ya 2 a Kub 19:5 Kub 33:16 1Bn 8:53 1Pi 2:9
b Lev 11:46, 47 Kul 14:4-20
c Lev 11:43 d Lev 19:2 Nk 99:5 1Pi 1:15, 16 Kus 4:8
e Kul 7:6 f Kub 22:18
ka beno na kati ya bantu yonso ya nkaka mpi me tulaka beno na kingenga.” a 25 Beno fwete sala luswaswanu na kati ya mbisi ya bunkete ti ya mvindu mpi na kati ya ndeke ya mvindu ti ya bunkete; b beno fwete kudikumisa ve1 nzanzi na nzila ya mbisi to ya ndeke to ya konso kima yina ke tambulaka divumu na ntoto, yina mono me tula na kingenga sambu beno mona yo bonso kima ya mvindu. c 26 Beno fwete vanda santu sambu na mono, sambu mono Yehowa, mono kele santu, d mpi mono ke katula beno na kati ya bantu yonso ya nkaka mpi ke tula beno na kingenga sambu beno kuma bantu na mono. e 27 “‘Konso bakala to nkento yina ke solulaka ti bampeve ya bafwa to ke zabisaka bantu mambu yina ta kumina bo,1 bo fwete fwa yandi kibeni. f Bantu fwete fwa bo na matadi. Menga na bo kele na ntu na bo.’” Yehowa tubilaka diaka Moize nde: “Tubila banganganzambi, bana ya Aroni nde, ‘Muntu mosi ve fwete kudikumisa mvindu sambu na muntu1 yina me fwa na kati ya bantu na yandi. g 2 Kansi, yandi lenda sala mutindu yina sambu na mpangi mosi ya menga, sambu na mama na yandi, tata na yandi, mwana na yandi ya bakala, mwana na yandi ya nkento, mpangi na yandi ya bakala, 3 mpi yandi lenda kudikumisa mvindu sambu na mpangi na yandi ya nkento kana yandi kele mwense yina kele pene-pene na yandi mpi yandi me kwelaka ntete ve. 4 Yandi lenda kudikumisa ve mvindu mpi kudikatula ve lukumu sambu na nkento yina kele nkento ya bakala mosi na kati ya
21
Lev 19:31 20:17 1 Na kisina, “kinkonga ya mpangi Lev 20:6 na yandi ya nkento.” 20:18 1 To “fwa.” Kul 18:10-12 Kus 21:8 20:20 1 Na kisina, “kinkonga ya mpangi 20:25 1 To “kumisa ve mioyo na beno.” ya tata na yandi.” 20:21 1 Na kisina, 20:27 1 To “kele ti mpeve ya kuzabi“kinkonga ya mpangi na yandi ya ba- KAPU 21 sa mambu yina ta salama.” 21:1 1 To kala.” 20:24 1 To “mabele.” “moyo.” g Kut 19:14
235 bantu na yandi. 5 Bo fwete kumisa ve ba-ntu na bo mabandi a to kuzenga nsongi ya mandefo na bo to kuzenga-zenga nitu na bo. b 6 Bo fwete vanda santu sambu na Nzambi na bo, c mpi bo fwete vweza ve zina ya Nzambi na bo, d sambu bo ke pesaka makabu ya Yehowa yina bo me yoka na tiya, dimpa1 ya Nzambi na bo, mpi bo fwete vanda santu. e 7 Bo fwete kwela ve nkento ya ndumba, f nkento yina bo me bebisaka, to nkento yina makwela me fwaka ti bakala na yandi, g sambu nganga-nzambi kele santu sambu na Nzambi na yandi. 8 Nge fwete santisa yandi, h sambu yandi kele muntu yina ke pesaka dimpa ya Nzambi na nge. Yandi fwete vanda santu sambu na nge, sambu mono, Yehowa, muntu yina ke santisa beno, mono kele santu. i 9 “‘Kana mwana ya nganganzambi me kudikatula lukumu na kusalaka kindumba, yandi me katula lukumu ya tata na yandi. Bo fwete yoka yandi na tiya. j 10 “‘Nganga-nzambi ya nene ya bampangi na yandi, yina bo me tulaka mafuta ya santu na ntu k mpi yina bo me tulaka na kisalu1 sambu yandi lwata bilele ya kinganga-nzambi, l fwete bika ve nde nsuki na yandi kukuma nda mpi kisaka-saka to kupasula bilele na yandi. m 11 Yandi fwete pusana ve pene-pene ya konso muntu ya kufwa;1n yandi lenda kudikumisa ve mvindu ata sambu na tata na yandi to mama na yandi. 12 Yandi fwete basika ve na kisika ya santu mpi yandi fwete vweza ve kisika ya santu ya Nzambi na yandi, o sambu 21:6 1 To “madia,” yo ke tubila bimenga. 21:10 1 Na kisina, “yina bo fulusaka diboko na yandi.” 21:11 1 To “konso moyo ya kufwa.” Awa ngogo ya Kiebreo nephesh ke wakana ti ngogo mosi ya Kiebreo yina ke tendula “muntu ya kufwa.”
LEVI 21:5-22 KAPU 21 a Kul 14:1
b Lev 19:27, 28
c Kub 29:44
d Lev 18:21 Lev 19:12 Lev 22:32
e Yez 52:11 1Pi 1:15, 16
f Lev 19:29
g Kul 24:1 Eze 44:22
h Kub 28:41
i Kub 28:36 Lev 11:45 Lev 20:7, 8
j Lev 20:14
k Lev 8:12
l Kub 28:2 Kub 29:29 Lev 16:32
m Kuy 37:34 Lev 10:6
n Kut 6:7 Kut 19:11, 14
o Lev 10:7
Ndonga ya 2 a Lev 8:12
b Eze 44:22
c Esd 9:2
d Kul 23:1
kidimbu ya kudipesa, mafuta ya santu ya Nzambi na yandi, kele na zulu na yandi. a Mono kele Yehowa. 13 “‘Yandi fwete kwela nkento yina kele mwense. b 14 Yandi lenda kwela ve mufwidi ya nkento, nkento yina makwela na yandi me fwaka, nkento yina bo me bebisaka, to nkento ya ndumba; kansi yandi fwete baka mwense na kati ya bantu na yandi sambu na kuvanda nkento na yandi. 15 Yandi fwete katula ve bana1 na yandi lukumu na kati ya bantu na yandi, c sambu mono kele Yehowa, muntu yina ke santisa yandi.’” 16 Yehowa landaka kutubila Moize nde: 17 “Songa Aroni nde, ‘Na bandonga na bo yonso ya bantu, mwana1 na nge mosi ve, yina kele ti kifu na nitu lenda pusana sambu na kupesa dimpa ya Nzambi na yandi. 18 Kana muntu mosi kele ti kifu na nitu, yandi lenda pusana ve: muntu yina kele kifwa-meso, dikulu-kifu, to ilungi-kifu,1 to kele ti dikulu to diboko nda mingi, 19 to muntu yina kele ti dikulu ya kubukana to diboko ya kubukana, 20 to muntu yina kele ti nkuki to yina kele nkufi kibeni,1 to muntu yina kele disu-kifu to yina kele ti maladi ya mpusu ya nitu, to yina kele ti bisampala, to yina kele na bambuma ya kibakala ya kubeba. d 21 Mwana1 mosi ve ya nganga-nzambi Aroni yina kele ti kifu na nitu lenda pusana sambu na kupesa makabu ya Yehowa yina bo me yoka na tiya. Sambu yandi kele ti kifu na nitu, yandi lenda pusana ve sambu na kupesa dimpa ya Nzambi na yandi. 22 Yandi lenda dia 21:15, 17 1 Na kisina, “nkuna.” 21:18 1 Na kisina, “to kele ti mbombo ya kupasuka.” 21:20 1 To mbala ya nkaka, “fioti kibeni.” 21:21 1 Na kisina, “Nkuna.”
LEVI 21:23–22:13 dimpa ya Nzambi na yandi ya me katuka na bima ya kuluta santu a mpi na bima ya santu. b 23 Kansi, yandi lenda pusana ve penepene ya rido, c mpi yandi lenda pusana ve pene-pene ya mesakimenga, d sambu yandi kele ti kifu na nitu; mpi yandi fwete vweza ve kisika na mono ya santu, e sambu mono kele Yehowa, muntu yina ke santisa bo.’”f 24 Mutindu yo yai Moize tubilaka Aroni ti bana na yandi mpi bantu yonso ya Izraele. Yehowa tubilaka diaka Moize nde: 2 “Songa Aroni mpi bana na yandi nde bo fwete keba na mutindu bo ke sadila1 bima ya santu ya bantu ya Izraele mpi bo fwete vweza ve zina na mono ya santu g na yina me tala bima yina bo ke santisa sambu na mono. h Mono kele Yehowa. 3 Tubila bo nde, ‘Na bandonga na beno yonso ya bantu, konso mwana na beno, ntangu yandi kele mvindu, kana yandi pusana pene-pene ya bima ya santu yina bantu ya Izraele ke santisa sambu na Yehowa, bo fwete fwa1 muntu2 yina na ntwala na mono. i Mono kele Yehowa. 4 Mwana mosi ve ya Aroni yina ke bela maladi ya lepre j to yina masa k ke basika yandi lenda dia bima ya santu tii ntangu yandi ta kuma bunkete,l yo vanda muntu yina me simba muntu yina me kuma mvindu na nzila ya muntu ya kufwa,1m to muntu yina ke basika masa ya babakala, n 5 to muntu yina me simba kigangwa ya ke tambulaka na kimvuka yina kele mvinduo to muntu yina me simba muntu yina kele mvindu sambu na konso kikuma yina mpi yina lenda kumisa yandi mvindu. p 6 Muntu yina ke simba konso kima na kati ya bima yai ta
22
22:2 1 Na kisina, “nde bo fwete kabwana ti.” 22:3 1 Na kisina, “katula.” 22:3, 11 2 To “moyo.” 22:4 1 To “na nzila ya moyo.”
236 KAPU 21 a Lev 2:10 Lev 6:14, 16 Lev 24:8, 9 Kut 18:9
b Lev 22:10 Kut 18:19
c Kub 30:6 d Kub 38:1 e Kub 25:8 f Kub 28:41
KAPU 22 g Lev 21:6 h Kub 28:38 Kut 18:32
i Lev 7:20 j Lev 13:2 k Lev 15:2 l Lev 14:2 Lev 15:13
m Lev 21:1 Kut 19:11, 22
n Lev 15:16 o Lev 11:24, 43 p Lev 15:7, 19
Ndonga ya 2 a Kut 19:6, 7 b Kut 18:11 c Kub 22:31 Lev 17:15 Kul 14:21
d Kub 29:33 e Kut 18:11 f Lev 10:14 Kut 18:19
vanda mvindu tii na nkokila mpi yandi lenda dia ve ata kima mosi ya santu, kansi yandi fwete yobila masa. a 7 Ntangu ntangu ta dinda, yandi ta kuma bunkete, mpi na nima yandi lenda dia ndambu ya bima ya santu sambu yo kele madia na yandi. b 8 Diaka, yandi fwete dia ve konso mbisi yina bo me mona ya kufwa to konso kima yina mbisi ya mfinda me pasula mpi kukuma mvindu na nzila na yo. c Mono kele Yehowa. 9 “‘Bo fwete lungisa mambu yina mono ke lomba bo, sambu bo nata ve disumu sambu na yo mpi bo fwa sambu na yo sambu bo vandaka kuvweza yo. Mono kele Yehowa, muntu yina ke santisa bo. 10 “‘Muntu mosi ve ya kele ve ti nswa1 lenda dia kima ya santu. d Munzenza ya nganganzambi to muntu ya kisalu yina ke bakaka lufutu lenda dia ve kima ya santu. 11 Kansi, kana nganga-nzambi me sumba muntu2 mosi na mbongo na yandi mosi, muntu yina lenda dia yo. Bampika yina me butuka na nzo na yandi lenda dia mpi madia na yandi. e 12 Kana mwana ya nganga-nzambi mosi me kwela muntu yina kele ve nganganzambi,1 yandi lenda dia ve dikabu ya bima ya santu. 13 Kansi, kana mwana ya nganga-nzambi mosi me kuma mufwidi to makwela na yandi me fwa, yandi kele ve ti bana, mpi yandi me vutuka na nzo ya tata na yandi bonso na kileke na yandi, yandi lenda dia ndambu ya madia ya tata na yandi; f kansi muntu mosi ve ya kele ve ti nswa1 lenda dia yo. 22:10 1 Na kisina, “Munzenza mosi ve,” disongidila, muntu yina kele ve na dibuta ya Aroni. 22:12 1 To “me kwela munzenza.” 22:13 1 Na kisina, “munzenza mosi ve,” disongidila, muntu yina kele ve na dibuta ya Aroni.
237 14 “‘Kana muntu mosi kudia kima mosi ya santu na kidiba, yandi fwete yika ndambu mosi na kati ya bandambu tanu ya ntalu na yo mpi kupesa dikabu ya santu na nganga-nzambi. a 15 Yo yina, bo fwete vweza ve bima ya santu ya bantu ya Izraele yina bo ke pesa Yehowa b 16 mpi kusala nde bo baka ndola sambu na mbi na bo sambu bo diaka bima na bo ya santu; sambu mono kele Yehowa, muntu yina ke santisa bo.’” 17 Yehowa landaka kutubila Moize nde: 18 “Tubila Aroni ti bana na yandi mpi bantu yonso ya Izraele nde, ‘Kana muntu mosi ya Izraele to munzenza yina ke zinga na Izraele ke pesa Yehowa dikabu ya kuyoka c sambu na kulungisa balusilu na yandi to sambu na kupesa dikabu ya luzolo ya mbote, d 19 yandi fwete pesa mbisi ya bakala ya kukonda kifu e ya me katuka na bangombe, bana-mameme ya babakala, to bankombo, sambu Nzambi kundima yo. 20 Beno fwete pesa ve konso kima yina kele ti kifu, f sambu yo ta sadisa beno ve sambu Nzambi kundima beno. 21 “‘Kana muntu ke pesa Yehowa kimenga ya kinduku g sambu na kulungisa lusilu mosi to bonso dikabu ya luzolo ya mbote, yo fwete vanda mbisi ya kukonda kifu ya me katuka na bangombe to na mameme, sambu Nzambi kundima yo. Yo fwete vanda ve ti kifu ata fioti. 22 Ata dikabu mosi ve fwete vanda meso ya kufwa, ya kubukana, ti mputa, ti kivimbu, ti dikwanza, to ti kisampala; beno fwete pesa ve kima mosi na kati ya bima yai na Yehowa to kupesa dikabu ya mutindu yai na mesa-kimenga sambu na Yehowa. 23 Nge lenda pesa ngombe ya bakala to dimeme yina kele ti dikulu to diboko
LEVI 22:14-33 KAPU 22 a Lev 5:15, 16
b Kut 18:32
c Kut 15:14, 16
d Lev 7:16 Kut 15:3 Kul 12:5, 6
e Lev 1:3 Lev 22:22
f Kul 15:19, 21 Kul 17:1 Mal 1:8 Ebr 9:14 1Pi 1:19
g Lev 3:1
Ndonga ya 2 a Kub 22:30
b Kub 23:19 Kul 22:6
c Lev 7:12
d Lev 7:15
e Lev 19:37 Kut 15:40 Kul 4:40
f Lev 18:21 Lev 19:12
g Lev 10:3
h Kub 19:5 Lev 20:8 Lev 21:8
i Kub 6:7 Lev 11:45
ya kele nda mingi to nkufi mingi bonso dikabu ya luzolo ya mbote, kansi yo ta ndimama ve bonso dikabu ya lusilu. 24 Kansi, beno fwete pesa ve Yehowa mbisi yina kele ti bambuma ya kibakala ya kubeba to ya kupanzana to ya kukatuka to ya kuzenga, mpi beno fwete pesa ve bambisi ya mutindu yina na insi na beno. 25 Beno fwete pesa ve kima mosi ya mutindu yai ya me katuka na maboko ya munzenza bonso dimpa ya Nzambi na beno, sambu yo kele ya kubeba mpi yo kele ti kifu. Yo ta ndimama ve sambu na beno.’” 26 Yehowa tubilaka diaka Moize nde: 27 “Kana ngombe ya bakala to mwana-dimeme ya bakala to nkombo me butuka, yo fwete landa kuvanda ti mama na yo bilumbu nsambwadi, a kansi katuka kilumbu ya nana tii kuna yo ta ndimama bonso dikabu, dikabu yina bo me yoka na tiya sambu na Yehowa. 28 Sambu na ngombe ya bakala to dimeme, beno fwete fwa yo ve kilumbu mosi b ti mwana na yo. 29 “Kana beno ke tambika kimenga sambu na kupesa matondo na Yehowa, c beno fwete tambika yo sambu Nzambi kundima beno. 30 Beno ta dia yo na kilumbu yina. Beno fwete bika ve ndambu na yo tii na suka. d Mono kele Yehowa. 31 “Beno fwete zitisa bansiku na mono mpi kusadila yo. e Mono kele Yehowa. 32 Beno fwete vweza ve zina na mono ya santu, f mpi mono fwete santisama na kati-kati ya bantu ya Izraele, g mono kele Yehowa, muntu yina ke santisa beno, h 33 muntu yina ke basisa beno na insi ya Ezipte sambu na kudimonisa nde mono kele Nzambi na beno. i Mono kele Yehowa.”
LEVI 23:1-16
23
Yehowa landaka kutubila Moize nde: 2 “Tubila bantu ya Izraele mpi songa bo nde, ‘Bankinsi ya Yehowa yina fwete salama na bansungi, a yina beno fwete zabisa, b kele balukutakanu ya santu. Yai bankinsi na mono yina fwete salama na bansungi: 3 “‘Beno lenda sala kisalu bilumbu sambanu, kansi kilumbu ya nsambwadi kele kisabatu ya kupema kibeni, c lukutakanu mosi ya santu. Beno lenda sala ve ata kisalu mosi. Yo fwete vanda kisabatu sambu na Yehowa na konso kisika yina beno ke zinga. d 4 “‘Yai bankinsi ya Yehowa yina fwete salama na bansungi, balukutakanu ya santu, yina beno fwete zabisa na bantangu ya bo me tulaka sambu na yo: 5 Na ngonda ya ntete, na kilumbu ya 14 ya ngonda, e na nkokila,1 yo kele Paki f sambu na Yehowa. 6 “‘Kilumbu ya 15 ya ngonda yai kele Nkinsi ya Mampa ya Kukonda Levire sambu na Yehowa. g Beno ta dia mampa ya kukonda levireh bilumbu nsambwadi. 7 Na kilumbu ya ntete, beno ta sala lukutakanu mosi ya santu. i Beno fwete sala ve ata kisalu mosi ya ngolo. 8 Kansi beno ta pesa Yehowa dikabu yina bo me yoka na tiya bilumbu nsambwadi. Kilumbu ya nsambwadi ta vanda lukutakanu mosi ya santu. Beno fwete sala ve ata kisalu mosi ya ngolo.’” 9 Yehowa landaka kutubila Moize nde: 10 “Tubila bantu ya Izraele mpi songa bo nde, ‘Nsuka-nsuka ntangu beno ta kota na insi yina mono ke pesa beno mpi beno me katula bima na yo na bilanga, beno fwete 23:5 1 Na kisina, “na kati-kati ya bankokila zole.”
238 KAPU 23 a Kub 23:14 Lev 23:37
b Kut 10:10
c Kub 16:30 Kub 20:10 Bis 15:21
d Neh 13:22
e Kut 9:2, 3 Kut 28:16
f Kub 12:3, 6 Kul 16:1 1Bk 5:7
g Kut 28:17 1Bk 5:8
h Kub 12:15 Kub 13:6 Kub 34:18
i Kub 12:16
Ndonga ya 2 a Kut 18:8, 12 Bin 3:9 Eze 44:30
b 1Bk 15:20, 23
c Kub 34:22 Kul 16:9, 10
d Bis 2:1
e Kut 28:26-31 Kul 16:16
nata na nganga-nzambi a kita ya bambuma ya ntete b ya beno me katula na bilanga. 11 Ebuna yandi ta nikisa kita yina na ntwala mpi na nima na ntwala ya Yehowa sambu Nzambi kundima beno. Nganga-nzambi fwete nikisa yo na kilumbu yina ke landa Kisabatu. 12 Kilumbu yina beno ta nikisa kita ya bambuma, beno fwete pesa mwana-dimeme ya bakala ya kukonda kifu yina kele na mvula na yo ya ntete, bonso dikabu ya kuyoka sambu na Yehowa. 13 Dikabu na yo ya mbuma ta vanda bandambu zole na kati ya bandambu kumi ya efa1 ya fufu ya kitoko yina bo me vukisa ti mafuta, bonso dikabu yina bo me yoka na tiya sambu na Yehowa, dikabu ya nsudi ya kitoko.2 Dikabu na yo ya malafu ta vanda ndambu mosi na kati ya bandambu iya ya hini3 ya vinu. 14 Beno fwete dia ve dimpa, mbuma ya kukalanga, to mbuma ya mpa tii na kilumbu yai, tii kuna beno ta nata dikabu ya Nzambi na beno. Yo kele nsiku ya mvula na mvula sambu na bandonga na beno yonso ya bantu na konso kisika yina beno ke zinga. 15 “‘Beno fwete tanga bisabatu nsambwadi yantika kilumbu yina me landa Kisabatu, yantika kilumbu yina beno ke nata kita ya bambuma ya dikabu ya kunikisa.c Yo fwete vanda bamposo ya mvimba. 16 Beno ta tanga bilumbu 50 d tii na kilumbu yina ke landa Kisabatu ya nsambwadi, mpi na nima beno fwete pesa dikabu ya mbuma ya mpa na Yehowa. e 23:13 1 Bandambu zole na kati ya bandambu kumi ya efa vandaka balitre 4,4. Tala Bangindu ya Ngika B14. 2 To “ya ke bwisa ntima; ya ke lembika.” Na kisina, “ya ke pemisa.” 3 Hini mosi kele balitre 3,67. Tala Bangindu ya Ngika B14.
239 17 Katuka na bisika yina beno ke zingaka, beno fwete nata mampa zole bonso dikabu ya kunikisa. Bo fwete sala yo na bandambu zole na kati ya bandambu kumi ya efa1 ya fufu ya kitoko. Bo fwete yoka yo ti levire, a bonso bambuma ya ntete ya kuyela sambu na Yehowa. b 18 Beno fwete pesa mampa yina kumosi ti bana-mameme nsambwadi ya babakala ya kukonda kifu, konso mbisi fwete vanda ti mvula mosi, mpi mwana-ngombe mosi ya bakala ti mameme zole ya babakala. c Beno ta pesa yo bonso dikabu ya kuyoka na Yehowa kumosi ti dikabu ya mbuma mpi makabu ya malafu ya me fwanana, bonso dikabu yina bo me yoka na tiya, dikabu ya nsudi ya kitoko1 sambu na Yehowa. 19 Beno fwete pesa mwana-nkombo mosi bonso dikabu sambu na disumu d mpi bana-mameme zole ya babakala, konso mbisi fwete vanda ti mvula mosi, bonso kimenga ya kinduku. e 20 Nganga-nzambi ta nikisa yo na nima mpi na ntwala kumosi ti mampa ya bambuma ya ntete ya kuyela, bonso dikabu ya kunikisa na ntwala ya Yehowa, kumosi ti banamameme zole ya babakala. Yo fwete vanda bonso kima ya santu sambu na Yehowa, sambu na nganga-nzambi. f 21 Na kilumbu yai beno ta zabisa g nde beno kele ti lukutakanu mosi ya santu. Beno lenda sala ve ata kisalu mosi ya ngolo. Yo kele nsiku ya mvula na mvula na bisika na beno yonso ya kuzinga sambu na bandonga na beno yonso ya bantu. 23:17 1 Bandambu zole na kati ya bandambu kumi ya efa vandaka balitre 4,4. Tala Bangindu ya Ngika B14. 23:18 1 To “ya ke bwisa ntima; ya ke lembika.” Na kisina, “ya ke pemisa.”
LEVI 23:17-30 KAPU 23 a Lev 7:11, 13
b Kub 23:16 Kub 34:22
c Kut 28:26, 27
d Lev 4:23
e Lev 3:1
f Lev 7:34 Lev 10:14 Kut 18:9 Kul 18:4 1Bk 9:13
g Kut 10:10
Ndonga ya 2 a Lev 19:9 Kul 24:19 Rut 2:2, 3
b Yez 58:7
c Lev 19:33
d Kut 10:10 Kut 29:1
e Kub 30:10 Lev 25:9
f Lev 16:29, 30 Kut 29:7
g Lev 16:34 Ebr 9:12, 24-26 Ebr 10:10 1Yn 2:1, 2
h Kut 9:13 Kut 15:30
22 “‘Ntangu beno ke katula bima na bilanga ya insi na beno, nge fwete katula ve bima yonso ya kele na ndilu ya kilanga na nge mpi nge fwete lokuta ve yina ke bikala ntangu nge ke katula bima na bilanga. a Nge fwete bikisa yo sambu na nsukami1b mpi sambu na munzenza. c Mono kele Yehowa Nzambi na beno.’” 23 Yehowa tubilaka diaka Moize nde: 24 “Songa bantu ya Izraele nde, ‘Na ngonda ya nsambwadi, na kilumbu ya ntete ya ngonda, beno fwete pema kibeni, yo ta vanda kilumbu mosi ya kuyibuka yina beno ta bula mpungi sambu na kuzabisa yo, d lukutakanu mosi ya santu. 25 Beno lenda sala ve ata kisalu mosi ya ngolo, mpi beno ta pesa Yehowa dikabu yina bo me yoka na tiya.’” 26 Yehowa tubilaka diaka Moize nde: 27 “Kansi, kilumbu ya kumi ya ngonda yai ya nsambwadi kele Kilumbu ya Kufika Masumu. e Beno fwete sala lukutakanu mosi ya santu, mpi beno fwete kudimonisa1 mpasi f mpi kupesa Yehowa dikabu yina bo me yoka na tiya. 28 Beno fwete sala ve ata kisalu mosi ya ngolo na kilumbu yai ya mfunu sambu yo kele kilumbu ya kufika masumu sambu na kufika masumu g na beno na ntwala ya Yehowa Nzambi na beno. 29 Konso muntu1 yina ta kudipesa ve mpasi2 na kilumbu yai, bo fwete katula3 yandi na kati ya bantu na yandi. h 30 Ebuna konso muntu1 yina ke sala konso kisalu na 23:22 1 To “muntu ya ke mona mpasi.” 23:27 1 To “monisa mioyo na beno.” Mbala mingi bantu ke bakisaka “kudimonisa mpasi” bonso mitindu ya kuswaswana ya kudiyimina bima mpi ya kubuya madia. 23:29 1 To “Konso moyo.” 2 To mbala ya nkaka, “ta buya ve madia.” 3 To “fwa.” 23:30 1 To “moyo.”
LEVI 23:31–24:3 kilumbu yina, mono ta fwa yandi na kati ya bantu na yandi. 31 Beno fwete sala ve ata kisalu mosi. Yo kele nsiku ya mvula na mvula sambu na bandonga na beno yonso ya bantu na bisika yonso ya beno ke zinga. 32 Yo kele kisabatu ya kupema kibeni sambu na beno, mpi beno ta kudimonisa1 mpasi a na kilumbu ya uvwa ya ngonda yina na nkokila. Beno fwete zitisa kisabatu na beno katuka na nkokila tii na nkokila.” 33 Yehowa landaka kutubila Moize nde: 34 “Songa bantu ya Izraele nde, ‘Kilumbu ya 15 ya ngonda yai ya nsambwadi kele Nkinsi ya Bisasa1 sambu na bilumbu nsambwadi sambu na Yehowa. b 35 Beno ta vanda ti lukutakanu mosi ya santu na kilumbu ya ntete, mpi beno fwete sala ve ata kisalu mosi ya ngolo. 36 Bilumbu nsambwadi beno fwete pesa Yehowa dikabu yina bo me yoka na tiya. Na kilumbu ya nana, beno fwete sala lukutakanu mosi ya santu, c mpi beno fwete pesa Yehowa dikabu yina bo me yoka na tiya. Yo kele lukutakanu ya santu. Beno lenda sala ve ata kisalu mosi ya ngolo. 37 “‘Yai bankinsi ya Yehowa yina fwete salama na bansungi d yina beno fwete zabisa bonso balukutakanue ya santu, sambu na kupesa Yehowa dikabu yina bo me yoka na tiya: dikabu ya kuyoka, f dikabu ya mbuma g ya kimenga, mpi makabu ya malafu h na kutadila manaka ya konso kilumbu. 38 Beno fwete pesa makabu yina na zulu ya makabu yina beno ke pesaka na bisabatu ya Yehowa, i makabu na beno, j makabu na beno ya lusilu, k mpi 23:32 1 To “ta monisa mioyo na beno.” 23:34 1 To “Bisika ya Kuzinga ya Ntangu Fioti.”
240 KAPU 23 a Lev 16:29-31 Lev 23:27 Kut 29:7
b Kub 23:16 Kut 29:12 Kul 16:13 Esd 3:4 Neh 8:14-18 Yoa 7:2
c Neh 8:18 d Kub 23:14 Kul 16:16
e Kut 28:26 Kut 29:7
f Lev 1:3 g Lev 2:1, 11 h Kut 15:5 Kut 28:6, 7
i Kub 16:23 Kub 20:8 Kub 31:13
j Kub 28:38 Kut 18:29
k Kul 12:11
Ndonga ya 2 a Kut 29:39 Kul 12:6 1Bs 29:9 2Bs 35:8 Esd 2:68
b Kul 16:13 c Kut 29:12 d Neh 8:15 Kus 7:9
e Neh 8:10 f Kul 16:15 g Kut 29:12 h Kul 31:10, 11 i Kul 31:13 Nk 78:6
j Kub 12:37, 38 Kut 24:5
KAPU 24 k Kub 27:20, 21 Kut 8:2
makabu na beno ya luzolo ya mbote, a yina beno fwete pesa Yehowa. 39 Kansi, na kilumbu ya 15 ya ngonda ya nsambwadi, ntangu beno ta vukisa bima ya insi yina, beno fwete sala nkinsi ya Yehowa bilumbu nsambwadi. b Kilumbu ya ntete kele kupema kibeni mpi kilumbu ya nana kele kupema kibeni. c 40 Na kilumbu ya ntete, beno ta baka bambuma ya banti ya nene, mandalala ya maba, d balutangu ya banti yina kele ti matiti mingi, mpi banti ya pepliye ya muwanda, mpi beno ta wa kiese e na ntwala ya Yehowa Nzambi na beno bilumbu nsambwadi. f 41 Beno ta ta yo bonso nkinsi sambu na Yehowa bilumbu nsambwadi konso mvula. g Bonso nsiku ya mvula na mvula na bandonga na beno yonso ya bantu, beno fwete ta yo na ngonda ya nsambwadi. 42 Beno fwete zinga na bisasa bilumbu nsambwadi. h Bankwansi yonso ya Izraele fwete zinga na bisasa, 43 sambu bandonga na beno ya bantu yina ke kwisa kuzaba i nde mono salaka nde bantu ya Izraele kuzinga na bisasa ntangu mono vandaka kubasisa bo na insi ya Ezipte. j Mono kele Yehowa Nzambi na beno.’” 44 Na mutindu yai Moize tubilaka bantu ya Izraele mambu ya me tala bankinsi ya Yehowa yina fwete salama na bansungi. Yehowa landaka kutubila Moize nde: 2 “Songa bantu ya Izraele na kunatila nge mafuta ya olive ya bunkete mpi ya bo me tuta sambu na nsemo, sambu minda kulanda kupela ntangu yonso. k 3 Na nganda ya rido ya Kimbangi na tenta ya lukutakanu, Aroni ta baka bangidika sambu minda kulanda kupela katuka na nkokila tii na suka na ntwala ya Yehowa ntangu yonso. Yo kele nsiku ya ntangu yo-
24
241 nso sambu na bandonga na beno yonso ya bantu. 4 Yandi fwete tula minda na ndonga na kima ya kutudila mindaa ya bo me sala na wolo ya kukonda kuvukisa ti kima ya nkaka na ntwala ya Yehowa ntangu yonso. 5 “Nge ta baka fufu ya kitoko mpi nge ta yoka mampa 12 ya bo me sala bonso lupetu. Nge ta sadila bandambu zole na kati ya bandambu kumi ya efa1 na konso dimpa. 6 Nge ta tula yo na bandonga zole, sambanu na konso ndonga, b na mesa ya bo me sala na wolo ya kukonda kuvukisa ti kima ya nkaka na ntwala ya Yehowa. c 7 Nge fwete tula ndumbu ya mpembe ya bo me vukisa ve ti kima ya nkaka na konso ndonga, mpi yo ta vanda bonso dimpa sambu na dikabu ya kifwani1d yina bo me yoka na tiya sambu na Yehowa. 8 Na konso kilumbu ya Kisabatu, yandi fwete yidika yo mbala na mbala na ntwala ya Yehowa.e Yo kele kuwakana ya mvula na mvula ti bantu ya Izraele. 9 Yo ta kuma ya Aroni ti ya bana na yandi, f mpi bo ta dia yo na kisika mosi ya santu, g sambu yo kele kima ya kuluta santu sambu na yandi ya me katuka na makabu ya Yehowa yina bo me yoka na tiya, bonso nsiku ya mvula na mvula.” 10 Na kati ya bantu ya Izraele, kuvandaka ti mwana-bakala mosi yina mama na yandi vandaka muntu ya Izraele mpi tata na yandi muntu ya Ezipte; h yandi ti muntu mosi ya Izraele yantikaka kunwana na camp. 11 Mwana-bakala ya nkento yina ya Izraele yantikaka kuvweza Zina1 mpi kusi24:5 1 Bandambu zole na kati ya bandambu kumi ya efa vandaka balitre 4,4. Tala Bangindu ya Ngika B14. 24:7 1 To “bonso kitini na yo ya kuyibuka (ya ke monisa).” 24:11 1 Disongidila, zina ya Yehowa, mutindu bo me monisa yo na verse 15 mpi 16.
LEVI 24:4-21 KAPU 24 a Kub 25:31 Kub 39:33, 37 Ebr 9:2
b Kub 40:22, 23 1Sa 21:4 Mar 2:25, 26
c Kub 25:23, 24 1Bn 7:48
d Lev 2:2 Lev 6:15
e Kut 4:7 1Bs 9:32 2Bs 2:4
f Lev 21:22 Lev 22:10 1Sa 21:4, 6 Mat 12:3, 4 Luk 6:3, 4
g Lev 6:14, 16 h Kub 12:38 Kut 11:4
Ndonga ya 2 a Kub 20:7 Kub 22:28 Lev 19:12
b Kub 18:22 c Kub 18:15, 16 Kut 15:32, 34
d Kut 15:32, 35 Kul 17:7
e Kul 5:11 f Kuy 9:6 Kub 21:12 Kut 35:31 Kul 19:11-13
g Kub 21:23, 24 h Kul 19:21 Mat 5:38
i Kub 22:1 j Kuy 9:6 Kub 21:12
nga1 yo.a Yo yina bo nataka yandi na Moize. b Kansi, zina ya mama na yandi vandaka Shelomiti, mwana ya Dibri ya dikanda ya Dani. 12 Bo tulaka bantu na kukeba yandi tii kuna bo zabisaka bo pwelele c lukanu ya Yehowa. 13 Na nima, Yehowa tubilaka Moize nde: 14 “Nata muntu yina singaka na nganda ya camp, ebuna bantu yonso yina waka yandi fwete tula maboko na bo na zulu ya ntu na yandi, mpi kimvuka ya mvimba ya bantu fwete losila yandi matadi. d 15 Mpi nge fwete songa bantu ya Izraele nde, ‘Kana muntu kusinga Nzambi na yandi, yandi ta vutula munoko sambu na disumu na yandi. 16 Yo yina, muntu yina ke vweza zina ya Yehowa, bo fwete fwa yandi kibeni. e Kimvuka ya mvimba fwete losila yandi kibeni matadi. Bo fwete fwa munzenza mutindu mosi ti munkwa-nsi sambu yandi me vweza Zina. 17 “‘Kana muntu kufwa muntu ya nkaka,1 bo fwete fwa yandi kibeni. f 18 Konso muntu yina ke bula mpi ke fwa mbisi mosi ya bwala1 fwete futa sambu na yo, luzingu sambu na luzingu. 19 Kana muntu mosi kulwadisa nkweno na yandi, bo fwete sala yandi g diambu yina yandi me sala. 20 Kubuka sambu na kubuka, disu sambu na disu, dinu sambu na dinu, bo ta pesa yandi h mpasi ya mutindu mosi ti yina yandi pesaka muntu ya nkaka. 21 Muntu yina ke bula mbisi mpi ke fwa yo fwete futa yo, i kansi muntu yina ke bula muntu ya nkaka mpi ke fwa yandi, bo fwete fwa yandi. j 24:11 1 To “kubinga mbi na zulu na.” 24:17 1 To “Kana muntu kubula moyo ya konso muntu yina mpi yandi fwa.” 24:18 1 To “Muntu yina ke bula moyo ya mbisi mosi mpi yo fwa.”
LEVI 24:22–25:17 22 “‘Bo ta sadila nkanu ya mutindu mosi sambu na beno, yo vanda munzenza to munkwansi, a sambu mono kele Yehowa Nzambi na beno.’” 23 Na nima Moize tubilaka bantu ya Izraele, mpi bo basisaka na nganda ya camp muntu yina singaka, mpi bo losilaka yandi matadi. b Ebuna, bantu ya Izraele salaka kaka mutindu Yehowa songaka Moize. Yehowa tubilaka diaka Moize na Ngumba ya Sinai nde: 2 “Tubila bantu ya Izraele mpi songa bo nde, ‘Nsuka-nsuka ntangu beno ta kota na insi yina mono ke pesa beno, c insi ta zitisa kisabatu sambu na Yehowa. d 3 Nge ta kuna nkeni na kilanga na nge bamvula sambanu, mpi nge ta zenga balutangu ya banti ya vinu ya kilanga na nge bamvula sambanu, mpi nge ta katula bambuma ya ntoto. e 4 Kansi mvula ya nsambwadi, ta vanda kisabatu ya kupema kibeni sambu na insi, kisabatu sambu na Yehowa. Nge ta kuna ve nkeni na kilanga na nge mpi ta zenga ve balutangu ya banti ya vinu ya kilanga na nge. 5 Nge fwete katula ve bima yina ke mena yo mosi na bambuma yina bikalaka na nima ya kukatula bima na bilanga, mpi nge fwete katula ve bisuka ya banti na nge ya vinu yina bo me zenga ve balutangu na yo. Ntoto fwete pema kibeni mvula mosi. 6 Kansi, beno lenda dia madia yina ke basika na insi na kisabatu na yo; nge, bampika na nge ya babakala ti ya bankento, muntu na nge ya kisalu yina ke bakaka lufutu, mpi banzenza yina me kwisaka kuzinga ti nge lenda dia yo, 7 mpi bambisi ya bwala ti ya mfinda yina kele na insi na nge. Beno lenda dia konso kima yina ke mena na ntoto.
242 KAPU 24 a Kub 12:49 Lev 17:10 Lev 19:34 Kut 9:14 Kut 15:16
b Kut 15:33, 36 Kul 17:7
KAPU 25 c Kuy 15:16
25
d Lev 26:34 2Bs 36:20, 21
e Kub 23:10, 11
Ndonga ya 2 a Lev 16:30 Lev 23:27, 28
b Yez 61:1, 2 Luk 4:18, 19 Bar 8:20, 21
c Lev 27:24 Kut 36:4 Kul 15:1
d Lev 25:5
e Kub 23:11 Lev 25:6
f Lev 25:29, 30 Lev 27:24
g 1Sa 12:3 Bin 14:31
h Lev 27:18
8 “‘Nge ta tanga bamvula ya kisabatu nsambwadi, bamvula nsambwadi mbala nsambwadi, mpi bilumbu ya bamvula nsambwadi ya kisabatu ta sala bamvula 49. 9 Ebuna nge ta bula kibongo ngolo na ngonda ya nsambwadi, na kilumbu ya kumi ya ngonda, na Kilumbu ya Kufika Masumu; a beno fwete sala nde makelele ya kibongo kuwakana na insi na beno ya mvimba. 10 Beno fwete santisa mvula ya 50 mpi kuzabisa kimpwanza na insi na bantu yonso ya insi.b Yo ta kuma Yubile sambu na beno, mpi konso muntu ta vutuka na ntoto na yandi mpi konso muntu fwete vutuka na dibuta na yandi. c 11 Mvula yina ya 50 ta kuma Yubile sambu na beno. Beno ta kuna ve nkeni, ta katula ve bima yina ke basika yo mosi na bambuma yina bikalaka, mpi beno ta katula ve bambuma ya banti ya vinud yina bo me zenga ve balutangu na yo. 12 Sambu yo kele Yubile. Yo fwete vanda santu sambu na beno. Beno lenda dia kaka bima yina ntoto ke buta yo mosi. e 13 “‘Na mvula yai ya Yubile, konso muntu fwete vutuka na ntoto na yandi. f 14 Kana beno tekila nkweno na beno kima mosi, to kana beno sumba kima mosi na yandi, beno yibana ve. g 15 Ntangu nge ke sumba kima na nkweno na nge, nge fwete tadila ntalu ya bamvula yina me luta na nima ya Yubile, mpi yandi fwete tekila nge kima na kutadila bamvula ya kukatula bima na bilanga h yina me bikala. 16 Kana bamvula yina me bikala kele mingi, yandi lenda matisa ntalu ya kusumbila yo, mpi kana bamvula yina me bikala kele fioti, yandi fwete kulumusa ntalu ya kusumbila yo, sambu yandi ke tekila nge ntalu ya bima yina bo ta katula na bilanga. 17 Ata muntu mosi ve na
243 kati na beno fwete yiba nkweno na yandi, a mpi beno fwete wa Nzambi na beno boma, b sambu mono kele Yehowa Nzambi na beno. c 18 Kana beno ke zitisa bansiku na mono mpi ke sadila bankanu na mono, beno ta zinga na ngemba na insi yina. d 19 Ntoto ta buta mbuma na yo, e ebuna beno ta dia mpi ta fuluka, mpi beno ta zinga na ngemba f kuna. 20 “‘Kansi kana beno tuba nde: “Inki beto ta dia na mvula ya nsambwadi kana beto kuna ve nkeni to kukatula ve bima na bilanga?” g 21 Mono ta pesa beno lusakumunu na mono na mvula ya sambanu, mpi ntoto ta buta bambuma yina me fwana sambu na bamvula tatu. h 22 Ebuna beno ta kuna nkeni na mvula ya nana mpi ta dia mbuma ya ntama tii na mvula ya uvwa. Beno ta dia bambuma ya ntama tii kuna nsungi na yo ya kukatula bima na bilanga ta lunga. 23 “‘Beno fwete teka ve ntoto kimakulu, i sambu ntoto kele ya mono. j Sambu na meso na mono, k beno kele banzenza mpi bantu yina me kwisaka kuzinga na insi ya nkaka. 24 Na insi ya mvimba yina ta vanda ya beno, beno fwete pesa nswa ya kusumba diaka ntoto. 25 “‘Kana mpangi na nge me kuma nsukami mpi yo ke lomba nde yandi teka kitini ya ntoto na yandi, muntu ya ke sumba diaka yina kele mpangi na yandi ya pene-pene fwete kwisa mpi kusumba diaka kitini ya ntoto yina mpangi na yandi tekaka. l 26 Kana muntu mosi kele ve ti muntu ya kusumba yandi diaka, kansi yandi me kuma mvwama mpi me kuma na mbongo ya kufwana sambu na kusumba yo diaka, 27 yandi fwete tanga ntalu na yo tuka bamvula yina
LEVI 25:18-34 KAPU 25 a Lev 19:13 Bin 22:22
b Lev 25:43 Bin 1:7 Bin 8:13
c Yez 33:22 d Kul 12:10 Nk 4:8 Bin 1:33
e Nk 67:6 f Lev 26:3-5 g Lev 25:4, 5 Mat 6:25
h Kuy 26:12 Kul 28:8 Mal 3:10
i 1Bn 21:3 j Nk 24:1 k 1Bs 29:15 l Rut 2:20 Rut 4:4-6
Ndonga ya 2 a Lev 25:50 b Lev 27:24 c Lev 25:10, 13 d Lev 25:25-27 e Kut 35:2, 8 f Lev 25:28 g Kut 18:20 Kut 35:2, 4 Kul 18:1
h Kut 35:7 Yoz 14:4
yandi tekaka yo mpi kuvutula mbongo yina me bikala na muntu yina yandi tekilaka yo. Na nima, yandi lenda vutuka na ntoto na yandi. a 28 “‘Kansi kana yandi me zwa ve mbongo sambu na kubaka yo diaka na muntu yina, kima yina yandi tekaka ta bikala ya muntu yina sumbaka yo tii na mvula ya Yubile; b mpi yo ta kuma diaka ya yandi na Yubile, mpi yandi ta vutuka na ntoto na yandi. c 29 “‘Kana muntu kuteka nzo yina kele na mbanza ya bo me ziungaka ti bibaka, nswa na yandi ya kusumba diaka ta landa kuvanda mpi tii na nsuka ya mvula yantika ntangu yina yandi manisaka kuteka yo; nswa na yandi ya kusumba diaka d ta vanda na ngala mvula ya mvimba. 30 Kansi, kana bo sumba yo diaka ve tii na nsuka ya mvula ya mvimba, nzo yina kele na mbanza ya bo me ziungaka ti bibaka ta kuma kimakulu nzo ya muntu yina sumbaka yo, na bandonga na yandi yonso ya bantu. Bo ta vutula yo ve na Yubile. 31 Kansi, bo ta tadila banzo ya babwala yina bo me ziungaka ve ti bibaka bonso kitini ya ntoto ya nseke. Nswa ya kusumba yo diaka ta landa kuvanda, mpi bo ta vutula yo na Yubile. 32 “‘Sambu na banzo ya Balevi na bambanza na bo, e Balevi ta vanda ti nswa ya kimakulu ya kusumba yo diaka. 33 Kana bo sumba diaka ve banzo ya Balevi, nzo yina bo me teka na mbanza na bo, bo ta vutula yo mpi na Yubile, f sambu banzo yina kele na bambanza ya Balevi kele banzo na bo na kati ya bantu ya Izraele. g 34 Diaka, bo lenda teka ve nseke h yina kele na nziunga ya bambanza na bo, sambu yo kele dikabu na bo ya kimakulu.
LEVI 25:35-50 35 “‘Kana mpangi na nge yina ke zinga pene-pene na nge me kuma nsukami mpi kele diaka na mbongo ve, nge fwete sadisa yandi a mutindu nge ke sadisaka munzenza mpi muntu yina me kwisaka kuzinga b na insi na nge, sambu yandi landa kuzinga ti nge. 36 Kubaka ve luta na mpangi na nge mpi kudefisa yandi c ve sambu na kubaka mbongo mingi na zulu.1 Nge fwete wa Nzambi na nge boma, d ebuna mpangi na nge ta landa kuzinga ti nge. 37 Nge fwete defisa yandi ve mbongo sambu na kubaka luta e to kupesa yandi madia sambu na kubaka matabisi. 38 Mono kele Yehowa Nzambi na beno, yina basisaka beno na insi ya Ezipte f sambu na kupesa beno insi ya Kanana, sambu mono vanda Nzambi na beno. g 39 “‘Kana mpangi na nge yina ke zingaka pene-pene na nge me kuma nsukami mpi yo ke lomba nde yandi kuditeka na nge, h nge fwete pusa yandi ve na kusala kisalu ya ngolo bonso mpika. i 40 Nge fwete sadila yandi mambu bonso muntu ya kisalu yina ke bakaka lufutu, j bonso muntu yina me kwisaka kuzinga na insi na nge. Yandi fwete sala ti nge tii na mvula ya Yubile. 41 Na nima yandi ta bikisa nge, yandi ti bana na yandi, mpi ta vutuka na dibuta na yandi. Yandi fwete vutuka na ntoto ya ba-nkaka na yandi. k 42 Sambu bo kele bampika na mono yina mono basisaka na insi ya Ezipte. l Bo fwete kuditeka ve mutindu bo ke tekaka mpika. 43 Nge fwete sadila yandi ve mambu na nku, m mpi nge fwete wa Nzambi na nge boma. n 44 Bampika na beno ya babakala ti ya bankento fwete katuka na makanda yina kele na nziu25:36 1 To “kubaka ndandu.”
244 KAPU 25 a Kul 15:7 Nk 41:1 Nk 112:5 Bin 3:27 Bin 19:17 Mar 14:7 Bis 11:29 1Tm 6:18 1Yn 3:17
b Kub 22:21 Kub 23:9 Lev 19:34 Kul 10:18
c Kub 22:25 Kul 23:19 Nk 15:5 Bin 28:8
d Bin 8:13 e Kul 23:20 Luk 6:34, 35
f Kub 20:2 1Bn 8:51
g Kub 6:7 h Kub 21:2 Kul 15:12
i 1Bn 9:22 j Lev 25:53 k Kub 21:3 Lev 25:10
l Kub 1:13, 14 Kub 19:5 Lev 25:55
m Kub 3:7 Efe 6:9 Kol 4:1
n Lev 25:17 Lon 12:13
Ndonga ya 2 a Kub 12:38 Yoz 9:21
b Lev 25:39, 43 c Lev 25:25 d Lev 25:26, 27 e Lev 25:10 f Lev 25:15, 16
nga na beno, beno lenda sumba mpika ya bakala to ya nkento na kati na bo. 45 Diaka, na kati ya bana ya babakala ya banzenza yina me kwisaka kuzinga na kati na beno, a beno lenda sumba bampika na kati na bo mpi na kati ya mabuta na bo yina ke butuka na insi na beno, mpi bo ta kuma bantu na beno. 46 Beno lenda pesa bo na bana na beno sambu bo baka bo bonso dikabu ya kimakulu. Beno lenda sadila bo bonso bantu ya kisalu, kansi beno fwete sadila ve bampangi na beno bantu ya Izraele mambu na nku. b 47 “‘Kansi kana munzenza to muntu yina me kwisaka kuzinga na kati na beno me kuma mvwama mpi mpangi na nge yina kele pene-pene na yandi me kuma nsukami mpi yandi fwete kuditeka na munzenza to na muntu yina me kwisaka kuzinga na kati na beno, to na muntu ya dibuta ya munzenza yina, 48 yandi ta landa kuvanda ti nswa ya kudisumba diaka na nima ya kuditeka. Mpangi na yandi mosi ya bakala lenda sumba yandi diaka, c 49 to mpangi ya tata na yandi to mwana-bakala ya mpangi ya tata na yandi lenda sumba yandi diaka, to konso mpangi ya menga, muntu ya dibuta na yandi, lenda sumba yandi diaka. “‘To kana yandi mosi me kuma mvwama, yandi fwete kudisumba diaka. d 50 Kumosi ti muntu yina sumbaka yandi, bo fwete tanga ntangu yantika na mvula yina yandi kuditekaka na yandi tii na mvula ya Yubile, e mpi mbongo yina bo tekaka yandi ta fwanana ti ntalu ya bamvula yina. f Na ntangu yina, bo ta tanga bilumbu na yandi ya kisalu na kutadila ntalu yina bo ke futaka muntu ya kisalu yina ke bakaka
245 lufutu. a 51 Kana bamvula yina me bikala kele mingi, yandi fwete futa ntalu ya kudisumba diaka na kutadila bamvula yina me bikala. 52 Kansi kana bamvula fioti kaka me bikala tii na mvula ya Yubile, yandi fwete kuditangila bamvula yina me bikala mpi kufuta ntalu ya kudisumba diaka, na kutadila bamvula yina me bikala. 53 Yandi fwete landa kusadila yandi konso mvula bonso muntu ya kisalu yina ke bakaka lufutu; mpi nge fwete zikisa nde yandi ke sadila yandi ve mambu na nku. b 54 Kansi, kana yandi lenda kudisumba diaka ve na kutadila mambu yina, yandi ta basika kukonda kufuta mbongo na mvula ya Yubile, c yandi ti bana na yandi.1 55 “‘Sambu bantu ya Izraele kele bampika na mono. Bo kele bampika na mono yina mono basisaka na insi ya Ezipte. d Mono kele Yehowa Nzambi na beno. “‘Beno fwete kudisadila ve banzambi ya kukonda mfunu, e beno fwete tedimisa ve f kiteki to dikunzi ya santu, mpi beno fwete tula ve kifwanisu ya ditadi g na insi na beno sambu na kufukama na ntwala na yo; h sambu mono kele Yehowa Nzambi na beno. 2 Beno fwete zitisa bisabatu na mono mpi kumonisa luzitu ya ngolo sambu na1 kisika na mono ya santu. Mono kele Yehowa. 3 “‘Kana beno landa kuzitisa bansiku na mono ti bantuma na mono mpi beno sadila yo, i 4 mono ta pesa beno bamvula ya ngolo na ntangu na yo, j insi yina ta buta mbuma na yo, k mpi banti ya bilanga ta buta mbu-
26
25:54 1 Na kisina, “bana na yandi ya babakala.” 26:2 1 To “kutelama sambu na boma ya.” Na kisina, “kuwa boma ya.”
LEVI 25:51–26:13 KAPU 25 a Kul 15:18 b Lev 25:40, 43 Kol 4:1
c Kub 21:3 d Kub 20:2 Lev 25:42
KAPU 26 e Kub 20:4 Lev 19:4 Bis 17:29 1Bk 8:4
f Kul 5:8 g Kut 33:52 h Dan 3:18 1Bk 10:14
i Kul 11:13-15 Lon 12:13
j Kul 28:12 Yez 30:23 Eze 34:26 Yoe 2:23
k Nk 67:6 Nk 85:12
Ndonga ya 2 a Lev 25:18 b 1Bs 22:9 Nk 29:11 Aga 2:9
c Mik 4:4 d Kul 28:7 Yoz 23:10 Baz 7:15, 16 Baz 15:15, 16 1Bs 11:20
e Kul 28:4 f Kub 6:4 g Kub 25:8 Eze 37:26 Kus 21:3
h Kul 23:14 i Kub 6:7 2Bk 6:16
ma na yo. 5 Nsungi na beno ya kututa bambuma sambu na kukatula yo bampusu ta landa tii na nsungi na beno ya kukatula bambuma ya vinu, mpi nsungi ya kukatula bambuma ya vinu ta landa tii na nsungi ya kukuna; mpi beno ta dia mampa mpi ta fuluka ebuna beno ta zinga na lutaninu na insi na beno. a 6 Mono ta tula ngemba na insi yina, b beno ta lala mpi muntu mosi ve ta pesa beno boma; c mono ta katula bambisi ya mfinda ya makasi na insi yina, mpi mbele ya bitumba ta luta ve na insi na beno. 7 Beno ta landa kibeni bambeni na beno, mpi bo ta bwa na ntwala na beno na mbele ya bitumba. 8 Bantu tanu na kati na beno ta landa bambeni 100, bantu 100 na kati na beno ta landa bambeni 10 000, mpi bambeni na beno ta bwa na ntwala na beno na mbele ya bitumba. d 9 “‘Mono ta sakumuna beno,1 mono ta sala nde beno buta mingi, mono ta kumisa beno mingi, e mpi mono ta tanina kuwakana na mono ti beno. f 10 Ntangu beno ke dia ntete bambuma na beno ya ntama ya mvula yina me luta, yo ta lomba nde beno katula bambuma ya ntama sambu na kubikisa kisika na bambuma ya mpa. 11 Mono ta tula nzo-tenta na mono na katikati na beno, g mpi mono1 ta buya beno ve. 12 Mono ta tambula na kati na beno mpi mono ta vanda Nzambi na beno, h ebuna beno ta vanda bantu na mono. i 13 Mono kele Yehowa Nzambi na beno, yina basisaka beno na insi ya Ezipte sambu beno vanda diaka ve bampika na bo, mpi mono bukaka vangu na beno mpi mono 26:9 1 Na kisina, “ta baluka na beno.” 26:11 1 To “moyo na mono.”
LEVI 26:14-30 salaka nde beno tambula ba-ntu na zulu.1 14 “‘Kansi, kana beno wila mono ve to kana beno zitisa ve bansikua yai yonso, 15 kana beno buya bansiku b na mono, mpi kana beno menga1 bankanu na mono na mpila nde beno zitisa ve bantuma na mono yonso, mpi beno zitisa ve kuwakana c na mono, 16 mono ta sala beno mambu yai: mono ta pesa beno ndola ti bampasi, ti maladi ya tiberkilose mpi fievre ya ngolo, mono ta sala nde meso na beno kufwa mpi luzingu1 na beno kubeba. Beno ta kuna nkeni na beno sambu na mpamba, sambu bambeni na beno ta dia yo. d 17 Mono ta buya beno, mpi bambeni e na beno ta bedisa beno; bantu yina ke mengaka beno ta niata beno, f mpi beno ta tina ata ntangu muntu mosi ve ke landa beno.g 18 “‘Kana ata mambu yai kupusa beno ve na kuwila mono, yo ta lomba nde mono pesa beno ndola mbala nsambwadi kuluta sambu na masumu na beno. 19 Mono ta manisa lulendo na beno ya ngolo mpi ta kumisa zulu na beno bonso kibende h mpi ntoto na beno bonso kwivre. 20 Beno ta manisa ngolo na beno ya mpamba, sambu ntoto na beno ta buta ve mbuma na yo, i mpi banti ya insi ta buta ve bambuma. 21 “‘Kansi kana beno ke landa kutambula na kimbeni ti mono mpi beno ke buya kuwila mono, yo ta lomba nde mono bula beno mbala nsambwadi kuluta, na kiteso ya masumu na beno. 22 Mono ta tinda bambisi ya mfinda na kati na beno, j mpi yo ta bikisa beno kukonda bana, k
246 KAPU 26 a Kul 28:15 b 2Bn 17:15 c Kub 24:7 Kul 31:16 Ebr 8:9
d Kul 28:22, 33 Baz 6:3
e Kul 28:15, 25 Baz 2:14 1Sa 4:10
f Nk 106:41 Bid 1:5
g Lev 26:36 h Kul 11:17 1Bn 17:1
i Yer 12:13 Aga 1:6, 10
j Kul 32:24 Yer 15:3
k Eze 5:17
Ndonga ya 2 a Baz 5:6 Yez 33:8 Zek 7:14
b Yez 1:16 Yer 2:30 Yer 5:3
c Kub 24:7 d Kul 28:21 Yer 24:10 Amo 4:10
e Baz 2:14 1Sa 4:10
f Eze 5:16 g Eze 4:16 h Yez 9:20 Mik 6:14 Aga 1:6
i Yer 21:5 j Kul 28:53 2Bn 6:29 Yer 19:9 Bid 4:10 Eze 5:10
k 2Bs 34:3 Yez 27:9
26:13 1 Na kisina, “tambula ya kusungama.” 26:15 1 To “mioyo na beno kumenga.” 26:16 1 To “mioyo.”
l 1Bn 13:2 2Bn 23:8, 20 Eze 6:5
yo ta manisa bitwisi na beno, mpi yo ta fiotuna ntalu na beno, ebuna banzila na beno ta yuma. a 23 “‘Kana na nima ya mambu yai beno ndima ve kusungika b ya mono ta sungika beno mpi beno landa kutambula na kimbeni ti mono, 24 mono mpi ta tambula na kimbeni ti beno, mpi mono ta bula beno mbala nsambwadi sambu na masumu na beno. 25 Mono ta nata mbele ya bitumba ya kuvutula mbi na zulu na beno sambu beno me zitisa ve kuwakana c na mono. Kana beno tina na bambanza na beno, mono ta tinda maladi na kati na beno, d mpi mono ta pesa beno na maboko ya mbeni. e 26 Ntangu mono ta panza kisika na beno ya kubumbila1 mampa,2f bankento kumi ta yoka mampa na beno kaka na fulu mosi mpi ta kabula mampa na beno na kilo; g beno ta dia kansi beno ta fuluka ve. h 27 “‘Kana ata sambu na mambu yai beno wila mono ve mpi beno tambula kaka na kimbeni ti mono, 28 mono ta kumisa ngolo kimbeni i na mono ti beno, mpi yo ta lomba nde mono pesa beno ndola mbala nsambwadi sambu na masumu na beno. 29 Ebuna yo ta lomba nde beno dia nsuni ya bana na beno ya babakala, mpi beno ta dia nsuni ya bana na beno ya bankento. j 30 Mono ta fwa bisika na beno ya kunanguka ya santu k mpi ta bwisa-bwisa bamesa-kimenga na beno ya ndumbu mpi ta tula bamvumbi na beno na zulu ya bamvumbi ya biteki na beno ya nzanzi,1l ebu26:26 1 Na kisina, “ta panza nti na beno ya.” Yo ke monana bonso nde yo ke tubila banti yina bo vandaka kusadila sambu na kubumba mampa. 2 To “madia.” 26:30 1 Ngogo ya Kiebreo ya bo me sadila awa lenda vanda na kuwakana ti ngogo “tufi” mpi bo me sadila yo sambu na kuvweza.
247 na mono1 ta tina beno sambu na nzanzi. a 31 Mono ta fwab bambanza na beno mpi ta sala nde bisika na beno ya santu kubikala mpamba, mpi mono ta wa ve nsudi ya kitoko1 ya bimenga na beno. 32 Mono ta sala nde insi yina kubikala mpamba, c mpi bambeni na beno yina ta zinga kuna ta tala yo ti kuyituka. d 33 Mono ta panza beno na kati ya makanda, e mpi mono ta basisa mbele ya bitumba na nima na beno; f insi na beno ta bikala mpamba, g mpi mono ta bebisa bambanza na beno. 34 “‘Na ntangu yina insi yina ta futa bisabatu na yo bilumbu yonso yina yo ta bikala mpamba, ntangu beno ta vanda na insi ya bambeni na beno. Na ntangu yina insi ta pema,1 sambu yo fwete futa bisabatu na yo. h 35 Bilumbu yonso yina yo ta bikala mpamba yo ta pema, sambu yo pemaka ve na nsungi ya bisabatu na beno ntangu beno vandaka kuzinga kuna. 36 “‘Sambu na bantu yina ta guluka, i mono ta fulusa bantima na bo ti kukonda kivuvu na bansi ya bambeni na bo; bo ta tina na makelele ya dititi ya ke nikana, mpi bo ta tina bonso muntu ya ke tina mbele ya bitumba mpi bo ta bwa ata ntangu muntu mosi ve ke landa bo. j 37 Bo ta bulana sakuba bonso bantu yina ke tina mbele ya bitumba, kisi ve ata muntu mosi ve ke landa bo. Beno ta kuka ve kunwana ti bambeni k na beno. 38 Beno ta fwa na kati ya makanda, l mpi insi ya bambeni na beno ta dia beno. 39 Bantu yina ta bikala na kati na beno ta pola na bansi ya bambe26:30 1 To “moyo na mono.” 26:31 1 To “ya ke bwisa ntima; ya ke lembika.” Na kisina, “ya ke pemisa.” 26:34 1 To “ta zitisa kisabatu.”
LEVI 26:31-46 KAPU 26 a Nk 78:58, 59 b 2Bn 25:9, 10 2Bs 36:17 Neh 2:3 Yez 1:7 Yer 4:7
c Yer 9:11 d Kul 28:37 Kul 29:22-24 Yer 18:16 Bid 2:15 Eze 5:15
e Nk 44:11 f Yer 9:16 Eze 12:14
g h i j
Zek 7:14 2Bs 36:20, 21 Yez 24:6 Lev 26:17 Yez 30:17
k Yoz 7:12 Baz 2:14 Yer 37:10
l Kul 4:27 Kul 28:48 Yer 42:17
Ndonga ya 2 a Kul 28:65 b Kub 20:5 Kut 14:18
c 1Bn 8:33 Neh 9:2 Eze 6:9 Dan 9:5
d Eze 36:31 e Lev 26:24 f 1Bn 8:47 2Bs 36:20
g Kul 30:6 Yer 4:4 Bis 7:51
h Kuy 28:13 i Kuy 26:3 j Kuy 12:7 Kul 4:31 Nk 106:45
k Lev 26:34 2Bs 36:20, 21
l 2Bn 17:15 m Kul 4:31 2Bn 13:23 Neh 9:31
n Kul 4:13 Yer 14:21
o Kub 24:3, 8 Kul 9:9
p Eze 20:9 q Lev 27:34 Kul 6:1
ni a na beno sambu na kifu na bo. Ya kieleka, bo ta pola sambu na bifu ya batata b na bo. 40 Ebuna bo ta funguna kifu na bo, c kifu ya batata na bo, ti kukonda kwikama ya batata na bo, mpi bo ta ndima nde bo kuditwadisaka kukonda kwikama na mutindu bo tambulaka na kimbeni ti mono. d 41 Ebuna mono mpi tambulaka na kimbeni ti bo, e na mutindu mono nataka bo na insi ya bambeni f na bo. “‘Mbala ya nkaka bantima na bo ya kukonda kuyotisa1 ta kudikulumusa, g mpi bo ta futa kifu na bo. 42 Ebuna mono ta yibuka kuwakana na mono ti Yakobi, h mpi kuwakana na mono ti Izaki, i mpi mono ta yibuka kuwakana na mono ti Abrahami, j mpi mono ta yibuka insi yina. 43 Ntangu bo yambulaka insi yina, insi vandaka kufuta bisabatu k na yo mpi yo bikalaka mpamba kukonda bo, mpi bo vandaka kufuta sambu na kifu na bo, sambu bo buyaka bankanu na mono mpi bo1 mengaka bansiku l na mono. 44 Kansi ata sambu na mambu yai yonso, ntangu bo ta vanda na insi ya bambeni na bo, mono ta buya bo ve kibeni m ata fioti mpi mono ta losa bo ve na kiteso ya kumanisa bo; kusala mutindu yina ta zitisa ve kuwakana n na mono ti bo, sambu mono kele Yehowa Nzambi na bo. 45 Sambu na bo, mono ta yibuka kuwakana ya mono salaka ti ba-nkaka o na bo yina mono basisaka na insi ya Ezipte na meso ya makanda, p sambu na kumonisa nde mono kele Nzambi na bo. Mono kele Yehowa.’” 46 Yai bantuma, bankanu, mpi bansiku yina Yehowa pesaka bantu ya Izraele na Ngumba ya Sinai na nzila ya Moize. q 26:41 1 To “ya ntu-ngolo.” 26:43 1 To “mioyo na bo.”
LEVI 27:1-18
27
Yehowa landaka kutubila Moize nde: 2 “Tubila bantu ya Izraele mpi songa bo nde, ‘Kana muntu me sala lusilu ya mfunua ya kupesa Yehowa ntalu yina bo me zenga sambu na muntu1 mosi, 3 ntalu ya bo me zenga sambu na bakala yina kele ti bamvula yantika na 20 tii na 60 ta vanda bashekele1 50 ya arza na kutadila shekele ya kisika ya santu.2 4 Kansi kana yo kele nkento, ntalu yina bo me zenga ta vanda bashekele 30. 5 Kana yandi kele ti bamvula yantika na 5 tii na 20, ntalu yina bo me zenga sambu na bakala ta vanda bashekele 20, mpi bashekele 10 sambu na nkento. 6 Kana yandi kele ti bamvula yantika na ngonda mosi tii na bamvula tanu, ntalu yina bo me zenga sambu na bakala ta vanda bashekele tanu ya arza mpi bashekele tatu ya arza sambu na nkento. 7 “‘Kana yandi kele ti bamvula 60 mata, ntalu yina bo me zenga ta vanda bashekele 15 sambu na bakala mpi bashekele 10 sambu na nkento. 8 Kansi kana yandi kele kibeni nsukami sambu na kufuta ntalu yina bo me zenga, b muntu yina ta telama na ntwala ya nganga-nzambi, ebuna nganga-nzambi ta tula ntalu sambu na yandi. Nganganzambi ta tula ntalu yina na kutadila kima yina muntu ya me sala lusilu lenda pesa. c 9 “‘Kana dikabu yina ke tadila mbisi yina me fwana sambu na kupesa Yehowa, konso kima yina bo lenda pesa Yehowa ta kuma kima ya santu. 10 Yandi lenda soba yo ve to kuyingisa yo, mbisi ya mbote na mbisi ya 27:2 1 To “moyo.” 27:3 1 Shekele mosi kele bagrame 11,4. Tala Bangindu ya Ngika B14. 2 To “na kutadila shekele ya santu.”
248 KAPU 27 a Kul 23:21 Baz 11:30, 31 1Sa 1:11
b Lev 5:7, 11 Lev 12:8 Lev 14:21
c Luk 21:2-4 2Bk 8:12
Ndonga ya 2 a Lev 20:25 Kul 14:7, 8
b Lev 27:19
c Lev 27:11, 12
d Lev 25:10
mbi to mbisi ya mbi na mbisi ya mbote. Kansi kana yandi yingisa mbisi mosi na mbisi ya nkaka, mbisi ya ntete mpi mbisi yina yandi me pesa sambu na kuyingisa yo ta kuma santu. 11 Kana yo kele mbisi a ya mvindu yina bo lenda pesa ve bonso dikabu na Yehowa, yandi ta nata mbisi yina na ntwala ya nganga-nzambi. 12 Nganga-nzambi ta tula ntalu na yo, yo vanda yo kele ya mbote to ya mbi. Ntalu yina nganganzambi me zenga ta soba ve. 13 Kansi kana yandi ke zola kusumba yo diaka, yandi fwete yika na zulu ya ntalu yina bo me zenga b ndambu mosi na kati ya bandambu na yo tanu. 14 “‘Ebuna kana muntu ke zola kusantisa nzo na yandi bonso kima ya santu sambu na Yehowa, nganga-nzambi ta tula ntalu na yo, yo vanda yo kele mbote to mbi. Ntalu yina nganganzambi ta tula, yo yina ta vanda ntalu na yo. c 15 Kansi kana muntu yina ke santisa nzo na yandi ke zola kusumba yo diaka, yandi fwete yika ndambu mosi na kati ya bandambu tanu ya mbongo na ntalu yina bo me zenga, ebuna yo ta kuma ya yandi. 16 “‘Kana muntu ke santisa ndambu ya kilanga na yandi sambu na Yehowa, bo ta zenga ntalu na yo na kutadila nkeni yina bo kele na yo mfunu sambu na kukuna yo: homere1 mosi ya mbuma ya orze ta vanda bashekele 50 ya arza. 17 Kana yandi santisa kilanga na yandi yantika na mvula ya Yubile, d ntalu yina bo me zenga ta soba ve. 18 Kana yandi santisa kilanga na yandi na nima ya Yubile, nganga-nzambi ta tangila yandi 27:16 1 Homere mosi kele balitre 220. Tala Bangindu ya Ngika B14.
249 ntalu na kutadila bamvula yina me bikala tii na mvula ya Yubile yina ke kwisa, mpi yandi ta kulumusa ntalu yina bo me zenga. a 19 Kansi kana muntu yina santisaka kilanga ke zola kusumba yo diaka, yandi fwete yika na zulu na yo ndambu mosi na kati ya bandambu tanu ya mbongo ya ntalu yina bo me zenga, ebuna yo ta bikala ya yandi. 20 Kana yandi sumba diaka ve kilanga yina mpi bo tekila yo muntu ya nkaka, bo lenda sumba yo diaka ve na nima. 21 Kana bo me yambula kilanga yina na Yubile, yo ta kuma kima ya santu sambu na Yehowa, bonso kilanga yina bo me pesa yandi. Yo ta kuma kima ya banganga-nzambi. b 22 “‘Kana muntu kusantisa sambu na Yehowa kilanga ya yandi sumbaka, yina kele ve na kati ya ntoto c ya bo me bikilaka yandi, 23 nganga-nzambi ta tangila yandi ntalu na yo tii na mvula ya Yubile, mpi yandi ta pesa ntalu yina bo me zenga na kilumbu yina.d Yo kele kima ya santu sambu na Yehowa. 24 Na mvula ya Yubile, kilanga yina ta vutuka na muntu yina yandi sumbaka yo, na munkwa-ntoto e yina. 25 “‘Bo fwete zenga konso ntalu na kutadila shekele ya kisika ya santu. Shekele mosi kele bagera1 20. 26 “‘Kansi, muntu mosi ve fwete santisa mwana ya ntete ya bambisi, sambu yo ke butukaka bonso mwana ya ntete sambu na Yehowa.f Yo vanda ngombe ya bakala to dimeme, yo kele ya Yehowa. g 27 Kana yo kele na kati ya bambisi ya mvindu mpi yandi sumba yo diaka na kutadila ntalu yina bo me zenga, yandi fwete 27:25 1 Gera mosi kele grame 0,57. Tala Bangindu ya Ngika B14.
LEVI 27:19-34 KAPU 27 a Lev 25:15, 16
b Kut 18:8, 14
c Lev 25:25
d Lev 27:11, 12 Lev 27:18
e Lev 25:10, 28
f Kub 13:2 Kut 18:17
g Kub 22:30 Kul 15:19
Ndonga ya 2 a Lev 27:11-13
b Kut 18:8, 14
c Kut 21:2
d Yoz 6:17 1Sa 15:3, 18
e Kuy 14:20 Kuy 28:22 Kut 18:21, 26 Kul 14:22 2Bs 31:5 Neh 13:12 Mal 3:10 Luk 11:42 Ebr 7:5
f Lev 27:9, 10
g Kub 3:1 Kut 1:1
yika na zulu na yo a ndambu mosi na kati ya bandambu na yo tanu. Kansi kana bo sumba yo diaka ve, bo ta teka yo na kutadila ntalu yina bo me zenga. 28 “‘Kansi bo lenda teka ve to kusumba diaka konso kima ya bo me pesaka yina muntu me baka na bima na yandi mpi ke pesa ya mvimba na Yehowa, yo vanda bantu, bambisi, to kilanga na yandi. Konso kima yina bo me pesaka kele kima ya kuluta santu sambu na Yehowa. b 29 Diaka, bo lenda sumba diaka c ve ata muntu mosi ya bo me bedisa1 yina bo me tula na kingenga sambu bo fwa yandi. Bo fwete fwa yandi kibeni. d 30 “‘Konso ndambu mosi na kati ya bandambu kumi1e ya ntoto, yo vanda yina me katuka na bima ya bilanga to na bambuma ya banti, kele ya Yehowa. Yo kele kima ya santu sambu na Yehowa. 31 Kana muntu ke zola kusumba diaka konso ndambu mosi na kati ya bandambu kumi ya bima na yandi, yandi fwete yika na zulu na yo ndambu mosi na kati bandambu na yo tanu. 32 Sambu na konso ndambu mosi na kati ya bandambu kumi ya bangombe mpi ya mameme, konso kima yina ke lutaka na nsi ya nti ya ngungudi, mbisi1 ya kumi ta kuma kima ya santu sambu na Yehowa. 33 Yandi ta tala ve kana yo kele mbote to mbi, mpi yandi fwete yingisa yo ve. Kansi kana yandi meka kuyingisa yo, mbisi ya ntete mpi mbisi yina yandi yingisaka yo fwete kuma kima ya santu. f Bo lenda sumba yo diaka ve.’” 34 Yai bansiku yina Yehowa pesaka Moize na Ngumba ya Sinai g sambu na bantu ya Izraele. 27:29 1 To “pesa.” 27:30 1 To “Konso dikumi.” 27:32 1 To “ntu.”
K U TA N G A M A M B U Y I N A K E N A K AT I
1
Kusonika bazina ya babakala sambu na kisalu ya kisoda (1-46) Balevi lenda sala ve kisalu ya kisoda (47-51) Mutindu bo fwete yidika camp na ndonga (52-54)
9 Ngidika sambu na kusala Paki na ngonda ya nkaka (1-14) Dituti mpi tiya na zulu ya nzo-tenta (15-23) 10 Bampungi ya arza (1-10) Bo me katuka na Sinai mpi me kwenda (11-13) Ndonga ya kulanda sambu na kukwenda (14-28) Moize me lomba Obabi na kusonga Izraele nzila (29-34) Kisambu ya Moize ntangu bo vandaka kukatula camp (35, 36)
2 Bo me yidika camp na bimvuka ya makanda tatu-tatu (1-34) Kimvuka ya Yuda na ndambu ya esti (3-9) Kimvuka ya Rubeni na ndambu ya sudi (10-16) Camp ya Levi na kati-kati (17) Kimvuka ya Efrayimi na ndambu ya westi (18-24) Kimvuka ya Dani na ndambu ya nordi (25-31) Ntalu ya babakala yonso yina bo sonikaka bazina (32-34)
11
3 Bana ya Aroni (1-4) Bo me sola Balevi sambu na kusala kisalu (5-39) Kusumba diaka bana ya ntete (40-51) 4 Kisalu ya bana ya Kohati (1-20) Kisalu ya bana ya Gershoni (21-28) Kisalu ya bana ya Merari (29-33) Ntalu ya bantu ya bo tangaka, na bunkufi (34-49)
Mabokuta me pusa Nzambi na kutinda tiya (1-3) Bantu me lomba misuni (4-9) Moize me kudimona nde yandi me fwana ve (10-15) Yehowa me pesa bankuluntu 70 mpeve (16-25) Eldadi mpi Medadi; Yozue me wa kimpala sambu na Moize (26-30) Nzambi me tinda bandeke yina vandaka bonso bangwadi; bantu me baka ndola sambu na lukasi na bo (31-35)
12 Miriami mpi Aroni me telamina Moize (1-3) Moize, muntu ya kudikulumusa kibeni kuluta bantu yonso (3) Yehowa me kotila Moize (4-8) Maladi ya lepre me simba Miriami (9-16)
5 Kutula bantu ya mvindu na kingenga (1-4) Kufunguna mpi kufuta bima (5-10) Masa ya kumeka muntu yina bo ke yindula nde yandi me sala bizumba (11-31)
13 Bo me tinda bantu 12 na kukwenda kutala Kanana na mayele (1-24) Nsangu ya mbi ya bantu kumi yina kwendaka kutala insi na mayele (25-33)
6 Lusilu ya Kinazire (1-21) Lusakumunu ya banganga-nzambi (22-27) 7 Makabu sambu na kuyantika kusadila nzo-tenta (1-89)
14 Bantu ke zola kuvutuka na Ezipte (1-10) Yozue ti Kalebi me pesa nsangu ya mbote (6-9) Yehowa me wa makasi; Moize me bondila yandi sambu na bantu (11-19) Ndola: bamvula 40 na ntoto-makanga (20-38)
8 Aroni me pedisa minda nsambwadi (1-4) Moize me santisa Balevi, bo me yantika kisalu (5-22) Mvula yina Balevi fwete vanda na yo sambu na kusala kisalu (23-26) 250
251 Bantu ya Amaleki me bedisa Izraele (39-45) 15 Bansiku sambu na makabu (1-21) Nsiku ya mutindu mosi sambu na bankwa-nsi mpi banzenza (15, 16) Makabu sambu na masumu ya kukonda kukana (22-29) Ndola sambu na masumu ya muntu me sala na luzolo yonso (30, 31) Bo me fwa muntu mosi yina zitisaka ve Kisabatu (32-36) Bilele fwete vanda ti malenda na nsongi (37-41) 16 Kukolama ya Kora, Datani, ti Abirami (1-19) Bankolami me baka ndola (20-50) 17 Nti ya Aroni ya me basisa matiti kele kidimbu (1-13) 18 Bisalu ya banganga-nzambi mpi Balevi (1-7) Makabu ya banganga-nzambi (8-19) Kuwakana ya mungwa (19) Balevi fwete baka ndambu mosi na kati ya bandambu kumi mpi kupesa ndambu na yo mosi na kati ya bandambu kumi (20-32) 19 Ngombe ya nkento ya mbwaki mpi masa ya kukumisa bunkete (1-22) 20 Miriami me fwa na Kadeshi (1) Moize me bula ditadi mpi me sumuka (2-13) Edomi me buya kulutisa Izraele (14-21) Lufwa ya Aroni (22-29) 21 Bo me bedisa ntotila ya Aradi (1-3) Nioka ya kwivre (4-9) Izraele me tambula na nziunga ya Moabi (10-20) Bo me bedisa Sihoni, ntotila ya bantu ya Amore (21-30) Bo me bedisa Ogi, ntotila ya bantu ya Amore (31-35) 22 Balaki me futa Balami (1-21) Mpunda ya Balami me tuba (22-41) 23 Kingana ya 1 ya Balami (1-12) Kingana ya 2 ya Balami (13-30) 24 Kingana ya 3 ya Balami (1-11) Kingana ya 4 ya Balami (12-25)
KUTANGA Mambu Yina Ke na Kati 25 Disumu yina Izraele salaka ti bankento ya Moabi (1-5) Fineasi me sala mambu kukonda kusukinina (6-18) 26 Bo me tanga ntalu ya makanda ya Izraele na mbala ya zole (1-65) 27 Bana-bankento ya Selofehadi (1-11) Nzambi me tula Yozue na kuyinga Moize (12-23) 28 Mutindu ya kupesa makabu ya kuswaswana (1-31) Makabu ya konso kilumbu (1-8) Sambu na Kisabatu (9, 10) Makabu ya konso ngonda (11-15) Sambu na Paki (16-25) Sambu na Nkinsi ya Bamposo (26-31) 29 Mutindu ya kupesa makabu ya kuswaswana (1-40) Kilumbu ya kubula mpungi (1-6) Kilumbu ya Kufika Masumu (7-11) Nkinsi ya Bisasa (12-38) 30 Balusilu ya babakala (1, 2) Balusilu ya bankento mpi ya bana-bankento (3-16) 31 Bo me vutula mbi na Madiani (1-12) Bo me fwa Balami (8) Bantuma sambu na bima yina bo me botula na bitumba (13-54) 32 Bisika yina bo zingaka na esti ya Yordani (1-42) 33 Mutindu bantu ya Izraele vandaka kusala nzietelo na ntoto-makanga (1-49) Bantuma sambu na kununga Kanana (50-56) 34 Bandilu ya Kanana (1-15) Bo me tula bantu sambu na kukabisa insi (16-29) 35 Bambanza sambu na Balevi (1-8) Bambanza ya kutinina (9-34) 36 Nsiku ya me tala makwela ya bankento yina kele ti dikabu (1-13)
KUTANGA 1:1-27
1
Yehowa solulaka ti Moize na ntoto-makanga ya Sinai, a na tenta ya lukutakanu, b na kilumbu ya ntete ya ngonda ya zole, na mvula ya zole tuka bo basikaka na insi ya Ezipte.c Yandi tubaka nde: 2 “Beno tanga ntalu d ya kimvuka ya mvimba ya bantu ya Izraele,1 muntu mosi-mosi,2 na kutadila mabuta na bo, na kutadila banzo ya batata na bo, na kutadila ntalu ya bazina ya babakala yonso. 3 Nge ti Aroni, beno ta sonika bazina ya bantu yonso yantika na bamvula 20 mata, e yina lenda sala kisalu ya kisoda na Izraele; beno ta sonika yo na kutadila bimvuka na bo.1 4 “Beno baka bakala mosi na konso dikanda; konso muntu fwete vanda mfumu ya nzo ya batata na yandi. f 5 Yai bazina ya babakala yina ta sala ti beno: na dikanda ya Rubeni, Elisure g mwana ya Shedeure; 6 na dikanda ya Simeoni, Shelumiele h mwana ya Surishadai; 7 na dikanda ya Yuda, Nashoni i mwana ya Aminadabi; 8 na dikanda ya Isakare, Netanele j mwana ya Suare; 9 na dikanda ya Zebuloni, Eliabi k mwana ya Heloni; 10 na bana ya Yozefi: na dikanda ya Efrayimi, l Elishama mwana ya Amihudi; na dikanda ya Manase, Gamaliele mwana ya Pedasure; 11 na dikanda ya Benyamini, Abidani m mwana ya Gideoni; 12 na dikanda ya Dani, Ahiezere n mwana ya Amishadai; 13 na dikanda ya Asere, Pagiele o mwana ya Okrani; 14 na dikanda ya Gadi, Eliasafi p mwana ya Deuele; 15 na dikanda ya Naftali, Ahira q mwana ya Enani. 16 Bayai kele bantu yina bo bingaka na kati ya kimvuka ya bantu. Bo kele bamfumu r ya makanda ya batata 1:2 1 Na kisina, “bana yonso ya Izraele.” 2 To “konso ntu na kati na bo.” 1:3 1 Na kisina, “na kutadila makesa na bo.”
252 KAPU 1 a Kub 19:1 Bis 7:38
b Kub 25:22 c Kub 40:17 d Kub 30:12 e Kub 30:14 f Kub 18:25 Kut 1:16 Yoz 22:13, 14 Yoz 23:2 1Bs 27:1
g Kut 2:10 h Kut 7:11, 36 i Rut 4:20 Luk 3:23, 32
j Kut 10:15 k Kut 7:11, 24 l Kuy 48:20 m Kut 2:22 n Kut 7:11, 66 o Kut 7:11, 72 p Kut 2:14 Kut 7:11, 42 Kut 10:20
q Kut 2:29 Kut 10:27
r Kub 18:21 Kut 7:2
Ndonga ya 2 a Kul 1:15 b Kub 30:14 c Kut 26:1, 2 d Kuy 29:32 Kut 2:10, 11
e Kuy 29:33 Kuy 46:10 Kut 2:12, 13
f Kuy 30:10, 11 Kuy 46:16 Kut 2:14, 15
g Kuy 29:35 Kuy 46:12 Kut 2:3, 4 1Bs 5:2 Mat 1:2 Ebr 7:14
na bo, bamfumu ya mafunda ya Izraele.” a 17 Ebuna Moize ti Aroni bakaka bantu yai ya bo bingaka na bazina. 18 Bo vukisaka kimvuka ya mvimba ya bantu na kilumbu ya ntete ya ngonda ya zole, sambu na kusonika bazina na bo na kutadila zina ya konso muntu, ya dibuta na yandi, mpi ya banzo ya batata na bo, yantika na bamvula 20 mata, b 19 kaka mutindu Yehowa songaka Moize. Yo yina yandi sonikaka bazina na bo na ntoto-makanga ya Sinai. c 20 Bana ya Rubeni, bana ya mwana ya ntete ya Izraele, d bo sonikaka bo na lisiti na kutadila zina, dibuta, mpi banzo ya batata na bo. Bo tangaka babakala yonso, mosi-mosi, yantika na bamvula 20 mata, yina lenda sala kisalu ya kisoda, 21 mpi ntalu ya bantu yina bo sonikaka bazina na dikanda ya Rubeni vandaka 46 500. 22 Bo sonikaka bana ya Simeoni e na lisiti na kutadila zina, dibuta, mpi banzo ya batata na bo. Bo tangaka babakala yonso, mosi-mosi, yantika na bamvula 20 mata, yina lenda sala kisalu ya kisoda, 23 mpi ntalu ya bantu yina bo sonikaka bazina na dikanda ya Simeoni vandaka 59300. 24 Bo sonikaka bana ya Gadi f na lisiti na kutadila zina, dibuta, mpi banzo ya batata na bo. Bo tangaka babakala yonso yantika na bamvula 20 mata, yina lenda sala kisalu ya kisoda, 25 mpi ntalu ya bantu yina bo sonikaka bazina na dikanda ya Gadi vandaka 45 650. 26 Bo sonikaka bana ya Yuda g na lisiti na kutadila zina, dibuta, mpi banzo ya batata na bo. Bo tangaka babakala yonso yantika na bamvula 20 mata, yina lenda sala kisalu ya kisoda, 27 mpi ntalu ya bantu yina bo sonika-
253 ka bazina na dikanda ya Yuda vandaka 74 600. 28 Bo sonikaka bana ya Isakare a na lisiti na kutadila zina, dibuta, mpi banzo ya batata na bo. Bo tangaka babakala yonso yantika na bamvula 20 mata, yina lenda sala kisalu ya kisoda, 29 mpi ntalu ya bantu yina bo sonikaka bazina na dikanda ya Isakare vandaka 54 400. 30 Bo sonikaka bana ya Zebuloni b na lisiti na kutadila zina, dibuta, mpi banzo ya batata na bo. Bo tangaka babakala yonso yantika na bamvula 20 mata, yina lenda sala kisalu ya kisoda, 31 mpi ntalu ya bantu yina bo sonikaka bazina na dikanda ya Zebuloni vandaka 57400. 32 Bo sonikaka bana ya Yozefi na nzila ya Efrayimi c na lisiti na kutadila zina, dibuta, mpi banzo ya batata na bo. Bo tangaka babakala yonso yantika na bamvula 20 mata, yina lenda sala kisalu ya kisoda, 33 mpi ntalu ya bantu yina bo sonikaka bazina na dikanda ya Efrayimi vandaka 40 500. 34 Bo sonikaka bana ya Manase d na lisiti na kutadila zina, dibuta, mpi banzo ya batata na bo. Bo tangaka bantu yonso yantika na bamvula 20 mata, yina lenda sala kisalu ya kisoda, 35 mpi ntalu ya bantu yina bo sonikaka bazina na dikanda ya Manase vandaka 32 200. 36 Bo sonikaka bana ya Benyamini e na lisiti na kutadila zina, dibuta, mpi banzo ya batata na bo. Bo tangaka babakala yonso yantika na bamvula 20 mata, yina lenda sala kisalu ya kisoda, 37 mpi ntalu ya bantu yina bo sonikaka bazina na dikanda ya Benyamini vandaka 35400. 38 Bo sonikaka bana ya Dani f na lisiti na kutadila zina, dibuta, mpi banzo ya batata na bo. Bo
KUTANGA 1:28-50 KAPU 1 a Kuy 30:17, 18 Kuy 46:13 Kut 2:5, 6
b Kuy 30:20 Kut 2:7, 8
c Kuy 41:51, 52 Kuy 46:20 Kuy 48:17-19 Kut 2:18, 19
d Kut 2:20, 21 e Kuy 43:29 Kuy 46:21 Kut 2:22, 23
f Kuy 30:4-6 Kuy 46:23 Kut 2:25, 26 Kut 10:25
Ndonga ya 2 a Kuy 35:26 Kut 2:27, 28
b Kuy 30:7, 8 Kuy 46:24 Kut 2:29, 30 Kut 26:48
c Kuy 13:16 Kuy 22:17 Kuy 46:3 Kub 38:26 Kut 2:32
d Kuy 29:34 Kuy 46:11 Kut 3:12
e Kut 2:33 Kut 26:63, 64
f Kut 26:62, 63 g Kub 31:18 h Kub 38:21 Kut 3:6, 8
i Kut 4:15 Kut 4:24-26 Kut 4:31-33
tangaka babakala yonso yantika na bamvula 20 mata, yina lenda sala kisalu ya kisoda, 39 mpi ntalu ya bantu yina bo sonikaka bazina na dikanda ya Dani vandaka 62 700. 40 Bo sonikaka bana ya Asere a na lisiti na kutadila zina, dibuta, mpi banzo ya batata na bo. Bo tangaka babakala yonso yantika na bamvula 20 mata, yina lenda sala kisalu ya kisoda, 41 mpi ntalu ya bantu yina bo sonikaka bazina na dikanda ya Asere vandaka 41 500. 42 Bo sonikaka bana ya Naftali b na lisiti na kutadila zina, dibuta, mpi banzo ya batata na bo. Bo tangaka babakala yonso yantika na bamvula 20 mata, yina lenda sala kisalu ya kisoda, 43 mpi ntalu ya bantu yina bo sonikaka bazina na dikanda ya Naftali vandaka 53400. 44 Moize sonikaka bazina ya bantu yai kumosi ti Aroni mpi bamfumu 12 ya Izraele, konso muntu vandaka kumonisa nzo ya batata na yandi. 45 Bo sonikaka bazina ya bantu yonso ya Izraele yantika na bamvula 20 mata, yina lenda sala kisalu ya kisoda na Izraele na kutadila nzo ya batata na bo, 46 mpi ntalu yonso ya bantu yina bo sonikaka bazina vandaka 603550. c 47 Kansi bo sonikaka ve bazina ya Balevi d nzila mosi ti mabuta ya nkaka na kutadila dikanda ya batata na bo. e 48 Yo yina Yehowa tubilaka Moize nde: 49 “Nge ta sonika ve bazina ya bantu ya dikanda ya Levi, mpi nge fwete tanga ve ntalu na bo na kati ya bantu ya nkaka ya Izraele. f 50 Nge fwete tula Balevi na kisalu ya kutala nzo-tenta ya Kimbangi, g bisadilu na yo yonso, mpi bima na yo yonso. h Bo ta nataka nzo-tenta mpi bisadilu i na yo yonso, mpi bo ta salaka
KUTANGA 1:51–2:18 kuna, a mpi bo ta tula camp na bo na nziunga ya nzo-tenta. b 51 Konso ntangu yina bo ta katula nzo-tenta, Balevi bantu ta panza yo; c mpi ntangu yina bo ta vukisa nzo-tenta, Balevi bantu ta tedimisa yo; ebuna konso muntu ya kele ve ti nswa1 yina ke pusana pene-pene, bo fwete fwa d yandi. 52 “Konso muntu ya Izraele fwete tedimisa tenta na yandi na camp yina bo me pesaka yandi, konso muntu na kulanda kimvuka na yandi1e ya makanda tatu, na kutadila bimvuka na bo.2 53 Mpi Balevi fwete tula batenta na bo na nziunga ya nzo-tenta ya Kimbangi, sambu mono wila ve kimvuka ya bantu ya Izraele f makasi; mpi Balevi fwete vanda na kisalu ya kutala1 nzo-tenta ya Kimbangi.” g 54 Bantu ya Izraele salaka mambu yonso yina Yehowa songaka Moize. Bo salaka kaka mutindu yina. Ebuna Yehowa tubilaka Moize ti Aroni nde: 2 “Bantu ya Izraele fwete tula camp na bo na kisika yina bo me pesaka kimvuka na bo ya makanda tatu, h konso muntu pene-pene ya kidimbu ya nzo ya batata na yandi. Bo fwete tula camp na bo ke talana ti tenta ya lukutakanu, na nziunga na yo. 3 “Bantu yina ta tula camp na ndambu ya esti, na ndambu yina ntangu ke basikaka, ta vanda kimvuka ya makanda tatu ya camp ya Yuda na kutadila bimvuka na bo;2 mfumu ya bana ya Yuda kele Nashoni i mwana ya Aminadabi. 4 Bantu yina bo so-
2
1:51 1 Na kisina, “konso munzenza,” disongidila muntu yina kele ve Mulevi. 1:52 1 To “na kulanda kidimbu na yandi.” 1:52; 2:3, 10 2 Na kisina, “na kutadila makesa na bo.” 1:53 1 To “kukeba; kulungisa kisalu na bo na.”
254 KAPU 1 a Kut 3:30, 31 Kut 4:12
b Kut 2:17 Kut 3:23, 29 Kut 3:35, 38
c Kut 10:17, 21 d Kut 3:10 Kut 18:22
e Kut 2:2, 34 f Kut 8:19 Kut 18:5
g Kut 8:24 Kut 18:2, 3 1Bs 23:32
KAPU 2 h Kut 1:52 i Kut 7:12 Kut 10:14 Rut 4:20 Mat 1:4
Ndonga ya 2 a Kut 1:27 b Kut 7:11, 18 Kut 10:15
c Kut 1:29 d Kut 7:11, 24 Kut 10:16
e Kut 1:31 f Kut 10:14 g Kut 1:20 h Kut 7:11, 30 Kut 10:18
i Kut 1:21 j Kut 7:11, 36 Kut 10:19
k Kut 1:23 l Kut 7:11, 42 Kut 10:20
m Kut 1:25 n Kut 10:18 o Kut 1:51 p 1Bk 14:33, 40
nikaka bazina na makesa na yandi kele 74 600. a 5 Dikanda ya Isakare ta tula camp na lweka na yandi; mfumu ya bana ya Isakare kele Netanele b mwana ya Suare. 6 Bantu yina bo sonikaka bazina na makesa na yandi kele 54 400. c 7 Na nima dikanda ya Zebuloni; mfumu ya bana ya Zebuloni kele Eliabi d mwana ya Heloni. 8 Bantu yina bo sonikaka bazina na makesa na yandi kele 57400. e 9 “Bantu yonso yina bo sonikaka bazina na makesa ya camp ya Yuda kele 186400. Bo fwete katula camp bantu ya ntete. f 10 “Kimvuka ya makanda tatu ya camp ya Rubeni g na kutadila bimvuka na bo2 ta vanda na ndambu ya sudi; mfumu ya bana ya Rubeni kele Elisure h mwana ya Shedeure. 11 Bantu yina bo sonikaka bazina na makesa na yandi kele 46500. i 12 Dikanda ya Simeoni ta tula camp na lweka na yandi; mfumu ya bana ya Simeoni kele Shelumiele j mwana ya Surishadai. 13 Bantu yina bo sonikaka bazina na makesa na yandi kele 59300. k 14 Na nima dikanda ya Gadi; mfumu ya bana ya Gadi kele Eliasafi l mwana ya Rewele. 15 Bantu yina bo sonikaka bazina na makesa na yandi kele 45 650. m 16 “Bantu yonso yina bo sonikaka bazina na makesa ya camp ya Rubeni kele 151450, mpi bo fwete katula camp bantu ya zole. n 17 “Ntangu bo ta katula o tenta ya lukutakanu, camp ya Balevi fwete vanda na kati-kati ya bacamp yina ya nkaka. “Bo ta sala nzietelo na kulanda ndonga yina bo ke tulaka camp, p konso muntu na kisika na yandi, na kulanda bimvuka na bo ya makanda tatu. 18 “Kimvuka ya makanda tatu ya camp ya Efrayimi na kutadila
255 bimvuka na bo1 ta vanda na ndambu ya westi; mfumu ya bana ya Efrayimi kele Elishama a mwana ya Amihudi. 19 Bantu yina bo sonikaka bazina na makesa na yandi kele 40 500. b 20 Dikanda ya Manase c ta vanda na lweka na yandi; mfumu ya bana ya Manase kele Gamaliele d mwana ya Pedasure. 21 Bantu yina bo sonikaka bazina na makesa na yandi kele 32200. e 22 Na nima dikanda ya Benyamini; mfumu ya bana ya Benyamini kele Abidani f mwana ya Gideoni. 23 Bantu yina bo sonikaka bazina na makesa na yandi kele 35 400. g 24 “Bantu yonso yina bo sonikaka bazina na makesa ya camp ya Efrayimi kele 108 100, mpi bo fwete katula camp bantu ya tatu. h 25 “Kimvuka ya makanda tatu ya camp ya Dani na kutadila bimvuka na bo1 ta vanda na ndambu ya nordi; mfumu ya bana ya Dani kele Ahiezere i mwana ya Amishadai. 26 Bantu yina bo sonikaka bazina na makesa na yandi kele 62 700. j 27 Dikanda ya Asere ta tula camp na lweka na yandi; mfumu ya bana ya Asere kele Pagiele k mwana ya Okrani. 28 Bantu yina bo sonikaka bazina na makesa na yandi kele 41500. l 29 Na nima dikanda ya Naftali; mfumu ya bana ya Naftali kele Ahira m mwana ya Enani. 30 Bantu yina bo sonikaka bazina na makesa na yandi kele 53400. n 31 “Bantu yonso yina bo sonikaka bazina na makesa ya camp ya Dani kele 157600. Bo fwete katula camp bantu ya nsuka, o na kulanda bimvuka na bo ya makanda tatu.” 2:18, 25 1 Na kisina, “na kutadila makesa na bo.”
KUTANGA 2:19–3:7 KAPU 2 a Kut 7:11, 48 Kut 10:22
b Kut 1:33 c Kuy 48:20 d Kut 7:11, 54 Kut 10:23
e Kut 1:35 f Kut 7:11, 60 Kut 10:24
g Kut 1:37 h Kut 10:22 i Kut 7:11, 66 Kut 10:25
j Kut 1:39 k Kut 7:11, 72 Kut 10:26
l Kut 1:41 m Kut 7:11, 78 Kut 10:27
n Kut 1:43 o Kut 10:25
Ndonga ya 2 a Kuy 15:5 Kub 38:26 Kut 1:46 Kut 14:29 Kut 26:51, 64
b Kut 1:47 Kut 26:62, 63
c Kut 3:15 d Kut 2:2 e Kut 10:28
KAPU 3 f Kub 19:2 g Lev 10:1 1Bs 24:2
h Kub 6:25 Kul 10:6
i Kub 6:23 Kub 38:21 1Bs 6:3
j Kub 28:1 Lev 8:2, 3
k Lev 10:1, 2 l Kut 3:32 Kut 20:26
m Kut 4:28 Kut 7:8
n Kut 8:6 Kut 18:2
o Kut 1:50 Kut 8:11
32 Bayai kele bantu ya Izraele yina bo sonikaka bazina na kutadila banzo ya batata na bo; ntalu ya bantu yonso yina vandaka na bacamp yina bo sonikaka bazina sambu na kisalu ya kisoda vandaka 603550. a 33 Kansi bo sonikakab ve bazina ya Balevi nzila mosi ti bantu ya nkaka ya Izraele, c kaka mutindu Yehowa songaka Moize. 34 Bantu ya Izraele salaka mambu yonso yina Yehowa songaka Moize. Yai mutindu bo vandaka kusala camp na bo na bimvuka ya makanda tatu d mpi mutindu bo vandaka kukatula camp, e konso muntu na kutadila dibuta na yandi mpi na kutadila banzo ya batata na bo. Yai bandonga ya mabuta1 ya Aroni mpi ya Moize na kilumbu yina Yehowa solulaka ti Moize na Ngumba ya Sinai. f 2 Yai bazina ya bana ya Aroni: mwanantete Nadabi, mpi Abihu, g Eleazare, h ti Itamare. i 3 Yai bazina ya bana ya Aroni, banganganzambi ya bo tulaka mafuta, yina bo tulaka1 sambu na kusala bonso banganga-nzambi. j 4 Kansi, Nadabi ti Abihu fwaka na ntwala ya Yehowa ntangu bo pesaka tiya yina nsiku vandaka ve kupesa bo nswa ya kupesa na ntwala ya Yehowa, k na ntoto-makanga ya Sinai, mpi bo vandaka ve ti bana. Kansi Eleazare l ti Itamare m landaka kusala bonso banganganzambi ti tata na bo Aroni. 5 Ebuna Yehowa tubilaka Moize nde: 6 “Nata dikanda ya Levi, n mpi tedimisa bo na ntwala ya nganga-nzambi Aroni, mpi bo ta sadilao yandi. 7 Bo ta lungisa bisalu na bo sambu na yandi mpi sambu na dibundu ya mvimba na ntwala ya tenta ya lukutakanu na
3
3:1 1 Na kisina, “bandonga ya bantu.” 3:3 1 Na kisina, “yina bo fulusaka maboko na bo.”
KUTANGA 3:8-31 ntangu bo ke sala kisalu na bo yina me tala nzo-tenta. 8 Bo fwete keba bisadilua yonso ya tenta ya lukutakanu mpi kulungisa bisalu na bo sambu na bantu ya Izraele na ntangu bo ke sala bisalu yina me tala nzo-tenta. b 9 Nge fwete pesa Balevi na maboko ya Aroni ti ya bana na yandi. Bo kele bantu yina bo me pesa yandi bonso makabu na kati ya bantu ya Izraele.c 10 Nge fwete tula Aroni mpi bana na yandi, mpi bo fwete lungisa bisalu na bo ya kinganganzambi, d mpi konso muntu ya kele ve ti nswa1 yina ke pusana penepene, bo fwete fwae yandi.” 11 Yehowa landaka kutubila Moize nde: 12 “Kansi mono, mono ke baka Balevi na kati ya bantu ya Izraele na kisika ya bana yonso ya ntete1 ya bantu ya Izraele, f mpi Balevi ta kuma ya mono. 13 Sambu konso mwana ya ntete kele ya mono. g Na kilumbu yina mono fwaka konso mwana ya ntete na insi ya Ezipte, h mono santisaka sambu na mono mosi konso mwana ya ntete na Izraele yantika na muntu tii na mbisi. i Bo fwete kuma ya mono. Mono kele Yehowa.” 14 Yehowa tubilaka diaka Moize na ntoto-makanga ya Sinai j nde: 15 “Sonika bazina ya bana ya Levi na kutadila banzo ya batata na bo mpi mabuta na bo. Nge fwete sonika zina ya konso mwana-bakala yantika na ngonda mosi mata.” k 16 Ebuna Moize sonikaka bazina na bo na kulanda nsiku ya Yehowa, kaka mutindu bo songaka yandi. 17 Bazina ya bana ya Levi yo yai: Gershoni, Kohati, mpi Merari. l 18 Bazina ya bana ya Gershoni na kutadila mabuta na bo yo yai: Libni ti Shimei. m 3:10 1 Na kisina, “konso munzenza,” disongidila muntu yina kele ve na dibuta ya Aroni. 3:12 1 Na kisina, “konso mwana ya ntete yina ke kangula divumu.”
256 KAPU 3 a Kut 4:12 b Kut 1:51 c Kut 8:15, 16 Kut 18:6
d Kub 40:15 Kut 18:7
e Kut 16:39, 40 1Sa 6:19 2Bs 26:16, 18
f Kut 3:41, 45 g Kub 13:2 Kub 34:19 Kut 18:15 Luk 2:23
h Kub 13:15 i Lev 27:26 j Kub 19:1 k Kut 3:39 l Kub 6:16 Kut 26:57 1Bs 23:6
m Kub 6:17
Ndonga ya 2 a Kub 6:18 b 1Bs 6:29 c Kub 6:19 d 1Bs 6:20 e Kut 4:38-40 f Kut 1:53 g Kut 4:24-26 h Kub 26:7 i Kub 26:14 j Kub 26:36 k Kub 27:9 l Kub 27:16 m Kut 3:19 n Kut 4:34-36 o Kut 1:53 p Kub 6:22 1Bs 6:18
q Kub 25:10 r Kub 25:23 s Kub 25:31 t Kub 27:1, 2 Kub 30:1-3
19 Bana ya Kohati na kutadila mabuta na bo, bo yai: Amrami, Yisare, Ebroni, mpi Uziele. a 20 Bana ya Merari na kutadila mabuta na bo, bo yai: Mali b ti Mushi. c Yai mabuta ya Balevi na kutadila banzo ya batata na bo. 21 Dibuta ya bana ya Libni d mpi ya bana ya Shimei katukaka na Gershoni. Yai mabuta ya bana ya Gershoni. 22 Ntalu ya babakala na bo yonso yantika na ngonda mosi mata, yina bo sonikaka bazina vandaka 7 500. e 23 Mabuta ya bana ya Gershoni salaka camp na bo na nima ya nzo-tenta, f na ndambu ya westi. 24 Mfumu ya nzo ya batata ya bana ya Gershoni vandaka Eliasafi mwana ya Laele. 25 Kisalu ya bana ya Gershoni g na tenta ya lukutakanu vandaka ya kukeba nzo-tenta mpi tenta, h lele ya kufika yo, i ridoj ya munoko ya tenta ya lukutakanu, 26 baridok ya ke lela ya kibansala, rido l ya munoko ya kibansala yina kele na nziunga ya nzo-tenta mpi mesa-kimenga, bansinga na yo ya tenta, mpi bisalu yonso ya me tala bima yai. 27 Dibuta ya bana ya Amrami, dibuta ya bana ya Yisare, dibuta ya bana ya Ebroni, mpi dibuta ya bana ya Uziele katukaka na Kohati. Yai mabuta ya bana ya Kohati. m 28 Ntalu ya babakala yonso yantika na ngonda mosi mata vandaka 8 600; bo vandaka ti kisalu ya kukeba kisika ya santu. n 29 Mabuta ya bana ya Kohati salaka camp na bo na ndambu ya sudi ya nzo-tenta. o 30 Mfumu ya nzo ya batata ya mabuta ya bana ya Kohati vandaka Elisafani mwana ya Uziele. p 31 Bo vandaka ti kiyeka ya kutala Sanduku, q mesa, r kima ya kutudila minda, s bamesa-kimenga, t bisa-
257 dilu a yina bo ke sadilaka sambu na kusala kisalu na kisika ya santu, rido, b mpi bisalu yonso ya me tala bima yai. c 32 Mfumu ya bamfumu ya Balevi vandaka Eleazare d mwana ya nganga-nzambi Aroni, yina vandaka kukengila bantu yina vandaka kulungisa bisalu ya kisika ya santu. 33 Dibuta ya bana ya Mali mpi dibuta ya bana ya Mushi katukaka na Merari. Yai mabuta ya bana ya Merari. e 34 Ntalu ya babakala yonso yina bo sonikaka bazina yantika na ngonda mosi mata vandaka 6 200. f 35 Mfumu ya nzo ya batata ya mabuta ya bana ya Merari vandaka Suriele mwana ya Abihaile. Bo salaka camp na bo na ndambu ya nordi ya nzo-tenta. g 36 Bana ya Merari vandaka na kisalu ya kukengila makunzi h ya nzo-tenta, banti i na yo, makunzi j na yo ya nene, mabulu na yo, bisadilu k na yo yonso, mpi bisalu yonso ya me tala bima yai, l 37 mpi makunzi yina vandaka na nziunga ya kibansala mpi mabulu, m bapike ya tenta, mpi bansinga ya tenta. 38 Moize ti Aroni mpi bana na yandi salaka camp na bo na ntwala ya nzo-tenta na ndambu ya esti, na ntwala ya tenta ya lukutakanu na ndambu yina ntangu ke basikaka. Bo vandaka na kisalu ya kukeba kisika ya santu, yo vandaka kisalu na bo sambu na mambote ya bantu ya Izraele. Konso muntu yina kele ve ti nswa1 yina ke pusana pene-pene, bo fwete fwa n yandi. 39 Balevi yonso ya babakala yantika na ngonda mosi mata, yina Moize ti Aroni sonikaka bazina na kutadila mabuta na bo na 3:38 1 Na kisina, “Konso munzenza,” disongidila, muntu yina kele ve Mulevi.
KUTANGA 3:32-49 KAPU 3 a Kub 38:3
b Kub 26:31
c Kut 4:15
d Kut 4:16 Kut 20:28
e Kut 3:20 Kut 26:58
f Kut 4:42-44
g Kut 1:53
h Kub 36:20
i Kub 36:31
j Kub 26:32, 37 Kub 36:37, 38
k Kub 27:19
l Kut 4:31, 32
m Kub 27:10, 11
n Kut 3:10
Ndonga ya 2 a Kut 3:15
b Kut 3:12
c Kub 13:2 Kut 18:15
d Kut 18:15
e Kut 3:39, 43
f Kut 18:15, 16
g Lev 27:25
kulanda nsiku ya Yehowa, vandaka 22000. 40 Ebuna Yehowa tubilaka Moize nde: “Sonika bazina ya bana-babakala yonso ya ntete ya bantu ya Izraele yantika na ngonda mosi mata, a tanga bo, mpi sonika bazina na bo na lisiti. 41 Nge fwete baka Balevi sambu na mono—mono kele Yehowa—na kisika ya bana yonso ya ntete ya bantu ya Izraele, b mpi baka bambisi ya bwala ya Balevi na kisika ya bana ya ntete yonso ya bambisi ya bwala ya bantu ya Izraele.” c 42 Moize sonikaka bazina ya bana yonso ya ntete ya bantu ya Izraele, kaka mutindu Yehowa songaka yandi. 43 Ntalu ya bana-babakala yonso ya ntete yina bo sonikaka bazina yantika na ngonda mosi mata vandaka 22273. 44 Yehowa landaka kutubila Moize nde: 45 “Baka Balevi na kisika ya bana yonso ya ntete ya bantu ya Izraele, mpi baka bambisi ya bwala ya Balevi na kisika ya bambisi ya bwala ya bantu ya Izraele, mpi Balevi fwete kuma ya mono. Mono kele Yehowa. 46 Bonso nkudulu d ya bana ya ntete 273 ya bantu ya Izraele, yina me lutana na zulu ya Balevi, e 47 nge fwete baka bashekele1 tanu sambu na muntu mosimosi, f na kutadila shekele ya kisika ya santu.2 Shekele mosi kele bagera3 20. g 48 Nge fwete pesa Aroni mpi bana na yandi mbongo yina bonso ntalu ya nkudulu ya bantu yina me luta na zulu na bo.” 49 Moize bakaka mbongo ya ntalu ya kusumba diaka bantu sambu na bantu yina lutaka na zulu ya ntalu 3:47 1 Shekele mosi kele bagrame 11,4. Tala Bangindu ya Ngika B14. 2 To “na kutadila shekele ya santu.” 3 Gera mosi kele grame 0,57. Tala Bangindu ya Ngika B14.
KUTANGA 3:50–4:15 ya nkudulu ya Balevi. 50 Yandi bakaka mbongo yina na bana ya ntete ya bantu ya Izraele, bashekele 1365, na kutadila shekele ya kisika ya santu. 51 Ebuna Moize pesaka mbongo ya ntalu ya nkudulu na Aroni mpi na bana na yandi na kulanda ndinga1 ya Yehowa, kaka mutindu Yehowa songaka Moize. Yehowa tubilaka Moize ti Aroni nde: 2 “Beno fwete tanga ntalu ya bana-babakala ya Kohati a na kati ya bana ya Levi, na kutadila mabuta na bo mpi na kutadila banzo ya batata na bo, 3 bantu yonso ya kele ti bamvula yantika 30 b tii na 50 c yina kele na kimvuka ya bo me solaka na kusala na tenta ya lukutakanu. d 4 “Yai kisalu ya bana ya Kohati na tenta ya lukutakanu.e Yo kele kima ya kuluta santu: 5 Ntangu bo ke katula camp, Aroni ti bana na yandi ta kwisa mpi ta katula ridof yina ke fikaka, ebuna bo ta fika sanduku ya Kimbangi g ti rido yina. 6 Bo ta tula lele ya mpusu ya mbisi ya bo ke bingaka foke na zulu na yo mpi ta tandula lele ya ble ya ngolo na zulu na yo mpi bo ta kotisa banti h ya kunatila yo na bisika na yo. 7 “Bo ta tandula mpi lele ya ble na zulu ya mesa ya mampa ya kumonisa, i mpi bo ta tula malonga, makopa, babolo, mpi mabungu ya dikabu ya malafu j na zulu na yo; dikabu ya mampak ya ntangu yonso fwete bikala na zulu na yo. 8 Bo ta tandula lele ya mbwaki mingi na zulu na yo mpi ta fika yo ti lele ya mpusu ya mbisi ya bo ke bingaka foke, mpi bo ta kotisa banti l ya kunatila yo na bisika na yo. 9 Na nima bo ta baka lele ya ble mpi ta fika kima ya kutudila mindam sambu na nsemo, kumosi ti minda, n bapense, bima ya
4
3:51 1 Na kisina, “munoko.”
258 KAPU 4 a Kut 3:19, 27 b 1Bs 23:3 Luk 3:23
c Kut 8:25, 26 d Kut 4:30 1Bs 6:48
e Kut 3:30, 31 Kut 4:15
f Kub 26:31 Kub 40:3 Lev 16:2
g Kub 25:10 h Kub 25:13 i Kub 25:23, 24 j Kub 25:29 k Lev 24:5, 6 l Kub 25:28 m Kub 25:31 n Kub 25:37
Ndonga ya 2 a Kub 25:38 b Kub 30:1 Kub 37:25, 26
c Kub 30:5 d Kut 3:30, 31 e Lev 6:12 f Kub 27:3 g Kub 27:6 h Kut 4:5 i Kut 7:6-9 1Bs 15:2
j 2Sa 6:6, 7
kunatila tiya, a mpi mabungu na yo yonso ya bo ke tudilaka mafuta yina bo ke sadilaka sambu na kuyidika yo. 10 Bo ta kangisa yo ti bisadilu na yo yonso na lele mosi ya mpusu ya mbisi ya bo ke bingaka foke mpi ta tula yo na zulu ya nti ya kunatila. 11 Mpi bo ta tandula lele mosi ya ble na zulu ya mesa-kimenga ya wolo, b bo ta fika yo ti lele ya mpusu ya mbisi ya bo ke bingaka foke, ebuna bo ta tula banti c ya kunatila yo na bisika na yo. 12 Na nima, bo ta baka bimad yonso ya kisalu yina bo ke sadilaka ntangu yonso na kisika ya santu mpi ta tula yo na lele mosi ya ble mpi ta fika yo ti lele ya mpusu ya mbisi ya bo ke bingaka foke, ebuna bo ta tula yo na zulu ya nti ya kunatila. 13 “Bo fwete katula putulu ya tiya1 na mesa-kimenga e mpi kutandula lele ya lene ya mbwakible na zulu na yo. 14 Bo ta tula na zulu na yo bisadilu na yo yonso yina bo ke sadilaka ntangu bo ke salaka kisalu na mesakimenga: bima ya kunatila tiya, bansomo, bapawu, mpi babolo, bisadilu yonso ya mesa-kimenga; f mpi bo fwete tandula lele ya mpusu ya mbisi ya bo ke bingaka foke na zulu na yo mpi kutula banti g ya kunatila yo na bisika na yo. 15 “Aroni ti bana na yandi fwete manisa kufika kisika ya santu h mpi bisadilu yonso ya kisika ya santu ntangu bo ke katula camp. Ebuna bana ya Kohati ta kwisa sambu na kunata yo, i kansi bo fwete simba ve kisika ya santu kana ve bo ta fwa.j Yai kele kisalu1 ya bana ya Kohati na yina me tala tenta ya lukutakanu. 4:13 1 To “putulu ya tiya yina kele ti mafuta,” disongidila, putulu ya tiya yina me vukana ti mafuta ya bimenga. 4:15 1 Na kisina, “kizitu.”
259 16 “Eleazare, a mwana ya nganga-nzambi Aroni, kele ti kisalu ya kukengila mafuta ya kupedisila b minda, ndumbu ya nsudi ya kitoko, c dikabu ya mbuma ya bo fwete pesa mbala na mbala, mpi mafuta ya santu.d Yandi kele ti kisalu ya kukengila nzotenta ya mvimba ti bima yonso yina kele na kati na yo, mpi kisika ya santu ti bisadilu na yo.” 17 Yehowa tubilaka diaka Moize ti Aroni nde: 18 “Beno bika ve nde dikanda ya mabuta ya bana ya Kohati e kumana na kufwa na kati ya Balevi. 19 Beno sala mambu yai sambu na bo na mpila nde bo bikala na luzingu mpi bo fwa ve sambu bo me pusana pene-pene ya bima ya kuluta santu. f Aroni ti bana na yandi ta kota mpi ta pesa konso muntu kisalu na yandi mpi bima yina ya yandi fwete nata. 20 Bo fwete kota ve mpi kumona bima ya santu ata sambu na ntangu fioti, kana ve bo ta fwa.” g 21 Ebuna Yehowa tubilaka Moize nde: 22 “Nge fwete tanga ntalu ya bana-babakala ya Gershoni h na kutadila banzo ya batata na bo mpi mabuta na bo. 23 Nge fwete sonika bazina ya bantu yonso yina kele ti bamvula yantika 30 tii na 50 yina kele na kimvuka ya bo me solaka na kusala na tenta ya lukutakanu. 24 Yai kele bima yina bo me pesa mabuta ya bana ya Gershoni na kukeba mpi na kunata: i 25 Bo ta nata bilele ya tenta ya nzo-tenta, j tenta ya lukutakanu, lele ya kufika yo mpi lele ya mpusu ya mbisi ya bo ke bingaka foke yina kele na zulu na yo, k rido ya munoko ya tenta ya lukutakanu, l 26 barido ya ke lela ya kibansala, m rido ya munoko ya kibansalan yina kele na nziunga ya nzo-tenta mpi ya mesa-kimenga,
KUTANGA 4:16-35 KAPU 4 a Kut 3:32 b Kub 27:20 c Kub 30:34, 35 d Kub 30:23-25 e Kut 3:27 f Kut 4:4 g Kub 19:21 1Sa 6:19
h Kut 3:21 i Kut 3:25, 26 j Kub 26:1 k Kub 26:7, 14 l Kub 26:36 m Kub 27:9 n Kub 27:16
Ndonga ya 2 a Kut 3:21, 23 b Kut 3:25, 26 c Kub 6:23 Kut 4:33 Kut 7:8
d Kub 6:19 Kut 3:33
e Kut 3:36, 37 f Kub 26:15 g Kub 26:26 h Kub 26:37 Kub 36:38
i Kub 26:19 Kub 38:27
j Kub 27:10 k Kub 27:11 l Kub 27:19 m Kut 3:33 n Kut 4:28 o Kut 1:16 p Kut 3:19, 27
bansinga ya tenta na yo mpi bisadilu na yo yonso, mpi bima yonso yina bo ke sadilaka na kisalu na yo. Yai kele kisalu na bo. 27 Aroni ti bana na yandi fwete kengila bisalu yonso mpi bizitu yonso ya bana ya Gershoni; a beno ta pesa bo bizitu yai yonso bonso kisalu na bo. 28 Yai kisalu yina mabuta ya bana ya Gershoni fwete sala na tenta ya lukutakanu, b mpi bisalu na bo kele na nsi ya lutwadisu ya Itamare c mwana ya nganga-nzambi Aroni. 29 “Sambu na bana ya Merari, d nge ta sonika bazina na bo na kutadila mabuta na bo mpi nzo ya batata na bo. 30 Nge ta sonika bazina na bo yantika bamvula 30 tii na 50, bantu yonso yina kele na kimvuka ya bo me solaka sambu na kisalu ya tenta ya lukutakanu. 31 Yai bima yina bo fwete nata e na kutadila kisalu na bo na tenta ya lukutakanu: makunzi f ya nzo-tenta, banti g na yo, makunzi h na yo ya nene, mabulu na yo; i 32 makunzi j ya nziunga ya kibansala, mabulu na yo, k bapike l ya tenta, mpi bansinga ya tenta kumosi ti bima na yo yonso mpi bisalu yonso ya ke tadila bima yai. Na kutadila bazina na bo, nge ta pesa bo bima yina bo kele ti kisalu ya kunata. 33 Yai mutindu mabuta ya bana ya Merari m fwete sala kisalu na tenta ya lukutakanu, na nsi ya lutwadisu ya Itamare mwana ya nganganzambi Aroni.” n 34 Moize ti Aroni mpi bamfumu o ya kimvuka ya bantu sonikaka bazina ya bana ya Kohati p na kutadila mabuta na bo mpi nzo ya batata na bo, 35 bantu yonso ya kele ti bamvula yantika 30 tii na 50 yina vandaka na kimvuka yina bo me solaka na kusala na tenta ya
KUTANGA 4:36–5:7 lukutakanu. a 36 Ntalu ya bantu yonso yina bo sonikaka bazina na kutadila mabuta na bo vandaka 2 750. b 37 Bo sonikaka bazina ya bantu yai na mabuta ya bana ya Kohati, bantu yonso yina vandaka kusala na tenta ya lukutakanu. Moize ti Aroni sonikaka bazina na bo na kulanda nsiku yina Yehowa pesaka na nzila ya Moize. c 38 Bo sonikaka bazina ya bana ya Gershoni d na kutadila mabuta na bo mpi nzo ya batata na bo, 39 bantu yonso ya kele ti bamvula yantika 30 tii na 50 yina vandaka na kimvuka yina bo me solaka na kusala na tenta ya lukutakanu. 40 Ntalu ya bantu yonso yina bo sonikaka bazina na kutadila mabuta na bo mpi na kutadila nzo ya batata na bo vandaka 2630. e 41 Yai mutindu bo sonikaka bazina ya mabuta ya bana ya Gershoni, bantu yonso yina vandaka kusala na tenta ya lukutakanu. Moize ti Aroni sonikaka bazina na bo na nsiku ya Yehowa. f 42 Bo sonikaka bazina ya bana ya Merari na kutadila mabuta na bo mpi nzo ya batata na bo, 43 bantu yonso ya kele ti bamvula yantika 30 tii na 50 yina vandaka na kimvuka yina bo me solaka na kusala na tenta ya lukutakanu. g 44 Ntalu ya bantu yonso yina bo sonikaka bazina na kutadila mabuta na bo vandaka 3200. h 45 Yai mutindu bo sonikaka bazina ya mabuta ya bana ya Merari, yina Moize ti Aroni sonikaka bazina na bo na kulanda nsiku yina Yehowa pesaka na nzila ya Moize. i 46 Moize ti Aroni mpi bamfumu ya Izraele sonikaka bazina ya Balevi yai yonso na kutadila mabuta na bo mpi na kutadila banzo ya batata na bo; 47 bo va-
260 KAPU 4 a Kut 4:47 Kut 8:25, 26
b Kut 3:27, 28
c Kut 3:15
d Kut 3:21
e Kut 3:21, 22
f Kut 4:22, 23
g Kut 8:25, 26
h Kut 3:33, 34
i Kut 4:29
Ndonga ya 2 a Kut 4:15 Kut 4:24-26 Kut 4:31-33
b Kut 3:39
KAPU 5 c Lev 13:45, 46
d Lev 15:2
e Lev 22:4 Kut 19:11
f Kut 19:22
g Kub 25:8 Lev 26:11
ndaka ti bamvula yantika 30 tii na 50, mpi bo solaka bo yonso na kusala mpi kunata bizitu ya ke tadila tenta ya lukutakanu. a 48 Ntalu ya bantu yonso yina bo sonikaka bazina vandaka 8580. b 49 Bo sonikaka bazina na bo na kulanda nsiku yina Yehowa pesaka na nzila ya Moize, konso muntu na kutadila kisalu yina bo pesaka yandi mpi kizitu na yandi; bo sonikaka bazina na bo kaka mutindu Yehowa songaka Moize. Yehowa tubilaka diaka Moize nde: 2 “Songa bantu ya Izraele na kubasisa na camp konso muntu yina me bela maladi ya lepre, c konso muntu yina masa d ke basika yandi, mpi konso muntu yina me kuma mvindu sambu yandi me simba muntu ya kufwa.1e 3 Yo vanda bakala to nkento, beno fwete basisa bo. Beno fwete basisa bo na nganda ya camp, sambu bo kumisa ve mvindu f bacamp ya bantu yina mono ke zinga na kati na bo.” g 4 Yo yina, bantu ya Izraele salaka mutindu yina mpi bo basisaka bo na camp. Bantu ya Izraele salaka kaka mutindu Yehowa songaka Moize. 5 Yehowa landaka kutubila Moize nde: 6 “Tubila bantu ya Izraele nde, ‘Kana bakala to nkento mosi kusala konso disumu yina bantu ke salaka mpi kusala mambu kukonda kwikama na ntwala ya Yehowa, muntu1 yina me sala mbi. h 7 Yandi1 fwete funguna i disumu yina yandi me sala2 mpi kuvutula ntalu ya mvimba sambu na kufuta mbi na yandi mpi kuyika ndambu mosi na kati ya bandambu tanu ya ntalu
5
h Lev 5:1, 17
i Lev 5:5 Yoz 7:19 Yak 5:16
5:2 1 To “me simba moyo.” Tala Bantendula ya Bangogo. 5:6 1 To “moyo.” 5:7 1 Na kisina, “Bo.” 2 Na kisina, “bo me sala.”
261 na yo; a yandi fwete pesa yo na muntu yina yandi salaka mbi. 8 Kansi kana muntu yina bo me sala mbi kele ve ti mpangi ya menga sambu yandi baka kima yina bo ke futa, bo fwete vutula yo na Yehowa mpi yo ta vanda ya nganga-nzambi, katula dimeme ya bakala ya kufika masumu yina nganga-nzambi ta pesa sambu na kufika masumu na yandi. b 9 “‘Konso dikabu ya santu c ya bantu ya Izraele yina bo ke pesa na nganga-nzambi ta kuma ya yandi. d 10 Bima ya santu ya konso muntu ta bikala ya yandi. Konso kima yina muntu ke pesa nganga-nzambi, yo ta vanda ya nganga-nzambi.’” 11 Yehowa landaka kutubila Moize nde: 12 “Tubila bantu ya Izraele mpi songa bo nde, ‘Yai mambu ya beno fwete sala kana nkento ya muntu mosi me vila nzila mpi me konda kwikama na bakala na yandi, 13 mpi bakala ya nkaka me vukisa nitu ti yandi, e kansi bakala na yandi zabaka ve mpi yo me bikala kinsweki, na mpila nde yandi me kudikumisa mvindu kansi mbangi kele ve sambu na kufunda yandi mpi bo me kanga yandi ve: 14 Kana bakala yina me kuma kimpala mpi ke tula ntembe na kwikama ya nkento na yandi ntangu nkento me kudikumisa mvindu, to kana bakala yina me kuma kimpala mpi ke tula ntembe na kwikama ya nkento na yandi ntangu nkento me kudikumisa ve mvindu, 15 bakala yina fwete nata nkento na yandi na nganga-nzambi kumosi ti dikabu sambu na nkento na yandi, ndambu mosi na kati ya bandambu kumi ya efa1 ya fufu ya orze. Yandi fwete tia5:15 1 Ndambu mosi na kati ya bandambu kumi ya efa kele balitre 2,2. Tala Bangindu ya Ngika B14.
KUTANGA 5:8-21 KAPU 5 a Lev 6:4, 5
b Lev 5:16 Lev 6:6, 7 Lev 7:7
c Lev 6:14, 17 Lev 7:1, 6 Lev 10:12, 13
d Kub 29:27, 28 Kut 18:8 Kul 18:3 Eze 44:29 1Bk 9:13
e Lev 18:20 Kul 5:18
Ndonga ya 2 a Yer 17:10 Ebr 13:4
b Kut 5:15, 25
c Kut 5:22, 24
d Bar 7:2
e Lev 18:20 1Bk 6:9, 10
muna ve mafuta na zulu na yo to kutula ndumbu ya mpembe na zulu na yo, sambu yo kele dikabu ya mbuma ya kimpala, dikabu ya mbuma yina ke yibusa mbi yina salamaka. 16 “‘Nganga-nzambi ta nata nkento yina na ntwala mpi ta tedimisa yandi na ntwala ya Yehowa. a 17 Nganga-nzambi ta baka masa ya santu na dibungu mpi yandi ta baka ndambu ya mfututu ya ntoto ya nzo-tenta mpi ta tula yo na masa yina. 18 Ebuna nganga-nzambi ta tedimisa nkento yina na ntwala ya Yehowa, ta kangula nsuki ya nkento yina mpi ta tula dikabu ya mbuma na bipala-pala ya maboko ya nkento yina sambu yo vanda ngibusa, disongidila, dikabu ya mbuma ya kimpala, b mpi nganga-nzambi ta vanda ti masa ya ndudi ya ke singaka c na diboko na yandi. 19 “‘Ebuna nganga-nzambi ta songa nkento yina na kuzenga kieleka, mpi ta tubila yandi nde: “Kana bakala ya nkaka vukisaka ve nitu ti nge ntangu nge vandaka na nsi ya kiyeka ya bakala d na nge mpi nge vilaka ve nzila mpi kudikumisaka ve mvindu, bika nde masa yai ya ndudi ya ke singaka kusala nge kima ve. 20 Kansi kana nge vilaka nzila ntangu nge vandaka na nsi ya kiyeka ya bakala na nge na kudikumisaka mvindu, mpi nge vukisaka nitu ti bakala ya nkaka e—” 21 Ebuna nganga-nzambi ta songa nkento yina na kudia ndefi ya ke singaka, mpi nganganzambi ta tubila yandi nde: “Bika nde Yehowa kukumisa nge mbandu yina bantu ta sadilaka ntangu bo ke singa mpi ke dia ndefi, ntangu Yehowa ke yumisa1 5:21 1 To “ke kondisa.” Yo lenda tendula kukuma mukobo.
KUTANGA 5:22–6:6 mbendi1 na nge mpi ke vimbisa divumu na nge. 22 Masa yai ya ke singaka ta kota na misopo na nge sambu yo vimbisa divumu na nge mpi yo yumisa2 mbendi1 na nge.” Ebuna nkento yina ta tuba nde: “Amen! Amen!”3 nganga-nzambi 23 “‘Ebuna fwete sonika balusingu yai na mukanda mpi kuvwansa yo na masa yina ya ndudi. 24 Na nima, yandi ta nwisa nkento yina masa ya ndudi yina ke singaka, ebuna masa yina ke singaka ta kota na misopo na yandi mpi ta buta kima mosi ya ndudi. 25 Nganga-nzambi fwete baka dikabu ya mbuma ya kimpala a na maboko ya nkento yina mpi kunikisa yo na ntwala mpi na nima na ntwala ya Yehowa, mpi yandi ta nata yo pene-pene ya mesakimenga. 26 Nganga-nzambi ta baka ndambu ya dikabu ya mbuma na diboko bonso dikabu ya kifwani mpi yandi ta yoka yo na zulu ya mesa-kimenga sambu yo basisa midinga, b na nima yandi ta nwisa nkento yina masa yina. 27 Ntangu yandi ta nwisa nkento yina masa, kana yandi kudikumisaka mvindu mpi salaka diambu ya kukonda kwikama na ntwala ya bakala na yandi, masa ya ke singaka ta kota na nitu na yandi mpi yo ta kuma kima ya ndudi, divumu na yandi ta vimba, mpi mbendi1 na yandi ta yuma,2 ebuna nkento yina ta kuma kima ya bo me singa na kati ya bantu. 28 Kansi, kana nkento yina kudikumisaka ve mvindu mpi yandi kele bunkete, yandi ta baka ve ndola ya mutindu yai, mpi yandi ta baka divumu mpi ta buta bana. 5:21, 22, 27 1 Yo ke monana bonso nde yo ke tubila binama ya kubutila. 5:22 2 To “kondisa.” Yo lenda tendula kukuma mukobo. 3 To “Yo vanda mutindu yina! Yo vanda mutindu yina!” 5:27 2 To “ta konda.” Yo lenda tendula kukuma mukobo.
262 KAPU 5 a Kut 5:15
b Lev 2:9
Ndonga ya 2 a Kut 5:14, 15 KAPU 6 b Baz 13:5
c Lev 10:9 Amo 2:11, 12 Luk 1:15
d Baz 13:5 Baz 16:17 1Sa 1:11
29 “‘Yai nsiku ya ke tadila kimpala, a kana nkento mosi me vila nzila mpi me kudikumisa mvindu ntangu yandi kele na nsi ya kiyeka ya bakala na yandi, 30 to kana bakala mosi me kuma kimpala mpi ke yindula nde nkento na yandi me konda kwikama; yandi fwete tedimisa nkento na yandi na ntwala ya Yehowa, mpi nganga-nzambi fwete zitisa nsiku yai yonso sambu na yandi. 31 Bakala ta vanda ve na makambu, kansi nkento na yandi ta vutula munoko sambu na makambu na yandi.’” Yehowa tubilaka diaka Moize nde: 2 “Tubila bantu ya Izraele mpi songa bo nde, ‘Kana bakala to nkento mosi kusala lusilu ya mfunu ya kuzinga bonso Nazire1b sambu na Yehowa, 3 yandi fwete buya vinu mpi malafu ya nkaka ya ke lawusaka. Yandi fwete nwa ve masa ya ngani ya vinu to masa ya ngani ya konso kima yina ke lawusaka.c Yandi fwete nwa ve konso masa yina bo me sala ti bambuma ya vinu, to kudia bambuma ya vinu, yo vanda ya mubisu to ya kuyuma. 4 Bilumbu yonso ya Kinazire na yandi, yandi fwete dia ve bima yonso yina bo me sala ti bambuma ya vinu, yo vanda bambuma ya vinu ya mubisu to bampusu na yo. 5 “‘Bilumbu yonso ya lusilu na yandi ya Kinazire, lutebu ta luta ve na ntu na yandi.d Yandi fwete bikala santu mpi kubikisa nsuki ya ntu na yandi yo yela tii kuna bilumbu yina bo me tula yandi na kingenga sambu na Yehowa ta lunga. 6 Yandi fwete pusana ve pene-pene1 ya mu-
6
6:2 1 Na Kiebreo, na·zir, yo ke tendula “Muntu Yina Me Kuditulaka na Kingenga; Muntu Yina Me Kudipesaka; Muntu Yina Me Kabwanaka.” 6:6 1 To “kwisa ve kibeni pene-pene.”
263 ntu1 ya kufwa na bilumbu yonso ya bo me tula yandi na kingenga sambu na Yehowa. 7 Ata tata na yandi, mama na yandi, mpangi na yandi ya bakala to ya nkento kufwa, yandi lenda kudikumisa ve mvindu, a sambu kidimbu ya Kinazire na yandi sambu na Nzambi na yandi kele na ntu na yandi. 8 “‘Yandi kele santu sambu na Yehowa bilumbu yonso ya Kinazire na yandi. 9 Kansi kana muntu kufwa na kintulumukina na lweka na yandi b mpi yandi kumisa mvindu nsuki yina kele kidimbu ya ke monisa nde bo me tulaka yandi na kingenga sambu na Nzambi,1 yandi fwete zenga nsuki na yandi c na kilumbu yina bo ke ndima nde yandi me kuma bunkete. Yandi fwete zenga yo na kilumbu ya nsambwadi. 10 Na kilumbu ya nana yandi fwete nata mayembe zole to bana-bapizio zole na nganganzambi na munoko ya tenta ya lukutakanu. 11 Nganga-nzambi ta pesa mosi bonso dikabu sambu na disumu mpi ya nkaka bonso dikabu ya kuyoka mpi ta fika disumu d na yandi sambu yandi kumaka mvindu sambu na muntu ya kufwa.1 Na nima yandi fwete santisa ntu na yandi na kilumbu yina. 12 Yandi fwete kuditula diaka na kingenga sambu na Yehowa sambu na bilumbu ya Kinazire na yandi, mpi yandi ta nata mwana-dimeme ya bakala yina kele na mvula na yo ya ntete bonso dikabu sambu na makambu. Kansi, bo ta tanga ve bilumbu ya ntete sambu yandi kumisaka Kinazire na yandi mvindu. 13 “‘Yai nsiku ya me tala Nazire: Ntangu yandi me lungisa bi6:6 1 To “moyo.” Tala Bangindu ya Ngika. 6:9 1 To “mpi yandi kumisa ntu ya Kinazire na yandi mvindu.” 6:11 1 To “sambu na moyo.” Tala Bantendula ya Bangogo.
KUTANGA 6:7-19 KAPU 6 a Lev 21:1, 11
b Kut 19:14
c Kut 6:13, 18
d Lev 5:8, 10
Ndonga ya 2 a Kut 30:2 Lon 5:4
b Lev 1:10
c Lev 4:32
d Lev 3:1
e Lev 2:1 Lev 6:14
f Kut 15:8, 10
g Lev 2:9
h Kut 6:5
i Lev 8:31
lumbu ya Kinazire na yandi, a bo ta nata yandi na munoko ya tenta ya lukutakanu. 14 Kuna yandi fwete pesa dikabu na yandi na Yehowa: mwana-dimeme mosi ya bakala ya kukonda kifu yina kele na mvula na yo ya ntete bonso dikabu ya kuyoka, b mwanadimeme mosi ya nkento ya kukonda kifu yina kele na mvula na yo ya ntete bonso dikabu sambu na disumu, c dimeme mosi ya bakala ya kukonda kifu bonso kimenga ya kinduku, d 15 kitunga ya mampa ya kukonda levire ya bo me sala bonso lupetu na fufu ya kitoko ya bo me vukisa ti mafuta, bagaleti ya kukonda levire ya bo me pakula mafuta, makabu na yo ya mbuma e mpi makabu na yo ya malafu. f 16 Nganga-nzambi ta pesa yo na ntwala ya Yehowa mpi ta pesa dikabu na yandi sambu na disumu mpi dikabu na yandi ya kuyoka. 17 Yandi ta pesa dimeme ya bakala bonso kimenga ya kinduku na Yehowa nzila mosi ti kitunga ya mampa ya kukonda levire; nganga-nzambi ta pesa dikabu na yo ya mbuma g mpi dikabu na yo ya malafu. 18 “‘Ebuna, Nazire fwete zenga nsuki ya ntu na yandi1h yina yandi vandaka kuzenga ve na munoko ya tenta ya lukutakanu; yandi ta baka nsuki ya ntu na yandi yina yelaka na ntangu ya Kinazire na yandi mpi ta tula yo na tiya yina kele na nsi ya kimenga ya kinduku. 19 Nganga-nzambi fwete baka diboko ya dimeme ya bakala yina bo me tokisa, i mpi kubaka na kitunga dimpa mosi ya kukonda levire ya bo me sala bonso lupetu, ti galeti mosi ya kukonda levire, ebuna yandi ta tula yo na bipala-pala ya maboko ya Nazire na nima ya kuzenga kidimbu ya Kinazire na yandi. 6:18 1 To “ntu ya Kinazire na yandi.”
KUTANGA 6:20–7:13 20 Nganga-nzambi fwete nikisa yo na nima mpi na ntwala bonso dikabu ya kunikisa na ntwala ya Yehowa.a Yo kele kima ya santu sambu na nganga-nzambi, kumosi ti ntulu ya dikabu ya kunikisa mpi dikulu ya dikabu yina. b Na nima, Nazire lenda nwa vinu. 21 “‘Yai nsiku ya me tala Nazire c yina me sala lusilu: Kana yandi sala lusilu mpi yandi lenda pesa Yehowa dikabu yina me luta mambu ya bo ke lomba sambu na Kinazire na yandi, yandi fwete lungisa lusilu na yandi sambu na nsiku ya Kinazire na yandi.’” 22 Na nima, Yehowa tubilaka Moize nde: 23 “Songa Aroni ti bana na yandi nde, ‘Yai mutindu beno fwete sakumunad bantu ya Izraele. Beno tubila bo nde: 24 “Bika Yehowa kusakumuna nge e mpi kutanina nge. 25 Bika Yehowa kusala nde luse na yandi kusema na zulu na nge, f mpi yandi ndima nge. 26 Bika Yehowa kutombula luse na yandi na ntwala na nge mpi kupesa nge ngemba.”’ g 27 Bo fwete tula zina na mono na bantu ya Izraele, h sambu mono sakumuna bo.”i Kilumbu yina Moize manisaka kutedimisa nzo-tenta, j yandi tulaka yo mafuta k mpi santisaka yo, kumosi ti bima na yo yonso, mesa-kimenga, mpi bisadilu l na yo yonso. Ntangu yandi tulaka bima yai m mafuta mpi santisaka yo, 2 bamfumu ya Izraele, n bamfumu ya banzo ya batata na bo, pesaka dikabu. Bamfumu yai ya makanda yina twadisaka kisalu ya kusonikisa bazina 3 nataka dikabu na bo na ntwala ya Yehowa: bapusu-pusu sambanu ya bo me fika mpi bangombe 12, pusu-pusu mosi sambu na bamfumu zole mpi ngombe mosi sambu na konso mfumu; mpi bo
7
264 KAPU 6 a Kub 29:23, 24 b Lev 7:34 c Baz 13:5 d Lev 9:22 Kul 10:8
e Rut 2:4 Nk 134:3
f Nk 31:16 Nk 67:1
g Nk 29:11 Luk 2:14
h Kul 28:10 Yez 43:7, 10
i Nk 5:12 Nk 67:7
KAPU 7 j Kub 40:17 k Kub 30:26 l Lev 8:10 m Kub 40:10 n Kub 18:21 Kut 1:4, 16
Ndonga ya 2 a Kut 3:25, 26 Kut 4:24-26
b Kut 3:36, 37 Kut 4:31-33
c Kut 3:30, 31 Kut 4:15
d 2Sa 6:13 1Bs 15:15
e 1Bn 8:63 2Bs 7:5
pesaka yo na ntwala ya nzotenta. 4 Yehowa tubilaka Moize nde: 5 “Ndima bima yai ya bo ke pesa, sambu beno ta sadila yo sambu na kisalu ya tenta ya lukutakanu, mpi nge fwete pesa yo na Balevi, na konso muntu mutindu bisalu na yandi ke lomba.” 6 Yo yina Moize ndimaka na kubaka bapusu-pusu ti bangombe yina mpi yandi pesaka yo na Balevi. 7 Yandi pesaka bapusupusu zole ti bangombe iya na bana ya Gershoni, na kutadila bima yina bo vandaka na yo mfunu sambu na bisalu na bo; a 8 yandi pesaka bapusu-pusu iya ti bangombe nana na bana ya Merari, na kutadila bima yina bo vandaka na yo mfunu sambu na bisalu na bo, na nsi ya lutwadisu ya Itamare mwana ya nganganzambi Aroni. b 9 Kansi yandi pesaka ve ata kima mosi na bana ya Kohati sambu bisalu na bo vandaka kutadila kisalu ya kisika ya santu, c mpi bo vandaka kunata bima ya santu na mapeka na bo. d 10 Kansi bamfumu pesaka dikabu na bo sambu na kuyantika kusadila e mesa-kimenga, na kilumbu yina bo tulaka yo mafuta. Ntangu bamfumu pesaka dikabu na bo na ntwala ya mesa-kimenga, 11 Yehowa tubilaka Moize nde: “Konso mfumu ta pesa dikabu na yandi sambu na kuyantika kusadila mesa-kimenga, mfumu mosi kilumbu mosi, na bilumbu ya ke landana.” 12 Muntu yina pesaka dikabu na yandi na kilumbu ya ntete vandaka Nashoni, f mwana ya Aminadabi, ya dikanda ya Yuda. 13 Dikabu na yandi vandaka dilonga mosi ya arza yina kilo na yo vandaka bashekele1 130 mpi bolo
f Kut 1:4, 7 Kut 2:3 Rut 4:20 Mat 1:4
7:13 1 Shekele mosi kele bagrame 11,4. Tala Bangindu ya Ngika B14.
265 mosi ya arza yina kilo na yo vandaka bashekele 70 na kutadila shekele ya kisika ya santu,1a yonso zole vandaka ya kufuluka na fufu ya kitoko ya bo me vukisa ti mafuta, sambu na dikabu ya mbuma; b 14 dikopa1 ya wolo yina kilo na yo vandaka bashekele 10, ya kufuluka ti ndumbu; 15 mwana-ngombe mosi ya bakala, dimeme mosi ya bakala, mpi mwana-dimeme mosi ya bakala yina kele na mvula na yo ya ntete sambu na dikabu ya kuyoka;c 16 mwana-nkombo mosi sambu na dikabu sambu na disumu; d 17 mpi sambu na kimenga ya kinduku: e bangombe zole, mameme tanu ya babakala, bankombo tanu ya babakala, mpi bana-mameme tanu ya babakala, konso mbisi vandaka ti mvula mosi. Yai dikabu ya Nashoni mwana ya Aminadabi. f 18 Na kilumbu ya zole, Netanele g mwana ya Suare, mfumu ya dikanda ya Isakare, pesaka dikabu. 19 Sambu na dikabu na yandi, yandi pesaka dilonga mosi ya arza yina kilo na yo vandaka bashekele 130 mpi bolo mosi ya arza yina kilo na yo vandaka bashekele 70 na kutadila shekele ya kisika ya santu, h yonso zole vandaka ya kufuluka na fufu ya kitoko ya bo me vukisa ti mafuta, sambu na dikabu ya mbuma; i 20 dikopa mosi ya wolo yina kilo na yo vandaka bashekele 10, ya kufuluka ti ndumbu; 21 mwana-ngombe mosi ya bakala, dimeme mosi ya bakala, mpi mwana-dimeme mosi ya bakala yina kele na mvula na yo ya ntete sambu na dikabu ya kuyoka ; j 2 2 mwa na-n komb o mosi sambu na dikabu sambu na disumu; k 23 mpi sambu na kimenga ya kinduku: l bangombe zole, mameme tanu ya babakala, 7:13 1 To “na kutadila shekele ya santu.” 7:14 1 To “bolo ya fioti.”
KUTANGA 7:14-33 KAPU 7 a Lev 27:25 b Lev 2:1 c Lev 1:3 d Lev 4:22, 23 e Lev 3:1 f Kub 6:23 Luk 3:23, 33
g Kut 1:4, 8 Kut 2:5 Kut 10:15
h Lev 27:25 i Lev 2:1 j Lev 1:3 k Lev 4:22, 23 l Lev 3:1
Ndonga ya 2 a Kut 2:7 Kut 10:16
b Lev 27:25 c Lev 2:1 d Lev 1:3 e Lev 4:22, 23 f Lev 3:1 g Kut 1:4, 9 h Kut 2:10 Kut 10:18
i Lev 27:25 j Lev 2:1
bankombo tanu ya babakala, mpi bana-mameme tanu ya babakala, konso mbisi vandaka ti mvula mosi. Yai dikabu ya Netanele mwana ya Suare. 24 Na kilumbu ya tatu, mfumu ya bana ya Zebuloni, Eliabi a mwana ya Heloni, 25 pesaka dikabu na yandi: dilonga mosi ya arza yina kilo na yo vandaka bashekele 130 mpi bolo mosi ya arza yina kilo na yo vandaka bashekele 70 na kutadila shekele ya kisika ya santu, b yonso zole vandaka ya kufuluka na fufu ya kitoko ya bo me vukisa ti mafuta, sambu na dikabu ya mbuma; c 26 dikopa mosi ya wolo yina kilo na yo vandaka bashekele 10, ya kufuluka ti ndumbu; 27 mwana-ngombe mosi ya bakala, dimeme mosi ya bakala, mpi mwana-dimeme mosi ya bakala yina kele na mvula na yo ya ntete sambu na dikabu ya kuyoka ; d 28 mwana-n komb o mosi sambu na dikabu sambu na disumu; e 29 mpi sambu na kimenga ya kinduku: f bangombe zole, mameme tanu ya babakala, bankombo tanu ya babakala, mpi bana-mameme tanu ya babakala, konso mbisi vandaka ti mvula mosi. Yai dikabu ya Eliabi g mwana ya Heloni. 30 Na kilumbu ya iya, mfumu ya bana ya Rubeni, Elisure h mwana ya Shedeure, 31 pesaka dikabu na yandi: dilonga mosi ya arza yina kilo na yo vandaka bashekele 130 mpi bolo mosi ya arza yina kilo na yo vandaka bashekele 70 na kutadila shekele ya kisika ya santu, i yonso zole vandaka ya kufuluka na fufu ya kitoko ya bo me vukisa ti mafuta, sambu na dikabu ya mbuma; j 32 dikopa mosi ya wolo yina kilo na yo vandaka bashekele 10, ya kufuluka ti ndumbu; 33 mwana-ngombe mosi
KUTANGA 7:34-53 ya bakala, dimeme mosi ya bakala, mpi mwana-dimeme mosi ya bakala yina kele na mvula na yo ya ntete sambu na dikabu ya kuyoka; a 34 mwana-nkombo mosi sambu na dikabu sambu na disumu; b 35 mpi sambu na kimenga ya kinduku: c bangombe zole, mameme tanu ya babakala, bankombo tanu ya babakala, mpi bana-mameme tanu ya babakala, konso mbisi vandaka ti mvula mosi. Yai dikabu ya Elisure d mwana ya Shedeure. 36 Na kilumbu ya tanu, mfumu ya bana ya Simeoni, Shelumiele e mwana ya Surishadai, 37 pesaka dikabu na yandi: dilonga mosi ya arza yina kilo na yo vandaka bashekele 130 mpi bolo mosi ya arza yina kilo na yo vandaka bashekele 70 na kutadila shekele ya kisika ya santu, f yonso zole vandaka ya kufuluka na fufu ya kitoko ya bo me vukisa ti mafuta, sambu na dikabu ya mbuma; g 38 dikopa mosi ya wolo yina kilo na yo vandaka bashekele 10, ya kufuluka ti ndumbu; 39 mwana-ngombe mosi ya bakala, dimeme mosi ya bakala, mpi mwana-dimeme mosi ya bakala yina kele na mvula na yo ya ntete sambu na dikabu ya kuyoka; h 40 mwana-nkombo mosi sambu na dikabu sambu na disumu; i 41 mpi sambu na kimenga ya kinduku: j bangombe zole, mameme tanu ya babakala, bankombo tanu ya babakala, mpi bana-mameme tanu ya babakala, konso mbisi vandaka ti mvula mosi. Yai dikabu ya Shelumiele k mwana ya Surishadai. 42 Na kilumbu ya sambanu, mfumu ya bana ya Gadi, Eliasafi l mwana ya Deuele, 43 pesaka dikabu na yandi: dilonga mosi ya arza yina kilo na yo vandaka bashekele 130 mpi bolo mosi ya arza yina kilo na yo vandaka ba-
266 KAPU 7 a Lev 1:3 b Lev 4:22, 23 c Lev 3:1 d Kut 1:4, 5 e Kut 2:12 f Lev 27:25 g Lev 2:1 h Lev 1:3 i Lev 4:22, 23 j Lev 3:1 k Kut 1:4, 6 l Kut 2:14 Kut 10:20
Ndonga ya 2 a Lev 27:25 b Lev 2:1 c Lev 1:3 d Lev 4:22, 23 e Lev 3:1 f Kut 1:4, 14 g Kut 2:18 Kut 10:22
h Lev 27:25 i Lev 2:1 j Lev 1:3 k Lev 4:22, 23 l Lev 3:1 m Kut 1:4, 10
shekele 70 na kutadila shekele ya kisika ya santu,a yonso zole vandaka ya kufuluka na fufu ya kitoko ya bo me vukisa ti mafuta, sambu na dikabu ya mbuma; b 44 dikopa mosi ya wolo yina kilo na yo vandaka bashekele 10, ya kufuluka ti ndumbu; 45 mwanangombe mosi ya bakala, dimeme mosi ya bakala, mpi mwanadimeme mosi ya bakala yina kele na mvula na yo ya ntete sambu na dikabu ya kuyoka; c 46 mwanankombo mosi sambu na dikabu sambu na disumu;d 47 mpi sambu na kimenga ya kinduku: e bangombe zole, mameme tanu ya babakala, bankombo tanu ya babakala, mpi bana-mameme tanu ya babakala, konso mbisi vandaka ti mvula mosi. Yai dikabu ya Eliasafi f mwana ya Deuele. 48 Na kilumbu ya nsambwadi, mfumu ya bana ya Efrayimi, Elishama g mwana ya Amihudi, 49 pesaka dikabu na yandi: dilonga mosi ya arza yina kilo na yo vandaka bashekele 130 mpi bolo mosi ya arza yina kilo na yo vandaka bashekele 70 na kutadila shekele ya kisika ya santu,h yonso zole vandaka ya kufuluka na fufu ya kitoko ya bo me vukisa ti mafuta, sambu na dikabu ya mbuma; i 50 dikopa mosi ya wolo yina kilo na yo vandaka bashekele 10, ya kufuluka ti ndumbu; 51 mwana-ngombe mosi ya bakala, dimeme mosi ya bakala, mpi mwana-dimeme mosi ya bakala yina kele na mvula na yo ya ntete sambu na dikabu ya kuyoka; j 52 mwana-nkombo mosi sambu na dikabu sambu na disumu; k 53 mpi sambu na kimenga ya kinduku: l bangombe zole, mameme tanu ya babakala, bankombo tanu ya babakala, mpi bana-mameme tanu ya babakala, konso mbisi vandaka ti mvula mosi. Yai dikabu ya Elishama m mwana ya Amihudi.
267 54 Na kilumbu ya nana, mfumu ya bana ya Manase, Gamaliele a mwana ya Pedasure, 55 pesaka dikabu na yandi: dilonga mosi ya arza yina kilo na yo vandaka bashekele 130 mpi bolo mosi ya arza yina kilo na yo vandaka bashekele 70 na kutadila shekele ya kisika ya santu, b yonso zole vandaka ya kufuluka na fufu ya kitoko ya bo me vukisa ti mafuta, sambu na dikabu ya mbuma; c 56 dikopa mosi ya wolo yina kilo na yo vandaka bashekele 10, ya kufuluka ti ndumbu; 57 mwana-ngombe mosi ya bakala, dimeme mosi ya bakala, mpi mwana-dimeme mosi ya bakala yina kele na mvula na yo ya ntete sambu na dikabu ya kuyoka; d 58 mwana-nkombo mosi sambu na dikabu sambu na disumu; e 59 mpi sambu na kimenga ya kinduku: f bangombe zole, mameme tanu ya babakala, bankombo tanu ya babakala, mpi bana-mameme tanu ya babakala, konso mbisi vandaka ti mvula mosi. Yai dikabu ya Gamaliele g mwana ya Pedasure. 60 Na kilumbu ya uvwa, mfumu h ya bana ya Benyamini, Abidani i mwana ya Gideoni, 61 pesaka dikabu na yandi: dilonga mosi ya arza yina kilo na yo vandaka bashekele 130 mpi bolo mosi ya arza yina kilo na yo vandaka bashekele 70 na kutadila shekele ya kisika ya santu, j yonso zole vandaka ya kufuluka na fufu ya kitoko ya bo me vukisa ti mafuta, sambu na dikabu ya mbuma; k 62 dikopa mosi ya wolo yina kilo na yo vandaka bashekele 10, ya kufuluka ti ndumbu; 63 mwanangombe mosi ya bakala, dimeme mosi ya bakala, mpi mwanadimeme mosi ya bakala yina kele na mvula na yo ya ntete sambu na dikabu ya kuyoka;l 64 mwanankombo mosi sambu na dikabu
KUTANGA 7:54-74 KAPU 7 a Kut 2:20 Kut 10:23
b Lev 27:25 c Lev 2:1 d Lev 1:3 e Lev 4:22, 23 f Lev 3:1 g Kut 1:4, 10 h Kut 1:16 i Kut 2:22 Kut 10:24
j Lev 27:25 k Lev 2:1 l Lev 1:3
Ndonga ya 2 a Lev 4:22, 23 b Lev 3:1 c Kut 1:4, 11 d Kut 2:25 Kut 10:25
e Lev 27:25 f Lev 2:1 g Lev 1:3 h Lev 4:22, 23 i Lev 3:1 j Kut 1:4, 12 k Kut 2:27 Kut 10:26
l Lev 27:25 m Lev 2:1
sambu na disumu; a 65 mpi sambu na kimenga ya kinduku: b bangombe zole, mameme tanu ya babakala, bankombo tanu ya babakala, mpi bana-mameme tanu ya babakala, konso mbisi vandaka ti mvula mosi. Yai dikabu ya Abidani c mwana ya Gideoni. 66 Na kilumbu ya kumi, mfumu ya bana ya Dani, Ahiezere d mwana ya Amishadai, 67 pesaka dikabu na yandi: dilonga mosi ya arza yina kilo na yo vandaka bashekele 130 mpi bolo mosi ya arza yina kilo na yo vandaka bashekele 70 na kutadila shekele ya kisika ya santu, e yonso zole vandaka ya kufuluka na fufu ya kitoko ya bo me vukisa ti mafuta, sambu na dikabu ya mbuma; f 68 dikopa mosi ya wolo yina kilo na yo vandaka bashekele 10, ya kufuluka ti ndumbu; 69 mwana-ngombe mosi ya bakala, dimeme mosi ya bakala, mpi mwana-dimeme mosi ya bakala yina kele na mvula na yo ya ntete, sambu na dikabu ya kuyoka; g 70 mwana-nkombo mosi sambu na dikabu sambu na disumu; h 71 mpi sambu na kimenga ya kinduku: i bangombe zole, mameme tanu ya babakala, bankombo tanu ya babakala, mpi bana-mameme tanu ya babakala, konso mbisi vandaka ti mvula mosi. Yai dikabu ya Ahiezere j mwana ya Amishadai. 72 Na kilumbu ya 11, mfumu ya bana ya Asere, Pagiele k mwana ya Okrani, 73 pesaka dikabu na yandi: dilonga mosi ya arza yina kilo na yo vandaka bashekele 130 mpi bolo mosi ya arza yina kilo na yo vandaka bashekele 70 na kutadila shekele ya kisika ya santu, l yonso zole vandaka ya kufuluka na fufu ya kitoko ya bo me vukisa ti mafuta, sambu na dikabu ya mbuma; m 74 dikopa mosi ya wolo
KUTANGA 7:75–8:3 yina kilo na yo vandaka bashekele 10, ya kufuluka ti ndumbu; 75 mwana-ngombe mosi ya bakala, dimeme mosi ya bakala, mpi mwana-dimeme mosi ya bakala yina kele na mvula na yo ya ntete sambu na dikabu ya kuyoka; a 76 mwana-nkombo mosi sambu na dikabu sambu na disumu; b 77 mpi sambu na kimenga ya kinduku: c bangombe zole, mameme tanu ya babakala, bankombo tanu ya babakala, mpi bana-mameme tanu ya babakala, konso mbisi vandaka ti mvula mosi. Yai dikabu ya Pagiele d mwana ya Okrani. 78 Na kilumbu ya 12, mfumu ya bana ya Naftali, Ahira e mwana ya Enani, 79 pesaka dikabu na yandi: dilonga mosi ya arza yina kilo na yo vandaka bashekele 130 mpi bolo mosi ya arza yina kilo na yo vandaka bashekele 70 na kutadila shekele ya kisika ya santu, f yonso zole vandaka ya kufuluka na fufu ya kitoko ya bo me vukisa ti mafuta, sambu na dikabu ya mbuma; g 80 dikopa mosi ya wolo yina kilo na yo vandaka bashekele 10, ya kufuluka ti ndumbu; 81 mwana-ngombe mosi ya bakala, dimeme mosi ya bakala, mpi mwana-dimeme mosi ya bakala yina kele na mvula na yo ya ntete sambu na dikabu ya kuyoka; h 82 mwana-nkombo mosi sambu na dikabu sambu na disumu; i 83 mpi sambu na kimenga ya kinduku: j bangombe zole, mameme tanu ya babakala, bankombo tanu ya babakala, mpi bana-mameme tanu ya babakala, konso mbisi vandaka ti mvula mosi. Yai dikabu ya Ahira k mwana ya Enani. 84 Yai dikabu ya kuyantika kusadila l mesa-kimenga yina bamfumu ya Izraele pesaka ntangu bo tulaka yo mafuta: ma-
268 KAPU 7 a Lev 1:3 b Lev 4:22, 23 c Lev 3:1 d Kut 1:4, 13 e Kut 2:29 Kut 10:27
f Lev 27:25 g Lev 2:1 h Lev 1:3 i Lev 4:22, 23 j Lev 3:1 k Kut 1:4, 15 l Kut 7:10 Esd 2:68
Ndonga ya 2 a Kut 7:13-17 b Lev 27:25 c Kut 7:10 d Kut 7:1 e Kub 33:9 Kut 11:17 Kut 12:8
f Kub 25:22 Kub 37:6
g Kub 25:18 1Sa 4:4 Nk 80:1
KAPU 8 h Kub 25:37 Kub 40:24, 25 Lev 24:2
longa ya arza 12, babolo ya arza 12, makopa ya wolo 12; a 85 kilo ya konso dilonga ya arza vandaka bashekele 130, mpi kilo ya konso bolo vandaka bashekele 70, arza yonso yina vandaka na malonga vandaka bashekele 2400 na kutadila shekele ya kisika ya santu; b 86 kilo ya konso dikopa na kati ya makopa ya wolo 12 yina vandaka ya kufuluka ti ndumbu vandaka bashekele 10 na kutadila shekele ya kisika ya santu, wolo yonso ya makopa vandaka bashekele 120. 87 Bambisi yonso sambu na dikabu ya kuyoka vandaka: bangombe ya babakala 12, mameme ya babakala 12, bana-mameme ya babakala 12, konso mbisi vandaka ti mvula mosi mpi makabu na yo ya mbuma, mpi bana-bankombo ya babakala 12 sambu na dikabu sambu na disumu; 88 mpi bambisi yonso sambu na dikabu ya kinduku vandaka: bangombe ya babakala 24, mameme ya babakala 60, bankombo ya babakala 60, bana-mameme ya babakala 60, konso mbisi vandaka ti mvula mosi. Yai dikabu ya kuyantika kusadila c mesa-kimenga na nima ya kutula yo mafuta. d 89 Konso ntangu yina Moize vandaka kukota na tenta ya lukutakanu sambu na kusolula ti Nzambi,1e yandi vandaka kuwa ndinga yina vandaka kusolula ti yandi katuka na mufinikuf ya sanduku ya Kimbangi, na kati-kati ya basherube g zole; mpi Nzambi vandaka kusolula ti yandi. Yehowa tubilaka Moize nde: 2 “Tubila Aroni mpi songa yandi nde, ‘Ntangu nge ke pedisa minda, minda nsambwadi fwete temuna kisika yina kele na ntwala ya kima ya kutudila minda.’” h 3 Aroni salaka mambu yai: Ya-
8
7:89 1 Na kisina, “yandi.”
269 ndi pedisaka minda na yo sambu na kisika yina kele na ntwala ya kima ya kutudila minda, a kaka mutindu Yehowa songaka Moize. 4 Bo salaka kima ya kutudila minda mutindu yai: Bo sadilaka marto sambu na kusala yo na wolo; yantika na nti na yo tii na bintuntu na yo, yo vandaka kima ya bo me sala na marto. b Bo salaka kima ya kutudila minda na kulanda mbona-meso c yina Yehowa songaka Moize. 5 Yehowa tubilaka diaka Moize nde: 6 “Baka Balevi na kati ya bantu ya Izraele, mpi kumisa bo bunkete. d 7 Nge ta kumisa bo bunkete mutindu yai: Mwangila bo masa ya ke kumisaka bunkete, mpi bo fwete zenga mika ya nitu na bo ya mvimba ti lutebu, kuyobisa bilele na bo mpi kudikumisa bunkete. e 8 Na nima, bo ta baka mwana-ngombe mosi ya bakala f mpi dikabu na yo ya mbumag ya fufu ya kitoko ya bo me vukisa ti mafuta, mpi nge ta baka mwana-ngombe ya nkaka ya bakala sambu na dikabu sambu na disumu. h 9 Mpi nge fwete nata Balevi na ntwala ya tenta ya lukutakanu mpi kuvukisa kimvuka ya mvimba ya bantu ya Izraele. i 10 Ntangu nge ke nata Balevi na ntwala ya Yehowa, bantu ya Izraele fwete tula maboko na bo na zulu ya Balevi. j 11 Mpi Aroni fwete pesa1 Balevi na ntwala ya Yehowa bonso dikabu ya kunikisa k ya me katuka na bantu ya Izraele, ebuna bo ta salaka kisalu ya Yehowa. l 12 “Na nima, Balevi ta tula maboko na bo na zulu ya bantu ya bangombe yina ya babakala m mpi bo ta pesa ngombe mosi bonso dikabu sambu na disumu mpi ya nkaka bonso dikabu ya kuyoka na Yehowa sambu 8:11, 13 1 Na kisina, “nikisa,” disongidila, kunikisa na nima mpi na ntwala.
KUTANGA 8:4-20 KAPU 8 a Ebr 9:2 b Kub 37:17 c Kub 25:9, 40 1Bs 28:12, 19
d Kub 29:4 Yez 52:11
e Kub 30:18, 19 Lev 16:28 Kut 19:7
f Lev 1:3 g Lev 2:1 h Lev 4:3 i Lev 8:2, 3 j Kut 3:9, 41 k Lev 7:30 Kut 8:21
l Kut 1:50 Kut 3:6 2Bs 31:2
m Kub 29:10
Ndonga ya 2 a Lev 1:4 b Kut 3:45 Kut 16:9
c Kut 3:12 d Kub 13:2, 12 Lev 27:26
e Kub 12:29 Kub 13:15
f Kut 3:9 Kut 18:6 1Bs 23:32 Eze 44:11
g Kut 1:53 Kut 18:5 1Sa 6:19
na kufika masumu a sambu na Balevi. 13 Nge ta tedimisa Balevi na ntwala ya Aroni ti ya bana na yandi mpi ta pesa1 bo bonso dikabu ya kunikisa sambu na Yehowa. 14 Nge fwete katula Balevi na kati ya bantu ya Izraele, mpi Balevi ta kuma ya mono. b 15 Na nima, Balevi ta kota sambu na kusala na tenta ya lukutakanu. Yai mutindu nge fwete kumisa bo bunkete mpi kupesa1 bo bonso dikabu ya kunikisa. 16 Sambu bo kele bantu yina bo me pesa mono bonso makabu na kati ya bantu ya Izraele. Na kisika ya bana yonso ya ntete1 ya bantu ya Izraele, c mono ta baka bo sambu na mono mosi. 17 Sambu konso mwana ya ntete na kati ya bantu ya Izraele kele ya mono, mwana ya muntu mpi ya mbisi. d Mono santisaka bo sambu na mono mosi kilumbu yina mono fwaka konso mwana ya ntete na insi ya Ezipte. e 18 Mono ta baka Balevi na kisika ya bana yonso ya ntete na kati ya bantu ya Izraele. 19 Mono ta pesa Balevi bonso makabu na Aroni ti na bana na yandi na kati ya bantu ya Izraele, sambu na kusala kisalu sambu na bantu ya Izraele na tenta ya lukutakanu f mpi sambu na kufika masumu sambu na bantu ya Izraele, mpidina mpasi mosi ve ta bwila bantu ya Izraele g sambu bo me pusana pene-pene ya kisika ya santu.” 20 Moize ti Aroni mpi kimvuka ya mvimba ya bantu ya Izraele salaka mambu yai sambu na Balevi. Na kutadila mambu yonso yina Yehowa songaka Moize sambu na Balevi, bantu ya Izraele sadilaka bo mambu mutindu 8:15 1 Na kisina, “kunikisa,” disongidila, kunikisa na nima mpi na ntwala. 8:16 1 To “bana yonso ya ntete yina ke kangula mavumu.”
KUTANGA 8:21–9:13 yina. 21 Yo yina, Balevi kudikumisaka bunkete mpi yobisaka bilele na bo; a na nima Aroni pesaka1 bo bonso dikabu ya kunikisa na ntwala ya Yehowa. b Ebuna Aroni fikaka masumu na bo sambu na kukumisa bo bunkete. c 22 Na nima, Balevi kotaka sambu na kusala kisalu na tenta ya lukutakanu na ntwala ya Aroni mpi ya bana na yandi. Kaka mutindu Yehowa songaka Moize sambu na Balevi, bo sadilaka bo mambu mutindu yina. 23 Ebuna Yehowa tubilaka Moize nde: 24 “Mambu yai ke tadila Balevi: Yantika na bamvula 25 mata muntu ta kota na kimvuka ya bantu yina ke salaka na tenta ya lukutakanu. 25 Kansi, kana yandi me lungisa bamvula 50, yandi ta katuka na kimvuka ya kisalu mpi ta sala diaka ve. 26 Yandi lenda sadila bampangi na yandi yina ke sala bisalu na tenta ya lukutakanu, kansi yandi fwete sala ve kisalu kuna. Yai mambu ya nge fwete sala sambu na Balevi mpi bisalu na bo.” d Na ngonda ya ntete, e na mvula ya zole na nima ya kubasika na bo na insi ya Ezipte, Yehowa tubilaka Moize na ntotomakanga ya Sinai nde: 2 “Bantu ya Izraele fwete yidika kimengaf ya Paki na ntangu na yo. g 3 Na kilumbu ya 14 ya ngonda yai na nkokila,1 beno fwete yidika yo na ntangu na yo. Beno fwete yidika yo na kulanda bansiku na yo yonso mpi mitindu na yo yonso ya kusala mambu, yina bo me tulaka.” h 4 Yo yina Moize songaka bantu ya Izraele na kuyidika kimenga ya Paki. 5 Ebuna bo yidika-
9
270 KAPU 8 a Kut 8:7
b Kut 8:11
c Kut 8:12
d Kut 1:53 Kut 3:32 Kut 18:4
KAPU 9 e Kub 40:2 Kut 1:1
f Kub 12:27
g Kub 12:3, 6 Lev 23:5 Kul 16:1 1Bk 5:7
h Kub 12:8
Ndonga ya 2 a Kut 5:2 Kut 19:14, 16
b Kub 18:15 Kut 15:33 Kut 27:1, 2
c Lev 7:21 Kul 16:2
d Kub 25:22 Lev 16:2 Nk 99:6
e Kut 5:2
f 2Bs 30:2, 15
g Kub 12:8
h Kub 12:10
8:21 1 Na kisina, “nikisaka,” disongidila, kunikisa na nima mpi na ntwala. 9:3, 5, 11 1 Na kisina, “na kati-kati ya bankokila zole.”
i Kub 12:46 Nk 34:20 Yoa 19:36
ka kimenga ya Paki na ngonda ya ntete, na kilumbu ya 14 ya ngonda yina na nkokila,1 na ntotomakanga ya Sinai. Bantu ya Izraele salaka mambu na kulanda mambu yonso yina Yehowa songaka Moize. 6 Kuvandaka ti bantu yina kumaka mvindu sambu bo simbaka mvumbi,1a yo yina bo vandaka ve na mpila ya kuyidika kimenga ya Paki na kilumbu yina. Bo kwendaka kudimonisa na Moize ti Aroni na kilumbu yina b 7 mpi bo tubilaka yandi nde: “Beto kele mvindu sambu beto simbaka mvumbi.1 Sambu na nki bo fwete buyisa beto na kupesa Yehowa dikabu na ntangu na yo na kati ya bantu ya Izraele?” c 8 Ebuna Moize tubilaka bo nde: “Beno kinga kuna, mpi bika mono wa mambu yina Yehowa ta tuba sambu na beno.” d 9 Ebuna Yehowa tubilaka Moize nde: 10 “Songa bantu ya Izraele nde, ‘Kana muntu mosi na kati na beno to na bandonga na beno ya bantu yina ke kwisa kukuma mvindu sambu yandi me simba mvumbi1e to yandi me sala nzietelo mosi ya nda, yandi fwete yidika kaka kimenga ya Paki sambu na Yehowa. 11 Bo fwete yidika yo na ngonda ya zole, f na kilumbu ya 14 na nkokila.1 Bo fwete dia yo ti mampa ya kukonda levire mpi matiti ya ndudi. g 12 Bo fwete bikisa ve ata ndambu na yo tii na suka, h mpi bo fwete buka ve ata mukwa na yo mosi. i Bo fwete yidika yo na kulanda bansiku yonso ya Paki. 13 Kansi kana muntu vandaka bunkete to vandaka ve na nzietelo mpi yandi buyaka kuyidika kimenga ya Paki, bo fwete katu9:6, 7 1 To “sambu na moyo ya muntu.” 9:10 1 To “sambu na moyo.”
271 la1 muntu2 yina na kati ya bantu na yandi, a sambu yandi pesaka ve dikabu ya Yehowa na ntangu na yo. Muntu yina ta vutula munoko sambu na disumu na yandi. 14 “‘Mpi kana munzenza mosi ke zinga ti beno, yandi fwete yidika mpi kimenga ya Paki sambu na Yehowa.b Yandi fwete sala yo na kulanda nsiku ya Paki mpi mutindu na yo ya kusala mambu, yina bo me tulaka. c Nsiku fwete vanda mosi sambu na beno, yo vanda sambu na munzenza mpi sambu na munkwa-nsi.’” d 15 Na kilumbu yina bo tedimisaka nzo-tenta, e dituti fikaka nzo-tenta, tenta ya Kimbangi, kansi na nkokila kima yina vandaka kumonika bonso tiya bikalaka na zulu ya nzo-tenta tii na suka. f 16 Yai mambu yina vandaka kusalama: Dituti vandaka kufika yo na ntangu, mpi yo vandaka kumonana bonso tiya na mpimpa. g 17 Konso ntangu yina dituti vandaka kukatuka na zulu ya tenta, bantu ya Izraele vandaka kukwenda kukonda kusukinina, h mpi bo vandaka kusala campi na bo kisika yina dituti vandaka kutelama. 18 Bantu ya Izraele vandaka kukatuka na kulanda nsiku ya Yehowa, mpi bo vandaka kusala camp j na kulanda nsiku ya Yehowa. Ntangu yonso yina dituti vandaka kubikala na zulu ya nzo-tenta, bo vandaka kukatula ve camp na bo. 19 Ntangu dituti vandaka kubikala na zulu ya nzo-tenta bilumbu mingi, bantu ya Izraele vandaka kulemfukila Yehowa mpi bo vandaka kukwenda ve. k 20 Bantangu ya nkaka dituti vandaka kubikala bilumbu fioti na zulu ya nzotenta. Bo vandaka kubikala na 9:13 1 To “fwa.” 2 To “moyo.”
KUTANGA 9:14–10:6 KAPU 9 a Kub 12:15
b Kub 12:19, 48
c Kub 12:8
d Lev 24:22 Kul 31:12
e Kub 40:2, 17
f Kub 40:34, 38
g Kub 13:22 Neh 9:19
h Kut 10:11, 34
i Kub 40:36, 37
j Kub 17:1 Kut 10:11-13
k Kub 40:37
Ndonga ya 2 a Kub 40:36 Nk 78:14
KAPU 10 b Lev 23:24
c Kut 1:18 Kul 29:10, 11
d Kub 18:21 Kut 1:16 Kut 7:2 Kul 1:15 Kul 5:23
e Kut 2:3
f Kut 2:10
camp na bo na kulanda nsiku ya Yehowa, mpi bo vandaka kukwenda na kulanda nsiku ya Yehowa. 21 Bantangu ya nkaka dituti vandaka kubikala kaka katuka na nkokila tii na suka, mpi ntangu dituti vandaka kukatuka na suka, bo vandaka kukwenda. Yo vanda na ntangu to na mpimpa, kana dituti kukatuka, bo vandaka kukwenda. a 22 Yo vanda dituti kubikala na zulu ya nzotenta bilumbu zole, ngonda mosi, to ntangu mingi, bantu ya Izraele vandaka kubikala na camp mpi bo vandaka kukwenda ve. Kansi ntangu yo vandaka kukatuka, bo vandaka kukwenda. 23 Bo vandaka kusala camp na bo na kulanda nsiku ya Yehowa, mpi bo vandaka kukwenda na kulanda nsiku ya Yehowa. Bo vandaka kulemfukila Yehowa na kulanda nsiku yina Yehowa pesaka na nzila ya Moize. Yehowa tubilaka Moize nde: 2 “Kudisadila bampungi zole; b sala yo na arza yina bo me tuta na marto, mpi sadila yo sambu na kubingila bantu ya Izraele mpi sambu na kukatula bacamp. 3 Kana bo bula bampungi yina zole, bo fwete binga bantu yonso ya Izraele sambu bo kwisa na nge na munoko ya tenta ya lukutakanu. c 4 Kana bo bula kaka mpungi mosi, bo ta binga kaka bamfumu, bamfumu ya mafunda ya Izraele na kukwisa kisika nged kele. 5 “Kana beno bula mpungi ya ke basisa makelele yina ke tombuka mpi ke kulumuka, bacamp ya bantu yina kele na esti e fwete kwenda. 6 Kana beno bula mpungi ya ke basisa makelele yina ke tombuka mpi ke kulumuka sambu na mbala ya zole, bacamp ya bantu yina kele na sudi f fwete kwenda. Bo ta bula mpungi mutindu yina konso
10
KUTANGA 10:7-26
272
ntangu yina camp mosi ke kwenda. 7 “Ebuna, ntangu beno ke binga dibundu, beno fwete bula bampungi, a kansi ve ti makelele yina ke tombuka mpi ke kulumuka. 8 Bana ya Aroni, banganganzambi, fwete bula bampungi, b mpi mutindu ya kusadila yo ta vanda nsiku ya mvula na mvula sambu na beno, na bandonga na beno yonso ya bantu. 9 “Kana beno ke kwenda na bitumba na insi na beno sambu na kunwana ti muniokudi yina ke niokula beno, beno fwete bula bampungi c sambu na kuvukisa basoda sambu na bitumba, mpi Yehowa Nzambi na beno ta yibuka beno mpi ta gulusa beno na bambeni na beno. 10 “Diaka, na bantangu d na beno ya kiese, na bankinsi e na beno mpi na luyantiku ya bangonda na beno, beno fwete bula bampungi na zulu ya makabu na beno ya kuyoka f mpi ya bimenga na beno ya kinduku; g yo ta sala nde Nzambi na beno kuyibuka beno. Mono kele Yehowa Nzambi na beno.” h 11 Kansi na mvula ya zole, na ngonda ya zole, na kilumbu ya 20 ya ngonda, i dituti katukaka na zulu ya nzo-tentaj ya Kimbangi. 12 Yo yina, bantu ya Izraele katukaka na ntoto-makanga ya Sinai na ndonga yina bo tulaka sambu bo landa yo ntangu bo ke kwenda, k mpi dituti kwendaka kutelama na ntoto-makanga ya Parani. l 13 Yai mbala ya ntete ya bo kwendaka na kulanda nsiku yina Yehowa pesaka na nzila ya Moize. m 14 Kimvuka ya makanda tatu ya camp ya bana ya Yuda kwendaka bantu ya ntete na kutadila bimvuka na bo,1 mpi Nasho-
m Kut 2:34
10:14, 18, 22, 25 1 Na kisina, “na kutadila makesa na bo.”
o Kut 1:4, 13
KAPU 10 a Kut 10:3 b Kut 31:6 1Bs 15:24 1Bs 16:6 2Bs 29:26 Neh 12:35, 41
c 2Bs 13:12 d 1Bs 15:28 2Bs 5:12 2Bs 7:6 Esd 3:10
e Lev 23:24 Kut 29:1
f Kut 28:11 g Lev 3:1 h Kub 6:7 Lev 11:45
i Kut 1:1 j Kut 9:17 Nk 78:14
k Kub 40:36 Kut 2:9, 16, 17, 24, 31
l Kut 12:16 Kut 13:26 Kul 1:1, 2 Kut 9:23
Ndonga ya 2 a Kut 1:4, 7 Kut 2:3
b Kut 1:4, 8 Kut 2:5
c Kut 2:7 d Kut 1:51 e Kut 3:25, 26 f Kut 3:36, 37 g Kut 1:4, 5 Kut 2:10
h Kut 1:5, 6 Kut 2:12
i Kut 1:4, 14 Kut 2:14
j Kut 3:30, 31 Kut 4:15 Kut 7:9
k Kut 1:4, 10 Kut 2:18, 24
l Kut 1:4, 10 Kut 2:20
m Kut 1:4, 11 Kut 2:22
n Kut 1:4, 12 Kut 2:25, 31 Kut 2:27
ni a mwana ya Aminadabi vandaka kutwadisa kimvuka yina. 15 Netanele b mwana ya Suare vandaka kutwadisa kimvuka ya dikanda ya bana ya Isakare. 16 Eliabi c mwana ya Heloni vandaka kutwadisa kimvuka ya dikanda ya bana ya Zebuloni. 17 Ntangu bo panzaka d nzotenta, bana ya Gershoni e mpi bana ya Merari, f yina vandaka kunata nzo-tenta, kwendaka. 18 Na nima, kimvuka ya makanda tatu ya camp ya bana ya Rubeni kwendaka na kutadila bimvuka na bo,1 mpi Elisure g mwana ya Shedeure vandaka kutwadisa kimvuka yina. 19 Shelumieleh mwana ya Surishadai vandaka kutwadisa kimvuka ya dikanda ya bana ya Simeoni. 20 Eliasafi i mwana ya Deuele vandaka kutwadisa kimvuka ya dikanda ya bana ya Gadi. 21 Na nima, bana ya Kohati, bayina ke nataka bima ya kisika ya santu, j kwendaka. Yo lombaka nde bo tedimisa nzo-tenta ntangu bo ta kuma. 22 Na nima, kimvuka ya makanda tatu ya camp ya bana ya Efrayimi kwendaka na kutadila bimvuka na bo,1 mpi Elishama k mwana ya Amihudi vandaka kutwadisa kimvuka yina. 23 Gamalielel mwana ya Pedasure vandaka kutwadisa kimvuka ya dikanda ya bana ya Manase. 24 Abidani m mwana ya Gideoni vandaka kutwadisa kimvuka ya dikanda ya bana ya Benyamini. 25 Na nima, kimvuka ya makanda tatu ya camp ya bana ya Dani kwendaka na kutadila bimvuka na bo,1 bo salaka kimvuka ya bantu yina vandaka kukengila bacamp yonso na nima, mpi Ahiezere n mwana ya Amishadai vandaka kutwadisa kimvuka yina. 26 Pagieleo mwana ya Okrani va-
273 ndaka kutwadisa kimvuka ya dikanda ya bana ya Asere. 27 Ahira a mwana ya Enani vandaka kutwadisa kimvuka ya dikanda ya bana ya Naftali. 28 Yai ndonga yina bantu ya Izraele mpi bimvuka na bo1 vandaka kulanda ntangu bo vandaka kukwenda. b 29 Ebuna Moize tubilaka Obabi mwana ya Rewele1c muntu ya Madiani, bokilo na yandi ya bakala nde: “Beto ke kwenda na kisika yina Yehowa tubaka nde, ‘Mono ta pesa beno yo.’ d Kwisa ti beto, e mpi beto ta sadila nge mambu ya mbote, sambu Yehowa me sila Izraele f bima ya mbote.” 30 Kansi yandi tubilaka Moize nde: “Mono ta kwenda ve. Mono ta vutuka na insi na mono mpi na bampangi na mono.” 31 Ebuna Moize tubaka nde: “Pardo, kubikisa beto ve, sambu nge me zaba kisika beto fwete tula camp na ntoto-makanga, mpi nge lenda vanda muntu ya ke songa beto nzila.1 32 Kana nge kwisa ti beto, g beto ta monisila nge kibeni bumbote yonso yina Yehowa ta monisila beto.” 33 Yo yina, bo katukaka na ngumba ya Yehowa h mpi salaka nzietelo ya bilumbu tatu, mpi sandukui ya kuwakana ya Yehowa kwendaka na ntwala na bo na nzietelo yina ya bilumbu tatu sambu na kusosila bo kisika ya kupema. j 34 Dituti ya Yehowak vandaka na zulu na bo na mwini ntangu bo katulaka camp na bo mpi kwendaka. 35 Konso ntangu yina bo vandaka kubaka Sanduku, Moize vandaka kutuba nde: “O Yehowa, l telama, mpi bika nde bambeni na nge kupanzana, mpi bika nde bantu yina ke menga10:28 1 Na kisina, “na kutadila makesa na bo.” 10:29 1 Disongidila, Yetro. 10:31 1 To “vanda meso na beto.”
KUTANGA 10:27–11:8 KAPU 10 a Kut 1:4, 15 Kut 2:29
b Kut 2:34 c Kub 2:16, 18 Kub 3:1 Kub 18:1, 5
d Kuy 12:7 Kuy 13:14, 15 Kuy 15:18
e Baz 1:16 Baz 4:11 1Sa 15:6
f Kub 3:8 Kub 6:7
g Baz 1:16 Baz 4:11
h Kub 3:1 Kub 19:3 Kub 24:16 Kul 5:2
i Kub 25:10, 17 j Kul 1:32, 33 Yoz 3:3, 4
k Kub 13:21 Neh 9:12 Nk 78:14
l Nk 132:8
Ndonga ya 2 a Kul 1:10 KAPU 11 b Kub 32:11 Kul 9:19 Nk 106:23 Yak 5:16
c Kul 9:22 d Kub 12:37, 38 Lev 24:10
e 1Bk 10:6, 10 f Nk 78:18, 22 Nk 106:14
g Kub 16:3 h Kub 16:35 Kut 21:5
i Kub 16:14 Neh 9:20 Yoa 6:31
j Kub 16:31
ka nge kutina na ntwala na nge.” 36 Mpi ntangu bo vandaka kutulula Sanduku, yandi vandaka kutuba nde: “O Yehowa, kwisa kuvutuka na mafunda ya Izraele a yina bo lenda tanga ve.”1 Kansi bantu yantikaka kubokuta ngolo na ntwala ya Yehowa. Ntangu Yehowa waka yo, yandi waka makasi ya ngolo, ebuna tiya yina katukaka na Yehowa yantikaka kupela na kati na bo mpi kuyoka bantu ya nkaka na bandilu ya camp. 2 Ntangu bantu yantikaka kudidila Moize, yandi bondilaka Yehowa, b ebuna tiya fwaka. 3 Yo yina bo pesaka kisika yina zina Tabera,1 sambu tiya yina katukaka na Yehowa pelaka na kati na bo. c 4 Kimvuka ya bantu ya mutindu na mutindu1d yina vandaka na kati na bo monisaka nzala ya bwimi; e bantu ya Izraele mpi yantikaka kudila diaka mpi kutuba nde: “Nani ta pesa beto musuni ya kudia? f 5 Beto ke yibuka kibeni mbisi ya masa yina beto vandaka kudia ya ofele na Ezipte, ti bakonkombre, bapasteki, bapwaro, matungulu, mpi ayi! g 6 Kansi ntangu yai beto1 ke fwa. Beto ke mona kima mosi ve katula kaka manah yai.” 7 Kansi, mana i vandaka bonso mbuma ya koriandre, j mpi yo vandaka kumonika bonso deliumi.1 8 Bantu vandaka kupanzana mpi kulokuta yo, mpi kunika yo na bima ya kunikila bambuma na maboko to kututa yo na
11
10:36 1 To “bamiriade ya mafunda ya Izraele.” 11:3 1 Yo ke tendula “Kuyoka,” disongidila, kupela tiya. 11:4 1 Yo ke monana bonso nde yo kele bantu yina vandaka ve bantu ya Izraele yina vandaka na kati na bo. 11:6 1 To “mioyo na beto.” 11:7 1 Deliumi to Bedeliumi kele mananasi ya nsudi ya kitoko ya bo ke salaka na budimbu ya banti ya nkaka.
KUTANGA 11:9-24 kibuka. Na nima bo vandaka kulamba yo na banzungu to kusala yo mampa yina kele bonso dimbuma, a mpi ntomo na yo vandaka bonso gato ya kitoko ya bo me vukisa ti mafuta. 9 Ntangu malulu vandaka kubwa na camp na mpimpa, mana vandaka mpi kubwa na camp. b 10 Moize waka bantu ke dila, na dibuta mosi-mosi, konso muntu na munoko ya tenta na yandi. Yehowa waka makasi mingi, c ebuna Moize mpi waka kiese ve ata fioti. 11 Moize tubilaka Yehowa nde: “Sambu na nki nge me monisa nsadi na nge mpasi? Sambu na nki nge me ndima mono ve, sambu nge tula kizitu ya bantu yai na zulu na mono? d 12 Keti mono muntu bakaka divumu ya bantu yai yonso? Keti mono muntu butaka bo, sambu nge songa mono nde, ‘Nata bo na ntulu na nge, mutindu ndesi1 ke nataka mwana yina bo ke nwisa,’ na insi yina nge zengaka kieleka na kupesa na bankaka e na bo? 13 Na wapi mono ta zwa musuni sambu na kupesa bantu yai yonso? Sambu bo ke landa kudila na ntwala na mono nde, ‘Pesa beto musuni ya kudia!’ 14 Mono ke kuka ve kunata kizitu ya bantu yai yonso mono mosi; yo me lutila mono. f 15 Kana nge ta sadila mono mambu mutindu yai, pardo fwa mono kaka sesepi yai. g Kana nge me ndima mono, kubika ve nde mono mona diaka mpasi.” 16 Yehowa vutudilaka Moize nde: “Sola bantu 70 na kati ya bankuluntu ya Izraele, babakala yina nge me zaba nde bo kele bankuluntu mpi bamfumu ya bantu, h mpi nata bo na tenta ya lukutakanu, ebuna songa bo, bo te11:12 1 To “ndesi ya bakala.”
274 KAPU 11 a Kub 16:16, 23 b Nk 78:24 c Kut 11:1 d Kub 17:4 Kul 1:12
e Kuy 13:14, 15 Kuy 26:3
f Kub 18:17, 18 Kul 1:9
g 1Bn 19:2, 4 Yob 6:8, 9
h Kul 16:18
Ndonga ya 2 a Kub 19:11 Kub 25:22 Kub 34:5 Kut 12:5
b Kut 11:25 Kut 12:8
c 1Sa 10:6 2Bn 2:15 Neh 9:20 Bis 2:17
d Kub 18:21, 22 e Kub 19:10 f Kub 16:7 g Kut 11:4, 5 h Kub 16:8 i Nk 78:29 j Kut 21:5 k Kub 12:37 Kub 38:26 Kut 1:45, 46
l Kuy 18:14 Yez 59:1 Mar 10:27 Luk 1:37
lama kuna ti nge. 17 Mono ta kwisa kukulumuka a mpi ta solula ti nge kuna, b mpi mono ta katula ndambu ya mpeve c yina kele na nge mpi ta tula yo na bo, ebuna bo ta sadisa nge na kunata kizitu ya bantu sambu nge nata yo ve nge mosi. d 18 Nge ta tubila bantu nde, ‘Beno kudisantisa sambu na mbasi, e sambu beno ta dia kibeni musuni, sambu beno me dila na makutu f ya Yehowa mpi me tuba nde: “Nani ta pesa beto musuni ya kudia? Beto vandaka mbote kibeni na Ezipte.” g Yehowa ta pesa beno kibeni musuni, mpi beno ta dia. h 19 Beno ta dia yo ve kaka kilumbu mosi to bilumbu 2 to bilumbu 5 to bilumbu 10 to bilumbu 20, 20 kansi ngonda ya mvimba, tii kuna yo ta basika beno na bambombo mpi yo ta kuma nzanzi sambu na beno, i sambu beno buyaka Yehowa, yina kele na kati na beno, mpi beno dilaka na ntwala na yandi nde: “Sambu na nki beto basikaka na Ezipte?”’” j 21 Ebuna Moize tubaka nde: “Bantu yina mono kele na kati na bo kele babakala 600 000 k yina ke tambulaka na makulu, kansi nge me tuba nde, ‘Mono ta pesa bo musuni, mpi bo ta dia yo kibeni ngonda ya mvimba’! 22 Kana bo fwa bimvuka ya mvimba ya mameme mpi ya bangombe, keti yo ta fwana sambu na bo? To kana bo kanga bambisi yonso ya nzadi-mungwa, keti yo ta fwana sambu na bo?” 23 Ebuna Yehowa tubilaka Moize nde: “Keti diboko ya Yehowa kele nkufi? l Ntangu yai nge ta mona kana mambu ya mono ke tuba ta kumina nge to ve.” 24 Yo yina Moize basikaka mpi zabisaka bantu mambu yina Yehowa tubaka. Mpi yandi solaka babakala 70 na kati ya bankulu-
275 ntu ya bantu mpi songaka bo na kutelama na nziunga ya tenta. a 25 Ebuna Yehowa kulumukaka na dituti b mpi solulaka ti yandi, c ebuna yandi katulaka ndambu ya mpeve d yina vandaka na Moize mpi tulaka yo na bankuluntu 70. Ntangu mpeve kulumukaka na zulu na bo, bo yantikaka kusala mambu bonso bambikudi,1e kansi bo salaka yo diaka ve. 26 Kuvandaka ti babakala zole yina bikalaka na camp. Bazina na bo Eldadi mpi Medadi. Ebuna mpeve yantikaka kukulumuka na zulu na bo, sambu bo vandaka na kati ya bantu yina bo sonikaka bazina, kansi bo kwendaka ve na tenta. Yo yina bo yantikaka kusala mambu bonso bambikudi na camp. 27 Leke mosi ya bakala kwendaka ntinu kusonga Moize nde: “Eldadi ti Medadi ke sala mambu bonso bambikudi na camp!” 28 Ebuna Yozue f mwana ya Nuni, nsadi ya Moize tuka kileke na yandi, vutulaka nde: “Mfumu na mono Moize, kanga bo nzila!” g 29 Kansi Moize tubilaka yandi nde: “Keti nge ke wa kimpala sambu na mono? Ve, mono ke zola nde bantu yonso ya Yehowa kuvanda bambikudi mpi nde Yehowa kutula mpeve na yandi na zulu na bo!” 30 Na nima, Moize vutukaka na camp ti bankuluntu ya Izraele. 31 Ebuna mupepe yina katukaka na Yehowa bulaka mpi yantikaka kubaka bandeke yina vandaka bonso bangwadi katuka na nzadi-mungwa mpi kubwisa yo na nziunga ya camp, h na kiteso ya kitamina ya nzietelo ya kilumbu mosi na ndambu yai mpi ya nzietelo ya kilumbu mosi na ndambu yina ya nkaka, na nziunga ya camp, mpi nda na yo va11:25 1 To “yantikaka kubikula.”
KUTANGA 11:25–12:5 KAPU 11 a Kut 11:16
b Kub 33:9 Kut 12:5 Kul 31:15
c Nk 99:7
d Kut 11:17 2Bn 2:9, 15
e 1Sa 10:6 1Sa 19:20
f Kub 17:9 Kub 24:13 Kub 33:11 Kut 27:18-20 Kul 31:3
g Mar 9:38
h Kub 16:13 Nk 78:26, 27
Ndonga ya 2 a Nk 78:30, 31 1Bk 10:10
b Kut 33:16 Kul 9:22
c 1Bk 10:6
d Kut 33:17
KAPU 12 e Kub 2:16, 21
f Kub 4:14-16 Kub 4:30 Kub 15:20 Kub 28:30 Mik 6:4
g Kut 11:1
h Mat 11:29
i Kub 34:5 Kut 11:25
ndaka kiteso ya maboko1 zole na ntoto. 32 Yo yina, kilumbu yina ya mvimba mpi mpimpa ya mvimba mpi kilumbu yina landaka ya mvimba, bantu lalaka ve mpi bo lokutaka bandeke yina vandaka bonso bangwadi. Muntu mosi ve lokutaka fioti na nsi ya ba homere1 kumi, mpi bo landaka kuyanika yo na nziunga ya camp sambu na bo mosi. 33 Kansi ntangu musuni vandaka kaka na meno na bo, na ntwala nde bo tafuna yo, Yehowa wilaka bantu makasi ya ngolo, mpi Yehowa fwakaa bantu mingi kibeni. 34 Yo yina bo pesaka kisika yina zina Kibroti-hatava,1b sambu kuna bo zikaka bantu yina monisaka nzala ya bwimi. c 35 Bantu katukaka na Kibrotihatava, bo kwendaka na Azeroti, d mpi bo bikalaka kuna. Kansi, Miriami ti Aroni yantikaka kutuba mambu ya mbi sambu na Moize sambu na nkento ya insi ya Kushi e yina yandi kwelaka. 2 Bo vandaka kutuba nde: “Keti Yehowa tubaka kaka na nzila ya Moize? Keti yandi tubaka mpi ve na nzila na beto?” f Mpi Yehowa vandaka kuwa.g 3 Kansi, Moize vandaka muntu ya kudikulumusa kibeni kuluta bantu yonsoh yina vandaka na nsi-ntoto ya mvimba. 4 Na mbala mosi, Yehowa tubilaka Moize, Aroni, mpi Miriami nde: “Beno tatu, beno basika mpi beno kwenda na tenta ya lukutakanu.” Ebuna bo kwendaka bo tatu. 5 Na nima, Yehowa kwisaka kukulumuka na dikunzi ya dituti, i telamaka na munoko
12
11:31 1 Diboko mosi kele basantimetre 44,5. Tala Bangindu ya Ngika B14. 11:32 1 Homere mosi kele balitre 220. Tala Bangindu ya Ngika B14. 11:34 1 Yo ke tendula “Maziamu ya Nzala ya Bwimi.”
KUTANGA 12:6–13:16 ya tenta, mpi bingaka Aroni ti Miriami. Bo zole pusanaka penepene. 6 Ebuna yandi tubaka nde: “Pardo, beno wa mambu ya mono ke tuba. Kana mbikudi ya Yehowa vandaka na kati na beno, mono zolaka kudimonisa na yandi na mbona-meso, a mpi mono zolaka kusolula ti yandi na ndosi. b 7 Kansi, yo kele ve mutindu yina sambu na nsadi na mono Moize! Mono me pesa yandi nzo na mono ya mvimba.1c 8 Mono ke solulaka ti yandi d meso na meso,1 na mutindu ya pwelele, kansi ve na bingana; mpi yandi ke monaka mutindu Yehowa ke monanaka. Ebuna, sambu na nki beno waka boma ve ya kutuba mambu ya mbi sambu na nsadi na mono Moize?” 9 Ebuna Yehowa wilaka bo makasi mingi, mpi yandi katukaka na ntwala na bo. 10 Dituti katukaka na zulu ya tenta, mpi tala! Maladi ya lepre yina vandaka mpembe bonso mvula ya mpembe1e simbaka Miriami. Na nima, Aroni talaka Miriami, mpi yandi monaka nde maladi ya lepre f me simba Miriami. 11 Na mbala mosi, Aroni tubilaka Moize nde: “Mono ke bondila nge, mfumu na mono! Pardo, kutangila beto ve disumu yai! Beto me sala mambu na buzoba na diambu yai. 12 Pardo, kubika ve nde yandi landa kuvanda bonso muntu ya kufwa, yina ndambu ya nsuni na yandi kele ya kupola na lubutuku!” 13 Mpi Moize yantikaka kudidila Yehowa nde: “O Nzambi, pardo, belula yandi! Pardo!” g 14 Yehowa vutudilaka Moize nde: “Kana tata na yandi kulosila yandi mate na luse, keti ya12:7 1 Na kisina, “Na nzo na mono ya mvimba, yandi ke kudimonisa muntu ya kwikama.” 12:8 1 Na kisina, “munoko na munoko.” 12:10 1 To “neige.”
276 KAPU 12 a Kuy 15:1 Kuy 46:2 Kub 24:9-11
b Kuy 31:10, 11 c Ebr 3:2, 5
d Kub 33:11 Kul 34:10
e Kul 24:9
f 2Bs 26:19
g Kub 32:11 Yak 5:16
Ndonga ya 2 a Lev 13:45, 46 Kut 5:2
b Kul 24:9
c Kut 11:35 Kut 33:18
d Kut 10:12
KAPU 13 e Kub 18:25 Kul 1:15
f Kul 1:22, 23 g Kut 12:16 Kul 1:19
h Kut 13:30 Kut 14:30, 38 Kut 34:18, 19 1Bs 4:15
i Kut 11:28 Kut 13:16 Kut 14:30 Kut 34:17
j Kuy 48:5
k Kuy 48:17, 19
ndi zolaka ve kuvanda na nsoni bilumbu nsambwadi? Beno tula yandi na kingenga bilumbu nsambwadi na nganda ya camp, a mpi na nima beno lenda vutula yandi.” 15 Yo yina, bo tulaka Miriami na kingenga bilumbu nsambwadi b na nganda ya camp, mpi bantu katulaka ve camp tii kuna bo vutulaka Miriami. 16 Ebuna bantu katukaka na Azeroti c mpi bo kwendaka kusala camp na bo na ntoto-makanga ya Parani. d Ebuna Yehowa tubilaka Moize nde: 2 “Tinda bantu sambu bo kwenda kutala insi ya Kanana na mayele, yina mono ke pesa bantu ya Izraele. Beno fwete tinda muntu mosi na konso dikanda ya batata na yandi, konso muntu fwete vanda mfumu e na kati na bo.” f 3 Yo yina, na kulanda nsiku ya Yehowa, Moize tindaka bo katuka na ntoto-makanga ya Parani. g Bantu yonso vandaka bamfumu ya bantu ya Izraele. 4 Bazina na bo yo yai: na dikanda ya Rubeni, Shamua mwana ya Zakure; 5 na dikanda ya Simeoni, Shafati mwana ya Hori; 6 na dikanda ya Yuda, Kalebi h mwana ya Yefune; 7 na dikanda ya Isakare, Yigale mwana ya Yozefi; 8 na dikanda ya Efrayimi, Oshea i mwana ya Nuni; 9 na dikanda ya Benyamini, Palti mwana ya Rafu; 10 na dikanda ya Zebuloni, Gadiele mwana ya Sodi; 11 na dikanda ya Yozefi, j sambu na dikanda ya Manase, k Gadi mwana ya Susi; 12 na dikanda ya Dani, Amiele mwana ya Gemali; 13 na dikanda ya Asere, Seture mwana ya Mikaele; 14 na dikanda ya Naftali, Nabi mwana ya Vofsi; 15 na dikanda ya Gadi, Geuele mwana ya Maki. 16 Yai bazina ya bantu yina Moize tindaka sambu na kutala insi
13
277 yina na mayele. Mpi Moize pesaka Oshea mwana ya Nuni zina Yozue.1a 17 Ntangu Moize vandaka kutinda bo sambu bo kwenda kutala insi ya Kanana na mayele, yandi tubilaka bo nde: “Beno tombuka kuna na Negebi, na nima beno tombuka na ntoto ya bangumba. b 18 Beno fwete tala kana yo kele insi ya nki mutindu c mpi kana bantu yina ke zingaka kuna kele ngolo to ve, kana bo kele fioti to mingi; 19 kana yo kele insi ya mbote to ya mbi mpi kana bambanza yina bo ke zingaka kele ti bacamp to ti balupangu ya ngolo. 20 Diaka, beno zikisa kana ntoto yina ke butaka bima mingi to ve, d mpi kana yo kele ti banti to ve. Beno fwete vanda kikesa e mpi kubaka ndambu ya bambuma ya insi yina.” Yo vandaka nsungi yina bambuma ya ntete ya vinu me yela. f 21 Yo yina bo tombukaka mpi talaka insi yina katuka na ntotomakanga ya Zini g tii na Rehobi h tii na Lebo-amati.1i 22 Ntangu bo tombukaka na Negebi, bo kumaka na Ebroni, j kisika Ahimani, Sheshai, mpi Talmai, k bana ya Anaki,l vandaka kuzinga. Kansi, bo tungaka Ebroni bamvula nsambwadi na ntwala ya kutunga Soani ya Ezipte. 23 Ntangu bo kumaka na Muwanda ya Eshkole, m kuna bo zengaka lutangu mosi yina vandaka ti kisuka ya bambuma ya vinu, yina yo lombaka nde bantu zole na kati na bo kunata na nti, kumosi ti ndambu ya bagrenade mpi ya bafige. n 24 Bo pesaka kisika yina zina Muwanda ya Eshkole1o sambu na kisuka ya bambu13:16 1 To “Yehozue,” disongidila “Yehowa Kele Luguluku.” 13:21 1 To “kisika ya kukotila na Amati.” 13:24 1 Yo ke tendula “Kisuka ya Bambuma ya Vinu.”
KUTANGA 13:17-33 KAPU 13 a Kub 17:9 b Kul 1:7 c Kub 3:8 Kul 8:7
d Neh 9:25 Eze 20:6
e Kul 31:6 Yoz 1:6, 9
f Kut 13:23 g Kut 34:2, 3 Yoz 15:1
h 2Sa 10:6, 8 i Kut 34:8 j Kuy 13:18 Yoz 15:13 Yoz 21:11, 12
k Baz 1:10 l Kul 9:1, 2 Yoz 11:21
m Kut 32:9 n Kul 1:25 Kul 8:7-9
o Kul 1:24
Ndonga ya 2 a Kut 14:33, 34 b Kul 1:19 c Kub 3:8 Lev 20:24
d Kul 1:25 e Kut 13:22, 33 Kul 1:27, 28
f Kuy 36:12 Kub 17:8 1Sa 15:3
g Kut 13:17 h Baz 1:21 2Sa 5:6, 7
i Kuy 10:15, 16 j Kub 23:23 Kul 7:1 Kul 20:17
k Kuy 10:19 l Yoz 14:7, 8 m Kut 32:9 n Kut 14:36 o Amo 2:9 p Kul 1:28 Kul 9:1, 2
ma yina bantu ya Izraele zengaka kuna. 25 Na nsuka ya bilumbu 40, a bo vutukaka na nima ya kutala insi yina na mayele. 26 Bo kwisaka kuvutuka kisika Moize, Aroni ti kimvuka ya mvimba ya bantu ya Izraele vandaka na ntoto-makanga ya Parani, na Kadeshi. b Bo kwisaka kunatila bantu yonso ya Izraele nsangu mpi bo songaka bo bambuma ya insi yina. 27 Yai nsangu yina bo pesaka Moize: “Beto kotaka na insi yina nge tindaka beto, mpi yo kele kibeni ti mabele mpi bwiki mingi, c mpi tala bambuma na yo. d 28 Kansi, bantu ya insi yina kele ngolo, mpi bambanza ya ngolo kele nene kibeni. Beto monaka mpi bana ya Anaki kuna. e 29 Bantu ya Amaleki f ke zingaka na insi ya Negebi, g mpi bantu ya Heti, bantu ya Yebusi, h ti bantu ya Amore i ke zingaka na ntoto ya bangumba, mpi bantu ya Kanana j ke zingaka na lweka ya nzadi-mungwa k mpi pene-pene ya Yordani.” 30 Ebuna Kalebi mekaka kubwisa bantu ntima ntangu bo telamaka na ntwala ya Moize mpi tubaka nde: “Beto tombuka kukonda kusukinina, mpi ntembe kele ve nde beto ta baka yo, sambu beto lenda nunga yo l kibeni.” 31 Kansi bantu yina kwendaka ti yandi tubaka nde: “Beto lenda nwana ve ti bantu yina, sambu bo kele ngolo kuluta beto.” m 32 Bo landaka kupesa bantu ya Izraele nsangu ya mbi n sambu na insi yina bo kwendaka kutala na mayele nde: “Insi yina beto lutaka na kati na yo sambu na kutala kele insi yina ke fwaka bantu na yo, mpi bantu yonso yina beto monaka kuna kele bantu ya nda-nda. o 33 Kuna beto monaka Banefilimi, bana ya Anaki, p
KUTANGA 14:1-18 yina me katukaka na1 Banefilimi, beto vandaka kumonana bonso bampasu na meso na beto mosi mpi na meso na bo.” Ebuna kimvuka ya mvimba ya bantu tombulaka ndinga, mpi bantu landaka kutula milolo mpi kudila mpimpa yinaa ya mvimba. 2 Bantu yonso ya Izraele yantikaka kubokutila Moize ti Aroni, b mpi kimvuka ya mvimba ya bantu tubaka mambu ya mbi sambu na bo nde: “A kana beto fwaka na insi ya Ezipte, to kana beto fwaka na ntotomakanga yai! 3 Sambu na nki Yehowa ke nata beto na insi yai sambu beto fwa na mbele ya bitumba? c Bankento na beto mpi bana na beto ta kuma bima ya bo me botula na bitumba. d Keti yo kele ve mbote nde beto vutuka na Ezipte?” e 4 Bo vandaka nkutu kutuba bo na bo nde: “Bika beto sola ntwadisi mpi beto vutuka na Ezipte!” f 5 Ebuna Moize ti Aroni fukamaka luse na ntoto na ntwala ya dibundu ya mvimba ya bantu ya Izraele yina vukanaka. 6 Yozue g mwana ya Nuni mpi Kalebi h mwana ya Yefune, yina vandaka na kati ya bantu yina kwendaka kutala insi yina, pasulaka bilele na bo, 7 mpi bo tubilaka kimvuka ya mvimba ya bantu ya Izraele nde: “Insi yina beto lutaka na kati na yo sambu na kutala na mayele kele insi i mosi ya mbote, ya mbote kibeni. 8 Kana Yehowa kundima beto, yandi ta kotisa beto kibeni na ntoto yina mpi ta pesa beto yo, insi yina mabele ti bwiki kele mingi. j 9 Kansi beno fwete kolama ve na Yehowa, mpi beno fwete wa ve bantu ya insi k yina boma, sambu beto ta bedisa bo kukonda
14
13:33 1 To “bana ya.”
278 KAPU 14 a Kul 1:32, 33 b Kul 1:27 Nk 106:25
c Nk 78:40 d Kut 14:31 Kul 1:39
e Kut 11:5 f Neh 9:17 g Kut 13:8, 16 h Kut 13:6, 16 Kut 14:30
i Kut 13:26, 27 Kul 1:25 Kul 8:7, 8
j Kub 3:8 k Kul 7:17, 18 Kul 20:3
Ndonga ya 2 a Kub 33:16 Kul 20:1
b Kub 17:4 c Kub 16:10 d Kub 16:28 Kut 14:22, 23
e Kul 9:23 Ebr 3:19
f Kub 32:10 g Kub 32:12 Eze 20:9
h Kub 15:13, 14 Yoz 2:10 Yoz 5:1
i Kul 4:12 Kul 5:4
j Kub 13:21 Nk 78:14
k Kul 9:28
mpasi.1 Bo me katula bo lutaninu, mpi Yehowa kele ti beto. a Beno wa bo boma ve.” 10 Kansi kimvuka ya mvimba ya bantu tubaka nde bo losila bo b matadi. Ata mpidina, nkembo ya Yehowa monikaka na zulu ya tenta ya lukutakanu na meso ya bantu ya Izraele yonso. c 11 Ebuna Yehowa tubilaka Moize nde: “Tii nki ntangu bantu yai ta sadila mono mambu kukonda luzitu, d mpi tii nki ntangu bo ta tula ve lukwikilu na mono ata mono me sala bidimbu yonso yai na kati na bo? e 12 Bika mono pesa bo kipupa mpi mono kula bo, mpi bika mono kumisa nge dikanda mosi ya nene mpi ya ngolo kuluta bo.” f 13 Kansi Moize tubilaka Yehowa nde: “Ebuna bantu ya Ezipte, yina nge basisaka bantu yai na kati na bo ti ngolo na nge, ta wa, g 14 mpi bo ta zabisa yo na bantu ya insi yai. Bantu yina mpi waka nde nge, Yehowa, nge kele na kati ya bantu yai h mpi nge me monanaka na bo meso na meso. i Nge kele Yehowa, mpi dituti na nge kele ya kutelama na zulu na bo, mpi nge ke kwendaka na ntwala na bo na dikunzi ya dituti na mwini mpi na dikunzi ya tiya na mpimpa. j 15 Kana nge fwa bantu yai yonso na mbala mosi,1 makanda yina waka nsangu ya lukumu na nge ta tuba nde: 16 ‘Yehowa vandaka ve na mpila ya kunata bantu yai na ntoto yina yandi zengaka kieleka na kupesa bo, yo yina yandi fwaka bo na ntotomakanga.’ k 17 Ntangu yai, pardo, Yehowa, bika nde ngolo na nge kuvanda nene, mutindu nge silaka ntangu nge tubaka nde: 18 ‘Yehowa, muntu yina ke waka maka14:9 1 Na kisina, “sambu bo kele mampa na beto.” 14:15 1 Na kisina, “bonso muntu mosi.”
279 si nswalu ve mpi yina kele ya kufuluka na zola ya kwikama,1a yina ke lolulaka kifu mpi mambi, kansi yandi ta pesa kibeni ndola na muntu yina me sala mbi, mpi yandi ke pesaka ndola na bana, na ndonga ya tatu ya bantu mpi na ndonga ya iya ya bantu b sambu na kifu ya batata.’ 19 Pardo, lolula kifu ya bantu yai na kutadila zola na nge ya kwikama ya nene, kaka mutindu nge me lolulaka bantu yai katuka na Ezipte tii ntangu yai.”c 20 Ebuna Yehowa tubaka nde: “Mono me lolula bo mutindu nge me tuba. d 21 Kansi ya kieleka, mutindu mono kele na luzingu, ntoto ya mvimba ta fuluka ti nkembo ya Yehowa. e 22 Ata mpidina, muntu mosi ve na kati ya bantu yina monaka nkembo na mono mpi bidimbu f yina mono salaka na Ezipte mpi na ntotomakanga kansi yina me landa kumeka mono g mbala kumi yai, mpi yina me wa ve ndinga na mono, h 23 ta mona ntoto yina mono zengaka kieleka na batata na bo. Ve, muntu mosi ve na kati ya bantu yina ke sadila mono mambu kukonda luzitu ta mona yo. i 24 Kansi sambu nsadi na mono Kalebi j vandaka ti mpeve ya mutindu ya nkaka mpi landaka kusadila mono na ntima ya mvimba, mono ta kotisa yandi kibeni na insi yina yandi kwendaka, mpi bana na yandi ta baka yo. k 25 Sambu bantu ya Amaleki mpi bantu ya Kanana l ke zingaka na muwanda yai,1 mbasi beno fwete baluka mpi kukwenda na ndambu ya ntoto-makanga, na nzila ya Nzadi-Mungwa ya Mbwaki.” m 26 Ebuna Yehowa tubilaka Moize ti Aroni nde: 27 “Tii nki ntangu kimvuka yai ya bantu ya 14:18 1 To “ntima ya mbote.” 14:25 1 To “na ntoto yai ya kukonda ngumba.”
KUTANGA 14:19-35 KAPU 14 a Nk 103:8 Mik 7:18
b Kub 34:6, 7 c Kub 34:9 Nk 78:38
d Yak 5:16 e Nk 72:19 Hab 2:14
f Neh 9:17 g Kub 17:2 Nk 95:9 Nk 106:14 Ebr 3:16
h Nk 81:11 i Kut 26:63, 64 Kut 32:11 Kul 1:35 Nk 95:11 Nk 106:26 Ebr 3:18 Ebr 4:3
j Kut 13:30 Kut 26:65
k Yoz 14:9, 14 l Kut 13:29 m Kul 1:40
Ndonga ya 2 a Kub 16:28 Kut 14:11
b 1Bk 10:6, 10 c Kut 14:2 Kut 26:64 Kut 32:11 Kul 1:35
d Nk 106:26 1Bk 10:5 Ebr 3:17
e Kut 1:45, 46 Yud 5
f Kub 6:8 g Kut 26:65 Kut 32:11, 12 Kul 1:34-38
h Kut 14:3 Kul 1:39
i Nk 106:24 j Kut 32:13 Yoz 14:10
k Kul 1:3 Kul 2:14
l Kut 13:25 m Nk 95:10 Bis 7:36 Bis 13:18
mbi ta landa kubokutila mono? a Mono me wa mambu yina bantu ya Izraele ke bokutila mono. b 28 Tubila bo nde, ‘“Ya kieleka, mutindu mono kele na luzingu,” Yehowa muntu me tuba, “mono ta sala beno kaka mutindu mono me wa beno ke tuba! c 29 Bamvumbi na beno ta lala d na ntoto-makanga yai, ee, beno yonso yantika na bantu yina kele ti bamvula 20 mata, bayina bo sonikaka bazina, beno yonso bantu yina bokutilaka mono. e 30 Ata muntu mosi ve na kati na beno ta kota na ntoto yina mono zengaka kieleka1 nde beno ta zinga kuna, f katula kaka Kalebi mwana ya Yefune mpi Yozue mwana ya Nuni. g 31 “‘“Mono ta kotisa bana na beno, yina beno tubaka nde bo ta kuma bima ya bo me botula na bitumba, h mpi bo ta zaba insi yina beno me buya. i 32 Kansi bamvumbi na beno ta lala na ntotomakanga yai. 33 Bana na beno ta kuma bangungudi na ntotomakanga bamvula 40, j mpi bo fwete vutula munoko sambu na mambu na beno ya kukonda kwikama1 tii kuna mvumbi ya nsuka na kati na beno ta lala na ntotomakanga. k 34 Na kulanda ntalu ya bilumbu yina beno talaka insi yina, bilumbu 40, l kilumbu mosi sambu na mvula mosi, kilumbu mosi sambu na mvula mosi, beno ta vutula munoko sambu na bifu na beno bamvula 40, m mpidina beno ta zaba kana kutelamina mono1 ke tendula nki. 35 “‘“Mono, Yehowa, muntu me tuba. Yai mambu ya mono ta sala kimvuka yai ya mvimba ya bantu ya mbi, bantu yina me vukana 14:30 1 Na kisina, “mono tombulaka diboko na mono.” 14:33 1 Na kisina, “sambu na kindumba na beno.” 14:34 1 To “kuvanda mbeni na mono.”
KUTANGA 14:36–15:8 sambu na kunwanisa mono: Bo ta suka na ntoto-makanga yai, mpi bo ta fwa a awa. 36 Bantu yina Moize tindaka sambu na kutala insi na mayele mpi yina pusaka kimvuka ya mvimba ya bantu na kubokutila yandi ntangu bo vutukaka na nsangu ya mbi sambu na insi yina,b 37 ee, bantu yina nataka nsangu ya mbi sambu na insi yina, bo ta bula bo mpi bo ta fwa na ntwala ya Yehowa. c 38 Kansi Yozue mwana ya Nuni mpi Kalebi mwana ya Yefune, yina vandaka na kati ya bantu yina kwendaka kutala insi yina na mayele, ta bikala kibeni na luzingu.”’” d 39 Ntangu Moize tubilaka bantu yonso ya Izraele mambu yai, bantu yantikaka kuwa mawa mingi kibeni. 40 Diaka, bo telamaka na suka-suka mpi bo mekaka kutombuka na nsongi ya ngumba; bo tubaka nde: “Beto kele ya kuyilama na kukwenda na kisika yina Yehowa tubaka, sambu beto me sala disumu.” e 41 Kansi Moize tubaka nde: “Sambu na nki beno ke zitisa ve nsiku ya Yehowa? Beno ta nunga ve. 42 Beno tombuka ve, sambu Yehowa kele ve ti beno; mpi bambeni f na beno ta bedisa beno. 43 Sambu bantu ya Amaleki mpi bantu ya Kanana kele pana sambu na kunwanisa beno; g mpi beno ta fwa na mbele ya bitumba. Sambu beno me buya kulanda Yehowa, Yehowa ta vanda ve ti beno.” h 44 Ata mpidina, bo kwendaka na lulendo yonso na ndambu ya nsongi ya ngumba, i kansi sanduku ya kuwakana ya Yehowa mpi Moize katukaka ve na katikati ya camp. j 45 Ebuna bantu ya Amaleki mpi bantu ya Kanana yina vandaka kuzinga na ngumba yina, kwisaka kukulumuka mpi bulaka bo, mpi bo kulaka bo tii na Orma. k
KAPU 14 a Kut 14:29 Ebr 3:17
b Kut 13:32 c 1Bk 10:6, 10 Yud 5
d Kut 14:30 Kut 26:65 Kut 32:11, 12 Kul 1:35, 36 Yoz 14:6
e Kul 1:41 f Lev 26:14, 17 Kul 1:42
g Kut 13:29 h 2Bs 15:2 i Kul 1:43 j Kut 10:33 k Kut 21:1, 3 Kul 1:44
Ndonga ya 2 KAPU 15 a Kuy 15:18 b Lev 1:2, 3 c Lev 7:16 Lev 22:18, 19 Lev 22:21
d Lev 23:4 Kut 28:16 Kut 29:1 Kul 16:13, 16
e Lev 1:9 f Kub 29:40 Lev 2:1, 11
g Kut 28:6, 7 Kut 28:11, 14
h Lev 1:3 i Lev 7:16
15
280
Yehowa tubilaka diaka Moize nde: 2 “Tubila bantu ya Izraele mpi songa bo nde, ‘Nsukansuka ntangu beno ta kota na insi yina mono ke pesa beno sambu na kuzinga kuna,a 3 mpi beno ke pesa Yehowa dikabu ya kuyoka ya me katuka na bangombe to na mameme, yo vanda dikabu ya kuyoka b to kimenga sambu na kusala lusilu mosi ya mfunu to dikabu ya luzolo ya mbotec to dikabu na bankinsi na beno yina fwete salama na bansungi, d sambu yo basisa nsudi ya kitoko1 sambu na Yehowa, e 4 muntu yina ke pesa dikabu na yandi fwete pesa mpi Yehowa dikabu ya mbuma ya fufu ya kitoko, f ndambu mosi na kati ya bandambu kumi ya efa,1 ya bo me vukisa ti ndambu mosi na kati ya bandambu iya ya hini2 ya mafuta. 5 Kumosi ti dikabu ya kuyoka g to kimenga ya konso mwana-dimeme ya bakala, nge fwete pesa mpi vinu bonso makabu ya malafu, ndambu mosi na kati ya bandambu iya ya hini. 6 To sambu na dimeme ya bakala, nge fwete pesa dikabu ya mbuma ya bandambu zole na kati ya bandambu kumi ya efa ya fufu ya kitoko, ya bo me vukisa ti ndambu mosi na kati ya bandambu tatu ya hini ya mafuta. 7 Mpi nge fwete pesa vinu bonso dikabu ya malafu, ndambu mosi na kati ya bandambu tatu ya hini, bonso dikabu ya nsudi ya kitoko1 sambu na Yehowa. 8 “‘Kansi kana nge ke pesa ngombe ya bakala bonso dikabu ya kuyoka h to kimenga sambu na kusala lusilu mosi ya mfunu i to bimenga ya kinduku na Yeho15:3, 7 1 To “ya ke bwisa ntima; ya ke lembika.” Na kisina, “ya ke pemisa.” 15:4 1 Ndambu mosi na kati ya bandambu kumi ya efa kele balitre 2,2. Tala Bangindu ya Ngika B14. 2 Hini mosi kele balitre 3,67. Tala Bangindu ya Ngika B14.
281 wa, a 9 kumosi ti ngombe ya bakala, nge fwete pesa mpi dikabu ya mbumab ya bandambu tatu na kati ya bandambu kumi ya efa ya fufu ya kitoko, ya bo me vukisa ti kati-kati ya hini ya mafuta. 10 Nge fwete pesa mpi vinu bonso makabu ya malafu, c kati-kati ya hini, bonso dikabu yina bo me yoka na tiya, bonso dikabu ya nsudi ya kitoko1 sambu na Yehowa. 11 Yai mutindu bo ta sala sambu na konso ngombe ya bakala to sambu na konso dimeme ya bakala to sambu na konso mwana-dimeme ya bakala to sambu na bankombo. 12 Ata ntalu ya bambisi yina nge ke pesa kele ikwa, yai mambu ya nge fwete sala sambu na konso mbisi, na kulanda ntalu na yo. 13 Yai mutindu konso munkwansi ya Izraele fwete pesa dikabu yina bo me yoka na tiya, bonso dikabu ya nsudi ya kitoko1 sambu na Yehowa. 14 “‘Kana munzenza yina ke zinga ti beno to muntu yina ke zingaka na kati na beno katuka bandonga mingi ya bantu na beno ke zola kupesa mpi dikabu yina bo me yoka na tiya, bonso dikabu ya nsudi ya kitoko1 sambu na Yehowa, yandi fwete sala kaka mutindu beno ke sala. d 15 Nsiku ta vanda mosi sambu na beno bantu ya kele na dibundu mpi munzenza yina ke zinga na kati na beno. Yo ta vanda nsiku ya mvula na mvula sambu na bandonga na beno yonso ya bantu. Munzenza fwete vanda kiteso mosi ti beno na ntwala ya Yehowa. e 16 Nsiku mpi nkanu fwete vanda mosi mpamba sambu na beno mpi sambu na munzenza yina ke zinga ti beno.’” 15:10, 13, 14 1 To “ya ke bwisa ntima; ya ke lembika.” Na kisina, “ya ke pemisa.”
KUTANGA 15:9-25 KAPU 15 a Lev 3:1, 3 Lev 7:11
b Lev 6:14 Kut 28:11, 12 Kut 29:6
c Kut 28:11, 14
d Kub 12:49 Lev 24:22 Kut 9:14
e Lev 19:34
Ndonga ya 2 a Yoz 5:11, 12
b Kub 23:19 Lev 2:14 Kut 18:8, 12 Kul 26:1, 2 Bin 3:9
c Kut 15:8-10
d Kut 28:15
e Lev 4:20 Ebr 2:17 1Yn 2:1, 2
17 Yehowa tubilaka diaka Moize nde: 18 “Tubila bantu ya Izraele mpi songa bo nde, ‘Ntangu beno ta kota na insi yina mono ke nata beno, 19 mpi beno ta dia mampa1 ya insi yina, a beno fwete pesa Yehowa dikabu. 20 Beno fwete pesa dikabu ya fufu ya ntete ya bambuma na beno ya nteteb yina beno me sala mampa ya kele bonso lupetu. Beno fwete pesa yo mutindu beno ke pesaka dikabu yina me katuka na kisika ya bo ke tutaka bambuma sambu na kukatula yo bampusu. 21 Beno fwete pesa ndambu ya fufu ya ntete ya bambuma na beno ya ntete bonso dikabu na Yehowa na bandonga na beno yonso ya bantu. 22 “‘Kansi, kana nge sala kifu mpi nge zitisa ve bansiku yai yonso ya Yehowa me tubila Moize, 23 mambu yonso yina Yehowa songaka beno na nzila ya Moize katuka na kilumbu yina Yehowa pesaka nsiku tii na bandonga na beno ya bantu yina ke kwisa, 24 mpi kana yo salamaka na kidiba mpi kimvuka ya bantu zabaka ve, kimvuka ya mvimba ya bantu fwete tambika mwanangombe ya bakala bonso dikabu ya kuyoka sambu yo pesa nsudi ya kitoko1 sambu na Yehowa, kumosi ti dikabu na yo ya mbuma mpi dikabu na yo ya malafu na kulanda mutindu bo ke salaka mbala na mbala, c mpi kupesa mwana-nkombo bonso dikabu sambu na disumu. d 25 Nganganzambi ta fika masumu sambu na kimvuka ya mvimba ya bantu ya Izraele, mpi bo ta lolula bo, e sambu yo vandaka kifu, mpi bo nataka bonso makabu na bo dikabu yina bo me yoka na tiya sambu na Yehowa mpi dikabu na 15:19 1 To “madia.” 15:24 1 To “ya ke bwisa ntima; ya ke lembika.” Na kisina, “ya ke pemisa.”
KUTANGA 15:26–16:3 bo sambu na disumu na ntwala ya Yehowa sambu na kifu na bo. 26 Bo ta lolula kimvuka ya mvimba ya bantu ya Izraele mpi munzenza yina ke zinga na kati na bo, sambu bantu yonso salaka yo na kidiba. 27 “‘Kana muntu1 kusala disumu na kidiba, yandi fwete pesa nkombo ya nkento yina kele na mvula na yo ya ntete bonso dikabu sambu na disumu. a 28 Nganganzambi ta fika masumu ya muntu1 yina salaka kifu na mutindu yandi salaka disumu kukonda kukana na ntwala ya Yehowa, sambu na kufika disumu yina, ebuna bo ta lolula yandi yo.b 29 Sambu na munkwa-nsi na kati ya bantu ya Izraele mpi munzenza yina ke zinga na kati na bo, nsiku fwete vanda mosi mpamba sambu na beno na yina me tala kusala diambu kukonda kukana. c 30 “‘Kansi muntu1 yina me sala disumu na luzolo yonso, d yo vanda yandi kele munkwansi to munzenza, yandi me vweza Yehowa mpi bo fwete katula2 yandi na kati ya bantu na yandi. 31 Sambu yandi me mona mpamba mambu ya Yehowa ke tuba mpi yandi me fwa nsiku na yandi, bo fwete fwa kibeni e muntu1 yina. Kifu na yandi kele na ntu na yandi.’” f 32 Ntangu bantu ya Izraele vandaka na ntoto-makanga, bo monaka muntu mosi ke lokuta bankuni na kilumbu ya Kisabatu. g 33 Bantu yina monaka yandi ke lokuta bankuni nataka yandi na Moize, na Aroni, mpi na kimvuka ya mvimba ya bantu. 34 Bo tulaka bantu na kukeba yandi, h sambu nsiku tubaka ve na sikisiki mambu yina bo fwete sala yandi. 15:27, 28, 30, 31 1 To “moyo.” 15:30 2 To “fwa.”
282 KAPU 15 a Lev 4:27, 28 b Lev 4:32, 35 c Kub 12:49 Lev 24:22 Kut 9:14 Kut 15:15
d Kub 21:14 Kul 17:12 Ebr 10:26, 27
e Ebr 10:28 f Eze 18:20 g Kub 20:9, 10 Kub 35:2 Kul 5:13, 14
h Lev 24:11, 12
Ndonga ya 2 a Kub 31:14 b Lev 24:14 c Kul 22:12 Mat 23:5
d Kul 11:18 e Kub 34:15 f Lev 11:44 Bar 12:1 1Pi 1:15
g Kuy 17:8 Kub 29:45 Lev 25:38
h Kub 3:15 Kub 6:2, 3
KAPU 16 i Yud 11 j Kub 6:21 k Kub 6:18 l Kub 6:16 m Kut 26:7-9 n Kuy 46:8 o Kut 12:1, 2 Kut 14:2 Nk 106:16
p Kub 19:6
35 Yehowa tubilaka Moize nde: “Bo fwete fwa kibeni a muntu yina, mpi kimvuka ya mvimba ya bantu fwete losila yandi matadi na nganda ya camp.” b 36 Yo yina, kimvuka ya mvimba ya bantu nataka yandi na nganda ya camp mpi losilaka yandi matadi ebuna yandi fwaka, kaka mutindu Yehowa songaka Moize. 37 Yehowa tubilaka diaka Moize nde: 38 “Tubila bantu ya Izraele mpi songa bo nde bo fwete sala malenda na nsongi ya bilele na bo na bandonga na bo yonso ya bantu, mpi bo fwete tula nsinga ya ble na zulu ya malenda na nsongi ya lele. c 39 ‘Beno fwete vanda ti malenda yai na nsongi ya lele sambu beno mona yo mpi beno yibuka bansiku yonso ya Yehowa mpi kuzitisa yo. d Beno fwete landa ve ntima mpi meso na beno, yina ke nata beno na kusala bizumba ya kimpeve. e 40 Yo ta sadisa beno na kuyibuka, mpi beno ta zitisa bansiku na mono yonso mpi beno ta vanda santu sambu na Nzambi na beno. f 41 Mono kele Yehowa Nzambi na beno, yina basisaka beno na insi ya Ezipte sambu mono vanda Nzambi na beno. g Mono kele Yehowa Nzambi na beno.’” h Ebuna Kora i mwana ya Yisare, j mwana ya Kohati, k mwana ya Levi, l telamaka kumosi ti Datani mpi Abirami bana ya Eliabi, m mpi Oni mwana ya Peleti, yina vandaka bana ya Rubeni. n 2 Bantu yai, kumosi ti babakala 250 ya Izraele, bamfumu ya bantu ya Izraele, bantu ya bo solaka na dibundu, babakala ya lukumu, bo telaminaka Moize. 3 Yo yina, bo vukanaka sambu na kutelamina o Moize ti Aroni mpi tubilaka bo nde: “Beto me lemba beno! Kimvuka ya mvimba ya bantu kele santu, p bo yonso,
16
283 mpi Yehowa kele na kati na bo. a Ebuna, sambu na nki beno ke kuditula na zulu ya dibundu ya Yehowa?” 4 Ntangu Moize waka mambu yai, yandi fukamaka mbala mosi luse na ntoto. 5 Ebuna yandi tubilaka Kora ti bantu yonso yina vandaka kukotila yandi nde: “Na suka, Yehowa ta songa nani kele muntu na yandi, b nani kele santu, mpi nani fwete pusana pene-pene na yandi, c ebuna muntu yina yandi ta sola, d yandi muntu ta pusana pene-pene na yandi. 6 Beno sala diambu yai: Nge Kora ti bantu yina ke kotila nge, e beno bakaf bima ya kunatila tiya, 7 beno tula tiya na kati, mpi beno tula ndumbu na zulu na yo mbasi na ntwala ya Yehowa, ebuna muntu yina Yehowa ta sola, g yandi muntu kele santu. Beno bana ya Levi, h beno me lutisa ndilu!” 8 Ebuna Moize tubilaka Kora nde: “Beno wa, pardo, beno bana ya Levi. 9 Keti yo kele diambu ya fioti mutindu Nzambi ya Izraele me kabulaka beno ti kimvuka ya bantu ya Izraele i mpi me pesaka beno nzila ya kupusana penepene na yandi sambu na kusala kisalu ya nzo-tenta ya Yehowa mpi kutelama na ntwala ya kimvuka ya bantu sambu na kusadila bo, j 10 mpi mutindu yandi me nataka nge ti bampangi na nge yonso bana ya Levi penepene na yandi? Keti beno ke meka mpi kubaka kinganganzambi? k 11 Yo yina, nge ti bantu yonso ya me vukana yina ke kotila nge, beno ke nwanisa Yehowa. Ebuna Aroni kele nani sambu beno bokutila yandi?” l 12 Na nima, Moize tindaka bantu na kubinga Datani ti Abirami m bana ya Eliabi, kansi bo tubaka nde: “Beto ta kwisa ve! 13 Keti yo kele diambu ya fio-
KUTANGA 16:4-19 KAPU 16 a Kub 29:45
b 2Tm 2:19
c Kub 28:43 Lev 21:6
d Kub 28:1 Kut 17:5 Nk 105:26
e Kut 16:2
f Lev 10:1
g Kut 3:10
h Kut 16:1
i Kut 3:9, 41
j Kut 1:53 Kut 3:6 Kut 4:4 Kul 10:8
k Fil 2:3
l Kub 16:8 Nk 106:16
m Kut 16:1
Ndonga ya 2 a Kub 16:3 Kut 14:28, 29
b Kub 3:8 Lev 20:24
c 1Sa 12:1, 3 Bis 20:33 2Bk 7:2
d Kut 16:2
e Kut 12:5 Kut 14:10
ti mutindu nge me basisaka beto na insi yina miliki1 ti bwiki kele mingi sambu na kufwa beto na ntoto-makanga yai? a Ntangu yai, keti nge ke zola mpi kudikumisa mfumu na beto na kingolongolo?2 14 Na kutuba ya mbote, nge me nataka beto ve na insi yina miliki1 ti bwiki kele mingi b mpi nge me pesaka beto ve dikabu ya bilanga to ya kilanga ya vinu. Keti nge ke zola kutobula meso ya bantu yai? Beto ta kwisa ve!” 15 Yo yina, Moize waka makasi mingi mpi tubilaka Yehowa nde: “Kundima ve dikabu na bo ya mbuma. Mono me bakaka ve ata mpunda na bo mosi, mpi mono me salaka ve ata muntu mosi na kati na bo mbi.” c 16 Na nima Moize tubilaka Kora nde: “Nge ti bantu yonso yina ke pesa nge maboko, beno kwisa kudimonisa mbasi na ntwala ya Yehowa, nge, bo, mpi Aroni. 17 Konso muntu fwete baka kima na yandi ya kunatila tiya mpi kutula ndumbu na zulu na yo, mpi konso muntu ta monisa kima na yandi ya kunatila tiya na ntwala ya Yehowa, bima ya kunatila tiya 250, kumosi ti nge mpi Aroni, konso muntu ti kima na yandi ya kunatila tiya.” 18 Yo yina konso muntu bakaka kima na yandi ya kunatila tiya, tulaka tiya mpi ndumbu na zulu na yo, mpi bo telamaka na munoko ya tenta ya lukutakanu kumosi ti Moize mpi Aroni. 19 Ntangu Kora vukisaka bantu yina vandaka kupesa yandi maboko d sambu na kutelamina bo na munoko ya tenta ya lukutakanu, nkembo ya Yehowa kwisaka kumonika na kimvuka ya mvimba ya bantu. e 16:13, 14 1 To “mabele.” 16:13 2 To “kuyala beto na kingolo-ngolo?”
KUTANGA 16:20-39 20 Ebuna Yehowa tubilaka Moize ti Aroni nde: 21 “Beno kabwana ti kimvuka yai, sambu mono manisa bo na mbala mosi.” a 22 Bo fukamaka luse na ntoto mpi bo tubaka nde: “O Nzambi, Nzambi yina ke pesaka bantu yonso luzingu,1b keti disumu ya muntu mosi ta pusa nge na kuwila kimvuka ya mvimba ya bantu c makasi?” 23 Ebuna Yehowa tubilaka Moize nde: 24 “Tubila kimvuka ya bantu mpi songa bo nde, ‘Beno katuka na nziunga ya batenta ya Kora, Datani, mpi Abirami!’” d 25 Na nima, Moize telamaka mpi kwendaka kisika Datani ti Abirami vandaka, mpi bankuluntu e ya Izraele kwendaka ti yandi. 26 Yandi songaka kimvuka ya bantu nde: “Pardo, beno katuka pene-pene ya batenta ya bantu yai ya mbi mpi beno simba ve bima na bo, sambu bo fwa beno ve sambu na masumu na bo yonso.” 27 Na mbala mosi bo katukaka pene-pene ya batenta ya Kora, Datani, ti Abirami, na balweka yonso, ebuna Datani ti Abirami basikaka, bo telamaka na munoko ya batenta na bo, kumosi ti bankento na bo, bana na bo, mpi bana na bo ya fioti. 28 Ebuna Moize tubaka nde: “Na diambu yai, beno ta zaba nde Yehowa muntu me tinda mono na kusala mambu yai yonso, nde mono ke sala yo ve na luzolo na mono mosi:1 29 Kana bantu yai kufwa mutindu bantu yonso ke fwaka mpi kana ndola na bo kele mutindu mosi ti ndola ya bantu yonso, tuba nde Yehowa tindaka f mono ve. 30 Kansi, kana Yehowa kusala diambu mosi ya kuyi16:22 1 Na kisina, “Nzambi ya bampeve ya nsuni yonso.” 16:28 1Na kisina, “na ntima na mono mosi.”
284 KAPU 16 a Kut 3:10, 38 Kut 16:45
b Yob 12:10 Lon 3:19 Lon 12:7
c Kuy 18:23
d Kut 16:1, 2
e Kut 11:16
f Kul 18:21, 22
Ndonga ya 2 a Kut 26:10 Kul 11:6 Nk 106:17
b Kub 6:24 Kut 26:11 1Bs 6:31, 37
c Yud 11
d Lev 10:1, 2 Kut 11:1
e Kut 16:17 Kut 26:10 Nk 106:18
f Kut 16:6, 7
g Kub 38:1
h Kut 16:5 Kut 17:10
tuka sambu na bo mpi ntoto kukanguka1 mpi kumina bo ti bima na bo yonso ebuna bo kulumuka ya moyo na Maziamu,2 beno ta zaba kibeni nde bantu yai me sadila Yehowa mambu kukonda luzitu.” 31 Ntangu yandi manisaka kutuba mambu yai yonso, ntoto yina vandaka na nsi na bo pasukaka. a 32 Ebuna ntoto kangukaka mpi minaka bo, kumosi ti bantu ya banzo na bo mpi konso muntu yina vandaka muntu ya Kora b mpi bima na bo yonso. 33 Yo yina, bo ti bantu na bo yonso kulumukaka ya moyo na Maziamu, mpi ntoto fikaka bo, ebuna bo vilaka na kati ya dibundu. c 34 Bantu ya Izraele yonso yina vandaka na nziunga na bo tinaka ntangu bo waka milolo na bo, sambu bo tubaka nde: “Beto ke wa boma nde ntoto kumina beto!” 35 Ebuna tiya katukaka na Yehowa d mpi yokaka babakala 250 yina vandaka kupesa ndumbu. e 36 Na nima Yehowa tubilaka Moize nde: 37 “Songa Eleazare, mwana ya nganga-nzambi Aroni na kukatula na tiya bima ya kunatila tiya, f sambu yo kele santu. Songa yandi diaka na kupanza tiya ntama. 38 Bima ya kunatila tiya ya bantu yina fwaka sambu bo salaka disumu,1 beno fwete kumisa yo manzanza ya fioti-fioti sambu na kupakula mesa-kimenga, g sambu bo pesaka yo na ntwala ya Yehowa, mpi yo kumaka santu. Yo ta vanda kidimbu sambu na bantu ya Izraele.” h 39 Yo yina, nganga-nzambi Eleazare bakaka bima ya kwivre 16:30 1 Na kisina, “kukangula munoko na yo.” 2 To “Sheole,” disongidila, maziamu ya bantu yonso. Tala Bantendula ya Bangogo. 16:38 1 To “yina sadilaka mioyo na bo mosi disumu.”
285 ya kunatila tiya, yina bantu yina tiya yokaka pesaka, mpi tutaka yo sambu na kupakula mesakimenga, 40 kaka mutindu Yehowa songaka yandi na nzila ya Moize. Yo vandaka kuyibusa bantu ya Izraele nde muntu mosi ve ya kele ve ti nswa,1 yina kele ve na kati ya bana ya Aroni fwete kwisa kuyoka ndumbu na ntwala ya Yehowa a mpi nde muntu mosi ve fwete kuma bonso Kora ti bantu yina vandaka kukotila yandi. b 41 Kaka na kilumbu yina landaka, kimvuka ya mvimba ya bantu ya Izraele yantikaka kubokutila Moize ti Aroni c nde: “Beno zole bantu me fwa bantu ya Yehowa.” 42 Ntangu kimvuka ya bantu vukanaka sambu na kutelamina Moize ti Aroni, bo balukaka sambu na kutala na ndambu ya tenta ya lukutakanu, ebuna tala! dituti fikaka yo, mpi nkembo ya Yehowa yantikaka kumonika. d 43 Moize ti Aroni kwendaka na ntwala ya tenta ya lukutakanu, e 44 mpi Yehowa tubilaka Moize nde: 45 “Beno katuka na kati ya kimvuka yai ya bantu, sambu mono manisa bo na mbala mosi.” f Bo fukamaka luse na ntoto. g 46 Ebuna Moize tubilaka Aroni nde: “Baka kima ya kunatila tiya mpi tula tiya ya me katuka na mesa-kimenga h na kati mpi tula ndumbu na zulu na yo mpi kwenda nswalu kisika kimvuka ya bantu kele mpi fika masumu sambu na bo, i sambu Yehowa me wila bo makasi. Mpasi me yantika!” 47 Aroni bakaka yo na mbala mosi, kaka mutindu Moize tubaka, mpi yandi kwendaka ntinu na kati-kati ya dibundu, mpi tala! mpasi yantikaka 16:40 1Na kisina, “munzenza mosi ve.”
KUTANGA 16:40–17:8 KAPU 16 a Kut 3:10 Kut 18:7 2Bs 26:16-18
b Nk 106:17 Yud 11
c Kut 14:2
d Kub 16:7 Kut 14:10 Kut 16:19
e Kut 20:2, 6
f Kub 23:20, 21 1Bk 10:6, 10
g Kut 16:21, 22
h Lev 6:12
i Kub 34:9 Kut 8:19
Ndonga ya 2 KAPU 17 a Kut 1:4, 16
b Kub 34:29
c Kub 25:22 Kub 30:36 Lev 16:2
d Kut 16:5
e Kut 11:1 Kut 14:27 Kut 16:11 1Bk 10:6, 10
f Kut 14:2 Kut 16:13, 41
na kati ya bantu. Yo yina, yandi tulaka ndumbu na kima ya kunatila tiya mpi yantikaka kufika masumu sambu na bantu. 48 Yandi telamaka kwaku bafwa kwaku bantu ya moyo, ebuna nsuka-nsuka mpasi yina manaka. 49 Ntalu ya bantu yina fwaka na mpasi yina vandaka 14 700, katula bantu yina fwaka sambu na Kora. 50 Nsuka-nsuka ntangu Aroni vutukaka kisika Moize vandaka na munoko ya tenta ya lukutakanu, mpasi yina vandaka me mana. Ebuna Yehowa tubilaka Moize nde: 2 “Solula ti bantu ya Izraele mpi baka na maboko na bo nti mosi sambu na konso nzo ya batata na bo, na maboko ya bamfumu ya konso nzo ya batata na bo, a banti 12 na kimvuka. Sonika zina ya konso muntu na nti na yandi. 3 Nge fwete sonika zina ya Aroni na nti ya Levi, sambu nti kele kaka mosi sambu na mfumu ya konso nzo ya batata na bo. 4 Tula banti yina na tenta ya lukutakanu na ntwala ya Kimbangi, b kisika mono ke kudimonisaka na beno c mbala na mbala. 5 Nti ya muntu yina mono ta sola d ta basisa bintuntu, mpi mono ta sukisa kubokuta yina bantu ya Izraele ke bokutila mono, e mpi yina bo ke bokutila beno f mpi.” 6 Yo yina Moize solulaka ti bantu ya Izraele, ebuna bamfumu na bo yonso pesaka yandi banti, nti mosi sambu na konso mfumu ya nzo ya batata na bo, disongidila banti 12, mpi nti ya Aroni vandaka na kati ya banti na bo. 7 Ebuna Moize tululaka banti yina na ntwala ya Yehowa na tenta ya Kimbangi. 8 Na kilumbu yina landaka, ntangu Moize kotaka na tenta ya Kimbangi, nti ya Aroni sambu na
17
KUTANGA 17:9–18:10 nzo ya Levi basisaka matiti mpi yo vandaka kubasisa matiti ti bintuntu mpi yo vandaka kubuta bambuma ya amande ya kuyela. 9 Na nima, Moize bakaka banti yonso yina vandaka na ntwala ya Yehowa mpi nataka yo na bantu ya Izraele yonso. Bo talaka yo mpi konso muntu bakaka nti na yandi. 10 Na nima, Yehowa tubilaka Moize nde: “Vutula nti ya Aroni a na ntwala ya Kimbangi sambu yo vanda kima ya bo fwete bumba bonso kidimbu b sambu na bana ya kukolama, c sambu kubokuta yina bo ke bokutila mono kumana mpi sambu bo fwa ve.” 11 Na mbala mosi Moize salaka kaka mutindu Yehowa songaka yandi. Yandi salaka kaka mutindu yina. 12 Ebuna bantu ya Izraele tubilaka Moize nde: “Ntangu yai beto ta fwa, beto ta mana kibeni, beto yonso ta mana! 13 Konso muntu yina ta pusana ata penepene ya nzo-tenta ya Yehowa, ta fwa! d Keti beto fwete mana na kufwa mutindu yai?” e Yehowa tubilaka Aroni nde: “Nge ti bana na nge mpi nzo ya batata na nge, beno ta vutula munoko sambu na konso kifu yina bantu ta sala na kisika ya santu, f mpi nge ti bana na nge, beno ta vutula munoko sambu na konso kifu yina bantu ta sala na kinganga-nzambi na beno. g 2 Diaka nata bampangi na nge ya dikanda ya Levi, dikanda ya ba-nkaka na nge, sambu bo vukana ti nge mpi bo sadila nge h ti bana na nge na ntwala ya tenta ya Kimbangi. i 3 Bo fwete salaka bisalu na bo na ntwala na nge mpi na tenta ya mvimba. j Kansi bo fwete pusana ve pene-pene ya bisadilu ya kisika ya santu mpi ya mesakimenga, sambu beno fwa k ve yo
18
286 KAPU 17 a Ebr 9:4 b Kut 16:38 c Kul 9:7 Kul 31:27
d Kut 1:51 Kut 18:4, 7
e Kut 16:49
KAPU 18 f Kub 25:8 Lev 21:10-12
g Kub 28:38 Lev 22:9 Kut 18:23
h Kut 3:6 Kut 8:22 Kut 16:9
i Kut 1:53 j Kut 3:25, 26 Kut 3:30, 31 Kut 3:36, 37
k Kut 4:15, 20 Kut 16:39, 40
Ndonga ya 2 a Kut 1:51 Kut 3:10
b Lev 24:2, 3 Kut 3:32
c Kub 30:7 d Kut 16:46 e Kut 3:9, 12 Kut 8:15, 16
f Kut 8:19 g Lev 16:2, 12 Ebr 9:3, 7
h 1Sa 2:28 Ebr 5:4
i Kut 3:10 Kut 16:39, 40
j Kub 23:19 Lev 27:28, 30 Kut 18:11, 26
k Lev 7:34 Kut 5:9
l Lev 2:3 m Lev 5:11, 12 Lev 6:25, 26
n Lev 7:1, 7
vanda bo to nge. 4 Bo ta vukana ti nge mpi ta salaka bisalu na bo ya me tala tenta ya lukutakanu mpi bisalu yonso ya tenta; muntu mosi ve ya kele ve ti nswa1 lenda pusana pene-pene na beno. a 5 Beno fwete sala kisalu na beno ya me tala kisika ya santu b mpi mesa-kimenga, c sambu mono wila diaka ve bantu ya Izraele makasi. d 6 Mono me bakaka bampangi na beno, Balevi, na kati ya bantu ya Izraele, bonso dikabu sambu na beno. e Bo me pesaka bo na Yehowa sambu bo sala kisalu ya tenta ya lukutakanu. f 7 Nge ti bana na nge, beno ta vanda ti kiyeka ya kusala bisalu na beno ya kinganganzambi ya me tala mesa-kimenga mpi ya bima yina kele na nima ya rido, g mpi beno fwete salaka kisalu yina. h Mono me pesaka beno kisalu ya kinganga-nzambi bonso dikabu, mpi konso muntu ya kele ve ti nswa1 yina ke pusana penepene, bo fwete fwa i yandi.” 8 Yehowa tubilaka diaka Aroni nde: “Mono me pesa nge kiyeka ya kutala makabu yina bo ke pesaka mono. j Mono me pesa nge ti bana na nge dikabu ya bima yonso ya santu yina bantu ya Izraele ke pesaka, sambu yo vanda dikabu na beno ya kimakulu. k 9 Bima yai ta vanda ya beno na makabu ya kuluta santu yina bo ke yoka na tiya: makabu yonso ya bo ke pesa, yika mpi makabu na bo ya mbuma, l makabu na bo sambu na disumu, m mpi makabu na bo sambu na makambu, n yina bo ke natila mono. Yo kele kima ya kuluta santu sambu na nge ti bana na nge. 10 Nge 18:4 1 Na kisina, “munzenza mosi ve,” disongidila, muntu yina kele ve muntu ya dibuta ya Aroni. 18:7 1 Na kisina, “konso munzenza,” disongidila, muntu yina kele ve muntu ya dibuta ya Aroni.
287 fwete dia yo a na kisika mosi ya kuluta santu. Konso bakala lenda dia yo. Yo ta vanda kima ya santu sambu na nge. b 11 Bima yai mpi kele ya nge: makabu yina bo ke pesa c kumosi ti makabu yonso ya kunikisa d ya bantu ya Izraele. Mono me pesaka yo na nge mpi na bana na nge ya babakala ti ya bankento bonso dikabu na beno ya kimakulu. e Konso muntu yina kele bunkete na nzo na nge lenda dia yo. f 12 “Mafuta yonso ya kuluta kitoko, vinu yonso ya mpa ya kuluta kitoko, mpi bambuma yonso ya kuluta kitoko, disongidila bima na bo ya ntete, g yina bo ke pesa Yehowa, mono me pesa nge yo. h 13 Bambuma ya ntete ya kuyela ya bima yonso ya me katuka na ntoto na bo, yina bo ta natila Yehowa, ta kuma ya nge. i Konso muntu yina kele bunkete na nzo na nge lenda dia yo. 14 “Konso kima yina bo me tula na kingenga sambu na lukanu ya santu1 na Izraele fwete kuma ya nge. j 15 “Konso mwana ya ntete ya bima yonso ya ke zingaka,1k yina bo ta pesa na Yehowa, yo vanda ya muntu to ya mbisi, fwete kuma ya nge. Kansi, nge fwete sumba diaka kibeni mwana ya ntete ya muntu, l mpi nge fwete sumba diaka m mwana ya ntete ya bambisi ya mvindu. 16 Nge fwete sumba yo diaka ti ntalu ya kusumba diaka ntangu yo kele ti ngonda mosi mata, na kutadila ntalu ya bashekele1 tanu ya arza, n yina bo me zengaka na kutadila shekele ya kisika ya sa18:14 1 Disongidila, konso kima yina bo me kumisa santu sambu na Nzambi sambu bo me pesa yo na Nzambi kimakulu mpi bo lenda sumba yo diaka ve. 18:15 1 Na kisina, “ya nsuni yonso.” 18:16 1 Shekele mosi kele bagrame 11,4. Tala Bangindu ya Ngika B14.
KUTANGA 18:11-23 KAPU 18 a Kub 29:32 Lev 6:14, 16 Lev 10:12, 13
b Lev 6:18 Lev 7:1, 6 Lev 14:13 Lev 21:22
c Kut 15:20 Eze 44:30
d Kub 29:27 Lev 7:34
e Lev 10:14 Kul 18:3
f Lev 22:4-6 g Bin 3:9 h Lev 2:14 Kul 18:4
i Kub 23:19 j Lev 27:21, 28 k Kub 13:2 Lev 27:26 Kut 3:13
l Kub 13:13 m Kub 34:20 Lev 27:27
n Lev 27:6
Ndonga ya 2 a Kub 22:30 Kul 15:19
b Lev 17:11 c Lev 3:16 d Kub 29:26 Lev 7:31, 34
e Kub 23:19 Kut 15:18, 19 Kut 18:11, 26 Kut 31:28, 29
f 2Bs 31:4 g Kut 26:62, 63 Kul 10:9 Kul 14:27 Yoz 14:3
h Kul 18:1, 2 Yoz 18:7 Eze 44:28
i Lev 27:30 Neh 10:37 Neh 12:44 Ebr 7:5
ntu.1 Yo kele bagera2 20. 17 Kansi nge fwete sumba diaka a ve ngombe ya bakala yina kele mwana ya ntete to mwanadimeme ya bakala yina kele mwana ya ntete to mwana-nkombo ya ntete. Yo kele kima ya santu. Nge fwete mwanga menga na yo na zulu ya mesa-kimenga, b mpi nge fwete yoka mafuta na yo sambu yo basisa midinga bonso dikabu yina bo me yoka na tiya sambu yo pesa nsudi ya kitoko1 sambu na Yehowa. c 18 Musuni na yo ta kuma ya nge. Bonso ntulu ya dikabu ya kunikisa mpi bonso dikulu ya kitata, yo ta kuma ya nge. d 19 Makabu yonso ya santu yina bantu ya Izraele ta pesa Yehowa, e mono me pesa yo na nge mpi na bana na nge ya babakala ti ya bankento bonso dikabu ya kimakulu.f Yo kele kuwakana ya mungwa1 ya mvula na mvula na ntwala ya Yehowa sambu na nge mpi bana na nge.” 20 Yehowa tubilaka diaka Aroni nde: “Nge ta baka ve dikabu na ntoto na bo, mpi kitini mosi ve ya ntoto na kati na bo ta kuma ya nge. g Mono kele dikabu na nge mpi kimvwama na nge na kati ya bantu ya Izraele.h 21 “Mono me pesaka bana ya Levi ndambu mosi na kati ya bandambu yonso ya kumi i na Izraele bonso dikabu sambu na kisalu ya bo ke sala, kisalu ya tenta ya lukutakanu. 22 Bantu ya Izraele lenda pusana diaka ve pene-pene ya tenta ya lukutakanu, kana ve bo ta sala disumu mpi bo ta fwa. 23 Balevi 18:16 1 To “na kutadila shekele ya santu.” 2 Gera mosi kele grame 0,57. Tala Bangindu ya Ngika B14. 18:17 1 To “ya ke bwisa ntima; ya ke lembika.” Na kisina, “ya ke pemisa.” 18:19 1 Disongidila, kuwakana ya kimakulu mpi yina bo lenda soba ve.
KUTANGA 18:24–19:7 bo mosi fwete sala kisalu ya tenta ya lukutakanu, mpi bo bantu ta vutula munoko sambu na kifu na bo.a Yo kele nsiku ya mvula na mvula na bandonga na beno yonso ya bantu, nde bo ta baka ve dikabu na kati ya bantu ya Izraele. b 24 Sambu mono me pesa Balevi ndambu mosi na kati ya bandambu kumi ya makabu ya bantu ya Izraele bonso dikabu, yina bo ta pesaka na Yehowa. Yo yina mono me tubila bo nde, ‘Bo ta baka ve dikabu c na kati ya bantu ya Izraele.’” 25 Ebuna Yehowa tubilaka Moize nde: 26 “Nge ta songa Balevi nde, ‘Beno ta baka na maboko ya bantu ya Izraele ndambu mosi na kati ya bandambu kumi ya bima yina mono me baka na bo mpi me pesa beno sambu yo vanda dikabu d na beno, mpi na ndambu yina mosi na kati ya bandambu kumi, beno fwete baka ndambu mosi na kati ya bandambu kumi mpi kupesa yo dikabu na Yehowa. e 27 Yo ta vanda dikabu yina beno ke pesa, ata yo vandaka bambuma yina me katuka na kisika ya kututa bambuma sambu na kukatula yo bampusu, f to bima mingi ya me katuka na kikamuninu ya vinu to ya mafuta. 28 Na mutindu yai beno ta pesa mpi dikabu na Yehowa ya me katuka na bandambu yonso ya kumi yina beno ta baka na bantu ya Izraele; mpi na bima yina beno ta baka na bo, beno fwete pesa dikabu sambu na Yehowa na nganga-nzambi Aroni. 29 Beno ta pesa makabu ya mitindu yonso na Yehowa, makabu ya me katuka na makabu yonso ya kuluta kitoko ya bo ta pesa beno, g bonso kima ya santu.’ 30 “Nge fwete tubila bo nde, ‘Ntangu beno ke pesa bima ya
288 KAPU 18 a Kut 3:6, 7 Kut 18:1
b Yoz 13:33
c Kul 10:9
d Kut 18:21 Kul 12:19
e Neh 10:38
f Kut 15:20
g Kut 18:8, 12
Ndonga ya 2 a 1Bk 9:13
b Lev 22:2, 15
KAPU 19 c Lev 22:20 Mal 1:14
d Ebr 9:13, 14
e Lev 4:11, 12
f Nk 51:7
kuluta kitoko na kati na yo, bo ta tadila yo sambu na Balevi bonso bima yina me katuka na kisika ya kututa bambuma sambu na kukatula yo bampusu mpi bonso bima yina me katuka na kikamuninu ya vinu to ya mafuta. 31 Beno ti bantu ya banzo na beno lenda dia yo na konso kisika yina, sambu yo kele lufutu na beno sambu na kisalu yina beno ke salaka na tenta ya lukutakanu. a 32 Beno ta sala ve disumu na diambu yai kana beno ke pesa bima ya kuluta kitoko na kati na yo, mpi beno fwete vweza ve bima ya santu ya bantu ya Izraele, kana ve beno ta fwa.’” b Yehowa tubilaka diaka Moize ti Aroni nde: 2 “Yai nsiku yina Yehowa me pesa, ‘Songa bantu ya Izraele nde bo bakila nge ngombe mosi ya nkento ya mbwaki yina kele ve ti kifu c mpi yina bo me tulaka ntete ve vangu na zulu na yo. 3 Beno fwete pesa yo na nganga-nzambi Eleazare, yandi ta nata yo na nganda ya camp, mpi bo ta fwa yo na meso na yandi. 4 Na nima, nganga-nzambi Eleazare ta baka ndambu ya menga na yo na musapi na yandi mpi ta mwanga yo mbala nsambwadi na ndambu ya munoko ya tenta ya lukutakanu. d 5 Ebuna bo ta yoka ngombe yina ya nkento na meso na yandi. Bo ta yoka e mpusu na yo, musuni na yo, mpi menga na yo kumosi ti tufi na yo. 6 Nganga-nzambi ta baka nti ya sedre, izope, f mpi lele ya mbwaki mingi, ebuna yandi ta losa yo na tiya kisika bo ke yoka ngombe yina ya nkento. 7 Na nima, nganga-nzambi ta yobisa bilele na yandi mpi yandi ta yobila1 na masa, mpi na nima yandi lenda kota na camp; kansi
19
19:7 1 Na kisina, “yobisa nsuni na yandi.”
289 nganga-nzambi ta vanda mvindu tii na nkokila. 8 “‘Muntu yina ta yoka ngombe yina ya nkento ta yobisa bilele na yandi na masa mpi ta yobila1 na masa, ebuna yandi ta vanda mvindu tii na nkokila. 9 “‘Muntu mosi yina kele bunkete ta vukisa mfututu ya ngombe yina ya nkento a ya bo yokaka mpi yandi ta tulula yo na nganda ya camp na kisika mosi ya bunkete, mpi kimvuka ya bantu ya Izraele fwete bumba yo sambu na kuyidika masa yina bo ta sadilaka sambu na kukumisa bunkete.b Yo kele dikabu sambu na disumu. 10 Muntu yina ta vukisa mfututu ya ngombe yina ya nkento ta yobisa bilele na yandi mpi ta vanda mvindu tii na nkokila. “‘Diambu yai ta vanda nsikuc ya mvula na mvula sambu na bantu ya Izraele mpi munzenza yina ke zinga na kati na bo. 11 Konso muntu yina ke simba muntu ya kufwa ta vanda mvindu bilumbu nsambwadi. d 12 Muntu ya mutindu yina fwete kudikumisa bunkete na masa1 na kilumbu ya tatu, mpi na kilumbu ya nsambwadi yandi ta vanda bunkete. Kansi, kana yandi kudikumisa ve bunkete na kilumbu ya tatu, na kilumbu ya nsambwadi yandi ta vanda ve bunkete. 13 Konso muntu yina ke simba nitu ya konso muntu yina me fwa1 mpi yina ke kudikumisa ve bunkete, yandi me kumisa nzotenta e ya Yehowa mvindu, mpi bo fwete katula2 muntu3 yina na kati ya Izraele. f Sambu bo mwangila19:8 1 Na kisina, “yobisa nsuni na yandi.” 19:12 1 Na kisina, “na yo.” 19:13 1 To “mvumbi, moyo ya konso muntu yina me fwa.” Tala Bantendula ya Bangogo. 19:13, 20 2 To “fwa.” 19:13, 20 3 To “moyo.”
KUTANGA 19:8-20 KAPU 19 a Ebr 9:13, 14
b Kut 19:13, 21
c Kub 12:49 Lev 24:22 Kut 15:15
d Lev 21:1, 11 Kut 5:2 Kut 6:9 Kut 9:6 Kut 31:19
e Lev 15:31
f Lev 22:3 Ebr 10:28
Ndonga ya 2 a Kut 19:9
b Lev 11:31, 32
c Kut 19:11 Kut 31:19
d Kut 19:9
e Nk 51:7
f Lev 14:9 Kut 19:12 Kut 31:19
g Kut 19:13
ka yandi ve masa ya kukumisa bunkete,a yandi kele kaka mvindu. Mvindu na yandi kele kaka na zulu na yandi. 14 “‘Yai nsiku yina beno ta sadila kana muntu me fwa na kati ya tenta: Konso muntu yina ke kota na tenta yina mpi konso muntu yina vandaka na kati ya tenta yina ta vanda mvindu bilumbu nsambwadi. 15 Konso dibungu ya kukanguka, yina bo me kanga ve mufiniku na zulu na yo kele mvindu. b 16 Konso muntu yina kele na nseke mpi yina me simba muntu ya bo me fwa na mbele ya bitumba to mvumbi to mukwa ya muntu to maziamu, yandi ta vanda mvindu bilumbu nsambwadi. c 17 Bo fwete bakila muntu yina ya mvindu ndambu ya mfututu ya dikabu sambu na disumu yina bo yokaka mpi kutula masa ya ke kulumuka na zulu na yo na kati ya dibungu. 18 Ebuna muntu mosi ya bunkete d ta baka izope, e ta dindisa yo na masa yina, mpi ta mwanga yo na tenta, na mabungu yonso, na bantu yina vandaka muna, mpi na muntu yina simbaka mukwa to muntu ya bo fwaka to mvumbi to maziamu. 19 Muntu ya bunkete ta mwangila yo muntu ya mvindu na kilumbu ya tatu mpi na kilumbu ya nsambwadi, f mpi yandi ta kumisa yandi bunkete na disumu na yandi na kilumbu ya nsambwadi; ebuna yandi fwete yobisa bilele na yandi mpi kuyobila na masa, mpi yandi ta kuma bunkete na nkokila. 20 “‘Kansi muntu yina kele mvindu mpi yina ta kudikumisa ve bunkete, bo fwete katula2 muntu3 yina na dibundu, g sambu yandi me kumisa kisika ya santu ya Yehowa mvindu. Bo mwangilaka yandi ve masa ya kukumisa bunkete, yo yina yandi kele mvindu.
KUTANGA 19:21–20:17 21 “‘Diambu yai ta vanda nsiku ya mvula na mvula sambu na bo: Muntu yina ke mwanga masa ya kukumisa bunkete a fwete yobisa bilele na yandi, mpi muntu yina ke simba masa ya kukumisa bunkete ta vanda mvindu tii na nkokila. 22 Konso kima yina muntu ya kele mvindu ke simba ta vanda mvindu, mpi muntu1 yina ke simba yo ta vanda mvindu tii na nkokila.’” b Na ngonda ya ntete, kimvuka ya mvimba ya bantu ya Izraele kumaka na ntoto-makanga ya Zini, mpi bo yantikaka kuzinga na Kadeshi. c Miriami d fwaka na kisika yina mpi bo zikaka yandi kuna. 2 Ntangu yai, masa vandaka ve sambu na kimvuka ya bantu, e ebuna bo vukanaka sambu na kutelamina Moize ti Aroni. 3 Bantu vandaka kuswanisa Moize f nde: “A kana beto fwaka ntangu bampangi na beto fwaka na ntwala ya Yehowa! 4 Sambu na nki nge nataka dibundu ya Yehowa na ntoto-makanga yai sambu beto ti bitwisi na beto kufwa awa? g 5 Sambu na nki nge basisaka beto na Ezipte mpi nge me nata beto na kisika yai ya mbi? h Yo kele ve kisika ya kukuna bankeni, bafige, banti ya vinu mpi ya bagrenade, mpi masa ya kunwa i kele ve.” 6 Na nima, Moize ti Aroni bikisaka dibundu mpi kwendaka na munoko ya tenta ya lukutakanu mpi bo fukamaka luse na ntoto, ebuna nkembo ya Yehowa yantikaka kumonana na bo. j 7 Ebuna Yehowa tubilaka Moize nde: 8 “Baka nti mpi binga kimvuka ya bantu na kuvukana, nge ti mpangi na nge Aroni, mpi beno tubila ditadi na meso na bo sambu yo basisa masa na yo,
20
19:22 1 To “moyo.”
290 KAPU 19 a Kut 19:18 Ebr 9:9, 10 Ebr 9:13, 14
b Lev 15:4, 5
KAPU 20 c Kut 13:26 Kut 20:22 Kut 33:36 Kul 2:14
d Kub 15:20 Kut 26:59 Mik 6:4
e Kub 17:1 f Kub 17:2 g Kub 14:11 Kub 17:3 Kut 16:13, 14 Kut 21:5
h Kul 8:14, 15 i Kul 8:7, 8 j Kub 16:10 Kut 14:10
Ndonga ya 2 a Kub 17:5, 6 Nk 78:15 Nk 105:41 Nk 114:8 Yez 48:21
b Kub 7:12, 19 Kut 17:10
c Nk 106:32, 33 d 1Bk 10:1, 4 e Kut 27:12-14 Kul 1:37 Kul 3:26 Kul 32:51, 52 Kul 34:4 Yoz 1:2
f Nk 106:32, 33 g Baz 11:17 h Kuy 36:8 Kul 2:4 Kul 23:7
i Kuy 46:6 j Kuy 15:13 Kub 12:40
k Kub 1:11, 14 l Kub 2:23 Kub 3:7
m Kub 14:19 Kub 23:20 Kub 33:2
ebuna nge ta basisila bo masa na ditadi yina mpi nge ta pesa dibundu ti bitwisi na bo masa.” a 9 Yo yina, Moize bakaka nti na ntwala ya Yehowa, b kaka mutindu Nzambi songaka yandi. 10 Ebuna Moize ti Aroni bingaka dibundu na ntwala ya ditadi, mpi yandi tubilaka bo nde: “Beno wa ntangu yai, beno bankolami! Keti beto ta basisila beno masa na ditadi yai?”c 11 Ebuna Moize tombulaka diboko na yandi mpi bulaka nti na yandi mbala zole na ditadi yina; masa mingi yantikaka kubasika, ebuna bantu ya Izraele mpi bitwisi na bo yantikaka kunwa masa. d 12 Na nima, Yehowa tubilaka Moize ti Aroni nde: “Sambu beno me kwikila ve na mono mpi beno me santisa mono ve na meso ya bantu ya Izraele, beno ta kotisa ve dibundu yai na ntoto yina mono ta pesa bo.” e 13 Yai kele bamasa ya Meriba,1f kisika bantu ya Izraele swanisaka Yehowa, ebuna yandi santisamaka na kati na bo. 14 Na nima, katuka na Kadeshi Moize tindilaka ntotila ya Edomi g binati-nsangu sambu na kusonga yandi nde: “Mpangi na nge Izraeleh ke tuba nde, ‘Nge me zaba mbote bampasi yonso yina beto me kutana ti yo. 15 Batata na beto kwendaka na Ezipte, i mpi beto zingaka kuna bamvula1 mingi, j mpi bantu ya Ezipte niokulaka beto ti batata na beto. k 16 Nsuka-nsuka, beto didilaka Yehowa, l yandi waka beto, tindaka wanzio, m ebuna yandi basisaka beto na Ezipte, mpi ntangu yai beto kele na Kadeshi, mbanza yina kele na bandilu ya teritware na nge. 17 Pardo, pesa beto nzila ya kuluta na insi na nge. Beto ta luta ve ata na kilanga mosi to 20:13 1 Yo ke tendula “Kuswana.” 20:15 1 Na kisina, “bilumbu.”
291 na kilanga ya vinu, mpi beto ta nwa ve masa ata ya dibulu mosi. Beto ta luta na Nzila ya Ntotila, beto ta baluka ve na diboko ya kitata to ya kimama tii kuna beto ta luta na teritware na nge.’” a 18 Kansi, Edomi tubilaka yandi nde: “Nge ta luta ve na teritware na beto. Kana nge luta, mono ta basika ti mbele ya bitumba sambu na kukutana ti nge.” 19 Ebuna bantu ya Izraele tubilaka yandi nde: “Beto ta kwenda na nzila ya nene, mpi kana beto ti bitwisi na beto kunwa masa na nge, beto ta futa sambu na yo. b Kima ya beto ke zola kele kaka kuluta na makulu.” c 20 Kansi, yandi tubaka nde: “Nge ta luta ve.” d Ebuna Edomi basikaka ti bantu mingi mpi basoda1 ya ngolo sambu na kukutana ti yandi. 21 Na mutindu yina, Edomi buyaka kupesa Izraele nzila ya kuluta na teritware na yandi; yo yina, Izraele balukaka e mpi lutaka na nzila ya nkaka. 22 Bantu ya Izraele, kimvuka ya mvimba ya bantu, katukaka na Kadeshi mpi kwisaka na Ngumba ya Ore. f 23 Ebuna Yehowa tubilaka Moize ti Aroni na Ngumba ya Ore, na bandilu ya insi ya Edomi nde: 24 “Bo ta vukisa Aroni ti bantu na yandi.1g Yandi ta kota ve na insi yina mono ta pesa bantu ya Izraele, sambu beno zole kolamaka na nsiku na mono ya ke tadila bamasa ya Meriba. h 25 Baka Aroni ti mwana na yandi Eleazare mpi nata bo na Ngumba ya Ore. 26 Katula Aroni bilele i na yandi ya kinganganzambi mpi lwatisa yo mwana na yandi Eleazare, j ebuna Aroni ta fwa kuna.”1 20:20 1Na kisina, “diboko.” 20:24 1Yai mutindu ya kifwani ya kutubila lufwa. 20:26 1Na kisina, “bo ta vukisa yandi mpi yandi ta fwa kuna.”
KUTANGA 20:18–21:6 KAPU 20 a Kut 21:21, 22 Kul 2:26, 27
b Kul 2:5, 6 c Kul 2:26, 28 d Baz 11:17 e Kul 2:8 Baz 11:18
f Kut 21:4 Kut 33:37 Kut 34:2, 7
g Kut 33:38 Kul 32:50
h Kut 20:12 Kul 32:51, 52
i Kub 28:2 Kub 29:29
j Kub 6:23 Kut 4:16
Ndonga ya 2 a Kut 33:39 Kul 10:6 Kul 32:50
b Kul 34:8
KAPU 21 c Kut 33:40 Yoz 12:7, 14
d Kut 14:45 e Kut 33:41 f Kut 20:21 Kul 2:8 Baz 11:18
g Kub 14:11 Kub 15:24 Kut 16:13
h Kut 20:5 i Kub 16:15 Kut 11:6 Nk 78:24, 25
27 Yo yina, Moize salaka kaka mutindu Yehowa songaka yandi, mpi bo tombukaka na Ngumba ya Ore na meso ya kimvuka ya mvimba ya bantu. 28 Ebuna Moize katulaka Aroni bilele na yandi mpi lwatisaka yo mwana na yandi Eleazare. Na nima, Aroni fwaka kuna na nsongi ya ngumba. a Ebuna Moize ti Eleazare kwisaka kukulumuka na ngumba. 29 Ntangu kimvuka ya mvimba ya bantu monaka nde Aroni me fwa, nzo ya mvimba ya Izraele dilaka yandi bilumbu 30. b Ntangu ntotila ya Aradi, c muntu ya Kanana, yina vandaka kuzinga na Negebi, waka nde Izraele kwisaka na nzila ya Atarimi, yandi nwanisaka Izraele mpi nataka bantu ya nkaka bonso bampika. 2 Yo yina Izraele salaka lusilu yai na Yehowa: “Kana nge pesa bantu yai na maboko na mono, mono ta fwa kibeni bambanza na bo.” 3 Yehowa waka ndinga ya Izraele mpi pesaka bantu ya Kanana na maboko na bo, ebuna bantu ya Izraele fwaka bo ti bambanza na bo. Yo yina bo pesaka kisika yina zina Orma.1d 4 Ntangu bo landaka kusala nzietelo na bo katuka na Ngumba ya Ore e na nzila ya NzadiMungwa ya Mbwaki sambu na kuziunga insi ya Edomi, f bantu1 lembaka sambu na nzietelo. 5 Bo landaka kutuba mambu ya mbi sambu na Nzambi mpi Moize g nde: “Sambu na nki beno basisaka beto na Ezipte sambu beto fwa na ntoto-makanga? Madia mpi masa h kele ve, mpi beto1 me kuma kumenga dimpa i yai ya nzanzi.” 6 Ebuna Yehowa tindaka banioka ya ndikila1
21
21:3 1 Yo ke tendula “Ya Bo Fwete Fwa.” 21:4 1 To “moyo ya bantu.” 21:5 1 To “mioyo na beto.” 21:6 1 To “ya makasi.”
KUTANGA 21:7-24
292
na kati ya bantu, mpi yo vandaka kutatika bo, yo yina bantu mingi ya Izraele fwaka. a 7 Ebuna bantu kwisaka na Moize mpi tubaka nde: “Beto me sala disumu na mutindu beto me tuba mambu ya mbi sambu na Yehowa mpi sambu na nge. b Bondila Yehowa sambu yandi katula banioka na kati na beto.” Ebuna Moize bondilaka Nzambi sambu na bo. c 8 Na nima Yehowa tubilaka Moize nde: “Sala kifwanisu ya nioka ya ndikila1 mpi tula yo na nti. Ebuna kana nioka me tatika muntu, yandi fwete tala yo sambu yandi bikala na luzingu.” 9 Na mbala mosi Moize salaka nioka ya kwivre d mpi tulaka yo na nti; e konso ntangu yina nioka vandaka kutatika muntu, kana yandi tala nioka yina ya kwivre, yandi vandaka kuguluka. f 10 Na nima, bantu ya Izraele katukaka pana mpi salaka camp na Oboti. g 11 Bo katukaka na Oboti mpi salaka camp na Iyeabarimi, h na ntoto-makanga yina ke talana ti Moabi, na ndambu ya esti. 12 Bo katukaka kuna mpi salaka camp pene-pene ya Muwanda ya Zeredi. i 13 Bo katukaka kuna mpi salaka camp pene-pene ya Arnoni, j yina kele na ntotomakanga yina ke yantika na ndilu ya bantu ya Amore, sambu Arnoni kele ndilu ya Moabi, na kati ya Moabi mpi bantu ya Amore. 14 Yo yina mukanda ya Bitumba ya Yehowa ke tubila “Vahebi na Sufa mpi miwanda ya Arnoni, 15 mpi ngumba ya miwanda, yina ke kwenda tii na kisika yina Are kele mpi yo ke kutana ti ndilu ya Moabi.” 16 Na nima, bo kwendaka na Beere. Yai dibulu ya masa yina Yehowa tubilaka Moize sambu na yo
Ndonga ya 2 a Yoz 13:15, 17
21:8 1 To “ya makasi.”
k Baz 11:21, 22
KAPU 21 a 1Bk 10:6, 9 b Nk 78:34 c Kub 32:11 d 2Bn 18:1, 4 e Yoa 3:14, 15 f Yoa 6:40 g Kut 33:43 h Kut 33:44 i Kul 2:13 j Kut 22:36 Baz 11:18
b Kut 33:49 c Kul 3:27 Kul 34:1
d Kut 23:28 e Kul 2:26-28 f Kut 20:14, 17 g Kul 2:30-35 Kul 29:7 Baz 11:19, 20
h Nk 135:10, 11 i Kut 32:33 Neh 9:22
j Kut 21:13 Kul 3:16
nde: “Vukisa bantu, mpi bika nde mono pesa bo masa.” 17 Na ntangu yina, Izraele yimbaka nkunga yai: “Basisa masa, O dibulu! —Beno yimbila1 yo! 18 Dibulu yina bamfumu timunaka, yina bantu ya lukumu timunaka, Ti nti ya kimfumu mpi ti banti na bo mosi.” Na nima bo katukaka na ntotomakanga mpi kwendaka na Matana, 19 bo katukaka na Matana mpi kwendaka na Nahalieli, mpi bo katukaka na Nahalieli mpi kwendaka na Bamoti. a 20 Bo katukaka na Bamoti mpi kwendaka na muwanda yina kele na ntoto1 ya Moabi, b na nsongi ya Pisga,c yina ke monanaka na Yeshimoni.2d 21 Ebuna Izraele tindaka binati-nsangu sambu na kusonga Sihoni, ntotila ya bantu ya Amore, nde: e 22 “Pesa beto nzila ya kuluta na insi na nge. Beto ta baluka ve sambu na kuluta na bilanga to na kilanga mosi ya vinu. Beto ta nwa ve masa ata ya dibulu mosi. Beto ta tambula na Nzila ya Ntotila tii kuna beto ta luta teritware na nge.” f 23 Kansi Sihoni pesaka ve Izraele nzila ya kuluta na teritware na yandi. Nkutu, yandi vukisaka bantu na yandi yonso mpi kwendaka kunwanisa Izraele na ntotomakanga ebuna yandi kumaka na Yahasi mpi yantikaka kunwanisa Izraele. g 24 Kansi Izraele bedisaka yandi na mbele ya bitumba h mpi bakaka insi na yandi i katuka na Arnoni j tii na Yaboki, k penepene ya bantu ya Amoni, sambu 21:17 1 Na kisina, “pesa mvutu na.” 21:20 1 Na kisina, “nseke.” 2 To mbala ya nkaka, “ntoto ya zelo na zelo; ntotomakanga.”
293 Yazere a kele na bandilu ya teritware ya bantu ya Amoni. b 25 Yo yina bantu ya Izraele bakaka bambanza yai yonso, mpi bo yantikaka kuzinga na bambanza yonso ya bantu ya Amore, c na Eshboni mpi na babwala yonso yina kele na nziunga na yo. 26 Sambu Eshboni vandaka mbanza ya Sihoni, ntotila ya bantu ya Amore, yina nwanaka ti ntotila ya Moabi mpi bakaka ntoto na yandi yonso tii na Arnoni. 27 Diambu yai me basisaka kingana yai ya kuvweza: “Beno kwisa na Eshboni. Bika bo tunga mbanza ya Sihoni mpi bo kumisa yo ngolo. 28 Sambu tiya basikaka na Eshboni, ludimi ya tiya katukaka na bwala Sihoni. Yo me yoka Are ya Moabi, bamfumu ya bisika ya kunanguka ya Arnoni. 29 Mawa na nge, Moabi! O beno bantu ya Kemoshi, d bo ta fwa beno! Yandi ke kumisa bana na yandi ya babakala bantu ya ke tina mpi bana na yandi ya bankento bampika ya Sihoni, ntotila ya bantu ya Amore. 30 Bika beto losila bo batolotolo; Bo ta fwa Eshboni tii na Diboni; e Bika beto bikisa yo mpamba tii na Nofa; Tiya ta panzana tii na Medeba.” f 31 Ebuna Izraele yantikaka kuzinga na insi ya bantu ya Amore. 32 Moize tindaka bantu ya nkaka sambu na kutala Yazere g na mayele. Bo botulaka babwala yina vandaka na nziunga na yo mpi bo kulaka bantu ya Amore yina vandaka pana. 33 Na nima, bo ba-
KUTANGA 21:25–22:5 KAPU 21 a Kut 32:1 1Bs 6:77, 81
b Yoz 12:1, 2 c Kuy 10:15, 16 Kuy 15:16 Kub 3:8 Kul 7:1
d Baz 11:23, 24 1Bn 11:7 2Bn 23:13
e Yoz 13:15, 17 f Yoz 13:8, 9 g Kut 32:1
Ndonga ya 2 a Kul 3:11 Kul 4:47 Yoz 13:8, 12
b Kul 3:1 Kul 3:8, 10
c Kul 20:3 d Kub 23:27 Kul 7:24
e Kul 3:2 Nk 135:10, 11
f Kul 3:3 g Yoz 12:4-6
KAPU 22 h Kut 33:48 i Yoz 24:9 Baz 11:25
j Kub 15:15 Kul 2:25
k Kut 31:7, 8 Yoz 13:15, 21
l Kul 23:3, 4 Yoz 13:22 2Pi 2:15
m Kuy 13:14, 16
lukaka mpi tombukaka na nzila ya Bashani. Ebuna Ogi a ntotila ya Bashani basikaka ti bantu na yandi yonso sambu na kunwanisa bo na Edrei. b 34 Yehowa tubilaka Moize nde: “Kuwa yandi boma ve, c sambu mono ta pesa yandi, bantu na yandi yonso, mpi insi na yandi, na maboko na nge; d mpi nge ta sala yandi kaka mutindu nge salaka Sihoni, ntotila ya bantu ya Amore, yina vandaka kuzinga na Eshboni.” e 35 Yo yina bo fwaka yandi, ti bana na yandi mpi bantu na yandi yonso, tii kuna ata muntu na yandi mosi ve gulukaka, f ebuna bo bakaka insi na yandi. g Ebuna bantu ya Izraele katukaka mpi kwendaka kusala camp na ntoto ya zelo na zelo ya Moabi na simu ya nkaka ya Yordani yina ke talana ti Yeriko. h 2 Balaki i mwana ya Sipore monaka mambu yonso yina Izraele salaka bantu ya Amore, 3 ebuna Moabi kumaka na boma ya mingi sambu na bantu ya Izraele, j sambu bo vandaka mingi kibeni; ya kieleka, Moabi yantikaka kutekita na boma sambu na bo. 4 Yo yina Moabi tubilaka bankuluntu ya Madiani k nde: “Dibundu yai ta dia bima yonso ya kele na nziunga na beto, kaka mutindu ngombe ke diaka matiti na kilanga.” Na ntangu yina Balaki mwana ya Sipore vandaka ntotila ya Moabi. 5 Yandi tindilaka Balami, mwana ya Beore, binati-nsangu na Petore,l yina kele pene-pene ya Nzadi1 na insi yina yandi butukaka. Yandi bingaka yandi mpi tubaka nde: “Kele ti bantu yina me basika na Ezipte. Bo me fulusa ntoto2 ya mvimba, m mpi bo ke zinga kaka na ntwala na mono.
22
22:5 1 Yo ke monana nde yo kele Efrate. 2 To “insi.”
KUTANGA 22:6-23 6 Pardo, kwisa mpi singila monoa bantu yai, sambu bo kele ngolo kuluta mono. Mbala ya nkaka mono lenda bedisa bo mpi kukula bo na insi yai, sambu mono me zaba mbote nde muntu yina nge ke sakumunaka ke bakaka lusakumunu, mpi muntu yina nge ke singaka ke bakaka lusingu.” 7 Yo yina, bankuluntu ya Moabi ti bankuluntu ya Madiani salaka nzietelo; na maboko na bo, bo vandaka ti dikabu ya kupesa muntu yina ke zabisaka na ntwala mambu yina ta bwa, bo kwendaka kisika Balami b vandaka, mpi bo pesaka yandi nsangu ya Balaki. 8 Ebuna yandi tubilaka bo nde: “Beno lala awa, mpi mono ta kwisa kuzabisa beno mambu yonso yina Yehowa ta songa mono.” Yo yina, bamfumu ya Moabi lalaka na nzo ya Balami. 9 Ebuna Nzambi kwisaka na Balami mpi tubaka nde: c “Bantu yina kele ti nge kele banani?” 10 Balami tubilaka Nzambi ya kieleka nde: “Balaki mwana ya Sipore, ntotila ya Moabi, me tindila mono nsangu nde, 11 ‘Bantu yina me basika na Ezipte me fulusa ntoto ya mvimba. Kwisa mpi singila monod bo. Mbala ya nkaka mono lenda kuka kunwana ti bo mpi kukula bo.’” 12 Kansi Nzambi tubilaka Balami nde: “Nge fwete kwenda ve ti bo. Nge fwete singa ve bantu ya Izraele, sambu bo kele bantu ya bo me sakumunaka.” e 13 Balami telamaka na suka mpi tubilaka bamfumu ya Balaki nde: “Beno kwenda na insi na beno, sambu Yehowa me buya kupesa mono nzila ya kukwenda ti beno.” 14 Yo yina, bamfumu ya Moabi kwendaka, bo vutukaka na Balaki, mpi bo tubaka nde: “Balami me buya kukwisa ti beto.”
294 KAPU 22 a Kut 23:7 Yoz 24:9 Neh 13:1, 2
b 2Pi 2:15 Yud 11
c Kut 22:20
d Kut 22:5, 6 Kut 23:7, 11 Kut 24:10
e Kuy 12:1-3 Kuy 22:15, 17 Kul 33:29
Ndonga ya 2 a Kut 24:13
b Kut 22:8
c Kut 22:35 Kut 23:11, 12
d 2Pi 2:15 Yud 11
15 Kansi, Balaki tindaka diaka bamfumu mingi ya nkaka yina vandaka ti lukumu mingi kuluta bayina ya ntete. 16 Bo kumaka kisika Balami vandaka mpi bo tubilaka yandi nde: “Balaki mwana ya Sipore me tuba nde, ‘Pardo, kubika ve nde ata kima mosi kukanga nge nzila ya kukwisa na mono, 17 sambu mono ta pesa nge lukumu mingi mpi mono ta sala konso kima yina nge ta songa mono na kusala. Yo yina kwisa, pardo, mpi singila mono bantu yai.’” 18 Kansi Balami vutudilaka bansadi ya Balaki nde: “Ata kana Balaki zolaka kupesa mono nzo na yandi ya kufuluka ti arza mpi wolo, mono zolaka ve kusala ata diambu mosi yina Yehowa Nzambi na mono me pesa ve nsiku, yo vanda ya fioti to ya nene. a 19 Kansi, pardo beno lala awa mpimpa yai mpi, sambu mono zaba mambu ya nkaka yina Yehowa ta songa mono.” b 20 Ebuna Nzambi kwisaka na Balami na mpimpa mpi tubilaka yandi nde: “Kana bantu yai me kwisa kubinga nge, kwenda ti bo. Kansi nge ta tuba kaka mambu yina mono ta songa nge na kutuba.” c 21 Yo yina, Balami telamaka na suka, yidikaka mpunda na yandi,1 mpi kwendaka ti bamfumu ya Moabi. d 22 Kansi, Nzambi waka makasi mingi sambu Balami vandaka kukwenda, ebuna wanzio ya Yehowa telamaka na nzila sambu na kunwanisa yandi. Balami vandaka kutambula na zulu ya mpunda na yandi, mpi bansadi na yandi zole vandaka ti yandi. 23 Ntangu mpunda monaka wanzio ya Yehowa me telama na nzila mpi me simba mbele ya bi22:21 1 Na kisina, “mpunda na yandi ya nkento.”
295 tumba na diboko na yandi, mpunda yina mekaka kubaluka sambu na kukota na nseke. Kansi Balami yantikaka kubula yo sambu na kuvutula yo na nzila. 24 Ebuna wanzio ya Yehowa telamaka na nzila ya fioti na katikati ya bilanga zole ya vinu, mpi kibaka ya matadi vandaka na konso ndambu. 25 Ntangu mpunda monaka wanzio ya Yehowa, yo yantikaka kukangama ti kibaka mpi yo kangisaka dikulu ya Balami na kibaka, ebuna Balami yantikaka kubula yo diaka. 26 Wanzio ya Yehowa lutaka diaka mpi telamaka na kisika yina nzila vandaka fioti, kisika yina mpila ya kubaluka na diboko ya kitata to ya kimama vandaka ve. 27 Ntangu mpunda monaka wanzio ya Yehowa, yo lalaka na nsi ya Balami, ebuna Balami waka makasi mpi landaka kubula mpunda ti nti na yandi. 28 Nsuka-nsuka, Yehowa salaka nde mpunda kutuba,1a ebuna yo tubilaka Balami nde: “Mono me sala nge nki sambu nge bula mono mbala tatu yai?” b 29 Balami vutudilaka mpunda nde: “Yo kele sambu nge me seka mono. A kana mono vandaka ti mbele ya bitumba na diboko na mono, mono zolaka kufwa nge!” 30 Mpunda tubilaka Balami nde: “Keti mono kele ve mpunda na nge yina nge me tambulaka na zulu na yo luzingu na nge ya mvimba tii bubu yai? Keti mono me sadilaka nge ntete mambu mutindu yai?” Balami vutulaka nde: “Ve!” 31 Ebuna Yehowa kangulaka meso ya Balami, c mpi yandi monaka wanzio ya Yehowa me telama na nzila yandi me simba mbele ya bitumba na diboko na yandi. Na mbala mosi 22:28 1 Na kisina, “kangulaka munoko ya mpunda ya nkento.”
KUTANGA 22:24-40 KAPU 22 a 2Pi 2:15, 16
b Kut 22:32
c 2Bn 6:17
Ndonga ya 2 a Kut 22:12 2Pi 2:15, 16
b Kut 22:23 Kut 22:25 Kut 22:27
c Kut 22:16, 17 Kut 24:10, 11
d Kut 23:26 Kut 24:13
yandi bwaka na ntoto mpi fukamaka luse na ntoto. 32 Ebuna wanzio ya Yehowa tubilaka yandi nde: “Sambu na nki nge me bula mpunda na nge mbala tatu yai? Tala! Mono mosi basikaka sambu na kutelamina nge, sambu mambu ya nge ke sala ke wakana ve ti luzolo na mono. a 33 Mpunda monaka mono mpi yo mekaka kutina mono mbala tatu yai. b Inki zolaka kusalama kana yo tinaka mono ve? Mono zolaka kufwa nge ntama mpi kubika mpunda na luzingu.” 34 Balami tubilaka wanzio ya Yehowa nde: “Mono me sala disumu, sambu mono zabaka ve nde nge muntu telamaka na nzila sambu na kukutana ti mono. Mpi ntangu yai, kana yo kele mbi na meso na nge, mono ta vutuka.” 35 Kansi wanzio ya Yehowa tubilaka Balami nde: “Kwenda ti bo, kansi nge ta tuba kaka mambu yina mono ta songa nge.” Yo yina, Balami landaka kukwenda ti bamfumu ya Balaki. 36 Ntangu Balaki waka nde Balami me kwisa, na mbala mosi yandi basikaka sambu na kukutana ti Balami na mbanza Moabi, yina kele na lweka ya Arnoni na ndilu ya teritware. 37 Balaki tubilaka Balami nde: “Keti mono tindaka ve bantu sambu na kubinga nge? Sambu na nki nge kwisaka ve? Keti nge yindulaka nde mono lenda pesa nge ve lukumu mingi?” c 38 Balami vutudilaka Balaki nde: “Ee, mono me kwisa ntangu yai na nge. Kansi, keti mono kele na nswa ya kutuba diambu mosi? Mono ta tuba kaka mambu yina Nzambi ta tula na munoko na mono.” d 39 Yo yina Balami kwendaka ti Balaki, mpi bo kumaka na Kiriati-usoti. 40 Balaki
KUTANGA 22:41–23:15 tambikaka bangombe ti mameme mpi tindaka ya nkaka na Balami mpi na bamfumu yina vandaka ti yandi. 41 Na suka, Balaki bakaka Balami mpi matisaka yandi na Bamoti-baale; na kisika yina, yandi lendaka kumona bantu yonso. a Ebuna Balami tubilaka Balaki nde: “Tunga bamesakimenga b nsambwadi na kisika yai, mpi yidikila mono bangombe ya babakala nsambwadi ti mameme ya babakala nsambwadi.” 2 Na mbala mosi Balaki salaka kaka mutindu Balami tubaka. Ebuna Balaki ti Balami tambikaka ngombe mosi ya bakala ti dimeme mosi ya bakala na konso mesa-kimenga. c 3 Ebuna Balami tubilaka Balaki nde: “Bikala awa pene-pene ya dikabu na nge ya kuyoka, mpi mono ta kwenda. Mbala ya nkaka Yehowa ta solula ti mono. Konso diambu yina yandi ta songa mono, mono ta zabisa nge.” Ebuna yandi kwendaka na nsongi ya ngumba mosi ya fioti. 4 Ebuna Nzambi solulaka ti Balami; d mpi Balami tubilaka yandi nde: “Mono me tunga bamesa-kimenga nsambwadi na bandonga, mpi mono me pesa ngombe mosi ya bakala ti dimeme mosi ya bakala na konso mesa-kimenga.” 5 Yehowa tulaka mambu yai na munoko ya Balami: e “Vutuka na Balaki, mpi yai mambu ya nge fwete tuba.” 6 Yo yina yandi vutukaka mpi monaka nde Balaki ti bamfumu yonso ya Moabi vandaka ya kutelama pene-pene ya dikabu na yandi ya kuyoka. 7 Ebuna yandi tubaka kingana yai: f “Balaki ntotila ya Moabi nataka mono tuka Arami, g Tuka bangumba ya esti: ‘Kwisa kusingila mono Yakobi.
23
296 KAPU 22 a Kut 23:13, 14
KAPU 23 b Kut 22:41
c Kut 23:13, 14 Kut 23:28-30
d Kut 22:20
e Kut 22:35
f Kut 23:18 Kut 24:3
g Kuy 10:22 Kut 22:5 Kul 23:3, 4
Ndonga ya 2 a Kut 22:6
b Kut 22:12
c 1Bn 8:53
d Kub 33:16
e Kuy 13:14, 16 Kuy 22:17 Kub 1:7
f Kut 24:10 Yoz 24:10 Neh 13:1, 2
g Kut 22:38 Kut 24:13
h Kut 22:11
i Kul 34:1
j Kut 22:41 Kut 23:1 Kut 23:28, 29
Ee, kwisa kutungulula Izraele.’ a 8 Inki mutindu mono lenda singa bantu yina Nzambi me singa ve? Mpi nki mutindu mono lenda tungulula bantu yina Yehowa me tungulula ve? b 9 Tuka na nsongi ya matadi, mono ke mona bo, Mpi tuka bangumba ya fioti, mono ke mona bo. Bo me kudivandila c kuna bonso dikanda; Bo ke kuditanga ve na kati ya makanda. d 10 Nani lenda tanga bambuma ya zelo ya Yakobi e To nkutu kutanga ndambu mosi na kati ya bandambu iya ya Izraele? Bika mono1 fwa lufwa ya muntu ya mbote, Mpi bika nsuka na mono kuvanda bonso nsuka na bo.” 11 Ebuna Balaki tubilaka Balami nde: “Inki nge me sala mono? Mono nataka nge sambu nge singa bambeni na mono, kansi tala nge me sakumuna bo.” f 12 Yandi vutulaka nde: “Keti mono fwete tuba ve mambu yonso yina Yehowa ke tula na munoko na mono?” g 13 Balaki tubilaka yandi nde: “Pardo, kwisa ti mono na kisika ya nkaka, kisika nge lenda mona bo. Nge ta mona kaka ndambu na bo; nge ta mona bo yonso ve. Singila mono h bo kuna.” 14 Yo yina, yandi nataka Balami na kilanga ya Sofimi, na nsongi ya Pisga, i yandi tungaka bamesakimenga nsambwadi mpi tambikaka ngombe mosi ya bakala ti dimeme mosi ya bakala na konso mesa-kimenga. j 15 Yo yina, Balami tubilaka Balaki nde: “Bikala awa pene-pene ya dikabu na nge 23:10 1 To “moyo na mono.”
297 ya kuyoka na ntangu mono ke solula ti yandi kuna.” 16 Ebuna Yehowa solulaka ti Balami mpi tulaka bangogo yai na munoko na yandi: a “Vutuka na Balaki, mpi yai mambu ya nge fwete tuba.” 17 Yo yina yandi kwisaka kisika Balaki vandaka mpi monaka nde yandi vandaka kuvingila pene-pene ya dikabu na yandi ya kuyoka, mpi bamfumu ya Moabi vandaka ti yandi. Balaki yulaka yandi nde: “Yehowa me tuba inki?” 18 Na nima yandi tubaka kingana yai: b “Balaki, telama, mpi widikila. Wa mono, O mwana ya Sipore. 19 Nzambi kele ve muntu ya mpamba yina ke tubaka luvunu, c To mwana ya muntu yina ke sobaka mabanza na yandi.1d Kana yandi tuba diambu mosi, keti yandi ta sala yo ve? Kana yandi tuba, keti yandi ta lungisae yo ve? 20 Tala! Bo nataka mono sambu mono sakumuna; Ntangu yai, yandi me sakumuna, f mpi mono lenda soba yo ve. g 21 Yandi ke pesaka ve nzila nde bo sadila mazi sambu na kusala Yakobi mbi, Mpi yandi ke pesaka ve nzila nde ata diambu mosi ya mpasi kuyangisa Izraele. Yehowa Nzambi na yandi kele ti bo, h Mpi bo ke kumisa yandi mingi kibeni bonso ntotila na kati na bo. 22 Nzambi ke basisa bo na Ezipte. i Yandi kele bonso bibongo ya mpakasa sambu na bo. j 23:19 1 To “yina ke waka mawa.”
KUTANGA 23:16-30 KAPU 23 a Kut 22:35 Kut 23:5
b Kut 23:7 Kut 24:3
c Nk 89:35 Tit 1:2
d 1Sa 15:29
e Yez 14:24 Yez 46:10 Mik 7:20
f Kuy 12:1, 2 Kuy 22:15, 17 Kut 22:12
g Kut 22:18
h Kub 13:21 Kub 23:20 Kub 29:45 Yez 8:10
i Kub 20:2
j Kut 24:8
Ndonga ya 2 a Kuy 12:1, 3
b Kut 22:7
c Kut 24:9
d Kut 22:38 Kut 23:12
e Kut 23:13
f Kut 21:20
g Kut 22:41 Kut 23:1, 14
23 Sambu kele ve ti bidimbu ya mambu ya mbi sambu na Yakobi, a Mpi kele ve ti kisalu ya kuzabisa na ntwala mambu ya mbi yina ta bwa sambu na Izraele. b Na ntangu yai bo lenda tuba sambu na Yakobi mpi Izraele nde: ‘Tala mambu yina Nzambi me sala!’ 24 Tala bantu yina ta telama bonso ntambu, Mpi bonso ntambu, yo ta telama yo mosi. c Yo ta lala ve tii kuna yo ta dia mbisi yina yo me kanga Mpi ta nwa menga ya bantu yina bo me fwa.” 25 Ebuna Balaki tubilaka Balami nde: “Kana nge lenda singa yandi ve, nge fwete sakumuna yandi mpi ve.” 26 Balami vutudilaka Balaki nde: “Keti mono tubilaka nge ve nde, ‘Mono ta sala mambu yonso yina Yehowa ke tuba’?” d 27 Balaki tubilaka Balami nde: “Pardo kwisa mpi bika mono nata nge na kisika ya nkaka diaka. Mbala ya nkaka yo ta vanda mbote na meso ya Nzambi ya kieleka nde nge singila mono yandi kuna.” e 28 Yo yina Balaki nataka Balami na nsongi ya Peore, yina ke tala na ndambu ya Yeshimoni.1f 29 Ebuna Balami tubilaka Balaki nde: “Tunga bamesakimenga nsambwadi na kisika yai, mpi yidikila mono g bangombe ya babakala nsambwadi ti mameme ya babakala nsambwadi.” 30 Balaki salaka kaka mutindu Balami tubaka, mpi yandi tambikaka ngombe mosi ya bakala ti dimeme mosi ya bakala na konso mesakimenga. 23:28 1 To mbala ya nkaka, “ntoto ya zelo na zelo; ntoto-makanga.”
KUTANGA 24:1-15
24
Ntangu Balami monaka nde yo sepedisaka1 Yehowa na kusakumuna Izraele, yandi kwendaka diaka ve kisika ya nkaka sambu na kusosa bidimbu ya mambu ya mbi yina ke kwisa, a kansi yandi balusaka luse na yandi na ndambu ya ntotomakanga. 2 Ntangu Balami talaka mpi monaka Izraele me sala camp na kutadila makanda na yandi, b mpeve ya Nzambi kwisilaka yandi. c 3 Na nima yandi tubaka kingana yai: d “Mambu yina Balami mwana ya Beore tubaka, Mpi mambu yina muntu ya bo me kangulaka meso tubaka, 4 Mambu yina muntu ya ke waka ndinga ya Nzambi tubaka, Muntu yina monaka mbonameso ya Nkwa-Ngolo Yonso, Muntu yina me fukama meso ya kukangula: e 5 O Yakobi, batenta na nge kele kitoko kibeni, O Izraele, f banzo-tenta na nge kele kitoko kibeni! 6 Bonso miwanda, yo me yalumuka na kitamina ya nda, g Bonso bilanga na lweka ya nzadi, Bonso banti ya aloesi yina Yehowa me kunaka, Bonso banti ya sedre na lweka ya masa. 7 Masa ke landa kubasika na bakantini na yandi zole ya mpusu ya mbisi, Mpi nkuna1 na yandi kele na lweka ya bamasa mingi. h Ntotila i na yandi mpi ta vanda nene kuluta Agagi, j Mpi bo ta nangula k kimfumu na yandi. 24:1 1 Na kisina, “yo vandaka mbote na meso ya.” 24:7 1 To “bana.”
298 KAPU 24 a Kut 23:3, 15 Kut 23:23
b Kut 2:2 Kut 23:9
c 1Sa 19:20
d Kut 23:7, 18
e Kut 24:16
f Kut 1:52 Kut 2:2
g Kut 22:11
h Kul 8:7
i Kuy 49:10 Nk 2:6 Yoa 1:49
j Kut 24:20
k 1Bs 14:2 Dan 2:44 Kus 11:15
Ndonga ya 2 a Kub 23:27 Kul 9:5
b Kuy 12:1-3 Kuy 27:29
c Kut 22:10, 11 Kut 23:11 Neh 13:1, 2
d Kut 22:16, 17
e Kut 22:18, 38
f Kut 23:7
8 Nzambi ke basisa yandi na Ezipte; Yandi kele bonso bibongo ya mpakasa sambu na bo. Yandi ta yoka makanda tiya, miniokudi na yandi, a Yandi ta buka mikwa na bo, mpi ta panza bo ti batolo-tolo na yandi. 9 Yandi me kondama, yandi me lala bonso ntambu, Mpi bonso ntambu, nani ke meka kutedimisa yandi? Bantu yina ke sakumuna nge, bo ta sakumuna bo, Mpi bantu yina ke singa nge, bo ta singa bo.” b 10 Ebuna Balaki wilaka Balami makasi ya ngolo. Balaki bulaka maboko na kuvweza yonso mpi tubilaka Balami nde: “Mono bingaka nge c sambu na kusinga bambeni na mono, kansi ntangu yai nge me sakumuna bo mbala tatu yai. 11 Ntangu yai, vutuka mbala mosi na insi na nge. Mono vandaka ti dibanza ya kupesa nge lukumu mingi, d kansi Yehowa me yimina nge lukumu.” 12 Balami vutudilaka Balaki nde: “Keti mono tubilaka ve binati-nsangu yina nge tindaka nde, 13 ‘Ata Balaki zolaka kupesa mono nzo na yandi ya kufuluka ti arza mpi wolo, na luzolo na mono mosi,1 mono zolaka ve kusala ata diambu mosi yina Yehowa me pesa ve nsiku, yo vanda ya mbote to ya mbi. Mono ta tuba kaka mambu yina Yehowa ta songa mono’? e 14 Mpi ntangu yai, mono ke vutuka na bantu na mono. Kwisa, mono songa nge mambu yina bantu yai ta sala bantu na nge na bilumbu yina ke kwisa.”1 15 Ebuna yandi tubaka kingana yai: f 24:13 1 Na kisina, “na ntima na mono mosi.” 24:14 1 To “na nsuka ya bilumbu.”
299 “Mambu yina Balami mwana ya Beore tubaka, Mpi mambu yina muntu ya bo me kangulaka meso a tubaka, 16 Mambu yina muntu ya ke waka ndinga ya Nzambi tubaka, Mpi muntu yina kele ti nzayilu ya Muntu ya Kuluta Zulu, Yandi monaka mbona-meso ya Nkwa-Ngolo Yonso Ntangu yandi vandaka kufukama meso ya kukangula: 17 Mono ta mona yandi, kansi ntangu yai ve; Mono ta tala yandi, kansi sesepi yai ve. Mbwetete b ta basika na Yakobi, Mpi muhangu c ta telama na Izraele. d Mpi yandi ta panza kibeni mbunzu ya Moabi1e Ti mikwa ya ntu ya bana yonso ya mavwanga. 18 Mpi Edomi ta kuma kima f ya bantu, Ee, Seire g ta kuma kima ya bambeni na yandi, h Ntangu Izraele ke monisa kikesa na yandi. 19 Muntu mosi ta basika na Yakobi mpi ta bedisa i bantu, Mpi yandi ta fwa konso muntu yina ta bikala na luzingu na mbanza yina.” 20 Ntangu yandi monaka Amaleki, yandi landaka kutuba kingana na yandi: “Amaleki vandaka dikanda ya ntete na kati ya makanda, j Kansi na nsuka yandi ta fwa.” k 21 Ntangu yandi monaka bantu ya Keni, l yandi landaka kutuba kingana na yandi: 24:17 1 To “balweka ya ntu ya Moabi pene-pene ya dikutu.”
KUTANGA 24:16–25:5 KAPU 24 a Kut 24:3, 4 b Kus 22:16 c Nk 110:2 Ebr 1:8
d 2Sa 7:16, 17 Yez 9:7
e 2Sa 8:2 1Bs 18:2 Nk 108:9
f Kuy 27:37 2Sa 8:14 Amo 9:11, 12
g Kuy 36:8 Yoz 24:4
h 1Bs 4:42, 43 Eze 25:14
i Kuy 49:10 Nk 2:9 Nk 72:11 Kus 6:2 Kus 19:15
j Kub 17:8, 14 k Kul 25:19 1Sa 15:3 1Bs 4:43
l Kuy 15:18, 19 Baz 1:16
Ndonga ya 2 a Kuy 10:2, 4 Eze 27:6
b Nah 3:18 c Kut 31:7, 8
KAPU 25 d Yoz 2:1 Mik 6:5
e Kut 31:16 1Bk 10:8 Kus 2:14
f Kub 34:15 1Bk 10:20
g Kub 20:5 h Kul 4:3 Yoz 22:17 Nk 106:28, 29 Oze 9:10
i Kub 18:21
“Kisika na nge ya kuzinga kele na lutaninu, mpi nzo na nge kele na kati ya ditadi. 22 Kansi muntu mosi ta yoka Kayini tiya. Ntangu ikwa na ntwala nde Asiria kunata nge na kimpika?” 23 Mpi yandi landaka kutuba kingana na yandi: “Mawa! Nani ta guluka ntangu Nzambi ta sala diambu yai? 24 Bamaswa ta katuka na dibungu ya Kitimi a mpi ta kwisa, Yo ta monisa Asiria b mpasi, Mpi yo ta monisa Ebere mpasi. Kansi yandi mpi ta fwa kibeni.” 25 Na nima, Balami c telamaka, kwendaka, mpi vutukaka na insi na yandi. Balaki mpi kwendaka na nzila na yandi. Ntangu Izraele vandaka kuzinga na Shitimi, d bantu yantikaka kusala pite ti banabankento ya Moabi. e 2 Bankento yina bingaka bantu ya Izraele na bimenga ya banzambi na bo, f mpi bo yantikaka kudia bimenga mpi kufukimina banzambi na bo. g 3 Yo yina Izraele vukanaka na lusambu ya1 Baale ya Peore, h ebuna Yehowa wilaka Izraele makasi ya ngolo. 4 Yehowa tubilaka Moize nde: “Baka bantwadisi1 yonso ya bantu yai mpi tula bo bansinga na nkingu na ntwala ya Yehowa na kati-kati ya ntangu,2 sambu makasi ya ngolo yina Yehowa me wila Izraele kumana.” 5 Ebuna Moize tubilaka bazuzi ya Izraele i nde: “Konso muntu na
25
25:3 1 To “kangamaka na.” 25:4 1 Na kisina, “bamfumu.” 2 Na kisina, “na ntwala ya ntangu.”
KUTANGA 25:6–26:9 kati na beno fwete fwa bantu na yandi yina vukanaka na lusambu ya1 Baale ya Peore.” a 6 Kansi kaka na ntangu yina, muntu mosi ya Izraele kwisaka kunata nkento b mosi ya Madiani pene-pene ya bampangi na yandi, na meso ya Moize mpi ya kimvuka ya mvimba ya bantu ya Izraele, ntangu bo vandaka kudila na munoko ya tenta ya lukutakanu. 7 Ntangu Fineasi, c mwana ya Eleazare mwana ya nganganzambi Aroni, monaka yo, yandi telamaka na mbala mosi na kati ya kimvuka ya bantu mpi bakaka dikonga na diboko na yandi. 8 Ebuna yandi landaka muntu yina ya Izraele na tenta mpi tobulaka bo zole, muntu yina ya Izraele ti nkento yina na kinkento na yandi. Ebuna mpasi yina bantu ya Izraele vandaka na yo manaka. d 9 Bantu yina fwaka na mpasi yina vandaka 24000. e 10 Ebuna Yehowa tubilaka Moize nde: 11 “Fineasi f mwana ya Eleazare mwana ya nganga-nzambi Aroni me katula makasi yina mono wilaka bantu ya Izraele, sambu yandi pesaka ve nzila ata fioti nde mono vanda na kimbanda na kati na bo.g Yo yina, mono me manisa ve bantu ya Izraele, ata mono ke lombaka nde bo kangama kaka na mono. h 12 Yo yina tuba nde, ‘Mono ke sala kuwakana ya ngemba ti yandi. 13 Mpi yo ta vanda kuwakana ya kinganga-nzambi ya mvula na mvula sambu na yandi mpi bana na yandi, i sambu yandi pesaka ve nzila nde Nzambi na yandi j kuvanda na kimbanda mpi yandi fikaka masumu sambu na bantu ya Izraele.’” 14 Zina ya muntu ya Izraele yina bo fwaka kumosi ti nkento ya Madiani vandaka Zimri mwa25:5 1 To “kangamaka na.”
300 KAPU 25 a Kub 22:20 Kub 32:25, 27 Kul 13:6-9
b Kut 25:14, 15 c Kub 6:25 Yoz 22:30
d Nk 106:30 e Kut 25:4 Kul 4:3 1Bk 10:8
f Kut 25:7 g Nk 106:30, 31 h Kub 20:5 Kub 34:14 Kul 4:24
i 1Bs 6:4 Esd 7:1, 5 Esd 8:1, 2
j 1Bn 19:10
Ndonga ya 2 a Kut 31:7, 8 Yoz 13:21
b 1Bs 1:32, 33 c Kut 31:1, 2 d Kut 25:3 Kut 31:16
e Kut 25:8, 15 f Kut 25:9
KAPU 26 g Kut 25:7, 8 h Kub 30:12 Kub 38:26 Kut 1:2
i Kut 20:26 j Kut 22:1 Kut 33:48
k Yoz 6:1 l Kut 1:3 m Kuy 29:32 n Kuy 46:8, 9 Kub 6:14
o Kut 1:21
na ya Salu, mfumu ya nzo mosi ya batata ya bana ya Simeoni. 15 Zina ya nkento ya Madiani yina bo fwaka vandaka Kozbi mwana ya Sure; a Sure vandaka ntwadisi ya makanda ya nzo mosi ya batata na Madiani. b 16 Na nima, Yehowa tubilaka Moize nde: 17 “Niokula bantu ya Madiani, mpi fwa bo, c 18 sambu bo me niokula beno na mutindu bo me sadila beno mambu ti mayele ya mbi na diambu ya Peore d mpi ya Kozbi mwana ya mfumu mosi ya Madiani, mpangi na bo ya nkento yina bo fwaka e na kilumbu ya mpasi yina basikaka sambu na diambu ya Peore.” f Na nima ya mpasi yina,g Yehowa tubilaka Moize mpi Eleazare mwana ya nganganzambi Aroni nde: 2 “Beno tanga ntalu ya kimvuka ya mvimba ya bantu ya Izraele yantika na bamvula 20 mata, na kutadila banzo ya batata na bo, bantu yonso yina lenda sala kisalu ya kisoda na Izraele.” h 3 Ebuna Moize mpi nganga-nzambi Eleazare i solulaka ti bo na ntoto ya zelo na zelo ya Moabi j na lweka ya Yordani pene-pene ya Yeriko k nde: 4 “Beno tanga ntalu na bo yantika na bamvula 20 mata, kaka mutindu Yehowa songaka Moize.” l Bana ya Izraele yina basikaka na insi ya Ezipte vandaka: 5 Rubeni, m mwana ya ntete ya Izraele; bana ya Rubeni n bo yai: na Anoki, dibuta ya bana ya Anoki; na Palu, dibuta ya bana ya Palu; 6 na Esroni, dibuta ya bana ya Esroni; na Karmi, dibuta ya bana ya Karmi. 7 Yai mabuta ya bana ya Rubeni, mpi bantu na bo yina bo sonikaka bazina vandaka 43730. o 8 Mwana ya Palu vandaka Eliabi. 9 Bana ya Eliabi vandaka Nemuele, Datani, ti Abirami. Datani ti Abirami yai vandaka ba-
26
301 ntu yina bo solaka na kati ya bantu ya Izraele bayina telaminaka Moize a ti Aroni, kumosi ti kimvuka ya Kora b ntangu bo nwanisaka Yehowa. c 10 Ebuna ntoto kangukaka1 mpi minaka bo. Kansi Kora, yandi fwaka ti bantu yina vandaka kukotila yandi ntangu tiya yokaka bantu 250. d Mpi bo kumaka mbandu ya ke kebisa. e 11 Kansi, bana ya Kora fwaka ve. f 12 Bana ya Simeoni g na kutadila mabuta na bo, bo yai: na Nemuele, dibuta ya bana ya Nemuele; na Yamini, dibuta ya bana ya Yamini; na Yakini, dibuta ya bana ya Yakini; 13 na Zera, dibuta ya bana ya Zera; na Shaule, dibuta ya bana ya Shaule. 14 Yai mabuta ya bana ya Simeoni, mpi ntalu ya bantu na bo yina bo sonikaka bazina vandaka 22200. h 15 Bana ya Gadi i na kutadila mabuta na bo, bo yai: na Sefoni, dibuta ya bana ya Sefoni; na Agi, dibuta ya bana ya Agi; na Shuni, dibuta ya bana ya Shuni; 16 na Ozni, dibuta ya bana ya Ozni; na Eri, dibuta ya bana ya Eri; 17 na Arodi, dibuta ya bana ya Arodi; na Areli, dibuta ya bana ya Areli. 18 Yai mabuta ya bana ya Gadi, mpi bantu na bo yina bo sonikaka bazina vandaka 40 500. j 19 Bana ya Yuda k vandaka Ere ti Onani. l Kansi, Ere ti Onani fwaka na insi ya Kanana. m 20 Mpi bana ya Yuda na kutadila mabuta na bo, bo yai: na Shela, n dibuta ya bana ya Shela; na Peresi, o dibuta ya bana ya Peresi; na Zera, p dibuta ya bana ya Zera. 21 Bana ya Peresi bo yai: na Esroni, q dibuta ya bana ya Esroni; na Amule, r dibuta ya bana ya Amule. 22 Yai mabuta ya bana 26:10 1 Na kisina, “kangulaka munoko na yo.”
KUTANGA 26:10-35 KAPU 26 a Kut 16:12 b Kut 16:1 c Kut 16:5, 19 Kul 11:6 Nk 106:17
d Kut 16:32, 35 Nk 106:18
e Kut 16:38 1Bk 10:10, 11
f Kub 6:24 Kut 26:58 Nk 42:Zulu
g Kuy 35:23 Kuy 46:10 Kub 6:15 1Bs 4:24 h Kut 1:23
i Kuy 35:26 Kuy 46:16
j Kut 1:25 k Kuy 29:35 Kuy 46:12
l Kuy 38:2-4 m Kuy 38:7-10 n Kuy 38:2, 5 Kuy 38:26 1Bs 4:21
o Kuy 38:29 Rut 4:18 Mat 1:3
p Kuy 38:30 1Bs 2:4
q Rut 4:19 r 1Bs 2:5
Ndonga ya 2 a Kut 1:27 b Kuy 30:18 Kuy 35:23 Kuy 46:13 1Bs 7:1 c 1Bs 7:2 d Kut 1:29
e Kuy 30:20 Kuy 46:14
f Kut 1:31 g Kuy 30:24
h i j
Kuy 35:24 Kuy 46:20 Kuy 41:52 Kuy 41:51 Kuy 50:23 Kul 3:15 1Bs 7:14 Yoz 17:1
k l Kut 27:7 m n o p
1Bs 7:15 Kut 36:11 Kut 1:35 Kuy 41:52 1Bs 7:20
ya Yuda, mpi bantu na bo yina bo sonikaka bazina vandaka 76500. a 23 Bana ya Isakare b na kutadila mabuta na bo, bo yai: na Tola, c dibuta ya bana ya Tola; na Puva, dibuta ya bana ya Puni; 24 na Yashubi, dibuta ya bana ya Yashubi; na Shimroni, dibuta ya bana ya Shimroni. 25 Yai mabuta ya bana ya Isakare, mpi bantu na bo yina bo sonikaka bazina vandaka 64 300. d 26 Bana ya Zebuloni e na kutadila mabuta na bo, bo yai: na Seredi, dibuta ya bana ya Seredi; na Eloni, dibuta ya bana ya Eloni; na Yaleele, dibuta ya bana ya Yaleele. 27 Yai mabuta ya bana ya Zebuloni, mpi bantu na bo yina bo sonikaka bazina vandaka 60 500. f 28 Bana ya Yozefi g na kutadila mabuta na bo, bo yai: Manase mpi Efrayimi. h 29 Bana ya Manase i vandaka: na Makire, j dibuta ya bana ya Makire; mpi Makire butaka Gileadi; k na Gileadi, dibuta ya bana ya Gileadi. 30 Yai bana ya Gileadi: na Yezere, dibuta ya bana ya Yezere; na Eleki, dibuta ya bana ya Eleki; 31 na Asriele, dibuta ya bana ya Asriele; na Shekemi, dibuta ya bana ya Shekemi; 32 na Shemida, dibuta ya bana ya Shemida; na Hefere, dibuta ya bana ya Hefere. 33 Kansi, Selofehadi mwana ya Hefere vandaka ve ti banababakala, kaka bana-bankento, l mpi bazina ya bana-bankento ya Selofehadim vandaka Mala, Noa, Ogla, Milka, mpi Tirsa. 34 Yai mabuta ya bana ya Manase, mpi bantu na bo yina bo sonikaka bazina vandaka 52 700. n 35 Bana ya Efrayimi o na kutadila mabuta na bo, bo yai: na Shutela, dibuta ya bana ya Shutela; p na Bekere, dibuta ya bana ya Bekere; na Tahani, dibuta
KUTANGA 26:36-60 ya bana ya Tahani. 36 Mpi yai bana ya Shutela: na Erani, dibuta ya bana ya Erani. 37 Yai mabuta ya bana ya Efrayimi, mpi bantu na bo yina bo sonikaka bazina vandaka 32 500.a Yai bana ya Yozefi na kutadila mabuta na bo. 38 Bana ya Benyamini b na kutadila mabuta na bo, bo yai: na Bela, c dibuta ya bana ya Bela; na Ashbele, dibuta ya bana ya Ashbele; na Ahirami, dibuta ya bana ya Ahirami; 39 na Shefufami, dibuta ya bana ya Shufami; na Ufami, dibuta ya bana ya Ufami. 40 Bana ya Bela vandaka Ardi mpi Namani: d na Ardi, dibuta ya bana ya Ardi; na Namani, dibuta ya bana ya Namani. 41 Yai bana ya Benyamini na kutadila mabuta na bo, mpi bantu na bo yina bo sonikaka bazina vandaka 45600. e 42 Bana ya Dani f na kutadila mabuta na bo, bo yai: na Shuhami, dibuta ya bana ya Shuhami. Yai mabuta ya Dani na kutadila mabuta na bo. 43 Mabuta yonso ya bana ya Shuhami, na bantu na bo yina bo sonikaka bazina, vandaka 64 400. g 44 Bana ya Asere h ya babakala na kutadila mabuta na bo, bo yai: na Yimna, dibuta ya bana ya Yimna; na Yishvi, dibuta ya bana ya Yishvi; na Beria, dibuta ya bana ya Beria; 45 na bana ya Beria: na Hebere, dibuta ya bana ya Hebere; na Malkiele, dibuta ya bana ya Malkiele. 46 Zina ya mwana ya Asere ya nkento vandaka Sera. 47 Yai mabuta ya bana ya Asere, mpi bantu na bo yina bo sonikaka bazina vandaka 53400. i 48 Bana ya Naftali j na kutadila mabuta na bo, bo yai: na Yaseele, dibuta ya bana ya Yaseele; na Guni, dibuta ya bana ya Guni; 49 na Yesere, dibuta ya bana
302 KAPU 26 a Kut 1:33 Yoz 17:17
b Kuy 35:24 Kuy 46:21 1Bs 8:1
c 1Bs 7:6 d 1Bs 8:3, 4 e Kut 1:37 f Kuy 30:6 g Kut 1:39 h Kuy 30:13 Kuy 35:26 Kuy 46:17 1Bs 7:30
i Kut 1:41 j Kuy 30:8 Kuy 35:25 Kuy 46:24 1Bs 7:13
Ndonga ya 2 a Kut 1:43 b Kub 38:26 Kut 1:46, 49 Kut 14:29
c Yoz 11:23 Yoz 14:1
d Kut 33:54 e Kut 34:13 Yoz 14:2 Yoz 17:4 Yoz 18:6 Bin 16:33
f Kuy 46:11 Kub 6:16
g Kut 3:19 h Kub 6:17 Kut 3:18
i Kut 3:27 j Kub 6:19 Kut 3:33
k Kut 3:20 1Bs 23:23
l Kub 6:24 m Kub 6:18 Kut 3:19
n Kub 2:1
ya Yesere; na Shilemi, dibuta ya bana ya Shilemi. 50 Yai mabuta ya Naftali na kutadila mabuta na bo, mpi bantu na bo yina bo sonikaka bazina vandaka 45400. a 51 Ntalu ya bantu yonso ya Izraele yina bo sonikaka bazina kele 601730. b 52 Na nima, Yehowa tubilaka Moize nde: 53 “Na kati ya bantu yai, bo fwete kabisa insi bonso dikabu na kutadila lisiti ya bazina.1c 54 Sambu na bimvuka ya nene, nge fwete kumisa dikabu nene, mpi sambu na bimvuka ya fioti, nge fwete fiotuna dikabu. d Nge fwete pesa konso kimvuka dikabu na yo na kutadila ntalu ya bantu yina bo sonikaka bazina. 55 Kansi, bo fwete bula zeke sambu na kukabisa ntoto. e Bo fwete baka dikabu na bo na kutadila bazina ya makanda ya batata na bo. 56 Bo ta bula zeke sambu na kuzaba konso dikabu, mpi kukabisa yo na kati ya bimvuka ya nene mpi ya fioti.” 57 Yai Balevi f yina bo sonikaka bazina na kutadila mabuta na bo: na Gershoni, dibuta ya bana ya Gershoni; na Kohati, g dibuta ya bana ya Kohati; na Merari, dibuta ya bana ya Merari. 58 Yai mabuta ya Balevi: dibuta ya bana ya Libni, h dibuta ya bana ya Ebroni, i dibuta ya bana ya Mali, j dibuta ya bana ya Mushi, k dibuta ya bana ya Kora. l Kohati butaka Amrami. m 59 Zina ya nkento ya Amrami vandaka Yokebedi, n mwana ya Levi, yina nkento ya Levi butilaka yandi na Ezipte. Mpi Yokebedi butilaka Amrami Aroni ti Moize, mpi mpangi na bo ya nkento Miriami. o 60 Na nima, Aroni butaka Nadabi, Abihu, Eleazare,
Kub 6:20
o Kub 15:20 Mik 6:4
26:53 1 To “na kutadila ntalu ya bazina yina bo sonikaka.”
303 mpi Itamare. a 61 Kansi Nadabi ti Abihu fwaka sambu bo pesaka na ntwala ya Yehowa b tiya yina nsiku pesaka ve nswa. 62 Ntalu ya bantu yonso yina bo sonikaka bazina vandaka 23000, babakala yonso yantika na ngonda mosi mata. c Bo sonikaka ve bazina na bo na kati ya bantu ya Izraele, d sambu yo lombaka ve nde bo pesa bo dikabu na kati ya bantu ya Izraele. e 63 Yai bantu yina Moize ti nganga-nzambi Eleazare sonikaka bazina ntangu bo sonikaka bazina ya bantu ya Izraele na ntoto ya zelo na zelo ya Moabi na lweka ya Yordani pene-pene ya Yeriko. 64 Kansi na kati na bo kuvandaka ve ti bantu yina Moize ti nganga-nzambi Aroni sonikaka bazina ntangu bo tangaka ntalu ya bantu ya Izraele na ntoto-makanga ya Sinai. f 65 Sambu Yehowa tubaka mambu yai sambu na bo: “Bo ta fwa kibeni na ntoto-makanga.” g Yo yina, ata muntu mosi ve bikalaka na kati na bo katula kaka Kalebi mwana ya Yefune mpi Yozue mwana ya Nuni. h Ebuna bana-bankento ya Selofehadi, i mwana ya Hefere, mwana ya Gileadi, mwana ya Makire, mwana ya Manase, na mabuta ya Manase mwana ya Yozefi, pusanaka pene-pene. Bazina ya bana na yandi ya bankento vandaka Mala, Noa, Ogla, Milka, mpi Tirsa. 2 Bo telamaka na ntwala ya Moize, ya nganga-nzambi Eleazare, ya bamfumu, j mpi ya kimvuka ya mvimba ya bantu na munoko ya tenta ya lukutakanu, mpi bo tubaka nde: 3 “Tata na beto fwaka na ntoto-makanga, kansi yandi vandaka ve na kimvuka ya bantu yina vukanaka sambu na kutelamina Yehowa, bantu yina vandaka kukotila Kora, k kansi yandi fwaka sambu na disumu na yandi mosi mpi yandi vanda-
27
KUTANGA 26:61–27:14 KAPU 26 a Kub 6:23 Kub 24:9
b Lev 10:1, 2 Kut 3:2, 4 1Bs 24:2
c Kut 3:39 d Kut 1:49 e Kut 18:24 Kul 10:9 Kul 14:27 Yoz 14:3
f Kut 1:2 Kul 2:14 1Bk 10:5
g Ebr 3:17 h Kut 14:29, 30 Yoz 14:14 Yoz 19:49
KAPU 27 i Kut 26:33 j Kub 18:25, 26 k Kut 14:35 Kut 16:1, 2 Kut 16:19, 35
Ndonga ya 2 a Kub 18:15, 16 Kub 33:11 Lev 24:11, 12
b Kut 36:2 Yoz 17:3, 4
c Kut 33:47 Kul 32:48, 49
d Kuy 13:14, 15 Kul 3:27 Kul 32:52 Kul 34:1
e Kut 31:2 Kul 34:7
f Kut 20:24, 28 Kut 33:38 Kul 10:6 Kul 32:50
ka ve ti bana-babakala. 4 Sambu na nki zina ya tata na beto fwete vila na dibuta na yandi sambu yandi vandaka ve ti mwana-bakala? Pesa beto ntoto na kati ya bampangi ya tata na beto.” 5 Moize nataka diambu na bo na ntwala ya Yehowa. a 6 Ebuna Yehowa tubilaka Moize nde: 7 “Bana-bankento ya Selofehadi me tuba mbote. Nge fwete pesa bo kibeni ntoto bonso dikabu na kati ya bampangi ya tata na bo, mpi nge fwete pesa bo dikabu ya tata na bo. b 8 Songa bantu ya Izraele nde, ‘Kana bakala mosi me fwa mpi yandi kele ve na mwana-bakala, beno fwete pesa dikabu na yandi na mwana na yandi ya nkento. 9 Ebuna kana yandi kele ve na mwana-nkento, beno ta pesa dikabu na yandi na bampangi na yandi ya babakala. 10 Kana yandi kele ve na bampangi ya babakala, beno ta pesa dikabu na yandi na bampangi ya babakala ya tata na yandi. 11 Kana tata na yandi kele ve na bampangi ya babakala, beno ta pesa dikabu na yandi na mpangi na yandi ya menga kibeni na dibuta na yandi, mpi yandi ta baka yo. Nkanu yai ta vanda nsiku sambu na bantu ya Izraele, kaka mutindu Yehowa me songa Moize.’” 12 Na nima Yehowa tubilaka Moize nde: “Tombuka na ngumba yai ya Abarimi, c mpi tala insi yina mono ta pesa bantu ya Izraele. d 13 Ntangu nge ta mona yo, bo ta vukisa nge mpi ti bantu na nge,1e kaka mutindu bo vukisaka f mpangi na nge Aroni ti bantu na yandi, 14 sambu ntangu bantu ya Izraele swanisaka mono na ntoto-makanga ya Zini, beno kolamaka na nsiku na mono mpi beno santisaka 27:13 1 Yai mutindu ya kifwani ya kutubila lufwa.
KUTANGA 27:15–28:8 mono ve na ntwala na bo ntangu mono basisaka masa.a Yai masa ya Meriba b na Kadeshi c na ntotomakanga ya Zini.” d 15 Ebuna Moize tubilaka Yehowa nde: 16 “Bika nde Yehowa, Nzambi yina ke pesaka bantu yonso luzingu,1 kutula muntu yina ta twadisa bantu ya Izraele, 17 yina ta basika mpi ta kota na ntwala na bo mpi yina ta basisa bo mpi ta kotisa bo, sambu kimvuka ya bantu ya Yehowa kukuma ve bonso mameme yina me konda ngungudi.” 18 Ebuna Yehowa tubilaka Moize nde: “Baka Yozue mwana ya Nuni, muntu yina kele ti mpeve, mpi tula yandi e maboko. 19 Na nima, tedimisa yandi na ntwala ya nganganzambi Eleazare mpi na ntwala ya kimvuka ya mvimba ya bantu, mpi nge fwete tula yandi bonso ntwadisi na meso na bo. f 20 Nge fwete pesa yandi g ndambu ya kiyeka1 na nge, sambu kimvuka ya mvimba ya bantu ya Izraele kuwila yandi. h 21 Yandi ta telama na ntwala ya nganganzambi Eleazare, yina ta yula sambu na yandi na nsadisa ya lusambisu ya Urimi i na ntwala ya Yehowa. Bo ta basika na kulanda nsiku na yandi mpi bo ta kota na kulanda nsiku na yandi, yandi ti bantu yonso ya Izraele yina kele ti yandi mpi kimvuka ya mvimba ya bantu.” 22 Yo yina Moize salaka kaka mutindu Yehowa songaka yandi. Yandi bakaka Yozue mpi tedimisaka yandi na ntwala ya nganganzambi Eleazare mpi na ntwala ya kimvuka ya mvimba ya bantu, 23 ebuna yandi tulaka yandi maboko mpi tulaka yandi bonso ntwadisi, j kaka mutindu Yehowa tubaka na nzila ya Moize. k 27:16 1 Na kisina, “Nzambi ya bampeve ya nsuni yonso.” 27:20 1 To “lukumu.”
KAPU 27 a Kut 20:10, 12 Kul 1:37
b Nk 106:32, 33
c Kul 1:2
d Yoz 15:1
e Kul 34:9 Bis 6:5, 6
f Kul 31:7
g Kul 1:38 Kul 31:3 Kul 34:10
h Yoz 1:17
i Kub 28:30 1Sa 23:9 1Sa 28:6 Neh 7:65
j Kut 27:18
k Kul 3:28 Kul 31:14, 23
Ndonga ya 2 KAPU 28 a 2Bs 8:13 Neh 10:32, 33
b Kub 29:38 Lev 6:9 Eze 46:15
c Kub 29:39
d Kub 29:40 Kut 15:4
e Kub 29:38, 42 2Bs 2:4 Esd 3:3
f Kub 29:39, 40
28
304
Na nima Yehowa tubilaka Moize nde: 2 “Pesa bantu ya Izraele nsiku mpi songa bo nde, ‘Beno fwete sala keba na kupesa mono dikabu na mono, dimpa na mono. Beno fwete pesa makabu na mono ya kuyoka na tiya bonso makabu ya nsudi ya kitoko1 sambu na mono na bantangu na yo ya bo me tulaka.’ a 3 “Mpi tubila bo nde, ‘Yai dikabu ya bo me yoka na tiya yina beno ta pesa Yehowa: konso kilumbu beno ta pesa bana-mameme zole ya babakala ya kukonda kifu yina me lungisa mvula mosi bonso dikabu ya kuyoka, mbala na mbala. b 4 Nge ta pesa mwanadimeme mosi ya bakala na suka, mpi nge ta pesa mwana-dimeme yina ya nkaka na nkokila.1c 5 Kumosi ti makabu yai nge fwete pesa dikabu ya mbuma, d ndambu mosi na kati ya bandambu kumi ya efa1 ya fufu ya kitoko ya bo me vukisa ti ndambu mosi na kati ya bandambu iya ya hini2 ya mafuta yina bo me tuta. 6 Yo kele dikabu ya kuyokae ya mbala na mbala, yina bo yantikisaka na Ngumba ya Sinai bonso dikabu ya nsudi ya kitoko,1 dikabu yina bo me yoka na tiya sambu na Yehowa, 7 kumosi ti dikabu na yo ya malafu, ndambu mosi na kati ya bandambu iya ya hini sambu na konso mwanadimeme ya bakala.f Tiamuna malafu yina ke lawusaka na kisika ya santu bonso dikabu ya malafu sambu na Yehowa. 8 Mpi nge ta pesa mwana-dimeme ya bakala 28:2, 6 1 To “ya ke bwisa ntima; ya ke lembika.” Na kisina, “ya ke pemisa.” 28:4 1 Na kisina, “na kati-kati ya bankokila zole.” 28:5 1 Ndambu mosi na kati ya bandambu kumi ya efa kele balitre 2,2. Tala Bangindu ya Ngika B14. 2 Hini mosi kele balitre 3,67. Tala Bangindu ya Ngika B14.
305 yina ya nkaka na nkokila.1 Nge ta pesa yo bonso dikabu yina bo me yoka na tiya, bonso dikabu ya nsudi ya kitoko2 sambu na Yehowa, a kumosi ti dikabu ya mbuma ya kiteso mosi ti yina nge pesaka na suka mpi kumosi ti dikabu na yo ya malafu ya kiteso mosi. 9 “‘Kansi, na kilumbu ya Kisabatu, b dikabu ya beno ta pesa fwete vanda bana-mameme zole ya babakala ya kukonda kifu mpi bandambu zole na kati ya bandambu kumi ya efa ya fufu ya kitoko yina bo me vukisa ti mafuta bonso dikabu ya mbuma, kumosi ti dikabu na yo ya malafu. 10 Yai dikabu ya kuyoka sambu na Kisabatu, kumosi ti dikabu ya kuyoka ya mbala na mbala mpi dikabu na yo ya malafu. c 11 “‘Na luyantiku ya konso ngonda,1 beno ta pesa bonso dikabu ya kuyoka sambu na Yehowa bana-bangombe zole ya babakala, dimeme mosi ya bakala, bana-mameme ya babakala nsambwadi ya kukonda kifu yina me lungisa mvula mosi, d 12 mpi bandambu tatu na kati ya bandambu kumi ya bitesilu ya fufu ya kitoko ya bo me vukisa ti mafuta bonso dikabu ya mbuma e sambu na konso ngombe ya bakala mpi bandambu zole na kati ya bandambu kumi ya bitesilu ya fufu ya kitoko ya bo me vukisa ti mafuta bonso dikabu ya mbuma sambu na dimeme ya bakala, f 13 mpi ndambu mosi na kati ya bandambu kumi ya kitesilu ya fufu ya kitoko ya bo me vukisa ti mafuta bonso dikabu ya mbuma sambu na konso mwana-dimeme ya bakala, bonso dikabu ya kuyoka, dikabu ya nsudi ya kitoko,2g di28:8 1 Na kisina, “na kati-kati ya bankokila zole.” 28:8, 13 2 To “ya ke bwisa ntima; ya ke lembika.” Na kisina, “ya ke pemisa.” 28:11 1 Na kisina, “ya bangonda na beno.”
KUTANGA 28:9-22 KAPU 28 a Kub 29:41
b Kub 16:29 Kub 20:10 Eze 20:12
c Kut 28:3, 7
d Kut 10:10 1Bs 23:31 2Bs 2:4 Neh 10:32, 33
e Lev 2:11
f Lev 1:10
g Lev 1:10, 13
Ndonga ya 2 a Kut 15:8, 10
b Kut 15:6, 7
c Kut 15:5
d Kub 12:14 Lev 23:5 Kul 16:1 Eze 45:21 1Bk 5:7
e Kub 12:15 Lev 23:6 1Bk 5:8
f Lev 22:20, 22 Kul 15:21
g Lev 2:1
kabu yina bo me yoka na tiya sambu na Yehowa. 14 Makabu na yo ya malafu fwete vanda katikati ya hini ya vinu sambu na ngombe ya bakala a mpi ndambu mosi na kati ya bandambu tatu ya hini sambu na dimeme ya bakala b mpi ndambu mosi na kati ya bandambu iya ya hini sambu na mwana-dimeme mosi ya bakala.c Yai dikabu ya kuyoka ya ngonda mosi, ya beno ta pesa konso ngonda na mvula ya mvimba. 15 Diaka, beno fwete pesa Yehowa mwana-nkombo mosi bonso dikabu sambu na disumu na zulu ya dikabu ya kuyoka ya mbala na mbala kumosi ti dikabu ya malafu. 16 “‘Na ngonda ya ntete, na kilumbu ya 14 ya ngonda, yo ta vanda Paki ya Yehowa. d 17 Mpi na kilumbu ya 15 ya ngonda yai, yo ta vanda nkinsi. Beno ta dia mampa ya kukonda levire bilumbu nsambwadi. e 18 Kilumbu ya ntete ta vanda lukutakanu ya santu. Beno fwete sala ve ata kisalu mosi ya ngolo. 19 Mpi beno ta pesa bonso dikabu yina bo me yoka na tiya sambu na Yehowa bana-bangombe zole ya babakala, dimeme mosi ya bakala, mpi bana-mameme ya babakala nsambwadi yina me lungisa mvula mosi. Beno fwete pesa bambisi ya kukonda kifu. f 20 Beno fwete pesa yo ti makabu na yo ya mbuma ya fufu ya kitoko ya bo me vukisa ti mafuta, g bandambu tatu na kati ya bandambu kumi ya efa sambu na ngombe mosi ya bakala mpi bandambu zole na kati ya bandambu kumi ya efa sambu na dimeme ya bakala. 21 Beno ta pesa ndambu mosi na kati ya bandambu kumi ya efa sambu na konso mwana-dimeme na kati ya bana-mameme ya babakala nsambwadi, 22 mpi nkombo mosi
KUTANGA 28:23–29:7 ya bakala bonso dikabu sambu na disumu sambu na kufika masumu na beno. 23 Beno ta pesa makabu yai na zulu ya dikabu ya kuyoka ya suka, yina kele sambu na dikabu ya kuyoka ya mbala na mbala. 24 Beno ta pesa bima yai na mutindu mosi konso kilumbu na nsungi ya bilumbu nsambwadi bonso madia,1 dikabu ya bo me yoka na tiya bonso kima ya nsudi ya kitoko2 sambu na Yehowa. Beno fwete pesa yo kumosi ti dikabu ya kuyoka ya mbala na mbala mpi dikabu na yo ya malafu. 25 Na kilumbu ya nsambwadi, beno fwete sala lukutakanu ya santu. a Beno fwete sala ve ata kisalu mosi ya ngolo. b 26 “‘Na kilumbu ya bambuma ya ntete ya kuyela, c ntangu beno ta pesa dikabu ya mbuma ya mpa na Yehowa, d beno fwete sala lukutakanu ya santu na nkinsi na beno ya bamposo. e Beno fwete sala ve ata kisalu mosi ya ngolo. f 27 Beno ta pesa bonso dikabu ya kuyoka sambu yo pesa nsudi ya kitoko2 sambu na Yehowa: bana-bangombe zole ya babakala, dimeme mosi ya bakala, mpi bana-mameme ya babakala nsambwadi yina me lungisa mvula mosi, g 28 mpi bonso makabu na yo ya mbuma ya fufu ya kitoko ya bo me vukisa ti mafuta, bandambu tatu na kati ya bandambu kumi ya efa sambu na konso ngombe ya bakala, bandambu zole na kati ya bandambu kumi ya efa sambu na dimeme ya bakala, 29 ndambu mosi na kati ya bandambu kumi ya efa sambu na konso mwana-dimeme na kati ya bana-mameme ya babakala nsambwadi, 30 mpi mwanankombo mosi sambu na kufika masumu na beno. h 31 Beno ta 28:24 1 Na kisina, “mampa.” 28:24, 27; 29:2, 6 2 To “ya ke bwisa ntima; ya ke lembika.” Na kisina, “ya ke pemisa.”
306 KAPU 28 a Kub 13:6
b Kub 12:16 Lev 23:8 Kul 16:8
c Kub 23:16
d Lev 23:15, 16
e Kub 34:22 Kul 16:10 Bis 2:1
f Lev 23:16, 21
g Lev 23:16, 18
h Lev 23:16, 19
Ndonga ya 2 a Lev 1:3 KAPU 29 b Lev 23:24, 25
c Kut 10:2 Nk 81:3
d Kut 28:11-13
e Kut 28:3, 5
f Kut 28:6, 7
g Lev 16:29
pesa yo na zulu ya dikabu ya kuyoka ya mbala na mbala mpi dikabu na yo ya mbuma. Yo fwete vanda bambisi ya kukonda kifu, a kumosi ti makabu na yo ya malafu. “‘Mpi na ngonda ya nsambwadi, na kilumbu ya ntete ya ngonda, beno fwete sala lukutakanu mosi ya santu. Beno fwete sala ve ata kisalu mosi ya ngolo.b Yo kele kilumbu yina bo fwete bula mpungi. c 2 Beno ta pesa bonso dikabu ya kuyoka sambu yo pesa nsudi ya kitoko2 sambu na Yehowa: mwana-ngombe mosi ya bakala, dimeme mosi ya bakala, mpi bana-mameme ya babakala nsambwadi yina me lungisa mvula mosi, bambisi yonso fwete vanda ya kukonda kifu, 3 mpi dikabu na yo ya mbuma ya fufu ya kitoko ya bo me vukisa ti mafuta, bandambu tatu na kati ya bandambu kumi ya efa sambu na ngombe ya bakala, bandambu zole na kati ya bandambu kumi ya efa sambu na dimeme ya bakala, 4 mpi ndambu mosi na kati ya bandambu kumi ya kitesilu mosi sambu na konso mwana-dimeme na kati ya banamameme ya babakala nsambwadi, 5 mpi mwana-nkombo mosi ya bakala bonso dikabu sambu na disumu sambu na kufika masumu na beno. 6 Beno ta pesa yo na zulu ya dikabu ya kuyoka ya konso ngonda mpi dikabu na yo ya mbuma d mpi dikabu ya kuyoka ya mbala na mbala ti dikabu na yo ya mbuma, e kumosi ti makabu na yo ya malafu, f na kutadila mutindu bo ke salaka mbala na mbala sambu na yo, bonso dikabu ya nsudi ya kitoko,2 dikabu yina bo me yoka na tiya sambu na Yehowa. 7 “‘Na kilumbu ya kumi ya ngonda yai ya nsambwadi, beno fwete sala lukutakanu mosi ya santu, g mpi beno fwete kudi-
29
307 monisa1 mpasi. Beno fwete sala ve ata kisalu mosi. a 8 Ebuna beno ta pesa bonso dikabu ya kuyoka sambu na Yehowa, bonso dikabu ya nsudi ya kitoko,1 mwana-ngombe mosi ya bakala, dimeme mosi ya bakala, bana-mameme ya babakala nsambwadi yina me lungisa mvula mosi, bambisi yonso fwete vanda ya kukonda kifu. b 9 Mpi bonso dikabu na yo ya mbuma ya fufu ya kitoko yina bo me vukisa ti mafuta, bandambu tatu na kati ya bandambu kumi ya efa sambu na ngombe ya bakala, bandambu zole na kati ya bandambu kumi ya efa sambu na dimeme ya bakala, 10 ndambu mosi na kati ya bandambu kumi ya efa sambu na konso mwana-dimeme na kati ya bana-mameme ya babakala nsambwadi, 11 mpi mwanankombo mosi bonso dikabu sambu na disumu, katula dikabu sambu na disumu sambu na kufika masumu c na beno mpi dikabu ya kuyoka ya mbala na mbala mpi dikabu na yo ya mbuma, kumosi ti makabu na yo ya malafu. 12 “‘Na kilumbu ya 15 ya ngonda ya nsambwadi, beno fwete sala lukutakanu mosi ya santu. Beno fwete sala ve ata kisalu mosi ya ngolo, mpi beno fwete sala nkinsi sambu na Yehowa bilumbu nsambwadi. d 13 Ebuna beno ta pesa bonso dikabu ya kuyoka, e dikabu yina bo me yoka na tiya bonso dikabu ya nsudi ya kitoko1 sambu na Yehowa, bana-bangombe ya baba29:7 1 To “monisa mioyo na beno.” Mbala mingi bantu ke bakisaka “kudimonisa mpasi” bonso mitindu ya kuswaswana ya kudiyimina bima mpi ya kubuya madia. 29:8, 13 1 To “ya ke bwisa ntima; ya ke lembika.” Na kisina, “ya ke pemisa.”
KUTANGA 29:8-21 KAPU 29 a Lev 23:27-31
b Lev 1:3 Lev 22:22 Kul 15:21 Kul 17:1
c Lev 16:3
d Kub 23:16 Lev 23:34-36 Kul 16:13-15 Neh 8:14-18
e Esd 3:4
Ndonga ya 2 a Lev 22:22 Kul 17:1
b Kut 28:3-8
c Lev 22:22 Kul 17:1
d Kut 28:3-8
e Lev 22:22 Kul 17:1
kala 13, mameme ya babakala 2, mpi bana-mameme ya babakala 14 yina me lungisa mvula mosi, bambisi yonso fwete vanda ya kukonda kifu. a 14 Mpi bonso dikabu na yo ya mbuma ya fufu ya kitoko ya bo me vukisa ti mafuta, bandambu tatu na kati ya bandambu kumi ya efa sambu na konso ngombe na kati ya bangombe ya babakala 13, bandambu zole na kati ya bandambu kumi ya efa sambu na konso dimeme na kati ya mameme 2 ya babakala, 15 mpi ndambu mosi na kati ya bandambu kumi ya efa sambu na konso mwana-dimeme na kati ya bana-mameme ya babakala 14, 16 mpi mwana-nkombo mosi bonso dikabu sambu na disumu, katula dikabu ya kuyoka ya mbala na mbala, dikabu na yo ya mbuma mpi dikabu na yo ya malafu. b 17 “‘Na kilumbu ya zole, bana-bangombe ya babakala 12, mameme ya babakala 2, mpi bana-mameme ya babakala 14 yina me lungisa mvula mosi, bambisi yonso fwete vanda ya kukonda kifu, c 18 mpi dikabu na yo ya mbuma mpi makabu na yo ya malafu sambu na bangombe ya babakala, mameme ya babakala, mpi bana-mameme ya babakala na kulanda ntalu na yo na kutadila mutindu bo ke salaka mbala na mbala, 19 mpi mwana-nkombo mosi bonso dikabu sambu na disumu, katula dikabu ya kuyoka ya mbala na mbala mpi dikabu na yo ya mbuma, kumosi ti makabu na yo ya malafu. d 20 “‘Na kilumbu ya tatu, bangombe ya babakala 11, mameme ya babakala 2, mpi banamameme ya babakala 14 yina me lungisa mvula mosi, bambisi yonso fwete vanda ya kukonda kifu, e 21 mpi dikabu na yo ya
KUTANGA 29:22-37 mbuma mpi makabu na yo ya malafu sambu na bangombe ya babakala, mameme ya babakala, mpi bana-mameme ya babakala na kulanda ntalu na yo na kutadila mutindu bo ke salaka mbala na mbala, 22 mpi nkombo mosi ya bakala bonso dikabu sambu na disumu, katula dikabu ya kuyoka ya mbala na mbala mpi dikabu na yo ya mbuma mpi dikabu na yo ya malafu. a 23 “‘Na kilumbu ya iya, bangombe ya babakala 10, mameme ya babakala 2, mpi banamameme ya babakala 14 yina me lungisa mvula mosi, bambisi yonso fwete vanda ya kukonda kifu, b 24 dikabu na yo ya mbuma mpi makabu na yo ya malafu sambu na bangombe ya babakala, mameme ya babakala, mpi bana-mameme ya babakala na kulanda ntalu na yo na kutadila mutindu bo ke salaka mbala na mbala, 25 mpi mwana-nkombo mosi bonso dikabu sambu na disumu, katula dikabu ya kuyoka ya mbala na mbala, dikabu na yo ya mbuma, mpi dikabu na yo ya malafu. c 26 “‘Na kilumbu ya tanu, bangombe ya babakala 9, mameme ya babakala 2, mpi bana-mameme ya babakala 14 yina me lungisa mvula mosi, bambisi yonso fwete vanda ya kukonda kifu, d 27 mpi dikabu na yo ya mbuma mpi makabu na yo ya malafu sambu na bangombe ya babakala, mameme ya babakala, mpi bana-mameme ya babakala na kulanda ntalu na yo na kutadila mutindu bo ke salaka mbala na mbala, 28 mpi nkombo mosi ya bakala bonso dikabu sambu na disumu, katula dikabu ya kuyoka ya mbala na mbala mpi dikabu na yo ya mbuma mpi dikabu na yo ya malafu. e 29 “‘Na kilumbu ya sambanu, bangombe ya babakala 8, mameme ya babakala 2, mpi bana-
308 KAPU 29 a Kut 28:3-8
b Lev 22:22 Kul 17:1
c Kut 28:3-8
d Kul 15:21 Kul 17:1
e Kut 28:3-8
Ndonga ya 2 a Lev 22:22 Kul 17:1
b Kut 28:3-8
c Lev 22:22 Kul 17:1
d Kut 28:3-8
e Lev 23:36, 39
f Lev 22:22 Kul 17:1
mameme ya babakala 14 yina me lungisa mvula mosi, bambisi yonso fwete vanda ya kukonda kifu, a 30 mpi dikabu na yo ya mbuma mpi makabu na yo ya malafu sambu na bangombe ya babakala, mameme ya babakala, mpi bana-mameme ya babakala na kutadila ntalu na yo mpi na kutadila mutindu bo ke salaka mbala na mbala, 31 mpi nkombo mosi ya bakala bonso dikabu sambu na disumu, katula dikabu ya kuyoka ya mbala na mbala, dikabu na yo ya mbuma, mpi makabu na yo ya malafu. b 32 “‘Na kilumbu ya nsambwadi, bangombe ya babakala 7, mameme ya babakala 2, mpi banamameme ya babakala 14 yina me lungisa mvula mosi, bambisi yonso fwete vanda ya kukonda kifu, c 33 mpi dikabu na yo ya mbuma mpi makabu na yo ya malafu sambu na bangombe ya babakala, mameme ya babakala, mpi bana-mameme ya babakala na kulanda ntalu na yo na kutadila mutindu bo ke salaka mbala na mbala sambu na yo, 34 mpi nkombo mosi ya bakala bonso dikabu sambu na disumu, katula dikabu ya kuyoka ya mbala na mbala, dikabu na yo ya mbuma, mpi dikabu na yo ya malafu. d 35 “‘Na kilumbu ya nana, beno fwete sala lukutakanu mosi ya santu. Beno fwete sala ve ata kisalu mosi ya ngolo. e 36 Beno ta pesa bonso dikabu ya kuyoka, dikabu yina bo me yoka na tiya bonso dikabu ya nsudi ya kitoko1 sambu na Yehowa, ngombe mosi ya bakala, dimeme mosi ya bakala, mpi bana-mameme ya babakala nsambwadi yina me lungisa mvula mosi, bambisi yonso fwete vanda ya kukonda kifu, f 37 mpi dikabu na yo ya mbuma 29:36 1 To “ya ke bwisa ntima; ya ke lembika.” Na kisina, “ya ke pemisa.”
309 mpi makabu na yo ya malafu sambu na ngombe ya bakala, dimeme ya bakala, mpi bana-mameme ya babakala na kulanda ntalu na yo na kutadila mutindu bo ke salaka mbala na mbala, 38 mpi nkombo mosi ya bakala bonso dikabu sambu na disumu, katula dikabu ya kuyoka ya mbala na mbala mpi dikabu na yo ya mbuma mpi dikabu na yo ya malafu. a 39 “‘Beno ta pesa Yehowa makabu yai na bankinsi na beno yina fwete salama na bansungi, b katula makabu na beno ya lusilu c mpi makabu na beno ya luzolo ya mbote d bonso makabu na beno ya kuyoka e mpi makabu na beno ya mbuma f mpi makabu na beno ya malafu g mpi bimenga na beno ya kinduku.’” h 40 Moize zabisaka bantu ya Izraele mambu yonso yina Yehowa songaka yandi. Ebuna Moize tubilaka bamfumui ya makanda ya Izraele nde: “Yehowa me tuba nde: 2 Kana muntu me sala lusilu j na Yehowa to me dia ndefi k sambu na kuditudila1 lusilu ya kubuya kima mosi, yandi fwete zitisa kaka mambu yina yandi tubaka.l Yandi fwete sala mambu yonso yina yandi silaka nde yandi ta sala. m 3 “Kana nkento mosi me sala lusilu na Yehowa to me kuditudila lusilu ya kubuya kima mosi ntangu yandi kele leke mpi ke zinga na nzo ya tata na yandi 4 ebuna tata ya nkento yina me wa lusilu na yandi to lusilu na yandi ya kubuya kima mosi yina yandi me kuditudila1 mpi tata na yandi me tuba kima ve sambu na kubuya, balusilu yonso ya nkento yina ta bikala, mpi ko-
30
30:2 1 To “sambu na kukangisa na moyo na yandi.” 30:4 1 To “me tula na moyo na yandi.”
KUTANGA 29:38–30:13 KAPU 29 a Kut 28:3-8
b Lev 23:2 Kul 16:16
c Kul 12:5, 6
d Lev 7:16 Lev 22:21
e Lev 1:3
f Lev 2:1
g Kut 15:5
h Lev 3:1
KAPU 30 i Kub 18:25
j Kuy 28:20-22 Baz 11:30, 31
k Nk 132:1-5
l Kul 23:21 Nk 116:14 Nk 119:106 Lon 5:4 Mat 5:33
m Nk 50:14 Nk 66:13
Ndonga ya 2 a Kub 20:12
b Bar 7:2 1Bk 11:3 Efe 5:22
c 1Bk 11:3 1Pi 3:1
nso lusilu ya kubuya kima mosi yina yandi me kuditudila ta bikala. 5 Kansi kana tata ya nkento yina kubuyisa yandi ntangu yandi me wa nde yandi me kuditudila balusilu to balusilu ya kubuya kima mosi, yo ta bikala ve. Yehowa ta lolula nkento yina sambu tata na yandi me buyisa yandi. a 6 “Kansi kana nkento yina kukwela ntangu yandi kele na nsi ya lusilu na yandi to ya lusilu ya kukonda kuyindula yina yandi me kuditudila, 7 ebuna bakala na yandi me wa yo kansi na kilumbu yina yandi me wa yo, yandi me tuba ve ata kima sambu na kubuya, balusilu ya nkento yina to balusilu na yandi ya kubuya kima mosi yina yandi me kuditudila ta bikala. 8 Kansi kana bakala na yandi kubuyisa yandi na kilumbu yina yandi me wa yo, bakala na yandi lenda katula lusilu yina to lusilu ya kukonda kuyindula yina yandi kuditudilaka, b mpi Yehowa ta lolula yandi. 9 “Kansi kana mufwidi ya nkento to nkento yina me fwaka makwela me sala lusilu, yandi ta lungisa mambu yonso ya yandi me kuditudila. 10 “Ata mpidina, kana nkento mosi kuditudilaka lusilu to lusilu ya kubuya kima mosi ntangu yandi kele na nzo ya bakala na yandi, 11 ebuna bakala na yandi me wa yo mpi me tuba kima ve sambu na kubuya mpi me buya yo ve, balusilu na yandi yonso mpi konso lusilu ya kubuya kima mosi yina yandi kuditudilaka ta bikala. 12 Kansi kana na kilumbu yina bakala na yandi me wa yo yandi me katula kibeni konso lusilu to lusilu ya kubuya kima mosi yina nkento salaka, yo ta bikala ve. c Bakala na yandi me katula yo, mpi Yehowa ta lolula nkento yina. 13 Na yina me
KUTANGA 30:14–31:16 tala konso lusilu to konso ndefi ya ke tadila kubuya kima mosi to kikalulu ya kudibuyisa bima,1 bakala na yandi fwete ndima yo to fwete katula yo. 14 Kansi kana na nima ya bilumbu mingi bakala na yandi ke tuba ve ata kima sambu na kubuya, yandi me ndima mpi balusilu yonso ya nkento na yandi to balusilu na yandi yonso ya kubuya kima mosi yina yandi me bakaka. Yandi me ndima yo sambu, na kilumbu yina yandi waka nkento na yandi me sala yo, yandi tubaka ve ata kima sambu na kubuya. 15 Kansi kana yandi katula yo na nima, mwa ntangu na nima ya kilumbu yina yandi waka yo, bakala ta buka mbuma ya mambu yina nkento na yandi salaka. a 16 “Yai bansiku yina Yehowa songaka Moize ya ke tadila bakala ti nkento na yandi, mpi tata ti mwana na yandi ya nkento yina ke zinga na nzo na yandi.” Ebuna Yehowa songaka Moize nde: 2 “Vutula mbi b na bantu ya Madiani c sambu na bantu ya Izraele. Na nima, bo ta vukisa nge ti bantu na nge.”1d 3 Ebuna Moize tubilaka bantu nde: “Beno pesa babakala yina kele na kati na beno binwaninu sambu na kunwana1 ti Madiani mpi bo vutudila Madiani mbi sambu na Yehowa. 4 Na konso dikanda na kati ya makanda yonso ya Izraele, beno fwete tinda bantu 1000 na bitumba.” 5 Yo yina, na kati ya mafunda ya Izraele, e bo solaka bantu 1000 na konso dikanda, bantu 12 000 yina vandaka ti binwaninu sambu na bitumba.1
31
30:13 1 To “lusilu ya kumonisa moyo mpasi.” 31:2 1 Yai mutindu ya kifwani ya kutubila lufwa. 31:3 1 To “sambu na kisalu ya kisoda mpi kunwana.” 31:5 1 To “sambu na kisalu ya kisoda.”
310 KAPU 30 a Kul 23:21
KAPU 31 b Nk 94:1 Yez 1:24 Nah 1:2
c Kut 22:7 Kut 25:1-3 Kut 25:17, 18 1Bk 10:8 Kus 2:14
d Kut 27:12, 13 Kul 32:48-50
e Kut 26:51
Ndonga ya 2 a Kut 25:7, 8
b Kut 10:2, 9
c Kut 22:12 2Pi 2:15 Kus 2:14
d Kut 22:1
6 Ebuna Moize tindaka bo na bitumba, bantu 1000 na konso dikanda, kumosi ti Fineasi a mwana ya Eleazare nganga-nzambi ya bitumba, yina bisadilu ya santu mpi bampungi b ya kubingila bantu vandaka na maboko na yandi. 7 Bo nwanaka bitumba ti Madiani, kaka mutindu Yehowa songaka Moize, mpi bo fwaka babakala yonso. 8 Kumosi ti bantu ya nkaka yina bo fwaka, bo fwaka bantotila ya Madiani, disongidila, Evi, Rekemi, Sure, Hure, mpi Reba, bantotila tanu ya Madiani. Bo fwaka mpi Balami c mwana ya Beore na mbele ya bitumba. 9 Kansi bantu ya Izraele nataka bankento ti bana ya Madiani na kimpika. Bo botulaka mpi bambisi na bo yonso ya bwala, bitwisi na bo yonso, mpi bima na bo yonso. 10 Bambanza na bo yonso yina bo vandaka kuzinga mpi bacamp na bo yonso,1 bo yokaka yo tiya. 11 Ebuna bo bakaka bima yonso yina bo botulaka, bantu ti bambisi. 12 Na nima, bo bakaka bampika ti bima yina bo botulaka mpi bo nataka bo na Moize, na nganga-nzambi Eleazare, mpi na kimvuka ya bantu ya Izraele, na camp na ntoto ya zelo na zelo ya Moabi d pene-pene ya Yordani, na Yeriko. 13 Ebuna Moize ti nganganzambi Eleazare mpi bamfumu yonso ya bantu ya Izraele basikaka sambu na kukutana ti bo na nganda ya camp. 14 Kansi Moize waka makasi sambu na bantu yina bo tulaka na kutwadisa bantu yina kwendaka na bitumba, bamfumu ya mafunda mpi bamfumu ya bankama yina vandaka kuvutuka na bitumba. 15 Moize tubilaka bo nde: “Keti beno me bika bankento yonso na luzingu? 16 Si 31:10 1 To “bacamp na bo yonso yina bo ziungaka ti bibaka.”
311 bo bantu landaka mambu yina Balami tubaka mpi pusaka bantu ya Izraele na kusadila Yehowa mambu kukonda kwikama a na diambu ya Peore,b ebuna mpasi bwilaka kimvuka ya bantu ya Yehowa. c 17 Ntangu yai beno fwete fwa bana-babakala yonso mpi konso nkento yina me vukisaka nitu ti bakala. 18 Kansi, beno lenda bika na luzingu bana-bankento yonso yina me vukisaka ve nitu ti babakala. d 19 Beno fwete bikala na nganda ya camp bilumbu nsambwadi. Konso muntu yina fwaka muntu1 ya nkaka mpi konso muntu yina simbaka muntu ya kufwae fwete kudikumisaf bunkete na kilumbu ya tatu mpi na kilumbu ya nsambwadi, beno ti bampika na beno. 20 Beno fwete kumisa bunkete konso lele, konso kima ya bo me sala na mpusu, konso kima ya bo me sala na mika ya nkombo, mpi konso kima ya bo me sala na dibaya.” 21 Ebuna nganga-nzambi Eleazare tubilaka basoda yina katukaka na bitumba nde: “Yai nsiku yina Yehowa pesaka Moize, 22 ‘Kaka wolo, arza, kwivre, kibende, eteni, mpi plomb, 23 konso kima yina lenda pia ve na tiya, beno fwete yoka yo tiya,1 mpi yo ta vanda bunkete. Kansi, beno fwete kumisa yo mpi bunkete na masa ya kukumisa bunkete. g Konso kima yina lenda pia tiya, beno fwete lutisa yo na masa. 24 Mpi beno fwete yobisa bilele na beno na kilumbu ya nsambwadi mpi kuvanda bunkete, na nima beno lenda kota na camp.’” h 25 Ebuna Yehowa tubilaka Moize nde: 26 “Tanga bima yina bo me botula, tanga bampika ya bantu mpi bambisi; sala yo ti nganga-nzambi Eleazare mpi ba31:19 1 To “moyo.” 31:23 1 Na kisina, “lutisa yo na tiya.”
KUTANGA 31:17-39 KAPU 31 a Kut 25:1, 2 Kus 2:14
b Kut 25:17, 18 Kul 4:3 Yoz 22:17
c Kut 25:9 1Bk 10:8
d Kut 31:35
e Kut 5:2 Kut 19:11, 16
f Kut 19:20
g Kut 19:9
h Kut 19:19, 20
Ndonga ya 2 a Yoz 22:7, 8 1Sa 30:24
b Kut 18:20, 29
c Kul 12:19
d Kut 3:6, 7 Kut 18:2, 3 1Bs 23:32
e Kut 31:18
mfumu ya banzo ya batata ya bantu ya Izraele. 27 Na nima, kabisa bima yina bo botulaka na bandambu zole mpi kabudila yo basoda yina kwendaka na bitumba ti bantu ya Izraele yonso ya nkaka yina me bikala. a 28 Nge ta baka moyo1 mosi na kati ya mioyo 500, ya bantu, ya bangombe, ya bampunda, mpi ya mameme, na maboko ya basoda yina kwendaka na bitumba, bonso mpaku sambu na Yehowa. 29 Nge ta baka yo na dikabu na bo mpi nge ta pesa yo na nganga-nzambi Eleazare bonso dikabu ya Yehowa.b 30 Na dikabu yina bo pesaka bantu ya Izraele, nge ta baka ndambu mosi na kati ya bandambu 50, ya bantu, ya bangombe, ya bampunda, ya mameme, mpi ya bambisi ya bwala ya mitindu yonso, mpi nge ta pesa yo na Balevi,c yina ke salaka bisalu ya me tala nzo-tenta ya Yehowa.” d 31 Ebuna Moize ti nganganzambi Eleazare salaka kaka mutindu Yehowa songaka Moize. 32 Bima yina bo botulaka, bima yina bikalaka na bima yina bantu ya katukaka na bitumba bakaka, vandaka: mameme 675 000, 33 bangombe 72 000, 34 mpi bampunda 61000. 35 Bankento yina vukisaka ve nitu ti babae kala vandaka bankento1 32 000. 36 Ndambu yina vandaka dikabu ya bantu yina kwendaka na bitumba vandaka mameme 337500. 37 Mpaku ya Yehowa yina bo bakaka na mameme vandaka bitwisi 675. 38 Bangombe vandaka 36000, mpi mpaku na yo yina bo bakaka sambu na Yehowa vandaka bangombe 72. 39 Bampunda vandaka 30500, mpi mpaku na yo yina bo bakaka sambu na Yehowa vandaka bampunda 61. 31:28 1 Tala Bantendula ya Bangogo. 31:35 1 To “mioyo.”
KUTANGA 31:40–32:8 40 Bantu1 vandaka 16000, mpi mpaku na bo yina bo bakaka sambu na Yehowa vandaka bantu2 32. 41 Na nima, Moize pesaka nganga-nzambi a Eleazare mpaku bonso dikabu ya Yehowa, kaka mutindu Yehowa songaka Moize. 42 Na dikabu ya bantu ya Izraele, yina Moize kabulaka ti dikabu ya bantu yina kwendaka na bitumba, 43 dikabu yina vandaka: mameme 337500, 44 bangombe 36 000, 45 bampunda 30 500, 46 mpi bantu1 16 000. 47 Ebuna na dikabu ya Izraele, Moize bakaka ndambu mosi na kati ya bandambu 50, ya bantu mpi ya bambisi, mpi yandi pesaka yo na Balevi, b yina ke salaka kisalu ya me tala nzo-tenta ya Yehowa, c kaka mutindu Yehowa songaka Moize. 48 Ebuna bantu ya bo solaka yina vandaka na kati ya mafunda ya basoda, d bamfumu ya mafunda mpi bamfumu ya bankama, kwisaka na Moize, 49 mpi bo tubilaka yandi nde: “Bansadi na nge me tanga babakala ya bitumba yina kele na nsi ya kiyeka na beto, mpi ata muntu mosi ve me konda na kati beto. e 50 Yo yina, bika beto pesa bonso dikabu ya Yehowa, bima yina beto bakaka, bima ya wolo, mayaka ya makulu, mitaku, balupetu ya kutudila kidimbu, bima-makutu, mpi bima ya nkaka ya kukumisa nitu kitoko, sambu na kufika masumu na beto1 na ntwala ya Yehowa.” 51 Yo yina, Moize mpi nganga-nzambi Eleazare ndimaka wolo yina bo pesaka, bima yonso ya kukumisa nitu kitoko. 52 Wolo yonso ya dikabu yina bo 31:40 1 To “Mioyo ya bantu.” 2 To “mioyo.” 31:46 1 To “mioyo ya bantu.” 31:50 1 To “ya mioyo na beto.”
312
Kul 2:24
pesaka Yehowa vandaka bashekele1 16 750, yina katukaka na bamfumu ya mafunda mpi na bamfumu ya bankama. 53 Konso soda bakaka dikabu na yandi ya bima yina bo botulaka. 54 Moize ti nganga-nzambi Eleazare ndimaka wolo yina katukaka na bamfumu ya mafunda mpi na bamfumu ya bankama mpi nataka yo na tenta ya lukutakanu sambu yo vanda kima ya kuyibuka1 sambu na bantu ya Izraele na ntwala ya Yehowa. Kansi, bana ya Rubeni a mpi bana ya Gadi b vandaka ti bitwisi mingi kibeni, mpi bo monaka nde insi ya Yazere c mpi insi ya Gileadi vandaka ntoto ya mbote sambu na bitwisi. 2 Yo yina, bana ya Rubeni mpi bana ya Gadi kwisaka na Moize, na nganga-nzambi Eleazare, mpi na bamfumu ya bantu ya Izraele, mpi bo tubaka nde: 3 “Ataroti, Diboni, Yazere, Nimra, Eshboni, d Eleale, Sebami, Nebo, e mpi Beoni, f 4 insi yina Yehowa bedisaka na ntwala ya bantu ya Izraele, g kele ntoto ya mbote sambu na bitwisi, mpi bansadi na nge kele ti bitwisi mingi.” h 5 Bo yikaka nde: “Kana nge me ndima beto, bika bo pesa bansadi na nge ntoto yai sambu yo vanda ya bo. Kubika ve nde beto sabuka Yordani.” 6 Ebuna Moize tubilaka bana ya Gadi mpi bana ya Rubeni nde: “Keti bampangi na beno fwete kwenda bitumba na ntangu beno ke landa kuzinga awa? 7 Sambu na nki beno ke lembisa bantu ya Izraele nitu sambu bo sabuka ve mpi bo kota na ntoto yina Yehowa ke pesa bo kibeni? 8 Yai mambu yina batata na
h Kul 2:35
31:52 1 Shekele mosi kele bagrame 11,4. Tala Bangindu ya Ngika B14. 31:54 1 To “yo vanda ngibusa.”
KAPU 31 a Kut 18:8, 19
b Kul 12:19
c Kut 3:6, 7 Kut 18:2, 3 1Bs 23:32
d Kut 31:4
e Kub 23:27 Lev 26:7, 8
Ndonga ya 2 KAPU 32 a Kut 26:7
b Kut 26:18
c Kut 21:32
d Kut 21:26
e Kut 33:47
f Kut 32:37, 38
g Kut 21:23, 24
32
313 beno salaka ntangu mono tindaka bo katuka na Kadeshi-barnea sambu na kukwenda kutala ntoto yina. a 9 Ntangu bo tombukaka na Muwanda ya Eshkole b mpi bo monaka ntoto yina, bo lembisaka bantu ya Izraele nitu sambu bo kota ve na ntoto yina Yehowa zolaka kupesa bo. c 10 Yehowa waka makasi ya ngolo kilumbu yina, yo yina yandi zengaka kieleka d nde: 11 ‘Bantu yina basikaka na Ezipte bayina kele ti bamvula yantika na 20 mata, bo ta mona ve ntoto yina e mona diaka ndefi na Abrahami, na Izaki, mpi na Yakobi, f sambu bo landaka mono ve na ntima ya mvimba, 12 katula kaka Kalebi g mwana ya Yefune muntu ya Kenizi mpi Yozue h mwana ya Nuni, sambu bo landaka Yehowa na ntima ya mvimba.’ i 13 Ebuna Yehowa wilaka Izraele makasi ya ngolo mpi yandi salaka nde bo yungana na ntoto-makanga bamvula 40, j tii kuna ndonga yonso ya bantu yina vandaka kusala mambu ya mbi na meso ya Yehowa manaka. k 14 Ntangu yai, beno bantu ya masumu beno ke sala kaka mambu yina batata na beno salaka mpi beno ke kumisa diaka makasi ya Yehowa ngolo sambu na Izraele. 15 Kana beno yambula kulanda yandi, yandi ta yambula bo diaka kibeni na ntoto-makanga, mpi beno ta natila bantu yai yonso lufwa.” 16 Na nima, bo pusanaka pene-pene na yandi mpi tubaka nde: “Pesa beto nzila ya kutunga awa balupangu ya matadi sambu na bitwisi na beto mpi bambanza sambu na bana na beto. 17 Kansi beto ta vanda kaka ya kuyilama sambu na bitumba l mpi beto ta kwenda na ntwala ya bantu ya Izraele tii kuna beto ta nata bo na kisika na bo, kansi bana na beto ta zinga na lu-
KUTANGA 32:9-27 KAPU 32 a Kut 13:31 Yoz 14:7, 8
b Kut 13:23 Kul 1:24
c Kut 13:32 Kul 1:26-28
d Nk 95:11 Eze 20:15 Ebr 3:18
e Kut 14:29, 30 Kul 2:14
f Kuy 13:14, 15 Kuy 26:3 Kuy 28:13
g Kut 13:30 h Yoz 19:49 i Kut 14:24 Kul 1:34-38 Yoz 14:8
j Kut 14:33 Kul 29:5 Yoz 5:6 Nk 95:10 Bis 13:18
k Kut 26:63, 64 Kul 2:14 1Bk 10:5 Ebr 3:17
l Kul 3:18 Yoz 4:12
Ndonga ya 2 a Yoz 22:1, 4 b Kut 32:33 Yoz 12:1 Yoz 13:8
c Yoz 4:13 d Nk 78:55 e Yoz 11:23 Yoz 18:1 Nk 44:2
f Yoz 22:4, 9 g Kul 3:19, 20 Yoz 1:14, 15 Yoz 13:8
h Kut 32:16 Kut 32:34-38
i Yoz 1:12-14 j Yoz 4:12
taninu na bambanza ya ngolo, mpi bantu ya insi yai ta sala bo ve mbi. 18 Beto ta vutuka ve na banzo na beto tii kuna konso muntu ya Izraele ta baka ntoto na yandi bonso dikabu. a 19 Sambu beto ta baka ve dikabu ti bo na simu yina ya nkaka ya Yordani tii kuna, sambu beto me baka dikabu na beto na simu ya esti ya Yordani.” b 20 Moize vutudilaka bo nde: “Kana beno ta sala diambu yai: Beno baka binwaninu na ntwala ya Yehowa sambu na bitumba; c 21 mpi kana konso muntu na kati na beno kubaka binwaninu mpi kusabuka Yordani na ntwala ya Yehowa ntangu yandi ke kula bambeni na yandi na ntwala na yandi d 22 tii kuna ntoto yina ta kuma na nsi ya kiyeka ya Yehowa, e na nima beno lenda vutuka f mpi beno ta vanda ve ti makambu na ntwala ya Yehowa mpi ya Izraele. Ebuna ntoto yai ta kuma dikabu na beno na ntwala ya Yehowa. g 23 Kansi kana beno sala ve diambu yai, beno ta sala disumu na ntwala ya Yehowa. Na diambu yai, beno zaba nde disumu na beno ta kanga beno. 24 Yo yina, beno tunga bambanza sambu na bana na beno mpi balupangu sambu na bitwisi na beno, h kansi beno fwete sala mambu yina beno me sila.” 25 Bana ya Gadi mpi bana ya Rubeni tubilaka Moize nde: “Bansadi na nge ta sala kaka mutindu mfumu na mono ke tuba. 26 Bana na beto, bankento na beto, bitwisi na beto, mpi bambisi na beto yonso ya bwala ta bikala kuna na bambanza ya Gileadi, i 27 kansi bansadi na nge ta sabuka, konso muntu me baka binwaninu sambu na bitumba na ntwala ya Yehowa, j kaka mutindu mfumu na mono ke tuba.”
KUTANGA 32:28–33:5 28 Ebuna Moize pesaka ntuma sambu na bo na nganganzambi Eleazare, na Yozue mwana ya Nuni, mpi na bamfumu ya banzo ya batata ya makanda ya Izraele. 29 Moize tubilaka bo nde: “Kana bana ya Gadi mpi bana ya Rubeni kusabuka Yordani ti beno, konso muntu ti binwaninu ya bitumba, na ntwala ya Yehowa, ebuna insi yina kukuma na nsi ya kiyeka na beno, beno ta pesa bo insi ya Gileadi sambu yo vanda ya bo. a 30 Kansi kana bo baka ve binwaninu mpi kusabuka ve ti beno, bo ta zinga na kati na beno na insi ya Kanana.” 31 Ebuna bana ya Gadi mpi bana ya Rubeni vutulaka nde: “Beto ta sala mambu yina Yehowa me tubila bansadi na nge. 32 Beto ta baka binwaninu mpi ta sabuka na ntwala ya Yehowa sambu na kukwenda na insi ya Kanana, b kansi beto ta baka dikabu na beto na simu yai ya Yordani.” 33 Ebuna Moize pesaka bo—bana ya Gadi, bana ya Rubeni, c mpi ndambu ya dikanda ya Manase d mwana ya Yozefi—kimfumu ya Sihoni e ntotila ya bantu ya Amore mpi kimfumu ya Ogi f ntotila ya Bashani, ntoto yina vandaka sambu na bambanza na yo na bateritware yina, mpi bambanza ya insi ya nziunga. 34 Bana ya Gadi tungaka1 Diboni, g Ataroti, h Aroere, i 35 Atroti-shofani, Yazere,j Yogbeha, k 36 Bete-nimra, l mpi Betearami, m bambanza ya ngolo, mpi bo tungaka balupangu ya matadi sambu na bitwisi. 37 Mpi bana ya Rubeni tungaka Eshboni, n Eleale, o Kiriatayimi, p 38 Nebo, q mpi Baale-meoni r—bo sobaka bazina na yo—mpi Sibma; ebuna bo ya32:34 1 To “tungaka diaka.”
314 KAPU 32 a Yoz 13:15, 24 b Yoz 4:13 c Kul 3:12 d Yoz 22:7 e Kut 21:23, 24 Kul 2:31
f Kul 3:4 g Kut 33:45 Yoz 13:15, 17
h Kut 32:3, 4 i Kul 2:36 Yoz 12:1, 2
j Kut 21:32 k Baz 8:11 l Kut 32:3, 4 m Yoz 13:27, 28 n Kut 21:26 o Kut 32:3, 4 p Yoz 13:15, 19 q Kut 32:3, 4 r Yoz 13:15, 17
Ndonga ya 2 a Kut 26:29 b Kul 3:13 Yoz 13:31 Yoz 17:1
c Kul 3:14 Yoz 13:29, 30
KAPU 33 d Kub 12:51 e Kub 13:18 f Yoz 24:5 1Sa 12:8
g Kut 9:17 h Kuy 47:11 Kub 12:37
i Kub 12:2 Kub 13:4
j Kub 12:3, 6
ntikaka kupesa bazina ya nkaka na bambanza yina bo tungaka diaka. 39 Bana ya Makire a mwana ya Manase kwendaka na Gileadi, bo botulaka yo, mpi bo kulaka bana ya Amore yina vandaka kuna. 40 Yo yina Moize pesaka Gileadi na Makire mwana ya Manase, mpi yandi yantikaka kuzinga kuna. b 41 Yaire mwana ya Manase kwendaka mpi botulaka babwala na bo ya batenta, mpi yandi yantikaka kubinga yo Avoti-yaire.1c 42 Noba kwendaka mpi botulaka Kenati mpi babwala yina kele na nziunga na yo, ebuna yandi yantikaka kubinga yo Noba, na zina na yandi mosi. Yai mutindu bantu ya Izraele vandaka kusala nzietelo ntangu bo basikaka na insi ya Ezipted na kutadila bimvuka na bo,1e na lutwadisu ya Moize ti Aroni. f 2 Moize vandaka kusonika bisika yina bo vandaka kukatuka na nzietelo na bo na kulanda nsiku ya Yehowa, mpi yai mutindu bo vandaka kusala nzietelo katuka na kisika mosi tii na kisika ya nkaka: g 3 Bo katukaka na Ramesesi h na ngonda ya ntete, na kilumbu ya 15 ya ngonda ya ntete. i Kaka na kilumbu yina landaka Paki, j bantu ya Izraele basikaka na meso ya bantu yonso ya Ezipte ti kutula ntima.1 4 Na ntangu yina, bantu ya Ezipte yonso vandaka kuzika bana na bo yonso ya ntete yina Yehowa fwaka na kati na bo, k sambu Yehowa sambisaka banzambi na bo mpi pesaka bo ndola. l 5 Ebuna bantu ya Izraele katukaka na Ramesesi mpi bo sa-
33
Kul 16:1
k Kub 12:29 Nk 78:51
l Kub 12:12 Kub 18:11
32:41 1 Yo ke tendula “Babwala ya Batenta ya Yaire.” 33:1 1 Na kisina, “na kutadila makesa na bo.” 33:3 1 Na kisina, “ti diboko ya kunangula.”
315 laka camp na Sukoti. a 6 Bo katukaka na Sukoti mpi bo salaka camp na Etame, b yina kele penepene ya ntoto-makanga. 7 Bo katukaka na Etame mpi bo vutukaka na ndambu ya Pihahiroti, yina ke talana ti Baale-sefoni, c mpi bo salaka camp na ntwala ya Migdole. d 8 Na nima, bo katukaka na Pihahiroti mpi bo lutaka na kati-kati ya nzadi-mungwa, e bo kwendaka na ntoto-makanga f mpi bo salaka nzietelo ya bilumbu tatu na ntoto-makanga ya Etame g ebuna bo salaka camp na Mara. h 9 Na nima, bo katukaka na Mara mpi bo kwisaka na Elimi. Na Elimi, kuvandaka ti banto ya masa 12 mpi maba 70, ebuna bo salaka camp kuna. i 10 Bo katukaka na Elimi mpi bo salaka camp pene-pene ya NzadiMungwa ya Mbwaki. 11 Bo katukaka na Nzadi-Mungwa ya Mbwaki mpi bo salaka camp na ntoto-makanga ya Sini. j 12 Bo katukaka na ntoto-makanga ya Sini mpi bo salaka camp na Dofka. 13 Na nima, bo katukaka na Dofka mpi bo salaka camp na Alushi. 14 Bo katukaka na Alushi mpi bo salaka camp na Refidimi, k kisika masa vandaka ve sambu bantu kunwa. 15 Na nima, bo katukaka na Refidimi mpi bo salaka camp na ntoto-makanga ya Sinai. l 16 Bo katukaka na ntotomakanga ya Sinai mpi bo salaka camp na Kibroti-hatava. m 17 Bo katukaka na Kibroti-hatava mpi bo salaka camp na Azeroti. n 18 Bo katukaka na Azeroti mpi bo salaka camp na Ritma. 19 Bo katukaka na Ritma mpi bo salaka camp na Rimoni-peresi. 20 Bo katukaka na Rimoni-peresi mpi bo salaka camp na Libna. 21 Bo katukaka na Libna mpi bo salaka camp na Risa. 22 Bo katuka-
KUTANGA 33:6-40 KAPU 33 a Kub 12:37 b Kub 13:20 c Kub 14:9 d Kub 14:2 e Kub 14:22 f Kub 15:22 g Kub 13:20 h Kub 15:23 i Kub 15:27 j Kub 16:1 k Kub 17:1, 8 l Kub 18:5 Kub 19:1, 2 Kut 1:1 Kut 3:4 Kut 9:1
m Kut 11:34 Kul 9:22
n Kut 11:35 Kut 12:16
Ndonga ya 2 a Kut 9:17 b Kul 10:6 c Kul 10:7 d Kul 2:8 1Bn 9:26
e Kut 20:1 Kut 27:14 Kul 32:51 Yoz 15:1
f Kut 20:22 g Kul 10:6 h Kut 21:1
ka na Risa mpi bo salaka camp na Kehelata. 23 Bo katukaka na Kehelata mpi bo salaka camp na Ngumba ya Shefere. 24 Na nima, bo katukaka na Ngumba ya Shefere mpi bo salaka camp na Arada. 25 Bo katukaka na Arada mpi bo salaka camp na Makeloti. 26 Bo katukaka a na Makeloti mpi bo salaka camp na Tahati. 27 Bo katukaka na Tahati mpi bo salaka camp na Tera. 28 Bo katukaka na Tera mpi bo salaka camp na Mitka. 29 Bo katukaka na Mitka mpi bo salaka camp na Ashemona. 30 Bo katukaka na Ashemona mpi bo salaka camp na Moseroti. 31 Bo katukaka na Moseroti mpi bo salaka camp na Bene-yakani. b 32 Bo katukaka na Bene-yakani mpi bo salaka camp na Horehagidgadi. 33 Bo katukaka na Hore-hagidgadi mpi bo salaka camp na Yotbata. c 34 Bo katukaka na Yotbata mpi bo salaka camp na Abrona. 35 Bo katukaka na Abrona mpi bo salaka camp na Esioni-gebere. d 36 Bo katukaka na Esioni-gebere mpi bo salaka camp na ntoto-makanga ya Zini, e disongidila, Kadeshi. 37 Na nima, bo katukaka na Kadeshi mpi bo salaka camp na Ngumba ya Ore, f na ndilu ya insi ya Edomi. 38 Mpi nganganzambi Aroni tombukaka na Ngumba ya Ore na nsiku ya Yehowa mpi yandi fwaka kuna na mvula ya 40 katuka ntangu yina bantu ya Izraele basikaka na insi ya Ezipte, na ngonda ya tanu, na kilumbu ya ntete ya ngonda. g 39 Aroni vandaka ti bamvula 123 ntangu yandi fwaka na Ngumba ya Ore. 40 Ntangu yai ntotila ya Aradi, h muntu ya Kanana yina vandaka kuzinga na Negebi na insi ya Kanana, waka nde bantu ya Izraele ke kwisa.
KUTANGA 33:41–34:6 41 Na nima, bo katukaka na Ngumba ya Ore a mpi bo salaka camp na Salmona. 42 Bo katukaka na Salmona mpi bo salaka camp na Punoni. 43 Bo katukaka na Punoni mpi bo salaka camp na Oboti. b 44 Bo katukaka na Oboti mpi bo salaka camp na Iye-abarimi, na ndilu ya Moabi. c 45 Na nima, bo katukaka na Iyimi mpi bo salaka camp na Diboni-gadi. d 46 Bo katukaka na Diboni-gadi mpi bo salaka camp na Almonidiblatayimi. 47 Bo katukaka na Almoni-diblatayimi mpi bo salaka camp na bangumba ya Abarimi e na ntwala ya Nebo. f 48 Nsukansuka, bo katukaka na bangumba ya Abarimi mpi bo salaka camp na ntoto ya zelo na zelo ya Moabi na lweka ya Yordani pene-pene ya Yeriko. g 49 Bo landaka kusala camp na lweka ya Yordani, katuka na Bete-yeshimoti tii na Abeleshitimi, h na ntoto ya zelo na zelo ya Moabi. 50 Yehowa tubilaka Moize na ntoto ya zelo na zelo ya Moabi na lweka ya Yordani penepene ya Yeriko nde: 51 “Tubila bantu ya Izraele mpi songa bo nde, ‘Beno ke sabuka Yordani sambu na kukota na insi ya Kanana. i 52 Beno fwete kula bantu yonso ya ke zingaka na insi yina na ntwala na beno mpi beno fwete fwa biteki na bo yonso ya bo me sala na matadi j mpi biteki na bo yonso ya bibende,1k mpi beno fwete fwa bisika na bo yonso ya kunanguka ya santu. l 53 Beno ta baka insi yina mpi beno ta zinga muna, sambu mono ta pesa beno kibeni insi yina sambu yo vanda ya beno. m 54 Beno fwete bula zeke n sambu na kukabisa ntoto na kati ya mabuta na beno. Sambu na kimvuka ya nene beno fwete kumisa dikabu na yandi 33:52 1 To “biteki ya bibende ya bo me lamba na tiya.”
316 KAPU 33 a Kut 21:4 b Kut 21:10 c Kuy 19:36, 37 Kut 21:11, 13
d Kut 32:34 e Kut 27:12 Kul 32:48, 49
f Kul 34:1 g Kut 22:1 h Kut 25:1 Yoz 2:1
i Yoz 3:17 j Lev 26:1 k Lev 19:4 Kul 27:15
l Kub 23:24 Kub 34:13, 17 Kul 7:5 Kul 12:3
m Kul 32:8 n Bin 16:33
Ndonga ya 2 a Kut 26:53, 54 b Yoz 15:1 Yoz 16:1 Yoz 18:11
c Baz 1:21 Nk 106:34
d Kub 23:31-33 Kul 7:3, 4 Yoz 23:12, 13 Baz 2:2, 3
e Lev 18:28 Yoz 23:15
KAPU 34 f Kuy 15:18 Kuy 17:8
g Kuy 10:19 Kul 4:38 Yoz 1:4 Yoz 14:1 Yer 3:19 Bis 17:26
h Yoz 15:1, 2 i Baz 1:36 j Kut 13:26 Kut 32:8
k Yoz 15:1, 3 l Kub 23:31 Yoz 15:1, 4
m Yoz 1:4 Yoz 15:12
nene, mpi sambu na kimvuka ya fioti beno fwete fiotuna dikabu a na yandi. Dikabu ya konso muntu ta vanda kisika yina zeke ta bwa. Beno ta baka ntoto na beno bonso dikabu na kutadila makanda ya batata na beno. b 55 “‘Kansi, kana beno kula ve bantu ya insi yina na ntwala na beno, c bantu yina beno ta bika na luzingu ta vanda bonso bima ya ke tatika na meso na beno mpi bonso bansende na lweka na beno, mpi bo ta niokula beno na insi yina beno ta zinga.d 56 Ebuna mono ta sala beno mambu yina mono kanaka kusala bo.’” e Yehowa tubilaka diaka Moize nde: 2 “Pesa bantu ya Izraele bantuma yai: ‘Ntangu beno ta kota na insi ya Kanana, f yai insi yina bo ta pesa beno bonso dikabu, insi ya Kanana na kutadila bandilu na yo. g 3 “‘Ndilu na beno ya sudi ta yantika na ntoto-makanga ya Zini na lweka ya Edomi, mpi ndilu na beno ya sudi, na ndambu ya esti, ta vanda yantika na nsuka ya Nzadi ya Mungwa.1h 4 Ndilu na beno ta baluka sambu yo luta na sudi ya ngumba ya Akrabimi i mpi yo ta kwenda tii na Zini, mpi nsuka na yo ta vanda na sudi ya Kadeshi-barnea. j Na nima, yo ta luta na Azare-adare mpi yo ta kwenda tii na Asmoni. k 5 Ndilu yina ta baluka na Asmoni, mpi ta kwenda tii na Muwanda1 ya Ezipte, mpi nsuka na yo ta vanda na Nzadi-Mungwa.2l 6 “‘Ndilu na beno ya westi ta vanda Nzadi-Mungwa ya Nene1 mpi dibungu. Yai ta kuma ndilu na beno ya westi. m
34
34:3 1 Disongidila, Nzadi-Mungwa ya Kufwa. 34:5 1 Tala Bantendula ya Bangogo. 2 Disongidila, Nzadi-Mungwa ya Nene, Nzadi-Mungwa ya Mediterane. 34:6 1 Disongidila, Nzadi-Mungwa ya Mediterane.
317 7 “‘Yai ta vanda ndilu na beno ya nordi: Yantika na NzadiMungwa ya Nene beno ta tula ndilu na beno tii na Ngumba ya Ore. a 8 Yantika na Ngumba ya Ore, beno ta tula ndilu tii na Lebo-amati,1b mpi nsuka ya ndilu yina ta vanda na Sedadi. c 9 Ndilu yina ta kwenda tii na Zifroni, mpi nsuka na yo ta vanda na Azare-enani.d Yai ta kuma ndilu na beno ya nordi. 10 “‘Ebuna beno ta tula ndilu na beno ya esti yantika na Azareenani tii na Shefami. 11 Ndilu yina ta kwenda yantika na Shefami tii na Ribla, na esti ya Ayini, ebuna yo ta kulumuka mpi ta kutana ti lweka ya Nzadi-Mungwa ya Kinereti.1e 12 Ndilu yina ta kwenda tii na Yordani, mpi nsuka na yo ta vanda na Nzadi ya Mungwa.f Yai ta vanda insi g na beno mpi bandilu yina ta ziunga yo.’” 13 Ebuna Moize songaka bantu ya Izraele nde: “Yai insi yina beno ta budila zeke h sambu na kukabisa bonso dikabu na beno, kaka mutindu Yehowa tubaka na kupesa yo na makanda uvwa ti ndambu. 14 Sambu dikanda ya bana ya Rubeni na kutadila nzo ya batata na bo, dikanda ya bana ya Gadi na kutadila nzo ya batata na bo, mpi ndambu ya dikanda ya Manase me bakaka ntama dikabu i na bo. 15 Makanda yina zole ti ndambu me bakaka ntama dikabu na bo na ndambu ya esti ya Yordani pene-pene ya Yeriko, na ndambu yina ntangu ke basikaka.” j 16 Yehowa tubilaka diaka Moize nde: 17 “Yai bazina ya bantu yina ta kabisila beno insi yina sambu beno baka yo: nganganzambi Eleazare k mpi Yozuel mwana ya Nuni. 18 Beno ta baka 34:8 1To “kisika ya kukotila na Amati.” 34:11 1Disongidila, dizanga ya Genezareti, to Nzadi-Mungwa ya Galilea.
KUTANGA 34:7–35:5 KAPU 34 a Kut 33:37 Kul 32:50
b Kut 13:21 2Bn 14:25
c Eze 47:15 d Eze 47:17 e Kul 3:16, 17 Yoz 11:1, 2 Luk 5:1 Yoa 6:1
f Yoz 15:1, 2 g Kul 8:7-9 h Kut 26:55 Kut 33:54 Yoz 14:2 Yoz 18:6 Bin 16:33
i Kut 32:33 Kul 3:12, 13 Yoz 13:8
j Kut 32:5, 32 k Kut 3:32 Kut 20:26 Yoz 14:1
l Kut 14:38 Kut 27:18 Yoz 19:51
Ndonga ya 2 a Kut 1:4, 16 b Yoz 15:1 c Kut 14:30 Kut 26:65
d e f g
Yoz 19:1
h i j k l m n
Yoz 17:1
Yoz 18:11 Yoz 19:40 Kuy 46:20 Kuy 48:5 Yoz 16:1 Yoz 16:5 Yoz 19:10 Yoz 19:17 Yoz 19:24 Yoz 19:32 Kut 34:18 Kul 32:8 Yoz 19:51 Bis 17:26
KAPU 35 o Kut 22:1 Kut 36:13
p Kuy 49:7 Kul 18:1 Yoz 14:4
q Lev 25:32-34 Yoz 21:3 2Bs 11:14
mfumu mosi na konso dikanda sambu na kukabisa insi bonso dikabu a na beno. 19 Yai bazina ya bantu yina: na dikanda ya Yuda, b Kalebi c mwana ya Yefune; 20 na dikanda ya bana ya Simeoni, d Shemuele mwana ya Amihudi; 21 na dikanda ya Benyamini, e Elidadi mwana ya Kisloni; 22 na dikanda ya bana ya Dani, f mfumu mosi, Buki mwana ya Yogli; 23 na bana ya Yozefi, g na dikanda ya bana ya Manase, h mfumu mosi, Aniele mwana ya Efodi; 24 na dikanda ya bana ya Efrayimi, i mfumu mosi, Kemuele mwana ya Shiftani; 25 na dikanda ya bana ya Zebuloni, j mfumu mosi, Elisafani mwana ya Parnaki; 26 na dikanda ya bana ya Isakare, k mfumu mosi, Paltiele mwana ya Azani; 27 na dikanda ya bana ya Asere, l mfumu mosi, Ahihudi mwana ya Shelomi; 28 na dikanda ya bana ya Naftali, m mfumu mosi, Pedahele mwana ya Amihudi.” 29 Yai bazina ya bantu yina Yehowa tubaka nde bo ta kabisila bantu ya Izraele ntoto na insi ya Kanana. n Yehowa tubilaka diaka Moize na ntoto ya zelo na zelo ya Moabi na lweka ya Yordani o pene-pene ya Yeriko nde: 2 “Songa bantu ya Izraele nde na dikabu yina bo ta baka, p bo fwete pesa Balevi bambanza sambu bo zinga kuna, mpi bo fwete pesa Balevi banseke yina kele na nziunga ya bambanza yina.q 3 Bo ta zinga na bambanza yina, mpi banseke yina ta vanda sambu na bitwisi na bo, bima na bo, mpi bambisi na bo yonso ya nkaka. 4 Banseke ya bambanza yina beno ta pesa Balevi ta vanda nda maboko1 1000 yantika na kibaka ya mbanza tii na nganda, na nziunga na yo. 5 Beno fwete tesa na nganda ya
35
35:4 1 Diboko mosi kele basantimetre 44,5. Tala Bangindu ya Ngika B14.
KUTANGA 35:6-22 mbanza maboko 2000 na ndambu ya esti, maboko 2000 na ndambu ya sudi, maboko 2000 na ndambu ya westi, mpi maboko 2 000 na ndambu ya nordi, mpi mbanza yina ta vanda na kati-kati. Yai ta vanda banseke ya bambanza na bo. 6 “Bambanza yina beno ta pesa Balevi ta vanda bambanza 6 ya kutinina, a yina beno ta pesa sambu muntu yina me fwa muntu kutina kuna, b mpi beno ta pesa bo bambanza 42 ya nkaka. 7 Na kimvuka, beno fwete pesa Balevi bambanza 48, kumosi ti banseke na yo. c 8 Bambanza yina beno ta pesa bo ta katuka na dikabu ya bantu ya Izraele. d Na kimvuka ya nene beno ta baka bambanza mingi, mpi na kimvuka ya fioti beno ta baka bambanza fioti. e Konso kimvuka ta pesa Balevi ndambu ya bambanza na yo na kutadila nene ya dikabu yina bo me bakaka.” 9 Yehowa landaka kutubila Moize nde: 10 “Tubila bantu ya Izraele mpi songa bo nde, ‘Beno ke sabuka Yordani sambu na kukota na insi ya Kanana. f 11 Beno fwete sola bambanza yina me fwana sambu na beno sambu yo vanda bambanza ya kutinina, kisika muntu yina me fwa muntu1 kukonda kukana fwete tina. g 12 Bambanza yai ta vanda bisika ya beno ta tinaka muntu yina ke vutula mbi sambu na menga, h sambu bo fwa ve muntu yina me fwa muntu tii kuna bo ta sambisa yandi na ntwala ya bantu ya Izraele. i 13 Bambanza sambanu ya kutinina yina beno ta pesa ta lungisa lukanu yai. 14 Beno ta pesa bambanza tatu na simu yai ya Yordani j mpi bambanza tatu na insi ya Kanana k sambu yo vanda bambanza ya kutinina. 15 Bamba35:11, 15 1 To “me fwa moyo.”
318 KAPU 35 a Yoz 20:2, 3, 7, 8 Yoz 21:13, 21, 27, 32, 36, 38
b Kul 4:42
c Yoz 21:3
d Kuy 49:7
e Kut 26:54 Kut 33:54
f Kub 3:8 Kub 23:23 Kut 34:2
g Kub 21:12, 13 Kul 4:42 Kul 19:4, 5
h Kut 35:19 Kul 19:6
i Kul 19:11, 12 Yoz 20:5, 9
j Kul 4:41-43
k Kul 19:8, 9 Yoz 20:7
Ndonga ya 2 a Kub 12:49 Lev 19:34 Kut 15:16
b Yoz 20:2, 3
c Kuy 9:5 Kub 21:12 Lev 24:17 Kul 19:11, 12
d Kub 21:14
nza sambanu yai ta vanda bisika yina bantu ya Izraele, munzenza, a muntu yina me kwisaka kuzinga na kati na bo, mpi konso muntu yina me fwa muntu1b kukonda kukana ta tinaka kuna. 16 “‘Kansi kana yandi me bula yandi kisadilu ya kibende mpi yandi me fwa, yandi kele muntu yina me fwa muntu. Bo fwete fwa kibeni c muntu yina me fwa muntu. 17 Kana yandi me bula yandi ditadi yina lenda fwa muntu mpi yandi me fwa, yandi kele muntu yina me fwa muntu. Bo fwete fwa kibeni muntu yina me fwa muntu. 18 Kana yandi me bula yandi kisadilu ya dibaya yina lenda fwa muntu mpi yandi me fwa, yandi kele muntu yina me fwa muntu. Bo fwete fwa kibeni muntu yina me fwa muntu. 19 “‘Muntu yina ke vutula mbi sambu na menga muntu ta fwa muntu yina me fwa muntu. Kana yandi kutana ti yandi, yandi mosi muntu ta fwa muntu yina. 20 Kana lufwa yina vandaka sambu muntu yina pusaka yandi sambu yandi vandaka kumenga yandi to losilaka yandi kima mosi ti ngindu ya mbi,1d 21 to yandi bulaka yandi ti diboko na yandi sambu yandi vandaka kumenga yandi, ebuna yandi fwaka, bo ta fwa kibeni muntu yina bulaka yandi. Yandi kele muntu yina me fwa muntu. Muntu yina ke vutula mbi sambu na menga ta fwa muntu yina me fwa muntu kana yandi kutana ti yandi. 22 “‘Kansi, kana yandi pusaka yandi to losilaka yandi konso kima kukonda ngindu ya mbi1e mpi yo salamaka na kintulumukina mpi yandi vandaka ve ku-
Kul 19:11, 12
e Kub 21:12, 13 Kul 19:4, 5 Yoz 20:2, 3
35:20 1 Na kisina, “ntangu yandi bumbanaka sambu na kuvingila.” 35:22 1 Na kisina, “kukonda kubumbana sambu na kuvingila.”
319 menga yandi, 23 to kana yandi monaka yandi ve ebuna ditadi bwilaka yandi, kansi yandi vandaka ve mbeni na yandi mpi vandaka ve kusosa kusala yandi mbi, ebuna muntu yina fwaka, 24 bantu ya Izraele fwete sambisa muntu yina bulaka yandi mpi muntu yina ke vutula mbi sambu na menga, na kuwakana ti bantuma yai. a 25 Bantu ya Izraele fwete gulusa muntu yina me fwa muntu na maboko ya muntu yina ke vutula mbi sambu na menga mpi kuvutula yandi na mbanza ya kutinina yina yandi tinaka, mpi yandi fwete zinga kuna tii na lufwa ya nganga-nzambi ya nene yina bo tulaka mafuta ya santu. b 26 “‘Kansi kana muntu yina me fwa muntu kubasika na ndilu ya mbanza ya kutinina yina yandi tinaka 27 mpi muntu yina ke vutula mbi sambu na menga kumona yandi na nganda ya ndilu ya mbanza yina yandi tininaka mpi kufwa yandi, yandi kele ve ti mfuka ya menga. 28 Sambu yandi fwete zinga na mbanza yina yandi tininaka tii na lufwa ya nganga-nzambi ya nene. Kansi na nima ya lufwa ya nganganzambi ya nene, muntu yina me fwa muntu lenda vutuka na ntoto na yandi. c 29 Mambu yai ta vanda nsiku ya kusambisa sambu na beno na bandonga na beno yonso ya bantu na bisika yonso ya beno ke zingaka. 30 “‘Konso muntu yina me fwa muntu1 bo fwete fwa yandi bonso muntu yina me fwa muntu, d kana bambangi e mingi me ta kimbangi;2 kansi beno fwete fwa ve muntu1 kana mbangi mosi mpamba me ta kimbangi. 31 Beno fwete baka ve nkudulu sambu na luzingu1 ya muntu 35:30, 31 1 To “moyo.” 35:30 2 Na kisina, “me tuba.”
KUTANGA 35:23–36:4 KAPU 35 a Kut 35:12 Yoz 20:4, 5
b Kub 29:4, 7
c Yoz 20:6
d Kuy 9:6 Kub 20:13
e Kul 17:6 Kul 19:15 Ebr 10:28
Ndonga ya 2 a Kuy 9:5 Kub 21:14 Kul 19:13
b Kuy 4:8, 10 Nk 106:38 Luk 11:50
c Kuy 9:6
d Kub 25:8 Lev 26:12
KAPU 36 e Kut 26:29
f Kut 26:55 Kut 33:54
g Kut 27:1-7
h Lev 25:10
yina me fwa muntu yina me fwana na kufwa, sambu bo fwete fwa yandi kibeni. a 32 Mpi beno fwete baka ve nkudulu sambu na muntu yina me tina na mbanza na yandi ya kutinina, mpi kupesa yandi nzila sambu na kuvutuka kuzinga na ntoto na yandi na ntwala ya lufwa ya nganganzambi ya nene. 33 “‘Beno fwete bebisa ve insi yina beno ke zinga, sambu menga ke bebisaka insi, b mpi mpila ta vanda ve ya kufika masumu sambu na menga yina bo me tiamuna na insi, katula kaka menga ya muntu yina tiamunaka yo. c 34 Nge fwete kumisa ve insi yina beno ke zinga mvindu, insi yina mono ke zinga na kati na yo; sambu mono, Yehowa, mono ke zinga na kati ya bantu ya Izraele.’” d Bamfumu ya mabuta ya bantekolo ya Gileadi mwana ya Makire e mwana ya Manase na mabuta ya bana ya Yozefi kwisaka mpi tubaka na ntwala ya Moize mpi na ntwala ya bamfumu, bamfumu ya dibuta ya bantu ya Izraele. 2 Bo tubaka nde: “Yehowa songaka mfumu na mono na kubula zeke f sambu na kukabudila bantu ya Izraele insi bonso dikabu; ebuna Yehowa songaka mfumu na mono na kupesa dikabu ya mpangi na beto Selofehadi na bana na yandi ya bankento. g 3 Kana bo kwela babakala ya dikanda ya nkaka ya Izraele, bo ta katula mpi dikabu ya bankento yina na dikabu ya batata na beto mpi bo ta yika yo na dikabu ya dibuta yina bo me kwela, ebuna bo ta katula yo na dikabu yina beto bakaka na nima ya kubula zeke. 4 Ntangu Yubile h ta salama sambu na bantu ya Izraele, bo ta yika mpi dikabu ya bankento yina na dikabu ya
36
KUTANGA 36:5 – KULONGA Mambu Yina Ke na Kati dikanda yina bo me kwela, ebuna bo ta katula dikabu na bo na dikabu ya dikanda ya batata na beto.” 5 Na nima, Yehowa pesaka Moize ntuma ebuna Moize songaka bantu ya Izraele nde: “Mambu yina dikanda ya bana ya Yozefi ke tuba kele mbote. 6 Yehowa me tuba mambu yai sambu na bana-bankento ya Selofehadi: ‘Bo lenda kwela konso muntu yina bo me zola. Kansi, bo fwete kwela muntu ya dikanda ya batata na bo. 7 Dikabu ya bantu ya Izraele fwete katuka ve na dikanda mosi mpi kukwenda na dikanda ya nkaka, sambu bantu ya Izraele fwete kangama na dikabu ya dikanda ya ba-nkaka na bo. 8 Konso mwana-nkento yina kele ti dikabu na kati ya makanda ya Izraele fwete kuma nkento ya muntu mosi ya dikanda ya tata na yandi, a sambu ba-
KAPU 36 a 1Bs 23:22
Ndonga ya 2 a Kut 36:6
b Kut 27:1
c Kut 26:3 Kut 33:50 Kut 35:1
320
ntu ya Izraele kutanina dikabu ya ba-nkaka na bo. 9 Dikabu mosi ve fwete katuka na dikanda mosi mpi kukwenda na dikanda ya nkaka, sambu makanda ya Izraele fwete kangama na dikabu na bo.’” 10 Bana-bankento ya Selofehadi salaka kaka mutindu Yehowa songaka Moize. a 11 Yo yina, Mala, Tirsa, Ogla, Milka, mpi Noa, bana-bankento ya Selofehadi, b kwelaka bana ya bampangi ya babakala ya tata na bo. 12 Bo kumaka bankento ya babakala ya mabuta ya Manase, mwana ya Yozefi, sambu dikabu na bo kubikala na dikanda ya dibuta ya tata na bo. 13 Yai bansiku mpi bankanu yina Yehowa pesaka bantu ya Izraele na nzila ya Moize na ntoto ya zelo na zelo ya Moabi na lweka ya Yordani pene-pene ya Yeriko. c
K U LO N G A M A M B U Y I N A K E N A K AT I
1
Bo me katuka na Ngumba ya Orebi (1-8) Bo me tula bamfumu ti bazuzi (9-18) Bantu me kolama na Kadeshi-barnea (19-46) Izraele me buya kukota na insi (26-33) Bo me kuka ve kununga Kanana (41-46)
2 Bo me yungana-yungana na ntoto-makanga bamvula 38 (1-23) Bo me nunga Sihoni, ntotila ya Eshboni (24-37) 3 Bo me nunga Ogi, ntotila ya Bashani (1-7) Bo me kabisa insi na esti ya Yordani (8-20)
Moize me songa Yozue na kuwa boma ve (21, 22) Moize ta kota ve na insi (23-29) 4 Moize me siamisa bantu na kulemfuka (1-14) Kuvila ve mambu yina Nzambi me salaka (9) Yehowa ke lombaka nde bo kangama kaka na yandi (15-31) Nzambi ya nkaka kele ve katula Yehowa (32-40) Bambanza ya kutinina na esti ya Yordani (41-43) Moize me yantika kupesa Nsiku (44-49) 5 Kuwakana ya Yehowa na Orebi (1-5) Bo me vutukila Bansiku Kumi (6-22)
321 Bantu me wa boma na Ngumba ya Sinai (23-33) 6 Zola Yehowa na ntima na nge ya mvimba (1-9) “O Izraele, wa” (4) Bibuti fwete longa bana (6, 7) Kuvila ve Yehowa (10-15) Kumeka ve Yehowa (16-19) Kuzabisa mambu na ndonga ya bantu yina ta kwisa (20-25) 7 Makanda nsambwadi ya bo fwete fwa (1-6) Kikuma yina Nzambi solaka Izraele (7-11) Bulemfu ke nataka balusakumunu (12-26) 8 Moize me yibusa bantu balusakumunu ya Yehowa (1-9) ‘Kuzinga na mampa mpamba ve’ (3) Kuvila ve Yehowa (10-20) 9 Kikuma yina Nzambi pesaka Izraele insi (1-6) Izraele me pesa Yehowa makasi mbala iya (7-29) Mwana-ngombe ya wolo (7-14) Moize me bondila Nzambi sambu na bantu (15-21, 25-29) Bo me pesa diaka Yehowa makasi mbala tatu (22) 10 Moize me sala diaka matadi zole (1-11) Mambu yina Yehowa ke lombaka (12-22) Wa Yehowa boma mpi zola yandi (12) 11
Beno monaka bunene ya Yehowa (1-7) Ntoto ya Lusilu (8-12) Balusakumunu sambu na bulemfu (13-17) Beno fwete kotisa mambu ya Nzambi na ntima (18-25) “Lusakumunu mpi kusinga” (26-32)
12 Kusambila Nzambi na kisika yina yandi me pona (1-14) Nzambi me pesa nswa ya kudia musuni kansi menga ve (15-28) Kubwa ve na mutambu ya banzambi ya nkaka (29-32) 13 Mutindu ya kusadila bankolami mambu (1-18) 14 Mutindu ya mbi ya kudila mvumbi (1, 2) Madia ya bunkete mpi madia ya mvindu (3-21)
KULONGA Mambu Yina Ke na Kati Ndambu mosi na kati ya bandambu kumi sambu na Yehowa (22-29) 15 Kuyambula kulomba mfuka na konso mvula ya nsambwadi (1-6) Kusadisa bansukami (7-11) Kupesa bampika kimpwanza na konso mvula ya nsambwadi (12-18) Kutobula mpika dikutu ti muntunga (16, 17) Bo me santisa mwana-bakala ya ntete ya bambisi (19-23) 16 Paki; Nkinsi ya Mampa ya Kukonda Levire (1-8) Nkinsi ya Bamposo (9-12) Nkinsi ya Bisasa (13-17) Kutula bazuzi (18-20) Bima yina Nzambi buyisaka na lusambu (21, 22) 17 Bimenga fwete vanda ya kukonda kifu (1) Kuyidika mambu ya me tala kukolama (2-7) Mambu ya mpasi ya kusambisa (8-13) Bantuma sambu na ntotila yina ta kwisa (14-20) Ntotila fwete sonika Nsiku na mukanda (18) 18 Dikabu ya banganga-nzambi mpi Balevi (1-8) Nzambi me buyisa bisalu ya bampeve ya mbi (9-14) Mbikudi bonso Moize (15-19) Mutindu ya kuzaba bambikudi ya luvunu (20-22) 19 Mfuka ya menga mpi bambanza ya kutinina (1-13) Bo fwete katula ve bidimbu ya bandilu ya ntoto (14) Bambangi na tribinale (15-21) Bambangi fwete vanda zole to tatu (15) 20 Minsiku sambu na bitumba (1-20) Bantu yina fwete sala ve kisalu ya kisoda (5-9) 21 Kana muntu yina me fwa muntu me zabana ve (1-9) Kukwela bankento yina kele bampika (10-14) Nswa ya mwana ya ntete (15-17) Mwana yina kele ntu-ngolo (18-21)
KULONGA Mambu Yina Ke na Kati –1:4 Muntu ya bo me tula na zulu ya nti kele kima yina Nzambi me singa (22, 23) 22 Kuzitisa bambisi ya nkweno (1-4) Kulwata bilele ya bankento to ya babakala (5) Kusadila bambisi mambu ya mbote (6, 7) Kamwa-lupangu sambu na ludi (8) Mutindu ya mbi ya kuvukisa bima (9-11) Malenda na bilele (12) Bansiku ya me tala kuvukisa nitu na kingolo-ngolo (13-30)
322 27 Bo fwete sonika Nsiku na zulu ya matadi (1-10) Na Ngumba ya Ebale mpi na Ngumba ya Gerizimi (11-14) Bo me vutukila kusinga (15-26) 28 Balusakumunu sambu na bulemfu (1-14) Bo fwete singa muntu sambu na kukonda bulemfu (15-68)
23 Bantu yina fwete kota ve na dibundu ya Nzambi (1-8) Bunkete ya camp (9-14) Bampika yina me tina (15, 16) Nzambi me buyisa kindumba (17, 18) Kubaka luta mpi balusilu (19-23) Bima yina bantu ya ke luta kele ti nswa ya kudia (24, 25)
29 Kuwakana ti Izraele na Moabi (1-13) Balukebisu sambu na kukonda bulemfu (14-29) Mambu ya kubumbana, mambu ya bo me monisaka (29) 30 Kuvutukila Yehowa (1-10) Bantuma ya Yehowa kele ve mpasi mingi (11-14) Kusola luzingu to lufwa (15-20)
24 Makwela mpi kufwa makwela (1-5) Kuzitisa luzingu (6-9) Kuwila bansukami mawa (10-18) Minsiku ya me tala kulokuta bima yina ke bikalaka na bilanga (19-22)
31 Moize ke zola kufwa (1-8) Kutanga Nsiku na ntwala ya bantu yonso (9-13) Bo me tula Yozue ntwadisi (14, 15) Bo me tubila na ntwala kukolama ya Izraele (16-30) Nkunga sambu na kulonga Izraele (19, 22, 30)
25 Bantuma ya me tala kubula muntu (1-3) Kukanga ve munoko ya ngombe yina ke niata mbuma (4) Makwela ya kisemeki (5-10) Kusimba muntu na kisika ya mbi na ntangu ya kunwana (11, 12) Bakilo ti bitesilu ya masonga (13-16) Bantu ya Amaleki fwete fwa (17-19)
32 Nkunga ya Moize (1-47) Yehowa kele Ditadi (4) Izraele me vila Ditadi na yo (18) “Mono muntu ke vutulaka mbi” (35) “Beno makanda, beno vanda na kiese, ti bantu na yandi” (43) Moize fwete fwa na Ngumba ya Nebo (48-52)
26 Kupesa bambuma ya ntete (1-11) Dikumi ya zole (12-15) Izraele, kima ya Yehowa ya mfunu mingi (16-19)
33 Moize me sakumuna makanda (1-29) ‘Maboko ya kimakulu’ ya Yehowa (27)
mambu yina Moize tu1 Yai bilaka Izraele ya mvimba
pene-pene ya Yordani na ntotomakanga, na ntoto ya zelo na zelo yina kele na ntwala ya Sufi, na kati-kati ya Parani, Tofele, Labani, Azeroti, mpi Dizahabi. 2 Katuka na Orebi tii na Kadeshi-barnea, a na nzila ya Ngumba ya Seire, nge
34 Yehowa me songa Moize insi (1-4) Lufwa ya Moize (5-12)
KAPU 1 a Kul 9:23
Ndonga ya 2 a Kut 32:13 Kut 33:38
b Kut 21:23, 24 Yoz 12:1, 2
ta sala bilumbu 11. 3 Na mvula ya 40, a na ngonda ya 11, na kilumbu ya ntete ya ngonda, Moize tubilaka bantu ya Izraele1 mambu yonso yina Yehowa songaka yandi na kutubila bo. 4 Yo vandaka na nima ya kubedisa Sihoni b ntotila 1:3 1 Na kisina, “bana ya Izraele.”
323 ya bantu ya Amore, yina vandaka kuzinga na Eshboni, mpi Ogi a ntotila ya Bashani, yina vandaka kuzinga na Ashtaroti, na Edrei. b 5 Pene-pene ya Yordani, na insi ya Moabi, Moize yantikaka kutendula Nsikuc yai: 6 “Yehowa Nzambi na beto songaka beto na Orebi nde, ‘Beno me vanda mingi na ntoto yai ya bangumba. d 7 Beno baluka mpi beno kwenda na ntoto ya bangumba ya bantu ya Amore e mpi na ndambu ya bantu yonso yina ke zingaka pene-pene na bo na Araba, f na ntoto ya bangumba, na Shefela, na Negebi, mpi na lweka ya nzadi-mungwa, g na insi ya bantu ya Kanana, mpi na Libani,1h tii na nzadi ya nene, nzadi ya Efrate. i 8 Tala, mono me tula insi yina na ntwala na beno. Beno kota mpi beno baka insi yina Yehowa zengaka kieleka na kupesa batata na beno, Abrahami, Izaki, j ti Yakobi, k mpi bana1 na bo.’ l 9 “Na ntangu yina, mono songaka beno nde, ‘Mono ta kuka ve kunata beno mono mosi. m 10 Yehowa Nzambi na beno me kumisa beno mingi, mpi tala bubu yai beno me kuma mingi bonso bambwetete ya zulu. n 11 Bika Yehowa, Nzambi ya ba-nkaka na beno, kukumisa beno mingi o mbala funda kuluta mutindu beno kele, mpi bika yandi sakumuna beno kaka mutindu yandi silaka beno. p 12 Nki mutindu mono lenda nata mono mosi kizitu na beno, kilo na beno, mpi kuswana q na beno? 13 Beno pona na makanda na beno babakala ya mayele, ya ngangu, mpi ya me zaba mambu mingi, ebuna mono ta tula bo sambu bo vanda bamfumu na beno.’ r 14 Beno vu1:7 1 Yo ke monana nde yo kele ndonga ya bangumba ya Libani. 1:8 1 Na kisina, “nkuna.”
KULONGA 1:5-21 KAPU 1 a Kut 21:33-35 b Yoz 13:8, 12 c Kul 4:8 Kul 17:18 Neh 8:7
d Kub 19:1 Kut 10:11, 12
e Kuy 15:16 f Yoz 12:2, 3 g Yoz 9:1, 2 h Yoz 13:1, 5 1Bn 9:19
i Kuy 15:18 j Kuy 26:3 k Kuy 28:13 l Kuy 12:7 Kuy 13:14, 15 Kuy 17:1, 7
m Kub 18:17, 18 n Kuy 15:1, 5 Kub 32:13 Kut 26:51 Kul 10:22
o 1Bn 3:8 p Kuy 12:1-3 Kuy 22:15, 17 Kuy 26:3, 4 Kub 23:25
q Kub 18:17, 18 Kut 11:11 Kut 20:3
r Kub 18:21
Ndonga ya 2 a Kub 18:25 b Kub 23:8 Kul 16:18 Yoa 7:24
c Kub 22:21 Lev 19:34 Lev 24:22
d Lev 19:15 Bar 2:11
e Kub 23:3 f Bin 29:25 g 2Bs 19:6 h Kub 18:25, 26 i Kut 10:12 Kul 8:14, 15 Yer 2:6
j Kut 13:29 k Kut 13:26
tudilaka mono nde, ‘Mambu ya nge me songa beto na kusala kele mbote.’ 15 Yo yina mono bakaka bamfumu ya makanda na beno, babakala ya mayele mpi ya me zaba mambu mingi, mpi mono tulaka bo sambu bo vanda bamfumu na beno, bamfumu ya mafunda, bamfumu ya bankama, bamfumu ya makumi tanu, bamfumu ya makumi, mpi bakapita ya makanda a na beno. 16 “Na ntangu yina, mono longaka bazuzi na beno nde, ‘Ntangu beno ke widikila dikambu mosi ya kele na kati ya bampangi na beno, beno fwete sambisa na lunungu b muntu mosi ti mpangi na yandi to munzenza. c 17 Beno fwete pona-pona ve ntangu beno ke sambisa. d Beno fwete widikila muntu ya kukonda mfunu mutindu beno ke widikila muntu ya mfunu. e Beno fwete wa ve bantu boma, f sambu Nzambi muntu ke sambisaka; g kana diambu mosi kele mpasi mingi sambu na beno, beno fwete natila mono yo, ebuna mono ta wa yo.’ h 18 Na ntangu yina, mono longaka beno mambu yonso yina beno fwete sala. 19 “Ebuna beto katukaka na Orebi mpi tambulaka na ntotomakanga i yina yonso ya nene mpi ya ke pesa boma yina beno monaka ntangu beno vandaka kukwenda na ntoto ya bangumba ya bantu ya Amore, j kaka mutindu Yehowa Nzambi na beto songaka beto, mpi nsuka-nsuka beto kwisaka kukuma na Kadeshi-barnea. k 20 Ebuna mono tubilaka beno nde, ‘Beno me kuma na ntoto ya bangumba ya bantu ya Amore, yina Yehowa Nzambi na beto ke pesa beto. 21 Tala, Yehowa Nzambi na beno me pesa beno insi yai. Beno telama, beno baka yo, kaka mutindu Yehowa, Nzambi ya ba-nkaka na beno, me songa
KULONGA 1:22-39 beno. a Beno wa boma ve, beno tekita mpi ve.’ 22 “Kansi, beno yonso kwisaka kutubila mono nde, ‘Beto tinda bantu na ntwala sambu bo kwenda kutadila beto insi yina mbote-mbote mpi bo kwisa kunatila beto nsangu sambu beto zaba nzila yina beto fwete baka mpi bambanza ya nki mutindu beto ta mona.’ b 23 Mono monaka ngindu yina mbote, yo yina mono solaka babakala 12 na kati na beno, bakala mosi na konso dikanda. c 24 Bo katukaka mpi tombukaka na ntoto ya bangumba d mpi kumaka na Muwanda1 ya Eshkole mpi talaka yo na mayele. 25 Bo bakaka ndambu ya bambuma ya insi yina mpi natilaka beto yo, ebuna bo natilaka beto nsangu nde, ‘Insi yina Yehowa Nzambi na beto ke pesa beto kele mbote.’ e 26 Kansi beno buyaka na kutombuka, mpi beno kolamaka na nsiku ya Yehowa Nzambi na beno. f 27 Beno landaka kubokuta na batenta na beno mpi beno vandaka kutuba nde, ‘Yehowa ke mengaka beto, yo yina yandi basisaka beto na insi ya Ezipte sambu na kupesa beto na maboko ya bantu ya Amore sambu bo manisa beto. 28 Kisika yina beto ke kwenda kele nki mutindu? Bampangi na beto lembisaka beto nitu g ntangu bo tubaka nde, “Bo kele bantu ya nene mpi ya nda kuluta beto, mpi bambanza na bo kele nene mpi kele ti bibaka tii na zulu,1h mpi beto monaka bana ya Anaki i kuna.”’ 29 “Yo yina mono tubilaka beno nde, ‘Beno tekita ve, beno wa bo mpi boma ve. j 30 Yehowa Nzambi na beno ta kwenda na ntwala na beno mpi ta nwana sambu na beno, k mutindu yandi sa1:24 1 Tala Bantendula ya Bangogo. 1:28 1 Disongidila, ti bibaka ya nda.
324 KAPU 1 a Kub 23:27 Kul 1:8
b Kut 13:1, 2 c Kut 13:3 d Kut 13:17 e Kut 13:23-27 f Kut 14:1-4 g Kut 32:9 Yoz 14:7, 8
h Kut 13:28, 33 i Kut 13:22 Yoz 11:21
j Kut 14:9 k Kub 14:14 Yoz 10:42
Ndonga ya 2 a Kut 14:22 b Nk 78:22 Nk 106:24 Ebr 3:16, 19 Yud 5
c Kub 13:21 Kub 40:36 Kut 10:33, 34 Nk 78:14
d Kut 14:28, 35 Kut 32:10-12 Kul 2:14 Nk 95:11 Ebr 3:11
e Kut 14:29, 35 1Bk 10:1, 5 Ebr 3:17
f Kut 14:24 Yoz 14:9
g Kut 20:12 Kut 27:13, 14 Kul 3:26 Nk 106:32
h Kub 33:11 Kut 11:28
i Kut 14:38
laka na Ezipte na meso na beno. a 31 Na ntoto-makanga beno monaka mutindu Yehowa Nzambi na beno vandaka kunata beno konso kisika yina beno vandaka kukwenda mutindu muntu ke nataka mwana na yandi, tii kuna beno kwisaka kukuma na kisika yai.’ 32 Ata mpidina, beno tulaka ve lukwikilu na Yehowa Nzambi na beno, b 33 yina vandaka kukwenda na ntwala na beno sambu na kutala na mayele kisika yina beno ta sala camp. Yandi vandaka kumonana na nzila ya tiya na mpimpa mpi na nzila ya dituti na mwini sambu na kusonga beno nzila yina beno fwete tambula. c 34 “Na ntangu yina yonso, Yehowa waka mambu yina beno vandaka kutuba, yo yina yandi waka makasi mpi zengaka kieleka d na masonga yonso nde, 35 ‘Ata muntu mosi ve na kati ya ndonga ya bantu yai ya mbi ta mona insi ya mbote yina mono zengaka kieleka na kupesa na batata na beno, e 36 katula kaka Kalebi mwana ya Yefune. Yandi ta mona yo, mpi mono ta pesa yandi ti bana na yandi insi yina yandi niataka sambu yandi me landa Yehowa na ntima ya mvimba.1f 37 (Nkutu Yehowa wilaka mono makasi sambu na beno mpi yandi tubaka nde, “Nge mpi, nge ta kota ve kuna. g 38 Yozue mwana ya Nuni, yina me telama na ntwala na nge, h muntu ta kota na insi yina. i Kumisa yandi ngolo,1j sambu yandi ta twadisa Izraele na kubaka yo.”) 39 Diaka bana na beno yina beno tubaka nde bo ta kuma bonso bima ya bo me botula na bitumba k mpi bana na beno yina ke zaba ve mambu
j Kut 27:18 Kul 31:7 Yoz 1:6, 9
k Kut 14:3
1:36 1 Na kisina, “mbote-mbote; kibeni.” 1:38 1 To mbala ya nkaka, “Nzambi me kumisa yandi ngolo.”
325 ya mbote to ya mbi bubu yai, bo bantu ta kota, ebuna mono ta pesa bo yo sambu bo baka yo. a 40 Kansi beno, beno vutuka mpi beno kwenda na ntoto-makanga na nzila ya Nzadi-Mungwa ya Mbwaki.’ b 41 “Ebuna beno tubilaka mono nde, ‘Beto me sala disumu na ntwala ya Yehowa. Ntangu yai, beto ta tombuka mpi beto ta nwana kaka mutindu Yehowa Nzambi na beto me songa beto!’ Ebuna konso muntu na kati na beno lwataka binwaninu na yandi ya bitumba, mpi beno yindulaka nde kutombuka na ngumba c ta vanda diambu mosi ya pete. 42 Kansi Yehowa tubilaka mono nde, ‘Songa bo nde: “Beno fwete tombuka ve sambu na kunwana, sambu mono ta vanda ve ti beno. d Kana beno tombuka, bambeni na beno ta bedisa beno.”’ 43 Mono tubilaka beno mpidina kansi beno wilaka mono ve. Beno zitisaka ve nsiku ya Yehowa mpi na lulendo yonso, beno sosaka kutombuka na ngumba. 44 Ebuna bantu ya Amore yina vandaka kuzinga na ngumba yina basikaka sambu na kukutana ti beno mpi bo kulaka beno mutindu baniosi ke salaka, mpi bo panzaka beno na Seire tii na Orma. 45 Yo yina beno vutukaka mpi yantikaka kudila na ntwala ya Yehowa, kansi Yehowa widikilaka beno ve mpi tudilaka beno ve dikebi. 46 Yo yina beno landaka kuzinga na Kadeshi bilumbu mingi. “Ebuna beto balukaka mpi kwendaka na ntoto-makanga na nzila ya Nzadi-Mungwa ya Mbwaki, kaka mutindu Yehowa songaka mono, e mpi beto salaka nzietelo bilumbu mingi na nziunga ya Ngumba ya Seire. 2 Nsuka-nsuka Yehowa tubilaka mono nde, 3 ‘Beno me balukabaluka mingi na ngumba yai.
2
KULONGA 1:40–2:12 KAPU 1 a Kut 14:30, 31 b Kut 14:25 c Kut 14:39-45 d Lev 26:14, 17
KAPU 2 e Kut 14:25
Ndonga ya 2 a Kut 20:14 Kul 23:7
b Kuy 27:39, 40 Kuy 36:8, 9
c Kub 15:15 Kub 23:27
d Kul 32:8 Yoz 24:4 Bis 17:26
e Kut 20:18, 19 f Kul 29:5 Neh 9:21 Nk 23:1 Nk 34:9, 10
g Kut 20:20, 21 h 2Bs 8:17 i Kut 21:13 Baz 11:17, 18 2Bs 20:10
j Kuy 19:36, 37 k Kuy 14:5 l Kul 3:11 1Bs 20:6
m Kut 13:22, 33 n Kuy 14:6 Kuy 36:20
Ntangu yai beno baluka na nordi. 4 Songa bantu nde: “Beno ta luta na ndilu ya insi ya bampangi na beno, bana ya Ezau, a bayina ke zinga na Seire, b mpi bo ta wa beno boma, c kansi beno fwete keba kibeni. 5 Beno nwanisa1 bo ve sambu mono ta pesa beno ve ata kitini mosi ya ntoto na bo, ata nkutu kitini yina kele na nene ya kitambi ya dikulu, sambu mono pesaka Ngumba ya Seire na Ezau sambu yo vanda dikabu d na yandi. 6 Beno fwete pesa bo mbongo sambu na madia yina beno ta dia mpi beno fwete sumba masa yina beno ta nwa. e 7 Sambu Yehowa Nzambi na nge me sakumuna nge na mambu yonso yina nge me sala. Yandi me zaba mbotembote mutindu nge ke tambula na ntoto-makanga yai ya nene. Yehowa Nzambi na nge me vanda ti nge bamvula yai 40, mpi nge me konda ata kima ve.”’ f 8 Yo yina, beto lutaka penepene ya bampangi na beto, bana ya Ezau, g bayina ke zinga na Seire, beto buyaka kuluta na nzila ya Araba, ya Elati mpi ya Esionigebere. h “Na nima, beto balukaka mpi salaka nzietelo na nzila ya ntotomakanga ya Moabi. i 9 Ebuna Yehowa tubilaka mono nde, ‘Kudikotisa ve na kimbeni to na bitumba ti Moabi, sambu mono ta pesa nge ve ata kitini mosi ya ntoto na yandi sambu yo kuma ya nge, sambu mono me pesaka Are bonso dikabu na bana ya Loti. j 10 (Bantu ya Emi k vandaka ntete kuzinga kuna, bo vandaka bantu mingi, ya nene mpi ya nda bonso bana ya Anaki. 11 Bantu vandaka kutadila mpi bantu ya Refayimi l bonso bana ya Anaki, m mpi bantu ya Moabi vandaka kubinga bo bantu ya Emi. 12 Bantu ya Ori n 2:5 1 To “Beno sosila.”
KULONGA 2:13-31 vandaka kuzinga ntete na Seire, kansi bana ya Ezau botulaka insi na bo, manisaka bo mpi kumaka kuzinga na kisika na bo, a kaka mutindu Izraele ta sala insi yina ta vanda kima na bo, yina Yehowa ta pesa bo kibeni.) 13 Ntangu yai kwenda mpi sabuka Muwanda ya Zeredi.’ Yo yina beto sabukaka Muwanda ya Zeredi. b 14 Beto tambulaka bamvula 38 katuka na Kadeshi-barnea tii kuna beto sabukaka Muwanda ya Zeredi, tii kuna ndonga yonso ya bantu ya bitumba fwaka na camp, kaka mutindu Yehowa diaka ndefi sambu na bo. c 15 Diboko ya Yehowa nwanisaka bo sambu na kufwa bo na camp tii kuna bo fwaka. d 16 “Ntangu bantu yonso ya bitumba fwaka, e 17 Yehowa tubilaka mono diaka nde, 18 ‘Bubu yai nge ta luta na teritware ya Moabi, disongidila, Are. 19 Ntangu nge ta kuma pene-pene ya bantu ya Amoni, kuniokula bo ve mpi kupesa bo ve makasi, sambu mono ta pesa nge ve ata kitini mosi ya insi ya bantu ya Amoni sambu yo vanda ya nge, sambu mono me pesaka yo na bana ya Loti sambu yo vanda ya bo. f 20 Bantu vandaka kutadila mpi insi yai bonso insi ya bantu ya Refayimi. g (Bantu ya Refayimi vandaka kuzinga ntete kuna, mpi bantu ya Amoni vandaka kubinga bo Ba-Zamzumimi. 21 Bo vandaka bantu mingi, ya nene, mpi ya nda bonso bana ya Anaki; h kansi Yehowa manisaka bo na ntwala ya bantu ya Amoni mpi bantu ya Amoni kulaka bo mpi kumaka kuzinga na kisika na bo. 22 Yo yina mambu ya yandi salaka sambu na bana ya Ezau, bayina ke zinga ntangu yai na Seire, i ntangu yandi manisaka bantu ya Ori j na ntwala na bo, sambu bo kula bo mpi bo kuma kuzinga na kisika na bo tii bubu yai. 23 Na yina me
326 KAPU 2 a Kuy 27:39, 40 b Kut 21:12 c Kut 14:33 Kut 32:11 Kul 1:35 Nk 95:11 Ebr 3:18 Yud 5
d 1Bk 10:1, 5 e Kut 26:63, 64 f Kuy 19:36, 38 Kul 2:9 Baz 11:15 2Bs 20:10 Bis 17:26
g Kuy 15:18-20 Kul 3:11
h Kut 13:33 Kul 9:1, 2
i Kuy 36:8 j Kuy 14:6 Kul 2:12
Ndonga ya 2 a Kuy 10:19 b Kuy 10:13, 14 c Kut 21:13 d Kut 21:23 e Kub 15:14 Kub 23:27 Kul 11:25 Yoz 2:9, 10
f Yoz 13:15, 18 Yoz 21:8, 37
g Kul 20:10 h Kut 21:21, 22
tala Ba-Avimi, bo zingaka na babwala tii na Gaza, a tii kuna BaKaftorimi, b bayina katukaka na Kaftore,1 manisaka bo mpi kumaka kuzinga na kisika na bo.) 24 “‘Beno telama, beno sabuka Muwanda ya Arnoni.c Tala, mono me pesa Sihoni, d muntu ya Amore, ntotila ya Eshboni, na maboko na nge. Yo yina, yantika kubaka insi na yandi, mpi nwanisa yandi. 25 Bubu yai mono ta yantika kusala nde bantu yonso ya kele na zulu ya ntoto yina ta wa nsangu na nge kutekita mpi kuwa boma sambu na nge. Bo ta kuma kisaka-saka mpi ta tekita1 sambu na nge.’ e 26 “Ebuna katuka na ntotomakanga ya Kedemoti, f mono tindaka binati-nsangu na Sihoni ntotila ya Eshboni ti nsangu yai ya ngemba, g 27 ‘Pesa mono nswa ya kuluta na insi na nge. Mono ta vanda kaka na nzila mpi mono ta baluka ve na diboko ya kitata to na diboko ya kimama. h 28 Mono ta dia kaka madia mpi ta nwa kaka masa yina nge ta tekila mono. Pesa mono kaka nzila ya kuluta na makulu 29 —yo yina mambu bana ya Ezau yina ke zinga na Seire mpi bantu ya Moabi yina ke zinga na Are salaka sambu na mono—tii kuna mono ta sabuka Yordani sambu na kukwenda na insi yina Yehowa Nzambi na beto ke pesa beto.’ 30 Kansi Sihoni ntotila ya Eshboni pesaka beto ve nzila ya kuluta, sambu Yehowa Nzambi na nge bikaka nde yandi kuma ntu-ngolo i mpi ntima na yandi kukuma ngolo, sambu na kupesa yandi na diboko na nge mutindu yo ke salama ntangu yai. j 31 “Ebuna Yehowa tubilaka mono nde, ‘Tala, mono me yanti-
i Bar 9:18 j Kut 21:25
2:23 1 Disongidila, Kreta. 2:25 1 To “wa mpasi bonso mpasi ya kubuta.”
327 ka dezia kupesa Sihoni mpi insi na yandi na maboko na nge. Yantika kubaka insi na yandi.’ a 32 Ntangu Sihoni basikaka ti bantu na yandi yonso sambu na kunwanisa beto na Yahasi,b 33 Yehowa Nzambi na beto pesaka yandi na maboko na beto, yo yina beto bedisaka yandi, bana na yandi ya babakala, ti bantu na yandi yonso. 34 Na ntangu yina, beto botulaka bambanza na yandi yonso mpi fwaka konso mbanza, ti babakala, bankento mpi bana. Beto bikaka ve ata muntu mosi na luzingu. c 35 Na bambanza yina beto botulaka, beto bakaka na ngolo kaka bitwisi sambu na beto mosi ti bima ya beto botulaka na bitumba. 36 Katuka na Aroere,d yina kele na ndilu ya Muwanda ya Arnoni (ti mbanza yina kele na muwanda yina), tii na Gileadi, ata bwala mosi ve lutaka beto na ngolo. Yehowa Nzambi na beto pesaka yo yonso na maboko na beto.e 37 Kansi, nge pusanaka ve penepene ya insi ya bantu ya Amoni, f na lweka yonso ya Muwanda ya Yaboki g mpi na bambanza ya ntoto ya bangumba, to na konso kisika ya nkaka yina Yehowa Nzambi na beto buyisaka. “Na nima, beto balukaka mpi tombukaka na nzila ya Bashani. Ebuna Ogi, ntotila ya Bashani, basikaka ti bantu na yandi yonso sambu na kunwanisa beto na Edrei. h 2 Yo yina Yehowa tubilaka mono nde, ‘Kuwa yandi boma ve, sambu mono ta pesa yandi, bantu na yandi yonso, mpi insi na yandi na maboko na nge; mpi nge ta sala yandi kaka mutindu nge salaka Sihoni, ntotila ya bantu ya Amore, yina vandaka kuzinga na Eshboni.’ 3 Ebuna Yehowa Nzambi na beto pesaka mpi Ogi ntotila ya Bashani ti bantu na yandi yonso na maboko na beto, mpi beto fwaka bo tii kuna ata muntu mosi
3
KULONGA 2:32–3:12 KAPU 2 a Kut 32:33 Nk 135:10-12
b Kut 21:23, 24 Baz 11:20
c Kul 20:16, 17
d Kul 3:12 Kul 4:47, 48 Yoz 13:8, 9
e Nk 44:3
f Kul 3:16 Baz 11:15
g Kut 21:23, 24
KAPU 3 h Kut 21:33-35
Ndonga ya 2 a Kut 32:33 Kul 29:7, 8 Yoz 13:29, 30
b Lev 27:29
c Lev 18:25
d Kut 32:33
e Yoz 12:1, 2
f Kut 21:33
ve na kati ya bantu na yandi gulukaka. 4 Na nima, beto botulaka bambanza na yandi yonso. Kuvandaka ve ata ti bwala mosi ya beto bakaka ve na bo—bambanza 60, ntoto ya mvimba ya Argobi, kimfumu ya Ogi na Bashani. a 5 Bambanza yai yonso vandaka ya kutanina ti bibaka ya nda, bakielo mpi banti ya mabaya, kumosi ti babwala mingi yina vandaka ve na bibaka. 6 Kansi, beto fwaka yo, b kaka mutindu beto salaka Sihoni ntotila ya Eshboni, ntangu beto fwaka konso mbanza, ti babakala, bankento mpi bana. c 7 Ebuna beto bakaka bitwisi yonso mpi bima ya beto botulaka na bambanza. 8 “Na ntangu yina, beto botulaka insi ya bantotila yina zole ya bantu ya Amore d yina vandaka pene-pene ya Yordani, katuka na Muwanda ya Arnoni tii na Ngumba ya Ermoni e 9 (ngumba yina bantu ya Sidoni vandaka kubinga Sirioni, mpi yina bantu ya Amore vandaka kubinga Senire), 10 bambanza yonso yina vandaka na zulu ya ngumba, Gileadi ya mvimba, mpi Bashani ya mvimba tii na Saleka mpi na Edrei, f bambanza ya kimfumu yina vandaka ya Ogi na Bashani. 11 Sambu Ogi, ntotila ya Bashani, vandaka muntu ya nsuka yina bikalaka na dikanda ya Refayimi. Mbeto yina bo tulaka mvumbi na yandi1 bo salaka yo na kibende,2 mpi yo kele kaka na Raba ya bantu ya Amoni tii bubu yai. Nda na yo vandaka maboko3 uvwa, nene na yo maboko iya, na kutadila diboko yina bo ke sadilaka. 12 Na ntangu yina, beto 3:11 1 To “Sanduku na yandi ya ditadi; Sanduku na yandi.” 2 To mbala ya nkaka, “ditadi ya ndombe ya bo ke bingaka bazalte.” 3 Diboko mosi kele basantimetre 44,5. Tala Bangindu ya Ngika B14.
KULONGA 3:13-28 bakaka insi yai: katuka na Aroere, a yina kele pene-pene ya Muwanda ya Arnoni, mpi kati-kati ya ntoto ya bangumba ya Gileadi, mpi mono me pesa bambanza na yo na bana ya Rubeni mpi na bana ya Gadi. b 13 Ndambu ya ntoto ya Gileadi yina bikalaka mpi Bashani ya mvimba ya kimfumu ya Ogi, mono me pesa yo na ndambu ya dikanda ya Manase. c Ntoto yonso ya Argobi, yina kele ya Bashani, zabanaka bonso insi ya bantu ya Refayimi. 14 “Yaire d mwana ya Manase bakaka ntoto yonso ya Argobi e tii na ndilu ya bantu ya Geshure ti ya bantu ya Maakati, f mpi yandi pesaka babwala yina ya Bashani zina na yandi, Avoti-yaire,1g tii bubu yai. 15 Mono me pesa Gileadi na Makire. h 16 Na bana ya Rubeni ti ya Gadi, i mono me pesa ntoto yina ke yantika na Gileadi tii na Muwanda ya Arnoni, yina ndilu na yo kele kati-kati ya muwanda, mpi tii na Yaboki, muwanda yina kele ndilu ya bantu ya Amoni, 17 mpi Araba, Yordani, ti ndilu, katuka na Kinereti tii na Nzadi-Mungwa ya Araba, Nzadi ya Mungwa,1 na nsi ya tubangumba ya Pisga na ndambu ya esti. j 18 “Ebuna mono songaka beno nde: ‘Yehowa Nzambi na beno me pesa beno insi yai sambu beno baka yo. Babakala na beno yonso ya kikesa ta baka minduki mpi ta sabuka na ntwala ya bampangi na beno, bantu ya Izraele. k 19 Kaka bankento na beno, bana na beno, mpi bitwisi na beno (mono me zaba mbote nde beno kele na bitwisi mingi) bantu ta landa kuzinga na bambanza yina mono me pesa beno, 20 tii kuna Yehowa 3:14 1 Yo ke tendula “Babwala ya Batenta ya Yaire.” 3:17 1 Disongidila, NzadiMungwa ya Kufwa.
328 KAPU 3 a Kut 32:34 b Kut 32:33 c Kut 32:39 Yoz 13:29-31 1Bs 5:23
d 1Bs 2:22 e Kul 3:4 f Yoz 13:13 g Kut 32:40, 41 h Kut 32:39 Yoz 17:1
i Kut 32:33 Yoz 22:9
j Kut 34:11, 12 k Kut 32:20-22
Ndonga ya 2 a Yoz 1:14, 15 Yoz 22:4, 8
b Kut 11:28 Kut 14:30 Kut 27:18
c Yoz 10:25 d Kub 14:14 Kub 15:3 Kul 1:30 Kul 20:4 Yoz 10:42
e Kub 15:16 Kul 11:2
f Kub 15:11 2Sa 7:22 1Bn 8:23 Nk 86:8 Yer 10:6, 7
g Kub 3:8 Kul 1:7 Kul 11:11, 12
h Kut 20:12 Kut 27:13, 14 Kul 4:21 Nk 106:32
i Kut 27:12 j Kul 34:1, 4 k Kut 27:18-20 Kul 1:38 Kul 31:7
l Yoz 1:1, 2
ta pesa bampangi na beno ngemba, mutindu yandi me sala sambu na beno, ebuna bo mpi bo baka ntoto yina Yehowa Nzambi na beno ta pesa bo na simu ya Yordani. Na nima, beno ta kwisa kuvutuka, konso muntu na ntoto na yandi yina mono me pesa beno.’ a 21 “Na ntangu yina, mono songaka Yozue b nde: ‘Nge me mona na meso na nge mosi mambu yina Yehowa Nzambi na nge me sala na bantotila yai zole. Yehowa ta sala mutindu mosi na bimfumu yonso yina nge ta luta. c 22 Beno fwete wa bo boma ve, sambu Yehowa Nzambi na beno Muntu ke nwana sambu na beno.’ d 23 “Na ntangu yina, mono bondilaka Yehowa nde, 24 ‘O Yehowa Mfumu ya Kuluta Nene, nge me yantika kumonisa nsadi na nge bunene na nge mpi diboko na nge ya ngolo, e sambu nki nzambi, na zulu to na ntoto, ke salaka bisalu ya nene ya mutindu yai bonso nge? f 25 Pardo bika mono luta mpi mono mona insi ya mbote yina kele na simu ya Yordani, ntoto ya bangumba yai ya mbote mpi Libani.’ g 26 Kansi Yehowa landaka kuwila mono makasi ya ngolo sambu na benoh mpi yandi vandaka kuwila mono ve. Nkutu, Yehowa tubilaka mono nde, ‘Yo me lunga! Kutubila mono diaka ve ata fioti diambu yai. 27 Tombuka na nsongi ya Pisga i mpi tala na westi, na nordi, na sudi mpi na esti, ebuna tala insi yina na meso, sambu nge ta sabuka ve Yordani j yai. 28 Pesa Yozue k kisalu, pesa yandi kikesa mpi pesa yandi ngolo, sambu yandi muntu ta sabuka l na ntwala ya bantu yai mpi yandi muntu ta twadisa bo na kubaka insi yina nge ta mona.’
329 29 Mambu yai yonso salamaka ntangu beto vandaka kuzinga na muwanda yina kele na ntwala ya Bete-peore. a “Ntangu yai, O Izraele, wa bansiku mpi bankanu yina mono ke longa beno na kuzitisa, sambu beno zinga, b beno kota mpi beno baka insi yina Yehowa, Nzambi ya ba-nkaka na beno, ke pesa beno. 2 Beno fwete yika ve ata kima mosi na mambu yina mono ke songa beno, beno fwete katula mpi ve ata kima mosi na mambu yina, c sambu na kuzitisa bantuma ya Yehowa Nzambi na beno, yina mono ke pesa beno. 3 “Meso na beno mosi monaka mambu yina Yehowa salaka Baale ya Peore; Yehowa Nzambi na beno fwaka na kati na beno konso muntu yina landaka Baale ya Peore. d 4 Kansi beno bantu ya ke kangama na Yehowa Nzambi na beno, beno yonso kele na luzingu bubu yai. 5 Tala, mono me longa beno bansiku mpi bankanu, e kaka mutindu Yehowa Nzambi na mono me songa mono, sambu beno zitisa yo na insi yina beno ta baka. 6 Beno fwete zitisa f yo mbote-mbote, sambu yo ta monisa na ntwala ya bantu yina ta wa bansiku yai yonso nde beno kele ti mayele g mpi mayele ya kubakisa mambu, h ebuna bo ta tuba nde, ‘Ya kieleka, dikanda yai ya nene kele dikanda ya bantu ya mayele mpi ya kele ti mayele ya kubakisa mambu.’ i 7 Sambu, inki dikanda ya nene kele ti banzambi penepene ti yo mutindu Yehowa Nzambi na beto ke vandaka penepene ti beto konso ntangu yina beto ke bingaka yandi? j 8 Inki dikanda ya nene kele ti bansiku mpi bankanu ya lunungu bonso Nsiku yai yonso ya mono ke tula na ntwala na beno bubu yai? k
4
KULONGA 3:29–4:16 KAPU 3 a Kul 4:45, 46 Kul 34:5, 6
KAPU 4 b Lev 18:5 c Kul 12:32 Bin 30:5, 6 Kus 22:18, 19
d Kut 25:5, 9 Nk 106:28 Oze 9:10 1Bk 10:7, 8
e Lev 26:46 Kut 30:16 Kut 36:13 Kul 6:1
f 1Bn 2:3 g Nk 111:10 h Nk 119:98, 100
i 1Bn 4:34 1Bn 10:4-7 Dan 1:19, 20
j Kub 25:8 Lev 26:12 Kul 5:26 2Sa 7:23
k Nk 147:19, 20
Ndonga ya 2 a Kuy 18:19 Kul 6:6, 7
b Kub 19:9 c Kub 20:20 Kul 5:29
d Bin 22:6 Efe 6:4
e Kub 19:18 Ebr 12:18, 19
f Kul 9:10 g Yez 40:18 Yoa 1:18 Yoa 4:24
h Kub 20:22 i Kub 19:5 Kul 5:2 Kul 9:9 Ebr 9:19, 20
j Kub 20:1 Kub 34:28 Kul 10:4
k Kub 24:12 Kub 31:18 Kub 32:19 Kub 34:1
9 “Kangula meso mpi keba kibeni,1 sambu nge vila ve mambu yina meso na nge me mona mpi sambu yo katuka ve na ntima na nge bilumbu yonso ya luzingu na nge. Nge fwete zabisa yo mpi na bana na nge mpi na bantekolo na nge. a 10 Kilumbu ya nge telamaka na ntwala ya Yehowa Nzambi na nge na Orebi, Yehowa tubilaka mono nde, ‘Vukisa bantu na ntwala na mono sambu bo wa mambu na mono, b na mpila nde bo longuka na kuwa mono c boma bilumbu yonso ya bo kele na luzingu na ntoto mpi sambu bo longa bana na bo.’ d 11 “Yo yina beno kwisaka mpi telamaka na nsi ya ngumba, mpi ngumba yina vandaka kupela tiya tii na zulu kibeni;1 mpimpa ti dituti mosi ya ndombe kibeni vandaka pana. e 12 Ebuna Yehowa yantikaka kutubila beno na kati ya tiya. f Beno waka makelele ya bangogo, kansi beno monaka ve ata kima mosi g—ndinga h mpamba vandaka kuwakana. 13 Yandi zabisaka beno kuwakana na yandi, i yina yandi songaka beno na kuzitisa—Bansiku Kumi.1j Na nima, yandi sonikaka yo na zulu ya matadi zole yina. k 14 Na ntangu yina, Yehowa songaka mono na kulonga beno bansiku mpi bankanu, yina beno fwete zitisa na insi yina beno ta kota sambu na kubaka. 15 “Yo yina, beno keba kibeni1—sambu beno monaka ve ata kima mosi na kilumbu yina Yehowa tubilaka beno na Orebi na kati-kati ya tiya— 16 na mpila nde beno sala ve mambu ya mbi mpi beno kudisadila kiteki 4:9 1 To “mpi tula kibeni dikebi na moyo na nge.” 4:11 1 Na kisina, “tii na ntima ya zulu.” 4:13 1 Na kisina, “Bangogo Kumi.” Yo me zabanaka mpi bonso ´ Decalogue. 4:15 1 To “beno tula kibeni dikebi na mioyo na beno.”
KULONGA 4:17-32 yina me fwanana ti konso kima yina, kifwanisu ya bakala to ya nkento, a 17 kifwanisu ya konso mbisi yina kele na ntoto to kifwanisu ya konso ndeke yina ke pumbukaka, b 18 kifwanisu ya konso kigangwa yina ke tambulaka divumu na ntoto to kifwanisu ya konso mbisi yina ke vandaka na masa yina kele na nsi ya ntoto. c 19 Ebuna kana nge tala na zulu mpi nge mona ntangu, ngonda, mpi bambwetete—makesa yonso ya zulu—kubika ve nde yo pukumuna nge mpi nge fukama na ntwala na yo mpi nge sadila yo.d Yehowa Nzambi na nge me pesa yo na bantu yonso yina kele na ntoto ya mvimba. 20 Kansi beno kele bantu yina Yehowa bakaka mpi basisaka na fulu ya tiya ya ke kumisaka bibende masa-masa, na Ezipte, sambu beno kuma dikabu na yandi mosi,1e mutindu beno kele bubu yai. 21 “Yehowa wilaka mono makasi sambu na beno, f mpi yandi zengaka kieleka nde mono fwete sabuka ve Yordani to kukota na insi ya mbote yina Yehowa Nzambi na beno ke pesa beno bonso dikabu. g 22 Sambu, mono ta fwa na insi yai; mono ta sabuka ve Yordani, h kansi beno, beno ta sabuka mpi ta baka insi yai ya mbote. 23 Beno keba na mpila nde beno vila ve kuwakana ya Yehowa Nzambi na beno yina yandi salaka ti beno, i mpi beno kudisadila ve kiteki, kifwanisu ya konso kima yina Yehowa Nzambi na beno me buyisaka beno. j 24 Sambu, Yehowa Nzambi na beno kele tiya ya ke yokaka, k Nzambi yina ke lombaka nde bo kangama kaka na yandi. l 25 “Kana nge buta bana ti bantekolo mpi beno me zinga mi4:20 1 To “dikabu na yandi.”
330 KAPU 4 a Kub 20:4 Kul 27:15 Yez 40:18 Bis 17:29 1Bk 10:14
b Kul 5:8 Bar 1:22, 23
c 1Sa 5:4 d Kul 17:2, 3 2Bn 17:16 Eze 8:16
e Kub 19:5 f Nk 106:32 g Kut 20:12 Kul 31:1, 2
h Kul 3:27 i Kub 24:3 j Kub 20:4 k Kub 24:17 Kul 9:3 Ebr 12:29
l Kub 20:5 Kub 34:14 Kut 25:11 Luk 10:27
Ndonga ya 2 a Baz 18:30 2Bn 21:1, 7
b 2Bn 17:16, 17 c Lev 18:24, 28 Lev 26:27, 32
d Kul 28:64 Neh 1:8
e Kul 28:62 f Kul 28:15, 36 Yer 16:13 Eze 20:39
g 2Bs 15:4, 15 h Kul 30:1-3 Kul 30:8-10 1Bn 8:48, 49 Yer 29:13 Yoe 2:12
i 2Bs 33:13 Neh 1:9
j Kub 34:6 Kul 30:3 2Bs 30:9 Neh 9:31 Yez 54:7 Yez 55:7
k Lev 26:42
ngi na insi yina ebuna beno sala mambu yina ta natila beno lufwa mpi beno sala kiteki a ya konso mutindu yina mpi beno sala mambu yina kele mbi na meso ya Yehowa Nzambi na beno sambu na kupesa yandi makasi, b 26 mono ke baka zulu ti ntoto bonso bambangi na mono bubu yai nde beno ta fwa kibeni kukonda kusukinina na insi yina beno ke sabuka Yordani sambu na kubaka yo. Beno ta zinga ve mingi na insi yina, kansi beno ta mana. c 27 Yehowa ta panza beno na kati ya bantu, d mpi na kati na beno bantu fioti mpamba ta guluka e na kati ya makanda yina Yehowa ta nata beno. 28 Kuna beno ta sadila banzambi ya banti mpi ya matadi yina bantu me salaka, f banzambi yina lenda mona ve, lenda wa ve, lenda dia ve mpi lenda wa nsudi ve. 29 “Kana beno sosa Yehowa Nzambi na beno kuna, ntembe kele ve nde nge ta mona yandi, g kana nge sosa yandi na ntima na nge ya mvimba mpi na moyo1h na nge ya mvimba. 30 Ntangu nge ta vanda na mpasi ya nene mpi mambu yai yonso kukumina nge na nima, nge ta vutukila Yehowa Nzambi na nge mpi ta widikila ndinga na yandi. i 31 Sambu Yehowa Nzambi na nge kele Nzambi yina ke wilaka bantu mawa.j Yandi ta yambula nge ve, ta fwa nge ve, mpi ta vila ve kuwakana yina yandi zengaka kieleka na bankaka na nge. k 32 “Ntangu yai, yula na yina me tala bilumbu ya ntama yina vandaka na ntwala ya ntangu na nge, katuka kilumbu yina Nzambi gangaka muntu na ntoto; sosa katuka na nsuka mosi ya zulu tii na nsuka ya nkaka ya 4:29 1 Tala Bantendula ya Bangogo.
331 zulu. Keti diambu ya nene ya mutindu yai me salamaka dezia to keti bantu me waka a dezia diambu ya mutindu yai? 33 Keti kele ti bantu ya nkaka yina me waka ndinga ya Nzambi ke tuba na kati ya tiya mutindu nge me waka yo mpi me bikalaka na luzingu? b 34 To keti Nzambi me mekaka dezia kubaka dikanda mosi sambu na yandi mosi na kati ya dikanda ya nkaka ti balusambisu,1 ti bidimbu, ti bimangu, c ti bitumba, d ti diboko ya ngoloe mpi ya kutandula, mpi ti mambu ya ke pesa boma, f mutindu Yehowa Nzambi na beno salaka sambu na beno na Ezipte na meso na beno kibeni? 35 Bo songaka beno mambu yai sambu beno zaba nde Yehowa kele Nzambi ya kieleka; g katula yandi, h Nzambi ya nkaka kele ve. 36 Yandi salaka nde nge wa ndinga na yandi katuka na zulu sambu na kusungika nge, mpi na ntoto yandi salaka nde nge mona tiya na yandi ya nene, mpi nge waka mambu yina yandi tubaka na kati ya tiya. i 37 “Sambu yandi zolaka bankaka na nge mpi solaka bana1 na bo, j yandi basisaka nge na Ezipte na meso na yandi na nsadisa ya ngolo na yandi ya nene. 38 Yandi kulaka na ntwala na nge makanda yina vandaka nene mpi ngolo kuluta nge, sambu na kukotisa nge mpi kupesa nge insi na bo bonso dikabu, mutindu yo kele bubu yai. k 39 Yo yina, zaba bubu yai mpi tula na ntima nde Yehowa kele Nzambi ya kieleka na zulu mpi na ntoto. l Nzambi ya nkaka kele ve. m 40 Nge fwete zitisa bansiku na yandi mpi bantuma na yandi yina mono ke pesa nge bubu yai, sambu 4:34 1 To “mimekamu.” 4:37 1 Na kisina, “nkuna.”
KULONGA 4:33-49 KAPU 4 a Nk 44:1 b Kul 5:26 c Kub 7:3 d Kub 15:3 e Kub 13:3 f Kul 26:8 Nk 78:43-51
g Kub 6:7 h Kub 15:11 Kul 32:39 1Sa 2:2 Yez 45:18 Mar 12:32
i Kub 19:18 Kub 20:22
j Kul 10:15 Nk 105:6
k Kub 23:28 Kul 7:1 Kul 9:1 Yoz 3:10
l 2Bs 20:6 m Yez 44:6
Ndonga ya 2 a Kuy 48:3, 4 b Kut 35:14 c Kut 35:22-24 d Kut 35:11, 25 Kul 19:4, 5
e Yoz 21:8, 36 f Yoz 21:8, 38 g Yoz 21:27 h Yoz 20:8, 9 i Kul 17:18 Kul 27:2, 3 Bag 3:24
j Lev 26:46 Kul 4:1
k Kul 1:5 Kul 3:29
l Kut 21:26 m Kut 21:23, 24 n Kut 21:33 Kul 3:4
o Kul 2:36 Kul 3:12
p Kul 3:8, 9 q Kul 3:16, 17 Kul 34:1
mambu kukwendila mbote sambu na nge mpi sambu na bana na nge, na mpila nde nge zinga mingi na insi yina Yehowa Nzambi na nge ke pesa nge.” a 41 Na ntangu yina, Moize tulaka bambanza tatu na kingenga, na ndambu ya esti ya Yordani. b 42 Kana muntu me fwa nkweno na yandi kukonda kukana kansi yandi vandaka kumenga c yandi ve na ntwala, yandi fwete tina na mbanza mosi na kati ya bambanza yai mpi kuzinga. d 43 Bambanza yango kele Besere e na ntoto-makanga na zulu ya ngumba sambu na bana ya Rubeni, Ramoti f na Gileadi sambu na bana ya Gadi, mpi Golani g na Bashani sambu na bana ya Manase. h 44 Yai kele Nsiku i yina Moize tulaka na ntwala ya bantu ya Izraele. 45 Yai kele bangibusa, bansiku, mpi bankanu yina Moize pesaka bantu ya Izraele na nima ya kubasika na bo na Ezipte, j 46 pene-pene ya Yordani, na muwanda yina ke talana ti Bete-peore, k na insi ya Sihoni ntotila ya bantu ya Amore, yina vandaka kuzinga na Eshboni, l yina Moize ti bantu ya Izraele bedisaka na nima ya kubasika na Ezipte. m 47 Bo bakaka insi na yandi mpi insi ya Ogi n ntotila ya Bashani, bantotila yonso zole ya bantu ya Amore yina vandaka pene-pene ya Yordani na esti, 48 katuka na Aroere, o yina kele na ndilu ya Muwanda ya Arnoni, tii na Ngumba ya Sioni, disongidila Ermoni, p 49 mpi Araba ya mvimba pene-pene ya Yordani na esti, tii na Nzadi-Mungwa ya Araba,1 na nsi ya tu-bangumba ya Pisga. q 4:49 1 Disongidila, Nzadi ya Mungwa, to Nzadi-Mungwa ya Kufwa.
KULONGA 5:1-20
5
Ebuna Moize bingaka Izraele ya mvimba mpi tubilaka bo nde: “O Izraele, wa bansiku ti bankanu yina mono ke zabisa beno bubu yai, beno fwete longuka yo mpi kuzitisa yo mbote-mbote. 2 Yehowa Nzambi na beto salaka kuwakana ti beto na Orebi. a 3 Yehowa salaka ve kuwakana yai ti ba-nkaka na beto, kansi yandi salaka yo ti beto, beto yonso ya kele na luzingu awa bubu yai. 4 Yehowa tubilaka beno meso na meso na ngumba, na kati ya tiya. b 5 Na ntangu yina, c mono vandaka ya kutelama na kati-kati ya Yehowa ti beno sambu na kuzabisa beno ndinga ya Yehowa, mpamba ve beno waka boma ya tiya mpi beno tombukaka ve na ngumba.d Yandi tubaka nde: 6 “‘Mono kele Yehowa Nzambi na nge, yina basisaka nge na insi ya Ezipte, na nzo ya kimpika. e 7 Nge fwete vanda ve ata fioti ti banzambi ya nkaka katula mono.1f 8 “‘Nge fwete kudisadila ve kiteki g to kima mosi1 ya me fwanana ti konso kima yina kele na zulu to na ntoto to na masa yina kele na nsi ya ntoto. 9 Nge fwete fukimina yo ve to kubika nde bo nata nge na kusadila yo, h sambu mono Yehowa Nzambi na nge, mono kele Nzambi yina ke lombaka nde bo kangama kaka na yandi, i yina sambu na kifu ya batata ke pesaka ndola na bana, na ndonga ya tatu ya bantu, mpi na ndonga ya iya ya bantu yina ke mengaka mono, j 10 kansi yina ke monisaka zola ya kwikama1 na mafunda ya bandonga ya bantu yina ke zolaka mono mpi ke zitisaka bansiku na mono. 5:7 1 To “sambu na kutelamina mono.” Na kisina, “sambu na kunwanisa luse na mono.” 5:8 1 To “kifwanisu.” 5:10 1 To “ntima ya mbote.”
332 KAPU 5 a Kub 19:5 Ebr 9:19, 20
b Kub 19:9, 18 Bis 7:38
c Kub 20:19 Bag 3:19
d Kub 19:16 e Kub 13:3 Kub 20:2
f Kub 20:3-6 2Bn 17:35
g Lev 26:1 Kul 4:15, 16 Kul 4:23 Kul 27:15 Bis 17:29 h Kub 23:24 1Bk 10:14 i Kub 34:14 Kul 4:24 Yez 42:8 Mat 4:10 j Kub 34:6, 7
Ndonga ya 2 a Kub 22:28 Lev 19:12
b Kub 20:7 Lev 24:16
c Kub 16:23 d e f g h i j
k l
m n
o
Kub 20:8-10 Kub 31:13 Kub 34:21 Kub 16:29 Neh 13:15 Kub 23:12 Kul 10:17 Efe 6:9 Kub 6:6 Kul 4:34 Kub 21:15 Lev 19:3 Kul 27:16 Bin 1:8 Mar 7:10 Kub 20:12 Efe 6:2, 3 Kuy 9:6 Kub 20:13 Kut 35:20, 21 Mat 5:21 Bar 13:9 Kub 20:14 1Bk 6:18 Ebr 13:4 Kub 20:15 Lev 19:11 Bin 30:8, 9 1Bk 6:10 Efe 4:28 Kub 20:16 Kub 23:1 Lev 19:16 Kul 19:16-19 Bin 6:16, 19 Bin 19:5
11 “‘Nge fwete sadila ve zina ya Yehowa Nzambi na nge na mutindu ya mbi, a sambu Yehowa ta pesa ndola na konso muntu yina ke sadila zina na yandi na mutindu ya mbi. b 12 “‘Zitisa kilumbu ya Kisabatu sambu yo landa kuvanda ya santu, kaka mutindu Yehowa Nzambi na nge songaka nge. c 13 Nge ta sala kisalu ya ngolo mpi kisalu na nge yonso na bilumbu sambanu, d 14 kansi kilumbu ya nsambwadi kele kisabatu sambu na Yehowa Nzambi na nge. e Nge fwete sala ve ata kisalu mosi, f yo vanda nge, mwana na nge ya bakala, mwana na nge ya nkento, mpika na nge ya bakala, mpika na nge ya nkento, ngombe na nge ya bakala, mpunda na nge to konso mbisi na nge ya bwala, to munzenza yina kele na bambanza1g na nge, na mpila nde mpika na nge ya bakala mpi mpika na nge ya nkento kupema bonso nge. h 15 Yibuka nde nge kumaka mpika na insi ya Ezipte mpi nde Yehowa Nzambi na nge basisaka nge kuna ti diboko ya ngolo mpi ya kutandula.i Yo yina Yehowa Nzambi na nge songaka nge na kuzitisa kilumbu ya Kisabatu. 16 “‘Kumisa tata na nge ti mama na nge, j kaka mutindu Yehowa Nzambi na nge songaka nge, sambu nge zinga mingi mpi nge toma1 na insi yina Yehowa Nzambi na nge ke pesa nge. k 17 “‘Nge fwete fwa ve muntu. l 18 “‘Nge fwete sala mpi ve bizumba. m 19 “‘Nge fwete yiba mpi ve. n 20 “‘Nge fwete tuba ve mambu ya luvunu ntangu nge ke ta kimbangi sambu na nkweno na nge. o 5:14 1 Na kisina, “bakielo.” 5:16 1 To “mpi mambu kukwendila mbote sambu na nge.”
333 21 “‘Nge fwete yuma ve ntima sambu na nkento ya nkweno na nge. a Nge fwete yuma mpi ve ntima na bwimi yonso sambu na nzo ya nkweno na nge, kilanga na yandi, mpika na yandi ya bakala, mpika na yandi ya nkento, ngombe na yandi, mpunda na yandi, to sambu na konso kima ya nkweno na nge.’ b 22 “Yehowa pesaka bantuma1 yai na dibundu na beno ya mvimba na ngumba, na kati ya tiya, ya dituti, mpi ya mpimpa ya ngolo, c na ndinga ya ngolo, mpi yandi yikaka ve kima ya nkaka na zulu; ebuna yandi sonikaka yo na zulu ya matadi zole mpi pesaka mono yo. d 23 “Kansi, ntangu beno waka ndinga na kati ya mpimpa, na ntangu ngumba vandaka kupela tiya, e bamfumu yonso ya makanda na beno mpi bankuluntu pusanaka pene-pene na mono. 24 Ebuna beno tubaka nde, ‘Ntangu yai, Yehowa Nzambi na beto me songa beto nkembo na yandi ti bunene na yandi, mpi beto me wa ndinga na yandi na kati ya tiya. f Bubu yai beto me mona nde Nzambi lenda solula ti muntu mpi muntu yango lenda bikala na luzingu. g 25 Sambu na nki beto fwete fwa? Mpamba ve tiya yai ya ngolo lenda yoka beto. Kana beto landa kuwa ndinga ya Yehowa Nzambi na beto, ntembe kele ve nde beto ta fwa. 26 Sambu, nani na kati ya bantu yonso1 me waka ndinga ya Nzambi ya moyo ke tuba na kati ya tiya mutindu beto waka yo kansi yandi landa na kuzinga? 27 Nge mosi fwete kwenda pene-pene sambu na kuwa mambu yonso yina Yehowa Nzambi na beto ta tuba, mpi nge muntu ta songa beto mambu yonso yina Ye-
KULONGA 5:21–6:3 KAPU 5 a Mat 5:28 b Kub 20:17 Luk 12:15 Bar 7:7
c Kub 19:9, 18 d Kub 24:12 Kub 31:18 Kul 4:12, 13
e Kub 20:18 Ebr 12:18, 19
f Kub 24:17 g Kul 4:33, 36
Ndonga ya 2 a Kub 20:19 Ebr 12:18, 19
b Kul 18:16, 17 c Kul 10:12 Yob 28:28 Bin 1:7 Mat 10:28 1Pi 2:17
d Bin 4:4 Bin 7:2 Lon 12:13 Yez 48:18 1Yn 5:3
e Nk 19:8, 11 Yak 1:25
f Kul 6:3, 25 Kul 8:1
g Kul 12:32 Yoz 1:7, 8
h Kul 10:12 i Kul 4:40 Kul 12:28 Bar 10:5
KAPU 6 j Kuy 18:19 Kul 4:9
5:22 1Na kisina, “bangogo.” 5:26 1Na kisina, “nsuni yonso.”
k Bin 3:1, 2
howa Nzambi na beto ke tubila nge, ebuna beto ta wa mpi ta sala yo.’ a 28 “Ebuna Yehowa waka mambu yina beno zabisaka mono, mpi Yehowa tubilaka mono nde, ‘Mono me wa mambu yina bantu yai me tubila nge. Mambu yonso yina bo me tuba kele mbote. b 29 A kana ntangu yonso ntima kupusa bo na kuwa mono boma c mpi na kuzitisa bantuma na mono yonso; d mambu ta kwendila mbote kimakulu e sambu na bo mpi bana na bo! 30 Kwenda songa bo nde: “Beno vutuka na batenta na beno.” 31 Kansi nge, nge fwete bikala awa ti mono, mpi mono ta songa nge bantuma, bansiku, ti bankanu yonso yina nge fwete longa bo mpi yina bo fwete zitisa na ntoto yina mono ke pesa bo sambu bo baka.’ 32 Ntangu yai, beno fwete sala ngolo na kusala kaka mutindu Yehowa Nzambi na beno me songa beno. f Beno fwete baluka ve na diboko ya kitata to na diboko ya kimama. g 33 Beno fwete tambula na banzila yonso yina Yehowa Nzambi na beno me songa beno, h sambu beno zinga, beno toma mpi beno kumisa bilumbu na beno nda na insi yina beno ta baka. i “Yai kele bantuma, bansiku mpi bankanu yina Yehowa Nzambi na beno me pesa sambu na kulonga beno, sambu beno zitisa yo ntangu beno ke sabuka sambu na kukota na ntoto yina beno ta baka, 2 sambu nge wa Yehowa Nzambi na nge boma mpi nge zitisa bansiku na yandi yonso ti bantuma na yandi yina mono ke pesa nge—nge, mwana na nge, mpi mutekolo na nge j—bilumbu yonso ya luzingu na nge, sambu nge zinga mingi. k 3 O Izraele, nge fwete wa mpi kuzitisa yo mbote-mbote sambu nge toma mpi beno kuma
6
KULONGA 6:4-24 mingi kibeni na insi yina miliki1 ti bwiki kele mingi, kaka mutindu Yehowa, Nzambi ya ba-nkaka na nge, silaka nge. 4 “O Izraele, wa: Yehowa Nzambi na beto kele Yehowa a mosi kaka. 5 Nge fwete zola Yehowa Nzambi na nge na ntima na nge ya mvimba, na moyo1b na nge ya mvimba, mpi na ngolo2c na nge yonso. 6 Mambu yai ya mono ke songa nge bubu yai fwete vanda na ntima na nge, 7 mpi nge fwete kotisa yo na1 bana na nge d mpi kutubila yo ntangu nge ta vanda na nzo na nge, ntangu nge ta tambula na nzila, ntangu nge ta lala mpi ntangu nge ta telama na mpongi. e 8 Kangisa yo na diboko na nge sambu na kuyibukaka yo, mpi yo fwete vanda na mbunzu f na nge1 bonso lele ya bo ke kangisaka na ntu. 9 Sonika yo na makunzi ya kielo ya nzo na nge mpi na bakielo ya mbanza na nge. 10 “Ntangu Yehowa Nzambi na nge ta kotisa nge na insi yina yandi zengaka kieleka na ba-nkaka na nge Abrahami, Izaki, mpi Yakobi na kupesa nge g—bambanza ya nene mpi ya kitoko yina nge tungaka ve, h 11 banzo ya kufuluka ti bima ya mbote ya mutindu na mutindu yina nge salaka ve kisalu sambu na kubaka yo, mabulu ya masa yina nge timunaka ve, mpi bilanga ya vinu ti banti ya olive yina nge kunaka ve—ebuna nge dia mpi nge fuluka, i 12 keba, kuvila ve Yehowa, j yina basisaka nge na insi ya Ezipte, na nzo ya kimpika. 13 Nge fwete wa Yehowa Nzambi na nge boma, k nge fwete sadila l yandi mpi nge fwete zenga kieleka m na zina na yandi. 6:3 1 To “mabele.” 6:5 1 Tala Bantendula ya Bangogo. 2 To “ngolo ya luzingu.” 6:7 1 To “vutukila yo na; niema yo na zulu ya.” 6:8 1 Na kisina, “na kati-kati ya meso na nge.”
334 KAPU 6 a Kul 5:7 Yez 42:8 Zek 14:9 Mar 12:29, 32 1Bk 8:6
b Kul 10:12 Kul 11:13 Kul 30:6 Mat 22:37
c Mar 12:30, 33 Luk 10:27
d Kuy 18:19 Kul 4:9 Bin 22:6 Efe 6:4
e Kul 11:19 f Kul 11:18 g Kuy 15:18 h Yoz 24:13 Nk 105:44
i Kul 8:10 j Baz 3:7 k Kul 10:12 Kul 13:4
l Luk 4:8 m Yer 12:16
Ndonga ya 2 a Kub 34:14 b Kub 20:5 Kul 4:24
c Kub 32:9, 10 Kut 25:3 Kul 11:16, 17 Baz 2:14
d 2Bn 17:18 e Mat 4:7 Luk 4:12 1Bk 10:9
f Kub 17:2, 7 Nk 95:8, 9 Ebr 3:8, 9
g Kuy 15:18 h Kub 23:30 i Kub 7:3 j Kul 4:34 k Kub 13:5 Kul 1:8
l Nk 111:10 Bin 14:27
14 Beno fwete landa ve banzambi ya nkaka, banzambi yonso ya bantu yina kele na nziunga na beno, a 15 sambu Yehowa Nzambi na nge yina kele na kati-kati na nge kele Nzambi mosi ya ke lombaka nde bo kangama kaka na yandi. b Kana ve, Yehowa Nzambi na nge ta wila nge makasi c mpi yandi ta manisa nge na ntoto. d 16 “Beno fwete meka e ve Yehowa Nzambi na beno, mutindu beno mekaka yandi na Massa. f 17 Beno fwete zitisa mbotembote bantuma ya Yehowa Nzambi na beno, bangibusa na yandi mpi bansiku na yandi, yina yandi me songa nge na kuzitisa. 18 Nge fwete sala mambu ya lunungu mpi ya mbote na meso ya Yehowa, sambu nge toma, nge kota, mpi nge baka insi ya mbote yina Yehowa diaka ndefi na bankaka na nge, g 19 mpi nge kula bambeni na nge yonso na ntwala na nge, kaka mutindu Yehowa silaka. h 20 “Na bilumbu ke kwisa, kana mwana na nge kuyula nge nde, ‘Bangibusa, bansiku, mpi bankanu yina Yehowa Nzambi na beto songaka beno ke tendula inki?’ 21 nge ta tubila mwana na nge nde, ‘Beto kumaka bampika ya Farao na Ezipte, kansi Yehowa basisaka beto na Ezipte ti diboko ya ngolo. 22 Yo yina Yehowa landaka kutinda bidimbu ti bimangu, ya nene mpi ya ke fwaka, na Ezipte, i na Farao mpi na bantu yonso ya nzo na yandi j na meso na beto. 23 Ebuna yandi basisaka beto kuna sambu na kunata beto awa mpi kupesa beto insi yina yandi diaka ndefi na bankaka na beto. k 24 Yo yina Yehowa songaka beto na kuzitisa bansiku yai yonso mpi na kuwa Yehowa Nzambi na beto boma sambu na mambote na beto ya kukonda nsuka, l na mpila
335 nde beto landa kuzinga a mutindu beto ke zinga bubu yai. 25 Ebuna yo ta tendula lunungu sambu na beto kana beto zitisa mbotembote bantuma yai yonso sambu na kumonisa bulemfu na1 Yehowa Nzambi na beto, kaka mutindu yandi songaka beto.’ b “Ntangu Yehowa Nzambi na nge ta kotisa nge na insi yina nge ke zola kukota mpi kubac ka, yandi ta kula mpi na ntwala na nge d makanda yina kele ti bantu mingi: bantu ya Heti, bantu ya Girgashi, bantu ya Amore, e bantu ya Kanana, bantu ya Perizi, bantu ya Hivi, mpi bantu ya Yebusi, f makanda nsambwadi ya kele ti bantu mingi mpi ya kele ngolo kuluta nge. g 2 Yehowa Nzambi na nge ta pesa bo na maboko na nge, mpi nge ta bedisa bo. h Nge fwete fwa bo kibeni. i Nge fwete sala ve ata kuwakana mosi ti bo to kuwila bo mawa. j 3 Nge fwete sala ve ata kuwakana mosi ya makwela1 ti bo. Kupesa ve bana na nge ya bankento na bana na bo ya babakala mpi kubaka ve bana na bo ya bankento sambu na bana na nge ya babakala. k 4 Sambu, bo ta nata bana na nge ya babakala na kuyambula kulanda mono sambu na kusadila banzambi ya nkaka; l ebuna Yehowa ta wila beno makasi, mpi yandi ta manisa nge m na mbala mosi. 5 “Kansi beno fwete sala bo mutindu yai: Beno panza bamesakimenga na bo, beno buka makunzi na bo ya santu,1n beno zenga banti na bo ya santu, o mpi beno yoka biteki p na bo tiya. 6 Sambu beno kele bantu ya santu sambu na Yehowa Nzambi na beno, mpi Yehowa Nzambi na beno me sola-
7
6:25 1 Na kisina, “na ntwala ya.” 7:3 1 To “kwelana ve.” 7:5 1 Tala Bantendula ya Bangogo.
KULONGA 6:25–7:13 KAPU 6 a Lev 18:5 Kul 4:1 Bag 3:12
b Lon 12:13 Bar 10:5
KAPU 7 c Kul 31:3 d Kub 33:2 Yoz 3:10
e Kuy 15:16 f Kuy 10:15-17 g Kul 20:1 h Kut 33:52 i Lev 27:29 Yoz 6:17 Yoz 10:28
j Kub 23:32 Kub 34:15 Kul 20:16, 17
k Yoz 23:12, 13 1Bn 11:1, 2 Esd 9:2
l Kub 34:16 1Bn 11:4
m Kul 6:14, 15 n Kub 23:24 Kub 34:13
o Kul 16:21, 22 p Kul 7:25 Kul 12:2, 3
Ndonga ya 2 a Kub 19:5, 6 Kul 14:2 Amo 3:2
b Kul 10:15 c Kul 10:22 d Kuy 22:16, 17 e Kub 6:6 Kub 13:3, 14
f Kub 34:6, 7 g Bin 2:22 2Pi 3:7
h Lev 26:9
ka beno na kukuma bantu na yandi, kima na yandi ya mfunu mingi,1 na kati ya bantu yonso yina kele na ntoto. a 7 “Kana Yehowa monisilaka beno zola mpi solaka beno, b yo vandaka ve sambu beno vandaka mingi kuluta bantu yonso, mpamba ve beno vandaka fioti kuluta bantu yonso. c 8 Kansi, yo vandaka sambu na zola yina Yehowa vandaka na yo sambu na beno mpi sambu yandi zitisaka ndefi yina yandi diaka na bankaka na beno.d Yo yina Yehowa basisaka beno ti diboko ya ngolo, sambu na kusumba nge diaka na nzo ya kimpika, e na ngolo1 ya Farao ntotila ya Ezipte. 9 Nge ke zaba mbote nde Yehowa Nzambi na nge kele Nzambi ya kieleka, Nzambi ya kwikama, yina ke zitisaka kuwakana na yandi mpi ke monisaka zola ya kwikama na mafunda ya bambandu ya bantu yina ke zolaka yandi mpi ke zitisaka bansiku na yandi. f 10 Kansi bantu yina ke mengaka yandi, yandi ta futa bo lufwa na mbala mosi.g Yandi ta pesa ndola kukonda kusukinina na bantu yina ke mengaka yandi; yandi ta futa bo na mbala mosi. 11 Yo yina, sala yonso na kuzitisa bantuma, bansiku mpi bankanu yina mono ke pesa nge bubu yai. 12 “Kana beno landa kuwidikila bankanu yai, beno zitisa yo mpi kulungisa yo, Yehowa Nzambi na nge ta zitisa kuwakana mpi zola ya kwikama yina yandi zengaka kieleka na ba-nkaka na nge. 13 Yandi ta zola nge, ta sakumuna nge mpi ta kumisa nge mingi. Ya kieleka, yandi ta pesa nge bana mingi1h mpi bima yina ntoto na nge ke basisa, mbuma na nge, vinu na nge ya mpa, 7:6 1 To “kima na yandi ya ntalu.” 7:8 1 Na kisina, “diboko.” 7:13 1 Na kisina, “sakumuna mbuma ya divumu na nge.”
KULONGA 7:14–8:2 mafuta na nge, a bana-bangombe ya kimvuka na nge ya bangombe mpi bana-mameme ya kimvuka na nge ya mameme, na insi yina yandi zengaka kieleka na bankaka na nge na kupesa nge. b 14 Beno ta kuma bantu yina bo me sakumunaka mingi kuluta bantu yonso; c ata bakala mosi ve to nkento mosi ve na kati na beno ta konda bana, bitwisi na beno mpi ta konda ve bana. d 15 Yehowa ta katula maladi yonso na kati na beno, mpi yandi ta natila beno ve ata maladi mosi ya mbi yina beno monaka na Ezipte. e Kansi, yandi ta natila yo bantu yonso yina ke mengaka nge. 16 Nge fwete fwa bantu yonso yina Yehowa Nzambi na nge ke pesa na maboko na nge. f Nge1 fwete wila bo ve mawa, g mpi nge fwete sadila ve banzambi na bo, h sambu yo ta vanda mutambu sambu na nge. i 17 “Kana nge tuba na ntima na nge nde, ‘Makanda yai kele mingi kuluta beto. Nki mutindu mono lenda kula bo?’ j 18 nge fwete wa bo boma ve. k Nge fwete yibuka mambu yina Yehowa Nzambi na nge salaka Farao mpi Ezipte ya mvimba, l 19 balusambisu1 ya nene yina meso na nge monaka mpi bidimbu, bimangu, m ti diboko ya ngolo mpi ya kutandula, yina Yehowa Nzambi na nge sadilaka sambu na kubasisa n nge. Yai kele mambu yina Yehowa Nzambi na nge ta sala bantu yonso yina nge ke wa boma. o 20 Yehowa Nzambi na nge ta tindila bo mawi ya ke lembisa nitu1 tii kuna bantu yina bikalaka p mpi yina vandaka kubumbana na ntwala na nge ta fwa. 21 Kutekita ve na boma sambu 7:16 1 Na kisina, “Disu na nge.” 7:19 1 To “mimekamu.” 7:20 1 To mbala ya nkaka, “ta kumisa bo kisaka-saka; ta pesa bo boma ya ngolo.”
336 KAPU 7 a Lev 26:4 b Kuy 13:14, 15 c Kul 33:29 Nk 147:20
d Kub 23:26 Kul 28:11 Nk 127:3
e Kul 28:15, 27 f Kul 7:1, 2 Kul 20:16 Yoz 10:28
g Kuy 15:16 Lev 18:25 Kul 9:5
h Kub 20:3 i Kub 23:33
j k
l m n o p
Kul 12:30 Baz 2:2, 3 Nk 106:36 Kut 13:31 Kul 1:29 Kul 31:6 Nk 27:1 Yez 41:10 Kub 14:13 Neh 9:10, 11 Yer 32:20 Kul 4:34 Kub 23:28 Yoz 3:10 Kub 23:29 Kul 2:25 Yoz 2:9 Yoz 24:12
Ndonga ya 2 a Kut 14:9 b Kul 10:17 1Sa 4:7, 8
c Kub 23:30 d Kul 9:3 e Yoz 10:24 Yoz 12:1
f Kub 17:14 Nk 9:5
g Kul 11:25
h i
Yoz 1:5 Bar 8:31 Yoz 11:14 Kul 12:3 1Bs 14:12 Yez 30:22 Kul 27:15
j k
KAPU 8 l m n o
Bin 3:1, 2 Kuy 15:18 Kul 2:7 Kub 16:4 Kub 20:20 p Kul 13:3 Bin 17:3
na bo, mpamba ve Yehowa Nzambi na nge kele ti nge, a yandi kele Nzambi mosi ya nene mpi ya ke pesaka boma. b 22 “Yehowa Nzambi na nge ta kula kibeni makanda yai na ntwala na nge malembemalembe. c Nge ta vanda ve ti nswa ya kufwa bo nswalu, mpidina bambisi ya mfinda ta kuma ve mingi mpi kusala nge mbi. 23 Yehowa Nzambi na nge ta pesa bo na maboko na nge mpi ta bedisa bo kibeni tii kuna bo ta mana. d 24 Yandi ta pesa bantotila na bo na maboko na nge, e mpi nge ta katula kimakulu bazina na bo na zulu ya ntoto. f Ata muntu mosi ve ta telama na ntwala na nge, g tii kuna nge ta manisa bo. h 25 Beno fwete yoka biteki ya banzambi na bo na tiya. i Kuyuma ve ntima sambu na arza mpi wolo yina kele na zulu na yo mpi kubaka yo ve sambu yo kuma ya nge, j mpidina yo ta kanga nge ve na mutambu, sambu yo kele kima ya nzanzi na meso ya Yehowa Nzambi na nge. k 26 Nge fwete nata ve kima mosi ya nzanzi na nzo na nge, kana ve bo ta fwa nge bonso yo. Nge fwete buya yo kibeni mpi kumenga yo kibeni, sambu yo kele kima yina bo fwete fwa. “Nge fwete sala yonso na kuzitisaka mbote-mbote bansiku yonso ya mono ke pesa nge bubu yai, sambu beno landa na kuzinga, l beno kuma mingi, beno kota mpi beno baka insi yina Yehowa zengaka kieleka na bankaka na beno. m 2 Yibuka nzila ya nda yina Yehowa Nzambi na nge tambusaka nge bamvula yai 40 na ntoto-makanga, n sambu na kulonga nge kudikulumusa mpi kumeka o nge sambu na kuzaba mambu yina vandaka na ntima na nge, p kana nge ta zitisa bantuma na yandi to ve.
8
337 3 Ebuna, yandi longaka nge kudikulumusa mpi bikaka nde nge wa nzala a mpi pesaka nge mana b na kudia, yina nge ti ba-nkaka na nge zabaka ve, sambu na kusonga nge nde muntu ke zingaka na mampa mpamba ve, kansi muntu ke zingaka na mambu yonso ya ke basikaka na munoko ya Yehowa. c 4 Bilele yina nge lwataka bebaka ve, mpi makulu na nge vimbaka ve na bamvula yai 40. d 5 Nge me zaba mbote na ntima na nge nde Yehowa Nzambi na nge vandaka kusungika nge, e kaka mutindu muntu ke sungikaka mwana na yandi. 6 “Ntangu yai, nge fwete tambula na banzila ya Yehowa Nzambi na nge mpi kuwa yandi boma sambu na kuzitisa bantuma na yandi. 7 Sambu Yehowa Nzambi na nge ke nata nge na insi mosi ya mbote, f insi ya bamasa1 mpi ya banto ya masa2 yina ke kulumuka na muwanda mpi na ntoto ya bangumba, 8 insi ya ble ti orze, ya banti ya vinu, banti ya bafige, mpi banti ya bagrenade, g insi ya ba olive yina bo ke sadilaka mafuta mpi insi ya bwiki, h 9 insi yina madia ta konda ve mpi yina nge ta konda ve ata kima, insi yina matadi me fuluka ti bibende mpi yina nge ta timuna kwivre na bangumba na yo. 10 “Ntangu nge ta dia mpi ta fuluka, nge fwete kumisa Yehowa Nzambi na nge sambu na insi ya mbote yina yandi me pesa nge. i 11 Keba, kuvila ve Yehowa Nzambi na nge mpi kuyambula ve kuzitisa bantuma na yandi, bankanu na yandi, mpi bansiku na yandi yina mono ke pesa nge bubu yai. 12 Ntangu nge ta dia mpi ta fuluka, mpi nge ta tunga banzo ya kitoko mpi ta zinga muna, j 13 ntangu bangombe na 8:7 1 To “miwanda ya masa.” 2 To “banto ya masa ya mudindu.”
KULONGA 8:3–9:1
m Yoz 4:19
nge mpi mameme na nge ta kuma mingi, ntangu arza ti wolo na nge ta kuma mingi, mpi ntangu nge ta vanda ti bima mingi, 14 kubika ve nde ntima na nge kukuma lulendo a mpi kunata nge na kuvila Yehowa Nzambi na nge, yina basisaka nge na insi ya Ezipte, na nzo ya kimpika, b 15 yina salaka nde nge tambula na ntotomakanga c ya nene mpi ya ke pesa boma, ti banioka ya ndikila mpi bankutu1 mpi ntoto ya kuyuma yina kele ve ti masa. Yandi salaka nde masa kubasika na ditadi ya sileksi d 16 mpi yandi pesaka nge mana e na ntoto-makanga sambu na kudia, mana yina batata na nge zabaka ve, sambu na kulonga nge kudikulumusa f mpi kumeka nge na mpila nde nge baka mambote na bilumbu ke kwisa. g 17 Kana nge tuba na ntima na nge nde, ‘Ngolo na mono mosi mpi ngolo ya diboko na mono mosi me sala nde mono kuma ti kimvwama yai,’ h 18 yibuka nde Yehowa Nzambi na nge muntu ke pesa nge ngolo ya kukuma ti kimvwama, i sambu na kulungisa kuwakana na yandi yina yandi zengaka kieleka na ba-nkaka na nge, mutindu yandi ke sala yo bubu yai. j 19 “Kana nge vila Yehowa Nzambi na nge, nge landa banzambi ya nkaka, nge sadila bo, mpi nge fukimina bo, mono ke tubila beno kieleka bubu yai nde beno ta fwa kibeni. k 20 Beno ta fwa bonso makanda yina Yehowa ke na kufwa na ntwala na beno, sambu beno me wa ve ndinga ya Yehowa Nzambi na beno. l “O Izraele wa, bubu yai nge ke sabuka Yordani m sambu na kukota mpi kubotula makanda yina kele nene mpi ngolo kuluta nge, n bambanza ya nene mpi
n Kul 7:1
8:15 1 To “binkala-nkala.”
KAPU 8 a Kub 16:3 b Kub 16:31 Nk 78:24
c Mat 4:4 d Kul 29:5 Neh 9:21
e Bin 3:12 1Bk 11:32 Ebr 12:5-7 Kus 3:19
f Kub 3:8 Lev 26:4 Kul 11:11, 12
g Kut 13:23 h Eze 20:6 i Kul 6:10-12 j Oze 13:6
Ndonga ya 2 a Kul 9:4 Kul 32:15
b Nk 106:21 c Kul 1:19 Yer 2:6
d Kut 20:11 e Kub 16:35 f Kul 8:2 g Ebr 12:11 h Oze 12:8 i Nk 127:1 Oze 2:8
j Kul 7:12 k Kul 4:25, 26 Kul 30:17, 18 Yoz 23:12, 13
l Dan 9:11, 12
KAPU 9
9
KULONGA 9:2-16 ya kele ti bibaka tii na zulu,1a 2 bantu ya nene mpi ya nda, bana ya Anaki, b bantu yina nge me zaba mpi me waka bantu ke tuba sambu na bo nde, ‘Nani lenda telama na ntwala ya bana ya Anaki?’ 3 Yo yina, nge fwete zaba bubu yai nde Yehowa Nzambi na nge ta sabuka na ntwala na nge.c Yandi kele tiya ya ke yokaka, d mpi yandi ta manisa bo. Yandi ta bedisa bo na meso na nge sambu nge kula bo1 nswalu mpi nge fwa bo, kaka mutindu Yehowa me sila nge. e 4 “Ntangu Yehowa Nzambi na nge ta kula bo na ntwala na nge, kutuba ve na ntima na nge nde, ‘Kana Yehowa me kotisa mono sambu na kubaka ntoto yai, f yo vandaka sambu na lunungu na mono.’ Kansi, kana Yehowa ke kula bo na ntwala na nge, yo kele sambu na mbi ya makanda yai. g 5 Kana nge ke kota sambu na kubaka ntoto na bo, yo kele ve sambu na lunungu na nge to sambu ntima na nge kele ya kusungama. Kansi, yo kele sambu na mbi ya makanda yai, yo yina Yehowa Nzambi na nge ke kula bo na ntwala na nge, h mpi sambu na kuzitisa ndinga yina Yehowa zengaka kieleka na ba-nkaka na nge, Abrahami, i Izaki j mpi Yakobi. k 6 Yo yina, zaba nde kana Yehowa Nzambi na nge ke pesa nge insi yai ya mbote sambu na kubaka yo, yo kele ve sambu na lunungu na nge, mpamba ve beno kele bantu ya ntu-ngolo.1l 7 “Yibuka—kuvila ve ata fioti—mutindu nge pesaka Yehowa Nzambi na nge makasi na ntotomakanga. m Katuka kilumbu yina nge bikisaka insi ya Ezipte tii ya beno me kwisa na kisika yai, beno me kolamaka na Yehowa. n
338 KAPU 9 a Kut 13:28 b Kut 13:33 c Kul 1:30 Kul 20:4 Kul 31:3
d Kul 4:24 Ebr 12:29
e Kub 23:31 Kul 7:23, 24
f Kul 7:7, 8 Eze 36:22
g Kuy 15:16 Kul 12:31 Kul 18:9, 12
h Lev 18:25 i Kuy 13:14, 15 Kuy 17:1, 8
j Kuy 26:3 k Kuy 28:13 l Kub 34:9 Nk 78:8
m Kul 9:22 Nk 78:40 Ebr 3:16
n Kub 17:2 Kut 11:4 Kut 16:1, 2 Kut 25:2, 3 Kul 31:27
Ndonga ya 2 a Kub 32:4, 10 b Kub 24:12 Kub 31:18 Kub 32:16
c Kub 24:7 d Kub 24:18 e Kub 19:19 Kul 4:10-13
f Kub 32:7 g Kub 32:4 h Kub 32:9 i Kub 32:10
9:1 1 Disongidila, ti bibaka ya nda. 9:3 1 To “botula ntoto na bo.” 9:6, 13 1 Na kisina, “nkingu ngolo.”
j Kub 19:18 k Kub 32:15
8 Ata na Orebi, beno pesaka Yehowa makasi, ebuna Yehowa wilaka beno makasi kibeni na mpila nde yandi zolaka kumanisa beno. a 9 Ntangu mono tombukaka na ngumba sambu na kubaka matadi, b matadi ya kuwakana yina Yehowa salaka ti beno, c mono bikalaka na ngumba yina bilumbu 40 mpi bampimpa 40, d kukonda kudia mpi kunwa masa. 10 Ebuna Yehowa pesaka mono matadi yina zole yina musapi ya Nzambi sonikaka, mpi mambu yonso yina Yehowa tubilaka beno na zulu ya ngumba na kati-kati ya tiya na kilumbu ya lukutakanu.1e 11 Na nsuka ya bilumbu 40 mpi ya bampimpa 40, Yehowa pesaka mono matadi zole yina, matadi ya kuwakana, 12 mpi Yehowa songaka mono nde, ‘Telama, katuka awa mpi kulumuka nswalu, sambu bantu na nge yina nge basisaka na Ezipte me sala mambu ya mbi. f Bo me yambula nswalu nzila yina mono songaka bo na kulanda. Bo me kudisadila g kiteki ya kibende.’1 13 Ebuna Yehowa tubilaka mono nde, ‘Mono me mona bantu yai, mpi ya kieleka bo kele bantu ya ntungolo.1h 14 Bika mono, ebuna mono ta manisa bo mpi ta katula zina na bo kimakulu na zulu ya ntoto, mpi bika mono kumisa nge dikanda mosi ya ngolo mpi ya bantu mingi kuluta bo.’ i 15 “Na nima, mono balukaka mpi kulumukaka na ngumba na ntangu ngumba vandaka kupela tiya, j mpi matadi yina zole ya kuwakana vandaka na mabokok na mono yonso zole. 16 Ebuna mono talaka mpi monaka nde beno salaka disumu na ntwala ya Yehowa Nzambi na beno! Beno kudisadilaka mwana-ngombe ya 9:10 1 To “dibundu.” 9:12 1 To “kiteki ya kibende ya bo me lamba na tiya.”
339
KULONGA 9:17–10:3
kibende.1 Beno yambulaka nswalu nzila yina Yehowa songaka beno na kulanda. a 17 Yo yina mono bakaka matadi yina zole ebuna na maboko na mono yonso zole mono losaka yo na ntoto mpi mono panzaka yo na meso na beno. b 18 Ebuna mono fukamaka na ntwala ya Yehowa, bonso na mbala ya ntete, bilumbu 40 mpi bampimpa 40. Mono diaka ve mpi nwaka ve masa, c sambu na masumu yonso ya beno salaka na mutindu beno salaka mambu ya mbi na meso ya Yehowa mpi na mutindu beno pesaka yandi makasi. 19 Sambu mono waka boma mingi sambu na makasi ya ngolo yina Yehowa wilaka beno, d na mutindu yandi zolaka kumanisa beno. Kansi na mbala yai mpi,e Yehowa wilaka mono. 20 “Yehowa wilaka Aroni makasi kibeni na mpila nde yandi zolaka kufwa yandi, f kansi mono bondilaka mpi sambu na Aroni na ntangu yina. 21 Ebuna mono bakaka kima ya disumu yina beno salaka, mwanangombe, g mpi mono yokaka yo na tiya; mono panzaka yo mpi tutaka yo mbote-mbote tii kuna yo kumaka fioti-fioti bonso mfututu, ebuna mono losaka putulu yina na masa yina vandaka kukulumuka katuka na ngumba. h 22 “Diaka, na Tabera, i na Massa, j mpi na Kibroti-hatava, k beno pusaka mpi Yehowa na kuwa makasi. 23 Ntangu Yehowa tindaka beno katuka na Kadeshi-barnea l mpi tubaka nde, ‘Beno tombuka mpi beno baka insi yina mono ta pesa beno kibeni!’ beno kolamaka diaka na mambu yina Yehowa Nzambi na beno songaka beno, m mpi beno monisaka ve lukwikilu n na yandi mpi beno lemfukilaka yandi ve.
m Kut 14:3, 4
9:16 1 To “ya bo me lamba na tiya.”
i Kub 34:1
KAPU 9 a Kub 20:3, 4 b Kub 32:19 c Kub 34:28 d Kub 32:10 e Kub 32:11, 14 Nk 106:23
f Kub 32:2, 21 g Kub 32:4 h Kub 32:20 i Kut 11:3 j Kub 17:7 k Kut 11:4, 34 l Kut 13:26
n Kul 1:32 Nk 106:24, 25 Ebr 3:19
Ndonga ya 2 a Kub 34:28 b Kub 19:5 Nk 135:4
c Kub 32:11 d Kub 3:6 Kub 6:8 Kul 9:5
e Kub 32:31, 32 f Kub 32:12 Kut 14:15, 16
g 1Bn 8:51 Neh 1:10
h Kub 6:6 Kul 4:20, 34
KAPU 10
24 Katuka ntangu ya mono me zabaka beno, beno ke kolamaka kaka na Yehowa. 25 “Yo yina mono landaka kufukama na ntwala ya Yehowa bilumbu 40 mpi bampimpa 40, a mpi mono fukamaka mutindu yina sambu Yehowa tubaka nde yandi zolaka kumanisa beno. 26 Mono yantikaka kubondila Yehowa mpi kutuba nde, ‘O Yehowa Mfumu ya Kuluta Nene, kufwa ve bantu na nge. Bo kele kima na nge mosi1b yina nge sumbaka diaka na nsadisa ya bunene na nge mpi yina nge basisaka na Ezipte ti diboko ya ngolo. c 27 Yibuka bansadi na nge Abrahami, Izaki, ti Yakobi. d Kutula ve dikebi na ntu-ngolo ya bantu yai, na mbi na bo, mpi na masumu e na bo. 28 Kana ve, bantu ya insi yina nge basisaka beto ta tuba nde: “Yehowa kukaka ve kunata bo na insi yina yandi silaka bo, ebuna sambu yandi vandaka kumenga bo, yandi basisaka bo sambu na kufwa bo na ntoto-makanga.” f 29 Sambu bo kele bantu na nge mpi kima na nge mosi,1g bayina nge basisaka ti ngolo na nge ya nene mpi diboko na nge ya kutandula.’ h “Na ntangu yina, Yehowa tubilaka mono nde, ‘Sala matadi zole bonso yina ya ntete, i mpi kwisa kutombuka na mono na ngumba; diaka nge fwete sala sanduku1 mosi ya mabaya. 2 Ebuna mono ta sonika na zulu ya matadi yina mambu yina vandaka na matadi ya ntete, yina nge panzaka, mpi nge fwete tula yo na kati ya sanduku yina.’ 3 Yo yina mono salaka sanduku na mabaya ya akasia mpi mono salaka matadi zole bonso yina ya ntete mpi mono tombukaka na
10
9:26, 29 1 To “dikabu na nge.” 10:1 1 To “kesi.”
KULONGA 10:4-18 ngumba ti matadi yina zole na diboko na mono. a 4 Ebuna yandi sonikaka na zulu ya matadi mambu yina yandi sonikaka na mbala ya ntete, b Bansiku Kumi,1c yina Yehowa tubilaka beno na ngumba na kati ya tiya d na kilumbu ya lukutakanu;2e ebuna Yehowa pesaka mono yo. 5 Na nima mono balukaka, katukaka na ngumba f mpi kulumukaka, ebuna mono tulaka matadi yina na kati ya sanduku yina mono salaka, kisika yo kele kaka, kaka mutindu Yehowa songaka mono. 6 “Ebuna bantu ya Izraele katukaka na Beeroti Bene-yakani mpi kwendaka na Mosera. Aroni fwaka kuna mpi bo zikaka yandi, g ebuna mwana na yandi Eleazare yantikaka kusala kisalu ya kinganga-nzambi na kisika na yandi. h 7 Bo katukaka pana mpi kwendaka na Gudgoda, na nima bo katukaka na Gudgoda mpi kwendaka na Yotbata, i insi yina bamasa1 kele mingi. 8 “Na ntangu yina, Yehowa tulaka dikanda ya Levi j na kingenga sambu na kunata sanduku ya kuwakana ya Yehowa, k sambu na kutelama na ntwala ya Yehowa sambu na kusadila yandi kisalu, mpi sambu na kusakumuna bantu na zina na yandi, l mutindu bo ke salaka yo tii bubu yai. 9 Yo yina Levi kele ve ti kimvwama to dikabu ti bampangi na yandi. Yehowa kele dikabu na yandi, kaka mutindu Yehowa Nzambi na nge tubilaka yandi. m 10 Mono bikalaka na ngumba mutindu mono salaka yo na mbala ya ntete, bilumbu 40 mpi bampimpa 40, n ebuna Yehowa wilaka mono na mbala yina mpi.o Yehowa zolaka ve kufwa nge. 10:4 1 Na kisina, “Bangogo Kumi.” Yo ´ me zabanaka mpi bonso Decalogue. 2 To “dibundu.” 10:7 1 To “miwanda ya masa.”
340 KAPU 10 a Kub 34:4 b Kub 32:15 c Kub 20:1 Kub 34:28 Kul 4:13
d Kul 4:36 Kul 5:4
e Kub 19:17 Kul 5:22
f Kub 34:29 g Kut 20:23, 24 Kut 33:31, 38
h Kut 20:28 i Kut 33:33 j Kut 1:50 Kut 3:6 Kut 8:14
k Kut 3:30, 31 l Kut 6:23-27 Kul 21:5 2Bs 30:27
m Kut 18:20, 24 Kul 18:1
n Kub 24:18 Kub 34:28
o Kub 32:14
Ndonga ya 2 a Kuy 15:18 b Mik 6:8 c Kul 5:29 d Kul 5:33 Yoz 22:5
e Kul 6:5 Luk 10:27
f Kul 6:24 g 1Bs 29:11 Nk 24:1 Nk 115:16
h Kul 4:37 i Kul 30:6 j Kub 34:9 Kul 9:6 Kul 31:27
k Kub 18:11 2Bs 2:5 Nk 97:9
l Bis 10:34 Bar 2:11
m Nk 68:5 Yak 1:27
n Lev 19:10 Kul 24:14 Nk 146:9
11 Ebuna Yehowa tubilaka mono nde, ‘Kwenda na ntwala ya bantu, mpi beno yilama sambu na kukwenda, na mpila nde bo kota mpi bo baka insi yina mono diaka ndefi na ba-nkaka na bo na kupesa bo.’ a 12 “Ntangu yai, O Izraele, nki Yehowa Nzambi na nge ke lomba nge? b Kaka diambu yai: kuwa Yehowa Nzambi na nge boma, c kutambula na banzila na yandi yonso, d kuzola yandi, kusadila Yehowa Nzambi na nge na ntima na nge ya mvimba mpi na moyo1e na nge ya mvimba, 13 mpi kuzitisa bantuma ti bansiku ya Yehowa yina mono ke pesa nge bubu yai sambu na mambote na nge mosi. f 14 Tala! Zulu, ata zulu ya kuluta zulu,1 mpi ntoto ti bima yonso yina kele na kati na yo g kele ya Yehowa Nzambi na nge. 15 Kansi Yehowa pusanaka pene-pene mpi monisaka zola na yandi kaka na ba-nkaka na beno, mpi yandi me sola beno, bana na bo, h na kati ya bantu yonso, mutindu beno kele bubu yai. 16 Yo yina, beno fwete kumisa bantima na beno bunkete1i mpi kuyambula kuvanda ntungoloj mutindu yai.2 17 Sambu Yehowa Nzambi na beno kele Nzambi ya banzambi k mpi Mfumu ya bamfumu, Nzambi ya nene, ya ngolo, mpi ya ke pesaka boma, yina ke sadilaka ve ata muntu mosi mambu ti kuponapona l mpi ke ndimaka ve avoka. 18 Yandi ke zengaka mambu na lunungu sambu na mwana ya me konda tata1 mpi mufwidi ya nkento, m mpi ke zolaka munzenza, n na mutindu yandi ke pesaka ya10:12 1 Tala Bantendula ya Bangogo. 10:14 1 Na kisina, “zulu ya zulu.” 10:16 1 Na kisina, “yotisa mpusu ya bantima na beno.” 2 Na kisina, “mpi kukumisa diaka ve bankingu na beno ngolo.” 10:18 1 To “mwana-nsiona.”
341 ndi madia mpi bilele. 19 Beno mpi, beno fwete zola munzenza, sambu beno kumaka banzenza na insi ya Ezipte. a 20 “Nge fwete wa Yehowa Nzambi na nge boma, nge fwete sadila yandi, b nge fwete kangama na yandi, mpi nge fwete zenga kieleka na zina na yandi. 21 Yandi kele Muntu yina nge fwete kumisa.c Yandi kele Nzambi na nge, yina me sadilaka nge mambu yai yonso ya nene mpi ya ke pesaka boma, mambu yina meso na nge mosi me mona. d 22 Ntangu ba-nkaka na nge kulumukaka na Ezipte bo vandaka bantu1 70, e kansi ntangu yai Yehowa Nzambi na nge me kumisa nge bantu mingi bonso bambwetete ya zulu. f “Nge fwete zola Yehowa Nzambi na nge g mpi kuzitisa ntangu yonso mambu ya yandi ke lomba nge, bansiku na yandi, bankanu na yandi, mpi bantuma na yandi. 2 Beno me zaba nde bubu yai mono ke tuba na beno, kansi na bana na beno ve bayina zabaka ve to monaka ve ndola yina Yehowa Nzambi na beno ke pesaka, h bunene na yandi, i mpi diboko na yandi ya ngolo j mpi ya kutandula. 3 Bo monaka ve bidimbu na yandi ti mambu yina yandi salaka na Ezipte, na Farao ntotila ya Ezipte, mpi na insi na yandi ya mvimba; k 4 to mambu yina yandi salaka basoda ya Ezipte, bampunda na yandi ti bapusu-pusu ya bitumba, yina masa ya Nzadi-Mungwa ya Mbwaki fikaka ntangu bo vandaka kulanda beno, ebuna Yehowa fwaka bo mbala mosi imene.1l 5 Bo monaka ve mambu yina yandi me salaka sambu na beno na ntotomakanga tii ya beno me kuma kisika yai, 6 to mambu yina yandi
11
10:22 1 To “mioyo.” 11:4 1 To “tii bubu yai.”
KULONGA 10:19–11:13 KAPU 10 a Kub 22:21 Lev 19:34
b Luk 4:8
c Kub 15:2 Kus 19:6
d 2Sa 7:23
e Kuy 46:27 Kub 1:5 Bis 7:14
f Kuy 15:1, 5
KAPU 11 g Kul 6:5 Kul 10:12 Mar 12:30
h Kul 8:5 Ebr 12:6
i Kul 5:24 Kul 9:26
j Kub 13:3
k Kul 4:34
l Kub 14:23, 28 Ebr 11:29
Ndonga ya 2 a Kut 16:1, 32 b Kul 4:40 Bin 3:1, 2
c Kuy 13:14, 15 Kuy 26:3 Kuy 28:13
d Kub 3:8 Eze 20:6
e Kul 1:7
f Kul 8:7
salaka Datani ti Abirami, bana ya Eliabi mwana ya Rubeni, ntangu ntoto kangukaka mpi minaka bo ti bantu ya nzo na bo, batenta na bo, mpi konso kima ya ke zingaka yina vandaka ti bo, na meso ya Izraele ya mvimba. a 7 Meso na beno mosi monaka mambu yonso ya nene yina Yehowa salaka. 8 “Beno fwete zitisa nsiku yonso yina mono ke pesa nge bubu yai, sambu beno kuma ngolo mpi beno sabuka mpi beno kota na ntoto yina sambu na kubaka yo, 9 mpi sambu beno zinga mingi b na insi yina Yehowa zengaka kieleka nde yandi ta pesa na bankaka na beno mpi na bana1c na bo, insi yina miliki2 ti bwiki kele mingi. d 10 “Insi yina nge ke kwenda kubaka kele ve bonso insi ya Ezipte, yina beno katukaka, kisika nge vandaka kukuna nkeni na nge mpi kulosila yo masa ti dikulu na nge,1 bonso na kilanga ya ndunda. 11 Kansi insi yina beno ke zola kusabuka sambu na kukota mpi kubaka kele insi mosi ya bangumba mpi ya miwanda ya kukonda ngumba.e Yo ke nwaka masa ya mvula yina ke katukaka na zulu; f 12 yo kele insi yina Yehowa Nzambi na nge ke kebaka. Meso ya Yehowa Nzambi na nge kele ntangu yonso na zulu na yo, katuka luyantiku ya mvula tii na nsuka ya mvula. 13 “Ebuna kana beno lemfuka kibeni na bantuma na mono yina mono ke pesa beno bubu yai mpi beno zola Yehowa Nzambi na beno mpi beno sadila yandi na ntima na beno ya mvimba 11:9 1 Na kisina, “nkuna.” 2 To “mabele.” 11:10 1 To “kunatila yo masa ti dikulu na nge,” disongidila, na nsadisa ya ngolo mosi buna ya dikulu, yo vanda na masini ya kubendila masa na dibulu to na kusala mpi kukangula banzila ya ke nataka masa.
KULONGA 11:14-31 mpi na moyo1a na beno ya mvimba, 14 mono ta pesa mpi insi na beno mvula na ntangu na yo, mvula ya ntete ti mvula ya nsuka, mpi nge ta vukisa nkeni na nge, vinu na nge ya mpa mpi mafuta na nge. b 15 Mono ta basisa matiti na bilanga na nge sambu na bitwisi na nge, ebuna nge ta dia mpi ta fuluka. c 16 Beno keba, beno bika ve nde bo pukumuna ntima na beno na kuvila nzila mpi kusambila banzambi ya nkaka mpi kufukimina bo. d 17 Kana ve Yehowa ta wila beno makasi, mpi yandi ta kanga zulu ebuna mvula ta noka ve e mpi ntoto ta basisa ve bima na yo, mpi beno ta fwa nswalu na insi ya mbote yina Yehowa ke pesa beno. f 18 “Beno fwete kotisa mambu na mono yai na ntima na beno ti na moyo1 na beno, mpi kukangisa yo na diboko na beno sambu na kuyibukaka yo, mpi yo fwete vanda na mbunzu2g na beno bonso lele ya bo ke kangisaka na ntu. 19 Beno longa yo bana na beno, beno tubila bo yo ntangu nge ta vanda na nzo na nge, ntangu nge ta tambula na nzila, ntangu nge ta lala mpi ntangu nge ta telama na mpongi. h 20 Sonika yo na makunzi ya kielo ya nzo na nge mpi na bakielo ya mbanza na nge, 21 na mpila nde beno ti bana na beno kuzinga mingi i na ntoto yina Yehowa zengaka kieleka na kupesa na ba-nkaka na beno, j ntangu yonso yina zulu ta vandaka na zulu ya ntoto. 22 “Kana beno zitisa kibeni nsiku yai ya mono ke pesa beno mpi beno sadila yo, disongidila kuzola Yehowa Nzambi na beno, k kutambula na banzila na yandi yonso mpi kukangama na yandi, l 11:13, 18 1 Tala Bantendula ya Bangogo. 11:18 2 Na kisina, “na kati-kati ya meso na beno.”
342 KAPU 11 a Kul 4:29 Kul 6:5 Kul 10:12 Mat 22:37
b Lev 26:4 Kul 8:7-9 Kul 28:12 Yer 14:22
c Kul 8:10 d Kul 8:19 Kul 29:18 Ebr 3:12
e Kul 28:15, 23 1Bn 8:35, 36 2Bs 7:13, 14
f Kul 8:19 g Bin 7:1-3 h Kul 6:6-9 Bin 22:6 Efe 6:4
i Kul 4:40 Bin 4:10
j Kuy 13:14, 15 k Kul 6:5 Luk 10:27
l Kul 10:20 Kul 13:4 Yoz 22:5
Ndonga ya 2 a Kub 23:28 Yoz 3:10
b Kul 7:1 Kul 9:1, 5
c Yoz 14:9 d Kuy 15:18 Kub 23:31
e Kul 7:24 Yoz 1:5
f Kub 23:27 Yoz 2:9, 10 Yoz 5:1
g Kul 30:15 h Kul 28:1, 2 Nk 19:8, 11
i Lev 26:15, 16 Yez 1:20
j Kul 27:12, 13 Yoz 8:33, 34
k Kuy 12:6
23 Yehowa ta kula makanda yina yonso na ntwala na beno, a ebuna beno ta botula makanda ya nene mpi ya kele ti bantu mingi kuluta beno. b 24 Konso kisika yina beno ta tula dikulu na beno ta kuma ya beno. c Ndilu na beno ta vanda katuka na ntoto-makanga tii na Libani, katuka na Nzadi, nzadi ya Efrate, tii na nzadi-mungwa yina kele na ndambu ya westi.1d 25 Ata muntu mosi ve ta kuka kutelama na ntwala na beno.e Yehowa Nzambi na beno ta sala nde insi ya mvimba yina beno ta tambula f kutekita mpi kuwa boma sambu na beno, kaka mutindu yandi silaka beno. 26 “Tala! Bubu yai mono ke tula na ntwala na beno lusakumunu mpi kusinga: g 27 lusakumunu kana beno lemfuka na bansiku ya Yehowa Nzambi na beno yina mono ke pesa beno bubu yai, h 28 mpi bo ta singa beno kana beno lemfuka ve na bansiku ya Yehowa Nzambi na beno i mpi beno yambula nzila yina mono ke songa beno na kulanda bubu yai mpi beno landa banzambi yina beno zabaka ve. 29 “Ntangu Yehowa Nzambi na nge ta kotisa nge na insi yina nge ta baka, nge fwete sakumuna na zulu ya Ngumba ya Gerizimi mpi kusinga na zulu ya Ngumba ya Ebale. j 30 Keti bangumba yai kele ve na simu ya nkaka ya Yordani na ndambu ya westi,1 na insi ya bantu ya Kanana yina ke zingaka na Araba ya ke talana ti Gilgale, na lweka ya banti ya nene ya More? k 31 Beno ke sabuka Yordani sambu na kukota mpi kubaka insi yina Yehowa Nzambi na beno ke 11:24 1 Disongidila, Nzadi-Mungwa ya Nene, Nzadi-Mungwa ya Mediterane. 11:30 1 To “na ndambu yina ntangu ke dindaka.”
343 pesa beno. a Ntangu beno ta baka yo mpi ta zinga muna, 32 beno fwete sala yonso sambu na kuzitisa bansiku yonso mpi bankanu yina mono ke tula na ntwala na beno bubu yai. b “Yai kele bansiku ti bankanu yina beno fwete sala yonso na kuzitisa bilumbu yonso yina beno ta zinga na insi yina Yehowa Nzambi ya ba-nkaka na nge ta pesa nge na kubaka. 2 Beno fwete panza kibeni bisika yonso yina makanda ya beno ta botula sadilaka banzambi na bo, c yo vanda na zulu ya bangumba ya nda to ya bangumba ya fioti to na nsi ya konso nti yina kele ti matiti mingi. 3 Beno fwete bwisa bamesa-kimenga na bo, kubuka makunzi na bo ya santu, d kuyoka banti na bo ya santu1 na tiya, mpi kubuka biteki ya banzambi na bo, e sambu na kufwanza bazina na bo na kisika yina. f 4 “Beno fwete sambila ve Yehowa Nzambi na beno mutindu yina. g 5 Kansi, beno sosa Yehowa Nzambi na beno konso kisika yina yandi ke pona sambu na kutula zina na yandi mpi kisika na yandi ya kuzinga na kati ya makanda na beno yonso, mpi beno kwenda kuna. h 6 Yina kele kisika beno fwete nata makabu na beno ya kuyoka, i bimenga na beno, makumi na beno,1j makabu ya me katuka na maboko na beno, k makabu na beno ya lusilu, makabu na beno ya luzolo ya mbote, l mpi mwana ya ntete ya bangombe na beno mpi ya mameme na beno. m 7 Beno ti bantu ya banzo na beno fwete dia pana na ntwala ya Yehowa Nzambi na beno n mpi kuwa kiese na bisalu na beno yonso, o sambu
12
KULONGA 11:32–12:14 KAPU 11 a Yoz 1:11 b Kul 5:32 Kul 12:32
KAPU 12 c Kub 34:13 d Kub 23:24 e Kul 7:25 f Kub 23:13 Yoz 23:7
g Lev 18:3 Kul 12:31
h 2Bs 7:12 i Lev 1:3 j Kul 14:22 k Kut 18:19 Kul 12:11
l 1Bs 29:9 Esd 2:68
m Kul 12:17 Kul 15:19
n Kul 15:19, 20 o Lev 23:40 Kul 12:12, 18 Kul 14:23, 26 Nk 32:11 Nk 100:2 Fil 4:4
Ndonga ya 2 a 1Bn 8:56 1Bs 23:25
b Yoz 3:17 c Kul 33:28 1Bn 4:25
d Kul 16:2 Kul 26:2
e Kul 14:22, 23 f Kul 14:26 1Bn 8:66 Neh 8:10
g Kut 18:20, 24 Kul 10:9 Kul 14:28, 29 Yoz 13:14
h Lev 17:3, 4
12:3 1 Tala Bantendula ya Bangogo. 12:6 1 To “bandambu na beno ya kumi.”
1Bn 12:28
i 2Bs 7:12
Yehowa Nzambi na nge me sakumuna nge. 8 “Beno fwete sala ve mutindu beto ke sala awa bubu yai, konso muntu ke sala mambu yonso yina kele mbote na meso na yandi mosi,1 9 sambu beno me kota ntete ve na kisika ya kupema a mpi na dikabu yina Yehowa Nzambi na nge ke pesa nge. 10 Ntangu beno ta sabuka Yordani b mpi ta zinga na insi yina Yehowa Nzambi na beno ke pesa beno na kubaka, yandi ta pesa beno ngemba na mutindu yandi ta gulusa beno na maboko ya bambeni na beno yonso yina kele na nziunga na beno, ebuna beno ta zinga na lutaninu. c 11 Beno ta nata bima yonso yina mono ke songa beno na kisika yina Yehowa Nzambi na beno ke sola sambu zina na yandi kuvandad—makabu na beno ya kuyoka, bimenga na beno, makumi na beno, e makabu ya me katuka na maboko na beno, mpi konso dikabu ya lusilu yina beno ke sila na kupesa na Yehowa. 12 Beno ta vanda na kiese na ntwala ya Yehowa Nzambi na beno, f beno ti bana na beno ya babakala, bana na beno ya bankento, bampika na beno ya babakala ti ya bankento, mpi Mulevi yina kele na kati ya bambanza1 na beno, sambu yandi kele ve ti kimvwama to dikabu ti beno. g 13 Keba! Kupesa ve makabu na nge ya kuyoka na konso kisika ya nkaka yina nge lenda mona. h 14 Nge fwete pesa makabu na nge ya kuyoka kaka na kisika yina Yehowa me sola na kati ya mosi ya bateritware ya makanda na nge, mpi kuna nge fwete sala mambu yonso yina mono ke songa nge. i 12:8 1 To “mambu yina yandi ke yindula nde yo kele mbote.” 12:12 1 Na kisina, “bakielo.”
KULONGA 12:15-29 15 “Kansi konso ntangu yina nge me zola,1 nge lenda fwa mbisi mpi kudia musuni na yo, a na kutadila lusakumunu yina Yehowa Nzambi na nge me pesa nge na bambanza na nge yonso.2 Muntu ya kukonda bunkete mpi muntu ya bunkete lenda dia yo, mutindu nge lenda dia mbambi to kabuluku. 16 Kansi, beno fwete dia ve menga; b nge fwete tiamuna yo na ntoto bonso masa. c 17 Na kati ya bambanza na nge,1 nge ta vanda ve ti nswa ya kudia ndambu mosi na kati ya bandambu kumi ya mbuma na nge, ya vinu na nge ya mpa, ya mafuta na nge, ya mwana ya ntete ya bangombe na nge mpi ya mameme na nge, d makabu na nge yonso ya lusilu yina nge me sila, makabu na nge ya luzolo ya mbote, to makabu ya me katuka na maboko na nge. 18 Nge ta dia bima yai na ntwala ya Yehowa Nzambi na nge na kisika yina Yehowa Nzambi na nge ta sola e—nge ti mwana na nge ya bakala, mwana na nge ya nkento, nsadi na nge ya bakala ti ya nkento, mpi Mulevi yina kele na kati ya bambanza1 na nge; ebuna nge ta vanda na kiese na ntwala ya Yehowa Nzambi na nge na bisalu na nge yonso. 19 Keba! Kuvila ve Mulevi f ntangu yonso yina nge ke zinga na insi na nge. 20 “Ntangu Yehowa Nzambi na nge ta kumisa teritware g na nge nene kaka mutindu yandi silaka nge, h ebuna nge tuba nde, ‘Mono ke zola kudia musuni,’ sambu nge ke zola1 kudia musuni, nge lenda dia yo konso ntangu yina nge me zola.2i 21 Kana ki12:15 1 To “na nzala yonso ya moyo na nge.” 2 Na kisina, “na kati ya bakielo na nge yonso.” 12:17 1 Na kisina, “Na kati ya bakielo na nge.” 12:18, 21 1 Na kisina, “bakielo.” 12:20 1 To “moyo na nge kele na mpusa ya.” 12:20, 21 2 To “na mpusa yonso ya moyo na nge.”
344 KAPU 12 a Kul 12:21
b Kuy 9:4 Lev 7:26 Lev 17:10 Bis 15:20, 29
c Lev 17:13 Kul 15:23
d Kul 14:22, 23
e Kul 12:11 Kul 14:26
f Kut 18:21 Kul 14:27 2Bs 31:4 Neh 10:38, 39 Mal 3:8
g 1Bn 4:21
h Kuy 15:18 Kub 34:24 Kul 11:24
i Lev 11:2-4
Ndonga ya 2 a Kul 14:23 2Bs 7:12
b Kul 14:4, 5
c Lev 3:17 Kul 12:16
d Kuy 9:4 Lev 17:11, 14
e Lev 17:13 Kul 15:23
f Lev 17:11
g Lev 4:29, 30
sika yina Yehowa Nzambi na nge me pona na kutula zina a na yandi kele ntama ti kisika yina nge kele, nge fwete fwa ndambu ya bangombe na nge to ndambu ya mameme na nge yina Yehowa me pesaka nge, kaka mutindu mono songaka nge, mpi nge fwete dia yo na kati ya bambanza1 na nge konso ntangu yina nge me zola.2 22 Nge lenda dia yo mutindu nge ta dia mbambi ti kabuluku; b muntu ya kukonda bunkete mpi muntu ya bunkete lenda dia yo. 23 Kansi, vanda kaka ti lukanu ya ngolo ya kudia ve menga, c sambu menga kele luzingu,1d mpi nge fwete dia ve luzingu2 ti musuni. 24 Nge fwete dia yo ve. Nge fwete tiamuna yo na ntoto bonso masa. e 25 Nge fwete dia yo ve, sambu mambu kukwendila mbote sambu na nge ti bana na nge, sambu nge ke sala mambu yina kele mbote na meso ya Yehowa. 26 Ntangu nge ta kwisa na kisika yina Yehowa ta sola, nge fwete nata kaka bima na nge ya santu mpi makabu na nge ya lusilu. 27 Kuna nge ta pesa makabu na nge ya kuyoka, musuni ti menga, f na zulu ya mesa-kimenga ya Yehowa Nzambi na nge, mpi bo fwete tiamuna menga ya bimenga na nge na mesa-kimengag ya Yehowa Nzambi na nge, kansi musuni, nge lenda dia yo. 28 “Nge fwete lemfukila mbote-mbote mambu yai yonso ya mono ke songa nge, na mpila nde mambu kukwendila ntangu yonso mbote sambu na nge ti bana na nge, sambu nge ke sala mambu yina kele mbote mpi ya kusungama na meso ya Yehowa Nzambi na nge. 29 “Ntangu Yehowa Nzambi na nge ta fwa makanda yina nge 12:23 1 To “moyo.” 2 Na kisina, “moyo.”
345 ta botula insi na bo, a ebuna nge zinga na insi na bo, 30 keba sambu nge bwa ve na mutambu ntangu bo ta manisa bo na ntwala na nge. Kuyula ve na yina me tala banzambi na bo nde, ‘Nki mutindu makanda yai vandaka kusadila banzambi na bo? Mono mpi ta sala mutindu mosi.’ b 31 Nge fwete sala ve mambu yai na Yehowa Nzambi na nge, mpamba ve bo ke salaka sambu na banzambi na bo mambu yonso ya nzanzi yina Yehowa ke mengaka, nkutu bo ke yokaka bana na bo ya babakala ti ya bankento na tiya sambu na banzambi na bo. c 32 Mambu yonso yina mono ke songa beno kele mambu yina beno fwete sala ngolo na kusala. d Beno fwete yika ve mambu ya nkaka mpi kukatula ve mambu ya nkaka. e “Kana mbikudi to muntu ya ke zabisaka mambu yina ke kwisa na nzila ya bandosi kubasika na kati na beno mpi kupesa nge kidimbu to kuzabisa nge diambu mosi ya ke kwisa, 2 ebuna kidimbu to diambu yina yandi tubilaka nge kulungana na ntangu yandi ke tuba nde, ‘Beto landa banzambi ya nkaka, banzambi yina nge zabaka ve, mpi beto sadila bo,’ 3 nge fwete widikila ve mambu yina mbikudi yina to muntu yina ya ke lalaka bandosi f ke tuba, sambu Yehowa Nzambi na beno ke meka beno g sambu na kuzaba kana beno ke zolaka Yehowa Nzambi na beno na ntima na beno ya mvimba mpi na moyo1h na beno ya mvimba. 4 Beno fwete landa Yehowa Nzambi na beno, beno fwete wa yandi boma, beno fwete zitisa bantuma na yandi, beno fwete widikila ndinga na yandi; beno fwete sadila yandi, mpi
13
13:3 1 Tala Bantendula ya Bangogo.
KULONGA 12:30–13:12 KAPU 12 a Kub 23:23 Nk 44:2 Nk 78:55
b Kul 7:16 Nk 106:36 Eze 20:28
c Lev 18:3, 21 Lev 20:2 Kul 18:10-12 Yer 32:35
d Yoz 22:5
e Kul 4:2 Yoz 1:7
KAPU 13 f Yez 8:19 Yer 27:9
g Kul 8:2
h Kul 6:5 Kul 10:12 Mat 22:37
Ndonga ya 2 a Kul 10:20 b Kul 18:20
c Kul 17:2, 3, 7 1Bk 5:13
d 1Bn 11:4 2Pi 2:1
e Bag 1:8
f Kub 22:20 Kub 32:27 Kut 25:5
g Kul 17:2, 3, 7
h Lev 20:2, 27
i Kul 17:13 1Tm 5:20
beno fwete kangama ngolo na yandi. a 5 Kansi bo fwete fwa b mbikudi yina to muntu yina ke lalaka bandosi, sambu yandi siamisaka beno na kukolama na Yehowa Nzambi na beno—yina basisaka beno na insi ya Ezipte mpi sumbaka beno diaka na nzo ya kimpika—sambu na kukatula nge na nzila yina Yehowa Nzambi na nge songaka nge na kutambula. Nge fwete katula kima yina kele ya mbi na kati na beno. c 6 “Kana mpangi na nge ya bakala, mwana ya mama na nge, to mwana na nge ya bakala to ya nkento to nkento na nge ya nge ke zolaka mingi to nduku na nge ya ngolo1 kusosa kubenda nge na kinsweki mpi kutuba nde, ‘Beto kwenda mpi beto sadila banzambi ya nkaka,’ d banzambi yina nge ti ba-nkaka na nge zabaka ve, 7 banzambi ya bantu yina kele na nziunga na beno, yo vanda bayina kele pene-pene ti nge to ntama ti nge, katuka na nsongi mosi ya insi tii na nsongi ya nkaka ya insi, 8 nge fwete ndima yandi ve to kuwidikila yandi, e nge fwete wila yandi mpi ve mawa to kufwila yandi nkenda to kutanina yandi; 9 kansi, nge fwete fwa yandi kibeni. f Nge fwete vanda muntu ya ntete ya kulosila yandi matadi sambu na kufwa yandi, mpi na nima bantu yonso fwete losila yandi matadi. g 10 Nge fwete fwah yandi na matadi sambu yandi sosaka kunata nge na kuyambula Yehowa Nzambi na nge, yina basisaka nge na insi ya Ezipte, na nzo ya kimpika. 11 Ebuna Izraele ya mvimba ta wa yo mpi ta kuma na boma, ebuna bo ta salaka diaka ve diambu ya mbi ya mutindu yai na kati na beno. i 12 “Kana na mbanza mosi na kati ya bambanza na nge yina Yehowa Nzambi na nge ke pesa nge 13:6 1 To “nduku na nge ya kele bonso moyo na nge mosi.”
KULONGA 13:13–14:12 sambu na kuzinga, nge wa bo ke tuba nde, 13 ‘Bantu ya mpamba-mpamba me basika na kati na beno sambu na kuvidisa bantu ya mbanza na bo nzila, mpi bo ke tuba nde: “Beto kwenda mpi beto sadila banzambi ya nkaka,” banzambi yina beno zabaka ve,’ 14 nge fwete tadila kibeni diambu yina, kuzikisa yo mbote-mbote mpi kuyula; a kana diambu yai ya nzanzi me salama na kati na beno mpi yo me monana nde yo kele ya kieleka, 15 nge fwete fwa kibeni bantu ya mbanza yina na mbele ya bitumba. b Fwa c yo ti bima yonso yina kele na kati na yo, ti bitwisi na yo, na mbele ya bitumba. 16 Ebuna, nge fwete vukisa bima na yo yonso ya nge ta botula na kati-kati ya balabala na yo ya nene mpi kuyoka mbanza yina tiya, mpi bima na yo yina beno ta botula ta vanda dikabu ya mvimba sambu na Yehowa Nzambi na nge. Yo ta kuma mayumbu kimakulu. Bo fwete tunga yo diaka ve ata fioti. 17 Nge fwete baka ve ata kima mosi yina bo tulaka na kingenga sambu bo fwa yo,1d mpidina Yehowa ta yambula makasi na yandi ya ngolo mpi ta wila nge mawa mpi ta fwila nge nkenda mpi ta kumisa nge mingi, kaka mutindu yandi diaka ndefi na ba-nkaka na nge. e 18 Nge fwete lemfukila1 Yehowa Nzambi na nge mpi kuzitisa bantuma na yandi yonso yina mono ke pesa nge bubu yai, na mutindu yina nge ke sala mambu yina kele mbote na meso ya Yehowa Nzambi na nge. f “Beno kele bana ya Yehowa Nzambi na beno. Beno kudizenga-zenga ve g mpi beno kulula ve nsuki ya bambunzu na
14
13:17 1 To “ yina bo buyisaka sambu na kukumisa yo santu.” 13:18 1 To “widikila ndinga ya.”
346
f Lev 11:4-8
beno1 sambu na muntu ya me fwa. a 2 Sambu beno kele bantu ya santu b sambu na Yehowa Nzambi na beno, mpi Yehowa me solaka beno na kukuma bantu na yandi, kima na yandi ya mfunu mingi,1 na kati ya bantu yonso yina kele na ntoto. c 3 “Nge fwete dia ve konso kima yina kele nzanzi. d 4 Bambisi yina beno lenda diae yo yai: ngombe, dimeme, nkombo, 5 kabuluku, mbambi, bakabuluku ya mitindu ya nkaka, nkombo ya mfinda, kulupa, dimeme ya mfinda, mpi nkombo ya ngumba. 6 Beno lenda dia konso mbisi yina kele ti diboto ya kukabwana na ndambu zole mpi yina ke basisaka madia sambu na kutafuna yo diaka. 7 Kansi, nge fwete dia ve bambisi yai ya ke basisaka madia sambu na kutafuna yo diaka to ya kele ti maboto ya kukabwana: shamo, lape ya mfinda, simbidiki ya matadi, sambu yo ke basisaka madia sambu na kutafuna yo diaka kansi yo kele ve ti maboto ya kukabwana. Yo kele mvindu sambu na beno. f 8 Ngulu mpi sambu yo kele ti diboto ya kukabwana kansi yo ke basisaka ve madia sambu na kutafuna yo diaka. Yo kele mvindu sambu na beno. Beno fwete dia ve musuni na yo to kusimba bamvumbi na yo. 9 “Na kati ya bima yonso yina ke zingaka na masa, beno lenda dia bima yai: Beno lenda dia g konso kima yina kele ti bipe mpi bibala. 10 Kansi, beno fwete dia ve konso kima yina kele ve ti bipe mpi bibala. Yo kele mvindu sambu na beno. 11 “Beno lenda dia konso ndeke yina kele bunkete. 12 Kansi beno fwete dia ve bandeke yai: ngo-zulu, balbuzare, mbemba
g Lev 11:9, 10
14:1 1 Na kisina, “beno tula (sala) ve dibandi na kati-kati ya meso na beno.” 14:2 1 To “kima na yandi ya ntalu.”
KAPU 13 a Kul 19:15 1Tm 5:19
b Kul 17:4, 5 2Bs 28:6
c Kub 22:20
d Yoz 6:18
e Kuy 22:15, 17 Kuy 26:3, 4
f Kul 6:18
KAPU 14 g Lev 19:28
Ndonga ya 2 a Lev 21:1, 5
b Lev 19:2 Lev 20:26 Kul 28:9 1Pi 1:15
c Kub 19:5, 6 Kul 7:6
d Lev 11:43 Lev 20:25 Bis 10:14
e Lev 11:2, 3
347 ya ndombe, a 13 kumbi-kumbi ya mbwaki, kumbi-kumbi ya ndombe, mpi bakumbi-kumbi yonso ya nkaka, 14 bakwanga-kwanga yonso, 15 otrishi, kikungulu, dibata ya nzadi-mungwa, bakumbikumbi yonso ya matono-matono, 16 kikungulu ya fioti, kikungulu ya makutu-nda, dibata ya masa, 17 pelikane, mbemba, kormoran, 18 mubila, baeron yonso, hupe, ti kapakala-ngonzu. 19 Konso kigangwa ya ke tambulaka na kimvuka mpi ya kele ti mansala1 kele mpi mvindu sambu na beno. Beno fwete dia yo ve. 20 Beno lenda dia bigangwa yonso ya bunkete yina ke pumbukaka. 21 “Beno fwete dia ve ata mbisi mosi ya beno me mona ya kufwa. b Nge lenda pesa yo na munzenza yina ke zinga na kati ya bambanza1 na nge, mpi yandi lenda dia yo, to beno lenda tekila yo munzenza. Beno kele bantu ya santu sambu na Yehowa Nzambi na beno. “Beno fwete tokisa ve mwanankombo na mabele ya mama na yo. c 22 “Nge fwete pesa kibeni ndambu mosi na kati ya bandambu kumi1 ya bima yonso yina nkeni na nge ke basisa na bilanga konso mvula. d 23 Nge ta dia ndambu mosi na kati ya bandambu kumi ya mbuma na nge, ya vinu na nge ya mpa, ya mafuta na nge, mpi ya mwana ya ntete ya bangombe na nge mpi ya mameme na nge na ntwala ya Yehowa Nzambi na nge na kisika yina yandi ke sola sambu zina na yandi kuvanda, e mpidina nge ta longuka kuwa Yehowa Nzambi na nge boma ntangu yonso. f 24 “Kansi kana nzietelo kuvanda nda mingi sambu na nge 14:19 1 To “Konso diniama.” 14:21 1 Na kisina, “bakielo.” 14:22 1 To “dikumi.”
KULONGA 14:13–15:2 KAPU 14 a Lev 11:13-20
b Kub 22:31 Lev 17:15
c Kub 23:19 Kub 34:26
d Kul 12:11 Kul 26:12
e Kul 12:5, 17 Kul 15:19, 20
f Nk 111:10
Ndonga ya 2 a Kul 12:5, 6
b Kul 12:7 Kul 26:11 Nk 100:2
c Kut 18:21 2Bs 31:4 1Bk 9:13
d Kut 18:20 Kul 10:9
e Kul 26:12
f Kub 22:21 Kul 10:18 Yak 1:27
g Kul 15:10 Nk 41:1 Bin 11:24 Bin 19:17 Mal 3:10 Luk 6:35
KAPU 15 h Lev 25:2
ebuna nge kuka ve kunata yo na kisika yina Yehowa Nzambi na nge me sola bonso kisika sambu na zina na yandi, a sambu kisika yango kele ntama ti nge (sambu Yehowa Nzambi na nge ta sakumuna nge), 25 nge lenda teka yo, ebuna nge kwenda ti mbongo na nge na maboko na kisika yina Yehowa Nzambi na nge ta sola. 26 Ebuna nge lenda sadila mbongo yina sambu na kusumba konso kima yina nge me zola1—bangombe, mameme, bankombo, vinu ti malafu ya nkaka ya ke lawusaka mpi konso kima yina ke sepedisa nge;2 nge ta dia pana na ntwala ya Yehowa Nzambi na nge mpi ta wa kiese, nge ti bantu ya nzo na nge. b 27 Kuvila ve Mulevi yina kele na kati ya bambanza na nge, c sambu yandi kele ve ti kimvwama to dikabu ti nge. d 28 “Na nsuka ya konso bamvula tatu, nge fwete nata ndambu yina ya kumi ya mvimba na kati ya bandambu kumi ya bima na nge sambu na mvula yina mpi kutula yo na kati ya bambanza na nge. e 29 Ebuna Mulevi, yina kele ve ti kimvwama to dikabu ti nge, munzenza, mwana ya me konda tata,1 mpi mufwidi ya nkento, bayina kele na kati ya bambanza na nge, bo ta kwisa, bo ta dia, mpi bo ta fuluka, f mpidina Yehowa Nzambi na nge ta sakumuna nge na mambu yonso yina nge ke sala. g “Na nsuka ya konso bamvula nsambwadi, nge fwete yambula kulomba mfuka. h 2 Kuyambula kulomba mfuka yina ta salama mutindu yai: Konso muntu yina defisaka nkweno na yandi kima ta yambula
15
14:26 1 To “moyo na nge kele na yo mpusa.” 2 To “konso kima yina moyo na nge lenda lomba nge.” 14:29 1 To “mwanansiona.”
KULONGA 15:3-17 kulomba yandi mfuka yina yandi bakaka. Yandi fwete lomba ve nde nkweno to mpangi na yandi kufuta mfuka yina, sambu bo ta samuna nde bo me yambula kulomba mfuka sambu na Yehowa. a 3 Nge lenda lomba mfuka na munzenza, b kansi nge fwete yambula kulomba konso kima na nge yina mpangi na nge defaka na nge. 4 Ata mpidina, muntu mosi ve na kati na beno fwete kuma nsukami, sambu Yehowa ta sakumuna nge c kibeni na insi yina Yehowa Nzambi na nge ke pesa nge na kubaka bonso dikabu, 5 kansi kaka kana nge lemfukila kibeni ndinga ya Yehowa Nzambi na nge mpi kuzitisa mbote-mbote bantuma yai yonso ya mono ke pesa nge bubu yai. d 6 Yehowa Nzambi na nge ta sakumuna nge kaka mutindu yandi silaka nge, mpi nge ta defisa1 makanda mingi, kansi nge ta vanda ve ti mfunu ya kudefa; e nge ta yala makanda mingi, kansi bo ta yala nge ve. f 7 “Kana mpangi na nge kukuma nsukami na mbanza mosi na kati ya bambanza ya insi yina Yehowa Nzambi na nge ke pesa nge, kukumisa ve ntima na nge ngolo mpi kuvanda ve diboko ngolo sambu na mpangi na nge ya nsukami. g 8 Nge fwete kabila yandi mingi h mpi kudefisa yandi1 kibeni konso kima yina yandi kele na yo mfunu to yina yandi me konda. 9 Keba na mpila nde nge bumba ve ngindu yai ya mbi na ntima na nge, ‘Mvula ya nsambwadi, mvula ya kuyambula kulomba mfuka, me kuma pene-pene,’ i mpi nge buya kukabila na luzolo yonso mpangi na nge yina kele nsukami ebuna nge pesa yandi ve ata kima mosi. Kana yandi binga Yehowa sambu 15:6 1 To “ta defisa ti kipiku na.” 15:8 1 To “defisa yandi ti kipiku.”
348 KAPU 15 a Kul 31:10
b Kub 12:43 Kul 14:21 Kul 23:20
c Kul 28:8
d Yoz 1:7, 8 Yez 1:19
e Kul 28:12
f Kul 28:13 1Bn 4:24, 25
g Bin 21:13 Yak 2:15, 16 1Yn 3:17
h Lev 25:35 Bin 19:17 Mat 5:42 Luk 6:34, 35 Bag 2:10
i Kul 15:1
Ndonga ya 2 a Kub 22:22, 23 Kul 24:14, 15 Bin 21:13
b Bis 20:35 2Bk 9:7 1Tm 6:18 Ebr 13:16
c Kul 24:19 Nk 41:1
d Mat 26:11
e Bin 3:27 Mat 5:42 Luk 12:33
na kufunda nge, yo ta vanda disumu sambu na nge. a 10 Nge fwete kabila yandi mingi, b mpi nge1 fwete pesa yandi ve ti bantima zole, sambu yo yina kikuma Yehowa Nzambi na nge ta sakumuna mambu yonso ya nge ke salaka mpi kisalu na nge. c 11 Bansukami ta vandaka ntangu yonso na insi.d Yo yina mono ke songa nge nde, ‘Mpangi na nge yina ke mona mpasi mpi yina kele nsukami na insi na nge, e nge fwete kabila yandi mingi.’1 12 “Kana bo tekila nge mpangi na nge, Mu-Ebreo ya bakala to ya nkento, ebuna yandi me sadila nge bamvula sambanu, na nsuka ya mvula ya nsambwadi nge fwete pesa yandi kimpwanza. f 13 Kansi kana nge fwete pesa yandi kimpwanza, kubika yandi ve yandi kwenda mabokompamba. 14 Nge fwete pesa yandi na luzolo yonso ndambu ya bima ya nge ta baka na bitwisi na nge, na kisika na nge ya bo ke tutaka bambuma sambu na kukatula yo bampusu, mpi na kikamuninu na nge ya mafuta mpi ya vinu. Nge fwete pesa yandi kaka mutindu Yehowa Nzambi na nge me sakumuna nge. 15 Yibuka nde nge kumaka mpika na insi ya Ezipte mpi nde Yehowa Nzambi na nge sumbaka nge diaka. Yo yina mono ke songa nge na kusala diambu yai bubu yai. 16 “Kansi kana yandi zabisa nge nde, ‘Mono ta bika nge ve!’ sambu yandi ke zolaka nge mpi bantu ya nzo na nge, sambu yandi vandaka na kiese ntangu yandi vandaka ti nge, g 17 nge fwete baka muntunga, kukangimisa dikutu na yandi na kielo mpi kutobula yandi dikutu ti yo, ebuna yandi ta kuma mpika na nge
f Kub 21:2 Lev 25:39
g Kub 21:5, 6
15:10 1 Na kisina, “ntima na nge.” 15:11 1 Na kisina, “kangudila yandi diboko na nge.”
349 ntangu yonso. Nge fwete sala mutindu mosi na mpika na nge ya nkento. 18 Kana nge pesa yandi kimpwanza ebuna yandi kwenda, kumona yo ve diambu ya mpasi, sambu kisalu yina yandi sadilaka nge na nsungi ya bamvula sambanu lutaka mbala zole ntalu ya kisalu ya muntu yina ke bakaka lufutu, mpi Yehowa Nzambi na nge me sakumuna nge na mambu yonso yina salamaka. 19 “Nge fwete santisa konso mwana-bakala ya ntete ya bangombe na nge mpi ya mameme na nge sambu na Yehowa Nzambi na nge. a Nge fwete sala ve ata kisalu mosi ti mwana ya ntete ya kimvuka na nge ya bangombe,1 nge fwete zenga mpi ve mwana ya ntete ya mameme na nge mika. 20 Nge ti bantu ya nzo na nge, beno fwete dia yo na ntwala ya Yehowa Nzambi na nge konso mvula na kisika yina Yehowa ta sola. b 21 Kansi kana yo kele ti kifu—dikulu-kifu, meso ya kufwa, to konso kifu ya nkaka ya nene—nge fwete pesa yo ve kimenga na Yehowa Nzambi na nge. c 22 Nge fwete dia yo na kati ya bambanza1 na nge, muntu ya kukonda bunkete kumosi ti muntu ya bunkete, bonso nde yo kele mbambi to kabuluku. d 23 Kansi nge fwete dia ve menga na yo; e nge fwete tiamuna yo na ntoto bonso masa. f “Zitisa ngonda ya Abibi,1 mpi sala nkinsi ya Paki sambu na Yehowa Nzambi na nge, g sambu Yehowa Nzambi na nge basisaka nge na Ezipte na ngonda ya Abibi na mpimpa. h 2 Nge fwete tambika dikabu ya
16
15:19 1 Na kisina, “mwana ya ntete ya ngombe na nge.” 15:22 1 Na kisina, “bakielo.” 16:1 1 Tala Bangindu ya Ngika B15.
KULONGA 15:18–16:9 KAPU 15 a Kub 13:2 Kub 22:30 Kut 3:13 Kut 18:15, 17
b Kul 12:5, 6 Kul 14:23 Kul 16:11
c Lev 22:20 Kul 17:1 Mal 1:8 Ebr 9:14
d Kul 12:15 Kul 14:4, 5
e Kuy 9:4 Lev 7:26 Bis 15:20, 29
f Lev 17:10, 13 Kul 12:16
KAPU 16 g Kub 12:14 Lev 23:5 Kut 9:2 Kut 28:16 1Bk 5:7
h Kub 34:18
Ndonga ya 2 a Mat 26:17 b Kub 12:5, 6 2Bs 35:7
c 1Bn 8:29 d Kub 13:3 Lev 23:6 Kut 28:17 1Bk 5:8
e Kub 12:33 f Kub 12:14 Kub 13:8, 9
g Kub 12:15 Kub 13:7
h Kub 12:10 Kub 34:25
i Kub 12:3, 6 Kut 9:2, 3 Mat 26:19, 20
j Kub 12:8 2Bs 35:13
k Yoa 2:13 Yoa 11:55
l Kub 12:16 Lev 23:8
Paki na Yehowa Nzambi na nge, a dikabu ya me katuka na mameme mpi na bangombe, b na kisika yina Yehowa me sola sambu zina na yandi kuvanda. c 3 Nge fwete dia ve ata kima mosi ya bo me tula levire kumosi ti kimenga yina; d bilumbu nsambwadi nge fwete dia dimpa ya kukonda levire, dimpa ya bampasi, sambu nge basikaka na insi ya Ezipte ntinu-ntinu. e Sala mutindu yina ntangu yonso ya nge kele na luzingu, sambu nge yibuka kilumbu yina nge basikaka na insi ya Ezipte. f 4 Na nsungi ya bilumbu nsambwadi, g bo fwete mona nge ve ata ti pate ya ngani na nziunga na nge ya mvimba, mpi ata ndambu ya musuni mosi ve yina nge ta pesa kimenga na nkokila ya kilumbu ya ntete fwete bikala mpimpa ya mvimba tii na suka ya kilumbu yina me landa. h 5 Nge ta vanda ve ti nswa ya kutambika dikabu ya Paki na konso mbanza yina kele na kati ya bambanza yina Yehowa Nzambi na nge ke pesa nge. 6 Kansi nge fwete sala yo na kisika yina Yehowa Nzambi na nge me pona sambu zina na yandi kuvanda. Nge fwete tambika dikabu ya Paki na nkokila kaka na ntangu ntangu ke dinda, i na ntangu yina nge basikaka na Ezipte. 7 Nge fwete lamba yo mpi kudia yo j na kisika yina Yehowa Nzambi na nge ta sola, k ebuna na suka nge lenda vutuka na batenta na nge. 8 Nge fwete dia mampa ya kukonda levire bilumbu sambanu, mpi na kilumbu ya nsambwadi, yo ta vanda ti lukutakanu mosi ya santu sambu na Yehowa Nzambi na nge. Nge fwete sala ve ata kisalu mosi. l 9 “Nge fwete tanga bamposo nsambwadi. Nge fwete yantika kutanga bamposo nsambwadi
KULONGA 16:10–17:1
350
katuka na ntangu yina nge tulaka mbele na mbala ya ntete na mbuma yina bo me katula ntete ve. a 10 Ebuna nge fwete sala Nkinsi ya Bamposo sambu na Yehowa Nzambi na nge b ti dikabu ya luzolo ya mbote ya me katuka na maboko na nge, ya nge ta pesa na kiteso yina Yehowa Nzambi na nge me sakumuna nge. c 11 Nge fwete vanda na kiese na ntwala ya Yehowa Nzambi na nge, nge ti mwana na nge ya bakala, mwana na nge ya nkento, mpika na nge ya bakala, mpika na nge ya nkento, Mulevi yina kele na kati ya bambanza1 na nge, munzenza, mwana yina me konda tata,2 mpi mufwidi ya nkento, bayina kele na kati na beno, na kisika yina Yehowa Nzambi na nge me pona sambu zina na yandi kuvanda. d 12 Yibuka nde nge kumaka mpika na Ezipte, e ebuna zitisa mpi landa bansiku yai. 13 “Nge fwete sala Nkinsi ya Bisasa1f bilumbu nsambwadi ntangu nge ke vukisa bima ya me katuka na kisika na nge ya bo ke tutaka bambuma sambu na kukatula yo bampusu mpi na kikamuninu na nge ya mafuta mpi ya vinu. 14 Na nsungi ya nkinsi g na nge, vanda na kiese, nge ti mwana na nge ya bakala, mwana na nge ya nkento, mpika na nge ya bakala, mpika na nge ya nkento, Mulevi, munzenza, mwana yina me konda tata, mpi mufwidi ya nkento, bayina kele na kati ya bambanza na nge. 15 Bilumbu nsambwadi nge ta sala nkinsi h sambu na Yehowa Nzambi na nge na kisika yina Yehowa me sola, sambu Yehowa Nzambi na nge ta sakumuna bima na nge yonso mpi mambu yonso yina nge
Ndonga ya 2 a Kul 7:13
16:11 1 Na kisina, “bakielo.” 2 To “mwana-nsiona.” 16:13, 16 1 To “Bisika ya Kuzinga ya Ntangu Fioti.”
m Kub 23:24
KAPU 16 a Kub 23:16 Kub 34:22 Lev 23:15
b Kut 28:26 c Kul 16:17 1Bk 16:2 2Bk 8:12
d Kul 12:5-7 e Kub 3:7 Kul 5:15
f Kub 23:16 Lev 23:34 Kut 29:12 Kul 31:10, 11 Yoa 7:2
g Kul 12:12 Neh 8:10, 17 Lon 5:18
h Lev 23:36, 40 Neh 8:18
Kul 28:8 Kul 30:16
b Fil 4:4 1Te 5:16
c Kub 23:14, 15 d Kul 16:10 e Kul 16:13 f 2Bk 8:12 g Kub 18:25, 26 Kul 1:16 2Bs 19:4, 5
h Kub 23:2 Lev 19:15
i Kul 1:17 j Kub 23:8 1Sa 12:3 Lon 7:7
k Mik 6:8
ta sala, a ebuna nge ta vanda kaka na kiese. b 16 “Babakala na nge yonso fwete kwenda na ntwala ya Yehowa Nzambi na nge na kisika yina yandi me sola, mbala tatu na mvula: na Nkinsi ya Mampa ya Kukonda Levire, c na Nkinsi ya Bamposo, d mpi na Nkinsi ya Bisasa,1e mpi ata muntu mosi ve na kati na bo fwete kwenda na ntwala ya Yehowa maboko-mpamba. 17 Dikabu yina konso muntu ke nata fwete vanda na kuwakana ti lusakumunu yina Yehowa Nzambi na nge me pesa nge. f 18 “Nge fwete tula bazuzi g mpi bakapita sambu na konso dikanda na bambanza yonso1 yina Yehowa Nzambi na nge ke pesa nge, mpi bo fwete sambisa bantu na lunungu. 19 Nge fwete sambisa ve mambu na mutindu ya mbi, h kupona-pona, i to kundima avoka, sambu kundima avoka ke kangaka meso ya muntu ya mayele j mpi ke bebisaka mambu yina muntu ya lunungu ke tuba. 20 Landa lunungu mpi kaka lunungu, k sambu nge landa kuzinga mpi kubaka insi yina Yehowa Nzambi na nge ke pesa nge. 21 “Nge fwete kuna ve nti ya konso mutindu yina sambu yo kuma nti ya santu1l pene-pene ya mesa-kimenga yina nge ke sala sambu na Yehowa Nzambi na nge. 22 “Nge fwete tedimisa mpi ve dikunzi mosi ya santu sambu na nge mosi, m yo kele kima yina Yehowa Nzambi na nge ke mengaka. “Nge fwete pesa ve Yehowa Nzambi na nge kimenga ya ngombe ya bakala to ya dimeme yina kele ti kifu na nitu
17
l Kub 34:13
Lev 26:1 Kul 12:3
16:18 1 Na kisina, “na kati ya bakielo na nge yonso.” 16:21 1 Tala Bantendula ya Bangogo.
351 to yina kele ti konso kima ya mbi, sambu yo kele kima ya nzanzi na meso ya Yehowa Nzambi na nge. a 2 “Kana bo me mona bakala mosi to nkento mosi na kati na beno, na konso mbanza yina Yehowa Nzambi na nge ke pesa nge, yina ke sala mambu ya mbi na meso ya Yehowa Nzambi na nge mpi ke fwa kuwakana na yandi, b 3 yandi me vila nzila mpi me sambila banzambi ya nkaka mpi me fukimina bo to me fukimina ntangu to ngonda to makesa yonso ya zulu,c diambu yina mono songaka beno ve na kusala, d 4 kana bo me songa nge diambu yina to nge me wa yo, nge fwete zikisa diambu yina mbote-mbote. Kana yo monana nde yo kele ya kieleka, e nde diambu yina ya nzanzi salamaka na Izraele, 5 nge fwete nata bakala to nkento yina me sala diambu yina ya mbi na nganda ya mbanza, ebuna bo fwete fwaf bakala to nkento yina na matadi. 6 Bo fwete fwa muntu yina yo ke lomba nde bo fwa kana bambangi zole to bambangi g tatu me ta kimbangi. Bo fwete fwa yandi ve kana mbangi mosi mpamba me ta kimbangi.h 7 Bambangi yina fwete vanda bantu ya ntete yina ta nangula diboko sambu na kufwa yandi, ebuna bantu yonso ta nangula diboko na bo na nima. Nge fwete katula kima ya mbi na kati na beno. i 8 “Kana diambu mosi kubasika na kati ya mbanza na nge ya kele mpasi mingi sambu nge sambisa yo, mu mbandu kana muntu mosi me fwa muntu, j me funda muntu, to me sala diambu ya nku, to kana mambu ya nkaka ya ke nata kuswana me basika, nge fwete telama mpi kukwenda na kisika yina Yehowa Nzambi na nge me sola. k 9 Kwenda na banganga-nzambi yina kele Balevi mpi na zuzi yina ke sambi-
KULONGA 17:2-17 KAPU 17 a Lev 22:20 Kul 15:21 Mal 1:8
b Kul 4:23 Kul 13:6-9
c Kul 4:19 d Kul 13:12-15 e Yoa 7:51 f Kul 13:6, 10 g Mat 18:16 Yoa 8:17 1Tm 5:19 Ebr 10:28
h Kut 35:30 Kul 19:15
i Kul 13:5 1Bk 5:13
j Kut 35:11 k Kul 12:5 1Bn 3:16, 28 Nk 122:2, 5
Ndonga ya 2 a 1Sa 7:15, 16 b Kul 19:17 Kul 21:5
c Mal 2:7 d Kul 5:32 Kul 12:32
e Bin 11:2 Ebr 10:28
f Kul 13:5 1Bk 5:13
g Kul 13:11 Kul 19:20
h 1Sa 8:5, 20 1Sa 10:19
i 1Sa 9:17 1Sa 10:24 1Sa 16:12, 13
j Kul 20:1 2Sa 8:4 Nk 20:7 Bin 21:31
k Yez 31:1 l 1Bn 11:1-3 Neh 13:26
sa a bilumbu yina, mpi zabisa bo diambu yina, ebuna bo ta zabisa nge lukanu ya bo ta baka. b 10 Ebuna nge fwete sala mambu na kuwakana ti lukanu yina bo me zabisa nge na kisika yina Yehowa me sola. Sala ngolo na kusala mambu na kuwakana ti mambu yonso yina bo ke longa nge. 11 Nge fwete sala mambu na kuwakana ti nsiku yina bo ke songa nge mpi na kuwakana ti lukanu yina bo ke zabisa nge. c Kuyambula ve lukanu yina bo ta zabisa nge, sambu na kukwenda na diboko ya kitata to na diboko ya kimama. d 12 Muntu yina ke sala mambu na lulendo yonso na mutindu yandi ke wila ve nganga-nzambi yina ke sadila Yehowa Nzambi na nge mpi ke widikila ve zuzi, yandi fwete fwa. e Nge fwete katula kima yina kele ya mbi na kati ya Izraele. f 13 Bantu yonso ta wa yo mpi ta wa boma, ebuna bo ta sala diaka ve mambu na lulendo yonso. g 14 “Ntangu nge ta kota na insi yina Yehowa Nzambi na nge ke pesa nge mpi ntangu nge ta baka yo mpi ta zinga na kati na yo, ebuna nge tuba nde, ‘Bika mono tula ntotila mosi na zulu na mono bonso makanda yonso yina kele na nziunga na mono,’ h 15 nge fwete tula kibeni ntotila yina Yehowa Nzambi na nge ta sola. i Nge fwete tula ntotila yina me katuka na kati ya bampangi na nge. Nge fwete tula ve munzenza yina kele ve mpangi na nge na zulu na nge. 16 Kansi, yandi fwete baka ve bampunda mingi j to kusala nde bantu kuvutuka na Ezipte sambu na kubaka bampunda mingi, k mpamba ve Yehowa songaka beno nde, ‘Beno fwete vutuka diaka ve ata fioti na nzila yai.’ 17 Yandi fwete baka mpi ve bankento mingi, sambu ntima na yandi kuvila ve nzila; l yandi
KULONGA 17:18–18:12 fwete baka mpi ve arza ti wolo ya mingi. a 18 Ntangu yandi ta vanda na kiti na yandi ya kimfumu, yandi fwete sonika sambu na yandi mosi Nsiku yai na mukanda1 mosi, yina yandi ta baka na mukanda ya Nsiku yina banganganzambi ya kele Balevi b ke bumbaka. 19 “Yandi fwete vanda kaka ti yo, mpi yandi fwete tangaka yo bilumbu yonso ya luzingu na yandi, c mpidina yandi ta longuka na kuwa Yehowa Nzambi na yandi boma mpi ta zitisa mambu yonso yina kele na Nsiku yai ti bantuma yai mpi kulungisa yo. d 20 Mpidina ntima na yandi ta kuditula ve na zulu ya bampangi na yandi mpi yandi ta yambula ve nsiku yina sambu na kukwenda na diboko ya kitata to na diboko ya kimama, mpidina yandi ta bikala ntangu mingi na kimfumu na yandi, yandi ti bana na yandi na kati ya Izraele. “Banganga-nzambi yina kele Balevi, mpi nkutu dikanda ya mvimba ya Levi, ta vanda ve ti kimvwama to dikabu ti Izraele. Bo ta dia makabu yina bo me yoka na tiya sambu na Yehowa, makabu yina kele kimvwama na yandi. e 2 Yo yina, bo fwete baka ve dikabu na kati ya bampangi na bo. Yehowa kele dikabu na bo, kaka mutindu yandi tubilaka bo. 3 “Ebuna bima yai ta vanda bima yina banganga-nzambi ta vanda ti nswa ya kubaka na maboko ya bantu: Konso muntu yina ke pesa kimenga, yo vanda ya ngombe ya bakala to ya dimeme, yandi ta pesa dipeka, bambwanga, mpi dikundu na nganga-nzambi. 4 Nge fwete pesa yandi bambuma ya ntete ya nkeni na nge, vinu na nge ya
18
17:18 1 To “rulo.”
352 KAPU 17 a Yob 31:24, 28 1Tm 6:9
b Kul 31:9, 26 2Bn 22:8
c 2Bs 34:18 d Nk 1:2 Nk 119:97
KAPU 18 e Kut 18:20, 24 Kul 10:9 Yoz 13:14, 33 1Bk 9:13
Ndonga ya 2 a Kub 23:19 Kut 18:8, 12 2Bs 31:4 Neh 12:44
b Kub 28:1 Kut 3:10 Kul 10:8
c Kut 35:2 d Kul 12:5, 6 Kul 16:2 Nk 26:8
e 2Bs 31:2 f Lev 7:10 g Lev 18:26 Kul 12:30
h Kul 12:31 2Bn 16:1, 3 2Bs 28:1, 3 Nk 106:35-37 Yer 32:35
i 2Bn 17:17 Bis 16:16
j Lev 19:26 Bis 19:19
k Eze 21:21 l Kub 22:18 m Lev 20:27 1Bs 10:13
n Lev 19:31 o 1Sa 28:7-11 Yez 8:19 Bag 5:19, 20
mpa, mafuta na nge, mpi mika ya ntete yina bo me zenga na bitwisi na nge. a 5 Yehowa Nzambi na nge me sola yandi ti bana na yandi ya babakala na kati ya makanda na nge yonso sambu na kusala kisalu na zina ya Yehowa ntangu yonso. b 6 “Kansi kana Mulevi mosi kubika mbanza mosi na kati ya bambanza na nge na Izraele, kisika yandi vandaka kuzinga, c ebuna yandi1 ke zola kukwenda na kisika yina Yehowa me sola,2d 7 yandi lenda sala kisalu kuna na zina ya Yehowa Nzambi na yandi mutindu mosi ti bampangi na yandi yonso, Balevi, bayina kele kuna na ntwala ya Yehowa. e 8 Yandi ta baka dikabu ya madia kiteso mosi ti bo, f na zulu ya bima yina yandi ke baka ntangu yandi ke teka bima ya ba-nkaka na yandi. 9 “Ntangu nge ta kota na insi yina Yehowa Nzambi na nge ke pesa nge, nge fwete longuka ve na kulanda mbandu ya mambu ya mbi ya makanda yina. g 10 Bo fwete mona ve na kati na beno muntu yina ke yoka1 mwana na yandi ya bakala to mwana na yandi ya nkento na tiya, h muntu yina ke zabisaka na ntwala mambu yina ta bwa, i muntu yina ke salaka mazi, j muntu yina ke sosaka bidimbu ya mambu yina ke kwisa, k ngangankisi, l 11 muntu yina ke kangaka bankaka na bankisi, muntu yina ke kwendaka kutala muntu ya ke solulaka ti bampeve ya bafwa, m muntu yina ke zabisaka bantu mambu yina ta kumina bo, n to muntu yina ke yulaka mambu na bafwa. o 12 Konso muntu yina ke sala mambu yai kele 18:6 1 To “moyo na yandi.” 2Disongidila, kisika yina Yehowa me sola sambu yo vanda kisika ya lusambu. 18:10 1Na kisina, “ke lutisa.”
353 nzanzi na meso ya Yehowa, mpi sambu na mambu yina ya mbi, Yehowa Nzambi na nge ke kula makanda yina na ntwala na nge. 13 Nge fwete vanda kukonda kifu na ntwala ya Yehowa Nzambi na nge. a 14 “Makanda yai ya nge ke botula vandaka ti kikalulu ya kuwila bantu yina ke salaka mazi b mpi yina ke zabisaka na ntwala mambu yina ta bwa. c Kansi Yehowa Nzambi na nge me pesa nge ve nzila ya kusala konso kima ya mutindu yai. 15 Yehowa Nzambi na nge ta basisila nge mbikudi yina kele bonso mono na kati ya bampangi na nge. Beno fwete wila yandi. d 16 Yo kele sambu na kupesa mvutu na mambu yina nge lombaka Yehowa Nzambi na nge na Orebi na kilumbu ya lukutakanu1e ntangu nge tubaka nde, ‘Kubika ve nde mono wa ndinga ya Yehowa Nzambi na mono to mono mona diaka tiya yai ya nene, sambu mono fwa ve.’ f 17 Ebuna Yehowa tubilaka mono nde, ‘Mambu yina bo me tuba kele mbote. 18 Mono ta basisila bo mbikudi yina kele bonso nge g na kati ya bampangi na bo, ebuna mono ta tula bangogo na mono na munoko na yandi, h mpi yandi ta tubila bo mambu yonso yina mono me songa yandi. i 19 Ya kieleka, muntu yina ta wa ve mambu na mono yina yandi ta tuba na zina na mono, j mono ta lomba yandi na kuvutula munoko. 20 “‘Kana mbikudi mosi kutuba na lulendo yonso na zina na mono diambu yina mono songaka yandi ve na kutuba to kana yandi tuba na zina ya banzambi ya nkaka, mbikudi yina fwete fwa. k 21 Kansi, nge lenda kuditubila na ntima na nge nde: “Nki 18:16 1 To “dibundu.”
KULONGA 18:13–19:6 KAPU 18 a Mat 5:48 2Pi 3:14
b Lev 19:26 2Bn 21:1, 2, 6
c Yoz 13:22
d Kuy 49:10 Kut 24:17 Luk 7:16 Yoa 1:45 Yoa 6:14 Bis 3:22 Bis 7:37
e Kub 19:17
f Kub 20:19
g Kub 34:28 Kut 12:3 Mat 4:1, 2 Mat 11:29 Yoa 5:46
h Yoa 17:8
i Yoa 12:49 Ebr 1:2
j Bis 3:23
k Kul 13:1-5 Yer 28:11-17
Ndonga ya 2 KAPU 19 a Kul 7:1 Kul 9:1
b Kut 35:14 Yoz 20:7, 9
c Kut 35:15 Kul 4:42
d Kut 35:25
mutindu beto ta zaba nde Yehowa me tuba ve diambu yina?” 22 Kana mbikudi yina kutuba diambu mosi na zina ya Yehowa ebuna diambu yango kulungana ve, Yehowa tubaka ve diambu yina. Mbikudi tubaka yo na lulendo yonso. Nge fwete wa yandi boma ve.’ “Ntangu Yehowa Nzambi na nge ta fwa makanda yina Yehowa Nzambi na nge ke pesa nge insi na bo, ebuna nge botula insi na bo mpi nge zinga na bambanza na bo ti na banzo na bo, a 2 nge fwete tula bambanza tatu na kingenga na kati ya insi na nge yina Yehowa Nzambi na nge ke pesa nge na kubaka. b 3 Nge fwete kabisa na bandambu tatu teritware ya insi yina Yehowa Nzambi na nge me pesa nge na kubaka, mpi kuyidika banzila sambu konso muntu yina me fwa muntu kutina na mbanza mosi na kati ya bambanza yina. 4 “Mambu fwete salama mutindu yai sambu na muntu yina me fwa muntu, yina lenda tina kuna sambu yandi bikala na luzingu: Kana yandi bula nkweno na yandi kukonda kukana kansi yandi vandaka ve kumenga c yandi na ntwala; 5 mu mbandu kana yandi me kwenda ti nkweno na yandi na mfinda sambu na kuzenga bankuni ebuna yandi tombula diboko na yandi sambu na kuzenga nti ti disoka, kansi ntu ya disoka me katuka na nti na yo mpi me bula nkweno na yandi mpi yandi me fwa, muntu yina me fwa muntu fwete tina na mbanza mosi na kati ya bambanza yina sambu na kuzinga. d 6 Kana ve, na makasi yonso,1 muntu yina ke vutula
19
19:6 1Na kisina, “sambu ntima na yandi kele tiya.”
KULONGA 19:7–20:1 mbi sambu na menga a lenda landa muntu yina me fwa muntu, kukanga yandi mpi kufwa yandi kana nzila yina ke nata na mbanza kele nda mingi. Ata mpidina, yandi me fwana ve na kufwa sambu yandi vandaka ve kumenga nkweno na yandi na ntwala. b 7 Yo yina mono ke songa nge nde: ‘Tula bambanza tatu na lweka.’ 8 “Kana Yehowa Nzambi na nge kukumisa teritware na nge nene mutindu yandi zengaka kieleka na ba-nkaka na nge c mpi yandi pesa nge insi ya mvimba yina yandi silaka kupesa na bankaka na nge d 9 —katula kaka kana nge zitisa na kwikama yonso bantuma yai yonso ya mono ke pesa nge bubu yai, disongidila kuzola Yehowa Nzambi na nge mpi kutambula ntangu yonso na banzila na yandi e—pana nge ta yika bambanza tatu ya nkaka na zulu ya bambanza yai tatu. f 10 Na mutindu yina, menga ya muntu yina me sala mbi ve ta tiamuka g ve na insi na nge yina Yehowa Nzambi na nge ke pesa nge bonso dikabu, mpi nge ta vanda ve ti mfuka ya menga. h 11 “Kansi kana muntu mosi vandaka kumenga nkweno na yandi i mpi yandi vandaka kuvingila sambu na kunwanisa yandi mpi yandi me lwadisa yandi1 ngolo ebuna yandi me fwa, mpi muntu yango me tina na mbanza mosi na kati ya bambanza yai, 12 bankuluntu ya mbanza na yandi fwete binga yandi tuka kuna mpi kupesa yandi na maboko ya muntu yina ke vutula mbi sambu na menga, mpi yandi fwete fwa. j 13 Nge1 fwete wila yandi ve mawa, mpi nge fwete katula na Izraele k mfuka ya menga ya muntu yina me sala mbi ve, sa19:11 1 To “moyo na yandi.” 19:13 1 Na kisina, “Disu na nge.”
354 KAPU 19 a Kut 35:12, 19 b Yoz 20:4, 5 c Kuy 15:18 Kub 23:31 Kul 11:24
d Kuy 28:14 e Kul 11:22, 23 f Yoz 20:7, 8 g Bin 6:16, 17 h Kul 21:6-9 i 1Yn 3:15 j Kuy 9:6 Kub 21:12 Kut 35:16 Kul 27:24
k Lev 24:17, 21 Kut 35:33 2Sa 21:1
Ndonga ya 2 a Kul 27:17 b Kut 35:30 Kul 17:6
c Mat 18:16 Yoa 8:17 2Bk 13:1 1Tm 5:19
d Kub 23:1 1Bn 21:13 Mar 14:56
e Kul 17:8, 9 f Kul 13:14 Kul 17:4 2Bs 19:6
g Bin 19:5 h Kul 21:20, 21 Kul 24:7 1Bk 5:13
i Kul 13:11 Kul 17:13 1Tm 5:20
mbu mambu kukwendila mbote sambu na nge. 14 “Ntangu nge ta baka dikabu na nge na insi yina Yehowa Nzambi na nge ke pesa nge na kubaka, nge fwete katula ve kidimbu ya ndilu a ya nkweno na nge na kisika yina ba-nkaka tulaka bandilu. 15 “Mbangi mosi mpamba lenda bedisa1 ve muntu ya nkaka sambu na konso kifu to disumu yina yandi me sala. b Diambu yina fwete ndimama kana bambangi zole to tatu me ta kimbangi. c 16 Kana mbangi mosi ya ntima ya mbi me ta kimbangi sambu na muntu ya nkaka mpi me funda yandi nde yandi me fwa nsiku, d 17 bantu yina zole ya ke wakana ve ta telama na ntwala ya Yehowa, na ntwala ya banganga-nzambi mpi ya bazuzi yina ta vanda ke sala na bilumbu yina. e 18 Bazuzi ta zikisa mbote-mbote, f ebuna kana muntu yina taka kimbangi kele mbangi ya luvunu mpi yandi me kusila mpangi na yandi makambu, 19 beno fwete sala yandi kaka mutindu yandi kanaka kusala mpangi na yandi, g mpi nge fwete katula kima ya mbi na kati na beno. h 20 Bantu yina me bikala ta wa mambu yai mpi ta wa boma, ebuna bo ta salaka diaka ve ata fioti diambu ya mbi ya mutindu yai na kati na beno. i 21 Nge1 fwete wa ve mawa: j Luzingu2 ta vanda sambu na luzingu,3 disu sambu na disu, dinu sambu na dinu, diboko sambu na diboko, dikulu sambu na dikulu. k “Kana nge me kwenda kunwana ti bambeni na nge mpi nge mona nde bampunda na bo, bapusu-pusu na bo mpi basoda na bo kele mingi kuluta ya
20
j Kul 19:13 k Kub 21:23-25 Lev 24:20 Mat 5:38
19:15 1 Na kisina, “telamina.” 19:21 1 To “Disu na nge.” 2 To “Moyo.” 3 To “moyo.”
355 nge, kuwa bo boma ve, sambu Yehowa Nzambi na nge yina basisaka nge na insi ya Ezipte kele ti nge. a 2 Kana beno ke zola kukwenda na bitumba, nganganzambi fwete pusana pene-pene mpi kutubila bantu. b 3 Yandi fwete songa bo nde, ‘Wa, O Izraele! Kubika fioti beno ke nwana ti bambeni na beno. Beno vanda kikesa. Beno wa boma ve, beno tekita ve, mpi beto tita ve sambu na bo, 4 sambu Yehowa Nzambi na beno ke tambula ti beno sambu na kunwana ti bambeni na beno sambu na beno mpi sambu na kugulusa beno.’ c 5 “Bakapita mpi fwete songa bantu nde, ‘Nani me tunga nzo ya mpa mpi me kota ntete ve na nzo yango? Yandi vutuka na nzo na yandi. Kana ve, yandi lenda fwa na bitumba ebuna muntu ya nkaka ta kota na kati. 6 Nani me sala kilanga ya vinu mpi me yantika ntete ve kusadila yo? Yandi kwenda mpi yandi vutuka na nzo na yandi. Kana ve, yandi lenda fwa na bitumba ebuna muntu ya nkaka ta yantika kusadila yo. 7 Nani me sila nkento makwela mpi me kwela yandi ntete ve? Yandi kwenda mpi yandi vutuka na nzo na yandi. d Kana ve, yandi lenda fwa na bitumba ebuna muntu ya nkaka ta kwela nkento yina.’ 8 Bakapita fwete yula diaka bantu nde, ‘Nani ke wa boma mpi kele na kikesa ve? e Yandi fwete vutuka na nzo na yandi, sambu yandi pusa ve bampangi na yandi na kulemba nitu bonso yandi.’ f 9 Ntangu bakapita ta manisa kutubila bantu, bo fwete tula bamfumu ya makesa sambu na kutwadisa bantu. 10 “Kana nge kuma penepene ya mbanza mosi sambu na kunwanisa yo, nge fwete zabisa yo mpi mambu ya bo fwete sala sambu ngemba kuva-
KULONGA 20:2-19 KAPU 20 a Kul 3:22 Kul 31:6 Nk 20:7 Bin 21:31
b Kut 31:6
c Kub 14:14 Yoz 23:10
d Kul 24:5
e Baz 7:3
f Kut 13:33 Kut 14:1-3 Kut 32:9 Kul 1:28
Ndonga ya 2 a Yoz 11:19
b Lev 25:44, 46 Yoz 9:22, 27
c 2Bs 14:13
d Yoz 22:8
e Yoz 6:17 Yoz 10:28 Yoz 11:11
f Kul 7:1
g Kub 34:15 Kul 7:4 Yoz 23:12, 13 Yez 2:6 1Bk 5:6 1Bk 15:33
nda. a 11 Kana mbanza yina kupesa mvutu nde yo ke zola kuvanda na ngemba ti nge mpi yo kangudila nge bakielo na yo, bantu yonso yina kele na kati ta kuma bantu na nge yina ta salaka bisalu ya ngolo, mpi bo ta sadila nge. b 12 Kansi kana yo buya kusala ngemba ti nge mpi yo nwanisa nge, nge fwete ziunga yo, 13 mpi Yehowa Nzambi na nge ta pesa yo kibeni na maboko na nge, ebuna nge fwete fwa babakala yonso yina kele na kati na yo na mbele ya bitumba. 14 Kansi, nge lenda baka sambu na nge mosi bankento, bana, bitwisi mpi bima yonso yina kele na kati ya mbanza yina, disongidila bima na yo yonso ya nge ta botula, c mpi nge ta dia bima ya nge ta botula na bambeni na nge, yina Yehowa Nzambi na nge ta pesa nge. d 15 “Yina kele mambu ya nge ta sala bambanza yonso ya kele ntama kibeni ti nge yina kele ve bambanza ya makanda yai ya pene-pene. 16 Kansi na kati ya bambanza ya bantu yai, yina Yehowa Nzambi na nge ke pesa nge bonso dikabu, nge fwete bika ve nde konso kima yina ke pemaka kuzinga. e 17 Kansi, nge fwete fwa bo kibeni, bantu ya Heti, bantu ya Amore, bantu ya Kanana, bantu ya Perizi, bantu ya Hivi, mpi bantu ya Yebusi, f kaka mutindu Yehowa Nzambi na nge songaka nge; 18 sambu bo longa beno ve na kulanda mambu na bo yonso ya mbi, yina bo me salaka sambu na banzambi na bo, yina ta pusa beno na kusala disumu na ntwala ya Yehowa Nzambi na beno. g 19 “Kana nge ziunga mbanza mosi mpi nge botula yo na nima ya kunwanisa yo bilumbu mingi, nge fwete zenga ve banti na yo ti disoka. Nge lenda dia bambuma
KULONGA 20:20–21:15 na yo, kansi nge fwete zenga yo ve. a Keti nge fwete ziunga nti ya mfinda mutindu nge lenda ziunga muntu? 20 Nge lenda zenga kaka nti yina nge ke zaba nde bo ke diaka ve bambuma na yo. Nge lenda bwisa yo sambu na kutunga lupangu na nziunga ya mbanza yina ke nwanisa nge sambu na kubwisa yo, tii kuna yo ta bwa. “Kana bo mona muntu mosi ya bo me fwa na mfinda ya insi yina Yehowa Nzambi na nge ke pesa nge na kubaka kansi muntu ya me fwa yandi me zabana ve, 2 bankuluntu ti bazuzi b na nge fwete basika mpi kutesa kitamina yina ke kabula mvumbi yina ti bambanza yina kele na nziunga na yo. 3 Ebuna bankuluntu ya mbanza yina kele pene-pene kibeni ti mvumbi yina fwete baka na kati ya bangombe na bo mwana-ngombe mosi ya nkento yina bo me sadilaka ntete ve kisalu mpi yina me bendaka ntete ve vangu, 4 na nima bankuluntu ya mbanza yina fwete kulumusa mwana-ngombe yina ya nkento na muwanda yina kele ti masa kisika yina bo me bundulaka ve mpi me kunaka ve nkeni, ebuna bo fwete buka nkingu ya mwana-ngombe yina ya nkento kuna na muwanda. c 5 “Ebuna banganga-nzambi, Balevi, ta pusana pene-pene sambu Yehowa Nzambi na nge me solaka bo na kusadila yandi kisalu, d na kusakumuna na zina ya Yehowa. e Bo ta zabisa mutindu ya kumanisa f kukonda kuwakana yonso ya me tala mambu ya nku. 6 Ebuna bankuluntu yonso ya mbanza yina kele penepene kibeni ti mvumbi fwete yobisa maboko na bog na zulu ya mwana-ngombe ya nkento yina bo bukaka nkingu na muwanda, 7 mpi bo fwete tuba nde, ‘Ma-
21
356 KAPU 20 a Neh 9:25
KAPU 21 b Kul 16:18
c Kut 35:33
d Kub 28:1
e Kut 6:23-27 1Bs 23:13
f Kul 17:8, 9
g Nk 26:6 Mat 27:24
Ndonga ya 2 a 2Sa 7:23
b Yez 26:21 Yer 26:15
c Kut 31:9 Kul 20:13, 14
d Kut 20:29 Kul 34:8
e Kul 24:1
boko na beto tiamunaka ve menga yai, meso na beto mpi monaka yo ve ntangu yo tiamukaka. 8 O Yehowa, kutula ve mambu yai na ntu ya bantu na nge Izraele, bayina nge sumbaka diaka, a mpi kubika ve nde mfuka ya menga ya muntu ya me sala mbi ve kubikala na kati ya bantu na nge Izraele.’ b Ebuna mfuka ya menga ta vanda ve na ntu na bo. 9 Na mutindu yina, nge ta katula na kati na beno mfuka ya menga ya muntu yina me sala mbi ve sambu nge ke sala mambu yina kele mbote na meso ya Yehowa. 10 “Kana nge kwenda na bitumba sambu na kunwana ti bambeni na nge ebuna Yehowa Nzambi na nge kubedisa bo sambu na nge mpi nge nata bo na kimpika, c 11 ebuna na kati ya bampika yina nge mona nkento mosi ya kitoko, nge sepela ti yandi, mpi nge zola kukwela yandi, 12 nge lenda nata yandi na nzo na nge. Yandi fwete kulula nsuki na yandi, kuyidika manzungulu na yandi, 13 kukatula bilele na yandi ya kimpika, mpi kuzinga na nzo na nge. Yandi ta dila tata na yandi mpi mama na yandi ngonda ya mvimba, d mpi na nima nge lenda vukisa nitu ti yandi; nge ta kuma bakala na yandi mpi yandi ta kuma nkento na nge. 14 Kansi kana nge sepela ve ti yandi, nge fwete bikisa yandi, yandi kwenda e konso kisika yina yandi me zola.1 Nge lenda teka yandi ve na mbongo to kusadila yandi mambu na nku yonso, sambu nge me pesa yandi nsoni. 15 “Kana bakala mosi kele ti bankento zole mpi yandi ke zola nkento mosi kuluta yina ya nkaka,1 ebuna bo zole me butila ya21:14 1 To “moyo na yandi me zola.” 21:15 1Na kisina, “bankento zole, yandi ke zola mosi mpi ke menga ya nkaka.”
357 ndi bana zole ya babakala mpi mwana ya ntete kele mwana ya nkento yina yandi ke zolaka ve, a 16 na kilumbu yina yandi ke pesa dikabu na bana na yandi, yandi ta vanda ve na nswa ya kubaka mwana ya nkento yina yandi ke zolaka mingi bonso mwana na yandi ya ntete mpi kupesa mpasi na mwana ya ntete ya nkento yina yandi ke zolaka ve. 17 Yandi fwete ndima mwana ya ntete ya nkento yina yandi ke zolaka ve bonso mwana na yandi ya ntete mpi kupesa yandi makabu zole ya bima yonso yina yandi kele na yo, sambu mwana yina kele luyantiku ya ngolo na yandi ya kubuta. Nswa ya kuvanda mwana ya ntete kele ya yandi. b 18 “Kana muntu kele ti mwana ya bakala yina kele ntu-ngolo mpi nkolami ebuna yandi ke lemfukila ve tata na yandi to mama na yandi, c mpi bo me sala yonso sambu na kusungika yandi kansi yandi ke buya kuwila bo, d 19 tata na yandi ti mama na yandi fwete baka yandi, kunata yandi na bankuluntu na kielo ya mbanza na yandi 20 mpi kutubila bankuluntu ya mbanza na yandi nde, ‘Mwana na beto yai kele ntu-ngolo mpi nkolami, mpi yandi ke buya kulemfukila beto. Yandi ke diaka mbiki e mpi ke lawukaka malafu.’ f 21 Ebuna babakala yonso ya mbanza na yandi fwete fwa yandi na matadi. Na mutindu yina nge fwete katula kima ya mbi na kati na beno, ebuna Izraele ya mvimba ta wa yo mpi ta kuma na boma. g 22 “Kana muntu mosi me sala disumu yina ke lomba ndola ya lufwa h ebuna bo me fwa yandi mpi nge me tula yandi na zulu ya nti, i 23 mvumbi na yandi fwete bikala ve mpimpa ya mvimba na zulu ya nti. j Kansi, nge fwete zika yandi kilumbu yina, sambu mu-
KULONGA 21:16–22:7 KAPU 21 a Kuy 29:30, 33
b Kuy 25:31 2Bs 21:3
c Kub 20:12 Kul 27:16 Bin 1:8 Efe 6:1
d Kul 8:5 Bin 13:24 Bin 19:18 Bin 23:13 Ebr 12:9
e Bin 28:7
f Bar 13:13 1Bk 6:10 Efe 5:18
g Kul 13:10, 11
h Kut 25:5
i Yoz 10:26 Bis 10:39
j Yoz 8:29 Yoa 19:31
Ndonga ya 2 a Bag 3:13
b Kut 35:34
KAPU 22 c Kub 23:4
d Mat 7:12
e Kub 23:5 Lev 19:18 Luk 10:27 Bag 6:10
f Lev 22:28 Nk 145:9 Bin 12:10 Mat 10:29
ntu yina bo me tula na zulu ya nti kele kima yina Nzambi me singa a mpi nge fwete bebisa ve insi na nge yina Yehowa Nzambi na nge ke pesa nge bonso dikabu. b “Kana nge mona ngombe to dimeme ya mpangi na nge me vila nzila, kusala ve na luzolo yonso bonso nde nge me mona yo ve. c Nge fwete vutula yo kibeni na mpangi na nge. 2 Kansi, kana mpangi na nge ke zingaka ve pene-pene ti nge to nge zaba yandi ve, nge fwete nata kitwisi yina na nzo na nge, mpi yo ta bikala ti nge tii kuna mpangi na nge ta sosa yo. Ebuna nge fwete vutudila yandi yo. d 3 Nge fwete sala mutindu yina sambu na mpunda na yandi, sambu na lele na yandi, mpi sambu na konso kima yina mpangi na nge me vidisa mpi yina nge me mona. Nge fwete sala ve bonso nde nge me mona yo ve. 4 “Kana nge mona mpunda ya mpangi na nge to ngombe na yandi me bwa na nzila, nge fwete sala ve na luzolo yonso bonso nde nge me mona yo ve. Nge fwete sadisa yandi kibeni na kutedimisa kitwisi yina. e 5 “Nkento fwete lwata ve lele ya bakala, bakala mpi fwete lwata ve lele ya nkento. Sambu konso muntu yina ke sala mutindu yina kele nzanzi na meso ya Yehowa Nzambi na nge. 6 “Kana nge mona buyamba ya ndeke na lweka ya nzila ti bana-bandeke to maki, yo vanda na zulu ya nti to na ntoto, mpi mama me vandila bana to maki, nge fwete baka ve mama ti bana na yo. f 7 Yambula mama yo kwenda, kansi nge lenda baka bana. Sala mutindu yina na mpila nde mambu kukwendila mbote sambu na nge mpi nge zinga mingi.
22
KULONGA 22:8-23 8 “Kana nge tunga nzo ya mpa, nge fwete tunga mpi kamwalupangu sambu na ludi na nge, a mpidina nge ta nata ve mfuka ya menga na nzo na nge sambu muntu lenda katuka na ludi mpi kubwa. 9 “Nge fwete kuna ve bankeni ya mitindu zole b na kilanga na nge ya vinu. Kana ve, konso kima yina nkeni ya nge kunaka ta basisa mpi mbuma ya kilanga ya vinu, bo ta botula yo mpi ta pesa yo na kisika ya santu. 10 “Nge fwete bundula ve ntoto ti ngombe mpi mpunda kumosi. c 11 “Nge fwete lwata ve lele ya bo me sala na lene ti lino yina bo me vukisa kumosi. d 12 “Nge fwete sala malenda na bansongi iya ya lele yina nge ke lwata. e 13 “Kana bakala mosi me kwela nkento mpi me vukisa nitu ti yandi, kansi na nima yandi kuma kumenga nkento yina,1 14 mpi yandi funda nkento yina nde yandi tambulaka na mutindu ya mbi ebuna yandi bebisa lukumu ya nkento yina mpi kutuba nde: ‘Mono kwelaka nkento yai, kansi ntangu mono vukisaka nitu ti yandi, mono monaka ve nzikisa ya ke monisa nde yandi vandaka mwense,’ 15 tata mpi mama ya mwanankento yina fwete natila bankuluntu yina kele na kielo ya mbanza nzikisa yina ke monisa nde mwana-nkento yina vandaka mwense. 16 Tata ya mwana-nkento yina fwete tubila bankuluntu nde, ‘Mono pesaka mwana na mono ya nkento na bakala yai sambu yandi vanda nkento na yandi, kansi yandi me menga1 yandi 17 mpi ke 22:13 1 To “na nima yandi buya nkento yina.” 22:16 1 To “buya.”
358 KAPU 22 a 2Sa 11:2 Bis 10:9
b Lev 19:19
c Bin 12:10
d Lev 19:19
e Kut 15:38 Mat 23:2, 5
Ndonga ya 2 a Kub 18:21 Kul 1:13 Kul 16:18
b Kul 25:2 Bin 10:13 Bin 19:29
c Mal 2:16
d Ebr 13:4
e Lev 21:9
f Lev 11:45 1Bk 5:13
funda yandi nde yandi tambulaka na mutindu ya mbi mpi ke tuba nde: “Mono me mona nde mwana na nge ya nkento kele ve na nzikisa ya ke monisa nde yandi kele mwense.” Kansi yai kele nzikisa ya ke monisa nde mwana na mono ya nkento vandaka mwense.’ Ebuna bo ta tanda lele na ntwala ya bankuluntu ya mbanza. 18 Bankuluntua ya mbanza ta baka bakala yina mpi ta pesa yandi ndola. b 19 Bo ta zengila bakala yina kibawu ya bashekele1 100 ya arza mpi kupesa yo na tata ya mwanankento yina, sambu bakala yina me vweza mwense mosi ya Izraele, c ebuna yandi ta landa kuvanda nkento na yandi. Bakala yina ta vanda ve ti nswa ya kufwa makwela ti mwana-nkento yina ntangu yonso ya yandi kele na luzingu. 20 “Kansi kana mambu yina bo me fundila mwana-nkento yina kele ya kieleka, mpi ata nzikisa mosi ve ke monisa nde mwana-nkento yina vandaka mwense, 21 bo fwete basisa mwana-nkento yina na munoko ya nzo ya tata na yandi, ebuna babakala ya mbanza na yandi fwete fwa yandi na matadi, sambu yandi me sala diambu mosi ya nsoni d na Izraele mutindu yandi salaka pite1 na nzo ya tata na yandi. e Na mutindu yina nge fwete katula mambu ya mbi na kati na beno. f 22 “Kana bo kanga bakala mosi ke lala nkento ya muntu ya nkaka, bo zole fwete fwa kumosi, bakala yina lalaka ti nkento yina mpi nkento yango. g Na mutindu yina nge fwete katula kima ya mbi na Izraele. 23 “Kana bakala mosi me silaka mwana-nkento mosi ya mwe-
g Kuy 20:3 Kub 20:14 Lev 20:10 1Bk 6:9, 10 1Bk 6:18
22:19 1 Shekele mosi kele bagrame 11,4. Tala Bangindu ya Ngika B14. 22:21 1 To “kindumba.”
359 nse na makwela, ebuna bakala ya nkaka me kutana ti mwanankento yina na mbanza mpi me lala ti yandi, 24 beno fwete basisa bo yonso zole mpi kunata bo na kielo ya mbanza yina mpi kufwa bo na matadi, mwana-nkento sambu yandi bokaka ve na mbanza mpi bakala sambu yandi pesaka nkento ya nkweno na yandi nsoni. a Na mutindu yina nge fwete katula mambu ya mbi na kati na beno. 25 “Kansi, kana bakala yango kutanaka ti mwana-nkento yina bo me sila na makwela, na mfinda, ebuna bakala yina kangaka yandi na kingolo-ngolo mpi lalaka ti yandi, bakala yina mpamba lalaka ti yandi muntu fwete fwa, 26 mpi nge fwete sala mwanankento yina ata kima mosi ve. Mwana-nkento yina me sala ve disumu yina ke lomba nde yandi fwa. Yo kele kiteso mosi ti muntu yina me nwanisa nkweno na yandi mpi me fwa yandi.1b 27 Sambu bakala yina kutanaka ti mwana-nkento yina na mfinda, ebuna mwana-nkento yina ya bo silaka na makwela bokaka, kansi muntu ya kusadisa yandi vandaka ve. 28 “Kana bakala mosi kukutana ti mwana-nkento mosi ya mwense yina bo me sila ve na makwela, mpi yandi kanga yandi na kingolo-ngolo mpi kulala ti yandi, ebuna bo kanga bo, c 29 bakala yina me lala ti yandi fwete pesa tata ya mwana-nkento yina bashekele 50 ya arza, mpi yandi ta kuma nkento na yandi. d Sambu yandi pesaka mwana-nkento yina nsoni, yandi ta vanda ve ti nswa ya kufwa makwela ti yandi ntangu yonso ya yandi kele na luzingu. 22:26 1 To “me fwa yandi, moyo.”
KULONGA 22:24–23:8 KAPU 22 a Lev 20:10 Kul 5:18 1Te 4:3, 6 Ebr 13:4
b Kuy 4:8 Kut 35:20, 21 Yak 2:11
c Kuy 34:2, 5
d Kuy 34:11, 12 Kub 22:16
Ndonga ya 2 a Lev 18:8 Lev 20:11 Kul 27:20 1Bk 5:1
KAPU 23 b Lev 21:18, 20 Yez 56:4, 5
c Kub 20:14 Lev 20:10
d Neh 13:1, 2
e Baz 11:18
f Kut 22:6 Yoz 24:9
g Kut 22:35
h Kut 23:11, 25 Kut 24:10
i Kul 7:7, 8
j 2Sa 8:2 2Sa 12:31
k Kuy 25:25, 26 Kuy 36:1 Kut 20:14
l Kuy 46:6 Lev 19:34 Nk 105:23
30 “Ata muntu mosi ve fwete baka nkento ya tata na yandi, sambu yandi katula ve tata na yandi lukumu.1a “Ata bakala mosi ve yina bo me kumisaka mukobo na mutindu bambuma na yandi ya kibakala me panzanaka to yina bo me zengaka nitu na yandi ya kibakala lenda kota na dibundu ya Yehowa. b 2 “Ata mwana-makangu mosi ve lenda kota na dibundu ya Yehowa.c Tii na ndonga ya kumi ya bantu, ata mwana na yandi mosi ve lenda kota na dibundu ya Yehowa. 3 “Ata muntu mosi ve ya Amoni to muntu ya Moabi lenda kota na dibundu ya Yehowa.d Tii na ndonga ya kumi ya bantu, ata mwana na bo mosi ve lenda kota ata fioti na dibundu ya Yehowa, 4 sambu bo pesaka beno ve madia mpi masa sambu na kusadisa beno na nzila, na ntangu beno vandaka kubasika na Ezipte, e mpi sambu bo futaka Balami mwana ya Beore muntu ya Petore ya Mezopotamia sambu na kusinga1 nge. f 5 Yehowa Nzambi na nge buyaka kuwila Balami. g Kansi, Yehowa Nzambi na nge kumisaka kusinga yina lusakumunu sambu na nge, h sambu Yehowa Nzambi na nge zolaka nge. i 6 Nge fwete sosa ve ata fioti mambote na bo to kimvwama na bo bilumbu na nge yonso. j 7 “Nge fwete menga ve muntu ya Edomi, sambu yandi kele mpangi na nge. k “Nge fwete menga ve muntu ya Ezipte, sambu nge kumaka munzenza na insi na yandi. l 8 Ndonga ya tatu ya bana yina
23
22:30 1 Na kisina, “mona ve nsongi ya lele ya tata na yandi.” 23:4 1 To “kubinga mbi na zulu na.”
KULONGA 23:9-25 bo ta buta lenda kota na dibundu ya Yehowa. 9 “Ntangu nge me sala camp sambu na kunwanisa bambeni na nge, nge fwete buya konso kima ya mbi.1a 10 Kana bakala mosi me kuma mvindu sambu masa ya babakala b me basika yandi na mpimpa, yandi fwete basika na nganda ya camp mpi kukota diaka ve na camp. 11 Kana nkokila me bwa, yandi fwete yobila masa, ebuna yandi lenda vutuka na camp na ntangu ya kudinda ya ntangu. c 12 Bo fwete sola kisika mosi ya kinsweki1 na nganda ya camp, mpi nge fwete kwenda kuna. 13 Nge fwete vanda ti pawu na kati ya bisadilu na nge. Ntangu nge ke sondamana na nganda, nge fwete timuna dibulu ti yo mpi kuzika tufi na nge na nima. 14 Sambu Yehowa Nzambi na nge ke tambula na kati ya camp na nge d sambu na kugulusa nge mpi kupesa bambeni na nge na maboko na nge, mpi camp na nge fwete vanda santu, e mpidina yandi ta mona ve ata kima mosi ya mvindu na kati na nge mpi yandi ta yambula ve kufidisa nge. 15 “Nge fwete pesa ve mpika na maboko ya mfumu na yandi kana yandi me tina mfumu na yandi mpi me kwisa na nge. 16 Yandi lenda zinga na kati na beno na konso kisika yina yandi me sola na mbanza mosi na kati ya bambanza na nge, konso kisika yina yandi me zola. Nge fwete niokula yandi ve. f 17 “Ata mwana-nkento mosi ve ya Izraele lenda kuma ndumba ya tempelo, g ata mwanabakala mosi mpi ve ya Izraele lenda kuma ndumba ya tempelo. h 18 Nge fwete nata ve na nzo 23:9 1 To “ke kumisaka mvindu.” 23:12 1 Disongidila, kabine.
360 KAPU 23 a 1Sa 21:5 2Sa 11:11
b Lev 15:16 c Lev 15:31 d Lev 26:12 e 1Pi 1:16 f Kub 22:21 g Lev 19:29 Lev 21:9
h 1Bn 14:24 2Bn 23:7
Ndonga ya 2 a Kub 22:25 Lev 25:36, 37 Neh 5:10 Nk 15:5
b Kul 15:6 c Bin 28:8 d Kul 15:4 Kul 15:7, 10 Bin 19:17 Luk 6:34, 35
e Baz 11:30, 31 1Sa 1:11
f Yon 2:9 g Lon 5:4, 6 h Lon 5:5 i Kut 30:2 Nk 15:4 Bin 20:25
j Baz 11:35 1Sa 14:24 Mat 5:33
k Mat 6:11 Bar 13:10
l Mat 12:1 Luk 6:1
ya Yehowa Nzambi na nge lufutu yina bo ke pesaka nkento ya ndumba to lufutu yina bo ke pesaka1 bakala ya ndumba2 sambu na kulungisa lusilu mosi buna, sambu yo yonso zole kele bima ya nzanzi na meso ya Yehowa Nzambi na nge. 19 “Nge fwete lomba ve mpangi na nge na kufuta ti luta, a yo vanda luta ya mbongo, ya madia, to ya konso kima yina muntu lenda lomba luta. 20 Nge lenda lomba munzenza na kufuta ti luta, b kansi nge fwete lomba ve mpangi na nge na kufuta ti luta, c sambu Yehowa Nzambi na nge kusakumuna nge na bisalu na nge yonso na insi yina nge ke kwenda kubaka. d 21 “Kana nge sala lusilu na Yehowa Nzambi na nge, e kusukinina ve na kulungisa yo. f Sambu Yehowa Nzambi na nge ta lomba nge yo kibeni; kana ve yo ta vanda disumu sambu na nge. g 22 Kansi kana nge buya kusala lusilu, nge ta sala ve disumu. h 23 Nge fwete zitisa mambu yina munoko na nge ke tuba, i mpi nge fwete lungisa lusilu yina munoko na nge silaka na Yehowa Nzambi na nge j bonso dikabu ya luzolo ya mbote. 24 “Kana nge kota na kilanga ya vinu ya nkweno na nge, nge lenda dia bambuma yina me fwana na kulungisa nzala1 na nge, kansi nge fwete tula ve ata mbuma mosi na kitunga na nge. k 25 “Kana nge kota na kilanga ya bambuma ya nkweno na nge, nge lenda katula bambuma ya kuyela na diboko na nge, kansi nge fwete tula ve mbele na mbuma ya nkweno na nge. l 23:18 1 To “lufutu ya.” 2 Na kisina, “mbwa.” 23:24 1 To “nzala ya moyo.”
361
24
“Kana bakala mosi me kwela nkento, kansi nkento yango ke sepedisa yandi ve sambu yandi me mona diambu mosi ya nsoni na nkento yina, bakala yina fwete sonikila yandi mukanda ya kufwa makwela, a kupesa yandi yo, mpi kukula nkento yina na nzo na yandi. b 2 Kana nkento yina me basika na nzo ya bakala yina, yandi lenda kwenda mpi kukuma nkento ya muntu ya nkaka. c 3 Kana bakala yina ya zole kumenga1 nkento yina mpi kusonikila yandi mukanda ya kufwa makwela, kupesa yandi yo, mpi kukula yandi na nzo na yandi, to kana bakala ya zole yina kwelaka yandi me fwa, 4 bakala na yandi ya ntete yina kulaka yandi ta vanda ve ti nswa ya kukwela yandi diaka sambu nkento yina me kuma mvindu, sambu yo kele kima ya nzanzi na meso ya Yehowa. Nge fwete kotisa ve disumu na kati ya insi yina Yehowa Nzambi na nge ke pesa nge bonso dikabu. 5 “Kana bakala mosi me katuka kukwela, yandi fwete sala ve kisalu ya kisoda mpi bo fwete pesa yandi ve bisalu ya nkaka. Yandi fwete vanda mutindu yina mvula mosi, kubikala na nzo mpi kusepedisa nkento na yandi. d 6 “Ata muntu mosi ve fwete kanga kima ya kunikila bambuma na maboko to ditadi na yo ya zulu bonso kidimbu sambu na mfuka,1e sambu kusala mutindu yina kele kubaka kima yina muntu ke zingilaka2 bonso kidimbu. 7 “Kana bo mona muntu ya me kanga na ngolo muntu1 mosi na kati ya bampangi na yandi bantu ya Izraele, ebuna yandi me niokula yandi mpi me teka ya24:3 1 To “kubuya.” 24:6 1 To “bonso kipiku.” 2 To “kubaka luzingu; kubaka moyo.” 24:7 1 To “moyo.”
KULONGA 24:1-14 KAPU 24 a Mat 5:31, 32 Mar 10:4, 11
b Mal 2:16 Mat 1:19 Mat 19:3-8
c Lev 21:7
d Kul 20:7 Bin 5:18 Lon 9:9
e Kub 22:26, 27
Ndonga ya 2 a Kuy 37:28 Kuy 40:15
b Kub 21:16
c Kul 19:18, 19 Kul 21:20, 21
d Lev 13:2, 15 Mar 1:44 Luk 17:14
e Kut 12:10, 15
f Kul 15:7, 8 Bin 3:27
g Yob 24:9, 10
h Kub 22:26, 27
ndi, a muntu yina me kanga mpangi na yandi fwete fwa. b Nge fwete katula kima ya mbi na kati na beno. c 8 “Kana maladi ya lepre1 me basika na kintulumukina, beno fwete sala ngolo kibeni na kusala mambu na kuwakana ti mambu yonso yina banganga-nzambi yina kele Balevi ta longa beno. d Beno fwete sala ngolo na kusala kaka mutindu mono songaka bo. 9 Yibuka mambu yina Yehowa Nzambi na nge salaka Miriami na nzila, ntangu beno vandaka kubasika na Ezipte. e 10 “Kana nge defisa konso kima yina na nkweno na nge, f nge fwete kota ve na nzo na yandi sambu na kukanga yandi kima yina yandi ke pesa bonso kidimbu. 11 Nge fwete telama na nganda, ebuna muntu yina bakaka mfuka fwete natila nge na nganda kima yina yandi ke pesa bonso kidimbu. 12 Kana muntu yina kele nsukami, nge fwete lala ve kana kima yina yandi pesaka bonso kidimbu kele kaka na maboko na nge. g 13 Nge fwete sala yonso kibeni na kuvutudila yandi kima yina yandi pesaka bonso kidimbu kaka na ntangu ntangu ke dinda, ebuna yandi ta lala ti lele na yandi, h mpi yandi ta sakumuna nge; ebuna nge ta vanda muntu ya lunungu na meso ya Yehowa Nzambi na nge. 14 “Nge fwete kusa ve muntu ya kisalu ya ke bakaka lufutu yina kele na mpasi mpi kele nsukami, yo vanda mpangi na nge to munzenza yina kele na 24:8 1 Ngogo ya Kiebreo ya bo me balula na “lepre” ke tendula mambu mingi mpi yo lenda tendula mpi maladi ya mpusu ya mitindu mingi ya ke sambukilaka. Yo lenda tendula mpi maladi ya nkaka yina ke vandaka na bilele mpi na banzo.
KULONGA 24:15–25:7 insi na nge, na kati ya bambanza1 na nge. a 15 Nge fwete pesa yandi lufutu na yandi kaka kilumbu yina, b na ntwala nde ntangu kudinda, sambu yandi kele na mpasi mpi luzingu1 na yandi kele na lufutu na yandi. Kana ve, yandi ta boka na Yehowa sambu na nge, ebuna nge ta sala disumu. c 16 “Bo fwete fwa ve batata sambu na mambu yina bana na bo ke sala, mpi bo fwete fwa ve bana sambu na mambu yina batata na bo ke sala. d Muntu fwete fwa kaka sambu na masumu na yandi mosi. e 17 “Nge fwete sambisa ve mambu ya munzenza to ya mwana ya me konda tata1 na mutindu ya mbi, f mpi nge fwete kanga ve lele ya mufwidi ya nkento bonso kidimbu sambu na mfuka.2g 18 Yibuka nde nge kumaka mpika na Ezipte, mpi Yehowa Nzambi na nge sumbaka nge diaka kuna.h Yo yina mono ke songa nge na kusala diambu yai. 19 “Ntangu nge ke katula bima na kilanga na nge ebuna nge me vila kita mosi ya bambuma na kilanga, kuvutuka ve sambu na kubaka yo. Yo fwete bikala sambu na munzenza, mwana ya me konda tata, mpi mufwidi ya nkento, i mpidina Yehowa Nzambi na nge ta sakumuna nge na mambu yonso yina nge ke sala. j 20 “Kana nge ke bula nti na nge ya olive, nge fwete vutukila ve kusala yo na balutangu na yo. Bambuma yina me bikala fwete bikala sambu na munzenza, mwana ya me konda tata, mpi mufwidi ya nkento. k 21 “Kana nge ke katula bambuma ya vinu na kilanga na nge ya vinu, nge fwete vutuka ve sa24:14 1 Na kisina, “bakielo.” 24:15 1 To “moyo.” 24:17 1 To “mwana-nsiona.” 2 To “bonso kipiku.”
362 KAPU 24 a Lev 25:39, 43 Bin 14:31
b Lev 19:13 Yer 22:13 Mat 20:8
c Bin 22:22, 23 Yak 5:4
d 2Bs 25:3, 4 e Eze 18:20 f Kub 22:21, 22 g Kub 22:26, 27 h Kul 5:15 i Lev 19:9 Lev 23:22 Rut 2:16 Nk 41:1
j Kul 15:7, 10 Bin 11:24 Bin 19:17 Luk 6:38 2Bk 9:6 1Yn 3:17
k Lev 19:10 Kul 26:13
Ndonga ya 2 KAPU 25 a Kul 16:18 Kul 17:8, 9 Kul 19:16, 17
b Kub 23:6 2Bs 19:6 Bin 17:15 Bin 31:9
c Bin 10:13 Bin 20:30 Bin 26:3 Luk 12:48 Ebr 2:2
d 2Bk 11:24 e Bin 12:10 1Bk 9:9 1Tm 5:18
f Kuy 38:7, 8 Rut 4:5 Mar 12:19
g Kuy 38:9 Rut 4:10, 17
h Kut 27:1, 4
mbu na kukatula bambuma yina me bikala. Yo fwete bikala sambu na munzenza, mwana ya me konda tata, mpi mufwidi ya nkento. 22 Yibuka nde nge kumaka mpika na insi ya Ezipte. Yo yina mono ke songa nge na kusala diambu yai. “Kana bantu me swana, bo lenda kwenda na ntwala ya bazuzi, ebuna bazuzi a ta sambisa bo mpi ta zenga nde muntu ya lunungu me sala mbi ve mpi muntu ya mbi me sala mbi. b 2 Kana yo ke lomba nde bo bula muntu ya mbi, c zuzi ta lomba bantu na kuladisa yandi na ntoto ebuna bo ta bula yandi na ntwala ya zuzi. Ntalu ya bafimbu fwete wakana ti diambu ya mbi yina yandi me sala. 3 Yandi lenda bula yandi bafimbu tii na 40, d kansi kuluta ntalu yina ve. Kana yandi landa kubula yandi bafimbu mingi kuluta ntalu yina, mpangi na nge ta baka nsoni na meso na nge. 4 “Nge fwete kanga ve munoko ya ngombe ntangu yo ke niata mbuma sambu na kukatula yo bampusu. e 5 “Kana bampangi ke zingaka kumosi ebuna mosi na kati na bo kufwa kukonda kubuta mwana, nkento ya muntu yina me fwa fwete kwela ve muntu ya dibuta ya nkaka. Semeki na yandi ya bakala fwete kwenda kukutana ti yandi, kukwela yandi, mpi kusala makwela ya kisemeki ti yandi. f 6 Mwana ya ntete yina nkento yina ta buta ta baka zina ya bakala yina fwaka, g mpidina bo ta fwanza ve zina na yandi na Izraele. h 7 “Kansi kana bakala yina ke zola ve kukwela mufwidi ya mpangi na yandi, mufwidi yina fwete kwenda na bankuluntu na kielo ya mbanza mpi kutuba nde, ‘Mpangi ya bakala na mono me buya kutanina zina ya mpangi
25
363 na yandi na Izraele. Yandi me buya kusala makwela ya kisemeki ti mono.’ 8 Bankuluntu ya mbanza ya bakala yina fwete binga yandi mpi kusolula ti yandi. Kana yandi dindamana mpi kutuba nde, ‘Mono ke zola ve kukwela nkento yina,’ 9 mufwidi ya mpangi na yandi fwete pusana pene-pene na yandi na ntwala ya bankuluntu, kukatula bakala yina sandale na dikulu, a kulosila yandi mate na luse, mpi kutuba nde, ‘Yai kele mambu yina bo fwete sala bakala yina ta tanina ve ndonga ya dibuta ya mpangi na yandi.’ 10 Na nima, zina ya dibuta na yandi1 na Izraele ta vanda ‘Nzo ya muntu yina bo katulaka sandale.’ 11 “Kana babakala zole ke nwana, ebuna nkento ya bakala mosi kukota na bitumba yina sambu na kutanina bakala na yandi na maboko ya muntu yina ke bula yandi mpi yandi tandula diboko na yandi mpi kusimba bakala yina ya nkaka na kibakala na yandi, 12 nge fwete zenga nkento yina diboko. Nge1 fwete wa ve mawa. 13 “Nge fwete vanda ve na saki na nge ti matadi ya kutesila kilo ya mitindu zole, b ya nene mpi ya fioti. 14 Nge fwete vanda ve na nzo na nge ti bima ya kutesila ya mitindu zole,1c ya nene mpi ya fioti. 15 Nge fwete vanda ntangu yonso ti kilo ya sikisiki ti ya masonga mpi kitesilu ya sikisiki ti ya masonga, mpidina nge ta zinga mingi na ntoto yina Yehowa Nzambi na nge ke pesa nge. d 16 Sambu konso muntu ya kukonda lunungu yina ke sala mambu ya mu25:10 1 To “zina ya bantu ya nzo na yandi.” Na kisina, “zina na yandi.” 25:12 1 Na kisina, “Disu na nge.” 25:14 1 Na kisina, “na nzo na nge ti efa mpi efa.”
KULONGA 25:8–26:5 KAPU 25 a Rut 4:7
b Bin 11:1 Bin 20:10 Mik 6:11
c Lev 19:36
d Kul 4:40
Ndonga ya 2 a Lev 19:35
b Kub 17:8 Kut 24:20
c Yoz 22:4
d Kub 17:14 1Sa 14:47, 48 1Sa 15:1-3 1Bs 4:42, 43
KAPU 26 e Kub 23:19 Lev 23:10 Kut 18:8, 12 2Bs 6:6 2Bs 31:5 Bin 3:9
f Kuy 17:1, 8 Kuy 26:3
tindu yai kele nzanzi na meso ya Yehowa Nzambi na nge. a 17 “Yibuka mambu yina Amaleki salaka nge na nzila ntangu beno vandaka kubasika na Ezipte, b 18 mutindu yandi kutanaka ti nge na nzila mpi nwanisaka bantu yonso yina bikalaka na nima na nge ntangu nge lembaka nitu mpi manaka ngolo. Yandi waka ve Nzambi boma. 19 Ntangu Yehowa Nzambi na nge ta pesa nge ngemba na mutindu yandi ta gulusa nge na maboko ya bambeni na nge yonso yina kele na nziunga na nge na insi yina Yehowa Nzambi na nge ke pesa nge na kubaka bonso dikabu, c nge fwete fwanza kimakulu zina ya Amaleki na zulu ya ntoto. d Nge fwete vilana ve. “Nsuka-nsuka ntangu nge ta kota na insi yina Yehowa Nzambi na nge ke pesa nge bonso dikabu mpi nge ta baka yo mpi ta zinga kuna, 2 nge fwete baka ndambu ya bambuma ya ntete na kati ya bima1 yonso ya ntoto, yina nge ta katula na insi na nge yina Yehowa Nzambi na nge ke pesa nge, mpi kutula yo na kitunga mosi mpi kukwenda na kisika yina Yehowa Nzambi na nge ta pona sambu zina na yandi kuvanda. e 3 Nge fwete kwenda na nganga-nzambi yina ta vanda ke sala na bilumbu yina mpi kutubila yandi nde, ‘Bubu yai mono ke zabisa Yehowa Nzambi na nge nde mono me kota na insi yina Yehowa diaka ndefi na ba-nkaka na beto na kupesa beto.’ f 4 “Ebuna nganga-nzambi ta baka kitunga yina na diboko na nge mpi ta tula yo na ntwala ya mesa-kimenga ya Yehowa Nzambi na nge. 5 Ebuna nge fwete tuba na ntwala ya Yehowa Nzambi na
26
26:2 1 Na kisina, “ya bambuma.”
KULONGA 26:6-19 nge nde, ‘Tata na mono vandaka muntu ya Arami a yina vandaka kuyungana-yungana,1 yandi kulumukaka na Ezipteb mpi zingaka kuna bonso munzenza, ti bantu fioti ya nzo na yandi. c Kansi kuna, yandi kumaka dikanda mosi ya nene, ya ngolo mpi ya bantu mingi. d 6 Ebuna bantu ya Ezipte niokulaka beto, monisaka beto mpasi mpi kotisaka beto na kimpika ya ngolo.e 7 Yo yina beto yantikaka kudidila Yehowa, Nzambi ya ba-nkaka na beto, ebuna Yehowa waka ndinga na beto mpi monaka bampasi na beto, basusi na beto, mpi kuniokwama na beto. f 8 Nsuka-nsuka Yehowa basisaka beto na Ezipte ti diboko ya ngolo mpi ya kutandula,g ti mambu ya ke pesa boma, ti bidimbu mpi bimangu. h 9 Ebuna yandi nataka beto na kisika yai mpi pesaka beto insi yai, insi yina miliki1 ti bwiki kele mingi. i 10 Ntangu yai mono me nata bambuma ya ntete na kati ya bima ya ntoto yina Yehowa me pesaka mono.’j “Nge fwete tula yo na ntwala ya Yehowa Nzambi na nge mpi kufukama na ntwala ya Yehowa Nzambi na nge. 11 Ebuna nge ta vanda na kiese sambu na mambu yonso ya mbote yina Yehowa Nzambi na nge me pesa nge ti bantu ya nzo na nge, nge ti Mulevi ti munzenza yina ke zinga na kati na beno. k 12 “Ntangu nge ta manisa kubaka l ndambu mosi na kati ya bandambu kumi ya bima na nge yonso ya bilanga na mvula ya tatu, mvula ya dikumi, nge ta pesa yo na Mulevi, na munzenza, na mwana ya me konda tata,1 mpi na mufwidi ya nkento, bo ta dia na kati ya bambanza2 na nge tii kuna bo ta fuluka. m 13 Na nima 26:5 1 To mbala ya nkaka, “kufwa.” 26:9, 15 1 To “mabele.” 26:12 1 To “mwana-nsiona.” 2 Na kisina, “bakielo.”
364 KAPU 26 a Kuy 28:5 Oze 12:12
b Kuy 46:3 Bis 7:15
c Kuy 46:27 d Kub 1:7 Kul 10:22 Nk 105:24
e Kub 1:11 f Kub 3:9 Kub 4:31 Bis 7:34
g Kub 6:6 h Kub 7:3 Kul 4:33, 34
i Kub 3:8 Kul 8:7, 8 Eze 20:6
j Kul 26:2 k Kul 12:7 Kul 16:14
l Kul 12:5, 6 Kul 14:22
m Kul 14:28, 29 Bin 14:21 1Yn 3:17
Ndonga ya 2 a Yak 1:27 b Kub 23:25 c Kuy 15:18 Kuy 26:3
d Kul 8:7, 8 e Kul 6:6 Kul 11:1 Nk 119:34 1Yn 5:3
f Lev 26:46 g Lon 12:13 h Lev 19:37 i Kul 14:2 Kul 29:10-13
j Kul 4:8
nge ta tuba na ntwala ya Yehowa Nzambi na nge nde, ‘Mono me katula kitini ya santu na nzo na mono mpi mono me pesa yo na Mulevi, na munzenza, na mwana ya me konda tata, mpi na mufwidi ya nkento, a kaka mutindu nge songaka mono. Mono me fwa ve bansiku na nge mpi mono me mona yo ve mpamba. 14 Mono diaka yo ve ntangu mono vandaka na mafwa, mono katulaka ve ata ndambu ntangu mono vandaka mvindu, mpi mono pesaka yo ve sambu na muntu ya kufwa. Mono lemfukilaka ndinga ya Yehowa Nzambi na mono mpi mono salaka mambu yonso yina nge songaka mono. 15 Ntangu yai, katuka kisika ya santu yina nge ke zingaka, na zulu, tala na ntoto mpi sakumuna bantu na nge Izraele mpi insi yina nge me pesaka beto, b kaka mutindu nge zengaka kieleka na ba-nkaka na beto, c insi yina miliki1 ti bwiki kele mingi.’ d 16 “Bubu yai Yehowa Nzambi na nge ke songa nge na kuzitisa bansiku yai mpi bankanu yai. Nge fwete zitisa yo mpi kulanda yo na ntima na nge e ya mvimba mpi na moyo1 na nge ya mvimba. 17 Bubu yai Yehowa me tubila nge nde yandi ta kuma Nzambi na nge kana nge tambula na banzila na yandi, nge zitisa bansiku na yandi, f bantuma na yandi, g ti bankanu na yandi, h mpi kana nge wa ndinga na yandi. 18 Mpi bubu yai nge me tubila Yehowa nde nge ta kuma muntu na yandi, kima na yandi ya mfunu mingi,1i kaka mutindu yandi silaka nge, nde nge ta zitisa bansiku na yandi yonso, 19 mpi nde yandi ta tula nge na zulu ya makanda yonso ya nkaka yina yandi salaka, j yandi ta pesa nge luku26:16 1 Tala Bantendula ya Bangogo. 26:18 1 To “kima na yandi ya ntalu.”
365 mu, ta sala nde nge zabana, mpi ta pesa nge nkembo kana nge ke monisa nde nge kele muntu ya santu sambu na Yehowa Nzambi na nge, a kaka mutindu yandi silaka.” Ebuna Moize kumosi ti bankuluntu ya Izraele songaka bantu nde: “Beno zitisa konso nsiku yina mono ke pesa beno bubu yai. 2 Na kilumbu yina beno ta sabuka Yordani sambu na kukota na insi yina Yehowa Nzambi na nge ke pesa nge, tulula matadi ya nene sambu na nge mosi mpi fika yo mpemba.1b 3 Na nima, sonika na zulu na yo bangogo yonso ya Nsiku yai ntangu nge ta sabuka, na mpila nde nge kota na insi yina Yehowa Nzambi na nge ke pesa nge, insi yina miliki1 ti bwiki kele mingi, kaka mutindu Yehowa, Nzambi ya ba-nkaka na nge, silaka nge. c 4 Ntangu beno ta sabuka Yordani, beno fwete tulula matadi yai na Ngumba ya Ebale d mpi kufika yo mpemba,1 kaka mutindu mono ke songa beno bubu yai. 5 Nge fwete tunga mpi mesakimenga kuna sambu na Yehowa Nzambi na nge, mesa-kimenga ya matadi. Nge fwete sadila ve bisadilu ya bibende na zulu na yo. e 6 Nge fwete tunga mesakimenga ya Yehowa Nzambi na nge ti matadi ya mvimba mpi kupesa makabu ya kuyoka na Yehowa Nzambi na nge na zulu na yo. 7 Nge fwete pesa bimenga ya kinduku f mpi kudia yo kuna, g ebuna nge ta vanda na kiese na ntwala ya Yehowa Nzambi na nge. h 8 Sonika bangogo yonso ya Nsiku yai na mutindu ya pwelele na zulu ya matadi yina.” i 9 Ebuna Moize mpi banganganzambi yina kele Balevi tubila-
27
27:2 1 To “pakula yo mukubu ya mpembe.” 27:3 1 To “mabele.” 27:4 1 To “kupakula yo mukubu ya mpembe.”
KULONGA 27:1-19 KAPU 26 a Kul 7:6 Kul 28:1, 9
KAPU 27 b Yoz 8:30-32 c Kut 13:26, 27 d Kul 11:29 e Kub 20:25 f Lev 3:1 g Lev 7:15 h Kul 12:7 i Kub 24:12
Ndonga ya 2 a Kub 19:5 Kul 26:18
b 1Bn 2:3 Mat 19:17 1Yn 5:3
c Kul 11:29 d Yoz 8:33 e Kul 33:10 f Kub 34:17 Lev 19:4
g Kub 20:4 Kul 4:15, 16 Yez 44:9
h Kul 7:25 Kul 29:17
i Kub 20:12 Kul 21:18-21 Bin 20:20 Bin 30:17 Mat 15:4
j Kul 19:14 Bin 23:10
k Lev 19:14 l Kul 16:20 Bin 17:23 Mik 3:11
ka bantu yonso ya Izraele nde: “O Izraele, vanda pima mpi wa. Bubu yai beno me kuma bantu ya Yehowa Nzambi na beno. a 10 Nge fwete wa ndinga ya Yehowa Nzambi na nge mpi kuzitisa bantuma na yandi b mpi bansiku na yandi yina mono ke pesa nge bubu yai.” 11 Na kilumbu yina, Moize songaka bantu nde: 12 “Makanda yai ke landa ta telama na zulu ya Ngumba ya Gerizimi c sambu na kusakumuna bantu kana beno me sabuka Yordani: Simeoni, Levi, Yuda, Isakare, Yozefi, mpi Benyamini. 13 Mpi makanda yai ke landa ta telama na zulu ya Ngumba ya Ebale d sambu na kusinga: Rubeni, Gadi, Asere, Zebuloni, Dani, mpi Naftali. 14 Ebuna Balevi ta pesa muntu yonso ya Izraele mvutu na ndinga ya ngoloe nde: 15 “‘Bo fwete singa muntu yina ke sala kiteki ya kibende1f to kiteki ya nkaka, g kima ya nzanzi na meso ya Yehowa, h kisalu ya me salama na maboko ya muntu ya ke salaka kisalu ya maboko,2 mpi muntu yina me bumba yo.’ (Ebuna bantu yonso ta vutula nde, ‘Amen!’3) 16 “‘Bo fwete singa muntu yina ke zitisa ve tata na yandi to mama na yandi.’ i (Ebuna bantu yonso ta tuba nde, ‘Amen!’) 17 “‘Bo fwete singa muntu yina ke soba kidimbu ya ndilu j ya nkweno na yandi.’ (Ebuna bantu yonso ta tuba nde, ‘Amen!’) 18 “‘Bo fwete singa muntu yina ke vidisa kifwa-meso nzila.’ k (Ebuna bantu yonso ta tuba nde, ‘Amen!’) 19 “‘Bo fwete singa muntu yina ke sambisa mambu l ya 27:15 1 To “kiteki ya kibende ya bo me lamba na tiya.” 2 To “muntu ya ke salaka kisalu ya mabaya mpi ya bibende.” 3 To “Yo vanda mutindu yina!”
KULONGA 27:20–28:11 munzenza, ya mwana ya me konda tata,1 to ya mufwidi ya nkentoa na mutindu ya mbi.’ (Ebuna bantu yonso ta tuba nde, ‘Amen!’) 20 “‘Bo fwete singa muntu yina ke lala ti nkento ya tata na yandi, sambu yandi me katula tata na yandi lukumu.’1b (Ebuna bantu yonso ta tuba nde, ‘Amen!’) 21 “‘Bo fwete singa muntu yina ke lala ti konso mbisi yina.’ c (Ebuna bantu yonso ta tuba nde, ‘Amen!’) 22 “‘Bo fwete singa muntu yina ke lala ti mpangi na yandi ya nkento, mwana ya tata na yandi to mwana ya mama na yandi.’ d (Ebuna bantu yonso ta tuba nde, ‘Amen!’) 23 “‘Bo fwete singa muntu yina ke lala ti bokilo na yandi ya nkento.’ e (Ebuna bantu yonso ta tuba nde, ‘Amen!’) 24 “‘Bo fwete singa muntu yina ke bumbana sambu na kubasikila nkweno na yandi sambu na kufwa yandi.’ f (Ebuna bantu yonso ta tuba nde, ‘Amen!’) 25 “‘Bo fwete singa muntu yina ke ndima avoka sambu na kufwa1 muntu yina me sala mbi ve.’2g (Ebuna bantu yonso ta tuba nde, ‘Amen!’) 26 “‘Bo fwete singa muntu yina ta zitisa ve mambu ya Nsiku yai mpi ta lungisa yo ve.’ h (Ebuna bantu yonso ta tuba nde, ‘Amen!’) “Kana nge wa kibeni ndinga ya Yehowa Nzambi na nge mpi nge zitisa bantuma na yandi yonso yina mono ke pesa nge bubu yai, Yehowa Nzambi
28
27:19 1 To “mwana-nsiona.” 27:20 1 Na kisina, “me mona nsongi ya lele ya tata na yandi.” 27:25 1 To “kubwisa.” 2 To “moyo ya menga ya muntu yina me sala mbi ve.”
366 KAPU 27 a Kub 22:21, 22 Kul 10:17, 18 Mal 3:5 Yak 1:27
b Lev 18:8 1Bk 5:1
c Kub 22:19 Lev 18:23 Lev 20:15
d Lev 18:9 Lev 20:17
e Lev 18:17 Lev 20:14
f Kub 20:13 Kub 21:12 Kut 35:31
g Mat 27:3, 4 h Kul 28:15 Bag 3:10
Ndonga ya 2 KAPU 28 a Kul 26:18, 19 b Lev 26:3, 4 Bin 10:22 Yez 1:19
c Kul 11:14 d Kul 7:13 e Lev 26:9 Nk 127:3 Nk 128:3
f Kul 26:2 g Kub 23:25 h Kul 32:30 Yoz 10:11
i Kul 7:23 2Bs 14:13
j Lev 26:10 Bin 3:9, 10 Mal 3:10
k Kul 7:6 l Kub 19:6 m Yez 43:10 Dan 9:19 Bis 15:17
n Kut 22:3 Kul 11:25 Yoz 5:1
na nge ta tula nge kibeni na zulu ya makanda yonso ya nkaka ya ntoto. a 2 Nge ta baka balusakumunu yai yonso mpi yo ta kumina nge, b sambu nge ke landa na kuwa ndinga ya Yehowa Nzambi na nge: 3 “Nge ta baka lusakumunu na mbanza, mpi nge ta baka lusakumunu na nseke. c 4 “Bana na nge,1 mbuma ya ntoto na nge, bana ya bitwisi na nge, mpi bana ya bangombe ti ya mameme na nge d ta baka lusakumunu. e 5 “Kitunga na nge f mpi bolo na nge ya kubudila pate g ta baka lusakumunu. 6 “Nge ta baka lusakumunu ntangu nge ta kwisa kukota, mpi nge ta baka lusakumunu ntangu nge ta basika. 7 “Yehowa ta sala nde bambeni na nge yina ke telama sambu na kunwanisa nge kubela na ntwala na nge. h Bo ta basika na ndambu mosi sambu na kunwanisa nge, kansi bo ta tina nge na bandambu nsambwadi.i 8 Yehowa ta tuba nde lusakumunu kuvanda na banzo na nge ya kubumbila bima j mpi na bisalu na nge yonso, mpi yandi ta sakumuna nge kibeni na insi yina Yehowa Nzambi na nge ke pesa nge. 9 Yehowa ta tula beno na kuvanda bantu ya santu sambu na yandi mosi, k kaka mutindu yandi zengaka kieleka na ntwala na nge, l sambu nge ke landa na kuzitisa bantuma ya Yehowa Nzambi na nge mpi ke tambula na banzila na yandi. 10 Bantu yonso ya ntoto ta mona nde zina ya Yehowa kele na zulu na nge, m ebuna bo ta wa nge boma.n 11 “Yehowa ta sala nde nge fuluka ti bana mingi, bitwisi mi28:4 1 Na kisina, “Mbuma ya divumu na nge.”
367 ngi, mpi ntoto kubuta mingi a na insi yina Yehowa zengaka kieleka na ba-nkaka na nge sambu na kupesa nge. b 12 Yehowa ta kangudila nge nzo na yandi ya me fuluka ti bima, zulu, sambu na kupesa insi na nge mvula na nsungi na yo c mpi sambu na kusakumuna mambu yonso ya nge ke sala. Nge ta defisa makanda mingi, kansi nge mosi ta vanda ve ti mfunu ya kudefa. d 13 Kana nge landa kulemfukila bantuma ya Yehowa Nzambi na nge yina mono ke pesa nge bubu yai na kuzitisa mpi na kusadila, Yehowa ta kumisa nge ntu kansi mukila ve; mpi nge ta vanda na zulu e kansi na nsi ve. 14 Nge fwete yambula ve mambu yonso ya mono ke songa beno bubu yai sambu na kukwenda na diboko ya kitata to na diboko ya kimama, f sambu na kulanda banzambi ya nkaka mpi kusadila bo. g 15 “Kansi kana nge wa ve ndinga ya Yehowa Nzambi na nge mpi nge sala yonso sambu na kuzitisa bantuma na yandi yonso ti bansiku na yandi yonso ya mono ke pesa nge bubu yai, kusinga yai yonso ta kwisila nge mpi nge ta tina yo ve: h 16 “Bo ta singa nge na mbanza, mpi bo ta singa nge na nseke. i 17 “Bo ta singa kitunga j na nge mpi bolok na nge ya kubudila pate. 18 “Bo ta singa bana na nge,1l mbuma ya ntoto na nge, mpi bana ya bangombe na nge ti ya mameme na nge. m 19 “Bo ta singa nge ntangu nge ta kwisa kukota, mpi bo ta singa nge ntangu nge ta basika. 20 “Yehowa ta singa nge, ta kumisa nge kisaka-saka, mpi ta pesa nge ndola na bisalu yo28:18 1 Na kisina, “mbuma ya divumu na nge.”
KULONGA 28:12-30 KAPU 28 a Kul 30:9 Nk 65:9
b Kuy 15:18 c Lev 26:4 Kul 11:14
d Kul 15:6 e 1Bn 4:21 f Kul 5:32 Yoz 1:7 Yez 30:21
g Lev 19:4 h Lev 26:16, 17 Dan 9:11
i 1Bn 17:1 j Kul 26:2 k Lev 26:26 l Bid 2:11, 19 Bid 4:10
m Lev 26:20, 22
Ndonga ya 2 a Yoz 23:16 b Lev 26:25 Yer 24:10
c Lev 26:16 d Lev 26:33 e Amo 4:9 f Lev 26:19 Kul 11:17 1Bn 17:1
g Lev 26:14, 17 1Sa 4:10
h Yer 29:18 Luk 21:24
i Yer 7:33 j Kub 4:11 k Yez 59:10 l Baz 3:14 Baz 6:1-5 Neh 9:27
nso ya nge ke sala, tii kuna nge ta mana mpi ta fwa nswalu, sambu na bisalu na nge ya mbi mpi sambu nge me yambula mono. a 21 Yehowa ta sala nde maladi kukangama nge tii kuna yandi ta manisa nge na insi yina nge ke kwenda kubaka. b 22 Yehowa ta pesa nge maladi ya kosu-kosu, fievre ya ngolo, c bivimbu, tiya ya fievre, mbele ya bitumba, d mwini ya ngolo, maladi ya banti; e ebuna yo ta landa nge tii kuna nge ta fwa. 23 Zulu ta kuma kwivre, mpi ntoto ta kuma kibende. f 24 Yehowa ta kumisa mvula ya insi na nge mfututu mpi putulu yina ta nokila nge katuka na zulu tii kuna nge ta mana. 25 Yehowa ta sala nde nge bela na ntwala ya bambeni g na nge. Nge ta basika na ndambu mosi sambu na kunwanisa bo, kansi nge ta tina bo na bandambu nsambwadi; ebuna nge ta kuma kima ya ke pesa boma na bimfumu yonso ya ntoto. h 26 Bamvumbi na nge ta kuma madia sambu na bandeke yonso ya zulu mpi sambu na bambisi yonso ya ntoto, mpi ata muntu mosi ve ta tinisa bo na boma. i 27 “Yehowa ta pesa nge bivimbu ya Ezipte, mputa-divumu, maladi ya mpusu, bamputa na mpusu, bamaladi yina nge lenda beluka ve. 28 Yehowa ta pesa nge maladi ya kilawu, yandi ta fwa meso na nge, j mpi ta kumisa nge kisaka-saka.1 29 Nge ta tambula kisaka-saka na midi, kaka mutindu kifwa-meso ke tambulaka kisaka-saka na mpimpa, k mpi mambu yonso yina nge ta sala ta nunga ve; ntangu yonso bo ta kusaka nge mpi ta yibaka nge, mpi ata muntu mosi ve ta sadisa nge. l 30 Nge ta sila nkento mosi makwela, kansi 28:28 1 To “ta kumisa nge ntima kisakasaka.”
KULONGA 28:31-50 bakala ya nkaka ta ladisa yandi na kingolo-ngolo. Nge ta tunga nzo, kansi nge ta zinga muna ve. a Nge ta kuna kilanga ya vinu, kansi nge ta yantika ve kusadila yo. b 31 Bo ta fwa ngombe na nge na meso na nge, kansi nge ta dia ve ata ndambu ya musuni na yo. Bo ta yiba mpunda na nge na meso na nge, kansi yo ta vutukila nge ve. Bambeni na nge ta baka mameme na nge, kansi ata muntu mosi ve ta gulusa nge. 32 Bantu ya nkaka ta baka c bana na nge ya babakala ti ya bankento na ntangu nge ke tala, mpi nge ta waka ntangu yonso nzala ya ngolo ya kumona bo, kansi nge ta kuka kusala kima ve. 33 Bantu yina nge zabaka ve d ta dia bambuma ya ntoto na nge mpi bima yonso yina nge ke kuna, ebuna bo ta kusaka nge mpi ta bedisaka nge ntangu yonso. 34 Mambu yina meso na nge ke mona ta kumisa nge kilawu. 35 “Yehowa ta pesa nge bivimbu ya mpasi kibeni mpi ya ke belukaka ve, na mabolongo mpi na makulu na nge, katuka na makulu tii na ntu. 36 Yehowa ta nata nge ti ntotila yina nge ta tula na zulu na nge na dikanda yina nge ti ba-nkaka na nge zabaka ve, e mpi kuna nge ta sadila banzambi ya nkaka, banzambi ya banti mpi ya matadi. f 37 Ebuna nge ta kuma kima yina bantu ke wa boma mpi ke vweza, mpi kima yina bantu yonso yina Yehowa ta kula na ntwala na nge ta sekaka. g 38 “Nge ta kuna bankeni mingi na kilanga, kansi nge ta katula kaka bima ndambu, h sambu bampasu ta dia yo. 39 Nge ta kuna bilanga ya vinu mpi ta keba yo, kansi nge ta nwa ve vinu mpi ta katula ve ata kima mosi, i sambu musobi ta dia-dia yo. 40 Nge ta vanda
368 KAPU 28 a Yez 5:9 Bid 5:2
b Amo 5:11 Mik 6:15
c 2Bs 29:9 d Neh 9:37 Yez 1:7
e 2Bn 17:6 2Bn 25:7 2Bs 33:11 2Bs 36:5, 6
f Yer 16:13 g 1Bn 9:8 2Bs 7:20 Yer 24:9 Yer 25:9
h Yez 5:10 Aga 1:6
i Sef 1:13
Ndonga ya 2 a 2Bn 24:14 Yer 52:15, 30
b Bin 22:7 c Esd 9:7 d Kul 28:15 Kul 29:27
e 2Bn 17:20 Yer 24:10
f Kul 11:26-28 g 1Bk 10:11 h Kul 12:7 Neh 9:35
i 2Bs 12:8, 9 Yer 5:19
j Yer 44:27 k Yer 6:22 Hab 1:6
l Yer 4:13 Oze 8:1
m Yer 5:15
ti banti ya olive na teritware na nge ya mvimba, kansi nge ta pakula ve mafuta na yo, sambu bambuma na nge ya olive ta bwa-bwa. 41 Nge ta buta bana-babakala mpi bana-bankento, kansi bo ta landa ve kuvanda bana na nge, sambu bo ta kwenda na kimpika. a 42 Bimvuka ya baniama1 ta dia banti na nge yonso mpi bambuma ya ntoto na nge. 43 Munzenza yina kele na kati na beno ta landa kaka kumata, kansi nge, nge ta landa kaka kukulumuka. 44 Yandi ta defisa nge, kansi nge ta defisa yandi ve.b Yandi ta kuma ntu, kansi nge ta kuma mukila.c 45 “Kusinga yai yonso d ta kwisila nge, yo ta landa nge mpi ta kanga nge tii kuna nge ta mana, e sambu nge waka ve ndinga ya Yehowa Nzambi na nge na kulandaka bantuma na yandi mpi bansiku na yandi yina yandi pesaka nge. f 46 Yo ta landa kuvanda na zulu na nge ti na zulu ya bana na nge bonso kidimbu ya ntangu yonso mpi lukebisu, g 47 sambu nge sadilaka ve Yehowa Nzambi na nge ti kuyangalala mpi kiese na ntima ntangu nge vandaka ti bima yonso mpi nge vandaka na yo mingi. h 48 Yehowa ta tinda bambeni na nge sambu na kunwanisa nge, mpi nge ta sadila bo i ntangu nge ta vanda na nzala, j na nzala ya masa, ta lwata bilele ya kubeba, mpi ta konda bima yonso. Yandi ta tula vangu ya kibende na nkingu na nge tii kuna yandi ta manisa nge. 49 “Yehowa ta tinda dikanda mosi yina ta katuka ntama k sambu na kunwanisa nge, tuka na nsongi ya ntoto; yo ta bwila nge bonso ngo-zulu, l dikanda yina nge ta bakisa ve ndinga na yo, m 50 dikanda mosi ya ke monana nku, yina ta monisa ve luzitu sa28:42 1 To “Baniama ya ke tulaka makelele.”
369 mbu na mbuta to mawa sambu na leke. a 51 Bo ta dia bana ya bitwisi na nge mpi bambuma ya ntoto na nge tii kuna nge ta mana. Bo ta bikila nge ve ata mbuma mosi, vinu ya mpa to mafuta, bana ya bangombe to ya mameme, tii kuna bo ta fwa nge. b 52 Bo ta ziunga nge, bo ta kanga nge na kati ya bambanza1 na nge yonso na insi na nge ya mvimba tii kuna bibaka na nge ya nda mpi ya ngolo yina nge ke tudilaka ntima ta bwa. Ee, bo ta ziunga nge kibeni na kati ya bambanza na nge yonso na insi na nge ya mvimba yina Yehowa Nzambi na nge me pesa nge. c 53 Ebuna nge ta dia bana na nge mosi,1 nsuni ya bana na nge ya babakala mpi ya bana na nge ya bankentod bayina Yehowa Nzambi na nge me pesaka nge, sambu kuziunga yina bo ta ziunga nge ta vanda ngolo mpi sambu na mpasi yina mbeni na nge ta monisa nge. 54 “Ata muntu ya kuluta mawete mpi ya kuluta mbote na kati na beno ta wa ve mawa sambu na mpangi na yandi, sambu na nkento na yandi yina yandi ke zolaka mingi, to sambu na bana na yandi yina me bikala, 55 mpi yandi ta pesa bo ve nsuni ya bana na yandi yina yandi ta dia, sambu yandi ta vanda ve ti kima ya nkaka sambu kuziunga yina bo ta ziunga nge ta vanda ngolo mpi sambu na mpasi yina mbeni na nge ta monisa bambanza na nge. e 56 Mpi nkento ya mawete ti ya mbote na kati na beno yina lenda yindula nkutu ve kutula dikulu na yandi na ntoto sambu yandi kele mawete mingi f ta monisa ve mawa sambu na bakala na yandi yina yandi ke zolaka mingi, sambu na mwana na yandi ya ba28:52 1 Na kisina, “bakielo.” 28:53 1 Na kisina, “mbuma ya divumu na nge.”
KULONGA 28:51-65 KAPU 28 a 2Bs 36:17 Yez 47:6 Luk 19:44
b Lev 26:26 Yer 15:13
c 2Bn 17:5 2Bn 25:1 Luk 19:43
d 2Bn 6:28 Bid 4:10 Eze 5:10
e Yer 52:6
f Bid 4:5
Ndonga ya 2 a Kub 24:7 Kul 31:26
b Kul 10:17 Nk 99:3
c Kub 3:15 Kub 6:3 Kub 20:2 Nk 83:18 Nk 113:3 Yez 42:8
d Lev 26:21 Dan 9:12
e Kul 10:22
f Kul 4:27
g Lev 26:33 Neh 1:8 Luk 21:24
h Kul 4:27, 28
kala to sambu na mwana na yandi ya nkento, 57 ata sambu na kibu yina ke basikaka na divumu na yandi mpi sambu na bana yina yandi me buta, sambu yandi ta dia bo na kinsweki sambu kuziunga yina bo ta ziunga nge ta vanda ngolo mpi sambu na mpasi yina mbeni na nge ta monisa bambanza na nge. 58 “Kana nge zitisa ve mbotembote mambu yonso ya Nsiku yai ya bo me sonika na mukanda yai a mpi nge wa ve boma ya zina yai ya nkembo mpi ya ke pesa boma, b zina ya Yehowa c Nzambi na nge, 59 Yehowa ta tindila nge ti bana na nge bampasi ya ngolo kibeni, bampasi ya nene mpi ya ke manaka ve, d mpi bamaladi ya ngolo mpi ya ke manaka ve. 60 Yandi ta tindila nge diaka bamaladi yonso ya Ezipte yina nge vandaka kuwa boma, ebuna yo ta kangama nge kibeni. 61 Diaka, Yehowa ta natila nge nkutu maladi ya mutindu na mutindu mpi mpasi yina bo me sonikaka ve na mukanda ya Nsiku yai, tii kuna nge ta mana. 62 Ata beno me kuma mingi bonso bambwetete ya zulu, e bantu fioti mpamba na kati na beno ta bikala, f sambu nge waka ve ndinga ya Yehowa Nzambi na nge. 63 “Kaka mutindu Yehowa waka ntete kiese na kusala nde beno toma mpi beno kuma mingi, mutindu yo yina mpi Yehowa ta wa kiese na kufwa beno mpi kumanisa beno; ebuna bo ta katula beno na ntoto yina nge ke zola kubaka. 64 “Yehowa ta panza nge na kati ya makanda yonso, katuka na nsongi mosi ya ntoto tii na nsongi ya nkaka ya ntoto, g mpi kuna nge ta sadila banzambi ya nkaka ya banti mpi ya matadi, banzambi yina nge ti ba-nkaka na nge zabaka ve. h 65 Nge ta
KULONGA 28:66–29:15 vanda ve na ngemba na kati ya makanda yina, a mpi dikulu na nge ta vanda ve ti kisika ya kupema. Kansi kuna, Yehowa ta pesa nge ntima ya ke kudiyangisa, b meso ya ke lemba, mpi mawi ya kukonda kivuvu.1c 66 Luzingu na nge ta vanda na kigonsa ya ngolo, mpi nge ta waka boma mpimpa ti mwini; ebuna nge ta vanda na keti-keti sambu na luguluku na nge. 67 Na suka nge ta tuba nde, ‘A kana yo vandaka mpimpa!’ mpi na mpimpa nge ta tuba nde, ‘A kana yo vandaka suka!’ sambu na boma yina nge ta wa na ntima na nge mpi sambu na mambu yina meso na nge ta mona. 68 Ebuna Yehowa ta vutula nge na Ezipte na maswa na nzila yina mono songaka nge nde, ‘Nge ta mona yo diaka ve,’ mpi kuna beno ta kuditeka na bambeni na beno bonso bampika ya babakala mpi bampika ya bankento, kansi ata muntu mosi ve ta vanda sambu na kusumba nge.” Yai mambu ya kuwakana yina Yehowa songaka Moize na kusala ti bantu ya Izraele na insi ya Moabi, katula kuwakana yina yandi salaka ti bo na Orebi. d 2 Ebuna Moize bingaka bantu yonso ya Izraele mpi zabisaka bo nde: “Beno monaka mambu yonso yina Yehowa salaka na meso na beno na insi ya Ezipte, na Farao, na bansadi na yandi yonso mpi na insi na yandi ya mvimba, e 3 balusambisu1 ya nene yina meso na nge monaka, bidimbu yina ya nene ti bimangu. f 4 Kansi tii bubu yai,g Yehowa me pesaka beno ve ntima sambu na kubakisa, meso sambu na kumona, mpi makutu sambu
29
28:65 1 To “mpi moyo ya kukonda kivuvu.” 29:3 1 To “mimekamu.”
370 KAPU 28 a Amo 9:4 b Eze 12:19 c Lev 26:16, 36
KAPU 29 d Kub 24:8 e Kub 19:4 Yoz 24:5
f Kul 4:34 Neh 9:10
g Bar 11:8
Ndonga ya 2 a Kul 1:3 Kul 8:2
b Kul 8:4 Neh 9:21 Mat 6:31
c Kut 21:26 d Kut 21:33 e Nk 135:10, 11 f Kut 32:33 Kul 3:12, 13
g Kul 4:6 Kul 8:18 Yoz 1:7, 8 1Bn 2:3 Nk 103:17, 18 Luk 11:28
h Neh 8:2 i Kub 12:38 j Kul 1:3 Kul 29:1
k Kub 19:5 Kul 7:6 Kul 28:9
l Kub 6:7 Kub 29:45
m Kuy 17:1, 7 Kuy 22:16, 17
n Kuy 26:3 o Kuy 28:13
na kuwa. 5 ‘Ntangu mono vandaka kutwadisa beno na ntotomakangaa bamvula 40, bilele na beno bebaka ve na nitu na beno mpi basandale na nge bebaka ve na makulu na nge. b 6 Beno diaka ve dimpa, mpi beno nwaka ve vinu to konso kima yina ke lawusaka, sambu beno zaba nde mono kele Yehowa Nzambi na beno.’ 7 Nsuka-nsuka beno kwisaka na kisika yai, ebuna Sihoni ntotila ya Eshboni c mpi Ogi ntotila ya Bashani d kwisaka sambu na kunwanisa beto, kansi beto bedisaka bo. e 8 Na nima, beto bakaka insi na bo mpi pesaka yo bonso dikabu na bana ya Rubeni, na bana ya Gadi, mpi na ndambu ya dikanda ya bana ya Manase. f 9 Yo yina, beno zitisa mambu ya kuwakana yai mpi beno lemfukila yo, mpidina mambu yonso yina beno ke sala ta kwendila mbote. g 10 “Bubu yai beno yonso me telama na ntwala ya Yehowa Nzambi na beno, bamfumu ya makanda na beno, bankuluntu na beno, bakapita na beno, babakala yonso ya Izraele, 11 bana na beno, bankento na beno, h munzenza i na nge yina kele na kati ya camp na nge, yantika na muntu yina ke lokutaka bankuni na nge tii na muntu yina ke bakaka masa na nge. 12 Nge kele awa sambu na kukota na kuwakana ya Yehowa Nzambi na nge mpi na ndefi na yandi, yina Yehowa Nzambi na nge ke sala ti nge bubu yai j 13 sambu yandi tula beno bubu yai na kuvanda bantu na yandi k mpi yandi vanda Nzambi na nge, l kaka mutindu yandi silaka nge mpi kaka mutindu yandi diaka ndefi na ba-nkaka na nge Abrahami, m Izaki, n mpi Yakobi. o 14 “Ntangu yai, mono ke sala kuwakana yai mpi ndefi yai ti beno mpamba ve, 15 kansi
371 mono ke sala yo mpi ti bantu yina me telama awa ti beto bubu yai na ntwala ya Yehowa Nzambi na beto mpi ti bantu yina kele ve ti beto awa bubu yai. 16 (Sambu beno me zaba mbote mutindu beto vandaka kuzinga na insi ya Ezipte mpi mutindu beto lutaka na kati-kati ya makanda ya mitindu na mitindu na nzietelo na beto. a 17 Beno vandaka kumona bima na bo ya nzanzi mpi biteki na bo ya nzanzi1b ya bo me salaka na mabaya, na matadi, na arza, mpi na wolo, yina vandaka na kati na bo.) 18 Beno keba na mpila nde na kati na beno bubu yai kuvanda ve ti bakala, nkento, dibuta, to dikanda mosi, yina ntima na yandi ke yambula Yehowa Nzambi na beto sambu na kukwenda kusadila banzambi ya makanda yina, c na mpila nde na kati na beno kuvanda ve ti musisa mosi ya ke buta mbuma ya ndikila mpi nti ya bululu. d 19 “Kansi kana muntu mosi kuwa mambu ya ndefi yai, ebuna yandi tula lulendo na ntima na yandi mpi kutuba nde, ‘Mono ta vanda na ngemba, ata mono landa kutambula na banzila ya ntima na mono mosi,’ na mutindu yina yandi ke bebisa bima yonso na nzila na yandi, 20 Yehowa ta zola ve kulolula yandi. e Kansi, Yehowa ta wila muntu yina makasi ya ngolo, ebuna kusinga yonso ya bo me sonikaka na mukanda yai ta kwisila yandi kibeni, f mpi Yehowa ta fwanza kibeni zina na yandi na zulu ya ntoto. 21 Ebuna Yehowa ta katula yandi na kati ya makanda yonso ya Izraele sambu na mpasi na kuwakana ti lusilu yonso ya kuwakana yina 29:17 1 Ngogo ya Kiebreo ya bo me sadila awa lenda vanda na kuwakana ti ngogo “tufi” mpi bo me sadila yo sambu na kuvweza.
KULONGA 29:16-29 KAPU 29 a Kul 2:4
b Kut 25:1, 2
c Kul 11:16 Ebr 3:12
d Ebr 12:15
e Yoz 24:19
f Kul 27:26 Kul 28:15
Ndonga ya 2 a Kuy 19:24 Yud 7
b Kuy 10:19 Kuy 14:2
c 1Bn 9:8, 9 2Bs 7:21, 22 Yer 22:8, 9
d 1Bn 19:10
e Yer 31:32
f Baz 2:12
g Lev 26:16 Kul 27:26
h Kul 28:45, 63 1Bn 14:15 2Bn 17:18 Luk 21:24
i Esd 9:7 Dan 9:7
j Bar 11:33
k Nk 78:5 Lon 12:13
bo me sonikaka na mukanda yai ya Nsiku. 22 “Ntangu ndonga ya bantu yina ke kwisa ya bana na nge mpi munzenza yina me katuka na insi ya ntama ta mona bampasi ya insi yina, bamaladi yina Yehowa me natila yo— 23 sufre, mungwa, ti tiya, na mpila nde bo ta kuna ve ata kima na insi na yo ya mvimba mpi yo ta basisa ve mbuma, ata matiti ta basika mpi ve, bonso ntangu bo bwisaka Sodome ti Gomore, a Adma ti Seboyimi, b yina Yehowa bwisaka na makasi na yandi mpi na nganzi na yandi— 24 bo ti makanda yonso ta tuba nde, ‘Sambu na nki Yehowa salaka mambu yai na insi yai? c Inki nataka makasi yai ya nene mpi ya ngolo?’ 25 Ebuna bo ta tuba nde, ‘Yo vandaka sambu bo yambulaka kuwakana ya Yehowa, d Nzambi ya ba-nkaka na bo, yina yandi salaka ti bo ntangu yandi basisaka bo na insi ya Ezipte. e 26 Kansi bo kwendaka mpi sadilaka banzambi ya nkaka mpi fukiminaka bo, banzambi yina bo zabaka ve mpi yina yandi pesaka bo ve nswa ya kusambila.1f 27 Ebuna makasi ya ngolo ya Yehowa kwisilaka insi yina, yo natilaka yo lusingu yonso ya bo me sonikaka na mukanda yai. g 28 Yo yina, na makasi na yandi ya mingi h mpi na nganzi na yandi, Yehowa tumunaka bo na ntoto na bo mpi nataka bo na insi ya nkaka, kisika bo kele bubu yai.’ i 29 “Mambu ya kubumbana kele ya Yehowa Nzambi na beto, j kansi mambu yina bo me monisaka kele ya beto ti bana na beto kimakulu, na mpila nde beto zitisa mambu yonso ya Nsiku yai. k 29:26 1 Na kisina, “yina yandi kabisilaka bo ve.”
KULONGA 30:1-16
30
“Ntangu mambu yai yonso ta kumina nge, lusakumunu mpi kusinga yina mono me tula na ntwala na nge, a mpi nge yibuka yo1b na makanda yonso yina Yehowa Nzambi na nge me panza nge, c 2 mpi nge vutukila Yehowa Nzambi na nge d mpi nge wa ndinga na yandi na kuwakana ti mambu yonso yina mono ke songa nge bubu yai, nge ti bana na nge, na ntima na nge ya mvimba mpi na moyo1 na nge ya mvimba, e 3 Yehowa Nzambi na nge ta vutula bantu na nge yina bo nataka na kimpika f mpi yandi ta wila nge mawa g mpi ta baka nge na kati ya bantu yonso yina Yehowa Nzambi na nge panzaka nge h sambu na kuvukisa nge diaka. 4 Ata bantu na nge kele ya kupanzana tii na nsuka ya ntoto, katuka kuna, Yehowa Nzambi na nge ta vukisa nge mpi ta vutula nge. i 5 Yehowa Nzambi na nge ta nata nge na insi yina batata na nge bakaka, mpi nge ta baka yo; ebuna yandi ta sala nde nge toma mpi yandi ta kumisa nge mingi kuluta batata na nge. j 6 Yehowa Nzambi na nge ta kumisa ntima na nge bunkete2 mpi ntima ya bana na nge, k mpidina nge ta zola Yehowa Nzambi na nge na ntima na nge ya mvimba mpi na moyo1 na nge ya mvimba, mpi nge lenda zinga. l 7 Ebuna Yehowa Nzambi na nge ta nata balusingu yai yonso na zulu ya bambeni na nge yina mengaka nge mpi monisaka nge mpasi. m 8 “Ebuna nge ta vutuka mpi ta wa ndinga ya Yehowa mpi ta zitisa bantuma na yandi yonso yina mono ke pesa nge bubu yai. 9 Yehowa Nzambi na nge ta sala nde nge toma mingi na kisalu yo-
372 KAPU 30 a Kul 11:26-28 Kul 28:2, 15
b 1Bn 8:47 Neh 1:9 Eze 18:28 Yoe 2:13
c 2Bn 17:6 2Bs 36:20
d Yez 55:7 1Yn 1:9
e Kul 4:29 f Yer 29:14 g Bid 3:22 h Esd 1:2, 3 Nk 147:2 Yer 32:37 Eze 34:13
i Kul 28:64 Sef 3:20
j Neh 1:9 k Yer 32:37, 39 l Kul 6:5 m Kuy 12:2, 3 Yer 25:12 Bid 3:64 Bar 12:19
Ndonga ya 2 a Yez 65:21, 22 Mal 3:10
b Yer 32:37, 41 c Neh 1:9 Bis 3:19
d Yez 45:19 e Bar 10:6 f Bar 10:8 g Mat 7:21 Yak 1:25
h Kul 11:26 i Kul 6:5
30:1 1 Na kisina, “mpi nge vutula yo na ntima na nge.” 30:2, 6, 10 1 Tala Bantendula ya Bangogo. 30:6 2 Na kisina, “ta yotisa ntima na nge.”
j Lev 18:5 k Lev 25:18 Kul 30:5
nso ya maboko na nge, a yandi ta sala nde bana na nge, bitwisi na nge, mpi bambuma ya ntoto na nge kukuma mingi, sambu Yehowa ta vanda diaka na kiese ya kusala nde nge toma, kaka mutindu yandi vandaka na kiese sambu na ba-nkaka na nge. b 10 Ebuna nge ta widikila ndinga ya Yehowa Nzambi na nge mpi ta zitisa bantuma ti bansiku na yandi yina kele ya kusonika na mukanda yai ya Nsiku, ebuna nge ta vutukila Yehowa Nzambi na nge na ntima na nge ya mvimba mpi na moyo1 na nge ya mvimba. c 11 “Nsiku yai ya mono ke pesa nge bubu yai kele ve mpasi mingi sambu na nge, yo kele mpi ve ntama.1d 12 Yo kele ve na zulu, sambu nge tuba nde, ‘Nani ta tombuka na zulu mpi kubakila beto yo, na mpila nde beto wa yo mpi kuzitisa yo?’ e 13 Yo kele mpi ve na simu ya nkaka ya nzadi-mungwa, sambu nge tuba nde, ‘Nani ta sabuka na simu ya nkaka ya nzadi-mungwa mpi kubakila beto yo, na mpila nde beto wa yo mpi kuzitisa yo?’ 14 Sambu ndinga kele kibeni penepene na nge, na munoko na nge mpi na ntima na nge, f sambu nge sadila yo. g 15 “Tala, mono ke tula na ntwala na nge bubu yai luzingu ti mambote, mpi lufwa ti mambi. h 16 Kana nge wa bantuma ya Yehowa Nzambi na nge yina ya mono ke pesa nge bubu yai, kana nge zola Yehowa Nzambi na nge, i nge tambula na banzila na yandi, mpi nge zitisa bantuma na yandi, bansiku na yandi, ti bankanu na yandi, nge ta zinga j mpi beno ta kuma mingi, ebuna Yehowa Nzambi na nge ta sakumuna nge na insi yina nge ke kwenda kubaka. k 30:11 1 To “yo kele mpi ve na kisika yina nge lenda baka yo ve.”
373 17 “Kansi, kana ntima na nge kuvila nzila a mpi nge wa ve, ebuna nge bika nde bo pukumuna nge mpi nge fukimina banzambi ya nkaka mpi nge sadila bo, b 18 mono ke zabisa beno bubu yai nde beno ta fwa kibeni. c Beno ta zinga mingi ve na insi yina nge ke sabuka Yordani sambu na kubaka. 19 Mono ke baka zulu mpi ntoto bonso bambangi na ntwala na beno bubu yai nde mono me tula luzingu mpi lufwa na ntwala na nge, lusakumunu mpi kusinga; d nge fwete sola luzingu sambu nge zinga, e nge ti bana na nge, f 20 mpi kuzola Yehowa Nzambi na nge, g kuwidikila ndinga na yandi, mpi kukangama na yandi, h sambu yandi kele luzingu na nge mpi na nzila na yandi, nge ta zinga mingi na insi yina Yehowa zengaka kieleka na kupesa ba-nkaka na nge, Abrahami, Izaki, mpi Yakobi.” i Ebuna Moize basikaka mpi tubaka mambu yai na Izraele ya mvimba, 2 yandi tubilaka bo nde: “Mono kele ti bamvula 120 bubu yai. j Mono lenda twadisa nge diaka ve,1 sambu Yehowa me tubila mono nde, ‘Nge ta sabuka ve Yordani yai.’ k 3 Yehowa Nzambi na nge muntu ke sabuka na ntwala na nge, mpi yandi mosi muntu ta manisa makanda yai na ntwala na nge, ebuna nge ta kula bo.l Yozue muntu ta twadisa nge ntangu nge ta sabuka, m kaka mutindu Yehowa tubaka. 4 Yehowa ta sala bo kaka mutindu yandi salaka Sihoni n mpi Ogi, o bantotila ya bantu ya Amore, mpi mutindu yandi salaka insi na bo ntangu yandi manisaka bo. p 5 Yehowa ta bedisa bo sambu na beno, mpi beno fwete sadila bo mambu na ku-
31
31:2 1 Na kisina, “basika diaka ve mpi kukota diaka ve.”
KULONGA 30:17–31:13 KAPU 30 a Kul 29:18 Ebr 3:12
b Kul 4:19 c Kul 8:19 Yoz 23:15 1Sa 12:25
d Kul 11:26 Kul 27:26 Kul 28:2, 15
e Kul 32:47 f Yoz 24:15 g Kul 10:12 h Kul 4:4 i Kuy 12:7 Kuy 15:18
KAPU 31 j Kub 7:7 Kul 34:7 Bis 7:23
k Kut 20:12 Kul 3:27
l Kul 9:3 m Kut 27:18 Kul 3:28 Yoz 1:2
n Kut 21:23, 24 o Kut 21:33, 35 p Kub 23:23
Ndonga ya 2 a Kut 33:52 Kul 7:2, 24 Kul 20:16
b Yoz 1:6 Nk 27:14 Nk 118:6
c Kut 14:9 Kul 7:18
d Kul 4:31 Yoz 1:5 Ebr 13:5
e Yoz 10:25 f Kul 1:38 g Kub 33:14 h Yoz 1:9 i Kub 34:27 j Kul 15:1 k Lev 23:34 l Kul 16:16 m Neh 8:7 n Kul 4:10 Ebr 10:25
o Kul 6:6, 7 Efe 6:4
wakana ti nsiku yonso yina mono me pesa beno. a 6 Beno vanda kikesa mpi ngolo. b Beno wa boma ve mpi beno tekita ve na boma na ntwala na bo, c sambu Yehowa Nzambi na nge muntu ke tambula ti nge. Yandi ta bikisa nge ve mpi ta yambula nge ve.” d 7 Ebuna Moize bingaka Yozue mpi tubilaka yandi na meso ya Izraele ya mvimba nde: “Vanda kikesa mpi ngolo, e sambu nge muntu ta kotisa bantu yai na insi yina Yehowa zengaka kieleka na ba-nkaka na bo sambu na kupesa bo, mpi nge ta pesa bo yo bonso dikabu. f 8 Yehowa muntu ke tambula na ntwala na nge, mpi yandi ta landa kuvanda ti nge.g Yandi ta bikisa nge ve mpi ta yambula nge ve. Kuwa boma ve mpi kutekita ve.” h 9 Ebuna Moize sonikaka Nsiku yai i mpi pesaka yo na banganganzambi, Balevi, yina ke nataka sanduku ya kuwakana ya Yehowa, mpi na bankuluntu yonso ya Izraele. 10 Moize songaka bo nde: “Na nsuka ya konso bamvula nsambwadi, na ntangu na yo na mvula ya kuyambula kulomba mfuka, j na nsungi ya Nkinsi ya Bisasa,1k 11 ntangu Izraele ya mvimba ke kwisa na ntwala ya Yehowa l Nzambi na nge na kisika yina yandi ke sola, nge fwete tanga Nsiku yai sambu nde Izraele ya mvimba kuwa yo. m 12 Vukisa bantu, n babakala, bankento, bana,1 mpi munzenza yina kele na kati ya bambanza2 na nge, na mpila nde bo widikila, bo longuka, mpi bo wa Yehowa Nzambi na beno boma mpi bo sala yonso sambu na kuzitisa mambu yonso ya Nsiku yai. 13 Ebuna bana na bo yina zabaka ve Nsiku yai ta widikila o mpi ta longuka na kuwa 31:10 1 To “Bisika ya Kuzinga ya Ntangu Fioti.” 31:12 1 Na kisina, “bana ya fioti.” 2 Na kisina, “bakielo.”
KULONGA 31:14-28 Yehowa Nzambi na beno boma bilumbu yonso yina beno ta zinga na insi yina beno ke sabuka Yordani sambu na kubaka.” a 14 Ebuna Yehowa tubilaka Moize nde: “Tala! Ntangu ya lufwa b na nge me finama. Binga Yozue, mpi beno kwenda na tenta ya lukutakanu, sambu mono pesa yandi kisalu.” c Yo yina Moize ti Yozue kwendaka na tenta ya lukutakanu. 15 Ebuna Yehowa monikaka na tenta na kati ya dikunzi ya dituti, mpi dikunzi ya dituti telamaka na munoko ya tenta. d 16 Ntangu yai Yehowa tubilaka Moize nde: “Tala! Kubika fioti nge ta fwa,1 ebuna bantu yai ta yantika kusala kindumba ya kimpeve ti banzambi ya banzenza yina kele na nziunga na bo na insi yina bo ke kwenda. e Bo ta yambula monof mpi ta fwa kuwakana yina mono salaka ti bo. g 17 Na ntangu yina, mono ta wila bo makasi, h ebuna mono ta yambula bo i mpi ta bumbila bo luse na mono j tii kuna bo ta fwa. Ebuna na nima ya bampasi mingi mpi ya mambu mingi ya mawa yina ta bwila bo, k bo ta tuba nde, ‘Keti yo kele ve sambu Nzambi na beto kele ve na kati na beto yo yina bampasi yai me bwila beto?’ l 18 Kansi mono ta landa kubumba luse na mono na kilumbu yina sambu na mambu yonso ya mbi yina bo me sala mutindu bo me kwenda na banzambi ya nkaka. m 19 “Ntangu yai, beno sonika nkunga yai sambu na beno mosi n mpi longa yo bantu ya Izraele. o Songa bo bo longuka yo1 na mpila nde nkunga yai kuvanda bonso mbangi na mono sambu na bantu ya Izraele. p 20 Ntangu mono ta 31:16 1 Na kisina, “ta lala ti batata na nge.” 31:19 1 Na kisina, “Tula yo na minoko na bo.”
374 KAPU 31 a Kul 30:16 b Kut 27:13 c Kul 3:28 d Kub 33:9 Kub 40:38
e Baz 2:17 Nk 106:37-39
f 1Bn 11:33 g Baz 2:12, 20 h Kul 29:20 i 1Bs 28:9 2Bs 15:2 2Bs 24:20
j Kul 32:20 Nk 104:29 Eze 39:23
k Neh 9:27 l Baz 6:13 m Yez 59:2 n Kul 31:30 Kul 32:44
o Kul 4:9 Kul 11:19
p Kul 31:21
Ndonga ya 2 a Kuy 15:18 b Kub 3:8 Kut 13:26, 27
c Neh 9:25 d Kub 24:7 Kul 8:12-14 Kul 29:1 Neh 9:26
e Kul 28:59 f Kub 16:4 g Kut 27:18 Kul 31:14
h Yoz 1:6, 9 i Kul 1:38 Kul 3:28
j Kub 34:27 k Kul 17:18 2Bs 34:14
nata bo na insi yina mono diaka ndefi na ba-nkaka na bo a—insi yina mabele ti bwiki kele mingi b—ebuna bo dia tii bo fuluka mpi bo toma,1c bo ta kwenda na banzambi ya nkaka ebuna bo ta sambila bo mpi ta sadila mono mambu kukonda luzitu mpi ta fwa kuwakana na mono. d 21 Ntangu mambu mingi ya mpasi mpi ya ke pesa mawa ta bwila bo, e nkunga yai ta vanda bonso mbangi sambu na bo (sambu bana na bo fwete vila yo ve), sambu mono me zaba dezia kikalulu yina bo me yedisaka, f na ntwala nkutu nde mono kotisa bo na insi yina mono diaka ndefi.” 22 Ebuna Moize sonikaka nkunga yai kilumbu yina mpi longaka yo na bantu ya Izraele. 23 Ebuna yandi1 pesaka Yozue g mwana ya Nuni kisalu mpi tubaka nde: “Vanda kikesa mpi ngolo, h sambu nge muntu ta kotisa bantu ya Izraele na insi yina mono zengaka kieleka i na kupesa bo, mpi mono ta landa kuvanda ti nge.” 24 Ntangu Moize manisaka kusonika mambu yonso j ya Nsiku yai na mukanda mosi, 25 Moize songaka Balevi yina ke nataka sanduku ya kuwakana ya Yehowa nde: 26 “Beno baka mukanda yai ya Nsiku k mpi beno tula yo na lweka ya sandukul ya kuwakana ya Yehowa Nzambi na beno, mpi yo ta vanda mbangi na nge kuna. 27 Sambu mono mosi me zaba mbote nde nge kele nkolami m mpi ntu-ngolo.1n Kana beno ke kolama kibeni na Yehowa awa ya mono kele ntete na luzingu ti beno, ntembe kele ve nde beno ta kolama diaka ngolo na nima ya lufwa na mono! 28 Beno vukisa na ntwala na mono bankuluntu yo-
l 1Bn 8:9 m Kul 9:24 Neh 9:26
n Kub 32:9 Nk 78:8
31:20 1 Na kisina, “kuma mafutamafuta.” 31:23 1 Yo ke monana nde yo kele Nzambi. 31:27 1 Na kisina, “nkingu ngolo.”
375 nso ya makanda na beno mpi bakapita na beno, ebuna bika nde mono tuba mambu yai na makutu na bo, mpi bika nde mono baka zulu mpi ntoto bonso bambangi sambu na bo. a 29 Sambu mono me zaba mbote nde na nima ya lufwa na mono, beno ta sala kibeni mambu ya mbi b mpi beno ta yambula nzila yina mono me songa beno. Ebuna bampasi ta bwila beno kibeni c na nsuka ya bilumbu, sambu beno ta sala mambu ya mbi na meso ya Yehowa mpi beno ta pesa yandi makasi na bisalu ya maboko na beno.” 30 Ebuna Moize tubaka na ndinga ya ngolo bangogo ya nkunga yai katuka luyantiku tii na nsuka na makutu ya dibundu ya mvimba ya Izraele: d “O zulu, widikila, mpi mono ta tuba, Bika nde ntoto kuwa bangogo ya munoko na mono. 2 Malongi na mono ta noka bonso mvula; Mambu ya mono ke tuba ta kulumuka bonso malulu Bonso mvula ya fioti na zulu ya matiti Mpi bonso mvula ya ngolo na zulu ya matiti. 3 Sambu mono ta zabisa zina ya Yehowa. e Beno tubila bunene ya Nzambi na beto! f 4 Ditadi, kisalu na yandi kele ya kukuka, g Sambu banzila na yandi yonso kele lunungu. h Nzambi ya kwikamai yina ke kondaka ve lunungu j ata fioti; Yandi kele muntu ya lunungu mpi ya mbote. k 5 Bo bantu me salaka mambu ya mbi. l Bo kele ve bana na yandi, kifu kele ya bo mosi. m
32
KULONGA 31:29–32:11 KAPU 31 a Kul 30:19 b Baz 2:19
6
c Kul 28:15 d Kul 32:44
KAPU 32 e Yoa 17:26 f 1Bs 29:11 Nk 145:3
g 2Sa 22:31 Nk 18:2 Nk 19:7 Yak 1:17
7
h Nk 33:5 i Kul 7:9 1Pi 4:19
j Kul 25:16 k Kuy 18:25 l Kul 31:27
8
Baz 2:19 Nk 14:1
m Yez 1:4
Ndonga ya 2 a Nk 78:8 Luk 9:41
b Yer 4:22
9
c Yez 1:2 d Kub 4:22 Kul 32:18 Yez 63:16
10
e Kub 13:14 Nk 44:1
f Kuy 10:5 Nk 115:16
g Kuy 11:9 h Kul 2:5, 19 Bis 17:26
i Kuy 15:18 Kub 23:31
j Kub 19:5 Kul 7:6
k Nk 78:71 l Kul 8:14, 15 m Yer 2:6 n Neh 9:19, 20 o Zek 2:8
11
Bo kele ndonga ya bantu ya mbi mpi ya me bebaka! a O beno bazoba mpi bantu ya kukonda mayele, b Keti yai mutindu beno fwete sadila Yehowa mambu? c Keti yandi kele ve Tata na nge yina pesaka nge luzingu, d Muntu yina gangaka nge mpi kumisaka nge ngolo? Yibuka bilumbu ya ntama; Yindula bamvula ya bandonga ya bantu yina me lutaka. Yula tata na nge, mpi yandi lenda tela nge; e Bankuluntu na nge, mpi bo ta zabisa nge. Ntangu Muntu ya Kuluta Zulu pesaka makanda dikabu na bo, f Ntangu yandi kabulakag bana ya Adami,1 Yandi tulaka ndilu ya bantu h Na kutadila ntalu ya bana ya Izraele. i Sambu bantu ya Yehowa kele kitini na yandi; j Yakobi kele dikabu na yandi. k Yandi monaka yandi na insi mosi ya ntoto-makanga, l Na ntoto ya zelo na zelo ya mpamba, mpi ya ke tula makelele. m Yandi ziungaka yandi sambu na kutanina yandi, yandi kebaka yandi, n Mpi taninaka yandi bonso ka-dimbuma ya ndombe ya disu na yandi. o Kaka mutindu ngo-zulu ke nikisaka buyamba na yandi, Ke pumbukaka na zulu ya bana na yandi, Ke tandulaka mapapu na yandi, ke bakaka bo,
32:8 1 To mbala ya nkaka, “bantu.”
KULONGA 32:12-22 12
13
14
15
16
Mpi ke nataka bo na zulu ya mapapu na yandi, a Yehowa mpamba muntu vandaka kutwadisa yandi;1b Ata nzambi mosi ve ya munzenza vandaka ti yandi. c Yandi lutisaka yandi na zulu ya bisika ya kunanguka ya ntoto, d Na mpila nde yandi diaka bima ya bilanga. e Yandi pesaka yandi bwiki yina katukaka na ditadi sambu yandi dia, Mpi mafuta yina katukaka na ditadi ya sileksi, Manteka ya bangombe mpi mabele ya mameme Kumosi ti mameme ya kuluta kitoko,1 Mameme ya babakala ya Bashani, mpi bankombo ya babakala, Kumosi ti ble ya kuluta kitoko;2f Mpi nge nwaka vinu ya me katuka na masa3 ya bambuma ya vinu. Ntangu Yeshuruni1 kumaka mafuta-mafuta, yandi bulabulaka makulu ti kukolama yonso. Nge me kuma mafuta-mafuta, nge me kuma nene mingi, nge me vimba kibeni. g Ebuna yandi yambulaka Nzambi, yina salaka yandi, h Mpi vwezaka Ditadi ya luguluku na yandi. Bo pusaka yandi na kuwa makasi sambu na banzambi ya banzenza; i Bo vandaka kupesa yandi makasi ti mambu ya nzanzi. j
32:12 1 Disongidila, Yakobi. 32:14 1 Na kisina, “ya mafuta-mafuta.” 2 Na kisina, “kipiku ya mafuta-mafuta.” 3 Na kisina, “menga.” 32:15 1 Yo ke tendula “Muntu ya Masonga,” titre mosi ya lukumu sambu na Izraele.
376 KAPU 32 a Kub 19:4 b Kul 1:31 c Yez 43:12 d Kul 33:29 e Kul 8:7, 8 f Nk 147:14 g Kul 31:20 Neh 9:25
h Yez 1:4 Oze 13:6
i Baz 2:12 1Bn 14:22 1Bk 10:21, 22
j 2Bn 23:13 Eze 8:17
Ndonga ya 2 a Lev 17:7 Nk 106:37 1Bk 10:20
b Nk 106:21 Yez 17:10 Yer 2:32
c Kul 4:34 d Baz 2:14 Nk 78:59
e Kul 31:17 f Kul 32:5 Yez 65:2 Mat 17:17
g Yez 1:2 h Nk 96:5 1Bk 10:21, 22
i 1Sa 12:10, 21 j Oze 2:23 Bar 9:25 Bar 11:11 1Pi 2:10
k Bar 10:19 l Bid 4:11 m Amo 9:2
17 Bo vandaka kupesa bimenga na bademo, kansi na Nzambi ve, a Na banzambi yina bo zabaka ve, Banzambi ya mpa yina katukaka kubasika, Na banzambi yina ba-nkaka na beno zabaka ve. 18 Nge vilaka Ditadi b yina butaka nge, Mpi nge yibukaka ve Nzambi yina butaka nge. c 19 Ntangu Yehowa monaka mutindu yina, yandi buyaka bo d Sambu bana na yandi ya babakala ti ya bankento pesaka yandi makasi. 20 Yo yina yandi tubaka nde, ‘Mono ta bumbila bo luse na mono, e Mono ta tala kana nki mambu ta kumina bo. Sambu bo kele ndonga ya bantu ya me bebaka, f Bana yina kele na kwikama ve. g 21 Bo me pusa mono na kuwa makasi1 sambu na kima yina kele nzambi ve; h Bo me pesa mono makasi ti biteki na bo ya kukonda mfunu. i Yo yina mono ta pusa bo na kuwa kimpala sambu na bima yina kele bantu ve; j Mono ta sadila dikanda mosi ya zoba sambu na kupesa bo makasi. k 22 Makasi na mono me pedisa tiya l Yina ta pela tii na bisika ya mudindu ya Maziamu,1m Ebuna yo ta yoka ntoto ti bima na yo 32:21 1To “kimpala.” 32:22 1To “Sheole,” disongidila, maziamu ya bantu yonso. Tala Bantendula ya Bangogo.
377 23
24
25
26
27
28
29
30
Mpi ta yoka bafondasio ya bangumba. Mono ta kumisa bampasi na bo mingi; Mono ta manisa batolo-tolo na mono na zulu na bo. Bo ta lemba ngolo na nzala a Mpi fievre ya ngolo ta simba bo mpi lufwa mosi ya mbi kibeni. b Mono ta tindila bo meno ya bambisi, c Mpi meno ya bambisi ya mfututu yina ke tambulaka divumu na ntoto. Na nganda, mbele ya bitumba ta bika bo kukonda bana; d Na kati, boma ya ngolo e ta vanda Sambu na leke ya bakala mpi mwense, Mwana-fioti mpi muntu ya nsuki-mpembe. f Mono zolaka kutuba nde: “Mono ta panza bo; Mono ta sala nde bantu kuyibuka bo diaka ve,” Kana yo vandaka ve sambu mono ke wa boma ya mambu yina mbeni ta sala, g Sambu bambeni lendaka kubakisa yo mbi. h Bo lenda tuba nde: “Ngolo na beto nungisaka beto, i Yehowa ve muntu salaka mambu yai yonso.” Sambu bo kele dikanda mosi ya ke bakisaka ve,1 Mpi bo kele ve na mayele ya kubakisa mambu. j A kana bo vandaka mayele! k Bo zolaka kuyindulula mambu yai. l Bo zolaka kuyindula mambu yina ta kumina bo na nsuka. m Nki mutindu muntu mosi lenda landa bantu 1000,
32:28 1 To mbala ya nkaka, “ya kele bifwa-makutu na bandongisila.”
KULONGA 32:23-37 KAPU 32 a Kul 28:53 b Kul 28:21, 22 c Lev 26:22 d Bid 1:20 e Eze 7:15
31
f 2Bs 36:17 Bid 2:21
g 1Sa 12:22
32
Eze 20:14
h Kub 32:12 Kut 14:15, 16
i Nk 115:2 j Mat 13:15 k Nk 81:13 l Oze 14:9 m Yer 2:19
Ndonga ya 2 a 2Bs 24:24
33
34
b Baz 2:14 1Sa 12:9
c 1Sa 2:2
35
d Kub 14:25 1Sa 4:8 Esd 1:2, 3
e Yud 7 f Yez 5:4 Yer 2:21
g Bar 2:5
36
h Nah 1:2 Bar 12:19 Ebr 10:30
i Nk 73:12, 18 j Ebr 10:30 k Baz 2:18 Nk 90:13 Nk 106:45 Nk 135:14
l Baz 10:14
37
Mpi bantu zole kutinisa bantu 10 000? a Yo lendaka kusalama ve kana Ditadi na bo tekaka bo ve, b Mpi kana Yehowa yambulaka bo ve na maboko ya bambeni na bo. Sambu ditadi na bo kele ve bonso Ditadi na beto, c Nkutu bambeni na beto me bakisaka diambu yai. d Sambu vinu na bo me katukaka na bilanga ya vinu ya Sodome Mpi na bilanga ya vinu ya Gomore. e Bambuma na bo ya vinu kele bambuma ya vinu ya ndikila, Bisuka na bo kele ndudi. f Vinu na bo kele meno ya banioka, Ndikila ya bakobra, yina ke fwaka. Keti yo kele ve ya kubumba kisika ya mono kele, Ya kukanga ti kidimbu na nzo na mono ya kubumbila bima? g Mono muntu ke vutulaka mbi, mpi ke pesaka ndola, h Na ntangu na yo, ntangu makulu na bo ta sietumuka, i Sambu, kilumbu ya mpasi na bo me kuma pene-pene, Mpi mambu yina ke vingila bo ta kwisa nswalu.’ Sambu Yehowa ta sambisa bantu na yandi, j Mpi yandi ta wila bansadi na yandi k mawa Ntangu yandi ta mona nde ngolo na bo me mana Mpi kaka bantu ya me konda lusadisu mpi bantu ya me lemba me bikala. Ebuna yandi ta tuba nde, ‘Banzambi na bo l kele na wapi, Ditadi yina bo vandaka kusosa kisika ya kutinina,
KULONGA 32:38-51 38 Yina vandaka kudia mafuta ya bimenga na bo,1 Mpi kunwa vinu ya makabu na bo ya malafu? a Bika nde bo telama mpi bo sadisa beno. Bika nde bo kuma kisika na beno ya kutinina. 39 Ntangu yai, zaba nde mono —mono kele yandi, b Mpi banzambi ya nkaka kele ve katula kaka mono. c Mono ke fwaka bantu, mpi mono ke pesaka luzingu. d Mono ke lwadisaka, e mpi mono ke belulaka, f Mpi ata muntu mosi ve lenda gulusa nge na diboko na mono. g 40 Sambu mono ke nangula diboko na mono na zulu, Mpi mono ke zenga kieleka nde: “Ya kieleka, mutindu mono kele na luzingu kimakulu,” h 41 Kana mono tula mbele na mono ya bitumba ya ke sema makasi, Mpi mono yidika diboko na mono sambu na lusambisu, i Mono ta vutula mbi na bambeni na mono j Mpi ta pesa ndola na bantu yina ke mengaka mono. 42 Mono ta sala nde batolo-tolo na mono kulawuka menga, Mpi mbele na mono ya bitumba ta dia musuni, Ti menga ya muntu ya bo me fwa mpi ya bantu ya bo me kanga, Ti ba-ntu ya bantwadisi ya mbeni.’ 43 Beno makanda, beno vanda na kiese, ti bantu na yandi, k Sambu yandi ta vutula mbi ya menga ya bansadi na yandi, l 32:38 1 To “kudia bimenga na bo ya kuluta mbote.”
378 KAPU 32 a Oze 2:8 1Bk 10:20, 21
b Yez 41:4 Yez 48:12
c Kul 4:35 d 1Sa 2:6 Nk 68:20
e 2Bs 21:16, 18 f Kut 12:13 Yer 17:14
g Yez 43:13 h 1Tm 1:17 Kus 10:5, 6
i Nah 1:3 j Yez 1:24 Yez 59:18
k Kuy 12:2, 3 1Bn 8:43 Bar 3:29 Bar 15:10
l 2Bn 9:7 Kus 6:10
Ndonga ya 2 a Mik 5:15 b Kus 15:3 c Kut 11:28 Kul 31:22, 23
d Kul 11:18 e Kul 6:6, 7 f Lev 18:5 Kul 30:19 Bar 10:5
g Kut 27:12 h Kul 34:1 i Kuy 10:19 Kuy 15:18 Yoz 1:3
j Kut 20:28 Kut 33:38
k Kut 20:12, 13
Yandi ta vutula mbi na bambeni na yandi a Mpi yandi ta fika masumu ya insi ya bantu na yandi.”1 44 Na mutindu yina, Moize kwisaka mpi tubaka na ndinga ya ngolo mambu yonso ya nkunga yai na makutu ya bantu, b yandi ti Oshea1c mwana ya Nuni. 45 Ntangu Moize manisaka kutuba mambu yai yonso na Izraele ya mvimba, 46 yandi tubilaka bo nde: “Beno tula na ntima mambu yonso ya mono me tuba sambu na kukebisa beno bubu yai, d sambu beno songa bana na beno na kusala yonso sambu na kusala mambu yonso ya Nsiku yai. e 47 Sambu yo kele ve mambu ya mpamba sambu na beno, kansi yo ke tendula luzingu na beno, f ebuna na nzila ya mambu yai, beno ta zinga mingi na insi yina beno ke sabuka Yordani sambu na kubaka.” 48 Kaka na kilumbu yina, Yehowa tubilaka Moize nde: 49 “Tombuka na ngumba yai Abarimi, g Ngumba ya Nebo, h yina kele na insi ya Moabi, yina ke talana ti Yeriko, mpi tala insi ya Kanana, yina mono ke pesa bantu ya Izraele sambu yo vanda ya bo. i 50 Ebuna nge ta fwa na ngumba yina nge ke zola kutombuka, mpi bo ta vukisa nge ti bantu na nge,1 kaka mutindu Aroni mpangi na nge fwaka na Ngumba ya Ore j mpi bo vukisaka yandi ti bantu na yandi, 51 sambu beno zole beno kondaka kwikama na meso na mono na kati ya bantu ya Izraele na masa ya Meriba k ya Kadeshi na ntotomakanga ya Zini, sambu beno sa32:43 1 To “ta kumisa insi ya bantu na yandi bunkete.” 32:44 1 Zina ya Yozue ya kisina. Oshea kele zina ya Oshaya na bunkufi, ya ke tendula “Yina Yah Me Gulusaka; Yah Me Gulusa.” 32:50 1 Yai mutindu ya kifwani ya kutubila lufwa.
379 ntisaka mono ve na ntwala ya bantu ya Izraele. a 52 Nge ta mona insi yina na kintama, kansi nge ta kota ve na insi yina mono ke pesa bantu ya Izraele.” b Yai kele lusakumunu yina Moize muntu ya Nzambi ya kieleka pesaka bantu ya Izraele na ntwala ya lufwa na yandi. c 2 Yandi tubaka nde: “Yehowa—yandi katukaka na Sinai mpi kwisaka, d Mpi yandi pesaka bo nsemo katuka na Seire. Yandi pesaka nsemo na nkembo yonso katuka na ntoto ya bangumba ya Parani, e Bamiriade ya santu1 vandaka ti yandi, f Mpi basoda na yandi g na diboko na yandi ya kitata. 3 Yandi vandaka kuzola bantu na yandi; h Basantu na bo yonso kele na diboko na nge. i Bo vandaka ya kuvanda na makulu na nge; j Bo yantikaka kuwa mambu ya nge vandaka kutuba. k 4 (Moize pesaka beto ntuma, nsiku mosi, l Nsiku yina kele kima ya dibundu ya Yakobi.) m 5 Ebuna Yandi kumaka ntotila na Yeshuruni,1n Ntangu bamfumu ya bantu vukanaka kisika mosi, o Kumosi ti makanda yonso ya Izraele. p 6 Bika nde Rubeni kuzinga mpi kufwa ve, q Mpi bika nde babakala na yandi kukuma ve fioti.” r 7 Ebuna yandi pesaka lusakumunu yai na Yuda: s
33
33:2 1 To “Makumi ya mafunda ya basantu.” 33:5 1 Yo ke tendula “Muntu ya Masonga,” titre mosi ya lukumu sambu na Izraele.
KULONGA 32:52–33:11 KAPU 32 a Lev 22:32 Yez 8:13
b Kut 27:13, 14 Kul 3:27 Kul 34:4, 5
KAPU 33 c Kuy 49:28 d Kub 19:18 e Hab 3:3 f Dan 7:10 Yud 14
g Nk 68:17 h Kul 7:8 Oze 11:1
i Kub 19:6 j Kub 19:23 k Kub 20:19 l Kub 24:8 m Kul 4:8 Bis 7:53
n Yez 44:2 o Kub 18:25 Kub 19:7
p Kut 1:44, 46 q Kuy 49:3 r Kut 26:7 Yoz 13:15
s Kuy 49:8 1Bs 5:2
Ndonga ya 2 a Nk 78:68 b Baz 1:2 2Sa 7:8, 9
c Kuy 49:5 Kut 3:12
d Kub 28:30 Lev 8:6, 8
e Kub 32:26 f Kub 17:7 g Kut 20:13 h Kub 32:27 Lev 10:6, 7
i Mal 2:4, 5 j Kul 17:9 k 2Bs 17:8, 9 Mal 2:7
l Kub 30:7 Kut 16:40
m Lev 1:9
“O Yehowa, wa ndinga ya Yuda, a Mpi bika nde nge vutula yandi na bantu na yandi. Maboko na yandi me nwanina1 bima na yandi, Mpi bika nde nge sadisa yandi ntangu yandi ke nwana ti bambeni na yandi.” b 8 Sambu na Levi, yandi tubaka nde: c “Tumimi na nge1 mpi Urimi d na nge kele ya muntu yina kele ya kwikama na nge, e Muntu yina nge mekaka na Massa. f Nge yantikaka kuswana ti yandi pene-pene ya masa ya Meriba, g 9 Muntu yina tubilaka tata na yandi ti mama na yandi nde, ‘Mono me monisila bo ve luzitu.’ Nkutu yandi zabaka ve bampangi na yandi, h Mpi yandi buyaka bana na yandi mosi. Sambu bo zitisaka mambu ya nge tubaka, Mpi bo zitisaka kuwakana na nge. i 10 Bika bo, bo longa Yakobi bankanu na nge j Mpi bo longa Izraele Nsiku na nge. k Bika bo, bo pesa ndumbu bonso nsudi ya kitoko sambu na nge1l Mpi dikabu ya mvimba na mesa-kimenga na nge. m 11 O Yehowa, sakumuna ngolo na yandi, Mpi songa nde nge kele na kiese na kisalu ya maboko na yandi. 33:7 1 To “me nwana sambu na.” 33:8 1 “Na nge” mpi “nge” na verse yai ke tubila Nzambi. 33:10 1 Na kisina, “na mbombo na nge.”
KULONGA 33:12-21 Buka makulu1 ya bantu yina ke telama sambu na kunwanisa yandi, Na mpila nde bantu yina ke mengaka yandi kutelama diaka ve.” 12 Sambu na Benyamini, yandi tubaka nde: a “Bika muntu yina Yehowa ke zolaka mingi kuzinga na lutaninu pene-pene na yandi; Na ntangu yandi ke tanina yandi kilumbu ya mvimba, Yandi ta zinga na kati-kati ya mapeka na yandi.” 13 Sambu na Yozefi, yandi tubaka nde: b “Bika Yehowa kusakumuna insi na yandi c Ti bima ya kuluta kitoko ya zulu, Ti malulu mpi masa ya ke katuka na banto na nsi ya ntoto, d 14 Ti bima ya kuluta kitoko yina ntangu ke basisaka Mpi bima ya kuluta kitoko yina ke basikaka konso ngonda, e 15 Ti bima ya kuluta kitoko ya me katuka na bangumba ya nene ya ntama1f Mpi bima ya kuluta kitoko ya bangumba ya fioti yina ke zingaka mingi, 16 Ti bima ya kuluta kitoko ya ntoto mpi bima yina me fulusa yo, g Mpi ti ngindu ya mbote ya Muntu yina ke zingaka na mwa-nti ya bansende. h Bika yo kwisa na ntu ya Yozefi Na mukwa ya ntu ya muntu yina bo kabisaka ti bampangi na yandi. i 33:11 1 To “baluketo.” 33:15 1 To mbala ya nkaka, “bangumba ya esti.”
380 KAPU 33 a Kuy 49:27
b Kuy 49:22
c Yoz 16:1
d Kuy 49:25
e Lev 26:5 Nk 65:9
f Yoz 17:17, 18
g Kul 8:7, 8
h Kub 3:4 Bis 7:30
i Kuy 37:7 Kuy 49:26 1Bs 5:1, 2
Ndonga ya 2 a Kuy 48:19, 20
b Kuy 49:13
c Kuy 49:14
d Kuy 49:19
e Yoz 13:24-28
f Kut 32:1-5
g Yoz 22:1, 4
17 Lukumu na yandi kele bonso ya mwana ya ntete ya ngombe ya bakala, Bibongo na yandi kele bibongo ya mpakasa ya bakala. Yandi ta pusa1 bantu ti yo Bo yonso tii na nsuka ya ntoto, Yo kele makumi ya mafunda ya Efrayimi, a Mpi yo kele mafunda ya Manase.” 18 Sambu na Zebuloni, yandi tubaka nde: b “O Zebuloni, vanda na kiese ntangu nge ke basika, Mpi nge, Isakare, vanda na kiese na batenta na nge. c 19 Bo ta binga bantu na ngumba. Kuna bo ta pesa bimenga ya lunungu. Sambu bo ta baka bima na bimvwama mingi ya1 banzadi-mungwa Mpi na bimvwama ya me bumbanaka na zelo.” 20 Sambu na Gadi, yandi tubaka nde: d “Lusakumunu kuvanda na muntu yina ke kumisa bandilu ya Gadi e nene. Yandi me lala kuna bonso ntambu, Yandi kele ya kuyilama sambu na kutumuna diboko, ee, mukwa ya ntu. 21 Yandi ta sola kitini ya ntete sambu na yandi mosi, f Sambu kuna bo me bumbaka g dikabu ya muntu yina ke pesaka bansiku. Bamfumu ya bantu ta vukana kisika mosi. Yandi ta lungisa lunungu ya Yehowa, 33:17 1 To “lwadisa.” 33:19 1 Na kisina, “ta feta bima mingi ya.”
381 Mpi bankanu na yandi sambu na Izraele.” 22 Sambu na Dani, yandi tubaka nde: a “Dani kele mwana-ntambu. b Yandi ta pumbuka tuka na Bashani.” c 23 Sambu na Naftali, yandi tubaka nde: d “Naftali me fuluka ti kundimama ya Yehowa Mpi yandi me fuluka ti lusakumunu na yandi. Baka westi mpi sudi.” 24 Sambu na Asere, yandi tubaka nde: e “Asere me baka lusakumunu ya kuvanda ti bana. Bika nde bampangi na yandi kusadila yandi mambu mbote kuluta bantu ya nkaka, Mpi bika nde yandi dindisa1 makulu na yandi na kati ya mafuta. 25 Kibende mpi kwivre kele bikangilu ya kielo na nge, f Ebuna nge ta vanda na lutaninu bilumbu na nge yonso.1 26 Kele ve ti muntu yina kele bonso Nzambi ya kieleka g ya Yeshuruni, h Yina ke tambulaka na zulu sambu na kusadisa nge Mpi yina ke tambulaka na zulu ya matuti na bunene na yandi. i 27 Nzambi kele kitininu katuka bantangu ya ntama, j Maboko na yandi ya kimakulu kele na nsi na nge. k Ebuna yandi ta kula mbeni na ntwala na nge, l Mpi yandi ta tuba nde, ‘Manisa bo!’ m 33:24 1 To “yobisa.” 33:25 1 Na kisina, “Ebuna ngolo na nge ta vanda bonso bilumbu na nge.”
KULONGA 33:22–34:6 KAPU 33 a Kuy 49:16 b Baz 13:2, 24 Baz 15:8, 20 Baz 16:30
c Yoz 19:47 d Kuy 49:21 e Kuy 49:20 f Kul 8:7, 9 g Kub 15:11 h Yez 44:2 i Nk 68:32-34 j Nk 46:11 Nk 91:2
k Yez 40:11 l Kul 9:3 m Kul 31:3, 4
Ndonga ya 2 a Kul 8:7, 8 b Kul 11:11 c Nk 33:12 Nk 144:15 Nk 146:5
d Kul 4:7 2Sa 7:23 Nk 147:20
e Nk 27:1 Yez 12:2
f Nk 115:9 g Nk 66:3
KAPU 34 h Kul 32:49 i Kul 3:27 j Kut 36:13 k Baz 18:29 l Kub 23:31 Kut 34:2, 6 Kul 11:24
m Yoz 15:1 n Kuy 13:10 o Kuy 19:22, 23 p Kuy 12:7 Kuy 26:3 Kuy 28:13
q Kut 20:12 r Kul 32:50 Yoz 1:2
28 Izraele ta zinga na lutaninu, Mpi nto ya masa ya Yakobi ta vanda yo mosi Na insi ya mbuma mpi ya vinu ya mpa, a Yina zulu na yo ta bwisa malulu. b 29 O Izraele, kiese na nge! c Nani kele bonso nge, d Bantu yina ke bakaka luguluku na Yehowa, e Kitaninu na nge f Mpi mbele na nge ya nene ya bitumba? Bambeni na nge ta leba nge, g Ebuna nge ta niata-niata mikongo na bo.”1 Ebuna Moize katukaka na ntoto ya zelo na zelo ya Moabi mpi tombukaka na Ngumba ya Nebo, h na nsongi ya Pisga, i yina kele na ntwala ya Yeriko.j Yehowa songaka yandi insi ya mvimba, katuka Gileadi tii na Dani, k 2 Naftali ya mvimba, insi ya Efrayimi ti ya Manase, mpi insi ya mvimba ya Yuda tii na nzadi-mungwa ya westi,1l 3 Negebi m mpi Distrike n ya Yordani, muwanda ya Yeriko, mbanza ya maba, tii na Soare. o 4 Ebuna Yehowa tubilaka yandi nde: “Yai kele insi yina mono zengaka kieleka na Abrahami, Izaki, mpi Yakobi nde, ‘Mono ta pesa yo p na bana1 na nge.’ Mono me bika nde nge mona yo na meso na nge mosi, kansi nge ta sabuka ve sambu na kukota kuna.” q 5 Na nima, Moize nsadi ya Yehowa fwaka kuna na insi ya Moabi kaka mutindu Yehowa tubaka. r 6 Yandi zikaka yandi na muwanda na insi ya Moabi, yina ke
34
33:29 1 To mbala ya nkaka, “bisika na bo ya kunanguka.” 34:2 1 Disongidila, Nzadi-Mungwa ya Nene, NzadiMungwa ya Mediterane. 34:4 1 Na kisina, “nkuna.”
KULONGA 34:7–YOZUE Mambu Yina Ke na Kati talana ti Bete-peore, mpi ata muntu mosi ve me zaba kisika yina maziamu na yandi kele tii bubu yai. a 7 Moize vandaka ti bamvula 120 ntangu yandi fwaka. b Meso na yandi lembaka ve, mpi ngolo na yandi manaka ve. 8 Bantu ya Izraele dilaka Moize na ntoto ya zelo na zelo ya Moabi bilumbu 30. c Ebuna bilumbu ya kudila mpi ya mafwa ya Moize manaka. 9 Yozue mwana ya Nuni vandaka na mayele mingi,1 sambu Moize tulaka yandi diboko; d ebu34:9 1 To “mayele yina Nzambi pesaka.”
KAPU 34 a Yud 9 b Kul 31:1, 2 Bis 7:23 Bis 7:30, 36
c Kut 20:29 d Kul 31:14 1Tm 4:14
Ndonga ya 2 a Kut 27:18, 21 Yoz 1:16
b Kul 18:15 Bis 3:22 Bis 7:37
c Kub 33:11 Kut 12:8
d Kul 4:34 e Kul 26:8 Luk 24:19
382
na bantu ya Izraele yantikaka kuwila yandi, mpi bo salaka kaka mutindu Yehowa songaka Moize. a 10 Kansi ata mbikudi mosi ve me basikaka diaka na Izraele bonso Moize, b yina Yehowa zabaka meso na meso. c 11 Yandi salaka bidimbu yonso mpi bimangu yina Yehowa tindaka yandi na kusala na insi ya Ezipte, na Farao mpi na bansadi na yandi yonso, mpi na insi na yandi ya mvimba, d 12 ti diboko ya ngolo mpi ngolo ya ke pesa boma yina Moize monisaka na meso ya Izraele ya mvimba. e
YO Z U E M A M B U Y I N A K E N A K AT I
1
Yehowa me pesa Yozue kikesa (1-9) Tanga Nsiku na ndinga ya nsi (8) Bangidika sambu na kusabuka Yordani (10-18)
2 Yozue me tinda bantu zole na kukwenda kutala Yeriko na mayele (1-3) Rahabi me bumba bantu yina kwendaka kutala insi na mayele (4-7) Lusilu na Rahabi (8-21a) Kidimbu ya nsinga ya mbwaki (18) Bantu yina kwendaka kutala insi na mayele me vutuka na Yozue (21b-24) 3 Izraele me sabuka Yordani (1-17) 4 Matadi ta vanda ngibusa (1-24) 5 Bo me yotisa bantu na Gilgale (1-9) Bo me sala Paki; mana kele diaka ve (10-12) Mfumu ya basoda ya Yehowa (13-15) 6 Kibaka ya Yeriko me bwa (1-21) Rahabi mpi dibuta na yandi me guluka (22-27) 7 Ai me bedisa Izraele (1-5) Kisambu ya Yozue (6-9) Izraele me bela na bitumba sambu na disumu (10-15)
Bo me tungulula Akani mpi me losila yandi matadi (16-26) 8 Yozue me bumbana sambu na kunwanisa bantu ya Ai (1-13) Izraele me botula Ai (14-29) Bo me tanga Nsiku na Ngumba Ebale (30-35) 9 Bantu ya mayele ya Gibeoni me sosa ngemba (1-15) Bo me tungulula luvunu ya bantu ya Gibeoni (16-21) Bantu ya Gibeoni ta lokutaka bankuni mpi ta bakaka masa (22-27) 10 Izraele me kotila Gibeoni (1-7) Yehowa me nwanina Izraele (8-15) Matadi me bwila bambeni yina ke tina (11) Ntangu me telama (12-14) Bo me fwa bantotila tanu yina nwanisaka Izraele (16-28) Bo me botula bambanza na sudi (29-43) 11
Bo me botula bambanza na nordi (1-15) Babwala yina Yozue nungaka, na bunkufi (16-23)
12 Bantotila yina bo bedisaka na esti ya Yordani (1-6)
383
YOZUE Mambu Yina Ke na Kati –1:5
Bantotila yina bo bedisaka na westi ya Yordani (7-24) 13 Ntoto yina me bikala na kubaka (1-7) Bo me kabula ntoto na esti ya Yordani (8-14) Dikabu ya Rubeni (15-23) Dikabu ya Gadi (24-28) Dikabu ya Manase na esti (29-32) Yehowa kele dikabu ya Balevi (33) 14 Bo me kabula ntoto na westi ya Yordani (1-5) Kalebi me baka Ebroni bonso dikabu (6-15) 15 Dikabu ya Yuda (1-12) Mwana ya Kalebi ya nkento me baka ntoto (13-19) Bambanza ya Yuda (20-63) 16 Dikabu ya bana ya Yozefi (1-4) Dikabu ya Efrayimi (5-10) 17 Dikabu ya Manase na westi (1-13) Bantoto ya nkaka sambu na bana ya Yozefi (14-18) 18 Bo me kabisa na Shilo ntoto yina bikalaka (1-10) Dikabu ya Benyamini (11-28) 19 Dikabu ya Simeoni (1-9) Dikabu ya Zebuloni (10-16) Dikabu ya Isakare (17-23) Dikabu ya Asere (24-31) Dikabu ya Naftali (32-39) Dikabu ya Dani (40-48) Dikabu ya Yozue (49-51)
nima ya lufwa ya Moize 1 Na nsadi ya Yehowa, Yehowa tu-
bilaka Yozue1 mwana ya Nuni, nsadi b ya Moize nde: 2 “Moize nsadi na mono me fwa.c Telama ntangu yai, sabuka Yordani, nge ti bantu yai yonso, mpi kota na insi yina mono ke pesa bo, bantu ya Izraele. d 3 Mono ta pesa beno konso kisika yina beno ta tula dikulu na beno, kaka mua
1:1 1 To “Yehozue,” disongidila “Yehowa Kele Luguluku.”
20 Bambanza ya kutinina (1-9) 21 Bambanza ya Balevi (1-42) Sambu na bana ya Aroni (9-19) Sambu na bana ya Kohati yina bikalaka (20-26) Sambu na bana ya Gershoni (27-33) Sambu na bana ya Merari (34-40) Balusilu ya Yehowa me lungana (43-45) 22 Makanda ya esti me vutuka na ntoto na bo (1-8) Bo me tunga mesa-kimenga na Yordani (9-12) Makanda me tendula kikuma ya bo tungaka mesa-kimenga (13-29) Bo me manisa mavwanga (30-34) 23 Bangogo ya nsuka ya Yozue na bantwadisi ya Izraele (1-16) Ata diambu mosi ve ya Yehowa kondaka kulungana (14) 24 Yozue me vutukila disolo ya Izraele (1-13) Ndongisila sambu na kusadila Yehowa (14-24) “Sambu na mono mpi bantu ya nzo na mono, beto ta sadila Yehowa” (15) Kuwakana ya Yozue ti Izraele (25-28) Lufwa ya Yozue mpi mutindu bo zikaka yandi (29-31) Bo me zika mikwa ya Yozefi na Shekemi (32) Lufwa ya Eleazare mpi mutindu bo zikaka yandi (33)
KAPU 1 a Kul 31:14 b Kub 24:13 Kut 11:28
c Kul 34:5 d Kul 3:28
Ndonga ya 2 a Kul 11:24 b Kut 13:29 c Kuy 15:18 Kub 23:31 Kut 34:2, 3 Kul 1:7 Yoz 15:1, 4 d Kul 7:24 Kul 11:25
tindu mono silaka Moize. a 4 Teritware na beno ta yantika na ntoto-makanga tii na Libani mpi tii na nzadi ya nene, Efrate—insi ya mvimba ya bantu ya Hetib—mpi tii na Nzadi-Mungwa ya Nene1 na westi.2c 5 Muntu mosi ve ta kuka kubedisa nge ntangu nge kele na luzingu. d Kaka mutindu mono vandaka ti 1:4 1 Disongidila, Nzadi-Mungwa ya Mediterane. 2 To “na ndambu yina ntangu ke dindaka.”
YOZUE 1:6–2:3 Moize, mono ta vanda mpi ti nge. a Mono ta bikisa nge ve mpi ta yambula nge ve. b 6 Vanda kikesa mpi ngolo, c sambu nge muntu ta nata bantu yai na kubaka ntoto yina mono zengaka kieleka na ba-nkaka na bo nde mono ta pesa bo. d 7 “Vanda kaka kikesa mpi ngolo mingi, mpi zitisa mbotembote Nsiku yonso yina nsadi na mono Moize pesaka nge. Kuyambula yo ve sambu na kukwenda na diboko ya kitata to na diboko ya kimama, e sambu nge sala mambu na mayele konso kisika ya nge ke kwenda. f 8 Mukanda yai ya Nsiku fwete katuka ve na munoko na nge, g mpi nge fwete tanga yo na ndinga ya nsi1 mpimpa ti mwini, sambu na kuzitisa mbote-mbote mambu yonso ya bo me sonika na mukanda yina; h mpidina nge ta nunga, mpi nge ta sala mambu na mayele. i 9 Keti mono me pesa nge ve nsiku? Vanda kikesa mpi ngolo. Kutekita ve mpi kuwa boma ve, sambu Yehowa Nzambi na nge kele ti nge konso kisika yina nge ke kwenda.” j 10 Ebuna Yozue songaka bakapita ya bantu nde: 11 “Beno luta na camp ya mvimba mpi beno songa bantu nde, ‘Beno yidika madia, sambu na nima ya bilumbu tatu beno ta sabuka Yordani sambu na kutoka mpi kubaka insi yina Yehowa Nzambi na beno ke pesa beno na kubaka.’” k 12 Ebuna Yozue tubilaka bana ya Rubeni, bana ya Gadi, mpi ndambu ya dikanda ya Manase nde: 13 “Beno yibuka mambu yina Moize nsadi ya Yehowa songaka beno: l ‘Yehowa Nzambi na beno ke pesa beno ngemba mpi me pesa beno insi yai. 14 Bankento na beno, bana na beno, 1:8 1 To “yindulula yo.”
384 KAPU 1 a Kub 3:12 Yoz 3:7
b Kul 31:6 c Kul 31:23 d Kuy 12:7 Kuy 15:18 Kuy 26:3
e Kul 5:32 f Kul 29:9 1Bn 2:3
g Kul 6:6 Kul 30:14
h Kul 17:18, 19 Nk 1:1, 2 1Tm 4:15 Yak 1:25
i 1Bs 22:13 j Kub 23:27 Kul 31:7, 8
k Kul 9:1 Yoz 3:2, 3
l Kut 32:20-22 Yoz 22:1-4
Ndonga ya 2 a Kul 3:19, 20 Kul 29:8 Yoz 13:8
b Kut 1:3 Kut 26:2
c Kul 3:18 d Kut 32:33 Yoz 22:4, 9
e Kut 32:17, 25 f Kut 27:18, 20 Kul 34:9
g Kul 17:12 h Kul 31:7 Yoz 1:6, 9
KAPU 2 i Kut 25:1 Kut 33:49
j Yoz 6:17 Mat 1:5 Ebr 11:31 Yak 2:25
mpi bitwisi na beno ta zinga na insi yina Moize me pesa beno na simu yai1 ya Yordani, a kansi beno yonso basoda ya ngolo b fwete sabuka na ndonga ya bitumba na ntwala ya bampangi na beno. c Beno fwete sadisa bo 15 tii kuna Yehowa ta pesa bampangi na beno ngemba, kaka mutindu yandi me pesa beno ngemba, ebuna bo mpi ta baka insi yina Yehowa Nzambi na beno ke pesa bo. Na nima, beno ta vutuka na insi yina bo pesaka beno na kuzinga mpi na kubaka, insi yina Moize nsadi ya Yehowa pesaka beno na ndambu ya esti ya Yordani.’” d 16 Bo vutudilaka Yozue nde: “Beto ta sala mambu yonso ya nge me songa beto, mpi beto ta kwenda konso kisika ya nge ta tinda beto. e 17 Beto ta wila nge na mambu yonso kaka mutindu beto wilaka Moize. Bika kaka nde Yehowa Nzambi na nge kuvanda ti nge mutindu yandi vandaka ti Moize. f 18 Konso muntu yina ta kolama na nsiku na nge mpi ta lemfuka ve na konso nsiku yina nge ta pesa yandi, bo ta fwa yandi.g Vanda kaka kikesa mpi ngolo.” h Ebuna katuka na Shitimi,i Yozue mwana ya Nuni tindaka bantu zole na kinsweki sambu bo kwenda kutala insi yina na mayele. Yandi songaka bo nde: “Beno kwenda mpi beno tala insi, mingi-mingi Yeriko.” Yo yina bo kwendaka mpi bo kumaka na nzo ya nkento mosi ya ndumba, zina na yandi Rahabi, j mpi bo bikalaka pana. 2 Bantu songaka ntotila ya Yeriko nde: “Tala! Bantu ya Izraele me kota awa na mpimpa sambu na kutala insi na beto na mayele.” 3 Ebuna ntotila ya Yeriko tindilaka Rahabi ndi-
2
1:14 1 Disongidila, ndambu ya esti.
385 nga nde: “Basisa babakala yina kwisaka na nge mpi yina kele na nzo na nge, sambu bo me kwisa kutala insi ya mvimba na mayele.” 4 Kansi nkento yina bakaka babakala yina zole mpi bumbaka bo. Ebuna yandi tubaka nde: “Ee, bantu yina kwisaka na mono, kansi mono zabaka ve kisika bo katukaka. 5 Na mpimpa ntangu bo zolaka kukanga kielo ya mbanza, bo basikaka. Mono me zaba ve kisika bo me kwenda, kansi kana beno landa bo nswalu, beno ta kanga bo.” 6 (Kansi, yandi matisaka bo na ludi mpi bumbaka bo na nsi ya tu-banti ya lino yina yandi tulaka na ndonga kuna.) 7 Yo yina bantu landaka bo na ndambu ya Yordani na bisika yina bo lenda sabuka na makulu, a mpi bantu kangaka kielo ya mbanza ntangu bantu yina vandaka kulanda bo basikaka. 8 Na ntwala nde babakala yina kulala, Rahabi tombukaka na ludi kisika bo vandaka. 9 Yandi tubilaka bo nde: “Mono me zaba nde Yehowa ta pesa beno insi yai b mpi mono me zaba nde beto yonso ke wa beno boma. c Bantu yonso ya ke zingaka na insi yai me lemba nitu sambu na beno d 10 sambu beto waka mutindu Yehowa yumisaka masa ya Nzadi-Mungwa ya Mbwaki na ntwala na beno ntangu beno basikaka na Ezipte, e mpi mambu yina beno salaka bantotila zole ya bantu ya Amore, Sihoni f mpi Ogi, g yina beno fwaka na simu yina ya nkaka1 ya Yordani. 11 Ntangu beto waka mambu yina, bantima na beto lembaka,1 mpi muntu mosi ve kele 2:10 1 Disongidila, ndambu ya esti. 2:11 1 Na kisina, “bantima na beto kumaka masa-masa.”
YOZUE 2:4-18 KAPU 2 a Baz 3:28 Baz 12:5
b Kub 3:8
c Kub 23:27 Kul 2:25 Kul 11:25
d Kub 15:15 Yoz 5:1
e Kub 14:21 Kub 15:13, 14
f Kut 21:21-24
g Kut 21:33, 34 Kul 3:3 Yoz 9:9, 10
Ndonga ya 2 a Kul 4:39 2Bs 20:6 Dan 4:35
b Yoz 6:23
c Ebr 11:31
d Kut 30:2
diaka ti kikesa1 sambu na beno, sambu Yehowa Nzambi na beno kele Nzambi na zulu mpi awa na ntoto. a 12 Ntangu yai, pardo, beno zenga kieleka na ntwala na mono na zina ya Yehowa nde, sambu mono me monisila beno zola ya kwikama, beno ta monisila bantu ya nzo ya tata na mono mpi zola ya kwikama; mpi beno fwete pesa mono kidimbu yina mono ta tudila ntima.1 13 Beno fwete fwa ve tata na mono, mama na mono, bampangi na mono ya babakala ti ya bankento, mpi bantu na bo yonso, mpi beno fwete gulusa beto1 na lufwa.” b 14 Ebuna babakala yina tubilaka yandi nde: “Beto ta pesa luzingu na beto sambu na beno!1 Kana nge songa ve bantu mambu na beto, beto ta monisila nge zola ya kwikama mpi kwikama ntangu Yehowa ta pesa beto insi yai.” 15 Na nima, yandi kulumusaka bo na nsinga na nela, sambu nzo na yandi vandaka na lweka ya kibaka ya mbanza. Ya kieleka, yandi vandaka kuzinga na zulu ya kibaka. c 16 Ebuna yandi tubilaka bo nde: “Beno kwenda na ntoto ya bangumba mpi beno bumbana kuna bilumbu tatu, sambu bantu yina ke landa beno kumona beno ve. Na nima, ntangu bantu ya ke landa beno ta vutuka, beno lenda simba nzila mpi beno kwenda.” 17 Babakala yina tubilaka yandi nde: “Beto ta vanda ve na makambu sambu na ndefi yai d ya nge me lomba beto na kudia 18 kana, ntangu beto ta kota na insi yai, nge kangisa nsinga yai ya mbwaki mingi na nela yai ya nge me kulumusila beto. Nge fwete 2:11 1 Na kisina, “mpi mpeve kele diaka ve ata na muntu mosi.” 2:12 1 Na kisina, “kidimbu ya lukwikilu ya mbote.” 2:13 1 To “mioyo na beto.” 2:14 1 To “Mioyo na beto ta fwa na kisika na beno!”
YOZUE 2:19–3:10 vukisa kisika mosi tata na nge, mama na nge, bampangi na nge, mpi bantu yonso ya nzo ya tata na nge na nzo na nge. a 19 Ebuna kana muntu kubasika na bakielo ya nzo na nge mpi kukwenda na nganda, menga na yandi ta vanda na ntu na yandi mosi, mpi beto ta vanda ve na makambu. Kansi kana mbi kubwila1 muntu yina kele ti nge na kati ya nzo, menga na yandi ta vanda na ba-ntu na beto. 20 Kansi kana nge zabisa bantu mambu na beto, b beto ta vanda na makambu ve sambu na ndefi yai ya nge me lomba beto na kudia.” 21 Yandi vutulaka nde: “Bika yo vanda mutindu beno me tuba.” Ebuna yandi bikaka bo, bo simbaka nzila mpi bo kwendaka. Na nima, yandi kangisaka nsinga ya mbwaki mingi na nela yina. 22 Bo katukaka mpi kwendaka na ntoto ya bangumba mpi bo bikalaka kuna bilumbu tatu, tii kuna bantu yina vandaka kulanda bo vutukaka. Bantu yina vandaka kulanda bo sosaka bo na banzila yonso, kansi bo monaka bo ve. 23 Na nima, bo katukaka na ntoto yina ya bangumba, bo sabukaka nzadi mpi bo kumaka na Yozue mwana ya Nuni. Bo telaka yandi mambu yonso yina bo kutanaka na yo. 24 Ebuna bo tubilaka Yozue nde: “Yehowa me pesa beto insi yina ya mvimba.c Ya kieleka, bantu yonso ya ke zingaka na insi yina me lemba nitu sambu na beto.” d Ebuna Yozue telamaka na suka-suka, ebuna yandi ti bantu yonso ya Izraele1 katukaka na Shitimi e mpi kwisaka kukuma na Yordani. Bo lalaka pana na ntwala ya kusabuka.
3
2:19 1 To “kana bo tula diboko na zulu ya.” 3:1 1 Na kisina, “bana yonso ya Izraele.”
386
i Yoz 3:17
2 Na nima ya bilumbu tatu, bakapita a lutaka na camp ya mvimba 3 mpi bo songaka bantu nde: “Ntangu beno ta mona banganga-nzambi yina kele Balevi b ke nata sanduku ya kuwakana ya Yehowa Nzambi na beno, beno fwete katuka na kisika na beno mpi kulanda yo. 4 Kansi beno bika kitamina ya maboko1 2 000 ti yo; beno pusana ve pene-pene mingi ti yo, sambu beno zaba nzila ya kukwenda, sambu beno me salaka ntete ve nzietelo mutindu yai.” 5 Yozue tubilaka bantu nde: “Beno kudisantisa, c sambu mbasi Yehowa ta sala mambu ya kuyituka na kati na beno.” d 6 Ebuna Yozue tubilaka banganga-nzambi nde: “Beno baka sanduku e ya kuwakana mpi beno luta na ntwala ya bantu.” Yo yina bo bakaka sanduku ya kuwakana mpi bo kwendaka na ntwala ya bantu. 7 Na nima, Yehowa tubilaka Yozue nde: “Bubu yai mono ta yantika kupesa nge nkembo na meso ya Izraele ya mvimba, f sambu bo zaba nde mono ta vanda ti ngeg kaka mutindu mono vandaka ti Moize. h 8 Nge ta songa banganga-nzambi yina ke nataka sanduku ya kuwakana nde: ‘Ntangu beno ta kota na masa ya Yordani, beno ta telama na kati ya Yordani.’” i 9 Yozue tubilaka bantu ya Izraele nde: “Beno kwisa awa mpi beno wa mambu yina Yehowa Nzambi na beno me tuba.” 10 Ebuna Yozue tubaka nde: “Na mambu yai beno ta zaba nde Nzambi ya moyo kele na kati na beno, j mpi nde yandi ta kula kibeni na ntwala na beno bantu ya Kanana, bantu ya Heti, bantu
j Kul 7:21
3:4 1 Kiteso ya bametre 890. Tala Bangindu ya Ngika B14.
KAPU 2 a Yoz 6:23
b Yoz 2:14
c Kub 23:31 Yoz 6:2 Yoz 21:44
d Kub 15:14-16 Yoz 2:9-11 Yoz 5:1
KAPU 3 e Kut 25:1 Yoz 2:1
Ndonga ya 2 a Kul 1:15 Yoz 1:10, 11
b Kut 4:15 1Bs 15:2
c Kub 19:10 Lev 20:7
d Kub 34:10
e Kub 25:10 Kut 4:15
f Yoz 4:14
g Yoz 1:5, 17
h Kub 3:12 Kub 14:31
387 ya Hivi, bantu ya Perizi, bantu ya Girgashi, bantu ya Amore, mpi bantu ya Yebusi. a 11 Sanduku ya kuwakana ya Mfumu ya ntoto ya mvimba ke kota na Yordani na ntwala na beno. 12 Ntangu yai beno baka babakala 12 na makanda ya Izraele, bakala mosi na konso dikanda, b 13 mpi ntangu makulu ya banganga-nzambi yina ke nataka Sanduku ya Yehowa, Mfumu ya ntoto ya mvimba, ta simba1 masa ya Yordani, masa ya Yordani yina ke katuka na zulu mpi ke kulumuka ta telama, mpi yo ta telama bonso kibaka.”2c 14 Yo yina, ntangu bantu katukaka na batenta na bo na ntwala nde bo sabuka Yordani, banganga-nzambi yina ke nataka sanduku d ya kuwakana kwendaka na ntwala ya bantu. 15 Ntangu bantu yina ke nataka Sanduku kumaka na Yordani mpi banganga-nzambi yina ke nataka Sanduku kotisaka makulu na bo na masa ya Yordani (bilumbu yonso ya nsungi ya kukatula bima na bilanga, balweka e ya Yordani ke fulukaka na masa), 16 masa yina ke katukaka na zulu mpi ke kulumukaka, telamaka kisika mosi. Yo telamaka bonso kibaka2 ntama kibeni na Adami, mbanza yina kele penepene na Saretani, ebuna masa yina ke kulumukaka na ndambu ya Nzadi-Mungwa ya Araba, Nzadi ya Mungwa,1 yumaka. Yo telamaka, ebuna bantu sabukaka na ntwala ya Yeriko. 17 Ntangu banganga-nzambi yina vandaka kunata sanduku ya kuwakana ya Yehowa telamaka na ntoto ya kuyuma f na kati-kati ya Yordani, Izraele ya mvimba vandaka kusabuka na ntoto ya kuyuma g tii 3:13 1 Na kisina, “ta kota na.” 3:13, 16 2 Na kisina, “mukinzi.” 3:16 1 Disongidila, Nzadi-Mungwa ya Kufwa.
YOZUE 3:11–4:8 KAPU 3 a Kub 3:8 Kul 7:1 Nk 44:2
b Yoz 4:2, 3
c Nk 114:1, 3
d Kub 25:10 Yoz 3:6 Bis 7:44, 45
e Yoz 4:18 1Bs 12:15
f Yoz 4:3
g Nk 66:6
Ndonga ya 2 KAPU 4 a Yoz 3:12, 13
b Yoz 3:17
c Yoz 4:19, 20
d Kub 13:14 Kul 6:20, 21 Nk 78:3, 4
e Yoz 3:13, 16
f Kul 4:9
kuna dikanda ya mvimba manisaka kusabuka Yordani. Ntangu dikanda ya mvimba manisaka kusabuka Yordani, Yehowa tubilaka Yozue nde: 2 “Baka babakala 12 na kati ya bantu, bakala mosi na konso dikanda, a 3 mpi songa bo nde: ‘Beno baka matadi 12 na kati-kati ya Yordani, na kisika yina makulu ya banganga-nzambi telamaka, b beno nata yo mpi beno tulula yo na kisika yina beno ta lala.’” c 4 Ebuna Yozue bingaka babakala 12 yina yandi solaka na kati ya bantu ya Izraele, bakala mosi na konso dikanda, 5 mpi yandi tubilaka bo nde: “Beno luta na ntwala ya Sanduku ya Yehowa Nzambi na beno na katikati ya Yordani, mpi konso muntu fwete baka ditadi mosi na dipeka na yandi, na kutadila ntalu ya makanda ya bantu ya Izraele, 6 sambu yo vanda kidimbu na kati na beno. Kana bana na beno1 kuyula beno na bilumbu ke kwisa nde, ‘Sambu na nki beno me tulaka matadi yai awa?’ d 7 beno fwete songa bo nde: ‘Sambu masa ya Yordani telamaka na ntwala ya sanduku e ya kuwakana ya Yehowa. Ntangu yo sabukaka Yordani, masa ya Yordani telamaka. Matadi yai ta vanda ngibusa ya mvula na mvula sambu na bantu ya Izraele.’” f 8 Yo yina, bantu ya Izraele salaka kaka mutindu Yozue songaka bo. Bo bakaka matadi 12 na kati-kati ya Yordani, kaka mutindu Yehowa songaka Yozue, sambu yo fwanana ti ntalu ya makanda ya bantu ya Izraele. Bo nataka yo na kisika yina bo zolaka kulala mpi bo tululaka yo kuna.
4
4:6 1 Na kisina, “bana na beno ya babakala.”
YOZUE 4:9–5:1 9 Yozue tedimisaka matadi 12 ya nkaka na kati-kati ya Yordani na kisika yina makulu ya banganga-nzambi yina vandaka kunata sanduku ya kuwakana telamaka, a mpi matadi yina kele kuna tii bubu yai. 10 Banganga-nzambi yina vandaka kunata Sanduku telamaka na kati-kati ya Yordani tii kuna mambu yonso yina Yehowa songaka Yozue na kuzabisa bantu manaka, na kuwakana ti mambu yonso yina Moize songaka Yozue. Na ntangu yina yonso, bantu sabukaka nswalu. 11 Ntangu bantu yonso manisaka kusabuka, Sanduku ya Yehowa mpi banganga-nzambi sabukaka na meso ya bantu. b 12 Ebuna bana ya Rubeni, bana ya Gadi, mpi ndambu ya dikanda ya Manase sabukaka na ndonga ya bitumba c na ntwala ya bantu ya nkaka ya Izraele, kaka mutindu Moize songaka bo. d 13 Basoda kiteso ya 40000 yina vandaka ti binwaninu sambu na bitumba sabukaka na ntwala ya Yehowa mpi kumaka na ntoto ya zelo na zelo ya Yeriko. 14 Na kilumbu yina, Yehowa pesaka Yozue nkembo na meso ya Izraele ya mvimba, e ebuna bo vandaka kuzitisa yandi1 mingi na luzingu na yandi ya mvimba kaka mutindu bo vandaka kuzitisa Moize mingi. f 15 Na nima, Yehowa tubilaka Yozue nde: 16 “Songa banganganzambi yina ke nataka sandukug ya Kimbangi na kubasika na Yordani.” 17 Ebuna Yozue songaka banganga-nzambi nde: “Beno basika na Yordani.” 18 Ntangu banganga-nzambi yina vandaka kunata sandukuh ya kuwakana ya Yehowa basikaka na kati-kati ya Yordani mpi bitambi ya makulu na bo niataka ntoto ya kuyuma,
388 KAPU 4 a Yoz 3:17 b Yoz 3:8, 17 c Yoz 1:12, 14 d Kut 32:20-22 Kut 32:25-29
e Yoz 3:7 f Kub 14:31 g Kub 25:22 h Kut 4:15
Ndonga ya 2 a Yoz 3:13, 15 b Yoz 4:3 Yoz 5:8, 9 Yoz 10:6
c Yoz 4:8 d Nk 44:1 e Yoz 3:17 Nk 66:6
f Kub 14:21 Yez 63:12 Ebr 11:29
g Kub 9:16 Kub 15:6 Kul 28:10 1Sa 17:46 2Bn 19:19 Nk 106:8
KAPU 5 h Kuy 10:15, 16 i Kut 13:29 j Kub 15:15 Yoz 2:24
4:14 1 Na kisina, “bo vandaka kuwa yandi boma.”
k Yoz 2:9-11
masa ya Yordani yantikaka kuluta diaka mpi yo fulusaka balweka a na yo mutindu yo vandaka ntete. 19 Bantu ya Izraele sabukaka Yordani na kilumbu ya kumi ya ngonda ya ntete mpi bo salaka camp na Gilgale b na ndilu ya esti ya Yeriko. 20 Ebuna matadi 12 yina bo bakaka na Yordani, Yozue tedimisaka yo na Gilgale. c 21 Na nima, yandi tubilaka bantu ya Izraele nde: “Na bilumbu ke kwisa, kana bana na beno kuyula beno nde, ‘Matadi yai ke tendula inki?’ d 22 beno fwete tendudila bana na beno nde: ‘Izraele sabukaka Yordani na ntoto ya kuyuma e 23 ntangu Yehowa Nzambi na beno yumisaka masa ya Yordani na ntwala na bo tii kuna bo sabukaka yo, kaka mutindu Yehowa Nzambi na beno salaka na Nzadi-Mungwa ya Mbwaki ntangu yandi yumisaka yo na ntwala na beto tii kuna beto sabukaka yo. f 24 Yandi salaka yo sambu bantu yonso ya nsi-ntoto kuzaba nde diboko ya Yehowa kele ngolo mingi g mpi sambu beno wa Yehowa Nzambi na beno boma ntangu yonso.’” Ntangu bantotila yonso ya bantu ya Amoreh yina vandaka na ndambu ya westi1 ya Yordani mpi bantotila yonso ya bantu ya Kanana i yina vandaka pene-pene ya nzadimungwa waka nde Yehowa yumisaka masa ya Yordani na ntwala ya bantu ya Izraele tii kuna bo sabukaka, bantima na bo lembaka,2j mpi kikesa na bo yonso manaka3 sambu na bantu ya Izraele. k
5
5:1 1 Na kisina, “simu yina kele na ndambu ya nzadi-mungwa.” 2 Na kisina, “bantima na bo kumaka masa-masa.” 3 Na kisina, “mpi mpeve vandaka diaka ve na kati na bo ata fioti.”
389 2 Na ntangu yina Yehowa tubilaka Yozue nde: “Sala sambu na nge mosi bambele na matadi ya sileksi mpi yotisa a diaka babakala ya Izraele, sambu na mbala ya zole.” 3 Yo yina Yozue salaka bambele na matadi ya sileksi mpi yotisaka babakala ya Izraele na Gibeati-araloti.1b 4 Kikuma yina Yozue yotisaka bo yo yai: Babakala yonso yina basikaka na Ezipte, babakala yonso ya bitumba, fwaka na ntoto-makanga, na nzietelo na nima ya kubasika na bo na Ezipte. c 5 Bantu yonso yina basikaka na Ezipte vandaka ya kuyotisa, kansi bantu yonso yina butukaka na ntotomakanga na nzietelo na nima ya kubasika na bo na Ezipte vandaka ve ya kuyotisa. 6 Bantu ya Izraele tambulaka bamvula 40 d na ntoto-makanga tii kuna dikanda ya mvimba fwaka, disongidila, babakala ya bitumba yina basikaka na Ezipte mpi yina lemfukaka ve na ndinga ya Yehowa.e Yehowa zengaka kieleka na ntwala na bo nde yandi ta pesa bo ve ata fioti nzila ya kumona insi yinaf Yehowa diaka ndefi na ba-nkaka na bo nde yandi ta pesa beto, g insi yina miliki1 ti bwiki kele mingi. h 7 Ebuna yandi bakaka bana na bo na kisika na bo.i Yozue yotisaka bana yai; bo vandaka ve ya kuyotisa sambu bo yotisaka bo ve ntangu bo vandaka na nzietelo. 8 Ntangu bo manisaka kuyotisa dikanda ya mvimba, bo bikalaka kisika yina bo vandaka na camp tii kuna bo kumaka ngolo. 9 Ebuna Yehowa tubilaka Yozue nde: “Bubu yai mono me katula beno nsoni ya Ezipte.” Yo yina bo pesaka kisika yina zina Gilgale1j tii bubu yai. 5:3 1 Yo ke tendula “Ngumba ya Bampusu ya Kibakala.” 5:6 1 To “mabele.” 5:9 1 Yo ke tendula “Kukatula; Kukatula mpi Kunata Ntama.”
YOZUE 5:2–6:3 KAPU 5 a Kuy 17:9-11 b Yoz 5:8, 9 c Kut 14:29 Kut 26:65 Kul 2:14
d Kut 14:33 Kul 1:3
e Kut 14:22, 23 f Kul 1:35 g Kuy 13:14, 15 Kub 33:1
h Kub 3:8 Kut 13:26, 27 Eze 20:6
i Kut 14:31 j Yoz 4:19 Yoz 5:3
Ndonga ya 2 a Kub 12:24, 25 Kut 9:5
b Kub 12:18 c Kub 16:35 d Kul 6:10-12 Kul 8:10
e Kuy 18:2 Baz 13:6 Bis 1:10
f Kub 23:23 Kut 22:23 1Bs 21:16
g Kub 23:20 1Bn 22:19 Dan 10:13
h Kub 3:4, 5
KAPU 6 i Yoz 2:9 j Kut 14:9 Kul 7:24 Neh 9:24
10 Bantu ya Izraele landaka kuzinga na camp na Gilgale, mpi bo taka nkinsi ya Paki na kilumbu ya 14 ya ngonda yina, a na nkokila, na ntoto ya zelo na zelo ya Yeriko. 11 Mpi bo yantikaka kudia bima ya insi yina na kilumbu yina landaka Paki, mampa ya kukonda levire b mpi bambuma ya kuyoka, kaka na kilumbu yina. 12 Ebuna mana vandaka diaka ve na kilumbu yina landaka kilumbu ya bo diaka ndambu ya bima ya insi yina; mana vandaka diaka ve sambu na bantu ya Izraele, c kansi bo yantikaka kudia bima ya insi ya Kanana na mvula yina. d 13 Ntangu Yozue vandaka pene-pene ya Yeriko, yandi talaka na zulu mpi monaka muntu mosi e me telama na ntwala na yandi, yandi me simba mbele ya bitumba na diboko na yandi.f Yozue kwendaka pene-pene mpi yulaka yandi nde: “Keti nge kele sambu na beto to sambu na bambeni na beto?” 14 Mpi yandi tubaka nde: “Ve, mono me kwisa bonso mfumu ya basoda ya Yehowa.” g Ebuna Yozue bwaka luse na ntoto, fukamaka, mpi tubilaka yandi nde: “Inki mambu mfumu na mono ke zola kuzabisa nsadi na yandi?” 15 Mfumu ya basoda ya Yehowa vutudilaka Yozue nde: “Katula basandale na makulu na nge, sambu kisika yina nge me telama kele kisika ya santu.” Na mbala mosi Yozue salaka mutindu yina. h Kansi, bo kangaka bakielo ya Yeriko mbote-mbote sambu na bantu ya Izraele; muntu mosi ve vandaka kubasika mpi muntu mosi ve vandaka kukota. i 2 Ebuna Yehowa tubilaka Yozue nde: “Tala, mono me pesa Yeriko, ntotila na yo, mpi basoda na yo ya ngolo na maboko na nge. j 3 Beno yonso bantu ya
6
YOZUE 6:4-17 bitumba fwete tambula na nziunga ya mbanza, beno fwete baluka na nziunga na yo mbala mosi. Beno ta sala mutindu yina bilumbu sambanu. 4 Banganganzambi nsambwadi ta nata bibongo nsambwadi ya mameme ya babakala na ntwala ya Sanduku. Kansi na kilumbu ya nsambwadi, beno ta tambula na nziunga ya mbanza mbala nsambwadi mpi banganga-nzambi fwete bula bibongo yina. a 5 Ntangu bo ta bula kibongo ya dimeme ya bakala—ntangu beno ta wa makelele ya kibongo yina—bantu yonso fwete tula milolo ya ngolo ya bitumba. Ebuna kibaka ya mbanza yina ta bwa, b mpi bantu fwete tombuka, konso muntu na ntwala na yandi.” 6 Yo yina, Yozue mwana ya Nuni bingaka banganga-nzambi mpi songaka bo nde: “Beno baka sanduku ya kuwakana, mpi banganga-nzambi nsambwadi fwete nata bibongo nsambwadi ya mameme ya babakala na ntwala ya Sanduku ya Yehowa.” c 7 Ebuna yandi songaka bantu nde: “Beno kwenda mpi beno tambula na nziunga ya mbanza, mpi basoda yina kele ti binwaninud fwete kwenda na ntwala ya Sanduku ya Yehowa.” 8 Kaka mutindu Yozue tubilaka bantu, banganga-nzambi nsambwadi yina vandaka kunata bibongo nsambwadi ya mameme ya babakala na ntwala ya Yehowa kwendaka na ntwala mpi bulaka bibongo, ebuna sanduku ya kuwakana ya Yehowa vandaka kulanda bo. 9 Basoda yina vandaka ti binwaninu kwendaka na ntwala ya banganga-nzambi yina vandaka kubula bibongo, mpi basoda yina ke kengilaka na nima vandaka kulanda Sanduku ntangu banganga-nzambi vandaka kubula bibongo kukonda kuyambula.
390 KAPU 6 a Baz 7:22
b Ebr 11:30
c Kut 4:15
d Kut 10:14, 18, 22 Yoz 1:12, 14
Ndonga ya 2 a 1Bs 15:2
b Yoz 6:3
c Yoz 6:4
d Yoz 6:5, 10
10 Yozue songaka bantu nde: “Beno tula ve milolo mpi bandinga na beno kuwakana ve. Ngogo mosi ve kubasika na munoko na beno tii na kilumbu yina mono ta tubila beno nde, ‘Beno tula milolo!’ Ebuna beno ta tula milolo.” 11 Yandi salaka nde bo tambusa Sanduku ya Yehowa na nziunga ya mbanza, bo ziungaka yo mbala mosi, na nima bo vutukaka na camp mpi bo lalaka kuna. 12 Na kilumbu yina landaka, Yozue telamaka na sukasuka, mpi banganga-nzambi nataka Sanduku a ya Yehowa, 13 mpi banganga-nzambi nsambwadi yina vandaka kunata bibongo nsambwadi ya mameme ya babakala vandaka kutambula na ntwala ya Sanduku ya Yehowa, bo vandaka kubula bibongo yina kukonda kuyambula. Basoda yina vandaka ti binwaninu vandaka kutambula na ntwala na bo, kansi basoda yina ke kengilaka na nima vandaka kulanda Sanduku ya Yehowa ntangu bo vandaka kubula bampungi kukonda kuyambula. 14 Na kilumbu ya zole, bo tambulaka na nziunga ya mbanza mbala mosi, na nima bo vutukaka na camp. Bo salaka mutindu yina bilumbu sambanu. b 15 Na kilumbu ya nsambwadi, bo telamaka na suka-suka, ntangu ntongo tanaka, mpi bo tambulaka na nziunga ya mbanza mutindu mosi mbala nsambwadi. Bo tambulaka na nziunga ya mbanza mbala nsambwadi c kilumbu yina mpamba. 16 Mpi na mbala ya nsambwadi, banganga-nzambi bulaka bibongo, mpi Yozue songaka bantu nde: “Beno tula milolo, d sambu Yehowa me pesa beno mbanza yai! 17 Mbanza mpi bima yonso ya kele na kati na yo, beno fwe-
391 te fwa yo; a yo yonso kele bima ya Yehowa. Beno ta bika na luzingu kaka Rahabi b nkento ya ndumba, yandi ti bantu yonso yina kele na nzo na yandi, sambu yandi bumbaka binati-nsangu yina beto tindaka. c 18 Kansi beno keba na bima yina bo fwete fwa, d sambu beno wa ve nzala ya kima mosi yina bo fwete fwa mpi beno baka yo, e ebuna beno kumisa camp ya Izraele kima yina bo fwete fwa mpi beno natila yo mpasi.1f 19 Kansi arza yonso, wolo yonso, mpi bima yonso ya kwivre mpi ya bibende kele bima ya santu sambu na Yehowa. g Beno fwete tula yo na kesi ya nzo ya Yehowa.” h 20 Ebuna bantu tulaka milolo ntangu bo bulaka bibongo. i Ntangu bantu waka makelele ya kibongo mpi bo tulaka milolo ya ngolo ya bitumba, bibaka bwaka. j Na nima bantu kotaka na mbanza, konso muntu na ntwala na yandi, mpi bo botulaka mbanza yina. 21 Bo fwaka na mbele ya bitumba bima yonso yina vandaka na mbanza yina, babakala mpi bankento, baleke mpi bambuta, bangombe, mameme, mpi bampunda. k 22 Yozue tubilaka bantu zole yina kwendaka kutala insi yina nde: “Beno kota na nzo ya nkento yina ya ndumba mpi beno basisa yandi mpi bantu na yandi yonso, kaka mutindu beno zengaka kieleka na ntwala na yandi.” l 23 Ebuna baleke yina kwendaka kutala insi na mayele kotaka mpi basisaka Rahabi, ti tata na yandi, mama na yandi, bampangi na yandi, mpi bantu na yandi yonso; ee, bo basisaka dibuta na yandi ya mvimba, m mpi bo nataka bo na lutaninu na kisika mosi na nganda ya camp ya Izraele. 6:18 1 To “mavwanga.”
YOZUE 6:18–7:3 KAPU 6 a Lev 27:29 Kul 7:2 Kul 20:16
b Yoz 2:1 Mat 1:5 Ebr 11:31
c Kuy 12:3 Yoz 2:4, 6 Yak 2:25
d Kul 7:26 e Kul 13:17 Yoz 7:11, 21
f Yoz 7:25 g Kut 31:22, 23 h Yoz 6:24 1Bn 7:51 1Bs 18:11
i Yoz 6:4, 16 j Yoz 6:5 Ebr 11:30
k Kul 7:2 Kul 20:16
l Yoz 2:14 Ebr 11:31
m Yoz 2:12, 13 Yoz 2:17-19
Ndonga ya 2 a Yoz 6:19 b Yoz 2:14 Yoz 6:17, 22
c Mat 1:5 d Ebr 6:10 Yak 2:25
e 1Bn 16:34 f Kul 31:6 Yoz 1:5
g Yoz 9:1, 2 Yoz 9:9, 10
KAPU 7 h Yoz 22:20 1Bs 2:7
i Kul 7:26 j Yoz 6:17, 18 k Kuy 12:8 l Kuy 28:19
24 Ebuna bo yokaka mbanza yina mpi bima yonso yina vandaka na kati na yo tiya. Kansi, arza, wolo, mpi bima ya kwivre mpi ya bibende, bo tulaka yo na kesi ya nzo ya Yehowa. a 25 Yozue b gulusaka kaka Rahabi nkento ya ndumba, bantu ya nzo ya tata na yandi, ti bantu na yandi yonso; yandi ke zingaka na Izraele tii bubu yai, c sambu yandi bumbaka bantu yina Yozue tindaka sambu na kutala Yerikod na mayele. 26 Na ntangu yina Yozue diaka ndefi yai:1 “Muntu yina ta meka kutunga diaka mbanza yai ya Yeriko, yandi kele muntu ya bo me singa na ntwala ya Yehowa. Ntangu yandi ta tula fondasio na yo, mwana na yandi ya ntete ta fwa, mpi ntangu yandi ta tula bakielo na yo, e mwana na yandi ya nsuka ta fwa.” 27 Yehowa vandaka ti Yozue, f mpi lukumu na yandi panzanaka na ntoto ya mvimba. g Kansi bantu ya Izraele salaka diambu mosi ya kukonda kwikama na yina me tala bima yina yo lombaka nde bo fwa, sambu Akani h mwana ya Karmi, mwana ya Zabdi, mwana ya Zera, na dikanda ya Yuda, bakaka ndambu ya bima yina yo lombaka nde bo fwa.i Yo yina Yehowa wilaka bantu ya Izraele makasi ya ngolo. j 2 Ntangu bo vandaka na Yeriko, Yozue tindaka bantu na Ai, k yina kele pene-pene ya Beteavene mpi na esti ya Betele; l yandi songaka bo nde: “Beno tombuka mpi beno tala insi yina na mayele.” Yo yina bantu yina kwendaka kutala Ai na mayele. 3 Ntangu bo kwisaka kuvutuka na Yozue, bo songaka yandi nde: “Yo kele ve mfunu nde bantu
7
6:26 1 To mbala ya nkaka, “salaka nde bantu kudia ndefi yai.”
YOZUE 7:4-18 yonso kutombuka. Bantu kiteso ya mafunda zole to tatu me fwana sambu na kubedisa Ai. Kutinda ve bantu yonso kuna, nge ta lembisa bo mpamba, sambu bantu yina kele kaka fioti.” 4 Yo yina, bantu kiteso ya 3000 tombukaka, kansi bo tinaka na ntwala ya bantu ya Ai. a 5 Bantu ya Ai fwaka bantu 36, mpi bo landaka bo katuka na nganda ya kielo ya mbanza tii na Shebarimi,1 mpi bo landaka kufwa bo ntangu bo vandaka kukulumuka. Yo yina ntima ya bantu lembaka mpi kikesa manaka bo. 6 Ebuna Yozue pasulaka bilele na yandi mpi fukamaka luse na ntoto na ntwala ya Sanduku ya Yehowa tii na nkokila, yandi ti bankuluntu ya Izraele, mpi bo landaka kudilosila mfututu na ba-ntu. 7 Yozue tubaka nde: “O, Yehowa Mfumu ya Kuluta Nene, sambu na nki nge nataka bantu yai sambu bo sabuka Yordani, kaka sambu nge pesa beto na maboko ya bantu ya Amore sambu bo fwa beto? A kana beto ndimaka kulanda kuzinga na simu yina ya nkaka1 ya Yordani! 8 Lolula mono, O Yehowa, mono ta tuba nki ntangu yai ya Izraele me tina1 na ntwala ya bambeni na yandi? 9 Ntangu bantu ya Kanana mpi bantu yonso ya insi yai ta wa mambu yai, bo ta ziunga beto mpi bo ta katula kimakulu zina na beto na ntoto, ebuna nge ta sala nki sambu na zina na nge ya nene?” b 10 Yehowa vutudilaka Yozue nde: “Telama! Sambu na nki nge me lala luse na ntoto? 11 Izraele me sala disumu. Bo me fwa kuwakana c na mono yina mono songaka bo na kuzitisa. Bo me baka ndambu ya bima yina yo lombaka 7:5 1 Yo ke tendula “Mabulu.” 7:7 1 Disongidila, ndambu ya esti. 7:8 1 To “me balula mukongo.”
392 KAPU 7 a Lev 26:14, 17 Kul 28:15, 25 Kul 32:30
b Kul 32:26, 27 Nk 106:8 Nk 143:11 Eze 20:9
c Kub 24:7
Ndonga ya 2 a Yoz 6:17
b Kub 20:15
c Yoz 7:21
d Kul 7:26 Yoz 6:18 Yez 59:2
e Kub 19:10
f Bin 16:33
g Yoz 1:18 Yoz 7:25
h Kub 24:7
i Kuy 38:30 Kut 26:20 1Bs 2:4, 6
nde bo fwa, a bo me yiba yo b mpi bo me tula yo na kinsweki na kati ya bima na bo. c 12 Yo yina, bantu ya Izraele ta kuka ve kunwana ti bambeni na bo. Bo ta baluka mpi ta tina bambeni na bo, sambu bo me kuma kima yina bo fwete fwa. Mono ta vanda diaka ve ti beno kana beno katula ve na kati na beno bima yina yo lombaka nde bo fwa. d 13 Telama mpi santisa bantu! e Songa bo nde, ‘Beno kudisantisa mbasi, sambu Yehowa Nzambi ya Izraele me tuba nde: “Bima yina yo lombaka nde bo fwa kele na kati na nge, O Izraele. Nge ta kuka ve kunwana ti bambeni na nge tii kuna beno ta katula na kati na beno kima yina yo lombaka nde bo fwa. 14 Beno fwete kwisa na suka, dikanda mosi-mosi, mpi dikanda yina Yehowa ta sola f ta pusana pene-pene, dibuta mosimosi, mpi dibuta yina Yehowa ta sola ta pusana pene-pene, bantu ya nzo mosi-mosi, mpi bantu ya nzo yina Yehowa ta sola ta pusana pene-pene, bakala mosimosi. 15 Ebuna muntu yina bo ta mona yandi ti kima yina yo lombaka nde bo fwa, bo ta yoka yandi tiya, g yandi mpi yonso yina kele ya yandi, sambu yandi me fwa kuwakana h ya Yehowa mpi sambu yandi me sala diambu mosi ya nsoni na Izraele.”’” 16 Yo yina, Yozue telamaka na suka-suka na kilumbu yina landaka mpi songaka bantu ya Izraele na kupusana pene-pene, dikanda mosi-mosi, mpi bo solaka dikanda ya Yuda. 17 Yandi songaka mabuta ya Yuda na kupusana pene-pene mpi bo solaka dibuta ya bana ya Zera, i na nima yandi songaka dibuta ya bana ya Zera na kupusana pene-pene, bakala mosi-mosi, mpi bo solaka Zabdi. 18 Nsuka-nsuka, yandi songaka bantu ya nzo ya Zabdi
393 na kupusana pene-pene, bakala mosi-mosi, ebuna bo solaka a Akani mwana ya Karmi, mwana ya Zabdi, mwana ya Zera, na dikanda ya Yuda. 19 Ebuna Yozue tubilaka Akani nde: “Pardo, mwana na mono, kumisa Yehowa Nzambi ya Izraele mpi funguna disumu na nge na yandi. Pardo, songa mono mambu ya nge me sala. Kubumbila mono yo ve.” 20 Akani vutudilaka Yozue nde: “Ya kieleka mono muntu salaka disumu na ntwala ya Yehowa Nzambi ya Izraele, mpi yai mambu ya mono salaka. 21 Ntangu mono monaka na kati ya bima ya beto botulaka, lele mosi ya kitoko ya Shinare, b bashekele1 200 ya arza, mpi kitini mosi ya wolo yina kizitu na yo kele bashekele 50, mono waka nzala na yo, yo yina mono bakaka yo. Mono me bumba yo na nsi ya ntoto na kati ya tenta na mono, mpi mbongo kele na nsi na yo.” 22 Na mbala mosi Yozue tindaka bantu, ebuna bo kwendaka ntinu na tenta yina, mpi kuna lele yina vandaka ya kubumba na tenta na yandi, mpi mbongo vandaka na nsi na yo. 23 Yo yina, bo basisaka bima yina na tenta yina mpi bo nataka yo na Yozue mpi na bantu yonso ya Izraele, ebuna bo tulaka yo na ntwala ya Yehowa. 24 Na nima, Yozue mpi Izraele ya mvimba bakaka Akani c mwana ya Zera, arza, lele ya kitoko, mpi kitini ya wolo, d kumosi ti bana na yandi ya babakala mpi ya bankento, bangombe na yandi, bampunda na yandi, mameme na yandi, tenta na yandi, ti bima na yandi yonso, ebuna bo nataka bo na Muwanda1 ya Akore. e 25 Yozue tubaka nde: “Sambu na nki 7:21 1 Shekele mosi kele bagrame 11,4. Tala Bangindu ya Ngika B14. 7:24 1 To “Ntoto ya Kukonda Ngumba.”
YOZUE 7:19–8:6 KAPU 7 a Bin 16:33 Bis 5:3
b Kuy 10:10
c Yoz 22:20
d Yoz 6:19
e Yoz 15:7, 12 Yez 65:10 Oze 2:15
Ndonga ya 2 a Yoz 6:18 1Bs 2:7
b Lev 24:14 Yoz 1:18
c Yoz 7:15
d Kul 13:17
KAPU 8 e Kul 7:18 Kul 31:8 Yoz 1:9 Yez 12:2 Bar 8:31
f Nk 44:3
g Yoz 6:2, 21
h Yoz 7:5
nge me natila beto mpasi?1a Yehowa ta natila nge mpasi bubu yai.” Ebuna Izraele ya mvimba losilaka yandi matadi, b na nima bo yokaka bo na tiya. c Na mutindu yina, bo losilaka bo yonso matadi. 26 Na nima bo tulaka kita ya matadi na zulu na yandi, matadi yina kele tii bubu yai. Ebuna makasi ya ngolo ya Yehowa manaka.d Yo yina zina ya kisika yina kele Muwanda ya Akore1 tii bubu yai. Ebuna Yehowa tubilaka Yozue nde: “Kuwa boma ve mpi kutekita ve. e Baka bantu yonso ya bitumba mpi kwenda kunwanisa Ai. Tala, mono me pesa ntotila ya Ai, bantu na yandi, mbanza na yandi, mpi insi na yandi na maboko na nge. f 2 Sala Ai mpi ntotila na yo kaka mutindu nge salaka Yeriko mpi ntotila na yo, g kansi beno lenda botula bima na yo mpi bitwisi na yo sambu na beno mosi. Tula bantu bo bumbana na nima ya mbanza.” 3 Yo yina Yozue mpi bantu yonso ya bitumba kwendaka kunwanisa Ai. Yozue solaka basoda ya ngolo 30 000 mpi yandi tindaka bo na mpimpa. 4 Yandi songaka bo nde: “Tala, beno fwete bumbana na nima ya mbanza. Beno kwenda ve ntama mingi ti mbanza, mpi beno vanda ya kuyilama beno yonso. 5 Mono ti bantu yonso yina kele ti mono, beto ta kwenda pene-pene ya mbanza, mpi ntangu bo ta basika sambu na kunwanisa beto bonso na mbala ya ntete, h beto ta tina na ntwala na bo. 6 Ntangu bo ta basika sambu na kulanda beto, beto ta nata bo ntama ti mbanza, sambu bo ta tuba nde, ‘Bo ke tina na ntwala na beto bonso
8
7:25 1 To “mavwanga.” 7:26 1 Yo ke tendula “Mavwanga.”
YOZUE 8:7-22 na mbala ya ntete.’ a Mpi beto ta tina na ntwala na bo. 7 Ebuna beno ta basika na kisika ya beno bumbanaka mpi beno ta botula mbanza; Yehowa Nzambi na beno ta pesa beno yo. 8 Ntangu beno ta botula mbanza, beno ta tula yo tiya. b Beno ta sala mambu na kulanda ndinga ya Yehowa. Tala, mono me pesa beno bantuma.” 9 Ebuna Yozue tindaka bo, mpi bo kwendaka tii na kisika yina bo fwete bumbana; bo bumbanaka na kati-kati ya Betele mpi Ai, na westi ya Ai, mpi Yozue lalaka na mpimpa yina kisika mosi ti bantu yina ya nkaka. 10 Ntangu Yozue telamaka na suka-suka mpi vukisaka basoda, na nima yandi ti bankuluntu ya Izraele nataka bo na Ai. 11 Bantu yonso ya bitumbac yina vandaka ti yandi kwendaka mpi pusanaka na ntwala ya mbanza. Bo salaka camp na nordi ya Ai, mpi muwanda vandaka na kati na bo mpi Ai. 12 Na ntangu yina, yandi bakaka bantu 5 000 mpi tulaka bo sambu bo bumbana d na kati-kati ya Betele e mpi Ai, na westi ya mbanza. 13 Bo tulaka basoda mingi na nordi ya mbanza f mpi basoda yina ke kengilaka na nima na westi ya mbanza, g ebuna na mpimpa yina Yozue kwendaka na kati-kati ya muwanda.1 14 Ntangu ntotila ya Ai monaka diambu yai, yandi mpi bantu ya mbanza telamaka nswalu na suka-suka sambu na kunwanisa Izraele na kisika mosi yina ke talana ti ntoto ya zelo na zelo. Kansi yandi zabaka ve nde bantu ya nkaka bumbanaka na nima ya mbanza sambu na kunwanisa yandi. 15 Ntangu bantu ya Ai kwisaka kunwanisa bo, Yozue mpi Izraele ya mvimba tinaka na nzila 8:13 1 To “ntoto ya kukonda ngumba.”
394 KAPU 8 a Yoz 8:16
b Yoz 8:19, 28
c Yoz 8:1, 3
d Yoz 8:2
e Kuy 28:19
f Yoz 8:5
g Yoz 8:4
Ndonga ya 2 a Yoz 8:6
b Kub 17:11 Yoz 8:26
c Kul 7:24
d Yoz 8:8, 28
na ndambu ya ntoto-makanga. a 16 Ebuna bo bingaka bantu yonso yina vandaka na mbanza sambu bo kwisa kulanda bo; mpi ntangu bo landaka Yozue, bo bendaka bo ntama ti mbanza. 17 Ata bakala mosi ve bikalaka na Ai mpi na Betele, yina basikaka ve sambu na kulanda Izraele. Bo bikaka mbanza pululu mpi bo landaka Izraele. 18 Ebuna Yehowa tubilaka Yozue nde: “Tandula dikonga yina kele na diboko na nge na ndambu ya Ai, b sambu mono ta pesa yo na maboko na nge.” c Yo yina Yozue tandulaka dikonga yina vandaka na diboko na yandi na ndambu ya mbanza yina. 19 Ntangu yandi tandulaka diboko na yandi, bantu yina bumbanaka basikaka nswalu na kisika yina bo vandaka mpi bo kwendaka ntinu na mbanza mpi bo botulaka yo. Na mbala mosi bo tulaka yo tiya. d 20 Ntangu bantu ya Ai balukaka, bo monaka midinga ya tiya ke basika na mbanza mpi ke tombuka na zulu, bo vandaka ve na kikesa ya kutina na konso ndambu yina. Ebuna bantu yina vandaka kutina na ndambu ya ntoto-makanga balukilaka bantu yina vandaka kulanda bo. 21 Ntangu Yozue mpi Izraele ya mvimba monaka nde bantu yina bumbanaka me botula mbanza mpi monaka midinga ya tiya ke basika na mbanza mpi ke tombuka, bo balukaka mpi bo fwaka bantu ya Ai. 22 Mpi bantu ya nkaka ya Izraele basikaka na mbanza sambu na kukutana ti bo, ebuna bo kangaka bantu ya Ai na mutambu na kati-kati, ndambu ya bantu ya Izraele vandaka na simu yai mpi ndambu ya nkaka na simu yina, mpi bo fwaka bantu ya Ai tii kuna ata muntu mosi ve bikalaka na luzingu
395 to tinaka. a 23 Kansi, bo kangaka ntotila ya Ai b ya moyo mpi bo nataka yandi na ntwala ya Yozue. 24 Ntangu Izraele manisaka kufwa bantu yonso yina vandaka kuzinga na Ai na nseke, na ntoto-makanga kisika bo landaka bo, mpi bo fwaka bantu yonso ya nsuka na mbele ya bitumba, Izraele ya mvimba vutukaka na Ai mpi fwaka yo na mbele ya bitumba. 25 Bantu yonso yina fwaka na kilumbu yina, yantika na bakala tii na nkento, vandaka 12000, bantu yonso ya Ai. 26 Yozue vutulaka ve diboko yina yandi tandudilaka dikonga c tii kuna yandi fwaka d bantu yonso ya Ai. 27 Kansi, Izraele bakaka bitwisi mpi bima ya bo botulaka na mbanza yina sambu na bo mosi, na kuwakana ti bantuma yina Yehowa pesaka Yozue. e 28 Ebuna Yozue yokaka Ai tiya mpi kumisaka yo mwangumba ya mayumbu, f mutindu yo me bikalaka tii bubu yai. 29 Yandi kangaka ntotila ya Ai nsinga na nkingu mpi tulaka yandi na zulu ya nti tii na nkokila, mpi ntangu ntangu zolaka kudinda, Yozue tubaka nde bo kulumusa mvumbi na yandi na nti. g Ebuna bo tulaka yo pene-pene ya kielo ya mbanza mpi bo tulaka kita ya nene ya matadi na zulu na yandi; mpi yo kele kuna tii bubu yai. 30 Na ntangu yina Yozue tungaka mesa-kimenga sambu na Yehowa Nzambi ya Izraele na Ngumba ya Ebale, h 31 kaka mutindu Moize nsadi ya Yehowa songaka bantu ya Izraele mpi mutindu bo sonikaka na mukanda ya Nsiku i ya Moize nde: “Mesakimenga ya matadi ya mvimba, yina kisadilu ya kibende me lutaka ve na zulu na yo.” j Bo pesaka Yehowa makabu ya kuyoka
YOZUE 8:23–9:2 KAPU 8 a Lev 27:29 Kul 7:2
b Yoz 8:29 Yoz 12:7, 9
c Kub 17:11 Yoz 8:18
d Lev 27:29 e Yoz 8:2 f Yoz 8:8 g Kul 21:22, 23 h Kul 11:29 Kul 27:4, 5
i Kul 31:9 Yoz 1:8
j Kub 20:25
Ndonga ya 2 a Kul 27:6, 7 b Kul 27:2, 3 c Kub 24:4 Kub 34:27
d Lev 24:22 Kut 15:16
e Kul 27:12, 13 f Kul 11:29 g Kul 31:9 Neh 8:3
h Kul 28:2 i Kul 27:15 Kul 28:15
j Kul 4:2 Kul 12:32
k Lev 24:22 Kut 15:16
l Kul 29:10, 11 Kul 31:12 Neh 8:2
KAPU 9 m Yoz 12:7, 8 n Kut 34:2, 6 o Kuy 15:18-21 Kub 3:17 Kub 23:23 Kul 7:1
p Yoz 24:11
mpi bimenga ya kinduku na zulu na yo. a 32 Pana, yandi sonikaka na zulu ya matadi yina Nsiku b ya Moize sonikaka na ntwala ya bantu ya Izraele. c 33 Ebuna Izraele ya mvimba, bankuluntu na bo, bakapita na bo, mpi bazuzi na bo telamaka na bandambu zole ya Sanduku na ntwala ya banganganzambi yina kele Balevi, bayina ke nataka sanduku ya kuwakana ya Yehowa. Banzenza mpi bankwa-nsi vandaka pana. d Ndambu na bo telamaka na ntwala ya Ngumba Gerizimi mpi ndambu ya nkaka na ntwala ya Ngumba ya Ebale e (kaka mutindu Moize nsadi ya Yehowa tubaka ntama), f sambu na kusakumuna bantu ya Izraele. 34 Na nima, yandi tangaka bangogo yonso ya Nsiku g na ndinga ya ngolo, balusakumunu h mpi kusinga, i na kutadila mambu yonso yina bo me sonikaka na mukanda ya Nsiku. 35 Na mambu yonso yina Moize tubaka, kuvandaka ve ata ti diambu mosi yina Yozue tangaka ve na ndinga ya ngolo na ntwala ya dibundu ya mvimba ya Izraele, j tanga mpi bankento, bana, mpi banzenzak yina vandaka kuzinga1 na kati na bo. l Ntangu bantotila yonso yina vandaka na ndambu ya westi ya Yordanim waka mambu yina salamaka, bantu yina vandaka na ntoto ya bangumba, na Shefela, na lweka yonso ya Nzadi-Mungwa ya Nene,1n mpi na ntwala ya Libani—bantu ya Heti, bantu ya Amore, bantu ya Kanana, bantu ya Perizi, bantu ya Hivi, mpi bantu ya Yebusi o— 2 bo vukanaka sambu na kunwanisa Yozue mpi Izraele. p
9
8:35 1 Na kisina, “kutambula.” 9:1 1 Disongidila, Nzadi-Mungwa ya Mediterane.
YOZUE 9:3-19 3 Bantu ya Gibeoni a mpi waka mambu yina Yozue salaka Yerikob mpi Ai. c 4 Yo yina, bo salaka mambu na mayele mpi bo tulaka madia na basaki ya kubeba na zulu ya bampunda na bo, mpi mabungu ya vinu ya mpusu ya mbisi ya kubeba yina vandaka ya kupasuka-pasuka mpi ya kutungatunga; 5 bo vandaka mpi ti basandale ya kufwa-fwa mpi ya bo me tunga-tunga na makulu na bo, mpi bo lwataka bilele ya kufwa-fwa. Mampa yonso ya bo bakaka vandaka ya kuyuma mpi ya kuzenganazengana. 6 Ebuna bo kwendaka na Yozue, na camp ya Gilgale, d mpi bo tubilaka yandi ti bantu ya Izraele nde: “Beto me katuka na insi mosi ya ntama. Pardo, beno sala kuwakana ti beto.” 7 Kansi bantu ya Izraele tubilaka bantu ya Hivi e nde: “Mbala ya nkaka beno ke zingaka pene-pene na beto. Ebuna, inki mutindu beto lenda sala kuwakana ti beno?” f 8 Bo vutudilaka Yozue nde: “Beto kele bansadi1 na nge.” Ebuna Yozue tubilaka bo nde: “Beno kele banani, mpi beno me katuka na wapi?” 9 Bo tubilaka yandi nde: “Bansadi na nge me katuka na insi mosi ya ntama kibeni g mpi me kwisa sambu na zina ya Yehowa Nzambi na nge, sambu beto waka nsangu ya lukumu na yandi mpi ya mambu yonso yina yandi salaka na Ezipte h 10 mpi nsangu ya mambu yonso yina yandi salaka bantotila zole ya bantu ya Amore yina vandaka na simu yina ya nkaka1 ya Yordani, Sihoni i ntotila ya Eshboni mpi Ogi j ntotila ya Bashani, yina vandaka na Ashtaroti. 11 Yo yina, bankuluntu na beto mpi bantu yonso ya ke zingaka na insi na beto songaka beto nde, ‘Beno baka ma9:8 1 To “bampika.” 9:10 1 Disongidila, ndambu ya esti.
396 KAPU 9 a Yoz 10:2 Yoz 11:19
b Yoz 6:20 c Yoz 8:24 d Yoz 5:10 Yoz 10:43
e Kuy 10:15, 17 Kuy 34:2 Kub 3:8
f Kub 34:12 Kul 7:2 Kul 20:16-18
g Kul 20:10, 15 h Kub 9:16 Kub 15:13, 14 Yoz 2:9, 10
i Kut 21:21-24 Kul 2:32-34
j Kut 21:33-35 Kul 3:3
Ndonga ya 2 a Kul 20:10, 11 b Yoz 9:6 c Yoz 9:5 d Yoz 9:4 e Kut 27:18, 21 1Sa 30:7, 8
f Yoz 11:19 g 2Sa 21:2 h Yoz 10:2 i Yoz 18:11, 14 1Sa 7:1 1Bs 13:5
j Kut 30:2 Kul 6:13
dia sambu na nzietelo mpi beno kwenda kukutana ti bo. Beno songa bo nde: “Beto ta vanda bansadi na beno; a pardo, beno sala kuwakana ti beto.”’ b 12 Mampa yai ya beto bakaka sambu na kudia vandaka tiya kilumbu yina beto bikisaka banzo na beto sambu na kukwisa awa na beno. Ntangu yai, beno lenda mona nde yo me yuma mpi yo me zenganazengana. c 13 Mpi mabungu yai ya vinu ya mpusu ya mbisi vandaka ya mpa ntangu beto fulusaka yo, kansi ntangu yai yo me pasuka-pasuka. d Bilele na beto ti basandale na beto me fwafwa sambu nzietelo vandaka nda mingi.” 14 Yo yina, bantu ya Izraele bakaka1 ndambu ya bima na bo, kansi bo yulaka ve Yehowa. e 15 Ebuna Yozue wakanaka ti bo f mpi salaka kuwakana ti bo sambu na kubika bo na luzingu, mpi yai mambu yina bamfumu ya bantu ya Izraele diaka ndefi sambu na bo. g 16 Na nsuka ya bilumbu tatu, na nima ya kusala kuwakana ti bo, bo waka nde bantu yina vandaka kuzinga pene-pene ti bo, na nziunga na bo. 17 Ebuna bantu ya Izraele simbaka nzila mpi kumaka na bambanza na bo na kilumbu ya tatu; bambanza na bo vandaka Gibeoni, h Kefira, Beeroti, mpi Kiriati-yearimi. i 18 Kansi bantu ya Izraele nwanisaka bo ve, sambu bamfumu ya bantu ya Izraele diaka ndefi sambu na bo na zina ya Yehowa j Nzambi ya Izraele. Ebuna bantu yonso ya Izraele yantikaka kubokutila bamfumu. 19 Bamfumu yonso tubilaka kimvuka ya mvimba ya bantu nde: “Sambu beto diaka ndefi sambu na bo na zina ya Yehowa Nzambi ya Izrae9:14 1 To “talaka.”
397 le, beto kele ve na nswa ya kusala bo mbi. 20 Mambu ya beto ta sala yo yai: Beto ta bika bo na luzingu, sambu Nzambi kuwila beto ve makasi sambu na ndefi yina beto diaka sambu na bo.” a 21 Mpi bamfumu yikaka nde: “Beto ke bika bo na luzingu, kansi bika nde bo kuma bantu ya ke lokutaka bankuni mpi ya ke bakaka masa sambu na kimvuka ya mvimba ya bantu.” Yai mambu yina bamfumu silaka bo. 22 Ntangu yai Yozue bingaka bo mpi tubilaka bo nde: “Sambu na nki beno kusaka beto mpi beno tubaka nde: ‘Beto me katuka ntama kibeni,’ kisi ve beno ke zingaka kaka awa pene-pene na beto? b 23 Yantika ntangu yai beno kele bantu ya bo me singa, c beno ta vandaka ntangu yonso bampika mpi beno ta lokutaka bankuni mpi ta bakaka masa sambu na nzo ya Nzambi na mono.” 24 Bo vutudilaka Yozue nde: “Beto salaka yo sambu bo songaka bansadi na nge pwelele nde Yehowa Nzambi na nge songaka nsadi na yandi Moize na kupesa beno ntoto yai yonso mpi na kumanisa bantu na yo yonso na ntwala na beno. d Ebuna beto waka boma sambu na luzingu1 na beto sambu na beno, e mpi yo yina beto salaka diambu yai. f 25 Ntangu yai, beto kele na maboko na nge. Sala beto mambu yina nge me mona nde yo me fwana mpi yo kele mbote.” 26 Yai mambu ya yandi sadilaka bo; yandi gulusaka bo na maboko ya bantu ya Izraele, mpi bo fwaka bo ve. 27 Kansi na kilumbu yina, Yozue kumisaka bo bantu ya ke lokutaka bankuni mpi ya ke bakaka masa sambu na bantu ya Izraele g mpi sambu na mesa-kimenga ya Yehowa na kisika yina yandi ta sola, h mpi 9:24 1 To “mioyo.”
YOZUE 9:20–10:7 KAPU 9 a 2Sa 21:1 Nk 15:4 Lon 5:4, 6
b Yoz 9:6, 16 c Kuy 9:25, 26 d Kul 7:1 Kul 20:16
e Kul 2:25 Kul 11:25 Yoz 5:1
f Ebr 11:31 g Yoz 9:21 h 1Bn 8:29 2Bs 6:6
Ndonga ya 2 a 1Bs 9:2 Esd 7:24 Esd 8:17 Neh 3:26 Neh 7:60
KAPU 10 b Yoz 8:24, 29 c Yoz 6:2, 21 d Yoz 9:9, 15 Yoz 11:19
e Kul 2:25 Kul 11:25 Yoz 2:10, 11 Yoz 5:1
f Yoz 8:25 g Kuy 23:2 Kut 13:22
h Yoz 12:7, 10-12
i Yoz 9:9, 15 Yoz 11:19
j Kuy 15:16 k Yoz 5:10 l Yoz 9:25, 27 m Yoz 8:3
bo me bikalaka mutindu yina tii bubu yai. a Ntangu Adoni-zedeki ntotila ya Yeruzalemi waka nde Yozue me botula Ai mpi me fwa yo, nde yandi me sala Ai ti ntotila na yob kaka mutindu yandi salaka Yeriko ti ntotila na yo, c mpi yandi waka mutindu bantu ya Gibeoni wakanaka ti Izraele d mpi bikalaka na kati na bo, 2 yandi waka boma mingi, e sambu Gibeoni vandaka mbanza ya nene, bonso bambanza ya nene yina ntotila ke yalaka. Yo vandaka nene kuluta Ai, f mpi babakala na yo yonso vandaka basoda. 3 Yo yina, Adoni-zedeki ntotila ya Yeruzalemi tindaka nsangu yai na Ohami ntotila ya Ebroni, g na Pirami ntotila ya Yarmuti, na Yafia ntotila ya Lakishi, mpi na Debire ntotila ya Egloni: h 4 “Beno kwisa kusadisa mono, mpi beto nwanisa Gibeoni, sambu yo me wakana ti Yozue mpi bantu ya Izraele.”i 5 Ebuna bantotila tanu yai ya bantu ya Amore, j disongidila ntotila ya Yeruzalemi, ntotila ya Ebroni, ntotila ya Yarmuti, ntotila ya Lakishi, mpi ntotila ya Egloni, vukanaka kumosi ti basoda na bo; bo kwendaka mpi bo salaka camp na nziunga ya Gibeoni sambu na kunwanisa yo. 6 Ebuna bantu ya Gibeoni tindilaka Yozue ndinga, na camp ya Gilgale, k nde: “Kuyambula ve1 bampika na nge. l Kwisa nswalu! Gulusa beto mpi sadisa beto! Bantotila yonso ya bantu ya Amore yina ke zingaka na ntoto ya bangumba me vukana sambu na kunwanisa beto.” 7 Yo yina, Yozue katukaka na Gilgale, yandi tombukaka ti bantu yonso ya bitumba mpi basoda yonso ya ngolo. m
10
10:6 1 Na kisina, “Kubika ve nde maboko na nge kukatuka na.”
YOZUE 10:8-24 8 Ebuna Yehowa tubilaka Yozue nde: “Kuwa bo boma ve, a sambu mono me pesa bo na maboko na nge. b Muntu mosi ve ta kuka kunwana ti nge.” c 9 Yozue kwisaka kunwanisa bo na kintulumukina na nima ya kutambula mpimpa ya mvimba katuka na Gilgale. 10 Yehowa kumisaka bo kisaka-saka na ntwala ya Izraele, d mpi bantu ya Izraele fwaka bo mingi na Gibeoni, bo landaka bo na nzila yina ke tombuka na Bete-oroni mpi bo fwaka bo tii na Azeka mpi Makeda. 11 Ntangu bo vandaka kutina Izraele mpi kukulumuka na Bete-oroni, Yehowa bwisilaka bo matadi ya nene tuka na zulu, yantika na Bete-oroni tii na Azeka, mpi bo fwaka. Ya kieleka, bantu yina fwaka na matadi vandaka mingi kuluta bantu yina fwaka na mbele ya bitumba ya bantu ya Izraele. 12 Na ntangu yina, na kilumbu yina Yehowa bedisaka bantu ya Amore na ntwala ya bantu ya Izraele, Yozue tubilaka Yehowa na meso ya bantu ya Izraele nde: “Ntangu, telama e na zulu ya Gibeoni, f Mpi ngonda, telama na zulu ya Muwanda1 ya Ayaloni!” 13 Yo yina ntangu telamaka mpi ngonda telamaka, tii kuna Izraele vutulaka mbi na bambeni na yo. Keti bo me sonikaka yo ve na mukanda ya Yashare? g Ntangu telamaka na kati-kati ya zulu mpi yo dindaka ve nswalu kiteso ya kilumbu ya mvimba. 14 Kilumbu ya mutindu yai me monanaka ntete ve, yo vanda na ntwala na yo to na nima na yo, ntangu Yehowa waka ndinga ya muntu, h sambu Yehowa vandaka kunwana sambu na Izraele. i 10:12 1To “Ntoto ya Kukonda Ngumba.”
398 KAPU 10 a Kul 3:2 Kul 20:1
b Kul 7:24 Yoz 11:6
c Yoz 1:3-5
d Nk 44:3
e 2Bn 20:10 Nk 135:6 Yez 38:8
f Yez 28:21
g 2Sa 1:17, 18
h Kul 9:18, 19 1Bn 17:22 Yak 5:16
i Kul 1:30 Yoz 23:3
Ndonga ya 2 a Yoz 5:10 Yoz 9:6
b Yoz 10:10
c Yoz 10:28
d Kul 28:7
e Yoz 10:3-5 Yoz 12:7, 10-12
15 Na nima, Yozue ti Izraele ya mvimba vutukaka na camp ya Gilgale. a 16 Na ntangu yina, bantotila tanu yina tinaka mpi bo kwendaka kubumbana na dibulu na Makeda. b 17 Ebuna bantu kwisaka kuzabisa Yozue nde: “Bo me mona bantotila yina tanu me bumbana na dibulu na Makeda.” c 18 Yozue tubaka nde: “Beno tula matadi ya nene na munoko ya dibulu yina mpi beno tula bantu na kukengila bo. 19 Kansi beno bankaka beno telama ve. Beno landa bambeni na beno mpi beno bula bo na nima. d Beno pesa bo ve nzila ya kukota na bambanza na bo, sambu Yehowa Nzambi na beno me pesa bo na maboko na beno.” 20 Na nima, ntangu Yozue ti bantu ya Izraele manisaka kufwa bo mingi kibeni, tii kuna bo manisaka bo yonso katula kaka ndambu ya bantu yina gulukaka, yina tinaka mpi kotaka na bambanza ya ngolo, 21 bantu yonso vutukaka mbote na Yozue, na camp ya Makeda. Ata muntu mosi ve mekaka1 kutubila bantu ya Izraele ata diambu mosi ya mbi. 22 Ebuna Yozue tubaka nde: “Beno kangula munoko ya dibulu, beno basisa bantotila tanu yina mpi beno natila mono bo.” 23 Yo yina, bo basisilaka yandi bantotila tanu yina na dibulu: ntotila ya Yeruzalemi, ntotila ya Ebroni, ntotila ya Yarmuti, ntotila ya Lakishi, mpi ntotila ya Egloni. e 24 Ntangu bo natilaka Yozue bantotila yina, yandi bingaka babakala yonso ya Izraele mpi tubilaka bakomanda ya bantu ya bitumba yina kwendaka ti yandi nde: “Beno pusana. Beno tula makulu na beno na nima ya bankingu ya bantotila yai.” Yo 10:21 1 Na kisina, “tulaka ludimi na yandi makasi sambu na.”
399 yina bo pusanaka mpi tulaka makulu na bo na nima ya bankingu ya bantotila yina. a 25 Ebuna Yozue tubilaka bo nde: “Beno wa boma ve mpi beno tekita ve. b Beno vanda kikesa mpi ngolo, sambu yai mambu yina Yehowa ta sala bambeni na beno yonso yina beno ke nwana ti bo.” c 26 Na nima Yozue bulaka bantotila yina tanu, fwaka bo, kangisaka bo bansinga na nkingu mpi tulaka bo na zulu ya banti, ebuna bo bikalaka na zulu ya banti yina tii na nkokila. 27 Ntangu ntangu dindaka, Yozue tubaka nde bo kulumusa bo na banti d yina mpi bo losa bo na dibulu kisika bo bumbanaka. Na nima, bo tulaka matadi ya nene na munoko ya dibulu yina, mpi yo me bikalaka tii bubu yai. 28 Yozue botulaka Makeda e na kilumbu yina mpi fwaka yo ti mbele ya bitumba. Yandi fwaka ntotila na yo mpi bantu yonso1 yina vandaka kuna, mpi yandi bikisaka ve ata muntu mosi.f Yandi salaka ntotila ya Makeda g kaka mutindu yandi salaka ntotila ya Yeriko. 29 Ebuna Yozue ti bantu yonso ya Izraele katukaka na Makeda mpi kwendaka na Libna, mpi bo nwanisaka Libna. h 30 Yehowa pesaka yo ti ntotila i na yo na maboko ya bantu ya Izraele, mpi bo fwaka yo ti bantu yonso1 yina vandaka kuna na mbele ya bitumba, bo bikisaka ve ata muntu mosi na kati na yo. Bo salaka ntotila na yo kaka mutindu bo salaka ntotila ya Yeriko. j 31 Na nima, Yozue ti bantu yonso ya Izraele katukaka na Libna mpi kwendaka na Lakishi; k bo salaka camp pana mpi bo nwanisaka yo. 32 Yehowa pesaka Lakishi na maboko ya bantu ya 10:28, 30, 32, 35, 37, 39 1 To “mioyo yonso.”
YOZUE 10:25-40 KAPU 10 a Kub 23:27 b Kul 31:6 Yoz 1:9
c Kul 3:21 Kul 7:18, 19
d Kul 21:22, 23 Yoz 8:29
e Yoz 10:10 Yoz 15:20, 41
f Kul 20:16 g Yoz 12:7, 16 h Yoz 15:20, 42 Yoz 21:13
i Yoz 12:7, 15 j Yoz 6:2, 21 k Yoz 10:3, 4 Yoz 12:7, 11 Yoz 15:20, 39
Ndonga ya 2 a Kul 20:16 b Yoz 12:7, 12 Yoz 16:10 Yoz 21:20, 21 1Bn 9:16
c Yoz 10:3, 4 Yoz 12:7, 12 Yoz 15:20, 39
d Kul 20:16 Yoz 10:32
e Kuy 13:18 Kuy 23:19 Kut 13:22 Yoz 10:3, 4 Yoz 15:13 Yoz 21:13
f Yoz 12:7, 13 Yoz 15:15
g Kul 7:2 h Yoz 11:14 i Yoz 9:1, 2 Baz 1:9
j Lev 27:29 Kul 20:16 Yoz 11:14
Izraele, mpi bo botulaka yo na kilumbu ya zole. Bo fwaka yo ti bantu yonso1 yina vandaka kuna na mbele ya bitumba, a kaka mutindu bo salaka Libna. 33 Ebuna Orami ntotila ya Gezere b tombukaka sambu na kusadisa Lakishi, kansi Yozue fwaka yandi ti bantu na yandi tii kuna ata muntu mosi ve bikalaka. 34 Na nima, Yozue ti bantu yonso ya Izraele katukaka na Lakishi mpi kwendaka na Egloni; c bo salaka camp pana mpi nwanisaka yo. 35 Bo botulaka yo na kilumbu yina mpi bo fwaka yo na mbele ya bitumba. Bo fwaka bantu yonso1 yina vandaka kuna na kilumbu yina, kaka mutindu bo salaka Lakishi. d 36 Na nima, Yozue ti bantu yonso ya Izraele katukaka na Egloni mpi kwendaka na Ebroni e mpi bo nwanisaka yo. 37 Bo botulaka yo mpi bo fwaka yo, ntotila na yo, babwala na yo, mpi bantu yonso1 yina vandaka kuna na mbele ya bitumba, bo bikisaka ve ata muntu mosi. Kaka mutindu yandi salaka Egloni, yandi fwaka yo mpi bantu yonso1 yina vandaka kuna. 38 Nsuka-nsuka, Yozue ti bantu yonso ya Izraele balukaka mpi kwendaka na Debire f mpi nwanisaka yo. 39 Yandi botulaka yo, ntotila na yo, mpi babwala na yo yonso, mpi bo fwaka yo na mbele ya bitumba, bo fwaka g bantu yonso1 yina vandaka kuna, mpi bo bikisaka ve ata muntu mosi.h Yandi salaka Debire ti ntotila na yo kaka mutindu yandi salaka Ebroni mpi Libna ti ntotila na yo. 40 Yozue bedisaka insi ya mvimba ya ntoto ya bangumba, Negebi, Shefela, i mpi bisika ya bangumba, ti bantotila na yo yonso, yandi bikisaka ve ata muntu mosi; yandi fwaka j konso kima yina
YOZUE 10:41–11:15 ke pemaka, kaka mutindu Yehowa Nzambi ya Izraele tubaka. a 41 Yozue bedisaka bo katuka na Kadeshi-barnea b tii na Gaza c mpi insi ya mvimba ya Goshene d mpi tii na Gibeoni. e 42 Yozue bedisaka bantotila yai yonso mpi botulaka bansi na bo, yonso na mbala mosi, sambu Yehowa Nzambi ya Izraele muntu vandaka kunwana sambu na Izraele. f 43 Na nima, Yozue ti bantu yonso ya Izraele vutukaka na camp ya Gilgale. g Ntangu Yabini ntotila ya Asore waka mambu yina salamaka, yandi tindaka ndinga na Yobabi ntotila ya Madoni, h mpi na ntotila ya Shimroni, na ntotila ya Akshafi, i 2 na bantotila yina vandaka na nordi ya ntoto ya bangumba, bayina vandaka na bantoto ya kukonda ngumba1 na sudi ya Kinereti, bayina vandaka na Shefela mpi na bisika ya bangumba ya Dore j na ndambu ya westi, 3 bantu ya Kanana k na ndambu ya esti mpi ya westi, bantu ya Amore, l bantu ya Heti, bantu ya Perizi, bantu ya Yebusi na ntoto ya bangumba, mpi bantu ya Hivi m na nsi ya Ermoni n na insi ya Mispa. 4 Yo yina, bo basikaka ti bimvuka na bo yonso ya basoda, basoda mingi kibeni bonso bambuma ya zelo na lweka ya nzadi-mungwa, ti bampunda mpi bapusu-pusu ya bitumba mingi kibeni. 5 Bantotila yai yonso wakanaka na kukutana, ebuna bo kwisaka mpi bo salaka camp kumosi pene-pene ya masa ya Meromi sambu na kunwana ti Izraele. 6 Ebuna Yehowa tubilaka Yozue nde: “Kuwa bo boma ve, o sambu mbasi na ngunga yai, mono ke pesa bo yonso, ya kufwa, na maboko ya Izraele. Nge fwete zenga misisa ya nima ya makulu ya
11
11:2 1 To “Araba.”
400
m Kul 7:2
bampunda na bo, a mpi nge fwete yoka bapusu-pusu na bo tiya.” 7 Na nima, Yozue ti bantu yonso ya bitumba kwendaka kunwanisa bo na kintulumukina pene-pene ya masa ya Meromi. 8 Yehowa pesaka bo na maboko ya Izraele, b bo bedisaka bo, mpi bo landaka bo tii na Sidoni c ya Nene mpi tii na Misrefoti-mayimi d mpi na Muwanda ya Mispe na esti, ebuna bo fwaka bo tii kuna ata muntu mosi ve bikalaka. e 9 Na nima, Yozue salaka kaka mutindu Yehowa songaka yandi; yandi zengaka misisa ya nima ya makulu ya bampunda na bo, mpi yandi yokaka bapusu-pusu na bo tiya. f 10 Diaka, Yozue vutukaka mpi botulaka Asore mpi fwaka ntotila na yo na mbele ya bitumba, g sambu Asore vandaka ntete mbanza ya kuluta mfunu ya bimfumu yai yonso. 11 Bo fwaka bantu yonso1 yina vandaka kuna na mbele ya bitumba, mpi bo manisaka bo. h Ata kima mosi ve ya ke pemaka bikalaka. i Ebuna yandi yokaka Asore tiya. 12 Yozue botulaka bambanza yonso ya bantotila yai mpi bedisaka bantotila na bo yonso na mbele ya bitumba.j Yandi fwaka bo, k kaka mutindu Moize nsadi ya Yehowa tubaka. 13 Kansi, Izraele yokaka ve ata mbanza mosi yina vandaka na zulu ya mwa-bangumba tiya, katula kaka Asore; yo mpamba Yozue yokaka tiya. 14 Bantu ya Izraele bakaka bima yonso ya bambanza yai mpi bitwisi na yo. l Kansi bo fwaka bantu yonso na mbele ya bitumba tii kuna bo manisaka bo. m Bo bikaka ve na luzingu ata muntu mosi yina vandaka kupema. n 15 Kaka mutindu Yehowa songaka nsadi na yandi Moize, mutindu yo yina Moize so-
n Kul 20:16
11:11 1 To “mioyo yonso.”
KAPU 10 a Kul 7:2 Kul 9:5
b Kut 34:2, 4 Kul 9:23
c Kul 2:23 d Yoz 15:20, 51 e Yoz 11:16, 19 f Kub 14:14 Kul 1:30
g Yoz 4:19
KAPU 11 h Yoz 12:7, 19 i Yoz 12:7, 20 j Yoz 17:11 Baz 1:27
k Kut 13:29 l Kuy 15:16 m Kul 7:1 Kul 20:17
n Kul 4:48 o Yoz 10:8
Ndonga ya 2 a Kul 17:16 Bin 21:31
b Yoz 21:44 c Kuy 10:19 Yoz 19:28, 31
d Yoz 13:1, 6 e Kul 20:16 f Yoz 11:6 g Yoz 12:7, 19 h Lev 27:29 i Kul 20:16 Yoz 11:14
j Kul 9:5 k Kul 7:2, 16 l Yoz 8:2, 27
401 ngaka Yozue, a mpi Yozue salaka kaka mutindu yina. Yandi bikaka ve ata kima mosi na mambu yonso yina Yehowa songaka Moize. b 16 Yozue bedisaka insi yai yonso, ntoto ya bangumba, Negebi ya mvimba, c insi ya mvimba ya Goshene, Shefela, d Araba, e mpi ntoto ya bangumba ya Izraele ti Shefela na yo,1 17 yantika na Ngumba ya Alaki, yina ke tombuka tii na Seire, mpi tii na Baale-gadi f yina kele na Muwanda ya Libani na nsi ya Ngumba ya Ermoni, g mpi yandi kangaka bantotila na bo yonso mpi bedisaka bo, ebuna yandi fwaka bo. 18 Yozue nwanaka ti bantotila yai yonso na nsungi ya ntangu mingi. 19 Kuvandaka ve ata ti mbanza mosi yina wakanaka ti bantu ya Izraele katula kaka bantu ya Hivi yina vandaka kuzinga na Gibeoni. h Bo bedisaka bambanza yonso ya nkaka na bitumba. i 20 Yehowa muntu bikaka nde bantima na bo kukuma ngolo j yo yina bo nwanisaka Izraele, sambu yandi fwa bo kukonda kuwila bo mawa.k Yo lombaka nde bo manisa bo, kaka mutindu Yehowa songaka Moize. l 21 Na ntangu yina Yozue katulaka bana ya Anaki m na ntoto ya bangumba, na Ebroni, na Debire, na Anabi, mpi na ntoto ya bangumba ya Yuda mpi na ntoto ya mvimba ya bangumba ya Izraele. Yozue fwakan bo mpi bambanza na bo. 22 Ata mwana ya Anaki mosi ve bikalaka na insi ya bantu ya Izraele; bo bikalaka o kaka na Gaza, p na Gati, q mpi na Ashdodi. r 23 Yo yina, Yozue botulaka insi ya mvimba, kaka mutindu Yehowa silaka Moize, s mpi na nima Yozue pesaka yo bonso dikabu na Izraele na kutadila makabu na bo, sambu bo kabula yo 11:16 1 To “bansi ya ngumba na yo.”
YOZUE 11:16–12:6 KAPU 11 a Kul 3:28 Kul 7:1 Kul 31:7
b Kul 4:2, 5 c Kut 13:17 Kul 1:7
d Yoz 10:40, 41 e Yoz 12:7, 8 f Yoz 13:1, 5 g Kul 4:48 Yoz 13:8, 11
h Yoz 9:7, 15 i Kul 20:17 j Kul 2:30 k Kub 34:12 Kul 7:2
l Kul 20:16 m Kut 13:22 Kul 1:28 Yoz 15:13, 14
n Lev 27:29 Yoz 11:12 Yoz 24:11
o Kub 23:28-30 p Baz 1:18 q 1Sa 17:4 r 2Bs 26:1, 6 s Kub 23:27 Kul 11:23
Ndonga ya 2 a Kut 26:53, 54 Yoz 14:1
b Yoz 14:15 Yoz 21:44 Yoz 23:1
KAPU 12 c Kul 2:24 d Kul 3:8 e Kul 4:47-49 f Kut 21:23, 24 g Kul 3:12 h Kut 21:13 i Yoa 6:1 j Kul 3:27 k Kut 21:33-35 l Kul 3:11 m Kul 29:7 n Yoz 13:13 o Kut 21:26 p Kut 21:23, 24 Kut 21:33-35
q Kut 32:33 Kul 3:12, 13
na makanda na bo. a Ebuna insi vandaka na ngemba, bitumba vandaka ve. b Yai bantotila ya insi yina bantu ya Izraele bedisaka, yina bo bakaka insi na bo na ndambu ya esti ya Yordani, yantika na Muwanda ya Arnoni c tii na Ngumba ya Ermoni d mpi ntoto ya Araba ya mvimba na ndambu ya esti: e 2 Sihoni f ntotila ya bantu ya Amore, yina vandaka kuzinga na Eshboni mpi vandaka kuyala yantika na Aroere, g yina vandaka na ndilu ya Muwanda ya Arnoni, h mpi yantika na kati-kati ya muwanda yina, mpi ndambu ya Gileadi tii na Muwanda ya Yaboki, ndilu ya bantu ya Amoni. 3 Yandi vandaka kuyala mpi na Araba tii na Nzadi-Mungwa ya Kinereti1i na ndambu ya esti mpi tii na Nzadi-Mungwa ya Araba, Nzadi ya Mungwa,2 na esti na ndambu ya Bete-yeshimoti, mpi na ndambu ya sudi na nsi ya bangumba ya Pisga. j 4 Bo bakaka mpi teritware ya Ogi k ntotila ya Bashani, yina vandaka na kati ya bantu ya nsuka ya Refayimi l mpi yina vandaka kuzinga na Ashtaroti mpi na Edrei, 5 mpi vandaka kuyala na Ngumba ya Ermoni, na Saleka, mpi na Bashani ya mvimba, m tii na ndilu ya bantu ya Geshure mpi ya bantu ya Maakati, n mpi ndambu ya Gileadi, tii na teritware ya Sihoni ntotila ya Eshboni. o 6 Moize nsadi ya Yehowa mpi bantu ya Izraele bedisaka bo, p na nima Moize nsadi ya Yehowa pesaka insi na bo bonso dikabu na bana ya Rubeni, na bana ya Gadi, mpi na ndambu ya dikanda ya Manase. q
12
12:3 1 Disongidila, dizanga ya Genezareti, to Nzadi-Mungwa ya Galilea. 2 Disongidila, Nzadi-Mungwa ya Kufwa.
YOZUE 12:7–13:7 7 Yai bantotila ya insi yina Yozue mpi bantu ya Izraele bedisaka na ndambu ya westi ya Yordani, yantika na Baale-gadi a yina kele na Muwanda ya Libani b mpi tii na Ngumba ya Alaki, c yina ke tombuka tii na Seire, d na nima Yozue pesaka insi na bo na makanda ya Izraele sambu yo vanda ya bo na kutadila makabu na bo, e 8 na ntoto ya bangumba, na Shefela, na Araba, na bisika ya bangumba, na ntoto-makanga, mpi na Negebi, f disongidila insi ya bantu ya Heti, ya bantu ya Amore, g ya bantu ya Kanana, ya bantu ya Perizi, ya bantu ya Hivi, mpi ya bantu ya Yebusi: h 9 Ntotila ya Yeriko, i mosi; ntotila ya Ai, j yina vandaka pene-pene ya Betele, mosi; 10 ntotila ya Yeruzalemi, mosi; ntotila ya Ebroni, k mosi; 11 ntotila ya Yarmuti, mosi; ntotila ya Lakishi, mosi; 12 ntotila ya Egloni, mosi; ntotila ya Gezere, l mosi; 13 ntotila ya Debire, m mosi; ntotila ya Gedere, mosi; 14 ntotila ya Orma, mosi; ntotila ya Aradi, mosi; 15 ntotila ya Libna, n mosi; ntotila ya Adulami, mosi; 16 ntotila ya Makeda, o mosi; ntotila ya Betele, p mosi; 17 ntotila ya Tapua, mosi; ntotila ya Hefere, mosi; 18 ntotila ya Afeki, mosi; ntotila ya Lasharoni, mosi; 19 ntotila ya Madoni, mosi; ntotila ya Asore, q mosi; 20 ntotila ya Shimronimeroni, mosi; ntotila ya Akshafi, mosi; 21 ntotila ya Tanaki, mosi; ntotila ya Megido, mosi; 22 ntotila ya Kedeshi, mosi; ntotila ya Yokneami r na Karmele, mosi;
402 KAPU 12 a Yoz 13:1, 5 b Yoz 1:4 c Yoz 11:16, 17 d Kul 2:12 e Yoz 11:23 f Yoz 10:40 Yoz 11:16
g Kuy 15:16 h Kub 3:8 Kub 23:23 Kul 7:1
i Yoz 6:2 j Yoz 8:29 k Yoz 10:23, 26 l Yoz 10:33 m Yoz 10:38 n Yoz 10:29 o Yoz 10:28 p Baz 1:22 q Yoz 11:1, 10 r Yoz 21:34
Ndonga ya 2 a Yoz 11:1, 2 KAPU 13 b Yoz 23:1 Yoz 24:29
c Kub 23:29, 30 d 1Sa 27:8 e Kuy 10:19 f Baz 3:1, 3 1Sa 6:4
g Yoz 15:20, 46 h Baz 14:19 i 2Sa 21:19 j 1Sa 5:10 k Kul 2:23 l Baz 1:31 m 1Bn 5:18 n Kut 34:2, 8 o Kul 3:25 p Yoz 11:8 q Baz 3:1-3 r Kub 23:30 s Kut 34:17 Yoz 14:1
t Kut 33:54
23 ntotila ya Dore na bangumba ya Dore, a mosi; ntotila ya Goyimi na Gilgale, mosi; 24 ntotila ya Tirsa, mosi; na kimvuka bantotila 31. Kansi Yozue vandaka me nuna mpi vandaka ti bamvula mingi. b Ebuna Yehowa tubilaka yandi nde: “Nge me nuna mpi nge me kuma ti bamvula mingi; kansi ntoto yina me bikala ya beno fwete baka1 kele nene. 2 Ntoto yina me bikalac yo yai: ntoto yonso ya bantu ya Filistia mpi ya bantu ya Geshure d 3 (yantika na kitini ya Nile1 yina kele na esti ya2 Ezipte tii na ndilu ya Ekroni na nordi, yina bo vandaka kutadila ntete bonso teritware ya bantu ya Kanana) e mpi ntoto ya bamfumu tanu ya bantu ya Filistia f—bantu ya Gaza, bantu ya Ashdodi, g bantu ya Ashkeloni, h bantu ya Gati, i mpi bantu ya Ekroni; j ntoto ya bantu ya Avi k 4 na sudi; insi ya mvimba ya bantu ya Kanana; Meara, yina kele ya bantu ya Sidoni, l tii na Afeki, na ndilu ya bantu ya Amore; 5 ntoto ya bantu ya Gebale m mpi Libani ya mvimba na ndambu ya esti, yantika na Baalegadi na nsi ya Ngumba ya Ermoni tii na Lebo-amati;1n 6 bantu yonso ya ke zingaka na ntoto ya bangumba, yantika na Libani o tii na Misrefoti-mayimi; p mpi bantu yonso ya Sidoni. q Mono ta kula bo na ntwala ya bantu ya Izraele. r Nge fwete pesa yo na bana ya Izraele bonso dikabu, kaka mutindu mono songaka nge. s 7 Ntangu yai nge fwete kabisa ntoto yai bonso dikabu na makanda uvwa mpi na ndambu ya dikanda ya Manase.” t
13
13:1 1 To “botula.” 13:3 1 To “yantika na Shihore.” 2 Na kisina, “na ntwala ya.” 13:5 1 To “kisika ya kukotila na Amati.”
403 8 Ndambu ya nkaka ya dikanda ya Manase, bana ya Rubeni mpi bana ya Gadi bakaka dikabu na bo yina Moize pesaka bo na ndambu ya esti ya Yordani, kaka mutindu Moize nsadi ya Yehowa pesaka bo: a 9 yantika na Aroere, b yina kele na ndilu ya Muwanda ya Arnoni, c mpi mbanza yina kele na kati-kati ya muwanda, mpi ngumba ya mvimba ya Medeba tii na Diboni; 10 mpi bambanza yonso ya Sihoni ntotila ya bantu ya Amore, yina vandaka kuyala na Eshboni, tii na ndilu ya bantu ya Amoni; d 11 diaka Gileadi mpi teritware ya bantu ya Geshure mpi ya bantu ya Maakati e mpi Ngumba ya Ermoni yonso mpi Bashani f ya mvimba tii na Saleka; g 12 mpi ntoto yonso ya kimfumu ya Ogi na Bashani, yina vandaka kuyala na Ashtaroti mpi na Edrei. (Yandi vandaka na kati ya bantu ya nsuka ya Refayimi.) h Moize bedisaka bo mpi kulaka bo.1i 13 Kansi bantu ya Izraele kulaka ve1j bantu ya Geshure mpi ya Maakati, sambu bantu ya Geshure ti bantu ya Maakati ke zingaka na kati ya Izraele tii bubu yai. 14 Kaka na dikanda ya Balevi mpamba yandi pesaka ve dikabu. k Makabu ya bo ke yokaka na tiya sambu na Yehowa Nzambi ya Izraele kele dikabu na bo, l kaka mutindu yandi silaka bo. m 15 Na nima Moize pesaka dikabu na dikanda ya bana ya Rubeni, na kutadila mabuta na bo, 16 mpi teritware na bo vandaka yantika na Aroere, yina kele na ndilu ya Muwanda ya Arnoni, mpi mbanza yina kele na katikati ya muwanda, mpi ngumba ya mvimba ya Medeba; 17 Eshboni mpi babwala na yo n yonso yina kele na zulu ya ngumba, Diboni, 13:12 1 To “botulaka ntoto na bo.” 13:13 1 To “botulaka ve ntoto ya.”
YOZUE 13:8-28 KAPU 13 a Kut 32:33 Yoz 22:4
b Kul 3:12 c Kut 21:13 d Kut 21:23, 24 e Kul 3:14 f Yoz 17:1 g 1Bs 5:11 h Kul 3:11 i Kut 21:23, 24 Kut 21:33-35
j Kut 33:55 Yoz 23:12, 13
k Kut 18:20 Kul 10:9 Kul 12:12
l Lev 7:33-35 Kul 18:1
m Kut 18:24 n Kut 21:25, 26
Ndonga ya 2 a Kut 32:37, 38 b Kut 21:23 c Kul 2:26 d Yoz 21:8, 37 e Kut 32:37, 38 f Kul 3:16, 17 g Kut 33:48, 49 h Kut 21:25 i Kul 2:30 j Kut 31:7, 8 k Kut 22:5 2Pi 2:15
l Kut 22:7 m Kut 32:34, 35 n Yoz 12:2 Baz 11:13
o 2Sa 11:1 p Kut 21:26 q Kuy 32:2 Yoz 21:8, 38
r Kut 32:34, 36 s Kuy 33:17 t Kut 21:26 u Kut 34:2, 11 Kul 3:16, 17 Yoa 6:1
Bamoti-baale, Bete-baale-meoni, a 18 Yahasi, b Kedemoti, c Mefaati, d 19 Kiriatayimi, Sibma, e mpi Sereti-shahare na ngumba ya muwanda,1 20 Bete-peore, bangumba ya Pisga, f Bete-yeshimoti, g 21 bambanza yonso ya ngumba, mpi ntoto yonso ya kimfumu ya Sihoni ntotila ya bantu ya Amore, yina vandaka kuyala na Eshboni. h Moize bedisaka yandi i mpi bamfumu yai ya Madiani: Evi, Rekemi, Sure, Hure, mpi Reba, j bayina vandaka na nsi ya kiyeka ya Sihoni, yina vandaka kuzinga na insi yina. 22 Balami k mwana ya Beore, nganga-ngombo,l vandaka na kati ya bantu yina bantu ya Izraele fwaka ti mbele ya bitumba, kumosi ti bantu ya nkaka yina bo fwaka. 23 Ndilu ya bana ya Rubeni vandaka Yordani; mpi teritware yai vandaka dikabu ya bana ya Rubeni na kutadila mabuta na bo, ti bambanza mpi babwala na yo. 24 Diaka, Moize pesaka dikabu na dikanda ya Gadi, na bana ya Gadi na kutadila mabuta na bo, 25 mpi teritware na bo vandaka: Yazere m mpi bambanza yonso ya Gileadi mpi ndambu ya insi ya bantu ya Amoni n tii na Aroere, yina ke talana ti Raba; o 26 mpi yantika Eshboni p tii na Ramati-mispe mpi Betonimi, mpi yantika na Mahanayimi q tii na ndilu ya Debire; 27 mpi na muwanda,1 Bete-arami, Betenimra, r Sukoti, s mpi Safoni, ntoto yina bikalaka ya kimfumu ya Sihoni ntotila ya Eshboni,t Yordani vandaka ndilu yantika na nsuka ya sudi ya Nzadi-Mungwa ya Kinereti2u na ndambu ya esti ya Yordani. 28 Yai vandaka dikabu ya bana ya Gadi na kutadila mabuta na bo, ti bambanza mpi babwala na yo. 13:19, 27 1 To “ntoto ya kukonda ngumba.” 13:27 2 Disongidila, dizanga ya Genezareti, to Nzadi-Mungwa ya Galilea.
YOZUE 13:29–14:12
404
29 Diaka Moize pesaka dikabu na ndambu ya dikanda ya Manase, na ndambu ya dikanda ya Manase na kutadila mabuta na bo. a 30 Teritware na bo yantikaka na Mahanayimi b mpi yo bakaka Bashani ya mvimba, ntoto yonso ya kimfumu ya Ogi ntotila ya Bashani, mpi babwala yonso ya batenta ya Yaire c na Bashani, babwala 60. 31 Ndambu ya Gileadi, mpi Ashtaroti ti Edrei, d bambanza ya ntoto ya kimfumu ya Ogi na Bashani, bo pesaka yo na bana ya Makire e mwana ya Manase, na ndambu ya bana ya Makire na kutadila mabuta na bo. 32 Yai dikabu yina Moize pesaka bo na ntoto ya zelo na zelo ya Moabi na simu ya Yordani, na esti ya Yeriko. f 33 Kansi Moize pesaka ve dikabu g na dikanda ya Balevi. Yehowa Nzambi ya Izraele kele dikabu na bo, kaka mutindu yandi silaka bo. h Yai ntoto yina bantu ya Izraele bakaka bonso dikabu na insi ya Kanana, insi yina nganga-nzambi Eleazare, Yozue mwana ya Nuni, mpi bamfumu ya banzo ya batata ya makanda ya Izraele pesaka bo. i 2 Bo bulaka zeke j sambu na kukabisa dikabu na bo, kaka mutindu Yehowa tubaka na nzila ya Moize sambu na makanda uvwa ti ndambu. k 3 Moize pesaka makanda zole yina ya nkaka ti ndambu dikabu na bo na simu ya nkaka1 ya Yordani, l mpi yandi pesaka ve Balevi dikabu na kati na bo. m 4 Bo vandaka kutanga bana ya Yozefi makanda zole, n Manase ti Efrayimi; o mpi bo pesaka ve Balevi dikabu na ntoto yina, katula kaka bambanza p ya kuzinga mpi banseke sambu na bitwisi na bo mpi bima na bo. q
m Kul 10:9
14:3 1 Disongidila, ndambu ya esti.
l Kut 14:33
14
KAPU 13 a Kul 3:13 b 1Bs 6:77, 80 c Kut 32:40, 41 Kul 3:14
d Kut 21:33 e Kut 32:39 f Kut 32:33 g Kul 10:9 Yoz 18:7
h Kut 18:24 Kut 26:62, 63 Kul 18:1
KAPU 14 i Kut 34:17 Yoz 19:51
j Kut 26:55 Kut 33:54 Bin 16:33 Bis 13:19
k Kut 34:13 l Kut 32:29 Yoz 13:14
n Kuy 48:5 1Bs 5:2
o Kuy 48:19, 20 p Kut 35:7 Yoz 21:1, 2
q Kut 35:2, 5
Ndonga ya 2 a Yoz 4:19 Yoz 10:43
b Kut 32:11, 12 c Kul 1:35, 36 d Kut 12:7, 8 e Kut 13:26 f Kut 13:2, 6 g Kut 13:30 Kut 14:6, 7
h Kut 14:24 Kut 32:11, 12
i Kul 1:36 j Yoz 21:45 k Kut 14:29, 30
5 Bantu ya Izraele kabisaka ntoto yina kaka mutindu Yehowa songaka Moize. 6 Ebuna bantu ya Yuda pusanaka pene-pene ya Yozue na Gilgale, a mpi Kalebi b mwana ya Yefune muntu ya Kenizi tubilaka yandi nde: “Nge me zaba mbote mambu yina Yehowa tubilaka c Moize muntu ya Nzambi ya kieleka d na Kadeshi-barnea e sambu na nge ti mono. 7 Mono vandaka ti bamvula 40 ntangu Moize nsadi ya Yehowa tindaka mono katuka na Kadeshi-barnea sambu na kukwenda kutala insi yina na mayele, f mpi mono vutukaka ti nsangu ya masonga.1g 8 Ata bampangi na mono yina tombukaka ti mono salaka nde bantu kulemba nitu, mono landaka Yehowa Nzambi na mono na ntima ya mvimba.1h 9 Moize zengaka kieleka na kilumbu yina nde: ‘Ntoto yina dikulu na nge me niata ta kuma dikabu ya mvula na mvula sambu na nge mpi bana na nge, sambu nge me landa Yehowa Nzambi na mono na ntima ya mvimba.’ i 10 Ntangu yai, kaka mutindu yandi silaka,j Yehowa me bikisa mono na luzingu k bamvula 45 yai yantika kilumbu yina Yehowa silaka Moize ntangu Izraele vandaka kutambula na ntoto-makanga; l mono kele kaka awa bubu yai, mono me lungisa bamvula 85. 11 Mpi bubu yai mono kele ngolo kaka mutindu mono vandaka na kilumbu yina Moize tindaka mono. Ngolo na mono kele ntangu yai kaka mutindu yo vandaka na ntangu yina, sambu na bitumba mpi sambu na bisalu ya nkaka. 12 Yo yina, pesa mono ntoto yai ya bangumba yina Yehowa silaka na kilumbu yina. Ata nge 14:7 1 Na kisina, “ti ngogo mosi kaka bonso yo vandaka na ntima na mono.” 14:8 1 Na kisina, “mbote-mbote; kibeni.”
405 waka na kilumbu yina nde bana ya Anakia vandaka kuzinga kuna na bambanza ya ngolo, b ya kieleka1 Yehowa ta vanda ti mono, c mpi mono ta kula bo,2 kaka mutindu Yehowa silaka.” d 13 Ebuna Yozue sakumunaka Kalebi mwana ya Yefune mpi pesaka yandi Ebroni bonso dikabu na yandi. e 14 Yo yina Ebroni kele ya Kalebi mwana ya Yefune, muntu ya Kenizi, bonso dikabu na yandi tii bubu yai, sambu yandi landaka Yehowa Nzambi ya Izraele na ntima ya mvimba. f 15 Zina ya Ebroni vandaka ntete Kiriati-arba g (Arba vandaka muntu ya nene na kati ya bana ya Anaki). Ebuna insi vandaka na ngemba, bitumba vandaka ve. h Ntoto yina bo pesaka1i dikanda ya Yuda sambu na mabuta na bo yantikaka na ndilu ya Edomi, j na ntoto-makanga ya Zini, tii na Negebi, na nsongi na yo ya sudi. 2 Ndilu na bo ya sudi yantikaka na nsuka ya Nzadi ya Mungwa,1k yantika na lweka ya nzadi yina ke tala na sudi. 3 Mpi yo kwendaka na sudi tii na ngumba ya Akrabimi, l yo lutaka na Zini, ebuna yo tombukaka na sudi na Kadeshi-barnea, m yo lutaka na Esroni, yo tombukaka na Adare, mpi yo balukaka na ndambu ya Karka. 4 Ebuna yo lutaka na Asmoni n mpi kwendaka tii na Muwanda1 ya Ezipte, o mpi ndilu yina sukaka na NzadiMungwa.2 Yai ndilu na bo na ndambu ya sudi. 5 Ndilu na yo ya esti vandaka Nzadi ya Mungwa1 tii na nsuka ya Yordani, mpi ndilu na yo na ki-
15
14:12 1 To “mbala ya nkaka.” 2 To “ta botula ntoto na bo.” 15:1 1 To “yina bo pesaka na nima ya kubula zeke na.” 15:2, 5 1 Disongidila, Nzadi-Mungwa ya Kufwa. 15:4 1 Tala Bantendula ya Bangogo. 2 Disongidila, Nzadi-Mungwa ya Nene, Nzadi-Mungwa ya Mediterane.
YOZUE 14:13–15:12 KAPU 14 a Kut 13:33 b Kut 13:22, 28 c Kut 14:8 Bar 8:31
d Yoz 15:14 Baz 1:20
e Yoz 10:36, 37 Yoz 15:13 Yoz 21:11, 12 1Bs 6:55, 56
f Kut 14:24 Kul 1:35, 36 Yoz 14:8
g Kuy 23:2 h Lev 26:6 Yoz 11:23
KAPU 15 i Kut 26:55 j Kuy 36:19 k Kut 34:2, 3 l Baz 1:36 m Kut 34:4 n Kut 34:2, 5 o 1Bn 8:65
Ndonga ya 2 a Kut 34:12 b Yoz 18:19, 20 c Yoz 18:21, 22 d Yoz 18:17, 20 e Yoz 7:26 f Yoz 5:8, 9 g Yoz 18:17, 20 h 1Bn 1:9 i Yoz 18:16, 20 2Bn 23:10 Yer 7:31
j Baz 1:21 k Yoz 18:28 Baz 19:10
l Yoz 18:15, 20 m Yoz 9:16, 17 2Sa 6:2 1Bs 13:6
n Yoz 21:8, 16 o Yoz 19:43, 48 Baz 14:1, 2 2Bs 28:18
p 1Sa 5:10 1Sa 7:14 2Bn 1:2
q Kut 34:2, 6 Kul 11:24
nkonko ya nordi vandaka na lweka ya nzadi-mungwa, na nsuka ya Yordani. a 6 Ndilu yina tombukaka na Bete-ogla b mpi yo lutaka na nordi ya Bete-araba, c mpi yo tombukaka na ditadi ya Bohani d mwana ya Rubeni. 7 Ndilu yina tombukaka na Debire na Muwanda1 ya Akore e mpi yo balukaka na ndambu ya nordi na Gilgale, f yina kele na ntwala ya ngumba ya Adumimi, yina kele na sudi ya muwanda; yo lutaka na masa ya Ene-shemeshi g mpi yo sukaka na Ene-rogele. h 8 Ndilu yina tombukaka na Muwanda ya Mwana ya Inomi, i na ngumba ya Yebusi j na sudi, disongidila, Yeruzalemi, k mpi yo tombukaka na nsongi ya ngumba yina ke talana ti Muwanda ya Inomi na westi, yina kele na nsuka ya Muwanda1 ya Refayimi na nordi. 9 Mpi bo tendaka ndilu yina yantika na nsongi ya ngumba tii na nto ya bamasa ya Neftoa, l mpi yo kwendaka tii na bambanza ya Ngumba ya Efroni; mpi bo tendaka ndilu yina na Baala, disongidila, Kiriatiyearimi. m 10 Ndilu yina balukaka yantika na Baala na ndambu ya westi tii na Ngumba ya Seire mpi yo lutaka na simu ya nordi ya Ngumba ya Yearimi, disongidila, Kesaloni; mpi yo kulumukaka na Bete-shemeshi n mpi yo lutaka na Timna. o 11 Mpi ndilu yina kwendaka na ngumba ya Ekroni p na nordi, mpi bo tendaka yo na Shikeroni mpi yo lutaka na Ngumba ya Baala mpi yo kwendaka tii na Yabneele, mpi ndilu yina sukaka na nzadi-mungwa. 12 Ndilu ya westi vandaka na Nzadi-Mungwa ya Nene1q mpi dibungu na yo. Yai vandaka ndilu 15:7, 8 1 To “Ntoto ya Kukonda Ngumba.” 15:12 1 Disongidila, Nzadi-Mungwa ya Mediterane.
YOZUE 15:13-47 ya bana ya Yuda na kutadila mabuta na bo na bandambu yonso. 13 Yandi pesaka Kalebi, a mwana ya Yefune, dikabu na kati ya bana ya Yuda na kuwakana ti mambu yina Yehowa songaka Yozue, disongidila, Kiriatiarba (Arba vandaka tata ya Anaki), disongidila, Ebroni. b 14 Ebuna Kalebi kulaka bana tatu ya Anaki c na bwala yina: Sheshai, Ahimani, mpi Talmai, d bana ya Anaki. 15 Na nima, yandi katukaka kuna mpi kwendaka kunwanisa bantu ya Debire. e (Ntete zina ya Debire vandaka Kiriati-sefere.) 16 Ebuna Kalebi tubaka nde: “Muntu yina ta nwanisa Kiriati-sefere mpi ta botula yo, mono ta pesa yandi mwana na mono ya nkento Aksa sambu yandi kuma nkento na yandi.” 17 Otniele f mwana ya Kenazi, g mpangi ya Kalebi, botulaka yo. Yo yina Kalebi pesaka yandi mwana na yandi ya nkento Aksa h sambu yandi kuma nkento na yandi. 18 Ntangu Aksa vandaka kukwenda na nzo ya bakala na yandi, Aksa siamisaka Otniele na kulomba tata na yandi kilanga. Ebuna Aksa tulukaka na mpunda na yandi.1 Kalebi yulaka yandi nde: “Nge ke zola inki?” i 19 Aksa tubaka nde: “Pardo, sakumuna mono, sambu nge me pesa mono kitini ya ntoto na sudi;1 pesa mono mpi Gulotimayimi.”2 Yo yina Kalebi pesaka yandi Guloti ya Zulu mpi Guloti ya Nsi. 20 Yai dikabu ya dikanda ya Yuda na kutadila mabuta na bo. 21 Bambanza yina vandaka na nsuka ya dikanda ya Yuda na ndambu ya ndilu ya Edomi, j na sudi, 15:18 1 To mbala ya nkaka, “Aksa bulaka maboko ntangu yandi vandaka na zulu ya mpunda.” 15:19 1 To “na Negebi.” 2 Yo ke tendula “Malonga (Babolo) ya Masa.”
406 KAPU 15 a Kut 13:30 Kul 1:36
b Kuy 23:2 Kuy 35:27 Yoz 20:7 Yoz 21:11, 12
c Kut 13:33 Yoz 11:21
d Kut 13:22 Baz 1:10, 20
e Yoz 10:38, 39 f Baz 3:9-11 g 1Bs 4:13 h 1Bs 2:49 i Baz 1:14, 15 j Kut 34:2, 3 Kul 2:5
Ndonga ya 2 a Yoz 19:1, 2 b Neh 11:25, 26 c Kuy 21:31 Yoz 19:1-3
d Kut 14:44, 45 Yoz 19:1, 4 Baz 1:17
e Yoz 19:1, 5 1Sa 27:5, 6 1Bs 12:1
f Yoz 19:1, 7 Neh 11:25, 29
g Baz 1:9 h Yoz 19:40, 41 Baz 16:31
i 1Sa 22:1 j 1Sa 17:1 k 1Sa 17:52 l 2Bn 18:14 m Yoz 10:28 n Yoz 10:29 2Bn 8:22
o Yoz 19:1, 7 p 1Sa 5:1 q Kuy 10:19 r Kut 34:2, 5
vandaka: Kabseele, Edere, Yagure, 22 Kina, Dimona, Adada, 23 Kedeshi, Asore, Itnani, 24 Zifi, Telemi, Bealoti, 25 Asore-adata, mpi Kerioti-esroni, disongidila, Asore, 26 Amami, Shema, Molada,a 27 Azare-gada, Eshmoni, Bete-peleti, b 28 Azare-shuale, Bere-sheba, c Bizioteya, 29 Baala, Yimi, Esemi, 30 Eltoladi, Kesile, Orma,d 31 Siklagi, e Madmana, Sansana, 32 Lebaoti, Shilimi, Ayini, mpi Rimoni, f na kimvuka bambanza 29 kumosi ti babwala na yo. 33 Bambanza ya bo bakaka na Shefela g vandaka: Eshetaole, Sora, h Ashna, 34 Zanoa, Eneganimi, Tapua, Enami, 35 Yarmuti, Adulami, i Soko, Azeka, j 36 Shaarayimi, k Aditayimi, mpi Gedera ti Gederotayimi,1—bambanza 14 mpi babwala na yo. 37 Senani, Adasha, Migdalegadi, 38 Dileani, Mispe, Yokteele, 39 Lakishi, l Boskati, Egloni, 40 Kaboni, Lahemami, Kitlishi, 41 Gederoti, Bete-dagoni, Naama, mpi Makeda, m bambanza 16 mpi babwala na yo. 42 Libna, n Etere, Ashani, o 43 Yifta, Ashna, Nesibi, 44 Keila, Akzibi, mpi Maresha, bambanza uvwa mpi babwala na yo. 45 Ekroni mpi babwala ya nene yina kele na nziunga na yo ti babwala na yo; 46 yantika na Ekroni na westi, bisika yonso yina kele na lweka ya Ashdodi mpi babwala na yo. 47 Ashdodi, p babwala ya nene yina kele na nziunga na yo ti babwala na yo; Gaza, q babwala ya nene yina kele na nziunga na yo ti babwala na yo, tii na Muwanda ya Ezipte, Nzadi-Mungwa ya Nene,1 mpi ntoto yina kele penepene ti yo. r 15:36 1 To mbala ya nkaka, “Gedera mpi balupangu na yo ya mameme.” 15:47 1 Disongidila, Nzadi-Mungwa ya Mediterane.
407 48 Mpi na ntoto ya bangumba, bambanza yai: Shamire, Yatire, a Soko, 49 Dana, Kiriati-sana, disongidila, Debire, 50 Anabi, Eshetemo, b Animi, 51 Goshene, c Oloni, mpi Gilo, d bambanza 11 mpi babwala na yo. 52 Arabi, Duma, Eshani, 53 Yanumi, Bete-tapua, Afeka, 54 Umta, Kiriati-arba, disongidila, Ebroni, e mpi Siore, bambanza uvwa mpi babwala na yo. 55 Maoni, f Karmele, Zifi,g Yuta, 56 Yizreele, Yokdeami, Zanoa, 57 Kayini, Gibea, mpi Timna, h bambanza kumi mpi babwala na yo. 58 Alule, Bete-sure, Gedore, 59 Maarati, Bete-anoti, mpi Eltekoni, bambanza sambanu mpi babwala na yo. 60 Kiriati-baale, disongidila, Kiriati-yearimi, i mpi Raba, bambanza zole mpi babwala na yo. 61 Na ntoto-makanga, bambanza yai: Bete-araba, j Midini, Sekaka, 62 Nibshani, Mbanza ya Mungwa, mpi Ene-gedi, k bambanza sambanu mpi babwala na yo. 63 Kansi bantu ya Yebusi l yina vandaka kuzinga na Yeruzalemi, m bantu ya Yuda kukaka ve kukula bo, n yo yina bantu ya Yebusi ke landaka kuzinga ti bantu ya Yuda na Yeruzalemi tii bubu yai. Ntoto yina bo pesaka bana ya Yozefi o na nima ya kubula zeke p yantikaka na Yordani pene-pene ya Yeriko tii na ndambu ya masa yina kele na esti ya Yeriko, na ntoto-makanga yina ke katuka na Yeriko mpi ke tombuka na ntoto ya bangumba ya Betele. q 2 Yo katukaka na Betele ya Luzi mpi yo kwendaka tii na ndilu ya bantu ya Arki na Ataroti, 3 na nima, yo kulumukaka na westi na ndilu ya bantu ya Yafleti tii na ndilu ya Bete-oroni r ya
16
YOZUE 15:48–17:2 KAPU 15 a b c d e f g h i
j k l m n
Yoz 21:8, 14 1Bs 6:57 Yoz 11:16 2Sa 15:12 Yoz 14:15 1Sa 23:25 1Sa 25:2, 3 1Sa 23:14 Kuy 38:12 Yoz 9:16, 17 Yoz 18:11, 14 1Sa 7:1 Yoz 18:21, 22 1Sa 23:29 Kuy 10:15, 16 1Bs 11:4 Kut 33:55 Baz 1:8, 21 Baz 19:11 2Sa 5:6
KAPU 16 o Kuy 49:22 Kul 33:13
p Kut 26:55 Kut 33:54 Bin 16:33
q Yoz 18:11, 13 r Yoz 18:11, 13 1Bs 7:24
Ndonga ya 2 a 1Bs 7:20, 28 b Kuy 48:5 c Kul 33:13-15 Yoz 17:17, 18
d Yoz 18:11, 13 e 2Bs 8:1, 5 f Yoz 17:7 g Yoz 6:20, 26 h Yoz 17:8 i Kut 34:2, 6 j Yoz 17:9 k Baz 1:29 l Kut 33:52, 55 m Yoz 17:13
KAPU 17 n Kut 26:55 Kut 33:54 Bin 16:33
o Kuy 41:51 Kuy 46:20 Kuy 48:17, 18
p Kul 21:17 q Kuy 50:23 Kut 26:29 1Bs 7:14
r Kul 3:13 Yoz 13:31
s Baz 6:11
Nsi mpi Gezere, a mpi yo sukaka na nzadi-mungwa. 4 Ebuna bana ya Yozefi, b Manase mpi Efrayimi, bakaka ntoto na bo. c 5 Ndilu ya bana ya Efrayimi na kutadila mabuta na bo vandaka mutindu yai: Ndilu ya dikabu na bo na esti vandaka Ataroti-adare, d tii na Bete-oroni ya Zulu, e 6 mpi ndilu yina kwendaka tii na nzadi-mungwa. Mikmetatif vandaka na nordi, mpi ndilu yina balukaka na esti tii na Taanati-shilo, mpi yo lutaka na esti tii na Yanoa. 7 Ebuna yo kulumukaka katuka na Yanoa tii na Ataroti mpi na Naara, yo kumaka na Yeriko, g mpi yo kwendaka tii na Yordani. 8 Katuka na Tapua h ndilu yina kwendaka tii na westi na Muwanda ya Kana, mpi yo sukaka na nzadimungwa.i Yai dikabu ya dikanda ya Efrayimi na kutadila mabuta na bo; 9 bana ya Efrayimi vandaka mpi ti bambanza ya kingenga na kati ya dikabu ya Manase, j bambanza yonso ti babwala na yo. 10 Kansi bo kulaka ve bantu ya Kanana yina vandaka kuzinga na Gezere, k mpi bantu ya Kanana ke landa kuzinga na Efrayimi tii bubu yai l mpi bo me kumisaka bo bantu ya ke salaka bisalu ya ngolo. m Ebuna na nima ya kubula zeke, n bo pesaka ntoto na dikanda ya Manase o sambu yandi vandaka mwana ya ntete ya Yozefi. p Sambu Makire, q mwana ya ntete ya Manase mpi tata ya Gileadi, vandaka muntu ya bitumba, yandi bakaka Gileadi mpi Bashani. r 2 Mpi na nima ya kubula zeke, bo pesaka ntoto na bana ya Manase yina bikalaka na kutadila mabuta na bo, sambu na bana ya Abi-ezere, s bana ya Eleki, bana ya Asriele, bana ya Shekemi, bana ya Hefere, mpi
17
YOZUE 17:3-16 bana ya Shemida. Bayai vandaka bana ya Manase mwana ya Yozefi, bana-babakala na kutadila mabuta na bo. a 3 Kansi Selofehadi b mwana ya Hefere, mwana ya Gileadi, mwana ya Makire, mwana ya Manase, vandaka ve ti bana-babakala, kaka banabankento, mpi yai bazina ya bana na yandi ya bankento: Mala, Noa, Ogla, Milka, mpi Tirsa. 4 Yo yina bo kwisaka na ntwala ya nganga-nzambi Eleazare, c ya Yozue mwana ya Nuni, mpi ya bamfumu, ebuna bo tubaka nde: “Yehowa muntu songaka Moize na kupesa beto dikabu na kati ya bampangi na beto.” d Yo yina, na nsiku ya Yehowa, yandi pesaka bo dikabu na kati ya bampangi ya tata na bo. e 5 Bo pesaka mpi bana ya Manase bandambu kumi ya ntoto katula ntoto ya Gileadi mpi ya Bashani, yina vandaka na simu yina ya nkaka1 ya Yordani, f 6 sambu bana-bankento ya Manase bakaka dikabu kumosi ti bana na yandi ya babakala, mpi bana ya Manase yina bikalaka bakaka ntoto ya Gileadi. 7 Ndilu ya Manase yantikaka na Asere tii na Mikmetati, g yina ke talana ti Shekemi, h mpi yo kwendaka na ndambu ya sudi tii na ntoto ya bantu ya Ene-Tapua. 8 Ntoto ya Tapua i kumaka ya Manase, kansi Tapua yina vandaka na ndilu ya Manase vandaka ya bana ya Efrayimi. 9 Mpi ndilu yina kulumukaka tii na Muwanda ya Kana, na ndambu ya sudi ya muwanda. Kuvandaka ti bambanza ya Efrayimi na kati ya bambanza ya Manase, j mpi ndilu ya Manase vandaka na nordi ya muwanda, mpi yo sukaka na nzadi-mungwa. k 10 Na sudi yo vandaka ya Efrayimi, mpi na nor17:5 1 Disongidila, ndambu ya esti.
408 KAPU 17 a Kut 26:29-32 b Kut 26:33 c Kut 27:1, 2 Kut 34:17 Yoz 14:1
d Kut 27:7, 11 e Kut 36:6, 12 f Yoz 13:29 g Yoz 16:5, 6 h Yoz 20:7 Yoz 24:1 1Bs 6:66, 67
i Yoz 16:8 j Yoz 16:9 k Yoz 16:8
Ndonga ya 2 a Kut 34:2, 6 b 2Bn 9:27 c Yoz 12:7, 23 d 1Sa 28:7 e Yoz 12:7, 21 f Baz 1:27 g Yoz 16:10 Baz 1:30 2Bs 8:8
h Kub 23:33 Kut 33:55 Kul 20:16, 17 Yoz 23:12, 13 Baz 1:28
i Kut 33:54 j Kuy 48:19 Kut 26:34, 37
k Kub 33:2 l Kuy 15:18-20 m Yoz 24:33
di yo vandaka ya Manase, mpi nzadi-mungwa vandaka ndilu na yandi; a na nordi yo1 kumaka tii na Asere, mpi na esti yo kumaka tii na Isakare. 11 Na bateritware ya Isakare ti ya Asere, bo pesaka Manase Bete-sheani ti babwala yina kele na nziunga na yo, Ibleami b ti babwala yina kele na nziunga na yo, bantu ya Dore c ti babwala yina kele na nziunga na yo, bantu ya Ene-dore d ti babwala yina kele na nziunga na yo, bantu ya Tanaki e ti babwala yina kele na nziunga na yo, mpi bantu ya Megido ti babwala yina kele na nziunga na yo, bantoto tatu ya bangumba. 12 Kansi bana ya Manase kukaka ve na kubaka bambanza yai; bantu ya Kanana dindamanaka na kuzinga na ntoto yai. f 13 Ntangu bantu ya Izraele kumaka ngolo, bo kumisaka bantu ya Kanana bantu ya ke salaka bisalu ya ngolo, g kansi bo kulaka bo yonso ve.1h 14 Bana ya Yozefi tubilaka Yozue nde: “Sambu na nki nge me pesa beto kaka dikabu mosi na nima ya kubula zeke i mpi kitini mosi? Beto kele bantu mingi, sambu Yehowa me sakumunaka beto tii ntangu yai.” j 15 Yozue vutudilaka bo nde: “Kana beno kele bantu mingi mutindu yina, beno tombuka na mfinda mpi kuna beno zenga kisika sambu na beno mosi na ntoto ya bantu ya Perizi k mpi ya bantu ya Refayimi, l sambu ntoto ya bangumba ya Efrayimi m kele fioti kibeni sambu na beno.” 16 Ebuna bana ya Yozefi tubaka nde: “Ntoto ya bangumba me lunga ve sambu na beto, mpi bantu yonso 17:10 1 Disongidila, bantu ya Manase to teritware ya Manase. 17:13 1 To “botulaka ve ntoto na bo yonso.”
409 ya Kanana yina ke zinga na ntoto ya muwanda1 kele ti bapusupusu ya bitumba ya bibende,2a bayina kele na Bete-sheani b ti babwala yina kele na nziunga na yo mpi bayina kele na Muwanda3 ya Yizreele.” c 17 Ebuna Yozue tubaka na nzo ya Yozefi, na Efrayimi mpi na Manase, nde: “Beno kele bantu mingi, mpi beno kele ngolo mingi. Nge ta baka ve kaka dikabu mosi, d 18 kansi ntoto ya bangumba mpi ta vanda ya nge. e Ata yo kele mfinda, nge ta sakula yo, mpi yo ta vanda nsuka ya teritware na nge. Sambu nge ta kula bantu ya Kanana, ata bo kele ngolo mpi kele ti bapusupusu ya bitumba ya bibende.”2f Ebuna kimvuka ya mvimba ya bantu ya Izraele vukanaka na Shilo, g mpi bo tedimisaka tenta ya lukutakanu kuna, h sambu ntangu yai insi yina kumaka na nsi ya kiyeka na bo. i 2 Kansi kuvandaka ti makanda nsambwadi ya bantu ya Izraele yina bikalaka, bayina bo pesaka bo ntete ve dikabu na bo. 3 Ebuna Yozue tubilaka bantu ya Izraele nde: “Tii nki ntangu beno ta vingila sambu na kukwenda kubaka insi yina Yehowa Nzambi ya ba-nkaka na beno me pesaka beno? j 4 Beno pesa mono bantu tatu na konso dikanda sambu mono tinda bo; bo fwete kwenda kutambula na ntoto ya mvimba mpi kusonika yo na mukanda na kutadila dikabu na bo. Na nima, bo ta kwisa kuvutuka na mono. 5 Bo fwete kabisa yo na kati na bo na bitini nsambwadi.k Yuda ta bikala na teritware na yandi na sudi, l mpi nzo ya Yozefi ta bikala na teritware na bo na nordi. m 6 Kansi beno,
18
17:16 1 To “ntoto ya kukonda ngumba.” 17:16, 18 2 To “bapusu-pusu ya bitumba yina kele ti bambele na makulu na yo.” 17:16 3 To “Ntoto ya Kukonda Ngumba.”
YOZUE 17:17–18:12 KAPU 17 a Kul 20:1 Baz 1:19
b Yoz 17:11 c Yoz 19:17, 18 Baz 6:33
d Yoz 17:14 e Kut 33:53 Yoz 20:7 Baz 4:5
f Kul 20:1 Kul 31:6 Yoz 13:6 Bin 21:31
KAPU 18 g Yoz 19:51 Yoz 22:9 Baz 21:19
h 1Sa 1:3 1Sa 4:3 Nk 78:60 Yer 7:12 Bis 7:44, 45
i Kut 14:8 Kul 7:22 Kul 33:29
j Kut 33:53, 55 k Kut 34:13 Yoz 19:51
l Yoz 15:1 m Yoz 16:1, 4
Ndonga ya 2 a Kut 26:55 Kut 33:54 Yoz 14:2 Bin 16:33 Bis 13:19
b Kut 18:20 Yoz 13:33
c Kul 10:9 Kul 18:1
d Kul 3:12, 13 e Yoz 19:51 Baz 21:19
f Bin 16:33 g Kut 33:54 Bis 13:19
h Yoz 15:1 i Yoz 16:1 j Yoz 2:1 Yoz 16:1
beno sonika na mukanda mutindu ntoto kele mpi beno kabisa yo na bitini nsambwadi, mpi beno natila mono yo awa, ebuna mono ta budila beno zeke a awa na ntwala ya Yehowa Nzambi na beto. 7 Kansi Balevi kele ve ti dikabu na kati na beno, b sambu kinganga-nzambi ya Yehowa kele dikabu na bo; c mpi Gadi, Rubeni, ti ndambu ya dikanda ya Manase d bakaka tuka ntama dikabu na bo na ndambu ya esti ya Yordani, yina Moize nsadi ya Yehowa pesaka bo.” 8 Bantu yina yilamaka na kukwenda, mpi Yozue songaka bantu yina zolaka kusonika na mukanda mutindu ntoto yina kele nde: “Beno kwenda mpi beno tambula na ntoto ya mvimba mpi beno sonika na mukanda mutindu yo kele mpi beno kwisa kuvutuka na mono, ebuna mono ta budila beno zeke awa na ntwala ya Yehowa na Shilo.” e 9 Ebuna bantu yina kwendaka, bo tambulaka na ntoto yina ya mvimba, mpi bo tendulaka yo na mukanda mosi na kutadila bambanza na bo. Bo kabisaka yo na bitini nsambwadi. Na nima bo vutukaka na Yozue na camp, na Shilo. 10 Ebuna Yozue budilaka bo zeke na Shilo na ntwala ya Yehowa. f Kuna Yozue kabudilaka bantu ya Izraele ntoto na kutadila makabu na bo. g 11 Bo bulaka zeke, ebuna dikabu basikaka sambu na dikanda ya Benyamini na kutadila mabuta na bo, mpi teritware ya dikabu na bo vandaka na kati ya bantu ya Yuda h mpi bantu ya Yozefi. i 12 Na ndambu ya nordi, ndilu na bo yantikaka na Yordani; yo kwendaka tii na ngumba ya Yeriko j na nordi, yo tombukaka na ngumba na ndambu ya westi, mpi yo kwendaka tii na
YOZUE 18:13–19:11 ntoto-makanga ya Bete-avene. a 13 Ndilu lutaka pana mpi kwendaka na Luzi, na sudi ya ngumba ya Luzi, disongidila, Betele; b yo kulumukaka na Ataroti-adare c na ngumba yina kele na sudi ya Bete-oroni ya Nsi. d 14 Bo tendaka ndilu na ndambu ya westi mpi yo balukaka na ndambu ya sudi katuka na ngumba yina ke talana ti Bete-oroni na sudi; yo sukaka na Kiriati-baale, disongidila, Kiriati-yearimi, e mbanza mosi ya Yuda. Yai ndambu ya westi. 15 Ndambu ya sudi yantikaka na nsuka ya Kiriati-yearimi, mpi ndilu kwendaka na westi; yo kwendaka na ndambu ya nto ya masa ya Neftoa. f 16 Ndilu kulumukaka tii na nsuka ya ngumba yina ke talana ti Muwanda ya Mwana ya Inomi, g yina kele na Muwanda1 ya Refayimi h na nordi, mpi yo kulumukaka na Muwanda ya Inomi, na ngumba ya Yebusi i na sudi, mpi yo kulumukaka tii na Ene-rogele. j 17 Bo tendaka yo na nordi mpi yo kwendaka tii na Ene-shemeshi mpi na nima yo kwendaka na Geliloti, yina kele na ntwala ya ngumba ya Adumimi, k mpi yo kulumukaka na ditadi l ya Bohani m mwana ya Rubeni. 18 Yo kwendaka na ngumba ya nordi na ntwala ya Araba mpi yo kulumukaka na Araba. 19 Ndilu kwendaka na ngumba ya nordi ya Bete-ogla, n mpi yo sukaka na lweka ya nordi ya Nzadi ya Mungwa1o na nsuka ya Yordani na sudi. Yai ndilu ya sudi. 20 Yordani vandaka ndilu na yo na ndambu ya esti. Yai dikabu ya bana ya Benyamini na kutadila mabuta na bo, na kutadila bandilu na bo na bandambu yonso. 18:16 1 To “Ntoto ya Kukonda Ngumba.” 18:19 1 Disongidila, Nzadi-Mungwa ya Kufwa.
410 KAPU 18 a Yoz 7:2 b Kuy 28:18, 19 c Yoz 16:5 d Yoz 10:11 Yoz 21:20, 22
e Yoz 15:9 f Yoz 15:9, 12 g Yoz 15:8, 12 Yer 7:31 Yer 19:2 Mat 5:22
h Kul 2:11 i Yoz 15:63 j Yoz 15:7, 12 1Bn 1:9
k Yoz 15:7, 12 l Kul 19:14 m Yoz 15:6, 12 n Yoz 15:6, 12 o Kut 34:12
Ndonga ya 2 a Yoz 15:6, 12 b Kuy 12:8 1Bn 12:28, 29
c Yoz 21:8, 17 d Yoz 9:16, 17 1Bn 3:4
e 2Sa 21:14 f Yoz 15:8, 12 1Bs 11:4 2Bs 3:1
g 1Sa 10:26
KAPU 19 h Yoz 18:6 i Kuy 46:10 j Kuy 49:5, 7 k Kuy 21:31 Kuy 26:32, 33 Yoz 15:21, 28
l Yoz 15:21, 26 1Bs 4:28-31
m Yoz 15:21, 28 n Yoz 15:20, 29 o Yoz 15:21, 30 p Yoz 15:21, 31 1Sa 27:6
q Yoz 15:21, 32 r Yoz 15:20, 42 1Bs 4:24, 32 1Bs 6:59, 64
s Baz 1:3 t Yoz 18:6 u Kuy 49:13
21 Bambanza ya dikanda ya Benyamini na kutadila mabuta na bo yo yai: Yeriko, Bete-ogla, Emeki-kesisi, 22 Bete-araba, a Semarayimi, Betele, b 23 Avimi, Para, Ofra, 24 Kefareamoni, Ofni, mpi Geba, c bambanza 12 mpi babwala na yo. 25 Gibeoni, d Rama, Beeroti, 26 Mispe, Kefira, Mosa, 27 Rekemi, Irpele, Tarala, 28 Zelah, e A-elefi,Yebusi, disongidila,Yeruzalemi, f Gibea, g mpi Kiriati, bambanza 14 mpi babwala na yo. Yai dikabu ya bana ya Benyamini na kutadila mabuta na bo. Bo bulaka zeke, h ebuna dikabu ya zole basikaka sambu na Simeoni, i sambu na dikanda ya Simeoni na kutadila mabuta na bo. Dikabu na bo vandaka na kati-kati ya dikabu ya Yuda. j 2 Dikabu na bo vandaka Bere-sheba k ti Sheba, Molada, l 3 Azare-shuale, m Bala, Esemi, n 4 Eltoladi, o Betule, Orma, 5 Siklagi, p Betemarkaboti, Azare-susa, 6 Betempi Sharuheni, lebaoti, q bambanza 13 mpi babwala na yo; 7 Ayini, Rimoni, Etere, mpi Ashani, r bambanza iya mpi babwala na yo; 8 mpi babwala yonso yina vandaka na nziunga ya bambanza yina tii na Baalatibeere, Rama ya sudi. Yai dikabu ya dikanda ya Simeoni na kutadila mabuta na bo. 9 Dikabu yina bo pesaka bana ya Simeoni, bo bakaka yo na ntoto ya Yuda, sambu ntoto ya Yuda vandaka nene mingi sambu na bo. Yo yina bana ya Simeoni bakaka ntoto na katikati ya dikabu ya Yuda. s 10 Bo bulaka zeke, ebuna dikabu ya tatu t basikaka sambu na bana ya Zebuloni u na kutadila mabuta na bo, mpi ndilu ya dikabu na bo kwendaka tii na Saridi. 11 Ndilu na bo tombukaka na
19
411 westi tii na Marala mpi yo kumaka tii na Dabesheti, na nima yo kumaka na muwanda yina kele na ntwala ya Yokneami. 12 Yo katukaka na Saridi, yo kwendaka na ndambu ya esti, na ndambu yina ntangu ke basikaka, na ndilu ya Kisloti-tabore mpi yo kwendaka na Daberati, a na nima yo tombukaka na Yafia. 13 Katuka pana, yo kwendaka na ndambu ya esti, na ndambu yina ntangu ke basikaka tii na Gati-efere, b tii na Eti-kasini; yo lutaka na Rimoni, mpi yo kwendaka tii na Nea. 14 Ndilu kwendaka na nziunga na yo na nordi tii na Anatoni, mpi yo sukaka na Muwanda ya Yifta-ele, 15 mpi Katati, Nahalale, Shimroni, c Idala, mpi Betelemi, d bambanza 12 mpi babwala na yo. 16 Yai dikabu ya bana ya Zebuloni na kutadila mabuta na bo.e Yai bambanza mpi babwala na yo. 17 Bo bulaka zeke, ebuna dikabu ya iya f basikaka sambu na Isakare, g sambu na bana ya Isakare na kutadila mabuta na bo. 18 Ndilu na bo vandaka tii na Yizreele, h Kesuloti, Shunemi, i 19 Afarayimi, Shioni, Anaharati, 20 Rabiti, Kishioni, Ebesi, 21 Remeti, Ene-ganimi, j Eneada, mpi Bete-pasesi. 22 Ndilu kumaka tii na Tabore, k Shahasuma mpi Bete-shemeshi, mpi ndilu na bo sukaka na Yordani, bambanza 16 mpi babwala na yo. 23 Yai dikabu ya dikanda ya Isakare na kutadila mabuta na bo, l bambanza mpi babwala na yo. 24 Bo bulaka zeke, ebuna dikabu ya tanu m basikaka sambu na dikanda ya Asere n na kutadila mabuta na bo. 25 Ndilu na bo vandaka: Elkati, o Ali, Beteni, Akshafi, 26 Alameleki, Amadi, mpi Mishale. Na ndambu ya westi, yo kumaka na Karmele p mpi na Shihore-libnati, 27 mpi yo
YOZUE 19:12-40 KAPU 19 a Yoz 21:27, 28 b 2Bn 14:25 c Yoz 12:7, 20 d Baz 12:8 e Kut 26:27 f Kut 33:54 g Kuy 49:14 h Yoz 17:16 Baz 6:33 1Bn 21:1
i 1Sa 28:4 1Bn 1:3 2Bn 4:8
j Yoz 21:8, 29 k Baz 4:6 l Kut 26:25 m Kut 26:55 Yoz 18:6
n Kuy 49:20 o Yoz 21:8, 31 p 1Bn 18:19
Ndonga ya 2 a Kuy 10:15 Baz 1:31
b 2Sa 5:11 1Bn 5:1
c Baz 1:31 d Yoz 21:8, 31 e Kut 26:47 f Kut 26:55 Yoz 18:6
g Baz 4:11 h Yoz 21:32 i Yoz 11:10 Baz 4:2 1Sa 12:9
j Yoz 20:7 k Baz 1:33 l Kut 26:50 m Yoz 18:6 n Kuy 49:17
vutukaka na esti, na ndambu ya Bete-dagoni mpi yo kumaka tii na Zebuloni mpi na Muwanda ya Yifta-ele na nordi, na Bete-emeki mpi na Neyele, ebuna yo kwendaka tii na Kabule na diboko ya kimama, 28 mpi tii na Ebroni, Rehobi, Amoni, mpi na Kana tii na Sidoni ya Nene. a 29 Ndilu vutukaka na Rama mpi yo kwendaka tii na mbanza ya ngolo ya Tire. b Na nima yo vutukaka na Osa, mpi yo sukaka na nzadi-mungwa na ntoto ya Akzibi, 30 Uma, Afeki, c mpi Rehobi, d bambanza 22 mpi babwala na yo. 31 Yai dikabu ya dikanda ya Asere na kutadila mabuta na bo.e Yai bambanza mpi babwala na yo. 32 Bo bulaka zeke, ebuna dikabu ya sambanu f basikaka sambu na bana ya Naftali, sambu na bana ya Naftali na kutadila mabuta na bo. 33 Ndilu na bo yantikaka na Elefi, katuka na nti ya nene na Saananimi, g mpi na Adami-nekebi mpi na Yabneele tii na Lakumi; mpi yo sukaka na Yordani. 34 Ndilu vutukaka na westi na Aznoti-tabore mpi katuka pana, yo kwendaka tii na Ukkoki mpi yo kumaka na Zebuloni na sudi mpi na Asere na westi mpi na Yuda na Yordani na ndambu ya esti. 35 Bambanza ya ngolo vandaka: Sidimi, Sere, Amate, h Rakati, Kinereti, 36 Adama, Rama, Asore, i 37 Kedeshi, j Edrei, Ene-asore, 38 Yironi, Migdale-ele, Oremi, Bete-anati, mpi Bete-shemeshi, k bambanza 19 mpi babwala na yo. 39 Yai dikabu ya dikanda ya Naftali na kutadila mabuta na bo,l bambanza mpi babwala na yo. 40 Bo bulaka zeke, ebuna dikabu ya nsambwadi m basikaka sambu na dikanda ya Dani n na kutadila mabuta na
YOZUE 19:41–20:9 bo. 41 Ndilu ya dikabu na bo vandaka: Sora, a Eshetaole, Ireshemeshi, 42 Shaalabini, b Ayaloni, c Itla, 43 Eloni, Timna, d Ekroni, e 44 Elteke, Gibetoni, f Baalati, 45 Yehudi, Bene-beraki, Gati-rimoni, g 46 Me-yarkoni, mpi Rakoni, ti ndilu yina ke talana ti Yope. h 47 Kansi teritware ya Dani vandaka fioti mingi sambu na bo.i Yo yina, bo tombukaka mpi bo nwanisaka Leshemi, j bo botulaka yo mpi bo fwaka yo na mbele ya bitumba. Ebuna bo bakaka yo mpi bo kumaka kuzinga kuna; bo sobaka zina ya Leshemi yo kumaka Dani, na kulanda zina ya nkaka na bo Dani. k 48 Yai dikabu ya dikanda ya Dani na kutadila mabuta na bo. Yai bambanza mpi babwala na yo. 49 Ebuna bo manisaka kukabisa ntoto na makabu, na kutadila bateritware na yo. Na nima, bantu ya Izraele pesaka Yozue, mwana ya Nuni, dikabu na kati na bo. 50 Na kulanda nsiku ya Yehowa, bo pesaka yandi mbanza yina yandi lombaka, Timnatisera, l na ntoto ya bangumba ya Efrayimi, ebuna yandi tungaka yo mpi kumaka kuzinga kuna. 51 Yai dikabu yina nganganzambi Eleazare, Yozue mwana ya Nuni, mpi bamfumu ya banzo ya batata ya makanda ya Izraele kabudilaka m bo na nima ya kubula zeke na Shilon na ntwala ya Yehowa, na munoko ya tenta ya lukutakanu. o Na mutindu yina bo manisaka kukabisa ntoto yina. Ebuna Yehowa tubilaka Yozue nde: 2 “Songa bantu ya Izraele nde, ‘Beno sola bambanza ya kutinina p yina mono zabisaka beno na nzila ya Moize, 3 sambu muntu yina me fwa muntu1 kukonda kukana to na lu-
20
412 KAPU 19 a Yoz 15:20, 33 Baz 13:2
b Baz 1:35 c Yoz 10:12 Yoz 21:8, 24
d Baz 14:1 e Yoz 15:20, 45 f Yoz 21:8, 23 g Yoz 21:8, 24 h Yon 1:3 Bis 9:36
i Kut 26:54 Kut 33:54
j Baz 18:7 k Baz 18:29 l Yoz 24:29, 30 m Kut 34:17 Yoz 14:1
n Baz 21:19 Yer 7:12
o Yoz 18:1, 8
KAPU 20 p Kub 21:12, 13 Kut 35:14, 15 Kul 4:41
Ndonga ya 2 a Kuy 9:6 Kub 21:23 Kut 35:26, 27
b Kul 19:3 c Bin 31:23 d Kut 35:22-24 Kul 19:4-6
e Kut 35:12, 24 f Kut 35:25 g Kut 35:28 h Yoz 21:32 i Kuy 33:18 Yoz 21:20, 21
j Yoz 14:15 Yoz 21:13
k Yoz 21:8, 36 1Bs 6:77, 78
l Yoz 21:8, 38 1Bs 6:77, 80
m Yoz 21:27 1Bs 6:71
20:3 1 To “me bula moyo mosi.”
zolo ve1 kutina kuna. Mpi yo ta vanda bisika ya beno ta tininaka muntu yina ke vutula mbi sambu na menga. a 4 Yandi fwete tina na mosi ya bambanza yina b mpi kutelama na munoko ya kielo ya mbanza yina c mpi kutuba mambu na yandi na ntwala ya bankuluntu ya mbanza yina. Ebuna bo fwete yamba yandi na mbanza yina, kupesa yandi kisika, mpi yandi ta zinga ti bo. 5 Kana muntu yina ke vutula mbi sambu na menga ke kudikisa yandi, bo fwete pesa ve muntu yina fwaka muntu na maboko na yandi, sambu yandi fwaka nkweno na yandi na luzolo ve1 mpi yandi vandaka ve kumenga yandi ntete. d 6 Yandi fwete zinga na mbanza yina tii kuna bo ta sambisa yandi na ntwala ya bantu ya Izraele e mpi yandi ta bikala kuna tii na lufwa ya nganganzambi ya nene f yina kele na kiyeka na ntangu yina. Na nima, muntu yina fwaka muntu lenda vutuka na mbanza yina yandi katukaka, mpi lenda kota na mbanza na yandi mpi na nzo na yandi.’” g 7 Yo yina, bo santisaka1 Kedeshi h na Galilea na ntoto ya bangumba ya Naftali, Shekemi i na ntoto ya bangumba ya Efrayimi, mpi Kiriati-arba, j disongidila, Ebroni, na ntoto ya bangumba ya Yuda. 8 Pene-pene ya Yordani, na esti ya Yeriko, bo solaka Besere k na ntoto-makanga na zulu ya ngumba na dikanda ya Rubeni, Ramoti l na Gileadi na dikanda ya Gadi, mpi Golani m na Bashani na dikanda ya Manase. n 9 Bambanza yai kumaka bambanza yina bo solaka sambu na bantu yonso ya Izraele mpi sambu na banzenza yina ke zinga na kati na bo, sambu konso mu-
n Kul 4:41-43
20:3, 5 1 Na kisina, “kukonda kuzaba.” 20:7 1 To “bo tulaka na kingenga.”
413 ntu yina me fwa muntu1 kukonda kukana kutina kuna a mpi kufwa ve na maboko ya muntu yina ke vutula mbi sambu na menga na ntwala nde bo sambisa yandi na ntwala ya bantu ya Izraele. b Ebuna bamfumu ya banzo ya batata ya Balevi pusanaka pene-pene ya nganganzambi Eleazare, c ya Yozue mwana ya Nuni, mpi ya bamfumu ya banzo ya batata ya makanda ya Izraele, 2 mpi bo tubilaka bo na Shilo, d na insi ya Kanana nde: “Yehowa tubaka na nzila ya Moize nde bo pesa beto bambanza yina beto ta zinga na kati na yo, kumosi ti banseke na yo sambu na bitwisi na beto.” e 3 Yo yina, na nsiku ya Yehowa, bantu ya Izraele pesaka Balevi bambanza yai f ti banseke na yo yina bo bakaka na dikabu na bo. g 4 Bo bulaka zeke, ebuna dikabu basikaka sambu na mabuta ya bana ya Kohati, h mpi na nima ya kubula zeke, bo pesaka Balevi yina vandaka bana ya nganganzambi Aroni, bambanza 13 yina bo bakaka na dikanda ya Yuda, i na dikanda ya Simeoni, j mpi na dikanda ya Benyamini. k 5 Na bana ya Kohati yina bikalaka bo pesaka1 bambanza kumi yina bo bakaka na mabuta ya dikanda ya Efrayimi, l na dikanda ya Dani, mpi na ndambu ya dikanda ya Manase. m 6 Na bana ya Gershoni n bo pesaka bambanza 13 yina bo bakaka na mabuta ya dikanda ya Isakare, na dikanda ya Asere, na dikanda ya Naftali, mpi na ndambu ya dikanda ya Manase yina kele na Bashani. o 7 Na bana ya Merari p na kutadila mabuta na bo, bo pesaka bambanza 12 yina bo bakaka na di-
21
20:9 1 To “moyo mosi.” 21:5 1 To “pesaka na nima ya kubula zeke.”
YOZUE 21:1-19 KAPU 20 a Kut 35:11, 15 b Kut 35:12, 24 Kul 21:5
KAPU 21 c Kut 34:17 d Yoz 18:1 e Lev 25:33, 34 Kut 35:2-4 Yoz 14:4
f Kut 35:8 g Kuy 49:5, 7 h Kuy 46:11 Kut 3:27-31
i 1Bs 6:54, 55 j Yoz 19:1 k 1Bs 6:60, 64 l 1Bs 6:66 m 1Bs 6:61, 70 n Kub 6:17 Kut 3:21, 22
o Kut 32:33 1Bs 6:62
p Kub 6:19
Ndonga ya 2 a 1Bs 6:63 b Kut 35:2, 5 c 1Bs 6:64, 65 d Kuy 23:2 Kuy 35:27 Yoz 15:13, 14 Yoz 20:7 Baz 1:10
e 2Sa 2:1 2Sa 15:10 1Bs 6:54-56
f Baz 1:20 g Kut 35:6, 15 h Yoz 15:20, 54 i Yoz 15:20, 42 j Yoz 15:20, 48 k Yoz 15:20, 50 l Yoz 15:20, 51 m Yoz 15:20, 49 1Bs 6:57, 58
n Yoz 19:1, 7 o Yoz 15:20, 55 p Yoz 9:3 Yoz 18:21, 25
q 1Bs 6:57, 60 r Yer 1:1 s Lev 25:33, 34 Kut 35:4
kanda ya Rubeni, na dikanda ya Gadi, mpi na dikanda ya Zebuloni. a 8 Na mutindu yina, bantu ya Izraele pesaka Balevi bambanza yai ti banseke na yo na nima ya kubula zeke, kaka mutindu Yehowa tubaka na nzila ya Moize. b 9 Yo yina, bo pesaka bambanza yai ya bo me tanga bazina c na yo awa, yina bo bakaka na dikanda ya Yuda mpi na dikanda ya Simeoni, 10 mpi bo pesaka yo na bana ya Aroni yina vandaka na mabuta ya bana ya Kohati yina vandaka Balevi, sambu bo bakaka dikabu ya ntete na nima ya kubula zeke. 11 Bo pesaka bo Kiriati-arba d (Arba vandaka tata ya Anaki), disongidila, Ebroni, e na ntoto ya bangumba ya Yuda, mpi banseke na yo ya nziunga. 12 Kansi nseke ya mbanza yina ti babwala na yo, bo pesaka yo na Kalebi mwana ya Yefune sambu yo vanda ya yandi. f 13 Na bana ya nganga-nzambi Aroni, bo pesaka mbanza yina muntu ya me fwa muntu g fwete tinina, disongidila, Ebroni h ti banseke na yo, mpi Libna i ti banseke na yo, 14 Yatire j ti banseke na yo, Eshtemoa k ti banseke na yo, 15 Oloni l ti banseke na yo, Debire m ti banseke na yo, 16 Ayini n ti banseke na yo, Yuta o ti banseke na yo, mpi Beteshemeshi ti banseke na yo—bambanza uvwa yina bo bakaka na makanda yina zole. 17 Na dikanda ya Benyamini bo bakaka: Gibeoni p ti banseke na yo, Geba ti banseke na yo, q 18 Anatoti r ti banseke na yo, mpi Almoni ti banseke na yo—bambanza iya. 19 Bambanza yonso yina bo pesaka bana ya Aroni, banganganzambi, vandaka 13 ti banseke na yo. s
YOZUE 21:20-44 20 Na nima ya kubula zeke, bo pesaka mabuta ya bana ya Kohati yina bikalaka na kati ya Balevi bambanza yina bo bakaka na dikanda ya Efrayimi. 21 Bo pesaka bo mbanza yina muntu yina me fwa muntua fwete tinina, disongidila, Shekemi b ti banseke na yo na ntoto ya bangumba ya Efrayimi, Gezere c ti banseke na yo, 22 Kibisayimi ti banseke na yo, mpi Bete-oroni d ti banseke na yo—bambanza iya. 23 Mpi na dikanda ya Dani bo bakaka: Elteke ti banseke na yo, Gibetoni ti banseke na yo, 24 Ayaloni e ti banseke na yo, Gati-rimoni ti banseke na yo—bambanza iya. 25 Na ndambu ya dikanda ya Manase bo bakaka: Tanaki f ti banseke na yo mpi Gati-rimoni ti banseke na yo—bambanza zole. 26 Bambanza yonso ti banseke na yo yina mabuta ya bana ya Kohati yina bikalaka bakaka vandaka kumi. 27 Bana ya Gershoni g yina vandaka na kati ya mabuta ya Balevi bakaka na ndambu ya dikanda ya Manase mbanza yina muntu yina me fwa muntu fwete tinina, disongidila, Golani, h yina kele na Bashani, ti banseke na yo, mpi Beshetera ti banseke na yo—bambanza zole. 28 Na dikanda ya Isakare i bo bakaka: Kishioni ti banseke na yo, Daberati j ti banseke na yo, 29 Yarmuti ti banseke na yo, mpi Ene-ganimi ti banseke na yo—bambanza iya. 30 Na dikanda ya Asere k bo bakaka: Mishale ti banseke na yo, Abdoni ti banseke na yo, 31 Elkati l ti banseke na yo, mpi Rehobi m ti banseke na yo—bambanza iya. 32 Na dikanda ya Naftali bo bakaka: mbanza ya kutinina n sambu na muntu yina me fwa
414 KAPU 21 a Kut 35:11, 15 b Yoz 20:7 1Bn 12:1
c Yoz 16:10 d Yoz 16:1, 3 Yoz 18:11, 13
e Yoz 10:12 Baz 1:35 2Bs 28:18
f Yoz 17:11 g Yoz 21:6 h 1Bs 6:71 i 1Bs 6:72, 73 j Yoz 19:12, 16 k 1Bs 6:74, 75 l Yoz 19:25, 31 m Yoz 19:28, 31 Baz 1:31
n Kut 35:14, 15
Ndonga ya 2 a Yoz 20:7 b Yoz 21:7 c 1Bs 6:77 d Yoz 19:10, 11 e Baz 1:30 f Kul 4:41-43 Yoz 20:8
g 1Bs 6:78, 79 h 1Bs 6:80, 81 i Yoz 20:8, 9 1Bn 22:3
j Kuy 32:2 2Sa 2:8
k Kut 21:26 Kut 32:37
l Kut 32:1 m Kut 35:5, 7 n Kuy 13:14, 15 Kuy 15:18 Kuy 26:3 Kuy 28:4
o Kub 23:30
muntu, disongidila, Kedeshi a na Galilea ti banseke na yo, Amotidore ti banseke na yo, mpi Kartani ti banseke na yo—bambanza tatu. 33 Bambanza yonso ya bana ya Gershoni na kutadila mabuta na bo vandaka bambanza 13 ti banseke na yo. 34 Mabuta ya bana ya Merari, b Balevi yina bikalaka, bakaka na dikanda ya Zebuloni:c Yokneami d ti banseke na yo, Karta ti banseke na yo, 35 Dimna ti banseke na yo, mpi Nahalale e ti banseke na yo—bambanza iya. 36 Na dikanda ya Rubeni bo bakaka: Besere f ti banseke na yo, Yahasi ti banseke na yo, g 37 Kedemoti ti banseke na yo, mpi Mefaati ti banseke na yo—bambanza iya. 38 Na dikanda ya Gadi h bo bakaka: mbanza yina muntu yina me fwa muntu fwete tinina, disongidila, Ramoti yina kele na Gileadi i ti banseke na yo, Mahanayimi j ti banseke na yo, 39 Eshboni k ti banseke na yo, mpi Yazerel ti banseke na yo—na kimvuka bambanza iya. 40 Bambanza yonso yina bo pesaka bana ya Merari na kutadila mabuta na bo, mabuta ya Balevi yina bikalaka, vandaka bambanza 12. 41 Bambanza yonso ya Balevi na kati ya ntoto ya bantu ya Izraele vandaka bambanza 48 ti banseke na yo. m 42 Bambanza yai yonso vandaka ti banseke na yo na nziunga na yo—yo vandaka mutindu yina sambu na bambanza yai yonso. 43 Yehowa pesaka Izraele ntoto yonso yina yandi diaka ndefi na kupesa na ba-nkaka na bo; n bo bakaka yo mpi bo zingaka kuna. o 44 Diaka, Yehowa pesaka bo ngemba na bandambu yonso, kaka mutindu yandi dia-
415 ka ndefi na ba-nkaka na bo, a mpi mbeni na bo mosi ve lendaka kutelama na ntwala na bo.b Yehowa pesaka bambeni na bo yonso na maboko na bo. c 45 Na balusilu yonso ya mbote yina Yehowa silaka nzo ya Izraele, ata lusilu1 mosi ve kondaka kulungana; yonso lunganaka. d Ebuna Yozue bingaka bana ya Rubeni, bana ya Gadi, mpi ndambu ya dikanda ya Manase 2 mpi yandi tubilaka bo nde: “Beno me sala mambu yonso yina Moize nsadi ya Yehowa songaka beno, e mpi beno me zitisa ndinga na mono na mambu yonso yina mono songaka beno. f 3 Beno me yambula ve bampangi na beno bilumbu yai yonso, tii bubu yai; g mpi beno me zitisa nsiku ya Yehowa Nzambi na beno. h 4 Ntangu yai Yehowa Nzambi na beno me pesa bampangi na beno ngemba, kaka mutindu yandi silaka bo. i Ebuna ntangu yai, beno lenda vutuka na batenta na beno na ntoto yina Moize nsadi ya Yehowa pesaka beno na simu yina ya nkaka1 ya Yordani. j 5 Kansi beno sala yonso kibeni na kuzitisa ntuma mpi Nsiku yina Moize nsadi ya Yehowa pesaka benok nde beno zola Yehowa Nzambi na beno, l beno tambula na banzila na yandi yonso, m beno zitisa bantuma na yandi, n beno kangama na yandi, o mpi beno sadila yandi p na ntima na beno ya mvimba mpi na moyo1q na beno ya mvimba.” 6 Ebuna Yozue sakumunaka bo mpi pesaka bo nzila ya kuvutuka; mpi bo kwendaka na batenta na bo. 7 Moize pesaka ndambu ya dikanda ya Manase
22
21:45 1 To “ngogo.” 22:4 1 Disongidila, ndambu ya esti. 22:5 1 Tala Bantendula ya Bangogo.
YOZUE 21:45–22:13 KAPU 21 a Kub 33:14 Kul 12:10 Yoz 1:13 Yoz 11:23 Yoz 22:4
b Kul 28:7 c Kul 7:24 Kul 31:3
d Yoz 23:14 1Bn 8:56 Ebr 6:18
KAPU 22 e Kut 32:20-22 Kul 3:18
f Yoz 1:16 g Yoz 11:18 h Kut 32:25-27 i Yoz 21:44 j Kut 32:33 k Kul 6:6 Kul 12:32 2Bn 21:8
l Kul 6:5 Kul 11:1 Mat 22:37
m Kul 10:12 n Kul 13:4 1Yn 5:3
o Kul 4:4 Kul 10:20 Yoz 23:8
p Kul 6:13 Yoz 24:15 Luk 4:8
q Kul 4:29 Kul 11:13 Mar 12:30, 33
Ndonga ya 2 a Yoz 13:29, 30 b Yoz 17:5 c Kul 28:8 d Kut 31:27 e Kut 32:1 f Kut 32:33 g Kul 13:12-15 h Yoz 18:1 Yoz 19:51
i Kub 6:25 Kut 25:11 Baz 20:28
dikabu na Bashani, a mpi Yozue pesaka ndambu yina ya nkaka ya dikanda ya Manase ntoto na ndambu ya westi ya Yordani, b kumosi ti bampangi na bo. Diaka, ntangu Yozue pesaka bo nzila ya kuvutuka na batenta na bo, yandi sakumunaka bo 8 mpi tubilaka bo nde: “Beno vutuka na batenta na beno ti bimvwama mingi, ti bitwisi mingi kibeni, ti arza mpi wolo, kwivre mpi bibende, mpi bilele mingi kibeni. c Beno baka bima yina beno botulaka d na bambeni na beno mpi beno kabula yo ti bampangi na beno.” 9 Na nima, bana ya Rubeni, bana ya Gadi, mpi ndambu ya dikanda ya Manase bikisaka bantu yina ya nkaka ya Izraele na Shilo na insi ya Kanana, mpi bo vutukaka na ntoto ya Gileadi, e ntoto yina bo pesaka bo mpi yina bo vandaka kuzinga na kulanda mambu yina Yehowa tubaka na nzila ya Moize. f 10 Ntangu bo kumaka na ntoto ya Yordani na insi ya Kanana, bana ya Rubeni, bana ya Gadi, mpi ndambu ya dikanda ya Manase tungaka mesa-kimenga mosi kuna penepene ya Yordani, mesa-kimenga ya nene kibeni. 11 Na nima, bantu ya Izraele ya nkaka waka mambu yina g mpi bo tubaka nde: “Tala! Bana ya Rubeni, bana ya Gadi, mpi ndambu ya dikanda ya Manase me tunga mesa-kimenga mosi na ndilu ya insi ya Kanana na ntoto ya Yordani na simu yina kele ya bantu ya Izraele.” 12 Ntangu bantu ya Izraele waka mambu yina, kimvuka ya mvimba ya bantu ya Izraele vukanaka na Shilo h sambu na kukwenda kunwanisa bo. 13 Ebuna bantu ya Izraele tindaka Fineasi i mwana ya nganganzambi Eleazare na kukwenda na bana ya Rubeni, na bana ya
YOZUE 22:14-28 Gadi, mpi na ndambu ya dikanda ya Manase na ntoto ya Gileadi, 14 mpi bamfumu kumi vandaka ti yandi, mfumu mosi na konso nzo ya batata ya makanda yonso ya Izraele, konso muntu vandaka mfumu ya nzo ya batata na yandi na kati ya mafunda1 ya Izraele. a 15 Ntangu bo kumaka na bana ya Rubeni, na bana ya Gadi, mpi na ndambu ya dikanda ya Manase na ntoto ya Gileadi, bo tubilaka bo nde: 16 “Kimvuka ya mvimba ya bantu ya Yehowa me tuba nde: ‘Sambu na nki beno me sadila Nzambi ya Izraele diambu yai ya kukonda kwikama? b Bubu yai beno me yambula kulanda Yehowa na mutindu beno me kuditungila mesa-kimenga mpi beno me kolama na Yehowa. c 17 Keti kifu ya Peore fwanaka ve sambu na beto? Beto me kudikumisaka ve bunkete sambu na yo tii bubu yai, ata mpasi bwilaka kimvuka ya bantu ya Yehowa. d 18 Ebuna bubu yai beno ke zola kuyambula kulanda Yehowa! Kana beno kolama na Yehowa bubu yai, ebuna mbasi yandi ta wila kimvuka ya mvimba ya bantu ya Izraele makasi. e 19 Ntangu yai kana yo kele sambu ntoto yina bo pesaka beno kele mvindu, beno sabuka mpi beno kwisa na ntoto ya Yehowa f kisika nzo-tenta ya Yehowa kele g mpi beno zinga na kati na beto, kansi beno kolama ve na Yehowa, mpi beno kumisa beto ve bankolami na kutunga mesakimenga ya nkaka katula mesakimenga ya Yehowa Nzambi na beto. h 20 Ntangu Akani i mwana ya Zera salaka diambu ya kukonda kwikama na yina me tala bima yina yo lombaka nde bo fwa, keti Nzambi wilaka ve kimvuka ya mvimba ya bantu ya Izraele makasi? j Yandi mpamba 22:14, 21 1 To “mabuta.”
416 KAPU 22 a Kut 1:16 Kul 1:13
b Yoz 22:11, 12
c Kul 12:13, 14
d Kut 25:3, 9 Kul 4:3
e Yoz 7:1 1Bs 21:14
f Kut 34:2 Yoz 1:11
g Yoz 18:1
h Kul 12:13, 14
i Yoz 7:1
j Yoz 7:11, 15
Ndonga ya 2 a Yoz 7:5 Yoz 7:24, 25
b Yoz 22:13, 14
c Kul 10:17
d Kul 12:11, 13
e Kuy 31:48
ve muntu fwaka sambu na kifu na yandi.’” a 21 Ebuna bana ya Rubeni, bana ya Gadi, mpi ndambu ya dikanda ya Manase vutudilaka bamfumu ya mafunda1 ya Izraele b nde: 22 “Nzambi ya banzambi, Yehowa!1 Nzambi ya banzambi, Yehowa! c Yandi me zaba, Izraele mpi ta zaba. Kana beto kolamaka mpi kondaka kwikama na Yehowa, kubikisa beto ve na luzingu bubu yai. 23 Kana beto kuditungilaka mesa-kimenga sambu na kuyambula kulanda Yehowa mpi sambu na kupesa makabu ya kuyoka, makabu ya bambuma, mpi bimenga ya kinduku na zulu na yo, Yehowa ta pesa beto ndola. d 24 Kansi, beto salaka yo sambu na kikuma ya nkaka, sambu beto tubaka nde, ‘Na bilumbu ke kwisa, bana na beno ta tubila bana na beto nde: “Inki diambu beno kele na yo ti Yehowa Nzambi ya Izraele? 25 Yehowa me tulaka Yordani bonso ndilu na kati na beto ti beno, bana ya Rubeni mpi bana ya Gadi. Beno kele ve ti dikabu na Yehowa.” Ebuna bana na beno ta kanga bana na beto nzila ya kusambila1 Yehowa.’ 26 “Yo yina beto tubaka nde, ‘Bika beto kuditungila mesakimenga; yo kele ve sambu na makabu ya kuyoka to bimenga, 27 kansi sambu yo vanda mbangi na kati na beno ti betoe mpi bana1 na beto nde beto ta lungisa kisalu na beto sambu na Yehowa na ntwala na yandi ti makabu na beto ya kuyoka, bimenga na beto, mpi bimenga na beto ya kinduku, f sambu na bilumbu ke kwisa bana na beno kutubila ve bana na beto nde: “Beno kele ve ti dikabu na Yehowa.”’ 28 Yo yina beto tubaka nde, ‘Kana bo
Yoz 24:27
f Kul 12:5, 6
22:22 1 To “Nzambi, Yehowa.” 22:25 1 Na kisina, “kuwa boma ya.” 22:27 1 Na kisina, “bandonga ya bantu.”
417 tubila beto ti bana1 na beto mambu yai na bilumbu ke kwisa, beto ta tubila bo nde: “Beno tala mesa-kimenga yina ba-nkaka na beto salaka yina me fwanana ti mesa-kimenga ya Yehowa; bo salaka yo ve sambu na makabu ya kuyoka to bimenga, kansi sambu yo vanda mbangi na kati na beno ti beto.”’ 29 Ngindu lenda kwisila beto ve ata fioti na kukolama na Yehowa mpi na kuyambula kulanda Yehowa a bubu yai mpi kutunga mesa-kimenga ya nkaka sambu na makabu ya kuyoka, makabu ya bambuma, mpi bimenga, katula mesa-kimenga ya Yehowa Nzambi na beto yina kele na ntwala ya nzo-tenta na yandi!” b 30 Ntangu nganga-nzambi Fineasi, bamfumu ya bantu ya Izraele, mpi bamfumu ya mafunda1 ya Izraele yina vandaka ti yandi waka mambu yina bana ya Rubeni, ya Gadi, mpi ya Manase tubaka, bo waka kiese. c 31 Ebuna Fineasi mwana ya nganga-nzambi Eleazare tubilaka bana ya Rubeni, ya Gadi, mpi ya Manase nde: “Bubu yai beto me zaba nde Yehowa kele na kati na beto, sambu beno me sadila ve Yehowa diambu yai ya kukonda kwikama. Ntangu yai beno me gulusa bantu ya Izraele na maboko ya Yehowa.” 32 Na nima, Fineasi mwana ya nganga-nzambi Eleazare ti bamfumu katukaka na ntoto ya Gileadi, na bana ya Rubeni mpi bana ya Gadi, bo vutukaka na insi ya Kanana, mpi bo natilaka bantu ya nkaka ya Izraele nsangu yina. 33 Ebuna bantu ya Izraele waka kiese na nsangu yina. Bo pesaka Nzambi nkembo, mpi bo tubilaka diaka ve mambu ya kukwenda kunwanisa bana ya Ru22:28 1 Na kisina, “bandonga ya bantu.” 22:30 1 To “mabuta.”
YOZUE 22:29–23:6 KAPU 22 a Kul 6:14
b Kul 12:14
c Yoz 22:13, 14
Ndonga ya 2 KAPU 23 a Kub 33:14 Lev 26:6 Yoz 21:44
b Yoz 13:1
c Kul 31:28
d Kul 16:18
e Kul 20:4 Yoz 10:11-14 Yoz 10:40, 42
f Yoz 18:10
g Yoz 13:2-6
h Kul 7:1
i Kub 23:30 Kub 33:2 Kul 11:23
j Kut 33:53
beni mpi bana ya Gadi sambu na kufwa insi yina bo vandaka kuzinga. 34 Ebuna bana ya Rubeni ti bana ya Gadi pesaka mesakimenga yina zina,1 sambu “yo kele mbangi na kati na beto ya ke monisa nde Yehowa kele Nzambi ya kieleka.” Na nima ya bilumbu mingi ntangu Yehowa pesaka bantu ya Izraele ngemba a na mutindu yandi gulusaka bo na maboko ya bambeni na bo yonso yina vandaka na nziunga, ntangu Yozue kumaka mununu mpi ti bamvula mingi, b 2 Yozue bingaka Izraele ya mvimba, c bankuluntu, bamfumu, bazuzi, mpi bakapita na yo, d ebuna yandi tubilaka bo nde: “Mono me nuna; mono me kuma ti bamvula mingi. 3 Beno me mona beno mosi mambu yonso yina Yehowa Nzambi na beno salaka makanda yai yonso sambu na beno, sambu Yehowa Nzambi na beno muntu vandaka kunwana sambu na beno. e 4 Beno tala: Na nima ya kubula zeke, f mono pesaka beno ntoto ya makanda yina me bikala bonso dikabu sambu na makanda na beno, g mpi ntoto ya makanda yonso yina mono fwaka, h katuka na Yordani tii na NzadiMungwa ya Nene1 na westi.2 5 Yehowa Nzambi na beno muntu vandaka kukatula bo na ntwala na beno, i yandi kulaka bo1 sambu na beno, mpi beno bakaka ntoto na bo, kaka mutindu Yehowa Nzambi na beno silaka beno. j 6 “Ntangu yai beno fwete vanda kikesa sambu na kulanda
23
22:34 1 Na kutadila bantendula yina bo me pesa, ziku bo pesaka mesa-kimenga yina zina Mbangi. 23:4 1 Disongidila, Nzadi-Mungwa ya Mediterane. 2 To “na ndambu yina ntangu ke dindaka.” 23:5 1 To “botulaka ntoto na bo.”
YOZUE 23:7–24:3 mpi kuzitisa mambu yonso ya bo me sonikaka na mukanda ya Nsiku a ya Moize mpi beno fwete yambula yo ve ata fioti sambu na kukwenda na diboko ya kitata to na diboko ya kimama, b 7 beno fwete vukana ve ata fioti ti makanda yai c ya me bikala ti beno. Beno fwete tanga nkutu ve bazina ya banzambi na bo d to kuzenga kieleka na zina na bo, mpi beno fwete sadila bo ve ata fioti to kufukama na ntwala na bo. e 8 Kansi beno fwete kangama na Yehowa Nzambi na beno, f kaka mutindu beno me salaka tii bubu yai. 9 Yehowa ta kula makanda ya nene mpi ya ngolo na ntwala na beno, g sambu ata muntu mosi ve me kukaka kutelama na ntwala na beno tii bubu yai. h 10 Muntu mosi mpamba na kati na beno ta kudikisa bambeni funda mosi, i sambu Yehowa Nzambi na beno ke nwana sambu na beno, j kaka mutindu yandi silaka beno. k 11 Yo yina beno keba ntangu yonso1l mpi beno zola Yehowa Nzambi na beno. m 12 “Kansi kana beno yambula yandi mpi beno kangama na bantu yina me bikala na makanda yai, n bantu yina me bikala ti beno, mpi beno sala kuwakana ya makwela1o ti bo mpi beno vukana ti bo, mpi bo ti beno, 13 beno fwete zaba kibeni nde Yehowa Nzambi na beno ta landa ve kukula1 makanda yai sambu na beno. p Bo ta kuma bukondi, mutambu, mpi fimbu na bampanzi q na beno mpi bonso bansende na meso na beno tii kuna beno ta fwa na ntoto yai ya mbote yina Yehowa Nzambi na beno me pesa beno. 23:11 1 To “Yo yina beno keba mioyo na beno mbote-mbote.” 23:12 1 To “beno kwelana.” 23:13 1 To “kubotula bantoto ya.”
418 KAPU 23 a Kub 24:7 Kul 17:18 Kul 31:26
b Kul 5:32 Kul 12:32 Yoz 1:7, 8
c Kub 23:33 Kul 7:2
d Kub 23:13 e Kub 20:5 f Kul 10:20 Yoz 22:5
g Kul 11:23 h Yoz 1:3-5 i Lev 26:8 Baz 3:31 2Sa 23:8
j Kub 23:27 Kul 3:22
k Kul 28:7 l Kul 4:9 Yoz 22:5
m Kul 6:5 n Kub 23:29 Yoz 13:2-6
o Kub 34:16 Kul 7:3 Baz 3:6 1Bn 11:4 Esd 9:2
p Baz 2:3, 21 q Kut 33:55
Ndonga ya 2 a Yoz 21:45 1Bn 8:56
b Lev 26:3-12 Kul 28:1
c Lev 26:14-17 Kul 28:15, 63
d 2Bn 24:20 e Yoz 23:12, 13
KAPU 24 f Kub 18:25 Yoz 23:2
g Kuy 11:28, 31 h Kuy 11:26, 27 i Yoz 24:15 j Kuy 12:1 Neh 9:7 Bis 7:2
14 “Tala! Mono ke zola kufwa,1 mpi beno me zaba mbote na ntima na beno ya mvimba mpi na moyo2 na beno ya mvimba nde ata diambu mosi ve na kati ya balusilu ya mbote yina Yehowa Nzambi na beno pesaka beno kondaka kulungana. Yonso lunganaka sambu na beno. Ata diambu mosi ve na kati na yo kondaka kulungana. a 15 Kansi kaka mutindu balusilu yonso ya mbote yina Yehowa Nzambi na beno pesaka beno lunganaka sambu na beno, b mutindu mosi Yehowa ta natila beno bampasi yonso yina yandi silaka1 mpi ta manisa beno na ntoto yai ya mbote yina Yehowa Nzambi na beno me pesa beno. c 16 Kana beno zitisa ve kuwakana ya Yehowa Nzambi na beno yina yandi songaka beno na kuzitisa, mpi kana beno kwenda kusadila banzambi ya nkaka mpi kufukama na ntwala na yo, Yehowa ta wila beno makasi, d mpi beno ta fwa nswalu na ntoto ya mbote yina yandi me pesa beno.” e Ebuna Yozue vukisaka makanda yonso ya Izraele na Shekemi. Mpi yandi bingaka bankuluntu ya Izraele, bamfumu na yo, bazuzi na yo, mpi bakapita na yo, f ebuna bo telamaka na ntwala ya Nzambi ya kieleka. 2 Yozue tubilaka bantu yonso nde: “Yehowa Nzambi ya Izraele me tuba nde, ‘Bamvula mingi me luta, g ba-nkaka na beno h vandaka kuzinga na simu yina ya nkaka ya Nzadi1—Tera tata ya Abrahami mpi tata ya Nahore—mpi bo vandaka kusadila banzambi ya nkaka. i 3 “‘Na nima, mono bakaka nkaka na beno Abrahami j na
24
23:14 1 Na kisina, “Mono ke kwenda bubu yai na nzila ya ntoto ya mvimba.” 2 Tala Bantendula ya Bangogo. 23:15 1 To “bangogo yonso ya mbi.” 24:2 1 Disongidila, Efrate.
419 simu yina ya nkaka ya Nzadi1 mpi mono salaka nde yandi tambula na insi ya mvimba ya Kanana mpi mono kumisaka bana2 na yandi mingi. a Mono pesaka yandi Izaki; b 4 ebuna, Izaki mono pesaka yandi Yakobi ti Ezau. c Na nima mono pesaka Ezau Ngumba ya Seire bonso dikabu na yandi; d mpi Yakobi ti bana na yandi kulumukaka na Ezipte. e 5 Na nima mono tindaka Moize ti Aroni, f mpi mono bulaka Ezipte na mambu yina mono salaka na kati na bo, g ebuna mono basisaka beno. 6 Ntangu mono vandaka kubasisa batata na beno na Ezipte h mpi beno kumaka na nzadi-mungwa, bantu ya Ezipte vandaka kulanda batata na beno ti bapusu-pusu ya bitumba mpi basoda yina ke tambusaka bampunda tii na Nzadi-Mungwa ya Mbwaki. i 7 Bo yantikaka kudidila Yehowa, j yo yina yandi tulaka mpimpa na kati na beno mpi bantu ya Ezipte mpi yandi kulumusaka nzadi-mungwa na zulu na bo mpi fikaka bo, k mpi meso na beno monaka mambu yina mono salaka na Ezipte. l Na nima, beno zingaka na ntoto-makanga bamvula1 mingi. m 8 “‘Mono nataka beno na insi ya bantu ya Amore yina vandaka kuzinga na simu yina ya nkaka1 ya Yordani, mpi bo nwanisaka beno. n Kansi mono pesaka bo na maboko na beno sambu beno baka insi na bo, mpi mono manisaka bo na ntwala na beno. o 9 Na nima, Balaki mwana ya Sipore, ntotila ya Moabi, telamaka mpi nwanisaka Izraele. Yandi bingaka Balami mwana ya Beore sambu na kusinga beno. p 10 Kansi, mono wilaka ve Balami.q Yo yina yandi sakumunaka 24:3, 14, 15 1 Disongidila, Efrate. 24:3 2 Na kisina, “nkuna.” 24:7 1 Na kisina, “bilumbu.” 24:8 1 Disongidila, ndambu ya esti.
YOZUE 24:4-15 KAPU 24 a Kuy 15:1, 5 b Kuy 21:3 c Kuy 25:26 d Kuy 36:8 Kul 2:5
e Kuy 46:2, 3 f Kub 3:10 g Kub 11:1 h Kub 12:37 i Kub 14:9 j Kub 14:10 k Kub 14:20, 27 Nk 106:11
l Kub 3:20 Kul 4:34
m Kut 14:34 n Kut 21:23 o Neh 9:22 p Kut 22:2, 5 Kul 23:3, 4
q Kut 22:12
Ndonga ya 2 a Kut 23:11, 25 Kut 24:10
b Kut 31:7, 49 c Yoz 3:17 d Yoz 5:10 e Yoz 11:16 Yoz 21:44 Ebr 11:30
f Kub 23:28 Yoz 2:9, 10
g Nk 44:3 h Yoz 11:14 i Kul 6:10, 11 Kul 8:7, 8
j Kuy 17:1 Kul 10:12 Kul 18:13 1Sa 12:24
k Lev 17:7 Eze 23:8
l Kul 30:19, 20 1Bn 18:21
m Yoz 24:2 n Kub 23:32 Kul 7:25 Baz 6:10 Baz 10:6
beno mbala mingi, a mpi mono gulusaka beno na maboko na yandi. b 11 “‘Na nima beno sabukaka Yordani c mpi kumaka na Yeriko. d Ebuna bantwadisi1 ya Yeriko, bantu ya Amore, bantu ya Perizi, bantu ya Kanana, bantu ya Heti, bantu ya Girgashi, bantu ya Hivi, mpi bantu ya Yebusi nwanisaka beno, kansi mono pesaka bo na maboko na beno. e 12 Mono tindaka mawi ya ke lembisa nitu1 na ntwala nde beno kuma, mpi yo kulaka bo na ntwala na beno f—bantotila zole ya bantu ya Amore. Yo vandaka ve na nsadisa ya mbele na nge ya bitumba to ya munduki na nge ya tolo-tolo. g 13 Yo yina, mono pesaka beno ntoto yina beno moninaka ve mpasi mpi bambanza yina beno tungaka ve, h mpi beno ke zinga kuna. Beno ke dia bambuma ya vinu mpi ya olive yina beno kunaka ve.’ i 14 “Yo yina, beno wa Yehowa boma mpi beno sadila yandi ti kwikama2 mpi kieleka,3j mpi beno katula banzambi yina bankaka na beno sadilaka na simu yina ya nkaka ya Nzadi1 mpi na Ezipte, k mpi beno sadila Yehowa. 15 Ntangu yai, kana yo ke monana nde yo kele mbi na meso na beno na kusadila Yehowa, beno sola sambu na beno mosi bubu yai nani beno ta sadila, l kana banzambi yina ba-nkaka na beno sadilaka na simu yina ya nkaka ya Nzadi1m to banzambi ya bantu ya Amore yina beno ke zinga na insi na bo. n Kansi sambu na mono mpi bantu ya nzo na mono, beto ta sadila Yehowa.” 24:11 1 To mbala ya nkaka, “bankwantoto.” 24:12 1 To mbala ya nkaka, “kumisaka bo kisaka-saka; pesaka bo boma ya ngolo.” 24:14 2 To “na mutindu ya kukonda kifu.” 3 Na kisina, “na kwikama.”
YOZUE 24:16-33 16 Ebuna bantu vutulaka nde: “Ngindu lenda kwisila beto ve ata fioti na kuyambula Yehowa mpi kusadila banzambi ya nkaka. 17 Yehowa Nzambi na beto muntu basisaka beto mpi batata na beto na insi ya Ezipte, a na nzo ya kimpika, b mpi yandi muntu salaka bidimbu yina ya nene na meso na beto c mpi yandi muntu landaka kutanina beto na nzila yonso yina beto tambulaka mpi na kati ya makanda yonso yina beto lutaka. d 18 Yehowa kulaka bantu yina yonso, ata bantu ya Amore, yina vandaka kuzinga ntete na insi yina na ntwala na beto. Yo yina beto mpi, beto ta sadila Yehowa, sambu yandi kele Nzambi na beto.” 19 Ebuna Yozue tubilaka bantu nde: “Beno ta kuka ve kusadila Yehowa, sambu yandi kele Nzambi ya santu; e yandi kele Nzambi yina ke lombaka nde bo kangama kaka na yandi.f Yandi ta lolula ve mambu na beno ya mbi1 mpi masumu na beno. g 20 Kana beno yambula Yehowa mpi beno sadila banzambi ya banzenza, yandi ta balukila beno mpi ta manisa beno na nima ya kusadila beno mambu ya mbote.” h 21 Kansi bantu tubilaka Yozue nde: “Ve, kansi beto ta sadila Yehowa!” i 22 Yo yina Yozue tubilaka bo nde: “Beno mosi kele bambangi nde, beno me sola na luzolo na beno mosi na kusadila Yehowa.” j Ebuna bo tubaka nde: “Beto kele bambangi.” 23 “Yo yina, beno katula banzambi ya banzenza yina kele na kati na beno, mpi beno pesa bantima na beno na Yehowa Nzambi ya Izraele.” 24 Bantu tubilaka Yozue nde: “Beto ta sadila Yehowa Nzambi na beto, mpi beto ta lemfukila ndinga na yandi!” 24:19 1 To “kukolama na beno.”
420 KAPU 24 a Kub 19:4 Kul 32:12
b Kul 6:12 c Kub 14:31 Kul 4:34 Kul 29:2
d Kub 23:23 e Lev 19:2 Nk 99:5 Yez 6:3 1Pi 1:15
f Kub 20:5 Kub 34:14 Kut 25:11 Mat 4:10
g Kub 23:20, 21 Kut 14:35
h Kul 28:15, 20 Yoz 23:16 2Bs 15:2 Yez 63:10 Yer 17:13
i Kub 19:8 j Kul 26:17 Yoz 24:15
Ndonga ya 2 a Kul 31:26 b Kuy 31:45 c Kuy 31:48 d Baz 2:6 e Baz 2:8, 9 f Yoz 19:49, 50 g Kul 31:12, 13 Baz 2:7
h Kuy 50:25 Kub 13:19 Ebr 11:22
i Bis 7:15, 16 j Kuy 33:18, 19 k Yoz 20:7 l Kut 3:4 Kut 20:26
m Kub 6:25 Baz 20:28
25 Ebuna Yozue salaka kuwakana ti bantu na kilumbu yina mpi yandi tudilaka bo bansiku ti mambu ya bo fwete landa na Shekemi. 26 Na nima, Yozue sonikaka mambu yina na mukanda ya Nsiku ya Nzambi a mpi yandi bakaka ditadi mosi ya nene b mpi tedimisaka yo na nsi ya nti ya nene yina kele pene-pene ya kisika ya santu ya Yehowa. 27 Yozue tubilaka bantu yonso nde: “Tala! Ditadi yai ta vanda mbangi sambu na beto, c sambu yo me wa mambu yonso yina Yehowa tubilaka beto, mpi yo ta vanda mbangi sambu na beno, sambu beno buya ve Nzambi na beno.” 28 Ebuna Yozue pesaka bo nzila ya kukwenda, konso muntu na ntoto na yandi yina vandaka dikabu na yandi. d 29 Na nima ya mambu yai, Yozue mwana ya Nuni, nsadi ya Yehowa, fwaka ti bamvula 110. e 30 Ebuna bo zikaka yandi na teritware ya dikabu na yandi na Timnati-sera, f yina kele na ntoto ya bangumba ya Efrayimi, na nordi ya Ngumba ya Gaashi. 31 Izraele landaka kusadila Yehowa na bilumbu yonso ya Yozue mpi na bilumbu yonso ya bankuluntu yina bikalaka na luzingu na nima ya Yozue mpi yina zabaka mambu yonso yina Yehowa salaka sambu na Izraele. g 32 Mikwa ya Yozefi, h yina bantu ya Izraele nataka tuka na Ezipte, bo zikaka yo na Shekemi na kitini ya ntoto yina Yakobi sumbaka na bana ya Amore, i tata ya Shekemi, na mbongo 100 ya bibende; j mpi yo me kumaka dikabu ya bana ya Yozefi. k 33 Diaka, Eleazare mwana ya Aroni fwaka. l Ebuna bo zikaka yandi na Ngumba ya Fioti ya Fineasi mwana na yandi, m yina bo pesaka yandi na ntoto ya bangumba ya Efrayimi.
BAZ U ZI M A M B U Y I N A K E N A K AT I
1
2
3
4
5
6
7
8
Bitumba yina Yuda mpi Simeoni nungaka (1-20) Bantu ya Yebusi ke landa kuzinga na Yeruzalemi (21) Yozefi me baka Betele (22-26) Bo kulaka ve bantu ya Kanana yonso (27-36) Wanzio ya Yehowa me kebisa bantu (1-5) Lufwa ya Yozue (6-10) Bazuzi me basika sambu na kugulusa Izraele (11-23) Yehowa me meka Izraele (1-6) Otniele, zuzi ya ntete (7-11) Zuzi Ehudi me fwa ntotila Egloni yina vandaka nene (12-30) Zuzi Shamgare (31) Yabini, ntotila ya Kanana, me niokula Izraele (1-3) Mbikudi ya nkento Debora mpi Zuzi Baraki (4-16) Yaele me fwa Sisera, mfumu ya basoda (17-24) Nkunga ya kununga ya Debora ti Baraki (1-31) Bambwetete me nwanisa Sisera (20) Masa ya Kishoni me fuluka (21) Bantu yina ke zolaka Yehowa kele bonso ntangu (31) Madiani me niokula Izraele (1-10) Wanzio mosi me sila na kusadisa Zuzi Gideoni (11-24) Gideoni me panza mesa-kimenga ya Baale (25-32) Mpeve ya Nzambi me sala na zulu ya Gideoni (33-35) Kumekama ya mika ya dimeme (36-40) Gideoni ti bantu na yandi 300 (1-8) Basoda ya Gideoni me bedisa Madiani (9-25) “Mbele ya bitumba ya Yehowa mpi ya Gideoni!” (20) Camp ya bantu ya Madiani me kuma kisaka-saka (21, 22) Bantu ya Efrayimi me swanisa Gideoni (1-3) Bo me landa bantotila ya Madiani mpi me fwa bo (4-21)
9
10
11
12
13
14
15 16
17
421
Gideoni me buya kukuma ntotila (22-27) Luzingu ya Gideoni na bunkufi (28-35) Abimeleki me kuma ntotila na Shekemi (1-6) Kingana ya Yotami (7-21) Luyalu ya nku ya Abimeleki (22-33) Abimeleki me nwanisa Shekemi (34-49) Nkento mosi me lwadisa Abimeleki; Abimeleki me fwa (50-57) Zuzi Tola mpi Zuzi Yaire (1-5) Izraele me kolama mpi me balula ntima (6-16) Bantu ya Amoni me pesa Izraele boma (17, 18) Bo me kula Zuzi Yefte, na nima bo me kumisa yandi ntwadisi (1-11) Yefte me yindula ti Amoni (12-28) Lusilu ya Yefte, mpi mwana na yandi ya nkento (29-40) Luzingu ya kimpumpa ya mwana-nkento (38-40) Kimbeni ti bantu ya Efrayimi (1-7) Kumekama ya Shiboleti (6) Bazuzi Ibsani, Eloni, mpi Abdoni (8-15) Wanzio me kwenda kutala Manoa mpi nkento na yandi (1-23) Lubutuku ya Samsoni (24, 25) Zuzi Samsoni ke sosa kukwela nkento mosi ya Filistia (1-4) Mpeve ya Yehowa me sadisa Samsoni na kufwa ntambu (5-9) Kingana ya Samsoni na nkinsi ya makwela (10-19) Bo me pesa nkento ya Samsoni na bakala ya nkaka (20) Samsoni me vutula mbi na bantu ya Filistia (1-20) Samsoni na Gaza (1-3) Samsoni ti Dalila (4-22) Samsoni me vutula mbi mpi me fwa (23-31) Biteki ya Mika mpi nganga-nzambi na yandi (1-13)
BAZUZI Mambu Yina Ke na Kati –1:14 18 Bantu ya Dani ke sosa insi (1-31) Bo me botula biteki ya Mika ti nganga-nzambi na yandi (14-20) Bo me botula Layishi mpi me pesa yo zina Dani (27-29) Lusambu ya kiteki na Dani (30, 31)
nima ya lufwa ya Yo1 Na zue, bantu ya Izraele1 yulaa
ka Yehowab nde: “Nani na kati na beto ta tombuka ntete sambu na kunwanisa bantu ya Kanana?” 2 Yehowa vutulaka nde: “Yuda ta tombuka.c Tala! Mono ke pesa1 insi yina na diboko na yandi.” 3 Ebuna Yuda tubilaka mpangi na yandi Simeoni nde: “Kwisa kutombuka ti mono na teritware ya bo me pesa mono1d sambu na kunwanisa bantu ya Kanana. Na nima mono ta kwenda ti nge na teritware ya bo me pesa nge.” Ebuna Simeoni kwendaka ti yandi. 4 Ntangu Yuda tombukaka, Yehowa pesaka bantu ya Kanana ti bantu ya Perizi na maboko na bo,e ebuna bo bedisaka bantu 10 000 na Bezeki. 5 Bo monaka Adoni-bezeki na Bezeki, mpi kuna bo nwanisaka yandi mpi bedisaka bantu ya Kananaf ti bantu ya Perizi.g 6 Ntangu Adoni-bezeki tinaka, bo landaka yandi, bo kangaka yandi, mpi bo zengaka misapi na yandi ya nene ya maboko ti misapi na yandi ya nene ya makulu. 7 Ebuna Adoni-bezeki tubaka nde: “Kele ti bantotila 70 yina bo zengaka misapi ya nene ya maboko ti misapi ya nene ya makulu mpi yina ke lokuta madia na nsi ya mesa na mono. Kaka mutindu mono salaka, Nzambi me vutudila mono.” 1:1 1 Na kisina, “bana ya Izraele.” 1:2 1 To “me pesa.” 1:3 1 Na kisina, “na dikabu na mono.”
422 19 Bantu ya Benyamini me vukisa nitu na kingolo-ngolo na Gibea (1-30) 20 Bo me nwanisa bantu ya Benyamini (1-48) 21 Bo me gulusa dikanda ya Benyamini (1-25)
KAPU 1 a Yoz 24:29 b Kut 27:18, 21 Baz 20:18
c Kuy 49:8 Kul 33:7 1Bs 5:2
d Yoz 15:1 Yoz 19:1, 9
e Kul 9:3 f Kuy 10:6 Kul 20:17
g Kuy 15:18-21 Kub 3:8 Baz 3:5 1Bn 9:20, 21
Ndonga ya 2 a Yoz 15:8, 12 b Yoz 15:63 Baz 1:21
c Yoz 11:16 Yoz 15:20, 33
d Yoz 11:21 Yoz 15:13, 14
e Yoz 10:38 f Yoz 15:15 g Kut 13:3, 6 Kut 14:24 Kul 1:35, 36 Yoz 14:13
h Yoz 15:16-19 i Baz 3:9 j 1Bs 4:13
Na nima, bo nataka yandi na Yeruzalemi a mpi yandi fwaka kuna. 8 Diaka, bantu ya Yuda nwanisaka Yeruzalemi b mpi botulaka yo; bo fwaka yo na mbele ya bitumba, mpi tulaka mbanza yina tiya. 9 Na nima, bantu ya Yuda kulumukaka sambu na kunwanisa bantu ya Kanana yina vandaka kuzinga na ntoto ya bangumba, na Negebi mpi na Shefela. c 10 Mpidina Yuda kwendaka kunwanisa bantu ya Kanana yina vandaka kuzinga na Ebroni (ntete zina ya Ebroni vandaka Kiriatiarba), ebuna bo fwaka Sheshai, Ahimani, mpi Talmai. d 11 Bo katukaka kuna mpi kwendaka kunwanisa bantu ya Debire. e (Ntete zina ya Debire vandaka Kiriati-sefere.) f 12 Ebuna Kalebi g tubaka nde: “Muntu yina ta nwanisa Kiriati-sefere mpi ta botula yo, mono ta pesa yandi mwana na mono ya nkento Aksa sambu yandi kuma nkento na yandi.” h 13 Otniele i mwana ya Kenazi, j leke ya Kalebi, botulaka yo. Yo yina Kalebi pesaka yandi mwana na yandi ya nkento Aksa sambu yandi kuma nkento na yandi. 14 Ntangu Aksa vandaka kukwenda na nzo ya bakala na yandi, Aksa siamisaka Otniele na kulomba tata na yandi kilanga. Ebuna Aksa tulukaka na mpunda na yandi.1 Kalebi yulaka yandi nde: “Nge ke zola inki?” 1:14 1 To mbala ya nkaka, “bulaka maboko ntangu yandi vandaka na zulu ya mpunda.”
423 15 Aksa tubilaka yandi nde: “Pardo, sakumuna mono, sambu nge me pesa mono kitini ya ntoto na sudi;1 pesa mono mpi Gulotimayimi.”2 Yo yina Kalebi pesaka yandi Guloti ya Zulu mpi Guloti ya Nsi. 16 Bana ya muntu ya Keni, a bokilo ya Moize ya bakala, b katukaka na mbanza ya maba c ti bantu ya Yuda mpi tombukaka na ntoto-makanga ya Yuda na sudi ya Aradi. d Bo kwendaka kuna mpi zingaka na kati ya bantu. e 17 Kansi Yuda kwendaka ti mpangi na yandi Simeoni, mpi bo nwanisaka bantu ya Kanana yina vandaka kuzinga na Sefati mpi bo fwaka yo. f Ebuna bo pesaka mbanza yina zina Orma.1g 18 Na nima, Yuda botulaka Gaza h ti teritware na yo, Ashkeloni i ti teritware na yo, mpi Ekroni j ti teritware na yo. 19 Yehowa vandaka ti Yuda, ebuna bo bakaka ntoto ya bangumba, kansi bo kukaka ve kukula bantu ya ntoto ya kukonda ngumba, sambu bo vandaka ti bapusu-pusu ya bitumba ya bibende.1k 20 Bo pesaka Kalebi Ebroni, kaka mutindu Moize silaka, l ebuna yandi kulaka bana tatu ya Anaki kuna. m 21 Kansi bana ya Benyamini kulaka ve bantu ya Yebusi yina vandaka kuzinga na Yeruzalemi, yo yina bantu ya Yebusi ke landaka kuzinga ti bana ya Benyamini na Yeruzalemi tii bubu yai. n 22 Na ntangu yina, nzo ya Yozefi o tombukaka sambu na kunwanisa Betele, ebuna Yehowa vandaka ti bo. p 23 Nzo ya Yozefi vandaka kutala Betele na mayele (nkutu, zina ya mbanza yina vandaka ntete Luzi), q 24 mpi bantu yina vandaka kutala na 1:15 1 To “Negebi.” 2 Yo ke tendula “Malonga (Babolo) ya Masa.” 1:17 1 Yo ke tendula “Ya Bo Fwete Fwa.” 1:19 1 To “bapusu-pusu ya bitumba yina kele ti bambele na makulu na yo.”
BAZUZI 1:15-32 KAPU 1 a Kut 24:21 Baz 4:11
b Kub 3:1 Kub 4:18 Kub 18:1 Kut 10:29
c Kul 34:3 Baz 3:13
d Kut 21:1 e Kut 10:29-32 f Lev 27:29 Kul 20:16
g Yoz 19:1, 4 h Kuy 10:19 Yoz 11:22
i Baz 14:19 j Yoz 13:1-3 Yoz 15:20, 45
k Kul 20:1 Yoz 17:16
l Kut 14:24 Yoz 14:9
m Kut 13:22 n Yoz 15:63 2Sa 5:6
o Yoz 14:4 p Kuy 49:22, 24 Yoz 16:1 Nk 44:3
q Kuy 35:6
Ndonga ya 2 a Yoz 6:25 1Sa 15:6
b Yoz 21:8, 25 Baz 5:19
c Yoz 17:11, 12 d Kuy 9:25 1Bn 9:20, 21
e Kut 33:55 Kul 7:2 Kul 20:16 Yoz 17:13
f Yoz 16:10 1Bn 9:16
g Yoz 19:15, 16 h Kul 20:17 Baz 2:2
i Yoz 11:8 Yoz 19:28, 31
j Yoz 19:29, 31 k Yoz 19:30, 31 l Yoz 21:8, 31
mayele monaka bakala mosi ke basika na mbanza yina. Yo yina bo tubilaka yandi nde: “Pardo, songa beto nzila ya kukota na mbanza, ebuna beto ta sadila nge mambu na mawete yonso.”1 25 Yo yina bakala yina songaka bo nzila ya kukota na mbanza, ebuna bo fwaka mbanza yina ti mbele ya bitumba, kansi bo bikisaka bakala yina ti dibuta na yandi yonso bo kwenda. a 26 Bakala yina kwendaka na insi ya bantu ya Heti mpi tungaka mbanza mosi ebuna yandi pesaka yo zina Luzi, zina na yo yo yina tii bubu yai. 27 Manase bakaka ve Betesheani ti babwala yina kele na nziunga1 na yo, Tanaki b ti babwala yina kele na nziunga na yo, bantu ya Dore ti babwala yina kele na nziunga na yo, bantu ya Ibleami ti babwala yina kele na nziunga na yo, mpi bantu ya Megido ti babwala yina kele na nziunga na yo. c Bantu ya Kanana landaka kuzinga na insi yai. 28 Ntangu Izraele kumaka ngolo, bo pusaka bantu ya Kanana na kusala kisalu ya ngolo, d kansi bo kulaka bo yonso ve. e 29 Efrayimi mpi kulaka ve bantu ya Kanana yina vandaka kuzinga na Gezere. Bantu ya Kanana landaka kuzinga na kati na bo na Gezere. f 30 Zebuloni kulaka ve bantu ya ke zingaka na Kitroni ti bantu ya Nahaloli. g Bantu ya Kanana landaka kuzinga na kati na bo mpi bo pusaka bo na kusala bisalu ya ngolo. h 31 Asere kulaka ve bantu ya Ako ti bantu ya Sidoni, i na Ahlabi, na Akzibi, j na Elba, na Afiki, k mpi na Rehobi. l 32 Yo yina bantu ya Asere landaka kuzinga na 1:24 1 Na kisina, “ta monisila nge zola ya kwikama.” 1:27 1 To “lweka.”
BAZUZI 1:33–2:14 kati ya bantu ya Kanana yina ke zingaka na insi yina, sambu bo kulaka bo ve. 33 Naftali kulaka ve bantu ya Bete-shemeshi ti bantu ya Beteanati, a kansi bo landaka kuzinga na kati ya bantu ya Kanana yina ke zingaka na insi yina. b Bantu ya ke zingaka na Bete-shemeshi ti bantu ya Bete-anati kumaka bantu ya ke sadilaka bo kisalu ya ngolo. 34 Bantu ya Amore kulaka bantu ya Dani tii na ntoto ya bangumba, bo pesaka bo ve nzila ya kukwisa kukulumuka na ntoto ya kukonda ngumba. c 35 Yo yina bantu ya Amore landaka kuzinga na Ngumba ya Eresi, na Ayaloni, d mpi na Shaalbimi. e Kansi ntangu ngolo1 ya bantu ya nzo ya Yozefi kumaka mingi,2 bo pusaka bo na kusala kisalu ya ngolo. 36 Teritware ya bantu ya Amore yantikaka na ngumba ya Akrabimi, f katuka na Sela mpi tombuka. Ebuna wanziog ya Yehowa katukaka na Gilgale h mpi tombukaka na Bokimi mpi tubaka nde: “Mono basisaka beno na Ezipte mpi nataka beno na insi yina mono zengaka kieleka na ba-nkaka na beno. i Diaka, mono tubaka nde, ‘Mono ta fwa ve ata fioti kuwakana na mono ti beno. j 2 Kansi beno, beno fwete sala ve kuwakana ti bantu yina ke zingaka na insi yai k mpi beno fwete bwisa bamesa-kimenga na bo.’ l Kansi beno me lemfukila ve ndinga na mono. m Sambu na nki beno me sala diambu yai? 3 Yo yina, mono mpi tubaka nde, ‘Mono ta kula bo ve na ntwala na beno, n ebuna bo ta kanga beno na mutambu o mpi banzambi na bo ta pukumuna beno.’” p
2
1:35 1 Na kisina, “diboko.” 2 Na kisina, “kumaka kilo.”
424 KAPU 1 a Yoz 19:38, 39 b Kul 7:2 c Yoz 19:47 Baz 18:1
d Yoz 10:12 e Yoz 19:42, 48 f Kut 34:2, 4 Yoz 15:3, 12
KAPU 2 g Kub 23:20, 23 Yoz 5:13, 14
h Yoz 5:8, 9 i Kuy 12:7 Kuy 26:3
j Kuy 17:1, 7 Lev 26:42
k Kub 23:32 Kul 7:2 2Bk 6:14
l Kub 34:13 Kut 33:52
m Baz 1:28 n Baz 2:20-23 o Kut 33:55 Yoz 23:12, 13
p Kub 23:33 Kul 7:16 1Bn 11:2
Ndonga ya 2 a Yoz 24:28 b Yoz 23:3 Yoz 24:31
c Yoz 24:29 d Yoz 19:49, 50 e Yoz 24:30 f Baz 3:7 Baz 10:6 1Bn 18:17, 18
g Kul 31:16 h Kul 6:14 i Kub 20:5 j Baz 3:7 Baz 10:6 1Bn 11:5
k Baz 3:8 2Bn 17:20 Nk 106:40, 41
4 Ntangu wanzio ya Yehowa tubilaka bantu yonso ya Izraele mambu yai, bo yantikaka kudila ngolo. 5 Yo yina, bo pesaka kisika yina zina Bokimi1 mpi bo pesaka Yehowa bimenga kuna. 6 Ntangu Yozue songaka bantu na kukwenda, konso muntu ya Izraele kwendaka na ntoto na yandi yina vandaka dikabu na yandi sambu na kubaka ntoto. a 7 Bantu landaka kusadila Yehowa na bilumbu yonso ya Yozue mpi na bilumbu yonso ya bankuluntu yina bikalaka na luzingu na nima ya Yozue mpi yina monaka mambu yonso ya nene yina Yehowa salaka sambu na Izraele. b 8 Na nima Yozue mwana ya Nuni, nsadi ya Yehowa, fwaka ti bamvula 110. c 9 Ebuna bo zikaka yandi na teritware ya dikabu na yandi na Timnati-heresi, d na ntoto ya bangumba ya Efrayimi, na nordi ya Ngumba ya Gaashi. e 10 Bo vukisaka ndonga ya bantu yina yonso ti ba-nkaka na bo,1 mpi ndonga ya nkaka ya bantu basikaka na nima, yina zabaka ve Yehowa mpi mambu yina yandi salaka sambu na Izraele. 11 Bantu ya Izraele salaka mambu ya mbi na meso ya Yehowa mpi sadilaka1 Babaale. f 12 Na mutindu yina, bo yambulaka Yehowa, Nzambi ya batata na bo, yina basisaka bo na insi ya Ezipte. g Bo landaka banzambi ya nkaka, banzambi ya bantu yina vandaka na nziunga na bo, h bo fukiminaka bo mpi bo pesaka Yehowa makasi. i 13 Bo yambulaka Yehowa mpi bo sadilaka Baale ti biteki ya Ashtoreti. j 14 Ebuna Yehowa wilaka Izraele makasi ya ngolo, yo yina yandi pesaka bo na maboko ya miyibi yina botulaka bima na bo.k Yandi teka2:5 1 Yo ke tendula “Bantu ya Ke Dilaka.” 2:10 1 Yai mutindu ya kifwani ya kutubila lufwa. 2:11 1 To “sambilaka.”
425 ka bo na maboko ya bambeni yina vandaka na nziunga na bo, a ebuna bo kukaka diaka ve kununga bambeni na bo. b 15 Konso kisika yina bo vandaka kukwenda, diboko ya Yehowa vandaka kunwanisa bo mpi kunatila bo mpasi, c kaka mutindu Yehowa tubaka mpi kaka mutindu Yehowa zengaka kieleka na ntwala na bo, d ebuna bo vandaka na mpasi mingi. e 16 Ebuna Yehowa vandaka kubasisa bazuzi yina vandaka kugulusa bo na maboko ya bantu yina vandaka kuyiba bo. f 17 Kansi bo buyaka nkutu kuwila bazuzi yina, mpi bo vandaka kusala kindumba ti banzambi ya nkaka mpi kufukimina bo. Bo yambulaka nswalu nzila yina ba-nkaka na bo landaka, bayina lemfukilaka bantuma ya Yehowa, g kansi bo, bo salaka yo ve. 18 Konso ntangu yina Yehowa vandaka kubasisila bo bazuzi,h Yehowa vandaka kuvanda ti zuzi yina mpi yandi vandaka kugulusa bo na maboko ya bambeni na bo na bilumbu yonso ya zuzi yina; sambu Yehowa vandaka kuwa mawa i mutindu bo vandaka kudila sambu na bantu yina vandaka kuniokula boj mpi bayina vandaka kusadila bo mambu na mutindu ya mbi. 19 Kansi kana zuzi yina kufwa, bo vandaka kusala diaka mambu ya mbi kuluta ba-nkaka na bo na mutindu bo vandaka kulanda banzambi ya nkaka, kusadila bo mpi kufukimina bo. k Bo yambulaka ve mambu na bo mpi kikalulu na bo ya ntu-ngolo. 20 Nsuka-nsuka Yehowa wilaka Izraele makasi ya ngolo, l mpi yandi tubaka nde: “Sambu dikanda yai me fwa kuwakana m na mono yina mono songaka ba-nkaka na bo na kuzitisa mpi bo me lemfukila mono ve, n 21 mono ta kula ve na ntwala na bo ata dikanda
BAZUZI 2:15–3:8 KAPU 2 a Baz 4:2 b Lev 26:17, 37 Kul 28:15, 25
c Kul 28:15 d Kul 4:25, 26 e Baz 10:9 f Baz 3:9 1Sa 12:11 Neh 9:27 Nk 106:43
g Baz 2:7 h Baz 3:9 i Kul 32:36 Nk 106:45
j Baz 4:3 k Baz 4:1 Baz 8:33
l Kul 7:4 Baz 10:7 Nk 106:40
m Kub 24:3, 8 Kub 34:27 Kul 29:1 Yoz 23:16
n Lev 26:14, 17
Ndonga ya 2 a Yoz 13:1, 2 b Kut 33:55 Kul 8:2 Yoz 23:12, 13 Baz 3:4
KAPU 3 c Kul 8:2 Baz 2:10
d Baz 1:18, 19 e Yoz 13:1, 4 Baz 1:31
f Yoz 9:1, 2 g Yoz 13:1, 6 h Kut 34:2, 8 Yoz 13:1, 5
i Kub 23:33 Baz 2:21, 22
j Baz 1:29 Nk 106:34
k Kub 34:15, 16 Kut 25:1, 2 Kul 7:3, 4 1Bn 11:1, 4
l Kul 31:16 Baz 2:11 Baz 10:6
m Kub 34:13 Kul 12:3 Kul 16:21
mosi yina Yozue bikisaka ntangu yandi fwaka. a 22 Yo ta vanda sambu na kumeka Izraele sambu na kuzaba kana bo ta landa nzila ya Yehowa b mpi ta tambula na kati na yo mutindu batata na bo tambulaka.” 23 Yo yina Yehowa bikaka nde makanda yina kulanda kuzinga. Yandi kulaka bo ve nswalu mpi yandi pesaka bo ve na maboko ya Yozue. Yai kele makanda yina Yehowa pesaka nzila nde yo bikala sambu bo meka bantu yonso ya Izraele yina nwanaka ve ata bitumba mosi ya Kanana c 2 (yo vandaka mutindu yina sambu bandonga ya bantu ya Izraele yina ta kwisa na nima kunwana bitumba, bayina monaka ntete ve mambu ya mutindu yina): 3 bamfumu tanu ya bantu ya Filistia, d mpi bantu yonso ya Kanana, bantu ya Sidoni, e mpi bantu ya Hivi f yina ke zingaka na Ngumba ya Libani g katuka na Ngumba ya Baale-ermoni tii na Lebo-amati.1h 4 Bo sadilaka bo sambu na kumeka Izraele sambu na kuzaba kana Izraele ta lemfukila bantuma ya Yehowa yina yandi pesaka batata na bo na nzila ya Moize. i 5 Yo yina bantu ya Izraele zingaka na kati ya bantu ya Kanana, j ya bantu ya Heti, ya bantu ya Amore, ya bantu ya Perizi, ya bantu ya Hivi, mpi ya bantu ya Yebusi. 6 Bantu ya Izraele kwelaka bana-bankento ya makanda yai, mpi bo pesaka bana na bo ya bankento na bana-babakala ya makanda yai, mpi bo yantikaka kusadila banzambi na bo. k 7 Bantu ya Izraele salaka mambu ya mbi na meso ya Yehowa, bo vilaka Yehowa Nzambi na bo, mpi bo vandaka kusadila Babaale l mpi banti ya santu.1m 8 Yo yina
3
3:3 1 To “kisika ya kukotila na Amati.” 3:7 1 Tala Bantendula ya Bangogo.
BAZUZI 3:9-24 Yehowa wilaka Izraele makasi mpi yandi tekaka bo na maboko ya Kushani-rishatayimi, ntotila ya Mezopotamia.1 Bantu ya Izraele sadilaka Kushani-rishatayimi bamvula nana. 9 Ntangu bantu ya Izraele bingaka Yehowa sambu yandi sadisa bo,a Yehowa basisaka ngulusi mosi sambu na kugulusa bantu ya Izraele, b Otnielec mwana ya Kenazi, leke ya Kalebi. 10 Mpeve ya Yehowa kwisaka na zulu na yandi, d mpi yandi kumaka zuzi ya Izraele. Ntangu yandi basikaka sambu na kunwana bitumba, Yehowa pesaka Kushani-rishatayimi ntotila ya Mezopotamia1 na maboko na yandi yo yina yandi bedisaka Kushanirishatayimi. 11 Na nima, insi vandaka na ngemba1 bamvula 40. Ebuna Otniele mwana ya Kenazi fwaka. 12 Bantu ya Izraele yantikaka diaka kusala mambu ya mbi na meso ya Yehowa.e Yo yina Yehowa bikaka nde Egloni ntotila ya Moabi f kubedisa Izraele, sambu bo salaka mambu ya mbi na meso ya Yehowa. 13 Diaka, yandi nataka bantu ya Amoni g mpi bantu ya Amaleki sambu na kunwanisa bo. h Bo nwanisaka Izraele mpi botulaka mbanza ya maba. i 14 Bantu ya Izraele sadilaka Egloni ntotila ya Moabi bamvula 18. j 15 Ebuna bantu ya Izraele bingaka Yehowa sambu yandi sadisa bo, k yo yina Yehowa basisilaka bo ngulusi, l Ehudi m mwana ya Gera, muntu ya dikanda ya Benyamini n yina vandaka kusadila diboko ya kimama. o Na nima, bantu ya Izraele tindilaka Egloni, ntotila ya Moabi, dikabu na nzila na yandi. 16 Na ntangu yina, Ehudi kudisadilaka mbele ya bitumba ya maka-
426 KAPU 3 a Kul 4:30 Baz 10:10, 15
b Baz 2:16, 18 Baz 3:15
c 1Bs 4:13
d Kut 11:16, 17 Baz 6:34 Baz 11:29 Baz 14:5, 6 Baz 15:14 1Sa 11:6 1Sa 16:13 2Bs 15:1
e Baz 2:19
f Kuy 19:36, 37
g Kuy 19:36, 38 Baz 11:4, 5
h Kub 17:8 Baz 6:3
i Kul 34:3
j Kul 28:48
k Nk 78:34
l Baz 3:9
m Baz 4:1
n Kuy 49:27
si zole, nda na yo diboko1 mosi, mpi yandi kangisaka yo na nsi ya lele na yandi na mbendi ya dikulu na yandi ya kitata. 17 Ebuna yandi pesaka dikabu yina na Egloni ntotila ya Moabi. Egloni vandaka nene kibeni. 18 Ntangu Ehudi manisaka kupesa dikabu yina, yandi songaka bantu yina nataka dikabu yina na kuvutuka. 19 Kansi na nima, ntangu yandi kumaka na bisika ya biteki1 na Gilgale, a yandi vutukaka yandi mosi mpi tubaka nde: “O ntotila, mono kele ti nsangu mosi ya kinsweki sambu na nge.” Ntotila tubaka nde: “Beno bika makelele!” Ebuna bansadi na yandi yonso bikisaka yandi. 20 Yo yina Ehudi kwisaka pene-pene ya ntotila ntangu yandi vandaka ya kuvanda yandi mosi na suku na yandi ya madidi yina vandaka na zulu ya ludi. Ebuna Ehudi tubaka nde: “Mono kele ti nsangu mosi sambu na nge ya me katuka na Nzambi.” Yo yina ntotila telamaka na kiti na yandi ya kimfumu.1 21 Ebuna Ehudi basisaka mbele ya bitumba na mbendi ya dikulu na yandi ya kitata ti diboko na yandi ya kimama mpi kotisaka yo na divumu ya ntotila. 22 Mbele kotaka ti diboko na yo, ebuna mafuta fikaka mbele ya mvimba, sambu yandi basisaka ve mbele ya bitumba na divumu na yandi, mpi tufi basikaka. 23 Ehudi basikilaka na kisika ya kukotila,1 yandi kangaka bakielo ya suku ya zulu mpi kangaka yo na nsabi. 24 Ntangu yandi kwendaka, bansadi vutukaka mpi monaka nde bakielo ya suku ya zulu vanda-
3:16 1 Ziku diboko mosi ya nkufi ya basantimetre kiteso ya 38. Tala Bangindu o Baz 20:15, 16 ya Ngika B14. 3:19 1 To mbala ya nka ka, “bisika ya bo ke timunaka matadi.” 3:8 1 Na kisina, “Arami-naarayimi.” Ndonga ya 2 3:20 1 To “na kiti na yandi.” 3:23 1 To 3:10 1 Na kisina, “Arami.” 3:11 1 Na ki- a Yoz 4:19 mbala ya nkaka, “na ditobo yina ke kosina, “pemaka.” tisaka mupepe.” Yoz 5:8, 9
427 ka ya kukanga na nsabi. Bo tubaka nde: “Yo fwete vanda nde yandi kele na kabine1 na suku ya kati yina kele madidi.” 25 Bo vandaka kaka kuvingila tii kuna bo waka nsoni, kansi ntangu bo monaka nde yandi vandaka kaka kukangula ve bakielo ya suku ya zulu, bo bakaka nsabi mpi kangulaka bakielo yina ebuna bo monaka mfumu na bo me lala na ntoto, ya kufwa! 26 Ehudi tinaka na ntangu bo vandaka kusukinina, mpi yandi lutaka na nzila ya bisika ya biteki1a mpi kumaka mbote na Seira. 27 Ntangu yandi kumaka, yandi bulaka kibongo b na ntoto ya bangumba ya Efrayimi; c ebuna bantu ya Izraele katukaka na ntoto ya bangumba mpi kulumukaka, mpi yandi vandaka na ntwala na bo. 28 Yo yina yandi tubilaka bo nde: “Beno landa mono, sambu Yehowa me pesa bambeni na beno, bantu ya Moabi, na maboko na beno.” Ebuna bo landaka yandi mpi bo botulaka bisika ya Yordani ya bo lenda sabuka na makulu sambu na kukanga bantu ya Moabi nzila sambu bo sabuka ve, mpi bo pesaka ve ata muntu mosi nzila ya kusabuka masa. 29 Na ntangu yina, bo fwaka bantu ya Moabi 10 000, d babakala yonso ya ngolo mpi ya kikesa; ata muntu mosi ve tinaka. e 30 Na kilumbu yina, Moabi kumaka na nsi ya kiyeka ya Izraele; ebuna insi vandaka na ngemba1 bamvula 80. f 31 Muntu yina yingaka yandi vandaka Shamgare g mwana ya Anati, yina fwaka bantu ya Filistia 600 h ti nti ya bo ke twadisaka bangombe; i yandi mpi gulusaka Izraele. 3:24 1 Na kisina, “yandi ke fika makulu na yandi.” 3:26 1 To mbala ya nkaka, “bisika ya bo ke timunaka matadi.” 3:30 1 Na kisina, “pemaka.”
KAPU 3 a Baz 3:19 b Baz 6:34 1Sa 13:3
c Baz 7:24 d Kul 28:7 e Lev 26:7, 8 f Baz 3:11 g Baz 5:6 h Yoz 13:1, 2 i Baz 15:3, 15 1Sa 17:47, 50
Ndonga ya 2 KAPU 4 a Baz 2:19 b Baz 2:14 Baz 3:8 Baz 10:7
c Baz 4:16 d Baz 2:18 Baz 3:9 Nk 107:19
e Yoz 17:16 Baz 1:19
f Kul 28:48 g Kub 15:20 2Bn 22:14 Luk 2:36 Bis 21:8, 9
h Yoz 18:21, 25 i Kuy 28:17, 19 j Ebr 11:32 k Yoz 21:32 l 1Bn 18:40 Nk 83:9
m Kul 20:1
4
BAZUZI 3:25–4:9
Kansi na nima, ntangu Ehudi fwaka, bana ya Izraele salaka diaka mambu ya mbi na meso ya Yehowa. a 2 Yo yina Yehowa tekaka bo na maboko ya Yabini ntotila ya Kanana, b yina vandaka kuyala na Asore. Mfumu ya basoda na yandi vandaka Sisera, yina vandaka kuzinga na Arosheti c ya makanda.1 3 Bana ya Izraele didilaka Yehowa, d sambu Yabini1 vandaka ti bapusu-pusu ya bitumba 900 ya bibende,2e mpi yandi niokulaka bana ya Izraele f ngolo kibeni bamvula 20. 4 Debora mbikudi mosi ya nkento, g nkento ya Lapidoti, vandaka kusambisa Izraele na ntangu yina. 5 Yandi vandaka ti kikalulu ya kuvanda na nsi ya diba ya Debora na kati-kati ya Rama h ti Betele, i na ntoto ya bangumba ya Efrayimi; bana ya Izraele vandaka kutombuka na Debora sambu na lusambisu. 6 Yandi tindaka bantu na kubinga Baraki j mwana ya Abinoami na Kedeshinaftali k mpi tubilaka yandi nde: “Keti Yehowa Nzambi ya Izraele me tuba ve mambu yai? ‘Kwenda1 na Ngumba ya Tabore, mpi nata babakala 10 000 ya Naftali mpi ya Zebuloni. 7 Mono ta kwisa kunatila nge Sisera, mfumu ya basoda ya Yabini ti bapusu-pusu na yandi ya bitumba mpi basoda na yandi na masa1 ya Kishoni, l ebuna mono ta pesa yandi na maboko na nge.’” m 8 Yo yina Baraki tubilaka Debora nde: “Kana nge kwenda ti mono, mono ta kwenda, kansi kana nge kwenda ve ti mono, mono ta kwenda ve.” 9 Yo yina, Debora tubaka nde: “Mono ta kwenda kibeni ti nge. Kansi bitumba yina nge ke kwenda ta 4:2 1 To “Arosheti-ha-goyimi.” 4:3 1 Na kisina, “yandi.” 2 To “ya kele ti bambele na makulu na yo.” 4:6 1 To “Tinda bantu na nge.” 4:7 1 To “muwanda.”
BAZUZI 4:10-24 natila nge ve nkembo, sambu Yehowa ta pesa Sisera na maboko ya nkento.” a Ebuna Debora telamaka mpi kwendaka ti Baraki na Kedeshi. b 10 Baraki bingaka Zebuloni ti Naftali c na Kedeshi, mpi babakala 10 000 landaka yandi. Debora mpi tombukaka ti yandi. 11 Kisi ve, Hebere muntu ya Keni kabwanaka ti bantu ya Keni, d bana ya Obabi, bokilo ya Moize ya bakala, e mpi tenta na yandi vandaka ya kutedimisa pene-pene ya nti ya nene na Saananimi, yina kele pene-pene ya Kedeshi. 12 Bo songaka Sisera nde Baraki mwana ya Abinoami me tombuka na Ngumba ya Tabore. f 13 Na mbala mosi, Sisera vukisaka bapusu-pusu na yandi yonso ya bitumba—bapusupusu 900 ya bibende1—mpi basoda yonso yina vandaka ti yandi katuka na Arosheti ya makanda sambu na kukwenda tii na masa2 ya Kishoni. g 14 Ebuna Debora tubilaka Baraki nde: “Telama, sambu yai kele kilumbu yina Yehowa ta pesa Sisera na maboko na nge. Keti Yehowa ke basika ve na ntwala na nge?” Baraki katukaka na Ngumba ya Tabore mpi kulumukaka ti bantu 10 000 yina vandaka kulanda yandi. 15 Ebuna Yehowa salaka nde Sisera ti bapusu-pusu na yandi yonso ya bitumba, mpi basoda yonso kukuma kisaka-saka h na ntwala ya mbele ya bitumba ya Baraki. Nsuka-nsuka Sisera tulukaka na pusu-pusu na yandi mpi tinaka na makulu. 16 Baraki landaka bapusu-pusu ya bitumba mpi basoda tii na Arosheti ya makanda. Basoda yonso ya Sisera fwaka na mbele ya bitumba; ata soda mosi ve bikalaka. i 4:13 1 To “bapusu-pusu ya bitumba yina kele ti bambele na makulu na yo.” 2 To “muwanda.”
428 KAPU 4 a Baz 4:21, 22 Baz 5:24, 26
b Yoz 20:7, 9 Yoz 21:32
c Baz 5:18
d Kut 24:21 Baz 1:16 1Sa 15:6
e Kut 10:29
f Baz 4:6
g Baz 5:20, 21
h Kub 14:24 Yoz 10:10
i Lev 26:7
Ndonga ya 2 a Baz 5:24
b Baz 4:11
c Baz 4:1, 2
d Baz 5:25
e Baz 4:9 Baz 5:26, 27
f Ebr 11:32, 33
17 Kansi Sisera tinaka na makulu na tenta ya Yaele a nkento ya Hebere b muntu ya Keni, sambu Yabini c ntotila ya Asore ti nzo ya Hebere muntu ya Keni vandaka na ngemba. 18 Ebuna Yaele basikaka sambu na kukutana ti Sisera mpi tubilaka yandi nde: “Kwisa kukota, mfumu na mono, kwisa kukota awa. Kuwa boma ve.” Yo yina yandi kwendaka kukota na kati ya tenta ya Yaele, mpi Yaele fikaka yandi bulanketi. 19 Ebuna Sisera tubilaka Yaele nde: “Pardo, pesa mono ndambu ya masa ya kunwa, sambu mono ke wa nzala ya masa.” Yaele kangulaka dibungu ya mpusu ya mbisi yina vandaka ti miliki1 mpi pesaka yandi, d na nima yandi fikaka yandi diaka. 20 Sisera tubilaka yandi nde: “Telama na munoko ya tenta, mpi kana muntu kukwisa mpi kuyula nge nde, ‘Keti muntu kele awa?’ tuba nde, ‘Ve!’” 21 Kansi Yaele nkento ya Hebere bakaka pike ya tenta ti marto na diboko. Ebuna ntangu Sisera lalaka mpongi ya ngolo mpi lembaka kibeni, yandi pusanaka malembe-malembe pene-pene na yandi mpi kotisaka yandi pike na ntu mpi bulaka yo, yo kotaka tii na ntoto, ebuna yandi fwaka. e 22 Baraki kwendaka kuna ntangu yandi vandaka kulanda Sisera, ebuna Yaele basikaka sambu na kukutana ti yandi mpi tubaka nde: “Kwisa mpi mono ta songa nge muntu yina nge ke sosa.” Baraki kotaka ti yandi mpi monaka Sisera me lala na ntoto ya kufwa, ti pike ya tenta ya kukotisa na ntu na yandi. 23 Na kilumbu yina, Nzambi bedisaka Yabini ntotila ya Kanana na ntwala ya bantu ya Izraele. f 24 Diboko ya bantu ya Izraele vandaka kaka kukuma kilo mingi na 4:19 1 To “mabele.”
429 zulu ya Yabini ntotila ya Kanana,a tii kuna bo fwaka Yabini ntotila ya Kanana. b Na kilumbu yina, Debora c ti Baraki d mwana ya Abinoami yimbaka nkunga yai: e 2 “Sambu na nsuki ya kukonda kukangisa1 na Izraele, Sambu na bantu yina kwendaka na bitumba na luzolo yonso, f Beno kumisa Yehowa! 3 Beno bantotila, beno wa! Beno bantwadisi, beno widikila! Mono ta yimbila Yehowa. Mono ta yimba bankunga1 sambu na kukumisa Yehowa, g Nzambi ya Izraele. h 4 Yehowa, ntangu nge katukaka na Seire i mpi basikaka, Ntangu nge basikaka na teritware ya Edomi, Ntoto nikanaka, mpi zulu nokisaka mvula, Matuti tiamunaka masa. 5 Bangumba kumaka masamasa1 na ntwala ya luse ya Yehowa, j Yo vanda Sinai na ntwala ya luse ya Yehowa, k Nzambi ya Izraele. l 6 Na bilumbu ya Shamgare m mwana ya Anati, Na bilumbu ya Yaele, n banzila ya nene vandaka ya kuyuma; Bantu yina vandaka kusala nzietelo vandaka kuluta na banzila ya fioti. 7 Na Izraele, bantu ya bwala vandaka diaka ve;1 Bo vandaka diaka ve tii kuna mono, Debora, o mono telamaka,
5
BAZUZI 5:1-14 KAPU 4 a Kuy 9:25
8 b Kul 7:24
KAPU 5 c Baz 4:4 d Baz 4:6 Ebr 11:32
9
e Kub 15:1 Nk 18:Zulu
f Baz 4:10
10
g 2Sa 22:50 Nk 7:17
h Kub 20:2 i Kul 33:2 j Kul 4:11
11
k Kub 19:18 Neh 9:13
l Kub 20:2 m Baz 3:31 n Baz 4:17 o Baz 4:4
12
Ndonga ya 2 a Baz 4:5 b Kul 32:16, 17 Baz 2:12
c Baz 4:1-3
13
d Baz 4:6 e Baz 4:10 f Baz 4:4
5:2 1 To “Sambu na basoda yina kele ti nsuki ya kukonda kukanga.” 5:3 1 To “ta bula miziki.” 5:5 1 To mbala ya nkaka, “nikanaka.” 5:7 1 To “manaka.”
g Baz 5:1 h Baz 4:6
14
Tii kuna mono telamaka bonso mama na Izraele. a Bo solaka banzambi ya mpa; b Ebuna bitumba basikaka na bakielo. c Bantu lendaka ve kumona kitaninu, to dikonga, Na kati ya bantu 40 000 na Izraele. Ntima na mono kele ti bakomanda ya Izraele, d Bayina kwendaka na luzolo yonso ti bantu. e Beno kumisa Yehowa! Beno bantu yina ke nata bampunda ya mpembe, Beno bantu yina me vanda na zulu ya batapi ya kitoko, Mpi beno bantu yina ke tambula na nzila, Beno yindulula! Bandinga ya bantu yina ke pesaka masa vandaka kuwakana na bisika yina bo ke bakaka masa; Kuna bo vandaka kuta masolo ya mambu ya lunungu yina Yehowa salaka, Mambu ya lunungu ya bantu na yandi yina ke zingaka na bwala na Izraele. Ebuna bantu ya Yehowa kulumukaka na bakielo. Telama na mpongi, telama na mpongi, O Debora! f Telama na mpongi, telama na mpongi, yimba nkunga! g Telama, Baraki! h Nata bampika na nge, nge mwana ya Abinoami! Ebuna bantu yina bikalaka kulumukaka na kisika ya bantu ya lukumu; Bantu ya Yehowa kulumukaka kisika mono vandaka sambu na kunwanisa bantu ya nene. Bantu yina kele na muwanda1 katukaka na Efrayimi;
5:14 1 To “ntoto ya kukonda ngumba.”
BAZUZI 5:15-26
15
16
17
18
19
Bo ke landa nge, O Benyamini, na kati ya bantu na nge. Bakomanda katukaka na Makire a mpi kulumukaka, Mpi bantu yina ke nataka bisadilu ya muntu yina ke bakaka bantu na kisalu1 katukaka na Zebuloni. Bamfumu na Isakare vandaka ti Debora, Mpi kaka mutindu Isakare vandaka ti Debora, Baraki b mpi vandaka ti yandi. Bo tindaka yandi na kukwenda na makulu na muwanda.1c Na kati ya mabuta ya Rubeni, bo vandaka kukuka ve kubaka lukanu. Sambu na nki nge vandaka na kati-kati ya basaki zole ya kiti ya mpunda, Mpi ke wa bo na ntangu bo ke bula misembu sambu na bitwisi? d Na yina me tala mabuta ya Rubeni, bo vandaka kukuka ve kubaka lukanu. Gileadi bikalaka na simu ya Yordani; e Ebuna Dani, sambu na nki yandi bikalaka ti bamaswa? f Asere vandaka ya kuvanda mpi ke sala kima ve na lweka ya nzadi-mungwa, Yandi bikalaka pene-pene ya mabungu na yandi.1g Bantu ya Zebuloni vandaka bantu yina tulaka luzingu na bo na kigonsa1 tii na lufwa; Naftali mpi, h na zulu ya tubangumba. i Bantotila kwisaka, bo nwanaka;
5:14 1 To mbala ya nkaka, “bantu yina ke sadilaka bisadilu ya nsekudi.” 5:15 1 To “ntoto ya kukonda ngumba.” 5:17 1 To “ya bisika yina bamaswa na yandi ke telamaka.” 5:18 1 To “vwezaka mioyo na bo.”
430
g Baz 4:11
Ebuna bantotila ya Kanana nwanaka a Na Tanaki, pene-pene ya bamasa ya Megido. b Bo bakaka ve ata kima mosi ya arza. c Bambwetete nwanaka na zulu; Bo nwanisaka Sisera na banzila na yo. Masa ya Kishoni nataka bo, d Masa ya ntama, masa ya Kishoni. O moyo1 na mono, nge niataka bantu ya ngolo. Ebuna maboto ya bampunda niata-niataka Na ntangu bampunda na yandi ya babakala bakaka ntinu na makasi yonso. e Wanzio ya Yehowa tubaka nde, ‘Beno singa Merozi, Ee, beno singa bantu na yandi, Sambu bo kwisaka ve kusadisa Yehowa, Kusadisa Yehowa ti bantu ya ngolo.’ Yaele f nkento ya Hebere g muntu ya Keni Kele nkento yina bo me sakumunaka mingi kuluta na kati ya bankento; Yandi kele nkento yina bo me sakumunaka mingi kuluta na kati ya bankento yina ke zingaka na batenta. Sisera lombaka masa; nkento yina pesaka yandi miliki.1 Yandi pesaka yandi mabele ya kukangama na bolo mosi ya kitoko ya nkinsi. h Ti diboko na yandi, yandi bakaka pike ya tenta, Diboko na yandi ya kitata bakaka marto ya muntu ya kisalu.
h Baz 4:19
5:21 1 Tala Bantendula ya Bangogo. 5:25 1 To “mabele.”
KAPU 5 a Kut 32:39
b Baz 4:6 Ebr 11:32
20 c Baz 4:14
d Kut 32:1
21
e Yoz 22:9
22 f Yoz 19:46, 48
g Yoz 19:24, 29
23 h Baz 4:6, 10
i Baz 4:14
Ndonga ya 2 a Baz 4:13
24
b Baz 1:27
c Baz 4:16
d Baz 4:7, 13 Nk 83:9
25
e Nk 20:7 Bin 21:31
26 f Baz 4:17
431
27
28
29
30
31
Yandi bulaka Sisera marto, yandi panzaka ntu na yandi, Yandi panzaka mpi tobulaka ntu na yandi. a Sisera bwaka na makulu na yandi; yandi bwaka mpi lalaka; Sisera bwaka na makulu na yandi; Kisika yandi bwaka, yo yina kisika yandi belaka. Nkento mosi vandaka kutala na nela, Mama ya Sisera vandaka kulongula na muyungulu ya nela, ‘Sambu na nki pusu-pusu na yandi ke sukinina na kukwisa? Sambu na nki makelele ya makulu ya bapusu-pusu na yandi ke sukinina?’ b Bankento ya kuluta mayele na kati ya bankento na yandi ya lukumu vandaka kupesa yandi mvutu; Ee, yandi mpi vandaka kuditubila yandi mosi nde, ‘Yo fwete vanda nde bo ke kabisa bima yina bo bakaka, Mwana-nkento1 mosi, banabankento2 zole, sambu na konso soda, Lele ya mukubu ya bo me botula sambu na Sisera, lele ya mukubu ya bo me botula, Lele mosi ya bo me tula bifwanisu, lele ya mukubu, bilele zole ya bo me tula bifwanisu Sambu na bankingu ya bantu yina botulaka bima.’ Yo yina, O Yehowa, bika nde bambeni na nge yonso kufwa, c
5:30 1Na kisina, “Divumu.” 2Na kisina, “mavumu.”
BAZUZI 5:27–6:8 KAPU 5 a Baz 4:21, 22
b Baz 4:15, 16
c Nk 83:9
Ndonga ya 2 a Baz 3:10, 11 Baz 3:30
KAPU 6 b Baz 2:19
c Kul 28:15, 48 Baz 2:14 Neh 9:28
d Kut 33:55
e 1Sa 13:5, 6
f Baz 3:13
g Baz 8:10
h Kul 28:15, 33 Kul 28:31, 48
i Baz 8:10
j Baz 7:12
k Kul 4:30
l Baz 2:18 Nk 107:19
Kansi bika nde bantu yina ke zolaka nge kuvanda bonso ntangu yina ke basika na nkembo na yo.” Ebuna insi vandaka na ngemba1 bamvula 40. a Kansi bantu ya Izraele salaka diaka mambu ya mbi na meso ya Yehowa, b yo yina Yehowa pesaka bo na maboko ya Madiani bamvula nsambwadi. c 2 Diboko ya Madiani yalaka Izraele. d Sambu na Madiani, bantu ya Izraele salaka bisika ya kubumbana1 sambu na bo mosi na bangumba ya nene, na mabulu, mpi na bisika yina yo kele mpasi na kukuma. e 3 Ntangu Izraele vandaka kukuna nkeni, Madiani, Amaleki, f mpi bantu ya ndambu ya Esti g vandaka kunwanisa bo. 4 Bo vandaka kutula camp sambu na kunwanisa Izraele mpi kubebisa bima ya bilanga tii na Gaza, mpi bo vandaka kubikila ve Izraele ata kima ya kudia, yo vanda dimeme, ngombe to mpunda. h 5 Bo vandaka kutombuka ti bitwisi na bo mpi batenta yina vandaka mingi kibeni bonso bampasu, i ebuna mpila ya kutanga ntalu na bo ti ya bashamo na bo vandaka ve, j mpi bo vandaka kukota na insi sambu na kufwa yo. 6 Yo yina Izraele kumaka na kinsukami ya ngolo sambu na Madiani; ebuna bantu ya Izraele bingaka Yehowa sambu na kulomba lusadisu. k 7 Ntangu bantu ya Izraele bingaka Yehowa sambu na kulomba lusadisu sambu na Madiani, l 8 Yehowa tindilaka bantu ya Izraele mbikudi mosi yina tubilaka bo nde: “Yehowa Nzambi ya Izraele me tuba nde: ‘Mono basisaka beno na Ezipte mpi
6
5:31 1 Na kisina, “pemaka.” 6:2 1 To mbala ya nkaka, “bisika ya kubumba bima na nsi ya ntoto.”
BAZUZI 6:9-23 na mutindu yina mono basisaka beno na nzo ya kimpika. a 9 Ebuna mono gulusaka beno na maboko ya Ezipte mpi ya bantu yonso yina vandaka kuniokula beno mpi mono kulaka bo na ntwala na beno mpi pesaka beno insi na bo. b 10 Mono tubilaka beno nde: “Mono kele Yehowa Nzambi na beno. c Beno fwete wa ve boma ya banzambi ya bantu ya Amore yina beno ke zinga na insi na bo.” d Kansi beno lemfukilaka mono ve.’”1e 11 Na nima, wanzio ya Yehowa kwisaka f mpi vandaka na nsi ya nti ya nene yina vandaka na Ofra, yina vandaka ya Yoashi muntu ya Abi-ezere. g Mwana na yandi Gideoni h vandaka kubula ble na kati ya kikamuninu ya vinu sambu Madiani kumona yo ve. 12 Wanzio ya Yehowa kwisaka kumonika na yandi mpi tubaka nde: “Yehowa kele ti nge, i nge soda ya ngolo.” 13 Ebuna Gideoni tubaka nde: “Lolula mono mfumu na mono, kansi kana Yehowa kele ti beto, sambu na nki mambu yai yonso ke kwisila beto? j Wapi mambu na yandi yonso ya kuyituka yina batata na beto vandaka kutela beto k mpi kutuba nde: ‘Keti Yehowa basisaka beto ve na Ezipte?’ l Ntangu yai Yehowa me yambula beto m mpi yandi me pesa beto na diboko ya Madiani.” 14 Yehowa talaka yandi mpi tubaka nde: “Kwenda ti ngolo yina nge kele na yo, ebuna nge ta gulusa Izraele na diboko ya Madiani. n Keti mono ve muntu me tinda nge?” 15 Gideoni pesaka yandi mvutu nde: “Lolula mono, Yehowa. Inki mutindu mono lenda gulusa Izraele? Tala! Dibuta1 na mono kele ya kuluta fioti na Manase, mpi mono kele muntu ya kukonda mfunu na nzo ya tata na mono.” 16 Kansi Ye6:10 1 Na kisina, “waka ve ndinga na mono.” 6:15 1 Na kisina, “Difunda.”
432 KAPU 6 a Kub 20:2 Lev 26:13 Baz 2:1
b Yoz 10:42 Neh 9:24
c Kul 6:4 d Yoz 24:15 e Kul 28:15 Baz 2:2 Yer 3:13
f Baz 2:1 g Yoz 17:2 Baz 6:24 Baz 8:32
h Kuy 49:22, 24 Ebr 11:32
i Baz 2:18 j Baz 6:2 k Kul 4:9 Nk 44:1
l Kub 13:14 m Kul 31:17 2Bs 15:2
n Baz 8:22 Ebr 11:32
Ndonga ya 2 a Kul 20:3, 4 Baz 2:18
b Kuy 18:3, 5 Baz 13:15
c Kuy 18:6, 7 Kuy 19:1, 3
d Lev 9:24 Baz 13:19, 20 1Bn 18:38 1Bs 21:26 2Bs 7:1
e Baz 13:8, 9 Ebr 13:2
f Kuy 16:7, 13 Kuy 32:24, 30 Baz 13:21, 22 Luk 1:11, 12
howa tubilaka yandi nde: “Sambu mono ta vanda ti nge, a nge ta fwa bantu ya Madiani bonso nde bo vandaka muntu mosi.” 17 Ebuna Gideoni tubilaka yandi nde: “Ntangu yai, kana nge me ndima mono, songa mono kidimbu mosi ya ke monisa nde nge muntu ke tuba na mono. 18 Pardo, kukatuka ve awa tii kuna mono ta kwisa kuvutuka ti dikabu na mono mpi kutula yo na ntwala na nge.” b Ebuna yandi tubaka nde: “Mono ta vanda awa tii kuna nge ta kwisa kuvutuka.” 19 Gideoni kotaka mpi lambaka mwana-nkombo mpi yandi bakaka efa1 mosi ya fufu mpi salaka dimpa ya kukonda levire.c Yandi tulaka musuni yina na kitunga mpi supu na nzungu ya kulambila; ebuna yandi natilaka yandi yo na nganda mpi pesaka yandi yo na nsi ya nti ya nene. 20 Ebuna wanzio ya Nzambi ya kieleka tubilaka yandi nde: “Baka musuni yina ti dimpa ya kukonda levire mpi tula yo na zulu ya ditadi yina ya nene, ebuna tiamuna supu.” Yandi salaka mutindu yina. 21 Ebuna wanzio ya Yehowa tandulaka nsongi ya nti yina vandaka na diboko na yandi mpi simbaka musuni ti dimpa ya kukonda levire, ebuna tiya basikaka na ditadi yina mpi yo yokaka musuni ti dimpa ya kukonda levire. d Ebuna wanzio ya Yehowa walukaka na meso na yandi. 22 Ntangu yai Gideoni bakisaka nde yo vandaka wanzio ya Yehowa. e Na mbala mosi Gideoni tubaka nde: “Mawa na mono, Yehowa Mfumu ya Kuluta Nene, sambu mono me mona wanzio ya Yehowa na meso!” f 23 Kansi Yehowa tubilaka yandi nde: “Vanda na 6:19 1 Kiteso ya balitre 22. Tala Bangindu ya Ngika B14.
433 ngemba. Kuwa boma ve; a nge ta fwa ve.” 24 Ebuna Gideoni tungaka mesa-kimenga mosi pana sambu na Yehowa, mpi bo ke bingaka yo Yehowa-shalomi1b tii bubu yai. Yo kele kaka na Ofra ya bantu ya Abi-ezere. 25 Na mpimpa yina, Yehowa tubilaka yandi nde: “Baka mwana-ngombe ya bakala ya tata na nge, mwana-ngombe ya zole yina kele na bamvula nsambwadi, mpi panza mesa-kimenga ya Baale ya tata na nge mpi zenga nti ya santu1 yina kele pene-pene na yo. c 26 Na nima ya kutunga mesa-kimenga sambu na Yehowa Nzambi na nge na zulu ya kisika yai ya ngolo ya lutaninu ti matadi ya kutula na ndonga, baka mwana-ngombe yina ya zole mpi pesa yo bonso dikabu ya kuyoka na zulu ya bitini ya mabaya ya nti ya santu1 yina nge ta zenga.” 27 Yo yina, Gideoni bakaka babakala kumi na kati ya bansadi na yandi mpi salaka kaka mutindu Yehowa songaka yandi. Kansi yandi waka bantu ya nzo ya tata na yandi mpi bantu ya bwala boma mingi sambu na kusala yo na mwini, yo yina yandi salaka yo na mpimpa. 28 Ntangu bantu ya mbanza telamaka na suka, bo monaka nde bo me bwisa mesa-kimenga ya Baale, bo me zenga nti ya santu1 yina vandaka pene-pene na yo, mpi bo me pesa mwanangombe ya bakala ya zole dikabu na zulu ya mesa-kimenga yina bo tungaka. 29 Bo yulanaka bo na bo nde: “Nani me sala diambu yai?” Na nima ya kuzikisa, bo tubaka nde: “Gideoni mwana ya Yoashi muntu me sala yo.” 30 Yo yina bantu ya mbanza tubilaka Yoashi nde: “Basisa 6:24 1 Yo ke tendula “Yehowa Kele Ngemba.” 6:25, 26, 28, 30 1 Tala Bantendula ya Bangogo.
BAZUZI 6:24-37 KAPU 6 a Dan 10:19
b Kuy 22:14 Kub 17:15
c Kub 23:24 Kul 12:3
Ndonga ya 2 a Baz 6:11
b Kul 13:5 Kul 17:2-5
c 1Bn 18:26, 27 Nk 115:5 Yer 10:5
d Kut 25:17, 18 Baz 6:2
e Kub 17:16 Kut 24:20 Kul 25:19
f Baz 6:3 Baz 7:12
g Baz 3:9, 10 Baz 11:29 Baz 13:24, 25 Baz 14:6 Baz 15:14 Zek 4:6
h Baz 3:26, 27
i Yoz 17:2
j Baz 6:14
mwana na nge sambu yandi fwa, sambu yandi me bwisa mesakimenga ya Baale mpi me zenga nti ya santu1 yina vandaka penepene na yo.” 31 Ebuna Yoashi a tubilaka bantu yonso yina vandaka kuswanisa yandi nde: “Keti beno bantu fwete nwanina Baale? Keti beno bantu fwete gulusa yandi? Konso muntu yina ke nwanina yandi, bo fwete fwa yandi na suka yai. b Kana yandi kele nzambi, bika nde yandi kudinwanina yandi mosi, c sambu muntu mosi me bwisa mesakimenga na yandi.” 32 Ebuna kilumbu yina, yandi bingaka Gideoni nde Yerubaale1 mpi tubaka nde: “Bika Baale kudinwanina yandi mosi, sambu muntu mosi me bwisa mesa-kimenga na yandi.” 33 Madiani d ya mvimba, Amaleki, e mpi bantu ya ndambu ya Esti vukisaka basoda na bo; f mpi bo sabukaka1 sambu na kukwenda na Muwanda2 ya Yizreele mpi salaka camp. 34 Ebuna mpeve ya Yehowa kwisaka na zulu ya1 Gideoni g mpi yandi bulaka kibongo, h ebuna bantu ya Abi-ezere i vukanaka mpi landaka yandi. 35 Yandi tindaka binatinsangu na Manase ya mvimba, ebuna bo mpi vukanaka mpi landaka yandi. Yandi tindaka mpi binati-nsangu na Asere, Zebuloni ti Naftali, ebuna bo tombukaka sambu na kukutana ti yandi. 36 Ebuna Gideoni tubilaka Nzambi ya kieleka nde: “Kana nge ke gulusa Izraele na nzila na mono, kaka mutindu nge silaka, j 37 awa mono ke tanda mika ya dimeme na kisika ya bo ke tutaka bambuma sambu na kukatula yo 6:32 1 Yo ke tendula “Bika nde Baale Kudinwanina na Tribinale (Kunwana).” 6:33 1 To “sabukaka nzadi.” 2 To “Ntoto ya Kukonda Ngumba.” 6:34 1 Na kisina, “lwataka.”
BAZUZI 6:38–7:11 bampusu. Kana malulu kele kaka na zulu ya mika kansi ntoto yonso ya kele na nziunga na yo kele ya kuyuma, pana mono ta zaba nde nge ta gulusa Izraele na nzila na mono, kaka mutindu nge silaka.” 38 Mpi yo salamaka mutindu yina. Na kilumbu yina landaka, ntangu yandi telamaka na suka mpi kamunaka mika, yandi basisaka na mika yina malulu ya me fwana na kufulusa bolo ya nene ya nkinsi na masa. 39 Kansi, Gideoni tubilaka Nzambi ya kieleka nde: “Kuwila mono ve makasi, kansi bika nde mono lomba diaka mbala mosi. Pardo, bika nde mono meka mbala mosi diaka kima ya nkaka ti mika. Pardo, bika nde mika mpamba kuvanda ya kuyuma kansi malulu kuvanda na ntoto na kisika yina yonso.” 40 Nzambi salaka mutindu yina na mpimpa yina; mika mpamba vandaka ya kuyuma, kansi malulu vandaka na ntoto na kisika yina yonso. Ebuna Yerubaale, disongidila Gideoni, a ti bantu yonso yina vandaka ti yandi telamaka na suka mpi salaka camp pene-pene ya Nto ya masa ya Harodi, na ntangu camp ya Madiani vandaka na ndambu na yandi ya nordi, na ngumba ya fioti ya More na kati ya muwanda.1 2 Ntangu yai Yehowa tubilaka Gideoni nde: “Bantu yina kele ti nge kele mingi kibeni sambu mono pesa Madiani na maboko na bo. b Kana ve Izraele ta tudila mono lulendo mpi ta tuba nde: ‘Diboko na mono mosi gulusaka mono.’ c 3 Ebuna, pardo, zabisa na meso ya bantu nde, ‘Konso muntu yina ke wa boma mpi ke tekita, yandi vutuka na nzo.’” d Yo yina Gideoni mekaka bo. Ebuna, bantu 22 000 vutukaka na nzo, mpi 10 000 bikalaka.
7
7:1 1 To “ntoto ya kukonda ngumba.”
434 KAPU 7 a Baz 6:11, 32
b 1Sa 14:6 2Bs 14:11
c 1Sa 17:47
d Kul 20:8
Ndonga ya 2 a Baz 7:2
b Baz 6:33
c Baz 3:9, 10 Baz 4:14
4 Ata mpidina Yehowa tubilaka Gideoni nde: “Bantu kele kaka mingi kibeni. Lomba bo na kukulumuka na masa sambu mono meka bo kuna sambu na nge. Kana mono tubila nge nde, ‘Muntu yai ta kwenda ti nge,’ yandi ta kwenda ti nge, kansi kana mono tubila nge nde, ‘Muntu yai ta kwenda ve ti nge,’ yandi ta kwenda ve.” 5 Yo yina yandi kulumusaka bantu yina na masa. Ebuna Yehowa tubilaka Gideoni nde: “Konso muntu yina ke nwa masa ti ludimi mutindu mbwa ke nwaka kabula yandi ti bantu yina ke fukama sambu na kunwa masa.” 6 Ntalu ya bantu yina nwaka masa ti ludimi, bayina tulaka diboko na bo na munoko, vandaka 300. Bantu yina ya nkaka fukamaka sambu na kunwa masa. 7 Ebuna Yehowa tubilaka Gideoni nde: “Mono ta gulusa beno ti bantu 300 yina nwaka masa bonso bambwa mpi mono ta pesa Madiani na maboko na nge. a Kansi bika bantu yina yonso ya nkaka kuvutuka na nzo.” 8 Na nima ya kubaka bima ya kudia mpi bibongo na maboko ya bantu yina, yandi vutulaka bantu yina yonso ya nkaka ya Izraele na nzo, mpi yandi bikalaka kaka ti bantu 300. Camp ya Madiani vandaka na nsi na yandi na muwanda. b 9 Na mpimpa yina, Yehowa tubilaka yandi nde: “Telama, nwanisa camp, sambu mono me pesa yo na maboko na nge. c 10 Kansi, kana nge ke wa boma ya kunwanisa yo, kulumuka na camp ti nsadi na nge Pura. 11 Wa mambu yina bo ke tuba, mpi na nima nge ta baka kikesa1 sambu na kunwanisa camp.” Yo yina Gi7:11 1 Na kisina, “maboko na nge ta baka ngolo.”
435 deoni ti nsadi na yandi Pura kulumukaka na ndilu yina basoda salaka camp. 12 Ebuna Madiani, Amaleki, mpi bantu yonso ya ndambu ya Esti a fulukaka na muwanda bonso kimvuka mosi ya bampasu, mpi mpila ya kutanga ntalu ya bashamo na bo vandaka ve,b yo vandaka mingi bonso bambuma ya zelo na lweka ya nzadi-mungwa. 13 Ebuna Gideoni kwisaka, mpi muntu mosi vandaka kutela nduku na yandi ndosi, mpi yandi tubaka nde: “Ndosi ya mono lalaka yo yai. Dimpa mosi ya orze yina vandaka bonso dimbuma vandaka kudindumuka na camp ya Madiani. Yo kwisaka tii na tenta mosi mpi tutaka yo ngolo kibeni na mpila nde tenta yina bwaka. c Ee, dimpa yina balusaka tenta ludi na ntoto, ebuna tenta bwaka.” 14 Ebuna nduku na yandi tubaka nde: “Yo lenda vanda kaka mbele ya bitumba ya Gideoni d mwana ya Yoashi, muntu ya Izraele. Nzambi me pesa Madiani mpi camp ya mvimba na maboko na yandi.” e 15 Kaka ntangu Gideoni waka muntu yina ke ta ndosi yina mpi ntendula na yo, f yandi fukamaka sambu na kusambila. Na nima yandi vutukaka na camp ya Izraele mpi tubaka nde: “Beno telama, sambu Yehowa me pesa camp ya Madiani na maboko na beno.” 16 Ebuna yandi kabisaka bantu yina 300 na bimvuka tatu mpi yandi pesaka bo yonso bibongo g mpi mabungu ya nene ti minda na kati ya mabungu yina. 17 Yandi tubilaka bo nde: “Beno tala mono mpi beno sala kaka mutindu mono ke sala. Ntangu mono ta kwisa na ndilu ya camp, beno fwete sala kaka mutindu mono ke sala. 18 Ntangu mono ta bula kibongo, mono ti bantu yonso yina kele ti mono, beno mpi fwete bula bibongo
BAZUZI 7:12-25 KAPU 7 a Baz 6:33
b Baz 6:3, 5
c Baz 6:16
d Baz 6:14
e Baz 7:7
f Baz 7:11
g Baz 7:8
Ndonga ya 2 a Baz 7:8
b Baz 7:16
c Kub 14:25 2Bn 7:6, 7
d 2Bs 20:23
e 1Bn 19:16
f Baz 6:35
na nziunga ya camp mpi kuboka nde, ‘Sambu na Yehowa mpi sambu na Gideoni!’” 19 Gideoni mpi bantu 100 yina vandaka ti yandi kwisaka na ndilu ya camp na luyantiku ya kati-kati ya kukengila ya mpimpa,1 kaka ntangu bo katukaka kutula bankengidi. Bo bulaka bibongo a mpi pasulaka mabungu ya nene ya masa yina vandaka na maboko na bo. b 20 Ebuna bimvuka yina tatu bulaka bibongo mpi pasulaka mabungu yina ya nene. Bo simbaka minda na diboko ya kimama mpi bulaka bibongo na diboko ya kitata, ebuna bo tubaka na ndinga ya ngolo nde: “Mbele ya bitumba ya Yehowa mpi ya Gideoni!” 21 Na ntangu yina, konso muntu telamaka na kisika na yandi na nziunga ya camp, ebuna basoda yonso tinaka mpi vandaka kuboka ntangu bo vandaka kutina. c 22 Bantu yina 300 landaka kubula bibongo, ebuna Yehowa salaka nde na camp ya mvimba konso muntu kufwa nkweno na yandi na mbele ya bitumba; d mpi basoda tinaka tii na Bete-shita, na nzila ya Serera, tii na bandilu ya Abele-mehola e pene-pene ya Tabati. 23 Ebuna bo bingaka bantu ya Izraele tuka na Naftali, na Asere, mpi na Manase ya mvimba, f mpi bo landaka Madiani. 24 Gideoni tindaka binati-nsangu na ntoto ya mvimba ya bangumba ya Efrayimi mpi tubaka nde: “Beno kulumuka sambu na kunwanisa Madiani, mpi beno botula banzila yina ke nataka na masa tii na Bete-bara mpi Yordani.” Yo yina bantu yonso ya Efrayimi vukanaka kisika mosi, mpi bo botulaka bamasa tii na Bete-bara mpi Yordani. 25 Bo kangaka 7:19 1 Yantika pene-pene ya 10:00 ya mpimpa tii pene-pene ya 2:00 ya mpimpa.
BAZUZI 8:1-15 mpi bamfumu zole ya Madiani, Orebi ti Zeebi; bo fwaka Orebi na ditadi ya Orebi, a mpi bo fwaka Zeebi na kisika ya kukamunina vinu ya Zeebi. Bo vandaka kaka kulanda Madiani, b mpi bo natilaka Gideoni ntu ya Orebi mpi ntu ya Zeebi pene-pene ya Yordani. Ebuna bantu ya Efrayimi tubilaka yandi nde: “Inki mambu nge me sala beto? Sambu na nki nge bingaka beto ve ntangu nge kwendaka kunwanisa Madiani?” c Bo swanisaka yandi ngolo kibeni. d 2 Kansi yandi tubilaka bo nde: “Keti mambu ya mono me sala me fwanana ti yina beno salaka? Keti bima yina ke bikalaka na bilanga, yina Efrayimi e lokutaka, me luta ve bambuma ya vinu yina Abi-ezere katulaka na bilanga? f 3 Nzambi pesaka Orebi ti Zeebi, g bamfumu ya Madiani, na maboko na beno, ebuna inki mambu mono me sala kana beto fwanisa yo ti yina beno salaka?” Ntangu yandi tubaka mutindu1 yina, bo lembamaka.2 4 Ebuna Gideoni kwisaka na Yordani mpi sabukaka yo. Yandi ti bantu 300 yina vandaka ti yandi lembaka, kansi bo vandaka kaka kulanda bambeni na bo. 5 Yo yina yandi tubilaka bantu ya Sukoti nde: “Pardo, beno pesa bantu yina ke landa mono mampa, sambu bo me lemba mpi mono ke landa Zeba ti Salmuna, bantotila ya Madiani.” 6 Kansi bamfumu ya Sukoti tubaka nde: “Keti Zeba ti Salmuna1 kele dezia na maboko na nge sambu beto pesa basoda na nge mampa?” 7 Ebuna Gideoni tubaka nde: “Sambu na diambu yai, nta-
8
8:3 1 Na kisina, “ngogo.” 2 Na kisina, “mpeve na bo kudiyangisaka diaka ve sambu na makasi yina bo wilaka yandi.” 8:6, 15 1 Na kisina, “Keti bipala-pala ya maboko ya Zeba ti ya Salmuna.”
436 KAPU 7 a Nk 83:11 Yez 10:26
b Baz 8:4
KAPU 8 c Baz 7:2
d Baz 12:1 2Bs 25:10
e Baz 7:24
f Baz 6:11, 34
g Baz 7:24, 25
Ndonga ya 2 a Baz 8:16
b Baz 8:17
c Baz 7:12
d Kut 32:34, 35
ngu Yehowa ta pesa Zeba ti Salmuna na maboko na mono, mono ta bula beno bansende mpi banti ya bansende ya ntoto-makanga.” a 8 Yandi katukaka pana mpi tombukaka na Penuele ebuna yandi lombaka kaka kima yina mosi, kansi bantu ya Penuele pesaka yandi mvutu ya mutindu mosi bonso bantu ya Sukoti. 9 Yo yina yandi tubilaka mpi bantu ya Penuele nde: “Ntangu mono ta vutuka na ngemba, mono ta bwisa nzo-zulu yai.” b 10 Ntangu yai, Zeba ti Salmuna vandaka na Karkore ti basoda na bo, kiteso ya bantu 15 000. Bantu yai mpamba bantu bikalaka na basoda yonso ya bantu ya ndambu ya Esti, c sambu bantu 120 000 yina vandaka ti bambele ya bitumba fwaka. 11 Gideoni landaka kutombuka na nzila ya bantu yina ke zingaka na batenta na ndambu ya esti ya Noba ti Yogbeha d mpi nwanisaka camp yina vandaka ve ya kuyilama sambu na kunwana. 12 Ntangu Zeba ti Salmuna tinaka, yandi landaka bo mpi kangaka bantotila yina yonso zole ya Madiani, Zeba ti Salmuna, ebuna yo salaka nde camp ya mvimba kukuma kisaka-saka. 13 Ebuna Gideoni mwana ya Yoashi kwisaka kuvutuka na bitumba na nzila yina ke tombukaka tii na Eresi. 14 Na nzila, yandi kangaka leke mosi ya bakala ya Sukoti mpi yulaka yandi. Ebuna leke yina sonikilaka yandi bazina ya bamfumu mpi ya bankuluntu ya Sukoti, babakala 77. 15 Ebuna yandi kwendaka na bantu ya Sukoti mpi tubaka nde: “Beno tala Zeba ti Salmuna yina beno sosilaka mono nde, ‘Keti Zeba ti Salmuna1 kele dezia na maboko na nge sambu beto pesa mampa na bantu na nge
437 yina me lemba?’” a 16 Ebuna yandi bakaka bankuluntu ya mbanza mpi ti bansende mpi banti ya bansende ya ntoto-makanga, yandi pesaka bantu ya Sukoti dilongi. b 17 Ebuna yandi bwisaka nzo-zulu ya Penuele c mpi fwaka babakala ya mbanza yina. 18 Yandi yulaka Zeba ti Salmuna nde: “Bantu ya nki mutindu beno fwaka na Tabore?” Bo tubaka nde: “Bo vandaka bonso nge, konso muntu vandaka bonso mwana ya ntotila.” 19 Ebuna yandi tubaka nde: “Bo vandaka bampangi na mono, bana ya mama na mono. Ya kieleka, mutindu Yehowa kele na luzingu, kana beno gulusaka luzingu na bo, mono zolaka ve kufwa beno.” 20 Ebuna yandi tubilaka Yetere mwana na yandi ya ntete nde: “Telama. Fwa bo.” Kansi leke yina ya bakala basisaka ve mbele na yandi ya bitumba; yandi waka boma, sambu yandi vandaka ntete leke. 21 Zeba ti Salmuna tubaka nde: “Telama nge mosi mpi fwa beto, sambu bakala ke zabanaka na ngolo na yandi.”1 Ebuna Gideoni telamaka mpi fwaka Zeba ti Salmuna, d mpi yandi bakaka bima ya ke kumisaka nitu kitoko yina vandaka bonso ngonda mpi yina vandaka na bankingu ya bashamo na bo. 22 Na nima, bantu ya Izraele tubilaka Gideoni nde: “Yala beto, nge ti mwana na nge mpi mutekolo na nge, sambu nge me gulusa beto na diboko ya Madiani.” e 23 Kansi Gideoni tubilaka bo nde: “Mono ta yala beno ve, mwana na mono mpi ta yala beno ve. Yehowa muntu ta yala beno.” f 24 Gideoni tubaka diaka nde: “Bika mono lomba beno kima mosi: konso muntu na kati na beno kupesa mono lupetu ya 8:21 1 To “sambu mutindu muntu kele, mutindu ngolo na yandi kele.”
BAZUZI 8:16-32 KAPU 8 a Baz 8:5, 6
b Baz 8:7
c Baz 8:8, 9
d Nk 83:11
e Baz 6:14
f Kub 15:18 1Sa 10:19 Yez 33:22 Yez 43:15
Ndonga ya 2 a Kuy 16:11 Kuy 25:13 Kuy 28:9 Kuy 37:28
b Baz 8:21
c Kub 28:6 Baz 17:5
d Baz 6:11
e Baz 2:17
f Nk 106:36
g Baz 6:1
h Baz 3:11 Baz 5:31
i Baz 6:32 1Sa 12:11
j Baz 9:1, 2 2Sa 11:21
mbombo, na kati ya bima yina yandi botulaka.” (Bo vandaka ti balupetu ya wolo ya bo ke tulaka na mbombo sambu bo vandaka bantu ya Ismaele.) a 25 Bo vutulaka nde: “Beto ta pesa nge yo kibeni.” Yo yina, bo tandulaka mvwela mosi ebuna konso muntu vandaka kubaka lupetu ya bo ke tulaka na mbombo na bima yina yandi botulaka mpi kulosa yo na zulu ya mvwela yina. 26 Kilo ya balupetu ya wolo ya mbombo yina yandi lombaka kumaka bashekele1 ya wolo 1700, katula bima ya ke kumisaka nitu kitoko yina vandaka bonso ngonda, bima-makutu, bilele ya lene ya mbwaki-ble yina bantotila ya Madiani lwataka, mpi mayaka ya nkingu yina katukaka na bashamo. b 27 Gideoni sadilaka yo sambu na kusala efodi c mpi tulaka yo na mbanza na yandi Ofra; d ebuna Izraele ya mvimba salaka kindumba ya kimpeve ti yo pana, e mpi yo vandaka mutambu sambu na Gideoni ti bantu ya nzo na yandi. f 28 Na mutindu yina, Madiani g belaka na ntwala ya bantu ya Izraele, mpi bo yangisaka bo diaka ve;1 ebuna insi vandaka na ngemba2 bamvula 40 na bilumbu ya Gideoni. h 29 Ebuna Yerubaale i mwana ya Yoashi vutukaka na nzo na yandi mpi bikalaka kuna. butaka bana30 Gideoni babakala 70,1 sambu yandi vandaka ti bankento mingi. 31 Makangu na yandi na Shekemi mpi butilaka yandi mwana mosi ya bakala, mpi yandi pesaka yandi zina Abimeleki. j 32 Gideoni mwana 8:26 1 Shekele mosi kele bagrame 11,4. Tala Bangindu ya Ngika B14. 8:28 1 Na kisina, “tombulaka diaka ve ntu na bo.” 2 Na kisina, “pemaka.” 8:30 1 Na kisina, “vandaka ti bana-babakala 70 yina basikaka na mbendi na yandi.”
BAZUZI 8:33–9:13 ya Yoashi fwaka na nima ya kuzinga luzingu mosi ya mbote mpi ya nda mpi bo zikaka yandi na maziamu ya Yoashi tata na yandi, na Ofra ya bantu ya Abi-ezere.a 33 Na nima ya lufwa ya Gideoni, bana ya Izraele salaka diaka kindumba ya kimpeve ti Babaale, b ebuna bo kumisaka Baaleberiti nzambi na bo. c 34 Bantu ya Izraele yibukaka ve Yehowa Nzambi na bo, d yina gulusaka bo na maboko ya bambeni na bo yonso yina vandaka na nziunga na bo; e 35 bo monisaka mpi ve zola ya kwikama na bantu ya nzo ya Yerubaale, disongidila Gideoni, sambu na mambote yonso yina yandi salaka sambu na Izraele. f Na nima, Abimeleki g mwana ya Yerubaale kwendaka na bampangi ya mama na yandi na Shekemi, mpi yandi tubilaka bo ti dibuta ya mvimba ya nkaka na yandi ya bakala1 nde: 2 “Pardo yula bantwadisi1 yonso ya Shekemi nde, ‘Inki kele mbote mingi sambu na beno, nde bana yonso 70 ya Yerubaale h kuyala beno to nde muntu mosi mpamba kuyala beno? Beno yibuka nde mono kele mpangi na beno ya menga.’”2 3 Yo yina bampangi ya mama na yandi tubaka mambu yina sambu na yandi na bantwadisi yonso ya Shekemi, ebuna ntima na bo pusaka bo na kulanda Abimeleki, sambu bo tubaka nde: “Yandi kele mpangi na beto mosi.” 4 Ebuna bo pesaka yandi mbongo 70 ya bibende1 ya bo bakaka na nzo2 ya Baale-beriti, i mpi
9
9:1 1 Na kisina, “dibuta ya mvimba ya nzo ya tata ya mama na yandi.” 9:2 1 To mbala ya nkaka, “bankwa-ntoto.” 2 Na kisina, “mukwa na beno mpi nsuni na beno.” 9:4 1 Mbongo ya bo me salaka na kibende ya bo ke bingaka arza. 2 To “tempelo.”
438 KAPU 8 a Baz 6:11, 24
b Baz 2:17, 19 Baz 10:6
c Baz 9:4
d Baz 3:7
e Nk 106:43
f Baz 9:16-18
KAPU 9 g Baz 8:30, 31
h Baz 8:30
i Baz 8:33 Baz 9:46
Ndonga ya 2 a Baz 6:11 Baz 8:27
b 2Bn 11:1 2Bs 21:4
c Kul 17:14 1Sa 8:7
d Kul 11:29 Yoz 8:33 Yoa 4:20
e Baz 8:22
Abimeleki sadilaka yo sambu na kufuta bantu ya me konda kisalu mpi bantu ya kukonda luzitu sambu bo landa yandi. 5 Na nima, yandi kwendaka na nzo ya tata na yandi na Ofra a mpi fwaka bampangi na yandi, b bana ya Yerubaale, babakala 70, na zulu ya ditadi mosi. Muntu mosi mpamba yina gulukaka vandaka Yotami, mwana ya nsuka ya Yerubaale, sambu yandi bumbanaka. 6 Ebuna bantwadisi yonso ya Shekemi mpi Bete-milo ya mvimba vukanaka kisika mosi mpi tulaka Abimeleki ntotila, c penepene ya nti ya nene, ya dikunzi yina vandaka na Shekemi. 7 Ntangu bo songaka Yotami diambu yina, na mbala mosi yandi kwendaka kutelama na nsongi ya Ngumba ya Gerizimi d mpi tubilaka bo na ndinga ya ngolo nde: “Beno bantwadisi ya Shekemi, beno wa mono, ebuna Nzambi ta wila beno. 8 “Kilumbu mosi, banti kwendaka kutula ntotila mosi mafuta sambu yandi yala bo. Yo yina bo tubilaka nti ya olive nde, ‘Yala beto.’ e 9 Kansi nti ya olive tubilaka bo nde, ‘Keti mono fwete yambula mafuta na mono,1 yina bo ke sadilaka sambu na kupesa Nzambi ti bantu nkembo, sambu na kukwenda kunikana-nikana na zulu ya banti ya nkaka?’ 10 Na nima, banti yina tubilaka nti ya bafige nde, ‘Kwisa kuyala beto.’ 11 Kansi nti ya bafige tubilaka bo nde, ‘Keti mono fwete yambula ntomo na mono mpi bambuma na mono ya kitoko sambu na kukwenda kunikananikana na zulu ya banti ya nkaka?’ 12 Na nima, banti yina tubilaka nti ya vinu nde, ‘Kwisa kuyala beto.’ 13 Nti ya vinu vutudilaka bo nde, ‘Keti mono fwe9:9 1 To “bambuma na mono ya mingi.”
439 te yambula vinu na mono ya mpa yina ke pesaka Nzambi ti bantu kiese sambu na kukwenda kunikana-nikana na zulu ya banti ya nkaka?’ 14 Nsuka-nsuka, banti yonso ya nkaka tubilaka mwanti ya bansende nde, ‘Kwisa kuyala beto.’ a 15 Ebuna mwa-nti ya bansende tubilaka banti yina nde, ‘Kana ya kieleka beno ke tula mono mafuta sambu mono vanda ntotila na beno, beno kwisa mpi beno bumbana na nsi ya kivudi na mono. Kana ve, bika nde tiya kubasika na nti ya bansende mpi kuyoka banti ya sedre ya Libani.’ 16 “Ntangu yai, keti beno me sala mambu na masonga yonso ti na lukumu yonso na mutindu beno me tula Abimeleki ntotila? b Keti beno me monisa bumbote na Yerubaale ti na bantu ya nzo na yandi? Keti beno me sadila yandi mambu na mutindu yina me fwana sambu na yandi? 17 Ntangu tata na mono nwanaka sambu na beno, c yandi tulaka luzingu1 na yandi na kigonsa sambu na kugulusa beno na maboko ya Madiani. d 18 Kansi bubu yai beno me telama sambu na kunwanisa bantu ya nzo ya tata na mono mpi beno me fwa bana na yandi, babakala 70, na zulu ya ditadi mosi. e Ebuna beno me tula Abimeleki, mwana ya mpika na yandi ya nkento, f ntotila ya bantwadisi ya Shekemi kaka sambu yandi kele mpangi na beno. 19 Ya kieleka, kana bubu yai beno ke sala mambu na masonga yonso mpi na lukumu yonso sambu na Yerubaale ti bantu ya nzo na yandi, beno vanda na kiese sambu na Abimeleki, yandi mpi kuvanda na kiese sambu na beno. 20 Kana ve, bika nde tiya kubasika na Abimeleki mpi kuyoka bantwadisi ya Shekemi ti ya 9:17 1 To “moyo.”
BAZUZI 9:14-28 KAPU 9 a Baz 9:6
b Baz 9:6
c Baz 7:9
d Baz 8:28
e Baz 9:5
f Baz 8:30, 31
Ndonga ya 2 a Baz 9:6, 49
b Baz 9:39, 53
c Baz 9:5
d Kuy 9:6 Baz 9:5
e Yoz 21:20, 21 Yoz 24:1
f Baz 8:33
Bete-milo, a mpi bika nde tiya kubasika na bantwadisi ya Shekemi ti ya Bete-milo mpi kuyoka Abimeleki.” b 21 Ebuna Yotami c tinaka mpi kwendaka kubumbana na Beere, mpi yandi zingaka kuna sambu yandi vandaka kuwa mpangi na yandi Abimeleki boma. 22 Abimeleki yalaka1 Izraele bamvula tatu. 23 Ebuna Nzambi bikaka nde kimbeni kukuma ngolo1 na kati ya Abimeleki ti bantwadisi ya Shekemi, mpi bo sadilaka Abimeleki mambu kukonda kwikama. 24 Yo vandaka mutindu yina sambu na kuvutula mbi na mambu ya nku yina bo salaka bana-babakala 70 ya Yerubaale, sambu na kutula mfuka ya menga na bo na zulu ya mpangi na bo Abimeleki na mutindu yandi fwaka bo, d mpi na zulu ya bantwadisi ya Shekemi na mutindu bo sadisaka yandi na kufwa bampangi na yandi. 25 Yo yina bantwadisi ya Shekemi tulaka bantu na kubumbana na zulu ya bangumba sambu na kusala yandi mbi, ebuna bantu yango vandaka kuyiba bima ya konso muntu yina vandaka kuluta pene-pene na bo na nzila yina. Na nima bo songaka Abimeleki diambu yango. 26 Ebuna Gaale mwana ya Ebedi ti bampangi na yandi sabukaka mpi kotaka na Shekemi, e mpi bantwadisi ya Shekemi tulaka ntima na bo na yandi. 27 Bo basikaka mpi kwendaka na bilanga ebuna bo katulaka bambuma ya vinu na bilanga na bo ya vinu, bo niata-niataka yo, mpi salaka nkinsi, na nima bo kotaka na nzo ya nzambi na bo, f bo diaka, bo nwaka mpi singaka Abimeleki. 28 Ebuna Gaale mwana 9:22 1 To “kudikumisaka mfumu ya.” 9:23 1 Na kisina, “tindaka mpeve ya mbi.”
BAZUZI 9:29-45 ya Ebedi tubaka nde: “Abimeleki kele nani, mpi Shekemi kele nani sambu beto sadila yandi? Keti yandi kele ve mwana ya Yerubaale, a mpi keti Zebule kele ve mumonisi na yandi? Beno sadila bantu ya Amore, tata ya Shekemi! Kansi beto, sambu na nki beto fwete sadila yandi? 29 A kana bantu yai vandaka na nsi ya kiyeka na mono, mono zolaka kukatula Abimeleki na kimfumu.” Ebuna yandi tubilaka Abimeleki nde: “Kumisa basoda na nge mingi mpi basika.” 30 Ntangu Zebule mfumu ya mbanza yina waka mambu yina Gaale mwana ya Ebedi tubaka, yandi waka makasi. 31 Yo yina yandi tindilaka Abimeleki binatinsangu na kinsweki1 na kutuba nde: “Tala! Gaale mwana ya Ebedi ti bampangi na yandi kele ntangu yai na Shekemi, mpi bo ke pusa mbanza na kusala nge mbi. 32 Yo yina kwisa na mpimpa, nge ti bantu na nge, mpi beno bumbana na nseke. 33 Na ntangu ntangu ta basika na suka, nge fwete telama na suka-suka mpi kunwanisa mbanza; ebuna ntangu yandi ti bantu na yandi ta basika sambu na kunwanisa nge, sala yonso yina nge lenda sala sambu na kubedisa yandi.”1 34 Yo yina Abimeleki ti bantu yonso yina vandaka ti yandi telamaka na mpimpa, ebuna bo kudikabisaka na bimvuka iya mpi bumbanaka sambu na kunwanisa Shekemi. 35 Ntangu Gaale mwana ya Ebedi basikaka mpi telamaka na munoko ya kielo ya mbanza, Abimeleki ti bantu yina vandaka ti yandi basikaka na kisika yina bo bumbanaka. 36 Ntangu Gaale monaka bantu, yandi tubilaka Zebule nde: “Tala! 9:31 1 To “na mayele.” 9:33 1 To “sala yandi mambu yonso yina diboko na nge lenda sala.”
440 KAPU 9 a Baz 6:32
Ndonga ya 2 a Baz 9:28, 29
b Baz 9:30
c 1Bn 12:25
Bantu ke katuka na nsongi ya bangumba mpi ke kwisa kukulumuka.” Kansi Zebule tubilaka yandi nde: “Nge ke mona bizuzi ya bangumba bonso bantu.” 37 Na nima, Gaale tubaka nde: “Tala! Bantu ke katuka na kati-kati ya insi mpi ke kwisa kukulumuka, mpi kimvuka mosi ke kwisa na nzila ya nti ya nene ya Meonenimi.” 38 Zebule vutudilaka yandi nde: “Ntangu yai, wapi mambu ya nge vandaka kutudila lulendo nde, ‘Abimeleki kele nani sambu beto sadila yandi?’ a Keti yai kele ve bantu yina nge buyaka? Ntangu yai basika mpi nwana ti bo.” 39 Ebuna Gaale basikaka, yandi vandaka na ntwala ya bantwadisi ya Shekemi mpi nwanaka ti Abimeleki. 40 Abimeleki landaka yandi, mpi Gaale tinaka yandi, ebuna bantu mingi bwaka mpi fwaka tii na munoko ya kielo ya mbanza. 41 Abimeleki landaka kuzinga na Aruma, mpi Zebuleb kulaka Gaale ti bampangi na yandi na Shekemi. 42 Na kilumbu yina landaka, bantu basikaka mpi kwendaka na nseke, ebuna bo songaka yo Abimeleki. 43 Yo yina yandi bakaka bantu, yandi kabisaka bo na bimvuka tatu mpi bumbanaka na nseke. Ntangu yandi monaka bantu ke basika na mbanza, yandi nwanisaka bo mpi fwaka bo. 44 Abimeleki ti bimvuka yina vandaka ti yandi kwendaka na ntwala mpi telamaka na munoko ya kielo ya mbanza, na ntangu bimvuka zole vandaka kunwanisa bantu yonso yina vandaka na nseke, ebuna bo fwaka bo. 45 Abimeleki nwanisaka mbanza kilumbu yina ya mvimba mpi botulaka yo. Yandi fwaka bantu yina vandaka na kati, na nima yandi fwaka mbanza c mpi kunaka mungwa kuna.
441 46 Ntangu bantwadisi yonso ya nzo-zulu ya Shekemi waka mambu yai, na mbala mosi bo kwendaka na kisika ya kubumbana1 ya nzo2 ya Ele-beriti. a 47 Kaka na ntangu bo songaka Abimeleki nde bantwadisi yonso ya nzozulu ya Shekemi me vukana kisika mosi, 48 Abimeleki ti bantu yonso yina vandaka ti yandi tombukaka na Ngumba ya Salmoni. Abimeleki bakaka disoka na diboko na yandi, yandi zengaka lutangu ya nti, tulaka yo na zulu ya dipeka na yandi mpi tubilaka bantu yina vandaka ti yandi nde: “Mambu ya beno me mona mono me sala, beno sala nswalu mpi beno sala mutindu mosi!” 49 Yo yina bantu yonso mpi zengaka balutangu mpi landaka Abimeleki. Ebuna bo tulaka balutangu yango na kisika yina ya kubumbana mpi bo tulaka kisika yina ya kubumbana tiya. Mpidina bantu yonso ya nzo-zulu ya Shekemi mpi fwaka, babakala mpi bankento kiteso ya 1 000. 50 Ebuna Abimeleki kwendaka na Tebesi; yandi salaka camp sambu na kunwanisa Tebesi mpi botulaka yo. 51 Nzo-zulu mosi ya ngolo vandaka na kati-kati ya mbanza yina, ebuna babakala ti bankento yonso mpi bantwadisi yonso ya mbanza tinaka kuna. Bo kudikangilaka na kati mpi mataka na zulu ya ludi ya nzozulu. 52 Abimeleki kwendaka na nzo-zulu yina mpi nwanisaka yo. Yandi pusanaka pene-pene ya munoko ya nzo-zulu yina sambu na kutula yo tiya. 53 Ebuna nkento mosi losaka ditadi ya zulu ya bo ke nikilaka bambuma na zulu ya ntu ya Abimeleki, ebuna mukwa ya ntu na yandi panzanaka. b 54 Yandi bingaka nswa9:46 1 To “kisika ya ngolo ya lutaninu.” 2 To “tempelo.”
BAZUZI 9:46–10:6 KAPU 9 a Baz 8:33 Baz 9:4, 27
b 2Sa 11:21
Ndonga ya 2 a Kuy 9:6 Baz 9:5, 24
b Baz 9:7, 20
c Baz 6:32
KAPU 10 d Baz 2:16
e Kul 3:14
f Baz 2:19 Baz 4:1 Baz 6:1 Neh 9:28
g Baz 3:7 Nk 106:36-38
lu nsadi yina vandaka kunata bima na yandi ya bitumba mpi tubilaka yandi nde: “Baka mbele na nge ya bitumba mpi fwa mono, mpidina bo ta tuba ve sambu na mono nde, ‘Nkento mosi muntu fwaka yandi.’” Yo yina nsadi na yandi kotisaka yandi mbele mpi yandi fwaka. 55 Ntangu bantu ya Izraele monaka nde Abimeleki me fwa, bo yonso vutukaka na nzo. 56 Na mutindu yina, Nzambi vutudilaka Abimeleki mbi yina yandi salaka tata na yandi na mutindu yandi fwaka bampangi na yandi 70. a 57 Nzambi salaka mpi nde mambi yonso ya bantu ya Shekemi kuvutuka na zulu ya ba-ntu na bo mosi. Yo yina, kusinga yina Yotami b mwana ya Yerubaale c singaka kwisaka na zulu na bo. Na nima ya Abimeleki, Tola mwana ya Pua, mwana ya Dodo, muntu ya Isakare, d basikaka sambu na kugulusa Izraele. Yandi vandaka kuzinga na Shamire na ntoto ya bangumba ya Efrayimi. 2 Yandi sambisaka Izraele bamvula 23. Na nima yandi fwaka mpi bo zikaka yandi na Shamire. 3 Na nima na yandi, Yaire muntu ya Gileadi basikaka mpi sambisaka Izraele bamvula 22. 4 Yandi vandaka ti banababakala 30 yina vandaka kunata bampunda 30, mpi bo vandaka ti bambanza 30, yina bo ke bingaka Avoti-yaire e tii bubu yai; yo kele na ntoto ya Gileadi. 5 Na nima, Yaire fwaka mpi bo zikaka yandi na Kamoni. 6 Diaka, bantu ya Izraele salaka mambu ya mbi na meso ya Yehowa, f mpi bo yantikaka kusadila Babaale, g biteki ya Ashtoreti, banzambi ya Arami,1 banzambi ya
10
10:6 1 To “Siria.”
BAZUZI 10:7–11:7 Sidoni, banzambi ya Moabi, a banzambi ya bantu ya Amoni, b mpi banzambi ya bantu ya Filistia. c Bo yambulaka Yehowa mpi bo sadilaka yandi ve. 7 Ebuna Yehowa wilaka Izraele makasi, mpi yandi tekaka bo na maboko ya bantu ya Filistia mpi ya bantu ya Amoni. d 8 Yo yina bo bedisaka mpi niokulaka bantu ya Izraele ngolo kibeni na mvula yina—bamvula 18 bo niokulaka bantu ya Izraele yonso yina vandaka na simu ya Yordani yina vandaka ntete insi ya bantu ya Amore na Gileadi. 9 Bantu ya Amoni vandaka mpi kusabuka Yordani sambu na kunwanisa Yuda, Benyamini mpi nzo ya Efrayimi; Izraele vandaka na mpasi kibeni. 10 Ebuna bantu ya Izraele bingaka Yehowa sambu na kulomba lusadisu, e bo tubaka nde: “Beto me sala disumu na meso na nge, sambu beto me yambula Nzambi na beto mpi beto me sadila Babaale.” f 11 Kansi Yehowa tubilaka bantu ya Izraele nde: “Keti mono gulusaka beno ve na Ezipte g mpi na maboko ya bantu ya Amore, h ya bantu ya Amoni, ya bantu ya Filistia, i 12 ya bantu ya Sidoni, ya Amaleki, mpi ya Madiani ntangu bo vandaka kuniokula beno? Ntangu beno didilaka mono, mono gulusaka beno na maboko na bo. 13 Kansi beno yambulaka mono mpi beno sadilaka banzambi ya nkaka.j Yo yina mono ta gulusa beno diaka ve. k 14 Beno kwenda na banzambi yina beno solaka mpi beno binga sambu na kulomba lusadisu. l Bika nde bo gulusa beno na ntangu na beno ya mpasi.” m 15 Kansi bantu ya Izraele tubilaka Yehowa nde: “Beto me sala disumu. Sala beto konso kima yina kele mbote na meso na nge. Kansi gulusa beto bubu yai, pardo.” 16 Ebuna bo katulaka banzambi
442 KAPU 10 a Kut 25:1, 2 b 1Bn 11:5 2Bn 23:13
c Baz 16:23 1Sa 5:4 2Bn 1:2
d Kul 28:15, 48 Kul 31:17 Baz 2:14 Baz 4:2
e Kul 4:30 f Baz 2:13 Baz 3:7 1Sa 12:9, 10
g Kub 14:30 h Kut 21:23-25 i Baz 3:31 j Baz 2:12 k 2Bs 15:2 Mik 3:4
l 1Bn 18:27 m Yer 2:28
Ndonga ya 2 a Kul 7:26 b 2Bs 7:14 2Bs 33:13, 15 Nk 106:44 Yez 63:9
c Kuy 19:36, 38 Baz 3:13
d Baz 11:1
KAPU 11 e Baz 12:7 1Sa 12:11 Ebr 11:32
f Baz 10:17
ya banzenza na kati na bo mpi bo sadilaka Yehowa, a na mpila nde yandi lendaka diaka ve kupesa nzila1 nde Izraele kumona mpasi. b 17 Na nima, bo bingaka bantu ya Amoni c na kuvukana kisika mosi mpi bo salaka camp na Gileadi. Ebuna bana ya Izraele vukanaka kisika mosi mpi salaka camp na Mispa. 18 Bantu mpi bamfumu ya Gileadi tubaka bo na bo nde: “Nani ta baka ntwala na kunwana ti bantu ya Amoni? d Bika yandi kuma mfumu ya bantu yonso ya ke zingaka na Gileadi.” Yefte e muntu ya Gileadi vandaka soda ya ngolo; yandi vandaka mwana ya nkento mosi ya ndumba, mpi Gileadi vandaka tata ya Yefte. 2 Kansi nkento ya Gileadi mpi butilaka yandi bana ya babakala. Ntangu bana ya nkento na yandi yelaka, bo kulaka Yefte mpi tubilaka yandi nde: “Nge ta baka ve dikabu na nzo ya tata na beto, sambu nge kele mwana ya nkento ya nkaka.” 3 Yo yina, Yefte tinaka bampangi na yandi mpi kwendaka kuzinga na insi ya Tobi. Ebuna bantu yina kondaka kisalu vukanaka ti Yefte, mpi bo landaka yandi. 4 Na nima ya mwa ntangu, bantu ya Amoni nwanisaka Izraele. f 5 Ebuna ntangu bantu ya Amoni nwanisaka Izraele, na mbala mosi bankuluntu ya Gileadi kwendaka kubaka Yefte na insi ya Tobi sambu yandi vutuka. 6 Bo tubilaka Yefte nde: “Kwisa mpi vanda komanda na beto, mpidina beto lenda nwanisa bantu ya Amoni.” 7 Kansi Yefte tubilaka bankuluntu ya Gileadi nde: “Keti beno ve bantu mengaka mono
11
10:16 1 To “ebuna moyo na yandi lendaka diaka ve kukanga ntima.”
443 mingi kibeni na mpila nde beno kulaka mono na nzo ya tata na mono? a Sambu na nki beno me kwisa na mono ntangu yai ya beno kele na mpasi?” 8 Ebuna bankuluntu ya Gileadi tubilaka Yefte nde: “Yo yina beto me kwisa ntangu yai kuvutukila nge. Kana nge kwenda ti beto mpi nge nwanisa bantu ya Amoni, nge ta kuma ntwadisi na beto, ya bantu yonso ya ke zingaka na Gileadi.” b 9 Yefte tubilaka bankuluntu ya Gileadi nde: “Kana beno vutula mono sambu na kunwanisa bantu ya Amoni, ebuna Yehowa kubedisa bo sambu na mono, mono ta kuma kibeni ntwadisi na beno!” 10 Bankuluntu ya Gileadi tubilaka Yefte nde: “Bika nde Yehowa kuvanda mbangi1 na kati na beto kana beto sala ve mutindu nge me tuba.” 11 Yo yina Yefte kwendaka ti bankuluntu ya Gileadi, ebuna bantu tulaka yandi ntwadisi mpi komanda na bo. Yefte tubaka diaka bangogo na yandi yonso na ntwala ya Yehowa na Mispa. c 12 Ebuna Yefte tindaka binatinsangu na ntotila ya bantu ya Amoni d sambu na kutuba nde: “Inki diambu ya mbi mono me sala nge1 sambu nge kwisa kunwanisa insi na mono?” 13 Ebuna ntotila ya bantu ya Amoni tubilaka binatinsangu ya Yefte nde: “Yo kele sambu bantu ya Izraele bakaka insi na mono ntangu bo basikaka na Ezipte,e yantika na Arnoni f tii na Yaboki mpi tii na Yordani. g Ntangu yai vutula yo na malembe yonso.” 14 Kansi Yefte tindaka diaka binati-nsangu na ntotila ya bantu ya Amoni 15 sambu na kutubila yandi nde: “Yefte me tuba nde: ‘Izraele bakaka ve insi ya bantu ya Moa11:10 1 Na kisina, “muntu yina ke wa.” 11:12 1 Na kisina, “Inki diambu mono ti nge?”
BAZUZI 11:8-23 KAPU 11 a Baz 11:2
b Baz 10:18
c Baz 10:17 Baz 11:34
d Kuy 19:36, 38
e Kut 21:23, 24
f Kut 21:26
g Kul 3:16, 17
Ndonga ya 2 a Kuy 19:36, 37 Kul 2:9
b Kul 2:19, 37
c Kut 14:25
d Kut 20:1
e Kuy 36:1 Kut 20:14 Kul 2:4
f Kuy 19:36, 37
g Kut 20:22
h Kut 21:4
i Kut 21:11
j Kut 21:13
k Kut 21:21-26 Kul 2:26, 27
l Kul 2:32, 33
m Yoz 13:15, 21
n Kul 2:36
bi a mpi insi ya bantu ya Amoni, b 16 sambu ntangu bo basikaka na Ezipte, Izraele tambulaka na ntoto-makanga, tii na NzadiMungwa ya Mbwaki c mpi kwisaka na Kadeshi. d 17 Ebuna Izraele tindaka binati-nsangu na ntotila ya Edomi e sambu na kutuba nde: “Pardo pesa beto nzila beto luta na ntoto na nge,” kansi ntotila ya Edomi waka ve. Bo tindaka mpi ndinga na ntotila ya Moabi, f kansi yandi ndimaka ve. Yo yina Izraele landaka kuzinga na Kadeshi. g 18 Ntangu bo tambulaka na ntoto-makanga, bo lutaka na lweka ya insi ya Edomi h mpi ya insi ya Moabi. Bo kwendaka na ndambu ya esti ya insi ya Moabi i mpi bo salaka camp pene-pene ya Arnoni; bo kwisaka ve na kati ya ndilu ya Moabi, j sambu Arnoni vandaka ndilu ya Moabi. 19 “‘Na nima, Izraele tindaka binati-nsangu na Sihoni ntotila ya bantu ya Amore, ntotila ya Eshboni, mpi Izraele tubilaka yandi nde: “Pardo, pesa beto nzila ya kuluta na insi na nge sambu na kukwenda na ntoto na beto mosi.” k 20 Kansi Sihoni ndimaka ve Izraele mpi pesaka yandi ve nzila ya kuluta na teritware na yandi, yo yina Sihoni vukisaka bantu na yandi yonso kisika mosi mpi salaka camp na Yahasi mpi bo nwanisaka Izraele. l 21 Ebuna Yehowa Nzambi ya Izraele pesaka Sihoni mpi bantu na yandi yonso na maboko ya Izraele, yo yina bo bedisaka bo ebuna Izraele bakaka insi ya mvimba ya bantu ya Amore, bantu ya insi yina. m 22 Na mutindu yina, bo bakaka teritware ya mvimba ya bantu ya Amore yantika na Arnoni tii na Yaboki, mpi yantika na ntoto-makanga tii na Yordani. n 23 “‘Yehowa Nzambi ya Izraele muntu kulaka bantu ya Amore
BAZUZI 11:24-38 na ntwala ya bantu na yandi Izraele, a ebuna ntangu yai nge, nge ke zola kukula bo? 24 Keti nge ke bakaka ve konso kima yina nzambi na nge Kemoshi b ke pesaka nge na kubaka? Yo yina, konso muntu yina Yehowa Nzambi na beto me kula na ntwala na beto kele muntu yina beto ta kula. c 25 Ebuna, keti nge kele mbote mingi kuluta Balaki d mwana ya Sipore, ntotila ya Moabi? Keti yandi me swanisaka dezia Izraele, to keti yandi me nwanisaka bo dezia? 26 Ntangu Izraele zingaka bamvula 300 na Eshboni ti na babwala yina vandaka na nziunga na yo e mpi na Aroere ti na babwala yina vandaka na nziunga na yo mpi na bambanza yonso yina kele pene-pene ya lweka ya nzadi Arnoni, sambu na nki nge mekaka ve kuvutula bo na ntangu yina? f 27 Mono me sala ve disumu na meso na nge, kansi nge ke sala mbi mutindu nge ke nwanisa mono. Bika nde Yehowa yina kele Zuzi, g kuvanda zuzi bubu yai na kati ya bantu ya Izraele mpi ya bantu ya Amoni.’” 28 Kansi ntotila ya bantu ya Amoni waka ve nsangu yina Yefte tindilaka yandi. 29 Mpeve ya Yehowa kwisaka na zulu ya Yefte, h ebuna yandi lutaka na Gileadi mpi na Manase sambu na kukwenda na Mispe ya Gileadi, i mpi katuka Mispe ya Gileadi yandi landaka kukwenda tii na bantu ya Amoni. 30 Ebuna Yefte salaka lusilu j na Yehowa mpi tubaka nde: “Kana nge pesa bantu ya Amoni na maboko na mono, 31 konso muntu yina ta basika na kielo ya nzo na mono sambu na kukwisa kukutana ti mono ntangu mono ta katuka na bantu ya Amoni mpi ta vutuka na ngemba, yandi ta kuma muntu ya Yehowa, k mpi
444 KAPU 11 a Neh 9:22
b 1Bn 11:7
c Kub 23:28 Kub 34:11 Kut 33:53 Kul 9:5 Kul 18:12
d Kut 22:2, 3 Yoz 24:9
e Kut 21:25
f Kut 21:26
g Yez 33:22
h Baz 3:9, 10 Zek 4:6
i Baz 10:17
j Kul 23:21
k 1Sa 1:11
Ndonga ya 2 a 1Sa 1:24
b Baz 10:17 Baz 11:11
c Kut 30:2 Nk 15:4 Lon 5:4
d Baz 11:30, 31
mono ta pesa yandi bonso dikabu ya kuyoka.” a 32 Yefte kwendaka kunwanisa bantu ya Amoni, ebuna Yehowa pesaka bo na maboko na yandi. 33 Yandi fwaka bo mingi kibeni yantika na Aroere nzila-nzila tii na Miniti—bambanza 20—mpi tii na Abele-keramimi. Na mutindu yina, bantu ya Amoni belaka na ntwala ya bana ya Izraele. 34 Nsuka-nsuka, Yefte kwisaka na nzo na yandi na Mispa, b mpi tala! mwana na yandi ya nkento vandaka kubasika sambu na kukwisa kukutana ti yandi, mpi yandi vandaka kubula ngoma ya fioti mpi kukina! Yandi vandaka mwana mosi kaka ya Yefte. Katula yandi, Yefte vandaka ve ti mwana ya nkaka, yo vanda ya bakala to ya nkento. 35 Ntangu yandi monaka mwana na yandi ya nkento, yandi pasulaka bilele na yandi mpi tubaka nde: “O mwana na mono! Nge me pasula ntima na mono,1 sambu nge me kuma muntu yina mono me kula. Mono salaka lusilu na Yehowa, mpi mono lenda soba ve.” c 36 Kansi mwana na yandi ya nkento tubilaka yandi nde: “Tata na mono, kana nge salaka lusilu na Yehowa, sala mono mutindu nge silaka, d sambu Yehowa me vutula mbi na bambeni na nge, bantu ya Amoni.” 37 Ebuna yandi tubilaka tata na yandi nde: “Bika nde diambu yai kusalama sambu na mono: Bika nde mono vanda mono mosi bangonda zole, mono kwenda na bangumba mpi mono dila kimwense na mono ti banduku na mono ya bankento.”1 38 Ebuna Yefte tubaka nde: “Kwenda!” Yo yina yandi bi11:35 1 Na kisina, “Nge me kulumusa mono na nsi kibeni.” 11:37 1 To “mono dila ti banduku na mono sambu mono ta bikalaka kukwela ve.”
445 kaka mwana na yandi ya nkento yandi kwenda bangonda zole; mpi yandi kwendaka na bangumba ti banduku na yandi sambu na kudila kimwense na yandi. 39 Na nsuka ya bangonda zole, mwana yina ya nkento vutukaka na tata na yandi, ebuna na nima tata na yandi lungisaka lusilu yina yandi salaka sambu na yandi. a Mwana yina ya nkento bikalaka ve kuvukisa nitu ti bakala. Mpi diambu yai kumaka kikalulu1 na Izraele: 40 Konso mvula, bana-bankento ya Izraele vandaka kukwenda bilumbu iya na mvula sambu na kupesa mwana ya Yefte, muntu ya Gileadi, lukumu. Ebuna bo lombaka bantu ya Efrayimi na kuvukana, mpi bo sabukaka na Safoni1 mpi tubilaka Yefte nde: “Sambu na nki nge bingaka beto ve na kukwenda ti nge ntangu nge sabukaka sambu na kunwanisa bantu ya Amoni? b Beto ta yoka nzo na nge tiya ti nge na kati.” 2 Kansi Yefte tubilaka bo nde: “Mono ti bantu na mono, beto vandaka na kimbeni ya ngolo ti bantu ya Amoni. Mono bingaka beno sambu beno sadisa mono, kansi beno gulusaka mono ve na maboko na bo. 3 Ntangu mono monaka nde nge ta gulusa mono ve, mono bakaka lukanu ya kutula luzingu na mono na kigonsa1 mpi kwendaka kunwanisa bantu ya Amoni, c mpi Yehowa pesaka bo na maboko na mono. Ebuna sambu na nki beno me kwisa bubu yai sambu na kunwanisa mono?” 4 Na nima, Yefte vukisaka babakala yonso ya Gileadi, d mpi bo nwanisaka Efrayimi; babakala yina ya Gileadi bedisaka Efrayi-
12
11:39 1 To “nsiku.” 12:1 1 To mbala ya nkaka, “sabukaka na ndambu ya nordi.” 12:3 1 To “mono tulaka moyo na mono na diboko na mono.”
BAZUZI 11:39–12:12 KAPU 11 a 1Sa 1:22, 24
KAPU 12 b Baz 8:1
c Baz 11:29
d Kul 3:12, 13
Ndonga ya 2 a Baz 3:28 Baz 7:24
b Baz 2:16
mi, yina tubaka nde: “Beno bantu ya Gileadi ya kele na Efrayimi mpi na Manase, beno kele kaka bantu yina me tinaka Efrayimi.” 5 Gileadi botulaka bisika ya Yordani a ya bo lenda sabuka na makulu na ntwala ya Efrayimi; mpi ntangu bantu ya Efrayimi vandaka kusosa kutina, bo vandaka kutuba nde, “Beno bika mono mono sabuka”; ebuna babakala ya Gileadi vandaka kuyula konso muntu nde, “Keti nge kele muntu ya Efrayimi?” Kana yandi vutula nde, “Ve!” 6 bo vandaka kusonga yandi nde, “Tuba Shiboleti.” Kansi yandi vandaka kutuba nde, “Siboleti,” sambu yandi vandaka kukuka ve kutuba ngogo yina mbote-mbote. Ebuna bo vandaka kusimba yandi mpi kufwa yandi na bisika yina ya Yordani ya bo lenda sabuka na makulu. Na ntangu yina, bantu ya Efrayimi 42 000 fwaka. 7 Yefte sambisaka Izraele bamvula sambanu, na nima Yefte muntu ya Gileadi fwaka mpi bo zikaka yandi na mbanza na yandi na Gileadi. 8 Na nima na yandi, Ibsani muntu ya Betelemi sambisaka Izraele. b 9 Yandi vandaka ti bana 30 ya babakala mpi bana 30 ya bankento. Yandi tindaka bana na yandi ya bankento na kukwenda kukwela babakala na nganda ya dikanda na yandi, mpi yandi kwisaka kunata bankento 30 sambu bana na yandi ya babakala kukwela bo. Yandi sambisaka Izraele bamvula nsambwadi. 10 Ebuna Ibsani fwaka mpi bo zikaka yandi na Betelemi. 11 Na nima na yandi, Eloni muntu ya Zebuloni sambisaka Izraele; yandi sambisaka Izraele bamvula kumi. 12 Ebuna Eloni muntu ya Zebuloni fwaka mpi bo zikaka yandi na Ayaloni na ntoto ya Zebuloni.
BAZUZI 12:13–13:14 13 Na nima na yandi, Abdoni mwana ya Ilele muntu ya Piratoni sambisaka Izraele. 14 Yandi vandaka ti bana 40 ya babakala mpi bantekolo 30 yina vandaka kunata bampunda 70. Yandi sambisaka Izraele bamvula nana. 15 Ebuna Abdoni mwana ya Ilele muntu ya Piratoni fwaka mpi bo zikaka yandi na Piratoni na insi ya Efrayimi na ngumba ya bantu ya Amaleki. a Bantu ya Izraele salaka diaka mambu ya mbi na meso ya Yehowa, b ebuna Yehowa pesaka bo na maboko ya bantu ya Filistia c bamvula 40. 2 Na ntangu yina, kuvandaka ti muntu mosi ya Sora, d ya dibuta ya bantu ya Dani, e zina na yandi Manoa. f Nkento na yandi vandaka mukobo mpi yandi vandaka ve na mwana. g 3 Na nima, wanzio ya Yehowa monikaka na nkento yina mpi tubilaka yandi nde: “Tala, nge kele mukobo mpi nge kele ve na mwana. Kansi nge ta baka divumu mpi ta buta mwana ya bakala. h 4 Ntangu yai, keba, kunwa ve vinu to konso kima yina ke lawusaka, i mpi kudia ve konso kima yina kele mvindu. j 5 Tala! Nge ta baka divumu mpi ta buta mwana ya bakala, mpi lutebu fwete luta ve na ntu na yandi, k sambu mwana yina ta vanda Nazire ya Nzambi katuka ntangu yina yandi ta butuka,1 mpi yandi ta baka ntwala sambu na kugulusa Izraele na maboko ya bantu ya Filistia.” l 6 Ebuna nkento yina kwendaka mpi songaka bakala na yandi nde: “Muntu mosi ya Nzambi ya kieleka kwisaka na mono; yandi vandaka kumonana bonso wanzio ya Nzambi ya kieleka, mpi yandi vandaka kupesa boma mi-
13
13:5, 7 1 Na kisina, “katuka na divumu.”
446 KAPU 12 a Kuy 36:12 Kub 17:16 Kut 13:29 1Sa 15:2
KAPU 13 b Baz 2:11, 19 Baz 10:6
c Yoz 13:1-3 Baz 10:7
d Yoz 15:20, 33 Yoz 19:41, 48
e Kuy 49:16
f Baz 16:31
g Kuy 30:22, 23
h Kuy 18:10 1Sa 1:20 Luk 1:11, 13
i Kut 6:2, 3 Luk 1:15
j Lev 11:26, 27
k Kut 6:2, 5
l Baz 2:16 Baz 13:1 Neh 9:27
Ndonga ya 2 a Baz 13:17, 18
b Baz 13:3
c Baz 13:8
d Baz 13:4
ngi. Mono yulaka yandi ve kisika yandi me katuka, yandi songaka mono mpi ve zina na yandi. a 7 Kansi yandi tubilaka mono nde, ‘Tala! Nge ta baka divumu mpi ta buta mwana ya bakala. Ntangu yai, kunwa ve vinu to konso kima yina ke lawusaka, mpi kudia ve konso kima yina kele mvindu, sambu mwana yina ta vanda Nazire ya Nzambi katuka ntangu yina yandi ta butuka1 tii na kilumbu ya lufwa na yandi.’” 8 Manoa bondilaka Yehowa mpi tubaka nde: “Lolula mono, Yehowa. Pardo, bika nde muntu ya Nzambi ya kieleka yina nge me katuka kutinda kukwisa diaka sambu na kulonga beto mambu ya beto fwete sala sambu na mwana yina ta butuka.” 9 Yo yina Nzambi ya kieleka wilaka Manoa, ebuna wanzio ya Nzambi ya kieleka kwisaka diaka na nkento yina ntangu yandi vandaka ya kuvanda na bilanga; bakala na yandi Manoa vandaka ve ti yandi. 10 Kukonda kusukinina, nkento yina bakaka ntinu mpi songaka bakala na yandi nde: “Tala! Muntu yina kwisaka na mono kilumbu yina, yandi me kwisa kumonika na mono.” b 11 Ebuna Manoa telamaka mpi kwendaka ti nkento na yandi. Yandi kwisaka na muntu yina mpi tubilaka yandi nde: “Keti nge muntu solulaka ti nkento na mono?” Yandi tubaka nde: “Ee, yo kele mono.” 12 Ebuna Manoa tubaka nde: “Bika nde mambu ya nge tubaka kulungana! Luzingu ya mwana yina ta vanda nki mutindu, mpi nki kisalu yandi ta sala?” c 13 Yo yina wanzio ya Yehowa tubilaka Manoa nde: “Nkento na nge fwete sala mambu yonso yina mono songaka yandi. d 14 Yandi fwete dia ve konso kima yina nti ya vinu ke buta, yandi fwete nwa ve vinu to konso kima yina ke lawusa-
447 ka, a mpi yandi fwete dia ve konso kima yina kele mvindu. b Mambu yonso yina mono songaka yandi, bika nde yandi zitisa yo.” 15 Ebuna Manoa tubilaka wanzio ya Yehowa nde: “Pardo kukwenda ve, mpi bika nde beto lambila nge mwana-nkombo.” c 16 Kansi wanzio ya Yehowa tubilaka Manoa nde: “Kana mono bikala, mono ta dia ve madia na nge; kansi kana nge ke zola kupesa dikabu ya kuyoka na Yehowa, nge lenda pesa yo.” Manoa zabaka ve nde muntu yina vandaka wanzio ya Yehowa. 17 Ebuna Manoa tubilaka wanzio ya Yehowa nde: “Zina na nge nani, d sambu beto pesa nge lukumu ntangu diambu ya nge me tuba ta lungana?” 18 Kansi, wanzio ya Yehowa tubilaka yandi nde: “Sambu na nki nge ke yula zina na mono, sambu yo kele zina mosi ya kuyituka?” 19 Na nima Manoa bakaka mwana-nkombo ti dikabu ya mbuma mpi pesaka yo na Yehowa, na zulu ya ditadi. Ebuna yandi vandaka kusala diambu mosi ya kuyituka, na ntangu Manoa ti nkento na yandi vandaka kutala. 20 Ntangu midinga katukaka na mesa-kimenga mpi tombukaka na zulu, wanzio ya Yehowa tombukaka na kati ya midinga yina katukaka na mesa-kimenga ntangu Manoa ti nkento na yandi vandaka kutala. Na mbala mosi, bo bwaka baluse na ntoto. 21 Wanzio ya Yehowa monikaka diaka ve na Manoa mpi na nkento na yandi. Ebuna Manoa bakisaka nde muntu yina vandaka wanzio ya Yehowa. e 22 Yo yina Manoa tubilaka nkento na yandi nde: “Ya kieleka beto ta fwa, sambu beto me mona Nzambi.” f 23 Kansi nkento na yandi tubilaka yandi nde: “Kana Yehowa zolaka kufwa beto, yandi zolaka kundima ve dikabu ya kuyoka g mpi
BAZUZI 13:15–14:5 KAPU 13 a Kut 6:2, 3
b Lev 11:26, 27
c Kuy 18:5, 7 Baz 6:18, 19 Ebr 13:2
d Kuy 32:29 Baz 13:6
e Baz 6:22, 23
f Kub 33:20 Yoa 1:18
g Baz 13:16
Ndonga ya 2 a Ebr 11:32
b Baz 3:9, 10 Baz 6:34 Baz 11:29 1Sa 11:6
c Baz 18:11, 12
d Yoz 15:20, 33
KAPU 14
dikabu ya mbuma yina me katuka na maboko na beto, yandi zolaka ve kusonga beto mambu yai yonso, mpi yandi zolaka kutubila beto ve mambu yai yonso.” 24 Na nima, nkento yina butaka mwana ya bakala mpi pesaka yandi zina Samsoni; a ntangu mwana yina vandaka kuyela, Yehowa landaka kusakumuna yandi. 25 Na nima, mpeve ya Yehowa yantikaka kukulumuka na zulu na yandi b na Mahane-dani, c na kati-kati ya Sora ti Eshetaole. d Ebuna Samsoni kulumukaka na Timna, mpi na Timna yandi monaka nkento mosi ya Filistia.1 2 Yo yina, yandi tombukaka mpi songaka tata na yandi ti mama na yandi nde: “Na Timna nkento mosi ya Filistia me budisa mono ntima, ebuna mono ke zola nde beno kwedila mono yandi.” 3 Kansi tata na yandi ti mama na yandi tubilaka yandi nde: “Keti nge lenda sosa ve nkento na kati ya bampangi na nge mpi na kati ya bantu na beto yonso? e Keti nge fwete kwenda mpi kubaka nkento na kati ya bantu ya Filistia ya kukonda kuyotisa?” Kansi Samsoni tubilaka tata na yandi nde: “Bakila mono yandi, sambu yandi kele nkento yina me fwana sambu na mono.”1 4 Tata na yandi ti mama na yandi zabaka ve nde Yehowa muntu pusaka yandi na kubaka lukanu yina, sambu yandi vandaka kusosa dibaku ya kunwanisa bantu ya Filistia, sambu na ntangu yina bantu ya Filistia vandaka kuyala Izraele. f 5 Yo yina, Samsoni kulumukaka ti tata na yandi mpi mama na yandi na Timna. Ntangu yandi kumaka na bilanga ya vinu
14
e Kul 7:3
f Baz 13:1
14:1 1 Na kisina, “nkento mosi na kati ya bana-bankento ya bantu ya Filistia.” 14:3 1 Na kisina, “yandi me fwana na meso na mono.”
BAZUZI 14:6-18 ya Timna, ntambu mosi1 kwisaka mpi nganinaka yandi. 6 Ebuna mpeve ya Yehowa pesaka yandi ngolo, a mpi yandi pasulaka yo bitini zole, kaka mutindu muntu ke pasulaka mwana-nkombo bitini zole, na maboko. Kansi yandi songaka ve tata na yandi to mama na yandi mambu yina yandi salaka. 7 Ebuna yandi kulumukaka mpi solulaka ti nkento yina, mpi yandi vandaka kaka nkento yina me fwana na meso ya Samsoni. b 8 Na nima, ntangu yandi vandaka kuvutuka sambu na kubaka nkento yina mpi kunata yandi na nzo na yandi, c Samsoni balukaka sambu na kutala ntambu yina ya kufwa, mpi kimvuka mosi ya baniosi ti bwiki vandaka na kati ya ntambu yina ya kufwa. 9 Ebuna yandi bakaka bwiki yina na maboko na yandi mpi vandaka kudia yo ntangu yandi vandaka kutambula. Ntangu yandi kwendaka kukuta tata na yandi ti mama na yandi, yandi pesaka bo ndambu ya bwiki sambu bo dia. Kansi yandi songaka bo ve nde yandi bakaka bwiki yina na kati ya ntambu mosi ya kufwa. 10 Tata na yandi kulumukaka tii na kisika nkento yina vandaka, mpi kuna Samsoni sadisaka nkinsi, sambu yo vandaka mambu yina bana-babakala vandaka kusala. 11 Ntangu bo monaka yandi, bo kwisaka kunata bana-babakala 30 sambu na kufidisa yandi. 12 Ebuna Samsoni tubilaka bo nde: “Bika mono tela beno kingana mosi. Kana na nsungi ya bilumbu nsambwadi ya nkinsi beno zwa mvutu mpi beno pesa mono yo, mono ta pesa beno bilele 30 ya lino mpi bilele 30 ya kitoko. 13 Kansi kana beno kuka ve kupesa mono mvutu, beno fwete pesa mono bile14:5 1 To “mwana-ntambu yina kele ti mika mingi na nkingu.”
448 KAPU 14 a Baz 13:24, 25
b Baz 14:2
c Kuy 24:67 Mat 1:24
Ndonga ya 2 a Baz 14:8, 9
b Baz 16:5
c Baz 16:15
d Baz 16:16, 18
e Baz 14:14
le 30 ya lino mpi bilele 30 ya kitoko.” Bo tubaka nde: “Tela beto kingana na nge; beto ke zola kuwa yo.” 14 Yo yina yandi tubilaka bo nde: “Kima ya kudia me basika na muntu ya ke diaka, Mpi kima ya sukadi me basika na muntu ya ngolo.” a Bo kukaka ve kuzwa mvutu na kingana yina bilumbu tatu. 15 Na kilumbu ya iya, bo tubilaka nkento ya Samsoni nde: “Kusa bakala na nge, b mpidina yandi ta pesa beto mvutu na kingana yina. Kana ve, beto ta yoka nge ti nzo ya tata na nge tiya. Keti beno bingaka beto awa sambu na kubaka bima na beto?” 16 Yo yina nkento ya Samsoni didilaka yandi mpi tubaka nde: “Yo fwete vanda nde nge ke mengaka mono; nge ke zolaka mono ve. c Nge telaka bantu na mono kingana, kansi nge me songa mono ve mvutu.” Ebuna Samsoni tubilaka yandi nde: “Mono me songa yo ve ata na tata na mono mosi mpi na mama na mono mosi! Keti mono fwete songa nge yo?” 17 Kansi yandi landaka kudidila yandi na bilumbu yina bikalaka na bilumbu nsambwadi ya nkinsi yina. Nsuka-nsuka, Samsoni songaka yandi yo na kilumbu ya nsambwadi, sambu nkento yina yangisaka yandi mingi. Ebuna nkento yina songisaka bantu na yandi mvutu ya kingana yina. d 18 Yo yina, na kilumbu ya nsambwadi na ntwala nde ntangu kudinda,1 bantu ya mbanza tubilaka yandi nde: “Inki me luta bwiki na sukadi, Mpi inki me luta ntambu na ngolo?” e 14:18 1 To mbala ya nkaka, “na ntwala nde Samsoni kukota na suku ya kati.”
449 Yandi vutudilaka bo nde: “Kana beno bundulaka ve ti mwana-ngombe na mono ya nkento, a Beno zolaka ve kuzwa mvutu na kingana na mono.” 19 Ebuna mpeve ya Yehowa pesaka yandi ngolo, b yo yina yandi kulumukaka na Ashkeloni, c yandi fwaka bantu 30 mpi bakaka bilele na bo mpi pesaka bilele ya kitoko na bantu yina pesaka mvutu na kingana na yandi.d Yandi vandaka na makasi mingi ntangu yandi vutukaka na nzo ya tata na yandi. 20 Ebuna bo pesaka nkento ya Samsoni e na mwana-bakala mosi na kati ya bana-babakala yina fidisaka Samsoni. f Na nima ya mwa ntangu, na bilumbu ya nsungi ya kukatula ble, Samsoni kwendaka kutala nkento na yandi, mpi yandi nataka mwana-nkombo. Yandi tubaka nde: “Mono ke zola kukota kisika nkento na mono kele, na suku ya kulala.”1 Kansi tata ya nkento yina pesaka yandi ve nzila ya kukota. 2 Tata ya nkento yina tubaka nde: “Mono yindulaka nde, ‘Nge ke menga yandi kibeni.’ g Yo yina mono pesaka yandi na mwana-bakala mosi yina fidisaka nge na makwela. h Keti leke na yandi ya nkento me luta yandi ve na kitoko? Pardo, baka leke na yandi na kisika na yandi.” 3 Kansi, Samsoni tubilaka bo nde: “Mbala yai, bantu ya Filistia lenda pesa mono foti ve kana mono sala bo mbi.” 4 Yo yina Samsoni kwendaka mpi kangaka mikengi 300. Ebuna yandi bakaka minda, yandi kangisaka mikila ya mikengi yina, zole-zole, mpi yandi tulaka mwinda mosi na kati ya konso mikila yina zole. 5 Na nima, yandi tulaka tiya na minda yina mpi
15
15:1 1 To “suku ya kati.”
BAZUZI 14:19–15:12 KAPU 14 a Baz 14:15
b Baz 13:24, 25 Baz 14:6 Baz 15:14
c Yoz 13:2, 3 Baz 1:18
d Baz 14:12
e Baz 14:2
f Baz 14:11 Baz 15:1, 2
KAPU 15 g Baz 14:17
h Baz 14:11, 20
Ndonga ya 2 a Baz 14:11, 20
b Baz 14:15
c Baz 14:4
d 2Sa 23:11, 12
e Baz 13:1
bikaka mikengi yina yo kwenda na bilanga ya bambuma ya bantu ya Filistia. Yandi tulaka bima yonso tiya yantika na kita ya matiti tii na bambuma ya bilanga, mpi na bilanga ya vinu ti na banti ya olive. 6 Bantu ya Filistia yulaka nde: “Nani me sala mambu yai?” Bo songaka bo nde: “Yo kele Samsoni, bokilo ya muntu ya Timna, sambu yandi bakaka nkento ya Samsoni mpi pesaka yandi na mwana-bakala mosi yina fidisaka Samsoni na makwela.” a Yo yina bantu ya Filistia tombukaka mpi yokaka nkento yina ti tata na yandi tiya. b 7 Ebuna Samsoni tubilaka bo nde: “Sambu beno me sala mutindu yai, mono ta kwenda ve tii kuna mono ta vutula mbi.” c 8 Ebuna yandi fwaka bo mosi-mosi,1 bantu mingi kibeni, na nima yandi kulumukaka mpi zingaka na kati ya dibulu2 mosi ya kele na kati ya ditadi ya Etami. 9 Na nima, bantu ya Filistia tombukaka ebuna bo salaka camp na Yuda mpi bo vandaka kutambula-tambula na Lehi. d 10 Ebuna bantu ya Yuda tubaka nde: “Sambu na nki beno me tombuka sambu na kunwanisa beto?” mpi bo pesaka mvutu nde: “Beto me tombuka sambu na kukanga Samsoni, sambu na kusala yandi kaka mutindu yandi me sala beto.” 11 Yo yina bantu 3000 ya Yuda kulumukaka na dibulu2 ya kele na kati ya ditadi ya Etami mpi bo tubilaka Samsoni nde: “Keti nge ke zaba ve nde bantu ya Filistia ke yala beto? e Ebuna, sambu na nki nge me sala beto mambu yai?” Yandi tubilaka bo nde: “Mono salaka bo kaka mutindu bo salaka mono.” 12 Kansi bo tubilaka yandi nde: 15:8 1 Na kisina, “bulaka bo dikulu na mbendi.” 15:8, 11 2 To “mpwasa.”
BAZUZI 15:13–16:5 “Beto me kwisa kukanga nge mpi kupesa nge na maboko ya bantu ya Filistia.” Ebuna Samsoni tubaka nde: “Beno zenga kieleka na ntwala na mono nde beno ta nwanisa mono ve.” 13 Bo tubilaka yandi nde: “Ve, beto ta kangisa nge kaka bansinga mpi ta pesa nge na maboko na bo, kansi beto ta fwa nge ve.” Yo yina bo kangisaka yandi bansinga zole ya mpa mpi basisaka yandi na ditadi yina. 14 Ntangu yandi kumaka na Lehi, bantu ya Filistia tulaka milolo ya kiese ntangu bo monaka yandi. Ebuna mpeve ya Yehowa pesaka yandi ngolo, a mpi bansinga yina vandaka na maboko na yandi kumaka bonso bansinga ya lino ya bo me yoka tiya, mpi miniololo yina bo kangisaka yandi kumaka pete-pete na maboko na yandi. b 15 Ntangu yai yandi monaka mukwa ya mbwanga ya mpunda ya bakala ya bo me katuka kufwa; yandi tandulaka diboko, bakaka yo mpi fwaka bantu 1000 ti yo. c 16 Ebuna Samsoni tubaka nde: “Ti mukwa ya mbwanga ya mpunda mosi—kita mosi, bita zole! Ti mukwa ya mbwanga ya mpunda mosi, mono me fwa bantu 1000.” d 17 Ntangu yandi manisaka kutuba, yandi losaka mukwa ya mbwanga yina mpi bingaka kisika yina Ramati-lehi.1e 18 Ebuna yandi waka nzala ya ngolo ya masa, yo yina yandi bingaka Yehowa mpi tubaka nde: “Nge muntu me pesa luguluku yai ya nene na maboko ya nsadi na nge. Ntangu yai, keti mono fwete fwa na nzala ya masa mpi kubwa na maboko ya bantu ya kukonda kuyotisa?” 19 Yo yina Nzambi 15:17 1 Yo ke tendula “Kisika ya Zulu ya Mukwa ya Mbwanga.”
450 KAPU 15 a Baz 13:24, 25 Baz 14:5, 6
b Baz 16:9, 12
pasulaka dibulu mosi yina vandaka na Lehi, mpi masa basikaka. a Ntangu yandi nwaka, ngolo1 na yandi vutukaka mpi yandi bakaka diaka kikesa. Yo yina yandi pesaka kisika yina zina Eneakore,2 yo kele na Lehi tii bubu yai. 20 Yandi sambisaka Izraele na bilumbu ya bantu ya Filistia bamvula 20. b Kilumbu mosi, Samsoni kwendaka na Gaza mpi kuna yandi monaka nkento mosi ya ndumba, ebuna yandi kotaka na nzo ya nkento yina. 2 Bo songaka bantu ya Gaza nde: “Samsoni me kwisa awa.” Yo yina bo ziungaka kisika yina mpi bumbanaka mpimpa ya mvimba na kielo ya mbanza. Bo bikalaka pima mpimpa ya mvimba mpi bo tubaka bo na bo nde: “Ntangu ntongo ta tana, beto ta fwa yandi.” 3 Kansi, Samsoni lalaka kaka pana tii na midi ya mpimpa. Ebuna yandi telamaka na midi ya mpimpa mpi simbaka bakielo ya mbanza ti makunzi zole yina vandaka na lweka mpi tumunaka yo kumosi ti nti ya kielo. Yandi tulaka yo na zulu ya mapeka mpi tombukaka ti yo na nsongi ya ngumba yina kele na ntwala ya Ebroni. 4 Na nima, yandi zolaka nkento mosi na Muwanda ya Soreki, zina na yandi Dalila. c 5 Yo yina bamfumu ya bantu ya Filistia solulaka ti Dalila mpi tubaka nde: “Leba1 yandi d mpi sosa kuzaba nki ke pesaka yandi ngolo ya mingi mutindu yina, mpi nki mutindu beto lenda nunga yandi, kukangisa yandi bansinga, mpi kubedisa yandi. Kana nge sala mutindu yina, konso muntu
16
c Baz 3:31
d Baz 16:30
e Baz 15:9
Ndonga ya 2 a Kub 17:6
b Kuy 49:16 Baz 2:16 Baz 13:1, 5 Baz 16:31 Ebr 11:32
KAPU 16 c Baz 16:18
d Baz 14:15
15:19 1 Na kisina, “mpeve.” 2 Yo ke tendula “Nto ya Masa ya Muntu Yina Ke Binga.” 16:5 1 To “Ndimisa.”
451 na kati na beto ta pesa nge mbongo 1 100 ya bibende.” 6 Na nima, Dalila tubilaka Samsoni nde: “Pardo songa mono na wapi ngolo na nge ya mingi ke katukaka, mpi nki bo lenda sadila sambu na kukangisa nge bansinga mpi kubedisa nge.” 7 Samsoni tubilaka yandi nde: “Kana bo kangisa mono bansinga ya mubisu nsambwadi ya munduki ya tolo-tolo yina bo me yumisa ntete ve, mono ta lemba mpi ta kuma bonso muntu yonso.” 8 Yo yina bamfumu ya bantu ya Filistia natilaka Dalila bansinga ya mubisu nsambwadi ya munduki ya tolo-tolo yina bo me yumisa ntete ve, mpi yandi kangisaka yandi yo. 9 Bo tulaka bantu sambu bo bumbana na suku ya kati, ebuna nkento yina tubilaka yandi na ndinga ya ngolo nde: “Samsoni, bantu ya Filistia me kwisila nge!” Ebuna Samsoni zengaka bansinga yina ya munduki ya tolo-tolo na pete yonso mutindu nsinga ya lino1 ke zenganaka kana yo simba tiya. a Kinsweki ya ngolo na yandi zabanaka ve. 10 Na nima Dalila tubilaka Samsoni nde: “Tala! Nge me kusa mono1 mpi nge me tubila mono mambu ya luvunu. Ntangu yai, pardo, songa mono nki bo lenda sadila sambu na kukangisa nge bansinga.” 11 Samsoni tubilaka yandi nde: “Kana bo kangisa mono bansinga ya mpa yina bo me sadila ve kisalu, mono ta lemba mpi ta kuma bonso muntu yonso.” 12 Yo yina Dalila bakaka bansinga ya mpa, yandi kangisaka yandi yo, mpi tubaka na ndinga ya ngolo nde: “Samsoni, bantu ya Filistia me kwisila nge!” (Na ntangu yina yonso, bantu bumbanaka na suku ya kati.) Ebuna yandi zengaka bansinga yina 16:9 1 To “nsinga ya fioti.” 16:10 1 To “me sakana ti mono.”
BAZUZI 16:6-18 KAPU 16 a Baz 15:14
Ndonga ya 2 a Baz 16:9
b Baz 16:7, 11
c Baz 14:16
d Baz 16:7 Baz 16:11 Baz 16:13
e Baz 14:17
f Kut 6:5 Baz 13:5, 7
na maboko na yandi bonso bansinga ya bwanda. a 13 Na nima, Dalila tubilaka Samsoni nde: “Tii ntangu yai nge me kusa mono mpi nge me tubila mono mambu ya luvunu. b Songa mono nki bo lenda sadila sambu na kukangisa nge bansinga.” Ebuna Samsoni tubilaka yandi nde: “Kana nge kanga mikoti ya nsuki nsambwadi yina kele ya kutunga na ntu na mono ti nsinga yina bo me tunga, ngolo na mono ta mana.” 14 Yo yina Dalila kangisaka yo ti kitini mosi ya nti mpi yandi tubilaka Samsoni na ndinga ya ngolo nde: “Samsoni, bantu ya Filistia me kwisila nge!” Ebuna yandi telamaka na mpongi mpi tumunaka kitini ya nti yina bo ke tungilaka bilele mpi nsinga yina bo tungaka. 15 Ntangu yai, Dalila tubilaka yandi nde: “Inki mutindu nge lenda tuba nde, ‘Mono ke zolaka nge,’ c na ntangu ntima na nge kele ve na mono? Mbala tatu yai, nge me kusa mono mpi nge me songa mono ve kisika ngolo na nge ya mingi ke katukaka.” d 16 Sambu konso kilumbu yandi vandaka kuyula yandi mbala na mbala mpi kuyangisa yandi, Samsoni1 lembaka kibeni na mpila nde yandi lendaka diaka ve kukanga ntima. e 17 Yo yina, nsuka-nsuka yandi kangudilaka Dalila ntima mpi tubaka nde: “Lutebu me lutaka ntete ve na ntu na mono, sambu mono kele Nazire ya Nzambi katuka ntangu yina mono butukaka.1f Kana bo zenga mono nsuki, ngolo na mono ta mana mpi mono ta lemba ebuna mono ta kuma bonso bantu yonso ya nkaka.” 18 Ntangu Dalila monaka nde Samsoni kangudilaka yandi ntima, na mbala mosi yandi tindaka 16:16 1 To “moyo na yandi.” 16:17 1 Na kisina, “katuka na divumu ya mama na mono.”
BAZUZI 16:19-30 bantu bo binga bamfumu ya Filistia, a mpi tubaka nde: “Ntangu yai beno tombuka, sambu yandi me kangudila mono ntima na yandi.” Ebuna bamfumu ya Filistia tombukaka mpi kwisaka na kisika ya Dalila mpi bo nataka mbongo. 19 Dalila salaka na mpila nde Samsoni kulala na zulu ya mabolongo na yandi; ebuna yandi bingaka bakala mosi mpi songaka yandi na kuzenga mikoti ya nsuki nsambwadi yina vandaka ya kutunga na ntu ya Samsoni. Na nima, Dalila yantikaka kuyala Samsoni, sambu ngolo na yandi vandaka kumana. 20 Ebuna Dalila tubaka na ndinga ya ngolo nde: “Samsoni, bantu ya Filistia me kwisila nge!” Samsoni telamaka na mpongi mpi tubaka nde: “Mono ta basika bonso na bambala yina ya nkaka b mpi ta kudikatula na maboko na bo.” Kansi Samsoni zabaka ve nde Yehowa yambulaka yandi. 21 Yo yina bantu ya Filistia simbaka yandi mpi tobulaka yandi meso. Ebuna bo kulumusaka yandi na Gaza mpi kangisaka yandi miniololo zole ya kwivre, mpi yandi kumaka muntu yina ke balulaka ditadi ya bo ke nikilaka bambuma na boloko. 22 Kansi, nsuki ya ntu na yandi yantikaka kumena diaka na nima ya ntangu yina bo zengaka yandi yo. c 23 Bamfumu ya Filistia vukanaka kisika mosi sambu na kupesa kimenga ya nene na nzambi na bo Dagoni d mpi kusala nkinsi, sambu bo vandaka kutuba nde: “Nzambi na beto me pesa mbeni na beto Samsoni na maboko na beto!” 24 Ntangu bantu monaka yandi, bo kumisaka nzambi na bo mpi tubaka nde: “Nzambi na beto me pesa mbeni na beto na maboko na beto, muntu yina bebisaka insi na beto e mpi
452 KAPU 16 a Baz 16:5
b Baz 16:9 Baz 16:12 Baz 16:14
c Baz 13:5
d 1Sa 5:4
e Baz 15:4, 5
Ndonga ya 2 a Baz 15:7, 8 Baz 15:15, 16
b Ebr 11:32
c Baz 14:5, 6 Baz 14:19 Baz 15:14
d Baz 16:21
e Baz 16:27
f Baz 14:19 Baz 15:7, 8 Baz 15:15, 16
fwaka bantu na beto mingi kibeni.” a 25 Sambu ntima na bo vandaka na kiese, bo tubaka nde: “Beno binga Samsoni sambu yandi sekisa beto.” Yo yina bo bingaka Samsoni na kubasika na boloko sambu yandi sekisa bo; bo tedimisaka yandi na kati-kati ya makunzi. 26 Ebuna Samsoni tubilaka mwana-bakala yina vandaka kusimba yandi na diboko nde: “Bika nde mono simba makunzi ya ke simba nzo, sambu mono yekamina yo.” 27 (Nkutu nzo yina vandaka ya kufuluka na babakala ti bankento. Bamfumu yonso ya Filistia vandaka pana, mpi babakala ti bankento kiteso ya 3000 vandaka na zulu ya ludi bo ke tala na ntangu Samsoni vandaka kusekisa bo.) 28 Ebuna Samsoni b bingaka Yehowa na ndinga ya ngolo nde: “Yehowa Mfumu ya Kuluta Nene, pardo yibuka mono, pardo pesa mono kikesa, c kaka mbala yai, O Nzambi, mpi bika nde mono vutula mbi na bantu ya Filistia ata sambu na disu na mono mosi mpamba.” d 29 Ebuna Samsoni yekaminaka makunzi zole ya kati-kati yina vandaka kusimba nzo, mpi yandi yekaminaka yo ti diboko na yandi ya kitata na ndambu mosi mpi diboko na yandi ya kimama na ndambu ya nkaka. 30 Samsoni bingaka na ndinga ya ngolo nde: “Bika mono fwa1 ti bantu ya Filistia!” Ebuna yandi pusaka ti ngolo na yandi yonso, mpi nzo bwilaka bamfumu ti bantu yonso yina vandaka na kati. e Mpidina yandi fwaka bantu mingi na ntangu ya lufwa na yandi kuluta bantu yina yandi fwaka na ntangu yandi vandaka na luzingu. f 16:30 1 To “moyo na mono kufwa.”
453 31 Na nima, bampangi na yandi ti dibuta na yandi yonso kulumukaka sambu na kubaka yandi. Bo tombukaka ti yandi mpi zikaka yandi na kati-kati ya Sora a ti Eshetaole, na maziamu ya tata na yandi Manoa.b Yandi sambisaka Izraele bamvula 20. c Kuvandaka ti bakala mosi ya ntoto ya bangumba ya Efrayimi d zina na yandi Mika. 2 Yandi tubilaka mama na yandi nde: “Mbongo 1 100 ya bibende yina bo bakaka na nge mpi yina mono waka nge ke singa bantu sambu na yo—tala! arza yango kele na mono. Mono muntu bakaka yo.” Ebuna mama na yandi tubaka nde: “Bika nde Yehowa kusakumuna mwana na mono.” 3 Yo yina yandi vutudilaka mama na yandi mbongo yina 1 100 ya bibende, kansi mama na yandi tubaka nde: “Mono ta santisa kibeni mbongo yai ya me katuka na maboko na mono sambu na Yehowa sambu mwana na mono kusadila yo sambu na kusala kiteki ya kibende1 mpi kiteki ya nkaka. e Ntangu yai mono ke vutudila nge yo.” 4 Ntangu yandi vutulaka mbongo yina na mama na yandi, mama na yandi bakaka mbongo 200 ya bibende mpi pesaka yo na muntu ya ke salaka bima ya arza. Muntu yina salaka kiteki ya kibende1 mpi kiteki ya nkaka; ebuna bo tulaka yo na nzo ya Mika. 5 Bakala yai Mika vandaka ti nzo ya banzambi, ebuna yandi salaka efodi f mpi biteki ya terafimi1g mpi tulaka2 mwana mosi na kati ya bana na yandi ya babakala sambu na kuvanda nganga-nzambi na yandi. h 6 Na bilumbu yina, ntotila vandaka ve
17
17:3, 4 1 To “kiteki ya kibende ya bo me lamba na tiya.” 17:5 1 To “banzambi ya dibuta; biteki.” 17:5, 12 2 Na kisina, “fulusaka diboko ya.”
BAZUZI 16:31–18:1 KAPU 16 a Baz 13:2
b Baz 13:8
c Baz 2:16 Baz 15:20
KAPU 17 d Yoz 17:14, 15
e Kub 20:4 Lev 26:1 Kul 27:15
f Kub 28:6 Baz 8:27
g Kuy 31:19
h Kut 3:10 Kul 12:11, 13 2Bs 13:8, 9
Ndonga ya 2 a 1Sa 8:4, 5
b Baz 21:25
c Mik 5:2
d Kut 3:45 Yoz 14:3 Yoz 18:7
e Baz 17:1, 5
f Kut 3:10 Baz 17:5
KAPU 18 g Baz 8:23 1Sa 8:4, 5
h Yoz 19:40
i Yoz 19:47, 48 Baz 1:34
na Izraele. a Konso muntu vandaka kusala mambu yina vandaka mbote na meso na yandi mosi.1b 7 Ntangu yai kuvandaka ti mwana-bakala mosi ya Betelemi c na Yuda, yandi vandaka muntu ya dibuta ya Yuda. Yandi vandaka Mulevi d mpi yandi vandaka kuzinga kuna tuka mwa ntangu. 8 Muntu yina katukaka na mbanza ya Betelemi na Yuda sambu na kusosa kisika ya kuzinga. Ntangu yandi vandaka kusala nzietelo na yandi, yandi kumaka na ntoto ya bangumba ya Efrayimi na nzo ya Mika. e 9 Ebuna Mika tubilaka yandi nde: “Nge me katuka na wapi?” Yandi vutulaka nde: “Mono kele Mulevi, mono me katuka na Betelemi na Yuda, mpi mono ke kwenda kusosa kisika ya kuzinga.” 10 Ebuna Mika tubilaka yandi nde: “Bikala ti mono, mpi vanda tata1 mpi nganganzambi na mono. Mono ta pesaka nge mbongo kumi ya bibende konso mvula, bilele ya kiteso mosi, mpi madia.” Ebuna Mulevi yina kotaka na nzo. 11 Yo yina, Mulevi yina ndimaka na kubikala na nzo ya bakala yina, ebuna mwana-bakala yina kumaka bonso mwana na yandi. 12 Diaka Mika tulaka2 Mulevi yina sambu yandi vanda nganga-nzambi na yandi f mpi yandi zingaka na nzo ya Mika. 13 Ebuna Mika tubaka nde: “Ntangu yai mono me zaba nde Yehowa ta sadila mono mambu ya mbote, sambu Mulevi me kuma nganga-nzambi na mono.” Na bilumbu yina, ntotila vandaka ve na Izraele. g Na bilumbu yina, dikanda ya bantu ya Dani h vandaka kusosa kisika1 sambu na kuzinga, sambu tii na ntangu yina bo bakaka ve dikabu na kati ya makanda ya Izraele. i
18
17:6 1 To “mambu yina yandi yindulaka nde yo vandaka mbote.” 17:10 1 To “ndongisi.” 18:1 1 Na kisina, “dikabu.”
BAZUZI 18:2-17 2 Bantu ya Dani bakaka babakala tanu na dibuta na bo, babakala ya me fwana yina katukaka na Sora ti Eshetaole, a mpi tindaka bo sambu na kutala insi na mayele mpi kutala yo mbote-mbote. Bo tubilaka bo nde: “Beno kwenda, beno tala insi mbote-mbote.” Ntangu bo kumaka na ntoto ya bangumba ya Efrayimi, na nzo ya Mika, b bo lalaka kuna. 3 Ntangu bo vandaka pene-pene ya nzo ya Mika, bo waka mungungu1 ya mwana-bakala yina ya Mulevi mpi bo zabaka yandi, yo yina bo kwendaka pene-pene na yandi mpi yulaka nde: “Nani nataka nge awa? Inki nge ke sala na kisika yai? Sambu na nki nge me vanda awa?” 4 Yandi vutudilaka bo nde: “Mika salaka mutindu yai sambu na mono, mpi yandi bakaka mono na kisalu sambu mono vanda nganga-nzambi na yandi.” c 5 Ebuna bo tubilaka yandi nde: “Pardo, yula Nzambi kana nzietelo na beto ta vanda mbote.” 6 Nganga-nzambi tubilaka bo nde: “Beno kwenda na ngemba. Yehowa kele ti beno na nzietelo na beno.” 7 Yo yina babakala yina tanu kwendaka mpi kumaka na Layishi. d Bo monaka mutindu bantu yina vandaka kuna vandaka kuditudila ntima bonso bantu ya Sidoni. Bo vandaka na ngemba mpi vandaka ve ti bangindu ya mbi, e mpi ata muntu mosi ve ya nku, yina me nunga, vandaka na insi sambu na kuyangisa bo. Bo vandaka ntama kibeni ti bantu ya Sidoni mpi bo vandaka ve na bangwisana ti bantu yonso ya nkaka. 8 Ntangu bo vutukaka na bampangi na bo na Sora ti Eshetaole, f bampangi na bo tubilaka bo nde: “Yo me luta nki mutindu?” 9 Bo vutulaka nde: “Beto tombu18:3 1 To “mutindu ya kutuba.”
454 KAPU 18 a Yoz 19:41, 48
b Baz 17:1, 5
c Baz 17:9, 10
d Yoz 19:47, 48 Baz 18:29
e Baz 18:27
f Yoz 15:20, 33 Baz 18:2
Ndonga ya 2 a Baz 18:7, 27
b Kub 3:8 Kul 8:7-9
c Baz 18:2
d 1Sa 7:1
e Baz 13:24, 25
f Baz 17:1, 5
g Baz 18:2 Baz 18:29
h Kul 27:15 Baz 17:4, 5
i Baz 17:7, 12 Baz 18:30
j Baz 18:11
k Baz 18:2
l Kub 28:6 Baz 8:27
ka sambu na kunwanisa bo, sambu beto me mona nde insi yina kele mbote kibeni. Sambu na nki beno kele na keti-keti? Beno sukinina ve na kukwenda kubaka insi yina. 10 Ntangu beno ta kuma, beno ta kuta bantu yina kele ve ti bangindu ya mbi, a mpi insi kele nene. Nzambi me pesa yo na maboko na beno, kisika yina me konda ve ata kima mosi yina kele na ntoto.” b 11 Ebuna babakala 600 ya dibuta ya bantu ya Dani yina yilamaka sambu na bitumba, katukaka na Sora ti Eshetaole. c 12 Bo tombukaka mpi salaka camp na Kiriati-yearimi d na Yuda. Yo yina bo ke bingaka kisika yango, ya kele na westi ya Kiriati-yearimi, nde Mahane-dani1e tii bubu yai. 13 Katuka kuna, bo kwendaka na ntoto ya bangumba ya Efrayimi mpi bo kumaka na nzo ya Mika. f 14 Ebuna babakala tanu yina kwendaka kutala insi ya Layishi g na mayele tubilaka bampangi na bo nde: “Keti beno me zaba nde na kati ya banzo yai kele na efodi, biteki ya terafimi,1 kiteki ya kibende,2 ti kiteki ya nkaka?h Beno yindula mambu yina beno fwete sala.” 15 Yo yina bo telamaka pana mpi kwendaka na nzo ya mwana-bakala yina ya Mulevi i pene-pene ya nzo ya Mika, mpi bo yulaka yandi kana yandi kele mbote. 16 Na ntangu yina, babakala ya Dani 600, j yina vandaka ya kuyilama sambu na bitumba, telamaka na munoko ya kielo. 17 Babakala tanu yina kwendaka sambu na kutala insi k na mayele kotaka na kati sambu na kubaka kiteki, efodi, l biteki ya 18:12 1 Yo ke tendula “Camp ya Dani.” 18:14 1 To “banzambi ya dibuta; biteki.” 2 To “kiteki ya kibende ya bo me lamba na tiya.”
455 terafimi,1a ti kiteki ya kibende.2b (Nganga-nzambi c vandaka me telama na munoko ya kielo ti babakala 600 yina vandaka ya kuyilama sambu na bitumba.) 18 Bo kotaka na nzo ya Mika mpi bo bakaka kiteki, efodi, biteki ya terafimi,1 ti kiteki ya kibende.2 Nganga-nzambi tubilaka bo nde: “Inki beno ke sala?” 19 Kansi bo tubilaka yandi nde: “Vanda pima. Kutuba ve ata kima mosi, mpi kwisa ti beto sambu na kuvanda tata1 mpi nganga-nzambi na beto. Inki me luta mbote, kuvanda nganga-nzambi na nzo ya muntu mosi, d to kukuma nganganzambi na dikanda mpi na dibuta mosi na Izraele?” e 20 Yo yina nganga-nzambi waka kiese, mpi yandi bakaka efodi, biteki ya terafimi,1 ti kiteki f mpi yandi kwendaka ti bantu yina. 21 Ebuna bo balukaka sambu na kulanda kusala nzietelo na bo, mpi bo tulaka bana, bitwisi, ti bima ya ntalu na ntwala na bo. 22 Bo kumaka mwa ntama ti nzo ya Mika ntangu bantu yina vandaka kuzinga na banzo yina vandaka pene-pene ya nzo ya Mika vukanaka kisika mosi, ebuna bo landaka bantu ya Dani mpi kutaka bo. 23 Ntangu bo bingaka bantu ya Dani na ndinga ya ngolo, bantu ya Dani balukaka sambu na kutala bo mpi bo tubilaka Mika nde: “Inki mambu? Sambu na nki beno me vukana kisika mosi?” 24 Yandi tubaka nde: “Beno me baka banzambi na mono yina mono salaka, beno me kwenda mpi ti nganganzambi. Inki kima mono me bikala ti yo? Ebuna inki mutindu beno lenda yula mono nde, ‘Inki mambu?’” 25 Bantu ya Dani vu-
BAZUZI 18:18–19:1 KAPU 18 a Kuy 31:19
b Lev 19:4 Kul 27:15 Baz 17:3-5
c Baz 17:12
d Baz 17:12
e Baz 18:30
f Baz 17:4, 5
Ndonga ya 2 a Yoz 19:47, 48 Baz 18:29
b Baz 18:7, 10
c Kut 13:17, 21
d Yoz 19:47, 48 Baz 20:1 1Bn 4:25 1Bn 12:28, 29
e Kuy 30:6 Kuy 32:28
f Baz 18:7
g Baz 17:1, 4 Baz 18:18
h Baz 17:12
i Kub 2:21, 22
j Kub 40:2 Yoz 18:1
tulaka nde: “Kumatisila beto ve ndinga; kana ve bantu ya makasi1 ta nwanisa nge, ebuna nge2 ti bantu3 ya nzo na nge ta fwa.” 26 Ebuna bantu ya Dani landaka kusala nzietelo na bo; mpi sambu Mika monaka nde bo lutaka yandi na ngolo, yandi balukaka mpi vutukaka na nzo na yandi. 27 Na nima ya kubaka bima yina Mika salaka, mpi nganganzambi na yandi, bo kwendaka na Layishi, a na bantu ya ngemba mpi yina ke vandaka ve ti bangindu ya mbi. b Bo fwaka bo na mbele ya bitumba mpi yokaka mbanza yina tiya. 28 Kuvandaka ve ata ti muntu mosi sambu na kugulusa yo, sambu yo vandaka ntama ti Sidoni, bo vandaka ve na bangwisana ata ti bantu ya nkaka mpi yo vandaka na muwanda1 ya Bete-rehobi. c Ebuna bo tungaka diaka mbanza yina mpi zingaka na kati. 29 Diaka, bo pesaka mbanza yina zina Dani, d zina ya tata na bo Dani, yina Izraele butaka. e Kansi zina ya ntete ya mbanza yina vandaka Layishi. f 30 Na nima, bantu ya Dani tedimisaka kiteki g yango sambu na bo mosi, mpi Yonatani, h mwana ya Gershomi, i mwana ya Moize, ti bana na yandi ya babakala kumaka banganga-nzambi na dikanda ya bantu ya Dani tii na kilumbu yina bo nataka bantu ya insi yina na insi ya nzenza. 31 Ebuna bo tedimisaka kiteki yina Mika salaka, mpi yo bikalaka kuna bilumbu yonso yina nzo ya Nzambi ya kieleka vandaka na Shilo. j Na bilumbu yina, na ntangu ntotila vandaka ve na Izraele, k Mulevi mosi yina vandaka kuzinga na ntangu yina
19
1Sa 1:3 18:17, 18, 20 1 To “banzambi ya dibu18:25 1 To “bantu ya kele na moyo ta; biteki.” 18:17, 18 2 To “kiteki ya ki- ya ndudi.” 2 To “moyo na nge.” 3 To bende ya bo me lamba na tiya.” 18:19 KAPU 19 “mioyo.” 18:28 1 To “ntoto ya kukonda ngumba.” 1 To “ndongisi.” k 1Sa 8:4, 5
BAZUZI 19:2-15 na kisika mosi ya ntama ya ntoto ya bangumba ya Efrayimi a bakaka nkento mosi ya Betelemi b na Yuda na kuvanda makangu na yandi. 2 Kansi makangu na yandi vandaka ve ya kwikama na yandi, ebuna makangu yina bikisaka yandi sambu na kukwenda na nzo ya tata na yandi na Betelemi na Yuda. Yandi bikalaka kuna bangonda iya. 3 Ebuna bakala na yandi landaka yandi sambu na kundimisa yandi na kuvutuka; bakala yina kwendaka ti nsadi na yandi ya bakala mpi bampunda zole. Yo yina nkento yina kotisaka bakala yina na nzo ya tata na yandi. Ntangu tata ya nkento yina monaka bakala yina, yandi waka kiese na kukutana ti yandi. 4 Yo yina bokilo na yandi, tata ya mwana-nkento yina, ndimisaka yandi na kubikala ti yandi bilumbu tatu; ebuna bo diaka, bo nwaka, mpi yandi lalaka kuna. 5 Na kilumbu ya iya, ntangu bo telamaka na suka-suka sambu na kukwenda, tata ya mwanankento yina tubilaka bokilo na yandi nde: “Dia mwa kima sambu yo pesa nge ngolo,1 na nima nge lenda kwenda.” 6 Yo yina bo vandaka, ebuna bo zole diaka mpi nwaka kisika mosi; na nima tata ya mwana-nkento yina tubilaka bakala yina nde: “Pardo, lala mpimpa yai mpi wa kiese.”1 7 Ntangu bakala yina telamaka sambu na kukwenda, bokilo na yandi landaka kubondila yandi, yo yina yandi lalaka diaka mpimpa yina. 8 Na kilumbu ya tanu, ntangu yandi telamaka na suka-suka sambu na kukwenda, tata ya mwana-nkento yina tubaka nde: “Pardo, dia mwa kima sambu yo pesa nge ngolo.”1 Ebuna bo su19:5, 8 1 To “sambu na kusadisa ntima na nge.” 19:6 1 To “sala nde ntima na nge kuwa mbote.”
456 KAPU 19 a Yoz 17:14, 15
b Kuy 35:19 Mik 5:2
Ndonga ya 2 a Yoz 15:8, 63 Yoz 18:28 Baz 1:8
b Yoz 18:28
c Yoz 18:21, 25
kininaka tii kuna nkokila bwaka, mpi bo zole landaka kudia. 9 Ntangu bakala yina telamaka sambu na kukwenda ti makangu na yandi mpi nsadi na yandi, bokilo na yandi, tata ya mwanankento yina, tubilaka yandi nde: “Tala! Mpimpa ke zola kubwa. Mono ke bondila beno, beno lala. Ntangu me yantika kudinda. Lala awa mpi wa kiese. Mbasi beno lenda telama na suka-suka sambu na kusala nzietelo mpi kukwenda na nzo1 na nge.” 10 Kansi, bakala yina zolaka ve kulala kuna mpimpa ya nkaka, yo yina yandi telamaka mpi salaka nzietelo tii na Yebusi, disongidila, Yeruzalemi.a Yandi vandaka ti bampunda na yandi zole yina vandaka ya kuyidika, ti makangu na yandi, mpi ti nsadi na yandi. 11 Ntangu bo kumaka penepene ya Yebusi, nsemo ya ntangu yantikaka kumana. Yo yina nsadi tubilaka mfumu na yandi nde: “Keti beto fwete telama na mbanza yai ya bantu ya Yebusi mpi kulala awa?” 12 Kansi mfumu na yandi tubilaka yandi nde: “Beto fwete telama ve na mbanza ya banzenza yina kele ve bantu ya Izraele. Beto ta kwenda tii na Gibea.” b 13 Ebuna yandi tubilaka nsadi na yandi nde: “Kwisa beto meka kukuma na kisika mosi na kati ya bisika yina; beto ta lala kuna yo vanda na Gibea to na Rama.” c 14 Yo yina bo landaka kusala nzietelo na bo, mpi ntangu yantikaka kudinda ntangu bo kumaka pene-pene ya Gibea ya Benyamini. 15 Ebuna bo telamaka kuna mpi kotaka sambu na kulala na Gibea. Ntangu bo kotaka, bo vandaka me vanda na bala-bala ya nene ya mbanza yina, kansi ata muntu mosi ve kotisaka bo 19:9 1 Na kisina, “tenta.”
457 na nzo na yandi sambu na kulala. a 16 Nsuka-nsuka na nkokila yina, mbuta-muntu mosi katukaka na kisalu na yandi na bilanga. Yandi vandaka muntu ya ntoto ya bangumba ya Efrayimi, b mpi yandi vandaka kuzinga na Gibea tuka mwa ntangu; kansi bantu yina vandaka kuzinga na mbanza yina vandaka bantu ya Benyamini. c 17 Ntangu yandi talaka mpi monaka na bala-bala ya nene ya mbanza muntu yina ya ke sala nzietelo, mbuta-muntu yina tubaka nde: “Nge ke kwenda na wapi, mpi nge me katuka na wapi?” 18 Yandi vutulaka nde: “Beto me katuka na Betelemi na Yuda mpi beto ke kwenda na kisika mosi ya ntama ya ntoto ya bangumba ya Efrayimi, kisika mono me katukaka. Mono kwendaka na Betelemi na Yuda, d mpi mono ke kwenda na nzo ya Yehowa,1 kansi ata muntu mosi ve me nata mono na nzo na yandi. 19 Beto kele na matiti mpi madia ya bambisi ya kufwana sambu na bampunda na beto, e mpi mampa f ti vinu sambu na mono, sambu na nkento, mpi sambu na nsadi na beto. Ata kima mosi ve me konda.” 20 Kansi mbutamuntu yina tubaka nde: “Ngemba kuvanda na beno! Bika mono sadisa beno na konso kima yina beno kele na yo mfunu. Kansi beno lala ve na bala-bala ya nene.” 21 Yo yina mbuta-muntu yina kotisaka yandi na nzo na yandi mpi pesaka bampunda madia.1 Ebuna bo yobisaka makulu na bo, bo diaka mpi bo nwaka. 22 Ntangu bo vandaka kuwa kiese, babakala ya nkaka ya kukonda mfunu ya mbanza yina 19:18 1 To mbala ya nkaka, “mpi mono ke salaka na nzo ya Yehowa.” 19:21 1 To “pesaka bampunda madia ya bo me vukisa.”
BAZUZI 19:16-28 KAPU 19 a Kuy 19:2
b Baz 19:1
c Yoz 18:21, 28
d Baz 19:1, 2
e Kuy 24:32
f Kuy 18:5 Kuy 19:3
Ndonga ya 2 a Kuy 19:4, 5 Lev 20:13 Bar 1:27 1Bk 6:9, 10 Yud 7
b Kuy 19:6-8
c Baz 19:2
ziungaka nzo mpi bo vandaka kubula na kielo, ebuna bo landaka kutuba na mbuta-muntu yina vandaka munkwa-nzo nde: “Basisa muntu yina me kota na nzo na nge, sambu beto vukisa nitu ti yandi.” a 23 Ebuna munkwa-nzo basikaka na nganda mpi tubilaka bo nde: “Ve, bampangi na mono, beno sala ve mambu ya mbi. Pardo, muntu yai kele munzenza na nzo na mono. Beno sala ve diambu yai ya nsoni. 24 Mwana na mono ya nkento ya kele mwense mpi makangu ya muntu yai, bo yai. Bika nde mono basisa bo, ebuna beno lenda pesa bo nsoni kana yo ke lomba nde beno sala yo.1b Kansi beno fwete sala ve diambu yai ya nsoni na muntu yai.” 25 Kansi babakala yina wilaka yandi ve, yo yina bakala yina bakaka makangu c na yandi mpi basisilaka bo yandi na nganda. Bo ladisaka makangu yina na kingolongolo mpi bebisaka yandi mpimpa ya mvimba tii na suka. Ebuna bo yambulaka yandi na suka-suka. 26 Na suka-suka, nkento yina kwisaka mpi bwaka na ntoto na munoko ya kielo ya nzo ya bakala yina, kisika mfumu na yandi vandaka, ebuna yandi lalaka pana tii na suka. 27 Ntangu mfumu na yandi telamaka na suka mpi kangulaka bakielo ya nzo sambu na kuyantika diaka nzietelo na yandi, yandi monaka nkento yina, makangu na yandi, me lala na munoko ya nzo maboko na kielo. 28 Ebuna bakala yina tubilaka yandi nde: “Telama; beto kwenda.” Kansi ata muntu mosi ve pesaka mvutu. Ebuna bakala yina tulaka mwanankento yina na zulu ya mpunda mpi kwendaka ti yandi na nzo na yandi. 19:24 1 To “lenda vweza bo mpi kusala mambu yina kele mbote na meso na beno.”
BAZUZI 19:29–20:14 29 Ntangu bakala yina kumaka na nzo na yandi, yandi bakaka mbele, yandi bakaka makangu na yandi, mpi zenga-zengaka yandi bitini-bitini, na bitini 12, ebuna yandi tindaka kitini mosimosi na konso teritware ya Izraele. 30 Bantu yonso yina monaka yo tubaka nde: “Diambu ya mutindu yai me salamaka ntete ve mpi me monanaka ntete ve yantika kilumbu yina bantu ya Izraele basikaka na insi ya Ezipte tii bubu yai. Beno yindulula yo,1 beno vukana, a mpi beno songa beto inki beto fwete sala.” Yo yina, bantu yonso ya Izraele basikaka katuka na b Dani tii na Bere-sheba, mpi katuka na insi ya Gileadi, c mpi kimvuka ya mvimba ya bantu vukanaka na bumosi1 na ntwala ya Yehowa na Mispa. d 2 Ebuna bamfumu ya bantu mpi makanda yonso ya Izraele kwendaka na dibundu ya bantu ya Nzambi—basoda 400 000 ya ke tambulaka na makulu, bayina vandaka ti bambele ya bitumba. e 3 Bantu ya Benyamini waka nde bantu ya Izraele tombukaka na Mispa. Ebuna bantu ya Izraele tubaka nde: “Beno songa beto, inki mutindu diambu yai ya mbi kibeni me salama?” f 4 Ebuna bakala yina ya Mulevi, g bakala ya nkento yina bo fwaka, vutulaka nde: “Mono kwisaka na Gibea h ya Benyamini ti makangu na mono sambu na kulala. 5 Bantu1 ya Gibea telamaka sambu na kusala mono mbi mpi bo ziungaka nzo na mpimpa. Bo vandaka ti lukanu ya kufwa mono, kansi na kisika na yo bo ladisaka maka-
20
19:30 1 To “Beno tula bantima na beno na yo.” 20:1, 8, 11 1 Na kisina, “bonso muntu mosi.” 20:5 1 To mbala ya nkaka, “Bankwa-ntoto.”
458 KAPU 19 a Baz 20:7
KAPU 20 b Yoz 19:47, 48 Baz 18:29
c Yoz 22:9
d 1Sa 7:5 1Sa 10:17 2Bn 25:23
e Baz 20:17 2Sa 24:9
f Baz 19:22
g Baz 19:1, 2
h Baz 19:12, 14
Ndonga ya 2 a Baz 19:25, 26
b Baz 19:29
c Baz 19:30
d Baz 20:18 Bin 16:33
e Baz 19:22, 25
f Kul 13:5 Kul 17:7 Kul 22:22 1Bk 5:6, 13
ngu na mono na kingolo-ngolo, ebuna yandi fwaka. a 6 Yo yina, mono bakaka nitu ya makangu na mono, mono zenga-zengaka yo mpi mono tindaka bitini yina na konso kitini ya dikabu ya Izraele, b sambu bo me sala diambu mosi ya nsoni mpi ya mbi na Izraele. 7 Ntangu yai, beno yonso bantu ya Izraele, beno pesa ngindu mpi ndongisila c na beno awa.” 8 Ebuna, bantu yonso telamaka na bumosi1 mpi tubaka nde: “Ata muntu mosi ve na kati na beto ta kwenda na tenta na yandi to ta vutuka na nzo na yandi. 9 Beto ta sala Gibea mambu yai: Beto ta bula zeke mpi ta tombuka sambu na kunwanisa yo. d 10 Na makanda yonso ya Izraele, beto ta baka bantu 10 na kati ya bantu 100, bantu 100 na kati ya bantu 1000, mpi bantu 1000 na kati ya bantu 10 000 sambu na kubakila basoda madia, na mpila nde bo nwana ti Gibea ya Benyamini, sambu na diambu ya mbi yina bo me sala na Izraele.” 11 Na mutindu yina, bantu yonso ya Izraele vukanaka sambu na kunwanisa mbanza yina na bumosi1 bonso bantu ya me wakana. 12 Ebuna makanda ya Izraele tindaka babakala na bantu yonso ya dikanda ya Benyamini mpi tubaka nde: “Inki diambu yai ya mbi kibeni ya me salama na kati na beno? 13 Ntangu yai, pesa bantu yina ya kukonda mfunu ya Gibea e na maboko na beto, na mpila nde beto fwa bo mpi beto katula kima ya mbi na Izraele.” f Kansi bantu ya Benyamini buyaka kuwila bampangi na bo bantu ya Izraele. 14 Ebuna bantu ya Benyamini katukaka na bambanza mpi vukanaka kisika mosi na Gibea sambu na kubasika mpi kukwe-
459 nda kunwanisa bantu ya Izraele. 15 Na kilumbu yina, bantu ya Benyamini vukisaka babakala 26 000 ya bambanza na bo, bayina vandaka ti bambele ya bitumba, katula babakala 700 ya Gibea yina bo solaka. 16 Na kati ya basoda yai babakala yina bo solaka vandaka 700, yina vandaka kusadila diboko ya kimama. Konso muntu na kati ya babakala yai lendaka kulosa ditadi na sikisiki yonso mpi yo lendaka kuluta ve na lweka.1 17 Katula Benyamini, bantu ya Izraele vukisaka bantu 400000 yina vandaka ti bambele ya bitumba, a mpi konso muntu vandaka soda ya me zaba kunwana mbotembote. 18 Bo telamaka mpi tombukaka na Betele sambu na kuyula Nzambi. b Ebuna bantu ya Izraele tubaka nde: “Nani na kati na beto fwete tombuka ntete sambu na kunwana ti bantu ya Benyamini?” Yehowa vutulaka nde: “Yuda muntu fwete kwenda ntete.” 19 Na nima, bantu ya Izraele telamaka na suka mpi salaka camp sambu na kunwanisa Gibea. 20 Ntangu yai, bantu ya Izraele basikaka sambu na kunwanisa Benyamini; bo yilamaka sambu na kunwanisa bo na Gibea. 21 Yo yina bantu ya Benyamini katukaka na Gibea mpi basikaka, ebuna bo fwaka bantu 22000 ya Izraele na kilumbu yina. 22 Kansi, basoda ya bantu ya Izraele vandaka kikesa mpi bo yilamaka diaka sambu na bitumba kaka na kisika yina, bonso na kilumbu ya ntete. 23 Ebuna bantu ya Izraele tombukaka mpi dilaka na ntwala ya Yehowa tii na nkokila mpi bo yulaka Yehowa nde: “Keti beto fwete kwenda diaka kunwanisa bampangi na beto, bantu ya Benyamini?” c Yehowa tubaka 20:16 1 Na kisina, “lendaka kulosa ditadi na lunsuki mosi mpi yo simba yo.”
BAZUZI 20:15-31 KAPU 20 a Baz 20:2
b Kub 28:30 Kut 27:21 Baz 20:27
c Baz 20:28
Ndonga ya 2 a Baz 20:21
b Baz 20:23
c 2Bs 20:3 Esd 8:21
d Lev 1:3
e Lev 3:1
f Kut 27:21 Baz 20:18
g Kub 6:25 Kut 25:7
h Baz 20:23
i Yoz 8:3, 4
j Baz 20:20, 22
k Baz 20:36
nde: “Beno tombuka sambu na kunwanisa bo.” 24 Yo yina bantu ya Izraele kwendaka pene-pene ya bantu ya Benyamini na kilumbu ya zole. 25 Kansi Benyamini katukaka na Gibea mpi basikaka sambu na kukutana ti bo na kilumbu ya zole mpi fwaka diaka bantu ya Izraele 18 000, a bo yonso vandaka ti bambele ya bitumba. 26 Ebuna, bantu yonso ya Izraele tombukaka na Betele. Bo dilaka mpi vandaka kuna na ntwala ya Yehowa, b mpi na kilumbu yina bo buyaka madia c tii na nkokila mpi bo pesaka makabu ya kuyoka d ti makabu ya kinduku e na ntwala ya Yehowa. 27 Na nima, bantu ya Izraele yulaka Yehowa f sambu sanduku ya kuwakana ya Nzambi ya kieleka vandaka kuna na bilumbu yina. 28 Fineasi g mwana ya Eleazare, mwana ya Aroni, vandaka kusala1 na ntwala na yo na bilumbu yina. Bo yulaka nde: “Keti beto fwete basika diaka mbala yai sambu na kunwanisa bampangi na beto, bantu ya Benyamini, to keti beto fwete yambula?” h Yehowa vutulaka nde: “Beno tombuka, sambu mbasi mono ta pesa bo na maboko na nge.” 29 Ebuna Izraele tulaka bantu sambu bo bumbana i na balweka yonso ya Gibea. 30 Bantu ya Izraele tombukaka sambu na kunwanisa bantu ya Benyamini na kilumbu ya tatu, ebuna bo kudibongisaka na ndonga ya bitumba sambu na kunwanisa Gibea bonso na bambala yina ya nkaka. j 31 Ntangu bantu ya Benyamini basikaka sambu na kukutana ti basoda yina, bo nataka bo ntama ti mbanza. k Ebuna, bonso na bambala yina ya nkaka, bo yantikaka kunwanisa mpi kufwa bantu ya nkaka na 20:28 1 Na kisina, “kutelama.”
BAZUZI 20:32-48 banzila ya nene, nzila mosi ya ke nataka na Betele mpi ya nkaka na Gibea, mpi bo yambulaka bantu ya Izraele kiteso ya 30 ya kufwa na nseke. a 32 Ebuna bantu ya Benyamini tubaka nde: “Bo ke na kubela na ntwala na beto bonso bambala me luta.” b Kansi bantu ya Izraele tubaka nde: “Beto ta tina mpi ta nata bo ntama ti mbanza na banzila ya nene.” 33 Yo yina bantu yonso ya Izraele katukaka na bisika na bo, telamaka mpi kudibongisaka na ndonga ya bitumba na Baale-tamare, na ntangu bantu ya Izraele yina vandaka ya kubumbana basikaka nswalu-nswalu na bisika na bo pene-pene ya Gibea. 34 Na mutindu yina, bantu 10 000 yina bo solaka na Izraele ya mvimba kwisaka na ntwala ya Gibea, mpi bitumba vandaka ngolo. Kansi bantu ya Benyamini zabaka ve nde mpasi vandaka pene-pene. 35 Yehowa bedisaka Benyamini c na ntwala ya Izraele, ebuna kilumbu yina bantu ya Izraele fwaka bantu ya Benyamini 25 100, bo yonso vandaka ti bambele ya bitumba. d 36 Kansi, bantu ya Benyamini yindulaka nde bo ta bedisa bantu ya Izraele ntangu bo tinaka na ntwala ya Benyamini, e kansi bo tinaka sambu bo tulaka ntima na bantu yina bumbanaka sambu na kunwanisa Gibea. f 37 Bantu yina bumbanaka salaka mambu kukonda kusukinina mpi kotaka ntinu na Gibea. Ebuna bantu yina bumbanaka panzanaka mpi fwaka mbanza ya mvimba na mbele ya bitumba. 38 Bantu ya Izraele bakaka bangidika nde bantu yina ta bumbana sambu na kunwanisa mbanza kusala nde midinga kutombuka kuna bonso kidimbu. 39 Ntangu bantu ya Izraele salaka bonso nde bo ke tina bitumba, bantu ya Benyami-
460 KAPU 20 a Baz 20:39
b Baz 20:21, 25
c Baz 20:28, 48
d Baz 20:14, 15 Baz 20:46
e Baz 20:31
f Baz 20:29
Ndonga ya 2 a Baz 20:31
b Baz 20:21, 25
c Baz 20:15
d Baz 21:13
e Baz 20:15, 35
ni yantikaka kunwanisa mpi kufwa bantu ya Izraele kiteso ya 30, a mpi bo tubaka nde: “Ya kieleka, bo ke na kubela diaka na ntwala na beto kaka bonso na bitumba ya ntete.” b 40 Kansi midinga ya ndombe yantikaka kutombuka kuna na mbanza bonso kidimbu. Ntangu bantu ya Benyamini balukaka sambu na kutala, bo monaka mbanza ya mvimba ke pela tiya tii na zulu. 41 Ebuna bantu ya Izraele balukilaka bo, mpi bantu ya Benyamini waka boma ya ngolo sambu bo monaka nde mpasi me bwila bo. 42 Yo yina bo tinaka bantu ya Izraele mpi kwendaka na ndambu ya ntoto-makanga, kansi bitumba landaka bo; bantu yina vandaka kukatuka na bambanza vandaka kuvukana sambu na kufwa bo. 43 Bo ziungaka bantu ya Benyamini mpi landaka bo kukonda kulemba. Bo niataka bo ebuna bo fwaka na ntwala ya Gibea kibeni na ndambu ya esti. 44 Nsuka-nsuka, bantu 18 000 ya Benyamini fwaka, bo yonso vandaka basoda ya ngolo. c 45 Bantu ya Benyamini balukaka mpi tinaka na ntotomakanga na ditadi ya Rimoni, d ebuna bantu ya Izraele fwaka1 bantu 5 000 na kati na bo na banzila ya nene, mpi bo vandaka kaka kulanda bo tii na Gidome; ebuna bo fwaka diaka bantu 2000. 46 Bantu yonso ya Benyamini yina fwaka na kilumbu yina vandaka 25 000, bayina vandaka ti bambele ya bitumba, e bo yonso vandaka basoda ya ngolo. 47 Kansi bantu 600 tinaka na ntoto-makanga na ditadi ya Rimoni, mpi bo bikalaka na ditadi yina ya Rimoni bangonda iya. 48 Bantu ya Izraele vutukaka sambu na kunwanisa bantu ya Benyamini mpi bo fwaka ba20:45 1 Na kisina, “bo lokutaka.”
461 ntu ya mbanza ti mbele ya bitumba, yantika na bantu tii na bitwisi, yonso yina bikalaka. Diaka, bo tulaka tiya na bambanza yonso yina bo vandaka kuluta. Ntangu yai bantu ya Izraele diaka ndefi yai na Misa pa: “Ata muntu mosi ve na kati na beto ta pesa mwana na yandi ya nkento na muntu ya Benyamini sambu na kuvanda nkento na yandi.” b 2 Yo yina, bantu kwisaka na Betele c mpi vandaka kuna na ntwala ya Nzambi ya kieleka tii na nkokila, bo vandaka kuboka mpi kudila ngolo kibeni. 3 Bo vandaka kutuba nde: “O Yehowa Nzambi ya Izraele, sambu na nki diambu yai me salama na Izraele? Sambu na nki dikanda mosi fwete konda bubu yai na Izraele?” 4 Na kilumbu yina landaka, bantu telamaka na suka-suka mpi tungaka mesakimenga kuna sambu na kupesa makabu ya kuyoka mpi makabu ya kinduku. d 5 Ebuna bantu ya Izraele tubaka nde: “Inki dikanda na kati ya makanda yonso ya Izraele tombukaka ve sambu na kuvukana na ntwala ya Yehowa?” sambu bo diaka ndefi mosi ya nene nde bo ta fwa kibeni konso muntu yina tombukaka ve na Yehowa na Mispa. 6 Yo yina, bantu ya Izraele waka mawa sambu na mambu yina bwilaka mpangi na bo Benyamini. Bo tubaka nde: “Bubu yai bo me katula dikanda mosi na Izraele. 7 Inki beto fwete sala sambu na kupesa bankento na bantu yina me bikala, awa ya beto me zenga kieleka na Yehowa e nde beto ta pesa bo ve bana na beto ya bankento sambu na kuvanda bankento na bo?” f 8 Bo yulaka nde: “Nani na kati ya makanda ya Izraele tombukaka ve na Yehowa na Mispa?” g Yo salamaka nde ata muntu mosi ve
21
BAZUZI 21:1-18 KAPU 21 a Baz 20:1
b Baz 21:18
c Baz 20:18, 26
d Lev 3:1
e Lev 5:4 Lev 19:12 Mat 5:33
f Baz 21:1, 18
g Baz 20:1
Ndonga ya 2 a Baz 21:5
b Yoz 18:1
c Baz 20:46, 47
d Baz 21:8, 12
e Baz 21:6
ya Yabeshi-gileadi kwendaka na camp kisika yina dibundu vandaka. 9 Ntangu bo tangaka bantu, bo monaka nde ata muntu mosi ve na kati ya bantu ya Yabeshigileadi vandaka kuna. 10 Yo yina, bantu ya Izraele tindaka kuna bantu 12000 na kati ya bantu ya kuluta ngolo. Bo songaka bo nde: “Beno kwenda mpi beno fwa bantu ya Yabeshi-gileadi na mbele ya bitumba, yo vanda bankento mpi bana. a 11 Kima ya beno fwete sala yo yai: Konso bakala mpi konso nkento yina me vukisaka nitu ti bakala, beno fwete fwa yandi.” 12 Na kati ya bantu ya Yabeshi-gileadi, bo monaka bana-bankento 400 yina vandaka bamwense, bayina me vukisaka ntete ve nitu ti babakala. Yo yina, bo nataka bo na camp na Shilo, b yina kele na insi ya Kanana. 13 Ebuna bantu yonso ya Izraele tindilaka bantu ya Benyamini ndinga na ditadi ya Rimoni c sambu na kusonga bo nde bitumba me mana. 14 Yo yina, Benyamini kwisaka kuvutuka na ntangu yina. Bo pesaka bo bankento yina bo bikaka na luzingu na kati ya bankento ya Yabeshi-gileadi, d kansi bankento yina bo monaka vandaka fioti sambu na bo. 15 Ebuna bantu ya Izraele waka mawa sambu na mambu yina bwilaka Benyamini e sambu Yehowa salaka nde makanda ya Izraele kukabwana. 16 Bankuluntu ya bantu ya Izraele tubaka nde: “Inki beto fwete sala sambu na kupesa bankento na babakala yina me bikala, awa ya bankento yonso ya Benyamini me mana?” 17 Bo vutulaka nde: “Dikabu fwete vanda sambu na bantu ya Benyamini yina me guluka, na mpila nde ata dikanda mosi ve kukatuka na Izraele. 18 Kansi beto kele ve ti nswa ya kupesa bo bankento
BAZUZI 21:19– RUTI Mambu Yina Ke na Kati na kati ya bana na beto ya bankento, sambu bantu ya Izraele zengaka kieleka nde: ‘Bo fwete singa muntu yina ke pesa Benyamini nkento.’” a 19 Ebuna bo tubaka nde: “Tala! Konso mvula ke vandaka ti nkinsi sambu na Yehowa na Shilo, b yina kele na nordi ya Betele mpi na esti ya nzila ya nene yina ke katuka na Betele mpi ke tombuka na Shekemi mpi na sudi ya Lebona.” 20 Yo yina, bo songaka bantu ya Benyamini nde: “Beno kwenda mpi beno tula bantu bo bumbana na bilanga ya vinu. 21 Ntangu beno ta mona bana-bankento1 ya Shilo ke basika sambu na kukwisa kukina makinu na bo ya kuziunga, konso muntu na kati na beno fwete basika na bilanga ya vinu mpi kukanga nkento mosi na kati ya bana-bankento ya Shilo, ebuna beno fwete vutuka na insi ya Benyamini. 22 Kana batata na bo to bampangi na bo ya babakala kukwisa kubokutila beto, beto ta songa bo nde, ‘Beno wila beto mawa sambu na
KAPU 21 a Lev 19:12 Baz 21:1
b Yoz 18:1
Ndonga ya 2 a Baz 21:12, 14
21:21 1 Na kisina, “baleke ya bankento.”
b Baz 21:1, 18
c Baz 20:48
d Baz 17:6 1Sa 8:4, 5
462
bo, sambu beto kukaka ve kupesa konso muntu nkento na kati ya bankento yina beto bakaka na bitumba a mpi kana beno bantu pesaka bo bankento, beno zolaka kusala mbi.’” b 23 Yo yina bantu ya Benyamini salaka kaka mutindu yina, mpi konso muntu bakaka nkento na kati ya bankento yina vandaka kukina. Na nima, bo vutukaka na ntoto na bo yina vandaka dikabu na bo mpi tungaka diaka bambanza na bo c mpi zingaka na kati na yo. 24 Na ntangu yina bantu ya Izraele panzanaka kuna, konso muntu kwendaka na dikanda na yandi mpi na dibuta na yandi, ebuna bo katukaka kuna, konso muntu kwendaka na ntoto na yandi yina vandaka dikabu na yandi. 25 Na bilumbu yina, ntotila vandaka ve na Izraele. d Konso muntu vandaka kusala mambu yina vandaka mbote na meso na yandi mosi.1 21:25 1 To “mambu yina yandi vandaka kuyindula nde yo kele mbote.”
RUTI M A M B U Y I N A K E N A K AT I
1
Dibuta ya Elimeleki me kwenda na Moabi (1, 2) Naomi, Orpa, mpi Ruti me bikala mifwidi (3-6) Ruti me bikala ya kwikama na Naomi mpi na Nzambi ya Naomi (7-17) Naomi me vutuka na Betelemi ti Ruti (18-22)
2 Ruti ke lokuta bima yina ke bikalaka na bilanga, na kilanga ya Boazi (1-3) Ruti me kutana ti Boazi (4-16)
Ruti me songa Naomi mambu ya me tala ntima ya mbote ya Boazi (17-23) 3 Naomi ke longisila Ruti (1-4) Ruti ti Boazi na kisika ya bo ke tutaka bambuma sambu na kukatula yo bampusu (5-15) Ruti me vutuka na Naomi (16-18) 4 Boazi me sumba diaka (1-12) Boazi ti Ruti me buta Obedi (13-17) Ndonga ya dibuta ya Davidi (18-22)
463
1
Na bilumbu yina bazuzi a vandaka kuyala,1 nzala kotaka na insi; mpi muntu mosi katukaka na Betelemi b na Yuda sambu na kukwenda kuzinga bonso munzenza na banseke2 ya Moabi, c yandi ti nkento na yandi mpi bana na yandi zole ya babakala. 2 Zina na yandi Elimeleki,1 zina ya nkento na yandi Naomi,2 mpi bazina ya bana na yandi zole ya babakala Maloni3 mpi Kilioni.4 Bo vandaka bantu ya Efrata ya Betelemi na Yuda. Nsuka-nsuka bo kumaka na banseke ya Moabi mpi bo bikalaka kuna. 3 Na nima ya mwa ntangu, Elimeleki, bakala ya Naomi, fwaka, mpi Naomi bikalaka ti bana na yandi zole. 4 Ebuna banababakala yina kwelaka bankento ya Moabi; zina ya nkento mosi Orpa, mpi zina ya nkento ya nkaka Ruti. d Bo bikalaka kuna kiteso ya bamvula kumi. 5 Na nima, bana yina zole, Maloni ti Kilioni, fwaka mpi, ebuna Naomi bikalaka kukonda bana na yandi zole mpi bakala na yandi. 6 Ebuna yandi yilamaka sambu na kukatuka na banseke ya Moabi ti babokilo na yandi, sambu kuna na Moabi yandi waka nde Yehowa me tudila bantu na yandi dikebi mpi me pesa bo madia.1 7 Yandi bikaka kisika yina yandi vandaka kuzinga ti babokilo na yandi. Ntangu bo vandaka kukwenda na nzila sambu na kuvutuka na ntoto ya Yuda, 8 Naomi tubilaka babokilo na 1:1 1 Na kisina, “kusambisa mambu.” 2 To “ntoto.” 1:2 1 Yo ke tendula “Nzambi na Mono Kele Ntotila.” 2 Yo ke tendula “Kiese na Mono.” 3 Mbala ya nkaka yo me katuka na ngogo ya Kiebreo yina ke tendula “kulemba; kubela.” 4 Yo ke tendula “Muntu Yina Ke Bwa; Muntu Yina Me Suka.” 1:6 1 Na kisina, “mampa.”
RUTI 1:1-16 KAPU 1 a Baz 2:16
b Mik 5:2
c Kuy 19:36, 37 Kul 2:9 Baz 3:30
d Mat 1:5
Ndonga ya 2 a Kub 34:6 Rut 2:20
b Rut 3:1
c Kul 25:5, 6
d Rut 1:20
yandi nde: “Beno vutuka, konso muntu na nzo ya mama na yandi. Bika nde Yehowa kumonisila beno zola ya kwikama, a kaka mutindu beno monisaka yo na babakala yina me fwaka mpi na mono. 9 Bika nde Yehowa kupesa nzila1 sambu konso muntu na kati na beno kubaka lutaninu2 na nzo ya bakala na yandi.” b Ebuna yandi pesaka bo beze, mpi bo dilaka ngolo. 10 Bo landaka kutubila yandi nde: “Ve, beto ta kwenda ti nge na bantu na nge.” 11 Kansi Naomi tubaka nde: “Bana na mono, beno vutuka. Sambu na nki beno fwete kwenda ti mono? Keti mono lenda buta diaka bana yina lenda kuma babakala na beno? c 12 Bana na mono, beno vutuka. Beno kwenda, sambu mono me nuna mingi mpi mono lenda kwela diaka ve. Ata kana mono vandaka ti kivuvu ya kuzwa bakala na mpimpa yai mpi kubuta bana-babakala, 13 keti beno zolaka kuvingila bo tii kuna bo zolaka kuyela? Keti beno zolaka kubuya kukwela diaka sambu na bo? Ve, bana na mono, luzingu na mono me kuma bululu kibeni sambu na beno, sambu diboko ya Yehowa me balukila mono.” d 14 Bo dilaka diaka ngolo, na nima Orpa pesaka bokilo na yandi beze mpi yandi kwendaka. Kansi Ruti kangamaka ti Naomi. 15 Ebuna Naomi tubaka nde: “Tala! Mbanda na nge ya kele mufwidi me vutuka na bantu na yandi mpi na banzambi na yandi. Vutuka ti mbanda na nge.” 16 Kansi, Ruti tubaka nde: “Kubondila mono ve na kubikisa nge, na kuyambula kukwenda ti nge; sambu kisika ya nge ta kwenda, mono mpi ta kwenda, mpi 1:9 1 To “kupesa dikabu.” 2 Na kisina, “kisika ya kupema.”
RUTI 1:17–2:8 kisika ya nge ta lala, mono mpi ta lala. Bantu na nge ta vanda bantu na mono, mpi Nzambi na nge Nzambi na mono. a 17 Kisika ya nge ta fwa, mono mpi ta fwa, mpi bo ta zika mono kuna. Bika nde Yehowa kupesa mono ndola ya ngolo, kana kima ya nkaka kukabula mono ti nge, katula kaka lufwa.” 18 Ntangu Naomi monaka nde Ruti dindamanaka na kukwenda ti yandi, Naomi yambulaka kundimisa yandi na kuvutuka na bwala na yandi. 19 Ebuna bo zole landaka kusala nzietelo na bo tii kuna bo kumaka na Betelemi. Ntangu bo kumaka na Betelemi, b mbanza ya mvimba nikanaka sambu na bo, mpi bankento vandaka kutuba nde: “Keti yai Naomi?” 20 Yandi vandaka kutubila bo nde: “Beno binga mono ve Naomi.1 Beno binga mono Mara,2 sambu Nkwa-Ngolo Yonso me kumisa luzingu na mono bululu kibeni. c 21 Mono vandaka ya kulunga ntangu mono kwendaka, kansi Yehowa me vutula mono maboko-mpamba. Sambu na nki beno fwete binga mono Naomi, na ntangu Yehowa me nwanisa mono mpi Nkwa-Ngolo Yonso me pesa mono mpasi?” d 22 Yai mutindu Naomi katukaka na banseke ya Moabi e mpi kwisaka kuvutuka, ti bokilo na yandi Ruti, muntu ya Moabi. Bo kumaka na Betelemi na luyantiku ya nsungi ya kukatula bambuma ya orze. f Naomi vandaka ti mpangi mosi ya bakala na yandi, yina vandaka ti kimvwama mingi, zina na yandi Boazi.g Yandi vandaka muntu ya dibuta ya Elimeleki.
2
1:20 1 Yo ke tendula “Kiese na Mono.” 2 Yo ke tendula “Bululu.”
464 KAPU 1 a Rut 2:11, 12
b Rut 1:1, 2
c Rut 1:13
d Rut 1:3, 5
e Kut 21:13 Rut 1:1
f Rut 2:23
KAPU 2 g Rut 2:20 Rut 4:21, 22 Mat 1:5 Luk 3:23, 32
Ndonga ya 2 a Lev 23:22 Kul 24:19
b Rut 2:20
c Rut 1:2
d Rut 1:3, 4
e Rut 1:16, 22
f Lev 23:22 Kul 24:19
2 Ruti muntu ya Moabi tubilaka Naomi nde: “Pardo, pesa mono nzila ya kukwenda na bilanga mpi ya kulokuta bima yina ke bikalaka na bilanga a na kati ya misusu ya bambuma na nima ya konso muntu yina ta ndima mono.” Naomi tubilaka yandi nde: “Kwenda, mwana na mono.” 3 Ebuna Ruti basikaka mpi kwendaka kulokuta bima yina ke bikalaka na bilanga na nima ya bantu ya ke katulaka bima na bilanga. Kukonda kuzaba, yandi kumaka na kilanga ya Boazi, b muntu mosi ya dibuta ya Elimeleki. c 4 Kaka na ntangu yina Boazi katukaka na Betelemi mpi kwisaka, ebuna yandi tubilaka bantu ya ke katulaka bambuma nde: “Yehowa kuvanda ti beno.” Bo vutulaka nde: “Yehowa kusakumuna nge.” 5 Ebuna Boazi yulaka leke ya bakala yina vandaka kutwadisa bantu ya ke katulaka bambuma nde: “Mwana-nkento yai kele na dibuta ya nani?” 6 Leke ya bakala yina vandaka kutwadisa bantu ya ke katulaka bambuma vutudilaka yandi nde: “Mwanankento yai kele muntu ya Moabi; d yandi katukaka na banseke ya Moabi e mpi kwisaka ti Naomi. 7 Yandi yulaka nde: ‘Pardo, keti mono lenda lokuta bima yina ke bikalaka na bilanga f mpi kuvukisa misusu1 ya bambuma yina bo me zenga ya ke bikala na nima ya bantu yina ke katula bima na bilanga?’ Yandi kele kaka ya kutelama katuka ntangu yandi kwisaka na suka tii kaka ntangu yai ya yandi me vanda na madidi sambu na kupema fioti.” 8 Ebuna Boazi tubilaka Ruti nde: “Wa, mwana na mono. Kukwenda ve kulokuta bima yina ke bikalaka na kilanga ya nka2:7 1 To mbala ya nkaka, “bita ya matiti.”
465 ka, mpi kukwenda ve na kisika ya nkaka; bikala pene-pene ya bansadi na mono ya bankento. a 9 Tula meso na nge kaka na kilanga yina bo ke katula bambuma, mpi kwenda ti bo. Mono me songa baleke ya babakala na kusimba1 nge ve. Kana nge wa nzala ya masa, kwenda kisika mabungu ya masa kele mpi nwa masa yina baleke ya babakala me baka.” 10 Ebuna yandi bwaka luse na ntoto, fukamaka mpi tubilaka Boazi nde: “Inki mutindu nge me ndima mono, mpi sambu na nki nge me tudila mono dikebi, ata mono kele munzenza?” b 11 Boazi vutudilaka yandi nde: “Bo me zabisa mono mambu yonso ya nge me sala sambu na bokilo na nge ya nkento na nima ya lufwa ya bakala na nge mpi mutindu nge bikaka tata na nge, mama na nge, ti ntoto ya bampangi na nge sambu na kukwenda na bantu yina nge zabaka ve na ntwala. c 12 Bika Yehowa kufuta nge sambu na mambu yina nge me sala, d mpi bika nde Yehowa Nzambi ya Izraele, yina nge me kwisa kusosa lutaninu e na nsi ya mapapu na yandi, kupesa nge lufutu ya kukuka.”1 13 Ebuna Ruti tubaka nde: “Mfumu na mono, bika mono ndimama na meso na nge, sambu nge me lembika mono mpi nge me tuba na nsadi na nge na mutindu ya ke pesa kikesa,1 ata mono kele ve na kati ya bansadi na nge.” 14 Na ntangu ya kudia, Boazi tubilaka yandi nde: “Kwisa awa, dia ndambu ya mampa, mpi kotisa yo na masa yai ya ngani.” Yo yina yandi vandaka penepene ya bantu yina ke katula2:9 1 To “kuyangisa.” 2:12 1 To “matabisi ya mvimba.” 2:13 1 Na kisina, “mambu ya me simba ntima.”
RUTI 2:9-20 KAPU 2 a Rut 2:22
b Kub 23:9 Lev 19:34
c Rut 1:14, 16
d Rut 4:11, 17 Mat 1:5, 16
e Nk 17:8 Nk 36:7 Nk 57:1 Nk 63:7
Ndonga ya 2 a Lev 19:9 Rut 2:2
b Rut 2:9
c Rut 2:7
d Rut 2:14
e Nk 41:1
ka bima na bilanga. Na nima Boazi pesaka Ruti ndambu ya bambuma ya kukalanga, ebuna yandi diaka mpi fulukaka, mpi yandi bikalaka ti ndambu ya nkaka. 15 Ntangu yandi telamaka sambu na kulokuta bima yina ke bikalaka na bilanga, a Boazi songaka bansadi na yandi ya babakala nde: “Beno pesa yandi nzila ya kulokuta bima yina ke bikalaka na bilanga ata na kati ya misusu1 ya bambuma yina bo me zenga, mpi beno niokula yandi ve. b 16 Beno fwete bendila yandi ndambu ya misusu na banti yina bo me zenga, beno bika yo na nima sambu yandi lokuta bima yina ke bikalaka na bilanga, mpi beno tuba ve ata kima mosi sambu na kukanga yandi nzila.” 17 Yo yina yandi landaka kulokuta bima yina ke bikalaka na bilanga tii na nkokila. c Ntangu yandi tutaka bambuma yina yandi lokutaka, yo vandaka kiteso ya efa mosi1 ya orze. 18 Yandi bakaka yo mpi kwendaka na mbanza, mpi bokilo na yandi ya nkento monaka bambuma yina yandi lokutaka. Ruti basisaka mpi madia yina bikalaka d ntangu yandi diaka mpi fulukaka, ebuna yandi pesaka yandi yo. 19 Bokilo na yandi tubilaka yandi nde: “Na wapi nge lokutaka bima bubu yai? Na wapi nge salaka? Bika nde muntu yina monaka nge kubaka lusakumunu.” e Ebuna Ruti songaka bokilo na yandi na kilanga ya nani yandi salaka. Yandi tubaka nde: “Zina ya muntu yina mono salaka na kilanga na yandi bubu kele Boazi.” 20 Yo yina Naomi 2:15 1 To mbala ya nkaka, “bita ya matiti.” 2:17 1 Kiteso ya balitre 22. Tala Bangindu ya Ngika B14.
RUTI 2:21–3:11 tubilaka bokilo na yandi nde: “Bika nde Yehowa, yina me monisa zola na yandi ya kwikama na bantu ya moyo mpi na bafwa, a kusakumuna yandi.” Naomi yikaka nde: “Muntu yina kele mpangi na beto.b Yandi kele mosi na kati ya bantu yina lenda sumba beto diaka.”1c 21 Ebuna Ruti muntu ya Moabi tubaka nde: “Boazi songaka mono mpi nde, ‘Bikala pene-pene ya baleke ya babakala tii kuna bo ta manisa kukatula bima na mono yonso na bilanga.’” d 22 Yo yina, Naomi tubilaka bokilo na yandi Ruti nde: “Mwana na mono, yo kele mbote mingi nde nge kwenda ti bansadi na yandi ya bankento na kisika nde bo yangisa nge na kilanga ya nkaka.” 23 Yandi bikalaka pene-pene ya bansadi ya Boazi ya bankento mpi lokutaka bambuma tii kuna nsungi ya kukatula bambuma ya orze e ti ya ble manaka. Yandi landaka kuzinga ti bokilo na yandi. f Ntangu yai, bokilo na yandi Naomi tubilaka yandi nde: “Mwana na mono, keti mono fwete sosila nge ve nzo,1g na mpila nde mambu kukwendila mbote sambu na nge? 2 Keti Boazi kele ve mpangi na beto? h Baleke ya bankento yina nge vandaka ti bo kele bansadi na yandi. Na mpimpa ya bubu, yandi ke katula bampusu ya orze na kisika ya bo ke tutaka bambuma sambu na kukatula yo bampusu. 3 Yobila mpi pakula mafuta ya nsudi ya kitoko; ebuna lwata bilele1 mpi kulumuka na kisika ya bo ke tutaka bambuma sambu
3
466 KAPU 2 a Kub 34:6 Rut 1:8 Nk 36:7
b Rut 2:1
c Lev 25:25 Kul 25:5, 6 Rut 3:9, 12
d Rut 2:8
e Rut 1:22
f Rut 1:16
KAPU 3 g Rut 1:9
h Rut 2:1, 20
Ndonga ya 2 a Lev 25:25 Kul 25:5, 6 Rut 2:20
b Rut 1:14, 16
2:20 1 To “mosi na kati ya bampangi na beto yina kele ti nswa ya kusumba diaka (kusumbulula).” 3:1 1 Na kisina, “kisika ya kupema.” 3:3 1 To “lwata bilele na nge ya zulu.”
c Rut 3:9
na kukatula yo bampusu. Sala na mpila nde yandi mona nge ve tii kuna yandi ta manisa kudia mpi kunwa. 4 Ntangu yandi ta lala, tala kisika yina yandi ta lala; ebuna kwenda mpi katula yandi lele na makulu mpi lala. Yandi ta songa nge mambu ya nge fwete sala.” 5 Ebuna Ruti vutulaka nde: “Mono ta sala mambu yonso ya nge me songa mono.” 6 Yandi kulumukaka na kisika ya bo ke tutaka bambuma sambu na kukatula yo bampusu mpi yandi salaka mambu yonso yina bokilo na yandi songaka yandi na kusala. 7 Na ntangu yina, Boazi diaka mpi nwaka mpi yandi vandaka kuyangalala na ntima. Ebuna yandi kwendaka kulala na nsuka ya kita ya bambuma. Na nima, Ruti kwisaka malembe-malembe, katulaka yandi lele na makulu, mpi yandi lalaka. 8 Na midi ya mpimpa Boazi yantikaka kutekita, ebuna yandi balukaka mpi yandi monaka nkento mosi me lala na makulu na yandi. 9 Yandi tubaka nde: “Nge nani?” Ruti vutulaka nde: “Mono nsadi na nge Ruti. Tandula lele1 na nge na zulu ya nsadi na nge, sambu nge kele muntu yina lenda sumba mono diaka.” a 10 Ebuna Boazi tubaka nde: “Bika nde Yehowa kusakumuna nge, mwana na mono. Nge me monisa zola na nge ya kwikama na mbala yai kuluta na mbala ya ntete, b na mutindu nge me landa ve baleke ya babakala, ata bansukami ata bamvwama. 11 Mpi ntangu yai, mwana na mono, kuwa boma ve. Mono ta sadila nge mambu yonso ya nge me tuba, c sambu bantu yonso na mbanza1 me zaba 3:9 1 To “nsongi ya lele.” 3:11 1 Na kisina, “bakielo yonso ya bantu na mono.”
467 nde nge kele nkento ya mbote kibeni. 12 Ata yo kele kieleka nde mono kele muntu yina lenda sumba nge diaka, a kele ti muntu yina lenda sumba nge diaka yina kele mpangi ya penepene kuluta mono. b 13 Bikala awa na mpimpa yai, mpi kana yandi ta sumba nge diaka na suka, yo kele mbote! Bika yandi sumba nge diaka. c Kansi kana yandi buya kusumba nge diaka, mono mosi ta sumba nge diaka, mutindu Yehowa kele na luzingu. Lala awa tii na suka.” 14 Yo yina, Ruti lalaka na makulu ya Boazi tii na suka mpi telamaka na ntwala nde nsemo kukuma mingi sambu muntu kuzaba muntu ya nkaka. Ebuna Boazi tubaka nde: “Sala na mpila nde bantu kuzaba ve nde nkento mosi kwisaka na kisika ya bo ke tutaka bambuma sambu na kukatula yo bampusu.” 15 Yandi tubaka diaka nde: “Nata kazaka yina nge me lwata, mpi tandula yo.” Ruti tandulaka yo, ebuna Boazi tulaka bitesilu sambanu1 ya orze na kati na yo mpi tulaka yo na ntu ya Ruti, na nima Boazi kwendaka na mbanza. 16 Ruti vutukaka na bokilo na yandi, ebuna bokilo na yandi tubaka nde: “Mwana na mono, mambu lutaka inki mutindu sambu na nge?”1 Ruti zabisaka yandi mambu yonso yina Boazi sadilaka yandi. 17 Ruti yikaka nde: “Yandi pesaka mono bitesilu sambanu yai ya orze mpi songaka mono nde, ‘Kukwenda ve maboko-mpamba na bokilo na nge.’” 18 Ebuna Naomi tubaka nde: “Vanda awa, mwana 3:15 1 Ziku baseya sambanu, to kiteso ya balitre 44. Tala Bangindu ya Ngika B14. 3:16 1 Na kisina, “nge kele nani?”
RUTI 3:12–4:6 KAPU 3 a Lev 25:25 Rut 2:20
b Rut 4:1
c Rut 4:5
Ndonga ya 2 KAPU 4 a Kul 25:7 Bin 31:23
b Rut 3:12
c Kul 16:18
d Lev 25:25 Kul 25:5, 6 Rut 2:20 Rut 3:9, 12
e Rut 1:1, 6
f Rut 1:2
g Kuy 23:18 Yer 32:9, 10
h Rut 3:13
i Kuy 38:7, 8 Kul 25:5, 6
na mono, tii kuna nge ta zaba mutindu mambu ta suka, sambu yandi ta pema ve kana yandi me yidika ntete ve diambu yai bubu.” Ntangu yai Boazi tombukaka na kielo ya mbanza a mpi vandaka pana. Ebuna muntu yina lenda sumba diaka yina Boazi tubilaka b lutaka pene-pene. Yo yina Boazi tubaka nde: “Kingandi, kwisa awa mpi vanda.” Ebuna yandi kwendaka mpi vandaka. 2 Na nima Boazi bakaka bankuluntu kumi ya mbanza c mpi tubaka nde: “Beno vanda awa.” Ebuna bo vandaka. 3 Ntangu yai Boazi tubilaka muntu yina lenda sumba diaka d nde: “Naomi, yina me katuka na banseke ya Moabi e mpi me kwisa kuvutuka, fwete teka bilanga yina vandaka ya mpangi na beto Elimeleki. f 4 Yo yina mono monaka nde mono fwete zabisa nge diambu yina, ‘Sumba yo na meso ya bantu ya mbanza mpi ya bankuluntu ya bantu na mono. g Kana nge ta sumba yo diaka, sumba yo diaka. Kansi kana nge ta sumba yo diaka ve, songa mono sambu mono zaba, sambu nge kele muntu ya ntete yina kele na nswa ya kusumba yo diaka, mpi mono ke landa na nima na nge.’” Yandi vutulaka nde: “Mono me ndima kusumba yo diaka.” h 5 Ebuna Boazi tubaka nde: “Kilumbu yina nge ta sumba kilanga yina na maboko ya Naomi, nge fwete sumba yo mpi na maboko ya Ruti muntu ya Moabi, nkento ya muntu yina fwaka, sambu na kuvutula zina ya muntu yina fwaka na dikabu na yandi.” i 6 Ebuna muntu yina lenda sumba yo diaka tubaka nde: “Mono lenda sumba yo diaka ve, kana ve mono
4
RUTI 4:7-22 ta bebisa dikabu na mono. Nge mosi sumba yo na nswa na mono ya kusumba diaka, sambu mono lenda sumba yo diaka ve.” 7 Bo vandaka ti kikalulu ya kusala mutindu yai na Izraele na ntangu ya ntama na yina me tala nswa ya kusumba diaka mpi ya kuyingisa kima sambu na kumonisa nde mambu yonso yina bo me wakana kele ya kieleka: Muntu fwete katula sandale na yandi a mpi kupesa yo na muntu yina ya nkaka, mpi yai mutindu bantu ya Izraele vandaka kusala sambu na kusonga nde mambu yina bo me wakana kele ya kieleka. 8 Yo yina, ntangu muntu yina tubilaka Boazi nde, “Sumba yo sambu na nge mosi,” yandi katulaka sandale na yandi. 9 Ebuna Boazi tubilaka bankuluntu mpi bantu yonso nde: “Beno kele bambangi b bubu yai nde mono ke sumba na maboko ya Naomi bima yonso yina vandaka ya Elimeleki mpi bima yonso yina vandaka ya Kilioni ti Maloni. 10 Mono ke kwela mpi Ruti muntu ya Moabi, nkento ya Maloni, sambu na kuvutula zina ya muntu yina fwaka na dikabu na yandi, c mpidina zina ya muntu yina fwaka bo ta katula yo ve na kati ya bampangi na yandi mpi na kielo ya mbanza ya bwala na yandi. Beno kele bambangi bubu yai.” d 11 Ebuna bantu yonso yina vandaka na kielo ya mbanza mpi bankuluntu tubaka nde: “Beto kele bambangi! Bika nde Yehowa kusakumuna nkento yina ke kota na nzo na nge sambu yandi vanda bonso Rashele mpi Lea, bankento yina tungaka nzo ya Izraele. e Bika nde nge toma na Efrata f mpi nge kudisadila zina ya mbote1 na Betelemi. g 4:11 1 Na kisina, “zabisa zina.”
468 KAPU 4 a Kul 25:7, 9 b Kuy 23:18 Rut 4:4 Yer 32:12
c Kuy 38:7, 8 Kul 25:5, 6
d Rut 4:4 e Kuy 28:3 Kuy 35:23-26 Kuy 46:15, 18 Kuy 46:22, 25
f Kuy 35:19 g Rut 1:1 Mik 5:2
Ndonga ya 2 a Kuy 38:29 Kut 26:20 Mat 1:3
b Nk 127:3 c Rut 1:14, 16 d Mat 1:5 Luk 3:23, 32
e 1Sa 17:12 Yez 11:1 Bar 15:12
f Rut 4:12 Mat 1:2-6
g Kuy 46:12 Kut 26:21 1Bs 2:5
h 1Bs 2:9-15 i Kub 6:23 j Rut 4:17 1Sa 16:1
k 2Sa 7:8 1Bs 2:13, 15
12 Bika nde nzo na nge kukuma bonso nzo ya Peresi, a yina Tamare butilaka Yuda, na nzila ya bana yina Yehowa ta pesa nge na leke yai ya nkento.” b 13 Yo yina Boazi kwelaka Ruti mpi yandi kumaka nkento na yandi. Boazi vukisaka nitu ti Ruti, mpi Yehowa bikaka nde yandi baka divumu mpi yandi butaka mwana-bakala. 14 Ebuna bankento tubilaka Naomi nde: “Yehowa kubaka lukumu, yandi muntu yina me bikisa nge ve bubu yai kukonda muntu yina lenda sumba nge diaka. Bika nde bo zabisa zina na yandi na Izraele! 15 Yandi1 me vutula2 luzingu3 na nge mpi yandi ta sadisa nge na kimununu na nge, sambu bokilo na nge yina ke zolaka nge c me butila nge yandi mpi yandi kele mbote mingi sambu na nge kuluta bana-babakala nsambwadi.” 16 Naomi bakaka mwana yina mpi tulaka yandi na ntulu na yandi, ebuna yandi kumaka ndesi na yandi.1 17 Na nima, bankento yina vandaka kuzinga pene-pene pesaka mwana yina zina. Bo tubaka nde, “Bo me butila Naomi mwana-bakala,” mpi bo pesaka yandi zina Obedi.d Yandi kele tata ya Yese, e tata ya Davidi. 18 Yai ndonga ya dibuta1 ya Peresi: f Peresi butaka Esroni; g 19 Esroni butaka Rami; Rami butaka Aminadabi; h 20 Aminadabi i butaka Nashoni; Nashoni butaka Salmoni; 21 Salmoni butaka Boazi; Boazi butaka Obedi; 22 Obedi butaka Yese; j mpi Yese butaka Davidi. k 4:15 1 Disongidila, mutekolo ya Naomi. 2 To “me kuma muntu yina ke vutula.” 3 To “moyo.” 4:16 1 Na kisina, “yandi vandaka kukeba yandi.” 4:18 1 Na kisina, “Yai bandonga ya bantu.”
MUKANDA YA NTETE YA
SAM U E LE M A M B U Y I N A K E N A K AT I
1
Elkana ti bankento na yandi (1-8) Ana yina vandaka ve ti bana me samba sambu na kulomba mwana (9-18) Samuele me butuka mpi bo me pesa yandi na Yehowa (19-28)
13 Saule me sola basoda (1-4) Saule me sala mambu na lulendo yonso (5-9) Samuele me nganina Saule (10-14) Izraele me konda binwaninu (15-23) 14 Yonatani me nunga na Mikmashi (1-14) Nzambi me bedisa bambeni ya Izraele (15-23) Ndefi ya nswalu-nswalu yina Saule diaka (24-46) Bantu me dia misuni ti menga (32-34) Bitumba ya Saule; dibuta na yandi (47-52)
2 Kisambu ya Ana (1-11) Masumu ya bana zole ya Eli (12-26) Yehowa me sambisa nzo ya Eli (27-36) 3 Nzambi me sola Samuele na kuvanda mbikudi (1-21) 4 Bantu ya Filistia me botula Sanduku (1-11) Eli ti bana na yandi me fwa (12-22)
15 Saule me lemfuka ve mpi me gulusa Agagi (1-9) Samuele me nganina Saule (10-23) “Kulemfuka kele mbote kuluta kimenga” (22) Nzambi me buya Saule sambu yandi vanda diaka ve ntotila (24-29) Samuele me fwa Agagi (30-35)
5 Sanduku na teritware ya bantu ya Filistia (1-12) Bo me pesa Dagoni nsoni (1-5) Nzambi me pesa bantu ya Filistia mpasi (6-12) 6 Bantu ya Filistia me vutula Sanduku na Izraele (1-21)
16 Samuele me tula Davidi mafuta sambu yandi yinga ntotila ya ntete (1-13) “Yehowa ke monaka na ntima” (7) Mpeve ya Nzambi me katuka na Saule (14-17) Davidi me kuma kubudila Saule kidare (18-23)
7 Sanduku na Kiriati-yearimi (1) Samuele me siamisa bantu nde: ‘Beno sadila kaka Yehowa’ (2-6) Izraele me nunga na Mispa (7-14) Samuele ke sambisa Izraele (15-17) 8 Izraele me lomba ntotila (1-9) Samuele me kebisa bantu (10-18) Yehowa me ndima kupesa Izraele ntotila (19-22)
17 Davidi me bedisa Goliati (1-58) Goliati me sosila Izraele (8-10) Davidi me ndima kunwana ti Goliati (32-37) Davidi me nwana na zina ya Yehowa (45-47)
9 Samuele me kutana ti Saule (1-27) 10 Bo me tula Saule mafuta sambu na kuvanda ntotila (1-16) Bo me songisa Saule na ntwala ya bantu (17-27) 11
18 Kinduku ya Davidi ti Yonatani (1-4) Saule me wa kimpala sambu Davidi ke nunga bitumba mingi (5-9) Saule me sosa kufwa Davidi (10-19) Davidi me kwela Mikale, mwana ya Saule (20-30)
Saule me bedisa bantu ya Amoni (1-11) Bantu me ndima diaka kimfumu ya Saule (12-15)
19 Saule ke landa kumenga Davidi (1-13) Davidi me tina Saule (14-24)
12 Bangogo ya nsuka ya Samuele (1-25) ‘Beno landa ve bima ya mpamba’ (21) Yehowa ta yambula ve bantu na yandi (22)
20 Kwikama ya Yonatani na Davidi (1-42) 21 Davidi me dia mampa ya kumonisa na Nobi (1-9) 469
1 SAMUELE Mambu Yina Ke na Kati –1:7 Davidi me kusa maladi ya kilawu na Gati (10-15)
470 Abigaile me kuma nkento ya Davidi (39-44)
22 Davidi me kwenda na Adulami mpi na Mispe (1-5) Saule me pesa ntuma ya kufwa banganga-nzambi ya Nobi (6-19) Abiatare me tina (20-23)
26 Davidi me gulusa diaka Saule (1-25) Davidi me zitisa muntu yina Yehowa me tulaka mafuta (11)
23 Davidi me gulusa mbanza ya Keila (1-12) Saule me landa Davidi (13-15) Yonatani me pesa Davidi kikesa (16-18) Davidi me tina Saule kaka ntangu Saule kumaka pene-pene na yandi (19-29)
28 Saule me kwenda na nkento mosi ya Ene-dore yina ke solulaka ti bampeve ya bafwa (1-25)
24 Davidi me gulusa Saule (1-22) Davidi me zitisa muntu yina Yehowa me tulaka mafuta (6)
30 Bantu ya Amaleki me kota na Siklagi mpi me yoka yo tiya (1-6) Davidi me baka kikesa na Nzambi (6) Davidi me bedisa bantu ya Amaleki (7-31) Davidi me baka diaka bantu yina bo botulaka (18, 19) Nsiku ya Davidi sambu na bima ya bo me botula na bitumba (23, 24)
27 Bantu ya Filistia me pesa Siklagi na Davidi (1-12)
25 Lufwa ya Samuele (1) Nabale me kula bantu ya Davidi (2-13) Abigaile me sala mambu ti mayele (14-35) ‘Yehowa ta kanga luzingu na saki ya luzingu’ (29) Yehowa me fwa Nabale, muntu ya kukonda mayele (36-38)
ti bakala mosi ya 1 Kuvandaka Ramatayimi-sofimi,1 muntu a
ya ntoto ya bangumba ya Efrayimi, b zina na yandi Elkana; c yandi vandaka mwana ya Yerohami, mwana ya Elihu, mwana ya Tohu, mwana ya Sufi, muntu ya Efrayimi. 2 Yandi vandaka ti bankento zole; zina ya nkento mosi Ana, mpi zina ya nkento ya nkaka Penina. Penina vandaka ti bana, kansi Ana vandaka ve ti bana. 3 Muntu yina vandaka kukatuka na mbanza na yandi konso mvula mpi kutombuka na Shilo d sambu na kusambila1 mpi kupesa Yehowa ya makesa bimenga. Bana zole ya Eli, Hofni ti Fineasi,e vandaka kusala kuna 1:1 1 To “ya Rama, muntu ya Sufi.” 1:3 1 To “kufukimina.”
29 Bantu ya Filistia ke tudila ve Davidi ntima (1-11)
31 Lufwa ya Saule ti bana na yandi tatu (1-13)
KAPU 1 a 1Sa 1:19 1Sa 7:15, 17
b Yoz 16:5 c 1Bs 6:22, 27 d Kub 23:14 Kub 34:23 Kul 12:5, 6 Yoz 18:1 Baz 21:19 Luk 2:41
e 1Sa 2:12, 22 1Sa 4:17
Ndonga ya 2 a Kut 3:10 Kul 33:10 Mal 2:7
b Lev 7:15
bonso banganga-nzambi ya Yehowa. a 4 Kilumbu mosi ntangu Elkana vandaka kupesa kimenga, yandi pesaka bitini ya mbisi na nkento na yandi Penina mpi na bana na yandi ya babakala ti ya bankento, b 5 kansi yandi pesaka Ana kitini ya mfunu, sambu yandi vandaka kuzola Ana mingi, kansi Yehowa pesaka yandi ve bana.1 6 Diaka, mbanda na yandi vandaka kusosila yandi mingi sambu na kuyangisa yandi sambu Yehowa pesaka yandi ve bana. 7 Penina vandaka kusala mutindu yina konso mvula; konso ntangu yina Ana vandaka kukwenda na nzo 1:5 1 Na kisina, “kangaka divumu na yandi.”
471 ya Yehowa, a mbanda na yandi vandaka kusosila yandi mingi kibeni ebuna Ana vandaka kudila mpi kudia ve. 8 Kansi bakala na yandi Elkana tubilaka yandi nde: “Ana, nge ke dila sambu na nki, sambu na nki nge ke dia ve, mpi sambu na nki nge kele na mawa mingi?1 Keti mono kele ve mfunu kuluta bana kumi ya babakala sambu na nge?” 9 Ebuna ntangu bo manisaka kudia mpi kunwa na Shilo, Ana telamaka. Na ntangu yina, nganga-nzambi Eli vandaka na kiti pene-pene ya dikunzi ya kielo ya tempelo1b ya Yehowa. 10 Ana vandaka kudiyangisa mingi kibeni,1 ebuna yandi yantikaka kusamba Yehowa c mpi kudila ngolo kibeni. 11 Yandi salaka lusilu yai: “O Yehowa ya makesa, kana nge tala mpasi ya nsadi na nge mpi nge yibuka mono, mpi kana nge vila ve nsadi na nge mpi nge pesa nsadi na nge mwana-bakala, d mono ta pesa yandi na Yehowa bilumbu yonso ya luzingu na yandi, mpi lutebu ta simba ve ntu na yandi.” e 12 Sambu yandi vandaka kusamba ntangu mingi na ntwala ya Yehowa, Eli vandaka kutala munoko na yandi. 13 Ana vandaka kutuba na ntima na yandi, bikobo na yandi mpamba vandaka kutekita, kansi ndinga na yandi vandaka kuwakana ve. Yo yina Eli yindulaka nde yandi me lawuka. 14 Eli tubilaka yandi nde: “Tii nki ntangu nge ta vanda ya kulawuka? Yambula kunwa vinu.” 15 Ebuna Ana vutulaka nde: “Ve, mfumu na mono! Mono kele nkento yina ke kudiyangisa mingi;1 mono me nwa ve
1 SAMUELE 1:8-23 KAPU 1 a Kul 16:16 1Sa 2:18, 19
b Kub 25:8 1Sa 3:3 2Sa 7:2
c Nk 55:22 Nk 65:2
d Kuy 30:22
e Kut 6:5
Ndonga ya 2 a Nk 42:6 Nk 62:8 Nk 142:2
b 1Sa 1:11
c 1Sa 1:1
d 1Sa 1:11 Nk 66:19 Bin 15:29
e Kuy 5:29 Kuy 41:51 Kub 2:21, 22 Mat 1:21
f 1Sa 1:3
vinu to konso kima yina ke lawusaka, kansi mono ke kangula ntima na mono na ntwala ya Yehowa. a 16 Kubaka ve nsadi na nge bonso nkento mosi ya kukonda mfunu, sambu mono ke tuba tii ntangu yai sambu na mpasi mpi mawa na mono ya ngolo.” 17 Ebuna Eli vutulaka nde: “Kwenda na ngemba, mpi bika nde Nzambi ya Izraele kupesa nge kima yina nge me lomba yandi.” b 18 Ana tubaka nde: “Bika nde nge ndima nsadi na nge.” Ebuna Ana kwendaka mpi diaka, mpi luse na yandi vandaka diaka ve mawa-mawa. 19 Bo telamaka na suka-suka mpi fukamaka na ntwala ya Yehowa, na nima bo vutukaka na nzo na bo na Rama. c Elkana vukisaka nitu ti nkento na yandi Ana, mpi Yehowa tudilaka Ana dikebi.1d 20 Na nima ya mvula mosi,1 Ana bakaka divumu, butaka mwana-bakala, mpi pesaka yandi zina e Samuele,2 sambu, mutindu yandi tubaka, “mono lombaka yandi na Yehowa.” 21 Na nima Elkana tombukaka ti bantu yonso ya nzo na yandi sambu na kupesa Yehowa f kimenga ya konso mvula mpi sambu na kupesa dikabu na yandi ya lusilu. 22 Kansi Ana tombukaka ve, g sambu yandi tubilaka bakala na yandi nde: “Ntangu mwana ta bikisa kunwa mabele, mono ta nata yandi; ebuna yandi ta monana na ntwala ya Yehowa mpi yandi ta bikala kuna kimakulu.” h 23 Ebuna bakala na yandi Elkana tubilaka yandi nde: “Sala mambu yina nge ke mona nde yo kele mbote.1 Bikala na nzo tii kuna nge ta katula yandi na
g Kul 16:16
1:8 1 To “sambu na nki ntima na nge ke wa mpasi?” 1:9 1Disongidila, nzotenta. 1:10 1To “vandaka ti moyo ya bululu.” 1:15 1To “nkento yina ke niokwama na mabanza.”
h 1Sa 1:11 1Sa 2:11 2Bs 31:16
1:19 1 Na kisina, “yibukaka Ana.” 1:20 1 To mbala ya nkaka, “Na ntangu ya me fwana.” 2 Yo ke tendula “Zina ya Nzambi.” 1:23 1 Na kisina, “mambu yina kele mbote na meso na nge.”
1 SAMUELE 1:24–2:8 mabele. Bika Yehowa kulungisa mambu ya nge me tuba.” Yo yina, Ana bikalaka na nzo mpi nwisaka mwana na yandi tii kuna yandi katulaka yandi na mabele. 24 Ntangu Ana katulaka yandi na mabele, yandi nataka yandi na Shilo, kumosi ti ngombe mosi ya bakala ya bamvula tatu, efa mosi1 ya fufu, mpi dibungu mosi ya nene ya vinu; a yandi kwendaka na nzo ya Yehowa na Shilob mpi nataka mwana yina ya bakala. 25 Ebuna bo fwaka ngombe yina mpi bo nataka mwana yina na Eli. 26 Yo yina Ana tubaka nde: “Lolula mono, mfumu na mono! Mfumu na mono, ya kieleka mutindu nge kele kibeni na luzingu,1 mono kele nkento yina telamaka ti nge na kisika yai sambu na kusamba Yehowa. c 27 Mono vandaka kusamba sambu na mwana yai, mpi Yehowa pesaka mono kima yina mono lombaka yandi. d 28 Ntangu yai, mono ke defisa yandi na Yehowa. Sambu na bilumbu na yandi yonso, yandi kele muntu yina bo me defisa Yehowa.” Ebuna yandi1 fukamaka pana na ntwala ya Yehowa. Ebuna Ana tubaka mambu yai na kisambu: “Ntima na mono ke wa kiese sambu na Yehowa; e Yehowa me nangula kibongo1 na mono. Munoko na mono me kanguka nene sambu na kupesa mvutu na bambeni na mono, Mono ke wa kiese sambu nge ke gulusaka.
2
1:24 1 Kiteso ya balitre 22. Tala Bangindu ya Ngika B14. 1:26 1 To “na luzingu ya moyo na nge.” 1:28 1 Yo ke monana bonso nde yo ke tubila Elkana. 2:1 1 To “ngolo.” Tala Bantendula ya Bangogo.
472 KAPU 1 a Kut 15:8-10
b Yoz 18:1
c 1Sa 1:15
d 1Sa 1:11, 17 Nk 66:19
KAPU 2 e Nk 13:6 Luk 1:46
Ndonga ya 2 a Kub 15:11 Kul 4:35 Nk 73:25 Nk 86:8 Nk 89:6
b Kul 32:4
c Yob 36:4 Yob 37:16 Bar 11:33
d Yez 40:29
e Luk 1:53
f 1Sa 1:11, 20
g Kul 32:39 Yob 14:13 Nk 30:3 Nk 49:15 Nk 68:20 Oze 13:14 Yoa 11:24 1Bk 15:55
h Kul 8:18 Kul 28:12 2Bs 1:11, 12 Yob 42:12 Bin 10:22
i Nk 75:7
j Nk 113:5, 7 Luk 1:52
2 Muntu mosi ve kele santu bonso Yehowa, Muntu ya nkaka kele ve katula kaka nge, a Mpi kele ve ti ditadi bonso Nzambi na beto. b 3 Beno bika kutuba ti lulendo; Bika nde ata diambu mosi ve ya lulendo kubasika na munoko na beno, Sambu Yehowa kele Nzambi ya nzayilu, c Mpi yandi ke tesaka bisalu na mutindu ya me fwana. 4 Batolo-tolo ya bantu ya ngolo ke zengana, Kansi bo ke pesa ngolod na bantu yina ke bula sakuba. 5 Bantu yina vandaka kudia mbote fwete kudidefisa sambu na dimpa, Kansi bantu ya nzala ke wa diaka ve nzala. e Mukobo me buta bana nsambwadi, f Kansi nkento yina vandaka ti bana-babakala mingi ke buta diaka ve.1 6 Yehowa ke nataka lufwa, mpi yandi ke taninaka luzingu;1 Yandi ke kulumusaka na Maziamu,2 mpi yandi ke tombulaka. g 7 Yehowa ke kumisaka muntu nsukami, mpi yandi ke kumisaka muntu mvwama; h Yandi ke kulumusaka, mpi yandi ke nangulaka. i 8 Yandi ke tombulaka muntu ya kukonda mfunu katuka na mfututu; Yandi ke tedimisaka nsukami katuka na putulu ya tiya,1j 2:5 1 Na kisina, “ke yuma.” 2:6 1 To “ke nataka na luzingu.” 2 To “Sheole,” disongidila, maziamu ya bantu yonso. Tala Bantendula ya Bangogo. 2:8 1 To mbala ya nkaka, “na kisika ya bo ke losaka mvindu.”
473 Sambu na kuvandisa bo kisika mosi ti bamfumu, Yandi ke pesaka bo kiti ya lukumu. Makunzi ya ntoto kele ya Yehowa, a Mpi yandi ke tulaka ntoto na zulu na yo. 9 Yandi ke taninaka bitambi ya bantu na yandi ya kwikama, b Kansi bo ta kanga bantu ya mbi munoko na mpimpa, c Sambu muntu ke nungaka ve na ngolo na yandi mosi. d 10 Yehowa ta panza bantu yina ke nwana ti yandi;1e Yandi ta nganina bo katuka na zulu bonso nzasi. f Yehowa ta sambisa ntoto ya mvimba, g Yandi ta pesa ntotila h na yandi ngolo Mpi ta nangula kibongo2 ya muntu yina yandi me tulaka mafuta.” i 11 Ebuna Elkana kwendaka na nzo na yandi na Rama, kansi mwana yina kumaka nsadi ya1 Yehowa j na ntwala ya nganganzambi Eli. 12 Kansi, bana ya Eli vandaka bantu ya mbi; k bo vandaka kuzitisa ve Yehowa. 13 Yai mambu yina bo vandaka kusala sambu na bitini ya mbisi yina banganganzambi vandaka na nswa ya kubaka na bantu ya Izraele: l Konso ntangu yina muntu vandaka kupesa kimenga, nsadi mosi ya nganga-nzambi vandaka kukwisa ti nsomo ya meno tatu na diboko na yandi ntangu musuni vandaka kutoka, 14 yandi vandaka kukotisa yo na dilonga, na nzungu ya maboko zole, na nzungu 2:10 1 To mbala ya nkaka, “Bantu yina ke nwana ti Yehowa ta wa boma ya ngolo.” 2 To “ngolo.” Tala Bantendula ya Bangogo. 2:11 1 To “vandaka kusadila.”
1 SAMUELE 2:9-21 KAPU 2 a Nk 102:25 b Nk 91:11 Nk 97:10 Nk 121:3
c Nk 37:28 d Nk 33:16 Zek 4:6
e Kub 15:6 f 1Sa 7:10 2Sa 22:14 Nk 18:13
g Nk 96:13 Bis 17:31
h Nk 2:6 Nk 110:1 Mat 28:18
i Luk 1:69 Bis 4:27
j 1Sa 1:11 1Sa 3:1, 15
k 1Sa 2:22 l Lev 7:34
Ndonga ya 2 a Lev 3:3-5 b Lev 3:16 Lev 7:25, 31
c 1Sa 2:29 d 1Sa 2:11 1Sa 3:15
e 2Sa 6:14 f Kub 23:14 1Sa 1:3, 21
g 1Sa 1:27, 28 h Kuy 21:1, 2 1Sa 1:19
ya nene, to na nzungu ya diboko mosi. Konso kitini yina nsomo vandaka kubasisa, nganga-nzambi vandaka kubaka yo sambu na yandi mosi. Yai mambu yina bo vandaka kusala na Shilo na bantu yonso ya Izraele yina vandaka kukwisa kuna. 15 Diaka, na ntwala nde muntu yina ke pesa kimenga kuyoka mafuta sambu yo basisa midinga, a nsadi ya nganga-nzambi vandaka kukwisa mpi kutubila yandi nde: “Pesa nganga-nzambi musuni sambu yandi yoka. Yandi ta baka ve musuni na nge ya kutokisa, yandi ta baka kaka musuni ya mubisu.” 16 Kana muntu yina kutubila yandi nde: “Vingila ntete mafuta kubasisa midinga, b na nima nge ta baka konso kima yina nge ke zola,”1 yandi vandaka kutuba nde: “Ve, pesa mono yo sesepi yai; kana ve, mono ta baka yo na ngolo!” 17 Na mutindu yina disumu ya bansadi kumaka nene kibeni na meso ya Yehowa, c sambu bo vandaka kuzitisa ve dikabu ya Yehowa. 18 Samuele vandaka kusala d na ntwala ya Yehowa, yandi vandaka kulwata efodi ya lino, e ata yandi vandaka kaka mwana. 19 Diaka, mama na yandi vandaka kusadila yandi kazaka ya fioti ya kukonda maboko, mpi yandi vandaka kunatila yandi yo konso mvula ntangu yandi vandaka kukwisa ti bakala na yandi sambu na kupesa kimenga ya konso mvula. f 20 Ebuna Eli sakumunaka Elkana ti nkento na yandi mpi tubaka nde: “Bika Yehowa kupesa nge mwana ya nkaka ti nkento yai na kisika ya mwana yina yandi me defisa Yehowa.” g Ebuna bo vutukaka na bwala na bo. 21 Yehowa tudilaka Ana dikebi, yo yina yandi kumaka kubuta; h mpi yandi butaka bana 2:16 1 To “yina moyo na nge kele na nzala na yo ya ngolo.”
1 SAMUELE 2:22-34 tatu ya nkaka ya babakala mpi bana zole ya bankento. Leke yai Samuele landaka kuyela na ntwala ya Yehowa. a 22 Ntangu yai Eli vandaka mununu kibeni, mpi yandi waka mambu yonso yina bana na yandi vandaka kusala b Izraele ya mvimba mpi mutindu bo vandaka kulala ti bankento yina vandaka kusala na munoko ya tenta ya lukutakanu. c 23 Yandi vandaka kutubila bo nde: “Sambu na nki beno ke landa kusala mambu ya mutindu yai? Sambu mambu yina mono ke wa, yina bantu yonso ke tuba sambu na beno kele mbi. 24 Ve, bana na mono, nsangu yina mono ke wa, yina ke tambula na kati ya bantu ya Yehowa kele mbote ve. 25 Kana muntu me sala disumu na ntwala ya muntu ya nkaka, muntu mosi lenda bondila Yehowa sambu na yandi;1 kansi kana yandi me sala disumu na ntwala ya Yehowa, d nani lenda samba sambu na yandi?” Kansi bo buyaka kuwila tata na bo, sambu Yehowa bakaka lukanu ya kufwa bo. e 26 Na ntangu yina, leke Samuele vandaka kaka kuyela na nitu, mpi Yehowa ti bantu landaka kundima yandi. f 27 Muntu mosi ya Nzambi kwisaka kutubila Eli nde: “Yehowa me tuba nde: ‘Keti mono kudimonisaka ve pwelele na nzo ya tata na nge ntangu bo vandaka na Ezipte bonso bampika na nzo ya Farao? g 28 Mono solaka yandi na makanda yonso ya Izraele h sambu yandi vanda nganganzambi na mono mpi sambu na kutombuka na mesa-kimenga i na mono sambu na kupesa bimenga, kuyoka ndumbu,1 mpi ku2:25 1 To mbala ya nkaka, “Nzambi ta zenga mambu sambu na yandi.” 2:28 1 To mbala ya nkaka, “kupesa midinga ya kimenga yina ta tombuka na zulu.”
474 KAPU 2 a 1Sa 2:26 1Sa 3:19
b 1Sa 2:12-17
c Kub 38:8 Lev 21:6
d Kut 15:31 1Sa 2:17 1Sa 3:13, 14
e Bin 29:1 Bin 30:17
f 1Sa 2:21
g Kub 4:14, 27
h Kub 28:1 Lev 8:12 Kut 17:5, 8
i Kut 18:7
Ndonga ya 2 a Lev 2:3 Lev 6:16 Lev 10:14 Kut 5:9 Kut 18:9
b Kub 25:8 Yoz 18:1 1Sa 1:3
c 1Sa 2:14-16
d Kub 28:43
e Nk 18:20 Nk 91:14
f 1Sa 3:14 1Sa 4:11, 18 1Sa 22:18 1Bn 2:27
g Nk 78:60, 61
h 1Sa 22:18, 21
lwata efodi na ntwala na mono; mpi mono pesaka nzo ya nkaka na nge makabu yonso ya bantu ya Izraele1 yina bo ke yokaka na tiya. a 29 Sambu na nki beno ke vweza kimenga na mono1 mpi dikabu na mono yina mono pesaka nsiku na kisika na mono ya kuzinga? b Sambu na nki nge ke landa kupesa bana na nge lukumu kuluta mono na mutindu beno ke kudikumisa mafuta na bitini ya kuluta kitoko ya makabu yonso ya bantu na mono Izraele? c 30 “‘Yo yina, Yehowa Nzambi ya Izraele ke tuba nde: “Ya kieleka mono tubaka nde nzo na nge mpi nzo ya nkaka na nge ta tambulaka ntangu yonso na ntwala na mono.” d Kansi ntangu yai Yehowa ke tuba nde: “Ngindu ya kusala yo lenda kwisila mono ve ata fioti, sambu bantu yina ke kumisa mono mono ta kumisa bo, e kansi bantu yina ke vweza mono mono ta vweza bo.” 31 Tala! Bilumbu ke kwisa ntangu mono ta katula ngolo1 na nge mpi ngolo ya nzo ya tata na nge, mpidina muntu mosi ve na nzo na nge ta zinga tii na kimununu. f 32 Mpi nge ta mona mbeni na kisika yina mono ke zingaka, na kati ya mambu yonso ya mbote yina bo ke sala sambu na Izraele, g mpi mununu ta vandaka diaka ve na nzo na nge ata fioti. 33 Muntu na nge yina mono ta bikisa sambu na kusala na mesa-kimenga na mono ta sala nde meso na nge kubeba mpi yandi ta natila nge mawa,1 kansi bantu mingi ya nzo na nge ta fwa na mbele ya bitumba ya bantu. h 34 Ebuna mambu yina ta kumina bana na nge zole, Hofni ti Fi2:28 1 Na kisina, “bana ya Izraele.” 2:29 1 Na kisina, “ke bula kimenga na mono dikulu.” 2:31 1 Na kisina, “diboko.” 2:33 1 To “ta sala nde moyo na nge kulemba.”
475 neasi, ta vanda kidimbu sambu na nge: Bo zole ta fwa kilumbu mosi. a 35 Ebuna mono ta basisa nganga-nzambi mosi ya kwikama b sambu na mono. Yandi ta sala mambu na kuwakana ti mambu yina ntima na mono ke zola;1 mono ta tungila yandi nzo ya ke zingaka mingi, mpi yandi ta tambula ntangu yonso na ntwala ya muntu yina mono me tulaka mafuta. 36 Konso muntu yina ta bikala na nzo na nge, ta kwisa mpi ta fukimina yandi sambu yandi futa yandi mbongo mpi kupesa yandi dimpa, mpi yandi ta tuba nde: “Pardo, tula mono na kisalu mosi ya kinganga-nzambi sambu mono zwa kima ya kudia.”’” c Na ntangu yina, leke Samuele vandaka kusadilad Yehowa na ntwala ya Eli, kansi ndinga ya Yehowa kumaka ya kusosa na bilumbu yina; bambona-meso e vandaka ve mingi. 2 Kilumbu mosi Eli vandaka ya kulala na kisika yina yandi ke lalaka mbala na mbala, mpi meso na yandi kumaka mpimpa; yandi vandaka kumona diaka ve. f 3 Mwinda ya Nzambi g vandaka kupela, mpi Samuele vandaka ya kulala na tempelo1h ya Yehowa, kisika Sanduku ya Nzambi vandaka. 4 Ebuna Yehowa bingaka Samuele. Samuele vutulaka nde: “Mono yandi yai.” 5 Yandi kwendaka ntinu na Eli mpi tubaka nde: “Mono yandi yai, sambu nge me binga mono.” Kansi Eli tubaka nde: “Mono me binga nge ve. Vutuka, kwenda kulala.” Ebuna yandi kwendaka kulala. 6 Yehowa bingaka diaka nde: “Samuele!” Ebuna Samuele telamaka, kwendaka na Eli, mpi tubaka nde: “Mono yandi yai, sa-
3
2:35 1 To “mambu yina kele na ntima na mono mpi na moyo na mono.” 3:3 1 Disongidila, nzo-tenta.
1 SAMUELE 2:35–3:15 KAPU 2 a 1Sa 4:11, 17
b 1Bn 2:27, 35 1Bs 29:22
c Lev 2:3 Kut 5:9
KAPU 3 d 1Sa 2:11, 18
e Kut 12:6 1Bs 17:15
f 1Sa 4:15
g Lev 24:2
h 1Sa 1:9 1Sa 3:15
Ndonga ya 2 a Amo 3:7
b 1Sa 4:17
c Kut 23:19 1Sa 2:31-34 Yez 55:10, 11
d 1Sa 2:22, 23 Yoa 15:22 Yak 4:17
e Kut 15:30 1Sa 2:12, 17
f Lon 8:11
g 1Sa 4:11 1Sa 22:21 1Bn 2:27
mbu nge me binga mono.” Kansi Eli tubaka nde: “Mwana na mono, mono me binga nge ve. Vutuka, kwenda kulala.” 7 (Samuele zabaka ntete ve Yehowa, mpi Yehowa yantikaka ntete ve kuzabisa yandi ndinga na yandi.) a 8 Yehowa bingaka diaka, mbala ya tatu nde: “Samuele!” Ebuna yandi telamaka, kwendaka na Eli, mpi tubaka nde: “Mono yandi yai, sambu nge me binga mono.” Ebuna Eli bakisaka nde Yehowa muntu vandaka kubinga mwana yina. 9 Yo yina Eli tubilaka Samuele nde: “Vutuka, kwenda kulala, mpi kana yandi binga nge, nge ta tuba nde, ‘Yehowa tuba, sambu nsadi na nge ke widikila.’” Ebuna Samuele kwendaka kulala na kisika yandi ke lalaka. 10 Na nima, Yehowa kwisaka mpi telamaka pana, mpi yandi bingaka bonso na bambala yina ya nkaka nde: “Samuele, Samuele!” Ebuna Samuele tubaka nde: “Tuba, sambu nsadi na nge ke widikila.” 11 Yehowa tubilaka Samuele nde: “Tala! Mono ke sala diambu mosi na Izraele, muntu yina ta wa yo, makutu na yandi yonso zole ta sala mpasi. b 12 Na kilumbu yina, mono ta lungisa sambu na Eli mambu yonso ya mono tubaka sambu na nzo na yandi, katuka na luyantiku tii na nsuka. c 13 Nge fwete songa yandi nde mono ke sambisa nzo na yandi kimakulu sambu na kifu na yandi. Yandi me zaba d nde bana na yandi ke singa Nzambi, e kansi yandi me nganina bo ve. f 14 Yo yina, mono me dia ndefi sambu na nzo ya Eli nde bo ta pesa ve ata fioti bimenga to makabu sambu na kufika kifu sambu na nzo ya Eli.” g 15 Samuele lalaka tii na suka; ebuna yandi kangulaka bakielo ya nzo ya Yehowa. Samuele
1 SAMUELE 3:16–4:11 vandaka kuwa boma na kuzabisa Eli mbona-meso yina. 16 Kansi Eli bingaka Samuele nde: “Mwana na mono, Samuele!” Ebuna yandi tubaka nde: “Mono yandi yai.” 17 Yandi yulaka nde: “Inki nsangu yandi zabisaka nge? Pardo, kubumbila mono yo ve. Bika nde Nzambi kupesa nge ndola ya ngolo kana nge bumbila mono ata ngogo mosi na mambu yonso yina yandi zabisaka nge.” 18 Yo yina Samuele zabisaka yandi mambu yonso, mpi yandi bumbilaka yandi ve ata kima mosi. Eli tubaka nde: “Yo kele Yehowa. Bika yandi sala mambu yina kele mbote na meso na yandi.” 19 Samuele vandaka kuyela kaka, mpi Yehowa yandi mosi vandaka ti yandi a mpi yandi lungisaka mambu yonso yina yandi tubaka. 20 Izraele ya mvimba katuka na Dani tii na Bere-sheba zabaka nde bo me tula Samuele mbikudi ya Yehowa. 21 Yehowa landaka kumonika na Shilo, sambu Yehowa kudimonisaka na Samuele na Shilo na nzila ya ndinga ya Yehowa. b Ebuna Samuele landaka kutubila Izraele ya mvimba. Na nima Izraele basikaka sambu na kunwana ti bantu ya Filistia; bo salaka camp na bo penepene ya Ebenezere, mpi bantu ya Filistia salaka camp na bo na Afeki. 2 Bantu ya Filistia yilamaka sambu na kunwana bitumba ti Izraele, kansi bitumba yina balukaka mbi mpi bantu ya Filistia bedisaka bantu ya Izraele, bo fwaka bantu kiteso ya 4000 na ndonga ya bitumba ya Izraele na nseke. 3 Ntangu basoda vutukaka na camp, bankuluntu ya Izraele tubaka nde: “Sambu na nki Yehowa me bika nde bantu ya Filistia kubedisa beto1 bubu yai? c Bika beto
4
4:3 1 Na kisina, “Sambu na nki Yehowa me bedisa beto na ntwala ya bantu ya Filistia?”
476
g Lev 26:14, 17
baka sanduku ya kuwakana ya Yehowa na Shilo, a sambu yo vanda ti beto mpi yo gulusa beto na maboko ya bambeni na beto.” 4 Yo yina bo tindaka bantu na Shilo, mpi kuna bo bakaka sanduku ya kuwakana ya Yehowa ya makesa, muntu yina me vanda na zulu1 ya basherube. b Bana zole ya Eli, Hofni ti Fineasi,c vandaka mpi pana ti sanduku ya kuwakana ya Nzambi ya kieleka. 5 Ntangu sanduku ya kuwakana ya Yehowa kumaka na camp, bantu yonso ya Izraele tulaka makelele ya ngolo, ebuna ntoto nikanaka. 6 Ntangu bantu ya Filistia waka makelele yina, bo tubaka nde: “Sambu na nki makelele ya ngolo ya mutindu yai kele na camp ya Baebreo?” Nsuka-nsuka, bo zabisaka bo nde Sanduku ya Yehowa me kota na camp. 7 Boma simbaka bantu ya Filistia, sambu bo tubaka nde: “Nzambi me kota na camp!” d Ebuna bo tubaka nde: “Mawa kibeni sambu na beto, sambu diambu ya mutindu yai me salamaka ntete ve! 8 Mawa kibeni sambu na beto! Nani ta gulusa beto na maboko ya Nzambi yai ya nene? Yandi kele Nzambi yina bulaka Ezipte, na mutindu yandi fwaka bantu mingi na bampasi ya mitindu yonso na ntoto-makanga. e 9 Beno bantu ya Filistia, beno vanda kikesa mpi beno sala mambu bonso babakala, sambu beno sadila ve Baebreo mutindu bo sadilaka beno. f Beno sala mambu bonso babakala mpi beno nwana!” 10 Bantu ya Filistia nwanaka mpi bo bedisaka Izraele, g ebuna konso muntu tinaka na tenta na yandi. Bo fwaka bantu mingi kibeni; basoda 30 000 ya Izraele yina ke tambulaka na makulu fwaka. 11 Diaka, bo botula-
Kul 28:25 1Sa 4:2
4:4 1 To mbala ya nkaka, “na kati-kati.”
KAPU 3 a 1Sa 2:21
b 1Sa 3:1, 4 Nk 99:6
KAPU 4 c Kul 28:15, 25 Kul 32:30 Baz 2:14
Ndonga ya 2 a 2Sa 15:25
b Kub 25:18 Kut 7:89 2Bn 19:15 Nk 80:1
c 1Sa 2:12
d Kub 14:25 Kub 15:14
e Kub 7:5 Nk 78:43, 51
f Kul 28:48 Baz 10:7 Baz 13:1
477 ka Sanduku ya Nzambi, mpi bana zole ya Eli, Hofni ti Fineasi, fwaka. a 12 Muntu mosi ya Benyamini bakaka ntinu katuka na ndonga ya bitumba mpi kumaka na Shilo na kilumbu yina; yandi vandaka ti bilele ya kupasuka-pasuka mpi ti ntoto na ntu. b 13 Ntangu yandi kumaka, Eli vandaka ya kuvanda na kiti pene-pene ya nzila, yandi ke tala, sambu ntima na yandi vandaka kutekita sambu na Sanduku ya Nzambi ya kieleka. c Muntu yina kotaka na mbanza sambu na kupesa nsangu, mpi mbanza ya mvimba yantikaka kutula milolo. 14 Ntangu Eli waka makelele ya milolo yina, yandi yulaka nde: “Makelele ya milolo yai ke tendula nki?” Muntu yina mosi kwisaka nswalu mpi pesaka Eli nsangu yina. 15 (Na ntangu yina Eli vandaka ti bamvula 98; meso na yandi vandaka kutala kaka na ntwala, mpi yandi vandaka kumona ve.) d 16 Ebuna muntu yina tubilaka Eli nde: “Mono kele muntu yina me katuka na ndonga ya bitumba! Mono me tina ndonga ya bitumba kaka bubu yai.” Ebuna Eli yulaka yandi nde: “Mwana na mono, inki me bwa?” 17 Kinatinsangu yina tubaka nde: “Izraele me tina na ntwala ya bantu ya Filistia, mpi bo me fwa bantu mingi kibeni; e diaka bana na nge zole, Hofni ti Fineasi, me fwa, f mpi bo me botula g Sanduku ya Nzambi ya kieleka.” 18 Ntangu yandi tangaka zina ya Sanduku ya Nzambi ya kieleka, Eli bwaka kinima-nima na kiti yina yandi vandilaka pene-pene ya kielo, ebuna nkingu na yandi bukanaka mpi yandi fwaka, sambu yandi vandaka mununu mpi kizitu mingi. Yandi sambisaka Izraele bamvula 40. 19 Bokilo na yandi, nkento ya Finea-
1 SAMUELE 4:12–5:4 KAPU 4 a 1Sa 2:31, 34 1Sa 4:3, 17 Nk 78:61, 64
b Yoz 7:6
c 1Sa 4:4
d 1Sa 3:2
e 1Sa 3:11
f 1Sa 2:34
g 1Sa 4:10, 11
Ndonga ya 2 a 1Sa 14:3
b Nk 78:61
c 1Sa 2:32, 34 1Sa 4:5, 11
d 1Sa 4:11 Yer 7:12
KAPU 5 e 1Sa 4:11
f Baz 16:23 1Bs 10:8-10
g Kub 12:12 1Bs 16:26 Nk 97:7
h Yez 46:6, 7
si, vandaka na divumu mpi yandi vandaka pene-pene ya kubuta. Ntangu yandi waka nsangu nde bo me botula Sanduku ya Nzambi ya kieleka mpi nde bokilo na yandi ti bakala na yandi me fwa, yandi fumbamaka mpi misongo simbaka yandi na kintulumukina ebuna yandi butaka. 20 Ntangu yandi zolaka kufwa, bankento yina telamaka pene-pene na yandi tubaka nde: “Kuwa boma ve, sambu nge me buta mwana-bakala.” Yandi vutulaka kima ve mpi yandi tudilaka yo ve dikebi.1 21 Kansi yandi pesaka mwana yina zina Ikabodi1a mpi tubaka nde: “Nkembo me katuka na Izraele mpi me kwenda na insi ya nkaka.” b Yandi vandaka kutubila mutindu bo botulaka Sanduku ya Nzambi ya kieleka mpi mambu yina kuminaka bokilo na yandi ya bakala mpi bakala na yandi. c 22 Yandi tubaka nde: “Nkembo me katuka na Izraele mpi me kwenda na insi ya nkaka, sambu bo me botula d Sanduku ya Nzambi ya kieleka.” Ntangu bantu ya Filistia botulaka Sandukue ya Nzambi ya kieleka, bo katulaka yo na Ebenezere mpi bo nataka yo na Ashdodi. 2 Bantu ya Filistia bakaka Sanduku ya Nzambi ya kieleka, bo kotisaka yo na nzo1 ya Dagoni mpi bo tulaka yo na lweka ya Dagoni. f 3 Ntangu bantu ya Ashdodi telemaka na sukasuka na kilumbu yina landaka, Dagoni vandaka me bwa luse na ntoto na ntwala ya Sanduku ya Yehowa.g Yo yina, bo bakaka Dagoni mpi bo vutulaka yandi na kisika na yandi. h 4 Ntangu bo telemaka na suka-suka, na kilumbu yina landaka, Dagoni vandaka
5
4:20 1 To “yandi tulaka ve ntima na yandi na mambu yina.” 4:21 1 Yo ke tendula “Nkembo Kele na Wapi?” 5:2 1 To “tempelo.”
1 SAMUELE 5:5–6:5 me bwa luse na ntoto na ntwala ya sanduku ya Yehowa. Ntu ya Dagoni mpi bipala-pala ya maboko na yandi yonso zole zenganaka mpi yandi vandaka na ntoto na munoko ya nzo. Kaka kitini yina vandaka bonso mbisi ya masa1 bikalaka ya mvimba. 5 Yo yina tii bubu yai, banganganzambi ya Dagoni mpi bantu yonso yina ke kotaka na nzo ya Dagoni, ke niataka ve munoko ya nzo ya Dagoni na Ashdodi. 6 Yehowa pesaka bantu ya Ashdodi ndola, mpi yandi niokulaka Ashdodi ti bateritware na yo na bamputa-divumu. a 7 Ntangu bantu ya Ashdodi monaka mambu yina vandaka kusalama, bo tubaka nde: “Beno bika ve nde Sanduku ya Nzambi ya Izraele kuvanda na kati na beto, sambu yandi me pesa beto ti nzambi na beto Dagoni ndola.” 8 Yo yina, bo tindaka bantu mpi bo vukisaka bamfumu yonso ya bantu ya Filistia, ebuna bo yulaka bo nde: “Beto ta sala nki na Sanduku ya Nzambi ya Izraele?” Bo vutulaka nde: “Bo nata Sanduku ya Nzambi ya Izraele na Gati.” b Yo yina, bo nataka Sanduku ya Nzambi ya Izraele kuna. 9 Ntangu bo nataka yo kuna, Yehowa pesaka bantu ya mbanza yina ndola, yandi kumisaka bo kisaka-saka kibeni. Yandi bulaka bantu ya mbanza yina, yantika na baleke tii na bambuta, mpi bamputa-divumu basikaka bo. c 10 Ebuna bo tindaka Sanduku ya Nzambi ya kieleka na Ekroni, d kansi ntangu Sanduku ya Nzambi ya kieleka kumaka na Ekroni, bantu ya Ekroni yantikaka kuboka nde: “Bo me natila beto Sanduku ya Nzambi ya Izraele sambu na kufwa beto ti bantu na beto!” e 11 Ebuna bo tindaka bantu mpi 5:4 1 Na kisina, “Kaka Dagoni.”
478 KAPU 5 a 1Sa 6:5, 6
b 1Sa 17:4
c 1Sa 5:6
d Yoz 15:20, 45 2Bn 1:2 Amo 1:8
e 1Sa 5:7
Ndonga ya 2 a 1Sa 5:6, 9 KAPU 6 b 1Sa 4:11 1Sa 5:1 Nk 78:61
c Kul 18:9, 10 Yez 2:6
d 1Sa 6:4, 17
e Yoz 13:2, 3 1Sa 6:16
f 1Sa 6:18
bo vukisaka bamfumu yonso ya bantu ya Filistia mpi bo tubaka nde: “Beno tinda Sanduku ya Nzambi ya Izraele yo kwenda; beno bika nde yo vutuka na kisika na yo sambu beto ti bantu na beto kufwa ve.” Sambu boma ya ngolo ya lufwa me panzana na mbanza ya mvimba; Nzambi ya kieleka me pesa ndola ya ngolo kuna, a 12 kansi bantu yina fwaka ve, bamputa-divumu me basika bo. Kudila yina bantu ya mbanza vandaka kudila sambu na kulomba lusadisu tombukaka tii na zulu. Sandukub ya Yehowa vandaka na teritware ya Filistia bangonda nsambwadi. 2 Bantu ya Filistia bingaka banganga-nzambi ti banganga-ngombo c mpi yulaka bo nde: “Beto ta sala nki na Sanduku ya Yehowa? Beno songa beto mutindu beto fwete vutula yo na kisika na yo.” 3 Bo vutulaka nde: “Kana beno tinda sanduku ya kuwakana ya Yehowa Nzambi ya Izraele yo kwenda, beno vutula yo ve kukonda dikabu. Beno fwete vutudila yandi kibeni dikabu sambu na makambu. d Beno ta beluka kaka kana beno sala mutindu yina, mpi bo ta songa beno sambu na nki yandi katulaka ve diboko na yandi na zulu na beno.” 4 Ebuna bo yulaka nde: “Inki dikabu sambu na makambu beto fwete tindila yandi?” Bo tubaka nde: “Na kutadila ntalu ya bamfumu ya bantu ya Filistia, e beno tinda bamputa-divumu ya wolo tanu mpi bampuku ya wolo tanu, sambu mpasi ya mutindu mosi bwilaka beno yonso mpi bamfumu na beno. 5 Beno fwete sala biteki ya bamputa-divumu f na beno mpi biteki ya bampuku na beno yina ke bebisa ntoto, mpi beno fwete kumisa Nzambi ya Izraele. Mbala ya nkaka ya-
6
479 ndi ta pesa beno diaka ve ndola ti nzambi na beno mpi ntoto na beno. a 6 Sambu na nki beno ke kumisa ntima na beno ngolo mutindu Ezipte mpi Farao kumisaka bantima na bo ngolo? b Ntangu yandi sadilaka bo mambu na nku, c yo lombaka nde bo kula Izraele, ebuna bo kwendaka. d 7 Beno yidika pusu-pusu ya mpa mpi beno baka bangombe zole yina ke nwisa mpi yina bo me tulaka ntete ve na nsi ya vangu. Ebuna beno kangisa bangombe yina na pusupusu, kansi beno vutula bana na yo na lupangu. 8 Beno baka Sanduku ya Yehowa, beno tula yo na pusu-pusu, mpi beno tula bima ya wolo yina beno ke tindila yandi bonso dikabu sambu na makambu na kati ya kesi mosi pene-nene na yo. e Na nima beno bika yo yo kwenda 9 mpi beno tala: Kana yo tombuka na nzila ya Beteshemeshi, f na teritware na yo mosi, yo ta songa nde yandi muntu me sala beto mbi yai ya nene. Kana ve, beto ta zaba nde yandi ve muntu bulaka beto; yo kuminaka beto kaka mpidina.” 10 Bo salaka mutindu yina. Bo bakaka bangombe zole yina ke nwisa, bo kangisaka yo na pusupusu yina, mpi bo kangaka bana na yo na lupangu. 11 Na nima, bo tulaka Sanduku ya Yehowa na zulu ya pusu-pusu yina ti kesi yina vandaka ti bampuku ya wolo mpi biteki ya bamputa-divumu na bo. 12 Bangombe yina kwendaka kaka na ntwala, na nzila ya Bete-shemeshi.g Yo bikalaka na nzila ya nene, yo vandaka kudila ntangu yo ke kwenda; yo balukaka ve na diboko ya kitata to na diboko ya kimama. Na ntangu yina yonso, bamfumu ya bantu ya Filistia vandaka kutambula na nima na yo tii na ndilu ya Bete-shemeshi. 13 Bantu ya Bete-shemeshi vandaka kukatula bambuma ya ble
1 SAMUELE 6:6-19 KAPU 6 a 1Sa 5:6, 11
b Kub 7:13 Kub 8:15 Kub 14:17
c Kub 9:14, 16 Bar 9:17, 18
d Kub 6:1 Kub 11:1 Kub 12:33
e 1Sa 6:3, 4
f Yoz 15:10, 12 Yoz 21:8, 16 2Bs 28:18
g 1Sa 6:8, 9
Ndonga ya 2 a 1Sa 6:7
b Kut 3:30, 31
c Yoz 21:8, 16
d 1Sa 6:4
e 1Sa 5:1
f 1Sa 5:8
g Baz 1:18 1Sa 5:10
na muwanda ya kukonda ngumba.1 Ntangu bo talaka mpi bo monaka Sanduku, bo waka kiese mingi na kumona yo. 14 Pusupusu yina kotaka na kilanga ya Yozue muntu ya Bete-shemeshi mpi yo telamaka pana pene-pene ya ditadi mosi ya nene. Ebuna bo zenga-zengaka mabaya ya pusupusu yina, mpi bo tambikilaka Yehowa bangombea yina bonso dikabu ya kuyoka. 15 Balevi b kulumusaka Sanduku ya Yehowa mpi kesi yina vandaka ti bima ya wolo, yina kwisaka ti yo, mpi bo tulaka yo na zulu ya ditadi yina ya nene. Bantu ya Bete-shemeshi c tambikaka makabu ya kuyoka mpi bo pesaka Yehowa bimenga na kilumbu yina. 16 Ntangu bamfumu tanu ya bantu ya Filistia monaka yo, bo vutukaka na Ekroni na kilumbu yina. 17 Yai bamputa-divumu ya wolo yina bantu ya Filistia tindilaka Yehowa bonso dikabu sambu na makambu: d mosi sambu na Ashdodi, e mosi sambu na Gaza, mosi sambu na Ashkeloni, mosi sambu na Gati, f mosi sambu na Ekroni. g 18 Ntalu ya bampuku ya wolo fwananaka ti ntalu ya bambanza yonso ya bantu ya Filistia yina vandaka ya bamfumu tanu—yo vanda bambanza ya ngolo mpi babwala ya kukonda lupangu. Mpi ditadi ya nene yina bo tulaka Sanduku ya Yehowa na zulu na yo kele mbangi tii bubu yai na bilanga ya Yozue muntu ya Bete-shemeshi. 19 Kansi Nzambi fwaka bantu ya Bete-shemeshi, sambu bo talaka Sanduku ya Yehowa. Yandi fwaka bantu 500701 na kati na bo, mpi bantu yantikaka kudi6:13 1 To “ntoto ya kukonda ngumba.” 6:19 1 Na kisina, “bantu 70, bantu 50 000.”
1 SAMUELE 6:20–7:13 la sambu Yehowa fwaka bo mingi kibeni. a 20 Ebuna bantu ya Beteshemeshi yulaka nde: “Nani ta telama na ntwala ya Yehowa, Nzambi yai ya santu, b mpi keti yandi lenda katuka ve na kati na beto mpi kukwenda na bantu ya nkaka?” c 21 Yo yina bo tindaka binati-nsangu na bantu ya Kiriatiyearimi, d mpi bo tubaka nde: “Bantu ya Filistia me vutula Sanduku ya Yehowa. Beno kwisa kukulumuka mpi beno baka yo.” e Ebuna bantu ya Kiriatiyearimi kwisaka, bo bakaka Sanduku ya Yehowa, mpi bo nataka yo na nzo ya Abinadabi f na zulu ya ngumba ya fioti. Bo santisaka mwana na yandi Eleazare sambu yandi tanina Sanduku ya Yehowa. 2 Katuka kilumbu yina Sanduku kumaka na Kiriatiyearimi, ntangu mingi lutaka, bamvula 20, mpi nzo ya Izraele ya mvimba yantikaka kusosa1 Yehowa. g 3 Ebuna Samuele tubilaka nzo ya mvimba ya Izraele nde: “Kana beno ke vutukila Yehowa na ntima na beno h ya mvimba, beno katula banzambi ya banzenza i mpi biteki ya Ashtoreti j na kati na beno, beno pesa ntima na beno ya mvimba na Yehowa mpi beno sadila kaka yandi, k ebuna yandi ta gulusa beno na maboko ya bantu ya Filistia.” l 4 Yo yina bantu ya Izraele katulaka biteki ya Babaale mpi ya Ashtoreti mpi bo sadilaka kaka Yehowa. m 5 Ebuna Samuele tubaka nde: “Beno vukisa Izraele ya mvimba na Mispa, n mpi mono ta samba Yehowa sambu na beno.” o 6 Yo yina, bo vukanaka na Mispa; bo bakaka masa, bo tiamunaka yo na ntwala ya Yehowa, mpi bo buyaka madia kilumbu yina. p Kuna bo tubaka nde: “Beto me
7
7:2 1 To “kudidila.”
480 KAPU 6 a Kut 4:15, 20 1Bs 13:10
b Lev 11:45 c Kut 17:12, 13 2Sa 6:8, 9 Nk 76:7
d Yoz 18:14 1Bs 13:5, 6
e 1Bs 16:1 2Bs 1:4
KAPU 7 f 2Sa 6:2, 4 1Bs 13:5, 7
g Neh 9:28 h 1Sa 12:24 i Yoz 24:14, 23 Baz 3:7
j Baz 2:13 Baz 10:6 1Bn 11:33
k Kul 10:20 Kul 13:4 Luk 4:8
l Kul 28:1 m Baz 10:16 n Baz 20:1 1Sa 10:17 2Bn 25:23 Yer 40:6
o 1Sa 12:23 Yak 5:16
p 2Bs 20:3 Neh 9:1 Yoe 2:12
Ndonga ya 2 a Baz 10:10 b Baz 2:18 c Yoz 13:2, 3 1Sa 6:4
d 1Sa 12:19 Yez 37:4
e Lev 1:10 f Nk 99:6 g 1Sa 2:10 2Sa 22:14
h Yoz 10:10 Baz 4:15
i Kul 20:4 Kul 28:7
j Yoz 4:9 Yoz 24:26
k Nk 44:3 l 1Sa 9:16 1Sa 13:5
sala masumu na ntwala ya Yehowa.” a Ebuna Samuele yantikaka kusambisa b bantu ya Izraele na Mispa. 7 Ntangu bantu ya Filistia waka nde bantu ya Izraele me vukana na Mispa, bamfumu ya bantu ya Filistia c tombukaka sambu na kunwanisa Izraele. Ntangu bantu ya Izraele waka diambu yina, bo waka bantu ya Filistia boma. 8 Yo yina, bantu ya Izraele tubilaka Samuele nde: “Kuyambula ve na kubinga Yehowa Nzambi na beto sambu yandi sadisa betod mpi yandi gulusa beto na maboko ya bantu ya Filistia.” 9 Ebuna Samuele bakaka mwana-dimeme yina ke nwa mabele mpi tambikaka yo bonso dikabu ya mvimba ya kuyoka e sambu na Yehowa; mpi Samuele bingaka Yehowa sambu na kulomba yandi na kusadisa Izraele, ebuna Yehowa ndimaka kisambu na yandi. f 10 Ntangu Samuele vandaka kupesa dikabu ya kuyoka, bantu ya Filistia pusanaka sambu na kunwanisa Izraele. Ebuna Yehowa tindilaka bo makelele ya ngolo ya nzasi g na kilumbu yina, mpi yandi kumisaka bo kisaka-saka, h mpi bantu ya Izraele bedisaka bo. i 11 Yo yina, bantu ya Izraele basikaka na Mispa mpi bo landaka bantu ya Filistia, bo fwaka bo tii na sudi ya Bete-kare. 12 Ebuna Samuele bakaka ditadi j mpi tulaka yo na kati-kati ya Mispa mpi Yeshana, mpi yandi pesaka yo zina Ebenezere,1 sambu yandi tubaka nde: “Tii ntangu yai Yehowa ke sadisa beto.” k 13 Na mutindu yina bantu ya Izraele bedisaka bantu ya Filistia, mpi bo kwisaka diaka ve kukota na teritware ya Izraele; l diboko ya Yehowa vandaka kaka kunwanisa bantu ya Filistia bilu7:12 1 Yo ke tendula “Ditadi ya Lusadisu.”
481 mbu yonso ya Samuele. a 14 Diaka, bambanza yina bantu ya Filistia bakaka na Izraele vutukaka na Izraele, yantika na Ekroni tii na Gati, mpi Izraele bakaka diaka bateritware na bo na maboko ya bantu ya Filistia. Ngemba vandaka mpi na kati ya Izraele ti bantu ya Amore. b 15 Samuele landaka kusambisa Izraele luzingu na yandi ya mvimba. c 16 Konso mvula yandi vandaka kukwenda na Betele, d na Gilgale, e mpi na Mispa; f yandi vandaka kusambisa Izraele na bisika yina yonso. 17 Kansi yandi vandaka kuvutuka na Rama, g sambu nzo na yandi vandaka kuna, mpi yandi vandaka kusambisa Izraele kuna. Yandi tungilaka Yehowa mesakimenga kuna. h Ntangu Samuele kumaka mununu, yandi tulaka bana na yandi ya babakala bazuzi ya Izraele. 2 Zina ya mwana na yandi ya ntete Yoele, mpi zina ya mwana na yandi ya zole Abiya; i bo vandaka bazuzi na Bere-sheba. 3 Kansi bana na yandi tambulaka ve na banzila na yandi; bangindu na bo vandaka kaka ya kubaka luta na banzila ya luvunu, j bo vandaka kundima avoka, k mpi bo vandaka kusambisa mambu na mutindu ya mbi. l 4 Na nima, bankuluntu yonso ya Izraele vukanaka mpi kwisaka na Samuele na Rama. 5 Bo tubilaka yandi nde: “Tala! Nge me nuna, kansi bana na nge ke tambula ve na banzila na nge. Ntangu yai, tudila beto ntotila sambu yandi sambisa beto bonso makanda yonso ya nkaka.” m 6 Kansi yo sepedisaka ve1 Samuele ntangu bo tubaka nde: “Pesa beto ntotila sambu yandi sambi-
8
8:6 1 Na kisina, “yo vandaka mbi na meso ya.”
1 SAMUELE 7:14–8:14 KAPU 7 a 1Sa 14:22, 23 1Sa 17:51
b Kuy 15:18, 21 c 1Sa 3:20 1Sa 12:11 1Sa 25:1 Bis 13:20
d Yoz 16:1 e Yoz 15:7, 12 1Sa 11:15
f 1Sa 7:5 g 1Sa 1:1 1Sa 8:4 1Sa 19:18
h Kub 20:25
KAPU 8 i 1Bs 6:28 j Kub 18:21 k Kub 23:8 Kul 16:19 Nk 15:5 Bin 29:4
l Kul 24:17 m Kul 17:14, 15 1Sa 12:13 Bis 13:21
Ndonga ya 2 a Baz 8:23 1Sa 10:19 1Sa 12:12 Yez 33:22
b Kul 9:24 c Baz 2:19 d 1Sa 10:25 e 1Sa 14:52 f 1Bn 9:22 1Bn 10:26
g 1Bn 4:26 h 2Sa 18:1 1Bs 27:1
i 2Bn 1:14 j 1Bs 27:26 k 1Bn 4:7 l 1Bn 4:26 m 1Bn 4:22 n 1Bs 27:28, 31
sa beto.” Ebuna Samuele sambaka Yehowa, 7 mpi Yehowa tubilaka yandi nde: “Wa mambu yonso yina bantu ke tubila nge; sambu nge ve muntu bo me buya, kansi mono muntu bo me buya sambu mono vanda ve ntotila na bo. a 8 Bo ke sala kaka mambu yina bo me salaka katuka ntangu yina mono basisaka bo na Ezipte tii bubu yai; bo ke landa kuyambula mono b mpi kusadila banzambi ya nkaka, c mpi yai mambu ya bo ke sala nge. 9 Ntangu yai, wila bo. Kansi, nge fwete kebisa bo ngolo; songa bo mambu yina ntotila yina ta yala bo ta vanda ti nswa ya kulomba.” 10 Yo yina, Samuele songaka bantu yina vandaka kulomba yandi ntotila mambu yonso yina Yehowa tubaka. 11 Yandi tubaka nde: “Ntotila yina ta yala beno ta vanda ti nswa ya kulomba mambu yai:d Yandi ta baka bana na beno ya babakala e mpi yandi ta tula bo na bapusu-pusu na yandi f mpi yandi ta kumisa bo bantu na yandi yina ke tambusaka bampunda, g mpi bankaka ta bakaka ntinu na ntwala ya bapusu-pusu na yandi. 12 Yandi ta kuditudila bamfumu ya mafunda h mpi bamfumu ya makumi tanu, i mpi bankaka ta bundudilaka yandi ntoto, j ta katulaka bambuma na yandi, k mpi ta salaka binwaninu na yandi ya bitumba mpi bisadilu ya bapusu-pusu na yandi. l 13 Yandi ta baka bana na beno ya bankento sambu na kukumisa bo bantu ya ke vukisaka mafuta ya nsudi ya kitoko,1 bantu ya ke lambaka, mpi bantu ya ke salaka mampa. m 14 Yandi ta baka bilanga na beno ya kuluta kitoko, bilanga na beno ya vinu, mpi bilanga na beno ya olive, n mpi yandi ta pesa yo na bansadi na yandi. 8:13 1 To “bantu ya ke salaka mananasi.”
1 SAMUELE 8:15–9:8 15 Yandi ta baka ndambu mosi na kati ya bandambu kumi ya bambuma ya bilanga na beno mpi ya bima ya bilanga na beno ya vinu, mpi yandi ta pesa yo na bakapita ya nzo na yandi mpi na bansadi na yandi. 16 Yandi ta baka bansadi na beno ya babakala ti ya bankento, bimvuka na beno ya bambisi ya kuluta kitoko, mpi bampunda na beno, mpi yandi ta sadila yo sambu na kisalu na yandi. a 17 Yandi ta baka ndambu mosi na kati ya bandambu kumi ya bitwisi na beno, b mpi beno ta kuma bansadi na yandi. 18 Kilumbu ta kwisa ntangu beno ta dila sambu na ntotila yina beno mosi me sola, c kansi Yehowa ta pesa beno ve mvutu na kilumbu yina.” 19 Ata mpidina, bantu buyaka kuwa mambu yina Samuele songaka bo, mpi bo tubaka nde: “Ve, lukanu na beto kele kaka ya kuvanda ti ntotila yina ta yala beto. 20 Ebuna beto ta vanda bonso makanda yonso ya nkaka, mpi ntotila na beto ta sambisaka beto, ta twadisaka beto, mpi ta nwanaka bitumba na beto.” 21 Samuele waka mambu yonso yina bantu tubaka, mpi na nima yandi vutukilaka yo na makutu ya Yehowa. 22 Yehowa tubilaka Samuele nde: “Wila bo, mpi tudila bo ntotila yina ta yalaka bo.” d Ebuna Samuele tubilaka bantu ya Izraele nde: “Konso muntu fwete vutuka na mbanza na yandi.” Kuvandaka ti muntu mosi ya dikanda ya Benyamini zina na yandi Kishi, e mwana ya Abiele, mwana ya Serore, mwana ya Bekorati, mwana ya Afia, muntu ya dikanda ya Benyamini; f yandi vandaka ti kimvwama mingi. 2 Yandi vandaka ti mwana mosi ya bakala, zina na yandi Saule. g Mwana yina vandaka leke mpi ki-
9
482 KAPU 8 a 1Bn 5:15, 16
b 1Bn 4:22, 23
c 1Bn 12:3, 4
d 1Sa 8:7 Oze 13:11
KAPU 9 e 1Sa 14:51 1Bs 8:33 Bis 13:21
f Baz 21:17
g 1Sa 11:15 1Sa 13:13 1Sa 15:26 1Sa 28:7 1Sa 31:4 2Sa 1:23
Ndonga ya 2 a 1Sa 10:2
b 1Sa 3:19
toko kibeni, ata bakala mosi ve na kati ya bantu ya Izraele lutaka yandi na kitoko, yandi lutaka bantu yonso na nda.1 3 Ntangu bampunda1 ya Kishi tata ya Saule vilaka, Kishi tubilaka mwana na yandi Saule nde: “Pardo baka nsadi mosi mpi kwenda kusosa bampunda yina.” 4 Bo lutaka na ntoto ya bangumba ya Efrayimi mpi na ntoto ya Shalisha, kansi bo monaka yo ve. Bo kwendaka na ntoto ya Shaalimi, kansi bampunda yina vandaka ve kuna. Bo lutaka na ntoto ya mvimba ya bana ya Benyamini, kansi bo monaka yo ve. 5 Bo kumaka na ntoto ya Sufi, ebuna Saule tubilaka nsadi na yandi yina vandaka ti yandi nde: “Kwisa, beto vutuka, kana ve na kisika ya kudiyangisa sambu na bampunda, a tata na mono ta yantika kudiyangisa sambu na beto.” 6 Kansi nsadi yina vutulaka nde: “Muntu mosi ya Nzambi kele na mbanza yai, muntu yina bantu ke zitisaka mingi. Mambu yonso ya yandi ke tubaka ke lunganaka. b Beto kwenda kuna ntangu yai. Mbala ya nkaka yandi ta songa beto nzila yina beto lenda kwenda.” 7 Ebuna Saule tubilaka nsadi na yandi nde: “Kana beto kwenda, beto lenda natila muntu yina inki? Beto kele ve ti mampa na basaki na beto; beto kele ve ti kima ya kunatila muntu ya Nzambi ya kieleka bonso dikabu. Inki beto kele ti yo?” 8 Nsadi yina vutudilaka diaka Saule nde: “Mono kele ti ndambu mosi na kati ya bandambu iya ya shekele1 ya arza na maboko. Mono ta pesa yo na muntu ya Nzambi ya kieleka, ebu9:2 1 Na kisina, “katuka na mapeka tii na zulu, yandi lutaka bantu yonso na nda.” 9:3 1 Na kisina, “bampunda ya bankento.” 9:8 1 Shekele mosi kele bagrame 11,4. Tala Bangindu ya Ngika B14.
483 na yandi ta songa beto nzila yina beto lenda kwenda.” 9 (Na ntangu ya ntama na Izraele, ntangu muntu vandaka kukwenda kusosa Nzambi, yandi vandaka kutuba nde: “Kwisa beto kwenda na muntu ya ke monaka mambu.” a Sambu na ntangu ya ntama, bo vandaka kubinga mbikudi ya bubu yai nde muntu ya ke monaka mambu.) 10 Ebuna Saule tubilaka nsadi na yandi nde: “Mambu ya nge ke tuba kele mbote. Beto kwenda.” Yo yina bo kwendaka na mbanza kisika muntu ya Nzambi ya kieleka vandaka. 11 Ntangu bo vandaka kutombuka ngumba sambu na kukuma na mbanza yina, bo kutanaka ti bana-bankento yina vandaka kubasika sambu na kukwenda kubaka masa. Ebuna bo tubilaka bo nde: “Keti muntu ya ke monaka mambu b kele na kisika yai?” 12 Bo vutulaka nde: “Yandi kele. Tala, yandi kele kaka na ntwala na nge. Sala nswalu ntangu yai, sambu bubu yai yandi me kwisa na mbanza, sambu bantu ke tambika kimenga c bubu yai na kisika ya kunanguka. d 13 Ntangu beno ta kota na mbanza, beno ta mona yandi na ntwala nde yandi tombuka na kisika ya kunanguka sambu na kudia. Bantu ta dia ve tii kuna yandi ta kuma, sambu yandi muntu ke sakumunaka kimenga. Kana yandi me manisa kusala yo, bantu yina bo bingaka lenda dia. Yo yina, beno tombuka kaka sesepi yai, mpi beno ta mona yandi.” 14 Ebuna bo tombukaka na mbanza. Ntangu bo vandaka kukwisa na kati-kati ya mbanza, Samuele vandaka kubasika sambu na kukutana ti bo sambu bo tombuka na kisika ya kunanguka. 15 Kilumbu mosi na ntwala nde Saule kukwisa, Yehowa za-
1 SAMUELE 9:9-22 KAPU 9 a 1Sa 9:19 2Sa 15:27 1Bs 9:22 1Bs 29:29
b 1Sa 9:19
c 1Sa 7:9 1Sa 16:5
d 1Bn 3:2 1Bs 16:39 2Bs 1:3
Ndonga ya 2 a Yoz 18:11
b 1Sa 10:1 1Sa 15:1
c Nk 106:43, 44 Nk 107:19
d 1Sa 10:24 1Sa 15:17 Bis 13:21
e 1Sa 9:13, 24
f 1Sa 9:3
g 1Sa 8:5, 19
bisaka1 Samuele nde: 16 “Mbasi na ntangu yai, mono ta tindila nge muntu mosi ya ntoto ya Benyamini. a Nge fwete tula yandi mafuta sambu yandi vanda ntwadisi ya bantu na mono Izraele, b mpi yandi ta gulusa bantu na mono na maboko ya bantu ya Filistia. Sambu mono me mona mpasi ya bantu na mono, mpi kudila na bo me kumina mono.” c 17 Ntangu Samuele monaka Saule, Yehowa songaka yandi nde: “Yai muntu yina mono tubilaka nge nde, ‘Yai muntu yina ta yala bantu na mono.’”1d 18 Ebuna Saule kwendaka pene-pene ya Samuele na kielo mpi tubaka nde: “Pardo, songa mono, nzo ya muntu ya ke monaka mambu kele na wapi?” 19 Samuele vutudilaka Saule nde: “Mono kele muntu ya ke monaka mambu. Tombuka na ntwala na mono na kisika ya kunanguka, mpi nge ta dia ti mono bubu yai. e Mono ta pesa nge nzila ya kukwenda na suka, mpi mono ta songa nge mambu yonso yina nge ke zola kuzaba.1 20 Sambu na bampunda yina vilaka bilumbu tatu me luta, f kudiyangisa ve sambu na yo, sambu yo me monana. Ebuna bima yonso ya kitoko ya Izraele kele ya nani? Keti yo kele ve ya nge mpi ya nzo ya mvimba ya tata na nge?” g 21 Ebuna Saule vutulaka nde: “Keti mono kele ve muntu ya Benyamini, dikanda ya kuluta fioti na makanda ya Izraele, h mpi keti dibuta na mono kele ve dibuta ya kuluta fioti na mabuta yonso ya dikanda ya Benyamini? Ebuna sambu na nki nge me tubila mono mutindu yai?” 22 Samuele bakaka Saule ti nsadi na yandi, nataka bo na nzo
1Sa 12:13
h Baz 20:46, 47
9:15 1 Na kisina, “tubaka na dikutu ya.” 9:17 1 To “ta tanina bantu na mono na kati ya bandilu.” 9:19 1 Na kisina, “mambu yonso yina kele na ntima na nge.”
1 SAMUELE 9:23–10:9 ya kudila madia, mpi yandi tulaka bo na kisika ya kuluta lukumu na kati ya bantu yina bo bingaka; bantu vandaka kiteso ya 30. 23 Samuele tubilaka muntu yina vandaka kulamba nde: “Nata kitini ya mbisi yina mono pesaka nge mpi songaka nge nde, ‘Tula yo na lweka.’” 24 Yo yina muntu yina vandaka kulamba nangulaka dikulu ti musuni yina vandaka na zulu na yo, mpi tulaka yo na ntwala ya Saule. Ebuna Samuele tubaka nde: “Bo me tula na ntwala na nge bitini ya mbisi yina bo bumbaka. Dia, sambu bo bumbilaka nge yo sambu na dibaku yai. Sambu mono songaka bo nde, ‘mono me binga banzenza.’” Yo yina Saule diaka kisika mosi ti Samuele na kilumbu yina. 25 Na nima, bo katukaka na kisika ya kunanguka a mpi kulumukaka na mbanza, mpi yandi landaka kusolula ti Saule na zulu ya ludi ya nzo. 26 Bo telamaka na suka-suka, mpi ntangu ntongo tanaka, Samuele bingaka Saule na zulu ya ludi ya nzo, mpi tubaka nde: “Yilama, sambu mono pesa nge nzila ya kukwenda.” Yo yina Saule yilamaka, ebuna yandi ti Samuele basikaka. 27 Ntangu bo vandaka kukulumuka na ndambu ya bandilu ya mbanza, Samuele tubilaka Saule nde: “Songa nsadi na nge b na kukwenda na ntwala na beto,” ebuna yandi kwendaka na ntwala. “Kansi nge, telama awa sambu mono zabisa nge mambu yina Nzambi me tuba.” Na nima Samuele bakaka mulangi ya mafuta mpi tiamunaka yo na ntu ya Saule.c Yandi pesaka Saule beze mpi tubaka nde: “Keti Yehowa me tula nge ve mafuta sambu na kuvanda ntwadisi d ya dikabu na yandi? e 2 Ntangu nge ke bikisa mono bubu yai, nge ta mona bantu zole pene-
484 KAPU 9 a 1Sa 9:13, 19
b 1Sa 9:3, 10
KAPU 10 c 1Sa 16:13 2Bn 9:2, 3
d 1Sa 9:16 Bis 13:21
e Kub 19:5 Kul 32:9
Ndonga ya 2 a Kuy 35:19
b 1Sa 9:3, 5
c Kuy 28:19, 22
d Kut 11:25
10
e 1Sa 10:10
f 1Sa 7:15, 16 1Sa 11:14
pene ya maziamu ya Rashele a na teritware ya Benyamini, na Selsa, mpi bo ta tubila nge nde, ‘Bo me mona bampunda yina nge kwendaka kusosa, kansi ntangu yai tata na nge ke yindula diaka ve bampunda b kansi yandi ke kudiyangisa sambu na nge. Yandi ke tuba nde: “Mono ta sala inki sambu na mwana na mono?”’ 3 Katuka pana mpi kwenda tii kuna nge ta kuma na nti ya nene ya Tabore, kisika nge ta kutana ti bantu tatu yina ke kwenda na Nzambi ya kieleka na Betele, c muntu mosi ke nata bana-bankombo tatu, ya nkaka ke nata mampa tatu, mpi ya nkaka diaka ke nata dibungu ya nene ya vinu. 4 Bo ta pesa nge mbote mpi bo ta pesa nge mampa zole; nge fwete ndima mampa yina bo ke pesa nge. 5 Na nima nge ta kuma na ngumba ya Nzambi ya kieleka, kisika kimvuka mosi ya basoda ya bantu ya Filistia kele. Ntangu nge ta kuma na mbanza, nge ta kutana ti kimvuka ya bambikudi yina ke katuka na kisika ya kunanguka ke kwisa kukulumuka mpi bantu ke bula kima ya kubudila miziki ya bo me sala ti bansinga, ngoma ya fioti, musembu, mpi kidare na ntwala na bo ntangu bo ke bikula. 6 Mpeve ya Yehowa ta pesa nge ngolo, d ebuna nge ta bikula ti bo mpi nge ta kuma muntu ya nkaka. e 7 Ntangu bidimbu yai ta salama, sala konso diambu yina nge lenda sala, sambu Nzambi ya kieleka kele ti nge. 8 Na nima, kulumuka na ntwala na mono na Gilgale, f mpi mono ta landa nge kuna sambu na kupesa bimenga ya kuyoka mpi bimenga ya kinduku. Nge fwete vingila bilumbu nsambwadi tii kuna mono ta kwisa. Ebuna mono ta songa nge mambu ya nge fwete sala.” 9 Ntangu Saule pesaka Samuele mukongo sambu yandi
485 kwenda, Nzambi yantikaka kusoba ntima na yandi sambu yo kuma bonso ntima ya muntu ya nkaka, mpi bidimbu yai yonso lunganaka na kilumbu yina. 10 Bo katukaka pana mpi bo kwendaka na ngumba ya fioti, ebuna kimvuka mosi ya bambikudi kutanaka ti yandi. Na mbala mosi mpeve ya Nzambi pesaka yandi ngolo, a ebuna yandi yantikaka kubikula b ti bo. 11 Ntangu bantu yonso yina zabaka yandi ntete monaka nde yandi ke bikula ti bambikudi, bo tubaka bo na bo nde: “Inki mambu me kumina mwana ya Kishi? Keti Saule mpi kele mbikudi?” 12 Ebuna, muntu mosi ya kisika yina tubaka nde: “Kansi nani kele tata na bo?” Ebuna yo me kumaka kingana: “Keti Saule mpi kele mbikudi?” c 13 Ntangu yandi manisaka kubikula, yandi kwisaka na kisika ya kunanguka. 14 Na nima mpangi ya tata ya Saule tubilaka yandi ti nsadi na yandi nde: “Beno kwendaka na wapi?” Yandi tubaka nde: “Beto kwendaka kusosa bampunda, d kansi beto monaka nde yo vandaka ve kuna, yo yina beto kwendaka na Samuele.” 15 Mpangi ya tata ya Saule yulaka nde: “Pardo songa mono, Samuele tubilaka beno inki?” 16 Saule vutudilaka yandi nde: “Yandi songaka beto nde bampunda me monana.” Kansi Saule songaka yandi ve mambu yina Samuele tubaka sambu na kintotila. 17 Ebuna Samuele bingaka bantu na kwisa kuvukana na ntwala ya Yehowa na Mispa e 18 mpi yandi tubilaka bantu ya Izraele nde: “Yehowa Nzambi ya Izraele me tuba nde: ‘Mono muntu basisaka Izraele na Ezipte mpi mono muntu gulusaka beno na maboko ya Eziptef mpi na maboko ya bimfu-
1 SAMUELE 10:10-25 KAPU 10 a Baz 14:5, 6 1Sa 11:6 1Sa 16:13
b 1Sa 10:6 1Sa 19:23
c 1Sa 19:24
d 1Sa 9:3
e 1Sa 7:5
f Kub 13:14 Kul 4:34
Ndonga ya 2 a 1Sa 8:7 1Sa 12:12
b Yoz 7:16-18 Bis 1:24
c 1Sa 9:21
d Bis 13:21
e Baz 1:1 Baz 20:18, 28 1Sa 23:2
f 1Sa 9:2
g Kul 17:14, 15 1Sa 9:17
h 1Sa 8:11-18
mu yonso yina vandaka kuniokula beno. 19 Kansi bubu yai beno me buya Nzambi a yina vandaka Ngulusi na beno na mambu na beno yonso ya mbi mpi na bampasi na beno yonso, mpi beno me tuba nde: “Ve, nge fwete tudila beto ntotila yina ta yalaka beto.” Ntangu yai beno telama na ntwala ya Yehowa na kutadila makanda na beno mpi na kutadila mafunda1 na beno.’” 20 Ebuna Samuele songaka makanda yonso ya Izraele na kupusana pene-pene, b mpi bo solaka dikanda ya Benyamini. c 21 Na nima yandi songaka dikanda ya Benyamini na kupusana pene-pene na kutadila mabuta na bo, mpi bo solaka dibuta ya Matri. Nsuka-nsuka bo solaka d Saule mwana ya Kishi. Kansi ntangu bo kwendaka kusosa yandi, bo monaka yandi ve ata kisika mosi. 22 Bo yulaka Yehowa nde: e “Keti yandi me kwisa kibeni awa?” Yehowa vutulaka nde: “Yandi kele awa, yandi me bumbana na kati ya bifunda.” 23 Yo yina bo bakaka ntinu mpi bo basisaka yandi kuna. Ntangu yandi telamaka na kati-kati ya bantu, yandi lutaka bantu yonso na nda.1f 24 Samuele tubilaka bantu yonso nde: “Keti beno me mona muntu yina Yehowa me sola, g nde kele ve ti muntu yina kele bonso yandi na kati ya bantu yonso?” Ebuna bantu yonso yantikaka kuboka nde: “Luzingu ya nda na ntotila!” 25 Samuele tubilaka bantu mambu ya me tala nswa ya bantotila h mpi yandi sonikaka yo na mukanda mpi tululaka yo na ntwala ya Yehowa. Ebuna Samuele pesaka bantu yonso nzila ya kuvutuka, konso muntu na 10:19 1 To “mabuta.” 10:23 1 Na kisina, “katuka na mapeka tii na zulu, yandi lutaka bantu yonso na nda.”
1 SAMUELE 10:26–11:13 nzo na yandi. 26 Saule mpi vutukaka na nzo na yandi na Gibea, kumosi ti basoda yina Yehowa simbaka bantima na bo. 27 Kansi bantu ya nkaka ya kukonda mfunu tubaka nde: “Inki mutindu muntu yai ta gulusa beto?” a Yo yina, bo vwezaka yandi mpi bo natilaka yandi ve ata dikabu mosi. b Kansi yandi tubaka ve ata kima mosi.1 Ebuna Nahashi muntu ya Amoni c kwisaka mpi salaka camp sambu na kunwanisa Yabeshi d na Gileadi. Babakala yonso ya Yabeshi tubilaka Nahashi nde: “Sala kuwakana ti beto, ebuna beto ta sadila nge.” 2 Nahashi muntu ya Amoni tubilaka bo nde: “Mono ta sala kuwakana ti beno kaka kana beno sala diambu yai: bo tobula beno yonso meso na beno ya kitata. Mono ta sala yo sambu na kupesa Izraele ya mvimba nsoni.” 3 Bankuluntu ya Yabeshi vutudilaka yandi nde: “Pesa beto bilumbu nsambwadi sambu beto tinda binati-nsangu na teritware ya mvimba ya Izraele. Ebuna kana muntu ya kugulusa beto kele ve, beto ta kudipesa na nge.” 4 Nsuka-nsuka binati-nsangu kumaka na Gibea e ya Saule mpi bo tubaka mambu yai na makutu ya bantu, ebuna bantu yonso dilaka na ndinga ya ngolo kibeni. 5 Kansi Saule katukaka na bilanga mpi yandi vandaka kukwisa na nima ya bitwisi, ebuna yandi tubaka nde: “Inki mambu me bwila bantu? Sambu na nki bo ke dila?” Bo telaka yandi mambu yina bantu ya Yabeshi tubaka. 6 Mpeve ya Nzambi pesaka Saule f ngolo ntangu ya-
486 KAPU 10 a 1Sa 11:12
b 1Bn 10:1, 10 2Bs 17:5
KAPU 11 c Kul 2:19
11
10:27 1 Na kisina, “Mpi yandi vandaka bonso baba.”
d Baz 21:8 1Sa 31:11, 12
e 1Sa 10:26 1Sa 14:2
f Baz 3:9, 10 Baz 6:34 Baz 11:29 Baz 14:5, 6 1Sa 10:10, 11 1Sa 16:13
Ndonga ya 2 a 1Sa 11:3
b 1Sa 11:1
c 1Sa 10:26, 27
d 2Sa 19:22
ndi waka mambu yina, mpi yandi waka makasi mingi. 7 Ebuna yandi bakaka bangombe zole, zengaka yo bitini-bitini, mpi tindaka yo na teritware ya mvimba ya Izraele na maboko ya binati-nsangu; bo vandaka kutuba nde: “Konso muntu yina ta landa ve Saule ti Samuele fwete zaba nde bo ta sala bangombe na yandi mutindu yai!” Ebuna boma ya Yehowa simbaka bantu, yo yina bo basikaka na bumosi kibeni.1 8 Yandi tangaka bo na Bezeki, mpi bantu ya Izraele vandaka 300 000 mpi babakala ya Yuda vandaka 30 000. 9 Ebuna bo tubilaka binati-nsangu yina kwisaka nde: “Beno fwete zabisa bantu ya Yabeshi na Gileadi nde, ‘Mbasi ntangu mwini ta kuma ngolo, bo ta gulusa beno.’” Binati-nsangu yina kwisaka mpi songaka bantu ya Yabeshi diambu yina, ebuna bo waka kiese mingi. 10 Yo yina bantu ya Yabeshi tubaka nde: “Mbasi beto ta kudipesa na beno, ebuna beno lenda sala beto konso kima yina ke monana mbote na meso na beno.” a 11 Na kilumbu yina landaka, Saule kabisaka bantu na bimvuka tatu; bo kwendaka kukota na kati-kati ya camp na nsungi ya kukengila ya suka-suka1 mpi bo fwaka bantu ya Amoni b tii ntangu mwini kumaka ngolo. Bantu yina gulukaka panzanaka, na mpila nde ata bantu zole bikalaka ve kisika mosi. 12 Ebuna bantu tubilaka Samuele nde: “Nani vandaka kutuba nde, ‘Keti Saule ta vanda ntotila na beto?’ c Pesa beto bo, mpi beto ta fwa bo.” 13 Kansi, Saule tubaka nde: “Bo fwete fwa ve ata muntu mosi bubu, d sambu Yehowa me gulusa Izraele bubu yai.” 11:7 1 Na kisina, “bonso muntu mosi.” 11:11 1 Disongidila, pene-pene ya 2:00 ya mpimpa tii na 6:00 ya suka.
487 14 Na nima Samuele tubilaka bantu nde: “Beno kwisa mpi beto kwenda na Gilgale a sambu beto ndima diaka Saule bonso ntotila.” b 15 Yo yina bantu yonso kwendaka na Gilgale, mpi kuna bo tulaka Saule ntotila na ntwala ya Yehowa. Ebuna bo pesaka bimenga ya kinduku kuna na ntwala ya Yehowa, c mpi Saule ti bantu yonso ya Izraele waka kiese mingi. d Nsuka-nsuka Samuele tubilaka Izraele ya mvimba nde: “Mono me sala1 mambu yonso ya beno lombaka mono, mpi mono me tula ntotila sambu na kuyala beno. e 2 Ntangu yai, ntotila yina ke twadisa1 beno yandi yai! f Kansi mono, mono me kuma mununu ti nsuki ya mpembe, mpi bana na mono kele awa ti beno, g mpi mono me twadisaka beno katuka kileke na mono tii bubu yai. h 3 Mono yandi yai. Beno ta kimbangi sambu na kubedisa mono na ntwala ya Yehowa mpi na ntwala ya muntu yina yandi me tulaka mafuta: i Ngombe ya nani to mpunda ya nani mono me bakaka? j To nani mono me kusaka to mono me bedisaka? Na maboko ya nani mono me ndimaka avoka1 sambu na kuzenga mambu mutindu ya nkaka? k Kana mono salaka yo, mono ta vutudila beno yo.” l 4 Ebuna bo tubaka nde: “Nge me kusaka beto ve, nge me bedisaka beto ve, mpi nge me ndimaka ve ata kima mosi na maboko ya muntu.” 5 Yo yina yandi tubilaka bo nde: “Yehowa kele mbangi na ntwala na beno, mpi muntu yina yandi me tulaka mafuta kele mbangi bubu yai nde beno me mona ve ata kima mosi ya kufu-
12
12:1 1 Na kisina, “me wa ndinga na beno na yina me tala.” 12:2 1 Na kisina, “ke tambula na ntwala na.” 12:3 1 To “mbongo sambu na kukanga muntu munoko.”
1 SAMUELE 11:14–12:12 KAPU 11 a 1Sa 7:15, 16 b 1Sa 10:17, 24 c Lev 7:11 d 1Bn 1:39, 40 2Bn 11:12, 14 1Bs 12:39, 40
KAPU 12 e 1Sa 8:5 1Sa 10:24 1Sa 11:14, 15
f 1Sa 8:20 g 1Sa 8:1, 3 h 1Sa 3:19 i 1Sa 9:16, 17 1Sa 10:1
j Kut 16:15 k Kul 16:19 l Kub 22:4 Lev 6:4
Ndonga ya 2 a Kub 6:26 b Kuy 46:6 c Kub 2:23 d Kub 3:9, 10 e Yoz 11:23 f Kul 32:18, 30 Baz 2:12, 14
g Baz 4:2 h Baz 10:7 Baz 13:1
i Baz 3:12 j Baz 2:18 Baz 3:9
k Baz 10:10, 15 l Baz 3:7 m Baz 2:13 n Baz 6:32 o Baz 11:1 p Ebr 11:32 q Lev 26:6 r 1Sa 11:1
ndila mono.”1 Ebuna bo tubaka nde: “Yandi kele mbangi.” 6 Yo yina Samuele tubilaka bo nde: “Yehowa, yina sadilaka Moize ti Aroni mpi yina basisaka ba-nkaka na beno na insi ya Ezipte, a kele mbangi. 7 Ntangu yai beno bikala ya kutelama, ebuna mono ta sambisa beno na ntwala ya Yehowa sambu na mambu yonso ya lunungu yina Yehowa me salaka sambu na beno mpi sambu na ba-nkaka na beno. 8 “Ntangu Yakobi kumaka na Ezipte b mpi ba-nkaka na beno yantikaka kubinga Yehowa sambu na kulomba lusadisu,c Yehowa tindaka Moize d ti Aroni sambu na kubasisa ba-nkaka na beno na Ezipte mpi kunata bo sambu na kuzinga na kisika yai. e 9 Kansi bo vilaka Yehowa Nzambi na bo, mpi yandi tekaka bo f na maboko ya Sisera g mfumu ya basoda ya Asore, na maboko ya bantu ya Filistia, h mpi na maboko ya ntotila ya Moabi, i ebuna bantu yina nwanisaka bo. 10 Bo bingaka Yehowa sambu na kulomba lusadisu j mpi bo tubaka nde, ‘Beto me sala masumu, k sambu beto me yambula Yehowa sambu na kusadila Babaale l mpi biteki ya Ashtoreti; m ntangu yai gulusa beto na maboko ya bambeni na beto, sambu beto sadila nge.’ 11 Ebuna Yehowa tindaka Yerubaale, n Bedani, Yefte, o mpi Samuele, p ebuna yandi gulusaka beno na maboko ya bambeni yina vandaka na nziunga na beno, sambu beno zinga na lutaninu. q 12 Ntangu beno monaka Nahashi r ntotila ya bantu ya Amoni me kwisa kunwanisa beno, beno landaka kutubila mono nde, ‘Ve, lukanu na beto kele kaka ya kuvanda ti 12:5 1 Na kisina, “me mona ve ata kima na maboko na mono.”
1 SAMUELE 12:13–13:4 ntotila yina ta yala beto!’a ata Yehowa Nzambi na beno kele Ntotila na beno. b 13 Ntangu yai ntotila yina beno me sola yandi yai, ntotila yina beno lombaka. Tala! Yehowa me tudila beno ntotila. c 14 Kana beno wa Yehowa boma, d beno sadila yandi, e mpi beno lemfuka na ndinga na yandi, f mpi kana beno kolama ve na nsiku ya Yehowa, mpi kana beno ti ntotila yina ke yala beno, beno landa Yehowa Nzambi na beno, yo kele mbote. 15 Kansi kana beno lemfuka ve na ndinga ya Yehowa mpi beno kolama na nsiku ya Yehowa, Yehowa ta pesa beno ti batata na beno ndola. g 16 Ebuna ntangu yai, beno bikala ya kutelama mpi beno tala diambu yai ya nene yina Yehowa ke sala na meso na beno. 17 Keti bubu kele ve nsungi ya kukatula bambuma ya ble? Mono ta binga Yehowa sambu yandi tinda banzasi mpi mvula; ebuna beno ta zaba mpi beno ta bakisa diambu ya mbi yina beno me sala na meso ya Yehowa na mutindu beno me kudilombila ntotila.” h 18 Ebuna Samuele bingaka Yehowa, mpi Yehowa tindaka banzasi mpi mvula na kilumbu yina, yo yina bantu yonso waka Yehowa ti Samuele boma mingi. 19 Mpi bantu yonso tubilaka Samuele nde: “Samba Yehowa Nzambi na nge sambu na bansadi na nge, i sambu beto ke zola ve kufwa, sambu beto me yika mbi na zulu ya masumu na beto na mutindu beto me lomba ntotila.” 20 Ebuna Samuele tubilaka bantu nde: “Beno wa boma ve. Beno me sala kibeni mambu yai yonso ya mbi. Kansi beno yambula ve kulanda Yehowa, j mpi beno sadila Yehowa na ntima na beno ya mvimba. k 21 Beno baluka ve sambu na kulanda bima
488 KAPU 12 a 1Sa 8:5, 19 b Baz 8:23 1Sa 8:7 Yez 33:22
c 1Sa 9:16, 17 1Sa 10:24
d Kul 10:12 Kul 17:19
e Yoz 24:14 f Kul 13:4 Kul 28:2
g Lev 26:14, 17 Kul 28:15 Yoz 24:20
h 1Sa 8:7 Oze 13:11
i 1Sa 7:5 1Sa 12:23
j Kul 31:29 Yoz 23:6 1Sa 12:15
k Kul 6:5
Ndonga ya 2 a Kul 32:21 Yer 2:11
b Nk 115:4, 5 Yer 16:19
c Yoz 7:9 Nk 23:3 Nk 106:8 Yer 14:21 Eze 20:14
d 1Bn 6:13 Nk 94:14 Bar 11:1
e Kub 19:5 Kul 7:7
f 1Sa 12:14 Nk 111:10 Lon 12:13
g Kul 10:12, 21 h Yoz 24:20 i Kul 28:15, 36
KAPU 13 j Bis 13:21 k 1Sa 18:1 2Sa 1:4 2Sa 21:7
l Yoz 18:28 1Sa 10:26
m Yoz 13:2, 3 1Sa 9:16
n Yoz 21:8, 17 o Baz 3:26, 27 Baz 6:34 2Sa 2:28
ya mpamba,1a yina kele na mfunu ve b mpi yina lenda gulusa ve, sambu yo kele mpamba.2 22 Sambu na zina na yandi ya nene,c Yehowa ta yambula ve bantu na yandi, d sambu Yehowa me bakaka lukanu ya kukumisa beno bantu na yandi. e 23 Kansi mono, ngindu lenda kwisila mono ve ata fioti na kusala disumu na ntwala ya Yehowa mpi na kuyambula kusamba sambu na beno, mpi mono ta landa kulonga beno na nzila ya mbote mpi ya lunungu. 24 Kansi beno wa Yehowa boma, f mpi beno sadila yandi na kwikama1 yonso mpi na ntima na beno ya mvimba, sambu beno yibuka mambu ya nene yina yandi me sala sambu na beno. g 25 Kansi kana beno landa na kusala mambu ya mbi, bo ta fwa beno, h beno ti ntotila na beno.” i Saule vandaka ti bamvula . . .1 ntangu yandi kumaka ntotila, j mpi yandi yalaka Izraele bamvula zole. 2 Saule solaka bantu 3000 na Izraele; bantu 2000 na kati na bo vandaka ti Saule na Mikmashi mpi na ntoto ya bangumba ya Betele, ebuna bantu 1 000 vandaka ti Yonatani k na Gibeal ya Benyamini. Yandi vutulaka bantu yina bikalaka, konso muntu na tenta na yandi. 3 Ebuna Yonatani fwaka kimvuka ya basoda ya bantu ya Filistiam yina vandaka na Geba, n mpi bantu ya Filistia waka diambu yina. Saule tindaka bantu na kubula kibongo o na ntoto ya mvimba mpi na kutuba nde: “Bika Baebreo kuwa!” 4 Izraele ya mvimba waka nsangu nde: “Saule me fwa kimvuka ya basoda ya bantu ya Filistia, mpi ntangu yai Izraele me kuma kima ya
13
12:21 1 To “mambu yina kele kieleka ve.” 2 To “mambu ya kieleka ve.” 12:24 1 To “na kieleka.” 13:1 1 Ntalu kele ve na masonama ya Kiebreo.
489
1 SAMUELE 13:5-19
nsudi ya mbi sambu na bantu ya Filistia.” Yo yina bo bingaka bantu sambu na kulanda Saule na Gilgale. a 5 Bantu ya Filistia mpi vukanaka sambu na kunwanisa Izraele, ti bapusu-pusu ya bitumba 30 000, bantu 6 000 yina ke tambusaka bampunda, mpi ti basoda mingi kibeni bonso bambuma ya zelo na lweka ya nzadimungwa; b bo tombukaka mpi bo salaka camp na bo na Mikmashi na esti ya Bete-avene. c 6 Bantu ya Izraele monaka nde bo me kuma na mpasi, sambu mambu kuminaka bo ngolo; yo yina bo bumbanaka na mabulu ya matadi, d na mabulu, na matadi, na basuku yina kele na nsi ya ntoto,1 mpi na mabulu ya masa. 7 Baebreo ya nkaka sabukaka Yordani mpi kwendaka na ntoto ya Gadi mpi ya Gileadi. e Kansi Saule vandaka kaka na Gilgale, mpi bantu yonso yina vandaka kulanda yandi vandaka kutekita. 8 Yandi landaka kuvingila bilumbu nsambwadi tii na ntangu yina Samuele tulaka, kansi Samuele kwisaka ve na Gilgale, ebuna bantu vandaka kupanzana mpi kubikisa yandi. 9 Nsuka-nsuka Saule tubaka nde: “Beno natila mono kimenga ya kuyoka mpi bimenga ya kinduku.” Na nima yandi tambikaka kimenga ya kuyoka. f 10 Kansi ntangu yandi manisaka kutambika kimenga ya kuyoka, Samuele kumaka. Ebuna Saule basikaka sambu na kukutana ti yandi mpi kusakumuna yandi. 11 Samuele tubaka nde: “Nge me sala inki?” Saule vutulaka nde: “Mono monaka nde bantu vandaka kutina mono, g mpi nge kwisaka ve na ntangu yina nge tulaka, mpi bantu ya Filistia vandaka kuvukana na Mikmashi. h 12 Yo yina mono kuditubilaka
Ndonga ya 2 a 1Sa 15:11
13:6 1 To “bisika ya kubumbana.”
i Yoz 10:11
KAPU 13 a Yoz 5:9 1Sa 11:14
b Kul 20:1
c Yoz 7:2 Yoz 18:11, 12 1Sa 14:23
d 1Sa 14:11
e Kut 32:1, 33 Yoz 13:24, 25
f 1Sa 15:22, 23
g 1Sa 13:6, 8
h 1Sa 13:5
b 1Sa 15:28
c 1Sa 16:1 2Sa 7:15 Nk 78:70 Bis 13:22
d Kuy 49:10 2Sa 5:2 2Sa 7:8 1Bs 28:4
e Bin 11:2
f 1Sa 13:7 1Sa 14:2
g 1Sa 13:3
h 1Sa 13:2
nde, ‘Ntangu yai bantu ya Filistia ta kwisa kukulumuka sambu na kunwanisa mono na Gilgale, mpi mono me sosa ve kulembika luse1 ya Yehowa.’ Yo yina mono monaka nde mono fwete tambika kimenga ya kuyoka.” 13 Ebuna Samuele tubilaka Saule nde: “Nge me sala mambu na buzoba. Nge me zitisa ve mambu yina Yehowa Nzambi na nge songaka nge. a Kana nge zitisaka yo, Yehowa zolaka kukumisa kimfumu na nge ngolo na Izraele kimakulu. 14 Kansi ntangu yai kimfumu na nge ta zinga ve.b Yehowa ta mona muntu yina ta pesa ntima na yandi kiese, c mpi Yehowa ta tula yandi ntwadisi ya bantu na yandi, d sambu nge lemfukaka ve na nsiku yina Yehowa pesaka nge.” e 15 Ebuna Samuele telamaka, katukaka na Gilgale mpi tombukaka na Gibea ya Benyamini, ebuna Saule tangaka bantu; babakala yina bikalaka ti yandi vandaka kiteso ya 600. f 16 Saule, mwana na yandi Yonatani, mpi bantu yina bikalaka ti bo vandaka kuzinga na Geba g ya Benyamini, mpi bantu ya Filistia salaka camp na bo na Mikmashi. h 17 Basoda yina ke botulaka bima vandaka kukatuka na camp ya bantu ya Filistia na bimvuka tatu. Kimvuka mosi vandaka kubaluka na nzila ya Ofra, na ntoto ya Shuale, 18 kimvuka ya nkaka vandaka kubaluka na nzila ya Bete-oroni; i mpi kimvuka ya tatu vandaka kubaluka na nzila yina ke nata na ndilu yina ke talana ti muwanda ya Seboyimi, na ndambu ya ntoto-makanga. 19 Kansi, bantu yina ke salaka bima ya bibende vandaka ve na insi ya mvimba ya Izraele, sambu bantu ya Filistia tubaka nde: “Kana ve Baebreo ta sala 13:12 1 Na kisina, “kundimama.”
1 SAMUELE 13:20–14:12 mbele ya bitumba to dikonga.” 20 Mpi bantu yonso ya Izraele vandaka kukulumuka na bantu ya Filistia sambu na kutula makasi na bima na bo ya kubundudila ntoto, bapikasi, masoka, to bambele na bo. 21 Bo vandaka kufuta pimi1 mosi sambu na kutula makasi na bima ya kubundudila ntoto, bapikasi, bisadilu ya meno tatu, masoka, mpi sambu na kukangisa nsongi ya nti ya bo ke twadisilaka ngombe. 22 Na kilumbu ya bitumba, ata mbele mosi ve ya bitumba to dikonga vandaka na maboko ya bantu yina vandaka ti Saule mpi Yonatani; a kaka Saule ti mwana na yandi Yonatani bantu vandaka ti binwaninu. 23 Kimvuka mosi ya basoda ya bantu ya Filistia1 basikaka na nzila ya dibengi ya Mikmashi. b Kilumbu mosi Yonatani c mwana ya Saule tubilaka nsadi yina ke natilaka yandi binwaninu nde: “Kwisa beto sabuka mpi beto kwenda na kimvuka ya basoda ya bantu ya Filistia yina ke kengilaka na ntwala, bayina kele na simu yina ya nkaka.” Kansi yandi songaka ve tata na yandi. 2 Saule bikalaka na bandilu ya Gibea, d na nsi ya nti ya bagrenade na Migroni, mpi bantu kiteso ya 600 vandaka ti yandi. e 3 (Ahiya mwana ya Ahitubi, f mpangi ya Ikabodi, g mwana ya Fineasi, h mwana ya Eli, i nganga-nzambi ya Yehowa na Shilo,j vandaka kulwata efodi.) k Bantu zabaka ve nde Yonatani me kwenda. 4 Ebuna na bisika yina Yonatani vandaka kusosa kusabuka sambu na kukuma na kisika kimvuka ya basoda
14
13:21 1 Kilo ya ntangu ya ntama, kiteso ya bandambu zole na kati ya bandambu tatu ya shekele mosi. 13:23 1 To “Kimvuka mosi ya basoda ya bantu ya Filistia ya ke kengilaka na ntwala.”
490 KAPU 13 a 1Sa 17:47, 50
b 1Sa 13:2 1Sa 14:4, 5
KAPU 14 c 1Sa 14:49 1Sa 18:1 2Sa 1:4
d 1Sa 10:26
e 1Sa 13:15
f 1Sa 22:9
g 1Sa 4:21
h 1Sa 2:12 1Sa 4:17
i 1Sa 1:9
j Yoz 18:1 1Sa 1:3
k Kub 29:5 Kut 27:21
Ndonga ya 2 a 1Sa 13:2, 3
b Kuy 17:9, 10 Baz 14:3 Baz 15:18 1Sa 17:36 1Bs 10:4
c Baz 7:2 2Bn 6:15, 16 2Bs 14:11
d Kuy 24:14 Baz 7:11 1Sa 10:7
e 1Sa 13:6 1Sa 14:22
ya bantu ya Filistia yina ke kengilaka na ntwala vandaka, kuvandaka ti ditadi mosi yina vandaka bonso dinu na ndambu mosi mpi ditadi ya nkaka bonso dinu na ndambu ya nkaka; zina ya ditadi mosi Bosese, mpi zina ya ditadi ya nkaka Sene. 5 Ditadi mosi vandaka bonso dikunzi na nordi, yo ke talana ti Mikmashi, mpi ditadi ya nkaka vandaka na sudi, yo ke talana ti Geba. a 6 Ebuna Yonatani tubilaka muntu yina ke natilaka yandi binwaninu nde: “Kwisa beto sabuka mpi beto kwenda na kimvuka ya basoda yina ke kengilaka na ntwala ya bantu yai ya bo me yotisaka ve. b Mbala ya nkaka Yehowa ta sadisa beto, sambu kima mosi ve lenda kanga Yehowa nzila ya kugulusa na nsadisa ya bantu mingi to ya bantu fioti.” c 7 Ebuna muntu yina tubilaka yandi nde: “Sala konso kima yina ntima na nge ke pusa nge na kusala. Kwenda konso kisika yina nge ke zola, mpi mono ta landa nge konso kisika yina ntima na nge ke pusa nge na kukwenda.” 8 Ebuna Yonatani tubaka nde: “Beto ta kwenda na bantu yai mpi beto ta kudimonisa na bo. 9 Kana bo tubila beto nde, ‘Beno telama, beno nikana ve tii kuna beto ta kwisa kisika beno kele!’ beto ta telama kisika beto kele mpi beto ta tombuka ve kisika bo kele. 10 Kansi kana bo tuba nde, ‘Beno kwisa kutombuka sambu na kunwana ti beto!’ beto ta tombuka, sambu Yehowa ta pesa bo na maboko na beto. Yai ta vanda kidimbu na beto.” d 11 Ebuna bo zole kudimonisaka na kimvuka yina ya basoda ya bantu ya Filistia yina ke kengilaka na ntwala. Bantu ya Filistia tubaka nde: “Tala! Baebreo ke basika na mabulu bisika yina bo bumbanaka.” e 12 Yo
491 yina basoda yina ke kengilaka na ntwala tubilaka Yonatani ti muntu yina ke natilaka yandi binwaninu nde: “Beno kwisa kutombuka awa, mpi beto ta pesa beno dilongi!” a Na mbala mosi Yonatani tubilaka muntu na yandi nde: “Landa mono, sambu Yehowa ta pesa bo na maboko ya Izraele.” b 13 Ebuna Yonatani mataka na maboko mpi na makulu na yandi, mpi muntu yina ke natilaka yandi binwaninu vandaka na nima na yandi; ebuna bantu ya Filistia yantikaka kubwa na ntwala ya Yonatani, mpi muntu yina ke natilaka yandi binwaninu vandaka kufwa bo na nima na yandi. 14 Na kunwana ya ntete yina Yonatani ti muntu na yandi nwanaka, bo fwaka bantu kiteso ya 20, bo yonso na kitamina ya kati-kati ya ektare mosi.1 15 Ebuna boma ya ngolo kotaka na camp mpi na kati ya basoda yonso yina ke kengilaka na ntwala, mpi ata bantu yina ke botulaka bima c vandaka na boma ya ngolo. Ntoto yantikaka kunikana, ebuna boma ya ngolo yina katukaka na Nzambi kotaka. 16 Bankengidi ya Saule yina vandaka na Gibea d ya Benyamini monaka nde mavwanga vandaka kumwangana na konso ndambu. e 17 Saule tubilaka bantu yina vandaka ti yandi nde: “Pardo, beno tanga ntalu ya bantu, mpi beno tala nani me konda.” Ntangu bo tangaka bantu, bo monaka nde Yonatani ti muntu yina ke natilaka yandi binwaninu vandaka ve. 18 Saule tubilaka Ahiya nde: f “Nata Sanduku ya Nzambi ya kieleka pene-pene!” (Sambu na nta14:14 1 Na kisina, “nda ya kilanga,” disongidila, kiteso ya ntoto yina bangombe zole ya bo me kangisa lenda bundula kilumbu mosi.
1 SAMUELE 14:13-27 KAPU 14 a 1Sa 14:10
b 1Sa 14:6 2Sa 5:23, 24 2Bn 6:15, 16
c 1Sa 13:17
d 1Sa 10:26 1Sa 14:2
e 1Sa 14:20
f 1Sa 14:3
Ndonga ya 2 a 1Sa 13:6
b Kul 33:29 Baz 2:18
c 1Sa 13:5
d Lev 5:4 Kut 30:2 Kul 23:21
ngu yina1 Sanduku ya Nzambi ya kieleka vandaka ti bantu ya Izraele.) 19 Mpi ntangu Saule vandaka kusolula ti nganga-nzambi, mavwanga na camp ya bantu ya Filistia vandaka kukuma kaka mingi. Ebuna Saule tubilaka nganganzambi nde: “Bika mambu yina nge ke sala.”1 20 Ebuna Saule ti bantu yonso yina vandaka ti yandi vukanaka mpi kwendaka na bitumba; kuna bo monaka nde bantu ya Filistia fwisanaka na bambele ya bitumba, mpi mavwanga vandaka mingi kibeni. 21 Diaka, Baebreo yina vandaka ntete na ndambu ya bantu ya Filistia mpi yina kwisaka kutombuka ti bo na camp, bo kwisaka kuvukana ti Izraele na lutwadisu ya Saule mpi ya Yonatani. 22 Bantu yonso ya Izraele yina bumbanaka a na ntoto ya bangumba ya Efrayimi waka nde bantu ya Filistia me tina, ebuna bo mpi vukanaka sambu na kulanda bo na bitumba. 23 Yehowa gulusaka Izraele na kilumbu yina, b mpi bitumba kwendaka tii na Bete-avene. c 24 Kansi kilumbu yina babakala ya Izraele lembaka, sambu Saule lombaka bantu na kudia ndefi yai: “Bo fwete singa muntu yina ta dia konso madia1 yina na ntwala nde nkokila kubwa mpi tii kuna mono ta vutula mbi na bambeni na mono!” Yo yina, ata muntu mosi ve diaka konso madia yina. d 25 Bantu yonso1 kotaka na mfinda, mpi bwiki vandaka na ntoto. 26 Ntangu bantu kotaka na mfinda, bo monaka bwiki ke kulumuka, kansi ata muntu mosi ve tulaka diboko na yandi na munoko, sambu bo vandaka na boma ya ndefi yina. 27 Kansi 14:18 1 Na kisina, “na kilumbu yina.” 14:19 1 Na kisina, “Katula diboko na nge.” 14:24 1 Na kisina, “dimpa.” 14:25 1 Na kisina, “Insi ya mvimba.”
1 SAMUELE 14:28-42 Yonatani waka ve ntangu tata na yandi lombaka bantu na kudia ndefi, a yo yina yandi tandulaka nsongi ya nti yina vandaka na diboko na yandi mpi kotisaka yo na nzo ya bwiki. Ntangu yandi nataka diboko na yandi na munoko, meso na yandi semaka. 28 Ebuna muntu mosi tubaka nde: “Tata na nge lombaka bantu na kudia ndefi mosi ya ngolo nde, ‘Bo fwete singa muntu yina ta dia madia bubu yai!’ b Yo yina bantu me lemba ngolo.” 29 Kansi, Yonatani tubaka nde: “Tata na mono me nata mpasi mingi na ntoto yai. Tala mutindu meso na mono semaka sambu mono mekaka ndambu ya bwiki yai. 30 Kana bubu yai bantu diaka c ndambu ya bima yina bo botulaka na bambeni na bo, kununga na beto zolaka kuvanda ya nene! Sambu beto zolaka kufwa bantu ya Filistia mingi kibeni.” 31 Na kilumbu yina bo landaka kufwa bantu ya Filistia yantika na Mikmashi tii na Ayaloni, d mpi bantu lembaka mingi. 32 Yo yina bo yantikaka kubwila na lukasi yonso bima yina bo botulaka, ebuna bo bakaka mameme, bangombe, ti banabangombe mpi bo fwaka yo na ntoto, ebuna bo diaka misuni ti menga. e 33 Mpi bo songaka Saule nde: “Bantu ke sala disumu na ntwala ya Yehowa na mutindu bo ke dia misuni ti menga.” f Ebuna yandi tubaka nde: “Beno me sala mambu kukonda kwikama. Beno pusila mono ditadi mosi ya nene nswalu.” 34 Na nima Saule tubaka nde: “Beno panzana na kati ya bantu mpi beno songa bo nde, ‘Konso muntu fwete nata ngombe na yandi ti dimeme na yandi mpi kufwa yo awa, na nima yandi dia yo. Beno sala ve disumu na ntwala
492 KAPU 14 a 1Sa 14:17
b 1Sa 14:24
c 1Sa 14:26
d Yoz 10:12
e Kuy 9:4 Lev 3:17 Lev 17:10 Kul 12:16 Bis 15:29
f Kul 12:23
Ndonga ya 2 a 1Sa 14:32
b 1Sa 7:15, 17
c Kut 27:21 1Sa 30:7, 8
d Baz 1:1 1Sa 30:8 2Sa 5:19
e Kub 28:30 Kul 33:8 Esd 2:62, 63
f Bin 16:33
ya Yehowa mpi beno dia ve misuni ti menga.’” a Yo yina konso muntu nataka ngombe na yandi na mpimpa yina mpi fwaka yo pana. 35 Ebuna Saule tungilaka Yehowa mesa-kimenga.b Yo vandaka mesa-kimenga ya ntete yina yandi tungilaka Yehowa. 36 Na nima Saule tubaka nde: “Beto landa bantu ya Filistia na mpimpa mpi beto botula bima na bo tii na suka ntangu mwini ta basika. Beto ta bikisa ve ata muntu mosi na luzingu.” Mpi bo tubaka nde: “Sala mambu yonso yina ke monana mbote na meso na nge.” Ebuna nganga-nzambi tubaka nde: “Beto yula Nzambi ya kieleka awa.” c 37 Ebuna Saule yulaka Nzambi nde: “Keti mono fwete landa bantu ya Filistia? d Keti nge ta pesa bo na maboko ya Izraele?” Kansi Nzambi pesaka yandi ve mvutu na kilumbu yina. 38 Yo yina Saule tubaka nde: “Beno kwisa awa, beno yonso bamfumu ya bantu, mpi beno tala nki disumu me salama bubu. 39 Sambu ya kieleka mutindu Yehowa, yina me gulusa Izraele, kele na luzingu, ata kana yo monana nde yo kele mwana na mono Yonatani, yandi fwete fwa.” Kansi muntu mosi ve pesaka yandi mvutu. 40 Ebuna yandi tubilaka Izraele ya mvimba nde: “Beno ta vanda na ndambu mosi, mpi mwana na mono Yonatani ti mono, beto ta vanda na ndambu ya nkaka.” Ebuna bantu tubilaka Saule nde: “Sala mambu yonso yina ke monana mbote na meso na nge.” 41 Ebuna Saule tubilaka Yehowa nde: “O Nzambi ya Izraele, pesa beto mvutu na nsadisa ya Tumimi!” e Ebuna bo solaka Yonatani ti Saule, mpi bantu vandaka na mambu ve. 42 Saule tubaka nde: “Beno bula zeke f sa-
493 mbu na kuzenga na kati na mono ti mwana na mono Yonatani.” Bo solaka Yonatani. 43 Ebuna Saule tubilaka Yonatani nde: “Songa mono, nki mambu nge me sala?” Yonatani songaka yandi nde: “Mono mekaka kaka ndambu ya bwiki na nsongi ya nti yina kele na diboko na mono. a Mono yandi yai! Mono kele ya kuyilama na kufwa!” 44 Ebuna Saule tubaka nde: “Bika nde Nzambi kupesa mono ndola ya ngolo kana nge fwa ve, Yonatani.” b 45 Kansi bantu tubilaka Saule nde: “Keti Yonatani fwete fwa, yandi muntu me pesa luguluku ya nene c ya mutindu yai na Izraele? Yo lenda salama ve! Ya kieleka mutindu Yehowa kele na luzingu, ata lunsuki mosi ve ya ntu na yandi ta bwa na ntoto, sambu yandi salaka mambu bubu ti lusadisu ya Nzambi.” d Na mutindu yina bantu gulusaka1 Yonatani, ebuna yandi fwaka ve. 46 Yo yina, Saule yambulaka kulanda bantu ya Filistia, mpi bantu ya Filistia vutukaka na teritware na bo. 47 Saule kumisaka kimfumu ngolo na Izraele mpi yandi nwanaka ti bambeni na yandi yonso na bandambu yonso, yandi nwanaka ti bantu ya Moabi, e bantu ya Amoni, f bantu ya Edomi, g bantotila ya Soba, h mpi bantu ya Filistia; i mpi bisika yonso yina yandi vandaka kukwenda yandi vandaka kubedisa bo. 48 Yandi nwanaka na kikesa yonso mpi nungaka bantu ya Amaleki j ebuna yandi gulusaka Izraele na maboko ya bantu yina vandaka kubotula bo bima. 49 Bana ya Saule ya babakala vandaka Yonatani, Yishvi, mpi Malki-shua. k Mpi yandi vandaka ti bana zole ya bankento; zina 14:45 1 Na kisina, “sumbaka.”
1 SAMUELE 14:43–15:6 KAPU 14 a 1Sa 14:27 b 1Sa 14:24 c 1Sa 14:14 d 1Sa 14:6 e 1Sa 12:9 f 1Sa 11:11 g Kuy 36:8 h 2Sa 10:6 i 1Sa 9:16, 17 j Kub 17:14 Kul 25:19 1Sa 15:3
k 1Sa 31:2 1Bs 8:33 1Bs 9:39
Ndonga ya 2 a 1Sa 18:17 b 1Sa 18:27 1Sa 25:44 2Sa 3:13 2Sa 6:20
c 1Sa 17:55 2Sa 2:8 2Sa 3:27
d 1Sa 9:1 e 1Bn 2:5 f Kuy 49:27 1Sa 9:16, 17
g 1Sa 8:11 1Sa 10:26
KAPU 15 h 1Sa 9:16 1Sa 10:1
i 1Sa 12:14 j Kub 17:8 Kut 24:20 Kul 25:17, 18
k Kub 17:14 Kul 25:19 1Bs 4:43
l Lev 27:29 1Sa 15:18
m Kul 9:1, 3 n Kul 13:17 Yoz 6:18
o 1Sa 11:8 1Sa 13:15
p Kut 10:29, 32 Kut 24:21 Baz 1:16
q Kuy 18:25 Kuy 19:12, 13 Yoz 6:17
ya mbuta vandaka Merabi a mpi zina ya leke Mikale. b 50 Zina ya nkento ya Saule vandaka Ahinoami, mwana ya Ahimaasi. Zina ya mfumu ya basoda na yandi vandaka Abnere, c mwana ya Nere, mpangi ya tata ya Saule. 51 Kishid vandaka tata ya Saule, mpi Nere e tata ya Abnere vandaka mwana ya Abiele. 52 Bitumba ya ngolo vandaka ti bantu ya Filistia na bilumbu yonso ya Saule. f Ntangu Saule vandaka kumona muntu mosi ya ngolo to ya kikesa yandi vandaka kubaka yandi na kisalu ya kisoda. g Ebuna Samuele tubilaka Saule nde: “Yehowa tindaka mono sambu na kutula nge mafuta sambu nge kuma ntotila ya bantu na yandi Izraele; h ntangu yai wa mambu yina Yehowa ke tuba. i 2 Yehowa ya makesa ke tuba nde: ‘Mono ta sambisa bantu ya Amaleki na mambu yina bo salaka Izraele ntangu bo nwanisaka bo na nzila, ntangu bo vandaka kubasika na Ezipte. j 3 Ntangu yai kwenda, mpi bula bantu ya Amaleki, k ebuna fwa l bo ti bima na bo yonso. Nge fwete bikisa bo ve na luzingu;1 nge fwete fwa bo, m babakala ti bankento, bana ti bana-fioti, bangombe ti mameme, bashamo ti bampunda.’” n 4 Saule bingaka bantu mpi tangaka bo na Telayimi: Bo vandaka basoda 200 000 yina ke tambulaka na makulu mpi bantu ya Yuda 10 000. o 5 Saule kwendaka tii na mbanza ya Amaleki mpi bumbanaka pene-pene ya muwanda. 6 Ebuna Saule tubilaka bantu ya Keni nde: p “Beno kwenda, beno katuka na kati ya bantu ya Amaleki, sambu mono fwa beno ve nzila mosi ti bo. q Sambu beno
15
15:3 1 To “wila bo ve mawa.”
1 SAMUELE 15:7-22 monisaka zola ya kwikama na bantu yonso ya Izraele a ntangu bo basikaka na Ezipte.” Yo yina bantu ya Keni katukaka na kati ya bantu ya Amaleki. 7 Na nima Saule fwaka bantu ya Amaleki b yantika na Avila c tii na Shure, d yina kele pene-pene ya Ezipte. 8 Yandi kangaka Agagi, e ntotila ya Amaleki ya moyo, kansi yandi fwaka bantu yonso ya nkaka ti mbele ya bitumba. f 9 Saule ti bantu na yandi fwaka ve1 Agagi, mpi mameme ya kuluta kitoko, bangombe ya kuluta kitoko, bambisi ya mafuta ya kuluta kitoko, mameme ya babakala ya kuluta kitoko, mpi bima yonso ya mbote ya kuluta kitoko. g Bo zolaka ve kufwa yo. Kansi bo fwaka bima yonso ya mpamba mpi ya kukonda mfunu. 10 Ebuna Yehowa tubilaka Samuele nde: 11 “Mono me wa mawa1 mutindu mono tulaka Saule ntotila, sambu yandi me yambula kulanda mono, mpi yandi me zitisa ve mambu yina mono tubaka.” h Diambu yai yangisaka Samuele mingi, mpi yandi landaka kudidila Yehowa mpimpa ya mvimba. i 12 Ntangu yandi telamaka na sukasuka sambu na kukutana ti Saule, bo songaka Samuele nde: “Saule kwendaka na Karmele, j mpi yandi kuditungilaka monima kuna. k Na nima yandi balukaka mpi kulumukaka na Gilgale.” 13 Nsuka-nsuka ntangu Samuele kumaka na kisika yina yandi vandaka, Saule tubilaka yandi nde: “Bika Yehowa kusakumuna nge. Mono me zitisa ndinga ya Yehowa.” 14 Kansi Samuele tubaka nde: “Ebuna makelele ya mameme yina mono ke wa na makutu na mono, mpi makelele ya bangombe yina mono ke wa ke 15:9, 15 1 To “waka mawa sambu na.” 15:11 1 To “mpasi.”
494 KAPU 15 a Kub 18:9, 12 b Kul 25:19 1Sa 14:47, 48
c Kuy 25:17, 18 d 1Sa 27:8 e 1Sa 15:33 f Lev 27:29 1Sa 15:3
g Yoz 7:12 h 1Sa 13:13 1Sa 15:3
i 1Sa 16:1 j Yoz 15:20, 55 k 2Sa 18:18
Ndonga ya 2 a 1Sa 15:3 b 1Sa 15:10, 11 c 1Sa 9:21 1Sa 10:22
d 1Sa 9:16 1Sa 10:1
e 1Sa 15:3 f Kul 25:19 g Kul 13:17 1Sa 15:9
h Lev 27:29 Kul 7:16 1Sa 15:3, 9
i 1Sa 15:15 j Yez 1:11 k Bin 21:3 Oze 6:6 Mar 12:33
tendula inki?” a 15 Saule tubaka nde: “Bo bakaka yo na bantu ya Amaleki, sambu bantu fwaka ve1 mameme mpi bangombe ya kuluta kitoko sambu na kutambikila Yehowa Nzambi na nge; kansi beto fwaka yina bikalaka.” 16 Ebuna Samuele tubilaka Saule nde: “Bika kutuba! Bika mono songa nge mambu yina Yehowa me tubila mono na mpimpa.” b Ebuna yandi tubilaka yandi nde: “Tuba!” 17 Samuele landaka kutuba nde: “Keti nge vandaka ve muntu ya kukonda mfunu na meso na nge mosi c ntangu bo tulaka nge mfumu ya makanda ya Izraele mpi ntangu Yehowa tulaka nge mafuta sambu nge vanda ntotila ya Izraele? d 18 Na nima Yehowa pesaka nge kisalu mpi tubaka nde, ‘Kwenda, mpi fwa bansumuki ya Amaleki. e Nwanisa bo tii kuna nge ta manisa bo.’ f 19 Ebuna sambu na nki nge zitisaka ve ndinga ya Yehowa? Kansi, nge bwilaka bima na bog na lukasi yonso mpi nge salaka mambu yina kele mbi na meso ya Yehowa!” 20 Ata mpidina, Saule tubilaka Samuele nde: “Kansi mono zitisaka ndinga ya Yehowa! Mono kwendaka kusala kisalu yina Yehowa tindaka mono, mono kwisaka kunata Agagi ntotila ya Amaleki, mpi mono fwaka bantu ya Amaleki. h 21 Kansi bantu bakaka mameme mpi bangombe na kati ya bima yina bo botulaka, bima ya kuluta kitoto na kati ya bima yina yo lombaka nde bo fwa, sambu na kutambikila Yehowa Nzambi na nge na Gilgale.” i 22 Ebuna Samuele tubaka nde: “Keti Yehowa ke waka kiese mingi na makabu ya kuyoka mpi na bimenga j kuluta na kuzitisa ndinga ya Yehowa? Wa! Kulemfuka kele mbote kuluta kimenga, k
495 mpi kutula dikebi kele mbote kuluta mafuta a ya mameme ya babakala; 23 sambu kukolama b kele mutindu mosi ti disumu ya kuzabisa na ntwala mambu yina ta bwa, c mpi kukwenda na ntwala na lulendo yonso kele mutindu mosi ti kusala bisalu ya mazi mpi lusambu ya biteki.1 Sambu nge me losa ndinga ya Yehowa, d yandi mpi me losa nge sambu nge vanda diaka ve ntotila.” e 24 Ebuna Saule tubilaka Samuele nde: “Mono me sala disumu, sambu mono me fwa nsiku ya Yehowa mpi mambu yina nge tubaka, sambu mono waka bantu boma mpi mono waka mambu yina bo tubaka. 25 Mpi ntangu yai pardo, lolula disumu na mono, mpi vutuka ti mono sambu mono fukimina Yehowa.” f 26 Kansi Samuele tubilaka Saule nde: “Mono ta vutuka ve ti nge, sambu nge me losa ndinga ya Yehowa, mpi Yehowa me losa nge sambu nge vanda diaka ve ntotila ya Izraele.” g 27 Ntangu Samuele balukaka sambu yandi kwenda, Saule simbaka nsongi ya kazaka na yandi ya kukonda maboko, ebuna yo pasukaka. 28 Ebuna Samuele tubilaka yandi nde: “Bubu yai Yehowa me katula kimfumu ya Izraele na maboko na nge, mpi yandi ta pesa yo na nkweno na nge yina kele mbote kuluta nge. h 29 Diaka, Muntu ya Lukumu ya Izraele i ta kusa vej mpi ta soba ve mabanza na yandi,1 sambu yandi kele ve muntu sambu yandi soba mabanza na yandi.”2k 30 Ebuna yandi tubaka nde: “Mono me sala disumu. Kansi pardo, pesa mono lukumu na ntwala ya bankuluntu ya bantu na mono mpi na ntwala ya Izraele. Vutuka ti mono, ebuna mono ta fukimina 15:23 1 Na kisina, “biteki ya terafimi,” disongidila, banzambi ya dibuta; biteki. 15:29 1 To “ta wa ve mawa.” 2 To “wa mawa.”
1 SAMUELE 15:23–16:3 KAPU 15 a Lev 3:16 b 1Sa 12:15 c Lev 20:6 Kul 18:10, 12 1Bs 10:13
d 1Sa 15:3 e 1Sa 13:14 1Sa 16:1 Bis 13:22
f 1Sa 15:30 g 1Sa 13:14 1Sa 16:1
h 1Sa 13:14 1Sa 16:12, 13 Bis 13:22
i 1Bs 29:11 j Tit 1:2 Ebr 6:18
k Kut 23:19
Ndonga ya 2 a 1Sa 15:25 b Kub 17:14 Kul 25:19 1Sa 15:3
c 1Sa 16:1 d 1Sa 15:11
KAPU 16 e 1Sa 15:35 f 1Sa 15:23, 26 g 1Bn 1:39 h Rut 4:17 1Bs 2:12
i Kuy 49:10 1Sa 13:14 Nk 78:70 Bis 13:22
j 1Sa 22:17
Yehowa Nzambi na nge.” a 31 Samuele vutukaka na nima ya Saule, mpi Saule fukiminaka Yehowa. 32 Ebuna Samuele tubaka nde: “Beno nata Agagi ntotila ya Amaleki pene-pene na mono.” Ebuna Agagi kwendaka pene-pene na yandi ti boma mpi keti-keti,1 sambu Agagi vandaka kuditubila nde: ‘Ya kieleka, kigonsa2 ya lufwa me luta.’ 33 Kansi, Samuele tubaka nde: “Kaka mutindu mbele na nge ya bitumba me bikisaka bankento mingi kukonda bana, mama na nge mpi ta konda bana kuluta bankento yonso.” Mpi Samuele zengaka Agagi bitini-bitini na ntwala ya Yehowa na Gilgale. b 34 Ebuna Samuele kwendaka na Rama, mpi Saule tombukaka na nzo na yandi na Gibea ya Saule. 35 Samuele monaka diaka ve Saule tii kilumbu yina yandi fwaka, sambu Samuele kwendaka kudila Saule. c Ebuna Yehowa waka mawa mutindu yandi tulaka Saule ntotila ya Izraele. d Nsuka-nsuka, Yehowa tubilaka Samuele nde: “Tii nki ntangu nge ta wa mawa sambu na Saule e awa ya mono me buya yandi sambu yandi vanda diaka ve ntotila ya Izraele? f Fulusa mafuta g na kibongo na nge mpi kwenda. Mono ta tinda nge na Yese, h muntu ya Betelemi, sambu mono me sola sambu na mono mwana mosi na kati ya bana na yandi sambu na kuvanda ntotila.” i 2 Kansi Samuele tubaka nde: “Nki mutindu mono lenda kwenda? Saule ta fwa mono ntangu yandi ta wa diambu yai.” j Yehowa vutulaka nde: “Baka mwana-ngombe ya nkento mpi tuba nde, ‘Mono me kwisa kutambikila Yehowa.’ 3 Lomba Yese na kukwisa na kimenga yina; na nima mono ta songa nge
16
15:32 1 To mbala ya nkaka, “kutula ntima.” 2 Na kisina, “bululu.”
1 SAMUELE 16:4-18 mambu yina nge ta sala. Muntu yina mono ta songa nge, nge fwete tula yandi mafuta sambu na mono.” a 4 Samuele salaka mambu yina Yehowa tubaka. Ntangu yandi kumaka na Betelemi, b bankuluntu ya mbanza yina vandaka kutekita ntangu bo kutanaka ti yandi, mpi bo tubaka nde: “Keti kukwisa na nge ke tendula ngemba?” 5 Ebuna yandi tubaka nde: “Yo ke tendula ngemba. Mono me kwisa kutambikila Yehowa. Beno kudisantisa, mpi beno kwisa ti mono na kimenga yina.” Ebuna yandi santisaka Yese ti bana na yandi ya babakala, mpi na nima yandi bingaka bo na kukwisa na kimenga yina. 6 Ntangu bo kotaka, yandi monaka Eliabi c mpi tubaka nde: “Ya kieleka muntu yina Yehowa me tula mafuta me telama na ntwala na yandi.” 7 Kansi Yehowa tubilaka Samuele nde: “Kutula ve dikebi na mutindu yandi ke monana mpi na nda na yandi, d sambu mono me buya yandi. Sambu muntu ke monaka ve mutindu Nzambi ke monaka, sambu muntu ke monaka yina ke monikaka na meso, kansi Yehowa ke monaka na ntima.” e 8 Ntangu yai, Yese bingaka Abinadabi f mpi lutisaka yandi na ntwala ya Samuele, kansi Samuele tubaka nde: “Yehowa me sola yandi mpi ve.” 9 Na nima, Yese nataka Shamah, g kansi Samuele tubaka nde: “Yehowa me sola yandi mpi ve.” 10 Mutindu yo yina Yese lutisaka bana na yandi ya babakala nsambwadi na ntwala ya Samuele, kansi Samuele tubilaka Yese nde: “Yehowa me sola ve ata muntu mosi na kati na bo.” 11 Nsuka-nsuka Samuele tubilaka Yese nde: “Keti bana na nge yonso ya babakala bo yai?” Ebuna Yese tubaka nde: “Ya leke
496 KAPU 16 a Nk 89:20
b Rut 4:11 1Sa 20:6
c 1Sa 17:28 1Bs 2:13
d 1Sa 10:21, 23
e 1Bn 8:39 1Bs 28:9 Nk 7:9 Bin 24:12 Yer 17:10 Bis 1:24
f 1Sa 17:13 1Bs 2:13
g 2Sa 13:3
Ndonga ya 2 a 1Sa 17:14 b 2Sa 7:8 Nk 78:70
c 1Sa 17:42
d 1Sa 13:14 Nk 89:20 Bis 13:22
e 1Sa 16:1 1Bn 1:39
f Kut 11:17 Baz 3:9, 10 1Sa 10:6 2Sa 23:2
g 1Sa 1:1, 19
h 1Sa 18:12 1Sa 28:15
me bikala; a yandi ke gungula mameme.” b Ebuna Samuele tubilaka Yese nde: “Tinda bantu bo kwenda kubinga yandi, sambu beto ta dia ve tii ntangu yandi ta kwisa awa.” 12 Yo yina, yandi tindaka bantu na kubinga yandi mpi kotisaka yandi. Ntangu yai mpusu ya nitu na yandi vandaka mbwaki, yandi vandaka ti meso ya kitoko, mpi yandi vandaka kitoko. c Ebuna Yehowa tubaka nde: “Telama, tula yandi mafuta, sambu yandi yai!” d 13 Yo yina, Samuele bakaka kibongo ya mafuta e mpi tulaka yandi mafuta na meso ya bampangi na yandi. Mpi mpeve ya Yehowa yantikaka kupesa Davidi ngolo katuka kilumbu yina. f Na nima, Samuele telamaka mpi vutukaka na Rama. g 14 Mpeve ya Yehowa katukaka na Saule, h ebuna mpeve mosi ya mbi1 yina katukaka na Yehowa vandaka kupesa yandi boma ya ngolo. i 15 Bansadi ya Saule tubilaka yandi nde: “Nge ke mona nde mpeve ya mbi ya me katuka na Nzambi ke pesa nge boma ya ngolo. 16 Pardo, bika mfumu na beto kusonga bansadi na nge yina kele na ntwala na nge nde bo sosila nge muntu yina me zaba kubula kidare mbote. j Konso ntangu yina mpeve ya mbi ya me katuka na Nzambi ta kwisila nge, yandi ta bula yo, ebuna nge ta kudiwa mbote mingi.” 17 Yo yina Saule tubilaka bansadi na yandi nde: “Pardo, beno sosila mono muntu yina me zaba kubula kidare mbote, mpi beno natila mono yandi.” 18 Nsadi mosi tubaka nde: “Mono monaka mutindu mwana mosi ya Yese muntu ya Betelemi ke bulaka kidare mbote, mpi yandi kele soda ya ngo-
i 1Sa 18:10 1Sa 19:9
j Bin 22:29
16:14 1 To “mabanza ya mbi.” Yehowa pesaka nzila nde ntima ya Saule yo mosi kupesa yandi boma ya ngolo.
497 lo mpi ya kikesa.a Yandi me zaba kutuba mbote, mpi yandi kele kitoko, b mpi Yehowa kele ti yandi.” c 19 Ebuna Saule tindilaka Yese binati-nsangu mpi tubaka nde: “Tindila mono mwana na nge Davidi, yina kele ti bitwisi.” d 20 Yo yina, Yese bakaka mampa, ti dibungu ya vinu ya mpusu ya mbisi mpi tulaka yo na zulu ya mpunda, yandi bakaka mpi mwana-nkombo, ebuna yandi tindilaka yo Saule nzila mosi ti mwana na yandi Davidi. 21 Ebuna Davidi kwisaka na Saule mpi yantikaka kusadila yandi. e Saule kumaka kuzola Davidi mingi kibeni, mpi yandi kumaka muntu yina ke natilaka yandi binwaninu. 22 Saule tindilaka Yese nsangu nde: “Pardo bika nde Davidi kubikala na kisalu na mono, sambu mono me ndima yandi.” 23 Konso ntangu yina mpeve ya mbi yina katukaka na Nzambi vandaka kukwisila Saule, Davidi vandaka kubaka kidare mpi kubula yo, ebuna mpasi ya Saule vandaka kulembama mpi yandi vandaka kuwa mbote, ebuna mpeve ya mbi vandaka kukatuka na yandi. f Bantu ya Filistiag vukisaka basoda1 na bo sambu na bitumba. Bo vukanaka na Soko, h yina kele na ntoto ya Yuda, mpi bo salaka camp na bo na kati-kati ya Soko ti Azeka, i na Efesi-damimi. j 2 Saule ti bantu ya Izraele vukanaka mpi salaka camp na Muwanda1 ya Ela, k mpi bo yilamaka sambu na bitumba sambu na kukutana ti bantu ya Filistia. 3 Bantu ya Filistia vandaka na zulu ya ngumba na ndambu mosi, mpi bantu ya Izraele vandaka na zulu ya ngumba na ndambu yina ya nkaka,
17
17:1 1 Na kisina, “bacamp.” 17:2 1 To “Ntoto ya Kukonda Ngumba.”
1 SAMUELE 16:19–17:10 KAPU 16 a 1Sa 17:32, 36 1Sa 17:45, 46
b 1Sa 16:12
c 1Sa 18:12
d 1Sa 17:15
e Bin 22:29
f 1Sa 16:14 1Sa 18:10 1Sa 19:9
KAPU 17 g Baz 3:1, 3 1Sa 9:16 1Sa 14:52
h 2Bs 28:18
i Yoz 15:20, 35 Yer 34:7
j 1Bs 11:12, 13
k 1Sa 21:9
Ndonga ya 2 a 1Sa 17:23
b Yoz 11:22 2Sa 21:20, 21
c 1Sa 17:38, 39 1Bn 22:34
d 1Sa 17:45
mpi muwanda vandaka na katikati na bo. 4 Ebuna muntu mosi ya ngolo basikaka na bacamp ya bantu ya Filistia; zina na yandi Goliati, a yandi katukaka na Gati, b mpi yandi vandaka nda kiteso ya bametre tatu.1 5 Yandi vandaka ti mpu ya kwivre na ntu na yandi, mpi yandi vandaka kulwata kinkutu ya kibende yina bo salaka ti manzanza ya fiotifioti ya bibende. Kilo ya kinkutu yina ya kwivre c vandaka bashekele 5 000.1 6 Yandi vandaka ti bitaninu ya kwivre na makulu na yandi mpi ti dikonga ya kwivre d na mukongo na yandi. 7 Nti ya dikonga na yandi vandaka bonso nti ya bo ke tungilaka bilele, e mpi kilo ya kibende ya dikonga na yandi vandaka bashekele 600;1 muntu yina ke natilaka yandi kitaninu vandaka kutambula na ntwala na yandi. 8 Ebuna yandi telamaka mpi bingaka ndonga ya bitumba ya Izraele f mpi tubilaka bo nde: “Sambu na nki beno me basika mpi me yilama sambu na bitumba? Keti mono kele ve Mufilistia, mpi keti beno kele ve bansadi ya Saule? Beno sola muntu mosi, mpi yandi kwisa kunwana ti mono. 9 Kana yandi kuka kunwana ti mono mpi kufwa mono, beto ta kuma bansadi na beno. Kansi, kana mono nunga yandi mpi kufwa yandi, beno ta kuma bansadi na beto mpi beno ta sadila beto.” 10 Mufilistia yina tubaka diaka nde: “Mono ke sosila1 ndonga ya bitumba ya Izraele g bubu yai. Beno pesa mono muntu mosi, mpi bika beto nwana bitumba!”
e 1Bs 20:5
f Kut 33:55
g 1Sa 17:26 2Bn 19:22
17:4 1 Na kisina, “maboko sambanu ti ampan mosi.” Tala Bangindu ya Ngika B14. 17:5 1 Kiteso ya bakilo 57. Tala Bangindu ya Ngika B14. 17:7 1 Kiteso ya bakilo 6,84. Tala Bangindu ya Ngika B14. 17:10 1 To “ke tula ntembe na.”
1 SAMUELE 17:11-27 11 Ntangu Saule ti Izraele ya mvimba waka mambu yina Mufilistia yina tubaka, bo kumaka kutekita mpi bo waka boma mingi. 12 Davidi vandaka mwana ya muntu mosi ya Efrata, a na Betelemi b ya Yuda, zina na yandi Yese, c yina vandaka ti bana-babakala nana d mpi yandi vandaka mununu na bilumbu ya Saule. 13 Bana na yandi tatu ya bambuta landaka Saule na bitumba. e Bazina ya bana na yandi tatu yina kwendaka na bitumba vandaka Eliabi f mwana ya ntete, Abinadabi g mwana ya zole, mpi Shamah h mwana ya tatu. 14 Davidi vandaka leke na bo, i mpi bana tatu yina ya bambuta landaka Saule. 15 Davidi vandaka kukwenda na Saule mpi kuvutuka sambu na kukeba mameme j ya tata na yandi na Betelemi. 16 Na ntangu yina, Mufilistia yina vandaka kubasika na ntwala mpi kutelama konso suka mpi konso nkokila bilumbu 40. 17 Ebuna Yese tubilaka mwana na yandi Davidi nde: “Pardo, baka efa1 yai ya mbuma ya kukalanga mpi mampa kumi yai, natila bampangi na nge nswalu na camp. 18 Natila mfumu ya mafunda bitini kumi yai ya fromaze;1 diaka, nge fwete sosa mpi kuzaba kana bampangi na nge kele mbote, ebuna kwisa kunata kidimbu yina ke monisa nde bo kele mbote.” 19 Bo vandaka ti Saule mpi bantu yonso ya nkaka ya Izraele na Muwanda1 ya Ela, k bo vandaka kunwana ti bantu ya Filistia. l 20 Yo yina Davidi telamaka na suka-suka mpi bikaka muntu mosi sambu na kukeba mameme; na nima yandi bakaka bima mpi 17:17 1 Kiteso ya balitre 22. Tala Bangindu ya Ngika B14. 17:18 1 Na kisina, “mabele.” 17:19 1 To “Ntoto ya Kukonda Ngumba.”
498 KAPU 17 a Kuy 35:16, 19 Rut 1:2
b 1Sa 17:58 Mik 5:2 Mat 2:6
c Rut 4:22
d 1Bs 2:13-15
e Kut 1:3
f 1Sa 16:6
g 1Sa 16:8
h 1Sa 16:9
i 1Bs 2:13, 15
j 1Sa 16:11, 19
k 1Sa 17:2 1Sa 21:9
l 1Sa 9:16, 17
Ndonga ya 2 a 1Sa 17:17, 18
b 1Sa 17:4
c 1Sa 17:10
d 1Sa 17:11
e 1Sa 17:10
f Yoz 15:16 1Sa 14:49 1Sa 18:17, 21
g 1Sa 17:10 Yer 10:10
kwendaka mutindu Yese songaka yandi. Ntangu yandi kotaka na kati ya camp, basoda vandaka kubasika sambu na kukwenda na kisika ya bitumba, bo ke tula milolo ya bitumba. 21 Bantu ya Izraele ti bantu ya Filistia yilamaka na mpila nde ndonga mosi ya bitumba vandaka kutalana ti ndonga ya nkaka ya bitumba. 22 Na mbala mosi Davidi bikisaka bima na yandi na muntu yina vandaka kukeba bima mpi kwendaka ntinu na kisika ya bitumba. Ntangu yandi kumaka, yandi yantikaka kuyula kana bampangi na yandi vandaka mbote. a 23 Ntangu Davidi vandaka kusolula ti bo, Mufilistia mosi ya ngolo na zina ya Goliati, b yina katukaka na Gati kwisaka. Yandi basikaka na ndonga ya bitumba ya bantu ya Filistia, mpi yandi tubaka mambu yina yandi tubaka ntete, c ebuna Davidi waka yandi. 24 Ntangu bantu yonso ya Izraele monaka yandi, bo tinaka yandi, bo ke tekita. d 25 Bantu ya Izraele vandaka kutuba nde: “Keti beno me mona muntu yina ke kwisa? Yandi ke kwisa sambu na kusosila1 Izraele. e Ntotila ta pesa kimvwama ya mingi na muntu yina ta fwa yandi, yandi ta pesa yandi mwana na yandi ya nkento, f mpi nzo ya tata na yandi ta futaka diaka ve mpaku na Izraele.” 26 Davidi yantikaka kutubila bantu yina telamaka pene-pene na yandi nde: “Bo ta sala nki na muntu yina ta fwa Mufilistia yina mpi ta katula nsoni na Izraele? Sambu Mufilistia yai ya bo me yotisaka ve kele nani sambu yandi sosila1 ndonga ya bitumba ya Nzambi ya moyo?” g 27 Ebuna bantu songaka yandi kaka ma17:25 1 To “kutula ntembe na.” 17:26 1 To “tula ntembe na.”
499 mbu yina bo tubaka ntete: “Yai mambu yina bo ta sala muntu yina ta fwa yandi.” 28 Ntangu mbuta na yandi Eliabia waka yandi ke solula ti bantu yina, yandi wilaka Davidi makasi mpi tubaka nde: “Sambu na nki nge me kwisa kukulumuka? Nge me bikisa mwa mameme yina na ntotomakanga ti nani? b Mono me zaba mbote lulendo na nge mpi bangindu ya mbi ya ntima na nge; nge me kulumuka kaka sambu na kukwisa kutala bitumba.” 29 Ebuna Davidi tubaka nde: “Mono me sala nki ntangu yai? Mono me yula kaka ngiufula!” 30 Yandi bikaka yandi mpi kwendaka na muntu ya nkaka ebuna yandi yulaka kaka mambu yina yandi yulaka ntete, c mpi bantu pesaka yandi mvutu yina bo pesaka yandi ntete. d 31 Bantu ya nkaka waka mambu yina Davidi tubaka mpi bo kwendaka kuzabisa yo na Saule. Ebuna Saule tindaka bantu sambu na kubinga yandi. 32 Davidi tubilaka Saule nde: “Muntu mosi ve kulemba nitu1 sambu na yandi. Nsadi na nge ta kwenda mpi ta nwana ti Mufilistia yina.” e 33 Kansi Saule tubilaka Davidi nde: “Nge ta kuka ve kunwana ti Mufilistia yina, sambu nge kele ntete mwana, f mpi yandi kele soda1 katuka kileke na yandi.” 34 Ebuna Davidi tubilaka Saule nde: “Nsadi na nge kumaka ngungudi ya bitwisi ya tata na yandi, ebuna ntambu g kwisaka, urse mpi kwisaka, mpi konso mbisi kangaka dimeme mosi na kimvuka ya mameme. 35 Mono landaka yo, mono fwaka yo, mpi mono gulusaka dimeme na munoko na yo. Ntangu yo balukilaka mono, mono kangaka yo na 17:32 1 To “kukonda kikesa.” 17:33 1 To “muntu ya bitumba.”
1 SAMUELE 17:28-43 KAPU 17 a 1Sa 16:6, 7 1Bs 2:13
b 1Sa 17:20
c 1Sa 17:26
d 1Sa 17:25
e 1Sa 16:18
f 1Sa 17:42
g Yez 31:4
Ndonga ya 2 a 1Sa 17:10 Yer 10:10
b Kul 7:21 2Bn 6:16 Ebr 11:32-34
c Baz 20:15, 16
d 1Sa 16:12 1Sa 17:33
mandefo1 na yo, mono bulaka yo, mpi mono fwaka yo. 36 Nsadi na nge fwaka ntambu ti urse, mpi Mufilistia yai ta kuma bonso mosi na kati na yo, sambu yandi me sosila1 bandonga ya bitumba ya Nzambi ya moyo.” a 37 Davidi yikaka nde: “Yehowa, yina gulusaka mono na manzungulu ya ntambu mpi ya urse, yandi muntu ta gulusa mono na maboko ya Mufilistia yai.” b Ebuna Saule tubilaka Davidi nde: “Kwenda, mpi bika nde Yehowa kuvanda na nge.” 38 Saule lwatisaka Davidi bilele na yandi. Yandi lwatisaka yandi mpu ya kwivre na ntu, na nima yandi lwatisaka yandi kinkutu ya kibende. 39 Ebuna Davidi bakaka mbele na yandi ya bitumba, kangisaka yo na bilele na yandi, mpi mekaka kutambula kansi yandi kukaka ve, sambu yandi me yikanaka ve ti yo. Davidi tubilaka Saule nde: “Mono ke kuka ve kutambula ti bima yai, sambu mono me yikanaka ve ti yo.” Yo yina yandi katulaka yo. 40 Na nima, yandi bakaka nti na yandi na diboko mpi solaka matadi tanu ya butesi na lweka ya masa,1 mpi tulaka yo na poshi ya saki na yandi ya bangungudi, mpi yandi simbaka lanse c na yandi na diboko. Ebuna yandi yantikaka kukwenda pene-pene ya Mufilistia yina. 41 Mufilistia yina vandaka kaka kukwisa pene-pene ya Davidi, mpi muntu ya ke natilaka yandi kitaninu vandaka na ntwala na yandi. 42 Ntangu Mufilistia yina talaka mpi monaka Davidi, yandi sekaka yandi mpi vwezaka yandi sambu yandi vandaka kaka leke mosi ya mbwaki mpi ya kitoko. d 43 Yo yina yandi tubilaka 17:35 1 To “na mbwanga.” 17:36 1 To “me tula ntembe na.” 17:40 1 To “muwanda.”
1 SAMUELE 17:44-58 Davidi nde: “Keti mono kele mbwa, a sambu nge kwisila mono ti banti?” Ebuna Mufilistia yina singaka Davidi na zina ya banzambi na yandi. 44 Yandi tubilaka Davidi nde: “Kwisa awa, ebuna mono ta pesa nsuni na nge na bandeke ya zulu mpi na bambisi ya mfinda.” 45 Davidi vutudilaka yandi nde: “Nge ke kwisila mono ti mbele ya bitumba, ti dikonga ya nene mpi ya fioti, b kansi mono ke kwisila nge na zina ya Yehowa ya makesa, c Nzambi ya ndonga ya bitumba ya Izraele, yina nge me sosila.1d 46 Bubu yai kibeni Yehowa ta pesa nge na maboko na mono, e mono ta fwa nge, mpi ta zenga ntu na nge; mpi bubu yai mono ta pesa bamvumbi ya camp ya bantu ya Filistia na bandeke ya zulu mpi na bambisi ya mfinda; ebuna bantu ya ntoto ya mvimba ta zaba nde kele ti Nzambi mosi na Izraele. f 47 Mpi bantu yonso yina me vukana awa1 ta zaba nde Yehowa ke gulusaka g ve ti mbele ya bitumba to dikonga, sambu bitumba kele ya Yehowa, h mpi yandi ta pesa beno yonso na maboko na beto.” i 48 Ebuna Mufilistia yina telamaka mpi pusanaka malembemalembe sambu na kukutana ti Davidi, kansi Davidi kwendaka ntinu na ndambu ya ndonga ya bitumba sambu na kukutana ti yandi. 49 Davidi kotisaka diboko na saki na yandi mpi bakaka ditadi mosi mpi losaka yo na lanse. Yandi bulaka Mufilistia yina na mbunzu, mpi ditadi kotaka na mbunzu na yandi, ebuna yandi fukamaka luse na ntoto. j 50 Na mutindu yina Davidi nungaka Mufilistia yina ti lanse mpi ditadi; yandi bulaka ya17:45 1 To “me tudila ntembe.” 17:47 1 Na kisina, “dibundu yai yonso.”
500
i 1Sa 16:19, 21
ndi mpi fwaka yandi, ata Davidi vandaka ve ti mbele ya bitumba na maboko na yandi. a 51 Davidi kwendaka ntinu mpi telamaka na zulu na yandi. Ebuna yandi bakaka mbele ya bitumba b ya Mufilistia yina mpi basisaka yo na poshi na yo, mpi zengaka yandi ntu ti yo sambu na kuzikisa nde yandi me fwa kibeni. Ntangu bantu ya Filistia monaka nde muntu na bo ya ngolo me fwa, bo tinaka. c 52 Yo yina bantu ya Izraele ti bantu ya Yuda telamaka, ebuna bo tulaka milolo mpi landaka bantu ya Filistia na nzila ya mvimba katuka na muwanda d tii na bakielo ya Ekroni, e mpi bamvumbi ya bantu ya Filistia lalaka na nzila yantika na Shaarayimi f tii na Gati mpi tii na Ekroni. 53 Ntangu bantu ya Izraele vutukaka na nima ya kulanda bantu ya Filistia ti lukanu ya ngolo, bo botulaka bima na bacamp na bo. 54 Ebuna Davidi bakaka ntu ya Mufilistia yina mpi nataka yo na Yeruzalemi, kansi yandi tulaka binwaninu ya Mufilistia yina na tenta na yandi. g 55 Ntangu Saule monaka Davidi ke basika sambu na kukutana ti Mufilistia yina, yandi yulaka Abnere h mfumu ya basoda nde: “Abnere, mwana-bakala yai i kele mwana ya nani?” Abnere vutulaka nde: “O ntotila, ya kieleka mutindu nge kele na luzingu,1 mono me zaba ve!” 56 Ntotila tubaka nde: “Sosa kuzaba kana leke yai kele mwana ya nani.” 57 Yo yina, ntangu Davidi vutukaka, na nima ya kufwa Mufilistia yina, Abnere bakaka yandi mpi nataka yandi na ntwala ya Saule, ti ntu ya Mufilistia yina j na maboko. 58 Ebuna Saule tubilaka yandi nde: “Mwana-bakala yai, nge kele mwana ya nani?” ebuna Davidi
j 1Sa 17:54
17:55 1 To “na luzingu ya moyo na nge.”
KAPU 17 a 1Sa 24:14 2Sa 16:9 2Bn 8:13
b 1Sa 17:4, 6 c 2Sa 5:10 Ebr 11:32-34
d 1Sa 17:10 2Bn 19:22
e Kul 9:1-3 Yoz 10:8
f Kub 9:16 Kul 28:10 1Bn 8:43 2Bn 19:19 Dan 3:29
g Nk 44:6, 7 Zek 4:6
h 2Bs 20:15 Bin 21:31
i Kul 20:4 j 1Sa 17:37 2Sa 21:22
Ndonga ya 2 a Baz 3:31 Baz 15:15, 16 1Sa 17:47
b 1Sa 21:9 c Kul 28:7 Yoz 23:10 Ebr 11:32-34
d 1Sa 17:2, 19 e Yoz 15:20, 45 f Yoz 15:20, 36 g 1Sa 21:9 h 1Sa 14:50
501 tubaka nde: “Mwana ya nsadi na nge Yese a muntu ya Betelemi.” b Ntangu Davidi manisaka kusolula ti Saule, Yonatani c ti Davidi kumaka banduku ya ngolo,1 mpi Yonatani kumaka kuzola Davidi bonso yandi mosi.2d 2 Katuka kilumbu yina, Saule bakaka Davidi na kisalu na yandi, mpi yandi pesaka ve Davidi nzila ya kuvutuka na nzo ya tata na yandi. e 3 Ebuna Yonatani ti Davidi salaka kuwakana, f sambu Yonatani vandaka kuzola Davidi bonso yandi mosi.2g 4 Yonatani katulaka kazaka ya kukonda maboko yina yandi lwataka mpi pesaka yo Davidi, kumosi ti lele na yandi, mbele na yandi ya bitumba, munduki na yandi ya tolo-tolo, mpi mukaba na yandi. 5 Davidi yantikaka kukwenda na bitumba mpi yandi vandaka kununga1h konso kisika yina Saule vandaka kutinda yandi. Yo yina Saule tulaka yandi mfumu ya bantu ya bitumba, i ebuna bantu yonso mpi bansadi ya Saule waka kiese na diambu yai. 6 Ntangu Davidi ti basoda ya nkaka vandaka kuvutuka na nima ya kufwa bantu ya Filistia, bankento vandaka kubasika na bambanza yonso ya Izraele sambu na kukutana ti ntotila Saule, ti nkunga j mpi makinu, ti bangoma ya fioti, k na kiese mpi ti bakidare ya fioti. 7 Bankento yina vandaka kuyangalala vandaka kuyimba nde: “Saule me fwa mafunda ya bambeni, Mpi Davidi me fwa makumi ya mafunda ya bambeni.” l 8 Saule waka makasi mingi, m mpi nkunga yina pesaka yandi
18
1 SAMUELE 18:1-17 KAPU 17 a Rut 4:22 1Sa 16:1 1Bs 2:13, 15 Mat 1:6 Luk 3:23, 32 Bis 13:22
b 1Sa 17:12
KAPU 18 c 1Sa 14:1, 49 d 1Sa 19:2 1Sa 20:17, 41 2Sa 1:26
e 1Sa 8:11 1Sa 16:22 1Sa 17:15
f 1Sa 20:8, 42 1Sa 23:18 2Sa 9:1 2Sa 21:7
g Bin 17:17 Bin 18:24
h 1Sa 18:30 i 1Sa 14:52 j Kub 15:20, 21 Baz 5:1
k Baz 11:34 l 1Sa 21:11 1Sa 29:5
m Kuy 4:5 Bin 14:30
Ndonga ya 2 a 1Sa 13:14 1Sa 15:27, 28 1Sa 16:13 1Sa 20:31 1Sa 24:17, 20
b 1Sa 16:14 c 1Sa 16:16, 23 d 1Sa 19:9, 10 e 1Sa 20:33 f 1Sa 18:28, 29 g 1Sa 16:14 h 2Sa 5:2
ve kiese, sambu yandi tubaka nde: “Bo me pesa Davidi makumi ya mafunda, kansi bo me pesa mono mafunda. Yo me bikala kaka bo pesa yandi kimfumu!” a 9 Katuka kilumbu yina, Saule vandaka kutala Davidi ntangu yonso na disu ya mbi. 10 Kilumbu yina landaka, mpeve ya mbi yina katukaka na Nzambi kotilaka Saule, b ebuna yandi yantikaka kusala mambu na mutindu ya kuyituka1 na kati ya nzo, mpi Davidi vandaka kubula miziki ti kidare c mutindu yandi vandaka kusala ntete. Saule vandaka ti dikonga na diboko na yandi, d 11 ebuna Saule losaka dikonga e mpi kuditubilaka nde: ‘Mono ta kangisa Davidi na kibaka!’ Kansi Davidi tinaka yandi mbala zole. 12 Ebuna Saule vandaka kuwa Davidi boma sambu Yehowa vandaka ti yandi, f kansi yandi vandaka diaka ve ti Saule. g 13 Yo yina Saule katulaka Davidi na ntwala na yandi mpi tulaka yandi mfumu ya bantu funda, mpi Davidi vandaka kutwadisa basoda na bitumba.1h 14 Davidi vandaka kaka kununga na1i mambu yonso ya yandi vandaka kusala, mpi Yehowa vandaka ti yandi. j 15 Ntangu Saule monaka nde Davidi vandaka kununga mingi, Saule kumaka kuwa yandi boma. 16 Kansi Izraele ya mvimba mpi Yuda vandaka kuzola Davidi, sambu yandi vandaka kutwadisa bo na bitumba na bo. 17 Na nima Saule tubilaka Davidi nde: “Mwana na mono ya nkento ya mbuta Merabi k yandi yai. Mono ta pesa nge yandi sambu yandi kuma nkento
i 1Sa 18:5
18:1 1 To “moyo ya Yonatani kangamaka ti moyo ya Davidi.” 18:1, 3 2 To “bonso moyo na yandi mosi.” 18:5 1 To “vandaka kusala mambu na mayele yonso na.”
j Kuy 39:2 Yoz 6:27 1Sa 10:7 1Sa 16:18
k 1Sa 14:49
18:10 1 To “kusala bonso mbikudi.” 18:13 1 Na kisina, “mpi yandi vandaka kubasika mpi kukota na ntwala ya bantu.” 18:14 1 To “kusala na mayele yonso.”
1 SAMUELE 18:18–19:2 na nge. a Kansi, nge fwete landa kumonisa kikesa sambu na mono mpi kunwana bitumba ya Yehowa.” b Sambu Saule kuditubilaka nde: ‘Bika nde diboko na mono kufwa yandi ve. Bika nde maboko ya bantu ya Filistia kufwa yandi.’ c 18 Ebuna Davidi tubilaka Saule nde: “Mono kele nani, mpi bampangi na mono, ti dibuta ya tata na mono kele banani na Izraele, sambu mono kuma bokilo ya ntotila?” d 19 Kansi, ntangu bo zolaka kupesa Merabi, mwana ya Saule, na Davidi, bo pesaka yandi dezia na Adriele e muntu ya Mehola sambu yandi kwela yandi. 20 Kansi Mikale, f mwana ya Saule, vandaka kuzola Davidi, ebuna bo zabisaka Saule diambu yina, mpi yo pesaka yandi kiese. 21 Yo yina Saule tubaka nde: “Mono ta pesa yandi Mikale sambu yandi vanda bonso mutambu sambu na yandi, sambu diboko ya bantu ya Filistia kufwa yandi.” g Ebuna Saule tubilaka Davidi na mbala ya zole nde: “Nge ta sala kuwakana ya makwela ti mono1 bubu yai.” 22 Na nima, Saule songaka bansadi na yandi nde: “Beno solula ti Davidi na kinsweki mpi beno tuba nde, ‘Tala! Ntotila ke wa kiese sambu na nge mpi bansadi na yandi yonso ke zola nge mingi. Yo yina sala kuwakana ya makwela ti ntotila.’” 23 Ntangu bansadi ya Saule songaka Davidi mambu yina, Davidi tubaka nde: “Keti beno ke mona nde kusala kuwakana ya makwela ti ntotila kele diambu ya fioti, na ntangu mono kele nsukami mpi muntu ya mpamba?” h 24 Ebuna bansadi ya Saule songaka Saule nde: “Yai mambu ya Davidi me tuba.” 18:21 1 To “ta kuma bokilo na mono.”
502 KAPU 18 a 1Sa 17:25
b 1Sa 25:28
c 1Sa 18:25
d 2Sa 7:18
e 2Sa 21:8
f 1Sa 14:49 1Sa 19:11 1Sa 25:44 2Sa 3:13 2Sa 6:16
g 1Sa 18:17
h 1Sa 18:18
Ndonga ya 2 a Kuy 29:18
b 1Sa 17:26, 36 2Sa 3:14
c 1Sa 18:21
d 1Sa 17:25
e 1Sa 16:13 1Sa 24:17, 20
f 1Sa 18:20
g 1Sa 18:9, 12 1Sa 20:33
h 1Sa 18:5
i 2Sa 7:9
KAPU 19 j 1Sa 18:9 Bin 27:4
k 1Sa 18:1 Bin 18:24
25 Yo yina Saule tubaka nde: “Beno ta tubila Davidi nde, ‘Ntotila ke zola ve mbongo ya makwela, a kansi yandi ke zola bampusu ya kibakala 100 b ya bantu ya Filistia, sambu na kuvutula mbi na bambeni ya ntotila.’” Sambu Saule vandaka kukana nde Davidi kufwa na maboko ya bantu ya Filistia. 26 Bansadi na yandi kwisaka kuzabisa Davidi mambu yina, ebuna yo pesaka Davidi kiese na kusala kuwakana ya makwela ti ntotila. c Na ntwala ya ntangu yina bo pesaka yandi, 27 Davidi kwendaka ti bantu na yandi mpi bo fwaka babakala ya Filistia 200, ebuna Davidi natilaka ntotila bampusu yonso ya kibakala na bo, sambu yandi sala kuwakana ya makwela ti ntotila. Yo yina, Saule pesaka yandi mwana na yandi Mikale sambu na kukuma nkento na yandi. d 28 Saule bakisaka nde Yehowa vandaka ti David, e mpi nde mwana na yandi Mikale vandaka kuzola Davidi. f 29 Mambu yina salaka nde Saule kukuma kuwa diaka Davidi boma mingi, mpi Saule kumaka mbeni ya Davidi luzingu na yandi ya mvimba. g 30 Bamfumu ya bantu ya Filistia vandaka kukwisa na bitumba, kansi ntangu yonso ya bo vandaka kukwisa, Davidi vandaka kununga mingi1 kuluta bansadi yonso ya Saule; h mpi zina na yandi vandaka na lukumu mingi kibeni. i Na nima Saule songaka mwana na yandi Yonatani mpi bansadi na yandi yonso nde yandi ke zola kufwa Davidi. j 2 Sambu Yonatani, mwana ya Saule, vandaka kuzola Davidi mingi kibeni, k yandi songaka Davidi nde: “Tata na mono Saule
19
18:30 1 To “kusala diaka mambu na mayele mingi.”
503 ke zola kufwa nge. Pardo, vanda mayele na suka; kwenda na kisika mosi ya kinsweki mpi bumbana kuna. 3 Mono ta basika mpi ta telama na lweka ya tata na mono na nseke kisika yina nge ta vanda. Mono ta tubila tata na mono mambu na nge, mpi kana mono wa konso diambu, mono ta konda ve kuzabisa nge.” a 4 Yo yina Yonatani tubilaka tata na yandi Saule mambu ya mbote sambu na Davidi.b Yandi tubilaka Saule nde: “Ntotila fwete sala ve disumu na ntwala ya nsadi na yandi Davidi, sambu yandi me sala ve disumu na ntwala na nge mpi mambu yina yandi sadilaka nge me natila nge mambote. 5 Yandi tulaka luzingu na yandi na kigonsa1 sambu na kufwa Mufilistia yina, c ebuna Yehowa pesaka luguluku ya nene na Izraele ya mvimba. Nge monaka yo, mpi nge waka kiese mingi. Ebuna sambu na nki nge fwete sala disumu mpi kutiamuna menga ya muntu yina me sala mbi ve na mutindu nge ke zola kufwa Davidi kukonda kikuma?” d 6 Saule wilaka Yonatani, mpi yandi zengaka kieleka nde: “Ya kieleka, mutindu Yehowa kele na luzingu, bo ta fwa yandi ve.” 7 Na nima Yonatani bingaka Davidi mpi songaka yandi mambu yai yonso. Ebuna Yonatani nataka Davidi na Saule, mpi yandi landaka kusadila yandi mutindu yandi vandaka kusala ntete. e 8 Na nima bitumba basikaka diaka; Davidi basikaka mpi nwanaka ti bantu ya Filistia mpi yandi fwaka bo mingi kibeni, ebuna bo tinaka na ntwala na yandi. 9 Ebuna mpeve ya mbi yina katukaka na Yehowa kotilaka Saule f ntangu yandi vandaka ya 19:5 1 To “tulaka moyo na yandi na maboko na yandi.”
1 SAMUELE 19:3-18 KAPU 19 a 1Sa 20:9, 13 Bin 17:17
b 1Sa 22:14
c 1Sa 17:49
d 1Sa 20:32
e 1Sa 16:21 1Sa 18:2, 13
f 1Sa 16:14
Ndonga ya 2 a 1Sa 18:10, 11
b Nk 59:Zulu, 3
c 1Sa 18:9
d 1Sa 18:29
e 1Sa 7:15, 17
kuvanda na nzo na yandi ti dikonga na diboko, mpi Davidi vandaka kubula miziki na kidare. a 10 Saule mekaka kukangisa Davidi na kibaka ti dikonga, kansi yandi tinaka Saule, mpi Saule bulaka dikonga na kibaka. Davidi tinaka na mpimpa yina. 11 Na nima Saule tindaka binatinsangu na nzo ya Davidi sambu na kukengila yo mpi sambu na kufwa yandi na suka, b kansi Mikale nkento ya Davidi songaka yandi nde: “Kana nge tina ve1 na mpimpa yai, mbasi nge ta vanda mvumbi.” 12 Na mbala mosi Mikale kulumusaka Davidi na nela, sambu yandi tina. 13 Mikale bakaka kiteki ya terafimi1 mpi tulaka yo na mbeto, ebuna yandi tulaka bukondi ya bo me sala na mika ya nkombo na kisika ya ntu na yandi, mpi yandi fikaka yo lele. 14 Ebuna Saule tindaka binati-nsangu sambu na kubaka Davidi, kansi Mikale tubaka nde: “Yandi ke bela.” 15 Yo yina Saule tindaka binati-nsangu sambu na kutala Davidi mpi yandi songaka bo nde: “Beno natila mono yandi na mbeto na yandi sambu mono fwa yandi.” c 16 Ntangu binati-nsangu kotaka, bo monaka kiteki ya terafimi1 na mbeto mpi bukondi ya bo me sala na mika ya nkombo na kisika yina ntu na yandi zolaka kuvanda. 17 Saule tubilaka Mikale nde: “Sambu na nki nge me kusa mono mutindu yai mpi nge me bika nde mbeni na mono d kutina?” Mikale vutudilaka Saule nde: “Yandi tubilaka mono nde, ‘Bika mono mono kwenda, kana ve mono ta fwa nge!’” 18 Davidi tinaka, mpi yandi kumaka na Samuele na Rama.e 19:11 1 To “Kana nge tinisa ve moyo na nge.” 19:13, 16 1 To “nzambi ya dibuta; kiteki.”
1 SAMUELE 19:19–20:8 Yandi songaka Samuele mambu yonso yina Saule salaka yandi. Ebuna yandi ti Samuele kwendaka, mpi bo bikalaka na Nayoti. a 19 Na nima, bo zabisaka Saule nde: “Davidi kele na Nayoti, na Rama.” 20 Na mbala mosi Saule tindaka binati-nsangu sambu na kukanga Davidi. Ntangu bo monaka bambikudi ya minunu ke bikula, mpi Samuele me telama mpi ke twadisa bo, mpeve ya Nzambi simbaka binati-nsangu ya Saule, ebuna bo mpi yantikaka kusala mambu bonso bambikudi. 21 Ntangu bo songaka Saule mambu yina, na mbala mosi yandi tindaka binati-nsangu ya nkaka, bo mpi bo yantikaka kusala mambu bonso bambikudi. Yo yina, Saule tindaka diaka binati-nsangu, kimvuka ya tatu, ebuna bo mpi yantikaka kusala mambu bonso bambikudi. 22 Nsuka-nsuka yandi mpi kwendaka na Rama. Ntangu yandi kumaka na dibulu ya nene ya masa yina kele na Seku, yandi yulaka nde: “Samuele ti Davidi kele na wapi?” Bo vutulaka nde: “Bo kele na Nayoti, b na Rama.” 23 Ntangu Saule katukaka kuna mpi vandaka kukwenda na Nayoti, na Rama, mpeve ya Nzambi simbaka yandi mpi, yandi vandaka kusala mambu bonso mbikudi nzila yonso tii kuna yandi kumaka na Nayoti, na Rama. 24 Yandi katulaka mpi bilele na yandi, ebuna yandi mpi salaka mambu bonso mbikudi na ntwala ya Samuele, mpi yandi lalaka kuna kinkonga1 kilumbu yina ya mvimba mpi mpimpa yina ya mvimba. Yo yina bo ke tubaka nde: “Keti Saule mpi kele mbikudi?” c Davidi katukaka na Nayoti, na Rama, yandi tinaka. Kansi, yandi kwisaka na Yonatani mpi tubaka nde: “Mono me sala
20
19:24 1 To “ti bilele ya kati.”
504 KAPU 19 a 1Sa 20:1
b 1Sa 19:18
c 1Sa 10:11
Ndonga ya 2 KAPU 20 a 1Sa 24:11 Nk 18:20
b 1Sa 19:6
c 1Sa 18:1 1Sa 19:2
d 1Sa 27:1
e Kut 10:10 2Bs 2:4
f 1Sa 16:4, 18
g 1Sa 20:28, 29
h Bin 17:17
i 1Sa 18:3 1Sa 23:18
inki? a Inki mbi mono me sala, mpi nki disumu mono me sala na ntwala ya tata na nge sambu yandi sosa luzingu1 na mono?” 2 Ebuna Yonatani tubilaka yandi nde: “Yo lenda salama ve! b Nge ta fwa ve. Tata na mono ta sala ve ata diambu mosi, yo vanda ya nene to ya fioti, kukonda kuzabisa mono. Sambu na nki tata na mono ta bumbila mono diambu yai? Yo ta salama ve.” 3 Kansi Davidi zengaka diaka kieleka mpi tubaka nde: “Tata na nge me zaba mbote nde nge me ndima mono c mpi yandi ta tuba nde, ‘Yonatani kuzaba ve diambu yai, kana ve yo ta pesa yandi mpasi.’ Kansi ya kieleka mutindu Yehowa kele na luzingu mpi ya kieleka mutindu nge1 kele na luzingu, kubika fioti bo ta fwa mono!” d 4 Ebuna Yonatani tubilaka Davidi nde: “Konso kima yina nge ta tuba,1 mono ta sala yo sambu na nge.” 5 Davidi tubilaka Yonatani nde: “Mbasi kele ngonda ya mpa, e bo ke vingila kibeni nde mono vanda ti ntotila sambu na kudia; nge fwete bika mono mono kwenda, mpi mono ta bumbana na nseke tii na nkokila ya kilumbu ya tatu. 6 Kana tata na nge kumona nde mono kele ve, nge ta tuba nde, ‘Davidi bondilaka mono nde mono pesa yandi nzila ya kukwenda nswalu na mbanza na yandi Betelemi, f sambu bo kele ti kimenga ya konso mvula sambu na dibuta ya mvimba.’ g 7 Kana yandi tuba nde, ‘Yo kele mbote,’ yo ke tendula ngemba sambu na nsadi na nge. Kansi kana yandi wa makasi, zaba nde yandi kele ti lukanu ya kusala mono mbi. 8 Monisila nsadi na nge zola ya kwikama, h sambu nge me sala kuwakana ti nsadi na nge na ntwala ya Yehowa. i Kansi kana mono me sala 20:1 1 To “moyo.” 20:3 1 To “moyo na nge.” 20:4 1 To “yina moyo na nge ta tuba.”
505 mbi, a fwa mono nge mosi. Sambu na nki nge fwete nata mono na tata na nge?” 9 Ebuna Yonatani tubaka nde: “Kuyindula nkutu ve diambu ya mutindu yina! Kana mono zaba nde tata na mono kele ti lukanu ya kusala nge mbi, keti mono ta songa nge ve?” b 10 Ebuna Davidi tubilaka Yonatani nde: “Nani ta songa mono kana tata na nge kupesa nge mvutu na makasi?” 11 Yonatani tubilaka Davidi nde: “Kwisa, beto kwenda na nseke.” Ebuna bo kwendaka na nseke bo zole. 12 Yonatani tubilaka Davidi nde: “Bika nde Yehowa Nzambi ya Izraele kuvanda mbangi nde mbasi to mbasimbasi na ntangu yai mono ta yula tata na mono. Kana yandi kele na mabanza ya mbote sambu na Davidi, keti mono ta tindila nge ve ndinga mpi ta songa nge yo ve? 13 Kansi kana tata na mono kele ti lukanu ya kusala nge mbi, bika nde Yehowa kupesa Yonatani ndola ya ngolo kana mono zabisa nge ve diambu yina mpi kubikisa nge ve sambu nge kwenda na ngemba. Bika Yehowa kuvanda ti nge, c kaka mutindu yandi vandaka ti tata na mono. d 14 Mpi keti nge ta monisila mono ve zola ya kwikama ya Yehowa ntangu mono kele na luzingu mpi ata ntangu mono ta fwa? e 15 Kukatula ve zola na nge ya kwikama na bantu ya nzo na mono, f ata ntangu Yehowa ta katula bambeni yonso ya Davidi na zulu ya ntoto.” 16 Ebuna Yonatani salaka kuwakana ti nzo ya Davidi mpi tubaka nde, “Yehowa ta lomba bambeni ya Davidi na kuvutula munoko.” 17 Yo yina, Yonatani lombaka Davidi na kuzenga diaka kieleka na zina ya zola yina yandi vandaka na yo sambu na yandi, sambu yandi vandaka kuzola yandi bonso yandi mosi.1g 20:17 1 To “moyo na yandi mosi.”
1 SAMUELE 20:9-27 KAPU 20 a 1Sa 20:1
b 1Sa 19:2
c 1Sa 16:13 1Sa 17:37
d 1Sa 10:7 1Sa 11:6
e 2Sa 9:1, 3 2Sa 9:6, 7
f 2Sa 21:7
g 1Sa 18:1, 3 2Sa 1:26 Bin 18:24
Ndonga ya 2 a 1Sa 20:5
b 1Sa 20:13, 14
c 1Sa 20:42
d 1Sa 20:5
e 1Sa 14:50
f Lev 11:23, 24 Lev 15:4, 5 Lev 15:16, 18 Kut 19:16
18 Ebuna Yonatani tubilaka yandi nde: “Mbasi kele ngonda ya mpa, a mpi bo ta mona nde nge kele ve, sambu kiti na nge ta vanda ya mpamba. 19 Mbasimbasi bo ta zaba kibeni nde nge kele ve, mpi nge fwete kwenda kisika yina nge bumbanaka kilumbu yina ya nkaka1 mpi nge fwete vanda pene-pene ya ditadi yai. 20 Ebuna mono ta losa batolo-tolo tatu na lweka mosi ya ditadi yina, mono ta sala bonso nde mono ke losa yo na kima. 21 Ntangu mono ta tinda nsadi mosi, mono ta tuba nde, ‘Kwenda kusosa batolo-tolo.’ Kana mono tubila nsadi nde, ‘Tala! Batolotolo kele na lweka na nge, baka yo,’ pana nge lenda kwisa kuvutuka, sambu ya kieleka mutindu Yehowa kele na luzingu, yo ke tendula nde mambu yonso kele mbote sambu na nge mpi kigonsa kele ve. 22 Kansi kana mono songa leke yina nde, ‘Tala! Batolo-tolo kele na ntwala na nge,’ pana kwenda, sambu Yehowa me tinisa nge. 23 Sambu na diambu yina beto me silaka, b nge ti mono, bika Yehowa kuvanda na kati na beto kimakulu.” c 24 Yo yina Davidi bumbanaka na nseke. Ntangu ngonda ya mpa lungaka, ntotila vandaka na kiti na yandi sambu na kudia. d 25 Ntotila vandaka na kiti yina yandi ke vandilaka mbala na mbala pene-pene ya kibaka. Yonatani vandaka ke talana ti yandi, mpi Abnere e vandaka me vanda na lweka ya Saule, kansi kisika ya Davidi vandaka ya mpamba. 26 Saule tubaka kima ve kilumbu yina, sambu yandi kuditubilaka nde: ‘Diambu mosi me salama yo yina yandi kele ve bunkete. f Ee, yandi fwete vanda mvindu.’ 27 Kilumbu yina 20:19 1 Na kisina, “na kilumbu ya kisalu.”
1 SAMUELE 20:28-42 landaka ngonda ya mpa, kilumbu ya zole, kisika ya Davidi vandaka kaka ya mpamba. Ebuna Saule tubilaka mwana na yandi Yonatani nde: “Sambu na nki mwana ya Yese a me kwisa ve na kudia, yo vanda mazono to bubu?” 28 Yonatani vutudilaka Saule nde: “Davidi bondilaka mono nde mono pesa yandi nzila ya kukwenda na Betelemi. b 29 Yandi tubaka nde, ‘Pardo pesa mono nzila mono kwenda, sambu beto kele ti kimenga ya dibuta na mbanza, mpi mpangi na mono bingaka mono. Yo yina, kana nge me ndima mono, pardo pesa mono nzila ya kukwenda na kinsweki sambu na kutala bampangi na mono.’ Yo yina yandi me kwisa ve na mesa ya ntotila.” 30 Ebuna Saule wilaka Yonatani makasi ya ngolo, mpi yandi tubilaka yandi nde: “Nge mwana ya nkento ya ntu-ngolo, keti nge ke yindula nde mono ke zaba ve nde nge me sola na kuvanda na lweka ya mwana ya Yese, sambu na nsoni na nge mosi mpi nsoni ya mama na nge?1 31 Konso ntangu yina mwana ya Yese ta vanda na luzingu na ntoto, nge ti kimfumu na nge ta vanda ve ngolo. c Ntangu yai tinda muntu mosi na kunatila mono yandi awa, sambu yandi fwete fwa.”1d 32 Kansi, Yonatani tubilaka tata na yandi Saule nde: “Sambu na nki yandi fwete fwa? e Yandi me sala inki?” 33 Ebuna Saule losilaka yandi dikonga sambu na kubula yandi, f mpi Yonatani zabaka nde tata na yandi kele ti lukanu ya kufwa Davidi. g 34 Yonatani telamaka na mbala mosi na mesa na makasi yonso, mpi yandi diaka ve madia na kilumbu ya zole na nima ya ngonda ya 20:30 1 Na kisina, “nsoni ya kinkonga ya mama na nge.” 20:31 1 Na kisina, “sambu yandi kele mwana ya lufwa.”
506 KAPU 20 a 1Sa 17:12
b 1Sa 20:6
c 1Sa 18:8
d 1Sa 19:6, 10
e 1Sa 19:5 Bin 17:17 Bin 18:24
f 1Sa 18:11 1Sa 19:10
g 1Sa 20:6, 7
Ndonga ya 2 a 1Sa 18:1
b 1Sa 20:19-22
c 1Sa 20:17, 23
d 1Sa 23:18 2Sa 9:7
mpa, sambu yandi vandaka kuwa mawa sambu na Davidi a mpi sambu tata na yandi pesaka Davidi nsoni. 35 Na suka Yonatani kwendaka na nseke sambu na kukutana ti Davidi, mpi nsadi mosi ya leke vandaka ti yandi. b 36 Ebuna yandi tubilaka nsadi na yandi nde: “Pardo kwenda ntinu kusosa batolo-tolo yina mono ke losa.” Nsadi yina bakaka ntinu, mpi Yonatani losaka tolo-tolo sambu yo luta yandi. 37 Ntangu nsadi yina kumaka kisika yina Yonatani losaka tolo-tolo, Yonatani tubilaka yandi na ndinga ya ngolo nde: “Keti tolo-tolo kele ve na ntwala na nge?” 38 Yonatani tubilaka nsadi yina na ndinga ya ngolo nde: “Sasuka! Kwenda nswalu! Kusukinina ve!” Mpi nsadi ya Yonatani lokutaka batolotolo mpi vutukaka na mfumu na yandi. 39 Nsadi yina bakisaka ve ata kima mosi ya me tala diambu yina; kaka Yonatani ti Davidi bantu zabaka ntendula na yo. 40 Ebuna Yonatani pesaka binwaninu na yandi na nsadi na yandi mpi songaka yandi nde: “Kwenda, nata yo na mbanza.” 41 Ntangu nsadi yina kwendaka, Davidi basikaka na kisika mosi ya pene-pene yina vandaka na ndambu ya sudi. Ebuna yandi bwaka luse na ntoto mpi fukamaka mbala tatu, mpi bo yambanaka mpi bo dilaka, kansi Davidi dilaka mingi kuluta. 42 Yonatani tubilaka Davidi nde: “Kwenda na ngemba, sambu beto zole me zenga kieleka c na zina ya Yehowa nde, ‘Yehowa kuvanda na kati na nge ti mono mpi na kati ya bana1 na nge ti bana1 na mono kimakulu.’” d Na nima, Davidi telamaka mpi kwendaka, ebuna Yonatani vutukaka na mbanza. 20:42 1 Na kisina, “nkuna.”
507
21
Na nima Davidi kumaka na Nobi, a na nganga-nzambi Ahimeleki. Ahimeleki yantikaka kutekita ntangu yandi kutanaka ti Davidi, mpi yandi tubilaka yandi nde: “Sambu na nki nge kele nge mosi mpi muntu mosi ve kele ti nge?” b 2 Davidi vutudilaka nganga-nzambi Ahimeleki nde: “Ntotila songaka mono na kusala kima mosi, kansi yandi tubaka nde, ‘Muntu ya nkaka fwete zaba ve kisalu yina mono ke tinda nge mpi bantuma yina mono me pesa nge.’ Mono wakanaka na bantu na mono sambu beto kutana na kisika mosi buna. 3 Ebuna kana nge kele ti mampa tanu, pesa mono yo, to konso kima yina nge kele na yo.” 4 Kansi nganga-nzambi vutudilaka Davidi nde: “Mono kele ve ti mampa ya mpamba, kansi mono kele ti mampa ya santu c—mono ta pesa nge yo kaka kana baleke yina ya babakala vandaka ve ti bankento.”1d 5 Davidi vutudilaka nganga-nzambi nde: “Ya kieleka, bankento me pusana ve pene-pene ti beto bonso na bambala ya me luta ntangu mono vandaka kukwenda na bitumba. e Kana nitu ya baleke ya babakala bikalaka ya santu ata ntangu kisalu vandaka ve ya mfunu, bubu yai yo fwete vanda kibeni santu kuluta!” 6 Ebuna nganganzambi pesaka yandi mampa ya santu, f sambu mampa ya nkaka vandaka ve katula kaka mampa ya kumonisa, yina bo katulaka na ntwala ya Yehowa sambu na kuyingisa yo na mampa ya mpa na kilumbu yina bo katulaka yo. 7 Nsadi ya Saule mosi vandaka pana na kilumbu yina, bo kangaka yandi na ntwala ya Yehowa. Zina na yandi Doegi, g muntu 21:4 1 To “vukisaka ve nitu ti bankento.”
1 SAMUELE 21:1-14
h Nk 56:3, 6
ya Edomi, a mfumu ya bangungudi ya Saule. 8 Ebuna Davidi tubilaka Ahimeleki nde: “Keti nge kele ti dikonga to mbele ya bitumba? Mono bakaka ve mbele na mono ya bitumba to binwaninu na mono, sambu kisalu ya ntotila vandaka ya ntinu-ntinu.” 9 Ebuna nganga-nzambi tubaka nde: “Mbele ya bitumba ya Goliati, b muntu ya Filistia, yina nge fwaka na Muwanda1 ya Ela, c kele awa, bo me kanga yo na lele na nima ya efodi. d Kana nge ke zola kubaka yo, baka yo, sambu mbele ya nkaka kele ve awa kaka yo.” Ebuna Davidi tubaka nde: “Ya nkaka ya me fwanana ti yo kele ve. Pesa mono yo.” 10 Na kilumbu yina Davidi telamaka mpi landaka kutina e Saule, mpi nsuka-nsuka yandi kumaka na Akishi, ntotila ya Gati. f 11 Bansadi ya Akishi tubilaka yandi nde: “Keti yai Davidi ve, ntotila ya insi yina? Keti yandi ve muntu yina bo vandaka kuyimbila ntangu bo vandaka kukina nde, ‘Saule me fwa mafunda ya bambeni, Mpi Davidi me fwa makumi ya mafunda ya bambeni’?” g 12 Davidi vandaka kuyindula mambu yina na ntima, ebuna yandi waka Akishi ntotila ya Gati boma ya mingi. h 13 Yo yina yandi kusaka nde yandi kele muntu ya kilawu i na ntwala na bo mpi yandi salaka mambu bonso muntu ya kilawu ntangu yandi vandaka na kati na bo.1 Yandi vandaka kusonikasonika bidimbu na mabaya ya bakielo mpi vandaka kubika nde mate kukulumuka-kulumuka na mandefo na yandi. 14 Nsukansuka Akishi tubilaka bansadi na
i Nk 34:Zulu
21:9 1 To “Ntoto ya Kukonda Ngumba.” 21:13 1 Na kisina, “na maboko na bo.”
KAPU 21 a 1Sa 22:9, 19
b 1Sa 18:13
c Kub 25:30 Lev 24:5, 9 Mat 12:3, 4
d Kub 19:15 Lev 15:16 2Sa 11:11
e Lev 15:18
f Lev 24:7-9 Mar 2:25, 26 Luk 6:3, 4
g 1Sa 22:9 Nk 52:Zulu
Ndonga ya 2 a Kuy 36:1
b 1Sa 17:51, 54
c 1Sa 17:2, 50
d Kub 28:6
e 1Sa 27:1
f Yoz 11:22 1Sa 5:8 1Sa 17:4 1Sa 27:2 Nk 56:Zulu
g 1Sa 18:6-8 1Sa 29:4, 5
1 SAMUELE 21:15–22:13 yandi nde: “Beno ke mona nde muntu yai kele muntu ya kilawu! Sambu na nki beno me natila mono yandi? 15 Keti mono me konda bantu ya kilawu sambu muntu yai kusala mambu bonso muntu ya kilawu na ntwala na mono? Keti muntu yai fwete kota na nzo na mono?” Ebuna Davidi katukaka pana a mpi tinaka na dibulu ya Adulami. b Ntangu bampangi na yandi mpi nzo ya mvimba ya tata na yandi waka yo, bo kwendaka kuna kisika yandi vandaka. 2 Bantu yonso yina vandaka na mpasi, bayina vandaka ti bamfuka, mpi bayina vandaka na kiese ve,1 vukanaka ti yandi, ebuna yandi kumaka mfumu na bo. Bantu kiteso ya 400 vandaka ti yandi. 3 Na nima Davidi katukaka pana mpi kwendaka na Mispe, na Moabi mpi tubilaka ntotila ya Moabi c nde: “Pardo bika nde tata na mono ti mama na mono kubikala ti nge tii kuna mono ta zaba mambu yina Nzambi ta sala sambu na mono.” 4 Yo yina yandi bikisaka bo na ntotila ya Moabi, mpi bo bikalaka ti yandi ntangu yonso yina Davidi vandaka na kisika ya ngolo ya lutaninu. d 5 Na nima, mbikudi Gadi e tubilaka Davidi nde: “Kubikala ve na kisika ya ngolo ya lutaninu. Katuka kuna mpi kwenda na ntoto ya Yuda.” f Yo yina Davidi katukaka pana mpi kwendaka kukota na mfinda ya Ereti. 6 Saule waka nde bo monaka Davidi ti bantu na yandi. Na ntangu yina, Saule vandaka ya kuvanda na Gibea g na nsi ya nti ya tamarisi na kisika ya kunanguka, yandi vandaka ti dikonga na maboko na yandi, mpi bansadi na yandi yonso ziungaka ya-
22
22:2 1 To “vandaka ti moyo ya bululu.”
508 KAPU 22 a 1Sa 21:10
b Yoz 15:20, 35 2Sa 23:13 Nk 34:19 Nk 56:13
c Rut 4:10, 17 1Sa 14:47
d 1Sa 22:1
e 2Sa 24:11, 12 1Bs 21:9, 10 1Bs 29:29 2Bs 29:25
f 1Sa 23:3
g 1Sa 10:26
Ndonga ya 2 a Rut 4:22
b 1Sa 8:11, 12
c 1Sa 18:3 1Sa 20:17
d 1Sa 21:1, 7 Nk 52:Zulu
e Nk 52:2, 3
f 1Sa 14:3 1Sa 22:20
g 1Sa 21:6, 9
ndi. 7 Ebuna Saule tubilaka bo nde: “Pardo, beno wa, beno bana ya Benyamini. Keti mwana ya Yese a ta pesa beno yonso mpi bilanga ti banti ya vinu? Keti yandi ta tula beno yonso bamfumu ya mafunda mpi bamfumu ya bankama? b 8 Beno yonso beno me kanina mono! Ata muntu mosi ve songaka mono ntangu mwana na mono mosi salaka kuwakana ti mwana ya Yese! c Ata muntu mosi ve na kati na beno wilaka mono mawa mpi songaka mono nde mwana na mono mosi me pusa nsadi na mono na kubumbana sambu na kunwanisa mono, mutindu yo kele ntangu yai.” 9 Ebuna Doegi, d muntu ya Edomi, yina vandaka kutwadisa bansadi ya Saule, vutulaka nde: e “Mono monaka mwana ya Yese ntangu yandi kwisaka na Nobi, na Ahimeleki mwana ya Ahitubi. f 10 Ahimeleki yulaka Yehowa sambu na Davidi mpi yandi pesaka yandi madia. Yandi pesaka yandi nkutu mbele ya bitumba ya Goliati, muntu ya Filistia.” g 11 Na mbala mosi ntotila tindaka bantu sambu bo kwenda kubinga Ahimeleki mwana ya nganga-nzambi Ahitubi mpi banganga-nzambi yonso ya nzo ya tata na yandi, yina vandaka na Nobi. Ebuna bo yonso kwisaka kisika yina ntotila vandaka. 12 Ntangu yai, Saule tubaka nde: “Pardo, wa, nge mwana ya Ahitubi!” yandi vutulaka nde: “Mono yandi yai, mfumu na mono.” 13 Saule tubilaka yandi nde: “Sambu na nki nge ti mwana ya Yese me kana kusala mono mbi, na mutindu nge me pesa yandi mampa ti mbele ya bitumba mpi na mutindu nge me yula Nzambi sambu na yandi? Yandi me kuma mbeni na mono mpi
509 yandi me bumbana sambu na kunwanisa mono, mutindu yo kele ntangu yai.” 14 Ebuna Ahimeleki vutudilaka ntotila nde: “Nani na kati ya bansadi na nge kele muntu ya me fwana na kutudila ntima1 bonso Davidi? a Yandi kele bokilo ya ntotila b mpi mfumu ya basoda ya ke kengilaka nge, mpi muntu ya lukumu na nzo na nge. c 15 Keti bubu kele mbala ya ntete ya mono me yula Nzambi sambu na yandi? d Ngindu ya kusala diambu yina nge ke tuba lenda kwisila mono ve ata fioti! Bika ntotila kuwila ve nsadi na yandi mpi nzo ya mvimba ya tata na mono makasi, sambu nsadi na nge zabaka ve ata kima mosi na mambu yai.” e 16 Kansi ntotila tubaka nde: “Ahimeleki, nge ta fwa kibeni, f nge ti nzo ya mvimba ya tata na nge.” g 17 Ebuna ntotila tubilaka basoda1 yina vandaka na nziunga na yandi nde: “Beno baluka mpi beno fwa banganganzambi ya Yehowa, sambu bo me kwenda na ndambu ya Davidi! Bo zabaka nde yandi vandaka kutina kansi bo zabisaka mono ve!” Kansi bansadi ya ntotila buyaka kunangula maboko na bo sambu na kufwa banganga-nzambi ya Yehowa. 18 Ebuna ntotila tubilaka Doegi h nde: “Nge, baluka mpi fwa banganga-nzambi!” Na mbala mosi Doegi, muntu ya Edomi, i kwendaka mpi fwaka banganganzambi yandi mosi. Na kilumbu yina yandi fwaka babakala 85 ya ke lwataka efodi ya lino. j 19 Yandi fwaka mpi Nobi, k mbanza ya banganga-nzambi, ti mbele ya bitumba; yandi fwaka babakala ti bankento, bana ti bana-fioti, bangombe, bampunda, mpi mameme na mbele ya bitumba. 22:14 1 To “ya kwikama.” 22:17 1 Na kisina, “bantu ya ke bakaka ntinu.”
1 SAMUELE 22:14–23:5 KAPU 22 a 1Sa 19:4 1Sa 20:32 1Sa 24:11 1Sa 26:23
b 1Sa 17:25 1Sa 18:27
c 1Sa 18:5, 13 d 1Sa 22:10 e 1Sa 21:1, 2 f 1Sa 14:44 1Sa 20:31
g 1Sa 2:27, 32 h Nk 52:Zulu i Kuy 25:30 j 1Sa 2:27, 31 k 1Sa 21:1 1Sa 22:9
Ndonga ya 2 a 1Sa 23:6 1Sa 30:7 2Sa 20:25 1Bn 2:27
b 1Sa 21:1, 7 c 1Bn 2:26
KAPU 23 d Yoz 15:20, 44 e 1Sa 30:8 2Sa 5:19 Nk 37:5
f 1Sa 22:5 g 1Sa 13:5 1Sa 14:52
h Baz 6:39 i 1Sa 14:6
20 Kansi, mwana mosi ya Ahimeleki mwana ya Ahitubi, zina na yandi Abiatare, a tinaka mpi landaka Davidi. 21 Abiatare songaka Davidi nde: “Saule me fwa banganga-nzambi ya Yehowa.” 22 Ebuna Davidi tubilaka Abiatare nde: “Ntangu Doegi, muntu ya Edomi vandaka pana, mono zabaka na kilumbu yina b nde yandi ta zabisa kibeni Saule mambu yina. Kifu kele ya mono kana bo me fwa bantu yonso1 ya nzo ya tata na nge. 23 Bikala ti mono. Kuwa boma ve, sambu konso muntu yina ke sosa luzingu1 na nge ke sosa luzingu1 na mono; nge kele na nsi ya lutaninu na mono.” c Na nima bo songaka Davidi nde: “Bantu ya Filistia ke nwanisa Keila, d mpi bo ke kota na ngolo na bisika ya bo ke tutaka bambuma sambu na kukatula yo bampusu.” 2 Ebuna Davidi yulaka Yehowa e nde: “Keti mono fwete kwenda mpi kufwa bantu yina ya Filistia?” Yehowa tubilaka Davidi nde: “Kwenda, fwa bantu ya Filistia, mpi gulusa Keila.” 3 Kansi bantu ya Davidi tubilaka yandi nde: “Beto kele na boma ntangu beto kele awa na Yuda; f beto ta vanda na boma mingi kuluta kana beto kwenda na Keila sambu na kunwana ti ndonga ya bitumba ya bantu ya Filistia!” g 4 Yo yina Davidi yulaka diaka Yehowa. h Ebuna Yehowa vutudilaka yandi nde: “Telama; kulumuka na Keila sambu mono ta pesa bantu ya Filistia na maboko na nge.” i 5 Davidi kwendaka ti bantu na yandi na Keila mpi nwanaka ti bantu ya Filistia; yandi bakaka bitwisi na bo mpi fwaka bantu ya Filistia mingi kibeni, ebuna Davidi gulusaka bantu ya Keila. j
23
2Sa 5:19
j 1Sa 23:1
22:22 1 To “mioyo yonso.” 22:23 1 To “moyo.”
1 SAMUELE 23:6-22 6 Ntangu Abiatare a mwana ya Ahimeleki kwisaka kutina na Davidi na Keila, yandi vandaka ti efodi na maboko na yandi. 7 Bo songaka Saule nde: “Davidi me kwisa na Keila.” Ebuna Saule tubaka nde: “Nzambi me pesa yandi na maboko na mono,1b sambu yandi me kangama na mutambu mutindu yandi me kota na mbanza yina kele ti bakielo yina bo ke kangaka ti banti.” 8 Yo yina, Saule bingaka bantu yonso na kukwenda na bitumba, na kukulumuka na Keila mpi kuziunga Davidi ti bantu na yandi. 9 Ntangu Davidi waka nde Saule vandaka kukana kusala yandi mbi, yandi tubilaka nganga-nzambi Abiatare nde: “Nata efodi awa.” c 10 Ebuna Davidi tubaka nde: “O Yehowa Nzambi ya Izraele, nsadi na nge me wa kibeni nde Saule kele ti lukanu ya kukulumuka na Keila sambu na kufwa mbanza yai sambu na mono. d 11 Keti bantwadisi1 ya Keila ta pesa mono na maboko na yandi? Keti Saule ta kwisa kukulumuka mutindu nsadi na nge me wa? O Yehowa Nzambi ya Izraele, pardo songa nsadi na nge.” Ebuna Yehowa tubaka nde: “Yandi ta kwisa kukulumuka.” 12 Davidi yulaka nde: “Keti bantwadisi ya Keila ta pesa mono ti bantu na mono na maboko ya Saule?” Yehowa vutulaka nde: “Bo ta pesa beno.” 13 Na mbala mosi Davidi telamaka ti bantu na yandi, bantu kiteso ya 600, e bo katukaka na Keila mpi bo kwendaka konso kisika yina bo lendaka kukwenda. Ntangu bo songaka Saule nde Davidi me tina Keila, yandi landaka yandi diaka ve. 14 Davidi bikalaka na ntoto-makanga na bisi23:7 1 Na kisina, “me teka yandi na maboko na mono.” 23:11 1 To mbala ya nkaka, “bankwa-ntoto.”
510 KAPU 23 a 1Sa 22:20
b 1Sa 23:14
c Kut 27:21 1Sa 30:7
d 1Sa 22:19
e 1Sa 22:1, 2 1Sa 25:13 1Sa 30:9
Ndonga ya 2 a Yoz 15:20, 55 1Sa 23:19 1Sa 26:1
b 1Sa 18:29 1Sa 20:33 1Sa 27:1
c Nk 37:5 Bin 17:17
d 1Sa 16:13 2Sa 2:4 2Sa 5:3
e 1Sa 20:31 1Sa 24:17, 20
f 1Sa 18:3 1Sa 20:42
g 1Sa 10:26
h 1Sa 26:1 Nk 54:Zulu
i 1Sa 23:15
j 1Sa 26:3
k 1Sa 23:24
l Nk 54:3
ka yina kele mpasi na kukuma, na ntoto ya bangumba ya ntotomakanga ya Zifi. a Saule sosaka yandi ntangu yonso, b kansi Yehowa pesaka yandi ve na maboko ya Saule. 15 Davidi zabaka nde1 Saule basikaka sambu na kusosa luzingu2 na yandi ntangu Davidi vandaka na ntotomakanga ya Zifi, na Oresha. 16 Ebuna Yonatani mwana ya Saule kwendaka na Davidi, na Oresha, mpi yandi sadisaka yandi na kubaka kikesa1 na Yehowa. c 17 Yandi tubilaka Davidi nde: “Kuwa boma ve, sambu tata na mono Saule ta mona nge ve; nge ta vanda ntotila ya Izraele, d mpi mono ta vanda muntu ya zole na nima na nge; mpi tata na mono Saule me zaba yo.” e 18 Na nima bo zole salaka kuwakana f na ntwala ya Yehowa, ebuna Davidi bikalaka na Oresha, mpi Yonatani kwendaka na nzo na yandi. 19 Na nima bantu ya Zifi tombukaka kisika Saule vandaka na Gibea g mpi tubaka nde: “Keti Davidi ke bumbana ve pene-pene na betoh na bisika yina kele mpasi na kukuma, na Oresha, i na ngumba ya fioti ya Akila, j yina kele na sudi1 ya Yeshimoni?2k 20 O ntotila, konso ntangu yina nge1 ta zola kukwisa kukulumuka, kwisa, mpi beto ta pesa yandi na maboko ya ntotila.” l 21 Ebuna Saule tubaka nde: “Bika Yehowa kusakumuna beno, sambu beno me wila mono mawa. 22 Pardo beno kwenda mpi beno sosa kuzaba mbote-mbote kisika yina yandi 23:15 1 To mbala ya nkaka, “vandaka na boma sambu.” 2 To “moyo.” 23:16 1 Na kisina, “mpi yandi pesaka maboko na yandi kikesa.” 23:19 1 Na kisina, “na ndambu ya diboko ya kitata.” 2 To mbala ya nkaka, “ntoto ya zelo na zelo; ntoto-makanga.” 23:20 1 To “moyo na nge.”
511 kele mpi nani monaka yandi kuna, sambu bo songaka mono nde yandi kele mayele mingi. 23 Beno zikisa mbote-mbote bisika yonso yina yandi ke bumbanaka, mpi beno kwisa kunatila mono banzikisa. Ebuna mono ta kwenda ti beno, mpi kana yandi kele na ntoto na beno, mono ta sosa yandi na kati ya mafunda1 yonso ya bantu ya Yuda.” 24 Yo yina, bo katukaka mpi bo kwendaka na Zifi a na ntwala ya Saule, na ntangu yina Davidi ti bantu na yandi vandaka na ntoto-makanga ya Maoni, b na Araba, c na sudi ya Yeshimoni. 25 Ebuna Saule kwisaka ti bantu na yandi sambu na kusosa Davidi. d Ntangu bo songaka Davidi diambu yina, na mbala mosi yandi kwendaka kubumbana na ditadi e mpi bikalaka na ntoto-makanga ya Maoni. Ntangu Saule waka yo, yandi landaka Davidi na ntoto-makanga ya Maoni. 26 Ntangu Saule kumaka na ndambu mosi ya ngumba, Davidi ti bantu na yandi vandaka na ndambu ya nkaka ya ngumba yina. Davidi vandaka kukwenda nswalu f sambu na kutina Saule, kansi Saule ti bantu na yandi vandaka kuziunga Davidi ti bantu na yandi sambu na kukanga bo. g 27 Kansi kinati-nsangu mosi kwisaka kutubila Saule nde: “Kwisa nswalu, sambu bantu ya Filistia me kwisa kunwanisa insi!” 28 Ebuna Saule yambulaka kulanda Davidi h mpi yandi kwendaka kunwana ti bantu ya Filistia. Yo yina bo ke bingaka kisika yina Ditadi ya Kukabwana. 29 Ebuna Davidi katukaka kuna mpi bikalaka na bisika yina kele mpasi na kukuma na Enegedi. i 23:23 1 To “mabuta.”
KAPU 23 a 1Sa 23:14
b Yoz 15:20, 55 1Sa 25:2, 3
c Kul 1:7
d 1Sa 26:2 Nk 54:3
e 1Sa 23:28
f Nk 31:22
g Nk 17:9
h Nk 54:7
i Yoz 15:20, 62 Sal 1:14
Ndonga ya 2 KAPU 24 a 1Sa 23:28, 29
b Nk 57:Zulu Nk 142:Zulu
c 1Sa 26:8, 23
d 2Sa 24:10
e Kub 22:28 1Sa 26:11 2Sa 1:14 1Bs 16:22
24
1 SAMUELE 23:23–24:7
Ntangu Saule vutukaka, na nima ya kulanda bantu ya Filistia, bo songaka yandi nde: “Tala! Davidi kele na ntotomakanga ya Ene-gedi.” a 2 Ebuna Saule bakaka bantu 3000 ya bo solaka na Izraele ya mvimba mpi yandi kwendaka kusosa Davidi ti bantu na yandi na matadi kisika bankombo ya bangumba ke zingaka. 3 Saule kumaka na balupangu ya mameme ya bo me sala na matadi, balupangu yina vandaka na lweka ya nzila, kisika dibulu mosi vandaka, ebuna yandi kwendaka na kabine,1 kansi Davidi ti bantu na yandi vandaka ya kuvanda na nsuka kibeni ya dibulu yina. b 4 Bantu ya Davidi tubilaka yandi nde: “Yai kilumbu yina Yehowa ke tubila nge nde, ‘Tala! Mono ke pesa nge mbeni na nge na maboko na nge, c mpi nge lenda sala yandi konso kima yina ke monana mbote na meso na nge.’” Yo yina, Davidi telamaka mpi zengaka na malembe nsongi ya kazaka ya Saule ya kukonda maboko. 5 Kansi na nima, ntima1 ya Davidi yantikaka kubula sambu yandi d zengaka nsongi ya kazaka ya Saule ya kukonda maboko. 6 Yandi tubilaka bantu na yandi nde: “Na kutadila mabanza ya Yehowa, ngindu lenda kwisila mono ve ata fioti na kusala diambu ya mutindu yai na mfumu na mono, muntu yina Yehowa me tulaka mafuta, mono lenda nangula ve diboko na mono sambu na kubula yandi, sambu yandi kele muntu yina Yehowa me tulaka mafuta.” e 7 Mambu yai ya Davidi tubaka kangaka bantu na yandi nzila,1 mpi yandi pesaka bo ve nzila ya kubula 24:3 1 Na kisina, “kwendaka kufika makulu na yandi.” 24:5 1 To “kansansa.” 24:7 1 To mbala ya nkaka, “panzaka bantu na yandi.”
1 SAMUELE 24:8–25:1 Saule. Kansi Saule telamaka sambu na kubasika na dibulu yina mpi yandi landaka nzila na yandi. 8 Ebuna Davidi telamaka, basikaka na dibulu yina mpi yandi bingaka Saule na ndinga ya ngolo nde: “Mfumu na mono ntotila!” a Ntangu Saule talaka na nima, Davidi bwaka luse na ntoto mpi fukamaka. 9 Davidi tubilaka Saule nde: “Sambu na nki nge ke wa ndinga ya bantu yina ke tuba nde, ‘Davidi ke sosa kusala nge mbi’? b 10 Na kilumbu ya bubu meso na nge mosi me mona mutindu Yehowa pesaka nge na maboko na mono na kati ya dibulu. Kansi ntangu muntu mosi songaka mono na kufwa nge, c mono wilaka nge mawa mpi mono tubaka nde, ‘Mono ta nangula ve diboko na mono sambu na kusimba mfumu na mono, sambu yandi kele muntu yina Yehowa me tulaka mafuta.’ d 11 Tata na mono, tala, ee, tala nsongi ya kazaka na nge ya kukonda maboko na maboko na mono; sambu ntangu mono zengaka yo, mono fwaka nge ve. Ntangu yai nge lenda mona mpi kubakisa nde mono kele ve ti lukanu ya kusala nge mbi to ya kukolama, mpi mono me sala ve disumu na ntwala na nge, e ata nge ke zomba mono sambu na kufwa mono.1f 12 Bika Yehowa kusambisa mambu na kati na nge ti mono, g mpi bika Yehowa kuvutudila nge mbi sambu na mono, h kansi diboko na mono ta simba nge ve. i 13 Kaka mutindu kingana ya ntama ke tubaka, ‘Mambi ke katukaka na bantu ya mbi,’ kansi diboko na mono ta simba nge ve. 14 Ntotila ya Izraele me basika sambu na kulanda nani? Nge ke landa nani? Mbwa ya kufwa? Kanzenga? j 15 Bika Yehowa kuvanda zuzi, mpidina yandi ta sa24:11 1 To “moyo na mono.”
512 KAPU 24 a 1Sa 26:17 b 1Sa 26:19 c 1Sa 24:4 d 1Sa 9:16 1Sa 10:1 1Sa 26:9 Nk 105:15
e 1Sa 26:18 Nk 35:7
f 1Sa 23:14 g 1Sa 26:23 h Kul 32:35 i 1Sa 26:11 j 1Sa 26:20
Ndonga ya 2 a 1Sa 25:39 Nk 35:1
b 1Sa 26:17 c 1Sa 26:21 d 1Sa 24:4, 10 e 1Sa 26:25 Nk 18:20
f 1Sa 13:14 1Sa 15:28 1Sa 18:8 1Sa 20:31 1Sa 23:17
g Lev 19:12 Kul 6:13
h 2Sa 9:1 2Sa 21:7
i 1Sa 15:34 j 1Sa 23:29
KAPU 25 k 1Sa 1:20 1Sa 2:18 1Sa 3:20 Nk 99:6
l 1Sa 7:15, 17
mbisa mambu na kati na nge ti mono, mpi yandi ta mona, ta samba mambu na mono, ta sambisa mono, a mpi ta gulusa mono na maboko na nge.” 16 Ntangu Davidi manisaka kutubila yandi mambu yai, Saule tubaka nde: “Mwana na mono Davidi, keti yina ndinga na nge?” b Ebuna Saule yantikaka kudila ngolo. 17 Yandi tubilaka Davidi nde: “Nge kele muntu ya lunungu kuluta mono, sambu nge me sadila mono mambu ya mbote, mpi mono me vutudila nge mambu ya mbi. c 18 Ee, bubu yai nge me songa mono mambu ya mbote ya nge me sadila mono mutindu nge fwaka mono ve ntangu Yehowa pesaka mono na maboko na nge. d 19 Inki muntu kana yandi mona mbeni na yandi, ta bika nde yandi kwenda kukonda kusala yandi mbi? Yehowa ta futa nge mambu ya mbote e sambu na mambu yina nge me sadila mono bubu yai. 20 Ntangu yai, mono me zaba nde nge ta yala kibeni bonso ntotila, f mpi nde kimfumu ya Izraele ta zinga mingi na maboko na nge. 21 Ntangu yai zenga kieleka na ntwala na mono na zina ya Yehowa g nde nge ta fwa ve bana1 na mono na nima na mono mpi nde nge ta katula ve zina na mono na nzo ya tata na mono.” h 22 Ebuna Davidi zengaka kieleka na ntwala ya Saule, na nima Saule vutukaka na nzo na yandi. i Kansi Davidi ti bantu na yandi kwendaka na kisika ya ngolo ya lutaninu. j Na nima Samuele k fwaka; mpi Izraele ya mvimba vukanaka sambu na kudila yandi mpi kuzika yandi pene-pene ya nzo na yandi na Rama. l Ebuna Davidi telamaka mpi kwendaka na ntoto-makanga ya Parani.
25
24:21 1Na kisina, “nkuna.”
513 2 Kuvandaka ti muntu mosi na Maoni a yina vandaka kusala na Karmele.1b Muntu yina vandaka ti kimvwama mingi; yandi vandaka ti mameme 3 000 mpi bankombo 1000, mpi na ntangu yina yandi vandaka kuzenga mameme na yandi mika na Karmele. 3 Zina na yandi Nabale, c mpi zina ya nkento na yandi Abigaile. d Nkento yina vandaka ti luswasukusu mpi yandi vandaka kitoko, kansi bakala na yandi, muntu ya dikanda ya Kalebi,e vandaka muntu ya nku, mpi yandi vandaka kusala mambu na mutindu ya mbi. f 4 Davidi waka kuna na ntoto-makanga nde Nabale ke zenga mameme na yandi mika. 5 Yo yina, Davidi tindilaka yandi baleke ya babakala kumi, mpi yandi songaka bo nde: “Beno kwenda na Karmele, ebuna ntangu beno ta kuma kisika Nabale kele, beno yula yandi na zina na mono kana yandi kele mbote. 6 Na nima beno tuba nde, ‘Bika nge zinga mingi mpi ngemba kuvanda na nge, na bantu ya nzo na nge, mpi na bima na nge yonso. 7 Mono me wa nde nge ke zenga mameme na nge mika. Ntangu bangungudi na nge vandaka ti beto, beto salaka bo mbi ve, g mpi bo vidisaka ve ata kima mosi ntangu yonso yina bo vandaka na Karmele. 8 Yula bantu na nge, mpi bo ta songa nge. Ndima bantu na mono, sambu beto me kwisa na ntangu ya kiese.1 Pardo, pesa bansadi na nge mpi mwana na nge Davidi konso kima yina nge lenda pesa bo.’” h 9 Ebuna bantu ya Davidi kwendaka mpi songaka Nabale mambu yai yonso na zina ya Davidi. Ntangu bo manisaka, 10 Nabale vutudilaka bansadi ya Davidi 25:2 1 Mbanza mosi na Yuda; yo kele ve Ngumba ya Karmele. 25:8 1 Na kisina, “kilumbu ya mbote.”
1 SAMUELE 25:2-18 KAPU 25 a 1Sa 23:24
b Yoz 15:20, 55
c 1Sa 25:25
d 1Sa 27:3
e Kut 13:6 Kut 32:11, 12
f 1Sa 25:17, 21
g 1Sa 25:14-16
h Kul 15:7
Ndonga ya 2 a 1Sa 22:2
b Nk 37:8 Bin 15:1 Lon 7:9
c 1Sa 25:10
d 1Sa 25:7
e 1Sa 25:13
f 1Sa 25:3
g 1Sa 25:3
nde: “Davidi kele nani, mpi mwana ya Yese kele nani? Bilumbu yai bansadi mingi ke tina bamfumu na bo. a 11 Keti mono fwete baka mampa na mono, masa na mono, mpi misuni ya mbisi na mono yina mono fwilaka bantu ya ke zengaka mameme na mono mika mpi kupesa yo na bantu yina me katuka kana na wapi?” 12 Ebuna bantu ya Davidi vutukaka mpi songaka yandi mambu yai yonso. 13 Na mbala mosi Davidi tubilaka bantu na yandi nde: “Konso muntu kulwata mbele na yandi ya bitumba!” b Bo yonso lwataka bambele na bo ya bitumba, Davidi mpi kangaka mbele na yandi ya bitumba, ebuna bantu kiteso ya 400 kwendaka ti Davidi, kansi bantu 200 bikalaka ti bima. 14 Na ntangu yina, nsadi mosi songaka Abigaile, nkento ya Nabale, nde: “Tala! Davidi tindaka binati-nsangu katuka na ntotomakanga sambu na kuzodila mfumu na beto ngemba, kansi yandi fingaka bo na ndinga ya ngolo. c 15 Bantu yina sadilaka beto mambu ya mbote kibeni. Bo salaka beto ve mbi ata fioti, mpi beto vidisaka ve ata kima mosi ntangu yonso yina beto vandaka ti bo na nseke. d 16 Bo vandaka bonso kibaka ya lutaninu na nziunga na beto, na mpimpa mpi na mwini, na ntangu yonso yina beto vandaka ti bo na kugungula mameme. 17 Ntangu yai, sola diambu yina nge fwete sala, sambu bo me baka lukanu ya kusala mfumu na beto mpi nzo na yandi ya mvimba mbi, e mpi yandi kele muntu ya kukonda mfunu1f kibeni yo yina ata muntu mosi ve lenda solula ti yandi.” 18 Abigaile g bakaka nswalu mampa 200, mabungu zole ya 25:17 1 To mpamba.”
“muntu
ya
mpamba-
1 SAMUELE 25:19-31 nene ya vinu, mameme tanu ya bo me yidika sambu na kulamba, baseya tanu1 ya bambuma ya kukalanga, bagato 100 ya bambuma ya vinu, mpi bagato 200 ya bafige yina bo me kamuna mpi yandi tulaka yonso na zulu ya bampunda. a 19 Ebuna yandi tubilaka bansadi na yandi nde: “Beno kwenda na ntwala na mono; mono ta landa beno.” Kansi yandi songaka ve bakala na yandi Nabale ata kima mosi. 20 Ntangu yandi vandaka kutambula na mpunda mpi vandaka kukulumuka na kinsweki na lweka ya ngumba, kaka na ntangu yina Davidi ti bantu na yandi vandaka kukwisa kukulumuka na ndambu na yandi, ebuna yandi kutanaka ti bo. 21 Davidi vandaka kutuba nde: “Mono taninaka kukonda lufutu bima ya mpangi yai na ntoto-makanga. Ata kima na yandi mosi ve vilaka, b kansi yandi ke vutudila mono mbi sambu na mambote. c 22 Bika Nzambi kusala mambu ya mutindu mosi mpi mingi kuluta na bambeni ya Davidi1 kana na kati ya bantu na yandi mono bikisa ata bakala2 mosi na luzingu tii na suka.” 23 Ntangu Abigaile monaka Davidi, yandi kulumukaka nswalu na mpunda mpi bwaka luse na ntoto na ntwala ya Davidi, yandi fukamaka na ntoto. 24 Na nima yandi bwaka na makulu ya Davidi mpi tubaka nde: “Mfumu na mono, bika kifu kuvanda na mono; bika nsadi na nge kutubila nge, mpi wa mambu yina nsadi na nge ke tuba. 25 Pardo, bika nde mfu25:18 1 Seya mosi kele balitre 7,33. Tala Bangindu ya Ngika B14. 25:22 1 To mbala ya nkaka, “na Davidi.” 2 Na kisina, “konso muntu yina ke subila kibaka.” Yo kele bangogo ya kuvweza ya Kiebreo sambu na kutubila babakala.
514 KAPU 25 a 2Sa 16:1 2Sa 17:27-29
b 1Sa 25:7
c 1Sa 25:10 Nk 35:12
Ndonga ya 2 a 1Sa 25:17
b Kuy 20:6
c Kuy 9:6
d 1Sa 25:18
e 1Sa 22:2 1Sa 25:13
f 1Sa 15:28 2Sa 7:8, 11 1Bn 9:5
g 1Sa 17:45 1Sa 18:17
h 1Sa 24:11 1Bn 15:5
i 1Sa 13:13, 14 1Sa 23:17 2Sa 6:21 2Sa 7:8 Nk 89:20
mu na mono kulanda ve Nabale yai ya kukonda mfunu, a sambu yandi kele kaka bonso zina na yandi. Zina na yandi Nabale,1 mpi yandi kele muntu ya kilawu. Kansi mono nsadi na nge, mono monaka ve bantu ya mfumu na mono yina nge tindaka. 26 Ntangu yai, mfumu na mono, ya kieleka mutindu Yehowa kele na luzingu mpi mutindu nge1 kele na luzingu, Yehowa muntu me kanga nge nzila b sambu nge kuma ve na mfuka ya menga c mpi nge vutula ve mbi2 ti maboko na nge mosi. Bika nde bambeni na nge mpi bantu yina ke sosa kusala mfumu na mono mbi kukuma bonso Nabale. 27 Ebuna ntangu yai, bika bo pesa balekebabakala yina ke landa mfumu na mono dikabu1d yai ya nsadi na nge me natila mfumu na mono. e 28 Pardo, lolula mbi ya nsadi na nge, sambu ntembe kele ve nde Yehowa ta sadila mfumu na mono nzo ya ke zingaka mingi, f sambu mfumu na mono ke nwana bitumba ya Yehowa, g mpi bo me mona ve ata diambu mosi ya mbi na nge na bilumbu na nge yonso. h 29 Kana muntu kutelama sambu na kulanda nge mpi kusosa luzingu1 na nge, Yehowa Nzambi na nge ta kanga luzingu1 ya mfumu na mono mbote-mbote na saki ya luzingu, kansi yandi ta losa luzingu2 ya bambeni na nge mutindu bo ke losaka matadi na lanse.3 30 Ebuna ntangu Yehowa ta sadila mfumu na mono mambu yonso ya mbote yina yandi me silaka mpi yandi ta tula nge ntwadisi ya Izraele, i 31 nge ta vanda ve ti mawa to ntantu1 25:25 1 Yo ke tendula “Kilawu; Zoba.” 25:26 1 To “moyo na nge.” 2 To “gulusa ve.” 25:27 1 Na kisina, “lusakumunu.” 25:29 1 To “moyo.” 2 To “mioyo.” 3 To “katuka na dibulu ya lanse.” 25:31 1 Na kisina, “ta yituka ve to ta bula dibaku ve.”
515 na ntima na nge sambu nge tiamunaka menga kukonda kikuma mpi sambu nge bikaka nde diboko ya mfumu na mono kuvutula mbi.1a Ntangu Yehowa ta sadila mfumu na mono mambu ya mbote, yibuka nsadi na nge.” 32 Ebuna Davidi tubilaka Abigaile nde: “Lukumu na Yehowa Nzambi ya Izraele, yina me tinda nge bubu sambu na kukutana ti mono! 33 Bika Nzambi kusakumuna mabanza na nge ya mbote! Bika Nzambi kusakumuna nge sambu nge me kanga mono nzila bubu yai sambu mono kuma ve na mfuka ya menga b mpi mono vutula ve mbi1 ti maboko na mono mosi. 34 Kana ve, ya kieleka mutindu Yehowa Nzambi ya Izraele yina kangaka mono nzila sambu mono sala nge mbic ve kele na luzingu, kana nge kwisaka ve nswalu sambu na kukutana ti mono, d na suka ata bakala1 mosi ve na kati ya bantu ya Nabale e zolaka kubikala.” 35 Ebuna Davidi ndimaka bima yina Abigaile natilaka yandi mpi Davidi tubilaka yandi nde: “Vutuka na ngemba na nzo na nge. Tala, mono me wa nge, mpi mono ta sala mambu ya nge me lomba.” 36 Na nima Abigaile vutukaka na Nabale, yina vandaka kusala nkinsi na nzo na yandi bonso ntotila, ebuna Nabale1 vandaka na kiese mpi yandi lawukaka kibeni malafu. Abigaile songaka yandi ve ata kima mosi tii na suka. 37 Na suka ntangu kwiti ya Nabale manaka, nkento na yandi songaka yandi mambu yina. Ebuna ntima ya Nabale kumaka bonso ntima ya muntu ya kufwa, mpi yandi kumaka bonso dita25:31 1 To “kugulusa.” 25:33 1 To “mpi mono gulusa ve.” 25:34 1 Na kisina, “konso muntu yina ke subila kibaka.” Yo kele bangogo ya kuvweza ya Kiebreo sambu na kutubila babakala. 25:36 1 Na kisina, “ntima ya Nabale.”
1 SAMUELE 25:32–26:2 KAPU 25 a Kul 32:35 1Sa 24:15
b Kul 19:10 1Sa 25:26
c 1Sa 25:24
d 1Sa 25:18
e 1Sa 25:22
Ndonga ya 2 a 1Sa 24:15 Nk 35:1
b 1Sa 25:10, 14
c 1Sa 25:34
d Kuy 18:3, 4 Luk 7:44
e 1Sa 25:3
f 1Sa 27:3 2Sa 3:2 1Bs 3:1
g Yoz 15:20, 56
h 1Sa 30:5 2Sa 5:13
i 1Sa 18:20
j 2Sa 3:14, 15
KAPU 26 k Yoz 15:20, 55
l Baz 19:14 1Sa 10:26
m 1Sa 23:14 1Sa 23:19, 24 Nk 54:Zulu
di. 38 Kiteso ya bilumbu kumi na nima, Yehowa bulaka Nabale, mpi yandi fwaka. 39 Ntangu Davidi waka nde Nabale me fwa, yandi tubaka nde: “Lukumu na Yehowa, yina me zenga mambu a ya kufinga yina Nabale b fingaka mono mpi yina me kanga nsadi na yandi nzila sambu yandi sala ve diambu ya mbi, c mpi Yehowa me tula mambu ya Nabale na ntu na yandi mosi!” Na nima, Davidi tindilaka Abigaile ndinga nde yandi kuma nkento na yandi. 40 Ebuna bansadi ya Davidi kumaka na Karmele kisika Abigaile vandaka mpi bo tubilaka yandi nde: “Davidi me tinda beto na kubaka nge sambu nge kuma nkento na yandi.” 41 Yandi telamaka na mbala mosi, fukamaka luse na ntoto, mpi tubaka nde: “Tala mpika na nge kele bonso nsadi sambu na kuyobisa makulu d ya bansadi ya mfumu na mono.” 42 Ebuna Abigaile e telamaka ntinu, mataka na mpunda na yandi mpi bansadi na yandi tanu ya bankento vandaka kutambula na nima na yandi; yandi kwendaka nzila mosi ti binati-nsangu ya Davidi ebuna yandi kumaka nkento na yandi. 43 Davidi kwelaka mpi Ahinoami f muntu ya Yizreele, g ebuna bo zole kumaka bankento na yandi. h 44 Kansi Saule pesaka mwana na yandi Mikale, i nkento ya Davidi, na Palti j mwana ya Layishi, muntu ya Galimi. Na nima bantu ya Zifi k kwisaka na Saule na Gibea, l mpi bo tubaka nde: “Keti Davidi ke bumbana ve na ngumba ya fioti ya Akila, yina ke talana ti Yeshimoni?”1m 2 Yo yina
26
26:1 1 To mbala ya nkaka, “ntoto ya zelo na zelo; ntoto-makanga.”
1 SAMUELE 26:3-16 Saule telamaka mpi kwendaka na ntoto-makanga ya Zifi ti bantu 3000 yina bo solaka na Izraele sambu na kusosa Davidi na ntoto-makanga ya Zifi. a 3 Saule salaka camp na ngumba ya fioti ya Akila, yina ke talana ti Yeshimoni, pene-pene ya nzila. Na ntangu yina Davidi vandaka kuzinga na ntoto-makanga, mpi yandi waka nde Saule me kwisa kusosa yandi kuna. 4 Ebuna Davidi tindaka bantu na kutala na mayele sambu na kuzikisa kana Saule kwisaka kibeni. 5 Na nima Davidi kwendaka kisika yina Saule salaka camp, mpi Davidi monaka kisika yina Saule ti Abnere b mwana ya Nere, mfumu ya basoda na yandi, vandaka kulala; Saule lalaka na kati ya camp, mpi basoda vandaka na nziunga na yandi. 6 Ebuna Davidi tubilaka Ahimeleki muntu ya Heti c mpi Abishai d mwana ya Seruya, e mpangi ya Yoabi nde: “Nani ta kwenda ti mono na camp, kisika Saule kele?” Abishai vutulaka nde: “Mono ta kwenda ti nge.” 7 Yo yina Davidi ti Abishai kwendaka na mpimpa kisika basoda vandaka; bo monaka Saule me lala na kati ya camp mpi dikonga na yandi vandaka ya kutumika na ntoto pene-pene ya ntu na yandi. Abnere ti basoda vandaka ya kulala na nziunga na yandi. 8 Abishai tubilaka Davidi nde: “Bubu yai Nzambi me pesa mbeni na nge na maboko na nge. f Mpi ntangu yai, pardo, pesa mono nzila ya kukangisa yandi na ntoto ti dikonga, kaka mbala mosi, yo ta lomba ve nde mono sala yo mbala zole.” 9 Kansi, Davidi tubilaka Abishai nde: “Kusala yandi mbi ve, sambu nani lenda nangula diboko na yandi sambu na kunwanisa muntu yina Yehowa me tulaka mafuta g ebuna yandi baka ve ndo-
516 KAPU 26 a 1Sa 24:2 b 1Sa 14:50 1Sa 17:55 2Sa 2:8 2Sa 3:27
c Kuy 10:15 d 2Sa 16:9 2Sa 18:5 2Sa 23:18
e 2Sa 2:18 1Bs 2:15, 16
f 1Sa 24:4 1Sa 26:23
g 1Sa 10:1
Ndonga ya 2 a 1Sa 24:6 2Sa 1:14 1Bs 16:22 Nk 20:6
b Kul 32:35 1Sa 24:12 1Sa 25:38 Nk 94:1, 23
c Nk 37:12, 13 d 1Sa 31:3, 6 e Lev 19:18 1Sa 24:6 1Bs 16:22 Nk 105:15
f 1Sa 24:4 g 1Sa 14:50 1Sa 17:55 2Sa 2:8 2Sa 3:8
h 1Sa 26:8 i 1Sa 9:16, 17 1Sa 10:1
j 1Sa 26:11
la?” a 10 Davidi yikaka nde: “Ya kieleka mutindu Yehowa kele na luzingu, Yehowa yandi mosi ta fwa yandi, b to kilumbu na yandi ta lunga c mpi yandi ta fwa, to yandi ta kwenda na bitumba mpi bo ta fwa yandi. d 11 Na kutadila mabanza ya Yehowa, ngindu lenda kwisila mono ve ata fioti na kunangula diboko na mono sambu na kunwanisa muntu yina Yehowa e me tulaka mafuta! Ntangu yai, pardo baka dikonga yina kele pene-pene ya ntu na yandi mpi dibungu ya masa, mpi beto kwenda.” 12 Yo yina, Davidi bakaka dikonga mpi dibungu ya masa yina vandaka penepene ya ntu ya Saule, ebuna bo kwendaka. Ata muntu mosi ve monaka f to zabaka bo, to telamaka na mpongi, sambu bo yonso vandaka kulala, sambu mpongi ya ngolo yina katukaka na Yehowa simbaka bo. 13 Na nima, Davidi sabukaka na simu ya nkaka mpi telamaka na nsongi ya ngumba mwa ntama, mpi kitamina ya nene vandaka kukabisa bo. 14 Davidi bingaka basoda mpi Abnere g mwana ya Nere na ndinga ya ngolo nde: “Abnere, nge ta ndima ve?” Abnere vutulaka nde: “Nge nani, nge muntu yina ke binga ntotila?” 15 Davidi tubilaka Abnere nde: “Keti nge kele ve bakala? Nani kele bonso nge na Izraele? Ebuna sambu na nki nge landaka ve kukengila ntotila, mfumu na nge? Sambu soda mosi kwisaka sambu na kufwa ntotila mfumu na nge. h 16 Mambu ya nge me sala kele mbote ve. Ya kieleka mutindu Yehowa kele na luzingu, yo me fwana nde nge fwa, sambu nge kebaka ve mfumu na nge, muntu yina Yehowa me tulaka mafuta. i Ntangu yai tala na nziunga na nge! Dikonga mpi dibungu ya masa j ya ntoti-
517 la yina vandaka pene-pene ya ntu na yandi kele na wapi?” 17 Ebuna Saule zabaka ndinga ya Davidi mpi tubaka nde: “Mwana na mono Davidi, keti yina ndinga na nge?” a Davidi vutulaka nde: “Yo kele ndinga na mono, mfumu na mono ntotila.” 18 Yandi yikaka nde: “Sambu na nki mfumu na mono ke landa nsadi na yandi, b inki mono me sala, mpi nki mbi mono me sala? c 19 Pardo, bika nde mfumu na mono ntotila kuwa mambu yina nsadi na yandi ke tuba: Kana Yehowa muntu pusaka nge na kunwanisa mono, bika nde yandi ndima1 dikabu na mono ya mbuma. Kansi, kana bantu me pusa nge, d bo kele ya kusingama na ntwala ya Yehowa, sambu bubu yai bo me kula mono sambu mono vukana ve ti dikabu ya Yehowa, e mutindu bo me tuba nde, ‘Kwenda kusadila banzambi ya nkaka!’ 20 Ntangu yai, kubika ve nde menga na mono kutiamuka na ntoto ntama na ntwala ya Yehowa, sambu ntotila ya Izraele me basika sambu na kusosa ka-nzenga mosi, f bonso nde yandi vandaka kuzomba ngwadi na bangumba.” 21 Ebuna Saule tubaka nde: “Mono me sala disumu. g Mwana na mono Davidi, kwisa kuvutuka sambu mono ta sala nge diaka ve mbi, sambu nge me baka luzingu1 na mono na mfunu h bubu yai. Ee, mono me sala mambu na buzoba mpi mono me sala kifu ya nene kibeni.” 22 Davidi vutulaka nde: “Dikonga ya ntotila yo yai. Bika nde leke mosi ya bakala kukwisa kubaka yo. 23 Yehowa muntu ta futa konso muntu na kutadila lunungu i na yandi mpi kwikama na yandi, sambu bubu yai Yehowa pesaka nge na maboko na mono, kansi mono zo26:19 1 Na kisina, “wa nsudi ya.” 26:21, 24 1 To “moyo.”
1 SAMUELE 26:17–27:6 KAPU 26 a 1Sa 24:8, 16 b Nk 35:7 c 1Sa 24:9, 11 d 1Sa 24:9 e Kub 19:5 Kul 26:18
f 1Sa 24:14 g 1Sa 24:17 h 1Sa 24:10 1Sa 26:11
i Nk 7:8 Nk 18:20
Ndonga ya 2 a 1Sa 24:6 1Sa 26:9
b Nk 34:19 c 1Sa 24:19 d 1Sa 24:22 1Sa 27:4
KAPU 27 e 1Sa 19:18 1Sa 22:1, 5
f 1Sa 18:29 1Sa 23:23
g 1Sa 25:13 1Sa 30:9
h 1Sa 21:10, 14 1Sa 27:12
i 1Sa 25:43 j 1Sa 25:39, 42 k 1Sa 23:14 1Sa 26:25
l Yoz 19:1, 5 1Sa 30:1 2Sa 1:1 1Bs 12:1, 20
laka ve kunangula diboko na mono sambu na kunwanisa muntu yina Yehowa me tulaka mafuta. a 24 Tala! Kaka mutindu luzingu1 na nge vandaka na mfunu sambu na mono bubu, bika nde luzingu1 na mono kuvanda na mfunu na meso ya Yehowa, mpi bika yandi gulusa mono na bampasi yonso.” b 25 Saule vutudilaka Davidi nde: “Mwana na mono Davidi, bika nde nge baka lusakumunu. Nge ta sala kibeni mambu ya nene, mpi nge ta nunga kibeni.” c Ebuna Davidi kwendaka nzila na yandi, mpi Saule vutukaka na kisika na yandi. d Kansi, Davidi tubaka na ntima na yandi nde: “Kilumbu kele mono ta fwa na maboko ya Saule. Kuluta mbote mono tina e na insi ya bantu ya Filistia; ebuna Saule ta bikisa kusosa mono na teritware ya mvimba ya Izraele, f mpi mono ta katuka na maboko na yandi mpi ta tina.” 2 Yo yina Davidi telamaka ti bantu 600 g yina vandaka ti yandi mpi bo kwendaka na Akishi h mwana ya Maoki, ntotila ya Gati. 3 Davidi bikalaka ti Akishi na Gati, yandi ti bantu na yandi, konso muntu ti bantu ya nzo na yandi. Davidi vandaka ti bankento na yandi zole, Ahinoami i muntu ya Yizreele mpi Abigaile j muntu ya Karmele, mufwidi ya Nabale. 4 Ntangu bo songaka Saule nde Davidi me tina na Gati, yandi bikisaka kusosa yandi. k 5 Ebuna Davidi tubilaka Akishi nde: “Kana nge me ndima mono, bika nde bo pesa mono kisika na mbanza mosi ya fioti, sambu mono zinga kuna. Sambu na nki nsadi na nge fwete zinga na mbanza ya kimfumu ti nge?” 6 Ebuna Akishi pesaka yandi Siklagi l na kilumbu yina. Yo yina Siklagi kele ya bantotila ya Yuda tii bubu yai.
27
1 SAMUELE 27:7–28:9 7 Ntangu1 yina Davidi zingaka na mbanza ya fioti ya bantu ya Filistia vandaka mvula mosi ti bangonda iya. a 8 Davidi ti bantu na yandi vandaka kukwenda kunwanisa bantu ya Geshure, b bantu ya Girzi, mpi bantu ya Amaleki, c sambu bo vandaka kuzinga na ntoto yina ke yantika na Telami tii na Shure d mpi ke kulumuka tii na insi ya Ezipte. 9 Ntangu Davidi vandaka kunwanisa ntoto yina, yandi vandaka kubika ve na luzingu babakala ti bankento, e kansi yandi vandaka kubaka mameme, bangombe, bampunda, bashamo, mpi bilele, na nima yandi vandaka kuvutuka na Akishi. 10 Ebuna Akishi vandaka kuyula nde: “Beno kwendaka kunwana na wapi bubu yai?” Davidi vandaka kuvutula nde: “Na sudi1 ya Yuda” f to “Na sudi ya bantu ya Yerameele” g to “Na sudi ya bantu ya Keni.” h 11 Davidi vandaka kubika ve babakala ti bankento na luzingu sambu na kunata bo na Gati, yandi vandaka kutuba nde: “Sambu bo funda beto ve mpi bo tuba ve nde, ‘Yai mambu yina Davidi salaka.’” (Yandi vandaka kusala mutindu yai ntangu yonso yina yandi vandaka kuzinga na mbanza ya fioti ya bantu ya Filistia.) 12 Yo yina Akishi ndimaka Davidi, mpi yandi vandaka kutuba na ntima nde: ‘Yandi me kuma kibeni kima ya nsudi ya mbi na kati ya bantu na yandi Izraele, yo yina yandi ta vanda nsadi na mono ntangu yonso.’ Na bilumbu yina, bantu ya Filistia vukisaka basoda na bo sambu na kunwana ti Izraele. i Ebuna Akishi tubilaka Davidi nde: “Nge me zaba kibeni nde nge ti bantu na nge, beno ta kwenda na bitumba ti
28
27:7 1 Na kisina, “Ntalu ya bilumbu.” 27:10 1 To “Na Negebi.”
518 KAPU 27 a 1Sa 29:3 b Yoz 13:1, 2 c Kuy 36:12 Kub 17:8, 14 Kut 13:29 1Sa 15:2 2Sa 1:1
d Kuy 25:17, 18 Kub 15:22 1Sa 15:7
e Kul 25:19 1Sa 15:3
f Yoz 15:1, 2 g 1Bs 2:9 h Kut 24:21 1Sa 15:6
KAPU 28 i 1Sa 14:52 Ndonga ya 2 a 1Sa 27:12 1Sa 29:3
b 1Sa 29:2 c 1Sa 25:1 d Kub 22:18 Lev 19:31 Lev 20:6, 27 Kul 18:10, 11 Kus 21:8
e Yoz 19:17, 18 2Bn 4:8
f 1Sa 31:1 2Sa 1:21 2Sa 21:12
g 1Sa 28:20 h 1Sa 14:37 i Kub 28:30 Kut 27:21
j Kub 22:18 Lev 19:31 Lev 20:6 1Sa 15:23 1Sa 28:3
k Yoz 17:11 l Kul 18:10, 11 1Bs 10:13
mono.” a 2 Ebuna Davidi tubilaka Akishi nde: “Nge me zaba mbote mambu yina nsadi na nge ta sala.” Akishi tubilaka Davidi nde: “Yo yina mono ta tula nge kimakulu muntu yina ke kengilaka mono.”1b 3 Ntangu yai, Samuele fwaka, mpi Izraele ya mvimba dilaka yandi mpi zikaka yandi na mbanza na yandi Rama. c Saule katulaka na insi bantu yina ke solulaka ti bampeve ya bafwa d mpi bantu yina ke zabisaka bantu mambu yina ta kumina bo. 4 Bantu ya Filistia vukanaka mpi kwendaka kusala camp na Shunemi.e Yo yina Saule vukisaka Izraele ya mvimba mpi bo salaka camp na Gilboa. f 5 Ntangu Saule monaka camp ya bantu ya Filistia yandi waka boma, mpi ntima na yandi tekitaka ngolo kibeni. g 6 Saule vandaka kuyula Yehowa, h kansi Yehowa vandaka kupesa yandi ve mvutu ata fioti, yo vanda na bandosi, na nzila ya Urimi i to ya bambikudi. 7 Nsuka-nsuka Saule tubilaka bansadi na yandi nde: “Beno sosila mono nkento mosi yina ke solulaka ti bampeve ya bafwa, j mpi mono ta kwenda kuyula yandi.” Bansadi na yandi vutulaka nde: “Kele ti nkento mosi na Enedore k yina ke solulaka ti bampeve ya bafwa.” 8 Yo yina, Saule lwataka bilele ya nkaka sambu bo zaba yandi ve, ebuna na mpimpa yandi kwendaka na nkento yina ti bantu na yandi zole. Yandi tubaka nde: “Pardo, solula ti bampeve ya bafwa sambu na kuzabisa mambu yina ta bwa, l mpi basisila mono muntu yina mono ta songa nge.” 9 Kansi, nkento yina tubilaka yandi nde: “Nge fwete zaba mambu yina Saule salaka, muti28:2 1 Na kisina, “muntu yina ke kengilaka ntu na mono bilumbu yonso.”
519 ndu yandi katulaka na insi bantu yina ke solulaka ti bampeve ya bafwa a mpi bantu yina ke zabisaka bantu mambu yina ta kumina bo. Ebuna sambu na nki nge ke zola kukanga mono1 sambu bo fwa mono?” b 10 Ebuna Saule zengilaka yandi kieleka na zina ya Yehowa nde: “Ya kieleka mutindu Yehowa kele na luzingu, makambu ta bwila nge ve sambu na diambu yai!” 11 Ebuna nkento yina tubaka nde: “Mono basisila nge nani?” Yandi vutulaka nde: “Basisila mono Samuele.” 12 Ntangu nkento yina monaka “Samuele,”1c yandi bokaka mpi tubilaka Saule nde: “Sambu na nki nge me kusa mono? Nge kele Saule!” 13 Ntotila tubilaka yandi nde: “Kuwa boma ve; kansi nge ke mona inki?” Nkento yina vutudilaka Saule nde: “Mono ke mona muntu mosi bonso nzambi ke kwisa kubasika na ntoto.” 14 Na mbala mosi Saule yulaka yandi nde: “Yandi kele nki mutindu?” ebuna nkento yina tubaka nde: “Yandi kele mununu, yandi ke kwisa kubasika, mpi yandi me lwata kazaka ya kukonda maboko.” d Ebuna Saule bakisaka nde yo vandaka “Samuele,” mpi yandi bwaka luse na ntoto mpi fukamaka. 15 Ebuna “Samuele” tubilaka Saule nde: “Sambu na nki nge me yangisa mono na mutindu nge me lomba nde bo basisa mono?” Saule vutulaka nde: “Mono kele na mpasi ya ngolo. Bantu ya Filistia ke nwanisa mono, ebuna Nzambi me bikisa mono mpi yandi ke pesa mono diaka ve mvutu, yo vanda na nzila ya bambikudi to na bandosi; e yo yina mono me binga nge sambu nge zabisa mono mambu yina mono fwete sala.” f 28:9 1 To “moyo na mono.” 28:12 1 To “kima yina vandaka kumonana bonso Samuele.”
1 SAMUELE 28:10-23 KAPU 28 a 1Sa 28:3
b Kub 22:18 Lev 20:27
c 1Sa 28:3
d 1Sa 15:27
e 1Sa 28:6
f Lev 19:31
Ndonga ya 2 a 1Sa 15:23 1Sa 16:14
b 1Sa 13:14 1Sa 15:28 1Sa 16:13 1Sa 24:20
c 1Sa 15:9 1Bs 10:13
d 1Sa 28:1 1Sa 31:1
e 1Sa 31:5
f 1Sa 31:2 2Sa 2:8
g 1Sa 31:7
h Lev 20:27
16 “Samuele” tubaka nde: “Sambu na nki nge ke yula mono ntangu yai ya Yehowa me bikisa nge a mpi me kuma mbeni na nge? 17 Yehowa ta sala mambu yina yandi tubaka na nzila na mono: Yehowa ta botula kimfumu na maboko na nge mpi yandi ta pesa yo na nkweno na nge, Davidi. b 18 Sambu nge lemfukaka ve na ndinga ya Yehowa mpi nge fwaka ve bantu ya Amaleki c yina pesaka yandi makasi ya ngolo, yo yina Yehowa ke sala nge mambu yai bubu. 19 Yehowa ta pesa mpi Izraele ya mvimba ti nge na maboko ya bantu ya Filistia, d mpi mbasi nge eti bana na nge ya babakala, f beno ta vanda ti mono. Yehowa ta pesa mpi basoda ya Izraele na maboko ya bantu ya Filistia.” g 20 Na mbala mosi, Saule bwaka na ntoto, yandi lalaka ya mvimba mpi waka boma mingi kibeni sambu na mambu yina “Samuele” tubaka. Ebuna yandi vandaka diaka ve na ngolo, sambu yandi diaka ve kilumbu yina ya mvimba mpi mpimpa yina ya mvimba. 21 Ntangu nkento yina kwisaka na Saule mpi monaka nde yandi ke kudiyangisa mingi kibeni, yandi tubilaka Saule nde: “Nsadi na nge me lemfuka na mambu yina nge tubaka; mono tulaka luzingu na mono na kigonsa1h mpi mono salaka mambu yina nge songaka mono na kusala. 22 Pardo, nge fwete wa mambu yina nsadi na nge ke zola kutuba. Bika mono tula mampa na ntwala na nge; ebuna dia mpidina nge ta baka ngolo ya kukwenda.” 23 Ata mpidina, yandi buyaka mpi tubaka nde: “Mono ta dia ve.” Kansi, bansadi na yandi ti nkento yina landaka kubondila yandi. Nsuka-nsuka 28:21 1 To “bakaka moyo na mono na maboko na mono.”
1 SAMUELE 28:24–30:2 yandi wilaka bo, yandi telamaka na ntoto, mpi vandaka na mbeto. 24 Nkento yina vandaka ti mwana-ngombe ya mafuta na nzo, yo yina yandi fwaka1 yo nswalu mpi yandi bakaka fufu, salaka poto-poto mpi salaka mampa ya kukonda levire. 25 Yandi pesaka yo Saule mpi bansadi na yandi, ebuna bo diaka. Na nima, bo telamaka mpi bo kwendaka na mpimpa yina.a Bantu ya Filistiab vukisaka basoda na bo yonso na Afeki, kansi bantu ya Izraele salaka camp na bo pene-pene ya nto ya masa na Yizreele. c 2 Mpi bamfumu ya bantu ya Filistia vandaka kuluta ti bimvuka na bo ya bankama ya basoda mpi ya mafunda ya basoda, mpi Davidi ti bantu na yandi vandaka kutambula na nima ti Akishi. d 3 Kansi bamfumu ya bantu ya Filistia tubaka nde: “Sambu na nki Baebreo yai kele awa?” Akishi vutudilaka bo nde: “Yai Davidi, nsadi ya Saule ntotila ya Izraele, yina ke zingaka ti mono katuka mvula mosi to bamvula mingi. e Mono me mona ve ata kima mosi ya mbi na yandi yantika kilumbu yina yandi tinaka mpi kwisaka na mono tii bubu yai.” 4 Kansi bamfumu ya bantu ya Filistia wilaka yandi makasi, mpi bo tubilaka yandi nde: “Songa muntu yina yandi vutuka. f Bika yandi vutuka na kisika yina nge pesaka yandi. Kupesa yandi ve nzila ya kukwenda ti beto na bitumba, sambu yandi balukila beto ve na bitumba. g Inki kele mutindu ya kuluta mbote yina yandi lenda sosa nde mfumu na yandi kundima yandi kana yandi fwa ve basoda na beto? 5 Keti yai Davidi ve yina bo vandaka kuyimbila ntangu bo vandaka kukina nde: ‘Saule me fwa mafunda ya bambeni,
29
28:24 1 To “tambikaka.”
520 KAPU 28 a 1Sa 28:8
KAPU 29 b 1Sa 28:1
c Yoz 19:17, 18 1Sa 29:11
d 1Sa 28:2
e 1Sa 27:7, 12
f 1Bs 12:19
g 1Sa 14:21
Ndonga ya 2 a 1Sa 18:7 1Sa 21:11
b 1Sa 21:10 1Sa 27:2
c 1Sa 28:2
d 1Sa 27:11, 12
e 1Sa 29:3, 9
f 1Sa 27:12
g Yoz 19:17, 18 1Sa 29:1
KAPU 30 h Yoz 15:21, 31 1Sa 27:5, 6
i Kuy 36:12 Kub 17:14 1Sa 15:2 1Sa 27:8
Mpi Davidi me fwa makumi ya mafunda ya bambeni’?” a 6 Yo yina Akishi b bingaka Davidi mpi tubilaka yandi nde: “Ya kieleka, mutindu Yehowa kele na luzingu, nge kele muntu ya mbote, mpi mono zolaka nde nge kwenda na bitumba ti basoda na mono, c sambu mono me mona ve ata kima mosi ya mbi na nge yantika kilumbu yina nge kwisaka na mono tii bubu yai. d Kansi bamfumu ke tudila nge ve ntima. e 7 Yo yina, vutuka na ngemba, mpi kusala ve ata kima mosi yina ta pesa bamfumu ya bantu ya Filistia makasi.” 8 Kansi, Davidi tubilaka Akishi nde: “Mono me sala inki? Inki kima ya mbi nge me mona na nsadi na nge yantika kilumbu yina mono kwisaka na nge tii bubu yai? Sambu na nki mono fwete kwenda ve ti nge mpi kunwana ti bambeni ya mfumu na mono ntotila?” 9 Akishi vutudilaka Davidi nde: “Na mabanza na mono, nge kele muntu ya mbote bonso wanzio ya Nzambi. f Kansi bamfumu ya bantu ya Filistia me tuba nde, ‘Kupesa yandi ve nzila ya kukwenda ti beto na bitumba.’ 10 Ntangu yai, telama na suka-suka ti bansadi ya mfumu na nge yina kwisaka ti nge; beno telama mpi beno kwenda na suka-suka ntangu nsemo ta basika.” 11 Ebuna Davidi mpi bantu na yandi telamaka na suka-suka sambu na kuvutuka na ntoto ya bantu ya Filistia, mpi bantu ya Filistia kwendaka na Yizreele. g Ntangu Davidi ti bantu na yandi kwisaka na Siklagi h na kilumbu ya tatu, bantu ya Amaleki i kotaka na ndambu ya sudi1 mpi na Siklagi; bo nwanisaka Siklagi mpi bo yokaka yo tiya. 2 Bo nataka bankento mpi bantu yonso yina vandaka na kati
30
30:1 1 To “ya Negebi.”
521 na yo na kimpika, a yantika na baleke tii na bambuta. Bo fwaka ve ata muntu mosi, kansi bo nataka bo, ebuna bo simbaka nzila mpi bo kwendaka. 3 Ntangu Davidi ti bantu na yandi kumaka na mbanza, bo kutaka bo me yoka yo tiya, mpi bo me nata bankento na bo, mpi bana na bo ya babakala ti ya bankento na kimpika. 4 Ebuna Davidi ti bantu yina vandaka ti yandi yantikaka kudila ngolo tii kuna bo vandaka diaka ve na ngolo ya kudila. 5 Bo nataka mpi na kimpika bankento zole ya Davidi, Ahinoami muntu ya Yizreele mpi Abigaile mufwidi ya Nabale muntu ya Karmele. b 6 Davidi vandaka kudiyangisa mingi, sambu bantu na yandi tubaka nde bo ta fwa yandi na matadi, sambu bantu1 yonso waka makasi mutindu bo vidisaka bana na bo ya babakala ti ya bankento. Kansi Davidi bakaka kikesa na lusadisu ya Yehowa Nzambi na yandi. c 7 Ebuna Davidi tubilaka nganga-nzambi Abiatare, d mwana ya Ahimeleki, nde: “Pardo, nata efodi awa.” e Ebuna Abiatare natilaka Davidi efodi. 8 Davidi yulaka Yehowa f nde: “Keti mono fwete landa kimvuka yina ya miyibi? Keti mono ta kanga bo?” Ebuna yandi tubilaka Davidi nde: “Landa bo, sambu nge ta kanga bo kibeni, mpi nge ta gulusa bima yina bo yibaka.” g 9 Na mbala mosi Davidi kwendaka ti bantu 600 h yina vandaka ti yandi, mpi bo kwendaka tii na Muwanda1 ya Besore, kisika bantu ya nkaka bikalaka. 10 Davidi vandaka kaka kulanda bo, yandi ti bantu 400, kansi bantu 200 bikalaka, bayina lembaka mingi mpi kukaka ve kusabuka Muwanda ya Besore. i 30:6 1 To “sambu mioyo ya bantu.” 30:9 1 Tala Bantendula ya Bangogo.
1 SAMUELE 30:3-18 KAPU 30 a 1Sa 27:3
b 1Sa 25:42 1Sa 25:43
c Nk 18:6 Nk 31:1, 9 Nk 34:19 Nk 143:5
d 1Sa 22:20 1Bn 2:26
e 1Sa 23:9
f Kut 27:21 Baz 20:28 1Sa 23:2, 11 1Sa 28:6
g 1Sa 30:18 Nk 34:19
h 1Sa 23:13 1Sa 27:2
i 1Sa 30:21
Ndonga ya 2 a 2Sa 8:18 1Bn 1:38 1Bs 18:17 Eze 25:16 Sef 2:5
b Yoz 14:13
c Kub 17:14
d 1Sa 30:3
11 Bo kutaka muntu mosi ya Ezipte na nseke mpi bo nataka yandi na Davidi. Bo pesaka yandi madia mpi masa ya kunwa, 12 bo pesaka yandi mpi ndambu ya gato ya bafige yina bo me kamuna mpi bagato zole ya bambuma ya vinu. Na nima ya kudia, yandi bakaka diaka ngolo,1 sambu yandi diaka ve mpi nwaka ve masa bilumbu tatu mpi bampimpa tatu. 13 Davidi yulaka yandi nde: “Nge kele muntu ya nani, mpi nge me katuka na wapi?” ebuna yandi tubaka nde: “Mono kele muntu ya Ezipte mpi mpika ya muntu mosi ya Amaleki, kansi mfumu na mono bikisaka mono sambu mono belaka bilumbu tatu me luta. 14 Beto nwanisaka sudi1 ya bantu ya Kereti, a teritware ya Yuda, mpi sudi1 ya Kalebi, b mpi beto yokaka Siklagi tiya.” 15 Ebuna Davidi tubilaka yandi nde: “Keti nge ta nata mono kisika kimvuka yina ya miyibi kele?” Yandi vutulaka nde: “Kana nge zenga kieleka na ntwala na mono na zina ya Nzambi nde nge ta fwa mono ve mpi nde nge ta pesa mono ve na maboko ya mfumu na mono, mono ta nata nge kisika kimvuka yina ya miyibi kele.” 16 Yo yina yandi nataka Davidi kisika bo vandaka me panzana na ntoto na bisika yonso, bo ke dia, ke nwa, mpi ke sala nkinsi sambu na bima mingi yina bo botulaka na insi ya bantu ya Filistia mpi na insi ya Yuda. 17 Ebuna Davidi fwaka bo yantika na suka ntangu mpimpa vandaka ntete tii na nkokila yina landaka; ata muntu mosi ve tinaka c katula kaka bantu 400 yina tinaka na zulu ya bashamo. 18 Davidi bakaka diaka bima yonso yina bantu ya Amaleki botulaka, d mpi 30:12 1 Na kisina, “mpeve na yandi vutukilaka yandi.” 30:14 1 To “Negebi.”
1 SAMUELE 30:19–31:4 Davidi gulusaka bankento na yandi zole. 19 Muntu na bo mosi ve kondaka, yantika na leke tii na mbuta. Bo bakaka diaka bana na bo ya babakala ti ya bankento mpi bima yina bantu yina botulaka; a Davidi bakaka diaka bima yonso yina bantu yina botulaka. 20 Davidi bakaka mameme yonso ti bangombe yonso, mpi bantu na yandi vandaka kunata yo na ntwala ya bitwisi na bo. Bo tubaka nde: “Yai bima ya Davidi me botula na bitumba.” 21 Ebuna Davidi kumaka kisika bantu 200 yina vandaka, bayina kukaka ve kukwenda ti yandi sambu bo lembaka mingi mpi yina bikalaka pene-pene ya Muwanda ya Besore, b ebuna bo basikaka sambu na kukutana ti Davidi mpi bantu yina vandaka ti yandi. Ntangu Davidi kumaka pene-pene na bo, yandi yulaka bo kana bo kele mbote. 22 Kansi, bantu yonso ya mbi mpi ya kukonda mfunu na kati ya bantu yina kwendaka ti Davidi tubaka nde: “Sambu bo kwendaka ve ti beto, beto ta pesa bo ve ata kima mosi na bima ya bo botulaka mpi yina beto me baka diaka, katula kaka nde konso muntu kubaka nkento na yandi ti bana na yandi mpi yandi kwenda.” 23 Kansi Davidi tubaka nde: “Bampangi na mono, beno fwete sala ve mutindu yina na bima yina Yehowa me pesa beto. Yandi taninaka beto mpi pesaka na maboko na beto kimvuka ya miyibi yina kwisaka kunwanisa beto. c 24 Nani lenda ndima beno na diambu yai? Dikabu ya muntu yina kwendaka na bitumba ta vanda kiteso mosi ti dikabu ya muntu yina bikalaka sambu na kukengila bima. d Bantu yonso ta baka dikabu ya kiteso mosi.” e 25 Mpi katuka kilumbu yina, yandi salaka nde yo bikala
522
k 1Bs 8:33
bonso nsiku mpi munsiku sambu na Izraele tii bubu yai. 26 Ntangu Davidi vutukaka na Siklagi, yandi tindilaka bankuluntu ya Yuda yina vandaka banduku na yandi ndambu ya bima yina bo botulaka, mpi tubaka nde: “Yai dikabu1 na beno ya me katuka na bima ya beto me botula na bambeni ya Yehowa.” 27 Yandi tindaka yo na bayina vandaka na Betele, a na bayina vandaka na Ramoti ya Negebi,1 na bayina vandaka na Yatire, b 28 na bayina vandaka na Aroere, na bayina vandaka na Sifmoti, na bayina vandaka na Eshtemoa, c 29 na bayina vandaka na Rakale, na bayina vandaka na bambanza ya bantu ya Yerameele, d na bayina vandaka na bambanza ya bantu ya Keni, e 30 na bayina vandaka na Orma, f na bayina vandaka na Borashani, na bayina vandaka na Ataki, 31 na bayina vandaka na Ebroni, g mpi na bisika yonso yina Davidi lutaka ti bantu na yandi. Bantu ya Filistia vandaka kunwana ti Izraele. h Ebuna bantu ya Izraele tinaka na ntwala ya bantu ya Filistia; bantu mingi bwaka mpi fwaka na Ngumba ya Gilboa. i 2 Bantu ya Filistia vandaka kaka kupusana pene-pene ya Saule mpi ya bana na yandi, ebuna bantu ya Filistia fwaka Yonatani, j Abinadabi, mpi Malki-shua, bana ya Saule. k 3 Bitumba kumaka ngolo sambu na Saule, mpi bantu ya ke sadilaka munduki ya tolo-tolo monaka yandi, mpi bo lwadisaka yandi ngolo kibeni. l 4 Ebuna Saule tubilaka muntu yina ke natilaka yandi binwaninu nde: “Basisa mbele na nge ya bitumba mpi tobula mono ti yo, sambu bantu yai ya kukonda kuyo-
l 2Sa 1:4, 6
30:26 1 Na kisina, “lusakumunu.” 30:27 1 To “ya sudi.”
KAPU 30 a 1Sa 30:8 Nk 34:19
b 1Sa 30:10
c 1Sa 30:8
d 1Sa 30:10
e Kut 31:27 Yoz 22:8 Nk 68:12
Ndonga ya 2 a Yoz 19:4, 8
b Yoz 15:20, 48 Yoz 21:8, 14
c Yoz 15:20, 50 Yoz 21:8, 14
d 1Sa 27:10 1Bs 2:9
e Baz 1:16 1Sa 15:6
f Kut 21:3 Yoz 19:1, 4 Baz 1:17
g Yoz 14:13 2Sa 2:1
KAPU 31 h 1Sa 14:52 1Sa 29:1
i 1Sa 28:4 2Sa 1:21 1Bs 10:1-5
j 1Sa 13:2
31
523
1 SAMUELE 31:5 – 2 SAMUELE Mambu Yina Ke na Kati
tisa a kukwisa ve kutobula mono mpi kusadila mono mambu kukonda mawa.”1 Kansi muntu yina buyaka, sambu yandi vandaka na boma mingi kibeni. Yo yina Saule bakaka mbele ya bitumba mpi bwaka na zulu na yo. b 5 Ntangu muntu yina ke natilaka yandi binwaninu monaka nde Saule me fwa, c yandi mpi bwaka na zulu ya mbele na yandi ya bitumba mpi fwaka ti yandi. 6 Na mutindu yina Saule, bana na yandi tatu, muntu yina ke natilaka yandi binwaninu, mpi bantu na yandi yonso fwaka bo yonso na kilumbu yina. d 7 Ntangu bantu ya Izraele yina vandaka na ntoto ya muwanda1 mpi na ntoto ya Yordani monaka nde bantu ya Izraele me tina mpi nde Saule ti bana na yandi me fwa, bo yantikaka kubikisa bambanza mpi kutina; e ebuna bantu ya Filistia kwisaka mpi kumaka kuzinga kuna. 8 Kilumbu yina landaka, ntangu bantu ya Filistia kwisaka sambu na kuyiba bima ya bamvu31:4 1 To “na kuvweza yonso.” 31:7 1 To “ntoto ya kukonda ngumba.”
f 2Sa 21:12
mbi, bo monaka bamvumbi ya Saule ti ya bana na yandi tatu me lala na Ngumba ya Gilboa. a 9 Yo yina bo zengaka yandi ntu, bo katulaka yandi binwaninu na yandi, mpi bo tindaka ndinga na ntoto ya mvimba ya bantu ya Filistia sambu na kupanza nsangu b yina na banzo1 ya biteki c na bo mpi na bantu na bo. 10 Na nima bo tulaka binwaninu na yandi na nzo ya biteki ya Ashtoreti mpi bo kangisaka mvumbi na yandi na kibaka ya Bete-shani. d 11 Ntangu bantu ya Yabeshi-gileadi e waka mambu yina bantu ya Filistia salaka Saule, 12 basoda yonso telamaka, bo tambulaka mpimpa ya mvimba, mpi bo katulaka bamvumbi ya Saule ti ya bana na yandi na kibaka ya Bete-shani. Bo vutukaka na Yabeshi, ebuna bo zikaka bo kuna. 13 Na nima bo bakaka mikwa na bo f mpi bo zikaka yo na nsi ya nti ya tamarisi na Yabeshi, g ebuna bo buyaka madia bilumbu nsambwadi.
g 2Sa 2:4, 5
31:9 1 To “batempelo.”
KAPU 31 a 1Sa 17:26 2Sa 1:20
b 1Bs 10:4 c 1Sa 26:10 1Bs 10:13
d 1Sa 28:19 1Bs 10:6, 7
e 1Sa 13:6
Ndonga ya 2 a 1Sa 28:4 1Sa 31:1 2Sa 1:6 1Bs 10:8-12
b 2Sa 1:20 c Baz 16:23 d Yoz 17:11 Baz 1:27
e 1Sa 11:1, 9-11
MUKANDA YA ZOLE YA
SAM U E LE M A M B U Y I N A K E N A K AT I
1
Davidi me wa nsangu ya lufwa ya Saule (1-16) Davidi me yimba nkunga ya mawa sambu na Saule ti Yonatani (17-27)
Abnere me kuma na ndambu ya Davidi (6-21) Yoabi me fwa Abnere (22-30) Davidi me dila Abnere (31-39)
2 Davidi, ntotila ya Yuda (1-7) Ishe-bosheti, ntotila ya Izraele (8-11) Bitumba na kati ya nzo ya Davidi ti nzo ya Saule (12-32)
4 Bo me fwa Ishe-bosheti (1-8) Davidi me songa bantu na kufwa bantu yina fwaka Ishe-bosheti (9-12)
3 Nzo ya Davidi ke kuma kaka ngolo (1) Bana ya Davidi (2-5)
5 Bo me tula Davidi ntotila ya Izraele ya mvimba (1-5)
2 SAMUELE Mambu Yina Ke na Kati Bo me botula Yeruzalemi (6-16) Sioni, Mbanza ya Davidi (7) Davidi me bedisa bantu ya Filistia (17-25) 6 Bo me nata Sanduku na Yeruzalemi (1-23) Uzah me simba Sanduku mpi Nzambi me fwa yandi (6-8) Mikale me vweza Davidi (16, 20-23) 7 Davidi ta tunga ve tempelo (1-7) Kuwakana ti Davidi sambu na kimfumu (8-17) Kisambu ya Davidi sambu na kupesa matondo (18-29) 8 Bitumba yina Davidi nungaka (1-14) Bantu yina vandaka kutwadisa mambu na kimfumu ya Davidi (15-18) 9 Zola ya kwikama ya Davidi sambu na Mefibosheti (1-13) 10 Bo me nunga Amoni mpi Siria (1-19) 11
Davidi me sala bizumba ti Bat-sheba (1-13) Davidi me baka bangidika sambu na kufwa Uria (14-25) Davidi me kwela Bat-sheba (26, 27)
12 Natani me nganina Davidi (1-15a) Mwana ya Bat-sheba me fwa (15b-23) Bat-sheba me buta Salomo (24, 25) Bo me botula Raba, mbanza ya bantu ya Amoni (26-31) 13 Amnoni me ladisa Tamare na kingolo-ngolo (1-22) Absalomi me fwa Amnoni (23-33) Absalomi me tina na Geshure (34-39) 14 Yoabi ti nkento ya Tekoa (1-17) Davidi me bakisa mayele ya Yoabi (18-20) Absalomi me baka nswa ya kuvutuka (21-33) 15 Komplo ya Absalomi mpi kukolama na yandi (1-12) Davidi me tina Yeruzalemi (13-30) Ahitofele me vukana ti Absalomi (31) Davidi me tinda Ushai na kubebisa ndongisila ya Ahitofele (32-37) 16 Siba me kusila Mefibosheti makambu (1-4)
524 Shimei me singa Davidi (5-14) Absalomi me ndima Ushai (15-19) Ndongisila ya Ahitofele (20-23) 17 Ushai me bebisa ndongisila ya Ahitofele (1-14) Bo me kebisa Davidi; yandi me tina Absalomi (15-29) Barzilai mpi bantu ya nkaka me pesa bima (27-29) 18 Absalomi me bela na bitumba mpi me fwa (1-18) Bo me zabisa Davidi lufwa ya Absalomi (19-33) 19 Davidi ke wa mawa sambu na Absalomi (1-4) Yoabi me nganina Davidi (5-8a) Davidi me vutuka na Yeruzalemi (8b-15) Shimei me lomba ndolula (16-23) Mambu me monisa nde Mefibosheti salaka mbi ve (24-30) Barzilai me baka lukumu (31-40) Makanda me swana (41-43) 20 Sheba me kolama; Yoabi me fwa Amasa (1-13) Bo me landa Sheba mpi bo me zenga yandi ntu (14-22) Bantu yina vandaka kutwadisa mambu na kimfumu ya Davidi (23-26) 21 Bo me pesa nzo ya Saule ndola sambu na kuvutula mbi yina yandi salaka bantu ya Gibeoni (1-14) Bitumba ti bantu ya Filistia (15-22) 22 Davidi me pesa Nzambi lukumu sambu yandi ke gulusaka (1-51) “Yehowa kele ditadi na mono” (2) Yehowa kele ya kwikama na bantu ya kwikama (26) 23 Bangogo ya nsuka ya Davidi (1-7) Mambu ya nene yina basoda ya ngolo ya Davidi salaka (8-39) 24 Davidi me sala disumu na kutanga ntalu ya bantu (1-14) Kipupa me fwa bantu 70 000 (15-17) Davidi me tunga mesa-kimenga (18-25) Kupesa ve bimenga yina bo me futa kima ve (24)
525
1
Na nima ya lufwa ya Saule, ntangu Davidi vutukaka na nima ya kubedisa1 bantu ya Amaleki, Davidi salaka bilumbu zole na Siklagi. a 2 Na kilumbu ya tatu, bakala mosi katukaka na camp ya Saule mpi yandi vandaka ti bilele ya kupasuka-pasuka mpi ti ntoto na ntu. Ntangu yandi kwisaka pene-pene ya Davidi, yandi bwaka na ntoto mpi fukamaka. 3 Davidi yulaka yandi nde: “Nge me katuka na wapi?” Yandi vutulaka nde: “Mono me tina camp ya Izraele.” 4 Davidi yulaka yandi nde: “Pardo, songa mono, mambu me luta nki mutindu?” Ebuna yandi tubaka nde: “Bantu me tina bitumba mpi bantu mingi me bwa mpi me fwa. Nkutu Saule ti mwana na yandi Yonatani me fwa.” b 5 Ebuna Davidi yulaka leke ya bakala yina natilaka yandi nsangu nde: “Nki mutindu nge me zaba nde Saule ti mwana na yandi Yonatani me fwa?” 6 Leke yina ya bakala vutulaka nde: “Kukonda kukana mono vandaka na Ngumba ya Gilboa, c ebuna mono monaka Saule me yekama na dikonga na yandi, ebuna bapusupusu ti bantu yina ke tambusaka bampunda kumaka kisika yandi vandaka. d 7 Ntangu yandi balukaka mpi monaka mono, yandi bingaka mono ebuna mono tubaka nde, ‘Mono yandi yai!’ 8 Yandi yulaka mono nde, ‘Nge kele nani?’ Mono vutulaka nde, ‘Mono kele muntu ya Amaleki.’ e 9 Ebuna yandi tubaka nde, ‘Pardo, telama pene-pene na mono mpi fwa mono, sambu mono kele na mpasi mingi, kansi mono kele kaka na luzingu.’1 10 Yo yina mono telamaka pene-pene na ya1:1 1 To “kufwa.” 1:9 1 To “sambu moyo na mono ya mvimba kele ntete na kati na mono.”
2 SAMUELE 1:1-18 KAPU 1 a 1Sa 27:5, 6
b 1Sa 31:1, 6 1Bs 10:4, 6
c 1Sa 28:4 1Bs 10:1
d 1Sa 31:3 1Bs 10:3
e Kub 17:16 Kul 25:19 1Sa 15:20 1Sa 30:1
Ndonga ya 2 a 1Sa 31:4
b 1Sa 31:11, 13
c 1Sa 31:1
d Kut 12:8 1Sa 24:6 1Sa 26:9 1Sa 31:4
e 2Sa 4:10
f 2Sa 1:6, 10
g 1Sa 31:6
h Yoz 10:13
ndi mpi fwaka yandi, a sambu mono zabaka nde yandi lenda zinga ve kana yandi bwa ti bamputa yina. Na nima mono bakaka mpu ya kimfumu yina vandaka na ntu na yandi ti mutaku ya diboko yina vandaka na diboko na yandi, mpi mono me nata yo awa na mfumu na mono.” 11 Ebuna Davidi simbaka bilele na yandi mpi pasulaka yo, mpi bantu yonso yina vandaka ti yandi salaka mutindu mosi. 12 Bo tulaka milolo, bo dilaka, mpi bo buyaka madia b tii na nkokila sambu na Saule, sambu na mwana na yandi Yonatani, sambu na bantu ya Yehowa, mpi sambu na nzo ya Izraele, c sambu bo fwaka na mbele ya bitumba. 13 Davidi yulaka leke ya bakala yina natilaka yandi nsangu nde: “Nge kele muntu ya wapi?” Yandi tubaka nde: “Mono kele mwana ya munzenza mosi, muntu ya Amaleki.” 14 Ebuna Davidi tubilaka yandi nde: “Sambu na nki nge waka ve boma ya kunangula diboko na nge sambu na kufwa muntu yina Yehowa me tulaka mafuta?” d 15 Yo yina Davidi bingaka leke mosi mpi tubaka nde: “Kwisa mpi bula yandi.” Yandi bulaka yandi, ebuna yandi fwaka. e 16 Davidi tubilaka yandi nde: “Menga na nge kele na zulu ya ntu na nge mosi, sambu munoko na nge mosi me funda nge ntangu nge me tuba nde, ‘Mono me fwa muntu yina Yehowa me tulaka mafuta.’” f 17 Ebuna Davidi yimbaka nkunga yai ya mawa1 sambu na Saule ti mwana na yandi Yonatani g 18 mpi tubaka nde bo fwete longa bantu ya Yuda nkunga yai ya mawa ya bo bingaka “Munduki ya Tolo-Tolo,” yina bo me sonikaka na mukanda ya Yashare: h 1:17 1 To “nkunga yai ya mafwa.”
2 SAMUELE 1:19–2:6 19 “O Izraele, kitoko me fwa na zulu ya bisika na nge ya kunanguka. a Bantu ya ngolo me bwa kibeni! 20 Beno tuba yo ve na Gati; b Beno zabisa yo ve na babalabala ya Ashkeloni, Kana ve bana-bankento ya bantu ya Filistia ta wa kiese, Kana ve bana-bankento ya bantu ya kukonda kuyotisa ta kudikumisa. 21 Beno bangumba ya Gilboa, c Bika nde malulu to mvula kubwila beno ve, Mpi bilanga kubasisa ve makabu ya santu, d Sambu kuna bo bebisaka kitaninu ya bantu ya ngolo, Kitaninu ya Saule ya bo ke tula diaka ve mafuta. 22 Na menga ya bantu ya bo me fwa, na mafuta ya bantu ya ngolo, Munduki ya tolo-tolo ya Yonatani vutukaka ve nima, e Mpi mbele ya bitumba ya Saule vandaka ve kuvutuka kukonda kununga. f 23 Saule ti Yonatani, g bantu yina bo zolaka mingi mpi bantu ya mfunu mingi na luzingu na bo, Mpi na lufwa, bo kabwanaka ve. h Bo vandaka ntinu kuluta bango-zulu, i Ngolo kuluta bantambu. j 24 O bana-bankento ya Izraele, beno dila Saule, Yina lwatisaka beno bilele ya mbwaki mingi, ya kitoko mpi ya ntalu, Yina tulaka bima ya wolo ya kukumisa nitu kitoko na bilele na beno. 25 Bantu ya ngolo me bwa kibeni na bitumba!
526 KAPU 1 a 1Sa 31:8 b 1Sa 31:9 c 1Sa 31:1 1Bs 10:1
d Lev 27:16 e 1Sa 18:4 1Sa 20:20
f 1Sa 14:47 g 1Sa 18:1 h 1Sa 31:6 1Bs 10:6
i Yob 9:26 j Bin 30:30
Ndonga ya 2 a 1Sa 31:8 b 1Sa 18:1, 3 c 1Sa 19:2 1Sa 20:17, 41 1Sa 23:16-18 Bin 17:17 Bin 18:24
KAPU 2 d Kut 27:21 1Sa 28:6
e Kuy 23:2 Kut 13:22 Yoz 14:14 Yoz 20:7 2Sa 5:1 1Bn 2:11
f 1Sa 25:43 g 1Sa 25:42 1Sa 30:5
h 1Sa 22:1, 2 1Sa 27:2 1Bs 12:1
i Kuy 49:10 1Sa 15:24, 28 1Sa 16:13 2Sa 5:4, 5 1Bs 11:3
j 1Sa 31:11-13 k 2Sa 9:7 2Sa 10:2
Yonatani me fwa na zulu ya bisika na nge ya kunanguka! a 26 Mono kele na mawa sambu na nge, mpangi na mono Yonatani, Mono vandaka kuzola nge mingi. b Zola na nge sambu na mono vandaka ya kuyituka kuluta zola ya bankento. c 27 Bantu ya ngolo me bwa kibeni, Mpi binwaninu ya bitumba me beba!” Na nima, Davidi yulaka Yehowa d nde: “Keti mono fwete tombuka na mbanza mosi ya Yuda?” Yehowa tubilaka yandi nde: “Tombuka.” Ebuna Davidi yulaka nde: “Mono fwete kwenda na wapi?” Yandi vutulaka nde: “Na Ebroni.” e 2 Yo yina, Davidi tombukaka kuna ti bankento na yandi zole, Ahinoami f muntu ya Yizreele ti Abigaile g mufwidi ya Nabale muntu ya Karmele. 3 Davidi nataka mpi bantu yina vandaka ti yandi, konso muntu ti bantu ya nzo na yandi, h mpi bo zingaka na bambanza yina kele pene-pene ya Ebroni. 4 Ebuna bantu ya Yuda kwisaka, mpi kuna bo tulaka Davidi mafuta sambu yandi kuma ntotila ya nzo ya Yuda. i Bo songaka Davidi nde: “Bantu yina zikaka Saule vandaka bantu ya Yabeshi-gileadi.” 5 Yo yina Davidi tindaka binatinsangu na bantu ya Yabeshigileadi mpi tubilaka bo nde: “Bika nde Yehowa kusakumuna beno, sambu beno monisilaka Saule mfumu na beno zola ya kwikama na mutindu beno zikaka yandi. j 6 Bika nde Yehowa kumonisila beno zola ya kwikama mpi kwikama. Mono ta monisila beno mpi ntima ya mbote sambu beno me sala diambu yina. k
2
527 7 Ntangu yai, bika nde maboko na beno kuvanda ngolo mpi beno vanda kikesa, ata mfumu na beno Saule me fwa, mpi bantu ya nzo ya Yuda me tula mono mafuta sambu mono kuma ntotila na bo.” 8 Kansi Abnere a mwana ya Nere, mfumu ya basoda ya Saule, bakaka Ishe-bosheti, b mwana ya Saule, mpi nataka yandi sambu na kusabuka na Mahanayimi c 9 ebuna yandi tulaka yandi ntotila ya Gileadi, d ya bantu ya Ashuri, ya Yizreele, e ya Efrayimi, f ya Benyamini, mpi ya Izraele ya mvimba. 10 Ishe-bosheti, mwana ya Saule, vandaka ti bamvula 40 ntangu yandi kumaka ntotila ya Izraele, mpi yandi yalaka bamvula zole. Kansi nzo ya Yuda pesaka Davidi maboko. g 11 Ntangu1 yina Davidi vandaka ntotila ya nzo ya Yuda na Ebroni vandaka bamvula nsambwadi ti bangonda sambanu. h 12 Na nima, Abnere mwana ya Nere ti bansadi ya Ishebosheti, mwana ya Saule, basikaka na Mahanayimi i mpi kwendaka na Gibeoni. j 13 Yoabi k mwana ya Seruya l ti bansadi ya Davidi mpi basikaka ebuna bo kutanaka ti bo na kiziba ya Gibeoni; kimvuka mosi vandaka ya kuvanda na lweka yai ya kiziba, mpi kimvuka ya nkaka na lweka ya nkaka ya kiziba. 14 Nsukansuka, Abnere tubilaka Yoabi nde: “Bika nde baleke ya babakala kutelama mpi kunwana bitumba1 na ntwala na beto.” Ebuna Yoabi tubaka nde: “Bo telama.” 15 Yo yina bo telamaka. Bimvuka yonso zole tangaka bantu na bo sambu na kutesana mpi bo sabukaka. Bantu 12 ya Benyamini ti ya Ishe-bosheti, mwana 2:11 1 Na kisina, “Ntalu ya bilumbu.” 2:14 1 To “kutesana.”
2 SAMUELE 2:7-23 KAPU 2 a 1Sa 14:50 1Sa 17:55 1Sa 26:5 2Sa 4:1 1Bn 2:5
b 2Sa 4:5-8 2Sa 4:12
c Kuy 32:1, 2 Yoz 13:29, 30
d Yoz 13:8, 11 e Yoz 19:17, 18 f Yoz 16:5-8 g 2Sa 2:4 h 1Bs 3:4 i 2Sa 2:8 j Yoz 10:12 Yoz 18:21, 25 Yoz 21:8, 17 2Sa 20:8 2Bs 1:3
k 2Sa 8:16 2Sa 20:23 1Bn 1:5, 7
l 1Bs 2:15, 16
Ndonga ya 2 a 1Bs 2:15, 16 b 2Sa 10:7 2Sa 24:2 1Bn 11:15 1Bs 11:6
c 1Sa 26:6 2Sa 20:6 1Bs 11:20
d 2Sa 3:27 2Sa 23:24 1Bs 27:1, 7
e 2Sa 3:27
ya Saule, mpi bantu 12 na kati ya bansadi ya Davidi. 16 Konso muntu simbaka muntu ya nkaka na ntu mpi konso muntu na kati na bo kotisaka mbeni na yandi mbele na mpanzi, ebuna bo fwaka bo yonso kumosi. Yo yina bo bingaka kisika yina, ya kele na Gibeoni, nde Elekati-asurimi. 17 Bitumba yina landaka vandaka ngolo kibeni kilumbu yina, nsuka-nsuka Abnere ti bantu ya Izraele belaka na ntwala ya bansadi ya Davidi. 18 Bana tatu ya Seruyaa vandaka kuna—Yoabi, b Abishai, c mpi Asaele; d mpi Asaele vandaka kubaka ntinu na makulu bonso mbambi na nseke. 19 Asaele landaka Abnere, mpi yandi balukaka ve na diboko ya kitata to na diboko ya kimama ntangu yandi vandaka kulanda Abnere. 20 Ntangu Abnere talaka na nima, yandi yulaka nde, “Keti yina nge Asaele?” ebuna yandi vutulaka nde, “Ee, yo kele mono.” 21 Ebuna Abnere tubilaka yandi nde: “Baluka na diboko na nge ya kitata to na diboko na nge ya kimama mpi kanga leke mosi ya bakala, mpi baka konso kima yina nge ta botula na yandi, yo kuma ya nge.” Kansi Asaele zolaka ve kuyambula na kulanda yandi. 22 Yo yina Abnere tubilaka diaka Asaele nde: “Yambula kulanda mono. Sambu na nki mono fwete fwa nge? Inki mutindu mono lenda tala mpangi na nge Yoabi na luse?” 23 Kansi yandi vandaka kaka kubuya na kuyambula, yo yina Abnere bulaka yandi nima ya dikonga na divumu, e ebuna dikonga basikaka yandi na mukongo; mpi yandi bwaka pana mpi fwaka kisika yina. Konso muntu yina vandaka kukuma kisika yina Asaele bwaka mpi fwaka vandaka kutelama mpi kupema pana.
2 SAMUELE 2:24–3:9 24 Ebuna Yoabi mpi Abishai landaka Abnere. Ntangu ntangu vandaka kudinda, bo kumaka na ngumba ya fioti ya Ama, yina ke talana ti Gia na nzila yina ke kwendaka na ntoto-makanga ya Gibeoni. 25 Kuna bantu ya Benyamini vukanaka kisika mosi na nima ya Abnere, ebuna bo salaka kimvuka mosi mpi bo telamaka na nsongi ya ngumba mosi buna ya fioti. 26 Ebuna Abnere bingaka Yoabi na ndinga ya ngolo nde: “Keti mbele ya bitumba ta landa kufwa kukonda nsuka? Keti nge ke zaba ve nde nsuka ta vanda kaka mbi? Yo ta sala ntangu ikwa na ntwala nde nge songa bantu na kubika kulanda bampangi na bo?” 27 Ebuna Yoabi tubaka nde: “Ya kieleka mutindu Nzambi kele na luzingu, kana nge tubaka ve, bantu zolaka kuyambula kulanda bampangi na bo kaka na suka.” 28 Ntangu yai Yoabi bulaka kibongo, ebuna bantu na yandi yambulaka kulanda Izraele, mpi bitumba manaka. 29 Ebuna Abnere ti bantu na yandi tambulaka na Araba a mpimpa yina ya mvimba mpi bo sabukaka Yordani, bo tambulaka na dibengi ya mvimba1 mpi nsuka-nsuka bo kumaka na Mahanayimi. b 30 Ntangu Yoabi bikaka kulanda Abnere, yandi vukisaka bantu yonso kisika mosi. Bantu 19 na kati ya bansadi ya Davidi kondaka, yika mpi Asaele. 31 Kansi bansadi ya Davidi bedisaka bantu ya Benyamini ti bantu ya Abnere, mpi bantu na bo 360 fwaka. 32 Bo bakaka Asaele c mpi zikaka yandi na maziamu ya tata na yandi, yina kele na Betelemi. d Ebuna Yoabi ti bantu na yandi tambulaka mpimpa ya mvimba, mpi bo kumaka na Ebroni e na suka-suka. 2:29 1 To mbala ya nkaka, “Biteroni ya mvimba.”
KAPU 2 a Kul 1:7 Yoz 12:2, 3
b Yoz 21:8, 38 2Sa 2:8
c 2Sa 2:18 1Bs 2:15, 16
d Kuy 35:19 Rut 4:11 1Sa 16:1
e 2Sa 2:1, 3 1Bs 11:1
Ndonga ya 2 KAPU 3 a 1Sa 15:27, 28 1Sa 24:17, 20 1Sa 26:25
b 2Sa 2:17
c 1Bs 3:1-4
d 2Sa 13:1
e 1Sa 25:43
f 1Sa 25:42
g 2Sa 15:12
h 2Sa 13:37
i 1Bn 1:5
j 2Sa 2:8
k 2Sa 21:8-11
l 2Sa 2:10
m 2Sa 16:21 1Bn 2:22
3
528
Bitumba vandaka ntangu mingi na kati ya nzo ya Saule ti nzo ya Davidi; ebuna Davidi vandaka kukuma kaka ngolo, a kansi nzo ya Saule vandaka kaka kulemba. b 2 Na ntangu yina, Davidi butaka bana na Ebroni. c Mwana na yandi ya ntete vandaka Amnoni d yina yandi butaka ti Ahinoami e muntu ya Yizreele. 3 Mwana na yandi ya zole vandaka Kileabi yina yandi butaka ti Abigaile, f mufwidi ya Nabale muntu ya Karmele; mpi mwana ya tatu vandaka Absalomi g mwana ya Maaka, mwana ya Talmai h ntotila ya Geshure. 4 Mwana ya iya vandaka Adoniya i mwana ya Agiti, mpi mwana ya tanu vandaka Shefatia mwana ya Abitale. 5 Mwana ya sambanu vandaka Yitreami yina Egla nkento ya Davidi butaka. Davidi butaka bana yai na Ebroni. 6 Na ntangu bitumba na kati ya nzo ya Saule ti nzo ya Davidi vandaka kaka kusalama, Abnerej vandaka kaka kukumisa kiyeka na yandi ngolo na nzo ya Saule. 7 Saule vandaka ti makangu mosi, zina na yandi Rispa, k mwana ya Aiya. Na nima, Ishe-bosheti l tubilaka Abnere nde: “Sambu na nki nge vukisaka nitu ti makangu ya tata na mono?” m 8 Abnere waka makasi ya ngolo sambu na mambu yina Ishe-bosheti tubaka, ebuna yandi tubaka nde: “Keti mono kele mbwa ya Yuda? Tii bubu yai mono ke monisaka zola ya kwikama na nzo ya Saule tata na nge, na bampangi na yandi mpi na banduku na yandi, mpi mono me tekaka nge ve na maboko ya Davidi; kansi bubu yai nge ke sambisa mono sambu na kifu ya me tala nkento? 9 Bika nde Nzambi kupesa Abnere ndola ya ngolo kana mono sala ve sambu na Davidi mutindu Yehowa zengaka kie-
529 leka na ntwala na yandi: a 10 kukatula kimfumu na nzo ya Saule mpi kutula kiti ya kimfumu ya Davidi na zulu ya Izraele mpi na zulu ya Yuda, katuka na Dani tii na Bere-sheba.” b 11 Yandi kukaka ve kutuba diaka ata kima mosi na Abnere sambu yandi vandaka kuwa yandi boma. c 12 Na mbala mosi Abnere tindaka binati-nsangu sambu na kutubila Davidi nde: “Ntoto yai kele ya nani?” Yandi yikaka nde: “Sala kuwakana ti mono, ebuna mono ta sala yonso yina mono lenda sala1 sambu na kunata bantu yonso ya Izraele na lweka na nge.” d 13 Ebuna yandi vutulaka nde: “Yo kele mbote! Mono ta sala kuwakana ti nge. Kima kaka mosi ya mono ke lomba nge kele nde kusosa ve kumona luse na mono, katula kaka kana nge nata ntete Mikale, e mwana ya Saule, ntangu nge ta kwisa kumona mono.” 14 Davidi tindaka binati-nsangu na Ishebosheti, f mwana ya Saule, mpi tubaka nde: “Pesa mono nkento na mono Mikale, yina mono futilaka bampusu 100 ya kibakala ya bantu ya Filistia sambu na kusila yandi na makwela.” g 15 Yo yina, Ishe-bosheti tindaka bantu sambu na kubaka Mikale na bakala na yandi Paltiele, h mwana ya Layishi. 16 Kansi bakala na yandi vandaka kaka kutambula ti yandi, yandi vandaka kudila ntangu yandi vandaka kulanda yandi tii na Bahurimi. i Ebuna Abnere tubilaka yandi nde: “Kwenda, vutuka!” Yandi vutukaka. 17 Na ntangu yina, Abnere tindilaka bankuluntu ya Izraele ndinga nde: “Tuka mwa ntangu, beno zolaka nde Davidi kuvanda ntotila na beno. 18 Ntangu yai beno yilama, sambu Yehowa me 3:12 1 Na kisina, “ebuna tala! diboko na mono kele ti nge.”
2 SAMUELE 3:10-25 KAPU 3 a 1Sa 15:27, 28 Nk 78:70 Nk 89:20
b Baz 20:1 2Sa 24:2
c 2Sa 3:39
d 2Sa 5:3
e 1Sa 18:20 1Sa 19:11 1Bs 15:29
f 2Sa 2:10
g 1Sa 18:25, 27
h 1Sa 25:44
i 2Sa 16:5 1Bn 2:8
Ndonga ya 2 a 1Sa 13:14 1Sa 15:27, 28 1Sa 16:1, 13 Nk 89:3, 20 Nk 132:17 Bis 13:22
b 1Sa 10:20, 21 1Bs 12:29
c 2Sa 8:16
d 1Sa 14:50 2Sa 2:8, 22
e 1Sa 14:51
tubila Davidi nde: ‘Na nzila ya diboko ya Davidi nsadi na mono, a mono ta gulusa bantu na mono Izraele na maboko ya bantu ya Filistia mpi na maboko ya bambeni na bo yonso.’” 19 Ebuna Abnere solulaka ti bantu ya Benyamini. b Abnere mpi kwendaka kusolula ti Davidi na kingenga na Ebroni sambu na kusonga yandi mambu yina Izraele mpi nzo ya mvimba ya Benyamini wakanaka. 20 Ntangu Abnere kwisaka na Davidi na Ebroni ti babakala 20, Davidi sadilaka Abnere mpi bantu yina vandaka ti yandi nkinsi. 21 Ebuna Abnere tubilaka Davidi nde: “Bika mono kwenda mpi mono vukisa Izraele ya mvimba kisika mfumu na mono ntotila kele, na mpila nde bo sala kuwakana ti nge, ebuna nge ta kuma ntotila ya bima yonso yina nge me zola.”1 Yo yina, Davidi bikaka Abnere nde yandi kwenda, mpi Abnere simbaka nzila mpi kwendaka na ngemba. 22 Ebuna bansadi ya Davidi ti Yoabi katukaka na bitumba mpi kwisaka kuvutuka, bo nataka bima mingi ya bo botulaka na bitumba. Abnere vandaka diaka ve ti Davidi na Ebroni, sambu Davidi bikaka yandi, yandi kwenda na ngemba. 23 Ntangu Yoabi c mpi basoda yonso yina vandaka ti yandi kumaka, bo songaka Yoabi nde: “Abnere d mwana ya Nere e kwisaka na ntotila, mpi ntotila bikaka nde yandi kwenda, ebuna yandi simbaka nzila mpi kwendaka na ngemba.” 24 Yo yina Yoabi kotaka na kisika ya ntotila mpi tubaka nde: “Inki diambu nge me sala? Abnere me kwisa na nge. Sambu na nki nge me bika nde yandi kwenda, ebuna yandi me kwenda kukonda mpasi? 25 Nge me zaba 3:21 1 To “moyo na nge kele na nzala na yo.”
2 SAMUELE 3:26-39 Abnere mwana ya Nere! Yandi me kwisa awa sambu na kukusa nge, sambu na kusosa kuzaba bisika yonso ya nge ke kwendaka, mpi sambu na kuzaba mambu yonso ya nge ke sala.” 26 Yo yina Yoabi bikisaka Davidi mpi tindaka binati-nsangu sambu na kulanda Abnere, ebuna bo kutaka yandi na dibulu ya masa ya Sira mpi kwisaka kuvutula yandi; kansi Davidi zabaka ve ata kima mosi. 27 Ntangu Abnere vutukaka na Ebroni,a Yoabi nataka yandi na lweka na kati ya kielo sambu na kusolula ti yandi na kingenga. Kansi, kuna yandi bulaka yandi mbele na divumu, ebuna Abnere fwaka; b yo vandaka sambu yandi fwaka1 mpangi na yandi Asaele. c 28 Na nima, ntangu Davidi waka mambu yina, yandi tubaka nde: “Mono ti kimfumu na mono beto me sala mbi ve ata fioti na ntwala ya Yehowa sambu na lufwa d ya Abnere mwana ya Nere. 29 Bika nde yo vutuka na zulu ya ntu ya Yoabi e mpi na zulu ya nzo ya mvimba ya tata na yandi. Bika nde nzo ya Yoabi kuvanda ntangu yonso ti muntu ya ke bela sambu masa ke basika yandi, f to muntu ya maladi ya lepre, g to bakala yina ke sadilaka muntunga,1 to muntu yina ke fwa na mbele ya bitumba, to muntu yina kele na mfunu ya madia!” h 30 Yo yina, Yoabi ti mpangi na yandi Abishai i fwaka Abnere j sambu yandi fwaka Asaele mpangi na bo na bitumba k na Gibeoni. 31 Ebuna Davidi tubilaka Yoabi mpi bantu yonso yina vandaka ti yandi nde: “Beno pasula bilele na beno, beno lwata basaki mpi beno dila Abnere.” Ntoti3:27 1 To “sambu na menga ya.” 3:29 1 Ziku yo ke tubila bakala ya kele makulu-kifu yina vandaka kusala kisalu ya bankento.
530 KAPU 3 a 2Sa 3:20
b 1Bn 2:5
c 2Sa 2:22, 23
d Kuy 9:6 Kub 21:12 Kut 35:33 Kul 21:9
e Nk 7:16 Nk 55:23 Bin 5:22
f Lev 15:2
g Lev 13:44 Kut 5:2
h Kul 27:24 Nk 109:2, 10
i 2Sa 2:24
j 2Sa 2:8
k 2Sa 2:23
Ndonga ya 2 a 1Bn 2:31, 32
b Baz 20:26
c 2Sa 3:28 1Bn 2:5
d 1Sa 14:50 2Sa 2:8 2Sa 3:12
e 2Sa 2:4
la Davidi yandi mosi vandaka kutambula na nima ya mbeto yina bo tulaka mvumbi. 32 Bo zikaka Abnere na Ebroni; mpi ntotila dilaka na ndinga ya ngolo na maziamu ya Abnere, mpi bantu yonso dilaka. 33 Ntotila yimbaka sambu na Abnere mpi tubaka nde: “Keti yo lombaka nde Abnere kufwa lufwa ya muntu mosi ya kukonda mayele? 34 Bo kangaka ve maboko na nge, Mpi makulu na nge vandaka ve na kati ya miniololo.1 Nge bwaka bonso muntu yina me bwa na maboko ya bantu ya mbi.”2a Ebuna bantu yonso dilaka yandi diaka. 35 Na nima, ntangu mwini vandaka ntete, bantu yonso kwisaka kupesa Davidi dimpa sambu na kulembika yandi,1 kansi Davidi zengaka kieleka nde: “Bika nde Nzambi kupesa mono ndola ya ngolo kana mono meka kudia dimpa to konso kima yina na ntwala nde ntangu kudinda!” b 36 Bantu yonso monaka mambu yina salamaka mpi yo pesaka bo kiese. Bonso mambu yonso yina ntotila vandaka kusala, yo pesaka bantu yonso kiese. 37 Ebuna bantu yonso mpi Izraele ya mvimba zabaka kilumbu yina nde ntotila vandaka ve na kisina ya lufwac ya Abnere mwana ya Nere. 38 Ebuna ntotila tubilaka bansadi na yandi nde: “Keti beno ke zaba ve nde mfumu mosi mpi muntu mosi ya nene me bwa bubu yai na Izraele? d 39 Bubu yai mono me lemba, ata bo tulaka mono mafuta sambu na kuvanda ntotila, e mpi bantu yai, bana 3:34 1 Na kisina, “kwivre.” 2 Na kisina, “bana ya kukonda lunungu.” 3:35 1 To “dimpa ya mawa.”
531 ya Seruya, a kele nku mingi sambu na mono. b Bika nde Yehowa kufuta muntu ya ke salaka mambi na kutadila mambi na yandi mosi.” c Ntangu Ishe-bosheti d mwana ya Saule1 waka nde Abnere fwaka na Ebroni, e kikesa na yandi manaka2 mpi bantu yonso ya Izraele kumaka kisakasaka. 2 Kuvandaka ti babakala zole yina vandaka kutwadisa bimvuka ya miyibi ya mwana ya Saule: mosi zina na yandi Baanah mpi ya nkaka Rekabi. Bo vandaka bana ya Rimoni muntu ya Beeroti, ya dikanda ya Benyamini. (Sambu bo vandaka kutanga mpi Beeroti f na kati ya dikanda ya Benyamini. 3 Bantu ya Beeroti tinaka na Gitayimi, g mpi bo kele banzenza kuna tii bubu yai.) 4 Yonatani h mwana ya Saule vandaka ti mwana mosi yina makulu na yandi vandaka ti kifu.1i Yandi vandaka ti bamvula tanu ntangu nsangu ya Saule mpi ya Yonatani katukaka na Yizreele, j mpi ndesi na yandi bakaka yandi mpi tinaka, kansi sambu yandi vandaka kutina na boma, mwana yina bwaka mpi kumaka ti kifu na makulu. Zina na yandi Mefibosheti. k 5 Bana ya Rimoni muntu ya Beeroti, Rekabi ti Baanah, kwendaka na nzo ya Ishe-bosheti na ntangu yina mwini ke vandaka ngolo, ntangu Ishe-bosheti vandaka kupema na midi. 6 Bo kotaka na nzo bonso nde bo vandaka kubaka ble, mpi bo bulaka yandi na divumu; ebuna Rekabi ti mpangi na yandi Baanah l tinaka. 7 Ntangu bo kotaka na
4
4:1 1 Na kisina, “Ntangu mwana ya Saule.” 2 Na kisina, “maboko na yandi lembaka.” 4:4 1 To “yina vandaka makulu-kifu.”
2 SAMUELE 4:1-12 KAPU 3 a 1Bs 2:15, 16 b 2Sa 19:13 2Sa 20:10
c 2Sa 3:29 1Bn 2:5, 34
KAPU 4 d 2Sa 2:8 e 2Sa 3:27 f Yoz 9:17 Yoz 18:21, 25
g Neh 11:31, 33 h 1Sa 20:16 i 2Sa 9:3 j 1Sa 29:1, 11 k 2Sa 9:13 1Bs 8:34
l 2Sa 4:2
Ndonga ya 2 a 2Sa 2:10 b 1Sa 18:28, 29 c 1Sa 18:10, 11 1Sa 20:1, 33 1Sa 23:15
d 1Sa 24:12 1Sa 26:25 2Sa 12:7 Nk 34:7
e 2Sa 1:2, 4 f 2Sa 1:13-15 g Kuy 9:6 Kub 21:12 Kut 35:16, 30
nzo, Ishe-bosheti vandaka ya kulala na mbeto na yandi na kati ya suku na yandi ya kulala, ebuna bo bulaka yandi mpi fwaka yandi, mpi bo zengaka yandi ntu. Na nima, bo bakaka ntu na yandi mpi tambulaka ti yo mpimpa ya mvimba na nzila ya ke kwendaka na Araba. 8 Ebuna bo nataka ntu ya Ishe-bosheti a na Davidi na Ebroni mpi tubilaka ntotila nde: “Tala ntu ya Ishe-bosheti mwana ya Saule mbeni b na nge yina sosaka luzingu1c na nge. Bubu yai Yehowa me vutula mbi na Saule mpi na bana na yandi sambu na mfumu na mono ntotila.” 9 Kansi, Davidi pesaka mvutu na Rekabi ti mpangi na yandi Baanah, bana ya Rimoni muntu ya Beeroti, mpi tubilaka bo nde: “Ya kieleka mutindu Yehowa kele na luzingu, yandi muntu yina gulusaka mono1 na bampasi yonso, d 10 ntangu muntu mosi kwisaka kusonga mono nde, ‘Saule me fwa,’ e mpi yandi yindulaka nde yandi natilaka mono nsangu ya mbote, mono simbaka yandi mpi fwaka yandi f na Siklagi. Yina vandaka matabisi yina mono pesaka kinati-nsangu yina! 11 Yo ta vanda ya kuluta kibeni sambu na bantu ya mbi yina me fwa muntu mosi ya lunungu na nzo na yandi mosi na mbeto na yandi! Keti mono fwete lomba ve menga na yandi na maboko na beno g mpi kukatula beno na ntoto?” 12 Ebuna Davidi songaka baleke ya babakala na kufwa bo. h Bo zengaka bo maboko ti makulu mpi bo tulaka bo i bo ke lela pene-pene ya kiziba na Ebroni. Kansi bo bakaka ntu ya Ishe-bosheti mpi zikaka yo na maziamu ya Abnere na Ebroni.
h Nk 55:23 i Kul 21:22
4:8 1 To “moyo.” 4:9 1 Na kisina, “sumbaka diaka moyo na mono.”
2 SAMUELE 5:1-18
5
Na nima, makanda yonso ya Izraele kwisaka na Davidi na Ebroni a mpi tubaka nde: “Beto kele bampangi na nge ya menga.1b 2 Ntete, ntangu Saule vandaka ntotila na beto, nge muntu vandaka kutwadisa Izraele na bitumba.1c Ebuna Yehowa tubilaka nge nde: ‘Nge ta gungula bantu na mono Izraele, mpi nge ta kuma ntwadisi ya Izraele.’” d 3 Yo yina bankuluntu yonso ya Izraele kwisaka na Ebroni kisika ntotila vandaka, ebuna ntotila Davidi salaka kuwakana ti bo e na Ebroni na ntwala ya Yehowa. Ebuna bo tulaka Davidi mafuta sambu yandi kuma ntotila ya Izraele. f 4 Davidi vandaka ti bamvula 30 ntangu yandi kumaka ntotila, mpi yandi yalaka bamvula 40. g 5 Yandi yalaka Yuda bamvula 7 ti bangonda 6 na Ebroni, mpi yandi yalaka Izraele ya mvimba mpi Yuda bamvula 33 na Yeruzalemi. h 6 Ebuna ntotila ti bantu na yandi kwendaka na Yeruzalemi sambu na kunwanisa bantu ya Yebusi i yina vandaka kuzinga na insi yina. Bo sosilaka Davidi nde: “Nge ta kota ve awa ata fioti! Ata kifwameso mpi muntu ya makulu-kifu ta kula nge.” Bo yindulaka nde, ‘Davidi ta kota awa ve ata fioti.’ j 7 Kansi Davidi botulaka kisika ya ngolo ya lutaninu ya Sioni, yina kele ntangu yai Mbanza ya Davidi. k 8 Yo yina Davidi tubaka kilumbu yina nde: “Bantu yina ke nwanisa bantu ya Yebusi fwete luta na nzila ya masa yina bo timunaka sambu na kufwa ‘bantu ya makulu-kifu ti bifwameso,’ bayina Davidi1 ke mengaka!” Yo yina bo ke tubaka nde: 5:1 1 Na kisina, “kele mukwa na nge mpi nsuni na nge.” 5:2 1 Na kisina, “muntu vandaka kubasisa mpi kukotisa Izraele.” 5:8 1 To “moyo ya Davidi.”
532 KAPU 5 a 2Sa 2:1, 11 1Bs 12:23
b 1Bs 11:1-3 c 1Sa 18:13 1Sa 25:28
d Kuy 49:10 1Sa 16:1 1Sa 25:30 2Sa 6:21 2Sa 7:8 1Bs 28:4 Nk 78:71
e 2Bn 11:17 f 1Sa 16:13 2Sa 2:4 Bis 13:22
g 1Bs 29:26, 27 h Kuy 14:18 i Kub 23:23 Yoz 15:63 Baz 1:8, 21
j 1Bs 11:4-6 k 1Bn 2:10 Neh 12:37
Ndonga ya 2 a 1Bn 9:15, 24 1Bn 11:27 2Bs 32:5
b 1Bs 11:7-9 c 1Sa 16:13 2Sa 3:1
d 1Sa 17:45 e 1Bn 5:1, 8 f 2Bs 2:3 g 2Sa 7:2 1Bs 14:1, 2
h 2Sa 7:16 Nk 41:11 Nk 89:21
i Nk 89:27 j 1Bn 10:9 2Bs 2:11
k 2Sa 15:16 l 1Bs 3:5-9 1Bs 14:3-7
m Luk 3:23, 31 n 2Sa 12:24 o 2Sa 5:3 p Nk 2:2 q 1Sa 22:1, 5 1Sa 24:22 2Sa 23:14 1Bs 14:8
“Kifwa-meso ti muntu ya makulukifu ta kota ve ata fioti na nzo.” 9 Na nima, Davidi kumaka kuzinga na kisika yina ya ngolo ya lutaninu, mpi bo bingaka yo1 Mbanza ya Davidi; mpi Davidi yantikaka kutunga na nziunga katuka na Mwa-Ngumba2a tii na kati. b 10 Ebuna Davidi vandaka kukuma kaka ngolo, c mpi Yehowa Nzambi ya makesa vandaka ti yandi. d 11 Hirami e ntotila ya Tire tindilaka Davidi binati-nsangu, yandi tindaka mpi banti ya sedre, f bantu ya ke salaka kisalu ya mabaya, mpi bantu ya ke salaka kisalu ya matadi sambu na kutunga bibaka, mpi bo yantikaka kutunga nzo1g sambu na Davidi. 12 Ebuna Davidi zabaka nde Yehowa tulaka yandi kibeni ntotila ya Izraele h mpi tombulaka kimfumu na yandi i sambu na mambote ya bantu na yandi Izraele. j 13 Davidi bakaka bamakangu mingi k mpi kwelaka bankento mingi na Yeruzalemi na nima ya kukatuka na Ebroni, mpi yandi butaka diaka bana mingi ya babakala ti ya bankento. l 14 Yai bazina ya bana yina yandi butaka na Yeruzalemi: Shamua, Shobabi, Natani, m Salomo, n 15 Yibare, Elishua, Nefegi, Yafia, 16 Elishama, Eliada, mpi Elifeleti. 17 Ntangu bantu ya Filistia waka nde bo me tula Davidi mafuta sambu yandi vanda ntotila ya Izraele, o bantu yonso ya Filistia tombukaka sambu na kusosa Davidi. p Ntangu Davidi waka yo, yandi kulumukaka na kisika ya ngolo ya lutaninu. q 18 Ebuna bantu ya Filistia kwisaka mpi bo panzanaka na Mu5:9 1 To mbala ya nkaka, “mpi yandi bingaka yo.” 2 To “Milo.” Ngogo mosi ya Kiebreo yina ke tendula “kufulusa.” 5:11 1 To “nzo ya ntotila.”
533 wanda1 ya Refayimi. a 19 Davidi yulaka Yehowa b nde: “Keti mono fwete tombuka sambu na kunwanisa bantu ya Filistia? Keti nge ta pesa bo na maboko na mono?” Ebuna Yehowa tubilaka Davidi nde: “Tombuka, sambu mono ta pesa kibeni bantu ya Filistia na maboko na nge.” c 20 Yo yina Davidi kwisaka na Baaleperazimi mpi Davidi fwaka bo kuna. Ebuna yandi tubaka nde: “Yehowa me pasula nzila na kati ya bambeni na monod na ntwala na mono, bonso nzila yina masa me pasula.” Yo yina yandi pesaka kisika yina zina Baaleperazimi.1e 21 Bantu ya Filistia yambulaka biteki na bo kuna, ebuna Davidi ti bantu na yandi katulaka yo. 22 Na nima bantu ya Filistia tombukaka diaka mpi panzanaka na Muwanda1 ya Refayimi. f 23 Davidi yulaka Yehowa, kansi Yandi tubaka: “Kutombuka ve mbala mosi. Kansi, baluka na nima na bo, mpi kwisa kunwanisa bo na ntwala ya banti ya baka. 24 Ntangu nge ta wa makelele ya makulu ya bantu ya ke tambula na bansongi ya banti ya baka, sala mambu kukonda kusukinina, sambu Yehowa ta kwenda na ntwala na nge sambu na kufwa basoda ya Filistia.” 25 Yo yina Davidi salaka kaka mutindu Yehowa songaka yandi, mpi yandi fwaka bantu ya Filistia g katuka na Geba h nzila ya mvimba tii na Gezere. i Davidi vukisaka diaka basoda yonso ya kuluta kikesa ya Izraele, babakala 30 000. 2 Ebuna Davidi ti bantu yonso yina vandaka ti yandi kwendaka na Baale-yuda sambu na kubaka Sa-
6
5:18, 22 1 To “Ntoto ya Kukonda Ngumba.” 5:20 1 Yo ke tendula “Mfumu ya Kupasula Banzila.”
2 SAMUELE 5:19–6:8 KAPU 5 a Yoz 15:8, 12 1Bs 11:15 1Bs 14:9
b Kut 27:21 c 1Bs 14:10-12 d 2Sa 22:41 e Yez 28:21 f Yoz 15:8, 12 1Bs 11:15 1Bs 14:13-17
g Lev 26:7 h Yoz 18:21, 24 i Yoz 16:10
Ndonga ya 2 KAPU 6 a 1Sa 7:2 1Bn 8:1 1Bs 13:1-5
b Kul 20:4 1Sa 1:3 1Bs 17:24
c Kub 25:22 1Sa 4:4 1Bs 13:6-11 Nk 80:1
d Kub 25:14 Kut 7:9 Yoz 3:14
e 1Sa 7:1 f 1Sa 10:5 g Kub 15:20 h Nk 150:3-5 i Kut 4:15 1Bs 15:2
j Lev 10:1, 2 1Sa 6:19
k Bin 11:2
nduku ya Nzambi ya kieleka a mpi kutombuka ti yo, Sanduku yina na ntwala na yo bantu ke bingaka zina ya Yehowa ya makesa b yina me vanda na kiti ya kimfumu na zulu1 ya basherube. c 3 Kansi, bo tulaka Sanduku ya Nzambi ya kieleka na pusu-pusu mosi ya mpa d sambu na kukatula yo na nzo ya Abinadabi e yina vandaka na zulu ya ngumba ya fioti mpi kunata yo; Uzah ti Ahio, bana ya Abinadabi, vandaka kunata pusu-pusu yina ya mpa. 4 Ebuna bo katulaka Sanduku ya Nzambi ya kieleka na nzo ya Abinadabi na zulu ya ngumba ya fioti mpi nataka yo, mpi Ahio vandaka kutambula na ntwala ya Sanduku. 5 Davidi ti nzo ya mvimba ya Izraele vandaka kuyangalala na ntwala ya Yehowa ti bima ya kubudila miziki ya mutindu na mutindu ya bo salaka ti mabaya ya yenevriye, bakidare, mpi bima ya nkaka ya kubudila miziki ya kele ti bansinga, f bangoma ya fioti, g balungongi, mpi basembale. h 6 Kansi ntangu bo kumaka na kisika ya Nakoni ya bo ke tutaka bambuma sambu na kukatula yo bampusu, Uzah tandulaka diboko na yandi na Sanduku ya Nzambi ya kieleka mpi simbaka yo, i sambu bangombe zolaka kubwisa yo. 7 Yo yina Yehowa wilaka Uzah makasi, mpi Nzambi ya kieleka bulaka yandi j pana sambu na diambu ya kukonda luzitu yina yandi salaka, k ebuna yandi fwaka pana na lweka ya Sanduku ya Nzambi ya kieleka. 8 Kansi Davidi waka makasi1 sambu Yehowa wilaka Uzah makasi, mpi bo me kumaka kubinga kisika yina Peresi-uzah2 tii bubu yai. 6:2 1 To mbala ya nkaka, “kati-kati.” 6:8 1 To “kiseku.” 2 Yo ke tendula “Kukabwana ti Uzah.”
2 SAMUELE 6:9-23 9 Yo yina Davidi kumaka kuwa Yehowa boma a na kilumbu yina mpi tubaka nde: “Inki mutindu Sanduku ya Yehowa lenda kwisa kisika mono kele?” b 10 Davidi buyaka kunata Sanduku ya Yehowa kisika yina yandi vandaka na Mbanza ya Davidi. c Kansi yandi lombaka nde bo nata yo na nzo ya Obedi-edomi d muntu ya Gati. 11 Sanduku ya Yehowa bikalaka na nzo ya Obedi-edomi muntu ya Gati bangonda tatu, mpi Yehowa vandaka kusakumuna Obediedomi ti bantu yonso ya nzo na yandi. e 12 Bo natilaka ntotila Davidi nsangu nde: “Yehowa me sakumuna nzo ya Obediedomi mpi bima na yandi yonso sambu na Sanduku ya Nzambi ya kieleka.” Yo yina, Davidi kwendaka sambu na kubaka Sanduku ya Nzambi ya kieleka na nzo ya Obedi-edomi mpi kunata yo na Mbanza ya Davidi, na kiese. f 13 Ntangu bantu yina vandaka kunata g Sanduku ya Yehowa tambulaka bitambi sambanu, mbala mosi Davidi tambikaka ngombe ya bakala mpi mbisi ya mafuta. 14 Davidi vandaka kukina mpi kuzieta-zieta na ntwala ya Yehowa na ngolo na yandi yonso; na bantangu yina yonso Davidi lwataka1 efodi ya lino. h 15 Davidi ti nzo ya mvimba ya Izraele vandaka kutombuka ti Sanduku i ya Yehowa ti milolo ya kiese j mpi makelele ya kibongo. k 16 Kansi ntangu Sanduku ya Yehowa kumaka na Mbanza ya Davidi, Mikale l mwana ya Saule talaka na nsi, na nela, mpi yandi monaka ntotila Davidi ke pumbuka-pumbuka, ke kina mpi ke zieta-zieta na ntwala ya Yehowa; ebuna yandi yantikaka kuvweza Davidi na ntima na yandi. m 17 Yo yina bo kotisaka Sanduku ya Yehowa mpi 6:14 1 Na kisina, “kangaka.”
534 KAPU 6 a 1Sa 6:20 Nk 119:120
b 1Bs 13:12-14 c 2Sa 5:7 d 1Bs 15:25 e Kuy 30:27 Kuy 39:5
f 1Bs 15:25, 26 Nk 24:7 Nk 68:24
g Kut 4:15 Kut 7:9 Yoz 3:3 1Bs 15:2, 15
h 1Bs 15:27, 28 i Kub 37:1 Nk 132:8
j 1Bs 15:16 k Nk 150:3 l 1Sa 14:49 1Sa 18:20, 27 2Sa 3:14
m 1Bs 15:29
Ndonga ya 2 a 1Bs 15:1 b Lev 1:3 c Lev 3:1 d 1Bs 16:1-3 e 1Sa 18:27 f Kub 22:28 g 1Sa 13:13, 14 1Sa 15:27, 28 1Sa 16:1, 12
h 1Sa 14:49 2Sa 6:16
tulaka yo na kisika na yo na kati ya tenta yina Davidi tedimisaka sambu na yo. a Ebuna Davidi pesaka makabu ya kuyoka b mpi bimenga ya kinduku c na ntwala ya Yehowa. d 18 Ntangu Davidi manisaka kupesa makabu ya kuyoka mpi bimenga ya kinduku, yandi sakumunaka bantu na zina ya Yehowa ya makesa. 19 Diaka, yandi kabudilaka bantu yonso, kimvuka yonso ya Izraele, konso bakala mpi konso nkento, dimpa mosi ya bo me sala bonso lupetu, gato mosi ya bo me sala na mbuma ya bo ke bingaka dati, mpi gato mosi ya bo me sala na mbuma ya vinu, ebuna bantu yonso kwendaka, konso muntu na nzo na yandi. 20 Ntangu Davidi vutukaka sambu na kusakumuna bantu ya nzo na yandi mosi, Mikale e mwana ya Saule basikaka sambu na kukutana ti yandi. Yandi tubaka nde: “Tala mutindu ntotila ya Izraele me kudipesa lukumu ntangu yandi me katula bilele bubu yai na meso ya bampika ya bankento ya bansadi na yandi, kaka mutindu muntu ya kilawu ke katulaka bilele!” f 21 Ebuna Davidi tubilaka Mikale nde: “Nkinsi na mono vandaka na ntwala ya Yehowa, yina solaka mono na kisika ya tata na nge mpi ya bantu yonso ya nzo na yandi mpi yina tulaka mono sambu na kuvanda ntwadisi ya Izraele, g bantu ya Yehowa. Yo yina, mono ta sala nkinsi na ntwala ya Yehowa, 22 mpi mono ta kudikulumusa diaka kuluta, mpi mono ta kuma kibeni muntu ya mpamba na meso na mono mosi. Kansi na meso ya bampika ya bankento yina nge me tubila, mono ta baka nkembo.” 23 Mikale, h mwana ya Saule, butaka ve ata mwana mosi tii kilumbu yina yandi fwaka.
535
7
2 SAMUELE 7:1-17
Ntangu ntotila kumaka kuzinga na nzo na yandi1a mpi Yehowa pesaka yandi ngemba na mutindu yandi gulusaka yandi na maboko ya bambeni na yandi yonso yina vandaka na nziunga na yandi, 2 ntotila tubilaka mbikudi Natani b nde: “Tala, mono ke zinga na nzo ya banti ya sedre c kansi Sanduku ya Nzambi ya kieleka kele na kati-kati ya bilele ya tenta.” d 3 Natani vutudilaka ntotila nde: “Kwenda mpi sala mambu yonso yina kele na ntima na nge, sambu Yehowa kele ti nge.” e 4 Kaka na mpimpa yina, ndinga ya Yehowa kwisilaka Natani nde: 5 “Kwenda kutubila nsadi na mono Davidi nde, ‘Yehowa me tuba nde: “Keti nge fwete tungila mono nzo ya mono ta zingaka? f 6 Sambu katuka kilumbu yina mono basisaka bantu ya Izraele na Ezipte tii bubu yai, g mono me zingaka ve na nzo, kansi mono vandaka bubu yai awa, mbasi kuna na kati ya tenta mpi na kati ya nzo-tenta. h 7 Na ntangu yonso yina mono vandaka kukwenda ti bantu yonso ya Izraele,1 keti mono tubaka ata ngogo mosi na bantwadisi ya dikanda ya Izraele yina mono tulaka sambu na kugungula bantu na mono Izraele nde, ‘Sambu na nki beno me tungila mono ve nzo ya banti ya sedre?’”’ 8 Ntangu yai tubila nsadi na mono Davidi nde, ‘Yehowa ya makesa me tuba nde: “Mono bakaka nge na banseke, sambu nge yambula kukeba mameme, i mpi nge kuma ntwadisi ya bantu na mono Izraele. j 9 Mono ta vanda ti nge bisika yonso ya nge ta kwenda, k mpi mono ta fwa1 bambeni na nge yonso na ntwala na nge; l mpi
l m
7:1 1 To “nzo ya ntotila.” 7:7 1 Na kisina, “bana yonso ya Izraele.” 7:9 1 Na kisina, “ta katula.”
n
KAPU 7 a 1Bs 17:1 b 2Sa 12:1 1Bs 29:29
c 2Sa 5:11 d 2Sa 6:17 e 1Bn 8:17 1Bs 17:2 1Bs 22:7
f 1Bn 5:3
g h i j
k l
1Bn 8:17-19 1Bs 17:4-6 1Bs 22:7, 8 Yoz 18:1 Kub 40:18, 34 1Sa 16:11 2Sa 5:2 1Bs 17:7-10 1Bs 28:4 Nk 78:70, 71 1Sa 18:14 2Sa 5:10 2Sa 22:1 Nk 18:37
Ndonga ya 2 a 1Bs 14:2, 17 b Baz 2:14 Nk 89:20, 22
c Baz 2:16 d Kul 25:19 e 1Bn 2:24 Nk 89:4
f 1Bn 2:1 g Kuy 49:10
h
i
j
k
1Bn 8:20 1Bs 17:11-14 Nk 132:11 Yez 9:7 Yez 11:1 Mat 21:9 Mat 22:42 Luk 1:32, 33 Yoa 7:42 Bis 2:30 1Bn 5:5 1Bn 6:12 Zek 6:12, 13 1Bn 1:37 1Bs 22:10 1Bs 28:7 Nk 89:4, 36 1Bs 28:6 Mat 3:17 Ebr 1:5 Nk 89:30, 32 Yer 52:3 1Sa 15:23, 26 Nk 45:6 Nk 89:36 Dan 2:44 Ebr 1:8 Kus 11:15 1Bs 17:15
mono ta sala nde zina na nge a kukuma nene bonso zina ya bantu ya nene ya ntoto. 10 Mono ta sola kisika mosi sambu na bantu na mono Izraele mpi ta tula bo kuna, ebuna bo ta zinga kuna mpi bo ta yangisa bo diaka ve; mpi bantu ya mbi ta niokula bo diaka ve mutindu bo salaka na ntangu ya ntama, b 11 katuka kilumbu yina mono tulaka bazuzi c sambu na kutwadisa bantu na mono Izraele. Ebuna mono ta pesa nge ngemba na mutindu mono ta gulusa nge na maboko ya bambeni na nge yonso. d “‘“Diaka, Yehowa me songa nge nde Yehowa ta sala dibuta ya kimfumu1e sambu na nge. 12 Ntangu bilumbu na nge ta suka f mpi nge ta lala sambu na kupema ti ba-nkaka na nge, mono ta basisa bana1 na nge na nima na nge, mwana na nge mosi,2 mpi mono ta tedimisa kimfumu na yandi ngolo. g 13 Yandi muntu ta tunga nzo sambu na zina na mono, h mpi mono ta tedimisa kiti na yandi ya kimfumu ngolo kimakulu. i 14 Mono ta kuma tata na yandi, mpi yandi ta kuma mwana na mono. j Kana yandi sala mbi, mono ta nganina yandi ti nti ya bantu mpi ti bafimbu ya bana ya bantu.1k 15 Mono ta katula ve zola na mono ya kwikama na yandi mutindu mono katulaka yo na Saule, l yina mono katulaka na ntwala na nge. 16 Nzo na nge mpi kimfumu na nge ta vanda kimakulu na lutaninu na ntwala na nge; kiti na nge ya kimfumu ta vanda ngolo kimakulu.”’” m 17 Natani songaka Davidi mambu yai yonso mpi mbona-meso yai yonso. n 7:11 1 Na kisina, “ta sala nzo.” 7:12 1 Na kisina, “nkuna.” 2 Na kisina, “mwana yina me basika na bitini na nge ya kati.” 7:14 1 To mbala ya nkaka, “Adami.”
2 SAMUELE 7:18–8:2 18 Ebuna ntotila Davidi kotaka, yandi vandaka na ntwala ya Yehowa, mpi yandi tubaka nde: “O Yehowa Mfumu ya Kuluta Nene, mono kele nani? Mpi nzo na mono kele nki sambu nge nata mono ntama mutindu yai? a 19 O Yehowa Mfumu ya Kuluta Nene, bonso nde yo me lunga ve, nge ke tuba mpi sambu na nzo ya nsadi na nge tii na bilumbu yina ke kwisa ntama na ntwala; mpi yai kele malongi1 sambu na bantu yonso, O Yehowa Mfumu ya Kuluta Nene. 20 O Yehowa Mfumu ya Kuluta Nene, inki ya nkaka nsadi na nge Davidi lenda tubila nge diaka, sambu nge me zaba mono mbotembote? b 21 Sambu na ndinga na nge mpi na kuwakana ti ntima1 na nge, nge me sala mambu yai yonso ya nene mpi nge me monisa yo na nsadi na nge. c 22 Yo yina, nge kele kibeni nene, d O Yehowa Mfumu ya Kuluta Nene. Ata muntu mosi ve kele bonso nge, e mpi Nzambi ya nkaka kele ve katula nge; f mambu yonso ya beto me wa na makutu na beto ke ndimisa yo. 23 Ebuna inki dikanda ya nkaka na ntoto kele bonso bantu na nge Izraele? g Nzambi kwendaka mpi sumbaka bo diaka sambu bo vanda bantu na yandi, h mpi yandi kudisadilaka zina i na mutindu yandi sadilaka bo mambu ya nene mpi ya ke pesa boma. j Nge kulaka makanda ti banzambi na bo sambu na bantu na nge yina nge sumbaka diaka sambu na nge mosi na Ezipte. 24 Nge tulaka bantu na nge Izraele na kuvanda bantu na nge mosi ntangu yonso; k ebuna nge, O Yehowa, nge me kumaka Nzambi na bo. l 25 “Ntangu yai, O Yehowa Nzambi, lungisa ntangu yonso 7:19 1 To “nsiku.” 7:21 1 To “ti luzolo.”
536 KAPU 7 a 1Bs 17:16-22 b 1Sa 16:7 Nk 17:3
c Nk 25:14 d Kul 3:24 1Bs 16:25
e Kub 15:11 Nk 83:18
f Kul 4:35 g Kul 4:7 Nk 147:19, 20
h Kub 3:8 Kub 19:5 Yez 63:9
i Kub 9:16 j Kul 10:21 k Kul 26:18 l Kub 15:2
Ndonga ya 2 a 1Bs 17:23-27 Nk 89:20, 28
b 1Bs 29:11 Nk 72:19 Mat 6:9 Yoa 12:28
c Yez 9:7 Yer 33:22
d 2Sa 7:11 e Kut 23:19 Nk 89:35 Nk 132:11 Yoa 17:17
f Nk 89:20, 36 Nk 132:12
g 2Sa 22:51 Nk 72:17
KAPU 8 h Yoz 13:2, 3 2Sa 21:15
i 1Bs 18:1 j Kut 24:17 Baz 3:29 1Sa 14:47 Nk 60:8
k Kul 23:3-6
mambu yina nge silaka sambu na nsadi na nge ti nzo na yandi, mpi bika nde nge sala kaka mutindu nge silaka. a 26 Bika nde zina na nge kuvanda ya kunanguka kimakulu b sambu bantu kutuba nde, ‘Yehowa ya makesa kele Nzambi na Izraele,’ mpi bika nde nzo ya nsadi na nge Davidi kukuma ngolo ntangu yonso na ntwala na nge. c 27 Sambu nge, Yehowa ya makesa, Nzambi ya Izraele, nge me monisa nsadi na nge diambu mosi ya kubumbana ntangu nge tubaka nde, ‘Mono ta sala dibuta ya kimfumu1 sambu na nge.’ d Yo yina nsadi na nge kele ti kikesa ya2 kusamba nge mutindu yai. 28 Ntangu yai, O Yehowa Mfumu ya Kuluta Nene, nge kele Nzambi ya kieleka, e mpi mambu ya nge ke tubaka kele kieleka, mpi nge me sila nsadi na nge mambu yai ya mbote. 29 Yo yina bika nde yo pesa nge kiese na kusakumuna nzo ya nsadi na nge, mpi bika nde yo landa kuvanda kimakulu na ntwala na nge; f sambu nge, O Yehowa Mfumu ya Kuluta Nene, nge silaka, mpi ti lusakumunu na nge, bika nde nzo ya nsadi na nge kubaka lusakumunu kimakulu.” g Ntangu fioti na nima, Davidi bedisaka bantu ya Filistia h mpi tulaka bo na nsi ya kiyeka na yandi, i ebuna Davidi botulaka Metegi-ama na maboko ya bantu ya Filistia. 2 Yandi bedisaka bantu ya Moabi j mpi ladisaka bo na ntoto mpi tesaka bo ti nsinga. Yandi tesaka bansinga zole ya bayina bo fwete fwa, mpi nsinga mosi ya mvimba ya bayina bo fwete bika na luzingu. k Ebuna bantu ya Moa-
8
7:27 1 Na kisina, “ta tunga nzo.” 2 Na kisina, “me mona ntima na yandi sambu na.”
537 bi kumaka bansadi ya Davidi mpi bo vandaka kufuta kitadi. a 3 Davidi bedisaka Adadezere mwana ya Rehobi ntotila ya Soba b ntangu yandi vandaka kukwenda kuvutukila kiyeka na yandi na ntoto yina kele na lweka ya Nzadi ya Efrate. c 4 Davidi botulaka yandi bantu 1700 yina ke tambusaka bampunda mpi basoda 20 000 yina ke tambulaka na makulu. Na nima, Davidi zengaka misisa ya nima ya makulu ya bampunda yonso yina vandaka kubenda bapusu-pusu, kansi yandi zengaka ve misisa ya nima ya makulu ya bampunda 100. d 5 Ntangu bantu ya Siria ya Damasi e kwisaka kusadisa Adadezere ntotila ya Soba, Davidi fwaka bantu ya Siria 22000. f 6 Na nima Davidi tulaka bimvuka ya basoda na Siria ya Damasi, ebuna bantu ya Siria kumaka bansadi ya Davidi mpi bo vandaka kufuta kitadi. Yehowa vandaka kupesa Davidi luguluku1 bisika yonso yina yandi vandaka kukwenda. g 7 Davidi bakaka mpi bitaninu ya wolo na bansadi ya Adadezere mpi yandi nataka yo na Yeruzalemi. h 8 Ntotila Davidi bakaka kwivre mingi na Beta mpi na Berotai, bambanza ya Adadezere. 9 Ntangu yai Toyi, ntotila ya Amati,i waka nde Davidi me bedisa basoda yonso ya Adadezere. j 10 Yo yina Toyi tindaka mwana na yandi Yorami na ntotila Davidi sambu na kusosa kuzaba kana yandi vandaka mbote mpi kusikisa yandi sambu yandi nwanisaka mpi bedisaka Adadezere (sambu Adadezere vandaka kunwana ti Toyi mbala mingi), mpi yandi nataka bima ya arza, ya wolo, mpi ya kwivre. 11 Ntotila Davidi santisaka bima yai sambu na Yeho8:6 1 Na kisina, “kunungisa Davidi.”
2 SAMUELE 8:3–9:2 KAPU 8 a 2Bn 3:4 1Bs 18:2
b 2Sa 10:6 1Bn 11:23 Nk 60:Zulu
c Kuy 15:18 Kub 23:31 1Bn 4:21 1Bs 18:3, 4
d Kul 17:16 Nk 20:7 Nk 33:17
e Yez 7:8 f 1Bs 18:5, 6 g Kul 7:24 2Sa 8:14
h 1Bs 18:7, 8 i 2Bn 14:28 j 1Bs 18:9-11
Ndonga ya 2 a Yoz 6:19 1Bn 7:51 1Bs 22:14 1Bs 26:27
b 2Sa 8:2 c 2Sa 8:1 d 1Sa 30:18 e 2Sa 8:7 f 1Bs 18:12, 13 Nk 60:Zulu
g Kuy 25:23, 26 Kuy 27:29, 37 Kut 24:18
h Nk 60:12 i 2Sa 5:3, 5 j 1Bn 3:6 k 1Bs 18:14-17 l 2Sa 20:23 1Bs 11:6
m 2Sa 20:24 1Bn 4:3
n 2Sa 15:27 1Bs 6:8 1Bs 24:3
o 2Sa 23:20 1Bn 1:44 1Bn 2:35
p 2Sa 15:18 2Sa 20:7
KAPU 9 q 1Sa 18:1, 3 1Sa 20:15, 42
wa, kumosi ti arza mpi wolo yina yandi santisaka na kati ya bima yina yandi bakaka na makanda yonso yina yandi bedisaka: a 12 na Siria mpi Moabi, b na bantu ya Amoni, na bantu ya Filistia, c na bantu ya Amaleki, d mpi na bima ya yandi botulaka na Adadezere e mwana ya Rehobi, ntotila ya Soba. 13 Davidi kudisadilaka mpi zina ntangu yandi kwisaka kuvutuka na nima ya kufwa bantu ya Edomi 18 000 na Muwanda ya Mungwa. f 14 Yandi tulaka bimvuka ya basoda na Edomi. Na Edomi ya mvimba, yandi tulaka bimvuka ya basoda, ebuna bantu yonso ya Edomi kumaka bansadi ya Davidi.g Yehowa vandaka kunungisa1 Davidi bisika yonso yina yandi vandaka kukwenda. h 15 Davidi vandaka kuyala Izraele ya mvimba, i mpi yandi vandaka kuzenga mambu na lunungu j mpi na mutindu ya kusungama sambu na bantu na yandi yonso. k 16 Yoabi l mwana ya Seruya vandaka mfumu ya basoda, mpi Yehoshafati m mwana ya Ahiludi vandaka muntu ya ke sonikaka mambu. 17 Zadoki n mwana ya Ahitubi ti Ahimeleki mwana ya Abiatare vandaka banganga-nzambi, mpi Seraya vandaka sekretere. 18 Benaya o mwana ya Yehoyada vandaka mfumu ya bantu ya Kereti mpi ya bantu ya Peleti. p Bana ya Davidi kumaka bansadi ya kuluta nene.1 Ebuna Davidi tubaka nde: “Keti kele diaka ti muntu yina me bikala na nzo ya Saule ya mono lenda monisila zola ya kwikama sambu na Yonatani?” q 2 Ntangu yai kuvandaka ti nsadi mosi ya nzo ya Saule zina
9
8:14 1 To “kugulusa.” 8:18 1 Na kisina, “kumaka banganga-nzambi.”
2 SAMUELE 9:3–10:3 na yandi Siba. a Ebuna bo bingaka yandi na kukwenda na Davidi, mpi ntotila yulaka yandi nde: “Keti nge Siba?” Yandi vutulaka nde: “Mono kele nsadi na nge.” 3 Ntotila tubaka diaka nde: “Keti kele ti muntu yina me bikala na nzo ya Saule ya mono lenda monisila zola ya kwikama ya Nzambi?” Siba vutudilaka ntotila nde: “Kele diaka ti mwana mosi ya Yonatani; yandi kele ti kifu na makulu.”1b 4 Ntotila yulaka Siba nde: “Yandi kele na wapi?” Siba vutudilaka ntotila nde: “Yandi kele na nzo ya Makire c mwana ya Amiele na Lo-debare.” 5 Na mbala mosi ntotila Davidi tindaka bantu sambu na kubaka yandi mpi bo bakaka yandi na nzo ya Makire mwana ya Amiele na Lo-debare. 6 Ntangu Mefibosheti mwana ya Yonatani mwana ya Saule kwisaka na Davidi, na mbala mosi yandi bwaka luse na ntoto mpi fukamaka. Ebuna Davidi tubaka nde: “Mefibosheti!” yandi vutulaka nde: “Nsadi na nge yandi yai.” 7 Davidi tubilaka yandi nde: “Kuwa boma ve, sambu mono ta monisila nge mpenza zola ya kwikama d sambu na tata na nge Yonatani, mpi mono ta vutudila nge ntoto yonso ya nkaka na nge Saule, mpi nge ta diaka1 ntangu yonso na mesa na mono.” e 8 Ebuna yandi fukamaka mpi tubaka nde: “Nsadi na nge kele inki sambu nge tula dikebi1 na nge na mbwa ya kufwa f bonso mono?” 9 Ebuna ntotila tindaka bantu sambu na kubinga Siba, nsadi ya Saule, mpi tubilaka yandi nde: “Konso kima yina vandaka ya Saule mpi ya nzo na yandi ya mvimba, mono ke pesa yo na mutekolo ya mfumu na nge. g 9:3 1 To “kele makulu-kifu.” 9:7 1 Na kisina, “ta diaka mampa.” 9:8 1 Na kisina, “luse.”
538 KAPU 9 a 2Sa 16:1 2Sa 19:17
b 2Sa 4:4 2Sa 9:13 2Sa 19:26
c 2Sa 17:27-29
d Bin 11:17
e 2Sa 19:28 Bin 11:25
f 1Sa 24:14
g 2Sa 9:1 2Sa 16:4 2Sa 19:29
Ndonga ya 2 a 2Sa 19:28
b 2Sa 19:17
c 1Bs 8:34 1Bs 9:40
d 2Sa 9:7 2Sa 19:28
e 2Sa 4:4
KAPU 10 f Kuy 19:36, 38 Baz 10:7 Baz 11:12, 33 1Sa 11:1
g 1Bs 19:1-5
10 Nge ta sala bilanga sambu na yandi—nge ti bana na nge, mpi bansadi na nge—mpi nge ta vukisa bima yina yo ta basisa sambu na kupesa madia na bantu ya mutekolo ya mfumu na nge. Kansi Mefibosheti, mutekolo ya mfumu na nge, ta diaka ntangu yonso na mesa na mono.” a Siba vandaka ti banababakala 15 mpi bansadi 20. b 11 Ebuna Siba tubilaka ntotila nde: “Nsadi na nge ta sala mambu yonso yina mfumu na mono ntotila ke songa nsadi na yandi na kusala.” Yo yina Mefibosheti vandaka kudia na mesa ya Davidi1 bonso mwana ya ntotila. 12 Mefibosheti vandaka mpi ti mwana mosi ya bakala, zina na yandi Mika; c mpi bantu yonso yina vandaka kuzinga na nzo ya Siba kumaka bansadi ya Mefibosheti. 13 Mefibosheti zingaka na Yeruzalemi, sambu yandi vandaka kudia ntangu yonso na mesa ya ntotila; d mpi yandi vandaka ti kifu na makulu. e Na nima, ntotila ya bantu ya Amoni f fwaka, mpi mwana na yandi Anuni kumaka ntotila na kisika na yandi. g 2 Ebuna Davidi tubaka nde: “Mono ta monisila Anuni mwana ya Nahashi zola ya kwikama sambu tata na yandi monisilaka mono zola ya kwikama.” Yo yina Davidi tindaka bansadi na yandi sambu bo kwenda kulembika yandi sambu na lufwa ya tata na yandi. Kansi ntangu bansadi ya Davidi kumaka na insi ya bantu ya Amoni, 3 bamfumu ya bantu ya Amoni tubilaka Anuni mfumu na bo nde: “Keti nge ke yindula nde Davidi ke pesa tata na nge lukumu na mutindu yandi me tinda bantu sambu na kulembika nge? Keti Davidi me
10
9:11 1 To mbala ya nkaka, “na mono.”
539 tindila nge ve bansadi na yandi sambu na kutala mbanza mbotembote, kutala yo na mayele mpi kubwisa yo?” 4 Yo yina Anuni bakaka bansadi ya Davidi mpi zengaka bo mandefo lweka mosi a mpi yandi zengaka bilele na bo na kati-kati na nsi ya luketo1 na bo, ebuna yandi songaka bo na kuvutuka. 5 Ntangu bo songaka yo Davidi, na mbala mosi yandi tindaka bantu na kukutana ti bo, sambu bo pesaka bantu yina nsoni mingi kibeni; ebuna ntotila songaka bo nde: “Beno bikala na Yeriko b tii kuna mandefo na beno ta yela diaka, ebuna beno kwisa kuvutuka.” 6 Na nima, bantu ya Amoni monaka nde bo kumaka kima ya nsudi ya mbi sambu na Davidi, yo yina bantu ya Amoni tindaka bantu sambu na kudefa bantu ya Siria ya Bete-rehobi c mpi bantu ya Siria ya Soba, d basoda 20 000 ya ke tambulaka na makulu; ntotila ya Maaka e ti bantu 1 000; mpi na Ishetobi1 bantu 12000. f 7 Ntangu Davidi waka diambu yai, yandi tindaka Yoabi ti basoda yonso, mpi basoda na yandi ya kuluta ngolo. g 8 Bantu ya Amoni basikaka mpi yilamaka sambu na bitumba na munoko ya kielo ya mbanza, kansi bantu ya Siria ya Soba ti ya Rehobi kumosi ti Ishetobi1 mpi Maaka vandaka bo mosi na nseke. 9 Ntangu Yoabi monaka nde bo vandaka kunwanisa yandi na ntwala mpi na nima, yandi solaka ndambu ya basoda ya kuluta mbote ya Izraele mpi tulaka bo na ndonga ya bitumba sambu bo kutana ti bantu ya Siria. h 10 Yandi tulaka bantu yina bikalaka na nsi ya kiyeka1 ya mpa10:4 1 Na kisina, “na mataku.” 10:6 1 To “na babakala ya Tobi.” 10:8 1 To “babakala ya Tobi.” 10:10 1 Na kisina, “na diboko.”
2 SAMUELE 10:4-18 KAPU 10 a Lev 19:27
b Yoz 18:21
c Kut 13:21
d 2Sa 8:5
e Yoz 13:13
f 1Bs 19:6, 7
g 2Sa 23:8 1Bs 19:8, 9
h 1Bs 19:10-13
Ndonga ya 2 a 1Sa 26:6 2Sa 2:18 2Sa 23:18 1Bs 2:15, 16
b Kut 21:24
c Kul 31:6
d Nk 37:5 Nk 44:5 Bin 29:25
e 1Bs 19:14, 15
f 1Bs 19:16
g 2Sa 8:3-5
h Kuy 15:18 Kub 23:31
i 1Bs 19:17-19
j Kul 20:1 Nk 18:37, 38
ngi na yandi Abishai, a sambu na kutula bo na ndonga ya bitumba sambu bo kutana ti bantu ya Amoni. b 11 Ebuna yandi tubaka nde: “Kana bantu ya Siria kuluta mono na ngolo, nge fwete kwisa kusadisa mono; kansi kana bantu ya Amoni kuluta nge na ngolo, mono ta kwisa kusadisa nge. 12 Beto fwete vanda ngolo mpi kikesa c sambu na bantu na beto mpi sambu na bambanza ya Nzambi na beto, ebuna Yehowa ta sala mambu yina kele mbote na meso na yandi.” d 13 Ebuna Yoabi ti bantu na yandi pusanaka sambu na kunwana ti bantu ya Siria, mpi bo tinaka na ntwala na yandi. e 14 Ntangu bantu ya Amoni monaka nde bantu ya Siria me tina, bo tinaka Abishai mpi bo kotaka na mbanza. Na nima ya bitumba yai ti bantu ya Amoni, Yoabi kwisaka na Yeruzalemi. 15 Ntangu bantu ya Siria monaka nde Izraele me bedisa bo, bo vukanaka kisika mosi. f 16 Yo yina Adadezere g tindaka bantu na kubinga bantu ya Siria yina vandaka na ntoto yina kele pene-pene ya Nzadi,1h ebuna bo kwisaka na Helami, mpi Shobaki mfumu ya basoda ya Adadezere vandaka kutwadisa bo. 17 Ntangu bo songaka Davidi mambu yina, na mbala mosi yandi vukisaka Izraele ya mvimba mpi sabukaka Yordani mpi kwisaka na Helami. Ebuna bantu ya Siria yilamaka sambu na bitumba sambu na kukutana ti Davidi, mpi bo nwanaka ti yandi. i 18 Kansi bantu ya Siria tinaka Izraele; ebuna Davidi fwaka bantu 700 ya ke nataka bapusupusu ti bantu 40 000 ya Siria ya ke tambusaka bampunda, mpi yandi bulaka Shobaki mfumu ya basoda na bo, yandi fwaka pana. j 10:16 1 Disongidila, Efrate.
2 SAMUELE 10:19–11:13 19 Ntangu bantotila yonso, bansadi ya Adadezere, monaka nde Izraele me bedisa bo, bo salaka ngemba ti Izraele kukonda kusukinina mpi bo kumaka bantu na bo; a bantu ya Siria vandaka na boma ya kusadisa diaka bantu ya Amoni. Na luyantiku ya mvula,1 na ntangu yina bantotila ke kwendaka na bitumba, Davidi tindaka Yoabi ti bansadi na yandi mpi basoda yonso ya Izraele sambu na kufwa bantu ya Amoni, mpi bo ziungaka Raba, b kansi Davidi bikalaka na Yeruzalemi. c 2 Kilumbu mosi na nkokila,1 Davidi telamaka na mbeto na yandi mpi vandaka kutambula na zulu ya ludi ya nzo ya ntotila. Kuna na zulu ya ludi, yandi monaka nkento mosi ke yobila, mpi nkento yango vandaka kitoko kibeni. 3 Davidi tindaka muntu sambu na kuzaba kana nkento yina kele nani, mpi muntu yina tubaka nde: “Keti yo kele ve Batsheba d mwana ya Eliami, e nkento ya Uria f muntu ya Heti?” g 4 Na nima, Davidi tindaka binatinsangu sambu bo kwisa kunata yandi. h Ebuna nkento yina kwisaka na Davidi mpi yandi lalaka ti nkento yina. i (Mambu yai salamaka ntangu nkento yina vandaka kudikumisa bunkete na mvindu na yandi.1) j Na nima, nkento yina vutukaka na nzo na yandi. 5 Nkento yina bakaka divumu, mpi yandi tindilaka Davidi ndinga nde: “Mono kele ti divumu.” 6 Ebuna Davidi tindilaka Yoabi ndinga nde: “Tindila mono Uria muntu ya Heti.” Yo yina Yoabi tindilaka Davidi Uria. 7 Ntangu Uria kwisaka na Davidi, Davidi yulaka yandi kana Yoabi
11
11:1 1 Disongidila, na printemps. 11:2 1 To “Kilumbu mosi na nima ya midi.” 11:4 1 Mbala ya nkaka mvindu ya menga na yandi.
540 KAPU 10 a Kuy 15:18 Kul 20:10, 11
KAPU 11 b 2Sa 12:26
c 1Bs 20:1
d 2Sa 12:24 1Bn 1:11
e 1Bs 3:5, 9
f 2Sa 23:8, 39 1Bn 15:5
g Kuy 10:15 Kul 20:17
h Kub 20:14, 17
i Lev 18:20 Lev 20:10 Bin 6:32 Ebr 13:4
j Lev 12:2 Lev 15:19 Lev 18:19
Ndonga ya 2 a 2Sa 6:17 2Sa 7:2
b Lev 15:16 1Sa 21:5
vandaka mbote, kana basoda vandaka mbote, mpi kana bitumba vandaka kuluta mbote. 8 Ebuna Davidi tubilaka Uria nde: “Kulumuka na nzo na nge mpi pema.”1 Ntangu Uria katukaka na nzo ya ntotila, bo landisaka yandi dikabu ya luzitu ya ntotila.2 9 Kansi Uria lalaka na munoko ya nzo ya ntotila ti bansadi yonso ya nkaka ya mfumu na yandi, mpi yandi kulumukaka ve na nzo na yandi. 10 Bo songaka Davidi nde: “Uria kulumukaka ve na nzo na yandi.” Ebuna Davidi tubilaka Uria nde: “Keti nge me katuka ve na nzietelo? Sambu na nki nge kulumukaka ve na nzo na nge?” 11 Uria vutudilaka Davidi nde: “Sanduku a ti Izraele mpi Yuda ke zinga na bisika ya kuzinga ya ntangu fioti, mpi mfumu na mono Yoabi ti bansadi ya mfumu na mono me tula camp na nseke. Ebuna mono, keti mono fwete kwenda na nzo na mono sambu na kudia, kunwa mpi kulala ti nkento na mono? b Ya kieleka mutindu nge kele na luzingu mpi nge ke zinga,1 mono ta sala ve diambu yai!” 12 Ebuna Davidi tubilaka Uria nde: “Bikala diaka awa bubu yai, mpi mbasi mono ta bika nge, nge kwenda.” Yo yina Uria bikalaka na Yeruzalemi kilumbu yina mpi kilumbu yina landaka. 13 Ebuna Davidi tindaka bantu na kubinga yandi na kukwisa kudia mpi kunwa ti yandi, mpi yandi salaka na mpila nde yandi lawuka malafu. Kansi na nkokila, Uria basikaka sambu na kukwenda kulala na mbeto na yandi ti bansadi ya mfumu na yandi, mpi yandi kulumukaka ve na nzo na 11:8 1 Na kisina, “yobisa makulu na nge.” 2 To “dikabu ya ntotila,” disongidila, dikabu yina muntu yina ke yamba ke tindilaka munzenza ya lukumu. 11:11 1 To “mpi mutindu moyo na nge kele na luzingu.”
541 yandi. 14 Na suka Davidi sonikilaka Yoabi mukanda mpi tindaka yo na maboko ya Uria. 15 Yandi sonikaka na mukanda yina nde: “Beno tula Uria na bandonga ya ntete kisika bitumba kele ngolo kibeni. Ebuna beno bikisa yandi yandi mosi na ntwala, mpidina bo ta bula yandi sambu yandi fwa.” a 16 Yoabi vandaka kutala mbanza mbote-mbote, mpi yandi tulaka Uria kisika yina yandi zabaka nde basoda ya ngolo vandaka. 17 Ntangu bantu ya mbanza basikaka mpi nwanisaka Yoabi, bansadi ya nkaka ya Davidi bwaka, mpi Uria muntu ya Heti vandaka na kati ya bantu yina fwaka. b 18 Ntangu yai, Yoabi tindilaka Davidi bansangu yonso ya bitumba. 19 Yandi songaka kinatinsangu nde: “Ntangu nge ta manisa kuzabisa ntotila bansangu yonso ya bitumba, 20 ntotila lenda wa makasi mpi kutubila nge nde, ‘Sambu na nki yo lombaka nde beno kwenda kibeni pene-pene ya mbanza sambu na kunwana? Keti beno zabaka ve nde bo lendaka kulosa batolotolo katuka na zulu ya kibaka? 21 Nani fwaka Abimeleki c mwana ya Yerubesheti? d Keti yo vandaka ve nkento mosi yina losilaka yandi ditadi ya zulu ya bo ke nikilaka bambuma katuka na zulu ya kibaka, ebuna yo fwaka yandi na Tebesi? Sambu na nki yo lombaka nde beno kwenda pene-pene kibeni ya kibaka?’ Ebuna tuba nde, ‘Nsadi na nge Uria muntu ya Heti fwaka mpi.’” 22 Yo yina kinati-nsangu kwendaka mpi songaka Davidi mambu yonso yina Yoabi tindaka yandi na kutuba. 23 Ebuna kinati-nsangu songaka Davidi nde: “Bantu na bo lutaka beto na ngolo mpi bo basikilaka beto na nseke; kansi beto vutulaka bo
2 SAMUELE 11:14–12:3 KAPU 11 a Nk 51:14 Bin 3:29
b 2Sa 12:9
c Baz 9:50-53
d Baz 6:32 Baz 7:1
Ndonga ya 2 a 2Sa 11:17
b 2Sa 12:26
c 2Sa 5:13 2Sa 12:9
d Kuy 39:7-9 1Bn 15:5 Nk 5:6 Nk 11:4 Ebr 13:4
KAPU 12 e 1Bn 1:8 1Bs 17:1 1Bs 29:29
f Nk 51:Zulu
g 2Sa 5:13 2Sa 15:16
h 2Sa 11:3
nima tii na munoko ya kielo ya mbanza. 24 Bantu ya ke sadilaka munduki ya tolo-tolo vandaka kulosila bansadi na nge batolotolo tuka na zulu ya kibaka, mpi bansadi ya nkaka ya ntotila fwaka; nsadi na nge Uria muntu ya Heti fwaka mpi.” a 25 Yo yina Davidi tubilaka kinati-nsangu nde: “Songa Yoabi nde, ‘Kubika ve nde diambu yai kukumisa nge kisaka-saka, sambu mbele ya bitumba ke fwaka bantu yonso. Kumisa diaka bitumba ngolo na mbanza mpi nunga yo.’ b Pesa yandi kikesa.” 26 Ntangu nkento ya Uria waka nde bakala na yandi Uria me fwa, yandi yantikaka kudila bakala na yandi. 27 Kaka ntangu nsungi ya mafwa manaka, Davidi tindaka bantu na kubaka yandi mpi bo nataka yandi na nzo ya Davidi, ebuna nkento yina kumaka nkento na yandi c mpi butilaka yandi mwana ya bakala. Kansi diambu yina Davidi salaka sepedisaka ve ata fioti1 Yehowa. d Yo yina Yehowa tindaka Natani e na Davidi. Yandi kwisaka na yandi f mpi tubaka nde: “Kuvandaka ti bantu zole na mbanza mosi, mosi vandaka mvwama mpi ya nkaka nsukami. 2 Mvwama vandaka ti mameme mpi bangombe mingi kibeni; g 3 kansi nsukami vandaka na kima ve kaka mwana-dimeme mosi ya fioti ya nkento, yina yandi sumbaka.h Yandi vandaka kukeba yo, mpi yo vandaka kuyela kisika mosi ti yandi mpi ti bana na yandi. Yo vandaka kudia ndambu ya madia yina yandi vandaka na yo, kunwa na dikopa na yandi, mpi kulala na maboko na yandi. Yo kumaka bonso mwana na yandi ya nkento.
12
11:27 1 Na kisina, “vandaka mbi na meso ya.”
2 SAMUELE 12:4-18 4 Na nima, munzenza mosi kwisaka kutala mvwama yina, kansi mvwama yina bakaka ve ata dimeme to ngombe na yandi mosi sambu na kulambila muntu yina vandaka kusala nzietelo yina kwisaka kutala yandi. Kansi, yandi bakaka mwanadimeme ya nsukami yina mpi lambilaka yo muntu yina kwisaka kutala yandi.” a 5 Ebuna Davidi wilaka muntu yina makasi kibeni, mpi yandi tubilaka Natani nde: “Ya kieleka mutindu Yehowa kele na luzingu, b muntu yina me sala diambu yina fwete fwa! 6 Mpi yandi fwete futa mwana-dimeme yina mbala iya kuluta, c sambu yandi salaka diambu yai mpi waka ve mawa.” 7 Ebuna Natani tubilaka Davidi nde: “Muntu yango kele nge! Yehowa Nzambi ya Izraele me tuba nde: ‘Mono mosi muntu tulaka nge mafuta sambu na kuvanda ntotila ya Izraele, d mpi mono gulusaka nge na maboko ya Saule. e 8 Mono vandaka na luzolo ya kupesa nge nzo ya mfumu na nge f mpi kutula bankento ya mfumu na nge g na maboko na nge, mpi mono pesaka nge nzo ya Izraele ti ya Yuda. h Kaka bonso nde yo lungaka ve, mono vandaka na luzolo ya kusala mambu mingi diaka sambu na nge. i 9 Sambu na nki nge vwezaka ndinga ya Yehowa na mutindu nge salaka mambu ya mbi na meso na yandi? Nge fwaka Uria muntu ya Heti na mbele ya bitumba! j Ebuna nge bakaka nkento na yandi sambu yandi kuma nkento na nge k na nima ya kufwa bakala na yandi na mbele ya bitumba ya bantu ya Amoni. l 10 Ntangu yai, mbele ya bitumba ta katukaka ve ata fioti na nzo na nge, m sambu nge me vweza mono na mutindu
542 KAPU 12 a 2Sa 11:4 b Kul 6:13 c Kub 22:1 d 1Sa 16:13 2Sa 7:8
e 1Sa 18:10, 11 1Sa 19:10 1Sa 23:14
f 1Sa 13:13, 14 1Sa 15:26, 28
g 2Sa 3:7 1Bn 2:22
h 2Sa 2:4 2Sa 5:5
i 2Sa 7:19 j Kub 20:13 k Kub 20:14, 17 l 2Sa 11:15, 27 m Kut 14:18 2Sa 13:32 2Sa 18:33 Bag 6:7
Ndonga ya 2 a 2Sa 12:15, 19 2Sa 13:10-15 2Sa 15:14
b Kub 21:24 Yob 31:9-11 Yob 34:11
c 2Sa 16:21, 22 d 2Sa 11:4, 15 e Kuy 39:9 Nk 32:5 Nk 38:3 Nk 51:Zulu, 4 Bin 28:13
f Kub 34:6
nge me baka nkento ya Uria muntu ya Heti sambu yandi kuma nkento na nge.’ 11 Yehowa me tuba nde: ‘Mono ke natila nge mpasi ya ke katuka na nzo na nge mosi; a mpi na meso na nge mosi, mono ta baka bankento na nge mpi ta pesa bo na muntu ya nkaka,1b ebuna yandi ta lala ti bankento na nge na kati-kati ya ntangu.2c 12 Ata nge salaka mambu na kinsweki, d mono ta sala diambu yai na meso ya Izraele ya mvimba mpi na katikati ya ntangu.’”1 13 Ebuna Davidi tubilaka Natani nde: “Mono me sala disumu na ntwala ya Yehowa.” e Natani vutudilaka Davidi nde: “Yo yina Yehowa me lolula disumu na nge.1f Nge ta fwa ve. g 14 Ata mpidina, sambu nge me sadila Yehowa mambu kukonda luzitu kibeni na diambu yai, mwana ya bakala yina bo me butila nge ta fwa kibeni.” 15 Na nima, Natani kwendaka na nzo na yandi. Ebuna Yehowa bulaka mwana yina nkento ya Uria butilaka Davidi, mpi mwana yina belaka. 16 Davidi bondilaka Nzambi ya kieleka sambu na mwana yina. Davidi buyaka madia na ntima mosi mpi yandi vandaka kukota na suku na yandi mpi kulala mpimpa ya mvimba na ntoto. h 17 Yo yina, bankuluntu ya nzo na yandi telamaka pene-pene na yandi mpi sosaka na kutedimisa yandi na ntoto, kansi yandi buyaka mpi vandaka ve kudia ti bo. 18 Na kilumbu ya nsambwadi, mwana yina fwaka, kansi bansadi ya Davidi vandaka kuwa boma sambu na kusonga yandi nde mwana me fwa. Bo tubaka nde:
Nk 32:1
g Lev 20:10 Nk 103:10
h 2Sa 12:22 Yon 3:8, 9
12:11 1 To “na nkweno na nge.” 2 Na kisina, “na meso ya ntangu yai.” 12:12 1 Na kisina, “na ntwala ya ntangu.” 12:13 1 To “me bika nde disumu na nge kuluta.”
543 “Ntangu mwana vandaka na luzingu, beto tubilaka yandi, kansi yandi wilaka beto ve. Ebuna nki mutindu beto lenda songa yandi nde mwana me fwa? Yandi lenda sala diambu mosi ya mbi kibeni.” 19 Ntangu Davidi monaka nde bansadi na yandi ke tuba bo na bo na nsi-nsi, yandi bakisaka nde mwana me fwa. Davidi tubilaka bansadi na yandi nde: “Keti mwana me fwa?” Bo vutulaka nde: “Yandi me fwa.” 20 Ebuna Davidi telamaka na ntoto. Yandi yobilaka, pakulaka mafuta, a lwataka bilele ya nkaka, mpi kwendaka na nzob ya Yehowa mpi fukamaka. Na nima, yandi kwendaka na nzo na yandi1 mpi lombaka nde bo natila yandi madia, ebuna yandi diaka. 21 Bansadi na yandi yulaka yandi nde: “Sambu na nki nge me sala mambu mutindu yai? Ntangu mwana vandaka na luzingu, nge buyaka madia mpi nge vandaka kaka kudila; kansi kaka ntangu mwana me fwa, nge me telama mpi nge me dia.” 22 Yandi vutulaka nde: “Ntangu mwana vandaka na luzingu, mono buyaka madia c mpi vandaka kaka kudila sambu mono kuditubilaka nde, ‘Nani me zaba kana Yehowa lenda wila mono mawa mpi kusala nde mwana kuzinga?’ d 23 Ntangu yai ya yandi me fwa, sambu na nki mono fwete buya madia? Keti mono lenda vutula yandi na luzingu? e Mono ta kwenda na yandi, f kansi yandi ta vutukila mono ve.” g 24 Ebuna Davidi lembikaka nkento na yandi Bat-sheba.h Yandi kotaka kisika na yandi mpi lalaka ti yandi. Na nima, nkento yina butaka mwana ya bakala, mpi bo pesaka yandi zina Salomo.1i Yehowa zolaka yandi, j 25 mpi yandi tindaka ndinga na nzila ya mbikudi Natani k sambu 12:20 1 To “nzo ya ntotila.” 12:24 1 Yo me katuka na ngogo mosi ya Kiebreo ya ke tendula “Ngemba.”
2 SAMUELE 12:19–13:2 KAPU 12 a Rut 3:3 2Sa 14:2
b 2Sa 6:17 c 2Sa 12:16 Yoe 1:14
d Yez 38:3, 5 Yoe 2:13, 14 Amo 5:15 Yon 3:8, 9
e Lon 9:6 f Yob 30:23 Lon 3:20 Bis 2:29, 34 Bis 13:36
g Lon 9:5, 10 h 2Sa 11:3 i 1Bs 3:5, 9 1Bs 22:9 1Bs 28:5 Mat 1:6
j 2Sa 7:12 1Bs 29:1
k 2Sa 7:4, 5 2Sa 12:1 1Bn 1:8
Ndonga ya 2 a Kul 3:11 Yoz 13:24, 25
b Kul 23:3, 6 c 2Sa 11:25 1Bs 20:1
d 2Sa 11:1 e 2Sa 8:11, 12 f 1Bs 20:2, 3
KAPU 13 g 1Bs 3:9 h 2Sa 3:2
na kupesa yandi zina Yedidia,1 sambu na Yehowa. 26 Yoabi landaka kunwanisa Raba a ya bantu ya Amoni, b ebuna yandi botulaka mbanza ya kimfumu. c 27 Yo yina Yoabi tindilaka Davidi binati-nsangu mpi tubaka nde: “Mono me nwanisa Raba, d mpi mono me botula mbanza ya bamasa.1 28 Ntangu yai, vukisa basoda yina me bikala mpi beno sala camp sambu na kunwanisa mbanza yina mpi kubotula yo. Kana ve, mono muntu ta botula mbanza yina, ebuna bo ta pesa mono lukumu sambu na yo.”1 29 Yo yina Davidi vukisaka basoda yonso mpi kwendaka na Raba, nwanisaka yo mpi botulaka yo. 30 Na nima, yandi katulaka mpu ya kimfumu ya Malkami na ntu na yo. Kilo na yo vandaka talanta1 mosi ya wolo, ti matadi ya ntalu, ebuna bo tulaka yo na ntu ya Davidi. Yandi bakaka mpi bima mingi kibeni yina bo botulaka e na mbanza yina. f 31 Ebuna yandi basisaka bantu yina vandaka na kati na yo mpi pesaka bo kisalu ya kupasula matadi, ya kusadila bisadilu ya makasi ya bibende ti masoka ya bibende, mpi ya kubula babriki. Yai mambu yina yandi salaka na bambanza yonso ya bantu ya Amoni. Nsuka-nsuka, Davidi mpi basoda yonso vutukaka na Yeruzalemi. Ntangu yai, Absalomi mwana ya Davidi vandaka ti mpangi mosi ya nkento ya kitoko zina na yandi Tamare, g mpi Amnoni h mwana ya Davidi kumaka kuzola yandi. 2 Amnoni
13
12:25 1 Yo ke tendula “Muntu Yina Yah Ke Zolaka Mingi.” 12:27 1 Ziku yo ke tubila bamasa mingi ya mbanza. 12:28 1 Na kisina, “ebuna bo ta binga zina na mono na zulu na yo.” 12:30 1 Talanta mosi kele bakilo 34,2. Tala Bangindu ya Ngika B14.
2 SAMUELE 13:3-16 vandaka mawa-mawa kibeni yo yina yandi belaka sambu na mpangi na yandi ya nkento Tamare, sambu mpangi na yandi ya nkento vandaka mwense mpi yo vandaka kumonana nde Amnoni vandaka ve ti mpila ya kusala yandi konso kima yina. 3 Ntangu yai, Amnoni vandaka ti nduku mosi zina na yandi Yehonadabi, a mwana ya Shimeah, b mpangi ya Davidi; mpi Yehonadabi vandaka mayele kibeni. 4 Yo yina yandi tubilaka yandi nde: “Sambu na nki nge, mwana ya ntotila, nge ke mawa-mawa mingi mutindu yai konso suka? Sambu na nki ve kusonga mono?” Amnoni vutudilaka yandi nde: “Mono ke zola Tamare, mpanginkento c ya Absalomi mpangi na mono.” 5 Yehonadabi vutudilaka yandi nde: “Lala na mbeto na nge mpi sala bonso nde nge ke bela. Ntangu tata na nge ta kwisa kutala nge, tubila yandi nde, ‘Pardo, bika nde Tamare mpangi na mono ya nkento kukwisa mpi kupesa mono mwa madia. Kana yandi lamba madia ya bo ke pesaka bambefo1 na meso na mono, mono ta baka yo na maboko na yandi mpi ta dia yo.’” 6 Yo yina Amnoni lalaka mpi salaka bonso nde yandi ke bela, mpi ntotila kotaka sambu na kutala yandi. Ebuna Amnoni tubilaka ntotila nde: “Pardo, bika nde Tamare, mpangi na mono ya nkento kukwisa mpi kusala na meso na mono bagato zole ya kele bonso ntima sambu mono baka yo na maboko na yandi mpi mono dia yo.” 7 Yo yina Davidi tindilaka Tamare ndinga na nzo mpi tubaka nde: “Pardo, kwenda na nzo ya mpangi na nge Amnoni mpi lambila yandi madia.”1 8 Yo yina Tamare kwendaka na nzo ya mpangi na yandi Amnoni, kisika yandi vandaka ya kula13:5, 7 1 To “dimpa ya kulembika.”
544 KAPU 13 a 2Sa 13:35
b 1Sa 16:9 1Bs 2:13
c Lev 18:9 Lev 20:17
Ndonga ya 2 a Lev 18:9, 29 Lev 20:17 Kul 27:22
b Kuy 34:2, 7 Baz 20:5, 6
la. Tamare bakaka poto-poto ya fufu, yandi nikaka yo mpi salaka bagato na meso na yandi mpi lambaka bagato yina. 9 Ebuna Tamare bakaka panu mpi pesaka yandi madia. Kansi Amnoni buyaka na kudia mpi tubaka nde: “Beno basisa bantu yonso!” Yo yina bantu yonso basikaka. 10 Ntangu yai Amnoni tubilaka Tamare nde: “Kwisa kunata madia yina1 na suku ya kulala, sambu mono baka yo na maboko na nge mpi mono dia yo.” Ebuna Tamare bakaka bagato yina vandaka bonso ntima, yina yandi salaka, mpi natilaka yo mpangi na yandi Amnoni na suku ya kulala. 11 Ntangu Tamare natilaka yandi yo sambu yandi dia, Amnoni kangaka yandi mpi tubaka nde: “Kwisa, lala ti mono, mpangi na mono ya nkento.” 12 Kansi Tamare tubilaka yandi nde: “Ve, mpangi na mono! Kupesa mono nsoni ve, sambu diambu ya mutindu yai ke salamaka ve na Izraele. a Kusala ve diambu yai ya nsoni. b 13 Nki mutindu mono ta katula nsoni na mono? Ebuna bo ta monaka nge bonso muntu ya me sala diambu mosi ya nsoni na Izraele. Ntangu yai, pardo, tubila ntotila, sambu yandi ta buya ve kupesa mono na nge.” 14 Kansi Amnoni buyaka kuwila yandi, ebuna yandi lutaka yandi na ngolo mpi pesaka yandi nsoni na mutindu yandi ladisaka yandi na kingolo-ngolo. 15 Na nima Amnoni yantikaka kumenga yandi ngolo kibeni, na mpila nde kumenga yina yandi mengaka yandi kumaka ngolo kuluta zola yina yandi vandaka na yo sambu na yandi. Amnoni tubilaka yandi nde: “Telama; katuka awa!” 16 Ebuna Tamare tubilaka yandi nde: “Ve mpangi na mono, sambu kukula mono nta13:10 1 To “dimpa yina ya kulembika.”
545 ngu yai kele mbi kuluta mambu yina nge me sala mono!” Kansi Amnoni buyaka kuwila yandi. 17 Yo yina yandi bingaka nsadi na yandi ya leke mpi tubaka nde: “Pardo katula muntu yai na ntwala na mono, mpi kanga kielo na nsabi kana yandi me basika.” 18 (Tamare lwataka mvwela mosi ya kitoko,1 sambu yo vandaka bilele yina bana-bankento ya ntotila, bayina vandaka bamwense, vandaka kulwata.) Yo yina nsadi ya Amnoni nataka Tamare na nganda, mpi yandi kangaka kielo na nsabi ntangu Tamare basikaka. 19 Ebuna Tamare tulaka putulu ya tiya na ntu na yandi, a mpi yandi pasulaka mvwela ya kitoko yina yandi lwataka; yandi tulaka maboko na zulu ya ntu mpi kwendaka, mpi yandi vandaka kutula milolo ntangu yandi ke tambula. 20 Ebuna mpangi na yandi Absalomi b yulaka yandi nde: “Keti mpangi na nge Amnoni muntu vandaka ti nge? Ntangu yai mpangi na mono ya nkento, vanda pima. Yandi kele mpangi na nge. c Kubika ve nde ntima na nge kulanda kuyindula diambu yai.” Ebuna Tamare zingaka na kingenga na nzo ya mpangi na yandi Absalomi. 21 Ntangu ntotila Davidi waka mambu yai yonso, yandi waka makasi kibeni. d Kansi yandi zolaka ve kupesa mwana na yandi Amnoni mpasi, sambu yandi vandaka kuzola yandi, sambu yandi vandaka mwana na yandi ya ntete. 22 Absalomi tubilaka ve Amnoni ata kima mosi, yo vanda ya mbi to ya mbote; sambu Absalomi vandaka kumenga e Amnoni sambu yandi pesaka Tamare mpangi na yandi ya nkento nsoni. f 13:18 1 To “ya bo me tula bima ya kukumisa yo kitoko.”
2 SAMUELE 13:17-31 KAPU 13 a Yoz 7:6 Est 4:1 Yer 6:26
b 2Sa 3:3 2Sa 13:1
c Lev 18:9 Kul 27:22
d Bin 19:13
e Bin 18:19
f Kuy 34:7
Ndonga ya 2 a Yoa 11:54
b 1Bn 1:9, 19
c Nk 55:21 Bin 10:18 Bin 26:24-26
23 Na nima ya bamvula zole ya mvimba, bantu ya Absalomi yina ke zengaka mika ya mameme vandaka na Baale-azore, pene-pene ya Efrayimi, a mpi Absalomi bingaka bana yonso ya ntotila. b 24 Yo yina Absalomi kotaka kisika ya ntotila mpi tubaka nde: “Nsadi na nge ke kwenda kuzenga mameme na yandi mika. Pardo, bika nde ntotila ti bansadi na yandi kukwenda ti mono.” 25 Kansi ntotila tubilaka Absalomi nde: “Ve, mwana na mono. Kana beto yonso kukwenda, beto ta vanda kizitu sambu na nge.” Ata Absalomi landaka kundimisa yandi, yandi ndimaka ve na kukwenda, kansi yandi sakumunaka yandi. 26 Ebuna Absalomi tubaka nde: “Kana nge ta kwenda ve, bika nde mpangi na mono Amnoni kukwenda ti beto.” c Ntotila vutudilaka yandi nde: “Sambu na nki yandi fwete kwenda ti nge?” 27 Kansi Absalomi ndimisaka yandi, yo yina yandi tindaka Amnoni ti bana yonso ya ntotila. 28 Ebuna Absalomi songaka bansadi na yandi nde: “Beno kangula meso, mpi ntangu ntima ya Amnoni ta kuma kiese-kiese sambu na vinu, mono ta tubila beno nde, ‘Beno fwa Amnoni!’ Ebuna beno fwete fwa yandi. Beno wa boma ve. Keti mono ve muntu me songa beno? Beno vanda ngolo mpi kikesa.” 29 Yo yina bansadi ya Absalomi salaka Amnoni kaka mutindu Absalomi songaka bo; ebuna bana yonso ya nkaka ya ntotila telamaka, mpi konso muntu mataka na mpunda na yandi mpi tinaka. 30 Ntangu bo vandaka na nzila, nsangu kuminaka Davidi nde: “Absalomi me fwa bana yonso ya ntotila, mpi ata mosi ve na kati na bo me guluka.” 31 Yo yina ntotila telamaka, yandi pasulaka
2 SAMUELE 13:32–14:7 bilele na yandi mpi lalaka na ntoto, ebuna bansadi na yandi yonso telamaka pene-pene na yandi ti bilele na bo ya kupasuka. 32 Kansi, Yehonadabi a mwana ya Shimeah, b mpangi ya Davidi, tubaka nde: “Bika nde mfumu na mono kuyindula ve nde bo me fwa bana-baleke yonso ya ntotila, sambu Amnoni mpamba muntu me fwa. c Muntu tubaka nde bo sala mambu yina kele Absalomi, yina bakaka lukanu ya kusala yo d tuka kilumbu yina Amnoni pesaka Tamaree mpangi na yandi ya nkento f nsoni. 33 Ntangu yai, bika nde mfumu na mono ntotila kutula ve dikebi na1 nsangu yina ke tuba nde, ‘Bana yonso ya ntotila me fwa’; Amnoni mpamba muntu me fwa.” 34 Na ntangu yina, Absalomi tinaka. g Na nima, nkengidi tombulaka meso na yandi mpi monaka nde bantu mingi vandaka kukwisa na nzila yina vandaka na nima na yandi pene-pene ya ngumba. 35 Ebuna Yehonadabi h tubilaka ntotila nde: “Tala! Bana ya ntotila me vutuka. Kaka mutindu nsadi na nge tubaka.” 36 Ntangu yandi manisaka kutuba, bana ya ntotila kotaka, bo vandaka kudila ngolo; ntotila ti bansadi na yandi yonso dilaka mpi ngolo kibeni. 37 Kansi Absalomi tinaka mpi kwendaka na Talmai i mwana ya Amihudi ntotila ya Geshure. Davidi dilaka mwana na yandi bilumbu mingi. 38 Na nima ntangu Absalomi tinaka mpi kwendaka na Geshure, j yandi bikalaka kuna bamvula tatu. 39 Nsuka-nsuka, ntotila Davidi waka nzala ya ngolo ya kukwenda na Absalomi, sambu yandi ndimaka1 lufwa ya Amnoni. 13:33 1 Na kisina, “kutula ve na ntima na yandi.” 13:39 1 To “lembamaka sambu na.”
KAPU 13 a 2Sa 13:3
b 1Sa 16:9 1Bs 2:13
c 2Sa 12:10
d Kuy 27:41 Nk 7:14 Bin 18:19
e 2Sa 13:12-14
f Lev 18:9, 29
g 2Sa 13:38
h 2Sa 13:3
i 2Sa 3:3
j Kul 3:14 Yoz 12:4, 5 2Sa 14:23
Ndonga ya 2 KAPU 14 a 2Sa 2:18 1Bs 2:15, 16
b 2Sa 13:39 2Sa 18:33 2Sa 19:2
c 2Bs 11:5, 6 2Bs 20:20 Amo 1:1
d Lon 9:8 Dan 10:3
e Kut 35:19 Kul 19:11, 12
14
546
Ntangu yai, Yoabi mwana ya Seruyaa bakisaka nde ntima ya ntotila waka nzala ya ngolo ya Absalomi. b 2 Yo yina Yoabi tindaka bantu na Tekoa c mpi bingaka nkento mosi ya mayele ya bwala yina mpi songaka yandi nde: “Pardo, sala bonso nde nge kele na mafwa, mpi lwata bilele ya mafwa, kansi kupakula ve mafuta. d Sala mambu bonso nkento yina kele na mafwa sambu na muntu mosi ya me fwaka ntama. 3 Na nima, kota mpi tubila ntotila mutindu yai.” Ebuna Yoabi songaka nkento yina mambu ya kutuba.1 4 Nkento yina ya Tekoa kotaka kisika ntotila vandaka, bwaka luse na ntoto, fukamaka mpi tubaka nde: “O ntotila, sadisa mono!” 5 Ntotila vutudilaka yandi nde: “Inki mambu?” Ebuna yandi tubaka nde: “Mono kele mufwidi, bakala na mono me fwaka. 6 Mono nsadi na nge, mono vandaka ti bana zole ya babakala, mpi bo zole nwanaka na bilanga. Kuvandaka ve ata ti muntu mosi sambu na kukabula bo, ebuna mwana mosi bulaka mwana yina ya nkaka mpi fwaka yandi. 7 Ntangu yai, dibuta ya mvimba me telama sambu na kunwanisa mono nsadi na nge, mpi bo ke tuba nde: ‘Pesa beto mwana yina me fwa mpangi na yandi, sambu beto fwa yandi sambu na luzingu1 ya mpangi na yandi yina yandi fwaka, e ata kana yo ke tendula kufwa muntu yina ta baka kimvwama!’ Bo ke zola kufwa dikala ya tiya ya nsuka yina mono me bikala ti yo2 mpi bo bika ve sambu na bakala na mono awa na zulu ya ntoto zina mosi to muntu mosi ya me guluka.”3 14:3 1 Na kisina, “tulaka bangogo na munoko ya nkento yina.” 14:7 1 To “moyo.” 2 Disongidila, kivuvu ya nsuka sambu na bana. 3 Na kisina, “muntu mosi ya me bikala.”
547 8 Ebuna ntotila tubilaka nkento yina nde: “Kwenda na nzo na nge, mpi mono ta pesa ntuma sambu na nge.” 9 Ebuna nkento yina ya Tekoa tubilaka ntotila nde: “O mfumu na mono ntotila, bika nde makambu kubwila mono ti nzo ya tata na mono, kansi ntotila ti kiti na yandi ya kimfumu me sala mbi ve.” 10 Ebuna ntotila tubaka nde: “Kana muntu kutubila nge diaka, natila mono yandi, mpi yandi ta yangisaka nge diaka ve ata fioti.” 11 Kansi nkento yina tubaka nde: “Pardo, bika nde ntotila kuyibuka Yehowa Nzambi na nge, na mpila nde muntu yina ke vutula mbi sambu na menga a kusala ve mbi mpi kufwa ve mwana na mono.” Ebuna ntotila tubaka nde: “Ya kieleka mutindu Yehowa kele na luzingu, b ata lunsuki mosi ve ya mwana na nge ta bwa na ntoto.” 12 Ntangu yai nkento yina tubaka nde: “Pardo, bika nde nsadi na nge kutuba diambu mosi na mfumu na mono ntotila.” Ebuna ntotila tubaka nde: “Tuba!” 13 Nkento yina tubaka nde: “Ebuna, sambu na nki nge me yindula na kusala diambu ya mutindu yai na bantu ya Nzambi? c Ntangu ntotila ke tuba mutindu yai, yandi ke kudikumisa muntu ya me sala mbi, sambu ntotila ke vutula ve mwana na yandi mosi yina bo me kulaka. d 14 Beto ta fwa kibeni mpi ta vanda bonso masa yina bo me tiamuna na ntoto, yina bo lenda lokuta diaka ve. Kansi Nzambi ta fwa ve muntu1 mosi, mpi yandi ke tadilaka bikuma yina ke salaka nde muntu ya bo me kula kuvanda ve ntangu yonso muntu yina bo me kula na meso na yandi. 15 Mono me kota sambu na kutuba diambu yai na mfu14:14 1 To “moyo.”
2 SAMUELE 14:8-21 KAPU 14 a Kut 35:19, 27 Kul 19:6
b Kul 6:13 Lon 8:4
c Kub 19:5 Kut 6:27
d 2Sa 13:38
Ndonga ya 2 a 2Sa 14:2, 7
b 2Sa 14:1-3
mu na mono ntotila sambu bantu me pesa mono boma. Yo yina nsadi na nge tubaka nde, ‘Pardo, bika mono tubila ntotila. Ziku ntotila ta sala mambu yina mpika na yandi ke lomba. 16 Ntotila lenda wa mpi kugulusa mpika na yandi na maboko ya muntu yina ke sosa kufwa mono ti mwana na mono kaka mosi na dikabu yina Nzambi me pesaka beto.’ a 17 Ebuna nsadi na nge tubaka nde, ‘Pardo, bika nde diambu yina mfumu na mono ntotila ke tuba kulembika mono,’ sambu mfumu na mono ntotila kele kaka bonso wanzio ya Nzambi ya kieleka na yina me tala kuswaswanisa mambu ya mbote mpi ya mbi. Bika nde Yehowa kuvanda ti nge.” 18 Ntangu yai ntotila vutudilaka nkento yina nde: “Pardo, kubumbila mono ve ata kima mosi yina mono ke yula nge.” Nkento yina vutulaka nde: “Bika nde mfumu na mono ntotila kutuba.” 19 Ebuna ntotila yulaka nde: “Keti Yoabi muntu tindaka nge na kutuba mambu yai yonso?” b Nkento yina vutulaka nde: “O mfumu na mono ntotila, ya kieleka mutindu nge1 kele na luzingu, yo kele kaka mutindu2 mfumu na mono ntotila me tuba, sambu nsadi na nge Yoabi muntu tindaka mono mpi songaka nsadi na nge mambu yai yonso. 20 Nsadi na nge Yoabi me sala diambu yai sambu na kusoba mutindu mambu ke monana, kansi mfumu na mono kele ti mayele bonso ya wanzio ya Nzambi ya kieleka mpi yandi me zaba mambu yonso yina ke salama na insi.” 21 Ebuna ntotila tubilaka Yoabi nde: “Yo kele mbote, mono 14:19 1 To “moyo na nge.” 2 To “ata muntu mosi ve lenda kwenda na diboko ya kitata to ya kimama ya mambu yina.”
2 SAMUELE 14:22–15:2 ta sala diambu yai. a Kwenda mpi kwisa kuvutula leke yina ya bakala, Absalomi.” b 22 Ebuna Yoabi bwaka luse na ntoto, fukamaka mpi kumisaka ntotila. Yoabi tubaka nde: “Bubu yai nsadi na nge me zaba nde nge me ndima mono, O mfumu na mono ntotila, sambu ntotila me sala mambu yina nsadi na yandi me lomba.” 23 Yo yina Yoabi telamaka, kwendaka na Geshure c mpi nataka Absalomi na Yeruzalemi. 24 Kansi, ntotila tubaka nde: “Bika nde yandi vutuka na nzo na yandi, kansi yandi lenda mona ve luse na mono.” Ebuna Absalomi vutukaka na nzo na yandi mpi yandi monaka ve luse ya ntotila. 25 Ntangu yai na Izraele ya mvimba, kuvandaka ve ata ti bakala mosi bonso Absalomi ya bo vandaka kukumisa mingi kibeni sambu na kitoko na yandi. Katuka na makulu tii na ntu, yandi vandaka na kifu ve. 26 Ntangu yandi vandaka kuzenga nsuki na yandi—yo vandaka kulomba nde yandi zenga yo na nsuka ya konso mvula sambu yo vandaka kilo mingi sambu na yandi—kizitu ya nsuki na yandi vandaka bashekele1 200 na kutadila ditadi ya ntotila ya kutesila kilo.2 27 Absalomi butaka bana tatu ya babakala d mpi mwana mosi ya nkento, zina na yandi Tamare. Yandi vandaka nkento mosi ya kitoko kibeni. 28 Absalomi landaka kuzinga na Yeruzalemi bamvula zole ya mvimba, kansi yandi monaka ve luse ya ntotila. e 29 Yo yina Absalomi tindaka bantu na kubi14:26 1 Kiteso ya bakilo 2,3. Tala Bangindu ya Ngika B14. 2 Ziku yo vandaka kitesilu ya kilo yina bo vandaka kubumba na nzo ya ntotila to shekele ya “ntotila” yina vandaka ya kuswaswana ti shekele yina bantu yonso vandaka kusadila.
548 KAPU 14 a 2Sa 14:13
b 2Sa 13:38
c Kul 3:14 2Sa 3:3 2Sa 13:37
d 2Sa 18:18
e 2Sa 14:24
Ndonga ya 2 a 2Sa 14:23
b Kuy 45:15
KAPU 15 c 1Sa 8:11 1Bn 1:5 Bin 11:2
d Kul 25:7 Rut 4:1
e 1Sa 8:20 2Sa 8:15
nga Yoabi sambu na kutinda yandi na ntotila, kansi Yoabi kwisaka ve na yandi. Yandi tindaka diaka bantu na kubinga yandi, sambu na mbala ya zole, yandi vandaka kaka kubuya kukwisa. 30 Nsuka-nsuka yandi tubilaka bansadi na yandi nde: “Kitini ya ntoto ya Yoabi kele pene-pene ti ya mono, mpi yandi kele ti mwa orze kuna. Beno kwenda mpi beno tula yo tiya.” Yo yina bansadi ya Absalomi tulaka kitini yina ya ntoto tiya. 31 Ebuna Yoabi telamaka mpi kwisaka na nzo ya Absalomi mpi tubilaka yandi nde: “Sambu na nki bansadi na nge me tula kitini ya ntoto na mono tiya?” 32 Absalomi vutudilaka Yoabi nde: “Mono tindilaka nge nsangu yai, ‘Kwisa mpi bika nde mono tinda nge na ntotila sambu na kuyula nde: “Sambu na nki mono me katuka na Geshure a mpi me kwisa awa? Yo zolaka kuvanda mbote kuluta kana mono bikalaka kuna. Ntangu yai, bika mono mona luse ya ntotila, mpi kana mono kele ti kifu, yandi fwete fwa mono.”’” 33 Ebuna Yoabi kotaka kisika ya ntotila mpi songaka yandi. Na nima yandi bingaka Absalomi, yandi kotaka kisika ya ntotila mpi fukamaka na ntwala na yandi, yandi bwaka luse na ntoto na ntwala ya ntotila. Ebuna ntotila pesaka Absalomi beze. b Na nima ya mambu yai yonso, Absalomi bakaka pusu-pusu mosi, bampunda, mpi babakala 50 sambu na kubaka ntinu na ntwala na yandi. c 2 Absalomi vandaka kutelama na suka-suka mpi kutelama na lweka ya nzila yina vandaka kunata na kielo ya mbanza. d Konso ntangu yina muntu vandaka ti diambu yina vandaka kulomba nde ntotila kusambisa, e Absalomi vandaka kubinga yandi
15
549 mpi kutuba nde: “Nge me katuka na nki mbanza?” mpi muntu yina vandaka kutuba nde: “Nsadi na nge me katuka na dikanda mosi ya Izraele.” 3 Absalomi vandaka kutubila yandi nde: “Tala, mambu ya nge ke tuba kele mbote mpi yo kele mutindu yina, kansi ntotila me tula ve ata muntu mosi sambu na kuwa diambu na nge.” 4 Absalomi vandaka kutuba nde: “A kana bo tulaka mono zuzi na insi yai! Ebuna konso muntu yina kele ti diambu to yina ke zola nde bo sambisa diambu na yandi lendaka kukwisa na mono, mpi mono zolaka kusala na mpila nde bo zenga makambu na yandi na lunungu.” 5 Kana muntu kukwisa penepene sambu na kufukimina yandi, Absalomi vandaka kutandula diboko na yandi, kusimba muntu yina mpi kupesa yandi beze. a 6 Absalomi vandaka kusala diambu yai na bantu yonso ya Izraele yina vandaka kukwisa na ntotila sambu na lusambisu; na mutindu yina Absalomi vandaka kuyiba bantima ya bantu ya Izraele. b 7 Na nsuka ya bamvula iya1 Absalomi tubilaka ntotila nde: “Pardo, pesa mono nzila ya kukwenda na Ebroni c sambu na kulungisa lusilu na mono ya mono salaka na Yehowa. 8 Sambu nsadi na nge salaka lusilu yai ya masonga d ntangu mono vandaka kuzinga na Geshure e na Siria: ‘Kana Yehowa kuvutula mono na Yeruzalemi, mono ta pesa dikabu na1 Yehowa.’” 9 Yo yina ntotila tubilaka yandi nde: “Kwenda na ngemba.” Ebuna yandi telamaka mpi kwendaka na Ebroni. 10 Ntangu yai, Absalomi tindaka bantu na makanda yo15:7 1 To mbala ya nkaka, “bamvula 40.” 15:8 1 To “ta sambila.” Na kisina, “ta sadila.”
2 SAMUELE 15:3-17 KAPU 15 a Nk 10:9 Nk 55:21 Bin 26:25
b Bin 11:9
c 2Sa 3:2
d Lev 22:21
e 2Sa 13:38 2Sa 14:23
Ndonga ya 2 a 2Sa 2:1 2Sa 5:1, 5 1Bs 3:4
b 2Sa 16:23 2Sa 17:14 2Sa 23:8, 34
c Nk 41:9 Nk 55:12, 13 Yoa 13:18
d Yoz 15:20, 51
e Nk 3:1 Bin 24:21
f 2Sa 19:9 Nk 3:Zulu
g 2Sa 12:11
h Bin 18:24
i 2Sa 12:11 2Sa 16:21 2Sa 20:3
nso ya Izraele sambu na kutala yo na mayele yonso mpi tubaka nde: “Kaka na ntangu beno ta wa makelele ya kibongo, beno tuba nde, ‘Absalomi me kuma ntotila na Ebroni!’” a 11 Ntangu yai, bantu 200 ya Yeruzalemi kwendaka kuna ti Absalomi; bo bingisaka bo mpi bo kwendaka kukonda kuzaba ata kima mosi, mpi bo zabaka ve mambu yina vandaka kusalama. 12 Diaka, ntangu Absalomi pesaka bimenga, yandi tindaka bantu na kubinga Ahitofele b muntu ya Gilo, ndongisi ya Davidi, c na mbanza na yandi Gilo. d Komplo yina landaka kukuma ngolo, mpi ntalu ya bantu yina vandaka kupesa Absalomi maboko vandaka kukuma kaka mingi. e 13 Na ntangu yina, muntu mosi kwisaka na Davidi mpi tubaka nde: “Ntima ya bantu ya Izraele me baluka na Absalomi.” 14 Na mbala mosi, Davidi tubilaka bansadi na yandi yonso yina vandaka ti yandi na Yeruzalemi nde: “Beno telama mpi beto tina, f sambu ata muntu mosi ve na kati na beto ta guluka na maboko ya Absalomi! Beto sala nswalu, kana ve yandi lenda kwisa kukanga beto nswalu mpi kunatila beto mpasi mpi kufwa mbanza ti mbele ya bitumba!” g 15 Bansadi ya ntotila vutudilaka ntotila nde: “Konso kima yina mfumu na mono ntotila me baka lukanu ya kusala, bansadi na nge kele ya kuyilama na kusala yo.” h 16 Yo yina ntotila basikaka mpi bantu yonso ya nzo na yandi vandaka kulanda yandi, kansi ntotila bikisaka bamakangu kumi i sambu na kukeba nzo.1 17 Ntotila landaka kukwenda ti bantu yonso yina vandaka kulanda yandi, mpi bo telamaka na Betemeraki. 15:16 1 To “nzo ya ntotila.”
2 SAMUELE 15:18-32 18 Bansadi na yandi yonso yina vandaka kukwenda ti yandi1 mpi bantu yonso ya Kereti, bantu ya Peleti a mpi bantu ya Gati, b bantu 600 yina landaka yandi katuka na Gati,c vandaka kuluta na ntangu ntotila vandaka kutala bo mbote-mbote.2 19 Ebuna ntotila tubilaka Itai d muntu ya Gati nde: “Sambu na nki nge mpi fwete kwenda ti beto? Vutuka mpi zinga ti ntotila ya mpa, sambu nge kele munzenza, nge mpi tinaka kisika na nge. 20 Nge kwisaka mazono, ebuna keti bubu yai mono fwete sala na mpila nde nge yungana-yungana ti beto, sambu na kukwenda na ntangu yina mono fwete kwenda mpi kisika yina mono fwete kwenda? Vutuka mpi nata bampangi na nge, mpi bika nde Yehowa kumonisila nge zola ya kwikama mpi kwikama!” e 21 Kansi Itai vutudilaka ntotila nde: “Ya kieleka mutindu Yehowa kele na luzingu mpi ya kieleka mutindu mfumu na mono ntotila kele na luzingu, konso kisika yina mfumu na mono ntotila ta vanda, yo vanda sambu na lufwa to sambu na luzingu, nsadi na nge ta vanda pana!” f 22 Ebuna Davidi tubilaka Itai g nde: “Kwenda mpi sabuka.” Yo yina Itai muntu ya Gati sabukaka, kumosi ti bantu na yandi yonso ti bana. 23 Konso muntu na insi vandaka kudila ngolo ntangu bantu yai yonso vandaka kusabuka, mpi ntotila telamaka pene-pene ya Muwanda ya Kidroni; h bantu yonso vandaka kusabuka sambu na kukwenda na nzila yina ke nataka na ntoto-makanga. 24 Zadoki i mpi vandaka pana mpi Balevi yonso j yina vandaka kunata sandukuk ya kuwakana ya Nzambi ya kieleka l vandaka ti yandi; ebuna bo tululaka Sanduku
550 KAPU 15 a 2Sa 8:18 2Sa 20:7 1Bn 1:38 1Bs 18:17
b Yoz 13:2, 3 c 1Sa 27:4 1Bs 18:1
d 2Sa 18:2 e 2Sa 2:5, 6 Nk 25:10 Nk 57:3 Nk 61:7 Nk 89:14
f Bin 17:17 Bin 18:24
g 2Sa 18:2 h 1Bn 2:36, 37 2Bs 30:14 Yoa 18:1
i 2Sa 8:17 2Sa 20:25 1Bn 1:8 1Bn 2:35 1Bs 6:8
j Kut 8:19 k Kub 37:1 Lev 16:2
l Kut 4:15 Kut 7:9 1Bs 15:2
Ndonga ya 2 a 1Sa 22:20 1Sa 30:7
b 2Sa 6:17 c 2Sa 7:2 Nk 26:8 Nk 27:4
d 1Sa 9:9 e 2Sa 17:17 f 2Sa 15:36 2Sa 17:16, 21
g Mat 21:1 Mat 24:3 Bis 1:12
h Nk 41:9 Nk 55:12, 13 Yoa 13:18
i Nk 3:Zulu j Nk 3:7
15:18 1 To “kusabuka na lweka na yandi.” 2 To “kusabuka na ntwala ya ntotila.”
k 2Sa 16:23 2Sa 17:14
ya Nzambi ya kieleka penepene; mpi Abiatare a tombukaka, na ntangu bantu yonso yina vandaka kukatuka na mbanza manisaka kusabuka. 25 Kansi ntotila tubilaka Zadoki nde: “Vutula Sanduku ya Nzambi ya kieleka na mbanza. b Kana Yehowa me ndima mono, yandi ta vutula mono mpi, ebuna yandi ta pesa mono nzila ya kumona yo ti kisika yo ta vanda. c 26 Kansi kana yandi fwete tuba nde, ‘Mono me wa kiese ve na nge,’ pana bika yandi sala mono konso kima yina kele mbote na meso na yandi.” 27 Ntotila tubilaka nganga-nzambi Zadoki nde: “Keti nge kele ve muntu ya ke monaka mambu? d Vutuka na mbanza na ngemba, mpi nata bana na beno zole, Ahimaasi mwana na nge ti Yonatani e mwana ya Abiatare. 28 Tala, mono ta sukinina na bisika ya ntoto-makanga ya bo lenda sabuka masa na makulu tii kuna beno ta tinda ndinga sambu na kuzabisa mono.” f 29 Yo yina Zadoki ti Abiatare vutulaka Sanduku ya Nzambi ya kieleka na Yeruzalemi, mpi bo bikalaka kuna. 30 Ntangu Davidi vandaka kutombuka na Ngumba ya Banti ya Olive, g yandi vandaka kudila ntangu yandi vandaka kutombuka; ntu na yandi vandaka ya kufika, mpi yandi vandaka kutambula makulu-ngulu. Bantu yonso yina vandaka ti yandi fikaka mpi ba-ntu na bo mpi bo vandaka kudila ntangu bo vandaka kutombuka. 31 Ebuna bo songaka Davidi nde: “Ahitofele kele na kati ya bantu yina ke sala komplo h ti Absalomi.” i Yo yina Davidi tubaka nde: “O Yehowa, j mono me bondila nge, kumisa ndongisila ya Ahitofele diambu mosi ya buzoba!” k 32 Ntangu Davidi kumaka na nsongi ya ngumba kisika yina ba-
551 ntu vandaka kufukimina Nzambi, Ushai a muntu ya Arkib vandaka pana sambu na kukutana ti yandi, yandi vandaka ti mvwela ya kupasuka-pasuka mpi ti ntoto na ntu. 33 Kansi, Davidi tubilaka yandi nde: “Kana nge sabuka ti mono, nge ta kuma kizitu sambu na mono. 34 Kansi kana nge vutuka na mbanza mpi nge tuba na Absalomi nde, ‘O Ntotila, mono kele nsadi na nge. Mono vandaka nsadi ya tata na nge na ntama, kansi ntangu yai mono kele nsadi na nge,’ c pana nge lenda bebisa ndongisila ya Ahitofele sambu na mono. d 35 Keti banganga-nzambi Zadoki ti Abiatare kele ve kuna ti nge? Mambu yonso yina nge ta wa na nzo ya ntotila e nge fwete songa yo banganga-nzambi Zadoki ti Abiatare. 36 Tala! Bo kele kuna ti bana na bo zole, Ahimaasi f mwana ya Zadoki mpi Yonatani g mwana ya Abiatare, ebuna na nzila na bo beno tindila mono bansangu yonso ya beno ta wa.” 37 Yo yina Ushai, nduku ya Davidi,1h kotaka na mbanza ntangu Absalomi vandaka kukota na Yeruzalemi. Ntangu Davidi lutaka mwa fioti nsongi ya ngumba, i j Siba, nsadi ya Mefibosheti,k vandaka pana sambu na kukutana ti yandi mpi yandi vandaka ti bampunda zole yina vandaka ya kuyidika, mpi na zulu na yo, yo vandaka ti mampa 200, bagato 100 ya bo me sala na bambuma ya vinu, bagato 100 ya bo me sala na bambuma ya nsungi ya mvula,1 mpi dibungu mosi ya nene ya vinu. l 2 Ebuna ntotila tubilaka Siba nde: “Sambu na nki nge me nata bima yai?” Siba vutulaka nde: “Bampunda kele sambu
16
15:37 1 To “muntu ya Davidi ke zabisaka binsweki.” 16:1 1 Mingi-mingi bafige, mbala ya nkaka mpi bambuma ya bo ke bingaka dati.
2 SAMUELE 15:33–16:9 KAPU 15 a 2Sa 16:16 b Yoz 16:1, 2 c 2Sa 16:18, 19 d 2Sa 17:7, 14 e 2Sa 17:15, 16 f 2Sa 18:19 g 2Sa 17:17 1Bn 1:42
h 2Sa 16:16 1Bs 27:33
KAPU 16 i 2Sa 15:30 j 2Sa 9:2, 9 k 2Sa 9:6 l 1Sa 25:18
Ndonga ya 2 a 2Sa 17:27-29 b 2Sa 9:3 c 2Sa 19:25-27 d 2Sa 9:9, 10 e Bin 26:22 f 2Sa 19:16 1Bn 2:8, 44
g Kub 22:28 Lon 10:20
h 1Sa 24:6, 7 1Sa 26:9, 11 Nk 3:1, 2 Nk 7:1 Nk 71:10, 11
i 1Bs 2:15, 16
bantu ya nzo ya ntotila kutambudila, mampa ti bambuma ya nsungi ya mvula kele sambu baleke ya babakala kudia, mpi vinu kele sambu bantu yina ta lemba na ntoto-makanga kunwa.” a 3 Ntangu yai ntotila tubaka nde: “Ebuna mwana1 ya mfumu na nge kele na wapi?” b Siba tubilaka ntotila nde: “Yandi me bikala na Yeruzalemi, sambu yandi tubaka nde, ‘Bubu yai nzo ya Izraele ta vutudila mono luyalu ya kimfumu ya tata na mono.’” c 4 Ebuna ntotila tubilaka Siba nde: “Tala! Bima yonso ya Mefibosheti kele ya nge.” d Siba vutulaka nde: “Mono ke fukama na ntwala na nge. Mfumu na mono ntotila, bika nde nge ndima mono.” e 5 Ntangu ntotila Davidi kumaka na Bahurimi, bakala mosi ya dibuta ya nzo ya Saule, zina na yandi Shimei, f mwana ya Gera, basikaka mpi vandaka kusinga na ndinga ya ngolo ntangu yandi vandaka kupusana. g 6 Yandi vandaka kulosila Davidi mpi bansadi yonso ya ntotila Davidi matadi, kumosi ti bantu yonso mpi babakala ya ngolo yina vandaka na diboko na yandi ya kitata mpi na diboko na yandi ya kimama. 7 Ntangu Shimei vandaka kusinga, yandi vandaka kutuba nde: “Basika, basika, nge muntu ya kele ti mfuka ya menga! Nge muntu ya kukonda mfunu! 8 Yehowa me vutudila nge mfuka yonso ya menga ya nzo ya Saule, yina nge yalaka bonso ntotila na kisika na yandi, kansi Yehowa me pesa kimfumu na maboko ya mwana na nge Absalomi. Ntangu yai, mpasi me kanga nge, sambu nge kele ti mfuka ya menga!” h 9 Ebuna Abishai mwana ya Seruya i tubilaka ntotila nde: 16:3 1 To “mutekolo.”
2 SAMUELE 16:10–17:2 “Sambu na nki mbwa yai ya kufwaa fwete singa mfumu na mono ntotila? b Bika mono kwenda mpi mono zenga yandi ntu.” c 10 Kansi ntotila tubaka nde: “Inki mambu beno ti mono, beno bana ya Seruya? d Beno bika yandi yandi singa mono, e sambu Yehowa me tubila yandi f nde, ‘Singa Davidi!’ Ebuna nani fwete tuba nde, ‘Sambu na nki nge ke sala diambu yai?’” 11 Ebuna Davidi tubilaka Abishai ti bansadi na yandi yonso nde: “Tala! Mwana na mono mosi, yina katukaka na nitu na mono mosi, ke sosa luzingu1g na mono, keti muntu mosi ya Benyamini h ta sala yo ve kuluta! Beno bika yandi, yandi singa mono, sambu Yehowa songaka yandi na kusinga mono! 12 Mbala ya nkaka Yehowa ta mona mpasi na mono, i mpi Yehowa ta vutudila mono bumbote na kisika ya kusinga yina bo me tubila mono bubu yai na ndinga ya ngolo.” j 13 Yo yina Davidi ti bantu na yandi vandaka kaka kukulumuka na nzila, ebuna Shimei vandaka kutambula na lweka ya ngumba penepene ti yandi, yandi vandaka kusinga na ndinga ya ngolok mpi kulosa matadi ti mfututu mingi. 14 Nsuka-nsuka ntotila ti bantu yonso yina vandaka ti yandi kumaka kisika bo vandaka kukwenda ya kulemba, mpi bo pemaka sambu na kubaka ngolo. 15 Na ntangu yina, Absalomi ti bantu yonso ya Izraele kumaka na Yeruzalemi; mpi Ahitofele l vandaka ti yandi. 16 Ntangu Ushai m muntu ya Arki, n nduku ya Davidi,1 kotaka kisika Absalomi vandaka, Ushai tubilaka Absalomi nde: “Luzingu ya nda na ntotila! o Luzingu ya nda na ntotila!” 17 Ebuna Absalomi tubi16:11 1 To “moyo.” 16:16 1 To “muntu yina Davidi ke zabisaka binsweki.”
552 KAPU 16 a 1Sa 24:14 b Kub 22:28 c 1Sa 26:8 d 2Sa 19:22 1Bn 2:5
e Nk 37:8 1Pi 2:23
f 2Sa 12:10 g 2Sa 12:11 2Sa 15:14 2Sa 17:12
h 2Sa 19:16 i Kuy 29:32 Kub 3:7 Nk 25:18
j Nk 109:28 k 2Sa 16:5 l 2Sa 15:12, 31 m 2Sa 15:32, 37 1Bs 27:33
n Yoz 16:1, 2 o 1Bn 1:25
Ndonga ya 2 a 2Sa 15:34 b Nk 37:12 c Lev 18:8 Lev 20:11 1Bn 2:22
d 2Sa 15:16 e 2Sa 11:2 f Kul 22:30 2Sa 20:3
g 2Sa 12:11, 12 h 2Sa 15:12 2Sa 17:14, 23
laka Ushai nde: “Keti zola na nge ya kwikama sambu na nduku na nge yo yai? Sambu na nki nge kwendaka ve ti nduku na nge?” 18 Ushai tubilaka Absalomi nde: “Ve; mono kele na lweka ya muntu yina Yehowa me solaka, bantu yai, mpi bantu yonso ya Izraele. Mono ta bikala ti yandi. 19 Mono ke tuba diaka nde, Mono fwete sadila nani? Keti yo fwete vanda ve mwana na yandi? Kaka mutindu mono sadilaka tata na nge, mono ta sadila nge mpi mutindu yina.” a 20 Na nima, Absalomi tubilaka Ahitofele nde: “Beno pesa mono ndongisila. b Beto fwete sala nki?” 21 Yo yina, Ahitofele tubilaka Absalomi nde: “Vukisa nitu ti bamakangu ya tata na nge, c bayina yandi bikaka sambu na kukeba nzo.1d Ebuna Izraele ya mvimba ta wa nde nge me kudikumisa kima mosi ya nsudi ya mbi sambu na tata na nge, ebuna bantu yina ke pesa nge maboko ta baka kikesa.” 22 Yo yina, bo tedimisaka tenta mosi na zulu ya ludi e sambu na Absalomi, mpi Absalomi vukisaka nitu ti bamakangu ya tata na yandi f na meso ya Izraele ya mvimba. g 23 Na bilumbu yina, ndongisila yina Ahitofele h vandaka kupesa vandaka kumonana bonso1 ndinga ya Nzambi ya kieleka. Davidi ti Absalomi vandaka kutadila bandongisila yonso ya Ahitofele mutindu yina. Ebuna Ahitofele tubilaka Absalomi nde: “Bika mono sola bantu 12000, mono telama mpi mono landa Davidi na mpimpa ya bubu yai. 2 Mono ta basikila yandi ntangu yandi ta vanda ya kulemba mpi ya kukonda
17
16:21 1 To “nzo ya ntotila.” 16:23 1 To “vandaka bonso muntu ya ke yula.”
553 ngolo,1a mpi mono ta kumisa yandi kisaka-saka; ebuna bantu yonso yina kele ti yandi ta tina, mpi mono ta fwa kaka ntotila. b 3 Ebuna mono ta vutula bantu yonso na nge. Kuvutuka ya bantu yonso me simbama na mambu yina ta kumina muntu yina nge ke sosa. Ebuna bantu yonso ta vanda na ngemba.” 4 Ngindu yina vandaka kibeni mbote na meso ya Absalomi mpi ya bankuluntu yonso ya Izraele. 5 Kansi, Absalomi tubaka nde: “Pardo binga mpi Ushai, c muntu ya Arki, sambu beto wa mambu yina yandi kele na yo ya kutuba.” 6 Yo yina Ushai kotaka kisika ya Absalomi. Ebuna Absalomi tubilaka yandi nde: “Yai kele ndongisila yina Ahitofele me pesa. Keti beto fwete sadila ndongisila na yandi? Kana ve, nge songa beto.” 7 Ebuna Ushai tubilaka Absalomi nde: “Ndongisila yina Ahitofele me pesa mbala yai kele mbote ve!” d 8 Ushai tubaka diaka nde: “Nge ke zaba mbote nde tata na nge ti bantu na yandi kele ngolo, e mpi bo kele na makasi,1 bonso urse yina me vidisa bana na yandi na mfinda. f Diaka, tata na nge kele soda, g mpi yandi ta lala ve kisika mosi ti bantu. 9 Na ntangu yai kibeni, yandi ke bumbana na dibulu mosi1 to na kisika ya nkaka; h ebuna kana yandi nwanisa muntu ya ntete, bantu yina ta wa yo ta tuba nde, ‘Bo me bedisa bantu yina ke landa Absalomi!’ 10 Ntembe kele ve nde ata muntu ya kikesa yina kele ti ntima bonso ya ntambu i ta lemba na boma, sambu Izraele ya mvimba ke zaba nde tata na nge kele muntu mosi ya ngolo j mpi nde bantu yina kele ti yandi kele bantu ya kikesa. 17:2 1 To “mpi ya kulemba na maboko yonso zole.” 17:8 1 To “na moyo ya ndudi.” 17:9 1 To “mabulu; mabengi.”
2 SAMUELE 17:3-17 KAPU 17 a 2Sa 16:14 b Nk 37:12 Nk 41:9 Nk 55:12, 13
c 2Sa 15:32 2Sa 16:16
d 2Sa 15:34 e 1Sa 16:18 2Sa 15:18 2Sa 23:8, 18 1Bs 11:26
f Bin 17:12 g 1Sa 17:50 1Sa 18:7 1Sa 19:8 2Sa 10:18
h 1Sa 22:1 1Sa 23:19
i Kuy 49:9 2Sa 1:23 Yez 31:4
j 1Sa 18:5
Ndonga ya 2 a Baz 20:1 b 1Bn 4:20 c Bin 21:1 d 2Sa 15:31, 34 2Sa 16:23 Bin 19:21 Bin 21:30
e Kul 2:30 2Bs 25:20
f 2Sa 8:17 2Sa 15:35
g Nk 35:24, 25 h 1Bn 1:42 i 2Sa 15:27, 36 2Sa 18:19
j Yoz 15:7, 12 Yoz 18:16, 20 1Bn 1:9
11 Mono ke pesa ndongisila yai: Bika nde Izraele ya mvimba kuvukana pene-pene na nge, katuka na Dani tii na Bere-sheba, a bo vanda mingi bonso bambuma ya zelo na lweka ya nzadi-mungwa, b mpi nge fwete twadisa bo na bitumba. 12 Beto ta nwanisa yandi konso kisika yina beto ta mona yandi, mpi beto ta kwisila yandi kaka mutindu malulu ke bwaka na ntoto; mpi ata muntu mosi ve na kati na bo ta guluka, yo vanda yandi to konso muntu yina kele ti yandi. 13 Kana yandi tina na mbanza mosi, Izraele ya mvimba ta nata bansinga na mbanza yina, mpi beto ta benda mpi ta kulumusa yo na muwanda tii kuna ata ditadi mosi ve ya fioti ta bikala.” 14 Ebuna Absalomi ti bantu yonso ya Izraele tubaka nde: “Ndongisila ya Ushai muntu ya Arki kele mbote kuluta c ndongisila ya Ahitofele!” d Sambu Yehowa bakaka lukanu1 ya kubebisa ndongisila ya mbote ya Ahitofele na mpila nde Yehowa kunatila Absalomi mpasi. e 15 Na nima, Ushai tubilaka banganga-nzambi Zadoki ti Abiatare f nde: “Yai kele ndongisila yina Ahitofele me pesa Absalomi mpi bankuluntu ya Izraele, mpi yai kele ndongisila yina mono me pesa. 16 Ntangu yai tindila Davidi ndinga nswalu mpi kebisa yandi nde: ‘Na mpimpa ya bubu yai kubikala ve na bisika ya bo lenda sabuka masa na makulu1 ya ntoto-makanga kansi sabuka kibeni, kana ve bo ta fwa2g ntotila ti bantu yonso yina kele ti yandi.’” 17 Yonatani h ti Ahimaasii vandaka na Ene-rogele; j yo yina nsadi mosi ya nkento kwendaka 17:14 1 To “pesaka ntuma.” 17:16 1 To mbala ya nkaka, “na ntoto ya zelo na zelo.” 2 Na kisina, “mina.”
2 SAMUELE 17:18–18:2
554
mpi songaka bo, ebuna bo kwendaka kusonga ntotila Davidi, sambu bo waka boma ya kukota na mbanza mpi bantu kumona bo. 18 Kansi leke mosi ya bakala monaka bo mpi yandi songaka Absalomi. Yo yina bo zole kwendaka ntinu mpi kumaka na nzo ya bakala mosi na Bahurimi a yina vandaka ti dibulu ya masa na kibansala na yandi. Bo kotaka na kati na yo, 19 mpi nkento ya bakala yina tandulaka kima mosi na zulu ya munoko ya dibulu yina sambu na kufika yo, ebuna yandi tulaka bambuma ya kupasula na zulu na yo; ata muntu mosi ve zabaka. 20 Bansadi ya Absalomi kwisaka na nkento yina, na nzo na yandi, mpi yulaka nde: “Ahimaasi ti Yonatani kele na wapi?” Nkento yina vutulaka nde: “Bo me luta mpi me kwenda na ndambu ya masa.” b Ebuna bantu yina sosaka bo, kansi bo monaka bo ve, yo yina bo vutukaka na Yeruzalemi. 21 Ntangu bantu yina kwendaka, bo basikaka na dibulu yina, kwendaka mpi zabisaka ntotila Davidi. Bo tubilaka yandi nde: “Beno telama mpi beno sabuka nswalu masa, sambu yai kele ndongisila yina Ahitofele me pesa sambu na kunwanisa beno.” c 22 Na mbala mosi Davidi ti bantu yonso yina vandaka ti yandi telamaka mpi sabukaka Yordani. Ntangu ntongo tanaka, ata muntu mosi ve bikalaka yina sabukaka ve Yordani. 23 Ntangu Ahitofele monaka nde bo sadilaka ve ndongisila na yandi, yandi yidikaka mpunda mpi kwendaka na nzo na yandi na mbanza na yandi. d Na nima ya kupesa bantuma na bantu ya nzo na yandi, e yandi kuditulaka f nsinga na nkingu.1 Ebuna yandi fwaka mpi bo zikaka ya-
m 2Sa 23:18, 19
17:23 1 To “kudikangaka na nkingu.”
n 1Bs 2:15, 16
KAPU 17 a 2Sa 16:5 2Sa 19:16
b Kub 1:19 Yoz 2:3-5 1Sa 19:12, 14 1Sa 21:2
c 2Sa 17:1, 2 d Yoz 15:20, 51 2Sa 15:12
e 2Bn 20:1 f 1Sa 31:4 1Bn 16:18 Nk 5:10 Nk 55:23 Mat 27:3, 5 Bis 1:18
Ndonga ya 2 a Kuy 32:1, 2 Yoz 13:24, 26
b 2Sa 19:13 2Sa 20:4, 10
c 2Sa 8:16 d 1Bs 2:16, 17 e Kut 32:1 Kul 3:15
f Kul 3:11 Yoz 13:24, 25 2Sa 12:26, 29
g 2Sa 9:3-5 h 2Sa 19:31, 32 1Bn 2:7
i Bin 11:25 j 1Sa 25:18 2Sa 16:2
KAPU 18 k Bin 20:18 l 2Sa 8:16 2Sa 10:7
ndi na maziamu ya ba-nkaka na yandi. 24 Na ntangu yina, Davidi kwendaka na Mahanayimi, a mpi Absalomi sabukaka Yordani ti bantu yonso ya Izraele. 25 Absalomi tulaka Amasa b mfumu ya basoda na kisika ya Yoabi; c Amasa vandaka mwana ya muntu mosi ya Izraele zina na yandi Yitra, yina vukisaka nitu ti Abigaile d mwana ya Nahashi, mpanginkento ya Seruya, mama ya Yoabi. 26 Izraele ti Absalomi salaka camp na ntoto ya Gileadi. e 27 Kaka ntangu Davidi kwisaka na Mahanayimi, Shobi mwana ya Nahashi ya Raba f ya bantu ya Amoni, Makire g mwana ya Amiele ya Lo-debare, mpi Barzilai h muntu ya Gileadi ya Rogelimi 28 nataka bambeto, malonga ya nene, malonga ya ntoto, ble, orze, fufu, bambuma ya kuyoka, madesu ya nene, madesu ya fioti, bambuma ya kukalanga, 29 bwiki, manteka, mameme mpi fromaze.1 Bo nataka bima yai yonso sambu Davidi ti bantu yina vandaka ti yandi kudia, i sambu bo tubaka nde: “Bantu kele na nzala, bo me lemba mpi bo kele na nzala ya masa na ntoto-makanga.” j Ebuna Davidi tangaka ntalu ya babakala yina vandaka ti yandi mpi tulaka bamfumu ya mafunda mpi bamfumu ya bankama na zulu na bo. k 2 Ebuna Davidi tindaka kimvuka mosi na kati ya bimvuka tatu ya bantu na nsi ya lutwadisu1 ya Yoabi, l kimvuka mosi na kati ya bimvuka tatu na nsi ya lutwadisu ya Abishai m mwana ya Seruya, n mpangi ya Yoabi, mpi kimvuka mosi na kati ya bimvuka tatu
18
17:29 1 To “mabele ya bangombe ya me kuma ngolo.” 18:2 1 Na kisina, “diboko.”
555 na nsi ya lutwadisu ya Itai a muntu ya Gati. Ebuna ntotila tubilaka bantu yina nde: “Mono mpi ta basika ti beno.” 3 Kansi bo tubaka nde: “Nge fwete basika ve, b sambu kana beto tina, bo ta tudila beto ve dikebi;1 mpi kana kati-kati ya bantu na kati na beto kufwa, bo ta tudila beto dikebi ve, sambu nge kele bonso bantu 10 000 na kati na beto.c Yo yina, yo ta vanda mbote kuluta kana nge tindila beto lusadisu katuka na mbanza.” 4 Ntotila tubilaka bo nde: “Mambu yonso yina ke monana mbote na meso na beno, mono ta sala yo.” Yo yina ntotila telamaka penepene ya kielo ya mbanza, mpi bantu yonso basikaka na bimvuka ya bankama mpi ya mafunda. 5 Ebuna ntotila songaka Yoabi, Abishai, ti Itai nde: “Beno sadila leke Absalomi mambu na mawete yonso sambu na mono.” d Bantu yonso waka ntangu ntotila songaka bamfumu yina yonso mambu ya me tala Absalomi. 6 Bantu basikaka mpi kwendaka na mfinda sambu na kukutana ti Izraele, ebuna bitumba salamaka na mfinda ya Efrayimi. e 7 Kuna bansadi ya Davidi f bedisaka bantu ya Izraele, g mpi bo fwaka bantu mingi kibeni kilumbu yina—bantu 20 000. 8 Bitumba yalumukaka na bwala yina ya mvimba. Diaka, na kilumbu yina, bantu mingi fwaka na mfinda kuluta bayina fwaka na mbele ya bitumba. 9 Nsuka-nsuka Absalomi kutanaka ti bansadi ya Davidi. Absalomi vandaka kutambula na zulu ya mpunda, ebuna mpunda yina lutaka na nsi ya balutangu ya nene ya nti mosi ya nene, mpi ntu na yandi kangamaka na nti 18:3 1 Na kisina, “ta tula ve ntima na ndambu na beto.”
2 SAMUELE 18:3-16 KAPU 18 a 2Sa 15:19, 21
b 2Sa 21:17
c 2Sa 17:1-3 Bid 4:20
d 2Sa 18:12
e 2Sa 17:26
f Nk 3:7 Bin 24:21, 22
g 2Sa 16:15
Ndonga ya 2 a 2Sa 8:16 2Sa 18:2
b 2Sa 18:5
c 2Sa 12:10 Bin 2:22 Bin 20:20 Bin 30:17
yina ya nene, ebuna yandi kumaka kulela na zulu1 kansi mpunda yina yandi vandaka kutambusa vandaka kaka kukwenda. 10 Ebuna muntu mosi monaka mambu yina mpi songaka Yoabi a nde: “Tala! Mono me mona Absalomi ke lela na zulu ya nti mosi ya nene.” 11 Yoabi vutudilaka muntu yina songaka yandi, nde: “Kana nge monaka mambu yina, sambu na nki nge fwaka yandi ve yandi bwa na ntoto na kisika yina? Ebuna mono zolaka kupesa nge na kiese yonso mbongo kumi ya bibende ti mukaba.” 12 Kansi muntu yina tubilaka Yoabi nde: “Ata kana bo pesaka mono1 mbongo 1 000 ya bibende, mono lenda nangula ve diboko na mono sambu na kunwanisa mwana ya ntotila, sambu beto waka ntotila ke songa nge, Abishai ti Itai nde, ‘Beno vanda banani, beno keba leke Absalomi.’ b 13 Kana mono lemfukaka ve mpi fwaka yandi,1 yo zolaka kubikala ve ata fioti ya kubumbana na ntotila, mpi nge zolaka kutanina mono ve.” 14 Yoabi tubaka nde: “Mono ta lutisa diaka ve ntangu ti nge!” Yo yina yandi bakaka badionga1 tatu na diboko na yandi mpi kotisaka yo na ntima ya Absalomi ntangu yandi vandaka kaka na luzingu na katikati ya nti ya nene. 15 Ebuna bansadi kumi yina vandaka kunata binwaninu ya Yoabi kwisaka mpi bulaka Absalomi tii kuna yandi fwaka. c 16 Ntangu yai Yoabi bulaka kibongo ebuna bantu yambulaka kulanda Izraele mpi bo vutukaka; Yoabi bingaka bo 18:9 1 Na kisina, “na kati-kati ya zulu ti ntoto.” 18:12 1 Na kisina, “Ata kana mono tesaka na maboko na mono.” 18:13 1 To “Kana mono sadilaka moyo na yandi mambu kukonda kwikama.” 18:14 1 To mbala ya nkaka, “batolo-tolo ya fioti; makonga.” Na kisina, “banti.”
2 SAMUELE 18:17-29 sambu bo bikisa. 17 Bo bakaka Absalomi, bo losaka yandi na dibulu mosi ya nene na mfinda mpi bo tulaka matadi mingi kibeni na zulu na yandi. a Ebuna bantu yonso ya Izraele tinaka na banzo na bo. 18 Ntangu Absalomi vandaka na luzingu, yandi bakaka dikunzi mosi sambu na yandi mosi mpi tedimisaka yo na Muwanda1 ya Ntotila, b sambu yandi tubaka nde: “Mono kele ve ti mwana ya bakala yina ta sala nde bo yibuka zina na mono.” c Yo yina yandi pesaka dikunzi yina zina na yandi, mpi bo ke bingaka yo Monima ya Absalomi tii bubu yai. 19 Ahimaasi d mwana ya Zadoki tubaka nde: “Pardo, bika mono baka ntinu mpi mono pesa nsangu na ntotila, sambu Yehowa me pesa yandi lunungu na mutindu yandi me gulusa yandi na maboko ya bambeni na yandi.” e 20 Kansi Yoabi tubilaka yandi nde: “Bubu yai nge ta vanda ve muntu ya ke nataka nsangu. Nge ta pesa nsangu kilumbu ya nkaka, kansi bubu yai nge ta pesa ve nsangu, sambu mwana ya ntotila me fwa.” f 21 Ebuna Yoabi tubilaka muntu mosi ya Kushi g nde: “Kwenda, songa ntotila mambu yina nge me mona.” Muntu ya Kushi niekaka na ntwala ya Yoabi mpi bakaka ntinu. 22 Ahimaasi mwana ya Zadoki tubilaka diaka Yoabi nde: “Ata mpidina, pardo bika mono mpi mono baka ntinu na nima ya muntu ya Kushi.” Kansi, Yoabi tubaka nde: “Mwana na mono, sambu na nki nge fwete baka ntinu ntangu nge kele ve ti nsangu ya kupesa?” 23 Kansi yandi tubaka nde: “Ata mpidina, bika mono baka ntinu.” Yo yina Yoabi tubilaka yandi nde: “Baka ntinu!” Ahimaasi bakaka ntinu na 18:18 1 To “Ntoto ya Kukonda Ngumba.”
556 KAPU 18 a Yoz 7:24, 26 Yoz 8:29 Yoz 10:23, 27
b Kuy 14:17
c 2Sa 14:27
d 2Sa 15:35, 36 2Sa 17:17
e Nk 9:4
f 2Sa 18:5
g Kuy 10:6
Ndonga ya 2 a 2Sa 18:4
b 2Bn 9:17
c 2Sa 18:19
d 2Sa 22:47 Nk 144:1
nzila yina ke nataka na distrike ya Yordani,1 mpi nsuka-nsuka yandi kutaka muntu ya Kushi. 24 Davidi vandaka ya kuvanda na kati-kati ya bakielo zole ya mbanza, a mpi nkengidi b tombukaka na zulu ya ludi ya kielo yina kele pene-pene ya kibaka. Yandi talaka mpi monaka muntu mosi ke kwisa ntinu yandi mosi. 25 Yo yina nkengidi tubaka na ndinga ya ngolo mpi songaka ntotila. Ntotila tubaka nde: “Kana yandi kele yandi mosi, yandi kele ti nsangu ya kupesa.” Ntangu yandi vandaka kupusana kaka penepene, 26 nkengidi monaka muntu ya nkaka ke kwisa ntinu. Ebuna nkengidi tubilaka nkengidi ya kielo nde: “Tala! Muntu ya nkaka ke kwisa ntinu yandi mosi!” Ntotila tubaka nde: “Muntu yai mpi ke kwisa kunata nsangu.” 27 Nkengidi tubaka nde: “Mono ke mona nde muntu ya ntete ke baka ntinu bonso Ahimaasi c mwana ya Zadoki,” yo yina ntotila tubaka nde: “Yandi kele muntu ya mbote, mpi yandi ke kwisa ti nsangu ya mbote.” 28 Ebuna Ahimaasi tubaka na ndinga ya ngolo na ntotila nde: “Mambu yonso kele mbote!” Yo yina yandi niekaka na ntwala ya ntotila luse na ntoto. Ebuna yandi tubaka nde: “Bika nde Yehowa Nzambi na nge kubaka lukumu, sambu yandi pesaka na maboko ya mfumu na mono ntotila bantu yina kolamaka1 na yandi!” d 29 Kansi ntotila tubaka nde: “Keti mambu yonso kele mbote sambu na leke Absalomi?” Ebuna Ahimaasi tubaka nde: “Mono monaka bantu mingi ke tula makelele ntangu Yoabi tindaka nsadi ya ntotila mpi nsadi na nge, ka18:23 1 Na kisina, “na distrike.” 18:28 1 Na kisina, “nangulaka diboko na bo.”
557 nsi mono zabaka ve yo vandaka nki.” a 30 Yo yina ntotila tubaka nde: “Kwenda na lweka, telama awa.” Ebuna yandi kwendaka na lweka mpi telamaka pana. 31 Ebuna muntu ya Kushi kumaka b mpi muntu ya Kushi tubaka nde: “Bika nde mfumu na mono ntotila kundima nsangu yai: Bubu yai Yehowa me sala mambu ti lunungu na mutindu yandi me gulusa nge na maboko ya bantu yonso yina kolamaka na nge.” c 32 Kansi ntotila tubilaka muntu ya Kushi nde: “Keti mambu yonso kele mbote sambu na leke Absalomi?” Ebuna muntu ya Kushi tubaka nde: “Bika nde bambeni yonso ya mfumu na mono ntotila ti bantu yonso yina kolamaka na nge sambu na kusala nge mbi kukuma bonso leke yina!” d 33 Diambu yai yangisaka ntotila, ebuna yandi tombukaka na suku ya zulu yina vandaka na zulu ya munoko ya kielo mpi dilaka mpi yandi vandaka kutuba mutindu yai ntangu yandi vandaka kutambula: “Mwana na mono Absalomi, mwana na mono, mwana na mono Absalomi! A kana mono fwaka na kisika na nge, Absalomi mwana na mono, mwana na mono!” e Bo songaka Yoabi nde: “Ntotila ke dila mpi kele na mawa sambu na Absalomi.” f 2 Na kilumbu yina, kununga1 kumaka mawa sambu na bantu yonso, sambu bo waka nde ntotila vandaka na mawa sambu na mwana na yandi. 3 Kilumbu yina, bantu vutukaka na pima yonso na mbanza g bonso bantu yina ke wa nsoni sambu bo me tina bitumba. 4 Ntotila fikaka luse na yandi mpi vandaka kuboka na ndinga ya ngolo nde: “Mwana na
19
19:2 1 To “luguluku.”
2 SAMUELE 18:30–19:10 KAPU 18 a 2Sa 18:22
b 2Sa 18:21
c 2Sa 22:49 Nk 55:18 Nk 94:1 Nk 124:2, 3
d Nk 27:2
e 2Sa 12:10 2Sa 17:14 2Sa 19:1 Bin 19:13
KAPU 19 f 2Sa 18:5 2Sa 18:14
g 2Sa 17:24
Ndonga ya 2 a 2Sa 18:33
b 2Sa 3:2-5 2Sa 5:14-16
c 2Sa 13:1
d 2Sa 5:13 2Sa 15:16
e 2Sa 18:17
f 1Sa 17:50 1Sa 18:7 1Sa 19:5 2Sa 5:25 2Sa 8:5
g 2Sa 15:14
mono Absalomi! Absalomi mwana na mono, mwana na mono!” a 5 Ebuna Yoabi kotaka kisika ntotila vandaka na nzo mpi tubaka nde: “Bubu yai nge me pesa bansadi na nge yonso nsoni, bayina me gulusa bubu yai luzingu1 na nge, luzingu2 ya bana na nge ya babakala, b ya bana na nge ya bankento, c ya bankento na nge, mpi ya bamakangu na nge. d 6 Nge ke zola bantu yina ke mengaka nge mpi ke menga bantu yina ke zolaka nge, sambu bubu yai nge me monisa pwelele nde bamfumu na nge ti bansadi na nge kele kima ya mpamba na meso na nge, sambu mono ke ndima nde kana Absalomi vandaka na luzingu bubu yai mpi beto bankaka fwaka, yo zolaka kuvanda mbote sambu na nge. 7 Ntangu yai, telama, basika mpi lembika1 bansadi na nge, sambu mono ke zenga kieleka na zina ya Yehowa nde kana nge basika ve, ata muntu mosi ve ta bikala ti nge mpimpa ya bubu yai. Yo ta vanda mbi mingi sambu na nge kuluta mbi yonso yina me bwilaka nge banda kileke na nge tii bubu yai.” 8 Yo yina ntotila telamaka mpi vandaka na kielo ya mbanza, mpi bo zabisaka bantu yonso nde: “Ntotila me vanda na kielo.” Ebuna bantu yonso kwisaka na ntwala ya ntotila. Kansi Izraele tinaka, konso muntu na nzo na yandi. e 9 Bantu yonso na makanda yonso ya Izraele vandaka kutulana ntembe mpi kutuba nde: “Ntotila gulusaka beto na maboko ya bambeni na beto, f mpi yandi gulusaka beto na maboko ya bantu ya Filistia; kansi ntangu yai yandi me tina insi sambu na Absalomi. g 10 Ebuna Absalomi, yina beto tulaka mafuta sambu na 19:5 1 To “moyo.” 2 To “mioyo.” 19:7 1 Na kisina, “tuba na ntima ya.”
2 SAMUELE 19:11-24 kuvanda ntotila na beto, a me fwa na bitumba. b Ntangu yai, sambu na nki beno ke sala ve ata kima sambu na kuvutula ntotila?” 11 Ntotila Davidi tindaka nsangu yai na banganga-nzambi Zadoki c ti Abiatare:d “Tubila bankuluntu ya Yuda e nde, ‘Sambu na nki beno fwete vanda bantu ya nsuka na kuvutula ntotila na nzo na yandi, na ntangu ndinga ya Izraele ya mvimba me kumina ntotila na nzo na yandi? 12 Beno kele bampangi na mono; beno kele bampangi na mono ya menga.1 Sambu na nki beno fwete vanda bantu ya nsuka na kuvutula ntotila?’ 13 Beno fwete tuba na Amasa f nde, ‘Keti nge kele ve mpangi na mono ya menga? Nzambi kupesa mono ndola ya ngolo kana nge kuma ve mfumu ya basoda na mono na kisika ya Yoabi yantika ntangu yai tii kuna.’” g 14 Ebuna yandi bendaka1 bantima ya bantu yonso ya Yuda bonso nde bo vandaka muntu mosi, mpi bo tindilaka ntotila ndinga nde: “Kwisa kuvutuka, nge ti bansadi na nge yonso.” 15 Ntotila yantikaka kuvutuka mpi kumaka na Yordani, ebuna bantu ya Yuda kwisaka na Gilgale h sambu na kukutana ti ntotila mpi kufidisa yandi na kusabuka Yordani. 16 Ebuna Shimei i mwana ya Gera, muntu ya Benyamini ya Bahurimi, kulumukaka nswalu ti bantu ya Yuda sambu na kukutana ti ntotila Davidi, 17 mpi bantu 1 000 ya Benyamini vandaka ti yandi. Siba j mpi, nsadi ya nzo ya Saule ti bana na yandi 15 mpi bansadi 20, kulumukaka nswalu na Yordani na ntwala ya ntotila. 18 Yandi1 sabukaka kisika ya bo lenda sa19:12 1 Na kisina, “mukwa na mono mpi nsuni na mono.” 19:14 1 Na kisina, “yandi konikaka.” 19:18 1 To mbala ya nkaka, “Bo.”
558 KAPU 19 a 2Sa 15:10, 12
b 2Sa 18:14
c 2Sa 8:17 2Sa 15:25 1Bn 1:8
d 1Sa 22:20 1Sa 30:7 2Sa 15:24 1Bs 15:11, 12
e 2Sa 2:4
f 2Sa 17:25 1Bs 2:16, 17
g 2Sa 8:16 2Sa 18:5, 14
h Yoz 5:9 1Sa 11:14
i 2Sa 16:5 1Bn 2:8, 9
j 2Sa 9:2, 10 2Sa 16:1
Ndonga ya 2 a 2Sa 16:5
b 2Sa 23:18
c 2Sa 2:18
d Kub 22:28 2Sa 16:7 1Bn 21:13
e 2Sa 3:39 2Sa 16:10
f 1Bn 2:8, 9
g 2Sa 9:3, 6 2Sa 16:3, 4
buka na makulu sambu na kunata bantu ya nzo ya ntotila na kusabuka mpi na kusala mambu yonso yina yandi me zola. Kansi Shimei mwana ya Gera fukamaka luse na ntoto na ntwala ya ntotila ntangu yandi zolaka kusabuka Yordani. 19 Yandi tubilaka ntotila nde: “Bika nde mfumu na mono kumona mono ve mbi, mpi yandi yibuka ve mbi yina nsadi na nge salaka a kilumbu yina mfumu na mono ntotila basikaka na Yeruzalemi. Bika nde ntotila kutula ve mambu yina na ntima, 20 sambu nsadi na nge me zaba mbote nde mono me sala disumu; yo yina bubu yai mono me vanda muntu ya ntete na kati ya nzo ya mvimba ya Yozefi na kukwisa kukulumuka sambu na kukutana ti mfumu na mono ntotila.” 21 Na mbala mosi, Abishai b mwana ya Seruya c tubaka nde: “Keti bo fwete fwa ve Shimei sambu na diambu yai, sambu yandi singaka muntu yina Yehowa me tulaka mafuta?” d 22 Kansi Davidi tubaka nde: “Diambu yai me tadila beno na nki, beno bana ya Seruya, e sambu bubu yai beno nwanisa mono? Keti bo fwete fwa muntu bubu yai na Izraele? Keti mono ke zaba ve nde bubu yai mono kele ntotila ya Izraele?” 23 Ebuna ntotila tubilaka Shimei nde: “Nge ta fwa ve.” Mpi ntotila diaka ndefi na ntwala na yandi. f 24 Mefibosheti, g mutekolo ya Saule, kwisaka mpi kukulumuka sambu na kukutana ti ntotila. Yandi yobisaka ve makulu na yandi, yandi zengaka ve mandefo na yandi, mpi yandi yobisaka ve bilele na yandi tuka kilumbu yina ntotila kwendaka tii kilumbu yina yandi kwisaka kuvutuka na ngemba.
559 25 Ntangu yandi kwisaka na1 Yeruzalemi sambu na kukutana ti ntotila, ntotila tubilaka yandi nde: “Mefibosheti, sambu na nki nge kwendaka ve ti mono?” 26 Ebuna yandi tubaka nde: “Mfumu na mono ntotila, nsadi na monoa kusaka mono. Sambu nsadi na nge tubaka nde, ‘Bika nde bo yidika mpunda na mono sambu mono mata na zulu na yo mpi mono kwenda ti ntotila,’ sambu nsadi na nge kele ti kifu na makulu. b 27 Kansi yandi kusilaka nsadi na nge makambu na mfumu na mono ntotila. c Ata mpidina, mfumu na mono ntotila kele bonso wanzio ya Nzambi ya kieleka, yo yina sala mambu yonso yina ke monana mbote na meso na nge. 28 Bantu yonso ya nzo ya tata na mono lendaka kuvanda bantu yina mfumu na mono ntotila fwete fwa, kansi nge tulaka nsadi na nge na kati ya bantu yina ke diaka na mesa na nge. d Ebuna nki nswa mono kele na yo ya kuboka diaka na ntotila?” 29 Kansi ntotila tubilaka yandi nde: “Sambu na nki kulanda kutuba mutindu yai? Mono bakaka lukanu nde nge ti Siba beno fwete kabula kilanga.” e 30 Ebuna Mefibosheti tubilaka ntotila nde: “Bika yandi baka yo yonso, awa ya mfumu na mono ntotila me kwisa na nzo na yandi na ngemba.” 31 Ebuna Barzilai f muntu ya Gileadi katukaka na Rogelimi mpi kulumukaka na Yordani sambu na kufidisa ntotila na Yordani. 32 Barzilai vandaka mununu kibeni, yandi vandaka ti bamvula 80, mpi yandi pesaka ntotila madia ntangu yandi vandaka na Mahanayimi, g sambu yandi vandaka mvwama kibeni. 33 Yo yina ntotila tubilaka Bar19:25 1 To mbala ya nkaka, “katukaka na.”
2 SAMUELE 19:25-40 KAPU 19 a 2Sa 9:9
b 2Sa 4:4
c Lev 19:16 2Sa 16:3
d 2Sa 9:7-10
e 2Sa 16:4
f 2Sa 17:27-29 1Bn 2:7
g Bin 3:27
Ndonga ya 2 a Bin 11:25
b Nk 90:10
c Lon 2:8
d Kuy 50:13
e 1Bn 2:7
f Kuy 31:55 1Sa 20:41 Bis 20:37
g 1Sa 11:14
zilai nde: “Sabuka ti mono, ebuna mono ta pesa nge madia na Yeruzalemi.” a 34 Kansi Barzilai tubilaka ntotila nde: “Bilumbu1 ya luzingu na mono me bikala ikwa sambu mono tombuka ti ntotila na Yeruzalemi? 35 Mono kele ti bamvula 80 bubu yai. b Keti mono lenda swaswanisa mambu ya mbote ti ya mbi? Keti mono, nsadi na nge, lenda zaba ntomo ya bima ya mono ke dia mpi ke nwa? Keti mono lenda widikila diaka ndinga ya miyimbibankunga ya babakala ti ya bankento? c Ebuna sambu na nki nsadi na nge fwete vanda kizitu ya bo me yika na mfumu na mono ntotila? 36 Yo me fwana nde nsadi na nge kunata ntotila na Yordani. Sambu na nki ntotila fwete pesa mono matabisi yai? 37 Pardo, bika nde nsadi na nge kuvutuka, mpi bika nde mono fwa na mbanza na mono, pene-pene ya maziamu ya tata na mono mpi ya mama na mono. d Kansi nsadi na nge Kimami e yandi yai. Bika nde yandi sabuka ti mfumu na mono ntotila, mpi nge lenda sadila yandi mambu yina ke monana mbote na meso na nge.” 38 Yo yina ntotila tubaka nde: “Kimami ta sabuka ti mono, mpi mono ta sadila yandi mambu yina ke monana mbote na meso na nge; mambu yonso yina nge ke lomba mono, mono ta sadila nge yo.” 39 Ntangu yai, bantu yonso yantikaka kusabuka Yordani, ebuna ntangu ntotila sabukaka, ntotila pesaka Barzilai beze f mpi sakumunaka yandi; ebuna Barzilai vutukaka na nzo. 40 Ntangu ntotila sabukaka sambu na kukwenda na Gilgale, g Kimami sabukaka ti yandi. Bantu yonso ya Yuda mpi kati-kati 19:34 1 Na kisina, “Bilumbu ya bamvula.”
2 SAMUELE 19:41–20:10 ya bantu ya Izraele nataka ntotila na kusabuka. a 41 Ebuna bantu yonso ya Izraele kwisaka pene-pene ya ntotila mpi tubilaka yandi nde: “Sambu na nki bampangi na beto, bantu ya Yuda, bakaka nge mpi nataka ntotila ti bantu ya nzo na yandi na kusabuka Yordani, kumosi ti bantu yonso ya Davidi?” b 42 Bantu yonso ya Yuda pesaka bantu ya Izraele mvutu nde: “Sambu ntotila kele muntu ya dibuta na beto. c Sambu na nki diambu yai ke pesa beno makasi? Keti kele ti kima yina beto me dia na mbongo ya ntotila, to keti bo me pesaka beto dikabu?” 43 Kansi, bantu ya Izraele pesaka bantu ya Yuda mvutu nde: “Beto kele ti bitini kumi na ntotila, yo yina beto kele ti nswa mingi na Davidi kuluta nge. Ebuna sambu na nki nge me vweza beto? Keti yo lombaka ve nde beto vanda bantu ya ntete na kuvutula ntotila?” Kansi ndinga ya bantu ya Yuda nungaka1 ya bantu ya Izraele. Ntangu yai, kuvandaka ti muntu mosi ya mavwanga zina na yandi Sheba d mwana ya Bikri, muntu ya Benyamini. Yandi bulaka kibongo e mpi tubaka nde: “Beto kele ve ti dikabu na Davidi, mpi beto kele ve ti dikabu na mwana ya Yese. f Konso muntu kukwenda na banzambi1 na yandi, O Izraele!” g 2 Ebuna bantu yonso ya Izraele yambulaka kulanda Davidi sambu na kulanda Sheba mwana ya Bikri; h kansi bantu ya Yuda kangamaka na ntotila na bo, katuka na Yordani tii na Yeruzalemi. i 3 Ntangu Davidi kwisaka na nzo na yandi1 na Yeruzalemi, j
20
19:43 1 To “vandaka ngolo kuluta.” 20:1 1 To mbala ya nkaka, “batenta.” 20:3 1 To “nzo ya ntotila.”
560 KAPU 19 a 2Sa 2:4 b Baz 8:1 Baz 12:1 2Sa 19:15
c Nk 78:68, 70
KAPU 20 d 2Sa 20:21 e Baz 3:26, 27 2Sa 15:10
f 2Sa 19:43 g 1Bn 12:16 h Bin 24:21 i 2Sa 19:15 2Sa 19:41, 42
j 2Sa 5:11
Ndonga ya 2 a 2Sa 15:16 b 2Sa 16:21, 22 c 2Sa 17:25 2Sa 19:13 1Bs 2:17
d 1Sa 26:6 2Sa 10:10 2Sa 23:18 1Bs 18:12
e 2Sa 20:1 f 2Sa 15:12 g 2Sa 8:16 h 2Sa 8:18 2Sa 15:18 1Bn 1:38
i Yoz 18:21, 25 Yoz 21:8, 17
j 2Sa 17:25 2Sa 19:13
ntotila bakaka bamakangu kumi yina yandi bikaka sambu na kukeba nzo, a ebuna yandi tulaka bo na nzo mosi mpi tulaka bantu sambu na kukengila bo. Yandi vandaka kupesa bo madia, kansi yandi vukisaka ve nitu ti bo. b Bo bikalaka ya kukanga tii kilumbu ya lufwa na bo, bo vandaka kuzinga bonso mifwidi ya bankento, ata bakala na bo vandaka na luzingu. 4 Ebuna ntotila tubilaka Amasa c nde: “Binga bantu ya Yuda bo vukana na ntwala na mono na nsungi ya bilumbu tatu, nge mpi fwete vanda awa.” 5 Yo yina Amasa kwendaka kubinga Yuda, kansi yandi sukininaka, yandi kwisaka ve na ntangu yina bo tudilaka yandi. 6 Ebuna Davidi tubilaka Abishai d nde: “Sheba e mwana ya Bikri lenda sala beto mbi kuluta yina Absalomi salaka. f Baka bansadi ya mfumu na nge mpi landa yandi, na mpila nde yandi mona ve bambanza ya ngolo mpi yandi tina beto.” 7 Yo yina bantu ya Yoabi, g bantu ya Kereti, bantu ya Peleti, h ti bantu yonso ya ngolo basikaka mpi landaka yandi; bo bikisaka Yeruzalemi sambu na kulanda Sheba, mwana ya Bikri. 8 Ntangu bo vandaka pene-pene ya ditadi ya nene na Gibeoni, i Amasa j kwisaka sambu na kukutana ti bo. Ntangu yai Yoabi vandaka me lwata lele na yandi ya bitumba, mpi yandi vandaka ti mbele ya bitumba yina vandaka na poshi na yo yina vandaka ya kukanga na luketo na yandi. Ntangu yandi pusanaka na ntwala, mbele yina bwaka. 9 Yoabi tubilaka Amasa nde: “Mpangi na mono, keti nge kele mbote?” Ebuna na diboko ya kitata, Yoabi simbaka mandefo ya Amasa bonso nde yandi ke zola kupesa yandi beze. 10 Amasa
561 tulaka ve dikebi na mbele ya bitumba yina vandaka na diboko ya Yoabi, ebuna Yoabi kotisaka yandi yo na divumu, a mpi misopo na yandi basikaka mpi bwaka na ntoto. Yo vandaka ve mfunu nde yandi kotisa yandi yo diaka; mbala mosi fwanaka sambu na kufwa yandi. Ebuna Yoabi ti mpangi na yandi Abishai landaka Sheba mwana ya Bikri. 11 Mosi na kati ya banababakala yina vandaka ti Yoabi telamaka pene-pene na yandi mpi vandaka kutuba nde: “Konso muntu yina kele na lweka ya Yoabi mpi konso muntu yina kele muntu ya Davidi, bika yandi landa Yoabi!” 12 Na ntangu yina yonso, Amasa vandaka kubaluka-baluka na menga na yandi na kati-kati ya nzila. Ntangu muntu yina monaka nde bantu yonso vandaka kutelama, yandi katulaka Amasa na nzila mpi pusaka yandi na mfinda. Ebuna yandi fikaka yandi lele, sambu yandi monaka nde konso muntu vandaka kutelama ntangu bo vandaka kukuma kisika yandi vandaka. 13 Na nima ya kukatula yandi na nzila, bantu yonso landaka Yoabi sambu na kulanda Sheba b mwana ya Bikri. 14 Sheba lutaka makanda yonso ya Izraele sambu na kukwenda na Abele ya Bete-maka. c Bantu ya Bikri vukanaka kisika mosi ebuna bo mpi kotaka na mbanza sambu na kulanda yandi. 15 Yoabi ti bantu na yandi1 kwisaka mpi ziungaka yandi na Abele ya Bete-maka mpi salaka mwa ngumba ya ntoto sambu na kunwanisa mbanza yina, sambu mbanza yina vandaka na kati ya kibaka. Bantu yonso yina vandaka ti Yoabi vandaka kubebi20:15 1 Na kisina, “Bo.”
2 SAMUELE 20:11-22 KAPU 20 a 2Sa 3:27 1Bn 2:5
b 2Sa 20:1
c 1Bn 15:20 2Bn 15:29
Ndonga ya 2 a Kub 19:5 Kul 32:9
b 2Sa 20:1
c Yoz 17:14, 15 Baz 2:8, 9
d Lon 9:14, 15 Lon 9:18
sa kibaka sambu na kubwisa yo. 16 Ebuna nkento mosi ya mayele bingaka na ndinga ya ngolo katuka na mbanza yina nde: “Beno wa, beno wa! Mono ke bondila beno, beno songa Yoabi nde, ‘Kwisa awa mono tubila nge.’” 17 Yo yina, yandi pusanaka pene-pene ya nkento yina, mpi nkento yina tubaka nde: “Keti nge Yoabi?” Yandi vutulaka nde: “Ee.” Ebuna nkento yina tubilaka yandi nde: “Wa mambu yina nsadi na nge ke tuba.” Yandi tubaka nde: “Mono ke wa.” 18 Nkento yina tubaka diaka nde: “Na ntangu ya ntama bo vandaka kutuba ntangu yonso nde, ‘Bika bo yula na Abele, mpi yo vandaka nsuka ya mambu.’ 19 Mono ke monisa bantu ya ngemba ti ya kwikama ya Izraele. Nge ke sosa kufwa mbanza mosi yina kele bonso mama na Izraele. Sambu na nki nge fwete katula1 dikabu ya Yehowa?” a 20 Yoabi pesaka mvutu nde: “Ngindu lenda kwisila mono ve ata fioti na kukatula yo mpi kufwa yo. 21 Yo kele ve mutindu yina ata fioti. Kansi, muntu mosi zina na yandi Sheba b mwana ya Bikri ya ntoto ya bangumba ya Efrayimi c me kolama na1 ntotila Davidi. Kana nge pesa muntu yai mosi mpamba na maboko na beto, mono ta katuka na mbanza yai.” Ebuna nkento yina tubilaka Yoabi nde: “Tala! Bo ta losila nge ntu na yandi na kibaka!” 22 Na mbala mosi, nkento yina ya mayele kotaka kisika ya bantu yonso, mpi bo zengaka ntu ya Sheba mwana ya Bikri mpi losilaka yo Yoabi. Ebuna yandi bulaka kibongo, mpi bo katukaka na mbanza yina, konso muntu vutukaka na nzo na yandi;d 20:19 1 Na kisina, “mina.” 20:21 1 Na kisina, “me nangula diboko na yandi sambu na kunwanisa.”
2 SAMUELE 20:23–21:10 Yoabi vutukaka na Yeruzalemi kisika ya ntotila. 23 Yoabi vandaka mfumu ya basoda yonso ya Izraele; a Benaya b mwana ya Yehoyada c vandaka ti kiyeka na zulu ya bantu ya Kereti mpi ya bantu ya Peleti. d 24 Adorami e vandaka ti kiyeka na zulu ya bantu yina bo bakaka na kusala bisalu ya ngolo; Yehoshafati f mwana ya Ahiludi vandaka muntu ya ke sonikaka mambu. 25 Sheva vandaka sekretere; Zadoki g ti Abiatare h vandaka banganga-nzambi. 26 Ira muntu ya Yaire mpi kumaka nsadi ya kuluta nene1 ya Davidi. Ntangu yai, nzalai vandaka na bilumbu ya Davidi bamvula tatu ya kulandana, ebuna Davidi yulaka Yehowa, mpi Yehowa tubaka nde: “Mfuka ya menga kele na zulu ya Saule mpi na zulu ya nzo na yandi, sambu yandi fwaka bantu ya Gibeoni.” j 2 Yo yina ntotila bingaka bantu ya Gibeoni k mpi tubilaka bo. (Nkutu, bantu ya Gibeoni vandaka ve bantu ya Izraele kansi bantu ya Amore l yina bikalaka, mpi bantu ya Izraele zengaka kieleka na kufwa bo ve, m kansi Saule sosaka kufwa bo na kikesa na yandi sambu na bantu ya Izraele ti ya Yuda.) 3 Davidi tubilaka bantu ya Gibeoni nde: “Inki mono fwete sala sambu na beno, mpi nki mutindu mono lenda fika masumu, na mpila nde beno sakumuna dikabu ya Yehowa?” 4 Bantu ya Gibeoni tubilaka yandi nde: “Dikambu na beto ti Saule mpi bantu ya nzo na yandi kele ve dikambu ya arza to wolo; n beto lenda fwa mpi ve muntu na Izraele.” Ebuna yandi tubaka nde: “Mambu yonso yina beno ta tuba,
21
562 KAPU 20 a 2Sa 8:16 2Sa 19:13
b 2Sa 23:20 1Bs 27:5
c 1Bs 12:27 d 2Sa 8:18 2Sa 15:18 1Bn 1:38, 44
e 1Bn 4:6 1Bn 12:18
f 1Bn 4:3 g 2Sa 15:27 h 2Sa 17:15 2Sa 19:11 1Bn 4:4
KAPU 21 i Lev 26:18, 20 j Kuy 9:6 Kub 20:13 Kut 35:30, 33
k Yoz 9:3, 27 l Kuy 10:15, 16 m Yoz 9:15 n Kut 35:31
Ndonga ya 2 a 2Sa 21:1 b Kut 25:4 Kul 21:22
c 1Sa 10:26 d 1Sa 9:17 e 2Sa 4:4 2Sa 9:10 2Sa 19:24
f 1Sa 18:3 1Sa 20:42
g 2Sa 3:7 h 1Sa 18:20 1Sa 25:44 2Sa 3:14 2Sa 6:23
i 1Sa 18:19 j Kut 35:31
20:26 1 Na kisina, “kumaka nganganzambi.”
Kul 19:21
k 2Sa 3:7
mono ta sala yo sambu na beno.” 5 Bo tubilaka ntotila nde: “Muntu yina fwaka beto mpi kanaka kumanisa beto sambu beto zinga ve konso kisika yina na teritware ya Izraele a— 6 bika nde bo pesa beto bana-babakala nsambwadi na kati ya bana na yandi. Beto ta tula bamvumbi b na bo yo lela1 na ntwala ya Yehowa na Gibeac ya Saule, muntu yina Yehowa me solaka.” d Ebuna ntotila tubaka nde: “Mono ta pesa bo na maboko na beno.” 7 Kansi, ntotila wilaka Mefibosheti e mwana ya Yonatani mwana ya Saule mawa, sambu na ndefi yina Davidi ti Yonatani f mwana ya Saule, diaka na ntwala ya Yehowa. 8 Yo yina ntotila bakaka Armoni ti Mefibosheti, bana zole ya Rispa, g mwana ya Aiya yina yandi butilaka Saule, mpi bana tanu ya Mikale1h mwana ya Saule yina yandi butilaka Adriele i mwana ya Barzilai muntu ya Mehola. 9 Ebuna yandi pesaka bo na maboko ya bantu ya Gibeoni, mpi bo tulaka bamvumbi na bo yo ke lela na zulu ya ngumba na ntwala ya Yehowa. j Bo yonso nsambwadi fwaka kumosi; bo fwaka bo na bilumbu ya ntete ya nsungi ya kukatula bima na bilanga, na luyantiku ya nsungi ya kukatula orze. 10 Na nima, Rispa k mwana ya Aiya bakaka saki mpi tandulaka yo na zulu ya ditadi katuka luyantiku ya nsungi ya kukatula bima na bilanga tii kuna mvula nokilaka bamvumbi yina; yandi bikaka ve nde bandeke ya zulu kubwa na zulu na yo na mwini to bambisi ya mfinda kukwisa pene-pene na yo na mpimpa. 21:6 1 Na kisina, “ta tula bo na mpenza,” disongidila, maboko mpi makulu ya kubukana. 21:8 1 To mbala ya nkaka, “Merabi.”
563 11 Bo songaka Davidi mambu yina Rispa mwana ya Aiya, makangu ya Saule, salaka. 12 Yo yina Davidi kwendaka mpi bakaka mikwa ya Saule ti mikwa ya mwana na yandi Yonatani na maboko ya bantwadisi1 ya Yabeshigileadi, a yina yibaka yo na balabala ya nene ya Bete-shani, kisika bantu ya Filistia tulaka yo yo lela na kilumbu yina bantu ya Filistia fwaka Saule na Gilboa. b 13 Yandi bakaka mikwa ya Saule ti mikwa ya mwana na yandi Yonatani kuna mpi tombukaka ti yo, ebuna bo vukisaka mpi mikwa ya bantu yina bo fwaka.1c 14 Na nima bo zikaka mikwa yina ya Saule ti ya Yonatani mwana na yandi na insi ya Benyamini na Zela, d na maziamu ya Kishi, e tata na yandi. Na nima ya kusala mambu yonso yina ntotila songaka bo, Nzambi waka mambu yina bo lombaka sambu na insi yina. f 15 Bitumba basikaka diaka na kati ya bantu ya Filistia ti Izraele.g Yo yina Davidi ti bansadi na yandi kulumukaka mpi nwanisaka bantu ya Filistia, kansi Davidi lembaka. 16 Yishbi-benobi, muntu mosi ya dikanda ya Refayimi, h yina kizitu ya dikonga na yandi ya kwivre vandaka bashekele1 300 i mpi yina vandaka ti mbele ya bitumba ya mpa, kanaka kufwa Davidi. 17 Na mbala mosi, Abishai j mwana ya Seruya kwisaka kusadisa yandi k mpi bulaka muntu yina ya Filistia mpi fwaka yandi. Na ntangu yina, bantu ya Davidi diaka ndefi yai na ntwala na yandi: “Nge fwete basika diaka ve ti beto sambu na kunwana! l Nge fwete fwa ve mwinda ya Izraele!” m 21:12 1 To mbala ya nkaka, “bankwantoto.” 21:13 1 Na kisina, “tulaka na mpenza.” 21:16 1 Kiteso ya bakilo 3,42. Tala Bangindu ya Ngika B14.
2 SAMUELE 21:11–22:3 KAPU 21 a 2Sa 2:5 b 1Sa 28:4 1Sa 31:1 1Sa 31:11, 12 2Sa 1:6 1Bs 10:8
c 2Sa 21:9 d Yoz 18:28 e 1Sa 9:1 1Sa 10:11
f Yoz 7:24-26 2Sa 24:25
g 2Sa 5:17, 22 h Kul 2:11 i 1Sa 17:4, 7 1Bs 11:23
j 2Sa 23:18, 19 k 2Sa 22:19 l 2Sa 18:3 m 1Bn 11:36 1Bn 15:4 2Bn 8:19
Ndonga ya 2 a 1Bs 20:4 b 1Bs 11:26, 29 1Bs 27:1, 11
c Kuy 14:5 d 1Bs 20:5 e 1Sa 17:4, 7 f 1Bs 20:6-8 g 1Sa 17:10, 45 2Bn 19:22
h 1Sa 16:9 1Sa 17:13 1Bs 2:13
i Nk 60:12
KAPU 22 j Kub 15:1 Baz 5:1
k Nk 34:19 l 1Sa 23:14 Nk 18:Zulu
m Nk 31:3 n Nk 18:2, 3 o Kul 32:4 1Sa 2:1, 2
p Kuy 15:1 Kul 33:29 Nk 3:3
q Nk 9:9 Bin 18:10
18 Na nima, bitumba basikaka diaka ti bantu ya Filistia a na Gobi. Na ntangu yina, Sibekai b muntu ya Usha fwaka Safi, yina vandaka muntu ya dibuta ya Refayimi. c 19 Bitumba basikaka diaka ti bantu ya Filistia d na Gobi, ebuna Elanani mwana ya Yaare-oregimi muntu ya Betelemi fwaka Goliati muntu ya Gati, yina dikonga na yandi vandaka bonso nti ya bantu yina ke tungaka bilele. e 20 Bitumba basikaka diaka na Gati, kisika muntu mosi ya nda mingi kibeni vandaka, yandi vandaka ti misapi 6 na konso diboko mpi misapi 6 na konso dikulu, na kimvuka misapi 24; yandi mpi vandaka muntu ya dikanda ya Refayimi. f 21 Yandi landaka kusosila Izraele.g Yo yina Yonatani mwana ya Shimei, h mpangi ya Davidi, fwaka yandi. 22 Bantu yai iya vandaka bantu ya dikanda ya Refayimi na Gati mpi bo bwaka na maboko ya Davidi mpi na maboko ya bansadi na yandi. i Ebuna Davidi tubaka na Yehowa bangogo ya nkunga yai j kilumbu yina Yehowa gulusaka yandi na maboko ya bambeni na yandi k yonso mpi na maboko ya Saule. l 2 Yandi tubaka nde: “Yehowa kele ditadi na mono, kisika na mono ya ngolo ya lutaninu, m mpi Muntu yina ke gulusaka mono. n 3 Nzambi na mono kele ditadi na mono, o mono ke tinaka na yandi, Kitaninu na monop mpi kibongo1 na mono ya luguluku,2 kisika na mono ya mbote ya kubumbana,3q
22
22:3 1 Tala Bantendula ya Bangogo. 2 To “ngulusi na mono ya ngolo.” 3 To “kisika na mono ya kutinina ya kunanguka.”
2 SAMUELE 22:4-19
4
5
6
7
8
9
Kisika na mono ya kutinina, a ngulusi na mono; b nge muntu yina ke gulusaka mono na mambu ya mubulu. Mono ke binga Yehowa, yina me fwana na kubaka lukumu, Mpi yandi ta gulusa mono na maboko ya bambeni na mono. Bitembo ya lufwa panzaka bima yonso yina kele na nziunga na mono; c Bamvula ya ngolo ya kintulumukina ya bantu ya kukonda mfunu pesaka mono boma. d Bansinga ya Maziamu1 ziungaka mono; e Mitambu ya lufwa kangaka mono. f Na mpasi na mono, mono bingaka Yehowa, g Mono landaka kubinga Nzambi na mono. Ebuna kuna na tempelo na yandi, yandi waka ndinga na mono, Mpi kudila na mono sambu na kulomba lusadisu kumaka na makutu na yandi. h Ntoto yantikaka kunikana mpi kutekita ndambu na ndambu; i Bafondasio ya zulu tekitaka, j Mpi yo nikanaka ndambu na ndambu sambu bo pesaka yandi makasi. k Midinga basikaka na mbombo na yandi mpi tombukaka, Mpi tiya ya ke yokaka basikaka na munoko na yandi; l Makala ya tiya yina vandaka kupela katukaka na yandi.
22:6 1 To “Sheole,” disongidila, maziamu ya bantu yonso. Tala Bantendula ya Bangogo.
564 KAPU 22 a Nk 59:16 b Yez 12:2 Luk 1:46, 47 Tit 3:4
c Nk 69:14 d Nk 18:4 e Nk 116:3, 4 f Nk 18:5 g Nk 142:1 Yon 2:2
h Kub 3:7 Nk 18:6 Nk 34:15
i Baz 5:4 j Yob 26:11 k Nk 18:7-12 Nk 77:18
l Yez 30:27
Ndonga ya 2 a Nk 144:5 Yez 64:1
b Kul 4:11 1Bn 8:12 Nk 18:9 Nk 97:2
c 1Sa 4:4 Nk 80:1 Nk 99:1
d Ebr 1:7 e Yob 36:29 f Kub 19:16 1Sa 2:10
g Nk 18:13-16 Yez 30:30
h Nk 7:13 Nk 77:17
i Nk 144:6 j Kub 14:21 Nk 106:9 Nk 114:3
k Kub 15:8 l Nk 18:16-19 Nk 124:2-4 Nk 144:7
m Nk 3:7 Nk 56:9
n 1Sa 19:11 1Sa 23:26 2Sa 15:10
10 Yandi salaka nde zulu kufumbama ntangu yandi vandaka kukulumuka, a Mpi mpimpa ya ngolo vandaka na nsi ya makulu na yandi. b 11 Yandi mataka na zulu ya sherube c mpi yandi kwisaka yandi ke pumbuka. Yandi monanaka na mapapu ya mpeve mosi.1d 12 Na nima yandi tulaka mpimpa na nziunga na yandi bonso kisika ya lutaninu, e Na bamasa ya ndombe mpi matuti ya ndombe. 13 Na nsemo yina vandaka na ntwala na yandi, makala ya tiya pelaka. 14 Ebuna Yehowa yantikaka kungana na zulu, f Muntu ya Kuluta Zulu salaka nde ndinga na yandi kuwakana. g 15 Yandi losaka batolo-tolo na yandi h mpi panzaka bo; Yandi tindaka nsemo ya nzasi, mpi yandi kumisaka bo kisaka-saka. i 16 Nsi ya nzadi-mungwa kumaka kumonana; j Bafondasio ya ntoto monanaka pwelele na kungana ya Yehowa, Na mpema yina basikaka na mbombo na yandi. k 17 Yandi tandulaka diboko katuka na zulu; Yandi simbaka mono mpi basisaka mono na bamasa ya mudindu. l 18 Yandi gulusaka mono na maboko ya mbeni na mono ya ngolo, m Na maboko ya bantu ya ke mengaka mono, yina vandaka ngolo kuluta mono. 19 Bo nwanisaka mono kilumbu yina mono vandaka na mpasi, n 22:11 1 To “ya mupepe.”
565 20
21
22
23
24
25
26
27
28
Kansi Yehowa sadisaka mono. Yandi basisaka mono mpi nataka mono na kisika ya lutaninu;1a Yandi gulusaka mono sambu yandi vandaka kuzola mono. b Yehowa ke pesa mono matabisi na kutadila lunungu na mono; c Yandi ke futa mono na kutadila maboko na mono yina me sala mbi ve.1d Sambu mono landaka banzila ya Yehowa, Mono salaka ve mambu ya mbi mpi mono yambulaka ve Nzambi na mono. Balusambisu na yandi yonso e kele na ntwala na mono; Mono ta yambula ve bansiku na yandi. f Mono ta vanda kaka kukonda kifu g na ntwala na yandi, Mpi mono ta kuditanina sambu na kusala ve kifu. h Bika nde Yehowa kufuta mono na kutadila lunungu na mono, i Na kutadila mutindu mono me sala ve mbi na meso na yandi. j Na muntu ya kwikama, nge ke salaka mambu na kwikama; k Na muntu ya kukonda kifu mpi ya ngolo, nge ke salaka mambu kukonda kifu; l Na muntu ya bunkete, nge ke kudimonisaka bunkete, m Kansi na muntu ya niokanioka, nge ke kudimonisaka mayele.1n Sambu nge ke gulusaka bantu ya kudikulumusa, o
2 SAMUELE 22:20-37 KAPU 22 a Nk 31:8 b Nk 149:4 c 1Sa 26:23 1Bn 8:32 Nk 24:3, 4
e Kul 6:1 Nk 19:9
f Kul 8:11
30
g Nk 84:11 h Nk 18:23 Bin 14:16
i Yob 34:11 Yez 3:10 Ebr 11:6
31
j Nk 18:24 Bin 5:21
k Nk 37:28 Nk 97:10
l Nk 18:25-30 m Mat 5:8
32
1Pi 1:16
n Nk 125:5 o Yob 34:28
33
Ndonga ya 2 a Dan 4:37 1Pi 5:5
b Nk 27:1
34
c Nk 97:11 d Nk 18:29 Fil 4:13 Ebr 11:33, 34
e Kul 32:4
35
f Nk 12:6 Bin 30:5
g Nk 35:2 Nk 91:4
h Yez 44:6
36
i Kul 32:31 Nk 18:31-42
j Nk 27:1 Yez 12:2
k Yez 26:7 l Yez 33:15, 16
22:20 1 To “kisika mosi ya nene.” 22:21 1 Na kisina, “yina kele bunkete.” 22:27 1 To mbala ya nkaka, “ke salaka mambu bonso zoba.”
29
d Nk 18:20-24
Hab 3:19
m Nk 18:35 Nk 113:6-8
n Nk 17:5
37
Kansi nge ke talaka ve mpi ke ndimaka ve bantu ya lulendo, mpi nge ke kulumusaka bo. a Sambu nge kele mwinda na mono, O Yehowa; b Yehowa muntu ke pesaka nsemo na mpimpa yina ke ziunga mono. c Na lusadisu na nge, mono lenda nwanisa kimvuka ya miyibi; Na ngolo ya Nzambi, mono lenda mata na kibaka. d Nzila ya Nzambi ya kieleka kele ya kukuka; e Mambu ya Yehowa ke tubaka kele bunkete. f Yandi kele kitaninu sambu na bantu yonso yina ke tinaka na yandi. g Nani kele Nzambi katula Yehowa? h Mpi nani kele ditadi katula Nzambi na beto? i Nzambi ya kieleka kele nzo na mono ya ngolo, j Mpi yandi ta kumisa nzila na mono ya kukuka. k Yandi ke kumisa makulu na mono bonso ya kabuluku; Yandi ke tedimisa mono na zulu ya bisika ya kunanguka. l Yandi ke longa maboko na mono mutindu ya kunwana bitumba; Maboko na mono lenda konika munduki ya tolo-tolo ya kwivre. Nge ke pesa mono kitaninu na nge ya luguluku, Mpi kudikulumusa na nge ke kumisa mono muntu ya nene. m Nge ke kumisa nzila nene sambu na bitambi na mono; Makulu1 na mono ta sietumuka ve. n
22:37 1 To “Bansafi.”
2 SAMUELE 22:38–23:3 38 Mono ta landa bambeni na mono mpi ta manisa bo; Mono ta vutuka ve tii kuna bo ta mana. 39 Mono ta manisa bo mpi ta bedisa bo ebuna bo ta telama ve; a Bo ta bwa na nsi ya makulu na mono. 40 Nge ta pesa mono ngolo ya kunwana bitumba; b Nge ta bwisa bambeni na mono na nsi na mono. c 41 Nge ta sala nde bambeni na mono kutina mono;1d Mono ta sukisa2 bantu yina ke mengaka mono. e 42 Bo ke dila sambu na kulomba lusadisu, kansi muntu ya kugulusa bo kele ve; Bo ke dila nkutu na Yehowa, kansi yandi ke pesa bo ve mvutu. f 43 Mono ta tuta bo fioti-fioti bonso mfututu ya ntoto; Mono ta nika bo mpi ta niataniata bo bonso poto-poto na babala-bala. 44 Nge ta gulusa mono na maboko ya bantu yina ke sosasosaka bifu ya bantu na mono. g Nge ta tanina mono sambu na kuvanda mfumu ya makanda; h Bantu yina mono me zaba ve ta sadila mono. i 45 Banzenza ta kwisa kufukimina mono ti matekita; j Mambu yina bo ta wa sambu na mono ta sala nde bo lemfukila mono.1 46 Banzenza ta lemba nitu;1 Bo ta basika na bisika na bo ya ngolo ya lutaninu ti matekita. 22:41 1 To “Nge ta pesa mono mukongo ya bambeni na mono.” 2 Na kisina, “kanga munoko ya.” 22:45 1 Na kisina, “Na kuwa ya dikutu, bo ta lemfukila mono.” 22:46 1 To “yuma.”
566 KAPU 22 a Kub 14:13 b 1Sa 23:5 c 1Sa 17:49 Nk 44:3, 5
d Kuy 49:8 e Nk 18:40 f 1Sa 28:6 Bin 1:28 Yez 1:15 Mik 3:4
g 1Sa 30:6 2Sa 15:12
h 2Sa 8:3 Nk 2:8 Nk 60:8
i Nk 18:43-45 j Kul 33:29
Ndonga ya 2 a Kul 32:4 b Nk 18:46 Nk 89:26
c 1Sa 25:29 2Sa 18:19
d Nk 18:47 Nk 110:1 Nk 144:1, 2
e 2Sa 5:12 2Sa 7:9
f Nk 18:48 g Kul 32:43 Nk 117:1
h 1Bs 16:9 Nk 145:2 Bar 15:9
i Nk 2:6 Nk 21:1
j Nk 89:20, 29 Luk 1:32, 33
KAPU 23 k Kuy 49:1 Kul 33:1
l 1Sa 17:58 Mat 1:6
m 2Sa 7:8 n 1Sa 16:13 o 1Bs 16:9 p Mar 12:36 2Tm 3:16
q Bis 1:16 2Pi 1:21
r Kul 32:4 Nk 144:1
47 Yehowa kele na luzingu! Bika nde Ditadi na mono kubaka lukumu! a Bika nde Nzambi ya ditadi ya luguluku na mono kuvanda na lukumu. b 48 Nzambi ya kieleka ke vutula mbi sambu na mono; c Yandi ke tula bantu na nsi ya makulu na mono; d 49 Yandi ke gulusa mono na maboko ya bambeni na mono. Nge ke tombula mono na zulue ya bantu yina ke nwanisa mono; Nge ke gulusa mono na maboko ya muntu ya mubulu. f 50 Yo yina mono ta pesa nge matondo na kati ya makanda, g O Yehowa, Mpi mono ta yimba bankunga1h sambu na kukumisa zina na nge: 51 Yandi ke gulusaka kibeni1 sambu na ntotila na yandi; i Yandi ke monisaka zola ya kwikama na muntu yina yandi me tulaka mafuta, Na Davidi mpi na bana2 na yandi kimakulu.” j Yai bangogo ya nsuka ya Davidi: k “Bangogo ya Davidi mwana ya Yese, l Mpi bangogo ya muntu yina bo tombulaka na zulu, m Muntu yina Nzambi ya Yakobi me tulaka mafuta, n Muyimbi-bankunga ya mbote1 ya bankungao ya Izraele. 2 Mpeve ya Yehowa tubaka na nzila na mono; p Ndinga na yandi vandaka na ludimi na mono. q 3 Nzambi ya Izraele tubaka; Ditadi ya Izraele tubaka na mono nde, r
23
22:50 1 To “ta bula miziki.” 22:51 1 To “ke nungisaka kibeni.” 2 Na kisina, “nkuna.” 23:1 1 To “Muntu ya mbote.”
567 ‘Kana muntu yina ke yala bantu kele muntu ya lunungu, a Mpi ke yala na boma ya Nzambi, b 4 Yo kele bonso nsemo ya suka ntangu ntangu ke semaka, c Suka ya kukonda matuti. Yo kele bonso nsemo na nima ya mvula, Yina ke salaka nde matiti kubasika na ntoto.’ d 5 Keti nzo na mono kele ve mutindu yina na ntwala ya Nzambi? Sambu yandi salaka kuwakana mosi ya kukonda nsuka ti mono, e Yina bo me tulaka mambu yonso na ndonga mpi yina kele na lutaninu. Sambu yo ke tendula luguluku na mono kibeni mpi kiese na mono yonso, Keti yo yina ve kikuma yandi ke sala nde yo mena? f 6 Kansi bo ke losakag bantu yonso ya kukonda mfunu bonso tu-banti ya bansende, Sambu bo lenda baka yo ve na diboko. 7 Kana muntu mosi ke simba yo Yandi fwete vanda ti kisadilu ya kibende ti nti ya dikonga, Ebuna bo fwete yoka yo yonso na tiya na kisika na yo.” 8 Yai bazina ya basoda ya ngolo ya Davidi:h Yoshebibashebeti muntu ya Takemoni, mfumu ya bantu tatu.i Yandi taka dikonga na yandi na zulu ya bantu 800 mpi bo fwaka na mbala mosi. 9 Na nima na yandi, Eleazare j mwana ya Dodok mwana ya Ahohi vandaka na kati ya basoda tatu ya ngolo yina vandaka ti Davidi ntangu bo sosilaka bantu ya Filistia. Bo vukanaka pana sambu na bitumba,
2 SAMUELE 23:4-16 KAPU 23 a Bin 29:2 Yez 9:7 Yez 32:1
b Kub 18:21 Yez 11:3
c Mal 4:2 Mat 17:2 Kus 1:16
d Nk 72:1, 6 e 2Sa 7:16, 19 1Bs 17:11 Nk 89:3 Nk 89:28, 29 Nk 132:11
f Yez 9:7 Yez 11:1 Amo 9:11
g Nk 37:10 h 2Sa 10:7 2Sa 20:7 1Bs 11:10
i 1Bs 11:11 j 1Bs 11:12-14 k 1Bs 27:1, 4
Ndonga ya 2 a Baz 8:4 b Baz 15:14, 16 1Sa 14:6 1Sa 19:5
c Nk 3:8 Nk 44:3
d Yoz 15:20, 35 1Sa 22:1
e Yoz 15:1, 8 2Sa 5:22 1Bs 11:15-19
f 1Sa 22:1, 4 1Bs 12:16
ebuna ntangu bantu ya Izraele vutukaka nima, 10 yandi telamaka na kisika na yandi mpi vandaka kaka kufwa bantu ya Filistia tii kuna diboko na yandi lembaka mpi diboko na yandi kumaka ngolo sambu yandi simbaka mbele ya bitumba. a Ebuna Yehowa pesaka luguluku ya nene1 na kilumbu yina; b mpi bantu kwisaka kuvutuka na nima na yandi sambu na kubaka bima ya bantu yina fwaka. 11 Na nima na yandi kuvandaka Shamah, mwana ya Age muntu ya Arare. Bantu ya Filistia vukanaka na Lehi, kisika vandaka kitini mosi ya ntoto ya kufuluka ti madesu; ebuna bantu tinaka sambu na bantu ya Filistia. 12 Kansi yandi, yandi telamaka na kati-kati ya kilanga yina, yandi nwaninaka yo mpi landaka kufwa bantu ya Filistia, ebuna Yehowa pesaka luguluku ya nene.1c 13 Na nsungi ya kukatula bima na bilanga, bantu tatu na kati ya bamfumu yina 30 kulumukaka kisika Davidi vandaka na dibulu ya Adulami, d mpi kimvuka mosi1 ya bantu ya Filistia tulaka camp na Muwanda2 ya Refayimi. e 14 Na ntangu yina, Davidi vandaka na kisika ya ngolo ya lutaninu, f mpi basoda ya Filistia yina ke kengilaka na ntwala vandaka na Betelemi. 15 Ebuna Davidi monisaka nzala na yandi ya ngolo nde: “A kana mono lendaka kunwa masa ya dibulu ya masa yina kele penepene ya kielo ya Betelemi!” 16 Ebuna basoda yina tatu ya ngolo kotaka na kingolo-ngolo na camp ya bantu ya Filistia mpi bo bakaka masa na dibulu ya masa yina kele pene-pene ya kielo ya Betelemi, ebuna bo 23:10, 12 1 Na kisina, “nungisaka kibeni.” 23:13 1 To “tenta mosi ya bwala.” 2 To “Ntoto ya Kukonda Ngumba.”
2 SAMUELE 23:17–24:2 natilaka yo Davidi; kansi yandi buyaka kunwa yo mpi yandi tiamunaka yo sambu na Yehowa. a 17 Yandi tubaka nde: “O Yehowa, ngindu ya kusala diambu yai lenda kwisila mono ve ata fioti! Keti mono fwete nwa menga b ya bantu ya me kwenda kutula luzingu1 na bo na kigonsa?” Yo yina yandi buyaka kunwa yo. Yai mambu yina basoda na yandi tatu ya ngolo salaka. 18 Abishai c mpangi ya Yoabi mwana ya Seruyad vandaka mfumu ya bantu ya nkaka tatu; yandi taka dikonga na yandi na zulu ya bantu 300 mpi bo fwaka, mpi yandi vandaka na lukumu kiteso mosi ti bantu yina tatu. e 19 Ata yandi vandaka na lukumu mingi kuluta bantu tatu yina ya nkaka mpi yandi vandaka mfumu na bo, yandi kumaka ve na ndonga ya bantu tatu ya ntete. 20 Benaya f mwana ya Yehoyada vandaka muntu ya kikesa1 yina salaka mambu mingi ya nene na Kabseele.g Yandi fwaka bana zole ya Ariele ya Moabi, mpi yandi kulumukaka na dibulu mosi ya masa na kilumbu yina mvula ya mpembe2 vandaka kunoka mpi yandi fwaka ntambu. h 21 Yandi fwaka mpi muntu mosi ya Ezipte yina vandaka nda mingi kibeni. Ata muntu yina ya Ezipte vandaka ti dikonga na diboko na yandi, yandi kwendaka kunwanisa yandi ti nti mpi botulaka dikonga na diboko ya muntu yina ya Ezipte mpi fwaka yandi ti dikonga na yandi mosi. 22 Yai mambu yina Benaya mwana ya Yehoyada salaka, mpi yandi vandaka na lukumu kiteso mosi ti basoda tatu ya ngolo. 23 Ata yandi vandaka na lukumu mingi kibeni kuluta bantu makumi tatu, yandi kumaka ve na ndonga 23:17 1 To “mioyo.” 23:20 1 Na kisina, “mwana ya muntu ya kikesa na bitumba.” 2 To “neige.”
568 KAPU 23 a Lev 9:9 Lev 17:13
b Kuy 9:4 Lev 17:10
c 1Sa 26:6 2Sa 21:17
d 2Sa 2:18 1Bs 2:15, 16
e 1Bs 11:20, 21 f 2Sa 8:18 2Sa 20:23 1Bn 1:8 1Bn 2:29 1Bs 27:5, 6
g Yoz 15:21 h 1Bs 11:22-25 Bin 30:30
Ndonga ya 2 a 2Sa 2:18, 23 1Bs 2:15, 16 1Bs 27:1, 7
b 1Bs 11:26-41 c 1Bs 27:1, 10 d 1Bs 27:1, 9 e 1Bs 27:1, 12 f Yoz 21:8, 18 Yer 1:1
g 1Bs 27:1, 13 h 1Bs 27:1, 14 i Baz 2:8, 9 j 2Sa 15:31 2Sa 16:23 2Sa 17:23 1Bs 27:33
k 1Bs 2:53 l 2Sa 11:3 1Bn 15:5
KAPU 24 m 2Sa 21:1 n 1Bs 27:23, 24 o 1Bs 21:1-3 p 2Sa 8:16 2Sa 20:23
ya bantu yina tatu. Kansi Davidi tulaka yandi mfumu ya bantu yina vandaka kukengila yandi. 24 Asaele a mpangi ya Yoabi vandaka na kati ya bantu makumi tatu: Elanani mwana ya Dodo muntu ya Betelemi, b 25 Shamah muntu ya Harodi, Elika muntu ya Harodi, 26 Elesi c muntu ya Palti, Ira d mwana ya Ikeshi muntu ya Tekoa, 27 Abiezere e muntu ya Anatoti, f Mebunai muntu ya Usha, 28 Salmoni muntu ya Ahohi, Maharai g muntu ya Netofa, 29 Elebi mwana ya Baanah, muntu ya Netofa, Itai mwana ya Ribai, muntu ya Gibea ya bana ya Benyamini, 30 Benaya h muntu ya Piratoni, Idai muntu ya miwanda1 ya Gaashi, i 31 Abialboni muntu ya Arbati, Azmaveti muntu ya Bahurimi, 32 Eliaba muntu ya Shaalboni, bana ya Yasheni, Yonatani, 33 Shamah muntu ya Arare, Ahiami mwana ya Sharare muntu ya Arare, 34 Elifeleti mwana ya Ahasbai mwana ya muntu ya Maakati, Eliami mwana ya Ahitofele j muntu ya Gilo, 35 Esro muntu ya Karmele, Paarai muntu ya Arbi, 36 Yigale mwana ya Natani ya Soba, Bani muntu ya Gadi, 37 Seleki muntu ya Amoni, Naharai muntu ya Beeroti, muntu ya ke nataka binwaninu ya Yoabi mwana ya Seruya, 38 Ira muntu ya Yitri, Garebi muntu ya Yitri, k 39 mpi Uria l muntu ya Heti—bo yonso na kimvuka 37. Yehowa wilaka diaka Izraele makasi, m ntangu muntu mosi pusaka Davidi1 mpi tubaka nde: “Kwenda, tanga ntalun ya bantu ya Izraele mpi ya Yuda.” o 2 Yo yina ntotila tubilaka Yoabi p mfumu ya basoda yina vandaka ti yandi nde: “Pardo kwenda na makanda yonso ya Izraele, katuka na
24
23:30 1 Tala Bantendula ya Bangogo. 24:1 1 To “ntangu bo pusaka Davidi.”
569 Dani tii na Bere-sheba, a mpi sonika bazina ya bantu sambu mono zaba ntalu ya bantu.” 3 Kansi Yoabi tubilaka ntotila nde: “Bika nde Yehowa Nzambi na nge kukumisa bantu mingi mbala 100, mpi bika nde meso ya mfumu na mono ntotila kumona yo, kansi sambu na nki mfumu na mono ntotila ke zola kusala diambu ya mutindu yai?” 4 Kansi ndinga ya ntotila nungaka ndinga ya Yoabi ti ya bamfumu ya basoda. Yo yina Yoabi ti bamfumu ya basoda katukaka na ntwala ya ntotila mpi basikaka sambu na kusonika bazina ya bantu ya Izraele. b 5 Bo sabukaka Yordani mpi tulaka camp na Aroere, c na ndambu ya diboko ya kitata1 ya mbanza na katikati ya muwanda, na ndambu ya bana ya Gadi, mpi tii na Yazere. d 6 Na nima, bo kwendaka na Gileadi e mpi na insi ya Tatimiodshi, mpi bo landaka kukwenda na Dani-yaani mpi na Sidoni. f 7 Ebuna bo kwendaka na nzo ya ngolo ya Tire g mpi na bambanza yonso ya bantu ya Hivi h ti ya bantu ya Kanana, mpi nsukansuka bo kumaka na Negebi i ya Yuda na Bere-sheba. j 8 Mpidina, bo kwendaka na insi ya mvimba mpi kwisaka na Yeruzalemi na nsuka ya bangonda uvwa ti bilumbu 20. 9 Ebuna Yoabi pesaka ntotila ntalu ya bantu yina yandi sonikaka bazina. Ntalu ya basoda ya Izraele yina vandaka ti bambele ya bitumba kumaka 800 000, mpi bantu ya Yuda vandaka 500 000. k 10 Kansi na nima ya kutanga ntalu ya bantu, Davidi waka mpasi l na ntima.1 Ebuna Davidi tubilaka Yehowa nde: “Mono me sala disumum ya nene mutindu mono me sala diambu yai. Ntangu yai, Yehowa, par-
2 SAMUELE 24:3-17 KAPU 24 a Baz 20:1 b Kut 1:2 1Bs 21:4
c Kul 2:36 Yoz 13:8, 9
d Kut 32:34, 35 e Kut 32:40 f Kuy 10:15 Kuy 49:13 Yoz 11:8
g Yoz 19:24, 29 h Yoz 11:19 i Yoz 15:1 j Kuy 21:31 Yoz 15:21, 28
k Kut 2:32 Kut 26:51 1Bs 21:5, 6 1Bs 27:23
l 1Sa 24:5 Bar 2:15
m 2Sa 12:13
Ndonga ya 2 a Nk 130:3 Oze 14:2 1Yn 1:9
b 1Bs 21:8-13 c 1Sa 22:5 1Bs 29:29
d Bin 3:12 e Lev 26:18, 20 2Sa 21:1
f Lev 26:14, 17 g Lev 26:16 h Ebr 12:6 i Nk 103:8 Nk 119:156
j 2Bs 28:1, 5 k Kut 16:46 1Bs 27:24
l 1Bs 21:14, 15 m 2Sa 24:2 n Nk 78:38 Yer 26:19 Yoe 2:13
o 2Bs 3:1
24:5 1 To “na sudi.” 24:10 1 To “kansansa.”
p Kuy 10:15, 16 Yoz 15:8
do, lolula kifu ya nsadi na nge, a sambu mono me sala mambu na buzoba kibeni.” b 11 Ntangu Davidi telamaka na suka, ndinga ya Yehowa kwisilaka mbikudi Gadi, c muntu ya Davidi yina vandaka kumona bambonameso, nde: 12 “Kwenda kutubila Davidi nde, ‘Yehowa me tuba nde: “Mono ke pesa nge mambu tatu ya kusola. Sola diambu yina mono fwete nata na zulu na nge.”’” d 13 Yo yina Gadi kotaka kisika Davidi vandaka mpi songaka yandi nde: “Keti bamvula nsambwadi ya nzala fwete kota na insi na nge? e To keti nge fwete tina bambeni na nge bangonda tatu na ntangu bo ta landaka nge? f To keti bilumbu tatu ya kipupa fwete vanda na insi na nge? g Ntangu yai, yindula mbotembote mvutu yina mono fwete pesa Muntu yina me tinda mono.” 14 Ebuna Davidi tubilaka Gadi nde: “Yo kele mpasi mingi sambu na mono. Pardo, bika beto bwa na maboko ya Yehowa, h sambu mawa na yandi kele mingi; i kansi kubika ve nde mono bwa na maboko ya muntu.”j 15 Na nima, Yehowa tindaka kipupa k na Izraele yantika na suka tii na ntangu yina yandi tulaka, mpi bantu 70000 fwaka, l katuka na Dani tii na Bere-sheba. m 16 Ntangu wanzio tandulaka diboko na yandi na ndambu ya Yeruzalemi sambu na kufwa yo, Yehowa waka mawa1 sambu na mpasi yina n ebuna yandi tubilaka wanzio yina vandaka kufwa yo nde: “Yo me lunga! Kulumusa diboko na nge ntangu yai.” Wanzio ya Yehowa vandaka pene-pene ya kisika ya Arauna, o muntu ya Yebusi, p ya bo ke tutaka bambuma sambu na kukatula yo bampusu. 17 Ntangu Davidi monaka wanzio yina vandaka kufwa bantu, yandi tubilaka Yehowa nde: 24:16 1 To “mpasi.”
2 SAMUELE 24:18 – 1 BANTOTILA Mambu Yina Ke na Kati “Mono muntu me sala disumu, mpi mono muntu me sala mbi; kansi mameme yai a—bo me sala inki? Pardo, bika nde diboko na nge kubula mono mpi nzo ya tata na mono.” b 18 Yo yina Gadi kwisaka na Davidi na kilumbu yina mpi tubilaka yandi nde: “Tombuka, tungila Yehowa mesa-kimenga na kisika ya Arauna, muntu ya Yebusi, c ya bo ke tutaka bambuma sambu na kukatula yo bampusu.” 19 Ebuna Davidi tombukaka mutindu Gadi tubaka, mutindu Yehowa tubaka. 20 Ntangu Arauna talaka na nsi mpi monaka ntotila ti bansadi na yandi ke kwisa na ndambu na yandi, Arauna basikaka na mbala mosi mpi yandi fukamaka na ntwala ya ntotila luse na ntoto. 21 Arauna yulaka nde: “Sambu na nki mfumu na mono ntotila me kwisa na nsadi na yandi?” Davidi vutulaka nde: “Sambu na kusumba na maboko na nge kisika ya bo ke tutaka bambuma sambu na kukatula yo bampusu sambu na kutungila Yehowa mesa-kimenga, sambu mpasi yina me bwila bantu kumana.” d 22 Kansi Arauna tubilaka Davidi nde: “Bika nde mfumu na mono ntotila kubaka yo mpi kupesa bima yina ke mona-
KAPU 24 a Nk 95:7
b 1Bs 21:16, 17
c 1Bs 21:18-23 2Bs 3:1
d Kut 16:46, 47 Kut 25:8 2Sa 24:15
Ndonga ya 2 a 1Bs 21:24-28
b Kub 20:25 1Bs 22:1
c 2Sa 21:14 2Bs 33:13
24:22 1 Na kisina, “yina kele mbote na meso na yandi.” 24:24 1 Shekele mosi kele bagrame 11,4. Tala Bangindu ya Ngika B14.
MUKANDA YA NTETE YA
BA N TOT I L A M A M B U Y I N A K E N A K AT I
1
Davidi ti Abishagi (1-4) Adoniya me sosa kubaka kimfumu (5-10) Natani ti Bat-sheba me kwenda kusolula ti Davidi (11-27) Davidi me pesa ntuma ya kutula Salomo mafuta (28-40)
570
na mbote na meso na yandi.1 Tala bangombe sambu na dikabu ya kuyoka, kima ya bo ke tutaka bambuma sambu na kukatula yo bampusu, mpi bisadilu ya bangombe sambu na kusadila yo bonso bankuni. 23 Bima yai yonso, O ntotila, Arauna ke pesa yo na ntotila.” Ebuna Arauna tubilaka ntotila nde: “Bika nde Yehowa Nzambi na nge kumonisila nge ntima ya mbote.” 24 Kansi, ntotila tubilaka Arauna nde: “Ve, mono fwete sumba yo na mbongo na maboko na nge. Mono ta pesa ve Yehowa Nzambi na mono bimenga ya kuyoka yina mono me futa kima ve.” Yo yina Davidi sumbaka kisika ya bo ke tutaka bambuma sambu na kukatula yo bampusu ti bangombe na bashekele1a 50 ya arza. 25 Ebuna Davidi tungilaka Yehowa mesa-kimenga b pana mpi pesaka bimenga ya kuyoka ti bimenga ya kinduku. Yo yina Yehowa waka mambu yina bo lombaka sambu na insi, c ebuna mpasi yina bwilaka Izraele manaka.
Adoniya me tina na mesa-kimenga (41-53) 2 Davidi me pesa Salomo bantuma (1-9) Davidi me fwa; Salomo na kiti ya kimfumu (10-12)
571 Komplo ya Adoniya me nata yandi na lufwa (13-25) Bo me kula Abiatare; bo me fwa Yoabi (26-35) Bo me fwa Shimei (36-46) 3 Salomo me kwela mwana ya Farao (1-3) Yehowa me monana na Salomo na ndosi (4-15) Salomo me lomba mayele (7-9) Salomo me zenga makambu ya bamama zole (16-28) 4 Bantu yina vandaka kutwadisa mambu na kimfumu ya Salomo (1-19) Mambu ya mbote na nsi ya luyalu ya Salomo (20-28) Lutaninu na nsi ya nti ya vinu mpi ya bafige (25) Mayele ya Salomo mpi bingana na yandi (29-34) 5 Ntotila Hirami me pesa bima ya kutungila (1-12) Bantu yina Salomo bingaka na kusala bisalu ya ngolo (13-18) 6 Salomo me tunga tempelo (1-38) Suku ya kati kibeni (19-22) Basherube (23-28) Kutula bifwanisu na zulu ya bima, bakielo, kibansala ya kati (29-36) Tempelo me mana na nsungi ya bamvula nsambwadi (37, 38) 7 Nzo ya ntotila Salomo (1-12) Hirami muntu ya mayele, me sadisa Salomo (13-47) Makunzi zole ya kwivre (15-22) Bo me lamba kibende na tiya mpi bo me sala Nzadi-Mungwa (23-26) Bapusu-pusu kumi mpi malonga ya nene kumi ya kwivre (27-39) Bo me manisa kusala bima ya wolo (48-51) 8 Bo me nata Sanduku na tempelo (1-13) Salomo me tuba na bantu (14-21) Kisambu ya Salomo sambu na kupesa tempelo na Nzambi (22-53) Salomo me sakumuna bantu (54-61) Nkinsi ya bimenga mpi ya kudipesa na Nzambi (62-66) 9 Yehowa me monana diaka na Salomo (1-9) Dikabu yina Salomo pesaka ntotila Hirami (10-14)
1 BANTOTILA Mambu Yina Ke na Kati Bisalu ya mutindu na mutindu yina Salomo salaka (15-28) 10 Ntotila-nkento ya Sheba me kwisa kutala Salomo (1-13) Kimvwama ya mingi ya Salomo (14-29) 11
Bankento ya Salomo me benda ntima na yandi (1-13) Bambeni me telamina Salomo (14-25) Bo me sila na kupesa Yeroboami makanda kumi (26-40) Salomo me fwa mpi bo me kumisa Rehoboami ntotila (41-43)
12 Mvutu ya makasi ya Rehoboami (1-15) Makanda kumi me kolama (16-19) Bo me kumisa Yeroboami ntotila ya Izraele (20) Rehoboami fwete nwana ve ti Izraele (21-24) Lusambu ya mwana-ngombe yina Yeroboami salaka (25-33) 13 Mbikudulu na Betele sambu na mesa-kimenga (1-10) Mesa-kimenga me bwa (5) Muntu ya Nzambi me kolama (11-34) 14 Mbikudulu ya Ahiya sambu na Yeroboami (1-20) Rehoboami me yala Yuda (21-31) Shishaki me nwanisa Yeruzalemi (25, 26) 15 Abiyame, ntotila ya Yuda (1-8) Aza, ntotila ya Yuda (9-24) Nadabi, ntotila ya Izraele (25-32) Basha, ntotila ya Izraele (33, 34) 16 Lusambisu ya Yehowa sambu na Basha (1-7) Ela, ntotila ya Izraele (8-14) Zimri, ntotila ya Izraele (15-20) Omri, ntotila ya Izraele (21-28) Ahabi, ntotila ya Izraele (29-33) Yele me tunga diaka Yeriko (34) 17 Profete Eliya me bikula nde mvula ta noka ve (1) Bakwanga-kwanga me pesa Eliya madia (2-7) Eliya me kwenda kutala mufwidi mosi ya nkento na Sarefati (8-16) Mwana ya mufwidi ya nkento me fwa mpi Eliya me futumuna yandi (17-24) 18 Eliya me kutana ti Obadia mpi Ahabi (1-18)
1 BANTOTILA Mambu Yina Ke na Kati –1:11 Eliya ti bambikudi ya Baale na Karmele (19-40) ‘Kutenga-tenga na bangindu zole’ (21) Bamvula tatu ti ndambu yina mvula nokaka ve me mana (41-46) 19 Eliya me tina makasi ya Yezabele (1-8) Yehowa me monana na Eliya na Orebi (9-14) Eliya fwete tula Azaele, Yehu, mpi Elisha mafuta (15-18) Nzambi me sola Elisha sambu na kuyinga Eliya (19-21)
a
la1 mingi, mpi ata bo vandaka kufika yandi bilele, yandi vandaka ve kuwa tiya. 2 Yo yina, bansadi na yandi tubilaka yandi nde: “Bika bo sosila mfumu na mono ntotila mwana-nkento mosi ya mwense; yandi ta sadilaka ntotila mpi ta kebaka yandi. Yandi ta lalaka na maboko na nge sambu mfumu na mono ntotila kuwa tiya.” 3 Bo sosaka mwana-nkento mosi ya kitoko na ntoto ya Izraele ya mvimba, ebuna bo monaka Abishagi b muntu ya Shunemi c mpi bo nataka yandi na ntotila. 4 Mwana-nkento yina vandaka kitoko mingi kibeni, mpi yandi kumaka kukeba ntotila mpi kusadila yandi, kansi ntotila vukisaka ve nitu ti yandi. 5 Na ntangu yina, Adoniya d mwana ya Agiti vandaka kudikumisa mpi kutuba nde: “Mono muntu ta kuma ntotila!” Yandi sadisaka pusu-pusu mpi bakaka bantu yina vandaka kutambusa bampunda mpi bantu 50 sambu na kubaka ntinu na ntwala na ya1:1 1 Na kisina, “bilumbu.”
21 Ahabi me lula kilanga ya vinu ya Naboti (1-4) Yezabele me sala na mpila nde bo fwa Naboti (5-16) Nsangu yina Eliya pesaka Ahabi (17-26) Ahabi me kudikulumusa (27-29) 22 Kuwakana ya Yehoshafati ti Ahabi (1-12) Mikaya me bikula nde bo ta bela na bitumba (13-28) Mpeve mosi ya luvunu sambu na kukusa Ahabi (21, 22) Bo me fwa Ahabi na Ramoti-gileadi (29-40) Luyalu ya Yehoshafati na Yuda (41-50) Ahazia, ntotila ya Izraele (51-53)
20 Bantu ya Siria me nwanisa Ahabi (1-12) Ahabi me bedisa bantu ya Siria (13-34) Mbikudulu sambu na Ahabi (35-43)
Davidi kumaka munu1 Ntotila nu, yandi vandaka ti bamvu-
572
KAPU 1 a 2Sa 5:4 1Bs 29:26, 27
b 1Bn 2:17, 22 c Yoz 19:17, 18 d 2Sa 3:2, 4 1Bs 3:1, 2
Ndonga ya 2 a 2Sa 15:1 b 2Sa 20:25 c 1Bn 2:22 d 2Sa 8:17 e 2Sa 20:23 1Bs 27:5
f 2Sa 7:2 2Sa 12:1
g 1Bn 4:7, 18 h 2Sa 23:8 1Bs 11:10
i 2Sa 15:12
ndi. a 6 Kansi tata na yandi vandaka kusungika yandi1 ve ata fioti nde: “Sambu na nki nge me sala diambu yai?” Yandi vandaka mpi kitoko mingi; mama na yandi butaka yandi na nima ya Absalomi. 7 Adoniya wakanaka ti Yoabi mwana ya Seruya mpi nganga-nzambi Abiatare, b ebuna bo sadisaka yandi mpi pesaka yandi maboko. c 8 Kansi nganga-nzambi Zadoki, d Benaya e mwana ya Yehoyada, mbikudi Natani, f Shimei, g Rei, mpi basoda ya ngolo h ya Davidi pesaka ve Adoniya maboko. 9 Nsuka-nsuka, Adoniya pesaka kimenga i ya mameme, bangombe, mpi bambisi ya mafuta pene-pene ya ditadi ya Zoheleti, yina kele pene-pene ya Ene-rogele, mpi yandi bingaka bampangi na yandi yonso ya babakala bana ya ntotila, mpi bantu yonso ya Yuda bansadi ya ntotila. 10 Kansi yandi bingaka ve mbikudi Natani, Benaya ti basoda ya ngolo, to mpangi na yandi Salomo. 11 Ebuna Na1:6 1 To “kupesa mawi na yandi mpasi; kunganina yandi.”
573 tani a tubilaka Bat-sheba, b mama ya Salomo, c nde: “Keti nge me wa ve nde Adoniya d mwana ya Agiti me kuma ntotila, mpi mfumu na beto Davidi me zaba ve ata kima mosi? 12 Ebuna ntangu yai, kwisa pardo mpi bika mono longisila nge, sambu nge gulusa luzingu na nge mpi luzingu1 ya mwana na nge Salomo. e 13 Kwenda na ntotila Davidi mpi tubila yandi nde, ‘Mfumu na mono ntotila, keti nge ve muntu zengaka kieleka na nsadi na nge nde: “Mwana na nge Salomo ta kuma ntotila na nima na mono, mpi yandi muntu ta vanda na kiti na mono ya kimfumu”? f Ebuna sambu na nki Adoniya me kuma ntotila?’ 14 Ntangu nge ta vanda kuna ke solula ti ntotila, mono ta kwisa kukota na nima na nge mpi mono ta tuba nde yo kele mutindu yina.” 15 Yo yina, Bat-sheba kotaka kisika ntotila vandaka, na suku na yandi ya kingenga. Ntotila vandaka mununu kibeni, mpi Abishagi g muntu ya Shunemi vandaka kusadila yandi. 16 Ebuna Bat-sheba fukamaka mpi bwaka luse na ntoto na ntwala ya ntotila, mpi ntotila tubaka nde: “Nge ke zola inki?” 17 Bat-sheba vutulaka nde: “Mfumu na mono, nge muntu zengaka kieleka na nsadi na nge na zina ya Yehowa Nzambi na nge nde, ‘Mwana na nge Salomo ta kuma ntotila na nima na mono, mpi yandi muntu ta vanda na kiti na mono ya kimfumu.’ h 18 Kansi tala! Adoniya me kuma ntotila, mpi mfumu na mono ntotila me zaba ve ata kima mosi. i 19 Yandi tambikaka bangombe, bambisi ya mafuta, mpi mameme mingi kibeni mpi yandi bingaka bana ya ntotila yonso ya babakala, nganga-nzambi Abiatare, mpi Yoabi mfumu ya baso1:12 1 To “moyo na nge mpi moyo.”
1 BANTOTILA 1:12-29 KAPU 1 a 2Sa 7:4, 5
b 2Sa 11:3, 27
c 2Sa 12:24
d 2Sa 3:2, 4
e Baz 9:4-6 1Bn 1:21 2Bn 11:1
f 1Bs 22:9 1Bs 28:5 1Bs 29:1
g 1Bn 1:1, 3
h 1Bn 1:13 1Bs 22:9, 10
i 1Bn 1:5, 11
Ndonga ya 2 a 1Bn 1:7
b 1Bn 1:9, 10
c 1Bn 1:14
d 1Bn 1:5
e 2Sa 15:12
f 1Bn 1:5, 7
g 1Bs 27:5
da; a kansi yandi bingaka ve nsadi na nge Salomo. b 20 Ebuna ntangu yai, mfumu na mono ntotila, meso ya Izraele ya mvimba ke tala nge sambu nge songa bo muntu yina ta vanda na kiti ya kimfumu ya mfumu na mono na nima na yandi. 21 Kana ve, ntangu mfumu na mono ntotila ta lala sambu na kupema ti bankaka na yandi, bo ta baka mono ti mwana na mono Salomo bonso bayekudi.” 22 Ntangu Bat-sheba vandaka kaka kusolula ti ntotila, mbikudi Natani kotaka. c 23 Na mbala mosi bo songaka ntotila nde: “Mbikudi Natani me kwisa!” Yandi kwisaka na ntwala ya ntotila mpi fukamaka na ntwala na yandi luse na ntoto. 24 Ebuna Natani tubaka nde: “Mfumu na mono ntotila, keti nge tubaka nde, ‘Adoniya ta kuma ntotila na nima na mono, mpi yandi muntu ta vanda na kiti na mono ya kimfumu’? d 25 Sambu bubu yai yandi me kwenda kutambika e bangombe, bambisi ya mafuta, mpi mameme mingi kibeni, mpi yandi me binga bana ya ntotila yonso ya babakala, bamfumu ya basoda, mpi nganga-nzambi Abiatare. f Bo kele kuna, bo ke dia mpi bo ke nwa ti yandi, mpi bo ke landa kutuba nde, ‘Luzingu ya nda na ntotila Adoniya!’ 26 Kansi mono nsadi na nge, nganga-nzambi Zadoki, Benaya g mwana ya Yehoyada, mpi Salomo nsadi na nge, yandi bingaka beto ve. 27 Keti mfumu na mono ntotila me pesa nzila na diambu yina kukonda kusonga nsadi na nge muntu yina fwete vanda na kiti ya kimfumu ya mfumu na mono ntotila na nima na yandi?” 28 Ebuna ntotila Davidi vutulaka nde: “Bingila mono Batsheba.” Yandi kotaka mpi telamaka na ntwala ya ntotila. 29 Na nima, ntotila diaka ndefi nde: “Ya kieleka mutindu
1 BANTOTILA 1:30-45 Yehowa, muntu yina gulusaka mono1 na bampasi yonso, a kele na luzingu, 30 kaka mutindu mono zengilaka nge kieleka na zina ya Yehowa Nzambi ya Izraele nde, ‘Mwana na nge Salomo ta kuma ntotila na nima na mono, mpi yandi muntu ta vanda na kiti na mono ya kimfumu na kisika na mono!’ mono ta sala diambu yina bubu yai.” 31 Ebuna Batsheba bwaka luse na ntoto mpi fukamaka na ntwala ya ntotila mpi tubaka nde: “Bika mfumu na mono ntotila Davidi kuzinga kimakulu!” 32 Na mbala mosi ntotila Davidi tubaka nde: “Beno bingila mono nganga-nzambi Zadoki, mbikudi Natani, mpi Benaya b mwana ya Yehoyada.” c Yo yina bo kwisaka na ntwala ya ntotila. 33 Ntotila tubilaka bo nde: “Beno baka bansadi ya mfumu na beno, beno tula mwana na mono Salomo na zulu ya mpunda na mono,1d mpi beno nata yandi na Gihoni. e 34 Nganga-nzambi Zadoki mpi mbikudi Natani ta tula yandi mafuta f kuna sambu yandi kuma ntotila ya Izraele; na nima beno bula kibongo mpi beno tuba nde, ‘Luzingu ya nda na ntotila Salomo!’ g 35 Ebuna beno landa yandi na nima, mpi yandi ta kwisa kukota mpi ta vanda na kiti na mono ya kimfumu; yandi ta vanda ntotila na kisika na mono, mpi mono ta pesa yandi kiyeka ya kuvanda ntwadisi ya Izraele ti ya Yuda.” 36 Na mbala mosi Benaya mwana ya Yehoyada tubilaka ntotila nde: “Amen! Bika Yehowa Nzambi ya mfumu na mono ntotila kundima yo. 37 Kaka mutindu Yehowa vandaka ti mfumu na mono ntotila, bika nde yandi vanda ti Salomo, h mpi bika nde yandi kumisa kiti na yandi ya kimfumu
574 KAPU 1 a Nk 71:23 Nk 103:4
b 2Sa 20:23 2Sa 23:20 1Bs 27:5
c 1Bn 1:8 d 1Bn 1:38 Luk 19:33-35
e 2Bs 32:30 f 1Sa 16:13 g 1Sa 10:1, 24 2Sa 15:10 2Bn 11:12
h 1Bs 28:20
Ndonga ya 2 a 1Bn 3:12 1Bn 10:23 Nk 72:8
b 1Bs 27:5 c 2Sa 15:18 1Bs 18:17
d 1Bn 1:33 Mat 21:7
e 2Bs 32:30 f Kub 30:23-25 1Sa 16:13
g 2Sa 6:17 h 1Bs 29:22 i 1Sa 4:5 j 1Bn 1:9, 25 k 2Sa 15:36 2Sa 17:17
1:29 1 To “sumbululaka moyo na mono.” 1:33 1 To “mpunda na mono ya nkento.”
l 1Bn 1:33, 34
nene kuluta kiti ya kimfumu ya mfumu na mono ntotila Davidi.” a 38 Ebuna nganga-nzambi Zadoki, mbikudi Natani, Benaya b mwana ya Yehoyada, mpi bantu ya Kereti ti bantu ya Peleti c kulumukaka, mpi bo tulaka Salomo na zulu ya mpunda ya ntotila Davidi, d ebuna bo nataka yandi na Gihoni. e 39 Nganga-nzambi Zadoki bakaka kibongo ya mafuta f na tenta g mpi tulaka Salomo mafuta, h ebuna bo yantikaka kubula kibongo, mpi bantu yonso yantikaka kuboka nde: “Luzingu ya nda na ntotila Salomo!” 40 Na nima, bantu yonso landaka yandi mpi tombukaka, bo vandaka kubula misembu mpi kuyangalala mingi kibeni, yo yina ntoto pasukaka na makelele na bo. i 41 Adoniya ti bantu yonso yina yandi bingaka waka yo ntangu bo manisaka kudia. j Ntangu Yoabi waka makelele ya kibongo, yandi tubaka nde: “Sambu na nki makelele ya mingi mutindu yai na mbanza?” 42 Ntangu yandi vandaka kaka kutuba, Yonatani k mwana ya nganga-nzambi Abiatare kwisaka. Ebuna Adoniya tubaka nde: “Kota, sambu nge kele muntu ya mbote,1 mpi nge fwete vanda ti nsangu ya mbote.” 43 Kansi Yonatani vutudilaka Adoniya nde: “Ve! Mfumu na beto ntotila Davidi me tula Salomo ntotila. 44 Ntotila tindaka ti yandi nganga-nzambi Zadoki, mbikudi Natani, Benaya mwana ya Yehoyada, mpi bantu ya Kereti ti bantu ya Peleti, ebuna bo tulaka yandi na zulu ya mpunda ya ntotila. l 45 Na nima nganga-nzambi Zadoki mpi mbikudi Natani tulaka yandi mafuta na Gihoni sambu yandi kuma ntotila. Na nima bo katukaka kuna mpi vutukaka na kiese, mpi makelele kele na mba1:42 1 To “ya me fwana.”
575 nza. Yina kele makelele ya beno waka. 46 Diaka, Salomo me vanda na kiti ya kimfumu. 47 Mpi diambu ya nkaka kele nde, bansadi ya ntotila me kwisa kusikisa mfumu na beto, ntotila Davidi, nde, ‘Bika Nzambi na nge kupesa zina ya Salomo lukumu mingi kuluta zina na nge, mpi bika yandi kumisa kiti na yandi ya kimfumu nene kuluta kiti na nge ya kimfumu!’ Ebuna ntotila vandaka na mbeto mpi niekisaka ntu. 48 Ntotila tubaka mpi nde, ‘Bika nde Yehowa Nzambi ya Izraele kubaka lukumu, yandi muntu yina me pesa bubu yai muntu mosi sambu yandi vanda na kiti na mono ya kimfumu mpi yina me pesa meso na mono nzila ya kumona yo!’” 49 Ebuna bantu yonso yina Adoniya bingaka kumaka kutekita, konso muntu telamaka mpi kwendaka na nzila na yandi. 50 Adoniya mpi waka Salomo boma, yo yina yandi telamaka, kwendaka na mesa-kimenga, mpi simbaka bibongo na yo. a 51 Bo zabisaka Salomo nde: “Adoniya me kuma na boma ya ntotila Salomo; yandi me simba bibongo ya mesa-kimenga mpi me tuba nde, ‘Bika ntotila Salomo kuzenga ntete kieleka na ntwala na mono nde yandi ta fwa ve nsadi na yandi na mbele ya bitumba.’” 52 Ebuna Salomo tubaka nde: “Kana yandi kuditwadisa na mutindu ya me fwana, ata lunsuki na yandi mosi ve ta bwa na ntoto; kansi kana bo mona mambu ya mbi na yandi, b yo ta lomba nde yandi fwa.” 53 Yo yina ntotila Salomo tindaka bantu na kukwenda kutulula yandi na mesa-kimenga. Na nima, yandi kotaka mpi fukamaka na ntwala ya ntotila Salomo, ebuna Salomo tubilaka yandi nde: “Kwenda na nzo na nge.”
KAPU 1 a Kub 21:14 Kub 38:1, 2 1Bn 2:28
b 1Bn 2:23
Ndonga ya 2 KAPU 2 a Kul 31:6 Yoz 1:6 1Bs 28:20
b 1Bn 3:7
c Kul 17:18-20 Lon 12:13
d Kul 6:5 2Bn 20:3 2Bn 23:3 2Bs 17:3 Mat 22:37
e 2Sa 7:12, 16 1Bn 8:25 1Bs 17:11 Nk 132:11, 12
f 2Sa 3:27, 30
g 2Sa 17:25 2Sa 20:10 1Bs 2:17
h Kut 35:33 2Sa 3:28
i 2Sa 3:29 1Bn 2:31-34
2
1 BANTOTILA 1:46–2:6
Ntangu Davidi kumaka penepene ya kufwa, yandi pesaka mwana na yandi Salomo bantuma yai: 2 “Mono ke zola kufwa.1 Yo yina, vanda ngolo a mpi songa nde nge kele bakala. b 3 Nge fwete lemfukila Yehowa Nzambi na nge mpi kutambula na banzila na yandi, mpi kuzitisa bansiku na yandi, bantuma na yandi, balusambisu na yandi, ti bangibusa na yandi mutindu yo kele ya kusonika na Nsiku ya Moize; c ebuna nge ta nunga1 na mambu yonso ya nge ta sala mpi na bisika yonso ya nge ta kwenda. 4 Mpi Yehowa ta lungisa mambu yina yandi silaka sambu na mono: ‘Kana bana na nge kutula dikebi na banzila na bo mpi kana bo tambula na kwikama na ntwala na mono na ntima na bo ya mvimba mpi na moyo1 na bo ya mvimba, d ntangu yonso yo ta vandaka ti muntu mosi ya dibuta na nge2 yina ta vandaka na kiti ya kimfumu ya Izraele.’ e 5 “Nge me zaba mpi mbote mambu yina Yoabi mwana ya Seruya salaka mono, mambu yina yandi salaka bamfumu zole ya basoda ya Izraele, Abnere f mwana ya Nere mpi Amasa g mwana ya Yetere. Yandi fwaka bo, yandi tiamunaka menga h ya bitumba na ntangu ya ngemba, mpi yandi tulaka menga ya bitumba na mukaba yina vandaka na luketo na yandi mpi na basandale yina vandaka na makulu na yandi. 6 Nge fwete sala mambu na kutadila mayele na nge mpi kubika ve nde nsuki na yandi ya mpembe kukulumuka na ngemba na Maziamu.1i 2:2 1 Na kisina, “Mono ke kwenda na nzila ya ntoto ya mvimba.” 2:3 1 To “ta sala na mayele.” 2:4 1 Tala Bantendula ya Bangogo. 2 Na kisina, “bo ta katula ve muntu mosi na kati na nge.” 2:6 1 To “Sheole,” disongidila, maziamu ya bantu yonso. Tala Bantendula ya Bangogo.
1 BANTOTILA 2:7-22 7 “Kansi nge fwete monisila bana ya Barzilai a muntu ya Gileadi zola ya kwikama, mpi bo fwete vanda na kati ya bantu yina ke diaka na mesa na nge, sambu bo bikalaka pene-pene na monob ntangu mono tinaka mpangi na nge Absalomi. c 8 “Shimei mwana ya Gera, muntu ya Benyamini yina me katuka na Bahurimi kele mpi penepene na nge. Yandi muntu singaka mono na mutindu ya mbi kibeni d kilumbu yina mono vandaka kukwenda na Mahanayimi; e kansi ntangu yandi kulumukaka sambu na kukutana ti mono na Yordani, mono zengaka kieleka na ntwala na yandi na zina ya Yehowa nde, ‘Mono ta fwa nge ve na mbele ya bitumba.’ f 9 Ntangu yai, pesa yandi ndola, g sambu nge kele muntu ya mayele mpi nge me zaba mambu yina nge fwete sala yandi; nge fwete kulumusa nsuki na yandi ya mpembe na Maziamu1 ti menga.” h 10 Ebuna Davidi lalaka sambu na kupema ti ba-nkaka na yandi mpi bo zikaka yandi na Mbanza ya Davidi. i 11 Ntangu1 yina Davidi yalaka Izraele vandaka bamvula 40. Na Ebroni j yandi yalaka bamvula 7 mpi na Yeruzalemi k yandi yalaka bamvula 33. 12 Ebuna Salomo vandaka na kiti ya kimfumu ya Davidi tata na yandi, mpi malembemalembe kimfumu na yandi kumaka ngolo. l 13 Na nima Adoniya mwana ya Agiti kwisaka na Bat-sheba, mama ya Salomo. Bat-sheba yulaka nde: “Keti kukwisa na nge kele ya ngemba?” Yandi vutulaka nde: “Yo kele ya ngemba.” 14 Na nima Adoniya tubaka nde: “Mono kele na diambu mosi ya 2:9 1 To “Sheole,” disongidila, maziamu ya bantu yonso. Tala Bantendula ya Bangogo. 2:11 1 Na kisina, “Bilumbu.”
576 KAPU 2 a 2Sa 19:31
b 2Sa 17:27-29
c 2Sa 15:14
d 2Sa 16:5-7
e 2Sa 17:24
f 2Sa 19:23
g Kub 22:28
h 1Bn 2:44, 46
i 2Sa 5:7 1Bs 11:7 1Bs 29:26, 27 Bis 2:29
j 1Bs 12:23
k 2Sa 5:4, 5
l 2Sa 7:8, 12 1Bs 29:23 2Bs 1:1 Nk 89:36, 37 Nk 132:12
Ndonga ya 2 a 1Bn 1:5, 25
b 1Bs 22:9
c 1Bn 1:1, 3
kutubila nge.” Ebuna Bat-sheba tubaka nde: “Tuba.” 15 Adoniya tubaka diaka nde: “Nge me zaba mbote nde kimfumu zolaka kuvanda ya mono, mpi Izraele ya mvimba vandaka kuvingila nde1 mono kuma ntotila; a kansi kimfumu tinaka na maboko na mono mpi yo kumaka ya mpangi na mono, sambu Yehowa muntu zolaka nde yo kuma ya yandi. b 16 Kansi ntangu yai mono ke lomba nge kima mosi mpamba. Kuyimina mono yo ve.” Ebuna Bat-sheba tubilaka yandi nde: “Tuba.” 17 Adoniya tubaka nde: “Pardo, lomba ntotila Salomo na kupesa mono Abishagi c muntu ya Shunemi sambu yandi vanda nkento na mono. Mono me zaba nde yandi ta buyila nge ve.” 18 Ebuna Bat-sheba tubaka nde: “Yo kele mbote! Mono ta solula ti ntotila sambu na nge.” 19 Yo yina Bat-sheba kotaka kisika ntotila Salomo vandaka sambu na kusolula ti yandi mambu ya Adoniya. Na mbala mosi ntotila telamaka sambu na kukutana ti Bat-sheba mpi Salomo fukamaka na ntwala na yandi. Ebuna yandi vandaka na kiti na yandi ya kimfumu mpi lombaka bantu na kunatila yandi kiti mosi ya kimfumu sambu na mama ya ntotila, sambu yandi vanda na diboko ya kitata ya ntotila. 20 Ebuna Batsheba tubaka nde: “Kele ti diambu mosi ya fioti yina mono ke lomba nge. Kubuyila mono ve.” Yo yina ntotila tubilaka yandi nde: “Mama na mono, lomba; sambu mono ta buyila nge ve.” 21 Yandi tubaka nde: “Bika bo pesa Abishagi muntu ya Shunemi na mpangi na nge Adoniya sambu yandi vanda nkento na yandi.” 22 Ebuna ntotila Salomo vutudilaka mama na yandi nde: 2:15 1 Na kisina, “tulaka luse na bo na mono sambu.”
577 “Sambu na nki nge ke lombila Adoniya Abishagi muntu ya Shunemi? Nge lenda lombila yandi mpi kimfumu, a sambu yandi kele mbuta na mono, b mpi nganganzambi Abiatare ti Yoabi c mwana ya Seruya d ke pesa yandi maboko.” 23 Ebuna ntotila Salomo zengaka kieleka na zina ya Yehowa nde: “Nzambi kupesa mono ndola ya ngolo kana Adoniya kufwa ve, sambu yandi me lomba diambu yai. 24 Ntangu yai, ya kieleka mutindu Yehowa kele na luzingu, yandi muntu yina me tula monoe mpi me vandisa mono na kiti ya kimfumu ya tata na mono Davidi, mpi yina me sala dibuta ya kimfumu1 sambu na mono, f kaka mutindu yandi silaka, Adoniya ta fwa g bubu yai.” 25 Na mbala mosi ntotila Salomo tindaka Benaya h mwana ya Yehoyada, ebuna Benaya basikaka, bulaka1 Adoniya, mpi Adoniya fwaka. 26 Ntotila tubilaka nganganzambi Abiatare i nde: “Kwenda na bilanga na nge na Anatoti! j Yo lombaka nde nge fwa, kansi bubu yai mono ta fwa nge ve sambu nge nataka Sanduku ya Yehowa Mfumu ya Kuluta Nene na ntwala ya tata na mono Davidi k mpi sambu nge monaka mpi bampasi yonso yina tata na mono monaka.” l 27 Mpidina Salomo katulaka Abiatare sambu yandi vanda diaka ve nganga-nzambi ya Yehowa, sambu na kulungisa mambu yina Yehowa tubaka sambu na nzo ya Eli m na Shilo. n 28 Ntangu nsangu yina kuminaka Yoabi, sambu yandi pesaka Adoniya o maboko kansi yandi pesaka ve Absalomi p maboko, yandi tinaka na tenta ya Yehowa q mpi simbaka bibongo ya mesakimenga. 29 Ebuna bo songaka 2:24 1 Na kisina, “me sala nzo.” 2:25 1 To “ebuna Benaya bwilaka Adoniya.”
1 BANTOTILA 2:23-36 KAPU 2 a 2Sa 16:21 b 1Bs 3:1, 2, 5 c 2Sa 8:16 d 1Bn 1:7 e 1Bs 22:9, 10 f 2Sa 7:11 1Bs 17:10
g 1Bn 1:51, 52 h 2Sa 8:18 1Bn 1:8 1Bs 27:5
i 1Sa 22:20 1Bn 1:7
j Yoz 21:8, 18 Yer 1:1
k 1Sa 23:6 2Sa 15:24 1Bs 15:11, 12
l 1Sa 22:22, 23 m 1Sa 2:31 1Sa 3:12
n Yoz 18:1 o 1Bn 1:7 p 2Sa 18:14 q 1Bs 21:29
Ndonga ya 2 a Kuy 9:6 Kub 21:14 Kut 35:33 Kul 19:13 1Bn 2:5
b 2Sa 3:26, 27 c 2Sa 2:8 d 2Sa 20:10 e 2Sa 17:25 f 2Sa 3:29 g 1Bs 11:24 1Bs 27:5
h 1Sa 2:35 1Bs 6:50, 53 1Bs 12:28 1Bs 16:37, 39 1Bs 24:3
i 1Bn 2:8
ntotila Salomo nde: “Yoabi me tina na tenta ya Yehowa, mpi yandi kele kuna pene-pene ya mesa-kimenga.” Yo yina, Salomo tindaka Benaya mwana ya Yehoyada nde: “Kwenda, fwa yandi!” 30 Ebuna Benaya kwendaka na tenta ya Yehowa mpi tubilaka yandi nde: “Ntotila ke tuba nde, ‘Basika!’” Kansi yandi tubaka nde: “Ve! Mono ta fwa awa.” Benaya vutukaka mpi songaka ntotila nde: “Yai mambu yina Yoabi me tuba, mpi yai mvutu ya yandi me pesa mono.” 31 Ebuna ntotila tubilaka yandi nde: “Sala kaka mutindu yandi me tuba; fwa yandi, zika yandi, mpi katula na zulu na mono mpi na zulu ya nzo ya tata na mono menga yina Yoabi panzaka kukonda kikuma ya mbote. a 32 Yehowa ta vutula menga na yandi na ntu na yandi mosi, sambu ntangu tata na mono Davidi zabaka ve, yandi bulaka mpi fwaka ti mbele ya bitumba bantu zole yina vandaka bantu ya lunungu mpi ya mbote kuluta yandi: Abnere b mwana ya Nere, mfumu ya basoda ya Izraele, c mpi Amasa d mwana ya Yetere, mfumu ya basoda ya Yuda. e 33 Menga na bo ta vutuka na ntu ya Yoabi mpi ya bana na yandi kimakulu; f kansi sambu na Davidi, bana na yandi, nzo na yandi, mpi kiti na yandi ya kimfumu, bika yo vanda na ngemba ya me katuka na Yehowa kimakulu.” 34 Ebuna Benaya mwana ya Yehoyada kwendaka, bulaka Yoabi, mpi fwaka yandi, ebuna bo zikaka yandi na nzo na yandi na ntoto-makanga. 35 Na nima ntotila tulaka Benaya g mwana ya Yehoyada mfumu ya basoda na kisika ya Yoabi, mpi ntotila tulaka Zadoki h nganga-nzambi na kisika ya Abiatare. 36 Ebuna ntotila bingaka Shimei i mpi tubilaka yandi nde: “Tunga nzo na Yeruzalemi, mpi
1 BANTOTILA 2:37–3:7 zinga kuna; kubasika ve kuna sambu na kukwenda na kisika ya nkaka. 37 Kilumbu nge ta basika mpi ta sabuka Muwanda ya Kidroni, a zaba kibeni nde nge ta fwa. Menga na nge ta vanda na ntu na nge mosi.” 38 Shimei vutudilaka ntotila nde: “Mambu ya nge me tuba kele mbote. Nsadi na nge ta sala kaka mutindu mfumu na mono ntotila me tuba.” Yo yina Shimei bikalaka na Yeruzalemi bilumbu mingi. 39 Kansi na nsuka ya bamvula tatu, bampika ya Shimei zole tinaka na Akishi b mwana ya Maaka ntotila ya Gati. Ntangu bo songaka Shimei nde: “Tala! Bampika na nge kele na Gati,” 40 na mbala mosi Shimei yidikaka mpunda na yandi mpi kwendaka kutala Akishi na Gati sambu na kusosa bampika na yandi. Ntangu Shimei katukaka na Gati mpi vutukaka ti bampika na yandi, 41 bo songaka Salomo nde: “Shimei basikaka na Yeruzalemi mpi kwendaka na Gati mpi yandi me kwisa kuvutuka.” 42 Ebuna ntotila bingaka Shimei mpi tubilaka yandi nde: “Keti mono lombaka nge ve na kudia ndefi na zina ya Yehowa mpi kebisaka nge ve nde: ‘Kilumbu nge ta basika mpi ta kwenda na kisika ya nkaka, zaba kibeni nde nge ta fwa’? Mpi keti nge tubilaka mono ve nde, ‘Mambu ya nge ke tuba kele mbote; mono ta lemfuka’? c 43 Ebuna sambu na nki nge me zitisa ve ndefi ya Yehowa mpi nsiku yina mono pesaka nge?” 44 Ebuna ntotila tubilaka Shimei nde: “Nge me zaba na ntima na nge mambu yonso ya mbi yina nge salaka tata na mono Davidi, d mpi Yehowa ta vutula mbi yina na ntu na nge mosi. e 45 Kansi ntotila Salomo ta baka lusakumunu, f mpi kiti ya kimfumu ya Davidi ta kuma ngolo na ntwala ya Yehowa kimakulu.” 46 Yo
578 KAPU 2 a 2Sa 15:23 2Bn 23:6 Yoa 18:1
b 1Sa 21:10 1Sa 27:2
c 1Bn 2:38 d 2Sa 16:5, 13 e Nk 7:16 Bin 5:22
f Nk 21:6 Nk 72:17
Ndonga ya 2 a 1Bn 2:8, 9 b 2Bs 1:1 Bin 16:12
KAPU 3 c Kul 7:3, 4 1Bn 7:8 1Bn 9:24 1Bn 11:1 Neh 13:25-27
d 2Sa 5:7 1Bs 11:7
e 1Bn 7:1 f 1Bn 8:17-19 g 1Bn 9:15 h 2Bs 33:17 i Kul 12:5, 6 1Bn 5:3 1Bs 28:6
j 1Sa 7:9 1Sa 10:8 1Bs 21:26
k 1Bs 16:39, 40 1Bs 21:29
l 2Bs 1:3-6
yina ntotila pesaka Benaya mwana ya Yehoyada ntuma, ebuna Benaya basikaka, bulaka yandi, mpi yandi fwaka. a Mpidina kimfumu kumaka ngolo na maboko ya Salomo. b Salomo salaka kuwakana ya makwela ti Farao ntotila ya Ezipte. Yandi kwelaka1 mwana ya Faraoc mpi nataka yandi na Mbanza ya Davidi d tii kuna yandi manisaka kutunga nzo na yandi, e nzo ya Yehowa, f ti kibaka na nziunga ya Yeruzalemi. g 2 Kansi bantu vandaka kaka kutambika bimenga na zulu ya bisika ya kunanguka, h sambu tii na ntangu yina, bo vandaka me tunga ntete ve i nzo sambu na zina ya Yehowa. 3 Salomo landaka kuzola Yehowa mpi kuzitisa bansiku ya tata na yandi Davidi, kansi yandi vandaka kutambika bimenga mpi kuyoka makabu na zulu ya bisika ya kunanguka sambu yo basisa midinga. j 4 Ntotila kwendaka na Gibeoni sambu na kutambika bimenga kuna, sambu yo vandaka kisika ya kunanguka ya kuluta lukumu. 1k Salomo pesaka bimenga ya kuyoka 1 000 na mesakimenga yina. l 5 Na Gibeoni, Yehowa monanaka na Salomo na ndosi, na mpimpa, mpi Nzambi tubaka nde: “Lomba kima yina nge ke zola nde mono pesa nge.” m 6 Ebuna Salomo tubaka nde: “Nge monisaka zola ya kwikama ya nene na nsadi na nge Davidi, tata na mono, sambu yandi tambulaka na kwikama mpi na lunungu mpi na ntima ya kusungama na ntwala na nge. Nge me landa kumonisila yandi zola ya kwikama yai ya nene tii bubu yai na mutindu nge me pesa yandi mwana mosi sambu yandi vanda na kiti na yandi ya kimfumu. n 7 Ntangu yai, Ye-
3
m 2Bs 1:7-10 n 1Bn 2:1, 4
3:1 1 To “bakaka.” 3:4 1 Na kisina, “ya nene.”
579 howa Nzambi na mono, nge me kumisa nsadi na nge ntotila na kisika ya tata na mono Davidi, ata mono kele leke,1 mpi mono me zaba ve mambu mingi.2a 8 Nsadi na nge kele na kati ya bantu na nge yina nge me solaka, b bantu yina kele mingi kibeni yo yina mpila ya kuzaba ntalu na bo to kutanga bo kele ve. 9 Yo yina, pesa nsadi na nge ntima ya bulemfu sambu na kusambisa bantu na nge, c sambu na kuswasukisa mambu ya mbote mpi ya mbi, d sambu nani me fwana na kusambisa bantu na nge yai ya mingi?”1 10 Yo pesaka Yehowa kiese sambu Salomo lombaka diambu yai. e 11 Ebuna Nzambi tubilaka yandi nde: “Sambu nge me lomba diambu yai mpi nge me lomba ve luzingu ya nda1 to bimvwama to lufwa2 ya bambeni na nge, kansi nge me lomba mayele ya kubakisa mambu sambu na kuwa mambu ya kusambisa, f 12 mono ta sala diambu yina nge me lomba. g Mono ta pesa nge ntima ya mayele mpi ya ke bakisa mambu, h mpidina, kaka mutindu muntu yina kele bonso nge me vandaka ntete ve, yo ta vandaka diaka ve ti muntu ya nkaka bonso nge. i 13 Diaka, mono ta pesa nge bima yina nge me lomba ve, j mono ta pesa nge bimvwama mpi nkembo, k na mpila nde ntotila ya nkaka yina kele bonso nge ta vanda ve na luzingu na nge ya mvimba.1l 14 Ebuna kana nge tambula na banzila na mono mpi nge zitisa bansiku na mono ti bantuma na mono, kaka mutindu tata na 3:7 1 To “mwana-fioti.” 2 Na kisina, “mpi mono me zaba ve kubasika mpi kukota.” 3:9 1 To mbala ya nkaka, “ya mpasi.” Na kisina, “ya kizitu.” 3:11 1 Na kisina, “bilumbu mingi.” 2 To “mioyo.” 3:13 1 Na kisina, “bilumbu na nge yonso.”
1 BANTOTILA 3:8-22 KAPU 3 a 1Bs 29:1 Yer 1:6
b Kub 19:5, 6
c Nk 72:1 Nk 119:34
d Ebr 5:14
e Bin 15:8
f 1Bs 22:12 1Bs 29:19 2Bs 1:11, 12 Bin 16:16
g Lon 1:16 1Yn 5:14
h 1Bn 4:29 Bin 2:3-5 Yak 1:5
i Mat 12:42
j Nk 84:11 Mat 6:33 Efe 3:20
k 1Bn 4:21 Lon 7:11
l 1Bn 10:23
Ndonga ya 2 a 1Bn 15:5
b Nk 21:4 Nk 91:14, 16 Bin 3:13, 16
c Lev 7:11
nge Davidi tambulaka, a mono ta pesa nge mpi luzingu ya nda.”1b 15 Ntangu Salomo telamaka, yandi bakisaka nde yo vandaka ndosi. Ebuna yandi kwendaka na Yeruzalemi, telamaka na ntwala ya sanduku ya kuwakana ya Yehowa, mpi pesaka bimenga ya kuyoka ti makabu ya kinduku c mpi yandi salaka nkinsi sambu na bansadi na yandi yonso. 16 Na ntangu yina, bankento zole ya bandumba kwisaka na ntotila mpi bo telamaka na ntwala na yandi. 17 Nkento ya ntete tubaka nde: “Pardo, mfumu na mono, nkento yai ti mono beto ke zingaka nzo mosi, ebuna mono butaka ntangu yandi vandaka na nzo. 18 Na kilumbu ya tatu, na nima ya ntangu yina mono butaka, nkento yai mpi butaka. Beto vandaka kumosi, kaka beto zole; muntu ya nkaka vandaka ve ti beto na nzo. 19 Na mpimpa mwana ya nkento yai fwaka, sambu yandi lalaka na zulu na yandi. 20 Ebuna yandi telamaka na kati-kati ya mpimpa mpi bakaka mwana na mono na lweka na mono ntangu mpika na nge vandaka kulala mpi yandi ladisaka yandi na maboko na yandi,1 ebuna yandi ladisaka mwana na yandi ya kufwa na maboko na mono. 21 Ntangu mono telamaka na suka sambu na kunwisa mwana na mono mabele, mono monaka nde yandi vandaka ya kufwa. Ebuna mono talaka yandi mbote-mbote na suka, mono monaka nde yo vandaka ve mwana na mono yina mono butaka.” 22 Kansi nkento yina ya nkaka tubaka nde: “Ve, mwana na mono kele yina ya moyo, mpi mwana na nge kele yina ya kufwa!” Kansi nkento yina ya 3:14 1 Na kisina, “ta kumisa bilumbu na nge nda.” 3:20 1 Na kisina, “na ntulu na yandi.”
1 BANTOTILA 3:23–4:14 ntete vandaka kutuba nde: “Ve, mwana na nge kele yina ya kufwa, kansi mwana na mono kele yina ya moyo.” Yai mutindu bo vandaka kuswana na ntwala ya ntotila. 23 Nsuka-nsuka ntotila tubaka nde: “Nkento yai ke tuba nde, ‘Yai mwana na mono, mwana yina kele ya moyo mpi mwana na nge kele yina ya kufwa!’ ebuna nkento ya nkaka ke tuba nde, ‘Ve, mwana na nge kele yina ya kufwa, mpi mwana na mono kele yina ya moyo!’” 24 Ntotila tubaka nde: “Beno natila mono mbele ya bitumba.” Bo natilaka ntotila mbele ya bitumba. 25 Na nima ntotila tubaka nde: “Beno zenga mwana yai ya moyo na bitini zole, mpi beno pesa kitini mosi na nkento mosi mpi kitini ya nkaka na nkento ya nkaka.” 26 Na mbala mosi nkento yina mwana na yandi vandaka ya moyo bondilaka ntotila, sambu yandi waka mawa mingi sambu na mwana na yandi. Yandi tubaka nde: “Pardo, mfumu na mono! Beno fwete pesa yandi mwana ya moyo! Beno fwa yandi ve!” Kansi nkento yina ya nkaka vandaka kutuba nde: “Yandi ta vanda ya mono ve, ya nge mpi ve! Beno zenga yandi bitini zole!” 27 Ebuna ntotila vutulaka nde: “Beno pesa mwana ya moyo na nkento ya ntete! Beno fwa yandi ve, sambu yandi kele mama na yandi.” 28 Izraele ya mvimba waka mutindu ntotila zengaka mambu yina, ebuna bo waka ntotila boma, a sambu bo monaka nde yandi vandaka na mayele ya Nzambi sambu na kusambisa mambu na lunungu. b Ntotila Salomo vandaka kuyala Izraele ya mvimba. c 2 Yai bamfumu na yandi ya nene:1 Azaria mwana ya Zadoki d vandaka
4
4:2 1 To “bamfumu na yandi.”
580 KAPU 3 a 1Bs 29:23-25 Nk 72:5
b 1Bn 3:9, 10
KAPU 4 c 2Bs 9:30 Lon 1:12
d 1Bs 6:8 1Bs 27:16, 17
Ndonga ya 2 a 2Sa 8:17 1Bs 27:32
b 2Sa 8:16 2Sa 20:24
c 1Bn 1:8 1Bn 2:35 1Bs 27:5
d 1Bn 2:26 e 1Bn 1:9, 10 f 2Sa 15:37 1Bs 27:33
g 2Sa 20:24 1Bn 5:14 1Bn 12:18
h 1Bn 9:15 i 1Bs 27:1 j Yoz 19:42, 48 k 2Bn 23:29 l Yoz 17:11 1Sa 31:8, 10
m Yoz 21:34 n Kul 4:41-43 1Bn 22:3
o Kut 32:41 Kul 3:14
p Kut 32:1 q Kul 3:4 r Yoz 13:8, 11
nganga-nzambi; 3 Eliorefi mpi Ahiya bana ya Shisha vandaka basekretere;a Yehoshafati b mwana ya Ahiludi vandaka muntu ya ke sonikaka mambu; 4 Benaya c mwana ya Yehoyada vandaka mfumu ya basoda; Zadoki ti Abiatared vandaka banganga-nzambi; 5 Azaria mwana ya Natani e vandaka mfumu ya mimonisi; Zabudi mwana ya Natani vandaka nganga-nzambi mpi nduku ya ntotila;f 6 Ahishare vandaka kutwadisa nzo ya ntotila; mpi Adonirami g mwana ya Abda vandaka kutala bantu yina bo bakaka na kusala bisalu ya ngolo. h 7 Salomo vandaka ti mimonisi 12 yina vandaka ti kiyeka na Izraele ya mvimba mpi bo vandaka kunatila ntotila mpi nzo na yandi madia. Konso muntu vandaka ti kisalu ya kupesa madia ngonda mosi na mvula. i 8 Yai bazina na bo: Mwana ya Hure, na ntoto ya bangumba ya Efrayimi; 9 mwana ya Dekere, na Makasi, na Shaalbimi, j na Bete-shemeshi, mpi na Elonibete-anani; 10 mwana ya Esedi, na Aruboti (yandi vandaka ti kiyeka na Soko mpi na insi ya mvimba ya Hefere); 11 mwana ya Abinadabi, na bangumba yonso ya Dore (Tafati mwana ya Salomo kumaka nkento na yandi); 12 Baana mwana ya Ahiludi, na Tanaki, na Megido, k mpi na Bete-sheani ya mvimba, l yina kele na lweka ya Saretani na nsi ya Yizreele, katuka na Bete-sheani tii na Abele-mehola, mpi tii na ntoto ya Yokmeami; m 13 mwana ya Gebere, na Ramoti-gileadi n (yandi vandaka ti kiyeka na babwala ya batenta ya Yaireo mwana ya Manase, yina kele na Gileadi; p yandi vandaka mpi ti kiyeka na ntoto ya Argobi, q yina kele na Bashani:r Bambanza ya nene 60 yina vandaka ti bibaka mpi bibende ya kwivre); 14 Ahi-
581 nadabi mwana ya Ido, na Mahanayimi; a 15 Ahimaasi, na Naftali (yandi kwelaka Basemati mwana ya nkaka ya Salomo); 16 Baana mwana ya Ushai, na Asere mpi na Bealoti; 17 Yehoshafati mwana ya Parua, na Isakare; 18 Shimei b mwana ya Ela, na Benyamini;c 19 Gebere mwana ya Uri, na ntoto ya Gileadi, d na ntoto ya Sihoni e ntotila ya bantu ya Amore, mpi na ntoto ya Ogi f ntotila ya Bashani. Kuvandaka mpi ti mumonisi mosi yina vandaka mfumu ya mimonisi yina yonso ya nkaka na insi. 20 Yuda mpi Izraele vandaka mingi bonso bambuma ya zelo na lweka ya nzadi-mungwa; g bo vandaka kudia, kunwa, mpi kuyangalala. h 21 Salomo vandaka kuyala bimfumu yonso katuka na Nzadi1i tii na insi ya bantu ya Filistia mpi tii na ndilu ya Ezipte. Bo vandaka kunatila Salomo makabu mpi bo vandaka kusadila yandi bilumbu yonso ya luzingu na yandi. j 22 Madia ya Salomo ya konso kilumbu vandaka bakore1 30 ya fufu ya kitoko mpi bakore 60 ya fufu, 23 bangombe 10 ya mafuta, bangombe 20 ya ke diaka na nseke, mameme 100, kukonda kutanga bamvudi, bambambi, bakabuluku ya mitindu ya nkaka, mpi bapizio ya mfinda ya mafuta. 24 Sambu yandi vandaka na kiyeka na bima yonso yina vandaka na lweka yai ya Nzadi,1k katuka na Tifsa tii na Gaza, l mpi na bantotila yonso yina vandaka na lweka yai ya Nzadi; ebuna yandi vandaka na ngemba na bandambu yonso, na nziunga na yandi. m 25 Yuda mpi Izraele vandaka kuzinga na lutaninu, ko4:21 1 Disongidila, Efrate. 4:22 1 Kore mosi kele balitre 220. Tala Bangindu ya Ngika B14. 4:24 1 Disongidila, westi ya Efrate.
1 BANTOTILA 4:15-33 KAPU 4 a Kuy 32:1, 2 2Sa 2:8, 9
b 1Bn 1:8 c Yoz 18:11 d Yoz 17:1 e Kut 21:21 f Kul 3:4 g Kuy 22:15, 17 h Lon 2:24 i Kuy 15:18 Kub 23:31 2Sa 8:3 Nk 72:8-10
j Nk 72:10 k Yoz 1:4 l Kuy 10:19 m 1Bn 5:4 1Bs 22:9 Nk 72:7
Ndonga ya 2 a Kul 17:15, 16 1Bn 10:24-26 2Bs 1:14, 17
b 1Bn 4:7 c 1Bn 10:23 2Bs 1:10 Bin 2:6
d Bis 7:22 e Nk 89:Zulu f Nk 88:Zulu g 1Bs 2:4, 6 h 1Bn 10:1, 7 Luk 11:31
i Bin 1:1 Lon 12:9
j Sal 1:1 k Kub 12:22 l Bin 30:30 m Bin 30:19
nso muntu na nsi ya nti na yandi ya vinu mpi na nsi ya nti na yandi ya bafige, katuka na Dani tii na Bere-sheba, na bilumbu yonso ya Salomo. 26 Salomo vandaka ti bisika 4 0001 ya kutula bampunda sambu na bapusu-pusu na yandi mpi bampunda2 12 000. a 27 Mimonisi yai vandaka kunatila ntotila Salomo mpi bantu yonso yina vandaka kudia na mesa ya ntotila Salomo madia. Konso muntu vandaka ti kisalu ya kunata madia na ngonda na yandi mpi vandaka kusala yonso sambu kima mosi ve kukonda. b 28 Bo vandaka kunata mpi orze ti matiti konso kisika yina bo vandaka na mfunu na yo sambu na bampunda mpi sambu na bimvuka ya bampunda, konso muntu na kutadila kiteso yina yandi fwete nata. 29 Mpi Nzambi pesaka Salomo mayele ti luswasukusu na kiteso ya mingi kibeni mpi ntima ya nene1 bonso zelo na lweka ya nzadi-mungwa. c 30 Mayele ya Salomo lutaka mayele ya bantu yonso ya Esti mpi mayele yonso ya Ezipte. d 31 Yandi vandaka mayele kuluta konso muntu ya nkaka, mayele kuluta Etani e mwana ya Ezra, mpi Emani, f Kalkole, g ti Darda, bana ya Mahole; lukumu na yandi panzanaka na makanda yonso ya nziunga. h 32 Yandi sonikaka1 bingana i 3 000 mpi bankunga j na yandi vandaka 1005. 33 Yandi vandaka kutubila banti, katuka na nti ya sedre yina kele na Libani tii na nti ya izopek yina ke yelaka na kibaka; yandi vandaka kutubila bambisi, l bandeke,1m bima ya ke tambulaka divumu 4:26 1 Ntalu yai kele na bamaniskri ya nkaka mpi na disolo yina ke tubila kaka diambu yai. Bamaniskri ya nkaka ke tubaka 40 000. 2 To “bantu yina ke tambusaka bampunda.” 4:29 1 To “ntima ya mayele.” 4:32 1 To “tubaka.” 4:33 1 To “bigangwa ya ke pumbukaka.”
1 BANTOTILA 4:34–5:15 na ntoto,1a mpi bambisi ya masa. 34 Bantu ya makanda yonso vandaka kukwisa sambu na kuwa mayele ya Salomo, tanga mpi bantotila ya ntoto ya mvimba yina waka nsangu ya mayele na yandi. b Ntangu Hirami ntotila ya Tirec waka nde bo me tula Salomo mafuta sambu yandi kuma ntotila na kisika ya tata na yandi, yandi tindilaka Salomo bansadi na yandi, sambu Hirami vandaka ntangu yonso nduku ya Davidi.1d 2 Ebuna Salomo tindilaka Hirami e ndinga nde: 3 “Nge me zaba mbote nde tata na mono Davidi kukaka ve kutunga nzo sambu na zina ya Yehowa Nzambi na yandi sambu na bitumba yina bo vandaka kunwanisa yandi na bandambu yonso, tii kuna Yehowa tulaka bambeni na yandi na nsi ya makulu na yandi. f 4 Kansi ntangu yai Yehowa Nzambi na mono me pesa mono ngemba na bandambu yonso. g Muntu mosi ve ke nwanisa mono mpi kima mosi ve ya mbi ke salama. h 5 Mono kele na lukanu ya kutunga nzo sambu na zina ya Yehowa Nzambi na mono, kaka mutindu Yehowa silaka tata na mono Davidi nde: ‘Mwana na nge yina mono ta tula na kiti na nge ya kimfumu na kisika na nge, yandi muntu ta tunga nzo sambu na zina na mono.’ i 6 Ntangu yai songa bantu na nge na kuzengila mono banti ya sedre ya Libani. j Bansadi na mono ta sala ti bansadi na nge, mpi mono ta pesa lufutu ya bansadi na nge na kulanda ntalu yina nge ta tula, sambu nge me zaba nde muntu mosi ve na kati na beto me zaba kuzenga banti bonso bantu ya Sidoni.” k 7 Ntangu Hirami waka mambu yina Salomo tubaka, yandi waka kiese mingi mpi tubaka nde: “Bika Yehowa kubaka luku-
5
4:33 1 Ziku ti bambisi ya ke tambulaka divumu na ntoto ti baniama. 5:1 1 To “vandaka kuzola Davidi ntangu yonso.”
582 KAPU 4 a Bin 6:6 Bin 30:25
b 2Bs 9:1, 23
KAPU 5 c Eze 27:3
d 2Sa 5:11
e 2Bs 2:3
f 2Sa 7:5 1Bs 22:7, 8
g 1Bn 4:24, 25
h Bin 16:7
i 2Sa 7:12, 13 1Bs 22:9, 10 2Bs 2:4
j 1Bn 6:9, 20
k 2Bs 2:8
Ndonga ya 2 a 2Bs 2:11, 12
b 2Sa 6:5 1Bn 6:15 2Bs 3:5
c 2Bs 2:15, 16 Esd 3:7
d 2Bs 2:10
e 1Bn 3:12 1Bn 4:29 Yak 1:5
f 1Bn 9:15
g 2Sa 20:24 1Bn 4:6 1Bn 12:18
mu bubu yai, sambu yandi me pesa Davidi mwana mosi ya mayele sambu na kuyala bantu yai ya mingi!” a 8 Yo yina, Hirami tindilaka Salomo ndinga nde: “Mono me wa nsangu yina nge tindilaka mono. Mono ta sala mambu yonso ya nge ke zola mpi ta pesa nge banti ya sedre mpi ya yenevriye. b 9 Bansadi na mono ta kulumusa yo katuka na Libani tii na nzadi-mungwa, mpi mono ta kangisa yo na bita mpi ta bika nde yo leluka na zulu ya nzadimungwa tii na kisika yina nge ta songa mono. Mono ta kangula yo kuna, ebuna nge ta nata yo. Sambu na bima yina, nge ta pesa mono madia yina mono ta lomba sambu na bantu ya nzo na mono.” c 10 Hirami pesaka Salomo banti yonso ya sedre mpi ya yenevriye yina yandi vandaka na yo mfunu. 11 Mpi Salomo pesaka Hirami bakore1 ya ble 20 000 bonso madia sambu na bantu ya nzo na yandi mpi bakore 20 ya mafuta ya olive ya kitoko.2 Yina bima ya Salomo vandaka kupesa Hirami konso mvula. d 12 Yehowa pesaka Salomo mayele, kaka mutindu yandi silaka yandi. e Mpi ngemba vandaka na kati ya Hirami ti Salomo, mpi bo zole salaka kuwakana. 13 Ntotila Salomo bingaka bantu sambu na bisalu ya ngolo na Izraele ya mvimba; yandi bingaka bantu 30 000. f 14 Yandi vandaka kutinda bo na Libani na bature ya bantu 10 000 konso ngonda. Bo vandaka kulutisa ngonda mosi na Libani mpi bangonda zole na banzo na bo; mpi Adorami g vandaka kutala bantu yina bo bakaka na kusala bisalu ya ngolo. 15 Salomo vandaka ti bantu 70 000 yina ke 5:11 1 Kore mosi kele balitre 220. Tala Bangindu ya Ngika B14. 2 Na kisina, “mafuta ya bo me kamuna.”
583 salaka bisalu ya ngolo1 mpi bantu 80 000 yina ke zengaka matadi a na bangumba, b 16 mpi mimonisi c ya Salomo 3300 yina vandaka kusala bonso bakapita sambu na kukengila bantu ya kisalu. 17 Na kulanda nsiku ya ntotila, bo bakaka matadi ya nene, matadi ya ntalu, d sambu na kutula fondasio e ya nzo ti matadi yina bo me zenga. f 18 Bantu ya Salomo ya ke tungaka ti bantu ya Hirami ya ke tungaka, mpi bantu ya Gebale g zengaka matadi, ebuna bo yidikaka banti mpi matadi sambu na kutunga nzo yina. Na mvula ya 480 na nima ya kubasika ya bantu ya Izraele1 na insi ya Ezipte, h na mvula ya iya na nima ya ntangu yina Salomo kumaka ntotila ya Izraele, na ngonda ya Zivi2i (disongidila, na ngonda ya zole), yandi yantikaka kutunga nzo ya Yehowa.3j 2 Nzo yina ntotila Salomo tungilaka Yehowa vandaka nda maboko1 60, nene maboko 20, mpi nda katuka na ntoto tii na zulu maboko 30. k 3 Kisika ya kukotila l yina vandaka na ntwala ya tempelo1 vandaka nda2 maboko 20, kiteso mosi ti nene ya nzo yina.3 Nene na yo vandaka maboko kumi katuka na ntwala ya nzo. 4 Yandi salaka sambu na nzo yina banela yina bakadrema m na yo vandaka nene na kati mpi fioti na nganda.1 5 Yandi tungaka mpi nzo ya nkaka yina vandaka
6
5:15 1 To “yina ke nataka bizitu.” 6:1 1 Na kisina, “bana ya Izraele.” 2 Tala Bangindu ya Ngika B15. 3 Tala Bangindu ya Ngika B8. 6:2 1 Diboko mosi kele basantimetre 44,5. Tala Bangindu ya Ngika B14. 6:3 1 Na kisina, “tempelo ya nzo.” 2 To “nene.” 3 To “maboko 20 ya ke basika na nene ya nzo yina.” 6:4 1 To “banela yina vandaka fioti na ndambu mosi mpi nene na ndambu ya nkaka.”
1 BANTOTILA 5:16–6:12 KAPU 5 a 1Bs 22:15 b Yoz 16:10 1Bn 9:20-22 2Bs 2:2 2Bs 2:17, 18 2Bs 8:7-9
c 1Bn 9:23 d 1Bn 7:9 1Bs 22:2
e Kus 21:14 f 1Bn 6:7 g Yoz 13:1, 5
KAPU 6 h Kub 12:14, 51 i 1Bn 6:37 j 1Bs 28:11, 12 2Bs 3:1, 2
k 2Bs 3:3 Esd 6:3
l 2Bs 3:4 m Eze 41:26
Ndonga ya 2 a Lev 16:2 2Bs 5:7 Ebr 9:3
b 1Bn 6:10 Eze 41:5, 26
c Eze 41:6, 7 d 1Bn 5:17 e Eze 41:11 f 1Bn 6:38 g 1Bn 5:6 1Bn 6:20
h 1Bn 6:5 i Kul 17:18, 19 1Bn 8:25 1Bs 28:9
ya kukangama ti kibaka ya nzo yina; yo vandaka na nziunga ya bibaka ya nzo yina, ya bibaka ya tempelo1 mpi ya suku ya kati kibeni, a mpi yandi salaka basuku na balweka yonso. b 6 Kitini ya nsi ya basuku yina vandaka na balweka vandaka nene maboko tanu, etaze ya kati-kati vandaka nene maboko sambanu, mpi etaze ya tatu vandaka nene maboko nsambwadi, sambu yandi salaka mabulu na bibaka na nziunga ya nzo, yo yina bo kangisaka ve ata kima mosi na bibaka ya nzo. c 7 Bo tungaka nzo yina ti matadi ya kupasula yina bo yidikaka na ntwala, d yo yina makelele ya marto to ya disoka to ya konso kisadilu ya kibende wakanaka ve na nzo yina ntangu bo vandaka kutunga yo. 8 Munoko ya suku ya lweka ya nsi kibeni vandaka na ndambu ya sudi1 ya nzo, e mpi kimatilu mosi ya ke balukaka vandaka kunata tii na etaze ya kati-kati, mpi katuka na etaze ya kati-kati tii na etaze ya tatu. 9 Yandi landaka kutunga nzo mpi manisaka yo, f ebuna yandi tulaka mabaya ya nene ya sedre mpi bandonga ya mabaya ya sedre na bibaka ya nzo yina. g 10 Yandi tungaka basuku yina vandaka na balweka na nziunga ya nzo, h konso suku vandaka nda maboko tanu katuka na ntoto tii na zulu, mpi bo vukisaka yo ti nzo yina na banti ya sedre. 11 Na ntangu yina, ndinga ya Yehowa kwisilaka Salomo nde: 12 “Sambu na nzo yai ya nge ke tunga, kana nge zitisa bansiku na mono, nge lungisa balusambisu na mono, nge zitisa bantuma na mono yonso mpi nge tambula na kuwakana ti yo, i mono ta lungisila nge mpi mambu yina 6:5 1 Awa bo ke tubila Kisika ya Santu. 6:8 1 Na kisina, “na diboko ya kitata.”
1 BANTOTILA 6:13-31 mono silaka na tata na nge Davidi, a 13 ebuna mono ta zinga na kati ya bantu ya Izraele b mpi ta yambula ve bantu na mono Izraele.” c 14 Salomo landaka na kutunga nzo yina sambu na kumanisa yo. 15 Yandi tungaka bibaka ya kati ya nzo yina ti mabaya ya sedre. Yandi tulaka mabaya na bibaka ya kati katuka na ntoto tii na mitandala ya plafo, mpi yandi tulaka mabaya ya yenevriye na kati ya nzo yina na ntoto. d 16 Mpi yandi tungaka kitini mosi ya maboko 20 na nima ya nzo yina ti mabaya ya sedre, katuka na ntoto tii na mitandala, mpi na kati na yo,1 yandi tungaka suku mosi ya kati kibeni, e Kisika ya Kuluta Santu. f 17 Ebuna tempelo,1g disongidila kitini ya nzo yina vandaka na ntwala na yo, vandaka maboko 40. 18 Mabaya ya sedre yina bo tulaka na kati ya nzo vandaka ti bifwanisu ya bankalu h mpi ya bintuntu ya kukanguka.i Yonso vandaka na mabaya ya sedre; ata ditadi mosi ve vandaka kumonika. 19 Yandi yidikaka suku ya kati kibeni j na kati ya nzo yina sambu na kutula sanduku ya kuwakana ya Yehowa. k 20 Nda ya suku yina ya kati kibeni vandaka maboko 20, nene na yo maboko 20, mpi nda na yo katuka na ntoto tii na zulu maboko 20; l mpi yandi pakulaka yo wolo ya kukonda kuvukisa ti kima ya nkaka; yandi tulaka mabaya ya sedre na balweka ya mesa-kimenga. m 21 Salomo pakulaka wolo ya kukonda kuvukisa ti kima ya nkaka na kati ya nzo yina, n mpi yandi tulaka bashene ya wolo na ntwala ya suku ya kati kibeni, o mpi 6:16 1 Disongidila, na kati ya nzo. 6:17 1 Disongidila, Kisika ya Santu, yina vandaka na ntwala ya Kisika ya Kuluta Santu.
584 KAPU 6 a 2Sa 7:13 1Bs 22:9
b Kub 25:8 Lev 26:12 Nk 132:13
c 1Bs 28:20 d 1Bn 5:8 2Bs 3:5
e 1Bn 6:5 f 2Bs 3:8, 9 Ebr 9:3
g Ebr 9:2 h 1Bn 7:24 i Kub 25:33 j Ebr 9:3 k Kub 40:21 1Bn 8:6
l 1Bn 6:16 m Kub 30:1 1Bn 7:48
n Kub 26:29 2Bs 3:7
o Kub 26:33
Ndonga ya 2 a Kub 30:1, 3 Kub 40:5
b Kuy 3:24 2Bn 19:15 Nk 99:1
c 2Bs 3:10-13 2Bs 5:8
d Nk 80:1 Yez 37:16 Ebr 9:4, 5
e 2Bs 3:14 f Eze 41:17, 18 g Kub 25:33 1Bn 6:18
yandi pakulaka yo wolo. 22 Yandi pakulaka nzo ya mvimba wolo, tii kuna nzo ya mvimba manaka; yandi pakulaka mpi wolo na mesa-kimenga ya mvimbaa yina vandaka pene-pene ya suku ya kati kibeni. 23 Na suku ya kati kibeni, yandi salaka basherube b zole na mabaya ya nti ya pini,1 konso sherube vandaka nda maboko kumi. c 24 Dipapu mosi ya sherube vandaka nda maboko tanu, mpi dipapu yina ya nkaka maboko tanu. Yantika dipapu mosi tii na dipapu ya nkaka, yo vandaka nda maboko kumi. 25 Mapapu ya sherube ya zole vandaka mpi maboko kumi. Basherube yonso zole vandaka nene kiteso mosi mpi mutindu mosi. 26 Nda ya sherube mosi katuka na ntoto tii na zulu vandaka maboko kumi, mpi nda ya sherube yina ya nkaka vandaka kiteso mosi. 27 Na nima, yandi tulaka basherube d yina na nzo ya kati.1 Bo tandulaka mapapu ya basherube yina na mpila nde dipapu ya sherube mosi vandaka kusimba na kibaka mosi mpi dipapu ya sherube ya nkaka vandaka kusimba na kibaka ya nkaka, mpi mapapu na yo vandaka ya kutandula na ndambu ya kati-kati ya nzo, yo yina mapapu yina vandaka kusimbana. 28 Mpi yandi pakulaka basherube yina wolo. 29 Na bibaka yonso ya nzo yina, na nziunga, na suku ya kati mpi ya nganda, yandi salaka bifwanisu ya basherube, e ya maba, f mpi ya bintuntu ya kukanguka. g 30 Yandi tulaka wolo na kati ya nzo na ntoto, na suku ya kati mpi ya nganda. 31 Yandi salaka bakielo na mabaya ya nti ya pini, makunzi ya 6:23 1 Na kisina, “mabaya ya nti ya mafuta,” ziku pini ya Aleppo. 6:27 1 Disongidila, Kisika ya Kuluta Santu.
585 balweka, mpi mabaya ya zulu ya kielo, bonso kitini ya tanu1 sambu na munoko ya suku ya kati kibeni. 32 Yandi salaka bakielo yina zole na mabaya ya nti ya pini, mpi yandi salaka bifwanisu ya basherube, ya maba, mpi ya bintuntu ya kukanguka na zulu na yo, ebuna yandi pakulaka yo wolo; mpi yandi bulaka wolo marto na zulu ya basherube mpi ya maba. 33 Sambu na munoko ya tempelo,2 yina mutindu yandi salaka mabaya ya kielo na nti ya pini, yina vandaka na ndambu mosi na kati ya bandambu iya.1 34 Mpi yandi salaka bakielo zole na mabaya ya nti ya yenevriye. Kielo mosi vandaka ti bandambu zole yina vandaka kubaluka na bisika ya kubalukila, mpi kielo yina ya nkaka vandaka ti bandambu zole yina vandaka kubaluka na bisika ya kubalukila. a 35 Yandi tulaka bifwanisu ya basherube, ya maba, ti ya bintuntu ya kukanguka, mpi pakulaka bifwanisu yina wolo. 36 Yandi tungaka kibansala ya kati b ti bandonga tatu ya matadi ya bo me pasula mpi ndonga mosi ya mabaya ya nene ya nti ya sedre. c 37 Na mvula ya iya, na ngonda ya Zivi,1 bo tulaka fondasio ya nzo ya Yehowa; d 38 mpi na mvula ya 11, na ngonda ya Bule1 (disongidila, ngonda ya nana), bo manisaka kutunga nzo ti bima na yo yonso ya fioti-fioti mpi na kulanda pula na yo.e Yandi salaka bamvula nsambwadi sambu na kutunga yo. Salomo salaka bamvula 13 sambu na kutunga nzo na yandi,1f tii kuna nzo na yandi yonso manaka. g
7
6:31, 33 1 Ziku yo ke tubila kutunga bakadrema ya kielo to nene ya bakielo. 6:33 2 Awa bo ke tubila Kisika ya Santu. 6:37, 38 1 Tala Bangindu ya Ngika B15. 7:1 1 To “nzo ya ntotila.”
1 BANTOTILA 6:32–7:8 KAPU 6 a Eze 41:24, 25
b Kub 27:9 2Bs 4:9 2Bs 7:7
c 1Bn 7:12
d 1Bn 6:1
e 1Bs 28:11, 12
KAPU 7 f 1Bn 9:10
g Lon 2:4, 5
Ndonga ya 2 a 1Bn 10:16, 17 Yez 22:8
b 1Bn 5:8
c 1Bn 10:18 Nk 122:2, 5
d 1Bn 3:9, 28 Bin 20:8
e 2Bn 20:4
f 1Bn 3:1 1Bn 9:24 2Bs 8:11
2 Ebuna yandi tungaka Nzo ya Mfinda ya Libani a yina vandaka maboko1 100 na nda, maboko 50 na nene, mpi maboko 30 katuka na nsi tii na zulu, yo vandaka na zulu ya bandonga iya ya makunzi ya banti ya sedre; mpi mabaya ya nene ya sedre b vandaka na zulu ya makunzi yina. 3 Bo tulaka mabaya ya sedre na zulu ya maleka yina vandaka na zulu ya makunzi; yo vandaka 45, mpi konso ndonga vandaka ti makunzi 15. 4 Kuvandaka ti bandonga tatu ya banela yina vandaka ti bakadrema, mpi konso nela vandaka kutalana ti nela ya nkaka, na bandonga tatu. 5 Minoko yonso mpi mabaya ya bakielo vandaka ti bakadrema yina bandambu na yo yonso1 vandaka kiteso mosi; ntwala ya banela vandaka mpi kutalana, na bandonga tatu. 6 Ebuna yandi tungaka Nzo1 ya Makunzi yina vandaka maboko 50 na nda mpi maboko 30 na nene, mpi kuvandaka ti kisika ya kukotila na ntwala na yo yina vandaka ti makunzi mpi kamwa ludi. 7 Yandi tungaka mpi Nzo1 ya Kiti ya Kimfumu, c kisika yandi vandaka kusambisa bantu—Nzo ya Kusambisad—mpi bo tulaka mabaya ya sedre katuka na ntoto tii na mitandala. 8 Nzo1 yina yo lombaka nde yandi zinga, na kibansala yina ya nkaka,e vandaka na nima ya Nzo, mpi bo tungaka yo mutindu mosi ti yina ya nkaka. Salomo tungaka mpi nzo mosi ya me fwanana ti Nzo yai sambu na mwana ya Farao, yina yandi kwelaka. f 7:2 1 Diboko mosi kele basantimetre 44,5. Tala Bangindu ya Ngika B14. 7:5 1 To “bandambu na yo yonso iya; nda bandambu zole-zole.” 7:6, 7 1 To “Kisika ya Kukotila.” 7:8 1 To “Nzo ya ntotila.”
1 BANTOTILA 7:9-21 9 Bo salaka bima yai yonso ti matadi ya ntalu a ya bo pasulaka na kulanda nene na yo, bo pasulaka yo ti ba-si ya bo ke pasudilaka matadi, na kati mpi na nganda, yantika na fondasio tii na ludi, mpi na nganda tii na kibansala ya nene. b 10 Ebuna bo tulaka fondasio ti matadi ya nene kibeni, matadi ya ntalu; matadi ya nkaka vandaka maboko kumi, mpi matadi ya nkaka maboko nana. 11 Mpi na zulu ya matadi yina, bo tulaka matadi ya ntalu, yina bo pasulaka na kulanda nene na yo, mpi mabaya ya sedre. 12 Na nziunga ya kibansala ya nene, kuvandaka ti bandonga tatu ya matadi ya bo me pasula mpi ndonga mosi ya banti ya nene ya sedre, bonso yina ya kibansala ya kati c ya nzo ya Yehowa mpi kisika ya kukotila ya nzo yina. d 13 Ntotila Salomo tindaka bantu na kubinga Hirami e na Tire mpi na kunata yandi. 14 Yandi vandaka mwana ya mufwidi mosi ya nkento ya dikanda ya Naftali, mpi tata na yandi vandaka muntu ya Tire, muntu yina ke salaka bima ya kwivre; f yandi vandaka mayele mingi, yandi vandaka ti mayele ya kubakisa mambu, g mpi yandi zabaka kusala mbotembote bima ya mitindu yonso ya kwivre.1 Yo yina yandi kwisaka na ntotila Salomo mpi salaka bisalu na yandi yonso. 15 Yandi salaka makunzi zole na kwivre; h konso dikunzi vandaka nda maboko 18 katuka na ntoto tii na zulu, bo sadilaka nsinga ya kutesila ya maboko 12 sambu na kuziunga konso dikunzi na makunzi yina zole.1i 16 Yandi salaka na kwi7:14 1 To “bronze,” awa mpi na bisika yina ke landa na kapu yai. 7:15 1 To “nziunga ya konso dikunzi na makunzi yina zole vandaka maboko 12.”
586 KAPU 7 a 1Bn 5:17
b 2Bs 4:9
c 1Bn 6:36 2Bs 4:9 2Bs 7:7
d 1Bn 6:3
e 1Bn 7:40 2Bs 2:13, 14
f 2Bs 4:16
g Kub 36:1
h 1Bn 7:21
i 2Bn 25:13, 17 2Bs 3:15 Yer 52:21
Ndonga ya 2 a 2Bn 25:17 2Bs 4:12, 13
b 2Bn 25:17 2Bs 3:16 Yer 52:22, 23
c 1Bn 6:3 Eze 40:48
vre bima zole yina vandaka bonso bankalu sambu na kutula na bansongi ya makunzi yina. Nda ya kima mosi katuka na ntoto tii na zulu vandaka maboko tanu, mpi nda ya kima ya nkaka katuka na ntoto tii na zulu vandaka maboko tanu. 17 Kima yina vandaka bonso nkalu yina vandaka na nsongi ya konso dikunzi vandaka ti muyungulu bonso bukondi mpi yina vandaka ti bashene ya bo me sala bonso mpu ya kimfumu; a miyungulu nsambwadi sambu na kima mosi yina vandaka bonso nkalu, mpi miyungulu nsambwadi sambu na kima yina ya nkaka yina vandaka bonso nkalu. 18 Mpi yandi salaka bagrenade na bandonga zole na nziunga ya muyungulu mosi sambu na kufika bima yina vandaka bonso bankalu yina vandaka na bansongi ya makunzi; yandi salaka mutindu mosi sambu na bima yina zole ya vandaka bonso bankalu. 19 Bo salaka bima yina vandaka bonso bankalu sambu na kutula na bansongi ya makunzi ya kisika ya kukotila bonso kintuntu ya lisi, nda na yo katuka na ntoto tii na zulu vandaka maboko iya. 20 Bima yina vandaka bonso bankalu vandaka na bansongi ya makunzi yina zole, na zulu ya kitini yina kele bonso dimbuma mpi yina me kangama ti muyungulu; mpi kuvandaka ti bagrenade 200 na bandonga, na ziunga ya konso kima yina vandaka bonso nkalu.b 21 Yandi tedimisaka makunzi ya kisika ya kukotila ya tempelo.1c Yandi tedimisaka dikunzi ya diboko ya kitata2 mpi yandi pesaka yo zina Yakini,3 na nima 7:21 1 Awa bo ke tubila Kisika ya Santu. 2 To “ya ndambu ya sudi.” 3 Yo ke tendula “Bika nde Yandi [disongidila, Yehowa] Tula Ngolo.”
587 yandi tedimisaka dikunzi ya diboko ya kimama,1 mpi yandi pesaka yo zina Boazi.2a 22 Mpi bo salaka nsongi ya makunzi yina bonso kintuntu ya lisi. Ebuna kisalu ya makunzi manaka. 23 Na nima, yandi salaka Nzadi-Mungwa1 na kibende yina bo lambaka na tiya.b Yo vandaka bonso dilonga, maboko 10 katuka ndambu mosi tii na ndambu ya nkaka, nda maboko 5 katuka na ntoto tii na zulu, mpi yo bakaka nsinga ya kutesila ya nda maboko 30 sambu na kuziunga yo.2c 24 Mpi kuvandaka ti bima ya kitoko bonso bankalu na nsi ya balweka na yo, d yo ziungaka Nzadi-Mungwa ya mvimba, kumi na kitamina ya diboko mosi na nziunga ya Nzadi-Mungwa ya mvimba, ti bandonga zole ya bankalu yina bo salaka nzila mosi ti Nzadi-Mungwa yina na kibende yina bo lambaka na tiya. 25 Yo vandaka na zulu ya bangombe 12; e 3 vandaka kutala na nordi, 3 na westi, 3 na sudi, mpi 3 na esti; Nzadi-Mungwa vandaka na zulu na yo, mpi banima na yo vandaka kutala na katikati. 26 Nene ya kibende na yo vandaka nene ya diboko;1 bo salaka lweka na yo bonso lweka ya dikopa, bonso kintuntu ya lisi. Yo vandaka kukota ba-bati2 2 000 ya masa. 27 Na nima yandi salaka bapusu-pusu1f kumi ya kwivre. Konso pusu-pusu vandaka nda maboko iya, nene maboko iya, mpi nda katuka na nsi tii na 7:21 1 To “ya ndambu ya nordi.” 2 Ziku yo ke tendula “Na Ngolo.” 7:23 1 To “kisika ya kubumbila masa.” 2 To “mpi nziunga na yo vandaka maboko 30.” 7:26 1 Kiteso ya basantimetre 7,4. Tala Bangindu ya Ngika B14. 2 Bati mosi kele balitre 22. Tala Bangindu ya Ngika B14. 7:27 1 To “bapusu-pusu ya kunatila masa.”
1 BANTOTILA 7:22-34 KAPU 7 a 2Bs 3:17
b Kub 30:18 2Bn 25:13
c 2Bs 4:2-5
d 1Bn 6:18
e Yer 52:20
f 2Bn 25:16 Yer 52:17
Ndonga ya 2 a Eze 41:19
b Kuy 3:24 Kub 25:18 1Bn 6:27 2Bs 3:7 Eze 41:17, 18
zulu maboko tatu. 28 Bo salaka bapusu-pusu yina mutindu yai: Yo vandaka ti bapano na balweka, mpi bapano yina na balweka vandaka na kati-kati ya balate. 29 Mpi na zulu ya bapano yina vandaka na balweka, yina vandaka na kati-kati ya balate, kuvandaka ti bantambu, a bangombe, mpi basherube, b mpi bifwanisu ya mutindu mosi vandaka na zulu ya balate. Na zulu mpi na nsi ya bantambu ti ya bangombe kuvandaka ti bintuntu ya bo me sala bonso bampu ya kimfumu. 30 Konso pusu-pusu vandaka ti makulu iya ya kwivre mpi ba akse ya kwivre, mpi bakwe na yo iya vandaka kusimba yo. Bima ya vandaka kusimba yo vandaka na nsi ya dilonga, mpi bo salaka bima yina bonso bintuntu na kibende yina bo lambaka na tiya, na lweka ya konso kima. 31 Munoko na yo vandaka na kati, nda na yo diboko mosi; mpi munoko na yo vandaka bonso dimbuma, yo vandaka ti kima ya kutedimisila yo yina nda na yo vandaka diboko mosi ti ndambu, mpi munoko na yo vandaka ti bifwanisu. Bandambu yonso ya bapano na yo yina vandaka na balweka vandaka kiteso mosi, yo vandaka ve bonso dimbuma. 32 Makulu yina iya vandaka na nsi ya bapano yina vandaka na balweka, mpi bima yina ke simbaka makulu vandaka ya kukangama ti pusupusu, mpi nda ya konso dikulu vandaka diboko mosi ti ndambu. 33 Bo salaka makulu yina bonso makulu ya pusu-pusu. Bima ya ke simbaka yo, bajante na yo, bareyo na yo, mpi bamwaye na yo yonso, bo salaka yo na kibende ya bo me lamba na tiya. 34 Kuvandaka ti bima iya ya ke simbaka yo na zulu ya binkonko iya ya konso pusu-pusu; bo kangisaka bima yina ke simbaka pusu-pusu
1 BANTOTILA 7:35-51 sambu yo kuma kima mosi ti yo. 35 Na zulu ya pusu-pusu yina kuvandaka ti mukaba mosi na nziunga na yo yina nda na yo katuka na ntoto tii na zulu vandaka kati-kati ya diboko mosi, mpi na zulu ya pusu-pusu, bakadrema na yo mpi bapano na yo yina vandaka na balweka, bo kangisaka yo sambu yo kuma kima mosi ti pusu-pusu yina. 36 Yandi salaka bifwanisu ya basherube, ya bantambu, mpi ya maba na bakadrema na yo mpi na bapano na yo yina vandaka na balweka na kulanda nene ya konso kima, ti bifwanisu ya bampu ya kimfumu ya bintuntu na nziunga na yo. a 37 Yai mutindu yandi salaka bapusu-pusu kumi yina; b bo lambaka yo yonso na tiya mutindu mosi, c yo vandaka nene kiteso mosi mpi mpila mosi. 38 Yandi salaka malonga ya nene kumi ya kwivre; d konso dilonga lenda kota ba-bati 40 ya masa. Konso dilonga vandaka maboko iya.1 Kuvandaka ti dilonga mosi sambu na konso pusupusu na kati ya bapusu-pusu kumi. 39 Na nima yandi tulaka bapusu-pusu tanu na diboko ya kitata ya nzo mpi tanu na diboko ya kimama ya nzo, mpi yandi tulaka Nzadi-Mungwa na diboko ya kitata ya nzo, na ndambu ya sudi-esti. e 40 Hirami f salaka mpi malonga ya nene, bapawu, g mpi babolo. h Ebuna yandi manisaka kisalu yonso yina yandi sadilaka ntotila Salomo na nzo ya Yehowa: i 41 makunzi j zole mpi bima yina vandaka bonso babolo yina vandaka na bansongi ya makunzi zole; miyungulu k zole ya kufika bima zole yina vandaka bonso babolo yina vandaka na bansongi ya makunzi; 42 bagrena7:38 1 To “maboko iya na nziunga na yo yonso.”
588 KAPU 7 a 1Bn 6:29 1Bn 6:32
b 1Bn 7:27 c 1Bn 7:15, 46 2Bs 4:3
d Kub 30:18 e 2Bs 4:6, 10 f 1Bn 7:13 2Bs 2:13
g Kub 27:3 2Bn 25:14
h Kub 24:6 i 2Bs 4:11-17 j 1Bn 7:15 k 1Bn 7:17
Ndonga ya 2 a 1Bn 7:20 b 1Bn 7:27 c 1Bn 7:38 d 1Bn 7:23 e 1Bs 22:14, 16 2Bs 4:18-22
f Kub 37:25 g Kub 37:10 h Kub 37:17 Kus 1:20
i 1Bn 6:18 j Kub 37:23 k Yer 52:18 l Kub 25:29 m Lev 16:12 n 1Bn 6:31 o 1Bn 6:33 p 2Sa 8:10-12
de a 400 sambu na miyungulu zole, bandonga zole ya bagrenade sambu na konso muyungulu, sambu na kufika bima zole ya kuvandaka bonso babolo yina vandaka na bansongi ya makunzi zole; 43 bapusu-pusu b kumi mpi malonga ya nene c kumi yina vandaka na zulu ya bapusu-pusu; 44 Nzadi-Mungwa d mpi bangombe 12 yina vandaka na nsi ya Nzadi-Mungwa; 45 mabungu ya kutudila putulu ya tiya, bapawu, babolo, mpi bisadilu yonso, yina Hirami salaka na kwivre ya bo me yidika mbote-mbote sambu na ntotila Salomo sambu na nzo ya Yehowa. 46 Ntotila lambaka yo na tiya na ntoto ya tuma na distrike ya Yordani, na kati-kati ya Sukoti ti Saretani. 47 Salomo tesaka ve kilo ya bisadilu yai yonso, sambu yo vandaka mingi kibeni. Bo sosaka ve kuzaba kilo ya kwivre yina. e 48 Salomo salaka bisadilu yonso sambu na nzo ya Yehowa: mesa-kimenga f ya wolo; mesa g ya wolo sambu na kutula dimpa ya kumonisa; 49 bima ya kutudila minda h na wolo ya kukonda kuvukisa ti kima ya nkaka, tanu na diboko ya kitata mpi tanu na diboko ya kimama na ntwala ya suku ya kati kibeni; mpi bintuntu, i minda, ti bapense ya fioti na wolo; j 50 malonga ya nene, bima ya kufwila tiya, k babolo, makopa, l mpi bima ya kunatila tiya m na wolo ya kukonda kuvukisa ti kima ya nkaka; mpi bima ya zulu ti ya nsi kisika bakielo ke balukilaka sambu na nzo ya kati, n disongidila, Kisika ya Kuluta Santu, mpi sambu na bakielo ya nzo ya tempelo o na wolo. 51 Ebuna ntotila Salomo manisaka kisalu yonso yina yo lombaka nde yandi sala sambu na nzo ya Yehowa. Na nima, yandi bakaka bima yina tata na yandi Davidi kumisaka santu p mpi ya-
589 ndi kotisaka yo na nzo yina, ebuna yandi tulaka arza, wolo, mpi bima ya nkaka na bisika ya kubumba bimvwama ya nzo ya Yehowa. a Na ntangu yina, Salomo vukisakab bankuluntu ya Izraele, bamfumu yonso ya makanda, bamfumu ya banzo ya batata ya Izraele. c Bo kwisaka na ntotila Salomo na Yeruzalemi sambu na kubaka sanduku ya kuwakana ya Yehowa na Mbanza ya Davidi, d disongidila, Sioni, mpi kutombuka ti yo. e 2 Bantu yonso ya Izraele vukanaka na ntwala ya ntotila Salomo na nkinsi1 na ngonda ya Etanimi,2 disongidila, ngonda ya nsambwadi. f 3 Yo yina bankuluntu yonso ya Izraele kwisaka, mpi banganganzambi tombulaka Sanduku. g 4 Bo tombukaka ti Sanduku ya Yehowa, tenta ya lukutakanu, h mpi bisadilu yonso ya santu yina vandaka na tenta. Banganganzambi mpi Balevi tombukaka ti yo. 5 Ntotila Salomo mpi kimvuka ya mvimba ya bantu ya Izraele yina yandi bingaka sambu na kukutana ti yandi vandaka na ntwala ya Sanduku. Bo vandaka kutambika i mameme ti bangombe mingi kibeni yo yina bo lendaka ve kuzaba ntalu na yo to kutanga yo. 6 Ebuna banganga-nzambi nataka sanduku ya kuwakana ya Yehowa na kisika na yo, j na suku ya kati kibeni ya nzo, Kisika ya Kuluta Santu, na nsi ya mapapu ya basherube. k 7 Mapapu ya basherube vandaka ya kutandula na zulu ya kisika yina Sanduku vandaka, yo yina basherube fikaka Sanduku mpi banti na yo. l 8 Banti m yina vandaka nda mingi yo yina bansongi na yo vandaka kumonana na Kisika ya Santu na ntwa-
8
8:2 1 Disongidila, Nkinsi ya Bisasa. 2 Tala Bangindu ya Ngika B15.
1 BANTOTILA 8:1-18 KAPU 7 a 2Bs 5:1
KAPU 8 b Lon 1:1 c 2Bs 5:2, 3 d 2Sa 6:17 e 2Sa 5:7 1Bs 11:5
f Lev 23:34 Kul 16:13
g 1Bs 15:2, 15 2Bs 5:4-6
h Kub 40:2 2Bs 1:13
i 1Bs 16:1 j Kub 26:33 Kub 40:21 2Sa 6:17 Kus 11:19
k 1Bn 6:27 2Bs 5:7 Nk 80:1 Eze 10:5
l Kub 25:20 2Bs 5:8-10
m Kub 25:14 Kub 37:4
Ndonga ya 2 a Kul 4:13 Ebr 9:4
b Kub 40:20 Kul 10:5
c Kub 24:8 d Kub 19:1 Kut 10:11, 12
e Kub 40:34 Lev 16:2
f 2Bs 5:11-14 g Kub 40:35 Eze 10:4 Eze 43:4 Eze 44:4 Bis 7:55 Kus 21:23
h Kub 20:21 Kul 5:22 2Bs 6:1, 2 Nk 18:11 Nk 97:2
i Nk 78:69 Nk 132:13, 14
j 2Bs 6:3-11 k Kul 12:11 l 2Sa 7:1-3 1Bs 17:1, 2
la ya suku ya kati kibeni, kansi yo vandaka kumonana ve na nganda. Mpi yo kele kuna tii bubu yai. 9 Kima mosi ve vandaka na kati ya Sanduku katula kaka matadi a zole yina Moize tulaka kuna b na Orebi, ntangu Yehowa salaka kuwakana c ti bantu ya Izraele ntangu bo vandaka kubasika na insi ya Ezipte. d 10 Ntangu banganga-nzambi basikaka na kisika ya santu, dituti e fulukaka na nzo ya Yehowa. f 11 Banganga-nzambi vandaka ve na mpila ya kulanda kusala kisalu na bo sambu na dituti yina, sambu nkembo ya Yehowa fulusaka nzo ya Yehowa. g 12 Na ntangu yina Salomo tubaka nde: “Yehowa tubaka nde yandi ta zinga na mpimpa ya ngolo. h 13 Mono me nunga na kutungila nge nzo ya lukumu, kisika ya ngolo yina nge ta zingaka kimakulu.” i 14 Ebuna ntotila balukaka mpi yantikaka kusakumuna dibundu ya mvimba ya Izraele, mpi dibundu ya mvimba ya Izraele vandaka ya kutelama. j 15 Yandi tubaka nde: “Bika nde bo kumisa Yehowa Nzambi ya Izraele, muntu yina na munoko na yandi mosi silaka tata na mono Davidi, mpi yina me lungisa yo na diboko na yandi mosi, nde: 16 ‘Yantika kilumbu yina mono basisaka bantu na mono Izraele na Ezipte, mono me solaka ve ata mbanza mosi na makanda yonso ya Izraele sambu na kutunga nzo sambu zina na mono kubikala kuna, k kansi mono me solaka Davidi sambu yandi yala bantu na mono Izraele.’ 17 Mpi nzala ya ntima ya tata na mono Davidi vandaka ya kutunga nzo sambu na zina ya Yehowa Nzambi ya Izraele. l 18 Kansi Yehowa tubilaka tata na mono Davidi nde, ‘Nzala ya ntima na nge vandaka ya kutunga nzo sambu na zina na mono, mpi nge salaka
1 BANTOTILA 8:19-32 mbote na kuvanda ti nzala yai na ntima na nge. 19 Ata mpidina, nge ta tunga ve nzo yina, kansi mwana na nge yina nge ta buta,1 yandi muntu ta tunga nzo sambu na zina na mono.’ a 20 Yehowa me lungisa mambu yina yandi silaka, sambu mono me yinga tata na mono Davidi mpi mono me vanda na kiti ya kimfumu ya Izraele, kaka mutindu Yehowa silaka. Mono me tunga mpi nzo sambu na zina ya Yehowa Nzambi ya Izraele b 21 mpi mono me yidika kisika mosi kuna sambu na Sanduku yina kele ti kuwakana c yina Yehowa salaka ti ba-nkaka na beto ntangu yandi vandaka kubasisa bo na insi ya Ezipte.” 22 Na nima, Salomo telamaka na ntwala ya mesa-kimenga ya Yehowa na ntwala ya dibundu ya mvimba ya Izraele, mpi yandi tandulaka maboko na zulu, d 23 mpi yandi tubaka nde: “O Yehowa Nzambi ya Izraele, kele ve ti Nzambi bonso nge e na zulu to na ntoto, yina ke taninaka kuwakana f mpi ke monisaka zola ya kwikama na bansadi na nge yina ke tambulaka na ntwala na nge na ntima na bo ya mvimba. g 24 Nge me lungisa mambu yina nge silaka na nsadi na nge Davidi, tata na mono. Nge silaka na munoko na nge mosi, mpi bubu yai nge me lungisa yo na maboko na nge mosi. h 25 Ntangu yai, O Yehowa Nzambi ya Izraele, lungisa mambu yina nge silaka na nsadi na nge Davidi, tata na mono, ntangu nge tubaka nde: ‘Ntangu yonso yo ta vandaka ti muntu mosi ya dibuta na nge na ntwala na mono sambu na kuvanda na kiti ya kimfumu ya Izraele, kana bana na nge kutula dikebi na banzila na bo mpi kana 8:19 1 Na kisina, “mwana na nge, yina ta basika na bapiku na nge.”
590 KAPU 8 a 2Sa 7:12, 13
b 1Bs 28:5, 6
c Kub 34:28 Kul 9:9 Kul 31:26
d 2Bs 6:12
e Kub 15:11 1Sa 2:2 2Sa 7:22
f Kul 7:9
g 2Bs 6:14-17
h 2Sa 7:12, 13
Ndonga ya 2 a 1Bn 2:4 Nk 132:12
b Yez 66:1
c Nk 148:13 Yer 23:24
d 2Bs 2:6 2Bs 6:18-21 Neh 9:6 Bis 17:24
e Kub 20:24 2Sa 7:13
f Dan 6:10 1Pi 3:12
g Nk 33:13
h 2Bs 7:13, 14 Dan 9:19
i 2Bs 6:22, 23
bo tambula na ntwala na mono, kaka mutindu nge tambulaka na ntwala na mono.’ a 26 Ntangu yai, O Nzambi ya Izraele, pardo, bika nde mambu yina nge silaka na nsadi na nge Davidi tata na mono kulungana. 27 “Kansi, keti Nzambi ta zinga kibeni na ntoto? b Tala! Zulu, ee, zulu ya zulu, lenda kuka nge ve; c ebuna nzo yai ya mono me tunga ta kuka nge ve ata fioti! d 28 Ntangu yai, tula dikebi na kisambu ya nsadi na nge mpi na diambu yina yandi ke lomba sambu nge wila yandi mawa, O Yehowa Nzambi na mono, mpi wa kudila na mono sambu na kulomba lusadisu mpi kisambu yina nsadi na nge ke sala na ntwala na nge bubu yai. 29 Bika nde meso na nge kuvanda ya kukanguka na ndambu ya nzo yai mpimpa ti mwini, na ndambu ya kisika yina nge tubaka nde, ‘Zina na mono ta vanda kuna,’ e sambu na kuwa kisambu yina nsadi na nge ke sala na ndambu ya kisika yai. f 30 Mpi wa mambu yina nsadi na nge ke lomba sambu nge wila yandi mawa mpi mambu yina bantu na nge Izraele ke lomba ntangu bo ke samba na ndambu ya kisika yai, mpi bika nde nge wa katuka na kisika yina nge ke zingaka na zulu; g ee, bika nde nge wa mpi nge lolula. h 31 “Kana muntu kusala disumu na ntwala ya nkweno na yandi ebuna bo lomba yandi na kudia ndefi1 mpi bo tula yandi na nsi ya kiyeka ya ndefi2 yina, ebuna ntangu yandi kele na nsi ya ndefi2 yina, yandi kwisa na ntwala ya mesa-kimenga na nge na nzo yai, i 32 wa kuna 8:31 1 To “mpi muntu yina ya nkaka kusinga yandi.” Disongidila, ndefi yina vandaka kunata ndola kana muntu me dia ndefi ya luvunu to me lungisa yo ve. 2 Na kisina, “kusinga.”
591 na zulu, sala, sambisa bansadi na nge mpi zenga nde muntu ya mbi me sala mbi1 mpi tula mambu yina yandi salaka na zulu ya ntu na yandi, mpi zenga nde muntu ya lunungu me sala mbi ve2 mpi futa yandi na kutadila lunungu na yandi. a 33 “Kana mbeni me bedisa bantu na nge Izraele sambu bo landaka kusala masumu na ntwala na nge, b ebuna bo vutukila nge, bo pesa zina na nge nkembo, c bo samba, mpi bo bondila nge na nzo yai d sambu nge wila bo mawa, 34 wa kuna na zulu, lolula disumu ya bantu na nge Izraele, mpi vutula bo na ntoto yina nge pesaka ba-nkaka na bo. e 35 “Kana zulu kukangama mpi mvula ke noka diaka ve f sambu bo landaka kusala masumu na ntwala na nge, g ebuna bo samba na ndambu ya kisika yai, bo pesa zina na nge nkembo, mpi bo yambula disumu na bo sambu nge kulumusaka bo,1h 36 wa kuna na zulu mpi lolula disumu ya bansadi na nge, ya bantu na nge Izraele, sambu nge ta longa boi nzila ya mbote yina bo fwete tambula; mpi nokisa mvula na ntoto na nge j yina nge pesaka bantu na nge bonso dikabu. 37 “Kana nzala me kota na ntoto, k to kipupa, mwini ya ngolo, madia me bwa lubungi, l bampasu ya ke tambulaka na kimvuka, to bampasu ya lukasi;1 to kana mbeni na bo me kwisa kuziunga bo na konso mbanza ya insi yai,2 to kana mpasi to maladi ya konso mutindu yina me kota, m 38 konso kisambu, konso diambu yina konso muntu 8:32 1 Na kisina, “kele muntu ya mbi.” 2 Na kisina, “kele muntu ya lunungu.” 8:35 1 To “monisaka bo mpasi.” 8:37 1 To “bampasu ya ke pumbukaka.” 2 Na kisina, “na insi ya bakielo na yandi.”
1 BANTOTILA 8:33-45 KAPU 8 a Yob 34:11 b Lev 26:14, 17 Yoz 7:8, 11 2Bn 17:6, 7
c Neh 1:11 d 2Bn 19:19, 20 2Bs 6:24, 25
e Nk 106:47 f Lev 26:19 Kul 28:23
g Eze 14:13 h 2Bs 6:26, 27 i Yez 30:20 Yez 54:13
j 1Bn 18:1 k Lev 26:16 2Bn 6:25
l Kul 28:21, 22 Amo 4:9
m 2Bs 6:28-31
Ndonga ya 2 a 2Bs 33:12, 13 b Bin 14:10 c Yez 63:15 d Nk 130:4 e Yob 34:11 Nk 18:20
f 1Sa 16:7 1Bs 28:9 Yer 17:10
g Kut 9:14 Rut 1:16 2Bn 5:15 2Bs 6:32, 33 Yez 56:6, 7 Bis 8:27
h Neh 9:10 i Nk 11:4 j Nk 67:2 Nk 102:15
k Kub 23:31 1Bn 20:13
l 2Bs 14:11 2Bs 20:5, 6
m Nk 78:68 Nk 132:13
n 2Bs 6:34, 35
to bantu na nge yonso ya Izraele ta lomba sambu nge wila bo mawa a (sambu konso muntu me zaba mpasi ya ntima na yandi) b ntangu bo ke tandula maboko na bo na ndambu ya nzo yai, 39 wa kuna na zulu, kisika yina nge ke zingaka, c ebuna lolula d mpi sala diambu; futa konso muntu na kutadila banzila na yandi yonso, e sambu nge me zaba ntima na yandi (nge mpamba muntu me zaba kibeni ntima ya konso muntu), f 40 sambu bo wa nge boma bilumbu yonso ya bo ke zinga na insi yina nge pesaka ba-nkaka na beto. 41 “Diaka, sambu na munzenza yina kele ve na kati ya bantu na nge Izraele mpi yina me katuka na insi ya ntama sambu na zina1 na nge g 42 (sambu bo ta wa nsangu ya zina na nge ya nene, h ya diboko na nge ya ngolo, mpi ya diboko na nge ya kutandula), ebuna yandi kwisa mpi yandi samba na ndambu ya nzo yai, 43 wa kuna na zulu, kisika yina nge ke zingaka, i mpi sala mambu yonso yina munzenza ke lomba nge, sambu bantu yonso ya ntoto kuzaba zina na nge mpi kuwa nge boma, j mutindu bantu na nge Izraele ke waka nge boma, mpi bo zaba nde bo ke bingaka zina na nge na nzo yai ya mono me tunga. 44 “Kana bantu na nge kukwenda na bitumba sambu na kunwana ti mbeni na bo na nzila yina nge me tinda bo, k mpi bo sambal Yehowa na ndambu ya mbanza yina nge me solaka m mpi na ndambu ya nzo yina bo me tunga sambu na zina na nge, n 45 wa kuna na zulu kisambu na bo mpi diambu ya bo ke lomba sambu nge wila bo mawa mpi zenga mambu sambu na mambote na bo. 8:41 1 To “lukumu.”
1 BANTOTILA 8:46-59 46 “Kana bo sala disumu na ntwala na nge (sambu kele ve ti muntu yina ke salaka ve masumu), a ebuna nge wila bo makasi mpi nge yambula bo na maboko ya mbeni, mpi bantu yina me kanga bo kunata bo na kimpika na insi ya mbeni, insi ya ntama to ya pene-pene; b 47 mpi bo vutukila mabanza na bo na insi yina bo nataka bo na kimpika, c bo vutukila nge, d mpi bo bondila nge na insi ya bantu yina kangaka bo sambu nge wila bo mawa, e mpi bo tuba nde, ‘Beto me sala masumu, mpi beto me sala mbi; beto me sala mambu na mutindu ya mbi,’ f 48 ebuna bo vutukila nge na ntima na bo ya mvimba g ti na moyo1 na bo ya mvimba na insi ya bambeni na bo yina nataka bo na kimpika, mpi bo samba nge na ndambu ya insi na bo yina nge pesaka na ba-nkaka na bo mpi ya mbanza yina nge me solaka mpi ya nzo yina mono me tunga sambu na zina na nge, h 49 wa kuna na zulu, kisika yina nge ke zingaka, i kisambu na bo mpi diambu ya bo ke lomba sambu nge wila bo mawa, mpi zenga mambu sambu na mambote na bo, 50 lolula bantu na nge yina salaka disumu na ntwala na nge, mpi lolula mambu yonso ya mbi yina bo salaka na ntwala na nge. Nge ta sala nde bantu yina kangaka bo kuwila bo mawa, mpi bo ta fwila bo nkenda j 51 (sambu bo kele bantu na nge mpi dikabu na nge, k yina nge basisaka na Ezipte, l na kati ya fulu ya tiya ya ke kumisaka bibende masa-masa). m 52 Bika meso na nge kuvanda ya kukanguka sambu na kutala diambu yina bansadi na nge ke lomba n sambu nge wila bo mawa mpi diambu yina bantu na nge Izraele ke lo8:48 1 Tala Bantendula ya Bangogo.
592 KAPU 8 a Nk 51:5 Nk 130:3 Lon 7:20 Bar 3:23 1Yn 1:8
b Kul 28:15, 36 2Bn 17:6 2Bn 25:21 2Bs 6:36-39
c Lev 26:40 d Kul 30:1, 2 e Kul 4:27, 29 2Bs 33:12, 13
f Neh 1:6 Nk 106:6 Bin 28:13 Dan 9:5
g 1Sa 7:3 h Dan 6:10 i Yez 63:15 j 2Bs 30:9 Esd 7:28 Neh 2:7, 8
k Kub 19:5 Kul 9:26
l Kub 14:30 m Kul 4:20 n 2Bs 6:40
Ndonga ya 2 a Nk 86:5 Nk 145:18
b Kub 19:6 Kul 4:34 Kul 32:9
c 2Bs 6:12, 13 d 1Bn 4:24, 25 e Kul 10:11 Yoz 21:45
f Kul 31:6 Yoz 1:5 2Bs 32:7 Nk 46:7
g Yez 41:10 Ebr 13:5
h Nk 86:11 Nk 119:36 2Te 3:5
mba sambu nge wila bo mawa mpi nge wa konso ntangu ya bo ke binga nge.1a 53 Sambu nge tulaka bo na kingenga bonso dikabu na nge na kati ya bantu yonso ya ntoto, b kaka mutindu nge tubaka na nzila ya nsadi na nge Moize ntangu nge vandaka kubasisa ba-nkaka na beto na Ezipte, O Yehowa Mfumu ya Kuluta Nene.” 54 Ntangu Salomo manisaka kusala kisambu yai ya mvimba na Yehowa mpi kulomba yandi sambu yandi wila bantu mawa, yandi telamaka na ntwala ya mesa-kimenga ya Yehowa, kisika yandi vandaka ya kufukama maboko ya kutandula na zulu. c 55 Na nima yandi telamaka mpi sakumunaka dibundu ya mvimba ya Izraele na ndinga ya ngolo nde: 56 “Yehowa kubaka lukumu, yandi muntu yina me pesa bantu na yandi Izraele kisika ya kupema, kaka mutindu yandi silaka. d Na mambu yonso ya mbote yina yandi silaka na nzila ya nsadi na yandi Moize, ata ngogo mosi ve kondaka kulungana. e 57 Bika Yehowa Nzambi na beto kuvanda ti beto kaka mutindu yandi vandaka ti ba-nkaka na beto. f Bika yandi bikisa beto ve mpi yandi yambula beto ve. g 58 Bika yandi benda ntima na beto na yandi mosi, h sambu beto tambula na banzila na yandi yonso mpi beto zitisa bantuma na yandi, bansiku na yandi, mpi balusambisu na yandi yina yandi songaka ba-nkaka na beto na kuzitisa. 59 Mpi bika nde bangogo na mono yai ya mono me bondila Yehowa sambu yandi wila beto mawa kuvanda pene-pene ya Yehowa Nzambi na beto mpimpa ti mwini, bika nde yandi zenga mambu sambu na mambote ya bansadi na yandi mpi ya 8:52 1 To “wa mambu yonso yina bo ke lomba nge.”
593 bantu na yandi Izraele na kutadila nzala ya konso kilumbu, 60 sambu bantu yonso ya ntoto kuzaba nde Yehowa kele Nzambi ya kieleka.a Ya nkaka kele ve! b 61 Yo yina bika nde ntima na beno kuvanda ya mvimba1c na Yehowa Nzambi na beto na kutambulaka na bansiku na yandi mpi na kuzitisaka bantuma na yandi, mutindu yo kele bubu yai.” 62 Ntangu yai, ntotila mpi Izraele ya mvimba kumosi ti yandi pesaka bimenga mingi na ntwala ya Yehowa. d 63 Salomo pesaka Yehowa bimenga ya kinduku:e Yandi pesaka bangombe 22 000 mpi mameme 120 000. Na mutindu yina ntotila ti bantu yonso ya Izraele kangulaka bakielo ya nzo ya Yehowa. f 64 Na kilumbu yina, yo lombaka nde ntotila kusantisa kati-kati ya kibansala yina kele na ntwala ya nzo ya Yehowa, sambu yo lombaka nde yandi pesa bimenga ya kuyoka, makabu ya mbuma, mpi bitini ya mafuta ya bimenga ya kinduku kuna, sambu mesakimenga ya kwivre g yina kele na ntwala ya Yehowa vandaka fioti kibeni mpi yo kukaka ve sambu na bimenga ya kuyoka, makabu ya mbuma, mpi bitini ya mafutah ya bimenga ya kinduku. 65 Na ntangu yina, Salomo salaka nkinsi i kumosi ti Izraele ya mvimba, dibundu ya nene yina katukaka na Lebo-amati1 tii na Muwanda2 ya Ezipte, j na ntwala ya Yehowa Nzambi na beto bilumbu 7 mpi bilumbu 7 ya nkaka, na kimvuka bilumbu 14. 66 Na kilumbu yina landaka,1 yandi songaka bantu na kuvutuka, ebuna bo saku8:61 1 To “ya kudipesa ya mvimba.” 8:65 1 To “kisika ya kukotila na Amati.” 2 Tala Bantendula ya Bangogo. 8:66 1 Na kisina, “kilumbu ya nana,” disongidila kilumbu ya ke landa nsungi ya zole ya bilumbu nsambwadi.
1 BANTOTILA 8:60–9:7 KAPU 8 a Yoz 4:24 1Sa 17:46 Eze 36:23 Eze 39:7
b Kul 4:35, 39 Yez 44:6
c Kul 18:13 2Bn 20:3 1Bs 28:9 Mat 22:37
d 2Bs 7:4, 5 e Lev 3:1 f Esd 6:16 Neh 12:27
g 2Bs 4:1 h Lev 3:16 i Lev 23:34 j Kuy 15:18 Kut 34:5, 8
Ndonga ya 2 a Nk 31:19 Yez 63:7 Yer 31:12
KAPU 9 b 2Bs 8:1 Lon 2:4
c 2Bs 7:11 d 1Bn 3:5 e Kul 12:5, 6 1Bn 8:28, 29
f 2Bs 6:40 2Bs 16:9 Nk 132:13
g 1Bn 3:6 h Nk 78:70, 72 i 1Bs 29:17 j Lon 12:13 k 2Bs 7:17, 18 l 2Sa 7:16, 17 1Bn 2:4 Nk 89:20, 29
m 1Bn 11:4 2Bs 7:19-22
n Lev 18:28 Kul 4:26 2Sa 7:14 2Bn 17:22, 23 Nk 89:30-32
munaka ntotila mpi bo kwendaka na banzo na bo, bo vandaka kuwa kiese mpi kuwa mbote na ntima sambu na bumbote yonsoa yina Yehowa monisilaka nsadi na yandi Davidi mpi bantu na yandi Izraele. Ntangu Salomo manisaka kutunga nzo ya Yehowa, nzo ya ntotila, b mpi bima yonso yina Salomo vandaka na nzala ya kusala, c 2 Yehowa monanaka na Salomo na mbala ya zole, kaka mutindu yandi monanaka na yandi na Gibeoni. d 3 Yehowa tubilaka yandi nde: “Mono me wa kisambu na nge yina nge salaka na ntwala na mono mpi mambu ya nge me lomba sambu mono wila nge mawa. Mono me santisa nzo yai ya nge me tunga na mutindu mono me tula zina na mono kuna kimakulu; e meso na mono ti ntima na mono ta vandaka ntangu yonso kuna. f 4 Mpi nge, kana nge tambula na ntwala na mono bonso tata na nge Davidi, g ti ntima ya kwikama h mpi ti kikalulu ya kusungama, i kana nge sala mambu yonso ya mono me songaka nge, j mpi kana nge zitisa bansiku na mono ti balusambisu na mono, k 5 mono ta tula kiti ya kimfumu na nge na Izraele kimakulu, kaka mutindu mono silaka tata na nge Davidi nde, ‘Ntangu yonso yo ta vandaka ti muntu mosi ya dibuta na nge yina ta vandaka na kiti ya kimfumu ya Izraele.’ l 6 Kansi kana nge ti bana na nge, beno yambula kulanda mono mpi beno zitisa ve bantuma na mono mpi bansiku na mono yina mono me pesa beno, ebuna beno kwenda kusadila banzambi ya nkaka mpi beno fukimina bo, m 7 mono ta katula Izraele na ntoto yina mono me pesaka bo, n mpi nzo yina mono me santisa sambu na zina na mono, mono ta katula yo na
9
1 BANTOTILA 9:8-24 meso na mono, a mpi Izraele ta kuma kima yina bantu yonso ta vwezaka mpi ta sekaka. b 8 Mpi nzo yai ta kuma mayumbu. c Konso muntu yina ke luta na lweka na yo ta tala ti kuyituka, ta bula mwita mpi ta tuba nde, ‘Sambu na nki Yehowa salaka mambu yai na insi yai mpi na nzo yai?’ d 9 Ebuna bo ta tuba nde, ‘Sambu bo yambulaka Yehowa Nzambi na bo, yina basisaka bankaka na bo na insi ya Ezipte, mpi bo ndimaka banzambi ya nkaka, bo fukiminaka bo, mpi bo sadilaka bo. Yo yina Yehowa natilaka bo bampasi yai yonso.’” e 10 Na nsuka ya bamvula 20 yina Salomo tungaka banzo zole, nzo ya Yehowa mpi nzo ya ntotila, f 11 Hirami g ntotila ya Tire pesaka Salomo banti ya sedre, banti ya yenevriye, mpi wolo yonso yina yandi vandaka na yo mfunu, h ebuna ntotila Salomo pesaka Hirami bambanza 20 na ntoto ya Galilea. 12 Hirami katukaka na Tire mpi kwendaka kutala bambanza yina Salomo pesaka yandi, kansi yandi zolaka yo ve.1 13 Yandi tubaka nde: “Mpangi na mono, yai bambanza ya nki mutindu ya nge me pesa mono?” Ebuna bo kumaka kubinga yo Ntoto ya Kabule1 tii bubu yai. 14 Na ntangu yina, Hirami tindilaka ntotila batalanta1 ya wolo 120. i 15 Yai disolo ya bantu yina ntotila Salomo bakaka na kusala bisalu ya ngolo j sambu na kutunga nzo ya Yehowa, k nzo na yandi mosi,1 Mwa-Ngumba,2l kibaka ya Yeruzalemi, Asore, m Megido, n mpi Gezere. o 16 (Farao 9:12 1 Na kisina, “yo vandaka ve mbote na meso na yandi.” 9:13 1 To mbala ya nkaka, “Ntoto Yina Kele Mfunu Ve.” 9:14 1 Talanta mosi kele bakilo 34,2. Tala Bangindu ya Ngika B14. 9:15 1 To “nzo ya ntotila.” 2 To “Milo.” Ngogo mosi ya Kiebreo yina ke tendula “kufulusa.”
594 KAPU 9 a 2Bn 25:9, 10 2Bs 15:2
b Kul 28:37 Nk 44:14
c 2Bs 36:19 Yez 64:11
d Kul 29:24, 25 Yer 22:8, 9
e Kul 28:64 Yer 5:19 Yer 12:7
f 1Bn 6:37–7:1 2Bs 8:1, 2
g 1Bn 5:1, 7 h 1Bn 5:8 i 1Bn 10:21 j 1Bn 4:6 1Bn 5:13
k 1Bn 6:37 l 2Sa 5:9 1Bn 11:27 2Bn 12:20
m Yoz 19:32, 36 n Yoz 17:11 Baz 5:19 2Bn 9:27
o Baz 1:29
Ndonga ya 2 a Yoz 16:10 b 1Bn 3:1 c Yoz 16:1, 3 2Bs 8:4-6
d Yoz 19:44, 48 e 1Bn 4:26 f Kut 13:29 Kul 7:1 Baz 1:21
g 2Bs 8:7-10 h Kuy 9:25 i Lev 25:39 j 1Bn 5:16 2Bs 2:18
k 1Bn 3:1 1Bn 7:8 2Bs 8:11
l 2Sa 5:9
ntotila ya Ezipte kwisaka, botulaka Gezere, mpi yokaka yo tiya, ebuna yandi fwaka mpi bantu ya Kananaa yina vandaka kuzinga na mbanza yina. Yandi pesaka yo bonso dikabu ya kukabwana1 na mwana na yandi ya nkento, b nkento ya Salomo.) 17 Salomo tungaka1 Gezere, Bete-oroni ya Nsi, c 18 Baalati, d mpi Tamare na ntoto-makanga, na insi na yandi, 19 ti bambanza yonso yina Salomo vandaka kubumba bima, bambanza ya bapusu-pusu, e bambanza sambu na bantu yina ke tambusaka bampunda, mpi konso kima yina Salomo vandaka na nzala ya kutunga na Yeruzalemi, na Libani, mpi na insi ya mvimba ya luyalu na yandi. 20 Bantu yonso yina bikalaka na kati ya bantu ya Amore, ya bantu ya Heti, ya bantu ya Perizi, ya bantu ya Hivi, mpi ya bantu ya Yebusi, f bayina vandaka ve na kati ya bantu ya Izraele, g 21 bana na bo yina bikalaka na insi yina—bayina bantu ya Izraele kukaka ve kufwa—Salomo bakaka bo sambu bo sala bisalu ya ngolo bonso bampika tii bubu yai. h 22 Kansi Salomo kumisaka ve ata muntu mosi ya Izraele mpika, i sambu bo vandaka basoda, bansadi, bamfumu, bakomanda na yandi, mpi bamfumu ya bantu yina ke tambusaka bapusu-pusu na yandi ti ya bantu yina ke tambusaka bampunda na yandi. 23 Kuvandaka ti bamfumu ya mimonisi 550 yina vandaka kutala kisalu ya Salomo, bakapita ya bantu yina vandaka kusala kisalu. j 24 Kansi, mwana ya Farao k katukaka na Mbanza ya Davidi l mpi kwendaka na nzo na yandi yina Salomo tungilaka yandi; 9:16 1 To “dikabu ya makwela; mbongo ya makwela.” 9:17 1 To “kumisaka ngolo.”
595 na nima Salomo tungaka MwaNgumba.1a 25 Mbala tatu konso mvula b Salomo vandaka kupesa bimenga ya kuyoka mpi bimenga ya kinduku na mesa-kimenga yina yandi tungilaka Yehowa, c mpi yandi vandaka kupesa midinga ya kimenga na mesa-kimenga, yina vandaka na ntwala ya Yehowa, ebuna yandi manisaka nzo yina. d 26 Ntotila Salomo salaka mpi bamaswa na Esioni-gebere, e yina kele pene-pene ya Eloti, na lweka ya Nzadi-Mungwa ya Mbwaki na insi ya Edomi. f 27 Hirami tindaka bansadi na yandi ti bamaswa, g bantu yina me zaba nzadimungwa mbote-mbote, sambu bo sala ti bansadi ya Salomo. 28 Bo kwendaka na Ofire h mpi kuna bo bakaka batalanta 420 ya wolo ebuna bo nataka yo na ntotila Salomo. Ntangu yai, ntotila-nkento ya Sheba waka nsangu ya Salomo na yina me tala zina ya Yehowa, i yo yina yandi kwisaka kumeka yandi ti bangiufula ya mpasi. j 2 Yandi kwisaka na Yeruzalemi ti bantu mingi kibeni, k ti bashamo yina vandaka kunata mafuta ya balsami l mpi wolo mingi kibeni ti matadi ya ntalu. Yandi kotaka kisika Salomo vandaka mpi tubilaka yandi mambu yonso yina vandaka na ntima na yandi. 3 Ebuna Salomo pesaka bamvutu na bangiufula na yandi yonso. Kuvandaka ve ata ti kima mosi ya mpasi mingi1 yina ntotila kukaka ve kutendudila yandi. 4 Ntangu ntotila-nkento ya Sheba monaka mayele yonso ya Salomo, m nzo yina yandi tungaka, n 5 madia ya mesa na yandi, o bakiti ya bansadi na yandi, kisalu ya bansadi na yandi yina
10
9:24 1 To “Milo.” Ngogo mosi ya Kiebreo yina ke tendula “kufulusa.” 10:3 1 Na kisina, “kima mosi ya kubumbana.”
1 BANTOTILA 9:25–10:12 KAPU 9 a 1Bn 9:15 b Kub 23:14 c 2Bs 8:12, 13 d 2Bs 8:16 e Kul 2:8 f 2Bs 8:17, 18 g 1Bn 5:12 h Kuy 10:29 1Bs 29:3, 4 Nk 45:9
KAPU 10 i 1Bn 4:29 j 2Bs 9:1, 2 Mat 12:42
k Nk 72:10 l Kub 25:3, 6 2Bn 20:13
m 1Bn 3:28 Lon 12:9
n 2Bs 9:3-8 o 1Bn 4:22
Ndonga ya 2 a Bin 8:34 b 1Bn 5:7 c Kuy 43:11 d Nk 72:10
ke tulaka madia na mesa ti bilele na bo, bantu yina ke pesaka yandi malafu, mpi bimenga ya kuyoka yina yandi vandaka kupesa mbala na mbala na nzo ya Yehowa, yandi kondaka kibeni ndinga.1 6 Yo yina yandi tubilaka ntotila nde: “Nsangu ya mono waka na insi na mono sambu na mambu ya nge ke sala1 mpi sambu na mayele na nge vandaka ya kieleka. 7 Kansi mono ndimaka yo ve tii kuna mono me kwisa mpi me mona yo na meso na mono mosi. Kansi mambu ya bo songaka mono me kuma ve ata na kati-kati. Mayele na nge mpi kimvwama na nge me luta kibeni nsangu yina mono waka. 8 Kiese na bantu na nge, mpi kiese na bansadi na nge yina ke vandaka ntangu yonso ti nge, mpi ke wa mayele na nge! a 9 Lukumu na Yehowa Nzambi na nge, b yina me sepela na nge mpi me tula nge na kiti ya kimfumu ya Izraele. Sambu na zola ya kimakulu yina Yehowa kele na yo sambu na Izraele, yandi me tula nge ntotila sambu nge sambisa mambu na lunungu mpi nge zenga mambu na mutindu ya kusungama.” 10 Ebuna yandi pesaka ntotila batalanta1 120 ya wolo, mafuta ya balsami c mingi kibeni, mpi matadi ya ntalu. d Bo me nataka diaka ve mafuta ya balsami mingi bonso yina ntotila-nkento ya Sheba pesaka ntotila Salomo. 11 Bamaswa ya Hirami yina vandaka kunata wolo katuka na Ofire e vandaka kunata mpi banti ya algumi f mingi kibeni, mpi matadi ya ntalu g katuka na Ofire. 12 Ntotila sadilaka banti yina ya algumi sambu na kusala
e 1Bn 9:27, 28 Nk 45:9
f 2Bs 2:8 g 2Bs 9:10, 11
10:5 1 Na kisina, “mpeve vandaka diaka ve na kati na yandi.” 10:6 1 To “bangogo na nge.” 10:10 1 Talanta mosi kele bakilo 34,2. Tala Bangindu ya Ngika B14.
1 BANTOTILA 10:13-25 makunzi ya nzo ya Yehowa mpi ya nzo ya ntotila, mpi bakidare ti bima ya kubudila miziki ya kele ti bansinga sambu na miyimbi-bankunga. a Bo me nataka ntete ve mpi me monaka ntete ve banti ya algumi mingi mutindu yina tii bubu yai. 13 Ntotila Salomo pesaka mpi ntotila-nkento ya Sheba konso kima yina yandi vandaka na nzala na yo mpi yina yandi lombaka, katula bima yina yandi pesaka yandi sambu na kikalulu na yandi ya kukaba.1 Na nima, ntotila-nkento yina bikisaka yandi mpi vutukaka na insi na yandi ti bansadi na yandi. b 14 Kilo ya wolo yina bo vandaka kunatila Salomo konso mvula vandaka batalanta ya wolo 666, c 15 katula yina vandaka kukatuka na bantu ya ke tekaka mpi na luta yina vandaka kukatuka na bantu ya mumbongo mpi na bantotila yonso ya Ba-arabi mpi na bamfumu ya bambanza ya insi yina. 16 Ntotila Salomo salaka bitaninu ya nene 200 ya wolo yina bo me vukisa ti kibende ya nkaka d (bo sadilaka bashekele1 600 ya wolo na konso kitaninu), e 17 mpi bitaninu ya fioti1 300 ya wolo yina bo me vukisa ti kibende ya nkaka (bo sadilaka bamine2 ya wolo tatu na konso kitaninu ya fioti). Na nima, ntotila tulaka yo na Nzo ya Mfinda ya Libani. f 18 Ntotila salaka mpi kiti ya kimfumu ya nene g na meno ya nzioko mpi pakulaka yo 10:13 1 Na kisina, “na kutadila diboko ya ntotila Salomo.” 10:16 1 Shekele mosi kele bagrame 11,4. Tala Bangindu ya Ngika B14. 10:17 1 Kitaninu mosi ya fioti, mbala mingi bantu ya ke sadilaka munduki ya tolo-tolo bantu vandaka kulwata yo. 2 Mine mosi na Masonuku ya Kiebreo kele bagrame 570. Tala Bangindu ya Ngika B14.
596 KAPU 10 a 2Bs 5:12 Nk 150:3
b 2Bs 9:12
c 2Bs 9:13, 14
d 1Bn 14:25, 26
e 2Bs 9:15, 16
f 1Bn 7:2
g Nk 122:2, 5
Ndonga ya 2 a 2Bs 9:17-19
b Kuy 49:9 Kut 23:24 Kut 24:9
c 1Bn 7:2
d 2Bs 9:20, 21
e Kuy 10:4 Nk 72:10 Eze 27:12 Yon 1:3
f 1Bn 10:18
g Lon 5:19
h 1Bn 3:12, 13 1Bn 4:29 2Bs 9:22-24
i Bin 2:6
wolo ya bunkete. a 19 Kuvandaka ti bima sambanu ya kumatila sambu na kukuma na kiti ya kimfumu, mpi ludi mosi ya fioti yina vandaka bonso nkongolo vandaka na nima na yo, mpi kiti yina vandaka ti maboko na balweka yonso zole, mpi bantambu b zole vandaka ya kutelama pene-pene ya maboko yina. 20 Bantambu 12 vandaka ya kutelama na zulu ya bima yina sambanu ya kumatila, ntambu mosi na konso nsuka ya kima ya kumatila na kati ya bima yina sambanu ya kumatila. Ata kimfumu mosi ve me salaka kima ya mutindu yina. 21 Makopa yonso yina ntotila Salomo vandaka kunwila bo salaka yo na wolo, mpi bisadilu yonso ya Nzo ya Mfinda ya Libani c bo salaka yo na wolo ya kukonda kuvukisa ti kima ya nkaka. Bo salaka ve ata kima mosi na arza, sambu na bilumbu ya Salomo bo vandaka kutadila arza bonso kima ya mpamba. d 22 Sambu ntotila vandaka ti bamaswa ya Tarsisi e na nzadi-mungwa kumosi ti bamaswa ya Hirami. Mbala mosi na bamvula tatu, bamaswa ya Tarsisi vandaka kukwisa ti wolo mpi arza, meno ya nzioko, f makaku, mpi bandeke ya bo ke bingaka bapaoni. 23 Yo yina ntotila Salomo lutaka bantotila yonso ya nkaka ya ntoto na kimvwama g mpi na mayele. h 24 Mpi bantu ya ntoto ya mvimba vandaka kusosa kukutana ti1 Salomo sambu na kuwa mayele yina Nzambi tulaka na ntima na yandi. i 25 Konso ntotila vandaka kunata dikabu—bima ya arza, bima ya wolo, bilele, binwaninu, mafuta ya balsami, bampunda ya bitumba, mpi bampunda ya nkaka—mpi yo vandaka kusalama mutindu yina konso mvula. 10:24 1 Na kisina, “kusosa luse ya.”
597 26 Ebuna Salomo landaka kubaka bapusu-pusu mpi bampunda1 mingi; yandi vandaka ti bapusu-pusu 1400 mpi bampunda1 12 000, a mpi yandi tulaka yo na bambanza ya bapusu-pusu mpi pene-pene ya ntotila na Yeruzalemi. b 27 Ntotila kumisaka arza na Yeruzalemi mingi bonso matadi, mpi yandi kumisaka banti ya sedre mingi bonso banti ya sikomore na Shefela. c 28 Bampunda ya Salomo vandaka kukatuka na Ezipte, mpi bantu ya mumbongo ya ntotila vandaka kusumba bampunda na bimvuka1 na ntalu yina bo tulaka. d 29 Ntalu ya konso pusupusu yina vandaka kukatuka na Ezipte vandaka mbongo 600 ya bibende, mpi ntalu ya mpunda mosi vandaka 150; na nima bo vandaka kunata yo na bantotila yonso ya bantu ya Heti e mpi na bantotila ya Siria. Kansi ntotila Salomo zolaka bankento mingi ya banzenza f katula mwana ya Farao: g bankento ya Moabi, h ya Amoni, i ya Edomi, ya Sidoni, j mpi ya Heti. k 2 Bo katukaka na makanda yina Yehowa tubilaka bantu ya Izraele nde: “Beno fwete kota ve na kati na bo,1 mpi bo fwete kwisa ve na kati na beno, sambu bo ta benda kibeni ntima na beno na kulanda banzambi na bo.” l Kansi Salomo kangamaka ti bo mpi zolaka bo. 3 Yandi vandaka ti bankento 700 yina vandaka bankento ya ntotila mpi bamakangu 300, mpi malembemalembe bankento na yandi be-
11
1 BANTOTILA 10:26–11:12 KAPU 10 a Kul 17:15, 16 1Bn 4:26
b 2Bs 1:14 2Bs 9:25
c 2Bs 1:15 2Bs 9:27
d 2Bs 1:16, 17 2Bs 9:28
e Yoz 1:4
KAPU 11 f Kul 17:15, 17 Neh 13:26
g 1Bn 3:1 h Kuy 19:36, 37 i 1Bn 14:21 j 1Bn 16:30, 31 k Kuy 26:34, 35 l Kub 34:16 Kul 7:3 Yoz 23:12, 13 2Bk 6:14
Ndonga ya 2 a 1Bn 11:42 b Kul 7:3, 4 Neh 13:26
c Baz 2:11, 13 Baz 10:6 1Sa 7:3
d Sef 1:5 e 1Bn 15:5 f Lev 26:30 Kut 33:52 2Bn 21:1, 3
g Lev 18:21 Bis 7:43
h 2Bn 23:13 i Kul 7:3, 4
10:26 1 To “bantu yina ke tambusaka bampunda.” 10:28 1 To mbala ya nkaka, “kukatuka na Ezipte mpi na Kue; bantu ya mumbongo ya ntotila vandaka kusumba yo na Kue,” ziku yo ke tubila Silisia. 11:2 1 To “Beno fwete kwelana ve ti bo.”
Bin 4:23
j 1Bn 3:5 1Bn 9:2
k 2Bs 7:19, 20 l 2Bn 17:21
ndaka ntima na yandi.1 4 Na kimununu ya Salomo, a bankento na yandi bendaka1 ntima na yandi na kulanda banzambi ya nkaka, b mpi ntima na yandi vandaka ve ya mvimba2 na Yehowa Nzambi na yandi bonso ntima ya tata na yandi Davidi. 5 Salomo landaka Ashtoreti c nzambinkento ya bantu ya Sidoni, mpi Milkomi, d nzambi ya nzanzi ya bantu ya Amoni. 6 Salomo salaka mambu ya mbi na meso ya Yehowa, mpi yandi landaka ve Yehowa na mambu yonso1 mutindu tata na yandi Davidi salaka. e 7 Na ntangu yina Salomo tungaka kisika mosi ya kunanguf ka sambu na Kemoshi, nzambi ya nzanzi ya Moabi, na ngumba yina ke talana ti Yeruzalemi mpi sambu na Moleki, g nzambi ya nzanzi ya bantu ya Amoni. h 8 Yai mambu yina yandi salaka sambu na bankento na yandi yonso ya banzenza yina vandaka kupesa midinga ya kimenga mpi kutambikila banzambi na bo. 9 Yehowa wilaka Salomo makasi sambu yandi bikaka nde bo benda ntima na yandi ntama ti Yehowa Nzambi ya Izraele, i yina monanaka na yandi mbala zole j 10 mpi yina kebisaka yandi sambu na diambu yai kibeni, nde yandi fwete landa ve banzambi ya nkaka. k Kansi yandi zitisaka ve mambu yina Yehowa tubaka. 11 Ntangu yai Yehowa tubilaka Salomo nde: “Sambu nge me sala diambu yai mpi nge me zitisa ve kuwakana na mono mpi bansiku na mono mutindu mono songaka nge, mono ta botula kibeni kimfumu na nge, mpi mono ta pesa yo na nsadi na nge mosi. l 12 Kansi, sambu na tata na nge 11:3 1 To “bankento na yandi vandaka ti bupusi ya ngolo na zulu na yandi.” 11:4 1 To “balusaka.” 2 To “ya kudipesa ya mvimba.” 11:6 1 Na kisina, “kibeni.”
1 BANTOTILA 11:13-28 Davidi, mono ta sala yo ve ntangu nge kele na luzingu. Mono ta botula yo na maboko ya mwana na nge, a 13 kansi mono ta botula ve kimfumu ya mvimba. b Mono ta pesa mwana na nge c dikanda mosi, sambu na nsadi na mono Davidi mpi sambu na Yeruzalemi, yina mono me solaka.” d 14 Ebuna Yehowa basisilaka Salomo mbeni, e Adadi muntu ya Edomi, muntu ya dibuta ya kintotila ya Edomi. f 15 Ntangu Davidi bedisaka Edomi,g Yoabi mfumu ya basoda kwendaka kuzika bantu yina fwaka, mpi yandi sosaka kufwa babakala yonso na Edomi. 16 (Sambu Yoabi ti Izraele ya mvimba bikalaka kuna bangonda sambanu tii kuna yandi fwaka1 babakala yonso na Edomi.) 17 Kansi Adadi tinaka ti ndambu ya bansadi ya tata na yandi, bayina vandaka bantu ya Edomi, mpi bo kwendaka na Ezipte; na ntangu yina, Adadi vandaka leke. 18 Yo yina bo katukaka na Madiani mpi bo kumaka na Parani. Bo bakaka bantu na Parani h mpi bo kwendaka na Ezipte, na Farao ntotila ya Ezipte, yina pesaka yandi nzo, ndimaka kupesa yandi madia, mpi pesaka yandi ntoto. 19 Farao zolaka Adadi mingi kibeni, yo yina Farao pesaka yandi mpangi ya nkento na yandi ya nkento, ntotilankento1 Tapenesi, sambu yandi kuma nkento na yandi. 20 Na nima, mpangi-nkento ya Tapenesi butilaka yandi mwana-bakala, Genubati, mpi Tapenesi sansaka yandi1 na nzo ya Farao, ebuna Genubati bikalaka na nzo ya Farao kisika mosi ti bana ya Farao. 21 Adadi waka na Ezipte nde Davidi lalaka sambu na ku11:16 1 Na kisina, “katulaka.” 11:19 1 Yandi vandaka ve ntotila-nkento yina ke yala. 11:20 1 To mbala ya nkaka, “katulaka yandi na mabele.”
598 KAPU 11 a 2Bs 10:18, 19
b 2Sa 7:12, 15
c 1Bn 12:20 2Bs 11:1
d Kul 12:11
e 2Sa 7:12, 14
f Kuy 27:40
g 2Sa 8:13
h Kut 10:12
Ndonga ya 2 a 1Bn 2:10
b 1Bn 2:34
c 1Bn 11:14
d 2Sa 8:3
e 2Sa 10:18
f 2Sa 8:5 1Bn 19:15 Yez 7:8
g 1Bn 11:31 1Bn 12:32 1Bn 14:10 2Bs 11:14 2Bs 13:3, 20
h 1Bn 9:22
pema ti ba-nkaka na yandi a mpi nde Yoabi mfumu ya basoda fwaka.b Yo yina Adadi tubilaka Farao nde: “Pesa mono nzila, sambu mono kwenda na insi na mono.” 22 Kansi Farao tubilaka yandi nde: “Awa ya nge kele ti mono nge me konda nki sambu ntangu yai nge sosa kukwenda na insi na nge?” Yandi tubaka nde: “Kima ve, kansi pardo pesa mono nzila mono kwenda.” 23 Nzambi basisilaka mpi Salomo mbeni ya nkaka, c Rezoni mwana ya Eliada, yina tinaka mfumu na yandi, Adadezere d ntotila ya Soba. 24 Yandi vukisaka bantu pene-pene na yandi mpi kumaka mfumu ya kimvuka mosi ya miyibi ntangu Davidi bedisaka1 bo.e Yo yina bo kwendaka na Damasi, f kumaka kuzinga kuna, mpi yantikaka kuyala na Damasi. 25 Yandi kumaka mbeni ya Izraele bilumbu yonso ya Salomo, yandi yikaka na mbi yina Adadi salaka, mpi yandi vandaka kumenga Izraele ntangu yandi vandaka kuyala Siria. 26 Mbeni ya nkaka vandaka Yeroboami g mwana ya Nebati, muntu mosi ya Efrayimi yina katukaka na Sereda. Yandi vandaka nsadi ya Salomoh mpi zina ya mama na yandi vandaka Serua, yina vandaka mufwidi ya nkento. Yandi mpi yantikaka kukolama na1 ntotila. i 27 Kikuma ya yandi kolamaka na ntotila yo yai: Salomo tungaka Mwa-Ngumba1j mpi kangaka dibulu ya Mbanza ya tata na yandi Davidi. k 28 Kansi Yeroboami yai vandaka muntu ya me fwana. Ntangu Salomo monaka nde leke yina vandaka nsadi ya kikesa, yandi tulaka ya-
i 2Bs 13:6
j 1Bn 9:15, 24
k 2Sa 5:7
11:24 1 Na kisina, “fwaka.” 11:26 1 Na kisina, “kunangula diboko na yandi sambu na kunwanisa.” 11:27 1 To “Milo.” Ngogo mosi ya Kiebreo yina ke tendula “kufulusa.”
599 ndi nkengi a ya bantu yonso ya kisalu ya kingolo-ngolo ya nzo ya Yozefi. 29 Na ntangu yina Yeroboami basikaka na Yeruzalemi, ebuna mbikudi Ahiya b muntu ya Shilo kutanaka ti yandi na nzila. Ahiya lwataka lele mosi ya mpa, mpi bo vandaka kaka bo zole na nseke. 30 Ahiya simbaka lele ya mpa yina yandi lwataka mpi pasulaka yo na bitini 12. 31 Na nima yandi tubilaka Yeroboami nde: “Baka bitini kumi sambu na nge mosi, sambu Yehowa Nzambi ya Izraele ke tuba nde: ‘Mono ke botula kimfumu na maboko ya Salomo, mpi mono ta pesa nge makanda kumi. c 32 Kansi dikanda mosi ta bikala ya yandi d sambu na nsadi na mono Davidi e mpi sambu na Yeruzalemi, mbanza yina mono me solaka na kati ya makanda yonso ya Izraele. f 33 Mono ta sala yo sambu bo me yambula mono g mpi bo ke fukimina Ashtoreti nzambi-nkento ya bantu ya Sidoni, Kemoshi nzambi ya Moabi, mpi Milkomi nzambi ya bantu ya Amoni, mpi bo me tambula ve na banzila na mono sambu na kusala mambu yina kele mbote na meso na mono mpi kuzitisa bansiku na mono ti balusambisu na mono bonso tata na yandi Davidi. 34 Kansi mono ta katula ve kimfumu yonso na maboko na yandi, mpi mono ta bika yandi mfumu bilumbu yonso ya luzingu na yandi, sambu na nsadi na mono Davidi yina mono solaka, h sambu yandi zitisaka bantuma na mono mpi bansiku na mono. 35 Kansi mono ta baka kimfumu na maboko ya mwana na yandi mpi mono ta pesa nge yo, disongidila, makanda kumi. i 36 Mono ta pesa mwana na yandi dikanda mosi, sambu nsadi na mono Davidi kuvanda ntangu yonso ti
1 BANTOTILA 11:29–12:2 KAPU 11 a 1Bn 5:16 b 1Bn 12:15 1Bn 14:2 2Bs 9:29
c 1Bn 12:16 d 1Bn 12:20 2Bs 11:1
e Kuy 49:10 f Kul 12:5, 6 1Bn 11:13 Nk 132:13
g Kul 28:15 2Bs 15:2
h 1Bn 9:4, 5 Nk 89:49 Nk 132:17 Yez 9:7
i 1Bn 12:20 2Bs 10:16
Ndonga ya 2 a 2Sa 7:29 1Bn 15:4 2Bn 8:19
b 1Bn 15:5 c 2Sa 7:11 d 1Bn 12:16 e Kuy 49:10 Yez 11:1 Luk 1:32, 33
f 1Bn 14:25 g 2Bs 10:2 h 2Bs 9:29-31 i 1Bs 3:10 2Bs 13:7 Mat 1:7
KAPU 12 j Kuy 12:6 Yoz 20:7, 9 Baz 9:1, 2 Bis 7:15, 16
k 2Bs 10:1-4
mwinda na ntwala na mono na Yeruzalemi, a mbanza yina mono me solaka sambu yo vanda kisika ya kutula zina na mono. 37 Mono ta baka nge, mpi nge ta yala yonso yina nge ke zola,1 mpi nge ta kuma ntotila ya Izraele. 38 Kana nge zitisa mambu yonso ya mono ke songa nge, nge tambula na banzila na mono, mpi nge sala mambu yina kele ya mbote na meso na mono na kuzitisaka bansiku na mono mpi bantuma na mono, kaka mutindu nsadi na mono Davidi salaka, b mono ta vanda mpi ti nge. Mono ta tungila nge nzo ya ke zingaka mingi, kaka mutindu mono me tungilaka Davidi, c mpi mono ta pesa nge Izraele. 39 Ebuna mono ta pesa bana ya Davidi nsoni sambu na diambu yai, d kansi ntangu yonso ve.’” e 40 Yo yina Salomo sosaka kufwa Yeroboami, kansi Yeroboami tinaka na Ezipte, na Shishaki f ntotila ya Ezipte, g mpi yandi bikalaka kuna tii na lufwa ya Salomo. 41 Sambu na mambu ya nkaka ya Salomo salaka, yonso yina yandi salaka ti mayele na yandi, keti bo me sonikaka yo ve na mukanda ya mambu ya Salomo? h 42 Nsungi1 ya luyalu ya Salomo na Yeruzalemi na Izraele ya mvimba vandaka bamvula 40. 43 Ebuna Salomo lalaka sambu na kupema ti ba-nkaka na yandi mpi bo zikaka yandi na Mbanza ya tata na yandi Davidi; ebuna mwana na yandi Rehoboami i kumaka ntotila na kisika na yandi. Rehoboami kwendaka na Shekemi, j sambu Izraele ya mvimba kwisaka kuna sambu na kukumisa yandi ntotila. k 2 Ntangu Yeroboami mwana ya Nebati waka mambu yina (yandi
12
11:37 1 To “moyo na nge ke zola.” 11:42 1 Na kisina, “Bilumbu.”
1 BANTOTILA 12:3-18 vandaka ntete na Ezipte sambu yandi tinaka ntotila Salomo mpi yandi vandaka kuzinga na Ezipte), a 3 bo tindaka bantu sambu bo kwenda kubinga yandi. Na nima, Yeroboami ti dibundu ya mvimba ya Izraele kwisaka na Rehoboami mpi tubaka nde: 4 “Tata na nge kumisaka vangu na beto kizitu. b Kansi kana nge kumisa pete kisalu ya ngolo ya tata na nge mpi nge fiotuna kizitu ya vangu1 yina yandi tulaka na zulu na beto, beto ta sadila nge.” 5 Ebuna yandi tubilaka bo nde: “Beno kwenda ebuna beno vutukila mono na nima ya bilumbu tatu.” Yo yina bantu kwendaka. c 6 Na nima, ntotila Rehoboami yulaka bambuta1 yina sadilaka tata na yandi Salomo ntangu yandi vandaka na luzingu nde: “Inki ndongisila beno ke pesa mono sambu mono pesa bantu yai mvutu?” 7 Bo vutudilaka yandi nde: “Kana bubu yai nge kuma nsadi ya bantu yai, nge ndima mambu ya bo ke lomba, mpi nge pesa bo mvutu ya mbote, bo ta vandaka ntangu yonso bansadi na nge.” 8 Kansi, yandi buyaka ndongisila yina bambuta1 pesaka yandi, mpi yandi yulaka baleke yina yelaka ti yandi mpi yina vandaka ntangu yai bansadi na yandi. d 9 Yandi yulaka bo nde: “Inki ndongisila beno ke pesa na mvutu yina beto fwete pesa bantu yina tubilaka mono nde, ‘Kumisa pete vangu yina tata na nge tulaka na zulu na beto’?” 10 Baleke yina yelaka ti yandi tubilaka yandi nde: “Yai mambu ya nge fwete tubila bantu yina tubilaka nge nde, ‘Tata na nge kumisaka vangu na beto kizitu, kansi nge fwete kumisila beto yo 12:4 1 To “vangu ya nku.” 12:6, 8, 13 1 To “bankuluntu.”
600 KAPU 12 a 1Bn 11:26, 40
b 1Sa 8:11-18 1Bn 4:7
c 2Bs 10:5-7
d 2Bs 10:8-11
Ndonga ya 2 a 2Bs 10:12-15
b Kul 2:30 2Bs 22:7 Bar 9:18
c 1Bn 11:31
d 2Bs 10:16, 17
e 1Bn 11:12, 13 2Bs 11:13, 16
f 2Sa 20:24 1Bn 4:6 1Bn 5:13, 14
pete’; nge fwete songa bo nde, ‘Musapi na mono ya fioti ta vanda nene kuluta luketo ya tata na mono. 11 Tata na mono tulaka vangu ya kizitu na zulu na beno, kansi mono ta yika na vangu na beno. Tata na mono pesaka beno ndola ti bafimbu, kansi mono ta pesa beno ndola ti bafimbu ya bansende.’” 12 Yeroboami ti bantu yonso kwisaka na Rehoboami na kilumbu ya tatu, kaka mutindu ntotila tubaka: “Beno vutukila mono na kilumbu ya tatu.” a 13 Kansi ntotila pesaka bantu mvutu na makasi, yandi buyaka ndongisila yina bambuta1 pesaka yandi. 14 Yandi tubilaka bo na kulanda ndongisila yina baleke pesaka yandi nde: “Tata na mono kumisaka vangu na beno kizitu, kansi mono ta yika na vangu na beno. Tata na mono pesaka beno ndola ti bafimbu, kansi mono ta pesa beno ndola ti bafimbu ya bansende.” 15 Mpidina ntotila wilaka ve bantu, sambu Yehowa muntu salaka nde mambu kusalama mutindu yina, b sambu na kulungisa mambu yina Yehowa tubilaka Yeroboami mwana ya Nebati na nzila ya Ahiya c muntu ya Shilo. 16 Ntangu Izraele ya mvimba monaka nde ntotila buyaka kuwila bo, bantu vutudilaka ntotila nde: “Inki dikabu beto kele na yo na Davidi? Beto kele ve ti dikabu na mwana ya Yese. Kwenda na banzambi na nge, O Izraele. Ntangu yai tala nzo na nge mosi, O Davidi!” Ebuna bantu ya Izraele vutukaka na banzo1 na bo. d 17 Kansi Rehoboami landaka kuyala bantu ya Izraele yina vandaka kuzinga na bambanza ya Yuda. e 18 Na nima ntotila Rehoboami tindaka Adorami, f yina va12:16 1 Na kisina, “batenta.”
601 ndaka ti kiyeka ya kutala bantu yina bo bakaka na kusala bisalu ya ngolo, kansi Izraele ya mvimba fwaka yandi na matadi. Ntotila Rehoboami mataka nswalu na pusu-pusu na yandi sambu na kutina na Yeruzalemi. a 19 Mpi bantu ya Izraele me kolaminaka b nzo ya Davidi tii bubu yai. 20 Ntangu Izraele ya mvimba waka nde Yeroboami me vutuka, bo bingaka yandi na lukutakanu mpi bo kumisaka yandi ntotila ya Izraele ya mvimba. c Ata muntu mosi ve landaka nzo ya Davidi katula kaka dikanda ya Yuda. d 21 Ntangu Rehoboami kumaka na Yeruzalemi, yandi vukisaka kukonda kusukinina nzo ya mvimba ya Yuda mpi dikanda ya Benyamini, basoda 180 000 ya me zaba bitumba mbote,1 sambu bo nwana ti nzo ya Izraele sambu na kuvutula kimfumu na Rehoboami mwana ya Salomo. e 22 Ebuna ndinga ya Nzambi ya kieleka kwisilaka Shemaya f muntu ya Nzambi ya kieleka nde: 23 “Tubila Rehoboami mwana ya Salomo ntotila ya Yuda, nzo ya mvimba ya Yuda, Benyamini, mpi bantu yina me bikala nde, 24 ‘Yehowa me tuba nde: “Beno fwete kwenda ve kunwana ti bampangi na beno bantu ya Izraele. Konso muntu fwete vutuka na nzo na yandi, sambu mono muntu me sala nde diambu yai kusalama.”’” g Yo yina, bo lemfukilaka ndinga ya Yehowa mpi bo vutukaka na banzo na bo, mutindu Yehowa songaka bo. 25 Na nima, Yeroboami tungaka1 Shekemi h na ntoto ya bangumba ya Efrayimi mpi zingaka kuna. Katuka kuna, yandi basikaka mpi tungaka1 Penuele. i 26 Yeroboami kuditubilaka na ntima nde: “Ntangu yai ki12:21 1 Na kisina, “ya bo me sola.” 12:25 1 To “kumisaka ngolo.”
1 BANTOTILA 12:19-33 KAPU 12 a 2Bs 10:18, 19 b 2Bn 17:21 c 1Bn 11:30, 31 d 1Bn 11:12, 13 Oze 11:12
e 2Bs 11:1-4 2Bs 25:5
f 2Bs 12:5 g 1Bn 11:30, 31 h 1Bn 12:1 i Kuy 32:30 Baz 8:13, 17
Ndonga ya 2 a 1Bn 11:38 b Kul 12:5, 6 c Kub 20:4 2Bn 10:29
d Kub 32:4, 8 2Bs 11:15, 16
e Kuy 12:8, 9 Kuy 28:19
f Kuy 14:14 Kul 34:1 Baz 18:29 Baz 20:1
g 2Bn 10:31 2Bn 17:21-23
h Kut 3:10 1Bn 13:33 2Bs 11:14 2Bs 13:9
i Lev 23:34 j Amo 7:13
mfumu ta vutuka na nzo ya Davidi. a 27 Kana bantu yai ke landa kutombuka sambu na kupesa bimenga na nzo ya Yehowa na Yeruzalemi, b ntima na bo mpi ta vutuka na mfumu na bo, Rehoboami ntotila ya Yuda. Ee, bo ta fwa mono mpi ta vutuka na Rehoboami ntotila ya Yuda.” 28 Na nima ya kusolula ti bandongisi na yandi, ntotila salaka bana-bangombe zole ya wolo c mpi tubilaka bantu nde: “Yo kele mpasi mingi sambu na beno na kutombuka na Yeruzalemi. Tala nzambi na nge, O Izraele, yina basisaka nge na insi ya Ezipte.” d 29 Ebuna yandi tulaka mosi na Betele, e mpi yandi tulaka yina ya nkaka na Dani. f 30 Bima yina nataka bo na kusala disumu, g mpi bantu vandaka kukwenda tii na Dani sambu na kusambila mwana-ngombe yina vandaka kuna. 31 Yandi salaka banzo ya lusambu na zulu ya bisika ya kunanguka mpi yandi bakaka bantu na kati ya bantu yonso, bayina vandaka ve Balevi, h mpi tulaka bo banganga-nzambi. 32 Yeroboami tulaka mpi nkinsi na ngonda ya nana, na kilumbu ya 15 ya ngonda yina, bonso nkinsi yina vandaka kusalama na Yuda. i Na mesa-kimenga yina yandi salaka na Betele, j yandi tambikaka bana-bangombe yina yandi salaka, mpi na Betele yandi tulaka banganga-nzambi sambu na bisika ya kunanguka yina yandi salaka. 33 Mpi yandi yantikaka kupesa makabu na zulu ya mesa-kimenga yina yandi salaka na Betele, na kilumbu ya 15 ya ngonda ya nana, na ngonda yina yandi gangaka yandi mosi; yandi tulaka nkinsi sambu na bantu ya Izraele, mpi yandi mataka na mesa-kimenga sambu na kupesa makabu mpi midinga ya kimenga.
1 BANTOTILA 13:1-14
13
Na kulanda ndinga ya Yehowa, muntu mosi ya Nzambi a katukaka na Yuda mpi kwisaka na Betele ntangu Yeroboami vandaka ya kutelama pene-pene ya mesa-kimenga b sambu na kupesa midinga ya kimenga. 2 Ebuna na kulanda ndinga ya Yehowa, yandi nganinaka mesa-kimenga nde: “O mesakimenga, mesa-kimenga! Yehowa ke tuba nde: ‘Tala! Mwana mosi ta butuka na nzo ya Davidi, zina na yandi Yoziasi! c Yandi ta tambika na zulu na nge banganganzambi ya bisika ya kunanguka, bayina ke pesaka midinga ya bimenga na zulu na nge, mpi yandi ta yoka mikwa ya bantu na zulu na nge.’” d 3 Yandi pesaka kidimbu na kilumbu yina nde: “Yai kidimbu yina Yehowa me pesa: Tala! Mesa-kimenga ta bwa, mpi putulu ya tiya1 yina kele na zulu na yo ta panzana.” 4 Ntangu ntotila waka mambu yina muntu ya Nzambi ya kieleka tubaka sambu na kunganina mesa-kimenga na Betele, Yeroboami tandulaka diboko na yandi na ndambu ya mesakimenga mpi tubaka nde: “Beno kanga yandi!” e Na mbala mosi, diboko yina yandi tandudilaka muntu yina yumaka,1 mpi yandi vandaka ve na mpila ya kuvutula yo diaka. f 5 Na nima, mesakimenga yina bwaka mpi putulu ya tiya yina vandaka na zulu na yo panzanaka na kuwakana ti kidimbu yina muntu ya Nzambi ya kieleka tubaka na ndinga ya Yehowa. 6 Ebuna ntotila tubilaka muntu ya Nzambi ya kieleka nde: “Pardo, bondila1 Yehowa Nzambi
602 KAPU 13 a 2Bn 23:16, 17
b 1Bn 12:32 Amo 3:14
c 2Bn 21:24 2Bn 22:1
d 2Bn 23:15, 16 2Bs 34:33
e 2Bs 16:10 Yer 20:2
f 2Bn 6:18
13:3 1 To “putulu ya tiya yina kele ti mafuta,” disongidila, putulu ya tiya yina me Ndonga ya 2 vukana ti mafuta ya bimenga. 13:4 1 To a Kub 10:16, 17 Kut 21:7 “vandaka kusala diaka ve.” 13:6 1 To Yer 37:3 “lembika luse ya.” Bis 8:24
na nge sambu yandi wila mono mawa, mpi samba sambu na mono sambu diboko na mono kubonga.” a Ebuna muntu ya Nzambi ya kieleka bondilaka Yehowa sambu yandi wila yandi mawa, mpi diboko ya ntotila vutukaka mutindu yo vandaka ntete. 7 Ebuna ntotila tubilaka muntu ya Nzambi ya kieleka nde: “Beto kwenda na nzo na mono sambu nge dia, mpi mono pesa nge dikabu.” 8 Kansi muntu ya Nzambi ya kieleka tubilaka ntotila nde: “Ata kana nge pesa mono kati-kati ya nzo na nge, mono ta kwisa ve ti nge, mono ta dia ve dimpa mpi mono ta nwa ve masa na kisika yai. 9 Sambu Yehowa songaka mono nde: ‘Nge fwete dia ve dimpa to kunwa masa, mpi nge fwete vutuka ve na nzila yina nge kwisilaka.’” 10 Yo yina yandi vutukaka na nzila ya nkaka, mpi yandi vutukaka ve na nzila yina yandi kwisilaka na Betele. 11 Kuvandaka ti mbikudi mosi ya mbuta yina vandaka kuzinga na Betele, mpi bana na yandi vutukaka na nzo mpi songaka yandi mambu yonso yina muntu ya Nzambi ya kieleka salaka kilumbu yina na Betele mpi mambu yina yandi tubilaka ntotila. Na nima ya kusonga tata na bo mambu yina, 12 tata na bo yulaka bo nde: “Yandi kwendaka na nki nzila?” Bana na yandi songaka yandi nzila yina muntu ya Nzambi ya kieleka yina katukaka na Yuda kwendaka. 13 Yandi tubilaka bana na yandi nde: “Beno yidikila mono mpunda.” Bo yidikilaka yandi mpunda, ebuna yandi mataka na zulu na yo. 14 Yandi landaka muntu ya Nzambi ya kieleka mpi kutaka yandi me vanda na nsi ya nti mosi ya nene. Ebuna yandi tubilaka yandi nde: “Keti nge kele muntu ya Nzambi ya kiele-
603 ka yina katukaka na Yuda?” a Yandi vutulaka nde: “Yo kele mono.” 15 Yandi tubilaka yandi nde: “Kwisa beto kwenda na nzo mpi nge dia dimpa.” 16 Kansi yandi tubaka nde: “Mono lenda vutuka ve ti nge to kundima diambu ya nge ke lomba mono, mono lenda dia mpi ve dimpa to kunwa masa ti nge na kisika yai. 17 Sambu Yehowa songaka mono nde, ‘Nge fwete dia ve dimpa to kunwa masa kuna. Nge fwete vutuka ve na nzila yina nge kwisilaka.’” 18 Ebuna yandi tubilaka yandi nde: “Mono mpi kele mbikudi bonso nge, mpi wanzio mosi tubilaka mono na ndinga ya Yehowa nde, ‘Songa yandi na kuvutuka ti nge na nzo na nge sambu yandi dia dimpa mpi yandi nwa masa.’” (Yandi kusaka yandi.) 19 Yo yina, yandi vutukaka ti yandi sambu na kudia dimpa mpi kunwa masa na nzo na yandi. 20 Ntangu bo vandaka na mesa, ndinga ya Yehowa kwisilaka mbikudi yina vutulaka yandi, 21 mpi yandi tubilaka muntu ya Nzambi ya kieleka yina katukaka na Yuda na ndinga ya ngolo nde: “Yehowa ke tuba nde: ‘Sambu nge me kolama na ntuma ya Yehowa mpi nge me zitisa ve nsiku yina Yehowa Nzambi na nge pesaka nge, 22 kansi nge me vutuka sambu na kudia dimpa mpi kunwa masa na kisika yina mono songaka nge sambu na yo nde, “Kudia ve dimpa mpi kunwa ve masa,” mvumbi na nge ta kuma ve na maziamu ya bankaka na nge.’” b 23 Ntangu muntu ya Nzambi ya kieleka manisaka kudia mpi kunwa, mbikudi yina ya mbuta yidikaka mpunda sambu na mbikudi yina yandi vutulaka. 24 Na nima yandi kwendaka, kansi ntambu mosi kwisaka kuku-
1 BANTOTILA 13:15-32 KAPU 13 a 1Bn 13:1
b 1Bn 13:30 2Bn 23:17, 18
Ndonga ya 2 a 2Sa 6:7 1Bn 20:35, 36 2Bn 17:25
b 1Bn 13:9
c 1Bn 13:21, 22
d 2Bn 23:17, 18
tana ti yandi na nzila mpi fwaka yandi. a Bo losaka mvumbi na yandi na nzila, mpi mpunda telamaka na lweka na yo; ntambu telamaka mpi na lweka na yo. 25 Bantu yina vandaka kuluta monaka mvumbi yina bo losaka na nzila mpi ntambu me telama na lweka na yo. Bo kwisaka kupesa nsangu na mbanza yina mbikudi ya mbuta vandaka kuzinga. 26 Ntangu mbikudi yina bakaka yandi na nzila mpi vutulaka yandi waka mambu yina, na mbala mosi yandi tubaka nde: “Yo kele muntu ya Nzambi ya kieleka yina kolamaka na ntuma ya Yehowa; b yo yina Yehowa pesaka yandi na ntambu sambu yo pasula yandi mpi yo fwa yandi, kaka mutindu Yehowa tubilaka yandi.” c 27 Ebuna yandi tubilaka bana na yandi nde: “Beno yidikila mono mpunda.” Bo yidikilaka yandi mpunda. 28 Na nima yandi kwendaka mpi monaka mvumbi yina bo losaka na nzila, mpi mpunda ti ntambu me telama na lweka na yo. Ntambu diaka ve mvumbi yina, mpi yo pasulaka ve mpunda. 29 Mbikudi yina tombulaka mvumbi ya muntu yina ya Nzambi ya kieleka mpi tulaka yandi na zulu ya mpunda, ebuna mbikudi yina vutulaka yandi na mbanza na yandi sambu na kudila yandi mpi kuzika yandi. 30 Yandi tulaka mvumbi yina na maziamu na yandi, mpi bo landaka kudila yandi nde: “Mawa kibeni, mpangi na mono!” 31 Na nima ya kuzika yandi, yandi songaka bana na yandi nde: “Kana mono fwa, beno fwete zika mono kisika bo me zika muntu ya Nzambi ya kieleka. Beno tula mikwa na mono pene-pene ya mikwa na yandi. d 32 Ndinga ya Yehowa yina yandi tubaka sambu na mesa-kimenga
1 BANTOTILA 13:33–14:10 yina kele na Betele mpi sambu na banzo yonso ya lusambu yina kele na bisika ya kunanguka a na bambanza ya Samaria ta lungana kibeni.” b 33 Ata na nima ya mambu yai, Yeroboami yambulaka ve nzila na yandi ya mbi, kansi yandi vandaka kaka kubaka bantu na kati ya bantu yonso mpi kutula bo banganga-nzambi sambu na bisika ya kunanguka.c Yandi vandaka kutula na kisalu ya kinganga-nzambi1 konso muntu yina vandaka kuzola yo, yandi vandaka kutuba nde: “Bika yandi kuma nganga-nzambi sambu na bisika ya kunanguka.” d 34 Disumu yai ya nzo ya Yeroboami e salaka nde bo fwa bo mpi bo manisa bo na ntoto. f Na ntangu yina Abiya mwana ya Yeroboami belaka. 2 Ebuna Yeroboami tubilaka nkento na yandi nde: “Pardo, telama mpi lwata bilele ya nkaka sambu bo zaba ve nde nge kele nkento ya Yeroboami, mpi kwenda na Shilo. Tala! Mbikudi Ahiya kele kuna. Yandi muntu tubilaka mono nde mono ta kuma ntotila ya bantu yai. g 3 Baka mampa kumi, bagato, ti dibungu ya bwiki, mpi kwenda na yandi. Ebuna yandi ta songa nge mambu yina ta bwila mwana.” 4 Nkento ya Yeroboami salaka mambu yina yandi tubaka. Yandi telamaka, kwendaka na Shilo, h mpi kumaka na nzo ya Ahiya. Meso ya Ahiya vandaka kutala kaka na ntwala, mpi yandi vandaka kumona ve sambu na mvula na yandi. 5 Kansi Yehowa songaka Ahiya nde: “Tala, nkento ya Yeroboami ke kwisa kuyula nge sambu na mwana na yandi, sambu yandi ke bela. Mono ta songa nge mambu yina nge ta zabisa
14
13:33 1 Na kisina, “kufulusa diboko ya.”
604 KAPU 13 a Lev 26:30 1Bn 12:29, 31
b 2Bn 23:15, 19
c 1Bn 12:25, 31
d 2Bs 11:14, 15
e 1Bn 16:30, 31 2Bn 3:1, 3 2Bn 10:31 2Bn 13:1, 2
f 1Bn 14:10 1Bn 15:25-29 2Bn 17:22, 23
KAPU 14 g 1Bn 11:30, 31
h Yoz 18:1 1Sa 4:3
Ndonga ya 2 a 1Bn 11:30, 31 1Bn 12:20
b 1Bn 12:16
c 1Bn 15:5 Bis 13:22
d Kul 27:15 2Bs 11:15
e Neh 9:26 Nk 50:17
f 1Bn 15:25-29
yandi.1 Ntangu yandi ta kuma, yandi ta sala na mpila nde bo zaba yandi ve.” 6 Ntangu Ahiya waka makelele ya makulu ya nkento ya Yeroboami ntangu yandi vandaka kukota na munoko ya nzo, Ahiya tubaka nde: “Kota, nkento ya Yeroboami. Sambu na nki nge ke sala na mpila nde bo zaba nge ve? Bo me tinda mono na kupesa nge nsangu ya mbi. 7 Kwenda kusonga Yeroboami nde, ‘Yehowa Nzambi ya Izraele ke tuba nde: “Mono tombulaka nge na kati ya bantu na nge sambu na kukumisa nge ntwadisi ya bantu na mono Izraele. a 8 Na nima, mono botulaka kimfumu na nzo ya Davidi mpi mono pesaka nge yo. b Kansi nge me kuma ve bonso nsadi na mono Davidi, yina zitisaka bansiku na mono mpi yina landaka mono na ntima na yandi ya mvimba, yandi salaka kaka mambu yina vandaka mbote na meso na mono. c 9 Kansi nge me sala mambu ya mbi kuluta bantu yonso yina vandaka na ntwala na nge, mpi nge me kudisadila nzambi ya nkaka mpi biteki ya bibende1 sambu na kupesa mono makasi, d mpi mono kele muntu yina nge me pesa mukongo. e 10 Yo yina mono ke nata mpasi na zulu ya nzo ya Yeroboami, mpi mono ta fwa1 babakala yonso2 ya nzo ya Yeroboami, mono ta fwa mpi bantu yonso ya me konda lusadisu mpi ya kele ve ngolo na Izraele, mpi mono ta komba kibeni nzo ya Yeroboami, f kaka mutindu muntu ke kombaka tufi tii kuna yo ta 14:5 1 To “Nge ta tubila yandi mutindu yai mpi mutindu yai.” 14:9 1 To “biteki ya bibende ya bo me lamba na tiya.” 14:10 1 Na kisina, “katula.” 2 Na kisina, “konso muntu yina ke subila kibaka.” Yo kele bangogo ya kuvweza ya Kiebreo sambu na kutubila babakala.
605 mana! 11 Konso muntu ya nzo ya Yeroboami yina ta fwa na mbanza, bambwa ta dia yandi; mpi konso muntu yina ta fwa na nseke, bandeke ya zulu ta dia yandi, sambu Yehowa muntu me tuba yo.”’ 12 “Telama ntangu yai; kwenda na nzo na nge. Ntangu nge ta tula dikulu na mbanza, mwana ta fwa. 13 Izraele ya mvimba ta dila yandi mpi ta zika yandi, sambu na nzo ya Yeroboami yandi mpamba muntu bo ta zika na maziamu, sambu yandi mpamba na nzo ya Yeroboami muntu yina Yehowa Nzambi ya Izraele me mona kima ya mbote na kati na yandi. 14 Yehowa ta basisa sambu na yandi mosi ntotila yina ta yala Izraele mpi ta fwa1 nzo ya Yeroboami a yantika na kilumbu yina, ee, ata sesepi yai. 15 Yehowa ta fwa Izraele bonso lukengi yina ke nikana na masa, mpi yandi ta tumuna Izraele na ntoto yai ya mbote yina yandi pesaka ba-nkaka na bo, b mpi yandi ta panza bo na simu ya Nzadi,1c sambu bo salaka banti na bo ya santu,2d bo pesaka Yehowa makasi. 16 Yandi ta yambula Izraele sambu na masumu yina Yeroboami me sala mpi yina yandi me pusa Izraele na kusala.” e 17 Ebuna nkento ya Yeroboami telamaka, simbaka nzila, kwendaka, mpi kumaka na Tirsa. Ntangu yandi kumaka na munoko ya nzo, mwana fwaka. 18 Bo zikaka yandi, mpi Izraele ya mvimba dilaka yandi, na kuwakana ti mambu yina Yehowa tubaka na nzila ya nsadi na yandi, mbikudi Ahiya. 19 Mpi mambu ya nkaka ya Yeroboami salaka, mutindu ya14:14 1 Na kisina, “ta katula.” 14:15 1 Disongidila, Efrate. 14:15, 23 2 Tala Bantendula ya Bangogo.
1 BANTOTILA 14:11-27 KAPU 14 a 1Bn 15:25-29 b Kul 8:7-9 Kul 29:28 Yoz 23:15 2Bn 17:6
c Kul 28:64 2Bn 15:29 2Bn 18:11
d Kul 12:3 e 1Bn 12:28-30 1Bn 13:33, 34
Ndonga ya 2 a 2Bs 12:15 2Bs 13:3
b 2Bs 13:20 c 1Bn 15:25 d Nk 78:68 Nk 132:13
e Kub 20:24 Kul 12:5, 6 1Bn 8:16, 17
f 1Bn 11:1 2Bs 12:13
g 1Bn 11:7 2Bs 12:1
h Yez 65:2 i Lev 26:1 j Yez 65:7 k Kul 12:2, 3 Yez 57:5 Yer 2:20 Oze 4:13
l Kul 23:17, 18 1Bn 15:11, 12 1Bn 22:46 2Bn 23:7 Oze 4:14
m 1Bn 11:40 n 2Bs 12:2-4 o 1Bn 7:51 1Bn 15:18 2Bn 18:14, 15 2Bn 24:12, 13
p 1Bn 10:16, 17 2Bs 12:9-11
ndi nwanaka bitumba a mpi mutindu yandi yalaka, bo me sonikaka yo na mukanda ya bansangu ya bantotila ya Izraele. 20 Ntangu1 yina Yeroboami yalaka vandaka bamvula 22, na nima yandi lalaka sambu na kupema ti ba-nkaka na yandi; b mpi mwana na yandi Nadabi kumaka ntotila na kisika na yandi. c 21 Na ntangu yina, Rehoboami mwana ya Salomo kumaka ntotila na Yuda. Rehoboami vandaka ti bamvula 41 ntangu yandi kumaka ntotila, mpi yandi yalaka bamvula 17 na Yeruzalemi, mbanza yina Yehowa me solaka d na kati ya makanda yonso ya Izraele bonso kisika ya kutula zina na yandi. e Zina ya mama ya Rehoboami Naama, muntu ya Amoni. f 22 Yuda vandaka kusala mambu ya mbi na meso ya Yehowa, g mpi na masumu yina bo salaka, bo pesaka yandi makasi mingi kuluta ba-nkaka na bo. h 23 Bo landaka mpi kuditungila bisika ya kunanguka, makunzi ya santu, mpi banti ya santu2i na konso ngumba ya nda j mpi na nsi ya konso nti yina kele ti matiti mingi. k 24 Kuvandaka mpi ti babakala yina vandaka bandumba ya tempelo na insi yina. l Bo salaka mambu na kulanda mambu yonso ya nzanzi ya makanda yina Yehowa kulaka na ntwala ya bantu ya Izraele. 25 Na mvula ya tanu ya ntotila Rehoboami, Shishaki m ntotila ya Ezipte kwisaka kunwanisa Yeruzalemi. n 26 Yandi bakaka bimvwama ya nzo ya Yehowa mpi bimvwama ya nzo ya ntotila.o Yandi bakaka bima yonso, ti bitaninu yonso ya wolo yina Salomo salaka. p 27 Yo yina ntotila Rehoboami salaka bitaninu ya kwivre sambu na kuyinga yo, mpi yandi pesaka yo na bamfumu ya 14:20 1 Na kisina, “Bilumbu.”
1 BANTOTILA 14:28–15:14 bankengidi,1 yina vandaka kukengila munoko ya nzo ya ntotila. 28 Konso ntangu yina ntotila vandaka kukwisa na nzo ya Yehowa, bankengidi vandaka kunata yo, mpi na nima bo vandaka kuvutula yo na suku ya bankengidi. 29 Mpi mambu ya nkaka ya Rehoboami salaka, yonso yina yandi salaka, keti bo me sonikaka yo ve na mukanda ya bansangu ya bantotila ya Yuda? a 30 Bitumba vandaka ntangu yonso na kati ya Rehoboami mpi Yeroboami. b 31 Ebuna Rehoboami lalaka sambu na kupema ti ba-nkaka na yandi mpi bo zikaka yandi ti ba-nkaka na yandi na Mbanza ya Davidi. c Zina ya mama na yandi vandaka Naama, muntu ya Amoni. d Mwana na yandi Abiyame1e kumaka ntotila na kisika na yandi. Na mvula ya 18 ya ntotila Yeroboami f mwana ya Nebati, Abiyame kumaka ntotila ya Yuda. g 2 Yandi yalaka bamvula tatu na Yeruzalemi. Zina ya mama na yandi Maaka, h mutekolo ya Abishalomi. 3 Yandi tambulaka na masumu yonso yina tata na yandi salaka na ntwala na yandi, mpi ntima na yandi vandaka ve ya mvimba1 na Yehowa Nzambi na yandi bonso ntima ya nkaka na yandi Davidi. 4 Kansi, sambu na Davidi,i Yehowa Nzambi na yandi pesaka yandi mwinda na Yeruzalemi j na mutindu yandi tulaka mwana na yandi ntotila na nima na yandi mpi bikaka nde Yeruzalemi kuvanda. 5 Sambu Davidi salaka mambu ya mbote na meso ya Yehowa, mpi na bilumbu yonso ya luzingu na yandi, yandi biki-
15
14:27 1 Na kisina, “bantu ya ke bakaka ntinu.” 14:31 1 Zina na yandi ya nkaka Abiya. 15:3 1 To “ya kudipesa ya mvimba.”
606 KAPU 14 a 1Bs 27:24 2Bs 12:15
b 1Bn 15:6 c 1Bn 11:43 d 1Bn 11:1 2Bs 12:13
e 1Bs 3:10 Mat 1:7
KAPU 15 f 1Bn 12:20 g 2Bs 13:1, 2 h 2Bs 11:20-22 i 2Sa 7:8, 12 Nk 89:33-37 Yez 37:35 Yer 33:20, 21
j 1Bn 11:36 2Bs 21:7 Nk 132:13, 17
Ndonga ya 2 a 2Sa 11:4, 15 Nk 51:Zulu
b 1Bn 14:30 2Bs 12:15
c 2Bs 13:22 d 2Bs 13:3 e 1Bs 3:10 Mat 1:7
f 2Bs 14:1 g 2Bs 11:21, 22 h 2Bs 14:2-5 2Bs 14:11 2Bs 15:17
i Kul 23:17, 18 1Bn 14:24 1Bn 22:45, 46
j 1Bn 11:7 1Bn 14:22, 23
k 2Bs 11:18, 20 l Kul 7:5 2Bn 18:1, 4 2Bs 34:1, 4
m 2Sa 15:23 2Bs 15:16-18 Yoa 18:1
n Kut 33:52 Kul 12:2 1Bn 22:41, 43
saka ve ata kima mosi na mambu yina Nzambi songaka yandi, katula kaka na diambu ya Uria muntu ya Heti. a 6 Bitumba vandaka na kati ya Rehoboami mpi Yeroboami bilumbu yonso ya luzingu na yandi. b 7 Sambu na mambu ya nkaka ya Abiyame salaka, yonso yina yandi salaka, keti bo me sonikaka yo ve na mukanda ya bansangu ya bantotila ya Yuda? c Bitumba vandaka mpi na kati ya Abiyame ti Yeroboami. d 8 Na nima, Abiyame lalaka sambu na kupema ti ba-nkaka na yandi, mpi bo zikaka yandi na Mbanza ya Davidi; ebuna mwana na yandi Aza e kumaka ntotila na kisika na yandi. f 9 Na mvula ya 20 ya Yeroboami ntotila ya Izraele, Aza yantikaka kuyala na Yuda. 10 Yandi yalaka na Yeruzalemi bamvula 41. Zina ya nkaka na yandi ya nkento Maaka, g mutekolo ya Abishalomi. 11 Aza salaka mambu ya mbote na meso ya Yehowa, h bonso nkaka na yandi Davidi. 12 Yandi kulaka na insi yina i babakala yina vandaka bandumba ya tempelo, mpi yandi katulaka biteki yonso ya nzanzi1 yina bankaka na yandi salaka. j 13 Yandi katulaka nkutu nkaka na yandi Maaka k kiyeka na yandi ya mama ya ntotila,1 sambu yandi salaka kiteki ya nsoni sambu na lusambu ya nti ya santu.2 Aza bwisaka kiteki na yandi ya nsoni l mpi yokaka yo tiya na Muwanda ya Kidroni. m 14 Kansi bo katulaka ve bisika ya kunanguka. n Ata mpidina, ntima ya Aza vandaka ya mvimba1 na Yeho15:12 1 Ngogo ya Kiebreo ya bo me sadila awa lenda vanda na kuwakana ti ngogo “tufi” mpi bo me sadila yo sambu na kuvweza. 15:13 1 To “ya nkento ya lukumu.” 2 Tala Bantendula ya Bangogo. 15:14 1 To “ya kudipesa ya mvimba.”
607 wa luzingu1 na yandi ya mvimba. 15 Bima yina yandi mpi tata na yandi kumisaka santu, yandi kotisaka yo na nzo ya Yehowa: arza, wolo, mpi bisadilu ya mutindu na mutindu.a 16 Bitumba vandaka ntangu yonso na kati ya Aza mpi Basha b ntotila ya Izraele. 17 Yo yina, Basha ntotila ya Izraele kwisaka kunwanisa Yuda mpi yantikaka kutunga1 Rama c sambu na kukanga bantu yonso nzila ya kubasika to ya kukota na teritware ya Aza ntotila ya Yuda. d 18 Yo yina Aza bakaka arza yonso ti wolo yina bikalaka na bisika ya kubumba bimvwama ya nzo ya Yehowa mpi na bisika ya kubumba bimvwama ya nzo ya ntotila ebuna yandi pesaka yo na bansadi na yandi. Na nima, ntotila Aza tindaka bo na Beneadadi, mwana ya Tabrimoni, mwana ya Ezioni, ntotila ya Siria, e yina vandaka kuzinga na Damasi, mpi yandi tubaka nde: 19 “Kuwakana kele na kati na mono ti nge mpi na kati ya tata na mono ti tata na nge. Mono ke tindila nge dikabu ya arza mpi ya wolo. Kwisa mpi fwa kuwakana na nge ti Basha ntotila ya Izraele, ebuna yandi ta katuka na ntoto na mono.” 20 Beneadadi wilaka ntotila Aza mpi yandi tindaka bamfumu ya basoda na yandi sambu na kunwanisa bambanza ya Izraele, ebuna bo fwaka Iyoni, f Dani, g Abele-betemaka, Kinereti yonso, mpi insi ya mvimba ya Naftali. 21 Ntangu Basha waka yo, na mbala mosi yandi bikisaka kutunga1 Rama mpi yandi landaka kuzinga na Tirsa. h 22 Ebuna ntotila Aza bingaka Yuda ya mvimba, yandi bikaka ve ata muntu mosi, mpi bo nataka matadi ti banti ya 15:14 1Na kisina, “bilumbu.” 15:17, 21, 22 1To “kukumisa ngolo; kutunga diaka.”
1 BANTOTILA 15:15-29 KAPU 15 a 1Bs 26:26, 27
b 1Bn 16:3, 12
c Yoz 18:21, 25
d 2Bs 16:1-6
e 2Bs 16:7
f 2Bn 15:29
g Baz 18:29 1Bn 12:28, 29
h 1Bn 14:17 Sal 6:4
Ndonga ya 2 a Yoz 21:8, 17
b Yoz 18:21, 26 Baz 20:1 1Sa 7:5 Yer 40:6
c 2Bs 16:11-14
d 1Bn 22:42 2Bs 17:3, 4 2Bs 18:1 2Bs 19:4 Mat 1:8
e 1Bn 14:20
f 1Bn 14:7, 9
g 1Bn 12:28-30 1Bn 13:33
h Yoz 19:44, 48 Yoz 21:20, 23 1Bn 16:15
Rama yina Basha vandaka kutungila, ebuna ntotila Aza sadilaka yo sambu na kutunga1 Geba a na Benyamini, mpi Mispa. b 23 Sambu na mambu yonso ya nkaka ya Aza salaka, ngolo na yandi yonso ti yonso yina yandi salaka, mpi bambanza yina yandi tungaka,1 keti bo me sonikaka yo ve na mukanda ya bansangu ya bantotila ya Yuda? Kansi na kimununu na yandi, yandi belaka maladi na makulu. c 24 Ebuna Aza lalaka sambu na kupema ti ba-nkaka na yandi mpi bo zikaka yandi na Mbanza ya nkaka na yandi Davidi; ebuna mwana na yandi Yehoshafati d kumaka ntotila na kisika na yandi. 25 Nadabi e mwana ya Yeroboami kumaka ntotila ya Izraele na mvula ya zole ya Aza ntotila ya Yuda, mpi yandi yalaka Izraele bamvula zole. 26 Yandi landaka kusala mambu ya mbi na meso ya Yehowa mpi yandi tambulaka na nzila ya tata na yandi f mpi na disumu na yandi, yina yandi pusaka Izraele na kusala. g 27 Basha mwana ya Ahiya, ya nzo ya Isakare sadilaka yandi komplo, mpi Basha fwaka yandi na Gibetoni, h yina vandaka ya bantu ya Filistia, ntangu Nadabi mpi Izraele ya mvimba vandaka me ziunga Gibetoni. 28 Yo yina Basha fwaka yandi na mvula ya tatu ya Aza ntotila ya Yuda mpi kumaka ntotila na kisika na yandi. 29 Ntangu yandi kumaka ntotila, yandi fwaka nzo ya mvimba ya Yeroboami. Yandi bikaka ve na luzingu ata muntu mosi ya Yeroboami yina vandaka kupema; yandi manisaka bo na kulanda mambu yina Yehowa tubaka na nzila ya nsadi na yandi Ahiya, 15:23 1 To “kumisaka ngolo; tungaka diaka.”
1 BANTOTILA 15:30–16:12 muntu ya Shilo. a 30 Yo salamaka mutindu yina sambu na masumu yina Yeroboami salaka mpi pusaka Izraele na kusala mpi sambu yandi pesaka Yehowa Nzambi ya Izraele makasi mingi. 31 Sambu na mambu ya nkaka ya Nadabi salaka, yonso yina yandi salaka, keti bo me sonikaka yo ve na mukanda ya bansangu ya bantotila ya Izraele? 32 Mpi bitumba vandaka ntangu yonso na kati ya Aza mpi Basha ntotila ya Izraele. b 33 Na mvula ya tatu ya Aza ntotila ya Yuda, Basha mwana ya Ahiya kumaka ntotila ya Izraele ya mvimba na Tirsa mpi yandi yalaka bamvula 24. c 34 Kansi yandi landaka kusala mambu ya mbi na meso ya Yehowa, d mpi yandi tambulaka na nzila ya Yeroboami mpi na disumu na yandi, yina yandi pusaka Izraele na kusala. e Ebuna ndinga ya Yehowa kwisilaka Yehu f mwana ya Hanani g sambu na Basha, nde: 2 “Mono bakaka nge na mfututu mpi mono tulaka nge ntwadisi ya bantu na mono Izraele, h kansi nge landaka kutambula na nzila ya Yeroboami mpi nge pusaka bantu na mono Izraele na kusala disumu, yo yina bo pesaka mono makasi sambu na masumu na bo. i 3 Mono ke komba kibeni Basha ti nzo na yandi, mpi mono ta kumisa nzo na yandi bonso nzo ya Yeroboami j mwana ya Nebati. 4 Konso muntu ya Basha yina ta fwa na mbanza, bambwa ta dia yandi; mpi konso muntu na yandi yina ta fwa na nseke, bandeke ya zulu ta dia yandi.” 5 Sambu na mambu ya nkaka ya Basha salaka, mambu yina yandi salaka mpi ngolo na yandi, keti bo me sonikaka yo ve na mukanda ya bansangu ya bantotila ya Izraele? 6 Na nima Ba-
16
608 KAPU 15 a 1Bn 14:9, 10
b 2Bs 12:15
c 1Bn 16:8
d 1Bn 16:7
e 1Bn 12:28-30 1Bn 13:33
KAPU 16 f 2Bs 19:2 2Bs 20:34
g 2Bs 16:7
h 1Sa 2:8
i 1Bn 13:33
j 1Bn 14:10, 11 1Bn 15:29
Ndonga ya 2 a 1Bn 15:21, 33
b 1Bn 15:25-29
c 2Bn 9:31
sha lalaka sambu na kupema ti ba-nkaka na yandi mpi bo zikaka yandi na Tirsa; a ebuna mwana na yandi Ela kumaka ntotila na kisika na yandi. 7 Diaka, ndinga ya Yehowa kwisaka na nzila ya mbikudi Yehu, mwana ya Hanani, sambu na Basha mpi nzo na yandi, sambu na mambu yonso ya mbi yina yandi salaka na meso ya Yehowa na mutindu yandi pesaka yandi makasi na bisalu ya maboko na yandi, ebuna yandi kumaka bonso nzo ya Yeroboami, mpi sambu yandi fwaka yandi.1b 8 Na mvula ya 26 ya Aza ntotila ya Yuda, Ela mwana ya Basha kumaka ntotila ya Izraele na Tirsa, mpi yandi yalaka bamvula zole. 9 Nsadi na yandi Zimri, mfumu ya ndambu ya basoda yina vandaka kutala bapusupusu na yandi, sadilaka yandi komplo ntangu yandi vandaka na Tirsa, yandi vandaka kunwa mpi yandi lawukaka na nzo ya Arsa, yina vandaka kutwadisa bantu ya nzo ya Ela na Tirsa. 10 Zimri kotaka, bulaka yandi, c mpi fwaka yandi na mvula ya 27 ya Aza ntotila ya Yuda, ebuna yandi kumaka ntotila na kisika na yandi. 11 Ntangu yandi kumaka ntotila, kaka na ntangu yandi vandaka na kiti na yandi ya kimfumu, yandi fwaka bantu yonso ya nzo ya Basha. Yandi bikisaka ve ata bakala mosi,1 yo vanda bampangi na yandi2 to banduku na yandi. 12 Na mutindu yina, Zimri manisaka nzo ya mvimba ya Basha, kaka mutindu Yehowa tubaka sambu na Basha na nzi16:7 1 Disongidila, Nadabi, mwana ya Yeroboami. 16:11 1 Na kisina, “konso muntu yina ke subila kibaka.” Yo kele bangogo ya kuvweza ya Kiebreo sambu na kutubila babakala. 2 To “bantu na yandi yina ke vutula mbi sambu na menga.”
609 la ya mbikudi Yehu. a 13 Yo vandaka sambu na masumu yonso yina Basha ti mwana na yandi Ela salaka, mpi sambu na masumu yina bo pusaka Izraele na kusala na mutindu bo pesaka Yehowa Nzambi ya Izraele makasi na biteki na bo ya kukonda mfunu. b 14 Sambu na mambu ya nkaka ya Ela salaka, yonso yina yandi salaka, keti bo me sonikaka yo ve na mukanda ya bansangu ya bantotila ya Izraele? 15 Na mvula ya 27 ya Aza ntotila ya Yuda, Zimri kumaka ntotila bilumbu nsambwadi na Tirsa, ntangu basoda tulaka camp sambu na kunwanisa Gibetoni, c ya bantu ya Filistia. 16 Na nima, basoda yina tulaka camp waka bantu ke tuba nde: “Zimri me sala komplo, yandi me fwa mpi ntotila.” Yo yina, Izraele ya mvimba tulaka Omri, d mfumu ya basoda, ntotila ya Izraele na camp, na kilumbu yina. 17 Omri ti Izraele ya mvimba, katukaka na Gibetoni mpi kwendaka kuziunga Tirsa. 18 Ntangu Zimri monaka nde bo me botula mbanza, yandi kwendaka kukota na nzo-zulu ya nzo ya ntotila yina kele ti bibaka ya ngolo mpi yandi yokaka nzo tiya ntangu yandi vandaka na kati, ebuna yandi fwaka. e 19 Yo salamaka mutindu yina sambu na masumu yina yandi mosi salaka na mutindu yandi salaka mambu ya mbi na meso ya Yehowa na kutambulaka na nzila ya Yeroboami, mpi sambu na disumu yina yandi pusaka Izraele na kusala. f 20 Sambu na mambu ya nkaka ya Zimri salaka mpi komplo yina yandi salaka, keti bo me sonikaka yo ve na mukanda ya bansangu ya bantotila ya Izraele? 21 Na ntangu yina bantu ya Izraele kabwanaka na bandambu zole. Ndambu mosi kumaka ku-
1 BANTOTILA 16:13-29 KAPU 16 a 1Bn 16:1-3
b Kul 32:21 1Sa 12:21 2Bn 17:15 Yez 41:29
c Yoz 19:44, 48 Yoz 21:20, 23 1Bn 15:27
d 2Bn 8:26 Mik 6:16
e Baz 9:53, 54 1Sa 31:4 2Sa 17:23
f 1Bn 12:28-30 1Bn 14:7, 9
Ndonga ya 2 a 1Bn 20:1 2Bn 17:24 Amo 6:1 Bis 8:5
b Mik 6:16
c 1Bn 12:28-30 1Bn 13:33
d 1Bn 16:33 1Bn 21:4 1Bn 21:20-22 2Bn 10:1
landa Tibni mwana ya Ginati, bo vandaka kuzola kukumisa yandi ntotila, mpi ndambu ya nkaka landaka Omri. 22 Kansi bantu yina vandaka kulanda Omri nungaka bantu yina vandaka kulanda Tibni mwana ya Ginati. Ebuna Tibni fwaka, mpi Omri kumaka ntotila. 23 Na mvula ya 31 ya Aza ntotila ya Yuda, Omri kumaka ntotila ya Izraele, mpi yandi yalaka bamvula 12. Yandi yalaka bamvula sambanu na Tirsa. 24 Yandi sumbaka ngumba ya Samaria na Shemere na batalanta1 zole ya arza, mpi yandi tungaka mbanza na ngumba yina. Yandi pesaka mbanza yina yandi tungaka zina Samaria,2a yandi pesaka yo zina yina na kulanda zina ya Shemere munkwangumba3 yina. 25 Omri landaka kusala mambu ya mbi na meso ya Yehowa, mpi yandi vandaka mbi kuluta bantu yonso yina vandaka na ntwala na yandi. b 26 Yandi tambulaka na banzila ya Yeroboami mwana ya Nebati mpi na disumu yina yandi pusaka Izraele na kusala na mutindu bo pesaka Yehowa Nzambi ya Izraele makasi ti biteki na bo ya kukonda mfunu. c 27 Sambu na mambu ya nkaka ya Omri salaka, mambu yina yandi salaka mpi bisalu na yandi ya nene, keti bo me sonikaka yo ve na mukanda ya bansangu ya bantotila ya Izraele? 28 Na nima, Omri lalaka sambu na kupema ti bankaka na yandi mpi bo zikaka yandi na Samaria; ebuna mwana na yandi Ahabi d kumaka ntotila na kisika na yandi. 29 Ahabi mwana ya Omri kumaka ntotila ya Izraele na mvula 16:24 1 Talanta mosi kele bakilo 34,2. Tala Bangindu ya Ngika B14. 2 Yo ke tendula “Ya Dikanda ya Shemere.” 3 Na kisina, “mfumu ya ngumba.”
1 BANTOTILA 16:30–17:12 ya 38 ya Aza ntotila ya Yuda, mpi Ahabi mwana ya Omri yalaka Izraele na Samaria a bamvula 22. 30 Ahabi mwana ya Omri vandaka mbi kibeni na meso ya Yehowa kuluta bantu yonso yina vandaka na ntwala na yandi. b 31 Bonso nde kutambula na masumu ya Yeroboami c mwana ya Nebati vandaka diambu ya fioti sambu na yandi, yandi kwelaka mpi Yezabele d mwana ya Etbaale ntotila ya bantu ya Sidoni, e mpi yandi yantikaka kusadila Baale f mpi kufukimina yandi. 32 Diaka, yandi tungaka mpi mesakimenga ya Baale na kati ya nzo1 ya Baale g yina yandi tungaka na Samaria. 33 Ahabi salaka mpi nti ya santu.1h Ahabi salaka mambu mingi sambu na kupesa Yehowa Nzambi ya Izraele makasi kuluta bantotila yonso ya Izraele yina vandaka na ntwala na yandi. 34 Na bilumbu na yandi, Yele muntu ya Betele tungaka diaka Yeriko. Ntangu yandi tulaka fondasio na yo, mwana na yandi ya ntete Abirami fwaka, mpi ntangu yandi tulaka bakielo na yo, mwana na yandi ya nsuka Segubi fwaka, kaka mutindu Yehowa tubaka na nzila ya Yozue mwana ya Nuni. i Ntangu yai, Eliya1j muntu ya Tishebe, muntu ya Gileadi, k tubilaka Ahabi nde: “Ya kieleka mutindu Yehowa Nzambi ya Izraele yina mono ke sadilaka2 kele na luzingu, na bamvula yai malulu ta bwa ve mpi mvula ta noka ve, katula kaka kana mono tuba!” l 2 Ndinga ya Yehowa kwisilaka yandi nde: 3 “Katuka awa,
17
16:32 1 To “tempelo.” 16:33 1 Tala Bantendula ya Bangogo. 17:1 1 Yo ke tendula “Yehowa Kele Nzambi na Mono.” 2 Na kisina, “yina mono ke telamaka na ntwala na yandi.”
610 KAPU 16 a 1Bn 16:23, 24 Yez 7:9
b 1Bn 16:25 1Bn 21:25 2Bn 3:1, 2
c 1Bn 12:28-30 d 1Bn 18:4, 19 1Bn 21:7 2Bn 9:30 Kus 2:20
e Kuy 10:15 f Baz 2:11 Baz 10:6 2Bn 10:19 2Bn 17:16
g 2Bn 10:21, 27 h Kub 34:13 2Bn 10:26, 28 2Bn 13:6
i Yoz 6:26
KAPU 17 j 1Bn 17:15, 16 1Bn 17:22, 24 1Bn 18:36, 38 1Bn 18:46 2Bn 2:8, 11 Luk 1:17 Yoa 1:19, 21
k Yoz 22:9 l Kul 28:15, 23 Yer 14:22 Luk 4:25 Yak 5:17
Ndonga ya 2 a Nk 37:25 Mat 6:11
b Kut 11:23 Baz 15:19
c 1Bn 18:5 d Luk 4:25, 26 e Ebr 11:32, 37 f 2Bn 4:2
kwenda na ndambu ya esti, mpi bumbana na Muwanda ya Keriti, na esti ya Yordani. 4 Nge ta nwaka masa ya masa yina, mpi mono ta songa bakwangakwanga na kupesaka nge madia kuna.” a 5 Na mbala mosi yandi kwendaka mpi salaka kaka mutindu Yehowa tubaka; yandi kwendaka kuvanda pene-pene ya Muwanda ya Keriti, na esti ya Yordani. 6 Mpi bakwanga-kwanga vandaka kunatila yandi mampa ti musuni na suka, mampa ti musuni na nkokila, mpi yandi vandaka kunwa masa ya masa yina. b 7 Kansi na nima ya bilumbu fioti, masa yina yumaka c sambu mvula vandaka kunoka ve na insi yina. 8 Ebuna ndinga ya Yehowa kwisilaka yandi nde: 9 “Telama, mpi kwenda na Sarefati, ya Sidoni, mpi bikala kuna. Tala! Mono ta songa nkento mosi ya mufwidi kuna na kupesa nge madia.” d 10 Yo yina, yandi telamaka mpi kwendaka na Sarefati. Ntangu yandi kumaka na munoko ya mbanza yina, nkento mosi ya mufwidi vandaka kulokuta bankuni. Ebuna Eliya bingaka yandi mpi tubaka nde: “Pardo, natila mono ndambu ya masa na dikopa sambu mono nwa.” e 11 Ntangu yandi kwendaka kubaka yo, Eliya bingaka yandi nde: “Pardo, natila mono kitini ya dimpa.” 12 Ebuna yandi tubaka nde: “Ya kieleka, mutindu Yehowa Nzambi na nge kele na luzingu, mono kele ve ti dimpa, mono kele kaka na diboko mosi ya fufu na dibungu ya nene mpi ndambu ya mafuta na dibungu ya fioti. f Ntangu yai mono ke lokuta ndambu ya bankuni, ebuna mono ta kwenda mpi ta sala kima mosi sambu na mono mosi mpi sambu na mwana na mono ya bakala. Na nima ya kudia, beto ta fwa.”
611 13 Ebuna Eliya tubilaka yandi nde: “Kuwa boma ve. Kwenda mpi sala mutindu nge me tuba. Kansi sadila mono ntete dimpa mosi ya fioti ti bima yina kele kuna, mpi natila mono yo. Na nima, nge lenda sala kima mosi sambu na nge mpi mwana na nge. 14 Sambu Yehowa Nzambi ya Izraele ke tuba nde: ‘Fufu ta mana ve na dibungu ya nene, mpi mafuta ta mana ve na dibungu ya fioti tii na kilumbu yina Yehowa ta nokisa mvula na ntoto.’” a 15 Yandi kwendaka mpi salaka mutindu Eliya tubaka, ebuna yandi ti Eliya mpi bantu ya nzo na yandi diaka bilumbu mingi. b 16 Fufu manaka ve na dibungu ya nene, mpi mafuta manaka ve na dibungu ya fioti, na kuwakana ti mambu yina Yehowa tubaka na nzila ya Eliya. 17 Na nima ya mambu yai, mwana ya nkento yina vandaka munkwa-nzo belaka, mpi maladi na yandi kumaka ngolo kibeni ebuna yandi vandaka kupema diaka ve. c 18 Ebuna yandi tubilaka Eliya nde: “Muntu ya Nzambi ya kieleka, nki diambu ya mbi mono me sala nge?1 Keti nge kwisaka sambu na kuyibusa mono kifu na mono mpi sambu na kufwa mwana na mono?” d 19 Kansi Eliya tubilaka yandi nde: “Pesa mono mwana na nge.” Na nima, Eliya bakaka mwana yina na maboko ya mama na yandi mpi nataka yandi na suku ya zulu, kisika yandi vandaka kulala, mpi yandi ladisaka mwana yina na mbeto na yandi. e 20 Yandi bingaka Yehowa nde: “O Yehowa Nzambi na mono, f keti nge ke sala mpi mbi na nkento yai ya mufwidi yina mono ke zinga na nzo na yandi mpi nge ke fwa mwana na yandi?” 21 Na nima yandi 17:18 1 To “nki mono me sala nge?”
1 BANTOTILA 17:13–18:5 KAPU 17 a Nk 34:10 Nk 37:17, 19 Fil 4:19
b Mat 10:41, 42 Luk 4:25, 26
c 2Bn 4:19, 20
d Yob 13:26
e 2Bn 4:21, 32
f Nk 99:6
Ndonga ya 2 a Yak 5:16
b Kul 32:39 1Sa 2:6 2Bn 4:32, 34 2Bn 13:21 Luk 7:15 Luk 8:54, 55 Yoa 5:28, 29 Yoa 11:44 Bis 9:40, 41 Bis 20:9, 10 Bar 14:9 Ebr 11:17, 19
c Ebr 11:35
d Yoa 3:2
KAPU 18 e Luk 4:25 Yak 5:17
f Nk 65:9, 10 Yer 14:22
g Lev 26:26 Kul 28:24
h 1Bn 16:31
kuditandulaka na zulu ya mwana yina mbala tatu mpi bingaka Yehowa nde: “O Yehowa Nzambi na mono, pardo, bika nde luzingu1 ya mwana yai kuvutukila yandi.” 22 Yehowa ndimaka mambu yina Eliya lombaka, a ebuna luzingu1 ya mwana yina vutukilaka yandi mpi yandi kumaka kuzinga diaka.2b 23 Eliya bakaka mwana yina na suku yina ya zulu, yandi kulumukaka ti yandi na nzo mpi pesaka yandi na mama na yandi; ebuna Eliya tubaka nde: “Tala, mwana na nge kele na luzingu.” c 24 Ebuna nkento yina tubilaka Eliya nde: “Ntangu yai mono me zaba nde nge kele kibeni muntu ya Nzambi d mpi nde mambu ya Yehowa yina kele na munoko na nge kele ya kieleka.” Na nima ya ntangu, na mvula ya tatu, e ndinga ya Yehowa kwisilaka Eliya, nde: “Kwenda kudimonisa na Ahabi, mpi mono ta tinda mvula na zulu ya ntoto.” f 2 Ebuna Eliya kwendaka kudimonisa na Ahabi, mpi nzala vandaka ngolo g na Samaria. 3 Na ntangu yina, Ahabi bingaka Obadia, yina vandaka kutwadisa bantu ya nzo na yandi. (Kansi Obadia vandaka kuwa Yehowa boma mingi, 4 mpi ntangu Yezabele h vandaka kufwa1 bambikudi ya Yehowa, Obadia bakaka bambikudi 100 mpi bumbaka bo 50 na konso dibulu, mpi yandi vandaka kupesa bo madia ti masa.) 5 Ebuna Ahabi tubilaka Obadia nde: “Kwenda na insi ya mvimba na banto yonso ya masa mpi na miwanda yonso. Mbala ya nkaka beto lenda mona matiti ya kufwana sambu na kutanina bampunda ya
18
17:21, 22 1 To “moyo.” 17:22 2 To “vutukaka na luzingu.” 18:4 1 Na kisina, “kukatula.”
1 BANTOTILA 18:6-23 bitumba ti bampunda ya nkaka na luzingu, mpi sambu bambisi na beto yonso kufwa ve.” 6 Yo yina bo kabulaka insi yina bo zolaka kukwenda. Ahabi kwendaka yandi mosi na nzila mosi, mpi Obadia kwendaka yandi mosi na nzila ya nkaka. 7 Ntangu Obadia vandaka na nzila, Eliya vandaka pana sambu na kukutana ti yandi. Na mbala mosi yandi zabaka yandi mpi fukamaka luse na ntoto mpi tubaka nde: “Keti yo kele nge, mfumu na mono Eliya?” a 8 Yandi vutudilaka yandi nde: “Yo kele mono. Kwenda mpi songa mfumu na nge nde, ‘Eliya kele awa.’” 9 Kansi Obadia tubaka nde: “Inki disumu mono me sala sambu nge pesa nsadi na nge na maboko ya Ahabi sambu yandi fwa mono? 10 Ya kieleka mutindu Yehowa Nzambi na nge kele na luzingu, kele ve ata ti dikanda mosi to kimfumu mosi kisika mfumu na mono tindaka ve bantu sambu na kusosa nge. Ntangu bo vandaka kutuba nde, ‘Yandi kele awa ve,’ yandi vandaka kulomba kimfumu mpi dikanda yina na kuzenga kieleka nde bo monaka nge ve. b 11 Ntangu yai nge ke tuba nde, ‘Kwenda mpi songa mfumu na nge nde: “Eliya kele awa.”’ 12 Ntangu mono ta bikisa nge, mpeve ya Yehowa ta baka nge mpi ta nata nge c na kisika yina mono me zaba ve, kana mono songa Ahabi mpi yandi mona nge ve, yandi ta fwa mono kibeni. Kansi, nsadi na nge ke waka Yehowa boma katuka kileke na yandi. 13 Keti bo songaka ve mfumu na mono mambu yina mono salaka ntangu Yezabele vandaka kufwa bambikudi ya Yehowa, mutindu mono bumbaka bambikudi ya Yehowa 100 na bimvuka ya bantu 50 na konso dibulu mpi mono landaka kupesa bo mampa ti masa? d
612 KAPU 18 a 2Bn 1:8
b 1Bn 17:2, 3
c 2Bn 2:15, 16 Mat 4:1 Bis 8:39
d 1Bn 18:4
Ndonga ya 2 a Kub 20:4 1Bn 9:9 1Bn 16:30-33
b Yoz 19:26, 31
c 1Bn 16:33
d Yer 2:11 Oze 10:2 Mat 12:30 1Bk 10:21 2Bk 6:14, 15
e Kub 20:5 Yoz 24:15 1Sa 7:3 Nk 100:3
f 1Bn 19:9, 10
14 Kansi ntangu yai nge ke tuba nde, ‘Kwenda mpi songa mfumu na nge nde: “Eliya kele awa.”’ Yandi ta fwa mono kibeni.” 15 Kansi Eliya tubaka nde: “Ya kieleka mutindu Yehowa ya makesa yina mono ke sadilaka1 kele na luzingu, bubu yai mono ta kudimonisa na yandi.” 16 Yo yina, Obadia kwendaka kukutana ti Ahabi mpi songaka yandi, ebuna Ahabi kwendaka kukutana ti Eliya. 17 Ntangu Ahabi monaka Eliya, yandi tubilaka yandi nde: “Keti yai nge, muntu yina ke nata mpasi ya nene na Izraele?” 18 Ebuna Eliya tubaka nde: “Mono ve muntu ke nata mpasi na Izraele, kansi yo kele nge ti nzo ya tata na nge, na mutindu beno me bikisa bantuma ya Yehowa mpi beno ke landa Babaale. a 19 Ntangu yai, binga Izraele ya mvimba sambu bo kwisa na mono na Ngumba ya Karmele; b bo kwisa ti bambikudi 450 ya Baale mpi bambikudi 400 ya nti ya santu,1c bayina ke diaka na mesa ya Yezabele.” 20 Yo yina Ahabi tindilaka bantu yonso ya Izraele nsangu mpi vukisaka bambikudi na Ngumba ya Karmele. 21 Ebuna Eliya pusanaka pene-pene ya bantu yonso mpi tubaka nde: “Tii nki ntangu beno ta tenga-tenga na kati ya bangindu zole? d Kana Yehowa kele Nzambi ya kieleka, beno landa yandi; e kansi kana yo kele Baale, beno landa yandi!” Ata mpidina, bantu vutudilaka yandi ve ata kima. 22 Ebuna Eliya tubilaka bantu nde: “Mono kele mbikudi mosi mpamba ya Yehowa yina me bikala, f kansi bambikudi ya Baale kele babakala 450. 23 Bika bo pesa beto bana18:15 1 Na kisina, “yina mono ke telamaka na ntwala na yandi.” 18:19 1 Tala Bantendula ya Bangogo.
613 bangombe ya babakala zole, mpi bo sola mwana-ngombe mosi, bo zenga yo bitini-bitini, mpi bo tula yo na zulu ya bankuni, kansi bo fwete tula yo ve tiya. Mono ta yidika mwana-ngombe yina ya nkaka, mpi mono ta tula yo na zulu ya bankuni, kansi mono ta tula yo ve tiya. 24 Ebuna beno fwete binga zina ya nzambi na beno, a mpi mono ta binga zina ya Yehowa. Nzambi yina ta tinda tiya sambu na kupesa mvutu ta monisa nde yandi kele Nzambi ya kieleka.” b Ebuna bantu yonso vutulaka nde: “Mambu ya nge me tuba kele mbote.” 25 Ntangu yai, Eliya tubilaka bambikudi ya Baale nde: “Beno sola mwana-ngombe mosi mpi beno yidika yo bantu ya ntete, sambu beno kele mingi. Na nima beno binga zina ya nzambi na beno, kansi beno fwete tula yo ve tiya.” 26 Yo yina, bo bakaka mwana-ngombe yina yandi pesaka bo, bo yidikaka yo, mpi bo landaka kubinga zina ya Baale katuka na suka tii na midi nde: “O Baale, pesa beto mvutu!” Kansi bo waka ve ata ndinga mosi mpi muntu mosi ve pesaka mvutu. c Bo landaka kutambula kifu na nziunga ya mesa-kimenga yina bo salaka. 27 Pene-pene ya midi, Eliya yantikaka kuseka bo mpi kutuba nde: “Beno binga na ndinga ya ngolo kibeni! Sambu yandi kele nzambi! d Mbala ya nkaka yandi ke yindula diambu mosi to yandi me kwenda na kabine.1 To mpi mbala ya nkaka yandi ke lala mpi yo ke lomba nde muntu mosi kutedimisa yandi!” 28 Bo vandaka kubinga na ndinga ya ngolo kibeni mpi kudizenga-zenga ti bambele mpi makonga, na kulanda kikalulu na bo, tii kuna menga basikaka. 18:27 1 To mbala ya nkaka, “yandi me kwenda na nzietelo.”
1 BANTOTILA 18:24-36
g Kuy 26:24
29 Midi lutaka mpi bo vandaka kaka kusala mambu bonso bantu ya kilawu1 tii na ntangu bo ke pesaka dikabu ya mbuma ya nkokila, kansi bo waka ve ata ndinga mosi mpi muntu mosi ve pesaka mvutu; muntu mosi ve vandaka kutula dikebi. a 30 Nsuka-nsuka Eliya tubilaka bantu yonso nde: “Beno kwisa pene-pene na mono.” Yo yina bantu yonso kwisaka pene-pene na yandi. Na nima yandi yidikaka mesa-kimenga ya Yehowa yina vandaka ya kubwa. b 31 Ebuna Eliya bakaka matadi 12, na kulanda ntalu ya makanda ya bana ya Yakobi, yina ndinga ya Yehowa tubaka sambu na yandi nde: “Zina na nge ta vanda Izraele.” c 32 Ti matadi yina, yandi tungaka mesakimenga d na zina ya Yehowa. Na nima yandi timunaka dibulu na nziunga ya mesa-kimenga, kisika yina bo lenda kuna baseya1 zole ya bankeni. 33 Na nima, yandi tulaka bankuni na ndonga, zengaka mwana-ngombe bitini-bitini, mpi tulaka yo na zulu ya bankuni.e Yandi tubaka ntangu yai nde: “Beno fulusa mabungu ya nene iya ti masa mpi beno tiamuna yo na zulu ya dikabu ya kuyoka mpi na zulu ya bankuni.” 34 Ebuna yandi tubaka nde: “Beno sala yo diaka.” Bo salaka yo diaka. Yandi tubaka diaka nde: “Beno sala yo sambu na mbala ya tatu.” Bo salaka yo sambu na mbala ya tatu. 35 Masa kulumukaka na nziunga ya mesa-kimenga, ebuna yandi fulusaka mpi dibulu yina ti masa. 36 Pene-pene ya ntangu yina bo ke pesaka dikabu ya mbuma ya nkokila, f mbikudi Eliya pusanaka na ntwala mpi tubaka nde: “O Yehowa, Nzambi ya Abrahami, g ya Izaki, mpi ya Izraele, h
h Kuy 28:13
18:29 1 To “kusala mambu bonso bambikudi.” 18:32 1 Seya mosi kele balitre 7,33. Tala Bangindu ya Ngika B14.
KAPU 18 a Baz 6:31
b Lev 9:23, 24 Kul 4:24 Baz 6:21 1Bs 21:26 2Bs 7:1
c Yez 45:20 Yer 10:5 Dan 5:23 Hab 2:18, 19 1Bk 8:4
d Yez 41:23
Ndonga ya 2 a Yez 44:19, 20
b 1Bn 19:14
c Kuy 32:28, 30 Kuy 35:10 Yez 48:1
d Kub 20:25 Kul 27:6
e Kuy 22:9 Lev 1:7, 8
f Kub 29:41
1 BANTOTILA 18:37–19:5 bubu yai bika yo zabana nde nge kele Nzambi na Izraele mpi nde mono kele nsadi na nge mpi nde mono me sala mambu yai yonso na ndinga na nge. a 37 Pesa mono mvutu, O Yehowa! Pesa mono mvutu sambu bantu yai kuzaba nde nge, Yehowa, nge kele Nzambi ya kieleka mpi nde nge ke vutula bantima na bo na nge.” b 38 Ebuna tiya ya Yehowa katukaka na zulu, kwisaka kubwa mpi yo yokaka dikabu ya kuyoka, c bankuni, matadi, mpi mfututu, mpi yo yumisaka masa yina vandaka na dibulu. d 39 Ntangu bantu yonso monaka yo, na mbala mosi bo fukamaka luse na ntoto mpi bo tubaka nde: “Yehowa kele Nzambi ya kieleka! Yehowa kele Nzambi ya kieleka!” 40 Ebuna Eliya tubilaka bo nde: “Beno kanga bambikudi ya Baale! Beno bika ve nde ata muntu mosi kutina!” Na mbala mosi bo kangaka bo, mpi Eliya kulumusaka bo na masa1 ya Kishoni e mpi yandi fwaka bo kuna. f 41 Ebuna Eliya tubilaka Ahabi nde: “Tombuka, dia mpi nwa, sambu kele ti makelele ya mvula ya ngolo.” g 42 Yo yina Ahabi kwendaka sambu na kudia mpi kunwa, na ntangu yina Eliya tombukaka na nsongi ya Karmele mpi kondamaka na ntoto, yandi tulaka luse na yandi na kati ya mabolongo na yandi. h 43 Ebuna yandi tubilaka nsadi na yandi nde: “Pardo, tombuka mpi tala na ndambu ya nzadimungwa.” Yandi tombukaka, talaka, mpi tubaka nde: “Ata kima mosi kele ve.” Eliya tubaka mbala nsambwadi nde, “Vutuka.” 44 Na mbala ya nsambwadi nsadi na yandi tubaka nde: “Tala! Dituti mosi ya fioti bonso diboko ya muntu ke katuka na nzadi18:40 1 To “muwanda.”
614 KAPU 18 a Kut 16:28 Yoa 11:42
b Yer 31:18 Eze 33:11
c Lev 9:23, 24 Baz 6:21 2Bs 7:1
d 1Bn 18:23, 24
e Baz 5:20, 21 Nk 83:9
f Kul 13:1-5 Kul 18:20
g 1Bn 17:1
h Yak 5:17, 18
Ndonga ya 2 a 1Sa 12:18 Yob 38:37
b Yoz 19:17, 18 1Bn 21:1
KAPU 19 c 1Bn 16:29 1Bn 21:25
d 1Bn 16:31
e 1Bn 18:40
f Kub 2:15 1Sa 27:1
g Kuy 21:31
h Yoz 15:21, 28
i Kut 11:15 Yob 3:21 Yon 4:3
mungwa mpi ke tombuka.” Yandi tubaka ntangu yai nde: “Kwenda kutubila Ahabi nde, ‘Yidika pusu-pusu! Kwenda sambu mvula ya ngolo kukanga nge ve!’” 45 Na ntangu yina, zulu kumaka ndombe ti matuti, mupepe bulaka, mpi mvula ya ngolo nokaka; a ebuna Ahabi mataka na pusupusu na yandi mpi vandaka kukwenda na Yizreele. b 46 Kansi diboko ya Yehowa kwisaka na zulu ya Eliya, mpi yandi kangisaka bilele na yandi na luketo1 mpi bakaka ntinu na ntwala ya Ahabi nzila ya mvimba tii na Yizreele. Na nima, Ahabi c songaka Yezabele d mambu yonso yina Eliya salaka mpi mutindu yandi fwaka bambikudi yonso na mbele ya bitumba. e 2 Yo yina Yezabele tindilaka Eliya kinatinsangu mpi tubaka nde: “Bika nde banzambi kupesa mono ndola ya ngolo, kana mbasi na ntangu yai mono kumisa nge ve bonso konso muntu1 na kati na bo!” 3 Ebuna yandi waka boma, yo yina yandi telamaka mpi tinaka sambu na luzingu1 na yandi.f Yandi kumaka na Bere-sheba g ya Yuda, h mpi yandi bikisaka nsadi na yandi kuna. 4 Yandi salaka nzietelo ya kilumbu ya mvimba na ntoto-makanga mpi yandi vandaka na nsi ya mwa-nti mosi, mpi yandi lombaka nde yandi1 fwa. Yandi tubaka nde: “Yo me lunga! Ntangu yai, O Yehowa, fwa mono,2i sambu mono kele ve mbote kuluta ba-nkaka na mono.” 5 Ebuna yandi lalaka mpi mpongi simbaka yandi na nsi ya mwa-nti yina. Kansi na mbala mosi wanzio mosi simbaka ya-
19
18:46 1 To “yandi lwataka mukaba na luketo na yandi.” 19:2 1 To “kumisa ve moyo na nge bonso moyo ya konso muntu.” 19:3 1 To “moyo.” 19:4 1 To “moyo na yandi.” 2 To “moyo na mono.”
615 ndi a mpi tubilaka yandi nde: “Telama mpi dia.” b 6 Ntangu yandi talaka, yandi monaka pene-pene ya ntu na yandi dimpa mosi ya kele bonso dimbuma na zulu ya matadi ya tiya mpi dibungu ya masa. Yandi diaka, nwaka, mpi lalaka diaka. 7 Na nima, wanzio ya Yehowa kwisaka kuvutuka na mbala ya zole, simbaka yandi, mpi tubaka nde: “Telama mpi dia, sambu nzietelo ta vanda mpasi mingi sambu na nge.” 8 Yo yina, yandi telamaka, diaka, mpi nwaka, ebuna madia yina pesaka yandi ngolo mpi yandi tambulaka bilumbu 40 mpi bampimpa 40 tii kuna yandi kumaka na Orebi, ngumba ya Nzambi ya kieleka. c 9 Kuna yandi kotaka na dibulu mosi d mpi lalaka kuna; mpi tala! ndinga ya Yehowa kwisilaka yandi nde: “Eliya, nge ke sala nki awa?” 10 Ebuna yandi tubaka nde: “Mono waka kimpala mingi sambu na Yehowa Nzambi ya makesa; e sambu bantu ya Izraele me yambula kuwakana na nge, f bo me bwisa bamesakimenga na nge, mpi bo me fwa bambikudi na nge na mbele ya bitumba, g mpi mono mpamba muntu me bikala. Ebuna ntangu yai bo ke sosa kufwa mono.”1h 11 Kansi yandi tubaka nde: “Basika mpi telama na ngumba na ntwala ya Yehowa.” Ebuna tala! Yehowa vandaka kuluta; i mupepe ya nene mpi ya ngolo vandaka kupasula bangumba mpi matadi na ntwala ya Yehowa, j kansi Yehowa vandaka ve na mupepe yina. Na nima ya mupepe, ntoto nikanaka, k kansi Yehowa vandaka ve na kunikana yina ya ntoto. 12 Na nima ya kunikana ya ntoto, kuvandaka ti tiya, l kansi Yehowa vandaka ve na tiya yina. Na nima ya tiya, kuva19:10, 14 1 To “moyo na mono.”
1 BANTOTILA 19:6-19 KAPU 19 a Dan 10:8-10 Bis 12:7
b Nk 34:7 Ebr 1:7, 14
c Kub 3:1 Kub 19:18 Mal 4:4
d Ebr 11:32, 38 e Kub 20:4, 5 Kut 25:11 Nk 69:9
f Kul 29:24, 25 Baz 2:20 1Bn 8:9 2Bn 17:15
g 1Bn 18:4 h 1Bn 19:2 Bar 11:2, 3
i Kub 33:22 j Nk 50:3 Yez 29:6
k 1Sa 14:15 Yob 9:6 Nk 68:8 Nah 1:5
l Kul 4:11
Ndonga ya 2 a Kub 34:5, 6 b Kub 3:6 c Kul 31:20 Nk 78:37 Yez 1:4 Yer 22:9
d Bar 11:2, 3 e 2Bn 8:7, 8 Amo 1:4
f 2Bn 9:1-3 2Bn 9:30-33
g 2Bn 2:9, 15 h 2Bn 8:12 2Bn 10:32 2Bn 13:3
i 2Bn 9:14, 24 2Bn 10:6, 7 2Bn 10:23, 25
j 2Bn 2:23, 24 k Bar 11:4 l Kub 20:5 m Oze 13:2
ndaka ti ndinga mosi ya mawete, mpi ya nsi. a 13 Ntangu Eliya waka yo, yandi fikaka luse na yandi na lele na yandi ya kimbikudi, b yandi basikaka, mpi telamaka na munoko ya dibulu. Ebuna ndinga mosi yulaka yandi nde: “Eliya, nge ke sala nki awa?” 14 Ebuna yandi tubaka nde: “Mono waka kimpala mingi sambu na Yehowa Nzambi ya makesa; sambu bantu ya Izraele me yambula kuwakana na nge, c bo me bwisa bamesa-kimenga na nge, mpi bo me fwa bambikudi na nge na mbele ya bitumba, mpi mono mpamba muntu me bikala. Ebuna ntangu yai bo ke sosa kufwa mono.”1d 15 Yehowa tubilaka yandi nde: “Vutuka mpi kwenda na ntoto-makanga ya Damasi. Kana nge kuma, tula Azaele e mafuta sambu yandi kuma ntotila ya Siria. 16 Mpi nge fwete tula Yehu f mutekolo ya Nimshi mafuta sambu yandi kuma ntotila ya Izraele, ebuna nge fwete tula Elisha1 mwana ya Shafati, muntu ya Abele-mehola, mafuta sambu yandi yinga nge bonso mbikudi. g 17 Konso muntu yina ta tina mbele ya bitumba ya Azaele,h Yehu ta fwa yandi; i mpi konso muntu yina ta tina mbele ya bitumba ya Yehu, Elisha ta fwa yandi. j 18 Mpi mono kele diaka ti bantu 7000 ya me bikala na Izraele, k bantu yonso yina mabolongo na bo me fukama ve na ntwala ya Baale, l mpi yina minoko na bo me pesa yandi ve beze.” m 19 Ebuna yandi katukaka pana mpi monaka Elisha mwana ya Shafati ntangu yandi vandaka kubundula ntoto ti bangombe 24 ya bo me kangisa zolezole na ntwala na yandi, mpi 19:16 1 Yo ke tendula “Nzambi Kele Luguluku.”
1 BANTOTILA 19:20–20:13 yandi vandaka na bangombe zole ya nsuka. Ebuna Eliya kwendaka kisika yandi vandaka mpi losilaka yandi lele na yandi ya kimbikudi. a 20 Ebuna yandi bikisaka bangombe yina, landaka Eliya ntinu, mpi tubaka nde: “Pardo, pesa mono nzila ya kupesa tata na mono ti mama na mono beze. Na nima mono ta landa nge.” Yandi vutudilaka yandi nde: “Kwenda, vutuka, nki mono me sala sambu na kukanga nge nzila?” 21 Ebuna yandi vutukaka, bakaka bangombe zole, mpi fwaka1 yo, na nima yandi sadilaka banti ya bisadilu ya bo ke bundudilaka ntoto sambu na kulamba misuni ya bangombe yina mpi yandi pesaka yo na bantu, ebuna bo diaka. Na nima yandi telamaka, landaka Eliya, mpi yantikaka kusadila yandi. b Bene-adadi c ntotila ya Siria d vukisaka basoda na yandi yonso mpi bantotila 32 ya nkaka ti bampunda mpi bapusupusu na bo; yandi tombukaka, ziungaka e Samaria, f mpi nwanisaka yo. 2 Ebuna yandi tindaka binati-nsangu na Ahabi g ntotila ya Izraele, na mbanza mpi tubilaka yandi nde: “Bene-adadi ke tuba nde, 3 ‘Arza na nge, wolo na nge, mpi bankento na nge ti bana na nge ya kuluta kitoko kele ya mono.’” 4 Ebuna ntotila ya Izraele vutulaka nde: “Na kuwakana ti bangogo na nge, mfumu na mono ntotila, mono ti yonso yina kele ya mono kele ya nge.” h 5 Na nima, binati-nsangu yina vutukaka mpi tubaka nde: “Bene-adadi ke tuba nde, ‘Mono tindilaka nge nsangu yai: “Nge ta pesa mono arza na nge, wolo na nge, bankento na nge, mpi bana na nge.” 6 Kansi mbasi na ntangu yai mono ta tindila nge ba-
20
19:21 1 Na kisina, “tambikaka.”
616 KAPU 19 a 2Bn 2:8
b Kub 24:13 2Bn 2:3 2Bn 3:11
KAPU 20 c 2Bn 8:7
d 2Sa 8:6 2Bn 5:2 Yez 9:12
e Kul 28:52
f 2Bn 6:24 2Bn 17:5
g 1Bn 16:29
h Kul 28:15, 48
Ndonga ya 2 a Bin 16:18 Bin 27:1 Lon 7:8
b 1Bn 16:29
nsadi na mono, mpi bo ta sosa mbote-mbote na nzo na nge ti na banzo ya bansadi na nge, ebuna bo ta baka bima na nge yonso ya ntalu mpi bo ta nata yo.’” 7 Ntotila ya Izraele bingaka bankuluntu yonso ya insi mpi tubaka nde: “Pardo, beno tala mpi beno mona nde muntu yai ke sosa kaka kunatila beto mpasi, sambu yandi lombaka bankento na mono, bana na mono, arza na mono, mpi wolo na mono, mpi mono buyaka ve.” 8 Ebuna bankuluntu yonso ti bantu yonso tubilaka yandi nde: “Kulemfuka ve, mpi kundima ve.” 9 Yo yina yandi tubilaka binati-nsangu ya Bene-adadi nde: “Beno tubila mfumu na mono ntotila nde, ‘Mambu yonso yina nge lombaka ntete na nsadi na nge mono ta sala yo, kansi diambu yai, mono lenda sala yo ve.’” Na nima binati-nsangu yina vutukaka mpi natilaka yandi mvutu. 10 Ebuna Bene-adadi tindilaka yandi nsangu yai: “Bika nde banzambi kupesa mono ndola ya ngolo kana kele ti mfututu ya kufwana na Samaria sambu na kupesa konso muntu yina ke landa mono diboko ya kufuluka!” 11 Ntotila ya Izraele vutulaka nde: “Beno songa yandi nde, ‘Muntu yina ke lwata kinwaninu na yandi fwete kudikumisa ve bonso muntu yina ke katula yo.’” a 12 Kaka ntangu yandi waka mvutu yina, na ntangu yandi ti bantotila vandaka kunwa na kati ya batenta1 na bo, yandi tubilaka bansadi na yandi nde: “Beno yilama sambu na kunwana!” Ebuna bo yilamaka sambu na kunwanisa mbanza. 13 Kansi mbikudi mosi pusanaka pene-pene ya Ahabi b ntotila ya Izraele mpi tubaka nde: “Yehowa ke tuba nde, ‘Keti nge 20:12 1 To “ya bisasa.”
617 me mona kimvuka yai ya nene ya bantu? Mono ke pesa yo na maboko na nge bubu yai, ebuna nge ta zaba nde mono kele Yehowa.’” a 14 Ahabi yulaka nde: “Na nzila ya nani?” yandi tubaka nde: “Yehowa ke tuba nde, ‘Na nzila ya bansadi ya bamfumu ya baprovense.’”1 Yo yina yandi yulaka nde: “Nani ta yantika bitumba?” yandi tubaka nde: “Nge!” 15 Na nima Ahabi tangaka bansadi ya bamfumu ya baprovense, mpi bo vandaka 232; ebuna yandi tangaka bantu yonso ya Izraele, bo vandaka 7000. 16 Bo kwendaka na midi ntangu Bene-adadi vandaka kunwa mpi kulawuka malafu na kati ya batenta1 ti bantotila 32 yina vandaka kusadisa yandi. 17 Ntangu bansadi ya bamfumu ya baprovense basikaka bantu ya ntete, na mbala mosi Bene-adadi tindaka binati-nsangu. Bo songaka yandi nde: “Bantu me basika na Samaria.” 18 Ebuna yandi tubaka nde: “Kana bo me basika sambu na ngemba, beno kanga bo ya moyo; kana bo me basika sambu na bitumba, beno fwete kanga bo mpi ya moyo.” 19 Kansi, ntangu bantu yai basikaka na mbanza—bansadi ya bamfumu ya baprovense mpi basoda yina vandaka kulanda bo— 20 konso muntu fwaka mbeni na yandi. Ebuna bantu ya Siria tinaka, b mpi bantu ya Izraele landaka bo, kansi Bene-adadi ntotila ya Siria tinaka na mpunda ti ndambu ya bantu yina ke tambusaka bampunda. 21 Kansi ntotila ya Izraele basikaka mpi landaka kufwa bampunda ti bapusu-pusu, mpi yandi bedisaka1 bantu ya Siria mingi kibeni. 20:14 1 To “badistrike yina kele na nsi ya luyalu mosi.” 20:16 1 To “ya bisasa.” 20:21 1 To “fwaka.”
1 BANTOTILA 20:14-28 KAPU 20 a Kub 14:18 Nk 37:20
b Lev 26:8 Kul 28:7
Ndonga ya 2 a 1Bn 20:13
b Bin 20:18
c 2Sa 11:1
d 1Bn 20:1, 16
e 2Bn 13:17
f Baz 6:5, 6 1Sa 13:5 2Bs 32:7
22 Na nima, mbikudi a pusanaka pene-pene ya ntotila ya Izraele mpi tubilaka yandi nde: “Kwenda, yilama mpi yindula mambu yina nge ta sala, b sambu na luyantiku ya mvula yina ke kwisa1 ntotila ya Siria ta kwisa kunwanisa nge.” c 23 Ntangu yai, bansadi ya ntotila ya Siria tubilaka yandi nde: “Nzambi na bo kele Nzambi ya bangumba. Yo yina bo nungaka beto. Kansi kana beto nwana ti bo na ntoto ya kukonda ngumba, beto ta nunga bo. 24 Sala mpi diambu yai: Katula bantotila yonsod na bisika na bo, mpi yingisa bo na bamfumu ya bambanza. 25 Na nima vukisa1 basoda kiteso mosi ti ntalu ya basoda yina nge vidisaka, mpunda sambu na mpunda mpi pusu-pusu sambu na pusu-pusu. Bika beto nwana ti bo na ntoto ya kukonda ngumba, mpi beto ta nunga bo kibeni.” Yandi waka ndongisila na bo mpi yandi salaka kaka mutindu yina. 26 Na luyantiku ya mvula,1 Bene-adadi vukisaka bantu ya Siria mpi tombukaka na Afeki e sambu na kunwanisa Izraele. 27 Bo vukisaka mpi bantu ya Izraele mpi pesaka bo madia, ebuna bo basikaka sambu na kukutana ti bo. Ntangu bantu ya Izraele salaka camp na ntwala na bo, bo vandaka bonso tubimvuka zole ya bankombo, kansi bantu ya Siria fulukaka na nseke ya mvimba. f 28 Ebuna muntu ya Nzambi ya kieleka pusanaka pene-pene ya ntotila ya Izraele mpi tubaka nde: “Yehowa ke tuba nde, ‘Sambu bantu ya Siria me tuba nde: “Yehowa kele Nzambi ya bangumba, kansi 20:22 1 Disongidila, nsungi ya mvula yina ke kwisa. 20:25 1 Na kisina, “tanga ntalu ya.” 20:26 1 Disongidila, na nsungi ya mvula.
1 BANTOTILA 20:29-39 yandi kele ve Nzambi ya bantoto ya kukonda ngumba,” mono ta pesa kimvuka yai yonso ya nene ya bantu na maboko na nge, a mpi nge ta zaba kibeni nde mono kele Yehowa.’” b 29 Bo bikalaka na bacamp na bo bilumbu nsambwadi, bo ke talana, mpi na kilumbu ya nsambwadi bitumba yantikaka. Na kilumbu mosi bantu ya Izraele fwaka basoda ya Siria 100 000 yina ke tambulaka na makulu. 30 Bayina bikalaka tinaka na Afeki, c na kati ya mbanza. Kansi kibaka bwilaka bantu 27000 yina bikalaka. Bene-adadi mpi tinaka, kotaka na mbanza, mpi yandi bumbanaka na suku mosi ya kati. 31 Ebuna bansadi na yandi tubilaka yandi nde: “Tala, beto me wa nde bantotila ya nzo ya Izraele kele bantotila yina ke wilaka bantu mawa.1 Pardo, beto lwata basaki na luketo mpi beto tula bansinga na ba-ntu mpi beto kwenda na ntotila ya Izraele. Mbala ya nkaka yandi ta tanina luzingu2 na nge.” d 32 Yo yina bo lwataka basaki na luketo mpi kangaka bansinga na ba-ntu, ebuna bo kwisaka na ntotila ya Izraele mpi tubaka nde: “Nsadi na nge Bene-adadi ke tuba nde, ‘Pardo, bika mono1 na luzingu.’” Yandi vutulaka nde: “Keti yandi kele kaka na luzingu? Yandi kele mpangi na mono.” 33 Bantu na yandi monaka yo bonso kidimbu mpi na mbala mosi bo kangaka yandi na bangogo na yandi, ebuna bo tubaka nde: “Beneadadi kele mpangi na nge.” Yandi tubaka nde: “Beno kwenda kubaka yandi.” Ebuna Beneadadi basikaka sambu na kukwisa kisika yandi vandaka, mpi
618 KAPU 20 a Kul 32:26, 27 Eze 20:9 Eze 36:22
b Kub 6:7 Kub 7:5 Nk 83:18 Eze 6:14 Eze 39:7
c 1Bn 20:26
yandi matisaka yandi na pusupusu. 34 Ntangu yai Bene-adadi tubilaka yandi nde: “Mono ta vutula bambanza yina tata na mono botulaka tata na nge, mpi nge lenda sala bazandu1 na Damasi, kaka mutindu tata na mono salaka na Samaria.” Ahabi vutulaka nde: “Na kutadila kuwakana yai, mono ta bikisa nge, nge kwenda.” Yo yina yandi salaka kuwakana ti yandi mpi bikisaka yandi, yandi kwenda. 35 Na kulanda ndinga ya Yehowa, mbikudi mosi na kati ya kimvuka ya bambikudi1a tubilaka nduku na yandi nde: “Pardo, bula mono.” Kansi muntu yina buyaka kubula yandi. 36 Yo yina yandi tubilaka yandi nde: “Sambu nge me wa ve ndinga ya Yehowa, ntangu nge ta bikisa mono, ntambu ta fwa nge.” Na nima, ntangu yandi bikisaka yandi, ntambu kutanaka ti yandi mpi fwaka yandi. 37 Yandi kutanaka ti muntu ya nkaka mpi tubaka nde: “Pardo, bula mono.” Muntu yina bulaka yandi mpi lwadisaka yandi. 38 Ebuna mbikudi yina kwendaka kuvingila ntotila penepene ya nzila, yandi me kangisa kitende na meso sambu bo zaba yandi ve. 39 Ntangu ntotila vandaka kuluta, yandi tubilaka ntotila na ndinga ya ngolo nde: “Nsadi na nge kwendaka na kati-kati ya bitumba, mpi muntu mosi natilaka mono muntu ya nkaka mpi tubaka nde, ‘Keba muntu yai. Kana yandi tina, luzingu na nge ta baka kisika ya lu-
20:34 1 To “kabisa babala-bala.” 20:35 1 Na kisina, “bana ya bambikudi.” Yo ke 20:31 1 To “kele bantotila yina kele ti monana nde yo ke tubila nzo-nkanda ya zola ya kwikama.” 2 To “moyo.” 20:32 Ndonga ya 2 malongi sambu na bambikudi to kimvuka ya bambikudi. 1 To “moyo na mono.” a 2Bn 2:3 d Yon 3:8, 9
619 zingu na yandi,1a to nge ta futa talanta2 mosi ya arza.’ 40 Ntangu nsadi na nge vandaka kusala kisalu ndambu na ndambu, na mbala mosi muntu yina tinaka.” Ntotila ya Izraele tubilaka yandi nde: “Lusambisu na nge ta vanda mutindu yina; nge me kudizengila mambu.” 41 Na mbala mosi yandi katulaka kitende yina vandaka na meso na yandi, ebuna ntotila ya Izraele zabaka nde yandi kele mbikudi. b 42 Yandi tubilaka yandi nde: “Yehowa ke tuba nde, ‘Sambu nge me bika nde muntu yina mono tubaka nde yandi fwete fwa yandi guluka na maboko na nge, c luzingu na nge fwete baka kisika ya luzingu na yandi,1d mpi bantu na nge kisika ya bantu na yandi.’” e 43 Ebuna ntotila ya Izraele vutukaka na Samaria, f ti mawa mpi ya kulemba nitu. Na nima ya mambu yai, diambu mosi salamaka sambu na kilanga ya vinu ya Naboti muntu ya Yizreele; yo vandaka na Yizreele, g pene-pene ya nzo ya Ahabi ntotila ya Samaria. 2 Ahabi tubilaka Naboti nde: “Pesa mono kilanga na nge ya vinu sambu mono sadila yo bonso masamba, sambu yo kele pene-pene ya nzo na mono. Ebuna mono ta pesa nge kilanga ya vinu ya kuluta mbote sambu na kuyinga yo. To kana nge zola, mono ta pesa nge mbongo yina me fwana na yo.” 3 Kansi Naboti tubilaka Ahabi nde: “Na kutadila mabanza ya Yehowa, ngindu lenda kwisila mono ve ata fioti na kupesa nge dikabu ya ba-nkaka na mono.” h 4 Yo yina Ahabi kotaka na nzo na yandi, na mawa mpi ya kulemba nitu
21
20:39, 42 1 To “moyo na nge ta vanda na kisika ya moyo na yandi.” 20:39 2 Talanta mosi kele bakilo 34,2. Tala Bangindu ya Ngika B14.
1 BANTOTILA 20:40–21:11 KAPU 20 a 2Bn 10:24 Bis 12:19 Bis 16:27
b 1Bn 20:35
c Lev 27:29 1Sa 15:9 Yer 48:10
d 1Bn 22:31, 35 2Bs 18:33
e 2Bn 6:24 2Bn 8:12 2Bs 18:16
f 1Bn 16:29
KAPU 21 g Yoz 19:17, 18
h Lev 25:23 Kut 36:7
Ndonga ya 2 a 1Bn 16:31 1Bn 18:4 1Bn 19:2 1Bn 21:25
b Mik 2:1 Mik 7:3
c Neh 9:38 Est 8:8
d Kul 16:18
e Kub 20:16 Kul 17:6
f Kub 22:28
g Lev 24:16 Yoa 10:33
sambu na mvutu yina Naboti muntu ya Yizreele pesaka yandi ntangu yandi tubaka nde: “Mono ta pesa nge ve dikabu ya bankaka na mono.” Ebuna yandi lalaka na mbeto na yandi, balulaka luse na yandi na ndambu ya nkaka, mpi buyaka kudia. 5 Nkento na yandi Yezabele a kwisaka kuyula yandi nde: “Sambu na nki nge1 kele mawamawa mpi nge me buya kudia?” 6 Yandi vutudilaka Yezabele nde: “Sambu mono tubilaka Naboti muntu ya Yizreele nde, ‘Pesa mono kilanga na nge ya vinu mono sumba yo na mbongo. To kana nge zola, bika mono pesa nge kilanga ya nkaka ya vinu sambu na kuyinga yo.’ Kansi yandi tubaka nde, ‘Mono ta pesa nge ve kilanga na mono ya vinu.’” 7 Nkento na yandi Yezabele tubilaka yandi nde: “Keti nge ve muntu ke yala bonso ntotila na Izraele? Telama, dia, mpi bika nde ntima na nge kuvanda na kiese. Mono ta pesa nge kilanga ya vinu ya Naboti muntu ya Yizreele.” b 8 Yo yina, Yezabele sonikaka mikanda na zina ya Ahabi mpi tulaka yo kashe c ya ntotila, ebuna yandi tindaka yo na bankuluntu d mpi na bantu ya lukumu yina vandaka kuzinga na mbanza ya Naboti. 9 Yandi sonikaka na mikanda nde: “Beno songa bantu na kubuya madia, mpi beno vandisa Naboti na ntwala ya bantu. 10 Beno vandisa bantu zole ya mpamba-mpamba na ntwala na yandi mpi bo ta kimbangi sambu na kubedisa yandi e nde, ‘Nge me singa Nzambi mpi ntotila!’ f Na nima, beno nata yandi na nganda mpi beno fwa yandi na matadi.” g 11 Yo yina, babakala ya mbanza na yandi, bankuluntu mpi 21:5 1 Na kisina, “mpeve na nge.”
1 BANTOTILA 21:12-27 bantu ya lukumu yina vandaka kuzinga na mbanza na yandi, salaka kaka mutindu bo sonikaka na mikanda yina Yezabele tindilaka bo. 12 Bo songaka bantu na kubuya madia mpi bo vandisaka Naboti na ntwala ya bantu. 13 Ebuna bantu zole na kati ya bantu yina ya mpamba-mpamba kotaka, vandaka na ntwala na yandi, mpi yantikaka kuta kimbangi sambu na kubedisa Naboti na meso ya bantu nde: “Naboti me singa Nzambi mpi ntotila!” a Na nima, bo nataka yandi na bandilu ya mbanza mpi bo fwaka yandi na matadi. b 14 Ebuna bo tindilaka Yezabele ndinga nde: “Bo me fwa Naboti na matadi.” c 15 Ntangu Yezabele waka nde bo me fwa Naboti na matadi, yandi tubilaka Ahabi nde: “Telama, mpi baka kilanga ya vinu ya Naboti muntu ya Yizreele, d yina yandi buyaka kutekila nge na mbongo, sambu yandi kele diaka ve na luzingu. Yandi me fwa.” 16 Ntangu Ahabi waka nde Naboti me fwa, yandi telamaka mpi kulumukaka na kilanga ya vinu ya Naboti muntu ya Yizreele sambu na kubaka yo. 17 Kansi ndinga ya Yehowa kwisilaka Eliya e muntu ya Tishebe nde: 18 “Telama, mpi kulumuka sambu na kukutana ti Ahabi ntotila ya Izraele, yina kele na Samaria.f Yandi kele kuna na kilanga ya vinu ya Naboti, kisika yandi me kwenda sambu na kubaka yo. 19 Nge fwete songa yandi nde, ‘Yehowa ke tuba nde: “Keti nge me fwa muntu g mpi me baka diaka ntoto na yandi?”’ h Ebuna tubila yandi nde, ‘Yehowa ke tuba nde: “Na kisika yina bambwa lekitaka menga ya Naboti, bambwa ta lekita menga na nge.”’” i 20 Ahabi tubilaka Eliya nde: “A mbeni na mono, nge me mona mono!” j Yandi vutulaka nde:
620 KAPU 21 a Amo 5:12 Hab 1:4
b 2Bn 9:25, 26 Lon 4:1
c Lon 5:8 Lon 8:14 Hab 1:13
d 1Bn 21:7 e 1Bn 17:1 f 1Bn 16:29 g Kuy 4:8, 10 h Kul 5:21 Hab 2:9
i 1Bn 22:37, 38 2Bn 9:25, 26
j 1Bn 18:17 Amo 5:10
Ndonga ya 2 a 1Bn 16:30 b 2Bn 10:7, 17 c 2Bn 9:7-9 d 1Bn 15:25-29 e 1Bn 16:3, 11 f 2Bn 9:10, 35 g 1Bn 14:11 1Bn 16:4
h 1Bn 16:30 i 1Bn 16:31 2Bs 22:2, 3 Kus 2:20
j Kub 23:28 Kul 9:5
“Mono me mona nge. ‘Sambu nge kele ti lukanu ya1 kusala mambu ya mbi na meso ya Yehowa, a 21 tala, mono ke natila nge mpasi, ebuna mono ta komba nge kibeni mpi ta manisa babakala yonso1b ya nzo ya Ahabi, ti bantu yonso ya me konda lusadisu mpi ya kele ve ngolo na Izraele. c 22 Mpi mono ta kumisa nzo na nge bonso nzo ya Yeroboami d mwana ya Nebati mpi bonso nzo ya Basha e mwana ya Ahiya, sambu nge me pesa mono makasi mpi me pusa Izraele na kusala disumu.’ 23 Sambu na Yezabele mpi, Yehowa me tuba nde: ‘Bambwa ta dia Yezabele na kitini ya ntoto ya Yizreele. f 24 Konso muntu ya nzo ya Ahabi yina ta fwa na mbanza, bambwa ta dia yandi, mpi konso muntu yina ta fwa na nseke, bandeke ya zulu ta dia yandi. g 25 Ya kieleka, ata muntu mosi ve me kumaka bonso Ahabi, h yina vandaka ti lukanu ya ngolo ya1 kusala mambu ya mbi na meso ya Yehowa, yina nkento na yandi Yezabele i vandaka kupusa yandi. 26 Yandi salaka mambu na mutindu ya nzanzi kibeni na mutindu yandi landaka biteki ya nzanzi,1 kaka mutindu bantu yonso ya Amore salaka, bantu yina Yehowa kulaka na ntwala ya bantu ya Izraele.’” j 27 Ntangu Ahabi waka mambu yina, yandi pasulaka bilele na yandi mpi lwataka saki na nitu na yandi; yandi buyaka madia mpi lalaka na ntoto na saki 21:20 1 Na kisina, “nge me kuditeka sambu na.” 21:21 1 Na kisina, “konso muntu yina ke subila kibaka.” Yo kele bangogo ya kuvweza ya Kiebreo sambu na kutubila babakala. 21:25 1 Na kisina, “yina kuditekaka kibeni sambu na.” 21:26 1 Ngogo ya Kiebreo ya bo me sadila awa lenda vanda na kuwakana ti ngogo “tufi” mpi bo me sadila yo sambu na kuvweza.
621 mpi tambulaka ti kulemba nitu. 28 Ebuna ndinga ya Yehowa kwisilaka Eliya muntu ya Tishebe nde: 29 “Keti nge me mona mutindu Ahabi me kudikulumusa sambu na mono? a Sambu yandi me kudikulumusa na ntwala na mono, mono ta nata ve mpasi yina ntangu yandi kele na luzingu. Mono ta nata mpasi yina na nzo na yandi na bilumbu ya mwana na yandi.” b Bitumba vandaka ve na kati ya Siria mpi Izraele bamvula tatu. 2 Na mvula ya tatu Yehoshafati c ntotila ya Yuda kwisaka na ntotila ya Izraele. d 3 Ebuna ntotila ya Izraele tubilaka bansadi na yandi nde: “Keti beno me zaba nde Ramotigileadi e kele ya beto? Kansi beto kele na keti-keti sambu na kubaka yo diaka na maboko ya ntotila ya Siria.” 4 Na nima yandi tubilaka Yehoshafati nde: “Keti nge ta kwenda ti mono sambu na kunwanisa Ramoti-gileadi?” Yehoshafati vutudilaka ntotila ya Izraele nde: “Mono kele mutindu mosi ti nge. Bantu na mono kele mutindu mosi ti bantu na nge. Bampunda na mono kele mutindu mosi ti bampunda na nge.” f 5 Kansi Yehoshafati tubilaka ntotila ya Izraele nde: “Pardo yula ntete g ndinga ya Yehowa.” h 6 Yo yina ntotila ya Izraele vukisaka bambikudi, bantu kiteso ya 400, mpi tubilaka bo nde: “Keti mono fwete kwenda kunwanisa Ramoti-gileadi, to keti mono fwete kwenda ve?” Bo tubaka nde: “Kwenda, mpi Yehowa ta pesa yo na maboko ya ntotila.” 7 Ebuna Yehoshafati tubaka nde: “Keti mbikudi ya Yehowa kele ve awa? Beto yula mpi Nzambi na nzila na yandi.” i 8 Ntotila ya Izraele tubilaka Yehoshafati nde: “Kele diaka ti muntu ya nkaka yina beto lenda yula Yehowa na nzila na yandi; j ka-
22
1 BANTOTILA 21:28–22:15 KAPU 21 a Nk 78:34
b 2Bn 9:25, 26 2Bn 10:7, 11
KAPU 22 c 1Bn 15:24
d 2Bs 18:2, 3
e Yoz 20:8, 9 1Bn 4:7, 13
f 2Bn 3:7 2Bs 19:2
g Kut 27:21
h 2Bs 18:4, 5
i 2Bn 3:11 2Bs 18:6, 7
j 1Bn 18:4
Ndonga ya 2 a 1Bn 21:20 2Bs 36:16
b Yez 30:9, 10 Yer 38:4
c 2Bs 18:8-11
d Eze 13:2, 3
e 2Bs 18:12-16
nsi mono ke mengaka yandi, a sambu yandi ke bikulaka ve ata fioti mambu ya mbote sambu na mono, kansi yandi ke bikulaka kaka mambu ya mbi.b Yo kele Mikaya mwana ya Yimla.” Kansi Yehoshafati tubaka nde: “Ntotila fwete tuba ve mutindu yina.” 9 Yo yina ntotila ya Izraele bingaka kapita mosi ya nzo na yandi mpi tubaka nde: “Kwisa nswalu ti Mikaya mwana ya Yimla.” c 10 Kansi, ntotila ya Izraele mpi Yehoshafati ntotila ya Yuda vandaka konso muntu na zulu ya kiti na yandi ya kimfumu, bo me lwata bilele ya kimfumu, na kisika ya bo ke tutaka bambuma sambu na kukatula yo bampusu na munoko ya kielo ya Samaria, mpi bambikudi yonso vandaka kubikula na ntwala na bo. d 11 Ebuna Sidikiya mwana ya Kenaana salaka bibongo ya bibende mpi tubaka nde: “Yehowa ke tuba nde, ‘Nge ta bula1 bantu ya Siria ti bibongo yai tii kuna nge ta manisa bo.’” 12 Bambikudi yonso ya nkaka vandaka kubikula mutindu mosi nde: “Kwenda na Ramoti-gileadi mpi nge ta nunga; Yehowa ta pesa yo na maboko ya ntotila.” 13 Yo yina kinati-nsangu yina kwendaka kubinga Mikaya tubilaka yandi nde: “Tala! Bambikudi yonso ke tuba mambu ya mbote sambu na ntotila. Pardo, bika nde mambu ya nge ke tuba kuvanda mutindu mosi ti mambu ya bo ke tuba, mpi tuba mambu ya mbote.” e 14 Kansi Mikaya tubaka nde: “Ya kieleka mutindu Yehowa kele na luzingu, mono ta tuba konso diambu yina Yehowa ta tubila mono.” 15 Ebuna yandi kwisaka kisika ntotila vandaka, mpi ntotila yulaka yandi nde: “Mikaya, keti beto fwete kwenda kunwanisa Ramoti-gileadi, 22:11 1 To “pusa.”
1 BANTOTILA 22:16-32 to keti beto fwete kwenda ve?” Na mbala mosi yandi vutulaka nde: “Kwenda mpi nge ta nunga; Yehowa ta pesa yo na maboko ya ntotila.” 16 Ebuna ntotila tubilaka yandi nde: “Mbala ikwa mono fwete lomba nge na kudia ndefi nde nge fwete tubila mono kaka kieleka na zina ya Yehowa?” 17 Ebuna yandi tubaka nde: “Mono ke mona bantu yonso ya Izraele me panzana na bangumba, a bonso mameme yina me konda ngungudi. Yehowa tubaka nde: ‘Bantu yai kele ve ti mfumu. Bika konso muntu kuvutuka na nzo na yandi na ngemba.’” 18 Ebuna ntotila ya Izraele tubilaka Yehoshafati nde: “Keti mono songaka nge ve nde, ‘Yandi ta bikula ve mambu ya mbote sambu na mono, kaka mambu ya mbi’?” b 19 Ebuna Mikaya tubaka nde: “Yo yina, wa mambu yina Yehowa ke tuba: Mono monaka Yehowa me vanda na kiti na yandi ya kimfumu c mpi makesa yonso ya zulu me telama pene-pene na yandi, na diboko na yandi ya kitata mpi na diboko na yandi ya kimama. d 20 Ebuna Yehowa tubaka nde, ‘Nani ta kusa Ahabi, sambu yandi kwenda na Ramotigileadi mpi kufwa kuna?’ Mpeve mosi vandaka kutuba diambu mosi mpi ya nkaka vandaka kutuba diambu ya nkaka. 21 Na nima mpeve1e mosi kwisaka na ntwala, telamaka na ntwala ya Yehowa, mpi tubaka nde, ‘Mono ta kusa yandi.’ Yehowa yulaka yandi nde, ‘Inki mutindu nge ta sala yo?’ 22 Yandi vutulaka nde, ‘Mono ta basika mpi ta kuma mpeve ya ke kusaka na munoko ya bambikudi na yandi yonso.’ f Yo yina yandi tubaka nde, ‘Nge ta kusa yandi, mpi nkutu nge ta nunga. Kwenda mpi sala yo.’ 23 Ntangu yai Ye22:21 1 To “wanzio.”
622 KAPU 22 a Kul 28:15, 25
b 2Bs 18:17
c Yez 6:1 Eze 1:26
d 2Bs 18:18-22 Yob 1:6 Dan 7:9, 10 Mat 18:10 Kus 5:11
e Nk 104:4 Ebr 1:7, 14
f 1Bn 22:6
Ndonga ya 2 a Eze 14:9
b 1Bn 20:42
c 2Bs 18:23-27
d Ebr 11:32, 36
e Kut 16:28, 29
f 2Bs 18:28-32
g 2Bs 35:22
h 1Bn 20:1
howa me tula mpeve ya ke kusaka na munoko ya bambikudi na nge yai yonso, a kansi Yehowa me tuba nde mpasi ta bwila nge.” b 24 Ebuna Sidikiya mwana ya Kenaana pusanaka pene-pene, yandi bulaka Mikaya na ditama mpi tubaka nde: “Na nki nzila mpeve ya Yehowa lutaka na mono sambu yo kwisa kutubila nge?” c 25 Mikaya vutulaka nde: “Tala! Nge ta mona na nki nzila yo tubilaka mono, kilumbu yina nge ta kota na suku ya kati kibeni sambu na kubumbana.” 26 Ebuna ntotila ya Izraele tubaka nde: “Beno baka Mikaya mpi beno pesa yandi na maboko ya Amone mfumu ya mbanza mpi ya Yoashi mwana ya ntotila. 27 Beno songa bo nde, ‘Ntotila me tuba nde: “Beno tula mpangi yai na boloko d mpi beno pesa yandi ka-ndambu ya dimpa mpi kandambu ya masa tii kuna mono ta vutuka na ngemba.”’” 28 Kansi Mikaya tubaka nde: “Kana nge vutuka na ngemba, tuba nde Yehowa solulaka ve ti mono.” e Ebuna yandi yikaka nde: “Beno yonso, beno simba diambu yai.” 29 Yo yina, ntotila ya Izraele mpi Yehoshafati ntotila ya Yuda kwendaka na Ramoti-gileadi. f 30 Ebuna ntotila ya Izraele tubilaka Yehoshafati nde: “Mono ta lwata bilele ya nkaka sambu bo zaba mono ve ebuna mono ta kwenda na bitumba, kansi nge fwete lwata bilele na nge ya kimfumu.” Yo yina, ntotila ya Izraele lwataka bilele ya nkaka sambu bo zaba yandi ve g mpi kotaka na bitumba. 31 Ntotila ya Siria songaka bakomanda h 32 ya bapusu-pusu na yandi nde: “Beno nwanisa ve ata muntu mosi, yo vanda muntu ya kukonda mfunu to muntu ya mfunu, kaka ntotila ya Izraele.” 32 Ntangu bakomanda ya bapusu-pusu monaka Yehoshafati, bo kuditu-
623 bilaka nde: “Ya kieleka yai ntotila ya Izraele.” Yo yina, bo balukaka sambu na kunwanisa yandi; ebuna Yehoshafati yantikaka kudila sambu na kulomba lusadisu. 33 Ntangu bakomanda ya bapusu-pusu monaka nde yo vandaka ve ntotila ya Izraele, na mbala mosi bo yambulaka kulanda yandi. 34 Kansi muntu mosi bulaka munduki na yandi ya tolo-tolo kaka mpidina, ebuna yandi bulaka ntotila ya Izraele na bisika yina bo me kangisaka kinkutu na yandi ya kibende. Yo yina ntotila tubilaka muntu yina ke tambusaka pusu-pusu na yandi nde: “Baluka mpi basisa mono na bitumba,1 sambu mono me lwala ngolo.” a 35 Bitumba kumaka ngolo kilumbu yina ya mvimba, mpi yo lombaka nde ntotila kubikala kaka na pusu-pusu na yandi bo me simba yandi, yandi ke talana ti bantu ya Siria. Menga ya mputa tiamukaka na pusu-pusu ya bitumba, mpi yandi fwaka na nkokila. b 36 Penepene ya kudinda ya ntangu, ndinga lutaka na camp nde: “Konso muntu na mbanza na yandi! Konso muntu na ntoto na yandi!” c 37 Ebuna ntotila fwaka mpi bo nataka yandi na Samaria; bo zikaka yandi na Samaria. 38 Ntangu bo yobisaka pusu-pusu ya bitumba na kiziba ya Samaria, bambwa lekitaka menga na yandi mpi bankento ya ndumba yobilaka kuna,1 kaka mutindu Yehowa tubaka. d 39 Sambu na mambu ya nkaka ya Ahabi salaka, yonso yina yandi salaka, nzo1 ya meno ya nzioko e yina yandi tungaka, mpi bambanza yina yandi tungaka, 22:34 1 Na kisina, “camp.” 22:38 1 To mbala ya nkaka, “kisika bankento ya bandumba vandaka kuyobila, bambwa lekitaka menga na yandi.” 22:39 1 To “nzo ya ntotila.”
1 BANTOTILA 22:33-49 KAPU 22 a 2Bs 18:33, 34
b 1Bn 20:42
c 1Bn 22:17
d 1Bn 21:18, 19
e 1Bn 10:22 Eze 27:15
Ndonga ya 2 a 1Bn 16:28 b 2Bn 1:2 2Bs 20:35
c 1Bs 3:10 2Bs 17:1 2Bs 20:31 Mat 1:8
d 1Bn 15:11 2Bs 14:11 2Bs 15:8
e 2Bs 17:3
f Kul 12:14 1Bn 14:23 1Bn 15:14
g 2Bs 18:1 2Bs 19:2
h Kul 23:17, 18 1Bn 14:24
i 1Bn 15:11, 12
j Kuy 36:1, 9
k 2Sa 8:14 2Bn 8:20-22 Nk 108:9
l 1Bn 10:22
m 1Bn 9:26 2Bs 20:35-37
keti bo me sonikaka yo ve na mukanda ya bansangu ya bantotila ya Izraele? 40 Ahabi lalaka sambu na kupema ti ba-nkaka na yandi; a ebuna mwana na yandi Ahazia b kumaka ntotila na kisika na yandi. 41 Yehoshafati c mwana ya Aza kumaka ntotila ya Yuda na mvula ya iya ya Ahabi ntotila ya Izraele. 42 Yehoshafati vandaka ti bamvula 35 ntangu yandi kumaka ntotila, mpi yandi yalaka bamvula 25 na Yeruzalemi. Zina ya mama na yandi Azuba, mwana ya Shili. 43 Yandi landaka kutambula na banzila yonso ya tata na yandi Aza.d Yandi yambulaka yo ve, mpi yandi salaka mambu ya mbote na meso ya Yehowa. e Kansi bo katulaka ve bisika ya kunanguka, mpi bantu vandaka kaka kutambika mpi kupesa midinga ya bimenga na bisika ya kunanguka. f 44 Yehoshafati vandaka na bangwisana ya mbote ti ntotila ya Izraele. g 45 Sambu na mambu ya nkaka ya Yehoshafati salaka, bisalu na yandi ya nene, mpi mutindu yandi nwanaka bitumba, keti bo me sonikaka yo ve na mukanda ya bansangu ya bantotila ya Yuda? 46 Yandi katulaka mpi na insi na bo babakala yina vandaka bandumba ya tempelo h yina bikalaka na bilumbu ya tata na yandi Aza. i 47 Na ntangu yina ntotila vandaka ve na Edomi; j guvernere mosi vandaka kuyala bonso ntotila. k 48 Yehoshafati salaka mpi bamaswa ya Tarsisi1 sambu yo kwenda kubaka wolo na Ofire, l kansi yo kwendaka ve sambu bamaswa yina bebaka na Esionigebere. m 49 Na ntangu yina Ahazia mwana ya Ahabi tubilaka Yehoshafati nde: “Bika nde bansadi na mono kukwenda ti 22:48 1 Tala Bantendula ya Bangogo.
1 BANTOTILA 22:50 – 2 BANTOTILA Mambu Yina Ke na Kati bansadi na nge na bamaswa,” kansi Yehoshafati ndimaka ve. 50 Ebuna Yehoshafati lalaka sambu na kupema ti ba-nkaka na yandi a mpi bo zikaka yandi ti ba-nkaka na yandi na Mbanza ya nkaka na yandi Davidi; ebuna mwana na yandi Yehorami b kumaka ntotila na kisika na yandi. 51 Ahazia c mwana ya Ahabi kumaka ntotila ya Izraele na Samaria na mvula ya 17 ya Yehoshafati ntotila ya Yuda, mpi ya-
KAPU 22 a 1Bn 2:10 b 2Bn 8:16 2Bs 21:1, 5
c 2Bn 1:2
Ndonga ya 2 a 1Bn 16:30 b 1Bn 21:25 c 1Bn 12:28-30 1Bn 13:33
d 1Bn 16:31, 32 2Bn 1:2
e Kub 20:3 Kub 34:14
624
ndi yalaka Izraele bamvula zole. 52 Yandi landaka kusala mambu ya mbi na meso ya Yehowa mpi landaka kutambula na nzila ya tata na yandi a mpi ya mama na yandi b mpi na nzila ya Yeroboami mwana ya Nebati, yina pusaka Izraele na kusala disumu. c 53 Yandi landaka kusadila Baale d mpi kufukimina yandi mpi yandi landaka kupesa Yehowa Nzambi ya Izraele e makasi kaka mutindu tata na yandi salaka.
MUKANDA YA ZOLE YA
BA N TOT I L A M A M B U Y I N A K E N A K AT I
1
Eliya me tubila na ntwala lufwa ya Ahazia (1-18)
2 Nzambi me baka Eliya na mupepe ya ngolo (1-18) Elisha me baka lele ya Eliya ya kimbikudi (13, 14) Elisha me belula masa ya Yeriko (19-22) Ba-urse me fwa baleke ya babakala ya Betele (23-25) 3 Yehorami, ntotila ya Izraele (1-3) Moabi me kolamina Izraele (4-25) Moabi me bela bitumba (26, 27) 4 Elisha me kumisa mafuta ya mufwidi ya nkento mingi (1-7) Kikalulu ya nkento mosi ya Shunemi ya kuyamba banzenza (8-16) Nkento ya Shunemi me buta mwana ya bakala bonso lufutu mpi mwana yango me fwa (17-31) Elisha me futumuna mwana-bakala yina fwaka (32-37) Elisha me sala nde madia kukuma mbote (38-41) Elisha me kumisa mampa mingi (42-44) 5 Elisha me gulusa Namani na maladi ya lepre (1-19) Gehazi, muntu ya bwimi, me baka maladi ya lepre (20-27)
6 Elisha me sala nde kibende ya disoka kuleluka (1-7) Elisha ti bantu ya Siria (8-23) Nzambi me kangula meso ya nsadi ya Elisha (16, 17) Nzambi me fwa bantu ya Siria meso na mabanza (18, 19) Nzala me kota na Samaria na ntangu basoda me ziunga yo (24-33) 7 Elisha me tubila na ntwala nsuka ya nzala (1, 2) Bo me baka madia na camp yina bantu ya Siria me yambula (3-15) Mbikudulu ya Elisha me lungana (16-20) 8 Bo me vutudila nkento ya Shunemi ntoto na yandi (1-6) Elisha, Bene-adadi, mpi Azaele (7-15) Yehorami, ntotila ya Yuda (16-24) Ahazia, ntotila ya Yuda (25-29) 9 Bo me tula Yehu mafuta sambu na kuvanda ntotila ya Izraele (1-13) Yehu me fwa Yehorami mpi Ahazia (14-29) Bo me fwa Yezabele; bambwa me dia misuni na yandi (30-37) 10 Yehu me fwa bantu ya nzo ya Ahabi (1-17) Yehonadabi me vukana ti Yehu (15-17)
625 Yehu me fwa bansambidi ya Baale (18-27) Luyalu ya Yehu na bunkufi (28-36) 11
Atalia me baka kimfumu na kingolo-ngolo (1-3) Bo me kumisa Yehoashi ntotila na kinsweki (4-12) Bo me fwa Atalia (13-16) Mambu yina Yehoyada yidikaka (17-21)
12 Yehoashi, ntotila ya Yuda (1-3) Yehoashi me yidika tempelo (4-16) Siria me nwanisa mbanza (17, 18) Bo me fwa Yehoashi (19-21) 13 Yehoahazi, ntotila ya Izraele (1-9) Yehoashi, ntotila ya Izraele (10-13) Elisha me meka kikesa ya Yehoashi (14-19) Lufwa ya Elisha; mikwa na yandi me futumuna muntu (20, 21) Mbikudulu ya nsuka ya Elisha me lungana (22-25) 14 Amasia, ntotila ya Yuda (1-6) Bitumba ti Edomi mpi ti Izraele (7-14) Lufwa ya Yehoashi, ntotila ya Izraele (15, 16) Lufwa ya Amasia (17-22) Yeroboami II, ntotila ya Izraele (23-29) 15 Azaria, ntotila ya Yuda (1-7) Bantotila ya nsuka ya Izraele: Zekaria (8-12), Shalumi (13-16), Menahemi (17-22), Pekaya (23-26), Peka (27-31) Yotami, ntotila ya Yuda (32-38) 16 Ahazi, ntotila ya Yuda (1-6) Ahazi me pesa bantu ya Asiria avoka (7-9) Ahazi me tunga mesa-kimenga bonso mimpani (10-18) Lufwa ya Ahazi (19, 20) 17 Oshea, ntotila ya Izraele (1-4) Kubwa ya Izraele (5, 6) Izraele me kwenda na kimpika sambu bo kolamaka (7-23) Bo me nata banzenza na bambanza ya Samaria (24-26) Lusambu ya banzambi mingi na Samaria (27-41) 18 Ezekiasi, ntotila ya Yuda (1-8) Bo me tubila diaka kubwa ya Izraele (9-12)
2 BANTOTILA Mambu Yina Ke na Kati Senakeribi me nwanisa Yuda (13-18) Rabshake me sosila Yehowa (19-37) 19 Ezekiasi me sosa lusadisu ya Yehowa na nsadisa ya Yezaya (1-7) Senakeribi me pesa Yeruzalemi boma (8-13) Kisambu ya Ezekiasi (14-19) Yezaya me zabisa mvutu ya Nzambi (20-34) Wanzio me fwa bantu ya Asiria 185 000 (35-37) 20 Ezekiasi me bela mpi me beluka (1-11) Binati-nsangu ya me katuka na Babilone (12-19) Lufwa ya Ezekiasi (20, 21) 21 Manase, ntotila ya Yuda; yandi me tiamuna menga (1-18) Yeruzalemi fwete fwa (12-15) Amone, ntotila ya Yuda (19-26) 22 Yoziasi, ntotila ya Yuda (1, 2) Bantuma sambu na kuyidika tempelo (3-7) Bo me mona mukanda ya Nsiku (8-13) Hulda me bikula bampasi (14-20) 23 Mambu yina Yoziasi yidikaka (1-20) Bo me ta nkinsi ya Paki (21-23) Mambu ya nkaka yina Yoziasi yidikaka (24-27) Lufwa ya Yoziasi (28-30) Yehoahazi, ntotila ya Yuda (31-33) Yehoyakimi, ntotila ya Yuda (34-37) 24 Kukolama mpi lufwa ya Yehoyakimi (1-7) Yehoyakini, ntotila ya Yuda (8, 9) Bo me nata bantu na kimpika na Babilone, na mbala ya ntete (10-17) Sidikiya, ntotila ya Yuda; kukolama na yandi (18-20) 25 Nebukadenezare me ziunga Yeruzalemi (1-7) Bo me fwa Yeruzalemi mpi tempelo na yo; bo me nata bantu na kimpika na mbala ya zole (8-21) Gedalia me kuma guvernere (22-24) Bo me fwa Gedalia; bantu me tina na Ezipte (25, 26) Bo me basisa Yehoyakini na boloko na Babilone (27-30)
2 BANTOTILA 1:1-13
1
Na nima ya lufwa ya Ahabi, Moabi a kolaminaka Izraele. 2 Na ntangu yina, Ahazia bwaka mpi basikaka na muyungulu ya suku na yandi ya zulu na Samaria ebuna yandi lwalaka. Yandi tindaka binati-nsangu mpi tubilaka bo nde: “Beno kwenda kuyula Baale-zebubi nzambi ya Ekroni b sambu na kuzaba kana mono ta beluka na mputa yai.” c 3 Kansi wanzio ya Yehowa tubilaka Eliya1d muntu ya Tishebe, nde: “Telama, kwenda kukutana ti binati-nsangu ya ntotila ya Samaria mpi tubila bo nde, ‘Keti sambu Nzambi kele ve na Izraele yo yina beno ke kwenda kuyula Baale-zebubi nzambi ya Ekroni? e 4 Yo yina Yehowa ke tuba nde: “Nge ta telama ve na mbeto yina nge me lala, sambu nge ta fwa kibeni.”’” Ebuna Eliya kwendaka. 5 Ntangu binati-nsangu vutukaka kisika yandi vandaka, na mbala mosi yandi yulaka bo nde: “Sambu na nki beno me kwisa kuvutuka?” 6 Bo vutudilaka yandi nde: “Muntu mosi kwisaka kukutana ti beto, mpi yandi tubilaka beto nde, ‘Beno kwenda, beno vutuka na ntotila yina tindaka beno mpi beno songa yandi nde, “Yehowa ke tuba nde: ‘Keti sambu Nzambi kele ve na Izraele yo yina nge ke tinda bantu sambu na kuyula Baalezebubi nzambi ya Ekroni? Yo yina, nge ta telama ve na mbeto yina nge me lala, sambu nge ta fwa kibeni.’”’” f 7 Ebuna yandi yulaka bo nde: “Muntu yina kwisaka kukutana ti beno mpi tubilaka beno mambu yai vandaka nki mutindu?” 8 Bo tubilaka yandi nde: “Yandi vandaka ti lele ya mika ya mbisi, g mpi yandi lwataka mukaba ya mpusu ya mbisi na luketo na yandi.” h Na mbala 1:3 1 Yo ke tendula “Yehowa Kele Nzambi na Mono.”
626 KAPU 1 a Kuy 19:36, 37 2Sa 8:2 Nk 60:8
b Yoz 13:2, 3 1Sa 5:10
c 2Bn 1:16
d 1Bn 17:1 1Bn 18:36
e Yez 8:19 Yer 2:11
f 1Bs 10:13, 14
g 1Bn 19:19 Zek 13:4 Ebr 11:32, 37
h Mat 3:4
Ndonga ya 2 a Kul 33:1
mosi yandi tubaka nde: “Yo kele Eliya muntu ya Tishebe.” 9 Ebuna ntotila tindilaka yandi mfumu ya basoda 50 ti bantu na yandi 50. Ntangu mfumu yina tombukaka kisika yina Eliya vandaka, yandi vandaka ya kuvanda na nsongi ya ngumba. Yandi tubilaka yandi nde: “Muntu ya Nzambi ya kieleka, a ntotila me tuba nde, ‘Kwisa kukulumuka.’” 10 Kansi Eliya tubilaka mfumu yina ya basoda 50 nde: “Kana mono kele muntu ya Nzambi, bika tiya kukatuka na zulu yo kwisa kukulumuka, b mpi yo yoka nge ti bantu na nge 50.” Tiya katukaka na zulu, yo kwisaka kukulumuka, mpi yo yokaka yandi ti bantu na yandi 50. 11 Yo yina ntotila tindilaka yandi diaka mfumu ya nkaka ya basoda 50 ti bantu na yandi 50. Yandi tombukaka mpi tubilaka yandi nde: “Muntu ya Nzambi ya kieleka, ntotila me tuba nde, ‘Kwisa kukulumuka nswalu.’” 12 Kansi Eliya tubilaka bo nde: “Kana mono kele muntu ya Nzambi ya kieleka, bika tiya kukatuka na zulu, yo kwisa kukulumuka, mpi yo yoka nge ti bantu na nge 50.” Tiya ya Nzambi katukaka na zulu, yo kwisaka kukulumuka, mpi yo yokaka yandi ti bantu na yandi 50. 13 Ebuna ntotila tindaka diaka mfumu ya tatu ya basoda 50 ti bantu na yandi 50. Kansi mfumu ya tatu ya basoda 50 tombukaka mpi fukamaka na ntwala ya Eliya; yandi yantikaka kubondila sambu yandi wila yandi mawa mpi yandi tubilaka yandi nde: “Pardo, muntu ya Nzambi ya kieleka, bika nde luzingu na mono mpi luzingu ya1 bansadi na nge yai 50 kuvanda na mfunu na meso na
b Kut 11:1 Kut 16:35 Luk 9:54 Yud 7
1:13 1 To “bika nde moyo na mono mpi mioyo ya.”
627 nge. 14 Tiya katukaka na zulu, yo kwisaka kukulumuka, mpi yo yokaka bamfumu zole ya ntete ya basoda 50 ti bimvuka na bo ya bantu 50, kansi ntangu yai bika nde luzingu1 na mono kuvanda na mfunu na meso na nge.” 15 Yo yina wanzio ya Yehowa songaka Eliya nde: “Kulumuka ti yandi. Kuwa yandi boma ve.” Eliya telamaka mpi kwendaka ti yandi kisika ntotila vandaka. 16 Ebuna Eliya tubilaka ntotila nde, “Yehowa ke tuba nde: ‘Nge tindaka binatinsangu sambu na kuyula Baalezebubi, nzambi ya Ekroni. a Keti sambu Nzambi kele ve na Izraele? b Sambu na nki nge yulaka ve ndinga na yandi? Yo yina, nge ta telama ve na mbeto yina nge me lala, sambu nge ta fwa kibeni.’” 17 Yo yina yandi fwaka, na kuwakana ti ndinga ya Yehowa yina Eliya tubaka; mpi sambu yandi vandaka ve ti bana, Yehorami1c kumaka ntotila na kisika na yandi, na mvula ya zole ya Yehorami d mwana ya Yehoshafati ntotila ya Yuda. 18 Sambu na mambu ya nkaka ya Ahazia e salaka, mambu yina yandi salaka, keti bo me sonikaka yo ve na mukanda ya bansangu ya bantotila ya Izraele? Ntangu Yehowa zolaka kunata Eliya f na zulu na mupepe ya ngolo, g Eliya ti Elisha h katukaka na Gilgale mpi kwendaka. i 2 Eliya tubilaka Elisha nde: “Pardo bikala awa, sambu Yehowa me tinda mono na Betele.” Kansi Elisha tubaka nde: “Ya kieleka mutindu Yehowa kele na luzingu mpi mutindu nge1 kele na luzingu, mono ta yambula nge ve.” Yo yina bo kwendaka na Betele. j
2
1:14 1 To “moyo.” 1:17 1 Disongidila, mpangi ya Ahazia. 2:2 1 To “moyo na nge.”
2 BANTOTILA 1:14–2:8 KAPU 1 a Yoz 13:2, 3
b 2Bn 1:3
c 2Bn 3:1 2Bn 9:22
d 2Bn 8:16
e 1Bn 22:51
KAPU 2 f 1Bn 17:1
g 2Bn 2:11
h 1Bn 19:16
i 2Bn 4:38
j Kuy 28:18, 19 1Bn 12:28, 29 2Bn 2:23
Ndonga ya 2 a 1Bn 19:16
b Yoz 6:26 1Bn 16:34
c 1Bn 19:19
d Kub 14:21, 22 Yoz 3:17 2Bn 2:13, 14
3 Ebuna kimvuka ya bambikudi1 yina vandaka na Betele kwisaka kukutana ti Elisha mpi bo tubilaka yandi nde: “Keti nge ke zaba nde bubu yai Yehowa ke katula mfumu na nge sambu yandi vanda diaka ve mfumu na nge?” a Yandi tubaka nde: “Mono me zaba yo dezia. Beno vanda pima.” 4 Ntangu yai Eliya tubilaka yandi nde: “Pardo Elisha bikala awa, sambu Yehowa me tinda mono na Yeriko.” b Kansi yandi tubaka nde: “Ya kieleka mutindu Yehowa kele na luzingu mpi mutindu nge1 kele na luzingu, mono ta yambula nge ve.” Mpidina bo kumaka na Yeriko. 5 Ebuna kimvuka ya bambikudi yina vandaka na Yeriko kwisaka kutubila Elisha nde: “Keti nge ke zaba nde bubu yai Yehowa ke katula mfumu na nge sambu yandi vanda diaka ve mfumu na nge?” Yandi tubaka nde: “Mono me zaba. Beno vanda pima.” 6 Ntangu yai Eliya tubilaka yandi nde: “Pardo bikala awa, sambu Yehowa me tinda mono na Yordani.” Kansi yandi tubaka nde: “Ya kieleka mutindu Yehowa kele na luzingu mpi mutindu nge1 kele na luzingu, mono ta yambula nge ve.” Yo yina bo kwendaka bo zole. 7 Na kati ya kimvuka yina ya bambikudi, bambikudi 50 mpi landaka bo ebuna bo telamaka mwa ntama bo ke tala kansi Eliya ti Elisha telamaka pene-pene ya Yordani. 8 Na nima Eliya bakaka lele na yandi ya kimbikudi, c balula-balulaka yo, mpi bulaka masa, ebuna masa kabwanaka na diboko ya kimama mpi na diboko ya kitata, yo yina bo sabukaka bo zole na ntoto ya kuyuma. d 2:3 1 Na kisina, “bana ya bambikudi.” Yo ke monana nde yo ke tubila nzo-nkanda ya malongi sambu na bambikudi to kimvuka ya bambikudi. 2:4, 6 1 To “moyo na nge.”
2 BANTOTILA 2:9-23 9 Ntangu bo sabukaka, Eliya tubilaka Elisha nde: “Lomba kima yina nge ke zola nde mono sadila nge na ntwala nde bo katula mono na ntwala na nge.” Elisha tubaka nde: “Pardo, keti mono lenda baka makabu zole1a ya mpeve na nge?” b 10 Yandi vutulaka nde: “Nge me lomba kima mosi ya mpasi. Kana nge mona mono ntangu Nzambi ta katula mono na lweka na nge, yo ta salama mutindu yina sambu na nge; kansi kana nge mona mono ve, yo ta salama ve.” 11 Ntangu bo vandaka kutambula mpi kusolula na nzila, na mbala mosi pusu-pusu ya tiya mpi bampunda ya tiya c kabulaka bo zole, ebuna Eliya tombukaka na zulu na mupepe ya ngolo. d 12 Ntangu Elisha vandaka kutala, yandi vandaka kutuba na ndinga ya ngolo nde: “Tata na mono, tata na mono! Pusu-pusu ya Izraele ti bantu na yandi yina ke tambusaka bampunda!” e Ntangu yandi lendaka diaka ve kumona Eliya, yandi bakaka bilele na yandi mosi mpi pasulaka yo na bandambu zole. f 13 Na nima, yandi lokutaka lele ya Eliya ya kimbikudi g yina bwaka, yandi vutukaka mpi telamaka na lweka ya Yordani. 14 Ebuna yandi bakaka lele ya Eliya ya kimbikudi yina bwaka, yandi bulaka masa, mpi yandi tubaka nde: “Wapi Yehowa, Nzambi ya Eliya?” Ntangu yandi bulaka masa, masa kabwanaka na diboko ya kimama mpi na diboko ya kitata, ebuna Elisha sabukaka. h 15 Ntangu kimvuka ya bambikudi yina vandaka na Yeriko monaka yandi na ntama, bo tubaka nde: “Mpeve ya Eliya me kuma na zulu ya Elisha.” i Bo kwendaka kukutana ti yandi mpi bo fukamaka 2:9 1 To “bitini zole.”
628 KAPU 2 a Kul 21:17
b Kul 34:9 1Bn 19:16 Luk 1:17
c 2Bn 6:17 Nk 68:17
d 2Bs 21:5, 12 Yoa 3:13
e 2Bn 13:14
f 2Sa 1:11, 12 Yob 1:19, 20
g 1Bn 19:19 2Bn 1:8 Zek 13:4 Mat 3:4
h Yoz 3:13 2Bn 2:8
i Kut 11:24, 25 Kut 27:18, 20 2Bn 2:9
Ndonga ya 2 a 1Bn 18:11, 12
b Yoz 6:26 1Bn 16:34
c Kul 34:1-3
d Kub 15:23-25 2Bn 4:38-41
na ntwala na yandi. 16 Bo tubilaka yandi nde: “Awa kele ti babakala 50 ya me fwana, yina kele ti bansadi na nge. Pardo, bika bo kwenda kusosa mfumu na nge. Mbala ya nkaka mpeve1 ya Yehowa me tombula yandi mpi me losa yandi na ngumba mosi to na muwanda mosi.” a Kansi yandi tubaka nde: “Beno tinda bo ve.” 17 Ata mpidina, bo vandaka kaka kuyangisa yandi tii kuna yandi waka nsoni, yo yina yandi tubaka nde: “Beno tinda bo.” Bo tindaka bantu yina 50, ebuna bantu yina landaka kusosa bilumbu tatu kansi bo monaka yandi ve. 18 Ntangu bo vutukaka kisika yandi vandaka, yandi vandaka kuzinga na Yeriko. b Ebuna yandi tubilaka bo nde: “Keti mono songaka beno ve nde beno kwenda ve?” 19 Na nima bantu ya mbanza yina tubilaka Elisha nde: “Mfumu na mono lenda mona nde mbanza kele na kisika ya mbote; c kansi masa kele mbi, mpi insi ke butaka ve.”1 20 Ebuna yandi tubaka nde: “Beno natila mono kabolo mosi ya mpa mpi beno tula mungwa na kati na yo.” Bo natilaka yandi yo. 21 Na nima, yandi kwendaka na nto ya masa, yandi losaka mungwa na kati na yo, d mpi yandi tubaka nde: “Yehowa ke tuba nde, ‘Mono me belula masa yai. Yo ta nata diaka ve lufwa to kukonda kubuta.’”1 22 Masa yina me belukaka tii bubu yai, kaka mutindu Elisha tubaka. 23 Yandi katukaka pana mpi kwendaka na Betele. Ntangu yandi vandaka na nzila, baleke ya nkaka ya babakala basikaka na mbanza mpi yantikaka kuse2:16 1 To “mupepe.” 2:19 1 To mbala ya nkaka, “ke salaka nde mavumu kubasika.” 2:21 1 To mbala ya nkaka, “kubasisa mavumu.”
629 ka yandi, a mpi bo vandaka kutubila yandi nde: “Tombuka, nge muntu ya dibandi! Tombuka, nge muntu ya dibandi!” 24 Nsukansuka yandi balukaka, talaka bo, mpi yandi singaka bo na zina ya Yehowa. Ebuna ba-urse zole ya bankento b basikaka na mfinda mpi zengaka bana 42 na kati na bo bitini-bitini. c 25 Yandi katukaka kuna mpi kwendaka na Ngumba ya Karmele, d na nima yandi katukaka kuna mpi vutukaka na Samaria. Yehorami e mwana ya Ahabi kumaka ntotila ya Izraele na Samaria na mvula ya 18 ya Yehoshafati ntotila ya Yuda, mpi yandi yalaka bamvula 12. 2 Yandi vandaka kaka kusala mambu ya mbi na meso ya Yehowa, kansi ve na kiteso yina tata na yandi to mama na yandi salaka, sambu yandi katulaka dikunzi ya santu ya Baale yina tata na yandi salaka. f 3 Kansi yandi kangamaka na masumu yina Yeroboami mwana ya Nebati pusaka Izraele na kusala.g Yandi yambulaka yo ve. 4 Mesha ntotila ya Moabi vandaka muntu ya ke sansaka mameme mpi yandi vandaka kufuta kitadi na ntotila ya Izraele, banamameme 100 000 mpi mameme ya babakala 100 000 ya bo me katula ve mika. 5 Ntangu Ahabi fwaka, h ntotila ya Moabi kolamaka na ntotila ya Izraele. i 6 Yo yina na kilumbu yina, ntotila Yehorami basikaka na Samaria mpi vukisaka Izraele ya mvimba. 7 Yandi tindilaka mpi Yehoshafati ntotila ya Yuda nsangu nde: “Ntotila ya Moabi me kolamina mono. Keti nge ta kwenda ti mono sambu na kunwanisa Moabi?” Yandi tubaka nde: “Mono ta kwenda. j Mono kele mutindu mosi ti nge. Bantu na mono kele mutindu mosi ti bantu na nge.
3
2 BANTOTILA 2:24–3:14 KAPU 2 a 2Bs 36:15, 16 Luk 10:16
b Bin 17:12
c 2Bn 1:10
d 2Bn 4:25
KAPU 3 e 2Bn 1:17
f 1Bn 16:30-33
g 1Bn 12:28-30
h 1Bn 22:37
i 2Sa 8:2
j 2Bs 19:2
Ndonga ya 2 a 1Bn 22:3, 4
b 2Sa 8:14
c 1Bn 22:7
d 1Bn 19:16 2Bn 2:15
e 1Bn 19:19, 21
f 1Sa 2:30 Eze 14:3
Bampunda na mono kele mutindu mosi ti bampunda na nge.” a 8 Ebuna yandi yulaka nde: “Beto ta tombuka na nki nzila?” Yandi vutulaka nde: “Na nzila ya ntotomakanga ya Edomi.” 9 Ebuna ntotila ya Izraele kwendaka ti ntotila ya Yuda mpi ntotila ya Edomi. b Na nima ya kuzietazieta bilumbu nsambwadi, masa vandaka ve sambu na basoda mpi sambu na bambisi ya bwala yina vandaka kulanda bo. 10 Ntotila ya Izraele tubaka nde: “Mawa kibeni! Yehowa me binga bantotila yai tatu, kaka sambu na kupesa bo na maboko ya Moabi!” 11 Ebuna Yehoshafati tubaka nde: “Keti kele ve ti mbikudi ya Yehowa awa yina beto lenda yula Yehowa na nzila na yandi?” c Nsadi mosi ya ntotila ya Izraele vutulaka nde: “Elisha d mwana ya Shafati, yina vandaka kulosila Eliya masa na maboko.”1e 12 Ebuna Yehoshafati tubaka nde: “Ndinga ya Yehowa kele na yandi.” Yo yina ntotila ya Izraele, Yehoshafati, mpi ntotila ya Edomi kulumukaka kisika yandi vandaka. 13 Elisha tubilaka ntotila ya Izraele nde: “Inki mambu nge ti mono?1f Kwenda na bambikudi ya tata na nge mpi na bambikudi ya mama na nge.” g Kansi ntotila ya Izraele tubilaka yandi nde: “Ve, sambu Yehowa muntu me binga bantotila yai tatu sambu na kupesa bo na maboko ya Moabi.” 14 Ebuna Elisha tubaka nde: “Ya kieleka mutindu Yehowa ya makesa yina mono ke sadilaka1 kele na luzingu, kana mono vandaka kuzitisa ve Yehoshafati h ntotila ya Yuda, mono zolaka ve kutala nge to kutudila
g Baz 10:14 1Bn 18:19 1Bn 22:6
h 2Bs 17:3, 4 2Bs 19:3, 4
3:11 1 To “yina vandaka nsadi ya Eliya.” 3:13 1 Na kisina, “Inki mambu sambu na mono mpi sambu na nge?” 3:14 1 Na kisina, “yina mono ke telamaka na ntwala na yandi.”
2 BANTOTILA 3:15–4:2 nge dikebi. a 15 Ntangu yai beno natila mono muntu mosi ya ke bulaka kidare.”1b Ntangu muntu ya ke bulaka kidare yantikaka kubula, diboko ya Yehowa kwisaka na zulu na yandi. c 16 Yandi tubaka nde, “Yehowa ke tuba nde: ‘Beno timuna mabulu mingi na muwanda yai; 17 sambu Yehowa ke tuba nde: “Beno ta mona ve mupepe, mpi beno ta mona ve mvula; kansi muwanda yai ta fuluka na masa, mpi beno ta nwa masa na yo, d beno, bitwisi na beno, mpi bambisi na beno ya nkaka.”’ 18 Kansi yo kele diambu ya fioti na meso ya Yehowa, e sambu yandi ta pesa mpi Moabi na maboko na beno. f 19 Beno fwete fwa bambanza yonso ya ngolo g mpi bambanza yonso ya kuluta kitoko, beno fwete zenga banti yonso ya mbote, beno fwete kanga banto yonso ya masa, mpi beno fwete bebisa na matadi bisika yonso yina ntoto kele mbote.” h 20 Ebuna na suka, na ntangu ya bo ke pesaka dikabu ya mbuma ya suka, i masa vandaka kukatuka na kintulumukina na ndambu ya Edomi, ebuna insi yina fulukaka ti masa. 21 Bantu yonso ya Moabi waka nde bantotila yina me kwisa kunwanisa bo, yo yina bo bingaka babakala yonso yina lenda nata binwaninu,1 ebuna bo telamaka na ndilu. 22 Ntangu bo telamaka na suka-suka, ntangu vandaka kusema na zulu ya masa, mpi sambu na bantu ya Moabi yina vandaka na lweka yina ya nkaka, masa vandaka kumonana mbwaki bonso menga. 23 Bo tubaka nde: “Yai menga! Yo fwete vanda nde bantotila yina me fwisana na mbe3:15 1 To “muntu mosi ya ke bulaka miziki.” 3:21 1 To “yonso yina vandaka kulwata mukaba.”
630 KAPU 3 a Bin 15:29
b 1Sa 10:5 1Bs 25:1
c 1Bn 18:46 Eze 1:3 Bis 11:21
d Nk 107:35
e Yer 32:17 Mar 10:27
f Kul 28:7
g Kul 3:5
h 2Bn 3:25
i Kub 29:39, 40
Ndonga ya 2 a Kub 15:9, 10
b Lev 26:7
c Kuy 26:15 2Bs 32:4
d 2Bn 3:19
e Yez 16:7
f 2Bn 3:9
g Kul 12:31 2Bs 28:1, 3 Nk 106:37, 38
KAPU 4 h 2Bn 2:3, 5
i 1Bn 19:18
le ya bitumba. a Ebuna ntangu yai, O Moabi, kwenda kubotula bima!” 24 Ntangu bo kumaka na camp ya Izraele, bantu ya Izraele telamaka mpi bo yantikaka kufwa bantu ya Moabi, ebuna bantu yina tinaka. b Bo kotaka na Moabi, bo vandaka kufwa bantu ya Moabi ntangu bo vandaka kukwenda. 25 Bo fwaka bambanza, mpi konso muntu losaka ditadi na bisika yonso yina ntoto vandaka mbote, ebuna bo fulusaka yo ti matadi; bo kangaka banto yonso ya masa, c mpi bo zengaka banti yonso ya mbote. d Nsuka-nsuka, kaka bibaka ya matadi ya Kire-hareseti e bikalaka. Ebuna bantu yina vandaka kulosa matadi na balanse ziungaka yo mpi bwisaka yo. 26 Ntangu ntotila ya Moabi monaka nde yandi me bela bitumba, yandi bakaka bantu 700 yina vandaka ti bambele ya bitumba sambu na kupasula nzila na ndambu ya ntotila ya Edomi; f kansi bo kukaka ve. 27 Yo yina yandi bakaka mwana na yandi ya ntete ya bakala yina zolaka kuyala na kisika na yandi mpi yandi pesaka yandi bonso kimenga ya kuyoka g na kibaka. Ebuna bo wilaka Izraele makasi ya ngolo, yo yina bo yambulaka kunwanisa yandi mpi bo vutukaka na insi na bo. Ntangu yai, nkento ya mbikudi mosi yina vandaka na kati ya kimvuka ya bambikudi h didilaka Elisha nde: “Nsadi na nge, bakala na mono, me fwaka, mpi nge me zaba mbote nde nsadi na nge vandaka kuwa Yehowa boma i ntangu yonso. Kansi, muntu mosi ya beto kele ti mfuka na yandi me kwisa kubaka bana na mono zole sambu bo kuma bampika na yandi.” 2 Elisha tubilaka yandi nde: “Inki mono lenda sala sambu na nge? Songa mono,
4
631 inki nge kele na yo na nzo?” Yandi vutulaka nde: “Nsadi na nge kele ata na kima ve na nzo, katula kaka dibungu mosi ya mafuta.”1a 3 Ebuna Elisha tubaka nde: “Kwenda na nganda, lomba mabungu na bantu yonso ya ke zingaka pene-pene na nge, mabungu ya mpamba. Kubaka ve kaka mabungu fioti. 4 Na nima kota, nge ti bana na nge, mpi beno kanga kielo. Fulusa mabungu yina yonso, mpi tula mabungu ya kufuluka na lweka.” 5 Ebuna nkento yina kwendaka. Ntangu yandi ti bana na yandi kotaka na nzo na bo mpi kangaka kielo, bana vandaka kupesa yandi mabungu, ebuna yandi vandaka kutula mafuta. b 6 Ntangu mabungu fulukaka, nkento yina tubilaka mosi na kati ya bana na yandi nde: “Natila mono dibungu ya nkaka.” c Kansi mwana yina tubilaka yandi nde: “Mabungu me mana.” Ebuna mafuta yambulaka kubasika. d 7 Yo yina yandi kotaka mpi songaka muntu ya Nzambi ya kieleka, mpi muntu yina tubaka nde: “Kwenda, teka mafuta yina mpi futa bamfuka na nge, ebuna nge ti bana na nge beno lenda zingila mbongo yina ta bikala.” 8 Kilumbu mosi Elisha kwendaka na Shunemi; e nkento mosi ya lukumu vandaka na bwala yina, ebuna nkento yina bondilaka Elisha na kudia kuna. f Konso mbala yina yandi vandaka kuluta kuna, yandi vandaka kukwenda kudia kuna. 9 Yo yina nkento yina tubilaka bakala na yandi nde: “Mono ke zaba nde muntu yina ke lutaka awa mbala na mbala kele muntu ya santu ya Nzambi. 10 Pardo, beto sala suku mosi ya fioti na ludi g mpi beto tudila yandi mbeto, mesa, 4:2 1 To “dibungu mosi ya mafuta ya kele ti munoko ya nsongi.”
2 BANTOTILA 4:3-19 KAPU 4 a 1Bn 17:9, 12
b Mar 6:41 Mar 8:6-8 Yoa 2:7-9
c Mat 14:19
d Yoz 5:12 1Bn 17:14
e Yoz 19:17, 18
f Kuy 19:1-3 Baz 13:15
g Baz 3:20 1Bn 17:19
Ndonga ya 2 a Mat 10:41 Bar 12:13 Ebr 13:2
b 2Bn 5:25-27 2Bn 8:4
c Yoz 19:17, 18
d Bar 16:6
e 2Bn 4:1, 2 Ebr 6:10
f 2Bn 8:3
g Kuy 15:2 Kuy 30:1
h Kuy 18:10
kiti, mpi kima ya kutudila mwinda. Mpidina, konso ntangu yina yandi ke kwisa kutala beto, yandi lenda vanda kuna.” a 11 Kilumbu mosi yandi kwisaka kuna, ebuna yandi kwendaka na suku na zulu ya ludi sambu na kulala. 12 Na nima yandi tubilaka nsadi na yandi Gehazi b nde: “Binga nkento yina ya Shunemi.” c Yandi bingaka nkento yina, mpi nkento yina telamaka na ntwala na yandi. 13 Ebuna yandi tubilaka Gehazi nde: “Songa yandi nde, ‘Nge me kudiyangisa mingi sambu na beto. d Inki mono lenda sala sambu na nge? e Keti mono fwete kwenda kutubila ntotila f to mfumu ya basoda sambu na nge?’” Kansi nkento yina vutulaka nde: “Mono ke zingaka na kati ya bantu na mono.” 14 Yo yina yandi tubaka nde: “Ebuna, nki mono lenda sala sambu na yandi?” Gehazi tubaka nde: “Yandi kele na mwana ve, g mpi bakala na yandi kele mununu.” 15 Na mbala mosi yandi tubaka nde: “Binga nkento yina.” Ebuna yandi bingaka nkento yina, mpi nkento yina telamaka na kielo. 16 Na nima yandi tubaka nde: “Na ntangu yai na mvula ya ke kwisa, nge ta simba mwana ya bakala.” h Kansi nkento yina tubaka nde: “Ve, mfumu na mono, muntu ya Nzambi ya kieleka! Kukusa ve nsadi na nge.” 17 Ata mpidina, nkento yina bakaka divumu mpi butaka mwana ya bakala na ntangu yina mosi, na mvula yina landaka, mutindu Elisha songaka yandi. 18 Mwana yina yelaka, mpi kilumbu mosi yandi basikaka mpi kwendaka kisika tata na yandi vandaka; tata na yandi vandaka ti bantu yina ke katulaka bima na bilanga. 19 Yandi vandaka kutubila tata na yandi nde: “Ntu na
2 BANTOTILA 4:20-34 mono, O ntu na mono!” Ebuna tata na yandi tubilaka nsadi nde: “Nata yandi na mama na yandi.” 20 Yo yina nsadi yina nataka yandi na mama na yandi, ebuna yandi lalaka na makulu na yandi tii na midi, na nima yandi fwaka. a 21 Nkento yina tombukaka mpi ladisaka yandi na mbeto ya muntu ya Nzambi ya kieleka, b ebuna yandi kangaka kielo mpi kwendaka. 22 Yandi bingaka bakala na yandi mpi tubaka nde: “Pardo, tindila mono nsadi mosi ti mpunda mosi, mpi mono ke kwenda nswalu kisika ya muntu ya Nzambi ya kieleka ebuna mono ke kwisa kuvutuka.” 23 Kansi yandi tubaka nde: “Sambu na nki nge ke kwenda kutala yandi bubu yai? Yo kele ve ngonda ya mpa c to kisabatu.” Kansi, nkento tubaka nde: “Mambu yonso kele mbote.” 24 Yo yina yandi yidikaka mpunda mpi tubilaka nsadi na yandi nde: “Nata ntinu. Kunata ve malembe sambu na mono kana mono songa nge ve.” 25 Yo yina nkento yina kwendaka na Ngumba ya Karmele kisika muntu ya Nzambi ya kieleka vandaka. Ntangu muntu ya Nzambi ya kieleka monaka yandi na ntama, yandi tubilaka nsadi na yandi Gehazi nde: “Tala! Nkento ya Shunemi yandi yina kuna. 26 Kwenda ntinu kukutana ti yandi mpi yula yandi nde, ‘Keti nge kele mbote? Keti bakala na nge kele mbote? Keti mwana na nge kele mbote?’” Ebuna nkento yina tubaka nde: “Mambu yonso kele mbote.” 27 Ntangu nkento yina kumaka kisika ya muntu ya Nzambi ya kieleka na ngumba, na mbala mosi yandi simbaka yandi na makulu. d Ebuna Gehazi pusanaka sambu na kuyina yandi, kansi muntu ya Nzambi ya kieleka tubaka nde: “Bika yandi, sambu yandi kele na mpa-
632 KAPU 4 a 1Bn 17:17
b 2Bn 4:9, 10
c Kut 10:10 Kut 28:11
d Mat 28:9
Ndonga ya 2 a 2Bn 4:16
b 1Bn 18:46
c Mat 15:22, 28
d Mat 17:15, 16 Mar 9:17, 18
e 2Bn 4:21
f 1Bn 17:19, 20 Yoa 11:41 Bis 9:40
si ya ngolo,1 mpi Yehowa me bumbila mono yo mpi me songa mono ve.” 28 Ebuna nkento yina tubaka nde: “Keti mono lombaka mfumu na mono mwana? Keti mono tubaka ve nde, ‘Nge fwete pesa mono ve kivuvu ya luvunu’?” a 29 Na mbala mosi yandi tubilaka Gehazi nde: “Kanga bilele na nge na luketo, b baka nti na mono na diboko na nge, mpi kwenda. Kana nge kutana ti muntu, kupesa yandi ve mbote; mpi kana muntu kupesa nge mbote, kupesa yandi ve mvutu. Kwenda mpi tula nti na mono na luse ya mwana.” 30 Ebuna mama ya mwana yina tubaka nde: “Ya kieleka mutindu Yehowa kele na luzingu mpi mutindu nge1 kele na luzingu, mono ta yambula nge ve.” c Yo yina yandi telamaka mpi kwendaka ti nkento yina. 31 Gehazi kwendaka na ntwala na bo mpi tulaka nti na luse ya mwana, kansi makelele to mvutu vandaka ve.d Yandi vutukaka sambu na kukutana ti Elisha mpi songaka yandi nde: “Mwana me telama ve.” 32 Ntangu Elisha kumaka na nzo yina, mwana vandaka me lala ya kufwa na mbeto na yandi. e 33 Yandi kotaka mpi kangaka kielo, bo zole na kati, ebuna yandi yantikaka kusamba Yehowa. f 34 Yandi mataka na mbeto, lalaka na zulu ya mwana, mpi tulaka munoko na yandi na zulu ya munoko ya mwana, meso na yandi na zulu ya meso ya mwana, bipala-pala ya maboko na yandi na zulu ya bipalapala ya maboko ya mwana mpi yandi bikalaka ya kuditandula na zulu na yandi, ebuna nitu ya 4:27 1 To “sambu moyo na yandi kele ndudi na kati na yandi.” 4:30 1 To “moyo na nge.”
633 mwana yantikaka kubaka tiya. a 35 Yandi tambulaka ndambu na ndambu na kati ya nzo, mpi yandi mataka na mbeto mpi kuditandulaka diaka na zulu na yandi. Mwana salaka nsia mbala nsambwadi, na nima mwana yina kangulaka meso. b 36 Ebuna Elisha bingaka Gehazi mpi tubaka nde: “Binga nkento ya Shunemi.” Yandi bingaka yandi, mpi nkento yina kotaka kisika yandi vandaka. Ebuna yandi tubaka nde: “Baka mwana na nge.” c 37 Nkento yina kotaka, bwaka na makulu na yandi, mpi fukamaka na ntwala na yandi, na nima yandi bakaka mwana na yandi mpi basikaka. 38 Ntangu Elisha vutukaka na Gilgale, nzala vandaka na insi yina. d Kimvuka ya bambikudie vandaka na ntwala na yandi, ebuna yandi tubilaka nsadi na yandi f nde: “Tula nzungu ya nene mpi lambila kimvuka ya bambikudi madia.” 39 Mosi na kati na bo kwendaka na nseke sambu na kubuka ndunda, mpi yandi monaka nti mosi ya vinu ya mfinda ebuna yandi bukaka bambuma ya nti yina, yandi fulusaka yo na lele na yandi. Na nima yandi vutukaka, mpi yandi zengaka yo bitini-bitini na nzungu ya kulambila madia, kansi yandi zabaka ve kana yo vandaka nki. 40 Na nima, bo pesaka yo na bantu yina sambu bo dia, kansi ntangu bo diaka madia yina, bo bokaka nde: “Lufwa kele na kati ya nzungu, O muntu ya Nzambi ya kieleka.” Mpi bo monaka ve mpila ya kudia yo. 41 Yo yina yandi tubaka nde: “Beno nata ndambu ya fufu.” Yandi losaka yo na kati ya nzungu, na nima yandi tubaka nde: “Pesa yo na bantu.” Mpi kima mosi ve ya mbi vandaka na kati ya nzungu yina. g
2 BANTOTILA 4:35–5:5 KAPU 4 a 1Bn 17:21, 22 Bis 20:9, 10
b 2Bn 8:1, 5
c Ebr 11:35
d Kul 28:23, 24 2Bn 8:1 Eze 14:13
e 2Bn 2:3, 5
f 2Bn 4:12
g Kub 15:23-25 2Bn 2:19-21
Ndonga ya 2 a 1Sa 9:3, 4
b Yoa 6:9
c 1Sa 9:6, 7
d Mat 14:17 Mar 8:4
e Mat 14:20 Mar 8:8
f Luk 9:17 Yoa 6:13
KAPU 5 g 1Bn 19:16
h Mat 8:2 Mat 11:5 Luk 4:27
42 Muntu mosi katukaka na Baale-shalisha, a mpi yandi natilaka muntu ya Nzambi ya kieleka mampa 20 ya orze b ya bo me sala na bambuma ya ntete ya kuyela, mpi saki ya bambuma ya mpa. c Ebuna Elisha tubaka nde: “Pesa yo na bantu sambu bo dia.” 43 Kansi nsadi na yandi tubaka nde: “Inki mutindu mono lenda tula yo na ntwala ya bantu 100?” d Ebuna yandi tubaka nde: “Pesa yo na bantu sambu bo dia, sambu Yehowa ke tuba nde, ‘Bo ta dia mpi ndambu ta bikala.’” e 44 Yo yina yandi tulaka yo na ntwala na bo, ebuna bo diaka mpi ndambu bikalaka, f kaka mutindu Yehowa tubaka. Namani mfumu ya basoda ya ntotila ya Siria, vandaka muntu mosi ya lukumu yina mfumu na yandi vandaka kuzitisa mingi, sambu Yehowa nungisaka1 Siria na nzila na yandi. Yandi vandaka soda ya ngolo, ata yandi vandaka muntu ya maladi ya lepre.2 2 Bantu ya Siria vandaka kukwisa kunwanisa insi ya Izraele; kilumbu mosi bo kangaka mwanankento mosi ya fioti ya Izraele mpi bo nataka yandi na kimpika, ebuna yandi kumaka nsadi ya nkento ya Namani. 3 Mwana yina tubilaka mfumu na yandi ya nkento nde: “A kana mfumu na mono kukwenda na mbikudi g na Samaria! Yandi ta belula yandi na lepre na yandi.” h 4 Yo yina yandi1 kwendaka mpi zabisaka mfumu na yandi, yandi songaka yandi mambu yina mwanankento yina ya Izraele tubaka. 5 Ebuna ntotila ya Siria tubaka nde: “Kwenda ntangu yai! Mpi mono ta tindila ntotila ya Izraele mukanda.” Yo yina yandi
5
5:1 1 To “gulusaka.” 2 To “vandaka kubela maladi ya mpusu ya nitu.” 5:4 1 Ziku yo ke tubila Namani.
2 BANTOTILA 5:6-17 kwendaka; yandi nataka batalanta1 kumi ya arza, bashekele 6 000 ya wolo, mpi bilele kumi. 6 Yandi natilaka ntotila ya Izraele mukanda yina vandaka kutuba nde: “Kumosi ti mukanda yai ya me kwisila nge, mono me tinda Namani nsadi na mono sambu nge belula yandi na lepre na yandi.” 7 Ntangu ntotila ya Izraele tangaka mukanda yina, yandi pasulaka bilele na yandi mpi tubaka nde: “Keti mono kele Nzambi, sambu na kufwa muntu to kubika yandi na luzingu? a Sambu yandi ke tindila mono muntu yai, mpi yandi ke songa mono na kubelula yandi na lepre na yandi! Beno mosi ke mona nde yandi ke sosila mono makambu.” 8 Kansi ntangu Elisha, muntu ya Nzambi ya kieleka, waka nde ntotila ya Izraele me pasula bilele na yandi, na mbala mosi yandi tindilaka ntotila ndinga nde: “Sambu na nki nge me pasula bilele na nge? Pardo bika yandi kwisa na mono sambu yandi zaba nde mbikudi mosi kele na Izraele.” b 9 Yo yina Namani kwisaka ti bampunda na yandi mpi bapusu-pusu na yandi ebuna yandi telamaka na munoko ya nzo ya Elisha. 10 Kansi Elisha tindaka kinati-nsangu sambu na kusonga yandi nde: “Kwenda, yobila mbala nsambwadi c na Yordani, d ebuna mpusu na nge ta vutuka mutindu yo vandaka, mpi nge ta kuma bunkete.” 11 Namani waka makasi mpi yantikaka kukwenda; yandi tubaka nde: “Mono kuditubilaka nde, ‘Yandi ta kwisa kukutana ti mono, yandi ta telama awa, mpi yandi ta binga zina ya Yehowa Nzambi na yandi, yandi ta lutisa-lutisa diboko na yandi na zulu ya lepre sambu na kubelula yo.’ 12 Keti 5:5 1 Talanta mosi kele bakilo 34,2. Tala Bangindu ya Ngika B14.
634 KAPU 5 a Kul 32:39
b 1Bn 17:24 1Bn 19:16 2Bn 3:11, 12 2Bn 8:4
c Lev 14:7 Kut 19:4
d Yoa 9:6, 7
Ndonga ya 2 a Yez 7:8
b 2Bn 5:10
c Yob 33:25
d Luk 4:27 Luk 5:13
e Luk 17:15, 16
f Nk 96:4, 5 Yez 43:10
g Mat 10:8
Abana ti Parpare, banzadi ya Damasi, a me luta ve bamasa yonso ya Izraele? Keti mono lenda yobila ve kuna mpi kukuma bunkete?” Ebuna yandi balukaka mpi kwendaka ti makasi. 13 Bansadi na yandi pusanaka pene-pene na yandi mpi tubaka nde: “Tata na mono, kana mbikudi songaka nge na kusala kima mosi ya nene, keti nge zolaka kusala yo ve? Keti nge fwete sala yo ve nkutu kuluta, sambu yandi me tubila nge kaka nde, ‘Yobila mpi kuma bunkete’?” 14 Yo yina yandi kwendaka mpi kudilosaka1 na Yordani mbala nsambwadi, kaka mutindu muntu ya Nzambi ya kieleka tubaka. b Ebuna mpusu na yandi vutukaka bonso ya mwana-bakala ya fioti, c mpi yandi kumaka bunkete. d 15 Na nima, yandi vutukaka na muntu ya Nzambi ya kieleka, e yandi mpi bantu yonso yina vandaka ti yandi,1 yandi telamaka na ntwala na yandi mpi tubaka nde: “Ntangu yai mono me zaba nde Nzambi kele ve na kisika ya nkaka na ntoto ya mvimba kansi yandi kele kaka na Izraele.f Yo yina, pardo, ndima dikabu2 ya nsadi na nge ke pesa.” 16 Kansi Elisha tubaka nde: “Ya kieleka mutindu Yehowa yina mono ke sadilaka1 kele na luzingu, mono ta ndima yo ve.” g Yandi bondilaka yandi na kundima yo, kansi yandi vandaka kaka kubuya. 17 Nsuka-nsuka Namani tubaka nde: “Kana mpidina ve, pardo, bika nde bo pesa nsadi na nge ntoto ya insi yai yina bampunda zole lenda nata, sambu nsadi na nge ta pesa dia5:14 1 To “kudidindisaka.” 5:15 1 Na kisina, “mpi camp na yandi yonso.” 2 Na kisina, “lusakumunu.” 5:16 1 Na kisina, “yina mono ke telamaka na ntwala na yandi.”
635 ka ve dikabu ya kuyoka to kimenga na banzambi ya nkaka katula kaka na Yehowa. 18 Kansi bika Yehowa kulolula nsadi na nge sambu na diambu yai: Ntangu mfumu na mono ke kotaka na nzo1 ya Rimoni sambu na kufukama kuna, yandi ke yekamaka na diboko na mono, yo yina mono ta fukama na nzo ya Rimoni. Ntangu mono ke fukama na nzo ya Rimoni, pardo, bika Yehowa kulolula nsadi na nge sambu na diambu yai.” 19 Ebuna yandi tubilaka yandi nde: “Kwenda na ngemba.” Ntangu Namani katukaka kisika yina Elisha vandaka mpi tambulaka mwa kitamina, 20 Gehazi a nsadi ya Elisha muntu ya Nzambi ya kieleka b kuditubilaka nde: ‘Tala, mfumu na mono me bika nde muntu yai ya Siria Namani c kukwenda mpi yandi me ndima ve bima yina yandi nataka. Ya kieleka mutindu Yehowa kele na luzingu, mono ta landa yandi ntinu mpi mono ta baka mwa kima na maboko na yandi.’ 21 Yo yina Gehazi landaka Namani. Ntangu Namani monaka muntu mosi ke landa yandi ntinu, yandi kulumukaka na pusu-pusu na yandi sambu na kukutana ti yandi mpi tubaka nde: “Keti mambu yonso kele mbote?” 22 Yandi tubaka nde: “Mambu yonso kele mbote. Mfumu na mono me tinda mono, yandi me tuba nde, ‘Baleke zole ya babakala yina me katuka na ntoto ya bangumba ya Efrayimi me kwisa sesepi yai na mono; bo kele na kati ya kimvuka ya bambikudi. Pardo, pesa bo talanta mosi ya arza ti bilele zole.’” d 23 Namani tubaka nde: “Baka batalanta zole.” Yandi landaka kubondila yandi, e ebuna yandi kangisaka batalanta zole ya arza 5:18 1 To “tempelo.”
2 BANTOTILA 5:18–6:4 KAPU 5 a 2Bn 4:12 2Bn 8:4
b 1Bn 17:24
c 2Bn 5:1 Luk 4:27
d 2Bn 5:5
e 2Bn 5:16
Ndonga ya 2 a Bis 5:8, 9
b Mat 10:8 Luk 12:15 Bis 20:33 1Tm 6:10
c 2Bn 5:1
d Kub 4:6 Kut 12:10
KAPU 6 e 2Bn 2:3, 5 2Bn 9:1
na kati ya basaki zole, ti bilele zole, ebuna yandi pesaka yo na bansadi na yandi zole mpi bo nataka yo na ntwala na yandi. 24 Ntangu yandi kumaka na Ofeli,1 yandi bakaka yo na maboko na bo, tulaka yo na nzo, mpi bikisaka bo bo kwenda. Ntangu bo kwendaka, 25 yandi kotaka mpi telamaka pene-pene ya mfumu na yandi. Ebuna Elisha tubilaka yandi nde: “Gehazi, nge me katuka na wapi?” Kansi yandi tubaka nde: “Nsadi na nge kwendaka ve ata kisika mosi.” a 26 Elisha tubilaka yandi nde: “Keti ntima na mono vandaka ve kuna ti nge ntangu muntu yina kulumukaka na pusu-pusu na yandi sambu na kukutana ti nge? Keti yai ntangu ya kundima arza to ya kundima bilele to bilanga ya olive to bilanga ya vinu to mameme to bangombe to bansadi ya babakala to bansadi ya bankento? b 27 Ntangu yai, lepre c ya Namani ta kangama na nge mpi na bana na nge kimakulu.” Na mbala mosi yandi katukaka na ntwala na yandi mpi basikaka, yandi kumaka muntu ya lepre, mpembe bonso mvula ya mpembe.1d Kimvuka ya bambikudi e tubilaka Elisha nde: “Tala! Kisika yina beto ke zinga ti nge kele fioti mingi sambu na beto. 2 Pardo pesa beto nswa ya kukwenda na Yordani. Konso muntu kubaka kitini ya nti mpi kuyidika kisika mosi kuna, kisika beto lenda zinga.” Yandi tubaka nde: “Beno kwenda.” 3 Mosi na kati na bo tubaka nde: “Keti nge ta kwisa ti bansadi na nge?” Yandi tubaka nde: “Mono ta kwisa.” 4 Yo yina yandi kwendaka ti bo, ebuna bo kumaka na Yordani mpi bo
6
5:24 1 Kisika mosi na Samaria, ziku ngumba mosi ya fioti to kisika ya ngolo. 5:27 1 To “neige.”
2 BANTOTILA 6:5-20 yantikaka kuzenga banti. 5 Ntangu mosi na kati na bo vandaka kuzenga nti, kibende ya disoka bwaka na masa, ebuna yandi bokaka nde: “Mawa mfumu na mono, yo vandaka ya kudefa!” 6 Muntu ya Nzambi ya kieleka tubaka nde: “Yo me bwa na wapi?” Yandi songaka yandi kisika yina. Ebuna yandi zengaka kitini ya nti, yandi losaka yo pana, mpi yandi salaka nde kibende ya disoka kuleluka. 7 Yandi tubaka nde: “Basisa yo.” Yo yina yandi tandulaka diboko mpi bakaka yo. 8 Ntotila ya Siria kwendaka kunwanisa Izraele.a Yandi solulaka ti bansadi na yandi mpi tubaka nde: “Beno ta sala camp ti mono na kisika yina.” 9 Ebuna muntu ya Nzambi ya kieleka b tindilaka ntotila ya Izraele ndinga nde: “Keba, kulutila ve kisika yina, sambu yo kele kisika yina bantu ya Siria ke kwisa kukulumuka.” 10 Yo yina ntotila ya Izraele tindaka ndinga na kisika yina muntu ya Nzambi ya kieleka kebisaka yandi. Yandi vandaka kaka kukebisa yandi, mpi yandi bikalaka ntama ti kisika yina; diambu yai salamaka mbala mingi.1c 11 Diambu yai pesaka ntotila1 ya Siria makasi ya ngolo, yo yina yandi bingaka bansadi na yandi mpi tubilaka bo nde: “Beno songa mono! Nani na kati na beto kele na lweka ya ntotila ya Izraele?” 12 Ebuna nsadi na yandi mosi tubaka nde: “Ata muntu mosi ve, mfumu na mono ntotila! Yo kele Elisha, mbikudi ya Izraele; yandi muntu ke songaka ntotila ya Izraele mambu yina nge ke tubaka na suku na nge ya kulala.” d 13 Yandi tuba6:10 1 To “mbala mosi ve, mbala zole mpi ve.” 6:11 1 Na kisina, “ntima ya ntotila.”
636 KAPU 6 a 1Bn 20:1, 34 1Bn 22:31
b 1Bn 17:24
c Mat 2:12
d Dan 2:22, 28
Ndonga ya 2 a Kuy 37:16, 17
b Kub 14:13 Nk 3:6
c 2Sa 22:31 2Bs 32:7 Nk 18:2 Nk 27:3 Nk 46:7 Nk 55:18 Nk 118:11 Bar 8:31
d Bis 7:56
e 2Bn 2:11 Nk 68:17 Zek 6:1
f Nk 34:7 Mat 26:53
g Kuy 19:10, 11
h 1Bn 16:29
ka nde: “Beno kwenda mpi beno sosa kisika yandi kele, sambu mono tinda bantu sambu na kukanga yandi.” Na nima bo songaka yandi nde: “Yandi kele na Dotani.” a 14 Na mbala mosi, yandi tindaka bampunda mpi bapusupusu ya bitumba kuna, ti basoda mingi; bo kwisaka na mpimpa mpi bo ziungaka mbanza yina. 15 Ntangu nsadi ya muntu ya Nzambi ya kieleka telamaka na suka-suka mpi basikaka na nganda, yandi monaka basoda ti bampunda mpi bapusu-pusu me ziunga mbanza. Na mbala mosi nsadi yina tubilaka yandi nde: “Mawa mfumu na mono! Beto ta sala inki?” 16 Kansi yandi tubaka nde: “Kuwa boma ve! b Bantu yina kele ti beto kele mingi kuluta bantu yina kele ti bo.” c 17 Ebuna Elisha yantikaka kusamba mpi kutuba nde: “O Yehowa, pardo, kangula meso na yandi sambu yandi mona.” d Na mbala mosi Yehowa kangulaka meso ya nsadi yina ebuna yandi monaka, mpi tala! ntoto ya bangumba vandaka ya kufuluka ti bampunda mpi bapusu-pusu ya bitumba ya tiya e na nziunga ya Elisha. f 18 Ntangu bantu ya Siria kwisaka kisika yandi vandaka, Elisha sambaka Yehowa mpi tubaka nde: “Pardo, fwa dikanda yai meso.” g Yo yina yandi fwaka bo meso, kaka mutindu Elisha lombaka. 19 Ebuna Elisha tubilaka bo nde: “Nzila yina yo yai ve, mpi mbanza yina yo yai ve. Beno landa mono, ebuna mono ta nata beno na muntu yina beno ke sosa.” Kansi yandi nataka bo na Samaria. h 20 Ntangu bo kumaka na Samaria, Elisha tubaka nde: “O Yehowa, kangula meso na bo sambu bo mona.” Yehowa kangulaka meso na bo, ebuna bo mo-
637 naka nde bo vandaka na kati-kati ya Samaria. 21 Ntangu ntotila ya Izraele monaka bo, yandi tubilaka Elisha nde: “Keti mono fwete fwa bo, keti mono fwete fwa bo, tata na mono?” 22 Kansi yandi tubaka nde: “Nge fwete fwa bo ve. Keti nge ke fwaka bantu yina nge ke kangaka na kimpika na mbele na nge ya bitumba mpi munduki na nge ya tolo-tolo? Pesa bo mampa ti masa, sambu bo dia, bo nwa, a mpi bo vutuka na mfumu na bo.” 23 Yandi sadilaka bo nkinsi mosi ya nene; bo diaka mpi nwaka, na nima yandi bikisaka bo sambu bo vutuka na mfumu na bo. Bimvuka ya miyibi ya bantu ya Siria b kwisaka diaka ve kuvutuka ata mbala mosi na insi ya Izraele. 24 Na nima, Bene-adadi ntotila ya Siria vukisaka basoda1 na yandi yonso, yandi kwendaka, mpi ziungaka Samaria. c 25 Nzala ya ngolo d kotaka na Samaria, mpi bo ziungaka yo tii kuna ntalu ya ntu mosi ya mpunda e kumaka mbongo 80 ya bibende, mpi ntalu ya ndambu mosi na kati ya bandambu iya ya kabi1 ya bitodi ya pizio kumaka mbongo 5 ya bibende. 26 Ntangu ntotila ya Izraele vandaka kuluta na zulu ya kibaka, nkento mosi tubilaka yandi na ndinga ya ngolo nde: “Sadisa beto, O mfumu na mono ntotila!” 27 Ntotila tubaka nde: “Kana Yehowa kusadisa nge ve, na wapi mono lenda baka lusadisu sambu na nge? Na kisika ya bo ke tutaka bambuma sambu na kukatula yo bampusu? To na kikamuninu ya vinu to ya mafuta?” 28 Ntotila yulaka nkento yina nde: “Inki kele mambu na nge?” Yandi vutulaka nde: “Nkento yai tubilaka mono 6:24 1 Na kisina, “camp.” 6:25 1 Kabi mosi kele balitre 1,22. Tala Bangindu ya Ngika B14.
2 BANTOTILA 6:21–7:1 KAPU 6 a Bin 25:21 Bar 12:20
b 2Bn 5:2
c Kul 28:52 1Bn 20:1
d Lev 26:26 Kul 28:15, 17
e Kul 14:3 Eze 4:14
Ndonga ya 2 a Lev 26:29 Kul 28:53-57 Eze 5:10
b Bid 4:10
c Kuy 37:29 1Bn 21:27
d Yer 38:4
e 1Bn 18:13 1Bn 21:9, 10
nde, ‘Pesa mwana na nge, beto dia yandi bubu yai, ebuna mbasi beto ta dia mwana na mono.’ a 29 Yo yina beto tokisaka mwana na mono mpi beto diaka yandi. b Kilumbu yina landaka mono tubilaka yandi nde, ‘Pesa mwana na nge sambu beto dia yandi.’ Kansi yandi bumbaka mwana na yandi.” 30 Ntangu ntotila waka mambu ya nkento yina tubaka, yandi pasulaka bilele na yandi. c Ntangu yandi vandaka kuluta na zulu ya kibaka, bantu monaka nde yandi me lwata saki na nsi ya bilele na yandi.1 31 Ebuna yandi tubaka nde: “Nzambi kupesa mono ndola ya ngolo kana ntu ya Elisha mwana ya Shafati kubikala na nitu na yandi bubu yai!” d 32 Elisha vandaka na kati ya nzo, mpi bankuluntu vandaka ti yandi. Ntotila tindaka muntu mosi na ntwala na yandi, kansi na ntwala nde kinati-nsangu yina kukuma, Elisha tubilaka bankuluntu nde: “Keti beno me mona mutindu mwana ya muntu yai ya ke fwaka bantu e me tinda muntu sambu na kuzenga mono ntu? Beno tala ntangu kinati-nsangu yina ta kuma, beno kanga kielo, mpi beno simba yo ngolo sambu yandi kota ve. Keti makelele ya makulu ya mfumu na yandi kele ve na nima na yandi?” 33 Ntangu yandi vandaka kaka kutuba ti bo, kinati-nsangu yina kumaka kisika yandi vandaka, ebuna ntotila tubaka nde: “Mpasi yai me katuka na Yehowa. Sambu na nki mono fwete kinga diaka Yehowa?” Ebuna Elisha tubaka nde, “Beno wa mambu yina Yehowa ke tuba. Yehowa ke tuba nde: ‘Mbasi na ntangu yai, na kielo1
7
6:30 1 To “na nsi, pene-pene ya mpusu na yandi ya nitu.” 7:1 1 To “bazandu.”
2 BANTOTILA 7:2-13 ya Samaria, ntalu ya seya1 mosi ya fufu ya kitoko ta kuma shekele2 mosi, mpi ntalu ya baseya zole ya orze ta kuma shekele mosi.’” a 2 Ebuna soda yina ntotila vandaka kutudila ntima tubilaka muntu ya Nzambi ya kieleka nde: “Ata kana Yehowa fwete kangula bakielo ya zulu, keti diambu1 yai lenda salama?” b Yandi tubaka nde: “Nge ta mona yo na meso na nge, c kansi nge ta dia yo ve.” d 3 Kuvandaka ti bantu iya ya maladi ya lepre na munoko ya mbanza, e ebuna bo tubaka bo na bo nde: “Sambu na nki beto me vanda awa tii kuna beto ta fwa? 4 Kana beto tuba nde, ‘Beto kota na mbanza,’ sambu nzala kele na mbanza, f beto ta fwa kuna. Mpi kana beto vanda awa, beto ta fwa kaka. Yo yina beto kwenda kukota na camp ya bantu ya Siria. Kana bo bikisa beto na luzingu, beto ta zinga, kansi kana bo fwa beto, beto ta fwa.” 5 Ebuna bo telamaka na nkokila mpi bo kotaka na camp ya bantu ya Siria. Ntangu bo kumaka na bandilu ya camp ya bantu ya Siria, muntu mosi ve vandaka kuna. 6 Yehowa salaka nde camp ya bantu ya Siria kuwa makelele ya bapusu-pusu ya bitumba mpi makelele ya bampunda, makelele ya basoda mingi.g Yo yina bo tubaka bo na bo nde: “Ntotila ya Izraele me futa bantotila ya bantu ya Heti ti bantotila ya Ezipte sambu na kukwisa kunwanisa beto!” 7 Bo telamaka na mbala mosi mpi bo tinaka na nkokila, ebuna bo bikaka batenta na bo, bampunda na bo ya bitumba, bampunda na bo ya fioti, mpi camp 7:1 1 Seya mosi kele balitre 7,33. Tala Bangindu ya Ngika B14. 2 Shekele mosi kele bagrame 11,4. Tala Bangindu ya Ngika B14. 7:2 1 Na kisina, “ngogo.”
638 KAPU 7 a Kul 32:36 2Bn 7:18
b Kut 14:11
c Kut 11:23
d 2Bn 7:17
e Lev 13:45, 46
f 2Bn 6:25
g Kul 28:7 2Sa 5:24
Ndonga ya 2 a 2Bn 6:25 2Bn 6:28, 29
b Yoz 8:4, 12 Baz 20:29, 37
ya mvimba kaka mutindu yo vandaka, ebuna bo tinaka sambu na kugulusa luzingu1 na bo. 8 Ntangu bantu yina ya maladi ya lepre kumaka na bandilu ya camp, bo kotaka na tenta mosi mpi yantikaka kudia ti kunwa. Bo bakaka arza, wolo, ti bilele kuna, ebuna bo kwendaka mpi bumbaka yo. Na nima, bo vutukaka, bo kotaka na tenta ya nkaka mpi bakaka bima kuna, ebuna bo kwendaka mpi bumbaka yo. 9 Nsuka-nsuka, bo tubaka nde: “Mambu ya beto ke sala kele mbote ve. Yai kele kilumbu ya nsangu ya mbote! Kana beto kele na keti-keti mpi kana beto kinga tii na suka, bo ta pesa beto ndola. Ntangu yai, beto kwenda kuzabisa mambu yai na nzo ya ntotila.” 10 Yo yina bo kwendaka mpi bo bingaka bankengidi ya bakielo ya mbanza na ndinga ya ngolo mpi bo tubilaka bo nde: “Beto kotaka na camp ya bantu ya Siria, kansi muntu mosi ve vandaka kuna—beto me wa ve ndinga ata ya muntu mosi. Kuvandaka kaka ti bampunda ya bitumba mpi bampunda ya fioti ya bo me kanga, mpi batenta vandaka kaka mutindu yina.” 11 Na mbala mosi bankengidi ya bakielo tubaka na ndinga ya ngolo, ebuna bo zabisaka yo na nzo ya ntotila. 12 Na mbala mosi ntotila telamaka na mpimpa mpi tubilaka bansadi na yandi nde: “Bika mono songa beno mambu yina bantu ya Siria me sala beto. Bo me zaba nde beto kele na nzala, a yo yina bo me bikisa camp mpi bo me bumbana na nseke, bo ke tuba nde, ‘Bo ta basika na mbanza, mpi beto ta kanga bo ya moyo mpi ta kota na mbanza.’” b 13 Ebuna nsadi na 7:7 1 To “mioyo.”
639 yandi mosi tubaka nde: “Pardo, bika nde ndambu ya bantu kubaka bampunda tanu na kati ya bampunda ya me bikala na mbanza. Bo ta suka bonso kimvuka yonso ya bantu ya Izraele yina me bikala awa. Bo ta suka bonso kimvuka yonso ya bantu ya Izraele yina fwaka. Beto tinda bo mpi beto tala.” 14 Yo yina bo bakaka bapusu-pusu zole ti bampunda, ebuna ntotila tindaka bo na camp ya bantu ya Siria mpi tubaka nde: “Beno kwenda mpi beno tala.” 15 Bo landaka bo tii na Yordani, mpi nzila ya mvimba vandaka ya kufuluka ti bilele mpi bisadilu yina bantu ya Siria losaka ntangu bo vandaka kutina na boma. Binati-nsangu vutukaka mpi songaka ntotila mambu yina. 16 Na nima bantu basikaka mpi bo bakaka bima na camp ya bantu ya Siria; mpidina seya mosi ya fufu ya kitoko kumaka shekele mosi, mpi ntalu ya baseya zole ya orze kumaka shekele mosi, kaka mutindu Yehowa tubaka. a 17 Ntotila bakaka soda yina yandi vandaka kuyekamina mpi tulaka yandi mfumu ya kielo, kansi bantu niataniataka yandi na kielo mpi yandi fwaka, kaka mutindu muntu ya Nzambi ya kieleka songaka ntotila ntangu ntotila kwisaka kisika yandi vandaka. 18 Yo salamaka kaka mutindu muntu ya Nzambi ya kieleka tubilaka ntotila: “Baseya zole ya orze ta kuma shekele mosi, mpi seya mosi ya fufu ya kitoko ta kuma shekele mosi mbasi na ntangu yai na kielo ya Samaria.” b 19 Kansi soda yina tubilaka muntu ya Nzambi ya kieleka nde: “Ata kana Yehowa fwete kangula bakielo ya zulu, keti diambu yai1 lenda salama?” Ebu7:19 1 Na kisina, “ngogo ya mutindu yai.”
2 BANTOTILA 7:14–8:6 KAPU 7 a Kut 23:19 2Bn 7:1 Yez 55:10, 11
na Elisha tubaka nde: “Nge ta mona yo na meso na nge, kansi nge ta dia yo ve.” 20 Mambu yina kuminaka yandi kibeni, sambu bantu niata-niataka yandi na kielo mpi yandi fwaka. Elisha tubilaka nkento yina yandi vutulaka mwana na yandi ya bakala na luzingu nde: a “Telama mpi kwenda, nge ti bantu ya nzo na nge, mpi zinga bonso munzenza konso kisika yina nge lenda zinga, sambu Yehowa me tuba nde nzala ta vanda, b mpi yo ta kota na insi yai bamvula nsambwadi.” 2 Yo yina nkento yina telamaka mpi salaka mambu yina muntu ya Nzambi ya kieleka tubaka. Yandi kwendaka ti bantu ya nzo na yandi mpi yandi zingaka na insi ya bantu ya Filistia c bamvula nsambwadi. 3 Na nsuka ya bamvula nsambwadi, nkento yina katukaka na insi ya bantu ya Filistia mpi vutukaka, ebuna yandi kwendaka na ntotila sambu na kulomba nzo na yandi mpi kilanga na yandi. 4 Na ntangu yina, ntotila vandaka kusolula ti Gehazi nsadi ya muntu ya Nzambi ya kieleka nde: “Pardo, tela mono mambu yonso ya nene yina Elisha me salaka.” d 5 Ntangu yandi vandaka kusonga ntotila mutindu Elisha vutulaka mwana yina fwaka na luzingu, e nkento yina yandi vutulaka mwana na yandi na luzingu kwisaka na ntotila sambu na kulomba nzo na yandi mpi kilanga na yandi. f Na mbala mosi Gehazi tubaka nde: “Mfumu na mono ntotila, nkento yango yandi yai, mpi yai mwana na yandi, yina Elisha vutulaka na luzingu.” 6 Ebuna ntotila yulaka nkento yina, mpi yandi telaka yandi disolo yina. Na nima ntotila pesaka yandi kapita mosi ya nzo na yandi mpi songaka yandi nde: “Vutudila yandi bima na yandi yonso
8
b 2Bn 7:1, 2
Ndonga ya 2 KAPU 8 a 2Bn 4:32-35
b Lev 26:19 Kul 28:15, 23 1Bn 17:1
c Yoz 13:2, 3
d 2Bn 2:14 2Bn 2:20, 21 2Bn 3:17 2Bn 4:4, 7 2Bn 6:5-7 2Bn 7:1
e 2Bn 4:32-35
f Kut 36:9
2 BANTOTILA 8:7-23 ti bambuma yonso ya kilanga na yandi yantika kilumbu yina yandi katukaka na insi yai tii bubu yai.” 7 Elisha kwendaka na Damasi a ntangu Bene-adadi b ntotila ya Siria vandaka kubela. Yo yina bo songaka yandi nde: “Muntu ya Nzambi ya kieleka c me kwisa awa.” 8 Ebuna ntotila tubilaka Azaele d nde: “Baka dikabu, mpi kwenda kukutana ti muntu ya Nzambi ya kieleka.e Yula Yehowa na nzila na yandi nde, ‘Keti mono ta beluka na maladi yai?’” 9 Azaele kwendaka kukutana ti yandi mpi yandi nataka dikabu, bima ya Damasi ya kitoko ya mitindu yonso, yina bashamo 40 lenda nata. Yandi kwisaka, telamaka na ntwala na yandi, mpi tubaka nde: “Mwana na nge, Bene-adadi ntotila ya Siria, me tinda mono na nge sambu na kuyula nde, ‘Keti mono ta beluka na maladi yai?’” 10 Elisha vutudilaka yandi nde: “Kwenda kusonga yandi nde, ‘Nge ta beluka kibeni,’ kansi Yehowa me songa mono nde yandi ta fwa kibeni.” f 11 Ebuna Elisha landaka kutala yandi tii kuna yandi waka nsoni. Ebuna muntu ya Nzambi ya kieleka yantikaka kudila. 12 Azaele yulaka nde: “Sambu na nki mfumu na mono ke dila?” Yandi vutulaka nde: “Sambu mono ke zaba mbi yina nge ta sala bantu ya Izraele. g Nge ta yoka bisika na bo ya ngolo tiya, nge ta fwa bantu na bo ya ngolo na mbele ya bitumba, nge ta zenga bana na bo bitini-bitini, mpi nge ta pasula mavumu ya bankento na bo yina kele na mavumu.” h 13 Azaele tubaka nde: “Inki mutindu nsadi na nge, yina kele mbwa ya mpamba, lenda sala diambu yai?” Kansi Elisha tubaka nde: “Yehowa me songa mono nde nge ta kuma ntotila ya Siria.” i
640 KAPU 8 a Yez 7:8 b 1Bn 20:1 2Bn 6:24
c 1Bn 17:24 d 1Bn 19:15 e 1Sa 9:8 1Bn 14:2, 3
f 2Bn 8:15 g 2Bn 10:32 2Bn 12:17 2Bn 13:3 Amo 1:3
h Kul 28:63 Amo 1:13
i 1Bn 19:15
Ndonga ya 2 a 2Bn 8:10 b 1Bn 16:8, 10 2Bn 11:1 2Bn 15:8, 10
c 1Bn 19:15 d 2Bn 1:17 e 1Bn 22:50 2Bs 21:3, 5
f 1Bn 12:28-30 g 1Bn 16:32, 33 1Bn 21:25
h 2Bn 8:26, 27 2Bs 18:1
i 2Bs 21:6, 7 j Kuy 49:10 2Sa 7:16, 17
k 1Bn 11:36 Nk 132:17
l Kuy 27:40 2Sa 8:14
m 1Bn 22:47 2Bs 21:8-10
n Yoz 21:13 2Bn 19:8
14 Na nima, yandi bikisaka Elisha mpi vutukaka na mfumu na yandi; mfumu na yandi tubilaka yandi nde: “Elisha me tubila nge inki?” Yandi vutulaka nde: “Yandi me songa mono nde nge ta beluka kibeni.” a 15 Kansi kilumbu yina landaka, Azaele bakaka bulakenti, dindisaka yo na masa, mpi yandi kangisaka1 yo na luse ya ntotila tii kuna yandi fwaka. b Ebuna Azaele kumaka ntotila na kisika na yandi. c 16 Na mvula ya tanu ya Yehorami d mwana ya Ahabi ntotila ya Izraele, ntangu Yehoshafati vandaka ntotila ya Yuda, Yehorami e mwana ya ntotila Yehoshafati ya Yuda kumaka ntotila. 17 Yandi vandaka ti bamvula 32 ntangu yandi kumaka ntotila, mpi yandi yalaka bamvula nana na Yeruzalemi. 18 Yandi tambulaka na nzila ya bantotila ya Izraele, f kaka mutindu bantu ya nzo ya Ahabi salaka, g sambu mwana ya Ahabi kumaka nkento na yandi; h mpi yandi landaka kusala mambu ya mbi na meso ya Yehowa. i 19 Kansi Yehowa zolaka ve kufwa Yuda sambu na Davidi nsadi na yandi, j sambu yandi silaka na kupesa yandi k ti bana yandi mwinda kimakulu. 20 Na bilumbu na yandi, Edomi kolamaka na Yuda l mpi kuditudilaka ntotila. m 21 Yo yina Yehorami sabukaka mpi kwendaka na Saire ti bapusu-pusu na yandi yonso, ebuna yandi telamaka na mpimpa mpi bedisaka bantu ya Edomi yina ziungaka yandi ti bakomanda ya bapusupusu; ebuna basoda tinaka na batenta na bo. 22 Kansi Edomi me landaka kukolamina Yuda tii bubu yai. Libna n mpi kolamaka na ntangu yina. 23 Mpi mambu ya nkaka ya Yehorami salaka, yonso yina ya8:15 1 To “tulaka.”
641 ndi salaka, keti bo me sonikaka yo ve na mukanda ya bansangu ya bantotila ya Yuda? 24 Nsuka-nsuka Yehorami lalaka sambu na kupema ti ba-nkaka na yandi mpi bo zikaka yandi ti ba-nkaka na yandi na Mbanza ya Davidi. a Ebuna mwana na yandi Ahazia b kumaka ntotila na kisika na yandi. 25 Na mvula ya 12 ya Yehorami mwana ya Ahabi ntotila ya Izraele, Ahazia mwana ya Yehorami ntotila ya Yuda kumaka ntotila. c 26 Ahazia vandaka ti bamvula 22 ntangu yandi kumaka ntotila, mpi yandi yalaka mvula mosi na Yeruzalemi. Zina ya mama na yandi Atalia, d mutekolo1 ya Omri e ntotila ya Izraele. 27 Yandi tambulaka na nzila ya nzo ya Ahabi f mpi yandi landaka kusala mambu ya mbi na meso ya Yehowa, bonso nzo ya Ahabi, sambu yandi vukanaka ti nzo ya Ahabi na nsadisa ya makwela. g 28 Yo yina yandi kwendaka ti Yehorami mwana ya Ahabi sambu na kunwanisa Azaele ntotila ya Siria na Ramoti-gileadi, h kansi bantu ya Siria lwadisaka Yehorami. i 29 Yo yina ntotila Yehorami vutukaka na Yizreele j sambu na kusansa bamputa yina bantu ya Siria lwadisaka yandi na Rama ntangu yandi nwanaka ti Azaele ntotila ya Siria. k Ahazia mwana ya Yehorami ntotila ya Yuda kwendaka na Yizreele sambu na kutala Yehorami mwana ya Ahabi, sambu bo lwadisaka yandi.1 Ebuna mbikudi Elisha bingaka mbikudi mosi na kimvuka ya bambikudi mpi tubilaka yandi nde: “Kanga bilele na nge na luketo, mpi baka nswalu mulangi yai ya mafuta, kwenda na
9
2 BANTOTILA 8:24–9:10 KAPU 8 a 1Bn 2:10 2Bs 21:18-20
b 1Bs 3:10, 11 2Bs 21:16, 17 2Bs 22:1, 2
c 2Bn 9:29 d 2Bn 11:1 2Bn 11:13, 16
e 1Bn 16:16, 23 f 1Bn 16:33 g 2Bn 8:16, 18 2Bs 22:3, 4
h Yoz 21:38 1Bn 22:2, 3
i 1Bn 19:17 2Bs 22:5
j Yoz 19:17, 18 1Bn 21:1 2Bs 22:6
k 2Bn 9:15
Ndonga ya 2 KAPU 9 a 2Bn 8:25, 28 b 1Bn 19:16, 17 c 2Bs 22:7 d 1Bn 19:16 e 1Bn 18:4 1Bn 19:2 1Bn 21:15, 25 Luk 18:7
f 1Bn 21:20, 21 g 1Bn 15:28, 29
8:26 1 Na kisina, “mwana-nkento.” 8:29 1 To “yandi vandaka kubela.”
h 1Bn 16:11, 12
Ramoti-gileadi. a 2 Ntangu nge ta kuma kuna, sosa Yehu b mwana ya Yehoshafati mwana ya Nimshi; kota, tedimisa yandi na kati ya bampangi na yandi, mpi nata yandi na suku ya kati kibeni. 3 Ebuna baka mulangi ya mafuta, tiamuna yo na ntu na yandi, mpi tuba nde, ‘Yehowa ke tuba nde: “Mono me tula nge mafuta sambu nge vanda ntotila ya Izraele.”’ c Na nima kangula kielo mpi tina kukonda kusukinina.” 4 Yo yina nsadi ya mbikudi kwendaka na Ramoti-gileadi. 5 Ntangu yandi kumaka, bamfumu ya basoda vandaka pana. Yandi tubaka nde: “Mono kele ti nsangu mosi sambu na nge, O mfumu.” Yehu yulaka nde: “Sambu na nani na kati na beto?” Yandi tubaka nde: “Sambu na nge, O mfumu.” 6 Yo yina Yehu telamaka mpi kotaka na nzo; nsadi yina tiamunaka mafuta na ntu na yandi mpi tubilaka yandi nde, “Yehowa Nzambi ya Izraele ke tuba nde: ‘Mono ke tula nge mafuta sambu nge vanda ntotila ya bantu ya Yehowa, ya Izraele. d 7 Nge fwete fwa nzo ya mfumu na nge Ahabi, mpi mono ta vutula mbi sambu na menga ya bansadi na mono bambikudi mpi menga ya bansadi ya Yehowa yonso yina fwaka na maboko ya Yezabele. e 8 Nzo ya mvimba ya Ahabi ta fwa; ebuna mono ta manisa babakala yonso1 ya nzo ya Ahabi, ti muntu ya me konda lusadisu mpi ya kele ve ngolo na Izraele. f 9 Mpi mono ta kumisa nzo ya Ahabi bonso nzo ya Yeroboami g mwana ya Nebati mpi bonso nzo ya Basha h mwana ya Ahiya. 10 Kansi Yezabele, bambwa ta dia yandi na kitini ya ntoto ya 9:8 1 Na kisina, “konso muntu yina ke subila kibaka.” Yo kele bangogo ya kuvweza ya Kiebreo sambu na kutubila babakala.
2 BANTOTILA 9:11-22 Yizreele, a mpi muntu mosi ve ta zika yandi.’” Ebuna yandi kangulaka kielo mpi tinaka.b 11 Ntangu Yehu vutukaka na bansadi ya mfumu na yandi, bo yulaka yandi nde: “Keti mambu yonso kele mbote? Sambu na nki muntu yai ya kilawu kwisaka na nge?” Yandi vutudilaka bo nde: “Beno me zaba muntu yina mpi mambu yina yandi ke tubaka.” 12 Kansi bo tubaka nde: “Yo kele kieleka ve! Pardo, songa beto.” Ebuna yandi tubaka nde: “Yai mambu yina yandi me tubila mono, mpi yandi yikaka nde, ‘Yehowa ke tuba nde: “Mono ke tula nge mafuta sambu nge vanda ntotila ya Izraele.”’” c 13 Ebuna konso muntu bakaka lele na yandi nswalu mpi tulaka yo na nsi na yandi, na kimatilu yina vandaka ve ya kufika, d ebuna bo bulaka kibongo mpi tubaka nde: “Yehu me kuma ntotila!” e 14 Na nima Yehu f mwana ya Yehoshafati mwana ya Nimshi sadilaka Yehorami komplo. Yehorami vandaka kukengila na Ramoti-gileadi, g yandi ti Izraele ya mvimba, sambu na Azaele h ntotila ya Siria. 15 Na nima ntotila Yehorami vutukaka na Yizreele i sambu na kusansa bamputa yina bantu ya Siria lwadisaka yandi ntangu yandi vandaka kunwana ti Azaele ntotila ya Siria. j Ntangu yai Yehu tubaka nde: “Kana beno1 me ndima, beno bika ve nde ata muntu mosi kutina mbanza sambu yandi kwenda kupesa nsangu na Yizreele.” 16 Ebuna Yehu mataka na pusupusu na yandi mpi kwendaka na Yizreele; Yehorami vandaka kulala kuna sambu na bamputa na yandi, mpi Ahazia ntotila ya Yuda kwendaka sambu na ku9:15 1 To “mioyo na beno.”
642 KAPU 9 a 1Bn 21:23
b 2Bn 9:3
c 2Bn 9:6
d Mat 21:7
e 2Sa 15:10 1Bn 1:34, 39
f 1Bn 19:16
g 2Bn 8:28
h 1Bn 19:15 2Bn 8:15 2Bn 10:32
i Yoz 19:17, 18 1Bn 21:1
j 2Bs 22:6
Ndonga ya 2 a 2Bn 8:25 2Bn 8:29 2Bs 22:7
b 1Bn 21:1, 15
tala Yehorami. 17 Nkengidi vandaka ya kutelama na nzo-zulu na Yizreele, yandi monaka kimvuka ya bantu ya Yehu ke pusana. Na mbala mosi yandi tubaka nde: “Mono ke mona kimvuka ya bantu.” Yehorami tubaka nde: “Baka soda mosi yina ke tambusaka mpunda, tinda yandi sambu na kukutana ti bo mpi yandi tuba nde, ‘Keti beno ke kwisa na ngemba?’” 18 Muntu mosi yina ke tambusaka mpunda kwendaka kukutana ti yandi mpi tubaka nde: “Ntotila ke tuba nde, ‘Keti nge ke kwisa na ngemba?’” Kansi Yehu tubaka nde: “‘Ngemba’ me tala nge na nki? Landa mono!” Ebuna nkengidi tubaka nde: “Kinati-nsangu me kuma kisika bo kele, kansi yandi me vutuka ve.” 19 Yandi tindaka muntu ya zole yina ke tambusaka mpunda; ntangu yandi kumaka kisika bo vandaka, yandi tubaka nde: “Ntotila ke tuba nde, ‘Keti nge ke kwisa na ngemba?’” Kansi Yehu tubaka nde: “‘Ngemba’ me tala nge na nki? Landa mono!” 20 Ebuna nkengidi tubaka nde: “Yandi me kuma kisika bo kele, kansi yandi me vutuka ve, mpi mutindu ya kutambusa mpunda kele mutindu Yehu mutekolo1 ya Nimshi ke tambusaka, sambu yandi ke tambusa bonso muntu ya kilawu.” 21 Yehorami tubaka nde: “Yidika pusu-pusu!” Bo yidikaka pusu-pusu na yandi ya bitumba ebuna Yehorami ntotila ya Izraele mpi Ahazia a ntotila ya Yuda basikaka konso muntu na pusu-pusu na yandi ya bitumba sambu na kukutana ti Yehu. Bo kutanaka ti yandi na kitini ya ntoto ya Naboti b muntu ya Yizreele. 22 Ntangu Yehorami monaka Yehu, yandi tubaka nde: “Yehu, 9:20 1 Na kisina, “mwana.”
643 keti nge ke kwisa na ngemba?” Kansi yandi tubaka nde: “Ngemba lenda vanda nki mutindu ntangu pite ya mama na nge Yezabele a ti kindoki na yandi ya mingi kele kaka?” b 23 Na mbala mosi Yehorami balulaka pusupusu na yandi sambu na kutina, ebuna yandi tubilaka Ahazia nde: “Ahazia, bo me kusa beto!” 24 Yehu bakaka munduki na yandi ya tolo-tolo na diboko, yandi bulaka Yehorami na kati-kati ya mapeka, mpi tolo-tolo basikaka na ntima na yandi, mpi yandi bwaka na pusu-pusu na yandi ya bitumba. 25 Ebuna yandi tubilaka Bidkare, soda yina vandaka kusadisa yandi, nde: “Baka yandi mpi losa yandi na kilanga ya Naboti muntu ya Yizreele.c Yibuka nde, nge ti mono beto vandaka kutambusa bampunda kumosi1 na nima ya tata na yandi Ahabi ntangu Yehowa yandi mosi tubaka diambu yai sambu na yandi: d 26 ‘“Ya kieleka mutindu mono monaka menga ya Naboti e mpi menga ya bana na yandi mazono,” Yehowa muntu me tuba, “mono ta pesa f nge ndola na kitini yai ya ntoto,” Yehowa muntu me tuba.’ Yo yina, baka yandi mpi losa yandi na kitini yina ya ntoto, kaka mutindu Yehowa tubaka.” g 27 Ntangu Ahazia h ntotila ya Yuda monaka mambu yina vandaka kusalama, yandi tinaka na nzila ya nzo ya kilanga. (Na nima Yehu landaka yandi mpi tubaka nde: “Beno fwa yandi mpi!” Yo yina bo bulaka yandi na pusu-pusu ntangu yandi vandaka kutombuka na Gure, yina kele pene-pene ya Ibleami. i Kansi yandi landaka kutina tii na Megido mpi yandi fwaka kuna. 28 Ebuna bansadi na yandi nataka ya9:25 1 Na kisina, “kimvuka ya bampunda.”
2 BANTOTILA 9:23-37 KAPU 9 a 1Bn 16:31 1Bn 18:4 1Bn 19:2 1Bn 21:7
b Lev 20:6 Kul 18:10 1Bn 18:19
c 1Bn 21:19 d 1Bn 21:29
e Kuy 4:8, 10 Nk 9:12 Nk 72:14
f Kuy 9:5 Lev 24:17
g 1Bn 21:24 h 2Bn 8:29 2Bs 22:7
i Yoz 17:11
Ndonga ya 2 a 2Sa 5:7 b 2Bn 8:24 2Bs 22:2
c 1Bn 21:1 d 1Bn 16:31 1Bn 21:25
e 1Bn 16:15-19
f Kub 32:26 Nk 94:16
g 1Bn 16:31
h 2Bn 9:10 i Yez 55:10, 11
j 1Bn 21:23
ndi na Yeruzalemi na pusu-pusu, mpi bo zikaka yandi na maziamu na yandi ti ba-nkaka na yandi na Mbanza ya Davidi. a 29 Ahazia b kumaka ntotila ya Yuda na mvula ya 11 ya Yehorami mwana ya Ahabi.) 30 Ntangu Yehu kumaka na Yizreele,c Yezabele d waka yo. Yo yina yandi pakulaka mukubu ya ndombe1 na meso, yandi yidikaka ntu na yandi, mpi vandaka kutala na nela. 31 Ntangu Yehu kotaka na kielo, Yezabele tubaka nde: “Keti mambu kwendilaka mbote sambu na Zimri, muntu yina fwaka mfumu na yandi?” e 32 Yehu talaka na nela, ebuna yandi tubaka nde: “Nani kele na lweka na mono? Nani?” f Na mbala mosi, bakapita zole to tatu ya nzo ya ntotila talaka na nsi kisika yandi vandaka. 33 Yandi tubaka nde: “Beno losa yandi na ntoto!” Yo yina bo losaka yandi na ntoto, ebuna ndambu ya menga na yandi mwanganaka na kibaka mpi na bampunda; mpi yandi niata-niataka yandi. 34 Na nima, yandi kotaka, yandi diaka mpi nwaka. Ebuna yandi tubaka nde: “Pardo, beno keba nkento yai ya bo me singaka mpi beno zika yandi, sambu yandi kele mwana ya ntotila.” g 35 Kansi ntangu bo kwendaka sambu na kuzika yandi, bo kutaka kaka mukwa ya ntu na yandi, makulu na yandi, mpi maboko na yandi. h 36 Ntangu bo vutukaka mpi bo zabisaka yandi diambu yina, yandi tubaka nde: “Yo ke lungisa mambu yina Yehowa i tubaka na nzila ya nsadi na yandi Eliya muntu ya Tishebe nde, ‘Bambwa ta dia misuni ya Yezabele na kitini ya ntoto ya Yizreele. j 37 Mpi mvumbi ya Yezabele ta kuma bonso nsasa na kilanga 9:30 1 To “bima ya ndombe yina bankento ke tulaka na meso.”
2 BANTOTILA 10:1-13 na kitini ya ntoto ya Yizreele, sambu bantu kutuba ve nde: “Yai Yezabele.”’” Ahabia vandaka ti banababakala 70 na Samaria. Yehu sonikaka mikanda mpi tindaka yo na Samaria, na bamfumu ya Yizreele, na bankuluntu, b mpi na bandesi ya bana ya Ahabi,1 nde: 2 “Ntangu mukanda yai ke kumina beno, bana ya mfumu na beno, bapusu-pusu ya bitumba, bampunda, mbanza ya ngolo, mpi binwaninu ta vanda ti beno. 3 Beno sola mwana ya mbote kuluta mpi ya me fwana1 kibeni na kati ya bana ya mfumu na beno ebuna beno tula yandi na kiti ya kimfumu ya tata na yandi. Na nima beno nwana sambu na nzo ya mfumu na beno.” 4 Kansi boma simbaka bo mingi mpi bo tubaka nde: “Kana bantotila zole kukaka ve kutelama na ntwala na yandi, c inki mutindu beto lenda telama?” 5 Yo yina, nkengidi ya nzo ya ntotila,1 mfumu ya mbanza, bankuluntu, mpi bandesi tindilaka Yehu nsangu yai: “Beto kele bansadi na nge, mpi beto ta sala konso kima yina nge ta songa beto. Beto ta kumisa ve ata muntu mosi ntotila. Sala konso kima yina kele mbote na meso na nge.” 6 Ebuna yandi sonikilaka bo mukanda ya zole nde: “Kana beno kele bantu na mono mpi beno ke zola kulemfukila mono, beno nata ba-ntu ya bana ya mfumu na beno, mpi mbasi na ntangu yai beno kwisa na Yizreele kisika mono kele.” Kansi, bana-babakala 70 ya ntotila vandaka kumosi ti ba-
644 KAPU 10 a 1Bn 16:29
10
10:1 1 Na kisina, “bankengidi ya Ahabi.” 10:3 1 To “ya kele masonga.” 10:5 1 Na kisina, “ya nzo.”
b 1Bn 21:8
c 2Bn 9:24, 27
Ndonga ya 2 a 1Bn 21:21
b 2Bn 9:14, 24
c 1Sa 15:29 Yez 14:27
d 1Bn 21:19-24 2Bn 9:7, 36
e 1Bn 18:19 2Bn 23:19, 20
f 1Bn 21:21
g 2Bn 8:29 2Bn 9:21, 27 2Bs 22:1
ntu ya lukumu ya mbanza, bayina vandaka kusansa bo. 7 Ntangu mukanda yina kuminaka bo, bo bakaka bana ya ntotila mpi bo fwaka bo, bantu 70, a ebuna bo tulaka ba-ntu na bo na bitunga mpi bo tindilaka yandi yo na Yizreele. 8 Kinati-nsangu kotaka mpi songaka yandi nde: “Bo me nata ba-ntu ya bana ya ntotila.” Yo yina yandi tubaka nde: “Beno tula yo na bita zole na munoko ya kielo ya mbanza tii na suka.” 9 Ntangu yandi basikaka na suka, yandi telamaka na ntwala ya bantu yonso mpi tubaka nde: “Beno me sala mbi ve.1 Ee, mono sadilaka mfumu na mono komplo, mpi mono fwaka yandi, b kansi nani me fwa bantu yai yonso? 10 Yo yina beno zaba nde ata diambu mosi ve ya Yehowa tubaka, yina Yehowa tubaka sambu na kubedisa nzo ya Ahabi ta konda kulungana,1c mpi Yehowa me sala mambu yina yandi tubaka na nzila ya nsadi na yandi Eliya.” d 11 Diaka, Yehu fwaka bantu yonso ya nzo ya Ahabi yina bikalaka na Yizreele, mpi bantu na yandi yonso ya lukumu, bantu yina zabanaka ti yandi, mpi banganga-nzambi na yandi, e tii kuna yandi bikilaka yandi ve ata muntu mosi ya moyo. f 12 Na nima yandi telamaka mpi yandi kwendaka na Samaria. Nzo ya bangungudi yina bo ke kangaka mameme1 vandaka na nzila. 13 Kuna Yehu kutanaka ti bampangi ya Ahazia g ntotila ya Yuda, mpi yandi tubilaka bo nde: “Beno kele banani?” Bo tubaka nde: “Beto kele bampangi ya Ahazia, mpi beto ke kulu10:9 1 To “Beno kele bantu ya lunungu.” 10:10 1 Na kisina, “ta bwa na ntoto.” 10:12 1 Yo ke monana nde yo kele kisika yina bo vandaka kukanga mameme sambu na kuzenga yo mika.
645 muka sambu na kukwenda kuyula kana bana ya ntotila mpi bana ya mama ya ntotila1 kele mbote.” 14 Na mbala mosi yandi tubaka nde: “Beno kanga bo ya moyo!” Bo kangaka bo ya moyo mpi fwaka bo na dibulu ya masa ya nzo yina bo ke kangaka mameme, bantu 42. Yandi bikaka ve ata muntu mosi na kati na bo na luzingu. a 15 Ntangu yandi katukaka pana, yandi kutanaka ti Yehonadabi b mwana ya Rekabi, c yina vandaka kukwisa kukutana ti yandi. Ntangu yandi pesaka yandi mbote,1 yandi tubilaka yandi nde: “Keti ntima na nge kele kibeni2 ti mono, kaka mutindu ntima na mono kele ti ntima na nge?” Yehonadabi vutulaka nde: “Ee.” “Kana mpidina, pesa mono diboko na nge.” Yo yina yandi pesaka yandi diboko na yandi, ebuna Yehu matisaka yandi na pusu-pusu kisika yandi vandaka. 16 Na nima yandi tubaka nde: “Kwisa ti mono, mpi tala mutindu mono ke ndimaka ve kimbanda ti1 Yehowa.” d Yo yina bo bakaka yandi sambu na kutambula ti yandi na pusu-pusu na yandi ya bitumba. 17 Ebuna yandi kumaka na Samaria, mpi yandi fwaka bantu yonso ya nzo ya Ahabi yina bikalaka na Samaria tii kuna yandi manisaka bo, e na kuwakana ti mambu yina Yehowa tubaka na nzila ya Eliya. f 18 Diaka, Yehu vukisaka bantu yonso mpi yandi tubilaka bo nde: “Ahabi sambilaka Baale mwa fioti, g kansi Yehu ta sambila yandi mingi kuluta. 19 Yo 10:13 1 To “ya nkento ya lukumu.” 10:15 1 To “sakumunaka yandi.” 2 Na kisina, “ya kusungama.” 10:16 1 To “tala kikesa na mono sambu na.”
2 BANTOTILA 10:14-25 KAPU 10 a 2Bs 22:8
b Yer 35:6, 19
c 1Bs 2:55
d Kut 25:11 1Bn 19:10
e 2Bn 9:8 2Bs 22:7
f 1Bn 21:20, 21 2Bn 9:26
g 1Bn 16:32, 33 1Bn 18:22
Ndonga ya 2 a 2Bn 3:13
b 2Bn 10:11
c 1Bn 16:30, 32
d 2Bn 10:15 Yer 35:6, 19
yina beno bingila mono bambikudi yonso ya Baale, a bansambidi na yandi yonso, mpi banganganzambi b na yandi yonso. Beno bika ve nde ata muntu mosi kukonda, sambu mono ke pesa Baale kimenga ya nene. Konso muntu yina ta konda, yandi ta fwa.” Kansi Yehu vandaka kusala mambu na mayele ya mbi sambu na kufwa bansambidi ya Baale. 20 Yehu tubaka diaka nde: “Beno panza nsangu nde beto ke sala1 lukutakanu mosi ya santu sambu na Baale.” Yo yina bo panzaka nsangu. 21 Na nima Yehu tindaka nsangu na Izraele ya mvimba, ebuna bansambidi yonso ya Baale kwisaka. Ata mosi ve bikalaka yina kwisaka ve. Bo kotaka na nzo1 ya Baale, c mpi nzo ya Baale fulukaka katuka na nsuka mosi tii na nsuka ya nkaka. 22 Yandi tubilaka muntu yina vandaka mfumu ya kisika ya kubumba bilele nde: “Basisila bansambidi yonso ya Baale bilele.” Yo yina yandi basisilaka bo bilele. 23 Ebuna Yehu ti Yehonadabi d mwana ya Rekabi kotaka na nzo ya Baale. Yandi tubilaka bansambidi ya Baale nde: “Beno sosa mbote-mbote mpi beno zikisa nde ata nsambidi mosi ve ya Yehowa kele awa, kaka bansambidi ya Baale.” 24 Nsuka-nsuka bo kotaka sambu na kupesa bimenga mpi makabu ya kuyoka. Yehu tulaka bantu na yandi 80 na nganda mpi tubaka nde: “Kana muntu mosi na kati ya bantu yina mono ke tula na maboko na beno kutina, luzingu na beno ta vanda na kisika ya luzingu na yandi.”1 25 Ntangu yandi manisaka kupesa dikabu ya kuyoka, Yehu 10:20 1 Na kisina, “Beno santisa.” 10:21 1 To “tempelo.” 10:24 1 To “moyo na beno ta vanda na kisika ya moyo na yandi.”
2 BANTOTILA 10:26–11:4 tubilaka bankengidi1 mpi basoda yina ke sadisaka yandi nde: “Beno kota mpi beno fwa bo! Beno bika ve nde ata muntu mosi kutina!” a Yo yina bankengidi ti basoda yina ke sadisaka yandi fwaka bo na mbele ya bitumba mpi losaka bo na nganda, mpi bo landaka kukwenda tii na kisika ya santu ya kati2 ya nzo ya Baale. 26 Ebuna bo basisaka na nganda makunzi ya santu b ya nzo ya Baale mpi bo yokaka yo mosi-mosi na tiya. c 27 Bo bwisaka dikunzi ya santu d ya Baale; bo bwisaka nzo ya Baale e mpi bo kumisaka yo bakabine, yo me bikalaka mutindu yina tii bubu yai. 28 Na mutindu yina, Yehu manisaka Baale na Izraele. 29 Kansi Yehu yambulaka ve masumu yina Yeroboami mwana ya Nebati pusaka Izraele na kusala, na yina me tala bana-bangombe ya wolo yina vandaka na Betele mpi na Dani. f 30 Yo yina Yehowa tubilaka Yehu nde: “Sambu nge me sala mambu na mutindu ya mbote mpi nge me sala mambu ya mbote na meso na mono na mutindu nge me lungisa mambu yonso yina vandaka na ntima na mono ya kusala nzo ya Ahabi, g bandonga iya ya bana na nge ta vanda na kiti ya kimfumu ya Izraele.” h 31 Kansi Yehu tulaka ve dikebi na kuzitisa Nsiku ya Yehowa Nzambi ya Izraele na ntima na yandi ya mvimba.i Yandi yambulaka ve masumu yina Yeroboami pusaka Izraele na kusala. j 32 Na bilumbu yina, Yehowa yantikaka kuzenga Izraele bitinibitini. Azaele landaka kunwanisa bo na teritware ya mvimba ya Izraele, k 33 yantika na Yordani, na ndambu ya esti, insi ya mvimba ya Gileadi—bana ya Gadi, bana ya Rubeni, mpi bana ya Ma-
646 KAPU 10 a Kub 32:26, 27 Kul 13:6-9 Eze 9:5
b Lev 26:1 c Kul 7:25 d Lev 26:30 Kul 7:5
e 1Bn 16:30, 32 f 1Bn 12:28-30 1Bn 13:33 Oze 8:6
g 1Bn 21:21 h 2Bn 13:1, 10 2Bn 14:23 2Bn 15:8, 12
i Kul 10:12 Oze 1:4
j 1Bn 12:28-30 1Bn 13:34 1Bn 14:16
k 1Bn 19:17 2Bn 8:12 2Bn 13:22
Ndonga ya 2 a Kut 32:33 Yoz 22:9
b Kul 3:13-16 Kul 28:63 Yoz 13:8-12
c 2Bn 13:1
KAPU 11 d 2Bn 8:26 2Bn 11:20 2Bs 21:5, 6 2Bs 24:7
e 2Bn 9:27 f 2Bs 21:4 2Bs 22:10-12
10:25; 11:4 1 Na kisina, “bantu ya ke bakaka ntinu.” 10:25 2 Na kisina, “mbanza,” ziku nzo yina kele bonso nzo ya ngolo.
g 2Bn 12:1 h 1Bn 14:27
nase a—yantika na Aroere, yina kele pene-pene ya Muwanda ya Arnoni tii na Gileadi mpi Bashani. b 34 Mpi mambu ya nkaka ya Yehu salaka, yonso yina yandi salaka, mpi ngolo na yandi yonso, keti bo me sonikaka yo ve na mukanda ya bansangu ya bantotila ya Izraele? 35 Ebuna Yehu lalaka sambu na kupema ti ba-nkaka na yandi, mpi bo zikaka yandi na Samaria; ebuna mwana na yandi Yehoahazi c kumaka ntotila na kisika na yandi. 36 Ntangu1 yina Yehu yalaka Izraele na Samaria vandaka bamvula 28. Ntangu Atalia, d mama ya Ahazia, monaka nde mwana na yandi me fwa, e yandi telamaka mpi fwaka dibuta ya mvimba ya kimfumu.1f 2 Kansi, Yehosheba mwana ya ntotila Yehorami ya nkento, mpangi ya Ahazia, bakaka Yehoashi g mwana ya Ahazia, yandi katulaka yandi na kati ya bana ya ntotila yina bo zolaka kufwa mpi tinisaka yandi, mpi bumbaka yandi ti ndesi na yandi na suku mosi ya kulala ya kati. Bo nungaka na kubumba yandi sambu Atalia kumona yandi ve, yo yina bo fwaka yandi ve. 3 Yandi bikalaka ti yandi bamvula sambanu, ya kubumbana na nzo ya Yehowa, na ntangu yina Atalia vandaka kuyala insi. 4 Na mvula ya nsambwadi, Yehoyada tindaka bantu sambu na kubinga bamfumu ya bankama ya bantu ya Karia yina ke kengilaka ntotila mpi ya bankengidi1 ya nzo ya ntotila,h mpi yandi bingisaka bo na kukwisa na nzo ya Yehowa kisika yandi vandaka. Yandi salaka kuwakana ti bo mpi yandi lombaka bo na kuze-
11
10:36 1 Na kisina, “Bilumbu.” 11:1 1 Na kisina, “fwaka nkuna yonso ya kimfumu.”
647 nga kieleka sambu na yo na nzo ya Yehowa, na nima yandi songaka bo mwana ya ntotila. a 5 Yandi songaka bo nde: “Beno fwete sala mutindu yai: Kimvuka mosi na kati ya bimvuka na beno tatu ta sala kisalu na Kisabatu mpi ta keba mbote-mbote nzo ya ntotila, b 6 kimvuka ya nkaka ta vanda na Kielo ya Fondasio, mpi kimvuka ya tatu ta vanda na kielo yina kele na nima ya bankengidi ya nzo ya ntotila. Beno ta sala bature na ntangu beno ke langidila nzo. 7 Bimvuka na beno zole yina ta sala ve kisalu na Kisabatu fwete keba mbotembote nzo ya Yehowa sambu na kutanina ntotila. 8 Beno fwete ziunga ntotila na bandambu yonso, konso muntu ti binwaninu na yandi na maboko. Konso muntu yina ta kota na bandonga, bo ta fwa yandi. Beno vanda ti ntotila konso kisika yina yandi ke kwenda.”1 9 Bamfumu ya bankama c salaka kaka mutindu nganga-nzambi Yehoyada songaka bo. Yo yina konso muntu bakaka bantu na yandi yina vandaka na kisalu na Kisabatu, ti bayina vandaka ve na kisalu na Kisabatu, mpi bo kotaka kisika nganga-nzambi d Yehoyada vandaka. 10 Ebuna nganganzambi pesaka bamfumu ya bankama makonga mpi bitaninu ya ntotila Davidi yina kele bonso dimbuma, mpi yina vandaka na nzo ya Yehowa. 11 Ebuna bankengidi ya nzo ya ntotila e telamaka na bisika na bo, konso muntu ti binwaninu na yandi na maboko, yantika na diboko ya kitata ya nzo tii na diboko ya kimama ya nzo, pene-pene ya mesakimenga f mpi pene-pene ya nzo, na nziunga ya ntotila. 12 Na nima, Yehoyada basisaka mwana 11:8 1 Na kisina, “ntangu yandi ke basika mpi ntangu yandi ke kota.”
2 BANTOTILA 11:5-18 KAPU 11 a 2Bs 23:1-3
b 1Bn 7:1 2Bs 23:4-7
c 2Bn 11:4
d 2Bs 23:8-11
e 1Bn 14:27
f 1Bn 8:22 2Bs 4:1
Ndonga ya 2 a 2Bn 11:2
b Kub 25:21 Kub 31:18
c 1Bn 1:39, 40
d 2Bs 23:12-15
e 2Bn 23:3
f 2Bs 5:12
g 2Bn 11:4 2Bs 23:9
h 1Bn 7:1
i 1Sa 10:25 2Sa 5:3
j 2Bs 23:16, 17
k Kul 12:3
l Kul 7:25
m Kul 13:5
ya ntotila,a yandi lwatisaka yandi mpu ya kimfumu mpi tulaka Kimbangi1b na zulu na yandi, ebuna bo kumisaka yandi ntotila mpi tulaka yandi mafuta. Bo yantikaka kubula maboko mpi kutuba nde: “Luzingu ya nda na ntotila!” c 13 Ntangu Atalia waka makelele ya bantu ya ke baka ntinu, na mbala mosi yandi kwisaka na nzo ya Yehowa d kisika bantu vandaka. 14 Ebuna yandi monaka ntotila me telama kuna pene-pene ya dikunzi, mutindu vandaka kikalulu na bo. e Bamfumu ti bantu ya ke bulaka bampungi f vandaka ti ntotila, mpi bantu yonso ya insi vandaka kuyangalala mpi kubula bampungi. Ebuna Atalia pasulaka bilele na yandi mpi bokaka nde: “Komplo! Komplo!” 15 Kansi nganga-nzambi Yehoyada songaka bamfumu ya bankama, g bantu yina bo tulaka bamfumu ya basoda, nde: “Beno katula yandi na bandonga, mpi kana muntu kulanda yandi, beno fwa yandi na mbele ya bitumba!” Sambu nganga-nzambi tubaka nde: “Beno fwa yandi ve na nzo ya Yehowa.” 16 Yo yina bo simbaka yandi, mpi ntangu yandi kumaka na munoko ya Kielo ya Bampunda ya nzo ya ntotila, h bo fwaka yandi pana. 17 Ebuna Yehoyada salaka kuwakana na kati ya Yehowa ti ntotila mpi ti bantu, i nde bo ta landa kuvanda bantu ya Yehowa, yandi salaka mpi kuwakana na kati ya ntotila ti bantu. j 18 Na nima, bantu yonso ya insi kwisaka na nzo1 ya Baale mpi bwisaka bamesa-kimenga na yandi, k bo panzaka biteki na yandi, l mpi bo fwaka Matani nganga-nzambi ya Baale m na ntwala ya bamesakimenga yina. 11:12 1 Mbala ya nkaka rulo mosi yina vandaka ti Nsiku ya Nzambi. 11:18 1 To “tempelo.”
2 BANTOTILA 11:19–12:12 Ebuna nganga-nzambi tulaka bankengi na nzo ya Yehowa. a 19 Diaka, yandi bakaka bamfumu ya bankama, b bantu ya Karia yina ke kengilaka ntotila, basoda yina ke kengilaka nzo ya ntotila, c mpi bantu yonso ya insi sambu na kubaka ntotila na nzo ya Yehowa mpi kukulumuka ti yandi, ebuna bo lutilaka na nzila ya kielo ya nkengidi ya nzo ya ntotila sambu na kukwisa na nzo ya ntotila. Na nima, yandi vandaka na kiti ya kimfumu ya bantotila. d 20 Yo yina bantu yonso ya insi waka kiese mpi mbanza kumaka pima, sambu bo fwaka Atalia na mbele ya bitumba na nzo ya ntotila. 21 Yehoashi e vandaka ti bamvula nsambwadi ntangu yandi kumaka ntotila. f Na mvula ya nsambwadi ya Yehu,g Yehoashi h kumaka ntotila, mpi yandi yalaka bamvula 40 na Yeruzalemi. Zina ya mama na yandi Sibia muntu ya Bere-sheba. i 2 Yehoashi landaka kusala mambu ya mbote na meso ya Yehowa bilumbu yonso yina nganga-nzambi Yehoyada longaka yandi. 3 Kansi bo katulaka ve bisika ya kunanguka, j mpi bantu vandaka kaka kutambika mpi kupesa midinga ya bimenga na zulu ya bisika ya kunanguka. 4 Yehoashi tubilaka banganganzambi nde: “Beno baka mbongo yonso yina bo ke nata na nzo ya Yehowa sambu na makabu ya santu, k mbongo yina konso muntu ke futa, l ntalu yina muntu1 me zenga, mpi mbongo yonso yina ntima ya konso muntu ke pusa yandi na kunata na nzo ya Yehowa. m 5 Banganga-nzambi ta baka yo bo mosi na bantu na bo yina ke pesaka mbongo1 mpi
12
12:4 1 To “moyo.” 12:5 1 To “bantu yina bo me zaba.”
648 KAPU 11 a 2Bs 23:18-21 b 2Bn 11:4, 15 c 1Bn 14:27 d 2Sa 7:8, 16 e 2Bn 11:2 f 2Bs 24:1
KAPU 12 g 1Bn 19:16 2Bn 10:30
h 2Bn 11:2 1Bs 3:10, 11
i 2Bs 24:1, 2 j Kut 33:52 k 2Bs 31:12 l Kub 30:13 2Bs 24:9
m Kub 25:2 Kub 35:21
Ndonga ya 2 a 2Bs 24:7 b 2Bs 24:5 c 2Bn 11:4 2Bs 23:1 2Bs 24:15
d 2Bs 24:6 e 2Bs 24:8 Mar 12:41 Luk 21:1
f 2Bs 24:10 g 2Bs 24:11 h 2Bn 22:4-6 2Bs 24:12
ta sadila yo sambu na kuyidika nzo, konso kisika yina kele ya kubeba.” a 6 Na mvula ya 23 ya ntotila Yehoashi, banganga-nzambi vandaka me yidika ntete ve bisika ya kubeba na nzo. b 7 Yo yina ntotila Yehoashi bingaka nganga-nzambi Yehoyada c ti banganga-nzambi ya nkaka mpi tubilaka bo nde: “Sambu na nki beno ke yidika ve bisika yina me beba na nzo? Beno baka diaka ve mbongo na bantu na beno yina ke pesa mbongo, katula kaka kana beno ke sadila yo sambu na kuyidika nzo.” d 8 Ebuna banganga-nzambi ndimaka na kubaka diaka ve mbongo na bantu mpi na kutwadisa diaka ve kisalu ya kuyidika nzo. 9 Ebuna nganga-nzambi Yehoyada bakaka sanduku e mosi, tobulaka ditobo na mufiniku na yo, mpi yandi tulaka yo pene-pene ya mesa-kimenga na diboko ya kitata kana muntu ke kota na nzo ya Yehowa. Yo kele kisika yina banganga-nzambi yina vandaka bankengidi ya bakielo vandaka kutula mbongo yonso yina bantu vandaka kunata na nzo ya Yehowa. f 10 Konso ntangu yina bo vandaka kumona nde mbongo vandaka mingi na kati ya sanduku, sekretere ya ntotila ti nganga-nzambi ya nene vandaka kukwisa, kuvukisa yo,1 mpi kutanga mbongo yina bantu nataka na nzo ya Yehowa. g 11 Bo vandaka kupesa mbongo yina bo tangaka na bantu yina bo tulaka sambu na kutwadisa kisalu yina bo vandaka kusala na nzo ya Yehowa. Ebuna bantu yina vandaka kufuta bantu ya ke salaka kisalu ya mabaya mpi bantu ya ke tungaka yina vandaka kusala na nzo ya Yehowa, h 12 mpi 12:10 1 To “kutula yo na basaki.” Na kisina, “kukanga yo.”
649 bamaso ti bantu yina ke zengaka matadi. Bo nataka mpi banti ti matadi ya bo me zenga sambu na kuyidika bisika yina bebaka na nzo ya Yehowa, mpi bo sadilaka mbongo yina sambu na bisalu yonso ya nkaka yina bo salaka sambu na kuyidika nzo. 13 Kansi, mbongo yina bantu nataka na nzo ya Yehowa, bo sadilaka ve ata ndambu sambu na kusala malonga ya nene ya arza, bima ya kufwila tiya, babolo, bampungi, a to bima ya wolo to ya arza ya mitindu yonso sambu na nzo ya Yehowa. b 14 Bo vandaka kupesa yo kaka na bantu yina vandaka kusala kisalu, mpi bo sadilaka yo sambu na kuyidika nzo ya Yehowa. 15 Bantu yina bo vandaka kupesa mbongo sambu bo pesa yo na bantu ya kisalu, bo vandaka kulomba bo ve bakonti sambu bo vandaka bantu ya me fwana na kutudila ntima. c 16 Kansi, mbongo ya makabu sambu na makambu d ti mbongo ya makabu sambu na disumu, bo vandaka kunata yo ve na nzo ya Yehowa; yo vandaka ya banganga-nzambi. e 17 Na ntangu yina Azaele f ntotila ya Siria tombukaka sambu na kunwanisa Gati, g mpi yandi botulaka yo, na nima yandi bakaka lukanu ya kunwanisa1 Yeruzalemi. h 18 Ebuna Yehoashi ntotila ya Yuda bakaka makabu yonso ya santu yina ba-nkaka na yandi Yehoshafati, Yehorami, mpi Ahazia bantotila ya Yuda santisaka, mpi makabu na yandi mosi ya santu ti wolo yonso yina vandaka na bisika ya kubumba bimvwama na nzo ya Yehowa mpi na nzo ya ntotila, ebuna yandi tindilaka yo Azaele ntotila ya Siria.i Yo yina yandi katukaka na Yeruzalemi. 12:17 1 Na kisina, “Azaele tulaka luse na yandi sambu na kutombuka mpi kunwanisa.”
2 BANTOTILA 12:13–13:6 KAPU 12 a Kut 10:2 2Bs 5:12
b 2Bs 24:14 c 2Bn 22:7 d Lev 5:15 e Lev 7:7 Kut 18:8
f 1Bn 19:15 2Bn 8:13 2Bn 10:32
g 1Bs 18:1 h 2Bs 24:23 i 1Bn 15:18 2Bn 16:8 2Bn 18:15
Ndonga ya 2 a 2Bs 24:25, 26 2Bs 25:27
b 2Sa 5:9 1Bn 9:15, 24 2Bs 32:5
c 2Bn 14:1, 5 d 2Bs 24:27
KAPU 13 e 2Bn 11:2, 21 f 2Bn 8:26 2Bn 9:27
g 2Bn 10:30, 35 h 1Bn 12:28-30 1Bn 13:33 1Bn 14:16
i Lev 26:14, 17 j Ebr 12:29 k 1Bn 19:17 2Bn 8:12
l 2Bn 13:24 m Kub 3:7 Baz 10:16 2Bn 14:26, 27
n Neh 9:27
19 Sambu na mambu ya nkaka ya Yehoashi salaka, yonso yina yandi salaka, keti bo me sonikaka yo ve na mukanda ya bansangu ya bantotila ya Yuda? 20 Kansi, bansadi na yandi vukanaka sambu na kusadila yandi komplo, a mpi bo fwaka Yehoashi na nzo ya Mwa-Ngumba,1b na nzila yina ke kulumukaka tii na Sila. 21 Bansadi na yandi Yozakare mwana ya Shimeati mpi Yehozabadi mwana ya Shomere bantu bulaka yandi mpi fwaka yandi. c Bo zikaka yandi ti ba-nkaka na yandi na Mbanza ya Davidi, ebuna mwana na yandi Amasia kumaka ntotila na kisika na yandi. d Na mvula ya 23 ya Yehoashi e mwana ya Ahazia f ntotila ya Yuda, Yehoahazi mwana ya Yehu g kumaka ntotila ya Izraele na Samaria, mpi yandi yalaka bamvula 17. 2 Yandi landaka kusala mambu ya mbi na meso ya Yehowa, mpi yandi landaka kusala disumu yina Yeroboami mwana ya Nebati pusaka Izraele na kusala.h Yandi yambulaka yo ve. 3 Yo yina Yehowa wilaka Izraele i makasi j ya ngolo, mpi yandi pesaka bo na maboko ya Azaele k ntotila ya Siria mpi na maboko ya Bene-adadi l mwana ya Azaele na bilumbu yina yonso. 4 Na nima, Yehoahazi bondilaka1 Yehowa sambu yandi ndima yandi, mpi Yehowa wilaka yandi, sambu yandi monaka mutindu ntotila ya Siria vandaka kuniokula Izraele. m 5 Yo yina Yehowa pesaka Izraele ngulusi n sambu na kukatula bo na kiyeka ya Siria, ebuna bantu ya Izraele kumaka kuzinga diaka na banzo na bo bonso na ntangu ya ntama.1 6 (Kansi, bo
13
12:20 1 To “na Bete-milo.” 13:4 1 To “lembikaka luse ya.” 13:5 1 Disongidila, na ngemba mpi na lutaninu.
2 BANTOTILA 13:7-19 yambulaka ve disumu ya nzo ya Yeroboami yina yandi pusaka Izraele na kusala. a Bo landaka kusala disumu yai,1 mpi nti ya santu2b vandaka kaka ya kutelama na Samaria.) 7 Yehoahazi bikalaka kaka ti basoda yai: bantu 50 yina ke tambusaka bampunda, bapusupusu 10, mpi basoda 10 000 ya ke tambulaka na makulu, sambu ntotila ya Siria fwaka bo, c yandi niata-niataka bo bonso mfututu na ntangu ya kututa bambuma sambu na kukatula yo bampusu. d 8 Sambu na mambu ya nkaka ya Yehoahazi salaka, yonso yina yandi salaka mpi ngolo na yandi, keti bo me sonikaka yo ve na mukanda ya bansangu ya bantotila ya Izraele? 9 Ebuna Yehoahazi lalaka sambu na kupema ti ba-nkaka na yandi, mpi bo zikaka yandi na Samaria; e ebuna mwana na yandi Yehoashi kumaka ntotila na kisika na yandi. 10 Na mvula ya 37 ya Yehoashi ntotila ya Yuda, Yehoashi f mwana ya Yehoahazi kumaka ntotila ya Izraele na Samaria, mpi yandi yalaka bamvula 16. 11 Yandi landaka kusala mambu ya mbi na meso ya Yehowa, mpi yandi yambulaka ve masumu yonso yina Yeroboami mwana ya Nebati bendaka Izraele na kusala.g Yandi landaka kusala1 masumu yai. 12 Sambu na mambu ya nkaka ya Yehoashi salaka, yonso yina yandi salaka, ngolo na yandi, mpi mutindu yandi nwanaka ti Amasia ntotila ya Yuda, h keti bo me sonikaka yo ve na mukanda ya bansangu ya bantotila ya Izraele? 13 Ebuna Yehoashi la13:6 1 Na kisina, “Yandi tambulaka na disumu yina.” 2 Tala Bantendula ya Bangogo. 13:11 1 Na kisina, “tambulaka na.”
650 KAPU 13 a 2Bn 10:29 2Bn 17:21
b Kul 7:5 1Bn 14:15 1Bn 16:33
c 2Bn 8:12 2Bn 10:32
d Amo 1:3
e 2Bn 10:35
f 2Bn 14:1
g 2Bn 10:29
h 2Bn 14:8, 13
Ndonga ya 2 a 2Bn 14:28
b 2Bn 10:35 2Bn 13:9
c 1Bn 19:16
d 2Bn 2:11, 12
e 1Sa 29:1 1Bn 20:26
f 2Bn 13:25
laka sambu na kupema ti bankaka na yandi, mpi Yeroboami1a vandaka na kiti na yandi ya kimfumu. Ebuna bo zikaka Yehoashi na Samaria ti bantotila ya Izraele. b 14 Ntangu Elisha c belaka maladi yina nsuka-nsuka fwaka yandi, Yehoashi ntotila ya Izraele kwisaka kisika yandi vandaka mpi didilaka yandi nde: “Tata na mono, tata na mono! Pusu-pusu ya Izraele mpi bantu na yandi ya ke tambusaka bampunda!” d 15 Ebuna Elisha tubilaka yandi nde: “Baka munduki ya tolo-tolo ti batolo-tolo.” Ebuna yandi bakaka munduki ya tolotolo ti batolo-tolo. 16 Na nima yandi tubilaka ntotila ya Izraele nde: “Tula diboko na nge na munduki ya tolo-tolo.” Yandi tulaka diboko na yandi na munduki yina, na nima Elisha tulaka maboko na yandi na zulu ya maboko ya ntotila. 17 Ebuna yandi tubaka nde: “Kangula nela na ndambu ya esti.” Yandi kangulaka yo. Elisha tubaka nde: “Losa tolo-tolo!” Ebuna yandi losaka yo. Ntangu yai, yandi tubaka nde: “Tolo-tolo ya kununga1 ya Yehowa, tolo-tolo ya kununga Siria! Nge ta fwa2 Siria na Afeki e tii kuna nge ta manisa bo.” 18 Yandi tubaka diaka nde: “Baka batolo-tolo,” mpi yandi bakaka yo. Na nima yandi tubilaka ntotila ya Izraele nde: “Bula na ntoto.” Yandi bulaka na ntoto mbala tatu mpi yandi yambulaka. 19 Ebuna muntu ya Nzambi ya kieleka wilaka yandi makasi mpi tubaka nde: “Yo lombaka nde nge bula ntoto mbala tanu to sambanu! Ebuna nge zolaka kubedisa Siria tii kuna nge ta manisa bo, kansi ntangu yai nge ta bedisa Siria kaka mbala tatu.” f 13:13 1 Disongidila, Yeroboami II. 13:17 1 To “luguluku.” 2 To “ta bedisa.”
651 20 Na nima, Elisha fwaka mpi bo zikaka yandi. Kuvandaka ti bimvuka a ya miyibi ya bantu ya Moabi yina vandaka kukwisa kukota na insi na luyantiku ya mvula.1 21 Ntangu bantu ya nkaka vandaka kuzika muntu mosi, bo monaka kimvuka ya miyibi, yo yina bo losaka muntu yina nswalu na kisika yina bo zikaka Elisha ebuna bo tinaka. Ntangu nitu ya muntu yina simbaka mikwa ya Elisha, yandi vutukaka na luzingu b mpi yandi telamaka. 22 Azaele c ntotila ya Siria niokulaka Izraele d bilumbu yonso ya Yehoahazi. 23 Kansi, Yehowa monisilaka bo ntima ya mbote mpi mawa na kiteso ya mingi, e mpi yandi kudibanzaka sambu na bo sambu na kuwakana yina yandi salaka ti Abrahami, f Izaki, g mpi Yakobi.h Yandi zolaka ve kufwa bo, mpi yandi me katulaka bo ve na ntwala na yandi tii bubu yai. 24 Ntangu Azaele ntotila ya Siria fwaka, mwana na yandi Bene-adadi kumaka ntotila na kisika na yandi. 25 Ebuna Yehoashi mwana ya Yehoahazi bakaka diaka na maboko ya Bene-adadi mwana ya Azaele bambanza yina yandi botulaka tata na yandi Yehoahazi na bitumba. Yehoashi bedisaka1i yandi mbala tatu mpi yandi bakaka diaka bambanza ya Izraele. Na mvula ya zole ya Yehoashi j mwana ya Yehoahazi ntotila ya Izraele, Amasia mwana ya Yehoashi ntotila ya Yuda kumaka ntotila. 2 Yandi vandaka ti bamvula 25 ntangu yandi kumaka ntotila, mpi yandi yalaka bamvula 29 na Yeruzalemi. Zina ya mama na yandi Yehoadini muntu ya Yeruzalemi. k 3 Yandi la-
14
13:20 1 Na kisina, “na kukwisa ya mvula,” ziku na nsungi ya mvula. 13:25 1 Na kisina, “bulaka.”
2 BANTOTILA 13:20–14:10 KAPU 13 a 2Bn 1:1 2Bn 24:2
b Yoa 11:44 Ebr 11:35
c 1Bn 19:15 d 2Bn 8:12 2Bn 10:32
e 2Bn 14:26, 27 f Kuy 13:14-16 g Kuy 26:3 h Kuy 28:13 Nk 105:8 Mik 7:20
i 2Bn 13:19
KAPU 14 j 2Bn 13:10 k 2Bs 25:1-4
Ndonga ya 2 a 1Bn 15:5 b 2Bs 24:2 c 1Bn 15:14 d 2Bn 12:1, 3 e 2Bn 12:20 2Bs 24:25
f Kul 24:16 g 2Bn 8:20 h 2Sa 8:13 1Bs 18:12
i 2Bs 25:11, 12
ndaka kusala mambu ya mbote na meso ya Yehowa, kansi bonso nkaka na yandi Davidi a ve. Yandi salaka mambu yonso mutindu tata na yandi Yehoashi salaka. b 4 Kansi bo katulakac ve bisika ya kunanguka, mpi bantu vandaka kaka kutambika mpi kupesa midinga ya bimenga na zulu ya bisika ya kunanguka. d 5 Ntangu kimfumu kumaka ngolo na maboko na yandi, yandi fwaka bansadi na yandi yina fwaka tata na yandi ntotila. e 6 Kansi yandi fwaka ve bana ya bantu yina fwaka tata na yandi, na kuwakana ti nsiku ya Yehowa yina bo me sonikaka na mukanda ya Nsiku ya Moize nde: “Bo fwete fwa ve batata sambu na bana na bo, mpi bo fwete fwa ve bana sambu na batata na bo; kansi bo fwete fwa konso muntu sambu na disumu na yandi mosi.” f 7 Yandi fwaka bantu ya Edomi g 10 000 na Muwanda ya Mungwa, h mpi yandi botulaka Sela na bitumba, i ebuna zina na yo kumaka Yokteele tii bubu yai. 8 Ebuna Amasia tindaka binati-nsangu na Yehoashi mwana ya Yehoahazi mwana ya Yehu ntotila ya Izraele nde: “Kwisa, beto nwana bitumba.”1j 9 Yehoashi ntotila ya Izraele tindilaka Amasia ntotila ya Yuda nsangu yai: “Nti ya bansende ya Libani tindilaka nti ya sedre ya Libani nsangu nde, ‘Pesa mwana na nge ya nkento na mwana na mono ya bakala sambu yandi vanda nkento na yandi.’ Kansi, mbisi mosi ya mfinda ya Libani lutaka pene-pene mpi niataka nti yina ya bansende. 10 Ya kieleka, nge me fwa Edomi, k yo yina ntima na nge me kuma lulendo. Yangalala na nkembo na nge, kansi bikala na nzo na nge.1 Sambu na nki nge
j 2Bs 25:17-19 k 2Bn 14:7
14:8 1 To “beto kutana meso na meso.” 14:10 1 To “nzo ya ntotila.”
2 BANTOTILA 14:11-26 ke kudisosila mpasi ti lufwa, mpi kunata Yuda na kufwa ti nge?” 11 Kansi Amasia waka ve. a Yo yina Yehoashi ntotila ya Izraele tombukaka, ebuna yandi ti Amasia ntotila ya Yuda nwanaka bitumba na Bete-shemeshi, b yina kele ya Yuda. c 12 Izraele bedisaka Yuda, yo yina konso muntu tinaka na nzo1 na yandi. 13 Yehoashi ntotila ya Izraele kangaka Amasia ntotila ya Yuda, mwana ya Yehoashi mwana ya Ahazia, na Bete-shemeshi. Ebuna bo kwisaka na Yeruzalemi, mpi yandi salaka mpwasa na kibaka ya Yeruzalemi katuka na Kielo ya Efrayimi d tii na Kielo ya Kinkonko, e maboko 400.1 14 Yandi bakaka wolo yonso ti arza mpi bima yonso yina vandaka na nzo ya Yehowa mpi na bisika ya kubumba bimvwama ya nzo ya ntotila; yandi bakaka mpi bantu yina bo kangaka. Na nima, yandi vutukaka na Samaria. 15 Sambu na mambu ya nkaka ya Yehoashi salaka, mambu yina yandi salaka, ngolo na yandi, mpi mutindu yandi nwanaka ti ntotila Amasia ya Yuda, keti bo me sonikaka yo ve na mukanda ya bansangu ya bantotila ya Izraele? 16 Ebuna Yehoashi lalaka sambu na kupema ti ba-nkaka na yandi mpi bo zikaka yandi na Samaria f ti bantotila ya Izraele; ebuna mwana na yandi Yeroboami1g kumaka ntotila na kisika na yandi. 17 Amasia h mwana ya Yehoashi ntotila ya Yuda zingaka bamvula 15 na nima ya lufwa ya Yehoashi i mwana ya Yehoahazi ntotila ya Izraele. j 18 Sambu na mambu ya nkaka ya Amasia salaka, keti bo me sonikaka yo 14:12 1 Na kisina, “tenta.” 14:13 1 Kiteso ya bametre 178. Tala Bangindu ya Ngika B14. 14:16 1 Disongidila, Yeroboami II.
652 KAPU 14 a 2Bs 25:15, 16 b Yoz 15:10, 12 Yoz 21:8, 16
c 2Bs 25:20-24 d Neh 8:16 Neh 12:38, 39
e Yer 31:38 Zek 14:10
f 2Bn 10:35 2Bn 13:9
g Oze 1:1 Amo 1:1 Amo 7:10
h 2Bn 14:1 i 2Bn 13:10 j 2Bs 25:25-28
Ndonga ya 2 a 2Bn 12:20 b 1Bn 2:10 c Mat 1:8 d 2Bn 15:1, 2 e 2Bs 26:1 f Kul 2:8 1Bn 9:26 2Bn 16:6
g 2Bs 26:2 h Oze 1:1 Amo 1:1
i 1Bn 12:28-30 1Bn 13:34 Nk 106:20
j Kut 13:21 Kut 34:2, 7, 8
k Kul 3:16, 17 l Yon 1:1 Mat 12:39
m Yoz 19:10, 13 n Kub 3:7 Baz 10:16 Nk 106:43, 44
ve na mukanda ya bansangu ya bantotila ya Yuda? 19 Na nima, bo sadilaka yandi komplo na Yeruzalemi, a mpi yandi tinaka na Lakishi, kansi bo tindaka bantu na kulanda yandi na Lakishi mpi bo fwaka yandi kuna. 20 Yo yina bo kwisaka kuvutula yandi na bampunda, mpi bo zikaka yandi na Yeruzalemi ti ba-nkaka na yandi na Mbanza ya Davidi. b 21 Ebuna bantu yonso ya Yuda bakaka Azaria,1c yina vandaka ti bamvula 16, d mpi bo kumisaka yandi ntotila na kisika ya tata na yandi Amasia. e 22 Yandi tungaka diaka Elati f mpi vutulaka yo na Yuda ntangu ntotila1 lalaka sambu na kupema ti ba-nkaka na yandi. g 23 Na mvula ya 15 ya Amasia mwana ya Yehoashi ntotila ya Yuda, Yeroboami h mwana ya Yehoashi ntotila ya Izraele kumaka ntotila na Samaria, mpi yandi yalaka bamvula 41. 24 Yandi landaka kusala mambu ya mbi na meso ya Yehowa. Yandi yambulaka ve masumu yonso yina Yeroboami mwana ya Nebati pusaka Izraele na kusala. i 25 Yandi vutulaka ndilu ya Izraele katuka na Lebo-amati1j tii na Nzadi-Mungwa ya Araba,2k kaka mutindu Yehowa Nzambi ya Izraele tubaka na nzila ya nsadi na yandi Yonasi, l mwana ya Amitai, mbikudi ya bwala Gatiefere. m 26 Sambu Yehowa monaka mpasi ya ngolo kibeni ya Izraele. n Muntu mosi ve bikalaka sambu na kusadisa Izraele, yo vanda muntu ya me konda lusa14:21 1 Yo ke tendula “Yehowa Me Sadisa.” Bo ke binga yandi Uziya na 2Bt 15:13; 2Bs 26:1-23; Yez 6:1; mpi Zek 14:5. 14:22 1 Disongidila, tata na yandi Amasia. 14:25 1 To “na kisika ya kukotila na Amati.” 2 Disongidila, Nzadi ya Mungwa, to Nzadi-Mungwa ya Kufwa.
653 disu to muntu ya kele ve ngolo. 27 Kansi Yehowa silaka nde yandi ta katula ve zina ya Izraele na zulu ya ntoto.a Yo yina yandi gulusaka bo na maboko ya Yeroboami mwana ya Yehoashi. b 28 Sambu na mambu ya nkaka ya Yeroboami salaka, yonso yina yandi salaka mpi ngolo na yandi, mutindu yandi nwanaka mpi mutindu yandi vutulaka Damasi c ti Amati d na Yuda, keti bo me sonikaka yo ve na mukanda ya bansangu ya bantotila ya Izraele? 29 Ebuna Yeroboami lalaka sambu na kupema ti ba-nkaka na yandi, ti bantotila ya Izraele; ebuna mwana na yandi Zekaria e kumaka ntotila na kisika na yandi. Na mvula ya 27 ya Yeroboami ntotila ya Izraele, Azaria f mwana ya Amasia g ntotila ya Yuda kumaka ntotila. h 2 Yandi vandaka ti bamvula 16 ntangu yandi kumaka ntotila, mpi yandi yalaka bamvula 52 na Yeruzalemi. Zina ya mama na yandi Yekolia muntu ya Yeruzalemi. 3 Yandi landaka kusala mambu ya mbote na meso ya Yehowa, kaka mutindu tata na yandi Amasia salaka. i 4 Kansi bo katulakaj ve bisika ya kunanguka, mpi bantu vandaka kaka kutambika mpi kupesa midinga ya bimenga na zulu ya bisika ya kunanguka. k 5 Yehowa pesaka ntotila mpasi, mpi yandi bikalaka muntu ya maladi ya lepre l tii na kilumbu ya lufwa na yandi; mpi yandi vandaka kuzinga na nzo mosi ya kingenga, m na ntangu yina Yotami n mwana ya ntotila vandaka kutwadisa nzo1 mpi yandi vandaka kusambisa bantu ya insi. o 6 Sambu na mambu ya nkaka ya Azaria p salaka, yonso yina yandi salaka, keti bo me sonikaka yo ve
15
15:5 1 To “nzo ya ntotila.”
2 BANTOTILA 14:27–15:16 KAPU 14 a Yer 31:20 b 2Bn 13:4, 5 c 2Sa 8:6 d 2Bs 8:3 e 2Bn 15:8
KAPU 15 f 2Bn 14:21 g 2Bn 14:1 h 2Bs 26:1, 3 i 2Bs 26:4, 5 j Kut 33:52 k Kul 12:13, 14 1Bn 22:41, 43 2Bn 14:1, 4
l Kut 12:10 2Bn 5:27
m Lev 13:45, 46 n 2Bn 15:32 o 2Bs 26:16-21 p 2Bs 26:22, 23
Ndonga ya 2 a Yez 6:1 b 2Bn 14:21 c 2Bn 14:29 d 1Bn 12:28-30 1Bn 13:33 1Bn 14:16
e Oze 1:4 Amo 7:9
f Yoz 17:11 g 2Bn 13:1, 10 2Bn 14:23, 29
h 2Bn 10:30 i 2Bs 26:1 j 1Bn 14:17 1Bn 15:21 1Bn 16:8, 17
k 2Bn 15:10
na mukanda ya bansangu ya bantotila ya Yuda? 7 Ebuna Azaria lalaka sambu na kupema ti ba-nkaka na yandi, a mpi bo zikaka yandi ti ba-nkaka na yandi na Mbanza ya Davidi; ebuna mwana na yandi Yotami kumaka ntotila na kisika na yandi. 8 Na mvula ya 38 ya Azaria b ntotila ya Yuda, Zekaria c mwana ya Yeroboami kumaka ntotila ya Izraele na Samaria, mpi yandi yalaka bangonda sambanu. 9 Yandi salaka mambu ya mbi na meso ya Yehowa, kaka mutindu ba-nkaka na yandi salaka. Yandi yambulaka ve masumu yina Yeroboami mwana ya Nebati pusaka Izraele na kusala. d 10 Ebuna Shalumi mwana ya Yabeshi sadilaka yandi komplo mpi fwaka yandi e na Ibleami. f Na nima ya kufwa Zekaria, yandi kumaka ntotila na kisika na yandi. 11 Sambu na mambu ya nkaka ya Zekaria salaka, bo me sonikaka yo na mukanda ya bansangu ya bantotila ya Izraele. 12 Diambu yai lungisaka mambu yina Yehowa tubaka na nzila ya Yehu nde: “Bandonga iya ya bana na nge g ta vanda na kiti ya kimfumu ya Izraele.” h Mpi yo salamaka mutindu yina. 13 Shalumi mwana ya Yabeshi kumaka ntotila na mvula ya 39 ya Uziya i ntotila ya Yuda, mpi yandi yalaka ngonda ya mvimba na Samaria. 14 Ebuna Menahemi mwana ya Gadi katukaka na Tirsa, j yandi kwisaka na Samaria, mpi fwaka Shalumi k mwana ya Yabeshi na Samaria. Na nima ya kufwa Shalumi, yandi kumaka ntotila na kisika na yandi. 15 Sambu na mambu ya nkaka ya Shalumi salaka mpi komplo yina yandi salaka, bo me sonikaka yo na mukanda ya bansangu ya bantotila ya Izraele. 16 Na ntangu yina, Menahemi
2 BANTOTILA 15:17-32 katukaka na Tirsa, yandi fwaka Tifsa ti bantu yonso yina vandaka na kati na yo mpi teritware na yo, sambu yo kangudilaka yandi ve kielo na yo. Yandi fwaka yo mpi yandi pasulaka mavumu ya bankento ya kisika yina, bayina vandaka na mavumu. 17 Na mvula ya 39 ya Azaria ntotila ya Yuda, Menahemi mwana ya Gadi kumaka ntotila ya Izraele, mpi yandi yalaka bamvula kumi na Samaria. 18 Yandi landaka kusala mambu ya mbi na meso ya Yehowa. Yandi yambulaka ve masumu yonso yina Yeroboami mwana ya Nebati pusaka Izraele na kusala, a bilumbu na yandi yonso. 19 Pule, b ntotila ya Asiria kotaka na insi, mpi Menahemi pesaka Pule batalanta1 1 000 ya arza sambu yandi sadisaka yandi na kukumisa kimfumu na yandi ngolo. c 20 Yo yina Menahemi bakaka arza na Izraele na mutindu yandi lombaka yo na bantu ya lukumu, na bamvwama. d Yandi pesaka ntotila ya Asiria bashekele1 50 ya arza sambu na konso muntu. Ebuna ntotila ya Asiria vutukaka mpi yandi bikalaka ve na insi yina. 21 Sambu na mambu ya nkaka ya Menahemi e salaka, yonso yina yandi salaka, keti bo me sonikaka yo ve na mukanda ya bansangu ya bantotila ya Izraele? 22 Na nima Menahemi lalaka sambu na kupema ti ba-nkaka na yandi; ebuna mwana na yandi Pekaya kumaka ntotila na kisika na yandi. 23 Na mvula ya 50 ya Azaria ntotila ya Yuda, Pekaya mwana ya Menahemi kumaka ntotila ya Izraele na Samaria, mpi ya15:19 1 Talanta mosi kele bakilo 34,2. Tala Bangindu ya Ngika B14. 15:20 1 Shekele mosi kele bagrame 11,4. Tala Bangindu ya Ngika B14.
654 KAPU 15 a 1Bn 12:28-30 1Bn 13:33 1Bn 14:16
b 1Bs 5:26
c 2Bn 12:18 2Bn 16:8
d 2Bn 23:35
e 2Bn 15:14
Ndonga ya 2 a 1Bn 12:28-30 1Bn 13:33 1Bn 14:16
b 2Bs 28:6
c 2Bs 28:6 Yez 7:1, 4
d 1Bn 12:28-30 1Bn 13:33 1Bn 14:16
e 2Bn 16:7 1Bs 5:6 1Bs 5:26 2Bs 28:19, 20
f 1Bn 15:20
g Yoz 20:7, 9
h Kut 32:40
i Yez 9:1
j Lev 26:38 Kul 28:64 2Bn 17:22, 23 Yez 8:4
k 2Bn 17:1
l 2Bs 27:1
ndi yalaka bamvula zole. 24 Yandi landaka kusala mambu ya mbi na meso ya Yehowa. Yandi yambulaka ve masumu yina Yeroboami mwana ya Nebati pusaka Izraele na kusala. a 25 Ebuna Peka b mwana ya Remalia, soda yina vandaka kusadisa yandi, sadilaka yandi komplo mpi fwaka yandi na Samaria, na nzo-zulu ya nzo ya ntotila yina kele ti bibaka ya ngolo, ti Argobi mpi Ariye. Yandi vandaka ti bantu 50 ya Gileadi; mpi na nima ya kufwa yandi, yandi kumaka ntotila na kisika na yandi. 26 Sambu na mambu ya nkaka ya Pekaya salaka, yonso yina yandi salaka, bo me sonikaka yo na mukanda ya bansangu ya bantotila ya Izraele. 27 Na mvula ya 52 ya Azaria ntotila ya Yuda, Peka c mwana ya Remalia kumaka ntotila ya Izraele na Samaria, mpi yandi yalaka bamvula 20. 28 Yandi landaka kusala mambu ya mbi na meso ya Yehowa, mpi yandi yambulaka ve masumu yina Yeroboami mwana ya Nebati pusaka Izraele na kusala. d 29 Na bilumbu ya ntotila Peka ya Izraele, Tiglatipilesere e ntotila ya Asiria kotaka na ngolo mpi botulaka Iyoni, Abele-bete-maka, f Yanoa, Kedeshi, g Asore, Gileadi, h mpi Galilea, ntoto ya mvimba ya Naftali, i mpi yandi nataka bantu ya babwala yina na Asiria. j 30 Na nima Oshea k mwana ya Ela sadilaka Peka mwana ya Remalia komplo, yandi bulaka yandi mpi fwaka yandi; ebuna yandi kumaka ntotila na kisika na yandi na mvula ya 20 ya Yotami l mwana ya Uziya. 31 Sambu na mambu ya nkaka ya Peka salaka, yonso yina yandi salaka, bo me sonikaka yo na mukanda ya bansangu ya bantotila ya Izraele. 32 Na mvula ya zole ya Peka mwana ya Remalia ntotila ya
655 Izraele, Yotami a mwana ya Uziya b ntotila ya Yuda kumaka ntotila. 33 Yandi vandaka ti bamvula 25 ntangu yandi kumaka ntotila, mpi yandi yalaka bamvula 16 na Yeruzalemi. Zina ya mama na yandi Yerusha mwana ya Zadoki. c 34 Yandi landaka kusala mambu ya mbote na meso ya Yehowa, kaka mutindu tata na yandi Uziya salaka. d 35 Kansi bo katulaka ve bisika ya kunanguka, mpi bantu vandaka kaka kutambika mpi kupesa midinga ya bimenga na bisika ya kunanguka.e Yandi muntu tungaka kielo ya zulu ya nzo ya Yehowa. f 36 Sambu na mambu ya nkaka ya Yotami salaka, mambu yina yandi salaka, keti bo me sonikaka yo ve na mukanda ya bansangu ya bantotila ya Yuda? 37 Na bilumbu yina, Yehowa yantikaka kutinda Resini ntotila ya Siria mpi Peka g mwana ya Remalia sambu na kunwanisa Yuda. h 38 Na nima, Yotami lalaka sambu na kupema ti bankaka na yandi mpi bo zikaka yandi ti ba-nkaka na yandi na Mbanza ya nkaka na yandi Davidi. Ebuna mwana na yandi Ahazi kumaka ntotila na kisika na yandi. Na mvula ya 17 ya Peka mwana ya Remalia, Ahazi i mwana ya Yotami ntotila ya Yuda kumaka ntotila. 2 Ahazi vandaka ti bamvula 20 ntangu yandi kumaka ntotila, mpi yandi yalaka bamvula 16 na Yeruzalemi. Yandi salaka ve mambu ya mbote na meso ya Yehowa Nzambi na yandi mutindu nkaka na yandi Davidi salaka. j 3 Kansi, yandi tambulaka na nzila ya bantotila ya Izraele, k yandi yokaka1 nkutu mwana na yandi na tiya, l na kulanda mambu ya mbi ya makanda m yina Yehowa kulaka na ntwala ya
16
16:3 1 Na kisina, “lutisaka.”
2 BANTOTILA 15:33–16:11
h Yez 9:11
bantu ya Izraele. 4 Yandi landaka mpi kupesa bimenga ti midinga ya kimenga na bisika ya kunanguka, a na bangumba ya fioti, mpi na nsi ya konso nti yina kele ti matiti mingi. b 5 Na ntangu yina, Resini ntotila ya Siria ti Peka mwana ya Remalia ntotila ya Izraele kwisaka kutombuka sambu na kunwanisa Yeruzalemi. c Bo ziungaka Ahazi, kansi bo monaka ve mpila ya kubotula mbanza. 6 Na ntangu yina, Resini ntotila ya Siria vutulaka Elati d na Edomi, na nima yandi kulaka Bayuda1 na Elati. Ebuna bantu ya Edomi kotaka na Elati, mpi bo ke zingaka kuna tii bubu yai. 7 Yo yina Ahazi tindaka binati-nsangu na Tiglati-pilesere e ntotila ya Asiria, mpi tubaka nde: “Mono kele nsadi na nge mpi mwana na nge. Kwisa kugulusa mono na maboko ya ntotila ya Siria mpi na maboko ya ntotila ya Izraele, bayina ke nwanisa mono.” 8 Na nima Ahazi bakaka arza ti wolo yina vandaka na nzo ya Yehowa mpi na bisika ya kubumba bimvwama ya nzo ya ntotila, mpi yandi tindilaka ntotila ya Asiria avoka. f 9 Ntotila ya Asiria ndimaka diambu yina yandi lombaka, ebuna yandi kwendaka na Damasi, yandi botulaka yo, mpi yandi nataka bantu na yo na kimpika na Kire, g ebuna yandi fwaka Resini. h 10 Na nima ntotila Ahazi kwendaka kukutana ti Tiglati-pilesere ntotila ya Asiria na Damasi. Ntangu yandi monaka mesa-kimenga yina vandaka na Damasi, ntotila Ahazi tindilaka nganganzambi Uriya pula ya mesakimenga yina, yandi monisaka mutindu yo kele mpi mutindu bo salaka yo. i 11 Nganga-nzambi
i Kul 12:30
16:6 1 To “bantu ya Yuda.”
KAPU 15 a 2Bs 27:7 Mat 1:9
b 2Bn 14:21 c 2Bs 27:1 d 2Bs 27:2 e Kut 33:52 Kul 12:14
f 2Bs 27:3 g 2Bn 15:27 2Bs 28:6
h 2Bn 16:5 Yez 7:1, 2
KAPU 16 i Yez 1:1 Yez 7:1 Oze 1:1 Mik 1:1 Mat 1:9
j 2Bs 28:1-4 k 1Bn 12:28-30 1Bn 16:33
l Lev 20:2, 3 2Bs 33:1, 6 Yer 7:31
m Kul 12:29-31
Ndonga ya 2 a Kut 33:52 b Kul 12:2 c 2Bn 15:37 2Bs 28:5, 6
d 2Bn 14:21, 22 e 2Bn 15:29 f 1Bn 15:18, 19 g Amo 1:4, 5
2 BANTOTILA 16:12–17:4 Uriya a tungaka mesa-kimenga b na kulanda bantuma yonso yina ntotila Ahazi tindaka ntangu yandi vandaka na Damasi. Nganga-nzambi Uriya manisaka kutunga yo na ntwala nde ntotila Ahazi kukatuka na Damasi mpi kuvutuka. 12 Ntangu ntotila katukaka na Damasi mpi vutukaka mpi monaka mesa-kimenga yina, yandi pusanaka pene-pene ya mesa-kimenga mpi pesaka makabu na zulu na yo. c 13 Yandi landaka kuyoka makabu na yandi ya kuyoka mpi makabu na yandi ya mbuma na zulu ya mesa-kimenga yina; yandi tiamunaka mpi makabu na yandi ya malafu mpi mwangaka menga ya bimenga na yandi ya kinduku na zulu na yo. 14 Na nima yandi katulaka mesa-kimenga ya kwivre d yina vandaka na ntwala ya Yehowa na kisika na yo na ntwala ya nzo, na kati-kati ya mesakimenga na yandi mosi ti nzo ya Yehowa, ebuna yandi tulaka yo na ndambu ya nordi ya mesakimenga na yandi. 15 Ntotila Ahazi songaka nganga-nzambi Uriya e nde: “Yoka dikabu ya kuyoka ya suka na zulu ya mesakimenga ya nene sambu yo basisa midinga, f mpi dikabu ya mbuma ya nkokila, g dikabu ya kuyoka ya ntotila, mpi dikabu na yandi ya mbuma, mpi makabu ya kuyoka, makabu ya mbuma, mpi makabu ya malafu ya bantu yonso. Nge fwete mwanga mpi na zulu na yo menga yonso ya makabu ya kuyoka ti menga yonso ya bimenga ya nkaka. Sambu na mesa-kimenga ya kwivre, bika mono yindula nki mono ta sala ti yo.” 16 Nganga-nzambi Uriya salaka mambu yonso yina ntotila Ahazi songaka yandi. h 17 Diaka, ntotila Ahazi zengazengaka bapano na balweka ya
656 KAPU 16 a Yez 8:2
b Yer 23:11 Eze 22:26
c 2Bs 28:22, 23 2Bs 28:25
d 2Bs 4:1
e Yez 8:2
f 2Bs 28:23
g Kub 29:39-41
h 2Bn 16:11
Ndonga ya 2 a 1Bn 7:27, 28
b 1Bn 7:38 2Bs 4:6
c 1Bn 7:23, 25
d 2Bs 28:24 2Bs 29:19
e 2Bs 28:26, 27
f 2Bn 18:1 2Bs 29:1 Yez 1:1 Oze 1:1 Mat 1:9
KAPU 17 g 2Bn 15:30
h 2Bn 18:9 Yez 10:5, 6 Oze 10:14, 15
i 2Bn 18:14
j Yez 31:1
bapusu-pusu a mpi katulaka malonga ya nene yina vandaka na zulu na yo; b yandi katulaka Nzadi-Mungwa na zulu ya bangombe ya kwivre c yina vandaka kusimba yo mpi yandi tulaka yo na zulu ya pavema ya matadi. d 18 Ebuna kisika ya kufika, yina bo vandaka kusadila na Kisabatu, mpi yina bo tungaka na kati ya nzo, mpi kisika ya kukotila ya ntotila, yandi katulaka yo na nzo ya Yehowa; yandi salaka mutindu yina sambu na ntotila ya Asiria. 19 Sambu na mambu ya nkaka ya Ahazi salaka, mambu yina yandi salaka, keti bo me sonikaka yo ve na mukanda ya bansangu ya bantotila ya Yuda? e 20 Ebuna Ahazi lalaka sambu na kupema ti ba-nkaka na yandi mpi bo zikaka yandi ti ba-nkaka na yandi na Mbanza ya Davidi; ebuna mwana na yandi Ezekiasi1f kumaka ntotila na kisika na yandi. Na mvula ya 12 ya Ahazi ntotila ya Yuda, Oshea g mwana ya Ela kumaka ntotila ya Izraele na Samaria; yandi yalaka bamvula uvwa. 2 Yandi landaka kusala mambu ya mbi na meso ya Yehowa, kansi ve na kiteso yina bantotila ya Izraele yina vandaka na ntwala na yandi salaka. 3 Shalmanezere ntotila ya Asiria kwisaka kunwanisa yandi, h ebuna Oshea kumaka nsadi na yandi mpi yandi yantikaka kufuta yandi kitadi. i 4 Kansi, ntotila ya Asiria waka nde Oshea salaka komplo, sambu yandi tindaka binati-nsangu na So ntotila ya Ezipte j mpi yandi natilaka ve ntotila ya Asiria kitadi bonso na bamvula yina lutaka. Yo yina, ntotila ya Asiria kangaka yandi
17
16:20 1 Disongidila “Yehowa Me Pesa Kikesa.”
657 bansinga mpi tulaka yandi na boloko. 5 Ntotila ya Asiria kotaka na ngolo na insi ya mvimba sambu na kunwanisa yo, ebuna yandi kwisaka na Samaria mpi ziungaka yo bamvula tatu. 6 Na mvula ya uvwa ya Oshea, ntotila ya Asiria botulaka Samaria. a Na nima yandi nataka b bantu ya Izraele na Asiria mpi yandi tulaka bo sambu bo zinga na Ala, na Abore yina kele pene-pene ya nzadi ya Gozani, c mpi na bambanza ya bantu ya Media. d 7 Mambu yai salamaka sambu bantu ya Izraele salaka masumu na ntwala ya Yehowa Nzambi na bo, yina basisaka bo na insi ya Ezipte mpi katulaka bo na nsi ya kiyeka ya Farao ntotila ya Ezipte. e Bo sambilaka1 banzambi ya nkaka, f 8 bo landaka binkulu ya makanda yina Yehowa kulaka na ntwala ya bantu ya Izraele, mpi bo landaka binkulu yina bantotila ya Izraele tulaka. 9 Bantu ya Izraele vandaka kaka kusala mambu yina vandaka mbote ve na meso ya Yehowa Nzambi na bo. Bo landaka kutunga bisika ya kunanguka na bambanza na bo yonso, g katuka na nzo-zulu tii na mbanza ya ngolo.1 10 Bo landaka kutedimisa sambu na bo mosi makunzi ya santu mpi banti ya santu1h na zulu ya konso ngumba ya nda mpi na nsi ya konso nti yina vandaka ti matiti mingi; i 11 mpi bo vandaka kupesa midinga ya kimenga na zulu ya bisika yonso ya kunanguka, kaka mutindu makanda yina Yehowa katulaka na ntwala na bo vandaka kusala. j Bo landaka kusala mambu ya mbi sambu na kupesa Yehowa makasi. 17:7 1 Na kisina, “waka boma ya.” 17:9 1 Disongidila, na konso kisika, ata yo vandaka ti bantu fioti to bantu mingi. 17:10, 16 1 Tala Bantendula ya Bangogo.
2 BANTOTILA 17:5-17 KAPU 17 a Oze 13:16 b Lev 26:32, 33 Kul 4:27 Kul 28:64 1Bn 14:15
c 1Bs 5:26 d 2Bn 18:9-11 e Kub 20:2 f Kub 20:5 g Oze 12:11 h Kub 34:13 Kul 16:21, 22
i Kul 12:2 Yez 57:5
j Lev 20:23
Ndonga ya 2 a 1Bn 12:28-30 1Bn 21:25, 26
b Kub 20:3-5 Lev 26:1 Kul 4:23
c 2Bs 24:18, 19 2Bs 36:15, 16 Yer 25:4
d Yez 55:7 e Kul 1:32 Kul 31:27
f Kul 5:2 Kul 29:12
g Oze 4:6 h Kul 32:21 1Sa 12:21
i Nk 115:4-8 Yez 44:9
j Kul 12:30 k 1Bn 12:28-30 l 1Bn 14:15 1Bn 16:33
m Kul 4:19 Yer 8:2
n 1Bn 16:30, 31 1Bn 22:51, 53 2Bn 10:21 2Bn 23:4, 5
o 2Bn 16:1, 3
12 Bo landaka kusadila biteki ya nzanzi,1a yina Yehowa songaka bo nde: “Beno fwete sala ve diambu yai!” b 13 Yehowa landaka kukebisa Izraele ti Yuda na nzila ya bambikudi na yandi yonso c mpi ya konso muntu ya ke monaka bambonameso nde: “Beno yambula banzila na beno ya mbi! d Beno zitisa bantuma na mono ti bansiku na mono na kuwakana ti nsiku yonso yina mono pesaka ba-nkaka na beno mpi yina mono tindilaka beno na nzila ya bansadi na mono bambikudi.” 14 Kansi bo waka ve, mpi bo landaka kutula ntu-ngolo bonso1 ba-nkaka na bo yina monisaka ve lukwikilu na Yehowa Nzambi na bo. e 15 Bo vandaka kaka kubuya bansiku na yandi, kuwakana f na yandi yina yandi salaka ti ba-nkaka na bo, mpi bangibusa na yandi yina yandi pesaka sambu na kukebisa bo; g bo vandaka kaka kulanda biteki ya kukonda mfunu h mpi bo kumaka bo mosi bantu ya kukonda mfunu, i mpi bo landaka mbandu ya makanda yina vandaka na nziunga na bo, yina Yehowa songaka bo na kulanda ve mbandu na bo. j 16 Bo landaka kuyambula bansiku yonso ya Yehowa Nzambi na bo, mpi bo salaka biteki ya bibende2 ya bana-bangombe zole k mpi nti mosi ya santu;1l bo fukiminaka makesa yonso ya zulu m mpi bo sadilaka Baale. n 17 Bo yokaka1 mpi bana na bo ya babakala ti ya bankento na tiya, o bo zabisaka na ntwala mambu 17:12 1 Ngogo ya Kiebreo ya bo me sadila awa lenda vanda na kuwakana ti ngogo “tufi” mpi bo me sadila yo sambu na kuvweza. 17:14 1 Na kisina, “bo kumisaka bankingu na bo ngolo bonso bankingu ya.” 17:16 2 To “biteki ya bibende ya bo me lamba na tiya.” 17:17 1 Na kisina, “lutisaka.”
2 BANTOTILA 17:18-32 yina ta bwa a mpi bo sosaka bidimbu ya mambu yina ta kwisa, mpi bo landaka kudipesa1 na kusala mambu ya mbi na meso ya Yehowa, sambu na kupesa yandi makasi. 18 Ebuna Yehowa wilaka Izraele makasi mingi, yo yina yandi katulaka bo na meso na yandi.b Yandi salaka nde ata muntu mosi ve kubikala, katula kaka dikanda ya Yuda. 19 Ata Yuda mpi landaka ve bansiku ya Yehowa Nzambi na bo; c bo mpi bo landaka binkulu yina Izraele landaka. d 20 Yehowa buyaka bana yonso ya Izraele, yandi kulumusaka bo, mpi yandi pesaka bo na maboko ya miyibi, tii kuna yandi losaka bo ntama ti yandi. 21 Yandi katulaka Izraele na nzo ya Davidi, mpi bo kumisaka Yeroboami mwana ya Nebati ntotila. e Kansi Yeroboami pusaka Izraele na kuyambula kulanda Yehowa, mpi yandi pusaka bo na kusala disumu ya nene. 22 Mpi bantu ya Izraele landaka kutambula na masumu yonso yina Yeroboami salaka. f Bo yambulaka yo ve 23 tii kuna Yehowa katulaka Izraele na meso na yandi, kaka mutindu yandi tubaka na nzila ya bansadi na yandi yonso bambikudi.g Yo yina bo katulaka Izraele na insi na yo mpi nataka yo na Asiria, h kisika bo kele tii bubu yai. 24 Na nima, ntotila ya Asiria bakaka bantu na Babilone, Kuta, Ava, Amati, mpi na Sefarvayimi, i yandi nataka bo mpi tulaka bo na bambanza ya Samaria sambu bo zinga kuna na kisika ya bantu ya Izraele; bo bakaka Samaria mpi bo zingaka na bambanza na yo. 25 Ntangu bo yantikaka ntete kuzinga kuna, bo vandaka ve kuwa boma ya1 Yehowa. 17:17 1 Na kisina, “kuditeka.” 17:25 1 To “kusambila.”
658
d 2Bn 17:24
Yo yina Yehowa tindaka bantambu na kati na bo, a mpi yo fwaka bantu ya nkaka. 26 Bo songaka ntotila ya Asiria nde: “Makanda yina nge nataka na insi ya nkaka mpi yina nge tulaka sambu bo zinga na bambanza ya Samaria me zaba ve lusambu ya1 Nzambi ya insi yina. Yo yina yandi ke landa kutinda bantambu na kati na bo, yina ke fwa bo, sambu ata muntu mosi ve me zaba lusambu ya Nzambi ya insi yina.” 27 Yo yina ntotila ya Asiria tubaka nde: “Beno baka nganganzambi mosi yina beno katulaka kuna mpi nataka na insi ya nkaka, ebuna beno vutula yandi sambu yandi zinga kuna mpi yandi longa bo mutindu ya kusambila Nzambi ya insi yina.” 28 Yo yina nganga-nzambi mosi yina bo katulaka na Samaria mpi nataka na insi ya nkaka vutukaka sambu na kuzinga na Betele, b ebuna yandi yantikaka kulonga bo mutindu bo fwete wa boma ya1 Yehowa. c 29 Kansi, konso dikanda salaka nzambi1 na yo, yina bo tulaka na banzo ya lusambu yina vandaka na bisika ya kunanguka yina bantu ya Samaria salaka; konso dikanda salaka mutindu yina na bambanza na bo yina bo vandaka kuzinga. 30 Bantu ya Babilone salaka Sukoti-benoti, bantu ya Kuti salaka Nergali, bantu ya Amati d salaka Ashima, 31 mpi bantu ya Ava salaka Nibazi ti Tartaki. Bantu ya Sefarvayimi vandaka kuyoka bana na bo na tiya sambu na Adrameleki mpi Anameleki banzambi ya Sefarvayimi. e 32 Ata bo vandaka kuwa Yehowa boma, bo bakaka bantu na kati ya bantu yonso mpi tulaka bo banganga-nzambi
e 2Bn 18:34
17:26 1 To “mutindu ya kusambila.” 17:28 1 To “sambila.” 17:29 1 To “banzambi.”
KAPU 17 a Kul 18:10 Mik 5:12
b Yoz 23:12, 13 Yez 42:24
c 1Bn 14:22 Yer 3:8
d Eze 23:4, 11
e 1Bn 12:20
f 1Bn 12:28-30
g Kul 28:45, 63 1Bn 14:16 Oze 1:4 Amo 5:27 Mik 1:6
h 2Bn 18:11
i 2Bn 19:11, 13
Ndonga ya 2 a Kub 23:29
b Kuy 28:18, 19 Yoz 16:1 1Bn 12:28, 29
c Yoa 4:20-22
659 sambu na bisika ya kunanguka, ebuna bantu yai vandaka kusala sambu na bo na banzo ya lusambu yina vandaka na bisika ya kunanguka. a 33 Bo vandaka kuwa Yehowa boma, kansi bo vandaka kusambila banzambi na bo na kuwakana ti lusambu1 ya makanda yina bo katukaka. b 34 Tii bubu yai, bo ke landaka lusambu1 na bo ya ntama. Muntu mosi ve na kati na bo ke sambilaka2 Yehowa mpi muntu mosi ve ke landaka bansiku na yandi, balusambisu na yandi, Nsiku, mpi ntuma yina Yehowa pesaka bana ya Yakobi, yina yandi pesaka zina Izraele. c 35 Ntangu Yehowa salaka kuwakana ti bo, d yandi songaka bo nde: “Beno fwete wa ve banzambi ya nkaka boma, mpi beno fwete fukimina bo ve to kusadila bo to kupesa bo bimenga. e 36 Kansi Yehowa, yina basisaka beno na insi ya Ezipte ti ngolo ya nene mpi diboko ya kutandula, f kele Muntu yina beno fwete wa boma; g beno fwete fukimina yandi, mpi beno fwete pesa yandi bimenga. 37 Ebuna bansiku, balusambisu, Nsiku, mpi ntuma yina yandi sonikilaka beno, h beno fwete zitisa yo mbote-mbote ntangu yonso, mpi beno fwete wa ve banzambi ya nkaka boma. 38 Beno fwete vila ve kuwakana yina mono salaka ti beno, i mpi beno fwete wa ve banzambi ya nkaka boma. 39 Kansi muntu ya beno fwete wa boma kele Yehowa Nzambi na beno, sambu yandi muntu ta gulusa beno na maboko ya bambeni na beno yonso.” 40 Kansi bo lemfukaka ve, mpi bo landaka lusambu1 na bo 17:33, 34, 40 1 To “mutindu ya kusambila.” 17:34 2 Na kisina, “ke waka boma ya.”
2 BANTOTILA 17:33–18:8 KAPU 17 a 1Bn 12:31, 32 1Bn 13:33
b 2Bn 17:24, 41 c Kuy 32:28 d Kub 19:5 Kub 24:7 Kul 29:1
e Kub 20:3-5 Kub 23:24 Kub 34:14 Kul 5:9
f Kub 6:6 g Kul 6:12, 13 h Kul 31:9 i Kul 4:23
Ndonga ya 2 a 2Bn 17:34 b Esd 4:1, 2
KAPU 18 c 2Bn 15:30 2Bn 17:1
d 2Bs 28:27 Mat 1:9
e 2Bn 16:2, 20 f 2Bs 29:1, 2 g 2Bn 20:3 2Bs 31:20, 21 Nk 119:128
h 1Bn 15:5 i Kut 33:52 1Bn 3:2 2Bn 14:1, 4
j Kul 7:5 Kul 12:3 2Bs 31:1
k Kut 21:8, 9 l 2Bn 19:15 2Bs 32:7, 8
m Kul 10:20 Yoz 23:8
n 2Bn 16:7 o 2Bs 28:18, 19 Yez 14:28, 29
ya ntama. a 41 Yo yina makanda yai kumaka kuwa Yehowa boma, b kansi bo vandaka mpi kusadila biteki na bo mosi. Bana na bo ti bantekolo na bo ke salaka kaka mutindu ba-nkaka na bo salaka, tii bubu yai. Na mvula ya tatu ya Oshea c mwana ya Ela ntotila ya Izraele, Ezekiasi d mwana ya Ahae zi ntotila ya Yuda kumaka ntotila. 2 Yandi vandaka ti bamvula 25 ntangu yandi kumaka ntotila, mpi yandi yalaka bamvula 29 na Yeruzalemi. Zina ya mama na yandi Abi1 mwana ya Zekaria. f 3 Yandi landaka kusala mambu ya mbote na meso ya Yehowa, g kaka mutindu nkaka na yandi Davidi salaka. h 4 Yandi muntu katulaka bisika ya kunanguka, i panzaka makunzi ya santu, mpi zengaka nti ya santu.1j Yandi bukaka mpi nioka ya kwivre yina Moize salaka; k sambu tii na ntangu yina, bantu ya Izraele vandaka kupesa yo midinga ya kimenga mpi bo vandaka kubinga yo kiteki ya nioka ya kwivre.2 5 Yandi tulaka ntima na Yehowa l Nzambi ya Izraele; ata muntu mosi ve vandaka bonso yandi na kati ya bantotila yonso ya Yuda yina vandaka na nima na yandi, to na kati ya bayina vandaka na ntwala na yandi. 6 Yandi kangamaka ngolo na Yehowa.m Yandi yambulaka ve kulanda yandi; yandi landaka kuzitisa bansiku yina Yehowa pesaka Moize. 7 Mpi Yehowa vandaka ti yandi. Konso kisika yina yandi vandaka kukwenda, yandi vandaka kusala mambu na mayele. Yandi kolamaka na ntotila ya Asiria mpi buyaka kusadila yandi. n 8 Yandi bedisaka mpi bantu ya Filistia o tii na Gaza mpi bateritware na yo,
18
18:2 1 Zina ya Abiya na bunkufi. 18:4 1 Tala Bantendula ya Bangogo. 2 To “bo vandaka kubinga yo Nehushtani.”
2 BANTOTILA 18:9-22 katuka na nzo-zulu tii na mbanza ya ngolo.1 9 Na mvula ya iya ya ntotila Ezekiasi, disongidila, mvula ya nsambwadi ya Oshea a mwana ya Ela ntotila ya Izraele, Shalmanezere ntotila ya Asiria kwisaka kunwanisa Samaria mpi yandi yantikaka kuziunga yo. b 10 Bo botulaka yo c na nsuka ya bamvula tatu; bo botulaka Samaria na mvula ya sambanu ya Ezekiasi, yo vandaka mvula ya uvwa ya Oshea ntotila ya Izraele. 11 Ebuna ntotila ya Asiria nataka d Izraele na Asiria mpi tulaka bo sambu bo zinga na Ala, na Abore yina kele pene-pene ya nzadi ya Gozani, mpi na bambanza ya bantu ya Media. e 12 Mambu yai salamaka sambu bo waka ve ndinga ya Yehowa Nzambi na bo, kansi bo landaka kufwa kuwakana na yandi, mambu yonso yina Moize nsadi ya Yehowa songaka bo. f Bo waka ve mpi bo lemfukaka ve. 13 Na mvula ya 14 ya ntotila Ezekiasi, Senakeribi ntotila ya Asiria g kwisaka kutombuka sambu na kunwanisa bambanza yonso ya ngolo ya Yuda mpi yandi botulaka yo. h 14 Yo yina Ezekiasi ntotila ya Yuda tindilaka ntotila ya Asiria ndinga na Lakishi nde: “Mono me sala mbi. Yambula kunwanisa mono, ebuna mono ta pesa nge konso kima yina nge ta futisa mono.” Ntotila ya Asiria futisaka Ezekiasi ntotila ya Yuda kibawu ya batalanta1 300 ya arza mpi batalanta 30 ya wolo. 15 Yo yina Ezekiasi pesaka arza yonso yina vandaka na nzo ya Yehowa mpi na bisika ya kubumba bimvwama ya nzo ya ntotila. i 18:8 1 Disongidila, na konso kisika, ata yo vandaka ti bantu fioti to bantu mingi. 18:14 1 Talanta mosi kele bakilo 34,2. Tala Bangindu ya Ngika B14.
660 KAPU 18 a 2Bn 17:1
b 2Bn 17:3-6
c Oze 13:16 Amo 3:11 Mik 1:6
d Yez 8:4 Amo 6:1, 7
e 2Bn 17:6 1Bs 5:26
f Kul 8:20 1Bn 14:15
g Yez 10:5
h 2Bs 32:1 Yez 36:1
i 2Bn 12:18 2Bn 16:8 2Bs 16:2, 3
Ndonga ya 2 a 1Bn 6:33-35 b 2Bs 29:1, 3
c Yoz 15:20, 39 2Bs 11:5, 9
d 2Bs 32:9
e Yez 36:2, 3
f 2Bn 19:2 Yez 22:20-24
g Yez 22:15-19
h 2Bs 32:10 Yez 36:4-10
i 2Bn 18:7
j Yez 30:1, 2
16 Na ntangu yina, Ezekiasi katulaka1 bakielo ya tempeloa ya Yehowa ti makunzi ya kielo yina Ezekiasi ntotila ya Yuda yandi mosi pakulaka wolo, b ebuna yandi pesaka yo na ntotila ya Asiria. 17 Ebuna ntotila ya Asiria tindaka Tartani,1 Rabsarisi,2 mpi Rabshake3 ti basoda mingi katuka na Lakishi c sambu bo kwenda na ntotila Ezekiasi na Yeruzalemi. d Bo tombukaka na Yeruzalemi mpi bo telamaka na nzila ya kiziba ya zulu yina ke nataka masa, yina kele pene-pene ya nzila ya nene ya kilanga ya muntu ya ke yobisaka bilele. e 18 Ntangu bo bingaka ntotila na kubasika, Eliakimi f mwana ya Hilkia, yina vandaka mfumu ya nzo,1 sekretere Shebna, g mpi Yoa mwana ya Asafi muntu ya ke sonikaka mambu basikaka mpi kwendaka kisika bo vandaka. 19 Yo yina Rabshake tubilaka bo nde: “Beno tubila Ezekiasi nde, ‘Ntotila ya nene, ntotila ya Asiria, me tuba nde: “Nki ke sala nde nge tula ntima? h 20 Nge ke tuba nde, ‘Mono kele ti mayele mpi ngolo ya kunwana bitumba,’ kansi mambu ya nge ke tuba kele mpamba. Na nani nge me tula ntima, yo yina nge me baka kikesa ya kukolamina mono? i 21 Nge ke tula ntima na lusadisu ya Ezipte, j lukengi yai ya kubukana, yina kana muntu kuyekamina yo, yo ta kota na kipala-pala ya diboko na yandi mpi ta tobula yo. Farao ntotila ya Ezipte kele mutindu yina sambu na bantu yonso yina ke tudilaka yandi ntima. 22 Mpi kana beno tubila mono nde, ‘Beto ke tula ntima na Yehowa Nzambi na 18:16 1 Na kisina, “zengaka.” 18:17 1 To “komanda.” 2 To “mfumu ya bakapita ya nzo ya ntotila.” 3 To “kapita ya bantu yina ke pesaka mfumu malafu.” 18:18 1 To “nzo ya ntotila.”
661 beto,’ a keti yandi ve muntu Ezekiasi me katulaka b bisika na yandi ya kunanguka mpi bamesa-kimenga na yandi, na ntangu yandi ke tuba na Yuda mpi na Yeruzalemi nde, ‘Beno fwete fukama na ntwala ya mesa-kimenga yai na Yeruzalemi’?”’ c 23 Ntangu yai, pardo, zenga ti mfumu na mono ntotila ya Asiria: Mono ta pesa nge bampunda 2 000 kana nge ta kuka kubaka ntalu ya kufwana ya bantu yina ke tambusaka bampunda sambu na kutambusa yo. d 24 Ebuna nki mutindu nge ta kuka kukula ata mfumu mosi ya mbanza yina kele muntu ya kukonda mfunu kibeni na kati ya bansadi ya mfumu na mono, na ntangu nge ke tula ntima na Ezipte sambu na bapusu-pusu mpi sambu na bantu yina ke tambusaka bampunda? 25 Ntangu yai keti mono me kwisa kunwanisa kisika yai sambu na kufwa yo kukonda nswa ya Yehowa? Yehowa yandi mosi tubilaka mono nde, ‘Kwenda kunwanisa insi yina mpi fwa yo.’” 26 Ebuna Eliakimi mwana ya Hilkia, Shebna, e mpi Yoa tubilaka Rabshake f nde: “Pardo, tubila bansadi na nge na ndinga ya Kiarami,1 sambu beto lenda bakisa yo; g kutubila beto ve na ndinga ya Bayuda na makutu ya bantu yina kele na zulu ya kibaka.” h 27 Kansi Rabshake tubilaka bo nde: “Keti mfumu na mono me tinda mono na kutuba mambu yai kaka na mfumu na nge mpi na nge? Keti yandi me tinda mono mpi ve na bantu yina me vanda na zulu ya kibaka, bayina ta dia tufi na bo mosi mpi ta nwa masuba na bo mosi kumosi ti beno?” 28 Ebuna Rabshake telamaka mpi tubaka na ndinga ya ngolo na ndinga ya Bayuda nde: 18:26 1 To “ya Siria.”
2 BANTOTILA 18:23-37
2Bs 32:15 Yez 37:23
“Beno wa mambu yina ntotila ya nene, ntotila ya Asiria, ke tuba. a 29 Ntotila me tuba nde, ‘Ezekiasi kukusa beno ve, sambu yandi lenda gulusa beno ve na maboko na mono. b 30 Beno bika ve nde Ezekiasi kupusa beno na kutula ntima na Yehowa nde: “Ya kieleka Yehowa ta gulusa beto, mpi bo ta pesa ve mbanza yai na maboko ya ntotila ya Asiria.” c 31 Beno wila Ezekiasi ve, sambu ntotila ya Asiria me tuba nde: “Beno sala ngemba ti mono mpi beno kudipesa,1 ebuna konso muntu na kati na beno ta dia bambuma ya nti na yandi mosi ya vinu mpi bambuma ya nti na yandi mosi ya bafige, mpi yandi ta nwa masa ya dibulu na yandi mosi, 32 tii kuna mono ta kwisa mpi ta nata beno na insi yina kele bonso insi na beno, d insi ya bankeni ti ya vinu ya mpa, insi ya mampa ti ya bilanga ya vinu, insi ya banti ya olive ti ya bwiki. Ebuna beno ta zinga mpi ta fwa ve. Beno wila ve Ezekiasi, sambu yandi ke kusa beno ntangu yandi ke tuba nde, ‘Yehowa ta gulusa beto.’ 33 Keti ata nzambi mosi ya makanda me gulusaka insi na yandi na maboko ya ntotila ya Asiria? 34 Wapi banzambi ya Amati e mpi ya Arpadi? Wapi banzambi ya Sefarvayimi, f ya Ena, mpi ya Iva? Keti bo me gulusaka Samaria na maboko na mono? g 35 Inki nzambi na kati ya banzambi yonso ya bansi yina me gulusaka insi na yandi na maboko na mono, sambu Yehowa kugulusa Yeruzalemi na maboko na mono?”’” h 36 Kansi bantu bikalaka pima mpi bo vutudilaka yandi ve ata ngogo mosi, sambu ntotila tubaka nde, “Beno fwete pesa yandi ve mvutu.” i 37 Kansi Eliakimi
i Yez 36:21, 22
18:31 1 Na kisina, “Beno sala lusakumunu ti mono mpi beno kwisa na mono.”
KAPU 18 a 2Bs 32:8
b 2Bs 31:1
c Kul 12:11, 13 2Bs 32:12
d Yez 10:12, 13
e 2Bn 18:18
f 2Bn 18:17
g Esd 4:7 Dan 2:4
h Yez 36:11, 12
Ndonga ya 2 a Yez 36:13-20
b 2Bs 32:15
c 2Bn 19:32-34
d 2Bn 17:6
e Kut 13:21
f 2Bn 17:24
g 2Bn 17:6
h 2Bn 19:17-19
2 BANTOTILA 19:1-16 mwana ya Hilkia, yina vandaka mfumu ya nzo, sekretere Shebna, mpi Yoa mwana ya Asafi muntu ya ke sonikaka mambu, kwisaka na Ezekiasi ti bilele na bo ya kupasuka mpi bo songaka yandi mambu yina Rabshake tubaka. Ntangu ntotila Ezekiasi waka mambu yai, yandi pasulaka bilele na yandi, kudifikaka saki, mpi kotaka na nzo ya Yehowa. a 2 Na nima yandi tindaka Eliakimi, yina vandaka mfumu ya nzo,1 sekretere Shebna, mpi bankuluntu ya banganga-nzambi, bayina kudifikaka basaki, sambu na kukwenda na mbikudi Yezaya b mwana ya Amozi. 3 Bo tubilaka yandi nde: “Ezekiasi me tuba nde, ‘Bubu kele kilumbu ya mpasi, ya kunganina,1 mpi ya nsoni; sambu bana ke zola kubutuka,2 kansi ngolo ya kubuta kele ve. c 4 Mbala ya nkaka Yehowa Nzambi na nge ta wa mambu yonso yina Rabshake me tuba, yina ntotila ya Asiria mfumu na yandi tindaka sambu na kusosila Nzambi ya moyo, d mpi yandi ta sambisa yandi sambu na mambu yina Yehowa Nzambi na nge me wa. Yo yina, samba e sambu na bantu ya me bikala yina me guluka.’” 5 Yo yina bansadi ya ntotila Ezekiasi kotaka kisika Yezaya f vandaka, 6 ebuna Yezaya tubilaka bo nde: “Beno fwete tubila mfumu na beno nde, ‘Yehowa me tuba nde: “Kuwa boma ve g sambu na mambu yina nge me wa, mambu yina bansadi ya ntotila ya Asiria me tuba sambu na kuvweza mono. h 7 Mono ke tula ngindu mosi na mabanza na yandi,1 ebuna yandi ta wa nsangu mosi mpi ta vutuka na insi na ya-
19
19:2 1 To “nzo ya ntotila.” 19:3 1 To “kufinga.” 2 Na kisina, “me kuma na munoko ya divumu.” 19:7 1 Na kisina, “mpeve mosi na kati na yandi.”
662 KAPU 19 a Yez 37:1-4 b Yez 1:1 c Yez 26:17, 18 d 1Sa 17:45 2Bn 18:35
e 2Sa 22:7 2Bs 20:9 2Bs 32:20 Nk 50:15
f Yez 37:5-7 g Kul 20:3 Yez 41:10 Yez 51:7
h 2Bn 18:17
Ndonga ya 2 a 2Bs 32:21 Yez 37:37, 38
b 2Bn 18:14 c Yez 37:8-13 d 2Bn 18:17 e 2Bs 32:15 f 2Bn 17:5 2Bs 32:10, 13 Yez 10:8-11
g Kuy 11:31 h 2Bn 17:24 2Bn 18:33, 34
i 1Bn 8:30 Yez 37:14-20
j 2Bs 32:20 k Kub 25:22 l 1Bs 29:10, 11 m 1Bn 8:29 Nk 65:2
n 2Bs 16:9 Dan 9:18
ndi; mpi mono ta sala nde yandi fwa na mbele ya bitumba na insi na yandi mosi.”’” a 8 Ntangu Rabshake waka nde ntotila ya Asiria me katuka na Lakishi, b yandi vutukaka na ntotila mpi kutaka yandi, yandi ke nwanisa Libna. c 9 Ebuna ntotila waka bo ke tuba sambu na ntotila Tiraka ya Etiopia nde: “Yandi me kwisa kunwanisa nge.” Yo yina yandi tindilaka diaka Ezekiasi binati-nsangu, d mpi tubaka nde: 10 “Beno fwete tubila Ezekiasi ntotila ya Yuda nde, ‘Kubika ve nde Nzambi na nge yina nge ke tudila ntima kukusa nge nde: “Bo ta pesa ve Yeruzalemi na maboko ya ntotila ya Asiria.” e 11 Nge waka mambu yina bantotila ya Asiria salaka na bansi yonso na mutindu bo fwaka yo. f Keti nge mpamba muntu ta guluka? 12 Keti banzambi ya makanda yina ba-nkaka na mono fwaka gulusaka bo? Wapi Gozani, Arani, g Resefi, mpi bantu ya Edeni yina vandaka na Tele-asare? 13 Wapi ntotila ya Amati, ntotila ya Arpadi, mpi ntotila ya bambanza ya Sefarvayimi, ya Ena, mpi ya Iva?’” h 14 Ezekiasi bakaka mikanda na maboko ya binati-nsangu mpi tangaka yo. Ebuna Ezekiasi tombukaka na nzo ya Yehowa mpi yandi tandaka yo na ntwala ya Yehowa. i 15 Mpi Ezekiasi yantikaka kusamba j na ntwala ya Yehowa mpi kutuba nde: “O Yehowa Nzambi ya Izraele, yina me vanda na kiti ya kimfumu na zulu1 ya basherube, k nge mpamba kele Nzambi ya kieleka ya bimfumu yonso ya ntoto. l Nge salaka zulu ti ntoto. 16 O Yehowa, tula dikutu mpi wa! m O Yehowa, kangula meso mpi tala! n Wa mambu yina Senakeribi me ti19:15 1 To mbala ya nkaka, “na kati-kati.”
663 nda bantu na kutuba sambu na kusosila Nzambi ya moyo. 17 O Yehowa, yo kele ya kieleka nde bantotila ya Asiria me fwaka makanda ti bansi na bo. a 18 Mpi bo me losaka banzambi na bo na tiya, sambu bo vandaka ve banzambi b kansi kisalu ya maboko ya bantu, c nti mpi ditadi. Yo yina bo kukaka kufwa bo. 19 Kansi ntangu yai, O Yehowa Nzambi na beto, pardo gulusa beto na maboko na yandi, sambu bimfumu yonso ya ntoto kuzaba nde nge mpamba kele Nzambi, O Yehowa.” d 20 Ebuna Yezaya mwana ya Amozi tindilaka Ezekiasi nsangu yai: “Yehowa Nzambi ya Izraele me tuba nde, ‘Mono me wa kisambu e ya nge me sala sambu na Senakeribi ntotila ya Asiria. f 21 Yehowa me tuba sambu na yandi nde: “Mwana-nkento ya mwense ya Sioni ke vweza nge, yandi ke seka nge. Mwana-nkento ya Yeruzalemi ke nikisila nge ntu na yandi. 22 Nani nge me sosila mpi me vweza? g Nani nge me tombudila ndinga na nge h Mpi me nangudila meso na nge ya lulendo? Santu ya Izraele! i 23 Na nzila ya binati-nsangu na nge, j nge me sosila Yehowa k mpi nge me tuba nde, ‘Ti bapusu-pusu na mono mingi ya bitumba Mono ta tombuka na zulu ya bangumba, Bisika ya kuluta ntama ya Libani. Mono ta zenga banti na yo ya sedre ya nda, banti na yo ya yenevriye ya kuluta kitoko.
2 BANTOTILA 19:17-29 KAPU 19 a 2Bn 16:8, 9 2Bn 17:6, 24
b Yez 41:29 c Yer 10:3 d Nk 83:17, 18 Yez 45:5, 6
e 2Bn 19:15 f Yez 37:21, 22 g 2Bn 19:10 h 2Bn 18:30 Yez 10:12, 13
i Yez 37:23-25 j 2Bn 18:17 k 2Bs 32:17 Yez 10:10, 11
Ndonga ya 2 a Yez 14:24 b Nk 33:11 c Yez 46:10 d Yez 10:5 Yez 37:26, 27
e Yez 40:7 f Bin 5:21 Ebr 4:13
g Yez 37:28, 29 h Nk 46:6 Yez 10:5, 15
i 2Bn 18:35 Yez 10:12, 13
j Nk 32:9 k 2Bn 19:33
Mono ta kota na bisika na yo ya kingenga ya kele ntama kibeni, masamba na yo ya kufuluka na banti. 24 Mono ta timuna mabulu ya masa mpi ta nwa bamasa ya nzenza; Mono ta yumisa bamasa1 yonso ya Ezipte ti bitambi ya makulu na mono.’ 25 Keti nge waka ve? Mono kanaka1 yo tuka ntama. a Mono yidikaka yo tuka bilumbu ya ntama kibeni. b Ntangu yai mono ta lungisa yo. c Nge ta kumisa bambanza ya ngolo mayumbu. d 26 Bantu na bo ta konda lusadisu; Bo ta wa boma ya ngolo mpi bo ta pesa bo nsoni. Bo ta kuma bonso matiti ya bilanga mpi matiti ya mubisu, e Bonso matiti ya baludi yina mupepe ya esti me yumisa. 27 Kansi mono me zaba mbote ntangu nge ke vandaka, ntangu nge ke basikaka, ntangu nge ke kotaka, f Mpi ntangu nge ke wilaka mono makasi ya ngolo, g 28 Sambu makasi ya nge me wila mono h mpi kungana na nge me kuma na makutu na mono. i Yo yina mono ta tula ndobo na mono na mbombo na nge mpi nsinga na mono ya bo ke tulaka na munoko ya mpunda j na munoko na nge, Ebuna mono ta vutula nge na nzila yina nge kwisilaka.” k 29 “‘Yai ta vanda kidimbu sambu na nge:1 Mvula yai beno ta 19:24 1 To “tu-bamasa ya Nile.” 19:25 1 Na kisina, “salaka.” 19:29 1 Disongidila, Ezekiasi.
2 BANTOTILA 19:30–20:7 dia bima yina ke yela yo mosi; mpi na mvula ya zole beno ta dia mbuma yina yo ta basisa;1a kansi na mvula ya tatu beno ta kuna nkeni mpi ta katula bima na bilanga, mpi beno ta kuna bilanga ya vinu mpi ta dia mbuma na yo. b 30 Bantu ya nzo ya Yuda yina ta guluka, bayina ta bikala, c bo ta basisa misisa na nsi mpi bo ta buta mbuma na zulu. 31 Sambu bantu yina ta bikala ta basika na Yeruzalemi mpi bantu yina ta guluka ta basika na Ngumba ya Sioni. Kikesa ya Yehowa ya makesa ta sala diambu yai. d 32 “‘Yo yina, yai mambu Yehowa ke tuba sambu na ntotila ya Asiria: e “Yandi ta kota ve na mbanza yai, f Yandi ta losa ve tolo-tolo kuna, Yandi ta nwanisa yo ve ti kitaninu, Mpi yandi ta sala ve mwa ngumba ya ntoto sambu na kuziunga yo. g 33 Yandi ta vutuka na nzila yina yandi kwisilaka; Yandi ta kota ve na mbanza yai,” Yehowa muntu me tuba. 34 “Mono ta nwanina mbanza yai h mpi mono ta gulusa yo sambu na mono mosi i Mpi sambu na nsadi na mono Davidi.”’” j 35 Kaka na mpimpa yina, wanzio ya Yehowa basikaka mpi fwaka bantu 185 000 na camp ya bantu ya Asiria. k Ntangu bantu telamaka na suka-suka, bo monaka bamvumbi yonso. l 36 Yo yina Senakeribi ntotila ya Asiria kwendaka, yandi vutukaka na Ninive m mpi bikalaka kuna. n 37 Ntangu yandi vandaka kufukama na nzo1 ya nzambi na ya-
664 KAPU 19 a Lev 25:4-6 b Yez 37:30-32 c 2Bs 32:22 Yez 10:20
d Yez 59:17 Zek 1:14, 15
e Yez 10:24 f 2Bs 32:22 g Yez 37:33-35 h Yez 31:5 i 1Sa 12:22 Yez 43:25 Eze 36:22
j 2Bn 20:6 Yer 23:5
k 2Bs 32:21 Yez 31:8
l Kub 12:30 Yez 37:36-38
m Yon 1:2 n 2Bn 19:7, 28
Ndonga ya 2 a 2Bs 32:21 b Kuy 8:4 c Esd 4:2
KAPU 20 d 2Bs 32:24 e Yez 38:1-3 f 2Bs 31:20, 21 Nk 25:7 Nk 119:49
g Yez 38:4-6 h Nk 39:12 i Kul 32:39 Nk 41:3 Nk 103:3 Nk 147:3
j Nk 66:13 Nk 116:12-14
k 2Bs 32:22 Yez 10:24
l 2Bn 19:34
19:29 1 To “yina ta mena na bambuma yina bwaka.” 19:37 1 To “tempelo.”
Yez 37:35
m Yez 38:21, 22
ndi Nisroki, bana na yandi mosi Adrameleki ti Sharesere fwaka yandi na mbele ya bitumba, a mpi bo tinaka na insi ya Ararati, b ebuna mwana na yandi Esarehadoni c kumaka ntotila na kisika na yandi. Na bilumbu yina, Ezekiasi belaka mpi yandi zolaka kufwa. d Mbikudi Yezaya mwana ya Amozi kwisaka mpi tubilaka yandi nde, “Yehowa me tuba nde: ‘Pesa bantu ya nzo na nge bantuma, sambu nge ta fwa; nge ta beluka ve.’” e 2 Ebuna yandi balulaka luse na yandi na kibaka mpi yandi yantikaka kusamba Yehowa nde: 3 “O Yehowa, mono ke bondila nge, pardo, yibuka mutindu mono tambulaka na ntwala na nge na kwikama mpi ti ntima ya mvimba, mpi mono salaka mambu ya mbote na meso na nge.” f Ebuna Ezekiasi yantikaka kudila mingi kibeni. 4 Yezaya basikaka kansi yandi kumaka ntete ve na katikati ya lupangu ntangu ndinga ya Yehowa kwisilaka yandi nde: g 5 “Vutuka mpi tubila Ezekiasi, ntwadisi ya bantu na mono nde, ‘Yehowa Nzambi ya nkaka na nge Davidi me tuba nde: “Mono me wa kisambu na nge. Mono me mona mansanga na nge.h Tala, mono ke belula nge. i Na kilumbu ya tatu, nge ta kwenda na nzo ya Yehowa. j 6 Mono ta yika bamvula 15 na luzingu1 na nge, mpi mono ta gulusa nge ti mbanza yai na maboko ya ntotila ya Asiria, k mpi mono ta nwanina mbanza yai sambu na mono mosi mpi sambu na nsadi na mono Davidi.”’” l 7 Ebuna Yezaya tubaka nde: “Beno nata gato ya bafige ya kuyuma ya bo me bweta.” Bo nataka yo mpi bo pakulaka yo na kivimbu, na nima yandi belukaka malembe-malembe. m
20
20:6 1 Na kisina, “bilumbu.”
665 8 Ezekiasi yulaka Yezaya nde: “Inki kidimbu a ke monisa nde Yehowa ta belula mono mpi nde mono ta tombuka na nzo ya Yehowa na kilumbu ya tatu?” 9 Yezaya vutulaka nde: “Yai kidimbu ya me katuka na Yehowa sambu na kumonisa nge nde Yehowa ta lungisa diambu yina yandi me tuba: Keti nge ke zola nde kivudi yina kele na kimatilu1 kupusana bitambi kumi na ntwala to kuvutuka bitambi kumi na nima?” b 10 Ezekiasi tubaka nde: “Yo kele mpasi ve sambu kivudi kupusana yo mosi bitambi kumi, kansi yo kele mpasi na kuvutuka bitambi kumi na nima.” 11 Yo yina mbikudi Yezaya bingaka Yehowa, ebuna yandi salaka nde kivudi kuvutuka bitambi kumi na nima na kimatilu ya Ahazi na ntangu yo vandaka me kulumuka dezia na bitambi yina. c 12 Na ntangu yina, ntotila ya Babilone Berodaki-baladani mwana ya Baladani tindilaka Ezekiasi mikanda mpi dikabu, sambu yandi waka nde Ezekiasi belaka. d 13 Ezekiasi yambaka1 bo mpi songisaka bo nzo na yandi ya mvimba ya kubumbila bima ya ntalu e—arza, wolo, mafuta ya balsami ti mafuta ya nkaka ya ntalu, binwaninu na yandi, mpi bima yonso yina vandaka na bisika na yandi ya kubumba bimvwama. Kuvandaka ve ata ti kima mosi yina Ezekiasi songaka bo ve na nzo na yandi2 mpi na kimfumu na yandi ya mvimba. 14 Na nima, mbikudi Yezaya kotaka kisika ntotila Ezekiasi vandaka mpi yulaka yandi nde: “Ba-
2 BANTOTILA 20:8–21:1 KAPU 20 a Baz 6:17 Yez 7:11
b Yez 38:7, 8
c Yoz 10:12 2Bs 32:31
d Yez 39:1, 2
e 2Bs 32:27
Ndonga ya 2 a Yez 39:3, 4 b Yez 39:5-7
c 2Bn 24:12, 13 2Bn 25:13 2Bs 36:7, 18 Yer 27:21, 22 Dan 1:2
d 2Bn 24:12
e Dan 1:19 Dan 2:49
f Nk 141:5
g Yez 39:8
h Yoa 9:11
i 2Bs 32:30
j 1Bn 2:10
k 2Bn 21:16 2Bn 23:26 2Bs 33:11-13
l 2Bs 32:33
ntu yai me tuba nki, mpi bo me katuka na wapi?” Ezekiasi tubaka nde: “Bo me katuka na insi mosi ya ntama, na Babilone.” a 15 Na nima yandi yulaka nde: “Inki bo me mona na nzo na nge?”2 Ezekiasi vutulaka nde: “Bo me mona bima yonso yina kele na nzo na mono.2 Kele ve ata ti kima mosi ya mono me songa bo ve na bisika na mono ya kubumba bimvwama.” 16 Ebuna Yezaya tubilaka Ezekiasi nde: “Wa ndinga ya Yehowa, b 17 ‘Bilumbu ke kwisa, mpi bima yonso yina kele na nzo na nge2 ti bima yonso yina bankaka na nge me bumbaka tii bubu yai bo ta nata yo na Babilone. c Ata kima mosi ve ta bikala,’ Yehowa muntu me tuba. 18 ‘Mpi bana na nge ya nkaka ya babakala yina nge ta buta, bo ta baka bo d mpi bo ta kuma bakapita na nzo ya ntotila ya Babilone.’” e 19 Ebuna Ezekiasi tubilaka Yezaya nde: “Ndinga ya Yehowa yina nge me tuba kele mbote.” f Yandi yikaka nde: “Yo kele mbote kana ngemba mpi lutaninu1 ta vanda ntangu mono kele na luzingu.” g 20 Sambu na mambu ya nkaka ya Ezekiasi salaka, ngolo na yandi yonso, mutindu yandi salaka kiziba h ti nzila yina ke lutisaka masa, mpi mutindu yandi nataka masa na mbanza, i keti bo me sonikaka yo ve na mukanda ya bansangu ya bantotila ya Yuda? 21 Na nima Ezekiasi lalaka sambu na kupema ti ba-nkaka na yandi; j ebuna mwana na yandi Manase k kumaka ntotila na kisika na yandi. l Manasem vandaka ti bamvula 12 ntangu yandi kumaka ntotila, mpi yandi yalaka bamvula 55 na Yeruzalemi. n Zina ya
21
20:9 1 Ziku bo vandaka kusadila bimati- lu yai sambu na kutanga ngunga, bonso KAPU 21 na kisadilu ya bo ke sadilaka sambu na m 1Bs 3:13 Mat 1:10 kuzabisa ngunga na nsadisa ya ntangu. 20:13 1 To “wilaka.” 20:13, 15, 17 2 To “nzo ya ntotila.” 20:19 1 To “kieleka.” n 2Bs 33:1
2 BANTOTILA 21:2-16 mama na yandi Efsiba. 2 Yandi salaka mambu ya mbi na meso ya Yehowa, yandi landaka mambu ya mbi ya makandaa yina Yehowa kulaka na ntwala ya bantu ya Izraele. b 3 Yandi tungaka diaka bisika ya kunanguka yina tata na yandi Ezekiasi fwaka, c yandi tedimisaka bamesa-kimenga sambu na Baale mpi salaka nti ya santu,1d kaka mutindu Ahabi ntotila ya Izraele salaka. e Mpi yandi fukiminaka makesa yonso ya zulu mpi sadilaka yo. f 4 Yandi tungaka mpi bamesa-kimenga na nzo ya Yehowa,g yina Yehowa tubaka sambu na yo nde: “Mono ta tula zina na mono na Yeruzalemi.” h 5 Yandi tungilaka makesa yonso ya zulu i bamesa-kimenga na bibansala zole ya nzo ya Yehowa. j 6 Mpi yandi yokaka1 mwana na yandi na tiya; yandi salaka mazi, yandi sosaka bidimbu ya mambu yina ta kwisa, k mpi yandi tulaka bantu yina ke solulaka ti bampeve ya bafwa mpi bantu yina ke zabisaka bantu mambu yina ta kumina bo l. Yandi salaka mambu ya mbi na kiteso mosi ya nene na meso ya Yehowa, sambu na kupesa yandi makasi. 7 Yandi tulaka kiteki ya nti ya santu1m yina yandi salaka na nzo yina Yehowa tubilaka Davidi mpi mwana na yandi Salomo sambu na yo nde: “Na nzo yai mpi na Yeruzalemi, yina mono me sola na kati ya makanda yonso ya Izraele, mono ta tula zina na mono kimakulu. n 8 Mpi mono ta sala diaka ve ata fioti nde makulu ya Izraele kuyungana-yungana ntama ti insi yina mono pesaka ba-nkaka na bo, o kana bo zitisa mbotembote mambu yonso yina mono songaka bo, p Nsiku yonso yina nsadi na mono Moize songaka bo na kulanda.” 9 Kansi bo lemfukaka ve, mpi Manase landa21:3, 7 1 Tala Bantendula ya Bangogo. 21:6 1 Na kisina, “lutisaka.”
666 KAPU 21 a Kul 12:30, 31 2Bs 36:14 Eze 16:51
b 2Bs 33:2-6 c 2Bn 18:1, 4 d 2Bn 23:4 e 1Bn 16:30, 32 f Kul 4:19 g Yer 32:34 h Kul 12:5 2Sa 7:12, 13 1Bn 8:29 1Bn 9:3
i Eze 8:16 j 1Bn 6:36 1Bn 7:12
k Lev 19:26 l Lev 20:27 Kul 18:10, 11
m 2Bn 23:6 n 2Bs 33:7-9 o 1Bs 17:9 p Kul 28:1
Ndonga ya 2 a Kul 7:1 b 2Bs 33:10 2Bs 36:15, 16 Yer 7:25 Mat 23:37
c Kuy 15:16 d Lev 18:24, 25 2Bn 23:26 2Bn 24:3 Yer 15:4
e 2Bn 22:16, 17 Mik 3:12
f Yer 19:3 g Yez 28:17 Bid 2:8
h 2Bn 17:6 Eze 23:33
i 1Bn 21:21 2Bn 10:11
j Yer 25:9 k Kul 32:9 2Bn 17:18
l Lev 26:25 Kul 28:63
ka kuvidisa bo nzila, yandi pusaka bo na kusala mambu ya mbi ya nene kuluta makanda yina Yehowa manisaka na ntwala ya bantu ya Izraele. a 10 Yehowa landaka kutuba na nzila ya bansadi na yandi bambikudi b nde: 11 “Manase ntotila ya Yuda salaka mambu yai yonso ya nzanzi; yandi me sala mambu ya mbi kuluta bantu ya Amore yonsoc yina zingaka na ntwala na yandi, d mpi yandi me pusa Yuda na kusala masumu ti biteki na yandi ya nzanzi.1 12 Yo yina Yehowa Nzambi ya Izraele me tuba nde: ‘Mono ke nata mpasi mosi na Yeruzalemi e mpi na Yuda, ebuna konso muntu yina ta wa yo, makutu na yandi yonso zole ta wa mpasi. f 13 Mpi mono ta tandula na zulu ya Yeruzalemi nsinga ya kutesila g yina bo sadilaka sambu na Samaria h mpi mono ta sadila nivo1 yina bo sadilaka sambu na nzo ya Ahabi; i mono ta yobisa Yeruzalemi, kaka mutindu bo ke yobisaka bolo, ke dipaka yo mpi ke balulaka yo munoko na nsi. j 14 Mono ta yambula bantu ya dikabu k na mono yina me bikala mpi mono ta pesa bo na maboko ya bambeni na bo, mpi bo ta kuma bima ya kuyiba mpi bima ya kubotula sambu na bambeni na bo yonso, l 15 sambu bo salaka mambu ya mbi na meso na mono mpi bo vandaka kupesa mono makasi mbala na mbala yantika kilumbu yina ba-nkaka na bo basikaka na Ezipte tii bubu yai.’” m 16 Manase tiamunaka mpi menga mingi kibeni ya bantu yina salaka mbi ve tii kuna yandi fulusaka Yeruzalemi yantika na nsongi mosi tii na nsongi ya nkaka, n katula disumu yina yandi salaka na mutindu yandi pusaka
m Kul 9:21 Kul 31:29 Baz 2:11, 13
n 2Bn 24:3, 4 Yer 2:34 Mat 23:30 Ebr 11:37
21:11 1 Ngogo ya Kiebreo ya bo me sadila awa lenda vanda na kuwakana ti ngogo “tufi” mpi bo me sadila yo sambu na kuvweza. 21:13 1 To “nsinga ya bamaso.”
667 Yuda na kusala disumu mpi kusala mambu ya mbi na meso ya Yehowa. 17 Sambu na mambu ya nkaka ya Manase salaka, yonso yina yandi salaka, mpi masumu yina yandi salaka, keti bo me sonikaka yo ve na mukanda ya bansangu ya bantotila ya Yuda? 18 Ebuna Manase lalaka sambu na kupema ti ba-nkaka na yandi mpi bo zikaka yandi na kilanga ya nzo na yandi, na kilanga ya Uza; a ebuna mwana na yandi Amone kumaka ntotila na kisika na yandi. 19 Amone b vandaka ti bamvula 22 ntangu yandi kumaka ntotila, mpi yandi yalaka bamvula zole na Yeruzalemi. c Zina ya mama na yandi Meshulemeti mwana ya Arusi muntu ya Yotba. 20 Yandi landaka kusala mambu ya mbi na meso ya Yehowa, kaka mutindu tata na yandi Manase salaka. d 21 Yandi landaka kutambula na banzila yonso yina tata na yandi tambulaka, mpi yandi landaka kusadila mpi kufukimina biteki ya nzanzi yina tata na yandi sadilaka. e 22 Na mutindu yina, yandi yambulaka Yehowa Nzambi ya ba-nkaka na yandi, mpi yandi tambulaka ve na nzila ya Yehowa. f 23 Nsuka-nsuka bansadi ya Amone sadilaka yandi komplo mpi bo fwaka ntotila na nzo na yandi. 24 Kansi bantu ya insi yina fwaka bantu yonso yina sadilaka ntotila Amone komplo, ebuna bo tulaka mwana na yandi Yoziasi ntotila na kisika na yandi. g 25 Sambu na mambu ya nkaka ya Amone salaka, mambu yina yandi salaka, keti bo me sonikaka yo ve na mukanda ya bansangu ya bantotila ya Yuda? 26 Bo zikaka yandi na maziamu na yandi na kilanga ya Uza, h ebuna mwana na yandi Yoziasi i kumaka ntotila na kisika na yandi.
KAPU 21 a 2Bn 21:23, 26 b Mat 1:10 c 2Bs 33:21 d 2Bs 33:22, 23 e 2Bn 21:1, 3 f 2Bn 22:16, 17 Yer 2:13
g 2Bs 33:25 h 2Bn 21:18 i Mat 1:10
Ndonga ya 2 KAPU 22 a 1Bn 13:2 Yer 1:2 Sef 1:1
b 2Bs 34:1, 2 c Yoz 15:20, 39 d 1Bn 15:5 e 2Bs 34:8 f 1Bs 6:13 g 2Bn 12:4, 5 2Bs 24:8
h 2Bn 12:9 2Bs 34:9
i 2Bn 12:11, 12 2Bs 34:10
j 2Bs 34:11 k 2Bn 12:15 2Bs 34:12
l 2Bn 22:3 m Kul 31:24-26 n 2Bs 34:14, 15
22
2 BANTOTILA 21:17–22:9
Yoziasia vandaka ti bamvula nana ntangu yandi kumaka ntotila, mpi yandi yalaka bamvula 31 na Yeruzalemi. b Zina ya mama na yandi Yedida mwana ya Adaya muntu ya Boskati. c 2 Yandi salaka mambu ya mbote na meso ya Yehowa mpi yandi tambulaka na banzila yonso ya nkaka na yandi Davidi; d yandi kwendaka ve na diboko ya kitata to na diboko ya kimama. 3 Na mvula ya 18 ya ntotila Yoziasi, ntotila tindaka sekretere Shafani, mwana ya Asalia mwana ya Meshulami, na nzo ya Yehowa e mpi tubaka nde: 4 “Kwenda na nganga-nzambi ya nene Hilkia, f mpi bika yandi kutika mbongo yonso yina bo ke nata na nzo ya Yehowa, g mbongo yina bankengidi ya bakielo me baka na maboko ya bantu. h 5 Bo fwete pesa yo na bantu yina bo tulaka sambu na kutwadisa kisalu na nzo ya Yehowa, ebuna bantu yina ta pesa yo na bantu ya ke sala kisalu na nzo ya Yehowa, bayina fwete yidika bisika ya kubeba ya nzo, i 6 disongidila na bantu yina ke salaka bisalu ya maboko, na bantu yina ke tungaka, mpi na bamaso; mpi bo fwete sadila yo sambu na kusumba mabaya mpi matadi ya bo me zenga sambu na kuyidika nzo. j 7 Kansi bo fwete lomba bo ve bankonti sambu na mbongo yina bo ke pesa bo, sambu bo kele bantu ya me fwana na kutudila ntima.” k 8 Na nima, nganga-nzambi ya nene Hilkia tubilaka sekretere l Shafani nde: “Mono me mona mukanda ya Nsiku m na nzo ya Yehowa.” Ebuna Hilkia pesaka mukanda yina na Shafani, ebuna Shafani yantikaka kutanga yo. n 9 Na nima sekretere Shafani kwendaka na ntotila mpi songaka yandi nde: “Bansadi na nge me baka mbongo yina bo monaka
2 BANTOTILA 22:10–23:3 na nzo, mpi bo me pesa yo na bantu yina bo tulaka sambu na kutwadisa kisalu na nzo ya Yehowa.” a 10 Sekretere Shafani songaka mpi ntotila nde: “Nganganzambi Hilkia me pesa mono mukanda mosi.” b Ebuna Shafani yantikaka kutanga yo na ntwala ya ntotila. 11 Ntangu ntotila waka bangogo ya mukanda yina ya Nsiku, yandi pasulaka bilele na yandi. c 12 Ebuna ntotila songaka nganga-nzambi Hilkia, Ahikami d mwana ya Shafani, Akbore mwana ya Mikaya, sekretere Shafani, mpi Asaya nsadi ya ntotila nde: 13 “Beno kwenda, beno yula Yehowa sambu na mono, sambu na bantu, mpi sambu na Yuda ya mvimba na yina me tala mambu ya kele na mukanda yai ya bo me mona; sambu Yehowa me wila beto makasi ya ngolo, e sambu ba-nkaka na beto zitisaka ve mambu ya kele na mukanda yai mpi bo zitisaka ve mambu yonso yina bo me sonikaka sambu na beto.” 14 Yo yina nganga-nzambi Hilkia, Ahikami, Akbore, Shafani, mpi Asaya kwendaka na mbikudi ya nkento Hulda.f Yandi vandaka nkento ya Shalumi mwana ya Tikva mwana ya Arhasi, muntu yina ke talaka kisika ya kubumba bilele, mpi yandi vandaka kuzinga na Ndambu ya Mpa ya Yeruzalemi; ebuna bo solulaka ti yandi kuna. g 15 Yandi tubilaka bo nde: “Yehowa Nzambi ya Izraele me tuba nde, ‘Beno songa muntu yina me tinda beno na mono nde: 16 “Yehowa me tuba nde, ‘Mono ta natila kisika yai mpi bantu na yo mpasi, disongidila mambu yonso ya kele na mukanda yina ntotila ya Yuda me tanga. h 17 Sambu bo me yambula mono mpi bo ke yoka bimenga sambu na banzambi ya nkaka i sa-
668 KAPU 22 a 2Bs 34:16-18 b Kul 31:9 c 2Bs 34:19-21 Yoe 2:13
d 2Bn 25:22 Yer 26:24
e Kul 4:24 Kul 29:27 Kul 31:17
f Kub 15:20 Baz 4:4 Neh 6:14 Luk 2:36 Bis 21:8, 9
g 2Bs 34:22-28 h 2Bn 22:8 i Kub 20:3 Kul 32:17 Baz 2:12 Yer 2:11
Ndonga ya 2 a Yez 2:8 b Kul 32:22 Yez 33:14 Yer 7:20 Eze 20:48
c 1Bn 21:29 Yak 4:6
d 2Bn 22:11
KAPU 23 e 2Bs 34:29, 30 f Kul 31:26 g Kub 24:8
mbu na kupesa mono makasi na kisalu yonso ya maboko na bo, a mono ta wila kisika yai makasi mpi yo ta mana ve.’” b 18 Kansi sambu na ntotila ya Yuda yina tindaka beno na kuyula Yehowa, beno fwete tubila yandi nde, “Yehowa Nzambi ya Izraele me tuba nde: ‘Sambu na mambu yina nge me wa, 19 sambu ntima na nge vandaka bulemfu1 mpi nge kudikulumusaka c na ntwala ya Yehowa ntangu nge waka mambu yina mono tubaka sambu na kisika yai mpi bantu na yo—nde bo ta kuma kima ya ke pesa boma mpi lusingu—ebuna nge pasulaka bilele na nge d mpi nge dilaka na ntwala na mono, mono mpi me wa nge, Yehowa muntu me tuba. 20 Yo yina mono ta vukisa nge ti ba-nkaka na nge,1 mpi bo ta zika nge na maziamu na nge na ngemba, mpi meso na nge ta mona ve mpasi yonso yina mono ta nata na kisika yai.’”’” Ebuna bo kwisaka kuzabisa ntotila mambu yina. Yo yina ntotila tindaka ndinga mpi bo bingaka bankuluntu yonso ya Yuda ti ya Yeruzalemi. e 2 Na nima ntotila kwendaka na nzo ya Yehowa ti babakala yonso ya Yuda, bantu yonso ya Yeruzalemi, banganganzambi, mpi bambikudi—bantu yonso, yantika na bantu ya kukonda mfunu tii na bantu ya mfunu. Yandi tangaka na makutu na bo mambu yonso ya mukandaf ya kuwakana g yina bo monaka na nzo ya Yehowa. h 3 Ntotila telamaka pene-pene ya dikunzi mpi yandi salaka kuwakana1 na ntwala ya Yehowa, i nde yandi ta landa Yehowa mpi ta zitisa bantuma na yandi, bangibusa na yandi, mpi bansiku na yandi na ntima na ya-
23
h 2Bn 22:8 i 2Bn 11:17 2Bs 15:10, 12
22:19 1 Na kisina, “pete.” 22:20 1 Yai mutindu ya kifwani ya kutubila lufwa. 23:3 1 To “salaka diaka kuwakana.”
669 ndi ya mvimba mpi na moyo1 na yandi ya mvimba mpi yandi ta zitisa bangogo ya kuwakana yai ya bo sonikaka na mukanda yai. Bantu yonso ndimaka kuwakana yina. a 4 Na nima, ntotila songaka nganga-nzambi ya nene Hilkia, b banganga-nzambi ya nkaka, mpi bankengidi ya bakielo na kubasisa na tempelo ya Yehowa bisadilu yonso yina bantu salaka sambu na Baale, sambu na nti ya santu,1c mpi sambu na makesa yonso ya zulu. Ebuna yandi yokaka yo tiya na nganda ya Yeruzalemi na tu-bangumba ya Kidroni, mpi yandi nataka mfututu na yo na Betele. d 5 Yo yina, yandi katulaka na kisalu banganganzambi ya nzambi ya nzenza, yina bantotila ya Yuda tulaka sambu na kupesa midinga ya kimenga na bisika ya kunanguka na bambanza ya Yuda mpi na bisika yina kele na nziunga ya Yeruzalemi; yandi katulaka mpi bantu yina vandaka kupesa midinga ya kimenga na Baale, na ntangu, na ngonda, na bimvuka ya bambwetete ya zodiake, mpi na makesa yonso ya zulu. e 6 Yandi basisaka nti ya santu1f na nzo ya Yehowa mpi nataka yo na bandilu ya Yeruzalemi, na Muwanda ya Kidroni; yandi yokaka yo g na Muwanda ya Kidroni mpi yandi tutaka yo tii kuna yo kumaka mfututu na nima yandi panzaka mfututu na yo na maziamu ya bantu ya mpamba. h 7 Yandi bwisaka mpi banzo ya babakala yina vandaka bandumba ya tempelo, i yina vandaka na nzo ya Yehowa mpi kisika bankento vandaka kutunga tu-batempelo ya bo me sala bonso batenta sambu na nti ya santu.1 23:3, 4, 6, 7 1 Tala Bantendula ya Bangogo.
2 BANTOTILA 23:4-13 KAPU 23 a Yoz 24:24, 25 2Bs 34:31, 32
b 2Bn 22:4
c 2Bn 21:1, 7 2Bs 34:4
d 1Bn 12:28, 29
e 2Bn 21:1, 3 Yer 8:1, 2
f 2Bn 21:1, 7
g Kul 7:25
h 2Bs 34:4
i Lev 18:22 Kul 23:17, 18 1Bn 15:11, 12 1Bn 22:46
Ndonga ya 2 a Yoz 21:17, 19 1Bn 15:22
b Kuy 21:31
c Eze 44:10 Mal 2:7, 8
d Yer 7:31
e Yoz 15:8
f 2Bn 16:2, 3 Yer 32:35
g Kul 4:19 Eze 8:16
h Yer 19:13 Sef 1:4, 5
i 2Bn 21:1, 5
8 Na nima yandi basisaka banganga-nzambi yonso na bambanza ya Yuda, mpi yandi bebisaka bisika ya kunanguka yina banganga-nzambi vandaka kupesa midinga ya kimenga katuka na Geba a tii na Bere-sheba.b Yandi bwisaka mpi bisika ya kunanguka ya bakielo yina vandaka na munoko ya kielo ya Yozue mfumu ya mbanza, yina vandaka na diboko ya kimama kana muntu ke kota na kielo ya mbanza. 9 Banganga-nzambi ya bisika ya kunanguka vandaka kusala ve na mesa-kimenga ya Yehowa na Yeruzalemi, c kansi bo vandaka kudia mampa ya kukonda levire kumosi ti bampangi na bo. 10 Yandi bebisaka mpi Tofeti, d yina kele na Muwanda ya Bana ya Inomi,1e sambu muntu mosi ve kuyoka2 mwana na yandi ya bakala to ya nkento na tiya sambu na Moleki. f 11 Mpi yandi buyaka nde bampunda yina bantotila ya Yuda tambikaka na ntangu, yo kota na nzo ya Yehowa pene-pene ya suku1 ya Natani-meleki, kapita ya nzo ya ntotila, suku yina vandaka na baveranda; ebuna yandi yokaka bapusu-pusu ya ntangu g na tiya. 12 Ntotila bwisaka mpi bamesa-kimenga yina bantotila ya Yuda tulaka na ludi ya suku ya zulu h ya Ahazi, mpi bamesakimenga yina Manase tulaka na bibansala zole ya nzo ya Yehowa.i Yandi panzaka yo mpi losaka mfututu na yo na Muwanda ya Kidroni. 13 Mpi ntotila bebisaka bisika ya kunanguka na ntwala ya Yeruzalemi yina vandaka na sudi1 ya Ngumba 23:10 1 Tala Bantendula ya Bangogo, “Gehena.” 2 Na kisina, “kulutisa.” 23:11 1 To “suku ya kudila madia.” 23:13 1 Na kisina, “na diboko ya kitata.” Disongidila, na sudi, kana muntu ke tala na ndambu ya esti.
2 BANTOTILA 23:14-25 ya Kubebisa,1 yina Salomo ntotila ya Izraele tungaka sambu na Ashtoreti nzambi-nkento ya nzanzi ya bantu ya Sidoni; mpi sambu na Kemoshi nzambi ya nzanzi ya Moabi; mpi sambu na Milkomi a nzambi ya nzanzi ya bantu ya Amoni. b 14 Yandi zengaka makunzi ya santu bitinibitini mpi bukaka banti ya santu,1c ebuna bisika yina yo vandaka yandi fulusaka yo ti mikwa ya bantu. 15 Yandi bwisaka mpi mesa-kimenga yina vandaka na Betele, kisika ya kunanguka yina Yeroboami mwana ya Nebati salaka mpi yina pusaka Izraele na kusala masumu. d Na nima ya kubwisa mesakimenga yina mpi kisika ya kunanguka, yandi yokaka kisika ya kunanguka tiya, tutaka yo tii kuna yo kumaka mfututu, mpi yandi yokaka nti ya santu tiya.1e 16 Ntangu Yoziasi balukaka mpi monaka maziamu na zulu ya ngumba, yandi lombaka nde bo katula mikwa na maziamu mpi bo yoka yo na mesa-kimenga, sambu yo vanda diaka ve kisika ya kusambila, na kuwakana ti ndinga ya Yehowa yina muntu ya Nzambi ya kieleka zabisaka, yina tubaka nde mambu yai ta salama. f 17 Ebuna yandi tubaka nde: “Ditadi ya maziamu yina mono ke mona kuna kele inki?” Bantu ya mbanza yina songaka yandi nde: “Yo kele maziamu ya muntu ya Nzambi ya kieleka yina katukaka na Yuda g mpi yina tubilaka mambu yai ya nge me sala mesa-kimenga yai ya kele na Betele.” 18 Ebuna yandi tubaka nde: “Beno bika yandi, yandi pema. Muntu mosi ve kuya23:13 1 Disongidila, Ngumba ya Banti ya Olive, mingi-mingi ndambu na yo ya sudi yina bo ke bingaka mpi Ngumba ya Kuvweza. 23:14, 15 1 Tala Bantendula ya Bangogo.
670 KAPU 23 a Sef 1:4, 5
b 1Bn 11:5, 7
c Kub 23:24 Kul 7:5 2Bs 34:1, 3
d 1Bn 12:28, 33
e 2Bs 34:6, 7
f 1Bn 13:2
g 1Bn 13:1
Ndonga ya 2 a 1Bn 13:30, 31
b 1Bn 12:25, 31 1Bn 13:32 2Bn 17:9
c 2Bs 34:6, 7
d 1Bn 13:2
e 2Bs 35:1
f Kub 12:3-14
g 2Bs 35:18, 19
h Lev 19:31 Kul 18:10, 11 2Bn 21:1, 6 Yez 8:19
i Kuy 31:19
j Kut 33:52 Kul 12:2
k 2Bn 22:8
ngisa mikwa na yandi.” Yo yina bo yangisaka ve mikwa na yandi mpi mikwa ya mbikudi yina katukaka na Samaria. a 19 Yoziasi katulaka mpi banzo yonso ya lusambu na bisika ya kunanguka yina vandaka na bambanza ya Samaria, b yina bantotila ya Izraele tungaka sambu na kupesa Nzambi makasi, mpi yandi salaka yo mutindu yandi salaka na Betele. c 20 Yandi tambikaka na bamesa-kimenga yina banganga-nzambi yonso ya bisika ya kunanguka yina vandaka pana, mpi yandi yokaka mikwa ya bantu na zulu na bo. d Na nima yandi vutukaka na Yeruzalemi. 21 Ntangu yai ntotila songaka bantu yonso nde: “Beno sala Paki e sambu na Yehowa Nzambi na beno mutindu bo me sonikaka na mukanda yai ya kuwakana.” f 22 Bo salaka ve Paki ya mutindu yai tuka bilumbu yina bazuzi vandaka kusambisa Izraele, to na bilumbu yonso ya bantotila ya Izraele mpi ya bantotila ya Yuda. g 23 Kansi na mvula ya 18 ya ntotila Yoziasi, bo salaka Paki yai sambu na Yehowa na Yeruzalemi. 24 Yoziasi katulaka mpi bantu yina ke solulaka ti bampeve ya bafwa, bantu yina ke zabisaka bantu mambu yina ta kumina bo, h biteki ya terafimi,1i biteki ya nzanzi,2 mpi bima yonso ya nzanzi yina basikaka na insi ya Yuda mpi na Yeruzalemi, sambu na kulungisa bangogo ya Nsiku j yina bo sonikaka na mukanda yina nganga-nzambi Hilkia monaka na nzo ya Yehowa. k 25 Kuvandaka ve ata ti ntotila mosi bonso yandi na ntwala na yandi, yina vutukaka na Yehowa na nti23:24 1 To “banzambi ya dibuta; biteki.” 2 Ngogo ya Kiebreo ya bo me sadila awa lenda vanda na kuwakana ti ngogo “tufi” mpi bo me sadila yo sambu na kuvweza.
671 ma na yandi ya mvimba mpi na moyo1a na yandi ya mvimba mpi na ngolo na yandi yonso, na kuwakana ti Nsiku yonso ya Moize; muntu mosi ve bonso yandi basikaka mpi na nima na yandi. 26 Ata mpidina, Yehowa yambulaka ve makasi na yandi ya ngolo yina yandi wilaka Yuda sambu na mambu yonso ya mbi yina Manase salaka sambu na kupesa Yandi makasi. b 27 Yehowa tubaka nde: “Mono ta katula mpi Yuda na meso na mono, c kaka mutindu mono katulaka Izraele; d mono ta buya mbanza yai ya mono solaka, Yeruzalemi, mpi nzo yina mono tubaka sambu na yo nde, ‘Zina na mono ta landa kuvanda kuna.’” e 28 Sambu na mambu ya nkaka ya Yoziasi salaka, yonso yina yandi salaka, keti bo me sonikaka yo ve na mukanda ya bansangu ya bantotila ya Yuda? 29 Na bilumbu na yandi, Farao Neko ntotila ya Ezipte kwisaka kukutana ti ntotila ya Asiria pene-pene ya Nzadi ya Efrate, ebuna ntotila Yoziasi basikaka sambu na kunwanisa yandi; kansi ntangu Neko monaka yandi, yandi fwaka yandi na Megido. f 30 Ebuna bansadi na yandi tulaka mvumbi na yandi na pusupusu na Megido, bo nataka yandi na Yeruzalemi, mpi bo zikaka yandi na maziamu na yandi. Ebuna bantu ya insi yina bakaka Yehoahazi mwana ya Yoziasi, bo tulaka yandi mafuta mpi bo kumisaka yandi ntotila na kisika ya tata na yandi. g 31 Yehoahazi h vandaka ti bamvula 23 ntangu yandi kumaka ntotila, mpi yandi yalaka bangonda tatu na Yeruzalemi. Zina ya mama na yandi Amutale i mwana ya Yeremia muntu ya Libna. 32 Yandi yantikaka kusala ma23:25 1 Tala Bantendula ya Bangogo.
2 BANTOTILA 23:26–24:2 KAPU 23 a Kul 4:29 b 2Bn 21:11, 12 2Bn 24:3, 4 Yer 15:4
c Kul 29:28 2Bn 25:11 Eze 23:33
d 2Bn 18:11 2Bn 21:13
e Kul 12:5 1Bn 8:29 1Bn 9:3
f 1Bn 9:15 2Bs 35:20-25 Zek 12:11
g 2Bs 36:1, 2 h Yer 22:11 i 2Bn 24:18
Ndonga ya 2 a 2Bn 21:1, 2 2Bn 21:19-21
b 2Bn 23:29 c Yer 39:5 Yer 52:10
d 2Bs 36:3 e 2Bs 36:4, 5 f Yer 22:11, 12 g Yer 1:3 Yer 22:18, 19
h 2Bs 36:5 i Yer 26:21 Yer 36:22-24
j 2Bs 28:24, 25 2Bs 33:1, 4
KAPU 24 k Yer 25:1 Yer 46:2 Dan 1:1 Dan 3:1 Dan 4:33
l Hab 1:6
mbu ya mbi na meso ya Yehowa, na kuwakana ti mambu yonso yina ba-nkaka na yandi salaka. a 33 Farao Neko b tulaka yandi na boloko na Ribla c na insi ya Amati, sambu na kukanga yandi nzila ya kuyala na Yeruzalemi, ebuna yandi futisaka insi yina kibawu ya batalanta1 100 ya arza ti talanta mosi ya wolo. d 34 Diaka, Farao Neko kumisaka Eliakimi mwana ya Yoziasi ntotila na kisika ya tata na yandi Yoziasi mpi pesaka yandi zina ya nkaka, Yehoyakimi; kansi yandi bakaka Yehoahazi mpi nataka yandi na Ezipte, e mpi nsuka-nsuka yandi fwaka kuna. f 35 Yehoyakimi pesaka Farao arza ti wolo, kansi yandi futisaka insi mpaku sambu na kupesa arza yina Farao lombaka. Yandi futisaka konso muntu ya insi ntalu ya arza ti ya wolo yina yandi tulaka sambu na kupesa yo na Farao Neko. 36 Yehoyakimi g vandaka ti bamvula 25 ntangu yandi kumaka ntotila, mpi yandi yalaka bamvula 11 na Yeruzalemi. h Zina ya mama na yandi Zebida mwana ya Pedaya muntu ya Ruma. 37 Yandi landaka kusala mambu ya mbi na meso ya Yehowa, i na kulanda mambu yonso yina ba-nkaka na yandi salaka. j Na bilumbu ya Yehoyakimi, Nebukadenezare k ntotila ya Babilone kwisaka kunwanisa yandi, ebuna Yehoyakimi kumaka nsadi na yandi bamvula tatu. Kansi, Yehoyakimi balukilaka yandi mpi kolamaka. 2 Ebuna Yehowa yantikaka kutindila yandi bimvuka ya miyibi ya bantu ya Kaldea, l ya bantu ya Siria, ya bantu ya Moabi, mpi ya bantu ya Amoni. Yandi landaka kutinda bo na kunwanisa Yuda sambu na kufwa yo, na kuwakana
24
23:33 1 Talanta mosi kele bakilo 34,2. Tala Bangindu ya Ngika B14.
2 BANTOTILA 24:3-18 ti ndinga ya Yehowa a yina yandi tubaka na nzila ya bansadi na yandi bambikudi. 3 Ya kieleka, mambu yai kuminaka Yuda sambu Yehowa muntu tubaka yo, sambu na kukatula bo na meso na yandi b sambu na masumu yonso yina Manase salaka, c 4 mpi menga ya bantu yina salaka mbi ve yina yandi tiamunaka, d sambu yandi fulusaka Yeruzalemi ti menga ya bantu yina me sala mbi ve, mpi Yehowa buyaka kulolula. e 5 Sambu na mambu ya nkaka ya Yehoyakimi salaka, yonso yina yandi salaka, keti bo me sonikaka yo ve na mukanda ya bansangu ya bantotila ya Yuda? f 6 Mpi Yehoyakimi lalaka sambu na kupema ti ba-nkaka na yandi; g ebuna mwana na yandi Yehoyakini kumaka ntotila na kisika na yandi. 7 Ntotila ya Ezipte bikaka kubasika diaka ve ata fioti na insi na yandi, sambu ntotila ya Babilone bakaka bansi yonso yina vandaka ya ntotila ya Ezipte, h katuka na Muwanda1 ya Ezipte i tii na Nzadi ya Efrate. j 8 Yehoyakini k vandaka ti bamvula 18 ntangu yandi kumaka ntotila, mpi yandi yalaka bangonda tatu na Yeruzalemi. l Zina ya mama na yandi Nehushta mwana ya Elnatani muntu ya Yeruzalemi. 9 Yandi landaka kusala mambu ya mbi na meso ya Yehowa, na kuwakana ti mambu yonso yina tata na yandi salaka. 10 Na ntangu yina, bansadi ya Nebukadenezare ntotila ya Babilone kwisaka kunwanisa Yeruzalemi, mpi bo ziungaka mbanza. m 11 Nebukadenezare ntotila ya Babilone kumaka na mbanza ntangu bansadi na yandi ziungaka yo. 12 Yehoyakini ntotila ya Yuda basikaka mpi kwendaka na ntoti24:7 1 Tala Bantendula ya Bangogo.
672 KAPU 24 a Lev 26:27, 28 Kul 28:15 2Bn 23:27
b Lev 26:33 Kul 4:26
c 2Bn 21:11 2Bn 23:26
d 2Bn 21:16 Yer 2:34 Yer 19:4
e Yer 15:1 Bid 3:42
f 2Bs 36:8 g Yer 22:18, 19 Yer 36:30
h Yer 46:2 i Kut 34:2, 5 j Kuy 15:18 1Bn 4:21
k Yer 24:1 Yer 37:1
l 2Bs 36:8 m Dan 1:1
Ndonga ya 2 a 2Bs 36:9, 10 Yer 24:1 Eze 17:12
b Yer 29:1, 2 c Yer 52:28 d 2Bn 20:13, 17 e 1Bn 7:48-50 Esd 1:7 Dan 5:2
f Dan 1:3, 6 g Yer 24:1 h 2Bn 25:12 i 2Bn 25:27 1Bs 3:17
j Yer 22:24, 25 k 1Bs 3:15 l 2Bs 36:10-12 Yer 37:1 Yer 52:1
la ya Babilone, a kumosi ti mama na yandi, bansadi na yandi, bamfumu na yandi, mpi bakapita ya nzo na yandi; b ebuna ntotila ya Babilone nataka yandi na kimpika na mvula ya nana ya luyalu na yandi. c 13 Na nima yandi bakaka bimvwama yonso yina vandaka na nzo ya Yehowa mpi bimvwama yina vandaka na nzo ya ntotila.d Yandi pasulaka bisadilu yonso ya wolo yina Salomo ntotila ya Izraele salaka na tempelo ya Yehowa, e kaka mutindu Yehowa tubaka. 14 Yandi bakaka Yeruzalemi ya mvimba, bamfumu yonso, f basoda yonso ya ngolo, mpi bantu yonso yina ke salaka bisalu ya maboko ti bantu yonso yina ke salaka bima ya bibende1 mpi nataka bo na insi ya nkaka g—yandi nataka bantu 10 000 na insi ya nkaka. Yandi bikaka ve ata muntu mosi katula kaka bansukami ya ngolo ya insi. h 15 Na mutindu yina yandi nataka Yehoyakini i na Babilone; j yandi nataka mpi mama ya ntotila, bankento ya ntotila, bakapita ya nzo na yandi, mpi bantu ya kuluta mfunu ya insi, yandi bakaka bo na Yeruzalemi mpi nataka bo na Babilone. 16 Ntotila ya Babilone bakaka mpi basoda yonso, 7000, mpi bantu 1000 ya ke salaka bisalu ya maboko mpi ya ke salaka bima ya bibende1 mpi nataka bo na Babilone, bo yonso yina vandaka babakala ya kikesa mpi bantu ya me zaba bitumba mbote-mbote. 17 Ntotila ya Babilone tulaka Matania, tata-leki ya Yehoyakini, k ntotila na kisika na yandi mpi pesaka yandi zina ya nkaka Sidikiya. l 18 Sidikiya vandaka ti bamvula 21 ntangu yandi kumaka ntotila, mpi yandi yalaka bamvula 11 na Yeruzalemi. Zina ya mama na 24:14 1 To mbala ya nkaka, “yina ke tungaka bibaka ya ngolo ya lutaninu.” 24:16 1 To mbala ya nkaka, “ya ke tungaka bibaka ya ngolo ya lutaninu.”
673 yandi Amutale a mwana ya Yeremia muntu ya Libna. 19 Yandi landaka kusala mambu ya mbi na meso ya Yehowa, na kuwakana ti mambu yonso yina Yehoyakimi salaka. b 20 Mambu yai salamaka na Yeruzalemi mpi na Yuda sambu Yehowa waka makasi, tii kuna yandi kulaka bo na meso na yandi. c Ebuna Sidikiya kolamaka na ntotila ya Babilone. d Na mvula ya uvwa ya luyalu ya Sidikiya, na ngonda ya kumi, na kilumbu ya kumi ya ngonda, Nebukadenezare e ntotila ya Babilone kwisaka ti basoda na yandi yonso sambu na kunwanisa Yeruzalemi.f Yandi tulaka camp sambu na kunwanisa yo mpi yandi tungaka kibaka na nziunga na yo, g 2 mpi bo ziungaka mbanza yina tii na mvula ya 11 ya ntotila Sidikiya. 3 Na kilumbu ya uvwa ya ngonda ya iya, nzala vandaka ngoloh na mbanza, mpi bantu ya insi i vandaka ve ti madia. 4 Bo tobulaka kibaka ya mbanza, j mpi basoda yonso tinaka na mpimpa na nzila ya kielo yina vandaka na kati-kati ya bibaka zole yina vandaka pene-pene ya masamba ya ntotila, mpi bantu ya Kaldea ziungaka mbanza; ebuna ntotila kwendaka na nzila ya Araba. k 5 Kansi basoda ya Kaldea landaka ntotila, mpi bo kangaka yandi na ntoto ya zelo na zelo ya Yeriko, ebuna basoda na yandi yonso panzanaka mpi tinaka yandi. 6 Na nima bo kangaka ntotila, l bo nataka yandi na ntotila ya Babilone na Ribla, mpi bo zengilaka yandi nkanu. 7 Bo fwaka bana ya Sidikiya na meso na yandi; ebuna Nebukadenezare tobulaka Sidikiya meso, kangisaka yandi miniololo ya kwivre, mpi nataka yandi na Babilone. m 8 Na ngonda ya tanu, na kilumbu ya nsambwadi ya ngonda, disongidila, na mvula ya 19
25
2 BANTOTILA 24:19–25:17 KAPU 24 a 2Bn 23:31 b 2Bn 23:36, 37 Yer 24:8 Yer 37:1, 2 Yer 38:5, 6 Eze 21:25 c 2Bn 23:27 d 2Bs 36:11, 13 Yer 27:12 Yer 38:17 Eze 17:12-15
KAPU 25 e Yer 27:8 Yer 43:10 Dan 4:1
f 2Bs 36:17 Yer 34:2 Eze 24:1, 2
g Yez 29:3
h
i j k l m
Yer 32:2, 28 Yer 39:1 Yer 52:4, 5 Eze 4:1, 2 Eze 21:21, 22 Lev 26:26 Kul 28:53 Yer 37:21 Yer 38:2 Bid 4:4 Eze 4:16 Eze 5:10, 12 Yer 52:6-11 Yer 21:4 Yer 39:2, 4-7 Eze 33:21 Eze 12:12 Yer 21:7 Yer 32:4, 5 Eze 12:12, 13 Eze 17:16
Ndonga ya 2 a Yer 40:1 b Yer 52:12-14 Bid 4:12
c 1Bn 9:8
d e f g h
i j k l m n o
p
Nk 74:3 Nk 79:1 Yez 64:11 Yer 7:14 Bid 1:10 Bid 2:7 Mik 3:12 1Bn 7:1 Yer 34:22 2Bs 36:19 Neh 1:3 Yer 39:8 Yer 15:2 Yer 39:9 Yer 52:15, 30 Eze 5:2 Yer 39:10 Yer 52:16 1Bn 7:15 1Bn 7:27 1Bn 7:23 2Bn 20:17 Yer 52:17-20 1Bn 7:48, 50 2Bs 24:14 2Bs 36:18 Esd 1:7, 10, 11 Dan 5:2 1Bn 7:47
ya ntotila Nebukadenezare ntotila ya Babilone, Nebuzaradani a mfumu ya bantu yina ke taninaka ntotila, nsadi ya ntotila ya Babilone, kwisaka na Yeruzalemi. b 9 Yandi yokaka nzo ya Yehowa, c nzo ya ntotila, d mpi banzo yonso ya Yeruzalemi tiya; e yandi yokaka mpi banzo ya bantu yonso ya lukumu tiya. f 10 Mpi basoda yonso ya Kaldea yina vandaka ti mfumu ya bantu yina ke taninaka ntotila bwisaka bibaka yina vandaka kuziunga Yeruzalemi. g 11 Nebuzaradani mfumu ya bantu yina ke taninaka ntotila nataka bantu yina bikalaka na mbanza, bantu yina tinaka mpi kwendaka na ntotila ya Babilone, mpi bantu ya nkaka yina bikalaka. h 12 Kansi mfumu ya bantu yina ke taninaka ntotila bikisaka bantu ya nkaka ya insi yina, bayina vandaka bansukami ya ngolo sambu bo vanda bantu ya ke salaka bilanga ya vinu mpi bantu ya bo ke pusaka na kusala bisalu ya ngolo. i 13 Ebuna bantu ya Kaldea zengaka bitini-bitini makunzi ya kwivre j ya nzo ya Yehowa, bapusu-pusu, k mpi NzadiMungwa ya kwivre l yina vandaka na nzo ya Yehowa, ebuna bo nataka kwivre yina na Babilone. m 14 Bo bakaka mpi mabungu ya kutudila putulu ya tiya, bapawu, bima ya kufwila tiya, makopa, mpi bisadilu yonso ya kwivre yina bo vandaka kusadila na kisalu ya tempelo. 15 Mfumu ya bantu yina ke taninaka ntotila bakaka bima ya kunatila tiya mpi babolo yina bo salaka na wolo n ya kieleka mpi na arza o ya kieleka. 16 Kansi makunzi zole, Nzadi-Mungwa, mpi bapusu-pusu yina Salomo salaka sambu na nzo ya Yehowa, mpila ya kutesa kilo ya kwivre ya bima yai yonso vandaka ve. p 17 Nda ya konso dikunzi katuka na ntoto tii na
2 BANTOTILA 25:18-30 zulu vandaka maboko1 18, a mpi kima yina vandaka bonso nkalu na nsongi na yo vandaka ya kwivre; nda ya kima yina vandaka maboko tatu; mpi muyungulu ti bagrenade yina vandaka na nziunga ya kima yina ya vandaka bonso nkalu, bo salaka yo na kwivre. b Dikunzi ya zole ti muyungulu na yo vandaka kiteso mosi ti yo. 18 Mfumu ya bantu yina ke taninaka ntotila bakaka mpi Seraya c mfumu ya banganganzambi, Sefania d nganga-nzambi ya zole, mpi bankengidi yonso tatu ya bakielo. e 19 Na mbanza, yandi bakaka kapita mosi ya nzo ya ntotila yina vandaka kutwadisa basoda, bandongisi tanu ya ngolo ya ntotila yina bo monaka na mbanza, sekretere ya mfumu ya basoda, muntu yina vandaka kuvukisa bantu ya insi sambu na kisalu ya kisoda, mpi bantu 60 na kati ya bantu ya kukonda mfunu ya insi yina bo monaka na mbanza. 20 Nebuzaradani f mfumu ya bantu yina ke taninaka ntotila bakaka bo mpi nataka bo na ntotila ya Babilone na Ribla. g 21 Ntotila ya Babilone bedisaka bo mpi fwaka bo na Ribla na insi ya Amati.h Yina mutindu bo katulaka Yuda na insi na yandi mpi nataka yandi na insi ya nzenza. i 22 Nebukadenezare ntotila ya Babilone tulaka Gedalia j mwana ya Ahikami k mwana ya Shafani l sambu na kutwadisa bantu yina yandi bikisaka na insi ya Yuda. m 23 Ntangu bamfumu yonso ya basoda ti bantu na bo waka nde ntotila ya Babilone me sola Gedalia, na mbala mosi bo kwisaka na Mispa kisika Gedalia vandaka. Bantu yango bo yai: Ismaele mwana ya Netania, Yohanani mwana ya Karea, Seraya mwana ya Tanumeti muntu ya Neto25:17 1 Diboko mosi kele basantimetre 44,5. Tala Bangindu ya Ngika B14.
674 KAPU 25 a 1Bn 7:15 b 1Bn 7:16, 20 Yer 52:21-23
c Esd 7:1 d Yer 21:1, 2 Yer 29:25, 29
e Yer 52:24-27 f 2Bn 25:8 Yer 39:9 Yer 40:1
g Yer 39:5 h Kut 34:2, 8 1Bn 8:65
i Kul 28:36, 64 2Bn 23:27 Yer 25:11
j Yer 39:13, 14 k Yer 26:24 l 2Bn 22:8 m Yer 40:5, 6
Ndonga ya 2 a Yer 40:7-9 b Yer 27:12 c Yer 40:15 d Yer 41:1, 2 e Yer 42:14 Yer 43:4, 7
f Yer 41:17, 18 g 2Bn 24:8, 12 Yer 24:1 Mat 1:11
h Yer 52:31-34
fa, mpi Yaazania mwana ya muntu ya Maakati, ti bantu na bo. a 24 Gedalia diaka ndefi na ntwala na bo ti ya bantu na bo mpi tubilaka bo nde: “Beno wa boma ve na kuvanda bansadi ya bantu ya Kaldea. Beno zinga na insi yai mpi beno sadila ntotila ya Babilone, ebuna mambu ta kwendila mbote sambu na beno.” b 25 Mpi na ngonda ya nsambwadi, Ismaele c mwana ya Netania mwana ya Elishama, yina vandaka na dibuta ya kimfumu,1 kwisaka ti bantu kumi ya nkaka, ebuna bo bulaka Gedalia mpi yandi fwaka, kumosi ti Bayuda mpi bantu ya Kaldea yina vandaka ti yandi na Mispa. d 26 Na nima, bantu yonso, yantika na bantu ya kukonda mfunu tii na bantu ya mfunu mpi bamfumu ya basoda, bo telamaka mpi bo kwendaka na Ezipte, e sambu bo vandaka kuwa bantu ya Kaldeaf boma. 27 Ebuna na mvula yina Yehoyakini g ntotila ya Yuda lungisaka bamvula 37 na insi ya nkaka, na ngonda ya 12, na kilumbu ya 27 ya ngonda yina, Evile-merodaki ntotila ya Babilone, na mvula yina yandi kumaka ntotila, basisaka1 Yehoyakini ntotila ya Yuda na boloko. h 28 Yandi tubilaka yandi na mawete yonso mpi yandi tulaka kiti na yandi ya kimfumu na zulu kibeni kuluta bakiti ya kimfumu ya bantotila ya nkaka yina vandaka ti yandi na Babilone. 29 Yo yina Yehoyakini katulaka bilele na yandi ya boloko, mpi yandi vandaka kudia mbala na mbala na ntwala na yandi bilumbu yonso ya luzingu na yandi. 30 Bo vandaka kupesa yandi mbala na mbala madia yina vandaka kukatuka na ntotila, konso kilumbu, bilumbu yonso ya luzingu na yandi. 25:25 1 Na kisina, “nkuna ya kimfumu.” 25:27 1 Na kisina, “tombulaka ntu ya.”
MUKANDA YA NTETE YA
BANSANG U M A M B U Y I N A K E N A K AT I
1
Yantika na Adami tii na Abrahami (1-27) Bana ya Abrahami (28-37) Bantu ya Edomi ti bantotila na bo mpi bamfumu na bo (38-54)
Dibuta ya Davidi (3-7) Bo me bedisa bantu ya Filistia (8-17) 15 Balevi me nata Sanduku na Yeruzalemi (1-29) Mikale me vweza Davidi (29)
2 Bana 12 ya Izraele (1, 2) Bana ya Yuda (3-55)
16 Bo me tula Sanduku na tenta (1-6) Nkunga ya Davidi sambu na kupesa Nzambi matondo (7-36) “Yehowa me kuma Ntotila!” (31) Bisalu na ntwala ya Sanduku (37-43)
3 Bana ya Davidi (1-9) Ndonga ya bantotila ya dikanda ya Davidi (10-24) 4 Bana ya nkaka ya Yuda (1-23) Yabesi mpi kisambu na yandi (9, 10) Bana ya Simeoni (24-43)
17 Davidi ta tunga ve tempelo (1-6) Kuwakana ti Davidi sambu na kimfumu (7-15) Kisambu ya Davidi sambu na kupesa Nzambi matondo (16-27)
5 Bana ya Rubeni (1-10) Bana ya Gadi (11-17) Bo me nunga bantu ya Agri (18-22) Ndambu ya dikanda ya Manase (23-26)
18 Bitumba yina Davidi nungaka (1-13) Bantu yina vandaka kutwadisa mambu na kimfumu ya Davidi (14-17)
6 Bana ya Levi (1-30) Miyimbi-bankunga ya tempelo (31-47) Bana ya Aroni (48-53) Babwala ya Balevi (54-81)
19 Bantu ya Amoni me vweza binati-nsangu ya Davidi (1-5) Bo me nunga Amoni mpi Siria (6-19)
7 Bana ya Isakare (1-5), ya Benyamini (6-12), ya Naftali (13), ya Manase (14-19), ya Efrayimi (20-29), mpi ya Asere (30-40)
20 Bo me botula Raba (1-3) Bo me fwa bantu ya Filistia ya nda mingi kibeni (4-8) 21 Davidi me fwa nsiku na mutindu yandi me tanga ntalu ya bantu (1-6) Ndola ya Yehowa (7-17) Davidi me tunga mesa-kimenga (18-30)
8 Bana ya Benyamini (1-40) Ndonga ya dibuta ya Saule (33-40) 9 Ndonga ya ba-nkaka, na nima ya kubasika na kimpika (1-34) Bo me tubila diaka ndonga ya dibuta ya Saule (35-44)
22 Davidi me yidika bima sambu na tempelo (1-5) Davidi me pesa Salomo bantuma (6-16) Bamfumu me baka ntuma ya kusadisa Salomo (17-19)
10 Lufwa ya Saule ti bana na yandi (1-14) 11
Izraele ya mvimba me tula Davidi mafuta sambu yandi kuma ntotila (1-3) Davidi me botula Sioni (4-9) Basoda ya ngolo ya Davidi (10-47)
23 Davidi me yidika kisalu ya Balevi (1-32) Bo me tula Aroni ti bana na yandi na kingenga (13)
12 Bantu yina pesaka luyalu ya Davidi maboko (1-40)
24 Davidi me yidika banganga-Nzambi na bimvuka 24 (1-19) Bisalu ya nkaka ya Balevi (20-31)
13 Bo me nata Sanduku yina vandaka na Kiriati-yearimi (1-14) Nzambi me fwa Uzah (9, 10)
25 Bantu ya ke bulaka miziki mpi miyimbi-bankunga ya nzo ya Nzambi (1-31)
14 Nzambi me tula Davidi ntotila (1, 2) 675
1 BANSANGU Mambu Yina Ke na Kati –1:25 26 Bimvuka ya bankengidi (1-19) Bantu ya ke bumbaka bimvwama mpi bamfumu ya nkaka (20-32) 27 Bakapita na kisalu ya ntotila (1-34) 28 Mambu yina Davidi tubaka sambu na kisalu ya kutunga tempelo (1-8)
1 Adami, Seti, a
Enosi, 2 Kenani, Mahalalele, b Yaredi, c 3 Enoki, d Metusela, Lameki, e 4 Noa, f Semi, g Kami, mpi Yafeti. h 5 Bana ya Yafeti bo yai: Gomere, Magogi, Madai, Yavani, Tubale, i Mesheki, j mpi Tirasi. k 6 Bana ya Gomere bo yai: Ashkenazi, Rifati, mpi Togarma. l 7 Bana ya Yavani bo yai: Elishah, Tarsisi, Kitimi, mpi Rodanimi. 8 Bana ya Kami bo yai: Kushi, m Misrayimi, Puti, mpi Kanana. n 9 Bana ya Kushi bo yai: Seba, o Avila, Sabta, Raama, p mpi Sabteka. Bana ya Raama bo yai: Sheba ti Dedani. q 10 Kushi butaka Nimrodi.r Yandi vandaka muntu ya ntete yina kumaka muntu ya ngolo na ntoto. 11 Misrayimi butaka Ludime, s Anamimi, Lehabimi, Naftuhimi, t 12 Patrusimi, u Kasluhimi (bantu ya Filistia v katukaka na yandi), mpi Kaftorimi. w
Davidi me pesa Salomo bantuma; yandi me pesa mpi pula ya kutunga (9-21) 29 Makabu sambu na tempelo (1-9) Kisambu ya Davidi (10-19) Bantu me wa kiese; kimfumu ya Salomo (20-25) Lufwa ya Davidi (26-30)
KAPU 1 a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w
Kuy 4:25 Kuy 5:12, 15 Kuy 5:18 Ebr 11:5 Kuy 5:25, 28 Kuy 5:29 Kuy 11:10 Kuy 6:10 Yez 66:19 Eze 27:13 Kuy 10:2 Kuy 10:3 Eze 27:14 Yez 11:11 Kuy 10:6 Nk 72:10 Eze 27:22 Kuy 10:7 Kuy 10:8, 9 Yer 46:9 Kuy 10:13, 14 Eze 29:14 Yoz 13:2, 3 Kul 2:23 Amo 9:7
Ndonga ya 2 a Yez 23:2 b Kuy 10:15-18 c Baz 1:21 d Kuy 15:16 Kut 13:29 Kul 3:8 Kul 7:1 Yoz 9:3, 7 Eze 27:11 Esd 4:9 Eze 27:23 Kuy 10:22, 23 Kuy 11:14 Kuy 11:19 Kuy 10:26-29 1Bn 9:28 Kuy 2:11 Kuy 25:18 p Kuy 11:19 q Kuy 11:21
e f g h i j k l m n o
676
13 Kanana butaka Sidoni, a mwana na yandi ya ntete, ti Heti, b 14 mpi bantu ya Yebusi, c bantu ya Amore, d bantu ya Girgashi, e 15 bantu ya Hivi, f bantu ya Arka, bantu ya Sini, 16 bantu ya Arvadi, g bantu ya Semare, mpi bantu ya Amati. 17 Bana ya Semi bo yai: Elami, h Ashure, i Arpakshadi, Ludi, mpi Arami, mpi1 Usi, Ule, Getere, mpi Mashi. j 18 Arpakshadi butaka Shela, k mpi Shela butaka Ebere. 19 Ebere butaka bana zole. Zina ya mwana mosi Pelegi,1l sambu ntangu yandi vandaka na luzingu ntoto2 vandaka ya kukabwana. Zina ya mpangi na yandi Yoktani. 20 Yoktani butaka Almodadi, Shelefi, Asarmaveti, Yera, m 21 Adorami, Uzale, Dikla, 22 Obale, Abimaele, Sheba, 23 Ofire, n Avila, o mpi Yobabi; bo yonso vandaka bana ya Yoktani. 24 Semi, Arpakshadi, Shela, 25 Ebere, Pelegi, p Reu, q 1:17 1 Bazina yai ya ke landa kele bazina ya bana ya Arami. Tala Kuy 10:23. 1:19 1 Yo ke tendula “Kukabwana.” 2 To “bantu yina vandaka na ntoto.”
677 26 Serugi, a Nahore, b Tera, c 27 Abrami, disongidila, Abrahami. d 28 Bana ya Abrahami bo yai: Izaki e ti Ismaele. f 29 Yai bisina ya mabuta na bo: Nebayoti, g mwana ya ntete ya Ismaele, na nima Kedare, h Adbeele, Mibsami, i 30 Mishma, Duma, Masa, Adadi, Tema, 31 Yeture, Nafishi, mpi Kedema. Yai bana ya Ismaele. 32 Bana yina Ketura, j makangu ya Abrahami, butaka bo yai: Zimrani, Yokshani, Medani, Madiani,k Yishbaki, mpi Shua. l Bana ya Yokshani bo yai: Sheba mpi Dedani. m 33 Bana ya Madiani bo yai: Efa, n Efere, Anoki, Abida, mpi Eldaa. Bo yonso vandaka bana ya Ketura. 34 Abrahami butaka Izaki. o Bana ya Izaki bo yai: Ezau p ti Izraele. q 35 Bana ya Ezau bo yai: Elifazi, Rewele, Yeushi, Yalami, mpi Kora. r 36 Bana ya Elifazi bo yai: Temani, s Omare, Sefo, Gatami, Kenazi, Timna, mpi Amaleki. t 37 Bana ya Rewele bo yai: Nahati, Zera, Shamah, mpi Miza. u 38 Bana ya Seire v bo yai: Lotani, Shobale, Sibeoni, Ana, Dishoni, Esere, mpi Dishani. w 39 Bana ya Lotani bo yai: Hori ti Omami. Timna x vandaka mpangi-nkento ya Lotani. 40 Bana ya Shobale bo yai: Alvani, Manahati, Ebale, Shefo, mpi Onami. Bana ya Sibeoni bo yai: Aiya ti Ana. y
1 BANSANGU 1:26-52 KAPU 1 a Kuy 11:23 b Kuy 11:25 c Kuy 11:26 d Kuy 17:5 e Kuy 21:3 f Kuy 16:11, 12 g Kuy 28:9 h Eze 27:21 i Kuy 25:13-15 j Kuy 25:1-4 k Kuy 37:28 l Yob 2:11 m Yez 21:13 n Yez 60:6 o Bis 7:8 p Kuy 25:25 q Kuy 32:28 r Kuy 36:4, 5 s Oba 9 t Kuy 36:11, 12 u Kuy 36:13 v Kuy 36:8 w Kuy 36:20, 21 x Kuy 36:22 y Kuy 36:23, 24
Ndonga ya 2 a Kuy 36:25, 26 b 1Bs 1:38 c Kuy 36:27, 28 d Kuy 32:3
41 Mwana1 ya Ana vandaka Dishoni. Bana ya Dishoni bo yai: Emdani, Eshbani, Yitrani, mpi Kerani. a 42 Bana ya Esere b bo yai: Bilani, Zaavani, mpi Akane. Bana ya Dishani bo yai: Usi ti Arani. c 43 Yai bantotila yina yalaka na insi ya Edomi d na ntwala nde ata ntotila mosi kuyala bantu ya Izraele:1 e Bela mwana ya Beore; zina ya mbanza na yandi vandaka Dinaba. 44 Ntangu Bela fwaka, Yobabi mwana ya Zera muntu ya Bosra f yantikaka kuyala na kisika na yandi. 45 Ntangu Yobabi fwaka, Ushami muntu ya insi ya bantu ya Temani yantikaka kuyala na kisika na yandi. 46 Ntangu Ushami fwaka, Adadi mwana ya Bedadi, yina bedisaka Madiani na ntoto1 ya Moabi, yantikaka kuyala na kisika na yandi. Zina ya mbanza na yandi Aviti. 47 Ntangu Adadi fwaka, Samla muntu ya Masreka yantikaka kuyala na kisika na yandi. 48 Ntangu Samla fwaka, Shaule muntu ya Rehoboti na lweka ya Nzadi yantikaka kuyala na kisika na yandi. 49 Ntangu Shaule fwaka, Baaleanani mwana ya Akbore yantikaka kuyala na kisika na yandi. 50 Ntangu Baale-anani fwaka, Adadi yantikaka kuyala na kisika na yandi. Zina ya mbanza na yandi Pau, mpi zina ya nkento na yandi Mehetabele, mwana ya Matredi, mwana ya Mezahabi. 51 Na nima, Adadi fwaka. Bamfumu ya Edomi bo yai: Mfumu Timna, Mfumu Alva, Mfumu Yeteti, g 52 Mfumu Oholibama, Mfumu Ela, Mfumu
e Kuy 36:31-39 f Yer 49:13 g Kuy 36:40-43
1:41 1 Na kisina, “Bana.” 1:43 1 Na kisina, “bana ya Izraele.” 1:46 1 Na kisina, “nseke.”
1 BANSANGU 1:53–2:27 Pinoni, 53 Mfumu Kenazi, Mfumu Temani, Mfumu Mibsare, 54 Mfumu Magdiele, Mfumu Irami. Bantu yai vandaka bamfumu ya Edomi. Bana ya Izraele a bo yai: Rubeni, b Simeoni, c Levi,d Yuda, e Isakare, f Zebuloni, g 2 Dani,h Yozefi, i Benyamini, j Naftali, k Gadi, l mpi Asere. m 3 Bana ya Yuda bo yai: Ere, Onani, mpi Shela. Mwana ya Shua ya nkento, muntu ya Kanana, n muntu butilaka yandi bana yai tatu. Kansi Ere, mwana ya ntete ya Yuda, vandaka kupesa ve Yehowa kiese, yo yina Yandi fwaka yandi. o 4 Tamare, p bokilo ya Yuda ya nkento butilaka yandi Peresi q ti Zera. Bana yonso ya Yuda vandaka tanu. 5 Bana ya Peresi bo yai: Esroni ti Amule. r 6 Bana ya Zera bo yai: Zimri, Etani, Emani, Kalkole, mpi Dara. Bo yonso vandaka tanu. 7 Mwana1 ya Karmi vandaka Akari,2 yina natilaka Izraele mpasi, s yina kondaka kwikama na yina me tala bima yina yo lombaka nde bo fwa. t 8 Mwana1 ya Etani yandi yai: Azaria. 9 Bana ya Esroni yina bo butilaka yandi bo yai: Yerameele, u Rami, v mpi Kelubai.1 10 Rami butaka Aminadabi. Aminadabi w butaka Nashox ni mfumu ya bana ya Yuda. 11 Nashoni butaka Salma. y Salma butaka Boazi. z 12 Boazi butaka Obedi. Obedi butaka Yese. a 13 Yese butaka Eliabi, mwana na yandi ya ntete, Abinadabi b mwana ya zole, Shimea
2
2:7, 8 1 Na kisina, “Bana.” 2:7 2 Yo ke tendula “Muntu ya Ke Nataka Mpasi.” Na Yoz 7:1, zina na yandi ya nkaka Akani. 2:9 1 Zina na yandi ya nkaka Kalebi na verse 18, 19, 42.
678 KAPU 2 a Kuy 32:28 b Kuy 29:32 Kuy 49:3, 4
c Kuy 29:33 d Kuy 29:34 Kuy 49:5-7
e Kuy 29:35 Kuy 49:8-12 Ebr 7:14
f Kuy 30:18 Kuy 49:14, 15
g Kuy 30:20 Kuy 49:13
h Kuy 30:4-6 Kuy 49:16-18
i Kuy 30:22, 24 Kuy 49:22-26
j Kuy 35:16, 18 Kuy 49:27
k Kuy 30:7, 8 Kuy 49:21
l Kuy 30:9-11 Kuy 49:19
m Kuy 30:12, 13 n o p q r s t u v w x y z a
Kuy 49:20 Kuy 38:2-5 Kuy 38:7 Kuy 38:11 Luk 3:23, 33 Kut 26:21 Yoz 7:15, 18 Kul 7:26 Yoz 6:18 Yoz 22:20 1Sa 27:10 Rut 4:19-21 Mat 1:3 Mat 1:4, 5 Kut 2:3 Luk 3:23, 32 Rut 2:1 Rut 4:17, 22 1Sa 16:1 1Sa 17:13
b Ndonga ya 2 a 1Sa 16:6-10 b 1Sa 16:13 1Sa 17:12 Mat 1:6
c 2Sa 17:25 d 2Sa 21:17
2Sa 23:18, 19
e 2Sa 8:16 1Bs 11:6
f 2Sa 2:18 2Sa 3:30 2Sa 23:24
g 2Sa 19:13 1Bn 2:5
h 1Bs 4:4 i Kub 17:12 Kub 24:14
j Kub 31:2-5 Kub 36:1 Kub 37:1
k Kuy 50:23 1Bs 7:14
l Kut 26:29 Yoz 17:1
m Kul 3:14 Yoz 13:29, 30
n Kut 32:40, 41 o 2Sa 3:3 p q r s t u
2Sa 13:38 2Sa 8:6 1Bn 4:13 Kut 32:42 Kuy 46:12 1Bs 4:5 Neh 3:5
mwana ya tatu, a 14 Netanele mwana ya iya, Radai mwana ya tanu, 15 Osemi mwana ya sambanu, mpi Davidi b mwana ya nsambwadi. 16 Bampangi na bo ya bankento bo yai: Seruya ti Abigaile. c Bana ya Seruya bo yai: Abishai,d Yoabi, e mpi Asaele, f tatu. 17 Abigaile butaka Amasa, g mpi tata ya Amasa vandaka Yetere, muntu ya Ismaele. 18 Kalebi1 mwana ya Esroni butaka bana ti nkento na yandi Azuba mpi ti Yerioti; mpi bana na yandi bo yai: Yeshere, Shobabi, mpi Ardoni. 19 Ntangu Azuba fwaka, Kalebi kwelaka Efrata, mpi Efratah butilaka yandi Hure. i 20 Hure butaka Uri. Uri butaka Besalele. j 21 Na nima, Esroni vukisaka nitu ti mwana ya Makire k ya nkento, tata ya Gileadi. l Ntangu Esroni vandaka me lungisa bamvula 60 yandi kwelaka mwana yina ya nkento, mpi mwanankento yina butilaka yandi Segubi. 22 Segubi butaka Yaire, m yina vandaka ti bambanza 23 na ntoto ya Gileadi. n 23 Na nima, Geshure o ti Siria p botulaka bo Avoti-yaire, q mpi Kenati r ti babwala yina kele na nziunga na yo, bambanza 60. Bantu yai yonso vandaka bana ya Makire tata ya Gileadi. 24 Na nima ya lufwa ya Esroni s na Kalebi-efrata, Abiya nkento ya Esroni butilaka yandi Ashkure t tata ya Tekoa. u 25 Bana ya Yerameele mwana ya ntete ya Esroni bo yai: Rami mwana ya ntete, Buna, Oreni, Osemi, mpi Ahiya. 26 Yerameele vandaka ti nkento ya nkaka, zina na yandi Atara. Yandi vandaka mama ya Onami. 27 Bana ya Rami 2:18 1 Zina na yandi ya nkaka Kelubai na verse 9.
679 mwana ya ntete ya Yerameele bo yai: Maasi, Yamini, mpi Ekere. 28 Bana ya Onami bo yai: Shamai ti Yada. Bana ya Shamai bo yai: Nadabi ti Abishure. 29 Zina ya nkento ya Abishure Abihaile; yandi butilaka yandi Abani ti Molidi. 30 Bana ya Nadabi bo yai: Seledi ti Apayimi. Kansi Seledi fwaka kukonda kubuta bana. 31 Mwana1 ya Apayimi vandaka: Yishi. Mwana1 ya Yishi vandaka Sheshani, mpi mwana2 ya Sheshani, Alai. 32 Bana ya Yada mpangi ya Shamai bo yai: Yetere ti Yonatani. Kansi Yetere fwaka kukonda kubuta bana. 33 Bana ya Yonatani bo yai: Pelete ti Zaza. Bantu yai vandaka bana ya Yerameele. 34 Sheshani vandaka ve na bana-babakala, kaka banabankento. Ebuna Sheshani vandaka ti nsadi mosi yina vandaka muntu ya Ezipte, zina na yandi Yarha. 35 Sheshani pesaka mwana na yandi ya nkento na nsadi na yandi Yarha sambu yandi kuma nkento na yandi, mpi mwana yina butilaka yandi Atai. 36 Atai butaka Natani. Natani butaka Zabadi. 37 Zabadi butaka Eflale. Eflale butaka Obedi. 38 Obedi butaka Yehu. Yehu butaka Azaria. 39 Azaria butaka Elesi. Elesi butaka Eleasa. 40 Eleasa butaka Sismai. Sismai butaka Shalumi. 41 Shalumi butaka Yekamia. Yekamia butaka Elishama. 42 Bana ya Kalebi1a mpangi ya Yerameele bo yai: Mesha, mwana na yandi ya ntete, yina vandaka tata ya Zifi, mpi bana ya Maresha tata ya Ebroni. 43 Bana ya Ebroni bo yai: Kora, Tapua, Rekemi, mpi She2:31 1 Na kisina, “Bana.” 2 Na kisina, “bana.” 2:42 1 Zina na yandi ya nkaka Kelubai na verse 9.
1 BANSANGU 2:28–3:2 KAPU 2 a 1Bs 2:9
Ndonga ya 2 a Yoz 15:20, 58 Neh 3:16
b Yoz 15:21, 31 c Yoz 15:20, 57 d 1Bs 2:18
e Yoz 15:16, 17 f Kub 17:12 Kub 24:14
g 1Bs 2:19
h Yoz 15:9, 12 1Bs 13:5
i Kuy 35:19 Yoa 7:42
j 1Bs 11:10, 40 k 1Bs 4:2 l Yoz 15:20, 33 m Kuy 35:19 Mat 2:1
n Baz 1:16 Baz 4:11 1Sa 15:6
o 2Bn 10:15 Yer 35:6, 19
KAPU 3 p 2Sa 3:2-5
q 2Sa 13:32 r 1Sa 25:43
s 1Sa 25:2, 39
ma. 44 Shema butaka Rahami tata ya Yorkeami. Rekemi butaka Shamai. 45 Mwana ya Shamai yandi yai: Maoni. Maoni vandaka tata ya Bete-sure. a 46 Efa, makangu ya Kalebi butaka Arani, Mosa, mpi Gazezi. Arani butaka Gazezi. 47 Bana ya Yadai bo yai: Regemi, Yotami, Geshani, Peleti, Efa, mpi Shaafi. 48 Maaka, makangu ya Kalebi, butaka Shebere ti Tirana. 49 Na nima yandi butaka Shaafi tata ya Madmana b mpi Sheva tata ya Makbena mpi Gibea. c Mwana ya Kalebi d ya nkento vandaka Aksa. e 50 Bantu yai vandaka bana ya Kalebi. Bana ya Hure, f mwana ya ntete ya Efrata, g bo yai: Shobale tata ya Kiriati-yearimi, h 51 Salma tata ya Betelemi, i mpi Arefi tata ya Bete-gadere. 52 Shobale tata ya Kiriatiyearimi vandaka ti bana yai: Aroe, ndambu ya bantu ya Menuhoti. 53 Mabuta ya Kiriatiyearimi vandaka bantu ya Yitri, j bantu ya Puti, bantu ya Shumati, mpi bantu ya Mishra. Bantu ya Sorati k mpi bantu ya Eshetaole l katukaka na mabuta yina. 54 Bana ya Salma bo yai: Betelemi, m bantu ya Netofa, Atroti-bete-yoabi, ndambu ya bantu ya Manahati, mpi bantu ya Sori. 55 Mabuta ya bansekudi yina vandaka kuzinga na Yabesi yo yai: bantu ya Tirati, bantu ya Shimeati, mpi bantu ya Sukati. Bantu yai vandaka bantu ya Keni n yina katukaka na Amate, tata ya nzo ya Rekabi. o Bana ya Davidi yina yandi butaka na Ebroni p bo yai: mwana ya ntete Amnoni, q mama na yandi Ahinoami r muntu ya Yizreele; mwana ya zole, Daniele, mama na yandi Abigaile s muntu ya Karmele; 2 mwana ya
3
1 BANSANGU 3:3–4:8 tatu, Absalomi a mwana ya Maaka mwana ya Talmai ntotila ya Geshure; mwana ya iya, Adoniya b mwana ya Agiti; 3 mwana ya tanu, Shefatia, mama na yandi Abitale; mpi mwana ya sambanu, Yitreami, mama na yandi Egla nkento ya Davidi. 4 Yandi butaka bana sambanu yai na Ebroni; yandi yalaka kuna bamvula 7 ti bangonda 6, mpi yandi yalaka bamvula 33 na Yeruzalemi. c 5 Yandi butaka bana yai na Yeruzalemi: d Shimea, Shobabi, Natani, e mpi Salomo; f mama ya bana yai iya vandaka Bat-sheba g mwana ya Amiele. 6 Mpi bana ya nkaka uvwa bo yai: Yibare, Elishama, Elifeleti, 7 Noga, Nefegi, Yafia, 8 Elishama, Eliada, mpi Elifeleti. 9 Bo yonso vandaka bana ya Davidi, katula bana ya bamakangu, mpi Tamare h vandaka mpangi na bo ya nkento. 10 Mwana ya Salomo yandi yai: Rehoboami; i Rehoboami butaka Abiya, j Abiya butaka Aza, k Aza butaka Yehoshafati, l 11 Yehoshafati butaka Yehorami,m Yehorami butaka Ahazia, n Ahazia butaka Yehoashi, o 12 Yehoashi butaka Amasia, p Amasia butaka Azaria, q Azaria butaka Yotami, r 13 Yotami butaka Ahazi, s Ahazi butaka Ezekiasi, t Ezekiasi butaka Manase, u 14 Manase butaka Amone, v Amone butaka Yoziasi. w 15 Bana ya Yoziasi bo yai: mwana ya ntete Yohanani, mwana ya zole, Yehoyakimi, x mwana ya tatu, Sidikiya, y mwana ya iya, Shalumi. 16 Bana ya Yehoyakimi bo yai: Yekonia z mwana na yandi mpi Sidikiya mwana na yandi. 17 Bana ya Yekonia muntu ya boloko bo yai: Shealtiele, 18 Malkirami, Pedaya, Shenasare, Yekamia, Oshama, mpi Nedabia. 19 Bana ya Pedaya
680 KAPU 3 a 2Sa 13:28, 37 2Sa 15:10 2Sa 18:14
b 1Bn 1:5, 11 1Bn 2:24
c 2Sa 5:5 d 2Sa 5:13-16 1Bs 14:3-7
e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x
Luk 3:23, 31 Mat 1:7 2Sa 11:3, 27 2Sa 13:1 1Bn 11:43 2Bs 13:1 2Bs 14:1 2Bs 20:31 2Bs 21:5 2Bs 22:2 2Bs 24:1 2Bs 25:1 2Bn 14:21 2Bs 27:1 2Bs 28:1 2Bs 29:1 2Bn 21:1 2Bn 21:19 2Bn 22:1 2Bn 23:34 2Bs 36:5
y 2Bn 24:17 2Bs 36:11
z 2Bn 24:6, 8 2Bn 25:27 Est 2:6
Ndonga ya 2 a Esd 5:2 Mat 1:12 Luk 3:23, 27
KAPU 4 b Kuy 38:29 Kut 26:20 Rut 4:18 Mat 1:3
c Kuy 46:12 1Bs 2:5
d Kub 17:12 Kub 24:14 1Bs 2:19
e f g h i j k
1Bs 2:50 1Bs 2:53 2Bs 11:5, 6 1Bs 2:19 Mik 5:2
bo yai: Zorobabele a ti Shimei; mpi bana ya Zorobabele bo yai: Meshulami ti Hanania (mpi Shelomiti vandaka mpangi na bo ya nkento); 20 mpi bana tanu ya nkaka bo yai: Ashuba, Ohele, Berekia, Asadia, mpi Yushabi-esedi. 21 Mpi bana ya Hanania bo yai: Pelatia ti Yeshaya; mwana1 ya Yeshaya yandi yai: Refaya; mwana1 ya Refaya yandi yai: Arnani; mwana1 ya Arnani yandi yai: Obadia; mwana1 ya Obadia yandi yai: Shekania; 22 mpi bana ya Shekania vandaka Shemaya mpi bana ya Shemaya bo yai: Atushi, Yigale, Baria, Nearia, mpi Shafati—na kimvuka bana sambanu. 23 Bana ya Nearia bo yai: Elioenai, Izkiya, mpi Azrikami, tatu. 24 Mpi bana ya Elioenai bo yai: Odavia, Eliashibi, Pelaya, Akubu, Yohanani, Delaya, mpi Anani, nsambwadi. Bana ya Yuda bo yai: Peresi, b Esroni, c Karmi, Hure, d mpi Shobale. e 2 Reaya mwana ya Shobale butaka Yahati; Yahati butaka Ahumai ti Lahadi. Yai mabuta ya bantu ya Sorati. f 3 Bana ya tata ya Etami g bo yai: Yizreele, Yishma, mpi Yidbashi (mpi zina ya mpangi na bo ya nkento vandaka Aselelponi), 4 Penuele vandaka tata ya Gedore mpi Ezere vandaka tata ya Usha. Yai bana ya Hure, h mwana ya ntete ya Efrata, mpi tata ya Betelemi. i 5 Ashehure j tata ya Tekoa k vandaka ti bankento zole, Hela ti Naara. 6 Naara butilaka yandi Ahuzami, Hefere, Temeni, mpi Ahashtari. Bantu yai vandaka bana ya Naara. 7 Mpi bana ya Hela bo yai: Sereti, Yisare, mpi Etnani. 8 Kose butaka Anubi, Sobeba, mpi mabuta ya Aharele mwana ya Arumi.
4
1Bs 2:24 2Bs 11:5, 6
3:21 1 Na kisina, “bana.”
681 9 Yabesi vandaka muntu ya lukumu mingi kuluta bampangi na yandi; mpi mama na yandi pesaka yandi zina Yabesi,1 yandi tubaka nde: “Mono butaka yandi na mpasi.” 10 Yabesi bingaka Nzambi ya Izraele nde: “A kana nge sakumuna mono, nge kumisa teritware na mono nene, nge sala nde diboko na nge kuvanda ti mono, mpi nge tanina mono na bampasi, sambu yo natila mono ve mpasi!” Mpi Nzambi lungisaka mambu yina yandi lombaka. 11 Kelubi mpangi ya Shuha butaka Mehire, yina vandaka tata ya Eshtoni. 12 Eshtoni butaka Bete-rafa, Pasea, mpi Tehina, tata ya Ire-nahashi. Bantu yai vandaka bantu ya Reka. 13 Bana ya Kenazi bo yai: Otniele a ti Seraya, mpi mwana1 ya Otniele yandi yai: Atati. 14 Meonotai butaka Ofra. Seraya butaka Yoabi tata ya Gearashimi,1 bo vandaka kubinga bo mutindu yina sambu bo vandaka bantu ya bisalu ya maboko. 15 Bana ya Kalebi, b mwana ya Yefune bo yai: Iru, Ela, mpi Naami; mwana1 ya Ela yandi yai: Kenazi. 16 Bana ya Yehalelele bo yai: Zifi, Zifa, Tiria, mpi Asarele. 17 Bana ya Ezra bo yai: Yetere, Meredi, Efere, mpi Yaloni; yandi1 bakaka divumu mpi butaka Miriami, Shamai, mpi Yishba tata ya Eshtemoa. 18 (Nkento na yandi ya Muyuda butaka Yeredi tata ya Gedore, Hebere tata ya Soko, mpi Yekutiele tata ya Zanoa.) Bantu yai vandaka bana ya Bitia mwana ya Farao, yina Meredi kwelaka. 4:9 1 Zina Yabesi lenda vanda na kuwakana ti ngogo mosi ya Kiebreo yina ke tendula “mpasi.” 4:13, 15 1 Na kisina, “bana.” 4:14 1 Yo ke tendula “Muwanda ya Bantu ya Bisalu ya Maboko.” 4:17 1 Ziku yo ke tubila Bitia na verse 18.
1 BANSANGU 4:9-31 KAPU 4 a Yoz 15:16, 17 Baz 3:9, 11
b Kut 32:11, 12 Yoz 15:13
Ndonga ya 2 a Kuy 38:2, 5 Kut 26:20
b Kuy 46:10
c Kut 26:12, 13
d Kut 26:22
e Yoz 19:1, 2
f Yoz 15:21, 26
g Yoz 15:21, 28 Yoz 19:1, 3 Neh 11:25-27
h Yoz 15:21, 29
i Yoz 19:1, 4
j Baz 1:17
k Yoz 15:20, 31 Yoz 19:1, 5 1Sa 27:5, 6
l Yoz 19:1, 5
19 Bana ya nkento ya Odia, mpangi ya Nahami ya nkento, bo yai: batata ya Keila muntu ya Garmi mpi ya Eshtemoa muntu ya Maakati. 20 Bana ya Shimoni bo yai: Amnoni, Rina, Beneanani, mpi Tiloni. Mpi bana ya Yishi bo yai: Zoheti ti Benezoheti. 21 Bana ya Shela a mwana ya Yuda bo yai: Ere tata ya Leka, Laada tata ya Maresha, mpi mabuta ya bantu yina vandaka kusala bilele ya kitoko ya nzo ya Ashbea, 22 mpi Yokimi, bantu ya Kozeba, Yoashi, mpi Sarafi, yina kumaka babakala ya bankento ya Moabi, mpi Yashubilehemi. Masolo yai kele ya ntama.1 23 Bo vandaka bantu ya ke salaka bima ya ntoto ya tuma yina vandaka kuzinga na Netayimi mpi Gedera. Bo vandaka kuzinga kuna mpi kusadila ntotila. 24 Bana ya Simeoni b bo yai: Nemuele, Yamini, Yaribi, Zera, mpi Shaule. c 25 Shaule butaka Shalumi, Shalumi butaka Mibsami, mpi Mibsami butaka Mishma. 26 Bana ya Mishma bo yai: Amuele mwana na yandi, Zakure mwana na yandi, Shimei mwana na yandi. 27 Shimei vandaka ti bana-babakala 16 mpi bana-bankento 6; kansi bampangi na yandi vandaka na bana mingi ve, mpi ata muntu mosi ve ya mabuta na bo vandaka na bana mingi kuluta bantu ya Yuda. d 28 Bo vandaka kuzinga na Beresheba, e Molada, f Azare-shuale, g 29 Bila, Esemi,h Toladi, 30 Betuele, i Orma, j Siklagi, k 31 Betemarkaboti, Azare-susimi, l Betebiri, mpi Shaarayimi. Yo vandaka bambanza na bo tii na luyalu ya Davidi. 4:22 1 To “Kutuba ya mutindu yai kele kinkulu ya ntama.”
1 BANSANGU 4:32–5:11 32 Babwala na bo yo yai: Etami, Ayini, Rimoni, Tokeni, mpi Ashani, a bambanza tanu, 33 kumosi ti babwala na bo yina vandaka na nziunga ya bambanza yina tii na Baale. Yai mutindu bo sonikaka bazina na bo na kulanda bandonga ya ba-nkaka na bo mpi bisika yina bo vandaka kuzinga. 34 Mpi Meshobabi, Yamleki, Yosha mwana ya Amasia, 35 Yoele, Yehu mwana ya Yoshibia mwana ya Seraya mwana ya Asiele, 36 Elioenai, Yaakoba, Yeshohaya, Asaya, Adiele, Yesimiele, Benaya, 37 mpi Ziza mwana ya Shifi mwana ya Aloni mwana ya Yedaya mwana ya Shimri mwana ya Shemaya; 38 bantu yai ya bo me tanga bazina na bo vandaka bamfumu na mabuta na bo, mpi bantu ya banzo ya ba-nkaka na bo kumaka mingi. 39 Bo kwendaka na kisika ya kukotila na Gedore, na ndambu ya esti ya muwanda, sambu na kusosa banseke ya kudisa bitwisi na bo. 40 Nsuka-nsuka bo monaka banseke ya kitoko ti ya mbote, mpi insi yina vandaka nene, pima, mpi kukonda mavwanga. Bantu vandaka kuzinga ntete kuna vandaka bantu ya Kami. b 41 Bantu yai ya bo me tanga bazina na bo kwisaka na bilumbu ya ntotila Ezekiasi c ya Yuda mpi bo fwaka batenta ya bantu ya Kami mpi bantu ya Meunimi yina vandaka kuna. Bo fwaka bo tii bubu yai; mpi bo kumaka kuzinga na kisika na bo sambu banseke ya kudisa bitwisi na bo vandaka kuna. 42 Bantu ya nkaka ya Simeoni, bantu 500, kwendaka na Ngumba ya Seire d ti Pelatia, Nearia, Refaya, mpi Uziele, bana ya Yishi yina vandaka kutwadisa bo. 43 Bo fwaka bantu ya Amaleki e yina bikalaka mpi tinaka, ebuna bo ke zingaka kuna tii bubu yai.
KAPU 4 a Yoz 19:1, 7
b Kuy 10:6, 20
c 2Bs 29:1
d Kuy 36:8
e Kub 17:14, 16 1Sa 15:7
Ndonga ya 2 KAPU 5 a Kuy 29:32 Kuy 49:3, 4
b Kuy 35:22
c Kuy 49:22, 26 Yoz 14:4
d Kuy 49:8, 10 Kut 2:3 Kut 10:14 Baz 1:1, 2 Nk 60:7
e Mat 2:6 Ebr 7:14
f Kuy 46:9 Kub 6:14
g 2Bn 16:7
h Kul 2:36
i Kut 32:34, 38 Yoz 13:15, 17 Eze 25:9, 10
j Kuy 15:18 Kul 1:7 Yoz 1:4 2Sa 8:3
k Yoz 22:9
5
682
Yai bana ya Rubeni, a mwana ya ntete ya Izraele. Yandi vandaka mwana ya ntete, kansi sambu yandi vwezaka1 mbeto ya tata na yandi, b bo pesaka nswa na yandi ya mwana ya ntete na bana ya Yozefi c mwana ya Izraele, yo yina bo sonikaka ve zina na yandi na bandonga ya ba-nkaka na bo sambu na nswa ya mwana ya ntete. 2 Ata Yuda d lutaka bampangi na yandi, mpi ntwadisi basikaka na yandi, e nswa ya mwana-ntete vandaka ya Yozefi. 3 Bana ya Rubeni mwana ya ntete ya Izraele bo yai: Anoki, Palu, Esroni, mpi Karmi. f 4 Bana ya Yoele bo yai: Shemaya mwana na yandi, Gogi mwana na yandi, Shimei mwana na yandi, 5 Mika mwana na yandi, Reaya mwana na yandi, Baale mwana na yandi, 6 mpi Beerah mwana na yandi, yina ntotila Tilgati-pilnesere g ya Asiria nataka na insi ya nkaka; yandi vandaka mfumu ya bana ya Rubeni. 7 Bampangi na yandi na kutadila mabuta na bo, mutindu bo sonikaka bazina na bo na kulanda bandonga ya bankaka na bo, mpi na kulanda bana na bo, bo yai: mfumu Yeyele, Zekaria, 8 mpi Bela mwana ya Azazi mwana ya Shema mwana ya Yoele, yina vandaka kuzinga na Aroere, h tii na Nebo mpi Baale-meoni. i 9 Na esti, yandi vandaka kuzinga tii na luyantiku ya ntoto-makanga, pene-pene ya Nzadi ya Efrate, j sambu bitwisi na bo kumaka mingi na ntoto ya Gileadi. k 10 Na bilumbu ya Saule, bo nwanaka ti bantu ya Agri, mpi bo bedisaka bantu yina, ebuna bo zingaka na batenta na bo na teritware ya mvimba ya esti ya Gileadi. 11 Bana ya Gadi vandaka kuzinga pene-pene na bo na nto5:1 1 To “kumisaka mvindu.”
683 to ya Bashani tii na Saleka. a 12 Yoele vandaka mfumu, Shafami kilandi, na nima Yanai mpi Shafati na Bashani. 13 Bampangi na bo yina vandaka bantu ya banzo ya batata na bo, bo yai: Mikaele, Meshulami, Sheba, Yorai, Yakani, Zia, mpi Ebere, na kimvuka nsambwadi. 14 Bantu yai vandaka bana ya Abihaile mwana ya Huri, mwana ya Yaroa, mwana ya Gileadi, mwana ya Mikaele, mwana ya Yeshishai, mwana ya Yado, mwana ya Buze. 15 Ahi mwana ya Abdiele, mwana ya Guni, vandaka mfumu ya banzo ya batata na bo. 16 Bo vandaka kuzinga na Gileadi, b na Bashani c mpi na babwala yina kele na nziunga na yo, mpi na banseke yonso ya Sharoni tii na bansuka na yo. 17 Bo sonikaka bazina na bo yonso na kulanda bandonga ya ba-nkaka na bo na bilumbu ya Yotami d ntotila ya Yuda mpi na bilumbu ya Yeroboami1e ntotila ya Izraele. 18 Bana ya Rubeni, bana ya Gadi, mpi ndambu ya dikanda ya Manase vandaka ti basoda ya ngolo 44 760 na makesa na bo yina vandaka kunata bitaninu mpi bambele ya bitumba mpi yina vandaka ti minduki ya batolo-tolo,1 mpi bo zabaka bitumba mbote-mbote. 19 Bo nwanaka ti bantu ya Agri,f Yeture, Nafishi, g mpi Nodabi. 20 Nzambi sadisaka bo ntangu bo vandaka kunwana ti bantu yina, yo yina yandi pesaka bantu ya Agri ti bantu yonso yina vandaka ti bo na maboko na bo, sambu bo lombaka Nzambi na kusadisa bo na bitumba yina, ebuna yandi ndimaka kisambu na bo sambu bo tudilaka yandi ntima. h 21 Bo botulaka bitwisi na bo: bashamo 50 000, mame5:17 1 Disongidila, Yeroboami II. 5:18 1 Na kisina, “vandaka kubenda minduki ya batolo-tolo.”
1 BANSANGU 5:12–6:7 KAPU 5 a Kul 3:8, 10 Yoz 12:4, 5
b Kut 32:1 c Kul 3:3, 13 Kul 32:14
d 2Bn 15:32 2Bs 27:1 Yez 1:1 Oze 1:1 Mik 1:1
e 2Bn 14:16, 28 f 1Bs 5:10 g Kuy 25:13, 15 1Bs 1:31
h Nk 20:7 Nk 22:4
Ndonga ya 2 a Yoz 10:42 1Sa 17:45, 47 2Bs 20:15
b 2Bn 15:29 2Bn 17:6
c Yoz 13:29, 30 d Kul 4:47, 48 e Kul 5:7-9 Baz 2:17 Baz 8:33 2Bn 17:10, 11
f Esd 1:1 Bin 21:1
g 2Bn 15:19, 29 h 2Bn 17:6 2Bn 18:11
KAPU 6 i Kuy 29:34 Kub 6:16
j Kub 6:18 Kut 3:27
k Kut 3:17 Kut 26:57
l Kub 6:21 m Kub 6:22 Lev 10:4
n Kub 6:20 o 1Bs 23:13 p Kub 6:26 Bis 7:37, 38
q Kub 15:20 r Kub 24:1 Lev 10:1
s Kut 3:32 Kul 10:6
t Kub 6:23 Kub 28:1 Kut 4:28 1Bs 24:2, 4
u Kub 6:25 Kut 25:11
me 250 000, ti bampunda 2 000; mpi bantu1 100 000. 22 Bantu mingi bwaka mpi fwaka, sambu Nzambi ya kieleka muntu nwanaka bitumba yina. a Mpi bo zingaka na kisika na bo tii na ntangu ya bo nataka bo na insi ya nkaka. b 23 Bana ya ndambu ya dikanda ya Manase c vandaka kuzinga na ntoto yina kele katuka na Bashani tii na Baale-ermoni, Senire, mpi Ngumba ya Ermoni. d Bo vandaka mingi. 24 Bantu yai vandaka bamfumu ya banzo ya batata na bo: Efere, Yishi, Eliele, Azriele, Yeremia, Odavia, mpi Yadiele; bo vandaka basoda ya ngolo, bantu ya lukumu, mpi bamfumu ya banzo ya batata na bo. 25 Kansi bo salaka mambu kukonda kwikama na ntwala ya Nzambi ya ba-nkaka na bo mpi bo salaka pite ti banzambi ya bantu ya insi yina, e bantu yina Nzambi manisaka na ntwala na bo. 26 Yo yina Nzambi ya Izraele pusaka ntima ya Pule ntotila ya Asiria f (disongidila, Tilgatipilnesere g ntotila ya Asiria) ebuna yandi nataka bana ya Rubeni, bana ya Gadi, mpi ndambu ya dikanda ya Manase na Ala, na Abore, na Hara, mpi na nzadi ya Gozani, h kisika bo kele tii bubu yai. Bana ya Levi i bo yai: Gershoni, Kohati, j mpi Merari. k 2 Bana ya Kohati bo yai: Amrami, Yisare, l Ebroni, mpi Uziele. m 3 Bana ya Amrami n bo yai: Aroni, o Moize, p mpi Miriami. q Mpi bana ya Aroni bo yai: Nadabi, Abihu, r Eleazare, s mpi Itamare. t 4 Eleazare butaka Fineasi; u Fineasi butaka Abishua. 5 Abishua butaka Buki; Buki butaka Uzi. 6 Uzi butaka Zeraya; Zeraya butaka Merayoti. 7 Merayoti
6
5:21 1 To “mioyo ya bantu.”
1 BANSANGU 6:8-43 butaka Amaria; Amaria butaka Ahitubi. a 8 Ahitubi butaka Zadoki; b Zadoki butaka Ahimaasi. c 9 Ahimaasi butaka Azaria; Azaria butaka Yohanani. 10 Yohanani butaka Azaria. Yandi vandaka nganga-nzambi na nzo yina Salomo tungaka na Yeruzalemi. 11 Azaria butaka Amaria; Amaria butaka Ahitubi. 12 Ahitubi butaka Zadoki; d Zadoki butaka Shalumi. 13 Shalumi butaka Hilkia; e Hilkia butaka Azaria. 14 Azaria butaka Seraya; f Seraya butaka Yehosadaki. g 15 Mpi bo nataka Yehosadaki na insi ya nzenza ntangu Yehowa nataka Yuda ti Yeruzalemi na insi ya nzenza na maboko ya Nebukadenezare. 16 Bana ya Levi bo yai: Gershomi,1 Kohati, mpi Merari. 17 Yai bazina ya bana ya Gershomi: Libni ti Shimei. h 18 Bana ya Kohati bo yai: Amrami, Yisare, Ebroni, mpi Uziele. i 19 Bana ya Merari bo yai: Mali ti Mushi. Yai mabuta ya Balevi na kulanda ba-nkaka na bo: j 20 Na Gershomi, k Libni mwana na yandi, Yahati mwana na yandi, Zima mwana na yandi, 21 Yoa mwana na yandi, Ido mwana na yandi, Zera mwana na yandi, Yeaterai mwana na yandi. 22 Bana ya Kohati bo yai: Aminadabi mwana na yandi, Kora l mwana na yandi, Asire mwana na yandi, 23 Elkana mwana na yandi, Ebiasafi m mwana na yandi, Asire mwana na yandi, 24 Tahati mwana na yandi, Uriele mwana na yandi, Uziya mwana na yandi, mpi Shaule mwana na yandi. 25 Bana ya Elkana bo yai: Amasai ti Ahimoti. 26 Sambu na Elkana, bana ya Elkana bo yai: Sofai mwana 6:16 1 Zina na yandi ya nkaka Gershoni na verse 1.
684 KAPU 6 a 2Sa 8:17 b 1Bn 1:8 1Bn 2:35
c 2Sa 15:27, 36 d Neh 11:11 e 2Bs 34:14 f 2Bn 25:18 g Aga 1:1 h Kut 3:18 i Kut 3:19, 20 j Kut 26:57 k Kut 3:18 l Kut 16:1, 32 Kut 26:10, 11 Yud 11
m Kub 6:24
Ndonga ya 2 a 1Sa 1:1 b 1Sa 1:20 c 1Sa 8:1, 2 d Kub 6:19 1Bs 23:21
e 2Sa 6:17 1Bs 15:16
f 1Bn 6:14 g 2Bs 35:15 h 1Bs 15:16, 17 i 1Sa 8:1, 2 j 1Sa 1:1 k 1Bs 25:1 2Bs 5:12 Nk 50:Zulu
na yandi, Nahati mwana na yandi, 27 Eliabi mwana na yandi, Yerohami mwana na yandi, Elkana a mwana na yandi. 28 Bana ya Samuele b bo yai: Yoele mwana ya ntete mpi Abiya mwana ya zole. c 29 Bana ya Merari bo yai: Mali, d Libni mwana na yandi, Shimei mwana na yandi, Uzah mwana na yandi, 30 Shimea mwana na yandi, Agia mwana na yandi, mpi Asaya mwana na yandi. 31 Yai bantu yina Davidi tulaka sambu na kutwadisa bankunga na nzo ya Yehowa na nima ya kutula Sanduku kuna. e 32 Bo vandaka ti kisalu ya kutala mambu ya bankunga na nzotenta ya tenta ya lukutakanu tii kuna Salomo tungaka nzo ya Yehowa na Yeruzalemi, f mpi bo vandaka kusala kisalu na bo mutindu bo pesaka bo bantuma. g 33 Yai bantu yina vandaka kusala ti bana na bo: Na bana ya Kohati, Emani h muyimbibankunga, mwana ya Yoele i mwana ya Samuele 34 mwana ya Elkana j mwana ya Yerohami mwana ya Eliele mwana ya Toa 35 mwana ya Sufi mwana ya Elkana mwana ya Mahati mwana ya Amasai 36 mwana ya Elkana mwana ya Yoele mwana ya Azaria mwana ya Sefania 37 mwana ya Tahati mwana ya Asire mwana ya Ebiasafi mwana ya Kora 38 mwana ya Yisare mwana ya Kohati mwana ya Levi mwana ya Izraele. 39 Mpangi na yandi Asafi k vandaka kutelama na diboko na yandi ya kitata; Asafi vandaka mwana ya Berekia mwana ya Shimea 40 mwana ya Mikaele mwana ya Baaseya mwana ya Malkiya 41 mwana ya Etni mwana ya Zera mwana ya Adaya 42 mwana ya Etani mwana ya Zima mwana ya Shimei 43 mwana ya Ya-
685 hati mwana ya Gershomi mwana ya Levi. 44 Bampangi na bo bana ya Merari a vandaka na diboko ya kimama; yo vandaka Etani b mwana ya Kishi mwana ya Abdi mwana ya Maluke 45 mwana ya Ashabia mwana ya Amasia mwana ya Hilkia 46 mwana ya Amsi mwana ya Bani mwana ya Shemere 47 mwana ya Mali mwana ya Mushi mwana ya Merari mwana ya Levi. 48 Bampangi na bo Balevi vandaka bantu yina bo tulaka1 na kusala bisalu yonso ya nzotenta, nzo ya Nzambi ya kieleka. c 49 Aroni ti bana na yandi d vandaka kuyoka bimenga na zulu ya mesa-kimenga ya dikabu ya kuyoka e mpi na zulu ya mesakimenga ya ndumbu f sambu yo basisa midinga, mpi bo vandaka kusala bisalu ya ke tadila bima ya kuluta santu, kufika masumu sambu na Izraele, g na kulanda mambu yonso yina Moize nsadi ya Nzambi ya kieleka tubaka. 50 Bana ya Aroni h bo yai: Eleazare i mwana na yandi, Fineasi mwana na yandi, Abishua mwana na yandi, 51 Buki mwana na yandi, Uzi mwana na yandi, Zeraya mwana na yandi, 52 Merayoti mwana na yandi, Amaria mwana na yandi, Ahitubi j mwana na yandi, 53 Zadoki k mwana na yandi, mpi Ahimaasi mwana na yandi. 54 Yai babwala na bo na kulanda bacamp na bo1 na teritware na bo: sambu na bana ya Aroni ya dibuta ya bana ya Kohati, sambu dikabu ya ntete vandaka ya bo, 55 bo pesaka bo Ebroni l na ntoto ya Yuda, ti banseke yina kele na nziunga na yo. 56 Kansi nseke ya mba6:48 1 Na kisina, “bantu yina bo pesaka.” 6:54 1 To “bacamp na bo yina kele ti bibaka.”
1 BANSANGU 6:44-67 KAPU 6 a 1Bs 23:6 b 1Bs 15:16, 17 c Kut 3:5-7 d Kub 28:1 Kut 3:10
e Kub 29:38 f Kub 30:7 g Kub 30:10 Lev 4:20 Lev 17:11 2Bs 29:24
h Kub 6:23 i Kub 28:1 Kut 3:32
j 2Sa 8:17 k 1Bn 2:35 l Kut 13:22 Yoz 21:8, 11
Ndonga ya 2 a Yoz 14:13 Baz 1:20
b Kut 35:12, 13 c Yoz 20:7, 9 d Yoz 15:20, 42 e Yoz 15:20, 48 f Yoz 21:13-16 g Baz 1:11 h 1Bs 4:24, 32 i Yoz 15:10, 12 j Yoz 18:21, 24 k Yoz 21:8, 18 Yer 1:1
l Yoz 21:4 m Yoz 21:5 n Yoz 21:27-33 o Yoz 21:34-40 p Kut 35:2-4 q Yoz 21:20-26
nza yina ti babwala na yo, bo pesaka yo na Kalebi a mwana ya Yefune. 57 Bo pesaka bana ya Aroni bambanza1 ya kutinina, b Ebroni, c mpi Libna d ti banseke na yo, Yatire, e Eshtemoa ti banseke na yo. f 58 Ileni ti banseke na yo, Debire g ti banseke na yo, 59 Ashani h ti banseke na yo, mpi Bete-shemeshi i ti banseke na yo; 60 mpi na dikanda ya Benyamini, Geba j ti banseke na yo, Alemeti ti banseke na yo, mpi Anatoti k ti banseke na yo. Bambanza na bo yonso sambu na mabuta na bo vandaka 13. l 61 Na bana ya Kohati yina bikalaka, bo pesaka1 bambanza kumi yina bo bakaka na dibuta ya dikanda, na ndambu ya dikanda, na ndambu ya Manase. m 62 Na bana ya Gershomi na kutadila mabuta na bo bo pesaka bambanza 13 yina bo bakaka na dikanda ya Isakare, na dikanda ya Asere, na dikanda ya Naftali, mpi na dikanda ya Manase na Bashani. n 63 Na nima ya kubula zeke, bo pesaka na bana ya Merari na kutadila mabuta na bo bambanza 12 yina bo bakaka na dikanda ya Rubeni, na dikanda ya Gadi, mpi na dikanda ya Zebuloni. o 64 Na mutindu yina, bantu ya Izraele pesaka Balevi bambanza yai ti banseke na yo. p 65 Diaka, na nima ya kubula zeke, bo pesaka bambanza yai ya bo me tanga bazina na yo, yina bo bakaka na dikanda ya Yuda, na dikanda ya Simeoni, mpi na dikanda ya Benyamini. 66 Mabuta ya nkaka ya bana ya Kohati bakaka bambanza na dikanda ya Efrayimi bonso teritware na bo. q 67 Bo pesaka bo 6:57 1 To mbala ya nkaka, “mbanza,” na kuwakana ti Yoz 21:13. 6:61 1 To “bo pesaka na nima ya kubula zeke.”
1 BANSANGU 6:68–7:9 bambanza1 ya kutinina, Shekemi a ti banseke na yo na ntoto ya bangumba ya Efrayimi, Gezere b ti banseke na yo, 68 Yokmeami ti banseke na yo, Bete-oroni c ti banseke na yo, 69 Ayaloni d ti banseke na yo, mpi Gati-rimoni e ti banseke na yo; 70 mpi na ndambu ya dikanda ya Manase, Anere ti banseke na yo mpi Bileami ti banseke na yo, bo pesaka yo na mabuta ya bana ya Kohati yina bikalaka. 71 Na bana ya Gershomi bo pesaka Golani, f yina kele na Bashani, ti banseke na yo mpi Ashtaroti ti banseke na yo, g yina bo bakaka na dibuta ya ndambu ya dikanda ya Manase; 72 mpi na dikanda ya Isakare bo bakaka: Kedeshi ti banseke na yo, Daberati h ti banseke na yo, i 73 Ramoti ti banseke na yo, mpi Anemi ti banseke na yo; 74 mpi na dikanda ya Asere bo bakaka: Mashale ti banseke na yo, Abdoni ti banseke na yo, j 75 Ukoki ti banseke na yo, mpi Rehobi k ti banseke na yo; 76 mpi na dikanda ya Naftali bo bakaka, Kedeshi l na Galilea m ti banseke na yo, Amoni ti banseke na yo, mpi Kiriatayimi ti banseke na yo. 77 Na bana ya Merari yina bikalaka bo pesaka Rimono ti banseke na yo, Tabore ti banseke na yo, yina bo bakaka na dikanda ya Zebuloni; n 78 mpi na ntoto ya Yordani, penepene ya Yeriko, na esti ya Yordani, yina bo bakaka na dikanda ya Rubeni, bo pesaka bo Besere na ntoto-makanga ti banseke na yo, Yahasi o ti banseke na yo, 79 Kedemoti p ti banseke na yo, mpi Mefaati ti banseke na yo; 80 mpi na dikanda ya Gadi bo bakaka: Ramoti na Gilea6:67 1 To mbala ya nkaka, “mbanza,” na kuwakana ti Yoz 21:21.
686
i 1Bs 7:10
di ti banseke na yo, Mahanayimi a ti banseke na yo, 81 Eshboni b ti banseke na yo, mpi Yazere c ti banseke na yo. Kansi bana ya Isakare bo yai: Tola, Pua, Yashubi, mpi Shimroni, d iya. 2 Bana ya Tola bo yai: Uzi, Refaya, Yeriele, Yamai, Yibsami, mpi Shemuele, bamfumu ya banzo ya batata na bo. Bana ya Tola vandaka basoda ya ngolo, mpi na bilumbu ya Davidi ntalu na bo vandaka 22600. 3 Bana ya Uzi bo yai: Yizraya mpi bana ya Yizraya bo yai: Mikaele, Obadia, Yoele, mpi Yishia, bo yonso tanu vandaka bamfumu.1 4 Kumosi ti bo, na kulanda bana na bo, na kutadila banzo ya batata na bo, kuvandaka ti basoda 36 000 na makesa na bo yina vandaka ya kuyilama sambu na bitumba sambu bo vandaka na bankento mingi mpi bana mingi. 5 Bampangi na bo ya mabuta yonso ya Isakare vandaka basoda ya ngolo, 87000 mutindu bo sonikaka bazina na bo na kulanda bandonga ya ba-nkaka na bo. e 6 Bana ya Benyamini f bo yai: Bela, g Bekere, h mpi Yediayele, i tatu. 7 Bana ya Bela bo yai: Esboni, Uzi, Uziele, Yerimoti, mpi Iri, tanu, bamfumu ya banzo ya batata na bo, basoda ya ngolo, mpi bantu na bo yina bo sonikaka bazina na kulanda bandonga ya ba-nkaka na bo vandaka 22 034. j 8 Bana ya Bekere bo yai: Zemira, Yoashi, Eliezere, Elioenai, Omri, Yeremoti, Abiya, Anatoti, mpi Alemeti, bantu yai yonso vandaka bana ya Bekere. 9 Bantu na bo ya bo sonikaka bazina na kulanda bandonga ya ba-nkaka na bo, na kutadila bantekolo na bo na yina me tala bamfumu ya banzo ya batata na bo, vandaka ba-
j Kut 26:41
7:3 1 Na kisina, “ba-ntu.”
KAPU 6 a Yoz 20:7, 9 b Yoz 16:10 c Yoz 10:11 d Yoz 10:12 Baz 1:35
e Yoz 19:45, 48 f Kul 4:41-43 g Yoz 21:27 h Yoz 19:12, 16 i Yoz 21:8, 28 j Yoz 21:8, 30 k Yoz 19:28, 31 Baz 1:31
l Yoz 20:7, 9 Yoz 21:32, 33
m Mat 3:13 n Yoz 21:34-39 o Kut 21:23 p Kul 2:26
Ndonga ya 2 a Kuy 32:1, 2 2Sa 2:8
b Kut 21:26 c Kut 32:1
KAPU 7 d Kuy 46:13 Kut 26:23, 24
e Kut 26:25 f Kuy 35:16, 18 Kut 26:38, 39
g 1Bs 8:1 h Kuy 46:21
7
687 soda ya ngolo 20 200. 10 Bana ya Yediayele a bo yai: Bilani mpi bana ya Bilani bo yai: Yeushi, Benyamini, Ehudi, Kenaana, Zetani, Tarsisi, mpi Ahishahare. 11 Bantu yai yonso vandaka bana ya Yediayele, na kulanda bamfumu ya banzo ya batata na bo, basoda ya ngolo 17200 yina vandaka ya kuyilama sambu na bitumba. 12 Shupimi ti Upimi vandaka bana ya Ire; b Ushime vandaka mwana ya Ahere. 13 Bana ya Naftali c bo yai: Yasiele, Guni, Yesere, mpi Shalumi—bana ya Bila. d 14 Bana ya Manase e bo yai: Asriele, yina makangu na yandi ya insi ya Siria butaka. (Nkento yina butaka Makire f tata ya Gileadi. 15 Makire bakilaka Upimi mpi Shupimi nkento, mpi zina ya mpangi na yandi ya nkento vandaka Maaka.) Zina ya mwana ya zole vandaka Selofehadi, g kansi Selofehadi vandaka ti bana-bankento. h 16 Maaka, nkento ya Makire, butaka mwana mosi ya bakala mpi pesaka yandi zina Pereshi; mpi zina ya mpangi na yandi Shereshi; mpi bana na yandi bo yai: Ulami ti Rekemi. 17 Mpi mwana1 ya Ulami yandi yai: Bedani. Bantu yai vandaka bana ya Gileadi mwana ya Makire mwana ya Manase. 18 Mpangi na yandi ya nkento yandi yai: Amoleketi. Yandi butaka Ishihodi, Abiezere, mpi Mala. 19 Mpi bana ya Shemida bo yai: Ahiani, Shekemi, Liki, mpi Aniami. 20 Bana ya Efrayimi i bo yai: Shutela, j Beredi mwana na yandi, Tahati mwana na yandi, Eleada mwana na yandi, Tahati mwana na yandi, 21 Zabadi mwana na yandi, Shutela mwa7:17 1 Na kisina, “bana.”
1 BANSANGU 7:10-29 KAPU 7 a 1Bs 7:6 b 1Bs 7:7 c Kut 26:48, 49 d Kuy 30:3, 8 Kuy 46:24, 25
e Kuy 41:50, 51 f Kuy 50:23 Kut 26:29 Kul 3:15
g Kut 26:33 h Kut 27:1, 7 i Kut 1:33 j Kut 26:35
Ndonga ya 2 a 1Sa 7:14 1Sa 17:4
b Yoz 16:1, 3 c Yoz 16:5 Yoz 21:20, 22 2Bs 8:3, 5
d Kub 33:11 Kut 11:28 Kut 32:11, 12 Kul 34:9 Yoz 1:1
e Kuy 28:16, 19 Yoz 16:1, 2
f Yoz 17:11 1Sa 31:8, 10
g Baz 5:1, 19 h Baz 1:27 1Bn 9:15
i 1Bn 4:7, 11
na na yandi, Ezere, mpi Eleadi. Bantu ya Gati a yina butukaka na insi yina fwaka bo sambu bo kulumukaka sambu na kubaka bitwisi na bo. 22 Tata na bo Efrayimi dilaka bilumbu mingi, mpi bampangi na yandi vandaka kaka kukwisa sambu na kulembika yandi. 23 Na nima yandi vukisaka nitu ti nkento na yandi, ebuna yandi bakaka divumu mpi butaka mwana ya bakala. Kansi yandi pesaka yandi zina Beria1 sambu yandi butaka na ntangu yina mpasi kotaka na nzo na yandi. 24 Mwana na yandi ya nkento vandaka Sheera, yina tungaka Beteoroni ya Nsi b mpi ya Zulu c mpi Uzeni-sheera. 25 Kuvandaka ti Refa mwana na yandi, Reshefi, Tela mwana na yandi, mpi Tahani mwana na yandi, 26 Ladani mwana na yandi, Amihudi mwana na yandi, Elishama mwana na yandi, 27 Nuni mwana na yandi, Yozue1 d mwana na yandi. 28 Ntoto na bo mpi bisika na bo ya kuzinga vandaka Betele e mpi babwala yina kele na nziunga na yo, na esti Naarani, na westi Gezere mpi babwala yina kele na nziunga na yo, mpi Shekemi ti babwala yina kele na nziunga na yo, tii na Aya1 mpi babwala yina kele na nziunga na yo; 29 mpi na lweka ya bana ya Manase: Bete-sheani f mpi babwala yina kele na nziunga na yo, Tanaki g mpi babwala yina kele na nziunga na yo, Megidoh mpi babwala yina kele na nziunga na yo, mpi Dore i mpi babwala yina kele na nziunga na yo. Bana ya Yozefi mwana ya Izraele vandaka kuzinga na babwala yai. 7:23 1 Yo ke tendula “Ti Mpasi.” 7:27 1 To “Yehozue,” yo ke tendula “Yehowa Kele Luguluku.” 7:28 1 To mbala ya nkaka, “Gaza,” kansi yo kele ve Gaza yina kele na Filistia.
1 BANSANGU 7:30–8:30 30 Bana ya Asere bo yai: Yimna, Yishva, Yishvi, ti Beria, a mpi mpangi na bo ya nkento vandaka Sera. b 31 Bana ya Beria bo yai: Hebere mpi Malkiele, yina vandaka tata ya Birzayiti. 32 Hebere butaka Yafleti, Shomere, mpi Otami, ti Shua mpangi na bo ya nkento. 33 Bana ya Yafleti bo yai: Pasaki, Bimale, mpi Ashvati. Bantu yai vandaka bana ya Yafleti. 34 Bana ya Shemere1 bo yai: Ahi, Roga, Yehuba, mpi Arami. 35 Bana ya Elemi1 mpangi na yandi bo yai: Sofa, Yimna, Sheleshi, mpi Amale. 36 Bana ya Sofa bo yai: Sua, Arnefere, Shuale, Beri, Yimra, 37 Besere, Odi, Shama, Shilsha, Yitrani, mpi Beera. 38 Bana ya Yetere bo yai: Yefune, Pispa, mpi Ara. 39 Bana ya Ula bo yai: Arah, Aniele, mpi Risia. 40 Bantu yai yonso vandaka bana ya Asere, bamfumu ya banzo ya batata na bo, bantu yina bo solaka, basoda ya ngolo, bamfumu ya bamfumu; mpi ntalu ya bantu na bo yina bo sonikaka bazina c na kulanda bandonga ya ba-nkaka na bo vandaka bantu 26 000 na makesa d yina vandaka ya kuyilama sambu na bitumba. Benyamini e butaka Bela f mwana na yandi ya ntete, Ashbele g mwana ya zole, Ahara mwana ya tatu, 2 Noha mwana ya iya, mpi Rafa mwana ya tanu. 3 Bana ya Bela bo yai: Adare, Gera, h Abihudi, 4 Abishua, Namani, Ahoa, 5 Gera, Shefufani, mpi Urami. 6 Bantu yai vandaka bana ya Ehudi, bamfumu ya banzo ya batata ya bantu ya Geba, i yina bo nataka na Manahati: 7 Namani, Ahiya, mpi Gera—yandi muntu nataka
8
7:34 1 Zina na yandi ya nkaka Shomere na verse 32. 7:35 1 Ziku yo kele “Otami” yina bo me tubila na verse 32.
688
Yoz 21:8, 17 1Bs 21:29
bo na insi ya nkaka, mpi yandi butaka Uza ti Ahihudi. 8 Sharayimi butaka bana na teritware1 ya Moabi, na nima ya kukula bo. Ushimi mpi Baara vandaka bankento na yandi.2 9 Ti nkento na yandi Odeshi, yandi butaka Yobabi, Sibia, Mesha, Malkami, 10 Yeusi, Sakia, mpi Mirma. Bantu yai vandaka bana na yandi, bamfumu ya banzo ya batata. 11 Ti Ushimi, yandi butaka Abitubi ti Elpaale. 12 Mpi bana ya Elpaale bo yai: Ebere, Mishami, Shemedi (yina tungaka Ono a ti Lodi b mpi babwala yina kele na nziunga na yo), 13 Beria ti Shema. Bo vandaka bamfumu ya banzo ya batata ya bantu ya Ayaloni. c Bo bantu kulaka bantu ya Gati. 14 Kuvandaka ti Ahio, Shashaki, Yeremoti, 15 Zebadia, Aradi, Edere, 16 Mikaele, Yishpa, Yoha, bana ya Beria; 17 mpi Zebadia, Meshulami, Izki, Hebere, 18 Yishmerai, Yizlia, Yobabi, bana ya Elpaale; 19 mpi Yakimi, Zikri, Zabdi, 20 Elienai, Siletai, Eliele, 21 Adaya, Beraya, Shimrati, bana ya Shimei; 22 mpi Yishpani, Ebere, Eliele, 23 Abdoni, Zikri, Hanane, 24 Hanania, Elami, Antotiya, 25 Yifdeya, Penuele, bana ya Shashaki; 26 mpi Shamsherai, Sheharia, Atalia, 27 Yaareshia, Eliya, Zikri, bana ya Yerohami. 28 Bantu yai vandaka bamfumu ya banzo ya batata na kulanda bandonga ya bankaka na bo. Bamfumu yai vandaka kuzinga na Yeruzalemi. 29 Tata ya Gibeoni, Yeyele, vandaka kuzinga na Gibeoni. d Zina ya nkento na yandi Maaka. e 30 Mwana na yandi ya ntete Abdoni, na nima Sure, Kishi,
e 1Bs 9:35-38
8:8 1 Na kisina, “nseke.” 2 To mbala ya nkaka, “na nima ya kukula bankento na yandi Ushimi ti Baare.”
KAPU 7 a Kut 26:44, 45
b Kuy 46:17
c Kub 30:14
d Kut 1:41 Kut 26:47
KAPU 8 e Kuy 35:16, 18
f 1Bs 7:6
g Kuy 46:21
h Kuy 46:21
i Yoz 21:8, 17 1Sa 13:16
Ndonga ya 2 a Neh 6:2
b Esd 2:1, 33
c Yoz 19:42, 48 Yoz 21:8, 24
d Yoz 9:15, 17
689 Baale, Nadabi, 31 Gedore, Ahio, mpi Zekere. 32 Mikloti butaka Shimeah. Bo yonso vandaka kuzinga pene-pene ya bampangi na bo na Yeruzalemi, kumosi ti bampangi na bo ya nkaka. 33 Nere a butaka Kishi; Kishi butaka Saule; b Saule butaka Yonatani, c Malki-shua, d Abinadabi, e mpi Eshbaale.1 f 34 Mwana ya Yonatani yandi yai: Meribebaale.1 g Meribe-baale butaka Mika. h 35 Bana ya Mika bo yai: Pitoni, Meleki, Tarea, mpi Ahazi. 36 Ahazi butaka Yehoada; Yehoada butaka Alemeti, Azmaveti, mpi Zimri. Zimri butaka Mosa. 37 Mosa butaka Binea, Rafa mwana na yandi, Eleasa mwana na yandi, Asele mwana na yandi. 38 Asele vandaka ti bana sambanu, mpi bazina na bo yo yai: Azrikami, Bokeru, Ismaele, Sheariya, Obadia, mpi Hanane. Bantu yai yonso vandaka bana ya Asele. 39 Bana ya mpangi na yandi Esheki bo yai: Ulami mwana na yandi ya ntete, Yeushi mwana ya zole, mpi Elifeleti mwana ya tatu. 40 Mpi bana ya Ulami vandaka basoda ya ngolo yina zabaka kusadila1 munduki ya tolo-tolo, mpi bo vandaka ti bana mingi mpi bantekolo mingi, bo vandaka 150. Bantu yai yonso vandaka bana ya Benyamini. Bo sonikaka bazina ya bantu yonso ya Izraele na kulanda bandonga ya ba-nkaka na bo, mpi bo me sonikaka yo na Mukanda ya Bantotila ya Izraele. Bo nataka Yuda na Babilone sambu na kukonda kwikama na bo. i 2 Bantu ya ntete yina vutukaka na bantoto na bo, na bambanza na bo, bo yai: ndambu
9
8:33 1 Zina na yandi ya nkaka Ishebosheti. 8:34 1 Zina na yandi ya nkaka Mefibosheti. 8:40 1 Na kisina, “kubenda.”
1 BANSANGU 8:31–9:14 KAPU 8 a 1Sa 14:50
b 1Sa 9:1, 2 1Sa 11:15
c 1Sa 14:45
d 1Sa 14:49
e 1Sa 31:2
f 2Sa 2:8 1Bs 9:39-44
g 2Sa 4:4
h 2Sa 9:12
KAPU 9 i Yer 39:9
Ndonga ya 2 a Yoz 9:3, 27 Esd 2:43-54 Esd 2:70 Esd 8:20 Neh 7:73 Neh 11:3
b Neh 11:4, 5
c Neh 11:7-9
d Kuy 46:12 1Bs 2:4
e 1Bs 2:4, 6
f Neh 11:10-14
g Neh 11:15
ya bantu ya Izraele, banganganzambi, Balevi, mpi bansadi ya tempelo.1 a 3 Ndambu ya bana ya Yuda, b ya Benyamini, c ya Efrayimi, mpi ya Manase kwisaka kuzinga na Yeruzalemi: 4 Utai mwana ya Amihudi mwana ya Omri mwana ya Imri mwana ya Bani, na bana ya Peresi d mwana ya Yuda. 5 Na bantu ya Shilo: Asaya mwana ya ntete mpi bana na yandi. 6 Na bana ya Zera:e Yeuele mpi bampangi na bo 690. 7 Na bana ya Benyamini: Salu mwana ya Meshulami mwana ya Odavia mwana ya Asenua, 8 Yibneya mwana ya Yerohami, Ela mwana ya Uzi mwana ya Mikri, mpi Meshulami mwana ya Shefatia mwana ya Rewele mwana ya Yibniya. 9 Mpi bampangi na bo na kulanda ndonga ya bankaka na bo vandaka 956. Bantu yai yonso vandaka bamfumu ya banzo ya batata na bo.1 10 Mpi na banganga-nzambi: Yedaya, Yehoyaribi, Yakini, f 11 Azaria mwana ya Hilkia mwana ya Meshulami mwana ya Zadoki mwana ya Merayoti mwana ya Ahitubi, ntwadisi mosi ya nzo1 ya Nzambi ya kieleka, 12 Adaya mwana ya Yerohami mwana ya Pashure mwana ya Malkiya, Maasai mwana ya Adiele mwana ya Yazera mwana ya Meshulami mwana ya Meshilemiti mwana ya Imere, 13 mpi bampangi na bo, bamfumu ya banzo ya batata, bantu ya ngolo 1 760, babakala ya me fwana yina vandaka ya kuyilama sambu na kisalu ya nzo ya Nzambi ya kieleka. 14 Na Balevi: Shemaya g mwana ya Ashubi mwana ya Azrikami mwana ya Ashabia na bana 9:2 1 To “Banetinimi.” Na kisina, “bantu ya bo me pesaka.” 9:9 1 Na kisina, “bamfumu ya batata sambu na nzo ya batata na bo.” 9:11 1 To “tempelo.”
1 BANSANGU 9:15-33 ya Merari; 15 mpi Bakbakare, Ereshi, Galale, Matania mwana ya Mika mwana ya Zikri mwana ya Asafi, 16 Obadia mwana ya Shemaya mwana ya Galale mwana ya Yedutuni, mpi Berekia mwana ya Aza mwana ya Elkana, yina vandaka kuzinga na babwala ya bantu ya Netofa. a 17 Bankengidi ya bakielo b bo yai: Shalumi, Akubu, Talmoni, Ahimani, mpi mpangi na bo Shalumi vandaka mfumu, 18 mpi tii na ntangu yina yandi vandaka na kielo ya ntotila na esti. c Bo vandaka bankengidi ya bakielo ya bacamp ya Balevi. 19 Shalumi mwana ya Kore mwana ya Ebiasafi mwana ya Kora, ti bampangi na yandi ya nzo ya tata na yandi, bana ya Kora, vandaka ti kiyeka ya kutala bisalu, bankengidi ya bakielo, mpi batata na bo vandaka kutwadisa camp ya Yehowa, bo vandaka kukengila kisika ya kukotila na camp. 20 Fineasi d mwana ya Eleazare e muntu vandaka ntete ntwadisi na bo; Yehowa vandaka ti yandi. 21 Zekaria f mwana ya Meshelemia vandaka nkengidi ya kielo ya munoko ya tenta ya lukutakanu. 22 Bantu yonso ya bo solaka na kuvanda bankengidi ya bakielo ya nzo vandaka 212. Bo vandaka na babwala na bo, mutindu bo sonikaka bazina g na bo na kulanda bandonga ya ba-nkaka na bo. Davidi mpi Samuele muntu ya ke monaka mambu h tulaka bo na kisalu ya bo ke pesaka bantu yina bo lenda tudila ntima. 23 Bo ti bana na bo vandaka ti kisalu ya kukengila bakielo ya nzo ya Yehowa, i nzo ya tenta. 24 Bankengidi ya bakielo vandaka na bandambu iya, na esti, na westi, na nordi, mpi na sudi. j 25 Mbala na mbala bampangi na bo vandaka kukatuka na babwala na bo mpi ku-
690 KAPU 9 a 1Bs 2:54 Neh 12:28
b Esd 2:1, 42 Neh 11:19
c Neh 3:29 d Kut 25:11, 13 Yoz 22:30 Baz 20:28
e Kub 6:25 Kut 3:32
f 1Bs 26:14, 19 g 1Bs 9:1 h 1Sa 9:9 i 2Bs 23:16, 19 Neh 12:45
j 1Bs 26:14-16
Ndonga ya 2 a 1Bs 26:20 1Bs 28:11, 12 2Bs 31:12
b Kut 1:50 c 1Bn 8:4 d Lev 2:1 1Bs 23:29
e Lev 23:12, 13 f Kub 27:20 g Lev 2:1, 2 h Kub 25:3, 6 i Lev 2:5, 7
kwisa kusala ti bo bilumbu nsambwadi. 26 Na kisalu ya bo ke pesaka bantu yina bo lenda tudila ntima kuvandaka ti bamfumu1 iya ya bankengidi ya bakielo. Bo vandaka Balevi, mpi bo vandaka na kiyeka ya kutala basuku2 mpi bisika ya kubumba bimvwama ya nzo ya Nzambi ya kieleka. a 27 Bo vandaka kulala na bisika na bo na nziunga ya nzo ya Nzambi ya kieleka, sambu bo vandaka ti kisalu ya kukengila mpi bo vandaka ti kiyeka ya kubumba nsabi, mpi bo vandaka kukangula nzo yina konso suka. 28 Bankaka na kati na bo vandaka ti kiyeka ya kutala bisadilu b ya kisalu; bo vandaka kutanga yo ntangu bo vandaka kukotisa yo mpi bo vandaka kutanga yo ntangu bo vandaka kubasisa yo. 29 Bo pesaka bankaka kisalu ya kutala bisadilu, bisadilu yonso ya santu, c fufu ya kitoko,d vinu, e mafuta, f ndumbu ya mpembe, g mpi mafuta ya balsami. h 30 Bana ya nkaka ya banganga-nzambi vandaka kuvukisa mafuta yina bo vandaka kusala ti mafuta ya balsami. 31 Mpi Matitia, yina vandaka na kati ya Balevi mpi yina vandaka mwana ya ntete ya Shalumi mwana ya Kora, vandaka na kisalu ya bo ke pesaka bantu yina bo lenda tudila ntima sambu na kutala bima yina bo me yoka na bapanu. i 32 Bampangi na bo ya nkaka yina vandaka bana ya Kohati vandaka kutala mampa ya kutetika,1 j sambu na kuyidika yo konso kisabatu. k 33 Bantu yai vandaka miyimbi-bankunga, bamfumu ya banzo ya batata ya Balevi na basuku,2 bantu yina vandaka kusala ve bisalu ya nkaka; sambu yo vandaka kulomba nde bo va-
j 2Bs 2:4 2Bs 13:11
k Lev 24:6, 8
9:26 1 Na kisina, “bantu ya ngolo.” 9:26, 33 2 To “basuku ya kudila madia.” 9:32 1 Disongidila, mampa ya kumonisa.
691 nda na kisalu mpimpa ti mwini. 34 Bantu yai vandaka bamfumu ya banzo ya batata ya Balevi na kulanda ndonga ya ba-nkaka na bo, bamfumu. Bo vandaka kuzinga na Yeruzalemi. 35 Tata ya Gibeoni, Yeyele, vandaka kuzinga na Gibeoni. a Zina ya nkento na yandi Maaka. 36 Mwana na yandi ya ntete Abdoni, na nima Sure, Kishi, Baale, Nere, Nadabi, 37 Gedore, Ahio, Zekaria, mpi Mikloti. 38 Mikloti butaka Shimeami. Bo yonso vandaka kuzinga penepene ya bampangi na bo na Yeruzalemi, kumosi ti bampangi na bo ya nkaka. 39 Nere b butaka Kishi; Kishi butaka Saule; c Saule butaka Yonatani, d Malkishua, e Abinadabi, f mpi Eshbaale. 40 Mwana ya Yonatani yandi yai: Meribe-baale. g Meribe-baale butaka Mika. h 41 Bana ya Mika bo yai: Pitoni, Meleki, Tahrea, mpi Ahazi. 42 Ahazi butaka Yara; Yara butaka Alemeti, Azmaveti, mpi Zimri. Zimri butaka Mosa. 43 Mosa butaka Binea mpi Refaya mwana na yandi, Eleasa mwana na yandi, Asele mwana na yandi. 44 Asele vandaka ti bana sambanu, mpi bazina na bo yo yai: Azrikami, Bokeru, Ismaele, Sheariya, Obadia, mpi Hanane. Bantu yai vandaka bana ya Asele. Bantu ya Filistia vandaka kunwana ti Izraele. Ebuna bantu ya Izraele tinaka na ntwala ya bantu ya Filistia; bantu mingi bwaka mpi fwaka na Ngumba ya Gilboa. i 2 Bantu ya Filistia vandaka kaka kupusana pene-pene ya Saule mpi ya bana na yandi, ebuna bantu ya Filistia fwaka Yonatani, Abinadabi, mpi Malki-shua, j bana ya Saule. 3 Bitumba kumaka ngolo sambu na Saule, mpi bantu ya ke sadilaka munduki ya tolo-tolo monaka yandi, mpi bo lwadisaka
10
1 BANSANGU 9:34–10:11 KAPU 9 a Yoz 21:8, 17
b 1Sa 14:50
c 1Sa 9:1, 2 1Sa 11:15
d 1Sa 14:45 1Sa 18:1 2Sa 1:23
e 1Sa 14:49
f 1Sa 31:2
g 2Sa 4:4
h 2Sa 9:12
KAPU 10 i 1Sa 31:1-5 2Sa 1:21, 25
j 1Bs 8:33
Ndonga ya 2 a 1Sa 26:9, 10
b Baz 16:21, 23
c 1Bs 10:13
d 1Sa 31:6, 7
e 1Sa 28:4 1Sa 31:8-10
f Baz 16:23, 24
g 1Sa 5:2
h 1Sa 11:1
yandi. a 4 Ebuna Saule tubilaka muntu yina ke natilaka yandi binwaninu nde: “Basisa mbele na nge ya bitumba mpi tobula mono ti yo, sambu bantu yai ya kukonda kuyotisa kukwisa ve kusadila mono mambu kukonda mawa.”1 b Kansi muntu yina buyaka, sambu yandi vandaka na boma mingi kibeni. Yo yina Saule bakaka mbele ya bitumba mpi bwaka na zulu na yo. c 5 Ntangu muntu yina ke natilaka yandi binwaninu monaka nde Saule me fwa, yandi mpi bwaka na zulu ya mbele na yandi ya bitumba mpi fwaka. 6 Na mutindu yina, Saule ti bana na yandi tatu fwaka, mpi bantu yonso ya nzo na yandi fwaka bo yonso. d 7 Ntangu bantu yonso ya Izraele yina vandaka na muwanda1 monaka nde bantu yonso me tina mpi nde Saule ti bana na yandi me fwa, bo yantikaka kubikisa bambanza na bo mpi kutina; ebuna bantu ya Filistia kwisaka mpi kumaka kuzinga kuna. 8 Kilumbu yina landaka, ntangu bantu ya Filistia kwisaka sambu na kuyiba bima ya bamvumbi, bo monaka mvumbi ya Saule ti ya bana na yandi me lala na Ngumba ya Gilboa. e 9 Yo yina bo yibaka bima na yandi, bo zengaka yandi ntu, mpi bo bakaka binwaninu na yandi, ebuna bo tindaka ndinga na ntoto ya mvimba ya bantu ya Filistia sambu na kupanza nsangu yina na biteki na bo f mpi na bantu na bo. 10 Na nima bo tulaka binwaninu na yandi na nzo1 ya nzambi na bo mpi bo kangisaka mukwa ya ntu na yandi na nzo ya Dagoni. g 11 Ntangu bantu yonso ya Yabeshi h na Gileadi waka mambu yonso yina bantu ya Filistia 10:4 1 To “na kuvweza yonso.” 10:7 1 To “ntoto ya kukonda ngumba.” 10:10 1 To “tempelo.”
1 BANSANGU 10:12–11:14 salaka Saule, a 12 basoda yonso telamaka, mpi bo kwendaka kubaka mvumbi ya Saule mpi bamvumbi ya bana na yandi. Bo nataka bo na Yabeshi mpi bo zikaka mikwa na bo na nsi ya nti ya nene na Yabeshi, b ebuna bo buyaka madia bilumbu nsambwadi. 13 Na mutindu yina, Saule fwaka sambu na kukonda kwikama yina yandi monisaka na ntwala ya Yehowa sambu yandi lemfukaka ve na ndinga ya Yehowa, c mpi sambu yandi kwendaka kuyula mambu na muntu yina ke solulaka ti bampeve ya bafwa d 14 na kisika ya kuyula Yehowa. Yo yina yandi fwaka yandi mpi pesaka kimfumu na Davidi mwana ya Yese. e Na nima, bantu yonso ya Izraele vukanaka penepene ya Davidi na Ebroni f mpi tubaka nde: “Beto kele bampangi na nge ya menga.1 g 2 Ntete, ntangu Saule vandaka ntotila, nge muntu vandaka kutwadisa Izraele na bitumba.1 h Ebuna Yehowa Nzambi na nge tubilaka nge nde: ‘Nge ta gungula bantu na mono Izraele, mpi nge ta kuma ntwadisi ya bantu na mono Izraele.’” i 3 Yo yina bankuluntu yonso ya Izraele kwisaka na Ebroni kisika ntotila vandaka, ebuna Davidi salaka kuwakana ti bo na Ebroni na ntwala ya Yehowa. Ebuna bo tulaka Davidi mafuta sambu yandi kuma ntotila ya Izraele, j na kuwakana ti mambu yina Yehowa tubaka na nzila ya Samuele. k 4 Na nima, Davidi ti Izraele ya mvimba kwendaka na Yeruzalemi, disongidila, Yebusi, l insi yina bantu ya Yebusi m vandaka
11
11:1 1 Na kisina, “mukwa na nge mpi nsuni na nge.” 11:2 1 Na kisina, “muntu yina vandaka kubasisa mpi kukotisa Izraele.”
692 KAPU 10 a 1Sa 31:11-13 b 2Sa 2:5 2Sa 21:12
c 1Sa 13:13 1Sa 15:22, 23
d Lev 20:6 1Sa 28:7
e Rut 4:17 1Sa 13:14 1Sa 15:27, 28 2Sa 5:3
KAPU 11 f Kut 13:22 2Sa 2:1 2Sa 5:5 1Bs 12:23
g 2Sa 5:1, 2 h 1Sa 18:6, 13 i 2Sa 6:21 2Sa 7:8, 9 Nk 78:70, 71
j 1Sa 16:13 2Sa 2:4 2Sa 5:3
k 1Sa 15:27, 28 l Yoz 15:63 Baz 1:21 Baz 19:10
m Kuy 10:15, 16 Kuy 15:18, 21 Kub 3:17
Ndonga ya 2 a 2Sa 5:6-10 b 1Bn 8:1 Nk 2:6 Nk 48:2
c 1Bn 2:10 d 2Sa 2:18 e 2Sa 3:1 f 1Sa 16:12, 13 g 1Bs 27:1, 2 h 2Sa 23:8 i Yoz 23:10 j 2Sa 23:9, 10 2Sa 23:15-17
k 1Bs 8:1, 4 l 1Sa 17:1
kuzinga. 5 Bantu ya Yebusi sosilaka Davidi nde: “Nge ta kota ve awa ata fioti!” a Kansi Davidi botulaka kisika ya ngolo ya lutaninu ya Sioni, b yina kele ntangu yai Mbanza ya Davidi. c 6 Yo yina Davidi tubaka nde: “Muntu ya ntete yina ta bula bantu ya Yebusi ta kuma ntwadisi mpi mfumu.” Ebuna Yoabi d mwana ya Seruya kwendaka muntu ya ntete, mpi yandi kumaka mfumu. 7 Na nima Davidi kumaka kuzinga na kisika yina ya ngolo ya lutaninu. Yo yina bo bingaka yo Mbanza ya Davidi. 8 Yandi yantikaka kutunga mbanza yina na nziunga, katuka na MwaNgumba1 tii na bisika yina vandaka na nziunga na yo, mpi Yoabi yidikaka mbanza yina bikalaka. 9 Ebuna Davidi vandaka kukuma kaka ngolo mingi, e mpi Yehowa ya makesa vandaka ti yandi. 10 Yai bamfumu ya basoda ya ngolo ya Davidi, yina sadisaka yandi mingi kibeni na kimfumu na yandi, kumosi ti Izraele ya mvimba, sambu na kukumisa yandi ntotila na kuwakana ti mambu yina Yehowa tubaka sambu na Izraele. f 11 Yai lisiti ya basoda ya ngolo ya Davidi: Yashobeami g mwana ya muntu mosi ya Akmoni, mfumu ya bantu tatu.h Yandi taka dikonga na yandi na zulu ya bantu 300 mpi bo fwaka na mbala mosi. i 12 Na nima na yandi kuvandaka Eleazare j mwana ya Dodo, muntu ya Ahohi.k Yandi vandaka na kati ya basoda tatu ya ngolo. 13 Yandi vandaka ti Davidi na Pasi-damimi, l kisika bantu ya Filistia vukanaka sambu na bitumba. Kuvandaka ti kitini mosi ya ntoto ya kufuluka ti orze, ebuna bantu tinaka sambu na bantu ya Filistia. 14 Kansi yandi, yandi telama11:8 1 To “Milo.” Ngogo mosi ya Kiebreo yina ke tendula “kufulusa.”
693 ka na kati-kati ya kilanga yina, yandi nwaninaka yo mpi landaka kufwa bantu ya Filistia, ebuna Yehowa pesaka luguluku ya nene.1 a 15 Bantu tatu na kati ya bamfumu yina 30 kulumukaka na ditadi, kisika Davidi vandaka na dibulu ya Adulami, b kansi basoda ya Filistia tulaka camp na Muwanda1 ya Refayimi. c 16 Na ntangu yina, Davidi vandaka na kisika ya ngolo ya lutaninu, mpi kimvuka mosi ya basoda ya Filistia vandaka na Betelemi. 17 Ebuna Davidi monisaka nzala na yandi ya ngolo nde: “A kana mono lendaka kunwa masa ya dibulu ya masa yina kele pene-pene ya kielo ya Betelemi!” d 18 Ebuna bantu yina tatu kotaka na kingolo-ngolo na camp ya bantu ya Filistia mpi bo bakaka masa na dibulu ya masa yina kele pene-pene ya kielo ya Betelemi, ebuna bo natilaka yo Davidi; kansi yandi buyaka kunwa yo mpi tiamunaka yo sambu na Yehowa. 19 Yandi tubaka nde: “Na kutadila mabanza ya Nzambi na mono, ngindu ya kusala diambu yai lenda kwisila mono ve ata fioti! Keti mono fwete nwa menga ya bantu yai ya me tula luzingu1 na bo na kigonsa? e Sambu bo tulaka luzingu1 na bo na kigonsa sambu na kunata yo.” Yo yina yandi buyaka kunwa yo. Yai mambu yina basoda na yandi tatu ya ngolo salaka. 20 Abishai f mpangi ya Yoabi g kumaka mfumu ya bantu tatu ya nkaka; yandi taka dikonga na yandi na zulu ya bantu 300 mpi bo fwaka, mpi yandi vandaka na lukumu kiteso mosi ti bantu yina tatu. h 21 Na kati ya bantu tatu yina ya nkaka, yandi vandaka na lukumu mingi kuluta bantu zole 11:14 1 Na kisina, “nungisaka kibeni.” 11:15 1 To “Ntoto ya Kukonda Ngumba.” 11:19 1 To “mioyo.”
1 BANSANGU 11:15-31 KAPU 11 a Nk 18:50 b 1Sa 22:1 c Yoz 15:8, 12 2Sa 23:13-17
d 1Sa 20:6 e Kuy 9:4 Lev 17:10
f 1Sa 26:6 2Sa 2:18 2Sa 18:2
g 2Sa 3:30 h 2Sa 23:18, 19
Ndonga ya 2 a 1Bn 4:4 1Bs 27:1, 5
b Yoz 15:21 c Baz 14:5, 6 1Sa 17:36, 37 2Sa 23:20-23
d 1Sa 17:4 e 1Sa 17:7 f 1Sa 17:51 g 1Bs 11:19 h 2Sa 2:18, 23 1Bs 27:1, 7
i 2Sa 23:24-39 j 1Bs 27:1, 9 k 1Bs 27:1, 12 l 2Sa 21:18 1Bs 27:1, 11
m 1Bs 27:1, 13 n 1Bs 27:1, 15
na kati na bo, mpi yandi vandaka mfumu na bo; kansi yandi kumaka ve na ndonga ya bantu tatu ya ntete. 22 Benaya a mwana ya Yehoyada vandaka muntu ya kikesa1 yina salaka mambu mingi ya nene na Kabseele.b Yandi fwaka bana zole ya Ariele ya Moabi, mpi yandi kulumukaka na dibulu mosi ya masa na kilumbu yina mvula ya mpembe2 vandaka kunoka mpi yandi fwaka ntambu. c 23 Yandi fwaka mpi muntu mosi ya Ezipte yina vandaka nda mingi kibeni, nda maboko tanu.1 d Ata muntu yina ya Ezipte vandaka ti dikonga na diboko na yandi yina vandaka bonso nti ya bantu yina ke tungaka bilele, e yandi kwendaka kunwanisa yandi ti nti mpi botulaka dikonga na maboko ya muntu yina ya Ezipte mpi fwaka yandi ti dikonga na yandi mosi. f 24 Yai mambu yina Benaya mwana ya Yehoyada salaka, mpi yandi vandaka na lukumu kiteso mosi ti basoda tatu ya ngolo. 25 Ata yandi vandaka na lukumu mingi kibeni kuluta bantu makumi tatu, yandi kumaka ve na ndonga ya bantu yina tatu. g Kansi Davidi tulaka yandi mfumu ya bantu yina vandaka kukengila yandi. 26 Basoda ya ngolo yina vandaka na kimvuka ya basoda bo yai: Asaele h mpangi ya Yoabi, Elanani mwana ya Dodo muntu ya Betelemi, i 27 Shamoti muntu ya Harori, Elesi muntu ya Peloni, 28 Ira j mwana ya Ikeshi muntu ya Tekoa, Abi-ezere k muntu ya Anatoti, 29 Sibekai l muntu ya Usha, Ilai muntu ya Ahohi, 30 Maharai m muntu ya Netofa, Eledi n mwana ya Baanah muntu ya Netofa, 31 Itai mwana 11:22 1 Na kisina, “mwana ya muntu ya kikesa.” 2 To “neige.” 11:23 1 Yandi vandaka nda kiteso ya bametre 2,23. Tala Bangindu ya Ngika B14.
1 BANSANGU 11:32–12:15 ya Ribai muntu ya Gibea ya bana ya Benyamini, a Benaya muntu ya Piratoni, 32 Urai muntu ya miwanda1 ya Gaashi, b Abiele muntu ya Arbati, 33 Azmaveti muntu ya Bahurimi, Eliaba muntu ya Shaalboni, 34 bana ya Ashemi muntu ya Gizoni, Yonatani mwana ya Shage muntu ya Arare, 35 Ahiami mwana ya Sakare muntu ya Arare, Elifale mwana ya Ure, 36 Hefere muntu ya Mekerati, Ahiya muntu ya Peloni, 37 Esro muntu ya Karmele, Naarai mwana ya Ezbai, 38 Yoele mpangi ya Natani, Mibare mwana ya Agri, 39 Seleki muntu ya Amoni, Naharai muntu ya Beroti, muntu ya ke nataka binwaninu ya Yoabi mwana ya Seruya; 40 Ira muntu ya Yitri, Garebi muntu ya Yitri, 41 Uria c muntu ya Heti, Zabadi mwana ya Alai, 42 Adina mwana ya Shiza mwana ya Rubeni, mfumu ya bana ya Rubeni, mpi bantu 30 vandaka ti yandi; 43 Hanane mwana ya Maaka, Yoshafati muntu ya Mitni, 44 Uzia muntu ya Ashterati, Shama mpi Yeyele, bana ya Otami muntu ya Aroere; 45 Yediayele mwana ya Shimri, mpi Yoha mpangi na yandi muntu ya Tisite; 46 Eliele muntu ya Mahava, Yeribai mpi Yoshavia bana ya Elnaami, mpi Yitma muntu ya Moabi; 47 Eliele, Obedi, mpi Yaasiele muntu ya Mesobe. Yai bantu yina kwisaka kisika Davidi vandaka na Siklagi d ntangu yandi vandaka ve na mpila ya kutambula mutindu yandi me zola sambu na Saule e mwana ya Kishi, mpi bo vandaka na kati ya basoda ya ngolo yina pesaka yandi maboko na bitumba. f 2 Bo vandaka ti minduki ya batolo-tolo, mpi bo vandaka kusadila diboko ya kitata mpi diboko ya ki-
12
11:32 1 Tala Bantendula ya Bangogo.
694 KAPU 11 a Baz 20:15 1Bs 12:1, 2
b Yoz 24:30
c 2Sa 11:3, 17 2Sa 12:9 1Bn 15:5
KAPU 12 d 1Sa 27:5, 6 2Sa 1:1
e 1Sa 27:1
f 1Bs 11:10
Ndonga ya 2 a Baz 3:15 Baz 20:15, 16
b 1Sa 17:49
c Kuy 49:27
d 1Sa 11:4
e 1Bs 11:26, 33
f Yoz 9:3
g 1Bs 11:15
h Kut 26:10, 11
i 1Sa 23:14, 29 1Sa 24:22 1Bs 11:16
j Kuy 49:19 Kul 33:20
k Lev 26:8
mama a sambu na kulosa matadi b to kulosa batolo-tolo na minduki ya batolo-tolo. Bo vandaka na kati ya bampangi ya Saule, bantu ya dikanda ya Benyamini. c 3 Mfumu na bo vandaka Ahiezere, mpi Yoashi, bo zole vandaka bana ya Shemaa muntu ya Gibea;d Yeziele ti Peleti bana ya Azmaveti, e Beraka, Yehu muntu ya Anatoti, 4 Yishmaya muntu ya Gibeoni, f soda ya ngolo na kati ya bantu makumi tatu g mpi na zulu ya bantu makumi tatu; mpi Yeremia, Yahaziele, Yohanani, Yozabadi muntu ya Gedera, 5 Eluzai, Yerimoti, Bealia, Shemaria, Shefatia muntu ya Arifi, 6 Elkana, Yishia, Azarele, Yoezere, mpi Yashobeami, bana ya Kora; h 7 mpi Yoela ti Zebadia bana ya Yerohami muntu ya Gedore. 8 Ndambu ya bana ya Gadi kwendaka na simu ya Davidi na kisika ya ngolo ya lutaninu na ntoto-makanga; i bo vandaka basoda ya ngolo, basoda yina zabaka bitumba mbote-mbote, bo vandaka ya kuyilama ti bitaninu ya nene mpi makonga, baluse na bo vandaka bonso baluse ya bantambu mpi bo vandaka ntinu bonso bambambi na bangumba. 9 Ezere vandaka mfumu, Obadia muntu ya zole, Eliabi muntu ya tatu, 10 Mishmana muntu ya iya, Yeremia muntu ya tanu, 11 Atai muntu ya sambanu, Eliele muntu ya nsambwadi, 12 Yohanani muntu ya nana, Elzabadi muntu ya uvwa, 13 Yeremia muntu ya kumi, Makbanai muntu ya kumi na mosi. 14 Bantu yai vandaka na kati ya bana ya Gadi, j bamfumu ya basoda. Muntu ya fioti fwananaka ti bantu 100, mpi muntu ya kuluta nene fwananaka ti bantu 1 000. k 15 Bayai bantu yina sabukaka Yordani na
695 ngonda ya ntete ntangu basimu na yo vandaka ya kufuluka na masa, mpi bo kulaka bantu yonso yina vandaka kuzinga na bantoto ya kukonda ngumba, na ndambu ya esti mpi na ndambu ya westi. 16 Bantu ya nkaka ya Benyamini ti ya Yuda kwisaka mpi kisika Davidi vandaka na kisika na yandi ya ngolo ya lutaninu. a 17 Ebuna Davidi basikaka na ntwala na bo mpi tubilaka bo nde: “Kana beno me kwisa na ngemba sambu na kusadisa mono, beto ta kuma banduku. Kansi kana yo kele sambu na kuteka mono na bambeni na mono ntangu maboko na mono me sala ve diambu ya mbi, bika nde Nzambi ya ba-nkaka na beto kumona yo mpi kusambisa.” b 18 Ebuna mpeve kwisilaka1 Amasai, c mfumu ya bantu makumi tatu mpi yandi tubaka nde: “Beto kele bantu na nge, O Davidi, beto kele ti nge, O mwana ya Yese. d Ngemba, ngemba kuvanda na nge, mpi ngemba na muntu yina ke sadisa nge, Sambu Nzambi na nge ke sadisa nge.” e Yo yina Davidi yambaka bo mpi tulaka bo na kati ya bamfumu ya bimvuka ya basoda. 19 Bantu ya nkaka ya Manase mpi tinaka, ebuna bo kwisaka na Davidi ntangu yandi kwisaka ti bantu ya Filistia sambu na kunwana ti Saule; kansi yandi sadisaka ve bantu ya Filistia, sambu na nima ya kusolula, bamfumu ya bantu ya Filistia f songaka yandi na kuvutuka, mpi bo tubaka nde: “Yandi ta tina mpi ta kwenda na mfumu na yandi Saule, mpi yo ta tula luzingu na beto na kigonsa.” g 20 Ntangu yandi kwendaka na Sikla12:18 1 Na kisina, “lwataka.”
1 BANSANGU 12:16-32 KAPU 12 a 1Sa 22:1 1Sa 23:14 1Sa 24:22
b 1Sa 24:12, 15 1Sa 26:23 Nk 7:6
c Baz 6:34 Baz 13:24, 25
d 2Sa 15:21
e Nk 54:4
f Baz 3:1, 3
g 1Sa 29:2-4
Ndonga ya 2 a 1Sa 30:1
b Kul 33:17
c 1Bs 5:23, 24 1Bs 11:10
d 2Sa 2:3
e 2Sa 3:1
f 2Sa 2:1 2Sa 5:1
g 1Sa 16:1, 13 1Bs 11:10
h 1Bs 27:1, 5
i 1Bs 6:49
j 2Sa 8:17 1Bn 1:8 1Bn 2:35 1Bs 6:1, 8 1Bs 27:16, 17
k 1Bs 8:1, 33 1Bs 12:1, 2
gi, a bantu yai katukaka na Manase mpi kwisaka na yandi: Adnah, Yozabadi, Yediayele, Mikaele, Yozabadi, Elihu, mpi Siletai, bamfumu ya mafunda ya Manase. b 21 Bo sadisaka Davidi na kunwana ti kimvuka ya miyibi, sambu bo yonso vandaka bantu ya ngolo mpi ya kikesa, c mpi bo kumaka bamfumu ya basoda. 22 Konso kilumbu bantu vandaka kaka kukwisa na Davidi d sambu na kusadisa yandi tii kuna yo kumaka camp ya nene bonso camp ya Nzambi. e 23 Yai ntalu ya bamfumu ya bantu yina vandaka ti binwaninu sambu na bitumba, bayina kwisaka na Davidi na Ebroni f sambu na kupesa yandi kimfumu ya Saule na kuwakana ti mambu yina Yehowa g tubaka. 24 Bantu ya Yuda yina vandaka kunata bitaninu ya nene mpi makonga vandaka bantu 6 800, yina vandaka ti binwaninu sambu na bitumba. 25 Na bana ya Simeoni, bantu ya ngolo mpi ya kikesa yina vandaka basoda vandaka 7 100. 26 Na Balevi, 4 600. 27 Yehoyada h vandaka ntwadisi ya bana ya Aroni, i mpi bantu 3700 vandaka ti yandi, 28 mpi Zadoki, j leke mosi ya bakala ya ngolo mpi ya kikesa, bamfumu 22 ya nzo ya tata na yandi vandaka ti yandi. 29 Na bana ya Benyamini, bampangi ya Saule, k kuvandaka ti bantu 3000, yina mingi na kati na bo vandaka ntete kutanina bima ya nzo ya Saule. 30 Na bana ya Efrayimi, kuvandaka ti bantu 20 800 ya ngolo, ya kikesa, mpi ya lukumu na banzo ya batata na bo. 31 Na ndambu ya dikanda ya Manase, kuvandaka ti bantu 18 000 yina bo solaka bazina na bo sambu bo kwisa kutula Davidi ntotila. 32 Na dikanda ya Isakare, yina vandaka kubakisa bantangu mpi kuzaba mambu
1 BANSANGU 12:33–13:8 yina Izraele fwete sala, kuvandaka ti bamfumu na bo 200, mpi bampangi na bo yonso vandaka na nsi ya lutwadisu na bo. 33 Na Zebuloni, kuvandaka ti bantu 50 000 yina lendaka kusala kisalu ya kisoda, yina vandaka kusala ndonga ya bitumba ti binwaninu yonso ya bitumba, bo yonso vukanaka ti Davidi na kwikama kibeni.1 34 Na Naftali, kuvandaka ti bamfumu 1 000, mpi bantu 37000 vandaka ti bo, bo vandaka ti bitaninu ya nene mpi makonga. 35 Na bana ya Dani, bantu yina vandaka kusala ndonga ya bitumba vandaka 28 600. 36 Na Asere, bantu yina lendaka kusala kisalu ya kisoda sambu na kusala ndonga ya bitumba vandaka 40 000. 37 Bantu yina katukaka na simu ya nkaka ya Yordani, a na bana ya Rubeni, na bana ya Gadi, mpi na ndambu ya dikanda ya Manase, bo vandaka basoda 120 000 ti binwaninu ya bitumba ya mitindu yonso. 38 Bantu yai yonso vandaka bantu ya bitumba, yina vandaka kuvukana na ndonga ya bitumba; bo kwisaka na ntima ya mvimba na Ebroni sambu na kukumisa Davidi ntotila ya Izraele ya mvimba, ebuna bantu yonso ya Izraele yina bikalaka vandaka na bumosi na luzolo na bo1 ya kukumisa Davidi ntotila. b 39 Bo bikalaka pana ti Davidi bilumbu tatu, bo vandaka kudia mpi kunwa, sambu bampangi na bo yidikilaka bo mambu. 40 Diaka, bantu yina vandaka pene-pene na bo, mpi ata bantu yina vandaka tii na Isakare, na Zebuloni, mpi na Naftali, vandaka kunata madia na zulu ya bampunda, ya bashamo, ya bampunda ya nka12:33 1 To “bo yonso yina vukanaka ti Davidi vandaka ve na bantima zole.” 12:38 1 Na kisina, “vandaka na ntima mosi.”
696 KAPU 12 a Kut 32:33 Yoz 13:8
b Kuy 49:8, 10 1Bs 11:10
Ndonga ya 2 KAPU 13 a 1Bs 15:25
b Kut 35:2
c 1Sa 7:2
d 1Sa 14:18
e Kut 34:2, 8
f 1Sa 6:21–7:1 2Sa 6:1, 2 1Bs 15:3
g Yoz 15:9, 12
h Kub 25:22 Kut 7:89 1Sa 4:4 2Sa 6:2
i Kub 37:5
j 2Sa 6:3-8
ka, mpi ya bangombe—fufu, bagato ya bafige yina bo me kamuna mpi bambuma ya vinu, vinu, mafuta, bangombe mpi mameme mingi kibeni, sambu kiese vandaka na Izraele. Davidi solulaka ti bamfumu ya mafunda, bamfumu ya bankama, mpi ti bantwadisi yonso. a 2 Na nima yandi tubilaka dibundu ya mvimba ya Izraele nde: “Kana yo ke monana mbote na meso na beno mpi kana Yehowa Nzambi na beto me ndima yo, bika nde beto tinda ndinga na bampangi na beto ya me bikala na baprovense yonso ya Izraele mpi na banganga-nzambi ti Balevi na bambanza na bob yina kele na banseke sambu bo kwisa kuvukana ti beto. 3 Bika nde beto vutula Sanduku c ya Nzambi na beto.” Sambu na bilumbu ya Saule bo tudilaka yo ve dikebi. d 4 Dibundu ya mvimba ndimaka kusala yo, sambu yo monanaka mbote na meso ya bantu yonso. 5 Yo yina Davidi vukisaka Izraele ya mvimba, katuka na nzadi1 ya Ezipte tii na Lebo-amati,2 e sambu na kukwenda kubaka Sanduku ya Nzambi ya kieleka na Kiriati-yearimi. f 6 Davidi ti Izraele ya mvimba tombukaka na Baala, g na Kiriatiyearimi, ya Yuda, sambu na kubaka kuna Sanduku ya Nzambi ya kieleka, Yehowa, yina me vanda na kiti ya kimfumu na zulu1 ya basherube, h kisika bo ke bingaka zina na yandi. 7 Kansi, bo tulaka Sanduku ya Nzambi ya kieleka na pusu-pusu mosi ya mpa, i ebuna bo bakaka yo na nzo ya Abinadabi mpi nataka yo, mpi Uzah ti Ahio vandaka kunata pusu-pusu yina. j 8 Davidi ti Izraele ya mvimba
13
13:5 1 To “katuka na Shihore.” 2 To “kisika ya kukotila na Amati.” 13:6 1 To mbala ya nkaka, “na kati-kati.”
697 vandaka kuyangalala na ntwala ya Nzambi ya kieleka na ngolo na bo yonso, ti bankunga, bakidare, bima ya nkaka ya kubudila miziki ya kele ti bansinga, bangoma ya fioti, a basembale, b mpi bampungi. c 9 Kansi ntangu bo kumaka na kisika ya Kidoni ya bo ke tutaka bambuma sambu na kukatula yo bampusu, Uzah tandulaka diboko na yandi mpi simbaka Sanduku, sambu bangombe zolaka kubwisa yo. 10 Yo yina Yehowa wilaka Uzah makasi, mpi yandi bulaka Uzah sambu Uzah tandulaka diboko na yandi mpi simbaka Sanduku, d ebuna yandi fwaka pana na ntwala ya Nzambi. e 11 Kansi Davidi waka makasi1 sambu Yehowa wilaka Uzah makasi, mpi bo me kumaka kubinga kisika yina Peresi-uzah2 tii bubu yai. 12 Yo yina Davidi kumaka kuwa Nzambi ya kieleka boma na kilumbu yina mpi tubaka nde: “Inki mutindu mono lenda nata Sanduku ya Nzambi ya kieleka kisika mono kele?” f 13 Davidi nataka ve Sanduku kisika yina yandi vandaka na Mbanza ya Davidi, kansi yandi lombaka nde bo nata yo na nzo ya Obedi-edomi muntu ya Gati. 14 Sanduku ya Nzambi ya kieleka vandaka ti bantu ya nzo ya Obedi-edomi, yo bikalaka na nzo na yandi bangonda tatu, mpi Yehowa vandaka kusakumuna bantu ya nzo ya Obedi-edomi ti yonso yina yandi vandaka na yo. g Hirami h ntotila ya Tire tindilaka Davidi binatinsangu, yandi tindaka mpi banti ya sedre, bantu ya ke salaka kisalu ya matadi,1 mpi bantu
14
13:11 1 To “kumaka mawa-mawa.” 2 Yo ke tendula “Kukabwana ti Uzah.” 14:1 1 To “bantu ya ke tungaka bibaka.”
1 BANSANGU 13:9–14:11 KAPU 13 a Kub 15:20
b 1Bs 25:1
c 2Bs 5:13
d Kut 4:15
e Lev 10:1, 2
f 2Sa 6:9-11
g Kuy 30:27 Kuy 39:5
KAPU 14 h 1Bn 5:6, 8
Ndonga ya 2 a 2Sa 5:11, 12 b Nk 89:20, 21
c 2Sa 7:8
d Kul 17:17
e 2Sa 5:13-16
f 1Bs 3:5-9
g Luk 3:23, 31
h 1Bn 1:47 Mat 1:6
i 1Bs 11:3
j 2Sa 5:17 Nk 2:2
k 2Sa 5:18, 22 2Sa 23:13
l 2Sa 5:19-21
m Yez 28:21
ya ke salaka kisalu ya mabaya sambu na kutungila yandi nzo.1a 2 Ebuna Davidi zabaka nde Yehowa tulaka yandi kibeni ntotila na Izraele, b sambu kimfumu na yandi vandaka ya kunanguka mingi kibeni sambu na mambote ya bantu na yandi Izraele. c 3 Davidi kwelaka bankento mingi d na Yeruzalemi, mpi yandi butaka diaka bana mingi ya babakala ti ya bankento. e 4 Yai bazina ya bana yina yandi butaka na Yeruzalemi: f Shamua, Shobabi, Natani, g Salomo, h 5 Yibare, Elishua, Elpeleti, 6 Noga, Nefegi, Yafia, 7 Elishama, Beeliada, mpi Elifeleti. 8 Ntangu bantu ya Filistia waka nde bo me tula Davidi mafuta sambu yandi vanda ntotila ya Izraele ya mvimba, i bantu yonso ya Filistia tombukaka sambu na kusosa Davidi. j Ntangu Davidi waka yo, yandi basikaka sambu na kunwanisa bo. 9 Ebuna bantu ya Filistia kwisaka mpi bo yantikaka kunwanisa bantu na Muwanda1 ya Refayimi. k 10 Davidi yulaka Nzambi nde: “Keti mono fwete tombuka sambu na kunwanisa bantu ya Filistia? Keti nge ta pesa bo na maboko na mono?” Ebuna Yehowa tubilaka yandi nde: “Tombuka, mpi mono ta pesa bo kibeni na maboko na nge.” l 11 Yo yina Davidi tombukaka na Baale-perazimi m mpi yandi fwaka bo kuna. Ebuna Davidi tubaka nde: “Nzambi ya kieleka me sadila maboko na mono sambu na kupasula nzila na kati ya bambeni na mono, bonso nzila yina masa me pasula.” Yo yina bo pesaka kisika yina zina Baale-perazimi.1 14:1 1 To “nzo ya ntotila.” 14:9 1 To “Ntoto ya Kukonda Ngumba.” 14:11 1 Yo ke tendula “Mfumu ya Kupasula Nzila.”
1 BANSANGU 14:12–15:18 12 Bantu ya Filistia yambulaka banzambi na bo kuna, ebuna Davidi songaka bantu na kuyoka yo na tiya. a 13 Na nima bantu ya Filistia kotaka diaka sambu na kunwanisa bantu na muwanda yina.1 b 14 Davidi yulaka diaka Nzambi, kansi Nzambi ya kieleka tubilaka yandi nde: “Kutombuka ve mbala mosi na nima na bo. Kansi, baluka na nima na bo, mpi kwisa kunwanisa bo na ntwala ya banti ya baka. c 15 Ntangu nge ta wa makelele ya makulu ya bantu ke tambula na bansongi ya banti ya baka, yantika kunwanisa bo, sambu Nzambi ya kieleka ta kwenda na ntwala na nge sambu na kufwa basoda ya Filistia.” d 16 Yo yina Davidi salaka kaka mutindu Nzambi ya kieleka songaka yandi, e mpi bo fwaka basoda ya Filistia katuka na Gibeoni tii na Gezere. f 17 Ebuna lukumu ya Davidi panzanaka na bansi yonso, mpi Yehowa salaka nde makanda yonso kuwa yandi boma. g Yandi landaka kuditungila banzo na Mbanza ya Davidi, mpi yandi yidikilaka Sanduku ya Nzambi ya kieleka kisika mpi tedimisilaka yo tenta. h 2 Na ntangu yina Davidi tubaka nde: “Muntu mosi ve fwete nata Sanduku ya Nzambi ya kieleka katula kaka Balevi, sambu Yehowa me solaka bo sambu na kunata Sanduku ya Yehowa mpi kusadila yandi ntangu yonso.” i 3 Na nima Davidi vukisaka Izraele ya mvimba na Yeruzalemi sambu na kunata Sanduku ya Yehowa na kisika yina yandi yidikilaka yo. j 4 Davidi vukisaka bana ya Aroni k mpi Balevi: l 5 na bana ya Kohati, Uriele mfumu ti
15
14:13 1 To “ntoto yina ya kukonda ngumba.”
698 KAPU 14 a Kul 7:25 b 2Sa 5:22-25 c Yoz 8:2 Nk 18:34
d Kul 23:14 Baz 4:14
e Kuy 6:22 Kub 39:32
f Yoz 16:10 g Kul 2:25 Kul 11:25 Yoz 2:9
KAPU 15 h 2Sa 7:1, 2 1Bs 16:1 Nk 132:1-5
i Kut 4:15 Kul 10:8
j 2Sa 6:12 1Bs 13:5
k Kut 3:2, 3 l 1Bs 6:1
Ndonga ya 2 a 1Bs 6:29, 30 b 1Bs 23:6-8 c Kub 6:18, 22 d Kub 6:16, 18 e 2Sa 8:17 f 1Sa 22:20 1Bn 2:27, 35
g 2Sa 6:3 h 2Sa 6:8 i Kut 4:15 Kul 31:9
j Kub 25:14 Kut 4:6 2Bs 5:9
k Nk 33:2 l 1Bs 16:5 2Bs 5:12, 13
m 1Bs 6:31, 33 1Bs 25:5
n 1Bs 6:31, 39 1Bs 25:1, 2 Nk 83:Zulu
o 1Bs 6:31, 44
bampangi na yandi 120; 6 na bana ya Merari, Asaya a mfumu ti bampangi na yandi 220; 7 na bana ya Gershomi, Yoele b mfumu ti bampangi na yandi 130; 8 na bana ya Elisafani, c Shemaya mfumu ti bampangi na yandi 200; 9 na bana ya Ebroni, Eliele mfumu ti bampangi na yandi 80; 10 na bana ya Uziele, d Aminadabi mfumu ti bampangi na yandi 112. 11 Diaka, Davidi bingaka banganga-nzambi yai: Zadoki e ti Abiatare, f mpi Balevi yai: Uriele, Asaya, Yoele, Shemaya, Eliele, mpi Aminadabi, 12 mpi yandi tubilaka bo nde: “Beno kele bamfumu ya banzo ya batata ya Balevi. Beno kudisantisa, beno ti bampangi na beno, mpi beno nata Sanduku ya Yehowa Nzambi ya Izraele na kisika yina mono me yidikila yo. 13 Sambu beno nataka yo ve na mbala ya ntete,g Yehowa Nzambi na beto wilaka beto makasi, h sambu beto sosaka ve mutindu ya mbote ya kusala mambu.” i 14 Yo yina banganga-nzambi mpi Balevi kudisantisaka sambu na kunata Sanduku ya Yehowa Nzambi ya Izraele. 15 Ebuna Balevi nataka Sanduku ya Nzambi ya kieleka na mapeka na nsadisa ya banti, j kaka mutindu Moize songaka bo, na kulanda ndinga ya Yehowa. 16 Na nima, Davidi songaka bamfumu ya Balevi na kutula bampangi na bo miyimbi-bankunga sambu bo yimba na kiese yonso, nzila mosi ti bima ya kubudila miziki: bima ya kubudila miziki ya kele ti bansinga, bakidare, k mpi basembale. l 17 Yo yina Balevi tulaka Emani m mwana ya Yoele, mpi na kati ya bampangi na yandi, Asafi n mwana ya Berekia mpi, na kati ya bampangi na bo bana ya Merari, Etani o mwana ya Kushaya. 18 Bampangi
699 na bo ya kimvuka ya zole a vandaka ti bo: Zekaria, Bene, Yaaziele, Shemiramoti, Yehiele, Uni, Eliabi, Benaya, Maaseya, Matitia, Elifelehu, mpi Mikneya, Obedi-edomi, mpi Yeyele bankengidi ya bakielo. 19 Yo lombaka nde miyimbi-bankunga yai Emani, b Asafi, c mpi Etani, kubula basembale ya kwivre; d 20 mpi Zekaria, Aziele, Shemiramoti, Yehiele, Uni, Eliabi, Maaseya, mpi Benaya vandaka kubula bima ya kubudila miziki ya kele ti bansinga ya bo me yidika sambu yo wakana ti Alamoti;1 e 21 mpi Matitia, f Elifelehu, Mikneya, Obedi-edomi, Yeyele, mpi Azazia vandaka kubula bakidare ya bo me yidika sambu yo wakana ti Sheminiti,1 g sambu bo vanda bantwadisi. 22 Kenania h mfumu ya Balevi vandaka kukengila kisalu ya kunata bima, sambu yandi zabaka kisalu yina mbote-mbote, 23 mpi Berekia ti Elkana vandaka bankengidi ya bakielo sambu na Sanduku. 24 Banganga-nzambi yai: Shebania, Yoshafati, Netanele, Amasai, Zekaria, Benaya, mpi Eliezere vandaka kubula bampungi ngolo na ntwala ya Sanduku ya Nzambi ya kieleka, i mpi Obediedomi ti Yehia vandaka mpi bankengidi ya bakielo sambu na Sanduku. 25 Ebuna Davidi mpi bankuluntu ya Izraele ti bamfumu ya mafunda vandaka kukwenda sambu na kubaka sanduku ya kuwakana ya Yehowa na nzo ya Obedi-edomi j mpi kunata yo, na kiese. k 26 Ntangu Nzambi ya kieleka sadisaka Balevi yina vandaka kunata sanduku ya kuwakana ya Yehowa, bo tambikaka bana-bangombe ya babakala nsambwadi mpi mameme ya babakala nsambwadi. l 27 Davi15:20, 21 1 Tala Bantendula ya Bangogo.
1 BANSANGU 15:19–16:4
k Lev 3:1
di lwataka kazaka ya kukonda maboko ya bo me sala na lele ya kitoko, mutindu mosi ti Balevi yonso yina vandaka kunata Sanduku, miyimbi-bankunga, mpi Kenania mfumu ya kisalu ya kunata bima mpi ya miyimbibankunga; Davidi lwataka mpi efodi ya lino. a 28 Bantu yonso ya Izraele vandaka kutombuka ti sanduku ya kuwakana ya Yehowa ti milolo ya kiese, b ti makelele ya kibongo, ti bampungi, c ti basembale, bo vandaka kubula ngolo bima ya kubudila miziki ya kele ti bansinga mpi bakidare. d 29 Kansi ntangu sanduku ya kuwakana ya Yehowa kumaka na Mbanza ya Davidi, e Mikale f mwana ya Saule talaka na nsi, na nela, mpi yandi monaka ntotila Davidi ke pumbuka-pumbuka mpi ke yangalala; ebuna yandi yantikaka kuvweza Davidi na ntima na yandi. g Yo yina bo kotisaka Sanduku ya Nzambi ya kieleka mpi tulaka yo na kati ya tenta yina Davidi tedimisaka sambu na yo; h ebuna bo pesaka makabu ya kuyoka mpi bimenga ya kinduku na ntwala ya Nzambi ya kieleka. i 2 Ntangu Davidi manisaka kupesa makabu ya kuyoka j mpi bimenga ya kinduku, k yandi sakumunaka bantu na zina ya Yehowa. 3 Diaka, yandi kabudilaka bantu yonso ya Izraele, konso bakala mpi konso nkento, dimpa mosi ya bo me sala bonso lupetu, gato mosi ya bo me sala na mbuma ya bo ke bingaka dati, mpi gato mosi ya bo me sala na mbuma ya vinu. 4 Na nima yandi tulaka Balevi ya nkaka sambu na kusala na ntwala ya Sanduku ya Yehowa, l sambu na kupesa lukumu,1 kupesa
l Kut 18:2
16:4 1 Na kisina, “kuyibuka.”
KAPU 15 a 1Bs 25:9 b 1Bs 6:31-33 c 1Bs 25:1 d 1Bs 13:8 e Nk 46:Zulu f 1Bs 16:4, 5 g Nk 6:Zulu h 1Bs 15:27 i 1Bs 16:4, 6 j 1Bs 13:14 k 2Sa 6:4, 5 2Sa 6:12
l 2Sa 6:13
Ndonga ya 2 a 2Sa 6:14, 15 b 1Bs 13:8 c 1Bs 16:4, 6 d 2Sa 6:5 e 1Bs 17:1 f 1Sa 18:27 2Sa 3:13, 14
g 2Sa 6:16
KAPU 16 h 1Bn 8:1 1Bs 15:1
i 2Sa 6:17-19 1Bn 8:5
j Lev 1:3
16
1 BANSANGU 16:5-24 matondo, mpi kukumisa Yehowa Nzambi ya Izraele. 5 Asafi a vandaka mfumu, mpi Zekaria vandaka kilandi na yandi; ebuna Yeyele, Shemiramoti, Yehiele, Matitia, Eliabi, Benaya, Obediedomi, mpi Yeyele b vandaka kubula bima ya kubudila miziki ya kele ti bansinga mpi bakidare; c ebuna Asafi vandaka kubula basembale, d 6 mpi banganganzambi Benaya ti Yahaziele vandaka kubula bampungi ntangu yonso na ntwala ya sanduku ya kuwakana ya Nzambi ya kieleka. 7 Na kilumbu yina, Davidi salaka nkunga mpi pesaka yo na mbala ya ntete na Asafi e mpi bampangi na yandi sambu na kupesa Yehowa matondo: 8 “Beno pesa Yehowa matondo, f beno binga zina na yandi, Beno zabisa bantu bisalu na yandi! g 9 Beno yimbila yandi, beno yimba bankunga1 sambu na kukumisa yandi, h Beno yindulula2 bisalu na yandi yonso ya kuyituka. i 10 Beno kudikumisa sambu na zina na yandi ya santu. j Bika nde bantima ya bantu yina ke sosaka Yehowa kuwa kiese. k 11 Beno sosa Yehowa l mpi ngolo na yandi. Beno sosa luse na yandi ntangu yonso. m 12 Beno yibuka bisalu ya kuyituka yina yandi me salaka, n Bimangu na yandi mpi makambu yina yandi me zengaka, 13 Beno bana1 ya nsadi na yandi Izraele, o Beno bana ya Yakobi, bantu ya yandi me solaka. p 16:9 1 To “beno bula miziki.” 2 To mbala ya nkaka, “tubila.” 16:13 1 Na kisina, “nkuna.”
700 KAPU 16 a 1Bs 6:31, 39 b 1Bs 15:18 c 1Bs 15:21 d 1Bs 15:17, 19 e 1Bs 6:31, 39 f Nk 106:1 g Nk 67:2 Nk 105:1-6 Yez 12:4
h 2Sa 23:1 Efe 5:19
i Nk 107:43 j Lev 22:32 Yez 45:25 Yer 9:24
k 1Bs 28:9 Fil 4:4
l Amo 5:4 Sef 2:3
m Nk 24:5, 6 n Nk 111:2-4 o Yez 41:8 p Nk 135:4
Ndonga ya 2 a Nk 95:7 b Nk 105:7-11 c Kul 7:9 d Kuy 15:18 Kuy 17:1, 2
e Kuy 26:3-5 f Kuy 28:14 g Kuy 12:7 Kuy 17:8 Kuy 35:12
h Kul 32:8 i Kuy 34:30 Kul 26:5 Nk 105:12-15
j Kuy 20:1 Kuy 46:6
k Kuy 31:7, 42 l Kuy 12:17 Kuy 20:3
14 Yandi kele Yehowa Nzambi na beto. a Balusambisu na yandi kele na ntoto ya mvimba. b 15 Beno yibuka kuwakana na yandi kimakulu, Mambu yina yandi silaka,1 na bandonga funda ya bantu, c 16 Kuwakana yina yandi salaka ti Abrahami, d Mpi ndefi yina yandi diaka na ntwala ya Izaki, e 17 Yina yandi tulaka bonso nsiku sambu na Yakobi f Mpi bonso kuwakana ya mvula na mvula sambu na Izraele, 18 Nde, ‘Mono ta pesa nge insi ya Kanana g Bonso dikabu yina bo me pesa nge.’ h 19 Yo salamaka ntangu beno vandaka bantu fioti, Ee, fioti kibeni, mpi beno vandaka banzenza na insi yina. i 20 Bo tambula-tambulaka katuka na dikanda mosi tii na dikanda ya nkaka, Katuka na kimfumu mosi tii na bantu ya nkaka. j 21 Yandi pesaka ve ata muntu mosi nzila ya kuniokula bo, k Kansi yandi nganinaka bantotila sambu na bo, l 22 Nde, ‘Beno simba ve bantu ya mono me tulaka mafuta, Mpi beno sala ve bambikudi na mono ata kima mosi ya mbi.’ m 23 Ntoto ya mvimba, beno yimbila Yehowa! Beno zabisa luguluku na yandi konso kilumbu! n 24 Beno zabisa nkembo na yandi na makanda,
m Kuy 20:7 n Nk 40:10 Nk 96:1-6
16:15 1 Na kisina, “Ntuma yina yandi pesaka.”
701
25
26
27
28
29
30
31
32
Beno zabisa bisalu na yandi ya kuyituka na bantu yonso. Sambu Yehowa kele nene mpi yo me fwana kibeni na kukumisa yandi. Yandi ke pesaka boma mingi kuluta banzambi yonso ya nkaka. a Banzambi yonso ya bantu kele banzambi ya kukonda mfunu, b Kansi Yehowa muntu salaka zulu. c Bunene1 ti lukumu kele na ntwala na yandi; d Ngolo ti kiese kele na kisika yina yandi ke zingaka. e Beno mabuta ya bantu, beno pesa Yehowa yina me fwana na yandi, Beno pesa Yehowa yina me fwana na yandi sambu na nkembo mpi ngolo na yandi. f Beno pesa Yehowa nkembo yina me fwana na zina na yandi; g Beno nata dikabu mpi beno kota na ntwala na yandi. h Beno fukama na ntwala ya1 Yehowa ti bilele ya santu.2i Ntoto ya mvimba, beno tekita na ntwala na yandi! Ntoto1 me tulamaka ngolo na kisika na yo; yo lenda nikana ve. j Bika zulu kuyangalala, mpi bika ntoto kuvanda na kiese; k Beno zabisa na kati ya makanda nde: ‘Yehowa me kuma Ntotila!’ l Bika nde nzadi-mungwa ti bima yonso yina kele na kati na yo kutula makelele;
16:27 1 To “Nkembo.” 16:29 1 To “Beno sambila.” 2 To mbala ya nkaka, “sambu na lukumu ya busantu na yandi.” 16:30 1 To “Ntoto ya ke butaka.”
1 BANSANGU 16:25-40 KAPU 16 a Kub 15:11 b Yez 45:20 1Bk 8:4
c Yez 44:24 d Kul 33:26 Nk 8:1
e 1Tm 1:11 f Nk 68:34 Nk 96:7-13
g Kul 28:58 Neh 9:5 Nk 148:13
h 1Bs 29:3-5 Mat 5:23
i Kul 26:10 j Nk 104:5 Lon 1:4
k Nk 97:1 l Kus 19:6
Ndonga ya 2 a 2Bs 5:13 Luk 18:19
b Nk 103:17 Yer 31:3 Bid 3:22
c Nk 68:20 d Nk 122:4 e Yez 43:21 f 1Bs 15:16, 17 g 1Bs 16:4-6 h Kub 29:38 2Bs 13:11 Esd 3:4
i 1Bs 12:28 j 1Bn 3:4
Bika nde banseke ti bima yonso yina kele na kati na yo kuvanda na kiese, 33 Na ntangu yina mosi, bika nde banti ya mfinda kutula milolo ya kiese na ntwala ya Yehowa, Sambu yandi ke kwisa1 kusambisa ntoto. 34 Beno pesa Yehowa matondo, sambu yandi kele mbote; a Zola na yandi ya kwikama ke zingaka kimakulu. b 35 Mpi beno tuba nde, ‘Gulusa beto, O Nzambi ya luguluku na beto, c Katula beto na maboko ya makanda, vukisa beto mpi gulusa beto, Sambu beto pesa matondo na zina na nge ya santu d Mpi beto yangalala na kukumisa nge.1e 36 Bika nde bo kumisa Yehowa, Nzambi ya Izraele, Mvula na mvula.’”1 Ebuna bantu yonso tubaka nde, “Amen!”2 mpi bo kumisaka Yehowa. 37 Na nima Davidi bikisaka Asafi f ti bampangi na yandi pana na ntwala ya sanduku ya kuwakana ya Yehowa sambu na kusala ntangu yonso na ntwala ya Sanduku, g na kutadila mutindu bo ke salaka konso kilumbu. h 38 Obedi-edomi ti bampangi na yandi, vandaka 68, mpi Obedi-edomi, mwana ya Yedutuni, ti Osa vandaka bankengidi ya bakielo; 39 mpi nganga-nzambi Zadoki i ti banduku na yandi banganga-nzambi vandaka na ntwala ya nzo-tenta ya Yehowa na kisika ya kunanguka ya Gibeoni j 40 sambu na 16:33 1 To “me kwisa.” 16:35 1 To “yangalala na lukumu na nge.” 16:36 1 To “Katuka mvula na mvula tii mvula na mvula.” 2 To “Yo vanda mutindu yina!”
1 BANSANGU 16:41–17:11 kupesa Yehowa makabu ya kuyoka mbala na mbala na mesakimenga ya dikabu ya kuyoka, konso suka mpi konso nkokila, mpi sambu na kusala mambu yonso yina bo me sonikaka na Nsiku ya Yehowa yina yandi pesaka Izraele. a 41 Kumosi ti bo, Emani ti Yedutuni b mpi bantu ya nkaka yina bo solaka na bazina na bo sambu na kupesa Yehowa matondo, c sambu “zola na yandi ya kwikama ke zingaka kimakulu”; d 42 mpi bantu yai: Emani e ti Yedutuni vandaka ti bo sambu na kubula bampungi, basembale, mpi bima ya bo ke sadilaka sambu na kukumisa1 Nzambi ya kieleka; mpi bana ya Yedutuni f vandaka na kielo. 43 Na nima, bantu yonso kwendaka na banzo na bo, mpi Davidi kwendaka kusakumuna bantu ya nzo na yandi. Ntangu Davidi kumaka kuzinga na nzo na yandi,1 yandi tubilaka mbikudi Natani g nde: “Tala, mono ke zinga na nzo ya banti ya sedre h kansi sanduku ya kuwakana ya Yehowa kele na nsi ya bilele ya tenta.” i 2 Natani vutudilaka Davidi nde: “Sala mambu yonso yina kele na ntima na nge, sambu Nzambi ya kieleka kele ti nge.” 3 Kaka na mpimpa yina, ndinga ya Nzambi kwisilaka Natani nde: 4 “Kwenda kutubila nsadi na mono Davidi nde, ‘Yehowa me tuba nde: “Nge ve muntu ta tungila mono nzo ya mono ta zinga. j 5 Sambu katuka kilumbu yina mono basisaka Izraele tii bubu yai, mono me zingaka ve na nzo, kansi mono vandaka kuzinga bubu na tenta yai mbasi na tenta ya nkaka, mpi bubu na nzo-tenta yai mbasi na nzo-tenta
17
16:42 1 To “bima ya bo ke sadilaka sambu na kuyimbila.” 17:1 1 To “nzo ya ntotila.”
702 KAPU 16 a Kub 29:39 2Bs 2:4
b 1Bs 25:1 c 1Bs 16:4 d 2Bs 5:13 Esd 3:11
e 1Bs 6:31, 33 1Bs 15:16, 17
f 1Bs 25:1, 3
KAPU 17 g 1Bn 1:8 1Bs 29:29
h 1Bs 14:1 i 2Sa 7:1-3 1Bs 15:1 2Bs 1:4
j 2Sa 7:4-7 1Bn 8:17-19 1Bs 22:7, 8
Ndonga ya 2 a Kub 40:2 Kut 4:24, 25 2Sa 6:17 Nk 78:60
b 1Sa 16:11, 12 1Sa 17:15 1Sa 25:30 2Sa 7:8-11 Nk 78:70, 71
c 1Sa 18:14 2Sa 8:6
d 1Sa 25:29 1Sa 26:10 Nk 89:20, 22
e 1Sa 18:30 f Kub 2:23 g Baz 2:16 h Nk 18:40 i 1Bn 8:20 Nk 132:11
j 2Sa 7:12-17 1Bn 9:5 1Bs 28:5 Yer 23:5
ya nkaka.1 a 6 Na ntangu yonso yina mono vandaka kukwenda ti Izraele ya mvimba, keti mono tubaka ata ngogo mosi na bazuzi ya Izraele yina mono tulaka sambu na kugungula bantu na mono Izraele nde, ‘Sambu na nki beno me tungila mono ve nzo ya banti ya sedre?’”’ 7 “Ntangu yai tubila nsadi na mono Davidi nde, ‘Yehowa ya makesa ke tuba nde: “Mono bakaka nge na banseke, sambu nge yambula kukeba mameme, mpi nge kuma ntwadisi ya bantu na mono Izraele. b 8 Mono ta vanda ti nge bisika yonso ya nge ta kwenda, c mpi mono ta fwa1 bambeni na nge yonso na ntwala na nge; d mpi mono ta sala nde zina na nge kukuma bonso zina ya bantu ya nene ya ntoto. e 9 Mono ta sola kisika mosi sambu na bantu na mono Izraele mpi ta tula bo kuna, ebuna bo ta zinga kuna mpi bo ta yangisa bo diaka ve; mpi bantu ya mbi ta niokula bo1 diaka ve mutindu bo salaka na ntangu ya ntama, f 10 katuka kilumbu yina mono tulaka bazuzi sambu na kutwadisa bantu na mono Izraele. g Ebuna mono ta bedisa bambeni na nge yonso. h Diaka, mono ke songa nge nde, ‘Yehowa ta sala dibuta ya kimfumu1 sambu na nge.’ 11 “‘“Ntangu bilumbu na nge ta suka mpi nge ta kwenda sambu na kuvanda ti ba-nkaka na nge, mono ta basisa mwana1 na nge na nima na nge, mosi na kati ya bana na nge, i mpi mono ta tedimisa kimfumu na yandi ngolo. j 17:5 1 Ziku yo ke tendula “katuka na tenta mosi tii na tenta ya nkaka mpi katuka na kisika mosi ya kuzinga tii na kisika ya nkaka.” 17:8 1 Na kisina, “ta katula.” 17:9 1 Na kisina, “ta lembisa bo.” 17:10 1 Na kisina, “ta tunga nzo.” 17:11 1 Na kisina, “nkuna.”
703 12 Yandi muntu ta tunga nzo sambu na mono, a mpi mono ta tedimisa kiti na yandi ya kimfumu ngolo kimakulu. b 13 Mono ta kuma tata na yandi, mpi yandi ta kuma mwana na mono. c Mono ta katula ve zola na mono ya kwikama na yandi d mutindu mono katulaka yo na muntu yina vandaka na ntwala na nge. e 14 Mono ta sala nde yandi vanda na nzo na mono mpi na kimfumu na mono kimakulu, f mpi kiti na yandi ya kimfumu ta zinga kimakulu.”’” g 15 Natani songaka Davidi mambu yai yonso mpi mbonameso yai yonso. 16 Ebuna ntotila Davidi kotaka, yandi vandaka na ntwala ya Yehowa, mpi yandi tubaka nde: “O Yehowa Nzambi, mono kele nani? Mpi nzo na mono kele nki sambu nge nata mono ntama mutindu yai? h 17 O Nzambi, bonso nde yo me lunga ve, nge ke tuba mpi sambu na nzo ya nsadi na nge tii na bilumbu yina ke kwisa ntama na ntwala, i mpi nge me tala mono bonso nde mono kele muntu yina bo fwete tombula diaka,1 O Yehowa Nzambi. 18 Inki ya nkaka nsadi na nge Davidi lenda tubila nge diaka sambu na lukumu yina nge me pesa mono ata nge me zaba nsadi na nge mbote-mbote? j 19 O Yehowa, sambu na nsadi na nge mpi na kuwakana ti ntima na nge,1 nge me sala mambu yai yonso ya nene na mutindu nge me monisa bunene na nge. k 20 O Yehowa, ata muntu mosi ve kele bonso nge, l mpi Nzambi ya nkaka kele ve katula nge; m mambu yonso ya beto me wa na makutu na beto ke ndimisa yo. 21 Ebuna inki dikanda ya nkaka 17:17 1 To “muntu ya kele ti lukumu mingi.” 17:19 1 To “na kuwakana ti luzolo na nge.”
1 BANSANGU 17:12–18:1 KAPU 17 a 1Bn 5:5 1Bs 22:10
b Nk 89:3, 4 Yez 9:7 Dan 2:44
c 2Sa 7:14 Luk 9:35 Ebr 1:5
d Yez 55:3 e 1Sa 15:24, 28 1Bs 10:13, 14
f Dan 2:44 Yoa 1:49 2Pi 1:11
g Nk 89:36 Yer 33:20, 21 Luk 1:32, 33 Ebr 1:8 Kus 3:21
h 2Sa 7:8 2Sa 7:18-20
i Mat 22:42 Bis 13:34 Kus 22:16
j Nk 139:1 k 2Sa 7:21-24 l Kub 15:11 m Yez 43:10
Ndonga ya 2 a Kul 4:7 Nk 147:20
b Kub 19:5 Nk 77:15
c Kul 4:34 Neh 9:10 Yez 63:12 Eze 20:9
d Kul 7:1 Yoz 10:42 Yoz 21:44
e 1Sa 12:22 f Kuy 17:7 Kul 7:6, 9
g 2Sa 7:25-29 h 2Bs 6:33 Nk 72:19 Mat 6:9 Yoa 12:28
i Nk 89:35, 36
na ntoto kele bonso bantu na nge Izraele? a Nzambi ya kieleka kwendaka mpi sumbaka bo diaka sambu bo vanda bantu na yandi. b Nge kudisadilaka zina na mutindu nge salaka mambu ya nene mpi ya ke pesa boma, c mpi nge kulaka makanda na ntwala ya bantu na nge d yina nge sumbaka diaka na Ezipte. 22 Nge kumisaka bantu na nge Izraele bantu na nge mosi ntangu yonso; e ebuna nge, O Yehowa, nge kumaka Nzambi na bo. f 23 Ntangu yai, O Yehowa, bika nde mambu yina nge silaka sambu na nsadi na nge ti nzo na yandi kulungana ntangu yonso, mpi bika nde nge sala kaka mutindu nge silaka. g 24 Bika nde zina na nge kuzinga mingi1 mpi kuvanda ya kunanguka h kimakulu, sambu bantu kutuba nde, ‘Yehowa ya makesa, Nzambi ya Izraele, kele Nzambi na Izraele,’ mpi bika nde nzo ya nsadi na nge Davidi kukuma ngolo na ntwala na nge. i 25 Sambu nge, Nzambi na mono, nge me monisa nsadi na nge lukanu na nge ya kusadila yandi dibuta ya kimfumu.1 Yo yina nsadi na nge ke samba nge mutindu yai ti kutula ntima. 26 Ntangu yai, O Yehowa, nge kele Nzambi ya kieleka, mpi nge me sila mambu yai ya mbote sambu na nsadi na nge. 27 Yo yina bika nde yo pesa nge kiese na kusakumuna nzo ya nsadi na nge, mpi bika nde yo landa kuvanda kimakulu na ntwala na nge, sambu nge, O Yehowa, nge me sakumunaka, mpi yo me bakaka lusakumunu kimakulu.” Ntangu fioti na nima, Davidi bedisaka bantu ya Filistia mpi tulaka bo na nsi ya kiyeka na yandi, ebuna yandi
18
17:24 1 To “kuvanda kwikama.” 17:25 1 Na kisina, “ya kutungila yandi nzo.”
1 BANSANGU 18:2–19:2 botulaka Gati a ti babwala yina kele na nziunga na yo na maboko ya bantu ya Filistia. b 2 Na nima yandi bedisaka Moabi, c ebuna bantu ya Moabi kumaka bansadi ya Davidi mpi bo vandaka kufuta kitadi. d 3 Davidi bedisaka Adadezere e ntotila ya Soba f pene-pene ya Amati g ntangu yandi vandaka kukwenda kutula kiyeka na yandi na ntoto yina kele na lweka ya Nzadi ya Efrate. h 4 Davidi botulaka yandi bapusupusu 1 000, bantu 7000 yina ke tambusaka bampunda, mpi basoda 20 000 yina ke tambulaka na makulu. i Na nima, Davidi zengaka misisa ya nima ya makulu ya bampunda yonso yina vandaka kubenda bapusu-pusu, kansi yandi zengaka ve misisa ya nima ya makulu ya bampunda 100. j 5 Ntangu bantu ya Siria ya Damasi kwisaka kusadisa Adadezere ntotila ya Soba, Davidi fwaka bantu ya Siria 22 000. k 6 Na nima Davidi tulaka bimvuka ya basoda na Siria ya Damasi, ebuna bantu ya Siria kumaka bansadi ya Davidi mpi bo vandaka kufuta kitadi. Yehowa vandaka kunungisa Davidi bisika yonso yina yandi vandaka kukwenda. l 7 Davidi bakaka mpi bitaninu ya wolo na bansadi ya Adadezere mpi yandi nataka yo na Yeruzalemi. 8 Davidi bakaka kwivre mingi na Tibati mpi na Kuni, bambanza ya Adadezere. Salomo salaka Nzadi-Mungwa ya kwivre, m makunzi, mpi bisadilu ya kwivre na kwivre yina. n 9 Ntangu Towu, ntotila ya Amati, waka nde Davidi me bedisa basoda yonso ya Adadezere o ntotila ya Soba, p 10 na mbala mosi yandi tindaka mwana na yandi Adorami na ntotila Davidi sambu na kusosa kuzaba kana yandi vandaka mbote
704 KAPU 18 a 1Sa 5:8 2Sa 1:20
b 2Sa 8:1 c Kut 24:17 Nk 60:8
d 2Sa 8:2 2Bn 3:4
e 1Bn 11:23 f 1Sa 14:47 2Sa 10:6 Nk 60:Zulu
g 2Bs 8:3 h Kuy 15:18 Kub 23:31 2Sa 8:3, 4
i Nk 20:7 j Kul 17:16 Nk 33:17
k 2Sa 8:5-8 l 1Bs 17:8 m 1Bn 7:23 n 1Bn 7:15, 45 o 2Sa 8:3 p 2Sa 8:9-11
Ndonga ya 2 a Yoz 6:19 2Bs 5:1
b 1Bs 20:1 c 2Sa 5:25 d 1Sa 27:8, 9 1Sa 30:18, 20
e 1Sa 26:6 2Sa 3:30 2Sa 10:10 2Sa 20:6 2Sa 21:17
f 1Bs 2:15, 16 g 2Sa 8:13, 14 h Kuy 25:23 Kuy 27:40
i Nk 18:48 Nk 144:10
j 1Bn 2:11 k 2Sa 8:15-18 2Sa 23:3, 4 Nk 78:70-72
l 1Bs 11:6 m 1Bn 4:3 n 1Sa 30:14 Sef 2:5
o 1Bn 1:38
mpi kusikisa yandi sambu yandi nwanisaka mpi bedisaka Adadezere (sambu Adadezere vandaka kunwana ti Towu mbala mingi), mpi yandi nataka bima ya arza, ya wolo, mpi ya kwivre ya mutindu na mutindu. 11 Ntotila Davidi santisaka bima yai sambu na Yehowa, a kumosi ti arza mpi wolo yina yandi bakaka na makanda yonso: na Edomi mpi na Moabi, na bantu ya Amoni, b na bantu ya Filistia, c mpi na bantu ya Amaleki. d 12 Abishai e mwana ya Seruyaf fwaka bantu ya Edomi 18 000 na Muwanda ya Mungwa. g 13 Yandi tulaka bimvuka ya basoda na Edomi, ebuna bantu yonso ya Edomi kumaka bansadi ya Davidi.h Yehowa vandaka kunungisa1 Davidi bisika yonso yina yandi vandaka kukwenda. i 14 Davidi vandaka kuyala Izraele ya mvimba, j mpi yandi vandaka kusambisa mambu na lunungu mpi kuzenga mambu na mutindu ya kusungama sambu na bantu na yandi yonso. k 15 Yoabi mwana ya Seruya vandaka mfumu ya basoda,l Yehoshafati m mwana ya Ahiludi vandaka muntu ya ke sonikaka mambu, 16 Zadoki mwana ya Ahitubi ti Ahimeleki mwana ya Abiatare vandaka banganganzambi, mpi Shavsha vandaka sekretere. 17 Benaya mwana ya Yehoyada vandaka mfumu ya bantu ya Kereti n mpi ya bantu ya Peleti. o Bana ya Davidi vandaka na kisika ya ntete na nima ya ntotila. Na nima, Nahashi ntotila ya bantu ya Amoni fwaka, mpi mwana na yandi kumaka ntotila na kisika na yandi. p 2 Ebuna Davidi tubaka nde: “Mono ta monisila Anuni mwa-
19
KAPU 19 p 2Sa 10:1-5
18:13 1 To “kugulusa.”
705 na ya Nahashi zola ya kwikama a sambu tata na yandi monisilaka mono zola ya kwikama.” Yo yina Davidi tindaka binati-nsangu sambu bo kwenda kulembika yandi sambu na lufwa ya tata na yandi. Kansi ntangu bansadi ya Davidi kumaka na insi ya bantu ya Amoni b sambu na kulembika Anuni, 3 bamfumu ya bantu ya Amoni tubilaka Anuni nde: “Keti nge ke yindula nde Davidi ke pesa tata na nge lukumu na mutindu yandi me tinda bantu sambu na kulembika nge? Keti bansadi na yandi me kwisa ve kisika na nge sambu na kutala mbote-mbote, kubwisa nge, mpi kutala insi na mayele?” 4 Yo yina Anuni bakaka bansadi ya Davidi mpi zengaka bo mandefo, c yandi zengaka bilele na bo na kati-kati na nsi ya luketo1 na bo, ebuna yandi songaka bo na kuvutuka. 5 Ntangu bo songaka Davidi mambu ya bantu yina, na mbala mosi yandi tindaka bantu ya nkaka na kukutana ti bo, sambu bo pesaka bantu yina nsoni mingi kibeni; ebuna ntotila songaka bo nde: “Beno bikala na Yeriko d tii kuna mandefo na beno ta yela diaka, ebuna beno kwisa kuvutuka.” 6 Na nima, bantu ya Amoni monaka nde bo kumaka kima ya nsudi ya mbi sambu na Davidi, yo yina Anuni mpi bantu ya Amoni tindaka bantu ti batalanta1 1 000 ya arza sambu na kudefa bapusu-pusu mpi bantu ya ke tambusaka bampunda na Mezopotamia,2 na Arami-maaka, mpi na Soba. e 7 Yo yina bo defaka bapusu-pusu 32 000 kumosi ti ntotila ya Maaka mpi bantu na yandi. Na nima, bo kwisaka mpi 19:4 1 Na kisina, “na mataku.” 19:6 1 Talanta mosi kele bakilo 34,2. Tala Bangindu ya Ngika B14. 2 Na kisina, “Arami-naarayimi.”
1 BANSANGU 19:3-16 KAPU 19 a 2Sa 9:7
b Kuy 19:36, 38
c Lev 19:27
d 1Bn 16:34
e 1Sa 14:47 2Sa 8:3 2Sa 10:6
Ndonga ya 2 a Yoz 13:8, 9
b 2Sa 8:16
c 2Sa 10:7, 8 2Sa 23:8
d 2Sa 10:9-12
e 1Bs 11:20, 21
f 2Sa 8:5
g Kul 31:6 Yoz 1:9
h Lev 26:7, 8 Kul 28:7 2Sa 10:13, 14
salaka camp na ntwala ya Medeba. a Bantu ya Amoni katukaka na bambanza na bo, bo vukanaka, mpi bo basikaka sambu na bitumba. 8 Ntangu Davidi waka diambu yai, yandi tindaka Yoabi b ti basoda yonso, mpi basoda na yandi ya kuluta ngolo. c 9 Bantu ya Amoni basikaka mpi yilamaka sambu na bitumba na munoko ya mbanza, kansi bantotila yina kwisaka vandaka bo mosi na nseke. 10 Ntangu Yoabi monaka nde bo vandaka kunwanisa yandi na ntwala mpi na nima, yandi solaka ndambu ya basoda ya kuluta mbote ya Izraele mpi tulaka bo na ndonga ya bitumba sambu bo kutana ti bantu ya Siria. d 11 Yandi tulaka bantu yina bikalaka na nsi ya kiyeka1 ya mpangi na yandi Abishai, e sambu na kutula bo na ndonga ya bitumba sambu bo kutana ti bantu ya Amoni. 12 Ebuna yandi tubaka nde: “Kana bantu ya Siria f kuluta mono na ngolo, nge fwete kwisa kusadisa mono; kansi kana bantu ya Amoni kuluta nge na ngolo, mono ta kwisa kusadisa nge. 13 Beto fwete vanda ngolo mpi kikesa g sambu na bantu na beto mpi sambu na bambanza ya Nzambi na beto, ebuna Yehowa ta sala mambu yina kele mbote na meso na yandi.” 14 Ebuna Yoabi ti bantu na yandi pusanaka sambu na kunwana ti bantu ya Siria, mpi bo tinaka na ntwala na yandi. h 15 Ntangu bantu ya Amoni monaka nde bantu ya Siria me tina, bo mpi tinaka mpangi na yandi Abishai mpi bo kotaka na mbanza. Na nima, Yoabi kwisaka na Yeruzalemi. 16 Ntangu bantu ya Siria monaka nde Izraele me bedisa 19:11 1 Na kisina, “na diboko.”
1 BANSANGU 19:17–21:2 bo, bo tindaka binati-nsangu sambu na kubinga bantu ya Siria yina vandaka na ntoto yina kele pene-pene ya Nzadi,1 a mpi Shofaki mfumu ya basoda ya Adadezere vandaka kutwadisa bo. b 17 Ntangu bo songaka Davidi mambu yina, na mbala mosi yandi vukisaka Izraele ya mvimba, sabukaka Yordani, kwisaka kisika bo vandaka, mpi yandi yilamaka sambu na kunwana ti bo. Davidi yilamaka sambu na bitumba sambu na kukutana ti bantu ya Siria, mpi bo nwanaka ti yandi. c 18 Kansi bantu ya Siria tinaka Izraele; ebuna Davidi fwaka bantu 7000 ya ke nataka bapusu-pusu ti basoda 40 000 ya Siria ya ke tambulaka na makulu, mpi yandi fwaka Shofaki mfumu ya basoda na bo. 19 Ntangu bansadi ya Adadezere monaka nde Izraele d me bedisa bo, bo salaka ngemba ti Davidi kukonda kusukinina mpi bo kumaka bantu na yandi; e bantu ya Siria zolaka diaka ve kusadisa bantu ya Amoni. Na luyantiku ya mvula,1 na ntangu yina bantotila ke kwendaka na bitumba, Yoabi f nataka basoda na bitumba mpi bo bebisaka insi ya bantu ya Amoni; yandi kwisaka mpi ziungaka Raba, g kansi Davidi bikalaka na Yeruzalemi.h Yoabi nwanisaka Raba mpi fwaka yo. i 2 Na nima, Davidi katulaka mpu ya kimfumu ya Malkami na ntu na yo, mpi yandi monaka nde kilo na yo vandaka talanta1 mosi ya wolo, mpi yo vandaka ti matadi ya ntalu; ebuna bo tulaka yo na ntu ya Davidi. Yandi bakaka mpi bima mingi kibeni yina bo botu-
20
706 KAPU 19 a 2Sa 8:3 b 2Sa 10:15, 16 c 2Sa 10:17-19 d Nk 18:39 e 1Bs 14:17 Nk 18:44
KAPU 20 f 1Bs 11:6 g Kul 3:11 h 2Sa 11:1 i 2Sa 12:26
Ndonga ya 2 a 2Sa 8:11, 12 2Sa 12:30, 31
b 1Bn 9:20, 21 c 2Sa 21:18 1Bs 11:26, 29
d Kul 3:13 e 1Sa 17:4, 7 1Sa 21:9
f 2Sa 21:19 1Bs 11:23, 24
g Yoz 11:22 1Sa 7:14
h Kut 13:33 Kul 2:10 Kul 3:11
i 2Sa 21:16 2Sa 21:20-22
j 1Sa 17:10 2Bn 19:22
k 1Bs 2:13 l Kul 2:11 m 1Sa 17:4
KAPU 21 n 2Sa 24:1-3
19:16 1 Disongidila, Efrate. 20:1 1 Disongidila, na printemps. 20:2 1 Kiteso ya bakilo 34,2. Tala Bangindu ya Ngika B14.
o 2Sa 8:16 p Baz 18:29 2Sa 17:11
laka na mbanza yina. a 3 Ebuna yandi basisaka bantu yina vandaka na kati na yo mpi tulaka bo na kisalub ya kupasula matadi mpi ya kusadila bisadilu ya makasi ya bibende mpi masoka. Yai mambu yina Davidi salaka na bambanza yonso ya bantu ya Amoni. Nsukansuka, Davidi mpi basoda yonso vutukaka na Yeruzalemi. 4 Na nima, bitumba basikaka na Gezere ti bantu ya Filistia. Na ntangu yina, Sibekai c muntu ya Usha fwaka Sipai, yina vandaka muntu ya dikanda ya Refayimi, d ebuna bantu ya Filistia kumaka na nsi ya kiyeka na bo. 5 Bitumba basikaka diaka ti bantu ya Filistia, ebuna Elanani mwana ya Yaire fwaka Lami mpangi ya Goliati e muntu ya Gati, yina dikonga na yandi vandaka bonso nti ya bantu yina ke tungaka bilele. f 6 Bitumba basikaka diaka na Gati, g kisika muntu mosi ya nda mingi kibeni vandaka, h yandi vandaka ti misapi 6 na konso diboko mpi misapi 6 na konso dikulu, na kimvuka misapi 24; yandi mpi vandaka muntu ya dikanda ya Refayimi. i 7 Yandi landaka kusosila j Izraele. Yo yina Yonatani mwana ya Shimei, k mpangi ya Davidi, fwaka yandi. 8 Bantu yai vandaka bantu ya dikanda ya Refayimi l na Gati, m mpi bo bwaka na maboko ya Davidi mpi na maboko ya bansadi na yandi. Na nima Satana1 nwanisaka Izraele mpi pusaka Davidi na kutanga bantu ya Izraele. n 2 Yo yina Davidi tubilaka Yoabi o mpi bamfumu ya bantu nde: “Beno kwenda kutanga bantu ya Izraele, katuka na Beresheba tii na Dani; p na nima beno kwisa kuzabisa mono sambu
21
21:1 1 To mbala ya nkaka, “mbeni.”
707 mono zaba ntalu na bo.” 3 Kansi Yoabi tubaka nde: “Bika nde Yehowa kukumisa bantu na yandi mingi mbala 100! Mfumu na mono ntotila, keti bo yonso kele ve bansadi ya mfumu na mono katuka ntama? Sambu na nki mfumu na mono ke zola kusala diambu yai? Sambu na nki yandi fwete kuma kikuma ya kunatila Izraele makambu?” 4 Kansi ndinga ya ntotila nungaka ndinga ya Yoabi. Yo yina Yoabi basikaka mpi kwendaka na Izraele ya mvimba, na nima yandi kwisaka kuvutuka na Yeruzalemi. a 5 Ebuna Yoabi pesaka Davidi ntalu ya bantu yina yandi sonikaka bazina. Ntalu ya bantu ya Izraele yina vandaka ti bambele ya bitumba kumaka 1 100 000, mpi ya bantu ya Yuda yina vandaka ti bambele ya bitumba kumaka 470 000. b 6 Kansi bo sonikaka ve bazina ya Balevi mpi ya bana ya Benyamini na kati na bo, c sambu mambu yina ntotila tubaka vandaka mbi na meso ya Yoabi. d 7 Nzambi ya kieleka sepelaka ve ata fioti na diambu yai, yo yina yandi bulaka Izraele. 8 Ebuna Davidi tubilaka Nzambi ya kieleka nde: “Mono me sala disumue ya nene mutindu mono me sala diambu yai. Ntangu yai, pardo, lolula kifu ya nsadi na nge, f sambu mono me sala mambu na buzoba kibeni.” g 9 Na nima, Yehowa tubilaka Gadi, h muntu ya Davidi yina vandaka kumona bambonameso, nde: 10 “Kwenda kutubila Davidi nde, ‘Yehowa me tuba nde: “Mono ke pesa nge mambu tatu ya kusola. Sola diambu yina mono fwete nata na zulu na nge.”’” 11 Yo yina Gadi kotaka kisika Davidi vandaka mpi tubilaka yandi nde: “Yehowa me tuba nde, ‘Sola 12 kana fwete
1 BANSANGU 21:3-17 KAPU 21 a 2Sa 24:4, 8 b 2Sa 24:9 c Kut 1:47 d 1Bs 27:23, 24 e 2Sa 12:13 f Nk 25:11 Nk 51:1
g 2Sa 24:10-14 h 1Bs 29:29
Ndonga ya 2 a Lev 26:26 b Lev 26:14, 17 c Lev 26:25 d 2Bn 19:35 e Kub 34:6 Nk 51:1 Yez 55:7 Bid 3:22
f 2Bs 28:9 g Kut 16:46 h 2Sa 24:15, 16 i Kub 32:14 Kul 32:36
j Nk 90:13 k 2Bs 3:1 l 2Sa 5:6 m Kut 22:31 Yoz 5:13
n 2Bn 19:1 o 2Sa 24:17
vanda ti bamvula tatu ya nzala, a to bangonda tatu sambu bambeni na nge kufwa nge na ntangu mbele ya bitumba ya bambeni na nge ta kanga nge, b to bilumbu tatu ya mbele ya bitumba ya Yehowa—kipupa na insi c—ebuna wanzio ya Yehowa ta bebisa d teritware ya mvimba ya Izraele.’ Ntangu yai yindula mvutu yina mono fwete pesa Muntu yina me tinda mono.” 13 Ebuna Davidi tubilaka Gadi nde: “Yo kele mpasi mingi sambu na mono. Pardo, bika mono bwa na maboko ya Yehowa, sambu mawa na yandi kele mingi; e kansi kubika ve nde mono bwa na maboko ya muntu.” f 14 Na nima, Yehowa tindaka kipupa g na Izraele, mpi bantu 70 000 ya Izraele bwaka. h 15 Diaka, Nzambi ya kieleka tindaka wanzio mosi na Yeruzalemi sambu na kufwa yo; kansi ntangu yandi zolaka kufwa yo, Yehowa monaka yo mpi waka mawa sambu na mpasi yina, i ebuna yandi tubilaka wanzio yina vandaka kufwa yo nde: “Yo me lunga! j Kulumusa diboko na nge ntangu yai.” Wanzio ya Yehowa vandaka ya kutelama penepene ya kisika ya Ornani, k muntu ya Yebusi, l ya bo ke tutaka bambuma sambu na kukatula yo bampusu. 16 Ntangu Davidi talaka, yandi monaka wanzio ya Yehowa me telama kwaku ntoto kwaku zulu yandi me simba mbele ya bitumba m na diboko na yandi mpi me tandula yo na ndambu ya Yeruzalemi. Davidi ti bankuluntu, yina lwataka basaki, n bwaka mbala mosi baluse na ntoto. o 17 Davidi tubilaka Nzambi ya kieleka nde: “Keti mono ve muntu tubaka nde bo tanga ntalu ya bantu? Mono muntu me sala disumu, mpi mono muntu me
1 BANSANGU 21:18–22:1 sala mbi; a kansi mameme yai—bo me sala inki? O Yehowa Nzambi na mono, pardo, bika nde diboko na nge kubula mono mpi nzo ya tata na mono; kansi kunatila ve bantu na nge mpasi yai.” b 18 Na nima wanzio ya Yehowa songaka Gadi c na kusonga Davidi na kutombuka mpi kutungila Yehowa mesa-kimenga na kisika ya Ornani, muntu ya Yebusi, d ya bo ke tutaka bambuma sambu na kukatula yo bampusu. 19 Yo yina, Davidi tombukaka mutindu Gadi tubaka, na zina ya Yehowa. 20 Na ntangu yina, Ornani balukaka mpi monaka wanzio, ebuna bana na yandi iya yina vandaka ti yandi bumbanaka. Ornani vandaka kututa ble sambu na kukatula yo bampusu. 21 Ntangu Davidi kwisaka kisika yandi vandaka, Ornani talaka mpi monaka Davidi, ebuna na mbala mosi yandi katukaka na kisika yina ya bo ke tutaka bambuma sambu na kukatula yo bampusu mpi yandi fukamaka na ntwala ya Davidi luse na ntoto. 22 Davidi tubilaka Ornani nde: “Tekila1 mono kisika yai ya bo ke tutaka bambuma sambu na kukatula yo bampusu, sambu mono tungila Yehowa mesakimenga na kisika yai. Tekila mono yo na ntalu ya mvimba, sambu mpasi yina me bwila bantu kumana.” e 23 Kansi Ornani tubilaka Davidi nde: “Baka yo, mpi bika nde mfumu na mono ntotila kusala mambu yina ke monana mbote na meso na yandi.1 Tala, mono ke pesa bangombe sambu na makabu ya kuyoka mpi kima ya bo ke tutaka bambuma sambu na kukatula yo bampusu f sambu na kusadila yo bonso bankuni mpi ble bonso dikabu ya 21:22 1 Na kisina, “Pesa.” 21:23 1 Na kisina, “yina kele mbote na meso na yandi.”
708 KAPU 21 a Nk 51:4
b Kub 32:12 Kut 16:22
c 2Sa 24:11
d 2Sa 24:18-23 2Bs 3:1
e Kut 25:8
f Yez 28:27
Ndonga ya 2 a 2Sa 24:24, 25
b Kub 20:25
c Lev 9:23, 24 1Bn 18:38 2Bs 7:1
d 2Sa 24:16 Nk 103:20
e 1Bn 3:4 1Bs 16:39 2Bs 1:3
KAPU 22 f Kul 12:5, 6 2Sa 24:18 2Bs 3:1
mbuma. Mono ke pesa nge bima yai yonso.” 24 Kansi, ntotila Davidi tubilaka Ornani nde: “Ve, mono fwete sumba yo na ntalu ya kukuka, sambu mono fwete baka ve kima yina kele ya nge mpi kupesa yo na Yehowa to kupesa bimenga ya kuyoka yina mono me futa kima ve.” a 25 Yo yina Davidi pesaka Ornani bashekele1 600 ya wolo yina bo tesaka sambu na kisika yina. 26 Ebuna Davidi tungilaka Yehowa mesa-kimenga b pana mpi pesaka bimenga ya kuyoka ti bimenga ya kinduku, mpi yandi bingaka Yehowa, yina na ntangu yai pesaka yandi mvutu na tiya c yina katukaka na zulu mpi kwisaka na zulu ya mesa-kimenga ya dikabu ya kuyoka. 27 Ebuna Yehowa songaka wanziod na kuvutula mbele na yandi ya bitumba na poshi na yo. 28 Na ntangu yina, ntangu Davidi monaka nde Yehowa me pesa yandi mvutu na kisika ya Ornani, muntu ya Yebusi, ya bo ke tutaka bambuma sambu na kukatula yo bampusu, yandi landaka kupesa bimenga kuna. 29 Kansi, na ntangu yina, nzo-tenta ya Yehowa yina Moize salaka na ntotomakanga mpi mesa-kimenga ya dikabu ya kuyoka vandaka na kisika ya kunanguka na Gibeoni. e 30 Kansi Davidi kukaka ve kukwenda na ntwala na yo sambu na kuyula Nzambi, sambu yandi vandaka kuwa boma ya ngolo sambu na mbele ya bitumba ya wanzio ya Yehowa. Ebuna Davidi tubaka nde: “Yai nzo ya Yehowa Nzambi ya kieleka, mpi yai mesakimenga ya dikabu ya kuyoka sambu na Izraele.” f
22
21:25 1 Shekele mosi kele bagrame 11,4. Tala Bangindu ya Ngika B14.
709 2 Davidi pesaka bantuma nde bo vukisa banzenza a yonso yina vandaka na ntoto ya Izraele, mpi yandi pesaka bo kisalu ya kuzenga matadi mpi ya kuyidika matadi sambu na kutunga nzo ya Nzambi ya kieleka. b 3 Davidi yidikaka mpi bibende mingi kibeni sambu na minsonso ya mabaya ya bakielo mpi sambu na bima ya kukangila, mpi kwivre mingi kibeni yo yina mpila ya kutesa yo vandaka ve; c 4 yandi yidikaka mpi banti ya sedre d yina ntalu na yo me zabana ve, sambu bantu ya Sidoni e ti bantu ya Tire f natilaka Davidi banti ya sedre mingi kibeni. 5 Ebuna Davidi tubaka nde: “Mwana na mono Salomo kele leke mpi yandi me zaba mambu mingi ve,1 g mpi nzo yina yo ke lomba nde bo tungila Yehowa fwete vanda kitoko mingi kibeni, h sambu lukumu mpi kitoko i na yo ta zabana na bansi yonso.j Yo yina, mono ta yidikila yandi bima.” Ebuna Davidi yidikaka bima mingi kibeni na ntwala ya lufwa na yandi. 6 Diaka, yandi bingaka mwana na yandi Salomo mpi songaka yandi na kutungila Yehowa Nzambi ya Izraele nzo. 7 Davidi songaka mwana na yandi Salomo nde: “Sambu na mono, nzala ya ntima na mono vandaka ya kutunga nzo sambu na zina ya Yehowa Nzambi na mono. k 8 Kansi ndinga ya Yehowa kwisilaka mono nde, ‘Nge me tiamunaka menga mingi, mpi nge me nwanaka bitumba ya nene. Nge ta tunga ve nzo sambu na zina na mono, l sambu nge me tiamunaka menga mingi na ntoto na ntwala na mono. 9 Tala! Nge ta buta mwana m mosi yina ta vanda muntu ya ngemba,1 mpi mono ta pesa yandi 22:5 1 To “yandi kele ngolo ve.” 22:9 1 Na kisina, “ya kupema.”
1 BANSANGU 22:2-15 KAPU 22 a 1Bn 9:20, 21 2Bs 2:17, 18
b 1Bn 5:15, 17 1Bn 6:7 1Bn 7:9
c 1Bn 7:47 d 2Sa 5:11 e 1Bn 5:6, 8 f 2Bs 2:3 g 1Bn 3:7 h 2Bs 2:5 i Aga 2:3 j Nk 68:29 k Kul 12:5, 6 2Sa 7:2 Nk 132:3-5
l 1Bs 17:4 m 1Bs 28:5
Ndonga ya 2 a 2Sa 7:12, 13 1Bn 4:25 1Bn 5:4
b 2Sa 12:24 c Nk 72:7 d 1Bn 5:5 e 2Sa 7:14 Ebr 1:5
f 1Bs 17:12-14 Nk 89:35, 36
g 1Bs 28:20 h 2Bs 1:10 Nk 72:1
i Kul 4:6 j Lev 19:37 1Bs 28:7
k Kul 12:1 Kul 17:18, 19 Yoz 1:8 1Bn 2:3 1Bs 28:7 Nk 19:8, 11
l Yoz 1:6, 9 1Bs 28:20
m 1Bs 29:6, 7
ngemba na mutindu mono ta gulusa yandi na maboko ya bambeni na yandi yonso yina kele na nziunga na yandi, a sambu zina na yandi ta vanda Salomo1b mpi mono ta pesa Izraele ngemba mpi kupema na bilumbu na yandi. c 10 Yandi muntu ta tunga nzo sambu na zina na mono.d Yandi ta kuma mwana na mono, mpi mono ta vanda tata na yandi. e Mono ta tedimisa ngolo kiti ya kimfumu na yandi na Izraele kimakulu.’ f 11 “Ntangu yai, mwana na mono, bika Yehowa kuvanda ti nge, mpi bika nge nunga mpi nge tunga nzo ya Yehowa Nzambi na nge, kaka mutindu yandi tubaka sambu na nge. g 12 Kansi bika nde Yehowa kupesa nge ngangu mpi mayele ya kubakisa mambu h ntangu yandi ke pesa nge kiyeka na Izraele, sambu nge zitisa nsiku ya Yehowa Nzambi na nge. i 13 Ebuna nge ta nunga kana nge zitisa mbotembote bansiku j mpi balusambisu yina Yehowa songaka Moize na kupesa Izraele.k Vanda kikesa mpi ngolo. Kuwa boma ve mpi kutekita ve. l 14 Tala, mono me mona mpasi na kuyidika bima yai sambu na nzo ya Yehowa: batalanta1 100 000 ya wolo mpi batalanta 1 000 000 ya arza, mpi kwivre ti bibende m mingi kibeni yo yina mpila ya kutesa yo kele ve; mpi mono me yidika banti ti matadi, n kansi nge ta yika ya nkaka. 15 Nge kele ti bantu mingi ya kisalu, bantu yina ke zengaka matadi, bantu yina ke salaka kisalu ya matadi, o bantu yina ke salaka kisalu ya mabaya, mpi bantu ya mitindu yonso ya me zaba kisalu mbote. p
n 1Bs 29:2-4 o 1Bn 5:17 1Bn 6:7 1Bn 7:9
p 1Bn 7:13, 14
22:9 1 Yo me katuka na ngogo mosi ya Kiebreo yina ke tendula “Ngemba.” 22:14 1 Talanta mosi kele bakilo 34,2. Tala Bangindu ya Ngika B14.
1 BANSANGU 22:16–23:19 16 Wolo, arza, kwivre, mpi bibende, mpila ya kutesa yo kele ve.a Telama mpi yantika kisalu, mpi bika nde Yehowa kuvanda ti nge.” b 17 Na nima Davidi songaka bamfumu yonso ya Izraele na kusadisa mwana na yandi Salomo: 18 “Keti Yehowa Nzambi na beno kele ve ti beno, mpi keti yandi me pesa beno ve ngemba na bandambu yonso? Sambu yandi pesaka bantu ya insi yai na maboko na mono, mpi yo kele na nsi ya kiyeka ya Yehowa mpi ya bantu na yandi. 19 Ntangu yai, beno tula ntima na beno yonso mpi moyo1 na beno yonso na kusosa Yehowa Nzambi na beno, c mpi beno yantika kutunga kisika ya santu ya Yehowa Nzambi ya kieleka, d sambu na kunata sanduku ya kuwakana ya Yehowa mpi bisadilu ya santu ya Nzambi ya kieleka e na nzo yina bo me tungaka sambu na zina ya Yehowa.” f Ntangu Davidi kumaka mununu mpi kumaka pene-pene ya nsuka ya luzingu na yandi,1 yandi tulaka mwana na yandi Salomo ntotila ya Izraele. g 2 Na nima yandi vukisaka bamfumu yonso ya Izraele, banganga-nzambi, h mpi Balevi. i 3 Bo tangaka ntalu ya Balevi yina vandaka na bamvula 30 mata; j ntalu na bo, muntu mosimosi, vandaka 38 000. 4 Na kati na bo, bantu 24 000 vandaka kusala bonso bantwadisi ya kisalu ya nzo ya Yehowa; bantu 6 000 vandaka bamfumu mpi bazuzi, k 5 bantu 4 000 vandaka bankengidi ya bakielo, l mpi bantu 4 000 vandaka kupesa Yehowa lukumu m ti bima ya kubudila miziki; Davidi tubaka sambu na yo nde,
23
710
n Kut 3:27
“Mono me sala yo sambu na kupesa Nzambi lukumu.” 6 Na nima Davidi yidikaka1 bo na bimvuka a na kutadila bana ya Levi: Gershoni, Kohati, mpi Merari. b 7 Na bana ya Gershoni: Ladani ti Shimei. 8 Bana ya Ladani bo yai: Yehiele mfumu, Zetami, mpi Yoele, c tatu. 9 Bana ya Shimei bo yai: Shelomoti, Haziele, mpi Arani, tatu. Bantu yai vandaka bamfumu ya banzo ya batata sambu na Ladani. 10 Bana ya Shimei bo yai: Yahati, Zina, Yeushi, mpi Beria. Bantu iya yai vandaka bana ya Shimei. 11 Yahati vandaka mfumu mpi Zizah, muntu ya zole. Kansi sambu Yeushi ti Beria vandaka ve na bana mingi bo tangaka bo bonso nzo mosi ya batata mpi bo vandaka ti kiyeka mosi. 12 Bana ya Kohati bo yai: Amrami, Yisare, d Ebroni, mpi Uziele, e iya. 13 Bana ya Amrami bo yai: Aroni f ti Moize. g Kansi bo tulaka Aroni na kingenga h kimakulu sambu na kusantisa Kisika ya Kuluta Santu, yandi ti bana na yandi, sambu na kupesa bimenga na ntwala ya Yehowa, sambu na kusadila yandi, mpi sambu na kusakumuna bantu na zina na yandi konso ntangu. i 14 Kansi Moize muntu ya Nzambi ya kieleka, bo tangaka bana na yandi na dikanda ya Balevi. 15 Bana ya Moize bo yai: Gershomi j ti Eliezere. k 16 Na bana ya Gershomi, Shebuele l vandaka mfumu. 17 Na bana ya Eliezere, Rehabia m vandaka mfumu; Eliezere vandaka ve na bana ya nkaka, kansi bana ya Rehabia vandaka mingi kibeni. 18 Na bana ya Yisare, n Shelomiti o vandaka mfumu. 19 Bana ya Ebroni bo yai: Yeria mfumu, Amaria muntu ya
o 1Bs 24:20, 22
23:6 1 To “kabisaka.”
KAPU 22 a 1Bs 22:3 b 2Bs 1:1 c Kul 4:29 2Bs 20:3 Dan 9:3
d 1Bn 6:1 e 1Bn 8:6, 21 f Kul 12:21 1Bn 8:29 1Bn 9:3
KAPU 23 g 1Bn 1:33, 39 1Bs 28:5
h Kub 29:8, 9 i Kut 3:6 j Kut 4:2, 3 k Kul 16:18 1Bs 26:29 2Bs 19:8
l 1Bs 26:12 m 1Bs 6:31, 32
Ndonga ya 2 a 2Bs 8:14 2Bs 31:2
b Kub 6:16 c 1Bs 26:21, 22 d Kub 6:21 e Kub 6:18 f Kub 4:14 g Kub 6:20, 26 h Kub 28:1 i Lev 9:22 Kut 6:23-27 Kul 21:5
j Kub 2:21, 22 k Kub 18:3, 4 l 1Bs 26:24 m 1Bs 26:25
22:19 1 Tala Bantendula ya Bangogo. 23:1 1 Na kisina, “mununu mpi ya kufuluka na bilumbu.”
711 zole, Yahaziele muntu ya tatu, mpi Yekameami a muntu ya iya. 20 Bana ya Uziele b bo yai: Mika mfumu mpi Yishia muntu ya zole. 21 Bana ya Merari bo yai: Mali ti Mushi. c Bana ya Mali bo yai: Eleazare ti Kishi. 22 Eleazare fwaka, kansi yandi vandaka ve na bana-babakala, kaka banabankento. Yo yina bampangi na bo bana ya Kishi kwelaka bo. 23 Bana ya Mushi bo yai: Mali, Edere, mpi Yeremoti, tatu. 24 Yai bana ya Levi na kutadila banzo ya batata na bo, bamfumu ya banzo ya batata, na kulanda bantu yina bo sonikaka bazina, yina bo tangaka, yina bo tulaka bazina na bo na lisiti, mpi yina vandaka kusala kisalu ya nzo ya Yehowa, yantika na bamvula 20 mata. 25 Sambu Davidi tubaka nde: “Yehowa Nzambi ya Izraele me pesa bantu na yandi ngemba, d mpi yandi ta zingaka na Yeruzalemi kimakulu. e 26 Diaka yo ta lomba ve nde Balevi kunata nzo-tenta to konso kisadilu na yo sambu na kisalu na yo.” f 27 Sambu na kulanda bantuma ya nsuka ya Davidi, bo tangaka Balevi yina vandaka na bamvula yantika 20 mata. 28 Kisalu na bo vandaka ya kusadisa bana ya Aroni g sambu na kisalu ya nzo ya Yehowa, ya kutala bibansala, h basuku ya kudila madia, kukumisa bima yonso ya santu bunkete, mpi kusala konso kisalu yina vandaka mfunu sambu na nzo ya Nzambi ya kieleka. 29 Bo sadisaka na mampa ya kutetika,1 i fufu ya kitoko sambu na dikabu ya mbuma, bagaleti ya mampa ya kukonda levire, j bagato ya bo me sala na kikalungu, pate ya fufu ya bo me vukisa ti bima ya nkaka, k
1 BANSANGU 23:20–24:6 KAPU 23 a 1Bs 24:20, 23 b Kub 6:22 c Kub 6:19 d 2Sa 7:1 e 1Bn 8:12, 13 Nk 135:21
f Kut 4:15 g Kut 3:9 h 1Bn 6:36 i Lev 24:5, 6 1Bs 9:32
j Kub 29:1, 2 Lev 2:4
k Lev 7:12
Ndonga ya 2 a Kub 29:39 b 1Bs 16:4, 37 c Kub 20:10 d Kut 10:10 Nk 81:3
e Kul 16:16
KAPU 24 f Lev 10:1 g Kub 6:23 Kub 28:1
h Kut 26:61 i Kut 16:39, 40 j 2Sa 8:17
23:29 1 Disongidila, mampa ya kumonisa.
k Bin 16:33
mpi bitesilu yonso ya kilo mpi ya nda. 30 Yo vandaka kulomba nde bo telama konso suka a sambu na kutonda mpi kukumisa Yehowa, mpi kusala mutindu mosi na nkokila. b 31 Bo vandaka kusadisa konso ntangu yina bo vandaka kupesa Yehowa bimenga ya kuyoka na Bisabatu, c na bangonda ya mpa, d mpi na bansungi ya bankinsi, e na kulanda ntalu na bo mutindu minsiku vandaka kulomba, bo vandaka kusala yo mbala na mbala na ntwala ya Yehowa. 32 Bo vandaka mpi kulungisa bisalu na bo sambu na tenta ya lukutakanu, sambu na kisika ya santu, mpi sambu na bampangi na bo bana ya Aroni sambu na kisalu ya nzo ya Yehowa. Bimvuka ya bana ya Aroni yo yai: Bana ya Aroni vandaka Nadabi, Abihu, f Eleazare, mpi Itamare. g 2 Nadabi ti Abihu fwaka na ntwala ya tata na bo, h mpi bo vandaka ve na bana; kansi Eleazare i ti Itamare landaka kusala bonso banganganzambi. 3 Davidi, kumosi ti Zadoki j yina vandaka na kati ya bana ya Eleazare, mpi Ahimeleki yina vandaka na kati ya bana ya Itamare, kabulaka bo na bimvuka sambu na kiyeka ya kisalu na bo. 4 Sambu bana ya Eleazare vandaka ti bamfumu mingi kuluta bana ya Itamare, bo kabulaka bo mutindu yai: Bana ya Eleazare vandaka ti bamfumu 16 ya banzo ya batata na bo, mpi bana ya Itamare vandaka ti bamfumu 8 ya banzo ya batata na bo. 5 Diaka, bo kabulaka bo na nima ya kubula zeke, k kimvuka mosi ti kimvuka ya nkaka, sambu kuvandaka ti bamfumu ya kisika ya santu mpi bamfumu ya Nzambi ya kieleka na kati ya bana ya Eleazare mpi ya bana ya Itamare. 6 Ebuna Shemaya
24
1 BANSANGU 24:7–25:4 mwana ya Netanele sekretere ya Balevi sonikaka bazina na bo na ntwala ya ntotila, ya bamfumu, ya nganga-nzambi Zadoki, a ya Ahimeleki b mwana ya Abiatare, c mpi ya bamfumu ya banzo ya batata ya banganga-nzambi mpi ya Balevi, bo vandaka kusola nzo mosi ya batata sambu na Eleazare mpi bo vandaka kusola nzo mosi sambu na Itamare. 7 Na nima ya kubula zeke, dikabu ya ntete basikaka sambu na Yehoyaribi; ya zole sambu na Yedaya, 8 ya tatu sambu na Arimi, ya iya sambu na Seorimi, 9 ya tanu sambu na Malkiya, ya sambanu sambu na Miyamini, 10 ya nsambwadi sambu na Akosi, ya nana sambu na Abiya, d 11 ya uvwa sambu na Yeshua, ya kumi sambu na Shekania, 12 ya 11 sambu na Eliashibi, ya 12 sambu na Yakimi, 13 ya 13 sambu na Upa, ya 14 sambu na Yeshebeabi, 14 ya 15 sambu na Bilga, ya 16 sambu na Imere, 15 ya 17 sambu na Ezire, ya 18 sambu na Apisesi, 16 ya 19 sambu na Petaya, ya 20 sambu na Yehezkele, 17 ya 21 sambu na Yakini, ya 22 sambu na Gamule, 18 ya 23 sambu na Delaya, ya 24 sambu na Maazia. 19 Yai biyeka na bo sambu na kisalu e na bo ntangu bo ta kota na nzo ya Yehowa na kulanda mutindu ya kusala mambu yina nkaka na bo Aroni tulaka, kaka mutindu Yehowa Nzambi ya Izraele songaka yandi. 20 Na Balevi yina bikalaka: na bana ya Amrami, f kuvandaka Shubaele; g na bana ya Shubaele, Yedeya; 21 na Rehabia: h na bana ya Rehabia, mfumu Yishia; 22 na bana ya Yisare, Shelomoti; i na bana ya Shelomoti, Yahati; 23 mpi bana ya Ebroni, mfumu Yeria, j Amaria muntu ya zole, Yahaziele muntu ya tatu, Yekamea-
712 KAPU 24 a 1Bn 2:35
b 2Sa 8:17
c 2Sa 19:11 1Bn 1:5, 7
d Luk 1:5
e 2Bn 11:9 Luk 1:8, 23
f Kub 6:18
g 1Bs 23:16 1Bs 26:24
h 1Bs 23:17
i 1Bs 23:18
j 1Bs 26:31
Ndonga ya 2 a Kuy 46:11
b 1Bs 23:22
c Bin 16:33
KAPU 25 d 1Bs 16:41, 42 2Bs 5:11, 12 2Bs 35:15
e 1Sa 10:5
f 1Bs 15:16
g 1Bs 16:41, 42
h 1Bs 15:16, 18
i Efe 5:19
j 1Bs 15:16, 19
mi muntu ya iya; 24 na bana ya Uziele, Mika; na bana ya Mika, Shamire. 25 Mpangi ya Mika vandaka Yishia; na bana ya Yishia, Zekaria. 26 Bana ya Merari a vandaka Mali ti Mushi; na bana ya Yaazia, Beno. 27 Bana ya Merari: na Yaazia, Beno, Shohami, Zakure, mpi Ibri; 28 na Mali, Eleazare, yina vandaka ve na banababakala; b 29 na Kishi: bana ya Kishi, Yerameele; 30 mpi bana ya Mushi bo yai: Mali, Edere, mpi Yerimoti. Yai bana ya Levi na kutadila banzo ya batata na bo. 31 Bo bulaka mpi zeke c kaka mutindu bampangi na bo bana ya Aroni salaka na ntwala ya ntotila Davidi, Zadoki, Ahimeleki, mpi bamfumu ya banzo ya batata ya banganga-nzambi mpi ya Balevi. Na yina me tala banzo ya batata, mfumu vandaka kiteso mosi na leke na yandi. Diaka, Davidi ti bamfumu ya bimvuka ya kisalu kabulaka ndambu ya bana ya Asafi, ya Emani, mpi ya Yedutuni d sambu bo bikula ti bakidare, ti bima ya kubudila miziki ya kele ti bansinga, e mpi ti basembale.f Yai lisiti ya bantu yina vandaka ti kiyeka sambu na kisalu yai, 2 na bana ya Asafi: Zakure, Yozefi, Netania, mpi Asharela, bana ya Asafi yina vandaka na nsi ya lutwadisu ya Asafi, yina vandaka kubikula na nsi ya lutwadisu ya ntotila. 3 Na Yedutuni, g bana ya Yedutuni: Gedalia, Seri, Yeshaya, Shimei, Ashabia, mpi Matitia, h sambanu, na nsi ya lutwadisu ya tata na bo Yedutuni, yina vandaka kubikula ti kidare, yandi vandaka kutonda mpi kukumisa Yehowa. i 4 Na Emani, j bana ya Emani: Bukia, Matania, Uziele, Shebuele, Yerimoti, Hanania, Hanani, Eliata,
25
713 Gidalti, Romamti-ezere, Yoshbekasha, Maloti, Otire, mpi Mahazioti. 5 Bantu yai yonso vandaka bana ya Emani, muntu ya ntotila yina vandaka kumona bambona-meso na mambu ya me tala Nzambi ya kieleka sambu na nkembo na yandi;1 ebuna Nzambi ya kieleka pesaka Emani bana-babakala 14 mpi banabankento 3. 6 Bantu yai yonso vandaka na nsi ya lutwadisu ya tata na bo sambu na kuyimba na nzo ya Yehowa ti basembale, bima ya kubudila miziki ya kele ti bansinga, mpi bakidare a sambu na kisalu ya nzo ya Nzambi ya kieleka. Asafi, Yedutuni, mpi Emani vandaka na nsi ya lutwadisu ya ntotila. 7 Ntalu na bo mpi bampangi na bo yina yikanaka ti bankunga sambu na Yehowa, bo yonso zabaka kisalu mbote-mbote: bo vandaka 288. 8 Bo bulaka zeke b sambu na bisalu na bo, muntu ya kukonda mfunu mpi muntu ya mfunu vandaka kiteso mosi, muntu yina me zaba kisalu mbotembote mpi muntu yina ke longuka. 9 Dikabu ya ntete yina basikaka na nima ya kubula zeke vandaka ya Asafi sambu na Yozefi, c ya zole sambu na Gedalia d (yandi ti bampangi na yandi mpi bana na yandi vandaka 12); 10 ya tatu sambu na Zakure, e bana na yandi ti bampangi na yandi, 12; 11 ya iya sambu na Yisri, bana na yandi ti bampangi na yandi, 12; 12 ya tanu sambu na Netania, f bana na yandi ti bampangi na yandi, 12; 13 ya sambanu sambu na Bukia, bana na yandi ti bampangi na yandi, 12; 14 ya nsambwadi sambu na Yesharela, bana na 25:5 1 Na kisina, “sambu na kutedimisa kibongo na yandi.”
1 BANSANGU 25:5–26:4 KAPU 25 a 1Bs 13:8 1Bs 15:16 1Bs 16:5
b Bin 16:33
c 1Bs 25:1, 2
d 1Bs 25:1, 3
e 1Bs 25:1, 2
f 1Bs 25:1, 2
Ndonga ya 2 a 1Bs 25:1, 4
b 1Bs 25:1, 4
c 1Bs 25:1, 4
d 1Bs 25:1, 4
KAPU 26 e 1Bs 9:2, 22 2Bs 23:16, 19
f 1Bs 26:14, 19
yandi ti bampangi na yandi, 12; 15 ya nana sambu na Yeshaya, bana na yandi ti bampangi na yandi, 12; 16 ya uvwa sambu na Matania, bana na yandi ti bampangi na yandi, 12; 17 ya kumi sambu na Shimei, bana na yandi ti bampangi na yandi, 12; 18 ya 11 sambu na Azarele, bana na yandi ti bampangi na yandi, 12; 19 ya 12 sambu na Ashabia, bana na yandi ti bampangi na yandi, 12; 20 ya 13 Shubaele, a bana na yandi ti bampangi na yandi, 12; 21 ya 14 Matitia, bana na yandi ti bampangi na yandi, 12; 22 ya 15 Yeremoti, bana na yandi ti bampangi na yandi, 12; 23 ya 16 Hanania, bana na yandi ti bampangi na yandi, 12; 24 ya 17 Yoshbekasha, bana na yandi ti bampangi na yandi, 12; 25 ya 18 Hanani, bana na yandi ti bampangi na yandi, 12; 26 ya 19 Maloti, bana na yandi ti bampangi na yandi, 12; 27 ya 20 Eliata, bana na yandi ti bampangi na yandi, 12; 28 ya 21 Otire, bana na yandi ti bampangi na yandi, 12; 29 ya 22 Gidalti, b bana na yandi ti bampangi na yandi, 12; 30 ya 23 Mahazioti, c bana na yandi ti bampangi na yandi, 12; 31 ya 24 Romamtiezere, d bana na yandi ti bampangi na yandi, 12. Bimvuka ya bankengidi ya bakieloe yo yai: na bana ya Kora, Meshelemia f mwana ya Kore na bana ya Asafi. 2 Meshelemia vandaka na bana yai: Zekaria mwana ya ntete, Yediayele mwana ya zole, Zebadia mwana ya tatu, Yatniele mwana ya iya, 3 Elami mwana ya tanu, Yehohanani mwana ya sambanu, Elieho-enai mwana ya nsambwadi. 4 Obedi-edomi vandaka na bana yai: Shemaya mwana ya ntete, Yehozabadi mwana ya zole, Yoa mwana ya
26
1 BANSANGU 26:5-25 tatu, Sakare mwana ya iya, Netanele mwana ya tanu, 5 Amiele mwana ya sambanu, Isakare mwana ya nsambwadi, Peuletai mwana ya nana; sambu Nzambi sakumunaka yandi. 6 Mpi mwana na yandi Shemaya butaka bana yina vandaka bamfumu ya banzo ya batata na bo, sambu bo vandaka babakala ya ngolo mpi ya me fwana. 7 Bana ya Shemaya bo yai: Otni, Refaele, Obedi, mpi Elzabadi; bampangi na yandi Elihu ti Semakia vandaka mpi babakala ya me fwana. 8 Bantu yai yonso vandaka bana ya Obedi-edomi; bo ti bana na bo mpi bampangi na bo, bo vandaka babakala ya me fwana mpi ya me lunga sambu na kisalu, bantu 62, bantu ya Obediedomi. 9 Meshelemia a vandaka ti bana mpi bampangi, babakala 18 ya me fwana. 10 Osa, yina vandaka na kati ya bana ya Merari vandaka ti bana. Shimri vandaka mfumu, sambu ata yandi vandaka ve mwana ya ntete, tata na yandi tulaka yandi mfumu, 11 Hilkia mwana ya zole, Tebalia mwana ya tatu, Zekaria mwana ya iya. Bana yonso mpi bampangi yonso ya Osa vandaka 13. 12 Na bimvuka yai ya bankengidi ya bakielo, bamfumu vandaka ti bisalu kiteso mosi ti bampangi na bo, sambu na kusala na nzo ya Yehowa. 13 Yo yina bo bulaka zeke, b sambu na bantu ya kukonda mfunu mpi sambu na bantu ya mfunu na kulanda banzo ya batata na bo, sambu na bakielo ya kuswaswana. 14 Ebuna zeke sambu na ndambu ya esti bwaka na Shelemia. Sambu na mwana na yandi Zekaria, yina vandaka ndongisi ya mayele, bo bulaka zeke, mpi zeke na yandi basikaka na nda-
714 KAPU 26 a 1Bs 26:14, 19
b Bin 16:33
Ndonga ya 2 a 1Bs 26:4, 5
b 1Bs 26:10, 11
c 1Bs 26:15
d 1Bs 26:16
e 1Bn 7:51 1Bn 14:25, 26 1Bs 9:26 1Bs 18:10, 11
f 1Bs 29:8
g 1Bn 15:18
h Kut 3:27
i Kub 18:3, 4
j 1Bs 23:17
mbu ya nordi. 15 Obedi-edomi bakaka ya yandi na ndambu ya sudi, mpi bo pesaka bana na yandi a banzo ya kubumbila bima. 16 Shupimi ti Osa b bakaka ya bo na ndambu ya westi, penepene ya Kielo ya Shaleketi, pene-pene ya nzila ya nene yina ke tombukaka, kimvuka mosi ya bankengidi ke talana ti kimvuka ya nkaka ya bankengidi; 17 kuvandaka ti Balevi sambanu na ndambu ya esti; na ndambu ya nordi, iya konso kilumbu mpi na ndambu ya sudi, iya konso kilumbu; mpi sambu na banzo ya kubumbila bima, c zolezole; 18 sambu na veranda ya nda na ndambu ya westi, bo vandaka iya na nzila ya nene d mpi zole na veranda ya nda. 19 Yai bimvuka ya bankengidi ya bakielo ya bana ya Kora mpi ya bana ya Merari. 20 Sambu na Balevi, Ahiya vandaka kutala bisika ya kubumba bimvwama ya nzo ya Nzambi ya kieleka mpi bisika ya kubumba bimvwama ya bima yina bo kumisaka santu.1e 21 Bana ya Ladani, disongidila bana ya muntu ya Gershoni na nzila ya Ladani, bamfumu ya banzo ya batata ya Ladani muntu ya Gershoni, Yehieli f 22 mpi bana ya Yehieli, Zetami ti mpangi na yandi Yoele. Bo vandaka kutala bisika ya kubumba bimvwama ya nzo ya Yehowa. g 23 Na bana ya Amrami, na bana ya Yisare, na bana ya Ebroni, mpi na bana ya Uziele, h 24 Shebuele mwana ya Gershomi mwana ya Moize vandaka ntwadisi yina vandaka kutala banzo ya kubumbila bima. 25 Sambu na bampangi na yandi, na Eliezere: i Rehabia j mwana na yandi, Yeshaya mwana na yandi, Yora26:20 1 To “bima yina bo me pesaka na Nzambi.”
715 mi mwana na yandi, Zikri mwana na yandi, mpi Shelomoti mwana na yandi. 26 Shelomoti yai ti bampangi na yandi vandaka kutala bisika yonso ya kubumba bimvwama ya bima yina bo kumisaka santu, a yina ntotila Davidi, b bamfumu ya banzo ya batata, c bamfumu ya mafunda mpi ya bankama, mpi bamfumu ya basoda kumisaka santu. 27 Na bima yina bo bakaka na bitumba d mpi na bima yina bo botulaka, e bo kumisaka bima ya nkaka santu sambu na kuyidika nzo ya Yehowa; 28 mpi bima yonso yina Samuele muntu ya ke monaka mambu, f Saule mwana ya Kishi, Abnere g mwana ya Nere, mpi Yoabi h mwana ya Seruya i kumisaka santu. Bima yonso yina konso muntu kumisaka santu, bo vandaka kupesa yo na Shelomiti mpi na bampangi na yandi sambu na kutala yo. 29 Na bana ya Yisare, j bo pesaka Kenania ti bana na yandi kisalu ya kutwadisa mambu na nganda, bo vandaka kusala bonso bakapita mpi bazuzi k na Izraele. 30 Na bana ya Ebroni, l Ashabia ti bampangi na yandi, babakala 1 700 ya me fwana, vandaka kutwadisa mambu ya Izraele na ntoto yina vandaka na westi ya Yordani sambu na bisalu yonso ya Yehowa mpi sambu na kisalu ya ntotila. 31 Na bana ya Ebroni, Yeriya m vandaka mfumu ya bana ya Ebroni na kulanda ndonga ya banzo ya batata na bo. Na mvula ya 40 ya luyalu ya Davidi, n bo sosaka bo, mpi bo monaka babakala ya ngolo mpi ya me fwana na kati na bo na Yazere o na Gileadi. 32 Mpi bampangi na yandi vandaka babakala ya me fwana 2 700, bamfumu ya banzo ya batata. Yo yina ntotila Davidi pesaka bo kisa-
1 BANSANGU 26:26–27:8 KAPU 26 a Kut 31:50 1Bs 18:10, 11
b 1Bs 29:3, 4 c 1Bs 29:6, 7 d Yoz 6:19 e Kut 31:28 f 1Sa 9:9 g 1Sa 14:50 h 2Sa 20:23 i 2Sa 2:18 j 1Bs 23:12 k Kul 17:9 2Bs 19:8
l 1Bs 23:12 m 1Bs 23:19 n 1Bs 29:26, 27 o Yoz 13:24, 25 Yoz 21:8, 39
Ndonga ya 2 KAPU 27 a Kub 18:25 Kul 1:15 1Sa 8:11, 12
b 1Bs 28:1 c 1Bs 11:11 d Kut 26:20, 21 e 2Sa 23:9 f 1Bs 8:1, 4 g 2Sa 23:20-23 1Bn 4:4
h 1Bs 12:27 i 2Sa 2:18 2Sa 23:8, 24
j 1Bs 2:15, 16
lu ya kutwadisa bana ya Rubeni, bana ya Gadi, mpi ndambu ya dikanda ya bana ya Manase, na mambu yonso ya Nzambi ya kieleka mpi na mambu ya ntotila. Yai ntalu ya bantu ya Izraele, bamfumu ya banzo ya batata, bamfumu ya mafunda mpi ya bankama, a mpi bakapita na bo yina vandaka kusala sambu na ntotila b na mambu yonso ya bimvuka yina vandaka kukota mpi kubasika konso ngonda na bangonda yonso ya mvula; bantu vandaka 24 000 na konso kimvuka. 2 Mfumu ya kimvuka ya ntete, kimvuka ya ngonda ya ntete vandaka Yashobeami c mwana ya Zabdiele, mpi bantu 24 000 vandaka na kimvuka na yandi. 3 Na bana ya Peresi, d yandi vandaka mfumu ya bamfumu yonso ya bimvuka yina bo tulaka sambu na kusala na ngonda ya ntete. 4 Mfumu ya kimvuka ya ngonda ya zole vandaka Dodai e muntu ya Ahohi f ti kimvuka na yandi, Mikloti vandaka ntwadisi, mpi bantu 24 000 vandaka na kimvuka na yandi. 5 Mfumu ya kimvuka ya tatu yina bo tulaka sambu na kusala na ngonda ya tatu vandaka Benaya g mwana ya Yehoyada h mfumu ya banganganzambi, mpi bantu 24 000 vandaka na kimvuka na yandi. 6 Benaya yai vandaka soda ya ngolo na kati ya bantu makumi tatu mpi yandi vandaka mfumu ya bantu makumi tatu yina, mpi mwana na yandi Amizabadi vandaka mfumu ya kimvuka na yandi. 7 Ya iya sambu na ngonda ya iya: Asaele, i mpangi ya Yoabi, j mpi mwana na yandi Zebadia vandaka na nima na yandi, mpi bantu 24 000 vandaka na kimvuka na yandi. 8 Mfumu ya tanu sambu na ngonda ya tanu
27
1 BANSANGU 27:9-29 vandaka Shamuti muntu ya Yizra, mpi bantu 24 000 vandaka na kimvuka na yandi. 9 Ya sambanu sambu na ngonda ya sambanu vandaka Ira a mwana ya Ikeshi muntu ya Tekoa, b mpi bantu 24 000 vandaka na kimvuka na yandi. 10 Ya nsambwadi sambu na ngonda ya nsambwadi vandaka Elesi c muntu ya Peloni na kati ya bana ya Efrayimi, mpi bantu 24 000 vandaka na kimvuka na yandi. 11 Ya nana sambu na ngonda ya nana vandaka Sibekai d muntu ya Usha na kati ya bana ya Zera, e mpi bantu 24 000 vandaka na kimvuka na yandi. 12 Ya uvwa sambu na ngonda ya uvwa vandaka Abi-ezere f muntu ya Anatoti g na kati ya bana ya Benyamini, mpi bantu 24 000 vandaka na kimvuka na yandi. 13 Ya kumi sambu na ngonda ya kumi vandaka Maharai h muntu ya Netofa na kati ya bana ya Zera, i mpi bantu 24 000 vandaka na kimvuka na yandi. 14 Ya 11 sambu na ngonda ya 11 vandaka Benaya j muntu ya Piratoni na kati ya bana ya Efrayimi, mpi bantu 24 000 vandaka na kimvuka na yandi. 15 Ya 12 sambu na ngonda ya 12 vandaka Eldai muntu ya Netofa, ya dibuta ya Otniele, mpi bantu 24 000 vandaka na kimvuka na yandi. 16 Bantu yai vandaka bantwadisi ya makanda ya Izraele: Na bana ya Rubeni, Eliezere mwana ya Zikri vandaka ntwadisi; na bana ya Simeoni, Shefatia mwana ya Maaka; 17 na Levi, Ashabia mwana ya Kemuele; na Aroni, Zadoki; 18 na Yuda, Elihu, k mpangi ya Davidi; na Isakare, Omri mwana ya Mikaele; 19 na Zebuloni, Yishmaya mwana ya Obadia; na Naftali, Yerimoti mwana ya Azriele; 20 na bana ya Efrayimi, Oshea mwana
716 KAPU 27 a 2Sa 23:8, 26
b 2Bs 11:5, 6 Amo 1:1
c 1Bs 11:10, 27
d 2Sa 21:18
e Kut 26:20
f 2Sa 23:8, 27
g 1Bs 6:60, 64
h 2Sa 23:8, 28
i Kut 26:20
j 2Sa 23:8, 30
k 1Sa 16:1, 6 1Sa 17:28
Ndonga ya 2 a 1Sa 14:50 2Sa 3:27
b Kuy 15:5
c 2Sa 24:2, 15 1Bs 21:6, 7
d 2Bn 18:15
e 2Bs 9:27
f 2Bs 26:9, 10
g Yez 35:2
ya Azazia; na ndambu ya dikanda ya Manase, Yoele mwana ya Pedaya; 21 na ndambu ya dikanda ya Manase na Gileadi, Ido mwana ya Zekaria; na Benyamini, Yaasiele mwana ya Abnere; a 22 na Dani, Azarele mwana ya Yerohami. Bantu yai vandaka bamfumu ya makanda ya Izraele. 23 Davidi tangaka ve bantu yina vandaka ti bamvula yantika na 20 mpi kulumuka, sambu Yehowa pesaka lusilu ya kukumisa Izraele mingi kibeni bonso bambwetete ya zulu. b 24 Yoabi mwana ya Seruya yantikaka kutanga bantu, kansi yandi manisaka ve; mpi Nzambi wilaka Izraele makasi1 sambu na diambu yina, c mpi bo kotisaka ve ntalu yina mukanda ya bansangu ya ntotila Davidi. 25 Azmaveti mwana ya Adiele vandaka kutala bisika ya kubumba bimvwama ya ntotila.d Yonatani mwana ya Uziya vandaka kutala banzo ya kubumbila bima1 yina kele na banseke, na bambanza, na babwala, mpi na banzo-zulu. 26 Ezri mwana ya Kelubi vandaka mfumu ya bantu ya ke salaka bilanga yina vandaka kubundula ntoto. 27 Shimei muntu ya Rama vandaka kutala bilanga ya vinu; Zabdi muntu ya Sifmoti vandaka kutala bima ya bilanga ya vinu sambu na bisika ya kubumba vinu. 28 Baale-anani muntu ya Gedere vandaka kutala banti ya olive mpi banti ya sikomore e yina vandaka na Shefela;f Yoashi vandaka kutala bisika ya kubumba mafuta. 29 Shitrai muntu ya Sharoni g vandaka kutala bangombe yina vandaka kudia matiti na Sharoni, 27:24 1 Na kisina, “mpi makasi vandaka na Izraele.” 27:25 1 To “banzo ya kubumbila bimvwama.”
717 mpi Shafati mwana ya Adlai vandaka kutala bangombe na muwanda ya kukonda bangumba.1 30 Obile muntu ya Ismaele vandaka kutala bashamo; Yedeya muntu ya Meronoti vandaka kutala bampunda.1 31 Yazizi muntu ya Agri vandaka kutala bitwisi. Bantu yai yonso vandaka bamfumu ya bima ya ntotila Davidi. 32 Yonatani, a mwana-mpangi ya Davidi, vandaka ndongisi, muntu yina vandaka ti mayele ya kubakisa mambu mpi sekretere, mpi Yehiele mwana ya Akmoni vandaka kutala bana ya ntotila. b 33 Ahitofele c vandaka ndongisi ya ntotila, mpi Ushai d muntu ya Arki vandaka nduku ya ntotila.1 34 Yehoyada mwana ya Benaya e mpi Abiatare f vandaka na nima ya Ahitofele; mpi Yoabi g vandaka mfumu ya basoda ya ntotila. Ebuna Davidi vukisaka bamfumu yonso ya Izraele na Yeruzalemi: bamfumu ya makanda, bamfumu ya bimvuka h yina vandaka kusadila ntotila, bamfumu ya mafunda ti bamfumu ya bankama, i bamfumu ya bima yonso ti ya bitwisi ya ntotila j mpi ya bana na yandi, k kumosi ti bakapita ya nzo ya ntotila mpi babakala yonso ya ngolo mpi ya me fwana. l 2 Na nima ntotila Davidi telamaka mpi tubaka nde: “Bampangi na mono mpi bantu na mono, beno wa mono. Nzala ya ntima na mono vandaka ya kutunga nzo sambu yo vanda kisika ya kupema ya sanduku ya kuwakana ya Yehowa mpi kazune ya Nzambi na beto, m mpi mono yidikaka bima sambu na
28
27:29 1 To “bantoto ya kukonda ngumba.” 27:30 1 Na kisina, “bampunda ya bankento.” 27:33 1 To “muntu yina ntotila ke zabisaka binsweki.”
1 BANSANGU 27:30–28:9 KAPU 27 a 2Sa 13:3 2Sa 21:21
b 1Bs 3:1-9 c 2Sa 15:12 2Sa 16:23 2Sa 17:23
d 2Sa 15:37 2Sa 16:16, 17
e 2Sa 23:20-23 1Bn 2:35
f 1Bn 1:7 g 1Bs 11:6
KAPU 28 h 1Bs 27:1 i Kub 18:25 j 1Bs 27:25, 29 k 1Bs 3:1-9 l 1Bs 11:10 m Nk 132:3-5
Ndonga ya 2 a 1Bs 22:2-4 b 1Bs 17:4 c 1Bs 22:7, 8 d 1Sa 16:1, 13 2Sa 7:8 Nk 89:20
e Kuy 49:10 1Bs 5:2 Nk 60:7
f Rut 4:22 g 1Sa 13:14 1Sa 16:11, 12
h 1Bs 3:1-9 i 1Bs 22:9 j 1Bs 17:14 2Bs 1:8
k 2Sa 7:13, 14 l 1Bs 17:13, 14 Nk 72:8
m Kul 12:1 1Bn 6:12
n Kul 6:3 o Kul 10:12
kutunga yo. a 3 Kansi Nzambi ya kieleka songaka mono nde, ‘Nge ta tunga ve nzo sambu na zina na mono, b sambu nge kele muntu ya bitumba, mpi nge me tiamunaka menga.’ c 4 Ata mpidina, Yehowa Nzambi ya Izraele solaka mono na nzo ya mvimba ya tata na mono sambu na kukuma ntotila ya Izraele kimakulu, d sambu yandi solaka Yuda bonso ntwadisi e mpi na nzo ya Yuda, yandi solaka nzo ya tata na mono; f na bana ya tata na mono, mono vandaka muntu yina yandi ndimaka, sambu na kutula mono ntotila ya Izraele ya mvimba. g 5 Mpi na bana na mono yonso, sambu Yehowa me pesa mono bana mingi, h yandi solaka mwana na mono Salomo i sambu yandi vanda na kiti ya kimfumu ya Yehowa na Izraele. j 6 “Yandi tubilaka mono nde, ‘Mwana na nge Salomo muntu ta tunga nzo na mono mpi bibansala na mono, sambu mono me sola yandi bonso mwana na mono mpi mono ta kuma tata na yandi. k 7 Mono ta tedimisa kimfumu na yandi ngolo kimakulu l kana yandi baka lukanu ya ngolo ya kuzitisa bansiku na mono mpi bankanu na mono, m mutindu yandi ke sala ntangu yai.’ 8 Yo yina mono ke tuba na meso ya Izraele ya mvimba, dibundu ya Yehowa, mpi na makutu ya Nzambi na beto nde: Beno zitisa mbote-mbote bansiku yonso ya Yehowa Nzambi na beno mpi beno sosa yo, sambu beno baka ntoto ya mbote n mpi beno bikila yo bana na beno bonso dikabu ya kimakulu. 9 “Mpi nge Salomo mwana na mono, zaba Nzambi ya tata na nge mpi sadila yandi na ntima ya mvimba1 o mpi na moyo2 28:9 1 To “ya kudipesa ya mvimba.” 2Tala Bantendula ya Bangogo.
1 BANSANGU 28:10-21 ya kiese, sambu Yehowa ke talaka bantima yonso, a mpi yandi ke bakisaka mabanza yonso. b Kana nge sosa yandi, yandi ta bika nde nge mona yandi, c kansi kana nge bikisa yandi, yandi ta buya nge kimakulu. d 10 Tala, ntangu yai, sambu Yehowa me sola nge na kutunga nzo yina ta vanda kisika ya santu. Vanda kikesa mpi sala kisalu.” 11 Na nima Davidi pesaka mwana na yandi Salomo pula e yina vandaka kumonisa mutindu ya kutunga kisika ya kukotila f mpi banzo na yo ya nkaka, basuku na yo ya kubumbila bima, basuku na yo ya zulu, basuku na yo ya kati, mpi nzo ya mufiniku ya kisika ya kuwakanisa bantu ti Nzambi.1 g 12 Yandi pesaka Salomo pula ya bo pesaka yandi na nzila ya mpeve mpi yina vandaka kumonisa mutindu ya kutunga bima yonso sambu na bibansala h ya nzo ya Yehowa, sambu na basuku yonso ya kudila madia yina vandaka na nziunga na yo, sambu na bisika ya kubumba bimvwama ya nzo ya Nzambi ya kieleka, mpi sambu na bisika ya kubumba bimvwama ya bima yina bo kumisaka santu;1 i 13 sambu na bimvuka ya banganga-nzambi j mpi ya Balevi, sambu na bisalu yonso ya nzo ya Yehowa, mpi sambu na bisadilu yonso ya kisalu ya nzo ya Yehowa; 14 sambu na kilo ya wolo, wolo sambu na bisadilu yonso ya bisalu ya mutindu na mutindu, kilo ya bisadilu yonso ya arza, mpi sambu na bisadilu yonso ya bisalu ya mutindu na mutindu; 15 kilo ya bima ya wolo ya kutudila minda mpi ya minda na yo ya wolo, k kilo ya bima ya kutudila minda ya mi28:11 1 To “nzo ya kufika masumu.” 28:12 1 To “bima yina bo me pesaka na Nzambi.”
718 KAPU 28 a 1Sa 16:7 1Bs 29:17 Bin 17:3 Kus 2:23
b Kul 31:21 Nk 139:2
c Mat 7:7 Ebr 11:6 Yak 4:8
d Kul 31:17 2Bs 15:2 Ebr 10:38
e Ebr 8:5 f 2Bs 3:4 g Lev 16:2 1Bn 6:19
h 1Bn 6:36 1Bn 7:12
i 1Bs 9:26 1Bs 26:20
j 1Bs 24:1 k 2Bs 4:7
Ndonga ya 2 a 2Bs 4:8, 19 b 1Bn 7:48, 50 c 1Bn 7:48 d Nk 18:10 e Kub 25:20 1Sa 4:4 1Bn 6:23
f 1Bs 28:11 g Kub 25:9, 40 h Kul 31:6 Yoz 1:6, 9 Bar 8:31
i Yoz 1:5 j 1Bs 24:1 k 1Bs 24:20
tindu na mitindu mpi ya minda na yo, mpi kilo ya bima ya arza ya kutudila minda, sambu na konso kima ya kutudila minda mpi minda na yo na kutadila kisalu na yo; 16 mpi kilo ya wolo sambu na bamesa ya mampa ya kutetika,1 a sambu na konso mesa, mpi arza sambu na bamesa ya arza, 17 sambu na bansomo, babolo, mabungu ya wolo ya kukonda kuvukisa ti kima ya nkaka, mpi kilo ya babolo ya fioti ya wolo, b sambu na konso bolo ya fioti, mpi kilo ya babolo ya fioti ya arza, sambu na konso bolo ya fioti. 18 Yandi pesaka mpi kilo ya wolo ya bunkete sambu na mesa-kimenga c ya ndumbu mpi sambu na kifwanisu ya pusu-pusu, d disongidila basherube e ya wolo yina ke tandula mapapu na yo mpi ke fika sanduku ya kuwakana ya Yehowa. 19 Davidi tubaka nde: “Diboko ya Yehowa vandaka na zulu na mono, mpi yandi pesaka mono mayele ya kubakisa mambu mbote-mbote sambu na kusonika mambu yonso ya fiotifioti ya pula f yina ke monisa mutindu ya kutunga nzo.” g 20 Ebuna Davidi tubilaka mwana na yandi Salomo nde: “Vanda kikesa mpi ngolo, mpi sala kisalu. Kuwa boma ve mpi kutekita ve, sambu Yehowa Nzambi, Nzambi na mono, kele ti nge.h Yandi ta yambula nge ve mpi ta bikisa nge ve, i kansi yandi ta vanda ti nge tii kuna kisalu yonso ya nzo ya Yehowa ta mana. 21 Mpi kele ti bimvuka ya banganga-nzambi j mpi ya Balevi k sambu na kisalu yonso ya nzo ya Nzambi ya kieleka. Nge kele ti bantu ya kisalu ya kele na luzolo mpi ya me zaba kisalu mbote-mbote sambu na ku28:16 1 Disongidila, mampa ya kumonisa.
719 sala bisalu ya mutindu na mutindu, a mpi bamfumu b ti bantu yonso yina ta sala mambu yonso ya nge ta songa bo.” Ebuna ntotila Davidi tubilaka dibundu ya mvimba nde: “Mwana na mono Salomo, muntu yina Nzambi me sola, c kele leke mpi yandi me zaba mambu mingi ve,1 d mpi kisalu kele mingi, sambu yo kele ve tempelo2 ya muntu, kansi ya Yehowa Nzambi. e 2 Mono me sala ngolo kibeni sambu na kuyidika bima sambu na nzo ya Nzambi na mono; mono me pesa wolo sambu na kisalu ya wolo, arza sambu na kisalu ya arza, kwivre sambu na kisalu ya kwivre, bibende sambu na kisalu ya bibende, f mabaya g sambu na kisalu ya mabaya, matadi ya oniksi, mpi matadi yina bo ta tula ti poto-poto, matadi ya fioti-fioti ya mikubu sambu na kusadila bifwanisu, mpi matadi ya ntalu ya mutindu na mutindu, mpi matadi mingi kibeni ya albatre. 3 Diaka, sambu mono ke wa kiese sambu na nzo ya Nzambi na mono, h kele mpi ti wolo mpi arza ya me katuka na bima na mono mosi ya ntalui yina mono ke pesa sambu na nzo ya Nzambi na mono, na zulu ya bima yina mono me yidika sambu na nzo ya santu, 4 mpi batalanta1 ya wolo 3000 ya Ofire j mpi batalanta 7000 ya arza ya bunkete, sambu na kupakula bibaka ya banzo yina, 5 wolo sambu na kisalu ya wolo mpi arza sambu na kisalu ya arza, mpi sambu na kisalu yonso yina bantu ya bisalu ya maboko fwete sala. Ntangu yai, nani kele ti luzolo ya mbote sambu yandi kwisa bubu yai na
29
29:1 1 To “yandi kele ngolo ve.” 2 To “kisika ya ngolo; nzo ya ntotila.” 29:4 1 Talanta mosi kele bakilo 34,2. Tala Bangindu ya Ngika B14.
1 BANSANGU 29:1-12 KAPU 28 a Kub 36:1, 2 b 1Bs 22:17 1Bs 28:1
KAPU 29 c 1Bs 28:5 d 1Bn 3:7 e 2Bs 2:4 f 1Bs 22:3, 16 g 1Bs 22:4, 14 h Nk 26:8 Nk 27:4 Nk 122:1
i 1Bs 21:24 j Yob 28:16
Ndonga ya 2 a Kub 35:5 b Kub 18:25 c 1Bs 27:25, 29 1Bs 27:31
d 1Bs 26:22 e 1Bs 6:1 f 2Bk 9:7 g Nk 145:3 1Tm 1:17
h Kus 5:13 i 1Bs 16:27 Nk 8:1
j Nk 24:1 Yez 42:5
k Nk 103:19 Mat 6:10
l Kul 8:18 Bin 10:22 Fil 4:19
m 2Bs 20:6 n Yez 40:26 o Kul 3:24 Efe 1:19 Kus 15:3
p 2Bs 1:11, 12
ntwala ti dikabu na maboko sambu na Yehowa?” a 6 Yo yina, bamfumu ya banzo ya batata, bamfumu ya makanda ya Izraele, bamfumu ya mafunda mpi ya bankama, b mpi bamfumu ya mumbongo ya ntotila c kwisaka na ntwala na luzolo na bo mosi. 7 Mpi bo pesaka bima yai sambu na kisalu ya nzo ya Nzambi ya kieleka: batalanta 5 000 ya wolo, badariki1 10 000, batalanta 10 000 ya arza, batalanta 18 000 ya kwivre, mpi batalanta 100 000 ya bibende. 8 Konso muntu yina vandaka ti matadi ya ntalu pesaka yo na kisika ya kubumba bimvwama ya nzo ya Yehowa, yina Yehiele d mwana ya Gershoni e vandaka kutala. 9 Bantu vandaka na kiese na kupesa makabu yai ya luzolo ya mbote, sambu bo pesaka makabu ya luzolo ya mbote na Yehowa na ntima ya mvimba, f mpi ntotila Davidi waka kiese mingi. 10 Na nima Davidi kumisaka Yehowa na meso ya dibundu ya mvimba. Yandi tubaka nde: “O Yehowa Nzambi ya tata na beto Izraele, bika nde bo kumisa nge mvula na mvula.1 11 O Yehowa, bunene, g ngolo, h kitoko, lukumu, mpi nkembo kele ya nge, i sambu bima yonso ya kele na zulu mpi na ntoto kele ya nge. j Kimfumu kele ya nge, O Yehowa. k Nge kele Muntu yina me kudinangula bonso mfumu na zulu ya yonso. 12 Bimvwama mpi nkembo ke katukaka na nge, l mpi nge ke yalaka bima yonso; m kiyeka n mpi ngoloo kele na diboko na nge, mpi diboko na nge lenda kumisa bantu yonso bantu ya nene p mpi 29:7 1 Dariki vandaka mbongo ya kibende ya wolo ya bantu ya Persia. Tala Bangindu ya Ngika B14. 29:10 1 To “katuka mvula na mvula tii mvula na mvula.”
1 BANSANGU 29:13-27 lenda pesa bo ngolo. a 13 Ebuna ntangu yai, Nzambi na beto, beto ke pesa nge matondo mpi ke kumisa zina na nge ya kitoko. 14 “Kansi mono kele nani mpi bantu na mono kele banani, sambu beto pesa nge makabu ya luzolo ya mbote bonso yai? Sambu bima yonso ke katukaka na nge, mpi beto me pesa nge bima yina me katuka na diboko na nge mosi. 15 Sambu beto kele banzenza na ntwala na nge mpi bantu yina me katukaka na insi ya nkaka, kaka bonso bankaka na beto yonso. b Sambu bilumbu na beto na ntoto kele bonso kivudi c—kukonda kivuvu. 16 O Yehowa Nzambi na beto, kimvwama yai yonso ya beto me yidika sambu na kutungila nge nzo sambu na zina na nge ya santu me katuka na diboko na nge mosi, mpi yonso kele ya nge. 17 O Nzambi na mono, mono me zaba mbote nde nge ke talaka ntima d mpi nde nge ke waka kiese na kwikama.1 e Na kusungama2 ya ntima na mono, mono me pesa bima yai yonso na luzolo yonso, mpi mono kele na kiese mingi ya kumona bantu na nge yina kele awa ke pesa nge makabu ya luzolo ya mbote. 18 O Yehowa, Nzambi ya Abrahami, ya Izaki, mpi ya Izraele, ba-nkaka na beto, sala nde banzala yai mpi mabanza yai kuvanda na bantima ya bantu na nge kimakulu, mpi twadisa bantima na bo na nge. f 19 Mpi pesa mwana na mono Salomo ntima g ya mvimba,1 sambu yandi zitisa bantuma na nge, h bangibusa na nge, ti bansiku na nge, mpi yandi sala mambu yai yonso, mpi yandi tunga tempelo2 yina mono me yidika bima sambu na yo.” i 29:17 1 To “na masonga.” 2 To “masonga.” 29:19 1 To “ya kudipesa ya mvimba.” 2 To “kisika ya ngolo; nzo ya ntotila.”
720 KAPU 29 a 2Bs 16:9 Nk 18:32 Yez 40:29
b Lev 25:23 Ebr 11:13
c Yob 14:1, 2 Yak 4:13, 14
d 1Bs 28:9 e Bin 11:20 Bin 15:8 Ebr 1:9
f Nk 10:17 Nk 86:11
g Mar 12:30 h 1Bn 6:12 i 1Bs 22:14
Ndonga ya 2 a Lev 1:3 b Lev 23:12, 13 Kut 15:5
c 1Bn 8:63, 64 d Kul 12:7 2Bs 7:10 Neh 8:12
e 1Bn 1:38-40 1Bs 23:1
f 1Bn 2:35 g 1Bs 28:5 h 1Bs 22:17 i 1Bs 28:1 j 1Bs 3:1-9 k 1Bn 3:12 2Bs 1:1, 12 Lon 2:9
l 2Sa 2:11
20 Ebuna Davidi tubilaka dibundu ya mvimba nde: “Beno kumisa Yehowa Nzambi na beno ntangu yai.” Mpi dibundu ya mvimba kumisaka Yehowa Nzambi ya ba-nkaka na bo, fukamaka, mpi bwaka luse na ntoto na ntwala ya Yehowa mpi ya ntotila. 21 Bo landaka kupesa Yehowa bimenga mpi kupesa Yehowa makabu ya kuyoka a na kilumbu yina landaka, banabangombe ya babakala 1 000, mameme ya babakala 1 000, bana-mameme ya babakala 1 000, mpi makabu na bo ya malafu; b bo pesaka bimenga mingi kibeni sambu na Izraele ya mvimba. c 22 Kilumbu yina, bo landaka kudia mpi kunwa na ntwala ya Yehowa ti kiese mingi, d mpi sambu na mbala ya zole bo tulaka Salomo mwana ya Davidi ntotila mpi bo tulaka yandi mafuta na ntwala ya Yehowa bonso ntwadisi; e bo tulaka mpi Zadoki nganga-nzambi. f 23 Salomo vandaka na kiti ya kimfumu ya Yehowa g bonso ntotila na kisika ya tata na yandi Davidi, yandi vandaka kununga, mpi bantu yonso ya Izraele vandaka kulemfukila yandi. 24 Bamfumu yonso, h basoda ya ngolo, i mpi bana yonso ya ntotila Davidi j kuditulaka na nsi ya kiyeka ya ntotila Salomo. 25 Mpi Yehowa kumisaka Salomo nene mingi kibeni na meso ya Izraele ya mvimba mpi pesaka yandi lukumu ya kimfumu na kiteso yina ntotila mosi ve ya Izraele me vandaka ntete ti yo na ntwala na yandi. k 26 Davidi mwana ya Yese yalaka Izraele ya mvimba, 27 mpi ntangu1 yina yandi yalaka Izraele vandaka bamvula 40. Na Ebroni yandi yalaka bamvula 7, l 29:27 1 Na kisina, “bilumbu.”
721
1 BANSANGU 29:28 – 2 BANSANGU Mambu Yina Ke na Kati
mpi na Yeruzalemi yandi yalaka bamvula 33. a 28 Yandi fwaka na nima ya kuzinga luzingu mosi ya mbote mpi ya nda, b ti kimvwama, mpi nkembo; ebuna mwana na yandi Salomo kumaka ntotila na kisika na yandi. c 29 Sambu na disolo ya luzingu ya ntotila Davidi, katuka na luyantiku tii na nsuka,
KAPU 29 a 2Sa 5:4, 5 b 1Bn 1:1 c 1Bn 2:10-12
Ndonga ya 2 a 2Sa 7:2 2Sa 12:1
b 1Bs 21:9, 10
bo me sonikaka yo na masonama ya Samuele, muntu ya ke monaka mambu, ya mbikudi Natani, a mpi ya Gadi, b muntu ya ke monaka bambona-meso, 30 kumosi ti kimfumu na yandi yonso, ti ngolo na yandi, mpi ti mambu yina salamaka na ntangu na yandi, na Izraele, mpi na bimfumu yonso ya nziunga.
MUKANDA YA ZOLE YA
BANSANG U M A M B U Y I N A K E N A K AT I
1
Salomo me lomba mayele (1-12) Kimvwama ya Salomo (13-17)
2 Salomon me kudibongisa sambu na kutunga tempelo (1-18) 3 Salomo me yantika kutunga tempelo (1-7) Kisika ya Kuluta Santu (8-14) Makunzi zole ya kwivre (15-17)
Bo me yidika lusambu na tempelo (12-16) Bamaswa ya Salomo (17, 18) 9 Ntotila-nkento ya Sheba me kwisa kutala Salomo (1-12) Kimvwama ya Salomo (13-28) Lufwa ya Salomo (29-31) 10 Izraele me kolamina Rehoboami (1-19)
4 Mesa-kimenga, Nzadi-Mungwa, mpi malonga ya nene (1-6) Bima ya kutudila minda, bamesa, mpi bibansala (7-11a) Bo me manisa kusala bima ya tempelo (11b-22)
11
5 Bo me kudibongisa sambu na kuyantika kusadila tempelo (1-14) Bo me nata Sanduku na tempelo (2-10)
13 Abiya, ntotila ya Yuda (1-22) Abiya me bedisa Yeroboami (3-20)
6 Salomo me tuba na bantu (1-11) Kisambu ya Salomo sambu na kuyantika kusadila tempelo (12-42) 7 Nkembo ya Yehowa me fuluka na tempelo (1-3) Mambu ya bo salaka na nsungi ya kuyantika kusadila tempelo (4-10) Yehowa me monana na Salomo (11-22) 8 Banzo ya nkaka yina Salomo tungaka (1-11)
Luyalu ya Rehoboami (1-12) Balevi ya kwikama me kwenda na Yuda (13-17) Dibuta ya Rehoboami (18-23)
12 Shishaki me nwanisa Yeruzalemi (1-12) Nsuka ya luyalu ya Rehoboami (13-16)
14 Lufwa ya Abiya (1) Aza, ntotila ya Yuda (2-8) Aza me bedisa bantu ya Etiopia 1000 000 (9-15) 15 Mambu yina Aza yidikaka (1-19) 16 Kuwakana ya Aza ti Siria (1-6) Hanani me nganina Aza (7-10) Lufwa ya Aza (11-14) 17 Yehoshafati, ntotila ya Yuda (1-6) Kisalu ya kulonga bantu na bambanza yonso (7-9)
2 BANSANGU Mambu Yina Ke na Kati Basoda ya ngolo ya Yehoshafati (10-19) 18 Kuwakana ya Yehoshafati ti Ahabi (1-11) Mikaya me bikula nde bo ta bela bitumba (12-27) Bo me fwa Ahabi na Ramoti-gileadi (28-34) 19 Yehu me nganina Yehoshafati (1-3) Mambu yina Yehoshafati yidikaka (4-11) 20 Makanda ya nziunga me pesa Yuda boma (1-4) Yehoshafati me samba sambu na kulomba lusadisu (5-13) Mvutu ya Yehowa (14-19) Nzambi me gulusa Yuda na mutindu ya kuyituka (20-30) Nsuka ya luyalu ya Yehoshafati (31-37) 21 Yehorami, ntotila ya Yuda (1-11) Mukanda yina Eliya sonikaka (12-15) Yehorami me suka mbi (16-20) 22 Ahazia, ntotila ya Yuda (1-9) Atalia me baka kimfumu na kingolo-ngolo (10-12) 23 Yehoyada me zenga mambu; bo me kumisa Yehoashi ntotila (1-11) Bo me fwa Atalia (12-15) Mambu yina Yehoyada yidikaka (16-21) 24 Luyalu ya Yehoashi (1-3) Yehoashi me yidika tempelo (4-14) Yehoashi me pesa Nzambi mukongo (15-22) Bo me fwa Yehoashi (23-27) 25 Amasia ntotila ya Yuda (1-4) Bitumba ti Edomi (5-13) Amasia me sambila biteki (14-16) Bitumba ti Yehoashi ntotila ya Izraele (17-24) Lufwa ya Amasia (25-28) 26 Uziya, ntotila ya Yuda (1-5) Mambu yina basoda ya Uziya salaka (6-15) Uziya muntu ya lulendo me baka maladi ya lepre (16-21) Lufwa ya Uziya (22, 23) 27 Yotami, ntotila ya Yuda (1-9)
722 28 Ahazi, ntotila ya Yuda (1-4) Siria mpi Izraele me bedisa Yuda (5-8) Odedi me kebisa Izraele (9-15) Yuda me kudikulumusa (16-19) Ahazi me sambila biteki; lufwa na yandi (20-27) 29 Ezekiasi, ntotila ya Yuda (1, 2) Mambu yina Ezekiasi yidikaka (3-11) Bo me kumisa tempelo bunkete (12-19) Bo me vutukila bisalu na tempelo (20-36) 30 Ezekiasi me sala Paki (1-27) 31 Ezekiasi me katula lusambu ya biteki (1) Bo me sadisa banganga-nzambi mpi Balevi mbote-mbote (2-21) 32 Senakeribi me pesa Yeruzalemi boma (1-8) Senakeribi me tula ntembe ti Yehowa (9-19) Wanzio me fwa basoda ya Asiria (20-23) Maladi ya Ezekiasi mpi lulendo na yandi (24-26) Mambu yina Ezekiasi salaka mpi lufwa na yandi (27-33) 33 Manase, ntotila ya Yuda (1-9) Manase me balula ntima na mambi na yandi (10-17) Lufwa ya Manase (18-20) Amone, ntotila ya Yuda (21-25) 34 Yoziasi, ntotila ya Yuda (1, 2) Mambu yina Yoziasi yidikaka (3-13) Bo me mona mukanda ya Nsiku (14-21) Hulda me bikula mambu ya mpasi (22-28) Yoziasi me tangila bantu mukanda (29-33) 35 Yoziasi me baka bangidika sambu na kusala Paki mosi ya nene (1-19) Farao Neko me fwa Yoziasi (20-27) 36 Yehoahazi, ntotila ya Yuda (1-3) Yehoyakimi, ntotila ya Yuda (4-8) Yehoyakini, ntotila ya Yuda (9, 10) Sidikiya, ntotila ya Yuda (11-14) Bo me fwa Yeruzalemi (15-21) Sirusi me pesa ntuma ya kutunga diaka tempelo (22, 23)
723
1
Salomo mwana ya Davidi vandaka kukuma kaka ngolo mingi na kimfumu na yandi; Yehowa Nzambi na yandi vandaka ti yandi mpi vandaka kumisaka yandi muntu ya nene mingi kibeni. a 2 Salomo tindaka bantu na kubinga Izraele ya mvimba, bamfumu ya mafunda mpi ya bankama, bazuzi, mpi bamfumu yonso ya Izraele ya mvimba, bamfumu ya banzo ya batata. 3 Na nima, Salomo ti dibundu ya mvimba kwendaka na kisika ya kunanguka na Gibeoni, b sambu tenta ya lukutakanu ya Nzambi ya kieleka vandaka kuna; tenta yina Moize nsadi ya Yehowa salaka na ntoto-makanga. 4 Kansi, Davidi bakaka sanduku ya Nzambi ya kieleka na Kiriati-yearimi c mpi nataka yo na kisika yina yandi yidikilaka yo; yandi tedimisilaka yo tenta na Yeruzalemi. d 5 Mesa-kimenga ya kwivre e yina Besalele f mwana ya Uri mwana ya Hure salaka, bo tulaka yo na ntwala ya nzo-tenta ya Yehowa; mpi Salomo ti dibundu vandaka kusamba na ntwala na yo.1 6 Salomo pesaka makabu kuna na ntwala ya Yehowa, mpi yandi pesaka makabu ya kuyoka 1 000 na mesa-kimenga ya kwivre g ya tenta ya lukutakanu. 7 Na mpimpa yina, Nzambi monanaka na Salomo mpi tubilaka yandi nde: “Lomba kima yina nge ke zola nde mono pesa nge.” h 8 Ebuna Salomo tubilaka Nzambi nde: “Nge monisaka zola ya kwikama ya nene na tata na mono Davidi, i mpi nge me kumisa mono ntotila na kisika na yandi. j 9 Ntangu yai, O Yehowa Nzambi, bika nde mambu yina nge silaka na tata na mono Davidi kulungana, k sambu nge me kumisa mono ntotila ya bantu yina 1:5 1 To “vandaka kuyula yandi pana.”
2 BANSANGU 1:1-16 KAPU 1 a 1Bs 29:25 Lon 2:9 Mat 6:28, 29 Mat 12:42
b 1Bn 3:4 1Bs 21:29
c 1Bs 13:5 d 1Bs 16:1 e Kub 38:1, 2 f Kub 31:2-5 g 1Bn 3:4 h 1Bn 3:5-9 i 2Sa 7:8 j 1Bs 28:5 Nk 89:28, 29
k 2Sa 7:12 1Bs 28:6 Nk 132:11
Ndonga ya 2 a Kuy 13:14, 16 b Bin 2:6 Yak 1:5
c Nk 72:1, 2 d 1Bn 3:10-13 1Bn 3:28
e 1Bs 29:25 2Bs 9:22 Lon 2:9
f 1Bn 3:4 g Kul 17:16 1Bn 4:26
h 2Bs 8:5, 6 i 2Bs 9:25 j 1Bn 10:21 k 1Bn 10:27 2Bs 9:27
l 2Bs 9:28
kele mingi bonso bambuma ya zelo ya ntoto. a 10 Ntangu yai, pesa mono mayele mpi nzayilu b ya kutwadisa bantu yai,1 sambu nani lenda sambisa bantu na nge yai ya mingi?” c 11 Ebuna Nzambi tubilaka Salomo nde: “Sambu yai nzala ya ntima na nge mpi nge me lomba ve bima ya kinsuni, bimvwama, mpi lukumu to lufwa1 ya bantu yina ke mengaka nge, nge me lomba mpi ve luzingu ya nda,2 kansi nge me lomba mayele mpi nzayilu sambu na kusambisa bantu na mono yina mono me tula nge ntotila na bo, d 12 mono ta pesa nge mayele mpi nzayilu; kansi mono ta pesa nge mpi bima ya kinsuni, bimvwama, mpi lukumu yina ata ntotila mosi ve na ntwala na nge me vandaka ti yo, mpi ata ntotila mosi ve na nima na nge ta vandaka ti yo.” e 13 Yo yina Salomo katukaka na kisika ya kunanguka na Gibeoni, f na ntwala ya tenta ya lukutakanu, ebuna yandi kwisaka na Yeruzalemi; mpi yandi yalaka Izraele. 14 Salomo landaka kubaka bapusu-pusu mpi bampunda1 mingi; yandi vandaka ti bapusu-pusu 1400 mpi bampunda1 12000, g mpi yandi tulaka yo na bambanza ya bapusu-pusu h mpi pene-pene ya ntotila na Yeruzalemi. i 15 Ntotila kumisaka arza ti wolo na Yeruzalemi mingi bonso matadi, j mpi yandi kumisaka banti ya sedre mingi bonso banti ya sikomore na Shefela. k 16 Bampunda ya Salomo vandaka kukatuka na Ezipte, l mpi bantu ya mumbongo ya ntotila vandaka kusumba bampunda 1:10 1 Na kisina, “ya kubasika mpi kukota na ntwala ya bantu yai.” 1:11 1 To “moyo.” 2 Na kisina, “bilumbu mingi.” 1:14 1 To “bantu yina ke tambusaka bampunda.”
2 BANSANGU 1:17–2:12 na bimvuka1 na ntalu yina bo tulaka. a 17 Ntalu ya konso pusupusu yina vandaka kukatuka na Ezipte vandaka mbongo 600 ya bibende, mpi ntalu ya mpunda mosi vandaka 150; na nima bo vandaka kunata yo na bantotila yonso ya bantu ya Heti mpi na bantotila ya Siria. Ebuna Salomo songaka bantu na kutunga nzo sambu na zina ya Yehowa b mpi nzo1 sambu na kimfumu na yandi. c 2 Salomo solaka bantu 70 000 sambu na kusala bisalu ya ngolo,1 bantu 80 000 sambu na kuzenga matadi na bangumba, d mpi bantu 3600 na kuvanda bankengi na bo. e 3 Diaka, Salomo tindilaka Hirami f ntotila ya Tire ndinga nde: “Sadila mono mutindu nge sadilaka tata na mono Davidi ntangu nge tindilaka yandi banti ya sedre sambu na kutunga nzo ya kuzingila.1g 4 Mono ke tunga nzo sambu na zina ya Yehowa Nzambi na mono, sambu mono santisa yo sambu na yandi, sambu na kuyoka ndumbu ya nsudi ya kitoko h na ntwala na yandi, mpi sambu na mampa ya kutetika1i ya konso ntangu mpi makabu ya kuyoka, na suka mpi na nkokila, j na Bisabatu, k na bangonda ya mpa, l mpi na bansungi ya bankinsi ya Yehowa Nzambi na beto. Yai diambu ya mvula na mvula ya yandi ke lomba Izraele. m 5 Nzo yina mono ke tunga ta vanda nene, sambu Nzambi na beto kele nene kuluta banzambi yonso ya nkaka. 6 Mpi nani me fwana kusala ki-
2
1:16 1 To mbala ya nkaka, “kukatuka na Ezipte mpi na Kue; bantu ya mumbongo ya ntotila vandaka kusumba yo na Kue,” ziku yo ke tubila Silisia. 2:1, 3 1 To “nzo ya ntotila.” 2:2 1 To “sambu na kunata bizitu.” 2:4 1 Disongidila, mampa ya kumonisa.
724 KAPU 1 a 1Bn 10:28, 29
KAPU 2 b Kul 12:11 1Bs 22:10
c 1Bn 7:1 d 1Bn 5:15 e 1Bn 5:16 1Bn 9:22 2Bs 2:17, 18
f 1Bn 5:1 g 2Sa 5:11 h Kub 30:7 i Kub 25:30 j Kut 28:4 k Kut 28:9 l Kut 28:11 m Kul 16:16
Ndonga ya 2 a 1Bn 8:27 Yez 66:1 Bis 17:24
b 1Bn 7:13, 14 c 1Bs 22:15 d 1Bn 5:6, 8 2Bs 3:5
e 1Bn 10:11 f 1Bn 5:9 g 1Bn 5:14 h 1Bn 5:11
salu ya kutungila yandi nzo? Sambu zulu mpi zulu ya zulu lenda kuka yandi ve, a yo yina mono kele nani sambu mono tungila yandi nzo? Kima ya mono lenda sala kele kutunga nzo yina ta vanda kisika ya kubasisa midinga ya bimenga na ntwala na yandi. 7 Ntangu yai, tindila mono muntu ya ke salaka bisalu ya maboko yina me zaba mbote kisalu ya wolo, arza, kwivre, b kibende, lene ya mbwaki-ble, lele ya mbwaki ya ngolo, mpi nsinga ya ble mpi muntu yina me zaba kusala bifwanisu. Yandi ta sala na Yuda mpi na Yeruzalemi ti bantu na mono ya me zaba kusala bisalu ya maboko, bantu yina tata na mono Davidi pesaka. c 8 Tindila mono banti ya sedre, ya yenevriye, d mpi ya algumi e katuka na Libani, sambu mono me zaba mbote nde bansadi na nge me zaba mbote-mbote kuzenga banti ya Libani. f Bansadi na mono ta sala kumosi ti bansadi na nge g 9 sambu na kuyidikila mono mabaya mingi, sambu nzo yina mono ke tunga ta vanda nene kibeni. 10 Tala: Mono ta pesa madia sambu na bansadi na nge, h bantu ya ke zengaka banti: bakore1 ya ble 20 000, bakore ya orze 20 000, ba-bati2 ya vinu 20 000, mpi ba-bati ya mafuta 20 000.” 11 Ebuna Hirami ntotila ya Tire tindilaka Salomo nsangu yai ya kusonika: “Sambu Yehowa ke zolaka bantu na yandi, yandi me tula nge ntotila na bo.” 12 Na nima Hirami tubaka nde: “Bika Yehowa Nzambi ya Izraele kubaka lukumu, yandi muntu salaka zulu mpi ntoto, sambu yandi 2:10 1 Kore mosi kele balitre 220. Tala Bangindu ya Ngika B14. 2 Bati mosi kele balitre 22. Tala Bangindu ya Ngika B14.
725 me pesa ntotila Davidi mwana mosi ya mayele, a yina kele ti ngangu mpi mayele ya kubakisa mambu, b yina ta tunga nzo sambu na Yehowa mpi nzo sambu na kimfumu na yandi. 13 Ntangu yai mono ke tinda muntu mosi ya me zaba kusala kisalu ya maboko, ya kele ti mayele ya kubakisa mambu, Hirami-abi, c 14 yandi kele mwana ya nkento mosi ya dikanda ya Dani kansi tata na yandi vandaka muntu ya Tire; yandi me zaba mbote-mbote kisalu ya wolo, arza, kwivre, kibende, matadi, mabaya, lene ya mbwakible, nsinga ya ble, bilele ya kitoko, mpi bilele ya mbwaki ya ngolo.d Yandi lenda sala bifwanisu ya mitindu yonso mpi kusala konso kima yina bo me pesa yandi.e Yandi ta sala ti bantu na nge ya me zaba kusala bisalu ya maboko ti bantu ya mfumu na mono Davidi tata na nge ya me zaba kusala bisalu ya maboko. 15 Ntangu yai, bika mfumu na mono kutinda ble, orze, mafuta, mpi vinu yina yandi me sila bansadi na yandi. f 16 Ebuna beto ta zenga banti na Libani, g banti mingi na kiteso yina nge kele na yo mfunu, mpi beto ta natila nge yo na bita ya ke leluka na zulu ya nzadi-mungwa tii na Yope; h mpi nge ta nata yo na Yeruzalemi.” i 17 Ebuna Salomo tangaka bantu yonso yina vandaka banzenza na insi ya Izraele, j na nima ya kutanga bantu yina Davidi tata na yandi tangaka, k mpi bo monaka nde bantu vandaka 153600. 18 Yo yina yandi tulaka bantu 70 000 sambu na kusala bisalu ya ngolo,1 bantu 80 000 sambu na kuzenga matadi l na bangumba, mpi bantu 3600 na kuvanda bankengi sambu na kupesa bantu kisalu. m 2:18 1 To “sambu na kunata bizitu.”
KAPU 2 a 1Bn 5:7 b 2Bs 1:11, 12 c 1Bn 7:13, 14 2Bs 4:11-16
d 2Bs 3:14 e Kub 31:2-5 f 2Bs 2:10 g 1Bn 5:6, 8 h Yoz 19:46, 48 Esd 3:7
i 1Bn 5:9 j 2Bs 8:7, 8 k 1Bs 22:2 l 1Bn 5:17, 18 1Bs 22:15
m 1Bn 5:15, 16
Ndonga ya 2 KAPU 3 a 1Bn 6:1 1Bn 6:37
b Kuy 22:2, 14 c 2Sa 24:25 1Bs 21:18
d 2Sa 24:18 1Bs 21:22
e 1Bn 6:2 f 1Bn 6:3 g 1Bn 6:15, 22 h 1Bn 6:29 i 1Bn 6:21 j 1Bs 29:2, 8 k 1Bs 29:3, 4 l Kub 26:29 m Kub 26:1 1Bn 6:29
n Kub 26:33 1Bn 8:6 Ebr 9:24
3
2 BANSANGU 2:13–3:8
Na nima Salomo yantikaka kutunga nzo ya Yehowa a na Yeruzalemi na Ngumba ya Moria, b kisika Yehowa monikaka na tata na yandi Davidi, c na kisika yina Davidi yidikaka, na kisika ya Ornani d muntu ya Yebusi ya bo ke tutaka bambuma sambu na kukatula yo bampusu. 2 Yandi yantikaka kutunga na kilumbu ya zole ya ngonda ya zole, na mvula ya iya ya luyalu na yandi. 3 Fondasio yina Salomo tulaka sambu na kutunga nzo ya Nzambi ya kieleka vandaka nda maboko 60, mpi nene maboko 20, e na kutadila kitesilu ya ntama.1 4 Kisika ya kukotila yina vandaka na ntwala vandaka nda maboko 20, kiteso mosi ti nene ya nzo yina,1 mpi nda na yo katuka na ntoto tii na zulu vandaka maboko 120;2 mpi na kati yandi pakulaka yo wolo ya kukonda kuvukisa ti kima ya nkaka. f 5 Yandi tulaka mabaya ya yenevriye na bibaka ya nzo ya nene, na nima yandi pakulaka yo wolo ya mbote, g ebuna yandi tulaka bifwanisu ya maba h mpi ya miniololo i na zulu na yo. 6 Diaka, yandi tulaka matadi ya ntalu ya kitoko na nzo yina; j mpi wolo k ya yandi sadilaka katukaka na Parvaimi. 7 Yandi pakulaka nzo, mitandala, minoko, bibaka na yo, mpi bakielo na yo wolo; l mpi yandi tulaka bifwanisu ya basherube na bibaka. m 8 Yandi tungaka suku1 ya Kisika ya Kuluta Santu; n nda na yo vandaka kiteso mosi ti nene ya 3:3 1 Diboko mosi yina bantu vandaka kusadila mingi kele basantimetre 44,5, kansi bantu ya nkaka ke yindulaka nde “kitesilu ya ntama” kele diboko ya nda yina kele basantimetre 51,8. Tala Bangindu ya Ngika B14. 3:4 1 To “maboko 20 ya ke basika na nene ya nzo yina.” 2 Ntalu yai kele ve ya siki-siki. 3:8 1 Na kisina, “nzo.”
2 BANSANGU 3:9–4:5 nzo yina, maboko 20, mpi nene na yo vandaka maboko 20. Yandi pakulaka yo batalanta1 600 ya wolo ya mbote. a 9 Kilo ya wolo sambu na minsonso vandaka bashekele1 50; mpi yandi pakulaka basuku ya zulu wolo. 10 Na nima yandi salaka bifwanisu zole ya basherube na suku1 ya Kisika ya Kuluta Santu, mpi yandi pakulaka yo wolo. b 11 Nda yonso ya mapapu ya basherube vandaka maboko 20; c dipapu mosi ya sherube ya ntete vandaka nda maboko tanu mpi yo vandaka kusimba kibaka ya nzo, mpi dipapu yina ya nkaka vandaka nda maboko tanu mpi yo vandaka kusimba dipapu mosi ya sherube yina ya nkaka. 12 Dipapu mosi ya sherube yina ya nkaka vandaka nda maboko tanu mpi yo vandaka kusimba kibaka ya nkaka ya nzo, mpi dipapu ya nkaka vandaka nda maboko tanu mpi yo vandaka kusimba dipapu mosi ya sherube ya ntete. 13 Nda ya mapapu ya kutandula ya basherube yai vandaka maboko 20; yo telamaka na makulu na yo, mpi yo vandaka kutala na kati.1 14 Yandi salaka mpi rido d na nsinga ya ble, na lene ya mbwakible, na lele ya mbwaki ya ngolo, mpi na lele ya kitoko, mpi yandi tulaka bifwanisu ya basherube na zulu na yo. e 15 Na nima yandi salaka makunzi f zole na ntwala ya nzo, nda na yo maboko 35, mpi kima yina vandaka bonso nkalu yina vandaka na zulu ya konso dikunzi vandaka maboko tanu. g 16 Yandi salaka miniololo, yina kele bonso mayaka, mpi tulaka yo na 3:8 1 Talanta mosi kele bakilo 34,2. Tala Bangindu ya Ngika B14. 3:9 1 Shekele mosi kele bagrame 11,4. Tala Bangindu ya Ngika B14. 3:10 1 Na kisina, “nzo.” 3:13 1 Disongidila, na ndambu ya Kisika ya Santu.
726 KAPU 3 a 1Bn 6:20
b 1Bn 6:23-28
c 1Bn 8:6 1Bs 28:18
d Mat 27:51 Ebr 10:19, 20
e Kub 26:31, 33
f 2Bn 25:13
g 1Bn 7:15-22 2Bn 25:17 2Bs 4:11-13 Yer 52:22, 23
Ndonga ya 2 KAPU 4 a Kub 38:1, 2 1Bn 8:22
b Kub 30:20 Kub 38:8
c 1Bn 7:23-26
d 1Bn 6:18
e Yer 52:20
bansongi ya makunzi, mpi yandi salaka bagrenade 100 mpi tulaka yo na zulu ya miniololo yina. 17 Yandi tedimisaka makunzi na ntwala ya tempelo, mosi na diboko ya kitata1 mpi mosi na diboko ya kimama;2 yandi pesaka dikunzi ya diboko ya kitata zina Yakini,3 mpi dikunzi ya diboko ya kimama Boazi.4 Na nima yandi salaka mesakimenga ya kwivre, a yo vandaka maboko 20 na nda, maboko 20 na nene, mpi maboko 10 katuka na ntoto tii na zulu. 2 Yandi salaka NzadiMungwa1 na kibende yina bo lab mbaka na tiya. Yo vandaka bonso dilonga, maboko 10 katuka ndambu mosi tii na ndambu ya nkaka, nda maboko 5 katuka na ntoto tii na zulu, mpi yo bakaka nsinga ya kutesila ya nda maboko 30 sambu na kuziunga yo. c 3 Mpi kuvandaka ti bima ya kitoko bonso bankalu na nsi na yo, d yo ziungaka NzadiMungwa ya mvimba, kumi na kitamina ya diboko mosi na nziunga ya Nzadi-Mungwa. Bankalu vandaka na bandonga zole mpi bo salaka yo nzila mosi ti NzadiMungwa yina na kibende yina bo lambaka na tiya. 4 Yo vandaka na zulu ya bangombe 12; e 3 vandaka kutala na nordi, 3 na westi, 3 na sudi, mpi 3 na esti; NzadiMungwa vandaka na zulu na yo, mpi banima na yo vandaka kutala na kati-kati. 5 Nene ya kibende na yo vandaka nene ya diboko;1 bo salaka lweka na yo bonso lweka ya dikopa, bonso kintuntu ya lisi. Kisika ya kutula masa va-
4
3:17 1 To “na ndambu ya sudi.” 2 To “na ndambu ya nordi.” 3 Yo ke tendula “Bika nde Yandi [disongidila, Yehowa] Tula Ngolo.” 4 Mbala ya nkaka yo ke tendula “Na Ngolo.” 4:2 1 To “kisika ya kubumbila masa.” 4:5 1 Kiteso ya basantimetre 7,4. Tala Bangindu ya Ngika B14.
727 ndaka kukota ba-bati1 3000 ya masa. 6 Yandi salaka mpi malonga kumi ya nene sambu na kuyobila; yandi tulaka malonga tanu na diboko ya kitata mpi tanu na diboko ya kimama. a Na kati na yo, bo vandaka kuyobisa bima yina bo vandaka kusadila sambu na makabu ya kuyoka. b Kansi Nzadi-Mungwa vandaka sambu banganga-nzambi kuyobila. c 7 Na nima yandi salaka bima ya kutudila minda ya wolo kumi, d mutindu bo songaka yandi, e mpi yandi tulaka yo na tempelo, tanu na diboko ya kitata mpi tanu na diboko ya kimama. f 8 Yandi salaka mpi bamesa kumi mpi tulaka yo na tempelo, tanu na diboko ya kitata mpi tanu na diboko ya kimama; g mpi yandi salaka babolo ya wolo 100. 9 Na nima yandi salaka kibansala h ya banganga-nzambi, i kibansala1 ya nene, j mpi bakielo sambu na kibansala, mpi yandi pakulaka bakielo na yo kwivre. 10 Yandi tulaka Nzadi-Mungwa na diboko ya kitata, na ndambu ya sudi-esti. k 11 Hirami salaka mpi mabungu ya kutudila putulu ya tiya, bapawu, mpi babolo. l Hirami manisaka kisalu yina yandi salaka sambu na ntotila Salomo na nzo ya Nzambi ya kieleka: m 12 makunzi n zole mpi bima yina vandaka bonso babolo yina vandaka na bansongi ya makunzi zole; miyungulu o zole ya kufika bima zole yina vandaka bonso babolo yina vandaka na bansongi ya makunzi; 13 bagrenade p 400 sambu na miyungulu zole, bandonga zole ya bagrenade sambu na ko-
2 BANSANGU 4:6–5:1 KAPU 4 a 1Bn 7:38, 39 b Lev 1:9 Lev 9:14
c Kub 29:4 d Kub 37:17 e 1Bs 28:12, 15 f Kub 40:24 g 2Bs 4:19 h Kub 27:9 Lev 6:16
i 1Bn 6:36 j 1Bn 7:12 k 1Bn 7:39 l Kub 27:3 m 1Bn 7:40-46 n 2Bs 3:17 o 1Bn 7:17 p 1Bn 7:20
Ndonga ya 2 a Yer 52:22 b 1Bn 7:27, 38 c 1Bn 7:23, 25 d Kub 38:3 e 2Bs 2:13, 14 f Yoz 13:27, 28 g 1Bn 7:47 1Bs 22:3, 14 Yer 52:20
h 2Bn 24:13 i Kub 37:25, 26 Kus 8:3
j Kub 25:23, 24 2Bs 4:8
k 1Bn 7:48-50 l Kub 25:31, 37 m 1Bn 6:31, 32 n 1Bn 6:33-35
nso muyungulu, sambu na kufika bima zole ya kuvandaka bonso babolo yina vandaka na bansongi ya makunzi; a 14 bapusupusu kumi1 mpi malonga ya nene kumi yina vandaka na zulu ya bapusu-pusu; b 15 NzadiMungwa mpi bangombe 12 yina vandaka na nsi na yo; c 16 mpi mabungu ya kutudila putulu ya tiya, bapawu, bansomo, d mpi bisadilu na yo yonso yina Iramiabivi e salaka na kwivre ya bo me yidika mbote-mbote sambu na ntotila Salomo sambu na nzo ya Yehowa. 17 Ntotila lambaka yo na tiya na ntoto ya tuma na distrike ya Yordani, na kati-kati ya Sukoti f ti Sereda. 18 Salomo salaka bisadilu yai yonso mingi kibeni; bo sosaka ve kuzaba kilo ya kwivre yina. g 19 Salomo salaka bisadilu h yonso sambu na nzo ya Nzambi ya kieleka: mesa-kimenga ya wolo; i bamesa j yina vandaka ti dimpa ya kumonisa na zulu na yo; k 20 bima ya kutudila minda mpi minda na yo ya wolo ya kukonda kuvukisa ti kima ya nkaka, l sambu yo pela na ntwala ya suku ya kati kibeni na kutadila mambu yina nsiku vandaka kulomba; 21 mpi bintuntu, minda, ti bapense ya fioti, na wolo, wolo ya kukonda kuvukisa ti kima ya nkaka; 22 bima ya kufwila tiya, babolo, makopa, mpi bima ya kunatila tiya, na wolo ya kukonda kuvukisa ti kima ya nkaka; mpi kisika ya kukotila na nzo, bakielo na yo ya kati sambu na Kisika ya Kuluta Santu, m mpi bakielo ya nzo ya tempelo na wolo. n Salomo manisaka kisalu yonso yina yo lombaka nde yandi sala sambu na nzo ya Yehowa. o Na nima, yandi bakaka bima
5
4:5 1 Bati mosi kele balitre 22. Tala Ba- 4:14 1 To “bapusu-pusu kumi ya kunatiKAPU 5 ngindu ya Ngika B14. 4:9 1 To “lupala masa.” ngu.” o 1Bn 6:38
2 BANSANGU 5:2–6:2 yina tata na yandi Davidi kumisaka santu a mpi yandi kotisaka yo na nzo yina, ebuna yandi tulaka arza, wolo, mpi bima yonso na bisika ya kubumba bimvwama ya nzo ya Nzambi ya kieleka. b 2 Na ntangu yina, Salomo vukisaka bankuluntu ya Izraele, bamfumu yonso ya makanda, bamfumu ya banzo ya batata ya Izraele. Bo kwisaka na Yeruzalemi sambu na kubaka sanduku ya kuwakana ya Yehowa na Mbanza ya Davidi, c disongidila, Sioni, d mpi kutombuka ti yo. 3 Bantu yonso ya Izraele vukanaka na ntwala ya ntotila na nkinsi1 yina bo ke salaka na ngonda ya nsambwadi. e 4 Yo yina bankuluntu yonso ya Izraele kwisaka, mpi Balevi tombulaka Sanduku. f 5 Bo tombukaka ti Sanduku, tenta ya lukutakanu, g mpi bisadilu yonso ya santu yina vandaka na tenta. Banganga-nzambi mpi Balevi1 tombukaka ti yo. 6 Ntotila Salomo mpi kimvuka ya mvimba ya bantu ya Izraele yina yandi bingaka sambu na kukutana ti yandi vandaka na ntwala ya Sanduku. Bo vandaka kutambika h mameme ti bangombe mingi kibeni yo yina bo lendaka ve kuzaba ntalu na yo to kutanga yo. 7 Ebuna banganga-nzambi nataka sanduku ya kuwakana ya Yehowa na kisika na yo, na suku ya kati kibeni ya nzo, Kisika ya Kuluta Santu, na nsi ya mapapu ya basherube. i 8 Mapapu ya basherube vandaka ya kutandula na zulu ya kisika yina Sanduku vandaka, yo yina basherube fikaka Sanduku mpi banti na yo, j na zulu. 9 Banti yina vandaka nda mingi yo yina bansongi na yo vandaka kumonana na Kisi5:3 1 Disongidila, Nkinsi ya Bisasa. 5:5 1 To “Banganga-nzambi yina vandaka Balevi.”
728 KAPU 5 a 1Bs 22:14 b 1Bn 7:51 1Bs 26:26
c 2Sa 6:12 2Bs 1:4
d 1Bn 8:1, 2 Nk 2:6
e Lev 23:34 2Bs 7:8
f Kub 25:14 Kut 4:15 1Bn 8:3-5 1Bs 15:2, 15
g Kub 40:35 Kut 4:29, 31
h 2Sa 6:13 i 1Bn 6:20, 23 1Bn 8:6-9
j Kub 25:14
Ndonga ya 2 a Kub 34:1 Kub 40:20
b Kub 19:5 Kub 24:7
c Kub 19:1 d Kub 19:10 Kut 8:21
e 1Bs 24:1 f 1Bs 15:16 g 1Bs 6:31, 39 h 1Bs 6:31, 33 i 1Bs 16:41 1Bs 25:1, 6 1Bs 25:3
j 1Bs 15:24 k 1Bs 16:34 l Kub 40:34, 35 1Bn 8:10, 11
m 2Bs 7:1, 2 Eze 10:4 Kus 21:23
KAPU 6 n Kub 20:21 1Bn 8:12, 13 Nk 97:2
ka ya Santu na ntwala ya suku ya kati kibeni, kansi yo vandaka kumonana ve na nganda. Mpi yo kele kuna tii bubu yai. 10 Kima mosi ve vandaka na kati ya Sanduku katula kaka matadi zole yina Moize tulaka kuna na Orebi, a ntangu Yehowa salaka kuwakana b ti bantu ya Izraele ntangu bo vandaka kubasika na Ezipte. c 11 Ntangu banganga-nzambi basikaka na kisika ya santu (sambu banganga-nzambi yonso yina vandaka pana kudikumisaka santu, d kukonda kutadila bimvuka na bo), e 12 Balevi yonso yina vandaka miyimbi-bankunga f mpi vandaka na kimvuka ya Asafi, g ya Emani, h ya Yedutuni, i mpi ya bana na bo ti ya bampangi na bo vandaka me lwata bilele ya kitoko; bo vandaka ti basembale, bima ya kubudila miziki ya kele ti bansinga, mpi bakidare; bo vandaka ya kutelama na ndambu ya esti ya mesa-kimenga, mpi banganga-nzambi 120 yina vandaka kumosi ti bo vandaka kubula bampungi. j 13 Ntangu bantu yina ke bulaka bampungi ti miyimbi-bankunga vandaka kukumisa mpi kupesa Yehowa matondo na bumosi, mpi ntangu makelele ya bampungi, ya basembale, mpi ya bima ya nkaka ya kubudila miziki tombukaka na zulu ntangu bo vandaka kukumisa Yehowa, “sambu yandi kele mbote; zola na yandi ya kwikama ke zingaka kimakulu,” k nzo, disongidila nzo ya Yehowa, fulukaka na dituti. l 14 Banganga-nzambi vandaka ve na mpila ya kulanda kusala kisalu na bo sambu na dituti yina, sambu nkembo ya Yehowa fulukaka na nzo ya Nzambi ya kieleka. m Na ntangu yina Salomo tubaka nde: “Yehowa tubaka nde yandi ta zinga na mpimpa ya ngon lo. 2 Ntangu yai, mono me tu-
6
729 ngila nge nzo ya lukumu, kisika ya ngolo yina nge ta zingaka kimakulu.” a 3 Ebuna ntotila balukaka mpi yantikaka kusakumuna dibundu ya mvimba ya Izraele, mpi dibundu ya mvimba ya Izraele vandaka ya kutelama. b 4 Yandi tubaka nde: “Bika nde bo kumisa Yehowa Nzambi ya Izraele, muntu yina na munoko na yandi mosi silaka tata na mono Davidi, mpi yina me lungisa yo na maboko na yandi mosi, nde: 5 ‘Yantika kilumbu yina mono basisaka bantu na mono na insi ya Ezipte, mono me solaka ve ata mbanza mosi na makanda yonso ya Izraele sambu na kutunga nzo sambu zina na mono kubikala kuna, c mpi mono me solaka ve muntu mosi sambu yandi kuma ntwadisi ya bantu na mono Izraele. 6 Kansi mono me solaka Yeruzalemi d sambu zina na mono kubikala kuna, mpi mono me solaka Davidi sambu yandi yala bantu na mono Izraele.’ e 7 Mpi nzala ya ntima ya tata na mono Davidi vandaka ya kutunga nzo sambu na zina ya Yehowa Nzambi ya Izraele. f 8 Kansi Yehowa tubilaka tata na mono Davidi nde, ‘Nzala ya ntima na nge vandaka ya kutunga nzo sambu na zina na mono, mpi nge salaka mbote na kuvanda ti nzala yai na ntima na nge. 9 Ata mpidina, nge ta tunga ve nzo yina, kansi mwana na nge yina nge ta buta,1 yandi muntu ta tunga nzo sambu na zina na mono.’ g 10 Yehowa me lungisa mambu yina yandi silaka, sambu mono me yingaka tata na mono Davidi mpi mono me vanda na kiti ya kimfumu ya Izraele, h kaka mutindu Yehowa silaka. i Mono me tunga mpi 6:9 1 Na kisina, “mwana na nge, yina ta basika na bapiku na nge.”
2 BANSANGU 6:3-17 KAPU 6 a Nk 132:13, 14
b 1Bn 8:14-21
c Kul 12:5, 6
d Nk 48:1
e 2Sa 7:8 1Bs 28:4
f 2Sa 7:2 1Bn 5:3
g 1Bs 17:4
h 1Bs 28:5 1Bs 29:23
i 1Bs 17:11
Ndonga ya 2 a Kub 40:20 1Bn 8:9
b 1Bn 8:22
c 1Bn 6:36
d 1Bn 8:54
e Kul 7:9 1Bn 8:23-26
f 1Bn 3:6
g 2Sa 7:12, 13 1Bs 22:10
h Nk 132:12
i 1Bn 2:4
nzo sambu na zina ya Yehowa Nzambi ya Izraele, 11 mpi kuna mono me tula Sanduku yina kele ti kuwakana a yina Yehowa salaka ti bantu ya Izraele.” 12 Na nima, yandi telamaka na ntwala ya mesa-kimenga ya Yehowa na meso ya dibundu ya mvimba ya Izraele, mpi yandi tandulaka maboko na zulu. b 13 (Sambu Salomo salaka estrade ya kwivre mpi tulaka yo na kati-kati ya kibansala.1c Yo vandaka nda maboko2 tanu, nene maboko tanu, mpi maboko tatu katuka na ntoto tii na zulu; mpi yandi telamaka na zulu na yo.) Yandi fukamaka na ntwala ya dibundu ya mvimba ya Izraele mpi yandi tandulaka maboko na zulu, d 14 mpi yandi tubaka nde: “O Yehowa Nzambi ya Izraele, kele ve ti Nzambi bonso nge na zulu to na ntoto, yina ke taninaka kuwakana mpi ke monisaka zola ya kwikama na bansadi na nge yina ke tambulaka na ntwala na nge na ntima na bo ya mvimba. e 15 Nge me lungisa mambu yina nge silaka na nsadi na nge Davidi tata f na mono. Nge silaka na munoko na nge mosi, mpi bubu yai nge me lungisa yo na maboko na nge mosi. g 16 Ntangu yai, O Yehowa Nzambi ya Izraele, lungisa mambu yina nge silaka na nsadi na nge Davidi, tata na mono, ntangu nge tubaka nde: ‘Ntangu yonso yo ta vandaka ti muntu mosi ya dibuta na nge na ntwala na mono sambu na kuvanda na kiti ya kimfumu ya Izraele, kana bana na nge kutula dikebi na nzila na bo mpi bo zitisa nsiku na mono, h kaka mutindu nge tambulaka na ntwala na mono.’ i 17 Ntangu yai, O Yehowa Nzambi ya Izraele, bika nde 6:13 1 To “lupangu.” 2 Diboko mosi kele basantimetre 44,5. Tala Bangindu ya Ngika B14.
2 BANSANGU 6:18-29 mambu yina nge silaka na nsadi na nge Davidi kulungana. 18 “Kansi, keti Nzambi ta zinga kibeni ti bantu na ntoto? a Tala! Zulu, ee, zulu ya zulu, lenda kuka nge ve; b ebuna nzo yai ya mono me tunga ta kuka nge ve ata fioti! c 19 Ntangu yai, tula dikebi na kisambu ya nsadi na nge mpi na diambu yina yandi ke lomba sambu nge wila yandi mawa, O Yehowa Nzambi na mono, mpi wa kudila na mono sambu na kulomba lusadisu mpi kisambu yina nsadi na nge ke sala na ntwala na nge bubu yai. 20 Bika nde meso na nge kuvanda ya kukanguka na ndambu ya nzo yai mpimpa ti mwini, na ndambu ya kisika yina nge tubaka nde nge ta tula zina na nge, d sambu na kuwa kisambu yina nsadi na nge ke sala na ndambu ya kisika yai. 21 Mpi wa mambu yina nsadi na nge ke lomba sambu nge sadisa yandi mpi mambu yina bantu na nge Izraele ke lomba ntangu bo ke samba na ndambu ya kisika yai, e mpi bika nde nge wa katuka na kisika yina nge ke zingaka, kuna na zulu; f ee, bika nde nge wa mpi nge lolula. g 22 “Kana muntu kusala disumu na ntwala ya nkweno na yandi ebuna bo lomba yandi na kudia ndefi1 mpi bo tula yandi na nsi ya kiyeka ya ndefi2 yina, ebuna ntangu yandi kele na nsi ya ndefi2 yina, yandi kwisa na ntwala ya mesa-kimenga na nge na nzo yai, h 23 wa kuna na zulu, sala, sambisa bansadi na nge, mpi vutudila muntu ya mbi mbi na yandi mpi tula mambu yina yandi salaka na zulu ya ntu na yandi, i mpi zenga nde muntu 6:22 1 To “mpi muntu yina ya nkaka kusinga yandi.” Disongidila, ndefi yina vandaka kunata ndola kana muntu me dia ndefi ya luvunu to me lungisa yo ve. 2 Na kisina, “kusinga.”
730 KAPU 6 a Bis 7:48 b 2Bs 2:6 Yez 40:12 Bis 17:24
c 1Bn 8:27-30 Yez 66:1
d Kul 26:2 e Dan 6:10 f 2Bn 19:20 2Bs 30:27
g 2Bs 7:12-14 Mik 7:18
h 1Bn 8:31, 32 i Yob 34:11
Ndonga ya 2 a Yez 3:10, 11 Eze 18:20
b Lev 26:14, 17 Yoz 7:8, 11 Baz 2:14
c Dan 9:3, 19 d Esd 9:5 e 1Bn 8:33, 34 f Yez 57:15 g Nk 106:47 h Lev 26:19 Kul 28:23
i Eze 14:13 j 1Bn 8:35, 36 k Yez 30:20, 21 Yez 54:13
l 1Bn 18:1 m Rut 1:1 2Bn 6:25
n Lev 26:14, 16 Kul 28:21, 22
o Amo 4:9 Aga 2:17
p Kul 28:38 Yoe 1:4
q 2Bs 12:2 2Bs 32:1
r 1Bn 8:37-40 s 2Bs 20:5, 6 t 2Bs 33:13 u Bin 14:10
ya lunungu me sala mbi ve1 mpi futa yandi na kutadila lunungu na yandi. a 24 “Kana mbeni me bedisa bantu na nge Izraele sambu bo landaka kusala masumu na ntwala na nge, b ebuna bo vutukila nge, bo pesa zina na nge nkembo, c bo samba, d mpi bo bondila nge na nzo yai sambu nge wila bo mawa, e 25 wa kuna na zulu, f lolula disumu ya bantu na nge Izraele, mpi vutula bo na ntoto yina nge pesaka bo mpi ba-nkaka na bo. g 26 “Kana zulu kukangama mpi mvula ke noka diaka ve h sambu bo landaka kusala masumu na ntwala na nge, i ebuna bo samba na ndambu ya kisika yai, bo pesa zina na nge nkembo, mpi bo yambula disumu na bo sambu nge kulumusaka bo,1 j 27 wa kuna na zulu mpi lolula disumu ya bansadi na nge, ya bantu na nge Izraele, sambu nge ta longa bo nzila ya mbote yina bo fwete tambula; k mpi nokisa mvula l na ntoto na nge yina nge pesaka bantu na nge bonso dikabu. 28 “Kana nzala me kota na ntoto, m to kipupa, n mwini ya ngolo, madia me bwa lubungi, o bampasu ya ke tambulaka na kimvuka, to bampasu ya lukasi;1p to kana bambeni na bo me kwisa kuziunga bo na konso mbanza ya insi yai,2q to kana mpasi to maladi ya konso mutindu yina me kota, r 29 konso kisambu, s konso diambu yina konso muntu to bantu na nge yonso ya Izraele ta lomba sambu nge wila bo mawa t (sambu konso muntu me zaba mpasi na yandi mpi diambu ya ke niokula yandi) u ntangu bo 6:23 1 Na kisina, “kele muntu ya lunungu.” 6:26 1 To “monisaka bo mpasi.” 6:28 1 To “bampasu yina ke pumbukaka.” 2 Na kisina, “na insi ya bakielo na yandi.”
731 ke tandula maboko na bo na ndambu ya nzo yai, a 30 wa kuna na zulu, kisika yina nge ke zingaka, b mpi lolula; c futa konso muntu na kutadila banzila na yandi yonso, sambu nge me zaba ntima na yandi (nge mpamba muntu me zaba kibeni ntima ya muntu), d 31 sambu bo wa nge boma mpi bo tambula na banzila na nge bilumbu yonso ya bo ke zinga na insi yina nge pesaka ba-nkaka na beto. 32 “Diaka, sambu na munzenza yina kele ve na kati ya bantu na nge Izraele mpi yina me katuka na insi ya ntama sambu na zina1 na nge ya nene, e diboko na nge ya ngolo, mpi diboko na nge ya kutandula, ebuna yandi kwisa mpi yandi samba na ndambu ya nzo yai, f 33 wa kuna na zulu, kisika yina nge ke zingaka, mpi sala mambu yonso yina munzenza ke lomba nge, sambu bantu yonso ya ntoto kuzaba zina na nge g mpi kuwa nge boma, mutindu bantu na nge Izraele ke waka nge boma, mpi bo zaba nde bo ke bingaka zina na nge na nzo yai ya mono me tunga. 34 “Kana bantu na nge kukwenda na bitumba sambu na kunwana ti bambeni na bo na nzila yina nge me tinda bo, h mpi bo samba i nge na ndambu ya mbanza yai ya nge me solaka mpi na ndambu ya nzo yina mono me tunga sambu na zina na nge, j 35 wa kuna na zulu kisambu na bo mpi diambu ya bo ke lomba sambu nge wila bo mawa mpi zenga mambu sambu na mambote na bo. k 36 “Kana bo sala disumu na ntwala na nge (sambu kele ve ti muntu yina ke salaka ve masumu), l ebuna nge wila bo makasi mpi nge yambula bo na maboko ya mbeni, mpi bantu yina me kanga bo kunata bo na ki6:32 1 To “lukumu.”
2 BANSANGU 6:30–7:1 KAPU 6 a Dan 6:10 b Yez 63:15 c Nk 130:4 d 1Sa 16:7 1Bs 28:9 Yer 11:20 Yer 17:10
e Kub 12:48 Rut 1:16 2Bn 5:15 Yez 56:6, 7 Bis 8:27
f 1Bn 8:41-43 g Nk 22:27 Nk 46:10
h Kut 31:2 Yoz 8:1 Baz 1:1, 2 1Sa 15:3
i 2Bs 14:11 2Bs 20:5, 6
j 1Bn 8:44, 45 k Yez 37:36 l Nk 130:3 Lon 7:20 Bar 3:23
Ndonga ya 2 a Lev 26:34 1Bn 8:46-50 Dan 9:7
b Lev 26:40 Esd 9:6 Neh 1:6 Nk 106:6 Dan 9:5
c 1Sa 7:3 d Kul 30:1-3 Dan 9:2, 3
e Dan 6:10 f Yer 51:36, 37 g 2Bs 7:15 2Bs 16:9 Nk 65:2 Yez 37:17
h 1Bs 28:2 i Nk 65:4 Nk 132:8-10
j 1Bn 1:34 Nk 18:50
k Bis 13:34
mpika na insi mosi, ya ntama to ya pene-pene, a 37 mpi bo vutukila mabanza na bo na insi yina bo nataka bo na kimpika, bo vutukila nge, mpi bo bondila nge na insi yina bo kele bampika sambu nge wila bo mawa, mpi bo tuba nde, ‘Beto me sala masumu, mpi beto me sala mbi; beto me sala mambu na mutindu ya mbi,’ b 38 ebuna bo vutukila nge na ntima na bo ya mvimba c ti na moyo1 na bo ya mvimba na insi ya kimpika d na bo kisika bo nataka bo na kimpika, mpi bo samba na ndambu ya insi na bo yina nge pesaka na ba-nkaka na bo, ya mbanza yina nge me solaka, e mpi ya nzo yina mono me tunga sambu na zina na nge, 39 wa kuna na zulu, kisika yina nge ke zingaka, kisambu na bo mpi diambu ya bo ke lomba sambu nge wila bo mawa, mpi zenga mambu sambu na mambote na bof mpi lolula bantu na nge yina salaka disumu na ntwala na nge. 40 “Ntangu yai, O Nzambi na mono, pardo, bika nde meso na nge kuvanda ya kukanguka mpi makutu na nge kutula dikebi na kisambu yina bo ke sala na1 kisika yai. g 41 Ntangu yai, O Yehowa Nzambi, tombuka na kisika na nge ya kupema, h nge ti Sanduku ya ngolo na nge. O Yehowa Nzambi, bika nde banganganzambi na nge kulwata luguluku, mpi bika nde bantu na nge ya kwikama kuwa kiese na bumbote na nge. i 42 O Yehowa Nzambi, kubuya ve1 muntu yina nge me tulaka mafuta. j Bika nde nge yibuka zola na nge ya kwikama na nsadi na nge Davidi.” k Ntangu Salomo manisaka kusamba, l tiya katukaka na zulu m mpi yo yokaka dikabu ya kuyoka ti bimenga, ebuna
7
KAPU 7 l 1Bn 8:54 m Lev 9:24 1Bs 21:26
6:38 1 Tala Bantendula ya Bangogo. 6:40 1 To “sambu na.” 6:42 1 Na kisina, “kukatula ve luse na.”
2 BANSANGU 7:2-15
732
nkembo ya Yehowa fulukaka na nzo yina. a 2 Banganga-nzambi vandaka ve na mpila ya kukota na nzo ya Yehowa sambu nkembo ya Yehowa fulukaka na nzo ya Yehowa. b 3 Bantu yonso ya Izraele vandaka kutala ntangu tiya vandaka kukulumuka mpi nkembo ya Yehowa vandaka na zulu ya nzo, ebuna bo bwaka luse na ntoto na pavema, bo fukamaka, mpi bo pesaka Yehowa matondo, “sambu yandi kele mbote; zola na yandi ya kwikama ke zingaka kimakulu.” 4 Ntangu yai, ntotila mpi bantu yonso pesaka bimenga na ntwala ya Yehowa. c 5 Ntotila Salomo pesaka bimenga yai: Bangombe 22 000 mpi mameme 120 000. Na mutindu yina ntotila ti bantu yonso kangulaka bakielo ya nzo ya Nzambi ya kieleka. d 6 Banganganzambi telamaka na bisika na bo ya kisalu; Balevi yina vandaka ti bisadilu ya bo ke bulaka nzila mosi ti nkunga yina bo vandaka kuyimbila Yehowa vandaka mpi ya kutelama. e (Ntotila Davidi salaka bima yai sambu na kupesa Yehowa matondo—“sambu zola na yandi ya kwikama ke zingaka kimakulu”—ntangu Davidi vandaka kupesa Nzambi matondo kumosi ti bo.1) Banganga-nzambi vandaka kubula bampungi f ngolo na ntwala na bo, bantu yonso ya Izraele vandaka ya kutelama. 7 Na nima Salomo santisaka kati-kati ya kibansala yina vandaka na ntwala ya nzo ya Yehowa, sambu yo lombaka nde yandi pesa bimenga ya kuyoka g mpi bitini ya mafuta ya bimenga ya kinduku kuna, sambu mesa-kimenga ya kwivre h yina Salomo salaka kukaka ve sambu na bimenga ya kuyoka, makabu ya mbuma, i mpi bitini ya mafu-
m Yez 55:7
7:6 1 Ziku yo ke tubila Balevi.
n 2Bs 6:39
KAPU 7 a Kub 40:34, 35 b 1Bn 8:11 c 1Bn 8:62, 63 d Esd 6:16 e 1Bs 25:7 2Bs 5:11, 12
f 2Bs 5:13 g Lev 1:3 h 2Bs 4:1 i Lev 2:1
Ndonga ya 2 a Lev 4:8-10 1Bn 8:64-66
b Lev 23:34 Kul 16:13
c Kut 34:2, 5, 8 d Lev 23:36 e Kul 16:15 f 2Bs 6:41 g Lon 2:4 h 1Bn 9:1-3 i 2Bs 1:7 j Kul 12:5, 6 Nk 78:68
k Yez 43:10 l Lev 26:41 2Bs 33:12, 13
ta. a 8 Na ntangu yina, Salomo salaka nkinsi bilumbu nsambwadi b kumosi ti Izraele ya mvimba, dibundu ya nene kibeni yina katukaka na Lebo-amati1 tii na Muwanda2 ya Ezipte. c 9 Kansi na kilumbu ya nana1 bo salaka lukutakanu ya santu, d sambu bo salaka nkinsi ya kuyantika kusadila mesa-kimenga bilumbu nsambwadi mpi bo taka nkinsi bilumbu nsambwadi. 10 Ebuna na kilumbu ya 23 ya ngonda ya nsambwadi, yandi songaka bantu na kuvutuka na banzo na bo, bo vandaka kuwa kiese e mpi kuwa mbote na ntima sambu na bumbote yina Yehowa monisilaka Davidi, Salomo, ti bantu na yandi Izraele. f 11 Ebuna Salomo manisaka nzo ya Yehowa ti nzo ya ntotila; g mpi bima yonso yina kwisilaka yandi na ntima sambu na nzo ya Yehowa mpi nzo na yandi mosi, yandi salaka yo. h 12 Ebuna Yehowa monanaka na Salomo i na mpimpa mpi tubilaka yandi nde: “Mono me wa kisambu na nge, mpi mono me sola kisika yai sambu na mono bonso nzo ya kimenga. j 13 Kana mono kanga zulu mpi mvula kunoka ve, kana mono songa bampasu na kubebisa insi mpi kana mono tinda kipupa na kati ya bantu na mono, 14 kana bantu na mono yina bo ke bingaka k na zina na mono kudikulumusa, l kusamba, kusosa luse na mono, mpi kuyambula banzila na bo ya mbi, m mono ta wa kuna na zulu, mono ta lolula disumu na bo, mpi mono ta belula insi na bo. n 15 Ntangu yai meso na mono ta vanda ya kukanguka mpi makutu na mono ta tula dikebi na kisambu ya bo ke 7:8 1 To “kisika ya kukotila na Amati.” 2 Tala Bantendula ya Bangogo. 7:9 1 Kilumbu yina landaka nkinsi, to kilumbu ya 15.
733 sala na kisika yai. a 16 Ntangu yai mono me sola mpi me santisa nzo yai sambu zina na mono kuvanda kuna kimakulu, b mpi meso na mono ti ntima na mono ta vandaka ntangu yonso kuna. c 17 “Mpi nge, kana nge tambula na ntwala na mono bonso tata na nge Davidi, kana nge sala mambu yonso ya mono me songaka nge, mpi kana nge zitisa bansiku na mono ti balusambisu na mono, d 18 mono ta tula kiti ya kimfumu na nge kimakulu, e kaka mutindu mono salaka kuwakana ti tata na nge Davidi f nde, ‘Ntangu yonso yo ta vandaka ti muntu mosi ya dibuta na nge yina ta yalaka Izraele.’ g 19 Kansi kana beno yambula mpi beno vila bansiku na mono ti bantuma na mono yina mono me pesa beno, ebuna beno kwenda kusadila banzambi ya nkaka mpi beno fukimina bo, h 20 mono ta tumuna Izraele na ntoto yina mono me pesaka bo, i mpi nzo yai ya mono me santisa sambu na zina na mono, mono ta katula yo na meso na mono, mpi mono ta kumisa yo kima yina bantu yonso ta vwezaka mpi ta sekaka. j 21 Mpi nzo yai ta kuma mayumbu. Konso muntu yina ke luta na lweka na yo ta tala ti kuyituka k mpi ta tuba nde, ‘Sambu na nki Yehowa salaka mambu yai na insi yai mpi na nzo yai?’ l 22 Ebuna bo ta tuba nde, ‘Sambu bo yambulaka Yehowa m Nzambi ya ba-nkaka na bo, yina basisaka bo na insi ya Ezipte, n mpi bo ndimaka banzambi ya nkaka, bo fukiminaka bo, mpi bo sadilaka bo.o Yo yina yandi natilaka bo bampasi yai yonso.’” p Na nsuka ya bamvula 20 yina Salomo tungaka nzo ya Yehowa mpi nzo na yandi mosi,1q 2 Salomo tungaka diaka ba-
8
8:1 1 To “nzo ya ntotila.”
2 BANSANGU 7:16–8:11 KAPU 7 a 2Bs 6:40 b Kul 12:21 c 2Bs 6:20 d 1Bn 9:4, 5 e 2Sa 7:12, 13 f Nk 89:28, 29 g 1Bn 2:4 h Kub 20:5 1Bn 9:6-9
i Kul 4:25, 26 2Bn 17:20
j Kul 28:37 Yer 24:9
k 2Bs 29:8 Dan 9:12
l Kul 29:24, 25 2Bn 25:8, 9 Yer 22:8, 9
m 2Bs 15:2 n Kub 12:51 o Yez 2:8 Yer 2:11
p 2Bs 36:17
KAPU 8 q 1Bn 6:37, 38 1Bn 7:1 1Bn 9:10
Ndonga ya 2 a 1Bn 5:1 b 1Bn 9:17-19 c 2Bn 14:28 d Yoz 16:5 e Yoz 16:1, 3 1Bs 7:24
f Yoz 19:44, 48 g 1Bn 4:26 h Kuy 15:18-21 Kut 13:29
i 1Bn 9:20-23 j Yoz 15:63 Yoz 17:12
k Yoz 16:10 2Bs 2:17, 18
l Lev 25:39 m 1Sa 8:11, 12 n 1Bn 5:16 1Bn 9:23 2Bs 2:18
o 1Bn 3:1
mbanza yina Hirami a pesaka yandi mpi yandi tulaka bantu ya Izraele1 na kuzinga kuna. 3 Diaka, Salomo kwendaka na Amati-soba mpi yandi botulaka yo. 4 Ebuna yandi tungaka1 Tadmore na ntoto-makanga mpi bambanza yonso ya kubumbila bima b yina yandi tungaka na Amati. c 5 Yandi tungaka mpi Bete-oroni ya Zulu d ti Beteoroni ya Nsi, e bambanza ya ngolo yina vandaka ti bibaka, bakielo, mpi banti, 6 Baalati f ti bambanza yonso yina Salomo vandaka kubumba bima, bambanza yonso ya bapusu-pusu, g bambanza sambu na bantu yina ke tambusaka bampunda, mpi konso kima yina Salomo vandaka na nzala ya kutunga na Yeruzalemi, na Libani, mpi na insi ya mvimba ya luyalu na yandi. 7 Bantu yonso yina bikalaka na kati ya bantu ya Heti, ya bantu ya Amore, ya bantu ya Perizi, ya bantu ya Hivi, mpi ya bantu ya Yebusi, h bayina vandaka ve na kati ya bantu ya Izraele, i 8 bana na bo yina bikalaka na insi yina—bayina bantu ya Izraele manisaka ve na kufwa j—Salomo bakaka bo sambu bo sala bisalu ya ngolo tii bubu yai. k 9 Kansi Salomo kumisaka ve ata muntu mosi ya Izraele mpika sambu na kisalu na yandi, l sambu bo vandaka basoda na yandi, bamfumu ya bakomanda na yandi, mpi bamfumu ya bantu yina ke tambusaka bapusu-pusu na yandi ti ya bantu yina ke tambusaka bampunda na yandi. m 10 Kuvandaka ti bamfumu ya mimonisi 250 ya ntotila Salomo, bakapita ya bantu. n 11 Salomo katulaka mpi mwana ya Farao o na Mbanza ya Davidi mpi nataka yandi na nzo 8:2 1 Na kisina, “bana ya Izraele.” 8:4 1 To “tungaka diaka.”
2 BANSANGU 8:12–9:6 yina yandi tungilaka yandi, a sambu Salomo tubaka nde: “Ata yandi kele nkento na mono, yandi fwete zinga ve na nzo ya Davidi ntotila ya Izraele, sambu bisika yina Sanduku ya Yehowa me kwisa kele santu.” b 12 Na nima Salomo pesaka Yehowa bimenga ya kuyoka c na mesa-kimengad ya Yehowa yina yandi tungaka na ntwala ya kisika ya kukotila. e 13 Yandi salaka mutindu bo ke salaka konso kilumbu mpi yandi pesaka makabu na kulanda nsiku ya Moize sambu na Bisabatu, f bangonda ya mpa, g mpi bankinsi yina bo me tulaka mbala tatu na mvula h—Nkinsi ya Mampa ya Kukonda Levire, i Nkinsi ya Bamposo, j mpi Nkinsi ya Bisasa.1k 14 Diaka, yandi tulaka bimvuka ya banganga-nzambi l na bisalu na bo na kulanda nsiku ya tata na yandi Davidi, mpi Balevi sambu na bisika na bo ya kisalu, sambu na kukumisa Nzambi m mpi kusala kisalu na ntwala ya banganga-nzambi na kutadila mutindu bo ke salaka konso kilumbu, mpi bankengidi ya bakielo na bimvuka na bo sambu na bakielo ya kuswaswana, n sambu yina mambu Davidi muntu ya Nzambi ya kieleka tubaka. 15 Bo bikisaka ve mambu yina ntotila songaka banganga-nzambi mpi Balevi sambu na konso diambu yina to sambu na banzo ya kubumbila bima. 16 Kisalu yonso ya Salomo vandaka ya kuyidika mbotembote,1 yantika kilumbu yina bo tulaka o fondasio ya nzo ya Yehowa tii kuna yo manaka. Ebuna nzo ya Yehowa manaka. p 17 Na ntangu yina Salomo kwendaka na Esioni-gebere q mpi 8:13 1 To “Bisika ya Kuzinga ya Ntangu Fioti.” 8:16 1 To “ya kubongisa mbotembote; manaka.”
734 KAPU 8 a 1Bn 7:8 1Bn 9:24
b Kub 29:43 c Lev 1:3 d 2Bs 4:1 e 1Bn 6:3 f Kut 28:9 g Kut 28:11-15 h Kul 16:16 i Lev 23:6 j Lev 23:15, 16 k Lev 23:34 l 1Bs 24:1 m 1Bs 6:31, 32 1Bs 15:16 1Bs 16:37, 42 1Bs 25:1
n 1Bs 26:1 o 1Bn 6:1 p 1Bn 7:51 q Kut 33:1, 35 1Bn 22:48
Ndonga ya 2 a Kul 2:8 2Bn 14:21, 22 2Bn 16:6
b 1Bn 9:26-28 c 2Sa 5:11 d 1Bn 22:48 Nk 45:9
e 1Bn 10:22 f Lon 2:8
KAPU 9 g Mat 12:42 Luk 11:31
h Nk 72:15 i 1Bn 10:1-3 j 1Bn 3:28 Lon 12:9
k 1Bn 10:4-9 l 1Bn 4:22, 23 m 2Bs 8:12, 13
na Eloti a na lweka ya masa na insi ya Edomi. b 18 Hirami c tindilaka yandi bamaswa mpi bantu yina me zaba nzadi-mungwa mbote-mbote na nzila ya bansadi na yandi. Bo kwendaka ti bansadi ya Salomo na Ofire d mpi kuna bo bakaka batalanta1 450 ya wolo e ebuna bo nataka yo na ntotila Salomo. f Ntangu yai, ntotila-nkento ya Shebag waka nsangu ya Salomo, yo yina yandi kwisaka na Yeruzalemi sambu na kumeka Salomo ti bangiufula ya mpasi. Yandi kwisaka ti bantu mingi kibeni, ti bashamo yina vandaka kunata mafuta ya balsami mpi wolo mingi kibeni h ti matadi ya ntalu. Yandi kotaka kisika Salomo vandaka mpi tubilaka yandi mambu yonso yina vandaka na ntima na yandi. i 2 Ebuna Salomo pesaka bamvutu na bangiufula na yandi yonso. Kuvandaka ve ata ti kima mosi ya mpasi mingi1 yina Salomo kukaka ve kutendudila yandi. 3 Ntangu ntotila-nkento ya Sheba monaka mayele ya Salomo, j nzo yina yandi tungaka, k 4 madia ya mesa na yandi, l bakiti ya bansadi na yandi, kisalu ya bansadi na yandi yina ke tulaka madia na mesa ti bilele na bo, bantu yina ke pesaka yandi malafu ti bilele na bo, mpi bimenga ya kuyoka yina yandi vandaka kupesa mbala na mbala na nzo ya Yehowa, m yandi kondaka kibeni ndinga.1 5 Yo yina yandi tubilaka ntotila nde: “Nsangu ya mono waka na insi na mono sambu na mambu ya nge ke sala1 mpi sambu na mayele na nge vandaka ya kieleka. 6 Kansi mono ndimaka yo ve tii kuna
9
8:18 1 Talanta mosi kele bakilo 34,2. Tala Bangindu ya Ngika B14. 9:2 1 Na kisina, “kima mosi ya kubumbana.” 9:4 1 Na kisina, “mpeve vandaka diaka ve na kati na yandi.” 9:5 1 To “na bangogo na nge.”
735 mono me kwisa mpi me mona yo na meso na mono mosi. a Kansi mambu ya bo songaka mono me kuma ve ata na kati-kati ya mayele na nge ya mingi. b Nge me luta kibeni nsangu yina mono waka. c 7 Kiese na bantu na nge, mpi kiese na bansadi na nge yina ke vandaka ntangu yonso ti nge, mpi ke wa mayele na nge! 8 Lukumu na Yehowa Nzambi na nge, yina me sepela na nge mpi me tula nge na kiti ya kimfumu na yandi sambu nge vanda ntotila sambu na Yehowa Nzambi na nge. Sambu Nzambi na nge ke zolaka Izraele, d mpi sambu yandi sala nde yo zinga kimakulu, yandi me tula nge ntotila na yo sambu nge sambisa mambu na lunungu mpi nge zenga mambu na mutindu ya kusungama.” 9 Ebuna yandi pesaka ntotila batalanta1 120 ya wolo, e mafuta ya balsami mingi kibeni, mpi matadi ya ntalu. Bo me nataka diaka ve mafuta ya balsami mingi bonso yina ntotila-nkento ya Sheba pesaka ntotila Salomo. f 10 Diaka, bansadi ya Hirami ti bansadi ya Salomo yina vandaka kunata wolo katuka na Ofire g vandaka kunata mpi banti ya algumi ti matadi ya ntalu. h 11 Ntotila sadilaka banti yina ya algumi sambu na kusala bimatilu ya nzo ya Yehowa i mpi ya nzo ya ntotila, j mpi bakidare ti bima ya kubudila miziki ya kele ti bansinga sambu na miyimbi-bankunga. k Bo me monaka ntete ve bima yina me fwanana ti yo na insi ya Yuda. 12 Ntotila Salomo pesaka mpi ntotila-nkento ya Sheba konso kima yina yandi vandaka na nzala na yo mpi yina yandi lombaka, kuluta1 bima yina yandi natilaka Salomo. Na nima, ntotila-nkento 9:9 1 Talanta mosi kele bakilo 34,2. Tala Bangindu ya Ngika B14. 9:12 1 To mbala ya nkaka, “katula makabu ya me fwanana ti ntalu ya.”
2 BANSANGU 9:7-19 KAPU 9 a Luk 11:31
b Lon 1:16
c 1Bn 4:31, 34 2Bs 1:11, 12
d 2Bs 2:11
e Nk 72:10
f 1Bn 10:10
g 1Bn 9:27, 28 1Bn 10:22 2Bs 8:18
h 1Bn 10:11, 12
i 1Bn 6:8
j 1Bn 7:1
k 1Bs 25:1 Nk 92:3
Ndonga ya 2 a 1Bn 10:13
b 1Bn 10:14, 15 2Bs 1:15 Nk 68:29 Nk 72:15
c Nk 72:10
d 2Bs 12:9
e 1Bn 10:16, 17
f 1Bn 7:2
g 1Bn 10:18-20
h Kuy 49:9
i Kut 23:24
yina bikisaka yandi mpi vutukaka na insi na yandi ti bansadi na yandi. a 13 Kilo ya wolo yina bo vandaka kunatila Salomo konso mvula vandaka batalanta ya wolo 666, b 14 katula yina bantu ya ke tekaka ti bantu ya mumbongo vandaka kunata; mpi wolo ti arza yina bantotila yonso ya Baarabi ti bamfumu ya bambanza ya insi yina vandaka kunatila Salomo. c 15 Ntotila Salomo salaka bitaninu ya nene 200 ya wolo yina bo me vukisa ti kibende ya nkaka d (bo sadilaka bashekele1 600 ya wolo yina bo me vukisa ti kibende ya nkaka na konso kitaninu) e 16 mpi bitaninu ya fioti1 300 ya wolo yina bo me vukisa ti kibende ya nkaka (bo sadilaka bamine2 ya wolo tatu na konso kitaninu ya fioti). Na nima ntotila tulaka yo na Nzo ya Mfinda ya Libani. f 17 Ntotila salaka mpi kiti ya kimfumu ya nene na meno ya nzioko mpi pakulaka yo wolo ya kukonda kuvukisa ti kima ya nkaka. g 18 Kuvandaka ti bima sambanu ya kumatila sambu na kukuma na kiti ya kimfumu, mpi kuvandaka ti kazune mosi ya wolo ya kukangisa na kiti yina ya kimfumu, mpi kiti yina vandaka ti maboko na balweka yonso zole, mpi bantambu zole h vandaka ya kutelama pene-pene ya maboko yina. 19 Bantambu i 12 vandaka ya kutelama na zulu ya bima yina sambanu ya kumatila, ntambu mosi na konso nsuka ya kima ya kumatila na kati ya bima yina sambanu ya kumatila. 9:15 1 Shekele mosi kele bagrame 11,4. Tala Bangindu ya Ngika B14. 9:16 1 Kitaninu mosi ya fioti, mbala mingi bantu ya ke sadilaka munduki ya tolotolo bantu vandaka kulwata yo. 2 Mine mosi na Masonuku ya Kiebreo kele bagrame 570. Tala Bangindu ya Ngika B14.
2 BANSANGU 9:20–10:6 Ata kimfumu mosi ve me salaka kima ya mutindu yina. 20 Makopa yonso yina ntotila Salomo vandaka kunwila bo salaka yo na wolo, mpi bisadilu yonso ya Nzo ya Mfinda ya Libani bo salaka yo na wolo ya kukonda kuvukisa ti kima ya nkaka. Bo salaka ve ata kima mosi na arza, sambu na bilumbu ya Salomo bo vandaka kutadila arza bonso kima ya mpamba. a 21 Sambu bamaswa ya ntotila vandaka kukwenda na Tarsisi b ti bansadi ya Hirami. c Mbala mosi na bamvula tatu, bamaswa ya Tarsisi vandaka kukwisa ti wolo mpi arza, meno ya nzioko, d makaku, mpi bandeke ya bo ke bingaka bapaoni. 22 Yo yina ntotila Salomo lutaka bantotila yonso ya nkaka ya ntoto na kimvwama mpi na mayele. e 23 Mpi bantotila ya ntoto ya mvimba vandaka kusosa kukutana ti1 Salomo sambu na kuwa mayele yina Nzambi ya kieleka tulaka na ntima na yandi. f 24 Konso ntotila vandaka kunata dikabu—bima ya arza, bima ya wolo, bilele, g binwaninu, mafuta ya balsami, bampunda ya bitumba, mpi bampunda ya nkaka—mpi yo vandaka kusalama mutindu yina konso mvula. 25 Salomo vandaka ti bisika 4 000 ya kutula bampunda na yandi mpi bampunda1 12000, h yandi tulaka yo na bambanza ya bapusu-pusu mpi pene-pene ya ntotila na Yeruzalemi. i 26 Yandi vandaka kuyala bantotila yonso katuka na Nzadi1 tii na insi ya bantu ya Filistia mpi tii na ndilu ya Ezipte. j 27 Ntotila kumisaka arza na Yeruzalemi mingi bonso matadi, mpi yandi kumisaka banti ya sedre mingi bonso 9:23 1 Na kisina, “kusosa luse ya.” 9:25 1 To “bantu yina ke tambusaka bampunda.” 9:26 1 Disongidila, Efrate.
736 KAPU 9 a 1Bn 10:21, 22 1Bn 10:27
b Nk 72:10 Yon 1:3
c 1Bn 9:27 d 1Bn 10:18 e 1Bn 3:12, 13 1Bn 4:29 1Bn 10:23-25
f 1Bn 3:28 1Bn 4:34 2Bs 1:12 Bin 2:6
g Mat 6:29 h Kul 17:16 1Bn 4:26
i 1Bn 10:26 j 1Bn 4:21
Ndonga ya 2 a 1Bn 10:27 1Bs 27:28
b 1Bn 10:28 2Bs 1:16
c 1Bn 11:41-43 d 2Sa 7:2 2Sa 12:1 1Bn 1:8 1Bs 29:29
e 1Bn 11:30, 31 1Bn 14:2 1Bn 14:6, 10
f 2Bs 12:15 2Bs 13:22
g 1Bn 11:26 h 2Sa 5:9 1Bn 2:10
i 1Bn 14:21
KAPU 10 j Yoz 20:7 Yoz 24:1 Baz 9:1
k 1Bn 12:1-4 l 1Bn 11:28 m 1Bn 11:40 n 1Sa 8:11-18 1Bn 4:7
o 1Bn 12:5-7
banti ya sikomore na Shefela. a 28 Bo vandaka kunatila Salomo bampunda yina vandaka kukatuka na Ezipte b mpi na bansi yonso ya nkaka. 29 Sambu na mambu ya nkaka ya Salomo c salaka, katuka na luyantiku tii na nsuka, keti bo me sonikaka yo ve na masonama ya mbikudi Natani, d na mbikudulu ya Ahiya e muntu ya Shilo, mpi na disolo ya bambona-meso ya Ido, f muntu ya ke monaka bambona-meso, na yina me tala Yeroboami g mwana ya Nebati? 30 Salomo yalaka na Yeruzalemi na Izraele ya mvimba bamvula 40. 31 Ebuna Salomo lalaka sambu na kupema ti ba-nkaka na yandi. Bo zikaka yandi na Mbanza ya tata na yandi Davidi; h ebuna mwana na yandi Rehoboami kumaka ntotila na kisika na yandi. i Rehoboami kwendaka na Shekemi, j sambu Izraele ya mvimba kwisaka kuna sambu na kukumisa yandi ntotila. k 2 Ntangu Yeroboami l mwana ya Nebati waka mambu yina (yandi vandaka ntete na Ezipte sambu yandi tinaka ntotila Salomo),m Yeroboami katukaka na Ezipte mpi kwisaka kuvutuka. 3 Ebuna bo tindaka bantu sambu bo kwenda kubinga yandi, mpi Yeroboami ti dibundu ya mvimba ya Izraele kwisaka na Rehoboami mpi tubaka nde: 4 “Tata na nge kumisaka vangu na beto kizitu. n Kansi kana nge kumisa pete kisalu ya ngolo ya tata na nge mpi nge fiotuna kizitu ya vangu1 yina yandi tulaka na zulu na beto, beto ta sadila nge.” 5 Ebuna yandi tubilaka bo nde: “Beno vutukila mono na nima ya bilumbu tatu.” Yo yina bantu kwendaka. o 6 Na nima,
10
10:4 1 To “vangu ya nku.”
737 ntotila Rehoboami yulaka bambuta1 yina sadilaka tata na yandi Salomo ntangu yandi vandaka na luzingu, nde: “Inki ndongisila beno ke pesa mono sambu mono pesa bantu yai mvutu?” 7 Bo vutudilaka yandi nde: “Kana nge vanda mbote ti bantu yai, nge sepedisa bo, mpi nge pesa bo mvutu ya mbote, bo ta vandaka ntangu yonso bansadi na nge.” 8 Kansi, yandi buyaka ndongisila yina bambuta1 pesaka yandi, mpi yandi yulaka baleke yina yelaka ti yandi mpi yina vandaka ntangu yai bansadi na yandi. a 9 Yandi yulaka bo nde: “Inki ndongisila beno ke pesa na mvutu yina beto fwete pesa bantu yina tubilaka mono nde, ‘Kumisa pete vangu yina tata na nge tulaka na zulu na beto’?” 10 Baleke yina yelaka ti yandi tubilaka yandi nde: “Yai mambu ya nge fwete tubila bantu yina tubilaka nge nde, ‘Tata na nge kumisaka vangu na beto kizitu, kansi nge fwete kumisila beto yo pete’; nge fwete songa bo nde, ‘Musapi na mono ya fioti ta vanda nene kuluta luketo ya tata na mono. 11 Tata na mono tulaka vangu ya kizitu na zulu na beno, kansi mono ta yika na vangu na beno. Tata na mono pesaka beno ndola ti bafimbu, kansi mono ta pesa beno ndola ti bafimbu ya bansende.’” 12 Yeroboami ti bantu yonso kwisaka na Rehoboami na kilumbu ya tatu, kaka mutindu ntotila tubaka: “Beno vutukila mono na kilumbu ya tatu.” b 13 Kansi ntotila pesaka bo mvutu na makasi. Na mutindu yina ntotila Rehoboami buyaka ndongisila ya bambuta.1 14 Yandi tubilaka bo na kulanda ndongisila yina 10:6, 8, 13 1 To “bankuluntu.”
2 BANSANGU 10:7–11:2 KAPU 10 a 1Bn 12:8-11
b 1Bn 12:12-15
Ndonga ya 2 a Kul 2:30 2Sa 17:14
b 1Bn 11:29-31
c 1Bn 11:32
d 1Bn 12:16, 17
e 1Bn 11:35, 36
f 2Sa 20:24 1Bn 4:6
baleke pesaka yandi nde: “Mono ta kumisa vangu na beno kizitu mingi, mpi mono ta yika yo. Tata na mono pesaka beno ndola ti bafimbu, kansi mono ta sala yo ti bafimbu ya bansende.” 15 Mpidina ntotila wilaka ve bantu, sambu Nzambi ya kieleka a muntu salaka nde mambu kusalama mutindu yina, sambu na kulungisa mambu yina Yehowa tubilaka Yeroboami mwana ya Nebati na nzila ya Ahiya b muntu ya Shilo. 16 Sambu ntotila buyaka kuwila bo, bantu yonso ya Izraele vutudilaka ntotila nde: “Inki dikabu beto kele na yo na Davidi? Beto kele ve ti dikabu na mwana ya Yese. Konso muntu kukwenda na banzambi na yandi, O Izraele! Ntangu yai tala nzo na nge mosi, O Davidi.” c Ebuna bantu yonso ya Izraele vutukaka na banzo1 na bo. d 17 Kansi Rehoboami landaka kuyala bantu ya Izraele yina vandaka kuzinga na bambanza ya Yuda. e 18 Na nima ntotila Rehoboami tindaka Adorami, f yina vandaka ti kiyeka ya kutala bantu yina bo bakaka na kusala bisalu ya ngolo, kansi bantu ya Izraele fwaka yandi na matadi. Ntotila Rehoboami mataka nswalu na pusu-pusu na yandi sambu na kutina na Yeruzalemi. g 19 Mpi bantu ya Izraele me kolaminaka nzo ya Davidi tii bubu yai. Ntangu Rehoboami kumaka na Yeruzalemi, yandi vukisaka kukonda kusukinina nzo ya Yuda mpi ya Benyamini, h basoda 180 000 ya me zaba bitumba mbote,1 sambu bo nwana ti Izraele sambu na kuvutula kimfumu na Rehoboami. i 2 Ebuna ndinga ya Yehowa kwisilaka
11
g 1Bn 12:18, 19
KAPU 11 h Kuy 49:27 2Bs 14:8
i 1Bn 12:21-24
10:16 1 Na kisina, “batenta.” 11:1 1 Na kisina, “ya bo me sola.”
2 BANSANGU 11:3-23 Shemaya a muntu ya Nzambi ya kieleka nde: 3 “Tubila Rehoboami mwana ya Salomo ntotila ya Yuda, Izraele ya mvimba na Yuda mpi na Benyamini nde, 4 ‘Yehowa me tuba nde: “Beno fwete kwenda ve kunwana ti bampangi na beno. Konso muntu kuvutuka na nzo na yandi, sambu mono muntu me sala nde diambu yai kusalama.”’” b Yo yina, bo lemfukilaka ndinga ya Yehowa, bo vutukaka, mpi bo kwendaka ve kunwanisa Yeroboami. 5 Rehoboami vandaka kuzinga na Yeruzalemi mpi yandi tungaka bambanza ya ngolo na Yuda. 6 Ebuna yandi tungaka1 Betelemi, c Etami, Ted e koa, 7 Bete-sure, Soko, Adulami, f 8 Gati, g Maresha, Zifi, h 9 Adorayimi, Lakishi, i Azeka, j 10 Sora, Ayaloni, k mpi Ebroni, l bambanza ya ngolo yina vandaka na Yuda mpi na Benyamini. 11 Yandi kumisaka diaka ngolo bisika ya ngolo, yandi tulaka bakomanda na kati na yo, mpi yandi vandaka kupesa bo madia, mafuta, ti vinu, 12 mpi yandi pesaka bambanza yonso bitaninu ya nene ti makonga; yandi kumisaka yo ngolo mingi kibeni. Ebuna Yuda ti Benyamini bikalaka ya yandi. 13 Banganga-nzambi ti Balevi yina vandaka na Izraele ya mvimba kuditulaka na ndambu na yandi, bo katukaka na bateritware na bo yonso. 14 Balevi bikisaka banseke na bo ti bantoto na bom mpi bo kwisaka na Yuda mpi na Yeruzalemi, sambu Yeroboami ti bana na yandi katulaka bo sambu bo sadila diaka ve Yehowa bonso banganganzambi. n 15 Ebuna Yeroboami tulaka banganga-nzambi na yandi mosi sambu na bisika ya ku11:6 1 To “kumisaka ngolo.”
738 KAPU 11 a 2Bs 12:15 b 1Bn 11:31 2Bs 10:15
c Kuy 35:19 Mat 2:1
d Amo 1:1 e 2Bs 28:18 f 1Sa 22:1 g 1Bs 18:1 h 1Sa 23:14 i 2Bs 32:9 j Yoz 10:10 Yer 34:7
k Yoz 19:42, 48 l Yoz 14:14, 15 2Sa 2:1
m Kut 35:2, 3 n 1Bn 12:31, 32
Ndonga ya 2 a 1Bn 13:33 b Lev 17:7 c 1Bn 12:26, 28 d Kul 12:11 1Bs 22:1 2Bs 15:8, 9 2Bs 30:10, 11
e 1Sa 16:6 1Sa 17:13
f 2Sa 13:1 2Sa 18:33
g 1Bn 15:1 2Bs 12:16 Mat 1:7
h Kul 17:17 i 2Bs 11:5, 11
nanguka a mpi sambu na bademo yina kele bonso bankombo1b mpi sambu na bana-bangombe yina yandi salaka. c 16 Mpi bantu ya makanda yonso ya Izraele yina vandaka ti lukanu na ntima na bo ya kusosa Yehowa Nzambi ya Izraele landaka bo na Yeruzalemi sambu na kupesa bimenga na Yehowa Nzambi ya bankaka na bo. d 17 Na nsungi ya bamvula tatu bo kumisaka ngolo kimfumu ya Yuda mpi bo pesaka Rehoboami mwana ya Salomo maboko, sambu bo tambulaka na nzila ya Davidi mpi ya Salomo bamvula tatu. 18 Ebuna Rehoboami kwelaka Mahalati, mwana-nkento ya Yerimoti mwana ya Davidi mpi ya Abihaile mwanankento ya Eliabi mwana ya Yese. e 19 Na nima yandi butilaka yandi bana yai: Yeushi, Shemaria, mpi Zahami. 20 Na nima ya Mahalati, Rehoboami kwelaka Maaka mutekolo ya Absalomi. f Na nima yandi butilaka yandi Abiya, g Atai, Ziza, mpi Shelomiti. 21 Rehoboami vandaka kuzola Maaka mutekolo ya Absalomi mingi kuluta bankento ti bamakangu na yandi yonso ya nkaka, h sambu yandi kwelaka bankento 18 mpi bakaka bamakangu 60, mpi yandi butaka banababakala 28 mpi bana-bankento 60. 22 Yo yina Rehoboami tulaka Abiya mwana ya Maaka mfumu mpi ntwadisi ya bampangi na yandi, sambu yandi vandaka ti lukanu ya kukumisa yandi ntotila. 23 Kansi, yandi salaka mambu ti mayele mpi yandi tindaka1 bana na yandi ya nkaka na bantoto yonso ya Yuda mpi ya Benyamini, na bambanza yonso ya ngolo, i mpi yandi pesaka bo madia mingi mpi bakilaka bo bankento mingi. 11:15 1 Na kisina, “sambu na bankombo.” 11:23 1 To “panzaka.”
739
12
Ntangu kimfumu ya Rehoboami kumaka ngoloa mpi yandi kumaka ngolo, yandi yambulaka Nsiku ya Yehowa, b Izraele ya mvimba mpi salaka bonso yandi. 2 Na mvula ya tanu ya ntotila Rehoboami, Shishaki c ntotila ya Ezipte kwisaka kunwanisa Yeruzalemi, sambu bo sadilaka Yehowa mambu kukonda kwikama. 3 Yandi vandaka ti bapusu-pusu 1 200, bantu 60 000 yina ke tambusaka bampunda, mpi basoda mingi kibeni yina katukaka ti yandi na Ezipte—bantu ya Libia, bantu ya Suki, mpi bantu ya Etiopia. d 4 Yandi botulaka bambanza ya ngolo ya Yuda mpi nsuka-nsuka yandi kumaka na Yeruzalemi. 5 Mbikudi Shemaya e kwisaka kukutana ti Rehoboami mpi bamfumu ya Yuda yina vukanaka na Yeruzalemi sambu na Shishaki, mpi yandi tubilaka bo nde: “Yehowa me tuba nde, ‘Beno me yambula mono, yo yina mono mpi me yambula benof na maboko ya Shishaki.’” 6 Ebuna bamfumu ya Izraele ti ntotila kudikulumusaka g mpi tubaka nde: “Yehowa kele muntu ya lunungu.” 7 Ntangu Yehowa monaka nde bo me kudikulumusa, ndinga ya Yehowa kwisilaka Shemaya nde: “Bo me kudikulumusa. Mono ta fwa bo ve, h mpi na nima ya ntangu fioti mono ta gulusa bo. Mono ta monisa ve makasi na mono na Yeruzalemi na nzila ya Shishaki. 8 Kansi bo ta kuma bansadi na yandi, mpidina bo ta zaba luswaswanu yina kele na kati ya kusadila mono mpi kusadila bantotila1 ya bansi ya nkaka.” 9 Yo yina, Shishaki ntotila ya Ezipte kwisaka kunwanisa Yeruzalemi. Yandi bakaka bimvwama ya nzo ya Yehowa i mpi bimvwa12:8 1 Na kisina, “bimfumu.”
2 BANSANGU 12:1-16 KAPU 12 a 2Bs 11:17
b Kul 32:15 2Bs 26:11, 16
c 1Bn 11:40 1Bn 14:25
d Nah 3:9
e 1Bn 12:22-24
f Kul 28:15 2Bs 15:2
g 2Bs 33:10, 12
h 1Bn 21:29 2Bs 34:26, 27
i 1Bn 7:51
Ndonga ya 2 a 1Bn 10:16, 17 1Bn 14:25-28
b 2Bs 33:10, 12
c Bid 3:22
d Kuy 18:23-25 1Bn 14:1, 13 2Bs 19:2, 3
e Kul 23:3 1Bn 11:1 1Bn 14:21
f 1Sa 7:3 1Bn 18:21 Mar 12:30
g 1Bn 12:22-24
h 2Bs 9:29 2Bs 13:22
i 1Bn 14:30, 31
ma ya nzo ya ntotila. Yandi bakaka bima yonso, ti bitaninu ya wolo yina Salomo salaka. a 10 Yo yina ntotila Rehoboami salaka bitaninu ya kwivre sambu yo yinga yo, mpi yandi pesaka yo na bamfumu ya bankengidi,1 yina vandaka kukengila munoko ya nzo ya ntotila. 11 Konso ntangu yina ntotila vandaka kukwisa na nzo ya Yehowa, bankengidi vandaka kukwisa mpi kunata yo, mpi na nima bo vandaka kuvutula yo na suku ya bankengidi. 12 Sambu ntotila kudikulumusaka, Yehowa wilaka yandi diaka ve makasi, b mpi yandi fwaka bo ve kimakulu. c Diaka, yandi monaka mwa mambu ya mbote na Yuda. d 13 Ntotila Rehoboami kumisaka kimfumu na yandi ngolo na Yeruzalemi mpi yandi landaka kuyala; Rehoboami vandaka ti bamvula 41 ntangu yandi kumaka ntotila, mpi yandi yalaka bamvula 17 na Yeruzalemi, mbanza yina Yehowa me solaka na kati ya makanda yonso ya Izraele bonso kisika ya kutula zina na yandi. Zina ya mama ya ntotila Naama, muntu ya Amoni. e 14 Kansi yandi salaka mambu ya mbi, sambu yandi bakaka ve lukanu na ntima na yandi ya kusosa Yehowa. f 15 Sambu na disolo ya luzingu ya Rehoboami, katuka na luyantiku tii na nsuka, keti bo me sonikaka yo ve na masonama ya mbikudi Shemaya g mpi ya Idoh muntu ya ke monaka bambonameso, yina bo me sonikaka na kulanda bandonga ya ba-nkaka? Mpi bitumba vandaka ntangu yonso na kati ya Rehoboami mpi Yeroboami. i 16 Ebuna Rehoboami lalaka sambu na kupema ti ba-nkaka na yandi mpi bo zikaka yandi na Mbanza ya 12:10 1 Na kisina, “bantu ya ke bakaka ntinu.”
2 BANSANGU 13:1-14 Davidi; a mwana na yandi Abiya b kumaka ntotila na kisika na yandi. Na mvula ya 18 ya ntotila Yeroboami, Abiya kumaka ntotila ya Yuda. c 2 Yandi yalaka bamvula tatu na Yeruzalemi. Zina ya mama na yandi Mikaya d mwana ya Uriele muntu ya Gibea. e Bitumba vandaka na kati ya Abiya ti Yeroboami. f 3 Ebuna Abiya kwendaka na bitumba ti basoda ya ngolo 400 000 ya me zaba bitumba mbote.1g Mpi Yeroboami yilamaka sambu na kunwana ti yandi; Yeroboami nataka basoda 800 000 ya ngolo ya me zaba bitumba mbote.1 4 Abiya telamaka na Ngumba ya Semarayimi, yina kele na ntoto ya bangumba ya Efrayimi, mpi tubaka nde: “Beno wa mono, O Yeroboami mpi Izraele ya mvimba. 5 Keti beno me zaba ve nde Yehowa Nzambi ya Izraele pesaka Davidi kimfumu na Izraele kimakulu, h yandi ti bana na yandi, i na nzila ya kuwakana ya mungwa?1j 6 Kansi Yeroboami k mwana ya Nebati, nsadi ya Salomo mwana ya Davidi, telamaka mpi kolamaka na ntwala ya mfumu na yandi. l 7 Ebuna bamolo, bantu ya kukonda mfunu landaka kuvukana ti yandi. Mpi bo lutaka Rehoboami mwana ya Salomo na ngolo ntangu yandi vandaka leke mpi kikesa ve, ebuna yandi kukaka ve kunwana ti bo. 8 “Ntangu yai beno ke yindula nde beno ta kuka kunwanisa kimfumu ya Yehowa yina kele na maboko ya bana ya Davidi, sambu beno kele kimvuka ya nene ya bantu mpi beno kele ti bana ya bangombe ya
13
13:3 1 Na kisina, “ya bo me sola.” 13:5 1 Disongidila, kuwakana ya mvula na mvula mpi ya ke sobaka ve.
740 KAPU 12 a 2Sa 5:9 b Mat 1:7
KAPU 13 c 1Bn 15:1, 2 d 2Bs 11:20, 21 e Yoz 18:28 1Sa 10:26
f 1Bn 15:6 g 2Bs 11:1 h Kuy 49:10 2Sa 7:8 Nk 78:70, 71
i 2Sa 7:12, 13 1Bs 17:11, 14 Luk 1:32
j Nk 89:28, 29 k 2Bs 10:2 l 1Bn 11:26, 27 1Bn 12:20
Ndonga ya 2 a 1Bn 12:26, 28 2Bs 11:15
b 2Bs 11:14 c 1Bn 12:31, 33 1Bn 13:33
d 2Bs 11:16 e Kub 29:39 f Kub 30:1 g Kub 25:30 h Kub 25:31 i Kub 27:20 j Kut 10:9
wolo yina Yeroboami salaka sambu yo vanda banzambi na beno. a 9 Keti beno me kulaka ve banganga-nzambi ya Yehowa, b bana ya Aroni, ti Balevi, mpi keti beno me tulaka ve banganganzambi na beno mosi bonso bantu ya bansi ya-nkaka? c Konso muntu yina ke kwisa kunata1 mwana-ngombe mpi mameme ya babakala nsambwadi lenda kuma nganga-nzambi ya bima yina kele ve banzambi. 10 Kansi beto, Yehowa kele Nzambi na beto, d mpi beto me yambulaka yandi ve; banganga-nzambi na beto, bana ya Aroni, ke sadila Yehowa, mpi Balevi ke sadisa bo na kisalu. 11 Bo ke yokilaka Yehowa makabu ya kuyoka konso suka mpi konso nkokila e kumosi ti ndumbu ya nsudi ya kitoko, f mampa ya kutetika1g kele na mesa ya wolo ya kukonda kuvukisa ti kima ya nkaka, mpi bo ke pedisa kima ya kutudila minda ya wolo h ti minda na yo konso nkokila, i sambu beto ke lungisa kisalu na beto na ntwala ya Yehowa Nzambi na beto; kansi beno, beno me yambulaka yandi. 12 Ntangu yai tala! Nzambi ya kieleka kele ti beto, yandi ke twadisa beto; banganganzambi na yandi mpi bampungi ya bo ke bulaka sambu na kusonga nde beto kele na bitumba ti beno kele awa. O bantu ya Izraele, beno nwana ve ti Yehowa Nzambi ya ba-nkaka na beno, sambu beno ta nunga ve.” j 13 Kansi Yeroboami tindaka bantu bo bumbana sambu na kubasikila bo na nima, yo yina bo vandaka na ntwala ya bantu ya Yuda mpi bantu yina bumbanaka vandaka na nima na bo. 14 Ntangu bantu ya Yuda balukaka, bo monaka nde bo fwete nwana bi13:9 1 Na kisina, “ke kwisa kufulusa maboko na yandi ti.” 13:11 1 Disongidila, mampa ya kumonisa.
741 tumba na ntwala mpi na nima. Yo yina bo yantikaka kudidila Yehowa, a mpi banganga-nzambi vandaka kubula bampungi ngolo. 15 Bantu ya Yuda yantikaka kutula milolo ya bitumba, ebuna ntangu bo tulaka milolo ya bitumba, Nzambi ya kieleka bedisaka Yeroboami ti Izraele ya mvimba na ntwala ya Abiya mpi Yuda. 16 Bantu ya Izraele tinaka na ntwala ya bantu ya Yuda, mpi Nzambi pesaka bo na maboko na bo. 17 Abiya ti bantu na yandi fwaka bantu ya Izraele mingi kibeni, mpi bantu ya Izraele landaka kubwa mpi kufwa, babakala 500 000 ya me zaba bitumba mbote.1 18 Na mutindu yina, bo kulumusaka bantu ya Izraele na ntangu yina, kansi bantu ya Yuda lutaka bo na ngolo sambu bo tulaka ntima1 na Yehowa Nzambi ya ba-nkaka na bo. b 19 Abiya landaka kukudikisa Yeroboami mpi botulaka yandi bambanza yai: Betele c ti babwala yina kele na nziunga na yo, Yeshana ti babwala yina kele na nziunga na yo, mpi Efrayini d ti babwala yina kele na nziunga na yo. 20 Mpi Yeroboami vutukilaka diaka ve ngolo na yandi na ntangu ya Abiya; ebuna Yehowa bulaka yandi mpi yandi fwaka. e 21 Kansi Abiya kumaka ngolo mingi. Na nima yandi kwelaka bankento 14, f mpi yandi butaka bana-babakala 22 ti banabankento 16. 22 Mpi disolo ya luzingu ya Abiya yina me bikala, bisalu na yandi mpi bangogo na yandi, bo me sonikaka yo na masonama1 ya mbikudi Ido. g Ebuna Abiya lalaka sambu na kupema ti ba-nkaka na yandi, mpi bo zikaka yandi na Mbanza ya Davidi; h ebuna mwa-
14
13:17 1 Na kisina, “ya bo me solaka.” 13:18 1 Na kisina, “yekamaka.” 13:22 1 To “ntendula; komantere.”
2 BANSANGU 13:15–14:8 KAPU 13 a 2Bs 14:11 2Bs 18:31
b 2Bn 18:1, 5 1Bs 5:20 2Bs 16:8 Nk 22:5 Nk 37:5 Nah 1:7
c 1Bn 12:28, 29
d Yoa 11:54
e 1Sa 25:38 1Bn 14:20 Bis 12:21-23
f Kul 17:17
g 2Bs 9:29 2Bs 12:15
KAPU 14 h 2Sa 5:9
Ndonga ya 2 a Kul 7:5
b Kub 23:24
c 1Bn 14:22, 23 2Bn 18:1, 4
d 2Bs 34:1, 4
e 2Bs 11:5
f 2Bs 15:15 Bin 16:7
g 2Bs 32:2, 5
h Nk 127:1
i 2Bs 11:1, 12 2Bs 13:3
na na yandi Aza kumaka ntotila na kisika na yandi. Na bilumbu na yandi insi vandaka na ngemba bamvula kumi. 2 Aza salaka mambu ya mbote mpi ya lunungu na meso ya Yehowa Nzambi na yandi. 3 Yandi katulaka bamesa-kimenga ya banzenza a mpi bisika ya kunanguka, b yandi panza-panzaka makunzi ya santu, mpi zengaka banti ya santu.1c 4 Diaka, yandi songaka bantu ya Yuda na kusosa Yehowa Nzambi ya ba-nkaka na bo mpi na kuzitisa Nsiku ti ntuma. 5 Yo yina yandi katulaka bisika ya kunanguka ti bamesakimenga ya ndumbu na bambanza yonso ya Yuda, d mpi kimfumu vandaka na ngemba na luyalu na yandi. 6 Yandi tungaka bambanza ya ngolo na Yuda, e sambu insi vandaka na ngemba mpi bo vandaka ve kunwanisa yandi na bamvula yina, sambu Yehowa pesaka yandi ngemba. f 7 Yandi tubilaka bantu ya Yuda nde: “Beto tunga bambanza yai mpi beto ziunga yo ti bibaka mpi banzo-zulu, g bakielo1 mpi banti. Sambu insi kele na maboko na beto, sambu beto me sosa Yehowa Nzambi na beto. Beto me sosa yandi, mpi yandi me pesa beto ngemba na bandambu yonso.” Yo yina bo nungaka na kutunga. h 8 Na Yuda, Aza vandaka ti basoda 300 000, yina vandaka ti bitaninu ya nene mpi makonga. Na Benyamini, yandi vandaka ti basoda ya ngolo 280 000 yina vandaka kunata bitaninu ya fioti1 mpi vandaka ti minduki ya batolo-tolo.2i 14:3 1 Tala Bantendula ya Bangogo. 14:7 1 Na kisina, “bakielo zole.” 14:8 1 Kitaninu mosi ya fioti, mbala mingi bantu ya ke sadilaka munduki ya tolo-tolo bantu vandaka kulwata yo. 2 Na kisina, “vandaka kubenda minduki ya batolotolo.”
2 BANSANGU 14:9–15:9 9 Na nima, Zera muntu ya Etiopia kwisaka ti basoda 1000 000 mpi bapusu-pusu 300 sambu na kunwanisa bo. a Ntangu yandi kumaka na Maresha, b 10 Aza basikaka sambu na kunwana ti yandi mpi bo yilamaka sambu na bitumba na Muwanda ya Sefata na Maresha. 11 Ebuna Aza bingaka Yehowa Nzambi na yandi c mpi tubaka nde: “O Yehowa, yo kele ve na mfunu sambu na nge kana bantu yina nge ke sadisa kele mingi to kele ve na ngolo. d Sadisa beto, O Yehowa Nzambi na beto, sambu beto ke tula ntima na nge, e mpi beto me kwisa kunwanisa kimvuka yai ya bantu na zina na nge. f O Yehowa, nge kele Nzambi na beto. Kubika ve nde muntu kununga nge.” g 12 Yo yina Yehowa bedisaka bantu ya Etiopia na ntwala ya Aza mpi na ntwala ya Yuda, ebuna bantu ya Etiopia tinaka. h 13 Aza ti bantu yina vandaka ti yandi landaka bo tii na Gerare, i mpi bantu ya Etiopia landaka kubwa tii kuna ata muntu mosi ve bikalaka na luzingu, sambu Yehowa mpi makesa na yandi bedisaka bo. Na nima bo nataka bima mingi kibeni yina bo botulaka. 14 Bo fwaka mpi bambanza yonso yina vandaka na nziunga ya Gerare, sambu boma ya Yehowa simbaka bantu yina; mpi bo botulaka bima na bambanza yina yonso, sambu bima ya kubotula vandaka mingi na kati na yo. 15 Bo kotaka mpi na batenta ya bantu yina vandaka ti bitwisi, mpi bo botulaka bitwisi ti bashamo mingi kibeni, na nima bo vutukaka na Yeruzalemi. Ebuna mpeve ya Nzambi kwisilaka Azaria mwana ya Odedi. 2 Yo yina yandi kwendaka kukutana ti Aza mpi tubilaka yandi nde: “Beno wa mono, O Aza mpi bantu yonso ya Yuda ti ya Benyamini! Yehowa kele ti
15
742 KAPU 14 a 2Bs 16:8 b Yoz 15:20, 44 2Bs 11:5, 8
c Kub 14:10 1Bs 5:20 2Bs 32:20
d Baz 7:7 1Sa 14:6
e 2Bs 13:12 2Bs 32:7, 8
f 1Sa 17:45 Nk 20:5 Bin 18:10
g Yoz 7:9 Nk 9:19
h Kul 28:7 i Kuy 20:1
Ndonga ya 2 KAPU 15 a Yak 4:8 b Yez 55:6 c 1Bs 28:9 Ebr 10:38
d Kul 33:8, 10 2Bs 17:8, 9 Mal 2:7
e Nk 106:43, 44 Yez 55:7
f Kul 28:15, 48 g Yoz 1:9 1Bs 28:20
beno konso ntangu yina beno kele ti yandi; a mpi kana beno sosa yandi, yandi ta bika nde beno mona yandi, b kansi kana beno yambula yandi, yandi ta yambula beno. c 3 Ntangu1 mingi Izraele vandaka kukonda Nzambi ya kieleka, kukonda nganganzambi yina ke longa, mpi kukonda nsiku. d 4 Kansi ntangu bo vandaka na mpasi, bo vutukilaka Yehowa Nzambi ya Izraele mpi bo sosaka yandi, ebuna yandi bikaka nde bo mona yandi. e 5 Na bantangu yina muntu mosi ve lendaka kusala nzietelo na lutaninu,1 sambu mavwanga vandaka mingi na kati ya bantu yonso ya bansi yina. 6 Dikanda mosi vandaka kufwa dikanda ya nkaka, mpi mbanza mosi vandaka kufwa mbanza ya nkaka, sambu Nzambi bikaka bo kisaka-saka na bampasi ya mitindu yonso. f 7 Kansi beno, beno vanda kikesa mpi beno lemba ve nitu,1g sambu bo ta pesa beno matabisi sambu na kisalu na beno.” 8 Ntangu Aza waka mambu yai mpi mbikudulu ya mbikudi Odedi, yandi bakaka kikesa mpi katulaka biteki ya nzanzi na insi ya mvimba ya Yuda h ti ya Benyamini mpi na bambanza yina yandi botulaka na ntoto ya bangumba ya Efrayimi, ebuna yandi vutulaka mesa-kimenga ya Yehowa yina vandaka na ntwala ya kisika ya kukotila ya nzo ya Yehowa. i 9 Yandi vukisaka bantu yonso ya Yuda, ya Benyamini, mpi banzenza yina vandaka ti bo na Efrayimi, na Manase, mpi na Simeoni, j sambu bantu mingi kibeni katukaka na Izraele mpi kwisaka na yandi nta-
h 2Bn 23:24 i 2Bs 8:12 j 2Bs 11:16 2Bs 30:25
15:3 1 Na kisina, “Bilumbu.” 15:5 1 Na kisina, “ngemba vandaka ve sambu na muntu yina ke basika to muntu yina ke kota.” 15:7 1 Na kisina, “beno bika ve nde maboko na beno kukulumuka.”
743 ngu bo monaka nde Yehowa Nzambi na yandi vandaka ti yandi. 10 Ebuna bo vukanaka na Yeruzalemi na ngonda ya tatu ya mvula ya 15 ya luyalu ya Aza. 11 Na kilumbu yina, bo pesaka Yehowa bimenga na bima ya bo botulaka yina bo nataka, bangombe 700 mpi mameme 7000. 12 Diaka, bo salaka kuwakana sambu na kusosa Yehowa Nzambi ya ba-nkaka na bo na ntima na bo ya mvimba mpi na moyo na bo ya mvimba.1a 13 Konso muntu yina ta sosa ve Yehowa Nzambi ya Izraele, bo ta fwa yandi, yo vanda muntu ya kukonda mfunu to muntu ya mfunu, bakala to nkento. b 14 Yo yina bo diaka ndefi na Yehowa na ndinga ya ngolo, ti milolo ya kiese, ti bampungi, mpi bibongo. 15 Mpi bantu yonso ya Yuda waka kiese sambu na ndefi yina, sambu bo diaka ndefi na ntima na bo ya mvimba mpi bo sosaka yandi ti nzala ya ngolo, ebuna yandi bikaka nde bo mona yandi, c mpi Yehowa landaka kupesa bo ngemba na bandambu yonso. d 16 Yandi katulaka nkutu nkaka na yandi Maaka e kiyeka na yandi ya mama ya ntotila,2 sambu yandi salaka kiteki ya nsoni sambu na lusambu ya nti ya santu.1f Aza bwisaka kiteki na yandi ya nsoni, kumisaka yo mfututu, mpi yokaka yo na Muwanda ya Kidroni. g 17 Kansi bo katulaka ve bisika ya kunanguka h na Izraele. i Ata mpidina, ntima ya Aza vandaka ya mvimba1 luzingu2j na yandi ya mvimba. 18 Bima yina yandi mpi tata na yandi kumisaka santu, yandi kotisaka yo na nzo ya Nzambi ya kieleka: arza, wolo, mpi 15:12, 16 1 Tala Bantendula ya Bangogo. 15:16 2 To “ya nkento ya lukumu.” 15:17 1 To “ya kudipesa ya mvimba.” 2 Na kisina, “bilumbu.”
2 BANSANGU 15:10–16:7 KAPU 15 a Kul 4:29 2Bn 23:3 Neh 10:28, 29
b Kub 22:20 c 2Bs 15:2 d Bin 16:7 e 1Bn 15:9, 10 f Kul 13:6-9 g 1Bn 15:13, 14 h 1Bn 22:43 i 1Bn 14:22, 23 2Bn 14:3, 4 2Bn 23:19, 20
j 1Bn 8:61
Ndonga ya 2 a 1Bn 7:51 1Bn 15:15 1Bs 26:26
b 2Bs 14:1
KAPU 16 c 1Bn 15:25, 27 d Yoz 18:21, 25 e 1Bn 15:17-19 f 1Bn 7:51 g 1Bn 20:1 2Bn 12:18 2Bn 16:8
h 2Bn 15:29 i Baz 18:29 j 1Bn 15:20-22 k Yoz 18:21, 25 l 1Bn 15:17 m Yoz 18:21, 24 1Bs 6:60, 64
n Yoz 18:21, 26 Baz 20:1
o 1Bn 16:1 2Bs 19:2 2Bs 20:34
bisadilu ya mutindu na mutindu. a 19 Bitumba vandaka ve tii na mvula ya 35 ya luyalu ya Aza. b Na mvula ya 36 ya luyalu ya Aza, Basha c ntotila ya Izraele kwisaka kunwanisa Yuda mpi yantikaka kutunga1 Rama d sambu na kukanga bantu yonso nzila ya kubasika to ya kukota na teritware ya Aza ntotila ya Yuda. e 2 Yo yina Aza basisaka arza ti wolo na bisika ya kubumba bimvwama ya nzo ya Yehowa f mpi ya nzo ya ntotila ebuna yandi tindilaka yo Bene-adadi, ntotila ya Siria, g yina vandaka kuzinga na Damasi, mpi yandi tubaka nde: 3 “Kuwakana kele na kati na mono ti nge mpi na kati ya tata na mono ti tata na nge. Mono ke tindila nge arza mpi wolo. Kwisa mpi fwa kuwakana na nge ti Basha ntotila ya Izraele, ebuna yandi ta katuka na ntoto na mono.” 4 Bene-adadi wilaka ntotila Aza mpi yandi tindaka bamfumu ya basoda na yandi sambu na kunwanisa bambanza ya Izraele, ebuna bo fwaka Iyoni, h Dani, i Abele-maimi, mpi bisika yonso ya kubumba bima ya bambanza ya Naftali. j 5 Ntangu Basha waka yo, na mbala mosi yandi bikisaka kutunga1 Rama mpi yandi yambulaka kisalu yina yandi vandaka kusala kuna. 6 Ebuna ntotila Aza bakaka Yuda ya mvimba, mpi bo nataka matadi ti banti ya Rama k yina Basha vandaka kutungila, l ebuna yandi sadilaka yo sambu na kutunga1 Geba m mpi Mispa. n 7 Na ntangu yina, Hanani o muntu ya ke monaka mambu kwisaka kusonga Aza ntotila ya Yuda nde: “Sambu nge tulaka ntima1 na ntotila ya Siria kansi
16
16:1, 5, 6 1 To “kukumisa ngolo; kutunga diaka.” 16:7 1 Na kisina, “yekamaka.”
2 BANSANGU 16:8–17:8 nge tulaka ve ntima1 na Yehowa Nzambi na nge, basoda ya ntotila ya Siria me tina na maboko na nge. a 8 Keti bantu ya Etiopia mpi bantu ya Libia vandaka ve na basoda mingi kibeni, ti bapusupusu mingi mpi bantu mingi yina ke tambusaka bampunda? Kansi sambu nge tulaka ntima na Yehowa, yandi pesaka bo na maboko na nge. b 9 Sambu meso ya Yehowa ke tambula-tambulaka na ntoto ya mvimba c sambu na kusonga ngolo1 na yandi sambu na bantu yina ntima na bo kele ya mvimba2 na yandi. d Nge me sala mambu na buzoba na diambu yai; katuka ntangu yai bo ta nwanisaka nge.” e 10 Kansi, Aza wilaka muntu yina ke monaka mambu makasi ya ngolo mpi yandi tulaka yandi na boloko1 sambu yandi wilaka yandi makasi na diambu yai. Ebuna kaka na ntangu yina, Aza yantikaka kuniokula bantu ya nkaka. 11 Disolo ya luzingu ya Aza, katuka na luyantiku tii na nsuka, bo me sonikaka yo na Mukanda ya Bantotila ya Yuda mpi ya Izraele. f 12 Na mvula ya 39 ya luyalu na yandi, Aza belaka maladi ya makulu tii kuna maladi kumaka ngolo; kansi ata ntangu yandi vandaka ti maladi yina, yandi sosaka ve lusadisu ya Yehowa, kansi yandi sosaka lusadisu ya bantu yina ke belulaka bantu. 13 Ebuna Aza lalaka sambu na kupema ti ba-nkaka na yandi; g yandi fwaka na mvula ya 41 ya luyalu na yandi. 14 Ebuna bo zikaka yandi na maziamu ya nene yina yandi timunaka sambu na yandi mosi na Mbanza ya Davidi, h mpi bo tulaka yandi na mbeto ya bo 16:7 1 Na kisina, “yekamaka ve.” 16:9 1 To “lusadisu.” 2 To “ya kudipesa ya mvimba.” 16:10 1 Na kisina, “na nzo ya mabaya yina kele ti matobo.”
744 KAPU 16 a Yer 17:5
b 2Bs 14:9, 11 Nk 37:39, 40
c Zek 4:10
d 1Pi 3:12
e 1Bn 15:32
f 1Bn 15:23
g 1Bn 15:24
h 2Sa 5:7
Ndonga ya 2 a Mar 16:1 Luk 23:55, 56 Yoa 19:40
KAPU 17 b 1Bn 15:24 1Bn 22:41
c 2Bs 15:8
d 2Sa 8:15
e Kul 4:29 2Bs 26:1, 5
f 1Bn 12:28-30 1Bn 13:33
g 1Bn 9:4, 5 Nk 132:12
h 2Bs 18:1
i 1Bn 22:42, 43
j Kul 7:5
ke tulaka mvumbi yina bo fulusaka mafuta ya balsami mpi bima ya mutindu na mutindu yina bo vukisaka sambu na kusala mafuta ya nsudi ya kitoko. a Diaka, bo tulaka tiya ya nene kibeni sambu na yandi.1 Ebuna mwana na yandi Yehoshafati b kumaka ntotila na kisika na yandi, mpi yandi kumisaka kiyeka na yandi ngolo na Izraele. 2 Yandi tulaka basoda na bambanza yonso ya ngolo ya Yuda mpi yandi tulaka bimvuka ya basoda na insi ya Yuda mpi na bambanza ya Efrayimi yina tata na yandi Aza botulaka. c 3 Yehowa landaka kuvanda ti Yehoshafati sambu yandi tambulaka na banzila ya ntama ya nkaka na yandi Davidi d mpi yandi sosaka ve Babaale. 4 Sambu yandi sosaka Nzambi ya tata na yandi e mpi landaka1 nsiku na yandi, kansi yandi landaka ve bifu ya Izraele. f 5 Yehowa kumisaka kimfumu ngolo na maboko na yandi;g Yuda ya mvimba landaka kupesa Yehoshafati makabu, mpi yandi vandaka ti bimvwama mpi nkembo mingi. h 6 Ntima na yandi kumaka kikesa na banzila ya Yehowa, mpi yandi katulaka nkutu bisika ya kunanguka i mpi banti ya santu1j na Yuda. 7 Na mvula ya tatu ya luyalu na yandi, yandi tindaka bantu sambu na kubinga bamfumu yai: Bene-ayile, Obadia, Zekaria, Netanele, mpi Mikaya, sambu bo longa na bambanza ya Yuda. 8 Balevi yai vandaka ti bo: Shemaya, Netania, Zebadia, Asaele, Shemiramoti, Yehonatani, Adoniya, Tobiya, ti Tobi-adoniya, mpi
17
16:14 1 Yo ke monana nde bo yokaka ve Asa, kansi bo yokaka bima ya nsudi ya kitoko. 17:4 1 Na kisina, “tambulaka na.” 17:6 1 Tala Bantendula ya Bangogo.
745 banganga-nzambi Elishama ti Yehorami vandaka ti bo. a 9 Bo yantikaka kulonga na Yuda, mpi bo nataka mukanda ya Nsiku ya Yehowa, b ebuna bo kwendaka na bambanza yonso ya Yuda mpi vandaka kulonga bantu. 10 Ebuna boma ya Yehowa simbaka bimfumu yonso ya bansi yina vandaka na nziunga ya Yuda, mpi bo nwanisaka ve Yehoshafati. 11 Bantu ya Filistia natilaka Yehoshafati makabu ti mbongo bonso kitadi. Ba-arabi natilaka yandi mameme ya babakala 7 700 mpi bankombo ya babakala 7 700 yina bo bakaka na bitwisi na bo. 12 Yehoshafati vandaka kukuma kaka ngolo, c mpi yandi landaka kutunga bisika ya ngolod mpi bambanza ya kubumba bima e na Yuda. 13 Yandi salaka bisalu ya nene na bambanza ya Yuda, mpi yandi vandaka na basoda ya ngolo na Yeruzalemi. 14 Bo vukisaka bo na bimvuka na kutadila banzo ya batata na bo: na Yuda, bamfumu ya mafunda: mfumu Adnah, mpi basoda ya ngolo 300 000 vandaka ti yandi. f 15 Mfumu Yehohanani vandaka na nsi ya lutwadisu na yandi, mpi bantu 280 000 vandaka ti yandi. 16 Mfumu Amasiah mwana ya Zikri vandaka mpi na nsi ya lutwadisu na yandi; Amasiah kudipesaka na luzolo yonso sambu na kisalu ya Yehowa, mpi basoda ya ngolo 200 000 vandaka ti yandi. 17 Mpi na Benyamini, g Eliada, soda mosi ya ngolo, mpi bantu 200 000 yina vandaka ti minduki ya batolo-tolo mpi bitaninu vandaka ti yandi. h 18 Mpi Yehozabadi vandaka na nsi ya lutwadisu na yandi, mpi bantu 180 000 yina vandaka ti binwaninu sambu na bitumba vandaka ti yandi. 19 Bantu yai vandaka kusadila ntotila, katula
2 BANSANGU 17:9–18:7 KAPU 17 a Kul 33:8, 10 Mal 2:7
b Kul 31:11 Yoz 1:7, 8 Neh 8:7
c 2Bs 18:1
d 2Bs 14:2, 6
e 1Bn 9:19 2Bs 8:3, 4
f 2Bs 13:3 2Bs 26:11-13
g Kuy 49:27
h 2Bs 14:8
Ndonga ya 2 a 2Bs 11:5, 23 KAPU 18 b 2Bs 17:5
c 1Bn 16:28, 33 1Bn 21:25
d 1Bn 22:2-4 2Bs 19:2
e Kul 4:41-43 1Bs 6:77, 80
f 2Sa 2:1 1Bn 22:5, 6
g 2Bn 3:11
h 1Bn 22:7, 8
i 1Bn 18:4 1Bn 19:9, 10
j Yer 38:4
bantu yina ntotila tulaka na bambanza ya ngolo na Yuda ya mvimba. a Yehoshafati vandaka ti bimvwama mpi nkembo mib ngi, kansi yandi salaka kuwakana ya makwela ti Ahabi. c 2 Yo yina bamvula fioti na nima, yandi kwendaka kutala Ahabi na Samaria, d mpi Ahabi tambikilaka yandi ti bantu yina vandaka ti yandi mameme mpi bangombe mingi. Ahabi siamisaka1 yandi na kukwenda kunwanisa Ramotigileadi. e 3 Na nima Ahabi ntotila ya Izraele tubilaka Yehoshafati ntotila ya Yuda nde: “Keti nge ta kwenda ti mono na Ramotigileadi?” Yandi vutudilaka Ahabi nde: “Mono kele mutindu mosi ti nge, bantu na mono kele mutindu mosi ti bantu na nge, mpi beto ta pesa nge maboko na bitumba.” 4 Kansi Yehoshafati tubilaka ntotila ya Izraele nde: “Pardo yula ntete ndinga ya Yehowa.” f 5 Yo yina ntotila ya Izraele vukisaka bambikudi, bantu 400, mpi tubilaka bo nde: “Keti beto fwete kwenda kunwanisa Ramotigileadi, to keti mono fwete kwenda ve?” Bo tubaka nde: “Kwenda, mpi Nzambi ya kieleka ta pesa yo na maboko ya ntotila.” 6 Ebuna Yehoshafati tubaka nde: “Keti mbikudi ya Yehowa kele ve awa? g Beto yula mpi Nzambi na nzila na yandi.” h 7 Ntotila ya Izraele tubilaka Yehoshafati nde: “Kele diaka ti muntu ya nkaka i yina beto lenda yula Yehowa na nzila na yandi; kansi mono ke mengaka yandi, sambu yandi ke bikulaka ve ata fioti mambu ya mbote sambu na mono, kansi yandi ke bikulaka ntangu yonso mambu ya mbi.j Yo kele Mikaya mwana ya Yimla.” Kansi
18
18:2 1 To “ndimisaka.”
2 BANSANGU 18:8-22 Yehoshafati tubaka nde: “Ntotila fwete tuba ve mutindu yina.” 8 Yo yina ntotila ya Izraele bingaka kapita mosi ya nzo na yandi mpi tubaka nde: “Kwisa nswalu ti Mikaya mwana ya Yimla.” a 9 Kansi, ntotila ya Izraele mpi Yehoshafati ntotila ya Yuda vandaka konso muntu na zulu ya kiti na yandi ya kimfumu, bo me lwata bilele ya kimfumu; bo vandaka na kisika ya bo ke tutaka bambuma sambu na kukatula yo bampusu na munoko ya kielo ya Samaria, mpi bambikudi yonso vandaka kubikula na ntwala na bo. 10 Ebuna Sidikiya mwana ya Kenaana salaka bibongo ya bibende mpi tubaka nde: “Yehowa me tuba nde, ‘Nge ta bula1 bantu ya Siria ti bibongo yai tii kuna nge ta manisa bo.’” 11 Bambikudi yonso ya nkaka vandaka kubikula mutindu mosi nde: “Kwenda na Ramoti-gileadi mpi nge ta nunga;b Yehowa ta pesa yo na maboko ya ntotila.” 12 Yo yina, kinati-nsangu yina kwendaka kubinga Mikaya tubilaka yandi nde: “Tala! Bambikudi yonso ke tuba mambu ya mbote sambu na ntotila. Pardo, bika nde mambu ya nge ke tuba kukuma mutindu mosi ti mambu ya bo ke tuba, c mpi tuba mambu ya mbote.” d 13 Kansi Mikaya tubaka nde: “Ya kieleka mutindu Yehowa kele na luzingu, mono ta tuba konso diambu yina Nzambi na mono ta tuba.” e 14 Ebuna yandi kwisaka kisika ntotila vandaka, mpi ntotila yulaka yandi nde: “Mikaya, keti beto fwete kwenda kunwanisa Ramotigileadi, to keti mono fwete kwenda ve?” Na mbala mosi yandi vutulaka nde: “Kwenda mpi nge ta nunga; Nzambi ta pesa bo na maboko na nge.” 15 Ebuna 18:10 1 To “pusa.”
746 KAPU 18 a 1Bn 22:9-12
b Mik 3:5
c Yez 30:9, 10
d 1Bn 22:13-17
e Yer 23:28 Bis 20:27
Ndonga ya 2 a Lev 26:14, 17 Kut 27:16, 17
b 1Bn 22:18
c Yez 6:1 Eze 1:26 Kus 20:11
d Yob 1:6 Dan 7:9, 10
e 1Bn 22:19-23
f Nk 104:4
ntotila tubilaka yandi nde: “Mbala ikwa mono fwete lomba nge na kudia ndefi nde nge fwete tubila mono kaka kieleka na zina ya Yehowa?” 16 Ebuna yandi tubaka nde: “Mono ke mona bantu yonso ya Izraele me panzana na bangumba, bonso mameme yina me konda ngungudi.a Yehowa tubaka nde: ‘Bantu yai kele ve ti mfumu. Bika konso muntu kuvutuka na nzo na yandi na ngemba.’” 17 Ebuna ntotila ya Izraele tubilaka Yehoshafati nde: “Keti mono songaka nge ve nde, ‘Yandi ta bikula ve mambu ya mbote sambu na mono, kaka mambu ya mbi’?” b 18 Ebuna Mikaya tubaka nde: “Yo yina, wa mambu yina Yehowa ke tuba: Mono monaka Yehowa me vanda na kiti na yandi ya kimfumu c mpi makesa yonso ya zulu d me telama na diboko na yandi ya kitata mpi na diboko na yandi ya kimama. e 19 Ebuna Yehowa tubaka nde, ‘Nani ta kusa Ahabi ntotila ya Izraele, sambu yandi kwenda na Ramoti-gileadi mpi kufwa kuna?’ Mpeve mosi vandaka kutuba diambu mosi mpi ya nkaka vandaka kutuba diambu ya nkaka. 20 Na nima mpeve1f mosi kwisaka na ntwala, telamaka na ntwala ya Yehowa, mpi tubaka nde, ‘Mono ta kusa yandi.’ Yehowa yulaka yandi nde, ‘Inki mutindu nge ta sala yo?’ 21 Yandi vutulaka nde, ‘Mono ta basika mpi ta kuma mpeve ya ke kusaka na munoko ya bambikudi na yandi yonso.’ Yo yina yandi tubaka nde, ‘Nge ta kusa yandi, mpi nkutu nge ta nunga. Kwenda mpi sala yo.’ 22 Ntangu yai Yehowa me tula mpeve ya ke kusaka na munoko ya bambikudi na 18:20 1 To “wanzio.”
747 nge yai, a kansi Yehowa me tuba nde mpasi ta bwila nge.” 23 Ebuna Sidikiya b mwana ya Kenaana pusanaka pene-pene, yandi bulaka Mikaya c na ditama d mpi tubaka nde: “Na nki nzila mpeve ya Yehowa lutaka na mono sambu yo kwisa kutubila nge?” e 24 Mikaya vutulaka nde: “Tala! Nge ta mona na nki nzila yo tubilaka mono, kilumbu yina nge ta kota na suku ya kati kibeni sambu na kubumbana.” 25 Ebuna ntotila ya Izraele tubaka nde: “Beno baka Mikaya mpi beno pesa yandi na maboko ya Amone mfumu ya mbanza mpi ya Yoashi mwana ya ntotila. 26 Beno songa bo nde, ‘Ntotila me tuba nde: “Beno tula mpangi yai na boloko f mpi beno pesa yandi ka-ndambu ya dimpa mpi kandambu ya masa tii kuna mono ta vutuka na ngemba.”’” 27 Kansi Mikaya tubaka nde: “Kana nge vutuka na ngemba, tuba nde Yehowa solulaka ve ti mono.” g Ebuna yandi yikaka nde: “Beno yonso, beno simba diambu yai.” 28 Yo yina, ntotila ya Izraele mpi Yehoshafati ntotila ya Yuda kwendaka na Ramoti-gileadi. h 29 Ebuna ntotila ya Izraele tubilaka Yehoshafati nde: “Mono ta lwata bilele ya nkaka sambu bo zaba mono ve ebuna mono ta kwenda na bitumba, kansi nge fwete lwata bilele na nge ya kimfumu.” Yo yina, ntotila ya Izraele lwataka bilele ya nkaka sambu bo zaba yandi ve mpi bo kotaka na bitumba. 30 Ntotila ya Siria songaka bakomanda ya bapusu-pusu na yandi nde: “Beno nwanisa ve ata muntu mosi, yo vanda muntu ya kukonda mfunu to muntu ya mfunu, kaka ntotila ya Izraele.” 31 Ntangu bakomanda ya bapusu-pusu monaka Yehoshafati, bo kuditubilaka nde: “Yai ntotila ya Izraele.” Yo yina bo balukaka sambu na kunwani-
2 BANSANGU 18:23–19:3 KAPU 18 a Yez 19:14 Eze 14:9
b 2Bs 18:10
c 2Bs 18:7
d Yer 20:2 Mar 14:65
e 1Bn 22:24-28
f 2Bs 16:10 Bis 5:18
g Kut 16:29
h Yoz 20:8 1Bn 22:29-33 2Bs 18:2
Ndonga ya 2 a Kub 14:10 2Bs 13:14
b 1Bn 22:34, 35
c 2Bs 18:22
KAPU 19 d 2Bs 18:31, 32
e 1Bn 16:1
f 2Bs 16:7
g 1Bn 21:25
h Nk 139:21
i 1Bn 14:1, 13
j 2Bs 17:3-6
sa yandi; ebuna Yehoshafati yantikaka kudila sambu na kulomba lusadisu, a mpi Yehowa sadisaka yandi, ebuna na mbala mosi Nzambi pusaka bo ntama ti yandi. 32 Ntangu bakomanda ya bapusu-pusu monaka nde yo vandaka ve ntotila ya Izraele, na mbala mosi bo yambulaka kulanda yandi. 33 Kansi muntu mosi bulaka munduki na yandi ya tolo-tolo kaka mpidina, ebuna yandi bulaka ntotila ya Izraele na bisika yina bo me kangisaka kinkutu na yandi ya kibende. Yo yina ntotila tubilaka muntu yina ke tambusaka pusu-pusu na yandi nde: “Baluka mpi basisa mono na bitumba,1 sambu mono me lwala ngolo.” b 34 Bitumba kumaka ngolo kilumbu yina ya mvimba, mpi yo lombaka nde ntotila ya Izraele kubikala kaka na pusupusu na yandi bo me simba yandi, yandi ke talana ti bantu ya Siria tii na nkokila; mpi yandi fwaka na ntangu ya kudinda ya ntangu. c Ebuna Yehoshafati ntotila ya Yuda vutukaka mbote1d na nzo na yandi2 na Yeruzalemi. 2 Yehu e mwana ya Hanani f muntu ya ke monaka bambona-meso basikaka sambu na kukutana ti yandi mpi tubilaka ntotila Yehoshafati nde: “Keti nge fwete sadisa muntu ya mbi, g mpi keti nge fwete zola bantu yina ke mengaka Yehowa? h Yehowa me wila nge makasi sambu na diambu yai. 3 Ata mpidina, Nzambi me mona mambu ya mbote na kati na nge, i sambu nge katulaka banti ya santu1 na insi mpi nge me yidika ntima na nge sambu na2 kusosa Nzambi ya kieleka.” j
19
18:33 1 Na kisina, “camp.” 19:1 1 To “na ngemba.” 2 To “nzo ya ntotila.” 19:3 1 Tala Bantendula ya Bangogo. 2 To “mpi ntima na nge kele ti lukanu ya.”
2 BANSANGU 19:4–20:7 4 Yehoshafati landaka kuzinga na Yeruzalemi, mpi yandi kwendaka diaka na kati ya bantu katuka na Bere-sheba tii na ntoto ya bangumba ya Efrayimi, a sambu na kuvutula bo na Yehowa Nzambi ya ba-nkaka na bo. b 5 Yandi tulaka mpi bazuzi na insi ya mvimba, na bambanza ya Yuda yonso ya ngolo, mbanza na mbanza. c 6 Mpi yandi tubilaka bazuzi nde: “Beno keba na mambu yina beno ke sala, sambu beno ke sambisa ve sambu na muntu kansi sambu na Yehowa, mpi yandi kele ti beno ntangu beno ke sambisa. d 7 Yo yina, bika nde boma ya Yehowa kusimba beno. e Beno keba na mambu yina beno ke sala, sambu kukonda lunungu, f kupona-pona, g mpi kubaka avoka h ke vandaka ve na Yehowa Nzambi na beto.” 8 Na Yeruzalemi mpi, Yehoshafati tulaka ndambu ya Balevi, banganga-nzambi, mpi ndambu ya bamfumu ya banzo ya batata ya Izraele na kuvanda bazuzi sambu na Yehowa mpi sambu na kusambisa mambu ya bantu ya Yeruzalemi. i 9 Mpi yandi songaka bo nde: “Yai mambu ya beno fwete sala sambu na boma ya Yehowa, na kwikama, mpi na ntima ya mvimba:1 10 Konso ntangu yina bampangi na beno yina ke zingaka na bambanza na bo ke kwisa kunata diambu mosi yina ke tadila kutiamuna menga j to ngiufula ya me tala nsiku, ntuma, bansiku, to balusambisu, beno fwete kebisa bo sambu bo sala ve mbi na ntwala ya Yehowa; kana ve yandi ta wila beno ti bampangi na beno makasi. Yai mambu ya beno fwete sala, sambu beno sala mbi ve. 11 Amaria mfumu ya banganganzambi ke twadisa beno na mambu yonso ya Yehowa. k Zebadia 19:9 1 To “ya kudipesa ya mvimba.”
748 KAPU 19 a Yoz 17:14, 15 b 2Bs 15:8 c Kul 16:18 d Kul 1:16, 17 Nk 82:1
e Kub 18:21 f Kuy 18:25 Kul 32:4
g Bis 10:34 Bar 2:11 1Pi 1:17
h Kul 10:17 Kul 16:19
i Kul 17:9 Kul 21:5 Kul 25:1
j Kul 17:8 k Mal 2:7
Ndonga ya 2 a 2Bs 15:2 KAPU 20 b Baz 3:14 2Sa 8:2 Nk 83:2, 6
c Kuy 19:36-38 d Yoz 15:1 e Yoz 15:20, 62 f 2Bs 19:1, 3 g Kul 4:29-31 h 1Bn 8:23 Mat 6:9
i 1Bs 29:11 Dan 4:17
j 1Bs 29:12 Yez 40:15, 17 Dan 4:35
mwana ya Ismaele kele ntwadisi ya nzo ya Yuda sambu na mambu yonso ya me tala ntotila. Mpi Balevi ta vanda bakapita na beno. Beno vanda ngolo mpi beno sala, mpi bika nde Yehowa kuvanda ti bantu yina ke sala mambu ya mbote.”1a Na nima, bantu ya Moabi b ti bantu ya Amoni, c kumosi ti bantu ya nkaka ya Amonimi,1 kwisaka kunwanisa Yehoshafati. 2 Yo yina bo songaka Yehoshafati nde: “Kimvuka mosi ya nene ya bantu me kwisa kunwanisa nge, bo me katuka na ndambu ya nzadi-mungwa,1 na Edomi, d mpi bo kele kuna na Azazoni-tamare, disongidila, Ene-gedi.” e 3 Ebuna Yehoshafati waka boma, mpi yandi bakaka lukanu ya1 kusosa Yehowa.f Yo yina, yandi songaka bantu yonso ya Yuda na kubuya madia. 4 Na nima bantu ya Yuda vukanaka sambu na kuyula Yehowa; g bo katukaka na bambanza yonso ya Yuda sambu na kukwisa kuyula Yehowa. 5 Ebuna Yehoshafati telamaka na kati ya dibundu ya Yuda mpi ya Yeruzalemi, na nzo ya Yehowa na ntwala ya kibansala ya mpa, 6 mpi yandi tubaka nde: “O Yehowa Nzambi ya bankaka na beto, keti nge kele ve Nzambi na zulu; h keti nge ke yalaka ve bimfumu yonso ya makanda? i Ngolo mpi kikesa kele na diboko na nge, mpi muntu mosi ve lenda telama na ntwala na nge. j 7 O Nzambi na beto, keti nge kulaka ve bantu ya insi yai na ntwala ya bantu na nge Izraele mpi nge pesaka yo bonso dikabu ya mvula na mvula na bana1
20
19:11 1 To “kuvanda ti yina kele mbote.” 20:1 1 To mbala ya nkaka, “bantu ya Meuni.” 20:2 1 Yo ke monana nde yo kele Nzadi-Mungwa ya Kufwa. 20:3 1 Na kisina, “tulaka luse na yandi na.” 20:7 1 Na kisina, “nkuna.”
749 ya nduku na nge Abrahami? a 8 Bo kumaka kuzinga kuna, mpi bo tungilaka nge kisika ya santu kuna sambu na zina na nge, b bo tubaka nde, 9 ‘Kana mpasi kubwila beto, yo vanda na nzila ya mbele ya bitumba, ya lusambisu ya mbi, ya kipupa, to ya nzala, bika beto telama na ntwala ya nzo yai mpi na ntwala na nge (sambu zina na nge kele na nzo yai) c mpi beto binga nge sambu nge sadisa beto na bampasi na beto, mpi bika nde nge wa mpi nge gulusa beto.’ d 10 Ntangu yai, tala bantu ya Amoni, ya Moabi, mpi ya ntoto ya bangumba ya Seire, e yina nge pesaka ve bantu ya Izraele nzila ya kukota na insi na bo ntangu bo vandaka kubasika na insi ya Ezipte. Bo balukaka na ndambu ya nkaka mpi bo manisaka bo ve. f 11 Ntangu yai bo ke futa beto na mutindu bo ke kwisa kukula beto na ntoto na nge yina nge pesaka beto bonso dikabu. g 12 O Nzambi na beto, keti nge ta pesa bo ve ndola? h Sambu beto kele ve na ngolo na ntwala ya kimvuka yai ya nene ya bantu ya ke kwisa kunwanisa beto; mpi beto me zaba ve mambu ya beto fwete sala, i kansi meso na beto ke tala kaka nge.” j 13 Na ntangu yina, bantu yonso ya Yuda telamaka na ntwala ya Yehowa, kumosi ti bana na bo ya fioti, bankento na bo, mpi bana na bo.1 14 Ebuna na kati-kati ya dibundu, mpeve ya Yehowa kwisilaka Yahaziele, mwana ya Zekaria mwana ya Benaya mwana ya Yeyele mwana ya Matania, Mulevi na kati ya bana ya Asafi. 15 Yandi tubaka nde: “Beno tula dikebi, beno bantu yonso ya Yuda, bantu ya Yeruzalemi, mpi ntotila Yehoshafati! Yehowa ke tubi20:13 1 Na kisina, “bana na bo ya babakala.”
2 BANSANGU 20:8-21 KAPU 20 a Kuy 12:7 Neh 9:7, 8 Yez 41:8 Yak 2:23
b 2Bs 2:4 c 2Bs 6:20 d 1Bn 8:33, 34 2Bs 6:28-30
e Kuy 36:8 f Kut 20:17, 18 Kul 2:5, 9, 19
g Baz 11:23, 24 Nk 83:2, 4
h Baz 11:27, 28 Nk 7:6
i 2Bn 6:15, 16 j 2Bs 14:11 Nk 25:15 Nk 62:1
Ndonga ya 2 a Kul 1:29, 30 Yoz 11:4, 6 2Bs 32:7, 8
b Yez 30:15 c Kub 14:13, 14 Kub 15:2 1Sa 2:1 1Bs 16:23 Bid 3:26
d Kul 31:8 Yoz 10:25
e Kut 14:9 2Bs 15:2
f 1Bs 23:12 g 1Bs 15:16 h 2Bs 11:5, 6 i Kub 14:31 Kub 19:9
j 1Bs 15:16
la beno nde, ‘Beno wa boma ve mpi beno tekita ve sambu na kimvuka yai ya nene ya bantu, sambu bitumba kele ve ya beno kansi ya Nzambi. a 16 Mbasi beno kulumuka sambu na kunwana ti bo. Bo ta vanda bo ke kwisa kutombuka na kisika ya kulutila na Sisi, mpi beno ta mona bo na nsuka ya muwanda na ntwala ya ntoto-makanga ya Yeruele. 17 Beno ta vanda ve na mfunu ya kunwana bitumba yai. Beno telama pana, beno nikana ve, b mpi beno mona mutindu Yehowa ke gulusa beno.1c O Yuda mpi Yeruzalemi, beno wa boma ve mpi beno tekita ve. d Mbasi beno kwenda kunwana ti bo, mpi Yehowa ta vanda ti beno.’” e 18 Na mbala mosi Yehoshafati fukamaka luse na ntoto, ebuna bantu yonso ya Yuda mpi bantu ya Yeruzalemi fukamaka luse na ntoto na ntwala ya Yehowa sambu na kusambila Yehowa. 19 Na nima, Balevi yina vandaka bana ya Kohati f mpi bana ya Kora telamaka sambu na kukumisa Yehowa Nzambi ya Izraele na ndinga ya ngolo kibeni. g 20 Bo telamaka na suka-suka mpi bo kwendaka na ntotomakanga ya Tekoa. h Ntangu bo vandaka kukwenda, Yehoshafati telamaka mpi tubaka nde: “Beno wa mono, O beno bantu ya Yuda mpi beno bantu ya Yeruzalemi! Beto kwikila na Yehowa Nzambi na beno sambu beno kuka kubikala ngolo.1 Beno kwikila na bambikudi na yandi, i ebuna beno ta nunga.” 21 Na nima ya kusolula ti bantu, yandi solaka bantu sambu na kuyimbilaj Yehowa mpi kukumisa yandi ti bilele ya santu ntangu bo vandaka kukwenda na 20:17 1 Na kisina, “beno mona luguluku ya Yehowa sambu na beno.” 20:20 1 To “kukanga ntima.”
2 BANSANGU 20:22-37 ntwala ya bantu yina vandaka ti binwaninu; bo vandaka kutuba nde: “Beno pesa Yehowa matondo, sambu zola na yandi ya kwikama ke zingaka kimakulu.” a 22 Ntangu bo yantikaka kuyimba na kiese bankunga ya kukumisa Nzambi, Yehowa tulaka bantu bo bumbana sambu na kunwanisa bantu ya Amoni, ya Moabi, mpi ya ntoto ya bangumba ya Seire yina vandaka kukota na ngolo na Yuda, ebuna bantu yina fwisanaka. b 23 Bantu ya Amoni mpi bantu ya Moabi balukilaka bantu ya ntoto ya bangumba ya Seire c sambu na kufwa bo mpi kumanisa bo; mpi ntangu bo manisaka kufwa bantu ya Seire, bo sadisaka na kufwisana. d 24 Kansi ntangu bantu ya Yuda kumaka na nzo-zulu ya nkengi ya ntoto-makanga e mpi bo talaka na ndambu ya kimvuka yina ya bantu, bo monaka bamvumbi na bo me lala kuna na ntoto; f muntu mosi ve bikalaka na luzingu. 25 Yo yina, Yehoshafati ti bantu na yandi kwisaka sambu na kubaka bima ya bantu yina, mpi na kati na yo bo monaka bima mingi, bilele mingi, mpi bima mingi ya ntalu, yina bo katulaka bo mpi bo bakaka yo sambu na bo mosi tii kuna bo vandaka diaka ve na mpila ya kunata yo. g Bo salaka bilumbu tatu na kunata bima yina bo bakaka, sambu yo vandaka mingi. 26 Na kilumbu ya iya bo vukanaka na Muwanda1 ya Beraka, sambu kuna bo kumisaka2 Yehowa. Yo yina bo pesaka kisika yina zina Muwanda ya Beraka3h—tii bubu yai. 27 Ebuna bantu yonso ya Yuda ti ya Yeruzalemi, mpi Yehoshafati na ntwala na bo, vutukaka na Yeruzalemi na kie20:26 1 To “Ntoto ya Kukonda Ngumba.” 2 Na kisina, “sakumunaka.” 3 Yo ke tendula “Lusakumunu.”
750 KAPU 20 a Kub 34:6 b Baz 7:22 1Sa 14:20
c Kul 2:5 d Kub 14:25 Eze 38:21
e 2Bs 20:16 f Kub 14:30 Nk 110:5, 6 Yez 37:36
g Kub 12:35 2Bn 7:15, 16
h Kub 17:14, 15 1Sa 7:12
Ndonga ya 2 a 1Sa 2:1 Nk 20:5 Nk 30:1
b 2Sa 6:5 1Bs 16:5
c Kut 10:8 1Bs 13:8 2Bs 29:26
d Nk 116:19 e Kub 15:13, 14 Yoz 9:3, 9 2Bs 17:10
f Yoz 23:1 2Sa 7:1 2Bs 15:15
g 1Bn 22:41, 42 h 1Bn 15:11 i 2Bs 17:3, 4 2Bs 19:2, 3
j 1Bn 15:14 1Bn 22:43 2Bs 17:1, 6
k 1Bn 18:21 l 1Bn 16:1 2Bs 19:2
m 2Bs 16:7 n 2Bn 1:2, 16 o 1Bn 10:22, 23 p Kut 33:1, 35 Kul 2:8 1Bn 9:26
q 2Bs 19:2 Nk 127:1
r 1Bn 22:48
se, sambu Yehowa sadisaka bo na kununga bambeni na bo. a 28 Bo kwisaka na Yeruzalemi ti bima ya kubudila miziki ya kele ti bansinga, bakidare, b mpi bampungi, c ebuna bo kwendaka na nzo ya Yehowa. d 29 Mpi boma ya Nzambi simbaka bimfumu yonso ya bansi yina ntangu bo waka nde Yehowa nwanaka ti bambeni ya Izraele. e 30 Ebuna kimfumu ya Yehoshafati vandaka na ngemba, mpi Nzambi na yandi landaka kupesa yandi ngemba na bandambu yonso. f 31 Yehoshafati landaka kuyala Yuda. Yandi vandaka ti bamvula 35 ntangu yandi kumaka ntotila, mpi yandi yalaka bamvula 25 na Yeruzalemi. Zina ya mama na yandi Azuba, mwana ya Shili. g 32 Yandi landaka kutambula na nzila ya tata na yandi Aza.h Yandi yambulaka yo ve, mpi yandi salaka mambu ya mbote na meso ya Yehowa. i 33 Kansi bo katulaka j ve bisika ya kunanguka, mpi bantu yidikaka ntete ve ntima na bo sambu na Nzambi ya ba-nkaka na bo. k 34 Sambu na mambu ya nkaka ya Yehoshafati salaka, katuka na luyantiku tii na nsuka, bo me sonikaka yo na masonama ya Yehu l mwana ya Hanani, m yina bo kotisaka na Mukanda ya Bantotila ya Izraele. 35 Na nima, Yehoshafati ntotila ya Yuda salaka kuwakana ti Ahazia ntotila ya Izraele, yina vandaka kusala mambu ya mbi. n 36 Yo yina, yandi wakanaka na kutunga bamaswa sambu na kukwenda na Tarsisi, o mpi bo tungaka bamaswa na Esioni-gebere. p 37 Kansi, Eliezere mwana ya Dodavahu ya Maresha tubilaka Yehoshafati mambu ya mbikudulu nde: “Sambu nge me sala kuwakana ti Ahazia, Yehowa ta fwa bisalu na nge.” q Yo yina, bamaswa yina fwaka, r
751 mpi yo kukaka ve kukwenda na Tarsisi. Ebuna Yehoshafati lalaka sambu na kupema ti bankaka na yandi mpi bo zikaka yandi ti ba-nkaka na yandi na Mbanza ya Davidi; ebuna mwana na yandi Yehorami kumaka ntotila na kisika na yandi. a 2 Bampangi na yandi, bana ya Yehoshafati bo yai: Azaria, Yehiele, Zekaria, Azaria, Mikaele, mpi Shefatia; bo yonso vandaka bana ya Yehoshafati ntotila ya Izraele. 3 Tata na bo pesaka bo makabu mingi ya arza mpi ya wolo, ti bima ya mfunu, mpi bambanza ya ngolo na Yuda; b kansi yandi pesaka kimfumu na Yehorami, c sambu yandi vandaka mwana ya ntete. 4 Ntangu Yehorami bakaka kimfumu ya tata na yandi, yandi fwaka bampangi na yandi yonso d ti mbele ya bitumba mpi bamfumu ya nkaka ya Izraele sambu na kukumisa kimfumu na yandi ngolo. 5 Yehorami vandaka ti bamvula 32 ntangu yandi kumaka ntotila, mpi yandi yalaka bamvula nana na Yeruzalemi. e 6 Yandi tambulaka na nzila ya bantotila ya Izraele, f kaka mutindu bantu ya nzo ya Ahabi salaka, sambu mwana ya Ahabi kumaka nkento na yandi; g mpi yandi landaka kusala mambu ya mbi na meso ya Yehowa. 7 Kansi Yehowa zolaka ve kufwa nzo ya Davidi sambu na kuwakana yina yandi salaka ti Davidi, h sambu yandi silaka na kupesa yandi ti bana na yandi mwinda kimakulu. i 8 Na bilumbu na yandi, Edomi kolamaka na Yuda j mpi kuditudilaka ntotila. k 9 Yo yina Yehorami mpi bakomanda na yandi sabukaka ti bapusu-pusu na yandi yonso, ebuna yandi telamaka na mpimpa mpi bedisaka bantu ya Edomi yina ziungaka yandi ti bakomanda ya bapusu-
21
2 BANSANGU 21:1-17 KAPU 21 a 1Bn 22:50 b 2Bs 11:5, 23 c 2Bn 8:16 d Baz 9:5, 6 e 2Bn 8:17-19 f 1Bn 14:7, 9 Oze 4:1
g 2Bs 22:2 Neh 13:26
h 2Sa 23:5 Nk 89:20, 28 Yer 33:20, 21
i 2Sa 7:12, 16 1Bn 11:36 Nk 132:11
j Kuy 27:40 k 1Bn 22:47 2Bn 8:20-22
Ndonga ya 2 a Yoz 21:13 2Bn 19:8
b 2Bs 15:2 Yer 2:13
c Kul 12:2 d 2Bn 2:1, 11 e 2Bs 17:3 f 1Bn 15:11 2Bs 14:2, 5
g 1Bn 16:25, 33 h Kub 34:15 Yer 3:8
i 2Bn 9:22 j 2Bs 21:4 k 1Bn 11:14 2Bs 33:11 Yez 10:5
l Yoz 13:1, 2 2Sa 8:1
m 2Bs 17:11 n 1Bn 14:25, 26 o 2Bs 22:1
pusu. 10 Kansi Edomi me landaka kukolamina Yuda tii bubu yai. Libna a mpi kolaminaka yandi na ntangu yina, sambu yandi yambulaka Yehowa Nzambi ya bankaka na yandi. b 11 Yandi salaka mpi bisika ya kunanguka c na bangumba ya Yuda sambu na kupusa bantu ya Yeruzalemi na kusala pite ya kimpeve, mpi yandi vidisaka Yuda nzila. 12 Nsuka-nsuka, bo kwisaka kupesa yandi mukanda mosi yina mbikudi Eliya d sonikaka, nde: “Yehowa Nzambi ya nkaka na nge Davidi me tuba nde, ‘Nge me tambula ve na banzila ya tata na nge Yehoshafati e to na banzila ya Aza f ntotila ya Yuda. 13 Kansi nge ke tambula na nzila ya bantotila ya Izraele g mpi nge ke pusa Yuda ti bantu ya Yeruzalemi na kusala pite ya kimpeve h bonso pite yina nzo ya Ahabi salaka, i mpi nge fwaka nkutu bampangi na nge mosi, j bantu ya nzo ya tata na nge, yina vandaka mbote kuluta nge. 14 Yo yina Yehowa ke pesa mpasi ya nene na bantu na nge, na bana na nge, na bankento na nge, mpi na bima na nge yonso. 15 Nge ta bela bamaladi mingi, mpi maladi ya misopo, tii kuna misopo na nge ta basika sambu na maladi yina, konso kilumbu.’” 16 Ebuna Yehowa pusaka k bantu ya Filistia1l mpi Ba-arabi m yina vandaka kuzinga pene-pene ya bantu ya Etiopia sambu bo nwanisa Yehorami. 17 Yo yina bo kotaka na Yuda, bo kotaka na kingolo-ngolo, mpi bo nataka bima yonso yina vandaka na nzo ya ntotila, n bana na yandi, mpi bankento na yandi; mwana na yandi mosi mpamba yina bikalaka vandaka Yehoahazi,1o mwana na yandi ya nsuka. 21:16 1 Na kisina, “tedimisaka mpeve ya bantu ya Filistia.” 21:17 1 Zina na yandi ya nkaka Ahazia.
2 BANSANGU 21:18–22:11 18 Na nima ya mambu yina yonso, Yehowa tindilaka yandi maladi ya misopo a yina bo lenda belula ve. 19 Ntangu fioti na nima, ntangu bamvula zole ya mvimba lutaka, misopo na yandi basikaka sambu na maladi yina, mpi yandi fwaka ntangu yandi vandaka kumona mpasi ya ngolo sambu na maladi na yandi; mpi bantu na yandi yokilaka yandi ve bima ya nsudi ya kitoko mutindu bo salaka na ba-nkaka na yandi. b 20 Yandi vandaka na bamvula 32 ntangu yandi kumaka ntotila, mpi yandi yalaka bamvula nana na Yeruzalemi. Muntu mosi ve waka mawa ntangu yandi fwaka. Yo yina bo zikaka yandi na Mbanza ya Davidi, c kansi na maziamu ya bantotila ve. d Ebuna bantu ya Yeruzalemi kumisaka mwana na yandi ya nsuka Ahazia ntotila na kisika na yandi, sambu kimvuka ya miyibi yina kwisaka na camp ti Ba-arabi fwaka bana yonso ya bambuta.e Yo yina, Ahazia mwana ya Yehorami yantikaka kuyala bonso ntotila ya Yuda. f 2 Ahazia vandaka ti bamvula 22 ntangu yandi kumaka ntotila, mpi yandi yalaka mvula mosi na Yeruzalemi. Zina ya mama na yandi Atalia, g mutekolo1 ya Omri. h 3 Yandi mpi tambulaka na banzila ya nzo ya Ahabi, i sambu mama na yandi kumaka ndongisi na yandi na kusala mambu ya mbi. 4 Yandi landaka kusala mambu ya mbi na meso ya Yehowa, bonso nzo ya Ahabi, sambu bo kumaka bandongisi na yandi na nima ya lufwa ya tata na yandi, mpi bo nataka yandi na lufwa. 5 Yandi landaka ndongisila na bo mpi kwendaka ti Yehorami mwana ya Ahabi
22
22:2 1 Na kisina, “mwana-nkento.”
752 KAPU 21 a Bis 12:21-23 b 2Bs 16:13, 14 Yer 34:4, 5
c 1Bn 2:10 d 2Bs 24:24, 25 2Bs 28:27
KAPU 22 e 2Bs 21:16, 17 f 2Bn 8:24-26 g 2Bn 11:1 2Bn 11:13, 16 2Bs 24:7
h 1Bn 16:28 i 1Bn 16:33 2Bn 8:27, 28 Mik 6:16
Ndonga ya 2 a 2Bn 8:15 2Bn 10:32
b 1Bn 22:3 2Bs 18:14
c Yoz 19:18, 23 d 2Bn 9:15 e 2Bn 8:16 f 2Bn 3:1 g 2Bn 9:16 h 1Bn 19:16 2Bn 9:20, 21
i 2Bn 9:6, 7 j 2Bn 10:10-14 k 2Bn 9:27, 28 l 2Bs 17:3, 4 m 2Bs 22:2 n 2Bn 11:1-3 o 2Bn 11:21
ntotila ya Izraele sambu na kunwanisa Azaele a ntotila ya Siria na Ramoti-gileadi, b kisika bantu ya ke sadilaka munduki ya tolotolo lwadisaka Yehorami. 6 Yandi vutukaka na Yizreele c sambu na kusansa bamputa yina bo lwadisaka yandi na Rama ntangu yandi nwanaka ti Azaele ntotila ya Siria. d Ahazia1 mwana ya Yehorami e ntotila ya Yuda kwendaka na Yizreele sambu na kutala Yehorami f mwana ya Ahabi, sambu bo lwadisaka yandi.2g 7 Kansi Nzambi salaka nde Ahazia kubwa ntangu yandi kwisaka kutala Yehorami; mpi ntangu yandi kumaka, yandi basikaka ti Yehorami sambu na kukutana ti Yehu h mutekolo1 ya Nimshi, yina Yehowa tulaka mafuta sambu na kufwa2 nzo ya Ahabi. i 8 Ntangu Yehu yantikaka kupesa nzo ya Ahabi ndola, yandi monaka bamfumu ya Yuda mpi bana ya bampangi ya Ahazia, bansadi ya Ahazia, ebuna yandi fwaka bo. j 9 Na nima yandi sosaka Ahazia; bo kangaka yandi kisika yandi bumbanaka na Samaria, mpi bo nataka yandi na Yehu. Na nima bo fwaka yandi mpi bo zikaka yandi, k sambu bo tubaka nde: “Yandi kele mutekolo ya Yehoshafati, yina sosaka Yehowa na ntima na yandi ya mvimba.”l Ata muntu mosi ve ya nzo ya Ahazia vandaka ti kiyeka ya kuyala na kimfumu. 10 Ntangu Atalia, m mama ya Ahazia, monaka nde mwana na yandi me fwa, yandi telamaka mpi fwaka dibuta ya mvimba ya kimfumu1 ya nzo ya Yuda. n 11 Kansi, Yehoshabeati mwana ya ntotila ya nkento bakaka Yehoashi o mwana ya Aha22:6 1 Na bamaniskri ya nkaka ya Kiebreo, “Azaria.” 2 To “yandi vandaka kubela.” 22:7 1 Na kisina, “mwana.” 2 Na kisina, “kukatula.” 22:10 1 Na kisina, “nkuna yonso ya kimfumu.”
753 zia, yandi katulaka yandi na kati ya bana ya ntotila yina bo zolaka kufwa mpi tinisaka yandi, ebuna yandi tulaka yandi ti ndesi na yandi na suku mosi ya kulala ya kati. Yehoshabeati mwana ya ntotila Yehorami a (yandi vandaka nkento ya nganga-nzambi Yehoyada b mpi mpangi ya Ahazia) nungaka na kubumba yandi sambu Atalia kumona yandi ve, yo yina Atalia fwaka yandi ve. c 12 Yandi bikalaka ti bo bamvula sambanu, ya kubumbana na nzo ya Nzambi ya kieleka, na ntangu yina Atalia vandaka kuyala insi. Na mvula ya nsambwadi, Yehoyada salaka mambu na kikesa mpi salaka kuwakana ti bamfumu ya bankama, d disongidila, Azaria mwana ya Yerohami, Ismaele mwana ya Yehohanani, Azaria mwana ya Obedi, Maaseya mwana ya Adaya, mpi Elishafati mwana ya Zikri. 2 Na nima bo kwendaka na Yuda ya mvimba mpi bo vukisaka Balevi e ya bambanza yonso ya Yuda ti bamfumu ya banzo ya batata ya Izraele. Ntangu bo kwisaka na Yeruzalemi, 3 dibundu ya mvimba salaka kuwakana f ti ntotila na nzo ya Nzambi ya kieleka, na nima Yehoyada tubilaka bo nde: “Beno tala! Mwana ya ntotila ta yala, kaka mutindu Yehowa silaka sambu na bana ya Davidi. g 4 Beno fwete sala mutindu yai: Kimvuka mosi na kati ya bimvuka tatu ya banganga-nzambi mpi ya Balevi yina ta sala kisalu h na Kisabatu ta vanda bankengidi ya bakielo; i 5 kimvuka ya nkaka na kati ya bimvuka yina tatu ta vanda na nzo ya ntotila, j mpi kimvuka ya nkaka na kati ya bimvuka yina tatu ta vanda na Kielo ya Fondasio, mpi bantu yonso ta vanda na bibansala ya nzo ya Yehowa. k 6 Beno pesa muntu mosi ve nzila ya kukota na nzo ya Yehowa katula
23
2 BANSANGU 22:12–23:11 KAPU 22 a 2Bn 8:16 b 2Bs 23:1 c 2Sa 7:12, 13 1Bn 15:4 2Bs 21:7
KAPU 23 d 2Bn 11:4 e 2Bs 8:14 f 2Sa 5:3 g 2Sa 7:8, 12 1Bn 2:4 1Bn 9:5 Nk 89:20, 29
h 1Bs 24:3 i 2Bn 11:5-8 1Bs 9:22-25 1Bs 26:1
j 1Bn 7:1 k 1Bn 7:12
Ndonga ya 2 a 1Bs 23:28, 32 b 2Bn 11:9-12 c 1Bs 24:1 1Bs 26:1
d 2Bn 11:4 e 2Sa 8:7 f 1Bs 26:26, 27
kaka banganga-nzambi ti Balevi yina ke sala kisalu. a Bo bantu lenda kota, sambu bo kele kimvuka ya santu, ebuna bantu yonso ta sala mambu yina Yehowa ke lomba. 7 Balevi fwete ziunga ntotila na bandambu yonso, konso muntu ti binwaninu na yandi na maboko. Konso muntu yina ta kota na nzo bo ta fwa yandi. Beno vanda ti ntotila konso kisika yina yandi ke kwenda.”1 8 Balevi mpi bantu yonso ya Yuda salaka kaka mutindu nganga-nzambi Yehoyada songaka bo. Yo yina konso muntu bakaka bantu na yandi yina vandaka na kisalu na Kisabatu, ti bayina vandaka ve na kisalu na Kisabatu, b sambu nganganzambi Yehoyada pesaka ve bimvuka c nzila ya kubikisa kisalu na bo mpi kukwenda. 9 Ebuna nganga-nzambi Yehoyada pesaka bamfumu ya bankama d makonga, bitaninu ya fioti,1 mpi bitaninu ya ntotila Davidi e yina kele bonso dimbuma, mpi yina vandaka na nzo ya Nzambi ya kieleka. f 10 Ebuna yandi tulaka bantu yonso, konso muntu ti kinwaninu na yandi na maboko, yantika na diboko ya kitata ya nzo tii na diboko ya kimama ya nzo, penepene ya mesa-kimenga mpi penepene ya nzo, na nziunga ya ntotila. 11 Na nima, bo basisaka mwana ya ntotila, g bo lwatisaka yandi mpu ya kimfumu mpi tulaka Kimbangi1h na zulu na yandi, ebuna bo kumisaka yandi ntotila mpi Yehoyada ti bana na yandi tulaka yandi mafuta. Na nima, bo tubaka nde: “Luzingu ya nda na ntotila!” i
2Bs 5:1
g 2Bn 11:2 h Kul 17:18 i 1Sa 10:1, 24
23:7 1 Na kisina, “ntangu yandi ke basika mpi ntangu yandi ke kota.” 23:9 1 Kitaninu mosi ya fioti, mbala mingi bantu ya ke sadilaka munduki ya tolotolo bantu vandaka kulwata yo. 23:11 1 Mbala ya nkaka rulo mosi yina vandaka ti Nsiku ya Nzambi.
2 BANSANGU 23:12–24:6 12 Ntangu Atalia waka makelele ya bantu ya ke baka ntinu mpi ke kumisa ntotila, na mbala mosi yandi kwisaka na nzo ya Yehowa a kisika bantu vandaka. 13 Ebuna yandi monaka ntotila me telama kuna pene-pene ya dikunzi na yandi na kisika ya kukotila. Bamfumu b ti bantu ya ke bulaka bampungi vandaka ti ntotila, mpi bantu yonso ya insi vandaka kuyangalala c mpi kubula bampungi, mpi miyimbibankunga yina vandaka ti bima ya kubudila miziki vandaka kutwadisa1 bankunga ya kukumisa Nzambi. Ebuna Atalia pasulaka bilele na yandi mpi bokaka nde: “Komplo! Komplo!” 14 Kansi nganga-nzambi Yehoyada basisaka bamfumu ya bankama, bantu yina bo tulaka bamfumu ya basoda, mpi yandi tubilaka bo nde: “Beno katula yandi na bandonga, mpi kana muntu kulanda yandi, beno fwa yandi na mbele ya bitumba!” Sambu nganga-nzambi tubaka nde: “Beno fwa yandi ve na nzo ya Yehowa.” 15 Yo yina bo simbaka yandi, mpi ntangu yandi kumaka na munoko ya Kielo ya Bampunda ya nzo ya ntotila, bo fwaka yandi pana na mbala mosi. 16 Ebuna Yehoyada salaka kuwakana na kati na yandi ti bantu yonso mpi ti ntotila, nde bo ta landa kuvanda bantu ya Yehowa. d 17 Na nima, bantu yonso kwisaka na nzo1 ya Baale mpi bwisaka yo, e bo panzaka bamesa-kimenga na yandi ti biteki na yandi, f mpi bo fwaka Matani nganga-nzambi ya Baale g na ntwala ya bamesa-kimenga yina. 18 Ebuna Yehoyada pesaka kisalu ya kutala nzo ya Yehowa na maboko ya banganga-nzambi mpi ya Balevi, yina Davidi tulaka na bimvuka na bo na nzo ya 23:13 1 To “kusala kidimbu sambu na.” 23:17 1 To “tempelo.”
754 KAPU 23 a 2Bn 11:13-16
b 2Bs 23:1
c 1Bn 1:39, 40
d 2Bn 11:17, 18 2Bs 34:1, 31
e 2Bn 10:27, 28
f Kul 12:3 2Bs 34:1, 4
g Kul 13:5 1Bn 18:40
Ndonga ya 2 a 1Bs 23:6 1Bs 23:30, 31
b Kub 29:38 Kut 28:2
c 1Bs 9:26 1Bs 26:1, 13
d 2Bn 11:9
e 1Bn 7:7 2Bn 11:19, 20
KAPU 24 f 2Bn 11:21
g Kuy 21:14 2Sa 3:10 2Bn 12:1
h 2Bn 12:2
i 2Bn 22:3-5
j 2Bn 12:4, 5 2Bs 29:1, 3 2Bs 34:9, 10
k 2Bn 12:6
Yehowa sambu na kupesa Yehowa bimenga ya kuyoka a na kuwakana ti mambu yina bo me sonikaka na Nsiku ya Moize, b na kiese mpi ti bankunga, mutindu Davidi tubaka.1 19 Yandi tulaka mpi bankengidi ya bakieloc na bakielo ya nzo ya Yehowa, sambu ata muntu mosi ve ya kele mvindu na konso mutindu yina kukota. 20 Ntangu yai, yandi bakaka bamfumu ya bankama, d bantu ya lukumu, bamfumu ya bantu, mpi bantu yonso ya insi, ebuna yandi bakaka ntotila na nzo ya Yehowa sambu na kukulumuka ti yandi. Na nima bo lutilaka na kielo ya zulu sambu na kukwisa na nzo ya ntotila mpi bo tulaka ntotila na kiti ya kimfumu. e 21 Yo yina bantu yonso ya insi waka kiese mpi mbanza kumaka pima, sambu bo fwaka Atalia na mbele ya bitumba. Yehoashi vandaka ti bamvula nsambwadi ntangu yandi kumaka ntotila, f mpi yandi yalaka bamvula 40 na Yeruzalemi. Zina ya mama na yandi Sibia muntu ya Bere-sheba. g 2 Yehoashi landaka kusala mambu ya mbote na meso ya Yehowa bilumbu yonso ya nganga-nzambi Yehoyada. h 3 Yehoyada solaka bankento zole sambu na yandi, mpi yandi butaka bana ya babakala ti ya bankento. 4 Na nima, nzala ya ntima ya Yehoashi vandaka ya kuyidika nzo ya Yehowa. i 5 Yo yina, yandi vukisaka banganga-nzambi ti Balevi mpi yandi tubilaka bo nde: “Beno kwenda na bambanza ya Yuda mpi beno kutika mbongo na Izraele ya mvimba sambu na kuyidika nzo ya Nzambi na beno j konso mvula; mpi beno sala diambu yai nswalu.” Kansi Balevi salaka ve nswalu. k 6 Yo yina,
24
23:18 1 Na kisina, “mutindu maboko ya Davidi pesaka ntuma.”
755 ntotila bingaka mfumu Yehoyada mpi tubilaka yandi nde: a “Sambu na nki nge me lomba ve Balevi na kubaka na Yuda mpi na Yeruzalemi mpaku ya santu yina Moize b nsadi ya Yehowa tubaka, mpaku ya santu ya dibundu ya Izraele, sambu na tenta ya Kimbangi? c 7 Sambu bana ya Atalia, d nkento yina ya mbi, kotaka na ngolo na nzo ya Nzambi ya kieleka, e mpi bo sadilaka bima yonso ya santu ya nzo ya Yehowa sambu na Babaale.” 8 Ebuna, na kulanda mambu yina ntotila tubaka, bo salaka sanduku f mosi mpi bo tulaka yo na kielo ya nzo ya Yehowa, g na nganda. 9 Na nima, bo tindaka nsangu na Yuda mpi na Yeruzalemi ya mvimba sambu bantu kunatila Yehowa mpaku ya santu h yina Moize, nsadi ya Nzambi ya kieleka, zengilaka Izraele na ntotomakanga. 10 Bamfumu yonso ti bantu yonso waka kiese, i mpi bo landaka kunata makabu mpi kutula yo na sanduku tii kuna yo fulukaka.1 11 Konso ntangu yina Balevi vandaka kunata sanduku sambu bo pesa yo na ntotila mpi bo vandaka kumona nde mbongo vandaka mingi na kati, sekretere ya ntotila ti mumonisi ya mfumu ya banganga-nzambi vandaka kukwisa mpi kubasisa mbongo yonso yina vandaka na kati ya sanduku, j na nima bo vandaka kuvutula yo na kisika na yo. Bo vandaka kusala mutindu yina konso kilumbu, mpi bo bakaka mbongo mingi. 12 Na nima, ntotila ti Yehoyada vandaka kupesa yo na bantu yina vandaka kutala kisalu ya nzo ya Yehowa, ebuna bo vandaka kubaka na kisalu bantu yina ke zengaka matadi ti bantu yina ke salaka bisalu ya maboko sambu na kuyidika 24:10 1 To mbala ya nkaka, “tii kuna bo yonso pesaka.”
2 BANSANGU 24:7-19 KAPU 24 a 2Bn 12:7
b Kub 30:12-16
c Kut 1:50
d 2Bs 22:2, 3
e 2Bs 28:24
f Mar 12:41
g 2Bn 12:9
h Kub 30:12-16 Neh 10:32 Mat 17:24
i 1Bs 29:9
j 2Bn 12:10
Ndonga ya 2 a 2Bn 12:11, 12 2Bs 34:10, 11
b Kub 37:16 Kut 7:84
c Kut 28:3
d 1Bn 2:10
e 2Bs 23:1
f 2Bn 17:13, 14 2Bs 36:15, 16 Yer 7:25, 26
nzo ya Yehowa; a bo vandaka kubaka mpi na kisalu bantu yina ke salaka bisalu ya bibende mpi ya kwivre sambu bo yidika nzo ya Yehowa. 13 Bantu yina vandaka kutala kisalu yantikisaka yo, mpi kisalu ya kuyidika vandaka kukwenda na ntwala na nsi ya lutwadisu na bo; bo vutulaka nzo ya Nzambi ya kieleka mutindu yo vandaka ntete mpi bo kumisaka yo ngolo. 14 Ntangu bo manisaka, bo natilaka ntotila ti Yehoyada mbongo yina bikalaka, mpi bo sadilaka yo sambu na kusala bisadilu ya nzo ya Yehowa, bisadilu sambu na kisalu mpi sambu na kupesa makabu, makopa, mpi bisadilu ya wolo ti ya arza. b Mpi bo vandaka kupesa bimenga ya kuyoka c na nzo ya Yehowa mbala na mbala bilumbu yonso ya Yehoyada. 15 Ntangu Yehoyada kumaka mununu mpi ti bamvula mingi, yandi fwaka; yandi vandaka ti bamvula 130 ntangu yandi fwaka. 16 Ebuna bo zikaka yandi na Mbanza ya Davidi kumosi ti bantotila, d sambu yandi salaka mambu ya mbote na Izraele e sambu na Nzambi ya kieleka mpi nzo na yandi. 17 Na nima ya lufwa ya Yehoyada, bamfumu ya Yuda kwisaka mpi fukamaka na ntwala ya ntotila, ebuna ntotila wilaka bo. 18 Bo yambulaka nzo ya Yehowa Nzambi ya ba-nkaka na bo mpi bo yantikaka kusadila banti ya santu1 ti biteki, yo yina Nzambi wilaka Yuda ti Yeruzalemi makasi sambu na makambu na bo yina bo nataka. 19 Yehowa landaka kutindila bo bambikudi sambu na kuvutula bo na yandi, mpi bo landaka kukebisa1 bo, kansi bo buyaka kuwa. f 24:18 1 Tala Bantendula ya Bangogo. 24:19 1 To “kuta kimbangi sambu na kubedisa.”
2 BANSANGU 24:20–25:5 20 Mpeve ya Nzambi kwisilaka1 Zekaria mwana ya nganganzambi Yehoyada, a ebuna yandi telamaka na ntwala ya bantu mpi tubilaka bo nde: “Nzambi ya kieleka ke tuba nde, ‘Sambu na nki beno ke fwa bansiku ya Yehowa? Beno ta nunga ve! Sambu beno me yambula Yehowa, yandi mpi ta yambula beno.’” b 21 Kansi bo sadilaka yandi komplo c mpi ntotila pesaka ntuma nde bo losila yandi matadi na kibansala ya nzo ya Yehowa. d 22 Na mutindu yina, ntotila Yehoashi yibukaka ve zola ya kwikama yina tata1 na yandi Yehoyada monisilaka yandi, mpi yandi fwaka mwana ya Yehoyada, yina tubaka mutindu yai ntangu yandi vandaka kufwa: “Bika nde Yehowa kutala diambu yai mpi kusambisa nge.” e 23 Na luyantiku ya mvula, basoda ya Siria kwisaka kunwanisa Yehoashi, ebuna bo kotaka na ngolo na Yuda mpi na Yeruzalemi. f Na nima bo fwaka bamfumu yonsog ya bantu, mpi bo tindilaka ntotila ya Damasi bima yonso yina bo botulaka. 24 Ata basoda ya Siria yina kwisaka kukota na ngolo vandaka fioti, Yehowa pesaka na maboko na bo basoda mingi kibeni, h sambu bo yambulaka Yehowa Nzambi ya ba-nkaka na bo; yo yina bo1 sambisaka Yehoashi mpi pesaka yandi ndola. 25 Ntangu bo bikisaka yandi (sambu bo bikaka yandi yandi me lwala ngolo1), bansadi na yandi sadilaka yandi komplo sambu yandi tiamunaka menga ya bana2 ya nganga-nzambi Yehoyada. i Bo fwaka yandi na mbeto na yandi.j 24:20 1 Na kisina, “lwataka.” 24:22 1 Disongidila, tata ya Zekaria. 24:24 1 Disongidila, bantu ya Siria 24:25 1 To “ti bimbefo mingi.” 2 To “mwana.” Mbala ya nkaka ntalu-bumbidi ke monisa lukumu.
756 KAPU 24 a 2Bs 23:11
b Kul 29:24, 25 1Bs 28:9 2Bs 15:2
c Yer 11:19
d Mat 23:35 Luk 11:51
e Kuy 9:5 Nk 94:1 Yer 11:20 Ebr 10:30
f 2Bn 12:17
g 2Bs 24:17, 18
h Lev 26:17, 37 Kul 32:30
i 2Bs 24:20, 21
j 2Bn 12:20
Ndonga ya 2 a 2Sa 5:9 1Bn 2:10
b 2Bs 21:16, 20 2Bs 28:27
c 2Bn 12:21
d 2Bs 24:20
e 2Bs 24:13
KAPU 25 f 2Bn 14:1-6
g 2Bs 24:26
h Kul 24:16
Yo yina yandi fwaka, mpi bo zikaka yandi na Mbanza ya Davidi, a kansi bo zikaka yandi ve na maziamu ya bantotila.b 26 Yai bantu yina sadilaka yandi komplo: c Zabadi mwana ya Shimeati mwana-nkento ya insi ya Amoni mpi Yehozabadi mwana ya Shimriti mwana-nkento ya insi ya Moabi. 27 Sambu na bana na yandi, baluzayisu mingi yina bo tindilaka yandi, d mpi mutindu yandi yidikaka nzo ya Nzambi ya kieleka, e bo me sonikaka mambu yai yonso na masonama1 ya Mukanda ya Bantotila. Ebuna mwana na yandi Amasia kumaka ntotila na kisika na yandi. Amasia vandaka ti bamvula 25 ntangu yandi kumaka ntotila, mpi yandi yalaka bamvula 29 na Yeruzalemi. Zina ya mama na yandi Yehoadani muntu ya Yeruzalemi. f 2 Yandi landaka kusala mambu ya mbote na meso ya Yehowa, kansi na ntima ya mvimba ve. 3 Ntangu kimfumu kumaka ngolo na maboko na yandi, yandi fwaka bansadi na yandi yina fwaka tata na yandi ntotila. g 4 Kansi yandi fwaka ve bana na bo, sambu yandi salaka mambu na kuwakana ti mambu yina bo me sonikaka na Nsiku, na mukanda ya Moize, kisika Yehowa pesaka nsiku nde: “Bo fwete fwa ve batata sambu na bana na bo, mpi bo fwete fwa ve bana sambu na batata na bo; kansi bo fwete fwa konso muntu sambu na disumu na yandi mosi.” h 5 Ebuna Amasia vukisaka bantu ya Yuda mpi yandi songaka bo na kutelama na kulanda ndonga ya banzo ya batata na bo, na kutadila bamfumu ya mafunda mpi na kutadila bamfumu ya bankama sambu na Yuda ya mvi-
25
24:27 1 To “ntendula; komantere.”
757 mba mpi Benyamini.a Yandi sonikaka bazina na bo yantika na bamvula 20 mata, b mpi yandi monaka nde ntalu na bo vandaka basoda 300 000 ya me zaba bitumba mbote1 sambu na kusala kisalu ya kisoda, bayina me zaba kusadila dikonga mpi kitaninu ya nene. 6 Diaka, yandi bakaka basoda ya ngolo 100 000 na Izraele, mpi yandi futaka batalanta1 100 ya arza sambu na bo. 7 Kansi muntu mosi ya Nzambi ya kieleka kwisaka kutubila yandi nde: “O ntotila, kubika ve nde basoda ya Izraele kukwenda ti nge, sambu Yehowa kele ve ti Izraele, c yandi kele ve ata ti muntu mosi ya Efrayimi. 8 Kansi kwenda nge mosi, sala, mpi vanda kikesa na bitumba. Kana ve, Nzambi ya kieleka lenda sala nde nge bula sakuba na ntwala ya mbeni, sambu Nzambi kele ti ngolo ya kusadisa d mpi ya kusala nde muntu kubula sakuba.” 9 Amasia tubilaka muntu ya Nzambi ya kieleka nde: “Ebuna mono ta sala nki sambu na batalanta 100 yina mono pesaka na basoda ya Izraele?” Muntu ya Nzambi ya kieleka vutulaka nde: “Yehowa lenda pesa nge bima mingi kuluta yina.” e 10 Yo yina Amasia vutulaka basoda ya Efrayimi yina kwisaka na yandi, yandi vutulaka bo na kisika na bo. Kansi, bo wilaka Yuda makasi mingi, yo yina bo vutukaka na kisika na bo na makasi yonso. 11 Na nima, Amasia bakaka kikesa mpi nataka basoda na yandi na Muwanda ya Mungwa, f mpi yandi fwaka bantu ya Seire 10 000. g 12 Bantu ya Yuda kangaka bantu 10 000 ya moyo. Ebuna bo nataka bo na nsongi ya ditadi mpi losaka bo katuka na nsongi ya ditadi yina, ebuna 25:5 1 Na kisina, “ya bo me sola.” 25:6 1 Talanta mosi kele bakilo 34,2. Tala Bangindu ya Ngika B14.
2 BANSANGU 25:6-18 KAPU 25 a 1Sa 8:11, 12
b Kut 1:2, 3
c 2Bs 19:2
d 2Bs 14:11 2Bs 20:6
e 1Sa 2:7 Bin 10:22 Aga 2:8
f 2Sa 8:13 Nk 60:Zulu
g 2Bn 14:7 2Bs 20:10, 11
Ndonga ya 2 a 2Bs 25:9
b 1Bn 16:29
c 2Bs 8:3, 5
d Kub 20:3, 5 Kul 7:25 2Bs 28:22, 23
e 2Bs 24:20 Nk 115:8 Yer 2:5 Yer 10:5
f 2Bs 16:10 2Bs 18:25, 26
g Yez 30:10
h 1Sa 2:25 Bin 29:1
i 2Bn 14:8-10
bo yonso panzanaka bitini-bitini. 13 Kansi basoda yina Amasia vutulaka sambu bo kwenda ve ti yandi na bitumba a vandaka kukota na bambanza ya Yuda, yantika na Samaria b tii na Bete-oroni; c bo fwaka bantu 3 000 kuna mpi bo botulaka bima mingi. 14 Kansi, ntangu Amasia vutukaka na nima ya kufwa bantu ya Edomi, yandi nataka banzambi ya bantu ya Seire, mpi yandi tedimisaka yo sambu yo vanda banzambi na yandi, d ebuna yandi yantikaka kufukama na ntwala na yo mpi kupesa yo midinga ya bimenga. 15 Yo yina, Yehowa wilaka Amasia makasi mingi, mpi yandi tindaka mbikudi mosi yina tubilaka yandi nde: “Sambu na nki nge ke landa banzambi ya bantu yina gulusaka ve bantu na bo na maboko na nge?” e 16 Ntangu yandi vandaka kutubila yandi, ntotila tubaka nde: “Keti beto tulaka nge ndongisi ya ntotila? f Yambula! g Sambu na nki bo fwete fwa nge?” Ebuna mbikudi yambulaka, kansi yandi yikaka nde: “Mono me zaba nde Nzambi me baka lukanu ya kufwa nge, sambu nge me sala diambu yai mpi nge me wa ve ndongisila na mono.” h 17 Na nima ya kusolula ti bandongisi na yandi, Amasia ntotila ya Yuda tindaka nsangu na Yehoashi mwana ya Yehoahazi mwana ya Yehu ntotila ya Izraele nde: “Kwisa! Beto nwana bitumba.”1i 18 Yehoashi ntotila ya Izraele tindilaka Amasia ntotila ya Yuda nsangu yai: “Nti ya bansende ya Libani tindilaka nti ya sedre ya Libani nsangu nde, ‘Pesa mwana na nge ya nkento na mwana na mono ya bakala sambu yandi vanda nkento na yandi.’ Kansi, mbisi mosi ya mfinda ya Libani lutaka pene-pene mpi niataka nti yina ya bansende. 25:17 1 To “kutana meso na meso.”
2 BANSANGU 25:19–26:7 19 Nge me tuba nde, ‘Tala! Mono1 me fwa Edomi.’ a Yo yina ntima na nge me kuma lulendo, mpi yo ke zola kubaka nkembo. Kansi ntangu yai, bikala na nzo na nge.2 Sambu na nki nge ke kudisosila mpasi ti lufwa, mpi kunata Yuda na kufwa ti nge?” 20 Kansi Amasia waka ve, b sambu diambu yai katukaka na Nzambi ya kieleka sambu na kupesa bo na maboko ya mbeni, c sambu bo landaka banzambi ya Edomi. d 21 Yo yina Yehoashi ntotila ya Izraele tombukaka, ebuna yandi ti Amasia ntotila ya Yuda nwanaka bitumba na Beteshemeshi, e yina kele ya Yuda. 22 Izraele bedisaka Yuda, yo yina konso muntu tinaka na nzo1 na yandi. 23 Yehoashi ntotila ya Izraele kangaka Amasia ntotila ya Yuda, mwana ya Yehoashi mwana ya Yehoahazi,1 na Beteshemeshi. Ebuna yandi nataka yandi na Yeruzalemi mpi salaka mpwasa na kibaka ya Yeruzalemi katuka na Kielo ya Efrayimi f tii na Kielo ya Kinkonko, g maboko 400.2 24 Yandi bakaka wolo yonso ti arza mpi bima yonso yina vandaka na nzo ya Nzambi ya kieleka na maboko ya Obediedomi mpi na bisika ya kubumba bimvwama ya nzo ya ntotila; h yandi bakaka mpi bantu yina bo kangaka. Na nima, yandi vutukaka na Samaria. 25 Amasia i mwana ya Yehoashi ntotila ya Yuda zingaka bamvula 15 na nima ya lufwa ya Yehoashi j mwana ya Yehoahazi ntotila ya Izraele. k 26 Sambu na mambu ya nkaka ya Amasia salaka, katuka na luyantiku tii na nsuka, keti bo me sonikaka yo ve 25:19 1 Na kisina, “Nge.” 2 To “nzo ya ntotila.” 25:22 1 Na kisina, “batenta.” 25:23 1 Zina na yandi ya nkaka Ahazia. 2 Kiteso ya bametre 178. Tala Bangindu ya Ngika B14.
758 KAPU 25 a 2Bs 25:11 b 2Bn 14:11-14 c 2Bs 22:7 d 2Bs 25:14 e Yoz 21:8, 16 1Sa 6:19
f Neh 8:16 Neh 12:38, 39
g 2Bs 26:9 Yer 31:38 Zek 14:10
h 1Bn 7:51 1Bn 15:18 2Bn 24:12, 13 2Bn 25:13-15 2Bs 12:9
i 2Bn 14:1 j 2Bn 13:10 k 2Bn 14:17-20
Ndonga ya 2 a 2Bn 12:20 2Bn 15:8, 10 2Bn 21:23
KAPU 26 b Mat 1:8 c 2Bn 14:21 d 1Bn 9:26 2Bn 16:6
e 2Bn 14:22 f Yez 1:1 Yez 6:1
g 2Bn 15:2 h 2Bn 14:1, 3 i 2Bs 14:7 Nk 1:2, 3
j 2Sa 8:1 2Bs 21:16 Yez 14:29
k 1Bs 18:1 l Yoz 15:11, 12
na Mukanda ya Bantotila ya Yuda mpi ya Izraele? 27 Katuka ntangu yina Amasia bikaka kulanda Yehowa, bo sadilaka yandi komplo a na Yeruzalemi, mpi yandi tinaka na Lakishi, kansi bo tindaka bantu na kulanda yandi na Lakishi mpi bo fwaka yandi kuna. 28 Yo yina bo kwisaka kuvutula yandi na bampunda mpi bo zikaka yandi ti ba-nkaka na yandi na mbanza ya Yuda. Ebuna bantu yonso ya Yuda bakaka Uziya, b yina vandaka ti bamvula 16, mpi bo kumisaka yandi ntotila na kisika ya tata na yandi Amasia. c 2 Yandi tungaka diaka Eloti d mpi vutulaka yo na Yuda ntangu ntotila1 lalaka sambu na kupema ti ba-nkaka na yandi. e 3 Uziya f vandaka ti bamvula 16 ntangu yandi kumaka ntotila, mpi yandi yalaka bamvula 52 na Yeruzalemi. Zina ya mama na yandi Yekolia muntu ya Yeruzalemi. g 4 Yandi landaka kusala mambu ya mbote na meso ya Yehowa, kaka mutindu tata na yandi Amasia salaka. h 5 Mpi yandi landaka kusosa Nzambi na bilumbu ya Zekaria, yina longaka yandi na kuwa Nzambi ya kieleka boma. Na ntangu yandi vandaka kusosa Yehowa, Nzambi ya kieleka salaka nde yandi toma. i 6 Yandi basikaka mpi nwanaka ti bantu ya Filistia j mpi yandi tobulaka kibaka ya Gati, k kibaka ya Yabne, l mpi kibaka ya Ashdodi. m Ebuna yandi tungaka bambanza na teritware ya Ashdodi mpi na kati ya bantu ya Filistia. 7 Nzambi ya kieleka landaka kusadisa yandi ntangu yandi vandaka kunwana ti bantu ya Filistia, ti bantu ya Arabia n yina vandaka kuzinga na Gurbaale, mpi ti
26
m Yoz 15:20, 46 1Sa 5:1
n 2Bs 17:11
26:2 1 Disongidila, tata na yandi Amasia.
759 bantu ya Meunimi. 8 Bantu ya Amoni a yantikaka kupesa Uziya kitadi. Nsuka-nsuka lukumu na yandi panzanaka tii na Ezipte, sambu yandi kumaka ngolo mingi kibeni. 9 Diaka, Uziya tungaka banzo-zulu b na Yeruzalemi pene-pene ya Kielo ya Kinkonko, c ya Kielo ya Muwanda, d mpi ya Dikunzi ya Ke Simbaka Kibaka, mpi yandi kumisaka yo ngolo. 10 Yandi tungaka diaka banzozulu e na ntoto-makanga, mpi yandi timunaka1 mabulu mingi ya masa (sambu yandi vandaka ti bitwisi mingi); yandi salaka mpi mutindu mosi na Shefela mpi na ntoto ya kukonda ngumba. Yandi vandaka ti bantu ya ke salaka bilanga mpi bantu ya ke salaka bilanga ya vinu na bangumba mpi na Karmele, sambu yandi vandaka kuzola kisalu ya bilanga. 11 Diaka, Uziya kumaka ti basoda yina zabaka kunwana bitumba. Bo vandaka kukwenda bitumba na bimvuka ya bo me yidika mbote. Sekretere Yeyele f mpi kapita Maaseya vandaka kutanga bo mpi kusonika bazina na bo, g na lutwadisu ya Hanania, mfumu mosi ya ntotila. 12 Ntalu ya mvimba ya bamfumu ya banzo ya batata yina vandaka kutwadisa basoda yai ya ngolo vandaka 2600. 13 Basoda yina vandaka na nsi ya lutwadisu na bo vandaka 307500, babakala yina vandaka ya kuyilama sambu na bitumba, basoda ya me fwana na kupesa ntotila maboko sambu na kunwana ti mbeni. h 14 Uziya pesaka basoda yonso bitaninu, makonga, i bampu, binkutu ya bibende, j minduki ya batolo-tolo, mpi matadi ya lanse. k 15 Diaka, yandi salaka bamasini ya bitumba na Yeruzalemi, yina bantu ya mayele salaka; bo tulaka 26:10 1 Ziku timunaka na ditadi.
2 BANSANGU 26:8-20 KAPU 26 a Kuy 19:36, 38 Baz 11:15
b 2Bs 14:2, 7
c 2Bn 14:13 Yer 31:38 Zek 14:10
d Neh 3:13
e 2Bn 9:17
f 2Bs 24:11
g Kut 1:2, 3 2Sa 24:9
h 2Bs 11:1 2Bs 13:3 2Bs 14:8 2Bs 17:14 2Bs 25:5
i 2Bs 11:5, 12
j 1Sa 17:4, 5
k Baz 20:16 1Sa 17:49 1Bs 12:1, 2
Ndonga ya 2 a 2Bs 14:2, 7
b Kut 1:51
c Kut 16:39, 40 Kut 18:7
d Kub 30:7 1Bs 23:13
e 2Bs 16:10 2Bs 25:15, 16
f Kut 12:10 2Bn 5:27
yo na zulu ya banzo-zulu a mpi na binkonko ya bibaka mpi yo vandaka kulosa batolo-tolo ti matadi ya nene. Yo yina, lukumu na yandi panzanaka na bisika yonso, sambu yandi bakaka lusadisu mingi kibeni mpi yandi kumaka ngolo. 16 Kansi, ntangu yandi kumaka ngolo, ntima na yandi kumaka lulendo sambu na kubwa na yandi mosi, mpi yandi salaka mambu kukonda kwikama na ntwala ya Yehowa Nzambi na yandi na mutindu yandi kotaka na tempelo ya Yehowa sambu na kuyoka ndumbu na mesa-kimenga ya ndumbu. b 17 Na mbala mosi nganga-nzambi Azaria mpi banganga-nzambi ya nkaka ya Yehowa ya kikesa 80 landaka yandi. 18 Bo nwanisaka ntotila Uziya mpi bo tubilaka yandi nde: “Uziya, nge me fwana ve na kuyokila Yehowa ndumbu! c Kaka banganga-nzambi bantu fwete yoka ndumbu, sambu bo kele bana ya Aroni, d bantu yina bo me santisaka. Basika na kisika ya santu, sambu nge me sala mambu kukonda kwikama, mpi Yehowa Nzambi ta pesa nge ve nkembo sambu na diambu yai.” 19 Kansi Uziya, yina vandaka ti kima ya kuyokila ndumbu na maboko na yandi, waka makasi ya ngolo; e mpi ntangu yandi wilaka banganga-nzambi makasi ya ngolo, maladi ya lepre f basikaka na mbunzu na yandi na ntwala ya banganga-nzambi na nzo ya Yehowa, pene-pene ya mesakimenga ya ndumbu. 20 Ntangu Azaria mfumu ya banganganzambi mpi banganga-nzambi yonso balukaka sambu na kutala yandi, bo monaka nde maladi ya lepre me simba yandi na mbunzu! Yo yina bo basisaka yandi kuna nswalu, mpi yandi mosi salaka nswalu na kubasika, sambu Yehowa bulaka yandi.
2 BANSANGU 26:21–28:4 21 Ntotila Uziya bikalaka muntu ya maladi ya lepre tii na kilumbu ya lufwa na yandi, mpi yandi vandaka kuzinga na nzo mosi ya kingenga bonso muntu ya maladi ya lepre, a sambu bo kulaka yandi na nzo ya Yehowa. Mwana na yandi Yotami vandaka kutwadisa nzo ya ntotila mpi yandi vandaka kusambisa bantu ya insi. b 22 Mpi mambu ya nkaka ya Uziya salaka, katuka na luyantiku tii na nsuka, mbikudi Yezaya c mwana ya Amozi sonikaka yo. 23 Ebuna Uziya lalaka sambu na kupema ti ba-nkaka na yandi, mpi bo zikaka yandi ti ba-nkaka na yandi, kansi na kilanga ya kuzika bantu, kilanga yina vandaka sambu na bantotila, sambu bo tubaka nde: “Yandi kele muntu ya maladi ya lepre.” Ebuna mwana na yandi Yotami d kumaka ntotila na kisika na yandi. Yotamie vandaka ti bamvula 25 ntangu yandi kumaka ntotila, mpi yandi yalaka bamvula 16 na Yeruzalemi. Zina ya mama na yandi Yerusha mwana ya Zadoki. f 2 Yandi landaka kusala mambu ya mbote na meso ya Yehowa, kaka mutindu tata na yandi Uziya salaka, g kansi yandi kotaka ve na ngolo na tempelo ya Yehowa. h Ata mpidina bantu vandaka kaka kusala mambu yina ke nataka lufwa. 3 Yandi tungaka kielo ya zulu ya nzo ya Yehowa, i mpi yandi tungaka bima mingi na kibaka ya Ofeli. j 4 Yandi tungaka mpi bambanza k na ntoto ya bangumba ya Yuda, l mpi yandi tungaka bisika ya ngolom mpi banzo-zulu n na bamfinda. 5 Yandi nwanaka bitumba ti ntotila ya bantu ya Amoni o mpi nsukansuka yandi nungaka bo, yo yina bantu ya Amoni pesaka yandi na mvula yina batalanta1 100 ya
27
27:5 1 Talanta mosi kele bakilo 34,2. Tala Bangindu ya Ngika B14.
760 KAPU 26 a Lev 13:45, 46 Kut 5:2 Kut 12:14, 15
b 2Bn 15:5-7 c Yez 1:1 Yez 6:1
d 2Bn 15:32
KAPU 27 e Yez 1:1 Oze 1:1 Mik 1:1 Mat 1:9
f 2Bn 15:33 g 2Bn 15:34, 35 2Bs 26:3, 4
h 2Bs 26:16-18 i Yer 26:10 j 2Bs 33:1, 14 Neh 3:26
k 2Bs 11:5 2Bs 14:2, 7
l Yoz 14:12, 13 m 2Bs 17:12 n 2Bn 9:17 2Bs 26:9, 10
o Baz 11:4 2Sa 10:6 2Bs 20:1 Yer 49:1
Ndonga ya 2 a 2Bs 26:8 b 2Bn 15:36 c 2Bn 15:33 d 2Sa 5:9 e 2Bn 15:38
KAPU 28 f Oze 1:1 Mik 1:1 Mat 1:9
g 2Bn 16:2 h 1Bn 12:26, 28 1Bn 16:33
i Kub 34:17 j 2Bs 33:1, 6 Yer 7:31
k Kul 12:31 l Lev 26:30 m Yez 57:4, 5
arza, bakore1 ya ble 10 000, mpi bakore ya orze 10 000. Bantu ya Amoni futaka yandi mpi bima yai na mvula ya zole mpi ya tatu. a 6 Yo yina, Yotami landaka kukuma ngolo, sambu yandi yidikaka banzila na yandi na ntwala ya Yehowa Nzambi na yandi. 7 Sambu na mambu ya nkaka ya Yotami salaka, bitumba na yandi yonso mpi mambu na yandi yonso, bo me sonikaka yo na Mukanda ya Bantotila ya Izraele mpi ya Yuda. b 8 Yandi vandaka ti bamvula 25 ntangu yandi kumaka ntotila, mpi yandi yalaka bamvula 16 na Yeruzalemi. c 9 Na nima, Yotami lalaka sambu na kupema ti ba-nkaka na yandi, mpi bo zikaka yandi na Mbanza ya Davidi. d Ebuna mwana na yandi Ahazi kumaka ntotila na kisika na yandi. e Ahazif vandaka ti bamvula 20 ntangu yandi kumaka ntotila, mpi yandi yalaka bamvula 16 na Yeruzalemi. Yandi salaka ve mambu ya mbote na meso ya Yehowa mutindu nkaka na yandi Davidi salaka. g 2 Kansi, yandi tambulaka na banzila ya bantotila ya Izraele, h mpi yandi salaka nkutu biteki ya bibende1i ya Babaale. 3 Diaka, yandi pesaka midinga ya bimenga na Muwanda ya Mwana ya Inomi1 mpi yandi yokaka bana na yandi na tiya, j na kulanda mambu ya mbi ya makanda k yina Yehowa kulaka na ntwala ya bantu ya Izraele. 4 Yandi landaka mpi kupesa bimenga ti midinga ya bimenga na bisika ya kunanguka, l na bangumba ya fioti, mpi na nsi ya konso nti yina kele ti matiti mingi. m
28
27:5 1 Kore mosi kele balitre 220. Tala Bangindu ya Ngika B14. 28:2 1 To “biteki ya bibende ya bo me lamba na tiya.” 28:3 1 Tala Bantendula ya Bangogo, “Gehena.”
761 5 Ebuna Yehowa Nzambi na yandi pesaka yandi na maboko ya ntotila ya Siria, a yo yina bo bedisaka yandi mpi bo kangaka bampika mingi ebuna bo nataka bo na Damasi. b Nzambi pesaka yandi mpi na maboko ya ntotila ya Izraele, yina fwaka bantu na yandi mingi. 6 Peka c mwana ya Remalia fwaka bantu 120 000 na Yuda na kilumbu mosi, bo yonso bantu ya kikesa, sambu bo yambulaka Yehowa Nzambi ya ba-nkaka na bo. d 7 Ebuna Zikri, soda mosi ya Efrayimi, fwaka Maaseya mwana ya ntotila, Azrikami yina vandaka kutala nzo ya ntotila,1 mpi Elkana, yina vandaka kilandi ya ntotila. 8 Diaka, bantu ya Izraele kumisaka bampangi na bo 200 000 bampika—bankento, bana ya babakala mpi ya bankento; bo botulaka mpi bima mingi, ebuna bo nataka bima yina na Samaria. e 9 Kansi mbikudi mosi ya Yehowa vandaka kuna, zina na yandi Odedi. Yandi basikaka na ntwala ya basoda yina vandaka kukwisa na Samaria mpi tubilaka bo nde: “Beno tala! Kana Yehowa Nzambi ya ba-nkaka na beno pesaka Yuda na maboko na beno, yo vandaka sambu yandi wilaka bo makasi, f mpi beno me fwa bo ti makasi yina me kuma tii na zulu. 10 Ntangu yai beno kele ti lukanu ya kukumisa bantu ya Yuda mpi ya Yeruzalemi bansadi na beno ya babakala mpi ya bankento. g Kansi, keti beno mpi me sala ve mbi na meso ya Yehowa Nzambi na beno? 11 Beno wa mono ntangu yai mpi beno vutula bampika yina beno bakaka na bampangi na beno, sambu Yehowa me wila beno makasi ya ngolo.” 12 Ebuna bamfumu ya nkaka ya bana ya Efrayimi, Azaria 28:7 1 Na kisina, “nzo.”
2 BANSANGU 28:5-19 KAPU 28 a 2Bn 16:5, 6 2Bs 24:24
b 2Sa 8:6 1Bs 18:5
c 2Bn 15:37 Yez 7:1
d 2Bs 15:2 Nk 73:27
e 1Bn 16:23, 24 1Bn 22:51
f Baz 2:14 Baz 3:8
g Lev 25:39, 46 2Bs 8:9
Ndonga ya 2 a 2Bs 28:8
b 2Bn 16:7, 8 Yez 7:10-12
c 2Bs 26:1, 6
d 2Bs 26:10
e Yoz 15:10, 12
f 2Bs 11:10
g Baz 14:1
mwana ya Yehohanani, Berekia mwana ya Meshilemoti, Yehizkia mwana ya Shalumi, mpi Amasa mwana ya Adlai, telaminaka bantu yina katukaka kunwana bitumba, 13 mpi bo tubilaka bo nde: “Beno kotisa ve bampika yina awa, kana ve beto ta kuma bantu ya mbi na ntwala ya Yehowa. Mambu yina beno ke zola kusala ta yika masumu na beto mpi mbi na beto, sambu mbi na beto kele dezia nene, mpi Nzambi me wila Izraele makasi ya ngolo.” 14 Yo yina, basoda yina vandaka ti binwaninu pesaka bampika mpi bima yina bo botulaka a na maboko ya bamfumu mpi ya dibundu ya mvimba. 15 Ebuna bantu yina bo solaka na bazina telamaka mpi bakaka bampika yina; bo pesaka bampika yonso yina vandaka kinkonga bilele yina bo bakaka na bima yina bo botulaka. Yo yina bo lwatisaka bo bilele mpi pesaka bo basandale, madia ti masa, mpi mafuta sambu na nitu na bo. Diaka, bo nataka bayina vandaka ngolo ve na bampunda mpi bo nataka bo na bampangi na bo na Yeriko, mbanza ya maba. Na nima, bo vutukaka na Samaria. 16 Na ntangu yina, ntotila Ahazi lombaka lusadisu na bantotila ya Asiria. b 17 Bantu ya Edomi kotaka diaka na ngolo, bo nwanisaka Yuda, mpi bo nataka bampika. 18 Bantu ya Filistia c mpi nwanisaka bambanza ya Shefela d mpi ya Negebi ya Yuda ebuna bo botulaka Bete-shemeshi, e Ayaloni, f Gederoti, Soko ti babwala yina kele na nziunga na yo, Timna g ti babwala yina kele na nziunga na yo, mpi Gimzo ti babwala yina kele na nziunga na yo; ebuna bo kumaka kuzinga kuna. 19 Yehowa kulumusaka Yuda sambu na Ahazi ntotila ya Izraele,
2 BANSANGU 28:20–29:9 sambu yandi bikaka nde bantu ya Yuda kusala mambu kukonda kudiyala, ebuna yo salaka nde bo konda kibeni kwikama na ntwala ya Yehowa. 20 Nsuka-nsuka, Tilgati-pilnesere a ntotila ya Asiria kwisaka kunwanisa yandi mpi pesaka yandi mpasi b na kisika ya kupesa yandi ngolo. 21 Ahazi bakaka bima ya nzo ya Yehowa, ya nzo ya ntotila, c ti ya banzo ya bamfumu, mpi pesaka dikabu na ntotila ya Asiria; kansi yo sadisaka yandi ve. 22 Mpi ata ntangu yandi vandaka na mpasi, ntotila Ahazi salaka diaka mambu mingi kukonda kwikama na ntwala ya Yehowa. 23 Yandi yantikaka kutambikila banzambi ya Damasi d yina bedisaka yandi, e mpi yandi tubaka nde: “Sambu banzambi ya bantotila ya Siria ke sadisa bo, mono ta tambikila bo, sambu bo sadisa mono.” f Kansi, banzambi yina salaka nde yandi ti Izraele ya mvimba kubula sakuba. 24 Diaka, Ahazi vukisaka bisadilu ya nzo ya Nzambi ya kieleka; na nima yandi zengaka bisadilu ya nzo ya Nzambi ya kieleka bitini-bitini, g yandi kangaka bakielo ya nzo ya Yehowa, h mpi yandi kudisadilaka bamesakimenga na konso kinkonko ya Yeruzalemi. 25 Ebuna na bambanza yonso ya Yuda, yandi salaka bisika ya kunanguka sambu na kupesa midinga ya bimenga na banzambi ya nkaka, i mpi yandi pesaka Yehowa Nzambi ya ba-nkaka na yandi makasi. 26 Sambu na mambu ya nkaka yina yandi salaka, mambu yonso yina yandi salaka katuka na luyantiku tii na nsuka, bo me sonikaka yo na Mukanda ya Bantotila ya Yuda mpi ya Izraele. j 27 Ebuna Ahazi lalaka sambu na kupema ti ba-nkaka na yandi mpi bo zikaka yandi na mbanza, na
762 KAPU 28 a 2Bn 15:29 2Bn 16:7, 8 1Bs 5:26
b 2Bn 17:5 Yez 7:20
c 2Bn 18:15, 16 2Bs 12:9
d 2Bs 25:14 e 2Bn 16:10-13 f Yer 44:18 g 2Bn 16:17 h 1Bn 6:33, 34 2Bs 29:7
i 1Bn 14:22, 23 2Bn 15:32, 35 2Bs 21:5, 11 2Bs 33:1, 3
j 2Bn 16:19
Ndonga ya 2 a 2Bs 21:16, 20 2Bs 33:20
KAPU 29 b Yez 1:1 Oze 1:1 Mat 1:10
c 2Bn 18:1, 2 d 2Bs 31:20 e 1Bn 15:5 2Bn 18:3
f 1Bn 6:33, 34 2Bs 28:24
g 1Bs 15:11, 12 h 2Bn 18:4 i 2Bs 28:22, 23 Yer 44:21
j Yer 2:27 Eze 8:16
k 1Bn 6:33, 34 l Lev 24:2 m Kub 30:8 n Kub 29:38 o 2Bs 24:18 p Lev 26:32 Kul 28:15, 25
q Lev 26:14, 17
Yeruzalemi, sambu bo zikaka yandi ve na maziamu ya bantotila ya Izraele. a Ebuna mwana na yandi Ezekiasi kumaka ntotila na kisika na yandi. Ezekiasi b kumaka ntotila ntangu yandi vandaka ti bamvula 25, mpi yandi yalaka bamvula 29 na Yeruzalemi. Zina ya mama na yandi Abiya mwana ya Zekaria. c 2 Yandi landaka kusala mambu ya mbote na meso ya Yehowa, d kaka mutindu nkaka na yandi Davidi salaka. e 3 Na mvula ya ntete ya luyalu na yandi, na ngonda ya ntete, yandi kangulaka bakielo ya nzo ya Yehowa mpi yidikaka yo. f 4 Na nima yandi bingaka banganganzambi ti Balevi mpi yandi vukisaka bo na kisika ya mpenza na ndambu ya esti. 5 Yandi tubilaka bo nde: “Beno wa mono, beno Balevi. Ntangu yai beno kudisantisa g mpi beno santisa nzo ya Yehowa Nzambi ya ba-nkaka na beno, mpi beno katula bima ya mvindu na kisika ya santu. h 6 Sambu batata na beto kondaka kwikama mpi bo salaka mambu ya mbi na meso ya Yehowa Nzambi na beto. i Bo yambulaka yandi, bo katulaka baluse na bo na nzo-tenta ya Yehowa, mpi bo pesaka yandi mukongo. j 7 Bo kangaka mpi bakielo ya kisika ya kukotila k mpi bo fwaka minda. l Bo yambulaka kuyoka ndumbu m mpi kupesa Nzambi ya Izraele bimenga ya kuyoka n na kisika ya santu. 8 Ebuna Yehowa wilaka Yuda ti Yeruzalemi makasi, o yo yina yandi kumisaka bo kima ya ke pesa boma, kima ya ke yitukisa, mpi kima ya kubudila mwita,1 mutindu beno lenda mona yo na meso na beno mosi. p 9 Batata na beto fwaka na mbele ya bitumba, q mpi bana na beto ya babakala ti ya bankento, mpi
29
29:8 1 To “ya kuseka.”
763 bankento na beto kwendaka na kimpika sambu na diambu yai. a 10 Ntangu yai, nzala ya ntima na mono kele ya kusala kuwakana ti Yehowa Nzambi ya Izraele, b sambu makasi ya ngolo yina yandi me wila beto kukatuka na beto. 11 Bana na mono, yai kele ve ntangu ya kupema,1 sambu Yehowa me sola beno na kutelama na ntwala na yandi, na kuvanda bansadi na yandi, c mpi na kuyoka bimenga na yandi sambu yo basisa midinga.” d 12 Ebuna Balevi telamaka: Mahati mwana ya Amasai ti Yoele mwana ya Azaria na bana ya Kohati; e na bana ya Merari: f Kishi mwana ya Abdi ti Azaria mwana ya Yehalelele; na bana ya Gershoni:g Yoa mwana ya Zima ti Edeni mwana ya Yoa; 13 na bana ya Elisafani: Shimri ti Yeuele; na bana ya Asafi: h Zekaria ti Matania; 14 na bana ya Emani:i Yehiele ti Shimei; na bana ya Yedutuni: j Shemaya ti Uziele. 15 Ebuna bo vukisaka bampangi na bo, bo kudisantisaka, mpi bo kwisaka, mutindu ntotila songaka bo na kulanda mambu yina Yehowa tubaka, sambu na kukumisa nzo ya Yehowa bunkete. k 16 Na nima, banganga-nzambi kotaka na nzo ya Yehowa sambu na kukumisa yo bunkete, mpi bo basisaka bima yonso ya mvindu yina bo monaka na tempelo ya Yehowa, ebuna bo nataka yo na kibansala l ya nzo ya Yehowa. Na nima Balevi bakaka yo mpi bo nataka yo na nganda, na Muwanda ya Kidroni. m 17 Na mutindu yina, bo yantikaka kusantisa yo na kilumbu ya ntete ya ngonda ya ntete, mpi na kilumbu ya nana ya ngonda yina bo kumaka na kisika ya kukotila ya nzo ya Yehowa. n Bo santisaka nzo ya Yehowa bilumbu nana, mpi bo ma29:11 1 Na kisina, “ya kuvanda kidiba.”
2 BANSANGU 29:10-24 KAPU 29 a 2Bs 28:5-8 b 2Bs 15:10-13 c Kut 3:6 Kul 10:8
d 1Bs 23:13 e Kut 4:2, 3 1Bs 23:12
f 1Bs 23:21 g 1Bs 23:7 h 1Bs 15:16, 17 1Bs 25:1, 2
i 1Bs 25:5 j 1Bs 25:1 k 2Bs 29:5 l 1Bn 6:36 m 2Bn 23:4, 6 2Bs 15:16 Yoa 18:1
n 1Bn 6:3 1Bs 28:11
Ndonga ya 2 a 2Bs 4:1 b 1Bn 7:40 c 1Bn 7:48 d 2Bs 29:5 e 2Bs 28:1, 2 2Bs 28:24
f Lev 4:3 Lev 4:13, 14 Kut 15:22-24
nisaka na kilumbu ya 16 ya ngonda ya ntete. 18 Na nima bo kotaka kisika ntotila Ezekiasi vandaka mpi bo tubaka nde: “Beto me kumisa bunkete nzo ya mvimba ya Yehowa, mesa-kimenga ya dikabu ya kuyoka a ti bisadilu na yo yonso, b mpi mesa ya mampa ya kutetika1c ti bisadilu na yo yonso. 19 Beto me yidika mpi me santisad bisadilu yonso yina ntotila Ahazi katulaka na nsungi ya luyalu na yandi ntangu yandi salaka mambu kukonda kwikama, e mpi yo kele na ntwala ya mesakimenga ya Yehowa.” 20 Ntotila Ezekiasi telamaka na suka-suka mpi vukisaka bamfumu ya mbanza, ebuna bo tombukaka na nzo ya Yehowa. 21 Bo nataka bangombe ya babakala nsambwadi, mameme ya babakala nsambwadi, bana-mameme ya babakala nsambwadi, mpi bankombo ya babakala nsambwadi bonso dikabu sambu na disumu sambu na kimfumu, sambu na kisika ya santu, mpi sambu na Yuda.f Yo yina yandi songaka banganganzambi, bana ya Aroni, na kutambika yo na mesa-kimenga ya Yehowa. 22 Na nima bo fwaka bangombe, g ebuna banganganzambi bakaka menga mpi bo mwangaka yo na mesa-kimenga; h bo fwaka mameme ya babakala mpi bo mwangaka menga na mesa-kimenga, mpi bo fwaka bana-mameme ya babakala mpi bo mwangaka menga yina na mesa-kimenga. 23 Na nima bo nataka bankombo ya babakala ya dikabu sambu na disumu na ntwala ya ntotila mpi ya dibundu ebuna bo tulaka maboko na bo na zulu na yo. 24 Banganganzambi fwaka yo mpi pesaka
g Lev 4:4 h Lev 4:7, 18
29:18 1 Disongidila, mampa ya kumonisa.
2 BANSANGU 29:25–30:2 dikabu sambu na disumu ti menga ya bambisi yina na mesakimenga, sambu na kufika masumu ya Izraele ya mvimba, sambu ntotila tubaka nde dikabu ya kuyoka mpi dikabu sambu na disumu fwete vanda sambu na Izraele ya mvimba. 25 Na ntangu yina, yandi songaka Balevi na kutelama na nzo ya Yehowa ti basembale, bima ya kubudila miziki ya kele ti bansinga, mpi bakidare, a na kulanda nsiku ya Davidi,b ya Gadi c muntu ya ntotila ya ke monaka bambona-meso, mpi ya mbikudi Natani, d sambu nsiku yina katukaka na Yehowa na nzila ya bambikudi na yandi. 26 Yo yina Balevi telamaka ti bima ya Davidi ya kubudila miziki, mpi banganga-nzambi vandaka ti bampungi. e 27 Ebuna Ezekiasi songaka bo na kupesa kimenga ya kuyoka na mesa-kimenga. f Ntangu bo yantikaka kupesa dikabu ya kuyoka, nkunga ya Yehowa mpi bampungi yantikaka, na kulanda lutwadisu ya bima ya kubudila miziki ya Davidi ntotila ya Izraele. 28 Dibundu ya mvimba fukamaka ntangu bo vandaka kuyimba nkunga mpi kubula bampungi—mambu yina yonso landaka kusalama tii kuna bo manisaka kupesa dikabu ya kuyoka. 29 Ntangu bo manisaka kupesa dikabu, ntotila mpi bantu yonso yina vandaka ti yandi fukamaka mpi bwaka luse na ntoto. 30 Ebuna ntotila Ezekiasi mpi bamfumu songaka Balevi na kukumisa Yehowa ti bangogo ya Davidi g mpi ya Asafi h muntu ya ke monaka bambonameso. Yo yina, bo kumisaka Nzambi ti kiese mingi, ebuna bo fukamaka mpi bwaka luse na ntoto. 31 Ebuna Ezekiasi tubaka nde: “Ntangu yai ya bo me tula
764 KAPU 29 a 1Bs 25:1, 6 2Bs 9:11
b 1Bs 28:12, 13 2Bs 8:12, 14
c 2Sa 24:11, 12 1Bs 29:29
d 2Sa 7:2 2Sa 12:1
e Kut 10:8 1Bs 15:24
f Lev 1:3, 4 g 2Sa 23:1 h 1Bs 16:7
Ndonga ya 2 a Lev 1:3 b 1Bn 3:4 1Bn 8:63 1Bs 29:21, 22
c Kut 8:19 2Bs 30:17 2Bs 35:10, 11
d 2Bs 30:2, 3 e 2Bs 29:32 f Lev 3:1 Lev 3:14-16
g Kut 15:5 h 2Bs 30:12
KAPU 30 i 2Bs 11:14, 16 j 2Bs 34:1, 6, 7 k Kub 12:43 Lev 23:5 Kul 16:2 2Bs 35:1
beno na kingenga1 sambu na Yehowa, beno kwisa mpi beno nata bimenga mpi makabu ya kupesa matondo na nzo ya Yehowa.” Yo yina dibundu yantikaka kunata bimenga mpi makabu ya kupesa matondo, mpi konso muntu yina ntima na yandi zolaka nataka makabu ya kuyoka. a 32 Ntalu ya makabu ya kuyoka yina dibundu nataka vandaka bangombe 70, mameme ya babakala 100, bana-mameme ya babakala 200, bambisi yai yonso vandaka dikabu ya kuyoka sambu na Yehowa, b 33 mpi makabu ya santu vandaka bangombe 600 mpi mameme 3 000. 34 Kansi banganga-nzambi vandaka ve mingi sambu na kukatula bampusu ya makabu yonso ya kuyoka, yo yina bampangi na bo Balevi sadisaka bo c tii kuna kisalu manaka mpi tii kuna banganga-nzambi lendaka kudisantisa, d sambu Balevi vandaka kutula dikebi mingi1 kuluta banganga-nzambi na yina me tala kudisantisa. 35 Diaka, makabu ya kuyoka vandaka mingi, e ti bitini ya mafuta ya bimenga ya kinduku f mpi makabu ya malafu sambu na makabu ya kuyoka. g Mutindu yo yai bo vutulaka1 kisalu ya nzo ya Yehowa. 36 Yo yina, Ezekiasi mpi bantu yonso waka kiese sambu na mambu yina Nzambi ya kieleka sadilaka bantu, h sambu mambu yai yonso salamaka na kintulumukina. Ezekiasi tindaka ndinga na Izraele ya mvimba i ti na Yuda, mpi yandi sonikilaka nkutu Efrayimi ti Manase mikanda, j sambu bo kwisa na nzo ya Yehowa na Yeruzalemi sambu na kuta Paki sambu na Yehowa Nzambi ya Izraele. k 2 Kansi, ntotila, ba-
30
29:31 1 Na kisina, “Ntangu yai ya beno me fulusa maboko na beno.” 29:34 1 Na kisina, “vandaka ti ntima ya kusungama.” 29:35 1 To “yidikaka.”
765 mfumu na yandi, mpi dibundu ya mvimba na Yeruzalemi bakaka lukanu ya kusala Paki na ngonda ya zole, a 3 sambu bo kukaka ve kuta yo na ntangu yina bo ke taka yo mbala na mbala, b sambu banganga-nzambi yina kudisantisaka c vandaka ve mingi, mpi bantu vukanaka ve na Yeruzalemi. 4 Ngidika yai vandaka mbote na meso ya ntotila mpi ya dibundu ya mvimba. 5 Yo yina, bo bakaka lukanu ya kupesa luzayisu na Izraele ya mvimba, katuka na Bere-sheba tii na Dani, d nde bantu fwete kwisa mpi kuta Paki sambu na Yehowa Nzambi ya Izraele na Yeruzalemi, sambu na kimvuka, bo taka yo ve na kuwakana ti mambu yina bo me sonikaka. e 6 Ebuna bantu ya ke nataka mikanda1 kwendaka na Izraele ya mvimba mpi na Yuda ti mikanda yina katukaka na ntotila mpi na bamfumu na yandi, mutindu ntotila pesaka ntuma, nde: “Beno bantu ya Izraele, beno vutukila Yehowa Nzambi ya Abrahami, ya Izaki, mpi ya Izraele, sambu yandi vutukila bantu yina me bikala, yina gulukaka na maboko ya bantotila ya Asiria. f 7 Beno vanda ve bonso ba-nkaka na beno mpi bampangi na beno yina salaka mambu kukonda kwikama na ntwala ya Yehowa Nzambi ya ba-nkaka na bo, yo yina yandi kumisaka bo kima ya ke pesa boma, kaka mutindu beno ke mona. g 8 Ntangu yai, beno vanda ve ntu-ngolo bonso bankaka na beno. h Beno lemfukila Yehowa mpi beno kwisa na kisika na yandi ya santu i yina yandi me santisaka kimakulu mpi beno sadila Yehowa Nzambi na beno, sambu makasi ya ngolo yina yandi me wila beno kukatuka na beno. j 9 Sambu kana beno vu30:6, 10 1 Na kisina, “bantu ya ke bakaka ntinu.”
2 BANSANGU 30:3-17 KAPU 30 a Kut 9:10, 11 b Kub 12:18 c 2Bs 29:34 d Baz 18:29 e 2Bs 35:18 f 2Bn 15:29 1Bs 5:26 2Bs 28:20, 21
g 2Bs 29:8, 9 h Kub 32:9 i Kul 12:5, 6 Nk 132:13
j 2Bs 29:10
Ndonga ya 2 a 1Bn 8:49, 50 b Kul 30:1-3 c Kub 34:6 Nk 86:5 Mik 7:18
d 2Bs 15:2 Yez 55:7 Yak 4:8
e 2Bs 30:1 f 2Bs 36:15, 16 g 2Bs 11:14, 16 h Lev 23:6 i Kut 9:10, 11 j 2Bn 18:22 k 2Bs 28:24 l Lev 1:5
tukila Yehowa, bantu yina me kangakaa bampangi na beno ti bana na beno ta wila bo mawa mpi ta pesa bo nzila ya kuvutuka na insi yai, b sambu Yehowa Nzambi na beno kele Nzambi ya nkenda1 mpi ya mawa, c mpi yandi ta katula ve luse na yandi na beno kana beno vutukila yandi.” d 10 Yo yina bantu ya ke nataka mikanda1 kwendaka mbanza na mbanza na insi ya Efrayimi mpi ya Manase, e nkutu tii na Zebuloni, kansi bantu vandaka kuseka bo mpi kuvweza bo. f 11 Ata mpidina, ndambu ya bantu ya Asere, ya Manase, mpi ya Zebuloni, kudikulumusaka mpi kwisaka na Yeruzalemi. g 12 Diboko ya Nzambi ya kieleka vandaka mpi na bantu ya Yuda sambu na kuvukisa bo1 na kusala mambu yina ntotila mpi bamfumu pesaka bo nsiku na kulanda ndinga ya Yehowa. 13 Bantu mingi vukanaka na Yeruzalemi sambu na kusala nkinsi ya Mampa ya Kukonda Levire h na ngonda ya zole; i yo vandaka dibundu ya nene kibeni. 14 Bo telamaka mpi bo katulaka bamesa-kimenga yina vandaka na Yeruzalemi, j mpi bo katulaka bamesa-kimenga yonso ya ndumbu k mpi bo losaka yo na Muwanda ya Kidroni. 15 Ebuna bo fwaka kimenga ya Paki na kilumbu ya 14 ya ngonda ya zole. Banganga-nzambi ti Balevi waka nsoni, yo yina bo kudisantisaka mpi bo nataka makabu ya kuyoka na nzo ya Yehowa. 16 Bo telamaka na bisika na bo, na kulanda Nsiku ya Moize muntu ya Nzambi ya kieleka; na nima banganga-nzambi mwangaka menga l yina bo bakaka na maboko ya Balevi. 17 Kuvandaka ti bantu mingi na kati 30:9 1 To “ya ke sadilaka bantu mambu na luzitu yonso.” 30:12 1 Na kisina, “kupesa bo ntima mosi.”
2 BANSANGU 30:18–31:2 ya dibundu yina kudisantisaka ve, mpi Balevi vandaka na kisalu ya kufwa bimenga ya Paki sambu na bantu yonso yina vandaka ve bunkete, a sambu na kusantisa bo sambu na Yehowa. 18 Sambu bantu mingi, mingi-mingi bantu yina katukaka na Efrayimi, na Manase, b na Isakare, mpi na Zebuloni, kudikumisaka ve bunkete, kansi bo diaka Paki, diambu yina ke wakana ve ti mambu yina bo me sonikaka. Kansi Ezekiasi sambaka sambu na bo nde: “Bika nde Yehowa, yina kele mbote, c kulolula 19 konso muntu yina yidikaka ntima na yandi sambu na kusosa Nzambi ya kieleka,d Yehowa, Nzambi ya bankaka na yandi, ata yandi me kudikumisa ve bunkete na kutadila minsiku ya busantu.” e 20 Yehowa waka Ezekiasi mpi yandi lolulaka1 bantu yina. 21 Yo yina bantu ya Izraele yina vandaka na Yeruzalemi taka nkinsi ya Mampa ya Kukonda Levire f bilumbu nsambwadi ti kiese mingi, g mpi Balevi ti banganganzambi vandaka kukumisa Yehowa konso kilumbu, mpi bo vandaka kubula ngolo bima na bo ya kubudila miziki sambu na Yehowa. h 22 Diaka, Ezekiasi tubilaka mpi siamisaka1 Balevi yonso yina sadilaka Yehowa ti ngangu. Ebuna na nsungi ya bilumbu nsambwadi ya nkinsi yina, i bo diaka, bo tambikaka bimenga ya kinduku, j mpi bo pesaka matondo na Yehowa Nzambi ya ba-nkaka na bo. 23 Na nima, dibundu ya mvimba bakaka lukanu ya kuta yo diaka bilumbu nsambwadi ya nkaka, yo yina bo taka yo diaka bilumbu nsambwadi na kiese. k 24 Mpi Ezekiasi ntotila ya Yuda pesaka makabu sambu 30:20 1 Na kisina, “belulaka.” 30:22 1 Na kisina, “tubaka na ntima ya.”
766
m 1Bs 23:6
na dibundu: bangombe ya babakala 1 000 mpi mameme 7000, ebuna bamfumu pesaka makabu sambu na dibundu: bangombe ya babakala 1000 a mpi mameme 10 000; mpi banganganzambi mingi kibeni vandaka kudisantisa. b 25 Dibundu ya mvimba ya Yuda, banganga-nzambi, Balevi, dibundu ya mvimba yina katukaka na Izraele, c mpi banzenza d yina katukaka na insi ya Izraele ti bayina vandaka kuzinga na Yuda landaka kuwa kiese. 26 Ebuna kiese vandaka mingi na Yeruzalemi, sambu katuka na bilumbu ya Salomo mwana ya Davidi ntotila ya Izraele, bo me salaka ntete ve diambu ya mutindu yai na Yeruzalemi. e 27 Nsukansuka banganga-nzambi yina vandaka Balevi telamaka mpi sakumunaka bantu; f Nzambi waka bandinga na bo, mpi kisambu na bo kumaka tii na zulu, kisika ya santu yina yandi ke zingaka. Ntangu bo manisaka mambu yai yonso, bantu ya Izraele yonso yina vandaka pana kwendaka na bambanza ya Yuda, mpi bo panza-panzaka makunzi ya santu, g bo zengaka banti ya santu,1h bo bwisaka bisika ya kunanguka i mpi bamesa-kimenga j na Yuda ya mvimba mpi na Benyamini, na Efrayimi, mpi na Manase, k tii kuna bo fwaka yo yonso, na nima bantu ya Izraele yonso vutukaka na bambanza na bo, konso muntu na ntoto na yandi. 2 Na nima Ezekiasi tulaka banganga-nzambi na bimvuka na bo l mpi Balevi na bimvuka na bo, m konso kimvuka ya banganga-nzambi mpi ya Balevi sambu na kisalu na bo, n sambu na makabu ya kuyoka mpi bimenga ya kinduku, sambu na kusala kisalu, kupesa matondo, mpi ku-
n 2Bs 8:14
31:1 1 Tala Bantendula ya Bangogo.
KAPU 30 a 2Bs 29:34 b 2Bs 30:1 c Nk 86:5 d 2Bs 19:2, 3 Esd 7:10
e Kut 9:6, 10 f Lev 23:6 g Kul 12:5, 7 Neh 8:10
h 2Bs 29:25 i Lev 23:6 j Lev 3:1 k 1Bn 8:65
Ndonga ya 2 a 2Bs 35:7, 8 b 2Bs 29:34 c 2Bs 30:11, 18 d Kub 12:49 e 1Bn 8:65, 66 f Kut 6:23-26 Kul 10:8
KAPU 31 g Kub 23:24 h Kul 7:5 2Bn 18:1, 4 2Bs 14:2, 3 2Bs 34:1, 3
i Kul 12:2 j 2Bs 23:16, 17 k 2Bs 30:1, 18 l 1Bs 24:1
31
767 kumisa Nzambi na bakielo ya bibansala1 ya Yehowa. a 3 Ntotila pesaka mpi ndambu ya bima na yandi sambu na makabu ya kuyoka, b tanga mpi makabu ya suka ti ya nkokila, c mpi makabu ya kuyoka sambu na Bisabatu, d bangonda ya mpa, e mpi bankinsi, f na kulanda mambu yina bo me sonikaka na Nsiku ya Yehowa. 4 Diaka, yandi songaka bantu yina vandaka kuzinga na Yeruzalemi na kupesa dikabu yina banganga-nzambi mpi Balevi fwete baka, g sambu bo kangama ngolo1 na nsiku ya Yehowa. 5 Ntangu ntotila tubaka, bantu ya Izraele pesaka bima mingi yina katukaka na bima ya ntete ya bilanga na bo: mbuma ya kusala fufu, vinu ya mpa, mafuta, h ti bwiki, mpi bima yonso ya bilanga; i bo nataka mingi kibeni ndambu mosi na kati ya bandambu kumi ya bima yonso. j 6 Bantu ya Izraele ti ya Yuda yina vandaka kuzinga na bambanza ya Yuda nataka mpi ndambu mosi na kati ya bandambu kumi ya bangombe ti ya mameme, mpi ndambu mosi na kati ya bandambu kumi ya bima ya santuk yina bo santisaka sambu na Yehowa Nzambi na bo. Bo nataka yo mpi bo tulaka yo na bita mingi. 7 Bo yantikaka kutula makabu na bo na bita na ngonda ya tatu; l mpi bo manisaka na ngonda ya nsambwadi. m 8 Ntangu Ezekiasi ti bamfumu kwisaka mpi monaka bita ya makabu yina, bo kumisaka Yehowa mpi bo sakumunaka bantu na yandi Izraele. 9 Ezekiasi yulaka banganganzambi ti Balevi mambu ya me tala bita yina ya makabu, 10 ebuna Azaria, mfumu ya banganga-nzambi ya nzo ya Zadoki, tubilaka yandi nde: “Katu-
2 BANSANGU 31:3-16 KAPU 31 a 1Bs 23:13 1Bs 23:27-30
b 2Bs 30:24 c Kub 29:39 d Kut 28:9 e Kut 10:10 f Kul 16:16 g Kut 18:21 Neh 10:38, 39
h Kut 18:12 i Kub 22:29 Kub 23:19 Neh 10:37
j Bin 3:9 k Lev 27:30 Kul 14:28
l Lev 23:16 m Lev 23:24
Ndonga ya 2 a Kut 18:8 b Mal 3:10 c Neh 10:38, 39 Neh 12:44
d Lev 27:30 Kul 14:28
e 1Bs 26:17, 19 f Kul 12:5, 6 Kul 16:10
g Kut 18:8 h Lev 2:10 Lev 7:1
ka ntangu yina bo yantikaka kunata makabu na nzo ya Yehowa, a bantu ke dia mpi ke fuluka, mpi bima mingi ke bikala, sambu Yehowa me sakumuna bantu na yandi, mpi bima yai mingi me bikala.” b 11 Ebuna Ezekiasi songaka bo na kuyidika basuku ya kubumbila bima1c na nzo ya Yehowa, mpi bo yidikaka yo. 12 Bo landaka kunata na kwikama yonso makabu, bandambu ya kumi,1d mpi bima ya santu; bo pesaka Konania yina vandaka Mulevi kisalu ya kutala bima yai yonso, yandi vandaka ntwadisi, mpi mpangi na yandi Shimei vandaka kilandi. 13 Yehiele, Azazia, Nahati, Asaele, Yerimoti, Yozabadi, Eliele, Yismakia, Mahati, mpi Benaya vandaka mimonisi yina vandaka kusadisa Konania ti mpangi na yandi Shimei, na kulanda mambu yina ntotila Ezekiasi tubaka, mpi Azaria vandaka ntwadisi ya nzo ya Nzambi ya kieleka. 14 Kore mwana ya Yimna, Mulevi yina vandaka nkengidi ya kielo na ndambu ya esti,e vandaka ti kisalu ya kutala makabu ya luzolo ya mbote f ya Nzambi ya kieleka, mpi yandi vandaka kukabula makabu yina bo vandaka kupesa Yehowa g mpi bima ya kuluta santu. h 15 Bantu yai vandaka na nsi ya lutwadisu na yandi: Edeni, Miniamini, Yeshua, Shemaya, Amaria, mpi Shekania, na bambanza ya banganga-nzambi, i na kisalu ya bo ke pesaka na bantu yina bo lenda tudila ntima, sambu na kukabudila bampangi na bo bima kiteso mosi na bimvuka na bo, j muntu ya mfunu mpi muntu ya kukonda mfunu kiteso mosi. 16 Yai vandaka kukabula ya nkaka katula kukabula bima yina bo salaka sambu na babakala ya kele ti bamvula yantika tatu
i Yoz 21:19
31:2 1 Na kisina, “bacamp.” 31:4 1 To “kudipesa ya mvimba.”
j 1Bs 24:1
31:11 1 To “basuku ya kudila madia.” 31:12 1 To “ba dikumi.”
2 BANSANGU 31:17–32:8 mata, bayina bo sonikisaka bazina na kulanda bandonga ya bankaka na bo, yina vandaka kukwisa konso kilumbu sambu na kusala na nzo ya Yehowa mpi kusala bisalu ya bimvuka na bo. 17 Kusonikisa bazina ya banganga-nzambi na kulanda bandonga ya ba-nkaka na bo salamaka na kutadila banzo ya batata na bo, a mutindu bo salaka sambu na Balevi yina vandaka na bamvula yantika 20 mata, b na kutadila bisalu ya bimvuka na bo. c 18 Ntangu bo sonikisaka bazina yina na kulanda bandonga ya ba-nkaka na bo, bo sonikisaka mpi bana na bo yonso, bankento na bo, bana na bo ya babakala, mpi bana na bo ya bankento, dibundu na bo ya mvimba—sambu bo bikalaka ya santu na yina me tala bima ya santu sambu na kisalu na bo ya bo ke pesaka na bantu yina bo lenda tudila ntima— 19 mpi bana ya Aroni, banganga-nzambi yina vandaka kuzinga na banseke yina vandaka na nziunga ya bambanza na bo. d Na bambanza yonso, bo solaka bantu na bazina sambu na kupesa makabu na konso bakala na kati ya banganganzambi mpi na konso muntu yina bo sonikaka zina na yandi ntangu bo sonikisaka bazina ya Balevi na kulanda bandonga ya bankaka na bo. 20 Ezekiasi salaka mambu yai na Yuda ya mvimba, mpi yandi landaka kusala mambu ya mbote, ya me fwana, mpi ya kwikama na ntwala ya Yehowa Nzambi na yandi. 21 Konso kisalu yina yandi salaka sambu na kusosa Nzambi na yandi, yo vanda na mambu ya me tala kisalu ya nzo ya Nzambi ya kieleka e to na Nsiku mpi na ntuma, yandi salaka yo na ntima ya mvimba, mpi yandi vandaka kununga.
KAPU 31 a 1Bs 24:4
b Kut 4:2, 3 Kut 8:24 1Bs 23:24
c 1Bs 23:6
d Lev 25:33, 34 Kut 35:2 Yoz 21:13
e 2Bs 29:35
Ndonga ya 2 KAPU 32 a 2Bs 31:20
b 2Bn 18:7, 13 Yez 36:1
c 2Bn 20:20
d 2Sa 5:9 1Bn 9:24 1Bn 11:27 2Bn 12:20
e 2Bn 19:6
f Kul 31:6, 8 Yoz 1:6, 9 2Bn 6:16, 17 2Bs 20:15
g Kut 14:9 Kul 20:1, 4 Yoz 10:42 Yer 17:5
32
768
Na nima ya mambu yai mpi ya mambu yai ya kwikama, a Senakeribi ntotila ya Asiria kwisaka mpi kotaka na ngolo na Yuda. Yandi ziungaka bambanza ya ngolo, ti lukanu ya kutobula yo mpi kubotula yo. b 2 Ntangu Ezekiasi monaka nde Senakeribi me kwisa mpi kele ti lukanu ya kunwanisa Yeruzalemi, 3 na nima ya kusolula ti bamfumu na yandi mpi basoda na yandi, yandi bakaka lukanu ya kukanga bamasa ya banto ya masa yina vandaka na nganda ya mbanza, c mpi bo pesaka yandi maboko. 4 Bantu mingi vukanaka, ebuna bo kangaka banto yonso ya masa mpi bamasa yina ke kulumukaka na insi yina, bo tubaka nde: “Sambu na nki bantotila ya Asiria fwete kwisa mpi kukuta masa mingi?” 5 Diaka, ti lukanu ya ngolo yandi tungaka diaka kibaka ya mvimba yina bwaka, yandi tedimisaka banzo-zulu na zulu na yo, mpi yandi salaka kibaka ya nkaka na nganda. Yandi yidikaka mpi MwaNgumba1d ya Mbanza ya Davidi, mpi yandi salaka binwaninu mingi ti bitaninu. 6 Na nima, yandi tulaka bamfumu ya basoda sambu na kutala bantu mpi yandi vukisaka bo na bala-bala ya nene ya kielo ya mbanza ebuna yandi siamisaka bo1 mpi tubaka nde: 7 “Beno vanda kikesa mpi ngolo. Beno wa boma ve mpi beno tekita ve sambu na ntotila ya Asiria e mpi bantu mingi yina kele ti yandi, sambu bayina kele ti beto kele mingi kuluta bayina kele ti yandi. f 8 Yandi kele ti diboko ya kinsuni,1 kansi beto kele ti Yehowa Nzambi na beto sambu na kusadisa beto mpi sambu na kunwana bitumba na beto.” g Ebu32:5 1 To “Milo.” Ngogo mosi ya Kiebreo yina ke tendula “kufulusa.” 32:6 1 Na kisina, “tubaka na bantima na bo.” 32:8 1 To “ti ngolo ya kimuntu.”
769 na mambu yina Ezekiasi ntotila ya Yuda a tubaka pesaka bantu kikesa. 9 Na nima, ntangu Senakeribi ntotila ya Asiria vandaka na Lakishi b ti ngolo yonso ya kintinu na yandi,1 yandi tindaka bansadi na yandi na Yeruzalemi, na Ezekiasi ntotila ya Yuda mpi na bantu yonso ya Yudea yina vandaka na Yeruzalemi, c yandi tubaka nde: 10 “Senakeribi ntotila ya Asiria ke tuba nde, ‘Beno ke tula ntima na nki sambu beno bikala na Yeruzalemi awa ya bo me ziunga yo? d 11 Keti Ezekiasi ke kusa beno ve mpi ke bika ve nde beno fwa na nzala mpi na kiwina, ntangu yandi ke tuba nde: “Yehowa Nzambi na beto ta gulusa beto na maboko ya ntotila ya Asiria”? e 12 Keti Ezekiasi yai mosi ve muntu katulaka bisika ya kunanguka f ya Nzambi na beno1 ti bamesa-kimenga g na yandi mpi na nima yandi tubilaka bantu ya Yuda mpi ya Yeruzalemi nde: “Beno fwete fukama na ntwala ya mesa-kimenga mosi mpamba mpi kuyoka bimenga na beno na zulu na yo sambu yo basisa midinga”? h 13 Keti beno me zaba ve mambu yina mono ti ba-nkaka na mono salaka bantu yonso ya bansi yai? i Keti banzambi ya makanda ya bansi yina kukaka kugulusa insi na bo na maboko na mono? j 14 Nani na kati ya banzambi yonso ya makanda yai yina ba-nkaka na mono fwaka kukaka kugulusa bantu na yandi na maboko na mono, sambu Nzambi na beno kukuka kugulusa beno na maboko na mono? k 15 Ntangu yai beno bika ve nde Ezekiasi kukusa-kusa beno mutindu yina! l Beno ndima yandi ve, sambu nzambi ya dikanda mosi 32:9 1 To “basoda na yandi yonso ya ngolo mpi ya lukumu.” 32:12 1 Na kisina, “na yandi.”
2 BANSANGU 32:9-22 KAPU 32 a 2Bs 20:20 b Yez 37:8 c 2Bn 18:17 Yez 36:2
d 2Bn 18:19 Yez 36:4
e 2Bn 18:29, 30 2Bn 19:10
f 2Bn 18:1, 4 g 2Bs 31:1 h 2Bn 18:22 Yez 36:7
i 2Bn 15:29 2Bn 17:5 Yez 37:12
j 2Bn 18:33, 34 2Bn 19:17, 18
k Kub 14:3 Kub 15:9
l 2Bn 18:29
Ndonga ya 2 a Kub 5:2 Kul 32:27 Dan 3:14, 15
b 2Bn 19:14 c Yez 37:29 d 2Bn 17:6 2Bn 19:12
e 2Bn 18:26, 28 Yez 36:11, 13
f 2Bn 19:2, 20 Yez 37:2
g 2Bn 19:14, 15 2Bs 14:11
h Nk 76:5 i 2Bn 19:35-37 Yez 37:37, 38
ve to ya kimfumu mosi ve kukaka kugulusa bantu na yandi na maboko na mono mpi na maboko ya ba-nkaka na mono. Ya kieleka, Nzambi na beno ta kuka ve kugulusa beno na maboko na mono!’” a 16 Bansadi na yandi tubaka nkutu mambu mingi ya mbi sambu na Yehowa Nzambi ya kieleka mpi sambu na nsadi na yandi Ezekiasi. 17 Yandi sonikaka mpi mikanda b sambu na kufinga Yehowa Nzambi ya Izraele c mpi sambu na kutuba mambu ya mbi sambu na yandi, nde: “Bonso banzambi ya makanda ya bansi yina lendaka ve kugulusa bantu na bo na maboko na mono, d Nzambi ya Ezekiasi ta gulusa ve bantu na yandi na maboko na mono.” 18 Bo landaka kutubila bantu ya Yeruzalemi yina vandaka na zulu ya kibaka na ndinga ya ngolo na ndinga ya Bayuda, sambu na kupesa bo boma mpi kutitisa bo, sambu bo botula mbanza. e 19 Bo tubaka mambu ya mbi sambu na Nzambi ya Yeruzalemi kaka mutindu bo tubaka sambu na banzambi ya bantu ya ntoto, yina kele kisalu ya maboko ya muntu. 20 Kansi ntotila Ezekiasi mpi mbikudi Yezaya f mwana ya Amozi landaka kusamba sambu na diambu yai mpi kubinga Nzambi na zulu sambu na kulomba lusadisu. g 21 Ebuna Yehowa tindaka wanzio mosi mpi yandi fwaka konso soda ya ngolo, h ntwadisi, mpi mfumu na camp ya ntotila ya Asiria, yo yina yandi vutukaka na insi na yandi na nsoni. Na nima, yandi kotaka na nzo1 ya nzambi na yandi, mpi kuna bana na yandi ya nkaka fwaka yandi na mbele ya bitumba. i 22 Na mutindu yina, Yehowa gulusaka 32:21 1 To “tempelo.”
2 BANSANGU 32:23–33:5 Ezekiasi ti bantu ya Yeruzalemi na maboko ya Senakeribi ntotila ya Asiria mpi na maboko ya bantu yonso ya nkaka ebuna yandi pesaka bo ngemba na bandambu yonso. 23 Bantu mingi natilaka Yehowa makabu na Yeruzalemi mpi bo natilaka Ezekiasi ntotila ya Yuda bima ya kuluta kitoko; a ebuna makanda yonso kumaka kuzitisa yandi mingi na nima ya mambu yai. 24 Na bilumbu yina, Ezekiasi belaka mpi yandi zolaka kufwa, ebuna yandi sambaka Yehowa, b mpi yandi pesaka Ezekiasi mvutu mpi kidimbu. c 25 Kansi Ezekiasi monisaka ve ntonda sambu na mambu ya mbote yina bo sadilaka yandi, sambu ntima na yandi kumaka lulendo, ebuna Nzambi wilaka yandi makasi ti Yuda mpi Yeruzalemi. 26 Kansi, Ezekiasi kudikulumusaka mpi bikisaka lulendo ya ntima na yandi, d yandi ti bantu ya Yeruzalemi, ebuna makasi ya Yehowa bwilaka bo ve na bilumbu ya Ezekiasi. e 27 Ezekiasi kumaka ti bimvwama mpi nkembo mingi kibeni; f mpi yandi kuditungilaka banzo ya kubumbila bima g sambu na arza, wolo, matadi ya ntalu, mafuta ya balsami, bitaninu, mpi sambu na bima yonso ya kitoko. 28 Yandi tungaka mpi bisika ya kubumbila bima sambu na mbuma, vinu ya mpa, ti mafuta, mpi balupangu sambu na bitwisi ya mitindu yonso ti balupangu sambu na bimvuka ya mameme. 29 Yandi kudibakilaka mpi bambanza, bitwisi, mameme, ti bangombe mingi kibeni, sambu Nzambi pesaka yandi bima mingi kibeni. 30 Ezekiasi muntu kangaka nto ya masa ya zulu ya bamasa h ya Gihoni i mpi salaka nde yo kulumuka mbala mosi tii na westi na Mbanza ya Davidi, j mpi Ezekiasi vandaka kununga na bisalu na yandi yo-
770 KAPU 32 a 1Bn 4:21 2Bs 17:1, 5
b 2Bn 20:1, 2 Yez 38:1, 2
c 2Bn 20:5, 9 2Bs 32:31 Yez 38:8
d Yer 26:18, 19 e 2Bn 20:19 f 2Bs 1:11, 12 2Bs 17:1, 5
g 1Bn 9:17-19 h 2Bs 32:4 i 1Bn 1:33, 45 j 2Sa 5:9
Ndonga ya 2 a 2Bn 20:8-11 Yez 38:8
b 2Bn 20:12 Yez 39:1
c Kuy 22:1 d Kul 8:2 Nk 7:9 Nk 139:23
e 2Bs 31:20, 21 f Yez 1:1 g 2Bn 20:20 h 1Bn 11:43
KAPU 33 i Mat 1:10 j 2Bn 21:1 k 2Bn 21:2-6 l 2Bn 18:1, 4 m Kul 4:19 2Bn 23:5
n 2Bn 16:10, 11 o Kul 12:11 2Bs 6:6
nso. 31 Kansi, ntangu bo tindaka binati-ndinga ya bamfumu ya Babilone sambu na kuyula yandi mambu ya me tala kidimbu a yina bwaka na insi, b Nzambi ya kieleka bikisaka yandi yandi mosi sambu na kumeka c yandi, sambu na kuzaba mambu yonso yina vandaka na ntima na yandi. d 32 Sambu na mambu ya nkaka ya Ezekiasi salaka mpi mambu yina yandi salaka ya ke monisa zola na yandi ya kwikama, e bo me sonikaka yo na mbonameso ya mbikudi Yezaya, f mwana ya Amozi, na Mukanda ya Bantotila ya Yuda mpi ya Izraele. g 33 Na nima Ezekiasi lalaka sambu na kupema ti ba-nkaka na yandi, mpi bo zikaka yandi na mwa-ngumba na maziamu ya bana ya Davidi; h bantu yonso ya Yuda mpi bantu ya Yeruzalemi pesaka yandi lukumu na lufwa na yandi. Ebuna mwana na yandi Manase kumaka ntotila na kisika na yandi. Manase i vandaka ti bamvula 12 ntangu yandi kumaka ntotila, mpi yandi yalaka bamvula 55 na Yeruzalemi. j 2 Yandi salaka mambu ya mbi na meso ya Yehowa, yandi landaka mambu ya mbi ya makanda yina Yehowa kulaka na ntwala ya bantu ya Izraele. k 3 Yandi tungaka diaka bisika ya kunanguka yina tata na yandi Ezekiasi fwaka, l yandi tedimisaka bamesakimenga sambu na Babaale mpi salaka banti ya santu,1 mpi yandi fukiminaka makesa yonso ya zulu mpi sadilaka yo. m 4 Yandi tungaka mpi bamesa-kimenga na nzo ya Yehowa, n yina Yehowa tubaka sambu na yo nde: “Zina na mono ta vandaka na Yeruzalemi kimakulu.” o 5 Yandi tungilaka makesa yonso ya zulu bamesakimenga na bibansala zole ya
33
33:3 1 Tala Bantendula ya Bangogo.
771 nzo ya Yehowa. a 6 Yandi yokaka1 bana na yandi na tiya b na Muwanda ya Mwana ya Inomi; c yandi salaka mazi, d yandi yulaka bantu yina ke zabisaka na ntwala mambu yina ta bwa, yandi sadilaka kindoki, mpi yandi tulaka bantu yina ke solulaka ti bampeve ya bafwa mpi bantu yina ke zabisaka bantu mambu yina ta kumina bo.e Yandi salaka mambu ya mbi na kiteso mosi ya nene na meso ya Yehowa, sambu na kupesa yandi makasi. 7 Yandi tulaka kiteki yina yandi salaka na nzo ya Nzambi ya kieleka, f yina Nzambi tubilaka Davidi mpi mwana na yandi Salomo sambu na yo nde: “Na nzo yai mpi na Yeruzalemi, yina mono me sola na kati ya makanda yonso ya Izraele, mono ta tula zina na mono kimakulu. g 8 Mpi mono ta katula diaka ve ata fioti makulu ya Izraele na ntoto yina mono pesaka bankaka na bo, kana bo zitisa mbote-mbote mambu yonso yina mono songaka bo, Nsiku yonso, bansiku ya kusonika, mpi bankanu yina mono pesaka na nzila ya Moize.” 9 Manase landaka kuvidisa bantu ya Yuda mpi ya Yeruzalemi nzila, yandi pusaka bo na kusala mambu ya mbi kuluta makanda yina Yehowa manisaka na ntwala ya bantu ya Izraele. h 10 Yehowa landaka kutubila Manase mpi bantu na yandi, kansi bo tulaka ve dikebi. i 11 Yo yina Yehowa tindilaka bo bamfumu ya basoda ya ntotila ya Asiria, mpi bo kangaka Manase ti bandobo1 mpi kangisaka yandi miniololo zole ya kwivre ebuna bo nataka yandi na Babilone. 12 Ntangu yandi vandaka na mpasi, yandi bondilaka Yehowa Nzambi na yandi sambu ya33:6 1 Na kisina, “lutisaka.” 33:11 1 To mbala ya nkaka, “na matobo.”
2 BANSANGU 33:6-18 KAPU 33 a 1Bn 6:36 1Bn 7:12
b 2Bn 16:1, 3
c Yoz 15:8, 12 2Bn 23:10
d Lev 19:26
e Lev 20:6 Kul 18:10, 11
f 2Bn 23:6
g 2Bn 21:7-9 2Bn 23:27 2Bs 7:16
h Lev 18:24 Yoz 24:8 2Bn 21:11, 16
i 2Bs 36:15, 16
Ndonga ya 2 a Yez 1:18 b Dan 4:25
c 2Sa 5:9 2Bs 32:2, 5
d 2Bs 32:30
e Neh 3:3
f 2Bs 27:1, 3
g 2Bn 21:1, 7
h 2Bn 21:1, 4, 5
i 2Bs 29:18
j Lev 3:1
k Lev 7:12
ndi wila yandi mawa1 mpi yandi kudikulumusaka mingi kibeni na ntwala ya Nzambi ya ba-nkaka na yandi. 13 Manase landaka kusamba Nzambi, ebuna yandi waka kisambu na yandi mpi diambu ya yandi lombaka sambu yandi wila yandi mawa, mpi Nzambi vutulaka yandi na Yeruzalemi na kimfumu na yandi. a Ebuna Manase zabaka nde Yehowa kele Nzambi ya kieleka. b 14 Na nima, yandi tungaka kibaka ya nganda sambu na Mbanza ya Davidi, c na westi ya Gihoni d na muwanda, yo lutaka tii na Kielo ya Bambisi ya Masa, e yandi ziungisaka yo tii na Ofeli, f mpi yandi kumisaka yo nda kibeni. Diaka, yandi tulaka bamfumu ya basoda na bambanza yonso ya ngolo ya Yuda. 15 Na nima, yandi katulaka banzambi ya banzenza ti kiteki na nzo ya Yehowa g mpi bamesa-kimenga yonso yina yandi tungaka na ngumba ya nzo ya Yehowa h mpi na Yeruzalemi, ebuna yandi losaka yo na nganda ya mbanza. 16 Yandi yidikaka mpi mesa-kimenga ya Yehowa i mpi yantikaka kupesa bimenga ya kinduku j ti bimenga sambu na kupesa matondok na zulu na yo, ebuna yandi songaka bantu ya Yuda na kusadila Yehowa Nzambi ya Izraele. 17 Ata mpidina, bantu vandaka kaka kupesa bimenga na bisika ya kunanguka, ata bo vandaka kupesa yo kaka na Yehowa Nzambi na bo. 18 Sambu na mambu ya nkaka ya Manase salaka, kisambu yina yandi salaka na Nzambi na yandi, mpi mambu yina bantu ya ke monaka bambona-meso tubilaka yandi na zina ya Yehowa Nzambi ya Izraele, bo me sonikaka yo na mukanda ya mambu ya 33:12 1 To “yandi lembikaka luse ya Yehowa Nzambi na yandi.”
2 BANSANGU 33:19–34:8 bantotila ya Izraele. 19 Diaka, kisambu na yandi a mpi mutindu bo pesaka yandi diambu yina yandi lombaka, masumu na yandi yonso mpi kukonda kwikama na yandi, b bisika yina yandi tungaka bisika ya kunanguka mpi tedimisaka banti ya santu1c ti biteki na ntwala nde yandi kudikulumusa, bo me sonikaka yo na masonama ya bantu na yandi ya ke monaka bambona-meso. 20 Ebuna Manase lalaka sambu na kupema ti ba-nkaka na yandi, mpi bo zikaka yandi na nzo na yandi; ebuna mwana na yandi Amone kumaka ntotila na kisika na yandi. d 21 Amone e vandaka ti bamvula 22 ntangu yandi kumaka ntotila, mpi yandi yalaka bamvula zole na Yeruzalemi. f 22 Yandi landaka kusala mambu ya mbi na meso ya Yehowa, kaka mutindu tata na yandi Manase salaka; g Amone pesaka bimenga na biteki yonso yina tata na yandi Manase salaka, h mpi yandi landaka kusadila yo. 23 Kansi yandi kudikulumusaka ve na ntwala ya Yehowa i mutindu tata na yandi Manase kudikulumusaka; j Amone kumisaka mbi na yandi mingi kibeni. 24 Nsuka-nsuka bansadi na yandi sadilaka yandi komplok mpi bo fwaka yandi na nzo na yandi. 25 Kansi bantu ya insi yina fwaka bantu yonso yina sadilaka ntotila Amone komplo, l ebuna bo tulaka mwana na yandi Yoziasi m ntotila na kisika na yandi. Yoziasin vandaka ti bamvula nana ntangu yandi kumaka ntotila, mpi yandi yalaka bamvula 31 na Yeruzalemi. o 2 Yandi salaka mambu ya mbote na meso ya Yehowa mpi yandi tambulaka na banzila ya nkaka na yandi Davidi; yandi kwendaka ve
34
33:19; 34:3, 4 1 Tala Bantendula ya Bangogo.
772 KAPU 33 a 2Bs 33:12, 13 b 2Bn 21:2, 9 c 2Bn 21:3, 7 d 2Bn 21:18, 19 e Mat 1:10 f 2Bn 21:19-24 g 2Bs 33:1, 2 h 2Bn 21:1, 7 i Yer 8:12 j 2Bs 33:12, 13 k 2Bn 12:20 2Bs 25:27
l 2Bs 25:1, 3 m 2Bn 21:25, 26
KAPU 34 n 1Bn 13:2 Sef 1:1 Mat 1:10
o 2Bn 22:1, 2
Ndonga ya 2 a 2Bs 15:2 b 2Bs 33:17 c 2Bs 33:21, 22 d 2Bn 23:4, 14 e 2Bn 23:6 f 1Bn 13:2 2Bn 23:16
g 2Bn 23:19 2Bs 30:1
h 2Bn 17:41 i 2Bs 31:1 j 2Bn 22:12
na diboko ya kitata to na diboko ya kimama. 3 Na mvula ya 8 ya luyalu na yandi, ntangu yandi vandaka ntete mwana-fioti, yandi yantikaka kusosa Nzambi ya nkaka na yandi Davidi; a mpi na mvula ya 12, yandi yantikaka kukatula bisika ya kunanguka, b banti ya santu,1 biteki, c mpi biteki ya bibende2 sambu na kutula bunkete na Yuda mpi na Yeruzalemi. d 4 Diaka, bo fwaka bamesa-kimenga ya Babaale na meso na yandi, mpi yandi zengaka bamesa-kimenga ya ndumbu yina vandaka na zulu na yo. Yandi zengaka mpi bitini-bitini banti ya santu,1 biteki, mpi biteki ya bibende2 mpi yandi kumisaka yo mfututu, ebuna yandi mwangaka yo na zulu ya maziamu ya bantu yina vandaka kutambikila yo. e 5 Yandi yokaka mikwa ya banganga-nzambi na bamesakimenga na bo. f Na mutindu yina, yandi tulaka bunkete na Yuda mpi na Yeruzalemi. 6 Na bambanza ya Manase, ya Efrayimi, g ya Simeoni, tii na bambanza ya Naftali, na bisika ya kubeba yina vandaka na nziunga na yo, 7 yandi fwaka bamesa-kimenga mpi yandi bukaka banti ya santu ti biteki, h yandi kumisaka yo mfututu; mpi yandi zengaka bamesakimenga ya ndumbu na insi ya mvimba ya Izraele, i ebuna yandi vutukaka na Yeruzalemi. 8 Na mvula ya 18 ya luyalu na yandi, ntangu yandi manisaka kutula bunkete na insi mpi na tempelo,1 yandi tindaka Shafani j mwana ya Asalia, Maaseya mfumu ya mbanza, mpi Yoa mwana ya Yoahazi muntu ya ke sonikaka mambu sambu na kuyidika nzo ya Yehowa Nza34:3, 4 2 To “biteki ya bibende ya bo me lamba na tiya.” 34:8 1 Na kisina, “nzo.”
773 mbi na yandi. a 9 Bo kwendaka na nganga-nzambi ya nene Hilkia mpi bo pesaka yandi mbongo yina bantu nataka na nzo ya Nzambi, yina Balevi yina vandaka bankengidi ya bakielo bakaka na bantu ya Manase, ya Efrayimi, mpi na bantu yonso ya nkaka ya Izraele, b ti na bantu ya Yuda, ya Benyamini, mpi ya Yeruzalemi. 10 Na nima, bo pesaka yo na bantu yina bo tulaka sambu na kutwadisa kisalu ya nzo ya Yehowa. Ebuna bantu yina vandaka kusala kisalu na nzo ya Yehowa sadilaka yo sambu na kuyidika nzo yina. 11 Bo pesaka yo na bantu yina ke salaka bisalu ya maboko ti na bantu yina ke tungaka, sambu bo sumba matadi ya bo me zenga mpi mabaya sambu na bima ya kukangila mpi sambu na kutunga ti banti banzo yina bantotila ya Yuda bikaka nde yo beba. c 12 Bantu yina salaka kisalu na kwikama yonso. d Bo tulaka Balevi yai, Yahati ti Obadia, na kati ya bana ya Merari, e mpi Zekaria ti Meshulami, na kati ya bana ya Kohati, f sambu bo vanda bankengi na bo. Mpi Balevi, bayina yonso zabaka kubula miziki mbote, g 13 vandaka kutala bantu yina ke salaka bisalu ya ngolo1 mpi bo vandaka bankengi ya bantu yonso yina vandaka kusala bisalu ya mutindu na mutindu; mpi Balevi ya nkaka vandaka basekretere, bakapita, mpi bankengidi ya bakielo. h 14 Ntangu bo vandaka kubasisa mbongo yina bantu vandaka kunata na nzo ya Yehowa, i nganga-nzambi Hilkia monaka mukanda ya Nsiku ya Yehowaj yina yandi pesaka na nzila1 ya Moize. k 15 Yo yina, Hilkia tubilaka sekretere Shafani nde: 34:13 1 To “yina ke nataka bizitu.” 34:14 1 Na kisina, “na diboko.”
2 BANSANGU 34:9-24 KAPU 34 a 2Bn 22:3-6
b 2Bs 30:11, 18
c 2Bn 12:11, 12
d 2Bn 12:15
e 1Bs 23:6
f 2Bs 20:19
g 1Bs 25:1
h 2Bs 8:14
i 2Bn 22:4
j Kul 17:18 Kul 31:24-26 Yoz 1:8 2Bn 22:8
k Lev 26:46
Ndonga ya 2 a 2Bn 22:8
b Kul 17:18, 19
c 2Bn 22:11-13
d 2Bn 25:22 Yer 40:14
e Kul 30:17, 18 Kul 31:16 Kul 31:24-26 Yoz 1:8
f Kub 15:20 Baz 4:4 Luk 2:36 Bis 21:8, 9
g 2Bn 22:14-20
“Mono me mona mukanda ya Nsiku na nzo ya Yehowa.” Ebuna Hilkia pesaka mukanda yina na Shafani. 16 Na nima Shafani natilaka ntotila mukanda yina mpi songaka yandi nde: “Bansadi na nge ke sala bisalu yonso yina nge pesaka bo. 17 Bo me baka mbongo yina bo monaka na nzo ya Yehowa, mpi bo me pesa yo na bantu yina nge tulaka mpi na bantu yina ke sala kisalu.” 18 Sekretere Shafani songaka mpi ntotila nde: “Nganga-nzambi Hilkia me pesa mono mukanda mosi.” a Ebuna Shafani yantikaka kutanga yo na ntwala ya ntotila. b 19 Ntangu ntotila waka bangogo ya Nsiku, yandi pasulaka bilele na yandi. c 20 Ebuna ntotila songaka Hilkia, Ahikami d mwana ya Shafani, Abdoni mwana ya Mika, sekretere Shafani, mpi Asaya nsadi ya ntotila nde: 21 “Beno kwenda, beno yula Yehowa sambu na mono mpi sambu na bantu yina me bikala na Izraele mpi na Yuda na yina me tala mambu ya kele na mukanda yina ya bo me mona; sambu Yehowa ta wila beto makasi ya ngolo sambu ba-nkaka na beto salaka ve mambu yina Yehowa tubaka mpi bo zitisaka ve mambu yonso yina bo me sonikaka na mukanda yai.” e 22 Yo yina Hilkia, ti bantu yina ntotila tindaka, kwendaka na mbikudi ya nkento Hulda.f Yandi vandaka nkento ya Shalumi mwana ya Tikva mwana ya Arhasi, muntu yina ke talaka kisika ya kubumba bilele, mpi yandi vandaka kuzinga na Ndambu ya Mpa ya Yeruzalemi; ebuna bo solulaka ti yandi kuna. g 23 Yandi tubilaka bo nde: “Yehowa Nzambi ya Izraele ke tuba nde, ‘Beno songa muntu yina me tinda beno na mono nde: 24 “Yehowa me tuba nde, ‘Mono ta
2 BANSANGU 34:25–35:4 natila kisika yai mpi bantu na yo mpasi, a disongidila balusingu yonso ya bo me sonikaka na mukanda b yina bo tangaka na ntwala ya ntotila ya Yuda. 25 Sambu bo me yambula mono c mpi bo ke yoka bimenga sambu na banzambi ya nkaka sambu na kupesa mono makasi d na bisalu yonso ya maboko na bo, mono ta wila kisika yai makasi mpi yo ta mana ve.’” e 26 Kansi sambu na ntotila ya Yuda yina tindaka beno na kuyula Yehowa, beno fwete tubila yandi nde, “Yehowa Nzambi ya Izraele me tuba nde: ‘Sambu na mambu yina nge me wa, f 27 sambu ntima na nge vandaka bulemfu1 mpi nge kudikulumusaka na ntwala ya Nzambi ntangu nge waka mambu yina mono tubaka sambu na kisika yai ti bantu na yo mpi nge kudikulumusaka na ntwala na mono, nge pasulaka bilele na nge mpi nge dilaka na ntwala na mono, mono mpi me wa nge,g Yehowa muntu me tuba. 28 Yo yina mono ta vukisa nge ti ba-nkaka na nge,1 mpi bo ta zika nge na maziamu na nge na ngemba, mpi meso na nge ta mona ve bampasi yonso yina mono ta nata na kisika yai mpi na bantu na yo.’”’” h Ebuna bo kwisaka kuzabisa ntotila mambu yina. 29 Yo yina ntotila tindaka ndinga mpi bingaka bankuluntu yonso ya Yuda ti ya Yeruzalemi. i 30 Na nima ntotila kwendaka na nzo ya Yehowa ti babakala yonso ya Yuda, bantu ya Yeruzalemi, banganganzambi, Balevi—bantu yonso, bantu ya mfunu mpi bantu ya kukonda mfunu. Yandi tangaka na makutu na bo mambu yonso ya mukanda ya kuwakana yina bo monaka na nzo ya Yehowa. j 31 Ntotila telamaka na kisika na yandi mpi yandi salaka kuwaka34:27 1 Na kisina, “pete.” 34:28 1 Yai mutindu ya kifwani ya kutubila lufwa.
774 KAPU 34 a Yer 35:17 b Lev 26:16 Kul 28:15 Kul 30:17, 18 Dan 9:11
c Kul 28:20 d 2Bn 21:1, 3, 6 2Bs 28:1, 3
e Kul 29:22, 23 Yer 7:20
f 2Bs 34:19 g 2Bs 32:26 2Bs 33:11, 13
h 1Bn 21:29 Yez 39:8
i 2Bn 23:1 j 2Bn 23:2 2Bs 17:3, 9 Neh 8:3
Ndonga ya 2 a Esd 10:3 b Kul 6:5 c Kul 31:24-26 2Bn 22:8
d 2Bs 30:1, 12 2Bs 33:1, 16
e 2Bn 23:5
KAPU 35 f Kub 12:3-11 2Bn 23:21
g Kub 12:21 h Lev 23:5 Kul 16:1
i 2Bs 23:18 2Bs 31:2
j Kul 33:10 2Bs 17:8, 9 Neh 8:7, 8
k 1Bn 6:38
na1a na ntwala ya Yehowa nde yandi ta landa Yehowa mpi ta zitisa bantuma na yandi, bangibusa na yandi, mpi bansiku na yandi na ntima na yandi ya mvimba mpi na moyo2b na yandi ya mvimba mpi yandi ta zitisa bangogo ya kuwakana yina bo sonikaka na mukanda yai. c 32 Diaka, yandi lombaka bantu yonso yina vandaka na Yeruzalemi mpi na Benyamini na kundima yo. Ebuna bantu ya Yeruzalemi landaka kuwakana ya Nzambi, Nzambi ya ba-nkaka na bo. d 33 Na nima, Yoziasi katulaka bima yonso ya nzanzi1 na bantoto yonso yina vandaka ya bantu ya Izraele, e mpi yandi salaka nde bantu yonso ya Izraele kusadila Yehowa Nzambi na bo. Na luzingu2 na yandi ya mvimba bo yambulaka ve kulanda Yehowa Nzambi ya ba-nkaka na bo. Yoziasi salaka Paki f sambu na Yehowa na Yeruzalemi, mpi bo fwaka kimenga ya Paki g na kilumbu ya 14 ya ngonda ya ntete. h 2 Yandi tulaka banganga-nzambi na bisalu na bo mpi yandi siamisaka bo na kulungisa kisalu na bo na nzo ya Yehowa. i 3 Ebuna yandi tubilaka Balevi, balongi ya Izraele ya mvimba, j bantu yina vandaka santu sambu na Yehowa nde: “Beno tula Sanduku ya santu na nzo yina Salomo mwana ya Davidi ntotila ya Izraele tungaka; k beno ta nataka yo diaka ve na mapeka na beno. l Ntangu yai beno sadila Yehowa Nzambi na beno mpi bantu na yandi Izraele. 4 Beno kudibongisa, na kulanda ndonga ya banzo ya batata na beno na kutadila bimvuka na beno, na kuwakana ti mambu yina Davidi m ntotila ya Izraele
35
2Bs 5:7
l Kut 4:15 1Bs 23:25, 26
m 1Bs 23:6
34:31 1 To “salaka diaka kuwakana.” 2 Tala Bantendula ya Bangogo. 34:33 1 To “biteki yonso.” 2 Na kisina, “bilumbu.”
775 mpi mwana na yandi Salomo sonikaka. a 5 Beno telama na kisika ya santu na kimvuka na kulanda ndonga ya banzo ya batata ya bampangi na beno, bantu yina me bikala,1 ti kimvuka yina me fwanana ti nzo ya batata ya Balevi. 6 Beno fwa bambisi ya kimenga ya Paki, b beno kudisantisa, mpi beno baka bangidika sambu bampangi na beno kuzitisa mambu yina Yehowa tubaka na nzila ya Moize.” 7 Yoziasi pesaka bitwisi sambu na bantu, bana-mameme ya babakala mpi bana-bankombo ya babakala, sambu na bimenga ya Paki sambu na bantu yonso yina vandaka pana, na kimvuka bitwisi 30 000, mpi bangombe 3 000. Yo katukaka na bima ya ntotila. c 8 Bamfumu na yandi mpi pesaka makabu ya luzolo ya mbote sambu na bantu, banganga-nzambi, mpi Balevi. Hilkia, d Zekaria, mpi Yehiele, bantwadisi ya nzo ya Nzambi ya kieleka, pesaka banganga-nzambi bimenga ya Paki 2600 mpi bangombe 300. 9 Konania ti bampangi na yandi Shemaya mpi Netanele, kumosi ti Ashabia, Yeyele, mpi Yozabadi, bamfumu ya Balevi, pesaka bimenga ya Paki 5000 mpi bangombe 500 sambu na Balevi. 10 Bo yidikaka kisalu, ebuna banganga-nzambi telamaka na bisika na bo mpi Balevi telamaka na kutadila bimvuka na bo, e mutindu ntotila songaka bo. 11 Bo fwaka bimenga ya Paki; f banganga-nzambi vandaka kumwanga menga yina bo bakaka na bo, g ebuna Balevi vandaka kukatula bambisi bampusu. h 12 Na nima, bo yidikaka makabu ya kuyoka sambu na kukabula yo na bantu yina me bikala, yina bo vukisaka na kutadila ba35:5 1 Na kisina, “bana ya bantu.”
2 BANSANGU 35:5-18 KAPU 35 a 2Bs 8:14
b Kub 12:21 2Bs 30:1, 15
c 2Bs 30:24
d 2Bn 23:4 2Bs 34:14
e 1Bs 23:6
f Kub 12:3, 6
g 2Bs 30:16
h 2Bs 29:34
Ndonga ya 2 a Kub 12:8 Kul 16:6, 7
b 1Bs 16:37
c 1Bs 23:5
d 1Bs 25:1, 2
e 1Bs 16:41, 42 1Bs 25:3
f 1Bs 26:12, 13
g Lev 23:5
h 2Bn 23:21
i Kub 12:15 Lev 23:6 Kul 16:3 2Bs 30:1, 21
j 2Bn 23:22, 23 2Bs 30:5, 26
nzo ya batata, mpidina bo lendaka kumonisa yo na Yehowa mutindu bo me sonikaka na mukanda ya Moize; mpi bo salaka mutindu mosi sambu na bangombe. 13 Bo lambaka1 dikabu ya Paki na tiya na kulanda kinkulu; a mpi bo lambaka makabu ya santu na banzungu, bambidika, mpi bapanu, na nima bo nataka yo nswalu na bantu yonso yina me bikala. 14 Ebuna bo yidikaka kimenga ya Paki sambu na bo mosi mpi sambu na banganga-nzambi, sambu banganga-nzambi, bana ya Aroni, vandaka kupesa bimenga ya kuyoka mpi bitini ya mafuta tii ntangu mpimpa bwaka, yo yina Balevi yidikaka kimenga ya Paki sambu na bo mosi mpi sambu na banganga-nzambi, bana ya Aroni. 15 Mpi miyimbi-bankunga, bana ya Asafi,b vandaka na bisika na bo na kulanda nsiku ya Davidi, c Asafi, d Emani, mpi Yedutuni e muntu ya ntotila ya ke monaka bambona-meso; mpi bankengidi ya bakielo vandaka na bakielo ya kuswaswana.f Yo vandaka ve na mfunu nde bo bikisa kisalu na bo, sambu bampangi na bo Balevi yidikilaka bo kimenga ya Paki. 16 Yo yina, bo yidikaka kisalu yonso ya Yehowa na kilumbu yina sambu na kusala Paki g mpi sambu na kupesa makabu ya kuyoka na mesa-kimenga ya Yehowa, na kulanda mambu yina ntotila Yoziasi h tubaka. 17 Bantu ya Izraele yina vandaka pana salaka Paki na ntangu yina mpi bo salaka Nkinsi ya Mampa ya Kukonda Levire bilumbu nsambwadi. i 18 Bo me salaka ntete ve Paki ya mutindu yina na Izraele katuka bilumbu ya mbikudi Samuele; ata ntotila ya nkaka ve ya Izraele me salaka Paki bonso yina ntotila Yoziasi, j 35:13 1 To mbala ya nkaka, “yokaka.”
2 BANSANGU 35:19–36:6 banganga-nzambi, Balevi, bantu yonso ya Yuda mpi bantu ya Izraele yina vandaka pana, mpi bantu ya Yeruzalemi salaka. 19 Bo salaka Paki yai na mvula ya 18 ya luyalu ya Yoziasi. 20 Na nima ya mambu yai yonso, ntangu Yoziasi yidikaka tempelo,1 Neko a ntotila ya Ezipte kwisaka kunwana na Karkemishi pene-pene ya Efrate. Ebuna Yoziasi basikaka sambu na kunwana ti yandi. b 21 Yo yina yandi tindaka binati-nsangu sambu bo songa yandi nde: “Mambu yai me tala nge na nki, O ntotila ya Yuda? Mono ke kwisa ve bubu yai sambu na kunwanisa nge, kansi mono ke nwanisa nzo ya nkaka, mpi Nzambi ke tuba nde mono fwete sasuka. Sambu na mambote na nge mosi, bika kunwanisa Nzambi, yina kele ti mono, kana ve yandi ta fwa nge.” 22 Ata mpidina, Yoziasi yambulaka yandi ve, kansi yandi lwataka bilele ya nkaka sambu bo zaba yandi ve c mpi yandi waka ve mambu yina Neko tubaka, yina katukaka na munoko ya Nzambi. Yo yina, yandi kwisaka kunwana na Ntoto ya Kukonda Ngumba ya Megido. d 23 Bantu ya ke sadilaka munduki ya tolo-tolo bulaka ntotila Yoziasi, ebuna yandi tubilaka bansadi na yandi nde: “Beno basisa mono awa, sambu mono me lwala ngolo.” 24 Yo yina, bansadi na yandi katulaka yandi na pusupusu, bo tulaka yandi na pusupusu na yandi ya zole ya bitumba, mpi bo nataka yandi na Yeruzalemi. Ebuna yandi fwaka mpi bo zikaka yandi na maziamu ya ba-nkaka na yandi;e Yuda ya mvimba mpi Yeruzalemi dilaka Yoziasi. 25 Yeremiaf yimbilaka Yoziasi, mpi miyimbibankunga yonso ya babakala ti 35:20 1 Na kisina, “nzo.”
776 KAPU 35 a Yer 46:2
b 2Bn 23:29
c 1Bn 22:30
d Baz 1:27 Baz 5:19 Zek 12:11 Kus 16:16
e 2Bn 23:30 2Bs 34:28
f Yer 1:1
Ndonga ya 2 a Yer 9:17, 20
b 2Bn 23:28
KAPU 36 c 1Bs 3:15 Yer 22:11
d 2Bn 23:30, 31
e 2Bn 18:14 2Bn 23:33
f 2Bn 23:29 Yer 46:2
g 2Bn 23:34 Yer 22:11, 12
h Yer 26:20, 21 Yer 36:32
i 2Bn 23:36, 37
j 2Bn 24:1 2Bn 25:1 Yer 25:1
ya bankento a ke landaka kuyimba sambu na Yoziasi na bankunga na bo ya mawa1 tii bubu yai; mpi bo bakaka lukanu nde bo fwete yimba yo na Izraele, mpi bo me sonikaka yo na kati ya bankunga ya mawa. 26 Sambu na mambu ya nkaka ya Yoziasi salaka mpi mambu yina yandi salaka ya ke monisa zola na yandi ya kwikama, na kulanda mambu yina bo me sonikaka na Nsiku ya Yehowa, 27 mpi mambu yina yandi salaka, katuka na luyantiku tii na nsuka, bo me sonikaka yo na Mukanda ya Bantotila ya Izraele mpi ya Yuda. b Ebuna bantu ya insi yina bakaka Yehoahazi c mwana ya Yoziasi mpi bo kumisaka yandi ntotila na Yeruzalemi na kisika ya tata na yandi. d 2 Yehoahazi vandaka ti bamvula 23 ntangu yandi kumaka ntotila, mpi yandi yalaka bangonda tatu na Yeruzalemi. 3 Kansi, ntotila ya Ezipte katulaka yandi na kimfumu na Yeruzalemi mpi futisaka insi yina kibawu ya batalanta1 100 ya arza ti talanta mosi ya wolo. e 4 Diaka, ntotila ya Ezipte kumisaka Eliakimi, mpangi ya Yehoahazi, ntotila ya Yuda mpi ya Yeruzalemi mpi pesaka yandi zina ya nkaka, Yehoyakimi; kansi Neko f bakaka mpangi na yandi Yehoahazi mpi nataka yandi na Ezipte. g 5 Yehoyakimi h vandaka ti bamvula 25 ntangu yandi kumaka ntotila, mpi yandi yalaka bamvula 11 na Yeruzalemi. Yandi landaka kusala mambu ya mbi na meso ya Yehowa Nzambi na yandi. i 6 Nebukadenezare j ntotila ya Babilone kwisaka kunwanisa yandi sambu na kukanga
36
35:25 1 To “bankunga na bo ya mafwa.” 36:3 1 Talanta mosi kele bakilo 34,2. Tala Bangindu ya Ngika B14.
777 yandi ti miniololo zole ya kwivre mpi kunata yandi na Babilone. a 7 Ebuna Nebukadenezare nataka ndambu ya bisadilu ya nzo ya Yehowa na Babilone mpi tulaka yo na nzo na yandi na Babilone. b 8 Sambu na mambu ya nkaka ya Yehoyakimi salaka, mambu ya nzanzi yina yandi salaka mpi mambu ya mbi yina bo monaka sambu na yandi, bo me sonikaka yo na Mukanda ya Bantotila ya Izraele mpi ya Yuda; ebuna mwana na yandi Yehoyakini kumaka ntotila na kisika na yandi. c 9 Yehoyakini d vandaka ti bamvula 18 ntangu yandi kumaka ntotila, mpi yandi yalaka bangonda tatu ti bilumbu kumi na Yeruzalemi; yandi landaka kusala mambu ya mbi na meso ya Yehowa. e 10 Na luyantiku ya mvula,1 ntotila Nebukadenezare tindaka bantu sambu na kunata yandi na Babilone f kumosi ti bima ya ntalu ya nzo ya Yehowa. g Ebuna yandi kumisaka Sidikiya mpangi ya tata na yandi ntotila ya Yuda mpi ya Yeruzalemi. h 11 Sidikiya i vandaka ti bamvula 21 ntangu yandi kumaka ntotila, mpi yandi yalaka bamvula 11 na Yeruzalemi. j 12 Yandi landaka kusala mambu ya mbi na meso ya Yehowa Nzambi na yandi. Yandi kudikulumusaka ve na ntwala ya mbikudi Yeremia, k yina vandaka kutuba na kulanda nsiku ya Yehowa. 13 Yandi kolamaka mpi na ntwala ya ntotila Nebukadenezare, l yina lombaka yandi na kudia ndefi na zina ya Nzambi, mpi yandi vandaka kaka ntu-ngolo1 mpi ntima-ngolo mpi yandi buyaka kuvutukila Yehowa Nzambi ya 36:10 1 Mbala ya nkaka, na nsungi ya mvula. 36:13 1 Na kisina, “yandi kumisaka nkingu na yandi ngolo.”
2 BANSANGU 36:7-20 KAPU 36 a 2Bn 24:16 Dan 1:1
b Esd 1:7 Yer 27:16 Dan 1:2 Dan 5:2
c 2Bn 24:5, 6 d Yer 22:24 Mat 1:12
e 2Bn 24:8, 9 f 2Bn 24:10 Yer 29:1, 2 Eze 1:2
g 2Bn 24:13 Yer 27:17, 18
h 2Bn 24:17 i Yer 37:1 j 2Bn 24:18-20 Yer 52:1-3
k Yer 21:1, 2 Yer 34:2 Yer 38:14, 24
l 2Bn 24:20 Eze 17:12-15
Ndonga ya 2 a 2Bn 16:11 Eze 8:10, 11
b 2Bs 30:1, 10 c Yer 5:12 d Yer 20:7 e Nk 74:1 f 2Bn 24:2 g Lev 26:31 Kul 28:25 Nk 79:2
h Eze 9:7 i Bid 2:21 j Kul 28:49-51 k 2Bn 20:16, 17 Yez 39:6 Yer 27:19-22 Yer 52:17
l Nk 74:4-7 m Yer 52:14 n 1Bn 9:7 2Bn 25:9, 10 Nk 79:1
o 2Bn 25:21 Nk 137:1
p Yer 27:6, 7
Izraele. 14 Bamfumu yonso ya banganga-nzambi mpi bantu kondaka kwikama na kiteso ya mingi kibeni, bo vandaka kusala mambu yonso ya nzanzi ya makanda, mpi bo kumisaka mvindu nzo ya Yehowa a yina yandi santisaka na Yeruzalemi. 15 Yehowa Nzambi ya bankaka na bo landaka kukebisa bo na nzila ya binati-nsangu na yandi, yandi vandaka kukebisa bo mbala na mbala, sambu yandi vandaka kuwa mawa sambu na bantu na yandi mpi sambu na kisika yina yandi ke zingaka. 16 Kansi bo vandaka kuseka binati-nsangu ya Nzambi ya kieleka; b bo vandaka kuvweza ndinga na yandi c mpi kuseka bambikudi na yandi, d tii kuna makasi ya Yehowa bwilaka bantu na yandi, e tii kuna mpila ya kubelula bo vandaka diaka ve. 17 Yo yina, yandi tindilaka bo ntotila ya bantu ya Kaldea, f yina fwaka baleke na bo ya babakala na mbele ya bitumba g na nzo ya kisika na bo ya santu; h yandi waka ve mawa sambu na leke ya bakala to mwense, sambu na mununu to muntu ya kele ti kifu. i Nzambi pesaka bima yonso na maboko na yandi. j 18 Bisadilu yonso ya nzo ya Nzambi ya kieleka, ya nene mpi ya fioti, ti bimvwama ya nzo ya Yehowa mpi bimvwama ya ntotila mpi ya bamfumu na yandi, yandi nataka bima yonso na Babilone. k 19 Yandi yokaka nzo ya Nzambi ya kieleka tiya, l bwisaka kibaka ya Yeruzalemi, m yokaka banzo-zulu na yo yonso yina kele ti bibaka ya ngolo na tiya, mpi bebisaka bima yonso ya ntalu. n 20 Yandi nataka na kimpika na Babilone bantu yina fwaka ve na mbele ya bitumba, o mpi bo kumaka bansadi na yandi p mpi ya bana na yandi tii
2 BANSANGU 36:21 – ESDRASI Mambu Yina Ke na Kati kuna kimfumu ya Persia yantikaka kuyala, a 21 sambu na kulungisa mambu yina Yehowa tubaka na nzila ya Yeremia, b tii kuna insi futaka bisabatu na yo. c Bilumbu yonso yina yo bikalaka mpamba, yo vandaka na kisabatu, sambu na kulungisa bamvula 70. d 22 Na mvula ya ntete ya Sirusi e ntotila ya Persia, sambu mambu yina Yehowa tubaka na nzila ya Yeremia f kulungana, Yehowa pusaka ntima ya Sirusi ntotila ya Persia na kupesa nsiku
KAPU 36 a b c d
Esd 1:1-3 Yer 25:9 Lev 26:34 Yer 25:12 Zek 1:12
e Yez 44:28 Yez 45:1
f Yer 29:14 Yer 32:42 Yer 33:10, 11
Ndonga ya 2 a Esd 1:1-4 b Dan 5:18 c Yez 44:28 d Esd 7:12, 13
778
nde bo zabisa na kimfumu na yandi ya mvimba, ebuna yandi sonikaka a mpi nsiku yina nde: 23 “Sirusi ntotila ya Persia me tuba nde, ‘Yehowa Nzambi ya zulu me pesa mono bimfumu yonso ya ntoto, b mpi yandi me pesa mono kisalu ya kutungila yandi nzo na Yeruzalemi, yina kele na Yuda. c Konso muntu na kati na beno yina kele na kati ya bantu na yandi yonso, bika nde Yehowa Nzambi na yandi kuvanda ti yandi, mpi bika nde yandi tombuka.’” d
ESDRASI M A M B U Y I N A K E N A K AT I
1
Ntotila Sirusi me pesa ntuma ya kutunga diaka tempelo (1-4) Bangidika sambu bantu yina vandaka na kimpika na Babilone kuvutuka na insi (5-11)
2 Lisiti ya bampika yina vutukaka (1-67) Bansadi ya tempelo (43-54) Bana ya bansadi ya Salomo (55-57) Makabu ya luzolo ya mbote sambu na tempelo (68-70) 3 Bo me tunga diaka mesa-kimenga mpi me pesa bimenga (1-7) Kisalu ya kutunga diaka tempelo me yantika (8, 9) Bo me tula fondasio ya tempelo (10-13) 4 Bambeni me telamina kisalu ya kutunga diaka tempelo (1-6) Bambeni me tindila ntotila Artazeresesi mukanda ti mabokuta (7-16) Mvutu ya Artazeresesi (17-22) Kisalu ya kutunga tempelo me telama (23-24) 5 Bayuda me vutukila kutunga tempelo (1-5)
Mukanda yina Tatenai tindilaka ntotila Dariusi (6-17) 6 Dariusi me zikisa mambu mpi me pesa ntuma (1-12) Bo me manisa kutunga tempelo mpi bo me yantika kusadila yo (13-18) Bo me sala Paki (19-22) 7 Esdrasi me kwisa na Yeruzalemi (1-10) Mukanda yina Artazeresesi pesaka Esdrasi (11-26) Esdrasi me pesa Yehowa lukumu (27-28) 8 Lisiti ya bantu yina vutukaka ti Esdrasi (1-14) Bangidika sambu na kusala nzietelo (15-30) Bo me katuka na Babilone mpi me kuma na Yeruzalemi (31-36) 9 Bantu ya Izraele me kwelana ti bantu ya bansi ya nzenza (1-4) Kisambu ya Esdrasi sambu na kufunguna masumu (5-15) 10 Kuwakana sambu na kukula bankento ya banzenza (1-14) Bo me kula bankento ya banzenza (15-44)
779
1
Na mvula ya ntete ya Sirusi a ntotila ya Persia, sambu mambu yina Yehowa tubaka na nzila ya Yeremia b kulungana, Yehowa pusaka ntima ya Sirusi ntotila ya Persia na kupesa nsiku nde bo zabisa na kimfumu na yandi ya mvimba, ebuna yandi sonikaka c mpi nsiku yina nde: 2 “Sirusi ntotila ya Persia me tuba nde, ‘Yehowa Nzambi ya zulu me pesa mono bimfumu yonso ya ntoto, d mpi yandi me pesa mono kisalu ya kutungila yandi nzo na Yeruzalemi, e yina kele na Yuda. 3 Konso muntu na kati na beno yina kele na kati ya bantu na yandi yonso, bika nde Nzambi na yandi kuvanda ti yandi, mpi bika nde yandi tombuka na Yeruzalemi, yina kele na Yuda, mpi yandi tunga diaka nzo ya Yehowa Nzambi ya Izraele—yandi kele Nzambi ya kieleka—yina nzo na yandi vandaka na Yeruzalemi.1 4 Konso muntu yina ke zinga bonso munzenza, f konso kisika yina yandi lenda vanda, bika nde bantu yina ke zingaka pene-pene na yandi1 kusadisa yandi mpi kupesa yandi arza, wolo, bima, bitwisi, ti makabu ya luzolo ya mbote sambu na nzo ya Nzambi ya kieleka, g yina vandaka na Yeruzalemi.’” 5 Ebuna bamfumu ya banzo ya batata ya Yuda mpi ya Benyamini, banganga-nzambi, mpi Balevi—konso muntu yina Nzambi ya kieleka pusaka ntima na yandi—kudibongisaka sambu na kutombuka mpi kutunga diaka nzo ya Yehowa, yina vandaka na Yeruzalemi. 6 Katula makabu yonso ya luzolo ya mbote, bantu yonso yina vandaka penepene na bo sadisaka bo mpi pe1:3 1 To mbala ya nkaka, “yina kele na Yeruzalemi.” 1:4 1 Na kisina, “bantu ya kisika na yandi.”
ESDRASI 1:1–2:8 KAPU 1 a Yez 45:1 Dan 10:1
b Yer 25:12 Yer 29:14 Yer 33:10, 11
c 2Bs 36:22, 23 d Dan 4:34, 35 e Yez 44:28 f 2Bn 17:6 Yer 9:16
g Kub 35:21 1Bs 29:9 Esd 7:14-16
Ndonga ya 2 a 2Bn 24:11, 13 2Bs 36:7, 18 Esd 6:5 Dan 1:1, 2 Dan 5:2
b Esd 5:14, 16 Aga 1:1, 14 Aga 2:23
c 2Bn 24:14, 15 2Bs 36:20
KAPU 2 d Esd 8:1 e 2Bn 24:15, 16 2Bn 25:11 2Bs 36:20
f Neh 7:6, 7 g Esd 1:8, 11 Aga 1:14 Mat 1:12
h Esd 3:8 Esd 5:2 Zek 3:1
i Neh 7:8-38 j Neh 6:17, 18 k Esd 10:30, 44 Neh 3:11
l Esd 10:26, 44
saka bo1 bisadilu ya arza, ya wolo, bima, bitwisi, mpi bima ya ntalu. 7 Ntotila Sirusi basisaka mpi bisadilu ya nzo ya Yehowa yina Nebukadenezare bakaka na Yeruzalemi mpi tulaka na nzo ya nzambi na yandi. a 8 Ntotila Sirusi ya Persia basisaka yo na lutwadisu ya Mitredati, muntu ya ke kebaka bima ya ntalu, yina tangaka yo sambu na Sheshbasare1b mfumu ya Yuda. 9 Yai kele bima ya bo tangaka: malonga 30 ya wolo yina kele bonso bitunga, malonga 1000 ya arza yina kele bonso bitunga, malonga ya nkaka 29, 10 babolo ya fioti 30 ya wolo, babolo ya fioti 410 ya arza, bisadilu ya nkaka 1000. 11 Bisadilu yonso ya wolo mpi ya arza vandaka 5400. Sheshbasare tombukaka ti bima yai yonso ntangu bo basisaka bampika c na Babilone mpi nataka bo na Yeruzalemi. Bantu yai vandaka bantu ya provense1 yina vandaka na kati ya bantu yina katukaka na kimpika, d bayina Nebukadenezare ntotila ya Babilone nataka na Babilone e mpi bayina vutukaka na Yeruzalemi ti na Yuda na nima, konso muntu na mbanza na yandi, f 2 bayina kwisaka ti Zorobabele,g Yeshua, h Nehemia, Seraya, Reelaya, Mordekai, Bilshani, Mispare, Bigwai, Rehumi, ti Baanah. Yai ntalu ya babakala ya Izraele:i 3 bana ya Paroshi 2172; 4 bana ya Shefatia 372; 5 bana 775; 6 bana ya ya Arah j Pahati-moabi, k na bana ya Yeshua ti ya Yoabi, 2812; 7 bana ya Elami l 1254; 8 bana
2
1:6 1 Na kisina, “pesaka maboko na bo kikesa ti.” 1:8 1 Mbala ya nkaka Zorobabele na Esd 2:2; 3:8. 2:1 1 To “distrike yina kele na nsi ya luyalu mosi.”
ESDRASI 2:9-63 ya Zatua 945; 9 bana ya Zakai 760; 10 bana ya Bani 642; 11 bana ya Bebai 623; 12 bana ya Azgadi 1 222; 13 bana ya Adonikami 666; 14 bana ya Bigwai 2056; 15 bana ya Adini 454; 16 bana ya Atere, ya Ezekiasi, 98; 17 bana ya Besai 323; 18 bana ya Yora 112; 19 bana ya Ashumi b 223; 20 bana ya Gibare 95; 21 bana ya Betelemi 123; 22 babakala ya Netofa 56; 23 babakala ya Anatoti c 128; 24 bana ya Azmaveti 42; 25 bana ya Kiriatiyearimi, Kefira, ti Beeroti, 743; 26 bana ya Rama d ti e Geba 621; 27 babakala ya Mikmasi 122; 28 babakala ya Betele ti Ai f 223; 29 bana ya Nebo g 52; 30 bana ya Magbishi 156; 31 bana ya Elami ya nkaka 1254; 32 bana ya Arimi 320; 33 bana ya Lodi, Adidi, ti Ono 725; 34 bana ya Yeriko 345; 35 bana ya Senaa 3630. 36 Banganga-nzambi:h bana ya Yedayai ya nzo ya Yeshua j 973; 37 bana ya Imere k 1052; 38 bana ya Pashurel 1 247; 39 bana ya Arimi m 1017. 40 Balevi: n bana ya Yeshua mpi Kadmiele, o na bana ya Odavia, 74. 41 Miyimbi-bankunga: p bana ya Asafi q 128. 42 Bana ya bankengidi ya bakielo: r bana ya Shalumi, bana ya Atere, bana ya Talmoni, s bana ya Akubu, t bana ya Atita, bana ya Shobai, bo yonso na kimvuka 139. 43 Bansadi ya tempelo:1u bana ya Siha, bana ya Asufa, bana ya Tabaoti, 44 bana ya Kerosi, bana ya Siaha, bana ya Padoni, 45 bana ya Lebana, bana ya Agaba, bana ya Akubu, 46 bana ya Agabi, bana ya Salmai, bana ya Hanane, 47 bana ya Gidele, bana ya Gahare, bana ya Reaya, 48 bana ya Resini, 2:43 1 To “Banetinimi.” Na kisina, “Bantu ya bo me pesaka.”
780 KAPU 2 a Esd 10:27, 44 b Esd 10:33, 44 c Yoz 21:8, 18 Yer 1:1
d Yoz 18:21, 25 e Yoz 18:21, 24 f Yoz 7:2 g Esd 10:43, 44 h Neh 7:39-42 i 1Bs 9:2, 10 Neh 11:3, 10
j 1Bs 24:3, 11 k 1Bs 24:3, 14 Esd 10:20, 44
l Esd 10:22, 44 m 1Bs 24:3, 8 Esd 10:21, 44
n Neh 7:43 o Esd 3:9 Neh 12:8, 24
p Neh 7:44 q 1Bs 15:16, 17 Neh 11:3, 17
r Neh 7:45 s 1Bs 9:2, 17 Neh 11:3, 19
t Neh 12:25, 26 u Yoz 9:3, 27 1Bs 9:2 Neh 3:26 Neh 7:46-56
Ndonga ya 2 a Neh 7:57-60 b Neh 7:61-65 c 1Bs 24:3, 10 Neh 3:21
d 2Sa 17:27-29 1Bn 2:7
e Kut 3:10
bana ya Nekoda, bana ya Gazami, 49 bana ya Uza, bana ya Pasea, bana ya Besai, 50 bana ya Asna, bana ya Meunimi, bana ya Nefusimi, 51 bana ya Bakbuku, bana ya Akufa, bana ya Arure, 52 bana ya Basluti, bana ya Mehida, bana ya Arsha, 53 bana ya Barkosi, bana ya Sisera, bana ya Tema, 54 bana ya Nesia, bana ya Atifa. 55 Bana ya bansadi ya Salomo: bana ya Sotai, bana ya Sofereti, bana ya Peruda, a 56 bana ya Yaala, bana ya Darkoni, bana ya Gidele, 57 bana ya Shefatia, bana ya Atili, bana ya Pokeretihazebayimi, bana ya Ami. 58 Bansadi yonso ya tempelo1 ti bana ya bansadi ya Salomo vandaka 392. 59 Bantu yai tombukaka katuka na Tele-mela, Tele-arsha, Kerubi, Adoni, mpi Imere, kansi mpila ya kuzaba nzo ya batata na bo ti kisina na bo vandaka ve, kana bo vandaka bantu ya Izraele to ve: b 60 bana ya Delaya, bana ya Tobia, bana ya Nekoda, 652. 61 Na bana ya banganga-nzambi: bana ya Abaya, bana ya Akosi, c bana ya Barzilai, yina bakaka nkento na kati ya bana-bankento ya Barzilai d muntu ya Gileadi mpi yina bo kumaka kubinga na zina na bo. 62 Bantu yai sosaka bazina ya mabuta na bo na balisiti sambu na kuzaba ndonga ya ba-nkaka na bo, kansi bo monaka yo ve, yo yina bo katulaka bo na kisalu ya kinganga-nzambi.1e 63 Mfumu ya mbanza1 songaka bo nde bo lenda dia ve bima ya kulu2:58 1 To “Banetinimi.” Na kisina, “Bantu yonso ya bo me pesaka.” 2:62 1 To “bo kulaka bo na kisalu ya kinganganzambi sambu bo vandaka mvindu.” 2:63 1 To “Tirshata,” titre ya bantu ya Persia sambu na kubinga mfumu ya provense.
781 ta santu a tii kuna nganga-nzambi mosi yina lenda yula Urimi ti Tumimi b ta basika. 64 Ntalu yonso ya dibundu ya mvimba vandaka 42360, c 65 katula bampika na bo ya babakala ti ya bankento, yina vandaka 7337; bo vandaka mpi ti miyimbi-bankunga ya babakala ti ya bankento 200. 66 Bampunda na bo ya bitumba vandaka 736, bampunda na bo ya nkaka 245, 67 bashamo na bo 435, bampunda na bo 6 720. 68 Ntangu bo kumaka na nzo ya Yehowa na Yeruzalemi, bamfumu ya nkaka ya banzo ya batata pesaka makabu ya luzolo ya mbote d sambu na nzo ya Nzambi ya kieleka, sambu na kutunga yo diaka1 na kisika na yo. e 69 Na kiteso ya kimvwama na bo, bo tulaka na sanduku ya makabu sambu na kisalu badrakime1 61000 ya wolo, bamine2 5 000 ya arza, f ti bamvwela 100 sambu na banganganzambi. 70 Ebuna banganganzambi, Balevi, bantu ya nkaka, miyimbi-bankunga, bankengidi ya bakielo, ti bansadi ya tempelo1 zingaka na bambanza na bo, mpi bantu ya Izraele yonso ya nkaka2 zingaka na bambanza na bo. g Ntangu ngonda ya nsambwadi h lungaka mpi bantu ya Izraele1 vandaka na bambanza na bo, bo vukanaka kisika mosi ti ngindu mosi na Ye-
3
2:68 1 To “kutedimisa yo.” 2:69 1 Mbala mingi yo vandaka kiteso mosi ti dariki ya wolo ya bantu ya Persia yina kilo na yo vandaka bagrame 8,4. Yo kele ve drakime ya Masonuku ya Kigreki. Tala Bangindu ya Ngika B14. 2 Mine mosi na Masonuku ya Kiebreo kele bagrame 570. Tala Bangindu ya Ngika B14. 2:70 1 To “Banetinimi.” Na kisina, “bantu ya bo me pesaka.” 2 Na kisina, “Izraele ya mvimba.” 3:1 1 Na kisina, “bana ya Izraele.”
ESDRASI 2:64–3:7 KAPU 2 a Lev 2:3 Lev 6:26 Kut 18:11
b Kub 28:30 Kut 27:21 1Sa 28:6
c Neh 7:66-69 Yez 10:21 Yer 23:3
d Kub 35:5 1Bs 29:5 Neh 7:70-72
e 2Bs 3:1 f Esd 8:25 g Neh 7:73
KAPU 3 h 1Bn 8:2
Ndonga ya 2 a Aga 1:1 b Esd 1:7, 8 Luk 3:23, 27
c 1Bs 3:17 Mat 1:12
d Kub 20:24 Kub 40:29
e Esd 4:4 f Kut 28:3, 4 g Kub 23:16 Lev 23:34
h Kub 29:38 Kut 29:12, 13
i Kub 29:39, 42 j Kut 10:10 Nk 81:3
k Kul 16:16 l Kul 12:5, 6 m Kut 29:1 n 1Bn 5:17 o Esd 5:8
ruzalemi. 2 Yeshua a mwana ya Yehosadaki ti bampangi na yandi banganga-nzambi mpi Zorobabele b mwana ya Shealtiele c ti bampangi na yandi telamaka mpi tungaka mesa-kimenga ya Nzambi ya Izraele, mpidina bo lendaka kupesa bimenga ya kuyoka na zulu na yo, mutindu bo me sonikaka na Nsiku ya Moize d muntu ya Nzambi ya kieleka. 3 Yo yina bo tedimisaka mesa-kimenga na kisika na yo ya ntete, ata bo vandaka na boma ya bantu ya bansi ya nziunga, e mpi bo yantikaka kupesa bimenga ya kuyoka na Yehowa na zulu na yo, bimenga ya kuyoka ya suka mpi ya nkokila. f 4 Ebuna bo salaka Nkinsi ya Bisasa1 na kuwakana ti mambu yina kele ya kusonika, g mpi konso kilumbu bo vandaka kupesa ntalu yina bo tulaka ya bimenga ya kuyoka yina yo vandaka kulomba nde bo pesa konso kilumbu. h 5 Na nima bo vandaka kupesa dikabu ya kuyoka ya mbala na mbala i mpi makabu sambu na bangonda ya mpa j mpi makabu sambu na bansungi yonso ya bankinsi k ya Yehowa yina vandaka ya kusantisa, mpi makabu yina vandaka kukatuka na konso muntu yina vandaka kupesa na luzolo yonso dikabu ya luzolo ya mbote l na Yehowa. 6 Yantika na kilumbu ya ntete ya ngonda ya nsambwadi, m bo yantikaka kupesa bimenga ya kuyoka na Yehowa, ata bo vandaka me tula ntete ve fondasio ya tempelo ya Yehowa. 7 Bo pesaka mbongo na bantu yina ke zengaka matadi n ti na bantu yina ke salaka bisalu ya maboko, o mpi bo pesaka madia, bima ya kunwa, mpi mafuta na bantu ya Sidoni mpi na bantu ya Tire sambu bo nata banti ya 3:4 1 To “Bisika ya Kuzinga ya Ntangu Fioti.”
ESDRASI 3:8–4:6 sedre na nzila ya nzadi-mungwa katuka na Libani tii na Yope, a na kuwakana ti nswa yina ntotila Sirusi ya Persia pesaka bo. b 8 Na mvula ya zole, na nima ya kukwisa na bo na nzo ya Nzambi ya kieleka na Yeruzalemi, na ngonda ya zole, Zorobabele mwana ya Shealtiele, Yeshua mwana ya Yehosadaki mpi bampangi na bo ya nkaka, banganga-nzambi ti Balevi, mpi bantu yonso yina basikaka na kimpika c mpi kwisaka na Yeruzalemi yantikaka kisalu; Balevi yina vandaka ti bamvula yantika 20 mata, bo tulaka bo bantwadisi ya kisalu ya nzo ya Yehowa. 9 Yo yina Yeshua, bana na yandi ti bampangi na yandi ya babakala, mpi Kadmiele ti bana na yandi, bana ya Yuda, vukanaka sambu na kutwadisa bantu yina vandaka kusala kisalu na nzo ya Nzambi ya kieleka, kumosi ti bana ya Enadadi, d bana na bo mpi bampangi na bo ya babakala, Balevi. 10 Ntangu bantu yina vandaka kutunga tulaka fondasio ya tempelo ya Yehowa, e banganganzambi yina lwataka bilele na bo ya kisalu mpi simbaka bampungi, f ti Balevi, bana ya Asafi, yina simbaka basembale, bo telamaka sambu na kukumisa Yehowa na kuwakana ti lutwadisu yina ntotila Davidi ya Izraele pesaka. g 11 Bo yantikaka kuyimbah bankunga ya lukumu sambu na Yehowa mpi kupesa yandi matondo, “sambu yandi kele mbote; zola na yandi ya kwikama sambu na Izraele ke zingaka kimakulu.” i Ebuna bantu yonso tulaka milolo ya ngolo ya kupesa Yehowa lukumu sambu bo vandaka me tula fondasio ya nzo ya Yehowa. 12 Mingi na kati ya banganganzambi, Balevi, mpi bamfumu ya banzo ya batata—bambuta yina monaka nzo ya ntete j—dilaka na ndinga ya ngolo ntangu bo mona-
782 KAPU 3 a Yoz 19:46, 48 1Bs 22:3, 4 2Bs 2:10, 16
b Esd 1:2, 3 Esd 6:3, 4
c Neh 7:6, 7 d Neh 3:18 e Zek 4:9 f Kut 10:8 g 1Bs 6:31, 32 1Bs 23:5 1Bs 25:1
h Kub 15:21 Neh 12:24
i 1Bs 16:34 2Bs 7:3
j 1Bn 6:22 Aga 2:3
Ndonga ya 2 a Nk 126:1, 6 Yez 35:10 Zek 4:9
KAPU 4 b Esd 4:6-8 Neh 4:7, 8
c Esd 2:1, 64 d 2Bn 17:33, 34 e 2Bn 19:36, 37 f 2Bn 17:24 g Neh 2:19, 20 Yoa 4:9, 22
h 2Bs 36:23 Esd 1:1-3 Esd 6:3, 4
i Neh 6:9 j Neh 6:10-12 k Esd 4:24 Esd 5:5 Esd 6:1
ka nde bo ke tula fondasio ya nzo yai, kansi bantu ya nkaka vandaka kutula milolo ya kiese na ndinga ya ngolo. a 13 Ebuna bantu kukaka ve kuswaswanisa milolo ya kiese ti makelele ya kudila, sambu bantu vandaka kutula milolo ngolo kibeni na mpila nde makelele yina wakanaka na bisika ya ntama. Ntangu bambeni ya Yuda ti ya Benyaminib waka nde bantu yina katukaka na kimpika c vandaka kutunga tempelo sambu na Yehowa Nzambi ya Izraele, 2 na mbala mosi bo pusanaka pene-pene ya Zorobabele ti ya bamfumu ya banzo ya batata mpi tubilaka bo nde: “Bika nde beto tunga ti beno; sambu beto ke sambilaka1 Nzambi na beno d bonso beno, mpi beto ke pesaka yandi bimenga katuka bilumbu ya ntotila Esare-hadoni e ya Asiria, yina nataka beto awa.” f 3 Kansi Zorobabele, Yeshua, ti bamfumu ya nkaka ya banzo ya batata ya Izraele tubilaka bo nde: “Beno kele ve ata ti nswa mosi ya kutunga ti beto nzo sambu na Nzambi na beto, g beto mosi ta tunga yo sambu na Yehowa Nzambi ya Izraele, kaka mutindu ntotila Sirusi ntotila ya Persia songaka beto.” h 4 Ebuna bantu ya insi vandaka kulembisa bantu ya Yuda nitu1 mbala na mbala mpi kumanisa bo kikesa sambu bo yambula kutunga. i 5 Bo futaka bandongisi sambu na kubebisa mambu na bo ya bo kanaka kusala, j bilumbu yonso ya ntotila Sirusi ya Persia tii na luyalu ya ntotila Dariusi k ya Persia. 6 Na luyantiku ya luyalu ya Asuerusi, bo sonikaka mukanda mosi sambu na kufunda bantu ya Yuda
4
4:2 1 Na kisina, “ke sosaka.” 4:4 1 Na kisina, “kulembisa maboko ya bantu ya Yuda.”
783 mpi ya Yeruzalemi. 7 Na bilumbu ya Artazeresesi ntotila ya Persia, Bishlami, Mitredati, Tabeele, ti bantu na yandi ya nkaka yina vandaka kusala ti yandi sonikilaka ntotila Artazeresesi; bo balulaka mukanda yina na Kiarami, a mpi bo sonikaka yo na bisono ya Kiarami.1 8 1 Rehumi mfumu ya luyalu ti nsekudi Shimshai sonikaka mukanda mosi sambu na kufunda Yeruzalemi na ntotila Artazeresesi nde: 9 (Yo katukaka na Rehumi mfumu ya luyalu, na nsekudi Shimshai ti bantu na bo ya nkaka yina vandaka kusala ti bo, na bazuzi ti na bamfumu ya nkaka ya bambanza, na ba sekretere, na bantu ya Ereki, b na bantu ya Babilonia, na bantu ya Suze, c disongidila, bantu ya Elami, d 10 mpi na makanda ya nkaka yina muntu ya nene mpi ya lukumu Asenapare nataka na kimpika mpi tulaka na bambanza ya Samaria, e mpi na bantu ya nkaka yina vandaka na ntoto yina kele na Simu ya Nzadi,1 ebuna 11 yai mambu yina kele na kati ya mukanda yina bo tindilaka yandi.) “Na ntotila Artazeresesi, mukanda ya me katuka na bansadi na nge, bantu ya ntoto yina kele na Simu ya Nzadi: Ntangu yai 12 bika ntotila kuzaba nde Bayuda yina katukaka na nge mpi tombukaka awa na beto, bo me kuma na Yeruzalemi. Bo ke tunga diaka mbanza yai ya nkolami mpi ya mbi, mpi bo ke manisa kutunga bibaka f mpi kuyidika bafondasio. 13 Ntangu yai, bika ntotila kuzaba nde kana bo tunga diaka mbanza yai mpi bo ma4:7 1 To mbala ya nkaka, “bo sonikaka yo na Kiarami mpi na nima bo balulaka yo.” 4:8 1 Esd 4:8 tii na 6:18, bo sonikaka yo ntete-ntete na Kiarami. 4:10 1 To “na Simu ya Nkaka ya Efrate.”
ESDRASI 4:7-19 KAPU 4 a 2Bn 18:26
b Kuy 10:9, 10
c Neh 1:1 Est 1:2 Dan 8:2
d Kuy 10:22 Yez 11:11 Yer 49:35, 36
e 2Bn 17:24
f Neh 1:3
Ndonga ya 2 a 2Bn 23:35 Neh 5:4
b Est 2:23 Est 6:1
c Yer 52:3
d Kul 11:24
e 2Bn 18:1, 7 2Bn 24:20 Esd 4:15
nisa kutunga bibaka na yo, bo ta futaka diaka ve mpaku, kitadi, a to mpaku ya nzila, mpi yo ta sala nde bima kukota diaka ve na bisika ya kubumba bimvwama ya bantotila. 14 Sambu beto ke diaka mungwa ya nzo ya ntotila1 mpi yo me fwana ve nde beto mona bo ke bebisa bima ya ntotila, yo yina beto me tinda mukanda yai sambu ntotila kuzaba mambu yai, 15 na mpila nde bo zikisa na mukanda ya mambu ya ba-nkaka na nge. b Nge ta mona na mukanda yina ya mambu mpi ta zaba nde mbanza yai kele mbanza mosi ya nkolami, ya ke salaka mbi na bantotila ti na baprovense,1 mpi na kati na yo kuvandaka ti bantu yina vandaka kupusa bantu na kukolama katuka bantangu ya ntama. Yo yina bo fwaka mbanza yai. c 16 Beto ke zabisa ntotila nde kana bo tunga diaka mbanza yai mpi bibaka na yo kumana, nge ta yala ve1 ntoto yina kele na Simu ya Nzadi.” d 17 Ntotila tindaka ndinga na Rehumi mfumu ya luyalu mpi na nsekudi Shimshai mpi na bantu ya nkaka yina vandaka kusala ti bo mpi yina vandaka kuzinga na Samaria mpi na bantu ya nkaka yina vandaka kuzinga na ntoto yina kele na Simu ya Nzadi nde: “Mbote! Ntangu yai 18 mukanda yina beno tindilaka beto bo me tanga yo mbote-mbote1 na ntwala na mono. 19 Mono songaka bantu na kuzikisa, mpi bo me mona nde katuka ntama, mbanza yina ke nwanisaka bantotila, mpi kukolama ti mavwanga ke salamaka kuna. e 4:14 1 To “beto ke bakaka salere na beto na nzo ya ntotila.” 4:15 1 To “badistrike yina kele na nsi ya luyalu.” 4:16 1 Na kisina, “vanda ve ti dikabu na.” 4:18 1 To mbala ya nkaka, “bo me balula yo mpi me tanga yo.”
ESDRASI 4:20–5:11 20 Kuvandaka ti bantotila ya ngolo na Yeruzalemi yina vandaka kuyala ntoto ya mvimba yina kele na Simu ya Nzadi, mpi bo vandaka kufuta mpaku, kitadi, to mpaku ya nzila na maboko na bo. 21 Ntangu yai, beno pesa nsiku sambu bantu yai kubika kutunga, sambu bo tunga diaka ve mbanza yina tii kuna mono ta pesa nsiku. 22 Beno keba, beno yambula ve na kusala diambu yai, sambu bo sala diaka ve mbi na bima ya ntotila.” a 23 Na nima, ntangu bo tangaka mambu ya mukanda ya ntotila Artazeresesi na ntwala ya Rehumi, ya nsekudi Shimshai, mpi ya bantu yina vandaka kusala ti bo, bo kwendaka nswalu na Yeruzalemi kisika Bayuda vandaka mpi bo pimisaka bo na kingolo-ngolo. 24 Ebuna na ntangu yina, kisalu ya nzo ya Nzambi, yina vandaka na Yeruzalemi, telamaka; yo bikalaka mutindu yina kukonda kumana tii na mvula ya zole ya luyalu ya Dariusi ntotila ya Persia. b Ebuna mbikudi Agai c ti mbikudi Zekaria d mutekolo ya Ido e bikulaka sambu na Bayuda yina vandaka na Yuda mpi na Yeruzalemi, na zina ya Nzambi ya Izraele yina vandaka kuyala bo. 2 Yo vandaka na ntangu yina Zorobabele f mwana ya Shealtiele g mpi Yeshua mwana ya Yehosadaki yantikaka kutunga diaka nzo ya Nzambi h yina vandaka na Yeruzalemi; ebuna bambikudi ya Nzambi vandaka ti bo mpi sadisaka bo. i 3 Na ntangu yina, Tatenai mfumu ya mbanza ya ntoto yina kele na Simu ya Nzadi,1 Shetare-bozenai, mpi bantu na bo ya nkaka yina vandaka kusala ti bo kwisaka kisika bo vandaka mpi yulaka bo nde: “Nani me pesa beno nswa ya kutu-
5
5:3 1 To “na Simu ya Nkaka ya Efrate.”
784 KAPU 4 a Esd 4:13
b Esd 5:5 Esd 6:1 Aga 1:14, 15
KAPU 5 c Aga 1:1
d Zek 1:1
e Neh 12:1, 4
f Mat 1:12
g Zek 6:11
h Esd 3:2, 8
i Esd 6:14 Aga 2:4, 21 Zek 4:7
Ndonga ya 2 a Esd 7:6, 28 Esd 8:22
b Esd 5:3, 4
nga nzo yai mpi ya kumanisa bibaka1 yai?” 4 Ebuna bo yulaka bo nde: “Bantu yina ke sala kisalu ya kutunga nzo yai, bazina na bo banani?” 5 Kansi Nzambi vandaka kukeba1 bankuluntu ya Bayuda, a mpi bo kangaka bo ve nzila tii kuna bo tindilaka Dariusi nsangu mpi bo vutudilaka bo mukanda yina katukaka na bamfumu sambu na diambu yai. 6 Yai mambu yina vandaka na mukanda yina Tatenai mfumu ya mbanza ya ntoto yina kele na Simu ya Nzadi, Shetare-bozenai, mpi bantu na yandi ya nkaka yina vandaka kusala ti yandi, bamfumu ya nkaka ya bambanza ya ntoto yina kele na Simu ya Nzadi, tindilaka ntotila Dariusi; 7 bo tindilaka yandi nsangu, mpi yai mambu yina bo sonikaka: “Na ntotila Darius: “Bika nde ngemba yonso kuvanda na nge! 8 Bika nde ntotila kuzaba nde beto kwendaka na provense1 ya Yuda na nzo ya Nzambi ya nene, mpi bo ke tunga yo ti matadi ya nene mpi bo ke tula mabaya na bibaka. Bantu ke sala kisalu na kikesa yonso mpi yo ke kwenda na ntwala na nsadisa ya bikesa na bo. 9 Ebuna beto yulaka bankuluntu na bo nde: ‘Nani me pesa beno nswa ya kutunga nzo yai mpi ya kumanisa bibaka1 yai?’ b 10 Beto yulaka bo mpi bazina na bo sambu na kusonga nge, na mpila nde beto sonika bazina ya bantu yina ke twadisa kisalu yina. 11 “Yai mvutu ya bo pesaka beto: ‘Beto kele bansadi ya Nzambi ya zulu ti ya ntoto, mpi beto kele na kutunga diaka nzo yina bo tungaka bamvula mingi me luta, yina ntotila mosi ya nene 5:3, 9 1 To “banti.” 5:5 1 Na kisina, “disu ya Nzambi na bo vandaka na zulu ya.” 5:8 1 To “distrike yina kele na nsi ya luyalu mosi.”
785 ya Izraele tungaka mpi manisaka. a 12 Kansi, sambu batata na beto pesaka Nzambi ya zulu makasi, b yandi pesaka bo na maboko ya Nebukadenezare c ntotila ya Babilone, muntu ya Kaldea, yina fwaka nzod yai mpi nataka bantu na kimpika na Babilone. e 13 Kansi, na mvula ya ntete ya Sirusi ntotila ya Babilone, ntotila Sirusi pesaka nsiku ya kutunga diaka nzo yai ya Nzambi. f 14 Diaka, ntotila Sirusi basisaka na tempelo ya Babilone malonga ya wolo ti ya arza ya nzo ya Nzambi yina Nebukadenezare bakaka na tempelo na Yeruzalemi mpi nataka na tempelo ya Babilone. g Bo pesaka yo na muntu mosi zina na yandi Sheshbasare,1h yina Sirusi tulaka mfumu ya mbanza. i 15 Sirusi tubilaka yandi nde: “Baka malonga yai. Kwenda mpi tula yo na tempelo yina kele na Yeruzalemi, mpi bika nde bo tunga diaka nzo ya Nzambi na kisika yina yo vandaka ntete.” j 16 Ebuna Sheshbasare yai kwisaka, mpi yandi tulaka bafondasio ya nzo ya Nzambi, k yina kele na Yeruzalemi; mpi yantika ntangu yina tii bubu yai bo ke tunga yo kaka, kansi yo me mana ntete ve.’ l 17 “Ntangu yai kana yo kele mbote na meso ya ntotila, bika nde bo zikisa na kisika ya kubumba bimvwama ya ntotila kuna na Babilone, sambu na kuzaba kana ntotila Sirusi pesaka nsiku ya kutunga diaka nzo yina ya Nzambi na Yeruzalemi; m mpi bika nde bo songa beto lukanu yina ntotila ta baka na diambu yai.” Na ntangu yina, ntotila Dariusi pesaka nsiku, ebuna bo zikisaka na mikanda1 kisika bo vandaka kutula bimvwama
6
5:14 1 Mbala ya nkaka Zorobabele na Esd 2:2; 3:8. 6:1 1 Na kisina, “nzo ya bo ke bumbaka mikanda.”
ESDRASI 5:12–6:8 KAPU 5 a 1Bn 7:51 b Kul 31:17 2Bs 34:24, 25
c 2Bn 24:1 2Bn 25:1
d 2Bn 25:8, 9 e 2Bn 25:11 f Esd 1:1-3 g 2Bn 25:14, 15 2Bs 36:7, 18
h Esd 1:8, 11 i Aga 1:1, 14 j Esd 1:2, 7 k Esd 3:10 Aga 2:18 Zek 4:9
l Esd 4:23, 24 m 2Bs 36:22, 23 Esd 6:3, 4
Ndonga ya 2 KAPU 6 a 2Bs 36:22, 23 Esd 1:1-3
b 1Bn 6:2 c Esd 3:7 Esd 5:8
d Esd 7:20 Yez 49:23
e 2Bn 25:13-15 2Bs 36:7, 18 Dan 1:1, 2 Dan 5:2
f Esd 1:8, 11 g Esd 5:3, 6
na Babilone. 2 Bo monaka rulo mosi na kisika ya ngolo na Ekbatane, na provense1 ya Media, mpi na rulo yina bo sonikaka bangogo yai: 3 “Na mvula ya ntete ya ntotila Sirusi, ntotila Sirusi pesaka nsiku sambu na nzo ya Nzambi na Yeruzalemi a nde: ‘Bika nde bo tunga diaka nzo yina sambu yo vanda kisika ya bo fwete pesaka bimenga, mpi bo fwete tula bafondasio na yo na kisika na yo; nda na yo katuka na ntoto tii na zulu fwete vanda maboko1 60, mpi nene na yo maboko 60, b 4 ti bandonga tatu ya matadi ya nene mpi ndonga mosi ya mabaya; c mpi mbongo yina bo ta sadila, bika nde bo baka yo na nzo ya ntotila. d 5 Diaka, bika nde bo vutula malonga ya wolo ti ya arza ya nzo ya Nzambi yina Nebukadenezare basisaka na tempelo yina vandaka na Yeruzalemi mpi nataka na Babilone, e sambu bo tula yo na kisika na yo na tempelo na Yeruzalemi mpi bo tula yo na nzo ya Nzambi.’ f 6 “Ntangu yai, Tatenai mfumu ya luyalu ya ntoto yina kele na Simu ya Nzadi,1 Shetarebozenai, mpi bantu yina beno ke salaka ti bo, bamfumu ya nkaka ya bambanza ya ntoto yina kele na Simu ya Nzadi g—beno vanda ntama ti kisika yina. 7 Beno kota ve na mambu ya kisalu ya nzo yina ya Nzambi. Mfumu ya mbanza ya Bayuda ti bankuluntu ya Bayuda ta tunga diaka nzo yina ya Nzambi na kisika yina yo vandaka ntete. 8 Diaka, mono ke pesa nsiku sambu na mambu yina beno fwete sala sambu na bankuluntu yai ya Bayuda sambu na kutunga diaka nzo yina ya Nzambi: Mbongo yina bo 6:2 1 To “distrike yina kele na nsi ya luyalu mosi.” 6:3 1 Kiteso ya bametre 26,7. Tala Bangindu ya Ngika B14. 6:6 1 To “na Simu ya Nkaka ya Efrate.”
ESDRASI 6:9-21
786
ta pesa kukonda kusukinina na bantu yina sambu bo landa kusala kisalu kukonda kuzengaa fwete katuka na bimvwama ya ntotila, b na mpaku yina bo me baka na ntoto yina kele na Simu ya Nzadi. 9 Ebuna konso kima yina bo kele na yo mfunu—bana-bangombe ya babakala, c mameme ya babakala, d ti bana-mameme e sambu na makabu ya kuyoka sambu na Nzambi ya zulu, ble, f mungwa,g vinu, h mpi mafuta, i kaka mutindu banganga-nzambi yina kele na Yeruzalemi me tuba—bo fwete pesa bo yo mbala na mbala mpi konso kilumbu kukonda kusukinina, 10 na mpila nde bo pesa mbala na mbala makabu yina ke sepedisaka Nzambi ya zulu mpi bo samba sambu na luzingu ya ntotila mpi ya bana na yandi. j 11 Mono me pesa mpi nsiku nde kana muntu mosi kufwa nsiku yai, bo ta tumuna dibaya mosi na nzo na yandi mpi bo ta tedimisa yandi mpi ta kangisa yandi na zulu na yo,1 ebuna bo ta kumisa nzo na yandi kabine ya bantu yonso2 sambu na mbi yai. 12 Bika nde Nzambi yina salaka nde zina na yandi kuvanda kuna k kukatula konso ntotila mpi konso muntu yina ta nangula diboko sambu na kufwa nsiku yai mpi kufwa nzo yina ya Nzambi ya kele na Yeruzalemi. Mono, Dariusi, muntu me pesa nsiku yai. Bika nde yo salama kukonda kusukinina.” 13 Ebuna, Tatenai mfumu ya mbanza ya ntoto yina kele na Simu ya Nzadi, Shetare-bozenai, l mpi bantu yina bo vandaka kusala ti bo nataka kukonda kusukinina bima yonso yina ntotila Dariusi pesaka nsiku. 14 Ba-
Ndonga ya 2 a Esd 3:8
6:11 1 To “mpi bo ta tula yandi na zulu na yo.” 2 To mbala ya nkaka, “dibulu sambu na mvindu; kita ya mvindu ya bambisi.”
m Kub 30:19, 20
KAPU 6 a Esd 5:5 b Esd 7:20 Aga 2:7, 8
c Lev 1:3, 5 d Lev 1:10 e Kut 28:3 f Lev 2:1 g Lev 2:13 h Kut 15:5 i Kub 27:20 Lev 2:4
j Esd 7:23 k Kul 12:5, 6 2Bs 7:16
l Esd 5:6
Esd 4:3
b Aga 1:12 c Esd 5:1, 2 Zek 1:1, 7 Zek 6:15
d Aga 1:8 e 2Bs 36:23 Esd 1:2, 3 Yez 44:28
f Esd 6:12 g Esd 7:12, 13 h 1Bs 9:2 Neh 7:73
i 2Bs 7:5 j 1Bs 23:6 k Kut 3:6 l Kub 12:2, 14 Lev 23:5 Kul 16:1 Est 3:7
Lev 21:8 Lev 22:2, 3
nkuluntu ya Bayuda landaka kutunga mpi kukwenda na ntwala, a mpi bambikudulu ya mbikudi Agai b mpi mbikudi Zekaria c mutekolo ya Ido vandaka kupesa bo kikesa; bo manisaka kutunga yo na nsiku ya Nzambi ya Izraele d mpi na nsiku ya Sirusi, e ya Dariusi, f ti ya Artazeresesi g ntotila ya Persia. 15 Bo manisaka nzo yina na kilumbu ya tatu ya ngonda ya Adare,1 na mvula ya sambanu ya luyalu ya ntotila Dariusi. 16 Ebuna bantu ya Izraele, banganga-nzambi, Balevi, h mpi bantu ya nkaka yina vandaka ntete bampika yantikaka kusadila1 nzo yina ya Nzambi na kiese. 17 Sambu na kuyantika kusadila nzo yina ya Nzambi, bo nataka bangombe ya babakala 100, mameme ya babakala 200, banamameme 400, mpi bankombo ya babakala 12 bonso dikabu sambu na disumu sambu na Izraele ya mvimba, na kuwakana ti ntalu ya makanda ya Izraele. i 18 Ebuna bo tulaka banganga-nzambi na bimvuka na bo mpi Balevi na bimvuka na bo sambu na kisalu ya Nzambi na Yeruzalemi, j na kuwakana ti mambu yina bo me sonikaka na mukanda ya Moize. k 19 Ebuna bantu yina vandaka ntete bampika salaka Paki na kilumbu ya 14 ya ngonda ya ntete. l 20 Banganga-nzambi yonso ti Balevi yonso kudikumisaka bunkete, m ebuna bo yonso vandaka bunkete; bo fwaka kimenga ya Paki sambu na bantu yonso yina vandaka ntete bampika, sambu na bampangi na bo banganganzambi, mpi sambu na bo mosi. 21 Ebuna bantu ya Izraele yina katukaka na kimpika mpi kwisaka kuvutuka, bo diaka yo, kumosi ti konso muntu yina vuka6:15 1 Tala Bangindu ya Ngika B15. 6:16 1 To “kupesa.”
787 naka ti bo mpi kudikatulaka na mvindu ya makanda ya insi yina sambu na kusambila1 Yehowa Nzambi ya Izraele. a 22 Bo salaka mpi na kiese yonso Nkinsi ya Mampa ya Kukonda Levire b bilumbu nsambwadi, sambu Yehowa salaka nde bo wa kiese mpi yandi salaka nde ntima ya ntotila ya Asiria kundima bo, c yo yina yandi sadisaka bo1 na kisalu ya nzo ya Nzambi ya kieleka, Nzambi ya Izraele. Na nima ya mambu yai, na nsungi ya luyalu ya Artazeresesi d ntotila ya Persia, Esdrasi1e vutukaka. Yandi vandaka mwana ya Seraya, f mwana ya Azaria, mwana ya Hilkia, g 2 mwana ya Shalumi, mwana ya Zadoki, mwana ya Ahitubi, 3 mwana ya Amaria, mwana ya Azaria, h mwana ya Merayoti, 4 mwana ya Zeraya, mwana ya Uzi, mwana ya Buki, 5 mwana ya Abishua, mwana ya Fineasi, i mwana ya Eleazare, j mwana ya Aroni k mfumu ya banganga-nzambi. 6 Esdrasi yai katukaka na Babilone. Yandi vandaka kalaki ya mikanda1 yina zabaka mbotembote2 Nsiku ya Moize, l yina Yehowa Nzambi ya Izraele pesaka. Ntotila pesaka konso kima yina yandi lombaka, sambu diboko ya Yehowa Nzambi na yandi vandaka na zulu na yandi. 7 Bantu ya nkaka na kati ya bantu ya Izraele, ya banganganzambi, ya Balevi, m ya miyimbibankunga, n ya bankengidi ya bakielo, o mpi ya bansadi ya tempelo1p tombukaka na Yeruzalemi na mvula ya nsambwadi ya ntotila Artazeresesi. 8 Ebu-
7
6:21 1 Na kisina, “kusosa.” 6:22 1 Na kisina, “pesaka maboko na bo kikesa.” 7:1 1 Yo ke tendula “Lusadisu.” 7:6, 11, 12 1 To “nsekudi.” 7:6 2 To “Yandi vandaka kalaki ya mayele ya mikanda ya.” 7:7 1 To “Banetinimi.” Na kisina, “bantu ya bo me pesaka.”
ESDRASI 6:22–7:16 KAPU 6 a Kub 12:48 Kut 9:14
b Kub 12:17 Lev 23:6
c Esd 7:27 Bin 21:1
KAPU 7 d Neh 2:1 e Neh 8:2 Neh 12:26
f 1Bs 6:14 g 2Bn 22:8 h 2Bs 31:10 i Kut 25:11 Baz 20:28
j Kub 6:23, 25 Kut 3:32 Kul 10:6
k Kub 7:1 Kub 28:1
l Neh 8:1, 4 m Esd 8:18, 19 n 1Bs 6:31, 32 o 1Bs 9:22-27 p 1Bs 9:2 Esd 8:20
Ndonga ya 2 a Esd 8:22 b Kul 5:1 Kul 17:10
c Kul 33:8, 10 Mal 2:7
d Esd 6:14 Neh 2:1
e Esd 1:2, 3
na Esdrasi kwisaka na Yeruzalemi na ngonda ya tanu, na mvula ya nsambwadi ya ntotila. 9 Yandi yantikaka nzietelo katuka na Babilone na kilumbu ya ntete ya ngonda ya ntete, mpi yandi kumaka na Yeruzalemi na kilumbu ya ntete ya ngonda ya tanu, sambu diboko ya mbote ya Nzambi na yandi vandaka na zulu na yandi. a 10 Esdrasi yidikaka ntima na yandi1 sambu na kulonguka Nsiku ya Yehowa, kusadila yo, b mpi kulonga bansiku ti balusambisu na yo na Izraele. c 11 Yai mambu yina kele na mukanda yina ntotila Artazeresesi pesaka nganga-nzambi Esdrasi, kalaki ya mikanda,1 muntu ya me zaba mbote-mbote kulonguka2 bantuma ya Yehowa mpi bansiku na yandi sambu na Izraele: 12 2 “Artazeresesi, d ntotila ya bantotila, na nganga-nzambi Esdrasi, kalaki ya mikanda1 ya Nsiku ya Nzambi ya zulu: Bika nde ngemba ya kukuka kuvanda na nge. Ntangu yai 13 mono me tuba nde konso muntu na kati ya bantu ya Izraele yina kele na kimfumu na mono ti banganganzambi na bo mpi Balevi yina ke zola kukwenda ti nge na Yeruzalemi, yandi kwenda. e 14 Sambu ntotila ti bandongisi na yandi nsambwadi me tinda nge sambu na kuzikisa kana bo ke sadila Nsiku ya Nzambi na nge, yina nge kele ti yo,1 na Yuda mpi na Yeruzalemi, 15 mpi kubaka arza ti wolo yina ntotila ti bandongisi na yandi me pesa na luzolo yonso na Nzambi ya Izraele, yina kisika na yandi ya kuvanda kele na Yeruzalemi, 16 ti arza yonso 7:10 1 To “bakaka lukanu na ntima na yandi.” 7:11 2 To “kalaki ya mikanda ya bangogo ya.” 7:12 2 Esd 7:12 tii na 7:26, bo sonikaka yo ntete-ntete na Kiarami. 7:14 1 Na kisina, “yina kele na diboko na nge.”
ESDRASI 7:17-28 mpi wolo yina beno ta baka1 na provense2 ya mvimba ya Babilone, kumosi ti dikabu yina bantu mpi banganga-nzambi ke pesa na luzolo yonso na nzo ya Nzambi na bo, yina kele na Yeruzalemi. a 17 Ti mbongo yina, nge fwete sumba kukonda kusukinina bangombe ya babakala, b mameme ya babakala, c bana-mameme, d kumosi ti makabu na bo ya mbuma e mpi makabu na bo ya malafu, f ebuna nge fwete pesa yo na zulu ya mesa-kimenga ya nzo ya Nzambi na nge na Yeruzalemi. 18 “Nge lenda sala konso kima yina ke monana mbote na meso na nge mpi na meso ya bampangi na nge ti arza mpi wolo yina ta bikala, na kuwakana ti luzolo ya Nzambi na nge. 19 Ebuna malonga yonso yina bo me pesa nge sambu na kisalu ya nzo ya Nzambi na nge, nge fwete nata yo na ntwala ya Nzambi na Yeruzalemi. g 20 Bima ya nkaka ya mfunu ya nzo ya Nzambi na nge yina nge fwete pesa, nge ta baka yo na kisika ya kubumba bimvwama ya ntotila. h 21 “Mono, ntotila Artazeresesi, mono me songa bantu yonso ya ke kebaka bima ya ntalu na ntoto yina kele na Simu ya Nzadi,1 nde konso kima yina nganganzambi Esdrasi, i kalaki ya mikanda2 ya Nsiku ya Nzambi ya zulu, ke lomba beno, beno fwete sala yo kukonda kusukinina, 22 tii na batalanta1 100 ya arza, bakore2 100 ya ble, bati3 100 ya vinu, j bati 100 ya mafuta, k mpi mungwal yonso ya yandi kele na 7:16 1 Na kisina, “ta mona.” 2 To “distrike yina kele na nsi ya luyalu.” 7:21 1 To “na Simu ya Nkaka ya Efrate.” 2 To “nsekudi.” 7:22 1 Talanta mosi kele bakilo 34,2. Tala Bangindu ya Ngika B14. 2 Kore mosi kele balitre 220. Tala Bangindu ya Ngika B14. 3 Bati mosi kele balitre 22. Tala Bangindu ya Ngika B14.
788 KAPU 7 a Esd 1:5, 6 Esd 8:25
b Lev 1:3 c Lev 1:10 d Kut 28:3 e Kut 15:4 f Kut 15:5 g Esd 8:30 h Esd 6:3, 4 Esd 6:8
i Esd 7:6 Neh 8:2
j Kut 15:5 k Kub 27:20 Lev 2:1
l Lev 2:13
Ndonga ya 2 a Esd 1:2 b Esd 6:9, 10 c Neh 5:4 d 1Bs 15:16 e 1Bs 9:2 f Neh 8:2, 3 g Esd 6:22 Bin 21:1 Yez 60:13
h Esd 9:9 Neh 1:11
i Esd 7:14
yo mfunu. 23 Konso nsiku yina Nzambi ya zulu ke pesa, bika nde bantu kulungisa yo ti kikesa sambu na nzo ya Nzambi ya zulu, a sambu Nzambi kuwila ve kimfumu ya ntotila ti bana na yandi makasi. b 24 Mono ke longisila beno diaka nde beno kele ve ti nswa ya kufutisa mpaku, kitadi, c to mpaku ya nzila, na banganganzambi ti na Balevi, na bantu yina ke bulaka miziki, d na bankengidi ya bakielo, na bansadi ya tempelo,1e mpi na bantu ya ke sala kisalu na nzo yai ya Nzambi. 25 “Ebuna nge Esdrasi, na kutadila mayele yina Nzambi na nge me pesaka nge,1 tula bazuzi ya mambu ya fioti-fioti mpi bazuzi sambu na kusambisa bantu yonso yina kele na ntoto ya kele na Simu ya Nzadi, bantu yonso yina me zaba bansiku ya Nzambi na nge; mpi nge fwete longa konso muntu yina me zaba yo ve. f 26 Ebuna konso muntu yina ke zitisa ve Nsiku ya Nzambi na nge mpi nsiku ya ntotila, bo fwete sambisa yandi mpi kuzengila yandi nkanu kukonda kusukinina, yo vanda ya lufwa, ya kimpika, ya kufutisa yandi kibawu, to ya kutula yandi na boloko.” 27 Bika nde Yehowa Nzambi ya ba-nkaka na beto kubaka lukumu, yandi muntu yina me tula na ntima ya ntotila ngindu ya kukumisa nzo ya Yehowa na Yeruzalemi kitoko! g 28 Mpi yandi me monisila mono zola ya kwikama na ntwala ya ntotila, h ya bandongisi na yandi, i mpi ya bamfumu yonso ya ngolo ya ntotila. Yo yina, mono bakaka kikesa1 sambu diboko ya Yehowa Nzambi na mono vandaka na zulu na mono, mpi mono vukisaka ba7:24 1 To “Banetinimi.” Na kisina, “bantu ya bo me pesaka.” 7:25 1 Na kisina, “na kutadila mayele ya Nzambi na nge yina kele na diboko na nge.” 7:28 1 To “mono kudipesaka kikesa.”
789 ntwadisi1 ya Izraele sambu na kukwenda ti mono. Yai kele bamfumu ya banzo ya batata na bo mpi mutindu bo sonikisaka bazina na kulanda bandonga ya ba-nkaka ya bantu yina katukaka na Babilone mpi tombukaka ti mono na nsungi ya luyalu ya ntotila Artazeresesi: a 2 na bana ya Fineasi, b Gershomi; na bana ya Itamare, c Daniele; na bana ya Davidi, Atushi; 3 na bana ya Shekania, na bana ya Paroshi, Zekaria, mpi babakala 150 yina bo sonikaka bazina na bo vandaka kumosi ti yandi; 4 na bana ya Pahati-moabi, d Elieho-enai mwana ya Zeraya, mpi kumosi ti yandi babakala 200; 5 na bana ya Zatu, e Shekania mwana ya Yahaziele, mpi kumosi ti yandi babakala 300; 6 na bana ya Adini, f Ebedi mwana ya Yonatani, mpi kumosi ti yandi babakala 50; 7 na bana ya Elami,g Yeshaya mwana ya Atalia, mpi kumosi ti yandi babakala 70; 8 na bana ya Shefatia, h Zebadia mwana ya Mikaele, mpi kumosi ti yandi babakala 80; 9 na bana ya Yoabi, Obadia mwana ya Yehiele, mpi kumosi ti yandi babakala 218; 10 na bana ya Bani, Shelomiti mwana ya Yosifia, mpi kumosi ti yandi babakala 160; 11 na bana ya Bebai, Zekaria mwana ya Bebai, i mpi kumosi ti yandi babakala 28; 12 na bana ya Azgadi,j Yohanani mwana ya Akatani, mpi kumosi ti yandi babakala 110; 13 na bana ya Adonikami, k bayina vandaka bantu ya nsuka, bazina na bo yo yai: Elifeleti, Yeyele, ti Shemaya, mpi kumosi ti bo babakala 60; 14 mpi na bana ya Bigwai,l Utai ti Zabudi, mpi kumosi ti bo babakala 70. 15 Mono vukisaka bo penepene ya nzadi yina ke kwisaka na
8
7:28 1 Na kisina, “ba-ntu.”
ESDRASI 8:1-22 KAPU 8 a Esd 7:7
b 1Bs 6:3, 4
c Kub 6:23
d Esd 2:1, 6
e Esd 2:1, 8 Esd 10:27, 44
f Esd 2:1, 15
g Esd 2:1, 7
h Esd 2:1, 4
i Esd 2:1, 11 Esd 10:28, 44
j Esd 2:1, 12
k Neh 7:6, 18
l Esd 2:1, 14
Ndonga ya 2 a Esd 8:31
b Kut 3:20
c Esd 8:24, 25
d 1Bs 6:16
Ahava, a ebuna beto tulaka camp kuna bilumbu tatu. Kansi ntangu mono talaka mbote-mbote bantu mpi banganga-nzambi, mono monaka ve ata Mulevi mosi kuna. 16 Yo yina mono tindaka ndinga sambu bo binga Eliezere, Ariele, Shemaya, Elnatani, Yaribi, Elnatani, Natani, Zekaria, ti Meshulami, bayina vandaka bantwadisi, mpi Yoyaribi ti Elnatani, bayina vandaka balongi. 17 Ebuna mono pesaka bo nsiku sambu na Ido yina kele mfumu na kisika ya bo ke bingaka Kasifia. Mono songaka bo na kuzabisa Ido ti bampangi na yandi, bansadi ya tempelo1 bayina vandaka na Kasifia, na kunatila beto bansadi sambu na nzo ya Nzambi na beto. 18 Sambu diboko ya mbote ya Nzambi na beto vandaka ti beto, bo nataka muntu mosi ya mayele yina vandaka na kati ya bana ya Mali b mutekolo ya Levi mwana ya Izraele, disongidila, Sherebia, c ti bana na yandi mpi bampangi na yandi, babakala 18; 19 mpi Ashabia, kumosi ti yandi Yeshaya ya bantu ya Merari, d bampangi na yandi ti bana na bo, babakala 20. 20 Mpi bansadi ya tempelo1 vandaka 220, bayina Davidi ti bamfumu pesaka na kusadila Balevi, bayina yonso ya bo bingaka na bazina na bo. 21 Ebuna kuna pene-pene ya nzadi ya Ahava, mono songaka bantu na kubuya madia sambu beto kudikulumusa na ntwala ya Nzambi na beto, beto sosa lutwadisu na yandi sambu na nzietelo na beto, sambu na beto, sambu na bana na beto, mpi sambu na bima na beto yonso. 22 Mono waka nsoni na kulomba ntotila basoda ti bantu yina ke tambusaka bampunda sambu na kutanina beto na bambeni na nzila, 8:17, 20 1 To “Banetinimi.” Na kisina, “bantu ya bo me pesaka.”
ESDRASI 8:23-36 sambu beto tubilaka ntotila nde: “Diboko ya mbote ya Nzambi na beto ke vandaka ti bantu yonso yina ke sosaka yandi, a kansi ngolo na yandi ti makasi na yandi ke nwanisaka bantu yonso yina ke yambulaka yandi.” b 23 Yo yina beto buyaka madia mpi salaka kisambu na Nzambi na beto sambu na diambu yai, mpi yandi waka kisambu na beto. c 24 Ntangu yai, mono tulaka bamfumu ya banganga-nzambi 12 na kingenga, disongidila, Sherebia, Ashabia, d kumosi ti bampangi na bo kumi. 25 Ebuna mono tesilaka bo arza, wolo, mpi bisadilu, makabu yina ntotila ti bandongisi na yandi, bamfumu na yandi mpi bantu yonso ya Izraele yina vandaka pana pesaka sambu na nzo ya Nzambi na beto. e 26 Mpidina mono tesaka na maboko na bo batalanta1 650 ya arza, bisadilu 100 ya arza yina kele na ntalu ya batalanta 2, batalanta 100 ya wolo, 27 babolo ya fioti 20 ya wolo yina kele na ntalu ya badariki1 1000, mpi bisadilu 2 ya kwivre ya kitoko, ya mbwaki yina ke sema, ya ntalu mingi bonso wolo. 28 Ebuna mono tubilaka bo nde: “Beno kele santu sambu na Yehowa, f bisadilu kele ya santu, mpi arza ti wolo kele dikabu ya luzolo ya mbote sambu na Yehowa Nzambi ya ba-nkaka na beno. 29 Beno keba yo mbote-mbote tii kuna beno ta tesa yo na ntwala ya bamfumu ya banganganzambi, ya Balevi, ti ya bamfumu ya banzo ya batata ya Izraele na Yeruzalemi, g na basuku1 ya nzo ya Yehowa.” 30 Ebuna banganga-nzambi ti Balevi baka8:26 1 Talanta mosi kele bakilo 34,2. Tala Bangindu ya Ngika B14. 8:27 1 Dariki vandaka mbongo ya kibende ya wolo ya bantu ya Persia. Tala Bangindu ya Ngika. 8:29 1 To “banzo ya kudila madia.”
790 KAPU 8 a 2Bs 16:9 Esd 7:6 Esd 7:28 Zek 4:6
b 2Bs 15:2 c 2Bs 7:14 Yer 29:10, 12 Yer 50:4, 5
d Esd 8:18, 19 e Esd 7:14-16 Esd 7:19
f Lev 21:6-8 Yez 52:11
g Esd 7:19 Esd 8:33
Ndonga ya 2 a Esd 8:15, 21 b Est 3:7 c Esd 7:8 d Esd 7:19 Esd 8:29
e Neh 3:4, 21 f Neh 8:7 g Neh 12:1, 8 h Lev 1:3 i Lev 1:10 j Lev 22:18, 19 k Esd 7:17 l Esd 7:21 m Kuy 15:18 n Esd 6:13
ka arza, wolo, ti bisadilu, yina bo tesilaka bo, sambu na kunata yo na Yeruzalemi na nzo ya Nzambi na beto. 31 Nsuka-nsuka beto katukaka na nzadi Ahava a na kilumbu ya 12 ya ngonda ya ntete b sambu na kukwenda na Yeruzalemi, mpi diboko ya Nzambi na beto vandaka ti beto, mpi yandi gulusaka beto na maboko ya mbeni mpi na bantu yina bumbanaka na nzila sambu na kusala beto mbi. 32 Ebuna beto kumaka na Yeruzalemi c mpi bikalaka kuna bilumbu tatu. 33 Na kilumbu ya iya, beto tesaka arza, wolo, mpi bisadilu na nzo ya Nzambi d na beto mpi beto pesaka yo na Meremoti e mwana ya nganga-nzambi Uriya, mpi Eleazare mwana ya Fineasi vandaka ti yandi, mpi Balevi yai Yozabadi f mwana ya Yeshua mpi Noadia mwana ya Binwi vandaka ti bo. g 34 Bo tangaka ntalu ya bima yonso mpi tesaka yo, na nima bo sonikaka kilo yonso na kimvuka. 35 Bantu yina katukaka na kimpika, bayina vandaka ntete bampika, pesaka bimenga ya kuyoka na Nzambi ya Izraele, bangombe 12 h sambu na Izraele ya mvimba, mameme ya babakala 96, i bana-mameme ya babakala 77, mpi bankombo ya babakala 12 j bonso dikabu sambu na disumu; bima yai yonso vandaka dikabu ya kuyoka sambu na Yehowa. k 36 Ebuna beto pesaka bantuma ya ntotila l na basatrape1 ya ntotila ti na bamfumu ya bambanza ya ntoto yina kele na Simu ya Nzadi,2m mpi bo pesaka bantu ti nzo ya Nzambi ya kieleka maboko. n 8:36 1 Titre ya ke tendula “bantu ya ke taninaka kimfumu,” awa bo me sadila yo sambu na kutubila baguvernere ya baprovense na Kintinu ya bantu ya Persia. 2 To “na Simu ya Nkaka ya Efrate.”
791
9
Kaka na ntangu mambu yai salamaka, bamfumu pusanaka na mono mpi tubaka nde: “Bantu ya Izraele ti banganganzambi mpi Balevi me kabwana ve ti bantu ya bansi mpi mambu na bo ya mbi, a disongidila bantu ya Kanana, bantu ya Heti, bantu ya Perizi, bantu ya Yebusi, bantu ya Amoni, bantu ya Moabi, bantu ya Ezipte, b mpi bantu ya Amore. c 2 Bo me baka bana na bo ya nkaka ya bankento sambu bo kuma bankento na bo mpi ya bana na bo ya babakala. d Ntangu yai bo, bana1 ya santu, e bo me vukana ti bantu ya bansi yina. f Bamfumu ti bilandi ya bamfumu kele bantu ya ntete ya me sala diambu yai ya kukonda kwikama.” 3 Ntangu mono waka mambu yai, mono pasulaka lele na mono ti kazaka na mono ya kukonda maboko, mono tumunaka ndambu ya nsuki ya ntu na mono ti mandefo na mono, mpi mono vandaka na ntoto ti mpasi ya ngolo. 4 Ebuna konso muntu yina vandaka kuzitisa1 bangogo ya Nzambi ya Izraele vukanaka pene-pene na mono sambu na kukonda kwikama ya bantu yina katukaka na kimpika, kansi mono vandaka ya kuvanda ti mpasi ya ngolo tii na ntangu ya dikabu ya mbuma ya nkokila. g 5 Ebuna na ntangu ya dikabu ya mbuma ya nkokila, h mono telamaka na kisika yina mono vandaka sambu na nsoni, ti lele na mono mpi kazaka na mono ya kukonda maboko ya kupasuka, ebuna mono fukamaka mpi tandulaka maboko na mono na Yehowa Nzambi na mono. 6 Mpi mono tubaka nde: “O Nzambi na mono, mono ke wa nsoni mi9:2 1 Na kisina, “nkuna.” 9:4 1 Na kisina, “yina vandaka kutekita kana yandi wa.”
ESDRASI 9:1-11 KAPU 9 a Lev 20:23 Kul 12:29, 30
b Lev 18:3
c Kuy 15:16
d Kub 34:15, 16 Esd 10:44
e Kub 19:5, 6
f Neh 13:1, 3
g Kub 29:41
h Kut 28:4, 5
Ndonga ya 2 a Dan 9:7
b Kut 32:14 2Bs 29:6
c 2Bn 10:32 2Bs 36:17
d 2Bn 17:22, 23 2Bn 25:6, 7
e 2Bn 17:20
f Neh 9:32
g Neh 9:31 Nk 138:7
h Neh 9:36, 37
i Esd 1:1-3
j Esd 6:14 Zek 4:9
ngi sambu na kunangula luse na mono na nge, O Nzambi na mono, sambu bifu na beto me kuma mingi na zulu ya ba-ntu na beto mpi mbi na beto me tombuka tii na zulu. a 7 Yantika na bilumbu ya ba-nkaka na beto tii bubu yai, mbi na beto kele nene kibeni; b mpi sambu na bifu na beto, nge me pesaka beto, bantotila na beto, mpi banganga-nzambi na beto na maboko ya bantotila ya bansi, na mbele ya bitumba, c na kimpika, d na kuvanda bima ya kubotula na bitumba, e mpi na nsoni, mutindu yo kele bubu yai. f 8 Kansi ntangu yai, sambu na mwa ntangu fioti, Yehowa Nzambi na beto me ndima beto na mutindu yandi me sala nde ndambu ya bantu yina bikalaka kuguluka mpi na mutindu yandi me pesa beto kisika ya lutaninu1 na kisika na yandi ya santu, g sambu na kusala nde meso na beto kusema, O Nzambi na beto, mpi sambu na kupesa beto diaka mwa kikesa na kimpika na beto. 9 Sambu ata beto kele bampika, h Nzambi na beto me yambulaka beto ve na kimpika na beto; kansi yandi me monisilaka beto zola na yandi ya kwikama na ntwala ya bantotila ya Persia, i sambu na kupesa beto diaka kikesa ya kutedimisa nzo ya Nzambi na beto j mpi ya kuyidika diaka bisika na yo yina bebaka, mpi sambu na kupesa beto kibaka ya matadi1 na Yuda mpi na Yeruzalemi. 10 “Kansi ntangu yai, O Nzambi na beto, inki beto lenda tuba na nima ya mambu yai? Sambu beto me yambula bansiku na nge, 11 yina nge pesaka beto na nzila ya bansadi na nge bambikudi, ntangu nge tubaka nde: ‘Insi yina beno ke kota sambu na 9:8 1 Na kisina, “pike.” 9:9 1 To “kibaka ya lutaninu.”
ESDRASI 9:12–10:8 kubaka kele insi mosi ya kukonda bunkete sambu na kukonda bunkete ya bantu ya bansi yina, sambu na mambu na bo ya mbi yina bo me fulusa na kati yantika na ndambu mosi tii na ndambu ya nkaka mpi mambu na bo ya mvindu. a 12 Yo yina, beno pesa ve bana na beno ya bankento na bana na bo ya babakala, beno ndima mpi ve bana na bo ya bankento sambu na bana na beno ya babakala; b mpi beno fwete sala ve ata kima mosi yina ta sala nde bo vanda na ngemba mpi bo vanda mbote, c sambu beno kuma ngolo, beno dia bima ya mbote ya insi yina mpi beno baka yo kimakulu sambu na bana na beno.’ 13 Ebuna, na nima ya mambu yina yonso ya me kumina beto sambu na bisalu na beto ya mbi mpi mbi na beto ya nene—sambu nge, O Nzambi na beto, nge me sadila beto ve mambu na kutadila kifu na beto, d mpi nge me pesa bantu ya nkaka na kati na beto awa nzila ya kuguluka e— 14 keti beto fwete fwa diaka bansiku na nge mpi kusala kuwakana ya makwela1 ti bantu yina ke salaka mambu yai ya nzanzi? f Keti nge ta wila beto ve makasi mingi na mpila nde nge ta fwa beto kimakulu, kukonda kubika ata muntu mosi na luzingu to yina ta guluka? 15 O Yehowa Nzambi ya Izraele, nge kele muntu ya lunungu, g sambu beto kele ndambu ya bantu yina me bikala na luzingu tii bubu yai. Awa beto kele na ntwala na nge na mbi na beto, sambu beto lenda telama ve na ntwala na nge sambu na mbi yai.” h Ntangu Esdrasi vandaka kusamba i mpi kufunguna masumu, mpi vandaka kudila mpi kulala luse na ntoto na ntwala ya nzo ya Nzambi ya kieleka,
10
9:14 1 To “mpi kukwelana.”
792 KAPU 9 a Lev 18:24 Kul 12:30, 31 Kul 18:9-11
b Kub 23:32 Kub 34:15, 16 Kul 7:3, 4 Yoz 23:12, 13
c Kul 23:3, 6
d Nk 103:8, 10 Bid 3:22
e Nk 106:46
f Esd 9:1 Neh 13:23
g Neh 9:33 Dan 9:7
h Nk 130:3 Nk 143:2
KAPU 10 i Esd 9:5, 6
Ndonga ya 2 a Esd 10:26, 44
b Esd 2:1, 7
c Esd 9:2
d 2Bn 11:17 2Bs 29:10 2Bs 34:31
e Esd 9:4
f Neh 10:28-30
g Esd 9:3, 4 Dan 9:3-5
kimvuka mosi ya nene ya babakala, ya bankento, ti ya bana ya Izraele vukanaka na nziunga na yandi, sambu bantu vandaka kudila mingi kibeni. 2 Ebuna Shekania mwana ya Yehiele a ya bana ya Elami b tubilaka Esdrasi nde: “Beto me sadila Nzambi na beto mambu kukonda kwikama na mutindu beto me kwela1 bankento ya banzenza ya bantu ya insi. c Ata mpidina, kivuvu kele kaka sambu na Izraele. 3 Ntangu yai, bika beto sala kuwakana ti Nzambi na beto d sambu na kukula bankento yonso mpi bana yina bo butaka, na kuwakana ti lutwadisu ya Yehowa mpi ya bantu yina ke zitisaka1 nsiku ya Nzambi na beto. e Bika beto sala mambu na kuwakana ti Nsiku. 4 Telama, sambu diambu yai kele kiyeka na nge, mpi beto kele ti nge. Vanda ngolo mpi sala yo.” 5 Ebuna Esdrasi telamaka mpi lombaka bamfumu ya banganga-nzambi, Balevi, ti Izraele ya mvimba na kudia ndefi sambu na kusala mambu yina bo tubaka.f Yo yina bo diaka ndefi. 6 Ntangu yai Esdrasi telamaka, yandi katukaka na ntwala ya nzo ya Nzambi ya kieleka mpi kwendaka na suku1 ya Yehohanani mwana ya Eliashibi. Ata yandi kwendaka kuna, yandi diaka kima ve mpi nwaka masa ve, sambu yandi vandaka kudila sambu na kukonda kwikama ya bantu yina katukaka na kimpika. g 7 Ebuna bo tindaka nsangu na Yuda ya mvimba ti na Yeruzalemi sambu bantu yonso yina vandaka ntete bampika kuvukana na Yeruzalemi; 8 mpi na kutadila lukanu ya bamfumu ti ya 10:2 1 To “na mutindu beto me nata na banzo na beto.” 10:3 1 Na kisina, “yina ke tekitaka kana bo wa.” 10:6 1 To “nzo ya kudila madia.”
793 bankuluntu, konso muntu yina ta kwisa ve na nsungi ya bilumbu tatu, bo ta botula1 bima na yandi yonso mpi bo ta kula yandi na kimvuka ya bantu yina katukaka na kimpika. a 9 Yo yina babakala yonso ya Yuda ti ya Benyamini vukanaka na Yeruzalemi na nsungi ya bilumbu tatu, disongidila, na ngonda ya uvwa, na kilumbu ya 20 ya ngonda. Bantu yonso vandaka ya kuvanda na kibansala ya nzo ya Nzambi ya kieleka, bo vandaka kutekita sambu na diambu yina mpi sambu na mvula ya ngolo yina vandaka kunoka. 10 Ebuna nganga-nzambi Esdrasi telamaka mpi tubilaka bo nde: “Beno me sala mambu kukonda kwikama na mutindu beno me kwela bankento ya banzenza b mpi na mutindu yina beno me yika mbi na mbi ya Izraele. 11 Ntangu yai, beno funguna masumu na beno na Yehowa Nzambi ya ba-nkaka na beno mpi beno sala luzolo na yandi. Beno kabwana ti bantu ya insi yai mpi ti bankento yai ya banzenza.” c 12 Ebuna dibundu ya mvimba pesaka mvutu na ndinga ya ngolo nde: “Kisalu na beto kele ya kusala kaka mutindu nge me tuba. 13 Kansi, bantu kele mingi, mpi yo kele nsungi ya mvula. Yo kele mpasi na kutelama na nganda, mpi diambu yai ta baka kaka ve kilumbu mosi to bilumbu zole, sambu beto me kolama na kiteso mosi ya nene na diambu yai. 14 Yo yina, pardo, bika nde bamfumu na beto kumonisa dibundu ya mvimba; d bika nde bantu yonso yina kele na bambanza na beto bayina me kwelaka bankento ya banzenza bo kwisa na ntangu mosi buna kumosi ti bankuluntu mpi bazuzi ya konso mbanza, tii kuna beto ta sala nde makasi yina Nzambi 10:8 1 To “kanga.”
ESDRASI 10:9-27 KAPU 10 a Esd 7:26
b Neh 13:23
c Kul 7:3, 4 Neh 13:3 2Bk 6:17
d Esd 9:1
Ndonga ya 2 a Neh 8:7 Neh 11:16
b Esd 9:1, 2 Neh 13:28 Eze 44:22 Mal 2:7, 8
c Esd 2:1, 2 Esd 3:2 Zek 6:11
d Lev 5:17, 18
e 1Bs 24:3, 14 Esd 2:1, 37
f 1Bs 24:3, 8 Esd 2:1, 39
g Esd 2:1, 38
h Esd 2:1, 3 Neh 3:25
i Esd 2:1, 7 Esd 8:1, 7
j Esd 10:2
k Esd 2:1, 8
na beto wilaka beto sambu na diambu yai kumana.” 15 Kansi, Yonatani mwana ya Asaele ti Yazeya mwana ya Tikva buyaka diambu yai, mpi Meshulami ti Shabetai a yina vandaka Balevi, pesaka bo maboko. 16 Kansi bantu yina vandaka ntete bampika salaka mambu yina bo wakanaka; ebuna nganga-nzambi Esdrasi ti bamfumu ya mabuta ya banzo ya batata na bo, bo yonso yina bo bingaka na bazina, wakanaka bantu na bantu na ndambu na bo na kilumbu ya ntete ya ngonda ya kumi sambu na kutadila diambu yina; 17 ebuna na kilumbu ya ntete ya ngonda ya ntete, bo manisaka mambu ya babakala yonso yina kwelaka bankento ya banzenza. 18 Mpi bo monaka nde bana ya nkaka na kati ya bana ya banganga-nzambi kwelaka bankento ya banzenza: b na bana ya Yeshua c mwana ya Yehosadaki ti bampangi na yandi, Maaseya, Eliezere, Yaribi, ti Gedalia. 19 Kansi bo silaka1 na kukula bankento na bo, mpi sambu bo salaka mbi, bo ta pesa sambu na mbi na bo dimeme ya bakala yina ta katuka na kimvuka ya mameme. d 20 Na bana ya Imere: e Hanani ti Zebadia; 21 na bana ya Arimi:f Maaseya, Eliya, Shemaya, Yehiele, ti Uziya; 22 na bana ya Pashure: g Elioenai, Maaseya, Ismaele, Netanele, Yozabadi, ti Eleasa. 23 Na Balevi: Yozabadi, Shimei, Kelaya (disongidila, Kelita), Petaya, Yuda, ti Eliezere; 24 na miyimbi-bankunga: Eliashibi; mpi na bankengidi ya bakielo: Shalumi, Telemi, ti Uri. 25 Na Izraele, na bana ya Paroshi: h Ramia, Yiziya, Malkiya, Miyamini, Eleazare, Malkiya, ti Benaya; 26 na bana ya Elami: i Matania, Zekaria, Yehiele, j Abdi, Yeremoti, ti Eliya; 27 na bana ya Zatu: k Elioenai, 10:19 1 Na kisina, “bo pesaka maboko.”
ESDRASI 10:28 – NEHEMIA Mambu Yina Ke na Kati Eliashibi, Matania, Yeremoti, Zabadi, ti Aziza; 28 na bana ya Bebai:a Yehohanani, Hanania, Zabai, ti Atelai; 29 na bana ya Bani: Meshulami, Maluke, Adaya, Yashubi, Sheale, ti Yeremoti; 30 na bana ya Pahati-moabi: b Adna, Kelale, Benaya, Maaseya, Matania, Besalele, Binwi, ti Manase; 31 na bana ya Arimi: c Eliezere, Yishiya, Malkiya, d Shemaya, Shimeoni, 32 Benyamini, Maluke, ti Shemaria; 33 na bana ya Ashumi: e Matenai, Matata, Zabadi, Elifeleti, Yeremai, Manase, ti Shimei; 34 na
KAPU 10 a Esd 2:1, 11 Esd 8:1, 11
b Esd 2:1, 6 c Esd 2:1, 32 d Neh 3:11 e Esd 2:1, 19 Neh 8:4
Ndonga ya 2 a Kul 7:3, 4 b Esd 10:16, 17
794
bana ya Bani: Maadai, Amrami, Wele, 35 Benaya, Bedeya, Keluhi, 36 Wania, Meremoti, Eliashibi, 37 Matania, Matenai, ti Yaasu; 38 na bana ya Binwi: Shimei, 39 Shelemia, Natani, Adaya, 40 Maknadebai, Shashai, Sharai, 41 Azarele, Shelemia, Shemaria, 42 Shalumi, Amaria, ti Yozefi; 43 mpi na bana ya Nebo: Yeyele, Matitia, Zabadi, Zebina, Yadai, Yoele, ti Benaya. 44 Bantu yai yonso bakaka bankento ya banzenza, a mpi bo kulaka bankento na bo kumosi ti bana na bo. b
N E H E M IA M A M B U Y I N A K E N A K AT I
1
Bansangu ya me katuka na Yeruzalemi (1-3) Kisambu ya Nehemia (4-11)
2 Bo me tinda Nehemia na Yeruzalemi (1-10) Nehemia me tala mbote-mbote bibaka ya mbanza (11-20) 3 Bo ke tunga diaka bibaka (1-32) 4 Kisalu ke kwenda na ntwala ata kimbeni kele (1-14) Kisalu ya kutunga ke landa kusalama mpi bantu ya ke sala kisalu me simba binwaninu (15-23) 5 Nehemia me manisa mpasi yina bo vandaka kupesa bantu (1-13) Kikalulu ya Nehemia ya kukonda bwimi (14-19) 6 Bambeni ke landa kutelamina kisalu ya kutunga (1-14) Kibaka me mana na nsungi ya bilumbu 52 (15-19) 7 Bakielo ya mbanza mpi bankengidi ya bakielo (1-4) Lisiti ya bampika yina vutukaka (5-69) Bansadi ya tempelo (46-56) Bana ya bansadi ya Salomo (57-60)
Makabu sambu na kisalu (70-73) 8 Bo me tanga Nsiku mpi me tendula yo na bantu (1-12) Bo me sala Nkinsi ya Bisasa (13-18) 9 Bantu me funguna masumu na bo (1-38) Yehowa, Nzambi ya ke lolulaka (17) 10 Bantu me ndima na kuzitisa Nsiku (1-39) “Beto ta yambula ve nzo ya Nzambi na beto” (39) 11
Bantu me kuma kuzinga diaka na Yeruzalemi (1-36)
12 Banganga-nzambi mpi Balevi (1-26) Bo me yantika kusadila kibaka (27-43) Makabu sambu na kisalu ya tempelo (44-47) 13 Mambu ya nkaka yina Nehemia yidikaka (1-31) Bantu fwete pesa ndambu mosi na kati ya bandambu kumi (10-13) Bantu fwete vweza ve Kisabatu (15-22) Bo me nganina bantu sambu na makwela ti bantu ya bansi ya nzenza (23-28)
795
1
Bangogo ya Nehemia1a mwana ya Akalia: Na ngonda ya Kislevi,2 na mvula ya 20, mono vandaka na Shushane3b kisika ya ngolo.4 2 Na ntangu yina, Hanani, c mpangi na mono, katukaka ti babakala ya nkaka na Yuda mpi kwisaka kukuma, ebuna mono yulaka bo nsangu ya me tala Bayuda yina bikalaka, bayina tinaka kimpika d mpi nsangu ya me tala Yeruzalemi. 3 Bo vutulaka nde: “Bantu yina me bikala kuna na provense,1 bayina me guluka na kimpika, bo kele na mpasi mosi ya nene kibeni mpi na nsoni. e Bibaka ya Yeruzalemi kele ya kubwa, f mpi bo me yoka bakielo na yo tiya.” g 4 Ntangu mono waka mambu yai, mono vandaka mpi mono yantikaka kudila mpi kuwa mawa bilumbu mingi, ebuna mono landaka kubuya madia h mpi kusamba na ntwala ya Nzambi ya zulu. 5 Mono tubaka nde: “O Yehowa, Nzambi ya zulu, Nzambi ya nene mpi ya ke pesaka boma, Nzambi yina ke zitisaka kuwakana na yandi mpi ke monisaka zola ya kwikama na bantu yina ke zolaka yandi mpi ke zitisaka bansiku na yandi, i 6 pardo, bika nde dikutu na nge kutula dikebi mpi meso na nge kuvanda ya kukanguka sambu na kuwa kisambu ya nsadi na nge yina mono ke sala na nge bubu yai, mpimpa ti mwini, j na yina me tala bansadi na nge bantu ya Izraele, na ntangu mono ke funguna masumu yina bantu ya Izraele me sala na meso na nge. Beto me sala masumu, mono ti nzo ya tata na mono. k 7 Ya kieleka beto me sala mambu ya mbi na meso na nge l na 1:1 1 Yo ke tendula “Yah Ke Pesaka Kikesa.” 1:1; 2:1 2 Tala Bangindu ya Ngika B15. 1:1 3 To “Suze.” 4 To “nzo ya ntotila; nzo ya ngolo.” 1:3 1 To “distrike yina kele na nsi ya luyalu.”
NEHEMIA 1:1–2:3 KAPU 1 a Neh 1:11 Neh 5:14 Neh 10:1
b Est 1:2 Est 3:15 Dan 8:2
c Neh 7:2 d Yer 52:30 e 1Bn 9:7 Neh 9:36, 37 Nk 79:4
f 2Bn 25:10 g Neh 2:17 Bid 1:4
h 2Bs 20:3 Esd 8:21
i Kul 7:9 Dan 9:4
j Nk 88:1 Luk 18:7
k 2Bs 29:6 Esd 9:6
l Nk 106:6
Ndonga ya 2 a Lev 27:34 Kut 36:13 Kul 12:1 Neh 9:34
b Lev 26:33 Kul 4:27 Kul 28:64
c Kul 30:1-4 d Kul 12:5 Nk 132:13
e Lev 25:42 Kul 5:15 Kul 9:26, 29
f 1Bn 8:49, 50 Esd 7:6 Nk 106:46 Bin 21:1
g Neh 2:1
KAPU 2 h Neh 1:1 i Esd 7:1 Neh 13:6
j Neh 1:11
mutindu beto me zitisa ve bantuma, bansiku, mpi bankanu yina nge pesaka na nsadi na nge Moize. a 8 “Pardo, yibuka mambu yina nge songaka1 nsadi na nge Moize: ‘Kana beno sala mambu kukonda kwikama, mono ta panza beno na kati ya bantu. b 9 Kansi, kana beno vutuka na mono mpi beno zitisa bansiku na mono mpi beno lemfukila yo, ata bantu na beno yina me panzanaka kuvanda tii na nsuka ya zulu, mono ta vukisa bo c kuna mpi ta nata bo na kisika yina mono me ponaka sambu zina na mono kuvanda.’ d 10 Bo kele bansadi na nge mpi bantu na nge, bayina nge sumbaka diaka na ngolo na nge ya nene mpi na diboko na nge ya ngolo. e 11 O Yehowa, pardo, bika nde dikutu na nge kutula dikebi na kisambu ya nsadi na nge, na kisambu ya bansadi na nge yina ke waka kiese na kuwa zina na nge boma, mpi pardo, sala nde nsadi na nge kununga bubu yai mpi bika nde muntu yai kuwila mono mawa.” f Mono vandaka muntu ya ke pesaka ntotila malafu. g Na ngonda ya Nisani,2 na mvula ya 20 h ya ntotila Artazeresesi, i bo tulaka vinu na ntwala na yandi, mpi mutindu vandaka kikalulu na mono, mono bakaka vinu yina mpi pesaka yo ntotila. j Kansi, mono me monanaka ntete ve mawa-mawa na ntwala na yandi. 2 Yo yina ntotila tubilaka mono nde: “Sambu na nki nge ke monana mawa-mawa kansi nge ke bela ve? Mawa yai lenda vanda kaka mawa ya ntima.” Mono waka boma mingi. 3 Ebuna mono tubilaka ntotila nde: “Luzingu ya nda na ntotila! Sambu na nki mono fwete
2
1:8 1 To “lukebisu yina nge pesaka.”
NEHEMIA 2:4-17 monana ve mawa-mawa na ntangu mbanza, kisika yina bo me zikaka ba-nkaka na mono, kele mayumbu, mpi bakielo na yo me piaka tiya?” a 4 Yo yina ntotila tubilaka mono nde: “Nge ke sosa inki?” Na mbala mosi mono sambaka Nzambi ya zulu. b 5 Ebuna mono tubilaka ntotila nde: “Kana yo ke sepedisa ntotila mpi kana nsadi na nge me ndimama na meso na nge, tinda mono na Yuda, na mbanza yina bo me zikaka ba-nkaka na mono, sambu mono tunga yo diaka.” c 6 Ebuna ntotila tubilaka mono (mpi na ntangu yina ntotila-nkento vandaka ya kuvanda pene-pene na yandi) nde: “Nzietelo na nge ta sala bilumbu ikwa, mpi nki ntangu nge ta vutuka?” Yo sepedisaka ntotila na kutinda mono, d ebuna mono pesaka yandi ntangu. e 7 Na nima mono tubilaka ntotila nde: “Kana yo ke sepedisa ntotila, bika nde bo pesa mono mikanda sambu na bamfumu ya bambanza ya ntoto yina kele na Simu ya Nzadi,1f sambu bo pesa mono nzila ya kuluta kukonda mpasi tii kuna mono ta kuma na Yuda, 8 mpi mukanda sambu na Asafi muntu yina ke taninaka Kilanga ya Ntotila,1 sambu yandi pesa mono banti sambu na mabaya ya bakielo ya Kisika ya Ngolo ya Nzo,2g sambu na kibaka ya mbanza, h mpi sambu na nzo yina mono ta kwenda.” Ebuna ntotila pesaka mono yo, i sambu diboko ya mbote ya Nzambi na mono vandaka ti mono. j 9 Nsuka-nsuka mono kwisaka na bamfumu ya bambanza ya ntoto yina kele na Simu ya Nzadi mpi mono pesaka bo mikanda ya ntotila. Ntotila tindaka mpi kumosi ti mono bamfumu ya
796 KAPU 2 a Neh 1:2, 3
b 1Sa 1:13
c Dan 9:25
d Neh 1:11
e Neh 5:14 Neh 13:6
f Yoz 1:4 Esd 5:3
g Neh 7:2
h Neh 1:3
i Esd 7:21
j Esd 7:6
Ndonga ya 2 a Neh 4:1 Neh 6:2
b Neh 2:19 Neh 4:3 Neh 6:14 Neh 13:7
c Neh 13:1
d 2Bs 26:9
e Neh 3:13
f Neh 1:3 Bid 1:4 Bid 2:9
g Neh 3:15 Neh 12:37
h 2Sa 15:23
2:7 1 To “na Simu ya Nkaka ya Efrate.” 2:8 1 To “mfinda ya ntotila.” 2 To “Tempelo.”
Yoa 18:1
i Neh 4:14
basoda ti bantu yina ke tambusaka bampunda. 10 Ntangu Sanbalati a muntu ya Oroni mpi Tobia b muntu ya Amoni c yina vandaka kapita1 waka yo, bo waka ve kiese ata fioti nde muntu mosi me kwisa kusala diambu mosi ya mbote sambu na bantu ya Izraele. 11 Nsuka-nsuka mono kumaka na Yeruzalemi, mpi mono bikalaka kuna bilumbu tatu. 12 Mono telamaka na mpimpa, mono ti ndambu ya bantu yina vandaka ti mono, mpi mono songaka ve ata muntu mosi mambu yina Nzambi na mono tulaka na ntima na mono ya kusala sambu na Yeruzalemi, mpi mono vandaka ve ata ti mbisi ya nkaka katula kaka yina mono vandaka kunata. 13 Ebuna mono basikaka na mpimpa na Kielo ya Muwanda, d mono lutaka na ntwala ya Nto ya Masa ya Nioka ya Nene tii na Kielo ya Bita ya Putulu ya Tiya, e mpi mono talaka mbotembote bibaka ya Yeruzalemi yina bwaka mpi bakielo na yo yina piaka tiya. f 14 Mono lutaka na Kielo ya Nto ya Masa g mpi na Kiziba ya Ntotila, mpi kisika vandaka fioti sambu mbisi yina mono vandaka kunata kuluta. 15 Kansi mono landaka kutombuka na muwanda h na mpimpa, mpi mono landaka kutala kibaka mbotembote, ebuna na nima, mono balukaka mpi kotilaka na Kielo ya Muwanda, mpi mono vutukaka. 16 Bilandi ya bamfumu i zabaka ve kisika mono kwendaka mpi mambu yina mono vandaka kusala, sambu mono tubaka ntete ve ata kima mosi na Bayuda, na banganga-nzambi, na bantu ya lukumu, na bilandi ya bamfumu, mpi na bantu ya nkaka ya kisalu. 17 Nsuka-nsuka mono tubi2:10 1 Na kisina, “nsadi.”
797 laka bo nde: “Beno ke mona mpasi ya nene kibeni yina beto kele na yo, mutindu Yeruzalemi kele mayumbu mpi mutindu bo me yoka bakielo na yo tiya. Beno kwisa beto tunga diaka kibaka ya Yeruzalemi, mpidina nsoni yai ta mana.” 18 Ebuna mono songaka bo mutindu diboko ya mbote ya Nzambi na mono vandaka ti mono, a mono songaka bo mpi mambu yina ntotila tubilaka mono. b Ebuna bo tubaka nde: “Beto telama mpi beto tunga.” Yo yina bo kudipesaka1 kikesa sambu na kusala kisalu yina ya mbote. c 19 Ntangu Sanbalati muntu ya Oroni, Tobia d muntu ya Amoni e yina vandaka kapita,1 ti Geshemi muntu ya Arabia f waka mambu yai, bo yantikaka kuseka beto g mpi kuvweza beto nde: “Inki beno ke na kusala? Keti beno ke kolama na ntotila?” h 20 Kansi mono vutulaka nde: “Nzambi ya zulu kele Muntu yina ta sadisa beto na kununga, i ebuna beto bansadi na yandi, beto ta telama mpi ta tunga; kansi beno kele ve ti dikabu, to nswa, to kima ya kuyibuka1 na Yeruzalemi.” j Nganga-nzambi ya nene Eliashibi k ti bampangi na yandi banganga-nzambi telamaka sambu na kutunga Kielo ya Mameme. l Bo santisaka1 yo m mpi tedimisaka bakielo na yo; bo santisaka yo tii na Nzo-Zulu ya Mea, n tii na Nzo-Zulu ya Ananele. o 2 Pene-pene na bo bantu ya Yeriko p vandaka kutunga, mpi pene-pene na bo Zakure mwana ya Imri vandaka kutunga. 3 Bana ya Asenaya tungaka Kielo ya Bambisi ya Masa; q bo tu-
3
2:18 1 Na kisina, “pesaka maboko na bo.” 2:19 1 Na kisina, “nsadi.” 2:20 1 To “titre.” 3:1 1 To “pesaka.”
NEHEMIA 2:18–3:10 KAPU 2 a Esd 7:6, 28 Neh 2:7, 8
b Dan 9:25 c Aga 1:14 d Neh 6:14 e Neh 13:1, 2 f Neh 4:7 Neh 6:1, 2
g Nk 79:4 h Neh 6:6 i Nk 127:1 j Esd 4:1-3
KAPU 3 k Neh 12:10 Neh 13:4, 28
l Yoa 5:2 m Neh 12:30 n Neh 12:38, 39 o Yer 31:38 Zek 14:10
p Esd 2:1, 34 q 2Bs 33:1, 14 Sef 1:10
Ndonga ya 2 a Neh 2:7, 8 b Esd 8:33 Neh 3:21
c Neh 3:30 Neh 6:17, 18
d Neh 3:27 Amo 1:1
e Neh 12:38, 39 f 2Sa 21:2 g Yoz 18:21, 26 2Bs 16:6 Yer 40:6
h Kuy 15:18 i Neh 12:38
laka yo mabaya a ebuna bo tulaka bakielo na yo, bima ya kukangila yo, mpi banti na yo. 4 Penepene na bo Meremoti b mwana ya Uriya mwana ya Akosi salaka kisalu ya kuyidika, pene-pene na bo Meshulami c mwana ya Berekia mwana ya Meshezabele salaka kisalu ya kuyidika, mpi penepene na bo Zadoki mwana ya Baana salaka kisalu ya kuyidika. 5 Pene-pene na bo bantu ya Tekoa d salaka kisalu ya kuyidika, kansi bantu na bo ya lukumu kudikulumusaka ve sambu na kusala1 kisalu ya bamfumu na bo. 6 Yoyada mwana ya Pasea ti Meshulami mwana ya Besodeya yidikaka Kielo ya Mbanza ya Ntama; e bo tulaka yo mabaya ebuna bo tulaka bakielo na yo, bima ya kukangila yo, mpi banti na yo. 7 Pene-pene na bo Melatia muntu ya Gibeoni f ti Yadoni muntu ya Meronoti salaka kisalu ya kuyidika, bantu ya Gibeoni ti ya Mispa g yina vandaka na nsi ya kiyeka ya1 mfumu ya mbanza ya ntoto yina kele na Simu ya Nzadi.2h 8 Pene-pene na bo Uziele mwana ya Araya, mosi na kati ya bantu yina ke salaka bima ya wolo, salaka kisalu ya kuyidika, mpi pene-pene na yandi Hanania, mosi na kati ya bantu yina ke vukisaka mafuta ya nsudi ya kitoko,1 salaka kisalu ya kuyidika; mpi bo tulaka pavema2 na Yeruzalemi tii na Kibaka ya Nene. i 9 Pene-pene na bo Refaya mwana ya Hure, mfumu ya ndambu ya distrike ya Yeruzalemi, salaka kisalu ya kuyidika. 10 Pene-pene na bo Yedaya mwana ya Arumafi salaka kisalu ya kuyidika na ntwala ya nzo 3:5 1 Na kisina, “nataka ve bankingu na bo na.” 3:7 1 Na kisina, “yina vandaka bantu ya kiti ya kimfumu ya.” 2 To “na Simu ya Nkaka ya Efrate.” 3:8 1 To “bantu ya ke salaka mananasi.” 2 To “pavema ya matadi.”
NEHEMIA 3:11-25 na yandi, mpi pene-pene na yandi Atushi mwana ya Ashabneya salaka kisalu ya kuyidika. 11 Malkiya mwana ya Arimi a mpi Ashubi mwana ya Pahatimoabi b yidikaka kitini ya nkaka,1 mpi Nzo-Zulu ya Bafulu ya Kuyokila Mampa. c 12 Pene-pene na bo Shalumi mwana ya Aloheshi, mfumu ya ndambu ya distrike ya Yeruzalemi, salaka kisalu ya kuyidika, kumosi ti bana na yandi ya bankento. 13 Anuni ti bantu ya Zanoa d yidikaka Kielo ya Muwanda; e bo tungaka yo ebuna bo tulaka bakielo na yo, bima ya kukangila yo, mpi banti na yo, ebuna bo yidikaka kibaka yina maboko1 1 000 tii na Kielo ya Bita ya Putulu ya Tiya. f 14 Malkiya mwana ya Rekabi, mfumu ya distrike ya Bete-akeremi, g yidikaka Kielo ya Bita ya Putulu ya Tiya; yandi tungaka yo mpi tulaka bakielo na yo, bima ya kukangila yo, mpi banti na yo. 15 Shaluni mwana ya Koloze, mfumu ya distrike ya Mispa, h yidikaka Kielo ya Nto ya Masa; i yandi tungaka yo ti ludi na yo, tulaka bakielo na yo, bima ya kukangila yo, mpi banti na yo; yandi yidikaka mpi kibaka ya Kiziba j ya Nzila ya Masa tii na Kilanga ya Ntotila k mpi tii na Kimatilul yina ke katuka na Mbanza ya Davidi mpi ke kulumuka. m 16 Na nima na yandi, Nehemia mwana ya Azbuki, mfumu ya ndambu ya distrike ya Betesure, n salaka kisalu ya kuyidika katuka na ntwala ya Maziamu ya Davidi o tii na kiziba p yina bo tungaka mpi tii na Nzo ya Bantu ya Ngolo. 17 Na nima na yandi, Balevi salaka kisalu ya kuyidika: Re3:11 1 To “tesaka kitini.” 3:13 1 Kiteso ya bametre 445. Tala Bangindu ya Ngika B14.
798 KAPU 3 a Esd 2:1, 32 b Esd 2:1, 6 c Neh 12:38 d Yoz 15:20, 34 Neh 11:25, 30
e 2Bs 26:9 f Neh 2:13 g Yer 6:1 h Yoz 18:21, 26 i Neh 2:14 Neh 12:37
j Yez 22:9 k Yer 39:4 l Neh 12:37 m 2Sa 5:7 n Yoz 15:20, 58 2Bs 11:5-7
o 1Bn 2:10 2Bs 16:13, 14
p Neh 2:14
Ndonga ya 2 a Yoz 15:20, 44 b Esd 2:1, 40 c 2Bs 26:9 Neh 3:24
d Esd 10:28, 44 e Neh 3:1 Neh 13:4
f Esd 8:33 g Kuy 13:10 h Neh 3:19
humi mwana ya Bani; pene-pene na yandi Ashabia, mfumu ya ndambu ya distrike ya Keila, a salaka kisalu ya kuyidika sambu na distrike na yandi. 18 Na nima na yandi, bampangi na bo salaka kisalu ya kuyidika: Bawai mwana ya Enadadi, mfumu ya ndambu ya distrike ya Keila. 19 Pene-pene na yandi Ezere mwana ya Yeshua, b mfumu ya Mispa, vandaka kuyidika kitini ya nkaka na ntwala ya mwa-ngumba ya ke nataka na Kisika ya Kubumba Binwaninu na Dikunzi ya Ke Simbaka Kibaka. c 20 Na nima na yandi, Baruki mwana ya Zabai d salaka ti kikesa mpi yidikaka kitini ya nkaka, katuka na Dikunzi ya Ke Simbaka Kibaka tii na munoko ya nzo ya nganga-nzambi ya nene Eliashibi. e 21 Na nima na yandi, Meremoti f mwana ya Uriya mwana ya Akosi yidikaka kitini ya nkaka, katuka na munoko ya nzo ya Eliashibi tii na nsuka ya nzo ya Eliashibi. 22 Na nima na yandi, banganga-nzambi, bantu ya disg trike ya Yordani,1 salaka kisalu ya kuyidika. 23 Na nima na bo, Benyamini ti Ashubi salaka kisalu ya kuyidika na ntwala ya nzo na bo. Na nima na bo, Azaria mwana ya Maaseya mwana ya Anania salaka kisalu ya kuyidika pene-pene ya nzo na yandi. 24 Na nima na yandi, Binwi mwana ya Enadadi yidikaka kitini ya nkaka, katuka na nzo ya Azaria tii na Dikunzi ya Ke Simbaka Kibakah mpi tii na kinkonko. 25 Na nima na yandi, Palale mwana ya Uzai salaka kisalu ya kuyidika na ntwala ya Dikunzi ya Ke Simbaka Kibaka mpi 3:22 1 To mbala ya nkaka, “distrike ya pene-pene.”
799 ya nzo-zulu yina ke basika katuka na Nzo ya Ntotila, a nzo ya zulu ya Kibansala ya Bankengidi. b Na nima na yandi vandaka Pedaya mwana ya Paroshi. c 26 Bansadi ya tempelo1d yina vandaka kuzinga na Ofeli e salaka kisalu ya kuyidika tii na ntwala ya Kielo ya Masa f na ndambu ya esti mpi na nzo-zulu yina me basikaka. 27 Na nima na bo, bantu ya Tekoa g yidikaka kitini ya nkaka, katuka na ntwala ya nzo-zulu ya nene yina me basikaka tii na kibaka ya Ofeli. 28 Banganga-nzambi salaka kisalu ya kuyidika na zulu ya Kielo ya Bampunda, h konso muntu na ntwala ya nzo na yandi. 29 Na nima na bo, Zadoki i mwana ya Imere salaka kisalu ya kuyidika na ntwala ya nzo na yandi. Mpi na nima na yandi, Shemaya mwana ya Shekania, muntu yina ke taninaka Kielo ya Esti, j salaka kisalu ya kuyidika. 30 Na nima na yandi, Hanania mwana ya Shelemia ti Anuni mwana ya sambanu ya Salafi yidikaka kitini ya nkaka. Na nima na yandi, Meshulami k mwana ya Berekia salaka kisalu ya kuyidika na ntwala ya suku na yandi. 31 Na nima na yandi, Malkiya, yina vandaka na kimvuka ya bantu ya ke salaka bima ya wolo, salaka kisalu ya kuyidika tii na nzo ya bansadi ya tempelo1l ti ya bantu ya mumbongo, na ntwala ya Kielo ya Kutala mpi tii na suku ya zulu ya kinkonko. 32 Bantu yina ke salaka bima ya wolo ti bantu ya mumbongo salaka kisalu ya kuyidika na kati3:26 1 To “Banetinimi.” Na kisina, “Bantu ya bo me pesaka.” 3:31 1 To “Banetinimi.” Na kisina, “bantu ya bo me pesaka.”
NEHEMIA 3:26–4:8 KAPU 3 a 2Sa 5:11 Neh 12:37
b Yer 37:21 c Esd 2:1, 3 d Yoz 9:3, 27 1Bs 9:2 Esd 2:43-54 Esd 8:17, 20
e 2Bs 27:1, 3 2Bs 33:1, 14 Neh 11:21
f Neh 8:1 Neh 12:37
g Neh 3:5 h Yer 31:40 i Neh 13:13 j 1Bs 9:17, 18 k Neh 6:17, 18 l Neh 3:26
Ndonga ya 2 a Neh 3:1 Yoa 5:2
KAPU 4 b Neh 2:10 Neh 6:1, 2 Neh 13:28
c Neh 4:10 d Neh 2:19 e Neh 13:1, 2 f Nk 123:3 g Nk 79:12 h Yer 18:23 i Neh 4:3 j Neh 2:19 k Yoz 13:2, 3 Neh 13:23
kati ya suku ya zulu ya kinkonko ti ya Kielo ya Mameme. a Kaka ntangu Sanbalatib waka nde beto vandaka kutunga diaka kibaka, yandi waka makasi mpi kiseku1 mingi, ebuna yandi vandaka kuseka Bayuda. 2 Mpi na meso ya bampangi na yandi ti ya basoda ya Samaria, yandi tubaka nde: “Bayuda yai ya me lembaka ke sala inki? Keti bo ta sala yo bo mosi? Keti bo ta pesa bimenga? Keti bo ta manisa yo na kilumbu mosi? Keti bo ta vutula na luzingu matadi ya kuzika yina kele na kati ya bita ya mvindu ya kufuluka na putulu?” c 3 Ebuna Tobia d muntu ya Amoni, e yina vandaka ya kutelama pene-pene na yandi, tubaka nde: “Nkutu kana mukengi kumata na kibaka yina bo ke tunga, yo ta bwisa kibaka na bo ya matadi.” 4 O Nzambi na beto, wa, sambu bo ke vweza beto, f sala nde nsoni na bo kuvutukila bo, g mpi sala nde bo kuma bonso kima ya bo me botula mpi bo kuma bampika na insi ya kimpika. 5 Kubumba ve mbi na bo mpi kufwanza ve masumu na bo na ntwala na nge, h sambu bo me finga bantu yina ke tunga. 6 Yo yina beto landaka kutunga kibaka, ebuna beto kangisaka kibaka ya mvimba mpi tungaka yo diaka tii na kati-kati, katuka na ntoto tii na zulu, mpi bantu landaka kutula ntima na bo na kisalu. 7 Ebuna, ntangu Sanbalati, Tobia, i bantu ya Arabia, j bantu ya Amoni, ti bantu ya Ashdodi k waka nde kisalu ya kuyidika bibaka ya Yeruzalemi vandaka kukwenda na ntwala mpi nde beto vandaka kukangisa mabulu, bo waka makasi mingi. 8 Bo salaka komplo sambu na kukwisa
4
4:1 1 To “mpasi.”
NEHEMIA 4:9-23 kunwanisa Yeruzalemi mpi kukotisa mavwanga na kati na yo. 9 Kansi beto sambaka Nzambi na beto mpi tulaka bantu sambu na kutanina beto mpimpa ti mwini sambu bo nwanisa beto ve. 10 Kansi bantu ya Yuda vandaka kutuba nde: “Ngolo ya bantu ya ke sala kisalu ya ngolo1 me mana, mpi mvindu kele mingi kibeni; beto ta kuka ve ata fioti kutunga kibaka.” 11 Mpi bambeni na beto landaka kutuba nde: “Na ntwala nde bo zaba yo to bo mona beto, beto ta kwisa na kati na bo, beto ta fwa bo mpi ta sukisa kisalu yina.” 12 Konso ntangu yina Bayuda yina vandaka kuzinga penepene na bo vandaka kukwisa, bo vandaka kusonga beto mbala na mbala1 nde: “Bo ta kwisila beto na bandambu yonso.” 13 Yo yina mono tulaka bantu na nima ya kibaka na bisika yina vandaka na nsi mpi pwelele, mpi mono tulaka bo na kulanda ndonga ya mabuta na bo ti bambele na bo ya bitumba, makonga na bo, mpi minduki na bo ya batolotolo. 14 Ntangu mono monaka nde bo vandaka na boma, na mbala mosi mono telamaka mpi tubilaka bantu ya lukumu, a bilandi ya bamfumu, ti bantu ya nkaka nde: “Beno wa bo boma ve. b Beno yibuka Yehowa, yina kele nene mpi ke pesaka boma; c beno nwana sambu na bampangi na beno, bana na beno ya babakala ti ya bankento, bankento na beno ti banzo na beno.” 15 Ebuna, ntangu bambeni na beto waka nde beto zabaka mambu yina bo vandaka kusala mpi nde Nzambi ya kieleka bebisaka bangindu na bo, beto yonso vu4:10 1 To “bantu ya ke nataka bizitu.” 4:12 1 Na kisina, “mbala kumi.”
800 KAPU 4 a Neh 13:17
b Kut 14:9 Kul 20:3 Yoz 1:9
c Kul 7:21 Kul 10:17
Ndonga ya 2 a Neh 5:16
b Neh 11:1
c Kut 10:9 2Bs 13:12
d Kul 1:30 Yoz 23:10
e Neh 13:19
tukaka kusala kisalu na kibaka. 16 Yantika kilumbu yina, bantu ndambu na kati ya bantu na mono vandaka kusala kisalu a mpi ndambu ya nkaka na kati na bo vandaka kusimba makonga, bitaninu, minduki ya batolo-tolo, ti binkutu ya bibende. Ebuna bamfumu b telamaka na nima ya nzo ya mvimba ya Yuda 17 yina vandaka kutunga kibaka. Bantu yina vandaka kunata bizitu vandaka kusala kisalu diboko mosi, kansi diboko ya nkaka vandaka kusimba kinwaninu. 18 Konso muntu na kati ya bantu yina vandaka kutunga vandaka ti mbele ya bitumba ya kukanga na luketo na yandi ntangu yandi vandaka kutunga, mpi muntu yina fwete bula kibongo c vandaka kutelama pene-pene na mono. 19 Ebuna mono tubilaka bantu ya lukumu, bilandi ya bamfumu, ti bantu ya nkaka nde: “Kisalu kele nene mpi mingi, mpi beto me tandama na zulu ya kibaka ntama-ntama. 20 Kana beno wa makelele ya kibongo, beno vukana kisika beto kele. Nzambi na beto ta nwana sambu na beto.” d 21 Mpidina beto landaka kusala kisalu na ntangu ndambu ya nkaka ya bantu vandaka kusimba makonga, yantika na sukasuka tii kuna bambwetete vandaka kubasika. 22 Na ntangu yina, mono tubilaka bantu nde: “Bika nde babakala, konso muntu ti nsadi na yandi, kulala na kati ya Yeruzalemi, mpidina bo ta kengila beto na mpimpa mpi ta sala kisalu na mwini.” 23 Yo yina, yo vanda mono, bampangi na mono, bansadi na mono, e to bankengidi yina landaka mono, beto katulaka ve bilele na beto ata fioti, mpi konso muntu na kati na beto vandaka kaka ti kinwaninu na yandi na diboko na yandi ya kitata.
801
5
Kansi, bantu ti bankento na bo yantikaka kudila ngolo sambu na bampangi na bo Bayuda. a 2 Bantu ya nkaka vandaka kutuba nde: “Beto ti bana na beto ya babakala ti ya bankento, beto kele mingi. Beto fwete baka bambuma sambu na kudia mpi kuvanda kaka na luzingu.” 3 Bantu ya nkaka vandaka kutuba nde: “Beto ke simbisa bilanga na beto ya ble, bilanga na beto ya vinu, mpi banzo na beto bonso kidimbu sambu na kubaka bambuma na ntangu ya nzala.” 4 Bantu ya nkaka diaka vandaka kutuba nde: “Beto me defa mbongo na bilanga na beto ya ble ti na bilanga na beto ya vinu sambu na kufuta kitadi ya ntotila. b 5 Beto kele nsuni mosi mpi menga mosi ti bampangi na beto,1 mpi bana na beto kele bonso bana na bo; ata mpidina beto fwete sala nde bana na beto ya babakala ti ya bankento kukuma bampika, mpi bana na beto ya nkaka ya bankento kele dezia na kimpika. c Kansi beto kele ve ti ngolo ya kusukisa diambu yai, sambu bilanga na beto ya ble ti bilanga na beto ya vinu kele ya bantu ya nkaka.” 6 Mono waka makasi mingi ntangu mono waka kudila na bo mpi bangogo yai. 7 Yo yina mono tadilaka mambu yai na ntima na mono, ebuna mono nganinaka kibeni bantu ya lukumu ti bilandi ya bamfumu mpi tubilaka bo nde: “Konso muntu na kati na beno ke lomba luta na mpangi na yandi mosi.” d Diaka, mono yidikaka lukutakanu mosi ya nene sambu na bo. 8 Mono tubilaka bo nde: “Na kutadila makuki na beto, beto me sumba diaka bampangi na beto Bayuda yina bo tekaka na makanda; kansi ntangu yai, keti beno 5:5 1 Na kisina, “Nsuni ya bampangi na beto kele bonso nsuni na beto.”
NEHEMIA 5:1-14 KAPU 5 a Kul 15:9
b Kul 28:15, 33 Neh 9:36, 37
c Kub 21:7 Kul 15:12
d Kub 22:25 Kul 23:19 Nk 15:5 Eze 22:12
Ndonga ya 2 a Lev 25:35 Kul 15:7, 8 Yer 34:8, 9
b Lev 25:36 Neh 5:15
c Eze 18:5, 8
d Neh 5:3
e Neh 10:1
ta teka bampangi na beno mosi, a mpi keti bo fwete tekila beto bo diaka?” Bo vandaka pima, mpi bo monaka ve kima ya kutuba. 9 Ebuna mono tubaka nde: “Mambu yina beno ke sala kele mbote ve. Keti beno fwete tambula ve na boma ya Nzambi b na beto sambu makanda, bambeni na beto, kufinga beto ve? 10 Diaka, mono, bampangi na mono, mpi bansadi na mono, beto ke defisa bo mbongo ti bambuma. Pardo, beto bika kudefisa mbongo ti luta. c 11 Pardo, beno vutudila bo kaka bubu yai bilanga na bo ya ble, d bilanga na bo ya vinu, banti na bo ya olive, banzo na bo, mpi ndambu mosi na kati ya bandambu nkama1 ya mbongo, ya bambuma, ya vinu ya mpa, mpi ya mafuta yina beno ke lomba bo bonso luta.” 12 Ebuna bo tubaka nde: “Beto ta vutudila bo bima yai mpi ta lomba ve ata kima mosi. Beto ta sala kaka mutindu nge me tuba.” Yo yina mono bingaka banganga-nzambi mpi songaka bantu yina na kuzenga kieleka sambu na kuzitisa lusilu yai. 13 Diaka, mono nikisaka lele na mono1 mpi tubaka nde: “Bika nde konso muntu yina ke zitisa ve lusilu yai, Nzambi ya kieleka kunikisa yandi mutindu yai na nzo na yandi mpi na bima na yandi; mpi bika nde bo nikisa muntu yina mutindu yai mpi bo bika yandi maboko mpamba.” Yo yina dibundu ya mvimba tubaka nde: “Amen!”2 Ebuna bo pesaka Yehowa lukumu, mpi bantu salaka mutindu bo silaka. 14 Diaka, yantika kilumbu yina yandi pesaka mono kisalu ya kukuma mfumu ya mbanza e 5:11 1 To “1 na kati ya nkama,” disongidila, konso ngonda. 5:13 1 Na kisina, “nikisaka ntulu na mono.” 2 To “Yo vanda mutindu yina!”
NEHEMIA 5:15–6:9 na bo na insi ya Yuda, katuka na mvula ya 20 a tii na mvula ya 32 b ya ntotila Artazeresesi, c bamvula 12, yo vanda mono to bampangi na mono, beto diaka ve madia ya bo ke pesaka mfumu ya mbanza. d 15 Kansi bamfumu ya ntete ya mbanza yina vandaka na ntwala na mono pesaka bantu kizitu mpi bo vandaka kubaka konso kilumbu na maboko na bo bashekele1 40 ya arza sambu na mampa mpi vinu. Diaka, bansadi na bo monisaka bantu mpasi. Kansi mono salaka yo ve e sambu na boma ya Nzambi. f 16 Diaka, mono pesaka maboko na kisalu ya kibaka yai, mpi beto bakaka ata kilanga mosi ve; g bansadi na mono yonso vukanaka pana sambu na kisalu. 17 Kuvandaka ti Bayuda 150 ti bilandi ya bamfumu yina vandaka kudia na mesa na mono, mpi bantu yina katukaka na makanda mpi kwisaka na beto. 18 Konso kilumbu bo vandaka kulambila mono1 ngombe mosi ya bakala, mameme sambanu ya kitoko, ti bandeke, mpi mbala mosi na bilumbu kumi beto vandaka kunwa vinu mingi ya mutindu na mutindu. Ata mpidina, mono vandaka ve kulomba madia yina bo ke pesaka mfumu ya mbanza, sambu bantu vandaka dezia kunata bizitu na bo ya kisalu. 19 O Nzambi na mono, yibuka mono na mutindu ya mbote1 sambu na mambu yonso ya mono me sala sambu na bantu yai. h Kaka ntangu bo songaka Sanbalati, Tobia, i Geshemi muntu ya Arabia, j ti bambeni na beto ya nkaka nde mono me tunga diaka kibaka k mpi nde ata dibulu mosi ve me bikala na kiba-
6
5:15 1 Shekele mosi kele bagrame 11,4. Tala Bangindu ya Ngika B14. 5:18 1 To “kulamba na mbongo na mono.” 5:19 1 To “sambu na mbote.”
802 KAPU 5 a Neh 2:1
b Neh 13:6
c Esd 8:1
d 1Bk 9:14, 15 2Te 3:8
e 2Bk 11:9 2Bk 12:14
f Neh 5:9
g Bis 20:33 2Bk 12:17
h Neh 13:14 Nk 18:24 Yez 38:3 Mal 3:16
KAPU 6 i Neh 2:10 Neh 4:3
j Neh 2:19 Neh 4:7
k Dan 9:25
Ndonga ya 2 a Neh 3:1, 3
b 1Bs 8:12 Neh 11:31, 35
c Neh 2:19
d Esd 4:14, 15
e Esd 4:4
f Nk 68:35 Nk 138:3 Yez 41:10
ka (ata tii na ntangu yina mono vandaka me tedimisa ntete ve bikangilu na bakielo), a 2 na mbala mosi Sanbalati ti Geshemi tindilaka mono nsangu yai: “Kwisa beto tula ntangu mosi sambu na kukutana na babwala ya Muwanda ya Ono.” b Kansi bo vandaka kukana kusala mono mbi. 3 Yo yina mono tindilaka bo binati-nsangu sambu na kutuba nde: “Mono ke sala kisalu mosi ya nene, mono lenda kulumuka ve. Sambu na nki kisalu fwete telama na ntangu mono ke bika yo sambu na kukwisa na beno?” 4 Bo tindilaka mono nsangu yina mosi mbala iya, mpi konso mbala mono vandaka kupesa bo mvutu ya mutindu mosi. 5 Ebuna Sanbalati tindilaka mono nsadi na yandi ti nsangu ya mutindu mosi na mbala ya tanu, ti mukanda ya kukanguka na diboko na yandi. 6 Bo sonikaka na mukanda yango nde: “Yo me wakana na kati ya makanda, Geshemi c mpi ke tuba yo, nde nge ti Bayuda beno ke kana kukolama.d Yo yina nge ke tunga kibaka; mpi nsangu yina ke monisa nde nge ke zola kukuma ntotila na bo. 7 Diaka, nge me tula bambikudi sambu na kuzabisa nsangu na nge na Yeruzalemi ya mvimba nde, ‘Ntotila mosi kele na Yuda!’ Ntangu yai bo ta songa ntotila mambu yai. Yo yina kwisa beto tubila yo kumosi.” 8 Kansi, mono tindilaka yandi mvutu yai: “Ata diambu mosi ve na mambu ya nge ke tuba me salama; nge mosi ke ganga yo na bangindu na nge.”1 9 Bo yonso vandaka kusosa kupesa beto boma mpi kutuba nde: “Maboko na bo ta lemba na kisalu, mpi yo ta salama ve.” e Ntangu yai mono ke samba, pesa maboko na mono kikesa. f 6:8 1 Na kisina, “na ntima na nge.”
803 10 Ebuna mono kwendaka na nzo ya Shemaya mwana ya Delaya mwana ya Mehetabele ntangu yandi kudikangaka kuna. Yandi tubaka nde: “Beto tula ntangu mosi sambu na kukutana na nzo ya Nzambi ya kieleka, na kati ya tempelo, mpi beto kanga bakielo ya tempelo, sambu bo ke kwisa kufwa nge. Bo ke kwisa kufwa nge na mpimpa.” 11 Kansi mono tubaka nde: “Keti muntu bonso mono fwete tina? Keti muntu bonso mono lenda kota na tempelo mpi kuzinga? a Mono ta kota ve!” 12 Ebuna mono bakisaka nde Nzambi ve muntu tindaka yandi, kansi Tobia ti Sanbalati b bantu futaka yandi sambu na kutuba mbikudulu yai sambu na mono. 13 Bo futaka yandi sambu na kupesa mono boma mpi kupusa mono na kusala disumu, mpidina bo zolaka kuvanda ti kikuma ya kubebisa lukumu na mono, sambu na kufinga mono. 14 O Nzambi na mono, yibuka Tobia c ti Sanbalati mpi mambu yai, yibuka mpi mbikudi ya nkento Noadia ti bambikudi ya nkaka yina vandaka ntangu yonso kusosa kupesa mono boma. 15 Ebuna kibaka manaka na kilumbu ya 25 ya Elule,1 na nsungi ya bilumbu 52. 16 Kaka ntangu bambeni na beto yonso waka yo mpi makanda yonso ya nziunga monaka yo, bo waka nsoni mingi,1d mpi bo bakisaka nde kisalu yai salamaka ti lusadisu ya Nzambi na beto. 17 Na bilumbu yina, bantu ya lukumue ya Yuda vandaka kutindila Tobia mikanda mingi, ebuna Tobia vandaka kupesa bo mvutu. 18 Bantu mingi na Yuda zengaka kieleka nde bo ta vanda ya kwikama na yandi, sambu yandi va6:15 1 Tala Bangindu ya Ngika B15. 6:16 1 Na kisina, “bo bwaka kibeni na meso na bo mosi.”
NEHEMIA 6:10–7:5 KAPU 6 a Kut 1:51 Kut 18:7 2Bs 26:18, 19
b Neh 2:10
c Neh 4:3, 4
d Neh 4:7 Nk 129:5
e Neh 5:7
Ndonga ya 2 a Esd 2:1, 5
b Neh 3:4
c Neh 6:9 Neh 6:10, 13
KAPU 7 d Neh 2:17 Neh 6:15 Dan 9:25
e Neh 3:1, 6, 13
f 1Bs 26:1 Esd 2:1, 42
g 1Bs 9:33 Esd 2:1, 41
h Esd 3:8
i Neh 1:2
j Neh 2:8
k Neh 5:15
l Neh 11:1
m 1Bs 9:1 Esd 2:59, 62
ndaka bokilo ya Shekania mwana ya Arah, a mpi mwana na yandi ya bakala Yehohanani kwelaka mwana ya Meshulami b mwana ya Berekia. 19 Diaka, bo vandaka ntangu yonso kusonga mono mambu ya mbote sambu na yandi ebuna bo vandaka kuzabisa yandi mambu yina mono tubaka. Na nima, Tobia vandaka kutinda mikanda sambu na kupesa mono boma. c Kaka na ntangu bo manisaka kutunga diaka d kibaka, mono tedimisaka bakielo, e ebuna, mono tulaka bankengidi ya bakielo, f miyimbi-bankunga, g ti Balevi. h 2 Na nima, mono tulaka mpangi na mono Hanani i na kuyala Yeruzalemi, kumosi ti Hanania mfumu ya Kisika ya Ngolo, j sambu yandi vandaka kibeni muntu ya me fwana na kutudila ntima mpi yandi vandaka kuwa Nzambi ya kieleka k boma kuluta bantu mingi ya nkaka. 3 Yo yina mono tubilaka bo nde: “Bo fwete kangula ve bakielo ya Yeruzalemi tii kuna ntangu ta kuma ngolo, mpi na ntangu bo ke telama sambu na kukengila, bo fwete kanga bakielo mpi kutula yo bikangilu. Ebuna tula bantu ya Yeruzalemi bo vanda bankengidi, konso muntu na kisika ya bo me pesa yandi na kukengila mpi konso muntu na ntwala ya nzo na yandi.” 4 Mbanza vandaka nene mpi nda, bantu vandaka mingi ve na kati, l mpi bo tungaka ntete ve banzo mingi. 5 Kansi Nzambi na mono tulaka na ntima na mono ngindu ya kuvukisa bantu ya lukumu, bilandi ya bamfumu, ti bantu sambu bo sonikisa bazina na kulanda ndonga ya ba-nkaka. m Ebuna mono monaka mukanda ya bazina ya bantu yina kwisaka ntete yina bo sonikisaka bazina na kulanda ndonga ya ba-nkaka, mpi mono monaka bo me sonika na kati nde:
7
NEHEMIA 7:6-63 6 Bantu yai vandaka bantu ya provense1 yina vandaka na kati ya bantu yina katukaka na kimpika, bayina Nebukadenezare a ntotila ya Babilone nataka na kimpika b mpi bayina vutukaka na Yeruzalemi ti na Yuda na nima, konso muntu na mbanza na yandi, c 7 bayina kwisaka ti Zorobabele,d Yeshua, e Nehemia, Azaria, Raamia, Nahamani, Mordekai, Bilshani, Mispereti, Bigwai, Nehumi, ti Baanah. Yai ntalu ya babakala ya Izraele:f 8 bana ya Paroshi 2172; 9 bana ya Shefatia 372; 10 bana ya Arah g 652; 11 bana ya Pahatimoabi, h na bana ya Yeshua ti ya Yoabi, i 2 818; 12 bana ya Elami j 1254; 13 bana ya Zatu 845; 14 bana ya Zakai 760; 15 bana ya Binwi 648; 16 bana ya Bebai 628; 17 bana ya Azgadi 2 322; 18 bana ya Adonikami 667; 19 bana ya Bigwai 2067; 20 bana ya Adini 655; 21 bana ya Atere, ya Ezekiasi, 98; 22 bana ya Ashumi 328; 23 bana ya Besai 324; 24 bana ya Arifi 112; 25 bana ya Gibeoni k 95; 26 babakala ya Betelemi ti Netofa 188; 27 babakala ya Anatoti l 128; 28 babakala ya Bete-azmaveti 42; 29 babakala ya Kiriati-yearimi, m Kefira, ti Beeroti n 743; 30 babakala ya Rama ti Geba o 621; 31 babakala ya Mikmasi p 122; 32 babakala ya Beteleq ti Ai r 123; 33 babakala ya Nebo ya nkaka 52; 34 bana ya Elami ya nkaka 1254; 35 bana ya Arimi 320; 36 bana ya Yeriko 345; 37 bana ya Lodi, Adidi, ti Ono s 721; 38 bana ya Senaa 3930. 39 Banganga-nzambi: t bana ya Yedaya ya nzo ya Yeshua 973; 40 bana ya Imere 1052; 41 bana ya Pashure u 1247; 42 bana ya Arimi v 1017. 7:6 1 To “distrike yina kele na nsi ya luyalu mosi.”
804 KAPU 7 a 2Bn 25:1 Dan 3:1
b 2Bn 24:12, 14 2Bs 36:17, 20 Yer 39:9 Yer 52:15, 28
c Esd 2:1 d Esd 1:8, 11 Zek 4:9 Mat 1:12
e Esd 3:8 Esd 5:2 Aga 1:14 Zek 3:1
f Esd 2:2-35 g Neh 6:17, 18 h Esd 10:30, 44 i Esd 8:1, 9 j Esd 10:26, 44 k Yoz 11:19 2Sa 21:2 Neh 3:7
l Yoz 21:8, 18 Yer 1:1
m 1Sa 7:2 n Yoz 18:25, 28 o Yoz 18:21, 24 p 1Sa 13:5 q 1Bn 12:32 r Yoz 7:2 s Neh 6:2 Neh 11:31, 35
t Esd 2:36-39 u Esd 10:22, 44 v 1Bs 24:3, 8
Ndonga ya 2 a Esd 2:40 b Esd 3:9 c 1Bs 25:7 Esd 2:41
d 1Bs 6:31, 39 e Esd 2:42 Neh 7:1
f 1Bs 9:2, 17 Neh 11:19 Neh 12:25
g Yoz 9:3, 27 1Bs 9:2 Esd 2:43-54 Esd 2:58
h Esd 2:55-58 Neh 11:3
i Yoz 9:3, 27 Neh 3:26
j Esd 2:59-63
43 Balevi: a bana ya Yeshua, ya Kadmiele, b na bana ya Odeva 74. 44 Miyimbi-bankunga: c bana ya Asafi, d 148. 45 Bankengidi ya bakielo: e bana ya Shalumi, bana ya Atere, bana ya Talmoni, bana ya Akubu, f bana ya Atita, bana ya Shobai, 138. 46 Bansadi ya tempelo:1g bana ya Siha, bana ya Asufa, bana ya Tabaoti, 47 bana ya Kerosi, bana ya Sia, bana ya Padoni, 48 bana ya Lebana, bana ya Agaba, bana ya Salmai, 49 bana ya Hanane, bana ya Gidele, bana ya Gahare, 50 bana ya Reaya, bana ya Resini, bana ya Nekoda, 51 bana ya Gazami, bana ya Uza, bana ya Pasea, 52 bana ya Besai, bana ya Meunimi, bana ya Nefushesimi, 53 bana ya Bakbuku, bana ya Akufa, bana ya Arure, 54 bana ya Basliti, bana ya Mehida, bana ya Arsha, 55 bana ya Barkosi, bana ya Sisera, bana ya Tema, 56 bana ya Nesia, bana ya Atifa. 57 Bana ya bansadi ya Salomo: h bana ya Sotai, bana ya Sofereti, bana ya Perida, 58 bana ya Yaala, bana ya Darkoni, bana ya Gidele, 59 bana ya Shefatia, bana ya Atili, bana ya Pokeretihazebayimi, bana ya Amone. 60 Bansadi yonso ya tempelo1i ti bana ya bansadi ya Salomo vandaka 392. 61 Bantu yai tombukaka katuka na Tele-mela, Tele-arsha, Kerubi, Adoni, mpi Imere, kansi mpila ya kuzaba nzo ya batata na bo ti kisina na bo vandaka ve, kana bo vandaka bantu ya Izraele to ve: j 62 bana ya Delaya, bana ya Tobia, bana ya Nekoda, 642. 63 Na banganganzambi: bana ya Abaya, bana ya 7:46 1 To “Banetinimi.” Na kisina, “Bantu ya bo me pesaka.” 7:60 1 To “Banetinimi.” Na kisina, “Bantu yonso ya bo me pesaka.”
805 Akosi, a bana ya Barzilai, yina bakaka nkento na kati ya banabankento ya Barzilai b muntu ya Gileadi mpi yina bo kumaka kubinga na zina na bo. 64 Bantu yai sosaka bazina ya mabuta na bo na balisiti sambu na kuzaba ndonga ya ba-nkaka na bo, kansi yo monanaka ve, yo yina bo katulaka bo na kisalu ya kinganganzambi.1c 65 Mfumu ya mbanza1d songaka bo nde bo fwete dia ve bima ya kuluta santu e tii kuna nganga-nzambi mosi yina lenda yula Urimi ti Tumimi ta basika. f 66 Ntalu yonso ya dibundu ya mvimba vandaka 42360, g 67 katula bampika na bo ya babakala ti ya bankento, h yina vandaka 7337; bo vandaka mpi ti miyimbi-bankunga ya babakala ti ya bankento 245. i 68 Bampunda na bo ya bitumba vandaka 736, bampunda na bo ya nkaka 245, 69 bashamo na bo 435, bampunda na bo 6 720. 70 Bamfumu ya nkaka ya banzo ya batata pesaka makabu sambu na kisalu. j Mfumu ya mbanza1 tulaka na kisika ya kubumba bimvwama badrakime2 1000 ya wolo, babolo 50, ti bamvwela 530 ya banganganzambi. k 71 Bamfumu ya nkaka ya banzo ya batata pesaka na sanduku ya makabu sambu na kisalu badrakime 20 000 ya wolo ti bamine1 2200 ya arza. 72 Mpi bantu ya nkaka pesaka badraki-
NEHEMIA 7:64–8:5 KAPU 7 a 1Bs 24:3, 10 Neh 3:21
b 2Sa 17:27-29 2Sa 19:31 1Bn 2:7
c Kut 18:7 d Neh 8:9 Neh 10:1
e Lev 2:3 Kut 18:8, 9
f Kub 28:30 1Sa 28:6
g Esd 2:64-67 h Lev 25:44 i Kub 15:21 1Sa 18:6
j Esd 2:68, 69 k Lev 6:10
Ndonga ya 2 a Neh 7:1 b Neh 11:20 c Lev 23:24, 27 1Bn 8:2 Esd 3:1
d Esd 2:70
KAPU 8 e Neh 3:26 Neh 12:37
f Esd 7:6 g Kul 31:9 Yoz 1:8
h Lev 27:34
7:64 1 To “bo kulaka bo na kisalu ya kinganga-nzambi sambu bo vandaka mvindu.” 7:65, 70 1 To “Tirshata,” titre ya bantu ya Persia sambu na kubinga mfumu ya provense. 7:70 2 Mbala mingi yo vandaka kiteso mosi ti dariki ya wolo ya bantu ya Persia yina kilo na yo vandaka bagrame 8,4. Yo kele ve drakime ya Masonuku ya Kigreki. Tala Bangindu ya Ngika B14. 7:71 1 Mine mosi na Masonuku ya Kiebreo kele bagrame 570. Tala Bangindu ya Ngika B14.
i Kul 31:12 2Bs 17:8, 9 Mal 2:7
j Lev 23:24 1Bn 8:2
k Bis 13:15 Bis 15:21
l Bis 16:14 Bis 17:11
m Neh 12:40, 42
me 20 000 ya wolo, bamine 2000 ya arza, ti bamvwela 67 ya banganga-nzambi. 73 Ebuna banganga-nzambi, Balevi, bankengidi ya bakielo, miyimbi-bankunga, a bantu ya nkaka, bansadi ya tempelo,1 mpi bantu ya Izraele yonso ya nkaka2 zingaka na bambanza na bo. b Ntangu ngonda ya nsambwadi lungaka, c bantu ya Izraele vandaka kuzinga na bambanza na bo. d Ebuna bantu yonso vukanaka ti ngindu mosi na balabala ya nene na ntwala ya Kielo ya Masa, e mpi bo songaka Esdrasi f kalaki ya mikanda1 na kunata mukanda ya Nsiku ya Moize, g yina Yehowa songaka Izraele. h 2 Yo yina nganga-nzambi Esdrasi nataka Nsiku na ntwala ya dibundui ya babakala, ya bankento, mpi ya bantu yonso yina lendaka kuwa mpi kubakisa, na kilumbu ya ntete ya ngonda ya nsambwadi. j 3 Ebuna yandi tangaka yok na ndinga ya ngolo na bala-bala ya nene yina ke talana ti Kielo ya Masa, yantika na suka-suka tii na midi, na ntwala ya babakala, bankento, mpi bantu yonso yina lendaka kubakisa; mpi bantu widikilaka na dikebi yonso l mambu ya mukanda ya Nsiku. 4 Esdrasi kalaki ya mikanda1 vandaka ya kutelama na zulu ya estrade ya mabaya yina bo salaka sambu na dibaku yina; ebuna Matitia, Shema, Anaya, Uria, Hilkia, ti Maaseya vandaka ya kutelama pene-pene na yandi na diboko na yandi ya kitata, mpi Pedaya, Mishaele, Malkiya, m Ashumi, Ashe-badana, Zekaria, ti Meshulami na diboko na yandi ya kimama. 5 Esdrasi kangulaka mukanda yina na meso ya bantu
8
7:73 1 To “Banetinimi.” Na kisina, “bantu ya bo me pesaka.” 2 Na kisina, “Izraele ya mvimba.” 8:1, 4 1 To “nsekudi.”
NEHEMIA 8:6-16 yonso, sambu yandi vandaka na zulu ya bantu yonso. Ntangu yandi kangulaka yo, bantu yonso telamaka. 6 Ebuna Esdrasi kumisaka Yehowa Nzambi ya kieleka, Nzambi ya nene, ebuna bantu yonso vutulaka nde, “Amen!1 Amen!” a mpi bo nangulaka maboko na bo na zulu. Na nima, bo bwaka na ntoto mpi fukamaka na ntwala ya Yehowa baluse na ntoto. 7 Yeshua, Bani, Sherebia, b Yamini, Akubu, Shabetai, Odia, Maaseya, Kelita, Azaria, Yozabadi, c Hanane, ti Pelaya, bayina vandaka Balevi, vandaka kutendudila bantu Nsiku, d kansi bantu bikalaka ya kutelama. 8 Mpi bo landaka kutanga mukanda yina na ndinga ya ngolo, Nsiku ya Nzambi ya kieleka, bo vandaka kutendula yo pwelele mpi kupesa ngindu na yo; mpidina bo sadisaka bantu na kubakisa mambu yina bo vandaka kutanga.1e 9 Ebuna Nehemia yina vandaka mfumu ya mbanza1 na ntangu yina, Esdrasi f yina vandaka nganga-nzambi mpi kalaki ya mikanda,2 mpi Balevi yina vandaka kulonga bantu, bo tubilaka bantu yonso nde: “Bubu yai kele kilumbu mosi ya santu sambu na Yehowa Nzambi na beno. g Beno vanda na mawa ve mpi beno dila ve.” Sambu bantu yonso vandaka kudila ntangu bo waka bangogo ya Nsiku. 10 Yandi tubilaka bo nde: “Beno kwenda, beno dia bima ya kuluta kitoko,1 beno nwa bima ya sukadi, mpi beno tinda ndambu ya madia h na bantu yina me lamba ve ata kima; sambu yai kele kilumbu ya santu sambu na Mfumu na beto, mpi 8:6 1 To “Yo vanda mutindu yina!” 8:8 1 To “bo pesaka ntendula na mambu yina bo vandaka kutanga.” 8:9 1 To “Tirshata,” titre ya bantu ya Persia sambu na kubinga mfumu ya provense. 8:9, 13 2 To “nsekudi.” 8:10 1 Na kisina, “bima ya mafuta-mafuta.”
806 KAPU 8 a Kul 27:26
b Neh 9:4
c Esd 8:33 Neh 11:16
d Kul 33:8, 10
e Luk 24:27 Bis 8:30, 31
f Esd 7:11
g Lev 23:24
h Est 9:19
Ndonga ya 2 a Nk 126:1-3
b Neh 8:8
c Lev 23:34, 42 Kul 16:13, 16 Yoa 7:2
d Lev 23:4
e 1Bn 6:36 1Bn 7:12 2Bs 4:9 2Bs 20:5
f Neh 3:26 Neh 8:1, 3
beno wa ve mawa, sambu kiese ya Yehowa kele kisika na beno ya ngolo ya lutaninu.”1 11 Balevi vandaka kulembika bantu yonso ntima mpi kutuba nde: “Beno vanda pima! sambu bubu yai kele kilumbu ya santu, mpi beno wa mawa ve.” 12 Yo yina bantu yonso kwendaka sambu na kudia, kunwa, kutindila bantu ya nkaka ndambu ya madia, mpi kulanda kuvanda na kiese ya ngolo, a sambu bo bakisaka mambu yina bo zabisaka bo. b 13 Na kilumbu ya zole, bamfumu ya banzo ya batata ya bantu yonso, banganga-nzambi, mpi Balevi vukanaka pene-pene ya Esdrasi kalaki ya mikanda2 sambu na kubakisa diaka mbotembote bangogo ya Nsiku. 14 Ebuna bo monaka bo me sonika na kati ya Nsiku yina ya Yehowa pesaka na nzila ya Moize nde bantu ya Izraele fwete zinga na bisasa1 na nsungi ya nkinsi yina na ngonda ya nsambwadi, c 15 mpi nde bo fwete samuna mpi kuzabisa d na bambanza na bo yonso mpi na Yeruzalemi ya mvimba nde: “Beno basika mpi beno kwenda na ntoto ya bangumba mpi beno kwisa kunata balutangu ya banti ya olive yina kele ti matiti mingi, ya banti ya pini, ya mirte ti ya maba, mpi balutangu ya banti ya nkaka yina kele ti matiti mingi sambu na kusala bisasa, na kuwakana ti mambu yina kele ya kusonika.” 16 Yo yina bantu basikaka mpi kwisaka kunata yo sambu na kusala bisasa sambu na bo mosi, konso muntu na zulu ya ludi na yandi, mpi na bibansala na bo, na bibansala ya nzo ya Nzambi ya kieleka, e na bala-bala ya nene ya Kielo ya Masa, f mpi na balabala ya nene ya Kielo ya Efrayi8:10 1 To “kele kikesa na beno.” 8:14 1 To “bisika ya kuzinga ya ntangu fioti.”
807 mi. a 17 Mpidina bantu yonso ya dibundu yina katukaka na kimpika mpi kwisaka kuvutuka salaka bisasa mpi vandaka kuzinga na bisasa, sambu bantu ya Izraele salaka yo ve mutindu yina tuka bilumbu ya Yozue b mwana ya Nuni tii na kilumbu yina, yo yina kiese vandaka mingi kibeni. c 18 Ebuna konso kilumbu bo vandaka kutanga mukanda ya Nsiku ya Nzambi ya kieleka, d yantika na kilumbu ya ntete tii na kilumbu ya nsuka. Bo salaka nkinsi bilumbu nsambwadi, ebuna na kilumbu ya nana kuvandaka ti lukutakanu mosi ya santu, mutindu nsiku vandaka kulomba yo. e Na kilumbu ya 24 ya ngonda yai, bantu ya Izraele vukanaka; bo vandaka kubuya madia, bo lwataka basaki mpi kuditulaka putulu. f 2 Ebuna bantu ya dibuta ya Izraele kabwanaka ti banzenza yonso, g bo telamaka mpi fungunaka masumu na bo mosi ti bifu ya batata na bo. h 3 Na nima, bo telamaka kisika bo vandaka mpi bo tangaka na ndinga ya ngolo mukanda ya Nsikui ya Yehowa Nzambi na bo bangunga tatu na mwini; mpi bangunga tatu ya nkaka bo vandaka kufunguna masumu na bo mpi kufukimina Yehowa Nzambi na bo. 4 Yeshua, Bani, Kadmiele, Shebania, Buni, Sherebia, j Bani, ti Kenani telamaka na estrade k ya Balevi yina bo tedimisaka, mpi bo bokaka na Yehowa Nzambi na bo. 5 Ebuna Balevi yai Yeshua, Kadmiele, Bani, Ashabneya, Sherebia, Odia, Shebania, ti Petaya tubaka nde: “Beno telama mpi beno kumisa Yehowa Nzambi na beno mvula na mvula.1l Bika nde bo kumisa zina na nge ya nkembo, yina kele ya ku-
9
9:5 1 To “katuka mvula na mvula tii mvula na mvula.”
NEHEMIA 8:17–9:12 KAPU 8 a 2Bn 14:13 Neh 12:38, 39
b Yoz 1:1 c Kul 16:14, 15 d Kul 31:10-12 e Lev 23:34, 36
KAPU 9 f Yoz 7:6 Yon 3:5, 6
g Esd 9:1, 2 Neh 13:3
h Lev 26:40 Esd 9:6 Nk 106:6 Dan 9:8
i Neh 8:3, 8 j Neh 8:7 k Neh 8:4 l Yer 33:10, 11
Ndonga ya 2 a Kul 6:4 b Kuy 12:1, 2 c Kuy 11:31 d Kuy 17:5 e Kuy 22:10-12 f Kuy 15:18 g Kub 2:23-25 Kub 3:7
h Kub 7:3 Kul 6:22
i Kub 5:2 j Kub 9:16 k Kub 14:21, 22 l Kub 15:1, 5, 10
nanguka kuluta lusakumunu yonso ti nkembo. 6 “Nge mpamba kele Yehowa; a nge salaka zulu, ee, zulu ya zulu ti makesa na yo yonso, ntoto ti bima yonso yina kele na zulu na yo, banzadi-mungwa ti bima yonso yina kele na kati na yo. Nge ke taninaka yo yonso na luzingu, mpi makesa ya zulu ke fukimina nge. 7 Nge kele Yehowa Nzambi ya kieleka, yina solaka Abrami b mpi basisaka yandi na Ure c ya bantu ya Kaldea mpi pesaka yandi zina Abrahami. d 8 Nge monaka nde ntima na yandi vandaka ya kwikama na ntwala na nge, e yo yina nge salaka kuwakana ti yandi sambu na kupesa yandi insi ya bantu ya Kanana, ya bantu ya Heti, ya bantu ya Amore, ya bantu ya Perizi, ya bantu ya Yebusi, ti ya bantu ya Girgashi, sambu na kupesa yo na bana1 na yandi; f ebuna nge zitisaka balusilu na nge, sambu nge kele muntu ya lunungu. 9 “Yo yina nge monaka mpasi ya ba-nkaka na beto na Ezipte, g mpi nge waka kudila na bo na Nzadi-Mungwa ya Mbwaki. 10 Ebuna nge salaka bidimbu ti bimangu sambu na kunwanisa Farao ti bansadi na yandi yonso ti bantu yonso ya insi na yandi, h sambu nge zabaka nde bo sadilaka bantu na nge mambu na lulendo yonso. i Nge kudisadilaka zina yina kele kaka tii bubu yai. j 11 Nge kabulaka nzadi-mungwa na bitini zole na ntwala na bo, mpidina bo sabukaka nzadimungwa na ntoto ya kuyuma, k ebuna nge losaka bantu yina vandaka kulanda bo na mudindu kibeni bonso ditadi mosi ya bo me losa na masa ya ke nikana ngolo. l 12 Na mwini nge twadisaka bo ti dikunzi mosi ya dituti, mpi na mpimpa ti dikunzi mosi 9:8 1 Na kisina, “nkuna.”
NEHEMIA 9:13-25 ya tiya, sambu na kupesa nsemo na nzila yina bo fwete kwenda. a 13 Ebuna nge kwisaka kukulumuka na Ngumba ya Sinai b mpi tubilaka bo katuka na zulu c mpi nge pesaka bo bankanu ya lunungu, bansiku ya kieleka,1 balutwadisu ya mbote ti bantuma. d 14 Nge salaka nde bo zaba Kisabatu na nge ya santu, e mpi nge pesaka bo bantuma, bansiku, ti nsiku na nzila ya nsadi na nge Moize. 15 Nge pesaka bo mampa katuka na zulu ntangu bo vandaka na nzala, f nge basisaka masa na ditadi ntangu bo vandaka na nzala ya masa, g ebuna nge songaka bo na kukota mpi na kubaka insi yina nge silaka1 na kupesa bo. 16 “Kansi bo, ba-nkaka na beto, bo salaka mambu na lulendo yonso h mpi kumaka ntungolo,1i ebuna bo vandaka kuwa ve bantuma na nge. 17 Bo buyaka kuwa, j bo yibukaka ve bisalu ya kuyituka yina nge salaka na kati na bo, kansi bo kumaka ntungolo1 mpi tulaka mfumu mosi sambu na kuvutuka na kimpika na bo na Ezipte. k Kansi nge kele Nzambi yina ke vandaka ya kuyilama na kulolula,2 yina ke fwilaka bantu nkenda3 mpi ke wilaka bo mawa, yina ke waka makasi nswalu ve mpi yina kele ya kufuluka na zola ya kwikama,4l mpi nge yambulaka bo ve. m 18 Ata ntangu bo kudisadilaka kiteki ya kibende1 ya mwana-ngombe ya bakala mpi vandaka kutuba nde, ‘Yai kele Nzambi na nge yina basisaka nge na Ezipte,’ n mpi bo 9:13 1 To “bansiku ya kutudila ntima.” 9:15 1 Na kisina, “nge tombulaka diboko na nge.” 9:16, 17 1 Na kisina, “kumisaka nkingu na bo ngolo.” 9:17 2 To “Nzambi ya ke lolulaka.” 3 To “ke sadilaka bantu mambu na luzitu yonso.” 4 To “ntima-mbote.” 9:18 1 To “kiteki ya kibende ya bo me lamba na tiya.”
808 KAPU 9 a Kub 13:21 Kub 14:19, 20
b Kub 19:11 c Kul 4:10, 36 d Kul 4:8 e Kub 16:29 Kub 20:8-11 Kul 5:12-14
f Kub 16:4 g Kub 17:6 h Kut 14:44 i Kul 9:6 j Kut 14:11, 41 k Kut 14:1, 4 l Kub 34:6 Kut 14:18
m Kul 4:31 n Kub 32:1, 4
Ndonga ya 2 a Kut 14:19, 20 b Kub 40:38 Kut 9:15
c Kut 11:17, 25 d Kub 16:14, 15 e Kut 20:8 f Kub 16:35 Kut 14:33 Kul 2:7
g Kul 29:5 h Yoz 11:23 i Kut 21:23, 24 Kul 2:31
j Kut 21:26 k Kut 21:33, 35 l Kuy 15:1, 5 m Kuy 12:7 Kuy 26:3
n Kut 14:29-31 Yoz 21:43
o Yoz 18:1 p Kul 3:4, 5 q Kul 8:7-9 r Yoz 24:13
salaka mambu ya nene ya kukonda luzitu, 19 ata na ntangu yina, nge, na mawa na nge ya nene, nge yambulaka bo ve na ntoto-makanga. a Dikunzi ya dituti katukaka ve na zulu na bo na mwini sambu na kutwadisa bo na nzila, to dikunzi ya tiya na mpimpa sambu na kupesa nsemo na nzila yina bo fwete kwenda. b 20 Nge pesaka bo mpeve na nge ya mbote sambu na kupesa bo mayele ya kubakisa mambu mbote-mbote, c nge yiminaka bo ve mana na nge, d mpi nge pesaka bo masa ntangu bo vandaka na nzala ya masa. e 21 Nge pesaka bo madia na ntoto-makanga bamvula 40. f Bo kondaka kima ve. Bilele na bo bebaka ve, g mpi makulu na bo vimbaka ve. 22 “Nge pesaka bo bimfumu ti bantu, nge kabisaka yo kitinikitini, h yo yina bo bakaka insi ya Sihoni, i disongidila insi ya ntotila ya Eshboni, j mpi insi ya Ogi k ntotila ya Bashani. 23 Nge kumisaka bana na bo mingi kibeni bonso bambwetete ya zulu. l Ebuna nge nataka bo na insi yina nge silaka na ba-nkaka na bo nde bo fwete kota mpi kubaka. m 24 Yo yina bana na bo kotaka mpi bakaka insi yina, n ebuna nge bedisaka na ntwala na bo bantu ya Kanana, o bayina vandaka kuzinga na insi yina, mpi nge pesaka bo na maboko na bo, yo vanda bantotila na bo to bantu ya insi yina, sambu na kusala bo mutindu bo me zola. 25 Bo botulaka bambanza ya ngolo p mpi ntoto ya ke butaka mingi,1q mpi bo bakaka banzo ya kufuluka ti bima ya mbote ya mutindu na mutindu, mabulu ya masa ya bo me timunaka dezia, bilanga ya vinu, r banti ya olive, ti banti ya bambuma mingi. Yo yina bo diaka, bo fulukaka, bo kumaka mafuta9:25 1 To “ntoto ya mbote.”
809 mafuta, mpi bo waka kiese na bumbote na nge ya nene. 26 “Kansi bo kondaka bulemfu, bo kolamaka na ntwala na nge a mpi bo pesaka Nsiku na nge mukongo.1 Bo fwaka bambikudi na nge yina vandaka kukebisa bo sambu na kuvutula bo na nge, mpi bo salaka mambu ya kukonda luzitu kibeni. b 27 Sambu na diambu yai, nge pesaka bo na maboko ya bambeni na bo, c yina landaka kupesa bo mpasi. d Kansi na ntangu yina bo vandaka na mpasi, bo vandaka kudidila nge, ebuna nge vandaka kuwa tuka na zulu; mpi sambu na mawa na nge ya nene, nge vandaka kupesa bo bangulusi sambu na kugulusa bo na maboko ya bambeni na bo. e 28 “Kansi kaka na ntangu yina bo vandaka kupema, bo vandaka kusala diaka mambu yina kele mbi na ntwala na nge, f mpi nge vandaka kuyambula bo na maboko ya bambeni na bo, bayina vandaka kuyala bo.1g Ebuna bo vandaka kuvutuka mpi kubinga nge sambu na kulomba lusadisu, h mpi nge vandaka kuwa tuka na zulu mpi kugulusa bo mbala na mbala sambu na mawa na nge ya nene. i 29 Ata nge vandaka kukebisa bo sambu na kuvutula bo na Nsiku na nge, bo vandaka kusala mambu na lulendo yonso mpi kubuya kuwa bantuma na nge; j mpi bo salaka masumu na bansiku na nge, yina muntu ke zingilaka kana yandi zitisa yo. k Kansi na ntu-ngolo yonso bo pesaka mukongo mpi kumisaka nkingu na bo ngolo, mpi bo buyaka kuwa. 30 Nge monisilaka bo kikalulu ya kukanga-ntima l na nsungi ya bamvula mingi mpi nge vandaka kaka kukebisa bo na nsadisa ya mpeve na nge na 9:26 1 Na kisina, “mpi bo losaka Nsiku na nge na mukongo na bo.” 9:28 1 To “kututa bo.”
NEHEMIA 9:26-36 KAPU 9 a Kul 31:20 Kul 32:15 Baz 2:12
b 2Bn 21:11 Nk 106:38
c Baz 2:14 d Kul 31:17 e Baz 2:18 Baz 3:9, 15 1Sa 12:11 2Bn 13:4, 5
f Baz 2:19 g Baz 4:1, 2 Baz 6:1
h Baz 6:6 i Nk 106:43-45 j 2Bn 17:13, 14 2Bs 24:19
k Lev 18:5 l Bar 10:21
Ndonga ya 2 a 2Bs 36:15, 16 Yez 42:24 Yer 40:2, 3
b Eze 14:22 c Kub 34:6 Kul 4:31
d Kul 7:9 Dan 9:4
e 2Bn 24:12, 14 f Yer 34:18-20 g Bid 4:13, 14 h 2Bn 17:6 i Dan 9:5 j Kul 28:47 Kul 32:15
k Kul 28:48 Esd 9:9
nzila ya bambikudi na nge, kansi bo buyaka kuwa. Nsukansuka nge pesaka bo na maboko ya bantu ya bansi. a 31 Kansi na mawa na nge ya nene, nge manisaka bo ve b mpi nge yambulaka bo ve, sambu nge kele Nzambi mosi ya ke fwilaka bantu nkenda1 mpi ke wilaka bo mawa. c 32 “Ntangu yai, O Nzambi na beto, Nzambi ya nene, ya ngolo, mpi ya ke pesaka boma, yina me zitisaka kuwakana na yandi mpi me monisaka zola ya kwikama, d kumona ve mpamba mpasi yonso yina me bwila beto, bantotila na beto, bamfumu na beto, e banganga-nzambi na beto, f bambikudi na beto, g ba-nkaka na beto, ti bantu na nge yonso katuka bilumbu ya bantotila ya Asiria h tii bubu yai. 33 Nge me monisaka lunungu na mambu yonso yina me kuminaka beto, sambu nge me salaka mambu na kwikama yonso; kansi beto bantu me salaka mambu na nku. i 34 Na yina me tala bantotila na beto, bamfumu na beto, banganganzambi na beto, mpi ba-nkaka na beto, bo zitisaka ve Nsiku na nge, bo tulaka mpi ve dikebi na bantuma na nge mpi na bangibusa1 na nge ya nge sadilaka sambu na kukebisa bo. 35 Ata ntangu bo vandaka na kimfumu na bo mpi vandaka kusepela na mambote mingi yina nge pesaka bo mpi bo vandaka na ntoto ya nene mpi ya ke butaka mingi1 ya nge pesaka bo, bo sadilaka nge ve j mpi yambulaka ve bikalulu na bo ya mbi. 36 Tala! Beto kele bampika k bubu yai, ee, bampika na insi yina nge pesaka ba-nkaka na beto sambu na kudia mbuma na yo mpi bima na 9:31 1 To “ke sadilaka bantu mambu na luzitu yonso.” 9:34 1 To “balukebisu.” 9:35 1 To “mpi ya mbote.”
NEHEMIA 9:37–10:32 yo ya mbote. 37 Bima ya mingi yina yo ke basisa kele sambu na bantotila yina nge me tula na zulu na beto sambu na masumu na beto. a Bo ke yala nitu na beto ti bitwisi na beto mutindu bo me zola, mpi beto kele na mpasi ya nene. 38 “Yo yina na kutadila mambu yai yonso, beto ke sala kuwakana mosi ya ngolo b ya kusonika, mpi kashe ya bamfumu na beto, Balevi na beto, ti banganga-nzambi na beto ke ndimisa yo.” c Bantu yina ndimisaka yo mpi tulaka yo kashe d na bo vandaka: Mfumu ya mbanza1 Nehemia, mwana ya Akalia, Mpi Sidikiya, 2 Seraya, Azaria, Yeremia, 3 Pashure, Amaria, Malkiya, 4 Atushi, Shebania, Maluke, 5 Arimi, e Meremoti, Obadia, 6 Daniele, f Ginetoni, Baruki, 7 Meshulami, Abiya, Miyamini, 8 Maazia, Bilgai, mpi Shemaya; bantu yai vandaka banganganzambi. 9 Mpi Balevi: Yeshua mwana ya Azania, Binwi na bana ya Enadadi, Kadmiele, g 10 ti bampangi na bo Shebania, Odia, Kelita, Pelaya, Hanane, 11 Mika, Rehobi, Ashabia, 12 Zakure, Sherebia, h Shebania, 13 Odia, Bani, mpi Beninu. 14 Bamfumu ya bantu: ParoElami, shi, Pahati-moabi, i Zatu, Bani, 15 Buni, Azgadi, Bebai, 16 Adoniya, Bigwai, Adini, 17 Atere, Ezekiasi, Azure, 18 Odia, Ashumi, Besai, 19 Arifi, Anatoti, Nebai, 20 Magpiashi, Meshulami, Ezire, 21 Meshezabele, Zadoki, Yadua, 22 Pelatia, Hanane, Anaya, 23 Oshea, Hanania, Ashubi, 24 Aloheshi, Pila,
10
10:1 1 To “Tirshata,” titre ya bantu ya Persia sambu na kubinga mfumu ya provense.
810 KAPU 9 a Kul 28:15, 33 Neh 5:4
b 2Bn 23:3 2Bs 15:12 Esd 10:3
c Neh 10:28, 29
KAPU 10 d Neh 9:38
e Esd 2:1, 39
f Esd 8:1, 2
g Esd 3:9 Neh 12:8
h Neh 12:24
i Neh 7:6, 11
Ndonga ya 2 a Neh 8:1 Neh 9:2
b Kub 34:15, 16 Kul 7:3, 4
c Kub 20:10
d Kub 12:16 Kut 29:1, 12
e Kub 23:10, 11 Lev 25:4, 5
f Kul 15:1-3
Shobeki, 25 Rehumi, Ashabna, Maaseya, 26 Ahiya, Hanane, Anane, 27 Maluke, Arimi, ti Baanah. 28 Bantu ya nkaka—banganganzambi, Balevi, bankengidi ya bakielo, miyimbi-bankunga, bansadi ya tempelo,1 mpi konso muntu yina kabwanaka ti bantu ya bansi sambu na kulanda Nsiku ya Nzambi ya kieleka, a kumosi ti bankento na bo, bana na bo ya babakala, mpi bana na bo ya bankento, bantu yonso yina vandaka ti nzayilu mpi mayele ya kubakisa mambu2— 29 vukanaka ti bampangi na bo, bantu na bo ya lukumu, mpi diaka ndefi, na kuzitisa Nsiku ya Nzambi ya kieleka, yina bo pesaka na nzila ya Moize nsadi ya Nzambi ya kieleka, mpi na kuzitisa mbotembote bantuma yonso ya Yehowa Mfumu na beto, balusambisu na yandi, ti bansiku na yandi. 30 Beto ta pesa ve bana na beto ya bankento na bantu ya insi, mpi beto ta baka ve bana na bo ya bankento sambu na bana na beto ya babakala. b 31 Kana bantu ya insi kukwisa kunata bima na bo ya kuteka mpi bambuma ya mutindu na mutindu sambu na kuteka na kilumbu ya Kisabatu, beto ta sumba ve ata kima mosi na maboko na bo na kilumbu ya Kisabatu c to na kilumbu mosi ya santu. d Beto ta yambula mpi bima ya bilanga ya mvula ya nsambwadi e mpi konso mfuka yina bo me futa ntete ve. f 32 Diaka, beto kudipesaka nsiku konso muntu na kati na beto na kupesa ndambu mosi na kati ya bandambu tatu ya she10:28 1 To “Banetinimi.” Na kisina, “bantu ya bo me pesaka.” 2 To mbala ya nkaka, “bantu yonso yina vandaka ti mvula ya me fwana na kubakisa mambu.”
811 kele1 mosi konso mvula sambu na kisalu ya nzo2 ya Nzambi na beto, a 33 sambu na mampa ya kutetika,1b dikabu ya mbuma ya bo fwete pesa mbala na mbala, c dikabu ya kuyoka ya mbala na mbala ya Bisabatu, d bangonda ya mpa, e mpi sambu na bankinsi ya bo me tulaka, sambu na bima ya santu, f makabu sambu na disumu sambu na kufika masumu g sambu na Izraele, mpi sambu na kisalu yonso ya nzo ya Nzambi na beto. 34 Diaka, beto bulaka zeke na yina me tala bankuni yina banganga-nzambi, Balevi mpi bantu fwete nata na nzo ya Nzambi na beto na kutadila banzo ya batata na beto, na bantangu na yo, konso mvula, sambu na kuyoka na zulu ya mesa-kimenga ya Yehowa Nzambi na beto, na kuwakana ti mambu yina kele ya kusonika na Nsiku. h 35 Beto ta nata mpi bambuma ya ntete ya kuyela ya ntoto na beto mpi bambuma ya ntete ya kuyela ya banti ya bambuma ya mutindu na mutindu, konso mvula, na nzo ya Yehowa, i 36 mpi bana ya ntete na kati ya bana na beto ya babakala mpi bana ya ntete ya bitwisi na beto j—na kuwakana ti mambu yina kele ya kusonika na Nsiku—mpi bana ya ntete ya bangombe na beto mpi ya mameme na beto. Beto ta nata yo na nzo ya Nzambi na beto, na banganganzambi yina ke salaka kisalu na nzo ya Nzambi na beto. k 37 Diaka, fufu ya ntete ya bambuma na beto ya ntete, l makabu na beto, bambuma ya konso mutindu ya nti,m vinu ya mpa, mpi mafuta, n beto fwete nata yo na banganganzambi na basuku ya kubumbi10:32 1 Shekele mosi kele bagrame 11,4. Tala Bangindu ya Ngika B14. 2 To “tempelo.” 10:33 1 Disongidila, mampa ya kumonisa.
NEHEMIA 10:33–11:3 KAPU 10 a Kub 30:13 b Lev 24:5-7 c Kub 29:40, 41 d Kut 28:9 e Kut 28:11-13 1Bs 23:31
f Kul 16:16 g Lev 16:15 h Lev 1:7 Lev 6:12, 13
i Kub 23:19 Kut 18:8, 13 Kul 26:2
j Kub 13:2 Kut 18:15
k Kut 18:8, 11 1Bk 9:13
l Kut 15:20 m Lev 27:30 n Kut 18:8, 12 Kul 18:1, 4
Ndonga ya 2 a 2Bs 31:11 b Kut 18:21 c Kut 18:26 d Kul 12:5, 6 e Kul 14:23 f Neh 13:10, 11
la bima1 ya nzo ya Nzambi na beto, a ti ndambu mosi na kati ya bandambu kumi2 ya bima ya me katuka na ntoto na beto, beto fwete nata yo na Balevi, b sambu Balevi bantu ke bakaka bandambu ya kumi na bambanza na beto yonso yina bo ke salaka bilanga. 38 Ebuna nganga-nzambi, mwana ya Aroni, fwete vanda ti Balevi ntangu Balevi ke baka ndambu mosi na kati ya bandambu kumi; mpi Balevi fwete pesa ndambu mosi na kati ya bandambu kumi ya ndambu mosi na kati ya bandambu kumi na nzo ya Nzambi na beto, c na basuku1 ya nzo ya kubumbila bima. 39 Bantu ya Izraele mpi bana ya Balevi fwete nata dikabu d ya bambuma, vinu ya mpa, mpi mafuta, e na basuku ya kubumbila bima,1 mpi kuna kele kisika yina malonga ya santu, banganganzambi yina ke salaka kisalu, bankengidi ya bakielo, ti miyimbibankunga ke vandaka. Beto ta yambula ve nzo ya Nzambi na beto. f Ntangu yai, bamfumu ya bantu vandaka kuzinga na Yeruzalemi; g kansi bantu yina ya nkaka bulaka zeke h sambu na kunata muntu mosi na kati ya bantu kumi na kuzinga na Yeruzalemi, mbanza ya santu, kansi bantu uvwa yina ya nkaka bikalaka na bambanza ya nkaka. 2 Diaka, bantu sakumunaka babakala yonso yina kudipesaka na luzolo yonso sambu na kuzinga na Yeruzalemi. 3 Yai bamfumu ya provense1 yina zingaka na Yeruzalemi. (Bantu ya nkaka ya Izraele, banganganzambi, Balevi, bansadi ya
11
KAPU 11 g Neh 7:4 h Bin 16:33
10:37-39 1 To “banzo ya kudila madia.” 10:37 2 To “ba dikumi.” 11:3 1 To “distrike yina kele na nsi ya luyalu.”
NEHEMIA 11:4-23 tempelo,1a ti bana ya bansadi ya Salomo, b zingaka na bambanza ya nkaka ya Yuda, konso muntu na ntoto na yandi na mbanza na yandi. c 4 Diaka, bantu ya nkaka ya Yuda ti ya Benyamini zingaka na Yeruzalemi.) Na bantu ya Yuda, kuvandaka ti Ataya mwana ya Uziya mwana ya Zekaria mwana ya Amaria mwana ya Shefatia mwana ya Mahalalele na bana ya Peresi, d 5 ti Maaseya mwana ya Baruki mwana ya Koloze mwana ya Azaya mwana ya Adaya mwana ya Yoyaribi mwana ya Zekaria mwana ya muntu ya Shela. 6 Bana yonso ya Peresi yina vandaka kuzinga na Yeruzalemi vandaka babakala 468 yina me fwana. 7 Yai bantu ya Benyamini: Salu e mwana ya Meshulami mwana ya Yoedi mwana ya Pedaya mwana ya Kolaya mwana ya Maaseya mwana ya Itiele mwana ya Yeshaya, 8 mpi na nima na yandi Gabai ti Salai, 928; 9 Yoele mwana ya Zikri vandaka nkengi na bo, mpi Yuda mwana ya Asenua vandaka kilandi ya mfumu ya mbanza. 10 Na banganga-nzambi: Yedaya mwana ya Yoyaribi, Yakini, f 11 Seraya mwana ya Hilkia mwana ya Meshulami mwana ya Zadoki mwana ya Merayoti mwana ya Ahitubi, g ntwadisi mosi ya nzo1 ya Nzambi ya kieleka, 12 mpi bampangi na bo yina salaka kisalu ya nzo, 822; mpi Adaya mwana ya Yerohami mwana ya Pelalia mwana ya Amsi mwana ya Zekaria mwana ya Pashure h mwana ya Malkiya, 13 ti bampangi na yandi, bamfumu ya banzo ya batata, 242; mpi Amashesai mwana ya Azare-
812 KAPU 11 a Yoz 9:3, 27 Esd 8:17
b Esd 2:58
c Esd 2:70
d Kut 26:20
e 1Bs 9:3, 7
f 1Bs 9:10-13
g 1Bs 6:12
h Yer 21:1, 2 Yer 38:1
Ndonga ya 2 a 1Bs 9:2, 14
b Esd 10:14, 15
c Esd 8:33 Neh 8:7
d Neh 11:22 Neh 12:25
e Neh 7:6, 44
f 1Bs 16:4 2Bs 5:13
g 1Bs 16:41, 42 2Bs 35:15
h 1Bs 9:2, 17 Esd 2:1, 42 Neh 12:25
i Esd 2:1, 58
j 2Bs 27:1, 3
11:3, 21 1 To “Banetinimi.” Na kisina, “bantu ya bo me pesaka.” 11:11 1 To “tempelo.”
Neh 3:26
k 1Bs 9:2, 15
le mwana ya Azai mwana ya Meshilemoti mwana ya Imere, 14 ti bampangi na bo yina vandaka babakala ya ngolo mpi ya kikesa, 128; mpi nkengidi na bo vandaka Zabdiele, muntu ya dibuta mosi ya lukumu. 15 Na Balevi: Shemaya a mwana ya Ashubi mwana ya Azrikami mwana ya Ashabia mwana ya Buni, 16 mpi Shabetai b ti Yozabadi, c bamfumu ya Balevi, yina vandaka kutwadisa bisalu na nganda ya nzo ya Nzambi ya kieleka; 17 Matania, d mwana ya Mika mwana ya Zabdi mwana ya Asafi, e ntwadisi ya bankunga, yina vandaka kuyimbisa bankunga ya lukumu na ntangu ya kisambu, f mpi Bakbukia, kilandi ya bampangi na yandi, mpi Abda mwana ya Shamua mwana ya Galale mwana ya Yedutuni. g 18 Balevi yonso na mbanza ya santu vandaka 284. 19 Bankengidi ya bakielo vandaka Akubu, Talmoni, h ti bampangi na bo yina vandaka kukengila bakielo, 172. 20 Bantu ya nkaka ya Izraele, banganga-nzambi, ti Balevi vandaka na bambanza yonso ya nkaka ya Yuda, konso muntu na kisika na yandi mosi yina yandi bakaka bonso dikabu.1 21 Bansadi ya tempelo2i vandaka kuzinga na Ofeli, j mpi Siha ti Gishpa vandaka kutwadisa bansadi ya tempelo.1 22 Nkengi ya Balevi na Yeruzalemi vandaka Uzi mwana ya Bani mwana ya Ashabia mwana ya Matania k mwana ya Mika, na bana ya Asafi, miyimbibankunga; yandi vandaka kutwadisa kisalu ya nzo ya Nzambi ya kieleka. 23 Sambu ntotila pe11:20 1 To “na dikabu na yandi mosi.” 11:21 2 To “Banetinimi.” Na kisina, “Bantu ya bo me pesaka.”
813 saka nsiku mosi sambu na bo, a mpi kuvandaka ti ngidika mosi ya bo salaka sambu na miyimbibankunga sambu na kulungisa banzala na bo ya konso kilumbu. 24 Petaya mwana ya Meshezabele na bana ya Zera mwana ya Yuda vandaka ndongisi ya ntotila1 sambu na mambu yonso ya bantu. 25 Na yina me tala babwala ti bilanga na yo, bantu ya nkaka ya Yuda zingaka na Kiriatiarba b mpi babwala yina kele na nziunga na yo, na Diboni mpi babwala yina kele na nziunga na yo, na Yekabsele c ti babwala na yo, 26 na Yeshua, na Molada, d na Bete-paleti, e 27 na Azare-shuale, f na Beresheba mpi na babwala yina kele na nziunga na yo, 28 na Siklagi, g na Mekona mpi na babwala yina kele na nziunga na yo, 29 na Ene-rimoni, h na Sora, i ti na Yarmuti, 30 na Zanoa, j na Adulami ti babwala na yo, na Lakishi k ti bilanga na yo, mpi na Azeka l mpi babwala yina kele na nziunga na yo. Bo zingaka1 katuka na Bere-sheba tii na Muwanda ya Inomi. m 31 Bana ya Benyamini vandaka na Geba, n Mikmashi, Aiya, Beteleo mpi babwala yina kele na nziunga na yo, 32 Anatoti, p Nobi, q Anania, 33 Asore, Rama, r Gitayimi, 34 Adidi, Seboyimi, Nebalati, 35 Lodi, mpi Ono, s muwanda ya bantu yina ke salaka bisalu ya maboko. 36 Bo tindaka bimvuka ya nkaka ya Balevi ya Yuda na Benyamini. Bantu yai vandaka banganga-nzambi ti Balevi yina tombukaka ti Zorobabelet mwana ya Shealtiele, u ti Yeshua: v Seraya, Yeremia, Esdrasi, 2 Amaria, Maluke, Atushi,
12
11:24 1 Na kisina, “vandaka na diboko ya ntotila.” 11:30 1 To “salaka camp.”
NEHEMIA 11:24–12:22 KAPU 11 a Esd 6:3, 9 Esd 7:21-24
b Kuy 23:2 Yoz 14:15
c Yoz 15:21 2Sa 23:20
d Yoz 15:21, 26 Yoz 19:1, 2
e Yoz 15:21, 27 f Yoz 19:1, 3 g Yoz 15:21, 31 Yoz 19:1, 5 1Sa 27:5, 6
h Yoz 15:21, 32 i Yoz 15:20, 33 Yoz 19:40, 41
j Yoz 15:20, 34 Neh 3:13
k Yoz 15:20, 39 Yez 37:8
l Yoz 15:20, 35 m Yoz 15:8, 12 2Bn 23:10
n Yoz 18:21, 24 o Kuy 28:19 Yoz 18:11, 13
p Yoz 21:8, 18 q 1Sa 21:1 r Yoz 18:21, 25 s 1Bs 8:12 Esd 2:1, 33
KAPU 12 t Esd 1:8, 11 u Mat 1:12 v Zek 3:1
Ndonga ya 2 a Esd 2:1, 40 Esd 3:9
b 1Bs 9:2, 15 Neh 11:17 Neh 12:25
c Neh 3:1 d Neh 13:28 e Neh 11:3, 11 f Neh 12:1 g Esd 2:1, 39 h Neh 12:1, 4 i Neh 12:1, 5 j Neh 12:1, 6
3 Shekania, Rehumi, Meremoti, 4 Ido, Ginetoi, Abiya, 5 Miyamini, Maadia, Bilga, 6 Shemaya, Yoyaribi, Yedaya, 7 Salu, Amoki, Hilkia, ti Yedaya. Bantu yai vandaka bamfumu ya banganga-nzambi ti ya bampangi na bo na bilumbu ya Yeshua. 8 Balevi vandaka Yeshua, Binwi, Kadmiele, a Sherebia, Yuda, ti Matania, b bayina vandaka kuyimbisa bankunga ya kupesa Nzambi matondo kumosi ti bampangi na yandi ya babakala. 9 Bakbukia ti Uni bampangi na bo vandaka ya kutelama mpi ke talana ti bo sambu na bisalu ya kukengila.1 10 Yeshua butaka Yoyakimi, Yoyakimi butaka Eliashibi, c mpi Eliashibi butaka Yoyada. d 11 Yoyada butaka Yonatani, mpi Yonatani butaka Yadua. 12 Na bilumbu ya Yoyakimi, yai vandaka banganga-nzambi, bamfumu ya banzo ya batata: sambu na Seraya, e Meraya; sambu na Yeremia, Hanania; 13 sambu na Esdrasi, f Meshulami; sambu na Amaria, Yehohanani; 14 sambu na Maluki, Yonatani; sambu na Shebania, Yozefi; 15 sambu na Arimi, g Adna; sambu na Merayoti, Elkai; 16 sambu na Ido, Zekaria; sambu na Ginetoni, Meshulami; 17 sambu na Abiya, h Zikri; sambu na Miniamini, . . . ;1 sambu na Moadia, Piltai; 18 sambu na Bilga, i Shamua; sambu na Shemaya, Yehonatani; 19 sambu na Yoyaribi, Matenai; sambu na Yedaya, j Uzi; 20 sambu na Salai, Kalai; sambu na Amoki, Ebere; 21 sambu na Hilkia, Ashabia; sambu na Yedaya, Netanele. 22 Bo sonikaka bazina ya bamfumu ya banzo ya batata ya 12:9 1 To mbala ya nkaka, “na ntangu ya kisalu.” 12:17 1 Yo ke monana nde masonama ya Kiebreo me katulaka zina mosi awa.
NEHEMIA 12:23-38 Balevi na bilumbu ya Eliashibi, Yoyada, Yohanani, ti Yadua, a mpi ya banganga-nzambi, tii na luyalu ya Dariusi muntu ya Persia. 23 Balevi yina vandaka bamfumu ya banzo ya batata, bo sonikaka bazina na bo na mukanda ya bansangu, tii na bilumbu ya Yohanani mwana ya Eliashibi. 24 Bamfumu ya Balevi vandaka Ashabia, Sherebia, ti Yeshua b mwana ya Kadmiele, c mpi bampangi na bo ya babakala vandaka ya kutelama mpi ke talana ti bo sambu na kupesa lukumu mpi matondo na kuwakana ti bantuma ya Davidi d muntu ya Nzambi ya kieleka, kimvuka mosi ya bankengidi ke talana ti kimvuka ya nkaka ya bankengidi. 25 Matania, e Bakbukia, Obadia, Meshulami, Talmoni, mpi Akubuf vandaka kukengila bonso bankengidi ya bakielo, g bo vandaka kukengila basuku ya kubumbila bima pene-pene na bakielo. 26 Bantu yai salaka na bilumbu ya Yoyakimi mwana ya Yeshua h mwana ya Yosadaki mpi na bilumbu ya Nehemia mfumu ya mbanza ti Esdrasi i nganga-nzambi mpi kalaki ya mikanda.1 27 Ntangu bo yantikaka kusadila bibaka ya Yeruzalemi, bo sosaka Balevi na bisika yonso yina bo vandaka kuzinga mpi bo nataka bo na Yeruzalemi sambu na kusala nkinsi yina ya kuyantika kusadila bibaka sambu na mbala ya ntete ti kuyangalala, ti bankunga ya kupesa Nzambi matondo, j ti basembale, ti bima ya kubudila miziki ya kele ti bansinga, mpi ti bakidare. 28 Bana ya miyimbi-bankunga1 vukanaka katuka na distrike,2 na nziunga ya Yeruzalemi, na babwala ya bantu ya Netofa, k 12:26, 36 1 To “nsekudi.” 12:28 1 To “Miyimbi-bankunga yina bo me longaka.” 2 Disongidila, distrike yina me ziunga Yordani.
814 KAPU 12 a Neh 12:10, 11 b Neh 8:7 c Esd 2:1, 40 d 1Bs 16:4 1Bs 23:28, 30
e 1Bs 9:2, 15 f 1Bs 9:17 Esd 2:1, 42 Neh 11:1, 19
g 1Bs 9:22-27 h Esd 3:2, 8 i Esd 7:1, 6 j 2Bs 5:13 2Bs 7:6
k 1Bs 2:54 1Bs 9:2, 16 Neh 7:6, 26
Ndonga ya 2 a Yoz 15:7, 12 b Yoz 21:8, 17 Neh 11:31
c Esd 2:1, 24 d Kub 19:10 e Neh 7:1 f Neh 6:15 g Neh 2:13 Neh 3:13
h Kut 10:2 2Bs 5:12
i 1Bs 25:1, 2 j 1Bs 23:5 k Neh 8:4 l Neh 2:14 m Neh 3:15 n 2Sa 5:7, 9 o Neh 3:26 Neh 8:1
29 na Bete-gilgale, a mpi na banseke ya Geba b ti ya Azmaveti, c sambu miyimbi-bankunga tungaka babwala sambu na bo mosi na nziunga ya Yeruzalemi. 30 Banganga-nzambi ti Balevi kudikumisaka bunkete, mpi bo kumisaka bantu, d bakielo, e ti kibaka f bunkete. 31 Ebuna mono nataka bamfumu ya Yuda na nsongi ya kibaka. Diaka, mono tulaka bimvuka zole ya nene ya miyimbi-bankunga yina ke pesaka matondo mpi bimvuka sambu na kulanda bo, kimvuka mosi vandaka kutambula na diboko ya kitata na zulu ya kibaka na ndambu ya Kielo ya Bita ya Putulu ya Tiya. g 32 Oshaya ti ndambu ya bamfumu ya Yuda vandaka kulanda bo na nima, 33 kumosi ti Azaria, Esdrasi, Meshulami, 34 Yuda, Benyamini, Shemaya, mpi Yeremia. 35 Bo vandaka ti bantu ya nkaka na kati ya bana ya banganga-nzambi yina vandaka ti bampungi: h Zekaria mwana ya Yonatani mwana ya Shemaya mwana ya Matania mwana ya Mikaya mwana ya Zakure mwana ya Asafi, i 36 ti bampangi na yandi Shemaya, Azarele, Milalai, Gilalai, Maai, Netanele, Yuda, mpi Hanani, bayina vandaka ti bima ya kubudila miziki ya Davidi j muntu ya Nzambi ya kieleka; Esdrasi k kalaki ya mikanda1 vandaka kukwenda na ntwala na bo. 37 Na Kielo ya Nto ya Masa, l bo mataka mpi landaka kaka nzila yina na Kimatilum ya Mbanza ya Davidi n na mwa-ngumba ya kibaka na zulu ya Nzo ya Davidi mpi na zulu ya Kielo ya Masa o na ndambu ya esti. 38 Kimvuka ya nkaka ya miyimbi-bankunga yina ke pesaka matondo vandaka kutambula na ndambu yina ya nkaka,1 mpi mono vandaka kulanda yo ti nda12:38 1 To “na ntwala.”
815 mbu ya bantu, na zulu ya kibaka na zulu ya Nzo-Zulu ya Bafulu ya Kuyokila Mampa a mpi na zulu ya Kibaka ya Nene b 39 mpi na zulu ya Kielo ya Efrayimi c tii na Kielo ya Mbanza ya Ntama d mpi tii na Kielo ya Bambisi ya Masa, e na Nzo-Zulu ya Ananele, f NzoZulu ya Mea, mpi tii na Kielo ya Mameme; g ebuna bo telamaka na Kielo ya Bankengidi. 40 Nsuka-nsuka, bimvuka yonso zole ya miyimbi-bankunga yina ke pesaka matondo telamaka na ntwala ya nzo ya Nzambi ya kieleka; mono mpi telamaka ti ndambu ya bilandi ya bamfumu yina vandaka ti mono, 41 ti banganga-nzambi Eliakimi, Maaseya, Miniamini, Mikaya, Elioenai, Zekaria, Hanania, bayina vandaka ti bampungi, 42 ti Maaseya, Shemaya, Eleazare, Uzi, Yehohanani, Malkiya, Elami, mpi Azere. Ebuna miyimbibankunga yimbaka na ndinga ya ngolo na lutwadisu ya Yizraya. 43 Na kilumbu yina, bo pesaka bimenga mingi mpi yangalalaka, h sambu Nzambi ya kieleka salaka nde bo yangalala ti kiese mingi. i Bankento ti bana mpi yangalalaka, na mpila nde bantu waka makelele ya kuyangalala yina na ntama. j 44 Na kilumbu yina, bo tulaka babakala na kutwadisa banzo ya kubumbila k makabu, l bambuma ya ntete, m mpi bandambu ya kumi.1n Na kati na yo, yo lombaka nde bo vukisa bima ya bilanga ya bambanza mutindu Nsiku vandaka kulombao yo sambu na banganga-nzambi ti Balevi, p sambu kuyangalala vandaka na Yuda sambu na banganga-nzambi ti Balevi yina vandaka kusala kisalu. 45 Ebuna bo yantikaka kusala bisalu yina Nzambi na bo pesaka 12:44 1 To “ba dikumi.”
NEHEMIA 12:39–13:5 KAPU 12 a Neh 3:11 b Neh 3:8 c 2Bn 14:13 Neh 8:16
d Neh 3:6 e 2Bs 33:14 Neh 3:3
f Yer 31:38 Zek 14:10
g Neh 3:1 Yoa 5:2
h Esd 6:16, 17 i Yer 31:13 j Esd 3:10, 13 k 2Bs 31:11 l Neh 10:39 m Neh 10:35-37 n Neh 10:38 Neh 13:12, 13
o Kub 34:26 Kut 15:18, 19 Kul 26:2
p Kut 18:21
Ndonga ya 2 a 1Bs 25:1, 6 b Esd 3:2 Aga 1:12 Luk 3:23, 27
c Neh 11:23 d Neh 10:39 e Kut 18:21
KAPU 13 f Kul 31:11 Neh 8:2, 3 Bis 15:21
g Kuy 19:36-38 h Kul 23:3, 6 i Kut 22:4-6 j Kut 23:8 Kut 24:10
k Esd 10:10, 11 Neh 9:1, 2
l Neh 10:37, 38 m Neh 3:1 n Neh 2:10
bo mpi mukumba ya kudikumisa bunkete, mutindu miyimbibankunga ti bankengidi ya bakielo mpi salaka, na kuwakana ti bantuma ya Davidi ti ya mwana na yandi Salomo. 46 Sambu banda ntama na bilumbu ya Davidi ti Asafi, kuvandaka ti bantwadisi1 ya miyimbi-bankunga mpi ya bankunga ya lukumu mpi ya kupesa Nzambi matondo. a 47 Na bilumbu ya Zorobabele b mpi na bilumbu ya Nehemia, bantu yonso ya Izraele vandaka kupesa makabu na miyimbi-bankunga c ti na bankengidi ya bakielo, d na kutadila banzala na bo ya konso kilumbu. Bo vandaka kutula mpi na kingenga makabu sambu na Balevi, e ebuna Balevi vandaka kutula na lweka makabu sambu na bana ya Aroni. Na kilumbu yina, bo tangaka mukanda ya Moize na makutu ya bantu, f mpi bo monaka bo me sonika na kati nde ata muntu mosi ve ya Amoni to ya Moabi g fwete kota na dibundu ya Nzambi ya kieleka, h 2 sambu bo pesaka ve bantu ya Izraele mampa ti masa, kansi bo futaka Balami sambu yandi singa bo. i Ata mpidina, Nzambi na beto sobaka kusinga yina, yo kumaka lusakumunu. j 3 Kaka ntangu bo waka Nsiku yina, bo yantikaka kukatula na Izraele bantu yonso yina vandaka na ndonga ya banzenza. k 4 Na ntwala nde diambu yai kusalama, nganga-nzambi yina vandaka ti mukumba ya basuku ya kubumbila bima1 ya nzo2 ya Nzambi na beto l vandaka Eliashibi, m muntu mosi ya dibuta ya Tobia. n 5 Yandi yidikilaka yandi suku mosi ya nene ya kubumbila
13
12:46 1 Na kisina, “ba-ntu.” 13:4 1 To “banzo ya kudila madia.” 2 To “tempelo.”
NEHEMIA 13:6-17 bima,1 kisika bo vandaka ntete kutula dikabu ya mbuma, ndumbu ya mpembe, bisadilu, ndambu mosi na kati ya bandambu kumi2 ya bambuma, vinu ya mpa, ti mafuta, a yina nsiku vandaka kulomba na kupesa na Balevi, b na miyimbi-bankunga, mpi na bankengidi ya bakielo, kumosi ti makabu sambu na banganganzambi. c 6 Na nsungi ya ntangu yai yonso mono vandaka ve na Yeruzalemi, sambu mono kwendaka na ntotila na mvula ya 32 d ya ntotila Artazeresesi e ya Babilone; mpi na nima ya mwa ntangu mono lombaka ntotila nswa ya kuvutuka. 7 Ebuna mono kumaka na Yeruzalemi mpi mono monaka diambu ya mbi kibeni yina Eliashibi f salaka sambu na Tobia g na mutindu yandi yidikilaka yandi suku mosi ya kubumbila bima na kibansala ya nzo ya Nzambi ya kieleka. 8 Diambu yai sepedisaka mono ve ata fioti, yo yina mono losaka bima yonso ya nzo ya Tobia na nganda ya nzo ya kubumbila bima.1 9 Na nima mono pesaka bantuma, ebuna bo yobisaka basuku yina ya kubumbila bima;1 mpi mono vutulaka bima ya nzo ya Nzambi ya kieleka h kuna, ti dikabu ya mbuma mpi ndumbu ya mpembe. i 10 Mono monaka mpi nde bo pesaka j ve Balevi k makabu na bo, na mpila nde Balevi ti miyimbibankunga yina vandaka kusala kisalu kwendaka, konso muntu na ntoto na yandi mosi. l 11 Yo yina mono nganinaka bilandi ya bamfumu m mpi tubaka nde: “Sambu na nki bo me yambula nzo ya Nzambi ya kieleka?” n Ebuna mono vukisaka bo mpi tulaka bo na bisika na bo ya ki13:5 1 To “nzo mosi ya nene ya kudila madia.” 2 To “ba dikumi.” 13:8 1 To “nzo ya kudila madia.” 13:9 1 To “banzo yina ya kudila madia.”
816 KAPU 13 a Kul 18:3, 4 b Kut 18:24 c Neh 12:44 d Neh 5:14 e Esd 7:1 Neh 2:1
f Neh 12:10 g Neh 4:7 h Neh 10:39
i Lev 2:14, 15 j Mal 3:8 k Neh 10:37 Neh 12:47
l Kut 35:2 m Esd 9:2 n Neh 10:39
Ndonga ya 2 a Lev 27:30 Kut 18:21
b Neh 10:38, 39 Mal 3:10
c Neh 5:19 d Ebr 6:10 e Kub 20:10 Kub 34:21 Kub 35:2
f Yer 17:21, 27 g Neh 10:31
salu. 12 Ebuna bantu yonso ya Yuda nataka ndambu mosi na kati ya bandambu kumi a ya bambuma, vinu ya mpa, ti mafuta na basuku ya kubumbila bima. b 13 Ebuna mono tulaka nganga-nzambi Shelemia, Zadoki kalaki ya mikanda,1 ti Pedaya yina vandaka na kati ya Balevi, bamfumu ya basuku ya kubumbila bima, mpi Hanane mwana ya Zakure mwana ya Matania vandaka nsadisi na bo, sambu bo vandaka kutadila bantu yai nde bo vandaka bantu ya kutudila ntima. Bo vandaka ti mukumba ya kukabisa bima na bampangi na bo. 14 O Nzambi na mono, c yibuka mono sambu na diambu yai, mpi kuvwansa ve mambu na mono ya ke monisa zola ya kwikama yina mono me salaka sambu na nzo ya Nzambi na mono ti bisalu na yo.1d 15 Na bilumbu yina, mono monaka bantu na Yuda ke niataniata bambuma ya vinu na bikamuninu ya vinu na Kisabatu, e bo ke nata bita ya bambuma mpi ke tula yo na zulu ya bampunda, mpi bo ke nata vinu, bambuma ya vinu, bafige, mpi kilo ya mutindu na mutindu na Yeruzalemi na kilumbu ya Kisabatu.f Yo yina mono kebisaka bo na kuteka ve bima na kilumbu yina.1 16 Bantu ya Tire yina vandaka kuzinga na mbanza vandaka kunata bambisi ya masa ti bima ya mutindu na mutindu ya kuteka, mpi bo vandaka kutekila yo bantu ya Yuda mpi na Yeruzalemi na Kisabatu. g 17 Yo yina mono nganinaka bantu ya lukumu ya Yuda mpi tubilaka bo nde: “Inki diambu ya mbi yai beno ke sala, nkutu beno ke vweza kilumbu 13:13 1 To “nsekudi.” 13:14 1 To “kisalu ya kukengila.” 13:15 1 To mbala ya nkaka, “kebisaka bo na kilumbu yina na kuteka ve bima.”
817 ya Kisabatu? 18 Keti yai kele ve mambu yina ba-nkaka na beno salaka, yo yina Nzambi na beto nataka mpasi yai yonso na zulu na beto mpi na zulu ya mbanza yai? Ntangu yai beno ke yika diaka makasi ya ngolo yina Nzambi wilaka Izraele na mutindu beno ke vweza Kisabatu.” a 19 Yo yina, ntangu mpimpa yantikaka kubwa na bakielo ya Yeruzalemi na ntwala nde Kisabatu kuyantika, mono songaka bantu na kukanga bakielo. Mono tubaka mpi nde bo fwete kangula yo ve tii kuna Kisabatu ta luta, mpi mono tulaka bansadi na mono mosi ya nkaka na bakielo sambu bantu kukotisa ve ata kizitu mosi na kilumbu ya Kisabatu. 20 Yo yina bantu ya mumbongo ti bantu ya ke tekaka bima ya mutindu na mutindu lalaka na nganda ya Yeruzalemi mbala mosi to mbala zole. 21 Ebuna mono kebisaka bo mpi tubilaka bo nde: “Sambu na nki beno ke lala na ntwala ya kibaka? Kana beno sala yo diaka, mono ta kula beno na ngolo.” Yantika ntangu yina, bo kwisaka diaka ve na Kisabatu. 22 Ebuna mono songaka Balevi nde bo fwete kudikumisa bunkete mbala na mbala mpi kukwisa kukengila bakielo sambu kilumbu ya Kisabatu kulanda kuvanda ya santu. b Sambu na diambu yai mpi, O Nzambi na mono, yibuka mono, mpi wila mono mawa na kutadila zola na nge ya kwikama ya mingi. c 23 Na bilumbu yina, mono monaka mpi Bayuda yina kwelaka1 bankento d ya Ashdodi, e ya Amoni, ti ya Moabi. f 24 Ndambu ya bana na bo vandaka kutuba ndinga ya Ashdodi mpi bandinga ya bantu ya nkaka, kansi muntu mosi ve zabaka kutuba ndinga ya Bayuda. 25 Yo yina 13:23 1 To “nataka na banzo na bo.”
NEHEMIA 13:18-31 KAPU 13 a Kub 20:8-10 b Kul 5:12 c Neh 5:19 Neh 13:14 Neh 13:30, 31
d Esd 9:1, 2 Esd 10:10 2Bk 6:14
e Yoz 13:2, 3 f Kul 23:3, 4
Ndonga ya 2 a Kul 25:2 Esd 7:26
b Kul 7:3, 4 Neh 10:30
c 1Bn 3:12, 13 2Bs 9:22
d 2Sa 12:24 e 1Bn 11:1-5 f Esd 10:2 g Neh 12:10 h Neh 3:1 Neh 13:4
i Neh 2:10 Neh 6:14
j Kub 40:15 Kut 25:11-13
k Mal 2:4 l 1Bs 23:6 1Bs 25:1
m Neh 10:34 n Neh 5:19
mono nganinaka bo mpi singaka bo, mono bulaka bantu ya nkaka, a mono tumunaka nsuki na bo mpi songaka bo na kuzenga kieleka na zina ya Nzambi nde: “Beno fwete pesa ve bana na beno ya bankento na bana na bo ya babakala, mpi beno fwete ndima ve ata mwana na bo mosi ya nkento sambu na bana na beno ya babakala to sambu na beno mosi. b 26 Keti ntotila Salomo ya Izraele salaka ve disumu sambu na bankento yai? Na kati ya makanda mingi, kuvandaka ve ti ntotila bonso yandi; c mpi Nzambi na yandi zolaka yandi, d yo yina Nzambi tulaka yandi ntotila na Izraele ya mvimba. Kansi bankento ya banzenza pusaka yandi na kusala disumu. e 27 Keti beno me waka ve diambu yai yo yina beno ke sala diambu yai ya mbi kibeni na mutindu beno ke sala mambu kukonda kwikama na meso ya Nzambi na beto na ntangu beno ke kwela bankento ya banzenza?” f 28 Mwana mosi ya Yoyada g mwana ya Eliashibi h nganganzambi ya nene kumaka bokilo ya Sanbalati i muntu ya Oroni. Yo yina mono kulaka yandi na lweka na mono. 29 O Nzambi na mono, yibuka bo, sambu bo me bebisa kinganga-nzambi mpi kuwakana ya kinganga-nzambi j ti ya Balevi. k 30 Ebuna mono kumisaka bo bunkete na mvindu yonso ya banzenza, mpi mono pesaka banganga-nzambi ti Balevi mikumba, konso muntu na kisalu na yandi, l 31 mpi mono bakaka bangidika sambu bantu kupesa bankuni m na ntangu na yo mpi sambu na bambuma ya ntete ya kuyela. O Nzambi na mono, yibuka mono na mutindu ya mbote.1n 13:31 1 To “sambu na mbote.”
E STE RE M A M B U Y I N A K E N A K AT I
1
Nkinsi ya ntotila Asuerusi na Shushane (1-9) Ntotila-nkento Vasti me buya kulemfuka (10-12) Ntotila me solula ti bantu na yandi ya mayele (13-20) Ntotila me tindila bantu nsiku (21, 22) 2 Bo ke sosa nkento yina ta kuma ntotila-nkento ya mpa (1-14) Estere me kuma ntotila-nkento (15-20) Mordekai me tungulula bantu yina salaka komplo (21-23) 3 Ntotila me pesa Amani lukumu (1-4) Amani me sala komplo sambu na kufwa Bayuda (5-15) 4 Mordekai me wa mawa (1-5) Mordekai me lomba Estere na kusolula ti ntotila (6-17)
yai, na bilumbu ya 1 Ntangu Asuerusi,1 disongidila, Asue-
rusi yina vandaka kuyala baprovense2a 127 katuka na India tii na Etiopia,3 2 na bilumbu yina ntangu ntotila Asuerusi vandaka na kiti na yandi ya kimfumu na Shushane1b kisika ya ngolo,2 3 na mvula ya tatu ya luyalu na yandi, yandi salaka nkinsi sambu na bamfumu na yandi yonso mpi bansadi na yandi. Basoda ya Persia c ti ya Media, d bantu ya lukumu, mpi bamfumu ya baprovense2 vandaka na ntwala na yandi, 4 mpi yandi songaka bo kimvwama ya kimfumu na yandi ya nkembo mpi bunene ti lukumu ya kitoko na yandi ya mingi, 1:1 1 Bantu ke tubaka nde yo kele Zeresesi I, mwana ya Dariusi ya Nene (Dariusi Hystaspis). 1:1, 3 2 To “badistrike yina kele na nsi ya luyalu.” 1:1 3 To “Kushi.” 1:2, 5 1 To “Suze.” 1:2, 5 2 To “nzo ya ntotila; nzo ya ngolo.”
5 Estere na ntwala ya ntotila (1-8) Makasi mpi lulendo ya Amani (9-14) 6 Ntotila me pesa Mordekai lukumu (1-14) 7 Estere me tungulula Amani (1-6a) Bo me kangisa Amani nsinga na nkingu na nti yina yandi yidikaka (6b-10) 8 Bo me pesa Mordekai kiyeka (1, 2) Estere me bondila ntotila (3-6) Ntotila me sonika nsiku ya ke soba nsiku ya ntete (7-14) Bayuda me baka lusadisu mpi me wa kiese (15-17) 9 Bayuda me nunga (1-19) Bo me tula nkinsi ya Purimi (20-32) 10 Bunene ya Mordekai (1-3)
KAPU 1 a Est 8:9 Dan 6:1
b Esd 4:9 Neh 1:1 Dan 8:2
c Esd 1:2
d Yez 21:2 Yer 51:11 Dan 5:28
818
na nsungi ya bilumbu mingi, bilumbu 180. 5 Ebuna ntangu bilumbu yina sukaka, ntotila salaka nkinsi ya bilumbu nsambwadi sambu na bantu yonso yina vandaka na Shushane1 kisika ya ngolo,2 yantika na muntu ya mfunu mingi tii na muntu ya kukonda mfunu, na kibansala ya masamba ya nzo ya ntotila. 6 Kuvandaka ti lino, ndanda ya kitoko mpi lele ya ble, yina bo kangisaka ngolo na bansinga ya lele ya kitoko, lene ya mbwaki-ble yina bo kangisaka na mitaku ya arza, makunzi ya marbre, bambeto ya wolo mpi ya arza na pavema ya porifire, marbre, mayaka, mpi marbre ya ndombe. 7 Bo vandaka kupesa vinu na makopa1 ya wolo; konso dikopa swaswanaka ti dikopa ya nkaka, mpi vinu ya kimfumu va1:7 1 To “malonga; bagobele.”
819 ndaka mingi kibeni, na kutadila yina ntotila lendaka kupesa. 8 Ata muntu mosi ve vandaka kupusa bo na ngolo1 na kunwa, na kulanda nsiku yina bo pesaka na dibaku yina, sambu ntotila bakaka ngidika ti bakapita ya nzo na yandi nde konso muntu fwete sala mutindu yandi me zola. 9 Ntotila-nkento Vasti a salaka mpi nkinsi na nzo ya kimfumu ya ntotila Asuerusi sambu na bankento. 10 Na kilumbu ya nsambwadi, ntangu ntima ya ntotila vandaka kiese-kiese sambu na vinu, yandi songaka Mehumani, Bizta, Arbona, b Bigta, Abagta, Zetare, mpi Karkasi, bakapita nsambwadi ya nzo ya ntotila yina ke salaka pene-pene ya ntotila Asuerusi, 11 na kukwisa kunata ntotilankento Vasti na ntwala ya ntotila, yandi me lwata mpu ya kimfumu,1 sambu na kusonga bantu mpi bamfumu kitoko na yandi, sambu yandi vandaka kitoko mingi. 12 Kansi ntotilankento Vasti landaka kubuya kukwisa mpi kuzitisa mambu yina ntotila tubaka na nzila ya bakapita ya nzo ya ntotila. Yo yina ntotila waka makasi ya ngolo, mpi nganzi na yandi kumaka ngolo kibeni. 13 Ebuna ntotila tubilaka bantu ya mayele yina vandaka ti mayele ya kubakisa mbotembote mambu yina me lutaka1 (sambu yai mutindu bantu yonso yina zabaka mbote-mbote nsiku mpi mambu ya kusambisa zabaka mambu ya ntotila, 14 mpi bantu yina vandaka pene-pene ya ntotila bo yai: Karshena, Shetare, Admata, Tarsisi, Meresi, Marsena, mpi Memukani, ba1:8 1 To “kubuyisa bo.” 1:11 1 To “tirbani.” 1:13 1 To “mutindu ya kusala mambu.” Na kisina, “bantangu.”
ESTERE 1:8-20 KAPU 1 a Est 1:12 Est 2:1, 17
b Est 7:9
Ndonga ya 2 a Esd 7:14
b Est 1:12
c Est 8:8 Dan 6:8
mfumu nsambwadi a ya Persia ti ya Media, bayina vandaka kukota kisika ntotila vandaka mpi bayina vandaka na biyeka ya kuluta nene na kimfumu). 15 Ntotila yulaka nde: “Na kutadila nsiku, nki bo fwete sala ntotila-nkento Vasti sambu yandi me zitisa ve mambu yina ntotila Asuerusi tubaka na nzila ya bakapita ya nzo ya ntotila?” 16 Ebuna Memukani tubaka na ntwala ya ntotila mpi ya bamfumu nde: “Ntotila-nkento Vasti me sala mbi na ntotila mpamba ve, b kansi na bamfumu yonso mpi na bantu yonso ya kele na baprovense yonso1 ya ntotila Asuerusi. 17 Sambu bankento yonso ta zaba mambu yina ntotila-nkento salaka, bo ta vweza babakala na bo mpi ta tuba nde, ‘Ntotila Asuerusi tubaka nde bo kwisa kunata ntotila-nkento Vasti na ntwala na yandi, kansi ntotila-nkento buyaka kukwisa.’ 18 Na kilumbu yina, bankento ya bamfumu ya Persia ti ya Media yina me zaba mambu yina ntotila-nkento salaka ta tubila bamfumu yonso ya ntotila mutindu mosi, ebuna kuvweza mpi makasi ta vanda mingi. 19 Kana yo me monana mbote na meso ya ntotila, bika nde ntotila kubasisa nsiku, mpi bika nde bo sonika yo na bansiku ya Persia ti ya Media, yina bo lenda katula ve, c nde Vasti lenda kwisa diaka ve ata fioti na ntwala ya ntotila Asuerusi; mpi bika nde ntotila kupesa kiyeka na yandi ya kimfumu na nkento ya nkaka yina kele mbote kuluta yandi. 20 Mpi ntangu bantu ta wa nsiku ya ntotila na kimfumu na yandi yonso ya nene, bankento yonso ta pesa babakala na bo lukumu, yantika na muntu ya mfunu mingi tii na muntu ya kukonda mfunu.” 1:16 1 To “badistrike yonso yina kele na nsi ya luyalu.”
ESTERE 1:21–2:11 21 Ngindu yai sepedisaka ntotila mpi bamfumu, ebuna ntotila salaka mambu yina Memukani tubaka. 22 Yo yina, yandi tindaka mikanda na baprovense yonso1 ya kimfumu, a na konso provense2 na kulanda mutindu na yo ya kusonika, mpi na konso kimvuka ya bantu na ndinga na bo, sambu konso bakala kuvanda mfumu na nzo na yandi mpi kutuba ndinga ya bantu na yandi. Na nima ya mambu yai, ntangu makasi ya ntotila Asuerusi b kulumukaka, yandi yibukaka mambu yina Vasti salaka c mpi mambu yina bo zengaka sambu na yandi. d 2 Ebuna bansadi ya ntotila, yina ke salaka pene-pene na yandi, tubaka nde: “Bo fwete sosila ntotila bamwense ya baleke ya kitoko mingi. 3 Mpi bika nde ntotila kutula mimonisi na baprovense yonso1 ya kimfumu na yandi e sambu bo vukisa bamwense yonso ya baleke ya kitoko mingi na Shushane2 kisika ya ngolo,3 na nzo ya bankento. Bika nde bo pesa bo na maboko ya Egai f tongu ya ntotila mpi nkengidi ya bankento, ebuna bo pesa bo lusansu sambu na kukumisa bo diaka kitoko. 4 Ebuna leke ya nkento yina ta sepedisa ntotila mingi ta kuma ntotilankento na kisika ya Vasti.” g Ntotila ndimaka ngindu yina, mpi yandi salaka mutindu yina. 5 Kuvandaka ti Muyuda mosi na Shushane2h kisika ya ngolo,3 zina na yandi Mordekai i mwana ya Yaire mwana ya Shimei mwana ya Kishi, muntu ya dikanda
2
1:22 1 Na kisina, “badistrike yonso yina kele na nsi ya luyalu.” 2 To “distrike yina kele na nsi ya luyalu.” 2:3 1 To “badistrike yonso yina kele na nsi ya luyalu.” 2:3, 5, 8 2 To “Suze.” 2:3, 5, 8 3 To “nzo ya ntotila; nzo ya ngolo.”
820 KAPU 1 a Est 3:12, 14
KAPU 2 b Est 1:1
c Est 1:12
d Est 1:19
e Est 8:9
f Est 2:15
g Est 1:19
h Esd 4:9 Neh 1:1 Est 1:2 Dan 8:2
i Est 3:2 Est 10:3
Ndonga ya 2 a Kuy 49:27 1Sa 9:21
b 2Bn 24:14, 15 1Bs 3:16 2Bs 36:9, 10 Yer 22:28 Yer 24:1 Yer 37:1 Yer 52:31 Mat 1:11
c Est 2:15
d Est 2:3
e Est 2:12
f Est 3:8
g Est 2:7
h Est 4:12-14
ya Benyamini, a 6 yina bo bakaka na Yeruzalemi mpi nataka na insi ya nkaka kumosi ti bantu yina bo nataka na kimpika ti Yekonia1b ntotila ya Yuda, yina Nebukadenezare ntotila ya Babilone nataka na insi ya nkaka. 7 Yandi vandaka ndesi1 ya Adasa,2 disongidila, Estere, mwana ya mpangi ya tata na yandi, c sambu yandi vandaka ve na tata, mpi yandi vandaka ve na mama. Leke yina ya nkento vandaka kitoko mingi na nitu mpi na luse, mpi ntangu tata na yandi ti mama na yandi fwaka, Mordekai bakaka yandi bonso mwana na yandi. 8 Ntangu bo basisaka mambu yina ntotila tubaka mpi nsiku na yandi mpi ntangu bo vukisaka baleke mingi ya bankento na Shushane2 kisika ya ngolo,3 na maboko ya Egai, d bo nataka mpi Estere na nzo ya ntotila na maboko ya Egai nkengidi ya bankento. 9 Yandi sepelaka na leke yina ya nkento mpi ndimaka yandi,1 yo yina yandi bakaka bangidika nswalu sambu na lusansu ya leke yina ya nkento sambu na kukumisa yandi diaka kitoko e mpi sambu na madia na yandi, mpi yandi pesaka leke yina ya nkento baleke nsambwadi ya bankento yina yandi solaka na nzo ya ntotila. Yandi nataka leke yina ya nkento ti baleke ya bankento yina vandaka kusadila yandi na kisika ya kuluta mbote na nzo ya bankento. 10 Estere tubaka ve ata kima mosi sambu na bantu na yandi f to bampangi na yandi, sambu Mordekai g songaka yandi na kuzabisa ve ata muntu mosi. h 11 Konso kilumbu 2:6 1 Bo ke binga yandi Yehoyakini na 2Bn 24:8. 2:7 1 Na kisina, “nkengidi.” 2 Yo ke tendula “Mirte.” 2:9 1 To “yandi monisilaka yandi zola ya kwikama.”
821 Mordekai vandaka kutambula na ntwala ya kibansala ya nzo ya bankento sambu na kusosa kuzaba kana Estere kele mbote mpi nki mambu vandaka kukumina yandi. 12 Konso leke ya nkento vandaka kukota na ntangu na yandi na kisika yina ntotila Asuerusi vandaka, na nima ya kumanisa bangonda 12 ya lusansu yina bo tulaka sambu na bankento, sambu yina mutindu yo lombaka nde bo lungisa lusansu ya kukumisa bo diaka kitoko—bangonda sambanu ti mafuta ya mire a mpi bangonda sambanu ti mafuta ya balsami b mpi mafuta ya kuswaswana ya nsudi ya kitoko sambu na lusansu ya kukumisa bo diaka kitoko. 13 Na nima, leke yina ya nkento vandaka ya kuyilama sambu na kukota kisika yina ntotila vandaka. Mpi bo vandaka kupesa yandi konso kima yina yandi vandaka kulomba ntangu yandi vandaka kukatuka na nzo ya bankento sambu na kukwenda na nzo ya ntotila. 14 Yandi vandaka kukota na nkokila, mpi na suka yandi vandaka kuvutuka na nzo ya zole ya bankento, na maboko ya Shaashgazi tongu ya ntotila, c nkengidi ya bamakangu. Yandi vandaka kukota diaka ve kisika yina ntotila vandaka katula kaka kana ntotila kusepela mingi ti yandi mpi kana yandi binga yandi na zina na yandi. d 15 Ebuna ntangu yo kumaka ntangu ya Estere mwana ya Abihaile mpangi ya tata ya Mordekai, yina bakaka yandi bonso mwana na yandi, e ya kukota na kisika ya ntotila, yandi lombaka ve ata kima mosi katula kaka bima yina Egai tongu ya ntotila, nkengidi ya bankento, tubaka nde bo pesa yandi. (Na ntangu yina yonso, konso muntu yina vandaka kumona
ESTERE 2:12-22 KAPU 2 a Bin 7:17 Sal 3:6
b Kuy 43:11 1Bn 10:2 2Bn 20:13
c Est 2:3
d Est 4:11
e Est 2:7
Ndonga ya 2 a Est 1:3
b Est 4:14
c Est 1:19
d Est 2:3, 4
e Est 2:5, 6 Est 3:8
f Est 2:7, 10
Estere vandaka kundima yandi.) 16 Bo nataka Estere na ntotila Asuerusi na nzo na yandi ya kimfumu na ngonda ya kumi, disongidila, ngonda ya Tebeti,1 na mvula ya nsambwadi a ya luyalu na yandi. 17 Ntotila zolaka Estere mingi kuluta bankento yonso ya nkaka; ntotila sepelaka na yandi mpi ndimaka yandi1 kuluta bamwense yonso ya nkaka. Yo yina yandi lwatisaka yandi mpu ya kimfumu2 na ntu mpi kumisaka yandi ntotila-nkento b na kisika ya Vasti. c 18 Mpi ntotila salaka nkinsi mosi ya nene sambu na bamfumu na yandi yonso mpi bansadi na yandi, nkinsi ya Estere. Ebuna yandi tubaka nde bo basisa bantu na baboloko1 na baprovense,2 mpi yandi landaka kupesa makabu na kutadila kimvwama ya ntotila. 19 Kansi, ntangu bo vukisaka bamwense1d na mbala ya zole, Mordekai vandaka ya kuvanda na kielo ya ntotila. 20 Estere tubaka ve ata kima mosi sambu na bampangi na yandi mpi bantu na yandi, e kaka mutindu Mordekai songaka yandi; Estere landaka kusala mambu yina Mordekai tubaka, kaka bonso ntangu yandi vandaka na maboko na yandi. f 21 Na bilumbu yina, ntangu Mordekai vandaka ya kuvanda na kielo ya ntotila, Bigtani ti Tereshi, bakapita zole ya nzo ya ntotila, bankengidi ya bakielo, waka makasi mpi bo salaka komplo sambu na kufwa1 ntotila Asuerusi. 22 Kansi Mordekai zabaka diambu yina, mpi na mbala mosi 2:16 1 Tala Bangindu ya Ngika B15. 2:17 1 To “monisilaka yandi zola ya kwikama.” 2 To “tirbani.” 2:18 1 To “bo yambula na kufuta mpaku.” 2 To “badistrike yina kele na nsi ya luyalu.” 2:19 1 To “bana-bankento.” 2:21 1 Na kisina, “kutula maboko na.”
ESTERE 2:23–3:12 yandi songaka ntotila-nkento Estere. Na nima, Estere zabisaka ntotila diambu yina na zina ya Mordekai.1 23 Yo yina, bo salaka bansosa mpi nsuka-nsuka bo monaka nde yo vandaka ya kieleka, ebuna bo kangaka babakala yina zole nsinga na nkingu na zulu ya nti; mpi bo sonikaka mambu yai yonso na mukanda ya bansangu na ntwala ya ntotila. a Na nima, ntotila Asuerusi yikaka Amani b mwana ya Amedata, muntu ya Agagi, c kiyeka mpi nangulaka yandi na mutindu yandi tulaka kiti ya kimfumu na yandi na zulu ya bamfumu yonso ya nkaka yina vandaka ti yandi. d 2 Mpi bansadi yonso ya ntotila yina vandaka na kielo ya ntotila vandaka kufukama mpi kubwa luse na ntoto na ntwala ya Amani, sambu ntotila pesaka nsiku nde bo sala mutindu yina sambu na yandi. Kansi Mordekai buyaka kufukama to kubwa luse na ntoto. 3 Yo yina, bansadi ya ntotila yina vandaka na kielo na yandi tubilaka Mordekai nde: “Sambu na nki nge ke zitisa ve nsiku ya ntotila?” 4 Bo vandaka kuyula yandi konso kilumbu, kansi yandi vandaka kuwa bo ve. Ebuna bo songaka Amani na kutala kana bo fwete landa na kundima kikalulu ya Mordekai; e sambu yandi songaka bo nde yandi vandaka Muyuda. f 5 Ebuna, ntangu Amani monaka nde Mordekai buyaka kufukama mpi kubwa luse na ntoto na ntwala na yandi, Amani waka makasi ya ngolo. g 6 Kansi yandi monaka mpamba dibanza ya kufwa1 Mordekai yandi mosi, sambu bo tubilaka yandi mambu ya me tala bantu ya Mordekai. Yo yina, Amani yantikaka kuso-
3
2:22 1 To “sambu na Mordekai.” 3:6 1 Na kisina, “kutula maboko na.”
822 KAPU 2 a Est 6:1, 2
KAPU 3 b Est 3:10 Est 8:7 Est 9:24
c Kub 17:16 Kut 24:7 Kul 25:19 1Sa 15:8, 32
d Est 1:14
e Dan 6:13
f Est 2:5
g Est 5:9
Ndonga ya 2 a Est 1:3 Est 2:16
b Est 9:24
c Est 9:1
d Kul 4:27 Neh 1:8 Yer 50:17
e Est 1:1
f Kuy 41:42
g Est 3:1 Est 8:2
h Kut 24:7 1Sa 15:8, 32
i Est 8:9
j Dan 6:8
sa kumanisa Bayuda yonso, bantu ya Mordekai yonso, yina vandaka na kimfumu ya mvimba ya Asuerusi. 7 Na ngonda ya ntete, disongidila ngonda ya Nisani,1 na mvula ya 12 a ya ntotila Asuerusi, bo bulaka Puri b (disongidila, Zeke) na ntwala ya Amani sambu na kuzaba kilumbu ti ngonda, mpi yo bwaka na ngonda ya 12, disongidila, Adare.1c 8 Ebuna Amani tubilaka ntotila Asuerusi nde: “Kele ti kimvuka mosi ya bantu ya me panzanaka mpi me mwanganaka na kati ya bantu d na baprovense yonso1 ya kimfumu na nge, e yina bansiku na bo me swaswana ti bansiku ya bantu yonso ya nkaka; bo ke zitisaka ve bansiku ya ntotila, mpi kubikisa bo na luzingu ta vanda ve sambu na mambote ya ntotila. 9 Kana ntotila me zola, bika nde bo sonika nsiku nde bo fwete fwa bantu yina. Mono ta futa batalanta1 10 000 ya arza na bakapita sambu bo tula yo na kisika ya bo ke bumbaka mbongo ya ntotila.”2 10 Ebuna ntotila katulaka lupetu na yandi ya kutudila kidimbu f na diboko na yandi mpi yandi pesaka yo na Amani g mwana ya Amedata muntu ya Agagi, h yina vandaka mbeni ya Bayuda. 11 Ntotila tubilaka Amani nde: “Mono me pesa nge arza mpi bantu yina, sambu nge sala bo mutindu nge me zola.” 12 Ebuna bo bingaka basekretere ya ntotila i na kilumbu ya 13 ya ngonda ya ntete. Bo sonikakaj bantuma yonso yina Amani pesaka basa3:7 1 Tala Bangindu ya Ngika B15. 3:8 1 To “badistrike yonso yina kele na nsi ya luyalu.” 3:9 1 Talanta mosi kele bakilo 34,2. Tala Bangindu ya Ngika B14. 2 To mbala ya nkaka, “Mono ta futa batalanta 10 000 na kisika ya bo ke bumbaka mbongo ya ntotila sambu na bantu yina ta sala kisalu yina.”
823 trape ya ntotila, bamfumu ya bambanza yina vandaka kutwadisa baprovense,1 mpi bamfumu ya bantu ya mutindu na mutindu, na konso provense2 na kulanda mutindu na yo ya kusonika, mpi na konso kimvuka ya bantu na ndinga na bo. Bo sonikaka yo na zina ya ntotila Asuerusi mpi bo tulaka yo kidimbu ti lupetu ya ntotila ya kutudila kidimbu. a 13 Bo tindaka mikanda yina na nzila ya bantu ya ke nataka mikanda na baprovense yonso1 ya ntotila; yo vandaka kupesa bo ntuma ya kumanisa, kufwa, mpi kubebisa Bayuda yonso, baleke ti bambuta, bana ti bankento, na kilumbu mosi, na kilumbu ya 13 ya ngonda ya 12, disongidila, ngonda ya Adare, b mpi ya kubotula bima na bo. c 14 Bo fwete basisa kopi mosi ya mukanda yina na konso provense2 sambu yo vanda nsiku mpi bo zabisa yo na bantu yonso, sambu bo yilama sambu na kilumbu yina. 15 Bantu yina ke nataka mikanda kwendaka nswalu d na kulanda ntuma ya ntotila; nsiku basikaka na Shushane1e kisika ya ngolo.2 Na nima, ntotila mpi Amani vandaka sambu na kunwa, kansi mbanza ya Shushane1 kumaka kisaka-saka. Ntangu Mordekaif waka mambu yonso yina bo salaka, g yandi pasulaka bilele na yandi, yandi lwataka saki, mpi kuditulaka putulu ya tiya. Na nima, yandi kwendaka na kati-kati ya mbanza, yandi ke dila na ndinga ya ngolo mpi ya mawa. 2 Yandi kwendaka kaka tii na kielo ya ntotila, sambu ata muntu
4
3:12 1 To “badistrike yina kele na nsi ya luyalu.” 3:12, 14; 4:3 2 To “distrike yina kele na nsi ya luyalu.” 3:13 1 To “badistrike yonso yina kele na nsi ya luyalu.” 3:15; 4:8 1 To “Suze.” 3:15 2 To “nzo ya ntotila; nzo ya ngolo.”
ESTERE 3:13–4:11 KAPU 3 a Est 8:8 Dan 6:17
b Est 9:1
c Est 8:11, 12
d Est 8:14
e Esd 4:9 Neh 1:1 Dan 8:2
KAPU 4 f Est 2:5
g Est 3:8-11
Ndonga ya 2 a Est 1:1
b 2Bs 20:3 Esd 8:21
c Dan 9:3
d Est 3:9
e Est 3:8, 13
f Est 3:14, 15
g Est 2:20
h Est 2:5, 7
mosi ve lendaka kukota na kielo ya ntotila yandi me lwata saki. 3 Na konso provense2a yina mambu ya ntotila tubaka mpi nsiku na yandi kumaka, mawa vandaka mingi na kati ya Bayuda, ti kubuya madia, b kudila, mpi kutula milolo. Bantu mingi lalaka na basaki mpi na putulu ya tiya. c 4 Ntangu bansadi ya Estere ya bankento ti batongu na yandi kwisaka kuzabisa yandi diambu yina, ntotila-nkento kudiyangisaka mingi. Ebuna yandi tindilaka Mordekai bilele ya kulwata na kisika ya kulwata saki, kansi yandi buyaka yo. 5 Ebuna Estere bingaka Hataki, tongu mosi ya ntotila, yina yandi tulaka sambu na kusadila Estere, mpi Estere songaka yandi na kukwenda kutala Mordekai sambu na kuzaba disongidila ya diambu yina mpi mambu yina vandaka kusalama. 6 Yo yina Hataki kwendaka na Mordekai na bala-bala ya nene ya mbanza na ntwala ya kielo ya ntotila. 7 Mordekai songaka yandi mambu yonso yina kuminaka yandi mpi ntalu ya mbongod yina Amani silaka na kutula na kisika ya bo ke bumbaka mbongo ya ntotila sambu bo fwa Bayuda. e 8 Yandi pesaka yandi mpi kopi mosi ya nsiku ya kusonika yina bo basisaka na Shushane1f sambu na kumanisa Bayuda. Yo lombaka nde yandi songa yo na Estere, kutendudila yandi yo, g mpi kusonga yandi na kukota kisika ntotila vandaka sambu na kulomba yandi na kuwila bo mawa mpi kubondila yandi sambu na mambote ya bantu na yandi. 9 Hataki vutukaka mpi songaka Estere mambu yina Mordekai tubaka. 10 Estere pesaka Hataki bantuma yai ya kusonga Mordekai: h 11 “Bansadi yonso ya ntotila mpi bantu ya
ESTERE 4:12–5:9 baprovense1 yina ntotila ke yalaka me zaba nde kana bakala to nkento mosi kukota na kibansala ya kati ya ntotila a kana bo me binga yandi ve, bo ke sadilaka kaka nsiku mosi: Bo fwete fwa yandi; yandi ta bikala na luzingu kaka kana ntotila kutandudila yandi muhangu ya wolo. b Mpi bilumbu 30 me luta ntotila me binga mono ve.” 12 Ntangu bo songaka Mordekai mambu yina Estere tubaka, 13 yandi vutudilaka Estere nde: “Kuyindula ve nde sambu nge kele na nzo ya ntotila, nge kele ti mabaku mingi ya kuguluka kuluta Bayuda yonso ya nkaka. 14 Sambu kana nge vanda pima na ntangu yai, lusadisu ti luguluku ta kwisila Bayuda na nzila ya nkaka, c kansi nge ti nzo ya tata na nge beno ta fwa. Mpi nani me zaba kana nge kumaka na kiyeka ya kimfumu sambu na ntangu ya mutindu yai?” d 15 Ebuna Estere vutudilaka Mordekai nde: 16 “Kwenda, vukisa Bayuda yonso yina kele na Shushane1 mpi beno buya madia e sambu na mono. Beno dia ve mpi beno nwa ve bilumbu tatu, f mpimpa ti mwini. Mono ti bansadi na mono ya bankento mpi, beto ta buya madia. Mono ta kota kisika ntotila kele, diambu yina ke wakana ve ti nsiku, mpi kana yo ke lomba nde mono fwa, mono ta fwa.” 17 Yo yina Mordekai kwendaka mpi salaka mambu yonso yina Estere songaka yandi. Na kilumbu ya tatu, g Estere lwataka bilele na yandi ya kimfumu mpi yandi telamaka na kibansala ya kati ya nzo ya ntotila, yina ke talana ti nzo ya ntotila, mpi ntotila vandaka na kiti
824 KAPU 4 a Est 5:1
b Est 5:2 Est 8:4
c 1Sa 12:22 Yez 54:17
d Est 2:17
e 2Bs 20:3 Esd 8:21
f Est 5:1
KAPU 5 g Est 4:16
Ndonga ya 2 a Est 4:11 Est 8:4
b Est 3:1, 10
5
4:11 1 To “badistrike yina kele na nsi ya luyalu.” 4:16 1 To “Suze.”
c Est 7:2
d Est 3:2-5
na yandi ya kimfumu na kati ya nzo ya kimfumu yandi ke tala kisika ya kukotila. 2 Ntangu ntotila monaka ntotila-nkento Estere me telama na kibansala, yandi ndimaka yandi, mpi yandi tandudilaka Estere muhangu ya woloa yina vandaka na diboko na yandi. Estere pusanaka mpi simbaka nsongi ya muhangu yina. 3 Ntotila yulaka yandi nde: “Ntotila-nkento Estere, inki mambu? Inki kima nge ke lomba? Ata tii1 na kati-kati ya kimfumu na mono, mono ta pesa nge yo!” 4 Estere vutulaka nde: “Kana ntotila me zola, bika nde ntotila ti Amani b kukwisa bubu yai na nkinsi yina mono me yidikila yandi.” 5 Yo yina ntotila tubilaka bantu na yandi nde: “Beno songa Amani yandi kwisa nswalu, mutindu Estere ke lomba.” Yo yina ntotila mpi Amani kwendaka na nkinsi yina Estere yidikaka. 6 Na nkinsi ya vinu, ntotila tubilaka Estere nde: “Inki kima nge ke lomba? Mono ta pesa nge yo! Inki kima nge ke zola? Ata tii1 na kati-kati ya kimfumu na mono, mono ta sala yo!” c 7 Estere vutulaka nde: “Kima ya mono ke lomba mpi ya mono ke zola yo yai, 8 Kana ntotila me ndima mono mpi kana ntotila ke zola kupesa mono kima ya mono ke lomba mpi kusala mambu ya mono ke zola, bika nde ntotila mpi Amani kukwisa na nkinsi yina mono ta sadila bo mbasi; ebuna mbasi mono ta sala mutindu ntotila me tuba.” 9 Na kilumbu yina, Amani basikaka na kiese mpi vandaka na kiese na ntima. Kansi ntangu Amani monaka Mordekai na kielo ya ntotila mpi yandi monaka nde Mordekai d telamaka ve mpi 5:3, 6 1 To “sambu.”
825 tekitaka ve ntangu yandi monaka yandi, Amani wilaka yandi makasi ya ngolo. 10 Kansi, Amani kudiyalaka mpi kwendaka na nzo na yandi. Na nima, yandi tindaka bantu na kubinga banduku na yandi mpi nkento na yandi Zereshi. a 11 Amani kudikumisaka sambu na nkembo ya kimvwama na yandi, bana na yandi mingi, b mpi mutindu ntotila yikaka yandi kiyeka mpi nangulaka yandi na zulu ya bamfumu mpi ya bansadi ya ntotila. c 12 Amani yikaka nde: “Katula mambu yina, ntotila-nkento Estere me binga kaka mono kansi muntu ya nkaka ve na kufidisa ntotila na nkinsi yina yandi me yidika.d Yandi me binga mono mpi mbasi sambu na kuvanda ti yandi mpi ntotila. e 13 Kansi mambu yai yonso ke pesa mono ve kiese ntangu mono ke mona Muyuda yai Mordekai me vanda na kielo ya ntotila.” 14 Yo yina nkento na yandi Zereshi mpi banduku na yandi yonso tubilaka yandi nde: “Tinda bantu bo tumika nti mosi ya maboko 501 na nda. Mpi mbasi na suka songa ntotila nde bo fwete kangisa Mordekai nsinga na nkingu na zulu na yo. f Ebuna kwenda kusepela ti ntotila na nkinsi yina.” Amani monaka nde ngindu yai vandaka mbote, yo yina yandi tindaka bantu na kutumika nti. Na mpimpa yina ntotila monaka ve mpila ya kulala.1 Yo yina yandi tubaka nde bo nata mukanda yina bo ke sonikaka masolo ya mambu ya me lutaka, g ebuna bo tangilaka yandi yo. 2 Na kati na yo, bo monaka kisika bo sonikaka mambu yina Mordekai tubaka sambu na Bigtani
6
5:14 1 Kiteso ya bametre 22,3. Tala Bangindu ya Ngika B14. 6:1 1 Na kisina, “mpongi ya ntotila tinaka.”
ESTERE 5:10–6:9 KAPU 5 a Est 5:14 Est 6:13
b Est 9:7-10
c Est 3:1
d Est 5:5
e Est 5:8
f Est 6:4 Est 7:9
KAPU 6 g Est 10:2
Ndonga ya 2 a Est 2:21, 23
b Est 4:11
c Est 5:14
d Est 3:1
e Est 3:2 Est 5:11
f Est 8:15
g Kuy 41:42, 43
ti Tereshi, bakapita zole ya nzo ya ntotila, bankengidi ya bakielo, yina salaka komplo sambu na kufwa1 ntotila Asuerusi. a 3 Ntotila yulaka nde: “Inki lukumu mpi matabisi bo me pesaka Mordekai sambu na diambu yai?” Ebuna bansadi ya ntotila, yina ke salaka pene-pene na yandi, tubaka nde: “Bo me salaka kima ve sambu na yandi.” 4 Ebuna ntotila tubaka nde: “Nani kele na kibansala?” Kansi Amani kwisaka na kibansala ya nganda b ya nzo ya ntotila sambu na kuzabisa ntotila nde bo kangisa Mordekai nsinga na nkingu na zulu ya nti yina yandi yidikilaka yandi. c 5 Bansadi ya ntotila tubilaka yandi nde: “Amani d muntu me telama na kibansala.” Ebuna ntotila tubaka nde: “Beno kotisa yandi.” 6 Ntangu Amani kotaka, ntotila tubilaka yandi nde: “Inki bo fwete sadila muntu yina ntotila ke zola kupesa lukumu?” Amani tubaka na ntima na yandi nde: “Nani ya nkaka ntotila ke zola kupesa lukumu kuluta mono?” e 7 Yo yina Amani tubilaka ntotila nde: “Sambu na muntu yina ntotila ke zola kupesa lukumu, 8 bika nde bo nata bilele ya kimfumuf yina ntotila ke lwataka ti mpunda yina ntotila ke mataka, mpi yina bo me tula mpu ya kimfumu na ntu na yo. 9 Na nima bika nde bo pesa bilele ti mpunda yina na mfumu mosi na kati ya bamfumu ya lukumu ya ntotila, mpi bo fwete lwatisa yo muntu yina ntotila ke zola kupesa lukumu, ebuna bo lutisa yandi na zulu ya mpunda na bala-bala ya nene ya mbanza. Bo fwete tuba na ndinga ya ngolo na ntwala na yandi nde: ‘Yai mambu ya bo ke sadilaka muntu yina ntotila ke zola kupesa lukumu!’” g 6:2 1 Na kisina, “kutula maboko na.”
ESTERE 6:10–7:9 10 Na mbala mosi ntotila tubilaka Amani nde: “Nswalu! Baka bilele ti mpunda, mpi sadila Mordekai Muyuda yina me vanda na kielo ya ntotila kaka mutindu nge me tuba. Kubikisa ve ata kima mosi na mambu yina nge me tuba.” 11 Yo yina Amani bakaka bilele ti mpunda, ebuna yandi lwatisaka yo Mordekai a mpi lutisaka yandi na bala-bala ya nene ya mbanza mpi yandi vandaka kutuba na ndinga ya ngolo na ntwala na yandi nde: “Yai mambu ya bo ke sadila muntu yina ntotila ke zola kupesa lukumu!” 12 Na nima Mordekai vutukaka na kielo ya ntotila, kansi Amani kwendaka nswalu na nzo na yandi, ti mawa mpi ntu ya kufika. 13 Ntangu Amani zabisaka nkento na yandi Zereshi b mpi banduku na yandi yonso mambu yonso yina kuminaka yandi, bantu na yandi ya mayele mpi nkento na yandi Zereshi tubilaka yandi nde: “Kana Mordekai, yina nge me yantika kubwa na ntwala na yandi, kele Muyuda,1 nge ta nunga yandi ve; nge ta bwa kibeni na ntwala na yandi.” 14 Ntangu bo vandaka kusolula ti yandi, bakapita ya nzo ya ntotila kwisaka mpi nataka Amani nswalu na nkinsi yina Estere salaka. c Yo yina ntotila ti Amani d kwisaka na nkinsi ya ntotilankento Estere. 2 Ntotila tubilaka diaka Estere na kilumbu ya zole ya nkinsi ya vinu nde: “Ntotila-nkento Estere, inki kima nge ke lomba? Mono ta pesa nge yo. Mpi nki kima nge ke zola? Ata tii1 na kati-kati ya kimfumu na mono, mono ta sala yo!” e 3 Ntotila-nkento Estere vutula-
7
6:13 1 Na kisina, “kele muntu ya me katuka na nkuna ya Bayuda.” 7:2 1 To “sambu.”
826 KAPU 6 a Est 2:5, 6
b Est 5:10, 14
c Est 5:8
KAPU 7 d Est 3:1
e Est 5:3, 6
Ndonga ya 2 a Est 2:5, 7
b Est 3:8, 9
c Est 3:13 Est 4:7, 8
d Est 1:10
ka nde: “Kana nge me ndima mono, O ntotila, mpi kana yo ke sepedisa ntotila, mono ke lomba nge na kugulusa luzingu1 na mono, mpi na kugulusa bantu na mono. a 4 Sambu bo me teka beto, b mono ti bantu na mono, sambu bo manisa beto, bo fwa beto, mpi bo bebisa beto. c Kana bo tekaka beto kaka bonso bampika ya babakala mpi ya bankento, mono zolaka kuvanda pima. Kansi mpasi yina kele mbote ve, sambu yo ta vanda mbi sambu na ntotila.” 5 Ebuna ntotila Asuerusi tubilaka ntotila-nkento Estere nde: “Nani yina, mpi wapi muntu yina me meka kusala diambu ya mutindu yina?” 6 Estere tubaka nde: “Mbeni na beto mpi muntu yina ke nwanisa beto kele muntu yai ya mbi Amani.” Amani waka boma ya ngolo sambu na ntotila mpi ntotilankento. 7 Ntotila telamaka na nkinsi ya vinu ti makasi mpi kwendaka na masamba ya nzo na yandi, kansi Amani telamaka sambu na kubondila ntotila-nkento Estere sambu na luzingu1 na yandi, sambu yandi bakisaka nde ntotila vandaka ti lukanu ya kupesa yandi ndola. 8 Ntotila katukaka na masamba ya nzo na yandi mpi vutukaka na nzo kisika nkinsi ya vinu vandaka kusalama mpi yandi monaka Amani vandaka me kudilosa na kiti ya nda yina Estere vandaka. Ntotila tubaka na ndinga ya ngolo nde: “Keti yandi ta ladisa mpi ntotilankento na kingolo-ngolo na nzo na mono mosi?” Ntangu bangogo yina basikaka na munoko ya ntotila, bo fikaka luse ya Amani. 9 Ebuna Arbona, d kapita mosi ya nzo ya ntotila, tubaka nde: “Amani yidikaka mpi nti sambu 7:3, 7 1 To “moyo.”
827 na Mordekai, a muntu yina pesaka nsangu yina gulusaka ntotila.b Yo kele ya kutumika na nzo ya Amani, maboko 501 na nda.” Ebuna ntotila tubaka nde: “Beno kangisa yandi nsinga na nkingu na zulu na yo.” 10 Yo yina bo kangisaka Amani nsinga na nkingu na nti yina yandi yidikilaka Mordekai, ebuna makasi ya ntotila kulumukaka. Na kilumbu yina ntotila Asuerusi pesaka ntotilankento Estere nzo ya Amani, c mbeni ya Bayuda; d mpi Mordekai kwisaka na ntwala ya ntotila, sambu Estere songaka ntotila nde Mordekai kele mpangi na yandi. e 2 Ebuna ntotila katulaka lupetu na yandi ya kutudila kidimbu f yina yandi botulaka na Amani mpi pesaka yo na Mordekai. Mpi Estere pesaka Mordekai kisalu ya kutala nzo ya Amani. g 3 Diaka, Estere solulaka mpi ti ntotila. Yandi bwaka na makulu ya ntotila, dilaka, mpi bondilaka yandi na kukatula mbi yina Amani muntu ya Agagi salaka mpi mayele ya mbi yina yandi kaninaka Bayuda. h 4 Ntotila tandudilaka Estere i muhangu ya wolo, ebuna Estere katukaka na ntoto mpi telamaka na ntwala ya ntotila. 5 Yandi tubaka nde: “Kana yo ke sepedisa ntotila mpi kana yandi me ndima mono, mpi kana yo kele mbote na meso ya ntotila mpi mono ke sepedisa meso na yandi, bika bo sonika nsiku sambu na kukatula mikanda yina muntu yina ya mayele ya mbi Amani, j mwana ya Amedata muntu ya Agagi, k sonikaka sambu na kufwa Bayuda na baprovense yonso1 ya ntotila. 6 Sambu nki mutindu mono le-
8
7:9 1 Kiteso ya bametre 22,3. Tala Bangindu ya Ngika B14. 8:5 1 To “badistrike yonso yina kele na nsi ya luyalu.”
ESTERE 7:10–8:10 KAPU 7 a Est 5:14
b Est 6:2
KAPU 8 c Est 5:11
d Est 3:8 Est 9:24
e Est 2:5, 7
f Kuy 41:41, 42 Est 3:10 Dan 6:17
g Dan 2:48
h Est 3:9 Est 7:4 Est 9:24, 25
i Est 4:11
j Est 3:12, 14
k Kub 17:16 Kut 24:7 Kul 25:19 1Sa 15:8, 33
Ndonga ya 2 a Est 8:1
b Est 7:10
c Dan 6:8, 15
d Dan 6:1
e Est 9:3
f Est 8:2
nda kanga ntima na kutala mpasi yina ta bwila bantu na mono, mpi nki mutindu mono lenda kanga ntima na kumona lufwa ya bampangi na mono?” 7 Yo yina ntotila Asuerusi tubilaka ntotila-nkento Estere mpi Mordekai Muyuda nde: “Beno tala! Mono me pesa Estere a nzo ya Amani, mpi mono me tinda bantu bo kangisa yandi nsinga na nkingu na zulu ya nti, b sambu yandi salaka komplo ya kunwanisa1 Bayuda. 8 Ntangu yai, beno lenda sonika na zina ya ntotila konso kima yina beno me zola sambu na Bayuda mpi kutula yo kidimbu ti lupetu ya kutudila kidimbu ya ntotila, sambu bo lenda katula ve nsiku yina bo me sonika na zina ya ntotila mpi bo me tula kidimbu na lupetu ya kutudila kidimbu ya ntotila.” c 9 Yo yina, bo bingaka basekretere ya ntotila na ntangu yina na ngonda ya tatu, disongidila, ngonda ya Sivani,1 na kilumbu ya 23, ebuna bo sonikaka mambu yonso yina Mordekai songaka Bayuda, mpi basatrape, d bamfumu ya bambanza, mpi bamfumu ya baprovense2e katuka na India tii na Etiopia, baprovense2 127, na konso provense3 na kulanda mutindu na yo ya kusonika mpi na konso bantu na ndinga na bo, mpi na Bayuda na kulanda mutindu na bo ya kusonika mpi ndinga na bo. 10 Yandi sonikaka yo na zina ya ntotila Asuerusi mpi tulaka yo kidimbu ti lupetu ya ntotila ya kutudila kidimbu, f ebuna yandi tindaka mikanda yina yandi sonikaka na maboko ya bantu ya ke 8:7 1 Na kisina, “sambu yandi tandulaka diboko na yandi sambu na kunwanisa.” 8:9 1 Tala Bangindu ya Ngika B15. 2 To “badistrike yina kele na nsi ya luyalu.” 3 To “distrike yina kele na nsi ya luyalu.”
ESTERE 8:11–9:5 nataka mikanda na zulu ya bampunda; bo mataka na zulu ya bampunda ya ntinu yina bo vandaka kusadila na kisalu ya ntotila, bana-bampunda ya babakala yina bo ke sadilaka na kisalu ya ntotila. 11 Na mikanda yina, ntotila pesaka Bayuda yina vandaka na bambanza yonso nswa ya kuvukana mpi ya kunwana sambu na luzingu1 na bo, mpi kumanisa, kufwa, ti kubebisa bantu ya ngolo ya konso kimvuka ya bantu to provense2 yina lenda nwanisa bo, ti bankento mpi bana na bo, mpi kubotula bima na bo. a 12 Yo lombaka nde diambu yai kusalama na kilumbu mosi na baprovense yonso1 ya ntotila Asuerusi, na kilumbu ya 13 ya ngonda ya 12, disongidila, ngonda ya Adare.2b 13 Yo lombaka nde bo basisa kopi ya mukanda yina bonso nsiku na baprovense yonso.1 Yo lombaka nde bo zabisa yo na bantu yonso, sambu Bayuda kuvanda ya kuyilama na kilumbu yina sambu na kuvutula mbi na bambeni na bo. c 14 Bantu ya ke nataka mikanda, bayina mataka na zulu ya bampunda ya ntinu yina bo vandaka kusadila na kisalu ya ntotila, basikaka nswalu mpi ntinu na kulanda ntuma ya ntotila. Nsiku yina basikaka mpi na Shushane1d kisika ya ngolo.2 15 Mordekai katukaka na ntwala ya ntotila ti bilele ya kimfumu ya kitoko ya ble mpi ya mpembe, yandi me lwata mpu ya kimfumu ya nene ya wolo ti kazaka ya bo me sala na lele ya kitoko ya lene ya mbwaki-ble. e Ebuna mbanza ya Shushane1 tulaka mi8:11 1To “mioyo.” 2To “distrike yina kele na nsi ya luyalu.” 8:12, 13, 17; 9:2, 4 1To “badistrike yonso yina kele na nsi ya luyalu.” 8:12; 9:1 2Tala Bangindu ya Ngika B15. 8:14, 15 1To “Suze.” 8:14 2To “nzo ya ntotila; nzo ya ngolo.”
828 KAPU 8 a Est 9:5-10
b Est 3:13 Est 9:1, 2 Est 9:16, 17
c Nk 149:6, 7
d Esd 4:9 Neh 1:1 Est 1:2 Dan 8:2
e Est 6:7, 8
Ndonga ya 2 a Zek 8:23 KAPU 9 b Est 3:7 Est 8:11, 12
c Est 3:13
d Kul 32:36 2Sa 22:41
e Est 1:1
f Est 8:17
g Dan 6:1
h Est 8:15
lolo ya kiese. 16 Sambu Bayuda bakaka lusadisu,1 bo vandaka kuwa kiese, bo vandaka kuyangalala mpi bo bakaka lukumu. 17 Na baprovense yonso1 mpi na bambanza yonso, konso kisika yina mambu ya ntotila tubaka mpi nsiku na yandi kumaka, Bayuda vandaka kuwa kiese, kuyangalala, kusala bafete, mpi kusala bankinsi. Bantu mingi ya ntoto yina vandaka kutuba nde bo kele Bayuda, a sambu boma ya Bayuda simbaka bo. Na kilumbu ya 13 ya ngonda ya 12, disongidila, ngonda ya Adare,2b ntangu yo lombaka nde bo lungisa mambu yina ntotila tubaka mpi nsiku na yandi, c na kilumbu yina bambeni ya Bayuda vandaka kutula ntima na kuyala bo, mambu salamaka mutindu ya nkaka, mpi Bayuda bedisaka bantu yina vandaka kumenga bo. d 2 Bayuda vukanaka na bambanza na bo na baprovense yonso1 ya ntotila Asuerusi e sambu na kukanga bantu yina vandaka kusosa kusala bo mbi, mpi muntu mosi ve kukaka kutelama na ntwala na bo, sambu bantu yonso kumaka kuwa bo boma. f 3 Bamfumu yonso ya baprovense,1 basatrape, g bamfumu ya bambanza, mpi bantu yina vandaka kutwadisa mambu ya ntotila vandaka kupesa Bayuda maboko, sambu bo vandaka kuwa Mordekai boma. 4 Mordekai kumaka ngolo mingi h na nzo ya ntotila, mpi lukumu na yandi vandaka kupanzana na baprovense yonso,1 sambu Mordekai vandaka kaka kukuma ngolo mingi. 5 Bayuda bulaka bambeni na bo yonso ti mbele ya bitumba, bo fwaka bo mpi bo bebisaka
9
8:16 1 Na kisina, “nsemo.” 9:3 1 To “badistrike yina kele na nsi ya luyalu.”
829 bo; Bayuda salaka bantu yina vandaka kumenga bo mambu yonso yina bo zolaka. a 6 Na Shushane1b kisika ya ngolo,2 Bayuda fwaka mpi bebisaka bantu 500. 7 Diaka, bo fwaka Parshandata, Dalfoni, Aspata, 8 Porata, Adalia, Aridata, 9 Parmashta, Arisai, Aridai, mpi Vayizata, 10 bana kumi ya Amani mwana ya Amedata, mbeni ya Bayuda. c Kansi, na nima ya kufwa bo, bo botulaka ata kima ve. d 11 Na kilumbu yina, bo zabisaka ntotila ntalu ya bantu yina bo fwaka na Shushane1 kisika ya ngolo.2 12 Ntotila tubilaka ntotilankento Estere nde: “Na Shushane1 kisika ya ngolo2 Bayuda me fwa mpi me bebisa bantu 500 mpi bana kumi ya Amani. Ebuna nki bo me sala na baprovense3 ya ntotila ya me bikala? e Inki kima nge ke zola ntangu yai? Mono ta pesa nge yo. Inki nge ke lomba diaka? Mono ta sala yo.” 13 Estere vutulaka nde: “Kana ntotila me zola, f bika nde bo pesa Bayuda yina kele na Shushane1 nswa ya kusala mpi mambu mbasi na kulanda nsiku ya bubu yai; g mpi bika nde bo kangisa bana kumi ya Amani nsinga na nkingu na zulu ya nti.” h 14 Ntotila pesaka bantuma sambu bo sala mutindu yina. Bo basisaka nsiku na Shushane,1 mpi bo kangisaka bana kumi ya Amani nsinga na nkingu. 15 Bayuda yina vandaka na Shushane1 vukanaka diaka na kilumbu ya 14 ya ngonda ya Adare i mpi bo fwaka bantu 300 na Shushane,1 kansi bo botulaka ata kima ve. 9:6, 11-15, 18 1 To “Suze.” 9:6, 11, 12 2 To “nzo ya ntotila; nzo ya ngolo.” 9:12, 16 3 To “badistrike yina kele na nsi ya luyalu.”
ESTERE 9:6-22 KAPU 9 a Est 8:11
b Esd 4:9 Neh 1:1 Est 1:2 Dan 8:2
c Est 3:8, 10 Est 7:4-6
d Est 8:11 Est 9:16
e Est 9:16
f Est 5:8 Est 7:3 Est 8:5
g Est 8:11
h Est 7:10
i Est 9:21, 22
Ndonga ya 2 a Est 7:3
b Est 8:13 Nk 149:6, 7
c Est 9:1, 2
d Est 9:13, 15
e Nk 124:2, 6
f Neh 8:10
g Est 2:5, 6
h Est 4:1-3
16 Bayuda ya nkaka yina vandaka na baprovense3 ya ntotila vukanaka mpi, ebuna bo nwanaka sambu na luzingu na bo.1a Bo katulaka bambeni na bo, b bo fwaka bantu 75 000 na kati ya bantu yina vandaka kumenga bo; kansi bo botulaka ata kima ve. 17 Mambu yai salamaka na kilumbu ya 13 ya ngonda ya Adare, ebuna bo pemaka na kilumbu ya 14, mpi bo kumisaka yo kilumbu ya nkinsi mpi ya kuyangalala. 18 Bayuda yina vandaka na Shushane1 vukanaka na kilumbu ya 13 c mpi na kilumbu ya 14, d ebuna bo pemaka na kilumbu ya 15 mpi bo kumisaka yo kilumbu ya nkinsi mpi ya kuyangalala. 19 Yo yina Bayuda ya babwala yina vandaka kuzinga na bambanza ya badistrike ya ntama, kumisaka kilumbu ya 14 ya ngonda ya Adare kilumbu ya kuyangalala mpi ya nkinsi, e kilumbu ya kuwa kiese, mpi ntangu ya kutindilana madia. f 20 Mordekai g sonikaka mambu yai mpi tindaka mikanda na Bayuda yonso na baprovense yonso1 ya ntotila Asuerusi, baprovense ya pene-pene mpi ya ntama. 21 Yandi songaka bo na kusala nkinsi na kilumbu ya 14 ya ngonda ya Adare, mpi na kilumbu ya 15, konso mvula, 22 sambu na bilumbu yina Bayuda bakaka ngemba na bambeni na bo mpi na ngonda yina mawa na bo kumaka kiese mpi kudila na boh kumaka kilumbu ya nkinsi. Yo lombaka nde bo tadila yo bonso bilumbu ya nkinsi mpi ya kuyangalala, mpi bonso ntangu ya kutindilana madia mpi ya kutindila bansukami bakado. 9:16 1 To “bo telamaka sambu na mioyo na bo.” 9:20 1 To “badistrike yonso yina kele na nsi ya luyalu.”
ESTERE 9:23–10:3 23 Bayuda ndimaka na kulanda kusala nkinsi yina bo yantikaka kusala, mpi na kusala mambu yina Mordekai sonikilaka bo. 24 Sambu Amani a mwana ya Amedata, muntu ya Agagi, b mbeni ya Bayuda yonso, salaka mayele ya mbi sambu na kufwa bo, c mpi yandi bulaka Puri, d disongidila, Zeke, sambu na kukumisa bo kisaka-saka mpi kufwa bo. 25 Kansi ntangu Estere kwisaka na ntwala ya ntotila, ntotila pesaka bantuma na mukanda e nde: “Bika nde mayele na yandi ya mbi sambu na Bayuda f kubwa na ntu na yandi mosi”; ebuna bo kangisaka yandi ti bana na yandi nsinga na nkingu na zulu ya nti. g 26 Yo yina bo ke bingaka bilumbu yina nde Purimi, na kulanda zina ya Puri.1h Ebuna, sambu na mambu yonso yina bo sonikaka na mukanda yai, mambu yina bo monaka sambu na diambu yai, mpi mambu yina kuminaka bo, 27 Bayuda kumisaka yo nsiku sambu na bo mosi, bana na bo, mpi bantu yonso yina ke vukana ti bo, i nde bo fwete sala kibeni nkinsi na bilumbu yai zole mpi kulungisa mambu yina bo sonikaka sambu na yo na ntangu ya bo me tulaka, konso mvula. 28 Yo lombaka nde bo yibuka bilumbu yina mpi kusala nkinsi na konso ndonga ya bantu, na konso dibuta, na konso provense,1 mpi na konso mbanza; ebuna bilumbu yai ya Purimi fwete suka ve na kati ya Bayuda, mpi bana na bo fwete sukisa ve kusungimina yo. 9:26 1 “Puri,” ke tendula “Zeke.” Bo kumaka kusadila ntalu-bumbidi “Purimi” sambu na kutubila nkinsi ya Bayuda yina bo vandaka kuta na ngonda ya 12 ya kalandrie ya santu. Tala Bangindu ya Ngika B15. 9:28 1 To “distrike yina kele na nsi ya luyalu.”
830 KAPU 9 a Est 3:1 b Kub 17:16 Kut 24:7 Kul 25:19 1Sa 15:8, 33
c Est 3:8, 9 d Est 3:7 e Est 8:10 f Est 8:3 g Est 5:14 Est 7:10 Est 9:14
h Est 3:7 i Lev 24:22 Est 8:17
Ndonga ya 2 a Est 8:9 b Est 1:1 c Est 9:20, 21 d Est 9:27 e 2Bs 20:3 f Est 4:1 g Est 9:26
KAPU 10 h Est 2:5, 6 i Est 8:15 Dan 2:48
j Esd 4:15 Est 6:1
k Est 1:3 Dan 6:15
29 Ebuna ntotila-nkento Estere, mwana ya Abihaile, mpi Mordekai Muyuda sonikaka ti kiyeka yonso sambu na kundimisa mukanda ya zole ya ke tubila Purimi. 30 Yandi tindaka mikanda na Bayuda yonso na baprovense1 127, a na kimfumu ya Asuerusi, b na bangogo ya ngemba mpi ya kieleka 31 sambu na kundimisa nde bo fwete sala nkinsi na bilumbu ya Purimi na bantangu na bo ya bo me tulaka, kaka mutindu Mordekai Muyuda mpi ntotila-nkento Estere songaka bo na kusala, c mpi kaka mutindu bo kuditudilaka nsiku bo mosi1 mpi bana na bo na kulungisa yo, d mpi kubuya madia e ti kubondila. f 32 Nsiku ya Estere ndimisaka mambu yai ya ke tadila Purimi, g mpi bo sonikaka yo na mukanda. Ntotila Asuerusi pesaka bantu yina vandaka kuzinga na kati ya ntoto mpi bayina vandaka kuzinga na bisanga ya nzadi-mungwa bisalu ya ngolo. 2 Bisalu na yandi yonso ya kuyituka ti mambu ya ngolo yina yandi salaka, mpi disolo ya bunda ya ke tubila bunene ya Mordekai, h yina ntotila pesaka yandi, i keti bo me sonikaka yo ve na mukanda ya bansangu j ya bantotila ya Media ti ya Persia? k 3 Mordekai Muyuda vandaka muntu ya zole na nima ya ntotila Asuerusi. Yandi vandaka muntu ya nene1 na kati ya Bayuda mpi bampangi na yandi yina vandaka mingi vandaka kuzitisa yandi, yandi vandaka kusala sambu na mambote ya bantu na yandi mpi kutubila ngemba sambu na2 bana na bo yonso.
10
9:30 1 To “badistrike yina kele na nsi ya luyalu.” 9:31 1 To “bo ndimisaka mioyo na bo.” 10:3 1 To “ya bo vandaka kuzitisa mingi.” 2 To “mpi kusiamisa mambote ya.”
YO B I M A M B U Y I N A K E N A K AT I
1
Kwikama mpi kimvwama ya Yobi (1-5) Satana me tula ntembe na bikuma ya kwikama ya Yobi (6-12) Yobi me vidisa bima na yandi mpi bana na yandi (13-19) Yobi me pesa ve Nzambi foti (20-22)
‘Kana nge vandaka muntu ya bunkete, Nzambi zolaka kutanina nge’ (6) Yandi me monisa nde Yobi ke kwikilaka ve na Nzambi (13) 9 Mvutu ya Yobi (1-35) Muntu lenda nwanisa ve Nzambi (2-4) ‘Nzambi ke salaka mambu yina bo lenda bakisa ve’ (10) Muntu lenda tula ve ntembe ti Nzambi (32)
2 Satana me tula diaka ntembe na bikuma ya kwikama ya Yobi (1-5) Nzambi me pesa Satana nswa ya kubebisa nitu ya Yobi (6-8) Nkento ya Yobi me tuba nde: “Singa Nzambi mpi fwa!” (9, 10) Banduku tatu ya Yobi me kwisa (11-13)
10 Yobi ke landa kupesa mvutu (1-22) ‘Sambu na nki Nzambi ke nwanisa mono?’ (2) Nzambi me swaswana ti Yobi (4-12) “Sambu mono pema mwa fioti” (20)
3 Yobi me bokuta sambu na kilumbu yina yandi butukaka (1-26) Yobi ke yula sambu na nki yandi ke mona mpasi (20, 21) 4 Kutuba ya ntete ya Elifazi (1-21) Yandi me vweza kwikama ya Yobi (7, 8) Yandi me tubila nsangu ya mpeve mosi (12-17) ‘Nzambi ke kwikilaka ve na bansadi na yandi’ (18)
11
5 Kutuba ya ntete ya Elifazi ke anda (1-27) ‘Nzambi ke kangaka bantu ya mayele na mayele na bo mosi ya mbi’ (13) ‘Yobi fwete buya ve ndola yina Nzambi ke pesa’ (17)
Kutuba ya ntete ya Sofare (1-20) Yandi me tuba nde Yobi ke tuba mambu ya mpamba-mpamba (2, 3) Yandi me songa Yobi na kutula mbi ntama (14)
12 Mvutu ya Yobi (1-25) “Beno me luta mono ve” (3) Bantu “me kuma kuseka-seka mono” (4) ‘Mayele kele ti Nzambi’ (13) Nzambi me luta bazuzi mpi bantotila (17, 18)
6 Mvutu ya Yobi (1-30) Yobi ke tuba nde yandi kele ti bikuma ya mbote ya kudila (2-6) Bantu yina ke lembika yandi ke kusa (15-18) “Bangogo ya masonga ke pesaka ve mpasi!” (25)
13 Yobi ke landa kupesa mvutu (1-28) ‘Mono ta tuba na Nzambi’ (3) “Beno kele minganga ya kukonda mfunu” (4) “Mono me zaba nde mono me sala kima ve” (18) Yandi ke kudiyula sambu na nki Nzambi ke tadila yandi bonso mbeni (24)
7 Yobi ke landa kupesa mvutu (1-21) Luzingu bonso kisalu ya ngolo (1, 2) “Sambu na nki nge me kumisa mono kima yina nge ke kana kuta?” (20)
14 Yobi ke landa kupesa mvutu (1-22) Muntu ke zingaka ntangu fioti mpi na bampasi (1) “Kivuvu ke vandaka ata sambu na nti” (7)
8 Kutuba ya ntete ya Bildadi (1-22) Yandi me monisa nde bana ya Yobi salaka disumu (4) 831
YOBI Mambu Yina Ke na Kati “A kana nge bumba mono na Maziamu!” (13) “Kana muntu kufwa, keti yandi lenda zinga diaka?” (14) Nzambi ta vanda ti mpusa ya ngolo ya kumona kisalu ya maboko na yandi (15) 15 Kutuba ya zole ya Elifazi (1-35) Yandi ke tuba nde Yobi ke waka ve Nzambi boma (4) Yandi ke binga Yobi muntu ya lulendo (7-9) ‘Nzambi ke kwikilaka ve na basantu na yandi’ (15) ‘Muntu yina ke mona mpasi kele muntu ya mbi’ (20-24) 16 Mvutu ya Yobi (1-22) ‘Na kisika ya kulembika, beno ke pesa mpasi mingi kuluta!’ (2) Yandi me tuba nde Nzambi ke tedimisa yandi bonso kima yina yandi ke kana kuta (12) 17 Yobi ke landa kupesa mvutu (1-16) “Bantu ya ke sekaka bantu ya nkaka ke ziunga mono” (2) “Yandi me kumisa mono kima yina bantu ke vweza” (6) “Maziamu ta kuma nzo na mono” (13) 18 Kutuba ya zole ya Bildadi (1-21) Yandi ke tubila mambu yina ke kuminaka bansumuki (5-20) Yandi me monisa nde Yobi me zaba ve Nzambi (21) 19 Mvutu ya Yobi (1-29) Yandi me ndima ve kunganina yina “banduku” na yandi me nganina yandi (1-6) Yandi me tuba nde bo me yambula yandi (13-19) “Muntu yina ke sumbulula mono kele na luzingu” (25) 20 Kutuba ya zole ya Sofare (1-29) Yandi me mona nde Yobi me finga yandi (2) Yandi me monisa nde Yobi kele muntu ya mbi (5) Yandi me tuba nde Yobi ke sepelaka ti masumu (12, 13) 21 Mvutu ya Yobi (1-34) ‘Sambu na nki bantu ya mbi ke tomaka?’ (7-13)
832 Yandi me tungulula mbi ya “bantu yina kwisaka kulembika” yandi (27-34) 22 Kutuba ya tatu ya Elifazi (1-30) ‘Keti muntu lenda vanda mfunu na meso ya Nzambi’ (2, 3) Yandi ke tuba nde Yobi kele bwimi mpi me konda lunungu (9) ‘Vutukila Nzambi mpi nge ta vanda diaka na kiese’ (23) 23 Mvutu ya Yobi (1-17) Yandi ke zola kunata diambu na yandi na ntwala ya Nzambi (1-7) Yandi me tuba nde yandi ke mona Nzambi ve (8, 9) “Mono me kangama na nzila na yandi kukonda kusoba nzila” (11) 24 Yobi ke landa kupesa mvutu (1-25) ‘Sambu na nki Nzambi ke tula ve ntangu?’ (1) Yandi me tuba nde Nzambi ke pesaka nzila na mambi (12) Bansumuki ke zolaka mudidi (13-17) 25 Kutuba ya tatu ya Bildadi (1-6) ‘Inki mutindu muntu lenda vanda muntu yina me sala mbi ve na ntwala ya Nzambi?’ (4) Yandi me tuba nde kwikama ya muntu kele mpamba (5, 6) 26 Mvutu ya Yobi (1-14) ‘Keti yai mutindu nge ke sadisa muntu ya me konda ngolo?’ (1-4) ‘Nzambi me tulaka ntoto na zulu ya kima ve’ (7) ‘Kaka mwa ndambu ya bisalu ya Nzambi’ (14) 27 Yobi kele ti lukanu ya kubikala ya kwikama (1-23) “Mono ta yambula ve kwikama na mono” (5) Muntu yina ke kwikilaka ve na Nzambi kele ve ti kivuvu (8) “Sambu na nki kutuba na beno kele kibeni ya kukonda mfunu?” (12) Muntu ya mbi ta suka kukonda kima (13-23) 28 Yobi me swaswanisa bimvwama ya ntoto ti mayele (1-28) Bikesa ya muntu ke salaka sambu na kubasisa bimvwama na ntoto (1-11)
833
YOBI Mambu Yina Ke na Kati Mayele kele ntalu kuluta mayaka (18) Boma ya Yehowa kele mayele ya kieleka (28)
29 Yobi me yibuka bilumbu ya kiese na ntwala ya kukuma na mpasi (1-25) Bo vandaka kuzitisa yandi na kielo ya mbanza (7-10) Mambu ya lunungu yina yandi salaka (11-17) Bantu yonso vandaka kuwa bandongisila na yandi (21-23) 30 Yobi me tubila mambu yina me soba na luzingu na yandi (1-31) Bantu ya kukonda mfunu ke seka yandi (1-15) Ata muntu mosi ve ke sadisa yandi (20, 21) “Mpusu ya nitu na mono me kuma ndombe” (30) 31 Yobi ke nwanina kwikama na yandi (1-40) “Kuwakana ti meso na mono” (1) Yandi ke lomba nde Nzambi kutesa yandi (6) Yandi kele ve muntu ya bizumba (9-12) Yandi kele ve muntu ya ke zolaka mbongo (24, 25) Yandi ke sambilaka ve biteki (26-28) 32 Leke Elihu me kota na disolo (1-22) Yandi me wila Yobi ti banduku na yandi makasi (2, 3) Yandi vingilaka na luzitu yonso na ntwala ya kutuba (6, 7) Kimbuta yo mosi ke kumisaka ve muntu mayele (9) Elihu me wa nzala ya ngolo ya kutuba (18-20) 33 Elihu me nganina Yobi sambu yandi ke kudimona muntu ya lunungu (1-33) Nkudulu me monana (24) Kuvutuka na bilumbu ya ngolo ya kileke (25) 34 Elihu me nwanina lunungu mpi banzila ya Nzambi (1-37) Yobi me tuba nde Nzambi me pimisa yandi lunungu (5) Nzambi ya kieleka ke salaka ve ata fioti mambu na nku yonso (10) Yobi me konda nzayilu (35)
35 Elihu me monisa Yobi nde mutindu na yandi ya kuyindula kele mbi (1-16) Yobi tubaka nde yandi kele muntu ya lunungu kuluta Nzambi (2) Nzambi kele na zulu kibeni, masumu ke vandaka ve na bupusi na yandi (5, 6) Yobi fwete vingila Nzambi (14) 36 Elihu ke kumisa bunene ya Nzambi yina muntu lenda bakisa ve (1-33) Bantu ya bulemfu ta toma; bo ta buya bantu yina ke kwikilaka ve na Nzambi (11-13) ‘Inki longi kele bonso Nzambi?’ (22) Yobi fwete kumisa Nzambi (24) “Nzambi kele nene mingi kuluta yina beto lenda zaba” (26) Nzambi ke twadisaka mvula mpi nsemo (27-33) 37 Bangolo ya lugangu ke monisaka bunene ya Nzambi (1-24) Nzambi lenda tula nsuka na bisalu ya muntu (7) “Yindula mbote-mbote bisalu ya kuyituka ya Nzambi” (14) Bantu lenda bakisa ve Nzambi (23) Muntu mosi ve fwete yindula nde yandi kele mayele (24) 38 Yehowa ke pesa dilongi sambu na kumonisa nde muntu kele mpamba (1-41) ‘Nge vandaka wapi ntangu mono gangaka ntoto?’ (4-6) Bana ya Nzambi tulaka milolo ya kiese (7) Bangiufula na yina me tala mambu ya kuyituka ya lugangu (8-32) “Bansiku ya ke yalaka zulu” (33) 39 Bambisi ke monisaka nde muntu me zaba kima ve (1-30) Bankombo ya ngumba mpi bakabuluku (1-4) Mpunda ya mfinda (5-8) Mpakasa (9-12) Otrishi (13-18) Mpunda (19-25) Kumbi-kumbi mpi ngo-zulu (26-30) 40 Bangiufula ya nkaka yina Yehowa yulaka (1-24)
YOBI Mambu Yina Ke na Kati –1:11
834
Yobi me ndima nde yandi kele ve ti kima ya kutuba (3-5) “Keti nge ta tudila lunungu na mono ntembe?” (8) Nzambi ke tubila ngolo ya Behemoti (15-24) 41 Nzambi ke monisa nde Leviatani kele kigangwa ya kuyituka (1-34)
ti muntu mosi na 1 Kuvandaka insi ya Usi, zina na yandi
Yobi.1a Yandi vandaka muntu ya mbote mpi ya kwikama;2b yandi vandaka kuwa Nzambi boma mpi vandaka kutina mambu ya mbi. c 2 Yandi butaka bana-babakala nsambwadi mpi bana-bankento tatu. 3 Bitwisi na yandi vandaka mameme 7000, bashamo 3000, bangombe 1 000,1 mpi bampunda2 500, ti bansadi mingi kibeni, yo yina yandi kumaka muntu ya kuluta nene na kati ya bantu yonso ya Esti. 4 Bana na yandi ya babakala vandaka kusala nkinsi na banzo na bo, konso muntu na kilumbu na yandi.1 Bo vandaka kubingisa bampangi na bo tatu ya bankento sambu na kudia mpi kunwa ti bo. 5 Kana bilumbu ya bankinsi yina ya kulandana me mana, Yobi vandaka kubinga bo na kukwisa kisika yandi vandaka sambu na kusantisa bo. Ebuna yandi vandaka kutelama na sukasuka mpi kupesa bimenga ya kuyoka d sambu na konso muntu na kati na bo. Sambu Yobi vandaka kutuba nde: “Ziku bana na mono me sala disumu mpi me singa Nzambi na ntima na bo.” Yai ma1:1 1 Ziku yo ke tendula, “Kima ya Bo Ke Mengaka.” 1:1, 8 2 To “muntu ya kukonda kifu mpi ya mbote.” 1:3 1 Na kisina, “bangombe zole-zole 500.” 2 Na kisina, “bampunda ya bankento.” 1:4 1 To “kusala nkinsi na nzo ya konso muntu na ntangu na yandi.”
42 Mvutu ya Yobi na Yehowa (1-6) Nzambi me bedisa banduku tatu ya Yobi (7-9) Yehowa me vutula kimvwama ya Yobi (10-17) Bana ya Yobi ya babakala ti ya bankento (13-15)
KAPU 1 a Eze 14:14 Yak 5:10, 11
b Kuy 6:9 c Yob 2:3 d Kuy 8:20 Kuy 12:7, 8
Ndonga ya 2 a Kuy 18:17, 19 b Kuy 6:2 Kul 33:2 Yob 38:7
c 1Bn 22:19 Nk 103:20 Dan 7:13
d Zek 3:1 Mat 4:1, 3 Luk 22:31 Yoa 13:2 Kus 12:9
e Yob 2:1-3 f 1Pi 5:8 g Kuy 6:9 h Kus 12:10
mbu Yobi vandaka kusala ntangu yonso. a 6 Ebuna kilumbu mosi, ntangu bana ya Nzambi ya kieleka1b kotaka sambu na kumonika na ntwala ya Yehowa, c Satana d mpi kotaka na kati na bo. e 7 Ebuna Yehowa tubilaka Satana nde: “Nge me katuka na wapi?” Satana vutudilaka Yehowa nde: “Na kulenga-lenga na ntoto mpi na kutambula-tambula na kati na yo.” f 8 Ebuna Yehowa tubilaka Satana nde: “Keti nge me tula dikebi1 na nsadi na mono Yobi? Kele ve ti muntu bonso yandi na ntoto. Yandi kele muntu ya mbote mpi ya kwikama,2g yina ke waka Nzambi boma, mpi ke tinaka mambu ya mbi.” 9 Ebuna Satana vutudilaka Yehowa nde: “Keti Yobi ke waka Nzambi boma sambu na mpamba? h 10 Keti nge me tulaka ve lupangu ya lutaninu na nziunga na yandi, i na nziunga ya nzo na yandi mpi ya bima yonso yina yandi kele na yo? Nge me sakumunaka kisalu ya maboko na yandi, j mpi bitwisi na yandi me yalumukaka na insi ya mvimba. 11 Kansi, sambu na kusoba, tandula diboko na nge mpi bebisa yonso yina yandi kele na yo, mpi yandi ta singa nge ki-
i Kuy 15:1 Kuy 31:7
j Kuy 26:12
1:6 1 Kutuba mosi ya kifwani ya Kiebreo ya ke tubila bana ya Nzambi, bawanzio. 1:8 1 Na kisina, “me tula ntima na nge.”
835 beni na meso1 na nge.” 12 Ebuna Yehowa tubilaka Satana nde: “Tala! Yonso yina yandi kele na yo kele na maboko na nge.2 Kansi kusimba yandi ve na nitu!” Yo yina Satana katukaka na ntwala1 ya Yehowa mpi basikaka. a 13 Ebuna kilumbu mosi, ntangu bana na yandi ya babakala ti ya bankento vandaka kudia mpi kunwa vinu na nzo ya mbuta na bo ya ntete, b 14 kinati-nsangu mosi kwisaka na Yobi mpi tubaka nde: “Bangombe vandaka kubundula mpi bampunda vandaka kudia matiti pene-pene na bo 15 ntangu bantu ya Sabea kotaka na ngolo mpi bakaka yo, ebuna bo me fwa bansadi na mbele ya bitumba. Mono mpamba muntu me tina sambu na kukwisa kusonga nge.” 16 Ntangu yandi vandaka ntete kutuba, muntu ya nkaka kwisaka mpi tubaka nde: “Tiya ya Nzambi1 me katuka na zulu, yo me bwa mpi me pela na kati ya mameme ti ya bansadi, mpi yo me yoka bo! Mono mpamba muntu me tina sambu na kukwisa kusonga nge.” 17 Ntangu yandi vandaka ntete kutuba, muntu ya nkaka kwisaka mpi tubaka nde: “Bantu ya Kaldea c me sala bimvuka tatu, bo me kotila bashamo na kintulumukina mpi me baka yo, mpi bo me fwa bansadi na mbele ya bitumba. Mono mpamba muntu me tina sambu na kukwisa kusonga nge.” 18 Ntangu yandi vandaka ntete kutuba, muntu ya nkaka diaka kwisaka mpi tubaka nde: “Bana na nge ya babakala ti ya bankento vandaka kudia mpi kunwa vinu na nzo ya mbuta na bo ya 1:11, 12 1 Na kisina, “luse.” 1:12 2 To “kele na nsi ya kiyeka na nge.” 1:16 1 To mbala ya nkaka, “Nsemo.”
YOBI 1:12–2:3 KAPU 1 a Yob 2:7
b Yob 1:4
c Kuy 11:28
Ndonga ya 2 a Kuy 3:19 Nk 49:17 Lon 5:15 Lon 12:7 1Tm 6:7
b Lon 5:19 Yak 1:17
KAPU 2 c Kuy 6:2 Kul 33:2 Yob 38:7
d Nk 103:20 Dan 7:13
e Yob 1:6-8
f 1Pi 5:8
g Kuy 6:9
ntete. 19 Na mbala mosi mupepe mosi ya ngolo me katuka na ntoto-makanga, yo me bula binkonko iya ya nzo, yo yina nzo me bwila baleke mpi bo me fwa. Mono mpamba muntu me tina sambu na kukwisa kusonga nge.” 20 Yo yina Yobi telamaka, pasulaka bilele na yandi mpi zengaka nsuki na yandi, ebuna yandi bwaka na ntoto, yandi fukamaka 21 mpi tubaka nde: “Mono basikaka na divumu ya mama na mono kinkonga, Mpi mono ta vutuka kinkonga. a Yehowa me pesa,b Yehowa me baka. Bika nde zina ya Yehowa kulanda kubaka lukumu.” 22 Na mambu yai yonso, Yobi salaka ve disumu mpi fundaka ve Nzambi nde yandi ke salaka mambu ya mbi.1 Kilumbu mosi diaka, ntangu bana ya Nzambi ya kieleka1c kotaka sambu na kumonika na ntwala ya Yehowa, d Satana mpi kotaka na kati na bo sambu na kumonika na ntwala ya Yehowa. e 2 Ebuna Yehowa tubilaka Satana nde: “Nge me katuka na wapi?” Satana vutudilaka Yehowa nde: “Na kulenga-lenga na ntoto mpi na kutambula-tambula na kati na yo.” f 3 Ebuna Yehowa tubilaka Satana nde: “Keti nge me tula dikebi1 na nsadi na mono Yobi? Kele ve ti muntu bonso yandi na ntoto. Yandi kele muntu ya mbote mpi ya kwikama,2g yina ke waka Nzambi boma, mpi ke tinaka mambu ya
2
1:22 1 To “pesaka ve Nzambi foti ata sambu na kima mosi ya mbi.” 2:1 1 Kutuba mosi ya kifwani ya Kiebreo ya ke tubila bana ya Nzambi, bawanzio. 2:3 1 Na kisina, “me tula ntima na nge.” 2 To “muntu ya kukonda kifu mpi ya mbote.”
YOBI 2:4–3:6 mbi. Yandi ke kangama kaka ngolo na kwikama na yandi, a ata nge ke meka kupusa mono na kusala yandi mbi b sambu na kufwa1 yandi kukonda kikuma.” 4 Kansi Satana tubilaka Yehowa nde: “Mpusu sambu na mpusu. Muntu ta pesa konso kima yina yandi kele na yo sambu na luzingu1 na yandi. 5 Kansi, sambu na kusoba, tandula diboko na nge mpi bebisa mukwa na yandi ti nsuni na yandi, mpi yandi ta singa nge kibeni na meso1 na nge.” c 6 Ebuna Yehowa tubilaka Satana nde: “Tala! Yandi kele na maboko na nge!2 Kansi kubaka ve luzingu1 na yandi!” 7 Yo yina Satana katukaka na ntwala1 ya Yehowa mpi basikaka, mpi yandi basisaka Yobi bivimbu ya mpasi kibeni2d katuka na makulu tii na ntu. 8 Ebuna Yobi bakaka kipesi ya dibungu ya ntoto sambu na kudikwanza, mpi yandi vandaka na putulu ya tiya. e 9 Nsuka-nsuka nkento na yandi tubilaka yandi nde: “Keti nge ke kangama kaka ngolo na kwikama na nge? Singa Nzambi mpi fwa!” 10 Kansi Yobi tubilaka yandi nde: “Nge ke tuba bonso mosi na kati ya bankento ya me konda mayele. Keti beto fwete ndima kaka mambu ya mbote ya ke katuka na Nzambi ya kieleka kansi kundima mpi ve mambu ya mbi?” f Na mambu yai yonso, Yobi salaka ve disumu na bikobo na yandi. g 11 Banduku tatu ya Yobi1 waka bampasi yonso yina kuminaka yandi, ebuna konso muntu katukaka na kisika na yandi mpi kwisaka—Elifazi h muntu ya Te2:3 1 Na kisina, “kumina.” 2:4, 6 1 To “moyo.” 2:5, 7 1 Na kisina, “luse.” 2:6 2 To “na nsi ya kiyeka na nge.” 2:7 2 To “bamputa ya nene.” 2:11 1 To “Bantu tatu yina Yobi zabaka.”
836 KAPU 2 a Yob 27:5
b Yob 1:11
c Lev 24:15, 16 Yob 1:11, 12 Kus 12:10
d Yob 30:30
e Yer 6:26
f Yob 1:21
g Yak 5:10, 11
h Yob 4:1 Yob 15:1 Yob 22:1 Yob 42:7, 9
Ndonga ya 2 a Yob 8:1 Yob 18:1 Yob 25:1
b Kuy 25:1, 2
c Yob 11:1 Yob 20:1
d Eze 27:30, 31
e Yob 16:6
KAPU 3 f Yer 20:14, 15
g Yob 10:18, 19 Yer 15:10
h Yob 10:18, 19
mani, Bildadi a muntu ya Shua, b mpi Sofare c muntu ya Naama. Yo yina bo wakanaka na kuvukana kumosi sambu na kukwenda kuwa mawa ti Yobi mpi kulembika yandi. 12 Ntangu bo monaka yandi na kintama, bo zabaka yandi ve. Bo yantikaka kudila ngolo mpi kupasula bilele na bo, ebuna bo vandaka kulosa mfututu na zulu mpi na zulu ya ba-ntu na bo. d 13 Na nima, bo vandaka na ntoto kumosi ti Yobi bilumbu nsambwadi mpi bampimpa nsambwadi. Ata muntu mosi ve tubilaka yandi ata kima mosi, sambu bo monaka nde mpasi na yandi vandaka ngolo kibeni. e Na nima ya mambu yai, Yobi yantikaka kutuba mpi kusinga kilumbu yina yandi butukaka.1f 2 Yobi tubaka nde: 3 “Mono ke singa kilumbu yina mono butukaka, g Mpi mpimpa yina muntu mosi tubaka nde: ‘Nkento me baka divumu mpi ta buta mwana ya bakala!’ 4 Bika kilumbu yina kuvanda mudidi. Bika Nzambi na zulu kudibanza ve sambu na yo; Bika nde ata nsemo mosi ve kusema na zulu na yo. 5 Bika mudidi ya kuluta ngolo1 kulomba yo. Bika dituti ya mvula kutelama na zulu na yo. Bika konso kima yina ke kumisaka kilumbu mpimpa kupesa yo boma ya ngolo. 6 Mpimpa yina—bika nde mudidi kukanga yo; h Bika yo wa ve kiese na kati ya bilumbu ya mvula mosi, Mpi bika yo kota ve na kati ya ntalu ya bangonda.
3
3:1 1 Na kisina, “kusinga kilumbu na yandi.” 3:5 1 To “mudidi mpi kivudi ya lufwa.”
837 7 Ee! Bika mpimpa yina kukuma mukobo; Bika milolo ya kiese kuwakana ve na kati na yo. 8 Bika bantu yina ke singaka kilumbu kusinga yo, Bayina lenda tedimisa Leviatani.1a 9 Bika bambwetete ya nkokila1 na yo kukuma kaka mpimpa; Bika yo vingila nsemo sambu na mpamba, Mpi bika yo mona ve nsemo ya suka. 10 Sambu yo kangaka ve divumu ya mama na mono; b Yo bumbaka mpi ve mpasi sambu meso na mono kumona yo ve. 11 Sambu na nki mono fwaka ve ntangu mono butukaka? Sambu na nki mono fwaka ve ntangu mono basikaka na divumu? c 12 Sambu na nki mabolongo vandaka sambu na kuyamba mono Mpi mabele sambu na kunwisa mono? 13 Sambu ntangu yai, mono zolaka kuvanda ya kulala kukonda nde muntu kuyangisa mono; d Mono zolaka kuvanda ya kulala mpi ke pema e 14 Ti bantotila ya ntoto mpi bandongisi na bo, Bayina kuditungilaka bisika yina kele ntangu yai mayumbu,1 15 To ti bana ya bantotila1 yina vandaka ti wolo, 3:8 1 Bantu ke bakisaka nde yo ke tubilaka ngandu to mutindu mosi ya mbisi ya masa ya nkaka ya nene mpi ya ngolo. 3:9 1 Na kisina, “kati-kati ya bankokila zole.” 3:14 1 To mbala ya nkaka, “bayina kuditungilaka bisika yina me bikalaka mpamba.” 3:15 1 To “bakapita ya lukumu mingi ya nzo ya ntotila.”
YOBI 3:7-24 KAPU 3 a Yob 41:1, 10 Nk 104:25, 26
16
b Yob 10:18
17
c Yer 20:17, 18
18
d Lon 9:5, 10
19 e Yoa 11:11
Ndonga ya 2 a Nk 146:4 Lon 9:10 Yez 57:1, 2
20
b Yob 30:23 Nk 49:10, 12 Lon 8:8 Lon 9:2
21
c 1Sa 1:10 2Bn 4:27
22 d Kut 11:11, 15 1Bn 19:3, 4 Yob 7:15, 16 Yon 4:2, 3
23
e Yob 12:14 Yob 19:8
f Nk 102:9, 10
24
Bayina banzo na bo vandaka ya kufuluka ti arza. To sambu na nki mono vandaka ve bonso mwana yina me butuka ya kufwa, Bonso bana yina me monaka ve nsemo ata fioti? Kuna ata bantu ya mbi me yambula mavwanga; Kuna bantu yina me lemba ke pemaka. a Kuna bantu ya boloko ke vandaka na ngemba kumosi; Bo ke waka ve ndinga ya muntu yina vandaka kupusa bo na kisalu. Kuna muntu ya kukonda mfunu ti muntu ya mfunu kele kiteso mosi, b Mpi mpika ke vandaka diaka ve na kimpika ya mfumu na yandi. Sambu na nki Nzambi ke pesa nsemo na muntu yina ke mona mpasi Mpi ke pesa luzingu na bantu yina kele na mpasi ya ngolo?1c Sambu na nki bo kele na nzala ya ngolo ya lufwa, kansi yo ke kwisa ve? d Bo ke timuna sambu na kusosa yo kuluta mutindu bo ke sosaka bima ya ntalu yina kele ya kubumbana, Bayina ke sepela mingi kibeni, Bayina kele na kiese na ntangu bo ke mona maziamu. Sambu na nki Nzambi ke pesa nsemo na muntu yina me vila nzila, Muntu yina Nzambi me ziunga na kati ya lupangu? e Kudila na mono ke kwisa na kisika ya madia na mono, f
3:20 1 To “bantu yina kele ti moyo ya bululu.”
YOBI 3:25–4:17 25
26
4 2
3
4
5
6
7
Mpi kudila na monoa ke tiamuka bonso masa. Sambu mambu yina mono vandaka kutekitila me kwisila mono, Mpi mambu yina mono vandaka kuwa boma me bwila mono. Mono vandaka ve na ngemba, mono vandaka ve pima, mpi mono vandaka ve na mpila ya kupema, Kansi mpasi ke landa kukwisa.” Ebuna Elifazi b muntu ya Temani vutulaka nde: “Kana muntu kumeka kutubila nge, keti nge ta wa makasi? Sambu nani lenda buya kutuba? Ya kieleka, nge sungikaka bantu mingi, Mpi nge vandaka kupesa maboko yina me lemba kikesa. Bangogo na nge vandaka kutedimisa konso muntu yina vandaka kubula sakuba, Mpi nge vandaka kupesa bantu yina mabolongo na bo me lemba kikesa. Kansi ntangu yai yo me kumina nge, yo me lutila nge;1 Yo me bwila nge, mpi nge me kuma kisaka-saka. Keti luzitu na nge na Nzambi ke pusa nge ve na kutula ntima? Keti nzila na nge ya kwikama c ke pesa nge ve kivuvu? Yibuka: Inki muntu ya me sala mbi ve me fwaka ntete? Inki ntangu bo me fwaka ntete muntu ya mbote?
4:5 1 Na kisina, “nge me lemba.”
838 KAPU 3 a Nk 22:1 Nk 38:8
KAPU 4 b Yob 2:11 Yob 15:1 Yob 22:1 Yob 42:7, 9
c Yob 1:1
8 Mambu ya mono me monaka kele nde bayina ke bundulaka1 mambu ya mbi Ti bayina ke kunaka mpasi ta katula mambu ya kiteso mosi. 9 Bo ke fwa na mpema ya Nzambi, Mpi bo ke fwa na mupepe ya ngolo ya makasi na yandi. 10 Ntambu ke ngana, mpi mwana-ntambu ke dila, Kansi ata meno ya bantambu ya ngolo1 me bukana. 11 Ntambu ke fwa sambu yo me kanga mbisi ve, Mpi bana ya ntambu me panzana. 12 Ebuna bo tubilaka mono diambu mosi na kinsweki, Mpi ndinga na yo ya nsi-nsi kumaka na dikutu na mono. 13 Na mabanza yina ke yangisaka na ntangu ya bambona-meso ya mpimpa, Ntangu mpongi ya ngolo ke kangaka bantu, 14 Mono yantikaka kutekita ngolo, Mpi mono1 fulukaka na boma ya ngolo. 15 Kima mosi1 lutaka na luse na mono; Mika na mono telamaka. 16 Ebuna kima yina telamaka; Kansi mono zabaka yo ve. Kima mosi vandaka na ntwala na mono; Pima kotaka, ebuna mono waka ndinga mosi ke tuba nde: 17 ‘Keti muntu lenda vanda muntu ya lunungu kuluta Nzambi? 4:8 1 To “ke kanaka.” 4:10 1 To “banabantambu yina kele ti mika mingi na nkingu.” 4:14 1 Na kisina, “mikwa na mono.” 4:15 1 To “Kigangwa mosi ya kimpeve.”
839
18
19
20
21
5 2
3
4
5
Keti muntu lenda vanda bunkete mingi kuluta Muntu yina salaka yandi?’ Tala! Yandi ke kwikilaka ve na bansadi na yandi, Mpi yandi ke sosaka bifu na bawanzio1 na yandi. Ebuna yo ta vanda nki mutindu sambu na bantu yina ke zingaka na banzo ya ntoto ya tuma, Yina fondasio na yo kele na kati ya mfututu, a Bayina bo ke niata kukonda mpasi bonso nselele! Bo me bedisa bo kibeni yantika na suka tii na nkokila; Bo me fwa kimakulu, mpi ata muntu mosi ve ke tula dikebi. Keti bo kele ve bonso tenta yina bo me katula nsinga na yo? Bo ke fwa sambu bo me konda mayele. “Binga kana nge me zola! Keti kele ti muntu sambu na kupesa nge mvutu? Na nani na kati ya basantu nge ta lomba lusadisu? Sambu kubumba kimbeni na ntima ta fwa zoba, Mpi kulula ta fwa muntu yina kele mayele ve. Mono me monaka zoba ke tula misisa, Kansi na mbala mosi bo singaka kisika yina yandi ke zingaka. Bana na yandi kele ve na lutaninu, Mpi bo me bedisa bo na kielo ya mbanza, b muntu ya kusadisa bo kele ve. Muntu yina kele na nzala ke diaka bima yina yandi ke katula na bilanga,
4:18 1 To “binati-nsangu.”
YOBI 4:18–5:15 KAPU 4 a Kuy 3:19
KAPU 5 b Bin 22:22 Amo 5:12
6
Ndonga ya 2 a 1Bk 3:19
7
8 9
10
11
12
13
14
15
Yandi ke baka yo nkutu na kati ya bansende, Mpi bima na bo me kangama na mutambu. Sambu mambu ya mbi ke katukaka ve na mfututu, Mpi mpasi ke basikaka ve na ntoto. Sambu muntu me butukaka sambu na mpasi, Kaka mutindu tiya ke pumbukaka na zulu. Kansi mono ta binga Nzambi, Mpi mono ta songa mambu na mono na Nzambi, Na Muntu yina ke salaka mambu ya nene mpi yina bo lenda bakisa ve, Mpi mambu ya kuyituka yina bo lenda tanga ve. Yandi ke nokisaka mvula na ntoto Mpi ke tindaka masa na bilanga. Yandi ke tombulaka muntu ya kukonda mfunu, Mpi yandi ke tombulaka muntu ya kele na mawa sambu na kutula yandi na kisika ya luguluku. Yandi ke bebisaka balukanu ya bantu ya mayele ya mbi, Sambu kisalu ya maboko na bo kununga ve. Yandi ke kangaka bantu ya mayele na mayele na bo mosi ya mbi, a Yo yina balukanu ya bantu ya mayele ke lunganaka ve. Bo ke kutana ti mpimpa na kati-kati ya ntangu, Mpi bo ke tambula kisaka-saka na midi bonso nde yo vandaka mpimpa. Yandi ke gulusaka bantu na mbele ya bitumba ya munoko na bo, Mpi ke gulusaka nsukami na maboko ya muntu ya ngolo,
YOBI 5:16–6:8 16 Na mpila nde kivuvu kele sambu na muntu ya kukonda mfunu, Kansi munoko ya kukonda lunungu kele ya kukanga. 17 Tala! Kiese na muntu yina Nzambi ke nganina; Yo yina, kubuya ve ndola yina Nkwa-Ngolo Yonso ke pesa! 18 Sambu yandi ke pesaka mpasi, kansi yandi ke kangaka bande na mputa; Yandi ke bukaka, kansi yandi ke belulaka ti maboko na yandi mosi. 19 Yandi ta gulusa nge na bampasi sambanu, Ata ya nsambwadi ta sala nge mbi ve. 20 Na ntangu ya nzala, yandi ta gulusa nge na lufwa, Mpi yandi ta gulusa nge na ngolo ya mbele ya bitumba na ntangu ya bitumba. 21 Bo ta tanina nge na ludimi yina ke tubaka mambu ya mbi, a Mpi nge ta wa ve boma ya kubeba ntangu yo ta kwisa. 22 Nge ta seka lufwa mpi nzala, Mpi nge ta wa ve boma ya bambisi ya mfinda ya nsi-ntoto. 23 Sambu matadi ya bilanga ta sala nge mbi ve,1 Mpi bambisi ya mfinda ta zinga na ngemba ti nge. 24 Nge ta zaba nde tenta na nge kele na lutaninu,1 Mpi ata kima mosi ve ta konda ntangu nge ta tala nseke na nge. 25 Nge ta vanda ti bana mingi, Mpi bana na nge ta vanda mingi kibeni bonso matiti ya ntoto. 26 Nge ta vanda kaka ngolo ntangu nge ta kwenda na maziamu, 5:23 1 To “ta sala kuwakana ti nge.” 5:24 1 Na kisina, “ngemba.”
840 KAPU 5 a Bin 12:18
Ndonga ya 2
27
KAPU 6 a Nk 31:9
6 3
4 b Lon 7:7 Yak 3:2
5
6 c Bin 18:14
7
8
d Yob 24:5
Bonso bisuka ya ble yina bo me vukisa na nsungi na yo. Tala! Beto me tadila mambu yai, mpi yo kele mutindu yina. Wa mpi ndima yo.” Ebuna Yobi vutulaka nde: 2 “A kana bo lendaka kutesa mbote-mbote bampasi na mono a Mpi kutula yo na bakilo! Sambu ntangu yai yo me kuma kilo kuluta zelo ya banzadi-mungwa. Yo yina mambu ya mono ke tuba me kuma mambu ya mpamba-mpamba.1b Sambu batolo-tolo ya Nkwa-Ngolo Yonso me kota mono, Mpi yo kele ti ndikila yina mono ke nwa; c Boma ya Nzambi me telama na ndonga sambu na kunwanisa mono. Keti mpunda ya mfinda d ta dila ntangu yo ke dia matiti, To keti ngombe ya bakala ta dila ntangu yo ke dia matiti? Kana madia kele ntomo ve, keti bo ke diaka yo kukonda mungwa, To keti masa ya kamwa-nti yai gimove ke vandaka ntomo? Mono1 me buya kusimba bima ya mutindu yina. Yo kele bonso ndikila na madia na mono. Bika mambu ya mono ke lomba kulungana Mpi Nzambi kulungisa nzala na mono!
6:3 1 To “me kuma kutuba ya kukonda kuyindula, ya kukonda mayele.” 6:7 1 To “Moyo na mono.”
841 9 Bika Nzambi kuvanda ti luzolo ya kubedisa mono, Mpi yandi tandula diboko na yandi mpi kufwa mono! a 10 Sambu ata mambu yai ta lembika mono; Mono ta pumbuka na kiese, ata mono kele na mpasi ya ke mana ve, Sambu mono me buya ve mambu yina Santu b ke tuba. 11 Keti mono kele ti ngolo ya kulanda kuvingila? c Mpi inki mambu ke vingila mono na nsuka, sambu mono landa kuzinga?1 12 Keti ngolo na mono kele bonso ya ditadi? To keti nsuni na mono me salamaka na kwivre? 13 Keti mpila kele yina mono lenda kudisadisa Sambu muntu ya kusadisa mono kele ve? 14 Konso muntu yina ke buya kumonisila nkweno na yandi zola ya kwikama d Ta yambula boma ya Nkwa-Ngolo Yonso. e 15 Bampangi na mono mosi me kusa f mono bonso masa ya nsungi ya madidi, Bonso masa ya nsungi ya madidi yina ke yuma. 16 Glase me kumisa yo ndombe, Mpi mvula ya mpembe1 yina me kuma masa me bumbana na kati na yo. 17 Kansi na nsungi na yo, yo ke kondaka masa mpi ke kumaka na nsuka; Ntangu yo ke kumaka tiya, yo ke yumaka. 18 Nzila na yo ke sobaka; Yo ke kulumukaka na ntoto ya zelo na zelo mpi ke vilaka. 6:11 1 To “sambu mono kumisa luzingu (moyo) na mono nda.” 6:16 1 To “neige.”
YOBI 6:9-28 KAPU 6 a Kut 11:11, 15 1Bn 19:3, 4 Yon 4:3
b Lev 19:2 Oze 11:9
c Yob 7:6, 7 Nk 103:15, 16
d Bin 3:3 Bin 19:22 Oze 6:6 Zek 7:9
e 1Yn 3:17
f Yob 19:19 Nk 38:11
Ndonga ya 2 a Yez 21:13, 14
b Yob 1:14, 15
c Yob 13:4
d Nk 38:11
e Yob 32:11, 12
f Bin 12:18 Bin 25:11
g Yob 16:2, 3 Yob 21:34
h Yob 10:1
i Yob 31:21, 22 Mal 3:5
j Kuy 37:28
19 Bimvuka ya bantu ya Tema a ya ke sala nzietelo ke sosa bo; Bantu ya Shebab ya ke salaka nzietelo1 ke vingila bo. 20 Bo me wa nsoni sambu bo me tula ntima na kisika ya me fwana ve; Bo me kwisa kuna kaka sambu na kuwa nsoni. 21 Beno me kuma mutindu yai na meso na mono; c Mpasi na mono me pesa beno boma ya ngolo, ebuna beno ke wa boma. d 22 Keti mono tubaka nde, ‘Beno pesa mono kima,’ To keti mono lombaka nde beno pesa mono dikabu ya me katuka na kimvwama na beno? 23 Keti mono lombaka nde bo gulusa mono na maboko ya mbeni, To nde bo gulusa1 mono na maboko ya bantu ya ke niokulaka bantu? 24 Beno longa mono, ebuna mono ta vanda pima; e Beno sadisa mono na kubakisa kifu na mono. 25 Bangogo ya masonga ke pesaka ve mpasi! f Kansi inki mambote mono lenda baka na kunganina na beno? g 26 Keti beno ke kana kunganina mono sambu na mambu ya mono me tuba, Mambu yina muntu ya me konda kivuvu me tuba, h yina mupepe ke nata? 27 Beno ke bula mpi zeke sambu na mwana-nsiona i Mpi ke teka nduku na beno mosi! j 28 Ntangu yai beno baluka mpi beno tala mono, 6:19 1 To “Kimvuka ya bantu ya Sabea yina ke salaka nzietelo.” 6:23 1 Na kisina, “sumbulula.”
YOBI 6:29–7:14 29
30
7
2
3
4
5
6
Sambu mono ke kusa beno ve. Pardo, beno yindula diaka—beno sambisa mono ve na mutindu ya mbi— Ee, beno yindula diaka, sambu lunungu na mono kele kaka. Keti ludimi na mono ke tuba mambu ya kukonda lunungu? Keti kitini ya zulu ya kati ya munoko na mono ke bakisa ve nde kima mosi ke kwendila mbote ve? “Keti luzingu ya muntu na ntoto kele ve bonso kisalu ya ngolo? Mpi keti bilumbu na yandi kele ve bonso bilumbu ya muntu ya kisalu yina ke bakaka lufutu? a Bonso mpika, yandi kele ti nzala ya ngolo ya kivudi, Mpi bonso muntu ya kisalu yina ke bakaka lufutu, yandi ke vingila lufutu na yandi. b Na mutindu yina, bo me pesaka mono bangonda ya kukonda mfunu Mpi bo me pesaka monoc bampimpa ya mpasi. Na ntangu mono ke lala, mono ke yula nde, ‘Inki ntangu mono ta telama?’ d Kansi kana mpimpa ke sukinina, mono ke landa kubaluka-baluka tii kuna ntongo ta tana. Nsuni na mono me fuluka ti mikuni mpi misopi ya ntoto; e Mpusu na mono me fuluka ti bibala ya mputa mpi tufina. f Bilumbu na mono ke luta ntinu kibeni kuluta masini ya bo ke tungilaka bilele, g
842 KAPU 7 a Yob 14:5, 6 Nk 39:4
7
b Lev 19:13 Kul 24:15
8 c Nk 6:6
d Yob 2:8 Yob 30:17
9
e Yob 30:19
f Yob 30:30
10
g Nk 102:11 Nk 103:15 Nk 144:4
11
Ndonga ya 2 a Yob 17:15
b Nk 89:47 Lon 2:11
12
c Yob 7:21 Yak 4:14
13 d Yob 10:21 Yob 14:12 Nk 78:39 Lon 9:10
e Nk 103:15, 16 Nk 146:4 Lon 9:5
f 1Sa 1:10 Yob 10:1 Bin 14:10
14
Mpi yo ke suka kukonda kivuvu. a Yibuka nde luzingu na mono kele mupepe, b Nde meso na mono ta monaka diaka ve kiese1 ata fioti. Meso yina ke mona mono ntangu yai ta mona mono diaka ve; Meso na nge ta sosa mono, kansi mono ta vanda me kwenda. c Mutindu dituti ke vilaka malembe-malembe mpi ke walukaka, Mutindu mosi mpi muntu yina ke kulumuka na Maziamu1 ke vutukaka diaka ve. d Yandi ta vutuka diaka ve na nzo na yandi, Mpi kisika na yandi ta zaba yandi diaka ve. e Yo yina, mono ta kanga ve munoko na mono. Mono ta tuba sambu na mpasi ya mono ke wa na ntima1 na mono; Mono ta bokuta sambu na mpasi na mono ya ngolo!2f Keti mono kele nzadi-mungwa to mbisi mosi ya boma ya nzadi-mungwa Sambu nge tula muntu na kukengila mono? Kana mono tuba nde, ‘Mbeto na mono ta lembika mono; Mbeto na mono ta lembika mpasi na mono,’ Nge ke pesa mono boma ya ngolo na nzila ya bandosi Mpi nge ke titisa mono na nzila ya bambona-meso,
7:7 1 Na kisina, “mambu ya mbote.” 7:9 1 To “Sheole,” disongidila, maziamu ya bantu yonso. Tala Bantendula ya Bangogo. 7:11 1 Na kisina, “mpeve.” 2 To “mpasi ya ngolo ya moyo na mono!”
843 15 Yo yina mono1 ke sola nde mpema na mono kukangama, Ee, mono ke sola lufwa na kisika ya nitu na mono yai.2a 16 Mono ke menga luzingu na mono; b mono ke zola ve kulanda kuzinga. Yambula mono, sambu bilumbu na mono kele bonso mpema. c 17 Muntu ya ke fwaka kele inki sambu nge kudibanza sambu na yandi Mpi nge tudila yandi dikebi?1d 18 Sambu na nki nge ke talaka yandi konso suka Mpi ke mekaka yandi konso ntangu? e 19 Keti nge ta yambula ve kutala mono Mpi ta bikila mono ve ntangu yina me fwana sambu na kumina mate? f 20 Kana mono me sala disumu, inki mutindu mono lenda sala nge mbi, nge Muntu ya ke talaka bantu? g Sambu na nki nge me kumisa mono kima yina nge ke kana kuta? Keti mono me kuma kizitu sambu na nge? 21 Sambu na nki nge ke lolula ve mbi na mono Mpi kifu na mono? Sambu kubika fioti mono ta lala na mfututu, h Nge ta sosa mono, kansi mono ta vanda me kwenda.” Ebuna Bildadi i muntu ya Shua j vutulaka nde: 2 “Tii nki ntangu nge ta landa kutuba mutindu yai? k
8
7:15 1 To “moyo na mono.” 2 Na kisina, “ya mikwa na mono.” 7:17 1 Na kisika, “nge tula ntima na nge na yandi.”
YOBI 7:15–8:11 KAPU 7 a Yob 3:20, 21
3 b Kuy 27:46 1Bn 19:4 Yob 10:1 Yon 4:3
4 c Nk 62:9 Nk 144:4 Lon 6:12
d Nk 8:4
5
Nk 103:15 Nk 144:3
e Yob 23:10
6
f Yob 14:6
g Yob 34:21 Bin 5:21 Yer 16:17 Ebr 4:13 1Pi 3:12
7
h Kuy 3:19 Nk 104:29 Lon 12:7
8
KAPU 8 i Yob 18:1 Yob 25:1
9 j Kuy 25:1, 2 Yob 42:9
k Yob 11:3
Ndonga ya 2 a Yob 5:8, 9 Yob 11:13 Yob 22:23
b Yob 1:8
c Yob 11:14, 17
d Yob 15:17, 18
10 11
Bangogo ya munoko na nge kele kaka mupepe ya ngolo! Keti Nzambi ta sambisa mambu na mutindu ya mbi? To keti Nkwa-Ngolo Yonso ta zenga mambu na mutindu ya mbote ve? Kana bana na nge salaka disumu na ntwala na yandi, Yandi bikaka nde bo baka ndola sambu na kukolama na bo;1 Kansi nge, kana nge vandaka kaka kusosa Nzambi a Mpi kubondila Nkwa-Ngolo Yonso sambu yandi ndima nge, Mpi kana nge vandaka mpenza muntu ya bunkete mpi ya mbote, b Yandi zolaka kutudila nge dikebi1 Mpi kuvutula nge na kisika yina me fwana sambu na nge. Ebuna, ata luyantiku na nge vandaka fioti, Makwisa na nge zolaka kuvanda nene. c Pardo, yula ndonga ya bantu ya ntangu ya ntama Mpi tula dikebi na mambu yina batata na bo monaka. d Beto butukaka kaka mazono, mpi beto ke zaba kima ve, Sambu bilumbu na beto na ntoto kele kivudi. Keti bo ta longa nge ve Mpi kusonga nge mambu yina bo me zaba?1 Keti kamwa-nti ya papirusi ta yela kisika yina kiziba ya masa kele ve? Keti lukengi ta yela kisika masa kele ve?
8:4 1 Na kisina, “Yandi tindaka bo na maboko ya kukolama na bo.” 8:6 1 To “kutelama sambu na nge.” 8:10 1 Na kisina, “Mpi kubasisa mambu yina kele na bantima na bo?”
YOBI 8:12–9:8 12 Ntangu yo kele ntete kintuntu, mpi bo me buka yo ntete ve, Yo ta yuma na ntwala ya tu-banti yonso ya nkaka. 13 Yai mambu yina ke kuminaka1 bantu yonso yina ke vilaka Nzambi, Sambu kivuvu ya muntu yina ke kwikilaka ve na Nzambi ta fwa,2 14 Muntu yina kikalulu na yandi ya kutula ntima kele ya mpamba Mpi yina kikalulu na yandi ya kutula ntima kele pete-pete bonso nzo ya yuyu. 15 Yandi ta yekamina nzo na yandi, kansi yo ta bikala ve ya kutelama; Yandi ta meka kusimba yo, kansi yo ta zinga ve. 16 Yandi kele kamwa-nti ya mubisu na nsi ya ntangu, Mpi balutangu na yandi ke yalumuka na kilanga. a 17 Misisa na yandi me dimbama-dimbama na kati ya matadi mingi; Yandi ke sosa nzo na kati ya matadi.1 18 Kansi kana bo tumuna1 yandi na kisika na yandi, Kisika yina ta buya yandi mpi ta tuba nde, ‘Mono me monaka nge ntete ve.’ b 19 Ee, yandi ta waluka mutindu yina;1c Ebuna banti ya nkaka ta basika na mfututu. 20 Ya kieleka Nzambi ta buya ve bantu yina ke taninaka kwikama;1 8:13 1 Na kisina, “Yai banzila ya.” 2 To “kivuvu ya nkolami ta fwa.” 8:17 1 To “Yandi ke tala nzo ya matadi.” 8:18 1 To “mina.” 8:19 1 To “nzila na yandi ta suka mutindu yina.” 8:20 1 To “bantu ya kukonda kifu.”
844 KAPU 8 a Yob 5:3
21
b Yob 20:9
c Yob 20:5
Ndonga ya 2
22
9
KAPU 9 a Kul 32:4 Nk 143:1, 2 Bar 3:23
3 b Yob 40:2 Bar 9:20
c Yob 36:5
4
Nk 104:24 Yez 40:26 Dan 2:20
5 d Bin 14:16 Bin 28:14 Yez 30:1 Dan 5:18, 20 Zek 7:12 Bar 2:5
6
e Nk 75:3
7
f Kuy 1:16
8
g Kuy 1:1 Nk 33:6 Yez 44:24
Yandi ta sadisa mpi ve1 bantu ya mbi, Sambu yandi ta fulusa diaka munoko na nge ti maseka Mpi bikobo na nge ti milolo ya kiese. Bantu yina ke menga nge ta lwata nsoni, Mpi tenta ya bantu ya mbi ta vanda diaka ve.” Yobi vutulaka nde: 2 “Ya kieleka mono me zaba nde yo kele mutindu yina. Kansi nki mutindu muntu lenda tuba nde yandi me sala kima ve na dikambu yina yandi kele na yo ti Nzambi? a Kana muntu ke zola kutula ntembe ti yandi,1b Muntu yina lenda kuka ve kupesa mvutu ata na ngiufula mosi na kati ya bangiufula na yandi funda. Yandi kele mayele1 mpi ngolo mingi. c Nani lenda nwana ti yandi ebuna yandi mona ve mpasi? d Yandi ke katulaka bangumba kukonda nde muntu kuzaba; Yandi ke balulaka yo na makasi na yandi. Yandi ke nikisaka ntoto na kisika na yo, Mpidina makunzi na yo ke nikanaka. e Yandi ke songaka ntangu nde yo sema ve Mpi yandi ke kangaka nsemo ya bambwetete; f Yandi ke tandulaka zulu yandi mosi, g
8:20 1 Na kisina, “ta simba mpi ve na diboko.” 9:3 1 To “kunata yandi na tribinale.” 9:4 1 Na kisina, “mayele na ntima.”
845
9
10
11
12
13
14
15
Mpi yandi ke tambulaka na zulu ya bitembo ya nene ya nzadi-mungwa. a Yandi salaka bimvuka ya bambwetete ya Ashe,1 ya Kesile,2 mpi ya Kima3b Mpi bimvuka ya bambwetete ya ndambu ya sudi;4 Yandi ke sala mambu ya nene mpi yina bo lenda bakisa ve, c Mambu ya kuyituka yina bo lenda tanga ve ntalu na yo. d Yandi ke luta pene-pene na mono, kansi mono ke mona yandi ve; Yandi ke luta mono, kansi mono ke zaba yandi ve. Kana yandi ke botula kima mosi, nani lenda buyisa yandi yo? Nani lenda tubila yandi nde, ‘Inki nge ke sala?’ e Nzambi ta kanga ve makasi na yandi nzila; f Ata bansadisi ya Rahabi1g ta fukama na ntwala na yandi. Ebuna yo ta vanda nki mutindu kana mono ke pesa yandi mvutu! Yo yina mono fwete sola mbote-mbote bangogo na mono sambu na kutula ntembe ti yandi. Ata mono salaka kima ve, mono zolaka ve kupesa yandi mvutu. h Mono zolaka kaka kubondila sambu zuzi na mono1 kuwila mono mawa.
YOBI 9:9-23 KAPU 9 a Yob 38:8-11
b Yob 38:31 Amo 5:8
c Yez 40:28 Bar 11:33
d Nk 40:5
e Dan 4:35 Bar 9:20
f Kul 32:22
g Yob 26:12
h Yob 10:15
16 Kana mono binga yandi, keti yandi ta ndima? Mono ke kwikila ve nde yandi ta wa ndinga na mono, 17 Sambu yandi ke bula mono na nzila ya mupepe mosi ya ngolo Mpi ke kumisa bamputa na mono mingi kukonda kikuma. a 18 Yandi ke bika mono ve mono baka mupepe; Yandi ke landa kuyika mono bampasi. 19 Kana yo kele diambu ya ke tadila ngolo, yandi kele muntu ya ngolo. b Kana yo kele diambu ya ke tadila lunungu, yandi ke tuba nde: ‘Nani lenda sambisa mono?’1 20 Kana mono salaka mambu ya mbote, munoko na mono mosi zolaka kubedisa mono; Ata kana mono tanina kwikama na mono,1 yandi ta tuba nde mono me sala mbi.2 21 Ata kana mono tanina kwikama na mono,1 mono ke kuditudila ve ntima;2 Mono ke menga3 luzingu na mono yai. 22 Yonso kele kaka kiteso mosi. Yo yina mono ke tuba nde, ‘Yandi ke fwaka muntu ya me sala mbi ve1 ti muntu ya mbi kiteso mosi.’ 23 Kana masa mingi ya ke kulumuka nswalu kufwa bantu na kintulumukina, Yandi ta seka kukonda kivuvu ya bantu ya me sala mbi ve.
9:9 1 Ziku kimvuka ya bambwetete ya Urse ya Nene. 2 Ziku kimvuka ya baNdonga ya 2 mbwetete ya Orioni. 3 Ziku bambwetea Yob 2:3 te ya Pleyade yina kele na kimvuka Yob 34:5, 6 ya bambwetete ya Torusi. 4 Na kisi9:19 1 Na kisina, “lenda binga mono?” na, “basuku ya kati ya ndambu ya 9:20, 21 1 To “Ata kana mono me sala sudi.” 9:13 1 Mbala ya nkaka mbisi mbi ve.” 9:20 2 Na kisina, “me fumbamosi ya boma ya nzadi-mungwa. 9:15 ma.” 9:21 2 To “mono ke zaba ve moyo 1 To mbala ya nkaka, “sambu mbeni na na mono.” 3 To “vweza; buya.” 9:22 mono yina me nata mono na tribinale.” b Yez 40:28 1 To “bantu yina ke tanina kwikama.”
YOBI 9:24–10:6 24 Bo me pesaka ntoto na maboko ya muntu ya mbi; a Yandi ke fikaka meso1 ya bazuzi na yo. Kana yandi ve, ebuna nani ke salaka yo? 25 Ntangu yai, bilumbu na mono ke luta nswalu kuluta muntu ya ke baka ntinu; b Yo ke baka ntinu kukonda kumona mambu ya mbote. 26 Yo ke kwenda nswalu bonso bamaswa ya bo me sala ti balukengi, Bonso bango-zulu yina ke kulumuka na zulu ya mbisi yina yo ke zola kukanga. 27 Kana mono tuba nde, ‘Mono ta vila mabokuta na mono, Mono ta soba luse na mono mpi ta vanda na kiese,’ 28 Mono ta vanda kaka na boma sambu na bampasi na mono yonso, c Mpi mono me zaba nde nge ta mona mono ve bonso muntu ya me sala mbi ve. 29 Bo ta mona nde mono me sala mbi.1 Ebuna sambu na nki mono fwete sala bikesa ya mpamba? d 30 Kana mono yobila masa ya mvula ya mpembe,1 Mpi mono yobisa maboko na mono na sabuni,2e 31 Nge zolaka kulosa mono na dibulu, Mpidina ata bilele na mono zolaka kumenga mono. 32 Yandi kele ve muntu bonso mono sambu mono pesa yandi mvutu, Sambu beto kwenda ti yandi na tribinale. f 9:24 1 Na kisina, “baluse.” 9:29 1 Na kisina, “mono kele muntu ya mbi.” 9:30 1 To “neige.” 2 To “putulu ya tiya.”
846 KAPU 9 a 1Yn 5:19
b Yob 7:6 Nk 90:10 Yak 4:14
c Yob 21:6
33 Muntu kele ve sambu na kuzenga makambu1 na kati na beto, Yina lenda vanda zuzi na beto.2 34 Kana yandi yambula kubula mono1 Mpi kubika ve nde boma na yandi ya ngolo kutitisa mono, a 35 Mono ta tubila yandi kukonda boma, Sambu mono ke wa ve boma ya kusolula ti yandi. “Mono ke menga1 luzingu na mono. b Mono ta monisa kibeni mabokuta na mono. Mono ta tuba na ntangu mono kele na mpasi ya ngolo!2 2 Mono ta tubila Nzambi nde: ‘Kuzenga ve nde mono me sala mbi. Songa mono sambu na nki nge ke nwanisa mono. 3 Keti nge ke bakaka mambote na kuniokula, Na kumenga kisalu ya maboko na nge c Na ntangu nge ke ndima ndongisila ya bantu ya mbi? 4 Keti nge kele ti meso ya kimuntu, To keti nge ke monaka mutindu muntu ke monaka? 5 Keti bilumbu na nge kele bonso bilumbu ya bantu, To keti bamvula na nge kele bonso bamvula ya muntu, d 6 Sambu nge sosa kifu na mono Mpi nge landa kusosa disumu na mono? e
10 d Nk 73:13
e Yer 2:22 Mal 3:2
f Yez 45:9 Bar 9:20
Ndonga ya 2 a Yob 13:21 KAPU 10 b Kut 11:11, 15 1Bn 19:3, 4 Yob 7:16 Yon 4:3
c Yob 14:15 Nk 138:8 Yez 64:8
d Nk 90:2
e Yob 10:14
9:33 1 To “Muwakanisi kele ve.” 2 Na kisina, “lenda tula diboko na yandi na zulu na beto zole.” 9:34 1 Na kisina, “katula fimbu na yandi na zulu na mono.” 10:1 1 To “Moyo na mono ke menga.” 2 To “bululu ya moyo na mono!”
847 7 Nge me zaba nde mono me sala mbi ve; a Mpi ata muntu mosi ve lenda gulusa mono na maboko na nge. b 8 Maboko na nge mosi yidikaka mono mpi salaka mono, c Kansi ntangu yai nge ke zola kufwa mono kimakulu. 9 Pardo, yibuka nde nge salaka mono na ntoto ya tuma, d Kansi ntangu yai nge ke sala nde mono vutuka na pulutu. e 10 Keti nge tiamunaka mono ve bonso miliki?1 Keti nge kumisaka mono ve ngolo bonso fromaze? 11 Nge lwatisaka mono mpusu ti nsuni, Mpi nge tungaka mono ti mikwa mpi misisa. f 12 Nge me pesaka mono luzingu mpi me monisilaka mono zola ya kwikama; Nge me taninaka mpema na mono, ti dikebi na nge. g 13 Kansi nge kanaka na kinsweki na kusala mambu yai.1 Mono me zaba nde mambu yai ke katuka na nge. 14 Kana mono salaka disumu, nge zolaka kutala mono, h Mpi nge zolaka ve kukatula kifu na mono. 15 Kana mono me sala mbi, mawa kibeni sambu na mono! Mpi ata mono me sala mbi ve, mono lenda nangula ve ntu na mono, i Sambu mono me fuluka ti nsoni mpi mpasi. j 16 Kana mono nangula ntu na mono, nge ke zomba mono bonso ntambu k 10:10 1 To “mabele.” 10:13 1 Na kisina, “Mpi nge bumbaka mambu yai na ntima na nge.”
YOBI 10:7–11:3 KAPU 10 a Yob 1:8 Nk 139:1
17 b Kul 32:39
c Nk 119:73 Nk 139:13-16
d Kuy 2:7 Yez 45:9 Yez 64:8 Bar 9:21
18
e Kuy 3:19 Nk 104:29 Lon 12:7
19
f Nk 139:15
g Nk 8:4
h Nk 139:1
20
i Yob 9:15
j Nk 119:153
21 k Yez 38:13
Ndonga ya 2 a Yob 3:11 Yer 20:18
22
b Yob 7:6 Yob 14:1, 2 Nk 39:5, 6 Nk 103:15, 16
c Yob 9:27
11 2
d Yob 7:9 Nk 115:17 Yez 38:11
e Yob 38:17 Nk 88:12 Lon 9:10
KAPU 11 f Yob 20:1 Yob 42:9
Mpi ke songa diaka ngolo na nge sambu na kunwanisa mono. Nge ke nata bambangi ya mpa sambu na kufunda mono Mpi ke kumisa diaka makasi na nge mingi sambu na kubula mono, Na ntangu mpasi ke kwisila mono na zulu ya mpasi. Ebuna sambu na nki nge basisaka mono na divumu? a Yo lombaka nde mono fwa na ntwala nde ata disu mosi kumona mono. Yo zolaka kuvanda bonso nde mono vandaka ve na luzingu ata fioti; Bo zolaka kubaka mono na divumu mpi kunata mono mbala mosi na maziamu.’ Keti bilumbu na mono kele ve fioti? b Bika yandi yambula mono; Bika yandi katula meso na yandi na mono, sambu mono pema mwa fioti1c Na ntwala nde mono kwenda—mpi mono ta vutuka ve d— Na insi ya mpimpa ya kuluta ngolo,1e Na insi ya mpimpa ya ngolo, Insi ya kivudi ya ngolo ti ya mavwanga, Kisika yina ata nsemo ke vandaka bonso mpimpa.” Sofare f muntu ya Naama vutulaka nde: “Keti bangogo yai yonso ta baka ve mvutu, To keti kutuba mingi ta nungisa muntu?1 Keti kutuba na nge ya mpamba-mpamba ta kanga bantu munoko?
3
10:20 1 To “mono wa kiese mwa fioti.” 10:21 1 To “ya mpimpa mpi ya kivudi ya lufwa.” 11:2 1 To “keti muntu ya ke kudisikisaka ta nunga?”
YOBI 11:4–12:2
4
5
6
7
8
9 10
11
12
Keti ata muntu mosi ve ta nganina nge sambu na bangogo na nge ya kuvweza? a Sambu nge ke tuba nde, ‘Malongi na mono kele bunkete, b Mpi mono kele bunkete na meso na nge.’ c A kana Nzambi zolaka kutuba Mpi kukangula munoko na yandi sambu na kutubila nge! d Yandi zolaka kusonga nge binsweki ya mayele, Sambu mayele kele ti bandambu mingi. Ebuna nge zolaka kubakisa nde Nzambi ke zola ve kuyibuka bifu na nge ya nkaka. Keti nge lenda sengumuna mambu ya mudindu ya Nzambi To kusengumuna mambu yonso ya me tala1 Nkwa-Ngolo Yonso? Yo kele nda kuluta zulu. Inki nge lenda sala? Yo kele mudindu kuluta Maziamu.1 Inki nge lenda zaba? Yo kele nda kuluta ntoto, Mpi nene kuluta nzadi-mungwa. Kana yandi luta ebuna yandi kangisa muntu mpi kunata yandi na tribinale, Nani lenda buyisa yandi? Yandi me zaba ntangu bantu ke kusaka. Kana yandi mona mambu ya mbi, keti yandi ta tudila yo ve dikebi? Kansi muntu yina kele mayele ve ta bakisa
848 KAPU 11 a Yob 12:4
13
14
15
b Yob 6:10
16
17
18
c Yob 6:29 Yob 10:7
19
20
Kaka kana mpunda ya mfinda kubuta muntu.1 A kana nge yidikaka ntima na nge Mpi tandulaka maboko na nge na yandi! Kana diboko na nge ke sala mbi, tula yo ntama, Mpi bika nde ata diambu mosi ve ya kukonda lunungu kuvanda na kati ya batenta na nge. Na ntangu yina, nge lenda nangula luse na nge kukonda kifu; Nge lenda telama ngolo, kukonda boma. Na ntangu yina, nge ta vila mpasi na nge; Nge ta yibuka yo bonso bamasa yina me luta na ntwala na nge. Luzingu na nge ta sema mingi kuluta midi; Ata mpimpa na yo ta vanda bonso suka. Nge ta tula ntima sambu kivuvu kele, Ebuna nge ta tala na nziunga na nge mpi ta lala na lutaninu. Nge ta lala, mpi ata muntu mosi ve ta pesa nge boma, Ebuna bantu mingi ta sosa nde nge ndima bo. Kansi meso ya bantu ya mbi ta lemba; Bo ta mona ve kisika ya kutina, Mpi kivuvu na bo mosi mpamba ta vanda lufwa.”1a Ebuna Yobi vutulaka nde: 2 “Ya kieleka, beno bantu me zaba,1 Mpi mayele ta fwa nzila mosi ti beno!
12 d Yob 38:1
11:12 1 To “kana mpunda ya mfinda ku11:7 1 To “kuzaba ndilu ya.” 11:8 1 To Ndonga ya 2 butuka muntu.” 11:20 1 To “lufwa ya “Sheole,” disongidila, maziamu ya ba- a Yob 8:13, 14 moyo.” 12:2 1 Na kisina, “beno kele ntu yonso. Tala Bantendula ya Bangogo. bantu.” Yob 18:5, 14
849 3 Kansi mono mpi, mono kele ti mayele ya kubakisa mambu.1 Beno me luta mono ve. Nani me zaba mambu yai ve? 4 Banduku na mono me kuma kuseka-seka mono, a Mono muntu yina ke bingaka Nzambi sambu na kubaka mvutu. b Bo ke seka-seka muntu ya lunungu mpi ya kukonda kifu. 5 Muntu yina ke zingaka kukonda kudiyangisa ke vwezaka mpasi, Yandi ke yindulaka nde yo kele kaka sambu na bantu yina makulu na bo ke tekita-tekita.1 6 Batenta ya miyibi kele na ngemba, c Mpi bantu yina ke sosila Nzambi kele na lutaninu d Bantu yina kele ti nzambi na bo na maboko na bo. 7 Kansi pardo, yula bambisi, yo ta longa nge; Mpi bandeke ya zulu, yo ta songa nge. 8 To tula dikebi1 na ntoto mpi yo ta longa nge; Mbisi ya nzadi-mungwa ta zabisa nge yo. 9 Nani na kati ya bigangwa yai yonso me zaba ve Nde diboko ya Yehowa me salaka yo? 10 Na diboko na yandi kele luzingu ya konso kima yina ke zingaka1 Mpi mpema2 ya konso muntu.3e 11 Keti dikutu ke mekaka ve bangogo 12:3 1 Na kisina, “ti ntima.” 12:5 1 To “ke sietemuka.” 12:8 1 To mbala ya nkaka, “tuba.” 12:10 1 To “kele moyo ya konso muntu yina kele na luzingu.” 2 Na kisina, “mpeve.” 3 Na kisina, “nsuni yonso ya muntu.”
YOBI 12:3-20 KAPU 12 a Yob 16:10 Yob 17:2 Yob 30:1 Nk 22:7 Ebr 11:36
b Nk 91:15 Mik 7:7
12
13
c Nk 37:35 Nk 73:12 Yer 12:1
d Yob 21:7, 9
14
e Kut 16:22 Nk 104:30 Lon 12:7 Eze 18:4
15
Ndonga ya 2 a Yob 34:3 b Yob 32:6, 7
16
c Yob 9:4 Dan 2:20
d Yob 36:5 Nk 147:5 Yez 40:14 Yer 10:12 Bar 11:34
e Yud 7
17
18
f Kuy 8:1 Kub 14:21 Nah 1:4
g Kuy 6:17
19
h Bar 1:20 i Yez 29:14 Yez 44:25
20 j Dan 2:21 k Yer 14:18
l Luk 1:52
Mutindu ludimi1 ke mekaka madia? a Keti mayele ke vandaka ve na minunu, b Mpi keti mayele ya kubakisa mambu ke kwisaka ve ti luzingu ya nda? Mayele mpi ngolo kele na yandi; c Yandi kele ti ndongisila mpi mayele ya kubakisa mambu. d Kana yandi panza kima mosi, bo lenda tunga yo diaka ve; e Kima yina yandi me kanga, ata muntu mosi ve lenda kangula yo. Kana yandi kanga bamasa, bima yonso ke yuma; f Kana yandi tinda yo, yo ke fuluka na ntoto. g Ngolo mpi mayele h kele na yandi; Muntu yina ke vila nzila mpi muntu yina ke vidisa muntu ya nkaka nzila kele na maboko na yandi; Yandi ke tambusaka bandongisi makulu-ngulu,1 Mpi yandi ke kumisaka bazuzi bazoba. i Yandi ke kangulaka bansinga yina bantotila me kangisaka na kingolo-ngolo, j Mpi yandi ke kangaka mukaba na luketo na bo. Yandi ke tambusaka banganga-nzambi makulu-ngulu, k Mpi yandi ke katulaka bantu yina bo me tulaka ngolo na kiyeka; l Yandi ke kangisaka bandongisi yina bo ke tudilaka ntima munoko,
12:11 1 Na kisina, “kitini ya zulu ya kati ya munoko.” 12:17 1 To “ti bima yonso ya kukatula.”
YOBI 12:21–13:13 21
22
23
24
25
Mpi yandi ke katulaka mayele ya bambuta;1 Yandi ke pesaka bantu ya lukumu nsoni, a Mpi yandi ke lembisaka bantu ya ngolo;1 Yandi ke monisaka mambu ya mudindu yina kele na mpimpa, b Mpi yandi ke nataka mpimpa ya ngolo na kati ya nsemo; Yandi ke kumisaka makanda ngolo sambu na kufwa yo; Yandi ke kumisaka makanda nene, sambu yandi nata yo na kimpika. Yandi ke katulaka mayele ya kubakisa mambu1 ya bantwadisi ya bantu Mpi ke salaka nde bo yungana na bantoto ya mpamba ya me konda banzila. c Bo ke tambula-tambula kisaka-saka na mpimpa, d kisika nsemo kele ve; Yandi ke sala nde bo yungana-yungana bonso bantu ya me lawuka malafu. e “Ee, meso na mono me monaka mambu yai yonso, Makutu na mono me waka mpi me bakisaka yo. Mambu ya beno me zaba, mono mpi me zaba yo; Beno me luta mono ve. Kansi mono, mono ta tuba na Nkwa-Ngolo Yonso yandi mosi; Mono ke zola kutubila mambu na mono ti Nzambi. f Kansi beno, beno ke pakula mono luvunu;
13 2 3
4
12:20 1 To “ya bankuluntu.” 12:21 1 Na kisina, “ke lembisaka mukaba ya bantu ya ngolo.” 12:24 1 Na kisina, “ke katulaka ntima.”
850 KAPU 12 a Nk 107:40
5
b Dan 2:22
c Nk 107:40
6
7
8 d Kul 28:29
9 e Nk 107:27
KAPU 13 f Yob 23:3, 4 Yob 31:35
10
Ndonga ya 2 a Yob 16:2
11
b Bin 17:28
12
Yak 1:19
c Nk 139:23 Yer 17:10
d Nk 50:20, 21 Yak 2:9
13
Beno yonso beno kele minganga ya kukonda mfunu. a A kana beno vandaka pima kibeni, Yo zolaka kumonisa nde beno kele bantu ya mayele. b Pardo, beno wa mabanza na mono, Mpi beno tula dikebi na mambu yina munoko na mono ke lomba. Keti beno ta tuba mambu ya kukonda lunungu sambu na Nzambi, Mpi keti beno ta tuba luvunu sambu na yandi? Keti beno ta vanda na simu na yandi?1 Keti beno ta meka kusamba dikambu ya Nzambi ya kieleka? Keti mambu ta kwendila mbote kana yandi tala beno mbote-mbote? c Keti beno ta kusa yandi mutindu beno lenda kusa muntu? Yandi ta nganina beno kibeni Kana beno meka kumonisa na kinsweki kikalulu ya kupona-pona. d Keti nkembo na yandi ta pesa beno ve boma ya ngolo Mpi keti boma na yandi ta simba beno ve? Mambu ya mayele1 yina beno ke tuba kele bingana ya putulu ya tiya; Bitaninu na beno2 kele pete-pete bonso bitaninu ya bo me sala na ntoto ya tuma. Beno vanda pima na ntwala na mono, sambu mono tuba.
13:8 1 To “ta monisa kikalulu ya kuponapona na ndambu na yandi.” 13:12 1 To “ya bo ta yibukaka.” 2 Na kisina, “Bitaninu na beno ya kele ti bisika ya kuvimba.”
851
14
15
16
17
18
19 20
21
22
Ebuna bika nde mambu yonso yina lenda kwisila mono yo kwisa! Sambu na nki mono ke kuditula na kigonsa1 Mpi ke baka luzingu2 na mono na maboko na mono? Ata yandi lenda fwa mono, mono ta vingila kaka; a Mono ta tubila dikambu na mono1 na ntwala ya luse na yandi. Ebuna yandi ta kuma luguluku na mono, b Sambu ata muntu mosi ve yina ke kwikilaka ve na Nzambi lenda kota1 na ntwala na yandi. c Beno widikila mbote-mbote ndinga na mono; Beno tula dikebi na mambu ya mono ke tuba. Tala, mono me yidika diambu na mono; Mono me zaba nde mono me sala kima ve. Nani ta bedisa mono? Mono ta fwa kana mono fwete bikala pima!1 Kansi pesa mono kaka bima zole, O Nzambi,1 Mpidina mono ta bumbana ve na ntwala na nge: Katula diboko na nge ya kilo mpi tula yo ntama ti mono, Mpi kubika ve nde boma na nge kutitisa mono. d Kana ve, binga mpi mono ta ndima, To bika mono tuba, mpi nge pesa mono mvutu.
13:14 1 Na kisina, “Sambu na nki mono ke nata nsuni na mono na kati ya meno na mono?” 2 To “moyo.” 13:15 1 To “ta nwanina banzila na mono.” 13:16 1 To “ata nkolami mosi ve lenda kota.” 13:19 1 To mbala ya nkaka, “Kana muntu lenda sala yo, mono ta bikala pima mpi ta fwa.” 13:20 1 Na kisina, “Kaka mambu zole, kusala mono yo ve.”
YOBI 13:14–14:3 KAPU 13 a Yob 19:25 Nk 23:4
b Kub 15:2 Nk 27:1 Yez 12:2
c Yob 27:8 Yob 36:13 Yez 33:14
d Yob 9:34, 35 Yob 33:6, 7
Ndonga ya 2 a Nk 10:1 Nk 13:1 Nk 44:24
b Yob 16:9 Yob 19:11 Yob 33:8-11
KAPU 14 c Nk 39:5, 6 Yak 4:14
23 Inki kele bifu na mono mpi masumu na mono? Songa mono mbi na mono mpi disumu na mono. 24 Sambu na nki nge ke bumba luse na nge a Mpi ke baka mono bonso mbeni na nge? b 25 Keti nge ta meka kupesa dititi yina mupepe ke nangula boma To kulanda nianga ya kuyuma? 26 Sambu nge ke landa kusonika mambu ya mbi sambu na mono, Mpi nge ke lomba mono na kufuta masumu ya mono salaka na kileke. 27 Nge me tula makulu na mono na mabaya, Nge ke tala mbote-mbote banzila na mono yonso, Mpi nge ke landa bitambi yonso ya makulu na mono ti dikebi. 28 Yo yina muntu1 ke bebaka bonso kima mosi ya kupola, Bonso lele yina banselele me dia. “Muntu, ya me butuka na nkento, Ke zingaka ntangu fioti c mpi me fulukaka na bampasi.1d 2 Yandi ke basikaka bonso kintuntu mpi na nima ke yumaka;1e Yandi ke tinaka bonso kivudi mpi ke vilaka. f 3 Ya kieleka, nge me tulaka meso na nge na zulu na yandi,
14 d Kuy 3:19 Kuy 47:9 Nk 90:10 Lon 2:23
e Nk 103:15, 16 Yez 40:6 Yak 1:10, 11 1Pi 1:24
f 1Bs 29:15 Nk 102:11 Nk 144:4
13:28 1 Na kisina, “yandi,” ziku yo ke tubila Yobi. 14:1 1 To “me fulukaka na mavwanga.” 14:2 1 To mbala ya nkaka, “mpi bo ke zengaka yandi.”
YOBI 14:4-21
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Mpi nge ke nata yandi1 na tribinale sambu na kusamba ti nge. a Nani lenda basisa muntu ya bunkete na kati ya muntu ya mvindu? b Ata muntu mosi ve lenda sala yo! Kana bilumbu na yandi kele ya kutanga, Ntalu ya bangonda na yandi kele ti nge; Nge me tudilaka yandi ndilu sambu yandi luta yo ve. c Katula meso na nge na yandi sambu yandi baka ntangu ya kupema, Tii kuna yandi ta manisa kilumbu na yandi, bonso muntu ya kisalu yina ke bakaka lufutu. d Sambu kivuvu ke vandaka ata sambu na nti. Kana bo zenga yo, yo ta mena diaka, Mpi balutangu na yo ta landa kuyela. Kana misisa na yo kununa na ntoto Mpi kisina na yo kufwa na ntoto, Kana yo simba masa, yo ta mena; Yo ta basisa balutangu bonso kamwa-nti ya mpa. Kansi muntu ke fwaka mpi ke lalaka kukonda ngolo; Kana muntu kufwa, yandi kele na wapi? e Bamasa ke vilaka na nzadi-mungwa, Mpi nzadi ke kumaka fioti mpi ke yumaka. Muntu mpi ke lalaka mpi ke telamaka ve. f Tii kuna zulu ta vanda diaka ve, bo ta telama ve, Bo ta tedimisa bo mpi ve na mpongi na bo. g
14:3 1 Na kisina, “mono.”
852 KAPU 14 a Nk 143:2
b Kuy 5:3 Nk 51:5 Bar 5:12
c Nk 39:4
d Nk 39:13
e Lon 3:19, 20 Lon 9:10
f Lon 9:5 Lon 12:5
g Nk 13:3 Yoa 11:11 Bis 7:59, 60
Ndonga ya 2 a 1Sa 2:6 Yez 57:1, 2
b Luk 23:42 Yoa 5:28, 29 Ebr 11:35
c Yoa 11:25 Bis 26:8 1Bk 15:12 Kus 20:13
d Yob 19:25
e Dan 12:13 Yoa 5:28, 29 Yoa 11:43, 44
f Lon 8:8
13 A kana nge bumba mono a na Maziamu,1 Kana nge bumba mono tii kuna makasi na nge ta luta, Kana nge tudila mono ntangu mpi nge yibuka mono! b 14 Kana muntu kufwa, keti yandi lenda zinga diaka? c Na bilumbu yonso ya kisalu na mono ya ngolo, mono ta vingila Tii kuna kimpwanza na mono ta kwisa. d 15 Nge ta binga, mpi mono ta ndima. e Nge ta vanda ti nzala ya ngolo ya kumona kisalu ya maboko na nge. 16 Kansi ntangu yai, nge ke landa kutanga konso kitambi na mono; Nge ke tula dikebi kaka na disumu na mono. 17 Mbi na mono kele ya kukanga na saki, Mpi nge ke kanga kifu na mono na budimbu. 18 Mutindu ngumba ke bwaka mpi ke pasukaka Mpi ditadi ke katukaka na kisika na yo, 19 Mutindu masa ke bebisaka matadi, Mpi mipepe na yo ya ngolo ke kombaka ntoto, Mutindu yina mpi nge me fwa kivuvu ya muntu. 20 Nge ke landa kubedisa yandi tii kuna yandi ke fwa; f Nge ke soba mutindu yandi ke monana, mpi nge ke kula yandi. 21 Bana na yandi me baka lukumu, kansi yandi ke zaba yo ve; Bo me kuma bantu ya kukonda mfunu, kansi yandi ke bakisa yo ve. g
Yez 57:16
g Lon 9:5, 6
14:13 1 To “Sheole,” disongidila, maziamu ya bantu yonso. Tala Bantendula ya Bangogo.
853 22 Yandi ke waka mpasi kaka na ntangu yandi kele ntete na nsuni na yandi; Yandi1 ke waka mawa kaka na ntangu yandi kele ntete na luzingu.” Elifazi a muntu ya Temani vutulaka nde: 2 “Keti muntu ya mayele ta pesa mvutu ti bangogo ya mpamba-mpamba,1 To keti yandi ta fulusa divumu na yandi ti mupepe ya esti? 3 Kunganina ti bangogo mpamba kele na mfunu ve, Mpi kutuba yo mosi kele na mfunu ve. 4 Sambu nge ke sala nde boma ya Nzambi kuvanda ngolo ve, Mpi nge ke fiotuna konso dikebi sambu na Nzambi. 5 Sambu kifu na nge kele na bupusi na mambu ya nge ke tuba,1 Mpi nge ke sola kutuba mosi ya mbi. 6 Munoko na nge mosi ke bedisa nge, kansi mono ve; Munoko na nge mosi ke ta kimbangi sambu na kubedisa nge. b 7 Keti nge muntu butukaka muntu ya ntete, To keti nge butukaka na ntwala nde bangumba kubutuka? 8 Keti nge ke waka mambu ya kinsweki ya Nzambi, To keti nge ke monaka nde mayele me suka kaka na nge? 9 Inki mambu nge ke zaba yina beto me zaba ve? c
YOBI 14:22–15:18 KAPU 15 a Yob 2:11 Yob 4:1
15
14:22 1 To “Moyo na yandi.” 15:2 1 To “ti nzayilu ya mbi.” 15:5 1 To “kifu na nge ke longa munoko na nge.”
10
11 b Yob 42:8
12
c Yob 13:2 Yob 16:2
13
Ndonga ya 2 a Yob 32:6
14
b Yob 25:4
15
16 c Yob 25:5, 6 Yob 42:7
17
d Yob 4:18, 19
e Yob 8:8
18
Inki mambu nge ke bakisa yina beto ke bakisa ve? Bantu ya nsuki-mpembe mpi minunu kele na kati na beto, a Bantu yina kele bambuta kuluta tata na nge. Keti bangogo ya ke lembikaka ya ke katuka na Nzambi me fwana ve sambu na nge? To bangogo yina bo ke tubila nge na mawete yonso? Sambu na nki ntima na nge ke nata nge ntama, Mpi sambu na nki meso na nge ke wa makasi? Sambu nge ke wila Nzambi makasi,1 Mpi nge ke pesa nzila nde bangogo ya mutindu yina kubasika na munoko na nge. Muntu kele inki sambu yandi vanda bunkete, To muntu yonso ya me butukaka na nkento sambu yandi vanda muntu ya lunungu? b Tala! Yandi ke kwikilaka ve na basantu na yandi, Nkutu zulu kele ve bunkete na meso na yandi. c Ebuna yo ta vanda nki mutindu kana muntu kele mbi mpi ya kubeba, d Muntu yina ke nwaka kukonda lunungu bonso masa! Mono ta zabisa nge; widikila mono! Mono ta tela nge mambu yina mono me monaka, Mambu yina bantu ya mayele me bakaka na batata na bo mpi me taka, e Mambu yina bo me bumbaka ve.
15:13 1 Na kisina, “ke nata mpeve na nge na kunwanisa Nzambi.”
YOBI 15:19–16:2 19 Bo pesaka ntoto kaka na bo, Mpi ata munzenza mosi ve lutaka na kati na bo. 20 Muntu ya mbi ke monaka mpasi bilumbu na yandi yonso, Bamvula yonso ya bo me bumbaka sambu na muntu ya nku. 21 Makelele ya ke pesa boma kele na makutu na yandi; a Na ntangu ya ngemba, miyibi ke nwanisaka yandi. 22 Yandi ke kwikilaka ve nde yandi ta tina mpimpa; b Bo me bumbaka yandi sambu na mbele ya bitumba. 23 Yandi ke yungana-yungana sambu na kusosa madia1—yo kele na wapi? Yandi ke zaba mbote nde kilumbu ya mpimpa me kuma pene-pene. 24 Mawa ti mpasi ke landa kupesa yandi boma; Yo ke nunga yandi bonso ntotila mosi ya me yilama sambu na kuyantika bitumba. 25 Sambu yandi ke tombula diboko na yandi sambu na kunwanisa Nzambi, Mpi ke sosa kutula ntembe ti1 Nkwa-Ngolo Yonso; 26 Na ntu-ngolo yonso, yandi ke kwenda nswalu sambu na kunwanisa Nzambi, Ti kitaninu na yandi ya nene mpi ya ngolo;1 27 Luse na yandi kele ya kufika ti mafuta, Mpi luketo na yandi me fuluka ti mafuta; 28 Yandi ke zinga na bambanza yina bo ta fwa; Na banzo yina ata muntu mosi ve ta zinga kuna,
854 KAPU 15 a Yob 18:11 Yob 20:25
29
30
31
b Yob 18:12
Ndonga ya 2 a Yob 4:9
32
33
34
b Yob 22:15, 16
35
Yina ta kuma bita ya matadi. Yandi ta kuma ve mvwama mpi kimvwama na yandi ta kuma ve mingi, Kimvwama na yandi mpi ta yalumuka ve na ntoto. Yandi ta tina ve mpimpa; Tiya ta yoka ka-lutangu na yandi,1 Mpi mupepe ya munoko ya Nzambi2 ta fwa yandi. a Yandi fwete vila ve nzila mpi kutula ntima na mambu ya kukonda mfunu, Sambu yina yandi ta baka na nima ta vanda ya kukonda mfunu; Yo ta salama na ntwala ya kilumbu na yandi, Mpi balutangu na yandi ta yela ve ata fioti. b Yandi ta vanda bonso nti ya vinu yina ke bwisa bambuma na yo ya mubisu, Mpi bonso nti ya olive yina ke bwisa bintuntu na yo. Sambu lukutakanu ya bantu yina ke kwikilaka ve na Nzambi ta buta ve mbuma,1c Mpi tiya ta yoka batenta ya bantu yina ke pesaka avoka. Bo ke bakaka divumu ya mpasi mpi ke butaka mambu ya mbi, Mpi divumu na bo ke butaka luvunu.” Yobi vutulaka nde: 2 “Mono me waka mambu mingi ya mutindu yai. Na kisika ya kulembika, beno yonso ke pesa mpasi mingi kuluta! d
16 c Yob 8:11-13
15:23 1 Na kisina, “mampa.” 15:25 1 To 15:30 1 Disongidila, kivuvu ya kukuma “ke sosa kununga.” 15:26 1 Na kisina, KAPU 16 diaka mbote. 2 Na kisina, “munoko na “bitaninu na yandi ya nene yina vanda- d Yob 13:4, 5 yandi.” 15:34 1 To “lukutakanu ya bankolami ta buta ve mbuma.” ka ti bisika ya kuvimba.” Yob 19:2, 3
855 3 Keti bangogo ya kukonda mfunu1 ke vandaka ti nsuka? Inki ke pusa nge na kuvutula mutindu yai? 4 Mono lenda tuba mpi bonso beno. Kana beno vandaka na kisika na mono,1 Mono zolaka kutuba sambu na kundimisa beno nde beno kele ti foti, Mpi mono zolaka kunikisa ntu sambu na kuseka beno. a 5 Kansi, ata mpidina, mono ta pesa beno kikesa ti bangogo ya munoko na mono, Mpi mambu ya ke lembikaka yina ke basika na munoko na mono ta lembika. b 6 Kana mono tuba, mpasi na mono ke mana ve, c Ebuna kana mono bikisa kutuba, keti mpasi na mono ta mana? 7 Kansi ntangu yai, yandi me lembisa mono; d Yandi me fwa bantu yonso ya nzo na mono.1 8 Nge mpi me kanga mono, ebuna yo me kuma kimbangi; Yo yina kukonda na mono ya mingi ke telama mpi ke ta kimbangi na ntwala na mono. 9 Makasi na yandi me pasula mono bitini-bitini, mpi yandi ke bumbila mono kimbeni. e Yandi ke kwetisila mono meno na yandi. Mbeni na mono ke tala mono na disu ya mbi. f 16:3 1 To “ya nku.” 16:4 1 To “Kana moyo na beno vandaka na kisika ya moyo na mono.” 16:7 1 To “bantu yina ke vukanaka ti mono.”
YOBI 16:3-18 KAPU 16 a Nk 109:25 Mat 27:39
b Bin 27:9 Mat 7:12 Bar 12:15 1Pi 3:8
c Yob 2:13
d Yob 7:3
e Yob 10:16
f Yob 33:8-10
Ndonga ya 2 a Nk 22:13
b Nk 35:15
c Nk 27:12
d Yob 1:12, 17
e Yob 7:20
f Nk 73:21
g 1Bn 21:27 2Bn 6:30
h Yob 30:19 Nk 7:5
i Nk 6:6 Nk 31:9 Bid 1:16
j Kuy 4:8, 10 Nk 72:14
10 Bo me kangudila mono munoko na bo nene, a Mpi bo me bula matama na mono na kuvweza yonso, Bo me vukana mingi sambu na kunwanisa mono. b 11 Nzambi me pesa mono na maboko ya baleke ya babakala, Mpi yandi me losa mono na maboko ya bantu ya mbi. c 12 Mono vandaka ve na mpasi, kansi yandi panzaka mono; d Yandi simbaka mono na nima ya nkingu mpi bedisaka mono; Ebuna yandi tedimisaka mono bonso kima yina yandi ke kana kuta. 13 Bantu na yandi ya ke sadilaka munduki ya tolo-tolo me ziunga mono; e Yandi ke tobula bapiku na monof mpi ke wa ve mawa; Yandi ke tiamuna ndulu na mono na ntoto. 14 Yandi ke tobula-tobula mono mbala na mbala bonso kibaka; Yandi ke kwisila mono ntinu bonso soda. 15 Mono me tunga saki sambu na kufika mpusu na mono, g Mpi mono me zika nkembo1 na mono na mfututu. h 16 Luse na mono me kuma mbwaki sambu na kudila, i Mpi mpimpa ya ngolo1 kele na bikobo ya meso na mono, 17 Ata maboko na mono me sala mbi ve, Mpi kisambu na mono kele bunkete. 18 O ntoto, kufika ve menga na mono! j 16:15 1 To “ngolo.” Na kisina, “kibongo.” 16:16 1 To “kivudi ya lufwa.”
YOBI 16:19–17:14 19
20
21
22
Mpi bika nde bidilu na mono kusuka ve! Ata ntangu yai, mbangi na mono kele na zulu; Muntu yina lenda ta kimbangi sambu na mono kele na zulu. Banduku na mono ke vweza mono, a Sambu meso na mono ke basisila Nzambi mansanga.1b Bika nde muntu mosi kuzenga makambu na kati ya muntu ti Nzambi, Mutindu muntu ke zengaka makambu na kati ya muntu mosi ti nkweno na yandi. c Sambu bamvula yina ke kwisa kele fioti, Mono ta kwenda na nzila yina bo ke vutukaka diaka ve. d “Mabanza na mono ke niokwama, bilumbu na mono me kuma na nsuka; Maziamu ke vingila mono. e Bantu ya ke sekaka bantu ya nkaka me ziunga mono, f Mpi meso na mono fwete landa kutala1 kikalulu na bo ya kukolama. Pardo, ndima kidimbu na mono mpi bumba yo. Nani diaka ta pesa mono mbote ya maboko mpi ta sala lusilu sambu na mono? g Sambu nge me bumbila ntima na bo luswasukusu; h Yo yina nge me pesa bo ve lukumu. Yandi lenda ndima kukabula bima na yandi ti banduku na yandi, Ntangu meso ya bana na yandi mosi me lemba.
17 2
3
4
5
856 KAPU 16 a Yob 12:4 b Nk 40:1 Nk 142:2
c Yob 31:35 d Yob 7:9 Yob 14:10 Lon 12:5
KAPU 17 e Nk 88:3, 4 Yez 38:10
f Nk 35:16 Ebr 11:36
g Bin 17:18 h 2Sa 17:14 Yez 6:10 Mat 11:25
Ndonga ya 2 a Nk 69:11, 12 b Yob 30:9, 10 c Yob 16:16 Nk 6:7 Nk 31:9
d Nk 119:165 e Nk 24:3, 4 Nk 84:5, 7
f Yob 6:29 g Yob 7:6 Yob 9:25 Yez 38:10
h Yak 4:13, 14 i Lon 12:5, 7 j Yob 10:21, 22
16:20 1 To mbala ya nkaka, “ke tala Nzambi kukonda kuwa mpongi.” 17:2 1 To “fwete vanda kaka na.”
k Nk 49:7, 9 Nk 143:7
6 Yandi me kumisa mono kima yina bantu ke vweza,1a Na mpila nde mono kumaka muntu yina bo ke losila mate na luse. b 7 Meso na mono me kuma mpimpa sambu na mpasi, c Mpi maboko na mono yonso ti makulu na mono yonso kele kaka kivudi. 8 Bantu ya mbote ke tala diambu yai ti kuyituka, Mpi muntu ya me sala mbi ve me kuma kisaka-saka sambu na muntu yina ke kwikilaka ve na Nzambi.1 9 Muntu ya lunungu ke landa kukangama na nzila na yandi, d Mpi muntu yina kele ti maboko ya bunkete ke kuma kaka ngolo. e 10 Kansi, beno lenda kwisa beno yonso mpi beno vutukila kutuba mambu na beno, Sambu mono me mona ve ata muntu mosi ya mayele na kati na beno. f 11 Bilumbu na mono me mana; g Balukanu na mono, banzala ya ntima na mono, me beba. h 12 Bo ke landa kukumisa kilumbu mpimpa, Mpi ke tuba nde, ‘Nsemo fwete vanda pene-pene sambu mpimpa kele.’ 13 Kana mono vingila, Maziamu1 ta kuma nzo na mono; i Mono ta tanda mbeto na mono na mpimpa. j 14 Mono ta tubila dibulu1k na ndinga ya ngolo nde, ‘Nge kele tata na mono!’ 17:6 1 Na kisina, “me kumisa mono kingana; disapu.” 17:8 1 To “sambu na nkolami.” 17:13 1 To “Sheole,” disongidila, maziamu ya bantu yonso. Tala Bantendula ya Bangogo. 17:14 1 To “maziamu.”
857
15
16
Mpi na mukuni nde, ‘Mama na mono mpi mpangi na mono ya nkento!’ Ebuna, kivuvu na mono kele na wapi? a Nani lenda mona kivuvu sambu na mono? Yo1 ta kulumuka na bakielo ya banti ya Maziamu2 Ntangu beto yonso ta kulumuka kumosi na mfututu.” b Bildadi c muntu ya Shua vutulaka nde: “Tii nki ntangu beno ta yambula kutuba mambu ya mutindu yai? Beno monisa mayele ya kubakisa mambu, ebuna beto lenda tuba. Sambu na nki nge ke mona beto bonso bambisi d Mpi nge ke mona beto bonso bazoba?1 Ata nge kudizenga1 bitini-bitini na makasi na nge, Keti bo ta yambula ntoto sambu na nge, To keti ditadi ta katuka na kisika na yo? Ya kieleka, nsemo ya bantu ya mbi ta fwa, Mpi ludimi ya tiya na yandi ta pela ve. e Na tenta na yandi nsemo ta kuma kibeni mpimpa, Mpi mwinda yina kele na zulu na yandi ta fwa. Bitambi na yandi ya kikesa me kuma ya nkufi, Mpi ndongisila na yandi mosi ta bwisa yandi. f
18 2
3
4
5
6
7
17:16 1 Disongidila, kivuvu na mono. 2 To “Sheole,” disongidila, maziamu ya bantu yonso. Tala Bantendula ya Bangogo. 18:3 1 To mbala ya nkaka, “bantu ya mvindu.” 18:4 1 To “nge zenga moyo na nge.”
YOBI 17:15–18:18 KAPU 17 a Yob 7:6 Yob 14:19 Yob 19:10
b Kuy 3:19 Yob 3:19
KAPU 18 c Yob 2:11 Yob 8:1
d Nk 73:22
e Yob 8:13, 14 Yob 11:20
f Yob 5:13
Ndonga ya 2 a Yob 5:5 Yob 22:5, 10
b Yob 15:21 Yob 20:25
c Yob 15:23
d Yob 11:20
e Kul 29:22, 23
8 Sambu makulu na yandi ta nata yandi na bukondi, Mpi yandi ta yungana-yungana mpi ta kota na muyungulu na yo. 9 Mutambu ta kanga yandi na dikulu;1 Mutambu ta kanga yandi. a 10 Bo me bumba nsinga na ntoto sambu na kukanga yandi, Mpi mutambu kele na nzila na yandi. 11 Boma ya ngolo ke titisa yandi na bandambu yonso b Mpi ke kudikisa yandi. 12 Ngolo na yandi me mana, Mpi mpasi c ta sala nde yandi tekita.1 13 Bo me dia mpusu na yandi; Maladi ya ke fwaka mingi kuluta1 ke dia makulu mpi maboko na yandi. 14 Bo me katula yandi na kingolo-ngolo na lutaninu ya tenta na yandi d Mpi bo me nata yandi na ntotila ya ke pesaka boma.1 15 Banzenza1 ta zinga na tenta na yandi; Sufre ta panzana-panzana na nzo na yandi. e 16 Misisa na yandi ta yuma na nsi na yandi, Mpi balutangu na yandi ta yuma na zulu na yandi. 17 Bo ta yibuka yandi diaka ve na ntoto, Mpi bo ta zaba ve zina na yandi1 na bala-bala. 18 Bo ta katula yandi na nsemo mpi ta nata yandi na mpimpa 18:9 1 Na kisina, “kisingini.” 18:12 1 To “lemba.” 18:13 1 Na kisina, “Mwana ya ntete ya lufwa.” 18:14 1 To “na lufwa mosi ya mbi kibeni.” 18:15 1 Na kisina, “Kima mosi yina kele ve ya yandi.” 18:17 1 Na kisina, “yandi ta vanda ve ti zina.”
YOBI 18:19–19:15 19
20
21
Mpi ta kula yandi na ntoto yina ke butaka. Yandi ta vanda ve ti bana mpi bantekolo na kati ya bantu na yandi, Mpi na kisika yina yandi ke zinga,1 yandi ta vanda ve ata ti muntu mosi ya ta bikala na luzingu. Ntangu kilumbu na yandi ta kwisa, bantu yina kele na ndambu ya Westi ta wa boma kibeni Mpi bantu yina kele na ndambu ya Esti ta tekita na boma. Yai kele mambu ya ke kuminaka batenta ya muntu ya ke salaka mambu ya mbi Mpi kisika ya muntu yina me zaba Nzambi ve.” Yobi vutulaka nde: 2 “Tii nki ntangu beno ta landa kuyangisa moyo na mono,1a Kututa mono ti bangogo? b Yai mbala ya kumi ya beno ke nganina1 mono; Beno ke wa nsoni ve na kusadila mono mambu na nku yonso. c Kana ya kieleka mono salaka kifu, Kifu na mono ke tadila kaka mono. Kana beno ke kwamina na kudinangula na zulu na mono, Mpi ke tuba nde nsoni me bwila mono ti kikuma, Beno zaba nde Nzambi muntu me kusa mono, Mpi yandi me kanga mono na bukondi na yandi ya kuzomba.
19 3
4
5
6
18:19 1 To “kisika ya yandi ke zinga sambu na ntangu fioti.” 19:2 1 To “kuyangisa mono.” Tala Bantendula ya Bangogo. 19:3 1 To “finga.”
858 KAPU 19 a Nk 42:10
b Nk 55:21 Bin 12:18
c Bin 18:24
Ndonga ya 2 a Nk 22:2 Hab 1:2
b Luk 18:7
c Yob 3:23 Nk 88:8
d Yob 13:24
e Nk 31:11 Nk 69:8
f Nk 38:11
g Yob 31:32
7 Tala! Mono ke landa kuboka na ndinga ya ngolo nde, ‘Nku!’ kansi mono ke baka mvutu ve; a Mono ke landa kuboka sambu na kulomba lusadisu, kansi lunungu kele ve. b 8 Yandi me kanga nzila na mono ti kibaka ya matadi, mpi mono lenda luta ve; Yandi me fika banzila na mono ti mpimpa. c 9 Yandi me katula mono nkembo na mono Mpi me katula mpu ya kimfumu na ntu na mono. 10 Yandi ke buka-buka mono na bandambu yonso tii kuna mono ta fwa; Yandi ke tumuna kivuvu na mono bonso nti. 11 Yandi ke wila mono makasi ya ngolo, Mpi yandi ke mona mono bonso mbeni na yandi. d 12 Basoda na yandi me kwisa kumosi mpi me ziunga mono, Mpi bo me sala camp na nziunga ya tenta na mono. 13 Bampangi na mono mosi, yandi me kula bo ntama ti mono, Mpi bantu yina me zaba mono me pesa mono mukongo. e 14 Banduku na mono ya ngolo1 me kwenda, Mpi bantu yina mono zabaka mbote me vila mono. f 15 Banzenza yina kele na nzo na mono g ti bampika na mono ya bankento ke baka mono bonso munzenza; Mono kele munzenza na meso na bo. 19:14 1 To “Bampangi na mono.”
859 16 Mono ke binga nsadi na mono, kansi yandi ke ndima ve; Mono ke bondila yandi na munoko na mono sambu yandi wila mono mawa. 17 Mpema na mono me kuma kima ya nzanzi sambu na nkento na mono, a Mpi mono kele kima ya nsudi ya mbi sambu na bampangi na mono mosi.1 18 Ata bana ya fioti ke vweza mono; Kana mono telama, bo ke yantika kuseka mono. 19 Banduku na mono yonso ya ngolo ke menga mono, b Mpi bantu yina mono vandaka kuzola me balukila mono. c 20 Mikwa na mono ke kangama na mpusu na mono ti na nsuni na mono, d Mpi mono ke guluka ti mpusu ya meno na mono. 21 Beno wila mono mawa, banduku na mono, beno wila mono mawa, Sambu diboko ya Nzambi me simba mono. e 22 Sambu na nki beno ke landa kumonisa mono mpasi mutindu Nzambi ke monisa mono mpasi, f Mpi beno ke nwanisa mono kukonda kulemba?1g 23 A kana bo sonikaka bangogo na mono! A kana bo sonikaka yo na mukanda mosi! 24 A kana bo sonikaka yo kimakulu na ditadi, Ti kilapi ya kibende mpi plomb!
YOBI 19:16–20:3 KAPU 19 a Yob 2:9
b Yob 17:6 Nk 88:8
c Nk 109:5
d Yob 30:30 Nk 102:5
e Yob 1:10-12 Nk 38:2
f Yob 2:9, 10
g Nk 69:26
Ndonga ya 2 a Yob 14:14 Nk 19:14 Nk 69:18 Nk 103:2, 4 Mat 20:28 Mar 10:45
b Nk 17:15
c Nk 69:26
d Kul 32:41
e Nk 58:11 Mat 7:1
25 Sambu mono ke zaba mbote nde muntu yina ke sumbulula mono1a kele na luzingu; Yandi ta kwisa na nima mpi ta telama na zulu ya ntoto.2 26 Kana maladi kubebisa mpusu na mono mutindu yina imene, Na ntangu ya mono kele kaka na nsuni na mono, mono ta mona Nzambi, 27 Yina mono ta mona na meso na mono mosi, Yina meso na mono mosi ta mona, kansi ya muntu ya nkaka ve. b Kansi mono ke mona nde mambu me lutila mono na kati kibeni!1 28 Sambu beno ke tuba nde, ‘Na nki mutindu beto ke monisa yandi mpasi?’ c Sambu mono muntu kele na kisina ya makambu. 29 Beno vanda beno mosi na boma ya mbele ya bitumba, d Sambu mbele ya bitumba ke nataka ndola na bantu ya ke salaka bifu; Beno fwete zaba nde zuzi kele.” e Sofare f muntu ya Naama vutulaka nde: 2 “Yo yina mabanza ya ke yangisa mono ke pusa mono na kupesa mvutu Sambu na susi ya mono ke wa. 3 Mono me wa kunganina yina ke finga mono; Mpi mayele na mono ya kubakisa mambu1 ke pusa mono na kupesa mvutu.
20
19:25 1 To “muntu yina ke sumba mono Bar 14:4 19:17 1 Na kisina, “bana ya divumu na diaka.” 2 Na kisina, “na zulu ya mfutuYak 4:12 mono,” disongidila, divumu yina buta- tu.” 19:27 1 To “Bapiku na mono me leka mono (divumu ya mama na mono). KAPU 20 mba na kati na mono.” 20:3 1 Na kisi19:22 1 Na kisina, “Mpi beno ke fuluka ve f Yob 2:11 na, “mpeve ya me katuka na mayele na nsuni na mono?” mono ya kubakisa mambu.” Yob 11:1
YOBI 20:4-23 4 Ya kieleka, yo fwete vanda nde nge ke zabaka diambu yai tuka ntama, Sambu yo ke vandaka mutindu yina katuka bo me tulaka muntu1 na ntoto, a 5 Nde milolo ya kiese ya bantu ya mbi ke sukininaka ve Mpi kiese ya muntu yina ke kwikilaka ve na Nzambi1 ke vandaka ya ntangu fioti. b 6 Ata bunene na yandi ke tombuka tii na zulu Mpi ntu na yandi ke kuma na matuti, 7 Yandi ta fwa kimakulu bonso tufi na yandi mosi; Bantu yina vandaka kumona yandi ta tuba nde, ‘Yandi kele na wapi?’ 8 Yandi ta waluka bonso ndosi, mpi bo ta mona yandi ve; Bo ta kula yandi bonso mbona-meso ya mpimpa. 9 Meso yina monaka yandi ntete ta mona yandi diaka ve, Mpi kisika na yandi ta mona yandi diaka ve. c 10 Bana na yandi mosi ta sosa nde bansukami kundima bo, Mpi maboko na yandi mosi ta vutula kimvwama na yandi. d 11 Mikwa na yandi vandaka ya kufuluka ti ngolo ya kileke, Kansi yo1 ta lala ti yandi na mfututu. 12 Kana kima ya mbi kele sukadi na munoko na yandi, Kana yandi ke bumba yo na nsi ya ludimi na yandi, 13 Kana yandi wa ntomo na yo mpi ke bika yo ve,
860 KAPU 20 a Yob 8:8
14
15
16
17 b Yob 8:13, 19 Yob 21:28
18
19
20
c Yob 8:13, 18
21
22
23
d Yob 20:18
Kansi yandi landa na kubumba yo na munoko na yandi, Madia na yandi ta kuma ngani na kati na yandi; Yo ta kuma bonso ndikila1 ya bakobra na kati na yandi. Yandi me mina kimvwama, kansi yandi ta luka yo; Nzambi ta basisa yo na divumu na yandi. Yandi ta feta meno ya bakobra; Meno ya nda mpi ya nsongi1 ya kiwuta ta fwa yandi. Yandi ta monaka ve bamasa ata fioti, Bwiki mingi mpi manteka mingi. Yandi ta vutula bima na yandi kukonda kusadila yo;1 Yandi ta wa ve kiese ya kimvwama ya me katuka na mumbongo na yandi. a Sambu yandi me bedisa mpi me yambula bansukami; Yandi me botula nzo yina yandi tungaka ve. Kansi yandi ta vanda ve na ngemba na kati na yandi; Kimvwama na yandi ta sadisa yandi ve na kuguluka. Ata kima mosi ve me bikala sambu yandi dia; Yo yina kimvwama na yandi ta zinga ve. Ntangu kimvwama na yandi ta kuma mingi kibeni, susi ta kanga yandi; Mambu yonso ya mbi ta bwila yandi. Ntangu yandi ke fulusa divumu na yandi, Nzambi1 ta tinda makasi na yandi ya ngolo na zulu na yandi,
20:4 1 To “bantu; Adami.” 20:5 1 To 20:14 1 To “ndulu.” 20:16 1 Na kisina, “kiese ya nkolami.” 20:11 1 Disongidi- Ndonga ya 2 “Ludimi.” 20:18 1 Na kisina, “mpi yandi la, ngolo na yandi. ta mina ve.” 20:23 1 Na kisina, “Yandi.” a Yob 20:10
861
24
25
26
27 28
29
Yandi ta nokisa yo na zulu na yandi tii na misopo na yandi. Kana yandi tina binwaninu ya bibende, Batolo-tolo ya me katuka na munduki ya tolo-tolo ya kwivre ta tobula yandi. Yandi ke benda tolo-tolo na mukongo na yandi, Kinwaninu ya ke sema na ndulu na yandi, Ebuna boma ya ngolo ke simba yandi. a Mpimpa ya ngolo kibeni ke vingila bima na yandi ya ntalu; Tiya yina ata muntu mosi ve me pupula ta yoka yandi; Mpasi ke vingila konso muntu yina me bikala na luzingu na tenta na yandi. Zulu ta monisa kifu na yandi Ntoto ta telama sambu na kunwanisa yandi. Mvula ya ngolo ta nata nzo na yandi ntama; Yo ta vanda masa ya ngolo na kilumbu ya makasi ya Nzambi.1 Yai kele dikabu ya me katuka na Nzambi sambu na muntu ya mbi, Dikabu yina Nzambi me pesaka nsiku sambu na yandi.” Yobi vutulaka nde: 2 “Beno wa mbote-mbote mambu yina mono ke tuba; Bika mambu yai kuvanda mambu ya beno ke tuba sambu na kulembika mono. Beno kanga ntima na ntangu mono ke tuba; Kana mono me manisa kutuba, beno lenda seka mono na nima. b
21
3
20:28 1 Na kisina, “makasi na yandi.”
YOBI 20:24–21:13 KAPU 20 a Yob 15:21 Yob 18:5, 11
KAPU 21 b Yob 16:10, 20 Yob 17:2 Ebr 11:36
Ndonga ya 2 a Hab 1:3, 13
b Yob 12:6 Nk 37:7 Nk 73:3 Nk 73:12 Yer 12:1
c Nk 73:3, 5
d Yez 5:12 Yez 22:13 Amo 6:4, 5
4 Keti mono ke bokutila muntu? Kana yo vandaka mutindu yina, keti mono1 zolaka ve kuyambula kukanga ntima? 5 Beno tala mono mpi beno tala ti kuyituka; Beno tula diboko na munoko na beno. 6 Kana mono yindula diambu yai, yo ke yangisa mono, Mpi nitu na mono ya mvimba ke tekita. 7 Sambu na nki bantu ya mbi ke zingaka, a Ke kumaka bambuta, mpi ke kumaka bamvwama?1b 8 Bana na bo ke vandaka ntangu yonso na ntwala na bo, Mpi bo ke monaka bantekolo na bo. 9 Banzo na bo ke vandaka na lutaninu, bo ke waka boma ve, c Mpi Nzambi ke pesaka bo ve ndola ti fimbu na yandi. 10 Bangombe na bo ya babakala ke butaka kaka; Bangombe na bo ya bankento ke butaka mpi mavumu na yo ke basikaka ve. 11 Bana na bo ya babakala ke bakaka ntinu na nganda kaka bonso bitwisi, Mpi bana na bo ke pumbuka-pumbukaka. 12 Bo ke yimbaka ti ngoma ya fioti mpi kidare Mpi ke sepelaka na makelele ya musembu. d 13 Bo ke lutisaka bilumbu na bo na kiese, Mpi ke kulumukaka na Maziamu1 na ngemba.2 21:4 1 Na kisina, “mpeve na mono.” 21:7 1 To “ngolo.” 21:13 1 To “Sheole,” disongidila, maziamu ya bantu yonso. Tala Bantendula ya Bangogo. 2 To “na ntangu mosi,” disongidila, lufwa ya nswalu mpi ya kukonda mpasi.
YOBI 21:14-31 14 Kansi bo ke tubaka na Nzambi ya kieleka nde, ‘Yambula beto! Beto ke zola ve kuzaba banzila na nge. a 15 Nkwa-Ngolo Yonso kele nani sambu beto sadila yandi? b Inki beto ta baka kana beto zaba yandi?’ c 16 Kansi mono me zaba nde bo ke yalaka ve kimvwama na bo mosi. d Bangindu1 ya bantu ya mbi kele ntama ti mono. e 17 Mbala ikwa mwinda ya bantu ya mbi ke fwaka? f Mbala ikwa mpasi ke bwilaka bo? Mbala ikwa Nzambi ke pesaka bo ndola ya lufwa sambu na makasi na yandi? 18 Keti bo me kumaka bonso matiti na ntwala ya mupepe Mpi bonso bampusu yina mupepe ya ngolo ke nataka? 19 Nzambi ta bumba ndola ya muntu sambu na bana na yandi mosi. Kansi bika nde Nzambi kufuta yandi, mpidina yandi ta zaba yo. g 20 Bika nde meso na yandi mosi kumona mutindu yandi ke beba, Mpi bika nde yandi vanda muntu yina ke nwa makasi ya Nkwa-Ngolo Yonso. h 21 Sambu na nki yandi ke kudibanza sambu na mambu yina ta kumina nzo na yandi na nima na yandi Kana ntalu ya bangonda na yandi kukuma nkufi?1i 22 Keti muntu lenda longa Nzambi nzayilu,1j 21:16 1 To “Bandongisila; Balukanu.” 21:21 1 To “kuzengana na bandambu zole.” 21:22 1 To “longa Nzambi konso kima yina.”
862 KAPU 21 a Nk 10:4, 11 Nk 73:3, 11
23 b Kub 5:2 Nk 10:4 Oze 13:6
c Mal 3:14
24
d Luk 12:19, 20
e Nk 1:1
25
f Bin 13:9 Bin 20:20 Bin 24:20
g Nk 11:6 Yez 26:11
26 27
h Nk 75:8 Yez 51:17 Yer 25:15 Kus 14:10
28 i Nk 55:23
j Yez 40:13, 14 Bar 11:34 1Bk 2:16
29
Ndonga ya 2 a Yez 40:23
b Nk 49:17
30
Luk 12:19, 20
c Nk 73:12, 19 Mat 24:38, 39
d Yob 3:19 Lon 9:2
e Yob 24:20
f Nk 59:3
g Yob 20:5, 7
31
Yandi muntu ya ke sambisaka ata bantu ya lukumu mingi? a Muntu mosi ke fwa na ntangu yandi kele na ngolo na yandi yonso b Na ntangu yandi ke kudiyangisa ve ata fioti mpi kele na ngemba kibeni, c Na ntangu bambendi na yandi me fuluka ti mafuta Mpi mikwa na yandi kele ngolo.1 Kansi muntu ya nkaka ke fwa ti mpasi ya ngolo,1 Yandi me bikaka ve kumeka bima ya mbote. Bo ta lala kumosi na mfututu, d Mpi mikuni ta fika bo zole. e Tala! Mono ke zaba mbote-mbote mambu ya beno ke yindula Mpi mambu ya beno ke kana sambu na kusala mono mbi.1f Sambu beno ke tuba nde, ‘Wapi nzo ya muntu ya lukumu, Mpi wapi tenta yina muntu ya mbi zingaka?’ g Keti beno me yulaka ve bantu ya ke salaka nzietelo? Keti beno ke longukaka ve na dikebi yonso mambu ya bo ke monaka,1 Nde muntu ya mbi ke fwaka ve na kilumbu ya mpasi Mpi ke gulukaka na kilumbu ya makasi? Nani ta nwanisa yandi sambu na nzila na yandi, Mpi nani ta futa yandi sambu na mambu yina yandi me salaka?
21:24 1 Na kisina, “nluka ya mikwa na yandi me baka masa.” 21:25 1 To “ti moyo ya ndudi.” 21:27 1 To mbala ya nkaka, “sambu na kusadila mono mambu na nku yonso.” 21:29 1 Na kisina, “bidimbu na bo.”
863 32 Ntangu bo ke nata yandi na maziamu, Bo ta langidila maziamu na yandi. 33 Bambuma ya ntoto ya muwanda ta vanda sukadi sambu na yandi, a Mpi bantu yonso ta landa yandi,1b Bonso ntalu ya bantu ya bo lenda tanga ve yina fwaka na ntwala nde yandi fwa. 34 Ebuna sambu na nki kulembika mono na ntangu yo kele mpamba? c Kima kele ve na bamvutu na beno, kaka luvunu!” Elifazi d muntu ya Temani vutulaka nde: 2 “Keti muntu lenda vanda mfunu na meso ya Nzambi? Keti konso muntu yina kele ti mayele ya kubakisa mambu lenda vanda mfunu na meso na yandi? e 3 Kana nge kele muntu ya lunungu, keti yo me tala Nkwa-Ngolo Yonso,1 To keti yandi ke bakaka luta sambu nge ke landa nzila ya kwikama? f 4 Keti yandi ta pesa nge ndola Mpi ta samba ti nge sambu nge ke zitisaka Nzambi? 5 Keti yo kele ve sambu mbi na nge kele mingi kibeni Mpi bifu na nge kele ve ti nsuka? g 6 Sambu nge me simba kukonda kikuma bima yina bampangi na nge me simbisa nge sambu na mfuka, Mpi nge me katula bantu bilele na bo, nge me bika bo kinkonga.1h
22
YOBI 21:32–22:16 KAPU 21 a Yob 3:17
b Bar 5:12
c Yob 16:2, 3
KAPU 22 d Yob 2:11 Yob 4:1
e Yob 15:14, 15
f Yob 2:3 Yob 32:3
g Yob 1:8 Yob 4:7
h Yob 31:19, 22
Ndonga ya 2 a Yob 31:17, 22
b Yob 31:25, 28
c Yob 18:5, 9
21:33 1 Na kisina, “Mpi yandi ta benda bambisi yonso na nima na yandi.” 22:3 1 To “keti yo ke sepedisaka Nkwa-Ngolo Yonso.” 22:6 1 Na kisina, “me katula bilele ya bantu yina kele kinkonga.”
d Yob 4:18, 19
7 Nge me pesa ve muntu yina me lemba masa ya kunwa, Mpi nge me yimina madia na muntu yina kele na nzala. a 8 Insi kele ya muntu ya ngolo, b Mpi muntu ya me ndimama ke zingaka na kati na yo. 9 Kansi nge vutulaka mifwidi ya bankento maboko mpamba, Mpi nge niokulaka1 bana ya me konda batata.2 10 Yo yina mitambu1 ke ziunga nge, c Mpi boma ya kintulumukina ke titisa nge; 11 Yo yina mpimpa kele mingi kibeni na mpila nde nge lenda mona ve, Mpi masa ya mingi ke fika nge. 12 Keti Nzambi ke vandaka ve na zulu kibeni? Mpi tala mutindu bambwetete yonso kele na zulu kibeni. 13 Kansi nge me tuba nde: ‘Inki Nzambi me zaba kibeni? Keti yandi lenda sambisa na mpimpa ya ngolo? 14 Matuti me fika yandi yo yina yandi ke mona ve Na ntangu yandi ke tambula-tambula na nziunga1 ya zulu.’ 15 Keti nge ta landa nzila ya ntama Yina bantu ya mbi tambulaka, 16 Bantu yina bo me katulaka na kingolo-ngolo1 na ntwala ya ntangu na bo, Bayina mvula ya ngolo2d nataka fondasio na bo? 22:9 1 Na kisina, “tutaka maboko ya.” 2 To “ya bana-nsiona.” 22:10 1 Na kisina, “mitambu ya bandeke.” 22:14 1 To “nkongolo.” 22:16 1 To “bo kumisaka luzingu na bo nkufi.” 2 Na kisina, “nzadi.”
YOBI 22:17–23:7 17 Bo vandaka kutubila Nzambi ya kieleka nde: ‘Yambula beto!’ Mpi nde, ‘Inki Nkwa-Ngolo Yonso lenda sala beto?’ 18 Ata mpidina, yandi Muntu fulusaka banzo na bo ti bima ya mbote. (Bangindu ya mbi ya mutindu yina kele ntama ti ya mono.) 19 Muntu ya lunungu ta mona diambu yai mpi ta wa kiese, Mpi muntu ya me sala mbi ve ta seka bo mpi ta tuba nde: 20 ‘Bo me fwa bambeni na beto, Mpi tiya ta yoka bitini ya nitu na bo yina me bikala.’ 21 Sosa kuzaba yandi mpi nge ta vanda na ngemba; Ebuna mambu ya mbote ta kwisila nge. 22 Ndima nsiku ya ke katuka na munoko na yandi, Mpi bumba na ntima na nge mambu yina yandi ke tuba. a 23 Kana nge vutukila Nkwa-Ngolo Yonso, nge ta toma diaka; b Kana nge katula mambu ya kukonda lunungu na tenta na nge, 24 Kana nge losa wolo na nge1 na mfututu Mpi wolo ya Ofire c na mabengi ya matadi, 25 Nkwa-Ngolo Yonso ta kuma wolo na nge,1 Mpi yandi ta vanda arza na nge ya kuluta kitoko. 26 Mpidina kiese na nge ta vanda na Nkwa-Ngolo Yonso, Mpi nge ta nangula luse na nge na ndambu ya Nzambi. 27 Nge ta bondila yandi, mpi yandi ta wa nge; 22:24, 25 1 To “tu-bitini na nge ya wolo.”
864 KAPU 22 a Yob 11:13
28
29
b Yob 8:5, 6
30
c 1Bn 9:28
23
Yob 28:16 Nk 45:9 Yez 13:12
Ndonga ya 2
3
KAPU 23 a Yob 10:1
4
b Yob 13:3
5
Yob 16:21
6
c Yob 31:37
7
d Nk 22:24 Yez 57:16
Ebuna nge ta lungisa balusilu na nge. Konso kima yina nge ke kana kusala ta nunga, Mpi nsemo ta sema na nzila na nge. Sambu nge ta wa nsoni ntangu nge ta tuba na lulendo yonso, Kansi yandi ta gulusa muntu ya kudikulumusa.1 Yandi ta gulusa bantu yina me sala mbi ve; Yo yina kana maboko na nge kele bunkete, nge ta guluka kibeni.” Yobi vutulaka nde: 2 “Ata bubu yai, mono ta bokuta na ntu-ngolo yonso;1a Ngolo na mono me mana sambu na kudila na mono. A kana mono zabaka kisika ya kumona Nzambi! b Mono zolaka kukwenda na kisika yina yandi ke zingaka. c Mono zolaka kunata diambu na mono na ntwala na yandi Mpi kufulusa munoko na mono ti mambu ya kutuba; Mono zolaka kuzaba mvutu yina yandi zolaka kupesa mono Mpi kutula dikebi na mambu yina yandi zolaka kutubila mono. Keti yandi zolaka kusadila ngolo na yandi ya nene sambu na kunwanisa mono? Ve, ntembe kele ve nde yandi zolaka kutula dikutu na mambu na mono. d Kuna muntu ya mbote lenda tula mambu na ndonga ti yandi,
22:29 1 To “muntu yina kele ti meso ya ke tala na ntoto.” 23:2 1 To “mabokuta na mono ke kolama.”
865
8
9
10
11
12
13
14
Mpi Zuzi na mono zolaka kuzenga mbala mosi imene nde mono me sala mbi ve. Kansi kana mono kwenda na ndambu ya esti, yandi kele ve kuna; Mono me vutuka kansi mono ke mona yandi ve. Na ntangu yandi ke sala na ndambu ya diboko ya kimama, mono lenda tala yandi ve; Ebuna yandi me baluka na ndambu ya diboko ya kitata, ata mpidina mono ke mona yandi kaka ve. Kansi yandi ke zaba nzila yina mono ke landa. a Kana yandi meka mono imene, mono ta kuma bonso wolo ya kukonda kuvukisa ti kima ya nkaka. b Makulu na mono me landa bitambi na yandi mbote-mbote; Mono me kangama na nzila na yandi kukonda kusoba nzila. c Mono me yambula ve nsiku ya munoko na yandi. Mono me bumba mbote-mbote mambu yina yandi ke tubaka d kuluta nkutu yina yandi lombaka mono.1 Kana yandi me baka lukanu, nani lenda buyisa yandi? e Kana yandi1 ke zola kusala kima mosi buna, yandi ke salaka yo. f Sambu yandi ta lungisa kibeni mambu yina yandi me kanaka1 sambu na mono, Mpi yandi kele ti mambu mingi ya mutindu yina ya kele ya kubumba.
23:12 1 To “sonikaka sambu na mono.” 23:13 1 To “moyo na yandi.” 23:14 1 To “me sonikaka.”
YOBI 23:8–24:6 KAPU 23 a Yob 1:8 Nk 1:6 Nk 139:1
b Yob 31:6 Nk 17:3
c Nk 18:21 Nk 44:18
d Nk 119:11, 127 Yer 15:16
e Bar 9:19
f Kut 23:19 Nk 135:6 Yez 14:24 Yez 46:10
Ndonga ya 2 KAPU 24 a Hab 1:2
b Kul 19:14 Kul 27:17 Bin 23:10 Oze 5:10
c Kul 24:17
d Nk 109:16 Bin 22:16 Yez 10:1, 2 Yak 5:4
e Yez 32:14 Yer 14:6
15 Yo yina mono ke kudiyangisa sambu na yandi; Kana mono yindula yandi, boma na mono ke kuma mingi. 16 Nzambi me sala nde ntima na mono kukonda kikesa, Mpi Nkwa-Ngolo Yonso me pesa mono boma. 17 Kansi mpimpa me kanga mono ntete ve munoko, Mudidi yina me fika luse na mono me kanga mono mpi ntete ve munoko. “Sambu na nki NkwaNgolo Yonso ke tula ve ntangu? a Sambu na nki bantu yina me zaba yandi ke mona ve kilumbu na yandi?1 2 Bantu ke vutula nima bidimbu ya bandilu; b Bo ke yiba mameme sambu na banseke na bo mosi. 3 Bo ke kula mpunda ya bana ya me konda batata Mpi bo ke kanga ngombe ya mufwidi ya nkento bonso kidimbu1 sambu na mfuka. c 4 Bo ke katula bansukami na nzila; Bantu ya ntoto ya me konda lusadisu fwete bumbana bo. d 5 Bansukami ke sosa madia bonso bampundae ya mfinda na ntoto-makanga; Bo ke sosa madia na ntoto ya zelo na zelo sambu na bana na bo. 6 Bo fwete katula bima na bilanga ya muntu ya nkaka1 Mpi kulokuta bima yina me bikala na bilanga ya vinu ya muntu ya mbi.
24
24:1 1 Disongidila, kilumbu na yandi ya lusambisu. 24:3 1 To “bonso kima ya bo me simbisa.” 24:6 1 To mbala ya nkaka, “katula madia ya bambisi na bilanga.”
YOBI 24:7-20 7 Bo ke lala kinkonga, kukonda bilele; a Bo kele ve ti kima ya kudifika sambu na madidi. 8 Bamvula ya ngumba ke podisa bo; Bo ke kangama na matadi sambu bo me konda kisika ya lutaninu. 9 Bo ke katula mwana ya me konda tata na mabele; b Mpi bo ke baka bilele ya nsukami bonso kidimbu sambu na mfuka, c 10 Bo ke pusa bo na kingolo-ngolo na kutambula-tambula kinkonga, kukonda bilele, Mpi ti nzala, ntangu bo ke nata bita ya bambuma. 11 Bo ke sala kisalu ya ngolo na kati ya bibaka ya bilanga ya vinu na kati-kati ya mwini;1 Bo ke niata-niata bambuma ya vinu na bikamuninu ya vinu, ata mpidina bo kele na nzala ya masa. d 12 Bantu ya ke zola kufwa ke landa kudila na mbanza; Bantu ya me lwala bamputa yina ke zola kufwa bo1 ke dila sambu na kulomba lusadisu, e Kansi Nzambi ke mona yo ve mbi.2 13 Kele ti bantu yina ke kolama na nsemo; f Bo ke zaba ve banzila na yo, Mpi bo ke landa ve banzila na yo. 14 Muntu ya ke fwaka bantu ke telamaka na suka-suka; Yandi ke fwaka muntu ya me konda lusadisu mpi nsukami, g 24:11 1 To mbala ya nkaka, “bo ke kamuna mafuta na kati ya bibaka ya bilanga ya vinu.” 24:12 1 To “Mioyo ya bantu ya me lwala bamputa.” 2 To mbala ya nkaka, “Nzambi ke pesa ve ata muntu mosi foti.”
866 KAPU 24 a Kub 22:26, 27 Kul 24:13
15
b 2Bn 4:1
c Kub 22:26, 27 Kul 24:13
16
d Yer 22:13 Yak 5:4
e Lon 4:1
17
f Yoa 3:19
18 g Nk 10:4, 8
Ndonga ya 2 a Bin 7:8-10
19
b 2Sa 12:9, 12 Nk 94:3, 7 Bin 30:20
20 c Yoa 3:20
d Kul 28:15, 16 Bin 3:33
e Nk 49:13, 14 Nk 55:15 Luk 12:20
f Bin 10:7 Lon 8:10 Lon 9:5
Kansi na mpimpa yandi ke yibaka. Meso ya muntu ya ke salaka bizumba ke vingila nkokila,1a Mpi yandi ke tuba nde, ‘Ata muntu mosi ve ta mona mono!’ b Ebuna yandi ke fika luse na yandi. Na mudidi bo ke kotaka na kingolo-ngolo1 na kati ya ba-nzo; Na mwini bo ke kudikangaka na kati. Bo me zaba ve nsemo ya mwini. c Sambu suka kele mutindu mosi ti mudidi ya ngolo sambu na bo; Bo me yikanaka ti boma yina mudidi ya ngolo ke pesaka. Kansi bamasa ke nataka bo nswalu.1 Bo ta singa kitini na bo ya ntoto. d Bo ta vutuka ve na bilanga na bo ya vinu. Kaka mutindu nsungi ya kuyuma mpi mwini ya ngolo ke katulaka mvula ya mpembe1 yina me kuma masa, Maziamu2 ke katulaka bantu yina salaka disumu! e Mama na yandi1 ta vila yandi; mukuni ta dia yandi na kiese. Bo ta yibukaka yandi diaka ve. f Mpidina bo ta zenga bantu ya kukonda lunungu bonso nti.
24:15 1 Na kisina, “kati-kati ya bankokila zole.” 24:16 1 Na kisina, “bo ke timunaka.” 24:18 1 Na kisina, “Yandi ke vandaka ntinu na zulu ya bamasa.” 24:19 1 To “neige.” 2 To “Sheole,” disongidila, maziamu ya bantu yonso. Tala Bantendula ya Bangogo. 24:20 1 Na kisina, “Divumu.”
867 21 Yandi ke pesaka nkento ya mukobo mpasi, Mpi ke niokulaka mufwidi ya nkento. 22 Nzambi1 ta sadila ngolo na yandi sambu na kufwa bantu ya ngolo; Ata bo kudinangula, bo kele ve ti kivuvu ya luzingu. 23 Nzambi1 ke bikaka nde bo kuma kuditudila ntima mpi kudiwa na lutaninu, a Kansi meso na yandi ke vandaka na mambu yonso ya bo ke salaka.2b 24 Bo ke nangulaka bo sambu na mwa ntangu, na nima bo ke vandaka diaka ve. c Bo ke kulumusaka bod mpi ke vukisaka bo bonso bantu yonso ya nkaka; Bo ke zengaka bo bonso ba-ntu ya bambuma. 25 Ntangu yai, nani lenda monisa nde mono kele muntu ya luvunu To kumonisa nde diambu ya mono ke tuba kele luvunu?” Bildadi e muntu ya Shua vutulaka nde: 2 “Luyalu mpi ngolo ya ke pesa boma kele ya yandi; Yandi ke tulaka ngemba na zulu. 3 Keti bo lenda tanga ntalu ya basoda na yandi? Na zulu ya nani nsemo na yandi ke basikaka ve? 4 Ebuna inki mutindu muntu lenda vanda muntu ya lunungu na ntwala ya Nzambi, f To inki mutindu muntu ya me butuka na nkento lenda vanda muntu ya me sala mbi ve?1g
25
24:22, 23 1 Na kisina, “Yandi.” 24:23 2 Na kisina, “na banzila na bo.” 25:4 1 To “vanda bunkete.”
YOBI 24:21–26:8 KAPU 24 a Lon 8:11 Yez 56:12 Luk 12:19
b Nk 11:4 Bin 5:21 Bin 15:3
c Nk 37:10 Nk 92:7 Yak 1:11
d Lon 8:12, 13
KAPU 25 e Yob 2:11 Yob 8:1
f Yob 4:17, 18 Yob 22:3
g Yob 15:14, 15
Ndonga ya 2 KAPU 26 a Yob 16:2, 3
b Yob 12:2 Yob 17:10
c Nk 139:8
5 Ngonda nkutu ke sema ve Mpi bambwetete kele ve bunkete na meso na yandi, 6 Ebuna yo ta vanda nki mutindu sambu na muntu, yina kele mukuni, Mpi sambu na mwana ya muntu, yina kele musobi!” Yobi vutulaka nde: 2 “Keti yai mutindu nge ke sadisa muntu yina me konda ngolo? Keti yai mutindu nge ke gulusa diboko yina me konda ngolo? a 3 Keti yai ndongisila ya nene ya nge ke pesa muntu ya me konda mayele? b Keti yai mutindu nge ke monisa na luzolo yonso1 mayele na nge?2 4 Na nani nge ke meka kutuba, Mpi nani pesaka nge ngolo ya kutuba mambu ya mutindu yai?1 5 Bantu yina me konda ngolo na lufwa ke tekita; Bo kele nkutu na nsi kuluta bamasa ti bigangwa yina ke zingaka na kati. 6 Maziamu1 kele kinkonga na ntwala ya Nzambi,2c Mpi kisika ya lufwa3 ke bikala ya kukonda kufika. 7 Yandi me tandulaka zulu ya ndambu ya nordi1 na kisika ya mpamba,2d Yandi me tulaka ntoto na zulu ya kima ve; 8 Yandi me kangisaka bamasa na matuti na yandi, e
26
Ebr 4:13
d Yob 9:8 Nk 104:2 Yez 42:5
e Bin 30:4 Lon 11:3
26:3 1 To “mingi kibeni.” 2 To “mayele yina bantu yonso ke vandaka ti yo.” 26:4 1 Na kisina, “Mpi mpema (mpeve) ya nani me basika na nge?” 26:6 1 To “Sheole,” disongidila, maziamu ya bantu yonso. Tala Bantendula ya Bangogo. 2 Na kisina, “na ntwala na yandi.” 3 To “Mpi Abadoni.” 26:7 1 Na kisina, “me tandula nordi.” 2 Na kisina, “na mpamba.”
YOBI 26:9–27:11
9
10
11 12
13
14
Na mpila nde matuti kupasuka ve sambu na kilo na yo; Yandi ke kangaka nzila sambu bo mona ve kiti na yandi ya kimfumu, Yandi ke tandulaka dituti na yandi na zulu na yo. a Yandi me tulaka ndilu1 kisika ntoto ke kutanaka ti zulu na zulu ya bamasa; b Yandi me tulaka ndilu na kati ya nsemo ti mpimpa. Makunzi ya zulu ke nikana; Kana yandi ngana, yo ke yituka. Yandi me tedimisaka nzadi-mungwa ti ngolo na yandi, c Mpi na mayele na yandi ya kubakisa mambu, yandi me zenga-zenga mbisi ya boma ya nzadi-mungwa.1d Ti mpema1 na yandi, yandi ke kumisaka zulu bunkete; Diboko na yandi me fwa nioka yina kele mpasi na kukanga.2 Tala! Yai kele kaka mwa ndambu ya bisalu na yandi; e Kaka mwa makelele na yandi ya fioti me wakana! Ebuna nani lenda bakisa makelele ya kungana na yandi ya ngolo?” f Yobi landaka kutuba1 nde: 2 “Mutindu Nzambi kele na luzingu, yandi muntu yina me buyisa mono lunungu, g Mutindu Nkwa-Ngolo Yonso kele na luzingu, yandi muntu yina me kumisa mono1 bululu, h
27
26:10 1 Na kisina, “nkongolo.” 26:12 1 Na kisina, “Rahabi.” 26:13 1 To “mupepe.” 2 To “nioka ya butesi.” 27:1 1 Na kisina, “kingana na yandi.” 27:2 1 To “moyo na mono.”
868 KAPU 26 a Nk 97:2
b Bin 8:27 Yer 5:22
c Nk 74:13 Yez 51:15
d Yob 9:13
e Nk 92:5 Lon 3:11 Yez 55:9
f Yob 37:5
KAPU 27 g Yob 34:5
h Rut 1:20 2Bn 4:27
Ndonga ya 2 a Kuy 2:7 Yez 42:5 Bis 17:25
b Yob 22:1, 5 Bin 27:11
c Yob 2:3
d Yob 13:15, 16 Yob 36:13
e Yob 35:12 Nk 18:37, 41 Bin 28:9 Yer 11:11 Yak 4:3
3 Ntangu yonso yina mpema na mono kele na kati na mono Mpi mpeve yina ke katukaka na Nzambi kele na mbombo na mono, a 4 Munoko na mono ta tuba ve mambu ya kukonda lunungu; Ludimi na mono mpi ta nguna-nguna ve mambu ya luvunu! 5 Ngindu lenda kwisila mono ve ata fioti na kundima beno nde beno kele bantu ya lunungu! Tii kuna mono ta fwa, mono ta yambula ve1 kwikama na mono! b 6 Mono ta tanina lunungu na mono mpi ta yambula yo ve ata fioti; c Ntima na mono ta bedisa1 mono ve ntangu yonso ya mono kele na luzingu.2 7 Bika nde mbeni na mono kukuma bonso muntu ya mbi, Mpi bantu yina ke nwanisa mono kukuma bonso bantu ya kukonda lunungu. 8 Inki kivuvu muntu yina ke kwikilaka ve na Nzambi kele na yo1 kana yandi fwa, d Kana Nzambi kukatula luzingu2 na yandi? 9 Keti Nzambi ta wa bidilu na yandi Kana mpasi kubwila yandi? e 10 To keti yandi ta wa kiese na Nkwa-Ngolo Yonso? Keti yandi ta bingaka Nzambi ntangu yonso? 11 Mono ta longa beno ngolo1 ya Nzambi; 27:5 1 To “mono ta katula ve na kati na mono; mono ta tanina.” 27:6 1 To “sosila.” 2 To “ata kilumbu mosi.” 27:8 1 To “kivuvu nkolami kele na yo.” 2 To “moyo.” 27:11 1 To mbala ya nkaka, “na nsadisa ya diboko.”
869
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Mono ta bumba ve ata diambu mosi ya me tala Nkwa-Ngolo Yonso. Tala! Kana beno yonso me monaka bambona-meso, Sambu na nki kutuba na beno kele kibeni ya kukonda mfunu? Yai kele dikabu ya me katuka na Nzambi sambu na muntu ya mbi, a Dikabu yina bantu ya nku ke bakaka na Nkwa-Ngolo Yonso. Kana bana na yandi kukuma mingi, bo ta fwa na mbele ya bitumba, b Mpi bana na yandi ta vanda ve ti madia ya kufwana. Bantu yina ta bikala na luzingu na nima na yandi, bo ta zika bo sambu na maladi, Mpi mifwidi na bo ya bankento ta dila bo ve. Ata kana yandi kuma ti arza mingi bonso mfututu Mpi kubumba bilele ya kitoko bonso ntoto ya tuma, Ata yandi lenda vukisa yo, Muntu ya lunungu ta lwata yo, c Mpi muntu ya me sala mbi ve ta kabula arza na yandi. Nzo yina yandi ke tunga kele ngolo ve bonso nzo ya baniama, Bonso kisika ya lutaninud yina nkengidi me tunga. Ntangu yandi ta kwenda kulala, yandi kele mvwama kansi yandi ta vukisa ata kima mosi ve; Ntangu yandi ta kangula meso, ata kima mosi ve ta vanda pana. Boma ya ngolo ke simba yandi bonso mvula ya ngolo; Mupepe ya ngolo ke nata yandi ntama na mpimpa. e
YOBI 27:12–28:5 KAPU 27 a Nk 11:6 Lon 8:13 Mal 3:5
b Est 9:7-10 Oze 9:13
c Bin 13:22 Bin 28:8 Lon 2:26
21 Mupepe ya esti ta nata yandi, mpi yandi ta kwenda; Yo ta katula yandi nswalu na kisika na yandi. a 22 Yo ta bwila yandi kukonda mawa b Na ntangu yandi ta sosa kutina ngolo na yo, kukonda kivuvu ya kununga. c 23 Yo ke bula maboko sambu na kuseka yandi Mpi ke bula mwita d sambu na kupesa yandi nsoni kisika yo kele.1 “Kele ti kisika sambu na kutimuna arza Mpi kisika sambu na wolo yina bo ke katulaka mvindu; e 2 Bo ke bakaka kibende na nsi ya ntoto, Mpi bo ke kumisaka kwivre masa1 na matadi. f 3 Muntu ke waka ve mudidi boma; Yandi ke kwendaka tii na ndilu, na mudidi ya ngolo, Sambu na kusosa ditadi yina ke basisaka bibende.1 4 Yandi ke timunaka dibulu ntama ti kisika yina bantu ke zingaka, Na bisika yina bo me vilaka, ntama ti kisika yina bantu ke tambulaka; Bantu ya nkaka ke kulumukaka mpi ke lelaka, ya kudikanga nsinga. 5 Madia ke yelaka na zulu ya ntoto; Kansi na nsi, mavwanga kele bonso na tiya.1
28 d Yez 1:8 Bid 2:6
e Nk 73:3, 19
Ndonga ya 2 a Mat 7:26, 27
b Nk 83:15
c Yez 10:3 Amo 2:14
d Bid 2:15
KAPU 28 e Bin 17:3 Mal 3:3
f Kul 8:7, 9
27:23 1 To mbala ya nkaka, “Bo ke bula maboko sambu na kuseka yandi mpi ke budila yandi mwita kisika bo kele.” 28:2 1 Na kisina, “ke tiamunaka kwivre.” 28:3 1 Na kisina, “na kusosa ditadi.” 28:5 1 Yo ke monana bonso nde yo ke tubila bisalu ya kutimuna matadi ya ntalu.
YOBI 28:6-26 6 Safire kele kuna na kati ya matadi, Mpi wolo kele na kati ya mfututu. 7 Ata ndeke mosi ve ya ke diaka misuni me zaba nzila yina, Disu ya kumbi-kumbi ya ndombe me monaka yo ve. 8 Bambisi ya makasi me tambulaka ve na zulu na yo; Mwana-ntambu me tambula-tambulaka ve kuna. 9 Muntu ke bulaka ditadi ya sileksi ti diboko na yandi; Yandi ke balulaka bangumba na fondasio na yo. 10 Yandi ke zengaka banzila ya masa a na kati ya ditadi; Meso na yandi ke monaka bima yonso ya ntalu. 11 Yandi ke kangaka banto ya banzadi Mpi ke basisaka na nsemo bima yina vandaka ya kubumbana. 12 Kansi mayele—bo lenda mona yo na wapi? b Mpi nto ya mayele ya kubakisa mambu ke vandaka na wapi? c 13 Ata muntu mosi ve ke zaba ntalu na yo, d Mpi bo lenda mona yo ve na insi ya bantu ya moyo. 14 Bamasa ya mudindu ke tuba nde, ‘Yo kele ve na kati na mono!’ Mpi nzadi-mungwa ke tuba nde, ‘Yo kele ve ti mono!’ e 15 Bo lenda sumba yo ve ti wolo ya kukonda kuvukisa ti kima ya nkaka; Bo lenda tesa mpi ve arza sambu na kupesa yo na kisika na yo. f 16 Bo lenda sumba yo ve ti wolo ya Ofire g
870 KAPU 28 a 2Bn 20:20 2Bs 32:30
17
b Bin 2:6 Yak 1:5
c Yob 28:28
18
d Bin 3:15
e Bar 11:34
19 f Bin 3:13, 14
g Yez 13:12
Ndonga ya 2 a Bin 16:16
20
b Bin 8:11 Bin 20:15
21
c Kub 28:15, 17
d Yob 28:12
22 e Lon 8:17 1Bk 2:8, 11
f Yak 1:5
23
g Bin 15:3 Zek 4:10 1Pi 3:12
24
h Nk 148:8 Lon 1:6
25 i Yob 5:10 Yob 26:8 Yob 37:10 Nk 135:7 Bin 30:4 Yez 40:12
j Zek 10:1
26
To ti oniksi ya ke monanaka mingi ve mpi safire. Bo lenda fwanisa yo ve ti wolo mpi ditensi; Bo lenda pesa mpi ve dibungu ya wolo ya mbote1 na kisika na yo. a Yo me fwana ve na kufwanisa yo ti korayi mpi kristale, b Sambu mwa-saki ya kufuluka ti mayele kele ntalu kuluta mwa-saki ya kufuluka ti mayaka. Bo lenda fwanisa yo ve ti topaze c ya Kushi; Bo lenda sumba yo ve ata ti wolo ya kukonda kuvukisa ti kima ya nkaka. Kansi mayele me katukaka na wapi? Mpi nto ya mayele ya kubakisa mambu ke vandaka na wapi? d Bo me bumbaka yo sambu konso kima yina ke zinga kumona yo ve na meso e Mpi bo me bumbaka yo sambu bandeke ya zulu kumona yo ve. Kubeba mpi lufwa ke tuba nde, ‘Makutu na beto me wa kaka nsangu na yo.’ Nzambi me zaba nzila ya kuzwa yo; Kaka yandi mosi me zaba kisika yo ke vandaka, f Sambu yandi ke talaka tii na nsuka ya ntoto, Mpi yandi ke monaka konso kima na zulu ya ntoto. g Ntangu yandi tulaka ngolo1 ya mupepe, h Mpi tesaka bamasa, i Ntangu yandi tulaka nsiku sambu na mvula j
28:17 1 To “wolo ya bunkete.” 28:25 1 Na kisina, “kilo.”
871
27
28
YOBI 28:27–29:15 Mpi salaka nzila sambu na matuti ya mvula ya ngolo mpi ya banzasi, a Yandi monaka mayele mpi tendulaka yo; Yandi tulaka yo mpi mekaka yo. Ebuna yandi tubilaka muntu nde: ‘Tala! Boma ya Yehowa—yo yina mayele, b Mpi kubuya mambu ya mbi, yo yina mayele ya kubakisa mambu.’” c Yobi landaka kutuba1 nde: 2 “A kana mono vandaka mutindu mono vandaka na bangonda yina me luta, Na bilumbu yina Nzambi vandaka kutala mono, Ntangu yandi vandaka kusala nde mwinda na yandi kusema na zulu ya ntu na mono, Ntangu mono vandaka kutambula na mpimpa na nsadisa ya nsemo na yandi, d Ntangu1 mono vandaka kuzinga mbote, Ntangu kinduku ya Nzambi vandaka kumonana na tenta na mono, e Ntangu Nkwa-Ngolo Yonso vandaka kaka ti mono, Ntangu bana1 na mono vandaka na nziunga na mono, Ntangu bitambi na mono vandaka kudinda na manteka, Mpi matadi vandaka kubasisa mafuta mingi sambu na mono. f Ntangu mono vandaka kubasika sambu na
29 3
4
5
6
7
29:1 1 Na kisina, “kingana na yandi.” 29:4 1 Na kisina, “Na bilumbu yina.” 29:5 1 To “bansadi.”
KAPU 28 a Yob 38:25
b Kul 4:6
8
Nk 111:10 Bin 9:10 Lon 12:13 Bar 1:20
9 c Bin 3:7
KAPU 29 d Nk 18:28
10
Nk 119:105
e Nk 25:14 Bin 3:32
11
f Kul 32:13 Kul 33:24
Ndonga ya 2 a Rut 4:1
12
Bin 31:23
b Neh 8:1
c Lev 19:32
13
d Bin 21:13 Bin 24:11
14 e Yak 1:27
kukwenda na kielo ya mbanza, a Mpi kuvanda na bala-bala ya nene! b Baleke ya babakala vandaka kumona mono mpi kubikila mono nzila,1 Nkutu bambuta vandaka kutelama mpi kubikala ya kutelama. c Bamfumu vandaka kuyambula kutuba, Bo vandaka kutula diboko na munoko. Mingungu ya bantu ya lukumu vandaka kuwakana diaka ve, Ludimi na bo kumaka kizitu na kati ya munoko na bo. Konso muntu yina vandaka kuwa mono vandaka kutuba mambu ya mbote sambu na mono, Mpi bantu yina monaka mono vandaka kuta kimbangi sambu na mono. Sambu mono vandaka kusadisa nsukami yina vandaka kuboka sambu na kulomba lusadisu, d Ti mwana ya me konda tata mpi konso muntu yina vandaka ve ti muntu ya kusadisa yandi. e Muntu yina vandaka pene-pene ya kufwa vandaka kusakumuna mono, f Mpi mono vandaka kupesa mufwidi ya nkento kiese na ntima. g Mono vandaka kulwata lunungu bonso lele. Lunungu na mono vandaka bonso mvwela1 mpi tirbani. Mono kumaka meso sambu na kifwa-meso,
f Kul 24:12, 13
15
g Kul 10:17, 18
29:8 1 Na kisina, “kubumbana.” 29:14 1 To “kazaka ya kukonda maboko.”
YOBI 29:16–30:6 16
17
18
19
20
21
22
23
Mpi makulu sambu na muntu ya makulu-kifu. Mono vandaka tata ya bansukami; a Mono vandaka kutadila mbote-mbote mambu ya bantu yina mono zabaka ve. b Mono vandaka kubuka bambwanga ya muntu yina ke salaka mambu ya mbi c Mpi kubotula mbisi na meno na yandi. Mono vandaka kutuba nde, ‘Mono ta fwa na kati ya nzo na mono mosi,1d Mpi bilumbu na mono ta vanda mingi bonso bambuma ya zelo. Misisa na mono ta yalumuka tii na kati ya bamasa, Mpi malulu ta bikala mpimpa ya mvimba na zulu ya balutangu na mono. Nkembo na mono ke vutuka ntangu yonso ya mpa, Mpi munduki ya tolo-tolo yina kele na diboko na mono ta landa kulosa batolo-tolo.’ Bantu vandaka kuwa mpi kuvingila, Bo vandaka kuvingila ndongisila na mono na pima yonso. e Ntangu mono manisaka kutuba, bo vandaka diaka ve ti kima ya kutuba, Mambu ya mono vandaka kutuba vandaka kunoka1 na makutu na bo. Bo vandaka kuvingila mono mutindu bo ke vingilaka mvula; Bo vandaka kunwa bangogo na mono bonso masa ya mvula ya nsuka. f
29:18 1 Na kisina, “ya buyamba na mono.” 29:22 1 To “kubwa malembemalembe.”
872 KAPU 29 a Luk 14:13 Yak 1:27
b Bin 29:7
c Nk 58:6 Bin 30:14
24 Ntangu mono vandaka kutala bo mpi kumweta, bo vandaka kukuka ve kundima yo; Nsemo ya luse na mono vandaka kukitisa bo ntima.1 25 Mono pesaka bo lutwadisu sambu mono vandaka mfumu na bo, Mpi mono vandaka kuzinga bonso ntotila na kati ya basoda na yandi, a Bonso muntu yina ke lembikaka bantu ya ke dila. b “Ntangu yai bo ke seka mono c —Bantu yina kele baleke na ntwala na mono, Bayina mono zolaka kubuya kutula batata na bo Kumosi ti bambwa yina vandaka kukeba bitwisi na mono. 2 Inki vandaka mfunu ya ngolo ya maboko na bo sambu na mono? Ngolo na bo me mana. 3 Bo me lemba sambu bo me konda bima mpi bo kele na nzala; Bo ke tafuna-tafuna ntoto ya kuyuma Yina vandaka dezia ya kubeba mpi bikalaka mpamba. 4 Bo ke lokuta matiti ya mungwa na banti; Madia na bo kele misisa ya tu-banti. 5 Bo me kula bo na kati ya bantu; d Bantu ke tula bo milolo mutindu bo ke tulaka muyibi. 6 Bo ke zinga na lweka ya mabengi,1
30 d Kuy 25:8 2Bn 22:20
e Yob 29:9
f Nk 72:6 Bin 16:15
Ndonga ya 2 a Yob 1:3
b Lon 7:2
KAPU 30 c Yob 12:4
d Kuy 4:12 Nk 109:10 Dan 4:25
29:24 1 To mbala ya nkaka, “Bo kumisaka ve nsemo ya luse na mono mpimpa.” 30:6 1 To “miwanda.”
873 7
8
9
10
11
12
13
14
Na mabulu yina kele na ntoto mpi na matadi. Bo ke boka kuna na banti yina Mpi ke kangama-kangama kisika mosi na kati ya banti ya bansende. Sambu bo kele bana ya bantu yina me konda mayele mpi ya bantu yina me konda zina, Bo me kula1 bo na insi. Kansi ntangu yai bo ke seka mono ata na bankunga na bo; a Mono me kuma kima yina bo ke vweza.1b Bo ke menga mono mpi ke tina mono; c Bo ke wa ve boma ya kulosila mono mate na luse. d Sambu Nzambi me katula mono binwaninu1 mpi me pesa mono nsoni, Bo ke kudiyala diaka ve2 na ntwala na mono. Bo me telama bonso kimvuka ya bantu na diboko na mono ya kitata; Bo me sala nde mono tina Mpi bo me tula na nzila na mono bima ya ke kangaka nzila mpi ya ke fwaka. Bo me bebisa banzila na mono Mpi me kumisa bampasi na mono ngolo kuluta, e Muntu ya kukanga bo nzila kele ve.1 Bo ke kwisa bonso na nzila yina bo me pasula na kibaka;
30:8 1 Na kisina, “bula.” 30:9 1 Na kisina, “me kuma kingana sambu na bo; disapu sambu na bo.” 30:11 1 Na kisina, “me kangula nsinga ya munduki na mono ya tolo-tolo.” 2 To “Bo ke kangula nsinga ya bo ke tulaka na munoko ya mpunda.” 30:13 1 To mbala ya nkaka, “Muntu ya kusadisa bo kele ve.”
YOBI 30:7-23 KAPU 30 a Nk 69:12 Bid 3:14
15
b Yob 17:6
16 c Yob 19:13
17 d Kut 12:14 Kul 25:9 Yez 50:6 Mat 27:30
e Yob 16:2
18
19
Nk 69:26
Ndonga ya 2 a Nk 22:14
20
b Yob 10:15
21 c Nk 6:2
22 d Yob 2:8, 13 Yob 7:4
23
Bo ke dindumuka na kati ya kisika ya kubeba. Boma ya ngolo me simba mono; Lukumu na mono me kwenda bonso mupepe, Mpi luguluku na mono me vila bonso dituti. Ntangu yai luzingu1 na mono ke zola kumana; a Bilumbu ya mpasi b me kanga mono. Mpasi me kota na mikwa na mono1 na mpimpa; c Mpasi ke tatika mpi ke mana ve ata fioti. d Ti ngolo ya nene lele na mono me beba kibeni;1 Bonso nkingu ya lele na mono, yo ke bweta mono na nkingu. Nzambi me losa mono na kati ya poto-poto; Mono me kuma mfututu mpi putulu ya tiya. Mono ke didila nge sambu na kulomba lusadisu, kansi nge ke pesa mono ve mvutu; e Mono me telama, kansi nge ke tala mono kaka. Nge me balukila mono na nku yonso; f Nge ke nwanisa mono na ngolo yonso ya diboko na nge. Nge me nangula mono mpi me nata mono na mupepe; Ebuna nge ke nikisa-nikisa mono na mupepe ya ngolo.1 Sambu mono me zaba nde nge ta kulumusa mono na lufwa,
e Yob 19:7 Nk 22:2
f Yob 7:20 Yob 19:6
30:16 1 To “moyo.” 30:17 1 Na kisina, “Mikwa na mono me tobuka.” 30:18 1 To mbala ya nkaka, “Mpasi na mono ya ngolo me bebisa luse na mono.” 30:22 1 To mbala ya nkaka, “ke fwa mono na mupepe ya ngolo.”
YOBI 30:24–31:9 24
25
26
27
28
29
30
31
Na nzo yina bantu yonso ya kele na luzingu ta kutana. Kansi ata muntu mosi ve lenda bula muntu ya me bukana1a Ntangu yandi ke dila sambu na kulomba lusadisu na ntangu na yandi ya mpasi. Keti mono dilaka ve sambu na bantu yina bampasi me bwila bo?1 Keti mono2 waka ve mawa mingi sambu na nsukami? b Ata mono vandaka kutula kivuvu na mambu ya mbote, mambu ya mbi kwisaka; Mono vandaka kuvingila nsemo, kansi mpimpa kwisaka. Kunikana-nikana na kati na mono sukaka ve; Bilumbu ya mpasi kwisilaka mono. Mono ke tambula-tambula ti mawa; c nsemo ya ntangu kele ve. Na kati ya kimvuka ya bantu, mono ke telama mpi ke dila sambu na kulomba lusadisu. Mono me kuma mpangi ya bambwa ya nseke, Mpi nduku ya bana-bankento ya otrishi. d Mpusu ya nitu na mono me kuma ndombe mpi ke bwa-bwa e Mikwa na mono ke pia sambu na tiya.1 Bo ke sadila kidare na mono kaka sambu na kudila, Mpi musembu na mono sambu na makelele ya bidilu.
30:24 1 Na kisina, “bula mayumbu.” 30:25 1 To “yina ke lutisa kilumbu ya mbi?” 2 To “Keti moyo na mono.” 30:30 1 To mbala ya nkaka, “fievre.”
KAPU 30 a Yob 13:25
31
b Bin 14:21 Bin 14:31 Bin 19:17
2
c Nk 38:6 Nk 42:9 Nk 43:2
d Mik 1:8
3
e Yob 7:5 Bid 4:8
Ndonga ya 2 KAPU 31
4
a Bin 6:25, 26 Mat 5:28
b Yob 31:9, 10
5
c Yob 20:26-29 Nk 73:3, 18 Bin 10:29
d Kuy 16:13 2Bs 16:9 Nk 139:3 Bin 5:21 Yer 32:19
e Nk 26:5 Bin 6:16, 18
6
7
f 1Sa 2:3 g Yob 2:3 Yob 27:5 Nk 7:8
8
h Kul 11:16 Yer 10:23
i Kut 15:39 Lon 11:9 Eze 6:9 Mat 5:29 1Yn 2:16
j Lev 26:16 k Yob 31:1 Mat 5:28
l Yob 24:15
9
874
“Mono me salaka kuwakana ti meso na mono. a Ebuna nki mutindu mono lenda tudila mwense dikebi na mutindu ya mbi? b Inki dikabu Nzambi yina kele na zulu ta pesa mono? Inki dikabu Nkwa-Ngolo Yonso yina kele na zulu ta pesa mono? Keti kisumbula ke vingilaka ve muntu ya ke salaka mambu ya mbi? Keti mpasi ke vingilaka ve bantu yina ke salaka mambu ya mbi? c Keti yandi ke mona ve banzila na mono d Mpi ke tanga ve bitambi na mono yonso? Keti mono me tambulaka dezia na kukonda masonga?1 Keti dikulu na mono me kwendaka ntinu sambu na kukusa? e Bika nde Nzambi kutesa mono ti bakilo ya sikisiki f Ebuna yandi ta ndima kwikama na mono. g Kana bitambi na mono katukaka na nzila, h Kana ntima na mono landaka meso na mono, i To kana maboko na mono bebaka, Bika nde mono kuna nkeni kansi muntu ya nkaka kudia, j Mpi bika nde bo tumuna bima yina mono ke kuna.1 Kana mono bikaka nde nkento mosi k kupukumuna ntima na mono Mpi kana mono bumbanaka na kielo ya nkweno na mono sambu na kuvingila, l
31:5 1 To mbala ya nkaka, “ti bantu ya kukonda masonga?” 31:8 1 To “bika nde bo tumuna bana na mono.”
875 10 Bika nde nkento na mono kututa mbuma sambu na bakala ya nkaka, Mpi bika nde babakala ya nkaka kuvukisa nitu ti yandi.1a 11 Sambu yo zolaka kuvanda diambu mosi ya nsoni, Kifu yina me fwana nde bazuzi kupesa ndola. b 12 Yo zolaka kuvanda tiya yina zolaka kubebisa mpi kufwa,1c Mpi kuyoka ata misisa ya2 bima na mono yonso. 13 Kana mono zengaka ve makambu ya bansadi na mono ya babakala to ya bankento na lunungu Ntangu bo vandaka ti diambu ya kubokutila1 mono, 14 Inki mono lenda sala kana Nzambi kunwanisa mono?1 Inki mvutu mono lenda pesa kana yandi lomba mono na kuvutula munoko? d 15 Keti Muntu yina salaka mono na kati ya divumu salaka bo mpi ve? e Keti kaka Muntu yina mosi ve muntu salaka beto na ntwala nde beto butuka?1f 16 Kana mono buyaka kupesa bansukami bima yina bo vandaka na nzala na yo, g To kana mono pesaka meso ya mufwidi ya nkento mawa;1h 17 Kana mono diaka madia na mono mono mosi, Kukonda kukabula yo ti bana-nsiona; i 31:10 1 Na kisina, “bika nde babakala ya nkaka kufukama na zulu na yandi.” 31:12 1 Na kisina, “kudia (kubebisa) tii na lufwa.” 2 To “kutumuna.” 31:13 1 To “diambu ya kufunda.” 31:14 1 Na kisina, “kutelama?” 31:15 1 Na kisina, “na divumu.” 31:16 1 Na kisina, “mono salaka nde meso ya mufwidi ya nkento kulemba.”
YOBI 31:10-24 KAPU 31 a 2Sa 12:9, 11 Yer 8:10
b Kuy 38:24 Lev 20:10 Kul 22:22
c Bin 6:25-27 Bin 7:27
d Bin 22:22, 23 Yez 10:1-3
e Yob 34:19 Bin 14:31 Bin 22:2 Mal 2:10
f Nk 139:16
g Kul 15:7, 8
h Kul 10:18 Bin 28:27
i Eze 18:5, 7 Yak 1:27 1Yn 3:17
Ndonga ya 2 a Yez 58:7 Luk 3:11 Yak 2:15, 16
b Kul 24:13
c Bin 14:21
d Bin 31:23
e Nk 49:6, 7 1Tm 6:17
18 (Sambu katuka kileke na mono, mwana-nsiona1 ke yelaka ti mono bonso nde mono vandaka tata na yandi, Mpi mono vandaka ntwadisi ya mufwidi ya nkento2 katuka bumwana.3) 19 Kana mono monaka muntu ke fwa sambu yandi me konda lele To nsukami yina kele ve ti kima sambu na kudifika; a 20 Kana yandi1 sakumunaka mono ve b Ntangu yandi vandaka kuwa tiya na lele ya bo me sala na lene ya mameme na mono; 21 Kana mono songaka dikofi na mwana-nsiona c Ntangu yandi vandaka na mfunu ya lusadisu na mono na kielo ya mbanza;1d 22 Bika nde diboko1 na mono kukatuka na dipeka na mono mpi kubwa, Mpi bika nde diboko na mono kutoluka na kinkoso na mono.2 23 Sambu mono waka boma mingi ya mpasi yina ke katukaka na Nzambi, Mpi mono lendaka ve kutelama na ntwala ya lukumu na yandi. 24 Kana mono tulaka ntima na mono na wolo To tubilaka wolo ya mbote nde, ‘Nge kele lutaninu na mono!’ e 31:18 1 Na kisina, “yandi.” 2 Na kisina, “ntwadisi na yandi.” 3 Na kisina, “katuka divumu ya mama na mono.” 31:20 1 Na kisina, “nsi ya mukongo na yandi.” 31:21 1 To mbala ya nkaka, “Ntangu mono monaka nde bo ke sadisa mono na kielo ya mbanza.” 31:22 1 To “mukwa ya dipeka.” 2 To “na dibulu na yo; na mukwa na yo ya zulu.”
YOBI 31:25-40 25 Kana mono vandaka na kiese sambu na kimvwama na mono ya mingi a Sambu na bima mingi yina mono me bakaka; b 26 Kana mono monaka ntangu1 ke sema To ngonda ke tambula na kitoko na yo; c 27 Mpi ntima na mono bendamaka na kinsweki, Mpi munoko na mono pesaka diboko na mono beze sambu na kusambila yo; d 28 Yo zolaka kuvanda kifu yina me fwana nde bazuzi kupesa ndola, Sambu mono zolaka kubuya Nzambi ya kieleka na zulu. 29 Keti mono waka kiese sambu na lufwa ya mbeni na mono? e Keti mono waka kiese sambu mambu ya mbi kuminaka yandi? 30 Mono me pesaka ve ata fioti munoko na mono nzila ya kusala disumu Mpi mono diaka ve ndefi f sambu na kulomba luzingu1 na yandi. 31 Keti bantu ya tenta na mono tubaka ve nde, ‘Nani lenda mona muntu mosi yina diaka ve madia1 na yandi mpi fulukaka?’ g 32 Ata munzenza mosi ve vandaka kulala na nganda; h Mono vandaka kukangudila muntu ya ke sala nzietelo bakielo na mono. 33 Keti mono me mekaka ntete kufika mambu na mono ya mbi, bonso bantu ya nkaka, i Sambu na kubumba kifu na mono na poshi ya lele na mono? 31:26 1 Na kisina, “nsemo.” 31:30 1 To “moyo.” 31:31 1 Na kisina, “musuni.”
876 KAPU 31 a Est 5:11 Nk 62:10 Bin 11:28
b Kul 8:17, 18
c Kul 4:19
d Kul 11:16
e Bin 17:5 Bin 24:17, 18
f Mat 5:44 Bar 12:14
g Kuy 18:5 Bar 12:13
h Kuy 19:1, 3 Ebr 13:2 1Pi 4:9
i Kuy 3:8 Bin 28:13 Bis 5:8
Ndonga ya 2 a Yob 19:7
b Yob 13:22
c Yak 5:4
d 1Bn 21:15
34 Keti mono waka boma sambu na mambu yina bantu mingi ta sala, To keti mono tekitaka sambu na kukonda luzitu ya mabuta ya nkaka, Sambu yo sala nde mono vanda pima mpi kuwa boma ya kubasika na nganda? 35 A kana muntu lendaka kuwa mono! a Mono zolaka kutula diboko na mambu ya mono me tuba.1 Bika nde Nkwa-Ngolo Yonso kupesa mono mvutu! b A kana muntu ya ke funda mono sonikaka mambu yina yandi ke funda na mukanda mosi! 36 Mono zolaka kunata yo na dipeka na mono, Mpi mono zolaka kukangisa yo na ntu na mono bonso mpu ya kimfumu. 37 Mono zolaka kusonga yandi mambu yonso ya mono salaka; Mono zolaka kupusana pene-pene na yandi ti kutula ntima yonso, bonso mfumu. 38 Kana ntoto na mono bokaka sambu na kubokutila mono, Mpi mikala na yo dilaka kumosi; 39 Kana mono diaka bambuma na yo kukonda kufuta, c To kana mono salaka nde bankwa na yo1 kukonda kivuvu, d 40 Bika nde na kisika ya ble bansende kubasika sambu na mono 31:35 1 To “Yai diboko ya mono me tula.” 31:39 1 To “moyo ya bankwa na yo.”
877 Mpi matiti ya nsudi ya mbi na kisika ya orze.” Bangogo ya Yobi me suka awa. Ebuna babakala yai tatu yambulaka kusosa kupesa Yobi mvutu, sambu yandi vandaka kundima kibeni lunungu na yandi mosi.1a 2 Kansi Elihu mwana ya Barakele muntu ya Buze b ya dibuta ya Rami waka makasi mingi. Yandi wilaka Yobi makasi sambu yandi vandaka kusosa kudimonisa muntu ya mbote1 na kisika ya Nzambi. c 3 Yandi wilaka mpi banduku tatu ya Yobi makasi mingi sambu bo kukaka ve kuzwa mvutu ya kupesa, kansi bo tubaka nde Nzambi kele muntu ya mbi. d 4 Elihu vandaka kuvingila sambu na kupesa Yobi mvutu, sambu bo vandaka bambuta na yandi. e 5 Ntangu Elihu monaka nde babakala yina tatu vandaka ve ata ti mvutu ya kupesa, makasi na yandi kumaka ngolo kibeni. 6 Yo yina Elihu mwana ya Barakele muntu ya Buze yantikaka kutuba nde: “Mono kele leke1 Mpi beno kele bambuta. f Yo yina na luzitu yonso mono buyaka kutuba, g Mpi mono zolaka ve kusonga beno mambu yina mono me zaba. 7 Mono yindulaka nde, ‘Bika kimbuta1 kutuba, Mpi bika bamvula ya mingi kuzabisa mayele.’ 8 Kansi yo kele mpeve na kati ya bantu, Mpema ya Nkwa-Ngolo Yonso, yina ke pesaka bo mayele ya kubakisa mambu. h
32
32:1 1 To “sambu yandi vandaka muntu ya lunungu na meso na yandi mosi.” 32:2 1 To “nde moyo na yandi vandaka.” 32:6 1 Na kisina, “fioti na bilumbu.” 32:7 1 Na kisina, “bilumbu.”
YOBI 32:1-17 KAPU 32 a Yob 6:29 Yob 27:6
b Kuy 22:20, 21
c Yob 10:2, 3
d Kub 20:7 Yob 4:18-20 Yob 22:2, 3 Yob 25:5, 6 Yob 42:8
e Lev 19:32
f Yob 15:10
g 1Tm 5:1 1Pi 5:5
h 1Bn 3:12 1Bn 4:29 Yob 35:11 Bin 2:6 Lon 2:26 Dan 1:17 Mat 11:25 Yak 1:5
Ndonga ya 2 a Nk 119:100 Lon 4:13
b Yak 1:19
c Bin 15:28
9 Kimbuta yo mosi1 ke kumisaka ve muntu mayele, Bambuta kaka mpi ve bantu ke bakisaka mambu ya mbote. a 10 Yo yina mono ke tuba nde, ‘Beno wa mono, Ebuna mono ta songa beno mpi mambu yina mono me zaba.’ 11 Tala! Mono vandaka kuvingila mambu ya beno vandaka kutuba; Mono landaka kuwa bangindu na beno, b Ntangu beno vandaka kusosa mambu ya kutuba. c 12 Mono tudilaka beno dikebi mbote-mbote, Kansi ata muntu mosi ve na kati na beno lendaka kumonisa nde Yobi kele na kifu1 To kupesa mvutu na bangindu na yandi. 13 Yo yina beno tuba ve nde, ‘Beto me mona mayele; Yo kele Nzambi muntu me bedisa yandi, kansi muntu ve.’ 14 Mambu yina yandi vandaka kutuba, yandi vandaka kutuba yo ve na mono, Yo yina mono ta vutudila yandi ve mvutu ti bangindu na beno. 15 Bo ke wa boma, bo kele diaka ve ti bamvutu ya kupesa; Bo kele ve ti kima ya nkaka ya kutuba. 16 Mono me vingila, kansi bo ke tuba diaka ve; Bo me telama kaka pana, mvutu ya nkaka kele ve. 17 Yo yina mono mpi ta pesa mvutu; 32:9 1 To “Bilumbu mingi yo mosi.” 32:12 1 To “lendaka kunganina Yobi.”
YOBI 32:18–33:14 18
19
20
21
22
Mono mpi ta tuba mambu ya mono me zaba, Mono kele ti mambu mingi ya kutuba; Mpeve yina kele na kati na mono ke pusa mono na kutuba. Kati na mono kele bonso vinu yina kele ve ti dibulu ya mupepe; Bonso mabungu ya mpa ya vinu ya mpusu ya mbisi ya ke zola kupasuka. a Beno bika mono, mono tuba sambu mono lembama! Mono ta kangula munoko na mono mpi ta pesa mvutu. Mono ta monisa ve kikalulu ya kupona-pona ata na muntu mosi; b Mono ta leba mpi ve ata1 muntu mosi, Sambu mono me zaba ve mutindu bo ke lebaka; Kana mono zabaka, Muntu yina salaka mono zolaka kufwa mono nswalu. “Kansi ntangu yai, Yobi, pardo, wa mambu ya mono ke tuba; Widikila mambu yonso ya mono ke tuba. Pardo, wa mono! Mono fwete kangula munoko na mono; Ludimi na mono1 fwete tuba. Bangogo na mono ke zabisa kusungama ya ntima na mono, c Mpi munoko na mono ke songa na masonga yonso mambu ya mono me zaba. Mpeve ya Nzambi salaka mono, d Mpi mpema ya Nkwa-Ngolo Yonso pesaka mono luzingu. e
33 2 3
4
878 KAPU 32 a Mat 9:17
b Lev 19:15 Bin 24:23 Yak 3:17
KAPU 33 c Mat 12:34 Luk 6:45
d Nk 119:73
e Kuy 2:7 Lon 12:7 Bis 17:25
Ndonga ya 2 a Kuy 2:7
b Yob 10:7 Yob 16:16, 17 Yob 23:11
c Yob 29:14
d Yob 13:24 Yob 16:9 Yob 19:11
e Yob 13:27 Yob 14:16 Yob 31:4
f Yob 12:13 Nk 8:4 Yez 40:25 Yez 55:9
g Yez 45:9
32:21 1 To “Mono ta pesa mpi ve titre ya lukumu na.” 33:2 1 Na kisina, “Ludimi na mono ti kitini ya zulu ya kati ya munoko na mono.”
Bar 9:20
h Yob 13:24
5 Pesa mono mvutu kana nge ta kuka, Monisa bangindu na nge na ntwala na mono; yilama na kutuba. 6 Tala! Mono kele kaka bonso nge na meso ya Nzambi ya kieleka; Mono mpi salamaka na ntoto ya tuma. a 7 Yo yina, boma na mono fwete titisa nge ve, Mpi ata ngolo mosi ve ya ke katuka na mono fwete lutila nge. 8 Kansi nge tubaka na makutu na mono, Ee, mono vandaka kuwa bangogo yai, 9 ‘Mono kele bunkete, kukonda mbi; b Mono kele bunkete, kukonda kifu. c 10 Kansi Nzambi ke mona bikuma ya kunwanisa mono; Yandi ke tadila mono bonso mbeni na yandi. d 11 Yandi ke tula makulu na mono na mabaya; Yandi ke talaka mbote-mbote banzila na mono yonso.’ e 12 Kansi nge ke tuba ve masonga ntangu nge ke tuba mambu yai, yo yina mono ta pesa nge mvutu nde: Nzambi kele nene kuluta muntu. f 13 Sambu na nki nge ke bokutila yandi? g Keti yo kele sambu yandi pesaka ve mvutu na mambu yonso ya nge vandaka kutuba? h 14 Sambu Nzambi ke tubaka mbala mosi mpi mbala zole, Kansi ata muntu mosi ve ke tula dikebi,
879 15 Na ndosi, mbona-meso ya mpimpa, a Ntangu mpongi ya ngolo ke bwisaka bantu Na ntangu bo ke lalaka na bambeto na bo. 16 Ebuna yandi ke kangulaka makutu na bo b Mpi ke niemaka1 malongi na yandi na zulu na bo, 17 Sambu na kusala nde muntu kuyambula kusala mambu ya mbi c Mpi sambu na kutanina muntu na kuvanda ve lulendo. d 18 Nzambi ke gulusa moyo1 na yandi na dibulu,4e Mpi luzingu na yandi sambu yo fwa ve na mbele ya bitumba.3 19 Muntu lenda baka mpi dilongi ntangu yandi kele na mpasi na mbeto na yandi, Mpi ntangu mikwa na yandi ke sala yandi mpasi konso ntangu, 20 Na mpila nde nitu na yandi1 ke menga kibeni dimpa, Mpi yandi2 ke buya ata madia ya mbote. f 21 Nsuni na yandi me konda mpi yo ke vila na meso ya bantu, Mpi mikwa na yandi yina vandaka ya kubumbana me basika ntangu yai na nganda.1 22 Moyo1 na yandi ke pusana pene-pene ya dibulu;4 Luzingu na yandi ke pusana pene-pene ya bantu yina ke fwaka bantu. 33:16 1 Na kisina, “ke tulaka kidimbu na.” 33:18, 28 1 To “luzingu.” 33:18, 22, 24, 28, 30 4 To “maziamu.” 33:18 3 To “na munduki.” 33:20 1 Na kisina, “luzingu na yandi.” 33:20, 30 2 To “moyo na yandi.” 33:21 1 To “me bikala ya kukonda kufika.” 33:22 1 To “Luzingu.”
YOBI 33:15-30 KAPU 33 a Kut 12:6 Dan 4:5
b Yob 36:10
c Kuy 20:6, 7 Mat 27:19
d Dan 4:24, 25
e Kuy 31:24
f Nk 107:17, 18
Ndonga ya 2 a Yob 14:13
b Yob 19:25 Mat 20:28
c 2Bn 5:14
d Kul 34:7 Yob 42:16 Nk 103:3-5
e Nk 30:8
f 2Sa 12:13 Nk 32:5 Bin 28:13 Luk 15:21 1Yn 1:9
g Nk 19:14 Yez 38:17
23 Kana kele ti kinati-nsangu1 sambu na yandi, Muntu mosi ya nsiku na kati ya bantu funda, Sambu na kusonga muntu mambu yina kele ya kusungama, 24 Pana Nzambi ke ndima yandi mpi ke tuba nde, ‘Kubika ve nde yandi kulumuka na dibulu!4a Mono me mona nkudulu! b 25 Bika nde nsuni na yandi kukuma ya mpa1 kuluta na kileke; c Bika nde yandi vutuka na bilumbu ya ngolo ya kileke na yandi.’ d 26 Yandi ta bondila Nzambi, e yina ta ndima yandi, Mpi yandi ta tula milolo ya kiese ntangu yandi ta mona luse na yandi, Ebuna yandi ta vutula lunungu na yandi na muntu. 27 Muntu yina ta zabisa1 bantu nde, ‘Mono me sala disumu f mpi me bebisa mambu ya mbote, Kansi mono bakaka ve ndola yina yo fwanaka nde mono baka.2 28 Yandi sumbaka diaka moyo1 na mono sambu yo kwenda ve na dibulu,4g Mpi luzingu na mono ta mona nsemo.’ 29 Ya kieleka, Nzambi ke salaka mambu yai yonso, Mbala zole, mbala tatu, sambu na muntu, 30 Sambu na kubasisa yandi2 na dibulu,4 33:23 1 To “wanzio.” 33:25 1 To “kukuma ti mavimpi ya mbote.” 33:27 1 Na kisina, “yimbila.” 2 To mbala ya nkaka, “Mpi mono bakilaka yo ve mambote.”
YOBI 33:31–34:16 31 32
33
Sambu bo temuna yandi ti nsemo ya luzingu. a Tula dikebi, Yobi! Wa mono! Vanda pima, mpi mono ta landa kutuba. Kana nge kele ti diambu ya kutuba, pesa mono mvutu. Tuba, sambu mono ke zola kumonisa nde nge ke tuba masonga. Kana nge kele ve ti diambu ya kutuba, nge fwete wa mono; Vanda pima, ebuna mono ta longa nge mayele.” Ebuna Elihu landaka kupesa mvutu nde: “Beno widikila mambu ya mono ke tuba, beno bantu ya mayele; Beno wa mono, beno bantu ya me zaba mambu mingi. Sambu dikutu ke mekaka bangogo Kaka mutindu ludimi1 ke mekaka madia. Beto tadila sambu na beto mosi mambu yina kele ya lunungu; Beto zenga na kati na beto mambu yina kele ya mbote. Sambu Yobi tubaka nde, ‘Mono me sala kima ve, b Kansi Nzambi me zenga ve makambu na mono na lunungu. c Keti mono ke tuba luvunu na yina me tala lusambisu ya mono fwete baka? Mputa na mono ta beluka ve, ata mono me sala mbi ve.’ d Inki muntu ya nkaka kele bonso Yobi, Yina ke nwaka kuvweza bonso masa? Yandi ke vandaka kisika mosi ti bantu ya ke salaka mambu ya mbi
34 2
3
4
5
6
7
8
34:3 1 Na kisina, “kitini ya zulu ya kati ya munoko.”
880 KAPU 33 a Nk 56:13
9
KAPU 34 b Yob 29:14 Yob 33:9
c Yob 27:2
10
d Yob 9:17, 18
Ndonga ya 2 a Bin 1:10, 15 Bin 4:14
b Yob 9:22-24 Yob 35:3
11
c Kuy 18:25 2Bs 19:7 Nk 92:15
d Kul 32:4
12
Bar 9:14 Ebr 6:10
e 1Bs 28:9 Nk 62:12 Bin 24:12 Yer 32:19 Eze 33:20 Bar 2:6 2Bk 5:10 Bag 6:7 1Pi 1:17 Kus 22:12
f Yak 1:13
13
14
15
g Nk 89:14 Nk 97:2 Nk 99:4 Bar 2:11
h Nk 104:29 Lon 12:7 Yez 42:5 Bis 17:25
i Kuy 3:19 Nk 146:4 Lon 3:20
16
Mpi na kimvuka ti bantu ya mbi. a Sambu yandi me tuba nde, ‘Muntu ke bakaka ve mambote Kana yandi ke sosa kusepedisa Nzambi.’ b Yo yina beno wa mono, beno bantu ya kele ti mayele ya kubakisa mambu:1 Ngindu lenda kwisila ve ata fioti Nzambi ya kieleka na kusala mambu na nku yonso, c Ngindu lenda kwisila ve ata fioti Nkwa-Ngolo Yonso na kusala mambu ya mbi! d Sambu yandi ta futa muntu na kutadila mambu yina yandi ke sala e Mpi ta sala nde yandi buka mbuma ya banzila na yandi. Ya kieleka kibeni, Nzambi ke salaka ve mambu na nku yonso; f Nkwa-Ngolo Yonso ke sambisaka ve mambu na mutindu ya mbi. g Nani pesaka yandi kiyeka ya kuyala ntoto, Mpi nani tulaka yandi na zulu ya nsi-ntoto ya mvimba?1 Kana yandi tudila bo dikebi na yandi,1 Kana yandi katula mpeve na bo ti mpema na bo, h Bantu1 yonso ta fwa kumosi, Mpi bantu ta vutuka na mfututu. i Yo yina kana nge kele ti mayele ya kubakisa mambu, tula dikebi na diambu yai; Wa mbote-mbote mambu ya mono ke tuba.
34:10 1 Na kisina, “bantu ya kele ti ntima.” 34:13 1 To “ntoto ya mvimba.” 34:14 1 Na kisina, “ntima na yandi.” 34:15 1 Na kisina, “Nsuni.”
881 17 Keti muntu yina ke mengaka lunungu fwete yala, To keti nge ta bedisa muntu ya ngolo yina kele muntu ya lunungu? 18 Keti nge lenda tubila ntotila nde, ‘Nge kele muntu ya mpamba-mpamba,’ To bantu ya lukumu nde, ‘Beno kele bantu ya mbi’? a 19 Kele ti Muntu yina ke monisaka ve kikalulu ya kupona-pona sambu na bamfumu Mpi yina ke ndimaka bamvwama kiteso mosi ti bansukami,1b Sambu bo yonso kele kisalu ya maboko na yandi. c 20 Bo lenda fwa na kintulumukina, d na kati-kati ya mpimpa; e Bo ke tekitaka na ngolo yonso mpi ke fwaka; Ata bantu yina kele ti kiyeka, bo ke katulaka bo kansi na maboko ya bantu ve. f 21 Sambu meso ya Nzambi ke vandaka na zulu ya banzila ya muntu, g Mpi Yandi ke monaka bitambi na yandi yonso. 22 Mudidi to mpimpa ya ngolo kele ve Kisika bantu ya ke salaka mambu ya mbi lenda bumbana. h 23 Nzambi me tulaka ve ntangu mosi buna sambu konso muntu Kumonana na ntwala na yandi sambu na lusambisu. 24 Yandi ke sukisaka bantu ya kiyeka kukonda kuvanda na mfunu ya kuzikisa mbote-mbote Mpi yandi ke tulaka bantu ya nkaka na bisika na bo. i 34:19 1 To “ke ndimaka bantu ya lukumu kiteso mosi ti bantu ya kukonda mfunu.”
YOBI 34:17-33 KAPU 34 a Kub 22:28 Lon 8:2-4 Lon 10:20
b Kul 10:17 2Bs 19:7 Bis 10:34 Bar 2:11 Efe 6:9
c Yob 31:13-15 Bin 22:2
d Nk 73:3, 19 Bis 12:21-23
e Kub 12:29 Dan 5:30
f 1Sa 25:38 g Kuy 6:5 2Bs 16:9 Yob 31:4 Bin 5:21 Bin 15:3 Yer 16:17 Yer 32:19 1Pi 3:12
h Nk 139:11, 12 Yez 29:15 Yer 23:24 Amo 9:3 Ebr 4:13
i Eze 21:26, 27 Dan 2:21 Dan 4:25
Ndonga ya 2 a Oze 7:2 b 1Sa 4:17 Dan 5:30
c Kut 12:10 d 1Sa 15:11 e Nk 28:5 f Kub 22:22, 23 Yak 5:4
g Yob 13:16 Yob 27:8
h Dan 9:7 Bar 3:23
25 Sambu yandi me zaba mambu yina bo ke salaka; a Yandi me bwisa bo na mpimpa, mpi bo me fwa. b 26 Yandi ke bulaka bo sambu na mbi na bo, Na kisika yina bantu yonso lenda mona, c 27 Sambu bo me yambulaka na kulanda yandi d Mpi me zitisaka ve banzila na yandi yonso; e 28 Bo ke pusa nsukami na kudidila yandi, Yo yina yandi ke waka bidilu ya muntu ya me konda lusadisu. f 29 Kana Nzambi kubikala pima, nani lenda bedisa yandi? Kana yandi bumba luse na yandi, nani lenda mona yandi? Yo vanda na dikanda mosi to na muntu mosi, nsuka ke vandaka kaka kiteso mosi, 30 Sambu muntu yina ke kwikilaka ve na Nzambi kuyala ve1g To kutudila bantu mitambu. 31 Keti muntu ta tubila Nzambi nde, ‘Bo me pesa mono ndola, ata mono me sala mbi ve; h 32 Longa mono mambu yina mono me monaka ve; Kana mono me salaka kima mosi ya mbi, mono ta sala yo diaka ve’? 33 Keti yandi fwete pesa nge matabisi sambu na mambu yina nge ke lomba kana nge ke buya lusambisu na yandi? Nge muntu fwete baka lukanu, kansi mono ve. Yo yina, songa mono mambu yina nge me zaba mbote-mbote. 34:30 1 To “nde nkolami kuyala ve.”
YOBI 34:34–35:15 34 Bantu ya kele ti mayele ya kubakisa mambu1 ta tubila mono nde —Konso muntu ya mayele yina ke wa mono— 35 ‘Yobi ke tuba kukonda kuzaba, a Mpi bangogo na yandi me konda mayele ya kubakisa mambu mbote-mbote.’ 36 Bika nde Yobi kumekama1 tii na nsuka Sambu bamvutu na yandi kele bonso ya bantu ya mbi! 37 Yandi ke yika kukolama na disumu na yandi; b Yandi ke bula maboko na yandi na ntwala na beto na kuvweza yonso Mpi yandi ke tuba mambu mingi ya makasi sambu na Nzambi ya kieleka!” c Elihu landaka kupesa mvutu nde: 2 “Keti nge ke ndima kibeni nde nge me sala kima ve yo yina nge ke tuba nde, ‘Mono kele muntu ya lunungu kuluta Nzambi’? d 3 Sambu nge ke tuba nde, ‘Yo ke tadila nge na inki?1 Keti mono kele mbote kuluta kana mono salaka disumu?’ e 4 Mono ta pesa nge mvutu Mpi na banduku na nge f yina kele ti nge. 5 Tala na zulu mpi mona, Tala mbote-mbote matuti, g yina kele na zulu na nge kibeni. 6 Kana nge sala disumu, nki mutindu nge ke pesa yandi mpasi? h Kana masumu na nge kuku-
35
34:34 1 Na kisina, “Bantu ya kele ti ntima.” 34:36 1 To mbala ya nkaka, “Tata na mono, bika nde Yobi kumekama.” 35:3 1 Ziku yo ke tubila Nzambi.
882 KAPU 34 a Yob 35:16 Yob 38:2 Yob 42:3
7
b Yob 10:1 Yob 19:6
8 c Yob 35:2
KAPU 35 d Yob 10:7 Yob 16:16, 17 Yob 34:5
9
e Yob 9:22-24 Yob 34:9 Nk 73:13
f Yob 2:11
10
g Nk 68:34 h Bin 8:36 Bin 9:12
Ndonga ya 2 a Bin 19:3
11
b Bar 11:35 c Bin 29:2 d Yez 51:12, 13
12
1Pi 4:19
e Nk 42:8 Nk 149:5 Bis 16:25
13
f Nk 94:12 Yez 48:17
g Kuy 1:26
14
h Nk 18:41 i Bin 1:28, 29 1Pi 5:5
j Bin 15:29 Yez 1:15 Yer 11:11
15
ma mingi, inki nge ke sala yandi? a Kana nge kele muntu ya lunungu, inki nge ke pesa yandi? Inki yandi ke baka na nge? b Mbi na nge kele na bupusi kaka na muntu bonso nge, Mpi lunungu na nge, na mwana ya muntu. Bantu ke bokaka ntangu bo ke niokulaka bo ngolo; Bo ke bokaka sambu na kulomba nde bo katula bo na nsi ya luyalu1 ya bantu ya ngolo. c Kansi ata muntu mosi ve ke tuba nde, ‘Wapi Nzambi, Muntu ya Nene yina salaka mono, d Muntu yina ke salaka nde bo yimba bankunga na mpimpa?’ e Yandi ke longaka beto f mambu mingi kuluta bambisi ya ntoto, g Mpi yandi ke salaka nde beto vanda mayele kuluta bandeke ya zulu. Bantu ke boka, kansi yandi ke pesa ve mvutu, h Sambu na lulendo ya bantu ya mbi. i Ya kieleka Nzambi ke waka ve kuboka ya mpamba-mpamba;1j Nkwa-Ngolo Yonso ke tudilaka yo ve dikebi. Ebuna yo ta vanda inki mutindu kana nge ke bokuta nde nge ke mona yandi ve! k Diambu na nge kele na ntwala na yandi, yo yina nge fwete vingila yandi ti kukanga-ntima yonso. l Sambu yandi me pesa ve ndola na makasi yonso;
k Yob 9:11 l Nk 37:5
35:9 1 Na kisina, “diboko.” 35:13 1 To “luvunu.”
883
16
Yandi me tula mpi ve dikebi na mutindu nge salaka mambu kukonda kuyindula kibeni. a Yobi ke kangula munoko na yandi nene sambu na mpamba; Yandi ke kumisa bangogo mingi kukonda kuzaba.” b Elihu landaka kutuba nde: 2 “Kanga ntima mwa fioti na ntangu mono ke tendula, Sambu mono kele kaka ti mambu ya kutuba sambu na Nzambi. Mambu yina mono me zaba, mono ta tuba yo na mutindu yina bantu lenda bakisa, Mpi mono ta zabisa nde lunungu kele ya Muntu yina salaka mono. c Ya kieleka, mambu ya mono ke tuba kele ve ya luvunu; Muntu yina kele ya kukuka na nzayilu d kele awa na ntwala na nge. Ya kieleka, Nzambi kele ngoloe mpi ke buyaka ve ata muntu mosi; Yandi kele nene na ngolo na yandi ya kubakisa mambu.1 Yandi ta tanina ve luzingu ya muntu ya mbi, f Kansi yandi ke zengaka mambu ya muntu yina bo ke monisa mpasi na lunungu. g Yandi ke katulaka ve meso na yandi na muntu ya lunungu; h Yandi ke tulaka bo na kiti ya kimfumu sambu bo vanda bantotila,1i ebuna bo ke bakaka lukumu kimakulu. Kansi kana bo me kangisa bo miniololo
36 3
4
5
6
7
8
36:5 1 Na kisina, “ya ntima.” 36:7 1 To mbala ya nkaka, “Yandi ke tulaka bantotila na bakiti ya kimfumu.”
YOBI 35:16–36:16 KAPU 35 a Nk 103:10-12
9 b Yob 34:35 Yob 38:2
KAPU 36
10
c Kul 32:4 Nk 11:7 Nk 139:14 Dan 9:14 Kus 15:3
11 d 1Sa 2:3 Yob 37:16
e Nk 24:8 Nk 99:4 Yer 32:18
12
f Nk 9:17 Nk 68:2 2Pi 2:9
13 g Nk 10:14 Nk 140:12 Bin 22:22, 23
h Nk 33:18 Nk 34:15
14
i Nk 78:70, 71 Nk 113:7, 8 Yez 9:7
Ndonga ya 2 a Eze 18:30
15
b Yer 26:13
c Yob 33:16-18 Yez 1:19, 20 Bar 2:8
d Nk 55:23
e 1Bn 14:24
f Yez 30:21
g Nk 18:19
16
Mpi me kanga bo bansinga ya mpasi, Yandi ke monisaka bo mambu ya bo me sala, Mambu na bo ya mbi yina me katuka na lulendo na bo. Yandi ke kangulaka makutu na bo sambu na kusungika bo Mpi ke songaka bo na kuyambula mambi. a Kana bo lemfuka mpi bo sadila yandi, Bo ta zinga bilumbu na bo na kimvwama, Mpi bamvula na bo ta vanda ya mbote. b Kansi kana bo lemfuka ve, bo ta fwa na mbele ya bitumba1c Mpi bo ta fwa kukonda nzayilu. Bantu yina ke kwikilaka ve na Nzambi na ntima na bo1 ta bumba kimbeni. Bo ke dilaka ve sambu na kulomba lusadisu ata kana yandi kanga bo bansinga. Bo ke fwa1 na ntangu bo kele kaka baleke, d Mpi ke lutisa2 luzingu na bo na kati ya babakala yina vandaka bandumba ya tempelo. e Kansi Nzambi1 ke gulusaka bantu ya bo ke monisa mpasi na ntangu ya bampasi na bo; Yandi ke kangulaka makutu na bo na ntangu bo ke niokulaka bo. Yandi ke katula nge na mpasi f Sambu na kunata nge na kisika mosi ya nene, ya kukonda kinkakama, g
36:12 1 To “na munduki.” 36:13 1 To “Bantu yina kele bankolami na ntima.” 36:14 1 To “Moyo na bo ke fwa.” 2 To mbala ya nkaka, “Mpi ke sukisa.” 36:15 1 Na kisina, “Yandi.”
YOBI 36:17–37:2
17
18
19
20
21
22
23
24 25 26
Ti madia ya mbote na mesa na nge sambu yo lembika nge. a Ebuna nge ta vanda na kiese na mutindu bo ta sambisa muntu ya mbi, b Ntangu bo ta zenga makambu mpi ta pesa maboko na lunungu. Kansi keba nde makasi kunata nge ve na kusala mbi,1c Mpi kubika ve nde kundima avoka mingi kuvidisa nge nzila. Keti kudila na nge sambu na kulomba lusadisu To bikesa na nge yonso ta tanina nge na mpasi? d Kuvanda ve ti nzala ya ngolo ya mpimpa, Ntangu bantu ke katukaka na bisika ya bo ke vandaka. Keba na mpila nde nge sala ve mambu ya mbi, Mpi nge sola yo na kisika ya mpasi. e Tala! Nzambi kele ya kunanguka na ngolo na yandi; Inki longi kele bonso yandi? Nani me twadisaka1 nzila na yandi f To tubilaka yandi nde, ‘Mambu ya nge me sala kele mbi’? g Yibuka na kukumisa kisalu na yandi, h Yina bantu me yimbilaka. i Bantu yonso me monaka yo, Muntu ke talaka yo na kintama. Ee, Nzambi kele nene mingi kuluta yina beto lenda zaba; j
36:18 1 To “na kubula maboko sambu na kuvweza.” 36:23 1 To mbala ya nkaka, “me vwezaka; me sambisaka yandi sambu na.”
884 KAPU 36 a Yez 55:2
27 b Bin 2:22 Yer 25:31
c Bin 19:19 Bin 29:22
28 d Yob 34:20 Nk 33:16 Bin 11:4
29
e Ebr 11:24, 25
f Yez 40:14
g Yob 34:10
30
Bar 9:14
h Nk 92:5 Nk 104:24
i Kub 15:1
31 j Nk 145:3 Nk 148:13 Kus 15:3
Ndonga ya 2 a Nk 90:2
32
Nk 102:25-27 1Tm 1:17 Ebr 1:10-12
33 b Kuy 2:6 Amo 5:8
c Bin 3:20 Yez 55:10 Yer 14:22
d 2Sa 22:12
e Yob 37:3
f Bis 14:17
g 2Sa 22:15 Nk 18:14 Nk 144:6
Muntu lenda bakisa ve a ntalu ya bamvula na yandi. Yandi ke bendaka matonsi ya masa; b Yo ke kangamaka mpi ke kumaka mvula yina ke katukaka na lubungi na yandi; Na nima matuti ke nokisaka yo na ntoto, c Yo ke nokilaka bantu. Keti muntu lenda bakisa mutindu matuti ke yalumukaka, Mpi mutindu makelele ya nzasi ke katukaka na tenta1d na yandi? Tala mutindu yandi ke yalumunaka nsemo na yandi ya nzasi1e na zulu na yo Mpi ke fikaka bisika ya mudindu2 ya nzadi-mungwa. Yandi ke sadisaka1 bantu na nzila na yo; Yandi ke pesaka bo madia mingi. f Yandi ke fikaka nsemo ya nzasi ti maboko na yandi, Mpi yandi ke twadisaka yo sambu na kubula kima yina yandi ke kana kuta. g Makelele na yandi ya nzasi ke songaka mambu na yandi, Nkutu bitwisi ke songaka nani1 ke kwisa. “Yo yina ntima na mono ke bula ngolo Mpi ke bula ntinu-ntinu. Wa mbote-mbote kunguna-nguna ya ndinga na yandi
37 2
36:29 1 Na kisina, “kisasa.” 36:30 1 Na kisina, “nsemo na yandi.” 2 Na kisina, “bansimbulu.” 36:31 1 To mbala ya nkaka, “ke sambisaka mambu ya.” 36:33 1 To mbala ya nkaka, “mambu yina.”
885
3
4
5
6
7
8
9
10
11
Mpi makelele ya nzasi yina ke katuka na munoko na yandi. Yandi ke tindaka yo na zulu ya ntoto ya mvimba Mpi ke tindaka nsemo na yandi ya nzasi a tii na nsuka ya ntoto. Na nima makelele ya ngolo ke basikaka; Yandi ke nganaka bonso nzasi ti ndinga ya kuyituka, b Mpi yandi ke kangaka yo ve nzila ntangu ndinga na yandi ke wakanaka. Nzambi ke nganaka bonso nzasi ti ndinga na yandi c na mutindu mosi ya kuyituka; Yandi ke salaka mambu ya nene yina me luta mayele na beto ya kubakisa mambu. d Sambu yandi ke tubaka na mvula ya mpembe1 nde, ‘Bwa na ntoto,’ e Mpi na mvula ya ngolo nde, ‘Noka ngolo.’ f Nzambi ke tulaka nsuka na bisalu yonso ya bantu1 Mpidina konso muntu ta zaba kisalu ya Nzambi. Bambisi ya mfinda ke kotaka na mabulu na bo Mpi ke bikalaka na bisika ya bo ke lalaka. Mupepe ya ngolo ke bulaka katuka na suku na yo, g Mpi madidi ke katukaka na mipepe ya nordi. h Na mpema ya Nzambi, glase ke salamaka, i Mpi bamasa ya nene ke kangamaka bonso ditadi. j Ee, yandi ke fulusaka matuti ti matanga ya masa,
37:6 1 To “neige.” 37:7 1 Na kisina, “ke tulaka kidimbu na diboko ya konso muntu.”
YOBI 37:3-20 KAPU 37 a Yob 37:11 Nk 97:4
12 b Yob 40:9 Nk 29:3 Nk 68:33
c 2Sa 22:14
13
d Lon 3:11 Kus 15:3
e Nk 147:16
14
f Amo 9:6 g Nk 104:3
15
h Bin 25:23 i Nk 147:16 j Yob 38:29, 30
16
Ndonga ya 2 a Yob 37:3 b Nk 148:8
17
c Kub 9:23 1Sa 12:17, 18
d 1Bn 18:45
18
Yob 36:29, 31 Yob 38:25-27 Yak 5:17, 18
19 e Nk 111:2 Nk 145:5
f Yob 36:29 g Yob 36:4 Nk 18:30 Nk 104:24
h Luk 12:55 i Yez 44:24 j Bar 11:34
20
Yandi ke yalumunaka nsemo na yandi ya nzasi a na matuti, Yo ke baluka-balukaka kisika yina yandi ke twadisaka yo; Yo ke zitisaka mambu yonso yina yandi ke songaka b ntoto.1 Yo vanda sambu na kupesa ndola1c to sambu na insi To sambu na zola ya kwikama, yandi ke salaka nde yo salama. d Yobi, widikila mambu yai; Telama mpi yindula mbote-mbote bisalu ya kuyituka ya Nzambi. e Keti nge ke zaba mutindu Nzambi ke yalaka1 matuti Mpi mutindu yandi ke salaka nde nsemo ya nzasi kusema kuna na dituti na yandi? Keti nge ke zaba mutindu matuti ke lelaka? f Bima yai kele bisalu ya kuyituka ya Muntu yina kele ya kukuka na nzayilu. g Sambu na nki bilele na nge ke kumaka tiya Ntangu ntoto ke vandaka pima sambu na mupepe ya sudi? h Keti kumosi ti yandi, nge lenda tandula1 zulu i Yina kele ngolo bonso tala-tala ya kibende? Songa beto mambu yina beto fwete tubila yandi; Beto lenda pesa ve mvutu sambu beto kele na mpimpa. Keti bo fwete songa yandi nde mono ke zola kutuba? To keti muntu mosi tubaka diambu yina bo fwete zabisa yandi? j
37:12 1 To “kitini ya ntoto yina ke butaka.” 37:13 1 Na kisina, “na nti.” 37:15 1 To “ke pesaka bantuma na.” 37:18 1 To “bula.”
YOBI 37:21–38:17 21 Bo lenda mona nkutu nsemo ve,1 Ata yo ke sema na zulu, Tii kuna mupepe ta luta mpi ta komba matuti. 22 Nsemo ya ke sema bonso wolo ke katukaka na nordi; Bunene ya Nzambi a ke pesaka boma. 23 Beto lenda bakisa ve Nkwa-Ngolo Yonso; b Yandi kele ti ngolo mingi, c Mpi yandi ke fwaka ve ata fioti lunungu na yandi d mpi kusungama na yandi ya mingi. e 24 Yo yina, bantu fwete wa yandi boma. f Sambu yandi ke ndimaka ve bantu yonso yina ke yindulaka nde bo kele mayele.”1g Ebuna Yehowa pesaka Yobi mvutu na kati ya mupepe ya ngoloh nde: 2 “Yai nani ke bebisa ndongisila na mono Mpi ke tuba kukonda kuzaba? i 3 Pardo, yilama bonso bakala; Mono ta yula nge bangiufula, ebuna nge ta zabisa mono. 4 Nge vandaka na wapi ntangu mono salaka ntoto? j Songa mono, kana nge ke yindula nde nge ke bakisa. 5 Nani tulaka bandilu na yo, kana nge zaba, To nani tandulaka nsinga ya kutesila na zulu na yo? 6 Makunzi na yo me kotaka na nki, To nani tulaka ditadi na yo ya kinkonko, k 7 Ntangu bambwetete ya suka l tulaka milolo ya kiese kumosi,
38
37:21 1 Disongidila, nsemo ya ntangu. 37:24 1 Na kisina, “yina kele na mayele ya ntima.”
886 KAPU 37 a 1Bs 16:27 Nk 8:1
b Nk 145:3
8
Lon 3:11 Bar 11:33
c 1Bs 29:11 Yob 36:22 Yez 40:26
9
d Kul 32:4 Nk 33:5 Nk 37:28
e Nk 11:7
10
Nk 71:19
f Nk 33:8 Bin 1:7 Mat 10:28
g Bin 3:7 Mat 11:25 Bar 11:20 Bar 12:16 1Bk 1:26
11
KAPU 38 h Kub 19:16, 19
12
1Bn 19:11
i Yob 42:3 j Kuy 1:1 Neh 9:6 Nk 136:6 Bin 8:29 Ebr 1:10
k Nk 104:5
13
14
l Kus 22:16
Ndonga ya 2 a Kuy 6:2 1Bn 22:19 Yob 1:6 Yob 2:1 Nk 89:6
b Nk 33:7
15
16
Bin 8:29
c Kuy 1:9 Yer 5:22
d Bin 8:29 e Kuy 1:5 Nk 74:16
f Yob 24:15 1Te 5:7
g Kuy 1:2 Nk 77:19
h Nk 9:13 Mat 16:18
i Yob 10:21, 22
17
Mpi bana yonso ya Nzambi1a yantikaka kutula milolo ya kiese? Nani kangaka nzadi-mungwa ti bakielo b Ntangu yo basikaka nswalu na divumu, Ntangu mono lwatisaka yo matuti Mpi fikaka1 yo mpimpa ya ngolo, Ntangu mono tudilaka yo ndilu na mono Mpi tulaka banti na yo ya ke kangaka kielo mpi bakielo na yo na bisika na yo, c Mpi mono tubaka nde, ‘Nge lenda kwisa tii awa, kansi nge lenda luta kisika yai ve; Bitembo na nge ya lulendo ta suka awa’? d Keti nge me pesaka dezia1 suka nsiku To me salaka nde suka kuzaba kisika na yo, e Sambu na kusimba bansuka ya ntoto Mpi sambu na kunikisa bantu ya mbi bo basika na yo? f Yo ke sobaka bonso ntoto ya tuma na nsi ya kashe, Mpi bitini na yo ke monikaka bonso bitini ya lele. Kansi bo me yimina bantu ya mbi nsemo, Mpi diboko na bo ya kunanguka me bukana. Keti nge me kulumukaka tii na banto ya nzadi-mungwa To me kwendaka kutala bamasa ya mudindu? g Keti bo me monisaka nge bakielo ya lufwa, h To keti nge me monaka bakielo ya mpimpa ya ngolo?1i
38:7 1 Kutuba mosi ya kifwani ya Kiebreo ya ke tubila bana ya Nzambi, bawanzio. 38:9 1 To “dimbaka.” 38:12 1 Na kisina, “na bilumbu na nge.” 38:17 1 To “kivudi ya lufwa.”
887 18 Keti nge me bakisaka bunene ya ntoto? a Songa mono kana nge me zaba mambu yai yonso. 19 Na nki ndambu nsemo ke zingaka? b Mpi inki kisika mudidi ke vandaka, 20 Sambu nge nata yo na teritware na yo Mpi nge bakisa banzila yina ke nataka na nzo na yo? 21 Keti nge me zaba mambu yai sambu nge vandaka me butuka dezia Mpi sambu ntalu ya bamvula1 na nge kele mingi? 22 Keti nge me kotaka na banzo ya bo ke bumbaka mvula ya mpembe,1c To keti nge me monaka banzo ya bo ke bumbaka mvula ya matadi, d 23 Yina mono me bumbaka sambu na ntangu ya mpasi, Sambu na kilumbu ya bitumba mpi ya mvita? e 24 Nsemo1 ke katukaka na nki ndambu sambu yo panzana, Mpi mupepe ya esti ke katukaka na wapi sambu na kubula na zulu ya ntoto? f 25 Nani me salaka nzila sambu na mvula ya ngolo Mpi me salaka nzila sambu na matuti ya mvula ya ngolo mpi ya banzasi, g 26 Sambu na kusala nde mvula kunoka kisika yina ata muntu mosi ve ke zingaka, Na ntoto-makanga, kisika yina bantu ke vandaka ve, h 27 Sambu na kufulusa bima na bisika yina kele mpamba mpi ya me bebaka 38:21 1 Na kisina, “bilumbu.” 38:22 1 To “neige.” 38:24 1 To mbala ya nkaka, “Nsemo ya nzasi.”
YOBI 38:18-35 KAPU 38 a Nk 74:17 Nk 89:11
28
b Yez 45:7
29 c Yob 37:6
d Yoz 10:11
30
Yez 30:30
e Kub 9:24 Eze 13:13
31 f Nk 135:7
g Yob 28:26
32 h Nk 104:13 Nk 107:35
Ndonga ya 2 a Nk 147:7, 8
33 b 1Sa 12:18 Yez 30:23 Yer 5:24
34 c Kuy 27:28
d Nk 147:16
e Yob 37:10
f Amo 5:8
g Bin 3:19 Yer 31:35 Yer 33:25
h Zek 10:1
35
Mpi kusala nde matiti kumena? a Keti mvula ke vandaka ti tata? b Nani me butaka matonsi ya malulu? c Glase basikaka na divumu ya nani, Mpi nani butaka masa ya matadi ya zulu d Ntangu bamasa ke fikamaka kaka bonso nde ditadi me fika yo, Mpi zulu ya bamasa ya mudindu ke kangamaka bonso ditadi? e Keti nge lenda kanga bansinga ya kimvuka ya bambwetete ya Kima,1 To kukangula bansinga ya kimvuka ya bambwetete ya Kesile?2f Keti nge lenda twadisa kimvuka ya bambwetete1 na nsungi na yo To kutwadisa kimvuka ya bambwetete ya Ashe2 kumosi ti bana na yo? Keti nge me zaba bansiku ya ke yalaka zulu? g Keti nge lenda sadila kiyeka na yo1 na ntoto? Keti nge lenda tombula ndinga na nge tii na matuti Sambu na kusala nde masa ya mingi kufika nge? h Keti nge lenda tinda nsemo ya nzasi? Keti yo ta kwisa mpi ta tubila nge nde, ‘Beto bo yai!’
38:31 1 Ziku bambwetete ya Pleyade yina kele na kimvuka ya bambwetete ya Torusi. 2 Ziku kimvuka ya bambwetete ya Orioni. 38:32 1 Na kisina, “Masaroti.” Na 2Bn 23:5, ngogo ya me fwanana ti yo na ntalu-bumbidi ke tubila bimvuka ya bambwetete ya zodiake. 2 Ziku kimvuka ya bambwetete ya Urse ya Nene. 38:33 1 To mbala ya nkaka, “na yandi.”
YOBI 38:36–39:12 36 Nani tulaka mayele na kati ya matuti1a To pesaka mayele ya kubakisa mambu na bima ya kuyituka yina kele na zulu?2b 37 Nani kele mayele mingi sambu na kutanga matuti, To nani lenda balula mabungu ya masa ya zulu c 38 Ntangu mfututu ke bwaka mingi, Mpi ntoto ke kangamaka kumosi? 39 Keti nge lenda zomba mbisi sambu na ntambu To kumanisa nzala ya bana-bantambu d 40 Ntangu bo ke kondamaka na bisika ya bo ke lalaka To ke bumbanaka na kati ya mabulu na bo sambu na kuzomba? 41 Nani ke lambilaka kwanga-kwanga e madia Ntangu mwana na yo ke didilaka Nzambi sambu na kulomba lusadisu Mpi ke yungana-yunganaka sambu ata kima mosi ya kudia kele ve? “Keti nge me zaba ntangu bankombo ya ngumba ke butaka? f Keti nge me talaka mutindu bakabuluku ke butaka bana na bo? g 2 Keti nge ke tangaka bangonda yina bo ke vandaka ti bana na divumu? Keti nge me zaba ntangu yina bo ke butaka? 3 Bo ke niekaka ntangu bo ke butaka bana na bo,
39
38:36 1 To mbala ya nkaka, “na kati ya muntu.” 2 To mbala ya nkaka, “na mabanza.”
888 KAPU 38 a Yer 10:12
4
5 b Nk 136:5 Bin 3:20
6
c Yer 10:13
7
8 d Nk 104:21 Nk 145:15, 16 Nah 2:12
9
e Nk 147:9
10
Mat 6:26 Luk 12:24
KAPU 39 f Nk 104:18
11
g Nk 29:9
Ndonga ya 2 a Yob 24:5 Nk 104:10, 11
b Kul 33:17
12
Ebuna misongo na bo ke manaka. Bana na bo ke kumaka ngolo mpi ke yelaka na nseke; Bo ke kwendaka mpi ke vutukilaka bo ve. Nani bikisaka mpunda ya mfinda1 yo kwenda, a Mpi nani kangulaka bansinga ya mpunda ya mfinda? Mono me kumisaka ntoto ya zelo na zelo nzo na yo Mpi insi ya mungwa kisika na yo ya kuzinga. Yo ke vwezaka mavwanga ya mbanza; Yo ke waka ve makelele ya muntu yina ke sadisaka yo kisalu. Yo ke tambula-tambulaka na bangumba ya fioti, sambu na kusosa matiti, Mpi sambu na kusosa tu-banti yonso ya mubisu. Keti mpakasa ta zola kusadila nge? b Keti yo ta lala na nzo na nge ya kubumba bampunda?1 Keti nge ta kanga mpakasa nsinga sambu yo bundula mikala na nge, To keti yo ta landa nge sambu na kubundula1 muwanda? Keti nge ta tula ntima na ngolo na yo ya mingi Mpi kubikila yo kisalu na nge ya ngolo? Keti nge ta tudila yo ntima sambu yo natila nge bima na nge ya nge ta katula na bilanga,1 Mpi keti yo ta vukisa bima yina na kisika na nge ya bo ke tutaka bambuma sambu na kukatula yo bampusu?
39:5 1 To “onagre.” 39:9 1 To “na kidikilu na nge.” 39:10 1 To “kuyidika.” 39:12 1 Na kisina, “nkeni na nge.”
889 13 Mapapu ya otrishi ya nkento ke bula-bulaka na kiese yonso, Kansi keti bo lenda fwanisa mapapu na yandi mpi mansala na yandi ti ya mubila? a 14 Sambu yandi ke yambulaka maki na yandi na ntoto, Mpi yandi ke bikaka yo na mfututu sambu yo baka tiya. 15 Yandi ke vilaka nde dikulu mosi lenda niata yo To nde mbisi mosi ya mfinda lenda niata yo. 16 Yandi ke sadilaka bana na yandi mambu na nku yonso, bonso nde bo kele ve bana na yandi; b Yandi ke waka ve boma nde kisalu na yandi ya ngolo lenda vanda ya mpamba. 17 Sambu Nzambi me buyaka kupesa yandi1 mayele, Mpi me pesaka yandi ve dikabu ya mayele ya kubakisa mambu. 18 Kansi ntangu yandi ke telamaka mpi ke bulaka mapapu na yandi, Yandi ke sekaka mpunda ti muntu yina ke tambusaka yo. 19 Keti nge muntu ke pesaka mpunda ngolo na yo? c Keti nge ke lwatisaka nkingu na yo mika ya nda yina ke nikanaka? 20 Keti nge lenda sala nde yo pumbuka bonso mpasu? Kana yo sala nsia, yo ke pesaka boma. d 21 Yo ke bula-bulaka makulu na ntoto na kati ya muwanda mpi ke vandaka na kiese ya ngolo; e 39:17 1 Na kisina, “me salaka nde yandi vila.”
YOBI 39:13-29 KAPU 39 a Nk 104:17 Zek 5:9
22
b Bid 4:3
23 c Nk 147:10 Yez 31:1
24 d Yer 8:16
25 e Baz 5:22 Nk 32:9
Ndonga ya 2 a Bin 21:31 Yer 46:9 Yer 47:3 Hab 1:8
26
b Yez 5:28 Yer 8:6
27 c Yer 46:4
28 d Bin 23:5 Yez 40:31
29 e Yer 49:16 Oba 4
f Yob 9:26 Yer 49:22
Yo ke kwendaka ntinu na bitumba.1a Yo ke sekaka boma mpi ke waka ve boma ata ya kima mosi. b Yo ke vutukaka ve nima sambu na mbele ya bitumba. Lupaya ke salaka makelele ntangu yo ke tutanaka ti yo, Dikonga ya nene mpi ya fioti ke basisaka nsemo. Ntangu yo ke tekitaka na kiese, yo ke kwendaka na ntwala,1 Yo lenda telama ve kana yo wa2 makelele ya kibongo. Ntangu kibongo ke bulaka, yo ke tubaka nde, ‘Aa!’ Yo ke waka nsudi ya bitumba na kintama Mpi ke waka milolo ya bamfumu mpi milolo ya bitumba. c Keti kumbi-kumbi ya matono-matono ke pumbukaka na mayele na nge ya kubakisa mambu, Mpi ke tandulaka mapapu na yo na ndambu ya sudi? To keti ngo-zulu ke landaka nsiku na nge yo yina yo ke pumbukaka d Yo ke tungaka buyamba na yo na zulu, e Yo ke lalaka na nsongi ya ditadi, Mpi ke zingaka na kisika na yo ya ngolo ya lutaninu na zulu ya ditadi?1 Katuka kuna yo ke sosaka madia; f
39:21 1 Na kisina, “Yo ke basikaka sambu na kukutana ti binwaninu.” 39:24 1 Na kisina, “ke minaka ntoto.” 2 To mbala ya nkaka, “Yo ke ndimaka ve.” 39:28 1 Na kisina, “na zulu ya dinu ya ditadi.”
YOBI 39:30–40:21 Meso na yo ke talaka ntama kibeni. 30 Bana na yo ke nwaka menga; Mpi konso kisika yina bamvumbi kele, yo ke vandaka pana.” a Yehowa landaka kupesa Yobi mvutu nde: 2 “Keti muntu ya ke sosa-sosaka bifu fwete nwanisa Nkwa-Ngolo Yonso? b Bika nde muntu yina ke zola kunganina Nzambi kupesa mvutu.” c 3 Yobi vutudilaka Yehowa nde: 4 “Tala! Mono me fwana ve. d Inki mvutu mono lenda pesa nge? Mono me tula diboko na munoko na mono. e 5 Mono tubaka mbala mosi, kansi mono ta pesa diaka mvutu ve; Mbala zole, kansi mono ta tuba diaka ve.” 6 Ebuna Yehowa pesaka Yobi mvutu na kati ya mupepe ya ngolo f nde: 7 “Pardo, yilama bonso bakala; Mono ta yula nge bangiufula, ebuna nge ta zabisa mono. g 8 Keti nge ta tudila lunungu na mono ntembe?1 Keti nge ta bedisa mono sambu nge, nge nunga? h 9 Keti nge kele ti diboko ya ngolo bonso ya Nzambi ya kieleka, i To keti ndinga na nge lenda ngana bonso ya yandi? j 10 Pardo, kudikumisa kitoko ti nkembo mpi kimfumu; Lwata lukumu mpi bunene. 11 Basisa makasi na nge ya ngolo;
890 KAPU 39 a Mat 24:28
KAPU 40 Yez 45:9
40
40:8 1 To “ta mona mpamba lunungu na mono.”
12
b Yob 33:12, 13
13 c Yob 13:3 Yob 23:3-5 Yob 31:35
14
d Yob 42:5, 6
15
e Nk 39:9
16
Bin 30:32
17 f Yob 38:1
g Yob 38:3
18
Yob 42:4
19 h Nk 51:4 Bar 3:4
20 i Kub 15:6 Nk 89:13 Yez 40:26 1Bk 10:22
j Yob 37:4 Nk 29:3
21
Tala konso muntu yina kele lulendo, mpi kulumusa yandi. Tala konso muntu yina kele lulendo, mpi kulumusa yandi, Mpi niata-niata bantu ya mbi kisika bo kele. Bumba bo yonso na mfututu; Kangisa bo1 na kisika ya kubumbana, Ebuna mono ta ndima na ntwala na nge1 Nde diboko na nge ya kitata lenda gulusa nge. Ntangu yai, tala Behemoti,1 mbisi yina mono salaka mutindu mono salaka nge. Yo ke diaka matiti bonso ngombe. Tala ngolo yina kele na luketo na yo Mpi ngolo yina kele na misuni ya divumu na yo! Yo ke kumisaka mukila na yo ngolo bonso nti ya sedre; Misisa ya bambendi na yo kele ya kutunga kumosi. Mikwa na yo kele ya kwivre; Makulu na yo kele ya kibende. Yo kele na kisika ya ntete na kati1 ya bisalu ya Nzambi; Kaka Muntu yina salaka yo lenda pusana pene-pene na yo ti mbele na yandi ya bitumba. Sambu bangumba ke basisaka madia sambu na yo, Kisika bambisi yonso ya mfinda ke sakanaka. Yo ke lalaka na nsi ya banti ya lotusi,
40:13 1 Na kisina, “baluse na bo.” 40:14 1 To “ta sikisa nge.” 40:15 1 Mbala ya nkaka kiboko. 40:19 1 Na kisina, “Yo kele luyantiku.”
891
22
23
24
Na kisika ya lutaninu ya balukengi ya kiziba ya masa. Banti ya lotusi ke pesaka yo madidi, Mpi banti ya pepliye ya muwanda ke ziungaka yo. Kana nzadi ke nikana-nikana, yo ke waka boma ve. Yo ke tulaka ntima, ata Yordani a ke bula munoko na yo. Keti muntu lenda kanga yo na ntangu yo ke tala, To kutobula mbombo na yo ti ndobo?1 “Keti nge lenda kanga Leviatani1b ti ndobo ya bambisi To kukangisa ludimi na yo nsinga? Keti nge lenda lutisa nsinga1 na mbombo na yo To kutobula bambwanga na yo ti ndobo?2 Keti yo ta bondila nge kibeni, To keti yo ta tubila nge na mawete yonso? Keti yo ta sala kuwakana ti nge, Sambu nge kumisa yo mpika na nge luzingu ya mvimba? Keti nge ta sakana ti yo mutindu bo ke sakanaka ti ndeke To ta kanga yo nsinga ya bambwa sambu na bana na nge ya fioti ya bankento? Keti bantu ya mumbongo ta wakana ntalu na yo? Keti bo ta kabisa yo na kati ya bantu yina ke salaka kinkita? Keti nge ta kotisa badionga c mingi na mpusu na yo
41 2
3 4
5
6
7
40:24 1 Na kisina, “mutambu.” 41:1 1 Mbala ya nkaka ngandu. 41:2 1 Na kisina, “lukengi.” 2 Na kisina, “ti nsende.”
YOBI 40:22–41:16 KAPU 40 a Yoz 3:15
8
KAPU 41 b Nk 104:25, 26
9
10
11 c Yob 41:26
Ndonga ya 2 a 2Bs 20:6 Dan 4:35 Bis 11:17 Bar 9:19
12
13
14 b Bar 11:35
15
16
c Kul 10:14 Nk 24:1 Nk 50:12 1Bk 10:26
To makonga ya kulobila na ntu na yo? Tula diboko na nge na zulu na yo; Nge ta yibukaka bitumba yina mpi ta sala yo diaka ve ata fioti! Kivuvu yonso ya kuyala yo, kele mpamba. Kaka kumona yo ya mpamba ta lutila nge.1 Ata muntu mosi ve kele ti kikesa ya kuyangisa yo. Ebuna nani lenda telama na ntwala na mono? a Nani vandaka muntu ya ntete ya kupesa mono konso kima yina, sambu mono vutudila yandi? b Konso kima yina kele na zulu ya ntoto kele ya mono. c Mono ta vanda ve pima sambu na makulu na yo, Sambu na ngolo na yo mpi nitu na yo ya me salamaka mbote. Nani me katulaka lele na yo ya zulu? Nani ta kota na kati ya bambwanga na yo ya kukangula? Nani lenda kangula bakielo ya munoko1 na yo na kingolo-ngolo? Meno na yo yina kele na nziunga ke pesaka boma. Mukongo na yo kele ti bandonga ya bibala1 Yina me kangamaka ngolo kumosi. Konso kibala kele ya kukangama ngolo ti ya nkaka, Na mpila nde ata mupepe lenda kota ve na kati-kati na yo.
41:9 1 To “ta losa nge na ntoto.” 41:14 1 Na kisina, “kangula luse.” 41:15 1 To mbala ya nkaka, “Bandonga ya bibala na yo kele lulendo na yo.”
YOBI 41:17–42:3 17 Yo kele ya kukangama mosi ti ya nkaka; Yo kele ya kukangama kisika mosi mpi bo lenda kabisa yo ve. 18 Kana yo sala nsia, nsemo ke basikaka, Mpi meso na yo kele bonso nsemo ya suka. 19 Nsemo ya nzasi ke basikaka na munoko na yo; Tiya ke basikaka. 20 Midinga ke basikaka na mbombo na yo, Bonso fulu yina bo me pedisa tiya na yo ti matiti ya nda. 21 Mpema na yo ke pedisaka makala, Mpi tiya ke basikaka na munoko na yo. 22 Ngolo ya mingi kele na nkingu na yo, Mpi boma ke bakaka ntinu na ntwala na yo. 23 Mpusu ya divumu na yo kele ngolo kibeni Bonso kibende mosi ya me kuma ngolo na zulu na yo mpi yina lenda nikana ve. 24 Ntima na yo kele ngolo bonso ditadi, Ee, ngolo bonso ditadi ya nsi yina bo ke nikilaka bambuma. 25 Ntangu yo ke telamaka, ata bantu ya ngolo ke waka boma; Ntangu yo ke nikana-nikanaka, yo ke kumisaka bantu kisaka-saka. 26 Ata mbele mosi ve ya bitumba yina ke simba yo ta nunga; Yo vanda dikonga, tolo-tolo ya fioti, to ntu ya tolo-tolo. a 27 Yo ke monaka kibende bonso nianga, Kwivre bonso dibaya ya kupola.
892 KAPU 41 a Yob 41:7
Ndonga ya 2 a Yez 41:15 KAPU 42 b Kuy 18:14 Nk 135:6 Yez 43:13 Yez 55:10, 11 Yer 32:17 Mar 10:27 Luk 18:27
28 Tolo-tolo ke tinisaka yo ve; Matadi ya lanse ke kumaka nianga kana yo tutana ti yo. 29 Yo ke monaka nti bonso mwa-dititi, Mpi yo ke sekaka ntangu bo ke taka dikonga. 30 Na nsi, yo kele bonso bipesi ya dilonga ya ntoto yina lenda lwadisa; Yo ke kuditandulaka na poto-poto bonso kima ya bo ke tutaka bambuma sambu na kukatula yo bampusu. a 31 Yo ke salaka nde bamasa ya mudindu kutoka bonso masa na nzungu; Yo ke funsulaka nzadi-mungwa bonso nzungu ya mafuta. 32 Ntangu yo ke lutaka, nzila na yo ke bikalaka kusema na nima. Muntu lenda yindula nde mudindu ya masa ke vandaka ti nsuki ya mpembe. 33 Kele ve ti kima mosi bonso yo na zulu ya ntoto, Kigangwa yina bo me salaka sambu na kuwa boma ve. 34 Yo ke talaka ti makasi konso kima ya lulendo. Yo kele ntotila ya bambisi yonso ya nene ya mfinda.” Ebuna Yobi vutudilaka Yehowa nde: 2 “Ntangu yai, mono me zaba nde nge lenda sala mambu yonso Mpi ata kima mosi ve ya nge ke yindula kusala kele mpasi sambu na nge. b 3 Nge tubaka nde, ‘Yai nani ke bebisa ndongisila na mono kukonda kuzaba?’ c Yo yina mono tubaka, kansi kukonda kubakisa
42
c Yob 38:2
893 Mambu yina kele ya kuyituka mingi sambu na mono, yina mono me zaba ve. a 4 Nge tubaka nde, ‘Pardo wa, mpi mono ta tuba. Mono ta yula nge bangiufula, ebuna nge ta zabisa mono.’ b 5 Makutu na mono me waka mambu na nge, Kansi ntangu yai mono me mona nge ti meso na mono. 6 Yo yina mono me wa mawa sambu na mambu yina mono tubaka, c Mpi mono me vanda na mfututu mpi na putulu ya tiya sambu na kumonisa nde mono me balula ntima.” d 7 Ntangu Yehowa manisaka kutubila Yobi mambu yina, Yehowa tubilaka Elifazi muntu ya Temani nde: “Mono me wila nge ti banduku na nge zole makasi ya ngolo, e sambu beno me tuba ve mambu ya kieleka sambu na mono f mutindu nsadi na mono Yobi me tuba. 8 Ntangu yai, beno baka bangombe ya babakala nsambwadi ti mameme ya babakala nsambwadi mpi beno kwenda na nsadi na mono Yobi, ebuna beno pesa kimenga ya kuyoka sambu na beno mosi. Nsadi na mono Yobi ta samba sambu na beno. g Mono ta ndima kibeni mambu yina yandi ta lomba1 sambu na kusadila beno ve mambu na kuwakana ti buzoba na beno, sambu beno me tuba ve mambu ya kieleka sambu na mono mutindu nsadi na mono Yobi me tuba.” 9 Yo yina Elifazi muntu ya Temani, Bildadi muntu ya Shua, ti Sofare muntu ya Naama kwendaka mpi salaka mambu yina Yehowa songaka bo na kusala. Ebu42:8 1 Na kisina, “Mono ta nangula kibeni luse na yandi.”
YOBI 42:4-17 KAPU 42 a Nk 40:5 Nk 139:6
b Yob 38:3 Yob 40:7
c Yob 40:4
d Esd 9:6 Nk 51:17
e Yob 2:11
f Yob 11:6 Yob 15:14, 15 Yob 22:2, 3
g Kuy 20:17 Yak 5:15
Ndonga ya 2 a Mat 6:14
b Yob 2:6, 7 Yak 5:11
c Kuy 32:10 1Sa 2:7 2Bs 25:9 Bin 22:4 Yez 61:7
d Yob 19:13
e Bin 3:33 Bin 10:22 Ebr 11:6 Yak 5:11
f Yob 1:3
g Yob 1:1, 2
na Yehowa ndimaka kisambu ya Yobi. 10 Ntangu Yobi manisaka kusala kisambu sambu na banduku na yandi,a Yehowa katulaka mpasi ya Yobi b mpi vutulaka kimvwama na yandi.1 Yehowa pesaka yandi bima yina yandi vandaka na yo ntete mbala zole. c 11 Bampangi na yandi yonso ya babakala ti ya bankento mpi banduku na yandi yonso ya ntama d kwisaka na yandi mpi diaka ti yandi na nzo na yandi. Bo kuditulaka na kisika na yandi mpi pesaka yandi kikesa sambu na bampasi yonso yina Yehowa pesaka nzila nde yo bwila yandi. Konso muntu na kati na bo pesaka yandi mbongo ya kibende mpi lupetu ya wolo. 12 Ebuna Yehowa sakumunaka nsuka ya luzingu ya Yobi kuluta nkutu luyantiku, e mpi Yobi kumaka ti mameme 14 000, bashamo 6 000, bangombe 2 000,1 ti bampunda ya bankento 1000. f 13 Yandi butaka mpi bana ya nkaka nsambwadi ya babakala mpi tatu ya bankento. g 14 Yandi pesaka mwana ya ntete ya nkento zina Yemima, ya zole Kesia, mpi ya tatu Kereni-apuki. 15 Na insi ya mvimba, kuvandaka ve ti bankento ya kitoko bonso bana ya Yobi ya bankento, mpi tata na bo pesaka bo dikabu kumosi ti bampangi na bo ya babakala. 16 Na nima Yobi zingaka bamvula 140, mpi yandi monaka bana na yandi ti bantekolo na yandi—bandonga iya ya bantu. 17 Nsuka-nsuka Yobi fwaka, na nima ya kuzinga luzingu mosi ya nda mpi ya mbote.1 42:10 1 Na kisina, “Yehowa sobaka kimpika ya Yobi.” 42:12 1 Na kisina, “bangombe zole-zole 1000.” 42:17 1 Na kisina, “na kimununu mpi ya kufuluka ti bilumbu.”
BAN KU NGA M A M B U Y I N A K E N A K AT I
1
Banzila zole ya kuswaswana Kiese na kutanga nsiku ya Nzambi (2) Bantu ya lunungu kele bonso nti ya ke butaka mbuma (3) Bantu ya mbi kele bonso mpusu ya ble yina mupepe ke nataka (4)
10 Yehowa, nsadisi ya bantu ya me konda lusadisu Muntu ya mbi ke kudikumisa nde: “Nzambi kele ve” (4) Bantu ya me konda lusadisu ke kwendaka na Yehowa (14) “Yehowa kele Ntotila mvula na mvula” (16)
2 Yehowa ti muntu yina yandi me tulaka mafuta Yehowa ke seka makanda (4) Yehowa me tula ntotila na yandi (6) Beno pesa mwana lukumu (12)
11
3 Kutudila Nzambi ntima ata kigonsa kele ‘Sambu na nki bambeni mingi kibeni?’ (1) “Luguluku kele ya Yehowa” (8)
Kutina na Yehowa “Yehowa kele na tempelo na yandi ya santu” (4) Nzambi ke mengaka konso muntu yina ke zolaka mubulu (5)
12 Yehowa me telama sambu na kusala diambu “Mambu yina Yehowa ke tubaka kele bunkete” (6)
4 Kisambu ya kutudila Nzambi ntima “Beno wa makasi, kansi beno sala ve disumu” (4) ‘Mono ta lala mpongi na ngemba’ (8)
13 Kuvanda ti nzala ya ngolo ya luguluku ya Yehowa “O Yehowa, tii nki ntangu?” (1, 2) Yehowa ke pesaka matabisi mingi kibeni (6)
5 Yehowa, kitininu ya bantu ya lunungu Nzambi ke mengaka mambu ya mbi (4, 5) “Twadisa mono na lunungu na nge” (8)
14 Mambu yina zoba ke salaka “Yehowa kele ve” (1) “Muntu mosi ve ke sala mambu ya mbote” (3)
6 Kisambu sambu na kulomba nde Nzambi kuwa mawa Bafwa ke pesaka ve Nzambi lukumu (5) Nzambi ke waka ntangu bantu ke lombaka yandi na kuwila bo mawa (9)
15 Nani lenda vanda munzenza na tenta ya Yehowa? Yandi ke tubaka kieleka na ntima na yandi (2) Yandi ke kusilaka ve bantu makambu (3) Yandi ke lungisaka balusilu, ata kana yo ke pesa mpasi (4)
7 Yehowa kele Zuzi ya lunungu “Sambisa mono, O Yehowa” (8)
16 Yehowa, Nto ya bumbote “Yehowa kele dikabu na mono” (5) ‘Bangindu na mono ke sungika mono na mpimpa’ (7) ‘Yehowa kele na diboko na mono ya kitata’ (8) “Nge ta bika mono ve na Maziamu” (10)
8 Nkembo ya Nzambi mpi lukumu ya muntu “Zina na nge kele nene kibeni!” (1, 9) ‘Keti muntu kele mfunu?’ (4) Nzambi me pesaka muntu lukumu (5) 9 Kuzabisa bisalu ya kuyituka ya Nzambi Yehowa, kisika ya mbote ya kubumbana (9) Kuzaba zina ya Nzambi ke tendula kutudila yandi ntima (10)
17 Kisambu sambu na kulomba lutaninu “Nge me fimpa ntima na mono” (3) “Na kivudi ya mapapu na nge” (8) 894
895 18 Kukumisa Nzambi sambu na luguluku “Yehowa kele ditadi na mono” (2) Yehowa ke vandaka ya kwikama na bantu ya kwikama (25) Nzila ya Nzambi kele ya kukuka (30) “Kudikulumusa na nge ke kumisa mono muntu ya nene” (35) 19 Lugangu ya Nzambi mpi nsiku na yandi ke ta kimbangi “Zulu ke zabisaka nkembo ya Nzambi” (1) Nsiku ya kukuka ya Nzambi ke vutulaka ngolo (7) “Masumu yina mono me zaba ve” (12) 20 Luguluku ya ntotila yina Nzambi me tulaka mafuta Bantu ya nkaka ke tulaka ntima na bapusu-pusu ti bampunda, “kansi beto, beto ke bingaka zina ya Yehowa” (7) 21 Balusakumunu na ntotila yina ke tudilaka Yehowa ntima Nzambi me pesa ntotila luzingu ya nda (4) Bambeni ya Nzambi ta bela bitumba (8-12) 22 Muntu ya kukonda kivuvu me kuma muntu ya lukumu “Nzambi na mono, sambu na nki nge me yambula mono?” (1) “Bo ke budila bilele na mono zeke” (18) Kukumisa Nzambi na dibundu (22, 25) Ntoto ya mvimba ta sambila Nzambi (27) 23 “Yehowa kele Ngungudi na mono” “Mono ta konda kima ve” (1) “Yandi ke pesaka mono kikesa” (3) “Dikopa na mono me fuluka meke” (5) 24 Ntotila ya nkembo me kota na bakielo ‘Ntoto kele ya Yehowa’ (1) 25 Kisambu sambu na kulomba lutwadisu mpi ndolula “Longa mono banzila na nge” (4) “Kinduku ya ngolo ti Yehowa” (14) “Lolula masumu na mono yonso” (18) 26 Kutambula na kwikama “Tala mono, O Yehowa” (2)
BANKUNGA Mambu Yina Ke na Kati Kubuya kuvukana ti bantu ya mbi (4, 5) ‘Mono ta tambula na nziunga ya mesa-kimenga ya Nzambi’ (6) 27 Yehowa, kisika ya ngolo ya lutaninu ya luzingu na mono Ntonda sambu na tempelo ya Nzambi (4) Yehowa ke kebaka muntu ata bibuti kusala yo ve (10) “Tula kivuvu na Yehowa” (14) 28 Nzambi me wa kisambu ya muyimbi-bankunga ‘Yehowa, ngolo na mono mpi kitaninu na mono’ (7) 29 Ndinga ya ngolo ya Yehowa Kusambila ti bilele ya santu (2) “Nzambi ya nkembo ke ngana bonso nzasi” (3) Yehowa ke pesaka bantu na yandi ngolo (11) 30 Kudila me kuma kiese Nzambi ke monisilaka muntu ntima ya mbote luzingu ya mvimba (5) 31 Tina na Yehowa “Mono ke pesa mpeve na mono na maboko na nge” (5) “Yehowa, Nzambi ya kieleka” (5) Bumbote ya mingi ya Nzambi (19) 32 Kiese na bantu yina bo me lolula “Mono fungunaka disumu na mono na nge” (5) Nzambi ke pesa nge mayele ya kubakisa mambu mbote-mbote (8) 33 Lukumu na Ngangi “Beno yimbila yandi nkunga ya mpa” (3) Bima yonso salamaka na nzila ya ndinga mpi ya mpeve ya Yehowa (6) Dikanda ya Yehowa kele na kiese (12) Meso ya Yehowa ya ke kengilaka (18) 34 Yehowa ke gulusaka bansadi na yandi “Beto kumisa zina na yandi kumosi” (3) Wanzio ya Yehowa ke taninaka (7) “Beno meka mpi beno mona nde Yehowa kele mbote” (8) “Bo me buka ve ata mukwa na yandi mosi” (20)
BANKUNGA Mambu Yina Ke na Kati 35 Kisambu sambu na kuguluka na maboko ya bambeni Bo ta kula bambeni (5) Kukumisa Nzambi na kati ya bantu mingi (18) Kimbeni kukonda kikuma (19) 36 Zola ya kwikama mpi ya mbote ya Nzambi Muntu ya mbi ke waka ve Nzambi boma (1) Nzambi, nto ya luzingu (9) “Na nzila ya nsemo na nge, beto lenda mona nsemo” (9) 37 Bantu yina ke tudilaka Yehowa ntima ta toma Kuwa ve makasi sambu na bantu ya mbi (1) “Wa kiese mingi kibeni na Yehowa” (4) “Pesa nzila na nge na Yehowa” (5) “Bantu ya kudikulumusa ta baka ntoto” (11) Muntu ya lunungu ta konda ve mampa (25) Bantu ya lunungu ta zinga kimakulu na zulu ya ntoto (29) 38 Kisambu ya muntu mosi ya me balula ntima mpi ya ke mona mpasi “Mono ke kudiyangisa mpi mono me lemba nitu mingi kibeni” (6) Yehowa ke waka bantu yina ke vingilaka yandi (15) “Disumu na mono vandaka kuyangisa mono” (18) 39 Luzingu kele nkufi Muntu kele mupepe ya mpamba (5, 11) “Kumona ve mpamba mansanga na mono” (12) 40 Kupesa matondo na Nzambi yina me fwanana ve ti muntu ya nkaka Bisalu ya Nzambi kele mingi kuluta yina beto lenda tubila (5) Bimenga kele ve bima ya ntete yina Nzambi ke tudilaka dikebi (6) “Mono ke vandaka na kiese na kusala luzolo na nge” (8) 41 Kisambu na mbeto ya maladi Nzambi ke sadisaka muntu ya maladi (3)
896 Nduku mosi ya ngolo me teka yandi (9) 42 Kukumisa Nzambi sambu yandi kele Ngulusi ya Nene Mono ke wa nzala ya Nzambi mutindu kabuluku ke waka nzala ya masa (1, 2) “Sambu na nki mono me konda kivuvu?” (5, 11) “Vingila Nzambi” (5, 11) 43 Nzambi yina kele Zuzi ke gulusaka ‘Tinda nsemo na nge mpi kieleka’ (3) “Sambu na nki mono me konda kivuvu?” (5) “Vingila Nzambi” (5) 44 Kisambu sambu na kulomba lusadisu “Nge muntu gulusaka beto” (7) “Bonso mameme yina bo fwete fwa” (22) “Telama sambu na kusadisa beto!” (26) 45 Makwela ya ntotila yina bo me tulaka mafuta Yandi kele ti bangogo ya kitoko (2) “Nzambi kele kiti na nge ya kimfumu mvula na mvula” (6) Ntotila kele ti nzala ya ngolo ya kitoko ya nkento ya makwela (11) Bana ta vanda bamfumu na ntoto ya mvimba (16) 46 “Nzambi kele kitininu na beto” Bisalu ya kuyituka ya Nzambi (8) Nzambi me sukisa bitumba na ntoto ya mvimba (9) 47 Nzambi, Ntotila ya ntoto ya mvimba ‘Yehowa ke pesaka boma’ (2) Beno yimba bankunga ya lukumu sambu na Nzambi (6, 7) 48 Sioni, mbanza ya Ntotila ya Nene Kiese ya ntoto ya mvimba (2) Beno tala-tala mbanza ti banzo-zulu na yo (11-13) 49 Buzoba ya kutula ntima na bimvwama Muntu mosi ve lenda sumba diaka muntu ya nkaka (7, 8) Nzambi ke sumbaka diaka muntu na Maziamu (15)
897 Kimvwama lenda gulusa ve muntu na lufwa (16, 17) 50 Nzambi ke sambisaka muntu ya kwikama mpi muntu ya mbi Kuwakana ya Nzambi na nsadisa ya kimenga (5) “Nzambi yandi mosi kele Zuzi” (6) Bambisi yonso kele ya Nzambi (10, 11) Nzambi me monisa pwelele mambu ya bantu ya mbi (16-21) 51 Kisambu ya muntu yina me balula ntima Muntu ya masumu yantika bo bakaka divumu na yandi (5) ‘Yobisa mono sambu na disumu na mono’ (7) “Ganga ntima ya mpembe na kati na mono” (10) Ntima ya ke niokwama ke pesaka Nzambi kiese (17) 52 Kutula ntima na zola ya kwikama ya Nzambi Lukebisu na bantu yina ke kudikumisa sambu na mambu ya mbi (1-5) Bantu ya mbi ke tulaka ntima na bimvwama (7) 53 Mambu yina bazoba ke salaka “Yehowa kele ve” (1) “Muntu mosi ve ke sala mambu ya mbote” (3) 54 Kisambu sambu na kulomba lusadisu ntangu beto kele na kati ya bambeni “Nzambi kele nsadisi na mono” (4) 55 Kisambu ntangu nduku mosi me teka beto Nduku mosi ya ngolo me sosila yandi (12-14) “Losila Yehowa kizitu na nge” (22) 56 Kisambu ntangu bo ke monisa beto mpasi “Mono ke tulaka ntima na Nzambi” (4) “Mansanga na mono na dibungu na nge ya mpusu ya mbisi” (8) “Muntu lenda sala mono inki?” (4, 11) 57 Kisambu sambu na kulomba nde Nzambi kumonisa ntima ya mbote Kutina na nsi ya mapapu ya Nzambi (1)
BANKUNGA Mambu Yina Ke na Kati Bambeni me bwa na mutambu na bo mosi (6) 58 Kele ti Nzambi yina ke sambisaka ntoto Kisambu sambu na kupesa bantu ya mbi ndola (6-8) 59 Nzambi, kitaninu mpi kitininu ‘Kuwila ve bayekudi mawa’ (5) “Mono ta yimbila ngolo na nge” (16) 60 Nzambi me bedisa bambeni Luguluku yina ke katukaka na bantu kele mfunu ve (11) “Beto ta baka ngolo na Nzambi” (12) 61 Nzambi, nzo-zulu ya ngolo sambu na kuditanina na bambeni “Mono ta vanda munzenza na tenta na nge” (4) 62 Luguluku ya kieleka ke katukaka na Nzambi “Mono ke vingila Nzambi na pima yonso” (1, 5) ‘Beno kangula bantima na beno na ntwala ya Nzambi’ (8) Bantu kele mupepe ya mpamba (9) Kutula ve ntima na kimvwama (10) 63 Kuwa nzala ya Nzambi “Zola na nge ya kwikama kele mbote kuluta luzingu” (3) ‘Kufuluka kitini ya kuluta kitoko’ (5) Kuyindulula Nzambi na mpimpa (6) ‘Mono ke kangama na Nzambi’ (8) 64 Lutaninu na bigonsa ya kubumbana “Nzambi ta losila bo batolo-tolo” (7) 65 Nzambi ke kebaka ntoto “Muntu ya ke waka kisambu” (2) “Kiese na muntu yina nge me sola” (4) Bumbote ya mingi ya Nzambi (11) 66 Bisalu ya Nzambi ya ke pesaka boma “Beno kwisa kumona bisalu ya Nzambi” (5) “Mono ta lungisa balusilu na mono na nge” (13) Nzambi ke waka kisambu (18-20) 67 Ntoto ya mvimba ta wa Nzambi boma Nzila ya Nzambi ta zabana (2) ‘Bika bantu yonso kukumisa Nzambi’ (3, 5) “Nzambi ta sakumuna beto” (6, 7)
BANKUNGA Mambu Yina Ke na Kati 68 ‘Bika bambeni ya Nzambi kupanzana’ “Tata ya bana ya me konda batata” (5) Nzambi ke pesaka bantu yina kele bo mosi nzo (6) Bankento ke zabisa nsangu ya mbote (11) Bantu bonso makabu (18) ‘Yehowa ke nataka kilo na beto konso kilumbu’ (19) 69 Kisambu sambu na kulomba luguluku “Kikesa sambu na nzo na nge ke pela na kati na mono bonso tiya” (9) “Pesa mono mvutu nswalu” (17) “Bo pesaka mono masa ya ngani sambu na kunwa” (21) 70 Kulomba lusadisu kukonda kusukinina “Sala mambu nswalu sambu na mono” (5) 71 Kikalulu ya kutula ntima ya minunu Kutudila Nzambi ntima katuka kileke (5) “Ntangu ngolo na mono me mana” (9) ‘Nzambi me longaka mono katuka kileke’ (17) 72 Luyalu ya ngemba ya ntotila ya Nzambi “Muntu ya lunungu ta yela bonso matiti ya mpa” (7) Bantu katuka na nzadi-mungwa tii na nzadi-mungwa (8) Kuguluka na mubulu (14) Mbuma ta vanda mingi kibeni na ntoto (16) Zina ya Nzambi ta zinga kimakulu (17) 73 Muntu ya ke waka Nzambi boma me vutukila mabanza ya kimpeve “Makulu na mono zolaka kuvila nzila” (2) “Mono vandaka kudiyangisa kilumbu ya mvimba” (14) ‘Tii ntangu mono kotaka na kisika ya santu ya Nzambi’ (17) Bantu ya mbi na ntoto ya butesi (18) Kupusana pene-pene ya Nzambi kele mbote (28) 74 Kisambu sambu na kulomba nde Nzambi kuyibuka bantu na yandi Bo me yibusa mutindu Nzambi ke gulusaka (12-17) “Yibuka masota ya mbeni” (18)
898 75 Nzambi ke sambisaka na lunungu Bantu ya mbi ta nwa dikopa ya Yehowa (8) 76 Nzambi me nunga bambeni ya Sioni Nzambi ke gulusaka bantu ya kudikulumusa (9) Yandi ta kulumusa bambeni ya lulendo (12) 77 Kisambu na ntangu ya mpasi Kuyindulula bisalu ya Nzambi (11, 12) ‘Nani kele nene bonso nge, O Nzambi?’ (13) 78 Zola ya Nzambi mpi kukonda lukwikilu ya Izraele Kutela mambu na ndonga ya bantu yina ke kwisa (2-8) “Bo tudilaka ve Nzambi lukwikilu” (22) “Bambuma ya zulu” (24) “Bo pesaka Santu ya Izraele mawa” (41) Katuka na Ezipte tii na Ntoto ya Lusilu (43-55) “Bo landaka kutula ntembe ti Nzambi” (56) 79 Kisambu ntangu makanda kotilaka bantu ya Nzambi na ngolo ‘Beto kele kima ya nsoni’ (4) ‘Sadisa beto sambu na zina na nge’ (9) “Futa bantu ya ke zingaka pene-pene na beto mbala nsambwadi” (12) 80 Ngungudi ya Izraele sosaka kuvutula bantu na insi “O Nzambi, vutula beto” (3) Izraele kele bonso nti ya vinu ya Nzambi (8-15) 81 Ndongisila sambu na kulemfuka Kusambila ve banzambi ya banzenza (9) ‘A kana beno wilaka mono’ (13) 82 Bo ke binga bantu na kusambisa na lunungu Nzambi ke sambisa na kati-kati ya “banzambi” (1) “Nwanina muntu ya kukonda mfunu” (3) “Beno kele banzambi” (6) 83 Kisambu ntangu nge me kutana ti bambeni “O Nzambi, kuvanda ve pima” (1)
899
BANKUNGA Mambu Yina Ke na Kati Bambeni kele bonso nti ya bansende yina ke baluka (13) Zina ya Nzambi kele Yehowa (18)
84 Nzala ya ngolo sambu na nzo-tenta ya nene ya Nzambi Nzala ya ngolo ya Mulevi ya kuvanda bonso ndeke (3) “Kilumbu mosi na bibansala na nge” (10) “Nzambi kele ntangu mpi kitaninu” (11) 85 Kisambu sambu na kuvutuka na insi Nzambi ta tubila ngemba na bantu ya kwikama (8) Zola ya kwikama mpi kwikama ta kutana (10) 86 Ata nzambi mosi ve kele bonso Yehowa Yehowa kele ya kuyilama na kulolula (5) Makanda yonso ta sambila Yehowa (9) “Longa mono banzila na nge” (11) “Pesa mono ntima ya kukonda kukabwana” (11) 87 Sioni, mbanza ya Nzambi ya kieleka Bayina butukaka na Sioni (4-6) 88 Kisambu sambu na kuguluka na lufwa “Luzingu na mono kele pene-pene ya Maziamu” (3) ‘Konso suka mono ke sambaka nge’ (13) 89 Kuyimbila zola ya kwikama ya Yehowa Kuwakana ti Davidi (3) Bana ya Davidi ta zinga kimakulu (4) Muntu yina Nzambi me tulaka mafuta ke binga yandi “Tata” (26) Kuwakana ya Davidi kele ya kieleka (34-37) Muntu lenda tina ve Maziamu (48) 90 Nzambi ya kukonda nsuka mpi muntu ya ke zingaka ntangu fioti Bamvula funda kele kaka bonso mazono (4) Muntu ke zingaka bamvula 70-80 (10) “Longa beto mutindu ya kutanga bilumbu na beto” (12) 91 Lutaninu na kisika ya kinsweki ya Nzambi
Kuguluka na maboko ya muntu ya ke kangaka bandeke (3) Kutina na nsi ya mapapu ya Nzambi (4) Na lutaninu ata mafunda kubwa (7) Bawanzio me baka ntuma ya kutanina (11) 92 Yehowa kele ya kunanguka kimakulu Bisalu na yandi ya nene mpi mabanza na yandi ya mudindu (5) ‘Muntu ya lunungu ta yela bonso nti’ (12) Minunu ta landa kuyela (14) 93 Luyalu ya nene ya Yehowa “Yehowa me kuma Ntotila!” (1) ‘Bangibusa na nge me fwana na kutudila ntima’ (5) 94 Kisambu sambu na kulomba nde Nzambi kuvutula mbi “Tii nki ntangu bantu ya mbi ta landa?” (3) Kusungika ya Yah ke pesaka kiese (12) Nzambi ta yambula ve bantu na yandi (14) “Kubasisa mavwanga na zina ya nsiku” (20) 95 Lusambu ya kieleka ke kwendaka nzila mosi ti bulemfu “Bubu yai kana beno wa ndinga na yandi” (7) “Beno kumisa ve ntima na beno ngolo” (8) “Bo ta kota ve na kupema na mono” (11) 96 “Beno yimbila Yehowa nkunga ya mpa” Yehowa me fwana kibeni nde bo kumisa yandi (4) Banzambi ya bantu kele ya kukonda mfunu (5) Kusambila ti bilele ya santu (9) 97 Yehowa kele na zulu kibeni ya banzambi ya nkaka “Yehowa me kuma Ntotila!” (1) Zola Yehowa, menga mambu ya mbi (10) Nsemo sambu na muntu ya lunungu (11) 98 Yehowa, Ngulusi mpi Zuzi ya lunungu Yehowa me zabisa nde yandi ke gulusaka (2, 3)
BANKUNGA Mambu Yina Ke na Kati 99 Yehowa, Ntotila ya santu Yandi me vanda na kiti ya kimfumu na zulu ya basherube (1) Nzambi yina ke lolulaka mpi ke pesaka ndola (8) 100 Kupesa matondo na Ngangi “Beno sadila Yehowa na kiese” (2) ‘Nzambi muntu salaka beto’ (3) 101 Mfumu mosi ya ke sala mambu na kwikama ‘Mono ta ndima ve muntu ya lulendo’ (5) “Mono ta tala bantu ya kwikama” (6) 102 Kisambu ya muntu ya bo ke niokula yina me konda kivuvu “Mono kele bonso ndeke yina kele yo mosi” (7) ‘Bilumbu na mono kele kivudi yina ke vila’ (11) “Yehowa ta tunga diaka Sioni” (16) Yehowa ta bikala kimakulu (26, 27) 103 “Bika mono kumisa Yehowa” Nzambi ke tulaka masumu na beto ntama (12) Nzambi ke wilaka bantu mawa bonso tata (13) Nzambi ke yibukaka nde beto kele mfututu (14) Kiti ya kimfumu ya Yehowa mpi kimfumu na yandi (19) Bawanzio ke zitisaka ndinga ya Nzambi (20) 104 Kukumisa Nzambi sambu na bima ya kuyituka ya lugangu Ntoto ta bikalaka mvula na mvula (5) Vinu ti mampa sambu na muntu (15) “Bisalu na nge kele mingi kibeni!” (24) ‘Kana nge katula mpeve, bo ke fwaka’ (29) 105 Mambu ya kwikama yina Yehowa ke sadilaka bantu na yandi Nzambi me yibuka kuwakana na yandi (8-10) “Beno simba ve bantu ya mono me tulaka mafuta” (15) Nzambi sadilaka Yozefi yina kumaka mpika (17-22) Bimangu ya Nzambi na Ezipte (23-36) Kubasika ya Izraele na Ezipte (37-39)
900 Nzambi me yibuka lusilu ya Abrahami (42) 106 Izraele monisaka ve ntonda Bo vilaka nswalu mambu yina Nzambi salaka (13) Bo yingisaka nkembo ya Nzambi na kiteki ya ngombe (19, 20) Bo tulaka ve ntima na lusilu ya Nzambi (24) Bo vukanaka na lusambu ya Baale (28) Bo tambikaka bana na bademo (37) 107 Pesa Nzambi matondo sambu na bisalu na yandi ya kuyituka Yandi tambusaka bo na nzila ya mbote (7) Yandi pesaka masa na muntu yina kele na kiwina mpi madia na muntu yina kele na nzala (9) Yandi basisaka bo na mudidi (14) Yandi tindaka ndinga na yandi sambu na kubelula bo (20) Yandi ke taninaka nsukami sambu bo monisa yandi ve mpasi (41) 108 Kisambu sambu bo me nunga bambeni Luguluku yina ke katukaka na bantu kele na mfunu ve (12) “Beto ta baka ngolo na Nzambi” (13) 109 Kisambu ya muntu yina kele na mpasi ‘Bika muntu ya nkaka kubaka kisika na yandi’ (8) Nzambi ke telamaka na lweka ya nsukami (31) 110 Ntotila mpi nganga-nzambi bonso Melkizedeki ‘Yala na kati ya bambeni na nge’ (2) Baleke ya luzolo ya mbote bonso matonsi ya malulu ya suka-suka (3) 111
Kumisa Yehowa sambu na bisalu na yandi ya nene Zina ya Nzambi kele santu mpi yo ke pesaka boma (9) Boma ya Yehowa kele mayele (10)
112 Muntu ya lunungu ke waka Yehowa boma Muntu yina ke defisaka na ntima ya mvimba ta toma (5) “Bo ta yibukaka muntu ya lunungu kimakulu” (6)
901
BANKUNGA Mambu Yina Ke na Kati Muntu ya ke kabaka ke pesaka bima na bansukami (9)
113 Nzambi ya zulu ke nangulaka muntu ya kukonda mfunu Zina ya Yehowa kubaka lukumu kimakulu (2) Nzambi ke niekaka (6) 114 Luguluku ya Izraele na Ezipte Nzadi-mungwa tinaka (5) Bangumba pumbukaka bonso mameme ya babakala (6) Ditadi ya sileksi kumaka nto ya masa (8) 115 Beto fwete pesa nkembo kaka na Nzambi Biteki ya kukonda luzingu (4-8) Nzambi me pesaka ntoto na bantu (16) “Bafwa ke kumisaka ve Yah” (17) 116 Nkunga ya kumonisa ntonda “Inki mono ta pesa Yehowa?” (12) “Mono ta baka dikopa ya luguluku” (13) “Mono ta lungisa balusilu na mono na Yehowa” (14, 18) Lufwa ya bantu ya kwikama kele na mfunu (15) 117 Bo me binga makanda yonso na kukumisa Yehowa Zola ya kwikama ya Nzambi kele nene (2) 118 Kupesa matondo sambu Yehowa me nunga ‘Mono bingaka Yah, mpi yandi ndimaka’ (5) “Yehowa kele na lweka na mono” (6, 7) Ditadi yina bo losaka ta kuma ditadi ya kinkonko ya ntete-ntete (22) “Muntu yina ke kwisa na zina ya Yehowa” (26) 119 Ntonda sambu na ndinga ya mbalu ya Nzambi ‘Inki mutindu baleke lenda sala nde nzila na bo kulanda kuvanda bunkete?’ (9) “Mono ke zolaka bangibusa na nge mingi” (24) “Ndinga na nge kele kivuvu na mono” (74, 81, 114)
“Mono ke zolaka nsiku na nge mingi!” (97) “Mayele mingi ya kubakisa mambu mbote-mbote kuluta balongi na mono yonso” (99) “Ndinga na nge kele mwinda sambu na dikulu na mono” (105) “Ndinga na nge ya mvimba kele kieleka” (160) Ngemba sambu na bantu yina ke zolaka ndinga ya Nzambi (165) 120 Nzala ya ngolo yina munzenza kele na yo sambu na ngemba ‘Gulusa mono na ludimi ya ke kusaka’ (2) “Mono kele sambu na ngemba” (7) 121 Yehowa ke taninaka bantu na yandi “Lusadisu na mono ke katukaka na Yehowa” (2) Yehowa ke lalaka ve ata fioti (3, 4) 122 Kisambu sambu na kulomba ngemba ya Yeruzalemi Kiese ya kukwenda na nzo ya Yehowa (1) Mbanza yina bo me vukisa bonso kima mosi (3) 123 Kutala Yehowa sambu yandi monisa ntima ya mbote ‘Bonso bansadi, beto ke talaka Yehowa’ (2) “Beto me baka dikabu na beto ya mvimba ya kuvweza” (3) 124 “Kana Yehowa vandaka ve ti beto” Kutina mutambu ya kubukana (7) ‘Zina ya Yehowa kele lusadisu na beto’ (8) 125 Yehowa ke taninaka bantu na yandi “Mutindu bangumba ke ziungaka Yeruzalemi” (2) “Bika ngemba kuvanda na Izraele” (5) 126 Sioni ta vutuka na kiese na insi ‘Yehowa me sala mambu ya nene’ (3) Yantika na kudila tii na kiese (5, 6) 127 Kana Nzambi kele ve, mambu yonso kele mpamba “Kana Yehowa me tunga ve nzo” (1) Bana, matabisi ya me katuka na Nzambi (3)
BANKUNGA Mambu Yina Ke na Kati
902
128 Kiese na kuwa Yehowa boma Nkento bonso nti ya vinu yina ke butaka mingi (3) “Bika nge mona mutindu Yeruzalemi ke toma” (5)
138 Ata Nzambi kele ya kunanguka, yandi ke kebaka bantu ‘Nge ndimaka kisambu na mono’ (3) ‘Ata na kati ya kigonsa, nge ke gulusaka mono’ (7)
129 Bo me nwanisa kansi bo me bedisa ve Bantu yina ke mengaka Sioni me wa nsoni (5)
139 Nzambi me zaba bansadi na yandi mbote Kisika ya kutina mpeve ya Nzambi kele ve (7) ‘Mono me salamaka na mutindu ya kuyituka’ (14) ‘Nge monaka mono ntangu mono vandaka na kati ya divumu’ (16) “Twadisa mono na nzila ya mvula na mvula” (24)
130 “Mono ke binga nge katuka na bisika ya mudindu” “Kana nge vandaka kutala bifu” (3) Yehowa ke lolulaka na masonga yonso (4) “Mono ke vingila Yehowa ti nzala ya ngolo” (6) 131 Ndima yina nge kele na yo bonso mwana yina bo me katula na mabele Kuvanda ve na nzala ya bima ya nene-nene (1) 132 Bo me solaka Davidi mpi Sioni “Kubuya ve muntu yina nge me tulaka mafuta” (10) Banganga-nzambi ya Sioni me lwata luguluku (16) 133 Kuzinga kumosi na bumosi Bonso mafuta na ntu ya Aroni (2) Bonso malulu ya Ermoni (3) 134 Kukumisa Nzambi na mpimpa “Beno nangula maboko na beno na busantu yonso” (2) 135 Kumisa Yah sambu na bunene na yandi Bidimbu ti bimangu na Ezipte (8, 9) “Zina na nge ke zingaka kimakulu” (13) Biteki ya kukonda luzingu (15-18) 136 Zola ya kwikama ya Yehowa ke zingaka kimakulu Nzambi salaka zulu ti ntoto na mayele yonso (5, 6) Farao fwaka na Nzadi-Mungwa ya Mbwaki (15) Nzambi ke yibukaka bantu yina ke niokwama (23) Nzambi ke pesaka madia na bima yonso ya kele na moyo (25) 137 Pene-pene ya banzadi ya Babilone Bo yimbaka ve bankunga ya Sioni (3, 4) Bo ta bebisa Babilone (8)
140 Yehowa, Ngulusi ya ngolo Bantu ya mbi kele bonso banioka (3) Bantu ya mubulu ta fwa (11) 141 Kisambu sambu na kulomba lutaninu “Bika kisambu na mono kuvanda bonso ndumbu” (2) Kusungika ya muntu ya lunungu kele bonso mafuta (5) Bantu ya mbi ta bwa na babukondi na bo mosi (10) 142 Kisambu sambu na kuguluka na maboko ya bantu yina ke monisaka bantu ya nkaka mpasi “Kele ve ata ti kisika mosi ya mono lenda tina” (4) ‘Nge kele yonso ya mono kele na yo’ (5) 143 Kuvanda na nzala ya Nzambi bonso ntoto ya kuyuma ‘Mono ke yindulula bisalu na nge’ (5) “Longa mono na kusala luzolo na nge” (10) ‘Bika mpeve na nge ya mbote kutwadisa mono’ (10) 144 Kisambu sambu na kununga “Muntu kele nani?”(3) ‘Bika bambeni kupanzana’ (6) Kiese na bansadi ya Yehowa (15) 145 Kukumisa Nzambi, Ntotila ya nene ‘Mono ta zabisa bunene ya Nzambi’ (6) “Yehowa kele mbote sambu na bigangwa yonso” (9) “Bantu na nge ya kwikama ta kumisa nge” (10)
903
BANKUNGA Mambu Yina Ke na Kati –2:4 Kimfumu ya kukonda nsuka ya Nzambi (13) Diboko ya Nzambi ke lungisa nzala ya bantu yonso (16)
146 Tula ntima na Nzambi, kansi na bantu ve Kana muntu kufwa, mabanza na yandi ke vilaka (4) Nzambi ke tedimisaka bantu yina me fumbama (8) 147 Kukumisa bisalu ya zola mpi bisalu ya ngolo ya Nzambi Yandi ke belulaka bantu yina kele na mawa (3) Yandi ke bingaka bambwete yonso na zina na yo (4)
Yandi ke tindaka mvula ya mpembe bonso lene (16) 148 Bigangwa yonso fwete kumisa Yehowa “Beno kumisa yandi, beno bawanzio na yandi yonso” (2) ‘Beno kumisa yandi, ntangu, ngonda, mpi bambwetete’ (3) Baleke ti minunu fwete kumisa Nzambi (12, 13) 149 Nkunga ya kukumisa kununga ya Nzambi Nzambi ke zolaka bantu na yandi (4) Lukumu kele ya bantu ya kwikama ya Nzambi (9) 150 Bika konso kima ya ke pema kukumisa Yah Aleluya! (1, 6)
MUKANDA NTETE (Bankunga 1-41) na muntu yina ke 1 Kiese tambulaka ve na kulanda
2
3
4
5
ndongisila ya bantu ya mbi, Yina ke telamaka ve na nzila ya bansumuki, a Mpi yina ke vandaka ve na kiti ya bantu yina ke vwezaka. b Kansi yandi ke vandaka na kiese na nsiku ya Yehowa, c Mpi yandi ke tangaka nsiku na yandi na ndinga ya nsi1 mpimpa ti mwini. d Yandi ta vanda bonso nti yina bo me kuna pene-pene ya bamasa, Nti yina ke butaka mbuma na nsungi na yo, Matiti na yo ke yumaka ve. Mpi konso kima yina yandi ke sala ta nunga. e Bantu ya mbi kele mpidina ve; Bo kele bonso mpusu ya ble yina mupepe ke nataka. Yo yina bantu ya mbi ta nunga ve ntangu bo ta sambisa bo; f
1:2 1 To “yandi ke yindululaka nsiku na yandi.”
KAPU 1 a Bin 4:14 b Bin 22:10 c Nk 19:7 Nk 40:8 Nk 112:1 Mat 5:3 Bar 7:22 Yak 1:25 d Yoz 1:8 Nk 119:97 1Tm 4:15 e 1Bs 22:13 Yer 17:7, 8
6
2 2
f Mat 25:41
Ndonga ya 2 a Mal 3:18 Mat 13:49, 50 b Nk 37:18 Yer 12:3 1Pi 3:12
3
c Bin 14:12
KAPU 2 d Bis 4:25-28 e Mat 27:1, 2 Luk 23:10, 11 Kus 19:19 f Nk 89:20 Yez 61:1
4
Mpi bansumuki ta bikala ve na kati ya kimvuka ya bantu ya lunungu. a Sambu Yehowa me zaba nzila ya bantu ya lunungu, b Kansi nzila ya bantu ya mbi ta fwa. c Sambu na nki makanda me kuma kisaka-saka Mpi bantu ke tuba na nsi-nsi1 diambu mosi ya mpamba? d Bantotila ya ntoto me telama Mpi bamfumu ya nene me vukana1 bonso muntu mosi e Sambu na kunwanisa Yehowa mpi kunwanisa muntu yina yandi me tulaka mafuta.2f Bo ke tuba nde: “Bika beto katula miniololo na bo Mpi beto katula bansinga na bo!” Muntu yina me vanda na kiti ya kimfumu na zulu ta seka; Yehowa ta vweza bo.
2:1 1 To “ke yindulula.” 2:2 1 To “me sala lukutakanu.” 2 To “Kristu na yandi.”
BANKUNGA 2:5–3:8 5 Na ntangu yina yandi ta tubila bo na makasi na yandi Mpi yandi ta pesa bo boma ya ngolo na makasi na yandi ya ngolo, 6 Yandi ta tuba nde: “Mono mosi me tula ntotila na mono a Na Sioni, b ngumba na mono ya santu.” 7 Bika mono zabisa nsiku ya Yehowa; Yandi tubilaka mono nde: “Nge kele mwana na mono; c Bubu yai mono me kuma tata na nge. d 8 Lomba mono, ebuna mono ta pesa nge makanda bonso dikabu Mpi nsuka ya ntoto sambu yo vanda ya nge. e 9 Nge ta panza bo ti muhangu ya kibende, f Mpi nge ta pasula bo bonso kima ya bo me sala na ntoto ya tuma.” g 10 Ebuna ntangu yai, beno bantotila, beno monisa mayele ya kubakisa mambu mbote-mbote; Beno ndima nde bo sungika beno,1 beno bazuzi ya ntoto. 11 Beno sadila Yehowa ti boma, Mpi beno wa kiese ti matekita. 12 Beno pesa mwana lukumu,1h kana ve Nzambi2 ta wa makasi Ebuna beno ta fwa ntama ti nzila, i Sambu makasi na yandi lenda mata nswalu. Kiese na bantu yonso yina ke tinaka na yandi. 2:10 1 To “Beno keba.” 2:12 1 Na kisina, “beze.” 2 Na kisina, “yandi.”
904 Nkunga ya Davidi ntangu yandi vandaka kutina mwana na yandi Absalomi. a
KAPU 2 a Nk 45:6 Eze 21:27 Dan 7:13, 14 Kus 19:16
Yehowa, sambu na nki 3 O bambeni na mono me
b 2Sa 5:7 Kus 14:1 c Mat 3:16, 17 Mar 1:9-11 Bar 1:4 d Bis 13:33 Ebr 1:5 Ebr 5:5
2
3
e Nk 72:8 Ebr 1:2 Kus 11:15 f Kus 12:5 Kus 19:15 g Dan 2:44 Kus 2:26, 27
4
h Fil 2:9-11 i Yoa 3:36
Ndonga ya 2
5
KAPU 3 a 2Sa 15:14 b 2Sa 15:12 2Sa 16:15 c 2Sa 12:11
6
d 2Sa 16:7, 8 e Kuy 15:1 f Yez 45:25 g Nk 27:6
7
h 2Sa 15:25 Nk 2:6 i Nk 4:8 Bin 3:24 j 2Bn 6:15, 16 Nk 27:3 Bar 8:31 k 1Tm 4:10 l 2Te 1:6 m Nk 37:39 Yez 43:11 Kus 19:1
8
kuma mingi kibeni? b Sambu na nki bantu mingi kibeni ke nwanisa mono? c Bantu mingi ke tuba sambu na mono1 nde: “Nzambi ta gulusa yandi ve.” d (Sela)2 Kansi nge, O Yehowa, nge kele kitaninu na nziunga na mono, e Nge kele nkembo na monof mpi muntu yina ke tombula ntu na mono. g Mono ta binga Yehowa na ndinga ya ngolo, Mpi yandi ta pesa mono mvutu katuka na ngumba na yandi ya santu. h (Sela) Mono ta kuditandula mpi ta lala mpongi; Mpi mono ta telama na mpongi na lutaninu, Sambu Yehowa ke landa kusadisa mono. i Mono ke wa ve boma ya makumi ya mafunda ya bantu Yina me yilama na konso ndambu sambu na kunwanisa mono. j O Yehowa, telama! O Nzambi na mono, gulusa mono! k Sambu nge ta bula bambeni na mono yonso na mbwanga; Nge ta buka meno ya bantu ya mbi. l Luguluku kele ya Yehowa. m Lusakumunu na nge kele na zulu ya bantu na nge. (Sela)
3:2 1 To “moyo na mono.” 2 Tala Bantendula ya Bangogo.
905 Na ntwadisi; ya kuyimba ti bima ya kubudila miziki ya kele ti bansinga. Nkunga ya Davidi.
4
2
3
4
5
6
7
Ntangu mono ke binga, ndima, O Nzambi na mono ya lunungu. a Yidikila mono nzila ya kutinina1 na ntangu mono kele na mpasi. Wila mono mawa mpi wa kisambu na mono. Beno bana ya bantu, tii nki ntangu beno ta kumisa lukumu na mono nsoni? Tii nki ntangu beno ta zola mambu ya kukonda mfunu mpi beno ta sosa mambu ya luvunu? (Sela) Beno zaba nde Yehowa ta sadila muntu na yandi ya kwikama mambu na mutindu ya kuswaswana;1 Yehowa ta wa ntangu mono ta binga yandi. Beno wa makasi, kansi beno sala ve disumu. b Beno tuba na ntima na beno, na mbeto na beno, mpi beno vanda pima. (Sela) Beno pesa bimenga ya lunungu, Mpi beno tudila Yehowa ntima. c Bantu mingi ke tuba nde: “Nani ta songa beto kima ya mbote?” Bika nsemo ya luse na nge kusema na zulu na beto, O Yehowa. d Nge me fulusa ntima na mono ti kiese mingi Kuluta bantu yina kele ti bambuma mingi ya bo me katula na bilanga mpi vinu ya mpa mingi.
4:1 1 To “Sadila mono kisika ya nene.” 4:3 1 To “ta sala luswaswanu sambu na muntu na yandi ya kwikama; ta tula muntu na yandi ya kwikama na kingenga.”
BANKUNGA 4:1–5:7 KAPU 4 a Nk 11:7
b Efe 4:26
c Nk 37:3 Nk 62:8 Bin 3:5 1Pi 4:19
d Kut 6:26 Nk 80:7 Bin 16:15 1Pi 3:12
8 Mono ta kuditandula mpi ta lala mpongi na ngemba, a Sambu nge mpamba, O Yehowa, muntu ke salaka nde mono zinga na lutaninu. b Na ntwadisi sambu na Nehiloti.1 Nkunga ya Davidi.
na mono, 5 WaObangogo Yehowa; c
2
Ndonga ya 2 a Nk 3:5 Bin 3:24, 26
b Lev 25:18
3
KAPU 5 c Nk 65:2 1Pi 3:12
d Nk 55:16, 17
4
e Mar 1:35
f Nk 89:14 Bin 6:16-19 Hab 1:13
5
g Nk 15:1-5 Bin 12:19
h Bar 12:9 Ebr 1:9
i Bin 20:19 Yoa 8:44 Kol 3:9 Kus 21:8
j Kuy 9:6 Nk 55:23 Bin 6:16, 17 1Pi 3:10
k 1Sa 3:3 1Bs 16:1
l Nk 69:13
m Nk 28:2 Nk 138:2
6
7
Tula dikebi na kudila na mono. Tula dikebi na kudila na mono sambu na kulomba lusadisu, O Ntotila na mono mpi Nzambi na mono, sambu mono ke samba nge. O Yehowa, nge ta wa ndinga na mono na suka; d Na mene-mene mono ta songa nge diambu yina ke yangisa monoe mpi mono ta vingila ti kivuvu. Sambu nge kele ve Nzambi yina ke waka kiese na mambu ya mbi; f Muntu mosi ve ya mbi lenda bikala ti nge. g Muntu mosi ve ya lulendo lenda telama na ntwala na nge. Nge ke mengaka bantu yonso yina ke salaka mambu ya mbi; h Nge ta fwa bantu yina ke tubaka luvunu. i Yehowa ke mengaka muntu ya mubulu mpi ya ke kusaka.1j Kansi mono ta kota na nzo na nge k sambu na zola na nge ya kwikama ya nene; l Mono ta fukama na ndambu ya tempelo1 na nge ya santu ti boma mpi luzitu sambu na nge. m
5:Zulu 1 Tala Bantendula ya Bangogo. 5:6 1 To “muntu yina ke tiamunaka menga mpi ke kusaka.” 5:7 1 To “ya kisika ya santu.”
BANKUNGA 5:8–6:10 8 O Yehowa, twadisa mono na lunungu na nge sambu na bambeni na mono; Yidika nzila na nge sambu na mono. a 9 Sambu bantu lenda tula ve ntima na mambu ya bo ke tubaka; Kima mosi ve kele na kati na bo kaka mayele ya mbi; Mungungu na bo kele maziamu ya kukanguka; Bo ke lebaka ti ludimi na bo.1b 10 Kansi Nzambi ta tuba nde bo me sala mbi; Mayele na bo mosi ya mbi ta bwisa bo. c Bika bo tinisa bo sambu na mambu na bo mingi ya mbi, Sambu bo me kolamina nge. 11 Kansi bantu yonso yina ke tinaka na nge ta vanda na kiese; d Bo ta tulaka milolo ya kiese ntangu yonso. Nge ta kanga nzila ya kukuma kisika bo kele, Mpi bantu yina ke zolaka zina na nge ta yangalala na nge. 12 Sambu nge ta sakumuna konso muntu ya lunungu, O Yehowa; Nge ta ziunga bo ti kundimama na nge bonso ti kitaninu ya nene. e Na ntwadisi; ya kuyimba ti bima ya kubudila miziki ya kele ti bansinga sambu yo wakana ti Sheminiti.1 Nkunga ya Davidi.
kunganina mono 6 O veYehowa, na makasi na nge,
Mpi kusungika mono ve na makasi na nge. f 2 Wila mono mawa, O Yehowa, sambu mono me lemba. Belula mono, O Yehowa, g
5:9 1 To “Bo ke sadilaka ludimi ya sukadi.” 6:Zulu 1 Tala Bantendula ya Bangogo.
906 KAPU 5 a Nk 25:4, 5 Nk 27:11
3
b Bin 29:5 Bar 3:13
c 2Sa 15:31 2Sa 17:23 Nk 7:14, 15
d Nk 40:16
4
5
e Kuy 15:1 Nk 3:3
KAPU 6
6
f Nk 38:1 Yer 10:24
g Nk 41:4 Nk 103:2, 3
Ndonga ya 2
7
a Mat 26:38, 39
b Nk 13:1, 2
c Nk 50:15
8
d Nk 119:88 Bid 3:22
e Nk 30:9 Nk 115:17 Lon 9:5, 10
9
f Nk 69:3
g Nk 39:12
h Nk 31:9
i Nk 3:4 Nk 145:18, 19 Ebr 5:7
j Nk 31:22 Nk 40:1 Yon 2:2
k Nk 40:14 Yer 20:11
10
sambu mikwa na mono ke tekita. Ee, mono1 ke kudiyangisa mingi, a Mpi mono ke yula nge, O Yehowa—tii nki ntangu? b Kwisa kuvutuka, O Yehowa, mpi gulusa mono;1c Gulusa mono sambu na zola na nge ya kwikama. d Sambu na lufwa, bo ke yibukaka1 nge ve; Na Maziamu,2 nani ta pesa nge lukumu? e Mono me lemba sambu na kudila na mono; f Mpimpa ya mvimba mono ke podisa mbeto na mono na mansanga;1 Mono ke podisa kisika na mono ya kulala na kudila. g Meso na mono me lemba sambu na mawa na mono; h Yo ke mona ve mbote1 sambu na bantu yonso yina ke niokula mono. Beno katuka pene-pene na mono, beno yonso bantu yina ke salaka mambu ya mbi, Sambu Yehowa ta wa makelele ya kudila na mono. i Yehowa ta wa diambu ya mono ke lomba sambu yandi wila mono mawa; j Yehowa ta ndima kisambu na mono. Bo ta pesa bambeni na mono yonso nsoni mpi bo ta lemba nitu; Bo ta bwa kinima-nima na nsoni ya kintulumukina. k
6:3, 4 1 To “moyo na mono.” 6:5 1 Na kisina, “tubilaka.” 2 To “Sheole,” disongidila, maziamu ya bantu yonso. Tala Bantendula ya Bangogo. 6:6 1 Na kisina, “ke sala nde mbeto na mono kufuluka na mansanga.” 6:7 1 To “Yo me nuna.”
907
NKUNGA 7:1-16
Nkunga ya mawa1 ya Davidi yina yandi yimbilaka Yehowa sambu na bangogo ya Kushi muntu ya dikanda ya Benyamini.
Yehowa Nzambi na mono, 7 O mono me tina na nge. a
2
3
4
5
6
7
8
Katula mono na bantu yonso yina ke monisa mono mpasi mpi gulusa mono. b Kana ve bo ta pasula mono1 bitini-bitini mutindu ntambu ke salaka, c Bo ta nata mono ntama mpi muntu ya kugulusa mono ta vanda ve. O Yehowa Nzambi na mono, kana mono kele na kifu na diambu yai, Kana mono me sala mambu kukonda lunungu, Kana mono me sala mbi na muntu yina ke sadila mono mambu ya mbote, d To kana mono me botula bima ya mbeni na mono kukonda kikuma,1 Bika mbeni kulanda mono mpi kukanga mono;1 Bika yandi niata luzingu na mono na ntoto Mpi yandi sala nde nkembo na mono kumana na mfututu. (Sela) O Yehowa, telama na makasi na nge; Nwanisa nganzi ya bambeni na mono; e Telama sambu na mono, mpi lomba nde bo zenga mambu na lunungu. f Bika nde makanda kuziunga nge; Mpi nge ta nwanisa bo katuka na zulu. Yehowa ta zengila bantu nkanu. g
7:Zulu 1 To “Nkunga ya mafwa.” 7:2, 5 1 To “moyo na mono.” 7:4 1 To mbala ya nkaka, “Ntangu mono gulusaka muntu yina ke nwanisa mono kukonda kikuma.”
KAPU 7 a Nk 18:2 Bin 18:10 b Yer 15:15 2Bk 4:9 2Pi 2:9
9
c Nk 10:9 d Bin 17:13 e Nk 3:7 Nk 35:1 f Nk 103:6
10
g Kuy 18:25 Nk 9:7, 8
Ndonga ya 2
11
a Nk 18:20 Nk 26:11 Nk 41:12 b Nk 37:25
12
c Kul 32:4 Kus 15:3 d 1Sa 16:7 e 1Bs 28:9 Yer 17:10 Kus 2:23
13
f Kuy 15:1 Bin 30:5 g Bin 2:21
14
h Kuy 18:25 Nk 9:4 Nk 98:9 i Yez 55:7 j Kul 32:41
15
k Kul 32:21, 23 l Kul 32:42 m Yak 1:15 n Est 7:10 Nk 10:2 Nk 35:7, 8 Nk 57:6 Bin 26:27 o Est 9:24, 25
16
Sambisa mono, O Yehowa, na kutadila lunungu na mono Mpi na kutadila kwikama na mono. a Pardo sukisa bisalu ya mbi ya bantu ya mbi. Kansi tedimisa muntu ya lunungu, b Sambu nge kele Nzambi ya lununguc yina ke talaka bantima d mpi mawi ya kati kibeni.1e Nzambi kele kitaninu na mono, f Ngulusi ya bantu yina kele na ntima ya kusungama. g Nzambi kele Zuzi ya lunungu, h Mpi Nzambi ke zabisaka balusambisu na yandi konso kilumbu. Kana muntu kubalula ve ntima, i yandi ta sekisa mbele na yandi ya bitumba; j Yandi ta konika munduki na yandi ya tolo-tolo mpi ta yidika yo. k Yandi ke yidika binwaninu na yandi ya ke fwaka; Yandi ke yidika batolo-tolo na yandi ya ke pelaka tiya. l Beno tala muntu yina me baka divumu ya mambu ya mbi; Yandi me baka divumu ya mavwanga mpi yandi me buta luvunu. m Yandi ke timuna dibulu mpi ke kumisa yo nda, Kansi yandi ke bwa kaka na dibulu yina yandi timunaka. n Mpasi yina yandi ke nata ta vutuka na ntu na yandi mosi; o Mubulu na yandi ta bwila mukwa ya ntu na yandi.
7:9 1 To “ke mekaka bantima mpi bapiku.”
BANKUNGA 7:17–9:7 17 Mono ta kumisa Yehowa sambu na lunungu na yandi; a Mono ta yimba bankunga1 sambu na kukumisa zina ya Yehowa, b Muntu ya Kuluta Zulu. c Na ntwadisi; na zulu ya Gititi.1 Nkunga ya Davidi.
Yehowa Mfumu na beto, 8 O zina na nge kele nene
2
3
4
5
6
7
kibeni na ntoto ya mvimba; Nge me tulaka lukumu na nge na zulu kibeni kuluta zulu!1d Nge me sala nde ngolo kubasika na munoko ya bana mpi ya bana ya fioti e Sambu na bambeni na nge, Sambu na kukumisa mbeni pima ti muntu ya ke vutula mbi. Kana mono tala zulu na nge, bisalu ya misapi na nge, Ngonda ti bambwetete yina nge me yidikaka, f Muntu kele nani sambu nge yindula yandi, Mpi mwana ya muntu kele nani sambu nge keba yandi? g Nge kulumusaka yandi mwa fioti na nsi ya bawanzio,1 Mpi nge pesaka yandi nkembo ti lukumu. Nge pesaka yandi kiyeka na zulu ya bisalu ya maboko na nge; h Nge me tulaka bima yonso na nsi ya makulu na yandi: Mameme, bankombo, ti bangombe yonso, Mpi bambisi ya mfinda, i
7:17; 9:2 1 To “ta bula miziki.” 8:Zulu; 9:Zulu 1 Tala Bantendula ya Bangogo. 8:1 1 To mbala ya nkaka, “Nge muntu yina bo ke tubilaka lukumu na nge na zulu ya zulu!” 8:5 1 Na kisina, “ya bayina kele bonso Nzambi.”
908 KAPU 7 a Nk 35:28 b Yez 25:1 Ebr 13:15 Kus 15:4 c Dan 4:17
8 Bandeke ya zulu mpi bambisi ya masa ya nzadi-mungwa, Bima yonso yina ke lutaka na banzadi-mungwa. 9 O Yehowa Mfumu na beto, zina na nge kele nene kibeni na ntoto ya mvimba! Na ntwadisi; na zulu ya Muti-labeni.1 Nkunga ya Davidi.
KAPU 8 d 1Bn 8:27 Nk 104:1 Nk 148:13 e Mat 21:16 Luk 10:21 1Bk 1:27 f Nk 19:1 Nk 104:19 Yez 40:26 Bar 1:20 g Kuy 1:29 Kuy 9:3 Nk 144:3 Mat 6:25, 30 Yoa 3:16 Bis 14:17 Ebr 2:6-8 h Kuy 1:26 Kuy 9:1, 2 i Kuy 1:28 Kuy 9:3
Ndonga ya 2 KAPU 9 a 1Bs 16:12 1Bs 29:11 Kus 4:11 b Nk 28:7 c Nk 56:9 d Nk 89:14 1Pi 2:23 e Kul 9:4 f Kul 25:19 g Nk 90:2 1Tm 1:17 h Bar 14:10 Kus 20:11
9
1 [Aleph]
Mono ta kumisa nge, O Yehowa, na ntima na mono ya mvimba; Mono ta zabisa bisalu na nge yonso ya kuyituka. a 2 Mono ta wa kiese mpi ta yangalala na nge; Mono ta yimba bankunga1 sambu na kukumisa zina na nge, O Muntu ya Kuluta Zulu. b
2 [Beth]
3 Ntangu bambeni na mono ta vutuka nima, c Bo ta bula sakuba mpi ta fwa na meso na nge. 4 Sambu nge ke nwanina diambu na mono ya lunungu; Nge me vanda na kiti na nge ya kimfumu, nge ke sambisa na lunungu. d
3 [Gimel]
5 Nge me nganina makanda e mpi nge me fwa muntu ya mbi, Nge me vwansa zina na bo mvula na mvula. 6 Mbeni me fwa kimakulu; Nge tumunaka bambanza na bo, Ebuna bo ta yibukaka bo diaka ve. f
5 [He]
7 Kansi Yehowa me vanda na kiti ya kimfumu kimakulu; g Yandi me kumisa kiti na yandi ya kimfumu ngolo sambu na lunungu. h
909
BANKUNGA 9:8–10:3
8 Yandi ta sambisa ntoto ya mvimba1 na lunungu; a Yandi ta zengila makanda bankanu ya lunungu. b
6 [Waw]
9 Yehowa ta kuma kisika ya mbote ya kubumbana sambu na muntu yina bo ke niokula, c Kisika ya mbote ya kubumbana1 na bantangu ya mpasi. d 10 Bantu yina me zaba zina na nge ta tudila nge ntima; e Nge ta yambula ve ata fioti bantu yina ke sosaka nge, O Yehowa. f
7 [Zayin]
11 Beno yimbila Yehowa yina ke zingaka na Sioni bankunga ya lukumu; Beno zabisa bisalu na yandi na kati ya bantu. g 12 Sambu Muntu yina ke vutula mbi sambu na menga na bo ke yibuka bo; h Yandi ta vila ve kudila ya bantu yina ke mona mpasi. i
8 [Heth]
13 Wila mono mawa, O Yehowa; tala mpasi yina bantu ya ke mengaka mono ke monisa mono, Nge muntu ke tombula mono sambu mono katuka na bakielo ya lufwa, j 14 Sambu mono zabisa bisalu na nge yina me fwana na kubaka lukumu na bakielo ya mwana-nkento ya Sioni, k Mpi mono wa kiese sambu nge ke gulusaka. l
9 [Teth]
15 Makanda me bwa na dibulu yina bo timunaka; Dikulu na bo mosi me kangama na bukondi yina bo bumbaka. m 9:8 1 To “ntoto yina ke butaka.” 9:9 1 To “Kisika ya kutinina ya kunanguka.”
KAPU 9 a Kuy 18:25 Nk 85:11 Yez 26:9 b Nk 96:13 Nk 98:9 Bis 17:31
16 Yehowa me zabana na nkanu yina yandi me zenga. a Muntu ya mbi me kangama na mutambu ya kisalu ya maboko na yandi mosi. b Higayoni.1 (Sela)
[Yod]
c Nk 91:2 d Nk 46:1 Nk 54:7 e Nk 91:14 Bin 18:10 Yer 16:21 f 2Bs 20:12 Nk 25:15 2Bk 1:10 g Nk 96:10 Nk 107:19, 22 Yez 12:3, 4 h Kuy 4:9, 10 Kuy 9:5 Kul 32:43 2Bn 9:24, 26 2Bn 24:3, 4 Luk 11:49-51 i Kub 3:7 Nk 72:13, 14 Luk 18:7 j Nk 30:3 Yez 38:9, 10 Kus 1:17, 18 k Yer 17:19, 20 l Nk 13:5 Nk 20:5 m Kul 32:35 Bin 5:22
Ndonga ya 2 a Kub 14:4 Yoz 2:10 2Bn 19:19 b Bin 26:27 Yez 3:11 c Nk 12:5 Nk 72:4 d Nk 10:17 Mat 5:5 e Kuy 18:25 Nk 82:8 f Kub 15:16 Kub 23:27
KAPU 10 g Nk 13:1 Nk 22:1 Yer 14:8 h Kub 14:17 i Nk 7:14, 16 Nk 37:7 Bin 5:22 Bin 26:27 j Kub 15:9 Oze 12:8
17 Bantu ya mbi ta vutuka kinima-nima na ndambu ya Maziamu,1 Makanda yonso yina ke vilaka Nzambi. 18 Kansi bo ta vila ve nsukami ntangu yonso; c Mpi kivuvu ya bantu ya kudikulumusa ta fwa ve ata fioti. d
[Kaph]
19 O Yehowa, telama! Kubika ve nde muntu kununga. Bika bo sambisa makanda na meso na nge. e 20 Pesa bo boma, O Yehowa, f Bika makanda kuzaba nde bo kele kaka bantu. (Sela)
10
[Lamed]
O Yehowa, sambu na nki nge me telama ntama? Sambu na nki nge ke bumbana na bantangu ya mpasi? g 2 Muntu ya mbi ke landa muntu ya me konda lusadisu h na lulendo yonso, Kansi yandi ta kangama na mayele ya mbi yina yandi ke kana. i 3 Sambu muntu ya mbi ke kudikumisa sambu na banzala na yandi ya bwimi1j Mpi ke sakumuna muntu ya lukasi;2
9:16 1 Tala Bantendula ya Bangogo. 9:17 1 To “Sheole,” disongidila, maziamu ya bantu yonso. Tala Bantendula ya Bangogo. 10:3 1 To “nzala ya moyo na yandi.” 2 To mbala ya nkaka, “Muntu ya lukasi ke kudisakumuna.”
NKUNGA 10:4-18
[Nun]
Yandi ke zitisa ve Yehowa 4 Na lulendo na yandi, muntu ya mbi ke sosaka ve; Bangindu na yandi yonso ke vandaka: “Nzambi kele ve.” a 5 Banzila na yandi ke landa kutoma, b Kansi yandi lenda bakisa ve c balusambisu na nge; Yandi ke vweza bambeni na yandi yonso. 6 Yandi ke tuba na ntima na yandi nde: “Mono ta nikana ve1 ata fioti; Sambu tii na bandonga yonso ya bantu yina ta kwisa Mono ta mona mpasi ve ata fioti.” d
[Pe]
7 Munoko na yandi me fuluka ti kusinga, luvunu, mpi mambu ya ke pesa boma; e Mavwanga ti mambu ya mbi kele na nsi ya ludimi na yandi. f 8 Yandi ke bumbana pene-pene ya babwala; Kuna na kisika ya yandi me bumbana, yandi ke fwa muntu yina me sala kima ve. g
[Ayin]
Meso na yandi ke tala kaka muntu ya mawa. h 9 Yandi ke vingila na kisika ya yandi me bumbana bonso ntambu na kisika na yo ya kulala.1i Yandi ke vingila sambu na kukanga muntu ya me konda lusadisu. Yandi ke kanga muntu ya me konda lusadisu ntangu yandi ke kanga bukondi na yandi. j 10 Bo ke bedisa muntu ya me sala kima ve mpi bo ke bwisa yandi na ntoto;
910 KAPU 10 a Nk 14:1, 2 Nk 53:1 Sef 1:12 b Nk 37:35 c Yez 26:11 Oze 14:9 d Bin 14:16 Lon 8:11 e Bar 3:14 f Nk 7:14 Nk 12:2 Nk 55:21 g Bin 1:10, 11 h Nk 17:9, 11 i Yob 38:39, 40 Nk 17:12 Nk 59:3 j Nk 140:5 Yer 5:26
Ndonga ya 2 a Lon 8:11 b Nk 73:3, 11 Nk 94:3, 7 Eze 8:12 Eze 9:9 c Nk 3:7 d Mik 5:9 e Nk 9:12 Nk 35:10 f 2Bn 9:26 2Bs 6:23 g 1Pi 4:19 h Kul 10:17, 18 Nk 146:9 Ebr 13:6 i Yob 38:15 j Kub 15:18 Nk 145:13 Yer 10:10 Dan 4:34 1Tm 1:17 k Nk 9:5 Nk 44:2 l Nk 9:18 m 1Bs 29:18, 19
10:6 1 To “ta tambula ve na lunziungu.” 10:9 1 To “na mwa-mfinda na yo.”
n Bin 15:8 1Pi 3:12
Bantu ya mawa me bwa na manzungulu na yandi ya ngolo. 11 Yandi ke tuba na ntima na yandi nde: “Nzambi me vila. a Yandi me balula luse na yandi. Yandi ke mona ve ata fioti.” b
[Qoph]
12 O Yehowa, telama. c O Nzambi, nangula diboko na nge. d Kuvila ve bantu ya me konda lusadisu. e 13 Sambu na nki muntu ya mbi ke zitisa ve Nzambi? Yandi ke tuba na ntima na yandi nde: “Nge ta lomba mono ve na kuvutula munoko.”
[Resh]
14 Kansi nge ke mona mavwanga mpi mpasi. Nge ke tala mpi ke baka mambu na maboko. f Muntu ya mawa ke kwisaka na nge; g Nge kele nsadisi ya mwana yina me konda tata.1h
[Shin]
15 Buka diboko ya muntu ya nku mpi ya muntu ya mbi, i Sambu ntangu nge ta sosa mbi na yandi, Nge ta mona yo diaka ve. 16 Yehowa kele Ntotila mvula na mvula. j Makanda me fwa na ntoto. k
[Taw]
17 Kansi nge ta wa diambu yina bantu ya kudikulumusa ke lomba, O Yehowa. l Nge ta kumisa ntima na bo ngolom mpi nge ta tudila bo dikebi ya mingi. n 18 Nge ta zenga mambu na lunungu sambu na mwana 10:14 1 To “mwana-nsiona.”
911
BANKUNGA 11:1–12:7 yina me konda tata mpi bantu yina bo me bedisaka, a Sambu muntu ya ntoto kupesa bo diaka boma ve. b
me tina na Yehowa. 11 Mono Ebuna nki mutindu beno
2
3 4
5
6
7
a Nk 72:4
b Yez 51:12
KAPU 11
Na ntwadisi. Ya Davidi.
c
lenda tubila mono1 nde: “Tina bonso ndeke na ngumba na beno! Tala mutindu bantu ya mbi ke konika munduki ya tolo-tolo, Bo me tula tolo-tolo na bo na nsinga ya munduki ya tolo-tolo, Sambu na mpimpa, bo bula bantu yina kele ti ntima ya kusungama. Kana bo bwisa bafondasio,1 Muntu ya lunungu lenda sala inki?” Yehowa kele na tempelo na yandi ya santu. d Kiti ya kimfumu ya Yehowa kele na zulu. e Meso na yandi ke monaka, meso na yandi ya ke kengilaka1 ke talaka bana ya bantu. f Yehowa ke talaka muntu ya lunungu ti muntu ya mbi; g Yandi1 ke mengaka konso muntu yina ke zolaka mubulu. h Yandi ta tula mitambu1 sambu na bantu ya mbi; Tiya, sufre, i mpi mupepe ya ke yokaka ta vanda dikabu ya dikopa na bo. Sambu Yehowa kele muntu ya lunungu; j yandi ke zolaka bisalu ya lunungu. k
Na ntwadisi; sambu yo wakana ti Sheminiti.1 Nkunga ya Davidi.
mono, O Yehowa, 12 Gulusa sambu muntu ya
c 2Bs 14:11 Nk 7:1 Nk 56:11
d Mik 1:2 Hab 2:20
2
e 2Bs 20:6 Nk 103:19 Kus 4:2, 3
3
f 2Bs 16:9 Bin 15:3 Zek 4:10 Ebr 4:13
4
g Kuy 6:5 Kuy 7:1
h Bin 3:31 Bin 6:16, 17
5
i Kuy 19:24 Eze 38:22
j Kul 32:4
k Nk 146:8
Ndonga ya 2 a Yob 36:7 Nk 34:15 1Pi 3:12
6
KAPU 12 b Nk 28:3
c Kub 15:9, 10 1Sa 2:3 Eze 28:2
d Nk 10:5
e Kub 3:7
11:1 1 To “moyo na mono.” 11:3 1 To “bafondasio ya lunungu.” 11:4 1 To “ya ke semaka.” 11:5 1 To “Moyo na yandi; Kimuntu na yandi kibeni.” 11:6 1 To mbala ya nkaka, “makala ya tiya.”
Bantu ya mbote ta mona luse na yandi.1a
KAPU 10
f 2Sa 22:31 Nk 19:8
g 1Sa 2:9
7
kwikama kele diaka ve; Bantu ya kwikama me vila na kati ya bantu. Bo ke kusana-kusana; Bo ke leba ti bikobo na bo1 mpi bo ke tuba ti bantima2 ya ke kusa. b Yehowa ta katula bikobo yonso ya ke lebaka Mpi ludimi yina ke kudikumisaka mingi, c Bantu yina ke tuba nde: “Beto ta nunga ti baludimi na beto. Beto ta sadila bikobo na beto mutindu beto me zola; Nani ta vanda mfumu na beto?” d “Sambu bo ke niokula bantu ya ke mona mpasi, Sambu na kudila ya nsukami, e Mono ta telama sambu na kusala diambu,” Yehowa muntu me tuba. “Mono ta gulusa bo na bantu yina ke sadila bo mambu ti kuvweza.”1 Mambu yina Yehowa ke tubaka kele bunkete; f Yo kele bonso arza ya bo me kumisa bunkete na fulu ya tiya ya bo me sala ti ntoto,1 yina bo me kumisa bunkete mbala nsambwadi. Nge ta keba bo, O Yehowa; g Nge ta tanina konso muntu na kati na bo kimakulu na ndonga yai ya bantu.
11:7 1 To “ta mona ntima na yandi ya mbote.” 12:Zulu 1 Tala Bantendula ya Bangogo. 12:2 1 Na kisina, “ke tuba ti bikobo ya sukadi.” 2 Na kisina, “ti ntima mpi ntima.” 12:5 1 To “ke fula bo mupepe.” 12:6 1 To mbala ya nkaka, “fulu ya tiya ya kulambila bibende ya bo me tula na ntoto.”
BANKUNGA 12:8–15:2 8 Bantu ya mbi ke tambula kukonda kudiyala, Sambu bana ya bantu ke siamisa mambu ya mbi. a Na ntwadisi. Nkunga ya Davidi.
Yehowa, tii nki ntangu 13 O nge ta vila mono?
2
3
4
5
6
Kimakulu? Tii nki ntangu nge ta bumbila mono luse na nge? b Tii nki ntangu mono1 ta kudiyangisa, Ti mawa na ntima na mono konso kilumbu? Tii nki ntangu mbeni na mono ta nunga mono? c Tala mono mpi pesa mono mvutu, O Yehowa Nzambi na mono. Pesa meso na mono nsemo, sambu mono fwa ve,1 Sambu mbeni na mono kutuba ve nde: “Mono me bedisa yandi!” Kubika ve nde bambeni na mono kuwa kiese sambu na kubwa na mono. d Kansi mono, mono ke tula ntima na zola na nge ya kwikama; e Ntima na mono ta wa kiese sambu nge ke gulusaka. f Mono ta yimbila Yehowa, sambu yandi me pesa mono matabisi mingi kibeni.1g
912 KAPU 12 a Lon 8:11
KAPU 13 b Yob 13:24 Nk 6:3 Nk 22:2
c Nk 22:7, 8
d Nk 25:2 Nk 35:19
e Nk 52:8 Nk 147:11 1Pi 5:6, 7
f 1Sa 2:1
g Nk 116:7 Nk 119:17
KAPU 14 h Nk 10:4 Yez 29:16
i Nk 53 Bar 3:10-12
Ndonga ya 2 a 2Bs 16:9 Nk 33:13-15 Ebr 11:6
b Lon 7:29
Na ntwadisi. Ya Davidi.
ke tuba na ntima na 14 Zoba1 yandi nde: “Yehowa kele ve.” h Bisalu na bo kele ya kubeba, mpi mambu ya bo ke sala kele ya nzanzi; Muntu mosi ve ke sala mambu ya mbote. i
13:2 1 To “moyo na mono.” 13:3 1 Na kisina, “lala ve na lufwa.” 13:6 1 To “yandi me sadila mono mambu bonso muntu ya ke pesa mono matabisi.” 14:1 1 To “Muntu ya kukonda mayele.”
c Kub 15:16
d Nk 9:9 Nk 142:5
e Bar 11:26, 27
KAPU 15 f Nk 2:6 Nk 24:3, 4
g Nk 1:1
2 Kansi Yehowa ke talaka bana ya bantu katuka na zulu Sambu na kumona kana kele ti muntu yina kele ti mayele ya kubakisa mambu mbote-mbote, kana kele ti muntu yina ke sosa Yehowa. a 3 Bo yonso me vilaka nzila; b Bo yonso me bebaka kiteso mosi. Muntu mosi ve ke sala mambu ya mbote, Ata muntu mosi ve. 4 Keti muntu mosi na kati ya bantu yina ke salaka mambu ya mbi ke bakisa? Bo ke dia bantu na mono bonso nde bo ke dia mampa. Bo ke binga ve Yehowa. 5 Kansi bo ta fuluka ti boma ya ngolo kibeni, c Sambu Yehowa kele ti ndonga ya bantu ya lunungu. 6 Beno bantu ya ke salaka mambu ya mbi ke meka kubebisa balukanu ya muntu ya kukonda mfunu, Kansi Yehowa kele kitininu na yandi. d 7 O, bika luguluku ya Izraele kukatuka na Sioni mpi kukwisa! e Ntangu Yehowa ta vutula bantu na yandi yina bo nataka na kimpika, Bika Yakobi kuyangalala, bika Izraele kuvanda na kiese.
15
Nkunga ya Davidi.
O Yehowa, nani lenda vanda munzenza na tenta na nge? Nani lenda zinga na ngumba na nge ya santu? f 2 Muntu yina ke tambulaka kukonda kifu,1g
15:2 1 To “na kwikama.”
913
BANKUNGA 15:3–16:11
Yina ke salaka mambu ya mbote, a Mpi yina ke tubaka kieleka na ntima na yandi. b 3 Yandi ke kusilaka ve bantu makambu na ludimi na yandi, c Yandi ke sadilaka ve nkweno na yandi ata diambu mosi ya mbi, d Mpi yandi ke tubaka ve mambu ya luvunu sambu1 na banduku na yandi. e 4 Yandi ke buyaka konso muntu yina bo ke vwezaka, f Kansi yandi ke kumisaka bantu yina ke waka Yehowa boma. Yandi ke lungisaka lusilu1 na yandi, ata kana yo kele mbi sambu na yandi. g 5 Yandi ke defisaka ve mbongo na yandi sambu na kubaka luta, h Mpi yandi ke ndimaka ve avoka sambu na kubedisa muntu yina me sala mbi ve. i Muntu yina ke salaka mambu yai ta nikana ve1 ata fioti. j Miktami1 ya Davidi.
mono, O Nzambi, 16 Tanina sambu mono me kwisa
kutina na nge. k 2 Mono me tubila Yehowa nde: “Nge kele Yehowa, Nto ya bumbote na mono. 3 Mpi basantu yina kele na ntoto, Bantu ya nene, ke pesaka mono kiese mingi.” l 4 Bantu yina ke landaka banzambi ya nkaka ke kumisa mawa na bo mingi. m
15:3 1 To “ke pesaka ve nsoni.” 15:4 1 Na kisina, “ndefi.” 15:5; 16:8 1 To “ta tambula ve na lunziungu.” 16:Zulu 1 Tala Bantendula ya Bangogo.
KAPU 15 a Yez 33:15, 16 Bis 10:34, 35 b Bin 3:32 Efe 4:25 c Lev 19:16 Nk 101:5 Bin 20:19
5
d Bin 14:21 Bar 12:17 e Kub 23:1
6
f Est 3:2 g Yoz 9:18-20 Baz 11:34, 35 Nk 50:14 Mat 5:33
7
h Kub 22:25 i Kub 23:8 j Nk 16:7, 8 Bin 12:3 2Pi 1:10
8
KAPU 16 k Nk 25:20 l Nk 119:63 m Kul 8:19 Nk 97:7 Yon 2:8
9
Ndonga ya 2 a Kub 23:13 Yoz 23:6, 7
10
b Nk 73:26 c Nk 23:5 d Nk 78:55 e Yez 48:17 f Nk 17:3 Nk 26:2 g Nk 139:17, 18 h Nk 73:23 Bis 2:25-28 i Nk 49:15 Bis 2:31 Bis 3:15 Kus 1:17, 18 j Yob 14:13, 14 Bis 13:34-37 k Bin 12:28 l Nk 21:6 Mat 5:8
11
Mono ta tiamuna ve ata fioti makabu na bo ya malafu ya menga, Mpi munoko na mono ta tanga ve bazina na bo. a Yehowa kele dikabu na mono, kimvwama na mono, b mpi dikopa na mono. c Nge ke taninaka dikabu na mono. Bo me tesilaka mono bisika ya kitoko. Ee, mono ke vandaka na kiese na dikabu na mono. d Mono ta kumisa Yehowa, yina me pesa mono ndongisila. e Ata na mpimpa, bangindu na mono ya kati kibeni1 ke sungika mono. f Mono ke tulaka Yehowa na ntwala na mono ntangu yonso. g Sambu yandi kele na diboko na mono ya kitata, mono ta nikana ve1 ata fioti. h Yo yina ntima na mono ke yangalala, mono1 kele na kiese kibeni. Mpi mono2 ke zinga na lutaninu. Sambu nge ta bika mono ve1 na Maziamu.2i Nge ta bika ve nde muntu na nge ya kwikama kumona dibulu.3j Nge me songaka mono nzila ya luzingu. k Kiese ya mingi kele na ntwala na nge;1l Kiese2 kele kimakulu na diboko na nge ya kitata.
16:7 1 To “mawi na mono ya kati kibeni.” Na kisina, “bapiku na mono.” 16:9 1 Na kisina, “nkembo na mono.” 2 To “nsuni na mono.” 16:10 1 To “ta yambula ve moyo na mono.” 2 To “Sheole,” disongidila, maziamu ya bantu yonso. Tala Bantendula ya Bangogo. 3 To mbala ya nkaka, “kumona kupola.” 16:11 1 Na kisina, “na luse na nge.” 2 To “Kitoko.”
NKUNGA 17:1-15 Kisambu ya Davidi.
wa kisambu 17 O yaYehowa, mono ke sala sambu
2
3
4
5
6
7
nge zenga mambu na lunungu; Tula dikebi na kudila na mono sambu na kulomba lusadisu; Wa kisambu ya mono ke sala na masonga yonso. a Baka lukanu ya mbote sambu na mono; b Bika meso na nge kumona mambu ya mbote. Nge me fimpa ntima na mono, nge me tala mono na mpimpa; c Nge me katula mono mvindu; d Nge me mona nde mono me kana ve ata kima mosi ya mbi, Mpi munoko na mono me fwa ve nsiku. Na yina me tala bisalu ya bantu, Na kuwakana ti mambu yina munoko na nge ke tuba, mono ke landaka ve banzila ya muyibi. e Bika bitambi na mono kubikala na banzila na nge, Sambu makulu na mono kubula ve sakuba. f Mono ke binga nge, sambu nge ta pesa mono mvutu, g O Nzambi. Tudila mono dikutu.1 Wa bangogo na mono. h Songa zola na nge ya kwikama na mutindu ya kuyituka, i O Ngulusi ya bantu yina ke sosaka kitininu na diboko na nge ya kitata Sambu na kutina bantu yina ke kolamaka na ntwala na nge.
17:6 1 To “Fumbama mpi widikila mono.”
914 KAPU 17 a Nk 145:18
b Nk 37:5, 6
c Nk 11:5 Nk 16:7 1Bk 4:4
d Nk 26:2 Mal 3:3 1Pi 1:6, 7
e Nk 119:9
f Nk 18:36 Nk 94:18 Nk 119:133 Nk 121:3
g Nk 55:16
h Yez 37:17
i Nk 31:21 Bid 3:22
Ndonga ya 2 a Kul 32:9, 10 Zek 2:8
b Rut 2:12 Nk 36:7 Nk 57:1
c 1Sa 24:11 Nk 35:4
d 1Sa 23:26
e Nk 7:6
f Nk 73:12
g Mat 5:45
h Nk 65:4
8 Tanina mono bonso mbuma ya disu na nge; a Bumba mono na kivudi ya mapapu na nge. b 9 Tanina mono na bantu ya mbi yina ke nwanisa mono, Na bambeni na mono1 yina me ziunga mono. c 10 Bo me kuma bantu ya kukonda mawi;1 Bo ke tuba na lulendo yonso na munoko na bo; 11 Ntangu yai bo ke ziunga beto; d Bo ke sosa dibaku ya kubwisa beto.1 12 Yandi kele bonso ntambu yina kele na nzala ya ngolo ya kupasula bitini-bitini mbisi yina yo ta kanga, Bonso mwana-ntambu yina me bumbana mpi ke vingila ya kukondama. 13 O Yehowa, telama sambu na kunwanisa yandi e mpi kubwisa yandi; Gulusa mono1 na muntu ya mbi ti mbele na nge ya bitumba; 14 Gulusa mono ti diboko na nge, O Yehowa, Na bantu ya nsi-ntoto yai,1 yina dikabu na bo kele na luzingu yai, f Bantu yina nge ke pesaka bima mingi ya kitoko, g Mpi yina ke bikilaka bana na bo mingi dikabu. 15 Kansi mono, mono ta mona luse na nge na lunungu; Mono me fuluka na kiese na kutelama na mpongi na ntwala na nge.1h 17:9 1 To “bambeni na mono yina ke nwanisa moyo.” 17:10 1 To “Bo me kudikanga na mafuta na bo.” 17:11 1 To “kubwisa beto na ntoto.” 17:13 1 To “moyo na mono.” 17:14 1 To “ngidika ya bima.” 17:15 1 To “na kumona mutindu nge kele.”
915
NKUNGA 18:1-14
Na ntwadisi. Ya Davidi nsadi ya Yehowa, yina tubaka bangogo ya nkunga yai na Yehowa kilumbu yina Yehowa gulusaka yandi na maboko ya bambeni na yandi yonso mpi na maboko ya Saule. Yandi tubaka nde: a
ke zolaka nge, O Ye18 Mono howa, ngolo na mono. b
2 Yehowa kele ditadi na mono, kisika na mono ya ngolo ya lutaninu, mpi Muntu yina ke gulusaka mono. c Nzambi na mono kele ditadi na mono, d mono ke tinaka na yandi, Kitaninu na mono mpi kibongo na mono1 ya luguluku,2 kisika na mono ya mbote ya kubumbana.3e 3 Mono ke binga Yehowa, yina me fwana na kubaka lukumu, Mpi yandi ta gulusa mono na maboko ya bambeni na mono. f 4 Bansinga ya lufwa ziungaka mono; g Bamvula ya ngolo ya kintulumukina ya bantu ya kukonda mfunu pesaka mono boma. h 5 Bansinga ya Maziamu1 ziungaka mono; Mitambu ya lufwa kangaka mono. i 6 Na mpasi na mono, mono bingaka Yehowa, Mono landaka kudidila Nzambi na mono sambu yandi sadisa mono. Kuna na tempelo na yandi, yandi waka ndinga na mono, j Mpi kudila na mono sambu na kulomba lusadisu
18:2 1 Tala Bantendula ya Bangogo. 2 To “ngulusi na mono ya ngolo.” 3 To “kisika na mono ya kutinina ya kunanguka.” 18:5 1 To “Sheole,” disongidila, maziamu ya bantu yonso. Tala Bantendula ya Bangogo.
KAPU 18 a 2Sa 22:1 b Nk 18:32 Yez 12:2
7
c Nk 3:3 Nk 37:39, 40 Nk 40:17 d Kul 32:4 e Kuy 15:1 2Sa 22:2-4
8
f Nk 50:15 g 1Sa 20:3 Nk 116:3 h 2Sa 20:1 2Sa 22:5, 6 Nk 22:16
9
i Lon 9:12 j Nk 11:4
Ndonga ya 2 a 2Sa 22:7 Nk 10:17 Nk 34:15 1Pi 3:12 b Baz 5:4
10
11
c 2Sa 22:8-16 Nk 77:18 d Yez 30:27 e Nk 144:5 Yez 64:1
12
f 2Sa 22:10 g Nk 99:1 h Nk 104:3 Ebr 1:7
13
i Nk 97:2 j Yob 36:29 k 1Sa 2:10 1Sa 7:10 l 2Sa 22:14 Nk 29:3 m Yez 30:30 n Yob 36:32 Nk 144:6
14
kumaka na makutu na yandi. a Ntoto yantikaka kunikana mpi kutekita; b Bafondasio ya bangumba tekitaka Mpi yo nikanaka ndambu na ndambu sambu bo pesaka yandi makasi. c Midinga basikaka na mbombo na yandi mpi tombukaka, Mpi tiya ya ke yokaka basikaka na munoko na yandi; d Makala ya tiya yina vandaka kupela katukaka na yandi. Yandi salaka nde zulu kufumbama ntangu yandi vandaka kukulumuka, e Mpi mpimpa ya ngolo vandaka na nsi ya makulu na yandi. f Yandi mataka na zulu ya sherube mpi yandi kwisaka yandi ke pumbuka. g Yandi kulumukaka ntinu na mapapu ya mpeve mosi.1h Na nima yandi kudifikaka mpimpa, i Na nziunga na yandi bonso kisika ya lutaninu, Bamasa ya ndombe mpi matuti ya ndombe. j Na nsemo yina vandaka na ntwala na yandi, Mvula ya matadi mpi makala ya tiya basikaka na matuti. Ebuna Yehowa yantikaka kungana na zulu; k Muntu ya Kuluta Zulu salaka nde ndinga na yandi kuwakana. l Ti mvula ya matadi mpi makala ya tiya. Yandi taka batolo-tolo na yandi mpi panzaka bo; m Yandi tindaka nsemo ya nzasi mpi kumisaka bo kisaka-saka. n
18:10 1 To “mupepe.”
NKUNGA 18:15-31 15 Bansi ya nzadi-mungwa1 kumaka kumonana; a Bafondasio ya ntoto monanaka pwelele na kungana na nge, O Yehowa, Na mpema yina basikaka na mbombo na nge. b 16 Yandi tandulaka diboko katuka na zulu; Yandi simbaka mono mpi basisaka mono na bamasa ya mudindu. c 17 Yandi gulusaka mono na maboko ya mbeni na mono ya ngolo, d Na maboko ya bantu ya ke mengaka mono, yina vandaka ngolo kuluta mono. e 18 Bo nwanisaka mono kilumbu yina mono vandaka na mpasi, f Kansi Yehowa sadisaka mono. 19 Yandi basisaka mono mpi nataka mono na kisika ya lutaninu;1 Yandi gulusaka mono sambu yandi vandaka kuzola mono. g 20 Yehowa ke pesa mono matabisi na kutadila lunungu na mono; h Yandi ke futa mono na kutadila maboko na mono yina me sala mbi ve.1i 21 Sambu mono landaka banzila ya Yehowa, Mono salaka ve mambu ya mbi mpi mono yambulaka ve Nzambi na mono. 22 Balusambisu na yandi yonso kele na ntwala na mono; Mono ta mona ve mpamba bansiku na yandi. 23 Mono ta vanda kaka kukonda kifu na ntwala na yandi, j 18:15 1 To “Banzila ya masa.” 18:19 1 To “kisika mosi ya nene.” 18:20 1 Na kisina, “yina kele bunkete.”
916 KAPU 18 a Nk 74:15 Nk 106:9 Nk 114:1, 3 b Kub 15:8 2Sa 22:16
24
c 2Sa 22:17-20 Nk 124:2-4 d Nk 3:7 e Nk 35:10 f 1Sa 19:11 1Sa 23:26
25
g Nk 149:4 h 1Sa 26:23 1Bn 8:32 i 1Sa 24:11 2Sa 22:21-25 Nk 24:3, 4
26
j Nk 84:11
Ndonga ya 2 a 2Sa 22:24 Bin 14:16 b Yez 3:10 Ebr 11:6
27
c 2Sa 22:25 Bin 5:21 d Nk 97:10 e 2Sa 22:26-31 Yob 34:11 Yer 32:19
28
f Mat 5:8 g Nk 125:5 h Yob 34:28 i Bin 6:16, 17 Yez 2:11 Luk 18:14
29
j Nk 97:11 Yez 42:16 k 2Sa 5:19 Ebr 11:32-34
30
l 2Sa 22:30 Fil 4:13 m Kul 32:4 Dan 4:37 Kus 15:3 n Nk 12:6 Nk 19:8 o Nk 18:2 Nk 84:11 p Nk 86:8 Yez 45:5 q Kul 32:31 1Sa 2:2 2Sa 22:32-43
31
Mpi mono ta kuditanina sambu na kusala ve kifu. a Bika Yehowa kufuta mono na kutadila lunungu na mono, b Na kutadila maboko na mono yina me sala ve mbi na meso na yandi. c Na muntu ya kwikama, nge ke salaka mambu na kwikama; d Na muntu ya kukonda kifu, nge ke salaka mambu kukonda kifu; e Na muntu ya bunkete, nge ke kudimonisaka bunkete, f Kansi na muntu ya nioka-nioka, nge ke kudimonisaka mayele. g Sambu nge ke gulusaka bantu yina ke mona mpasi1h Kansi nge ke kulumusaka bantu2 ya lulendo. i Sambu nge muntu ke pedisaka mwinda na mono, O Yehowa, Nzambi na mono yina ke pesaka nsemo na mpimpa yina ke ziunga mono. j Na lusadisu na nge, mono lenda nwanisa kimvuka ya miyibi; k Na ngolo ya Nzambi, mono lenda mata na kibaka. l Nzila ya Nzambi ya kieleka kele ya kukuka; m Mambu ya Yehowa ke tubaka kele bunkete. n Yandi kele kitaninu sambu na bantu yonso yina ke tinaka na yandi. o Nani kele Nzambi katula Yehowa? p Mpi nani kele ditadi katula Nzambi na beto? q
18:27 1 To “bansukami.” 2 Na kisina, “meso.”
917 32 Nzambi ya kieleka kele muntu yina ke lwatisaka mono ngolo, a Mpi yandi ta kumisa nzila na mono ya kukuka. b 33 Yandi ke kumisa makulu na mono bonso ya kabuluku; Yandi ke tedimisa mono na zulu ya bisika ya kunanguka. c 34 Yandi ke longa maboko na mono mutindu ya kunwana bitumba; Maboko na mono lenda konika munduki ya tolo-tolo ya kwivre. 35 Nge ke pesa mono kitaninu na nge ya luguluku, d Diboko na nge ya kitata ke sadisa mono, Mpi kudikulumusa na nge ke kumisa mono muntu ya nene. e 36 Nge ke kumisa nzila nene sambu na bitambi na mono; Makulu1 na mono ta sietumuka ve. f 37 Mono ta landa bambeni na mono mpi ta kanga bo; Mono ta vutuka ve tii kuna bo ta mana. 38 Mono ta bedisa bo ebuna bo ta kuka ve kutelama; g Bo ta bwa na nsi ya makulu na mono. 39 Nge ta pesa mono ngolo ya kunwana bitumba; Nge ta bwisa bambeni na mono na nsi na mono. h 40 Nge ta sala nde bambeni na mono kutina mono,1 Mpi mono ta sukisa2 bantu yina ke mengaka mono. i 41 Bo ke dila sambu na kulomba lusadisu, kansi muntu ya kugulusa bo kele ve; 18:36 1 To “Bansafi.” 18:40 1 To “Nge ta pesa mono mukongo ya bambeni na mono.” 2 Na kisina, “kanga munoko ya.”
NKUNGA 18:32-49 KAPU 18 a Nk 84:5, 7
b Yez 26:7
42
c Hab 3:19
d Kuy 15:1 Kul 33:29 Nk 28:7
43
e 2Sa 22:36 Nk 113:6-8
f Nk 17:5
44
g Nk 2:8, 9
h Nk 44:5
i 2Sa 22:41 Nk 34:21
45
Ndonga ya 2 a 1Sa 30:6
46
b 2Sa 8:3 Nk 2:8
c 2Sa 22:44-46
47
d Kul 33:29
e Kul 32:4
48
f Kub 15:2 2Sa 22:47-49
g Kul 32:35 Nah 1:2 Bar 12:19
h 2Sa 7:9 Nk 59:1
i Kul 32:43 Nk 117:1 Yez 11:10
j 2Sa 22:50, 51 1Bs 16:9 Bar 15:9
49
Bo ke dila nkutu na Yehowa, kansi yandi ke pesa bo ve mvutu. Mono ta tuta bo fioti-fioti bonso mfututu na mupepe; Mono ta losa bo bonso poto-poto na babala-bala. Nge ta gulusa mono na maboko ya bantu yina ke sosa-sosaka bifu ya bantu. a Nge ta tula mono mfumu ya makanda. b Bantu yina mono me zaba ve ta sadila mono. c Na nsangu ya mpamba yina bo ta wa, bo ta lemfukila mono; Banzenza ta kwisa kufukimina mono ti matekita. d Banzenza ta lemba nitu;1 Bo ta basika na bisika na bo ya ngolo ya lutaninu ti matekita. Yehowa kele na luzingu! Bika nde Ditadi na mono kubaka lukumu! e Bika nde Nzambi ya luguluku na mono kuvanda na lukumu. f Nzambi ya kieleka ke vutula mbi sambu na mono; g Yandi ke tula bantu na nsi ya makulu na mono. Yandi ke gulusa mono na maboko ya bambeni na mono ya makasi; Nge ke tombula mono na zulu ya bantu yina ke nwanisa mono; h Nge ke gulusa mono na maboko ya muntu ya mubulu. Yo yina mono ta pesa nge nkembo na kati ya makanda, O Yehowa, i Mpi mono ta yimba bankunga1 sambu na kukumisa zina na nge. j
18:45 1 To “ta yuma.” 18:49 1 To “ta bula miziki.”
BANKUNGA 18:50–20:1 50 Yandi ke gulusaka kibeni1 sambu na ntotila na yandi; a Yandi ke monisaka zola ya kwikama na muntu yina yandi me tulaka mafuta, b Na Davidi mpi na bana2 na yandi kimakulu. c Na ntwadisi. Nkunga ya Davidi.
ke zabisaka nkembo 19 Zulu ya Nzambi; d
2
3 4
5
6
7
Zulu1 ke samunaka kisalu ya maboko na yandi. e Konso kilumbu bangogo na yo ke wakanaka, Konso mpimpa yo ke songaka nzayilu. Kutuba kele ve, mpi bangogo kele ve; Ndinga na yo ke wakana ve. Kansi makelele na yo1 me kwenda na ntoto ya mvimba, Mpi nsangu na yo me kwenda tii na nsuka ya ntoto ya mvimba.2f Yandi me tulaka tenta na zulu sambu na ntangu; Yo kele bonso bakala mosi ya ke kwela yina ke basika na suku ya makwela; Yo ke yangalala bonso bakala ya ngolo yina ke waka kiese na kubaka ntinu. Yo ke basika na nsuka mosi ya zulu, Yo ke baluka tii na nsuka na yo ya nkaka; g Mpi kima mosi ve kele ya kubumbana na tiya na yo. Nsiku ya Yehowa kele ya kukuka, h yo ke vutulaka ngolo.1i Bangibusa ya Yehowa me fwana na kutudila ntima, j
18:50 1 To “ke nungisaka mingi.” 2 Na kisina, “nkuna.” 19:1 1 To “Mpwasa ya ntete.” 19:4 1 To mbala ya nkaka, “nsinga na yo ya kutesila.” 2 To “ntoto yina ke butaka.” 19:7 1 To “ke vutulaka moyo.”
918 KAPU 18 a Nk 2:6 Nk 144:10 b 2Sa 7:15-17 1Bn 3:6
8
c Nk 89:20, 36 Yez 9:7 Luk 1:32, 33 Kus 5:5
KAPU 19 d Nk 8:3, 4 Yez 40:22 Bar 1:20
9
e Nk 150:1 Kus 4:11 f Bar 10:18 g Nk 104:19
10
h Nk 119:72 i Nk 23:3 j Nk 119:111, 129
Ndonga ya 2 a Bin 1:5 2Tm 3:15
11
b 2Bs 24:9, 10 c Bin 4:4 Bin 6:23 Mat 6:22 d Kul 10:12 Bin 1:7 Mal 3:16 e Nk 119:137, 160 Kus 16:7
12
13
f Nk 119:127 Bin 8:10 g Nk 119:103 Bin 16:24 h Nk 119:11 i Nk 119:165 j 1Bk 4:4 k Kuy 20:6 Kul 17:12 1Sa 15:23 2Sa 6:7 2Bs 26:16-18 l Nk 119:133 m Yez 38:3 n Nk 49:3 Nk 51:15 Nk 143:5 Fil 4:8 o Nk 18:2 p Yob 19:25 Yez 43:14
14
yo ke kumisaka mayele muntu yina me konda mayele. a Bantuma ya Yehowa kele ya lunungu, yo ke pesaka ntima kiese; b Nsiku ya Yehowa kele bunkete, yo ke salaka nde meso kusema. c Boma ya Yehowa d kele bunkete, yo ke zingaka kimakulu. Balusambisu ya Yehowa kele ya kieleka, yonso kele ya lunungu. e Bo ke zolaka yo mingi kuluta wolo, Kuluta wolo mingi ya mbote,1f Mpi yo kele ntomo kuluta bwiki, g bwiki yina ke kulumuka na nzo ya bwiki. Yo me kebisa nsadi na nge; h Kuzitisa yo kele ti matabisi mingi. i Nani lenda bakisa bifu? j Na masumu yina mono me zaba ve, zenga nde mono me sala mbi ve. Mpi kupesa ve nzila nde nsadi na nge kusala mambu ya lulendo; k Kubika ve nde yo yala mono. l Ebuna mono ta vanda muntu ya kukuka, m Mpi mono ta vanda ve ti masumu1 mingi. Bika bangogo ya munoko na mono mpi kuyindulula ya ntima na mono Kupesa nge kiese, n O Yehowa, Ditadi na mono o mpi Muntu yina ke sumba mono diaka. p Na ntwadisi. Nkunga ya Davidi.
Yehowa kupesa nge 20 Bika mvutu na kilumbu ya mpasi.
19:10 1 To “ya bunkete.” 19:13 1 To “mbi.”
919 2
3
4
5
6
7
8
9
Bika zina ya Nzambi ya Yakobi kutanina nge. a Bika yandi tindila nge lusadisu katuka na kisika ya santu b Mpi yandi sadisa nge katuka na Sioni. c Bika yandi yibuka makabu na nge yonso; Bika yandi ndima dikabu na nge ya kuyoka. (Sela) Bika yandi lungisa banzala ya ntima na nge d Mpi yandi nungisa mambu yonso ya nge ke kana. Beto ta tula milolo ya kiese sambu nge ke gulusaka; e Beto ta tombula bidimbu na beto na zina ya Nzambi na beto. f Bika Yehowa kulungisa mambu yonso ya nge ke lomba. Ntangu yai mono me zaba nde Yehowa ke gulusaka muntu yina yandi me tulaka mafuta. g Yandi ke pesaka yandi mvutu katuka na zulu na yandi ya santu Na mutindu yandi ke gulusaka1 kibeni na nsadisa ya diboko na yandi ya kitata. h Bantu ya nkaka ke tulaka ntima na bapusu-pusu mpi bankaka na bampunda, i Kansi beto, beto ke bingaka zina ya Yehowa Nzambi na beto. j Bo me bula sakuba mpi bo me bwa, Kansi beto, beto me telama mpi bo me vutula beto. k O Yehowa, gulusa ntotila! l Yandi ta pesa beto mvutu kilumbu yina beto ta binga yandi sambu na kulomba lusadisu. m
20:6 1 To “ke nungisaka.”
BANKUNGA 20:2–21:9 Na ntwadisi. Nkunga ya Davidi.
KAPU 20 a Nk 9:10 Bin 18:10 b 2Bs 20:8, 9 c 2Sa 5:7 Nk 50:2 Nk 134:3
Yehowa, ntotila ke wa 21 O kiese sambu na ngolo
2
d Nk 21:1, 2 e Nk 59:16 f 1Sa 17:45
3
g Nk 2:2, 4 h Nk 17:7 i Nk 33:17 Yez 31:1 j 2Bs 14:11 2Bs 20:12 2Bs 32:8
4
5
k Baz 5:31 Nk 125:1 l Nk 18:50 m Nk 44:4
6
Ndonga ya 2 KAPU 21 a Nk 63:11
7
b Nk 28:7 c Nk 2:8 Nk 20:4 d 2Sa 12:30
8
e Nk 13:3 Nk 61:6 f 2Sa 7:8, 9 g Nk 72:17 h Nk 16:11 Nk 45:7 i 1Sa 30:6 j Nk 16:8
9
na nge; a Yandi ke wa kiese kibeni sambu nge ke gulusaka! b Nge me lungisa nzala ya ntima na yandi, c Mpi nge me buya ve kupesa yandi kima yina munoko na yandi me lomba. (Sela) Sambu nge me pesa yandi balusakumunu mingi; Nge me tula mpu ya kimfumu ya wolo ya mbote1 na ntu na yandi. d Yandi lombaka nge luzingu, mpi nge pesaka yandi yo, e Luzingu ya nda,1 mvula na mvula. Sambu nge ke gulusaka, yo ke natila yandi nkembo ya nene. f Nge me pesa yandi nkembo mpi lukumu. Nge me sakumuna yandi kimakulu; g Nge me sala nde yandi wa kiese sambu nge1 kele ti yandi. h Sambu ntotila ke tula ntima na Yehowa; i Sambu na zola ya kwikama ya Muntu ya Kuluta Zulu, yandi ta nikana ve1 ata fioti. j Diboko na nge ta kanga bambeni na nge yonso; Diboko na nge ya kitata ta kanga bantu yina ke mengaka nge. Nge ta kumisa bo bonso fulu ya tiya na ntangu ya me tulamaka ntangu nge ta tudila bo dikebi.
21:3 1 To “ya bunkete.” 21:4 1 Na kisina, “Nda ya bilumbu.” 21:6 1 Na kisina, “luse na nge.” 21:7 1 To “ta tambula ve na lunziungu.”
BANKUNGA 21:10–22:12
10
11
12
13
Yehowa ta mina bo na makasi na yandi, mpi tiya ta yoka bo. a Nge ta fwa bana1 na bo na ntoto, Mpi bantekolo na bo na kati ya bana ya bantu. Sambu bo kanaka kusala nge mambu ya mbi; b Bo me yindula bangindu ya mbi yina ta nunga ve. c Sambu nge ta sala nde bo vutuka nima d Na mutindu nge ta balula munduki na nge ya tolo-tolo1 na ndambu na bo.2 O Yehowa, telama na ngolo na nge. Beto ta yimba bankunga1 sambu na kukumisa ngolo na nge.
920 KAPU 21 a Kul 32:22 Nk 110:5 Mal 4:1
b Nk 34:16
c Nk 2:1
d Nk 9:3 Nk 56:9
KAPU 22 e Nk 22:16 Mat 27:46 Mar 15:34
f Ebr 5:7
g Nk 42:3
h Yez 6:3 1Pi 1:15
Ndonga ya 2
Na ntwadisi; ya bo me tula na “Mbambi ya Suka.”1 Nkunga ya Davidi.
22
Nzambi na mono, Nzambi na mono, sambu na nki nge me yambula mono? e Sambu na nki nge kele ntama na kugulusa mono, Ntama na kuwa kudila ya mono ke dila sambu na mpasi? f 2 Nzambi na mono, mono ke landa kubinga nge konso kilumbu, kansi nge ke ndima ve; g Mpi na mpimpa mono ke kanga munoko ve. 3 Kansi nge kele santu, h Bankunga ya lukumu ya Izraele me ziunga nge.1
21:10 1 Na kisina, “mbuma.” 21:12 1 Na kisina, “bansinga ya munduki ya tolotolo na nge.” 2 Na kisina, “na baluse na bo.” 21:13 1 Na kisina, “ta yimba mpi ta bula miziki.” 22:Zulu 1 Ziku yo kele noti ya miziki to mutindu ya kubula miziki. 22:3 1 To “Nge me vanda na kiti ya kimfumu na kati (na zulu) ya bankunga ya lukumu ya Izraele.”
a Kuy 15:1, 6
b Kub 14:13 Ebr 11:32-34
c Nk 25:2 Nk 99:6 Bar 10:11
d Nk 31:11 Yez 53:3
e Nk 35:16
f Nk 109:25
g Mat 27:41-43 Luk 23:35, 36
h Nk 71:6 Nk 139:16
i Nk 10:1
j Luk 23:46 Ebr 5:7
k Nk 68:30
l Eze 39:18
4 Batata na beto tudilaka nge ntima; a Bo tulaka ntima, mpi nge vandaka kugulusa bo. b 5 Bo didilaka nge, mpi bo gulukaka; Bo tudilaka nge ntima, mpi bo waka ve nsoni.1c 6 Mono kele musobi kansi muntu ve, Bantu ke seka mono1 mpi bo ke vweza mono. d 7 Bantu yonso yina ke mona mono ke seka mono; e Bo ke seka mpi ke nikisa ba-ntu na bo sambu na kuvweza mono: f 8 “Yandi tudilaka Yehowa ntima. Bika yandi gulusa yandi! Bika yandi katula yandi na mpasi, sambu yandi ke zolaka yandi mingi!” g 9 Nge Muntu basisaka mono na divumu ya mama na mono, h Muntu yina salaka nde mono kudiwa na lutaninu na mabele ya mama na mono. 10 Katuka ntangu yina mono butukaka, bo me pesaka mono na maboko na nge sambu nge keba mono;1 Katuka na divumu ya mama na mono, nge kele Nzambi na mono. 11 Kubikala ve ntama ti mono, sambu mpasi kele pene-pene i Mpi mono kele ve ti nsadisi ya nkaka. j 12 Bana-bangombe mingi ya babakala me ziunga mono; k Bangombe ya babakala ya ngolo ya Bashani me ziunga mono. l 22:5 1 Na kisina, “bo lembaka ve nitu.” 22:6 1 To “ke pesa mono nsoni.” 22:10 1 Na kisina, “bo me losaka mono na zulu na nge.”
921 13 Bo ke kangudila mono minoko nene, a Bonso ntambu ya ke ngana yina ke pasula bitini-bitini mbisi ya yo me kanga. b 14 Bo ke tiamuna mono bonso masa; Mikwa na mono yonso me katuka na bisika na yo. Ntima na mono me kuma bonso mafuta; c Yo ke kuma masa-masa na kati na mono. d 15 Ngolo na mono me yuma bonso kitini ya kima ya bo me sala na ntoto ya tuma; e Ludimi na mono me kangama na misuni ya meno na mono; f Nge ke kulumusa mono tii na mfututu ya lufwa. g 16 Sambu bambwa me ziunga mono; h Bo me kuma pene-pene na mono bonso kimvuka ya bantu ya ke salaka mambi, i Bo ke tatika mono na maboko mpi na makulu bonso ntambu. j 17 Mono lenda tanga mikwa na mono yonso. k Bo ke tala mpi bo ke tala-tala mono. 18 Bo ke kabula bilele na mono bo na bo, Mpi bo ke budila bilele na mono zeke. l 19 Kansi nge, O Yehowa, kubikala ve ntama. m Nge kele ngolo na mono; kwisa nswalu kusadisa mono. n 20 Gulusa mono1 na mbele ya bitumba, Luzingu2 na mono ya mfunu na makulu3 ya bambwa; o 22:20 1 To “moyo na mono.” 2 Na kisina, “Mono mosi kaka,” yandi ke tubila moyo to luzingu na yandi. 3 Na kisina, “diboko.”
NKUNGA 22:13-29 KAPU 22 a Mat 26:4 b Nk 57:4 1Pi 5:8 c Luk 22:44 Yoa 12:27 d Mat 26:38 Mar 14:33 e Bin 17:22 f Yoa 19:28 g Yez 53:12 1Bk 15:3, 4 h Nk 59:5, 6 Luk 22:63 i Nk 86:14 j Mat 27:35 Yoa 20:25 k Nk 34:20 Yoa 19:36 l Mar 15:24 Luk 23:34 Yoa 19:23, 24 m Nk 10:1 n Nk 40:13 o Nk 22:16
Ndonga ya 2 a Nk 35:17 b Yoa 17:6 c Nk 40:9 Ebr 2:11, 12 d Nk 50:23 e Nk 34:6 Nk 69:33 f Kut 6:25 g Ebr 5:7 h Nk 35:18 Nk 40:10 Nk 111:1 i Nk 37:11 Yez 65:13 j Sef 2:3 k Kuy 22:18 Kus 7:9 Kus 15:4 l 1Bs 29:11 Kus 11:17
21 Gulusa mono na munoko ya ntambu a mpi na bibongo ya bampakasa; Pesa mvutu mpi gulusa mono. 22 Mono ta zabisa zina na nge na bampangi na mono; b Mono ta kumisa nge na kati ya dibundu. c 23 Beno bantu yina ke waka Yehowa boma, beno kumisa yandi! Beno yonso bana1 ya Yakobi, beno pesa yandi nkembo! d Beno yonso bana1 ya Izraele, beno telama na boma sambu na yandi. 24 Sambu yandi me vweza ve mpi me seka ve mpasi ya muntu ya bo ke niokula; e Yandi me bumbila yandi ve luse na yandi. f Ntangu yandi didilaka yandi sambu na kulomba lusadisu, yandi waka. g 25 Mono ta kumisa nge na kati ya dibundu ya nene; h Mono ta lungisa balusilu na mono na ntwala ya bantu yina ke waka yandi boma. 26 Bantu ya kudikulumusa ta dia mpi ta fuluka; i Bantu yina ke sosaka Yehowa ta kumisa yandi. j Bika beno vanda na luzingu1 kimakulu. 27 Ntoto ya mvimba ta yibuka mpi ta baluka na Yehowa. Mabuta yonso ya makanda ta fukama na ntwala na nge. k 28 Sambu kimfumu kele ya Yehowa; l Yandi ke yalaka makanda. 29 Bamvwama yonso1 ya nsi-ntoto ta dia mpi ta fukama; 22:23 1 Na kisina, “nkuna.” 22:26 1 Na kisina, “Bika ntima na beno kuzinga.” 22:29 1 Na kisina, “Bantu yonso ya mafuta.”
BANKUNGA 22:30–24:7
922
Bantu yonso yina ke kulumuka na mfututu ta fukimina yandi; Muntu mosi ve na kati na bo lenda tanina luzingu1 na bo. 30 Bana1 na bo ta sadila yandi; Bo ta zabisa ndonga ya bantu yina ke kwisa mambu ya me tala Yehowa. 31 Bo ta kwisa mpi ta tubila lunungu na yandi. Bo ta zabisa bantu yina me butuka ntete ve mambu yina yandi me sala. Nkunga ya Davidi.
kele Ngungudi na 23 Yehowa mono. a
Mono ta konda kima ve. 2 Yandi ke bikaka mono mono lala na banseke yina me fuluka ti matiti; Yandi ke nataka mono na bisika ya kupema yina kele ti masa mingi.1c 3 Yandi ke pesaka mono1 kikesa. d Yandi ke nataka mono na banzila ya lunungu sambu na zina na yandi. e 4 Ata mono ke tambula na muwanda ya mpimpa ya ngolo, f Mono ke waka ve boma ya kima ya mbi, g Sambu nge kele ti mono; h Nti na nge mpi muhangu na nge ke bwisaka mono ntima.1 5 Nge me yidikila mono mesa na ntwala ya bambeni na mono. i Nge ke pakula mono mafuta na ntu;1j b
22:29 1 To “mioyo.” 22:30 1 Na kisina, “Nkuna.” 23:2 1 To mbala ya nkaka, “na bamasa ya pima.” 23:3 1 To “moyo na mono.” 23:4 1 To “ke pesaka mono kikesa.” 23:5 1 Na kisina, “ke lembika ntu na mono ti mafuta.”
KAPU 23 a Nk 80:1 Yer 23:3 Eze 34:12 1Pi 2:25 b Nk 34:9 Nk 84:11 Mat 6:33 Fil 4:19 Ebr 13:5
Dikopa na mono me fuluka meke. a 6 Bumbote ti zola ya kwikama ta landa mono kibeni bilumbu yonso ya luzingu na mono, b Mpi mono ta zinga na nzo ya Yehowa bilumbu na mono yonso. c
c Eze 34:13, 14 d Nk 19:7 Nk 51:12
24
e Nk 31:3 f Yob 38:17 g Nk 3:6 Nk 27:1 Yez 41:10
2
h Yez 43:2 Bar 8:31 i Nk 22:26 Nk 31:19 j Luk 7:46 Yak 5:14
3
Ndonga ya 2 a Nk 16:5
4
b Nk 103:17 c Nk 15:1-5 Nk 27:4 Nk 65:4 Nk 122:1
KAPU 24 d 1Bs 29:11 Yob 41:11 1Bk 10:26
5
e Kuy 1:9 Yob 38:11 Nk 136:6 Yer 5:22 f Nk 15:1-5
6
g 2Sa 22:21 Yez 33:15, 16 Mat 5:8 h Nk 34:12, 13 Mal 3:5 i Nk 128:1-5 j Yez 12:2 k Nk 118:19 Nk 122:2
7
Ya Davidi. Nkunga.
Ntoto mpi bima yonso yina kele na kati na yo kele ya Yehowa, d Ntoto yina ke butaka mpi bantu yina ke zingaka na zulu na yo. Sambu yandi me kangisaka yo ngolo na banzadi-mungwa e Mpi yandi me tulaka yo ngolo na banzadi. Nani lenda tombuka na ngumba ya Yehowa, f Mpi nani lenda telama na kisika na yandi ya santu? Muntu yina maboko na yandi me sala mbi ve mpi yina ntima na yandi kele mpembe, g Yina me zenga ve kieleka ya luvunu na zina ya luzingu na Mono,1 Mpi yina me dia ve ndefi ya luvunu. h Yandi ta baka balusakumunu ya ke katuka na Yehowa i Mpi lunungu ya ke katuka na Nzambi na yandi yina ke gulusaka. j Yai ndonga ya bantu yina ke sosaka yandi, Ya bantu yina ke sosaka luse na nge, O Nzambi ya Yakobi. (Sela) Beno nangula ba-ntu, beno bakielo; k
24:4 1 To “ya Moyo na mono,” yo ke tubila luzingu ya Yehowa yina muntu ke zenga kieleka na zina na yo.
923
BANKUNGA 24:8–25:12
Beno kanguka,1 beno bakielo ya ntama, Sambu Ntotila ya nkembo kukota! a 8 Nani kele Ntotila yai ya nkembo? Yehowa, yina kele ngolo mpi kikesa, b Yehowa, yina kele kikesa na bitumba. c 9 Beno nangula ba-ntu, beno bakielo; d Beno kanguka, beno bakielo ya ntama, Sambu Ntotila ya nkembo kukota! 10 Yandi kele nani, Ntotila yai ya nkembo? Yehowa ya makesa—yandi kele Ntotila ya nkembo. e (Sela)
25
Ya Davidi. 1 [Aleph]
Mono ke samba nge,1 O Yehowa.
2 [Beth]
2 Nzambi na mono, mono ke tudila nge ntima; f Kubika ve nde bo pesa mono nsoni. g Kubika ve nde bambeni na mono kuyangalala sambu na mpasi na mono. h
3 [Gimel]
3 Ya kieleka muntu mosi ve yina ke tulaka kivuvu na nge ta baka nsoni, i Kansi nsoni ke vingila bantu yina ke yekulaka kukonda kikuma. j
4 [Daleth]
4 Songa mono banzila na nge, O Yehowa; k Longa mono banzila na nge. l
5 [He]
5 Tambusa mono na kieleka na nge mpi longa mono, m 24:7 1 To “Beno telama.” 25:1 1 To “Mono ke tombula moyo na mono na nge.”
KAPU 24 a 2Sa 6:15 Nk 48:1-3 b Nk 93:1 c Kub 15:3 1Sa 17:47 2Bs 20:15 Yez 42:13 d Nk 118:19 e 1Bs 29:11
KAPU 25 f Yez 26:3 g Bar 10:11 h Nk 41:11 i Nk 69:6 j Nk 31:17 k Kub 33:13 Nk 86:11 Nk 143:8 l Nk 27:11 m Nk 43:3
Ndonga ya 2 a Kub 34:6 Yez 55:3 b Nk 103:17 Nk 136:1 c Nk 6:4 Nk 51:1 d Kub 33:19 Nk 27:13 e Nk 92:15 Nk 119:68 Nk 145:9 Bis 14:17 f Nk 119:33 Yez 30:20 Mik 4:2 g Sef 2:3 h Nk 32:8 i Kul 29:1 j Nk 19:7 k Nk 31:3 Nk 79:9 Nk 109:21 Nk 143:11 Eze 36:22 Dan 9:19 Mat 6:9 l Nk 111:10
Sambu nge kele Nzambi na mono ya luguluku.
6 [Waw]
Mono ke tula kivuvu na nge kilumbu ya mvimba.
7 [Zayin]
6 O Yehowa, yibuka mawa na nge mpi zola na nge ya kwikama, a Yina nge ke monisaka ntangu yonso.1b
8 [Heth]
7 Kuyibuka ve masumu na mono ya kileke mpi mambu na mono ya mbi. Yibuka mono na kutadila zola na nge ya kwikama, c Sambu na bumbote na nge, O Yehowa. d
9 [Teth]
8 Yehowa kele muntu ya mbote mpi ya masonga. e Yo yina yandi ke longaka bansumuki na nzila yina bo fwete landa. f
[Yod]
9 Yandi ta twadisa bantu ya kudikulumusa na mambu ya mbote,1g Mpi yandi ta longa bantu ya kudikulumusa na nzila na yandi. h
[Kaph]
10 Banzila yonso ya Yehowa kele zola ya kwikama mpi kwikama Sambu na bantu yina ke zitisaka kuwakana na yandi i mpi bangibusa na yandi. j
[Lamed]
11 Sambu na zina na nge, O Yehowa, k Lolula kifu na mono, ata yo kele nene.
[Mem]
12 Nani ke waka Yehowa boma? l 25:6 1 To “Yina kele katuka bantangu ya ntama.” 25:9 1 Na kisina, “na lusambisu.”
BANKUNGA 25:13–26:7 Yandi ta longa yandi nzila yina yandi fwete sola. a
KAPU 25 a Nk 37:23
[Nun]
13 Yandi1 ta mona mambu ya mbote, b Mpi bana2 na yandi ta baka ntoto. c
[Samekh]
14 Kinduku ya ngolo ti Yehowa kele sambu na bantu yina ke waka yandi boma, d Mpi yandi ke zabisaka bo kuwakana na yandi. e
[Ayin]
15 Meso na mono ke talaka ntangu yonso na Yehowa, f Sambu yandi ta katula makulu na mono na bukondi. g
[Pe]
16 Balula luse na nge na ndambu na mono mpi wila mono mawa, Sambu mono kele mono mosi mpi kukonda lusadisu.
[Tsade]
17 Bampasi ya ntima na mono me kuma mingi; h Katula mono na mpasi yina mono kele na yo.
[Resh]
18 Tala bampasi na mono mpi mambu ya ke yangisa mono, i Mpi lolula masumu na mono yonso. j 19 Tala mutindu bambeni na mono kele mingi, Mpi mutindu bo ke menga mono na nku yonso.
[Shin]
20 Tanina luzingu1 na mono mpi gulusa mono. k Kubika ve nde bo pesa mono nsoni, sambu mono me tina na nge. 25:13 1 To “Moyo na yandi.” 2 Na kisina, “nkuna.” 25:20 1 To “moyo.”
b Nk 31:19
c Nk 37:11
d Bin 3:32 Yoa 15:15
e Kuy 18:17 Kuy 22:17 Amo 3:7
[Taw]
21 Bika nde kwikama mpi kusungama kutanina mono, a Sambu mono ke tula kivuvu na nge. b 22 O Nzambi, gulusa1 Izraele na bampasi na yandi yonso. Ya Davidi.
mono, O Yehowa, 26 Sambisa sambu mono me
f Nk 141:8
g Nk 91:3 Nk 124:6-8
2
h Nk 73:21
i 2Sa 16:12
3
j Nk 32:5 Nk 51:9
k Nk 17:8 Nk 121:7
4
Ndonga ya 2 a Nk 41:12
b Nk 37:34
5
KAPU 26 c 2Bn 20:3
d Nk 21:7
6
e Nk 17:3 Nk 66:10
f Nk 43:3 Nk 86:11
g Yer 15:17
h Nk 139:21
i Nk 1:1
j Nk 50:23 Nk 95:2
924
7
tambula na kwikama na mono; c Mono me tudila Yehowa ntima kukonda kunikana. d Tala mono, O Yehowa, mpi meka mono; Katula mvindu na bangindu na mono ya kati kibeni1 mpi na ntima na mono. e Sambu zola na nge ya kwikama kele ntangu yonso na ntwala na mono, Mpi mono ke tambula na kieleka na nge. f Mono ke taka ve kinduku1 ti bantu ya luvunu, g Mpi mono ke buyaka bantu yina ke bumbaka kimuntu na bo.2 Mono ke mengaka kuvukana ti bantu ya ke salaka mambi, h Mpi mono ke buyaka kuta kinduku1 ti bantu ya mbi. i Mono ta yobisa maboko na mono sambu na kusonga nde mono me sala mbi ve. Mpi mono ta tambula na nziunga ya mesa-kimenga na nge, O Yehowa, Sambu makelele ya kisambu na mono ya kupesa matondo kuwakana j
25:22 1 Na kisina, “sumbulula.” 26:2 1 To “mawi na mono ya kati kibeni.” Na kisina, “bapiku na mono.” 26:4 1 Na kisina, “ke vandaka ve.” 2 To “Mono ke vukanaka ve ti bankolami.” 26:5 1 Na kisina, “kuvanda.”
925
8
9
10
11
12
BANKUNGA 26:8–27:9
Mpi sambu na kuzabisa bisalu na nge yonso ya kuyituka. Yehowa, mono ke zolaka nzo yina nge ke zingaka, a Kisika yina nkembo na nge kele. b Kufwa mono1 ve kumosi ti bansumuki c Kukatula mpi ve luzingu na mono ti bantu ya mubulu,2 Bayina maboko na bo ke salaka mambu ya nsoni, Mpi yina diboko na bo ya kitata me fuluka ti avoka. Kansi mono, mono ta tambula na kwikama na mono. Gulusa1 mono mpi wila mono mawa. Dikulu na mono me telama na ntoto ya kukonda ngumba; d Mono ta kumisa Yehowa na dibundu1 ya nene. e
27
Ya Davidi.
Yehowa kele nsemo na monof mpi luguluku na mono. Mono fwete wa nani boma? g Yehowa kele kisika ya ngolo ya lutaninu ya luzingu na mono. h Mono fwete tekita na ntwala ya nani? 2 Ntangu bantu ya mbi nwanisaka mono sambu na kudia nsuni na mono, i Bantu yina vandaka kunwanisa mono mpi bambeni na mono bantu bulaka sakuba mpi bwaka. 3 Ata kimvuka ya basoda kutula camp sambu na kunwanisa mono,
26:9 1 To “moyo na mono.” 2 To “ti bantu ya ke tiamunaka menga.” 26:11 1 Na kisina, “Sumbulula.” 26:12 1 Na kisina, “na balukutakanu.”
KAPU 26 a 1Sa 3:3 1Bs 16:1 Nk 27:4 b Nk 63:2
4
c 1Sa 25:29 d 1Sa 2:9 Bin 10:9 e Nk 111:1
KAPU 27 f Nk 36:9 Nk 43:3 Nk 119:105 g Nk 23:4 Bar 8:31 Ebr 13:6
5
h Nk 62:6 Yez 12:2 i Nk 22:16
Ndonga ya 2 a 2Bs 20:15 2Bs 32:7 Nk 3:6
6
b Nk 23:6 Nk 65:4 c 1Sa 3:3 1Bs 16:1 Nk 26:8 d Nk 32:7 Nk 57:1 Sef 2:3
7
e Nk 61:4 f Nk 40:2
8
g Nk 130:2 h Nk 4:1 Nk 5:2 i Nk 63:1 Nk 105:4 Sef 2:3 j Nk 69:17 Nk 143:7
9
Ntima na mono ta wa boma ve. a Kana bitumba kubwila mono, Ata na ntangu yina, mono ta landa kutula ntima. Mono me lomba Yehowa kima mosi Yo yina kima ya mono ta sosa, Nde mono zinga na nzo ya Yehowa bilumbu yonso ya luzingu na mono, b Sambu na kutala kitoko ya Yehowa Mpi sambu na kutala ti ntonda1 tempelo na yandi.2c Sambu yandi ta bumba mono na kisika na yandi ya lutaninu na kilumbu ya mpasi; d Yandi ta bumba mono na kisika ya kinsweki ya tenta na yandi; e Yandi ta tula mono na zulu ya ditadi. f Ntangu yai ntu na mono kele kibeni na zulu ya bambeni na mono yina me ziunga mono; Mono ta pesa bimenga na tenta na yandi ti milolo ya kiese; Mono ta yimba bankunga1 sambu na kukumisa Yehowa. Wa mono, O Yehowa, ntangu mono ke boka, g Wila mono mawa mpi pesa mono mvutu. h Ntima na mono me tuba sambu na nge nde: “Sosa luse na mono.” Mono ta sosa luse na nge, O Yehowa. i Kubumbila mono ve luse na nge. j
27:4 1 To “sambu na kutala mpi kuyindulula.” 2 To “kisika na yandi ya santu.” 27:6 1 To “ta bula miziki.”
BANKUNGA 27:10–28:8
10
11
12
13
14
Kukula ve nsadi na nge na makasi na nge. Nge kele nsadisi na mono; a Kuyambula mono ve mpi kubikisa mono ve, Nzambi na mono ya luguluku. Ata kana tata mpi mama na mono kubuya mono, b Yehowa yandi mosi ta baka mono. c Longa mono na nzila na nge, O Yehowa, d Twadisa mono na nzila ya kusungama sambu na bambeni na mono. Kupesa mono ve na maboko ya bambeni na mono,1e Sambu bambangi ya luvunu me telama sambu na kunwanisa mono, f Mpi bo ke pesa mono boma na nku yonso. Mono zolaka kuvanda na wapi kana mono vandaka ve na lukwikilu Sambu mono mona bumbote ya Yehowa na insi ya bantu ya moyo?1g Tula kivuvu na Yehowa; h Vanda kikesa mpi ngolo na ntima. i Ee, tula kivuvu na Yehowa.
926 KAPU 27 a Nk 46:1 b Nk 69:8 c Yez 49:15
e Nk 31:8 Nk 41:2 Nk 41:11 f Mat 26:59-61 g Yob 33:28-30
mono; Wa mono. Kana nge vanda pima na ntwala na mono, Mono ta kuma bonso bantu yina ke kulumuka na dibulu.1k 2 Wa mambu ya mono ke lomba ntangu mono ke didila nge sambu nge sadisa mono,
4
h Nk 25:3 Nk 62:5 i Yez 40:31
KAPU 28 j Kul 32:4 Yez 26:4
5
k Yob 33:28
Ndonga ya 2 a Nk 5:7 b Kut 16:25, 26 Nk 26:9
6
c Nk 62:4
Ya Davidi.
ke landa kubinga 28 Mono nge, O Yehowa Ditadi na
3
d Nk 25:4 Nk 86:11 Yez 30:20 Yez 54:13
d Nk 59:12 Yer 18:22
7
j
27:12 1 To “na moyo ya bambeni na mono.” 27:13 1 To mbala ya nkaka, “Mono ke kwikila kibeni nde mono ta mona bumbote ya Yehowa na insi ya bantu ya moyo.” 28:1 1 To “maziamu.”
e Nk 62:12 2Te 1:6 f Yob 34:26, 27 g Yez 5:12 h Yez 12:2 i Kuy 15:1 2Sa 22:3 Nk 3:3 j Nk 56:4 k 1Sa 16:13 2Sa 22:3 Nk 20:6
8
Ntangu mono ke tombula maboko na mono na ndambu ya suku ya kati kibeni ya kisika na nge ya santu. a Kubenda mono ve ti bantu ya mbi, ti bantu yina ke salaka mambu ya ke pesaka mpasi, b Bantu yina ke tubaka bangogo ya ngemba ti bankweno na bo, na ntangu mambu ya mbi kele na bantima na bo. c Futa bo sambu na bisalu na bo, d Na kutadila bisalu na bo ya mbi. Futa bo sambu na bisalu ya maboko na bo, Na kutadila mambu yina bo me sala. e Sambu bo ke tula ve dikebi na bisalu ya Yehowa, f Mpi na kisalu ya maboko na yandi. g Yandi ta bwisa bo mpi yandi ta tunga bo ve. Bika Yehowa kubaka lukumu, Sambu yandi me wa bisambu ya mono ke sala sambu na kulomba lusadisu. Yehowa kele ngolo na monoh mpi kitaninu na mono; i Ntima na mono ke tudila yandi ntima. j Yandi me sadisa mono, mpi ntima na mono ke wa kiese, Yo yina mono ta kumisa yandi na nkunga na mono. Yehowa kele ngolo ya bantu na yandi; Yandi kele kisika ya ngolo ya lutaninu, yandi ke gulusaka kibeni muntu na yandi yina yandi me tulaka mafuta. k
927
BANKUNGA 28:9–30:5
9 Gulusa bantu na nge, mpi sakumuna dikabu na nge. a Gungula bo mpi nata bo na maboko na nge kimakulu. b
KAPU 28 a Kul 9:29 b Yez 40:11
KAPU 29 c 1Bs 16:28, 29
Nkunga ya Davidi.
pesa Yehowa yina 29 Beno me fwana na yandi, beno
2
3
4
5
6
7 8
9
bana ya bantu ya ngolo, Beno pesa Yehowa yina me fwana na yandi sambu na nkembo mpi ngolo na yandi. c Beno pesa Yehowa nkembo yina me fwana na zina na yandi. Beno fukama na ntwala ya1 Yehowa ti bilele ya santu.2 Ndinga ya Yehowa ke wakana na zulu ya bamasa; Nzambi ya nkembo ke ngana bonso nzasi. d Yehowa kele na zulu ya bamasa mingi. e Ndinga ya Yehowa kele ngolo; f Ndinga ya Yehowa kele ya nkembo. Ndinga ya Yehowa ke bwisa banti ya sedre; Ee, Yehowa ke zenga-zenga banti ya sedre ya Libani. g Yandi ke pumbusa Libani1 bonso mwana-ngombe, Mpi Sirioni h bonso mwana-mpakasa ya bakala. Ndinga ya Yehowa ke basisa baludimi ya tiya; i Ndinga ya Yehowa ke nikisa ntoto-makanga; j Yehowa ke nikisa ntoto-makanga ya Kadeshi. k Ndinga ya Yehowa ke nikisa mpi ke butisa kabuluku
29:2 1 To “Beno sambila.” 2 To mbala ya nkaka, “sambu na lukumu ya busantu na yandi.” 29:6 1 Yo ke monana nde yo kele ndonga ya bangumba ya Libani.
d 1Sa 7:10 Nk 18:13 e Nk 104:3 f Yob 26:11 Yob 40:9 g Yez 2:12, 13 h Kul 3:8, 9 i Kub 19:18 Nk 77:18 j Yez 13:13 Ebr 12:26
Mpi ke bikisa bamfinda kinkonga. a Mpi bayina yonso kele na tempelo na yandi ke tuba nde: “Nkembo!” 10 Yehowa me vanda na kiti ya kimfumu na zulu ya bamasa mingi;1b Yehowa me vanda na kiti ya kimfumu bonso Ntotila kimakulu. c 11 Yehowa ta pesa bantu na yandi ngolo. d Yehowa ta sakumuna bantu na yandi mpi ta pesa bo ngemba. e Miziki. Nkunga ya kuyantika kusadila nzo. Ya Davidi.
ta pesa nge nkembo, 30 Mono O Yehowa, sambu nge
k Kut 13:26
Ndonga ya 2 a Yez 10:17, 18 Eze 20:47
2
b Yob 38:25 c 1Tm 1:17
3
d Yez 40:29 e Nk 72:7
KAPU 30
4
f Nk 25:2 Nk 41:11 g 2Bn 20:5 Nk 6:2 Nk 103:3 h Nk 86:13 i Nk 16:10 Nk 28:1 Yez 38:17 Yon 2:6 j Nk 32:11 k Kub 3:15 l Yez 12:1
5
me tombula1 mono; Nge me bika ve nde bambeni na mono kuwa kiese sambu na mpasi na mono. f O Yehowa Nzambi na mono, mono didilaka nge sambu na kulomba lusadisu, mpi nge belulaka mono. g O Yehowa, nge me tombula mono1 na Maziamu.2h Nge bikaka mono na luzingu; nge taninaka mono sambu mono bwa ve na dibulu.3i Beno yimba bankunga1 sambu na kukumisa Yehowa, beno bantu na yandi ya kwikama, j Beno pesa matondo na zina na yandi ya santu;2k Sambu yandi ke wilaka muntu makasi kaka sambu na ntangu fioti, l
29:10 1 To “nzadi-mungwa ya zulu.” 30:1 1 To “me benda.” 30:3 1 To “moyo na mono.” 2 To “Sheole,” disongidila, maziamu ya bantu yonso. Tala Bantendula ya Bangogo. 3 To “maziamu.” 30:4 1 To “bula miziki.” 2 Na kisina, “Beno yibuka busantu na yandi mpi beno pesa matondo na zina na yandi.”
BANKUNGA 30:6–31:7
6
7
8
9
10
11
12
Kansi yandi ke monisilaka muntu ntima ya mbote1 luzingu ya mvimba. a Kudila lenda kwisa na nkokila, kansi milolo ya kiese ta vanda na suka. b Ntangu mono vandaka kudiyangisa ve, mono tubaka nde: “Mono ta nikana ve1 ata fioti.” O Yehowa, ntangu nge vandaka kumonisila mono ntima ya mbote,1 nge kumisaka mono ngolo bonso ngumba. c Kansi ntangu nge bumbaka luse na nge, mono kumaka kutekita. d Mono landaka kubinga nge, O Yehowa; e Mpi mono landaka kubondila Yehowa sambu yandi monisila mono ntima ya mbote. Inki mambote kele na lufwa1 na mono, awa ya mono ke kulumuka na dibulu?2f Keti mfututu ta kumisa nge? g Keti yo ta zabisa kwikama na nge? h Wa, O Yehowa, mpi wila mono mawa. i O Yehowa, kuma nsadisi na mono. j Nge me kumisa mawa na mono makinu; Nge me katula saki ya mono lwataka, mpi nge me lwatisa mono kiese, Sambu mono yimba1 nkunga ya kukumisa nge mpi mono vanda ve pima.
30:5, 7 1 To “luzolo ya mbote.” 30:6 1 To “ta tambula ve na lunziungu.” 30:9 1 Na kisina, “menga.” 2 To “maziamu.” 30:12 1 To “Sambu nkembo na mono kuyimba.”
928 O Yehowa Nzambi na mono, mono ta kumisa nge kimakulu.
KAPU 30 a Yez 54:8 b Nk 126:5 c 2Sa 5:12 Nk 89:17 d Nk 10:1 Nk 143:7
31
e Nk 34:6 Nk 77:1 f Nk 28:1
2
g Nk 6:5 Nk 115:17 Lon 9:10 h Nk 88:11 Yez 38:18 i Nk 143:1
3
j Nk 28:7
Ndonga ya 2 KAPU 31 a Nk 18:2
4
b Nk 22:4, 5 Bar 10:11 c Nk 143:1 d Nk 40:17 Nk 70:1 Nk 71:2 e 2Sa 22:3 Nk 18:2
5
6
f 2Sa 22:2 g Nk 25:11 Yer 14:7 h Nk 23:3 i Nk 91:3 Mat 6:13 j Bin 18:10 k Luk 23:46 Bis 7:59 l Kul 32:4 m Nk 9:13
7
Na ntwadisi. Nkunga ya Davidi.
O Yehowa, mono me tina na nge. a Bika nde bo pesa mono ve nsoni ata fioti. b Gulusa mono sambu na lunungu na nge. c Tudila mono dikutu.1 Kwisa nswalu kugulusa mono. d Kuma kisika na mono ya ngolo ya lutaninu ya bangumba, Kisika ya ngolo sambu na kugulusa mono. e Sambu nge kele ditadi na mono mpi kisika na mono ya ngolo ya lutaninu; f Sambu na zina na nge, g nge ta nata mono mpi ta twadisa mono. h Nge ta katula mono na bukondi yina bo me tudila mono na kinsweki, i Sambu nge kele nzo na mono ya ngolo. j Mono ke pesa mpeve na mono na maboko na nge. k Nge me sumbaka mono diaka, O Yehowa, Nzambi ya kieleka.1l Mono ke mengaka bantu yina me kudipesaka na biteki ya kukonda mfunu, ya mpamba, Kansi mono, mono ke tudilaka Yehowa ntima. Mono ta wa kiese mingi na zola na nge ya kwikama, Sambu nge me mona mpasi na mono; m Nge me zaba mpasi na mono ya ngolo.1
31:2 1 To “Fumbama mpi widikila mono.” 31:5 1 To “Nzambi ya kwikama.” 31:7 1 To “bampasi ya moyo na mono.”
929 8 Nge me pesa mono ve na maboko ya mbeni, Kansi nge me tedimisa mono na kisika ya lutaninu.1 9 Wila mono mawa, O Yehowa, sambu mono kele na mpasi. Mpasi me lembisa meso na mono, a mpi nitu na mono1 ya mvimba. b 10 Mawa me dia luzingu na mono c Mpi kudila na ntima me dia bamvula na mono. d Ngolo na mono ke mana sambu na kifu na mono; Mikwa na mono me lemba. e 11 Bambeni na mono yonso ke vweza mono, f Mingi-mingi bantu yina ke zingaka pene-pene na mono. Mpi bantu ya mono me zaba ke wa mono boma; Ntangu bo ke mona mono na meso ya bantu, bo ke tina mono. g 12 Bo me katula mono na ntima1 na bo mpi bo me vila mono, bonso nde mono me fwaka; Mono kele bonso dibungu ya kupasuka. 13 Mono me wa bansangu mingi ya mbi; Boma ya ngolo me ziunga mono. h Ntangu bo ke vukana bonso muntu mosi sambu na kunwanisa mono, Bo ke kana kufwa mono.1i 14 Kansi mono ke tudila nge ntima, O Yehowa. j Mono ke tuba nde: “Nge kele Nzambi na mono.” k 15 Bilumbu1 na mono kele na maboko na nge. 31:8 1 To “kisika mosi ya nene.” 31:9 1 To “moyo na mono mpi divumu na mono.” 31:12 1 To “mabanza.” 31:13 1 To “moyo na mono.” 31:15 1 Na kisina, “Bantangu.”
NKUNGA 31:8-21 KAPU 31 a Nk 6:7 b Nk 22:14 c Bin 15:13
16
d Nk 71:9 e Nk 32:3 Nk 102:3, 5
17
f Nk 22:6 Nk 42:10 Nk 102:8 g Nk 38:11 h Yer 20:10
18
i Nk 57:4 j Nk 56:4 k Nk 43:5
19
Ndonga ya 2 a Nk 142:6 b Kut 6:25 c Nk 25:2 Yez 50:7 d Neh 6:16 Yez 41:11 Yer 20:11
20
e 1Sa 2:9 f Nk 12:3 Nk 63:11 g Nk 73:1 Yez 63:7 h Yez 64:4 1Bk 2:9 i Nk 126:2 Yez 26:12 j Nk 27:5 Nk 32:7 k Nk 64:2, 3 l Nk 17:7 m 1Sa 23:7
21
Gulusa mono na maboko ya bambeni na mono mpi ya bantu yina ke monisa mono mpasi. a Sala nde luse na nge kusema na zulu ya nsadi na nge. b Gulusa mono na zola na nge ya kwikama. O Yehowa, kupesa mono ve nsoni ntangu mono ke binga nge. c Mbote bantu ya mbi kuwa nsoni; d Bo vanda pima na Maziamu.1e Bika bikobo yina ke kusaka yo konda kima ya kutuba, f Bikobo yina ke tubilaka muntu ya lunungu ti lulendo, ti kudikumisa mpi kuvweza. Bumbote na nge kele mingi kibeni! g Nge me bumbaka yo sambu na bantu yina ke waka nge boma, h Mpi nge me monisaka yo na ntwala ya bantu yonso, sambu na bantu yina ke tinaka na nge. i Nge ta bumba bo na kisika na nge ya kinsweki j Ntama ti mayele ya mbi ya bantu; Nge ta bumba bo na kisika na nge ya lutaninu Ntama ti bantu yina ke nwanisa bo na mayele ya mbi.1k Bika Yehowa kubaka lukumu, Sambu na mutindu ya kuyituka, yandi me monisila mono zola na yandi ya kwikama l na mbanza yina bambeni me ziunga. m
31:17 1 To “Sheole,” disongidila, maziamu ya bantu yonso. Tala Bantendula ya Bangogo. 31:20 1 Na kisina, “Ntama ti kuswana ya baludimi.”
BANKUNGA 31:22–32:11 22 Kansi mono, mono kumaka kisaka-saka mpi tubaka nde: “Mono ta fwa na ntwala na nge.” a Kansi nge waka bisambu ya mono salaka sambu na kulomba lusadisu ntangu mono didilaka nge. b 23 Beno zola Yehowa, beno yonso bantu yina kele ya kwikama na yandi! c Yehowa ke taninaka bantu ya kwikama, d Kansi yandi ke futaka mingi kibeni konso muntu yina ke kudikumisaka. e 24 Beno vanda kikesa, mpi bika nde ntima na beno kuvanda ngolo, f Beno yonso bantu yina ke vingilaka Yehowa. g Ya Davidi. Maskile.1
na muntu yina bo 32 Kiese me lolula mbi na yandi, 2
3
4
5
yina bo me fika1 disumu na yandi. h Kiese na muntu yina Yehowa me tuba ve nde yandi me nata makambu, i Mpi yina mpeve na yandi ke kusaka ve. Ntangu mono vandaka pima, mikwa na mono lembaka sambu mono vandaka kudila kilumbu ya mvimba. j Sambu mpimpa ti mwini diboko1 na nge vandaka kizitu na zulu na mono. k Ngolo na mono yumaka2 mutindu masa ke yumaka na mwini ya musibu. (Sela) Nsuka-nsuka mono fungunaka disumu na mono na nge; Mono fikaka ve kifu na mono. l
32:Zulu 1 Tala Bantendula ya Bangogo. 32:1 1 To “lolula.” 32:4 1 To “makasi.” 2 To “Masa ya luzingu na mono sobaka.”
930 KAPU 31 a Yon 2:4 b 2Bs 33:13 Nk 6:9 Bin 15:29 Ebr 5:7 c Kul 10:12
6
d 1Sa 2:9 Nk 145:20 e 2Sa 22:28 Yez 2:11 Yak 4:6 f Yez 35:4
7
g Nk 62:1 Bid 3:20, 21 Mik 7:7
KAPU 32 h Yez 1:18 Bis 3:19 i Bar 4:7, 8
8
j Bin 28:13 k Nk 38:2 l Nk 38:18 Nk 51:4 1Yn 1:9
Ndonga ya 2
9
a Lev 5:5 Nk 41:4 b 2Sa 12:13 Nk 86:5 Nk 103:3 Yez 44:22 c Nk 65:2, 3 d Nk 69:13 Yez 55:6
10
e Nk 9:9 f Kub 15:1 2Sa 22:1 g Nk 86:11 h Bin 3:6 i Bin 26:3 Yer 8:6 j Nk 34:8 Bin 13:21 Bin 16:20
11
Mono tubaka nde: “Mono ta funguna mambi na mono na Yehowa.” a Mpi nge lolulaka kifu ya masumu na mono. b (Sela) Yo yina konso muntu ya kwikama ta samba nge c Ntangu yina bo lenda mona nge. d Ebuna ata masa ya mvula ya ngolo ta simba yandi ve. Nge kele kisika ya kubumbana sambu na mono; Nge ta tanina mono na bampasi. e Nge ta ziunga mono na milolo ya kiese ya luguluku. f (Sela) “Mono ta pesa nge mayele ya kubakisa mambu mbote-mbote mpi ta longa nge nzila yina nge fwete kwenda. g Mono ta pesa nge ndongisila ntangu disu na mono ke tala nge. h Kukuma ve bonso mpunda to mpunda ya bitumba, yina me konda mayele ya kubakisa mambu, i Yina bo fwete tula nsinga na munoko na yo sambu na kuyala mubulu na yo Na ntwala nde yo kwisa pene-pene na nge.” Bampasi ya muntu ya mbi kele mingi; Kansi muntu yina ke tulaka ntima na Yehowa, zola na yandi ya kwikama ke ziungaka yandi. j Beno wa kiese na Yehowa mpi beno yangalala, beno bantu ya lunungu; Beno tula milolo ya kiese, beno yonso bantu ya kele ntima ya kusungama.
931
33 2
3
4
5
6
7
8
9
Beno bantu ya lunungu, beno tula milolo ya kiese sambu na Yehowa. a Yo me fwana nde bantu ya mbote kukumisa yandi. Beno pesa Yehowa matondo na kidare; Beno yimba bankunga1 sambu na kukumisa yandi ti kima ya kubudila miziki ya kele ti bansinga kumi. Beno yimbila yandi nkunga ya mpa; b Beno bula mbote-mbote kima ya kubudila miziki ya kele ti bansinga, kumosi ti milolo ya kiese. Sambu ndinga ya Yehowa kele mbote, c Mpi bima yonso ya yandi ke salaka, yo me fwana na kutudila yo ntima. Yandi ke zolaka lunungu mpi ke sambisaka kukonda kupona-pona. d Ntoto me fuluka ti zola ya kwikama ya Yehowa. e Zulu salamaka na nzila ya ndinga ya Yehowa, f Bima yonso yina kele na kati na yo1 salamaka na nzila ya mpeve2 ya munoko na yandi. Yandi ke vukisa bamasa ya nzadi-mungwa bonso kibaka;1g Yandi ke tula bamasa ya ke dasukaka na banzo ya kubumbila bima. Bika nde ntoto ya mvimba kuwa Yehowa boma. h Bika nde bantu yina ke zingaka na ntoto ya ke butaka kuwa yandi boma. Sambu yandi tubaka, mpi yo salamaka; i Yandi pesaka nsiku, mpi yo telamaka ngolo. j
33:2 1 To “bula miziki.” 33:6 1 Na kisina, “Makesa na yo yonso.” 2 To “mpema.” 33:7 1 Na kisina, “mukinzi.”
NKUNGA 33:1-19 KAPU 33 a Fil 4:4 b Nk 40:3 Nk 98:1 Nk 149:1 Yez 42:10 Kus 5:9 c Nk 12:6 d Yob 37:23 Nk 11:7 Nk 45:7 e Nk 145:16 Bis 14:17 f Ebr 11:3 g Kuy 1:9 Yob 38:8-11 Bin 8:29 Yer 5:22 h Kus 14:7 i Nk 148:4, 5 j Nk 119:90
Ndonga ya 2 a Yez 8:10 Yez 19:3 b Nk 21:8, 11 c Bin 19:21 Yez 46:10 d Kul 33:29 e Nk 65:4 Nk 135:4 1Pi 2:9 f Nk 11:4 Nk 14:2 Bin 15:3 Ebr 4:13 g 1Bs 28:9 Yob 34:21 Bin 24:12 h Yoz 11:6 i 2Bs 32:21 Nk 44:4, 5 j 2Bn 7:6, 7 Nk 20:7 Bin 21:31 Yez 31:1 k Yob 36:7 Nk 34:15 l Yez 33:15, 16
10 Yehowa me bebisa balukanu1 ya makanda; a Yandi me bebisa bangindu ya bantu. b 11 Kansi balukanu ya Yehowa ta bikala kimakulu; c Bangindu ya ntima na yandi kele tii na bandonga yonso ya bantu yina ta kwisa. 12 Kiese na dikanda yina Yehowa kele Nzambi na yo, d Bantu yina yandi me solaka na kuvanda bantu na yandi. e 13 Yehowa ke talaka na nsi katuka na zulu; Yandi ke monaka bana yonso ya bantu. f 14 Katuka na kisika yina yandi ke zingaka Yandi ke talaka bantu yina ke zingaka na ntoto. 15 Yandi muntu ke salaka bantima ya bantu yonso; Yandi ke talaka bisalu na bo yonso. g 16 Ntotila mosi ve me gulukaka sambu na kimvuka ya nene ya basoda; h Ngolo ya nene yina muntu ya ngolo kele na yo ke gulusaka yandi ve. i 17 Mpunda kele kivuvu ya luvunu sambu na luguluku;1j Ngolo na yo ya mingi ke sadisaka ve na kutina. 18 Tala! Meso ya Yehowa ke talaka bantu yina ke waka yandi boma, k Bantu yina ke vingilaka zola na yandi ya kwikama, 19 Sambu na kugulusa bo1 na lufwa Mpi sambu na kutanina bo na luzingu na ntangu ya nzala. l 33:10 1 To “bandongisila.” 33:17 1 To “sambu na kununga.” 33:19 1 To “moyo na bo.”
BANKUNGA 33:20–34:15 20 Beto1 ke vingila Yehowa. Yandi kele nsadisi na beto mpi kitaninu na beto. a 21 Bantima na beto ke vandaka na kiese sambu na yandi, Sambu beto ke tulaka ntima na zina na yandi ya santu. b 22 Bika zola na nge ya kwikama kuvanda na zulu na beto, O Yehowa, c Ntangu beto ke landa kuvingila nge. d Ya Davidi, ntangu yandi kusaka kilawu e na ntwala ya Abimeleki, yina kulaka yandi, ebuna yandi kwendaka.
1 [Aleph]
ta kumisa Yehowa 34 Mono ntangu yonso;
932 KAPU 33 a Kul 33:29 b Nk 28:7 Bin 18:10 c Nk 32:10 d Mik 7:7
KAPU 34 e 1Sa 21:12, 13 f Yer 9:24 1Bk 1:31 g Nk 35:27 h Ebr 5:7 i Nk 18:48
Ndonga ya 2 a 2Sa 22:1
Nkunga ya kukumisa yandi ta vandaka na munoko na mono konso ntangu.
b 2Bn 6:17 Nk 91:11 Mat 18:10 Ebr 1:7, 14
2 Mono1 ta kudikumisa na Yehowa; f Bantu ya kudikulumusa ta wa mpi ta yangalala.
c 2Bn 19:35 Dan 6:22 Bis 5:18, 19 Bis 12:11
2 [Beth]
3 [Gimel]
3 Beno pesa Yehowa nkembo kumosi ti mono; g Beto kumisa zina na yandi kumosi.
4 [Daleth]
4 Mono yulaka Yehowa, mpi yandi pesaka mono mvutu. h Yandi gulusaka mono na mambu yonso yina vandaka kupesa mono boma. i
5 [He]
5 Bantu yina talaka yandi kumaka na kiese; Baluse na bo lendaka ve kuwa nsoni.
7 [Zayin]
6 Muntu yai ya kukonda mfunu bingaka, ebuna Yehowa waka. 33:20 1 To “Moyo na beto.” 34:2 1 To “Moyo na mono.”
d 1Pi 2:3 e Nk 23:1 Fil 4:19 f Nk 23:6 Nk 84:11 g Yob 28:28 Bin 1:7 Bin 8:13 h Kul 6:1, 2 Kul 30:19, 20 1Pi 3:10-12 i Yak 1:26 Yak 3:8 j Bin 12:19 Bin 15:4 1Pi 2:1 k Nk 37:27 Nk 97:10 Amo 5:15 Bar 12:9 l Mat 5:9 Ebr 12:14 m Yob 36:7 Nk 33:18
Yandi gulusaka yandi na bampasi na yandi yonso. a
8 [Heth]
7 Wanzio ya Yehowa ke vandaka na nziunga ya bantu yina ke waka yandi boma, b Mpi yandi ke gulusaka bo. c
9 [Teth]
8 Beno meka mpi beno mona nde Yehowa kele mbote; d Kiese na muntu yina ke tinaka na yandi.
[Yod]
9 Beno wa Yehowa boma, beno basantu na yandi yonso, Sambu bantu yina ke waka yandi boma ke kondaka kima ve. e
[Kaph]
10 Ata bana-bantambu ya ngolo1 me kuma na nzala, Kansi bantu yina ke sosaka Yehowa ta konda ve kima ya mbote. f
[Lamed]
11 Bana na mono, beno kwisa, beno wa mono; Mono ta longa beno boma ya Yehowa. g
[Mem]
12 Nani na kati na beno ke sepelaka na luzingu Mpi ta zola kumona bilumbu mingi ya mbote? h
[Nun]
13 Kana mpidina, tanina ludimi na nge na mambu ya mbi, i Mpi bikobo na nge sambu yo tuba ve mambu ya luvunu. j
[Samekh]
14 Bika mambu ya mbi mpi sala mambu ya mbote; k Sosa ngemba mpi landa yo. l
[Ayin]
15 Meso ya Yehowa ke talaka bantu ya lunungu, m 34:10 1 To “bana-bantambu yina kele ti mika mingi na nkingu.”
933
BANKUNGA 34:16–35:10
Mpi makutu na yandi ke waka kudila na bo sambu na kulomba lusadisu. a
KAPU 34 a Nk 18:6 Yez 59:1
[Pe]
16 Kansi Yehowa ke buyaka bantu yina ke salaka mambu ya mbi, Sambu na kuvwansa zina na bo na ntoto. b
[Tsade]
17 Bo bokaka, mpi Yehowa waka; c Yandi gulusaka bo na bampasi na bo yonso. d
b Nk 37:10 Bin 10:7
3 c Nk 145:18, 19
d 2Bs 32:22 Bis 12:11
e Nk 147:3 Yez 61:1
[Qoph]
18 Yehowa kele pene-pene ya bantu yina kele na mawa; e Yandi ke gulusaka bantu yina ke niokwama na mabanza.1f
[Resh]
19 Muntu ya lunungu ke kutanaka ti bampasi mingi, g Kansi Yehowa ke gulusaka yandi na bampasi yina yonso. h
[Shin]
20 Yandi ke tanina mikwa na yandi yonso; Bo me buka ve ata mukwa na yandi mosi. i
[Taw]
21 Mpasi ta fwa muntu ya mbi; Bo ta bedisa bantu yina ke mengaka muntu ya lunungu. 22 Yehowa ke sumbaka diaka luzingu1 ya bansadi na yandi; Bo ta bedisa ve ata muntu mosi yina ke tinaka na yandi. j
35
Ya Davidi.
O Yehowa, samba diambu na mono ti bambeni na mono; k
34:18 1 To “yina me lemba nitu.” 34:22 1 To “moyo.”
2
4
f Nk 51:17 Yez 57:15 Yez 66:2
g Bin 24:16 2Tm 3:12
h Dan 6:21, 22 1Bk 10:13
5
6
i Yoa 19:36
j Nk 84:11
7
KAPU 35 k 1Sa 24:15
Ndonga ya 2 a Nk 3:7
8
b Kub 15:3
c Yez 42:13
d 1Sa 23:26
9
e Yez 12:2
f Yer 17:18
g Kub 14:19, 20 Yez 37:36
h Nk 57:6 Nk 141:10
10
Nwanisa bantu yina ke nwanisa mono. a Baka kitaninu na nge ya fioti1 mpi ya nene, b Mpi telama sambu na kunwanina mono. c Nangula dikonga na nge mpi disoka na nge ya bitumba1 sambu na kunwana ti bantu yina ke landa mono. d Tubila mono2 nde: “Mono kele luguluku na nge.” e Bika bo pesa bantu yina ke zomba mono nsoni mpi bo kulumusa bo. f Bika bantu yina ke sadila mono komplo kuvutuka nima na nsoni. Bika bo kuma bonso kimpusu na mupepe; Bika wanzio ya Yehowa kukula bo. g Bika nzila na bo kuvanda mpimpa mpi butesi Ntangu wanzio ya Yehowa ke landa bo. Bo me bumba bukondi sambu na kukanga mono kukonda kikuma; Bo me timuna dibulu kukonda kikuma sambu na mono.2 Bika nde mpasi kubwila yandi na kintulumukina; Bika nde bukondi yina yandi bumbaka kukanga yandi; Bika nde yandi bwa na kati na yo mpi kufwa. h Kansi mono2 ta wa kiese na Yehowa; Mono ta yangalala sambu yandi ke gulusaka. Mikwa na mono yonso ta tuba nde:
35:2 1 Kitaninu mosi ya fioti, mbala mingi bantu ya ke sadilaka munduki ya tolo-tolo bantu vandaka kulwata yo. 35:3 1 To “disoka ya meno zole.” 35:3, 7, 9 2 To “moyo na mono.”
NKUNGA 35:11-24
11
12
13
14
15
16
“O Yehowa, nani kele bonso nge? Nge ke gulusa muntu yina me konda lusadisu na maboko ya bantu yina kele ngolo mingi, a Muntu yina me konda lusadisu mpi nsukami na maboko ya bantu yina ke yiba bo.” b Bambangi ya kele ti bangindu ya mbi me basika, c Bo ke yula mono mambu yina mono me zaba ve ata fioti. Bo ke vutudila mono mbi sambu na mambote, d Bo ke sala nde mono vanda1 ti mawi ya muntu yina me fwila. Kansi ntangu bo belaka, mono lwataka saki; Mono1 kudimonisaka mpasi mpi buyaka madia, Mpi ntangu kisambu na mono vandaka kuvutuka kukonda mvutu,2 Mono tambulaka ke dila bonso mono ke dila nduku to mpangi na mono; Mono fukamaka na mawa, bonso muntu ya ke dila mama na yandi. Kansi ntangu mono bulaka sakuba, bo waka kiese mpi bo vukanaka; Bo vukanaka sambu na kubumbana mpi kufwa mono; Bo zengaka mono bitini-bitini mpi bo vandaka ve pima. Bantu yina ke vwezaka Nzambi ke seka mono na kuvweza yonso,1 Bo ke kwetisila mono meno. e
35:12 1 To “nde moyo na mono kuvanda.” 35:13 1 To “Moyo na mono.” 2 To “vandaka kuvutuka na ntulu na mono.” 35:16 1 To mbala ya nkaka, “Bantu yina ke vwezaka Nzambi ke seka sambu na gato.”
934 KAPU 35 a Nk 18:17
b Nk 40:17 Bin 22:22, 23
c Nk 27:12 Mat 26:59
d 1Sa 19:4, 5 1Sa 20:33 Yer 18:20
e Nk 37:12
Ndonga ya 2 a Hab 1:13
b Nk 142:6
c Nk 22:20 Nk 57:4
d Nk 22:22
e Nk 69:4 Yoa 15:24, 25
f Bin 6:12, 13
g Nk 31:13 Yer 11:19 Mat 26:4
h Nk 28:1
i Nk 10:1 Nk 71:12
j Nk 26:1 Nk 96:13
17 O Yehowa, tii nki ntangu nge ta talaka kaka? a Gulusa mono1 na bitumba ya bo ke nwanisa mono, b Luzingu na mono ya mfunu2 na maboko ya bana-bantambu.3c 18 Ebuna mono ta pesa nge matondo na dibundu ya nene; d Mono ta kumisa nge na kati ya bantu mingi. 19 Kubika ve bantu yina kele bambeni na mono kukonda kikuma kuwa kiese sambu na mpasi na mono; Kubika ve bantu yina ke mengaka mono kukonda kikuma e kubweta meso na bo sambu na kusala mono mbi. f 20 Sambu bo ke tuba ve bangogo ya ngemba, Kansi na luvunu yonso bo ke kana bantu ya ngemba ya insi. g 21 Bo me kangula munoko na bo nene sambu na kufunda mono, Bo ke tuba nde: “Aa! Aa! Meso na beto me mona yo.” 22 O Yehowa, nge me mona mambu yai. Kuvanda ve pima. h O Yehowa, kubikala ve ntama ti mono. i 23 Sikama mpi telama sambu na kunwanina mono, Nzambi na mono, Yehowa, samba diambu na mono. 24 Sambisa mono na kuwakana ti lunungu na nge, j O Yehowa Nzambi na mono; Kubika ve nde bo wa kiese sambu na mpasi na mono. 35:17 1 To “moyo na mono.” 2 Na kisina, “Mosi kaka ya mono kele na yo,” yo ke tubila moyo na yandi to luzingu. 3 To “bana-bantambu yina kele ti mika mingi na nkingu.”
935
BANKUNGA 35:25–36:12
25 Bika bo kuditubila ve ata fioti nde: “Aa! Beto me baka kima yina beto vandaka kusosa.”1 Bika bo tuba ve ata fioti nde: “Beto me mina yandi.” a 26 Bika bo yonso bo wa nsoni kibeni, Bantu yina ke wa kiese sambu na mpasi na mono. Bika nsoni kulwata bantu yina ke kudikumisaka sambu na mpasi na mono mpi bo wa nsoni. 27 Kansi bika bantu yina ke vandaka na kiese na lunungu na mono kutula milolo ya kiese; Bika bo tuba ntangu yonso nde: “Bika Yehowa kubaka lukumu, yandi muntu ke monaka kiese na ngemba ya nsadi na yandi.” b 28 Ebuna ludimi na mono ta tubila1 lunungu na nge c Mpi ta kumisa nge kilumbu ya mvimba. d Na ntwadisi. Ya nsadi ya Yehowa, Davidi.
ke tubila muntu ya 36 Mambi mbi na nsi ya ntima na
yandi kibeni; Yandi ke waka ve Nzambi boma. e 2 Sambu na meso na yandi mosi, yandi ke kudileba mingi kibeni Sambu yandi mona kifu na yandi mpi yandi menga yo. f 3 Bangogo ya munoko na yandi ke pesaka mpasi mpi ke kusaka; Yandi ke monisa ve mayele ya kubakisa mambu mbote-mbote sambu na kusala mambu ya mbote.
35:25 1 To “Aa! Moyo na beto.” 35:28 1 To “yindulula.”
KAPU 35 a Nk 41:1, 2
b Nk 84:11 Nk 149:4
c Nk 51:14
d Nk 71:24
KAPU 36 e Bar 3:18
f Kul 29:19, 20
Ndonga ya 2 a Nk 103:11
b Nk 71:19
c Bar 11:33
d Nk 145:9 1Tm 4:10
e Mik 7:18
f Rut 2:12 Nk 17:8 Nk 91:4
g Nk 65:4
h Nk 16:11
i Yob 33:4 Yer 2:13 Bis 17:28 Kus 4:11
j Nk 27:1 Nk 43:3 Yak 1:17 1Pi 2:9
k Nk 103:17
l Nk 7:10 Nk 97:11
4 Yandi ke kana mambu yina ke pesaka mpasi ata na mbeto na yandi. Yandi kele na nzila yina kele mbote ve; Yandi ke buya ve mambu ya mbi. 5 O Yehowa, zola na nge ya kwikama ke kumaka tii na zulu, a Kwikama na nge tii na matuti. 6 Lunungu na nge kele bonso bangumba ya nene;1b Balusambisu na nge kele bonso bamasa ya nene ya mudindu. c Nge ke taninaka2 muntu mpi mbisi, O Yehowa. d 7 O Nzambi, zola na nge ya kwikama kele na mfunu kibeni! e Na kivudi ya mapapu na nge, Bana ya bantu ke kwisaka kutina. f 8 Bo ke nwa bima mingi ya mbote1 yina kele na nzo na nge tii kuna bo ke fuluka, g Mpi nge ke sala nde bo nwa masa ya bima na nge ya mbote. h 9 Nge kele nto ya luzingu; i Na nzila ya nsemo na nge, beto lenda mona nsemo. j 10 Landa kumonisa zola na nge ya kwikama na bantu yina me zaba nge, k Mpi lunungu na nge, na bantu yina kele ti ntima ya kusungama. l 11 Kubika ve nde dikulu ya muntu ya lulendo kuniata mono, Mpi kubika ve nde diboko ya muntu ya mbi kukula mono. 12 Kuna bantu ya ke salaka mambu ya mbi me bwa; 36:6 1 To “bonso bangumba ya Nzambi.” 2 To “ke gulusaka.” 36:8 1 Na kisina, “mafuta.”
NKUNGA 37:1-17 Bo me bwisaka bo na ntoto mpi bo lenda telama ve. a Ya Davidi.
37
1 [Aleph]
Kuwa ve makasi sambu na bantu ya mbi Mpi kulula ve bantu ya ke salaka mambu ya mbi. b 2 Bo ta yuma nswalu bonso matiti c Mpi bo ta beba bonso matiti ya mpa ya mubisu.
2 [Beth]
3 Tula ntima na Yehowa mpi sala mambu ya mbote; d Zinga na ntoto,1 mpi sala mambu ti kwikama. e 4 Wa kiese mingi kibeni1 na Yehowa, Ebuna yandi ta pesa nge banzala ya ntima na nge.
3 [Gimel]
5 Pesa nzila na nge na Yehowa; f Tudila yandi ntima, ebuna yandi ta sadila nge mambu ya mbote. g 6 Yandi ta sala nde lunungu na nge kusema bonso nsemo ya suka, Mpi kwikama na nge bonso ntangu na midi.
4 [Daleth]
7 Vanda pima na ntwala ya Yehowa h Mpi vingila yandi ti kivuvu.1 Kuwa ve makasi sambu na muntu Yina ke nunga na kulungisa bangindu na yandi ya mbi. i
5 [He]
8 Yambula makasi mpi bikisa nganzi; j Kuwa ve makasi mpi kusala ve mambu ya mbi.1 37:3 1 To “insi.” 37:4 1 To “Wa kiese ya kuluta mingi.” 37:7 1 To “ntima-nda.” 37:8 1 To mbala ya nkaka, “Kuwa ve makasi, sambu yo lenda nata kaka na mambu ya mbi.”
936 KAPU 36 a Nk 1:5
KAPU 37 b Nk 73:3 Bin 23:17 c Nk 73:12, 19 d Yez 1:17 Ebr 13:16 e Bin 28:20 f Nk 55:22 Bin 16:3 g Mat 6:33 Fil 4:6 1Pi 5:6, 7 h Nk 62:1 Bid 3:26 i Yob 21:7 Nk 73:3 Yer 12:1 j Bin 14:29 Efe 4:26
Ndonga ya 2 a Nk 55:23 b Nk 25:12, 13 Nk 37:29 Mat 5:5 2Pi 2:9 c Yob 24:24 d 1Sa 25:39 Nk 52:4, 5 e Yez 45:18 Mat 5:5 Kus 21:3 f Nk 72:7 Nk 119:165 Yez 48:18 g 1Sa 18:21, 25 h 1Sa 26:9, 10 i 2Sa 17:23 Est 7:10 Nk 7:15 j Bin 16:8 Bin 30:8, 9 1Tm 6:6
9 Sambu bo ta fwa bantu ya mbi, a Kansi bantu yina ke tulaka kivuvu na Yehowa ta baka ntoto. b
6 [Waw]
10 Kubika kaka fioti, mpi bantu ya mbi ta vanda diaka ve; c Nge ta tala kisika yina bo vandaka, Mpi bo ta vanda ve pana. d 11 Kansi bantu ya kudikulumusa ta baka ntoto, e Mpi bo ta wa kiese mingi kibeni na ngemba ya mingi. f
7 [Zayin]
12 Muntu ya mbi ke kanina muntu ya lunungu; g Yandi ke kwetisila yandi meno. 13 Kansi Yehowa ta seka yandi, Sambu yandi me zaba nde kilumbu na yandi ta kwisa. h
8 [Heth]
14 Bantu ya mbi me basisa bambele na bo ya bitumba mpi me konika1 minduki na bo ya batolo-tolo, Sambu na kubwisa muntu ya bo ke niokula mpi nsukami, Sambu na kufwa bantu yina nzila na bo kele ya kusungama. 15 Kansi mbele na bo ya bitumba ta tobula ntima na bo mosi; i Minduki na bo ya batolo-tolo ta bukana.
9 [Teth]
16 Bima fioti ya muntu ya lunungu kele mbote Kuluta bima mingi ya bantu mingi ya mbi. j 17 Sambu maboko ya bantu ya mbi ta bukana, Kansi Yehowa ta sadisa bantu ya lunungu. 37:14 1 To “me tula nsinga na.”
937
NKUNGA 37:18-34
[Yod]
18 Yehowa me zaba mambu yina bantu ya kukonda kifu ke kutanaka ti yo,1 Mpi dikabu na bo ta bikala kimakulu. a 19 Bo ta pesa bo ve nsoni na ntangu ya mpasi; Na ntangu ya nzala, bo ta vanda ti bima mingi.
[Kaph]
20 Kansi bantu ya mbi ta fwa; Bambeni ya Yehowa ta yuma bonso banseke ya kitoko; Bo ta vila bonso midinga. b
[Lamed]
21 Muntu ya mbi ke defaka mpi ke futaka ve, Kansi muntu ya lunungu ke kabaka1 mpi ke pesaka makabu. c 22 Bantu yina yandi me sakumunaka ta baka ntoto, Kansi bo ta fwa bantu yina yandi me singaka. d
[Mem]
23 Yehowa ke twadisaka1 bitambi ya muntu e Kana yandi ke wa kiese na nzila na yandi. f 24 Ata yandi bwa, yandi ta bwa ve tii na ntoto, g Sambu Yehowa ke simbaka yandi na diboko.1h
[Nun]
25 Mono vandaka leke mpi ntangu yai mono me nuna, Kansi mono me monaka ntete ve bo me yambula muntu ya lunungu, i To bana na yandi ke sosa mampa.1j 26 Yandi ke defisaka ntangu yonso kukonda mpasi, k 37:18 1 Na kisina, “me zaba bilumbu ya bantu ya kukonda kifu.” 37:21 1 To “ke monisaka ntima ya mbote.” 37:23 1 To “ke kumisaka ngolo.” 37:24 1 To “na diboko na yandi.” 37:25 1 To “madia.”
KAPU 37 a Nk 16:11 b Bin 10:7 c Kul 15:11 Yob 31:16, 22 Nk 112:9 Bin 19:17 d Nk 37:9 e Bin 16:9 f Bin 11:20 g Nk 34:19 Bin 24:16 h Nk 91:11, 12 i Nk 94:14 Mat 6:33 Ebr 13:5 j Kul 24:19 Nk 145:15 Bin 10:3 k Kul 15:7, 8 Nk 112:5
Ndonga ya 2 a Nk 34:14 Yez 1:17 b 2Sa 22:26 c Nk 97:10 Bin 2:7, 8 d Bin 2:22 e Kul 30:20 Nk 37:9 Bin 2:21 Mat 5:5 f Mat 25:46 Kus 21:3, 4 g Mat 12:35 Efe 4:29 Kol 4:6 h Kul 6:6 Nk 40:8 i Nk 121:3 j 2Pi 2:9 k Nk 109:31 l Nk 37:22 m Nk 52:5, 6
Ebuna bana na yandi ta baka lusakumunu.
[Samekh]
27 Yambula mambu ya mbi mpi sala mambu ya mbote, a Ebuna nge ta bikala kimakulu. 28 Sambu Yehowa ke zolaka lunungu, Mpi yandi ta yambula ve bantu na yandi ya kwikama. b
[Ayin]
Bo ta taninaka bo ntangu yonso; c Kansi bo ta fwa bana ya bantu ya mbi. d 29 Bantu ya lunungu ta baka ntoto, e Mpi bo ta zinga kimakulu na zulu na yo. f
[Pe]
30 Munoko ya muntu ya lunungu ke longaka mayele,1 Mpi ludimi na yandi ke tubilaka lunungu. g 31 Nsiku ya Nzambi na yandi kele na ntima na yandi; h Makulu na yandi ta tekita ve. i
[Tsade]
32 Muntu ya mbi ke talaka muntu ya lunungu, Yandi ke sosaka kufwa yandi. 33 Kansi Yehowa ta yambula yandi ve na maboko ya muntu yina, j Mpi ta bedisa yandi ve ntangu bo ke sambisa yandi. k
[Qoph]
34 Tula kivuvu na Yehowa mpi landa nzila na yandi, Ebuna yandi ta tombula nge sambu na kubaka ntoto. Ntangu bo ta fwa bantu ya mbi, l nge ta mona yo. m 37:30 1 To “ke tubaka mayele na ndinga ya nsi.”
BANKUNGA 37:35–38:11
[Resh]
35 Mono me monaka muntu ya nku mpi ya mbi Yandi ke yalumuka bonso nti yina kele ti matiti mingi na ntoto yina yo menaka. a 36 Kansi na mbala mosi yandi fwaka mpi vandaka diaka ve; b Mono landaka kusosa yandi, kansi mono lendaka ve kumona yandi. c
[Sin]
37 Tala muntu ya kukonda kifu,1 Mpi landa kutala muntu ya mbote, d Sambu makwisa ya muntu yina ta vanda ya ngemba. e 38 Kansi bo ta fwa bantu yonso ya ke fwaka nsiku; Bo ta fwa bantu ya mbi. f
[Taw]
39 Luguluku ya bantu ya lunungu ke katukaka na Yehowa; g Yandi kele nzo na bo ya ngolo na ntangu ya mpasi. h 40 Yehowa ta sadisa bo mpi ta gulusa bo. i Yandi ta katula bo na maboko ya bantu ya mbi mpi ta gulusa bo, Sambu bo me kwisa kutina na yandi. j
38
Nkunga ya Davidi, sambu yo vanda ngibusa.1
O Yehowa, kunganina mono ve na makasi na nge, Mpi kusungika mono ve na nganzi na nge. k 2 Sambu batolo-tolo na nge me tobula mono ngolo, Mpi diboko na nge ke niema mono. l
37:37 1 To “muntu yina ke taninaka kwikama.” 38:Zulu 1 To “sambu na kuyibuka.”
938 KAPU 37 a Est 5:11 Yob 21:7
b Kub 15:9, 10
c Nk 37:10
d Yob 1:1
e Yob 42:12, 16
f Nk 1:4 Bin 10:7 2Pi 2:9
g Yez 12:2
h Nk 9:9 Yez 33:2
i Yez 46:4 1Bk 10:13
j Nk 22:4 Dan 3:17 Dan 6:23
KAPU 38 k Yer 10:24
l Nk 32:4
Ndonga ya 2 a Nk 6:2 Nk 41:4 Nk 51:8
b Esd 9:6 Nk 40:12
c Nk 38:3
d Nk 6:7
3 Nitu na mono ya mvimba ke bela1 sambu na makasi na nge. Ngemba kele ve na mikwa na mono sambu na disumu na mono. a 4 Sambu bifu na mono kele na zulu ya ntu na mono; b Bonso kizitu ya kilo, yo me lutila mono mpila ya kunata yo kele ve. 5 Bamputa na mono ke basisa nsudi ya mbi mpi tufina Sambu na buzoba na mono. 6 Mono ke kudiyangisa mpi mono me lemba nitu mingi kibeni; Mono ke tambula ti mawa kilumbu ya mvimba. 7 Tiya ke pela na kati na mono;1 Nitu na mono ya mvimba ke bela. c 8 Mono kele na ngolo diaka ve mpi mono me lemba kibeni; Ntima na mono yina kele na mpasi ke sala nde mono dila ngolo. 9 O Yehowa, banzala na mono yonso kele na ntwala na nge, Mpi kudila na mono kele ve ya kubumbana na meso na nge. 10 Ntima na mono ke bula, ngolo na mono me mana, Mpi nsemo ya meso na mono me bikisa mono. d 11 Banduku na mono ti bankundi na mono ke buya mono sambu na bamputa na mono, Mpi bantu yina mono me zaba mbote-mbote ke bikala ntama. 38:3 1 Na kisina, “Kele ve ti kisika ya mbote na nsuni na mono.” 38:7 1 Na kisina, “Bapiku na mono me fuluka ti bamputa ya tiya.”
939 12 Bantu yina ke sosa luzingu1 na mono me tula mitambu; Bantu yina ke sosa kusala mono mbi ke tubila lufwa; a Bo ke tuba mambu ya luvunu na nsi-nsi kilumbu ya mvimba. 13 Kansi bonso kifwa-makutu, mono vandaka kuwa ve; b Bonso baba, mono vandaka ve kukangula munoko na mono. c 14 Mono me kuma bonso muntu yina lenda wa ve, Yina munoko na yandi kele ve ti kima ya kutuba sambu na kusamba. 15 Sambu mono vingilaka nge, O Yehowa, d Mpi nge pesaka mono mvutu, O Yehowa Nzambi na mono. e 16 Sambu mono tubaka nde: “Bika bo wa ve kiese sambu na mpasi na mono, Mpi bo kudikumisa ve sambu na mono kana dikulu na mono kusietumuka.” 17 Sambu yo bikalaka fioti nde mono bwa, Mpi mpasi na mono vandaka ntangu yonso ti mono. f 18 Mono fungunaka kifu na mono; g Disumu na mono vandaka kuyangisa mono. h 19 Kansi bambeni na mono kele kikesa1 mpi ngolo,2 Bantu yina ke mengaka mono kukonda kikuma me kuma mingi. 20 Bo vutudilaka mono mbi sambu na mambote; Bo vandaka kunwanisa mono sambu mono vandaka kulanda mambu ya mbote. 38:12 1 To “moyo.” 38:19 1 Na kisina, “kele na luzingu.” 2 To mbala ya nkaka, “Kansi bambeni na mono kele mingi kukonda kikuma.”
BANKUNGA 38:12–39:5 KAPU 38 a 2Sa 16:7 Nk 62:4
b 2Sa 16:11
21 Kuyambula mono ve, O Yehowa. O Nzambi, kubikala ve ntama mingi ti mono. a 22 Kwisa kusadisa mono nswalu, O Yehowa, luguluku na mono. b Na ntwadisi; ya Yedutuni.1c Nkunga ya Davidi.
c Nk 39:2, 9
d 2Sa 16:12 Nk 123:2
tubaka nde: “Mono 39 Mono ta keba bitambi na mono
e Nk 138:3
f Nk 77:2
g Nk 32:5
2
h Nk 51:3
Ndonga ya 2 a Nk 22:11 Nk 35:22
3 b Nk 27:1 Nk 62:2 Yez 12:2
KAPU 39 c 1Bs 16:41 1Bs 25:1
4
d Bin 18:21
e Nk 141:3
f Nk 38:13 Mat 27:12 1Pi 2:23
g Nk 90:12
h Nk 90:9 Yak 4:14
5
Sambu mono sumuka ve ti ludimi na mono. d Mono ta keba munoko na mono ti kima ya kukangila munoko e Konso ntangu yina muntu ya mbi ta vanda na ntwala na mono.” Mono vandaka baba mpi pima; f Mono vandaka kutuba kima ve ata sambu na mambu ya mbote, Kansi mpasi na mono vandaka ngolo. Ntima na mono piaka tiya1 na kati na mono. Ntangu mono vandaka kuyindula,2 tiya landaka kupela. Ebuna ludimi na mono tubaka nde: “O Yehowa, sadisa mono na kuzaba mutindu nsuka na mono ta vanda, Mpi nda ya bilumbu na mono, g Sambu mono zaba mutindu luzingu na mono kele nkufi.1 Ya kieleka, nge me kumisaka bilumbu na mono fioti kibeni;1h
39:Zulu 1 Tala Bantendula ya Bangogo. 39:3 1 Na kisina, “kumaka tiya.” 2 To “kudila na ntima.” 39:4 1 To “kele ya ntangu fioti.” 39:5 1 Na kisina, “nene bonso kipala-pala ya diboko.”
BANKUNGA 39:6–40:5
6
7
8
9
10
11
12
Mpi nda ya luzingu na mono kele kima ya mpamba na ntwala na nge. a Ya kieleka, konso muntu, ata yo ke monana nde yandi kele na lutaninu, yandi kele kaka mupepe ya mpamba. b (Sela) Ya kieleka konso muntu ke tambulaka bonso kivudi. Yandi ke salaka bisalu mingi1 kaka sambu na mpamba. Yandi ke fulusaka kimvwama, kansi yandi ke zabaka ve nani ta baka yo. c Ebuna mono lenda tula kivuvu ya kubaka inki, O Yehowa? Nge kele kivuvu na mono mosi kaka. Gulusa mono na mambu na mono yonso ya mbi. d Kubika ve nde zoba kukumisa mono kima ya kuvweza. Mono bikalaka pima; Mono lendaka ve kukangula munoko na mono e Sambu nge muntu vandaka kusala yo. f Katula mpasi na nge na mono. Mono me lemba sambu diboko na nge ke bula mono. Nge ke pesaka muntu ndola sambu na kusungika yandi sambu na kifu na yandi; g Nge ke diaka bima ya yandi ke zolaka kaka mutindu diniama ke salaka. Ya kieleka konso muntu kele kaka mupepe ya mpamba. h (Sela) O Yehowa, wa kisambu na mono, Wa kudila na mono sambu na kulomba lusadisu. i Kumona ve mpamba mansanga na mono.
39:6 1 Na kisina, “ke tulaka makelele.”
940 KAPU 39 a Nk 90:4
b Nk 62:9 Nk 144:4
c Nk 49:10 Lon 2:18, 19 Lon 4:8 Luk 12:19, 20
Sambu mono kele kaka munzenza sambu na nge, a Muntu ya ke sala nzietelo yina ke luta,1 kaka bonso ba-nkaka na mono yonso. b 13 Kutala mono ve na disu na nge ya nku sambu mono wa kiese Na ntwala nde mono fwa mpi mono kwenda.” Na ntwadisi. Ya Davidi. Nkunga.
tulaka kivuvu ya 40 Mono ngolo na1 Yehowa,
d Nk 25:11 Mik 7:19
e Yob 40:4 Nk 38:13
2
f 2Sa 16:10
g Nk 90:8
3 h Nk 39:5 Nk 102:11
i Nk 28:1
Ndonga ya 2 a Lev 25:23 1Bs 29:15
4
b Ebr 11:13
KAPU 40 c Nk 34:15
d Nk 33:3 Nk 98:1
e Kus 15:3
f Kub 15:11
5
Mpi yandi tudilaka mono dikutu2 mpi waka kudila na mono sambu na kulomba lusadisu. c Yandi basisaka mono na dibulu yina masa na yo ke tula makelele, Yandi basisaka mono na poto-poto. Mpi yandi tulaka makulu na mono na zulu ya ditadi; Yandi salaka nde makulu na mono kutambula mbote. Na nima yandi tulaka nkunga ya mpa na munoko na mono, d Nkunga ya kukumisa Nzambi na beto. Bantu mingi ta tala ti boma Mpi bo ta tudila Yehowa ntima. Kiese na muntu yina ke tudilaka Yehowa ntima Mpi yina ke tulaka ve ntima na bankolami to na bantu yina ke kusaka.1 Nge me salaka mambu mingi, O Yehowa Nzambi na mono, Bisalu na nge ya kuyituka mpi mabanza na nge sambu na beto. e Muntu mosi ve me fwanana ti nge; f
39:12 1 To “Muntu ya me katuka na insi ya nkaka.” 40:1 1 To “vingilaka ti ntima-nda.” 2 To “fumbamaka mpi widikilaka mono.” 40:4 1 To “bantu ya luvunu.”
941
6
7
8
9
10
11
12
Kana yo lombaka nde mono meka kuzabisa mpi kutubila yo, Yo zolaka kuvanda mingi kuluta yina mono lenda tubila! a Nge zolaka ve1 kimenga mpi dikabu, b Kansi nge kangulaka makutu na mono sambu mono wa. c Nge lombaka ve makabu ya kuyoka mpi makabu sambu na disumu. d Ebuna mono tubaka nde: “Tala, mono me kwisa. Na rulo1 bo me sonikaka sambu na mono. e O Nzambi na mono, mono ke vandaka na kiese na1 kusala luzolo na nge, f Mpi nsiku na nge kele kibeni na kati na mono. g Mono ke zabisa nsangu ya mbote ya lunungu na dibundu ya nene. h Tala! Mono ke kanga ve munoko na mono, i O Yehowa, mutindu nge me zaba yo mbote. Mono ke bumba ve lunungu na nge na ntima na mono. Mono ke zabisa kwikama mpi luguluku na nge. Mono ke bumba ve zola na nge ya kwikama mpi kieleka na nge na dibundu ya nene.” j O Yehowa, kuyimina mono ve mawa na nge. Bika nde zola na nge ya kwikama mpi kieleka na nge kutanina mono ntangu yonso. k Bampasi yina me ziunga mono kele mingi mpila ya kutanga yo kele ve. l Bifu na mono mingi me lutila mono yo yina mono lenda mona ve nzila na mono; m
40:6 1 To “sepelaka ve ti.” 40:7 1 Na kisina, “rulo ya mukanda.” 40:8 1 To “ke zolaka.”
BANKUNGA 40:6–41:2 KAPU 40 a Nk 139:17, 18
b 1Sa 15:22 Nk 51:16, 17 Oze 6:6
13
c Yez 50:5
d Ebr 10:5-9
14
e Luk 24:44
f Yoa 4:34
g Nk 37:31 Bar 7:22
15
h Nk 22:22
i Ebr 13:15
16
j Ebr 2:12
k Nk 61:6, 7
l Nk 71:20
m Nk 38:4
Ndonga ya 2 a Nk 25:17
b Nk 38:22 Nk 70:1-5
c Kul 4:29
d Nk 13:5
17
Yo kele mingi kuluta nsuki ya ntu na mono, Mpi mono me lemba nitu. Pardo, O Yehowa, vanda ya kuyilama na kugulusa mono. a O Yehowa, kwisa kusadisa mono nswalu. b Bika nde bantu yonso yina ke sosa kufwa mono1 Bo wa nsoni kibeni. Bika nde bantu yina ke wa kiese na mpasi na mono Bo vutuka kinima-nima na nsoni. Bika nde bantu yina ke tubila mono nde: “Aa! Aa!” Bo wa boma sambu na nsoni na bo. Kansi bika bantu yina ke sosa nge c Kuyangalala mpi kuwa kiese sambu na nge. d Bika nde bantu yina ke zolaka mutindu nge ke gulusaka kutuba ntangu yonso nde: “Bika nde Yehowa kubaka lukumu.” e Kansi mono me konda lusadisu mpi mono kele nsukami; Bika Yehowa kutudila mono dikebi. Nge kele nsadisi na mono mpi ngulusi na mono; f Nzambi na mono, kusukinina ve. g
e Nk 35:27
f Nk 54:4 Yez 50:7 Ebr 13:6
g Nk 143:7
KAPU 41 h Kul 15:7, 8 Nk 112:9 Bin 14:21 Bin 22:9
41
Na ntwadisi. Nkunga ya Davidi.
Kiese na muntu yina ke tudilaka muntu ya kukonda mfunu dikebi; h Yehowa ta gulusa yandi na kilumbu ya mpasi. 2 Yehowa ta keba yandi mpi ta bikisa yandi na luzingu.
40:14 1 To “moyo na mono.”
BANKUNGA 41:3–42:4
3
4
5
6
7
Bo ta tuba nde yandi kele muntu ya kiese na ntoto; a Nge ta pesa yandi ve ata fioti na maboko1 ya bambeni na yandi. b Yehowa ta sadisa yandi na mbeto na yandi ya maladi; c Na ntangu ya maladi na yandi nge ta soba kibeni mbeto na yandi. Sambu mono tubaka nde: “O Yehowa. Wila mono mawa. d Belula mono,1e sambu mono me sala disumu na ntwala na nge.” f Kansi bambeni na mono ke tuba mambu ya mbi sambu na mono nde: “Inki ntangu yandi ta fwa mpi zina na yandi ta vila?” Kana muntu mosi na kati na bo kukwisa kutala mono, ntima na yandi ke tuba mambu ya luvunu. Yandi ke sosa kima ya mbi ya kutuba; Na nima yandi ke basika mpi ke panza yo na bantu ya nkaka. Bantu yonso yina ke mengaka mono ke tuba bo na bo na nsi-nsi;
942 KAPU 41 a Mat 5:7
8 b 2Pi 2:9
c 2Bn 20:5 Nk 103:3
9
d Nk 51:1
e Nk 6:2 Nk 147:3
10 f Nk 32:5 Nk 38:3 Bin 28:13
Ndonga ya 2 a Nk 3:2 Nk 71:10, 11
11
b 2Sa 15:12 Yob 19:19 Nk 55:12, 13
c Mar 14:18 Yoa 13:18 Yoa 13:26
12
d Nk 31:8 Yer 20:13
13 e Nk 25:21 Bin 2:7
Bo ke kana diambu mosi ya mbi sambu na mono nde: “Diambu ya ke pesa boma me simba yandi; Awa ya yandi me bwa, yandi ta telama diaka ve.” a Ata muntu yina vandaka na ngemba ti mono, yina mono tudilaka ntima, b Yina vandaka kudia dimpa na mono, yandi me balukila mono.1c Kansi nge, O Yehowa, wila mono mawa mpi tedimisa mono, Sambu mono pesa bo ndola sambu na mambu yina bo salaka. Na diambu yai mono ta zaba nde nge ke wa kiese sambu na mono: Kana mbeni na mono kutula ve milolo ya kununga sambu na mpasi na mono. d Kansi mono, nge ke sadisa mono sambu na kwikama na mono; e Nge ta tula mono na ntwala na nge kimakulu. f Bika nde bo kumisa Yehowa, Nzambi ya Izraele, Mvula na mvula.1g Amen mpi Amen.
f Nk 34:15
41:2 1 To “luzolo; moyo.” Tala Bantendula ya Bangogo. 41:4 1 To “moyo na mono.”
g 1Bs 16:36 1Bs 29:10
41:9 1 Na kisina, “me tombudila mono dikulu na yandi.” 41:13 1 To “Katuka mvula na mvula tii mvula na mvula.”
MUKANDA YA ZOLE (Bankunga 42-72) Na ntwadisi. Inki ntangu mono KAPU 42 a Maskile1 ya bana ya Kora. lenda kwisa kumonana a 2Bs 20:19 Bonso kabuluku yina kele na ntwala ya Nzambi? a na nzala ya ngolo ya 3 Mansanga na mono b Nk 63:1 masa, kele madia na mono Mono1 kele na nzala na mpimpa ti mwini; Ndonga ya 2 nge ya ngolo, O Nzambi. Kilumbu ya mvimba a Nk 27:4 bantu ke sosila mono 2 Mono1 ke wa nzala ya Nzambi, Nk 84:2 nde: “Nzambi na nge kele ya Nzambi ya moyo.b na wapi?” b b Nk 3:2 42:Zulu 1 Tala Bantendula ya Bangogo. 4 Mono ke yibuka Nk 42:10 mambu yai, mpi mono 42:1, 2 1 To “Moyo na mono.” Nk 79:10
42
943
5
6
7
8
ke tiamuna moyo1 na mono, Sambu mono vandaka kutambula ntete ti bantu mingi; Mono vandaka kutambula malembe-malembe na ntwala na bo sambu na kukwenda na nzo ya Nzambi, Ti milolo ya kiese mpi kupesa matondo, Ya kimvuka ya bantu yina ke sala nkinsi. a Sambu na nki mono1 me konda kivuvu? b Sambu na nki mavwanga ya mutindu yai na kati na mono? Vingila Nzambi, c Sambu mono ta kumisa yandi diaka sambu yandi kele Ngulusi na mono ya Nene. d Nzambi na mono, mono1 me konda kivuvu. e Yo yina mono ke yibuka nge, f Katuka na ntoto ya Yordani mpi na bansongi ya Ermoni, Katuka na Ngumba ya Mizare.2 Bamasa ya mudindu ke binga bamasa ya mudindu Na makelele ya bamasa na nge yina ke katukaka na zulu mpi ke bwaka. Bitembo na nge yonso ya me dasuka me dindisa mono. g Na mwini Yehowa ta monisila mono zola na yandi ya kwikama, Mpi na mpimpa nkunga na yandi ta vanda ti mono—kisambu na Nzambi ya luzingu na mono. h
42:4 1 Tala Bantendula ya Bangogo. 42:5, 6, 11 1 To “moyo na mono.” 42:6 2 To “ngumba ya fioti.”
BANKUNGA 42:5–43:3 KAPU 42 a Kul 16:14, 16 2Bs 30:23, 24
b Nk 55:4 Mar 14:34
c Nk 37:7 Bid 3:24 Mik 7:7
d Nk 43:5 e Nk 22:1 Yoa 12:27
f Yon 2:7 g Nk 88:7 h Nk 27:1
Ndonga ya 2 a Nk 13:1 b Nk 38:6 Nk 43:2
c Nk 3:2 Nk 42:3 Nk 79:10
d Nk 37:7 e Nk 42:5 Nk 43:5
KAPU 43 f Nk 26:1 Nk 35:24
g Nk 35:1 Bin 22:22, 23
h Nk 28:7 Nk 140:7
i Nk 42:9 j Nk 40:11 Bin 6:23
k Nk 5:8 Nk 27:11 Nk 143:10
l 1Bs 16:1 Nk 78:68, 69
9 Mono ta tubila Nzambi, ditadi na mono, nde: “Sambu na nki nge me vila mono? a Sambu na nki mono fwete tambula na mawa sambu na kuniokula yina mbeni ke niokula mono?” b 10 Bambeni na mono ke sosila mono ti kimbeni ya lufwa;1 Kilumbu ya mvimba bo ke sosila mono nde: “Nzambi na nge kele na wapi?” c 11 Sambu na nki mono1 me konda kivuvu? Sambu na nki mavwanga ya mutindu yai na kati na mono? Vingila Nzambi, d Sambu mono ta kumisa yandi diaka sambu yandi kele Ngulusi na mono ya Nene mpi Nzambi na mono. e O Nzambi, sambisa mono, f Samba diambu ya monog kele na yo ti dikanda ya kukonda kwikama. Gulusa mono na maboko ya muntu ya luvunu mpi ya kukonda lunungu. 2 Sambu nge kele Nzambi na mono, nzo na mono ya ngolo. h Sambu na nki nge me losa mono? Sambu na nki mono fwete tambula na mawa sambu na kuniokula yina mbeni ke niokula mono? i 3 Tinda nsemo na nge mpi kieleka na nge. j Bika yo twadisa mono; k Bika yo nata mono na ngumba na nge ya santu mpi na nzo-tenta na nge ya nene. l
43
42:10 1 To mbala ya nkaka, “bonso nde bo ke tuta mikwa na mono.”
BANKUNGA 43:4–44:13 4 Ebuna mono ta kwisa na mesa-kimenga ya Nzambi, a Na Nzambi, yina kele kiese na mono ya mingi. Mpi mono ta kumisa nge ti kidare, b O Nzambi, Nzambi na mono. 5 Sambu na nki mono1 me konda kivuvu? Sambu na nki mavwanga ya mutindu yai na kati na mono? Vingila Nzambi, c Sambu mono ta kumisa yandi diaka sambu yandi kele Ngulusi na mono ya Nene mpi Nzambi na mono. d Na ntwadisi. Ya bana ya Kora. e Maskile.1
Nzambi, beto me wa na 44 O makutu na beto,
Ba-nkaka na beto me telaka beto, f Bisalu yina nge salaka na bilumbu na bo, Na bilumbu ya ntama kibeni. 2 Nge kulaka makanda ti diboko na nge g Mpi nge tulaka ba-nkaka na beto kuna. h Nge bedisaka makanda mpi nge kulaka bo. i 3 Bo bakaka ve ntoto yina na nsadisa ya mbele na bo ya bitumba, j Mpi bo nungaka ve na ngolo ya diboko na bo mosi. k Kansi, yo vandaka na nsadisa ya diboko na nge ya kitata, diboko na nge, l mpi nsemo ya luse na nge, Sambu nge sepelaka na bo. m 4 Nge kele Ntotila na mono, O Nzambi; n Pesa ntuma sambu Yakobi kununga1 kibeni.
43:5 1 To “moyo na mono.” 44:Zulu 1 Tala Bantendula ya Bangogo. 44:4 1 To “kuguluka.”
944 KAPU 43 a Nk 84:3 b 2Sa 6:5 c Nk 37:7 d Nk 42:5, 11
KAPU 44 e 2Bs 20:19 f Kub 13:14 Kut 21:14 Baz 6:13
g Kul 7:1 h Kub 15:17 Nk 78:55 Nk 80:8, 9
i Yoz 10:5, 11 Nk 135:10, 11
j Kul 4:38 Yoz 24:12
k 1Sa 12:22 l Yez 63:11-13 m Kul 7:7, 8 n Nk 74:12 Yez 33:22
Ndonga ya 2 a Nk 18:39 Fil 4:13
b Nk 60:12 c 1Sa 17:45 Nk 20:7 Nk 33:16
d Yoz 24:8 e Kul 28:15, 25
5 Na nsadisa ya ngolo na nge, beto ta vutula bambeni na beto nima; a Na zina na nge, beto ta niata bantu yina ke nwanisa beto. b 6 Sambu mono ke tula ve ntima na munduki na mono ya tolo-tolo, Mpi mbele na mono ya bitumba lenda gulusa mono ve. c 7 Nge muntu gulusaka beto na bambeni na beto, d Nge muntu pesaka bantu yina ke mengaka beto nsoni. 8 Beto ta kumisa Nzambi kilumbu ya mvimba, Mpi beto ta pesa matondo na zina na nge kimakulu. (Sela) 9 Kansi ntangu yai, nge me losa beto mpi nge me pesa beto nsoni, Mpi nge ke kwenda ve na bitumba ti basoda na beto. 10 Nge ke landa kusala nde beto vutuka nima na ntwala ya mbeni na beto; e Bantu yina ke mengaka beto ke baka konso kima yina bo ke zola. 11 Nge me pesa beto na maboko ya bambeni sambu bo dia beto bonso mameme; Nge me panza beto na kati ya makanda. f 12 Nge ke teka bantu na nge na ntalu fioti kibeni; g Nge me baka ve luta na mutindu nge me teka bo.1 13 Nge me kumisa beto kima ya nsoni sambu na bantu ya ke zingaka pene-pene na beto,
f Kul 28:64 g Kul 32:30
44:12 1 To “ti ntalu ya bo me futa sambu na bo.”
945
14
15 16
17
18
19
20
21
22
23
24
Bantu yonso yina kele na nziunga na beto me kuma kuvweza mpi kuseka beto. Nge me kumisa beto kima yina makanda ke vweza. a Kima yina makanda ke nikisila ba-ntu. Mono ke wa nsoni kilumbu ya mvimba, Mpi nsoni me lutila mono, Sambu na makelele ya masota mpi ya mafingu na bo, Sambu na mbeni na beto yina ke vutula mbi. Mambu yai yonso me bwila beto, kansi beto me vila nge ve, Mpi beto me fwa ve kuwakana na nge. b Ntima na beto me yambulaka nge ve; Makulu na beto ke katuka ve na nzila na nge. Kansi nge me bedisa beto kisika yina bambwa ya nseke ke zingaka; Nge me fika beto ti mpimpa ya ngolo. Kana beto me vila zina ya Nzambi na beto To kana beto tandulaka maboko na beto sambu na kusamba nzambi ya nzenza, Keti Nzambi zolaka kuzaba yo ve? Yandi ke zabaka binsweki ya ntima. c Bo ke fwa beto kilumbu ya mvimba sambu na nge; Bo ke mona beto bonso mameme yina bo fwete fwa. d Telama. Sambu na nki nge ke landa kulala, O Yehowa? e Telama! Kulanda ve kulosa beto kimakulu. f Sambu na nki nge ke bumba luse na nge?
BANKUNGA 44:14–45:4 KAPU 44 a Kul 28:37 2Bs 7:20
b Kub 34:10 c Nk 139:1 Lon 12:14 Yer 17:10
d Bar 8:36 e Nk 7:6 Nk 78:65, 66
f Yob 13:24 Nk 13:1 Nk 88:14
Ndonga ya 2 a Nk 119:25 b Nk 33:20 c Nk 130:7
KAPU 45 d 2Bs 20:19 e Nk 2:6 f Yez 8:1 g 2Sa 23:2 Esd 7:6
h Yoa 7:46 i Nk 72:17 j Kus 1:16 Kus 19:15
k Yez 9:6 l Ebr 1:3 m Kus 6:2
n Kus 19:11
Sambu na nki nge ke vila mpasi na beto ti kuniokwama na beto? 25 Sambu bo me bwisa beto1 na mfututu; Bo ke niema nitu na beto na ntoto. a 26 Telama sambu na kusadisa beto! b Gulusa1 beto sambu na zola na nge ya kwikama. c Na ntwadisi; ya bo me tula na “Bintuntu ya Lisi.” Ya bana ya Kora. d Maskile.1 Nkunga ya zola.
na mono kele na 45 Ntima kiese sambu na diambu
ya mbote. Mono ke tuba nde: “Nkunga1 na mono ke tadila ntotila mosi.” e Bika ludimi na mono kuvanda kilapi f ya kalaki ya mikanda2 yina me zaba kisalu mbote. g 2 Nge kele kitoko mingi kuluta bana ya bantu. Bangogo ya kitoko ke basikaka na munoko na nge. h Yo yina Nzambi me sakumunaka nge kimakulu. i 3 Lwata mbele na nge ya bitumba, j O muntu ya ngolo, k Na nkembo na nge mpi na lukumu na nge. l 4 Mpi na lukumu na nge, kwenda kununga; m Mata na mpunda sambu na kunwanina kieleka, kudikulumusa, mpi lunungu, n Mpi diboko na nge ya kitata ta sala1 mambu ya ke pesa boma.
44:25 1 To “mioyo na beto.” 44:26 1 Na kisina, “Sumbulula.” 45:Zulu 1 Tala Bantendula ya Bangogo. 45:1 1 Na kisina, “Bisalu.” 2 To “nsekudi.” 45:4 1 Na kisina, “ta longa nge.”
BANKUNGA 45:5–46:4 5 Batolo-tolo na nge kele nsongi, yo ke sala nde bantu kubwa na ntwala na nge; a Yo ke tobulaka bantima ya bambeni ya ntotila. b 6 Nzambi kele kiti na nge ya kimfumu mvula na mvula; c Muhangu ya kimfumu na nge kele muhangu ya lunungu.1d 7 Nge zolaka lunungu, e kansi nge mengaka mambu ya mbi. f Yo yina Nzambi, Nzambi na nge, me tula nge mafuta g ya kiese h kuluta banduku na nge. 8 Bilele na nge yonso ke basisa nsudi ya mire, ya nti ya aloesi, mpi ya kase; Na nzo ya nene ya ntotila, yina bo me sala na meno ya nzioko, bima ya kubudila miziki ya kele ti bansinga ke pesa nge kiese. 9 Bana-bankento ya bantotila kele na kati ya bankento na nge ya lukumu. Nkento ya ntotila1 me telama na diboko na nge ya kitata, yandi me lwata wolo ya Ofire. i 10 O mwana-nkento, wa, tula dikebi mpi widikila; Vila bantu na nge mpi nzo ya tata na nge. 11 Ebuna ntotila ta vanda ti nzala ya ngolo ya kitoko na nge, Sambu yandi kele mfumu na nge, Yo yina fukimina yandi. 12 Mwana-nkento ya Tire ta kwisa ti dikabu; Bamvwama ya nene ta sosa nde nge ndima bo.1 45:6 1 Na kisina, “kusungama.” 45:9 1 To “Ntotila-nkento.” 45:12 1 To “ta lembika luse na nge.”
946 KAPU 45 a Nk 2:9 2Te 1:7, 8
b Kus 17:14 Kus 19:19
c Nk 89:29, 36
d Yez 11:4 Yer 33:15 Ebr 1:8, 9
e Ebr 7:26
f Mat 7:23
g Yez 61:1 Bis 10:38
h Nk 21:6
i Yez 13:12
Ndonga ya 2 a Yez 32:1
b Nk 72:17
KAPU 46 c 2Bs 20:19
d Bin 14:26 Yez 25:4
e Kul 4:7 Nk 145:18, 19 Nah 1:7
f Yez 54:10
g Nk 93:4 Yer 5:22
h 2Bs 6:6
13 Na kati ya nzo ya ntotila,1 mwana-nkento ya ntotila kele kitoko mingi; Bo me kumisa bilele na yandi kitoko na2 wolo. 14 Bo ta nata yandi na ntotila yandi me lwata bilele yina bo me tunga kitoko.1 Banduku na yandi, bamwense yina ke landa yandi, bo ke nata bo na ntwala na nge. 15 Bo ta nata bo ti kuyangalala mpi kiese; Bo ta kota na nzo ya ntotila. 16 Bana na nge ta baka kisika ya ba-nkaka na nge. Nge ta tula bo bamfumu na ntoto ya mvimba. a 17 Mono ta zabisa zina na nge na bandonga yonso ya bantu yina ke kwisa. b Yo yina bantu ta kumisaka nge mvula na mvula. Na ntwadisi. Ya bana ya Kora. c Na kuwakana ti mutindu ya kuyimba ya Alamoti.1 Nkunga.
kele kitininu na 46 Nzambi beto mpi ngolo na beto,
d
Lusadisu yina beto lenda baka kukonda mpasi na bantangu ya mpasi. e 2 Yo yina beto ta wa boma ve, ata ntoto kusoba, Ata bangumba kunikana mpi kubwa na bisika ya mudindu ya nzadi-mungwa, f 3 Ata bamasa na yo kutula makelele mpi kubasisa mafulu-fulu, g Ata bangumba kunikana sambu na mavwanga na yo. (Sela) 4 Kele ti nzadi yina bamasa na yo ke pesaka kiese na mbanza ya Nzambi, h
45:13 1 Na kisina, “Na kati.” 2 Na kisina, “ti bima ya kitoko ya.” 45:14 1 To mbala ya nkaka, “bamvwela ya bo me tula bifwanisu.” 46:Zulu 1 Tala Bantendula ya Bangogo.
947 5
6
7
8
9
10
11
BANKUNGA 46:5–48:1
Nzo-tenta ya nene ya santu ya Muntu ya Kuluta Zulu. Nzambi kele na mbanza; a bo lenda bwisa yo ve. Nzambi ta kwisa kusadisa yo na suka-suka. b Makanda vandaka na mavwanga, bo bwisaka bimfumu; Yandi tombulaka ndinga, ebuna ntoto kumaka masa-masa. c Yehowa ya makesa kele ti beto; d Nzambi ya Yakobi kele kisika na beto ya mbote ya kubumbana.1 (Sela) Beno kwisa mpi beno mona bisalu ya Yehowa, Mutindu yandi me sala bima ya ke yitukisa ngolo na ntoto. Yandi ke sukisa bitumba na ntoto ya mvimba. e Yandi ke buka munduki ya tolo-tolo mpi dikonga; Yandi ke yoka bapusu-pusu1 ya basoda na tiya. “Beno bika kunwana mpi beno zaba nde mono kele Nzambi. Bo ta kumisa mono na kati ya makanda; f Bo ta kumisa mono na ntoto.” g Yehowa ya makesa kele ti beto; h Nzambi ya Yakobi kele kisika na beto ya mbote ya kubumbana. i (Sela) Na ntwadisi. Ya bana ya Kora. j Nkunga.
yonso, beno bula 47 Bantu maboko.
Beno tula milolo ya kununga sambu na Nzambi, ti milolo ya kiese.
KAPU 46 a Kul 23:14 Nk 132:13 Yez 12:6
b Kub 14:24 c Yoz 2:24 d Yoz 1:9 Yer 1:19 Bar 8:31
e Yez 11:9 Mik 4:3
f Yez 2:11 g 1Bs 29:11 h 2Bs 20:17 i Nk 48:3 Nk 125:2
KAPU 47 j 2Bs 20:19
Ndonga ya 2 a Nk 76:12 b Nk 22:28 c Kul 33:29 d Kul 9:5 e Kul 7:6 Mal 1:2
f Yer 10:7 Zek 14:9
g 1Bs 16:31 Nk 96:10 Nk 97:1 Kus 19:6
2 Sambu Yehowa Muntu ya Kuluta Zulu ke pesaka boma; a Yandi kele Ntotila ya nene na ntoto ya mvimba. b 3 Yandi ke tula bantu na nsi na beto; Yandi ke tula makanda na nsi ya makulu na beto. c 4 Yandi ke sola dikabu na beto sambu na beto, d Lulendo ya Yakobi, yina yandi ke zolaka. e (Sela) 5 Nzambi me tombuka na milolo ya kiese; Yehowa me tombuka na makelele ya kibongo.1 6 Beno yimba bankunga ya lukumu1 sambu na Nzambi, beno yimba bankunga ya lukumu. Beno yimba bankunga ya lukumu sambu na Ntotila na beto, beno yimba bankunga ya lukumu. 7 Sambu Nzambi kele Ntotila ya ntoto ya mvimba; f Beno yimba bankunga ya lukumu, mpi beno monisa mayele ya kubakisa mambu mbote-mbote. 8 Nzambi me kuma Ntotila ya makanda. g Nzambi me vanda na kiti ya kimfumu na yandi ya santu. 9 Bantwadisi ya bantu me vukana, Ti bantu ya Nzambi ya Abrahami. Sambu bamfumu1 ya ntoto kele ya Nzambi. Nkembo na yandi me kuma mingi. h Nkunga. Miziki ya bana ya Kora. i
kele nene mpi 48 Yehowa yandi me fwana na kubaka lukumu
h Nk 97:9
46:7 1 To “kisika na beto ya kutinina ya 47:5 1 To “kibongo ya dimeme; mpungi.” kunanguka.” 46:9 1 To mbala ya nkaka, KAPU 48 47:6 1 To “bula miziki.” 47:9 1Na kisi“bitaninu.” na, “bitaninu.” i 2Bs 20:19
BANKUNGA 48:2–49:5
2
3
4 5
6 7 8
9 10
Na mbanza ya Nzambi na beto, na ngumba na yandi ya santu. Yo kele kitoko na bisika na yo ya kunanguka, yo ke pesa kiese na ntoto ya mvimba, a Yo yina Ngumba ya Sioni yina kele ntama kibeni na nordi, Mbanza ya Ntotila ya Nene. b Na banzo-zulu na yo ya kele ti bibaka ya ngolo, Nzambi me zabisa nde yandi kele kisika ya mbote ya kubumbana.1c Tala! Bantotila me vukana;1 Bo me kwenda kumosi. Ntangu bo monaka yo, bo yitukaka. Bo kumaka kisaka-saka mpi bo tinaka na boma ya ngolo. Matekita simbaka bo kuna, Mpasi bonso mpasi ya nkento yina ke buta. Na mupepe ya esti, nge dindisaka bamaswa ya Tarsisi. Mambu yina beto waka, beto me mona yo ntangu yai beto mosi Na mbanza ya Yehowa ya makesa, na mbanza ya Nzambi na beto. Nzambi ta tedimisa yo ngolo kimakulu. d (Sela) Beto ke yindulula zola na nge ya kwikama, O Nzambi, e Na kati ya tempelo na nge. Bonso zina na nge, O Nzambi, lukumu na nge Ke kuma tii na nsuka ya ntoto. f Diboko na nge ya kitata me fuluka ti lunungu. g
948 KAPU 48 a Bid 2:15
b Nk 47:8 Nk 135:21 Mat 5:34, 35
c Nk 125:1
d Nk 87:5 Yez 2:2 Mik 4:1
e Nk 26:3 Nk 40:10 Nk 63:3
f Nk 113:3
g Nk 17:7 Nk 60:5 Nk 98:2
Na ntwadisi. Ya bana ya Kora. g Nkunga.
Ndonga ya 2 a Nk 78:68
wa diambu yai, beno 49 Beno bantu yonso.
b Nk 97:8
2
c Neh 12:38, 39
3
d Yez 26:1
e Nk 31:14
4
f Yez 58:11
5
KAPU 49 g 2Bs 20:19
h Nk 143:5
48:3 1 To “kisika ya kutinina ya kunanguka.” 48:4 1 To “me kutana mutindu bo wakanaka.”
11 Bika Ngumba ya Sioni a kuwa kiese, Bika babwala1 ya Yuda kuyangalala, sambu na balusambisu na nge. b 12 Beno tambula na nziunga ya Sioni; beno tambula na nziunga na yo; Beno tanga banzo-zulu na yo. c 13 Beno tula bantima na beno na bibaka na yo ya lutaninu.1d Beno tala-tala banzo-zulu na yo ya kele ti bibaka ya ngolo, Sambu beno tubila yo na bandonga ya bantu yina ke kwisa. 14 Sambu Nzambi yai kele Nzambi e na beto mvula na mvula. Yandi ta twadisaka beto kimakulu.1f
i Nk 27:1
Beno tula dikebi, beno yonso bantu ya nsi-ntoto,1 Bantu ya kukonda mfunu mpi bantu ya mfunu,1 Bamvwama mpi bansukami. Munoko na mono ta tuba mambu ya mayele, Mpi kuyindulula ya ntima na mono h ta monisa mayele ya kubakisa mambu. Mono ta tula dikebi na kingana mosi; Mono ta tendula ngiufula na mono ya mpasi ti kidare. Sambu na nki mono fwete wa boma na bantangu ya mpasi, i
48:11 1 Na kisina, “bana-bankento.” 48:13 1 To “bibaka na yo ya ngolo.” 48:14 1 To mbala ya nkaka, “tii kuna beto ta fwa.” 49:1 1To “ngidika ya bima.” 49:2 1Na kisina, “Bana ya bantu mpi bana ya muntu.”
949
6
7
8
9 10
11
12
13
Ntangu mambu ya mbi1 ya bantu yina ke sosa kubwisa mono me ziunga mono? Bantu yina ke tulaka ntima na kimvwama na bo a Mpi yina ke kudikumisaka sambu na bimvwama na bo ya mingi, b Muntu mosi ve na kati na bo lenda sumba diaka mpangi na yandi ata fioti To kupesa Nzambi nkudulu sambu na yandi, c (Ntalu ya nkudulu1 sambu na luzingu2 na bo kele na mfunu kibeni Yo yina bo ke kukaka ve ntangu yonso kufuta yo); Sambu yandi zinga kimakulu mpi yandi mona ve dibulu.1d Yandi ke mona nde ata bantu ya mayele ke fwa; Zoba mpi muntu ya kukonda mayele ke fwa kumosi, e Mpi bo fwete bikisila bantu ya nkaka bimvwama na bo. f Nzala na bo ya kati kele nde banzo na bo kubikala kimakulu, Batenta na bo tii na bandonga yonso ya bantu yina ta kwisa. Bo me pesa bazina na bo na bantoto na bo. Kansi muntu, ata yandi kele muntu ya lukumu, yandi ta bikala ve na luzingu; g Yandi me luta ve bambisi yina ke fwaka. h Yai nzila ya bazoba i Mpi ya bantu yina ke landaka bo, bayina ke waka kiese na bangogo na bo ya kukonda mfunu. (Sela)
49:5 1 Na kisina, “kifu.” 49:8 1 To “ya kusumbulula.” 2 To “moyo.” 49:9 1 To “maziamu.”
BANKUNGA 49:6–50:1 KAPU 49 a Kul 8:17, 18 Bin 18:11
b Yer 9:23 1Tm 6:17
c Bin 11:4 Mat 16:26
d Nk 89:48 e Lon 2:16 Bar 5:12
f Nk 39:6 Bin 11:4 Bin 23:4 Lon 2:18 Luk 12:19, 20
g Nk 39:5 Yak 1:11
h Nk 49:20 i Luk 12:19, 20
Ndonga ya 2 a Mal 4:3 b Nk 39:11 c Yob 24:19 d 1Sa 2:6 Yob 7:9
e Yob 33:28 Nk 16:10 Nk 30:3 Nk 86:13
14 Bo ta fwa bo bonso mameme mpi bo ta kwenda na Maziamu.1 Lufwa ta gungula bo; Bantu ya mbote ta yala boa na suka. Mambu na bo yonso ta vila; b Maziamu1c ta vanda nzo na bo kansi nzo ya ntotila ve. d 15 Ata mpidina, Nzambi ta sumba mono na diaka2 ngolo3 ya Maziamu,1e Sambu yandi ta simba mono. (Sela) 16 Kuwa ve boma sambu muntu mosi me kuma mvwama, Sambu lukumu ya nzo na yandi me kuma mingi, 17 Sambu ntangu yandi ta fwa yandi lenda nata ve ata kima mosi; f Lukumu na yandi ta kulumuka ve ti yandi. g 18 Sambu na luzingu na yandi, yandi ke kudisikisa.1h (Bantu ke kumisa nge ntangu nge ke toma.) i 19 Kansi nsuka-nsuka yandi ta vukana ti ba-nkaka na yandi. Bo ta mona diaka ve nsemo ata fioti. 20 Muntu yina ke bakisa ve diambu yai, ata yandi kele muntu ya lukumu, j Yandi me luta ve bambisi yina ke fwaka.
f Yob 1:21 Lon 5:15 1Tm 6:17
g Yez 10:3 h Luk 12:19
50
Nkunga ya Asafi. k
Nzambi ya banzambi, Yehowa,1l me tuba; Yandi ke binga ntoto Katuka na kubasika ya ntangu tii na kudinda na yo.2
i Bin 14:20 j Nk 49:12
KAPU 50 k 1Bs 25:1 l Nk 95:3
49:14, 15 1 To “Sheole,” disongidila, maziamu ya bantu yonso. Tala Bantendula ya Bangogo. 49:15 2 To “moyo na mono.” 3 Na kisina, “diboko.” 49:18 1 To “ke sikisa moyo na yandi.” 50:1 1 To “Nzambi, Yehowa.” 2 To “Katuka na esti tii na westi.”
NKUNGA 50:2-20 2 Katuka na Sioni, kitoko ya kukuka, a Nzambi ke sema. 3 Nzambi na beto ta kwisa mpi yandi lenda bikala ve pima. b Tiya yina ke yokaka c kele na ntwala na yandi, Mpi mupepe ya ngolo ke bula na nziunga na yandi. d 4 Yandi ke binga zulu mpi ntoto, e Sambu na kusambisa bantu na yandi: f 5 “Beno vukisila mono bantu na mono ya kwikama, Bantu yina ke sala kuwakana ti mono na nsadisa ya kimenga.” g 6 Zulu ke zabisaka lunungu na yandi, Sambu Nzambi yandi mosi kele Zuzi. h (Sela) 7 “O bantu na mono, beno wa mpi mono ta tuba; Izraele, mono ta monisa mambi na nge. i Mono kele Nzambi, Nzambi na nge. j 8 Mono ke nganina nge ve sambu na bimenga na nge, To sambu na makabu na nge ya mvimba ya kuyoka yina kele ntangu yonso na ntwala na mono. k 9 Mono kele ve na mfunu ya kubaka ngombe na nzo na nge, To bankombo1 na balupangu na nge ya bankombo. l 10 Sambu konso mbisi ya mfinda kele ya mono, m Ata bambisi yina kele na mafunda ya bangumba. 11 Mono me zaba konso ndeke ya bangumba; n Bambisi ya nseke yina bo lenda tanga ve ntalu kele ya mono. 50:9 1 Na kisina, “bankombo ya babakala.”
950 KAPU 50 a Nk 48:2 Bid 2:15
b Yez 65:6 c Kub 19:18 Dan 7:9, 10 Ebr 12:29
d Nk 97:3, 4 e Kul 30:19 Kul 32:1 Yez 1:2
f Mik 6:2 g Kub 24:8 h Nk 75:7 i Neh 9:30 Nk 81:8
j Kub 20:2 k 1Sa 15:22 Yez 1:11 Yer 7:22, 23 Oze 6:6
l Mik 6:7 m 1Bs 29:14 Bis 17:24
n Yob 38:41
Ndonga ya 2 a Kul 10:14 Yob 41:11 1Bk 10:26
b Mik 6:6-8 c Nk 69:30, 31 Bin 21:3 Oze 6:6 Ebr 13:15
d Kul 23:21 Nk 76:11 Lon 5:4
e 2Bs 33:12, 13 Nk 91:15
f Nk 22:21-23 Nk 50:23
g Yer 7:4 Mat 7:22, 23 Bar 2:21
h Kul 31:20 Ebr 8:9
i Neh 9:26 Yez 5:24
j Yez 5:22, 23 k Yer 9:5 l Lev 19:16
12 Kana mono vandaka na nzala, mono zolaka kuzabisa nge ve, Sambu ntoto yina ke butaka mpi bima yonso yina kele na kati na yo kele ya mono. a 13 Keti mono ta dia misuni ya bangombe Mpi ta nwa menga ya bankombo? b 14 Pesa matondo na Nzambi bonso kimenga na nge, c Mpi lungisa balusilu na nge na Muntu ya Kuluta Zulu; d 15 Binga mono na ntangu ya mpasi. e Mono ta gulusa nge, mpi nge ta pesa mono nkembo.” f 16 Kansi Nzambi ta tubila muntu ya mbi nde: “Inki nswa nge kele na yo ya kuzabisa bansiku na mono g To ya kutubila kuwakana na mono? h 17 Sambu nge ke mengaka nde bo longa nge, Mpi nge ke landa kupesa bangogo na mono mukongo.1i 18 Ntangu nge ke mona muyibi, nge ke ndima yandi,1j Mpi nge ke sala kinduku ti bantu yina ke taka bizumba. 19 Nge ke sadila munoko na nge sambu na kupanza mambu ya mbi, Mpi luvunu me kangama na ludimi na nge. k 20 Nge ke vanda mpi ke tuba mambu ya mbi sambu na mpangi na nge; l Nge ke basisa bifu1 ya mwana ya mama na nge. 50:17 1 Na kisina, “kulosa bangogo na mono na mukongo na nge.” 50:18 1 To mbala ya nkaka, “nge ke vukana ti yandi.” 50:20 1 To “ke bebisa lukumu.”
951 21 Ntangu nge salaka mambu yai, mono bikalaka pima, Yo yina nge yindulaka nde mono ta vanda kaka bonso nge. Kansi ntangu yai mono ta nganina nge, Mpi mono ta yidika mambu ya kufunda nge. a 22 Pardo beno tadila diambu yai, beno bantu yina ke vilaka Nzambi, b Sambu mono pasula beno ve bitini-bitini mpi muntu ya kugulusa beno kuvanda ve. 23 Muntu yina ke pesa matondo bonso kimenga na yandi, ke pesa mono nkembo, c Mpi muntu yina ke landa nzila yina me tulamaka, Mono ta sala nde yandi mona luguluku ya Nzambi.” d Na ntwadisi. Nkunga ya Davidi, ntangu mbikudi Natani kwisaka kukota na nzo na yandi na nima ya ntangu yina Davidi vukisaka nitu ti Bat-sheba. e
Nzambi, wila mono 51 O mawa na kuwakana ti
zola na nge ya kwikama. f Dipa mbi na mono na kuwakana ti mawa na nge ya nene. g 2 Yobisa mono ya mvimba na kifu na mono, h Mpi yobisa mono sambu na disumu na mono. i 3 Sambu mono ke zaba mbote mambu na mono ya mbi, Mpi disumu na mono kele ntangu yonso na ntwala na mono.1j 4 Mono me sala disumu na ntwala na nge kibeni;1k Mono me sala diambu ya mbi na meso na nge. l Yo yina, nge kele muntu ya lunungu ntangu nge ke tuba
51:3 1 To “na mabanza na mono.” 51:4 1 Na kisina, “na nge mpamba.”
BANKUNGA 50:21–51:13 KAPU 50 a Nk 50:4 Lon 12:14
5
b Nk 9:17 Yer 2:32 Oze 4:6
c 1Te 5:18 Ebr 13:15
6
d Mik 6:8
KAPU 51 e 2Sa 11:3
7
f Kut 14:18 Nk 25:7 Nk 41:4
g Nk 103:13 Bin 28:13 Yez 43:25 Yez 44:22
h Yez 1:18
8
1Bk 6:11
i Ebr 9:13, 14 1Yn 1:7
j Nk 32:5
9
Nk 40:12
k Kuy 39:9 2Sa 12:13
l 2Sa 12:9
10
Nk 38:18
Ndonga ya 2 a Bar 3:4 b Yob 14:4
11
Bar 3:23 Bar 5:12
c 1Sa 16:7 2Bn 20:3 1Bs 29:17
12
d Lev 14:3, 4 Ebr 9:13, 14
e Yez 1:18 f Nk 6:2 Nk 38:3 Yez 57:15
g Nk 103:12 Yez 38:17
h Mik 7:19 i Yer 32:39 j Eze 11:19 Efe 4:23
k Nk 21:1 l Bis 2:38
13
Nge kele muntu ya mbote na ntangu nge ke sambisa. a Mono butukaka na kifu, Mpi mama na mono bakaka divumu na mono na disumu.1b Nge ke zolaka kieleka na ntima; c Longa ntima na mono mayele ya kieleka. Yobisa mono ti izope sambu na disumu na mono, mpidina mono ta vanda bunkete; d Yobisa mono, mpidina mono ta vanda mpembe kuluta mvula ya mpembe.1e Bika mono wa milolo ya kiese mpi ya kuyangalala, Sambu mikwa yina nge bukaka kuwa kiese. f Katula1 luse na nge na masumu na mono, g Mpi vwansa2 bifu na mono yonso. h Ganga ntima ya mpembe na kati na mono, O Nzambi, i Mpi tula na kati na mono mpeve ya mpa, j mpeve ya ngolo. Kukula mono ve na ntwala na nge; Mpi kukatula mono ve mpeve santu na nge. Vutudila mono kiese ya luguluku na nge; k Tedimisa na kati na mono luzolo ya kulemfukila nge.1 Mono ta longa bantu ya ke fwaka nsiku banzila na nge, l Mpidina bansumuki ta vutuka na nge.
51:5 1 To “Mpi na masumu katuka ntangu yina mama na mono bakaka divumu na mono.” 51:7 1 To “neige.” 51:9 1 To “Bumba.” 2 To “dipa.” 51:12 1 Na kisina, “Bika nde nge sadisa mono ti mpeve yina kele ya kuyilama.”
BANKUNGA 51:14–53:1 14 Gulusa mono na mfuka ya menga, a O Nzambi, Nzambi ya luguluku na mono, b Sambu ludimi na mono kuzabisa lunungu na nge na kiese. c 15 O Yehowa, kangula munoko na mono, Sambu munoko na mono kuzabisa lukumu na nge. d 16 Sambu nge ke zola ve kimenga—kana ve mono zolaka kupesa yo; e Nge ke wa ve kiese na dikabu ya mvimba ya kuyoka. f 17 Bimenga ya ke pesaka Nzambi kiese kele mabanza ya ke niokwama; Ntima ya kele na mawa mpi ya ke niokwama, O Nzambi, nge ta buya1 yo ve. g 18 Na luzolo na nge ya mbote, sadila Sioni mambu ya mbote; Tunga bibaka ya Yeruzalemi. 19 Ebuna nge ta wa kiese na bimenga ya lunungu, Bimenga ya kuyoka mpi makabu ya mvimba; Ebuna bo ta pesa bangombe na mesa-kimenga na nge. h Na ntwadisi. Maskile.1 Ya Davidi, ntangu Doegi muntu ya Edomi kwisaka kuzabisa Saule nde Davidi kwendaka na nzo ya Ahimeleki. i
muntu ya ngolo, 52 Ngesambu na nki nge ke
kudikumisa sambu na mambu na nge ya mbi? j Zola ya kwikama ya Nzambi ke vandaka kilumbu ya mvimba. k 2 Ludimi na nge, yina kele makasi bonso lutebu, l Ke kana mambu ya mbi mpi ke sala mambu na luvunu. m
51:17 1 To “vweza.” 52:Zulu; 53:Zulu 1 Tala Bantendula ya Bangogo.
952 KAPU 51 a Kuy 9:6 b Nk 38:22 Yez 12:2 Kus 7:10
c Neh 9:33 Nk 35:28 Nk 59:16 Dan 9:7
d Nk 34:1 Nk 109:30 Ebr 13:15
e Bin 21:3 f 1Sa 15:22 Nk 40:6 Oze 6:6
g 2Bn 22:18, 19 2Bs 33:13 Nk 22:24 Nk 34:18 Bin 28:13 Yez 57:15 Luk 15:22-24 Luk 18:13, 14
h Oze 14:2
KAPU 52 i 1Sa 22:9 j 1Sa 21:7 Nk 94:3, 4
k Nk 103:17 l Nk 57:4 Nk 59:7
m 1Sa 22:9, 18 Nk 109:2
Ndonga ya 2 a Bin 12:19 Bin 19:9
b Nk 37:9 c Bin 2:22 d Nk 37:34 e Nk 58:10 f Yer 17:5 g Nk 49:6, 7 Bin 11:28
h Nk 13:5 Nk 147:11
i Nk 50:15 j Nk 27:14 Nk 123:2 Bin 18:10
KAPU 53 k Nk 10:4 Bar 1:21
3 Nge ke zolaka mambu ya mbi kuluta mambu ya mbote, Nge ke zolaka kukusa kuluta kutuba mambu ya lunungu. (Sela) 4 Nge ke zolaka konso ngogo ya ke pesa mpasi, O nge ludimi ya ke kusaka! 5 Yo yina Nzambi ta bwisa nge mbala mosi imene; a Yandi ta simba nge mpi ta basisa nge na tenta na nge; b Yandi ta tumuna nge na insi ya bantu ya moyo. c (Sela) 6 Bantu ya lunungu ta mona yo mpi ta fuluka ti boma, d Ebuna bo ta seka yandi. e 7 “Tala muntu yina kumisaka ve Nzambi kitininu na yandi,1f Kansi yandi tulaka ntima na bimvwama na yandi ya mingi g Mpi tulaka kivuvu2 na bakomplo na yandi ya mbi.”3 8 Kansi mono ta vanda bonso nti ya olive ya kele ti matiti mingi na nzo ya Nzambi; Mono ke tula ntima na zola ya kwikama ya Nzambi, h mvula na mvula. 9 Mono ta kumisa nge kimakulu, sambu na bisalu ya nge me sala; i Na ntwala ya bantu na nge ya kwikama, Mono ta tula kivuvu na zina na nge, j sambu yo kele mbote. Na ntwadisi; na mutindu ya kuyimba ya Mahalati.1 Maskile.1 Ya Davidi.
ke tuba na ntima na 53 Zoba1 yandi nde: “Yehowa kele ve.” k
52:7 1 To “nzo na yandi ya ngolo.” 2 To “bumbanaka.” 3 Na kisina, “na bampasi yina yandi me basisaka.” 53:1 1 To “Muntu ya kukonda mayele.”
953
2
3
4
5
6
Bisalu na bo ya kukonda lunungu kele ya kubeba mpi ya nzanzi; Muntu mosi ve ke sala mambu ya mbote. a Kansi Nzambi ke talaka bana ya bantu katuka na zulu b Sambu na kumona kana kele ti muntu yina kele ti mayele ya kubakisa mambu mbote-mbote, kana kele ti muntu yina ke sosa Yehowa. c Bo yonso me vilaka nzila; Bo yonso me bebaka kiteso mosi. Muntu mosi ve ke sala mambu ya mbote, Ata muntu mosi ve. d Keti muntu mosi na kati ya bantu yina ke salaka mambu ya mbi ke bakisa? Bo ke dia bantu na mono bonso nde bo ke dia mampa. Bo ke binga ve Yehowa. e Kansi bo ta fuluka ti boma ya ngolo kibeni, Boma ya ngolo yina bo me waka ntete ve,1 Sambu Nzambi ta panza mikwa ya bantu yina ke nwanisa nge.2 Nge ta pesa bo nsoni, sambu Yehowa me losa bo. O, bika luguluku ya Izraele kukatuka na Sioni mpi kukwisa! f Ntangu Yehowa ta vutula bantu na yandi yina bo nataka na kimpika, Bika Yakobi kuyangalala, bika Izraele kuwa kiese.
BANKUNGA 53:2–55:1 KAPU 53 a Nk 14:1-7 Bar 3:10
b Nk 11:4 Nk 33:13-15 Yer 16:17 Yer 23:24
Na ntwadisi; ya kuyimba ti bima ya kubudila miziki ya kele ti bansinga. Maskile.1 Ya Davidi, ntangu bantu ya Zifi kwisaka kuzabisa Saule nde: “Davidi me bumbana na kati na beto.” a
Nzambi, gulusa mono na 54 O zina na nge, b
c 1Bs 28:9 2Bs 15:2 2Bs 19:1, 3 Yez 55:6 1Pi 3:12
2
d Lon 7:20 Bar 3:12
3
e Yob 21:7, 14 f Yez 12:6
Ndonga ya 2 KAPU 54 a 1Sa 23:19
4
1Sa 26:1
b Nk 20:1 Nk 79:9 Bin 18:10
5
c Nk 43:1 d Nk 13:3 Nk 65:2
e Nk 22:16
6
Nk 59:3
f Nk 36:1 g 1Bs 12:18 Ebr 13:6
h Bar 12:19 i Nk 143:12 j Nk 50:14 Ebr 13:15
k Nk 7:17 Nk 52:9
l 2Sa 4:9 Nk 34:19 Nk 37:39
7
Mpi nwanina mono1c ti ngolo na nge. O Nzambi, wa kisambu na mono; d Tula dikebi na bangogo ya munoko na mono. Sambu banzenza me telama sambu na kunwanisa mono, Mpi bantu ya nku ke sosa luzingu1 na mono. e Bo kele ve na luzitu sambu na Nzambi.2f (Sela) Nzambi kele nsadisi na mono; g Yehowa kele ti bantu yina ke pesa mono1 maboko. Yandi ta vutudila bambeni na monoh mambu na bo mosi ya mbi; Sukisa bo1 na kwikama na nge. i Mono ta tambikila nge j kimenga na luzolo yonso. Mono ta kumisa zina na nge, O Yehowa, sambu yo kele mbote. k Sambu yandi ke gulusa mono na bampasi yonso, l Mpi mono ta tala mutindu bambeni na mono ta bwa. m
Na ntwadisi; ya kuyimba ti bima ya kubudila miziki ya kele ti bansinga. Maskile.1 Ya Davidi.
na mono, 55 WaOkisambu Nzambi, n
Mpi kumona ve mpamba kisambu ya mono ke sala
54:Zulu; 55:Zulu 1 Tala Bantendula ya Bangogo. 54:1 1 To “samba diambu na m Nk 37:34 53:5 1 To mbala ya nkaka, “Boma na kiNk 59:10 mono.” 54:3 1 To “moyo.” 2 To “Bo ke sika yina kima ya kuwila boma kele ve.” tula ve Nzambi na ntwala na bo.” 54:4 2 Na kisina, “me sala camp sambu na ku- KAPU 55 1 To “moyo na mono.” 54:5 1 Na kisina, nwanisa nge.” “Kangisa bo munoko.” n 1Pi 3:12
NKUNGA 55:2-17 2
3
4
5
6
7
8
9
sambu nge wila mono mawa.1a Tudila mono dikebi mpi pesa mono mvutu. b Susi na mono ke sala nde mono yungana, c Mpi mono me kuma kisaka-saka Sambu na mambu yina mbeni ke tuba Mpi kuyangisa yina muntu ya mbi ke yangisa mono. Sambu bo ke landa kufulusila mono bampasi, Mpi na makasi, bo ke bumbila mono kimbeni. d Ntima na mono ke mona mpasi mingi na kati na mono, e Mpi boma ya ngolo ya lufwa me lutila mono. f Boma ti kutekita me simba mono, Mpi matekita me kanga mono. Mono ke landa kutuba nde: “A kana mono vandaka ti mapapu bonso pizio! Mono zolaka kupumbuka mpi kukwenda kuzinga na lutaninu. Tala! Mono zolaka kutina ntama. g Mono zolaka kuvanda na ntoto-makanga. h (Sela) Mono zolaka kukwenda nswalu na kisika ya lutaninu Ntama ti mupepe ya makasi, ntama ti mupepe ya ngolo.” Kumisa bo kisaka-saka, O Yehowa, mpi bebisa balukanu na bo,1i Sambu mono me mona mubulu ti mavwanga na mbanza.
55:1 1 To “Mpi kudibumba ve ntangu mono ke samba sambu na kulomba lusadisu.” 55:9 1 Na kisina, “kabula ludimi na bo.”
954 KAPU 55 a Nk 28:2 Nk 143:7
b Nk 17:1
c Yez 38:14
d 2Sa 16:5-7
e Nk 69:29
f Nk 18:4 Nk 116:3 Yez 38:10
g 2Sa 15:14
h 1Sa 23:14
i 2Sa 15:31 2Sa 17:7
Ndonga ya 2 a 2Sa 17:1
b Nk 109:2
c Nk 41:9 Mat 26:21 Yoa 13:18
d 2Sa 15:12 2Sa 16:23
e Luk 22:21 Luk 22:48
f 2Sa 17:23 2Sa 18:14 Nk 109:15 Mat 27:3, 5 Bis 1:16, 18
g Nk 91:15
h Nk 119:147 Dan 6:10
i Nk 5:3
10 Mpimpa ti mwini yo ke tambula na nziunga ya bibaka na yo; Mayele ya mbi ti mavwanga kele na kati na yo. a 11 Kubeba kele na kati na yo; Kuniokwama ti luvunu ke katukaka ve ata fioti na bala-bala na yo ya nene. b 12 Sambu mbeni ve muntu ke sosila mono; c Kana ve mono zolaka kukangila yo ntima. Muntu ke nwanisa mono kele ve muntu yina ke mengaka mono; Kana ve mono zolaka kubumbana na ntwala na yandi. 13 Kansi yo kele nge, muntu yina kele bonso mono,1d Nduku na mono yina mono me zaba mbote. e 14 Beto vandaka ti kinduku ya ngolo; Beto vandaka kutambula kumosi ti bantu mingi na kati ya nzo ya Nzambi. 15 Bika lufwa kukanga bo! f Bika bo kwenda ya moyo na Maziamu;1 Sambu mambu ya mbi kele na kati-kati na bo mpi na kati na bo. 16 Kansi mono, mono ta binga Nzambi, Ebuna Yehowa ta gulusa mono. g 17 Na nkokila, na suka, mpi na midi, mono ke kudiyangisa mpi mono ke dila,1h Mpi yandi ke wa ndinga na mono. i 55:13 1 To “muntu, muntu ya me fwanana ti mono.” 55:15 1 To “Sheole,” disongidila, maziamu ya bantu yonso. Tala Bantendula ya Bangogo. 55:17 1 To “ke tula milolo.”
955 18 Yandi ta gulusa1 mono mpi ta pesa mono2 ngemba na bantu yina ke nwanisa mono, Sambu bantu mingi ke kwisa kunwanisa mono. a 19 Nzambi ta wa mpi ta pesa bo mvutu, b Muntu yina me vanda na kiti ya kimfumu katuka ntama. c (Sela) Bo ta buya kusoba, Bantu yina me wa ve Nzambi boma. d 20 Yandi1 nwanisaka bantu yina vandaka na ngemba ti yandi; e Yandi fwaka kuwakana na yandi. f 21 Bangogo na yandi kele kitoko kuluta manteka, g Kansi mavwanga kele na ntima na yandi. Bangogo na yandi kele pete kuluta mafuta, Kansi yo kele bambele ya bitumba ya bo me basisa. h 22 Losila Yehowa kizitu na nge, i Ebuna yandi ta sadisa nge. j Yandi ta pesa ve nzila ata fioti nde muntu ya lunungu kubwa.1k 23 Kansi nge, O Nzambi, nge ta kulumusa bo na dibulu ya nda kibeni. l Bantu yina kele na mfuka ya menga mpi ya ke kusaka ta zinga ve tii na kati-kati ya bilumbu na bo. m Kansi mono, mono ta tudila nge ntima. 55:18 1 Na kisina, “sumbulula.” 2 To “moyo na mono.” 55:20 1 Disongidila, nduku ya ntama yina bo ke tubila na verse 13 mpi 14. 55:22 1 To “kutambula na lunziungu.”
BANKUNGA 55:18–56:8 KAPU 55 a 2Bs 32:7 Nk 3:6
b Nk 143:12 c Kul 33:27
Na ntwadisi; ya bo me tula na “Pizio ya Pima Yina Kele Ntama.” Ya Davidi. Miktami.1 Ntangu bantu ya Filistia kangaka yandi na Gati. a
mono mawa, 56 Wila O Nzambi, sambu
Nk 90:2
d Nk 36:1 e 2Sa 15:12 f 2Sa 5:3 Lon 8:2
2
g 2Sa 16:23 h Nk 28:3 Nk 62:4
3
i Nk 43:5 1Pi 5:6, 7
j Nk 37:5
4
Nk 68:19 Fil 4:6, 7
k Nk 37:23, 24 Nk 62:2 Nk 121:3
l Nk 55:15 m Nk 5:6 Bin 10:27
5
Ndonga ya 2 KAPU 56
6
a 1Sa 21:10 b 1Sa 21:12 c Nk 18:2
7
d Nk 27:1 Nk 56:10, 11 Bar 8:31 Ebr 13:6
e Yer 18:18 f Luk 20:20 g Nk 59:3 Nk 71:10
h Yer 18:23 i 1Sa 27:1 j Nk 39:12 k Mal 3:16
8
muntu ke nwanisa1 mono. Kilumbu ya mvimba, bo ke landa kunwanisa mpi kuniokula mono. Bambeni na mono ke landa kutatika mono kilumbu ya mvimba; Bantu mingi ke nwanisa mono na lulendo yonso. Ntangu ya mono kele na boma, b mono ke tulaka ntima na nge. c Mono ke tulaka ntima na Nzambi, yina mono ke kumisa ndinga na yandi; Mono ke tulaka ntima na Nzambi, mono ke wa boma ve. Muntu1 lenda sala mono inki? d Kilumbu ya mvimba bo ke bebisa mambu na mono; Dibanza na bo kele kaka ya kusala mono mbi. e Bo ke bumbana sambu na kunwanisa mono; Bo ke langidila konso kitambi na mono, f Ti kivuvu ya kufwa mono.1g Buya bo sambu na mambu na bo ya mbi. Fwa makanda na makasi na nge, O Nzambi. h Nge me zaba mutindu mono ke yungana-yungana. i Baka mansanga na mono na dibungu na nge ya mpusu ya mbisi. j Keti bo me sonikaka yo ve na mukanda na nge? k
56:Zulu 1 Tala Bantendula ya Bangogo. 56:1 1 To “ke tuba mambu ya mbi sambu na.” 56:4 1 Na kisina, “Nsuni.” 56:6 1 To “moyo.”
BANKUNGA 56:9–57:10 9 Bambeni na mono ta vutuka nima kilumbu yina mono ta binga sambu na kulomba lusadisu. a Mono ke tula ntima na diambu yai: Nzambi kele na lweka na mono. b 10 Mono ke tulaka ntima na Nzambi, yina mono ke kumisa ndinga na yandi; Mono ke tulaka ntima na Yehowa—yina mono ke kumisa ndinga na yandi; 11 Mono ke tulaka ntima na Nzambi, mono ke wa boma ve. c Muntu lenda sala mono inki? d 12 Balusilu yina mono salaka na nge me kanga mono, O Nzambi; e Mono ta pesa nge makabu ya matondo. f 13 Sambu nge me gulusa mono1 na lufwa g Mpi nge me tanina dikulu na mono sambu yo bula ve sakuba, h Sambu mono tambula na ntwala ya Nzambi na nsemo ya bantu ya moyo. i Na ntwadisi; ya bo me tula na “Kubebisa Ve.” Ya Davidi. Miktami.1 Ntangu yandi tinaka Saule mpi kotaka na dibulu. j
57
Wila mono mawa, O Nzambi, wila mono mawa, Sambu mono1 ke tina na nge, k Mpi mono ke tina na kivudi ya mapapu na nge tii kuna bampasi ta luta. l 2 Mono ke binga Nzambi Muntu ya Kuluta Zulu, Mono ke binga Nzambi ya kieleka, yina ke sukisa bo sambu na mono. 3 Yandi ta tinda lusadisu
56:13; 57:1, 4 1 To “moyo na mono.” 57:Zulu 1 Tala Bantendula ya Bangogo.
956 KAPU 56 a Nk 18:40 b Bar 8:31 c Nk 27:1 d Nk 56:4 Yez 51:7, 12
e Kut 30:2
4
Lon 5:4
f Nk 50:23 g 2Bk 1:10 h Nk 94:18 Nk 116:8
i Yob 33:29, 30
KAPU 57
5
j 1Sa 22:1 1Sa 24:3 Nk 142:Zulu
k Nk 18:2
6
l Rut 2:12 Nk 17:8
Ndonga ya 2 a Nk 144:7 Bis 12:11
b Nk 40:11 Nk 61:7
7
c Nk 22:13 Nk 35:17
d Nk 52:2 Nk 64:3 Bin 25:18
8
e Nk 57:11 Nk 108:5
f Nk 35:7 g Nk 42:6
9
h 1Sa 24:4 Bin 26:27
i Nk 112:7 j Nk 108:2-5 k Nk 9:11 Nk 145:11, 12
l Bar 15:9 m Nk 36:5 Nk 103:11
10
katuka na zulu mpi ta gulusa mono. a Yandi ta bebisa muntu yina ke tatika mono. (Sela) Nzambi ta tinda zola na yandi ya kwikama mpi kwikama na yandi. b Bantambu me ziunga mono;1c Mono fwete lala na kati ya bantu yina ke zola kudia mono, Yina meno na bo kele makonga mpi batolo-tolo Mpi yina ludimi na bo kele mbele ya bitumba ya makasi. d O Nzambi, vanda ya kunanguka na zulu kibeni; Bika nkembo na nge kuvanda na ntoto ya mvimba. e Bo me yidika bukondi sambu na kukanga makulu na mono; f Mono1 me fukama na mpasi. g Bo me timuna dibulu na ntwala na mono, Kansi bo mosi me bwa na kati na yo. h (Sela) Ntima na mono kele ngolo, O Nzambi, i Ntima na mono kele ngolo. Mono ta yimba mpi ta bula miziki. Telama, nkembo na mono. Telama, O kima ya kubudila miziki ya kele ti bansinga; nge mpi, O kidare. Mono ta tedimisa suka. j O Yehowa, mono ta kumisa nge na kati ya bantu; k Mono ta yimba bankunga1 sambu na kukumisa nge na kati ya makanda. l Sambu zola na nge ya kwikama kele nene, yo kele ya kunanguka bonso zulu, m Mpi kwikama na nge, tii na matuti.
57:6 1 To “Moyo na mono.” 57:9 1To “ta bula miziki.”
957 11 O Nzambi, vanda ya kunanguka na zulu kibeni; Bika nkembo na nge kuvanda na ntoto ya mvimba. a Na ntwadisi; ya bo me tula na “Kubebisa Ve.” Ya Davidi. Miktami.1
58 2
3
4
5
6
7
8
Keti beno lenda tubila lunungu ntangu beno kele pima? b Beno bana ya bantu, keti beno lenda sambisa mambu na mutindu ya kusungama? c Kansi, beno ke kana mambu ya kukonda lunungu na ntima na beno, d Mpi maboko na beno ke panza mubulu na insi. e Bantu ya mbi ke vilaka nzila1 katuka lubutuku;2 Bo kele ntu-ngolo, bo kele bantu ya luvunu katuka ntangu yina bo ke butukaka. Meno na bo kele bonso meno ya banioka; f Bo kele makutu ya kufwa bonso kobra yina me kanga makutu. Yo ta wa ve ndinga ya bantu yina ke kinisaka banioka, Ata bo me zaba kubula yo mbote nki mutindu. O Nzambi, buka bo meno na munoko na bo! Buka bambwanga ya bantambu yina,1 O Yehowa! Bika bo vila bonso masa yina ke kulumuka. Bika yandi konika munduki na yandi ya tolo-tolo mpi yandi bwisa bo ti batolo-tolo na yandi. Bika bo vanda bonso mukolo yina ke kuma masa-masa ntangu yo ke tambula;
58:Zulu; 59:Zulu 1 Tala Bantendula ya Bangogo. 58:3 1 To “kele ya kubeba.” 2 Na kisina, “tuka divumu.” 58:6 1 To “bana-bantambu yina kele ti mika mingi na nkingu.”
BANKUNGA 57:11–59:4 KAPU 57 a Nk 8:1 Nk 57:5 Nk 108:5
KAPU 58 b 2Bs 19:6
c Nk 82:2
d Lon 3:16 Mik 3:9
e Lon 5:8 Yez 10:1, 2
f Nk 140:3 Yak 3:8
Ndonga ya 2 a Bin 10:25 Yer 23:19
b Nk 52:5, 6 Nk 64:10 Eze 25:17 Kus 18:20
c Bin 21:18
d Yez 3:10
e Nk 9:16 Nk 98:9
KAPU 59 f 1Sa 19:11
g 1Sa 19:12 Nk 18:48 Nk 71:4
h Nk 12:5 Nk 91:14
i 1Sa 19:1 Nk 10:9 Nk 71:10
j 1Sa 24:11 1Sa 26:18 Nk 69:4
Bonso mwana yina me butuka ya kufwa yina ke monaka ve mwini ata fioti. 9 Na ntwala nde banzungu na nge kuwa tiya ya nti ya bansende, Yandi ta katula nti ya mubisu mpi ka-lutangu yina ke pela, bonso na mupepe ya ngolo. a 10 Muntu ya lunungu ta wa kiese sambu yandi me mona mutindu bo me vutula mbi na bantu ya mbi. b Yandi ta tambula na kati ya menga ya muntu ya mbi. c 11 Ebuna bantu ta tuba nde: “Ya kieleka matabisi kele sambu na muntu ya lunungu. d Ya kieleka kele ti Nzambi yina ke sambisaka na ntoto.” e Na ntwadisi; ya bo me tula na “Kubebisa Ve.” Ya Davidi. Miktami.1 Ntangu Saule tindaka bantu na kulangidila nzo ya Davidi sambu bo fwa yandi. f
mono na maboko 59 Katula ya bambeni na mono,
O Nzambi na mono; g Tanina mono na bantu yina ke nwanisa mono. h 2 Katula mono na maboko ya bantu yina ke salaka mambu ya mbi, Mpi gulusa mono na maboko ya bantu ya mubulu.1 3 Tala! Bo me bumbana sambu na kukanga mono;1i Bantu ya ngolo ke nwanisa mono, Kansi yo kele ve sambu mono me kolama to me sala disumu, j O Yehowa. 4 Ata mono salaka ve mbi, bo ke baka ntinu mpi ke
59:2 1 To “ya bantu yina kele ti nzala ya kunwa menga.” 59:3 1 To “moyo na mono.”
BANKUNGA 59:5–60:1
5
6
7
8
9
10
11
12
yilama sambu na kunwanisa mono. Telama na ntangu mono ke binga mpi tala. Sambu nge, O Yehowa Nzambi ya makesa, nge kele Nzambi ya Izraele. a Telama sambu na kutudila makanda yonso dikebi. Kuwila ve ata muyekudi mosi ya mayele ya mbi mawa. b (Sela) Bo ke vutuka konso nkokila; c Bo ke ngana1 bonso bambwa d mpi ke baluka na nziunga ya mbanza. e Tala mambu yina ke basika na minoko na bo; Minoko na bo kele bonso bambele ya bitumba, f Sambu bo ke tuba nde: “Nani ke wa?” g Kansi nge, O Yehowa, nge ta seka bo; h Nge ta vweza makanda yonso. i O Ngolo na mono, mono ta landa kutala kaka nge; j Sambu Nzambi kele kisika na mono ya mbote ya kubumbana.1k Nzambi yina ke monisilaka mono zola ya kwikama ta kwisa kusadisa mono; l Nzambi ta sala nde mono tala mutindu bambeni na mono ta bwa. m Kufwa bo ve, sambu bantu na mono kuvila ve. Na ngolo na nge sala nde bo yungana-yungana; Sala nde bo bwa, O Yehowa, kitaninu na mono. n Sambu na disumu ya munoko na bo, mambu yina bikobo na bo ke tuba, Bika bo kangama na lulendo na bo, o
59:6 1 To “ke dila.” 59:9 1 To “kisika na mono ya kutinina ya kunanguka.”
958 KAPU 59 a Kul 33:29 b Bin 2:22
13
c 1Sa 19:11 d Nk 22:16 e Nk 59:14 f Nk 57:4 Nk 64:3
14
g Nk 10:4, 11 Nk 73:3, 11
h Nk 37:12, 13
15
i Nk 33:10 j Nk 27:1 Nk 46:1
k Nk 9:9 Nk 62:2
l Nk 6:4
16
m Nk 54:7 n Kuy 15:1 Kul 33:29 Nk 3:3
o Nk 64:8 Bin 12:13 Bin 16:18
Ndonga ya 2 a Nk 7:9 b 1Sa 17:46 Nk 9:16 Nk 83:17, 18
c Nk 59:6 d Nk 109:2, 10 e Yob 37:23 Nk 21:13 Nk 145:10-12
f 1Sa 17:37 Nk 61:3
g Bin 18:10 h Yez 12:2 i Nk 59:10
KAPU 60 j 2Sa 8:13 1Bs 18:3
k Nk 60:10
17
Sambu bo ke singa bantu mpi bo ke kusa. Manisa bo na makasi na nge; a Manisa bo, sambu bo vanda diaka ve; Sala sambu bo zaba nde Nzambi ke yala na Yakobi mpi tii na nsuka ya ntoto. b (Sela) Bika bo vutuka na nkokila; Bika bo ngana1 bonso bambwa mpi bo baluka na nziunga ya mbanza. c Bika bo yungana-yungana sambu na kusosa kima ya kudia; d Kubika ve nde bo fuluka to nde bo mona kisika ya kulala. Kansi mono, mono ta yimbila ngolo na nge; e Na suka mono ta zabisa zola na nge ya kwikama na kiese yonso. Sambu nge kele kisika na mono ya mbote ya kubumbana f Mpi kisika yina mono ke tinaka na ntangu ya mpasi. g O Ngolo na mono, mono ta yimba bankunga1 sambu na kukumisa nge, h Sambu Nzambi kele kisika na mono ya mbote ya kubumbana, Nzambi yina ke monisilaka mono zola ya kwikama. i
Na ntwadisi; ya bo me tula na “Kintuntu ya Lisi ya Ngibusa.” Miktami.1 Ya Davidi. Sambu na kulonga. Ntangu yandi nwanaka ti Arami-naharayimi mpi Arami-Soba, ebuna Yoabi vutukaka mpi fwaka bantu ya Edomi 12 000 na Muwanda ya Mungwa. j
Nzambi, nge buyaka 60 O beto; nge bedisaka beto. k
59:14 1 To “dila.” 59:17 1 To “ta bula miziki.” 60:Zulu 1 Tala Bantendula ya Bangogo.
959
2
3
4
5
6
7
8
Nge wilaka beto makasi; kansi ntangu yai ndima beto diaka! Nge nikisaka ntoto; nge pasulaka yo. Yidika bisika na yo yina pasukaka, sambu yo kele na kubeba. Nge monisaka bantu na nge mpasi. Nge nwisaka beto vinu yina ke sala nde beto tambula na lunziungu. a Pesa1 bantu yina ke waka nge boma kidimbu Sambu bo tina mpi bo nieka sambu na kutina tolo-tolo.2 (Sela) Sambu bantu yina nge ke zolaka kuguluka, Gulusa beto ti diboko na nge ya kitata mpi pesa beto mvutu. b Nzambi me tuba na busantu na yandi1 nde: “Mono ta wa kiese, mono ta pesa Shekemi bonso dikabu, c Mpi mono ta tesa Muwanda2 ya Sukoti. d Gileadi ti Manase e kele ya mono, Mpi Efrayimi kele mpu1 sambu na ntu na mono; Yuda kele nti na mono ya kimfumu. f Moabi kele dilonga na mono ya kuyobidila. g Mono ta losa sandale na mono na Edomi. h Mono ta tula milolo nde mono me nunga Filistia.” i
60:4 1 To mbala ya nkaka, “Nge me pesaka.” 2 Na kisina, “kutina munduki ya tolo-tolo.” 60:6 1 To mbala ya nkaka, “na kisika na yandi ya santu.” 2 To “Ntoto ya Kukonda Ngumba.” 60:7 1 Na kisina, “kisika ya ngolo ya lutaninu.”
BANKUNGA 60:2–61:5 KAPU 60 a Yez 51:17 b Nk 18:35 Nk 21:8 Nk 108:6 Nk 118:15 Yez 41:10
c Kuy 12:6, 7 d Yoz 13:27, 28 Nk 108:7-9
e Yoz 13:29-31 f Kuy 49:10 g Kut 24:17 2Sa 8:2
h Kut 24:18 2Sa 8:14
i 2Sa 8:1
9 Nani ta nata mono na mbanza yina bo me ziunga?1 Nani ta twadisa mono tii na Edomi? a 10 O Nzambi, keti nge ve muntu me buyaka beto? Nzambi na beto, keti nge ve muntu ke kwendaka diaka ve na bitumba ti basoda na beto? b 11 Sadisa beto na mpasi na beto, Sambu luguluku yina ke katukaka na bantu kele na mfunu ve. c 12 Beto ta baka ngolo na Nzambi, d Mpi yandi ta niata bambeni na beto. e Na ntwadisi; ya kuyimba ti bima ya kubudila miziki ya kele ti bansinga. Ya Davidi.
Ndonga ya 2 a 2Sa 8:14 Nk 108:10-13
b Kul 1:42 Kul 20:4 Yoz 7:12
c Nk 62:9 Nk 118:8 Nk 146:3
wa kudila 61 O naNzambi, mono sambu na
2
d Nk 18:32 e 2Sa 10:12 Nk 44:5
KAPU 61
3
f Nk 5:2 Nk 17:1 Nk 28:2 Nk 55:1
4
g Yon 2:2 h Nk 27:5 Nk 40:2
i 1Sa 17:45 Nk 18:2 Bin 18:10
j Nk 23:6 Nk 27:4
k Nk 63:7 l Nk 115:13
5
kulomba lusadisu. Tula dikebi na kisambu na mono. f Katuka na nsuka ya ntoto, mono ta didila nge Ntangu ntima na mono me konda kivuvu.1g Nata mono na ditadi yina kele ya nda kuluta mono. h Sambu nge kele kitininu na mono, Nzo-zulu ya ngolo yina ke taninaka mono na mbeni. i Mono ta vanda munzenza na tenta na nge kimakulu; j Mono ta tina na kisika ya lutaninu ya mapapu na nge. k (Sela) Sambu nge, O Nzambi, nge me wa balusilu na mono. Nge me pesa mono dikabu ya bantu yina ke waka zina na nge boma. l
60:9 1 To mbala ya nkaka, “ya ngolo.” 61:2 1 To “me lemba.”
BANKUNGA 61:6–62:12 6 Nge ta yika bilumbu na luzingu1 ya ntotila, a Mpi bamvula na yandi ta vanda tii na bandonga yonso ya bantu yina ta kwisa. 7 Yandi ta vanda na kiti ya kimfumu1 kimakulu na ntwala ya Nzambi; b Pesa yandi zola ya kwikama mpi kwikama, sambu yo tanina yandi. c 8 Ebuna mono ta yimba bankunga1 sambu na kukumisa zina na nge kimakulu, d Ntangu mono ke lungisa balusilu na mono konso kilumbu. e Na ntwadisi; ya Yedutuni.1 Nkunga ya Davidi.
kieleka, mono ke 62 Yavingila1 Nzambi na pima yonso. Luguluku na mono ke katuka na yandi. f 2 Ya kieleka, yandi kele ditadi na mono mpi luguluku na mono, kisika na mono ya mbote ya kubumbana;1g Mono ta nikana ve ngolo ata fioti. h 3 Tii nki ntangu beno ta nwanisa muntu sambu na kufwa yandi? i Beno yonso beno kele kigonsa bonso kibaka yina me kwenda na lukalu, kibaka ya matadi yina ke zola kubwa.1 4 Sambu bo ke pesana ndongisila sambu na
61:6 1 Na kisina, “bilumbu.” 61:7 1 To “ta zinga.” 61:8 1 To “ta bula miziki.” 62:Zulu 1 Tala Bantendula ya Bangogo. 62:1 1 To “moyo na mono ke vingila.” 62:2 1 To “kisika na mono ya kutinina ya kunanguka.” 62:3 1 To mbala ya nkaka, “Beno yonso, bonso nde yandi kele kibaka yina me kwenda na lukalu, kibaka ya matadi yina ke zola kubwa.”
960 KAPU 61 a Nk 18:50 Nk 21:1, 4
b 2Sa 7:16, 17 Nk 41:12
c Nk 40:11 Nk 143:12 Bin 20:28
5
d Nk 146:2 e Nk 65:1 Nk 66:13 Lon 5:4
6
KAPU 62 f Nk 37:39 Nk 68:19 Yez 12:2
7
g Nk 18:2 h Nk 37:23, 24 2Bk 4:8, 9
i Nk 38:12
Ndonga ya 2 a Nk 5:9
8
Nk 28:3 Nk 55:21
b Nk 43:5 Mik 7:7
c Nk 62:1, 2 Nk 71:5
9
d Nk 16:8 Bin 10:30
e Nk 95:1 Yez 26:4
f 1Sa 1:15 g Bin 14:26
10
h Nk 60:11 i Yez 40:15 j Kul 6:10-12 Yob 31:24, 28 Bin 11:4, 28 Bin 23:4, 5 Mat 6:19, 24 Mar 8:36 Luk 12:15 1Tm 6:17 1Yn 2:16
k Yob 9:4 Nah 1:3 Kus 19:1
l Nk 36:7 Nk 86:15 Mik 7:18
11
12
kukatula yandi na kisika na yandi ya lukumu;1 Bo ke wa kiese na kukusa. Bo ke sakumuna ti munoko na bo, kansi bo ke singa na ntima na bo. a (Sela) Ya kieleka, mono ke vingila Nzambi na pima yonso,1b Sambu kivuvu na mono ke katukaka na yandi. c Ya kieleka, yandi kele ditadi na mono mpi luguluku na mono, kisika na mono ya mbote ya kubumbana; Mono ta nikana ve ata fioti. d Luguluku na mono mpi nkembo na mono kele na maboko ya Nzambi. Ditadi na mono ya ngolo, kitininu na mono, kele Nzambi. e Beno tudila yandi ntima ntangu yonso, O beno bantu. Beno kangula bantima na beno na ntwala na yandi. f Nzambi kele kitininu na beto. g (Sela) Bana ya bantu kele mupepe ya mpamba, Bana ya bantu kele luvunu. h Kana nge tula bo na kilo, bo kele pepele kuluta mupepe ya mpamba. i Beno tula ve ntima na kubotula bima Mpi beno tula ve bivuvu ya luvunu na kuyiba. Kana kimvwama na beno kukuma mingi, beno tudila yo ve ntima. j Nzambi me tuba mbala mosi, mono me wa mbala zole diambu yai: Nde ngolo kele ya Nzambi. k Diaka, zola ya kwikama kele ya nge, O Yehowa, l
62:4 1 To “na nkembo na yandi.” 62:5 1 To “vingila Nzambi na pima yonso, O moyo na mono.”
961 Sambu nge ke futaka konso muntu na kutadila bisalu na yandi. a Nkunga ya Davidi, ntangu yandi vandaka na ntoto-makanga ya Yuda. b
Nzambi, nge kele 63 O Nzambi na mono, mono
2
3
4
5
6
7
8
ke landa kusosa nge. c Mono1 ke wa nzala na nge. d Mono2 me lemba nitu sambu mono kele na nzala na nge ya ngolo Na ntoto ya kuyuma mpi ya kukawuka, kisika masa kele ve. e Yo yina mono me tala nge na kisika ya santu; Mono me mona ngolo na nge ti nkembo na nge. f Sambu zola na nge ya kwikama kele mbote kuluta luzingu, g Bikobo na mono ta pesa nge nkembo. h Ebuna mono ta kumisa nge luzingu na mono ya mvimba; Mono ta tombula maboko na mono na zina na nge. Mono1 me fuluka kitini ya kuluta kitoko mpi ya mbote,2 Yo yina munoko na mono ta kumisa nge ti kiese na bikobo na mono. i Mono ke yibuka nge ntangu mono kele na mbeto na mono; Mono ke yindulula nge na bantangu ya kukengila ya mpimpa. j Sambu nge kele nsadisi na mono, k Mpi mono ke tula milolo ya kiese na kivudi ya mapapu na nge. l Mono1 ke kangama na nge;
63:1, 5, 8 1 To “Moyo na mono.” 63:1 2 Na kisina, “Nsuni na mono.” 63:5 2 Na kisina, “ya nene mpi ya mafuta.”
BANKUNGA 63:1–64:5 KAPU 62 a Yob 34:11 Bin 24:12 Bar 2:6 2Bk 5:10 Bag 6:7 2Tm 4:14 Kus 20:12, 13 Kus 22:12
KAPU 63 b 1Sa 23:14
c Yez 26:9
d Nk 42:2
e Nk 63:Zulu Nk 143:6
Diboko na nge ya kitata me simba mono ngolo. a 9 Kansi bantu yina ke sosa kubebisa luzingu na mono1 Ta kulumuka na nsi kibeni ya ntoto. 10 Bo ta pesa bo na ngolo ya mbele ya bitumba; Bo ta kuma madia sambu na bambwa ya nseke.1 11 Kansi ntotila ta wa kiese na Nzambi. Konso muntu yina ke zenga kieleka na zina na yandi ta yangalala,1 Sambu bo ta kanga munoko ya bantu yina ke tubaka luvunu. Na ntwadisi. Nkunga ya Davidi.
f 1Bs 16:28 Nk 96:6
na mono, 64 WaOndinga Nzambi, ntangu mono
g Nk 30:5 Nk 100:5
2
h Nk 66:16, 17
3 i Nk 71:23 Nk 135:3
j Nk 119:55, 148
4
k 1Sa 17:37
l Nk 5:11 Nk 57:1 Nk 61:4
Ndonga ya 2 a Yez 41:10 KAPU 64 b Nk 55:1
c Nk 56:6 Nk 109:2
5
ke bondila. b Tanina luzingu na mono na boma ya ngolo ya mbeni. Tanina mono na bakomplo ya kinsweki ya bantu ya mbi, c Na kimvuka ya bantu ya ke salaka mambu ya mbi. Bo ke sekisa ludimi na bo kaka bonso mbele ya bitumba; Bo ke yidika bangogo na bo ya nku bonso batolo-tolo, Sambu na kulosila yo muntu ya me sala kima ve katuka na bisika ya bo me bumbana; Bo ke losila yandi yo na kintulumukina, kukonda boma. Bo ke kangama ngolo na ngindu na bo ya mbi;1 Bo ke tubila mutindu ya kubumba mitambu na bo.
63:9 1 To “kufwa moyo na mono; kufwa mono.” 63:10 1 To “mikengi.” 63:11 1 To “kudikumisa.” 64:5 1 To “Bo ke siamisana sambu na kusala mambu ya mbi.”
BANKUNGA 64:6–65:10 6
7
8
9
10
962
Bo ke tuba nde: “Nani ta mona yo?” a Bo ke sosa mitindu ya mpa ya kusala mambu ya mbi; Bo ke yidika bapula na bo ya mayele na kinsweki; b Bangindu yina ke vandaka na ntima ya konso muntu, mpila ya kubakisa yo kele ve. Kansi Nzambi ta losila bo batolo-tolo; c Na kintulumukina yo ta lwadisa bo. Ludimi na bo mosi ta bwisa bo; d Bantu yonso yina ke tala ta nikisa ba-ntu na bo. Ebuna bantu yonso ta wa boma, Bo ta zabisa mambu yina Nzambi me sala, Mpi bo ta vanda ti mayele ya kubakisa mbote-mbote bisalu na yandi. e Muntu ya lunungu ta wa kiese na Yehowa mpi ta tina na yandi; f Bantu yonso ya ntima ya kusungama ta yangalala.1
Na ntwadisi. Miziki ya Davidi. Nkunga.
Nzambi, lukumu ke 65 O vingila nge na Sioni;
KAPU 64 a Nk 10:4, 11 Nk 59:7
b Nk 140:5
5
c Nk 7:11, 12 d Bin 12:13 Bin 18:7
e Nk 107:40, 43 f Nk 58:10 Nk 68:2, 3
KAPU 65 g Nk 76:2
6
h Nk 116:18 Lon 5:4
i Nk 145:18 Bis 10:31 1Yn 5:14
7
j Nk 40:12 Bar 7:23, 24 Bag 5:17
k Nk 51:2 Yez 1:18 1Yn 1:7
8
l Nk 15:1-5 Nk 27:4 Nk 84:1-4 Nk 84:10
Ndonga ya 2 a Nk 36:7, 8
g
Beto ta lungisa balusilu na beto na nge. h 2 O nge Muntu ya ke waka kisambu, bantu ya mitindu yonso1 ta kwisa na nge. i 3 Bifu na mono me lutila mono, j Kansi nge ke fika mambu na beto ya mbi. k 4 Kiese na muntu yina nge me sola mpi yina nge me nata pene-pene Sambu yandi zinga na bibansala na nge. l
64:10 1 To “kudikumisa.” 65:2 1 Na kisina, “nsuni yonso.”
b 1Sa 3:3 1Bs 16:1
9
c Kul 10:21 Kus 15:3
d Nk 22:27 e Nk 93:1 f Nk 89:9 Nk 107:29
g Yez 17:12, 13 Yez 57:20
h Nk 66:3 i Kul 11:11, 12 Bis 14:17
j Nk 104:14, 15
10
Beto ta fuluka na kiese ya bumbote ya nzo na nge, a Tempelo na nge ya santu.1b Nge ta pesa beto mvutu na nzila ya bisaluc ya lunungu ya ke pesaka boma, O Nzambi ya luguluku na beto; Nge kele Muntu yina bantu yonso ya ntoto ya mvimba ke tudilaka ntima d Mpi ya bantu yina kele ntama kuna na simu ya nzadi-mungwa. Nge1 me tulaka bangumba ngolo na nsadisa ya ngolo na nge; Nge1 me lwataka ngolo. e Nge1 ke lembikaka nzadi-mungwa yina me dasuka, f Makelele ya bitembo na yo mpi mavwanga ya makanda. g Bantu ya ke zingaka na bisika yina kele ntama ta wa boma sambu na bidimbu na nge; h Nge ta sala nde bantu yina ke katuka na ndambu yina ntangu ke basikaka tii na ndambu yina ntangu ke dindaka kutula milolo ya kiese. Nge ke kebaka ntoto, Nge ke salaka nde yo buta mingi kibeni mpi nde yo kuma ti kimvwama mingi. i Nzadi yina ke katuka na Nzambi me fuluka ti masa; Nge ke pesaka mbuma sambu na bo, j Sambu yina mutindu nge yidikaka ntoto. Nge ke podisaka banzila ya mikala na yo mpi ke kumisaka kukonda
65:4 1 To “Kisika na nge ya santu.” 65:6, 7 1 Na kisina, “Yandi.”
963
BANKUNGA 65:11–66:13
ngumba ntoto na yo yina bo me bundula; Nge ke lembisaka yo ti mvula ya ngolo; nge ke sakumunaka kuyela na yo. a 11 Nge ke lwatisa mvula yai mpu ya kimfumu ti bumbote na nge; Bima mingi ke bwa1 na nzila na nge yonso. b 12 Banseke yina kele na ntoto-makanga ke landa kufuluka,1c Mpi bangumba ya fioti me lwata kiese. d 13 Banseke me fuluka ti bitwisi, Mpi mbuma me fika miwanda.1e Bo ke tula milolo ya kununga, ee, bo ke yimba. f Na ntwadisi. Nkunga. Miziki.
ya mvimba, beno 66 Ntoto tula milolo ya kununga
sambu na Nzambi. 2 Beno yimba bankunga1 sambu na kukumisa zina na yandi ya nkembo. Beno sala nde lukumu na yandi kukuma nkembo. h 3 Beno tubila Nzambi nde: “Bisalu na nge ke pesa kibeni boma! i Sambu na ngolo na nge ya nene, Bambeni na nge ta fukimina nge na boma. j 4 Bantu ya ntoto ya mvimba ta fukimina nge; k Bo ta yimbila nge bankunga ya lukumu; Bo ta yimbila zina na nge bankunga ya lukumu.” l (Sela) 5 Beno kwisa kumona bisalu ya Nzambi. g
KAPU 65 a Nk 147:7, 8 b Kuy 27:28 Kul 33:16 Mal 3:10
c Yez 35:1 d Yez 55:12 e Yez 30:23 f Bis 14:17
1 Na kisina, “Mafuta ke noka.” 1 Na kisina, “kunokisa bima.” 1 To “bantoto ya kukonda ngu66:2 1 To “bula miziki.”
7
KAPU 66 g Nk 98:4 h Nk 72:19 Kus 4:11
i Kub 15:16
8
Nk 76:12 Yez 2:19 Yer 10:10
j Nk 81:15 k Nk 22:27
9
Mal 1:11
l Yez 42:10 Kus 15:4
Ndonga ya 2 a Nk 46:8
10
Sef 2:11
b Kub 14:21, 22 c Yoz 3:15, 16
11
d Kub 15:1 e Dan 4:34 1Tm 1:17
12
f Nk 11:4 Bin 15:3 Ebr 4:13
g Yez 37:29 h Kul 32:43 Bar 15:10
i 1Sa 25:29 j 1Sa 2:9
65:11 65:12 65:13 mba.”
6
Nk 121:3
k Kul 8:2 l Kut 15:3
13
Bisalu na yandi sambu na bana ya bantu ke pesa boma. a Yandi kumisaka nzadi-mungwa ntoto ya kuyuma; b Bo sabukaka nzadi na makulu. c Kuna beto waka kiese sambu na yandi. d Yandi ke yala kimakulu e na ngolo na yandi. Meso na yandi ke landa kukengila makanda. f Bantu yina kele ntu-ngolo fwete kudinangula ve. g (Sela) Beno bantu, beno kumisa Nzambi na beto, h Mpi bika nde makelele ya lukumu na yandi kuwakana. Yandi ke taninaka beto na luzingu;1i Yandi ke pesaka ve nzila nde makulu na beto kubula sakuba.2j Sambu nge me fimpa beto, O Nzambi; k Nge me katula beto mvindu mutindu bo ke katulaka arza mvindu. Nge kotisaka beto na bukondi ya kuzomba; Nge tulaka kizitu ya nene na zulu na beto.1 Nge pesaka muntu nzila ya kutambula na zulu na beto;1 Beto lutaka na kati ya tiya mpi na kati ya masa; Ebuna nge nataka beto na kisika ya kupema. Mono ta kwisa kukota na nzo na nge ti makabu ya mvimba ya kuyoka; l
66:9 1 To “ke tulaka moyo na beto na luzingu.” 2 To “kutambula na lunziungu.” 66:11 1 Na kisina, “na baluketo na beto.” 66:12 1 Na kisina, “na zulu ya ntu na beto.”
BANKUNGA 66:14–68:4 14
15
16
17
18
19 20
Mono ta lungisa balusilu na mono na nge, a Balusilu yina bikobo na mono silaka b Mpi yina munoko na mono tubaka ntangu mono vandaka na mpasi. Mono ta tambikila nge makabu ya kuyoka ya bambisi ya mafuta, Ti midinga ya bimenga ya mameme ya babakala. Mono ta tambika bangombe ya babakala ti bankombo ya babakala. (Sela) Beno kwisa mpi beno wa, beno yonso yina ke waka Nzambi boma, Mpi mono ta zabisa beno mambu yina yandi me sala sambu na mono.1c Mono bingaka yandi ti munoko na mono, Mpi mono pesaka yandi nkembo ti ludimi na mono. Kana mono bumbaka na ntima na mono konso kima ya ke pesaka mpasi, Yehowa zolaka kuwa mono ve. d Kansi Nzambi waka; e Yandi tulaka dikebi na kisambu na mono. f Lukumu na Nzambi, yina buyaka ve kisambu na mono, Mpi yiminaka mono ve zola na yandi ya kwikama. Na ntwadisi; ya kuyimba ti bima ya kubudila miziki ya kele ti bansinga. Miziki. Nkunga.
67
Nzambi ta wila beto mawa mpi ta sakumuna beto; Yandi ta sala nde luse na yandi kusema na zulu na beto g (Sela)
66:16 1 To “moyo na mono.”
964 KAPU 66 a Nk 56:12 Nk 116:14 Lon 5:4, 5
b Kut 30:2 Baz 11:35
c Nk 22:24 d Yob 27:8, 9 Bin 15:29 Bin 28:9 Yez 1:15 Yoa 9:31
e Nk 34:6 Nk 65:2 Nk 116:1 1Yn 3:22
f Ebr 5:7
KAPU 67 g Kut 6:25 Bin 16:15
Ndonga ya 2 a Bar 10:18 Kol 1:23
b Nk 98:2 Yez 49:6 Luk 2:30, 31 Bis 28:28 Tit 2:11
c Yez 42:10 d Nk 9:8 Nk 96:10 Nk 98:9 Bar 2:5
e Lev 26:4 Nk 85:12 Yez 30:23 Eze 34:27
f Kuy 17:7 g Nk 22:27 Kus 15:4
KAPU 68 h Kut 10:35 Nk 21:8
i Nah 1:6 j Nk 32:11
2 Sambu nzila na nge kuzabana na ntoto ya mvimba, a Mpi mutindu nge ke gulusaka kuzabana na makanda yonso. b 3 Bika bantu kukumisa nge, O Nzambi; Bika bantu yonso kukumisa nge. 4 Bika makanda kuyangalala mpi kutula milolo ya kiese, c Sambu nge ta sambisa bantu na mutindu ya mbote. d Nge ta twadisa makanda ya ntoto. (Sela) 5 Bika bantu kukumisa nge, O Nzambi; Bika bantu yonso kukumisa nge. 6 Ntoto ta buta mbuma na yo; e Nzambi, Nzambi na beto, ta sakumuna beto. f 7 Nzambi ta sakumuna beto, Mpi ntoto ya mvimba ta wa yandi boma.1g Na ntwadisi. Ya Davidi. Miziki. Nkunga.
Nzambi kutelama, 68 Bika bika bambeni na yandi
kupanzana, Mpi bika bantu yina ke mengaka yandi kutina na ntwala na yandi. h 2 Mutindu mupepe ke nataka midinga, bika nge kula bo; Mutindu mafuta ke yangukaka na tiya, Yo yina bika bantu ya mbi kufwa na ntwala ya Nzambi. i 3 Kansi bika bantu ya lunungu kuwa kiese; j Bika bo wa kiese ya mingi na ntwala ya Nzambi; Bika bo yangalala na kiese. 4 Beno yimbila Nzambi; beno yimba bankunga1 sambu
67:7 1 To “ta kumisa yandi.” 68:4 1 To “bula miziki.”
965
5
6
7
8
9
10
11
na kukumisa zina na yandi. a Beno yimbila Muntu yina ke tambula na bantoto ya zelo na zelo.1 Zina na yandi Yah!2b Beno wa kiese na ntwala na yandi! Tata ya bana ya me konda batata mpi muntu ya ke taninaka1 mifwidi ya bankento c Kele Nzambi na kisika ya santu yina yandi ke zingaka. d Nzambi ke pesaka bantu yina kele bo mosi nzo ya kuzinga; e Yandi ke basisaka bantu ya boloko mpi ke tomisaka bo. f Kansi bantu ya ntu-ngolo1 fwete zinga na ntoto ya kuyuma. g O Nzambi, ntangu nge twadisaka1 bantu na nge, h Ntangu nge tambulaka na ntoto ya zelo na zelo, (Sela) Ntoto nikanaka; i Zulu nokisaka mvula sambu na Nzambi; Sinai yai nikanaka sambu na Nzambi, Nzambi ya Izraele. j Nge salaka nde yo noka mingi, O Nzambi; Nge pesaka diaka ngolo na bantu1 na nge yina lembaka. Bo zingaka na batenta na nge; k Na bumbote na nge, nge kebaka bansukami, O Nzambi. Yehowa ke pesa nsiku;
68:4 1 To mbala ya nkaka, “na matuti.” 2 “Yah” kele zina ya Yehowa na bunkufi. 68:5 1 Na kisina, “mpi zuzi ya.” 68:6 1 To “bankolami.” 68:7 1 Na kisina, “kwendaka na ntwala ya.” 68:9 1 Na kisina, “na dikabu.”
NKUNGA 68:5-18 KAPU 68 a Yez 12:4 b Kub 6:3 c Kub 22:22-24
12
Kul 10:17, 18 Nk 10:14 Nk 146:9
d Yez 57:15 e Nk 113:9
13
f Yez 61:1 g Kul 28:15, 23 Nk 107:33, 34
h Kub 13:21 i Nk 114:1, 4 Ebr 12:26
14
j Kub 19:18 Baz 5:4, 5
k Kut 10:34
Ndonga ya 2 a Kub 15:20 Baz 5:1 Baz 11:34 1Sa 18:6
15
16
b Kut 31:25-27 Yoz 10:12, 16 Yoz 12:7 Baz 5:19
c Kut 31:27 1Sa 30:23-25
d Kut 21:3
17
Yoz 10:5, 10
e Kut 21:33 Kul 3:8, 10
f 1Bs 11:5 Nk 48:2, 3 Nk 132:13
g Kul 12:5, 6 1Bn 9:3 Ebr 12:22
h 2Bn 6:16, 17 Mat 26:53
i Kub 19:23 Kul 33:2
j 2Sa 5:7
18
Bankento yina ke samunaka nsangu ya mbote kele kimvuka ya nene ya basoda. a Bantotila ya bimvuka ya basoda ke tina, b bo ke tina! Nkento yina me bikala na nzo, ke baka dikabu na bima yina bo me botula. c Ata beno lalaka pene-pene ya tiya ya camp,1 Beno ta basika bonso pizio yina kele ti mapapu ya bo me pakula arza, Yina kele ti mansala ya wolo ya mbote.2 Ntangu Nkwa-Ngolo Yonso panzaka bantotila na yo, d Mvula ya mpembe1 nokaka na Salmoni.2 Ngumba ya Bashani e kele ngumba ya Nzambi;1 Ngumba ya Bashani kele ngumba ya bansongi. Beno bangumba ya bansongi, sambu na nki beno ke tala ti kulula, Na ndambu ya ngumba yina Nzambi me sola1 sambu yo vanda kisika na yandi ya kuzinga? f Ya kieleka, Yehowa ta zinga kuna kimakulu. g Bapusu-pusu ya bitumba ya Nzambi kele makumi ya mafunda, mafunda na zulu ya mafunda. h Yehowa me katuka na Sinai mpi me kota na kisika ya santu. i Nge tombukaka na zulu; j Nge nataka bampika;
68:13 1 To mbala ya nkaka, “balupangu ya mameme.” 2 To “ya mukubu ya masa ya saka-saka ti ya mwamba ya ngasi.” 68:14 1 To “Neige.” 2 To “Yo vandaka bonso nde mvula ya mpembe nokaka na Salmoni.” 68:15 1 To “ngumba ya nene.” 68:16 1 To “zola.”
NKUNGA 68:19-33
19
20
21
22
23
24
25
Nge bakaka bantu bonso makabu, a Ee, ata bantu ya ntu-ngolo, b sambu na kuzinga na kati na bo, O Yah Nzambi. Bika Yehowa kubaka lukumu, yandi muntu ke nataka kilo na beno konso kilumbu, c Nzambi ya kieleka ya luguluku na beto. (Sela) Sambu na beto, Nzambi ya kieleka kele Nzambi yina ke gulusaka; d Mpi Yehowa Mfumu ya Kuluta Nene ke gulusaka na lufwa. e Ee, Nzambi ta pasula ba-ntu ya bambeni na yandi, Ntu ya konso muntu yina ke tambula na1 mbi na yandi. f Yehowa me tuba nde: “Mono ta basisa bo na Bashani; g Mono ta basisa bo na bisika ya mudindu ya nzadi-mungwa, Sambu dikulu na nge kudinda na menga h Mpi ludimi ya bambwa na nge kubaka dikabu na yo na bima ya bambeni.” Bo ke mona bandonga ya bantu na nge, O Nzambi, Bandonga ya bantu ya Nzambi na mono, ntotila na mono, na kisika ya santu. i Miyimbi-bankunga ke tambula na ntwala, mpi bantu ya ke bulaka miziki yina ke bula miziki ti bima ya kubudila miziki ya kele ti bansinga ke landa bo na nima; j Bana-bankento yina ke bula bangoma ya fioti k kele na kati-kati.
68:21 1 Na kisina, “landa.”
966 KAPU 68 a Efe 4:8, 11 b Kul 2:36 Kul 7:22
c Nk 55:22 1Pi 5:6, 7
d Yez 12:2 Yez 45:17
e Kul 32:39 f Nk 55:23 Eze 18:26
g Kut 21:33 h Nk 58:10 i 1Bs 15:25, 28 Nk 24:7
j 1Bs 15:16 Nk 87:7 Nk 150:3
k Baz 11:34 1Sa 18:6
Ndonga ya 2 a Nk 95:6 Yez 44:2
b Kuy 49:27 1Sa 9:21
c Nk 138:8 d 1Bn 6:1 1Bs 16:1 Esd 5:14
e 1Bn 10:10 2Bs 32:23 Nk 72:10
f Eze 39:18 g Yez 45:14 Yez 60:5
h Kul 32:43 i Nk 104:3
26 Beno kumisa Nzambi na kati ya bantu yina me vukana;1 Beno kumisa Yehowa, beno bantu yina me katuka na Nto ya Izraele. a 27 Kuna Benyamini, b leke kibeni, ke tula bo na nsi na yandi, Mpi bamfumu ya Yuda ti kimvuka na bo ya bantu ya ke tula makelele, Bamfumu ya Zebuloni, bamfumu ya Naftali. 28 Nzambi na nge me tuba nde nge ta vanda ngolo. Songa ngolo na nge, O Nzambi, nge muntu yina me sala mambu sambu na beto. c 29 Sambu na tempelo na nge yina kele na Yeruzalemi, d Bantotila ta natila nge makabu. e 30 Nganina bambisi ya mfinda ya balukengi, Kimvuka ya bangombe ya babakala f mpi bana na yo, Tii kuna bantu ta fukama mpi ta nata1 bitini ya arza. Kansi yandi ke panza bantu yina ke waka kiese na bitumba. 31 Bo ta nata bima ya bo me sala na bronze1 katuka na Ezipte; g Kushi ta sala nswalu sambu na kupesa Nzambi makabu. 32 O bimfumu ya ntoto, beno yimbila Nzambi, h Beno yimba bankunga1 sambu na kukumisa Yehowa, (Sela) 33 Na muntu yina ke tambulaka na zulu yina ke vandaka katuka ntama kibeni. i 68:26 1 Na kisina, “na balukutakanu.” 68:30 1 To mbala ya nkaka, “ta niata.” 68:31 1 To mbala ya nkaka, “Mimonisi ta kwisa.” 68:32 1 To “bula miziki.”
967
BANKUNGA 68:34–69:12
Tala! Yandi ke ngana na ndinga na yandi, na ndinga na yandi ya ngolo. 34 Beno ndima ngolo ya Nzambi. a Bunene na yandi kele na zulu ya Izraele, Mpi ngolo na yandi kele na zulu.1 35 Nzambi ke pesa boma katuka na kisika na yandi1 ya nene ya santu. b Yandi kele Nzambi ya Izraele, Yina ke pesaka bantu ngolo mpi kikesa. c Lukumu kuvanda na Nzambi. Na ntwadisi; ya bo me tula na “Bintuntu ya Lisi.” Ya Davidi.
mono, O Nzambi, 69 Gulusa sambu bamasa ke tula
luzingu na mono na kigonsa.1d 2 Mono me dinda na poto-poto ya mudindu, kisika ntoto ya ngolo kele ve. e Mono me kota na bamasa ya mudindu, Mpi masa yina ke kulumuka nswalu me nata mono. f 3 Mono me lemba na kubinga; g Mungungu na mono me yuma. Meso na mono me lemba ntangu mono ke vingila Nzambi na mono. h 4 Bantu yina ke mengaka mono kukonda kikuma i Kele mingi kuluta nsuki ya ntu na mono. Bantu yina zolaka kufwa mono, Bambeni na mono yina ke teka mono1 me kuma mingi.
68:34 1 Na kisina, “matuti.” 68:35 1 Na kisina, “nge.” 69:1 1 To “me kuma tii na moyo na mono.” 69:4 1 To “Bambeni na mono ya kukonda kikuma.”
KAPU 68 a Nk 96:7
5 b Nk 47:2 Nk 66:5
c Nk 29:11 Yez 40:29-31
6
KAPU 69 d Nk 144:7 Bid 3:54 Yon 2:5
e Nk 40:2
7 f Nk 32:6 Yon 2:3
g Nk 22:2
h Nk 119:82 Nk 119:123 Yez 38:14
8
9
i Luk 23:22 Yoa 15:24, 25
Ndonga ya 2 a Nk 22:6
10
Yer 15:15
b Yez 50:6 Mat 26:67 Mat 27:29
c Yob 19:13 Nk 31:11 Yoa 1:11 Yoa 7:5
d 1Bn 19:10 Nk 119:139 Mat 21:12, 13 Mar 11:15-17 Yoa 2:13-17
e Bar 15:3
11
12
Bo pusaka mono na ngolo na kuvutula bima yina mono yibaka ve. O Nzambi, nge me zaba buzoba na mono, Mpi mbi na mono kele ve ya kubumbana na ntwala na nge. Bika bantu yina ke tulaka kivuvu na nge, kubaka ve nsoni sambu na mono, O Mfumu ya Kuluta Nene, Yehowa ya makesa. Bika bantu yina ke sosaka nge kubaka ve nsoni sambu na mono, O Nzambi ya Izraele. Bo ke finga mono sambu na nge; a Nsoni me simba luse na mono. b Mono me kuma munzenza na bampangi na mono, Mpi munzenza na bana ya mama na mono. c Kikesa sambu na nzo na nge ke pela na kati na mono bonso tiya, d Mpi mafingu ya bantu yina ke finga nge me bwila mono. e Ntangu mono1 kudikulumusaka ti kubuya madia,2 Bo fingaka mono sambu na yo. Ntangu mono kumisaka saki lele na mono, Mono kumaka kima yina bo ke vweza.1 Bantu yina me vanda na kielo ya mbanza ke tuba-tuba sambu na mono, Mpi bantu yina ke lawukaka malafu me kumisa mono ntu-diambu ya bankunga na bo.
69:10 1 To “moyo na mono.” 2 To mbala ya nkaka, “Ntangu mono dilaka mpi buyaka madia.” 69:11 1 Na kisina, “kumaka kingana sambu na bo.”
NKUNGA 69:13-29 13 Kansi bika kisambu na mono kukumina nge, O Yehowa, na ntangu ya me ndimama. a Na zola na nge ya kwikama ya mingi, O Nzambi, Pesa mono mvutu sambu nge ke gulusaka kibeni. b 14 Basisa mono na poto-poto; Kubika ve nde mono dinda. Katula mono na maboko ya bantu yina ke mengaka mono Mpi na bamasa ya mudindu. c 15 Kubika ve nde bamasa ya mvula ya ngolo yina ke kulumuka nswalu kunata mono, d To nde mudindu kumina mono, To nde dibulu kukanga mono na munoko na yo. e 16 Pesa mono mvutu, O Yehowa, sambu zola na nge ya kwikama kele mbote. f Na kutadila mawa na nge ya nene baluka na ndambu na mono, g 17 Mpi kubumbila ve nsadi na nge luse na nge. h Pesa mono mvutu nswalu, sambu mono kele na mpasi. i 18 Kwisa pene-pene na mono mpi gulusa mono;1 Sumba mono diaka na maboko ya bambeni na mono. 19 Nge me zaba mutindu bo ke finga mono, ke pesa mono nsoni, mpi ke kulumusa mono. j Nge ke mona bambeni na mono yonso. 20 Mafingu me pasula ntima na mono, mpi mputa yina lenda beluka ve.1 69:18 1 To “Kwisa pene-pene ya moyo na mono mpi sumbulula yo.” 69:20 1 To “mpi mono me konda kivuvu.”
968 KAPU 69 a Yez 49:8 Ebr 5:7
b Nk 68:20 c Nk 144:7
21
d Nk 69:2 e Nk 16:10 f Nk 63:3
22
Nk 109:21
g Nk 25:16
23
h Nk 27:9 Nk 102:2
i Nk 31:9
24
Nk 40:13
j Nk 22:6
25
Ndonga ya 2 a Nk 142:4
26 b Yob 19:14 c Mat 27:34 Mar 15:23
27 d Mat 27:48 Mar 15:36 Luk 23:36 Yoa 19:29
28
e Bar 11:9, 10 f Nk 21:9 g Bis 1:20 h Kub 32:33 i Fil 4:3 Kus 3:5 Kus 13:8
j Nk 109:22
29
Mono vandaka kutula kivuvu nde bo ta wila mono mawa, kansi muntu vandaka ve, a Mpi nde bantu ya ke lembikaka ta vanda, kansi mono monaka muntu ve. b Kansi na kisika ya madia, bo pesaka mono ndikila,1c Mpi ntangu mono vandaka na nzala ya masa, bo pesaka mono masa ya ngani sambu na kunwa. d Mesa na bo kukuma mutambu sambu na bo, Mpi kimvwama na bo kukuma bukondi. e Meso na bo kukuma mpimpa sambu bo mona ve, Mpi sala nde baluketo na bo kutekita ntangu yonso. Monisila bo makasi1 na nge, Mpi bika nde nge wila bo makasi ya ngolo. f Bika nde camp na bo1 kubikala mpamba; Mpi muntu mosi ve kuzinga na batenta na bo. g Sambu bo ke landa muntu yina nge bulaka, Mpi bo ke landa kutubila bampasi ya bantu yina nge lwadisaka. Yika mbi mingi na mbi na bo, Mpi bika bo vanda ve ti dikabu na lunungu na nge. Bika bo vwansa bazina na bo na mukanda ya bantu ya moyo,1h Mpi bika bo sonika ve bazina na bo na kati ya bantu ya lunungu. i Kansi mono ke niokwama mpi ke mona mpasi. j Bika nde ngolo na nge ya kugulusa, O Nzambi, kutanina mono.
69:21 1 To “nti ya ndikila.” 69:24 1 To “nganzi.” 69:25 1 To “camp na bo ya kele ti bibaka.” 69:28 1 To “mukanda ya luzingu.”
969
BANKUNGA 69:30–71:4
30 Mono ta yimba bankunga sambu na kukumisa zina ya Nzambi, Mpi mono ta kumisa yandi ti makabu ya kupesa matondo. 31 Yo ta pesa Yehowa kiese kuluta ngombe ya bakala, Kuluta mwana-ngombe ya bakala ya kele ti bibongo mpi maboto. a 32 Bantu ya kudikulumusa ta mona yo mpi ta yangalala. Beno bantu yina ke sosa Nzambi, bika nde bantima na beno kuvutuka na luzingu. 33 Sambu Yehowa ke waka bansukami, b Mpi yandi ta vweza ve bantu na yandi yina kele na kimpika. c 34 Bika nde zulu ti ntoto kukumisa yandi, d Banzadi-mungwa mpi bima yonso yina ke tambulaka na kati na yo. 35 Sambu Nzambi ta gulusa Sioni e Mpi yandi ta tunga diaka bambanza ya Yuda, Ebuna bo ta zinga kuna mpi ta baka yo.1 36 Bana ya bansadi na yandi ta baka yo bonso dikabu, f Mpi bantu yina ke zolaka zina na yandi g ta zinga na kati na yo. Na ntwadisi. Ya Davidi, sambu yo vanda ngibusa.1
Nzambi, gulusa mono; 70 OO Yehowa, kwisa kusadisa
KAPU 69 a Nk 50:13-15 Oze 14:2
b Nk 10:17 Nk 102:17 Yez 66:2
c Nk 146:7 Yez 61:1 Luk 4:18
3 4
d Nk 96:11 Yez 49:13
e Nk 51:18 f Yez 61:9 Yez 66:22
g Nk 91:14
5
Yak 1:12
KAPU 70 h Nk 40:13-17
Ndonga ya 2 a Nk 5:11 Bid 3:25
b Nk 109:22 c Nk 141:1
71 2
d Nk 18:2 e Nk 13:3
3
KAPU 71 f Nk 25:2 Nk 31:1-3 Yez 45:17 Yer 17:18
g Nk 34:15
mono nswalu. h 2 Bika nde bantu yina ke sosa kufwa mono1
h 2Sa 22:2, 3
69:35 1 Disongidila, insi yina. 70:Zulu 1 To “yo yibusa.” 70:2 1 To “moyo na mono.”
i Nk 17:8, 9
Nk 18:2 Nk 144:2
Nk 59:1 Nk 140:4 Mat 6:13
Bo wa nsoni kibeni. Bika nde bantu yina ke wa kiese na mpasi na mono Bo vutuka kinima-nima na nsoni. Bika nde bantu yina ke tuba nde: “Aa! Aa!” Bo vutuka nima na nsoni. Kansi bika nde bantu yina ke sosa nge Kuyangalala mpi kuwa kiese sambu na nge. a Bika nde bantu yina ke zolaka mutindu nge ke gulusaka kutuba ntangu yonso nde: “Bika Nzambi kubaka lukumu!” Kansi mono me konda lusadisu mpi mono kele nsukami; b O Nzambi, sala mambu nswalu sambu na mono. c Nge kele nsadisi na mono mpi ngulusi na mono; d O Yehowa, kusukinina ve. e O Yehowa, mono me tina na nge. Bika bo pesa mono ve nsoni ata fioti. f Na lunungu na nge tanina mono mpi gulusa mono. Tudila mono dikutu1 mpi gulusa mono. g Kuma nzo ya ngolo ya ditadi sambu na mono Kisika mono lenda kota ntangu yonso. Pesa nsiku sambu bo gulusa mono, Sambu nge kele ditadi na mono mpi kisika na mono ya ngolo ya lutaninu. h O Nzambi na mono, katula mono na maboko ya muntu ya mbi, i Na maboko ya muntu ya mbi yina ke niokulaka bantu.
4
71:2 1 To “Fumbama mpi widikila mono.”
NKUNGA 71:5-20 5 Sambu nge kele kivuvu na mono, O Yehowa Mfumu ya Kuluta Nene; Mono ke tudilaka nge ntima1 katuka kileke na mono. a 6 Mono ke tudilaka nge ntima katuka ntangu yina mono me butukaka; Nge muntu bakaka mono na divumu ya mama na mono. b Mono ke kumisaka nge ntangu yonso. 7 Mono me kuma bonso kimangu sambu na bantu mingi, Kansi nge kele kitininu na mono ya ngolo. 8 Munoko na mono me fuluka ti lukumu na nge; c Kilumbu ya mvimba mono ke tubila lukumu na nge. 9 Kulosa mono ve na kimununu na mono; d Kuyambula mono ve ntangu ngolo na mono me mana. e 10 Bambeni na mono ke tuba mambu ya mbi sambu na mono, Mpi bantu yina ke sosa kufwa mono1 ke sala komplo, f 11 Bo ke tuba nde: “Nzambi me yambula yandi. Beno landa yandi mpi beno kanga yandi, sambu muntu ya kugulusa yandi kele ve.” g 12 O Nzambi, kubikala ve ntama ti mono. O Nzambi na mono, kwisa kusadisa mono nswalu. h 13 Bika bantu yina ke nwanisa mono1 Bo wa nsoni mpi bo fwa. i Bika bantu yina ke sosa nde mono mona mpasi 71:5 1 To “Nge kele muntu ya mono ke tudilaka ntima.” 71:10 1 To “ke sosa moyo na mono.” 71:13 1 To “moyo na mono.”
970 KAPU 71 a 1Sa 17:45 Yer 17:7
14
b Nk 22:9, 10 Nk 139:16 Yez 46:3
c Nk 51:15
15
Ebr 13:15
d Nk 92:14 e Nk 73:26 Lon 12:3
16
f 2Sa 17:1, 2 g Nk 3:2 Nk 42:10 Mat 27:42, 43
h Nk 22:11 Nk 35:22 Nk 38:21, 22
17
i 2Sa 17:23
Ndonga ya 2 a Nk 109:29
18
b Nk 35:28 Nk 40:9
c Nk 40:5 d Nk 71:5 e 2Sa 22:1 1Bs 16:4 Nk 9:1
19
f Nk 37:25 Nk 71:9
g Kub 13:8 1Bs 29:10, 11 Nk 78:2-4
h Nk 36:6 i Kub 15:11 Nk 86:8 Nk 89:6 Yer 10:7
j 2Sa 12:10, 11 k Nk 40:2 Nk 86:13
20
Bo wa nsoni kibeni mpi bo kulumusa bo. a Kansi mono, mono ta landa na kuvingila; Mono ta pesa nge diaka lukumu mingi kuluta. Munoko na mono ta tubila lunungu na nge, b Kilumbu ya mvimba mutindu nge ke gulusaka, Ata yo kele mingi kibeni mpi mono lenda bakisa1 yo ve. c Mono ta kwisa mpi ta tubila bisalu na nge ya ngolo, O Yehowa Mfumu ya Kuluta Nene; Mono ta tubila lunungu na nge, lunungu na nge mpamba. O Nzambi, nge me longaka mono katuka kileke na mono, d Mpi tii ntangu yai mono ke landa kuzabisa bisalu na nge ya kuyituka. e Ata ntangu mono me kuma mununu mpi ti nsuki ya mpembe, O Nzambi, kuyambula mono ve. f Bika mono zabisa ngolo1 na nge na ndonga ya bantu yina ke kwisa Mpi ngolo na nge na bantu yonso yina ta kwisa. g Lunungu na nge, O Nzambi, ke kuma tii na bisika ya kunanguka; h Nge me salaka mambu ya nene; O Nzambi, nani kele bonso nge? i Ata nge me sala nde mono mona bampasi mingi mpi mono niokwama mingi, j Vutula mono na luzingu; Basisa mono na nsi kibeni1 ya ntoto. k
71:15 1 To “tanga.” 71:18 1 Na kisina, “diboko.” 71:20 1 To “bamasa yina kele na nsi kibeni.”
971
BANKUNGA 71:21–72:13
21 Bika nde nge kumisa mingi bunene na mono, Nge ziunga mono mpi nge lembika mono. 22 Ebuna mono ta kumisa nge ti kima ya kubudila miziki ya kele ti bansinga, Sambu na kwikama na nge, O Nzambi na mono. a Mono ta yimba bankunga1 sambu na kukumisa nge ti kidare, O Santu ya Izraele. 23 Munoko na mono ta tula milolo ya kiese ntangu mono ta yimbila nge bankunga ya lukumu, b Sambu nge me gulusa luzingu na mono.1c 24 Ludimi na mono ta tubila1 lunungu na nge kilumbu ya mvimba, d Sambu bantu yina ke sosa lufwa na mono ta wa nsoni kibeni. e
72
Sambu na Salomo.
O Nzambi, pesa ntotila balusambisu na nge, Mpi pesa mwana ya ntotila lunungu na nge. f 2 Bika yandi nwanina bantu na nge ti lunungu, Mpi yandi samba diambu ya bantu na nge ya kukonda mfunu na mutindu ya mbote. g 3 Bika bangumba kunatila bantu ngemba, Mpi bangumba ya fioti kunata lunungu. 4 Bika yandi samba sambu na1 bantu ya kukonda mfunu na kati ya bantu, Yandi gulusa bana ya nsukami,
71:22 1 To “ta bula miziki.” 71:23 1 To “me sumbulula moyo na mono.” 71:24 1 To “ta yindulula.” 72:4 1 Na kisina, “sambisa.”
KAPU 71 a Nk 25:10 Nk 108:4 Nk 146:6
5
b Nk 63:5 Nk 104:33
c 2Sa 4:9 Nk 103:4
6 d Nk 71:8
e Nk 71:13
KAPU 72
7
f 1Bs 22:11, 12 1Bs 29:19 Yer 23:5
g 1Bn 3:9, 28
Ndonga ya 2 a Yez 11:4
b Nk 89:36, 37 Luk 1:32, 33 Kus 11:15
8
9
c 2Sa 23:3, 4 Bin 16:15 Bin 19:12
10
d Yez 61:11
e 1Bn 4:25 1Bs 22:9 Yez 2:4 Yez 9:6
f Kub 23:31
11
12
1Bn 4:21 Nk 2:8 Nk 22:27, 28 Dan 2:35 Zek 9:10
g Nk 2:9 Nk 110:1
h 1Bn 4:21
i 1Bn 10:1, 2
13
Mpi yandi bedisa muntu ya ke sadilaka luvunu sambu na kuyiba. a Bo ta wa nge boma konso ntangu yina mwini ta vanda, Mpi konso ntangu yina ngonda kele, Na bandonga yonso ya bantu yina ta kwisa. b Yandi ta vanda bonso mvula yina ke noka na matiti ya bo me zenga, Bonso mvula ya ngolo yina ke podisa ntoto. c Na bilumbu na yandi muntu ya lunungu ta yela bonso matiti ya mpa,1d Mpi ngemba ta kuma mingi e tii kuna ngonda ta vanda diaka ve. Yandi ta vanda ti bantu1 katuka na nzadi-mungwa tii na nzadi-mungwa Mpi katuka na Nzadi2 tii na nsuka ya ntoto. f Bantu yina ke zingaka na ntoto ya zelo na zelo ta fukama na ntwala na yandi, Mpi bambeni na yandi ta lekita mfututu. g Bantotila ya Tarsisi mpi ya bisanga ta futa kitadi. h Bantotila ya Sheba mpi ya Seba ta pesa makabu. i Bantotila yonso ta fukama na ntwala na yandi, Mpi makanda yonso ta sadila yandi. Sambu yandi ta gulusa nsukami yina ke dila sambu na kulomba lusadisu, Mpi muntu ya kukonda mfunu ti konso muntu yina me konda nsadisi. Yandi ta wila muntu ya kukonda mfunu mpi nsukami mawa,
72:7 1 Na kisina, “ta mena.” 72:8 1 To “ta yala.” 2 Disongidila, Efrate.
BANKUNGA 72:14–73:10 Mpi yandi ta gulusa luzingu1 ya bansukami. 14 Yandi ta gulusa bo1 na bampasi mpi na mubulu, Mpi menga na bo ta vanda mfunu na meso na yandi. 15 Bika yandi zinga mpi bo pesa yandi wolo ya Sheba. a Bika bo samba mbala na mbala sambu na yandi, Mpi bo sakumuna yandi kilumbu ya mvimba. 16 Mbuma ta vanda mingi kibeni na ntoto; Yo ta fuluka na nsongi ya bangumba. b Mbuma na yandi ta vanda mingi bonso na Libani, c Mpi na bambanza bantu ta kuma mingi bonso matiti ya kele na ntoto. d 72:13 1 To “mioyo.” 72:14 1 To “ta sumbulula mioyo na bo.”
972 KAPU 72 a 1Bn 10:10 b Yez 30:23 c Yez 35:1, 2 d 1Bn 4:20
Ndonga ya 2 a Nk 45:17 Nk 89:35, 36
b Kuy 22:18 Bag 3:14
c 1Bs 29:10 d Kub 15:11 e Kus 5:13 f Kut 14:21 Hab 2:14
g 1Sa 17:58
17 Bika zina na yandi kuzinga kimakulu, a Mpi bika yo landa kuvanda ntangu yonso bonso ntangu. Bika bantu kudibakila lusakumunu na nzila na yandi; b Bika makanda yonso kutuba nde yandi kele muntu ya kiese. 18 Bika Yehowa Nzambi kubaka lukumu, Nzambi ya Izraele, c Yandi mpamba muntu ke salaka mambu ya kuyituka. d 19 Bika bo kumisa zina na yandi ya nkembo kimakulu, e Mpi nkembo na yandi kufulusa ntoto ya mvimba. f Amen mpi Amen. 20 Bisambu ya Davidi, mwana ya Yese, g me suka awa.
MUKANDA YA TATU (Bankunga 73-89) Nkunga ya Asafi. a 6 Yo yina, lulendo kele mayaka KAPU 73 Nzambi kele kibeni mbote a 2Bs 35:15 na bo ya nkingu; a sambu na Izraele, sambu Mubulu me lwata bo bonso na bantu yina kele na lele. b Nk 84:11 ntima ya mpembe. b Mat 5:8 7 Kimvwama1 na bo ke vimbisa Kansi mono, makulu na meso na bo; mono zolaka kuvila nzila; c Nk 94:18 Bo me baka bima mingi Yo bikalaka fioti bitambi na kuluta yina ntima na bo mono kusietumuka. c lendaka kuyindula. d Yob 21:7 Yer 12:1 Sambu mono kumaka kulula 8 Bo ke seka mpi ke tuba bantu ya ke kudisongaka,1 mambu ya mbi. b e Lon 7:15 Ntangu mono vandaka Na lulendo yonso bo ke pesa kumona ngemba ya bantu bantu boma nde bo ta f Yob 12:6 ya mbi. d niokula bo. c Yob 21:7, 9 Sambu bo kele ve na mpasi 9 Bo ke tuba bonso nde bo na lufwa na bo; vandaka na kisika yina g Yer 12:1 Nitu na bo kele ngolo.1e kele ya kunanguka kibeni bonso zulu, Bo ke kudiyangisaka ve Ndonga ya 2 f Mpi baludimi na bo ke bonso bantu ya nkaka, a Yob 21:14, 15 tambula na ntoto. Mpi bo ke monaka ve mpasi 10 Yo yina bantu na yandi ke bonso bankaka. g b Nk 53:1 kwenda na ndambu na bo,
73 2
3
4 5
73:3 1 To “bantu ya ke kudikumisaka.” 73:4 1 To “Mavumu na bo kele mafuta.”
c 1Bn 21:7
73:7 1 Na kisina, “Mafuta.”
973
11
12
13
14
15
16 17
18
19
Mpi bo ke nwa masa na masa ya mingi yina bo kele na yo. Bo ke tuba nde: “Inki mutindu Nzambi me zaba? a Keti Muntu ya Kuluta Zulu kele kibeni ti nzayilu?” Ee, yai bantu ya mbi, yina ke vandaka ntangu yonso ti luzingu ya kukonda mpasi. b Bo ke landa kukumisa kimvwama na bo mingi. c Ya kieleka, mono kudipesaka mpasi ya mpamba na kuvanda ti ntima ya mpembe Mpi mono kudipesaka mpasi ya mpamba na kuyobisa maboko na mono sambu na kusonga nde mono me sala mbi ve. d Mpi mono vandaka kudiyangisa kilumbu ya mvimba; e Konso suka bo vandaka kupesa mono ndola. f Kansi kana mono tubaka mambu yai, Mono zolaka kuteka bantu na nge.1 Ntangu mono sosaka kubakisa yo, Yo vandaka kuyangisa mono Tii ntangu mono kotaka na kisika ya santu ya nene ya Nzambi, Mpi mono bakisaka makwisa na bo. Ya kieleka nge me tula bo na ntoto ya butesi. g Nge ke sala nde bo bwa mpi bo fwa. h Bo ke fwa kibeni na kintulumukina! i Nsuka na bo kele ya kintulumukina ntangu bo ke suka na mutindu ya mbi!
73:15 1 Na kisina, “ndonga ya bantu ya bana na nge.”
NKUNGA 73:11-28 KAPU 73 a Nk 10:4, 11 Nk 94:3, 7 Eze 8:12 Sef 1:12
b Nk 37:35 c Nk 17:14 d Yob 34:7, 9 Yob 35:3
e Nk 34:19 f Yob 7:17, 18 g Nk 35:6, 7 Yer 23:11, 12
h Nk 37:10, 20 Nk 55:23 Bin 3:33
i Yob 21:23 Nk 37:1, 2 Yez 30:13
Ndonga ya 2 a Nk 73:3 b Nk 16:8 Nk 63:8 Yez 41:10
c Nk 25:9 Nk 32:8 Nk 37:23 Nk 143:10 Bin 3:6
d Nk 37:34 e Nk 42:2 Nk 84:2 Yez 26:9
f Nk 16:5 Bid 3:24
g Kut 15:39 Yak 4:4
h Nk 65:4 Yak 4:8
20 Bonso ndosi ntangu muntu ke telama na mpongi, O Yehowa, Ntangu nge ta telama, nge ta tula ve dikebi na1 kifwanisu na bo. 21 Kansi ntima na mono vandaka ngani, a Mpi na kati kibeni,1 mono waka mpasi ya ngolo. 22 Mono vandaka zoba mpi mono kondaka mayele ya kubakisa mambu; Mono vandaka bonso mbisi ya kukonda mayele na ntwala na nge. 23 Kansi ntangu yai mono kele ntangu yonso ti nge; Nge me simba diboko na mono ya kitata. b 24 Nge ke twadisa mono na ndongisila na nge, c Na nima nge ta nata mono tii na nkembo. d 25 Mono kele ti nani kuna na zulu? Mpi katula nge mono kele na nzala ya kima ve na ntoto. e 26 Nitu na mono ti ntima na mono lenda lemba, Kansi Nzambi kele ditadi ya ntima na mono mpi dikabu na mono kimakulu. f 27 Ya kieleka, bantu yina ke bikalaka ntama ti nge ta fwa. Nge ta sukisa1 konso muntu yina ke sala mansoni2 mpi ke bikisa nge. g 28 Kansi sambu na mono, kupusana pene-pene ya Nzambi kele mbote. h Mono me kumisa Yehowa Mfumu ya Kuluta Nene kitininu na mono, 73:20 1 Na kisina, “ta vweza.” 73:21 1 Na kisina, “na kati ya bapiku na mono.” 73:27 1 Na kisina, “ta kanga munoko ya.” 2 To “ke konda kwikama.”
NKUNGA 74:1-18 Sambu na kuzabisa bisalu na nge yonso. a Maskile.1 Ya Asafi. b
Nzambi, sambu na 74 O nki nge me losa beto
2
3
4
5
6 7
8
kimakulu? c Sambu na nki nge ke wila bitwisi ya nseke na nge makasi ya ngolo? d Yibuka bantu1 yina nge sumbaka katuka ntama, e Dikanda yina nge sumbaka diaka bonso dikabu na nge. f Yibuka Ngumba ya Sioni, kisika yina nge zingaka. g Twadisa bitambi na nge na mayumbu ya kimakulu. h Mbeni me bebisa bima yonso na kisika ya santu. i Bambeni na nge tulaka makelele ya ngolo na kati ya kisika na nge ya lukutakanu. j Bo me tedimisa bidimbu na bo kuna. Bo vandaka bonso bantu yina me simba masoka sambu na kuzenga banti na mbalaka. Bo bukaka bifwanisu k na yo yonso ti masoka mpi bibende. Bo tulaka kisika na nge ya santu tiya. l Bo vwezaka nzo-tenta yina kele ti zina na nge, bo bwisaka yo na ntoto. Bo ti bana na bo me tuba na bantima na bo nde: “Beto fwete yoka bisika yonso ya lukutakanu ya Nzambi1 ya kele na insi yai.”
74:Zulu; 74:14 1 Tala Bantendula ya Bangogo. 74:2 1 Na kisina, “dibundu na nge.” 74:8 1 To “bisika yonso yina bo ke sambilaka Nzambi.”
974 KAPU 73 a Nk 118:17
KAPU 74 b 1Bs 25:1 2Bs 35:15
c Bid 5:20 d Kul 29:19, 20 Nk 100:3
e Kul 9:29 f Kul 4:20 Kul 32:9
g Nk 48:2 Nk 132:13
h Dan 9:17 i Nk 79:1 j Bid 2:7 k 1Bn 6:18, 35 l 2Bn 25:9 Yez 64:11
Ndonga ya 2 a Nk 13:2 Nk 79:4
b Eze 36:23 c Nk 44:23 Yez 64:12 Bid 2:3
d Kub 15:2 Yez 33:22
e Kub 14:21 Neh 9:10, 11
f Yez 48:21 g Yoz 3:13 h Kuy 1:3, 5 Nk 136:7, 8
i Bis 17:26 j Kuy 8:22
9 Beto ke mona ve ata kidimbu mosi; Ata mbikudi mosi ve me bikala, Mpi muntu mosi ve na kati na beto me zaba kana yo ta zinga ntangu ikwa. 10 Tii nki ntangu, O Nzambi, mbeni ta landa kusosila nge? a Keti mbeni ta konda kuzitisa zina na nge kimakulu? b 11 Sambu na nki nge ke kanga diboko na nge, diboko na nge ya kitata? c Basisa yo na ntulu1 na nge mpi sukisa bo. 12 Kansi Nzambi kele ntotila na mono katuka ntama, Muntu yina ke gulusaka na ntoto. d 13 Nge nikisaka nzadi-mungwa na ngolo na nge; e Nge panzaka ba-ntu ya bambisi ya boma ya nzadi-mungwa na bamasa. 14 Nge pasulaka ba-ntu ya Leviatani;1 Nge pesaka yo bonso madia na bantu, na bantu yina ke zingaka na bantoto ya zelo na zelo. 15 Nge kangulaka banzila sambu na banto ya masa mpi bamasa; f Nge yumisaka banzadi yina ke kulumukaka konso ntangu. g 16 Mpimpa ti mwini kele ya nge. Nge salaka nsemo1 mpi ntangu. h 17 Nge tulaka bandilu yonso ya ntoto; i Nge salaka nsungi ya mvula mpi nsungi ya madidi. j 18 O Yehowa, yibuka masota ya mbeni, 74:11 1 To “na lele.” 74:16 1 To “kima yina ke pesaka nsemo.”
975 19
20 21
22
23
Mutindu bazoba ke zitisaka ve zina na nge. a Kupesa ve luzingu1 ya diyembe na nge na bambisi ya mfinda. Kuvila ve kimakulu luzingu ya bantu na nge yina ke mona mpasi. Yibuka kuwakana, Sambu bisika ya mpimpa ya ntoto me fuluka ti mubulu. Bika nde muntu yina bo me bedisa kuvutuka ve na nsoni; b Bika nde muntu ya kukonda mfunu mpi nsukami kukumisa zina na nge. c O Nzambi, telama mpi nwanina diambu na nge. Yibuka mutindu zoba ke sosila nge kilumbu ya mvimba. d Kuvila ve mambu yina bambeni na nge ke tuba. Makelele ya bantu yina ke tudila nge ntembe ke tombuka konso ntangu.
Na ntwadisi. Ya bo me tula na miziki “Kubebisa Ve.” Ya Asafi. e Nkunga.
ke tonda nge, 75 Beto O Nzambi, beto ke
tonda nge; Zina na nge kele pene-pene, f Mpi bantu ke zabisa bisalu na nge ya kuyituka. 2 Nge ke tuba nde: “Ntangu mono ke tulaka ntangu, Mono ke sambisaka na lunungu. 3 Ntangu ntoto ti bantu yonso ya ke zingaka muna vandaka kuyanguka, Mono muntu salaka nde makunzi na yo kubikala ngolo.” (Sela) 4 Mono tubilaka bantu ya ke kudikumisaka nde, “Beno kudikumisa ve,”
74:19 1 To “moyo.”
BANKUNGA 74:19–76:3 KAPU 74 a Yez 52:5
5 b Nk 12:5
6 c Esd 3:11
d Nk 89:50, 51 Yez 52:5
7
KAPU 75 e 2Bs 35:15
8
f Yez 30:27
Ndonga ya 2 a Nk 50:6 Nk 58:11
b 1Sa 2:7 Dan 2:21 Dan 4:17 Luk 1:52
9
c Nk 11:5, 6
10 d Yob 21:19, 20 Yer 25:15, 28 Yer 49:12 Kus 14:9, 10 Kus 16:19 Kus 18:6
KAPU 76 e 2Bs 35:15
f Nk 48:1, 3
g 2Bs 2:5
h Kuy 14:18
i Nk 74:2 Nk 132:13 Nk 135:21
Mpi mono tubilaka bantu ya mbi nde, “Beno kumisa ve ngolo1 na beno. Beno nangula ve ngolo1 na beno na zulu Mpi beno tuba ve ti lulendo. Sambu lukumu ke katukaka ve Na esti to na westi to na sudi. Sambu Nzambi kele Zuzi. a Yandi ke kulumusaka muntu mosi mpi ke nangulaka muntu ya nkaka. b Sambu Yehowa kele ti dikopa na diboko na yandi; c Vinu ke basisa mafulu-fulu mpi bo me vukisa yo mbote. Yandi ta tiamuna yo kibeni, Mpi bantu yonso ya mbi ya ntoto ta nwa yo, bo ta nwa tii na mvindu yina ke bikalaka na nsi.” d Kansi mono, mono ta zabisa yo kimakulu; Mono ta yimba bankunga1 sambu na kukumisa Nzambi ya Yakobi. Sambu yandi ke tuba nde: “Mono ta katula ngolo1 yonso ya bantu ya mbi, Kansi ngolo1 ya bantu ya lunungu ta kuma mingi.”
Na ntwadisi; ya kuyimba ti bima ya kubudila miziki ya kele ti bansinga. Miziki ya Asafi. e Nkunga.
me zabana na 76 Nzambi Yuda; f
Zina na yandi kele nene na Izraele. g 2 Kisika na yandi ya lutaninu kele na Salemi, h Mpi kisika na yandi ya kuzinga kele na Sioni. i 3 Kuna yandi bukaka batolotolo ya tiya ya munduki ya tolo-tolo,
75:4, 5 1 Na kisina, “kibongo.” 75:9 1 To “ta bula miziki.” 75:10 1 Na kisina, “bibongo.”
BANKUNGA 76:4–77:8
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Kitaninu, mbele ya bitumba, mpi binwaninu ya bitumba. a (Sela) Nge ke sema ngolo;1 Nge kele nene mingi kuluta bangumba yina bo ke zombaka bambisi. Bo me botula bantu yina kele na ntima ya kikesa bima. b Bo me lala mpongi; Basoda yonso kondaka lusadisu. c Sambu nge me nganina bo, O Nzambi ya Yakobi, Muntu ya ke tambusaka pusu-pusu mpi mpunda me lala mpongi ya ngolo. d Nge mpamba muntu ke pesaka boma. e Nani lenda telama na ntwala ya makasi na nge ya ngolo? f Katuka na zulu nge sambisaka; g Ntoto waka boma mpi vandaka pima h Ntangu Nzambi telamaka sambu na kuzenga makambu, Sambu na kugulusa bantu yonso ya kudikulumusa ya kele na ntoto. i (Sela) Sambu makasi ya muntu ta sala nde bo pesa nge lukumu; j Nge ta lwata makasi na bo yina me bikala. Beno sala balusilu na Yehowa Nzambi na beno mpi beno lungisa yo k Bika bantu yonso yina kele na nziunga na yandi kunata makabu na bo ti boma. l Yandi ta kulumusa lulendo1 ya bantwadisi; Yandi ke pesa bantotila ya ntoto boma.
76:4 1 To “Nsemo me ziunga nge.” 76:12 1 Na kisina, “mpeve.”
976 Na ntwadisi; na Yedutuni.1 Ya Asafi. a Nkunga.
KAPU 76 a 2Bs 32:21 Nk 46:9
b Luk 1:51
na mono, mono 77 Titandinga binga Nzambi na
c Yez 31:8 Yez 37:36
d Nah 2:13
2
e Nk 89:7 f Yer 10:10 Nah 1:6
g 1Bn 8:49
3
h 2Bs 20:29 Nk 2:4, 5
i Nk 147:6 Bin 3:34 Sef 2:3
4
j Bin 16:4 Dan 3:19, 28
k Kut 30:2 l 2Bs 32:23
5
Nk 89:7
Ndonga ya 2
6
KAPU 77 a 2Bs 35:15 b Nk 34:6 Bin 15:29
7
c Nk 18:6 Nk 50:15
d Nk 42:5 e Nk 143:4 f Nk 143:5 Yez 51:9
g Nk 42:8 h Nk 77:12 i Nk 74:1 j Nk 79:5
8
ndinga ya ngolo; Mono ta binga Nzambi na ndinga ya ngolo, mpi yandi ta wa mono. b Na kilumbu ya mpasi na mono, mono ke sosa Yehowa. c Na mpimpa mono ke tandula maboko na mono na yandi kukonda kuyambula.1 Bo lenda lembika mono2 ve. Ntangu mono ke yibuka Nzambi, mono ke dila na ntima; d Mono ke kudiyangisa mpi ngolo na mono me mana.1e (Sela) Nge me sala nde bikobo ya meso na mono kubikala ya kukanguka; Mono ke kudiyangisa mpi mono ke kuka ve kutuba. Bangindu na mono me vutuka na bilumbu ya ntama, f Bamvula ya ntama kibeni. Na mpimpa mono ke yibuka nkunga na mono;1g Mono ke yindulula na ntima; h Mono2 ke sosa na dikebi yonso. Keti Yehowa ta losa beto kimakulu? i Keti yandi ta monisila beto diaka ve ntima ya mbote? j Keti zola na yandi ya kwikama me manaka kimakulu? Keti lusilu na yandi ta kuma kima ya mpamba sambu na bandonga yonso ya bantu?
77:Zulu 1 Tala Bantendula ya Bangogo. 77:2 1 Na kisina, “kulemba.” 2 To “moyo na mono.” 77:3 1 Na kisina, “mpeve na mono me lemba.” 77:6 1 To “bima na mono ya kubudila miziki ya kele ti bansinga.” 2 Na kisina, “Mpeve na mono.”
977 9 Keti Nzambi me vila na kumonisa ntima ya mbote na yandi, a To keti makasi na yandi me sala nde mawa na yandi kumana? (Sela) 10 Keti mono fwete landa kutuba nde: “Yai diambu ya ke yangisa1 mono: b Muntu ya Kuluta Zulu me soba mabanza na yandi sambu na beto”?2 11 Mono ta yibuka bisalu ya Yah; Mono ta yibuka bima ya kuyituka ya nge me salaka katuka ntama. 12 Mono ta yindulula kisalu na nge yonso Mpi mono ta yindulula mitindu na nge ya kusala mambu. c 13 O Nzambi, banzila na nge kele santu. Inki nzambi kele nene bonso nge, O Nzambi? d 14 Nge kele Nzambi ya kieleka, yina ke salaka mambu ya kuyituka. e Nge me songaka bantu ngolo na nge. f 15 Ti ngolo1 na nge, nge me gulusaka2 bantu na nge, g Bana ya Yakobi mpi ya Yozefi. (Sela) 16 Bamasa monaka nge, O Nzambi; Bamasa monaka nge mpi yo tekitaka. h Mpi bamasa ya mudindu kumaka kunikana. 17 Matuti tiamunaka masa. Zulu ya kele ti matuti basisaka makelele ya nzasi, Mpi batolo-tolo na nge kwendaka ndambu na ndambu. i 77:10 1 To “ke tobula.” 2 Na kisina, “me soba diboko na yandi ya kitata na ndambu na beto.” 77:15 1 Na kisina, “diboko.” 2 Na kisina, “me sumbululaka.”
BANKUNGA 77:9–78:5 KAPU 77 a Yez 49:14 Yez 63:15
b Nk 31:22 c 1Bs 16:9 Nk 143:5
d Kub 15:11 Nk 89:8
e Nk 72:18 Kus 15:3
f Kub 9:16 Yez 52:10 Dan 3:29 Dan 6:26, 27
g Kub 6:6 Kul 9:29
h Kub 14:21 Yoz 3:16 Nk 114:1-3
i 2Sa 22:15 Nk 144:6
18 Makelele ya nzasi a na nge vandaka bonso makulu ya pusu-pusu; Nsemo ya nzasi pesaka nsemo na ntoto ya mvimba;1b Ntoto tekitaka mpi nikanaka. c 19 Nzila na nge vandaka na nzadi-mungwa, d Kisika ya nge ke lutaka vandaka na kati ya bamasa mingi; Kansi bitambi ya makulu na nge vandaka kumonika ve. 20 Nge twadisaka bantu na nge bonso bitwisi, e Na lutwadisu1 ya Moize ti Aroni. f
78
Ndonga ya 2 a Nk 29:3 b Nk 97:4
2
c Kub 19:18 2Sa 22:8
d Neh 9:10, 11 Hab 3:15
3
e Kub 13:21 Nk 78:52
f Yez 63:11 Bis 7:35, 36
4
KAPU 78 g 1Bs 25:1 h Bin 1:5, 6 Mat 13:34, 35
i Kub 13:8 Nk 44:1
j Kul 4:9 Kul 6:6, 7 Kul 6:21 Kul 11:18, 19 Yoz 4:6, 7
k Yez 63:7 l Nk 98:1
5
Maskile.1 Ya Asafi. g
Bantu na mono, beno wa nsiku1 na mono; Beno tula dikutu na mambu yina munoko na mono ke tuba. Mono ta kangula munoko na mono ti kingana. Mono ta basisa bangiufula ya mpasi ya ntangu ya ntama. h Mambu yina beto me wa mpi me zaba, Yina batata na beto me telaka beto, i Beto ta bumbila ve bana na bo mambu yina; Beto ta tela yo na ndonga ya bantu yina ke kwisa j Bisalu ya Yehowa yina me fwana na kubaka lukumu mpi ngolo na yandi, k Mambu ya kuyituka yina yandi me salaka. l Yandi tulaka ngibusa na Yakobi Mpi tulaka nsiku na Izraele;
77:18 1 To “ntoto yina ke butaka.” 77:20 1 Na kisina, “Na diboko.” 78:Zulu 1 Tala Bantendula ya Bangogo. 78:1 1 To “malongi.”
NKUNGA 78:6-21
6
7
8
9
10
11
12
13
Yandi songaka ba-nkaka na beto Na kuzabisa bana na bo mambu yai, a Sambu ndonga ya bantu yina ke kwisa, Bana yina ta butuka, kuzaba yo. b Na nima bo ta tela yo bana na bo. c Ebuna bana yai ta tudila Nzambi ntima. Bo ta vila ve bisalu ya Nzambi d Kansi bo ta zitisa bansiku na yandi. e Ebuna bo ta vanda ve bonso ba-nkaka na bo, Ndonga ya bantu ya ntu-ngolo mpi ya kukolama, f Ndonga ya bantu yina ntima na bo vandaka pete-pete1g Mpi yina mpeve na bo vandaka ve ya kwikama na Nzambi. Bantu ya Efrayimi vandaka ti minduki ya batolo-tolo, Kansi bo vutukaka nima na kilumbu ya bitumba. Bo zitisaka ve kuwakana ya Nzambi, h Mpi bo buyaka kuzitisa nsiku na yandi. i Bo vilaka mpi mambu yina yandi salaka, j Bisalu na yandi ya kuyituka yina yandi songaka bo. k Yandi salaka mambu ya kuyituka na meso ya ba-nkaka na bo, l Na insi ya Ezipte, ntoto ya Soani. m Yandi kabulaka nzadi-mungwa sambu na kulutisa bo, Mpi yandi salaka nde bamasa kutelama bonso kibaka.1n
78:8 1 Na kisina, “ya kuyilama ve.” 78:13 1 Na kisina, “mukinzi.”
978 KAPU 78 a Kuy 18:19 Kul 6:6, 7
b Nk 71:17, 18 Nk 102:18
c Kul 4:10 d Kul 4:9 Nk 103:2
e Kul 5:29 f Kub 32:9 Kul 1:43 Kul 31:27 2Bn 17:13, 14 Eze 20:18 Bis 7:51
g Nk 81:11, 12 Yer 7:24-26
h Kul 31:16 i 2Bs 13:8, 9 Neh 9:26
j Kul 32:18 2Bs 13:12 Yer 2:32
k Nk 106:21, 22 l Kul 4:34 Neh 9:10
m Kut 13:22 n Kub 14:21, 22 Kub 15:8
Ndonga ya 2 a Kub 13:21 Kub 14:20, 24
b Kub 17:6 Kut 20:11 Nk 105:41 Yez 48:21 1Bk 10:4
c Kul 8:14, 15 d Kul 9:21, 22 Nk 95:8 Ebr 3:16
e Nk 106:14 f Kub 16:8 g Kub 17:6 h Kub 16:3 i Kut 11:10 j Ebr 12:29 k Kut 11:1
14 Yandi twadisaka bo na dituti na ntangu Mpi yandi twadisaka bo mpimpa ya mvimba na nsemo ya tiya. a 15 Yandi pasulaka matadi na ntoto-makanga, Yandi bikaka nde bo nwa masa tii kuna bo lungisaka nzala na bo bonso nde bo vandaka kunwa na bamasa ya mudindu. b 16 Yandi basisaka bamasa na ditadi Mpi salaka nde bamasa kukulumuka bonso banzadi. c 17 Kansi bo landaka kusala masumu na ntwala na yandi Na mutindu bo vandaka kukolama na Muntu ya Kuluta Zulu na ntoto ya zelo na zelo; d 18 Bo tudilaka Nzambi ntembe1 na ntima na bo e Na mutindu bo lombaka madia yina bo vandaka na nzala na yo ya ngolo.2 19 Yo yina bo tubaka mambu ya mbi sambu na Nzambi, Nde: “Keti Nzambi lenda pesa beto madia na ntoto-makanga?” f 20 Tala! Yandi bulaka ditadi Ebuna bamasa basikaka mpi bamasa kulumukaka mingi. g “Keti yandi lenda pesa beto mpi dimpa, To keti yandi lenda pesa bantu na yandi misuni?” h 21 Ntangu Yehowa waka bo, yandi waka makasi ya ngolo; i Tiya j pedilaka Yakobi, Ebuna yandi wilaka Izraele makasi ya ngolo k 78:18 1 Na kisina, “mekaka Nzambi.” 2 To “madia sambu na mioyo na bo.”
979 22 Sambu bo tudilaka ve Nzambi lukwikilu; a Bo tulaka ve ntima na ngolo na yandi ya kugulusa bo. 23 Ebuna yandi pesaka nsiku na zulu ya kele ti matuti kuna na zulu, Mpi yandi kangulaka bakielo ya zulu. 24 Yandi landaka kunokisa mana sambu bo dia; Yandi pesaka bo bambuma ya zulu. b 25 Bantu diaka mampa ya bantu ya ngolo;1c Yandi pesaka bo madia mingi sambu bo fuluka. d 26 Yandi basisaka mupepe ya esti na zulu Mpi na ngolo na yandi, yandi salaka nde mupepe ya sudi kubula. e 27 Yandi nokisilaka bo misuni bonso mfututu, Bandeke bonso zelo yina kele na lweka ya nzadi-mungwa. 28 Yandi bwisaka yo na kati-kati ya camp na yandi, Na nziunga ya batenta na yandi. 29 Ebuna bo diaka mpi bo lutisaka ndilu; Yandi pesaka bo bima yina bo vandaka na nzala na yo. f 30 Kansi na ntwala nde bo lungisa kibeni nzala na bo ya ngolo, Ntangu madia vandaka ntete na munoko na bo, 31 Nzambi wilaka bo makasi ya ngolo. g Yandi fwaka bantu na bo ya kuluta ngolo; h Yandi bwisaka baleke ya babakala ya Izraele. 32 Ata yandi salaka mambu yai, bo sumukaka mingi kuluta i 78:25 1 To “ya bawanzio.”
NKUNGA 78:22-40 KAPU 78 a Nk 106:24 Ebr 3:10 Yud 5
33
b Kub 16:14, 35 Kub 16:31, 32 Kut 11:7 Kul 8:3 Yoa 6:31 1Bk 10:2, 3
34
c Nk 103:20 d Kub 16:12 e Kut 11:31-34 f Kut 11:19, 20
35
g Kut 11:10 h Kut 11:34 i Kut 14:2-4
36
Kut 25:3 1Bk 10:8-10
Ndonga ya 2 a Kub 16:15
37
Kul 8:14, 15
b Kut 14:29, 35 Kul 2:14
c Kut 21:7
38
Baz 4:3
d Kul 32:4 e Kub 6:6 f Nk 95:10 Ebr 3:10
g Kul 31:20 Yer 31:32
39
h Kub 34:6 Kut 14:18 Neh 9:31
i Kut 14:19, 20 Yer 30:11 Bid 3:22
j Neh 9:27 Yez 48:9 Eze 20:9
k Nk 103:14 l Kut 14:11
40
Mpi bo tulaka ve lukwikilu na bisalu na yandi ya kuyituka. a Yo yina yandi sukisaka bilumbu na bo bonso mupepe ya mpamba, b Mpi bamvula na bo na boma ya ngolo ya kintulumukina. Kansi konso ntangu yina yandi vandaka kufwa bantu ya nkaka na kati na bo, bo vandaka kusosa yandi; c Bo vandaka kuvutuka mpi kusosa Nzambi, Bo vandaka kuyibuka nde Nzambi kele Ditadi na bo d Mpi nde Nzambi ya Kuluta Zulu kele Muntu yina sumbaka bo diaka.1e Kansi bo mekaka kukusa yandi ti munoko na bo Mpi bo tubilaka yandi luvunu ti ludimi na bo. Ntima na bo vandaka ve ya kukangama na yandi; f Mpi bo vandaka ve ya kwikama na kuwakana na yandi. g Kansi yandi vandaka kuwila bo mawa; h Yandi vandaka kulolula1 kifu na bo mpi vandaka kufwa bo ve. i Mbala mingi yandi vandaka kukanga makasi na yandi j Na kisika ya kubasisa makasi na yandi yonso. Sambu yandi vandaka kuyibuka nde bo kele nsuni, k Mupepe yina ke bulaka mpi ke lutaka kansi ke vutukaka ve.1 Mbala mingi bo kolamaka na ntwala na yandi na ntoto-makanga l
78:35 1 To “Muntu na bo yina ke vutulaka mbi.” 78:38 1 Na kisina, “kufika.” 78:39 1 To mbala ya nkaka, “Nde mpeve ke basikaka mpi yo ke vutukaka ve.”
NKUNGA 78:41-57
41
42
43
44
45
46
47
48
49
Mpi bo pesaka yandi mpasi na ntima na ntoto ya zelo na zelo! a Mbala na mbala bo mekaka b Nzambi, Mpi bo pesaka Santu ya Izraele mawa.1 Bo yibukaka ve ngolo1 na yandi, Kilumbu yina yandi gulusaka2 bo na maboko ya mbeni, c Mutindu yandi monisaka bidimbu na yandi na Ezipte d Mpi bimangu na yandi na ntoto ya Soani, Mpi mutindu yandi kumisaka tu-bamasa ya Nile menga, e Na mpila nde bo lendaka ve kunwa masa na bamasa na bo. Yandi tindaka biningi-ningi mingi sambu na kutatika bo mpi kumonisa bo mpasi, f Mpi makototo sambu na kubebisa insi na bo. g Yandi pesaka bima na bo ya bilanga na bampasu ya lukasi, Mbuma ya kisalu na bo ya ngolo na bampasu ya ke tambulaka na kimvuka. h Yandi fwaka banti na bo ya vinu na mvula ya matadi i Mpi banti na bo ya sikomore na mvula ya matadi. Yandi nokisilaka bambisi na bo ya ke nataka kilo mvula ya matadi j Mpi yandi bulaka bitwisi na bo nsemo ya nzasi.1 Yandi tindilaka bo makasi na yandi ya ngolo, Nganzi, makasi, mpi mpasi,
78:41 1 To “mpasi.” 78:42 1 Na kisina, “diboko.” 2 Na kisina, “sumbululaka.” 78:48 1 To mbala ya nkaka, “na fievre ya ngolo.”
980 KAPU 78 a Yez 63:10 Efe 4:30 Ebr 3:16
50
b Kut 14:22 Kul 6:16 Nk 95:8, 9
c Kub 14:30 d Kul 4:34 Neh 9:10 Nk 105:27-36
51
e Kub 7:19 f Kub 8:24 g Kub 8:6
52
h Kub 10:14, 15 i Kub 9:23 j Kub 9:25
53
Ndonga ya 2 a Kub 12:29 Nk 105:36
b Nk 77:20 Nk 105:37
54
c Kub 14:20 Ebr 11:29
d Kub 14:27 Kub 15:10
e Kub 15:17
55
f Nk 44:3 g Yoz 24:12 Nk 44:2
h Yoz 13:7
56
i Neh 9:24, 25 j Kul 31:16 Kul 32:15 Baz 2:11 2Sa 20:1 Neh 9:26
k 2Bn 17:15 Yer 44:23
l Kul 9:7 Baz 3:6
57
Yandi tindaka bimvuka ya bawanzio yina nataka mpasi. Yandi yidikaka nzila sambu na makasi na yandi. Yandi gulusaka bo1 ve na lufwa; Mpi yandi fwaka bo2 na kipupa. Nsuka-nsuka, yandi fwaka bana yonso ya ntete ya Ezipte, a Luyantiku ya ngolo na bo ya kubuta na batenta ya Kami. Na nima yandi basisaka bantu na yandi bonso kimvuka ya mameme, b Mpi yandi nataka bo bonso kibuka ya bambisi na ntoto-makanga. Yandi twadisaka bo na lutaninu, Mpi bo waka boma ve; c Nzadi-mungwa fikaka bambeni na bo. d Mpi yandi nataka bo na teritware na yandi ya santu, e Ntoto yai ya bangumba yina diboko na yandi ya kitata bakaka. f Yandi kulaka makanda na ntwala na bo; g Yandi kabudilaka bo dikabu na nsinga ya kutesila; h Yandi vandisaka makanda ya Izraele na banzo na bo. i Kansi bo landaka kutula ntembe ti1 Nzambi ya Kuluta Zulu, mpi kukolama na yandi; j Bo tulaka ve dikebi na bangibusa na yandi. k Bo mpi buyaka yandi mpi bo vandaka luvunu bonso ba-nkaka na bo. l
78:50 1 To “moyo na bo.” 2 Na kisina, “luzingu na bo.” 78:56 1 To “kumeka.”
981
58
59
60
61
62
63
64
65
66
Bo vandaka bantu ya bo lenda tudila ve ntima bonso munduki ya tolo-tolo yina bo me kanga ve mbote. a Bo landaka kupesa yandi makasi na bisika na bo ya kunanguka, b Mpi bo pusaka yandi na kuwila biteki na bo makasi.1c Nzambi waka mpi kumaka na makasi ya ngolo, d Yo yina yandi buyaka Izraele kimakulu. Nsuka-nsuka yandi yambulaka nzo-tenta ya Shilo, e Tenta yina yandi vandaka kuzinga na kati ya bantu. f Yandi bikaka nde kidimbu ya ngolo na yandi kukwenda na kimpika; Lukumu na yandi na maboko ya mbeni. g Yandi pesaka bantu na yandi na maboko ya bambeni sambu bo fwa bo, h Mpi yandi wilaka dikabu na yandi makasi ya ngolo. Tiya yokaka baleke na yandi ya babakala, Mpi bo yimbilaka ve bamwense na yandi bankunga ya makwela.1 Bo fwaka banganga-nzambi na yandi na mbele ya bitumba, i Mpi mifwidi na bo dilaka ve. j Ebuna Yehowa telamaka bonso na mpongi, k Bonso muntu ya ngolol yina ke telama na nima ya kunwa vinu mingi. Mpi yandi vutulaka bambeni na yandi nima; m Yandi pesaka bo nsoni kimakulu.
78:58 1 To “kimpala.” 78:63 1 Na kisina, “Mpi bo pesaka ve bamwense na yandi lukumu.”
BANKUNGA 78:58–79:2 KAPU 78 a Oze 7:16 b Kul 12:2 Baz 2:2 Eze 20:28
c Baz 2:12 1Sa 7:3
d Baz 2:20 e Yoz 18:1 1Sa 4:11
f Yer 7:12 g 1Sa 4:21 1Sa 5:1
h 1Sa 4:2, 10 i 1Sa 2:33, 34 1Sa 4:11
j 1Sa 4:19 k Nk 44:23 l Yez 42:13 m 1Sa 5:6
Ndonga ya 2 a Kuy 49:10 b Nk 87:2 Nk 132:13 Nk 135:21
c Nk 76:2 d Nk 104:5 Nk 119:90 Lon 1:4
e 1Sa 16:12, 13 f 1Sa 17:15 g 2Sa 7:8 h 2Sa 6:21 i 2Sa 8:15 1Bn 3:6 1Bn 9:4 1Bn 15:5
j 1Sa 18:14
KAPU 79 k 1Bs 25:1 l Kub 15:17 m 2Bn 24:12, 13 Nk 74:3, 7 Bid 1:10
n 2Bn 25:9, 10 2Bs 36:17-19 Yer 52:13
o Yer 7:33 Yer 15:3 Yer 34:20
67 Yandi buyaka tenta ya Yozefi; Yandi solaka ve dikanda ya Efrayimi. 68 Kansi yandi solaka dikanda ya Yuda, a Ngumba ya Sioni, yina yandi ke zolaka. b 69 Yandi salaka nde kisika na yandi ya santu kuzinga mingi bonso zulu,1c Bonso ntoto yina yandi me tulaka kimakulu. d 70 Yandi solaka Davidi e nsadi na yandi Mpi yandi bakaka yandi na balupangu ya mameme, f 71 Yandi bakaka yandi ntangu yandi vandaka kukeba mameme ya bankento yina ke nwisa; Yandi kumisaka yandi ngungudi ya bantu na yandi, Yakobi, g Mpi ya dikabu na yandi, Izraele. h 72 Yandi gungulaka bo ti kwikama ya ntima, i Mpi yandi twadisaka bo ti maboko ya me zaba kisalu mbote. j
79
Nkunga ya Asafi. k
O Nzambi, makanda me kota na ngolo na dikabu na nge; l Bo me kumisa tempelo na nge ya santu m mvindu; Bo me kumisa Yeruzalemi mayumbu. n 2 Bo me pesa bandeke ya zulu bamvumbi ya bansadi na nge sambu yo vanda madia na yo, Mpi bo me pesa misuni ya bantu na nge ya kwikama na bambisi ya mfinda ya ntoto. o
78:69 1 Na kisina, “Yandi tungaka kisika na yandi ya santu bonso bisika ya kunanguka.”
BANKUNGA 79:3–80:5 3 Bo me tiamuna menga na bo bonso masa na nziunga ya Yeruzalemi, Mpi muntu mosi ve me bikala sambu na kuzika bo. a 4 Beto me kuma kima yina bantu ya ke zingaka pene-pene na beto ke pesa nsoni; b Bayina kele na nziunga na beto ke vweza beto mpi ke seka beto. 5 O Yehowa, tii nki ntangu nge ta wa makasi ya ngolo? Kimakulu? c Tii nki ntangu makasi na nge ta pela bonso tiya? d 6 Monisa makasi na nge na makanda yina me zaba nge ve Mpi na bimfumu yina ke bingaka ve zina na nge. e 7 Sambu bo me dia Yakobi Mpi bo me bikisa insi na yandi mpamba. f 8 Kulomba beto ve na kuvutula munoko sambu na bifu ya ba-nkaka na beto. g Wila beto mawa nswalu, h Sambu bo me kulumusa beto na nsi kibeni. 9 Sadisa beto, O Nzambi ya luguluku na beto, i Sambu na zina na nge ya nkembo; Gulusa beto mpi lolula1 masumu na beto sambu na zina na nge. j 10 Sambu na nki makanda fwete tuba nde: “Nzambi na bo kele na wapi?” k Bika nde yo zabana na meso na beto na kati ya makanda Nde nge me vutula mbi sambu na menga ya bansadi na nge yina tiamukaka. l 11 Bika nde nge wa kudila ya muntu ya boloko. m 79:9 1 Na kisina, “fika.”
982 KAPU 79 a Yer 14:16 Yer 16:4
b Kul 28:37 Eze 36:4
c Nk 74:1 Nk 85:5 Yez 64:9
d Sef 1:18 e Yer 10:25 f 2Bs 36:20, 21 g Neh 9:34 h Nk 69:17 Bid 3:22
i 1Bs 16:35 j Yoz 7:9 1Sa 12:22 2Bs 14:11 Nk 115:1, 2 Yez 48:9 Yer 14:7
k Yoe 2:17 l Yer 51:35 Eze 36:23
m Kub 2:23
Sadila ngolo1 na nge ya nene sambu na kutanina2 bantu yina bo me zengila nkanu ya lufwa.3a 12 Futa bantu ya ke zingaka pene-pene na beto mbala nsambwadi b Sambu na mafingu ya bo me finga nge, O Yehowa. c 13 Ebuna beto, bantu na nge mpi bitwisi ya nseke na nge, d Beto ta pesa nge matondo kimakulu; Mpi beto ta zabisa lukumu na nge tii na bandonga yonso ya bantu yina ta kwisa. e Na ntwadisi; ya bo me tula na “Bintuntu ya Lisi.” Ngibusa. Ya Asafi. f Nkunga.
ya Izraele, wa, 80 ONgeNgungudi muntu ke twadisa Yo-
Yez 42:6, 7
Ndonga ya 2 a Nk 102:19, 20 b Yer 12:14 c Nk 74:18 d Nk 74:1
2
Nk 95:7 Nk 100:3
e Nk 145:4 Yez 43:21
3
KAPU 80 f 1Bs 25:1 g Nk 77:20 Yez 40:11 Yer 31:10 Eze 34:12 1Pi 2:25
h Kub 25:20, 22 1Sa 4:4
i Yez 42:13 j Yez 25:9 k Nk 85:4 Bid 5:21
l Kut 6:25 Nk 67:1, 2
m Nk 74:1 Nk 85:5 Bid 3:44
4
5
zefi bonso kibuka ya bitwisi. g Nge muntu me vanda na kiti ya kimfumu na zulu1 ya basherube, h Sema.2 Na ntwala ya Efrayimi, Benyamini, mpi Manase, Songa ngolo na nge; i Kwisa mpi gulusa beto. j O Nzambi, vutula beto; k Bika luse na nge kusema na zulu na beto, sambu beto guluka. l Yehowa Nzambi ya makesa, tii nki ntangu nge ta menga1 kisambu ya bantu na nge? m Nge ke disa bo mansanga bonso dimpa na bo, Mpi nge ke nwisa bo mansanga kuluta ndilu.
79:11 1 Na kisina, “diboko.” 2 To mbala ya nkaka, “kupesa kimpwanza na.” 3 Na kisina, “bana ya lufwa.” 80:1 1 To mbala ya nkaka, “na kati-kati.” 2 To “Monisa kungenga na nge.” 80:4 1 Na kisina, “ta wa makasi sambu na.”
983 6 Nge ke bika nde bantu ya ke zingaka pene-pene na beto kuswana sambu na beto; Bambeni na beto ke landa kuseka beto mutindu bo me zola. a 7 O Nzambi ya makesa, vutula beto; Bika luse na nge kusema na zulu na beto, sambu beto guluka. b 8 Nge katulaka nti ya vinu c na Ezipte. Nge kulaka makanda mpi nge kunaka yo. d 9 Nge yidikilaka yo kisika, Ebuna yo basisaka misisa mpi yo fulusaka ntoto. e 10 Kivudi na yo fikaka bangumba, Mpi balutangu na yo fikaka banti ya sedre ya Nzambi. 11 Balutangu na yo kumaka tii na nzadi-mungwa, Mpi balutangu na yo ya fioti kumaka tii na Nzadi.1f 12 Sambu na nki nge me bwisa bibaka ya matadi ya kilanga ya vinu, g Ebuna bantu yonso yina ke luta pene-pene ke buka bambuma na yo? h 13 Bangulu ya mfinda ke fwa yo, Mpi bambisi ya makasi ya nseke ke dia yo. i 14 O Nzambi ya makesa, pardo kwisa kuvutuka. Tala na nsi katuka na zulu mpi mona! Keba nti yai ya vinu, j 15 Lutangu1 yina diboko na nge ya kitata kunaka, k Mpi tala mwana2 yina nge kumisaka ngolo sambu na nge mosi. l 16 Yo me zika na tiya, m yo me bwa. 80:11 1 Disongidila, Efrate. 80:15 1 To “Lutangu ya nene ya nti ya vinu.” 2 To “lutangu.”
BANKUNGA 80:6–81:5 KAPU 80 a Nk 44:13 Nk 79:4
b Nk 80:3, 19 c Yez 5:7 d Nk 44:2 Nk 78:55 Yer 2:21
e Kub 23:28, 30 Yoz 24:12, 13 1Bn 4:25
f Kuy 15:18 Kub 23:31 1Bn 4:21 Nk 72:8
Bo ke fwa na kunganina na nge.1 17 Bika nde diboko na nge kusadisa muntu yina kele na diboko na nge ya kitata, Mwana ya muntu yina nge me kumisaka ngolo sambu na nge mosi. a 18 Ebuna beto ta tina nge ve. Bikisa beto na luzingu, sambu beto binga zina na nge. 19 O Yehowa Nzambi ya makesa, vutula beto; Bika luse na nge kusema na zulu na beto, sambu beto guluka. b
g Yez 5:5 h Nah 2:2 i 2Bn 18:9
Na ntwadisi; na zulu ya Gititi.1 Ya Asafi. c
tula milolo ya kiese 81 Beno sambu na Nzambi, ngolo
2Bn 24:1 2Bn 25:1 2Bs 32:1 Yer 39:1
j Yez 63:15
2
k Yez 5:7 Yer 2:21
l Kub 4:22 Yez 49:5
m Nk 79:5 Yer 52:12, 13
3
Ndonga ya 2 a Nk 89:20, 21 b Nk 80:7
4
KAPU 81 c 1Bs 25:1 d Nk 28:8 e Kut 29:1 f Kub 23:16 Kut 10:10
g Lev 23:23, 24 h Kub 12:14 i Kub 12:12
5
na beto. d Beno tula milolo ya kununga sambu na Nzambi ya Yakobi. Beno yantika kubula miziki mpi beno baka ngoma ya fioti, Kidare ya ke bulaka miziki ya kitoko mpi kima ya kubudila miziki ya kele ti bansinga. Beno bula kibongo na ngonda ya mpa, e Ntangu ngonda kele ya mvimba, sambu na kilumbu ya nkinsi na beto. f Sambu yo kele nsiku sambu na Izraele, Munsiku ya Nzambi ya Yakobi. g Yandi tulaka yo bonso ngibusa sambu na Yozefi h Ntangu Yandi basikaka sambu na kunwanisa insi ya Ezipte. i Mono waka mungungu1 yina mono zabaka ve:
80:16 1 Na kisina, “na kunganina ya luse na nge.” 81:Zulu 1 Tala Bantendula ya Bangogo. 81:5 1 To “ndinga.”
BANKUNGA 81:6–82:6 6 “Mono katulaka kizitu na dipeka na yandi; a Bo katulaka kitunga na maboko na yandi. 7 Nge bingaka mono ntangu nge vandaka na mpasi, mpi mono gulusaka nge; b Mono pesaka nge mvutu na kati ya dituti ya makelele ya nzasi.1c Mono mekaka nge na bamasa ya Meriba.2d (Sela) 8 Bantu na mono, beno wa, mono ta ta kimbangi sambu na kubedisa beno. O Izraele, kana nge wilaka mono. e 9 Nzambi mosi ve ya nzenza ta vanda na kati na beno, Mpi nge ta fukimina ve nzambi ya nzenza. f 10 Mono, Yehowa, mono kele Nzambi na nge, Muntu yina basisaka nge na insi ya Ezipte. g Kangula munoko na nge nene, mpi mono ta fulusa yo. h 11 Kansi bantu na mono waka ve ndinga na mono; Izraele lemfukilaka mono ve. i 12 Yo yina mono bikaka bo bo landa bantima na bo ya ngolo; Bo salaka mambu yina bo yindulaka nde yo vandaka mbote.1j 13 A kana bantu na mono wilaka mono! k A kana Izraele tambulaka na banzila na mono! l 14 Mono zolaka kubedisa nswalu bambeni na bo; Mono zolaka kubalula diboko na mono sambu na kunwanisa bambeni na bo. m 81:7 1 Na kisina, “na kisika ya kubumbana ya makelele ya nzasi.” 2 Yo ke tendula “Kuswana.” 81:12 1 Na kisina, “Bo tambulaka na bandongisila na bo.”
984 KAPU 81 a Kub 1:13, 14 Kub 6:6
b Kub 14:10, 13 Nk 91:15
c Kub 19:16, 19 d Kub 17:6, 7 e Kub 15:26
15 Bantu yina ke mengaka Yehowa ta fukama na ntwala na yandi na boma, Mpi nsuka1 na bo ta vanda kimakulu. 16 Kansi yandi ta disa nge1 ble ya kuluta kitoko2a Mpi yandi ta fulusa nge ti bwiki ya ke basika na ditadi.” b
f Kub 20:2-5 Kul 6:13, 14
g Kul 5:6
82
h Kul 32:13, 14 i Kub 32:1 Kul 32:15
2
j Yer 7:23, 24 Yer 11:7, 8 Mik 6:16
k Kul 32:29 l Kul 5:29 Yez 48:17, 18
3
m Kut 14:9
Ndonga ya 2 a Nk 147:14 b Kul 32:13, 14
KAPU 82
4
c 1Bs 25:1 d 2Bs 19:6 e Kub 18:21, 22 Nk 82:6 Yoa 10:34, 35
5
f Lev 19:15 Lon 5:8
g Kul 1:16, 17 2Bs 19:7 Bin 18:5
h Kul 24:17 i Yer 22:3 j Mik 3:1 k Nk 11:3 Bin 29:4
l Yoa 10:34, 35 1Bk 8:5
6
Nkunga ya Asafi. c
Nzambi me baka kisika na yandi na kati ya kimvuka na yandi;1d Yandi ke sambisa na kati-kati ya banzambi:2e “Tii nki ntangu beno ta landa kusambisa kukonda lunungu f Mpi kumonisa kikalulu ya kupona-pona sambu na bantu ya mbi? g (Sela) Nwanina1 muntu ya kukonda mfunu mpi mwana ya me konda tata. h Zenga mambu na lunungu sambu na muntu yina me konda lusadisu mpi muntu yina kele maboko mpamba. i Gulusa muntu yina me konda mfunu mpi nsukami; Katula bo na maboko ya bantu ya mbi.” Bo ke zaba ve mpi bo ke bakisa ve; j Bo ke tambula-tambula na mpimpa; Bafondasio yonso ya ntoto ke nikana. k “Mono me tuba nde, ‘Beno kele banzambi,2l Beno yonso kele bana ya Muntu ya Kuluta Zulu.
81:15 1 Na kisina, “ntangu.” 81:16 1 Na kisina, “yandi.” Disongidila, bantu ya Nzambi. 2 Na kisina, “ya mafuta.” 82:1 1 To “kimvuka ya Nzambi.” 82:1, 6 2 To “bantu yina kele bonso banzambi.” 82:3 1 To “Sambisa.”
985
BANKUNGA 82:7–84:1
7 Kansi beno ta fwa mutindu bantu ke fwaka; a Mpi beno ta bwa bonso konso mfumu ya nkaka!’” b 8 Telama, O Nzambi, mpi sambisa ntoto, c Sambu makanda yonso kele ya nge.
83 2
3
4
5 6 7
8 9
Nkunga. Miziki ya Asafi. d
O Nzambi, kuvanda ve pima; e Kuvanda ve baba mpi kukanga ve munoko, O Nzambi. Tala! Bambeni na nge kele na mavwanga; f Bantu yina ke mengaka nge ke sala mambu na lulendo.1 Bo ke sadila bantu na nge komplo na kinsweki ti mayele ya mbi; Bo ke kanina bantu yina nge ke zolaka mingi.1 Bo ke tuba nde: “Beno kwisa, beto manisa bo sambu bo vanda diaka ve dikanda, g Sambu bantu kuyibuka diaka ve zina ya Izraele.” Bo me sala pula kumosi;1 Bo me sala kuwakana sambu na kunwanisa nge h— Batenta ya Edomi mpi bantu ya Ismaele, Moabi i ti bantu ya Agri, j Gebale, Amoni, k mpi Amaleki, Filistia l kumosi ti bantu ya Tire. m Asiria n mpi me vukana ti bo; Bo ke pesa maboko1 na bana ya Loti. o (Sela) Sala bo mutindu nge salaka Madiani, p
83:2 1 Na kisina, “ke nangula ba-ntu na bo.” 83:3 1 Na kisina, “bantu yina nge me bumba.” 83:5 1 Na kisina, “Bo me solula na ntima mosi.” 83:8 1 Na kisina, “Bo me kuma diboko sambu.”
KAPU 82 a Nk 49:12 b Nk 146:3, 4 c Nk 96:13
10
KAPU 83 d 2Bs 20:14 e Nk 28:1
11
f Nk 2:1, 2 g Kub 1:8-10 2Bs 20:1 Est 3:6
12
h 2Sa 10:6 Yez 7:2, 5
i 2Bs 20:1, 10
13
j 1Bs 5:10 k Yer 49:2 l Kub 15:14 Nk 60:8
14
m Amo 1:9 n 2Bn 17:5 o Kuy 19:36-38 Kul 2:9
15
p Baz 8:10, 12
Ndonga ya 2 a Baz 4:2, 7, 15
16
b Yoz 17:11 c Baz 7:25
17
d Baz 8:21 e Yez 17:13 f Nk 144:5 Nah 1:6
g Yez 30:30 h Nk 11:6 i Kub 6:3 Nk 68:4 Yez 42:8 Yez 54:5
j Nk 59:13 Nk 92:8 Dan 4:17
KAPU 84 k 2Bs 20:19 l Nk 27:4 Nk 43:3 Nk 46:4
18
Mutindu nge salaka Sisera ti Yabini na masa1 ya Kishoni. a Bo manisaka bo na Ene-dore; b Bo kumaka nsasa sambu na ntoto. Kumisa bantu na bo ya lukumu bonso Orebi ti Zeebi c Mpi bamfumu1 na bo bonso Zeba ti Salmuna, d Sambu bo tubaka nde: “Bika beto baka ntoto yina Nzambi ke zingaka.” O Nzambi na mono, kumisa bo bonso nti ya bansende yina ke baluka, e Bonso nianga yina mupepe ke nata. Bonso tiya yina ke yoka mfinda, Bonso ludimi ya tiya yina ke zikisa bangumba, f Yo yina, bika nge landa bo ti mupepe na nge ya ngolo g Mpi nge pesa bo boma ti kitembo na nge. h Fika1 baluse na bo ti nsoni, Sambu bo sosa zina na nge, O Yehowa. Bika bo pesa bo nsoni mpi bo wa boma kimakulu; Bika bo wa nsoni mpi bo fwa; Bika bantu kuzaba nde nge, yina zina na nge kele Yehowa, i Nge mpamba kele Muntu ya Kuluta Zulu na ntoto ya mvimba. j
Sambu na ntwadisi; na zulu ya Gititi.1 Ya bana ya Kora. k Nkunga.
na nge ya nene 84 Nzo-tenta kele kitoko kibeni,1 l
O Yehowa ya makesa!
83:9 1 To “muwanda.” 83:11 1 To “bantwadisi.” 83:16 1 Na kisina, “Fulusa.” 84:Zulu 1 Tala Bantendula ya Bangogo. 84:1 1 To “Mono ke zolaka nzo-tenta na nge mingi.”
BANKUNGA 84:2–85:6 2 Mono1 kele na nzala ya ngolo, Ee, mono me lemba na nzala ya ngolo, Ya bibansala ya Yehowa. a Ntima na mono ti nsuni na mono ke tula milolo ya kiese sambu na Nzambi ya moyo. 3 Ata ndeke me zwa nzo kuna Mpi kakangala me zwa buyamba na yo, Kisika yo ke kebaka mwana na yo Pene-pene ya mesa-kimenga na nge ya nene, O Yehowa ya makesa, Ntotila na mono mpi Nzambi na mono! 4 Kiese na bantu yina ke zingaka na nzo na nge! b Bo ke landa kupesa nge lukumu. c (Sela) 5 Kiese na bantu yina ke bakaka ngolo na bo na nge, d Yina bantima na bo kele na banzila ya nene. 6 Ntangu bo ke luta na Muwanda ya Baka,1 Bo ke kumisa yo kisika ya banto ya masa; Mpi mvula ya ntete ke lwatisa yo2 balusakumunu. 7 Bo ta tambula ti ngolo yina ke landa kukuma mingi; e Konso muntu ke monana na ntwala ya Nzambi na Sioni. 8 O Yehowa Nzambi ya makesa, wa kisambu na mono; Widikila, O Nzambi ya Yakobi. (Sela) 9 Tala, kitaninu na betof mpi Nzambi na beto,1 84:2 1 To “Moyo na mono.” 84:6 1 To “muwanda ya banti ya baka.” 2 To mbala ya nkaka, “Mpi longi ke kudifika ti.” 84:9 1 To mbala ya nkaka, “Tala kitaninu na beto, O Nzambi.”
986 KAPU 84 a Nk 42:1, 2 Nk 63:1, 2
b Nk 23:6 Nk 65:4
c 1Bs 25:7 Nk 150:1
d Nk 28:7 e Nk 18:32 Yez 40:29-31 Hab 3:19
f Kuy 15:1
Ndonga ya 2 a 1Sa 2:10 b Nk 26:8 Nk 27:4 Nk 43:3, 4
c Nk 27:1 Yez 60:19, 20
d Kul 33:29 2Sa 22:3 Nk 144:2
Tala luse ya muntu yina nge me tulaka mafuta. a 10 Sambu kilumbu mosi na bibansala na nge kele mbote kuluta bilumbu funda na kisika ya nkaka! b Mono me sola kutelama na munoko ya nzo ya Nzambi na mono Na kisika ya kuzinga na batenta ya bantu ya mbi. 11 Sambu Yehowa Nzambi kele ntangu c mpi kitaninu; d Yandi ke monisaka ntima ya mbote mpi nkembo. Yehowa ta buya ve kupesa konso kima yina ya mbote Na bantu yina ke tambulaka na kwikama. e 12 O Yehowa ya makesa, Kiese na muntu yina ke tudilaka nge ntima. f Sambu na ntwadisi. Ya bana ya Kora. g Nkunga.
Yehowa, nge me 85 O monisila ntoto na nge
e Nk 34:9 Nk 37:18
2
f Nk 146:5 Yer 17:7
KAPU 85
3
g 2Bs 20:19 h Lev 26:42 Yoe 2:18
4
i Esd 2:1 Yer 30:18 Eze 39:25
j Yer 50:20
5
Mik 7:18
k Nk 103:9 Yez 12:1
l Nk 80:3, 4 m Nk 74:1 Nk 79:5
6
ntima ya mbote; h Nge vutulaka bantu ya Yakobi yina bo nataka na kimpika. i Nge me lolula kifu ya bantu na nge; Nge lolulaka1 masumu na bo yonso. j (Sela) Nge kangaka nganzi na nge yonso; Nge katulaka makasi ya ngolo yina nge waka. k Vutula beto, O Nzambi ya luguluku na beto, Mpi katula makasi yina nge wilaka beto. l Keti nge ta wila beto makasi ya ngolo kimakulu? m Keti nge ta landa kuwa makasi tii na bandonga yonso ya bantu yina ta kwisa? Keti nge ta pesa beto diaka ve luzingu
85:2 1 Na kisina, “fikaka.”
987 7 8
9
10
11 12
13
BANKUNGA 85:7–86:12
Sambu bantu na nge kuwa kiese sambu na nge? a O Yehowa, monisila beto zola na nge ya kwikama, b Mpi gulusa beto. Mono ta wa mambu yina Yehowa, Nzambi ya kieleka ke tuba, Sambu yandi ta tubila ngemba na bantu na yandi, c na bantu na yandi ya kwikama, Kansi kubika ve nde bo vutukila kuditudila ntima kuluta ndilu. d Ya kieleka luguluku na yandi kele pene-pene ya bantu yina ke waka yandi boma, e Sambu nkembo na yandi kuvanda na ntoto na beto. Zola ya kwikama mpi kwikama ta kutana; Lunungu mpi ngemba ta pesana beze. f Kwikama ta mena na ntoto, Mpi lunungu ta tala na nsi katuka na zulu. g Ee, Yehowa ta pesa bima ya mbote,1h Ebuna ntoto na beto ta basisa mbuma na yo. i Lunungu ta tambula na ntwala na yandi j Mpi yo ta sadila bitambi na yandi nzila.
86
Kisambu ya Davidi.
O Yehowa, tula dikutu,1 mpi pesa mono mvutu, Sambu mono ke mona mpasi mpi mono kele nsukami. k 2 Tanina luzingu1 na mono, sambu mono kele ya kwikama. l Gulusa nsadi na nge yina ke tudilaka nge ntima, Sambu nge kele Nzambi na mono. m 3 Wila mono mawa, O Yehowa, n
85:12 1 To “kimvwama.” 86:1 1 To “fumbama mpi wa.” 86:2 1 To “moyo.”
KAPU 85 a Esd 3:11 Yer 33:10, 11
b Bid 3:22 c Yez 57:19 d Kul 8:17, 18 Nk 78:7
4 5
e Yez 46:13 f Nk 72:3 Yez 32:17
g Yez 26:9 Yez 45:8
h Nk 84:11 Yak 1:17
i Lev 26:4 Nk 67:6 Yez 25:6 Yez 30:23
6
j Nk 89:14
KAPU 86
7
k Nk 34:6 Yez 66:2 l Nk 37:28
m 2Bs 16:9 n Nk 57:1
Ndonga ya 2 a Nk 25:5 b Nk 25:8 Nk 145:9 Luk 18:19
8
9
c Yez 55:7 d e f g h
Mik 7:18 Nk 130:7 Nk 17:1 Nk 18:6
10
Nk 116:1 Kub 15:11 Nk 96:5 1Bk 8:5, 6
i Kul 3:24 Nk 104:24
11
j Yez 2:2, 3 Zek 14:9 Kus 7:9, 10 k Kus 15:4
l Nk 72:18 Dan 6:27
m Kul 6:4 Nk 83:18 Yez 44:6 1Bk 8:4
n Nk 27:11 Nk 119:33 Nk 143:8 Yez 54:13
o Nk 43:3 p Lon 12:13 Yer 32:39
q Mat 22:37
12
Sambu mono ke binga nge kilumbu ya mvimba. a Pesa nsadi1 na nge kiese, Sambu mono ke samba nge,2 O Yehowa. Sambu nge, O Yehowa, nge kele mbote b mpi ya kuyilama na kulolula; c Nge kele ti zola ya kwikama mingi sambu na bantu yonso yina ke bingaka nge. d O Yehowa, wa kisambu na mono; Mpi tula dikebi na bisambu ya mono ke sala sambu na kulomba lusadisu. e Mono ta binga nge na kilumbu ya mpasi na mono, f Sambu nge ta pesa mono mvutu. g Ata nzambi mosi ve kele bonso nge na kati ya banzambi, O Yehowa, h Kele ve ti kisalu yina me fwanana ti bisalu na nge. i Makanda yonso ya nge salaka Ta kwisa mpi ta fukama na ntwala na nge, O Yehowa, j Mpi bo ta pesa nkembo na zina na nge. k Sambu nge kele nene mpi nge ke salaka mambu ya kuyituka; l Nge kele Nzambi, nge mpamba. m O Yehowa, longa mono banzila na nge. n Mono ta tambula na kieleka na nge. o Pesa mono ntima ya kukonda kukabwana1 sambu mono wa zina na nge boma. p Mono ke kumisa nge, O Yehowa Nzambi na mono, na ntima na mono ya mvimba, q
86:4 1 To “moyo ya nsadi.” 2 To “Mono ke tombula moyo na mono na nge.” 86:11 1 Na kisina, “Pesa mono ntima mosi.”
BANKUNGA 86:13–88:2 13
14
15
16
17
Mpi mono ta pesa zina na nge nkembo kimakulu, Sambu zola na nge ya kwikama sambu na mono kele mingi, Mpi nge me gulusaka luzingu1 na mono na bisika ya mudindu ya Maziamu.2a O Nzambi, bantu ya lulendo ke telama sambu na kunwanisa mono; b Kimvuka ya bantu ya nku ke sosa kufwa mono,1 Mpi bo ke zitisa nge ve ata fioti.2c Kansi nge, O Yehowa, nge kele Nzambi yina ke wilaka bantu mawa mpi ke fwilaka bo nkenda,1 Nge ke waka makasi nswalu ve mpi nge kele ya kufuluka na zola ya kwikama mpi kwikama.2d Tala mono mpi wila mono mawa. e Pesa ngolo na nge na nsadi na nge, f Mpi gulusa mwana ya nsadi na nge ya nkento. Songa mono kidimbu1 ya bumbote na nge, Sambu bantu yina ke menga mono kumona yo mpi kuwa nsoni. Sambu nge, O Yehowa, nge kele nsadisi na mono mpi muntu ya ke lembikaka mono. Ya bana ya
Kora. g
Miziki. Nkunga.
ya mbanza na ya87 Fondasio ndi kele na bangumba ya santu. h 2 Yehowa ke zolaka bakielo ya Sioni i
86:13 1 To “moyo.” 2 To “Sheole,” disongidila, maziamu ya bantu yonso. Tala Bantendula ya Bangogo. 86:14 1 To “ke sosa moyo na mono.” 2 To “me tula nge ve na ntwala na bo.” 86:15 1 To “ke sadilaka bo mambu na luzitu yonso.” 2 To “mpi kieleka.” 86:17 1 To “nzikisa.”
988 KAPU 86 a Yob 33:28 Nk 56:13 Nk 116:8
3
b 2Sa 15:12 c Nk 10:4
4
Nk 54:3
d Kub 34:6 Neh 9:17 Yon 4:2
e Nk 25:16
5
f Nk 28:7
KAPU 87 g 2Bs 20:19 h Nk 48:1
6
i Nk 78:68 Nk 132:13
Ndonga ya 2 a Nk 48:2 Yez 60:14
b Nk 89:10 Yez 30:7
c 1Bs 15:16 d Nk 150:4 e Nk 46:4
KAPU 88 f 2Bs 20:19 g 1Bn 4:30, 31 1Bs 2:6
h Nk 27:9 Yez 12:2
i Nk 22:2 j 1Bn 8:30 k Nk 141:1
7
Kuluta batenta yonso ya Yakobi. Bantu ke tuba mambu ya nkembo sambu na nge, O mbanza ya Nzambi ya kieleka. a (Sela) Mono ta tanga Rahabi b ti Babilone na kati ya bantu yina me zaba1 mono; Tala Filistia mpi Tire, kumosi ti Kushi. Bo ta tuba nde: “Yai muntu yina butukaka kuna.” Mpi bo ta tuba sambu na Sioni nde: “Bantu yonso butukaka na kati na yo.” Mpi Muntu ya Kuluta Zulu ta tedimisa yo ngolo. Ntangu yandi ta sonika bazina ya bantu, Yehowa ta tuba nde: “Yai muntu yina butukaka kuna.” (Sela) Miyimbi-bankunga c ti bantu yina ke kinaka makinu ya kuziunga d ta tuba nde: “Banto na mono yonso ya masa kele na nge.”1e
Nkunga. Miziki ya bana ya Kora. f Na ntwadisi; na mutindu ya kuyimba ya Mahalati,1 sambu kimvuka mosi kuyimba bangogo na nima ya kimvuka ya nkaka. Maskile1 ya Emani g mwana ya Ezra.
Yehowa, Nzambi ya 88 O luguluku na mono, h
Mono ke dila na ntangu, Mpi mono ke kwisa na ntwala na nge na mpimpa. i 2 Bika kisambu na mono kukumina nge, j Tula dikutu na1 kudila na mono sambu na kulomba lusadisu. k
87:4 1 To “yina ke ndimaka.” 87:7 1 To “Sambu na mono, nge kele nto ya bima yonso.” 88:Zulu 1 Tala Bantendula ya Bangogo. 88:2 1 To “Fumbama mpi wa.”
989 3 Sambu moyo1 na mono me fuluka ti mpasi, a Mpi luzingu na mono kele pene-pene ya Maziamu.2b 4 Bo ke tanga mono na kati ya bantu yina ke kulumuka na dibulu;1c Mono me kuma muntu yina me konda lusadisu,2d 5 Yina bo me bikisa na kati ya bafwa Bonso bantu ya kufwa yina me lala na maziamu, Yina nge ke yibuka diaka ve Mpi yina bo me katula na nsi ya lutaninu1 na nge. 6 Nge me tula mono na dibulu ya nsi kibeni, Na bisika ya mpimpa, na dibulu ya nene ya nda. 7 Makasi na nge kele kizitu kibeni na zulu na mono, e Mpi nge me dindisa mono na bitembo na nge ya ngolo. (Sela) 8 Nge me kula bantu yina mono me zabana ti bo ntama ti mono; f Nge me kumisa mono kima ya nzanzi na meso na bo. Mono me kangama na mutambu mpi mono lenda tina ve. 9 Disu na mono me lemba sambu na mpasi na mono. g O Yehowa, mono ke binga nge kilumbu ya mvimba; h Mono ke tandudila nge maboko na mono. 10 Keti nge ta sala mambu ya kuyituka sambu na bafwa? Keti bantu yina me konda ngolo na lufwa lenda telama sambu na kukumisa nge? i (Sela)
BANKUNGA 88:3–89:1 KAPU 88 a Nk 71:20 b Yez 38:10 c Nk 143:7 d Nk 31:12 e Nk 90:7 Nk 102:10
f Yob 19:13, 19 Nk 31:11 Nk 142:4
g Yob 17:7 Nk 42:3 Bid 3:49
h Nk 55:17 i Yob 14:14 Nk 115:17 Yez 38:18
Ndonga ya 2 a Lon 2:16 Lon 8:10 Lon 9:5
b Nk 46:1 c Nk 55:17 Nk 119:147
d Nk 43:2 e Yob 13:24 Nk 13:1
f Yob 17:1 g Nk 102:10 h Yob 19:13 Nk 31:11 Nk 38:11 Nk 142:4
11 Keti bo ta zabisa zola na nge ya kwikama na maziamu, Kwikama na nge na kisika ya lufwa?1 12 Keti mambu na nge ya kuyituka ta zabana na mpimpa To lunungu na nge na insi ya bantu yina bo me vilaka? a 13 Kansi mono ke landa kudidila nge sambu na kulomba lusadisu, O Yehowa, b Konso suka kisambu na mono ke kwisa na ntwala na nge. c 14 O Yehowa, sambu na nki nge me buya mono?1d Sambu na nki nge ke bumbila mono luse na nge? e 15 Katuka kileke na mono, Bo me monisaka mono mpasi mpi mono kele pene-pene ya kufwa; f Mono me lemba sambu na mambu ya mpasi yina nge ke bika nde mono kutana ti yo. 16 Makasi na nge ya ngolo me dindisa mono; g Boma na nge ya ngolo ke fwa mono. 17 Yo me ziunga mono bonso bamasa kilumbu ya mvimba; Yo me ziunga mono na bandambu yonso.1 18 Nge me kula banduku na mono mpi bankundi na mono ntama ti mono; h Mpimpa me kuma nduku na mono. Maskile.1 Ya Etani i mwana ya Ezra.
ta yimba kimakulu 89 Mono mambu ya ke monisa
zola ya kwikama ya 88:3; 89:Zulu 1 Tala Bantendula ya Bangogo. 88:3 2 To “Sheole,” disongidila, Yehowa. maziamu ya bantu yonso. Tala Bante- ndula ya Bangogo. 88:4 1 To “mazia- KAPU 89 88:11 1 To “na Abadoni.” 88:14 1 To mu.” 2 To “bonso muntu yina me konda i 1Bn 4:30, 31 “moyo na mono.” 88:17 1 To mbala ya nkaka, “na mbala mosi.” ngolo.” 88:5 1 Na kisina, “diboko.” 1Bs 2:6
NKUNGA 89:2-19
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Ti munoko na mono, mono ta zabisa kwikama na nge na bandonga yonso ya bantu. Sambu mono me tuba nde: “Zola ya kwikama ta zinga1 kimakulu; a Mpi nge me tulaka kwikama na nge ngolo na zulu.” “Mono me sala kuwakana ti muntu yina mono me solaka; b Mono me zenga kieleka sambu na nsadi na mono Davidi: c ‘Mono ta tedimisa ngolo bana1 na nge d kimakulu, Mpi mono ta tunga kiti na nge ya kimfumu sambu na bandonga yonso ya bantu.’” e (Sela) Zulu ke kumisaka mambu na nge ya kuyituka, O Yehowa, Ee, kwikama na nge na dibundu ya basantu. Sambu nani me fwanana ti Yehowa kuna na zulu? f Na kati ya bana ya Nzambi, g nani kele bonso Yehowa? Bo ke waka Nzambi boma na lukutakanu1 ya basantu; h Yandi kele nene mpi ke pesaka boma na bayina yonso kele na nziunga na yandi. i O Yehowa Nzambi ya makesa, Nani kele ngolo bonso nge, O Yah? j Kwikama na nge me ziunga nge. k Nge ke yalaka kudasuka ya nzadi-mungwa; l Ntangu bitembo na yo ke tombukaka, nge ke lembikaka yo. m Nge me bedisa kibeni Rahabi n bonso muntu yina bo me fwa. o
89:2 1 Na kisina, “tungama.” 89:4 1 Na kisina, “nkuna.” 89:7 1 To “dibundu.”
990 KAPU 89 a 1Bs 16:41 Yez 54:10
b 2Sa 7:8 1Bn 8:16 Luk 1:32, 33
11
c Nk 132:11 Eze 34:23 Oze 3:5 Yoa 7:42
d 1Bs 17:11
12
Kus 22:16
e 2Sa 7:12, 13 Ebr 1:8
f Nk 40:5 Nk 71:19
13
g Yob 38:7 h Yez 6:2, 3 i Dan 7:9, 10 j 1Sa 2:2
14
Nk 84:12
k Kul 32:4 l Yer 31:35 m Nk 65:7 Nk 107:29
n Yez 30:7
15
o Kub 14:26 Kub 15:4
Ndonga ya 2 a Kub 3:20
16
Kul 4:34 Luk 1:51
b 1Bk 10:26 c 1Bs 29:11 Nk 50:12
17
d Yoz 19:22, 23 e Kul 3:8 Yoz 12:1
f Kub 6:6 g Kub 13:3
18
h Nk 44:3 i Kul 32:4 Nk 71:19 Kus 15:3
j Kub 34:6 Yer 9:24
k Kut 10:10 Nk 98:6
l Nk 28:7 m 1Sa 2:10 n Nk 2:6
19
Nge me panza bambeni na nge ti diboko na nge ya ngolo. a Zulu kele ya nge, mpi ntoto kele ya nge; b Ntoto yina ke butaka ti bima yina ke fulusaka yo c—nge muntu salaka yo. Nordi ti sudi—nge muntu gangaka yo; Tabore d ti Ermoni e ke kumisaka zina na nge na kiese. Diboko na nge kele kikesa; f Diboko na nge kele ngolo; g Diboko na nge ya kitata kele ya kunanguka. h Lunungu ti kusungama kele fondasio ya kiti na nge ya kimfumu; i Zola ya kwikama ti kwikama ke vandaka na ntwala na nge. j Kiese na bantu yina me zaba milolo ya kiese. k O Yehowa, bo ke tambulaka na nsemo ya luse na nge. Bo ke vandaka na kiese sambu na zina na nge kilumbu ya mvimba, Mpi na lunungu na nge, bo kele ya kunanguka. Sambu nge kele nkembo ya ngolo na bo, l Mpi kana nge ndima beto, ngolo1 na beto ta kuma mingi. m Sambu kitaninu na beto ke katuka na Yehowa, Ntotila na beto ke katuka na Santu ya Izraele. n Na ntangu yina nge tubilaka bantu na nge ya kwikama na mbona-meso nde: “Mono me pesa ngolo na muntu mosi ya ngolo; o Mono me nangula muntu mosi ya bo me solaka na kati ya bantu. p
o 1Sa 18:14 p 2Sa 7:8
89:17 1 Na kisina, “kibongo.”
991 20 Mono me mona Davidi nsadi na mono; a Mono me tula yandi mafuta na mono ya santu. b 21 Diboko na mono ta sadisa yandi, c Mpi diboko na mono ta pesa yandi kikesa. 22 Mbeni mosi ve ta lomba yandi kitadi, Mpi muntu mosi ve ya kukonda lunungu ta niokula yandi. d 23 Mono ta zenga bambeni na yandi bitini-bitini na ntwala na yandi e Mpi mono ta fwa bantu yina ke mengaka yandi. f 24 Kwikama na mono mpi zola na mono ya kwikama kele ti yandi, g Mpi ngolo na yandi ta kuma mingi na nsadisa ya zina na mono. 25 Mono ta tula diboko1 na yandi na zulu ya nzadi-mungwa Mpi diboko na yandi ya kitata na zulu ya banzadi. h 26 Yandi ta binga mono: ‘Nge kele Tata na mono, Nzambi na mono mpi Ditadi ya luguluku na mono.’ i 27 Mpi mono ta tula yandi bonso mwana ya ntete, j Muntu ya kunanguka na kati ya bantotila ya ntoto. k 28 Mono ta tanina zola na mono ya kwikama sambu na yandi kimakulu, l Mpi kuwakana na mono ti yandi ta fwa ve ata fioti. m 29 Mono ta tedimisa mwana1 na yandi kimakulu Mpi mono ta sala nde kiti na yandi ya kimfumu kuzinga mingi bonso zulu. n 89:25 1 To “kiyeka.” 89:29 1 Na kisina, “nkuna.”
NKUNGA 89:20-39 KAPU 89 a Bis 13:22 b 1Sa 16:12, 13 Bis 10:38
c Nk 80:17 Yez 42:1
d 1Bs 17:9 e 2Sa 3:1 2Sa 7:9
f Nk 110:1 g 2Sa 7:15 1Bs 17:13 Bis 13:34
h 1Bn 4:21 Nk 72:8
i 2Sa 22:47 Nk 18:2
j Nk 2:7 Ebr 1:5
k 1Tm 6:15 Kus 1:5 Kus 19:16
l Bis 13:34 m 2Sa 23:5 Nk 89:34
n Yez 9:7 Yer 33:17 Ebr 1:8
Ndonga ya 2 a 2Sa 7:14 1Bn 11:14, 31
b 2Sa 7:15 1Bn 11:32, 36
c Yer 33:20, 21 d Yak 1:17 e Kut 23:19 Nk 132:11
f 2Sa 7:16, 17 Nk 72:17 Yez 11:1 Yer 23:5 Yoa 12:34 Kus 22:16
g Dan 7:14 Luk 1:32, 33
h 1Bs 28:9
30 Kana bana na yandi kubikisa nsiku na mono Mpi bo tambula ve na kuwakana ti bantuma1 na mono, 31 Kana bo fwa bansiku na mono Mpi bo zitisa ve bantuma na mono, 32 Mono ta pesa bo ndola ti nti sambu na kukonda bulemfu1 na bo. a Mpi ti fimbu sambu na bifu na bo. 33 Kansi mono ta yambula ve ata fioti zola na mono ya kwikama sambu na yandi b To kukonda kulungisa lusilu na mono.1 34 Mono ta fwa ve kuwakana na mono, c To kusoba mambu yina munoko na mono me tuba. d 35 Mono me zenga kieleka na busantu na mono, mbala mosi imene; Mono ta tubila ve Davidi luvunu. e 36 Bana1 na yandi ta zinga kimakulu; f Kiti na yandi ya kimfumu ta zinga bonso ntangu na ntwala na mono. g 37 Bonso ngonda, yo ta tulama ngolo kimakulu Bonso mbangi ya kwikama na zulu.” (Sela) 38 Kansi nge mosi me buya yandi mpi me losa yandi; h Nge me wila muntu yina nge me tulaka mafuta makasi. 39 Nge me losa kuwakana ya nge salaka ti nsadi na nge; Nge me vweza mpu na yandi ya kimfumu na mutindu nge me losa yo na ntoto. 89:30 1 To “balusambisu.” 89:32 1 To “kukolama.” 89:33 1 Na kisina, “To kuta luvunu na kwikama na mono.” 89:36 1 Na kisina, “Nkuna.”
BANKUNGA 89:40–90:4
992
40 Nge me bwisa bibaka na yandi yonso ya matadi;1 Nge me kumisa balupangu na yandi ya ngolo mayumbu. 41 Bantu yonso yina ke luta pene-pene me yiba-yiba bima na yandi; Bantu yina ke zingaka pene-pene na yandi ke pesa yandi nsoni. a 42 Nge me nungisa bambeni na yandi;1b Nge me sala nde bambeni na yandi yonso kuwa kiese. 43 Nge me vutula mpi mbele na yandi ya bitumba na nima, Nge me sala nde yandi bela bitumba. 44 Nge me sukisa lukumu na yandi Mpi nge me losa kiti na yandi ya kimfumu na ntoto. 45 Nge me kumisa nkufi bilumbu ya kileke na yandi; Nge me lwatisa yandi nsoni. (Sela) 46 Tii nki ntangu, O Yehowa, nge ta kudibumba? Keti yo ta vanda kimakulu? c Keti makasi na nge ta landa kupela bonso tiya? 89:40 1 To “bisika na yandi ya lutaninu ya matadi.” 89:42 1 Na kisina, “me nangula diboko ya kitata ya bambeni na yandi.”
KAPU 89 a Kul 28:37
b Kul 28:25
c Nk 13:1
Ndonga ya 2 a Yob 7:7 Nk 39:5
b Yob 30:23 Nk 49:7, 9
c 2Sa 7:12-15 Nk 132:11 Yez 55:3
d Nk 41:13 Nk 72:18
47 Yibuka mutindu luzingu na mono kele nkufi! a Keti nge gangaka bantu yonso kukonda kikuma? 48 Inki muntu lenda zinga mpi kufwa ve? b Keti yandi lenda kudigulusa1 na ngolo ya Maziamu?2 (Sela) 49 O Yehowa, wapi mambu na nge ya ntama ya ke monisa zola ya kwikama, Yina nge zengaka kieleka na Davidi sambu na yo na kwikama na nge? c 50 O Yehowa, yibuka masota yina bo ke sosila bansadi na nge; Mutindu mono fwete nata1 masota ya bantu yonso; 51 A mutindu bambeni na nge me finga, O Yehowa; A mutindu bo me finga konso kitambi ya muntu yina nge me tulaka mafuta. 52 Bika Yehowa kubaka lukumu kimakulu. Amen mpi Amen. d 89:48 1 To “gulusa moyo na yandi.” 2 Na kisina, “diboko ya Sheole,” disongidila, maziamu ya bantu yonso. Tala Bantendula ya Bangogo. 89:50 1 Na kisina, “nata na ntulu na mono.”
MUKANDA YA IYA (Bankunga 90-106) Kisambu ya Moize, muntu ya Nzambi ya kieleka. a
90
O Yehowa, nge kele kisika yina beto ke zingaka1b na bandonga yonso ya bantu. 2 Na ntwala nde bangumba kubutuka To nde nge basisa1 ntoto mpi ntoto ya ke butaka, c
90:1 1 To mbala ya nkaka, “kitininu na beto.” 90:2 1 To “basisa bonso ti mpasi ya ngolo.”
KAPU 90 a Kul 33:1 b Kul 33:27 Nk 91:1
c Yer 10:12
Ndonga ya 2 a Nk 93:2 Yez 40:28 Hab 1:12 1Tm 1:17 Kus 1:8 Kus 15:3 b Kuy 3:19 Nk 104:29 Nk 146:3, 4 Lon 3:20 Lon 12:7 c 2Pi 3:8
Katuka mvula na mvula tii mvula na mvula, nge kele Nzambi. a 3 Nge ke vutulaka muntu na mfututu; Nge ke tuba nde: “Beno vutuka, beno bana ya bantu.” b 4 Sambu na meso na nge bamvula funda kele kaka bonso mazono ntangu yo me luta, c
993 5
6
7
8
9
10
11
12
13
Kaka bonso nsungi ya kukengila na mpimpa. Nge me katula bo; a bo ke vila bonso ndosi; Na suka bo kele bonso matiti yina ke mena. b Na suka yo ke basisa bintuntu mpi yo ke kuma ya mpa, Kansi na nkokila yo ke kawuka mpi ke yuma. c Sambu makasi na nge ke fwa beto d Mpi nganzi na nge ke pesa beto boma ya ngolo. Nge ke tula bifu na beto na ntwala na nge;1e Nsemo ya luse na nge me basisa binsweki na beto na mpenza. f Bilumbu1 na beto ke mana malembe-malembe sambu na makasi na nge; Mpi bamvula na beto ke suka bonso mupepe.2 Nda ya luzingu na beto kele bamvula 70, To 80 g kana muntu kele ngolo kibeni.1 Kansi yo me fuluka ti mavwanga mpi mawa; Yo ke lutaka nswalu, ebuna beto ke pumbuka mpi ke kwenda. h Nani lenda bakisa ngolo ya makasi na nge? Nganzi na nge kele nene bonso boma yina bo fwete wa nge. i Longa beto mutindu ya kutanga bilumbu na beto j Sambu beto baka ntima ya mayele. Kwisa kuvutuka, O Yehowa! k Tii nki ntangu diambu yai ta landa kusalama? l
90:8 1 To “Nge me zaba bifu na beto.” 90:9 1 Na kisina, “Luzingu.” 2 To “mpema.” 90:10 1 To “sambu na ngolo ya kuswaswana.”
BANKUNGA 90:5–91:4 KAPU 90 a Yob 9:25
14
b Nk 103:15 1Pi 1:24
c Yob 14:2 d Kut 17:12, 13 Kul 32:22
15
e Yer 16:17 f Bin 24:12 Ebr 4:13
g 2Sa 19:34, 35 h Yob 14:10 Nk 78:39 Luk 12:20 Yak 4:13, 14
16
i Yez 33:14 Luk 12:5
j Nk 39:4
17
k Nk 6:4 l Nk 89:46
Ndonga ya 2 a Kul 32:36 Nk 135:14
b Nk 36:7 Nk 51:1 Nk 63:3 Nk 85:7
91
c Nk 149:2 d Nk 30:5 e Kul 2:14
2
f Kut 14:31 Yoz 23:14
g Nk 127:1 Bin 16:3 Yez 26:12 1Bk 3:7
3
KAPU 91 h Nk 27:5 Nk 31:20 Nk 32:7
i Nk 57:1 j Nk 18:2 Bin 18:10
k Bin 3:5 l Kub 19:4 Kul 32:11 Rut 2:12
m Nk 57:3 Nk 86:15
n Kuy 15:1 Nk 84:11
Wila bansadi na nge mawa. a Fulusa beto ti zola na nge ya kwikama b na suka, Sambu beto tula milolo ya kiese mpi beto yangalalac bilumbu na beto yonso. Sala nde bilumbu yina beto ke wa kiese kufwanana ti bilumbu yina nge monisaka beto mpasi, d Sambu beto monaka mpasi bamvula mingi. e Bika bansadi na nge kumona kisalu na nge, Mpi bika bana na bo kumona lukumu na nge. f Bika ntima ya mbote ya Yehowa Nzambi na beto kuvanda ti beto; bika nge tomisa1 kisalu ya maboko na beto. Ee, tomisa1 kisalu ya maboko na beto. g Konso muntu yina ke zingaka na kisika ya kinsweki ya Muntu ya Kuluta Zulu h Ta zinga na nsi ya kivudi ya Nkwa-Ngolo Yonso. i Mono ta tuba na Yehowa nde: “Nge kele kitininu na mono mpi kisika na mono ya ngolo ya lutaninu, j Nzambi na mono yina mono ke tudilaka ntima.” k Sambu yandi ta gulusa nge na mutambu ya muntu ya ke kangaka bandeke, Na kipupa yina ke fwaka. Yandi ta fika nge ti mapapu na yandi,1 Mpi nge ta tina na nsi ya mapapu na yandi. l Kwikama na yandi m ta vanda kitaninu ya nene n mpi kibaka ya lutaninu.
4
90:17 1 To “kumisa ngolo.” 91:4 1 To “ta kanga nzila ti mapapu na yandi sambu bo pusana ve pene-pene na nge.”
BANKUNGA 91:5–92:7 5 Nge ta wa ve boma ya ngolo ya mpimpa, a To ya tolo-tolo yina ke pumbuka na mwini, b 6 Kipupa yina ke tambula na mpimpa, To lufwa yina ke bebisaka na midi. 7 Difunda mosi ta bwa pene-pene na nge Mpi mafunda kumi na diboko na nge ya kitata, Kansi yo ta kuma ve pene-pene na nge. c 8 Nge ta mona yo kaka na meso na nge Ntangu nge ke mona ndola1 ya bantu ya mbi. 9 Sambu nge tubaka nde: “Yehowa kele kitininu na mono,” Nge me kumisa Muntu ya Kuluta Zulu kisika nge ke zingaka;1d 10 Kisumbula mosi ve ta bwila nge, e Mpi mpasi mosi ve ta kwisa pene-pene ya tenta na nge. 11 Sambu yandi ta pesa bawanzio na yandi nsiku f sambu na nge, Sambu na kutanina nge na banzila na nge yonso. g 12 Bo ta nata nge na maboko na bo, h Sambu dikulu na nge kututana ve na ditadi. i 13 Nge ta niata mwana-ntambu mpi kobra; Nge ta niata ntambu yina kele ti mika mingi na nkingu mpi nioka ya nene. j 14 Nzambi tubaka nde: “Sambu yandi ke zolaka mono,1 mono ta gulusa yandi. k 91:8 1 Na kisina, “lufutu.” 91:9 1 To mbala ya nkaka, “nzo na nge ya ngolo; kitininu na nge.” 91:14 1 Na kisina, “yandi me vukana ti mono.”
994 KAPU 91 a Nk 121:4, 6 Yez 60:2
b Nk 64:2, 3 Yez 54:17
c Kub 12:13 d Nk 71:3 Nk 90:1
e Bin 12:21 f 2Bn 6:17 Nk 34:7 Mat 18:10
Mono ta tanina yandi sambu yandi me zaba1 zina na mono. a 15 Yandi ta binga mono, mpi mono ta ndima. b Mono ta vanda ti yandi na ntangu ya mpasi. c Mono ta gulusa yandi mpi ta pesa yandi nkembo. 16 Mono ta pesa yandi luzingu ya nda, d Mpi mono ta sala nde yandi mona mutindu mono ke gulusaka.”1e
g Kub 23:20
Miziki. Nkunga ya kilumbu ya Kisabatu.
Ebr 1:7, 14
h Yez 63:9 i Nk 37:24
kele mbote na kupesa 92 YoYehowa matondo f
Mat 4:6 Luk 4:10, 11
j Luk 10:19 k Nk 18:2
Ndonga ya 2 a Nk 9:10 Bin 18:10
2
3
b Bar 10:13 Ebr 5:7
c Nk 138:7 Yez 43:2
4
d Nk 21:1, 4 Bin 3:1, 2
e Yez 45:17
KAPU 92 f Nk 50:23
5
g Yez 63:7 h 1Bs 15:16 1Bs 25:6 2Bs 29:25
6
i Nk 40:5 Nk 145:4 Lon 3:11 Kus 15:3
j Yob 26:14 Bar 11:33
k Nk 14:1 1Bk 2:14
7
Mpi na kuyimba bankunga1 sambu na kukumisa zina na nge, O Muntu ya Kuluta Zulu, Na kuzabisa zola na nge ya kwikama g na suka Mpi kwikama na nge na mpimpa, Kumosi ti kima ya kubudila miziki ya kele ti bansinga kumi mpi kidare ya fioti, Ti makelele ya kitoko ya kidare. h Sambu nge me pesa mono kiese, O Yehowa, sambu na bisalu na nge; Mono ke tula milolo ya kiese sambu na bisalu ya maboko na nge. Bisalu na nge kele nene kibeni, O Yehowa! i Mabanza na nge kele mudindu kibeni! j Muntu mosi ve ya kukonda mayele lenda zaba yo; Mpi zoba mosi ve lenda bakisa yo: k Kana bantu ya mbi kumena bonso matiti ya mbi1
91:14 1 To “yandi ke ndimaka.” 91:16 1 To “mona luguluku ya me katuka na mono.” 92:1 1 To “kubula miziki.” 92:7 1 To “matiti.”
995
8 9
10
11
12
13
14
15
Mpi bantu yonso ya ke salaka mambu ya mbi kukuma mingi, Yo kele sambu bo manisa bo kimakulu. a Kansi nkembo na nge kele mingi kimakulu, O Yehowa. Ya kieleka, O Yehowa, tala mutindu bambeni na nge me bwa, Tala mutindu bambeni na nge ta fwa; Bantu yonso ya ke salaka mambu ya mbi ta panzana. b Kansi nge ta kumisa ngolo na mono mingi bonso ya mpakasa ya bakala; Mono ta pakula mafuta ya mpa na mpusu na mono. c Meso na mono ta tala mutindu bambeni na mono ta bwa; d Makutu na mono ta wa ntangu bantu ya mbi yina ke nwanisa mono ta bwa. Kansi muntu ya lunungu ta yela bonso diba Mpi yandi ta kuma nene bonso nti ya sedre na Libani. e Bo me kunaka bo na nzo ya Yehowa; Bo ke yela na bibansala ya Nzambi na beto. f Ata na kimununu1 bo ta landa kaka kuyela; g Bo ta vanda kaka ngolo2 mpi ya mubisu, h Bo ke tuba nde Yehowa kele mbote. Yandi kele Ditadi na mono, i muntu yina kukonda lunungu ke vandaka ve na yandi. Yehowa me kuma Ntotila! j Yandi me lwata bunene; Yehowa me lwata ngolo;
93
92:14 1 To “ntangu bo ta basika nsuki ya mpembe.” 2 Na kisina, “mafuta.”
BANKUNGA 92:8–94:5 KAPU 92 a Nk 37:35, 38 Yer 12:1-3
b Kul 28:7 Nk 68:1
c Nk 23:5
2
d Nk 37:34 e Nk 52:8 Yez 61:3 Yez 65:22
f Nk 100:4
3
g Nk 71:18 Bin 16:31 Yez 40:31 Yez 46:4
h Yer 17:7, 8
4
i Kul 32:4
KAPU 93 j Nk 96:10 Nk 97:1 Yez 52:7 Kus 11:17 Kus 19:6
5
Ndonga ya 2 a Nk 145:13 b Nk 90:2 c Nk 65:7
94
d Nk 8:1 Nk 76:4
2
e Nk 19:7 Nk 119:111
f Eze 43:12
3
1Pi 1:16
KAPU 94 g Kul 32:35 Nah 1:2 Bar 12:19
4
h Kuy 18:25 Bis 17:31
i Nk 31:23 j Nk 73:3 Nk 74:10
k Nk 14:4
Yandi me lwata yo bonso mukaba. Ntoto1 kele ya kutulama ngolo; Yo lenda nikana ve. Kiti na nge ya kimfumu tulamaka ngolo katuka ntama; a Katuka ntangu ya kukonda nsuka, nge ke zingaka kaka. b O Yehowa, banzadi me dasuka, Banzadi me dasuka mpi me tula makelele ya ngolo; Banzadi ke landa kudasuka mpi kubula. Na zulu ya makelele ya bamasa mingi, Yina kele ngolo kuluta bitembo ya ngolo ya nzadi-mungwa, c Yehowa kele nene kuna na zulu. d Bangibusa na nge me fwana kibeni na kutudila ntima. e O Yehowa, busantu ke tomisaka1 nzo na nge f ntangu yonso. O Nzambi yina ke vutulaka mbi, Yehowa, g O Nzambi yina ke vutulaka mbi, sema! Telama, O zuzi ya ntoto. h Futa bantu ya lulendo yina bo me fwana na kubaka. i O Yehowa, tii nki ntangu bantu ya mbi, Tii nki ntangu bantu ya mbi ta landa kuyangalala? j Bo ke tuba mambu mingi ti lulendo; Bantu yonso ya ke salaka mambu ya mbi ke kudisikisa. Bo ke bedisa bantu na nge, O Yehowa, k
5
93:1 1 To “Ntoto ya ke butaka.” 93:5 1 To “me fwana na.”
NKUNGA 94:6-23 6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
Mpi bo ke niokula dikabu na nge. Bo ke fwa mufwidi ya nkento ti munzenza, Mpi bo ke fwa bana ya me konda batata. Bo ke tuba nde: “Yah ke mona ve; a Nzambi ya Yakobi ke tudila yo ve dikebi.” b Beno bakisa diambu yai, beno bantu ya me konda mayele; Beno bazoba, nki ntangu beno ta monisa kibeni mayele ya kubakisa mambu mbote-mbote? c Muntu yina salaka1 dikutu, keti yandi lenda wa ve? Muntu yina salaka disu, keti yandi lenda mona ve? d Muntu yina ke sungikaka makanda, keti yandi lenda nganina ve bantu? e Yandi Muntu ke pesaka bantu nzayilu! f Yehowa me zaba mabanza ya bantu, Nde yo kele mupepe ya mpamba. g O Yah, kiese na muntu yina nge ke sungika, h Yina nge ke longa nsiku na nge, i Sambu na kupesa yandi ngemba na bilumbu ya mpasi, Tii kuna bo ta timuna dibulu sambu na muntu ya mbi. j Sambu Yehowa ta yambula ve bantu na yandi, k Mpi yandi ta bikisa ve dikabu na yandi. l Sambu lusambisu ta vanda diaka ya lunungu, Mpi bantu yonso ya ntima ya kusungama ta landa yo. Nani ta nwanisa bantu ya mbi sambu na mono?
94:9 1 Na kisina, “kunaka.”
996 KAPU 94 a Nk 59:2, 7 Eze 8:12
b Nk 10:4, 11
17
Nk 73:3, 11 Yez 29:15
c Bin 1:22
18
d Nk 34:15 e Nk 9:5 Yez 10:12
f Nk 25:8 Yez 28:26 Yoa 6:45
19
g 1Bk 3:20 h Nk 119:71 Bin 3:11 1Bk 11:32 Ebr 12:5, 6
20
i Nk 19:8 j Nk 55:23 2Pi 2:9
21
k 1Sa 12:22 Nk 37:28 Ebr 13:5
l Kul 32:9
22
Ndonga ya 2 a Nk 124:2, 3 2Bk 1:10
b 1Sa 2:9 Nk 37:24 Nk 121:3 Bid 3:22
c Nk 86:17 Fil 4:6, 7
d Yez 10:1 Dan 6:7 Bis 5:27, 28
e Nk 59:3 f 1Bn 21:13 g Nk 18:2 h Bin 5:22 2Te 1:6
i 1Sa 26:9, 10
23
Nani ta sadisa mono na kunwana ti bantu ya ke salaka mambu ya mbi? Kana Yehowa vandaka ve nsadisi na mono, Mono1 zolaka kufwa2 ntama mingi ve. a Ntangu mono tubaka nde: “Dikulu na mono ke sietumuka,” Zola na nge ya kwikama, O Yehowa, landaka kusadisa mono. b Ntangu basusi1 lutilaka mono,2 Nge pesaka mono kikesa mpi nge lembikaka mono.3c Keti kiti ya kimfumu1 ya mbi lenda wakana ti nge Ntangu yo ke kana kubasisa mavwanga na zina ya nsiku? d Bo ke nwanisa muntu ya lunungu1 na nku e Mpi bo ke zengila muntu ya me sala mbi ve nkanu ya lufwa.2f Kansi Yehowa ta kuma kisika ya mbote ya kubumbana1 sambu na mono, Nzambi na mono kele ditadi na mono ya kutinina. g Yandi ta sala nde bisalu na bo ya mbi kuvutukila bo. h Yandi ta fwa bo1 sambu na mbi na bo mosi. Yehowa Nzambi na beto ta fwa bo.1i
94:17 1 To “Moyo na mono.” 2 Na kisina, “kuzinga na pima.” 94:19 1 To “bangindu ya ke yangisa.” 2 To “kumaka mingi na kati na mono.” 3 To “Kulembika na nge lembikaka moyo na mono.” 94:20 1 To “bamfumu; bazuzi.” 94:21 1 To “moyo ya muntu ya lunungu.” 2 Na kisina, “Mpi bo ke tuba nde menga ya muntu ya me sala mbi ve me nata makambu (me sala mbi).” 94:22 1 To “kisika ya kutinina ya kunanguka.” 94:23 1 Na kisina, “ta kumisa bo pima.”
997
95 2
3
4
5
6
7
8
9
Beno kwisa, beto tula milolo ya kiese sambu na Yehowa! Beto tula milolo ya kununga sambu na ditadi na beto ya luguluku. a Beto kota na ntwala na yandi1 ti makabu ya kupesa matondo; b Beto yimba mpi beto tula milolo ya kununga sambu na yandi. Sambu Yehowa kele Nzambi ya nene, Ntotila ya nene na zulu ya banzambi yonso ya nkaka. c Nsi kibeni ya ntoto kele na diboko na yandi; Bansongi ya ngumba kele ya yandi. d Nzadi-mungwa, yina yandi salaka, kele ya yandi, e Mpi maboko na yandi salaka ntoto ya kuyuma. f Beno kwisa, bika beto sambila mpi beto fukama; Bika beto fukama na ntwala ya Yehowa muntu yina salaka beto. g Sambu yandi kele Nzambi na beto, Mpi beto kele bantu ya nseke na yandi, Mameme ya yandi ke kebaka.1h Bubu yai kana beno wa ndinga na yandi, i Beno kumisa ve ntima na beno ngolo bonso na Meriba,1j Bonso na kilumbu ya Massa2 na ntoto-makanga. k Ntangu ba-nkaka na beno mekaka mono; l Bo tulaka ntembe ti mono, ata bo monaka bisalu na mono. m
95:2 1 Na kisina, “na ntwala ya luse na yandi.” 95:7 1 Na kisina, “ya maboko na yandi.” 95:8 1 Yo ke tendula “Kuswana.” 2 Yo ke tendula “Kumeka; Mumekamu.”
BANKUNGA 95:1–96:7 KAPU 95 a 2Sa 22:47 b Nk 50:23 Nk 100:4
c Kub 18:11 Yer 10:10 1Bk 8:5, 6
d Amo 4:13 Amo 9:3
e Yer 5:22 f Kuy 1:9, 10 g Nk 100:3 Mat 4:10 Kus 14:7
h Nk 23:1 Yez 40:11
i Ebr 3:7-11 Ebr 4:7
j Ebr 3:15 k Kub 17:7 l Nk 78:18 1Bk 10:9
m Kut 14:22, 23
Ndonga ya 2 a Kuy 2:3 Kut 14:22, 23 Ebr 4:3
KAPU 96 b Nk 33:3 Nk 40:3 Nk 98:1 Nk 149:1 Yez 42:10
c 1Bs 16:23-25 Nk 66:4
d Nk 40:10 Nk 71:15 Yez 52:7
e Mat 28:19 1Pi 2:9 Kus 14:6
f Nk 97:7 Yez 44:10
g 1Bs 16:26 1Bk 8:4
h Kub 24:9, 10 Yez 6:1-3 Eze 1:27, 28 Kus 4:2, 3
i 1Bs 16:27 1Bs 29:11
10 Bamvula 40 mono waka ndonga yina ya bantu nzanzi, mpi mono tubaka nde: “Bo kele bantu yina ke vilaka nzila konso ntangu na bantima na bo; Bo me longukaka ve na kuzaba banzila na mono.” 11 Yo yina mono zengaka kieleka na makasi na mono nde: “Bo ta kota ve na kupema na mono.” a Beno yimbila Yehowa nkunga ya mpa. b Ntoto ya mvimba, beno yimbila Yehowa! c 2 Beno yimbila Yehowa; beno kumisa zina na yandi. Beno zabisa nsangu ya mbote ya luguluku na yandi konso kilumbu. d 3 Beno zabisa nkembo na yandi na makanda, Beno zabisa bisalu na yandi ya kuyituka na bantu yonso. e 4 Yehowa kele nene mpi yo me fwana kibeni na kukumisa yandi. Yandi ke pesaka boma mingi kuluta banzambi yonso ya nkaka. 5 Banzambi yonso ya bantu kele banzambi ya kukonda mfunu, f Kansi Yehowa muntu salaka zulu. g 6 Bunene1 ti lukumu kele na ntwala na yandi; h Ngolo ti kitoko kele na kisika na yandi ya santu. i 7 Beno mabuta ya bantu, beno pesa Yehowa yina me fwana na yandi, Beno pesa Yehowa yina me fwana na yandi sambu na
96
96:6 1 To “Nkembo.”
BANKUNGA 96:8–97:10 8
9
10
11
12
13
nkembo mpi ngolo na yandi. a Beno pesa Yehowa nkembo yina me fwana na zina na yandi; b Beno nata dikabu mpi beno kota na bibansala na yandi. Beno fukama na ntwala ya1 Yehowa ti bilele ya santu;2 Ntoto ya mvimba, beno tekita na ntwala na yandi! Beno zabisa na kati ya makanda nde: “Yehowa me kuma Ntotila. c Ntoto1 kele ya kutulama ngolo, yo lenda nikana ve. Yandi ta sambisa2 bantu na lunungu.” d Bika zulu kuyangalala, mpi bika ntoto kuvanda na kiese; Bika nzadi-mungwa ti bima yonso yina kele na kati na yo kutula makelele; e Bika banseke ti bima yonso yina kele na kati na yo kuvanda na kiese. f Na ntangu yina mosi, bika banti yonso ya mfinda kutula milolo ya kiese g Na ntwala ya Yehowa, sambu yandi ke kwisa,1 Yandi ke kwisa kusambisa ntoto. Yandi ta sambisa ntoto ya mvimba2 ti lunungu h Mpi yandi ta sambisa bantu na kwikama na yandi. i Yehowa me kuma Ntotila! j Bika ntoto kuvanda na kiese. k Bika bisanga mingi kuyangalala. l Matuti ti mpimpa ya ngolo kele na nziunga na yandi; m
97 2
96:9 1 To “Beno sambila.” 2 To mbala ya nkaka, “sambu na lukumu ya busantu na yandi.” 96:10 1 To “Ntoto ya ke butaka.” 2 To “ta samba diambu ya.” 96:13 1 To “me kwisa.” 2 To “ntoto ya ke butaka.”
998 KAPU 96 a 1Bs 16:28-33 Nk 29:1
b Nk 29:2 Nk 72:19
3
c Nk 93:1 Nk 97:1 Kus 11:15 Kus 19:6
d Nk 67:4
4
Nk 98:9
e Nk 98:7 f Nk 65:13 g 1Bs 16:33
5
h Kuy 18:25 Nk 9:8 Nk 98:9 Bis 17:31 2Pi 3:7
i Kul 32:4
6
KAPU 97 j Nk 96:10 Kus 11:16, 17 Kus 19:6
7
k Yez 49:13 l Yez 60:9 m Kub 20:21
Ndonga ya 2 a Nk 99:4 b Nk 50:3 Dan 7:9, 10
c Nah 1:2, 6
8
Mal 4:1
d Kub 19:16, 18 Nk 77:18 Nk 104:32
e Baz 5:5 Nah 1:5 Hab 3:6
9
f Hab 2:14 g Yer 10:14 h Yez 37:19 i Kub 12:12 Kub 18:11
j Yez 51:3 k Nk 48:11 l Kub 18:11 Yez 44:8
m Nk 34:14 Nk 101:3 Nk 119:104 Bar 12:9 Ebr 1:9
n Nk 37:28 Nk 145:20
o Dan 3:28 Mat 6:13
10
Kusungama ti lunungu kele fondasio ya kiti na yandi ya kimfumu. a Tiya ke basika na ntwala na yandi b Mpi yo ke yoka bambeni na yandi na bandambu yonso. c Banzasi na yandi ke pesa nsemo na insi; Ntoto ke mona yo mpi ke tekita. d Bangumba ke kuma masa-masa bonso mafuta na ntwala ya Yehowa, e Na ntwala ya Mfumu ya ntoto ya mvimba. Zulu ke zabisaka lunungu na yandi, Mpi bantu yonso ke monaka nkembo na yandi. f Bika bantu yonso yina ke sadilaka konso kiteki yina kuwa nsoni, g Bantu yina ke kudikumisaka sambu na banzambi na bo ya kukonda mfunu. h Beno fukimina1 yandi, beno yonso banzambi. i Sioni ke widikila mpi ke wa kiese; j Babwala1 ya Yuda kele na kiese Sambu na balusambisu na nge, O Yehowa. k Sambu nge, O Yehowa, nge kele Muntu ya Kuluta Zulu na ntoto ya mvimba; Nge kele na zulu kibeni ya banzambi yonso ya nkaka. l O beno bantu yina ke zolaka Yehowa, beno menga mambu ya mbi. m Yandi ke taninaka luzingu1 ya bantu na yandi ya kwikama; n Yandi ke gulusaka bo na maboko2 ya bantu ya mbi. o
97:7 1 To “sambila.” 97:8 1 Na kisina, “Bana-bankento.” 97:10 1 To “mioyo.” 2 To “ngolo.”
999
BANKUNGA 97:11–99:5
11 Nsemo me basika sambu na muntu ya lunungu a Mpi kiese sambu na bantu yina kele na ntima ya kusungama. 12 Beno wa kiese na Yehowa, beno bantu ya lunungu, Beno pesa matondo na zina na yandi ya santu.1 Nkunga.
yimbila Yehowa 98 Beno nkunga ya mpa, b
2
3
4
5
6
Sambu yandi me sala bima ya kuyituka. c Diboko na yandi ya kitata, diboko na yandi ya santu, me gulusa.1d Yehowa me zabisa nde yandi ke gulusaka; e Yandi me monisa lunungu na yandi na ntwala ya makanda. f Yandi me yibuka zola na yandi ya kwikama mpi kwikama na yandi sambu na nzo ya Izraele. g Ntoto ya mvimba me mona mutindu Nzambi na beto ke gulusaka.1h Ntoto ya mvimba, beno tula milolo ya kununga sambu na Yehowa. Beno vanda na kiese, beno tula milolo ya kiese, mpi beno yimba bankunga ya lukumu.1i Beno yimba bankunga1 sambu na kukumisa Yehowa ti kidare, Ti kidare mpi nkunga ya kitoko. Ti bampungi mpi makelele ya kibongo j
97:12 1 Na kisina, “Beno yibuka busantu na yandi mpi beno pesa matondo na zina na yandi.” 98:1 1 To “me sadisa yandi na kununga.” 98:3 1 To “ke nungaka.” 98:4 1 To “beno bula miziki.” 98:5 1 To “bula miziki.”
KAPU 97 a Nk 112:4 Bin 4:18 Yez 30:26 Mik 7:9
7
KAPU 98 b Nk 33:3 Nk 96:1 Nk 149:1 Yez 42:10
c Kub 15:11
8
Nk 111:2
d Kub 15:6 Yez 52:10 Yez 59:16 Yez 63:5
9
e Luk 2:30, 31 f Yez 5:16 g Lev 26:42 Luk 1:54, 55
h Yez 49:6 Bis 28:28 Bar 10:18
99
i Nk 47:1 Nk 67:4
j Kut 10:10 1Bs 15:28 2Bs 29:27
Ndonga ya 2 a Yez 44:23 b Nk 9:8
2 3
Bis 17:31
c Nk 67:4 Nk 96:10 Bar 2:6
4
KAPU 99 d Nk 93:1 Kus 11:17
e Kub 25:22 f Nk 83:18 g Nk 8:1 Nk 148:13 Kus 15:4
h Yob 36:6 i Kul 10:17, 18 Yer 9:24
j Kub 15:2 k 1Bs 28:2 Nk 132:7
l Lev 19:2
Beno tula milolo ya kununga na ntwala ya Ntotila, Yehowa. Bika nde nzadi-mungwa ti bima yonso yina kele na kati na yo kutula makelele, Ntoto1 ti bantu yina ke zingaka na kati na yo. Bika banzadi kubula maboko; Bika bangumba kutula milolo ya kiese kumosi a Na ntwala ya Yehowa, sambu yandi ke kwisa1 kusambisa ntoto. Yandi ta sambisa ntoto ya mvimba2 na lunungu b Mpi yandi ta sambisa bantu na lunungu. c Yehowa me kuma Ntotila. d Bika bantu kutekita. Yandi me vanda na kiti ya kimfumu na zulu1 ya basherube. e Bika ntoto kunikana. Yehowa kele nene na Sioni, Mpi yandi kele na zulu kuluta bantu yonso. f Bika bo kumisa zina na nge ya nene g Sambu yo ke pesa boma mpi yo kele santu. Yandi kele ntotila ya ngolo yina ke zolaka lunungu. h Nge me tulaka ngolo mambu yina kele ya kusungama. Nge me tula lunungu mpi kusungama i na Yakobi. Beno kumisa Yehowa Nzambi na betoj mpi beno fukama1 na ntwala ya kazune na yandi; k Yandi kele santu. l
5
98:7 1 To “Ntoto yina ke butaka.” 98:9 1 To “me kwisa.” 2 To “ntoto ya ke butaka.” 99:1 1 To mbala ya nkaka, “na katikati.” 99:5 1 To “sambila.”
BANKUNGA 99:6–101:5 6 Moize ti Aroni vandaka na kati ya banganga-nzambi na yandi, a Mpi Samuele vandaka na kati ya bantu yina vandaka kubinga zina na yandi. b Bo vandaka kubinga Yehowa, Mpi yandi vandaka kundima. c 7 Yandi vandaka kusolula ti bo katuka na dikunzi ya dituti. d Bo zitisaka bangibusa na yandi mpi nsiku yina yandi pesaka bo. e 8 O Yehowa Nzambi na beto, nge pesaka bo mvutu. f Nge vandaka Nzambi yina vandaka kulolula bo, g Kansi nge pesaka bo ndola1 sambu na masumu na bo. h 9 Beno kumisa Yehowa Nzambi na beto i Mpi beno fukama1 na ntwala ya ngumba na yandi ya santu, j Sambu Yehowa Nzambi na beto kele santu. k Nkunga ya kupesa matondo.
tula milolo ya ku100 Beno nunga sambu na Ye-
howa, beno bantu yonso ya ntoto. l 2 Beno sadila Yehowa na kiese. m Beno kota na ntwala na yandi ti milolo ya kiese. 3 Beno zaba1 nde Yehowa kele Nzambi. n Yandi muntu salaka beto, mpi beto kele bantu na yandi.2o Beto kele bantu na yandi mpi mameme ya nseke na yandi. p
99:8 1 Na kisina, “nge vutudilaka bo mbi.” 99:9 1 To “sambila.” 100:3 1 To “ndima.” 2 To mbala ya nkaka, “kansi beto mosi ve.”
1000 KAPU 99 a Kub 24:6 Kut 14:19, 20
b 1Sa 7:9 c Kub 15:24, 25 1Sa 15:10
d Kub 19:9 e Kub 40:16 1Sa 12:3
f Kul 9:19 g Mik 7:18
4 Beno kwisa kukota na bakielo na yandi ti makabu ya kupesa matondo, a Beno kwisa kukota na bibansala na yandi ti nkunga ya lukumu. b Beno pesa yandi matondo; beno kumisa zina na yandi. c 5 Sambu Yehowa kele mbote; d Zola na yandi ya kwikama ke zingaka kimakulu, Mpi kwikama na yandi na bandonga yonso ya bantu. e
h Kub 34:6, 7 i Kub 15:2 j Nk 2:6
Ya Davidi. Nkunga.
ta yimba sambu 101 Mono na zola ya kwikama
k 1Sa 2:2 Yez 6:3
KAPU 100 l Nk 95:1, 2
2
Nk 98:4
m Kul 12:12 Neh 8:10
n Kul 6:4 o Nk 149:2
3
p Nk 95:6, 7 Eze 34:31 1Pi 2:25
Ndonga ya 2 a Nk 50:23 Nk 66:13 Nk 122:1, 2
b Nk 65:4
4
c Nk 96:2 Ebr 13:15
d Nk 86:5 Luk 18:19
e Kub 34:6, 7 Kul 7:9 Nk 98:3
5
mpi lunungu. O Yehowa, mono ta yimba bankunga1 sambu na kukumisa nge. Mono ta sala mambu ti ngangu mpi kukonda kifu.1 Inki ntangu nge ta kwisila mono? Mono ta tambula ti ntima ya kwikama f na kati ya nzo na mono. Mono ta tula ve ata kima mosi ya kukonda mfunu1 na ntwala ya meso na mono. Mono ke mengaka bisalu ya bantu yina ke yambulaka mambu ya mbote; g Mono ta vanda ve ti kima ya kusala ti bo.2 Ntima ya mbi kele ntama ti mono; Mono ta ndima1 ve mambu ya mbi. Konso muntu yina ke kusilaka nkweno na yandi makambu na kinsweki, h Mono ta kanga yandi munoko.1
KAPU 101 f 1Bn 9:4 Nk 78:70, 72
g Nk 97:10 h Bin 20:19
101:1 1 To “ta bula miziki.” 101:2 1 To “mpi kwikama.” 101:3 1 To “ya mpamba-mpamba.” 2 To “Bisalu na bo ke kangama ve ti mono.” 101:4 1 Na kisina, “zaba.” 101:5 1 To “ta fwa yandi.”
1001 Konso muntu yina kele ti meso ya lulendo mpi ntima ya kudisonga, Mono ta ndima yandi ve. 6 Mono ta tala bantu ya kwikama ya ntoto, Sambu bo zinga ti mono. Muntu yina ke tambulaka kukonda kifu1 ta sadila mono. 7 Muntu mosi ve ya ke kusaka ta zinga na nzo na mono, Mpi muntu mosi ve ya luvunu ta telama na ntwala na mono.1 8 Konso suka, mono ta kanga munoko ya1 bantu yonso ya mbi ya ntoto, Sambu na kukatula bantu yonso ya ke salaka mambu ya mbi na mbanza ya Yehowa. a Kisambu ya muntu yina bo ke niokula ntangu yandi me konda kivuvu1 mpi ke zabisa Yehowa mambu yina ke yangisa yandi. b
102
O Yehowa, wa kisambu na mono; c Bika kudila na mono sambu na kulomba lusadisu kukumina nge. d 2 Kubumbila mono ve luse na nge ntangu mono kele na mpasi. e Tudila mono dikutu;1 Pesa mono mvutu nswalu ntangu mono ke binga nge. f 3 Sambu bilumbu na mono ke vila bonso midinga, Mpi mikwa na mono ke pela bonso mumbunda ya tiya. g 4 Ntima na mono me lemba bonso matiti mpi yo me yuma, h Sambu mono me vila kudia madia na mono.
101:6 1 To “na kwikama.” 101:7 1 Na kisina, “na ntwala ya meso na mono.” 101:8 1 To “ta fwa.” 102:Zulu 1 To “me lemba.” 102:2 1 To “Fumbama mpi widikila mono.”
BANKUNGA 101:6–102:14 KAPU 101 a Bin 20:8
KAPU 102 b Nk 61:2 Nk 142:2
c Nk 55:1 Dan 9:17
d Kub 2:23 e Nk 27:9 Bid 1:20
f Nk 143:7 Yez 65:24
g Bid 1:13 h Nk 143:4
Ndonga ya 2 a Nk 6:6 Nk 38:8
b Yob 19:20 Bin 17:22
c Nk 38:11 d Nk 31:11 Nk 74:10 Nk 79:4
e Bid 3:15 f Nk 80:5 g Nk 39:5 h Yob 14:1, 2 Nk 102:4
i Nk 90:2 j Kub 3:15 k Yez 49:15 l Yez 60:10
5 Sambu mono ke dila ngolo, a Mikwa na mono me kangama na nsuni na mono. b 6 Mono me fwanana ti pelikane ya ntoto-makanga; Mono kele bonso kikungulu ya fioti na bisika yina me bebaka. 7 Mono ke lala ve mpongi;1 Mono kele bonso ndeke yina kele yo mosi na ludi. c 8 Bambeni na mono ke sosila mono kilumbu ya mvimba. d Bantu yina ke seka mono1 ke sadila zina na mono ntangu bo ke singa. 9 Sambu mono ke dia putulu ya tiya bonso dimpa, e Mpi bima ya mono ke nwa me vukana ti mansanga, f 10 Sambu na nganzi na nge mpi makasi na nge, Sambu nge nangulaka mono kaka sambu na kulosa mono. 11 Bilumbu na mono kele bonso kivudi yina ke vila,1g Mpi mono ke yuma bonso matiti. h 12 Kansi nge ke bikalaka kimakulu, O Yehowa, i Mpi lukumu1 na nge ta zinga tii na bandonga yonso ya bantu. j 13 Ya kieleka nge ta telama mpi ta wila Sioni mawa, k Sambu yo kele ntangu ya kumonisila yo ntima na nge ya mbote; l Ntangu ya bo me tulaka me lunga. m 14 Sambu bansadi na nge ke monaka kiese na matadi na yo n
m Esd 1:1, 2 Yez 40:2 Dan 9:2
n Neh 2:3 Nk 137:5
102:7 1 To mbala ya nkaka, “Mono me konda mingi.” 102:8 1 To “ke sakana ti mono.” 102:11 1 To “ke kuma nda.” 102:12 1 To “zina.” Na kisina, “ngibusa.”
BANKUNGA 102:15–103:5 15
16
17
18
19
20
21
22 23
24
Mpi bo ke zolaka ata mfututu na yo. a Makanda ta wa zina ya Yehowa boma, Mpi bantotila yonso ya ntoto ta wa nkembo na nge boma. b Sambu Yehowa ta tunga diaka Sioni; c Yandi ta monika na nkembo na yandi. d Yandi ta tula dikebi na kisambu ya bantu yina bo me bikisa maboko mpamba; e Yandi ta vweza ve kisambu na bo. f Bo me sonika mambu yai sambu na ndonga ya bantu yina ke kwisa, g Sambu bantu yina me butuka1 ntete ve kukumisa Yah. Sambu yandi ke tala na nsi kuna na kisika na yandi ya kunanguka ya santu, h Yehowa ke monaka ntoto kuna na zulu, Sambu na kuwa kudila ya muntu ya boloko, i Sambu na kugulusa bantu yina bo me zengila nkanu ya lufwa, j Yo yina bo ta zabisa zina ya Yehowa na Sioni k Mpi lukumu na yandi na Yeruzalemi, Ntangu bantu mpi bimfumu Ke vukana sambu na kusadila Yehowa. l Yandi yibaka ngolo na mono na ntwala nde ntangu kulunga; Yandi kumisaka bilumbu na mono nkufi. Mono tubaka nde: “O Nzambi na mono, Kufwa mono ve na kati-kati ya luzingu na mono,
102:18 1 Na kisina, “me gangama.”
1002 KAPU 102 a Nk 79:1 b Yez 60:3 Zek 8:22
25
c Nk 147:2 Yer 33:7
d Yez 60:1 e Dan 9:20, 21
26
f Nk 22:24 g Nk 78:4 Bar 15:4
h 2Bs 16:9 i Kub 3:7
27
Yez 61:1
j 2Bs 33:12, 13 Nk 79:11
28
k Nk 9:13, 14 Nk 22:22 Yez 51:11
l Yez 11:10 Yez 49:22 Yez 60:3
Ndonga ya 2 a Nk 90:2
Ya Davidi.
mono kumisa1 103 Bika Yehowa;
Hab 1:12 Kus 1:8
b Nk 8:3 Yez 48:13 Ebr 1:10-12
2
c Yob 36:26 Mal 3:6 Yak 1:17
d Yez 66:22
3
KAPU 103 e Kul 8:2 Nk 105:5
f 2Sa 12:13
4
Yez 43:25
g Kub 15:26 Nk 41:3 Nk 147:3 Yez 33:24 Yak 5:15 Kus 21:4
h Nk 56:13 i Mik 7:18 j Nk 23:5
Nge muntu yina bamvula na nge ke vandaka na bandonga yonso ya bantu. a Nge tulaka bafondasio ya ntoto katuka ntama, Mpi zulu kele kisalu ya maboko na nge. b Yo ta fwa, kansi nge, nge ta bikala; Kaka bonso lele, yo yonso ta nzuluka. Kaka bonso lele, nge ta yingisa yo, mpi yo ta fwa. Kansi nge kele kaka kiteso mosi, mpi bamvula na nge ta sukaka ve ata fioti. c Bana ya bansadi na nge ta zinga na lutaninu, Mpi bo ta kumisa bana na bo ngolo na ntwala na nge.” d
5
Bika nde bima yonso yina kele na kati na mono kukumisa zina na yandi ya santu. Bika mono kumisa1 Yehowa; Bika nde mono vila ve ata fioti mambu yonso ya yandi me salaka. e Yandi ke lolulaka bifu na nge yonso f Mpi ke belulaka maladi na nge yonso; g Yandi ke gulusa luzingu na nge na dibulu,1h Mpi ke lwatisa nge zola na yandi ya kwikama mpi mawa na yandi. i Yandi ke pesa nge bima mingi ya mbote j luzingu na nge ya mvimba, Yo yina kileke na nge ke kuma ya mpa bonso ya ngo-zulu. k
Nk 65:4
k Nk 51:12 Yez 40:31
103:1, 2 1 To “moyo na mono kukumisa.” 103:4 1 To “maziamu.”
1003
NKUNGA 103:6-22
6 Yehowa ke salaka mambu na mutindu ya kusungama a mpi na lunungu Sambu na bantu yonso yina bo ke niokula. b 7 Yandi zabisaka banzila na yandi na Moize, c Mpi bisalu na yandi na bana ya Izraele. d 8 Yehowa ke wilaka bantu mawa mpi ke fwilaka bo nkenda.1e Yandi ke waka makasi nswalu ve mpi kele ya kufuluka na zola ya kwikama.2f 9 Yandi ta monisa ve bifu na beto ntangu yonso, g Yandi ta vandaka mpi ve na makasi kimakulu. h 10 Yandi me sadila beto ve mambu na kutadila masumu na beto, i Yandi me vutudila beto mpi ve mambu yina me fwana na bifu na beto. j 11 Sambu mutindu zulu kele ya kunanguka kuluta ntoto, Mutindu mosi, zola na yandi ya kwikama kele nene sambu na bantu yina ke waka yandi boma. k 12 Mutindu kisika yina ntangu ke basikaka kele ntama ti kisika yina ntangu ke dindaka, Mutindu mosi mpi, yandi me tulaka mambu na beto ya mbi ntama ti beto. l 13 Mutindu tata ke wilaka bana na yandi mawa, Yehowa me wilaka bantu yina ke waka yandi boma mawa. m 14 Sambu yandi me zaba mbote mutindu yandi me salaka beto, n
m Nk 78:38
103:8 1 To “ke sadilaka bo mambu na luzitu yonso.” 2 To “ntima ya mbote.”
l Mat 13:41
KAPU 103 a Nk 9:8 b Nk 12:5
15
Bin 22:22, 23 Yak 5:4
c Kub 24:4 Kut 12:8
d Nk 147:19
16
e Yez 55:7 Yak 5:11
f Kub 34:6 Yoe 2:13 Yon 4:2
g Nk 30:5
17
h Yez 57:16 i Neh 9:31 j Esd 9:13 Nk 130:3 Yez 55:7
k Nk 103:17 Yez 55:9
18
l Lev 16:21, 22 Yez 43:25 Yer 31:34 Yez 49:15 Mal 3:17 Yak 5:15
19
n Nk 78:39
Ndonga ya 2 a Kuy 2:7
20
b Nk 90:5, 6 1Pi 1:24
c Yob 14:1, 2 d Luk 1:50 e Kub 20:6 f Kub 19:5
21
Kul 7:9 Nk 25:10
g 2Bs 20:6 Yez 66:1
h Nk 47:2 Nk 145:13 Dan 4:25
22
Yandi ke yibukaka nde beto kele mfututu. a Kansi muntu, bilumbu na yandi kele bonso bilumbu ya matiti; b Yandi ke yelaka bonso kintuntu ya bilanga. c Kansi ntangu mupepe ke bulaka, yo ke vandaka diaka ve, Bonso nde yo vandaka ve pana.1 Kansi zola ya kwikama ya Yehowa kele mvula na mvula1 Na bantu yina ke tinaka yandi boma, d Mpi lunungu na yandi na bana ya bana na bo, e Na bantu yina ke taninaka kuwakana na yandi f Mpi bantu yina ke zitisaka mbote-mbote bantuma na yandi. Yehowa me tulaka kiti na yandi ya kimfumu ngolo na zulu; g Mpi kimfumu na yandi ke yalaka bima yonso. h Beno kumisa Yehowa, beno yonso bawanzio na yandi, i yina kele ngolo mingi kibeni, Yina ke zitisaka ndinga na yandi, j ke lemfukilaka mungungu na yandi.1 Beno kumisa Yehowa, beno makesa na yandi yonso. k Bansadi na yandi yina ke salaka luzolo na yandi. l Beno kumisa Yehowa, beno bisalu na yandi yonso, Na bisika yonso yina yandi ke yalaka.1
i Dan 7:10 j 2Bn 19:35 Luk 1:19
k 1Bn 22:19 Nk 148:2 Luk 2:13, 14 Ebr 1:7
103:16 1 Na kisina, “Mpi kisika na yo ke zabaka yo diaka ve.” 103:17 1 To “katuka mvula na mvula tii mvula na mvula.” 103:20 1 Na kisina, “ke waka ndinga (makelele) ya mambu ya yandi ke tubaka.” 103:22 1 To “bisika yonso ya luyalu na yandi.”
NKUNGA 104:1-20 Bika nde mono kumisa1 Yehowa. Bika mono1 kumisa Yehowa. a O Yehowa Nzambi na mono, nge kele nene mingi. b Nge me lwata bunene2 ti lukumu. c Nsemod me ziunga nge bonso lele; Nge ke tandula zulu bonso lele ya tenta. e Yandi ke tula mabaya ya nene ya basuku na yandi ya zulu na bamasa yina kele na zulu,1f Yandi ke kumisa matuti pusu-pusu na yandi, g Yandi ke tambula na mapapu ya mupepe. h Yandi ke salaka nde bawanzio na yandi kuvanda bampeve, Bansadi na yandi kuvanda tiya ya ke yokaka. i Yandi me tedimisaka ntoto na bafondasio na yo; j Yo ta katuka ve na kisika na yo1 mvula na mvula. k Nge fikaka yo ti bamasa ya mudindu bonso ti lele. l Bamasa telamaka na zulu ya bangumba. Na kungana na nge, yo tinaka; m Na makelele ya kungana na nge, yo tinaka na boma —Bangumba tombukaka n mpi miwanda kulumukaka— Tii na kisika yina nge tulaka sambu na yo. Nge me tulaka ndilu yina yo fwete luta ve, o Sambu yo fika diaka ve ntoto ata fioti.
104 2
3
4
5
6
7
8
9
103:22 1 To “moyo na mono kukumisa.” 104:1 1 To “moyo na mono.” 2 To “nkembo.” 104:3 1 Na kisina, “na bamasa.” 104:5 1 To “ta nikana ve.”
1004 KAPU 104 a Nk 103:1 b Nk 86:10 c 1Bs 16:27 Eze 1:27, 28 Dan 7:9
d Yak 1:17 1Yn 1:5
e Yez 40:22 f Nk 18:11 Amo 9:6
g Kul 33:26 Yez 19:1
h 2Sa 22:11 Yob 38:1
i Eze 1:13 Ebr 1:7, 14
j Yob 38:4, 6 Nk 24:1, 2
k Lon 1:4 l Kuy 1:2 m Kuy 1:9 n Bin 8:25 o Yob 38:8-10 Nk 33:7 Bin 8:29 Yer 5:22
Ndonga ya 2 a Yob 38:37 Nk 147:8 Yer 10:13 Amo 9:6 Mat 5:45
b Nk 65:9 Bis 14:17
c Kuy 1:29, 30 Kuy 9:3
d Lon 9:7 e Lon 10:19 f Yer 8:7 g Yob 39:1 h Bin 30:26 i Kuy 1:16 Nk 19:6 Yer 31:35
j Kuy 1:5 Nk 74:16 Yez 45:7
10 Yandi ke tinda banto ya masa na miwanda; Yo ke kulumuka na kati-kati ya bangumba. 11 Yo ke pesa masa sambu na bambisi yonso ya mfinda; Bampunda ya mfinda ke manisa nzala na yo ya masa. 12 Bandeke ya zulu ke tungaka babuyamba na zulu na yo; Yo ke yimba na kati ya matiti ya me fuluka na balutangu. 13 Yandi ke losila bangumba masa katuka na basuku na yandi ya zulu. a Ntoto me fuluka ti bambuma ya bisalu na nge. b 14 Yandi ke sala nde matiti kuyela sambu na bangombe, Mpi bimenina sambu bantu kusadila yo, c Sambu na kubasisa madia na ntoto, 15 Mpi vinu yina ke pesaka ntima ya muntu kiese, d Mafuta yina ke semisaka luse, Mpi mampa yina ke pesaka ntima ya muntu ngolo. e 16 Banti ya Yehowa me fuluka, Banti ya sedre ya Libani yina yandi kunaka, 17 Kisika bandeke ke tungaka babuyamba. Nzo ya mubila f kele na banti ya yenevriye. 18 Bangumba ya kunanguka kele sambu na bankombo ya bangumba; g Matadi ya nene kele kitininu ya basimbidiki ya matadi. h 19 Yandi me salaka ngonda sambu yo vanda kidimbu ya bantangu yina bo me tulaka; Ntangu ke zabaka mbote ntangu na yo ya kudinda. i 20 Nge ke nataka mudidi, ebuna mpimpa ke bwaka, j
1005 21
22 23
24
25
26
27 28
29
30
Ntangu bambisi yonso ya mfinda ke tambulaka. Bana-bantambu1 ke ngana sambu na kukanga mbisi ya kudia, a Mpi yo ke lomba madia na yo na Nzambi. b Ntangu ntangu ke basika, Yo ke vutuka mpi ke lala na banzo na yo. Muntu ke kwenda na kisalu na yandi, Mpi yandi ke sala ngolo tii na nkokila. Bisalu na nge kele mingi kibeni, O Yehowa! c Nge me salaka yo yonso na mayele. d Ntoto me fuluka ti bima yina nge me salaka. Nzadi-mungwa, yina kele mudindu mpi nene mingi, Me fulukaka ti bima mingi ya moyo yina bo lenda tanga ve, ya fioti mpi ya nene. e Bamaswa ke tambulaka kuna, Mpi Leviatani,1f yina nge salaka sambu yo sakana na kati na yo. Bo yonso ke vingilaka nge Sambu nge pesa bo madia na nsungi na yo. g Bo ke lokutaka bima yina nge ke pesaka bo. h Kana nge kangula diboko na nge, bo ke fulukaka ti bima ya mbote. i Kana nge bumba luse na nge, bo ke kumaka kisaka-saka. Kana nge katula mpeve na bo, bo ke fwaka mpi ke vutukaka na mfututu. j Kana nge tinda mpeve na nge, bo ke gangama, k Mpi nge ke kumisaka ntoto ya mpa.
104:21 1 To “Bana-bantambu yina kele ti mika mingi na nkingu.” 104:26 1 Tala Bantendula ya Bangogo.
BANKUNGA 104:21–105:4 KAPU 104 a Amo 3:4 b Nk 147:9 c Neh 9:6 d Bin 3:19 Yer 10:12
e Kuy 1:21 f Yob 41:1 g Nk 136:25 Nk 145:15 Nk 147:9 Mat 6:26
h Luk 12:24 i Nk 107:9 Nk 145:16
j Kuy 3:19 Yob 34:14, 15 Nk 146:3, 4 Lon 3:19, 20 Lon 12:7
k Yob 33:4 Bis 17:28
Ndonga ya 2 a Kuy 1:31 b Kub 19:18 c Nk 13:6 d Nk 146:2 e Nk 37:10, 38 Bin 2:22
KAPU 105 f Nk 136:1 g 1Bs 16:8-13 Nk 96:3 Nk 145:11, 12 Yez 12:4
h Nk 77:12 Nk 119:27
i Yer 9:24 j Nk 119:2 k Amo 5:4 Sef 2:3
31 Nkembo ya Yehowa ta zinga kimakulu. Yehowa ta wa kiese na bisalu na yandi. a 32 Yandi ke talaka ntoto, mpi yo ke tekitaka; Yandi ke simbaka bangumba, mpi yo ke basisaka midinga. b 33 Mono ta yimbila Yehowa c luzingu na mono ya mvimba; Mono ta yimba bankunga1 sambu na kukumisa Nzambi na mono ntangu yonso ya mono kele na luzingu. d 34 Bika nde mabanza na mono kupesa yandi kiese.1 Mono ta yangalala na Yehowa. 35 Bansumuki ta vila na ntoto, Mpi bantu ya mbi ta vanda diaka ve. e Bika mono1 kumisa Yehowa. Beno kumisa Yah!2 Beno pesa Yehowa matondo, f beno binga zina na yandi, Beno zabisa bantu bisalu na yandi! g 2 Beno yimbila yandi, beno yimba bankunga1 sambu na kukumisa yandi, Beno yindulula2 bisalu na yandi yonso ya kuyituka. h 3 Beno kudikumisa sambu na zina na yandi ya santu. i Bika nde bantima ya bantu yina ke sosaka Yehowa kuwa kiese. j 4 Beno sosa Yehowa k mpi ngolo na yandi.
105
104:33 1 To “ta bula miziki.” 104:34 1 To mbala ya nkaka, “Bika nde kuyindulula ya ntima na mono sambu na yandi kuvanda yina ke pesa kiese.” 104:35 1 To “moyo na mono.” 2 To “Aleluya!” “Yah” kele zina ya Yehowa na bunkufi. 105:2 1 To “bula miziki.” 2 To mbala ya nkaka, “tubila.”
NKUNGA 105:5-23 5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
Beno sosa luse na yandi ntangu yonso. Beno yibuka bisalu ya kuyituka yina yandi me salaka, Bimangu na yandi mpi makambu yina yandi me zengaka, a Beno bana1 ya nsadi na yandi Abrahami, b Beno bana ya Yakobi, bantu ya yandi me solaka. c Yandi kele Yehowa Nzambi na beto. d Balusambisu na yandi kele na ntoto ya mvimba. e Yandi ke yibukaka kuwakana na yandi kimakulu, f Mambu yina yandi silaka,1 na bandonga funda ya bantu, g Kuwakana yina yandi salaka ti Abrahami, h Mpi ndefi yina yandi diaka na ntwala ya Izaki, i Yina yandi tulaka bonso nsiku sambu na Yakobi Mpi bonso kuwakana ya mvula na mvula sambu na Izraele, Nde, “Mono ta pesa nge insi ya Kanana j Bonso dikabu yina bo me pesa nge.” k Yo salamaka ntangu bo vandaka bantu fioti, l Ee, fioti kibeni, mpi bo vandaka banzenza na insi yina. m Bo tambula-tambulaka katuka na dikanda mosi tii na dikanda ya nkaka, Katuka na kimfumu mosi tii na bantu ya nkaka. n Yandi pesaka ve ata muntu mosi nzila ya kuniokula bo, o
105:6 1 Na kisina, “nkuna.” 105:8 1 Na kisina, “Ntuma yina yandi pesaka.”
1006 KAPU 105 a Kul 7:18, 19 b Kub 3:6
15
c Kub 19:5, 6 Yez 41:8
d Kub 20:2 Nk 100:3
16
e 1Bs 16:14-18 Yez 26:9 Kus 15:4
f Neh 1:5
17
g Kul 7:9 Luk 1:72, 73
h Kuy 17:1, 2 Kuy 22:15-18
18
i Kuy 26:3 j Kuy 12:7 Kuy 13:14, 15 Kuy 15:18 Kuy 26:3 Kuy 28:13
19
k Nk 78:55 l Kuy 34:30 m Kuy 17:8
20
Kuy 23:4 1Bs 16:19-22 Bis 7:4, 5
n Kuy 20:1 Kuy 46:6
21
o Kuy 31:7, 42
Ndonga ya 2 a Kuy 12:17 Kuy 20:2, 3
22
b Kuy 26:9, 11 c Kuy 41:30, 54 Kuy 42:5 Bis 7:11
d Kuy 37:28, 36 Kuy 45:4, 5 Kuy 50:20
e Kuy 39:20 f Bis 7:10 g Kuy 41:14 h Kuy 41:39-41 Kuy 41:48 Kuy 45:8
i Kuy 41:33, 38 j Kuy 46:4, 6
23
Kansi yandi nganinaka bantotila sambu na bo, a Nde, “Beno simba ve bantu ya mono me tulaka mafuta, Mpi beno sala ve bambikudi na mono ata kima mosi ya mbi.” b Yandi kotisaka nzala na insi yina; c Yandi zengaka kisika na bo ya kubaka mampa.1 Yandi tindaka na ntwala na bo muntu mosi Yina bo tekaka sambu yandi vanda mpika, Yozefi. d Bo kangaka makulu na yandi ti miniololo,1e Bo tulaka nkingu na yandi na bibende;2 Tii ntangu ndinga na yandi lunganaka, f Mambu yina Yehowa ke tubaka kumisaka yandi bunkete. Ntotila tindaka bantu sambu na kubasisa yandi, g Mfumu ya bantu pesaka yandi kimpwanza. Yandi kumisaka yandi mfumu ya bantu ya nzo na yandi, Muntu yina vandaka kutala bima na yandi yonso, h Sambu yandi vanda na kiyeka na zulu ya1 bamfumu na yandi mutindu yandi me zola2 Mpi sambu na kulonga bankuluntu na yandi mayele. i Ebuna Izraele kwisaka na Ezipte, j
105:16 1 Na kisina, “zengaka banti yonso ya mampa.” Yo ke monana bonso nde yo ke tubila banti yina bo vandaka kusadila sambu na kubumba mampa. 105:18 1 Na kisina, “monisaka makulu na yandi mpasi.” 2 To “Moyo na yandi kotaka na kibende.” 105:22 1 Na kisina, “yandi kanga.” 2 To “moyo na yandi ke mona mbote.”
1007 24
25
26
27
28
29
30 31
32
33
34
35
Mpi Yakobi zingaka bonso munzenza na insi ya Kami. Nzambi salaka nde bantu na yandi kubuta mingi; a Yandi kumisaka bo ngolo kuluta bambeni na bo, b Bayina yandi bikaka nde bantima na bo kukuma kumenga bantu na yandi, Sambu bo kanina bansadi na yandi. c Yandi tindaka nsadi na yandi Moize, d Mpi Aroni, e yina yandi solaka. Bo salaka bidimbu na yandi na kati na bo, Bimangu na yandi na insi ya Kami. f Yandi tindaka mudidi mpi insi yina kumaka mpimpa; g Bo kolamaka ve na mambu yina yandi tubaka. Yandi kumisaka bamasa na bo menga Mpi yandi fwaka bambisi na bo ya masa. h Insi na bo fulukaka ti makototo, i Ata na basuku ya ntotila. Yandi tindaka biningi-ningi sambu na kukota kuna Mpi bambembele na bateritware na bo yonso. j Yandi kumisaka mvula na bo mvula ya matadi Mpi yandi tindaka nzasi1 na insi na bo. k Yandi fwaka banti na bo ya vinu ti banti na bo ya bafige Mpi yandi buka-bukaka banti ya teritware na bo. Yandi tubaka nde bampasu fwete kota kuna, Bana ya bampasu yina bo lenda tanga ve. l Bo diaka bimenina yonso na insi yina,
105:32 1 To “baludimi ya tiya.”
NKUNGA 105:24-45 KAPU 105 a Kub 1:7 Bis 7:17
36
b Kub 1:8, 9 c Kub 1:10 Bis 7:18, 19
d Kub 3:10 Kub 4:12 Kub 6:11
37
e Kub 4:14 Kub 7:1
f Neh 9:10 Nk 78:43-51
38
g Kub 10:22, 23 h Kub 7:20, 21 i Kub 8:6
39
j Kub 8:17, 24 k Kub 9:23-26 l Kub 10:13-15
40
Ndonga ya 2 a Kub 12:29 b Kuy 15:13, 14 Kub 3:22 Kub 12:35, 36
41
c Kub 12:33 d Kub 14:19, 20
42
e Kub 13:21 f Nk 78:27 g Kub 16:12-15 Nk 78:24
43
h Kub 17:6 1Bk 10:1, 4
i Nk 78:15, 16
44
j Kuy 12:7 Kuy 15:13, 14 Kub 2:24 Kul 9:5
k Kut 33:3 l Yoz 11:23 Yoz 21:43 Neh 9:22 Nk 78:55 Bis 13:19
m Kul 6:10, 11 Yoz 5:11, 12
n Kul 4:40
45
Mpi bo diaka bambuma ya ntoto. Na nima yandi fwaka konso mwana ya ntete na insi na bo, a Luyantiku ya ngolo na bo ya kubuta. Yandi basisaka bantu na yandi ti arza mpi wolo; b Mpi muntu mosi ve bulaka sakuba na kati ya makanda na yandi. Ezipte waka kiese ntangu bo kwendaka, Sambu boma ya Izraele1 simbaka bo. c Yandi yalumunaka dituti sambu na kufika bo d Mpi tiya sambu na kupesa nsemo na mpimpa. e Bo lombaka, ebuna yandi nataka bandeke yina vandaka bonso bangwadi; f Yandi landaka kupesa bo mampa mingi yina katukaka na zulu. g Yandi kangulaka ditadi, mpi masa basikaka; h Yo kulumukaka na ntoto ya zelo na zelo bonso nzadi. i Sambu yandi yibukaka lusilu ya santu yina yandi silaka na Abrahami nsadi na yandi. j Yo yina yandi basisaka bantu na yandi na kiese, k Bantu yina yandi me solaka ti milolo ya kiese. Yandi pesaka bo bantoto ya makanda; l Bo bakaka dikabu ya bima yina bantu ya nkaka salaka ngolo na kubasisa, m Sambu bo tanina bantuma na yandi n Mpi bo zitisa bansiku na yandi. Beno kumisa Yah!1
105:38 1 Na kisina, “boma na bo.” 105:45 1 To “Aleluya!” “Yah” kele zina ya Yehowa na bunkufi.
NKUNGA 106:1-18
106 2
3
4
5
6
7
8
Beno kumisa Yah!1 Beno pesa Yehowa matondo, sambu yandi kele mbote; a Zola na yandi ya kwikama ke zingaka kimakulu. b Nani lenda zabisa mbote-mbote bisalu ya ngolo ya Yehowa To bisalu na yandi yonso yina me fwana na kubaka lukumu? c Kiese na bantu yina ke salaka mambu ti lunungu, Yina ke salaka ntangu yonso mambu ya mbote. d Yibuka mono, O Yehowa, ntangu nge ke monisila bantu na nge ntima ya mbote.1e Keba mono sambu nge ke gulusaka, Sambu mono mona bumbote yina nge ke monisila bantu ya nge me solaka, f Sambu mono wa kiese kumosi ti dikanda na nge, Sambu mono kumisa nge na lulendo yonso1 kumosi ti dikabu na nge. Beto me salaka masumu kaka mutindu ba-nkaka na beto salaka; g Beto me salaka kifu; beto me salaka mambu ya mbi. h Na Ezipte ba-nkaka na beto monisaka ve ntonda sambu na1 bisalu na nge ya kuyituka. Bo yibukaka ve zola na nge ya kwikama ya mingi, Kansi bo kolamaka na nzadi-mungwa, pene-pene ya Nzadi-Mungwa ya Mbwaki. i Kansi yandi gulusaka bo sambu na zina na yandi, j
106:1 1 To “Aleluya!” “Yah” kele zina ya Yehowa na bunkufi. 106:4 1 To “luzolo ya mbote.” 106:5 1 To “kudikumisa sambu na nge.” 106:7 1 To “bakisaka ve ntendula ya.”
1008 KAPU 106 a Luk 18:19 b 1Bs 16:34
9
Esd 3:11 Nk 103:17 Nk 107:1
c Nk 40:5 d Nk 15:1, 2 Yez 64:5
10
e Neh 5:19 Nk 51:18 Nk 119:132
f Kub 19:5
11
g Neh 9:16 Nk 78:8
h Esd 9:6 Dan 9:5
12
i Kub 14:11, 12 j Nk 143:11 Eze 20:14
Ndonga ya 2 a Kub 9:16
13
Bar 9:17
b Kub 14:21, 22
14
c Kub 14:30 d Yez 49:26 e Kub 14:13, 28 f Kub 14:31
15
g Kub 15:1 h Kub 15:24 Kub 16:2, 3 Kub 17:7
i Kut 11:4
16
Kul 9:22 1Bk 10:6
j Kub 17:2
17
Nk 78:18 1Bk 10:9 Ebr 3:8, 9
k Kut 11:31, 33 Nk 78:29-31
l Kut 16:3 m Lev 21:8 Kut 16:5-7
n Kut 16:27, 32 o Kut 16:35
18
Sambu na kuzabisa ngolo na yandi. a Yandi nganinaka Nzadi-Mungwa ya Mbwaki, ebuna yo yumaka; Yandi lutisaka bo na mudindu na yo bonso na ntoto ya zelo na zelo;1b Yandi katulaka bo na maboko ya mbeni na bo c Mpi gulusaka bo na maboko ya mbeni. d Bamasa fikaka bambeni na bo; Ata muntu mosi ve gulukaka.1e Ebuna bo tulaka ntima na lusilu na yandi; f Bo yantikaka kuyimba nkunga ya kukumisa yandi. g Kansi bo vilaka nswalu mambu yina yandi salaka; h Bo vingilaka ve ndongisila na yandi. Bo bwaka na banzala na bo ya bwimi na ntoto-makanga; i Bo mekaka Nzambi na ntoto ya zelo na zelo. j Yandi pesaka bo yina bo lombaka, Kansi na nima yandi pesaka bo maladi yina salaka nde bo konda.1k Na camp, bo wilaka Moize kimpala Ti Aroni, l santu ya Yehowa. m Ebuna ntoto kangukaka mpi yo minaka Datani, Mpi yo fikaka bantu yina vukanaka ti Abirami. n Tiya pelaka na kati ya kimvuka na bo; Ludimi ya tiya yokaka bantu ya mbi. o
106:9 1 To “ntoto-makanga.” 106:11 1 To “bikalaka.” 106:15 1 To “moyo na bo kukonda.”
1009 19 Bo salaka mwana-ngombe na Orebi Mpi bo fukiminaka kiteki ya kibende;1a 20 Bo pesaka nkembo na mono Na kiteki ya ngombe yina ke diaka matiti. b 21 Bo vilaka Nzambi c Ngulusi na bo, Yina salaka mambu ya nene na Ezipte, d 22 Mambu ya kuyituka na ntoto ya Kami, e Mpi mambu ya ke pesa boma na Nzadi-Mungwa ya Mbwaki. f 23 Yo bikalaka fioti yandi pesa ntuma nde bo manisa bo yonso, Kansi Moize, muntu yina yandi solaka, bondilaka yandi,1 Sambu na kukatula makasi na yandi ya ke fwaka. g 24 Ebuna bo vwezaka ntoto ya kitoko; h Bo tulaka ve ntima na lusilu na yandi. i 25 Bo landaka kubokuta na batenta na bo; j Bo waka ve ndinga ya Yehowa. k 26 Yo yina yandi nangulaka diboko mpi diaka ndefi sambu na bo Nde yandi ta fwa bo na ntoto-makanga; l 27 Yandi ta fwa bana na bo na kati ya makanda, Mpi yandi ta panza bo na bansi yina. m 28 Ebuna bo vukanaka na lusambu ya1 Baale ya Peore, n 106:19 1 To “kiteki ya kibende ya bo me lamba na tiya.” 106:23 1 Na kisina, “telamaka na dibulu na ntwala na yandi.” 106:28 1 To “bo kangamaka na.”
NKUNGA 106:19-38 KAPU 106 a Kub 32:4 Kul 9:12
29
b Kub 20:4 c Kul 32:18 d Kul 4:34 e Nk 78:51
30
f Kub 14:25 g Kub 32:10, 11 Kul 9:14, 19
h Kut 13:32 Kul 8:7-9
31
i Kut 14:11 j Kut 14:2 Kul 1:27
k Kut 14:22, 23
32
l Kut 14:28, 29 Ebr 3:11
m Lev 26:33 Kul 4:27
n Kut 25:3
33
Oze 9:10
Ndonga ya 2 a Kut 25:6 Kul 32:16
34
b Kut 25:9 1Bk 10:8
c Kut 25:7, 8
35
d Kut 25:11-13 e Kut 20:2, 12 Kut 27:13, 14
36
f Kut 20:10 g Yoz 16:10 Yoz 17:12 Baz 1:21
37
h Kut 33:52 Kul 7:1, 2
i Yoz 15:63 Baz 1:33
j Yez 2:6 k Baz 2:11, 12 2Bn 17:12
l Kub 23:32, 33 m Kul 12:31 2Bn 16:1, 3 2Bn 17:17, 18 Yer 7:30, 31 1Bk 10:20
n 2Bn 21:16 o Eze 16:20
38
Mpi bo diaka bimenga yina bo pesaka na bafwa.1 Bo pesaka yandi makasi na mambu ya bo vandaka kusala, a Ebuna mpasi yantikaka na kati na bo. b Kansi ntangu Fineasi telamaka mpi salaka mambu, Mpasi yina manaka. c Ebuna Nzambi tadilaka yandi bonso muntu ya lunungu sambu na yo Na bandonga yonso ya bantu kimakulu. d Bo pesaka yandi makasi na bamasa ya Meriba,1 Mpi sambu na bo, mambu kwendilaka ve mbote sambu na Moize. e Bo pesaka mpeve na yandi makasi, Mpi yandi tubaka kukonda kuyindula. f Bo manisaka ve bantu, g Mutindu Yehowa pesaka bo nsiku. h Kansi bo vukanaka ti makanda i Mpi bo ndimaka1 banzila ya makanda yina. j Bo landaka kusadila biteki na bo, k Mpi yo kumaka mutambu sambu na bo. l Bo vandaka kutambika bana na bo ya babakala Ti ya bankento na bademo. m Bo landaka kutiamuna menga ya bantu ya me sala mbi ve, n Menga ya bana na bo mosi ya babakala mpi ya bankento Yina bo tambikaka na biteki ya Kanana; o
106:28 1 Disongidila, bimenga yina bo pesaka na bafwa to na banzambi yina me konda luzingu. 106:32 1 Yo ke tendula “Kuswana.” 106:35 1 To “longukaka.”
BANKUNGA 106:39–107:4
39
40
41
42
43
44
Mpi ntoto kumaka mvindu na menga yina bo tiamunaka. Bo kumaka mvindu na bisalu na bo; Bo salaka bizumba ya kimpeve na bisalu na bo. a Yo yina Yehowa wilaka bantu na yandi makasi ya ngolo, Mpi yandi kumaka kumenga dikabu na yandi. Yandi pesaka bo mbala na mbala na maboko ya makanda, b Sambu bantu yina vandaka kumenga bo kuyala bo. c Bambeni na bo niokulaka bo, Mpi bo vandaka na nsi ya kiyeka1 ya bambeni yina. Mbala mingi yandi vandaka kugulusa bo, d Kansi bo vandaka kukolama mpi kukonda bulemfu, e Mpi bo vandaka kukulumusa bo sambu na kifu na bo. f Kansi yandi vandaka kumona mpasi na bo g
106:42 1 Na kisina, “diboko.”
1010 KAPU 106 a Yer 3:9 b Kul 32:30
45
Baz 3:8
c Baz 10:6-8 d Baz 10:11, 12 1Sa 12:11
e Baz 4:1
46
f Baz 6:1-5 g Baz 2:18
47
Ndonga ya 2 a Baz 3:9 b Kub 34:6 Kul 32:36 Yez 63:7 Bid 3:32 Yoe 2:13
c Esd 9:9 d Nk 79:9
48
Mpi kuwa kudila na bo sambu na kulomba lusadisu. a Yandi vandaka kuyibuka kuwakana na yandi sambu na bo, Mpi zola na yandi ya kwikama ya nene1 vandaka kupusa yandi na kuwa mawa. b Yandi vandaka kusala nde bo wila bo mawa Na bantu yonso yina vandaka kukanga bo na kimpika. c Gulusa beto, O Yehowa Nzambi na beto, d Katula beto na maboko ya makanda mpi vukisa beto e Sambu beto pesa matondo na zina na nge ya santu Mpi beto yangalala na kukumisa nge.1f Bika nde bo kumisa Yehowa, Nzambi ya Izraele, Mvula na mvula.1g Ebuna bika bantu yonso kutuba nde, “Amen!”2 Beno kumisa Yah!3
e Yer 32:37 f 1Bs 16:35 g 1Bs 29:10 Nk 41:13 Luk 1:68
106:45 1 To “ya mingi.” 106:47 1 To “yangalala na lukumu na nge.” 106:48 1 To “Katuka mvula na mvula tii mvula na mvula.” 2 To “Yo vanda mutindu yina!” 3 To “Aleluya!” “Yah” kele zina ya Yehowa na bunkufi.
MUKANDA YA TANU (Bankunga 107-150) Beno pesa Yehowa Katuka na esti mpi katuka na KAPU 107 matondo, sambu westi,1 a Luk 18:19 a yandi kele mbote; Katuka na nordi mpi katuka b 1Bs 16:34 Zola na yandi ya kwikama ke na sudi. a Nk 103:17 zingaka kimakulu. b 4 Bo yunganaka na 2 Bika bantu yina Yehowa me ntoto-makanga, na ntoto c Yez 35:10 Yer 15:21 gulusa1 kutuba diambu yai, ya zelo na zelo; Mik 4:10 Bantu yina yandi katulaka na Bo monaka ve nzila ya ke c maboko2 ya mbeni, nata na mbanza yina bo d Nk 106:47 3 Yina yandi vukisaka kumosi lenda zinga. Yer 29:14 d katuka na bansi,
107
107:2 1 To “me sumba diaka.” 2 To “ngolo.”
Ndonga ya 2 a Yez 43:5, 6 Yer 31:8
107:3 1 To “Katuka na ndambu yina ntangu ke basikaka mpi katuka na ndambu yina ntangu ke dindaka.”
1011 5 Bo waka nzala ya madia mpi ya masa; Bo1 lembaka mpi kumaka pene-pene ya kufwa. 6 Bo landaka kudidila Yehowa na bampasi na bo; a Yandi gulusaka bo na bampasi na bo. b 7 Yandi salaka nde bo tambula na nzila ya mbote c Sambu bo kwisa na mbanza yina bo lenda zinga. d 8 Bika bantu kupesa Yehowa matondo e sambu na zola na yandi ya kwikama Mpi sambu na mambu na yandi ya kuyituka yina yandi me salaka sambu na bana ya bantu. f 9 Sambu yandi me pesa masa na muntu yina kele na kiwina,1 Mpi me pesa bima mingi ya mbote na muntu yina kele na nzala.2g 10 Bankaka vandaka kuzinga na mpimpa ya ngolo kibeni, Bo vandaka bantu ya boloko yina vandaka kumona mpasi mpi yina bo kangaka na bibende. 11 Sambu bo kolamaka na ndinga ya Nzambi; Bo zitisaka ve ndongisila ya Muntu ya Kuluta Zulu. h 12 Yo yina, yandi kulumusaka bantima na bo na nzila ya bampasi; i Bo bulaka sakuba, mpi muntu ya kusadisa bo vandaka ve. 13 Bo bingaka Yehowa sambu yandi sadisa bo na bampasi na bo, Yandi gulusaka bo na bampasi na bo. 14 Yandi basisaka bo na mudidi ya ngolo kibeni, 107:5 1 To “Moyo na bo.” 107:9 1 To “moyo yina kele na kiwina.” 2 To “moyo yina kele na nzala.”
NKUNGA 107:5-24 KAPU 107 a Oze 5:14, 15
15 b Yez 41:17
c Yez 30:21
d Neh 11:3
16
e 1Bs 16:8
17 f Nk 40:5
g Nk 34:10
18
Yez 55:2 Luk 1:53
h Nk 106:43 Bid 3:42
19
i Lev 26:21
Ndonga ya 2 a Nk 68:6
20
Nk 146:7 Yez 49:8, 9 Yez 61:1
21 b Bid 3:22
c Yez 45:1, 2
d Yer 2:19
22
e Bid 3:39
23 f Nk 147:3
g Lev 7:12 Nk 50:14
h 2Bs 9:21 Eze 27:9
24
Mpi yandi zengaka miniololo na bo. a Bika bantu kupesa Yehowa matondo sambu na zola na yandi ya kwikama b Mpi sambu na mambu na yandi ya kuyituka yina yandi me salaka sambu na bana ya bantu. Sambu yandi me bwisa bakielo ya kwivre Mpi yandi me zenga bima ya kukangila ya bibende. c Bo vandaka bazoba mpi bo monaka mpasi, d Sambu na mambu na bo ya mbi mpi bifu na bo. e Bo vandaka diaka ve na nzala ya kudia1 konso madia yina; Bo kumaka pene-pene ya bakielo ya lufwa. Bo vandaka kubinga Yehowa sambu yandi sadisa bo na bampasi na bo; Yandi vandaka kugulusa bo na bampasi na bo. Yandi vandaka kutinda ndinga na yandi mpi kubelula bo f Mpi kukatula bo na mabulu yina bo kangamaka. Bika bantu kupesa Yehowa matondo sambu na zola na yandi ya kwikama Mpi sambu na mambu na yandi ya kuyituka yina yandi me salaka sambu na bana ya bantu. Bika bo pesa bimenga ya kupesa matondo g Mpi bo zabisa bisalu na yandi ti milolo ya kiese. Bayina ke salaka nzietelo na nzadi-mungwa na bamaswa, Bayina ke salaka mumbongo na bo na bamasa ya nene, h Bo me monaka bisalu ya Yehowa
107:18 1 To “Moyo na bo mengaka.”
NKUNGA 107:25-43 25
26
27
28
29
30
31
32
33
Mpi bisalu na yandi ya kuyituka na mudindu; a Mutindu yandi ke tubaka ngogo mpi yo ke salaka nde mupepe ya ngolo kubula, b Mpi yo tombula bitembo ya nzadi-mungwa. Bo ke tombuka tii na zulu; Bo ke bwa tii na bisika ya mudindu. Kikesa1 na bo ke mana sambu na mpasi yina ke kwisa. Bo kele na lunziungu mpi bo ke tambula kisaka-saka bonso muntu ya me lawuka malafu, Mpi mayele na bo yonso kele na mfunu ve. c Ebuna bo ke didila Yehowa na bampasi na bo, d Mpi yandi ke gulusa bo na bampasi na bo. Yandi ke lembika mupepe ya ngolo; Ebuna bitembo ya nzadi-mungwa ke kuma pima. e Bo ke yangalala ntangu bima yai ke kuma pima, Mpi yandi ke nata bo na dibungu yina bo me zola. Bika bantu kupesa Yehowa matondo sambu na zola na yandi ya kwikama Mpi sambu na mambu na yandi ya kuyituka yina yandi me salaka sambu na bana ya bantu. f Bika bo kumisa yandi na kati ya kimvuka ya bantu, g Mpi bika bo pesa yandi lukumu na lukutakanu1 ya bankuluntu. Yandi ke kumisaka banzadi ntoto ya zelo na zelo Mpi yandi ke kumisaka banto ya masa ntoto ya kuyuma, h
107:26 1 To “Moyo.” 107:32 1 Na kisina, “na kiti.”
1012 KAPU 107 a Kuy 1:21 Nk 104:25
b Nk 135:7 Yer 10:13 Yon 1:4
c Yon 1:4, 13 d Yon 1:14 e Nk 65:7 Nk 89:9 Yon 1:15
f Nk 105:5 g Nk 111:1 h 1Bn 17:1, 7 Yez 42:15 Amo 4:7
Ndonga ya 2 a Kuy 13:10 Kul 29:22, 23
b 2Bn 3:17 Yez 35:7 Yez 41:18
c Nk 146:7 Luk 1:53
d Nk 107:7 e Yez 65:21 f Bis 14:17 g Kul 7:13, 14 h Yob 12:21, 24 i 1Sa 2:8 j Nk 58:10 k Kub 11:7 Nk 63:11
l Nk 64:9 Oze 14:9
34 Yandi ke kumisaka ntoto yina ke butaka ntoto ya mpamba ya mungwa, a Sambu na mambu ya mbi ya bantu yina ke zingaka kuna. 35 Yandi ke kumisaka ntoto ya zelo na zelo mazanga ya masa ya me fuluka ti balukengi, Mpi ke kumisaka ntoto ya kuyuma ba-ntoto ya masa. b 36 Yandi ke sala nde bantu yina kele na nzala kuzinga kuna, c Sambu bo tunga mbanza yina bo lenda zinga. d 37 Bo ke kuna bilanga mpi bilanga ya vinu e Yina ke buta bambuma mingi. f 38 Yandi ke sakumuna bo mpi bo ke kuma mingi kibeni; Yandi ke bika ve nde bimvuka na bo ya bangombe kukuma fioti. g 39 Kansi bo ke kuma diaka fioti mpi ke wa nsoni Sambu bo ke niokula bo, mpi sambu na mpasi ti mawa. 40 Yandi ke pesaka bantu ya lukumu nsoni, Mpi ke salaka nde bo yungana na bantoto ya mpamba ya me konda banzila. h 41 Kansi yandi ke taninaka nsukami sambu bo monisa yandi ve mpasi i Mpi ke kumisaka mabuta na bo mingi bonso bitwisi. 42 Bantu ya mbote ke mona diambu yai mpi ke yangalala; j Kansi bantu yonso ya kukonda lunungu ke kanga minoko na bo. k 43 Konso muntu yina kele mayele ta mona mambu yai, l
1013
BANKUNGA 108:1–109:5
Mpi yandi ta tadila mbotembote mambu ya Yehowa ya ke monisa zola ya kwikama. a Nkunga. Miziki ya Davidi.
na mono kele 108 Ntima ngolo, O Nzambi.
2
3
4
5
6
7
8
Mono ta yimba mpi ta bula miziki ti ngolo na mono yonso.1b Telama, O kima ya kubudila miziki ya kele ti bansinga; nge mpi, O kidare. c Mono ta tedimisa suka. O Yehowa, mono ta kumisa nge na kati ya bantu, Mpi mono ta yimba bankunga1 sambu na kukumisa nge na kati ya makanda. Sambu zola na nge ya kwikama kele nene, yo kele ya kunanguka bonso zulu, d Mpi kwikama na nge, tii na matuti. Vanda ya kunanguka na zulu kibeni, O Nzambi; Bika nkembo na nge kuvanda na ntoto ya mvimba. e Sambu bantu yina nge ke zolaka kuguluka, Gulusa beto ti diboko na nge ya kitata mpi pesa mono mvutu. f Nzambi me tuba na busantu na yandi1 nde: “Mono ta wa kiese, mono ta pesa Shekemi g bonso dikabu, Mpi mono ta tesa Muwanda2 ya Sukoti. h Gileadi i ti Manase kele ya mono, Mpi Efrayimi kele mpu1 sambu na ntu na mono; j
108:1 1 Na kisina, “ata ti nkembo na mono.” 108:3 1 To “ta bula miziki.” 108:7 1 To mbala ya nkaka, “na kisika na yandi ya santu.” 2 To “Ntoto ya Kukonda Ngumba.” 108:8 1 Na kisina, “kisika ya ngolo ya lutaninu.”
KAPU 107 a Nk 77:12 Nk 143:5 Yer 9:24
9
KAPU 108 b Nk 57:7-11 Nk 104:33
c Nk 81:2 d Nk 36:5
10
Nk 103:11
e Nk 8:1 Nk 57:5, 11
f Nk 20:6
11
Nk 60:5
g Yoz 17:7 h Kuy 33:17 Nk 60:6-8
i Yoz 13:8, 11
12
j Kul 33:17
Ndonga ya 2 a Kuy 49:10 b 2Sa 8:2
13
c Kut 24:18 2Sa 8:14
d 2Sa 8:1 e Nk 60:9-12 f Kul 23:14 g Nk 18:6
Na ntwadisi. Ya Davidi. Nkunga.
yina mono 109 O keNzambi kumisaka, kuvak
2
h Nk 118:8 Nk 146:3, 4
i 1Sa 2:4 2Sa 22:40 Yez 40:29-31
j Nk 44:5
3
KAPU 109 k Nk 33:1 l 2Sa 15:2, 3 Nk 31:18
4
m 2Sa 15:12 2Sa 16:5-7 Nk 69:4
n 2Sa 13:39 o Nk 35:11, 12 Nk 38:19, 20
p Nk 55:12-14
Yuda kele nti na mono ya kimfumu. a Moabi kele dilonga na mono ya kuyobidila. b Mono ta losa sandale na mono na Edomi. c Mono ta tula milolo nde mono me nunga Filistia.” d Nani ta nata mono na mbanza ya ngolo? Nani ta twadisa mono tii na Edomi? e O Nzambi, keti nge ve muntu me buyaka beto? Nzambi na beto, keti nge ve muntu ke kwendaka diaka ve na bitumba ti basoda na beto? f Sadisa beto na mpasi na beto, g Sambu luguluku yina ke katukaka na bantu kele na mfunu ve. h Beto ta baka ngolo na Nzambi, i Mpi yandi ta niata bambeni na beto. j
5
nda ve pima. Sambu muntu ya mbi mpi muntu ya ke kusaka ke kangudila mono munoko. Bo ke tuba-tuba sambu na mono ti baludimi ya ke kusaka; l Bo ke ziunga mono mpi ke tubila mono bangogo ya ke lwadisa, Mpi bo ke nwanisa mono kukonda kikuma. m Bo ke nwanisa mono sambu na zola na mono; n Kansi mono ke landa kusamba. Bo ke vutudila mono mbi sambu na mambote o Mpi kimbeni sambu na zola na mono. p
NKUNGA 109:6-22 6 Tula muntu ya mbi sambu na kuyala yandi; Bika mbeni1 kutelama na diboko na yandi ya kitata. 7 Ntangu bo ke sambisa yandi, bika bo mona nde yandi me sala mbi;1 Bika bo tadila ata kisambu na yandi nde yo kele disumu. a 8 Bika bilumbu na yandi kuvanda fioti; b Bika muntu ya nkaka kubaka kisalu na yandi ya kukengila. c 9 Bika bana na yandi1 kukuma bana ya me konda batata, Mpi nkento na yandi kukuma mufwidi. 10 Bika bana na yandi1 kukuma bantu ya ke lombaka bima, yina ke yungana-yungana, Yina ke sosa-sosa madia na banzo na bo ya me bebaka. 11 Bika muntu yina me defisa yandi bima kubotula1 bima yonso yina yandi kele na yo, Mpi banzenza kuyiba bima na yandi. 12 Muntu mosi ve kumonisila yandi ntima ya mbote,1 Mpi muntu mosi ve kumonisila bana na yandi ya me konda tata ntima ya mbote. 13 Bo fwa bana1 na yandi; d Bo vwansa bazina na bo na kati ya ndonga ya bantu. 14 Bika Yehowa kuyibuka kifu ya ba-nkaka na yandi, e Mpi bika bo vwansa ve disumu ya mama na yandi. 109:6 1 To “muntu ya ke fundaka.” 109:7 1 To “yandi kele muntu ya mbi.” 109:9, 10 1 Na kisina, “bana na yandi ya babakala.” 109:11 1 To “Bika nde bantu ya ke defisaka mbongo kutula mutambu na.” 109:12, 16 1 To “zola ya kwikama.” 109:13 1 To “nkuna.”
1014 KAPU 109 a Yez 1:15 Mik 3:4
b Nk 55:23 Mat 27:5
c Bis 1:16-20
d Nk 37:28
e 2Sa 3:28, 29 2Sa 21:1
Ndonga ya 2 a Nk 34:16
b Yak 2:13
c Nk 10:2
d 2Sa 16:11 2Sa 17:1, 2 Nk 37:32
e Nk 109:29
f 2Sa 17:23
g Nk 25:11 Nk 31:3
h Nk 36:7 Nk 69:16 Nk 86:5
i Nk 40:17
15 Bika Yehowa kuzaba ntangu yonso mambu yina bo me sala; Mpi bika yandi katula na ntoto mambu yina ta sala nde bo yibuka bo. a 16 Sambu yandi yibukaka ve na kumonisa ntima ya mbote,1b Kansi yandi landaka kukudikisa muntu ya bo ke niokula, c nsukami, mpi muntu ya kele na ntima ya kele na mawa, Sambu na kufwa yandi. d 17 Yandi vandaka kuzola kusinga, yo yina diambu yina kuminaka yandi; Yandi vandaka ve na nzala ya kusakumuna, yo yina yandi bakaka ve lusakumunu. 18 Yandi lwataka balusingu bonso lele. Mpi yo tiamukaka na nitu na yandi bonso masa, Yo tiamukaka na mikwa na yandi bonso mafuta. 19 Bika balusingu na yandi kuvanda bonso lele yina yandi me lwata e Mpi bonso mukaba yina yandi ke lwataka ntangu yonso. 20 Yai matabisi yina Yehowa ke pesaka muntu yina ke nwanisa mono f Mpi bantu yina ke tuba mambu ya mbi sambu na mono.1 21 Kansi nge, Yehowa Mfumu ya Kuluta Nene, Sadisa mono sambu na zina na nge. g Gulusa mono, sambu zola na nge ya kwikama kele mbote. h 22 Sambu mono me konda lusadisu mpi kele nsukami, i 109:20 1 To “moyo na mono.”
1015 23
24
25
26
27
28
29
30
31
Mpi ntima na mono me lwala na kati na mono. a Mono ke fwa bonso kivudi yina ke vila; Bo me nikisa mono bonso mpasu. Mabolongo na mono ke tekita sambu mono ke buya madia; Nitu na mono me konda, mpi mono me lemba.1 Mono me kuma muntu yina bo ke sosila. b Ntangu bo ke mona mono, bo ke nikisa ba-ntu. c Sadisa mono, O Yehowa Nzambi na mono; Gulusa mono na zola na nge ya kwikama. Bika bo zaba nde yo kele na nsadisa ya diboko na nge; Nde nge, O Yehowa, nge muntu me sala yo. Bika bo bo singa, kansi nge, nge pesa lusakumunu. Ntangu bo ke telama sambu na kunwanisa mono, bika bo pesa bo nsoni, Kansi bika nde nsadi na nge kuyangalala. Bika nsoni kulwata bantu yina ke nwanisa mono; Bika nsoni na bo kuziunga bo bonso mvwela.1d Munoko na mono ta kumisa Yehowa na kikesa yonso; Mono ta kumisa yandi na ntwala ya bantu mingi. e Sambu yandi ta telama na diboko ya kitata ya nsukami Sambu na kugulusa yandi na bantu yina ke bedisa yandi.1
109:24 1 Na kisina, “Nsuni na mono me konda, yo kele ve ti mafuta.” 109:29 1 To “kazaka ya kukonda maboko.” 109:31 1 To “moyo na yandi.”
BANKUNGA 109:23–110:7 KAPU 109 a Nk 102:4
Ya Davidi. Nkunga.
tubilaka 110 Yehowa Mfumu na mono nde:
b Nk 31:11
c Nk 22:7 Mat 27:39
d Nk 35:26
2
e Nk 22:22
Ndonga ya 2 KAPU 110
3
a Bar 8:34 Efe 1:20 Ebr 8:1 Ebr 12:2
b Mat 22:43, 44 Mar 12:36 Luk 20:42, 43 Bis 2:34, 35 1Bk 15:25 Ebr 1:3, 13 Ebr 10:12, 13
4
c Nk 2:8, 9 Nk 45:4, 5 Mat 28:18 Kus 6:2 Kus 12:5 Kus 19:11, 15
5
d Ebr 7:21, 28
6 e Kuy 14:18 Ebr 5:5, 6 Ebr 6:19, 20 Ebr 7:3, 11
f Nk 16:8
g Nk 2:2 Bar 2:5 Kus 11:18 Kus 19:19
h Nk 79:6
i Yer 25:31-33
7
“Vanda na diboko na mono ya kitata a Tii kuna mono ta tula bambeni na nge bonso kazune sambu na makulu na nge.” b Yehowa ta tandula muhangu ya ngolo na nge na Sioni, mpi ta tuba nde: “Kwenda kuyala na kati ya bambeni na nge mpi bedisa bo.” c Bantu na nge ta kudipesa na luzolo na bo mosi na kilumbu yina nge ta twadisa basoda na nge na bitumba.1 Na kitoko ya busantu, Nge kele ti kimvuka na nge ya baleke bonso matonsi ya malulu ya suka-suka. Yehowa me dia ndefi, mpi yandi ta soba ve mabanza na yandi:1 “Nge kele nganga-nzambi kimakulu d Bonso Melkizedeki!” e Yehowa ta vanda na diboko na nge ya kitata; f Yandi ta bedisa bantotila na kilumbu ya makasi na yandi. g Yandi ta pesa makanda ndola; h Yandi ta fulusa insi yina ti bamvumbi. i Yandi ta bedisa ntwadisi1 ya insi mosi ya nene.2 Yandi1 ta nwa masa na muwanda yina kele na nzila.
110:3 1 To “yina basoda na nge ta yilama.” 110:4 1 To “yandi ta wa mawa ve ata fioti.” 110:6 1 Na kisina, “ntu.” 2 To “ya ntoto ya mvimba.” 110:7 1 Yo ke tubila “Mfumu na mono” yina bo me tubila na verse 1.
BANKUNGA 111:1–112:2 Yo yina, yandi ta nangula ntu na yandi na zulu. Beno kumisa Yah!1a
111
1 [Aleph]
Mono ta kumisa Yehowa na ntima na mono ya mvimba b
2 [Beth]
Na kimvuka ya bantu ya mbote yina me vukana mpi na dibundu.
3 [Gimel]
2 Bisalu ya Yehowa kele nene; c
4 [Daleth]
Bantu yonso yina ke zolaka yo ke longukaka yo. d
5 [He]
3 Kisalu na yandi kele nkembo mpi kitoko,
6 [Waw]
Mpi lunungu na yandi ke zingaka kimakulu. e
7 [Zayin]
4 Yandi ke salaka nde bo yibuka bisalu na yandi ya kuyituka. f
8 [Heth]
Yehowa ke fwilaka bantu nkenda1 mpi ke wilaka bo mawa. g
9 [Teth]
5 Yandi ke pesaka madia na bantu yina ke waka yandi boma. h
[Yod]
Yandi ke yibukaka kuwakana na yandi kimakulu. i
[Kaph]
6 Yandi me songaka bantu na yandi bisalu na yandi ya ngolo
[Lamed]
Na mutindu yandi me pesaka bo dikabu ya makanda. j
[Mem]
7 Bisalu ya maboko na yandi kele kieleka mpi lunungu; k 111:1; 112:1 1 To “Aleluya!” “Yah” kele zina ya Yehowa na bunkufi. 111:4 1 To “ke sadilaka bantu mambu na luzitu yonso.”
[Nun]
KAPU 111 a Nk 68:4 Nk 113:1 Kus 19:1
Bantuma na yandi yonso me fwana na kutudila yo ntima. a
[Samekh]
b Nk 9:1 c Nk 98:1 Nk 139:14 Kus 15:3
8 Yo me fwana na kutudila yo ntima1 ntangu yonso, bubu yai mpi kimakulu;
[Ayin]
d Nk 77:12 Nk 143:5
e Nk 103:17 f Kul 31:19 Yoz 4:5-7
g Kub 34:6
Yo me salamaka na kieleka mpi na lunungu. b
[Pe]
9 Yandi me sumbaka diaka bantu na yandi. c
[Tsade]
Yak 5:11
h Nk 37:25 Mat 6:33
i Nk 89:34
Yandi pesaka nsiku nde kuwakana na yandi fwete zinga kimakulu.
[Qoph]
Nk 105:8
j Nk 44:2 Nk 105:44
k Kul 32:4
Ndonga ya 2 a Nk 19:8 Yez 55:10, 11
b Nk 19:9 c Kub 15:13 Luk 1:68 Kus 7:10
d Nk 89:7 Yez 6:2, 3 Luk 1:49 Kus 4:8
e Yob 28:28 Bin 1:7 Lon 12:13
f Kul 4:6
1016
Zina na yandi kele santu mpi yo ke pesa boma. d
[Resh]
10 Boma ya Yehowa kele luyantiku ya mayele. e
[Sin]
Bantu yonso yina ke zitisaka bantuma na yandi1 ke monisaka mayele ya mbote ya kubakisa mambu. f
[Taw]
Lukumu na yandi ke zingaka kimakulu. Beno kumisa Yah!1g
112
1 [Aleph]
Kiese na muntu yina ke waka Yehowa boma, h
2 [Beth]
Yoz 1:7, 8 1Bn 2:3 Nk 119:100 2Tm 3:14, 15
Yina ke vandaka na kiese mingi na bansiku na yandi. i
2 Bana na yandi ta vanda ngolo na ntoto,
KAPU 112 g Kub 15:2 Kus 19:1
h Nk 111:10 i Nk 1:1, 2
3 [Gimel]
4 [Daleth]
Mpi ndonga ya bantu ya mbote ta baka lusakumunu. j
Nk 40:8
j Nk 25:12, 13 Nk 37:25, 26
111:8 1 To “Yo me tulamaka mbote.” 111:10 1 Na kisina, “yo.”
1017
5 [He]
3 Bima ya ntalu ti bimvwama kele na nzo na yandi,
6 [Waw]
Mpi lunungu na yandi ke vandaka kimakulu.
7 [Zayin]
4 Na bantu ya mbote, yandi ke semaka bonso nsemo na mpimpa. a
8 [Heth]
Yandi ke fwilaka bantu nkenda,1 ke wilaka bo mawa, b mpi kele lunungu.
9 [Teth]
5 Mambu ke kwendilaka mbote sambu na muntu yina ke defisaka na luzolo yonso.1c
[Yod]
Yandi ke twadisaka mambu na yandi ti lunungu.
[Kaph]
6 Yandi ta nikana ve ata fioti. d
[Lamed]
Bo ta yibukaka muntu ya lunungu kimakulu. e
[Mem]
7 Yandi ta wa ve boma ya nsangu ya mbi. f
[Nun]
Ntima na yandi kele ngolo, yandi ke tulaka ntima na Yehowa. g
[Samekh]
8 Ntima na yandi ke nikanaka ve; yandi ke waka boma ve; h
[Ayin]
Na nsuka yandi ta tala mutindu bambeni na yandi ta bwa. i
[Pe]
9 Yandi me kaba bima mingi;1 yandi me pesa na bansukami. j
[Tsade]
Lunungu na yandi ke vandaka kimakulu. k 112:4 1 To “ke sadilaka bantu mambu na luzitu yonso.” 112:5 1 To “na luzitu yonso.” 112:9 1 To “na ntima ya mvimba.”
BANKUNGA 112:3–113:7
[Qoph]
KAPU 112
Bo ta tombula ngolo1 na yandi ti nkembo.
a Nk 97:11 1Pi 2:9
b Luk 6:36 Efe 4:32
[Resh]
10 Muntu ya mbi ta mona mpi ta wa makasi.
[Shin]
c Kul 15:7, 8 Nk 41:1 Bin 19:17 Luk 6:34, 35 Bis 20:35 Ebr 13:16
Yandi ta kwetisa meno na yandi mpi ta kuma masa-masa.
[Taw]
d Nk 15:5 Nk 125:1
e Neh 5:19 Bin 10:7
113
f Nk 27:1 Bin 3:25
g Nk 62:8 Yez 26:3
2
h Bin 28:1 i Nk 59:10
3
j Kul 15:11 Bin 11:24 Bin 19:17
k Kul 24:12, 13 2Bk 9:9 Ebr 6:10
Ndonga ya 2 a Bin 11:7 KAPU 113
4
5
b 1Bs 16:36 1Bs 29:10 Nk 106:48
c Nk 72:19 Nk 86:9 Yez 59:19 Mal 1:11
d Nk 97:9 Nk 99:2
e 1Bn 8:27 f Kub 15:11 g Nk 18:35 Nk 138:6 Yez 57:15 Yez 66:2
h 1Sa 2:7
Banzala ya bantu ya mbi ta fwa. a Beno kumisa Yah!1 Beno bansadi ya Yehowa, beno kumisa yandi, Beno kumisa zina ya Yehowa. Bika zina ya Yehowa kubaka lukumu Yantika bubu yai mpi kimakulu. b Katuka na ndambu yina ntangu ke basikaka tii na ndambu yina yo ke dindaka, Bika zina ya Yehowa kubaka lukumu. c Yehowa kele na zulu kibeni ya makanda yonso; d Nkembo na yandi kele na zulu kibeni. e Nani kele bonso Yehowa Nzambi na beto, f Muntu yina ke zingaka1 na zulu? Yandi ke niekaka sambu na kutala zulu ti ntoto, g Yandi ke katulaka muntu ya kukonda mfunu na mfututu mpi ke tedimisaka yandi. Yandi ke katulaka nsukami na putulu ya tiya1h mpi ke nangulaka yandi
6 7
112:9 1 Na kisina, “kibongo.” 113:1 1 To “Aleluya!” “Yah” kele zina ya Yehowa na bunkufi. 113:5 1 To “me vanda na kiti ya kimfumu.” 113:7 1 To mbala ya nkaka, “na kisika ya kulosa mvindu.”
BANKUNGA 113:8–115:11 8 Sambu na kuvandisa yandi ti bantu ya lukumu, Ti bantu ya lukumu ya bantu na yandi. 9 Yandi ke pesaka mukobo ya nkento nzo Bonso mama ya kiese yina kele ti bana.1a Beno kumisa Yah!2 Ntangu Izraele basikaka na Ezipte, b Mpi nzo ya Yakobi basikaka na insi ya bantu yina ke tubaka ndinga ya nzenza, 2 Yuda kumaka kisika na yandi ya santu, Izraele kumaka luyalu na yandi. c 3 Nzadi-mungwa monaka yo mpi tinaka; d Yordani vutukaka nima. e 4 Bangumba pumbukaka bonso mameme ya babakala, f Bangumba ya fioti pumbukaka bonso bana-mameme. 5 Inki tinisaka nge, O nzadimungwa? g O Yordani, sambu na nki nge vutukaka nima? h 6 Sambu na nki beno pumbukaka bonso mameme ya babakala, O bangumba, Bonso bana-mameme, O bangumba ya fioti? 7 O ntoto, tekita sambu na Mfumu, Sambu na Nzambi ya Yakobi, i 8 Yina ke kumisa ditadi dizanga ya masa ya me fuluka ti balukengi, Mpi ke kumisa ditadi ya sileksi banto ya masa. j
114
113:9 1 Na kisina, “bana ya babakala.” 2 To “Aleluya!” “Yah” kele zina ya Yehowa na bunkufi.
KAPU 113 a 1Sa 2:5 Yez 54:1
115
KAPU 114 b Kub 12:41 c Kub 6:7 Kub 19:6 Kul 32:9
2
d Kub 14:21 e Yoz 3:16 f Kub 19:18
3
Baz 5:4
g Kub 15:8 h Yoz 4:23
4
i 1Bs 16:29, 30 j Kub 17:6
5
Kut 20:11 Kul 8:14, 15 Nk 107:35
Ndonga ya 2
6
KAPU 115 a Yez 48:11 Yoa 12:28
7
b Nk 138:2 c Kub 32:12 Kut 14:15, 16 Kul 32:26, 27 Nk 79:10
d Nk 135:15-18 Yez 40:19 Yez 46:6 Yer 10:3, 4 Yer 10:8, 9 Bis 19:26 1Bk 10:19
e Hab 2:19
8
9
f 1Sa 5:3 Yez 46:7
g Hab 2:18
10
h Yez 44:9 i Nk 97:7 j Bin 3:5 k Kul 33:29 Nk 33:20
l Kub 28:1 m Bin 16:20
11
1018
Na beto ve, O Yehowa, na beto ve,1 Kansi pesa nkembo na zina na nge a Sambu na zola na nge ya kwikama mpi kwikama na nge. b Sambu na nki makanda fwete tuba nde: “Nzambi na bo kele na wapi?” c Nzambi na beto kele na zulu; Yandi ke salaka konso kima yina yandi me zola. Biteki na bo kele arza mpi wolo, Kisalu ya maboko ya muntu. d Yo kele na munoko, kansi yo ke tubaka ve; e Yo kele na meso, kansi yo ke monaka ve; Yo kele na makutu, kansi yo ke waka ve; Yo kele na mbombo, kansi yo ke waka ve nsudi; Yo kele na maboko, kansi yo ke simbaka ve; Yo kele na makulu, kansi yo ke tambulaka ve; f Mungungu na yo ke basisaka ve ndinga. g Bantu yina ke salaka yo ta kuma kaka bonso yo, h Bayina yonso mpi ke tudilaka yo ntima ta kuma bonso yo. i O Izraele, tudila Yehowa ntima j —Yandi kele lusadisu na bo mpi kitaninu na bo. k O nzo ya Aroni, l beno tudila Yehowa ntima —Yandi kele lusadisu na bo mpi kitaninu na bo. Beno bantu yina ke waka Yehowa boma, beno tudila Yehowa ntima m
115:1 1 To “Kima mosi ve kele ya beto, O Yehowa, kima mosi ve kele ya beto.”
1019 12
13
14 15
16 17
18
—Yandi kele lusadisu na bo mpi kitaninu na bo. a Yehowa ke yibukaka beto mpi ta sakumuna beto; Yandi ta sakumuna nzo ya Izraele; b Yandi ta sakumuna nzo ya Aroni. Yandi ta sakumuna bantu yina ke waka Yehowa boma, Bantu ya kukonda mfunu mpi bantu ya mfunu. Yehowa ta kumisa beno mingi, Beno ti bana na beno.1c Bika beno baka lusakumunu ya Yehowa, d Muntu yina salaka zulu ti ntoto. e Zulu kele ya Yehowa, f Kansi yandi me pesaka ntoto na bana ya bantu. g Bafwa ke kumisaka ve Yah; h Ata muntu mosi mpi ve yina ke kulumuka na pima ya lufwa1 ke kumisaka yandi. i Kansi beto ta kumisa Yah Yantika bubu yai mpi kimakulu. Beno kumisa Yah!1 Mono ke zolaka Yehowa, Sambu yandi ke waka1 ndinga na mono, bisambu ya mono ke salaka sambu na kulomba lusadisu. j Sambu yandi ke tudila mono dikutu,1k Mpi mono ta binga yandi ntangu yonso ya mono kele na luzingu.2
116 2
115:14 1 Na kisina, “bana na beno ya babakala.” 115:17 1 Na kisina, “na kisika ya pima.” 115:18 1 To “Aleluya!” “Yah” kele zina ya Yehowa na bunkufi. 116:1 1 To mbala ya nkaka, “Mono ke zolaka sambu Yehowa ke waka.” 116:2 1 To “ke fumbama mpi ke widikila mono.” 2 Na kisina, “na bilumbu na mono.”
BANKUNGA 115:12–116:12 KAPU 115 a Nk 84:11 b Kuy 12:2 c Kuy 13:16 d Nk 3:8 e Nk 96:5 f Yez 66:1 g Kuy 1:28 Nk 37:29 Yez 45:18 Bis 17:26
h Nk 6:5 Lon 9:5
i Nk 31:17
KAPU 116 j Nk 18:6 k Nk 34:15
Ndonga ya 2 a Yez 38:10 b Nk 18:4 Nk 38:6
c Nk 34:6 Bar 10:13
d Kul 32:4 e Kub 34:6 Neh 9:17 Dan 9:9
f Nk 19:7 g Nk 56:13 Nk 94:18
h 2Bk 4:13 i Bar 3:4
3 Bansinga ya lufwa ziungaka mono; Ngolo ya maziamu kangaka mono.1a Mpasi ti mawa lutilaka mono. b 4 Kansi mono bingaka zina ya Yehowa: c “O Yehowa, gulusa mono!”1 5 Yehowa ke fwilaka bantu nkenda1 mpi kele lunungu; d Nzambi na beto ke wilaka bantu mawa. e 6 Yehowa ke taninaka bantu yina me konda mayele. f Bo kulumusaka mono, kansi yandi gulusaka mono. 7 Bika moyo1 na mono kupema diaka, Sambu Yehowa me sadila mono mambu na ntima ya mbote. 8 Nge me gulusa mono1 na lufwa, Nge me katula mansanga na disu na mono, nge me tanina dikulu na mono sambu yo bula ve sakuba. g 9 Mono ta tambula na ntwala ya Yehowa na insi ya bantu ya moyo. 10 Mono vandaka na lukwikilu, yo yina mono tubaka; h Mono monaka mpasi mingi kibeni. 11 Kansi mono kumaka kisaka-saka mpi mono tubaka nde: “Konso muntu kele muntu ya luvunu.” i 12 Inki mono ta pesa Yehowa Sambu na mambu yonso ya mbote ya yandi me sadilaka mono? 116:3 1 Na kisina, “Bampasi ya Sheole kangaka mono.” 116:4, 8 1 To “moyo na mono.” 116:5 1 To “ke sadilaka bantu mambu na luzitu yonso.” 116:7 1 Tala Bantendula ya Bangogo.
BANKUNGA 116:13–118:10 13 Mono ta baka dikopa ya luguluku,1 Mpi mono ta binga zina ya Yehowa. 14 Mono ta lungisa balusilu na mono na Yehowa Na ntwala ya bantu na yandi yonso. a 15 Na meso ya Yehowa Lufwa ya bantu na yandi ya kwikama kele na mfunu.1b 16 Mono ke bondila nge, O Yehowa, Sambu mono kele nsadi na nge. Mono kele nsadi na nge, mwana ya mpika na nge ya nkento. Nge me kangula mono bansinga. c 17 Mono ta pesa nge kimenga ya kupesa matondo; d Mono ta binga zina ya Yehowa. 18 Mono ta lungisa balusilu na mono na Yehowa e Na ntwala ya bantu na yandi yonso, f 19 Na bibansala ya nzo ya Yehowa, g Na kati-kati na nge, O Yeruzalemi. Beno kumisa Yah!1h Beno makanda yonso, beno pesa Yehowa lukumu; i Beno pesa yandi nkembo, beno bantu1 yonso. j 2 Sambu zola na yandi ya kwikama sambu na beto kele nene; k Kwikamal ya Yehowa ke zingaka kimakulu. m Beno kumisa Yah!1n
117
KAPU 116 a Nk 22:25 Yon 2:9
b 1Sa 25:29 Yob 1:12 Nk 91:14 Zek 2:8 2Pi 2:9
2
c Nk 107:14 d Lev 7:12
3
Nk 50:23
e Nk 22:25 Nk 76:11
f Nk 116:14
4
g Nk 96:8 h Kus 19:1
KAPU 117
5
i Kus 7:9, 10 j Bar 15:11 k Bid 3:22
6
l Nk 25:10 Nk 91:4
m Nk 100:5
7
n Nk 111:1
Ndonga ya 2 KAPU 118 a Mat 19:17
8
b Nk 18:19 c Nk 27:1 d Yez 51:12
9
Bar 8:31 Ebr 13:6
e Mat 26:52, 53
f Nk 54:7 g Nk 40:4
116:13 1 To “luguluku ya nene.” 116:15 1 Na kisina, “ntalu mingi.” 116:19; 117:2 1 To “Aleluya!” “Yah” kele zina ya Yehowa na bunkufi. 117:1 1 To “mabuta.”
118
Nk 146:3, 4 Yer 17:5
h Eze 29:6, 7 i 2Bs 20:15, 17
10
1020
Beno pesa Yehowa matondo, sambu yandi kele mbote; a Zola na yandi ya kwikama ke zingaka kimakulu. Bika Izraele kutuba ntangu yai nde: “Zola na yandi ya kwikama ke zingaka kimakulu.” Bika bantu ya nzo ya Aroni kutuba ntangu yai nde: “Zola na yandi ya kwikama ke zingaka kimakulu.” Bika bantu yina ke waka Yehowa boma kutuba ntangu yai nde: “Zola na yandi ya kwikama ke zingaka kimakulu.” Mono bingaka Yah1 na mpasi na mono; Yah ndimaka mpi nataka mono na kisika ya lutaninu.2b Yehowa kele na lweka na mono; mono ta wa boma ve. c Muntu lenda sala mono nki? d Yehowa kele na lweka na mono bonso nsadisi na mono;1e Mono ta tala mutindu bantu yina ke mengaka mono ta bwa. f Kutina na Yehowa kele mbote Kuluta kutula ntima na bantu. g Kutina na Yehowa kele mbote Kuluta kutula ntima na bamfumu. h Makanda yonso ziungaka mono, Kansi na zina ya Yehowa Mono kulaka bo. i
118:5 1 “Yah” kele zina ya Yehowa na bunkufi. 2 To “kisika mosi ya nene.” 118:7 1 To mbala ya nkaka, “kumosi ti bantu yina ke sadisaka mono.”
1021 11 Bo ziungaka mono, ee, bo ziungaka mono na bandambu yonso, Kansi na zina ya Yehowa Mono kulaka bo. 12 Bo ziungaka mono bonso baniosi, Kansi bo fwaka nswalu bonso tiya na kati ya bansende. Na zina ya Yehowa Mono kulaka bo. a 13 Bo1 yinaka mono ngolo sambu mono bwa, Kansi Yehowa sadisaka mono. 14 Yah kele kisika na mono ya lutaninu mpi ngolo na mono, Mpi yandi me kuma luguluku na mono. b 15 Milolo ya kiese mpi ya luguluku1 Kele na batenta ya bantu ya lunungu. Diboko ya kitata ya Yehowa ke songa ngolo na yo. c 16 Diboko ya kitata ya Yehowa ke kudinangula; Diboko ya kitata ya Yehowa ke songa ngolo na yo. d 17 Mono ta fwa ve, ve, mono ta zinga, Sambu na kuzabisa bisalu ya Yah. e 18 Yah pesaka mono ndola ya ngolo, f Kansi yandi bikaka mono ve mono fwa. g 19 Beno kangudila mono bakielo ya lunungu; h Mono ta kota kuna mpi ta kumisa Yah. 20 Yai kielo ya Yehowa. Bantu ya lunungu ta kotila na kielo yina. i 21 Mono ta kumisa nge, sambu nge pesaka mono mvutu j 118:13 1 To mbala ya nkaka, “Nge.” 118:15 1 To “kununga.”
BANKUNGA 118:11–119:2 KAPU 118 a 2Bs 14:11 b Kub 15:2 Nk 18:2 Yez 12:2
c Nk 89:13 Yez 63:12
d Kub 15:6 Yez 40:26
e Nk 6:5 Nk 71:17
f Nk 66:10 Nk 94:12
g Nk 16:10 h Yez 26:2 Kus 22:14
i Nk 24:3, 4 j Nk 116:1
Ndonga ya 2 a Yez 28:16 Luk 20:17 Bis 4:11 1Bk 3:11 Efe 2:19, 20 1Pi 2:4-7
b Bis 5:31 c Mar 12:10, 11 d Mat 21:7-9 Mat 23:39 Mar 11:7-10 Luk 19:37, 38
e Nk 18:28 1Pi 2:9
f Lev 23:34 Nk 42:4
g Kub 27:2 h Kub 15:2 Yez 25:1
i Nk 50:23 j Esd 3:11 Nk 118:1
KAPU 119 k 2Bn 20:3 Yak 1:25
l Nk 19:7
Mpi nge kumaka luguluku na mono. 22 Ditadi yina bantu ya ke tungaka losaka Me kumaka ditadi ya kinkonko ya ntete-ntete.1a 23 Ditadi yina katukaka na Yehowa; b Yo kele kima mosi ya kuyituka na meso na beto. c 24 Yai kilumbu yina Yehowa me salaka; Beto ta wa kiese mpi ta yangalala sambu na yo. 25 Yehowa, beto ke bondila nge, pardo gulusa beto! Yehowa, nungisa beto, pardo! 26 Muntu yina ke kwisa na zina ya Yehowa kubaka lusakumunu; d Beto ke sakumuna nge na nzo ya Yehowa. 27 Yehowa kele Nzambi; Yandi ke pesaka nsemo. e Beno vukana na ndonga ya bantu yina ke tambula na nkinsi ti balutangu na maboko, f Tii na bibongo ya mesakimenga. g 28 Nge kele Nzambi na mono, mpi mono ta kumisa nge; Nzambi na mono, mono ta pesa nge nkembo. h 29 Beno pesa Yehowa matondo, i sambu yandi kele mbote; Sambu zola na yandi ya kwikama ke zingaka kimakulu. j
1 [Aleph]
na bantu yina 119 Kiese me konda kifu1 na
luzingu na bo, Yina ke zitisaka nsiku ya Yehowa. k 2 Kiese na bantu yina ke zitisaka bangibusa na yandi, l
118:22 1 Na kisina, “ntu ya kinkonko.” 119:1 1 To “ke taninaka kwikama.”
NKUNGA 119:3-23 3
4 5
6
7
8
Yina ke sosaka yandi na ntima na bo ya mvimba. a Bo ke salaka ve ata diambu mosi ya kukonda lunungu; Bo ke tambulaka na banzila na yandi. b Nge me pesaka nsiku Nde bo zitisa mbote-mbote bansiku na nge. c A kana mono lendaka kubikala kaka ngolo1d Sambu mono zitisa bansiku na nge! Ebuna mono zolaka ve kubaka nsoni e Ntangu mono ke tadila bantuma na nge yonso. Mono ta kumisa nge ti ntima ya kusungama Ntangu mono ke longuka balusambisu na nge ya lunungu. Mono ta zitisa bansiku na nge. Kuyambula mono ve ata fioti kimakulu.
2 [Beth]
9 Inki mutindu leke ya bakala lenda sala nde nzila na yandi kulanda kuvanda bunkete? Kana yandi ke kudikeba mpi ke sala mambu na kuwakana ti ndinga na nge. f 10 Mono ke sosa nge na ntima na mono ya mvimba. Kubika ve nde mono yambula bantuma na nge. g 11 Mono ke bumba mbotembote na ntima na mono mambu ya nge ke tubaka h Sambu mono sala ve disumu na ntwala na nge. i 12 Bika nde nge baka lukumu, O Yehowa Longa mono bansiku na nge. 13 Ti bikobo na mono, mono ke zabisa 119:5 1 Na kisina, “Bika nde banzila na mono kutelama ngolo.”
1022 KAPU 119 a 2Bs 31:20, 21
b Yez 38:3
c Kul 5:33 Yer 7:23 Yak 2:10
d Nk 51:10
e Nk 119:80
f Bin 6:20, 22
g Nk 25:5
h Nk 112:1
i Nk 19:13 Nk 37:31
Ndonga ya 2 a Yer 15:16
b Nk 19:8, 10 Nk 119:72
c Nk 119:93 Nk 119:100
d Nk 25:10
e Yak 1:23-25
f Yez 38:20
g 1Bs 29:15
h Kul 28:15
Balusambisu yonso yina nge me zengaka. 14 Mono ke waka kiese na bangibusa na nge a Kuluta bima yonso ya nkaka ya ntalu. b 15 Mono ta yindulula1 bantuma na nge c Mpi mono ta tala kaka banzila na nge. d 16 Mono ke zolaka mingi bansiku na nge ya kusonika. Mono ta vila ve ndinga na nge. e
3 [Gimel]
17 Sadila nsadi na nge mambu ti ntima ya mbote, Sambu mono zinga mpi mono zitisa ndinga na nge. f 18 Kangula meso na mono sambu mono mona pwelele Mambu ya kuyituka yina me katuka na nsiku na nge. 19 Mono kele kaka munzenza na insi. g Kubumbila mono ve bantuma na nge. 20 Mono1 kele ti nzala ya ngolo kibeni Ya balusambisu na nge ntangu yonso. 21 Nge ke nganinaka bantu ya lulendo, Bantu ya bo me singaka yina ke yambulaka bantuma na nge. h 22 Katula na ntwala na mono1 kusawula ti kuvweza, Sambu mono ke zitisaka bangibusa na nge. 23 Ata ntangu bamfumu ke vanda kumosi mpi ke tuba mambu ya mbi sambu na mono, Nsadi na nge ke yindulula1 bansiku na nge. 119:15 1 To “ta longuka.” 119:20 1 To “Moyo na mono.” 119:22 1 Na kisina, “Katula na zulu na mono.” 119:23 1 To “ke longuka.”
1023
NKUNGA 119:24-43
24 Mono ke zolaka bangibusa na nge mingi; a Yo ke pesaka mono bandongisila. b
4 [Daleth]
25 Mono1 me lala na mfututu luse na ntoto. c Bikisa mono na luzingu na kuwakana ti ndinga na nge. d 26 Mono zabisaka nge banzila na mono, mpi nge pesaka mono mvutu; Longa mono bansiku na nge. e 27 Sadisa mono na kubakisa ntendula1 ya bantuma na nge, Sambu mono yindulula2 bisalu na nge ya kuyituka. f 28 Mono1 me konda mpongi sambu na mawa. Pesa mono ngolo na kuwakana ti ndinga na nge. 29 Katula nzila ya luvunu na ntwala na mono, g Mpi monisila mono ntima ya mbote na nsiku na nge. 30 Mono me solaka nzila ya kwikama. h Mono me ndima nde balusambisu na nge kele mbote. 31 Mono me kangamaka na bangibusa na nge. i O Yehowa, kubika ve nde mono lemba nitu.1j 32 Mono ta landa na kikesa yonso1 nzila ya bantuma na nge, Sambu nge me yidikila yo kisika na ntima na mono.2
5 [He]
33 Longa mono, O Yehowa, k nzila ya bansiku na nge, Ebuna mono ta landa yo tii na nsuka. l 119:25, 28 1 To “Moyo na mono.” 119:27 1 Na kisina, “nzila.” 2 To “longuka.” 119:31 1 To “bo pesa mono nsoni.” 119:32 1 Na kisika, “ta baka ntinu na.” 2 To mbala ya nkaka, “nge ke salaka nde ntima na mono kuvanda ti kivuvu.”
KAPU 119 a Nk 119:14 Nk 119:168
b Kul 17:18-20 Nk 119:105 2Tm 3:16, 17
c Nk 22:15
d Nk 119:154 Nk 143:11
e Nk 86:11
f Nk 145:5
g Nk 141:4 Bin 30:8
h Yoz 24:15
i Nk 19:7
j Nk 25:20 Nk 119:80
k Yez 48:17 Yoa 6:45 Yak 1:5
l Nk 119:112
Ndonga ya 2 a Nk 23:3 b Luk 12:15 1Tm 6:10 Ebr 13:5
c Kut 15:39 Bin 4:25 Bin 23:4, 5
d Nk 19:9 Nk 119:75
e Nk 51:1 Nk 90:14
f Nk 119:76
34 Pesa mono mayele ya kubakisa mambu, Sambu mono zitisa nsiku na nge Mpi mono tanina yo na ntima na mono ya mvimba. 35 Twadisa1 mono na kati ya nzila ya bantuma na nge, a Sambu mono ke waka kiese na kati na yo. 36 Benda ntima na mono na bangibusa na nge, Kansi ve na luta1 ya bwimi. b 37 Katula meso na mono sambu yo tala ve mambu ya kukonda mfunu; c Bikisa mono na luzingu na nzila na nge. 38 Lungisa lusilu yina nge pesaka1 nsadi na nge, Sambu bantu kuwa nge boma.2 39 Katula nsoni yina mono ke wa boma na yo, Sambu balusambisu na nge kele mbote. d 40 Tala mutindu mono ke wa nzala ya ngolo ya bantuma na nge. Bikisa mono na luzingu na lunungu na nge.
6 [Waw]
41 Bika mono mona zola na nge ya kwikama, O Yehowa, e Luguluku na nge na kuwakana ti lusilu na nge;1f 42 Ebuna mono ta pesa mvutu na muntu yina ke sosila mono, Sambu mono ke tulaka ntima na ndinga na nge. 43 Kukatula ve kimakulu ndinga ya kieleka na munoko na mono, 119:35 1 To “Tambusa.” 119:36 1 To “na balufutu.” 119:38 1 To “mambu yina nge tubilaka.” 2 To mbala ya nkaka, “Yina bo salaka na bantu yina ke waka nge boma.” 119:41 1 To “mambu yina nge tubaka.”
NKUNGA 119:44-64 44 45
46
47 48
Sambu mono ke tulaka kivuvu na1 lusambisu na nge. Mono ta taninaka nsiku na nge ntangu yonso, Mvula na mvula. a Mpi mono ta tambulatambula na kisika ya lutaninu,1b Sambu mono ke sosa bantuma na nge. Mono ta tubila bangibusa na nge na ntwala ya bantotila, Mpi mono ta wa ve nsoni. c Mono ke zolaka bantuma na nge mingi, Ee, mono ke zolaka yo. d Mono ta nangula maboko na mono sambu na bantuma na nge, yina mono ke zolaka, e Mpi mono ta yindulula1 bansiku na nge. f
7 [Zayin]
49 Yibuka mambu1 yina nge silaka nsadi na nge, Yina nge ke pesa mono kivuvu na nzila na yo.2 50 Yai kikesa ya mono ke baka na bampasi na mono, g Sambu mambu ya nge ke tubaka me tanina mono na luzingu. 51 Bantu ya lulendo ke vweza mono ngolo, Kansi mono ke yambula ve nsiku na nge. h 52 Mono ke yibukaka balusambisu na nge katuka ntama, i O Yehowa, Mpi yo ke lembikaka mono. j 53 Mono me wa makasi ya ngolo sambu na bantu ya mbi, Yina ke yambula nsiku na nge. k 54 Bansiku na nge kele bankunga sambu na mono 119:43 1 To “ke vingilaka.” 119:45 1 To “na kisika mosi ya nene.” 119:48 1 To “ta longuka.” 119:49 1 To “lusilu.” 2 To “Yina nge me sala nde mono vingila.”
1024 KAPU 119 a Nk 119:33 b Nk 118:5 c Bar 1:16 d Yob 23:12 Nk 119:174 Bar 7:22
e Nk 119:127 f Nk 119:23 Nk 119:71
g Nk 94:19 Bar 15:4
h Nk 119:157 i Kut 16:5 Kul 1:35, 36 Kul 4:3
j Bar 15:4 k Nk 119:158 Nk 139:21 Bin 28:4
Ndonga ya 2 a Nk 63:6 Yez 26:9
b Nk 16:5 c Kub 19:8 d Nk 51:17 e Nk 57:1 f Nk 119:101 Efe 5:15
g 2Bs 29:1, 3 h 1Sa 26:8, 9 2Bs 29:1, 2
i Nk 42:8 j Bin 13:20 k Nk 33:5 Nk 104:13
Konso kisika yina mono ke zingaka.1 55 Mono ke yibukaka zina na nge na mpimpa, O Yehowa, a Sambu mono zitisa nsiku na nge. 56 Yai kikalulu na mono Sambu mono ke zitisaka bantuma na nge.
8 [Heth]
57 Yehowa kele dikabu na mono; b Mono silaka na kuzitisa bangogo na nge. c 58 Mono ke bondila nge1 na ntima na mono ya mvimba; d Wila mono mawa e na kuwakana ti lusilu na nge.2 59 Mono me tadila banzila na mono, Sambu mono vutula makulu na mono na bangibusa na nge. f 60 Mono ke sala nswalu mpi mono ke sukinina ve Na kuzitisa bantuma na nge. g 61 Bansinga ya bantu ya mbi me ziunga mono, Kansi mono ke vila ve nsiku na nge. h 62 Mono ke telama na midi ya mpimpa sambu na kupesa nge matondo i Sambu na balusambisu na nge ya lunungu. 63 Mono kele nduku ya bantu yonso yina ke waka nge boma, Mpi ya bantu yina ke zitisaka bantuma na nge. j 64 Zola na nge ya kwikama, O Yehowa, me fulusa ntoto; k 119:54 1 To “Na nzo yina mono ke zingaka bonso munzenza.” 119:58 1 To “Mono ke lembika (ke sosa kumweta ya) luse na nge.” 2 To “ti mambu yina nge tubaka.”
1025
NKUNGA 119:65-82
Longa mono bansiku na nge.
9 [Teth]
65 Nge me sadila nsadi na nge mambu ya mbote, O Yehowa, na kuwakana ti ndinga na nge. 66 Longa mono mabanza ya mbote mpi nzayilu, a Sambu mono me tulaka ntima na bantuma na nge. 67 Na ntwala nde mono mona mpasi, mono vandaka kuvila nzila,1 Kansi ntangu yai mono ke zitisa mambu ya nge ke tubaka. b 68 Nge kele mbote c mpi bisalu na nge kele mbote. Longa mono bansiku na nge. d 69 Bantu ya lulendo me bebisa lukumu na mono na mambu ya luvunu, Kansi mono ke zitisa bantuma na nge na ntima na mono ya mvimba. 70 Ntima na bo kele ngolo,1e Kansi mono ke zolaka nsiku na nge mingi. f 71 Yo kele mbote mutindu mono monaka mpasi, g Sambu mono longuka bansiku na nge. 72 Nsiku yina nge me zabisaka kele mbote sambu na mono, h Yo kele mbote mingi kuluta mafunda ya wolo mpi ya arza. i
[Yod]
73 Maboko na nge gangaka mono mpi salaka mono. Pesa mono mayele ya kubakisa mambu, sambu mono longuka bantuma na nge. j 119:67 1 To “mono vandaka kusala masumu kukonda kukana.” 119:70 1 Na kisina, “kele ve na mawi, bonso mafuta.”
KAPU 119 a 1Bn 3:9 Nk 94:10 Dan 2:21 Fil 1:9
b Nk 119:11 c Nk 86:5 Mar 10:18
d Yez 48:17 e Yez 6:10 f Nk 40:8 Bar 7:22
g 1Bk 11:32 Ebr 12:9-11
h Kul 17:18, 19 i Nk 19:7, 10 Bin 3:13-15
j 1Bs 22:12 Yob 32:8
Ndonga ya 2 a Nk 119:147 b Nk 119:160 c Kul 32:4 Ebr 12:11
d Kub 34:6 Nk 86:5
e Nk 51:1 Nk 103:13 Nk 119:116 Dan 9:18 Luk 1:50
f Bar 7:22 g Nk 119:45 h 1Bn 8:58 i Nk 119:5, 6 1Yn 2:28
j Mik 7:7 k Nk 69:3 l Nk 86:17 Nk 102:2
74 Bantu yina ke waka nge boma ke mona mono mpi ke yangalala, Sambu ndinga na nge kele kivuvu na mono.1a 75 O Yehowa, mono me zaba nde balusambisu na nge kele ya lunungu, b Mpi nde nge monisaka mono mpasi na kwikama na nge. c 76 Pardo bika zola na nge ya kwikama d kulembika mono, Na kutadila mambu yina nge silaka1 na nsadi na nge. 77 Wila mono mawa, sambu mono landa kuzinga, e Sambu mono ke zolaka nsiku na nge mingi. f 78 Bika bantu ya lulendo kuwa nsoni, Sambu bo ke sala mono mbi kukonda kikuma.1 Kansi mono ta yindulula2 bantuma na nge. g 79 Bika bantu yina ke waka nge boma kuvutukila mono, Bantu yina me zaba bangibusa na nge. 80 Bika ntima na mono kuvanda ya kukonda kifu na kulanda bansiku na nge, h Sambu mono wa ve nsoni. i
[Kaph]
81 Mono kele na nzala ya ngolo ya2 luguluku na nge, j Sambu ndinga na nge kele kivuvu na mono.1 82 Meso na mono kele na nzala ya ngolo ya mambu ya nge ke tubaka k Ntangu mono ke tuba nde: “Inki ntangu nge ta lembika mono?” l 119:74, 81 1 To “mono ke vingila ndinga na nge.” 119:76 1 To “mambu yina nge tubilaka.” 119:78 1 To mbala ya nkaka, “ti luvunu.” 2 To “ta longuka.” 119:81 2 To “Moyo na mono ke zolaka mingi.”
NKUNGA 119:83-103 83 Sambu mono kele bonso dibungu ya mpusu ya mbisi yina ke yuma na midinga, Kansi mono ke vila ve bansiku na nge. a 84 Nsadi na nge fwete vingila bilumbu ikwa? Inki ntangu nge ta pesa ndola na bantu yina ke monisa mono mpasi? b 85 Bantu ya lulendo me timuna mabulu sambu na mono, Bayina ke zitisaka ve nsiku na nge. 86 Bantuma na nge yonso me fwana na kutudila ntima. Bantu ke monisa mono mpasi kukonda kikuma; sadisa mono! c 87 Yo bikalaka fioti nde bo katula mono kimakulu na ntoto, Kansi mono yambulaka ve bantuma na nge. 88 Bikisa mono na luzingu sambu na zola na nge ya kwikama, Sambu mono zitisa bangibusa yina nge me pesaka.
[Lamed]
89 Ndinga na nge ta bikala na zulu Kimakulu, O Yehowa. d 90 Kwikama na nge kele na bandonga yonso ya bantu. e Nge me tulaka ntoto ngolo, sambu yo bikala kaka mutindu yina. f 91 Na kuwakana ti balusambisu na nge, yo1 kele kaka tii bubu yai, Sambu yo yonso kele bansadi na nge. 92 Kana mono vandaka kuzola ve nsiku na nge mingi, Mono zolaka kufwa na mpasi na mono. g 93 Mono ta vila ve ata fioti bantuma na nge, 119:91 1 Disongidila, bisalu na yandi yonso ya yandi me gangaka.
1026 KAPU 119 a Nk 119:61 Nk 119:176
b Nk 7:6 Kus 6:9, 10
c Nk 142:6
d Nk 89:2 Nk 119:152
e Kul 7:9
Sambu nge me taninaka mono na luzingu na nzila na yo. a 94 Mono kele muntu na nge; gulusa mono, b Sambu mono ke sosa bantuma na nge. c 95 Bantu ya mbi ke vingila na kufwa mono, Kansi mono ke tula dikebi ya mingi na bangibusa na nge. 96 Mono me monaka nsuka ya bima yonso ya kukuka, Kansi bantuma na nge kele na nsuka ve.1
[Mem]
f Nk 104:5 Lon 1:4
g Bin 6:23 Mat 4:4
Ndonga ya 2 a Lev 18:5 Kul 30:16 Yoa 6:63 Bar 10:5
b Nk 86:2 Yez 41:10
c Nk 119:15
d Nk 40:8
e Nk 1:2
f Nk 19:7 Bin 2:6 Bin 10:8
g Mat 11:25 Luk 2:46, 47
h Nk 18:23 Nk 119:59
97 Mono ke zolaka nsiku na nge mingi! d Mono ke yindululaka1 yo kilumbu ya mvimba. e 98 Ntuma na nge ke kumisa mono mayele kuluta bambeni na mono, f Sambu mono ke vandaka ti yo kimakulu. 99 Mono kele ti mayele mingi ya kubakisa mambu mbote-mbote kuluta balongi na mono yonso, g Sambu mono ke yindululaka1 bangibusa na nge. 100 Mono ke salaka mambu ti mayele ya kubakisa kuluta bambuta, Sambu mono ke zitisaka bantuma na nge. 101 Mono ke buyaka kutambula na konso nzila yina ya mbi, h Mpidina mono lenda zitisa ndinga na nge. 102 Mono ke bikisaka ve balusambisu na nge, Sambu nge me longaka mono. 103 Ndinga na nge kele sukadi mingi na kitini ya zulu ya munoko na mono, 119:96 1 Na kisina, “kele mingi kibeni.” 119:97, 99 1 To “ke longukaka.”
1027
NKUNGA 119:104-121
Kuluta bwiki na munoko na mono! a 104 Bantuma na nge ke sadisaka mono na kusala mambu ti mayele ya kubakisa mambu. b Yo yina mono ke mengaka banzila yonso ya luvunu. c
[Nun]
105 Ndinga na nge kele mwinda sambu na dikulu na mono, Mpi nsemo sambu na nzila na mono. d 106 Mono diaka ndefi, mpi mono ta lungisa yo, Sambu na kuzitisa balusambisu na nge ya lunungu. 107 Mono me mona mpasi mingi kibeni. e O Yehowa, bikisa mono na luzingu na kuwakana ti ndinga na nge. f 108 O Yehowa, pardo, wa kiese na makabu ya luzolo ya mbote ya mono ke pesa sambu na kupesa lukumu,1g Mpi longa mono balusambisu na nge. h 109 Luzingu na mono kele ntangu yonso na kigonsa,1 Kansi mono me vila ve nsiku na nge. i 110 Bantu ya mbi me tudila mono mutambu, Kansi mono me yambulaka ve bantuma na nge. j 111 Mono ke bakaka bangibusa na nge bonso kima na mono ya kimakulu,1 Sambu yo kele kiese ya ntima na mono. k 112 Mono me bakaka lukanu ya1 kuzitisa bansiku na nge Ntangu yonso, tii na nsuka. 119:108 1 Na kisina, “makabu ya luzolo ya mbote ya munoko na mono.” 119:109 1 To “Moyo na mono kele na diboko na mono ntangu yonso.” 119:111 1 To “dikabu na mono ya kukonda nsuka.” 119:112 1 Na kisina, “me benda ntima na mono na.”
KAPU 119 a Nk 19:7, 10 Bin 24:13, 14
b Nk 119:100 c Nk 97:10 Nk 101:3 Bin 8:13 Bin 13:5 Bar 12:9
d Nk 43:3 Bin 6:23 Yez 51:4 Bar 15:4 2Tm 3:16, 17 2Pi 1:19
e Nk 34:19 f Nk 119:88 Nk 143:11
g Nk 50:23 Oze 14:2 Ebr 13:15
h Kul 33:10 Yez 48:17
i Nk 119:61 j Nk 119:87 k Nk 19:8 Nk 119:129 Yer 15:16
Ndonga ya 2 a 1Bn 18:21 Kus 3:16
b Nk 40:8 Nk 119:97
c Nk 32:7 Nk 91:2
d Nk 130:5 e Nk 26:5 f Yez 41:10 g Nk 25:2 Bar 10:11
h Yez 41:13 i Yoz 1:8 Nk 119:48
j 1Bs 28:9 Nk 95:10
k Bin 2:22 Bin 25:4, 5 Eze 22:18
[Samekh]
113 Mono ke mengaka bantu ya kele ntima-zole,1a Kansi mono ke zolaka nsiku na nge. b 114 Nge kele kisika na mono ya lutaninu mpi kitaninu na mono, c Sambu ndinga na nge kele kivuvu na mono.1d 115 Beno bantu ya mbi, beno vanda ntama ti mono, e Sambu mono zitisa bantuma ya Nzambi na mono. 116 Sadisa mono mutindu nge silaka,1f Sambu mono landa kuzinga; Kubika ve nde kivuvu na mono kulembisa mono nitu.2g 117 Sadisa mono sambu mono guluka; h Ebuna mono ta talaka bansiku na nge ntangu yonso. i 118 Nge ke buyaka bantu yonso yina ke bikisaka bansiku na nge, j Sambu bo kele bantu ya luvunu mpi ya ke kusaka. 119 Nge ke losaka bantu yonso ya mbi ya ntoto bonso nde bo kele mvindu ya mpamba. k Yo yina mono ke zolaka bangibusa na nge. 120 Boma na nge ke salaka nde nitu1 na mono kutekita; Mono ke waka balusambisu na nge boma.
[Ayin]
121 Mono me sala mambu ya mbote mpi ya lunungu. Kubikisa mono ve na maboko ya bantu yina ke niokula mono! 119:113 1 To “bantu ya kele ti ntima ya kukabwana.” 119:114 1 To “mono ke vingila ndinga na nge.” 119:116 1 To “na kuwakana ti ndinga na nge.” 2 To “kuwa nsoni.” 119:120 1 Na kisina, “nsuni.”
NKUNGA 119:122-141 122 Sila nde nge ta sadisa nsadi na nge; Kubika ve nde bantu ya lulendo kuniokula mono. 123 Meso na mono me lemba na kuvingila luguluku na nge a Mpi lusilu na nge ya lunungu.1b 124 Monisila nsadi na nge zola ya kwikama, c Mpi longa mono bansiku na nge. d 125 Mono kele nsadi na nge; pesa mono mayele ya kubakisa mambu, e Sambu mono zaba bangibusa na nge. 126 Ntangu me lunga sambu Yehowa kusala, f Sambu bo me fwa nsiku na nge. 127 Yo yina mono ke zolaka bantuma na nge Kuluta wolo, ata wolo ya mbote.1g 128 Yo yina mono ke monaka konso nsiku yina ke katukaka na nge nde yo kele ya mbote; h Mono ke mengaka konso nzila ya luvunu. i
[Pe]
129 Bangibusa na nge kele ya kuyituka. Yo yina mono1 ke zitisaka yo. 130 Kana bo zabisa bangogo na nge, yo ke nataka nsemo, j Yo ke pesaka mayele ya kubakisa mambu na bantu yina me konda mayele. k 131 Mono ke kangula munoko nene mpi ke dila,1 Sambu mono kele na nzala ya ngolo ya bantuma na nge. l
1028 KAPU 119 a Nk 69:3 Nk 143:7
b Nk 119:81 c Nk 69:16 d Nk 143:10 e Nk 119:34 2Tm 2:7 Yak 1:5
f Nk 9:19 Yer 18:23
g Nk 19:9, 10 Nk 119:72 Bin 3:13, 14
h Nk 19:8 i Nk 119:104 j Nk 119:105 Bin 6:23 2Bk 4:6 2Pi 1:19
k Nk 19:7 Bin 1:1, 4 2Tm 3:15
l Nk 42:1 1Pi 2:2
Ndonga ya 2 a 1Sa 1:10, 11 2Sa 16:11, 12 Yez 38:9, 20
b Ebr 6:10 c Nk 19:13 Bar 6:12
d Kut 6:25 Nk 4:6
e Eze 9:4 2Pi 2:7, 8
f Kul 32:4 g Kus 16:5, 7 h 2Bn 10:16 Nk 69:9 Yoa 2:17
i Nk 12:6
119:123 1 To “mambu ya lunungu yina nge tubaka.” 119:127 1 To “ya bunkete.” 119:129 1 To “moyo na mono.” 119:131 1 Na kisina, “ke nwa mpema.”
132 Tala mono mpi wila mono mawa, a Na kulanda mayele na nge ya kutadila mambu sambu na bantu yina ke zolaka zina na nge. b 133 Twadisa bitambi na mono na lutaninu1 na mambu ya nge ke tubaka; Bika nde kima mosi ve ya mbi kuyala mono. c 134 Gulusa1 mono na maboko ya bantu ya nku, Ebuna mono ta zitisa bantuma na nge. 135 Sala nde luse na nge kusema1 na zulu ya nsadi na nge, d Mpi longa mono bansiku na nge. 136 Mansanga ke kulumuka na meso na mono Sambu bantu ke zitisa ve nsiku na nge. e
[Tsade]
137 Nge kele muntu ya lunungu, O Yehowa, f Mpi balusambisu na nge kele mbote. g 138 Bangibusa ya nge ke pesaka kele ya lunungu Mpi yo me fwana kibeni na kutudila ntima. 139 Kikesa na mono ke pela na kati na mono bonso tiya, h Sambu bambeni na mono me vila mambu ya nge ke tubaka. 140 Mambu ya nge ke tubaka kele bunkete kibeni, i Mpi nsadi na nge ke zolaka yo. j 141 Mono kele muntu ya kukonda mfunu mpi ya bo ke vwezaka; k Ata mpidina, mono me vilaka ve bantuma na nge.
Nk 119:160
j Nk 119:97 k Nk 22:6, 7
119:133 1 To “Kumisa bitambi na mono ngolo.” 119:134 1 Na kisina, “Sumbulula.” 119:135 1 To “kumweta.”
1029
NKUNGA 119:142-160
142 Lunungu na nge kele lunungu ya kukonda nsuka, a Mpi nsiku na nge kele kieleka. b 143 Ata mawa ti mpasi me bwila mono, Mono ke landa kuzola bantuma na nge mingi. 144 Lunungu ya bangibusa na nge kele ya kukonda nsuka. Pesa mono mayele ya kubakisa mambu, c sambu mono landa kuzinga.
[Qoph]
145 Mono ke binga na ntima na mono ya mvimba. O Yehowa, ndima. Mono ta zitisa bansiku na nge. 146 Mono ke binga nge; gulusa mono! Mono ta zitisa bangibusa na nge. 147 Mono me telama na ntwala nde ntongo kutana1 sambu mono dila sambu na kulomba lusadisu, d Sambu mambu ya nge ke tubaka kele kivuvu na mono.2 148 Meso na mono me kanguka na ntwala ya bansungi ya kukengila na mpimpa, Mpidina mono lenda yindulula1 mambu yina nge ke tubaka. e 149 Wa ndinga na mono sambu na zola na nge ya kwikama. f O Yehowa, bikisa mono na luzingu na kuwakana ti lunungu na nge. 150 Bantu yina me kudipesaka na mambu ya nsoni1 me finama; 119:147 1 To “na suka na ntwala nde ntangu kubasika.” 2 To “mono ke vingila mambu ya nge ke tubaka.” 119:148 1 To “longuka.” 119:150 1 To “mansoni.”
KAPU 119 a Nk 36:6 b Kub 34:6 Nk 119:160 Yoa 17:17
c Nk 119:34 d Nk 5:3 Nk 88:13 Mar 1:35
e Nk 63:6 Luk 6:12
f Nk 51:1 Yez 63:7
Ndonga ya 2 a Kul 4:7 Nk 46:1 Nk 145:18
b Nk 19:9 Yoa 17:17
c Nk 119:144 Lon 3:14
d Nk 9:13 e 1Sa 24:15 Nk 43:1
f 2Bn 17:15, 18 Nk 73:27 Bin 15:29
g 1Bs 21:13 Nk 86:15 Yez 55:7 2Bk 1:3 Yak 5:11
h Nk 25:19 i Nk 139:21 j Nk 119:40, 88 Bid 3:22
k 2Sa 7:28 Nk 12:6 Yoa 17:17
Bo kele ntama ti nsiku na nge. 151 Nge kele pene-pene, O Yehowa, a Mpi bantuma na nge yonso kele kieleka. b 152 Katuka ntama mono me zabaka bangibusa na nge, Nde nge me tulaka yo sambu yo zinga kimakulu. c
[Resh]
153 Tala mpasi na mono mpi gulusa mono, d Sambu mono me vilaka ve nsiku na nge. 154 Nwanina mono1 mpi gulusa mono; e Bikisa mono na luzingu na kuwakana ti lusilu na nge.2 155 Luguluku kele ntama ti bantu ya mbi, Sambu bo me sosa ve bansiku na nge. f 156 Mawa na nge kele mingi, O Yehowa. g Bikisa mono na luzingu na kuwakana ti lunungu na nge. 157 Bantu yina ke monisa mono mpasi mpi bambeni na mono kele mingi; h Kansi mono me yambulaka ve bangibusa na nge. 158 Mono ke talaka bayekudi na nzanzi, Sambu bo ke zitisaka ve mambu yina nge ke tubaka. i 159 Tala mutindu mono ke zolaka bantuma na nge! O Yehowa, bikisa mono na luzingu sambu na zola na nge ya kwikama. j 160 Ndinga na nge ya mvimba kele kieleka, k Mpi balusambisu na nge ya lunungu ke zingaka kimakulu. 119:154 1 To “Samba diambu na mono.” 2 To “ti mambu ya nge tubaka.”
BANKUNGA 119:161–120:2
[Sin] to [Shin]
161 Bamfumu ke monisa mono mpasi a kukonda kikuma, Kansi ntima na mono ke wa mambu ya nge ke tubaka boma. b 162 Mono ke waka kiese na mambu ya nge ke tubaka c Bonso muntu yina me botula bima mingi. 163 Mono ke buyaka luvunu d—mono ke mengaka yo ngolo— Mono ke zolaka nsiku na nge. e 164 Mono ke kumisaka nge mbala nsambwadi konso kilumbu Sambu na balusambisu na nge ya lunungu. 165 Bantu yina ke zolaka nsiku na nge kele na ngemba mingi; f Kima mosi ve lenda budisa bo sakuba.1 166 Mono ke vingila nde nge gulusa mono, O Yehowa, Mpi mono ke zitisa bantuma na nge. 167 Mono1 ke zitisaka bangibusa na nge, Mpi mono ke zolaka yo mingi. g 168 Mono ke zitisaka bantuma na nge mpi bangibusa na nge, Sambu nge me zaba mambu yonso ya mono ke salaka. h
[Taw]
169 Bika nde kudila na mono sambu na kulomba lusadisu kukumina nge, O Yehowa. i Na kuwakana ti ndinga na nge, sadisa mono na kubakisa. j 170 Bika nde diambu ya mono ke lomba sambu nge mo119:165 1 To “Sambu na bo kima kele ve ya kubudisa sakuba.” 119:167 1 To “Moyo na mono.”
1030 KAPU 119 a Nk 119:23 b 2Bn 22:19 c Yer 15:16
171
d Nk 101:7 Nk 119:29, 104
e Nk 1:2
172
f Nk 1:2, 3 Bin 3:1, 2 Yez 32:17 Yez 48:18
g Nk 1:2 Nk 40:8 Bar 7:22
173
h Nk 139:3 Bin 5:21 Bin 15:11 Ebr 4:13
174
i Nk 18:6 j 1Bs 22:12 Bin 2:3, 5
Ndonga ya 2 a Nk 63:5
175
Nk 71:17 Nk 145:7
b Nk 40:9 c Nk 60:5 d Kul 30:19
176
nisila mono ntima ya mbote kukuma na ntwala na nge. Gulusa mono, mutindu nge silaka.1 Bika munoko na mono kufuluka ti nkunga ya lukumu, a Sambu nge ke longaka mono bansiku na nge. Bika ludimi na mono kuyimba mambu ya nge ke tubaka, b Sambu bantuma na nge yonso kele ya lunungu. Bika diboko na nge kuvanda ya kuyilama na kusadisa mono, c Sambu mono me solaka na kulemfukila bantuma na nge. d Mono kele na nzala ya ngolo ya luguluku na nge, O Yehowa, Mpi mono ke zolaka nsiku na nge mingi. e Bika mono vanda na luzingu sambu mono kumisa nge; f Bika balusambisu na nge kusadisa mono. Mono me yungana bonso dimeme yina g me vila. Sosa nsadi na nge, Sambu mono me vilaka ve bantuma na nge. h
Yoz 24:15, 22
Nkunga ya Kutombuka.1
e Nk 1:2 f Nk 9:13, 14 Yez 38:19
g Nk 95:7 Luk 15:4 1Pi 2:25
h Lon 12:13
KAPU 120 i Nk 18:6 j Nk 50:15 Yon 2:1, 2
mono vandaka 120 Ntangu na mpasi, mono
bingaka Yehowa, i Mpi yandi pesaka mono mvutu. j 2 O Yehowa, gulusa mono1 na bikobo yina ke taka luvunu Mpi na ludimi ya ke kusaka.
119:170 1 To “na kuwakana ti mambu yina nge tubaka.” 120:Zulu 1 Tala Bantendula ya Bangogo. 120:2 1 To “moyo na mono.”
1031
BANKUNGA 120:3–122:7
3 Yandi ta sala nge nki, mpi nki mutindu yandi ta pesa nge ndola,1 Nge ludimi ya ke kusaka? a 4 Ti batolo-tolo ya nsongi b ya soda Mpi makala ya tiyac ya mwanti ya nseke. 5 Mawa na mono, sambu mono zingaka bonso munzenza na Mesheki! d Mono vandaka kuzinga na kati ya batenta ya Kedare. e 6 Mono1 me zingaka ntangu mingi kibeni Ti bantu yina ke mengaka ngemba. f 7 Mono kele sambu na ngemba, kansi ntangu mono ke tubila yo, Bo ke zola bitumba. Nkunga ya Kutombuka.
ke tombula 121 Mono meso na mono na
2
3
4
5 6
bangumba. g Lusadisu na mono ta katuka na wapi? Lusadisu na mono ke katukaka na Yehowa, h Muntu yina salaka zulu ti ntoto. Yandi ta bika ve ata fioti nde dikulu na nge kusietumuka.1i Muntu yina ke taninaka nge ta wa ve mpongi ata fioti. Tala! Yandi ta wa ve mpongi mpi ta lala ve ata fioti, Muntu yina ke taninaka Izraele. j Yehowa ke taninaka nge. Yehowa kele kivudi k na diboko na nge ya kitata. l Ntangu ta bula nge ve na mwini, m
120:3 1 Na kisina, “mpi nki yandi ta yikila nge?” 120:6 1 To “Moyo na mono.” 121:3 1 To “kunikana.”
KAPU 120 a Bin 12:22 b Nk 7:13 c Nk 140:10 d Kuy 10:2 e Yer 49:28 f Nk 57:4
KAPU 121
Mpi ngonda ta bula nge ve na mpimpa. a 7 Yehowa ta tanina nge na mambu yonso ya mbi. b Yandi ta tanina luzingu1 na nge. c 8 Yehowa ta tanina nge na mambu yonso ya nge ke sala1 Yantika bubu yai mpi kimakulu.
g Nk 125:2 h Nk 46:1 Yez 41:13 Yer 20:11 Ebr 13:6
Nkunga ya Kutombuka. Ya Davidi.
waka kiese 122 Mono ntangu bo tubilaka
i Nk 91:11, 12 Bin 3:26
j Yez 27:3
2
Yez 40:28
k Nk 91:1 Yez 25:4
l Nk 16:8
3
Nk 109:31
m Yez 49:10 Kus 7:16
4
Ndonga ya 2 a Nk 91:5, 6 b Nk 91:10 Bin 12:21
c Nk 97:10 Nk 145:20
5
KAPU 122 d 2Sa 6:15 Nk 27:4 Nk 42:4 Nk 84:10
6
e 2Bs 6:6 Nk 84:7 Nk 100:4
f 2Sa 5:9 g Kub 23:17 Kul 12:5, 6
7
mono nde: “Beto kwenda na nzo ya Yehowa.” d Mpi ntangu yai makulu na beto me telama Na bakielo na nge, O Yeruzalemi. e Bo me tungaka Yeruzalemi bonso mbanza Yina bo me vukisa bonso kima mosi. f Makanda me tombuka kuna, Makanda ya Yah,1 Na kulanda ngibusa ya bo me pesa Izraele, Sambu na kupesa zina ya Yehowa matondo. g Sambu bo tulaka bakiti ya kimfumu sambu na kusambisa kuna, h Bakiti ya kimfumu ya nzo ya Davidi. i Beno lomba ngemba ya Yeruzalemi. j Bantu yina ke zolaka nge, O mbanza, ta vanda na lutaninu. Bika ngemba kulanda kuvanda na bibaka na nge ya lutaninu,1
h Kul 17:8, 9 2Bs 19:8
i 2Sa 7:16 1Bn 10:18 1Bs 29:23
j Nk 51:18
121:7 1 To “moyo.” 121:8 1 Na kisina, “ntangu nge ke basika mpi ke kota.” 122:4 1 “Yah” kele zina ya Yehowa na bunkufi. 122:7 1 To “bibaka na nge ya ngolo.”
BANKUNGA 122:8–125:3
1032
Mpi lutaninu na banzo-zulu na nge ya kele ti bibaka ya ngolo. 8 Sambu na bampangi na mono mpi banduku na mono, mono ta tuba nde: “Ngemba kuvanda na kati na beno.” 9 Sambu na nzo ya Yehowa Nzambi na beto, a Mono ta sosa mambote na nge. Nkunga ya Kutombuka.
ke tombula meso 123 Mono na mono na nge, b
O nge muntu yina me vanda na kiti ya kimfumu na zulu. 2 Mutindu meso ya bansadi ke talaka diboko ya mfumu na bo, Mpi mutindu meso ya nsadi ya nkento ke talaka diboko ya mfumu na yandi ya nkento, Mutindu yo yina meso na beto ke talaka Yehowa Nzambi na beto c Tii kuna yandi ta monisila beto ntima ya mbote. d 3 Wila beto mawa, O Yehowa, wila beto mawa, Sambu beto me baka dikabu na beto ya mvimba ya kuvweza. e 4 Beto me baka dikabu na beto ya mvimba ya kuseka1 na bantu yina ke kuditudilaka ntima, Mpi kuvweza na bantu yina ke kudisongaka. Nkunga ya Kutombuka. Ya Davidi.
Yehowa vandaka 124 “Kana ve ti beto” f
—Bika Izraele kutuba ntangu yai nde— 2 “Kana Yehowa vandaka ve ti beto g
123:4 1 To “Moyo na beto me baka kuseka ya kufwana kibeni.”
KAPU 122 a 1Bs 29:3 Nk 26:8 Nk 69:9
3
KAPU 123 b Nk 25:15 Nk 121:1
4
c Nk 119:82 Nk 130:6
5
d Bid 3:25 Mik 7:7
6
e Neh 4:4 Nk 44:13
KAPU 124 f Nk 46:7 Bar 8:31 Ebr 13:6
7
g Nk 54:4 Nk 118:6
Ndonga ya 2 a Nk 3:1 Nk 22:16
8
Ntangu bantu kwisaka kunwanisa beto, a Bo zolaka kumina beto ya moyo b Ntangu bo wilaka beto makasi ya ngolo. c Ebuna bamasa zolaka kunata beto, Masa zolaka kufika beto.1d Bamasa yina me dasuka zolaka kudindisa beto.1 Bika Yehowa kubaka lukumu, Sambu yandi me pesa beto ve na maboko na bo bonso mbisi ya kudia sambu na meno na bo. Beto1 kele bonso ndeke yina tinaka Na mutambu ya muzombi; e Mutambu bukanaka, Mpi beto tinaka. f Lusadisu na beto kele na zina ya Yehowa, g Muntu yina salaka zulu ti ntoto.”
b Nk 27:2
Nkunga ya Kutombuka.
c Nk 56:1
yina ke tulaka 125 Bantu ntima na Yehowa h
d Nk 18:4 e 1Sa 23:26-28 2Sa 17:21, 22
f Nk 25:15 Nk 91:3
g Bin 18:10
KAPU 125 h Yer 17:7 i 1Bn 8:12, 13 Nk 48:2 Nk 132:13, 14
j 1Bn 11:7 Bis 1:12
k Nk 34:7 Yez 31:5 Zek 2:4, 5
l Yez 14:5 m Lon 7:7
Kele bonso Ngumba ya Sioni, yina lenda nikana ve Kansi yo ke zingaka kimakulu. i 2 Kaka mutindu bangumba ke ziungaka Yeruzalemi, j Mutindu yina mpi Yehowa ke ziungaka bantu na yandi k Yantika bubu yai mpi kimakulu. 3 Muhangu ya mambu ya mbi ta bikala ve na ntoto yina bo me pesaka bantu ya lunungu, l Sambu bantu ya lunungu kuyantika ve kusala1 mambu ya mbi. m
124:4, 5 1 To “moyo na beto.” 124:7 1 To “Moyo na beto.” 125:3 1 To “kunata maboko na bo na.”
1033
BANKUNGA 125:4–128:3
4 O Yehowa, sala mambu ya mbote sambu na bantu ya mbote, a Sambu na bantu ya ntima ya kusungama. b 5 Bantu yina ke yambulaka nzila mpi ke landaka banzila na bo ya nioka-nioka, Yehowa ta katula bo kumosi ti bantu ya ke salaka mambu ya mbi. c Bika ngemba kuvanda na Izraele. Nkunga ya Kutombuka.
Yehowa 126 Ntangu vutulaka bantu ya
2
3 4
5
6
Sioni yina kwendaka na kimpika, d Beto vandaka kumona yo bonso ndosi. Na ntangu yina munoko na beto fulukaka ti maseka, Mpi ludimi na beto ti milolo ya kiese. e Na ntangu yina bantu ya makanda ya nkaka tubaka nde: “Yehowa me sadila bo mambu ya nene.” f Yehowa me sadila beto mambu ya nene, g Mpi beto kele na kiese mingi. O Yehowa, kwisa kuvutula bantu na beto yina kwendaka na kimpika, Bonso bamasa na Negebi.1 Bantu yina ke kunaka mbuma ti mansanga Ta katula bambuma ti milolo ya kiese. Muntu yina ke basika, ata yandi ke dila, Yandi ke nata saki na yandi ya bankeni, Ta vutuka kibeni ti milolo ya kiese, h Yandi ke nata bambuma na yandi. i
126:4 1 To “miwanda na sudi.”
KAPU 125 a Nk 51:18 b Nk 36:10
Nkunga ya Kutombuka. Ya Salomo.
Yehowa me tunga 127 Kana ve nzo,
Nk 73:1
c 1Bs 10:13 Nk 53:5 Yez 59:8
KAPU 126 d Esd 1:2, 3 Nk 85:1
2
e Esd 3:11 Nk 106:47 Yez 49:13 Yer 31:12
f Yoz 2:9, 10 Neh 6:15, 16
g Esd 7:27, 28 Yez 11:11
h Nk 30:5 Yez 61:1-3
i Yez 9:3
3
Ndonga ya 2 KAPU 127
4
a Bin 3:6 Bin 10:22 Bin 16:3
b Yez 27:3 c Nk 3:5 Lon 5:12
d Kuy 33:4, 5 Kuy 48:3, 4 1Sa 2:21
e Kuy 41:51, 52 Lev 26:9 Yob 42:12, 13 Nk 128:3
f Bin 17:6 g Kuy 50:23
KAPU 128 h Nk 112:1 Ebr 5:7
i Nk 119:1 Mik 6:8
j Lon 5:18 Yez 65:22
k Kub 23:26 Nk 127:3
5
Bantu yina ke tunga yo ke sala kisalu ya mpamba. a Kana Yehowa me tanina ve mbanza, b Nkengidi ke kengila na mpamba. Beno ke sala kisalu ya mpamba mutindu beno me telama na suka-suka, Mutindu beno me lala na nsukinina, Mutindu beno me sala ngolo sambu na kuzwa madia, Sambu yandi ke kebaka bantu ya yandi ke zolaka ntangu yandi ke pesa bo mpongi. c Tala! Bana1 kele dikabu ya me katuka na Yehowa; d Mbuma ya divumu kele matabisi. e Bonso batolo-tolo na diboko ya muntu ya ngolo, Bana yina muntu me buta na kileke kele mutindu yina. f Kiese na muntu yina me fulusa lupaya na yandi ti yo. g Bo ta wa ve nsoni, Sambu bo ta solula ti bambeni na kielo ya mbanza. Nkunga ya Kutombuka.
na konso muntu 128 Kiese yina ke waka Yehowa
boma, h Yina ke tambulaka na banzila na yandi. i 2 Nge ta dia bima yina maboko na nge salaka ngolo na kubasisa. Nge ta vanda na kiese mpi nge ta toma. j 3 Nkento na nge ta vanda bonso nti ya vinu yina ke butaka mingi na nzo na nge; k
127:3 1 Na kisina, “Bana-babakala.”
BANKUNGA 128:4–130:8 Bana na nge ta vanda bonso balutangu ya nti ya olive na nziunga ya mesa na nge. 4 Tala! Yai mutindu bo ta sakumuna Muntu yina ke waka Yehowa boma. a 5 Yehowa ta sakumuna nge katuka na Sioni. Bika nge mona mutindu Yeruzalemi ke toma bilumbu yonso ya luzingu na nge, b 6 Mpi nge mona bana ya bana na nge. Bika ngemba kuvanda na Izraele. Nkunga ya Kutombuka.
kileke na 129 “Katuka mono bambeni ke
2
3
4
5
6
7
nwanisaka mono ntangu yonso” c —Bika Izraele kutuba ntangu yai nde— “Katuka kileke na mono bambeni ke nwanisaka mono ntangu yonso; d Kansi bo me bedisaka mono ve. e Bantu yina ke bundulaka ntoto me bundula na mukongo na mono; f Bo me kumisa banzila ya mikala na bo nda.” Kansi Yehowa kele muntu ya lunungu; g Yandi me zenga bansinga ya bantu ya mbi. h Bo ta pesa bo nsoni mpi bo ta vutuka nima sambu na nsoni, Bantu yonso yina ke mengaka Sioni. i Bo ta kuma bonso matiti na zulu ya baludi ya banzo Yina ke yumaka na ntwala nde bo tumuna yo, Yina lenda fulusa ve diboko ya muntu yina ke katulaka bima na bilanga, To maboko ya muntu yina ke vukisaka bita ya matiti.
1034 KAPU 128 a Nk 127:4, 5 b Nk 122:6 Yez 33:20
KAPU 129 c Kub 5:6, 9
d Bid 1:3 e Nk 118:13 Nk 125:3
f Nk 66:12 Yez 51:23
g Esd 9:15 Neh 9:33
h Nk 124:7
i Neh 4:4 Neh 6:15, 16 Est 6:13 Est 9:5 Nk 137:7 Zek 12:3
Ndonga ya 2 KAPU 130 a Bid 3:55 Yon 2:1, 2
b Nk 38:4 Nk 103:14 Nk 143:1, 2 Yez 55:7 Dan 9:18 Bar 3:20 Tit 3:5
c Kub 34:6, 7 Nk 25:11
d Yer 33:8, 9
e Mik 7:7 f Nk 119:147
g Nk 86:5
8 Bantu yina ke luta pene-pene ta tuba ve nde: “Bika lusakumunu ya Yehowa kuvanda na beno; Beto ke sakumuna beno na zina ya Yehowa.” Nkunga ya Kutombuka.
Yehowa, mono ke bi130 O nga nge katuka na bi-
sika ya mudindu. a 2 O Yehowa, wa ndinga na mono. Bika makutu na nge kutula dikebi na bisambu ya mono ke sala sambu na kulomba lusadisu. 3 Kana nge vandaka kutala1 bifu, O Yah,2 O Yehowa, nani lendaka kutelama? b 4 Sambu nge ke lolulaka na masonga yonso, c Sambu bantu kuwa nge boma. d 5 Mono ke tula kivuvu na Yehowa, mono1 ke tula kivuvu na yandi; Mono ke vingila ndinga na yandi. 6 Mono1 ke vingila Yehowa ti nzala ya ngolo, e Kuluta mutindu bankengidi ke vingilaka suka, f Ee, kuluta mutindu bankengidi ke vingilaka suka. 7 Bika Izraele kulanda kuvingila Yehowa, Sambu Yehowa kele ya kwikama na zola na yandi, g Mpi yandi kele ti ngolo mingi ya kusumba diaka bantu na yandi. 8 Yandi ta sumba diaka bantu ya Izraele na bifu na bo yonso.
130:3 1 To “kulanda kutala.” 2 “Yah” kele zina ya Yehowa na bunkufi. 130:5 1 To “moyo na mono.” 130:6 1 To “Moyo na mono.”
1035
BANKUNGA 131:1–132:15
Nkunga ya Kutombuka. Ya Davidi.
Yehowa, ntima na 131 O mono kele ve lulendo, Mpi meso na mono ke kudisonga ve; a Mono kele mpi ve na nzala ya kuvanda ti bima ya nene-nene, b To ya kuvanda ti bima yina me luta mono. 2 Ve, kansi mono me lembika moyo na mono1 mpi me kumisa yo pima c Bonso mwana yina bo me katula na mabele yina kele ti mama na yandi; Mono2 ke ndima yina mono kele na yo bonso mwana yina bo me katula na mabele. 3 Bika Izraele kuvingila Yehowa d Yantika bubu yai mpi kimakulu. Nkunga ya Kutombuka.
Yehowa, yibuka 132 O Davidi 2
3
4
5
Mpi bampasi na yandi yonso; e Mutindu yandi zengaka kieleka na ntwala ya Yehowa, Mutindu yandi silaka Muntu ya Ngolo ya Yakobi nde: f “Mono ta kota ve na tenta na mono, na nzo na mono. g Mono ta lala ve na kiti na mono ya kuladila, na mbeto na mono; Mono ta pesa ve meso na mono nzila ya kulala, To bikobo ya meso na mono nzila ya kuwa mpongi Tii kuna mono ta mona kisika sambu na Yehowa, Nzo ya kitoko1 sambu na Muntu ya Ngolo ya Yakobi.” h
131:2 1 To “me kudilembika.” Tala Bantendula ya Bangogo. 2 To “Moyo na mono.” 132:5 1 To “Nzo-tenta ya nene.”
KAPU 131 a Nk 78:70 Nk 138:6
b 1Sa 18:23 c 1Sa 30:6 Nk 62:1 Yez 30:15 Bid 3:26
d Nk 130:7 Mik 7:7
KAPU 132 e 1Sa 20:1 f 2Sa 7:2, 3 g 2Sa 5:11 h 2Sa 7:2 1Bn 8:17 1Bs 15:3, 12 Bis 7:45, 46
Ndonga ya 2 a 1Sa 17:12 b 1Sa 7:1 1Bs 13:6
c Nk 43:3 d 1Bs 28:2 Nk 5:7
e Kut 10:35 2Sa 6:17
f 2Bs 6:41, 42 g 1Bn 15:4 2Bn 19:34
h 1Bn 8:25 Nk 89:3, 4 Nk 89:20, 36 Yez 9:7 Yer 33:20, 21 Mat 9:27 Luk 1:69 Bis 2:30, 31 Bis 13:22, 23
i 1Bs 29:19 j 2Sa 7:12, 16 1Bs 17:11, 12 Nk 89:20, 29
k Nk 48:2, 3 Nk 78:68 Ebr 12:22
l Nk 87:2 m Nk 46:5 Yez 24:23
6 Tala! Beto waka nsangu na yo na Efrata; a Beto monaka yo na mfinda. b 7 Beto kota na nzo na yandi;1c Beto fukama na kazune na yandi. d 8 O Yehowa, telama sambu na kukwisa na kisika na nge ya kupema, e Nge ti Sanduku ya ngolo na nge. f 9 Bika banganga-nzambi na nge kulwata lunungu, Mpi bika bantu na nge ya kwikama kutula milolo ya kiese. 10 Sambu na nsadi na nge Davidi, Kubuya ve1 muntu yina nge me tulaka mafuta. g 11 Yehowa pesaka Davidi lusilu; Yandi ta yambula ve ata fioti lusilu na yandi: “Mono ta tula mosi na kati ya bana na nge1 Na kiti na nge ya kimfumu. h 12 Kana bana na nge kuzitisa kuwakana na mono Mpi bangibusa na mono yina mono ke longa bo, i Bana na bo mpi Ta vanda na kiti na nge ya kimfumu kimakulu.” j 13 Sambu Yehowa me solaka Sioni; k Yandi ke zolaka mingi nde yo vanda kisika yina yandi ke zingaka: l 14 “Yai kisika na mono ya kupema kimakulu; Mono ta zingaka awa, m sambu yo kele kima ya mono ke zolaka. 15 Mono ta sakumuna yo mpi ta pesa yo madia mingi; 132:7 1 To “nzo-tenta na yandi ya nene.” 132:10 1 Na kisina, “Kumenga ve luse ya.” 132:11 1 Na kisina, “ya mbuma ya divumu na nge.”
BANKUNGA 132:16–135:7 Mono ta fulusa bansukami na yo ti mampa. a 16 Mono ta lwatisa banganga-nzambi na yo luguluku, b Mpi bantu na yo ya kwikama ta tula milolo ya kiese. c 17 Kuna mono ta sala nde ngolo1 ya Davidi kukuma mingi. Mono me yidikila muntu yina mono me tulaka mafuta mwinda. d 18 Mono ta lwatisa bambeni na yandi nsoni, Kansi mpu ya kimfumu ya kele na ntu na yandi ta basisa bintuntu.” e Nkunga ya Kutombuka. Ya Davidi.
133
Tala! Yo kele mbote kibeni mpi kiese mingi Nde bampangi kuzinga kumosi na bumosi! f 2 Yo kele bonso mafuta ya kitoko ya bo me tula na ntu g Yina ke kulumuka na mandefo, Na mandefo ya Aroni, h Mpi yina ke kulumuka tii na nkingu ya bilele na yandi. 3 Yo kele bonso malulu ya Ermoni i Yina ke kulumuka na bangumba ya Sioni. j Yina kisika Yehowa tubaka nde lusakumunu na yandi kuvanda —Luzingu ya mvula na mvula. Nkunga ya Kutombuka.
kumisa Yehowa, 134 Beno Beno yonso bansadi ya
Yehowa, k Beno bantu yina ke telamaka na nzo ya Yehowa na mpimpa. l
132:17 1 Na kisina, “kibongo.”
1036 KAPU 132 a Nk 22:26 Nk 147:12, 14
b Nk 149:4 c Nk 132:8, 9 d 1Bn 11:36 1Bn 15:4 2Bs 21:7
e Nk 2:6 Nk 72:8 Yez 9:6 Kus 11:15
KAPU 133 f Kuy 13:8 Yoa 13:35 Kol 3:14 Ebr 13:1
g Bin 27:9 h Kub 29:4, 7 i Kul 3:8, 9 1Bs 5:23
j Nk 125:2
KAPU 134 k Kus 19:5 l 1Bs 9:33 1Bs 23:27, 30 Luk 2:37 Kus 7:15
Ndonga ya 2 a Nk 28:2 Nk 141:2
KAPU 135 b Nk 113:1 Kus 19:5
c Nk 96:8 Nk 116:19
d Nk 119:68 Mat 19:17
e Kub 19:5 Kul 7:6
f Kul 10:17 Nk 97:9
g Nk 115:3 Yez 46:10
2 Beno nangula maboko na benoa na busantu yonso1 Mpi beno kumisa Yehowa. 3 Bika nde Yehowa, Muntu yina salaka zulu ti ntoto, Kusakumuna nge katuka na Sioni. Beno kumisa Yah!1 Beno kumisa zina ya Yehowa; Beno kumisa yandi, beno bansadi ya Yehowa, b 2 Beno bantu yina ke telamaka na nzo ya Yehowa, Na bibansala ya nzo ya Nzambi na beto. c 3 Beno kumisa Yah, sambu Yehowa kele mbote. d Beno yimba bankunga1 sambu na kukumisa zina na yandi, sambu yo ke pesaka kiese. 4 Sambu Yah me solaka Yakobi sambu na yandi mosi, Izraele sambu na kuvanda kima na yandi ya mfunu.1e 5 Sambu mono me zaba mbote nde Yehowa kele nene; Mfumu na beto kele nene kuluta banzambi yonso ya nkaka. f 6 Yehowa ke salaka mambu yonso yina yandi ke zolaka kusala g Na zulu mpi na ntoto, na banzadi-mungwa mpi na bisika yonso ya mudindu. 7 Yandi ke salaka nde matuti1 kutombuka katuka na nsuka ya ntoto; Yandi ke basisaka nzasi2 sambu na mvula;
135
134:2 1 To mbala ya nkaka, “na kisika ya santu.” 135:1 1 To “Aleluya!” “Yah” kele zina ya Yehowa na bunkufi. 135:3 1 To “bula miziki.” 135:4 1 To “kima na yandi ya ntalu.” 135:7 1 To “lubungi.” 2 To mbala ya nkaka, “ke salaka bakielo.”
1037
8 9
10 11
12
13
14
15 16
17
18
Yandi ke basisaka mupepe na banzo na yandi ya kubumbila bima. a Yandi fwaka bana ya ntete ya Ezipte, Muntu mpi mbisi. b Yandi tindaka bidimbu ti bimangu na kati na nge, O Ezipte, c Na Farao mpi na bansadi na yandi yonso. d Yandi fwaka makanda mingi e Mpi fwaka bantotila ya ngolo f —Sihoni ntotila ya bantu ya Amore, g Ogi ntotila ya Bashani, h Mpi bimfumu yonso ya Kanana. Yandi pesaka insi na bo bonso dikabu, Dikabu na bantu na yandi Izraele. i O Yehowa, zina na nge ke zingaka kimakulu. O Yehowa, lukumu1 na nge ke zingaka tii na bandonga yonso ya bantu. j Sambu Yehowa ta nwanina1 bantu na yandi, k Mpi yandi ta wila bansadi na yandi mawa. l Biteki ya makanda kele arza mpi wolo, Kisalu ya maboko ya muntu. m Yo kele na munoko, kansi yo ke tubaka ve; n Yo kele na meso, kansi yo ke monaka ve; Yo kele na makutu, kansi yo ke waka ve. Mpema kele ve na munoko na yo. o Bantu yina ke salaka yo ta kuma kaka bonso yo, p Bayina yonso mpi ke tudilaka yo ntima ta kuma bonso yo. q
135:13 1 To “zina.” 135:14 1 To “ta samba diambu ya.”
BANKUNGA 135:8–136:7 KAPU 135 a Kub 14:21 Kut 11:31 Yer 10:13 Yer 51:16 Yon 1:4
b Kub 12:12, 29
c Kub 7:20 Kub 8:6, 17 Kub 9:6, 10 Kub 9:23 Kub 10:12, 21
d Nk 136:15 e Nk 44:2 f Yoz 12:7, 8 g Kut 21:23, 24 h Kut 21:33-35 i Yoz 11:23 j Kub 3:15 Nk 102:12
k Kub 14:31 l Kul 32:36 m Nk 115:4-8 Yez 46:6 Bis 17:29 1Bk 10:19
n Hab 2:19 o Yer 10:14 p Yez 44:9 q Nk 97:7
Ndonga ya 2 a Kul 10:8 b Nk 48:1 Nk 132:13
c Yer 3:17 d Kus 19:6
KAPU 136 e Luk 18:19 f 2Bs 7:3 2Bs 20:21 Nk 106:1 Nk 107:1
g Nk 97:9 Dan 2:47
h Kub 15:11 Kus 15:3
i Nk 103:17 j Yob 38:36 Bin 3:19, 20
k Kuy 1:9 Nk 24:1, 2
l Kuy 1:14
19 O nzo ya Izraele, beno kumisa Yehowa. O nzo ya Aroni, beno kumisa Yehowa. 20 O nzo ya Levi, beno kumisa Yehowa. a Beno bantu yina ke waka Yehowa boma, beno kumisa Yehowa. 21 Bika Yehowa kubaka lukumu katuka na Sioni, b Muntu yina ke zingaka na Yeruzalemi. c Beno kumisa Yah! d Beno pesa Yehowa matondo, sambu yandi kele mbote; e Zola na yandi ya kwikama ke zingaka kimakulu. f 2 Beno pesa matondo na Nzambi ya banzambi, g Sambu zola na yandi ya kwikama ke zingaka kimakulu. 3 Beno pesa matondo na Mfumu ya bamfumu, Sambu zola na yandi ya kwikama ke zingaka kimakulu. 4 Yandi mpamba ke salaka mambu ya nene ya kuyituka, h Sambu zola na yandi ya kwikama ke zingaka kimakulu. i 5 Yandi salaka zulu na mayele yonso, j Sambu zola na yandi ya kwikama ke zingaka kimakulu. 6 Yandi yalumunaka ntoto na zulu ya bamasa, k Sambu zola na yandi ya kwikama ke zingaka kimakulu. 7 Yandi salaka bima ya nene ya ke pesaka nsemo, l Sambu zola na yandi ya kwikama ke zingaka kimakulu,
136
NKUNGA 136:8-26 8 Ntangu sambu yo yala na mwini, a Sambu zola na yandi ya kwikama ke zingaka kimakulu, 9 Ngonda ti bambwetete sambu yo yala na mpimpa, b Sambu zola na yandi ya kwikama ke zingaka kimakulu. 10 Yandi fwaka bana ya ntete ya Ezipte, c Sambu zola na yandi ya kwikama ke zingaka kimakulu. 11 Yandi basisaka Izraele na kati na bo, d Sambu zola na yandi ya kwikama ke zingaka kimakulu, 12 Ti diboko ya ngolo e mpi diboko ya kutandula, Sambu zola na yandi ya kwikama ke zingaka kimakulu. 13 Yandi kabisaka Nzadi-Mungwa ya Mbwaki na bandambu zole,1f Sambu zola na yandi ya kwikama ke zingaka kimakulu. 14 Yandi lutisaka Izraele na kati-kati na yo, g Sambu zola na yandi ya kwikama ke zingaka kimakulu. 15 Yandi losaka Farao ti basoda na yandi na Nzadi-Mungwa ya Mbwaki, h Sambu zola na yandi ya kwikama ke zingaka kimakulu. 16 Yandi twadisaka bantu na yandi na ntoto-makanga, i Sambu zola na yandi ya kwikama ke zingaka kimakulu. 17 Yandi fwaka bantotila ya nene, j 136:13 1 Na kisina, “bitini-bitini.”
1038 KAPU 136 a Kuy 1:16 Yer 31:35
18 b Nk 8:3
c Kub 12:29
19
d Kub 12:51
e Kub 13:14
20
f Kub 14:21
21 g Kub 14:29
h Kub 14:27, 28
22
i Kub 13:18 Kub 15:22
23 j Yoz 12:7, 8
Ndonga ya 2 a Kut 21:21-24
24
b Kut 21:33-35
c Kut 32:33
25 d Kul 32:36
e Neh 9:32
26 f Baz 3:9 Baz 6:9
g Nk 145:15 Nk 147:9
Sambu zola na yandi ya kwikama ke zingaka kimakulu. Yandi fwaka bantotila ya ngolo, Sambu zola na yandi ya kwikama ke zingaka kimakulu, Sihoni a ntotila ya bantu ya Amore, Sambu zola na yandi ya kwikama ke zingaka kimakulu, Mpi Ogi b ntotila ya Bashani, Sambu zola na yandi ya kwikama ke zingaka kimakulu. Yandi pesaka insi na bo bonso dikabu, c Sambu zola na yandi ya kwikama ke zingaka kimakulu, Dikabu na nsadi na yandi Izraele, Sambu zola na yandi ya kwikama ke zingaka kimakulu. Yandi yibukaka beto ntangu bo kulumusaka beto, d Sambu zola na yandi ya kwikama ke zingaka kimakulu. e Yandi landaka kugulusa beto na maboko ya bambeni na beto, f Sambu zola na yandi ya kwikama ke zingaka kimakulu. Yandi ke pesaka madia na bima yonso ya kele na moyo,1g Sambu zola na yandi ya kwikama ke zingaka kimakulu. Beno pesa matondo na Nzambi ya zulu, Sambu zola na yandi ya kwikama ke zingaka kimakulu.
136:25 1 Na kisina, “nsuni yonso.”
1039
137 2
3
4 5
6
7
8
Kuna pene-pene ya banzadi ya Babilone, a beto vandaka me vanda. Beto dilaka ntangu beto yibukaka Sioni. b Na zulu ya banti ya pepliye yina vandaka na kati-kati na yo,1 Beto tulaka bakidare na beto. c Sambu kuna bantu yina kangaka beto na kimpika lombaka beto nkunga, d Bantu yina vandaka kuseka beto zolaka nde beto pesa bo kiese: “Beno yimbila beto nkunga mosi ya Sioni.” Inki mutindu beto lenda yimba nkunga ya Yehowa Na ntoto ya nzenza? Kana mono vila nge, O Yeruzalemi, Bika diboko na mono ya kitata kuvila kusala kisalu na yo.1e Bika ludimi na mono kukangama na kitini ya zulu ya kati ya munoko na mono Kana mono yibuka nge ve, Kana mono tula ve Yeruzalemi na zulu Ya bikuma na mono ya kuluta nene ya kuyangalala. f O Yehowa, yibuka Mambu yina bantu ya Edomi tubaka kilumbu Yeruzalemi bwaka: “Beno bwisa yo! Beno bwisa yo tii na bafondasio na yo!” g O mwana-nkento ya Babilone, yina bo ta bebisa ntama mingi ve, h Kiese na muntu yina ta futa nge
137:2 1 Yo ke tubila Babilone. 137:5 1 To mbala ya nkaka, “kuyuma.”
BANKUNGA 137:1–138:6 KAPU 137 a Yer 51:13 Eze 3:15 Dan 10:4
b Dan 9:2, 3 c Yez 24:8 d Nk 123:4
Mambu ya mutindu mosi ti yina nge salaka beto. a 9 Kiese na muntu yina ta kanga bana na nge Mpi ta bula bo na matadi ya nene sambu bo panzana. b Ya Davidi.
ta kumisa nge 138 Mono na ntima na mono ya
e Neh 2:3 Nk 84:2 Nk 102:13, 14 Yez 62:1 Yer 51:50
f Nk 122:1
2
g Yer 49:7 Bid 4:22 Eze 25:12 Oba 10-13
h Yez 47:1 Yer 25:12 Yer 50:2
Ndonga ya 2 a Yer 50:29 Kus 18:6
3
b Yez 13:1, 16
KAPU 138 c Nk 9:1
4
d 1Sa 3:3 1Bs 16:1 Nk 28:2
5
e Yoa 17:6 f Nk 18:6 g Nk 29:11 Yez 12:2 Yez 41:10
h Nk 102:15
6
mvimba. c Na ntwala ya banzambi ya nkaka, Mono ta yimba bankunga ya lukumu.1 Mono ta fukama luse na ndambu ya tempelo na nge ya santu,1d Mpi mono ta kumisa zina na nge e Sambu na zola na nge ya kwikama mpi kwikama na nge. Sambu nge me kembila mambu ya nge ke tubaka mpi zina na nge kuluta bima yonso ya nkaka.2 Na kilumbu yina mono bingaka, nge ndimaka; f Nge kumisaka mono kikesa1 mpi ngolo. g Bantotila yonso ya ntoto ta kumisa nge, O Yehowa, h Sambu bo ta wa balusilu yina nge pesaka. Bo ta yimba sambu na banzila ya Yehowa, Sambu nkembo ya Yehowa kele nene. i Ata Yehowa kele na zulu kibeni, yandi ke talaka muntu ya kudikulumusa, j Kansi yandi ke zabaka muntu ya lulendo kaka na ntama. k
Yez 60:3
i 1Bn 8:10, 11 j 1Sa 2:8 Nk 113:6-8 Yez 57:15
k Yak 4:6 1Pi 5:5
138:1 1 To mbala ya nkaka, “Sambu na kukolama na banzambi ya nkaka, mono ta budila nge miziki.” 138:2 1 To “kisika na nge ya santu.” 2 To mbala ya nkaka, “nge me kembila mambu ya nge ke tubaka kuluta zina na nge kibeni.” 138:3 1 To “kumisaka mono kikesa na moyo na mono.”
BANKUNGA 138:7–139:15 7 Ata ntangu mono ke tambula na kati ya kigonsa, nge ta bikisa mono na luzingu. a Nge ke tandula diboko na nge sambu na kukanga makasi ya bambeni na mono; Diboko na nge ya kitata ta gulusa mono. 8 Yehowa ta sala mambu yonso sambu na mono. O Yehowa, zola na nge ya kwikama ke zingaka kimakulu; b Kuyambula ve bisalu ya maboko na nge. c Sambu na ntwadisi. Ya Davidi. Nkunga.
139 2
3
4
5
6
7
O Yehowa, nge me fimpa mono, mpi nge me zaba mono. d Nge me zaba ntangu mono ke vandaka mpi ntangu mono ke telamaka. e Nge ke bakisaka bangindu na mono na ntama. f Nge ke talaka1 mono ntangu mono ke salaka nzietelo mpi ntangu mono ke lalaka; Nge me zaba mbote banzila na mono yonso. g Na ntwala nde munoko na mono kutuba ngogo mosi, Tala! O Yehowa, nge ke zabaka yo dezia mbote. h Na nima mpi na ntwala na mono, nge me ziunga mono; Mpi nge me tula diboko na nge na zulu na mono. Nzayilu ya mutindu yai, mono lenda bakisa yo ve.1 Yo kele zulu mingi yo yina mono lenda kuma ve kisika yo kele.2i Na wapi mono lenda tina mpeve na nge,
139:3 1 Na kisina, “ke tesaka.” 139:6 1 To “ke yitukisa mono mingi.” 2 To “kele mingi kibeni yo yina mono lenda bakisa yo ve.”
1040 KAPU 138 a Nk 71:20
8 b Nk 103:17 c Yob 14:15 Nk 71:18
9
KAPU 139 d 1Sa 16:6, 7 1Bs 28:9 Nk 17:3 Nk 139:23 Yer 20:12
10
e Kuy 16:13 f Nk 94:11
11
g Kuy 28:15 2Sa 8:14 Yob 31:4 Nk 121:8 Bin 5:21
12 h Ebr 4:12 i Yob 26:14 Yob 42:3 Nk 40:5 Bar 11:33
Ndonga ya 2 a Yon 1:3 b Yob 26:6 Bin 15:11
13
14
c Nk 63:8 Nk 73:23 Yez 41:13
d Dan 2:22 e Ebr 4:13 f Nk 22:9 Nk 71:6 Yer 1:5
g Kuy 1:26 h Nk 19:1 Nk 104:24 Nk 111:2 Kus 15:3
15
Mpi na wapi mono lenda bumbana luse na nge? a Kana mono tombuka na zulu, nge ta vanda kuna, Mpi kana mono tula mbeto na mono na Maziamu,1 nge ta vanda kuna. b Kana mono pumbuka ti mapapu ya suka Sambu na kukwenda kuzinga na nzadi-mungwa yina kele ntama kibeni, Ata kuna diboko na nge ta twadisa mono Mpi diboko na nge ya kitata ta simba mono. c Kana mono tuba nde: “Ya kieleka mudidi ta bumba mono!” Ebuna mpimpa yina kele na nziunga na mono ta kuma nsemo. Ata mudidi ta vanda ve mudidi ya ngolo sambu na nge, Kansi mpimpa ta vanda nsemo bonso na ntangu; d Mudidi ti nsemo kele kiteso mosi sambu na nge. e Sambu nge salaka bapiku na mono; Nge fikaka mono1 na divumu ya mama na mono. f Mono ke kumisa nge sambu mono me salamaka na mutindu ya ke pesa boma mpi ya kuyituka. g Bisalu na nge kele ya kuyituka, h Mono1 me zaba yo mbote kibeni. Mikwa na mono vandaka ve ya kubumbana na meso na nge Ntangu mono salamaka na kinsweki,
139:8 1 To “Sheole,” disongidila, maziamu ya bantu yonso. Tala Bantendula ya Bangogo. 139:13 1 To mbala ya nkaka, “tungaka mono kumosi.” 139:14 1 To “Moyo na mono.”
1041
16
17
18
19
20
21
22
23
Ntangu nge tungaka mono bonso lele na nsi kibeni ya ntoto. a Meso na nge monaka mono nkutu ntangu mono vandaka na kati ya divumu; Bitini na yo yonso vandaka ya kusonika na mukanda na nge Na yina me tala bilumbu yina yo salamaka, Na ntwala nde ata kitini na yo mosi kuvanda. Yo yina, bangindu na nge kele mfunu mingi sambu na mono! b O Nzambi, ntalu na yo kele mingi kibeni! c Kana mono meka kutanga yo, yo me luta bambuma ya zelo. d Ntangu mono ke telama, mono kele kaka ti nge.1e O Nzambi, kana nge fwaka muntu ya mbi! f Bantu ya mubulu1 zolaka kutina mono, Bantu yina ke tubaka mambu ya mbi sambu na nge ti bangindu ya mbi;1 Bo kele bambeni na nge yina ke bakaka zina na nge kukonda luzitu. g O Yehowa, keti mono ke mengaka ve bantu yina ke mengaka nge, h Mpi keti mono ke mengaka ve bantu yina ke kolamaka na ntwala na nge? i Mono ke mengaka bo mingi kibeni; j Bo me kumaka bambeni kibeni na meso na mono. Fimpa mono, O Nzambi, mpi zaba ntima na mono. k Tala mono, mpi zaba bangindu ya ke yangisa mono. l
139:18 1 To mbala ya nkaka, “mono ke landa kutanga yo.” 139:19 1 To “Bantu ya ke tiamunaka menga.” 139:20 1 To “na kulanda bangindu na bo.”
BANKUNGA 139:16–140:8 KAPU 139 a Yob 10:10, 11 b Yez 55:9 c Bar 11:33
24 Tala kana na kati na mono kele ti nzila ya ke pesa mpasi, a Mpi twadisa monob na nzila ya mvula na mvula. Sambu na ntwadisi. Nkunga ya Davidi.
d Nk 40:5 e Nk 63:6 f Nk 5:6
gulusa mono 140 O naYehowa, bantu ya mbi; 2
g Kub 20:7 h 2Bs 19:2 2Bk 6:14
i Nk 119:158
3
j Nk 101:3 k Yer 20:12 l Nk 94:19
Ndonga ya 2 a Nk 17:3
4
b Nk 5:8 Nk 143:8 Nk 143:10
KAPU 140
5
c Nk 18:48 Nk 59:1
d Nk 64:2, 6 e Nk 52:1, 2 Nk 58:3, 4
f Bar 3:13
6
Yak 3:8
g Nk 17:8 Nk 36:11 Nk 71:4
h Nk 10:9
7
i Yer 18:22 j Nk 28:2 Nk 55:1
k 1Sa 17:37 l 2Sa 15:31 Nk 27:12
8
Tanina mono na bantu ya mubulu, c Bantu yina ke kanaka mambu ya mbi na bantima na bo d Mpi yina ke basisaka mavwanga kilumbu ya mvimba. Bo me tula baludimi na bo makasi bonso ludimi ya nioka; e Mambu ya bo ke tubaka kele bonso ndikila ya biwuta. f (Sela) O Yehowa, tanina mono na maboko ya muntu ya mbi; g Tanina mono na bantu ya mubulu, Bantu yina ke kana kubwisa mono. Bantu ya lulendo me bumba mutambu sambu na kukanga mono; Bo me yalumuna bukondi ti bansinga pene-pene ya nzila. h Bo me tudila mono mitambu. i (Sela) Mono ke tubila Yehowa nde: “Nge kele Nzambi na mono. O Yehowa, wa bisambu ya mono ke sala sambu na kulomba lusadisu.” j O Yehowa Mfumu ya Kuluta Nene, Ngulusi na mono ya ngolo, Nge ke tanina ntu na mono na kilumbu ya bitumba. k O Yehowa, kulungisa ve banzala ya bantu ya mbi. Kubika ve nde mambu ya bo ke kana kununga, sambu bo kudinangula ve. l (Sela)
BANKUNGA 140:9–142:1 9 Bika nde mambu ya mbi yina bantu ya me ziunga mono ke tuba Kuvanda na zulu ya ba-ntu na bo mosi. a 10 Bika makala ya tiya kubwila bo. b Bika bo losa bo na tiya, Na mabulu ya nda,1c bo basika diaka ve. 11 Bika muntu yina ke kusilaka bantu makambu kumona ve kisika na ntoto.1d Bika mambi kulanda bantu ya mubulu mpi kufwa bo. 12 Mono ke zaba nde Yehowa ta nwanina muntu ya kukonda mfunu Mpi ta zenga mambu ya bansukami na lunungu. e 13 Ya kieleka bantu ya lunungu ta pesa zina na nge matondo; Bantu ya mbote ta zinga na ntwala ya luse na nge.1f Nkunga ya Davidi.
Yehowa, mono ke 141 O binga nge. g
Kwisa kusadisa mono nswalu. h Tula dikebi ntangu mono ke binga nge. i 2 Bika kisambu na mono kuvanda bonso ndumbuj ya bo me yidika na ntwala na nge, k Mpi maboko ya mono me tombula kuvanda bonso makabu ya mbuma ya nkokila. l 3 O Yehowa, tula nkengidi na kielo ya munoko na mono, Tula nkengidi na bikobo na mono. m 4 Kubika ve nde ntima na mono kukwenda na konso kima ya mbi, n Na kuvukana na bisalu ya mbi ti bantu ya mbi;
140:10 1 To “Na mabulu ya kele ti masa.” 140:11 1 To “na insi.” 140:13 1 To “na ntwala na nge.”
1042 KAPU 140 a Nk 7:16 Bin 12:13
5
b Nk 11:5, 6 c Nk 55:23 d Nk 12:3 e Nk 10:17, 18 Nk 22:24
f Nk 23:6
KAPU 141 g Nk 31:17 h Nk 40:13
6
Nk 70:5
i Nk 39:12 j Kub 30:3436
k Luk 1:9, 10
7
Kus 5:8 Kus 8:3, 4
l Kub 29:41 m Bin 13:3 Bin 21:23 Yak 1:26
8
n 1Bn 8:58 Nk 119:36
Ndonga ya 2 a 2Sa 12:7, 9
9
Bin 17:10 Bag 6:1
b Bin 6:23 Yak 5:14
c Bin 9:8 Bin 19:25 Bin 25:12
d 2Bs 20:12 Nk 25:15
e Est 7:10 Nk 7:14, 15 Nk 9:15 Nk 57:6
10
Bika mono sala ve nkinsi na madia na bo ya kitoko. Kana muntu ya lunungu kubula mono, yo ta vanda diambu ya ke monisa zola ya kwikama; a Kana yandi sungika mono, yo ta vanda bonso mafuta na ntu na mono, b Yina ntu na mono ta buya ve ata fioti. c Mono ta landa kusamba ata ntangu bo ke kutana ti bampasi. Ata bo me bwisa bazuzi na bo katuka na nsongi ya ditadi, Bantu ta tula dikebi na bangogo na mono, sambu yo ke pesa kiese. Kaka bonso ntangu muntu ke bundulaka ntoto mpi ke panzaka yo, Mutindu mosi, mikwa na beto me panzanaka na munoko ya Maziamu.1 Kansi meso na mono ke tala nge, O Yehowa Mfumu ya Kuluta Nene. d Mono me tina na nge. Kubika ve nde mono fwa.1 Tanina mono na bambwanga ya mutambu yina bo me tudila mono, Na mitambu ya bantu ya ke salaka mambi. Bantu ya mbi ta bwa bo yonso na babukondi na bo mosi e Kansi mono ta luta na lutaninu. Maskile.1 Ya Davidi, ntangu yandi vandaka na dibulu. f Kisambu.
ke binga Yehowa 142 Mono ti ndinga na mono, sambu yandi sadisa mono; g
KAPU 142 f 1Sa 22:1 1Sa 24:3 Ebr 11:32, 38
g Nk 28:2 Nk 141:1
141:7 1 To “Sheole,” disongidila, maziamu ya bantu yonso. Tala Bantendula ya Bangogo. 141:8 1 To “Kutiamuna ve moyo na mono.” 142:Zulu 1 Tala Bantendula ya Bangogo.
1043
2
3
4
5
6
7
Mono ke bondila Yehowa ti ndinga na mono, sambu yandi monisila mono ntima ya mbote. Mono ke monisa susi na mono na ntwala na yandi; Mono ke tubila mpasi na monoa na ntwala na yandi Ntangu mpeve1 na mono ke lemba na kati na mono. Ebuna nge ke kengila nzila na mono. b Na nzila yina mono ke tambula, Bo me bumba mutambu sambu na kukanga mono. Tala na diboko na mono ya kitata mpi mona Nde muntu mosi ve ke kudibanza sambu na1 mono. c Kele ve ata ti kisika mosi ya mono lenda tina; d Muntu mosi ve ke kudiyangisa sambu na mono.2 O Yehowa, mono ke binga nge sambu nge sadisa mono. Mono ke tuba nde: “Nge kele kitininu na mono, e Yonso ya mono kele na yo1 na insi ya bantu ya moyo.” Tula dikebi na kudila na mono sambu na kulomba lusadisu, Sambu bo me kulumusa mono na nsi kibeni. Katula mono na maboko ya bantu yina ke monisa mono mpasi, f Sambu bo kele ngolo mingi kuluta mono. Basisa mono2 na boloko Sambu mono kumisa zina na nge.
142:3 1 To “ngolo.” 142:4 1 Na kisina, “ke zaba.” 142:4, 7; 143:3 2 To “moyo na mono.” 142:5 1 Na kisina, “Dikabu na mono.”
BANKUNGA 142:2–143:7 Bika bantu ya lunungu kuvukana na nziunga na mono, Sambu nge me sadila mono mambu ti ntima ya mbote.
KAPU 142 a Nk 18:6 Yon 2:7 Mat 26:38, 39 Mar 15:34 Ebr 5:7
b Nk 139:3
143
c Nk 31:11 Nk 69:20
d 1Sa 23:11
e Bin 18:10
2
f 1Sa 20:33 1Sa 23:26 1Sa 25:29
3
Ndonga ya 2 KAPU 143 a Nk 65:2
b Yob 9:2 Nk 130:3 Lon 7:20 Bar 3:20 Bag 2:16 1Yn 1:10
4 5
c Nk 142:3
d Nk 102:4
6 e Nk 77:5, 6 Nk 77:11, 12 Nk 111:2, 3
f Nk 63:1
g Nk 40:13 Nk 70:5
h Nk 142:3
i Nk 27:9
7
Nkunga ya Davidi.
O Yehowa, wa kisambu na mono; a Wa kisambu ya mono ke sala sambu na kulomba lusadisu. Na kwikama na nge mpi na lunungu na nge, pesa mono mvutu. Kusamba ve ti nsadi na nge, Sambu muntu mosi ve ya moyo lenda vanda muntu ya lunungu na ntwala na nge. b Sambu mbeni ke landa mono;2 Yandi me niata luzingu na mono tii na ntoto. Yandi me sala nde mono zinga na mpimpa bonso bantu yina me fwaka ntama. Mpeve1 na mono ke lemba; c Ntima na mono me kuma kizitu na kati na mono. d Mono ke yibuka bilumbu ya ntama; Mono ke yindulula bisalu na nge yonso; e Mono ke yindulula1 ngolo kisalu ya maboko na nge. Mono ke tandudila nge maboko na mono; Mono1 kele bonso ntoto ya kuyuma yina kele na nzala na nge. f (Sela) Pesa mono mvutu nswalu, O Yehowa; g Ngolo1 na mono me suka. h Kubumbila mono ve luse na nge, i
143:4 1 To “Ngolo.” 143:5 1 To “ke longuka.” 143:6 1 To “Moyo na mono.” 143:7 1 Na kisina, “Mpeve.”
BANKUNGA 143:8–144:10
8
9
10
11
12
Kana ve mono ta vanda bonso bantu yina ke kulumuka na dibulu.1a Sala nde mono wa zola na nge ya kwikama na suka, Sambu mono ke tudila nge ntima. Zabisa mono nzila yina mono fwete tambula, b Sambu mono ke samba nge.1 Katula mono na maboko ya bambeni na mono, O Yehowa. Mono ke sosa lutaninu na nge. c Longa mono na kusala luzolo na nge, d Sambu nge kele Nzambi na mono. Mpeve na nge kele mbote; Bika yo twadisa mono na ntoto ya kukonda ngumba.1 Sambu na zina na nge, O Yehowa, bikisa mono1 na luzingu. Na lunungu na nge, katula mono na mpasi. e Na zola na nge ya kwikama, sukisa bambeni na mono; f Fwa bantu yonso yina ke niokula mono,1g Sambu mono kele nsadi na nge. h Ya Davidi.
Yehowa, Ditadi 144 Bika na mono, kubaka i
lukumu, Muntu yina ke longa maboko na mono bitumba, Mpi ke longa misapi na mono mvita. j 2 Yandi kele zola na mono ya kwikama mpi kisika na mono ya ngolo ya lutaninu,
143:7 1 To “maziamu.” 143:8 1 To “Sambu mono ke tombula moyo na mono na nge.” 143:10 1 To “na insi ya kusungama.” 143:11, 12 1 To “moyo na mono.” 143:12 2 Na kisina, “kanga munoko ya.”
1044 KAPU 143 a Nk 28:1 b Nk 5:8 Bin 3:6
c Nk 59:1 Nk 61:3, 4 Nk 91:1
d Nk 25:4
3
e Nk 31:1 f 1Sa 25:29 1Sa 26:9, 10
4
g 1Sa 24:12 h Nk 89:20
5
KAPU 144 i Kul 32:4 j 2Sa 22:35 Nk 18:2, 34
6
Ndonga ya 2 a 2Sa 22:2, 3
7
b Nk 18:47 c Nk 8:4 Ebr 2:6
d Nk 39:5 e 1Bs 29:15
8
Yob 14:1, 2
f Nk 18:9 g Kub 19:18 h Yob 36:32
9
i 2Sa 22:15 j 2Sa 22:17, 18 Nk 18:16, 17 Nk 54:3
k Nk 33:3 Nk 40:3 Nk 96:1 Yez 42:10 Kus 5:9 Kus 14:3
l 2Sa 5:19 Nk 18:50
10
Kisika na mono ya mbote ya kubumbana1 mpi ngulusi na mono, Kitaninu na mono mpi muntu yina mono me baka lutaninu na yandi, a Muntu yina ke tula bantu na nsi na mono. b O Yehowa, muntu kele nani sambu nge mona yandi, Mwana ya muntu kele nani sambu nge tudila yandi dikebi? c Muntu me fwanana ti mupepe ya mpamba; d Bilumbu na yandi kele bonso kivudi yina ke luta. e O Yehowa, kulumusa1 zulu na nge mpi tuluka; f Simba bangumba mpi sala nde yo basisa midinga. g Sala nde nzasi kubasisa nsemo mpi panza mbeni; h Losa batolo-tolo na nge mpi kumisa bo kisaka-saka. i Tandula maboko na nge katuka na zulu; Gulusa mono mpi basisa mono na bamasa ya ke dasuka, Na maboko ya banzenza, j Yina minoko na bo ke tubaka luvunu Mpi yina ke nangula maboko na bo ya kitata sambu na kuzenga kieleka na mambu ya luvunu.1 O Nzambi, mono ta yimbila nge nkunga ya mpa. k Mono ta yimba bankunga1 sambu na kukumisa nge, ti kima ya kubudila miziki yina kele ti bansinga kumi, Muntu yina ke nungisa1 bantotila, l
144:2 1 To “Kisika na mono ya kutinina ya kunanguka.” 144:5 1 To “fumba.” 144:8 1 Na kisina, “Mpi maboko na bo ya kitata kele maboko ya kitata ya luvunu.” 144:9 1 To “ta bula miziki.” 144:10 1 To “ke gulusa.”
1045
11
12
13
14
15
BANKUNGA 144:11–145:10
Muntu yina ke gulusa nsadi na yandi Davidi na mbele ya bitumba yina ke fwaka. a Gulusa mono mpi katula mono na maboko ya banzenza, Yina minoko na bo ke tubaka luvunu Mpi yina ke nangulaka diboko na bo ya kitata sambu na kuzenga kieleka na mambu ya luvunu. Ebuna bana na beto ya babakala ta vanda bonso banti ya fioti yina ke yela nswalu, Bana na beto ya bankento ta vanda bonso makunzi ya binkonko yina bo me tula bonso bifwanisu na nzo ya ntotila. Banzo na beto ya kubumbila bima ta fuluka ti bima ya mutindu na mutindu; Bitwisi na beto na banseke ta kuma mingi mbala mafunda, bambala makumi ya mafunda. Bangombe na beto yina ta vanda na mavumu, mavumu na yo ta basika ve mpi bana na yo ta fwa ve; Mpi kudila ya mawa ta vanda ve na babala-bala na beto ya nene. Kiese na bantu yina mambu kele mutindu yai sambu na bo! Kiese na bantu yina Yehowa kele Nzambi na bo! b Nkunga ya kukumisa ya Davidi. 1 [Aleph]
145
Mono ta pesa nge nkembo, O Nzambi na mono, Ntotila, c Mono ta kumisa zina na nge mvula na mvula. d
2 [Beth]
2 Mono ta kumisa nge kilumbu ya mvimba; e Mono ta kumisa zina na nge mvula na mvula. f
KAPU 144 a 1Sa 17:45, 46 2Sa 21:15, 17
b Nk 33:12 Nk 37:9 Nk 37:37 Nk 146:5
KAPU 145 c Yez 33:22 Kus 11:17
d 1Bs 29:10 e Nk 119:164 f Nk 146:2
Ndonga ya 2 a Nk 150:2 Bar 1:20 Kus 15:3
b Yob 26:14 Nk 139:6 Bar 11:33
c Kub 12:26, 27
d Nk 8:1 e 1Bn 8:66 Nk 13:6 Nk 31:19 Yez 63:7 Yer 31:12
f Nk 51:14 Kus 15:3
g 2Bs 30:9 Efe 2:4
h Kub 34:6 Neh 9:17
i Nk 25:8 Nah 1:7 Mat 5:44, 45 Bis 14:17 Yak 1:17
j Nk 19:1 k Nk 30:4 Ebr 13:15
3 [Gimel]
3 Yehowa kele nene mpi yandi me fwana kibeni na kubaka lukumu; a Bo lenda bakisa ve bunene na yandi. b
4 [Daleth]
4 Bandonga yonso ya bantu yina ta kwisa ta kumisa bisalu na nge; Bo ta tubila bisalu na nge ya ngolo. c
5 [He]
5 Bo ta tubila lukumu ya nkembo ya bunene na nge d Mpi mono ta yindulula bisalu na nge ya kuyituka.
6 [Waw]
6 Bo ta tubila bisalu1 na nge ya ke pesa boma; Mpi mono ta zabisa bunene na nge.
7 [Zayin]
7 Bangogo na bo ya lukumu ta basika bonso nto ya masa ntangu bo ke yibuka bumbote na nge ya mingi, e Mpi bo ta tula milolo ya kiese sambu na lunungu na nge. f
8 [Heth]
8 Yehowa ke fwilaka bantu nkenda1 mpi ke wilaka bo mawa, g Yandi ke waka makasi nswalu ve mpi kele na zola ya kwikama mingi. h
9 [Teth]
9 Yehowa kele mbote sambu na bigangwa yonso, i Mpi mawa na yandi ke monanaka na bisalu na yandi yonso.
[Yod]
10 Bisalu na nge yonso ta pesa nge nkembo, O Yehowa, j Mpi bantu na nge ya kwikama ta kumisa nge. k 145:6 1 To “ngolo.” 145:8 1 To “ke sadilaka bantu mambu na luzitu yonso.”
BANKUNGA 145:11–146:6
[Kaph]
11 Bo ta zabisa nkembo ya kimfumu na nge a Mpi bo ta tubila ngolo na nge, b
[Lamed]
12 Sambu na kuzabisa bantu bisalu na yandi ya ngolo c Mpi lukumu ya nkembo ya kimfumu na yandi. d
[Mem]
1046 KAPU 145 a Luk 10:8, 9 b Kul 3:24 1Bs 29:11 Kus 15:3
c Nk 98:1 d Nk 103:19 e Nk 146:10
Nk 94:18
g Nk 146:8
14 Yehowa ke sadisaka bantu yonso yina ke bwa f Mpi yandi ke tedimisaka bantu yonso yina me fumbama. g
j Kuy 18:25
[Ayin]
15 Meso yonso ke talaka nge ti kivuvu; Nge ke pesaka bo madia na nsungi na yo. h
[Pe]
16 Nge ke kangula diboko na nge Mpi nge ke lungisa nzala ya konso kima ya kele na luzingu. i
[Tsade]
17 Yehowa kele ya lunungu na banzila na yandi yonso j Mpi ya kwikama na mambu yonso ya yandi ke salaka. k
[Qoph]
18 Yehowa kele pene-pene ya bantu yonso yina ke bingaka yandi, l Ya bantu yonso yina ke bingaka yandi na kieleka.1m
[Resh]
19 Yandi ke lungisaka nzala ya bantu yina ke waka yandi boma; n Yandi ke waka kudila na bo sambu na kulomba 145:18 1 To “na masonga.”
[Shin]
20 Yehowa ke taninaka bantu yonso yina ke zolaka yandi, b Kansi yandi ta fwa bantu yonso ya mbi. c
[Taw]
1Tm 1:17
f Nk 37:23, 24
13 Kimfumu na nge kele kimfumu ya kukonda nsuka, Mpi luyalu na nge ke zingaka na bandonga yonso ya bantu. e
[Samekh]
lusadisu, mpi yandi ke gulusaka bo. a
h Kuy 1:30 Nk 136:25
i Nk 104:27, 28 Nk 107:9 Nk 132:14, 15 Kul 32:4
k Nk 18:25 Kus 15:3, 4
l Nk 34:18 Yak 4:8
m Nk 17:1 n Nk 34:9
Ndonga ya 2 a Nk 37:39, 40 Nk 50:15
b Nk 31:23 Nk 97:10
c Bin 2:22 d Nk 34:1 Nk 51:15
e Nk 117:1 Nk 150:6
KAPU 146 f Kus 19:6 g Nk 103:1 h Nk 62:9 Nk 118:8, 9 Yez 2:22 Yer 17:5
i Kuy 3:19 Nk 104:29 Lon 3:20 Lon 12:7
21 Munoko na mono ta zabisa lukumu ya Yehowa; d Bika bima yonso yina kele na luzingu1 kukumisa zina na yandi ya santu mvula na mvula. e Beno kumisa Yah!1f Bika mono kumisa2 Yehowa. g 2 Mono ta kumisa Yehowa luzingu na mono ya mvimba. Mono ta yimba bankunga1 sambu na kukumisa Nzambi na mono ntangu yonso ya mono kele na luzingu. 3 Beno tula ve ntima na bamfumu1 To na mwana ya muntu, yina lenda gulusa ve. h 4 Mpema1 na yandi ke basikaka, yandi ke vutukaka na ntoto; i Kaka na kilumbu yina mabanza na yandi ke vilaka. j 5 Kiese na muntu yina Nzambi ya Yakobi kele nsadisi na yandi, k Yina kivuvu na yandi kele na Yehowa Nzambi na yandi, l 6 Muntu yina salaka zulu ti ntoto, Nzadi-mungwa, mpi bima yonso yina kele na kati na yo, m
146
j Lon 9:5, 10 Yez 38:18
k Nk 46:7 l Nk 71:5 Yer 17:7
m Bis 4:24 Kus 14:7
145:21 1 Na kisina, “nsuni yonso.” 146:1 1 To “Aleluya!” “Yah” kele zina ya Yehowa na bunkufi. 2 To “moyo na mono kukumisa.” 146:2 1 To “ta bula miziki.” 146:3 1 To “bantu ya lukumu.” 146:4 1 Na kisina, “Mpeve.”
1047 7
8
9
10
Muntu yina ke vandaka ntangu yonso ya kwikama, a Muntu yina ke zengaka na lunungu mambu ya bantu yina bo me kusaka, Muntu yina ke pesaka dimpa na bantu yina kele na nzala. b Yehowa ke pesaka bantu ya boloko1c kimpwanza. Yehowa ke kangulaka meso ya bifwa-meso; d Yehowa ke tedimisaka bantu yina me fumbama; e Yehowa ke zolaka bantu ya lunungu. Yehowa ke taninaka banzenza; Yandi ke sadisaka mwana yina me konda tata mpi mufwidi ya nkento, f Kansi yandi ke bebisaka balukanu ya bantu ya mbi.1g Yehowa ta vanda Ntotila kimakulu, h Nzambi na nge, O Sioni, na bandonga yonso ya bantu yina ta kwisa. Beno kumisa Yah!1 Beno kumisa Yah!1 Yo kele mbote na kuyimba bankunga2 sambu na kukumisa Nzambi na beto; Yo ke pesa kiese mingi mpi yo me fwana kibeni na kukumisa yandi! i Yehowa ke tunga Yeruzalemi; j Yandi ke vukisa bantu ya Izraele yina me panzanaka. k Yandi ke belulaka bantu yina kele na mawa;
147
2
3
146:7 1 Na kisina, “bantu ya bo me kanga.” 146:9 1 To “ke kumisaka nzila ya bantu ya mbi nioka-nioka.” 146:10; 147:1 1 To “Aleluya!” “Yah” kele zina ya Yehowa na bunkufi. 147:1 2 To “kubula miziki.”
BANKUNGA 146:7–147:13 KAPU 146 a Kul 7:9 b Nk 107:9
4
Nk 145:16
c Nk 107:14 Nk 142:7
5
d Yez 29:18 Yez 35:5
e Nk 145:14 2Bk 7:6
6
f Kul 10:18 Nk 68:5
g Nk 145:20
7
h Kub 15:18 Dan 6:26 Kus 11:15
KAPU 147 i Nk 135:3
8
j Nk 102:16 k Kul 30:1-3 Eze 36:24
Ndonga ya 2 a Yez 40:26
9
b Nah 1:3 c Yez 40:28 Bar 11:33
d Nk 37:11
10
e 1Bn 18:45 Yer 14:22 Mat 5:45
11
f Yob 38:25-27 Yez 30:23
g Nk 136:25 h Yob 38:41 Luk 12:24
12
i Yez 31:1 Oze 1:7
j 1Sa 16:7 k Mal 3:16 l Nk 33:18
13
Yandi ke sansaka bamputa na bo. Yandi ke tangaka ntalu ya bambwetete; Yandi ke bingaka konso mbwetete na zina na yo. a Mfumu na beto kele nene mpi ngolo mingi kibeni; b Mpila ya kutesa mayele na yandi ya kubakisa mambu kele ve. c Yehowa ke tombulaka bantu ya kudikulumusa, d Kansi yandi ke losaka bantu ya mbi na ntoto. Beno yimbila Yehowa bankunga ya kupesa matondo; Beno yimbila Nzambi na beto bankunga ya lukumu ti kidare, Muntu yina ke fikaka zulu na matuti, Muntu yina ke nokisaka mvula na ntoto, e Muntu yina ke salaka nde matiti kumena f na bangumba. Yandi ke pesaka madia na bambisi, g Na bana ya bakwanga-kwanga yina ke lombaka yo. h Yandi ke monaka ve kiese na ngolo ya mpunda; i Makulu ya ngolo ya muntu ke yitukisaka yandi mpi ve. j Yehowa ke waka kiese na bantu yina ke waka yandi boma, k Na bantu yina ke vingilaka zola na yandi ya kwikama. l Pesa Yehowa nkembo, O Yeruzalemi. Kumisa Nzambi na nge, O Sioni. Yandi ke kumisaka ngolo banti ya ke kangaka bakielo ya mbanza na nge; Yandi ke sakumunaka bana na nge na kati na nge.
BANKUNGA 147:14–148:12 14 Yandi ke nataka ngemba na teritware na nge; a Yandi ke salaka nde nge fuluka ble ya kuluta kitoko.1b 15 Yandi ke tindaka nsiku na yandi na ntoto; Ndinga na yandi ke bakaka ntinu nswalu. 16 Yandi ke tindaka mvula ya mpembe1 bonso lene; c Yandi ke panzaka masa ya matadi bonso putulu ya tiya. d 17 Yandi ke nokisaka mvula na yandi ya matadi1 bonso bitini ya mampa. e Nani lenda kanga ntima na madidi na yandi? f 18 Yandi ke tindaka ndinga na yandi, ebuna yo ke kumaka masa-masa. Yandi ke salaka nde mupepe na yandi kubula, g ebuna bamasa ke kulumukaka. 19 Yandi ke zabisaka ndinga na yandi na Yakobi, Yandi ke zabisaka bansiku ti balusambisu na yandi na Izraele. h 20 Yandi me salaka ve mutindu yina na konso dikanda ya nkaka; i Bo me zaba kima ve ya me tala balusambisu na yandi. Beno kumisa Yah!1j Beno kumisa Yah!1 Beno kumisa Yehowa katuka na zulu; k Beno kumisa yandi na bisika ya kunanguka. 2 Beno kumisa yandi, beno bawanzio na yandi yonso. l Beno kumisa yandi, beno makesa na yandi yonso. m
148
147:14 1 Na kisina, “fuluka mafuta ya ble.” 147:16; 148:8 1 To “neige.” 147:17 1 To “glase na yandi.” 147:20; 148:1 1 To “Aleluya!” “Yah” kele zina ya Yehowa na bunkufi.
1048 KAPU 147 a Lev 26:6 Yez 60:17
b Kul 8:7, 8 Nk 132:14, 15
c Yob 37:6 d Yob 38:29 e Yoz 10:11 f Yob 37:10 g Nk 148:8 h Kul 4:5 i Kub 19:5 Kub 31:16, 17 Kul 4:8 1Bs 17:21 Bar 3:1, 2
j Kus 19:6
KAPU 148 k Nk 89:5 l Nk 103:20 Luk 2:13
m Yer 32:18 Yud 14
Ndonga ya 2 a Nk 19:1 b Nk 33:6 c Nk 89:37 d Nk 119:91 Yer 31:35, 36 Yer 33:25
e Kub 9:23 Nk 107:25 Yez 30:30
f Nk 98:8 g 1Bs 16:33 Yez 44:23
h Yez 43:20 i Nk 2:10, 11
3 Beno kumisa yandi, ntangu ti ngonda. Beno kumisa yandi, beno yonso bambwetete ya ke semaka. a 4 Beno kumisa yandi, O zulu ya kuluta zulu1 Mpi bamasa ya kele na zulu ya zulu. 5 Bika yo kumisa zina ya Yehowa, Sambu yandi pesaka nsiku, ebuna yo gangamaka. b 6 Yandi me tedimisaka yo mvula na mvula; c Yandi me basisaka nsiku yina ta luta ve. d 7 Beno kumisa Yehowa katuka na ntoto, Beno bigangwa ya nene ya nzadi-mungwa mpi bamasa yonso ya mudindu, 8 Beno banzasi ti mvula ya matadi, mvula ya mpembe1 ti matuti ya nene, Nge mupepe ya ngolo, yina ke lungisaka ndinga na yandi, e 9 Beno bangumba ya nene mpi beno bangumba yonso ya fioti, f Beno banti ya ke butaka bambuma mpi beno banti yonso ya sedre, g 10 Beno bambisi ya mfinda h mpi beno bambisi yonso ya bwala, Beno bima ya ke tambulaka divumu na ntoto mpi bandeke ya kele ti mapapu, 11 Beno bantotila ya ntoto mpi beno makanda yonso, Beno bamfumu mpi beno bazuzi yonso ya ntoto, i 12 Beno baleke ya babakala mpi baleke ya bankento,1 Minunu ti baleke. 148:4 1 Na kisina, “zulu ya zulu.” 148:12 1 Na kisina, “bamwense.”
1049 13 Bika bo kumisa zina ya Yehowa, Sambu zina na yandi mpamba kele ya kuluta kunanguka. a Bunene na yandi me luta ntoto ti zulu. b 14 Yandi ta nangula ngolo1 ya bantu na yandi, Sambu na lukumu ya bantu na yandi yonso ya kwikama, Ya bana ya Izraele, bantu yina kele pene-pene na yandi. Beno kumisa Yah!2 Beno kumisa Yah!2 Beno yimbila Yehowa nkunga ya mpa; c Beno kumisa yandi na kati ya dibundu ya bantu ya kwikama. d 2 Bika Izraele kuwa kiese sambu na Muntu ya Nene yina salaka yandi; e Bika bana ya Sioni kuyangalala sambu na Ntotila na bo. 3 Bika bo kumisa zina na yandi ti makinu f Mpi bo yimba bankunga1 sambu na kukumisa yandi, ti ngoma ya fioti mpi kidare. g 4 Sambu Yehowa ke zolaka bantu na yandi. h Yandi ke kumisaka bantu ya kudikulumusa kitoko mpi ke gulusaka bo. i 5 Bika bantu ya kwikama kuyangalala na nkembo; Bo tula milolo ya kiese na bambeto na bo. j 6 Bika bankunga ya kukumisa Nzambi kuvanda na mungungu na bo,
149
148:14 1 Na kisina, “kibongo.” 148:14; 149:1, 9; 150:1, 6 2 To “Aleluya!” “Yah” kele zina ya Yehowa na bunkufi. 149:3 1 To “bo bula miziki.”
BANKUNGA 148:13–150:6 KAPU 148 a Nk 8:1 Yez 12:4
b 1Bn 8:27
7
1Bs 29:11
KAPU 149
8
c Nk 33:3 Nk 96:1 Yez 42:10 Kus 5:9
d Nk 22:22
9
e Nk 100:3 Yez 54:5
f Baz 11:34 g Kub 15:20 Nk 150:4
150
h Nk 84:11 i Nk 132:16 Yez 61:10
j Nk 63:6
2
Ndonga ya 2 a Kul 7:1 KAPU 150 b Kus 19:6
3
c Nk 116:19 d Nk 19:1 e Nk 107:15
4
Kus 15:3
f Kul 3:24 Nk 145:3
g Nk 81:3 h 1Bs 15:28
5
i Kub 15:20 j Nk 92:1, 3 Nk 144:9
k 1Sa 10:5 l 2Sa 6:5 1Bs 15:19 1Bs 16:5
m Kus 5:13
Mpi mbele ya bitumba ya makasi zole kuvanda na maboko na bo, Sambu na kuvutula mbi na makanda Mpi kupesa bantu ndola, Sambu na kukanga bantotila na bo miniololo Mpi bantu na bo ya lukumu minioti ya bibende, Sambu na kupesa bo ndola yina bo me sonikaka sambu na bo. a Lukumu yai kele ya bantu na yandi yonso ya kwikama. Beno kumisa Yah!2 Beno kumisa Yah,2b Beno kumisa Nzambi na kisika na yandi ya santu. c Beno kumisa yandi na zulu yina ke taka kimbangi1 ya ngolo na yandi. d Beno kumisa yandi sambu na bisalu na yandi ya ngolo. e Beno kumisa yandi sambu na bunene na yandi ya kuluta mingi. f Beno kumisa yandi ti makelele ya kibongo. g Beno kumisa yandi ti kima ya kubudila miziki ya kele ti bansinga mpi ti kidare. h Beno kumisa yandi ti ngoma ya fioti i mpi makinu ya kuziunga. Beno kumisa yandi ti bima ya kubudila miziki ya kele ti bansinga j mpi ti musembu. k Beno kumisa yandi ti basembale ya ke bula miziki ya kitoko. Beno kumisa yandi ti basembale ya ke sala makelele ya ngolo. l Konso kima ya ke pema—bika yo kumisa Yah. Beno kumisa Yah!2m
6
150:1 1 Na kisina, “na mpwasa ya nene.”
BI NGANA M A M B U Y I N A K E N A K AT I
1
Lukanu ya bingana (1-7) Bigonsa ya kuvanda ti banduku ya mbi (8-19) Mayele ya kieleka ke tuba na ndinga ya ngolo na bisika ya bantu yonso (20-33)
‘Mono kele kisalu ya ntete-ntete ya bisalu ya Nzambi’ (22) ‘Bonso kapita ya kisalu na lweka ya Nzambi’ (30) ‘Mono vandaka kuzola bana ya bantu’ (31)
2 Mfunu ya mayele (1-22) Sosa mayele mutindu bo ke sosaka bimvwama yina me bumbanaka (4) Mayele ya kuyindula, lutaninu (11) Mansoni ke nataka mpasi (16-19)
9 Mayele ya kieleka ke binga (1-12) “Na nzila na mono, bilumbu na nge ta vanda mingi” (11) Nkento mosi ya zoba ke binga bantu (13-18) “Masa ya kuyiba ke vandaka kitoko” (17)
3 Vanda mayele mpi tudila Yehowa ntima (1-12) Kumisa Yehowa ti bima ya ntalu (9) Mayele ke pesaka kiese (13-18) Mayele ke taninaka (19-26) Bikalulu ya mbote na ntwala ya bantu ya nkaka (27-35) Kana mpila kele, sadila bantu ya nkaka mambu ya mbote (27) 4 Malongi ya mayele ya tata mosi (1-27) Kuluta bima yonso, baka mayele (7) Tina banzila ya bantu ya mbi (14, 15) Nzila ya bantu ya lunungu kele bonso nsemo yina ke landa kukuma mingi (18) “Tanina ntima na nge” (23)
10 BINGANA YA SALOMO (10:1–24:34) Mwana ya mayele ke pesaka tata na yandi kiese (1) Maboko ya ke salaka ngolo ke nataka bimvwama (4) Kutuba mingi ke nataka mambu ya mbi (19) Lusakumunu ya Yehowa ke kumisaka mvwama (22) Boma ya Yehowa ke kumisaka luzingu nda (27) 11
5 Lukebisu sambu na nkento ya mansoni (1-14) Wa kiese ti nkento na nge (15-23) 6 Keba na kundima kufuta mfuka (1-5) “Kwenda na furmi, nge molo” (6-11) Muntu ya kukonda mfunu mpi ya mbi (12-15) Mambu nsambwadi yina Yehowa ke mengaka (16-19) Keba na nkento ya mbi (20-35) 7 Ndima bansiku ya Nzambi mpi zinga (1-5) Bo me pukumuna leke mosi ya bakala ya kukonda mayele (6-27) “Bonso ngombe ya bo ke kwenda kufwa” (22) 8 Mayele ya bo ke tubila bonso muntu ke tuba (1-36)
Mayele kele ti bantu ya kudikulumusa (2) Muntu yina ke kwikilaka ve na Nzambi ke bwisaka bankaka (9) “Mambu ke nungaka kana bandongisi kele mingi” (14) Muntu yina ke kabaka ta toma (25) Muntu yina ke tula ntima na bimvwama na yandi ta bwa (28)
12 Muntu yina ke zolaka ve nde bo nganina yandi me konda mayele (1) “Kutuba kukonda kuyindula kele bonso kulwadisa muntu na mbele ya bitumba” (18) Kusiamisa ngemba ke pesaka kiese (20) Munoko yina ke kusaka kele kima ya nzanzi na meso ya Yehowa (22) Basusi ke lembisaka ntima (25) 13 Bantu yina ke sosaka bandongisila kele mayele (10) Kivuvu yina ke lungana ve nswalu ke salaka nde ntima kubela (12) 1050
1051 Muntu ya kwikama yina bo me tinda ke belulaka (17) Kutambula ti bantu ya mayele ke kumisaka muntu mayele (20) Ndola ke monisaka zola (24) 14 Ntima ke zabaka bululu na yo (10) Nzila yina ke monanaka ya kusungama lenda nata na lufwa (12) Muntu ya me konda mayele ke ndimaka mambu yonso (15) Mvwama ke vandaka ti banduku mingi (20) Ntima ya pima ke pesaka nitu luzingu (30) 15 Mvutu ya pima ke manisaka nganzi (1) Meso ya Yehowa kele bisika yonso (3) Kisambu ya muntu ya kusungama ke pesaka Nzambi kiese (8) Balukanu ke nungaka ve kana kusolula kele ve (22) Yindulula na ntwala ya kupesa mvutu (28) 16 Yehowa ke talaka bikuma ya ke pusaka muntu na kusala mambu (2) Pesa mambu na nge na Yehowa (3) Bakilo ya masonga ke katukaka na Yehowa (11) Lulendo ke nataka kubwa (18) Nsuki ya mpembe, mpu ya kimfumu ya kitoko (31) 17 Kuvutula ve mambi kana muntu kusadila nge mambote (13) Katuka na ntwala nde kuswana kuyantika (14) Nduku ya kieleka ke zolaka konso ntangu (17) “Ntima ya kiese kele nkisi ya mbote” (22) Muntu ya luswasukusu ke yalaka bangogo na yandi (27) 18 Kudivandila kele bwimi mpi kukonda mayele (1) Zina ya Yehowa kele nzo-zulu ya ngolo (10) Kimvwama ke pesaka lutaninu kaka na mabanza (11) Mayele ya kuwidikila bantu zole yina kele na makambu (17) Nduku ke kangamaka ngolo kuluta mpangi (24)
BINGANA Mambu Yina Ke na Kati 19 Mayele ya kubakisa mambu mbote-mbote ke kulumusaka makasi ya muntu (11) Nkento yina kele makelele mingi kele bonso ludi yina ke nokisaka masa (13) Nkento ya mayele ke katukaka na Yehowa (14) Pesa mwana ndola ntangu kivuvu kele (18) Mayele ya kuwa ndongisila (20) 20 Vinu ke sekaka bantu (1) Molo ke bundulaka ve ntoto na nsungi ya madidi (4) Bangindu ya muntu kele bonso bamasa ya mudindu (5) Lukebisu na yina me tala kusala lusilu nswalu-nswalu (25) Nkembo ya baleke kele ngolo na bo (29) 21 Yehowa ke twadisaka ntima ya ntotila (1) Lunungu kele mbote kuluta kimenga (3) Kusala ngolo ke nataka na kununga (5) Muntu yina ke widikila ve muntu ya kukonda mfunu, bo ta widikila yandi ve (13) Kele ve ti mayele na kimbeni ti Yehowa (30) 22 Zina ya mbote kele mbote kuluta kimvwama mingi (1) Malongi ya bo ke pesaka na kileke ta zinga luzingu ya mvimba (6) Molo ke waka boma ya ntambu yina kele na nganda (13) Ndola ke katulaka buzoba (15) Nsadi ya me zaba kisalu mbote ke sadilaka bantotila (29) 23 Vanda mayele ntangu nge me ndima nde bo yamba nge (2) Kulanda ve bimvwama (4) Kimvwama lenda pumbuka mpi kutina nge (5) Kuvanda ve na kati ya bantu yina ke nwaka mingi (20) Malafu ya ke lawusaka ta tatika bonso nioka (32) 24 Kulula ve bantu ya mbi (1) Mayele ke tungaka nzo (3) Muntu ya lunungu lenda bwa, kansi yandi ta telama (16)
BINGANA Mambu Yina Ke na Kati –1:4 Kuvutula ve mbi na mbi (29) Kulala mwa fioti ke nataka kinsukami (33, 34) 25 BINGANA YA SALOMO YINA BANSADI YA NTOTILA EZEKIASI SONIKAKA (25:1–29:27) Kinsweki (9) Bangogo ya bo me sola mbote (11) Kukwendaka ve mbala na mbala na nzo ya bantu (17) Kutula makala ya tiya na zulu ya ntu ya mbeni (21, 22) Nsangu ya mbote kele bonso masa ya madidi (25) 26
Mambu yina bamolo ke salaka (13-16) Kukota ve na kuswana ya bantu (17) Buya kusala nsaka ya mbi na bangogo (18, 19) Kana bankuni kele ve, tiya ta vanda ve (20, 21) Bangogo ya muntu yina ke kusilaka bantu makambu kele bonso madia ya ntomo (22)
27
Kunganina ya nduku ke vandaka mbote (5, 6) Mwana na mono, pesa ntima na mono kiese (11) Kibende ke tulaka kibende makasi (17) Zaba bitwisi na nge (23) Kimvwama ke zingaka ve kimakulu (24)
28
Kisambu ya muntu yina ke lemfukaka ve kele kima ya nzanzi (9) Bo ke wilaka muntu yina me funguna mambi mawa (13)
ya Salomo, mwana 1 yaBingana Davidi, ntotila ya Izraele: a
b
c
2 Sambu na kulonguka1 mayele d mpi malongi; Sambu na kubakisa kutuba ya mayele; 3 Sambu na kubaka malongi e yina ke pesaka mayele ya kubakisa mambu mbote-mbote,
1:2 1 Na kisina, “Sambu na kuzaba.”
1052 Muntu yina ke sosaka kimvwama ntinu-ntinu ke bwisaka makambu (20) Kunganina kele mbote kuluta kuleba (23) Muntu yina ke kabaka ke kondaka kima ve (27) 29 Mwana yina bo me pesa nzila ya kusala mambu yonso ke pesaka nsoni (15) Kana mbona-meso kele ve, bantu ke salaka mambu ya mbi (18) Muntu yina ke waka makasi ke basisaka kuswana (22) Muntu ya kudikulumusa ke bakaka nkembo (23) Kuwa bantu boma kele mutambu (25) 30 BANGOGO YA AGURE (1-33) Kupesa mono ve kinsukami, kimvwama mpi ve (8) Bima yina ke fulukaka ve ata fioti (15, 16) Bima yina ke bikaka bitambi ve (18, 19) Nkento ya bizumba (20) Bambisi yina kele ti mayele ya kubutukila (24) 31 BANGOGO YA NTOTILA LEMUELE (1-31) Nani lenda zwa nkento yina me fwana? (10) Nkento yina kele kikesa mpi ke salaka kisalu ya ngolo (17) Ntima ya mbote kele na ludimi na yandi (26) Bana na yandi mpi bakala na yandi ke kumisaka yandi (28) Kitoko lenda vila nswalu (30)
KAPU 1 a 1Bn 4:29, 32 Lon 12:9 2Sa 12:24 1Bn 2:12 Bin 8:11 Bin 3:11, 12
b c d e
Ndonga ya 2 a Ebr 12:11 b 1Bn 3:28 c Bin 15:5 d Bin 2:11 Bin 3:21 Bin 8:12
Lunungu, a mayele ya kutadila mambu mbote,1b mpi masonga;2 4 Sambu na kupesa mayele c na bantu yina me konda mayele; Sambu na kupesa leke ya bakala nzayilu mpi mayele ya kuyindula. d 1:3 1 To “mambu ya mbote.” 2 To “kukonda kupona-pona.”
1053 5 Muntu ya mayele ke waka mpi ke bakaka malongi mingi; a Muntu yina kele ti mayele ya kubakisa mambu ke bakaka lutwadisu ya mayele b 6 Sambu na kubakisa kingana mpi diambu ya mpasi, Bangogo ya bantu ya mayele mpi bangiufula na bo ya mpasi. c 7 Boma ya1 Yehowa kele luyantiku ya nzayilu. d Bazoba mpamba bantu ke vwezaka mayele mpi malongi. e 8 Mwana na mono, wa malongi ya tata na nge, f Mpi kuyambula ve malongi1 ya mama na nge. g 9 Yo kele mpu ya kitoko ya bintuntu na ntu na nge h Mpi mayaka ya kitoko na nkingu na nge. i 10 Mwana na mono, kana bansumuki kumeka kubenda nge, kundima ve. j 11 Kana bo tuba nde: “Kwisa ti beto. Beto bumbana sambu na kutiamuna menga. Beto ta bumbana sambu na kuvingila kukonda kikuma bantu yina me sala kima ve. 12 Beto ta mina bo ya moyo, mutindu Maziamu1 ke minaka bantu, Beto ta mina bo ya mvimba, bonso bantu yina ke kulumuka na dibulu. 13 Beto botula bimvwama na bo yonso ya ntalu; Beto ta fulusa banzo na beto ti bima yina beto me botula.
BINGANA 1:5-22 KAPU 1 a Bin 9:9
b 1Sa 25:32, 33 Bin 24:6
c Lon 12:11
d Yob 28:28 Bin 9:10
e Bin 5:12, 13 Bin 18:2
f Kul 6:6, 7 Efe 6:4 Ebr 12:9
g Lev 19:3 Bin 31:26 2Tm 1:5
h Bin 4:7, 9
i Bin 3:21, 22
j Kuy 39:7, 8 Kul 13:6-8
Ndonga ya 2 a Bin 4:14 Bin 13:20 1Bk 15:33
b Bin 6:16-18 Bar 3:15
c Bin 15:27
d Bar 16:27 1Bk 1:20 Yak 3:17
e Mat 10:27
14 Nge fwete vukana ti beto,1 Mpi beto yonso ta kabula bima yina beto me yiba kiteso mosi.”2 15 Mwana na mono, kulanda bo ve. Kutula ve makulu na nge na nzila na bo, a 16 Sambu makulu na bo ke kwendaka ntinu sambu na kusala mambu ya mbi; Bo ke kwendaka nswalu sambu na kutiamuna menga. b 17 Yo kele kibeni mfunu ve na kuyalumuna bukondi ntangu ndeke ke tala. 18 Yo yina bo ke bumbana sambu na kutiamuna menga; Bo ke bumbana sambu na kufwa bantu1 ya nkaka. 19 Yai banzila ya bantu yina ke sosaka luta na banzila ya luvunu, Yina ta fwa1 bantu yina ke bakaka yo. c 20 Mayele ya kieleka d ke tuba na ndinga ya ngolo na bala-bala. e Yo ke landa kutombula ndinga na babala-bala ya nene. f 21 Na kinkonko1 ya babala-bala yina bantu ke tambulaka mingi yo ke tuba na ndinga ya ngolo. Na minoko ya bakielo ya mbanza, yo ke tuba nde: g 22 “Tii nki ntangu beno bantu yina me konda mayele ta zola kukonda mayele? Tii nki ntangu beno bantu yina ke sekaka bantu ta wa kiese na kuseka bantu?
f Bin 8:1-3
1:7 1 To “Luzitu sambu na.” 1:8 1 To “nsiku.” 1:12 1 To “Sheole,” disongidila, maziamu ya bantu yonso. Tala Bantendula ya Bangogo.
Bin 9:1, 3
g Yoa 18:20 Bis 20:20
1:14 1 To “Bula zeke ti beto.” 2 To “ta kabula saki kaka mosi.” 1:18 1 To “mioyo ya bantu.” 1:19 1 To “ta katula moyo ya.” 1:21 1 Na kisina, “ntu.”
BINGANA 1:23–2:6 23
24
25
26
27
28
29 30
Mpi tii nki ntangu beno bazoba ta menga nzayilu? a Beno wa1 kana mono nganina beno. b Ebuna mono ta tiamuna mpeve na mono sambu na beno; Mono ta zabisa beno bangogo na mono. c Sambu mono bokaka, kansi beno landaka kubuya, Mono tandulaka diboko na mono, kansi muntu mosi ve vandaka kutula dikebi, d Beno landaka kumona mpamba bandongisila na mono yonso Mpi kubuya kunganina na mono, Mono mpi ta seka ntangu mpasi ta bwila beno; Mono ta vweza beno ntangu kima yina beno ke wila boma ta kwisa, e Ntangu kima yina beno ke wila boma ta kwisa bonso mupepe ya ngolo, Mpi mpasi na beno ta kwisa bonso mvula ya ngolo ya mupepe, Ntangu mambu ya mpasi ti mavwanga ta bwila beno. Na ntangu yina, bo ta landa kubinga mono, kansi mono ta ndima ve; Bo ta sosa mono na kikesa yonso, kansi bo ta mona mono ve, f Sambu bo mengaka nzayilu, g Mpi bo solaka ve na kuwa Yehowa boma. h Bo buyaka bandongisila na mono; Bo monaka mpamba kunganina yonso ya mono nganinaka bo.
1:23 1 To “Beno vutuka.”
1054 KAPU 1 a Bin 5:12, 13 Yoa 3:20
b Nk 141:5 Kus 3:19
c Yez 54:13 d Yez 65:12 e Baz 10:13, 14 f Bid 3:44 g Oze 4:6 h Baz 5:8
Ndonga ya 2 a Yer 6:19 Bag 6:7
b Yez 48:18 c 2Bn 6:15, 16 Yez 26:3 2Pi 2:9
KAPU 2 d Kul 6:6, 8 e Bin 1:5 f Ebr 5:14 g 1Bn 3:11, 12 Bin 9:10 2Tm 2:7
h Fil 1:9 i Nk 19:9, 10 j Yob 28:15-18 k Yob 28:28 Bin 8:13 Yer 32:40
l Yer 9:24 1Yn 5:20
31 Yo yina bo ta baka malanda1 ya banzila na bo, a Mpi bo ta fuluka ti bandongisila2 na bo mosi. 32 Sambu ntu-ngolo ya bantu yina me konda mayele ta fwa bo, Mpi kikalulu ya mafu-mafu ya bazoba ta fwa bo. 33 Kansi muntu yina ke wilaka mono ta zinga na lutaninu b Mpi boma ya mpasi ta yangisa yandi ve.” c Mwana na mono, kana nge ndima mambu ya mono ke tuba Mpi nge bumba mbote-mbote bansiku na mono, d 2 Kana nge sala nde dikutu na nge kutudila mayele dikebi e Mpi nge balula ntima na nge na ndambu ya luswasukusu; f 3 Diaka, kana nge tuba na ndinga ya ngolo sambu na kubaka mayele ya kubakisa mambu g Mpi nge tombula ndinga na nge sambu na kubaka luswasukusu; h 4 Kana nge landa kusosa yo mutindu bo ke sosaka arza, i Mpi nge landa kusosa yo mutindu bo ke sosaka bimvwama yina me bumbanaka; j 5 Nge ta bakisa boma ya Yehowa, k Mpi nge ta zwa nzayilu ya Nzambi. l 6 Sambu Yehowa yandi mosi ke pesaka mayele; m Nzayilu ti luswasukusu ke katukaka na munoko na yandi.
2
m Kub 31:2, 3 1Bn 4:29 2Tm 3:16, 17 Yak 3:17
1:31 1 Na kisina, “ta dia mbuma.” 2 To “bangindu; balukanu.”
1055 7 Yandi ke bumbaka mbote-mbote mayele sambu na bantu ya mbote; Yandi kele kitaninu sambu na bantu yina ke tambulaka na kwikama. a 8 Yandi ke kebaka banzila ya lunungu, Mpi yandi ta tanina nzila ya bantu na yandi ya kwikama. b 9 Ebuna nge ta bakisa mambu ya lunungu, ya mbote, mpi ya me fwana, Nzila ya mvimba ya mambu ya mbote. c 10 Ntangu mayele ke kota na ntima na nge d Mpi nzayilu ke kuma kitoko na moyo1 na nge, e 11 Mayele ya kuyindula ta landa kukeba nge, f Mpi luswasukusu ta tanina nge, 12 Sambu na kugulusa nge na nzila ya mbi, Na muntu yina ke tubaka mambu ya luvunu, g 13 Na bantu yina ke yambulaka banzila ya kusungama Sambu na kutambula na banzila ya mpimpa, h 14 Na bantu yina ke yangalalaka na kusala mambi, Yina ke waka kiese na mambu ya mbi kibeni, 15 Bantu yina banzila na bo kele nioka-nioka Mpi yina nzila na bo ya mvimba kele ya kutengama. 16 Yo ta gulusa nge na nkento ya ntu-ngolo,1 Na bangogo ya sukadi2 ya nkento ya mansoni,1i 2:10 1 Tala Bantendula ya Bangogo. 2:16 1 Na kisina, “ya munzenza.” Yo ke monana nde yo kele nkento yina me kabwanaka ti Nzambi na bikalulu. 2 To “ya ke pukumunaka.”
BINGANA 2:7–3:4 KAPU 2 a Nk 41:12 Bin 28:18
b Nk 97:10 c Lon 12:13 Mik 6:8 Mat 22:37-40
d Nk 119:111 e Bis 17:11 f Lon 7:12 g Bin 8:13 h Yoa 3:19 i Kuy 39:10-12 Bin 6:23, 24 Bin 7:4, 5
Ndonga ya 2 a Kuy 2:24 Bin 5:18
b Bin 5:3, 5 Bin 5:20, 23 Bin 9:16-18 Efe 5:5
c Lon 7:26 Kus 22:15
d Bin 13:20 e Nk 37:11, 29 f Nk 104:35 Bin 10:7 Mat 25:46
g Kul 28:45, 63
KAPU 3 h Kul 5:16 i Oze 12:6 j Kul 6:6, 8 k 2Bk 8:21
17 Yina ke yambulaka nduku na yandi ya ngolo1 ya kileke a Mpi ke vilaka kuwakana ya Nzambi na yandi; 18 Sambu nzo na yandi ke kulumuka na lufwa, Mpi banzila na yandi ke nata na bantu yina me konda ngolo na lufwa. b 19 Muntu mosi ve na kati ya bantu yina ke vukisa nitu ti yandi1 ta vutuka, Bo ta mona diaka ve banzila ya luzingu. c 20 Yo yina, landa nzila ya bantu ya mbote Mpi bikala na banzila ya bantu ya lunungu, d 21 Sambu bantu ya mbote mpamba bantu ta zinga na ntoto, Mpi bantu ya kukonda kifu bantu ta bikala na kati na yo. e 22 Kansi bantu ya mbi, bo ta katula bo na ntoto, f Mpi bo ta tumuna bayekudi na ntoto. g Mwana na mono, kuvila ve malongi1 na mono, Mpi bika ntima na nge kuzitisa bansiku na mono, 2 Sambu yo ta yikila nge bilumbu mingi, Bamvula ya luzingu, mpi ngemba. h 3 Kubika ve nde zola ya kwikama mpi kwikama1 kuyambula nge. i Kangisa yo na nkingu na nge; Sonika yo na ntima na nge; j 4 Ebuna nge ta ndimama mpi ta zwa mayele ya mbote ya kubakisa mambu Na meso ya Nzambi mpi ya bantu. k
3
2:17 1 To “bakala na yandi.” 2:19 1 Na kisina, “ke kota kisika yandi kele.” 3:1 1 To “nsiku.” 3:3 1 To “kieleka.”
BINGANA 3:5-25 5 Tula ntima na nge ya mvimba na Yehowa, a Mpi kutula ve ntima1 na mayele na nge mosi ya kubakisa mambu. b 6 Na banzila na nge yonso, yindula yandi, c Ebuna yandi ta katula basakuba na banzila na nge. d 7 Kukuma ve mayele na meso na nge mosi. e Wa Yehowa boma mpi tina mambu ya mbi. 8 Yo ta vanda nkisi ya ke belula nitu1 na nge Mpi yo ta pesa mikwa na nge ngolo. 9 Kumisa Yehowa ti bima na nge ya ntalu, f Ti bambuma ya ntete1 ya bima2 na nge yonso; g 10 Ebuna banzo na nge ya kubumbila bima ta fuluka kibeni, h Mpi bikamuninu1 na nge ta fuluka kibeni ti vinu ya mpa. 11 Mwana na mono, kubuya ve ndola ya Yehowa, i Mpi kumenga ve kunganina na yandi, j 12 Sambu Yehowa ke nganinaka bantu yina yandi ke zolaka, k Kaka mutindu tata ke nganinaka mwana yina yandi ke zolaka. l 13 Kiese na muntu yina me zwa mayele m Mpi na muntu yina me zwa luswasukusu; 14 Kuzwa yo kele mbote kuluta kuzwa arza, Mpi kuvanda ti yo bonso luta kele mbote kuluta kuvanda ti wolo. n 3:5 1 Na kisina, “kuyekama ve.” 3:8 1 Na kisina, “mutolo.” 3:9 1 To “bima ya kuluta kitoko.” 2 To “lufutu.” 3:10 1 To “bikamuninu ya vinu.”
1056 KAPU 3 a Yez 26:4 Yer 17:7
b Bin 28:26 Yer 10:23 1Bk 3:18
c 1Sa 23:2, 4 Neh 1:11 Fil 4:6
d Yoz 1:7 Nk 25:9 Yak 1:5
e Bin 26:12 Bar 12:16
f Kut 31:50 Kul 16:16 Luk 16:9 1Tm 6:18
g Kub 23:19 h 2Bs 31:10 Mal 3:10
i Bin 15:32 Ebr 12:5, 6
j Nk 94:12 k Kus 3:19 l Kul 8:5 Ebr 12:7, 9
m Lon 7:12 n Yob 28:15, 18
Ndonga ya 2 a Fil 4:9 b Nk 1:1, 2 c Nk 104:24 d Bin 8:27 Yer 10:12
e Yob 36:27 Yob 38:37 Yer 10:13
f Yez 26:7 g Nk 3:5 Bin 6:22
h Lon 5:12 i Nk 27:1
15 Yo kele ntalu mingi kuluta bakorayi;1 Kima mosi ve ya nge ke zola lenda fwanana ti yo. 16 Luzingu ya nda kele na diboko na yo ya kitata; Bimvwama ti nkembo kele na diboko na yo ya kimama. 17 Banzila na yo kele kitoko, Mpi banzila na yo yonso kele ngemba. a 18 Yo kele nti ya luzingu sambu na bantu yina ke simbaka yo, Mpi bantu yina ke kangaka yo ngolo, bo ta binga bo bantu ya kiese. b 19 Yehowa salaka ntoto na mayele. c Yandi tedimisaka zulu ngolo na luswasukusu. d 20 Na nzayilu na yandi, masa ya mudindu kabwanaka Mpi zulu ya kele na matuti nokisaka malulu. e 21 Mwana na mono, kuvila yo1 ve. Tanina mayele mpi mayele ya kuyindula; 22 Yo ta pesa nge1 luzingu Mpi yo ta vanda mayaka sambu na nkingu na nge; 23 Ebuna nge ta tambula na lutaninu na nzila na nge, Mpi dikulu na nge ta bula ve sakuba ata fioti.1f 24 Ntangu nge ta lala, nge ta vanda ve na boma; g Nge ta lala, mpi mpongi na nge ta vanda kitoko. h 25 Nge ta wa ve boma ya konso diambu ya kintulumukina yina ke pesaka boma ya ngolo i 3:15 1 Tala Bantendula ya Bangogo. 3:21 1 Yo ke monana bonso nde yo ke tubila bikalulu ya Nzambi yina bo ke tubila na baverse yina me luta. 3:22 1 To “moyo na nge.” 3:23 1 To “ta tutana ve ata na kima mosi.”
1057 26
27
28
29
30
31 32
33
34
35
To mupepe ya ngolo yina ke kwisila bantu ya mbi. a Sambu Yehowa ta vanda nto na nge ya kutudila ntima; b Yandi ta keba dikulu na nge sambu yo kangama ve na mutambu. c Kubuya ve kusala mambu ya mbote na bantu yina nge fwete sadila yo1d Kana nge kele ti kiyeka2 ya kusadisa. e Kutubila ve nkweno na nge nde, “Kwenda; kwisa kuvutuka na nima! Mono ta pesa nge yo mbasi,” Kana nge lenda pesa yo na ntangu yina. Kukana ve kusadila nkweno na nge mambu ya mbi, f Ntangu yandi ke zinga ti nge mpi ke kudiwa na lutaninu. Kuswana ve ti muntu kukonda kikuma g Kana yandi me sala nge ve kima ya mbi. h Kulula ve muntu ya mubulu i Kusola mpi ve ata nzila na yandi mosi, Sambu Yehowa ke mengaka muntu ya luvunu, j Kansi yandi ke taka kinduku ya ngolo ti bantu ya mbote. k Yehowa ke singaka nzo ya muntu ya mbi, l Kansi yandi ke sakumunaka nzo ya bantu ya lunungu. m Sambu yandi ke vwezaka bantu yina ke sekaka bantu, n Kansi yandi ke monisilaka bantu ya kudikulumusa ntima ya mbote. o Bantu ya mayele ta baka1 lukumu,
3:27 1 To “na bantu yina fwete baka yo.” 2 To “Kana diboko na nge kele ti kiyeka.” 3:35 1 Na kisina, “ta baka dikabu ya.”
BINGANA 3:26–4:9 KAPU 3 a Nk 73:12, 19 b Bin 10:29 Bin 28:1
c Nk 91:14
4
d Yak 2:15, 16 e Kul 15:7, 8 Bin 28:27
f Bin 6:16, 18
2
g Bin 18:6 Bin 20:3
h Bar 12:18
3
i Nk 37:1 Bin 23:17
j Bin 6:16, 17 k Nk 15:1, 2 Nk 24:3, 4 Nk 25:14
l Kul 28:15
4
Yoz 7:24, 25 Est 9:24, 25
m Yob 42:12, 13 Nk 37:25
n Bin 19:29 o Nk 37:11
5
Nk 138:6 Yez 57:15 Yak 4:6
Ndonga ya 2 a Est 6:11, 12
6
Bin 12:8
KAPU 4
7
b Kul 6:6, 7 Bin 19:20 Efe 6:1
c 1Bs 28:9 d 1Bn 2:12 e 1Bn 1:16-21
8
f Kul 4:9 g Lev 18:5 h Neh 8:3, 8 Bin 9:10
i Lon 7:12 j Bin 15:14 Mat 13:23 Ebr 5:14
k Dan 1:17, 20 l 1Bn 4:29
9
Kansi bazoba ke kumisaka mambu ya ke pesaka nsoni. a Bana na mono, beno wa malongi ya tata; b Beno tula dikebi sambu na kubaka mayele ya kubakisa mambu, Sambu mono ta pesa beno malongi ya mbote; Beno yambula ve malongi1 na mono. c Mono vandaka mwana ya mbote sambu na tata na mono d Mpi muntu yina mama na mono vandaka kuzola mingi. e Yandi longaka mono mpi tubaka nde: “Bika ntima na nge kusimba ngolo bangogo na mono. f Zitisa bansiku na mono mpi landa kuzinga. g Baka mayele, baka mayele ya kubakisa mambu. h Kuvila ve, mpi kubikisa ve mambu ya mono ke tuba. Kuyambula yo ve, ebuna yo ta tanina nge. Zola yo, ebuna yo ta keba nge. Mayele kele kima ya kuluta mfunu,1i yo yina baka mayele, Mpi na bima yonso ya nge ke baka, baka mayele ya kubakisa mambu. j Baka yo na mfunu mingi, ebuna yo ta tombula nge. k Yo ta pesa nge lukumu sambu nge ke ndima yo. l Yo ta tula mpu ya kitoko ya bintuntu na ntu na nge; Yo ta kumisa nge kitoko ti mpu ya kimfumu ya kitoko.”
4:2 1 To “nsiku.” 4:7 1 To “ya ntete.”
BINGANA 4:10–5:3 10 Mwana na mono, wa mpi ndima mambu ya mono ke tuba, Ebuna bamvula ya luzingu na nge ta vanda mingi. a 11 Mono ta longa nge na nzila ya mayele; b Mono ta nata nge na banzila ya kusungama. c 12 Ntangu nge ke tambula, bitambi na nge ta kangama ve; Mpi kana nge baka ntinu, nge ta bula ve sakuba. 13 Kangama na malongi; kuyambula yo ve yo kwenda. d Tanina yo, sambu yo ke tendula luzingu na nge. e 14 Kukota ve na nzila ya bantu ya mbi, Mpi kutambula ve na nzila ya bantu yina ke salaka mambi. f 15 Tina yo, kuluta ve na nzila yina; g Buya yo, mpi luta. h 16 Sambu bo lenda lala ve kana bo me sala ntete ve mambu ya mbi. Mpongi ke simbaka bo ve kana bo me bwisa ntete ve muntu. 17 Bo ke dia mampa ya mambu ya mbi, Mpi bo ke nwa vinu ya mambu ya nku. 18 Kansi nzila ya bantu ya lunungu kele bonso nsemo ya suka Yina ke landaka kukuma mingi tii kuna mwini ke kuma ngolo kibeni. i 19 Nzila ya bantu ya mbi kele bonso mpimpa; Bo ke zabaka ve kima yina ke budisaka bo sakuba. 20 Mwana na mono, tula dikebi na bangogo na mono;
1058 KAPU 4 a Kul 5:16
21 b 1Bn 4:29 c Yez 26:7
22 d Bin 8:10 Ebr 2:1 Ebr 12:5, 6
e Kul 32:45-47 Ebr 12:11
23
f Nk 1:1 1Bk 15:33
g Amo 5:15 Efe 5:11
24
h Bin 5:3, 8 1Te 5:22
25
i 2Sa 23:3, 4 Nk 119:105 1Bk 13:12 2Bk 4:6 2Pi 1:19
26
Ndonga ya 2 a Nk 40:8 Bin 2:1
27
b 1Tm 4:8 c Yer 17:9 Mar 7:21-23 Efe 6:14
5
d 1Pi 2:1
2 e Mat 6:22 f Efe 5:15
3 g Kul 12:32 Yoz 1:7
KAPU 5 h 1Bn 4:29 Yak 1:19
i Bin 15:7 j Bin 7:14-21
Wa mbote-mbote1 mambu ya mono ke tuba. Kukatula yo ve na meso na nge; Bumba yo na nsi ya ntima na nge, a Sambu yo kele luzingu sambu na bantu yina ke monaka yo b Mpi mavimpi sambu na nitu na bo ya mvimba.1 Kuluta bima yonso yina nge ke tanina, tanina ntima na nge, c Sambu banto ya luzingu ke katukaka na yo. Tula ntama ti nge kutuba ya nioka-nioka, d Mpi tula ntama ti nge bangogo ya luvunu. Meso na nge fwete tala kaka na ntwala, Ee, tala1 kaka na ntwala na nge. e Kumisa lelensi1 nzila ya makulu na nge, f Ebuna banzila na nge yonso ta vanda ya kusungama. Kukwenda ve na diboko ya kitata to ya kimama. g Katula makulu na nge na mambu ya mbi. Mwana na mono, tula dikebi na mayele na mono. Wa mbote-mbote1 luswasukusu na mono, h Sambu nge tanina mayele na nge ya kuyindula Mpi nge tanina nzayilu ti bikobo na nge. i Sambu munoko ya nkento ya ntu-ngolo1 ke nokaka bonso nzo ya bwiki, j
4:20 1 Na kisina, “Tula dikutu na.” 4:22 1 Na kisina, “na nsuni na bo yonso.” 4:25 1 To “tula meso na nge ya ke semaka.” 4:26 1 To mbala ya nkaka, “Tadila mbote-mbote.” 5:1 1 To “Tula dikutu na.” 5:3 1 Na kisina, “ya munzenza.” Tala Bin 2:16.
1059 4
5
6
7
8 9
10
11
12
13
Mpi munoko na yandi kele butesi kuluta mafuta. a Kansi na nsuka, yandi kele bululu bonso nti ya bululu, b Mpi makasi bonso mbele ya bitumba ya makasi zole. c Makulu na yandi ke kulumukaka na lufwa. Bitambi na yandi ke nataka mbala mosi na Maziamu.1 Yandi ke tulaka ve dikebi na nzila ya luzingu. Makulu na yandi ke yungana-yungana, kansi yandi ke zaba ve kisika yandi ke kwenda. Ntangu yai bana na mono, beno wa mono Mpi beno yambula ve mambu yina mono ke tuba. Vanda ntama ti yandi; Kukwenda ve pene-pene ya munoko ya nzo na yandi, d Sambu nge pesa ve lukumu na nge na bantu ya nkaka e Mpi nge buka ve mambu ya mpasi na bamvula na nge ya me bikala; f Sambu banzenza kumanisa ve bima1 na nge g Mpi bima yina nge moninaka mpasi kukwenda ve na nzo ya munzenza. Kana ve, nge ta dila na ntima na nsuka ya luzingu na nge Ntangu nsuni na nge mpi nitu na nge ta lemba h Mpi nge tuba nde: “Mono mengaka kibeni ndola! Ntima na mono vwezaka kibeni kunganina! Mono waka ve ndinga ya balongi na mono Mpi mono tulaka ve dikebi na balongi na mono.
5:5 1 To “Sheole,” disongidila, maziamu ya bantu yonso. Tala Bantendula ya Bangogo. 5:10 1 To “ngolo.”
BINGANA 5:4-23 KAPU 5 a Bin 9:16, 17
b Lon 7:26
c Bin 6:32, 33
d Bin 9:14, 15
e Bin 29:3
f Bin 6:33-35 Bin 7:23
g Bin 31:3 Luk 15:30
h Bin 7:22, 23
Ndonga ya 2 a Bin 6:27-29
b 1Bk 7:3 Ebr 13:4
c Bin 5:20
d Kuy 2:24
e Kul 24:5 Lon 9:9
f Sal 2:9
g Kuy 26:8 Kuy 29:20 Sal 8:6
h Bin 22:14
i 2Bs 16:9 Nk 11:4 Nk 17:3 Yer 17:10 Ebr 4:13
j Nk 7:14-16 Bag 6:7
14 Mono me kuma pene-pene ya kubwa kimakulu Na kati-kati ya dibundu ya mvimba.”1a 15 Nwa masa ya dibulu na nge ya masa, Masa ya ke katuka na dibulu na nge mpi ke kulumuka. b 16 Keti banto na nge ya masa fwete panzana na nganda, Mpi bamasa na nge na babala-bala ya nene? c 17 Bika yo vanda sambu na nge mosi, Kansi ve sambu na banzenza. d 18 Bika nto na nge ya masa kubaka lusakumunu, Mpi wa kiese ti nkento na nge ya kileke, e 19 Mbambi ya bo ke zolaka, mwana-nkombo1 ya kitoko ya ngumba. f Bika mabele na yandi kupesa nge kiese2 konso ntangu. Bika zola na yandi kubenda nge ntangu yonso. g 20 Yo yina, mwana na mono, sambu na nki nge fwete bika nde nkento mosi ya ntu-ngolo1 kubenda nge To nge yamba ntulu ya nkento ya mansoni?1h 21 Sambu banzila ya muntu kele na ntwala ya meso ya Yehowa; Yandi ke talaka banzila na yandi yonso. i 22 Muntu ya mbi ke kangamaka na bifu na yandi mosi, Mpi yandi ta kangama na bansinga ya disumu na yandi mosi. j 23 Yandi ta fwa sambu ndola kele ve 5:14 1 Na kisina, “Na kati-kati ya lukutakanu mpi dibundu.” 5:19 1 To “nkombo ya bibongo ya nda.” 2 To “kulawusa nge.” 5:20 1 Na kisina, “ya munzenza.” Tala Bin 2:16.
BINGANA 6:1-21
6 2
3
4
5
6 7 8
9
10
Mpi yandi ta vila nzila sambu buzoba na yandi kele mingi kibeni. Mwana na mono, kana nge me ndima kufuta mfuka ya1 nkweno na nge, a Kana nge me sala kuwakana ti munzenza, b Kana lusilu na nge me kanga nge, Kana bangogo ya munoko na nge me kanga nge, c Mwana na mono, sala mambu yai, mpi kudigulusa, Sambu nge me bwa na maboko ya nkweno na nge: Kwenda kudikulumusa mpi bondila nkweno na nge kukonda kusukinina. d Kubika ve nde meso na nge kulala, To nde bikobo ya meso na nge kuwa mpongi. Kudikatula bonso mbambi na maboko ya muntu ya ke zombaka, Bonso ndeke na maboko ya muntu ya ke kangaka bandeke. Kwenda na furmi, nge molo; e Tala banzila na yo mpi kuma mayele. Ata yo kele ve na komanda, kapita, to mfumu, Yo ke yidikaka madia na yo na nsungi ya mvula, f Mpi yo ke vukisaka madia na yo na nsungi ya kukatula bima na bilanga. Nge molo, tii nki ntangu nge ta lala pana? Inki ntangu nge ta telama na mpongi na nge? Mwa mpongi fioti, kulala mwa fioti, Kukanga maboko mwa fioti sambu na kupema, g
6:1 1 Na kisina, “me kudipesa bonso kipiku sambu na.”
1060 KAPU 6 a Bin 17:18 b Bin 11:15 Bin 20:16
c Bin 18:7 d Mat 5:25 e Bin 10:26 Bin 26:13-15
f Bin 30:24, 25 g Bin 20:13 Bin 24:33, 34 Lon 4:5
Ndonga ya 2 a Bin 13:4 Bin 20:4 Bin 24:30-34
b Bin 16:27 Yak 3:6
c Bin 10:10 Bin 16:30
d Nk 36:1, 4 Yez 32:7 Mik 2:1
e Bin 16:28 Bar 16:17
f Nk 73:12, 18 g Nk 101:5 Bin 8:13 Bin 16:5
h Bin 12:22 Kus 21:8
i Kuy 4:8, 10 Kut 35:31 Kul 27:25
j Bin 11:20 Zek 8:17 Mal 2:16
k Kub 23:1 l Lev 19:16 Bag 5:20, 21 Yak 3:14, 15
m Kul 21:18, 21 Efe 6:1
11 Ebuna kinsukami na nge ta kwisa bonso muyibi, Mpi nzala na nge ta kwisa bonso muntu yina kele ti binwaninu. a 12 Muntu ya kukonda mfunu mpi ya mbi ke tambula-tambulaka ti kutuba ya nioka-nioka; b 13 Yandi ke bweta disu, c ke sala bidimbu ti dikulu mpi ti misapi. 14 Ti ntima ya luvunu, Yandi ke kanaka mambu ya mbi d konso ntangu mpi ke basisaka kuswana. e 15 Yo yina, mpasi na yandi ta kwisa na kintulumukina; Yandi ta bukana na mbala mosi mpi mpila ya kubelula yandi ta vanda ve. f 16 Kele ti mambu sambanu yina Yehowa ke mengaka; Ee, mambu nsambwadi yina yandi1 ke zolaka ve: 17 Meso ya lulendo, g ludimi ya ke kusaka, h mpi maboko yina ke tiamunaka menga ya muntu yina me sala kima ve, i 18 Ntima yina ke kanaka mambu ya mbi, j makulu yina ke bakaka ntinu sambu na kusala mambi, 19 Mbangi ya luvunu yina ke kusaka konso ntangu, k Mpi konso muntu yina ke basisaka kuswana na kati ya bampangi. l 20 Mwana na mono, zitisa bansiku ya tata na nge, Mpi kuyambula ve malongi1 ya mama na nge. m 21 Kanga yo konso ntangu na ntima na nge; Kangisa yo na nkingu na nge. 6:16 1 To “moyo na yandi.” 6:20 1 To “nsiku.”
1061 22 Ntangu nge ke tambula, yo ta twadisa nge; Ntangu nge ke lala, yo ta tanina nge; Mpi ntangu nge ke telama na mpongi, yo ta tubila nge.1 23 Sambu ntuma kele mwinda, a Nsiku kele nsemo, b Kunganina mpi ndola kele nzila ya ke nataka na luzingu. c 24 Yo ta tanina nge na nkento ya mbi, d Yo ta tanina nge na ludimi ya ke kusaka ya nkento ya mansoni.1e 25 Kuzola ve kitoko na yandi na ntima na nge, f Kubika mpi ve nde yandi benda nge ti meso na yandi ya ke bwisaka, 26 Mpamba ve, sambu na nkento ya ndumba, muntu ta bikala kaka ti kitini ya dimpa, g Kansi nkento ya muntu ya nkaka ke zombaka luzingu1 ya mfunu. 27 Keti muntu lenda tula tiya na ntulu ebuna bilele na yandi kupia ve tiya? h 28 To keti muntu lenda tambula na zulu ya makala ya tiya ebuna makulu na yandi kupia ve tiya? 29 Yo kele mutindu mosi ti muntu yina ke vukisa nitu ti nkento ya nkweno na yandi; Muntu mosi ve yina ke simba yandi ta konda kubaka ndola. i 30 Bantu ke vwezaka ve muyibi Kana yandi me yiba sambu na kulungisa nzala1 na yandi na ntangu yandi kele na nzala. 6:22 1 To “ta longa nge.” 6:24; 7:5 1 Na kisina, “ya munzenza.” Tala Bin 2:16. 6:26 1 To “moyo.” 6:30 1 To “kufulusa moyo.”
BINGANA 6:22–7:5 KAPU 6 a Nk 119:105 b Yez 51:4 c Bin 4:13 Ebr 12:11
d Lon 7:26 e Bin 5:3 Bin 7:4, 5
f Mat 5:28 Yak 1:14, 15
g Bin 29:3 Luk 15:16, 30
h Bag 6:7 i 2Sa 11:4 2Sa 12:10, 11 Bin 6:32-35 Ebr 13:4
Ndonga ya 2 a Kub 22:1, 4 b Bin 2:18, 19 Bin 5:20, 23 Mal 3:5 1Bk 6:9, 10 Ebr 13:4
c Bin 5:8, 9 d 1Bn 15:5 1Bs 5:1 Mat 1:6
e Kuy 39:19, 20
KAPU 7 f Bin 10:14 g Lev 18:5 Kul 5:16 Yez 55:3 Yoa 12:50
h Bin 2:10, 11 i Bin 23:27, 28 j Bin 2:11, 16 Bin 5:3 Bin 6:23, 24
31 Ata mpidina, kana bo kanga yandi, yandi ta futa bima mbala nsambwadi; Yandi ta pesa bima yonso ya ntalu ya nzo na yandi. a 32 Konso muntu yina ke ta bizumba ti nkento me konda mabanza ya mbote;1 Muntu yina ke sala mutindu yina ke kudinatila mpasi.2b 33 Yandi ta baka kaka bamputa ti nsoni, c Mpi nsoni na yandi ta katuka ve. d 34 Sambu kimpala ke pesaka bakala makasi; Yandi ta wa ve mawa ntangu yandi ke vutula mbi. e 35 Yandi ta ndima ve matabisi1 ata fioti; Bo ta lembika yandi ve, ata nge pesa dikabu ya nene nki mutindu. Mwana na mono, zitisa mambu ya mono ke tuba, Mpi bumba mbote-mbote bansiku na mono. f 2 Zitisa bansiku na mono mpi zinga; g Tanina malongi1 na mono bonso mbuma ya disu na nge. 3 Kanga yo na misapi na nge; Sonika yo na ntima na nge. h 4 Tubila mayele nde, “Nge kele mpangi na mono ya nkento,” Mpi binga mayele ya kubakisa mambu “mpangi na mono ya dibuta,” 5 Sambu na kutanina nge na nkento ya ntu-ngolo,1i Na nkento ya mansoni1 mpi na bangogo na yandi ya sukadi.2j
7
6:32 1 Na kisina, “me konda ntima.” 2 To “ke natila moyo na yandi mpasi.” 6:35 1 To “nkudulu.” 7:2 1 To “nsiku.” 7:5 2 To “ya ke pukumunaka.”
BINGANA 7:6-25 6 Na nela ya nzo na mono, Katuka na muyungulu ya nela na mono, mono talaka na nsi, 7 Mpi ntangu mono vandaka kutala bantu ya kukonda mayele, Mono monaka na kati ya baleke, leke mosi ya bakala ya me konda mabanza ya mbote.1a 8 Yandi lutaka na bala-bala pene-pene ya kinkonko ya nkento yina, Mpi yandi lutaka na ndambu ya nzo ya nkento yina 9 Na nkokila,1b Ntangu mpimpa mpi mudidi zolaka kukota. 10 Ebuna mono monaka nkento mosi ke kutana ti yandi, Yandi me lwata bonso1 nkento ya ndumba, c ti ntima yina kele na mayele ya mbi. 11 Nkento yina kele makelele mingi mpi nkolami. d Yandi ke vandaka ve na nzo.1 12 Na ntangu mosi yandi kele na nganda, na nima yandi kele na babala-bala ya nene, Yandi ke vingila pene-pene ya konso kinkonko. e 13 Yandi me simba leke yina mpi me pesa yandi beze; Yandi ke tubila leke yina kukonda nsoni nde: 14 “Yo lombaka nde mono pesa bimenga ya kinduku. f Bubu mono lungisaka balusilu na mono. 15 Yo yina mono me basika sambu na kukutana ti nge, 7:7 1 Na kisina, “me konda ntima.” 7:9 1 Na kisina, “Na kati-kati ya bankokila zole.” 7:10 1 To “me lwata bilele ya.” 7:11 1 Na kisina, “Makulu na yandi ke vandaka ve kisika mosi.”
1062 KAPU 7 a Bin 6:32 Bin 9:16, 17
b Yob 24:15
16
17 18
c Yer 4:30
19 d Bin 9:13-18
20 e Bin 23:27, 28
21 f Lev 19:5
Ndonga ya 2 a Eze 27:7
b Sal 3:6 Sal 4:14
22
23
c Bin 5:3
24 d 1Bk 6:18
25 e Bin 5:8-11
f Bin 5:8
Sambu na kusosa nge, mpi mono me mona nge! Mono me fika mbeto na mono bilele ya kitoko, Lino ya mikubu mingi yina me katuka na Ezipte. a Mono me mwanga mire, aloesi, mpi sinamome na mbeto na mono. b Kwisa, beto lawuka zola tii na suka; Beto yangalala na zola ya ngolo kumosi, Sambu bakala na mono kele ve na nzo; Yandi me sala nzietelo mosi ya nda. Yandi bakaka saki ya mbongo, Mpi yandi ta vutuka ve tii na kilumbu yina ngonda ta kuma ya mvimba.” Yandi ke kusa leke yina ti kundimisa ya ngolo. c Yandi ke kusa yandi ti bangogo ya sukadi. Na mbala mosi yandi me landa nkento yina, bonso ngombe ya bo ke kwenda kufwa, Bonso zoba yina fwete baka ndola na mabaya.1d Tii kuna tolo-tolo ta tobula dizafu1 na yandi; Bonso ndeke yina ke kwenda ntinu na mutambu, yandi ke zaba ve nde yo ke tula luzingu2 na yandi na kigonsa. e Ntangu yai mwana na mono, wa mono; Tula dikebi na mambu ya mono ke tuba. Kubika ve nde ntima na nge kubaluka sambu na kulanda banzila na yandi. Kuyungana ve na banzila na yandi, f
7:22 1 To “miniololo.” 7:23 1 To “foie.” 2 To “moyo.”
1063 26 Sambu yandi me salaka nde bantu mingi kufwa, a Mpi bantu yina yandi me fwaka kele mingi. b 27 Nzo na yandi ke nata na Maziamu;1 Yo ke kulumuka na basuku ya kati ya lufwa. Keti mayele ke binga ve? Keti luswasukusu ke tombula ve ndinga na yo? c 2 Na bisika ya kunanguka d na lweka ya nzila, Yo me telama na bampambu ya banzila. 3 Pene-pene ya bakielo yina ke nataka na mbanza, Na minoko ya bakielo, Yo ke landa kutuba na ndinga ya ngolo nde: e 4 “O beno bantu, mono ke binga beno; Mono ke tuba na ndinga ya ngolo sambu na konso muntu.1 5 Beno bantu ya me konda mayele, beno longuka mayele; f Beno bazoba, beno baka ntima yina kele ti mayele ya kubakisa mambu.1 6 Beno wa, sambu mambu ya mono ke tuba kele mfunu, Bikobo na mono ke tuba mambu ya mbote; 7 Sambu munoko na mono ke tubaka kieleka na mawete yonso, Mpi bikobo na mono ke mengaka mambu ya mbi. 8 Bangogo yonso ya munoko na mono kele ya lunungu. Ata mosi ve na kati na yo kele ya kubeba to ya nioka-nioka.
8
7:27 1 To “Sheole,” disongidila, maziamu ya bantu yonso. Tala Bantendula ya Bangogo. 8:4 1 Na kisina, “bana ya bantu.” 8:5 1 Na kisina, “beno bakisa ntima.”
BINGANA 7:26–8:18 KAPU 7 a Lon 7:26
b 1Bk 10:8
KAPU 8 c Bin 1:20, 21
d Mat 10:27
e Bis 20:20
f Nk 19:7
Ndonga ya 2 a Nk 19:9, 10 Nk 119:72, 127 Bin 3:13-15
b Bin 2:11 Bin 5:1, 2
c Nk 97:10 Nk 101:3 Bin 16:6 Bar 12:9
d Nk 101:5 1Pi 5:5
e Bin 4:24
f Bin 2:7
g Bin 4:7
h Bin 24:5
9 Yo yonso kele ya kusungama sambu na muntu ya luswasukusu, Mpi yo kele mbote sambu na bantu yina me monaka nzayilu. 10 Beno baka malongi na mono kansi arza ve, Mpi beno baka nzayilu na kisika ya kubaka wolo ya kuluta mbote, a 11 Sambu mayele kele mbote kuluta bakorayi;1 Bima yonso ya nkaka ya kitoko lenda fwanana ve ti yo. 12 Mono mayele, mono ke zingaka kisika mosi ti luswasukusu; Mono me monaka nzayilu mpi mayele ya kuyindula. b 13 Boma ya Yehowa ke tendula kumenga mambu ya mbi. c Mono ke mengaka kudinangula, lulendo, d nzila ya mbi, mpi kutuba ya luvunu. e 14 Mono kele ti bandongisila ya mbote mpi ya mayele; f Mayele ya kubakisa mambu g mpi ngolo h kele ya mono. 15 Na nsadisa na mono, bantotila ke landa kuyala, Mpi bamfumu ya nene ke basisa bansiku ya lunungu. i 16 Na nzila na mono, bamfumu ke landaka kuyala, Mpi bantu ya lukumu ke sambisaka ti lunungu. 17 Mono ke zolaka bantu yina ke zolaka mono, Mpi bantu yina ke sosaka mono ta mona mono. j 18 Bimvwama mpi nkembo kele ti mono, Kimvwama1 ya ke zingaka mingi mpi lunungu.
i Nk 72:1
j Bin 2:4, 5
8:11 1 Tala Bantendula ya Bangogo. 8:18 1 To “Bima ya mbalu ya bo me bikila muntu.”
BINGANA 8:19-35 19 Mbuma na mono kele mbote kuluta wolo, ata wolo ya bunkete, Mpi bima yina mono ke basisa kele mbote mingi kuluta arza ya kuluta kitoko. a 20 Mono ke tambula na nzila ya lunungu, Na kati-kati ya banzila ya kusungama; 21 Mono ke pesa bantu yina ke zolaka mono dikabu ya nene, Mpi mono ke fulusa banzo na bo ya kubumbila bima. 22 Yehowa salaka mono bonso luyantiku ya nzila na yandi, b Kisalu ya ntete-ntete na kati ya bisalu na yandi ya ntama. c 23 Bo me tulaka mono d tuka bantangu ya ntama1 Katuka luyantiku, katuka bantangu ya ntama na ntwala nde ntoto kuvanda. e 24 Mono butukaka1 ntangu bamasa ya mudindu f vandaka ve, Ntangu ata nto mosi ve vandaka ti masa ya ke kulumuka. 25 Na ntwala nde bangumba kutulama na kisika na yo, Na ntwala ya bangumba ya fioti, mono butukaka, 26 Ntangu yandi vandaka me sala ntete ve ntoto ti banseke na yo To bambuma ya ntete ya zelo ya ntoto. 27 Ntangu yandi yidikaka zulu, g mono vandaka pana; Ntangu yandi tulaka ndilu na zulu ya bamasa kisika yina 8:23 1 To “katuka ntangu ya kukonda ndilu.” 8:24 1 To “butukaka bonso na misongo.”
1064 KAPU 8 a Bin 3:13, 14
28 b Yoa 1:1-3, 14
29 c Kol 1:15-17
d Mik 5:2
30 e Yoa 8:58 Yoa 17:5
f Kuy 1:2
g Nk 33:6 Yer 10:12
31
Ndonga ya 2 a Kuy 1:6, 7 Yob 26:10
32 b Yob 38:8-11 Nk 33:7 Nk 104:6-9 Yer 5:22
33
c Kuy 1:26 Yoa 1:1, 3 Yoa 17:5 Kol 1:15, 16
34
d Yez 42:1 Mat 3:17
e Yob 38:7
35 f Bin 3:11 Bin 4:13 Ebr 12:7, 9
g Bin 13:14
ke monanaka bonso nde ntoto ti zulu me kutana, a Ntangu yandi tulaka1 matuti na zulu, Ntangu yandi salaka banto ya masa ya mudindu, Ntangu yandi tudilaka nzadi-mungwa nsiku Nde bamasa na yo fwete fwa ve ntuma na yandi, b Ntangu yandi tulaka1 bafondasio ya ntoto, Na ntangu yina, mono vandaka na lweka na yandi bonso kapita ya kisalu. c Mono vandaka muntu yina yandi vandaka kuzola mingi d konso kilumbu; Mono vandaka kuwa kiese na ntwala na yandi konso ntangu; e Mono vandaka kuwa kiese sambu na ntoto na yandi yina bantu lenda zinga, Mpi mono vandaka kuzola mingi bana ya bantu.1 Ntangu yai bana na mono, beno wa mono; Ee, kiese na bantu yina ke zitisaka banzila na mono. Beno wa malongi f mpi beno kuma mayele, Mpi beno mona yo ve mpamba ata fioti. Kiese na muntu yina ke waka mono. Yandi ke kwisa na suka1 na bakielo na mono konso kilumbu, Yandi ke vingila pene-pene ya makunzi ya bakielo na mono; Sambu muntu yina ke mona mono ta mona luzingu, g Mpi Yehowa ta ndima yandi.
8:28 1 Na kisina, “kumisaka ngolo.” 8:29 1 To “pesaka ntuma sambu na.” 8:31 1 To “bantu.” 8:34 1 To “Yandi ke kengila.”
1065 36 Kansi muntu yina ke mona mono mpamba ke kudisala mbi,1 Mpi bantu yina ke mengaka mono ke zolaka lufwa.” a Mayele ya kieleka me tunga nzo na yo; Yo me yidika1 makunzi na yo nsambwadi. 2 Yo me yidika mbote-mbote musuni na yo;1 Yo me vukisa vinu na yo; Yo me yidika mpi mesa na yo. 3 Yo me tinda bansadi na yo ya bankento Sambu yo tuba na ndinga ya ngolo na bisika ya kunanguka ya mbanza nde: b 4 “Konso muntu yina me konda mayele, yandi kwisa awa.” Yandi ke tubila muntu yina me konda mabanza ya mbote1 nde: 5 “Kwisa, dia dimpa na mono, Mpi nwa vinu yina mono me vukisa. 6 Bikisa kukonda mayele na nge1 mpi zinga; c Tambula na nzila ya mayele ya kubakisa mambu.” d 7 Muntu yina ke sungika muntu ya ke sekaka bantu ke kudinatila nsoni, e Mpi muntu yina ke nganina muntu ya mbi ta mona mpasi. 8 Kunganina ve muntu ya ke sekaka bantu, kana ve yandi ta menga nge. f Nganina muntu ya mayele, ebuna yandi ta zola nge. g
9
BINGANA 8:36–9:18 KAPU 8 a Bin 5:23
KAPU 9 b Bin 1:20-22
c Nk 119:130
d Bin 4:5 Bin 13:20
e Bin 15:12
f 1Bn 21:20, 21 1Bn 22:8 2Bs 25:15, 16 Mat 7:6
g Nk 141:5 Bin 27:6 Bin 28:23
Ndonga ya 2 a Bin 1:5 Bin 15:31 Bin 17:10 Bin 25:12
b Nk 111:10
c 1Bs 28:9 Mat 11:27 Yoa 17:3
d Kul 6:1, 2 Bin 8:35 Bin 10:27
e Bin 7:10, 11
f Bin 23:27, 28
8:36 1 To “ke sala moyo na yandi mbi.” 9:1 1 To “me zenga.” 9:2 1 Na kisina, “Yandi me fwa kima yina yandi fwete fwa.” 9:4, 16 1 Na kisina, “me konda ntima.” 9:6 1 To “bantu ya me konda mayele.”
g Bin 6:32
h Bin 7:18, 19
9 Pesa muntu ya mayele, ebuna yandi ta kuma mayele mingi. a Longa muntu ya lunungu, ebuna yandi ta kuma ti nzayilu mingi. 10 Boma ya Yehowa kele luyantiku ya mayele, b Mpi nzayilu ya Muntu ya Kuluta Santu c kele mayele ya kubakisa mambu. 11 Sambu na nzila na mono, bilumbu na nge ta vanda mingi, d Mpi bo ta yika bamvula na luzingu na nge. 12 Kana nge kuma mayele, nge kele mayele sambu na mambote na nge mosi, Kansi kana nge ke sekaka bantu, nge mosi muntu ta buka mbuma na yo. 13 Nkento ya zoba kele makelele mingi. e Yandi me konda nzayilu mpi me zaba ve ata kima mosi. 14 Yandi me vanda na munoko ya nzo na yandi, Yandi me vanda na kiti na bisika ya kunanguka ya mbanza, f 15 Yandi ke binga bantu yina ke luta, Bantu yina ke kwenda kaka na ntwala na nzila na bo: 16 “Konso muntu yina me konda mayele, yandi kwisa awa.” Yandi ke tubila bantu yina me konda mabanza ya mbote1 nde: g 17 “Masa ya kuyiba ke vandaka kitoko, Mpi madia ya muntu me dia na kinsweki ke vandaka ntomo.” h 18 Kansi yandi ke zabaka ve nde bantu yina me konda ngolo na lufwa kele kuna,
BINGANA 10:1-17 Nde bantu yina yandi me binga kele na bisika ya mudindu ya Maziamu.1a Bingana ya Salomo. b Mwana ya mayele ke pesaka tata na yandi kiese, c Kansi mwana ya zoba ke pesaka mama na yandi mawa. Bimvwama ya muntu me baka na nzila ya mbi ta vanda ve na mfunu, Kansi lunungu kele kima yina ke gulusaka na lufwa. d Yehowa ta bika ve nde muntu ya lunungu1 kufwa na nzala, e Kansi yandi ta buya kupesa bantu ya mbi bima yina bo ke zola mingi. Maboko ya bumolo ta nata kinsukami, f Kansi maboko ya ke salaka ngolo ke nataka bimvwama. g Mwana yina ke salaka mambu ti mayele ya kubakisa mambu mbotembote ke vukisaka bambuma na nsungi ya mvula, Kansi mwana yina ke salaka mambu ti nsoni ke lalaka ngolo na nsungi ya kukatula bima na bilanga. h Balusakumunu kele na ntu ya muntu ya lunungu, i Kansi munoko ya bantu ya mbi ke bumbaka mubulu. Kuyindula mambu1 ya muntu ya lunungu ke nataka lusakumunu, j Kansi zina ya bantu ya mbi ta pola. k
10 2
3
4
5
6
7
1066 KAPU 9 a Bin 2:18, 19 Bin 7:23, 26 Bin 23:27, 28
KAPU 10 b Bin 1:1 c Bin 13:1 Bin 27:11
d Bin 11:4 e Nk 33:18, 19 Nk 37:25 Mat 6:33
f Bin 20:4 Lon 10:18
g Bin 12:24 Bin 13:4 Bin 21:5
h Bin 6:6, 9 i Kub 23:25 Bin 28:20
j Nk 112:6 Lon 7:1
k Nk 9:5
Ndonga ya 2 a Kul 4:6 Nk 19:7 Nk 119:34 Nk 119:100
b Bin 18:6 c Nk 25:21 d 1Tm 5:24 e Bin 6:12, 13 f Bin 18:21 g Bin 11:30 h Mat 12:35 Yak 3:5
i Bin 17:9 1Bk 13:4, 7 1Pi 4:8
j Yez 50:4 k Bin 26:3 l Bin 9:9 m Bin 13:3
8 Muntu yina kele ti ntima ya mayele ta ndima malongi,1a Kansi muntu yina ke tubaka na buzoba, bo ta niata yandi. b 9 Muntu yina ke tambulaka na kwikama ta tambula na lutaninu, c Kansi muntu yina banzila na yandi kele nioka-nioka, bo ta mona yandi. d 10 Muntu yina ke bweta disu na mayele ke nataka mpasi, e Mpi muntu yina ke tubaka na buzoba, bo ta niata yandi. f 11 Munoko ya muntu ya lunungu kele nto ya luzingu, g Kansi munoko ya bantu ya mbi ke bumbaka mubulu. h 12 Kumenga ke basisaka kuswana, Kansi zola ke fikaka mambu yonso ya mbi. i 13 Mayele ke vandaka na munoko ya muntu ya luswasukusu, j Kansi fimbu kele sambu na mukongo ya muntu yina me konda mabanza ya mbote.1k 14 Bantu ya mayele ke bumbaka nzayilu mbote-mbote, l Kansi munoko ya zoba ke nataka mavwanga. m 15 Kimvwama1 ya mvwama kele mbanza na yandi ya ngolo. Kubeba ya bansukami kele kinsukami na bo. n 16 Kisalu ya muntu ya lunungu ke nataka na luzingu; Kansi mbuma ya muntu ya mbi ke nataka na disumu. o 17 Muntu yina ke tulaka dikebi na malongi kele nzila1 ya ke nataka na luzingu,
Bin 18:7
9:18 1 To “Sheole,” disongidila, maziamu ya bantu yonso. Tala Bantendula ya Bangogo. 10:3 1 To “moyo ya muntu ya lunungu.” 10:7 1 To “lukumu.”
n Bin 19:7 Bin 30:8, 9 Lon 7:12
o Mat 7:17
10:8 1 Na kisina, “bansiku.” 10:13 1 Na kisina, “me konda ntima.” 10:15 1 To “Bima ya ntalu.” 10:17 1 To mbala ya nkaka, “kele na nzila.”
1067
18
19
20
21
22
23
24
25
Kansi muntu yina ke monaka kunganina mpamba ke vidisaka bantu ya nkaka nzila. Muntu yina ke bumbaka kimbeni ke tubaka mambu ya luvunu, a Mpi muntu yina ke panzaka bansangu ya mbi1 kele zoba. Kana muntu ke tuba mingi, mbi ke kondaka ve, b Kansi muntu yina ke yala munoko na yandi ke salaka mambu na mayele. c Ludimi ya muntu ya lunungu kele bonso arza ya kuluta kitoko, d Kansi ntima ya muntu ya mbi kele mfunu mingi ve. Munoko ya muntu ya lunungu ke disaka1 bantu mingi, e Kansi bazoba ke fwaka sambu bo me konda mayele. f Lusakumunu ya Yehowa ke kumisaka muntu mvwama, g Mpi yandi ke yikaka ve mpasi1 na zulu na yo. Kudipesa na mambu ya nsoni kele bonso nsaka sambu na zoba, Kansi mayele kele sambu na muntu ya luswasukusu. h Mambu yina muntu ya mbi ke waka boma, ta bwila yandi; Kansi bo ta pesa muntu ya lunungu kima yina yandi ke zola. i Ntangu mupepe ya ngolo ta luta, muntu ya mbi ta vanda diaka ve, j Kansi muntu ya lunungu kele fondasio kimakulu. k
10:18 1 To “ke tubaka bituba-tuba.” 10:21 1 To “ke twadisaka.” 10:22 1 To “mawa.”
BINGANA 10:18–11:2 KAPU 10 a 1Sa 18:17, 21 b Lon 5:2 c Nk 39:1 Bin 17:27 Bin 21:23 Yak 1:19
d Bin 12:18 Bin 16:13
e Yer 3:15 f Oze 4:6 g Kul 8:17, 18 Nk 37:22 1Tm 6:6
h Bin 2:10, 11 Bin 14:9 Bin 15:21
i Nk 37:4 1Yn 5:14
j Nk 37:10 k Mat 7:24, 25
Ndonga ya 2 a Nk 91:15, 16 b Nk 55:23 c Nk 16:9 Bar 12:12
d Bin 11:7 e Bin 18:10 Yez 40:31
f Bar 2:6-8 g Nk 16:8 h Nk 37:9
KAPU 11 i Lev 19:36 j Bin 16:18 Luk 14:8, 9
k Mik 6:8 1Pi 5:5
26 Bonso masa ya ngani na meno mpi midinga na meso, Molo kele mutindu yina sambu na muntu yina me tinda yandi.1 27 Boma ya Yehowa ke kumisaka luzingu nda, a Kansi bamvula ya bantu ya mbi, bo ta kumisa yo nkufi. b 28 Kima yina bantu ya lunungu ke vingila1 ke nataka kiese, c Kansi kivuvu ya bantu ya mbi ta fwa. d 29 Nzila ya Yehowa kele kisika ya ngolo ya lutaninu sambu na muntu ya kukonda kifu, e Kansi yo ke tendula lufwa sambu na bantu ya ke salaka mambi. f 30 Muntu ya lunungu ta bwa ve ata fioti, g Kansi bantu ya mbi ta zinga diaka ve na ntoto. h 31 Munoko ya muntu ya lunungu ke basisaka1 mayele, Kansi bo ta katula ludimi ya ke kusaka. 32 Munoko ya muntu ya lunungu me zaba diambu yina ke pesaka kiese, Kansi munoko ya muntu ya mbi ke tubaka luvunu. Bakilo ya luvunu1 kele kima ya nzanzi na meso ya Yehowa, Kansi kilo ya sikisiki2 ke pesaka yandi kiese. i 2 Kana lulendo me kwisa, nsoni ta landa, j Kansi mayele ke vandaka ti bantu ya kudikulumusa. k
11
10:26 1 To “sambu na mfumu na yandi.” 10:28 1 To “Kivuvu ya bantu ya lunungu.” 10:31 1 To “ke butaka mbuma ya.” 11:1 1 To “ya muyibi.” 2 To “ditadi ya mvimba ya kutesila kilo.”
BINGANA 11:3-18 3 Kwikama ya bantu ya mbote ke twadisaka bo, a Kansi luvunu ya bayekudi ta fwa bo. b 4 Kimvwama1 ta vanda ve na mfunu na kilumbu ya makasi, c Kansi lunungu kele kima yina ta gulusa na lufwa. d 5 Lunungu ya muntu ya kukonda kifu ke kumisaka nzila na yandi ya kusungama, Kansi muntu ya mbi ta bwa sambu na mbi na yandi mosi. e 6 Lunungu ya bantu ya mbote ta gulusa bo, f Kansi bayekudi ta kangama na banzala na bo mosi. g 7 Kana muntu ya mbi kufwa, kivuvu na yandi ke fwaka; Mpi mambu yina yandi vandaka kuvingila ya me simbama na ngolo na yandi mpi ke fwaka. h 8 Muntu ya lunungu bo ke gulusaka yandi na bampasi, Mpi muntu ya mbi ke bakaka kisika na yandi. i 9 Na munoko na yandi, nkolami1 ke bwisaka nkweno na yandi, Kansi na nzayilu bo ke gulusaka bantu ya lunungu. j 10 Bumbote ya bantu ya lunungu ke salaka nde mbanza kuvanda na kiese, Mpi ntangu bantu ya mbi ke fwaka, bantu ke tulaka milolo ya kiese. k 11 Sambu na lusakumunu ya bantu ya kusungama, bo ke tombulaka mbanza, l Kansi munoko ya bantu ya mbi ke bwisaka yo. m 11:4 1 To “Bima ya ntalu.” 11:9 1 To “muntu yina ke kwikilaka ve na Nzambi.”
1068 KAPU 11 a Nk 26:1 Bin 13:6
b Bin 28:18 c Eze 7:19 Mat 16:26
d Kuy 7:1 e 2Sa 17:23 Est 7:10 Bin 5:22
f Yer 39:18 g Bin 1:32 h Kub 15:9, 10 Luk 12:18-20
i Est 7:9 Bin 21:18 Dan 6:23, 24
j Bin 2:10-12 k Kub 15:20, 21 Est 9:19, 22
l Bin 14:34 m Yak 3:6
Ndonga ya 2 a Bin 17:27 1Pi 2:23
b Lev 19:16 Bin 20:19 Bin 26:22
c Bin 15:22 Bin 20:18 Bin 24:6
d Bin 6:1, 5 Bin 20:16
e 1Sa 25:39 1Pi 3:3, 4
f Luk 6:38 g Yak 5:3, 4 h Yob 27:13, 14 i Bag 6:7, 8
12 Muntu yina me konda mabanza ya mbote1 ke vwezaka nkweno na yandi, Kansi muntu yina kele ti luswasukusu ya kieleka ke bikalaka pima. a 13 Muntu ya ke kusilaka bantu makambu ke tambula-tambulaka sambu na kubasisa mambu ya kinsweki, b Kansi muntu ya me fwana na kutudila ntima1 ke bumbaka diambu ya kinsweki.2 14 Kana lutwadisu ya mayele kele ve, bantu ke bwaka, Kansi mambu ke nungaka1 kana bandongisi kele mingi. c 15 Muntu yina ke ndima kufutila munzenza mfuka ta suka kibeni mbi, d Kansi muntu yina ke buya1 kupesana maboko sambu na kuwakana ta vanda na lutaninu. 16 Nkento ya mawete1 ke bakaka nkembo, e Kansi bantu ya nku ke simbaka bimvwama. 17 Muntu ya mbote1 ke kudinatilaka mambote,2f Kansi muntu ya nku ke kudinatilaka mavwanga.3g 18 Muntu ya mbi ke bakaka lufutu ya luvunu, h Kansi muntu yina ke kunaka lunungu ke bakaka matabisi ya kieleka. i 11:12 1 Na kisina, “me konda ntima.” 11:13 1 Na kisina, “muntu yina kele ya kwikama na ntima.” 2 Na kisina, “ke bumbaka diambu.” 11:14 1 To “Kansi luguluku ke vandaka.” 11:15 1 Na kisina, “ke menga.” 11:16 1 To “kitoko.” 11:17 1 To “Muntu yina kele na zola ya kwikama.” 2 To “ke sadilaka moyo na yandi mambu ya mbote.” 3 To “nsoni.”
1069 19 Muntu yina ke nwaninaka ngolo lunungu ta baka luzingu, a Kansi muntu yina ke landa mambu ya mbi ta fwa. 20 Bantu yina kele ntima mbi kele kima ya nzanzi na meso ya Yehowa, b Kansi bantu yina nzila na bo kele ya kukonda kifu ke pesaka yandi kiese. c 21 Ndima diambu yai:1 Muntu ya mbi fwete baka kibeni ndola, d Kansi bana ya bantu ya lunungu ta guluka. 22 Bonso lupetu ya wolo na mbombo ya ngulu Nkento ya kitoko yina ke buya mabanza ya mbote kele mutindu yina. 23 Nzala ya bantu ya lunungu ke nataka mambote, e Kansi mambu yina bantu ya mbi ke tudilaka kivuvu ke nataka makasi. 24 Muntu mosi ke kabaka mingi,1 mpi yandi ke kumaka ti bima mingi; f Muntu ya nkaka ke buyaka kupesa bima yina yandi fwete pesa, kansi yandi ke kumaka nsukami. g 25 Muntu1 yina ke kabaka ta toma,2h Mpi muntu yina ke pesaka bankaka kikesa,3 bo ta pesa yandi kikesa. i 26 Bantu ta singa muntu yina ke buya kupesa nkeni, Kansi bo ta sakumuna muntu yina ke teka yo. 27 Muntu yina ke sosa kusala mambu ya mbote na kikesa 11:21 1 Na kisina, “Diboko na diboko.” 11:24 1 Na kisina, “ke panzaka.” 11:25 1 To “Moyo.” 2 Na kisina, “ta kuma mafuta.” 3 Na kisina, “ke mwangisila bankaka masa mingi.”
BINGANA 11:19–12:4 KAPU 11 a Bis 10:34, 35 Kus 2:10
b Nk 18:26 Bin 3:32
c Nk 51:6 Bin 15:8
28
d Lon 8:13 Eze 18:4
e Yez 26:9 Mat 5:6
29
f Kul 15:10 Bin 19:17 Lon 11:1, 2
g Aga 1:6 h Bis 20:35
30
2Bk 9:6
i Luk 6:38
Ndonga ya 2 a Bin 12:2 b Est 7:10 Nk 10:2
c Yob 31:24, 28
31
12
Nk 52:5, 7
d Nk 1:2, 3 Nk 52:8
2
e Yoz 7:15 f Bin 15:4 g 1Bk 9:20-22 Yak 5:19, 20
3
h Eze 18:24 2Te 1:6 1Pi 4:18
KAPU 12 i Bin 4:13 j Nk 32:9 k Kul 25:1
yonso, yandi ke sosa nde bo ndima yandi, a Kansi muntu yina ke sosa mambu ya mbi—yo yina kibeni mambu yina ta bwila yandi. b Muntu yina ke tula ntima na bimvwama na yandi ta bwa, c Kansi bantu ya lunungu ta kuma mingi bonso matiti. d Konso muntu yina ke natila dibuta na yandi mpasi1 ta baka2 mupepe, e Mpi zoba ta vanda nsadi ya muntu yina kele na ntima ya mayele. Mbuma ya muntu ya lunungu kele nti ya luzingu, f Mpi muntu yina ke nunga mioyo1 kele mayele. g Kana bo ke futaka muntu ya lunungu ya kele na ntoto, Ya kieleka bo ta futa mpi muntu ya mbi ti nsumuki! h Muntu yina ke zolaka ndola ke zolaka nzayilu, i Kansi muntu yina ke zolaka ve nde bo nganina yandi me konda mayele.1j Yehowa ke ndimaka muntu ya mbote, Kansi yandi ke bedisaka muntu ya kele ti balukanu ya mbi. k Muntu mosi ve ke telamaka ngolo na nsadisa ya mambu ya mbi, l Kansi bo ta tumuna ve bantu ya lunungu ata fioti. Nkento yina me fwana kele mpu ya kimfumu sambu na bakala na yandi, m Kansi nkento yina ke salaka mambu ya nsoni kele
4
1Bn 8:31, 32
l Nk 37:10, 38 m Bin 18:22 Bin 19:14
11:29 1 To “nsoni.” 2 Na kisina, “ta baka dikabu ya.” 11:30 1 Tala Bantendula ya Bangogo. 12:1 1 To “kele ve na ngangu.”
BINGANA 12:5-21 5
6
7
8
9
10
11
12
bonso maladi yina me dia mikwa na yandi. a Mabanza ya bantu ya lunungu kele mbote, Kansi lutwadisu ya bantu ya mbi kele luvunu. Bangogo ya bantu ya mbi kele mutambu ya ke fwaka,1b Kansi munoko ya bantu ya mbote ke gulusaka bo. c Kana bo me bwisa bantu ya mbi, bo ke vandaka diaka ve, Kansi nzo ya bantu ya lunungu ta bikala ya kutelama. d Bo ke kumisaka muntu sambu na mambu ya ngangu yina ke basikaka na munoko na yandi, e Kansi muntu yina kele na ntima ya luvunu, bo ta sadila yandi mambu ti kuvweza. f Kuvanda muntu ya bo ke zitisaka mingi ve kansi kuvanda ti nsadi kele mbote Kuluta kudikumisa kansi kukonda madia.1g Muntu ya lunungu ke kebaka bambisi na yandi ya bwala,1h Kansi mawa ya bantu ya mbi ke vandaka nku. Muntu yina ke sala bilanga na yandi ta dia mpi ta fuluka, i Kansi muntu yina ke landaka mambu ya kukonda mfunu me konda mabanza ya mbote.1 Muntu ya mbi ke lulaka bima yina bantu ya nkaka ya mbi me kanga,
12:6 1 Na kisina, “ke bumbana sambu na kutiamuna menga.” 12:9 1 Na kisina, “mampa.” 12:10 1 To “moyo ya mbisi na yandi ya bwala.” 12:11 1 Na kisina, “me konda ntima.”
1070 KAPU 12 a 1Bn 21:25 b 2Sa 17:1, 2
13
c Est 7:3, 4 Bin 14:3
d Bin 24:3
14
Mat 7:24, 25
e Kuy 41:39 1Sa 16:18
f 1Sa 25:14, 17 Mat 27:3, 4
15
g Bin 13:7 h Kuy 33:12-14 Kub 23:12 Kul 22:4, 10 Kul 25:4 Yon 4:11
i Bin 28:19
16
17
Efe 4:28
Ndonga ya 2 a 1Bn 2:23, 24 Nk 5:6 Lon 5:6
18
b Bin 13:2 Bin 18:20
c Bin 3:7 Bin 26:12
19
d Bin 1:5 e Bin 29:11
20
f Bin 16:24 g 1Pi 3:10 h Bin 19:9 Bis 5:3, 5
i Mat 5:9 j Nk 91:9, 10
21
Kansi musisa ya bantu ya lunungu ke butaka mbuma. Muntu ya mbi ke kangamaka na mutambu ya kutuba na yandi ya masumu, a Kansi muntu ya lunungu ke gulukaka na bampasi. Mambu yina muntu ke tubaka na munoko na yandi kele bonso madia ya mbote yina ke fulusa divumu na yandi, b Mpi kisalu ya maboko na yandi ta pesa yandi lufutu. Nzila ya zoba kele mbote na meso na yandi mosi, c Kansi muntu ya mayele ke ndimaka ndongisila. d Zoba ke monisaka kiseku na yandi nswalu,1e Kansi muntu ya mayele ke monaka mafingu mpamba.2 Muntu yina ke ta kimbangi na kwikama ta tuba masonga,1 Kansi mbangi ya luvunu ke tubaka mambu ya luvunu. Kutuba kukonda kuyindula kele bonso kulwadisa muntu na mbele ya bitumba, Kansi ludimi ya bantu ya mayele ke belulaka. f Bikobo ya ke tubaka kieleka ta zinga kimakulu, g Kansi ludimi yina ke kusaka ta zinga kaka ntangu fioti. h Luvunu ke vandaka na ntima ya bantu yina ke kanaka mambu ya mbi, Kansi bantu yina ke siamisaka1 ngemba ke vandaka na kiese. i Mpasi mosi ve ta bwila muntu ya lunungu, j
12:16 1 To “kaka na kilumbu yina.” 2 Na kisina, “ke fikaka mafingu.” 12:17 1 Na kisina, “mambu ya lunungu.” 12:20 1 Na kisina, “yina kele bandongisi ya.”
1071 22
23
24
25
26
27
28
Kansi bantu ya mbi ta kutana ti bampasi mingi kibeni. a Munoko yina ke kusaka kele kima ya nzanzi na meso ya Yehowa, b Kansi bantu yina ke salaka mambu na kwikama yonso ke pesaka yandi kiese. Muntu ya mayele ke bumbaka mambu yina yandi me zaba, Kansi ntima ya zoba ke basisaka buzoba na yandi. c Diboko ya bantu yina ke salaka ngolo ta yala, d Kansi maboko ya bamolo, bo ta pesa yo kisalu ya ngolo. e Basusi na ntima ya muntu ke lembisaka ntima,1f Kansi ndinga ya mbote ke pesaka yo kikesa. g Muntu ya lunungu ke talaka banseke na yandi, Kansi nzila ya bantu ya mbi ke vidisaka bo nzila. Molo ke kudikisaka ve mbisi ya kukanga, h Kansi kikesa kele kima ya mfunu yina muntu kele na yo. Nzila ya lunungu ke nataka na luzingu; i Lufwa kele ve na nzila na yo. Mwana ya mayele ke ndimaka ndola ya tata na yandi, j Kansi muntu yina ke vwezaka ke waka ve kana bo nganina1 yandi. k Mambu yina muntu ke tubaka na munoko na yandi kele bonso madia ya mbote yina ke fulusa divumu na yandi, l Kansi nzala1 ya bayekudi kele kaka ya kusala mubulu.
13 2
12:25 1 To “pesaka yandi mawa.” 13:1 1 To “sungika.” 13:2-4, 8 1 To “moyo.”
BINGANA 12:22–13:10 KAPU 12 a Bin 1:30, 31 Yez 48:22
b Nk 5:6 Bin 6:16, 17 Kus 21:8
c Bin 10:19 d Kuy 39:4 1Bn 11:28
e Bin 19:15 f Nk 38:6 Bin 13:12 Bin 15:13
g Bin 16:24 Yez 50:4
h Bin 26:13-15 i Nk 37:27 Bin 10:7 Hab 2:4
KAPU 13 j Ebr 12:7, 9 k 1Sa 2:22-25 Bin 9:7
l Bin 12:14 Bin 18:20
Ndonga ya 2 a Nk 39:1 Nk 141:3 Bin 21:23
b Bin 10:19 Mat 12:36
c Bin 26:13-15 d Bin 10:4 Bin 12:24
e Nk 119:163 Bin 8:13 Efe 4:25
f Nk 25:21 g Bin 12:9 h Yer 41:8 i Yer 39:10
3 Muntu yina ke kebaka munoko na yandi2 ke taninaka luzingu1 na yandi, a Kansi muntu yina ke kangulaka bikobo na yandi nene ta fwa. b 4 Molo ke vandaka ti nzala ya ngolo ya bima, ata mpidina yandi2 ke vandaka na kima ve, c Kansi muntu1 yina ke salaka ngolo ta fuluka ti bima mingi.3d 5 Muntu ya lunungu ke mengaka mambu ya luvunu, e Kansi bisalu ya bantu ya mbi ke nataka nsoni kibeni. 6 Lunungu ke taninaka muntu yina nzila na yandi kele na mbi ve, f Kansi mambu ya mbi ke bwisaka nsumuki. 7 Kele ti muntu yina ke kudisongaka nde yandi kele mvwama, kansi yandi kele na kima ve; g Kele ti muntu ya nkaka yina ke kudisongaka nde yandi kele nsukami, kansi yandi kele ti kimvwama mingi. 8 Bimvwama kele nkudulu sambu na luzingu1 ya muntu. h Kansi bansukami ke vandaka ve ata na kigonsa.2i 9 Nsemo ya bantu ya lunungu ke semaka ngolo,1j Kansi mwinda ya bantu ya mbi ta fwa. k 10 Lulendo ke nataka kaka kuswana, l Kansi mayele kele na bantu yina ke sosaka bandongisila.1m
j Nk 97:11 k Bin 24:20 l Baz 8:1 m Bin 11:2 Bin 24:6 Bis 15:5, 6
13:3 2 To “mambu ya yandi ke tuba.” 13:4 2 To “moyo na yandi.” 3 Na kisina, “ta kuma mafuta.” 13:8 2 Na kisina, “ke waka ve kana bantu kunganina bo.” 13:9 1 Na kisina, “ke waka kiese.” 13:10 1 To “yina ke pesanaka bangindu.”
BINGANA 13:11–14:2 11 Kimvwama yina muntu me zwa nswalu1 ta mana, a Kansi kimvwama ya muntu yina ke vukisa bima malembe-malembe2 ta kuma mingi. 12 Kivuvu yina ke lungana ve nswalu ke salaka nde ntima kubela, b Kansi kana nzala yina me lungana, yo kele nti ya luzingu. c 13 Muntu yina ke vweza malongi1 ta baka ndola, d Kansi muntu yina ke zitisa nsiku, bo ta futa yandi. e 14 Malongi1 ya muntu ya mayele kele nto ya luzingu f Sambu na kukatula muntu na mitambu ya lufwa. 15 Mayele ya mbote ya kubakisa mambu ke salaka nde bo ndima muntu, Kansi nzila ya bayekudi kele mpasi. 16 Muntu ya mayele ke salaka mambu ti nzayilu, g Kansi zoba ke basisaka buzoba na yandi. h 17 Kinati-nsangu ya mbi ke nataka mavwanga, i Kansi muntu ya kwikama yina bo me tinda ke belulaka. j 18 Muntu yina ke monaka ndola mpamba ta bwa na kinsukami mpi ta baka nsoni, Kansi muntu yina ke ndima nde bo sungika1 yandi ta baka nkembo. k 19 Kana nzala me lungana, yo ke vandaka kitoko sambu na muntu,1l
1072 KAPU 13 a Bin 28:8 Yer 17:11
20
b Nk 143:7 c Kuy 21:5-7 Luk 2:29, 30
d 2Bs 36:15, 16
21
e Nk 19:8, 11 Bin 13:18
f Bin 24:14
22
g Bin 14:15 h 1Sa 25:25 i 2Sa 4:9, 10 j Bin 25:25
23
k Nk 141:5 Bin 15:32 Ebr 12:11
l 1Bn 1:47, 48
24
Ndonga ya 2 a Amo 5:10 b Bis 4:13 c Kuy 34:1, 2
25
d Kul 28:20 e Bar 2:9, 10 f Kul 6:10, 11 g 1Sa 3:12, 13
14
1Bn 1:5, 6 Bin 29:15
h Kul 6:6, 7 Bin 19:18 Bin 22:15 Efe 6:4 Ebr 12:6
i Nk 34:10 Nk 37:25
Kansi bazoba ke mengaka kuyambula mambu ya mbi. a Muntu yina ke tambulaka ti bantu ya mayele ta kuma mayele, b Kansi muntu yina kele na bangwisana ti bazoba ta suka mbi. c Mpasi ke landaka bansumuki, d Kansi kimvwama ke futaka bantu ya lunungu. e Muntu ya mbote ke bikilaka bantekolo na yandi dikabu, Kansi bo ta bumba kimvwama ya nsumuki sambu na muntu ya lunungu. f Bilanga ya bansukami yina bo me bundula ke basisaka madia mingi, Kansi kukonda lunungu lenda fwa yo.1 Muntu yina ke buya kusadila fimbu1 na yandi ke mengaka mwana na yandi, g Kansi muntu yina ke zolaka yandi ke pesaka yandi ndola na kikesa yonso.2h Muntu ya lunungu ke diaka mpi ke lungisaka nzala na yandi, i Kansi divumu ya bantu ya mbi kele mpamba. j Nkento ya mayele kibeni ke tungaka nzo na yandi, k Kansi nkento ya zoba ke bwisaka yo na maboko na yandi mosi. Muntu yina ke tambulaka na kusungama na yandi ke waka Yehowa boma, Kansi muntu yina banzila na yandi kele ya luvunu1 ke vwezaka yandi.
2
13:11 1 To “Kimvwama ya me katu- j Yez 65:13 ka na mpamba.” 2 Na kisina, “ke vu- 13:23 1 To “yandi.” 13:24 1 To “disiplikisa na maboko.” 13:13 1 To “ndinga.” KAPU 14 ne; ndola.” 2 To mbala ya nkaka, “ku13:14 1 To “Nsiku.” 13:18 1 To “ngani- k Bin 24:3 konda kusukinina.” 14:2 1 To “niokanioka.” na.” 13:19 1 To “moyo.” Bin 31:26
1073 3 Kutuba ya lulendo ya zoba kele bonso fimbu, Kansi munoko ya bantu ya mayele ta tanina bo. 4 Kisika bangombe kele ve, kidikilu ke vandaka bunkete, Kansi ngolo ya ngombe ya bakala ke salaka nde bima kubasika mingi. 5 Mbangi ya kwikama ta kusa ve, Kansi mbangi ya luvunu ke kusaka ntangu yonso. a 6 Muntu ya ke vwezaka ke sosaka mayele mpi yandi ke monaka yo ve, Kansi nzayilu ke kwisaka kukonda mpasi na muntu yina kele ti mayele ya kubakisa mambu. b 7 Vanda ntama ti zoba, Sambu nge ta mona ve nzayilu na munoko na yandi. c 8 Na mayele na yandi, muntu ya luswasukusu ke bakisaka nzila yina yandi ke kwenda, Kansi bo ke kusaka bazoba1 na buzoba na bo. d 9 Bazoba ke sekaka ata bo me nata makambu,1e Kansi luzolo ya kuwakana2 ke vandaka na kati ya bantu ya mbote. 10 Ntima ke zabaka bululu na yo,1 Mpi muntu ya nkaka ve lenda vukana na kiese na yo. 11 Nzo ya bantu ya mbi ta bwa, f Kansi tenta ya bantu ya mbote ta toma. 12 Kele ti nzila yina ke monanaka mbote na meso ya muntu, g 14:8 1 To mbala ya nkaka, “bazoba ke kusaka bankaka.” 14:9 1 To “bo me lomba ndolula.” 2 To “luzolo ya mbote.” 14:10 1 To “bululu ya moyo na yo.”
BINGANA 14:3-21 KAPU 14 a Bin 6:16, 19 Bin 19:5
13
b Bin 18:15
14 c Bin 13:20
d Bin 14:12
15
e Bin 10:23 Bin 30:20
16 f Bin 21:12
g Bin 30:12
Ndonga ya 2 a Bin 16:25
17
b Bin 1:32
18 c Bag 6:7, 8
d Neh 6:2, 3
19
Bin 27:12
e Bin 12:16 Bin 16:32
20
f Bin 4:7-9
21 g Bin 19:7
h Bin 19:4
Kansi na nsuka yo ke nataka na lufwa. a Ata na maseka, ntima lenda vanda na mpasi, Mpi kiese lenda suka na mawa. Muntu yina kele ntima-ngolo ta buka mbuma ya banzila na yandi, b Kansi muntu ya mbote ke bakaka lufutu ya mambu ya yandi ke salaka. c Muntu ya kukonda mayele ke ndimaka mambu yonso, Kansi muntu ya mayele ke tadilaka konso kitambi na yandi. d Muntu ya mayele kele ngangu mpi ke tinaka mambu ya mbi, Kansi zoba kele mafu-mafu1 mpi ke kuditudilaka ntima kuluta ndilu. Muntu yina ke waka makasi nswalu ke salaka mambu na buzoba, e Kansi muntu yina ke tadilaka mambu mbote-mbote,1 bo ke mengaka yandi. Bantu ya kukonda mayele ta kuma bazoba, Kansi bantu ya mayele ke lwataka nzayilu bonso mpu ya kimfumu. f Bantu ya mbi ta fukama na ntwala ya bantu ya mbote, Mpi bantu ya mbi ta fukama na bakielo ya muntu ya lunungu. Bantu yonso ke mengaka nsukami, ata nkweno na yandi, g Kansi mvwama ke vandaka ti banduku mingi. h Muntu yina ke vweza nkweno na yandi ke sala disumu,
14:16 1 To “ke waka makasi.” 14:17 1 To “yina kele ti mayele ya kuyindula.”
BINGANA 14:22–15:4
22
23
24
25
26
27
28
29
30
Kansi muntu yina ke wilaka muntu ya kukonda mfunu mawa ke vandaka na kiese. a Keti bantu yina ke kanaka mambu ya mbi ta vila ve nzila? Kansi bantu yina kele ti lukanu ya kusala mambu ya mbote ta baka zola ya kwikama mpi kwikama. b Lufutu ke vandaka na konso kisalu ya ngolo, Kansi bituba-tuba ke nataka na kinsukami. c Mpu ya kimfumu ya bantu ya mayele kele kimvwama na bo; Kansi buzoba ya bazoba kele kaka buzoba. d Mbangi ya kieleka ke gulusaka bantu,1 Kansi muntu ya luvunu ke kusaka ntangu yonso. Kana muntu ke wa Yehowa boma yandi ke tudilaka yandi ntima mingi, e Mpi yo ta vanda kitininu sambu na bana na yandi. f Boma ya Yehowa kele nto ya luzingu, Sambu na kukatula muntu na mitambu ya lufwa. Ntotila ke vandaka na lukumu kana bantu kele mingi, g Kansi mfumu yina me konda bantu, kiyeka na yandi ta suka. Muntu yina ke waka ve makasi nswalu kele ti luswasukusu mingi, h Kansi muntu ya lupupu ke monisaka buzoba na yandi. i Ntima ya pima ke pesaka luzingu1 na nitu, Kansi kimpala kele maladi yina ke diaka mikwa. j
14:25 1 To “mioyo.” 14:30 1 To “mavimpi.”
1074 KAPU 14 a Nk 41:1 Bin 19:17 Yez 58:7, 8
b Yob 42:10 Nk 25:10
c Bin 28:19 d Bin 27:22 e Nk 34:9 Bar 8:31
f Bin 18:10 Yer 15:11
g 1Bn 4:21 h Bin 17:27 Yak 1:19
i Bin 25:28 Bin 29:11 Lon 7:9
j Kuy 37:3, 4 1Sa 18:8, 9
Ndonga ya 2 a Kul 24:14, 15 Nk 12:5
b Mat 19:21 c Bin 2:7 Bin 10:9
d Bin 15:28 e Kul 4:6 f 2Sa 15:32-34 Bin 22:29
g 1Bn 2:44, 46
KAPU 15 h Baz 8:2, 3 1Sa 25:32, 33 Bin 25:15
i 1Bn 12:14, 16 j Bin 16:23 Yez 50:4
k 2Bs 16:9 Nk 11:4 Ebr 4:13
l Bin 12:18 Bin 16:24 Bin 17:27
31 Muntu yina ke kusa muntu ya kukonda mfunu ke finga muntu yina salaka yandi, a Kansi muntu yina ke wilaka nsukami mawa ke pesaka yandi lukumu. b 32 Mambu ya mbi yina muntu ya mbi ke salaka ta bwisa yandi, Kansi muntu ya lunungu ta baka kitininu na kwikama na yandi. c 33 Mayele ke vandaka na pima na ntima yina kele ti mayele ya kubakisa mambu, d Kansi yo fwete zabana yo mosi na kati ya bazoba. 34 Lunungu ke tombulaka dikanda, e Kansi disumu kele nsoni sambu na bantu. 35 Ntotila ke waka kiese na nsadi yina ke salaka ti mayele ya kubakisa mambu mbote-mbote, f Kansi yandi ke wilaka muntu yina ke salaka mambu na nsoni makasi. g Mvutu ya pima1 ke manisaka nganzi, h Kansi ngogo ya nku2 ke tedimisaka makasi. i 2 Ludimi ya bantu ya mayele ke sadilaka nzayilu mbote, j Kansi munoko ya bazoba ke basisaka buzoba. 3 Meso ya Yehowa kele bisika yonso, Yo ke talaka bantu ya mbi ti bantu ya mbote. k 4 Ludimi ya pima1 kele nti ya luzingu, l Kansi kutuba ya nioka-nioka ke katulaka kivuvu.2
15
15:1 1 To “ya mawete.” 2 To “ya ke pesa mpasi.” 15:4 1 To “ya ke belulaka.” 2 Na kisina, “ke tutaka mpeve.”
1075 5 Zoba ke zitisaka ve ndola ya tata na yandi, a Kansi muntu ya mayele ke ndimaka nde bo sungika1 yandi. b 6 Na nzo ya muntu ya lunungu, bima ya ntalu ke vandaka mingi, Kansi bima1 ya muntu ya mbi ke natilaka yandi mpasi. c 7 Munoko ya muntu ya mayele ke mwangaka nzayilu, d Kansi yo kele ve mutindu yina sambu na ntima ya zoba. e 8 Kimenga ya bantu ya mbi kele kima ya nzanzi na meso ya Yehowa, f Kansi kisambu ya bantu ya mbote ke pesaka yandi kiese. g 9 Yehowa ke mengaka nzila ya muntu ya mbi, h Kansi yandi ke zolaka muntu yina ke landaka lunungu. i 10 Ndola ke monanaka diambu ya mbi1 na muntu yina ke yambula nzila, j Kansi muntu yina ke mengaka nde bo nganina yandi ta fwa. k 11 Kana Yehowa lenda mona bantu yina kele na Maziamu1 mpi na kisika ya lufwa2l Yandi lenda mona kibeni mambu yina kele na ntima ya bantu! m 12 Muntu ya ke vwezaka ke zolaka ve muntu yina ke sungika1 yandi. n Yandi ta lomba ve ndongisila na bantu ya mayele. o 13 Ntima ya kiese ke salaka nde luse kuvanda na kiese, 15:5 1 To “nganina.” 15:6 1 To “mbongo.” 15:10 1 To “ngolo.” 15:11 1 To “Sheole,” disongidila, maziamu ya bantu yonso. Tala Bantendula ya Bangogo. 2 To “mpi Abadoni.” 15:12 1 To “ke nganina.”
BINGANA 15:5-21 KAPU 15 a 1Sa 2:22-25 b Nk 141:5
14
Bin 13:1 Ebr 12:11
c Yak 5:3, 4 d Nk 37:30 Mat 10:27
e Mat 12:34, 35
15
f Yez 1:11 g Yak 5:16 1Pi 3:12 1Yn 3:21, 22
h Nk 146:9 i Yez 26:7
16
j 1Bn 18:17, 18 k Lev 26:21 Bin 1:32
l Nk 139:8 m Yer 17:10 Ebr 4:13
17
n Bin 9:7 Yoa 3:20 Yoa 7:7
o 2Bs 18:6, 7
Ndonga ya 2 a Bin 12:25
18
Bin 17:22
b Nk 119:97 Bis 17:11
c Yez 30:9, 10 d Yob 3:11
19
e Bis 16:23-25 f Nk 37:16 g Bin 15:17 h Nk 133:1 i Bin 17:1
20
j Bin 10:12 k Kuy 13:8, 9 1Sa 25:23, 24 Bin 25:15 Yak 1:19
l Bin 26:13-15 m Yez 30:21 n Bin 27:11 o Bin 23:22 Bin 30:17
p Bin 26:18, 19 Lon 7:4
q Bin 10:23 Efe 5:15, 16 Yak 3:13
21
Kansi mawa ke niokulaka mabanza. a Ntima yina kele ti mayele ya kubakisa mambu ke sosaka nzayilu, b Kansi munoko ya bazoba ke landaka1 buzoba. c Bilumbu yonso ya muntu yina bo ke monisa mpasi ke vandaka mbi, d Kansi muntu yina kele ti ntima ya kiese1 ke vandaka na nkinsi konso ntangu. e Kuvanda ti bima fioti na boma ya Yehowa kele mbote f Kuluta kuvanda na kimvwama mingi ti basusi.1g Kudia ndunda kisika zola kele, kele mbote h Kuluta kudia misuni ya ngombe ya mafuta1 kisika kimbeni kele. i Muntu yina ke waka makasi nswalu ke basisaka ntembe, j Kansi muntu yina ke waka ve makasi nswalu ke lembikaka kuswana. k Nzila ya molo kele bonso lupangu ya bansende, l Kansi nzila ya muntu ya mbote kele bonso nzila ya nene ya kukonda ngumba. m Mwana ya mayele ke pesaka tata na yandi kiese, n Kansi zoba ke vwezaka mama na yandi. o Buzoba kele kiese sambu na muntu yina me konda mabanza ya mbote,1p Kansi muntu ya luswasukusu ke kwendaka kaka na ntwala. q
15:14 1 Na kisina, “ke diaka.” 15:15 1 To “ya mbote.” 15:16 1 To “mavwanga.” 15:17 1 Na kisina, “ya ke diaka na kidikilu.” 15:21 1 Na kisina, “me konda ntima.”
BINGANA 15:22–16:3 22 Mambu ya muntu ke zola kusala ke nungaka ve kana kusolula1 kele ve, Kansi mambu ke nungaka na nzila ya bandongisi mingi. a 23 Muntu ke waka kiese na kupesa mvutu ya mbote,1b Mpi ngogo yina bo me tuba na ntangu ya mbote—yo ke vandaka mbote kibeni! c 24 Sambu na muntu yina kele ti mayele ya kubakisa mambu mbote-mbote, nzila ya luzingu ke nataka na zulu, d Sambu na kukeba yandi na kukulumuka ve na Maziamu1 na nsi. e 25 Yehowa ta bwisa nzo ya bantu ya lulendo, f Kansi yandi ta tanina ndilu ya mufwidi ya nkento. g 26 Yehowa ke mengaka balukanu ya muntu ya mbi, h Kansi bangogo ya ke pesaka kiese kele bunkete sambu na yandi. i 27 Muntu yina ke bakaka luta na banzila ya luvunu ke natilaka bantu ya nzo na yandi mpasi,1j Kansi muntu yina ke mengaka avoka ta landa kuzinga. k 28 Ntima ya muntu ya lunungu ke yindululaka na ntwala ya kupesa mvutu,1l Kansi munoko ya bantu ya mbi ke basisaka mambu ya mbi. 15:22 1 To “masolo ya kinsweki.” 15:23 1 Na kisina, “na mvutu ya munoko na yandi.” 15:24 1 To “Sheole,” disongidila, maziamu ya bantu yonso. Tala Bantendula ya Bangogo. 15:27 1 To “nsoni.” 15:28 1 To “ke tadilaka mbote-mbote mutindu ya kupesa mvutu; ke yindulaka na ntwala ya kutuba.”
1076 KAPU 15 a Bin 20:18 b Efe 4:29 c 1Sa 25:32, 33 Bin 25:11
d Mat 7:13, 14 e Bin 8:35, 36 f Luk 18:14 g Nk 146:9 h Bin 6:16, 18 i Nk 19:14 j Kul 16:19 1Sa 8:1, 3 Bin 1:19
k Yez 33:15, 16 l Bin 16:23
Ndonga ya 2 a Nk 34:15, 16 Nk 138:6 Nk 145:19 Yoa 9:31
b Bin 16:24 Bin 25:25
c Bin 9:8 Bin 19:20
d Bin 5:12, 14 Ebr 12:25
e Bin 13:18 Mat 7:24, 25
f Nk 111:10 g Bin 18:12 Yak 4:10
KAPU 16 h Yer 1:9
29 Yehowa kele ntama ti bantu ya mbi, Kansi yandi ke waka kisambu ya bantu ya lunungu. a 30 Meso yina ke sema1 ke pesaka kiese na ntima; Nsangu ya mbote ke kumisaka mikwa ngolo.2b 31 Muntu yina ke waka kunganina ya ke pesaka luzingu Ke vandaka kisika mosi ti bantu ya mayele. c 32 Muntu yina ke buyaka ndola ke vwezaka luzingu1 na yandi, d Kansi muntu yina ke waka kana bo nganina yandi ke bakaka mayele ya kubakisa mambu.2e 33 Boma ya Yehowa ke longaka muntu na kusala mambu na mayele, f Mpi kudikulumusa ke vandaka na ntwala ya nkembo. g Muntu ke yidikaka bangindu ya ntima na yandi,1 Kansi mvutu yina yandi ke pesaka2 ke katukaka na Yehowa. h 2 Banzila yonso ya muntu ke monanaka mbote1 na meso na yandi, i Kansi Yehowa ke talaka bikuma ya ke pusaka yandi na kusala mambu.2j 3 Pesa mambu yonso ya nge ke sala na Yehowa,1k Ebuna balukanu na nge ta nunga.
16
Luk 12:11, 12
i 1Sa 15:13, 14 Nk 36:1, 2 Bin 21:2 Yer 17:9
j 1Sa 16:6, 7 Bin 24:12
k Nk 37:5 Fil 4:6, 7
15:30 1 To “Kutala ya kiese.” 2 Na kisina, “mafuta.” 15:32 1 To “moyo.” 2 Na kisina, “ke bakaka ntima.” 16:1 1 Na kisina, “Kuyidika mambu ya ntima kele ya muntu.” 2 To “mvutu ya mbote.” Na kisina, “mvutu ya ludimi.” 16:2 1 Na kisina, “bunkete.” 2 Na kisina, “ke talaka bampeve.” 16:3 1 Na kisina, “Bikila Yehowa bisalu na nge.”
1077 4 Yehowa me sala nde mambu yonso kulungana sambu na lukanu na yandi, Ata muntu ya mbi sambu na kilumbu ya mpasi. a 5 Muntu yina kele lulendo na ntima kele kima ya nzanzi na meso ya Yehowa. b Ndima1 nde yandi ta baka kibeni ndola. 6 Bo ke fikaka kifu na zola ya kwikama mpi kwikama, c Mpi muntu ke tinaka mambu ya mbi kana yandi ke wa Yehowa boma. d 7 Kana Yehowa ke wa kiese na banzila ya muntu, Yandi ke salaka nde ata bambeni na yandi kuzinga na ngemba ti yandi. e 8 Kuvanda ti bima fioti na lunungu kele mbote f Kuluta kuvanda ti mbongo mingi kukonda lunungu. g 9 Muntu lenda kana nzila na yandi na ntima, Kansi Yehowa muntu ke twadisaka bitambi na yandi. h 10 Lukanu ya Nzambi1 fwete vanda na bikobo ya ntotila; i Yandi fwete teka ve lunungu ata fioti. j 11 Bima ya kutesila mpi bakilo ya masonga ke katukaka na Yehowa; Bakilo yonso ya kele na saki kele kisalu na yandi. k 12 Bisalu ya mbi kele kima ya nzanzi na meso ya bantotila, l Sambu bo me tulaka kiti ya kimfumu ngolo na nzila ya lunungu. m 13 Kutuba ya lunungu ke pesaka bantotila kiese. Bo ke zolaka muntu yina ke tubaka na masonga. n 16:5 1 Na kisina, “Diboko na diboko.” 16:10 1 To “Lukanu ya kupemama.”
BINGANA 16:4-22 KAPU 16 a Kub 14:4 Bar 9:21
b Bin 6:16, 17 Bin 8:13 Bin 21:4
c Bis 3:19 d Neh 5:8, 9 2Bk 7:1
e Kuy 31:24 Kub 34:24
f 1Tm 6:6 g Nk 37:16 Yer 17:11
h Bin 16:1 Yer 10:23
i Kul 17:18, 19 1Bn 3:28
j Nk 72:1, 14 k Lev 19:36 Bin 11:1
l Bin 20:26 m Bin 29:14 Kus 19:11
n Nk 101:6
Ndonga ya 2 a 1Sa 22:17, 18 1Bn 2:29
b Lon 10:4 c Nk 72:1, 6 d Lon 7:12 e Bin 4:7 f Bin 10:9 g Bin 11:2
14 Makasi ya ntotila kele bonso kinati-nsangu ya lufwa, a Kansi muntu ya mayele ke lembikaka1 yo. b 15 Luzingu ke vandaka na nsemo ya luse ya ntotila; Kundimama na yandi kele bonso dituti ya mvula na nsungi ya mvula. c 16 Kubaka mayele kele mbote mingi kibeni kuluta kubaka wolo! d Yo kele mbote na kusola kubaka mayele ya kubakisa mambu na kisina ya arza. e 17 Bantu ya mbote ke buyaka nzila ya nene ya mbi. Muntu yina ke kebaka nzila na yandi ke taninaka luzingu1 na yandi. f 18 Lulendo ke vandaka na ntwala ya kubwa, Mpi mpeve ya lulendo na ntwala ya kubula sakuba. g 19 Kudikulumusa1 na kati ya bantu ya kudikulumusa kele mbote h Kuluta kukabula bima yina bantu ya lulendo me botula. 20 Muntu yina ke monisa mayele ya kubakisa mambu mbote-mbote na diambu mosi ta nunga,1 Mpi kiese na muntu yina ke tudilaka Yehowa ntima. 21 Muntu yina kele mayele,1 bo ta binga yandi muntu yina kele ti mayele ya kubakisa mambu, i Mpi muntu yina ke tubaka na mawete2 ke yikaka mayele ya kundimisa. j 22 Mayele ya kubakisa mambu mbote-mbote kele nto ya
Dan 4:30-32
h Yez 57:15 i Bin 4:7 j Luk 4:22 Kol 4:6
16:14 1To “tinaka.” 16:17 1To “moyo.” 16:19 1Na kisina, “Kuvanda ti mpeve ya kudikulumusa.” 16:20 1Na kisina, “ta baka mambote.” 16:21 1Na kisina, “mayele na ntima.” 2To “Mpi kutuba ya mbote.” Na kisina, “Mpi sukadi ya bikobo.”
BINGANA 16:23–17:5
23
24
25
26
27
28
29
30
luzingu sambu na bantu yina kele ti yo, Kansi bazoba ke bakaka ndola na buzoba na bo mosi. Ntima ya muntu ya mayele ke pesaka munoko na yandi mayele ya kubakisa mambu mbote-mbote a Mpi ke yikaka mayele ya kundimisa na kutuba na yandi. Kutuba yina ke pesaka kiese kele nzo ya bwiki, Yo kele ntomo sambu na moyo1 mpi yo ke belulaka mikwa. b Kele ti nzila yina ke monanaka mbote na meso ya muntu, Kansi na nsuka yo ke nataka na lufwa. c Nzala1 ya muntu ya kisalu ke salaka nde yandi sala ngolo Sambu nzala2 na yandi ke pusaka yandi na kusala. d Muntu ya kukonda mfunu ke futumunaka mambu ya mbi; e Kutuba na yandi kele bonso tiya ya ke yokaka. f Muntu yina ke nataka mavwanga1 ke kabulaka bantu, g Mpi muntu yina ke kusilaka bantu makambu ke kabulaka banduku ya ngolo. h Muntu ya mubulu ke pukumunaka nkweno na yandi Mpi ke nataka yandi na nzila ya mbi. Yandi ke bwetaka meso na yandi ntangu yandi ke kana kusala mambu ya mbi.
16:24 1To “kana nge meka yo.” Tala Bantendula ya Bangogo. 16:26 1To “Moyo.” 2Na kisina, “munoko.” 16:28 1To “Muntu yina ke bakaka balukanu ya mbi.”
1078 KAPU 16 a Bin 22:17, 18 Mat 12:35
b Bin 4:20-22
31
Bin 12:18
c Bin 14:12 Mat 7:22, 23
32
d Lon 6:7 e Bin 6:12, 14 f Yak 3:6
33 g Yak 3:16 h Kuy 3:1 1Sa 24:9 Bar 16:17
Ndonga ya 2 a Lev 19:32
17
Yob 32:7 Bin 20:29
b Nk 92:12-14
2
c Bin 14:29 Yak 1:19
d Bin 25:28 e Kut 26:55 Bin 18:18
3
f 1Sa 14:41, 42 Bis 1:24, 26
KAPU 17 g Nk 37:16
4
h Bin 15:16, 17 Bin 21:9, 19
i Bin 27:21 j Nk 26:2 Bin 21:2 Bin 24:12
k Yer 5:31 l Bin 14:31
Yandi ke tatika-tatika bikobo na yandi ntangu yandi ke sala mbi. Nsuki ya mpembe kele mpu ya kimfumu ya kitoko1a Kana yo kele na nzila ya lunungu. b Muntu yina ke waka makasi nswalu ve c kele mbote kuluta muntu ya ngolo, Mpi muntu yina ke yalaka makasi1 na yandi kele mbote kuluta muntu yina me botula mbanza. d Bo ke bulaka zeke na poshi ya lele, e Kansi konso lukanu ya bo ke bakaka na nzila na yo ke katukaka na Yehowa. f Kitini ya dimpa ya kuyuma kisika ngemba1 kele, kele mbote g Kuluta nzo yina me fuluka ti bankinsi2 kumosi ti kuswana. h Nsadi yina kele ti mayele ya kubakisa mambu mbote-mbote ta yala mwana yina ke sala mambu ya nsoni; Yandi ta baka mpi dikabu ti bampangi. Nzungu ya kukatudila mvindu kele sambu na arza mpi fulu ya tiya sambu na wolo, i Kansi Yehowa muntu ke talaka bantima. j Muntu ya mbi ke tulaka dikebi na bangogo ya ke pesaka mpasi, Mpi muntu ya ke kusaka ke widikilaka kutuba ya mbi. k Muntu yina ke seka nsukami ke finga muntu yina salaka yandi, l
5
16:31 1 To “kele nkembo.” 16:32 1 Na kisina, “mpeve.” 17:1 1 To “pima.” 2 Na kisina, “bimenga.”
1079
6
7
8
9
10
11
12
13
Mpi muntu yina ke wa kiese na mpasi ya muntu ya nkaka fwete baka kibeni ndola. a Bantekolo kele mpu ya kimfumu sambu na minunu, Mpi batata1 kele nkembo ya bana na bo. Bangogo ya kusungama1 me fwana ve na zoba. b Ebuna bangogo ya luvunu me fwana ve kibeni na mfumu!2c Dikabu kele bonso ditadi ya ntalu na munkwa na yo;1d Konso kisika ya yandi ke kwenda, yo ke nungisa yandi. e Muntu yina ke lolula1 mbi ke sosaka zola, f Kansi muntu yina ke tubila diambu mosi konso ntangu ke kabulaka banduku ya ngolo. g Kunganina ke vandaka ti bupusi ya ngolo na muntu yina kele ti mayele ya kubakisa mambu h Kuluta kubula zoba mbala nkama. i Muntu ya mbi ke sosaka kaka kukolama, Kansi bo ta tinda kinati-nsangu ya nku sambu na kupesa yandi ndola. j Kukutana ti urse yina bo me botula bana kele mbote Kuluta kukutana ti zoba na buzoba na yandi. k Kana muntu kuvutula mbi sambu na mambote, Mbi ta katuka ve na nzo na yandi. l
17:6 1 To “bibuti.” 17:7 1 To “ya mbote.” 2 To “muntu ya lukumu.” 17:8 1 To “kele ditadi yina ke salaka nde munkwa na yo kundimama.” 17:9 1 Na kisina, “ke fika.”
BINGANA 17:6-21 KAPU 17 a Bin 24:17 Oba 12
b Bin 26:7 c Bin 16:10 d Kuy 32:20 2Sa 16:1
e 1Sa 25:18, 35 Bin 18:16 Bin 19:6
f Bin 10:12 1Pi 4:8
g Bin 16:28 h Nk 141:5 Bin 9:8
i Bin 27:22 j 2Sa 18:15 2Sa 20:1, 22 1Bn 2:22, 24
k Bin 27:3 l 2Sa 12:8-10
Ndonga ya 2 a Kuy 13:8, 9 Bin 25:8 Mat 5:39 Bar 12:18
b Kub 23:7 1Bn 21:13 Yez 5:22, 23
c Bin 1:22 Bar 1:20, 21
d Bin 18:24 Yoa 15:13
e Rut 1:16, 17 1Sa 19:2
f Bin 11:15 Bin 22:26, 27
g Yak 3:16 h 2Sa 15:2-4 i Nk 18:26 Bin 6:14, 15
14 Kuyantikisa bitumba kele bonso kukangula bakielo ya masa;1 Na ntwala nde kuswana kuyantika, katuka pana. a 15 Muntu yina ke nungisa muntu ya mbi mpi muntu yina ke bedisa muntu ya lunungu b —Bo zole kele nzanzi na meso ya Yehowa. 16 Inki mfunu kana zoba kubaka mayele Ntangu yandi kele ve ti ntima ya kubaka yo?1c 17 Nduku ya kieleka ke zolaka konso ntangu d Mpi yandi kele mpangi yina me butukaka sambu na bantangu ya mpasi. e 18 Muntu yina me konda mabanza ya mbote1 ke pesaka mbote ya maboko mpi ke ndimaka Na kufuta mfuka2 ya muntu ya nkaka na meso ya nkweno na yandi. f 19 Muntu yina ke zolaka mavwanga ke zolaka mambi. g Konso muntu yina ke nangula mingi kisika na yandi ya kukotila ke sosa kubwa. h 20 Muntu yina kele ntima mbi ta nunga ve,1i Mpi muntu yina ke tubaka luvunu mpasi ta bwila yandi. 21 Muntu yina me buta mwana ya zoba ta vanda na mawa; 17:14 1 To “bonso kukangula mukinzi.” Na kisina, “kukangula masa.” 17:16 1 To “Ntangu yandi me konda mabanza ya mbote?” 17:18 1 Na kisina, “me konda ntima.” 2 Na kisina, “na kudipesa bonso kipiku.” 17:20 1 Na kisina, “ta baka ve mambote.”
BINGANA 17:22–18:10
22
23
24
25
26
27
28
Mpi tata ya mwana ya kukonda mayele ke vandaka ve na kiese. a Ntima ya kiese kele nkisi ya mbote,1b Kansi mabanza ya ke niokwama ke katulaka ngolo ya muntu.2c Muntu ya mbi ta baka avoka na kinsweki1 Sambu na kuzenga mambu na mutindu ya mbi. d Mayele ke vandaka na ntwala ya muntu ya luswasukusu, Kansi meso ya zoba ke yungana-yunganaka tii na nsuka ya ntoto. e Mwana ya zoba ke natilaka tata na yandi mawa Mpi yandi ke natilaka muntu yina butaka yandi mawa.1f Kupesa muntu ya lunungu ndola1 kele mbote ve, Mpi kubula bantu ya lukumu fimbu ke wakana ve ti mambu ya mbote. Muntu ya kele ti nzayilu ke yalaka bangogo na yandi, g Mpi muntu ya luswasukusu ta bikala pima.1h Ata zoba, kana yandi bikala pima, bo ta mona yandi muntu ya mayele, Mpi muntu yina me kanga munoko na yandi, bo ta mona yandi muntu ya luswasukusu. Muntu yina ke kudivandilaka ke sosaka banzala na yandi ya bwimi; Yandi ke buyaka1 mayele yonso.
18
1080 KAPU 17 a 1Sa 2:22-25 1Sa 8:1-3 2Sa 15:14
b Bin 12:25 Bin 15:13
c Bin 18:14 d Kub 23:8 e Lon 2:14 f Bin 15:20 g Bin 10:19 Yak 1:19
h Bin 15:4 Lon 9:17 Yak 3:13
Ndonga ya 2 KAPU 18 a Bin 10:19 b Bin 11:2 c Bin 10:11 d Kul 1:16, 17 Bin 28:21
e 1Bn 21:9, 10 f Bin 13:10 g Bin 19:19 h Bin 13:3 i Lev 19:16 j Bin 26:22
17:22 1 To “kele mbote sambu na kubeluka.” 2 To “ke yumisaka mikwa.” 17:23 1 Na kisina, “ta baka avoka na ntulu.” 17:25 1 Na kisina, “bululu.” 17:26 1 To “Kufutisa muntu ya lunungu kibawu.” 17:27 1 Na kisina, “ta bikala ti mpeve ya pima.” 18:1 1 To “ke vwezaka.”
k Bin 10:4 l 1Sa 17:45, 46 Nk 20:1
m Nk 18:2 Nk 91:14
2 Zoba ke zolaka ve mayele ya kubakisa mambu; Kansi yandi ta basisa mambu yina kele na ntima na yandi. a 3 Ntangu muntu ya mbi ke kwisaka, kuvweza mpi ke kwisaka, Mpi kukonda lukumu kele kisika mosi ti nsoni. b 4 Bangogo ya munoko ya muntu kele bamasa ya mudindu. c Nto ya mayele kele masa ya fioti ya ke kulumuka. 5 Yo kele mbote ve na kumonisila muntu ya mbi kikalulu ya kupona-pona d To kubedisa muntu ya lunungu na ntangu ya kusambisa. e 6 Kutuba ya zoba ke nataka na kuswana, f Mpi munoko na yandi ke nataka fimbu. g 7 Munoko ya zoba kele lufwa na yandi, h Mpi bikobo na yandi kele mutambu sambu na luzingu1 na yandi. 8 Bangogo ya muntu yina ke kusilaka bantu makambu kele bonso madia ya ntomo;1i Bo ke minaka yo mbala mosi mpi yo ke kulumukaka tii na divumu. j 9 Konso muntu yina kele molo na kisalu na yandi Kele mpangi ya muyibi. k 10 Zina ya Yehowa kele nzo-zulu ya ngolo. l Muntu ya lunungu ke tinaka kuna mpi yandi ke bakaka lutaninu.1m 18:7 1 To “moyo.” 18:8 1 To “bonso madia yina bo fwete mina na lukasi.” 18:10 1 Na kisina, “mpi bo ke nangulaka yandi na zulu,” disongidila, kisika yina muntu lenda kuma ve, na lutaninu.
1081 11 Kimvwama ya mvwama kele mbanza na yandi ya ngolo; Yo kele bonso kibaka ya lutaninu na mabanza na yandi. a 12 Na ntwala ya kubwa, ntima ya muntu ke kumaka lulendo, b Mpi kudikulumusa ke vandaka na ntwala ya nkembo. c 13 Kana muntu kupesa mvutu na diambu mosi na ntwala nde yandi wa banzikisa, Yo kele buzoba mpi nsoni. d 14 Mpeve ya muntu lenda sadisa yandi na ntangu yandi ke bela, e Kansi mabanza yina ke niokwama,1 nani lenda kuka yo? f 15 Ntima ya muntu yina kele ti mayele ya kubakisa mambu ke bakaka nzayilu, g Mpi dikutu ya muntu ya mayele ke sosaka nzayilu. 16 Dikabu yina muntu ke pesa ke kangudilaka yandi nzila; h Yo ke nataka yandi na ntwala ya bantu ya nene. 17 Muntu ya ntete na kutuba na ntangu ya kusamba mambu ke monanaka muntu ya lunungu, i Tii kuna muntu ya nkaka ke kwisaka mpi ke yulaka yandi bangiufula mbote-mbote.1j 18 Kubula zeke ke sukisaka kuswana k Mpi yo ke zengaka mambu na kati ya1 bambeni ya ngolo. 19 Mpangi yina bo me sala mbi ke kumaka makambu ngolo kuluta mbanza ya ngolo, l 18:14 1 To “kukonda kivuvu kimakulu.” 18:17 1 To “ke talaka yandi mbotembote.” 18:18 1 Na kisina, “ke kabulaka.”
BINGANA 18:11–19:4 KAPU 18 a Nk 49:6, 7 Bin 11:4 Yer 9:23 Luk 12:19-21
20
b Bin 11:2 Dan 5:23, 30 Bis 12:21-23
c Bin 22:4 1Pi 5:5
d Bin 25:8 e Yob 1:21
21
2Bk 4:16 2Bk 12:10
f Bin 17:22 g 1Bn 3:7-9 Bin 9:9
22
h Kuy 43:11 Bin 17:8
i 2Sa 16:3, 4 j 2Sa 19:25-27
23
Bin 25:8
k Yoz 14:1, 2 Neh 11:1 Bin 16:33
24
l Kuy 27:41 2Sa 13:22
Ndonga ya 2 a 2Sa 14:28 Bis 15:37-39
b Bin 12:14 Bin 13:2
19
c Mat 15:18 Efe 4:29 Yak 3:6, 9
d Lon 10:12
2
e Bin 31:10 f Bin 19:14 Lon 9:9
g 2Sa 15:31 Mat 26:49
3
h 1Sa 19:2, 4 Bin 17:17
KAPU 19 i Bin 15:16 Yak 2:5
j Bin 28:6 k Bar 10:2
Mpi kele ti kuswana yina kele bonso banti ya bo ke kangilaka nzo ya ngolo. a Mambu yina muntu ke tubaka na munoko na yandi kele bonso madia yina ke fulusa divumu na yandi; b Yandi ta fuluka ti mambu yina munoko na yandi ke basisa. Lufwa mpi luzingu kele na nsi ya kiyeka ya ludimi; c Bantu yina ke zolaka kusadila yo ta dia mbuma na yo. d Muntu yina me zwa nkento ya mbote, yandi me zwa kima mosi ya mbote, e Mpi Yehowa ke ndimaka yandi. f Nsukami ke bondilaka kana yandi ke tuba, Kansi mvwama ke pesaka mvutu ti kungana. Kele ti banduku yina ke vandaka ya kuyilama na kusalana mbi, g Kansi kele ti nduku yina ke kangamaka ngolo kuluta mpangi. h Kuvanda nsukami mpi kutambula na kwikama kele mbote i Kuluta kuvanda zoba mpi kutuba mambu ya luvunu. j Muntu1 yina me konda nzayilu kele mbote ve, k Mpi muntu yina ke sala mambu kukonda kuyindula2 ke sala disumu. Kima ke bebisaka nzila ya muntu kele buzoba na yandi mosi, Mpi ntima na yandi ke wilaka Yehowa makasi ya ngolo. Kimvwama ke bendaka banduku mingi,
4
19:2 1 To “Moyo.” 2 Na kisina, “ke nata makulu na yandi ntinu-ntinu.”
BINGANA 19:5-20 5
6
7
8
9
10
11
12
Kansi nsukami ata banduku na yandi ta tina yandi. a Mbangi ya luvunu ta baka kibeni ndola, b Mpi muntu yina ke kusaka konso ntangu ta tina ve. c Bantu mingi ke sosaka nde muntu ya lukumu1 kundima bo, Mpi konso muntu ke vandaka nduku ya muntu yina ke pesaka makabu. Bampangi yonso ya nsukami ke mengaka yandi; d Banduku na yandi nkutu ke tinaka yandi kibeni! e Yandi ke sosaka kubondila bo, kansi muntu mosi ve ke waka. Muntu yina ke baka mabanza ya mbote1 ke kudizolaka.2f Muntu yina ke zolaka luswasukusu ta nunga.3g Mbangi ya luvunu ta baka kibeni ndola, Mpi muntu yina ke kusaka konso ntangu ta fwa. h Yo me fwana ve nde zoba kuzinga ti bima mingi ya ntalu; Yo me fwana mpi ve ata fioti nde nsadi kuyala bamfumu! i Mayele ya kubakisa mambu mbote-mbote ya muntu ke kulumusaka kibeni makasi na yandi, j Mpi kitoko na yandi kele kulolula1 mbi ya bo me sala yandi.2k Makasi ya ntotila kele bonso kungana ya ntambu,1l
1082 KAPU 19 a Bin 14:20 b Kul 19:18, 19 c Bin 19:9 d Bin 14:20 e Lon 9:14, 15 Yak 2:2, 3
f Bin 15:32 g Bin 2:2, 5
14
h Bin 19:5 Kus 21:8
i 2Sa 3:24 2Sa 3:38, 39 Bin 30:21, 22 Lon 10:7
15
j Bin 14:29 Bin 16:32 Yak 1:19
k Kuy 50:19-21
16
Mat 18:21, 22 Efe 4:32
l Bin 16:14 Bin 20:2 Dan 2:12
Ndonga ya 2 a 2Sa 16:21, 22
17
b Bin 21:9, 19 Bin 27:15
c Kuy 24:14 Bin 18:22 Bin 31:10
d Bin 23:21
18
Bin 24:33, 34 2Te 3:10
e Bin 16:17 f Bin 15:32
19
g Kul 15:7, 8 Nk 37:25, 26 Ebr 13:16
h Bin 11:24 Mat 5:7 Ebr 6:10
i Bin 13:24 Bin 22:6, 15
19:6 1 To “muntu ya ke kabaka.” 19:8 1 Na kisina, “ke baka ntima.” 2 To “ke zolaka moyo na yandi.” 3 Na kisina, “ta baka mambote.” 19:11 1 Na kisina, “kele kuluta na zulu ya.” 2 To “mbi.” 19:12 1 To “mwana-ntambu yina kele ti mika mingi na nkingu.”
13
j 1Sa 3:12, 13 k 1Sa 24:16-18 1Sa 26:21
l Bin 4:13 m Kul 8:14, 16 Ebr 12:7, 11
20
Kansi kundimama na yandi kele bonso malulu na zulu ya matiti. Mwana ya zoba ke natilaka tata na yandi mpasi, a Mpi nkento yina kele makelele mingi1 kele bonso ludi yina ke nokisaka masa ntangu yonso. b Nzo mpi kimvwama kele dikabu yina ke katukaka na batata, Kansi nkento ya mayele ke katukaka na Yehowa. c Bumolo ke nataka mpongi ya ngolo, Mpi muntu1 yina ke zolaka ve kisalu ta fwa na nzala. d Muntu yina ke zitisaka nsiku ke taninaka luzingu1 na yandi; e Muntu yina ke tulaka ve dikebi na banzila na yandi ta fwa. f Muntu yina ke monisila muntu ya kukonda mfunu ntima ya mbote ke defisa Yehowa, g Mpi Nzambi ta futa yandi1 sambu na mambu yina yandi ke sala. h Pesa mwana na nge ndola ntangu kivuvu kele, i Mpi kukuma ve na kisina ya1 lufwa na yandi. j Muntu yina ke waka makasi nswalu ta baka ndola; Kana nge meka kugulusa yandi, yo ta lomba nde nge salaka yo mbala na mbala. k Wa ndongisila mpi ndima ndola, l Sambu nge kuma mayele na bilumbu ke kwisa. m
19:13 1 To “yina ke basisaka kuswana.” 19:15, 16 1 To “moyo.” 19:17 1 To “ta pesa yandi lufutu.” 19:18 1 To “Mpi kuzola ve.” Na kisina, “kutedimisa ve moyo na nge sambu na.”
1083 21 Balukanu ke vandaka mingi na ntima ya muntu, Kansi kima ta nunga kele ndongisila1 ya Yehowa. a 22 Kima ya kitoko yina muntu kele na yo kele zola na yandi ya kwikama; b Mpi kuvanda nsukami kele mbote kuluta kuvanda muntu ya luvunu. 23 Boma ya Yehowa ke nataka na luzingu; c Muntu yina kele na yo ta lala mpongi ya kitoko, kima mosi ve ya mbi ta bwila yandi. d 24 Molo me tula diboko na bolo ya nkinsi, Kansi yandi ke sala nkutu ve kikesa ya kunata yo na munoko na yandi. e 25 Bula muntu yina ke sekaka bantu, f sambu muntu ya kukonda mayele kukuma mayele, g Mpi nganina muntu yina kele ti mayele ya kubakisa mambu, sambu yandi kuma ti nzayilu mingi. h 26 Muntu yina ke niokula tata na yandi mpi ke kula mama na yandi Kele mwana yina ke pesaka nsoni kibeni. i 27 Mwana na mono, kana nge yambula kuwa malongi, Nge ta yambula bangogo yina kele ti nzayilu. 28 Mbangi ya kukonda mfunu ke sekaka lunungu, j Mpi munoko ya bantu ya mbi ke minaka mambu ya mbi. k 29 Bo me bumbaka lusambisu sambu na bantu yina ke sekaka bantu, l Mpi bo me bumbaka bafimbu sambu na mukongo ya bazoba. m 19:21 1 To “lukanu.”
KAPU 19 a Kuy 11:6, 7 Kuy 50:19, 20 Bin 21:30 Dan 4:35 Bis 5:38, 39
b Mik 6:8 c Bin 14:27
20 2
Mal 3:16
d Bin 12:21 e Bin 6:9-11 Bin 15:19 Bin 24:30, 31 Bin 26:14, 15
3
f Kul 25:2 g Bin 15:5 h Bin 9:9 Bin 21:11
i Kub 20:12
4
Lev 20:9 Bin 20:20 Bin 30:17
j 1Bn 21:9, 10 k Bin 4:16, 17 l Bin 9:12 m Bin 10:13
5
Bin 26:3
Ndonga ya 2 KAPU 20
6
a Kuy 9:20, 21 Bin 23:29-35
b Yez 28:7 c 1Bk 6:10
7
Bag 5:21 Efe 5:18
d Bin 19:12 Lon 10:4
e 1Bn 2:22-24 f Bin 14:29 2Tm 2:23
g Bin 18:6 Lon 7:9
h Bin 6:10, 11 2Te 3:10
i Yob 1:1 Luk 1:5, 6
j Nk 37:25, 26 k 1Bn 7:7 l 1Bn 3:28 Nk 72:1, 4 Bin 16:12
8
BINGANA 19:21–20:8
Vinu ke sekaka bantu, a mpila ya kuyala malafu yina ke lawusaka ke vandaka ve; b Muntu yina yo ke vidisaka nzila kele mayele ve. c Boma ya ngolo yina ntotila ke pesaka kele bonso kungana ya ntambu;1d Muntu yina ke pesa yandi makasi ke tula luzingu na yandi na kigonsa. e Yo kele lukumu sambu na muntu kana yandi ke buya kuswana, f Kansi konso zoba ta kudikotisa na yo. g Molo ke bundulaka ve ntoto na nsungi ya madidi, Yo yina yandi ta lombaka bima na nsungi ya kukatula bima na bilanga ntangu yandi ta vanda na kima ve.1h Bangindu1 ya ntima ya muntu kele bonso bamasa ya mudindu, Kansi muntu ya luswasukusu ke basisaka yo. Bantu mingi ke tubilaka zola na bo ya kwikama, Kansi nani lenda mona muntu ya kwikama? Muntu ya lunungu ke tambulaka na kwikama na yandi. i Kiese na bana na yandi1 yina ke kwisa na nima na yandi. j Kana ntotila me vanda na kiti ya kimfumu sambu na kusambisa, k Yandi ke katulaka mambu yonso ya mbi na meso na yandi. l
20:2 1 To “mwana-ntambu yina kele ti mika mingi na nkingu.” 20:4 1 To mbala ya nkaka, “Bo ta sosa na nsungi ya kukatula bima na bilanga kansi bo ta mona kima ve.” 20:5 1 To “Mabanza.” Na kisina, “Ndongisila.” 20:7 1 Na kisina, “bana na yandi ya babakala.”
BINGANA 20:9-26 9 Nani lenda tuba nde: “Mono me kumisa ntima na mono bunkete; a Mono kele bunkete, mono me konda disumu”? b 10 Bakilo ya luvunu mpi bitesilu ya luvunu1 —Yonso zole kele bima ya nzanzi na meso ya Yehowa. c 11 Ata mwana1 ke zabanaka na mambu ya yandi ke salaka, Kana bikalulu na yandi kele ya bunkete mpi ya mbote. d 12 Makutu ya ke waka mpi meso ya ke monaka —Yehowa muntu salaka yonso zole. e 13 Kuzola ve mpongi, kana ve nge ta kuma nsukami. f Kangula meso, ebuna nge ta vanda ti mampa mingi. g 14 Muntu yina ke sumba ke tuba nde, “Yo kele ve mbote, yo kele ve mbote!” Na nima yandi ke kwenda mpi ke kudikumisa. h 15 Wolo kele, matadi ya korayi1 kele mpi mingi, Kansi bikobo ya nzayilu kele kima ya ntalu. i 16 Baka lele ya muntu kana yandi me ndima kufutila munzenza mfuka; j Simba kima yina yandi me simbisa sambu na mfuka kana yandi salaka yo sambu na nkento ya munzenza. k 17 Dimpa ya bo me baka na nzila ya luvunu ke vandaka ntomo sambu na muntu, Kansi na nima munoko na yandi ta fuluka ti matadi ya fioti-fioti. l 20:10 1 To “Matadi zole ya kutesila ya kuswaswana mpi bima zole ya kutesila ya kuswaswana.” 20:11 1 To “mwanabakala.” 20:15 1 Tala Bantendula ya Bangogo.
1084 KAPU 20 a Yob 14:4 b Nk 51:5 Lon 7:20 Yak 3:2
c Bin 11:1 Amo 8:5 Mik 6:11
d Bin 22:15 e Kub 4:11 f Bin 10:4 g Bin 12:11 h Lev 19:13 Bin 21:6
i Bin 3:13-15 j Bin 11:15 k Bin 27:13 l Bin 6:30, 31
Ndonga ya 2 a Bin 15:22 b Bin 11:14 Bin 24:6 Luk 14:31, 32
c Lev 19:16 Bin 11:13 Bin 25:9, 23
d Kub 20:12 Lev 20:9 Bin 19:26
e Bin 28:8, 20 1Tm 6:9, 10
f Kul 32:35 Bin 24:29 Mat 5:38, 39 Bar 12:17, 19 1Te 5:15
g Nk 37:34 h Nk 34:7 1Pi 4:19
i Nk 37:23
18 Kana kusolula1 kele, mambu ya muntu ke zola kusala ta nunga,2a Mpi nwana bitumba na nge na nsadisa ya lutwadisu ya mayele. b 19 Muntu ya ke kusilaka bantu makambu ke tambula-tambulaka sambu na kubasisa mambu ya kinsweki; c Kuvukana ve ti muntu yina ke zolaka kutonga.1 20 Muntu yina ke singa tata na yandi ti mama na yandi, Mwinda na yandi ta fwa ntangu mpimpa ta kwisa. d 21 Dikabu yina muntu bakaka ntete na lukasi Ta vanda ve lusakumunu na nsuka. e 22 Kutuba ve nde: “Mono ta vutula mbi!” f Tula kivuvu na Yehowa, g ebuna yandi ta gulusa nge. h 23 Bakilo ya luvunu1 kele kima ya nzanzi na meso ya Yehowa, Mpi bakilo ya muyibi kele mbote ve. 24 Yehowa muntu ke twadisaka bitambi ya muntu; i Inki mutindu muntu lenda bakisa nzila na yandi mosi?1 25 Yo kele mutambu sambu na muntu kana yandi tuba nswalu-nswalu na ndinga ya ngolo nde, “Santu!” j Ebuna kaka na nima yandi yindula mambu yina yandi silaka. k 26 Ntotila ya mayele ke katulaka bantu ya mbi, l
Yer 10:23
j Lev 27:9 k Kut 30:2 Lon 5:4, 6 Mat 5:33
l Nk 101:8
20:18 1 To “bandongisila.” 2 To “ta kuma ngolo.” 20:19 1 To “ti muntu yina ke pukumunaka na bikobo na yandi.” 20:23 1 To “Bima zole ya kutesila ya kuswaswana.” 20:24 1 To “nzila ya kukwenda?”
1085
27
28
29
30
Mpi yandi ke lutisaka dikulu ya kima ya bo ke katudilaka bampusu na bambuma na zulu na bo. a Mpema ya muntu kele mwinda ya Yehowa, Yo ke sosa-sosaka kibeni na kati na yandi. Zola ya kwikama mpi kwikama ke kebaka ntotila; b Yandi ke taninaka kiti na yandi ya kimfumu na nsadisa ya zola ya kwikama. c Nkembo ya baleke kele ngolo na bo, d Mpi lukumu ya minunu kele nsuki na bo ya mpembe. e Matutu ti bamputa ke katulaka1 mambu ya mbi, f Mpi bafimbu ke kumisaka muntu bunkete na kati kibeni. Ntima ya ntotila kele bonso bamasa na diboko ya Yehowa. g Yandi ke twadisaka yo konso ndambu yina yandi me zola. h Banzila yonso ya muntu ke monanaka mbote na meso na yandi, i Kansi Yehowa ke talaka bantima.1j Kusala mambu ya mbote mpi ya lunungu Ke pesaka Yehowa kiese mingi kuluta kimenga. k Meso ya lulendo mpi ntima ya kudisonga —Mwinda yina ke twadisaka bantu ya mbi kele disumu. l Balukanu ya muntu yina ke salaka ngolo ke nataka kibeni na kununga,1m
21 2
3
4
5
20:30 1 To “ke yobisaka.” 21:2 1 To “bikuma ya ke pusaka na kusala mambu.” 21:5 1 To “na mambu ya mbote.”
BINGANA 20:27–21:13 KAPU 20 a Yez 28:27 b Nk 61:6, 7 c Nk 21:7
6
d Lon 11:9 e Lev 19:32 Bin 16:31
f Nk 119:71
7
KAPU 21 g Kub 14:4 Esd 7:27
8
h Neh 2:7, 8 Yez 44:28 Kus 17:17
i Nk 36:1, 2 Bin 16:2
9
j 1Sa 16:6, 7 Bin 24:12 Yer 17:10
k 1Sa 15:22, 23 Oze 6:6 Mik 6:7, 8 Mat 12:7
10
l Nk 10:4 m Bin 13:4
Ndonga ya 2 a Bin 14:29
11
b Bin 1:19 Bin 20:21
c Nk 7:14-16 d Nk 37:37 Bin 16:17 1Pi 1:22
12
e Bin 17:1 Bin 21:19 Bin 25:24 Bin 27:15
f Kuy 6:5 Nk 36:1, 4
13
Kansi bantu yonso yina ke salaka mambu ntinu-ntinu ta suka kibeni na kinsukami. a Kubaka bimvwama na nzila ya ludimi yina ke kusaka Kele bonso lubungi yina ke walukaka, mutambu ya ke fwaka bantu.1b Mubulu ya bantu ya mbi ta nata bo, c Sambu bo ke buya kusala mambu ti lunungu. Nzila ya muntu yina me sala mbi kele nioka-nioka, Kansi mambu ya muntu ya bunkete kele ya kusungama. d Kuzinga na kinkonko ya ludi kele mbote Kuluta kuzinga nzo mosi ti nkento yina kele makelele mingi.1e Muntu ya mbi1 ke vandaka ti nzala ya ngolo ya mambu ya mbi; f Yandi ke monisilaka ve nkweno na yandi ntima ya mbote. g Kana bo me pesa muntu ya ke sekaka bantu ndola, muntu ya kukonda mayele ke kumaka mayele mingi, Mpi kana muntu ya mayele kubaka mayele ya kubakisa mambu mbote-mbote, yandi ke bakaka nzayilu.1h Muntu ya Lunungu ke talaka nzo ya muntu ya mbi; Yandi ke bwisaka bantu ya mbi sambu na mpasi na bo. i Muntu yina ke kangaka dikutu na yandi ntangu
g 1Sa 25:10, 11 h Bin 9:9 Bin 19:25
i Kuy 19:29 Nk 37:10, 20 2Pi 2:4 2Pi 3:5, 6
21:6 1To mbala ya nkaka, “sambu na bantu yina ke sosaka lufwa.” 21:9 1To “yina ke basisaka kuswana.” 21:10 1To “Moyo ya muntu ya mbi.” 21:11 1To “yandi ke zabaka mambu ya yandi fwete sala.”
BINGANA 21:14-30
14
15
16
17
18
19
20
21
muntu ya kukonda mfunu ke dila Yandi mosi ta binga mpi bo ta ndima yandi ve. a Dikabu ya kinsweki ke lembikaka makasi, b Mpi avoka ya kubumbana1 ke lembikaka nganzi ya ngolo. Yo ke vandaka kiese sambu na muntu ya lunungu na kusala mambu ti lunungu, c Kansi yo kele kima ya mbi kibeni sambu na bantu yina ke salaka mambu ya mbi. Muntu yina ke yambula nzila ya mayele ya kubakisa mambu mbote-mbote Ta pema kisika mosi ti bantu yina me konda ngolo na lufwa. d Muntu yina ke zolaka kusakana1 ta kuma nsukami; e Muntu yina ke zolaka vinu mpi mafuta ta kuma ve mvwama. Muntu ya mbi kele nkudulu sambu na muntu ya lunungu, Mpi bo ta baka muyekudi na kisika ya bantu ya mbote. f Kuzinga na ntoto-makanga kele mbote Kuluta kuzinga ti nkento yina kele makelele mingi1 mpi yina ke waka makasi nswalu. g Kimvwama ya ntalu mpi mafuta ke vandaka na nzo ya muntu ya mayele, h Kansi zoba ta yonika1 bima yina yandi kele na yo. i Muntu yina ke landaka lunungu mpi zola ya kwikama
21:14 1 Na kisina, “avoka na ntulu.” 21:17 1 To “biese.” 21:19 1 To “yina ke basisaka kuswana.” 21:20 1 Na kisina, “ta mina.”
1086 KAPU 21 a Kul 15:9 Bin 28:27 Yak 5:4
22
b Bin 18:16 c Nk 106:3 d Yak 1:15
23
2Pi 2:21
e Lon 7:4 Luk 15:13, 14
f Est 7:10
24
g Bin 17:1 Bin 21:9 Bin 25:24 Bin 27:15
h Bin 15:6 Lon 5:19
i Luk 15:13, 14
25
Ndonga ya 2 a Bin 15:9 Bin 22:4 Mat 5:6 Bar 2:6, 7
26
b Lon 7:19 2Bk 10:4
c Nk 141:3 Bin 10:19 Lon 10:20
27
d Kut 14:44 Est 6:4
e Bin 6:6-11 Bin 13:4 Bin 19:24
28
f Nk 37:25, 26 Nk 112:9 Luk 6:30
29
g 1Sa 15:22, 23 Bin 15:8 Yez 1:11
h Kul 19:18, 19 Bin 19:5
i Bin 28:14 Bin 29:1
j Bin 11:5 k Kut 23:7, 8 Bin 19:21 Bis 5:38, 39
30
Ta mona luzingu, lunungu, mpi nkembo. a Muntu ya mayele lenda mata mpi kukota na1 mbanza ya bantu ya ngolo Mpi kulembisa ngolo yina bo ke tudilaka ntima. b Muntu yina ke kebaka munoko na yandi mpi ludimi na yandi Ke kudikotisaka ve1 na mavwanga. c Muntu ya lulendo, yina ke kudisongaka mpi yina ke kudisikisaka kele zina ya nge ke bingaka Muntu yina ke salaka mambu ti lulendo, kukonda kuyindula. d Kima yina molo ke vandaka ti nzala ya ngolo sambu na yo ta fwa yandi, Sambu maboko na yandi ke buyaka kusala kisalu. e Kilumbu ya mvimba yandi ke vandaka na nzala ya ngolo ti lukasi, Kansi muntu ya lunungu ke pesaka, yandi ke yiminaka bantu kima mosi ve. f Kimenga ya muntu ya mbi kele nzanzi. g Yo kele nzanzi kibeni ntangu yandi ke pesa yo ti ngindu ya mbi!1 Mbangi ya luvunu ta fwa, h Kansi muntu yina ke waka ta nunga na kuta kimbangi.1 Muntu ya mbi ke monisa na luse na yandi nde yandi me konda nsoni, i Kansi nzila ya muntu ya mbote ke vandaka ngolo. j Kele ve ti mayele, luswasukusu, to ndongisila na kimbeni ti Yehowa. k
21:22 1 To “kununga.” 21:23 1 To “Ke taninaka moyo na yandi.” 21:27 1 To “kumosi ti bikalulu ya nsoni!” 21:28 1 Na kisina, “ta tuba kimakulu.”
1087 31 Bo ke yidikaka mpunda sambu na kilumbu ya bitumba, a Kansi luguluku ke katukaka na Yehowa. b Zina ya mbote1 kele mbote kuluta kimvwama mingi; c Kuvanda ti luzitu2 kele mbote kuluta arza mpi wolo. 2 Mvwama mpi nsukami kele ti diambu yai na kimvuka:1 Yehowa muntu salaka bo. d 3 Muntu ya mayele ke monaka kigonsa mpi ke bumbanaka, Kansi bantu yina me konda mayele ke kwendaka kaka na ntwala mpi bo ke kutanaka ti bampasi.1 4 Kudikulumusa mpi boma ya Yehowa ke pesaka Bimvwama, nkembo, mpi luzingu. e 5 Bansende mpi mitambu kele na nzila ya muntu ya nioka-nioka, Kansi muntu yina ke bakaka luzingu1 na yandi na mfunu ke vandaka ntama ti yo. f 6 Longa mwana-bakala1 na nzila yina yandi fwete kwenda; g Ata ntangu yandi ta kuma mbuta, yandi ta yambula yo ve. h 7 Mvwama ke yalaka bansukami, Mpi muntu yina me defa kele mpika ya muntu yina defisaka yandi. i 8 Muntu yina ke kuna kukonda lunungu ta katula mpasi, j Mpi fimbu ya makasi na yandi ta suka. k
22
22:1 1 To “Lukumu ya mbote.” Na kisina, “Zina.” 2 Na kisina, “Kundimama.” 22:2 1 Na kisina, “me kutana.” 22:3 1 To “ke bakaka ndola.” 22:5 1 To “moyo.” 22:6, 15 1 To “mwana; leke.”
BINGANA 21:31–22:18 KAPU 21 a Nk 20:7 Nk 33:17 Yez 31:1
b 2Bs 20:15, 17 Nk 68:20 Kus 7:10
KAPU 22 c Lon 7:1 d Bis 17:26 e Nk 34:9 Bin 18:12
f Bin 4:14, 15 g Kuy 18:19 Kul 6:6, 7 Efe 6:4
h 2Tm 3:14, 15 i 2Bn 4:1 Mat 18:25
j Bag 6:7, 8 k Nk 125:3
Ndonga ya 2 a Kul 15:7, 8 Bin 11:25 Ebr 6:10
b Nk 45:2 Bin 16:13 Mat 5:8
c Bis 13:8-10 d Bin 26:13-15 e Bin 5:3 Lon 7:26
f Kuy 8:21 g Bin 13:24 Bin 19:18
h Nk 12:5 Bin 14:31
i Bin 13:20 j Bin 15:14 k Bin 2:10 Bin 24:14
9 Muntu ya ke kabaka1 ta baka lusakumunu, Sambu yandi ke kabulaka madia na yandi ti nsukami. a 10 Kula muntu yina ke sekaka bantu, Ebuna kuswana ta mana; Bantembe1 mpi mafingu ta mana. 11 Muntu yina ke zolaka ntima ya mpembe mpi yina ke tubaka ti mawete Ntotila ta vanda nduku na yandi. b 12 Meso ya Yehowa ke taninaka nzayilu, Kansi yandi ke bwisaka bangogo ya muyekudi. c 13 Molo ke tuba nde: “Ntambu kele na nganda! Yo ta fwa mono na kati-kati ya bala-bala ya nene!” d 14 Munoko ya nkento ya ntu-ngolo1 kele dibulu ya mudindu. e Muntu yina Yehowa me bedisa ta bwa muna. 15 Buzoba kele ya kukangama na ntima ya mwana-bakala,1f Kansi fimbu ya ndola ta katula yo ntama ti yandi. g 16 Muntu yina ke kusa nsukami sambu na kukumisa kimvwama na yandi mingi, h Mpi muntu yina ke pesa mvwama makabu, Bo ta kuma bansukami. 17 Tula dikutu mpi wa mambu yina bantu ya mayele ke tuba, i Sambu na kutula ntima na nge na nzayilu na mono, j 18 Sambu yo kele mbote na kutanina yo na ntima na nge, k 22:9 1 Na kisina, “Muntu yina kele na disu ya mbote.” 22:10 1 To “Mambu ya kusamba.” 22:14 1 Na kisina, “ya munzenza.” Tala Bin 2:16.
BINGANA 22:19–23:8
19
20
21
22
23
24
25
26
27 28
Sambu mambu yina yonso kuvanda na munoko na nge ntangu yonso. a Sambu nge tudila Yehowa ntima, Mono ke pesa nge nzayilu bubu. Keti mono me sonikilaka nge ve Sambu na kupesa nge bandongisila mpi nzayilu, Sambu na kulonga nge bangogo ya kieleka mpi yina bo lenda tudila ntima, Sambu nge vutuka ti nsangu ya sikisiki na muntu yina tindaka nge? Kuyiba ve nsukami sambu yandi kele nsukami, b Mpi kubedisa ve muntu ya kukonda mfunu na kielo ya mbanza, c Sambu Yehowa yandi mosi ta samba diambu na bo d Mpi yandi ta fwa1 bantu yina ke kusaka bo. Kuvanda ve na kinduku ti muntu yina ke waka makasi nswalu Mpi kuvukana ve ti muntu yina ke waka nganzi mpamba-mpamba, Sambu nge longuka ve ata fioti banzila na yandi Mpi nge kudikotisa ve1 na mutambu. e Kuvanda ve na kati ya bantu yina ke pesanaka mbote ya maboko sambu na kuwakana, Yina ke ndimaka kufutila bantu bamfuka. f Kana nge kele ve ti kima ya kufuta, Bo ta botula mbeto na nge! Kuvutula ve nima kidimbu ya ndilu ya ntama
22:23 1 To “ta yiba moyo ya.” 22:25 1 To “nge kotisa ve moyo na nge.”
1088 KAPU 22 a Bin 15:7
29
b Bin 23:10
c Kub 23:6
23
Amo 5:12
2 d 1Sa 24:12 Nk 12:5
3
e Bin 13:20
f Bin 6:1-3
4
5
Ndonga ya 2 a Kul 19:14 Bin 23:10 Oze 5:10
b 1Sa 16:18, 19
6
7
1Bn 7:13, 14
KAPU 23 c Bin 28:20 Yoa 6:27 1Tm 6:9, 10
d 1Yn 2:16, 17
e Bin 27:24
Yina ba-nkaka na nge tulaka. a Keti nge me mona muntu yina me zaba kisalu na yandi mbote? Yandi ta telama na ntwala ya bantotila; b Yandi ta telama ve na ntwala ya bantu ya mpamba. Kana nge me vanda sambu na kudia kisika mosi ti ntotila, Tadila mbote-mbote bima yina kele na ntwala na nge; Tula mbele na mungungu na nge1 Kana nge kele na nzala ya ngolo ya kudia.2 Kuwa ve nzala ya ngolo ya madia na yandi ya kitoko, Sambu yo kele madia yina ke kusaka. Kudilembisa ve sambu na kubaka kimvwama. c Yambula mpi monisa mayele ya kubakisa mambu.1 Kana nge losa meso kuna, yo kele ve pana, d Sambu yo ta tandula kibeni mapapu bonso ngo-zulu mpi ta pumbuka na zulu. e Kudia ve madia ya muntu yina ke kabaka ve;1 Kuwa ve nzala ya ngolo ya madia na yandi ya kitoko, Sambu yandi kele bonso muntu yina ke tangaka mambu yina salamaka.1 Yandi ke tubila nge nde, “dia mpi nwa,” kansi yandi ke tuba ve kieleka.2 Nge ta luka bima yina nge me dia
8
23:2 1 To “Kudiyala.” 2 To “nge kele ti moyo yina kele ti nzala mingi.” 23:4 1 To mbala ya nkaka, “Yambula mayele na nge ya kubakisa mambu.” 23:6 1 To “ya muntu yina kele ti disu ya mbi.” 23:7 1 To “muntu yina ke kanaka na moyo na yandi.” 2 Na kisina, “kansi ntima na yandi kele ve ti nge.”
1089
9
10
11
12
13
14 15 16
17
18
Mpi nge ta vanda me bebisa mambu ya nge tubaka sambu na kusikisa yandi. Kutuba ve na makutu ya zoba, a Sambu yandi ta vweza mayele ya bangogo na nge. b Kuvutula ve nima kidimbu ya ndilu ya ntama c Mpi kubaka ve malembe-malembe kilanga ya bana ya me konda batata. Sambu Muntu yina ke nwaninaka1 bo kele ngolo; Yandi ta baka diambu na bo sambu na kunwanisa nge. d Tula ntima na nge na malongi Mpi tula dikutu na nge na bangogo yina kele ti nzayilu. Kubuya ve kupesa mwana-bakala1e ndola. Kana nge bula yandi fimbu, yandi ta fwa ve. Nge fwete bula yandi fimbu, Sambu na kugulusa yandi1 na Maziamu.2 Mwana na mono, kana ntima na nge kukuma mayele, Ntima na mono ta wa kiese. f Mono ta vanda na kiese na kati na mono kibeni1 Ntangu munoko na nge ta tuba mambu ya mbote. Bika ntima na nge kulula ve bansumuki, g Kansi vanda na boma ya Yehowa kilumbu ya mvimba, h Ebuna nge ta vanda ti makwisa ya mbote i Mpi kivuvu na nge ta fwa ve.
23:11 1 To “Muntu yina ke sumbululaka.” 23:13 1 To “mwana; leke.” 23:14 1 To “moyo na yandi.” 2 To “Sheole,” disongidila, maziamu ya bantu yonso. Tala Bantendula ya Bangogo. 23:16 1 Na kisina, “Bapiku na mono ta vanda na kiese.”
BINGANA 23:9-28 KAPU 23 a Bin 9:7 Bin 26:4
b Mat 7:6 c Kul 19:14 Bin 22:28
d Kub 22:22, 23 Nk 10:14
e Bin 13:24 Bin 19:18 Efe 6:4
f Bin 27:11 3Yn 4
g Nk 37:1 h Nk 111:10 2Bk 7:1
i Nk 37:37 Bin 24:14
Ndonga ya 2 a Bin 20:1 Yez 5:11 Bar 13:13 1Pi 4:3
b Bin 28:7 1Bk 10:31
c Kul 21:20, 21 Bin 21:17
d Kub 20:12 Kub 21:17 Mat 15:5, 6 Efe 6:1
e Fil 3:7, 8 f Bin 4:5 Bin 16:16
g Nk 107:43 h Bin 22:14 i Bin 7:10, 12 Lon 7:26
19 Mwana na mono, wa mpi kuma mayele, Mpi nata ntima na nge na nzila ya mbote. 20 Kuvanda ve na kati ya bantu yina ke nwaka vinu mingi kibeni, a Mpi na kati ya bantu yina ke diaka misuni ti lukasi, b 21 Sambu muntu yina ke lawukaka malafu mpi muntu yina ke diaka mbiki ta kuma bansukami, c Mpi mpongi ta sala nde muntu kulwata bilele ya kupasuka. 22 Wila tata na nge yina butaka nge, Mpi kuvweza ve mama na nge kaka sambu yandi me nuna. d 23 Sumba1 kieleka mpi kuteka yo ve ata fioti, e Mpi sumba mayele, malongi, mpi mayele ya kubakisa mambu. f 24 Tata ya muntu ya lunungu ta vanda kibeni na kiese; Muntu yina me buta mwana ya mayele ta yangalala sambu na yandi. 25 Tata na nge ti mama na nge ta wa kiese, Mpi nkento yina butaka nge ta yangalala. 26 Mwana na mono, pesa mono ntima na nge, Mpi bika meso na nge kuwa kiese na banzila na mono. g 27 Sambu nkento ya ndumba kele dibulu ya mudindu, Mpi nkento ya mansoni1 kele dibulu ya masa yina kele nkaka. h 28 Yandi ke bumbanaka sambu na kuvingila bonso muyibi; i 23:23 1 To “Baka.” 23:27 1 Na kisina, “ya munzenza.” Tala Bin 2:16.
BINGANA 23:29–24:12
29
30
31
32
33
34
35
Yandi ke kumisaka mingi ntalu ya babakala yina me konda kwikama. Banani kele na mawa? Banani ke kudiyangisa? Banani ke swana? Banani ke bokuta? Banani kele ti bamputa kukonda kikuma? Banani me kuma meso mbwaki?1 Bantu yina ke lutisaka ntangu mingi na kunwa vinu; a Bantu yina ke sosaka1 vinu ya bo me vukisa. Kutala ve mbwaki ya vinu Ntangu yo ke sema na dikopa mpi ke kulumuka kukonda mpasi, Sambu na nsuka, yo ke tatikaka bonso nioka, Mpi yo ke basisaka ndikila bonso kiwuta. Meso na nge ta mona mambu ya kuyituka, Mpi ntima na nge ta tuba mambu yina me fwana ve. b Mpi nge ta vanda bonso muntu yina me lala na kati-kati ya nzadi-mungwa, Bonso muntu yina me lala na nsongi ya dikunzi ya bo ke kangisaka lele ya maswa. Nge ta tuba nde: “Bo bulaka mono, kansi mono waka ve.1 Bo tutaka mono, kansi mono zabaka ve. Inki ntangu mono ta telama? c Mono ta vanda na nzala ya kunwa diaka.”2 Kulula ve bantu ya mbi, Mpi kuwa ve nzala ya ngolo ya kuvanda kumosi ti bo, d
24
23:29 1 To “meso mudidi.” 23:30 1 To “yina ke vukanaka sambu na kumeka.” 23:35 1 To “mono waka mpasi ve.” 2 To “mono ta sosa yo diaka.”
1090 KAPU 23 a Bin 20:1 Efe 5:18
b Oze 4:11
c Kuy 19:33
KAPU 24 d Nk 26:5 Bin 1:10
Ndonga ya 2 a Bin 9:1 Bin 14:1
b 1Bn 10:23 Bin 15:6
c Bin 8:14 Bin 21:22
d Bin 20:18 Luk 14:31, 32
e Bin 11:14 Bin 13:10 Bin 15:22 Bis 15:5, 6
f Bin 14:6 1Bk 2:14
g Bin 6:12-14
h Bin 22:10
i Nk 82:4
2 Sambu ntima na bo ke yindululaka mambu ya nku, Mpi munoko na bo ke tuba mambu ya mavwanga. 3 Mayele ke tungaka nzo,1a Mpi bo ke kumisaka yo ngolo na luswasukusu. 4 Na nzayilu, basuku na yo ke fulukaka Ti bimvwama ya ntalu mpi ya kitoko ya mitindu yonso. b 5 Muntu ya mayele ke vandaka muntu ya ngolo, c Mpi muntu ke kumisaka ngolo na yandi mingi na nzayilu. 6 Nge ta nwana bitumba na nge na nsadisa ya lutwadisu ya mayele, d Mpi na nzila ya bandongisi mingi mambu ke nungaka.1e 7 Zoba lenda baka ve mayele ya kieleka; f Yandi kele ve na kima ya kutuba na kielo ya mbanza. 8 Konso muntu yina ke kanaka mambu ya mbi Bo ta binga yandi mfumu ya bangindu ya mbi. g 9 Balukanu ya buzoba1 kele masumu, Mpi bantu ke mengaka muntu ya ke sekaka bantu. h 10 Kana nge lemba nitu na kilumbu ya mpasi,1 Ngolo na nge ta vanda fioti. 11 Gulusa bantu yina bo ke nata na lufwa, Mpi simba bantu yina ke kwenda na lufwa na lunziungu. i 12 Kana nge tuba nde, “Kansi beto zabaka ve diambu yai,” 24:3 1 To “bantu ya nzo.” 24:6 1 To “luguluku ke vandaka.” 24:9 1 To “Balukanu ya zoba.” 24:10 1 To “na bantangu ya mavwanga.”
1091
13
14
15
16
17
18
19 20
Keti Muntu yina ke talaka bantima1 ke bakisa yo ve? a Ee, Muntu yina ke kengilaka nge2 ta zaba Mpi yandi ta futa konso muntu na kutadila kisalu na yandi. b Mwana na mono, dia bwiki sambu yo kele mbote; Bwiki ya me katuka na nzo ya bwiki ke vandaka ntomo na ludimi. Mutindu mosi, zaba nde mayele kele mbote sambu na nge.1c Kana nge mona yo, nge ta vanda ti makwisa ya mbote Mpi kivuvu na nge ta fwa ve. d Kubumbana ve pene-pene ya nzo ya muntu ya lunungu sambu na kusala yandi mbi; Kubebisa ve kisika na yandi ya kupema. Sambu muntu ya lunungu lenda bwa mbala nsambwadi, mpi yandi ta telama diaka, e Kansi bantu ya mbi ta bula sakuba sambu na mpasi. f Kana mbeni na nge kubwa, kuyangalala ve, Mpi kana yandi bula sakuba, kubika ve ntima na nge kuvanda na kiese; g Kana ve, Yehowa ta mona yo mpi ta wa ve kiese, Mpi yandi ta katula makasi na yandi na muntu yina.1h Kuwa ve makasi1 sambu na bantu ya mbi; Kulula ve bantu ya mbi, Sambu makwisa kele ve sambu na konso muntu ya mbi; i
24:12 1 To “bikuma ya ke pusaka bantu na kusala mambu.” 2 To “moyo na nge.” 24:14 1 To “kele ntomo sambu na moyo na nge.” 24:18 1 Disongidila, mbeni yina. 24:19 1 To “Kuwa ve makasi mingi.”
BINGANA 24:13-29 KAPU 24 a Bin 5:21 Bin 17:3 Bin 21:2
21
b Nk 62:12 Mat 16:27 Bar 2:5, 6
22
c Nk 19:9, 10 Nk 119:103
d Bin 23:18 e Nk 34:19
23
2Bk 1:10
f 1Sa 26:9, 10 Est 7:10
g Yob 31:29
24
Bin 17:5 Bin 25:21, 22
h Eze 26:2, 3 Zek 1:15
i Nk 73:18, 27
25
Bin 10:7
Ndonga ya 2 a Bin 13:9 b 1Sa 24:6, 7
26
1Pi 2:17
c 2Sa 15:12 d Kut 16:2, 31
27
e Bin 20:2 f Lev 19:15
28
Kul 1:16, 17 Kul 16:19 2Bs 19:7 1Tm 5:21
g Bin 17:15 h Lev 19:17 1Tm 5:20
i Bin 28:23 j Bin 27:5 k Kub 20:16 l Efe 4:25
29
Mwinda ya bantu ya mbi ta fwa. a Mwana na mono, wa Yehowa mpi ntotila boma. b Mpi kuvukana ve ti bankolami,1c Sambu mpasi na bo ta kwisa na kintulumukina. d Nani me zaba mpasi yina bo zole1 ta natila bantu yina? e Bangogo yai mpi kele ya bantu ya mayele: Kupona-pona na ntangu ya kusambisa kele mbote ve. f Muntu yina ke songa muntu ya mbi nde, “Nge kele muntu ya lunungu,” g Bantu ta singa yandi mpi makanda ta tungulula yandi. Kansi mambu ta kwendila mbote sambu na bantu yina ke nganina yandi; h Balusakumunu ya bima ya mbote ta kwisila bo. i Bantu ta pesa beze na bikobo ya muntu yina ke pesaka mvutu na masonga.1j Yidika kisalu na nge na nganda, mpi yidika bima yonso na kilanga; Na nima tunga nzo1 na nge. Kuta ve kimbangi kukonda kikuma sambu na kubedisa nkweno na nge. k Kusadila ve munoko na nge sambu na kukusa bantu ya nkaka. l Kutuba ve nde: “Mono ta sala yandi kaka mutindu yandi me sala mono;
24:21 1 To “bantu yina ke zola nsoba.” 24:22 1Disongidila, Yehowa ti ntotila. 24:26 1To mbala ya nkaka, “Kupesa mvutu na pwelele yonso kele bonso kupesa beze.” 24:27 1To “bantu ya nzo.”
BINGANA 24:30–25:13 Mono ta vutudila yandi mambu yina yandi salaka.”1a 30 Mono lutaka pene-pene ya kilanga ya molo, b Pene-pene ya kilanga ya vinu ya muntu yina me konda mabanza ya mbote.1 31 Mono monaka yo me fuluka ti matiti ya mbi; Ntoto vandaka ya kufuluka ti banti ya bansende, Mpi kibaka na yo ya matadi vandaka ya kubwa. c 32 Mono talaka yo mpi tulaka yo na ntima; Mono monaka yo mpi mono bakaka dilongi yai: 33 Mwa mpongi fioti, kulala mwa fioti, Kukanga maboko mwa fioti sambu na kupema, 34 Ebuna kinsukami na nge ta kwisa bonso muyibi, Mpi nzala na nge ta kwisa bonso muntu yina kele ti binwaninu. d Yai mpi bingana ya Salomo, e yina bantu ya Ezekiaf si ntotila ya Yuda sekulaka:1 2 Nkembo ya Nzambi kele kubumba diambu mosi sambu yo vanda kinsweki, g Mpi nkembo ya bantotila kele kufimpa diambu mosi. 3 Mutindu zulu kele ya kunanguka mpi nsi ya ntoto kele nda mingi, Mutindu mosi, bantu lenda bakisa ve ntima ya bantotila. 4 Katula mvindu na arza, Ebuna yo ta basika ya bunkete kibeni. h 5 Katula muntu ya mbi na ntwala ya ntotila,
25
24:29 1 To “Mono ta vutudila yandi mbi.” 24:30 1 Na kisina, “me konda ntima.” 25:1 1 To “salaka bakopi mpi vukisaka.”
1092 KAPU 24 a Bin 20:22 Bar 12:17, 19 1Te 5:15
6
b Bin 6:10, 11
c Bin 20:4
7
Bin 22:13 Lon 10:18
d Bin 10:4 Bin 23:21
KAPU 25
8
e 1Bn 4:29, 32 Lon 12:9
f 2Bs 29:1
9
g Kul 29:29 Bar 11:33
h Bin 17:3
10
Ndonga ya 2 a 1Bn 2:44, 46 Bin 20:28 Bin 29:14
11
b Bin 27:2
c Nk 131:1
12
d Luk 14:8-10 1Pi 5:5
e Bin 18:17 Mat 5:25
f Mat 18:15
g Bin 11:13
h Bin 15:23 Yez 50:4
i Nk 141:5 Bin 1:8, 9 Bin 9:8
13
Ebuna bo ta tula kiti na yandi ya kimfumu ngolo na lunungu. a Kudikumisa ve na ntwala ya ntotila, b Mpi kuvanda ve na kati ya bantu ya lukumu, c Sambu yo kele mbote yandi tubila nge nde, “Kwisa awa,” Na kisika ya kupesa nge nsoni na meso ya muntu ya lukumu. d Kukwenda ve ntinu-ntinu sambu na kufunda muntu, Sambu nki nge ta sala na nima kana nkweno na nge kupesa nge nsoni? e Samba diambu na nge ti nkweno na nge, f Kansi kubasisa ve mambu yina bo zabisaka nge na kinsweki,1g Mpidina muntu yina ke wa ta pesa nge ve nsoni Mpi nge ta mwanga ve nsangu ya mbi yina bo lenda soba ve. Ngogo yina bo me tuba na ntangu ya mbote Kele bonso bapome ya wolo na kati ya babolo ya arza. h Bonso kima ya dikutu ya wolo mpi kima ya kukumisa nitu kitoko ya bo me sala na wolo ya mbote Muntu yina ke nganina ti mayele kele mutindu yina sambu na muntu yina ke waka. i Kaka bonso madidi ya mvula ya mpembe1 na kilumbu ya kukatula bima na bilanga, Kinati-nsangu ya kwikama kele mutindu yina sambu na bantu yina tindaka yandi,
25:9 1 To “binsweki ya bantu ya nkaka.” 25:13 1 To “bonso masa ya madidi.”
1093 14
15
16
17
18
19
20
21
Sambu yandi ke lembikaka mfumu na yandi.1a Bonso matuti mpi mupepe yina ke nataka ve mvula Muntu yina ke kudikumisaka sambu na dikabu yina yandi me pesa ve1 kele mutindu yina. b Bo ke ndimisaka komanda na nsadisa ya ntima ya nda, Mpi kutuba ya mawete1 lenda buka mukwa. c Kana nge mona bwiki, dia kaka yina nge kele na yo mfunu, Sambu kana nge dia yo mingi kuluta, nge lenda luka. d Kukwenda ve mbala na mbala na nzo ya nkweno na nge, Kana ve yandi ta lemba nge mpi ta menga nge. Muntu yina ke ta kimbangi ya luvunu sambu na kubedisa nkweno na yandi Kele bonso nti ya bitumba, mbele ya bitumba, mpi tolo-tolo ya makasi. e Kutula ntima na bantangu ya mpasi na muntu yina bo lenda tudila ve ntima1 Kele bonso dinu yina me bukana to dikulu yina ke tekita. Muntu yina ke yimbila muntu ya kele na mawa f bankunga Kele bonso muntu yina me katula bilele na kilumbu ya madidi Mpi bonso masa ya ngani ya bo me tiamuna na mukedi.1 Kana mbeni na nge1 kele na nzala, pesa yandi dimpa ya kudia;
BINGANA 25:14–26:1 KAPU 25 a Bin 13:17
22 b Mat 5:37
c Kuy 32:4, 5 Bin 15:1
d Bin 25:27
23
24
e Kub 20:16
f Nk 137:3, 4
Ndonga ya 2 a Kub 23:5 2Bn 6:21, 22 Bin 24:17 Mat 5:44
25
26
b Bar 12:20
27 c Nk 101:5
d Bin 21:9, 19 Bin 27:15
e Bin 15:30 Yez 52:7
f Bin 25:16
g Bin 27:2 Yoa 5:44 Fil 2:3
28
Kana yandi kele na nzala ya masa, pesa yandi masa ya kunwa, a Sambu nge ta tula makala ya tiya na zulu ya ntu na yandi,1b Ebuna Yehowa ta futa nge. Mupepe ya nordi ke nataka mvula, Mpi ludimi ya ke tongaka ke nataka luse ya makasi. c Kuzinga na kinkonko ya ludi kele mbote Kuluta kuzinga nzo mosi ti nkento yina kele makelele mingi.1d Nsangu ya mbote ya me katuka na insi ya ntama e Kele bonso masa ya madidi na moyo1 yina me lemba. Muntu ya lunungu yina ke ndima bangindu ya1 muntu ya mbi Kele bonso nto ya masa ya kele ti poto-poto mpi dibulu ya masa ya kubeba. Yo kele ve mbote na kudia bwiki mingi kuluta, f Mpi kusosa nkembo na nge mosi ke pesaka ve nkembo. g Muntu yina lenda yala ve makasi na yandi1h Kele bonso mbanza yina bo me panza, yina me konda kibaka. Bonso mvula ya mpembe1 na nsungi ya mvula mpi mvula na ntangu ya kukatula bima na bilanga, Lukumu me fwana ve sambu na zoba. i
26
25:22 1 Disongidila, kulembika muntu mpi kukumisa ntima na yandi pete25:13 1 To “moyo ya mfumu na yandi.” pete. 25:24 1 To “ke basisaka kuswa25:14 1 Na kisina, “dikabu ya luvunu.” na.” 25:25 1 Tala Bantendula ya Ba25:15 1 To “pima.” 25:19 1 To mbala ngogo. 25:26 1 To “ke wakana ti.” ya nkaka, “muyekudi.” 25:20 1 To “mu- KAPU 26 Na kisina, “ke tambula na lunziungu na ngwa ya basenzi.” 25:21 1 Na kisina, i Bin 30:21, 22 ntwala ya.” 25:28 1 To “mpeve na ya“muntu yina ke mengaka nge.” ndi.” 26:1 1 To “neige.” Lon 10:7 h 1Sa 20:33
Bin 16:32 Bin 22:24, 25 Bin 29:11
BINGANA 26:2-19 2 Kaka mutindu ndeke ke vandaka ti kikuma ya kutina mpi kakangala ke vandaka ti kikuma ya kupumbuka, Mutindu mosi, bo ke singaka ve muntu kukonda kikuma ya kieleka.1 3 Fimbu kele sambu na mpunda ya bitumba, nsinga ya bo ke tulaka na munoko ya mpunda kele sambu na mpunda, a Mpi fimbu kele sambu na mukongo ya bazoba. b 4 Kupesa ve zoba mvutu na kulanda buzoba na yandi, Sambu nge fwanana ve ti yandi.1 5 Pesa zoba mvutu na kulanda buzoba na yandi, Sambu yandi yindula ve nde yandi kele mayele. c 6 Muntu yina ke pesa mambu na maboko ya zoba, Kele bonso muntu yina ke kudizenga makulu mpi ke kudipesa mpasi.1 7 Kingana na munoko ya bazoba, d Kele bonso makulu yina ke tenga-tenga1 ya kikata. 8 Kupesa nkembo na zoba, e Kele bonso kukanga ditadi na lanse. 9 Kingana na munoko ya bazoba Kele bonso nti ya bansende yina kele na diboko ya muntu ya me lawuka malafu. 10 Muntu yina ke baka zoba to bantu yina ke luta na kisalu Kele bonso muntu ya ke sadilaka munduki ya 26:2 1 To mbala ya nkaka, “Mutindu mosi, kusinga yina muntu me fwana ve na kubaka ke lutaka ve.” 26:4 1 To “Sambu nge kudikumisa ve bonso yandi.” 26:6 1 Na kisina, “ke nwa mubulu.” 26:7 1 To “ke lela.”
1094 KAPU 26 a Nk 32:9
11
b Bin 27:22
12
c Mat 21:23-25
13 d Bin 17:7
14 e Bin 19:10 Bin 26:1
Ndonga ya 2 a 2Pi 2:22
b Bin 12:15 1Bk 3:18 1Bk 8:2
c Bin 22:13
15
16
17
d Bin 6:9 Bin 19:15 Bin 24:33, 34
18 19
e Bin 19:24
f 1Te 4:11 1Pi 4:15
tolo-tolo yina ke lwadisa bantu kukonda kukana.1 Bonso mbwa yina ke vutukila bima yina yo me luka, Zoba ke vutukilaka buzoba na yandi. a Keti nge me monaka muntu yina ke yindula nde yandi kele mayele? b Kivuvu kele mingi sambu na zoba kuluta sambu na yandi. Molo ke tuba nde: “Mwana-ntambu kele na nzila, Ntambu kele na bala-bala ya nene!” c Kielo ke landaka kubaluka na bisika yina yo ke balukilaka, Mpi molo ke landaka kubaluka na mbeto na yandi. d Molo me tula diboko na bolo ya nkinsi, Kansi yandi me lemba mingi sambu na kunata yo na munoko na yandi. e Molo ke yindulaka nde yandi kele mayele mingi Kuluta bantu nsambwadi yina ke pesa mvutu ya mbote. Muntu yina ke luta mpi ke wa makasi sambu1 na makambu yina me tala yandi ve f Kele bonso muntu yina ke simba ngolo makutu ya mbwa. Bonso muntu ya kilawu yina ke losa batolo-tolo ya tiya, batolo-tolo, mpi lufwa1 Muntu yina ke kusa nkweno na yandi mpi ke tuba nde, “Mono vandaka
26:10 1 To “ya ke lwadisa bantu yonso.” 26:17 1 To mbala ya nkaka, “ke kudikotisa.” 26:18 1 To “batolo-tolo yina ke fwaka.”
1095 20
21
22
23
24
25
26
27
kaka kusala nsaka!” a kele mutindu yina. Kisika bankuni kele ve, tiya ke fwaka, Mpi kisika muntu ya ke kusilaka bantu makambu kele ve, kuswana ke manaka. b Mutindu makala ke vandaka sambu na makala ya tiya mpi bankuni sambu na tiya, Mutindu mosi mpi muntu yina ke nwanisaka bantu ke pedisaka tiya na kuswana. c Bangogo ya muntu yina ke kusilaka bantu makambu kele bonso madia ya ntomo;1 Bo ke minaka yo mbala mosi mpi yo ke kulumukaka tii na divumu. d Bangogo ya zola yina ke katuka na1 ntima ya mbi e Kele bonso arza ya bo me pakula na kipesi mosi ya dibungu ya kupasuka. Muntu yina ke mengaka bantu ya nkaka ke bumbaka yo na bikobo na yandi, Kansi na kati yandi ke bumbaka luvunu. Ata yandi ke tuba na mawete, kukwikila yandi ve, Sambu kele ti bima nsambwadi ya nzanzi na ntima na yandi.1 Ata kumenga na yandi kele ya kubumbana na nzila ya luvunu, Bo ta monisa pwelele mbi na yandi na dibundu. Muntu yina ke timuna dibulu ta bwa na kati na yo,
26:22 1 To “bonso madia yina bo fwete mina na lukasi.” 26:23 1 Na kisina, “Bikobo ya tiya ti.” 26:25 1 To “Sambu ntima na yandi kele nzanzi kibeni.”
BINGANA 26:20–27:8 KAPU 26 a Bin 15:21
28 b Bin 22:10 Yak 3:6
c Bin 3:30 Bin 16:28 Bin 17:14
d Bin 18:8
27 2
e 2Sa 20:9, 10
Ndonga ya 2 a Est 7:10
3
Nk 9:15 Bin 28:10 Lon 10:8
4 b Bin 29:5
KAPU 27 c Luk 12:19, 20 Yak 4:13, 14
d Bin 25:27
5 6
Yer 9:23 2Bk 10:18
e 1Sa 25:25
7
f Kuy 37:9-11 Bin 14:30 Bis 17:5
g Lev 19:17 Mat 18:15
h 2Sa 12:7, 9 Nk 141:5 Kus 3:19
Mpi muntu yina ke dindumuna ditadi—yo ta vutukila yandi. a Ludimi yina ke kusaka ke mengaka bantu yina yo ke pesa mpasi, Mpi munoko yina ke lebaka ke bebisaka. b Kudikumisa ve sambu na mbasi, Sambu nge me zaba ve mambu yina kilumbu mosi ta nata.1c Bika muntu ya nkaka1 kukumisa nge, kansi munoko na nge mosi ve; Bantu ya nkaka2 kukumisa nge, kansi bikobo na nge mosi ve. d Ditadi kele kilo mpi zelo kele kizitu, Kansi makasi yina zoba ke pesaka me luta yonso zole na kizitu. e Nganzi kele nku mpi makasi kele bonso masa ya mvula ya ngolo, Kansi nani lenda telama na ntwala ya kimpala? f Kunganina ya pwelele kele mbote kuluta zola ya kubumbana. g Bamputa yina nduku me lwadisa nge ke vandaka ya kwikama, h Kansi babeze ya mbeni ke vandaka mingi.1 Muntu1 yina me fuluka ke buyaka2 bwiki ya me katuka na nzo ya bwiki, Kansi sambu na muntu3 yina kele na nzala, ata bima ya bululu ke vandaka ntomo. Muntu yina ke yambula1 nzo na yandi
8
27:1 1 Na kisina, “kilumbu ta buta.” 27:2 1 Na kisina, “munzenza.” 2 Na kisina, “Munzenza.” 27:6 1To mbala ya nkaka, “ya masonga ve; ya kingolongolo.” 27:7 1To “Moyo.” 2Na kisina, “ke niataka.” 3To “moyo.” 27:8 1To “ke tina.”
BINGANA 27:9-24
9
10
11
12
13
14
15
Kele bonso ndeke yina ke yambula buyamba na yandi. Mafuta mpi ndumbu ke pesaka ntima kiese; Kinduku ya mbote yina ke katukaka na bandongisila ya masonga1a ke salaka mutindu mosi. Kuyambula ve nduku na nge to nduku ya tata na nge, Mpi kukota ve na nzo ya mpangi na nge na kilumbu yina nge kele na mpasi; Nkweno yina kele pene-pene kele mbote kuluta mpangi yina kele ntama. b Mwana na mono, vanda mayele mpi pesa ntima na mono kiese, c Sambu mono pesa mvutu na muntu yina ke sosila mono. d Muntu ya mayele ke monaka kigonsa mpi ke bumbanaka, e Kansi bantu yina me konda mayele ke kwendaka kaka na ntwala mpi bo ke kutanaka ti bampasi.1 Baka lele ya muntu kana yandi me ndima kufutila munzenza mfuka; Simba kima yina yandi me simbisa sambu na mfuka kana yandi salaka yo sambu na nkento ya munzenza. f Kana muntu kusakumuna nkweno na yandi na ndinga ya ngolo na suka-suka, Bo ta tadila yandi yo bonso kusinga. Nkento yina kele makelele mingi1 kele bonso ludi yina ke nokisaka masa ntangu yonso na kilumbu ya mvula. g
27:9 1 To “bandongisila ya moyo.” 27:12 1 To “ke bakaka ndola.” 27:15 1 To “ke basisaka kuswana.”
1096 KAPU 27 a 1Sa 23:16 Bin 15:23 Bin 16:24
b Bin 17:17 Bin 18:24
c Bin 10:1 Bin 23:15 2Yn 4
d Yob 1:8, 9
e Bin 18:10 Yez 26:20 Ebr 11:7
f Bin 20:16
g Bin 21:9, 19
Ndonga ya 2 a 1Sa 23:16 Ebr 10:24, 25
b Bin 13:4
c Kuy 39:2 Bin 17:2
d Bin 30:15, 16
e Bin 17:3
f Kol 3:23
g Bin 23:4, 5 1Tm 6:17
16 Muntu yina lenda yala yandi, lenda yala mupepe Mpi yandi lenda kanga mafuta na diboko na yandi ya kitata. 17 Mutindu kibende ke tulaka kibende makasi, Mutindu mosi mpi, muntu ke semisaka nduku na yandi.1a 18 Muntu yina ke keba nti ya bafige ta dia mbuma na yo, b Mpi muntu yina ke tanina mfumu na yandi, bo ta pesa yandi lukumu. c 19 Mutindu masa ke monisaka luse ya muntu, Mutindu mosi mpi, ntima ya muntu ke monisaka ntima ya muntu ya nkaka. 20 Maziamu mpi kisika ya lufwa1 ke fulukaka ve ata fioti, d Meso ya muntu mpi ke fulukaka ve ata fioti. 21 Mutindu nzungu ya kukatudila mvindu kele sambu na arza mpi fulu ya tiya sambu na wolo, e Mutindu mosi mpi, bo ke mekaka muntu na lukumu yina yandi ke bakaka.1 22 Ata kana nge tuta zoba ti nti ya kibuka Bonso mbuma ya bo me tuta na kibuka, Buzoba na yandi ta mana ve. 23 Nge fwete zaba mbote mutindu bitwisi na nge kele. Tanina mbote1 mameme na nge, f 24 Sambu kimvwama ke zingaka ve kimakulu, g 27:17 1 Na kisina, “luse ya nduku na yandi.” 27:20 1 To “Sheole mpi Abadoni.” 27:21 1 To “Mutindu mosi mpi, muntu kele na kuwakana ti lukumu na yandi.” 27:23 1 To “Tula ntima na nge na; Tula dikebi na.”
1097
25
26
27
Mpi mpu ya kimfumu ke zingaka ve sambu na bandonga yonso ya bantu. Matiti ya mubisu me vila, matiti ya mpa me basika, Mpi bo me vukisa matiti ya bangumba. Bana-mameme ya babakala ke pesa nge bilele, Mpi bankombo ya babakala ke pesa nge ntalu ya kilanga. Mpi mabele ya bankombo ta vanda mingi sambu na kudisa nge, Sambu na kudisa bantu ya nzo na nge, mpi sambu na kudisa bansadi na nge ya bankento. Bantu ya mbi ke tinaka ntangu muntu mosi ve ke landa bo, Kansi bantu ya lunungu kele kikesa bonso ntambu.1a Kana mambi1 kele na insi, bamfumu mingi ta landana, b Kansi na lusadisu ya muntu ya luswasukusu mpi ya nzayilu, mfumu2 ta yala ntangu mingi. c Nsukami yina ke kusa muntu ya kukonda mfunu d Kele bonso mvula yina ke komba madia yonso. Bantu yina ke yambulaka nsiku ke pesaka muntu ya mbi lukumu, Kansi bantu yina ke zitisaka nsiku ke wilaka bo makasi. e Bantu ya mbi lenda bakisa ve lunungu, Kansi bantu yina ke sosaka Yehowa lenda bakisa mambu yonso. f Nsukami yina ke tambula na kwikama na yandi kele mbote
28 2
3
4
5
6
28:1 1 To “mwana-ntambu.” 28:2 1 To “Kana kukolama.” 2 Na kisina, “yandi.”
BINGANA 27:25–28:14 KAPU 28 a Dan 3:16, 17 Bis 4:13
7
b 1Bn 16:8, 15 1Bn 16:22
c Dan 4:27 d Bin 14:31
8
e Kut 25:6-8 1Sa 15:22, 23 Efe 5:11
f Nk 25:14 Mar 4:11, 12 Yak 1:5
Ndonga ya 2 a Bin 16:8
9
Bin 19:1
b Bin 23:20 1Bk 15:33
10
c Kul 23:19 d Bin 13:22 Bin 19:17
e Nk 66:18
11
Bin 15:29 Yez 1:15
f Nk 7:14-16 g Kul 7:12
12
Nk 37:11, 18 Nk 84:11
h Bin 18:11 i Mar 10:21
13
j 1Bn 17:1-3 Bin 29:2
k 1Sa 15:13-15 l 2Sa 12:13 2Bs 33:12, 13 Nk 32:3, 5 Nk 51:1
m Kub 7:22 Neh 9:29 Bin 29:1 Yer 16:12, 13
14
Kuluta mvwama yina banzila na yandi kele ya kubeba. a Mwana yina kele ti mayele ya kubakisa mambu ke zitisaka nsiku, Kansi nduku ya bantu yina ke diaka mbiki ke pesaka tata na yandi nsoni. b Muntu yina ke kumisa mingi kimvwama na yandi na nzila ya luta c mpi ya kudefisa bima sambu na kubaka mbongo mingi na zulu Ke fulusa yo sambu na muntu yina ke monisilaka nsukami ntima ya mbote. d Muntu yina ke buya kuwa nsiku —Ata kisambu na yandi kele kima ya nzanzi. e Muntu yina ke nata muntu ya mbote na nzila ya mbi ta bwa na dibulu na yandi mosi, f Kansi bantu ya kukonda kifu ta baka1 mambu ya mbote. g Mvwama ke vandaka mayele na meso na yandi mosi, h Kansi nsukami yina kele ti luswasukusu lenda bakisa mutindu yandi kele kibeni. i Kana bantu ya lunungu kununga, nkembo ke vandaka mingi, Kansi kana bantu ya mbi me baka kimfumu, bantu ke kwendaka kubumbana. j Muntu yina ke bumba mambi na yandi ta nunga ve, k Kansi muntu yina ke funguna yo mpi ke yambula yo, bo ta wila yandi mawa. l Kiese na muntu yina ke salaka keba ntangu yonso,1 Kansi muntu yina ke kumisa ntima na yandi ngolo ta bwa na bampasi. m
28:10 1 Na kisina, “ta baka dikabu ya.” 28:14 1 To “yina ke vandaka ntangu yonso ti boma.”
BINGANA 28:15–29:2 15 Mfumu ya mbi yina ke yala bantu ya me konda lusadisu a Kele bonso ntambu yina ke ngana mpi urse yina ke kwisa ntinu sambu na kunwanisa muntu. 16 Ntwadisi yina me konda luswasukusu ke sadilaka kiyeka na yandi mbi, b Kansi muntu yina ke mengaka luta ya bo me baka na banzila ya luvunu ta kumisa luzingu na yandi nda. c 17 Muntu yina kele ti kizitu ya mfuka ya menga sambu yandi fwaka muntu ya nkaka1 ta landa kutina tii na maziamu.2d Bika nde ata muntu mosi ve kusadisa yandi. 18 Muntu yina ke tambulaka kukonda kifu, bo ta gulusa yandi, e Kansi muntu yina banzila na yandi kele nioka-nioka ta bwa na kintulumukina. f 19 Muntu yina ke kunaka bima na ntoto na yandi ta vanda ti madia mingi, Kansi muntu yina ke landaka mambu ya kukonda mfunu ta vanda na kinsukami ya ngolo. g 20 Muntu ya kwikama ta baka balusakumunu mingi, h Kansi muntu yina ke sala mambu ntinu-ntinu sambu na kukuma mvwama ta konda ve kusala mbi. i 21 Yo kele mbote ve na kumonisa kikalulu ya kupona-pona; j Kansi muntu lenda sala mbi sambu na kitini ya dimpa. 28:17 1 To “kizitu ya menga ya moyo mosi.” 2 To “dibulu.”
1098 KAPU 28 a Sef 3:3 Mat 2:16
b Neh 5:15 Amo 4:1
c Yez 33:15, 16 d Kuy 9:6 1Bn 21:19 Mat 27:3-5
e Nk 25:21 f Nk 73:12, 18 1Te 5:3 Kus 3:3
g Bin 23:21 Luk 15:13, 14
h 1Sa 18:5 Neh 7:2 Nk 101:6
i 2Bn 5:20-22 Yer 17:11 1Tm 6:9
j Lev 19:15 Bin 18:5 Yak 2:1
Ndonga ya 2 a 2Sa 12:7, 9 Bag 2:11
b Nk 141:5 Bin 27:6
c Mar 7:10, 11 d Bin 19:26 e 1Bn 3:11-13 f Bin 3:5 Yer 17:9
g Yob 28:28 h Kul 15:7, 10 Nk 41:1 Bin 19:17 Ebr 13:16
i Est 8:17
KAPU 29 j Kub 11:10 2Bs 36:11-13
k 1Sa 2:22-25 2Bs 36:15, 16
22 Muntu ya ke lulaka1 ke vandaka na nzala ya ngolo ya kimvwama, Kansi yandi ke zabaka ve nde kinsukami ta bwila yandi. 23 Muntu yina ke nganina muntu ya nkaka, a bo ta pesa yandi matondo mingi na nima b Kuluta muntu yina ke leba ti ludimi na yandi. 24 Muntu yina ke yiba tata ti mama na yandi mpi ke tuba nde, “Yo kele mbi ve,” c Kele nduku ya muntu yina ke bebisaka bima. d 25 Muntu ya lukasi1 ke basisaka kukabwana, Kansi muntu yina ke tulaka ntima na Yehowa ta toma.2e 26 Muntu yina ke tulaka ntima na ntima na yandi mosi kele zoba, f Kansi muntu yina ke tambulaka na mayele ta guluka. g 27 Muntu yina ke pesa nsukami bima ta konda kima ve, h Kansi muntu yina ke mona bo mpi ke kanga meso, bo ta singa yandi mingi. 28 Kana bantu ya mbi me baka kimfumu, bantu ke bumbanaka, Kansi kana bo fwa, bantu ya lunungu ke kumaka mingi. i Muntu yina bo me nganina mbala mingi j kansi yandi ke kumisa kaka nkingu na yandi ngolo1 Yandi ta bukana na kintulumukina, mpila ya kubeluka ta vanda ve. k 2 Kana bantu ya lunungu kele mingi, bantu ke vandaka na kiese,
29
28:22 1 To “ya bwimi.” 28:25 1 To mbala ya nkaka, “Moyo ya ke kudisongaka.” 2 Na kisina, “ta kuma mafuta.” 29:1 1 To “yandi kele kaka ntu-ngolo.”
1099
3
4
5
6
7
8
9
10
Kansi kana muntu ya mbi ke yala, bantu ke dilaka na ntima. a Muntu yina ke zolaka mayele ke pesaka tata na yandi kiese, b Kansi muntu yina ke taka kinduku ti bankento ya ndumba ke yonikaka kimvwama na yandi. c Na nsadisa ya lunungu, ntotila ke salaka nde insi na yandi kuvanda ngolo, d Kansi muntu yina ke sosaka avoka ke bebisaka insi na yandi. Muntu yina ke lebaka nkweno na yandi Ke yalumunaka bukondi sambu na makulu na yandi. e Mambi ya muntu ya mbi ke kangaka yandi na mutambu, f Kansi muntu ya lunungu ke bokaka na kiese mpi ke yangalalaka. g Muntu ya lunungu ke kudiyangisaka sambu na banswa ya bansukami, h Kansi muntu ya mbi ke kudiyangisaka ve mutindu yina. i Bantu ya ke kudikumisaka ke tulaka mbanza tiya, j Kansi bantu ya mayele ke lembikaka makasi. k Kana muntu ya mayele kutulana ntembe ti zoba, Yo ta basisa makasi mpi kuvweza, kansi kiese ve. l Bantu yina ke zolaka kutiamuna menga ke mengaka muntu yina me sala kima ve,1m Mpi bo ke sosaka kufwa2 muntu ya mbote.3
29:10 1 To “muntu ya kukonda kifu.” 2To “kufwa moyo ya.” 3To mbala ya nkaka, “Kansi muntu ya mbote ke sosaka kutanina luzingu na yandi.”
BINGANA 29:3-20 KAPU 29 a Est 3:13, 15 b Bin 27:11 c Bin 5:8-10 Bin 6:26 Luk 15:13, 14
d 2Sa 8:15 Nk 89:14 Yez 9:7
e Bin 26:28 Bar 16:18
f Bin 5:22 g Nk 97:11 h Nk 41:1 i Yer 5:28 j Yak 3:6 k Bis 19:29, 35 l Bin 26:4 m Kuy 27:41 1Sa 20:31 1Yn 3:11, 12
Ndonga ya 2 a Bin 12:16 Bin 25:28
b Bin 14:29 c 1Bn 21:8-11 Yer 38:4, 5
d Nk 72:1, 2 e Bin 20:28 Bin 25:5 Yez 9:7
f Bin 22:6 Bin 22:15 Bin 23:13 Efe 6:4
g Nk 37:34 Kus 18:20
h Ebr 12:11 i Oze 4:6 j Bin 19:16 Yoa 13:17 Yak 1:25
k Bin 26:3 l Lon 5:2 Yak 1:19
11 Zoba ke basisaka mawi1 na yandi yonso, a Kansi muntu ya mayele ke yalaka yo na pima yonso. b 12 Kana mfumu ke tula dikebi na mambu ya luvunu, Bansadi na yandi yonso ta vanda bantu ya mbi. c 13 Nsukami mpi muntu yina ke niokulaka bantu kele ti diambu yai na kimvuka:1 Yehowa ke pesaka nsemo na meso na bo zole.2 14 Kana ntotila ke sambisa bansukami na lunungu, d Kiti na yandi ya kimfumu ta vanda ngolo ntangu yonso. e 15 Fimbu1 mpi kunganina ke pesaka mayele, f Kansi mwana yina bo me pesa nzila ya kusala mambu yonso ke pesaka mama na yandi nsoni. 16 Kana bantu ya mbi kukuma mingi, mambi ke kumaka mingi, Kansi bantu ya lunungu ta mona kubwa na bo. g 17 Pesa mwana na nge ndola ebuna yandi ta natila nge ngemba; Mpi yandi ta pesa nge1 kiese mingi. h 18 Kisika mbona-meso1 kele ve, bantu ke salaka mambu kukonda kudiyala, i Kansi kiese na bantu yina ke zitisaka nsiku. j 19 Nsadi ta bika ve nde bo sungika yandi na bangogo, Sambu ata yandi ke bakisa, yandi ke lemfuka ve. k 20 Keti nge me monaka muntu yina ke basisaka bangogo na yandi ntinu-ntinu? l 29:11 1 Na kisina, “mpeve.” 29:13 1 Na kisina, “ke kutana kumosi.” 2 Disongidila, Yandi ke pesaka bo luzingu. 29:15 1 To “Malongi; Ndola.” 29:17 1 To “moyo na nge.” 29:18 1To “mbona-meso ya mbikudulu; kusonga.”
BINGANA 29:21–30:8
21
22
23
24
25
26
27
Kivuvu kele mingi sambu na zoba kuluta sambu na yandi. a Kana bo ke pesa nsadi konso kima yina yandi ke zola katuka kileke na yandi, Na nima yandi ta kuma muntu ya me konda ntonda. Muntu yina ke waka makasi nswalu ke basisaka kuswana; b Konso muntu yina ke waka nganzi nswalu ke salaka mambu mingi ya mbi. c Lulendo ya muntu ta kulumusa yandi, d Kansi muntu yina kele na mpeve ya kudikulumusa ta baka nkembo. e Nduku ya muyibi ke kudimengaka.1 Yandi lenda wa bo ke binga na ndinga ya ngolo sambu na kukwisa kuta kimbangi,2 kansi yandi ke tuba kima ve. f Kutekita na ntwala1 ya bantu kele2 mutambu, g Kansi muntu yina ke tulaka ntima na Yehowa, bo ta tanina yandi. h Bantu mingi ke sosaka kusolula ti mfumu,1 Kansi lunungu ke katukaka na Yehowa. i Bantu ya lunungu ke mengaka muntu ya kukonda lunungu, j Kansi muntu yina nzila na yandi kele ya kusungama kele kima ya nzanzi na meso ya muntu ya mbi. k
29:24 1 To “ke mengaka moyo na yandi.” 2 Na kisina, “wa ndefi yina kele ti lusingu.” 29:25 1 To “Boma.” 2 To “ke tulaka.” 29:26 1 To mbala ya nkaka, “ke sosaka nde mfumu kundima bo.” Na kisina, “ke sosaka luse ya mfumu.”
KAPU 29 a Bin 14:29 Bin 21:5
b Bin 15:18 c 1Sa 18:8, 9 Yak 3:16
d Est 6:6, 10 Yak 4:6
e Bin 18:12 Mat 18:4 Fil 2:8, 9
f Lev 5:1 g Mat 10:28 Mat 26:75
h 2Bs 14:11 Bin 18:10
i Nk 62:12 Luk 18:6, 7
j Nk 119:115 Nk 139:21
k Yoa 7:7 1Yn 3:13
Ndonga ya 2 KAPU 30 a Yob 42:3 b Yoa 3:13 c Yez 40:12 d Yob 38:4 e Nk 12:6 f Kuy 15:1 2Sa 22:31 Nk 84:11
g Kul 4:2 Kus 22:18
h Bin 12:22 i Mat 6:11 1Tm 6:8
30
1100
Nsangu ya mfunu yina kele na bangogo ya Agure mwana ya Yake, yina yandi tubaka na Itiele, na Itiele mpi na Ukale. 2 Mono me zaba kima ve kuluta bantu yonso ya nkaka, a Mpi mono me konda mayele ya kubakisa mambu yina muntu fwete vanda ti yo. 3 Mono me longukaka ve mayele, Mpi mono kele ve ti nzayilu ya Muntu ya Kuluta Santu. 4 Nani me tombukaka na zulu mpi me kwisaka kukulumuka? b Nani me kangaka mupepe na maboko yonso zole? Nani me kangaka masa na lele na yandi? c Nani me tulaka1 bansuka yonso ya ntoto? d Zina na yandi nani mpi zina ya mwana na yandi nani—kana nge zaba? 5 Konso diambu ya Nzambi ke tubaka kele bunkete. e Yandi kele kitaninu sambu na bantu yina ke tinaka na yandi. f 6 Kuyika kima ve na bangogo na yandi, g Kana ve yandi ta nganina nge, Mpi nge ta monana muntu ya luvunu. 7 Mono ke lomba nge bima zole. Kuyimina mono yo ve na ntwala nde mono fwa. 8 Katula kukonda masonga mpi luvunu ntama ti mono. h Kupesa mono ve kinsukami, kimvwama mpi ve. Bika kaka nde mono dia madia na mono, i 30:4 1 Na kisina, “tedimisaka.”
1101 9 Kana ve mono ta fuluka mpi mono ta buya nge ebuna mono ta tuba nde, “Yehowa kele nani?” a Kubika mpi ve nde mono kuma nsukami mpi mono yiba ebuna mono pesa zina ya Nzambi na mono nsoni.1 10 Kukusila ve nsadi makambu na mfumu na yandi, Kana ve yandi lenda singa nge mpi bo ta mona nde nge me sala mbi. b 11 Kele ti ndonga ya bantu yina ke singaka tata na bo Mpi ke sakumunaka ve mama na bo. c 12 Kele ti ndonga ya bantu yina kele bunkete na meso na bo mosi d Kansi bo me yobisaka bo ve sambu na kukatula bo mvindu.1 13 Kele ti ndonga ya bantu yina meso na bo kele lulendo mingi Mpi yina meso na bo ke monanaka nde yo ke kudisonga mingi! e 14 Kele ti ndonga ya bantu yina meno na bo kele bambele ya bitumba Mpi yina bambwanga na bo kele bambele ya kufwila bantu; Bo ke diaka bantu ya kukonda mfunu ya ntoto Mpi bo ke diaka bansukami na kati ya bantu. f 15 Batwanga kele ti bana zole ya bankento yina ke boka nde, “Pesa! Pesa!” Kele ti bima tatu yina ke fulukaka ve, Bima iya yina ke tubaka ve ata fioti nde, “Yo me fwana!” 30:9 1 To “mono vweza zina ya Nzambi.” 30:12 1 Na kisina, “tufi.”
BINGANA 30:9-23 KAPU 30 a Kul 6:10-12
b Dan 6:24
c Lev 20:9 Bin 19:26 Mar 7:10, 11
d Nk 36:1, 2 Yez 65:5 1Yn 1:8
e Nk 101:5 Bin 6:16, 17
f Nk 14:4 Bin 22:16 Yez 32:7
Ndonga ya 2 a Bin 27:20
b Bin 23:22
c Lev 20:9 Kul 21:18, 21 Bin 20:20
d Bin 7:10, 11
e Bin 19:10 Lon 10:7 Yez 3:4
f Kuy 16:5
16 —Maziamu1a mpi divumu ya mukobo, Ntoto yina kele ve ti masa, Mpi tiya yina ke tubaka ve ata fioti nde, “Yo me fwana!” 17 Disu yina ke sekaka tata mpi ke vwezaka bulemfu na mama b —Bakwanga-kwanga ya muwanda ta tobula yo, Mpi bana ya bango-zulu ta dia yo. c 18 Kele ti bima tatu yina mono lenda bakisa ve,1 Mpi bima iya yina mono ke bakisaka ve: 19 Nzila ya ngo-zulu na zulu, Nzila ya nioka na zulu ya ditadi, Nzila ya maswa na kati-kati ya nzadi-mungwa, Mpi nzila ya bakala ti leke ya nkento. 20 Yai nzila ya nkento ya bizumba: Yandi ke dia, yandi ke dipa munoko; Ebuna yandi ke tuba nde, “Mono me sala ve kima ya mbi.” d 21 Kele ti bima tatu yina ke nikisaka ntoto, Mpi bima iya yina yo lenda kangila ve ntima: 22 Ntangu mpika ke yala bonso ntotila, e Ntangu zoba kele ti madia mingi kibeni, 23 Ntangu muntu me kwela nkento yina bantu ke mengaka,1 Mpi ntangu nsadi ya nkento me baka2 kisika ya mfumu na yandi ya nkento. f 30:16 1 To “Sheole,” disongidila, maziamu ya bantu yonso. Tala Bantendula ya Bangogo. 30:18 1 To “yina kele ya kuyituka kibeni sambu na mono.” 30:23 1 To “ke zolaka ve.” 2 To “me botula.”
BINGANA 30:24–31:9 24 Bima iya ya kele na ntoto kele na kati ya bima ya kuluta fioti, Kansi yo kele ti mayele ya kubutukila:1a 25 Bafurmi kele ve bigangwa ya ngolo,1 Kansi bo ke yidikaka madia na bo na nsungi ya mvula. b 26 Basimbidiki ya matadi2c kele ve bigangwa ya ngolo,1 Kansi bo ke salaka banzo na bo na kati ya matadi. d 27 Bampasu e ke vandaka ve ti ntotila, Kansi bo yonso ke kwendaka na ntwala na ndonga.1f 28 Mbala-mbongo ya bo ke bingaka geko g ke kangamaka na makulu na yo, Mpi yo ke kotaka na nzo ya ntotila. 29 Kele ti bima tatu yina ke yitukisaka kana yo ke tambula, Bima iya yina ke yitukisaka ntangu yo ke tambula: 30 Ntambu, mbisi ya me luta bambisi yonso na ngolo, Yina ke vutukaka ve nima na ntwala ya konso muntu; h 31 Mbwa ya nkongo; nkombo ya bakala; Ntotila yina kele ti basoda na yandi. 32 Kana nge me kudikumisa na buzoba yonso i To kana nge me kana kusala mutindu yina, Tula diboko na munoko na nge. j 33 Sambu mutindu kubalula miliki1 ke basisaka manteka 30:24 1 To “mayele mingi kibeni.” 30:25, 26 1 To “kele bantu yina kele ve ngolo.” 30:26 2 To “Basimbidiki.” 30:27 1 To “ya kukabwana na bimvuka.” 30:33 1 To “mabele.”
1102 KAPU 30 a Yob 35:11 b Bin 6:6-8 c Lev 11:5 d Nk 104:18 e Kub 10:14 Yoe 1:4
f Yoe 2:7 g Lev 11:29, 30 h Kut 23:24 Yez 31:4
i Bin 26:12 j Bin 27:2
Ndonga ya 2 a Bin 26:21 KAPU 31 b Bin 1:8 2Tm 1:5
c 1Sa 1:11, 28 d Oze 4:11 e Kul 17:15, 17 1Bn 11:1-3 Neh 13:26
f Lon 10:17 Yez 28:7
g Nk 104:15 Mat 27:34
h Yer 16:7 i Nk 82:4 j Kul 1:16, 17 2Sa 8:15 Nk 72:1, 2 Yez 11:4
Mpi kubweta-bweta mbombo ke basisaka menga, Mutindu mosi, kutedimisa makasi ke basisaka kuswana. a Bangogo ya ntotila Lemuele, nsangu ya mfunu yina mama na yandi pesaka sambu na kulonga yandi: b 2 Mono fwete songa nge inki, O mwana na mono, Mono songa nge inki, O mwana ya divumu na mono, Mpi mono songa nge inki, O mwana ya balusilu na mono? c 3 Kupesa ve ngolo na nge na bankento, d Mpi kulanda ve banzila yina ke fwaka bantotila. e 4 Yo kele ve mbote na bantotila, O Lemuele, Yo kele ve mbote nde bantotila kunwa vinu To nde bamfumu kutuba nde, “Malafu na mono kele na wapi?” f 5 Kana ve bo ta nwa malafu mpi bo ta vila nsiku Mpi bo ta soba banswa ya bantu ya kukonda mfunu. 6 Beno pesa malafu yina ke lawusaka na bantu yina ke fwa g Mpi beno pesa vinu na bantu yina kele na mpasi ya ngolo.1h 7 Bika bo nwa mpi bo vila kinsukami na bo; Bika bo yibuka diaka ve mpasi na bo. 8 Tuba sambu na bababa; Nwanina banswa ya bantu yonso yina ke fwa. i 9 Tuba mpi sambisa na lunungu; Nwanina banswa1 ya muntu ya kukonda mfunu mpi ya nsukami. j
31
31:6 1 To “na bantu yina kele ti moyo ya bululu.” 31:9 1 To “samba diambu.”
1103
1 [Aleph]
10 Nani lenda zwa nkento yina me fwana?1a Ntalu na yandi me luta ntama kibeni ntalu ya bakorayi.2
BINGANA 31:10-24 KAPU 31 a Rut 3:10, 11 Bin 12:4 Bin 19:14
2 [Beth]
11 Bakala na yandi ke tudilaka yandi ntima kibeni, Mpi bakala na yandi ke kondaka ve kima ya ntalu.
3 [Gimel]
4 [Daleth]
Tit 2:3-5
c 2Bs 9:21
d 1Tm 5:9, 10
8 [Heth]
17 Yandi ke yilama sambu na kisalu ya ngolo,1e 31:10 1 To “ya mbote kibeni.” 2 Tala Bantendula ya Bangogo. 31:16 1 To “ti mbongo na yandi.” Na kisina, “na mbuma ya maboko na yandi.” 31:17 1 Na kisina, “Yandi me kanga ngolo na yandi na luketo na yandi.”
21 Yandi ke kudiyangisaka ve sambu na bantu ya nzo na yandi na nsungi ya madidi, Sambu bantu yonso ya nzo na yandi me lwata bilele ya madidi.1
[Mem]
e Kuy 24:15, 20
Ndonga ya 2 a Kub 35:25
22 Yandi mosi ke salaka babulanketi na yandi. Bilele na yandi me salama na lino mpi na lene ya mbwaki-ble.
[Nun]
23 Bakala na yandi me zabana mbote na bakielo ya mbanza, c Kisika yandi ke vandaka na kati ya bankuluntu ya insi.
7 [Zayin]
16 Yandi kele ti lukanu ya kuzwa kilanga mpi yandi ke sumba yo; Yandi ke kuna kilanga ya vinu na ngolo na yandi.1
20 Yandi ke tandula diboko sambu na kusadisa muntu ya kukonda mfunu, Mpi yandi ke kangudila nsukami maboko na yandi. b
[Lamed]
6 [Waw]
15 Yandi ke telamaka ntangu mpimpa kele ntete, Yandi ke pesaka bantu ya nzo na yandi madia Mpi ke pesaka bansadi na yandi ya bankento madia. d
19 Maboko na yandi me simba ntunga ya nda ya kutungila, Mpi maboko na yandi me simba muntunga.1a
[Kaph]
5 [He]
14 Yandi kele bonso maswa ya muntu ya mumbongo, c Yandi ke kwendaka kubaka madia na yandi ntama.
9 [Teth]
18 Yandi ke mona nde mumbongo na yandi ke pesa luta; Mwinda na yandi ke fwa ve na mpimpa.
[Yod]
b 1Sa 2:18, 19
12 Yandi ke pesaka bakala na yandi lufutu ya mbote, kansi ya mbi ve, Bilumbu yonso ya luzingu na yandi. 13 Yandi ke bakaka lene mpi lino; Yandi ke waka kiese na kusala ti maboko na yandi. b
Mpi yandi ke kumisa maboko na yandi ngolo.
b 1Sa 25:18 Bin 19:17 1Tm 2:10 Ebr 13:16
c Rut 4:1 Yob 29:7, 8
[Samekh]
24 Yandi ke salaka mpi ke tekaka bilele ya lino1 Mpi yandi ke pesaka bantu ya mumbongo mikaba. 31:19 1 Ntunga ya nda ya kutungila mpi muntunga vandaka banti ya bo vandaka kusadila sambu na kukangisa nsinga to kuziungisa nsinga na zulu na yo. 31:21 1 Na kisina, “bilele zole.” 31:24 1 To “bilele ya kati.”
BINGANA 31:25 – LONGI Mambu Yina Ke na Kati
[Ayin]
25 Yandi me lwata ngolo mpi lukumu, Mpi yandi ke tala bilumbu yina ke kwisa ti kivuvu.1
KAPU 31 a Baz 13:22, 23 1Sa 25:30, 31 Est 5:8 Tit 2:3
[Pe]
26 Yandi ke kangula munoko na yandi na mayele; a Nsiku ya ntima ya mbote1 kele na ludimi na yandi.
[Tsade]
27 Yandi ke talaka kisalu ya bantu ya nzo na yandi, Mpi yandi ke diaka ve dimpa ya bumolo. b
[Qoph]
b Bin 14:1 1Tm 5:9, 10 Tit 2:3-5
Ndonga ya 2 a 2Bn 9:30 Est 1:10-12 Bin 6:25, 26
Baz 5:7 1Pi 3:3, 4
c Rut 3:10, 11
31:25 1 To “ke seka kilumbu yina ke kwisa.” 31:26 1 To “Kuzola malongi; Nsiku ya zola ya kwikama.”
[Resh]
29 Bankento ya me fwana1 kele mingi, Kansi nge—nge me luta bo yonso.
[Shin]
30 Kitoko lenda kusa, mpi yo lenda vila nswalu,1a Kansi nkento yina ke waka Yehowa boma, bo ta pesa yandi lukumu. b
[Taw]
31 Beno pesa yandi matabisi sambu na mambu yina yandi me sala,1c Mpi bika nde bisalu na yandi kukumisa yandi na bakielo ya mbanza. d
b Kuy 24:60
28 Bana na yandi ke telama mpi ke tuba nde yandi kele muntu ya kiese;
1104
Bakala na yandi ke telama mpi ke kumisa yandi.
d Bar 16:1, 2
31:29 1 To “ya mbote kibeni.” 31:30 1 To “lenda vanda mpamba.” 31:31 1 Na kisina, “Beno pesa yandi mbuma ya maboko na yandi.”
LO N G I M A M B U Y I N A K E N A K AT I
1
Bima yonso kele mpamba (1-11) Ntoto ke bikalaka kimakulu (4) Mambu yina ke salamaka mbala na mbala na lugangu (5-7) Kima ya mpa kele ve awa na ntoto (9) Mayele ya bantu kele ti ndilu (12-18) Kulanda mupepe (14)
Ngindu ya kuzinga mvula na mvula kele na ntima ya muntu (11) Nzambi ke sambisaka bantu yonso na lunungu (16, 17) Nsuka-nsuka bantu mpi bambisi bo yonso ke fwaka (18-22) Bo yonso ta vutuka na mfututu (20)
2 Mambu yina Salomo salaka (1-11) Mayele ya bantu kele na mfunu mingi ve (12-16) Kisalu ya ngolo kele mpamba (17-23) Dia, nwa, mpi wa kiese na kisalu (24-26)
4 Mpasi kele mbi kuluta lufwa (1-3) Mutindu ya mbote ya kutadila kisalu (4-6) Mfunu ya nduku (7-12) Bantu zole me luta muntu mosi (9) Luzingu ya mfumu lenda vanda mpamba (13-16)
3 Konso kima kele ti ntangu na yo (1-8) Kuwa kiese na luzingu kele dikabu ya Nzambi (9-15)
5 Pusana pene-pene na Nzambi ti boma ya mbote (1-7) Bantu yina kele ti kiyeka mingi ke talaka bantu ya mfunu mingi ve (8, 9)
1105
LONGI Mambu Yina Ke na Kati –1:6
Kimvwama kele mpamba (10-20) Bantu yina ke zolaka mbongo ke fulukaka yo ve ata fioti (10) Mpongi ya nsadi ke vandaka ntomo (12) 6 Kuvanda ti bima mingi kukonda kusepela na yo (1-6) Sepela ti bima yina nge kele na yo ntangu yai (7-12) 7 Zina ya mbote mpi kilumbu ya lufwa (1-4) Kunganina ya muntu ya mayele (5-7) Nsuka kele mbote kuluta luyantiku (8-10) Mfunu ya mayele (11, 12) Bilumbu ya mbote mpi bilumbu ya mbi (13-15) Kubuya kulutisa ndilu na kusala mambu (16-22) Longi ke tubila mambu yina yandi monaka (23-29) 8 Na nsi ya luyalu ya bantu ya kukonda kukuka (1-17) Lemfukila bantuma ya ntotila (2-4) Luyalu ya muntu ke nataka mpasi (9) Kana bo me pesa ve ndola nswalu (11) Dia, nwa, mpi wa kiese (15)
ya longi,1 mwana 1 yaBangogo Davidi, ntotila na Yeruzaa
lemi. b 2 “Yo kele mpamba kibeni!” longi muntu ke tuba, “Yo kele mpamba kibeni! Bima yonso kele mpamba!” c 3 Inki luta muntu ke bakaka na kisalu na yandi yonso ya ngolo Yina yandi ke salaka ngolo awa na ntoto?1d 4 Ndonga mosi ya bantu ke kwenda, mpi ndonga mosi ya bantu ke kwisa,
1:1 1 Na kisina, “muntu ya ke vukisaka.” 1:3 1 Na kisina, “na nsi ya ntangu.”
9 Bantu yonso kele ti nsuka mosi (1-3) Mona kiese na luzingu ata lufwa kele (4-12) Bafwa ke zabaka kima ve (5) Kisalu kele ve na Maziamu (10) Ntangu mpi mambu ya kukonda kukana (11) Bantu ke zolaka ve mayele ntangu yonso (13-18) 10 Buzoba ya fioti ke bebisaka mayele (1) Bigonsa ya kukonda kuzaba kisalu (2-11) Mambu ya mpasi yina ke kuminaka zoba (12-15) Buzoba na kati ya bamfumu (16-20) Ndeke lenda vutukila mambu yina nge tubaka (20) 11 Sadila mabaku ya nge kele na yo (1-8) Losa dimpa na nge na masa (1) Kuna nkeni yantika na suka tii na nkokila (6) Sadila kileke na mutindu ya mbote (9, 10) 12 Yibuka Ngangi na ntwala nde kimununu kukwisa (1-8) Mambu ya nsuka ya longi (9-14) Bangogo ya mayele bonso nsongi ya nti ya bo ke twadisilaka bangombe (11) Wa Nzambi ya kieleka boma (13)
KAPU 1 a 1Bn 8:1, 22 b 1Bn 2:12 2Bs 9:30
c Nk 39:5 Bar 8:20
d Lon 2:11 Mat 16:26 Yoa 6:27
Ndonga ya 2 a Nk 78:69 Nk 104:5 Nk 119:90
b Kuy 8:22 Nk 19:6
Kansi ntoto ke bikalaka1 kimakulu. a 5 Ntangu ke basikaka,1 mpi ntangu ke dindaka; Na nima yo ke vutukaka ntinu2 na kisika yina yo ke basikaka diaka. b 6 Mupepe ke kwendaka na sudi, yo ke balukaka mpi yo ke kwendaka na nordi; Yo ke balukaka mpi yo ke landaka kubaluka; mupepe ke landaka kubaluka-baluka. 1:4 1 Na kisina, “kele.” 1:5 1 To “ke semaka.” 2 To “ke vutukaka na mpema.”
LONGI 1:7–2:3 7 Bamasa yonso1 ke kulumukaka na nzadi-mungwa, kansi nzadi-mungwa ke fulukaka ve. a Na kisika yina bamasa ke katukaka sambu yo kulumuka, yo ke vutukaka kuna sambu yo kulumuka diaka. b 8 Bima yonso ke lembisaka; Muntu mosi ve lenda tubila yo. Disu ke fulukaka ve na kutala; Dikutu mpi ke fulukaka ve na kuwa. 9 Mambu yina vandaka ntete, yo yina ta vanda diaka, Mpi mambu yina bo salaka ntete, bo ta sala yo diaka; Kele ve ti kima ya mpa awa na ntoto.1c 10 Keti kele ti kima yina muntu lenda tuba sambu na yo nde, “Tala kima yai—yo kele ya mpa”? Yo ke vandaka dezia katuka ntama; Yo ke vandaka dezia na ntwala ya ntangu na beto. 11 Muntu mosi ve ke yibukaka bantu ya ntangu ya ntama; Muntu mosi mpi ve ta yibuka bantu yina ta kwisa na nima; Bantu yina ta kwisa diaka na nima d ta yibukaka bo mpi ve. 12 Mono, longi, mono vandaka ntotila ya Izraele na Yeruzalemi. e 13 Mono salaka ngolo na kulonguka mpi na kutala mbotembote ti mayele f mambu yonso ya ke salamaka na ntoto g—kisalu ya mpasi yina Nzambi me pesaka bana ya bantu yina ke salaka nde bo vanda ti kisalu. 1:7 1 To “Bamasa yonso ya nsungi ya madidi; Bamasa yonso ya bansungi.” 1:9, 14 1 Na kisina, “na nsi ya ntangu.”
1106 KAPU 1 a Yob 38:8, 10
b Yob 36:27, 28 Yez 55:10 Amo 5:8
c Kuy 8:22 Lon 1:4
d Lon 2:16 Lon 9:5 Yez 40:6
e 1Bn 11:42 Lon 1:1
f 1Bn 4:29, 30
g Lon 8:16
Ndonga ya 2 a Nk 39:5, 6 Lon 2:11, 18 Lon 2:26 Luk 12:15
b Lon 2:9
c 1Bn 3:28 1Bn 4:29-31 2Bs 1:10-12
d Lon 2:2, 3 Lon 2:12 Lon 7:25
e Lon 2:15 Lon 12:12
KAPU 2 f Nk 104:15 Lon 10:19
14 Mono monaka bisalu yonso yina ke salama awa na ntoto,1 Ebuna tala, bima yonso kele mpamba mpi kulanda mupepe. a 15 Kima yina kele nioka-nioka, bo lenda tandula yo ve, Mpi kima yina kele ve, bo lenda tanga yo ve. 16 Ebuna mono tubaka na ntima na mono nde: “Mono me baka mayele mingi, kuluta konso muntu yina vandaka na ntwala na mono na Yeruzalemi, b ebuna ntima na mono kumaka ti mayele mpi nzayilu mingi.” c 17 Mono salaka ngolo sambu na kuzaba mayele, sambu na kuzaba kilawu,1d mpi sambu na kuzaba buzoba, diambu yai mpi kele kulanda mupepe. 18 Sambu mayele mingi ke nataka kiseku mingi, Yo yina muntu yina ke kumaka ti mayele mingi ke kumaka mpi ti bampasi mingi. e Ebuna mono tubaka na ntima na mono nde: “Kwisa mpi bika mono meka kuwa kiese mpi kumona mambu ya mbote yina ta kwisa.” Kansi diambu yina mpi vandaka mpamba. 2 Mono tubaka na yina me tala kuseka nde, “Yo kele kilawu!” Mpi na yina me tala kiese nde: “Inki kele mfunu na yo?” 3 Mono bakaka lukanu ya kutala nki mambote ke katukaka na kudipesa na vinu, f na ntangu yina yonso mono taninaka mayele na mono; mono ndimaka nkutu buzoba sambu na kuzaba kima ya kuluta mbote yina bantu fwete sala na bilumbu ya nkufi ya luzingu na bo awa na ntoto.
2
1:17 1 To “buzoba ya mingi.”
1107 4 Mono salaka bisalu ya nene. a Mono tungaka banzo sambu na mono mosi; b mono kunaka bilanga ya vinu sambu na mono mosi. c 5 Mono salaka masamba ti bamfinda sambu na mono mosi, mpi mono kunaka banti ya ke butaka bambuma ya mitindu yonso na kati na yo. 6 Mono salaka biziba ya masa sambu na mono mosi, sambu na kulosa masa na kilanga1 ya banti yina ke yelaka mbote. 7 Mono bakaka bansadi ya babakala mpi ya bankento, d mpi mono vandaka ti bansadi yina butukaka na nzo na mono.1 Mono kumaka mpi ti bitwisi mingi—bangombe mpi mameme e—kuluta bantu yonso yina vandaka na ntwala na mono na Yeruzalemi. 8 Mono kumaka ti arza mpi wolo mingi, f bimvwama1 ya bantotila mpi ya baprovense. g Mono bakaka miyimbibankunga ya babakala mpi ya bankento sambu na mono mosi, mpi bima yina ke natilaka bana ya bantu kiese ya mingi—nkento, ee, bankento mingi. 9 Yo yina mono kumaka muntu ya nene mpi mono lutaka bantu yonso yina zingaka na ntwala na mono na Yeruzalemi. h Mpi mono vandaka kaka mayele. 10 Mono kudiyiminaka ve konso kima yina mono vandaka na nzala na yo.1i Mono buyisaka ve ntima na mono konso kiese yina, sambu ntima na mono vandaka na kiese sambu na kisalu na mono yonso ya ngolo, mpi yo vandaka lufutu2 na mono sambu na kisalu na mono yonso ya ngolo. j 11 Kansi ntangu mono yindulaka bisalu yonso yina maboko na mono salaka mpi kisalu 2:6 1 To “mfinda.” 2:7 1 Na kisina, “ti bana ya nzo.” 2:8 1 To “bima yina vandaka kaka ya.” 2:10 1 Na kisina, “yina meso na mono lombaka.” 2 To “dikabu.”
LONGI 2:4-19 KAPU 2 a 1Bn 9:17-19 2Bs 9:15, 16
b 1Bn 7:1, 8 c 1Bn 4:25 Sal 8:11
d 1Sa 8:10, 13 1Bn 9:22
e 1Bn 4:22, 23 f 1Bn 9:14, 28 1Bn 10:10 2Bs 1:15
g 1Bn 10:14, 15 2Bs 9:13, 14
h 1Bn 3:13 1Bn 10:23
i Lon 11:9 j Lon 3:22 Lon 5:18 Lon 9:9
Ndonga ya 2 a 1Bn 7:1 b Nk 49:10 Lon 1:14 Lon 2:16 1Tm 6:7
c Lon 1:3 Lon 2:17
d Lon 1:17 Lon 7:25
e Bin 4:7 Lon 7:11, 12
f Bin 4:25 g Bin 14:8 Bin 17:24 Yoa 3:19 1Yn 2:11
h Lon 3:19, 20 Lon 9:2, 3 Lon 9:11
i Nk 49:10 j Kub 1:8 Lon 1:11
k Lon 6:8 Bar 5:12
l 1Bn 19:2, 4 Yer 20:17, 18
m Yob 7:6 Lon 2:21 Bar 8:20
n Lon 1:14
yonso ya ngolo yina mono salaka ngolo na kusala, a mono monaka nde bima yonso kele mpamba mpi kulanda mupepe; b kuvandaka ve ata ti kima mosi ya mfunu kibeni awa na ntoto.1c 12 Ebuna mono tulaka dikebi na mono na mayele, na kilawu, mpi na buzoba. d (Sambu muntu yina ke kwisa na nima ya ntotila lenda sala inki? Kaka mambu yina bo me salaka dezia.) 13 Mpi mono monaka nde mayele me luta buzoba, e kaka mutindu nsemo me luta mpimpa. 14 Meso ya muntu ya mayele ke vandaka ya kukanguka;1f kansi zoba ke tambulaka na mpimpa. g Mono bakisaka mpi nde bo yonso kele kaka ti nsuka mosi. h 15 Ebuna mono tubaka na ntima na mono nde: “Mambu yina ke kumina zoba ta kumina monoi mpi.” Ebuna, inki mono bakaka mutindu mono kumaka mayele mingi kibeni? Yo yina mono tubaka na ntima na mono nde: “Diambu yai mpi kele mpamba.” 16 Sambu bo ke yibukaka ve kimakulu muntu ya mayele to zoba. j Na bilumbu yina ke kwisa, bo ta vila bantu yonso. Ebuna nki mutindu muntu ya mayele ta fwa? Kiteso mosi ti zoba. k 17 Yo yina mono kumaka kumenga luzingu, l sambu mono vandaka kumona nde mambu yonso yina ke salama awa na ntoto1 ke pesa mono mpasi, sambu mambu yonso kele mpamba m mpi kulanda mupepe. n 18 Mono kumaka kumenga bima yonso yina mono salaka ngolo sambu na yo awa na ntoto,1o sambu mono fwete bikila yo muntu yina ke kwisa na nima na mono. p 19 Mpi nani me zaba kana yandi ta vanda muntu
Lon 5:16
o Lon 2:4-8 p Nk 39:6 Luk 12:20
2:11, 17, 18 1 Na kisina, “na nsi ya ntangu.” 2:14 1 Na kisina, “ke vandaka na ntu na yandi.”
LONGI 2:20–3:11 ya mayele to zoba? a Kansi yandi ta baka bima yonso yina mono salaka ngolo mingi mpi sadilaka mayele sambu na kubaka yo awa na ntoto.1 Diambu yai mpi kele mpamba. 20 Yo yina mono yantikaka kukonda kivuvu na ntima na mono sambu na kisalu yonso ya ngolo yina mono salaka ngolo awa na ntoto.1 21 Sambu muntu lenda sala ngolo, ebuna mayele, nzayilu, mpi ngangu ke twadisa yandi, kansi yandi fwete pesa bima yonso1 na muntu yina monaka ve mpasi sambu na yo. b Diambu yai mpi kele mpamba mpi mpasi ya nene. 22 Inki luta muntu ke bakaka kibeni na kisalu na yandi yonso ya ngolo mpi na nzala yina ke pusaka yandi2 na kusala ngolo awa na ntoto?1c 23 Sambu na bilumbu na yandi yonso, kisalu na yandi ke natilaka yandi mpasi mpi kiseku, d mpi ata na mpimpa ntima na yandi ke pemaka ve. e Diambu yai mpi kele mpamba. 24 Kima ya kuluta mbote sambu na muntu kele ve, katula kaka kudia, kunwa, mpi kuwa kiese1 sambu na kisalu na yandi ya ngolo. f Mono me bakisaka nde diambu yai mpi ke katukaka na diboko ya Nzambi ya kieleka, g 25 sambu nani ke diaka mpi ke nwaka mbote kuluta mono? h 26 Yandi ke pesaka mayele, nzayilu, mpi kiese na muntu yina ke pesaka yandi kiese, i kansi yandi ke pesaka nsumuki kisalu ya kuvukisa mpi ya kukutika kaka bima sambu na kupesa yo na muntu yina ke pesaka Nzambi ya kieleka j kiese. Yai mpi kele mpamba mpi kulanda mupepe. 2:19, 20, 22 1 Na kisina, “na nsi ya ntangu.” 2:21 1 Na kisina, “pesa dikabu na yandi.” 2:22 2 Na kisina, “mpi na bikesa ya ntima na yandi.” 2:24 1 To “kusala nde moyo na yandi kumona mambote.”
KAPU 2 a 1Bn 12:6, 8 2Bs 12:1, 9
b Lon 2:18 Lon 5:15, 16
c Lon 1:3 Lon 3:9
d Yob 14:1, 2 Luk 12:29
e Kuy 31:40, 41 f Kul 12:18 Lon 3:22 Lon 8:15 Bis 14:17
g Lon 3:12, 13 Lon 5:18, 19
h 1Bn 4:7 1Bn 4:22, 23 1Bn 10:4, 5 1Bn 10:21
i 1Sa 18:14 Bin 3:32, 33 Yez 3:10
j Kul 6:10, 11 Bin 13:22 Bin 28:8
Ndonga ya 2 KAPU 3 a 2Sa 3:31 b Nk 39:1 c 1Sa 19:4 1Sa 25:23, 24 Est 4:13, 14 Nk 145:11 Bin 9:8
d Nk 139:21 Bar 12:9
e Lon 1:3 Lon 5:15, 16
f Kuy 1:31 Bar 1:20
3
1108
Konso kima kele ti ntangu na yo, Konso kisalu kele ti ntangu na yo awa na ntoto: 2 Ntangu ya kubutuka mpi ntangu ya kufwa; Ntangu ya kukuna mpi ntangu ya kutumuna bima yina bo kunaka; 3 Ntangu ya kufwa mpi ntangu ya kubelula; Ntangu ya kupanza mpi ntangu ya kutunga; 4 Ntangu ya kudila mpi ntangu ya kuseka; Ntangu ya kutula milolo ya mawa mpi ntangu ya kukina;1 5 Ntangu ya kulosa matadi mpi ntangu ya kulokuta matadi; Ntangu ya kuyamba mpi ntangu ya kubuya kuyamba; 6 Ntangu ya kusosa mpi ntangu ya kuyambula kusosa kima sambu yo me vila; Ntangu ya kubumba mpi ntangu ya kulosa; 7 Ntangu ya kupasula a mpi ntangu ya kutunga; Ntangu ya kuvanda pima b mpi ntangu ya kutuba; c 8 Ntangu ya kuzola mpi ntangu ya kumenga; d Ntangu ya bitumba mpi ntangu ya ngemba. 9 Muntu ya ke salaka ke bakaka nki na bikesa na yandi yonso? e 10 Mono me monaka kisalu yina Nzambi me pesaka bana ya bantu sambu bo vanda ti kisalu mingi. 11 Yandi me salaka bima yonso kitoko1 na ntangu na yo.f Yandi me tulaka nkutu na ntima na bo ngindu ya kuzinga mvula na mvula; ata mpi3:4 1 Na kisina, “kupumbuka.” 3:11 1 To “ya kuyidika mbote; mbote; ya kufwana.”
1109 dina bantu ta bakisaka ve ata fioti kisalu yina Nzambi ya kieleka me salaka katuka luyantiku tii na nsuka. 12 Mono me bakisaka nde kima ya kuluta mbote sambu na bo kele ve, katula kaka kuwa kiese mpi kusala mambu ya mbote na luzingu na bo, a 13 mpi nde konso muntu fwete dia, kunwa, mpi kuwa kiese sambu na kisalu na yandi yonso ya ngolo. Yo kele dikabu ya Nzambi. b 14 Mono me zabaka nde bima yonso yina Nzambi ya kieleka me salaka ta zinga kimakulu. Kele ve ti kima ya kuyika na bima yina mpi kele ve ti kima ya kukatula na bima yina. Nzambi ya kieleka me salaka yo mutindu yina, sambu bantu kuwa yandi boma. c 15 Mambu yina ke salama me salamaka dezia, mpi mambu yina ke kwisa me vandaka dezia; d kansi Nzambi ya kieleka ke sosaka mambu yina ya bo me landaka.1 16 Mono me monaka mpi diambu yai awa na ntoto:1 Mambu ya mbi vandaka kisika yina lunungu fwete vanda, mpi mambu ya mbi e vandaka kisika yina mambu ya mbote fwete vanda. 17 Yo yina mono tubaka na ntima na mono nde: “Nzambi ya kieleka ta sambisa muntu ya lunungu mpi muntu ya mbi, f sambu konso kisalu mpi konso diambu kele ti ntangu na yo.” 18 Mono tubaka mpi na ntima na mono sambu na bana ya bantu nde Nzambi ya kieleka ta meka bo mpi ta songa bo nde bo kele bonso bambisi, 19 sambu nsuka kele sambu na bantu mpi nsuka kele sambu na bambisi; bo yonso kele ti nsuka mosi. g Mutindu mosi ke fwa3:15 1 To mbala ya nkaka, “mambu yina me lutaka.” 3:16; 4:1, 3 1 Na kisina, “na nsi ya ntangu.”
LONGI 3:12–4:5 KAPU 3 a Nk 37:3 1Te 5:15
b Lon 5:18, 19 Yez 65:21, 22
c Yer 10:7 Kus 15:4
d Lon 1:9 e Nk 82:2 Nk 94:16, 21
f Lon 12:14 Bis 17:31 Bar 2:5, 6
g Yob 14:10 Nk 39:5 Nk 89:48
Ndonga ya 2 a Kuy 7:22 Nk 104:29 Lon 12:7
b Lon 9:10 c Kuy 2:7, 19 d Kuy 3:19 Yob 10:9
e Nk 146:3, 4 Lon 3:19 Lon 9:10
f Kul 12:7 Lon 5:18
g Yob 14:21 Lon 6:12
KAPU 4 h Nk 69:20 Nk 142:4
i Yob 3:17 Lon 2:17
j Yer 20:18 k Lon 1:14 l Bag 5:26 m Bin 6:10, 11 Bin 20:4
ka, mutindu ya nkaka ke fwaka; mpi bo yonso kele kaka ti mpeve mosi.a Yo yina muntu me luta ve bambisi, sambu bima yonso kele mpamba. 20 Bo yonso ke kwenda kisika mosi. b Bo yonso katukaka na mfututu, c mpi bo yonso ke vutuka na mfututu. d 21 Nani kibeni me zaba kana mpeve ya bantu ke tombukaka na zulu, mpi kana mpeve ya bambisi ke kulumukaka na nsi, na ntoto? e 22 Mpi mono monaka nde kima ya kuluta mbote sambu na muntu kele ve, katula kaka kuwa kiese sambu na kisalu na yandi, f sambu yo yina lufutu1 na yandi; sambu nani lenda sadisa yandi na kumona mambu yina ta salama na nima ntangu yandi ta kwenda? g Mono tulaka diaka dikebi na mambu yonso ya mpasi yina ke salama awa na ntoto.1 Mono monaka mansanga ya bantu yina bo ke monisa mpasi, kansi muntu ya kulembika boh vandaka ve. Bantu yina ke monisa bo mpasi kele ti kiyeka, mpi muntu ya kulembika bo vandaka ve. 2 Mono sikisaka bantu yina me fwaka dezia na kisika ya kusikisa bantu yina kele na luzingu. i 3 Mpi muntu yina me butuka ntete ve, j yina me mona ve mambu ya mpasi yina ke salama awa na ntoto,1k kele mbote kuluta bo zole. 4 Mono monaka mutindu bikesa mingi1 mpi kisalu ya me salama mbote ke katukaka na kutesana na kati ya bantu; l diambu yai mpi kele mpamba mpi kulanda mupepe. 5 Zoba ke kanga maboko na ntangu nsuni na yandi ke beba.1m
4
3:22 1 To “dikabu.” 4:4 1 To “kisalu ya ngolo.” 4:5 1 Na kisina, “mpi yandi ke dia nsuni na yandi mosi.”
LONGI 4:6–5:6 6 Kupema mwa fioti1 kele mbote kuluta kisalu ya ngolo2 mpi kulanda mupepe. a 7 Mono tulaka dikebi na mbandu ya nkaka ya kima ya mpamba awa na ntoto.1 8 Kele ti muntu yina kele kaka yandi mosi, yandi kele ve na nduku; yandi kele ve ti mwana to mpangi, kansi nsuka kele ve na kisalu na yandi yonso ya ngolo. Meso na yandi ke fulukaka ve ata fioti bimvwama. b Kansi, keti yandi ke kudiyulaka nde, ‘Sambu na nani mono ke sala ngolo mpi ke kudibuyisa1 bima ya mbote’? c Diambu yai mpi kele mpamba mpi yo kele kisalu ya mpasi. d 9 Bantu zole me luta muntu mosi e sambu bo kele ti matabisi ya mbote1 sambu na kisalu na bo ya ngolo. 10 Sambu kana muntu mosi kubwa, muntu ya nkaka lenda sadisa nduku na yandi na kutelama. Ebuna nki ta kumina muntu yina ke bwa kansi yandi kele ve ti muntu ya kusadisa yandi na kutelama? 11 Diaka, kana bantu zole kulala kisika mosi, bo ta wa tiya, kansi nki mutindu muntu yina kele yandi mosi lenda wa tiya? 12 Mpi muntu lenda bedisa muntu yina kele yandi mosi, kansi bantu zole lenda nwana ti yandi. Mpi nsinga ya bo me sala na bansinga tatu lenda zengana ve nswalu.1 13 Mwana yina kele nsukami kansi mayele kele mbote kuluta ntotila yina kele mununu kansi zoba, f yina kele diaka ve ti mayele ya kutula dikebi na ndongi4:6 1 Na kisina, “Diboko mosi ya kufuluka ti kupema.” 2 Na kisina, “kuluta maboko zole ya kufuluka ti kisalu ya ngolo.” 4:7, 15 1 Na kisina, “na nsi ya ntangu.” 4:8 1 To “moyo na mono ke buya.” 4:9 1 To “mambote mingi.” 4:12 1 To “kukonda mpasi.”
1110 KAPU 4 a Nk 37:16 Bin 15:16 Bin 16:8 Bin 17:1
b Bin 27:20 Lon 5:10
c Nk 39:6 Luk 12:18-20
d Lon 2:22, 23 e Kuy 2:18 Bin 27:17
f Bin 19:1 Bin 28:6, 16
Ndonga ya 2 a 1Bn 22:8 2Bs 25:15, 16
b Kuy 41:14, 40 c 2Sa 7:8 Yob 5:11
d 2Sa 20:1
KAPU 5 e Nk 15:1, 2 f Kul 31:12 Bis 17:11
g 1Sa 13:12, 13 1Sa 15:22 Bin 21:27 Yez 1:13 Oze 6:6
h Kut 30:2 1Sa 14:24
i Bin 10:19 j Mat 6:25, 34 Luk 12:18-20
k Bin 10:19 Bin 15:2
l Kul 23:21 Nk 76:11 Mat 5:33
m Lon 10:12 n Kut 30:2 Nk 66:13
o Kul 23:22 Bin 20:25
p Baz 11:35
sila. a 14 Sambu yandi1 basikaka na boloko sambu na kukuma ntotila, b ata yandi butukaka nsukami c na kimfumu ya ntotila yina. 15 Mono tadilaka bantu yonso ya kele na luzingu yina ke tambula awa na ntoto,1 mpi mutindu mambu ke kwendila sambu na leke yina ke kwisa na nima mpi ke baka kisika ya ntotila. 16 Ata nsuka kele ve sambu na bantu yonso yina ke pesaka yandi maboko, bantu yina ke kwisa na nima ta sepela ve ti yandi. d Diambu yai mpi kele mpamba mpi kulanda mupepe. Keba makulu na nge konso ntangu ya nge ke kwenda na nzo ya Nzambi ya kieleka; e yo kele mbote na kupusana penepene sambu na kuwa f na kisika ya kupesa kimenga mutindu bazoba ke salaka, g sambu bo ke zabaka ve nde mambu ya bo ke sala kele mbi. 2 Kunwanina ve na kutuba, kubika mpi ve nde ntima na nge kutuba kukonda kuyindula na ntwala ya Nzambi ya kieleka, h sambu Nzambi ya kieleka kele na zulu, kansi nge kele na ntoto. Yo yina mambu ya nge ke tuba fwete vanda ve mingi. i 3 Sambu bangindu mingi1j kibeni ke salaka nde muntu kulala bandosi, mpi bangogo mingi kibeni ke salaka nde zoba kutuba bitubatuba. k 4 Kana nge sala lusilu na Nzambi, kusukinina ve na kulungisa yo, l sambu yandi ke sepelaka ve na bazoba. m Lusilu ya nge ke sala, lungisa yo. n 5 Yo me luta mbote na kusala ve lusilu, na kisika ya kusala lusilu mpi kulungisa yo ve. o 6 Kubika ve nde munoko na nge kunata nge1 na kusala disumu, p mpi kutuba
5
4:14 1 Ziku yo ke tubila mwana ya mayele. 5:3 1 To “basusi mingi.” 5:6 1 Na kisina, “nsuni na nge.”
1111 ve na ntwala ya wanzio1 nde yo vandaka kifu. a Sambu na nki kupesa Nzambi ya kieleka makasi na mambu ya nge ke tuba ebuna yandi fwa kisalu ya maboko na nge? b 7 Sambu, kaka mutindu bangindu mingi ke nataka muntu na kulala bandosi, c mutindu mosi mpi bangogo mingi ke nataka na mambu ya mpamba. Kansi wa Nzambi ya kieleka d boma. 8 Kana nge mona na distrike na nge bo ke monisa nsukami mpasi mpi bo ke zitisa ve lunungu mpi mambu ya mbote, kuyituka ve. e Sambu muntu mosi yina kele ti kiyeka mingi kuluta mfumu yina ya nene ke tala yandi, mpi kele diaka ti bantu ya nkaka yina kele ti kiyeka mingi kuluta bo. 9 Diaka, bima yina ntoto ke basisaka, bo ke kabulaka na kati na bo yonso; ata ntotila, bo ke pesaka yandi bima ya bilanga. f 10 Muntu yina ke zolaka arza ta fulukaka ve arza ata fioti, mpi muntu yina ke zolaka kimvwama ta fulukaka ve lufutu. g Diambu yai mpi kele mpamba. h 11 Ntangu bima ya mbote ke kumaka mingi, bantu ya ke diaka yo ke kumaka mpi mingi. i Mpi nki mambote munkwa na yo kele ti yo, katula kaka kutala yo na meso na yandi? j 12 Mpongi ya nsadi ke vandaka ntomo, ata yandi ke dia fioti to mingi, kansi bima mingi yina mvwama kele na yo ke pesaka yandi ve nzila ya kulala. 13 Mono monaka diambu mosi ya mpasi awa na ntoto:1 bimvwama yina munkwa na yo kutikaka sambu na mpasi na yandi mosi. 14 Bimvwama yina vilaka sambu na diambu mosi ya mbi 5:6 1 To “kinati-nsangu.” 5:13, 18; 6:1 1 Na kisina, “na nsi ya ntangu.”
LONGI 5:7–6:1 KAPU 5 a Lev 5:4 b Nk 127:1 Aga 1:11
c Lon 5:3 d Lon 12:13 e Lon 3:16 f 1Sa 8:11, 12 1Bn 4:7 2Bs 26:9, 10 Sal 8:11
g Lon 4:8 h Mat 6:24 Luk 12:15 1Tm 6:10
i 1Bn 4:22, 23 j Bin 23:4, 5 1Yn 2:16
Ndonga ya 2 a Bin 23:4, 5 Mat 6:19
b Yob 1:21 c Nk 49:17 Luk 12:20 1Tm 6:7
d Mat 16:26 Yoa 6:27
e 1Tm 6:10 f 1Bn 4:20 g Lon 2:24 Lon 3:22 Yez 65:21, 22
h 1Bn 3:12, 13 Yob 42:12
i Kul 8:10 Lon 3:12, 13 1Tm 6:17 Yak 1:17
j Kul 28:8 Nk 4:7
ya me salama,1 mpi ntangu yandi butaka mwana, yandi bikalaka ve ata ti kima. a 15 Kaka mutindu muntu ke basikaka na divumu ya mama na yandi, yandi ta vutuka mpi kinkonga, kaka mutindu yandi kwisaka. b Mpi yandi lenda nata ve ata kima mosi sambu na kisalu na yandi yonso ya ngolo. c 16 Yai mpi kele diambu ya mpasi kibeni: Kaka mutindu yandi kwisaka, mutindu yo yina mpi yandi ta kwenda; ebuna nki mambote muntu yina ke landa kusala ngolo sambu na mupepe ta baka? d 17 Mpi konso kilumbu yandi ke diaka na mudidi, ti kiseku mingi, maladi, mpi makasi. e 18 Yai mambu ya mono me monaka nde yo kele mbote mpi me fwana: nde muntu kudia, kunwa, mpi kuwa kiese sambu na kisalu yonso ya ngolo yina yandi ke sala ngolo f awa na ntoto1 na bilumbu fioti ya luzingu yina Nzambi ya kieleka me pesaka yandi, sambu yo yina matabisi2 na yandi. g 19 Diaka, kana Nzambi ya kieleka me pesa muntu kimvwama, bima ya kinsuni, h mpi makuki ya kusepela na yo, yandi fwete baka matabisi2 na yandi mpi kuwa kiese sambu na kisalu na yandi ya ngolo. Yo kele dikabu ya Nzambi. i 20 Sambu yandi ta yindula1 mpenza ve bilumbu ya luzingu na yandi yina ke luta, mpamba ve Nzambi ya kieleka ke sala nde yandi vanda ti kisalu mingi na kiese ya ntima na yandi. j Kele ti diambu ya nkaka ya mpasi yina mono me monaka awa na ntoto,1 mpi yo ke monanaka mingi na kati ya bantu:
6
5:14 1 To “kisalu mosi ya mbi.” 5:18, 19 2 To “dikabu.” 5:20 1 Na kisina, “ta mona.”
LONGI 6:2–7:6 2 Nzambi ya kieleka ke pesa muntu bimvwama, bima ya kinsuni, mpi nkembo na mpila nde yandi me konda ve ata kima mosi yina yandi ke zola;1 ata mpidina Nzambi ya kieleka ke pesa yandi ve nzila ya kusepela na yo, kansi yandi ke pesa munzenza mosi nzila ya kusepela na yo. Yo kele mpamba mpi mpasi ya nene. 3 Kana muntu kukuma tata ya bana mbala nkama, yandi zinga bamvula mingi, mpi yandi kuma mununu, kansi yandi1 ke mona ve kiese na bima na yandi ya mbote na ntwala nde yandi kwenda na maziamu,2 mono fwete tuba nde mwana yina me butuka ya kufwa kele mbote kuluta yandi. a 4 Sambu yandi kwisaka kukonda kikuma mpi kwendaka na mudidi, mpi bo ta fika zina na yandi na mudidi. 5 Ata yandi me monaka ve ntangu to me zabaka kima mosi ve, yandi kele kaka mbote1 kuluta muntu yina zingaka bamvula mingi. b 6 Inki kele mambote ya kuzinga bamvula mafunda zole kansi kuvanda ve na kiese? Keti bantu yonso ke kwendaka ve kisika mosi? c 7 Kisalu yonso ya ngolo yina muntu ke salaka ke vandaka sambu na kufulusa munoko na yandi; d ata mpidina nzala na yandi ke manaka ve.1 8 Sambu muntu ya mayele me luta zoba e na nki, to nki mambote kele kana nsukami me zaba mutindu ya kuzinga?1 9 Kusepela na bima yina meso ke mona kele mbote 6:2 1 To “ke konda ve ata kima mosi sambu na moyo na yandi.” 6:3 1 To “moyo na yandi.” 2 To “mpi ata maziamu me kuma ve ya yandi.” 6:5 1 Na kisina, “ke pema mingi.” 6:7 1 To “moyo na yandi ke fulukaka ve.” 6:8 1 Na kisina, “mutindu ya kutambula na ntwala ya bantu yina kele na luzingu.”
1112 KAPU 6 a Lon 4:2, 3
b Yob 3:11, 13 Yob 14:1
c Yob 30:23 Lon 3:20 Bar 5:12
d Kuy 3:19 Bin 16:26
e Nk 49:10 Lon 2:15, 16
Ndonga ya 2 a 1Bs 29:15 Yob 8:9 Yob 14:1, 2 Nk 102:11
KAPU 7 b Bin 10:7 Bin 22:1 Yez 56:5 Luk 10:20
c Yez 5:11, 12
d Nk 119:71 Luk 6:21
e 2Bk 7:10 Ebr 12:11
f 1Sa 25:36 Bin 21:17
g Nk 141:5 Bin 15:31
kuluta kulanda banzala na nge.1 Yai mpi kele mpamba, yo kele kulanda mupepe. 10 Bima yonso yina kele, bo me pesaka yo dezia zina, mpi bo me zabaka mutindu muntu kele; mpi yandi lenda kuka ve kuswana1 ti muntu yina me luta yandi na ngolo. 11 Kana bangogo1 kele mingi, mambu ya mpamba mpi ke vandaka mingi; mpi nki mambote yo ke natilaka muntu? 12 Nani me zaba mambu ya kuluta mbote yina muntu lenda sala na luzingu na bilumbu fioti ya luzingu na yandi ya mpamba, yina yandi ke lutisa bonso kivudi? a Sambu nani lenda songa muntu mambu yina ta salama awa na ntoto1 na nima kana yandi me kwenda? Zina ya mbote1 kele mbote kuluta mafuta ya mbote, b mpi kilumbu ya lufwa kele mbote kuluta kilumbu ya kubutuka. 2 Kukwenda na nzo yina kele na mafwa kele mbote kuluta kukwenda na nzo yina bo ke sala nkinsi, c sambu yina kele nsuka ya konso muntu, mpi bantu yina kele na luzingu fwete tula yo na ntima. 3 Kudiyangisa kele mbote kuluta kuseka, d sambu mawa ya luse ke kumisaka ntima mbote. e 4 Ntima ya bantu ya mayele ke vandaka na nzo ya mafwa, kansi ntima ya bazoba ke vandaka na nzo ya kiese.1f 5 Kuwa kunganina ya muntu ya mayele g kele mbote kuluta kuwa nkunga ya bazoba. 6 Sambu mutindu bansende ke salaka makelele ntangu yo ke pela na nsi ya nzungu, kuseka
7
6:9 1 To “kuluta kutambula ya moyo.” 6:10 1 To “kusamba diambu na yandi.” 6:11 1 To mbala ya nkaka, “bima.” 6:12 1 Na kisina, “na nsi ya ntangu.” 7:1 1 To “Lukumu ya mbote.” Na kisina, “Zina.” 7:4 1 To “ya bansaka.”
1113 ya zoba mpi kele mutindu yina; a diambu yai mpi kele mpamba. 7 Kansi mpasi lenda kumisa muntu ya mayele muntu ya kilawu, mpi kundima avoka ke bebisaka ntima. b 8 Nsuka ya diambu ke vandaka mbote kuluta luyantiku na yo. Kukanga ntima kele mbote kuluta kuvanda lulendo. c 9 Kuwa ve makasi d nswalu,1 sambu kuwa makasi ke vandaka na ntulu ya bazoba.2e 10 Kutuba ve nde, “Sambu na nki bilumbu ya ntama vandaka mbote kuluta bilumbu yai?” sambu yo kele ve mayele ke pusa nge na kuyula ngiufula yai. f 11 Mayele ti dikabu kele diambu ya mbote, mpi yo kele mfunu sambu na bantu yina ke monaka nsemo ya mwini.1 12 Sambu mayele ke taninaka g kaka mutindu mbongo ke taninaka, h kansi nzayilu me luta na diambu yai: Mayele ke taninaka luzingu ya muntui yina kele na yo. 13 Tadila kisalu ya Nzambi ya kieleka, sambu nani lenda tandula kima yina yandi me kumisaka nioka-nioka? j 14 Na kilumbu ya mbote, monisa bumbote yai, k kansi na kilumbu ya mpasi, yindula nde Nzambi salaka kilumbu ya mbote mpi kilumbu ya mpasi, l yo yina bantu lenda zaba1 ve konso kima yina ta kumina bo na bilumbu ke kwisa. m 15 Na luzingu na mono n ya mpamba mono me monaka mambu yonso—yantika na muntu ya lununguo yina ke fwa na lunungu na yandi tii na muntu ya mbi yina ke zinga mingi ata yandi kele muntu ya mbi. p 7:9 1 Na kisina, “Kuvanda ve ntinu na mpeve na nge.” 2 To mbala ya nkaka, “kele kidimbu ya zoba.” 7:11 1 Disongidila, bantu yina kele na luzingu. 7:14 1 To “sengumuna.”
LONGI 7:7-26 KAPU 7 a Lon 2:2 b Kub 23:8 Kul 16:19 1Sa 8:1-3 Bin 17:23
c Bin 13:10 Yak 5:10 1Pi 5:5
d Bin 16:32 Yak 1:19
e Kuy 4:5 Est 5:9 Bin 14:17, 29 Bin 29:11
f g h i
Luk 9:62 Bin 4:5, 6 Bin 10:15 Bin 3:13, 18 Bin 8:35 Bin 9:11
j Yob 9:12 Yez 14:27
k Yak 5:13 l Yob 2:10 Yez 45:7
m Bin 27:1 Lon 9:11 Yak 4:13, 14
n Nk 39:5 o Kuy 4:8 1Sa 22:18
p Yob 21:7 Nk 73:12
Ndonga ya 2 a Yez 65:5 Mat 6:1 Bar 10:3 Bar 14:10
b Bin 3:7 Bar 12:3
c Bin 16:18 d Nk 14:1 Bin 14:9
e Nk 55:23 Bin 10:27
f Fil 4:5 g Bin 21:22 Bin 24:5
h 2Bs 6:36 Nk 51:5 Bar 3:23 1Yn 1:8
i 1Sa 24:9 j Yak 3:2, 8, 9 k Nk 36:6 Nk 139:6 Yez 55:9 Bar 11:33
l Lon 1:17 Lon 2:12
16 Kuvanda ve muntu ya lunungu kuluta ndilu, a mpi kudimonisa ve muntu ya mayele kuluta ndilu. b Sambu na nki nge fwete kudifwa? c 17 Kuvanda ve muntu ya mbi kuluta ndilu, mpi kuvanda ve zoba. d Sambu na nki nge fwete fwa na ntwala? e 18 Yo kele mbote na kubakisa lukebisu mosi kukonda kubuya lukebisu ya nkaka; f sambu muntu yina ke waka Nzambi boma ta tula dikebi na balukebisu yonso zole. 19 Mayele ke kumisaka muntu ya mayele ngolo kuluta bantu kumi ya ngolo na mbanza. g 20 Sambu kele ve ti muntu ya lunungu na ntoto yina ke salaka kaka mambu ya mbote mpi ke salaka ve masumu h ata fioti. 21 Diaka kutula ve na ntima mambu yonso yina bantu ke tubaka; i kana ve nge ta wa nsadi na nge ke singa nge; 22 sambu nge me zaba mbote na ntima na nge nde mbala mingi nge mosi mpi me singaka bantu ya nkaka. j 23 Mono sadilaka mayele sambu na kumeka mambu yai yonso, mpi mono tubaka nde: “Mono ta kuma mayele.” Kansi yo lutilaka mono. 24 Mambu yina me salamaka kele mpasi na kubakisa mpi yo kele mudindu kibeni. Nani lenda bakisa yo? k 25 Mono nataka ntima na mono sambu na kuzaba, kutala mbotembote, mpi kusosa mayele mpi kikuma yina mambu ke salamaka, mpi sambu na kubakisa mbi ya kukonda mayele mpi buzoba ya kilawu. l 26 Mono monaka diambu yai: Nkento yina kele bonso bukondi ya muntu ya ke zombaka, yina ntima na yandi kele bonso babukondi, mpi yina maboko na yandi kele bonso miniololo ya boloko, kele ndudi kuluta lufwa. Muntu yina ke pesaka Nzambi ya kieleka kiese ta tina
LONGI 7:27–8:14 nkento yina, a kansi yandi ke kangaka nsumuki. b 27 “Yai mambu ya mono monaka,” longi c muntu me tuba nde. Mono tadilaka diambu mosimosi sambu na kusukisa, 28 kansi mono monaka ve bima yina mono1 landaka kusosa. Mono monaka bakala mosi2 na kati ya bantu funda, kansi mono monaka ve ata nkento mosi na kati na bo. 29 Mono monaka kaka diambu yai: Nzambi ya kieleka me salaka bantu bantu ya mbote, d kansi bo me sosaka balukanu mingi.” e Nani kele bonso muntu ya mayele? Nani me zaba mutindu ya kuyidika diambu?1 Mayele ya muntu ke pesaka nsemo na luse na yandi mpi ke lembisaka luse na yandi ya kukangama. 2 Mono ke tuba nde: “Lemfukila bantuma f ya ntotila sambu na ndefi ya nge diaka na ntwala ya Nzambi. g 3 Kunwanina ve na kukatuka na ntwala na yandi. h Kudikotisa ve na konso diambu ya mbi; i sambu yandi lenda sala konso kima yina yandi me zola, 4 sambu mambu ya ntotila ke tubaka ke sobaka ve; j nani lenda tubila yandi nde, ‘Inki nge ke sala?’” 5 Muntu yina ke zitisaka nsiku, mpasi ta bwila yandi ve, k mpi ntima ya mayele ta zaba ntangu ya mbote mpi mutindu ya mbote ya kusala mambu.1l 6 Sambu konso diambu kele ti ntangu na yo mpi mutindu ya kusala yo,1m sambu bampasi ya bantu kele mingi kibeni. 7 Sambu muntu mosi ve me zaba mambu yina ta salama, nani lenda songa yandi mutindu yo ta salama? 8 Kaka mutindu muntu mosi ve kele ti kiyeka na zulu ya mpe-
8
7:28 1 To “moyo na mono.” 2 To “muntu mosi ya lunungu.” 8:1 1 To “ntendula ya diambu?” 8:5, 6 1 To “mpi luswasukusu.”
1114 KAPU 7 a Kuy 39:7-9 b Bin 5:3, 14 Bin 7:22, 23 Bin 22:14
c Lon 1:1 d Kuy 1:26, 31 e Kuy 3:6 Kuy 6:12 Kul 32:5
KAPU 8 f Bin 24:21, 22 Bar 13:1 Tit 3:1 1Pi 2:13
g 2Sa 5:3 h Lon 10:4 i 1Bn 1:5, 7 Bin 20:2
j 1Bn 2:24, 25 k Bar 13:5 1Pi 3:13
l 1Sa 24:12, 13 1Sa 26:8-10 Nk 37:7
m Lon 3:17
Ndonga ya 2 a Nk 89:48 b Kub 1:13, 14 Mik 7:3
c Bin 10:7 d Nk 10:4, 6 e 1Sa 2:22, 23 f Nk 34:9 Nk 103:13 Nk 112:1 Yez 3:10 2Pi 2:9
g Nk 37:10 Yez 57:21
h Yob 24:24 i Lon 7:15
ve1 to lenda kanga mpeve nzila, mutindu mosi mpi muntu mosi ve kele ti kiyeka na zulu ya kilumbu ya lufwa. a Kaka mutindu bo ke pesaka ve ata muntu mosi nswa ya kukatuka na bitumba ntangu yo ke salama, mutindu mosi mpi mbi ta pesa ve bantu yina ke salaka yo nzila ya kutina.2 9 Mono monaka mambu yai yonso, mpi mono tulaka ntima na mono sambu na kutadila konso kisalu yina me salamaka awa na ntoto,1 na ntangu yina muntu me yalaka muntu sambu na kupesa yandi mpasi. b 10 Mpi mono monaka bo ke zika bantu ya mbi, bayina vandaka kukota mpi kubasika na kisika ya santu, kansi bo vilaka bo nswalu na mbanza yina bo vandaka kusala mutindu yina. c Diambu yai mpi kele mpamba. 11 Sambu bo me pesa ve ndola nswalu d sambu na diambu mosi ya mbi, ntima ya bantu me baka kikesa ya kusala mambu ya mbi. e 12 Ata nsumuki kusala mbi mbala nkama mpi yandi landa kuzinga ntangu mingi, mono me zaba nde mambu ta kwendila mbote sambu na bantu yina ke waka Nzambi ya kieleka boma, sambu bo ke waka yandi boma. f 13 Kansi mambu ta kwendila ve mbote sambu na muntu ya mbi, g yandi ta kumisa mpi ve mingi bilumbu na yandi yina kele bonso kivudi, h sambu yandi ke waka ve Nzambi boma. 14 Kele ti kima mosi ya mpamba1 yina ke salama na ntoto: Kele ti bantu ya lunungu yina bo ke sadila mambu bonso nde bo salaka mambu ya mbi, i mpi kele 8:8 1 To “mpema; mupepe.” 2 To mbala ya nkaka, “mambu na bo ya mbi ta gulusa ve bantu ya mbi.” 8:9 1 Na kisina, “na nsi ya ntangu.” 8:14 1 To “ya mpasi.”
1115 ti bantu ya mbi yina bo ke sadila mambu bonso nde bo salaka mambu na lunungu. a Mono ke tuba nde diambu yai mpi kele mpamba. 15 Yo yina mono sikisaka kiese, b sambu kele ve ata ti kima mosi ya mbote sambu na muntu awa na ntoto1 kuluta kudia, kunwa, mpi kuwa kiese; mambu yai fwete vanda ti yandi ntangu yandi ke sala ngolo na bilumbu ya luzingu na yandi, c yina Nzambi ya kieleka ke pesa yandi awa na ntoto.1 16 Mono salaka ngolo na kubaka mayele mpi na kumona mambu1 yonso yina ke salama na nsi-ntoto, d nkutu kukonda kulala na ntangu to na mpimpa.2 17 Na nima mono tadilaka kisalu yonso ya Nzambi ya kieleka, mpi mono monaka nde bantu lenda bakisa ve mambu yina ke salamaka awa na ntoto.1e Ata bantu kumeka kusala ngolo nki mutindu, bo lenda bakisa yo ve. Ata bo tuba nde bo kele mayele mingi sambu na kuzaba yo, bo lenda bakisa yo ve ata fioti. f Yo yina mono tulaka mambu yai yonso na ntima mpi mono bakisaka nde bantu ya lunungu ti bantu ya mayele, mpi bisalu na bo, kele na maboko ya Nzambi ya kieleka. g Bantu me zaba ve zola ti kimbeni yina vandaka na ntwala na bo. 2 Bantu yonso kele ti nsuka mosi kibeni, h muntu ya lunungu mpi muntu ya mbi, i muntu ya mbote, muntu ya bunkete, mpi muntu ya kukonda bunkete, bantu yina ke pesaka bimenga mpi bantu yina ke pesaka ve bimenga. Muntu ya mbote kele kiteso mosi ti nsu-
9
8:15, 17; 9:3, 6, 9 1 Na kisina, “na nsi ya ntangu.” 8:16 1 To “kisalu.” 2 To mbala ya nkaka, “nde bantu ke baka ve mpongi na ntangu to na mpimpa.”
LONGI 8:15–9:10 KAPU 8 a Nk 37:7 Nk 73:12
b Nk 100:2 c Lon 2:24 Lon 3:12, 13
d Lon 1:13 Lon 7:25
e Lon 3:11 Bar 11:33
f Yob 28:12 Lon 7:24 Lon 11:5
KAPU 9 g Kul 33:3 1Sa 2:9 Nk 37:5
h Lon 5:15 i Lon 8:10
Ndonga ya 2 a Yob 3:17-19 Lon 2:15
b Yez 38:19 c Kuy 3:19 Bar 5:12
d Nk 88:10 Nk 115:17 Nk 146:4 Yez 38:18 Yoa 11:11
e Yob 7:9, 10 Lon 2:16
f Lon 9:10 g Kul 12:7 Nk 104:15 Lon 2:24
h Kul 16:15 Bis 14:17
i Dan 10:2, 3 j Bin 5:18 k Lon 5:18
muki; muntu yina ke diaka ndefi kele kiteso mosi ti muntu yina ke diaka ve ndefi mpamba-mpamba. 3 Yai diambu mosi ya mpasi yina ke salama awa na ntoto:1 Sambu bantu yonso kele ti nsuka mosi, a ntima ya bantu kele mpi ya kufuluka ti mambu ya mbi; mpi bo ke vandaka ti kilawu na ntima na luzingu na bo, mpi na nima bo ke fwaka!2 4 Kivuvu kele sambu na konso muntu yina kele na kati ya bantu yina kele na luzingu, sambu mbwa ya moyo me luta ntambu ya kufwa. b 5 Sambu bantu yina kele na luzingu ke zabaka nde bo ta fwa, c kansi bafwa ke zabaka kima ve, d bo ke bakaka mpi diaka ve matabisi,1 sambu bo ke yibukaka bo diaka ve ata fioti. e 6 Diaka, zola na bo, kimbeni na bo, mpi kimpala na bo me manaka ntama, mpi bo kele diaka ve ata ti dikabu na mambu yina ke salama awa na ntoto.1f 7 Kwenda, dia madia na nge na kiese, mpi nwa vinu na nge na ntima ya kiese, g sambu Nzambi ya kieleka me monaka kiese na bisalu na nge. h 8 Bilele na nge kuvanda ntangu yonso mpembe,1 mpi kukonda ve kutula mafuta na ntu na nge. i 9 Mona kiese na luzingu ti nkento ya nge ke zolaka mingi j na bilumbu yonso ya luzingu na nge ya mpamba, yina Nzambi me pesaka nge awa na ntoto,1 bilumbu yonso ya bima na nge ya mpamba, sambu yo yina dikabu na nge na luzingu mpi na kisalu na nge ya ngolo yina nge ke monina mpasi awa na ntoto.1k 10 Konso kima yina diboko na nge ke zola kusala, sala yo na ngolo na nge yonso, sambu kisalu, lukanu, 9:3 2 Na kisina, “mpi na nima na yo—na bafwa!” 9:5 1 To “lufutu.” 9:8 1 Disongidila, bilele ya ke sema yina ke monisa kiese, kansi ve bilele ya mafwa.
LONGI 9:11–10:9 nzayilu, mpi mayele kele ve na Maziamu,1a kisika yina nge ke kwenda. 11 Mono me monaka diaka kima ya nkaka awa na ntoto,1 nde bantu ya ntinu ke nungaka ve ntangu yonso na nsaka ya kubaka ntinu, b bantu ya ngolo ke nungaka ve ntangu yonso na bitumba, bantu ya mayele ke zwaka ve ntangu yonso madia, bantu ya ngangu ke vandaka ve ntangu yonso na bimvwama, c bantu yina kele ti nzayilu ke nungaka ve d ntangu yonso, sambu ntangu mpi mambu ya kukonda kukana ke kuminaka bo yonso. 12 Sambu muntu ke zabaka ve ntangu na yandi. e Kaka mutindu mbisi ke kangamaka na bukondi, mpi bandeke ke kangamaka na mutambu, mutindu mosi mpi bana ya bantu ke kangamaka na mutambu na ntangu ya mpasi, ntangu yo ke bwilaka bo na kintulumukina. 13 Mono monaka mpi diambu yai awa na ntoto1 na yina me tala mayele—mpi yo yitukisaka mono: 14 Kuvandaka ti mbanza mosi ya fioti yina vandaka ti bantu fioti; ebuna ntotila mosi ya ngolo kwisaka kunwanisa yo, yandi ziungaka yo, mpi yandi tungaka balupangu na nziunga na yo. 15 Kuvandaka ti nsukami mosi kuna, kansi yandi vandaka muntu ya mayele, mpi yandi gulusaka mbanza yina na mayele na yandi. Kansi muntu mosi ve yibukaka nsukami yina. f 16 Ebuna mono kuditubilaka nde: ‘Mayele kele mbote kuluta ngolo; g ata mpidina bo ke vwezaka mayele ya nsukami, mpi bo ke landaka ve h mambu yina yandi ke tuba.’ 9:10 1 To “Sheole,” disongidila, maziamu ya bantu yonso. Tala Bantendula ya Bangogo. 9:11, 13; 10:5 1 Na kisina, “na nsi ya ntangu.”
1116 KAPU 9 a Nk 115:17 Nk 146:3, 4 Yez 38:18
b 1Sa 17:50 Nk 33:16
c Lon 2:15 d 2Sa 17:23 e Lon 8:8 Yak 4:13, 14
f Lon 9:11 g Bin 21:22 Bin 24:5 Lon 7:12, 19 Lon 9:18
h Mar 6:3 1Bk 2:8
Ndonga ya 2 a Yoz 22:20 1Bk 5:6 Ebr 12:15
KAPU 10 b Kut 20:10, 12 2Sa 12:9-11
c Bin 14:8 Bin 17:16
d Bin 10:23 e Bin 13:16 Bin 18:7
f Lon 8:2, 3 g 1Sa 25:23, 24 Bin 25:15
h 1Sa 26:21 1Bn 12:13, 14
i Bin 30:21-23 j Bin 26:27
17 Kulanda mambu ya pima yina muntu ya mayele ke tuba kele mbote kuluta kulanda milolo ya muntu yina ke yala na kati ya bazoba. 18 Mayele kele mbote kuluta binwaninu ya bitumba, kansi nsumuki mosi mpamba lenda bebisa mambu mingi ya mbote. a Mutindu banzinzi ya kufwa ke salaka nde mafuta ya nsudi ya kitoko kubasisa nsudi ya mbi mpi yo pola, mutindu mosi mpi buzoba ya fioti ke bebisaka mayele mpi nkembo. b 2 Ntima ya muntu ya mayele ke nataka yandi na nzila ya mbote,1 kansi ntima ya zoba ke nataka yandi na nzila ya mbi.2c 3 Na konso nzila yina zoba ke tambulaka, yandi ke kondaka mabanza ya mbote,1d mpi yandi ke salaka nde bantu yonso kuzaba nde yandi kele zoba. e 4 Kana mfumu kuwila nge makasi, kukatuka ve na kisika na nge, f sambu kuvanda pima ke lembikaka masumu ya nene. g 5 Kele ti diambu mosi ya mpasi yina mono me monaka awa na ntoto,1 kifu yina bantu ya kele ti kiyeka h ke salaka: 6 Bo ke tula bazoba na bisika mingi ya lukumu, kansi bantu ya me fwana1 ke bikala na bisika ya mfunu ve. 7 Mono me monaka bansadi na zulu ya bampunda kansi bamfumu ke tambula na makulu bonso bansadi. i 8 Muntu yina ke timuna dibulu lenda bwa na kati na yo; j mpi muntu yina ke tobula kibaka ya matadi nioka lenda tatika yandi. 9 Muntu yina ke timuna matadi lenda lwala na matadi yina,
10
10:2 1 Na kisina, “ke vandaka na diboko na yandi ya kitata.” 2 Na kisina, “ke vandaka na diboko na yandi ya kimama.” 10:3 1 Na kisina, “yandi ke kondaka ntima.” 10:6 1 Na kisina, “bamvwama.”
1117 mpi muntu yina ke pasula bankuni lenda vanda na kigonsa sambu na yo.1 10 Kana kisadilu mosi ya kibende kele na makasi ve mpi muntu kutula yo ve makasi, yo ta lomba nde yandi sadila ngolo mingi. Kansi mayele ke sadisaka na kununga. 11 Kana nioka kutatika na ntwala nde bo kinisa yo, mfunu ya muntu yina me zaba kukinisa yo1 kele ve. 12 Mambu ya ke basikaka na munoko ya muntu ya mayele ke salaka nde yandi ndimama, a kansi munoko ya zoba ke fwaka yandi. b 13 Mambu ya ntete ya ke basika na munoko na yandi kele buzoba, c mpi mambu na yandi ya nsuka kele kilawu ya mbi kibeni. 14 Kansi zoba ke tubaka mingi. d Muntu ke zabaka ve mambu yina ta salama; nani lenda songa yandi mambu yina ta salama na nima na yandi? e 15 Kisalu ya ngolo ya zoba ke lembisaka yandi, sambu yandi ke zabaka nkutu ve nzila yina lenda nata yandi na mbanza. 16 Mawa kibeni na insi kana ntotila na yo kele mwana ya fioti f mpi kana bamfumu ke yantika kusala nkinsi na suka! 17 Kiese mingi na insi kana ntotila na yo kele mwana ya bantu ya lukumu mpi kana bamfumu ke dia na ntangu yina me fwana sambu na kubaka ngolo, kansi ve sambu na kulawuka malafu! g 18 Sambu na bumolo ya kuluta ndilu, maleka ya ludi ke bwaka, mpi sambu na maboko ya bumolo, nzo ke nokisaka mvula. h 19 Bo ke salaka mampa1 sambu na kuseka, mpi vinu ke 10:9 1 To mbala ya nkaka, “fwete keba sambu na yo.” 10:11 1 Na kisina, “ya muntu yina me zaba kusadila ludimi.” 10:19 1 To “madia.”
LONGI 10:10–11:8 KAPU 10 a 1Bn 10:6, 8 Nk 37:30 Luk 4:22 Efe 4:29
b Nk 64:2, 8 Bin 10:14, 21 Bin 14:3
c 1Sa 25:10, 11 d Bin 10:19 Bin 15:2
e Bin 27:1 Lon 6:12 Yak 4:13, 14
f 2Bs 13:7 2Bs 36:9
g Bin 31:4, 5 h Bin 21:25 Bin 24:33, 34
Ndonga ya 2 a Nk 104:15 Lon 9:7
b Lon 7:12 c Kub 22:28
KAPU 11 d Bin 22:9 e Kul 15:10, 11 Bin 19:17 Luk 14:13, 14 Ebr 6:10
f Nk 37:21 Luk 6:38 2Bk 9:7 1Tm 6:18
g Bin 20:4 h Nk 139:15 i Yob 26:14 Nk 40:5 Lon 8:17 Bar 11:33
j Lon 9:10 2Bk 9:6 Kol 3:23
pesaka kiese na luzingu; a kansi mbongo ke lungisaka banzala yonso. b 20 Kusinga ve ntotila c ata na mabanza na nge,1 mpi kusinga ve mvwama na suku na nge ya kulala; sambu ndeke2 lenda nata mambu ya nge ke tuba,3 to kigangwa yina kele ti mapapu lenda vutukila mambu yina nge tubaka. Losa1 dimpa na nge na masa, d sambu na nima ya bilumbu mingi nge ta mona yo diaka. e 2 Pesa dikabu na bantu nsambwadi to nkutu na bantu nana, f sambu nge me zaba ve inki mpasi ta bwa na ntoto. 3 Kana matuti me fuluka ti masa, yo ta nokisa mvula na ntoto; mpi kana nti me bwa na ndambu ya sudi to na ndambu ya nordi, yo ta lala kaka kisika yina yo me bwa. 4 Muntu yina ke tala mupepe ta kuna ve nkeni, mpi muntu yina ke tala matuti ta katula ve mbuma. g 5 Kaka mutindu nge me zaba ve mutindu mpeve ke salaka na kati ya mikwa ya mwana yina kele na kati ya nkento yina kele na divumu, h mutindu mosi nge me zaba ve kisalu ya Nzambi ya kieleka, yina ke salaka bima yonso. i 6 Kuna nkeni na nge na suka mpi kubika ve nde diboko na nge kupema tii na nkokila; j sambu nge me zaba ve nki ta mena, kana nkeni yai to nkeni yina, to kana yonso zole ta mena. 7 Nsemo kele mbote, mpi yo kele mbote nde meso kumona ntangu. 8 Sambu kana muntu fwete zinga bamvula mingi, bika
11
10:20 1 To mbala ya nkaka, “na mbeto na nge.” 2 Na kisina, “kigangwa mosi ya zulu ya ke pumbukaka.” 3 To “lenda nata nsangu.” 11:1 1 To “Tinda.”
LONGI 11:9–12:14 yandi wa kiese konso kilumbu. a Kansi yandi fwete yibuka nde bilumbu ya mpimpa lenda vanda mingi; mambu yonso yina ta kwisa kele mpamba. b 9 Leke, yangalala ntangu nge kele leke, mpi bika nde ntima na nge kuvanda na kiese na bilumbu ya kileke na nge. Landa banzila ya ntima na nge mpi kwenda kisika yina meso na nge ke nata nge; kansi zaba nde Nzambi ya kieleka ta sambisa nge1 sambu na mambu yai yonso. c 10 Yo yina, katula mambu ya ke yangisaka na ntima na nge, mpi katula mambu ya mpasi na nitu1 na nge, sambu kileke mpi nsungi ya kitoko ya luzingu kele mpamba. d Yo yina, yibuka Ngangi na nge ya Nene na bilumbu ya kileke na nge, e na ntwala nde bilumbu ya mpasi kukwisa f mpi bamvula kukwisa yina nge ta tuba nde: “Mono ke zola yo ve”; 2 na ntwala nde ntangu, nsemo, ngonda, mpi bambwetete kukuma mpimpa, g mpi matuti kuvutuka na nima ya1 mvula ya ngolo; 3 kilumbu yina bankengidi ya nzo ke tekita, babakala ya ngolo ke fumbama, bankento ke yambula kunika sambu bo me kuma fioti, mpi bana-bankento yina ke talaka na banela ke mona mpimpa h na nganda; 4 ntangu bakielo yina ke talaka na bala-bala me kangama, ntangu makelele ya kinikilu ke kulumuka, ntangu makelele ya ndeke ke tedimisa muntu na mpongi, mpi bana-bankento yonso ya ke yimbaka nkunga me lemba. i 5 Diaka, muntu ke wa boma ya bisika ya kunanguka, mpi boma ya ngolo kele na bala-bala. Nti ya amande ke basisa bintuntu, j mpasu ke kudibe-
12
11:9 1 To “ta lomba nge na kuvutula munoko.” 11:10 1 Na kisina, “nsuni.” 12:2 1 To mbala ya nkaka, “kuvutuka ti.”
1118 KAPU 11 a Lon 5:18 Lon 8:15
b Lon 12:1 c Lon 3:17 Lon 12:14 Bar 2:6
d Nk 25:7 2Tm 2:22
KAPU 12 e Nk 71:17 Nk 148:7, 12 Luk 2:48, 49 2Tm 3:15
f Nk 90:10 g 1Sa 4:15 h Kuy 48:10 i 2Sa 19:34, 35 j Bin 16:31
Ndonga ya 2 a Yob 30:23 Lon 9:10
b Kuy 50:7, 10 c Kuy 3:19 Nk 146:4
d Kuy 2:7 Yob 27:3 Yob 34:14, 15 Nk 104:29 Yez 42:5
e 1Bn 8:1 f Lon 1:2, 14 g 1Bn 10:1, 3 1Bn 10:6, 8
h 1Bn 4:29, 32 Bin 1:1
i Bin 16:24 Bin 25:11
j Bis 2:37 Ebr 4:12
k Lon 1:18 l Yob 28:28 Nk 111:10 Bin 1:7
m 1Yn 5:3 n Kul 6:1, 2 Kul 10:12
o Nk 62:12 Lon 11:9 Mat 12:36, 37 Bis 17:31 2Bk 5:10 1Tm 5:24
nda, mbuma yina ke pesaka nzala ya kudia ke pasuka, sambu muntu ke kwenda na nzo na yandi ya ntangu ya nda a mpi bantu yina ke dila ke tambula na balabala; b 6 na ntwala nde nsinga ya arza kukatuka, bolo ya wolo kupanzana, dibungu yina kele na nto ya masa kupasuka, mpi nsinga ya kubakila masa na dibulu kuzengana. 7 Na nima mfututu ke vutuka na ntoto, c kaka mutindu yo vandaka, ebuna ngolo ya luzingu1 ke vutuka na Nzambi ya kieleka yina pesaka yo. d 8 “Yo kele mpamba kibeni!,” longi e muntu me tuba. Bima yonso kele mpamba!” f 9 Longi kumaka kaka ve mayele kansi yandi landaka mpi kulonga bantu mambu yina yandi zabaka, g mpi yandi yindululaka mpi sosaka mbote-mbote sambu na kuvukisa1 bingana mingi. h 10 Longi sosaka kuzwa bangogo ya kitoko i mpi kusonika bangogo ya sikisiki ya kieleka. 11 Bangogo ya bantu ya mayele kele bonso nsongi ya nti j ya bo ke twadisilaka bangombe, mpi bangogo na bo ya bo me vukisa kele bonso minsonso ya bo me bula ngolo; ngungudi mosi muntu me pesa yo. 12 Mwana na mono, sambu na mambu yonso ya nkaka katula mambu yai, keba: Kusonika mikanda mingi kele na nsuka ve, mpi kudipesa na yo ke lembisaka nsuni. k 13 Na nima ya kuwa mambu yonso, nsuka ya mambu yo yai: Wa Nzambi ya kieleka l boma mpi zitisa bansiku m na yandi, sambu yai mambu yonso yina muntu fwete sala. n 14 Sambu Nzambi ya kieleka ta sambisa mambu yonso, mpi mambu yonso ya me bumbanaka, sambu na kuzaba kana yo kele mbote to mbi. o 12:7 1 Na kisina, “mpeve.” 12:9 1 To “kutula na ndonga.”
N K U N G A YA S A LO M O M A M B U Y I N A K E N A K AT I
MWANA-NKENTO YA SHULAMI NA CAMP YA NTOTILA SALOMO (1:1–3:5) 1
Mwana-nkento (6) Ngungudi (7-16a) ‘Nge me yiba ntima na mono, nkento ya mono ta kwela’ (9) Mwana-nkento (16b)
Nkunga ya bankunga (1) Mwana-nkento (2-7) Bana-bankento ya Yeruzalemi (8) Ntotila (9-11) “Beto ta sadila nge bima ya wolo ya kukumisa nitu kitoko” (11) Mwana-nkento (12-14) “Bakala ya mono ke zolaka kele bonso saki ya mananasi ya mire” (13) Ngungudi (15) “O nkento ya mono ke zolaka mingi, nge kele kitoko” Mwana-nkento (16, 17) “O bakala ya mono ke zolaka, nge kele kitoko” (16)
5 Ngungudi (1a) Bankento ya Yeruzalemi (1b) “Beno lawuka zola!” Mwana-nkento (2-8) Yandi ke tubila ndosi na yandi Bana-bankento ya Yeruzalemi (9) ‘Bakala ya nge ke zolaka me luta babakala ya nkaka na nki?’ Mwana-nkento (10-16) “Na kati ya babakala mafunda kumi, yandi me luta” (10) 6 Bana-bankento ya Yeruzalemi (1) Mwana-nkento (2, 3) “Mono kele ya bakala ya mono ke zolaka, mpi bakala ya mono ke zolaka kele ya mono” (3) Ntotila (4-10) “Nge kele kitoko bonso Tirsa” (4) Mambu yina bankento tubaka (10) Mwana-nkento (11, 12) Ntotila (ti bantu ya nkaka) (13a) Mwana-nkento (13b) Ntotila (ti bantu ya nkaka) (13c)
2 Mwana-nkento (1) “Mono kele kaka kintuntu ya safrani” Ngungudi (2) ‘Nkento ya mono ke zolaka mingi kele bonso kintuntu ya lisi’ Mwana-nkento (3-14) ‘Beno tedimisa ve zola tii kuna yo mosi ta zola’ (7) Mambu yina ngungudi tubaka (10b-14) “Nkento ya kitoko ya mono ke zolaka, kwisa beto kwenda” (10b, 13) Bampangi-babakala ya mwana-nkento (15) “Kangila beto mikengi” Mwana-nkento (16, 17) “Bakala ya mono ke zolaka kele ya mono mpi mono kele ya yandi” (16)
7 Ntotila (1-9a) “Nge ke pesa kibeni kiese, O mwana-nkento ya mono ke zolaka mingi” (6) Mwana-nkento (9b-13) “Mono kele ya bakala yina mono ke zolaka, mpi nzala na yandi kele sambu na mono” (10)
3 Mwana-nkento (1-5) ‘Na mpimpa, mono sosaka bakala ya mono ke zolaka’ (1)
8 Mwana-nkento (1-4) “A kana nge vandaka bonso mpangi na mono ya bakala” (1)
MWANA-NKENTO YA SHULAMI NA YERUZALEMI (3:6–8:4) 3 Bana-bankento ya Sioni (6-11) Bo me tubila bantu ya Salomo 4 Ngungudi (1-5) “O nkento ya mono ke zolaka mingi, nge kele kitoko” (1)
MWANA-NKENTO YA SHULAMI ME VUTUKA, KWIKAMA NA YANDI ME MONANA (8:5-14) 8 Bampangi-babakala ya mwana-nkento (5a) 1119
NKUNGA YA SALOMO Mambu Yina Ke na Kati –1:10 ‘Nani yina me yekamina bakala yina yandi ke zolaka?’ Mwana-nkento (5b-7) “Zola kele ngolo bonso lufwa” (6) Bampangi-babakala ya mwana-nkento (8, 9)
ya bankunga,1 yina 1 Nkunga kele ya Salomo: a
2 “Bika yandi pesa mono beze ti babeze ya munoko na yandi, Sambu mitindu na nge ya kumonisa zola kele mbote kuluta vinu. b 3 Nsudi ya mafuta na nge kele kitoko. c Zina na nge kele bonso mafuta ya nsudi ya kitoko yina bo me tiamuna. d Yo yina bana-bankento ke zolaka nge. 4 Nata mono;1 beto baka ntinu. Ntotila me kotisa mono na basuku na yandi ya kati! Bika beto vanda na kiese mpi beto yangalala. Bika beto kumisa2 mitindu na nge ya kumonisa zola kuluta vinu. Bo3 kele ti bikuma ya mbote ya kuzola nge. 5 Mono kele ndombe, kansi kitoko, O bana-bankento ya Yeruzalemi, Bonso batenta ya Kedare, e bonso bilele ya tenta f ya Salomo. 6 Beno tala mono ve sambu mono kele ndombe, Sambu ntangu me yoka mono.
1:1 1 To “Nkunga ya kuluta kitoko.” 1:4 1 Na kisina, “Benda mono na nima na nge.” 2 To “tubila.” 3 Disongidila, baleke ya bankento.
1120
“Kana yandi kele kibaka, . . . kansi kana yandi kele kielo, . . .” (9) Mwana-nkento (10-12) “Mono kele kibaka” (10) Ngungudi (13) ‘Bika mono wa ndinga na nge’ Mwana-nkento (14) “Vanda ntinu bonso mbambi”
KAPU 1 a 1Bn 4:29, 32
b Sal 4:10
7
c Bin 27:9 Lon 9:8 Sal 5:5
d Lon 7:1
8
e Nk 120:5 Eze 27:21
9 f Kub 36:14
Ndonga ya 2 a Sal 6:3
b 1Bn 10:28 2Bs 1:16, 17 Sal 6:4
10
Bampangi na mono ya babakala wilaka mono makasi; Bo pesaka mono kisalu ya kukengila bilanga ya vinu, Kansi mono kengilaka ve kilanga na mono ya vinu. Nge muntu ya mono1 ke zolaka mingi, songa mono, Na wapi nge ke disaka bitwisi na nge, a Na wapi nge ke bikaka bo na midi sambu bo pema. Sambu na nki mono fwete vanda bonso nkento yina me fika luse ti lele2 Na kati ya bitwisi ya banduku na nge?” “O nkento yina me luta bankento yonso na kitoko, kana nge me zaba ve, Kwenda kulanda bitambi ya bitwisi Mpi disa bana-bankombo na nge pene-pene ya batenta ya bangungudi.” “Nkento ya mono ke zolaka mingi, mono ke fwanisa nge ti mpunda1 ya nkento yina kele na bapusu-pusu ya Farao. b Matama na nge kele kitoko ti bima ya ke kumisaka nitu kitoko,1
1:7 1 To “ya moyo na mono.” 2 To “me fika lele ya bo ke fikaka muntu na ntangu ya mafwa.” 1:9 1 To “mpunda na mono.” 1:10 1 To mbala ya nkaka, “kana nge me tunga nsuki.”
1121 11
12
13
14
15
16
17
2 2
Nkingu na nge ti mayaka. Beto ta sadila nge bima ya wolo ya kukumisa nitu kitoko1 Ti bambuma ya fioti ya arza.” “Ntangu ntotila me vanda na mesa na yandi ya kele bonso dimbuma, Mananasi na mono1a ke basisa nsudi na yo ya kitoko. Bakala ya mono ke zolaka kele bonso saki ya mananasi ya mire b sambu na mono, Na mpimpa yandi ke lala na kati-kati ya mabele na mono. Bakala ya mono ke zolaka kele bonso kisuka ya bintuntu ya hena c sambu na mono Na kati ya bilanga ya vinu ya Ene-gedi.” d “Tala! O nkento ya mono ke zolaka mingi, nge kele kitoko. Tala! Nge kele kitoko. Meso na nge kele bonso meso ya bapizio.” e “Tala! O bakala ya mono ke zolaka, nge kele kitoko mpi nge ke pesa kiese. f Mbeto na beto kele na kati ya matiti. Makunzi ya nzo na beto1 kele banti ya sedre, Mitandala na beto kele banti ya yenevriye. “Mono kele kaka kintuntu ya safrani1 ya ntoto ya kukonda ngumba ya nzadi-mungwa, Kintuntu ya lisi ya miwanda.” g “Bonso kintuntu ya lisi na kati ya bansende,
1:11 1 To “bashene ya wolo.” 1:12 1 Na kisina, “Mananasi na mono ya nardi.” 1:17 1 To “nzo na beto ya nene.” 2:1 1 To “kintuntu ya krokusi.”
NKUNGA YA SALOMO 1:11–2:9 KAPU 1 a Sal 4:13, 14
3 b Kub 30:23, 25 Est 2:12 Nk 45:8 Sal 4:6 Sal 5:13
c Sal 4:13
4 d Yoz 15:20, 62 1Sa 23:29 2Bs 20:2
5
e Sal 4:1 Sal 5:2
f Sal 5:10
6
KAPU 2 g Sal 2:16
Ndonga ya 2 a 1Sa 30:11, 12
7
b Sal 8:3
c 2Sa 2:18
8
d Sal 3:5 Sal 8:4
9
e Sal 2:17 Sal 8:14
Nkento ya mono ke zolaka mingi kele mutindu yina na kati ya bana-bankento.” “Bonso nti ya bapome na kati ya banti ya mfinda, Bakala ya mono ke zolaka kele mutindu yina na kati ya bana-babakala. Mono kele na nzala ya ngolo ya kuvanda na nsi ya kivudi na yandi, Mpi mbuma na yandi kele ntomo na ludimi na mono. Yandi nataka mono na nzo yina bo ke sala nkinsi,1 Mpi kidimbu na yandi yina vandaka kunikana na zulu na mono vandaka zola. Beno pesa mono bagato ya bo me sala na bambuma ya vinu a sambu mono kuma ngolo; Beno pesa mono bapome sambu mono kuma ngolo, Sambu mono ke bela maladi ya zola. Diboko na yandi ya kimama kele na nsi ya ntu na mono, Mpi diboko na yandi ya kitata me simba mono. b O bana-bankento ya Yeruzalemi, mono ke lomba beno na kudia ndefi, Na zina ya bambambi c mpi ya bakabuluku ya nseke nde: Beno meka ve kusikimisa to kutedimisa zola na kati na mono tii kuna yo mosi ta zola. d Mono ke wa mungungu ya bakala ya mono ke zolaka! Yandi ke kwisa, Yandi ke mata bangumba, yandi ke pumbuka na bangumba ya fioti. Bakala ya mono ke zolaka kele bonso mbambi, bonso mwana ya mvudi. e
2:4 1 Na kisina, “nzo ya vinu.”
NKUNGA YA SALOMO 2:10–3:4
10
11
12
13
14
15
Yandi kele kuna, yandi me telama na nima ya kibaka na beto, Yandi ke tala na banela, Yandi ke tala na miyungulu ya banela. Bakala ya mono ke zolaka ke tuba, yandi ke tubila mono nde: ‘Telama, nkento ya mono ke zolaka mingi, Nkento ya kitoko ya mono ke zolaka, kwisa beto kwenda. Tala, nsungi ya madidi1 me luta. Mvula me mana mpi yo me kwenda. Bintuntu me basika na ntoto, a Ntangu ya kuyidika banti me lunga, b Mpi nkunga ya diyembe ke wakana na ntoto na beto. c Na nti ya bafige, bambuma ya ntete d me tela; Banti ya vinu ke basisa bintuntu mpi nsudi na yo. Muntu ya mono ke zolaka mingi, telama mpi kwisa. Nkento ya kitoko ya mono ke zolaka, kwisa beto kwenda. O pizio na mono, na mabulu ya ditadi, e Na banzila ya nda na nsi ya ditadi, Bika mono mona nge mpi mono wa ndinga na nge, f Sambu ndinga na nge kele kitoko mpi nge kele kitoko mingi.’” g “Kangila beto mikengi, Mikengi ya fioti yina ke bebisa bilanga ya vinu, Sambu bilanga na beto ya vinu me fuluka ti bintuntu.”
2:11 1 To “ya mvula.”
1122 KAPU 2 a Sal 6:11
b Yez 18:5 Yoa 15:2
c Yer 8:7
d Yez 28:4 Nah 3:12
e Sal 5:2 Yer 48:28
f Sal 8:13
g Sal 1:5 Sal 6:10
Ndonga ya 2 a Sal 7:10
b Sal 1:7
c Sal 2:1 Sal 6:3
d 2Sa 2:18
e Sal 2:9 Sal 8:14
KAPU 3 f Sal 1:7
g Sal 5:6
h Sal 5:7
i Sal 8:2
16 “Bakala ya mono ke zolaka kele ya mono mpi mono kele ya yandi. a Yandi ke disa mameme b na kati ya bintuntu ya lisi. c 17 Tii kuna mupepe ya suka ta yantika kubula1 mpi bivudi ta vila, O bakala ya mono ke zolaka, kwisa kuvutuka nswalu, Bonso mbambi d to mwana ya mvudi e na zulu ya bangumba ya kukabwana.2 “Na mpimpa, na mbeto na mono, Mono sosaka bakala ya mono1 ke zolaka. f Mono sosaka yandi, kansi mono monaka yandi ve. g 2 Mono ta telama mpi ta tambula-tambula na mbanza; Na babala-bala mpi na babala-bala ya nene, Beno bika mono sosa bakala ya mono1 ke zolaka. Mono sosaka yandi, kansi mono monaka yandi ve. 3 Bankengidi yina vandaka kutambula na mbanza monaka mono. h ‘Keti beno me mona bakala ya mono1 ke zolaka?’ 4 Kaka ntangu mono lutaka pene-pene na bo Mono monaka bakala ya mono1 ke zolaka. Mono simbaka yandi, mono bikaka yandi ve yandi kwenda Tii kuna mono kotisaka yandi na nzo ya mama na mono, i Na suku ya kati ya nzo ya nkento yina butaka mono.
3
2:17 1 Na kisina, “Tii kuna kilumbu ta pema.” 2 To mbala ya nkaka, “bangumba ya kele ti mabulu.” To “bangumba ya Betere.” 3:1-4 1 To “moyo na mono.”
1123 5 O bana-bankento ya Yeruzalemi, mono ke lomba beno na kudia ndefi, Na zina ya bambambi mpi ya bakabuluku ya nseke nde: Beno meka ve kusikimisa to kutedimisa zola na kati na mono tii kuna yo mosi ta zola.” a 6 “Inki yina ke kwisa kutombuka na ntoto-makanga bonso bandonga ya midinga, Yina bo me tula mananasi ya mire mpi ndumbu ya mpembe, Ti bapudre yonso ya nsudi ya kitoko ya muntu ya mumbongo?” b 7 “Tala! Yo kele mbeto ya Salomo. Babakala ya ngolo 60 me ziunga yo, Bo kele na kati ya babakala ya ngolo ya Izraele, c 8 Bo yonso kele ti bambele ya bitumba, Bo yonso me zaba bitumba mbote-mbote, Konso muntu kele ti mbele na yandi ya bitumba na lweka Sambu na kuditanina na bima yina ke pesaka boma na mpimpa.” 9 “Yo kele kipoyi1 ya kimfumu ya ntotila Salomo Yina yandi kudisadilaka na banti ya Libani. d 10 Yandi salaka makunzi na yo na arza, Banti na yo na wolo. Kiti na yo kele ya lene ya mbwaki-ble; Bo kumisaka kati na yo kitoko na zola yonso 3:9 1 Kiti mosi ya kufika ya bo vandaka kusadila sambu na kunata muntu mosi ya lukumu.
NKUNGA YA SALOMO 3:5–4:4 KAPU 3 a Sal 2:7 Sal 8:4
11
b Kub 30:23, 24 Kub 30:34
4 c 1Bn 9:22
2 d 1Bn 5:8, 9
Ndonga ya 2 a 2Sa 12:24 Bin 4:3
KAPU 4 b Kut 32:1 Kul 3:12 Sal 6:5-7
c Sal 1:10
d Neh 3:25 Sal 7:4
3
4
Na bana-bankento ya Yeruzalemi.” “Beno basika, O banabankento ya Sioni, Beno tala ntotila Salomo Yandi me lwata mpu ya makwela1 yina mama na yandi a sadilaka yandi Na kilumbu ya makwela na yandi, Na kilumbu yina ntima na yandi waka kiese.” “Tala! O nkento ya mono ke zolaka mingi, nge kele kitoko. Tala! Nge kele kitoko. Meso na nge kele bonso meso ya bapizio na nsi ya lele na nge ya kufika luse. Nsuki na nge kele bonso kimvuka ya bankombo Yina ke kulumuka na bangumba ya Gileadi. b Meno na nge kele bonso kimvuka ya mameme yina bo me katuka kuzenga mika Yina bo me katuka kuyobisa mpi ke kwisa kutombuka, Yonso kele ti mapasa, Mpi ata mosi ve me vidisa mwana na yo. Bikobo na nge kele bonso nsinga ya mbwaki mingi, Mpi bangogo na nge kele kitoko. Matama1 na nge na nsi ya lele na nge ya kufika luse Kele bonso kitini ya mbuma ya grenade. Nkingu na nge c kele bonso nzo-zulu ya Davidi, d Yina bo me tunga ti bandonga ya matadi Yina bo me tula bitaninu funda mosi na zulu na yo,
3:11 1 To “mpu ya bintuntu.” 4:3 1 To “Balweka ya ntu, pene-pene ya makutu.”
NKUNGA YA SALOMO 4:5-16
5
6
7
8
9
10
Bitaninu yonso ya bantu ya ngoloa yina kele bonso dimbuma. Mabele na nge yonso zole kele bonso bana zole ya kabuluku, b Bana-mapasa ya mbambi, Yina ke dia na kati ya bintuntu ya lisi.” “Tii kuna mupepe ya suka ta yantika kubula1 mpi bivudi ta vila, Mono ta kwenda na ngumba ya mire Mpi na ngumba ya fioti ya ndumbu ya mpembe.” c “Nkento ya mono ke zolaka mingi, d nitu na nge ya mvimba kele kitoko, Nge kele na mvindu ve. Nkento ya mono ta kwela, kwisa beto katuka na Libani, Beto katuka na Libani. e Beto kulumuka, beto katuka na nsongi ya ngumba ya Amana,1 Na nsongi ya ngumba ya Senire, nsongi ya ngumba ya Ermoni, f Na bisika yina bantambu ke lalaka, na bangumba ya bankoyi. Nge me yiba ntima g na mono, mpangi na mono ya nkento, nkento ya mono ta kwela, Nge me yiba ntima na mono ntangu nge me tala mono mbala mosi na meso na nge, Ti kima yina ke lela na mayaka ya nkingu na nge. Mitindu na nge ya kumonisa zola kele kitoko kibeni, h mpangi na mono ya nkento, nkento ya mono ta kwela!
4:6 1 Na kisina, “Tii kuna kilumbu ta pema.” 4:8 1 To “Anti-Libani.”
1124 KAPU 4 a 2Sa 8:7 2Bn 11:10
b Sal 7:3
c Lon 2:5
11
d Sal 4:1
e Kul 3:25
f Kul 3:8, 9 Nk 133:3
12
g Bin 5:18, 19
h Sal 7:12
Ndonga ya 2 a Sal 1:2, 4
13
b Est 2:12 Sal 1:12
14 c Bin 16:24
d Sal 5:1
e Yoa 12:3
15
f Yez 43:24
g Bin 7:17
h Nk 45:8
i Kub 30:23, 24 Kub 30:34 Eze 27:2, 22
j Yer 18:14
16
Mitindu na nge ya kumonisa zola kele mbote kuluta vinu, a Mpi nsudi ya mananasi na nge kele mbote kuluta konso kima ya nsudi ya kitoko! b Nkento ya mono ta kwela, bikobo na nge ke nokisa bwiki ya ke katuka na nzo ya bwiki. c Bwiki ti miliki1 kele na nsi ya ludimi na nge, d Mpi nsudi ya kitoko ya bilele na nge kele bonso nsudi ya kitoko ya Libani. Mpangi na mono ya nkento, nkento ya mono ta kwela, kele bonso kilanga ya bo me kanga ti lupangu, Kilanga ya bo me kanga ti lupangu, nto ya masa yina bo me kanga mbote-mbote. Balutangu1 na nge kele paladisu2 ya bagrenade Ti bambuma ya kuluta kitoko, ti banti ya hena kumosi ti banti ya nardi, Nardi e mpi safrani, mukuku1f mpi sinamome, g Ti banti ya mitindu yonso ya ndumbu ya mpembe, mire, mpi aloesi, h Kumosi ti mananasi yonso ya kuluta kitoko. i Nge kele kilanga ya kele ti masa, dibulu ya masa ya madidi, Mpi bamasa ya ke kulumuka katuka na Libani. j Telama, O mupepe ya nordi; Kota, O mupepe ya sudi. Bula1 na kilanga na mono. Bika nsudi na yo ya kitoko kupanzana.”
4:11 1 To “mabele.” 4:13 1 To mbala ya nkaka, “Mpusu ya nitu.” 2 To “kilanga.” 4:14 1 Lukengi mosi ya nsudi ya kitoko. 4:16 1 To “Bula na malembe.”
1125 “Bika bakala ya mono ke zolaka kukota na kilanga na yandi Mpi yandi dia bambuma na yo ya kuluta kitoko.” “Mono me kota na kilanga na mono, a O mpangi na mono ya nkento, nkento ya mono ta kwela. Mono me buka mire na mono mpi kima na mono ya nsudi ya kitoko. b Mono me dia nzo na mono ya bwiki mpi bwiki na mono; Mono me nwa vinu na mono mpi miliki1 na mono.” c “Banduku ya mono ke zolaka, beno dia! Beno nwa mpi beno lawuka zola!” d 2 “Mono me lala, kansi ntima na mono kele ya kutelama. e Mono ke wa makelele ya bakala ya mono ke zolaka ke bula na kielo!” “Kangudila mono, O mpangi na mono ya nkento, nkento ya mono ke zolaka mingi, Pizio na mono, nkento na mono ya me konda kifu! Sambu ntu na mono me pola na malulu, Nsuki na mono ya kudimba-dimba me pola na malulu ya mpimpa.” f 3 “‘Mono me katula mvwela na mono. Keti mono fwete lwata yo diaka? Mono me yobisa makulu na mono. Keti mono fwete kumisa yo diaka mvindu?’ 4 Bakala ya mono ke zolaka katulaka diboko na yandi na dibulu ya kielo,
NKUNGA YA SALOMO 5:1-9 KAPU 5 a Sal 4:16
5
5
5:1 1 To “mabele.”
b Sal 4:13, 14
6
c Sal 4:11
7
d Sal 1:2
8
e Sal 3:1
9
Mpi mawi na mono sambu na yandi telamaka. Mono telamaka sambu na kukangudila bakala ya mono ke zolaka kielo; Maboko na mono vandaka kunokisa mire, Mpi misapi na mono vandaka kunokisa mafuta ya mire, Na matobo ya kima ya bo ke kangilaka kielo. Mono kangudilaka bakala ya mono ke zolaka kielo, Kansi bakala ya mono ke zolaka me baluka, yandi me kwenda. Mono katulaka kivuvu1 ntangu yandi kwendaka.2 Mono sosaka yandi, kansi mono monaka yandi ve. a Mono bingaka yandi, kansi yandi ndimaka ve. Bankengidi yina vandaka kutambula na mbanza monaka mono. Bo bulaka mono, bo lwadisaka mono. Bankengidi ya bibaka katulaka mono kitambala1 yina mono ke kudifikaka. O bana-bankento ya Yeruzalemi, mono ke lomba beno na kudia ndefi: Kana beno mona bakala ya mono ke zolaka, Beno songa yandi nde mono ke bela maladi ya zola.” “Bakala ya nge ke zolaka me luta konso bakala ya nkaka yina bantu ke zolaka na nki, Nge nkento ya me luta bankento yonso na kitoko?
5:6 1 To “Moyo na mono basikaka.” 2 To mbala ya nkaka, “Moyo na mono bikiNdonga ya 2 saka mono ntangu yandi tubaka.” 5:7 1 To “lele ya bo ke fikaka na luse.” a Sal 3:1, 3 f Luk 2:8
NKUNGA YA SALOMO 5:10–6:5
10
11
12
13
14
15
Bakala ya nge ke zolaka me luta babakala ya nkaka yina bantu ke zolaka na nki Sambu nge lomba beto na kudia ndefi ya mutindu yai?” “Bakala ya mono ke zolaka ke sema ngolo mpi yandi kele mbwaki; Na kati ya babakala mafunda kumi, yandi me luta. Ntu na yandi kele wolo, wolo ya kuluta mbote. Nsuki na yandi ya kudimba-dimba kele bonso mandala ya ke nikana na diba,1 Ndombe bonso kwanga-kwanga. Meso na yandi kele bonso bapizio na lweka ya bamasa, Yina ke yobila na mabele, Yina me vanda pene-pene ya kiziba ya me fuluka na masa.1 Matama na yandi kele bonso masamba ya bima ya nsudi ya kitoko, a Mwa-bangumba ya matiti ya nsudi ya kitoko. Bikobo na yandi kele bintuntu ya lisi, yina ke nokisa mafuta ya mire. b Misapi ya maboko na yandi kele ya wolo, ya bo me tula matadi ya krisolite. Divumu na yandi kele meno ya nzioko ya bo me ngengisa yina bo me fika matadi ya safire. Makulu na yandi kele makunzi ya marbre yina bo me tula na mabulu ya wolo ya kuluta mbote.
5:11 1 To mbala ya nkaka, “bonso bisuka ya mbuma ya dati.” 5:12 1 To mbala ya nkaka, “bandilu ya nto ya masa.”
1126 KAPU 5 a Sal 6:2
16 b Sal 1:13
Ndonga ya 2 a Nk 92:12
b Sal 2:3
KAPU 6
6
c Sal 1:7 Sal 2:16
d Sal 7:10
2
e Sal 2:16
f Sal 1:9
3
g 1Bn 14:17 1Bn 15:33
4
h Nk 48:2
i Sal 6:10
5
j Sal 1:15 Sal 4:9 Sal 7:4
Yandi ke monana bonso Libani, yandi kele kitoko kibeni bonso banti ya sedre. a Munoko1 na yandi kele sukadi kibeni, Mpi bima na yandi yonso kele kitoko. b Yai bakala ya mono ke zolaka, yai bakala ya mono ke zolaka mingi, O bana-bankento ya Yeruzalemi.” “Bakala ya nge ke zolaka me kwenda na wapi, O nkento ya me luta bankento yonso na kitoko? Bakala ya nge ke zolaka kwendaka na nki nzila? Beto sosa yandi ti nge.” “Bakala ya mono ke zolaka me kwenda na kilanga na yandi, Na masamba ya banti ya nsudi ya kitoko, Sambu na kudisa bitwisi na kati ya bilanga Mpi kubuka bintuntu ya lisi. c Mono kele ya bakala ya mono ke zolaka, Mpi bakala ya mono ke zolaka kele ya mono. d Yandi ke disa mameme na kati ya bintuntu ya lisi.” e “Nkento ya mono ke zolaka mingi, f nge kele kitoko bonso Tirsa,1g Kitoko mingi bonso Yeruzalemi, h Mpi nge ke pesa boma bonso basoda yina kele na nziunga ya bidimbu na bo. i Kutala mono ve, j Sambu meso na nge ke yitukisa mono mingi.
5:16 1 Na kisina, “Kitini ya zulu ya kati ya munoko.” 6:4 1 To “Mbanza ya Kitoko.”
1127
6
7
8
9
10
Nsuki na nge kele bonso kimvuka ya bankombo Yina ke kulumuka na bangumba ya Gileadi. a Meno na nge kele bonso kimvuka ya mameme Yina bo me katuka kuyobisa mpi ke kwisa kutombuka, Yonso kele ti mapasa, Mpi ata mosi ve me vidisa bana na yo. Matama1 na nge na nsi ya lele na nge ya kufika luse Kele bonso kitini ya mbuma ya grenade. Bantotila-nkento lenda vanda 60 Mpi bamakangu 80 Mpi bana-bankento mingi yina bo lenda tanga ve. b Kansi mosi mpamba kele pizio na mono, c nkento na mono ya me konda kifu. Mwana mosi mpamba ya mama na yandi. Yandi kele mwana yina nkento ya butaka yandi ke zolaka mingi.1 Bana-bankento ke mona yandi, mpi bo ke tuba nde yandi kele muntu ya kiese; Bantotila-nkento ti bamakangu ke mona yandi, mpi bo ke kumisa yandi. ‘Nani kele nkento yina ke sema1 bonso kutana ya ntongo, Yina kele kitoko bonso ngonda ya kele ya mvimba, Yina kele bunkete bonso nsemo ya mwini, Yina ke pesa boma bonso basoda yina kele na nziunga ya bidimbu na bo?’” d
6:7 1 To “Balweka ya ntu, pene-pene ya makutu.” 6:9 1 Na kisina, “kele mwana ya bunkete ya nkento yina butaka yandi.” 6:10 1 Na kisina, “ke tala na nsi.”
NKUNGA YA SALOMO 6:6–7:3 KAPU 6 a Sal 4:1-3
b 1Bn 11:1
c Sal 2:14
11 “Mono kulumukaka na kilanga ya banti a yina ke butaka bambuma ya ke vandaka ti mikanzi Sambu na kumona banti ya ndendi ya ke yela na muwanda, Sambu na kutala kana vinu me basisa matiti,1 Kana banti ya bagrenade me basisa bintuntu. 12 Na ntwala nde mono zaba yo, Nzala1 na mono me tula mono Na bapusu-pusu ya bantu na mono ya lukumu.”2 13 “Vutuka, vutuka, O mwana-nkento ya Shulami! Vutuka, vutuka, Sambu beto tala nge!” “Sambu na nki beno ke tala mwana-nkento ya Shulami?” b “Yandi kele bonso makinu ya bimvuka zole!”1 “Makulu na nge na kati ya basandale na nge kele kitoko kibeni, O mwana-nkento ya lukumu! Bambendi na nge kele bonso bima ya ke kumisaka nitu kitoko, Kisalu ya maboko ya muntu ya me zaba kisalu. 2 Mutolo na nge kele bolo ya kele bonso dimbuma. Bika yo vanda ntangu yonso ti vinu ya bo me vukisa. Divumu na nge kele kita ya ble, Yina bintuntu ya lisi me ziunga. 3 Mabele na nge yonso zole kele bonso bana zole ya kabuluku,
7
d Sal 6:4
Ndonga ya 2 a Lon 2:5
b Sal 1:6
6:11 1 To “bintuntu.” 6:12 1 To “Moyo.” 2 To “ya kele na luzolo ya mbote.” 6:13 1 To “makinu ya Mahanayimi.”
NKUNGA YA SALOMO 7:4–8:2 4
5
6
7 8
9
Bana-mapasa ya mbambi. a Nkingu na nge b kele bonso nzo-zulu ya bo me sala na meno ya nzioko. c Meso na nge d kele bonso biziba ya Eshboni, e Pene-pene ya kielo ya Bati-rabimi. Mbombo na nge kele bonso nzo-zulu ya Libani, Yina ke tala na ndambu ya Damasi. Ntu na nge me kumisa nge kitoko bonso Karmele, f Mpi nsuki na nge ya kudimba-dimba1g kele bonso lene ya mbwaki-ble. h Nsuki ya nda yina me lala me benda2 ntotila. Nge kele kitoko mingi, mpi nge ke pesa kibeni kiese, O mwana-nkento ya mono ke zolaka mingi, nge me luta bima yonso ya ke pesaka kiese! Nda na nge kele bonso diba, Mpi mabele na nge kele bonso bisuka ya dati. i Mono tubaka nde, ‘Mono ta mata na diba Sambu na kusimba bisuka na yo ya ngasi.’ Bika mabele na nge kuvanda bonso bisuka ya vinu, Mpema na nge kuvanda ti nsudi ya kitoko bonso bapome, Mpi munoko1 na nge kuvanda bonso vinu ya kitoko.” “Bika yo kulumuka kukonda mpasi sambu na muntu ya mono ke zolaka, Yo kulumuka malembemalembe na bikobo ya bantu yina ke lala.
1128 KAPU 7 a Sal 4:5
b Sal 1:10
c Sal 4:4
d Sal 4:1
e Kut 21:25 Yoz 21:8, 39
f Yez 35:2
g Sal 6:5
h Est 8:15
i Sal 7:3 Sal 8:10
Ndonga ya 2 a Sal 2:16 Sal 6:3
b Sal 1:14
c Sal 2:13
d Sal 6:11
e Sal 1:2 Sal 4:10
f Kuy 30:14
g Sal 4:16
KAPU 8
7:5 1 Na kisina, “nsuki ya kudimbadimba ya ntu na nge.” 2 To “me kanga.” 7:9 1 Na kisina, “kitini ya zulu ya kati ya munoko.”
h Sal 1:2
i Sal 3:4
10 Mono kele ya bakala yina mono ke zolaka, a Mpi nzala na yandi kele sambu na mono. 11 Kwisa, O bakala ya mono ke zolaka, Beto basika, beto kwenda na bilanga; Beto kwenda kulala na kati ya banti ya hena. b 12 Beto telama na suka-suka mpi beto kwenda na bilanga ya vinu Sambu na kutala kana banti ya vinu me basisa matiti,1 Kana bintuntu me kanguka, c Kana banti ya bagrenade me fuluka ti bintuntu. d Kuna mono ta songa nge zola na mono. e 13 Bamandragore f ke basisa nsudi na yo ya kitoko; Bambuma ya kitoko ya mitindu yonso kele na bakielo na beto. Bambuma ya mpa mpi ya ntama, g O bakala ya mono ke zolaka, mono me bumbilaka nge yo. “A kana nge vandaka bonso mpangi na mono ya bakala, Yina nwaka mabele ya mama na mono! Ebuna kana mono monaka nge na nganda, mono zolaka kupesa nge beze, h Mpi muntu mosi ve zolaka kuvweza mono. 2 Mono zolaka kunata nge; Mono zolaka kukotisa nge na nzo ya mama na mono, i Nkento yina longaka mono. Mono zolaka kupesa nge vinu ya bo me tula bima ya
8
7:12 1 To “bintuntu.”
1129
3
4
5
6
7
nsudi ya kitoko sambu nge nwa, Masa ya madidi ya bagrenade. Diboko na yandi ya kimama zolaka kuvanda na nsi ya ntu na mono, Mpi diboko na yandi ya kitata zolaka kusimba mono. a O bana-bankento ya Yeruzalemi, mono ke lomba beno na kudia ndefi: Beno meka ve kusikimisa to kutedimisa zola na kati na mono tii kuna yo mosi ta zola.” b “Nani kele nkento yina ke kwisa kutombuka na ntoto-makanga, Yandi me yekamina bakala yina yandi ke zolaka?” “Mono tedimisaka nge na nsi ya nti ya bapome. Kuna mama na nge vandaka na mpasi sambu na nge. Kuna nkento yina butaka nge vandaka na mpasi. Tula mono bonso kashe na ntima na nge, Bonso kashe na diboko na nge, Sambu zola kele ngolo bonso lufwa, c Mpi kukangama kaka na muntu kele ngolo bonso Maziamu.1 Tiya na yo kele tiya yina ke pela, tiya ya Yah.2d Bamasa ya me dasuka lenda fwa ve zola, e Mpi banzadi lenda nata yo ve. f Kana muntu kumeka kupesa kimvwama yonso ya nzo na yandi sambu na zola, Bo ta vweza yo1 kibeni.”
NKUNGA YA SALOMO 8:3-14 KAPU 8 a Sal 2:6
b Sal 2:7 Sal 3:5
c Yoa 15:13 Efe 5:25 Kus 12:11
d Kul 4:24 1Yn 4:8
e 1Bk 13:8, 13
f Bar 8:38, 39
Ndonga ya 2 a Sal 1:6
b Lon 2:4
c Sal 1:6 Sal 6:11
d Sal 2:14
8:6 1 To “Sheole,” disongidila, maziamu ya bantu yonso. Tala Bantendula ya Bangogo. 2 “Yah” kele zina ya Yehowa na bunkufi. 8:7 1 To mbala ya nkaka, “yandi.”
e Sal 2:9, 17
8 “Beto kele ti leke mosi ya nkento, a Mpi yandi kele ve na mabele. Beto ta sala nki sambu na mpangi na beto ya nkento Kilumbu yina bo ta yula yandi na makwela?” 9 “Kana yandi kele kibaka, Beto ta tunga zulu ya ludi ya arza na zulu na yandi, Kansi kana yandi kele kielo, Beto ta kanga yandi ti dibaya ya sedre.” 10 “Mono kele kibaka, Mpi mabele na mono kele bonso banzo-zulu. Yo yina na meso na yandi mono me kuma Bonso muntu yina me kuma na ngemba. 11 Salomo vandaka ti kilanga ya vinu b na Baale-amoni. Yandi pesaka kilanga yina na bantu yina ke kebaka yo. Konso muntu vandaka kunata mbongo ya bibende difunda mosi sambu na bambuma na yo. 12 Mono kele ti kilanga ya vinu yina kele ya mono. Mbongo ya bibende difunda mosi1 kele ya nge, O Salomo, Mpi nkama zole kele ya bantu yina ke kebaka bambuma na yo.” 13 “O nge muntu yina ke zingaka na bilanga, c Banduku ke waka ndinga na nge. Bika mono wa yo.” d 14 “Muntu ya mono ke zolaka, sala nswalu, Vanda ntinu bonso mbambi e To mwana ya mvudi Na bangumba ya bima ya nsudi ya kitoko.” 8:12 1 Na kisina, “Difunda mosi.”
Y E Z AYA M A M B U Y I N A K E N A K AT I
1
Tata mosi ti bana na yandi yina me kolama (1-9) Yehowa ke mengaka lusambu ya zulu-zulu (10-17) “Beto tula mambu na ndonga” (18-20) Sioni ta vutuka diaka bonso mbanza ya kwikama (21-31)
2 Bo me tombula ngumba ya Yehowa (1-5) Bambele ya bitumba me kuma bima ya kubundudila ntoto (4) Kilumbu ya Yehowa ta kulumusa muntu ya lulendo (6-22) 3 Bantwadisi ya Yuda me vidisa bantu nzila (1-15) Bo me sambisa bana-bankento ya Sioni yina ke ladisa meso (16-26)
Sosa nsiku, kansi bademo ve (19-22) 9 Nsemo ya nene sambu na insi ya Galilea (1-7) Lubutuku ya “Mfumu ya Ngemba” (6-7) Diboko ya Nzambi me kwisila Izraele (8-21) 10 Diboko ya Nzambi me kwisila Izraele (1-4) Asiria—nti ya makasi ya Nzambi (5-11) Ndola sambu na Asiria (12-19) Bantu ya Yakobi yina me bikala ta vutuka (20-27) Nzambi ta sambisa Asiria (28-34) 11
4 Bankento nsambwadi sambu na bakala mosi (1) Kima yina Yehowa ta sala nde yo mena ta vanda ya nkembo (2-6) 5 Nkunga sambu na kilanga ya vinu ya Yehowa (1-7) Mawa sambu na kilanga ya vinu ya Yehowa (8-24) Nzambi me wila bantu na yandi makasi (25-30) 6 Mbona-meso ya Yehowa na tempelo na yandi (1-4) ‘Yehowa kele santu, santu, santu’ (3) Bo me santisa bikobo ya Yezaya (5-7) Bo me pesa Yezaya kisalu (8-10) “Mono yandi yai! Tinda mono!” (8) “O Yehowa, tii nki ntangu?” (11-13) 7 Nsangu na ntotila Ahazi (1-9) Sheare-yashubi (3) Kidimbu ya Emanuele (10-17) Malanda ya kukonda kwikama (18-25) 8 Bantu ya Asiria ta kota na ngolo (1-8) Mahere-shalale-ashi-bazi (1-4) Beno wa ve boma—“Nzambi kele ti beto!” (9-17) Yezaya ti bana na yandi bonso bidimbu (18)
Luyalu ya lunungu ya ka-lutangu ya Yese (1-10) Kibulu ta zinga kumosi ti mwana-dimeme (6) Nzayilu ya Yehowa ta fuluka na ntoto (9) Bantu yina bikalaka me vutuka diaka (11-16)
12 Nkunga ya kupesa matondo (1-6) “Yah Yehowa kele kikesa na mono” (2) 13 Nsangu sambu na Babilone (1-22) Kilumbu ya Yehowa me kuma pene-pene! (6) Bantu ya Media ta bwisa Babilone (17) Bantu ta zingaka diaka ve na Babilone (20) 14 Izraele ta zinga na insi na yo mosi (1, 2) Bo me sosila ntotila ya Babilone (3-23) Muntu ya ke pesaka nsemo ta katuka na zulu mpi ta bwa (12) Diboko ya Yehowa ta bedisa muntu ya Asiria (24-27) Nsangu sambu na Filistia (28-32) 15 Nsangu sambu na Moabi (1-9) 16 Nsangu sambu na Moabi ke landa (1-14) 17 Nsangu sambu na Damasi (1-11) Yehowa ta nganina makanda (12-14) 1130
1131 18 Nsangu sambu na Etiopia (1-7) 19 Nsangu sambu na Ezipte (1-15) Ezipte ta zaba Yehowa (16-25) Mesa-kimenga sambu na Yehowa na Ezipte (19) 20 Kidimbu sambu na Ezipte mpi Etiopia (1-6) 21 Nsangu sambu na ntoto-makanga ya nzadi-mungwa (1-10) Kulanda kukengila katuka na nzo-zulu ya nkengi (8) “Babilone me bwa!” (9) Nsangu sambu na Duma mpi ntoto ya zelo na zelo (11-17) “Nkengidi, mpimpa ta mana nki ntangu?” (11) 22 Nsangu sambu na Muwanda ya Mbona-Meso (1-14) Eliakimi me yinga kapita Shebna (15-25) Pike ya kifwani (23-25) 23 Nsangu sambu na Tire (1-18) 24 Yehowa ta katula bantu yonso na insi na bo (1-23) Yehowa Ntotila na Sioni (23) 25 Balusakumunu ya mingi sambu na bantu ya Nzambi (1-12) Nkinsi ya vinu ya mbote ya Yehowa (6) Lufwa ta vanda diaka ve (8) 26 Nkunga na yina me tala kutula ntima mpi luguluku (1-21) Yah Yehowa kele Ditadi ya mvula na mvula (4) Bantu ya nsi-ntoto fwete longuka lunungu (9) “Bafwa na nge ta zinga” (19) Beno kota na basuku ya kati mpi beno bumbana (20) 27 Yehowa me fwa Leviatani (1) Nkunga sambu na Izraele yina kele bonso kilanga ya vinu (2-13) 28 Mawa na bantu ya Efrayimi yina ke lawukaka malafu! (1-6) Banganga-nzambi ti bambikudi ya Yuda ke tambula na lunziungu (7-13)
YEZAYA Mambu Yina Ke na Kati “Kuwakana ti Lufwa” (14-22) Ditadi ya mfunu ya kinkonko na Sioni (16) Kisalu ya kuyituka ya Yehowa (21) Mbandu ya ke monisa malongi ya mayele ya Yehowa (23-29) 29 Mawa na Ariele! (1-16) Nzambi me buya kisalu ya bikobo mpamba (13) Bifwa-makutu ta wa; mpi bifwa-meso ta mona (17-24) 30 Lusadisu ya Ezipte kele na mfunu ve kibeni (1-7) Bantu me buya nsangu ya mbikudulu (8-14) Bo ta vanda ngolo kana bo tula ntima (15-17) Yehowa ke monisilaka bantu na yandi ntima ya mbote (18-26) Yehowa, Longi ya Nene (20) “Nzila yo yai” (21) Yehowa fwete pesa Asiria ndola (27-33) 31 Lusadisu ya kieleka ke katukaka na Yehowa, kansi na bantu ve (1-9) Bampunda ya Ezipte kele nsuni (3) 32 Ntotila ti bamfumu ta yala sambu na lunungu ya kieleka (1-8) Bo me kebisa bankento yina ke yindulaka nde bo me lungaka (9-14) Balusakumunu ntangu mpeve ke tiamukaka (15-20) 33 Lusambisu mpi kivuvu sambu na bantu ya lunungu (1-24) Yehowa kele Zuzi, Muntu ya Ke Pesaka Nsiku, mpi Ntotila (22) Ata muntu mosi ve ta tuba nde: “Mono ke bela” (24) 34 Yehowa ta vutula mbi na makanda (1-8) Edomi ta bikala mpamba (9-17) 35 Paladisu ta vutulama (1-7) Bifwa-meso ta mona; bifwa-makutu ta wa (5) Nzila ya Busantu sambu na bantu yina Nzambi me sumbaka diaka (8-10) 36 Senakeribi me kota na ngolo na Yuda (1-3) Rabshake me sosila Yehowa (4-22)
YEZAYA Mambu Yina Ke na Kati 37 Ezekiasi me sosa lusadisu ya Nzambi na nzila ya Yezaya (1-7) Senakeribi me pesa Yeruzalemi boma (8-13) Kisambu ya Ezekiasi (14-20) Yezaya me pesa mvutu ya Nzambi (21-35) Wanzio mosi me fwa bantu ya Asiria 185 000 (36-38) 38 Ezekiasi me bela mpi me beluka (1-22) Nkunga ya kumonisa ntonda (10-20) 39 Binati-nsangu ya me katuka na Babilone (1-8) 40 Bo me lembika bantu ya Nzambi (1-11) Ndinga na ntoto-makanga (3-5) Bunene ya Nzambi (12-31) Makanda bonso ditonsi ya masa na kantini (15) Nzambi ke zingaka na zulu ya “nkongolo ya ntoto” (22) Yandi ke bingaka bambwetete yonso na zina na yo (26) Nzambi ke lembaka ve ata fioti (28) Kutula kivuvu na Yehowa ke pesaka diaka ngolo (29-31) 41 Muntu ya me nunga ya me katuka na ndambu yina ntangu ke basikaka (1-7) Nzambi me sola Izraele na kuvanda nsadi na yandi (8-20) “Abrahami nduku na mono” (8) Nzambi me tula ntembe ti banzambi ya nkaka (21-29) 42 Nsadi ya Nzambi mpi kisalu na yandi (1-9) ‘Zina na mono kele Yehowa’ (8) Nkunga ya mpa sambu na kupesa Yehowa lukumu (10-17) Izraele kele kifwa-meso mpi kifwa-makutu (18-25) 43 Yehowa me vukisa diaka bantu na yandi (1-7) Bo ke sambisa banzambi (8-13) “Beno kele bambangi na mono” (10, 12) Kubasika na kimpika na Babilone (14-21) “Bika beto fundana” (22-28) 44 Balusakumunu sambu na bantu yina Nzambi me solaka (1-5)
1132 Nzambi ya nkaka kele ve, kaka Yehowa (6-8) Buzoba ya biteki yina bantu me salaka (9-20) Yehowa, Muntu ya ke sumba diaka Izraele (21-23) Kuvutulama na nzila ya Sirusi (24-28) 45 Nzambi me tula Sirusi mafuta sambu na kubotula Babilone (1-8) Ntoto ya tuma lenda tula ve ntembe ti Muwumbi (9-13) Makanda ya nkaka me ndima Izraele (14-17) Lugangu ya Nzambi mpi bambona-meso na yandi kele ya kutudila ntima (18-25) Nzambi gangaka ntoto sambu bantu kuzinga (18) 46 Biteki ya bantu ya Babilone me swaswana ti Nzambi ya Izraele (1-13) Yehowa me tubila bilumbu ke kwisa (10) Ndeke yina ke diaka misuni me katuka na ndambu yina ntangu ke basikaka (11) 47 Kubwa ya Babilone (1-15) Bo me monisa mambu ya bantu yina ke zabisaka makwisa na nsadisa ya bambwetete (13-15) 48 Nzambi me nganina Izraele mpi me kumisa yo bunkete (1-11) Yehowa ta nwanisa Babilone (12-16a) Malongi ya Nzambi kele mfunu (16b-19) “Beno basika na Babilone!” (20-22) 49 Kisalu ya nsadi ya Yehowa (1-12) Nsemo ya makanda (6) Nzambi me lembika Izraele (13-26) 50 Masumu ya Israel ke pesa mpasi (1-3) Nsadi ya bulemfu ya Yehowa (4-11) Ludimi mpi makutu ya bantu yina bo me longaka (4) 51 Sioni me kuma diaka bonso kilanga ya Edeni (1-8) Muntu ya ngolo yina salaka Sioni me lembika bantu (9-16) Dikopa ya makasi ya Yehowa (17-23)
1133
YEZAYA Mambu Yina Ke na Kati
52 Telama na mpongi, O Sioni! (1-12) Makulu ya kitoko ya bantu yina ke nata nsangu ya mbote (7) Bankengidi ya Sioni ke tula milolo kumosi (8) Bantu yina ke nata bisadilu ya Yehowa fwete vanda bunkete (11) Bo ta tombula nsadi ya Yehowa (13-15) Luse ya kubeba (14)
58 Mutindu ya mbote mpi ya mbi ya kubuya madia (1-12) Kuwa kiese na kuzitisa Kisabatu (13, 14)
53 Mpasi ya nsadi ya Nzambi, lufwa na yandi mpi mutindu bo ta zika yandi (1-12) Bo me vweza yandi mpi me buya yandi (3) Yandi me nata maladi mpi bampasi (4) “Bonso dimeme ya bo ke kwenda kufwa” (7) Yandi me nata disumu ya bantu mingi (12)
60 Nkembo ya Yehowa me sema na Sioni (1-22) Bonso bapizio ya ke vutuka na banzo na bo (8) Wolo na kisika ya kwivre (17) Bantu fioti ta kuma difunda (22)
54 Sioni yina vandaka mukobo ta buta bana mingi (1-17) Yehowa, bakala ya Sioni (5) Yehowa ta longa bana ya Sioni (13) Binwaninu sambu na kunwanisa Sioni ta nunga ve (17) 55 Bo me binga bantu na kudia mpi na kunwa ya ofele (1-5) Kusosa Yehowa mpi ndinga na yandi ya bo lenda tudila ntima (6-13) Banzila ya Nzambi kele ya kunanguka kuluta banzila ya bantu (8, 9) Mambu ya Nzambi ke tubaka ta lunganaka kaka (10, 11) 56 Balusakumunu sambu na banzenza mpi sambu na batongu (1-8) Nzo ya bisambu sambu na bantu yonso (7) Bankengidi yina kele bifwa-meso, bambwa yina ke nganaka ve (9-12) 57 Muntu ya lunungu mpi bantu ya kwikama ke fwaka (1, 2) Bo me monisa kindumba ya kimpeve ya Izraele (3-13) Bo me lembika bantu ya kudikulumusa (14-21) Bantu ya mbi kele bonso nzadi-mungwa ya ke nikana-nikanaka (20)
Ngemba kele ve sambu na bantu ya mbi (21)
59 Masumu ya Izraele me kabula yandi ti Nzambi (1-8) Kufunguna masumu (9-15a) Yehowa me sala mambu sambu na bantu yina me balula ntima (15b-21)
61 Nzambi me tula yandi mafuta sambu na kuzabisa nsangu ya mbote (1-11) “Mvula ya luzolo ya mbote ya Yehowa” (2) “Banti ya nene ya lunungu” (3) Banzenza ta sadisa (5) “Banganga-nzambi ya Yehowa” (6) 62 Zina ya mpa ya Sioni (1-12) 63 Yehowa ta vutula mbi na makanda (1-6) Zola ya kwikama ya Yehowa na ntangu ya ntama (7-14) Kisambu ya kubalula ntima (15-19) 64 Kisambu ya kubalula ntima ke landa (1-12) Yehowa, “Muwumbi na beto” (8) 65 Yehowa ke sambisa bantu ya ke sambilaka biteki (1-16) Nzambi ya Menga ya Mbote mpi Nzambi ya Mambu Yina Me Kanamaka (11) “Bansadi na mono ta dia” (13) Zulu ya mpa mpi ntoto ya mpa (17-25) Kutunga banzo mpi kukuna bilanga ya vinu (21) Muntu mosi ve ta sala kisalu ya ngolo sambu na mpamba (23) 66 Lusambu ya kieleka mpi ya luvunu (1-6) Mama Sioni mpi bana na yandi (7-17) Bantu me vukana sambu na kusambila na Yeruzalemi (18-24)
YEZAYA 1:1-12
1
Mbona-meso yina Yezaya1a mwana ya Amozi monaka sambu na Yuda mpi Yeruzalemi na bilumbu ya Uziya,b Yotami, c Ahazi, d mpi Ezekiasi, e bantotila ya Yuda: f 2 O zulu, wa, mpi tula dikebi, O ntoto, g Sambu Yehowa me tuba nde: “Mono me sansa mpi me yedisa bana, h Kansi bo me kolama na ntwala na mono. i 3 Ngombe ke zabaka mbote muntu yina me sumba yo, Mpi mpunda ke zabaka mbote kidikilu ya munkwa na yo; Kansi Izraele ke zaba mono1 ve, j Bantu na mono mosi ke sala ve mambu ti mayele ya kubakisa mambu.” 4 Mawa na dikanda ya masumu, k Bantu yina kele ti kilo ya masumu, Bana ya bantu ya mbi, bana ya kubeba! Bo me yambula Yehowa; l Bo me sadila Santu ya Izraele mambu kukonda luzitu; Bo me pesa yandi mukongo. 5 Bo ta bula beno diaka na wapi, sambu beno ke landa kukolama? m Ntu ya mvimba ke bela, Mpi ntima ya mvimba kele maladi. n 6 Katuka na makulu tii na ntu, ata kima mosi ve kele na mavimpi ya mbote. Kele ti bamputa, matutu mpi bamputa ya kukanguka —Bo me sansa1 yo ve, bo me kanga yo ve babande, mpi bo me kumisa yo ve pete ti mafuta. o
1134 KAPU 1 a 2Bs 32:32 b 2Bs 26:22 Yez 6:1
c 2Bs 27:1, 2 d 2Bs 28:1 e 2Bs 29:1, 2 2Bs 32:20
f Mat 1:9 g Nk 50:4 h Kul 1:31 i Kul 4:25, 26 Eze 20:8
j Oze 4:6 k Dan 9:11 l Kul 31:16 Yer 2:5
m Yer 5:3 n Neh 9:34, 35 Dan 9:8
o Luk 10:34
Ndonga ya 2 a Kul 28:33, 63 b 2Bn 18:11 c 2Bn 18:13, 14 Yez 8:7, 8
d Kuy 19:24, 25 Kul 29:22, 23 Bar 9:29
e Kuy 13:13 Yez 3:8, 9
f Kul 32:32 Yud 7
g 1Sa 15:22 Bin 15:8 Oze 6:6 Mik 6:7
h Kub 29:38 i Lev 3:14-16 j Lev 17:11 k Lev 4:18, 21
1:1 1 Yo ke tendula, “Luguluku ya Ke Katukaka na Yehowa.” 1:3 1 To “mfumu na yo.” 1:6 1 Na kisina, “me bweta.”
l Lev 16:5 m Kul 16:16
7 Insi na beno me bikala mpamba. Bo me yoka bambanza na beno tiya. Banzenza me bebisa insi na beno na meso na beno. a Yo kele bonso ntoto mosi ya mpamba yina banzenza me bwisa. b 8 Mwana-nkento ya Sioni me bikala bonso kisika ya lutaninu1 na kilanga mosi ya vinu, Bonso sombolo mosi na kilanga ya bakonkombre, Bonso mbanza mosi ya bo me ziunga. c 9 Kana Yehowa ya makesa bikilaka beto ve ndambu ya bantu yina gulukaka, Beto zolaka kukuma bonso Sodome, Mpi beto zolaka kufwanana ti Gomore. d 10 Beno bamfumu ya nku1 ya Sodome, e beno wa ndinga ya Yehowa. Beno bantu ya Gomore, f beno tula dikebi na nsiku2 ya Nzambi na beto. 11 Yehowa ke tuba nde: “Inki kele mfunu ya bimenga ya mingi yina beno ke pesa mono? g Mono me lemba makabu na beno ya kuyoka ya mameme ya babakala h mpi mafuta ya bambisi yina bo ke disaka mbote, i Mpi mono ke wa ve kiese na mengaj ya bana-bangombe ya babakala, k ya bana-mameme mpi ya bankombo. l 12 Ntangu beno ke kwisa sambu na kumonana na ntwala na mono, m Nani me songa beno na kukwisa 1:8 1 To “kisasa.” 1:10 1 To “bamfumu.” 2 To “malongi.”
1135 13
14
15
16
17
Sambu na kuniata bibansala na mono? a Beno yambula kunata diaka makabu ya mbuma ya kukonda mfunu. Ndumbu na beno kele kima ya nzanzi na meso na mono. b Bangonda ya mpa, c bisabatu, d kubinga bantu sambu na balukutakanu ya nene e —Mono lenda ndima ve mutindu beno ke sadila mazi f mpi kaka na ntangu yina mosi beno ke sala lukutakanu ya santu. Mono1 me menga bangonda na beno ya mpa ti bankinsi na beno. Yo me kuma kizitu sambu na mono; Mono me lemba na kunata yo. Mpi ntangu beno ke tandula maboko na beno, Mono ke fika meso na mono sambu na kumona beno ve. g Ata beno ke sala bisambu mingi, h Mono ke wa yo ve; i Maboko na beno me fuluka na menga. j Beno yobila, beno kudikumisa bunkete; k Beno katula bisalu na beno ya mbi na meso na mono; Beno yambula kusala mambu ya mbi. l Beno longuka na kusala mambu ya mbote, beno sosa lunungu, m Beno sungika muntu yina ke niokula bantu Beno nwanina banswa ya mwana ya me konda tata,1 Mpi beno nwanina diambu ya mufwidi ya nkenton na tribinale.”
1:14 1 To “Moyo na mono.” 1:17 1 To “mwana-nsiona.”
YEZAYA 1:13-23 KAPU 1 a Lon 5:1 Mal 1:8
b Bin 21:27 Eze 8:11, 12
c Kut 28:11 d Kub 31:13 e Lev 23:2 f Lev 19:26 g Bin 15:29 h Mat 6:7 i Bin 28:9 Yez 59:2 Bid 3:44
j Mik 3:2-4 k Yer 4:14 l Yez 55:7 m Mik 6:8 n Kul 10:18 Yer 22:3
Ndonga ya 2 a Mik 6:2 Yak 4:8
b Nk 51:7 Yez 44:22 Mik 7:19
c Kul 28:1, 2 Yoe 2:19
d Lev 26:33 Bin 29:1
e Nk 48:2 f Yer 2:20 g 2Sa 8:15 1Bn 3:28
h 2Bs 19:9, 10 i Mik 3:1-3 Luk 13:34
j Eze 22:18 k Yez 3:14 Mik 3:9-11
l Kub 23:8 m Kub 22:22 Yer 5:28
18 Yehowa a ke tuba nde: “Ntangu yai, beno kwisa mpi beto tula mambu na ndonga na kati na beto. Ata masumu na beno kele mbwaki bonso menga, Yo ta kuma mpembe bonso mvula ya mpembe;1b Ata yo kele mbwaki bonso lele ya mbwaki ya ngolo, Yo ta kuma bonso lene. 19 Kana beno monisa luzolo ya mbote mpi beno wa, Beno ta dia bima ya mbote ya insi. c 20 Kansi kana beno buya mpi beno kolama, Beno ta fwa na mbele ya bitumba, d Sambu munoko ya Yehowa me tuba yo.” 21 Mbanza ya kwikama e me kuma kibeni nkento ya ndumba! f Yandi vandaka ya kufuluka ti lunungu; g Lunungu vandaka na kati na yandi, h Kansi ntangu yai kaka bantu yina ke fwaka bantu kele na kati na yandi. i 22 Arza na nge me kuma mvindu ya kibende ya bo ke tomisa, j Mpi malafu na nge1 me vukana ti masa. 23 Bamfumu na nge kele ntu ngolo mpi bo kele banduku ya miyibi. k Konso muntu na kati na bo ke zolaka kubaka avoka mpi ke sosa-sosaka makabu. l Bo ke sambisa ve mambu ya mwana ya me konda tata1 na lunungu Mpi diambu ya mufwidi ya nkento ke kumina bom ve ata fioti. 1:18 1 To “neige.” 1:22 1 To “malafu na nge ya ble.” 1:23 1 To “bana-nsiona.”
YEZAYA 1:24–2:5 24 Yo yina Mfumu ya kieleka, Yehowa ya makesa, Muntu ya Ngolo ya Izraele, ke tuba nde: “A! Mono ta katula bambeni na mono, Mpi mono ta vutula mbi na bambeni na mono. a 25 Mono ta pesa nge ndola, Mono ta kumisa mvindu na nge masa-masa bonso ti sabuni, Mpi mono ta katula mvindu na nge yonso. b 26 Mono ta vutula diaka bazuzi na nge bonso na luyantiku, Mpi bandongisi na nge bonso na luyantiku. c Na nima, bo ta binga nge Mbanza ya Lunungu, Bwala ya Kwikama. d 27 Bo ta sumba diaka e Sioni ti lunungu, Mpi bantu na yandi yina ke vutuka, bo ta sumba bo diaka mpi ti lunungu. 28 Bankolami ti bansumuki ta fwa nzila mosi, f Mpi bantu yina ke bikisa Yehowa ta suka. g 29 Sambu bo ta wa nsoni ya banti ya ngolo yina beno waka nzala na yo, h Mpi beno ta wa nsoni sambu na bilanga1 yina beno solaka. i 30 Sambu beno ta kuma bonso nti ya nene yina kele ti matiti ya kuyuma, j Mpi bonso kilanga ya me konda masa. 31 Muntu ya ngolo ta kuma nsinga ya fioti,1 Mpi kisalu na yandi ta kuma ka-nsemo; Bo yonso zole ta zika na tiya kumosi, 1:29 1 Yo ke monana nde yo kele banti mpi bilanga yina kele na kuwakana ti lusambu ya biteki. 1:31 1 Nsinga yina ke piaka tiya.
1136 KAPU 1 a Eze 5:13 b Yer 6:29, 30 Yer 9:7 Mal 3:3
2
na 2
c Kut 12:3 1Sa 12:1, 3 Yez 32:1 Eze 34:23
d Yez 62:1 e Yer 31:11 f Eze 20:38
3
g 1Bn 9:6, 7 h Eze 6:13 i Yez 65:3 Yez 66:17
j Yer 17:5, 6
Ndonga ya 2 KAPU 2 a Yez 1:1
4
b Zek 8:3 c Nk 72:1, 8 Nk 86:9 Mik 4:1-3 Aga 2:7 Bis 10:34, 35
d Zek 8:23 e Yez 54:13 f Yez 51:4 g Nk 46:9 h Nk 72:7 Yez 60:18 Mat 26:52
i Yez 60:19, 20
5
Mpi muntu ya kufwa tiya yina ta vanda ve.” Yai mambu yina Yezaya mwana ya Amozi monaka sambu Yuda mpi Yeruzalemi: a Na kitini ya nsuka ya bilumbu,1 Ngumba ya nzo ya Yehowa Ta tulama ngolo na zulu ya nsongi ya bangumba ya nene, b Yo ta tombuka na zulu ya bangumba ya fioti, Mpi makanda yonso ta kwisa kufuluka c kuna. Ebuna bantu mingi ta kwenda mpi ta tuba nde: “Beno kwisa, beto tombuka na ngumba ya Yehowa, Na nzo ya Nzambi ya Yakobi. d Yandi ta longa beto banzila na yandi, Mpi beto ta tambula na banzila na yandi.” e Sambu nsiku1 ta basika na Sioni, Mpi ndinga ya Yehowa ta basika na Yeruzalemi. f Yandi ta zenga makambu na kati ya makanda Mpi ta tula mambu na ndonga1 sambu na bantu mingi. Bo ta kumisa bambele na bo ya bitumba bima ya kubundudila ntoto Mpi bo ta kumisa makonga na bo bakupu-kupu. g Dikanda mosi ta nangula ve mbele ya bitumba sambu na kunwanisa dikanda ya nkaka, Bo ta longuka mpi diaka ve bitumba. h O nzo ya Yakobi, kwisa, Bika beto tambula na nsemo ya Yehowa. i
2:2 1 To “Na bilumbu ya nsuka.” 2:3 1 To “malongi.” 2:4 1 To “ta sungika mambu.”
1137 6 Sambu nge me vila bantu na nge, nzo ya Yakobi, a Sambu bo me kuma ti bima mingi yina me katuka na ndambu ya Esti; Bo ke sala mazi b bonso bantu ya Filistia, Mpi bo kele ti bana mingi ya banzenza. 7 Insi na bo me fuluka ti arza mpi wolo, Mpi bimvwama na bo kele na nsuka ve. Insi na bo me fuluka ti bampunda, Mpi bapusu-pusu na bo kele na nsuka ve. c 8 Insi na bo me fuluka ti banzambi ya kukonda mfunu. d Bo ke fukimina kisalu ya maboko na bo mosi, Bima yina misapi na bo mosi me salaka. 9 Yo yina muntu ke fumbama, bo ke pesa yandi nsoni, Mpi nge lenda lolula bo ve. 10 Kota na kati ya ditadi mpi bumbana na mfututu Sambu na makasi ya ngolo ya Yehowa Mpi nkembo na yandi ya nene. e 11 Bo ta kulumusa meso ya lulendo ya muntu, Mpi lulendo ya bantu ta kulumuka.1 Yehowa mpamba muntu ta baka nkembo ya mingi na kilumbu yina. 12 Sambu yo kele kilumbu ya Yehowa ya makesa. f Yo ke kwisila konso muntu yina kele lulendo mpi yina ke kudinangulaka, Konso muntu, yo vanda muntu ya mfunu to ya kukonda mfunu, g 2:11, 17 1 Na kisina, “ta kuma na ntoto.”
YEZAYA 2:6-21 KAPU 2 a Kul 31:16, 17
b Kul 18:10
c Kul 17:15, 16
d 2Bs 28:1, 2 2Bs 33:1, 7
e Kub 20:18
f Sef 1:4, 7
g Yez 66:16
Ndonga ya 2 a 1Bn 10:22 Eze 27:25
b Yez 27:9
c Kus 6:15
d Yez 2:10 2Te 1:9
e Yez 30:22 Yez 31:7
13 Yo ke kwisila banti yonso ya sedre ya Libani yina kele ya nda mpi ya kunanguka Mpi banti yonso ya shene ya Bashani, 14 Yo ke kwisila bangumba yonso ya nda Mpi bangumba yonso ya fioti ya kunanguka, 15 Yo ke kwisila konso nzo-zulu ya nda mpi konso kibaka ya ngolo, 16 Yo ke kwisila bamaswa yonso ya Tarsisi a Mpi bamaswa yonso ya kitoko. 17 Bo ta kulumusa lulendo ya muntu, Mpi lulendo ya bantu ta kulumuka.1 Yehowa mpamba muntu ta baka nkembo ya mingi na kilumbu yina. 18 Banzambi ya kukonda mfunu ta vila kimakulu. b 19 Mpi bantu ta kota na mabulu ya matadi ya nene Mpi na mabulu yina kele na ntoto, c Sambu na makasi ya ngolo ya Yehowa Mpi nkembo na yandi ya nene, d Ntangu yandi ta telama sambu na kunikisa ntoto na boma ya ngolo. 20 Na kilumbu yina, bantu ta baka banzambi na bo ya kukonda mfunu ya arza mpi ya wolo Yina bo me kudisadilaka sambu na kufukimina yo Mpi ta losila yo minungi1 ti bakapakala-ngonzu, e 21 Sambu na kukota na mabulu yina kele na matadi ya nene Mpi na bampwasa ya matadi, 2:20 1 Bampuku ya ke diaka na lukasi.
YEZAYA 2:22–3:11
22
3
2
3
4
5
Sambu na makasi ya ngolo ya Yehowa Mpi nkembo na yandi ya nene, Ntangu yandi ta telama sambu na kunikisa ntoto na boma ya ngolo. Sambu na mambote na nge mosi, yambula kutula ntima na muntu, Yina kele kaka mpema na mbombo na yandi.1 Sambu na nki bo fwete yibuka yandi? Tala! Mfumu ya kieleka, Yehowa ya makesa, Ke katula na Yeruzalemi ti na Yuda lusadisu yonso mpi bima yonso yina ke simbaka luzingu, Lusadisu yonso ya ke tadila mampa mpi masa, a Muntu ya ngolo mpi soda, Zuzi mpi mbikudi, b nganga-ngombo mpi nkuluntu, Mfumu ya bantu 50, c muntu ya lukumu, mpi ndongisi, Muntu ya ke zabaka kusala mazi mbote-mbote mpi muntu ya ke vandaka ti mayele ya kukinisa nioka. d Mono ta kumisa bana-babakala bamfumu na bo, Mpi bantu yina ke soba-sobaka mabanza1 ta yala bo. Bantu ta niokula bantu ya nkaka, Konso muntu ta niokula nkweno na yandi. e Mwana-bakala ta nwanisa mbuta-muntu, Mpi muntu ya bo ke zitisaka mingi ve ta tula ntembe ti muntu ya bo ke zitisaka. f
2:22 1 To “Yina mpema na yandi kele na mbombo na yandi.” 3:4 1 To “bantu yina ke sobaka bangindu.”
1138 KAPU 3 a Lev 26:26 Kul 28:49, 51 Yer 37:21 Eze 4:16
b Eze 13:9
c Kub 18:21
d Kul 18:10, 12 Yez 8:19
e Yer 9:4, 5 Mik 3:2, 3
f Lev 19:32
Ndonga ya 2 a 2Bs 33:1, 6 Eze 9:9
b Kuy 18:20 Yez 1:10 Yud 7
c Lon 8:12 Sef 2:3
6 Konso muntu ta simba mpangi na yandi na kati ya nzo ya tata na yandi mpi ta tuba nde: “Nge kele ti kazaka—vanda mfumu na beto. Baka kiyeka na zulu ya mayumbu yai ya bo me bwisa.” 7 Kansi na kilumbu yina yandi ta buya nde: “Mono ta vanda ve muntu yina ta kangisa bamputa na nge babande sambu na kusansa yo,1 Mono kele ve ti madia to bilele na nzo na mono. Kutula mono ve mfumu ya bantu.” 8 Sambu Yeruzalemi me bula sakuba, Mpi Yuda me bwa, Sambu bo ke nwanisa Yehowa na bangogo mpi na bisalu; Bo ke sala mambu na ntembe yonso na meso na yandi ya nkembo.1a 9 Mutindu baluse na bo ke monana ke funda bo, Mpi bo ke zabisa disumu na bo bonso Sodome; b Bo ke sosa ve kubumba yo. Mawa na bo,1 sambu bo ke kudinatila mpasi! 10 Songa bantu ya lunungu nde mambu ta kwendila mbote sambu na bo, Bo ta pesa bo matabisi sambu na mambu yina bo ke sala.1c 11 Mawa na muntu ya mbi! Mpasi ta bwila yandi, Sambu mambu yina maboko na yandi me sala, bo ta sala yandi mpi mutindu yina! 3:7 1 To “muntu yina ke belula nge.” 3:8 1 Na kisina, “na meso ya nkembo na yandi.” 3:9 1 To “na moyo na bo.” 3:10 1 Na kisina, “ta dia mbuma ya bisalu na bo.”
1139 12 Na yina me tala bantu na mono, bantu ya ke pesaka bo kisalu kele nku, Mpi bankento ke yala bo. Bantu na mono, bantwadisi na beno ke sala nde beno yungana-yungana, Mpi bo ke vwalangasa nzila ya bitambi na beno. a 13 Yehowa me yilama sambu na kutuba makambu na yandi, Yandi me telama sambu na kuzengila bantu nkanu. 14 Yehowa ta samba ti bankuluntu mpi bamfumu ya bantu na yandi. “Beno me yoka kilanga ya vinu tiya, Mpi bima yina beno me yiba bansukami kele na kati ya banzo na beno. b 15 Inki mutindu beno me baka kikesa ya kubedisa bantu na mono, Mpi ya kuniokula kibeni bansukami?” c Mfumu ya Kuluta Nene, Yehowa ya makesa, muntu me tuba. 16 Yehowa me tuba nde: “Sambu bana-bankento ya Sioni kele lulendo, Bo ke tambula ba-ntu na zulu,1 Ke ladisa meso, ke denda-denda, Mpi ke sala makelele ti mitaku ya makulu na bo, 17 Yehowa ta basisa mpi bana-bankento ya Sioni bibala ya bamputa na ntu, Mpi Yehowa ta bika bambunzu na bo pululu. d 18 Na kilumbu yina Yehowa ta katula bima na bo yonso ya ke kumisaka nitu kitoko Mitaku ya makulu, bilele ya kukanga na ntu, mpi bima 3:16 1 Na kisina, “ti nkingu ya kutandula.”
YEZAYA 3:12–4:1 KAPU 3 a Yer 5:31 Hab 1:4
b Yez 1:23 Yer 5:26-28 Mik 2:1, 2 Mik 6:10
c Mik 3:2, 3
d Yez 3:24
Ndonga ya 2 a Baz 8:26
b Kub 38:8
c Est 2:12
d Mik 1:16
e Bid 2:10
f Bid 2:21
g Bid 1:4
h Bid 2:10
KAPU 4 i Yez 3:25
ya ke kumisaka nitu kitoko ya kele bonso ngonda, a 19 Bima-makutu, mitaku ya maboko, mpi bilele ya kufika ntu, 20 Bampu,1 mayaka ya makulu, mpi bilele ya kukanga na ntulu, Bima ya kutudila mananasi2 mpi bima ya ke kumisaka kitoko,3 21 Balupetu ya musapi mpi balupetu ya mbombo, 22 Barobe ya bankinsi, bamvwela, bakazaka, tu-basaki ya kunatila mbongo, 23 Batala-tala ya maboko b mpi bilele ya lino,1 Batirbani mpi bilele ya kufika ntu. 24 Na kisika ya mafuta ya balsami c ta vanda nsudi ya kupola; Na kisika ya mukaba, nsinga; Na kisika ya nsuki ya bo me yidika mbote, dibandi; d Na kisika ya lele ya ntalu, lele ya saki; e Mpi na kisika ya kitoko kidimbu ya tiya. 25 Bantu na nge ta bwa na mbele ya bitumba, Mpi bantu na nge ya ngolo ta bwa na bitumba. f 26 Bakielo na yandi ta dila mpi ta wa mawa, g Yandi ta vanda na ntoto mpi ta bikala mpamba.” h Mpi bankento nsambwadi ta kanga bakala mosi na kilumbu yina i mpi ta tuba nde: “Beto ta dia dimpa na beto mosi Mpi ta lwata bilele na beto mosi;
4
3:20 1 To “Bima ya kufika ntu.” 2 Na kisina, “Banzo ya moyo.” 3 To “bazeke ya ke kumisaka nitu kitoko mpi ya ke salaka makelele.” 3:23 1 To “bilele ya kati.”
YEZAYA 4:2–5:6 Kansi bika kaka nde bo binga beto na zina na nge Sambu na kukatula nsoni na beto.”1a 2 Na kilumbu yina, kima yina Yehowa ta sala nde yo mena ta vanda ya kitoko mpi ya nkembo, mpi mbuma ya ntoto ta vanda lulendo mpi kitoko ya bantu ya Izraele yina ta guluka. b 3 Konso muntu yina ta bikala na Sioni mpi na Yeruzalemi, bo ta binga yandi santu, bantu yonso ya kele na Yeruzalemi yina bo me sonikaka bazina na bo sambu na kuzinga c muna. 4 Ntangu Yehowa ta katula mvindu1 ya bana-bankento ya Sioni d mpi ta dipa menga ya Yeruzalemi yina me tiamukaka na kati na yandi na nzila ya mpeve ya ke sambisaka mpi ya mpeve ya ke yokaka,2e 5 Yehowa ta ganga mpi dituti ti midinga na mwini mpi tiya ya ke pela ngolo na mpimpa f na zulu ya Ngumba ya Sioni ya mvimba mpi na zulu ya kisika na yo ya balukutakanu; sambu kisika ya lutaninu ta vanda na zulu ya nkembo yonso. 6 Yo ta vanda ti kisasa mosi sambu na kubumbana ntangu ya ngolo na mwini, g mpi sambu na kutina kuna mpi kuditanina na mipepe ya ngolo mpi na mvula. h Pardo, bika mono yimbila bakala yina mono ke zolaka Nkunga sambu na bakala yina mono ke zolaka mpi sambu na kilanga na yandi ya vinu. i Bakala yina mono ke zolaka mingi vandaka ti kilanga ya vinu na lweka ya ngumba ya fioti ya ke butaka mbuma mingi. 2 Yandi timunaka yo mpi katulaka matadi na kati na yo.
5
4:1 1 Disongidila, nsoni ya kukonda kukwela mpi ya kukonda bana. 4:4 1 Na kisina, “tufi.” 2 To “ke katulaka.”
1140 KAPU 4 a Kuy 30:22, 23 Luk 1:24, 25
b Yez 30:23 Yoe 3:18 Zek 9:17
c Kub 32:32, 33
d Eze 36:25
e Eze 22:20-22
3 f Kub 13:21 Kut 9:15 Zek 2:4, 5
g Nk 121:5
4 h Yez 25:4
KAPU 5 i Nk 80:8 Yez 5:7 Yer 2:21 Luk 20:9
Ndonga ya 2 a Mat 21:33 Mar 12:1
5
b Oze 10:1
c Mik 6:2
d 2Bs 36:15 Eze 24:13
e Lev 26:31, 33 Neh 2:3 Nk 79:1
f Kul 29:22, 23 Yer 25:11 Yer 45:4
g Yez 32:13
h Kul 11:16, 17
6
Yandi kunaka na kati na yo nti ya vinu ya kitoko ya mbwaki, Yandi tungaka nzo-zulu na kati-kati na yo, Mpi timunaka dibulu na kati na yo sambu na kikamuninu ya vinu. a Ebuna yandi landaka kutula kivuvu nde yo ta buta bambuma ya vinu ya mbote, Kansi yo butaka kaka bambuma ya vinu ya mbi. b “Ebuna ntangu yai, beno bantu ya Yeruzalemi mpi beno bantu ya Yuda, Beno zenga makambu na kati na mono ti kilanga na mono ya vinu. c Inki mono lendaka kusala diaka sambu na kilanga na mono ya vinu Yina mono me sala ntete ve? d Ntangu mono vandaka kutula kivuvu nde yo ta buta bambuma ya vinu ya mbote, Sambu na nki yo butaka kaka bambuma ya vinu ya mbi? Ntangu yai, bika mono songa beno Mambu yina mono ta sala na kilanga na mono ya vinu: Mono ta katula lupangu na yo, Mpi bo ta yoka yo tiya. e Mono ta buka kibaka na yo ya matadi, Mpi bo ta niata yo. Mono ta kumisa yo ntoto ya mpamba; f Bo ta zenga ve balutangu na yo mpi bo ta bundula yo ve. Yo ta fuluka ti tu-banti ya bansende mpi matiti ya mbi, g Mpi mono ta pesa matuti nsiku ya kutinda ve mvula ata ya fioti na zulu na yo. h
1141 7 Sambu kilanga ya vinu ya Yehowa ya makesa kele nzo ya Izraele, a Bantu ya Yuda kele masamba1 yina yandi vandaka kuzola mingi. Yandi landaka kutula kivuvu nde lunungu ta vanda, Kansi, tala! kukonda lunungu vandaka; Yandi landaka kutula kivuvu nde bo ta sambisa mambu na lunungu, b Kansi, tala! bidilu ya mpasi vandaka.” c 8 Mawa na bantu yina ke vukisaka nzo mosi na zulu ya nzo ya nkaka, d Mpi yina ke yikaka kilanga mosi na zulu ya kilanga ya nkaka e Tii kuna kisika kele diaka ve Ebuna beno ke zinga beno mosi na ntoto yina! 9 Yehowa ya makesa me dia ndefi na makutu na mono Nde banzo mingi, ata yo kele nene mpi kitoko, Ta kuma kima ya ke pesa boma, Bantu ta zinga ve kuna. f 10 Sambu ba-akre kumi1 ya kilanga ya vinu ta buta kaka bati2 mosi, Mpi homere2 mosi ya nkeni ta buta kaka efa2g mosi. 11 Mawa na bantu yina ke telamaka na suka-suka sambu na kunwa malafu yina ke lawusaka, h Bayina ke sukininaka tii na nkokila tii kuna vinu kulawusa bo! 12 Bo ke vandaka ti kidare mpi kima ya kubudila miziki ya kele ti bansinga, Ngoma ya fioti, musembu, mpi vinu na bankinsi na bo; 5:7 1 To “kisika yina bo ke kunaka banti.” 5:10 1 Na kisina, “bitamina kumi ya misapi.” 2 Tala Bangindu ya Ngika B14.
YEZAYA 5:7-19 KAPU 5 a Nk 80:8 Yer 12:10
13 b Mik 6:8
c Kul 15:9
14 d Mik 2:1, 2
e 1Bn 21:15, 16
f 2Bs 36:20, 21 Yez 27:10
15
g Kul 28:15, 17
16
Yoe 1:17
h Luk 21:34 Bar 13:13
17
Ndonga ya 2 a Yez 27:11 Yer 8:7 Oze 4:6
18 b Bid 4:9
c Kul 28:63
d Yez 6:3 Kus 4:8
e Kul 32:4
19
Kansi bo ke tadilaka ve kisalu ya Yehowa, Mpi bo ke monaka ve kisalu ya maboko na yandi. Yo yina bo ta nata bantu na mono na insi ya nzenza Sambu bo me konda nzayilu; a Bantu na bo ya lukumu ta wa nzala, b Mpi bantu na bo yonso ta wa nzala ya masa kibeni. Yo yina Maziamu1 me kudikumisa2 nene Mpi yo me kangula munoko na yo nene kibeni c Ebuna kitoko3 ya Yeruzalemi, makelele na yandi ya mingi, mpi bantu na yandi yina ke zolaka biese Ta kulumuka kibeni na kati na yo. Ebuna muntu ta kuma na nsi, Bo ta kulumusa muntu, Mpi bo ta kulumusa meso ya bantu ya lulendo. Yehowa ya makesa ta baka lukumu na nzila ya lusambisu1 na yandi; Nzambi ya kieleka, Santu, d ta kudisantisa na nzila ya lunungu. e Mpi bana-mameme ta dia bonso na nseke na bo; Banzenza ta dia na bisika ya me bikalaka mpamba ya bambisi yina bo ke disaka mbote. Mawa na bantu yina ke benda kifu na bo ti bansinga ya ke kusaka Mpi ke benda disumu na bo ti bansinga ya pusupusu; Bayina ke tuba nde: “Bika nde Nzambi kusala kisalu na yandi nswalu;
5:14 1 To “Sheole,” disongidila, maziamu ya bantu yonso. Tala Bantendula ya Bangogo. 2 To “me kumisa moyo na yo.” 3 To “bantu ya lukumu.” 5:16 1 To “lunungu.”
YEZAYA 5:20-29
20
21
22
23
24
25
Bika nde yo kwisa nswalu sambu beto mona yo. Bika nde lukanu1 ya Santu ya Izraele kusalama Sambu beto zaba yo!” a Mawa na bantu yina ke tuba nde mbote kele mbi mpi mbi kele mbote, b Bayina ke tula mpimpa na kisika ya nsemo mpi nsemo na kisika ya mpimpa, Bayina ke tula kima ya ndudi na kisika ya kima ya sukadi mpi kima ya sukadi na kisika ya kima ya ndudi! Mawa na bayina kele mayele na meso na bo mosi Mpi kele ngangu na meso na bo mosi! c Mawa na bayina kele ngolo na kunwa vinu, Mpi na bantu yina kele ngolo na kusala malafu yina ke lawusaka, d Bantu yina ke nungisa muntu ya mbi sambu yandi ke pesa bo avoka e Mpi bayina ke zenga ve makambu ya muntu ya lunungu na lunungu! f Yo yina, kaka mutindu tiya ke yokaka nianga Mpi matiti ya kuyuma ke piaka na tiya, Bansimbulu na bo ta pola, Mpi bintuntu na bo ta panzana bonso mfututu, Sambu bo buyaka nsiku1 ya Yehowa ya makesa Mpi bo zitisaka ve ndinga ya Santu ya Izraele. g Yo yina Yehowa ta wila bantu na yandi makasi ya ngolo, Mpi yandi ta tandula diboko na yandi sambu na kunwanisa bo mpi kufwa bo. h Bangumba ta nikana,
5:19 1 To “ndongisila.” 5:24 1 To “malongi.”
1142 KAPU 5 a Yer 5:12 Yer 17:15 Eze 12:22
b Bin 17:15 Mal 2:17
c Bin 3:7 Bar 12:16
26
d Bin 23:20 Bin 31:4, 5
e Kul 16:19 Yez 1:23 Mik 3:11
27
f 1Bn 21:13 Bin 17:15
g Kul 31:20 2Bn 17:13, 14 Neh 9:26 Yez 1:4
28
h Kul 31:16, 17 2Bs 36:15, 16 Bid 2:2
Ndonga ya 2 a Yer 16:4
b Yer 52:4
c Kul 28:49, 50 Yer 5:15
d Yer 4:13
e Hab 1:8
f Yer 50:17
29
Mpi bamvumbi na bo ta vanda bonso mvindu na babala-bala. a Sambu na mambu yai yonso, makasi na yandi me mana ve, Kansi diboko na yandi kele kaka ya kutandula sambu na kubula. Yandi me tedimisa kidimbu mosi1 na dikanda mosi ya ntama, b Yandi me bula mwita sambu bo katuka na nsuka ya ntotoc mpi bo kwisa; Mpi tala! bo ke kwisa ntinu kibeni. d Ata muntu mosi ve na kati na bo me lemba to me bula sakuba. Ata muntu mosi ve ke nimba to ke lala. Mikaba yina kele na luketo na bo me kanguka ve, Bansinga ya basandale na bo mpi me zengana ve. Batolo-tolo na bo yonso kele makasi Mpi minduki na bo yonso ya batolo-tolo kele ya kutandula.1 Maboto ya bampunda na bo kele bonso matadi ya sileksi Mpi makulu ya bapusu-pusu na bo kele bonso mupepe ya ngolo. e Kungana na bo kele bonso kungana ya ntambu; Bo ke ngana bonso bana-bantambu.1f Bo ta ngana mpi ta kanga mbisi Mpi ta nata yo, ata muntu mosi ve ta gulusa yo.
5:26 1 To “nti yina kele kidimbu.” 5:28 1 To “ya kuyilama sambu na kuta.” 5:29 1 To “bana-bantambu yina kele ti mika mingi na nkingu.”
1143 30 Na kilumbu yina, bo ta sadila yo makelele Bonso makelele ya nzadi-mungwa. a Konso muntu ya ke tala insi yina ta mona mudidi ya ke pesa mpasi; Ata nsemo me kuma mpimpa sambu na matuti. b Na mvula yina ntotila Uziya fwaka, c mono monaka Yehowa me vanda na kiti mosi ya kimfumu ya nda mpi ya kunanguka, d mpi bansongi ya mvwela na yandi fulusaka tempelo. 2 Baserafe vandaka me telama na zulu na yandi; konso serafe vandaka ti mapapu sambanu. Konso serafe1 fikaka luse na yandi ti mapapu zole, mpi fikaka makulu na yandi ti mapapu zole, mpi konso serafe vandaka kupumbuka-pumbuka ti mapapu zole. 3 Mosi vandaka kubinga ya nkaka nde: “Yehowa ya makesa e kele santu, santu, santu. Ntoto ya mvimba me fuluka ti nkembo na yandi.” 4 Makelele yina1 nikisaka bakielo, mpi nzo fulukaka ti midinga. f 5 Ebuna mono tubaka nde: “Mawa na mono! Imene sambu na mono,1 Sambu mono kele muntu yina kele ti bikobo ya mvindu, Mpi mono ke zinga na kati ya bantu ya kele ti bikobo ya mvindu; g Sambu meso na mono me mona Ntotila, Yehowa ya makesa yandi mosi!” 6 Ebuna, serafe mosi pumbukaka mpi kwisaka na mono, mpi
6
6:2 1 Na kisina, “Yandi.” 6:4 1 Na kisina, “Ndinga ya muntu yina ke binga.” 6:5 1 Na kisina, “Bo me kumisa mono pima.”
YEZAYA 5:30–6:12 KAPU 5 a Yer 6:23
b Yer 4:23
KAPU 6 c 2Bs 26:23
d 1Bn 22:19 Dan 7:9
e Kub 15:11 Kus 4:8
f Kus 15:8
g Yez 29:13
Ndonga ya 2 a Eze 10:2
b Kus 8:5
c Kuy 1:26 Yoa 1:1, 2 Yoa 12:41
d Nk 110:3 Mat 4:19, 20
e Yer 5:21 Mat 13:14, 15 Luk 8:9, 10 Bis 28:25-27
f Eze 3:7
g Yer 6:10 Yoa 3:20
h 2Bs 36:20, 21 Yez 3:26 Yez 24:1
i 2Bn 25:11
na diboko na yandi, yandi vandaka ti dikala ya tiya a yina yandi bakaka na mesa-kimenga b ti bapense. 7 Yandi simbaka munoko na mono mpi tubaka nde: “Tala! Yo me simba bikobo na nge. Kifu na nge me katuka Mpi bo me fika disumu na nge.” 8 Ebuna mono waka ndinga ya Yehowa ke tuba nde: “Nani mono ta tinda, mpi nani ta kwenda sambu na beto?” c Mpi mono tubaka nde: “Mono yandi yai! Tinda mono!” d 9 Yandi vutulaka nde, “Kwenda, mpi tubila bantu yina nde: ‘Beno ta wa mbala na mbala, Kansi beno ta bakisa ve; Beno ta mona mbala na mbala, Kansi beno ta baka ve nzayilu.’ e 10 Sala nde ntima ya bantu yai kukuma ngolo, f Sala nde makutu na bo kuwa ve, g Mpi kanga meso na bo, Sambu bo mona ve ti meso na bo Mpi bo wa ve ti makutu na bo, Sambu ntima na bo kubakisa ve Mpi bo vutuka ve ebuna bo beluka.” 11 Ebuna mono tubaka nde: “O Yehowa, tii nki ntangu?” Yandi tubaka nde: “Tii kuna bambanza ta bikala mayumbu kukonda bantu ya ke zinga kuna, Banzo ta konda bantu, Mpi insi ta bikala mayumbu mpi mpamba; h 12 Tii kuna Yehowa ta katula bantu mpi ta nata bo ntama, i
YEZAYA 6:13–7:16 Mpi mayumbu ya insi ta yalumuka kibeni. 13 “Kansi na kati na yo, yo ta vanda kaka ti ndambu mosi na kati ya bandambu kumi, mpi bo ta yoka yo diaka, bonso nti mosi ya nene mpi bonso nti ya bo ke bingaka shene, yina kisina na yo ke bikalaka kana bo zenga yo; nkuna1 ya santu ta vanda kisina na yo.” Na bilumbu ya Ahazi a mwana ya Yotami mwana ya Uziya, ntotila ya Yuda, Resini ntotila ya Siria ti Peka b mwana ya Remalia ntotila ya Izraele kwisaka kutombuka sambu na kunwanisa Yeruzalemi, kansi yandi1 kukaka ve kubotula yo. c 2 Bo songaka nzo ya Davidi nde: “Siria me vukisa basoda ti Efrayimi.”
7
Yo yina ntima ya Ahazi ti ntima ya bantu na yandi yantikaka kutekita, mutindu banti ya mfinda ke nikanaka na mupepe. 3 Ebuna Yehowa tubilaka Yezaya nde: “Basika kwenda kukutana ti Ahazi, nge ti mwana na nge ya bakala Sheare-yashubi,1d na nsuka ya nzila2 ya kiziba ya zulue yina ke nataka masa, penepene ya nzila ya nene ya kilanga ya muntu ya ke yobisaka bilele. 4 Nge fwete tubila yandi nde, ‘Vanda pima. Kuwa boma ve, mpi kulemba ve nitu sambu na bansimbulu zole yai ya kitini ya nti ya ke pia tiya, sambu na makasi ya ngolo ya Resini ti Siria mpi ya mwana ya Remalia. f 5 Sambu Siria ti Efrayimi mpi mwana ya Remalia me kana kusala nge mbi mpi ke tuba nde: 6 “Beto tombuka sambu na kunwanisa Yuda, beto fwa yo1 mpi 6:13 1 To “bana.” 7:1 1 To mbala ya nkaka, “bo.” 7:3 1 Yo ke tendula “Kaka Bantu Fioti ya Me Bikala Bantu Ta Vutuka.” 2 To “nzila ya masa.” 7:6 1 To mbala ya nkaka, “pesa yo boma ya ngolo.”
1144 KAPU 7 a 2Bn 16:1, 2
b 2Bn 15:37 2Bs 28:6
c 2Bn 16:5
d Yez 8:18
e 2Bn 18:17
f 2Bn 15:30 Yez 8:6, 7
Ndonga ya 2 a 2Bn 16:5
b 2Bn 17:6 Oze 1:6
c 1Bn 16:23, 24
d 2Bn 15:27
e Baz 6:36, 37 Yez 37:30 Yez 38:7, 8
f 2Bs 36:15, 16
beto bedisa yo,1 ebuna beto tula mwana ya Tabeele ntotila a na yo.” 7 “‘Yehowa Mfumu ya Kuluta Nene me tuba nde: “Yo ta nunga ve, Yo ta salama mpi ve. 8 Sambu ntu-mbanza ya Siria kele Damasi, Mpi mfumu ya Damasi kele Resini. Na ntwala nde bamvula 65 kumana Efrayimi ta fwa kibeni mpi ta vanda diaka ve dikanda. b 9 Ntu ya Efrayimi kele Samaria, c Mpi ntu ya Samaria kele mwana ya Remalia. d Kana nge kele ve ti lukwikilu ya ngolo, Nge ta vanda ve ngolo.”’” 10 Yehowa tubilaka diaka Ahazi nde: 11 “Lomba kidimbu mosi na Yehowa Nzambi na nge; e yo lenda vanda mudindu kibeni bonso Maziamu1 to nda kibeni bonso zulu.” 12 Kansi Ahazi tubaka nde: “Mono ta lomba ve, mono ta meka mpi ve Yehowa.” 13 Ebuna Yezaya tubaka nde: “O nzo ya Davidi, beno wa. Keti yo me fwana ve mutindu beno ke meka kikalulu ya kukanga-ntima ya bantu? Keti beno fwete meka mpi kikalulu ya kukanga-ntima ya Nzambi? f 14 Yo yina Yehowa ta pesa beno kidimbu: Tala! Mwana-nkento1 ta baka divumu mpi ta buta mwana-bakala, g mpi yandi ta pesa yandi zina Emanuele.2h 15 Yandi ta dia manteka ti bwiki na ntangu yandi ta zaba mutindu ya kubuya mambu ya mbi mpi ya kusola mambu ya mbote. 16 Sambu na ntwa-
g Yez 9:6 Yoa 1:14 1Tm 3:16
h Mat 1:23 Luk 1:30-35
7:6 1 To “sala mpwasa na bibaka na yo.” Na kisina, “pasula yo.” 7:11 1 To “Sheole,” disongidila, maziamu ya bantu yonso. Tala Bantendula ya Bangogo. 7:14 1 To “Leke ya nkento.” 2 Yo ke tendula “Nzambi Kele ti Beto.”
1145 la nde mwana-bakala kuzaba mutindu ya kubuya mambu ya mbi mpi ya kusola mambu ya mbote, bo ta yambula a kibeni insi ya bantotila yina zole ya beno ke waka boma. 17 Yehowa ta natila nge ti bantu na nge ti nzo ya tata na nge ntangu mosi ya me salamaka ntete ve tuka kilumbu yina Efrayimi kabwanaka ti Yuda, b sambu yandi ta nata ntotila ya Asiria. c 18 “Na kilumbu yina, Yehowa ta bula mwita sambu na kubinga banzinzi na bamasa ya fioti ya Nile ya Ezipte mpi baniosi na insi ya Asiria, 19 ebuna bo yonso ta kwisa mpi ta vanda na zulu ya miwanda ya nda, na zulu ya bampwasa yina kele na matadi, na zulu ya tu-banti yonso ya bansende, mpi na zulu ya bisika yonso ya masa. 20 “Na kilumbu yina, na nsadisa ya lutebu mosi ya bo me defa pene-pene ya Nzadi,1 na nsadisa ya ntotila ya Asiria,d Yehowa ta kulula ntu mpi mika ya makulu, ebuna yo ta katula mpi mandefo. 21 “Na kilumbu yina, muntu mosi ta bikisa na luzingu mwana-ngombe mosi ya kimvuka ya bangombe mpi mameme zole. 22 Sambu miliki1 ta vanda mingi, yandi ta dia manteka; sambu konso muntu yina ke bikala na insi ta dia manteka ti bwiki. 23 “Na kilumbu yina, konso kisika yina banti ya vinu vandaka 1000, yina vandaka na ntalu ya mbongo 1 000 ya bibende, yo ta vanda kaka ti tu-banti ya bansende ti matiti ya mbi. 24 Bantu ta kwenda kuna ti batolo-tolo mpi minduki ya batolo-tolo, sambu insi yonso ta kuma tu-banti ya bansende mpi matiti ya mbi. 25 Mpi bangumba yonso yina bo vandaka kukatula matiti ti nse7:20; 8:7 1 Disongidila, Efrate. 7:22 1 To “mabele.”
YEZAYA 7:17–8:7 KAPU 7 a 2Bn 15:29 2Bn 16:8, 9 Yez 8:3, 4 Yez 17:1
b 1Bn 12:20
c 2Bn 18:13, 14 2Bs 28:19, 20 Yez 36:1
d 2Bn 16:7
Ndonga ya 2 KAPU 8 a Yez 30:8
b 2Bn 16:10
c Yez 8:18
d 2Bn 15:29 2Bn 16:8, 9 2Bn 17:6 Yez 7:16 Yez 17:1
e 2Bn 17:16 Yer 17:13
f Yez 7:1
ngo, nge ta kwenda ve pene-pene sambu na boma ya tu-banti ya bansende ti matiti ya mbi; yo ta kuma kisika ya kudisa bangombe mpi ntoto yina mameme ta niataka.” Yehowa tubilaka mono nde: “Baka kitini mosi ya nene ya dibaya a mpi sonika na zulu na yo ti kilapi yina bantu yonso ke vandaka na yo1 nde, ‘ M a h e re - sha l a le - a s h i-b a z i .’ 2 2 Mpi bika nde bambangi ya kwikama, nganga-nzambi Uria b mpi Zekaria mwana ya Yeberekia, kusonikila mono yo sambu na kundimisa1 yo.” 3 Ebuna mono vukisaka nitu ti1 mbikudi ya nkento,2 yandi bakaka divumu mpi na nima yandi butaka mwana ya bakala.c Yehowa tubilaka mono nde: “Pesa yandi zina Mahere-shalaleashi-bazi, 4 sambu na ntwala nde mwana yina kuzaba kubinga, ‘Tata na mono!’ mpi ‘Mama na mono!’ bo ta nata na meso ya ntotila ya Asiria bima ya Damasi mpi bima yina bo ta botula na Samaria.” d 5 Yehowa tubilaka mono diaka nde: 6 “Sambu bantu yai me buya bamasa ya Shiloa1e ya ke kulumukaka malembemalembe, Mpi bo ke wa kiese sambu na Resini ti mwana ya Remalia, f 7 Yo yina sambu na kunwanisa bo, Yehowa ta nata Bamasa ya ngolo mpi ya nene ya Nzadi,1
8
8:1 1 Na kisina, “ti kilapi.” 2 Ziku yo ke tendula “Kukwenda Ntinu na Bima ya Bo Me Botula, Kukwisa Nswalu na Bima ya Bo Me Yiba.” 8:2 1 To “kuta kimbangi na; kumonisa.” 8:3 1 Na kisina, “pusanaka pene-pene ya.” 2 Disongidila, nkento ya Yezaya. 8:6 1 Shiloa vandaka nzila ya ke nataka masa.
YEZAYA 8:8-19 Ntotila ya Asiria a ti nkembo na yandi yonso. Yandi ta kwisa na zulu ya bamasa na yandi yonso Mpi ta fulusa balweka yonso ya bamasa na yandi 8 Ebuna yandi ta kwenda nswalu na Yuda. Yandi ta fuluka mpi ta luta, mpi ta kuma tii na nkingu; b Mapapu na yandi ya kutandula ta fuluka na insi na nge ya mvimba, O Emanuele!”1c 9 Beno bantu, beno pesa mpasi, kansi bo ta zenga beno bitini-bitini. Beno wa, beno bantu yonso ya bisika ya ntama ya ntoto! Beno yilama1 sambu na bitumba, kansi bo ta zenga beno bitini-bitini! d Beno yilama sambu na bitumba, kansi bo ta zenga beno bitini-bitini! 10 Beno baka bangidika, kansi yo ta nunga ve! Beno tuba mambu yina beno ke zola, kansi yo ta salama ve, Sambu Nzambi kele ti beto!1e 11 Ti diboko na yandi ya ngolo na zulu na mono, Yehowa tubilaka mono mambu yai sambu na kukebisa mono na kulanda ve nzila ya bantu yina: 12 “Beno fwete binga ve komplo kima yina bantu yai ke binga komplo! Beno wa ve boma ya mambu yina bo ke wa boma! Beno tekita ve sambu na yo. 13 Yehowa ya makesa—yandi kele Muntu yina beno fwete 8:8 1 Tala Yez 7:14. 8:9 1 To “Beno kanga luketo na beno.” 8:10 1 Ngogo ya Kiebreo ya bo me balula na “Nzambi kele ti beto” kele Emanuele. Tala Yez 7:14; 8:8.
1146 KAPU 8 a 2Bn 17:5 2Bn 18:9
b 2Bs 28:19, 20 Yez 7:17, 20 Yez 10:28-32
c Yez 7:14 Mat 1:23
d 2Bs 32:21
e Kul 20:1 Nk 44:3
Ndonga ya 2 a Lev 10:3 Lev 22:32
b Lon 12:13 Mat 10:28
c Mat 21:42, 44 Luk 20:17, 18 Bar 9:31-33 1Bk 1:23 1Pi 2:7, 8
d Nk 33:20
e Kul 31:16, 17 Mik 3:4
f Ebr 2:13
g Yez 7:14, 16 Yez 8:3, 4
mona nde yandi kele santu, a Yandi kele Muntu yina beno fwete wa boma, Mpi yandi kele Muntu yina fwete sala nde beno tekita.” b 14 Yandi ta kuma bonso kisika ya santu, Kansi bonso ditadi ya ke budisaka sakuba c Mpi bonso ditadi ya ke bwisaka Sambu na banzo yonso zole ya Izraele, Yandi ta kuma bonso mutambu mpi bukondi Sambu na bantu ya Yeruzalemi. 15 Bantu mingi na kati na bo ta bula sakuba, ta bwa mpi ta bukana; Bo ta tudila bo mutambu mpi bo ta kangama. 16 Dimba-dimba mukanda ya kundimisa yina bo me sonikaka, Kanga nsiku1 na kati ya balongoki na mono! 17 Mono ta vingila1 Yehowa, d yina ke bumba luse na yandi sambu nzo ya Yakobi e kumona yo ve, mpi mono ta tula kivuvu na yandi. 18 Tala! Mono ti bana yina Yehowa me pesaka mono, f beto kele na Izraele bonso bidimbu g mpi bonso bimangu yina me katuka na Yehowa ya makesa, yina ke zingaka na Ngumba ya Sioni. 19 Mpi kana bo tubila beno nde: “Beno yula bantu yina ke solulaka ti bampeve ya bafwa to bantu yina ke zabisaka bantu mambu yina ta kumina bo, bantu yina ke yimba-yimbaka mpi ke nguna-ngunaka,” keti bantu fwete yula ve Nzambi na bo? Keti bo 8:16 1 To “malongi.” 8:17 1 To “vingila ti nzala ya ngolo.”
1147 fwete yula bafwa sambu na mambote ya bantu yina kele na luzingu? a 20 Kansi, bo fwete yula nsiku mpi kimbangi yina bo me sonikaka! Ntangu bo ke tuba ve na kuwakana ti ndinga yai, bo kele ve ti nsemo.1b 21 Mpi konso muntu ta luta na insi yina ti mpasi mpi nzala; mpi sambu yandi ta vanda na nzala mpi makasi, c yandi ta singa ntotila na yandi ti Nzambi na yandi ntangu yandi ta tala na zulu. 22 Ebuna yandi ta tala na ntoto mpi ta mona kaka mpasi ti mudidi, mpimpa ya ngolo ti bantangu ya mpasi, mpimpa mpi kukonda nsemo. Kansi, mudidi ta vanda ve bonso na ntangu yina insi vandaka na mawa, bonso na ntangu ya ntama yina bo vandaka kusadila ntoto ya Zebuloni ti ntoto ya Naftali mambu ti kuvwezad yonso. Kansi na nima, yandi ta sala nde bo pesa yo lukumu—nzila yina kele na lweka ya nzadimungwa, pene-pene ya Yordani, Galilea ya makanda. 2 Bantu yina vandaka kutambula na mpimpa Me mona nsemo ya mingi. Mpi bantu yina vandaka kuzinga na insi ya mudidi ya ngolo, Nsemo me sema na zulu na bo. e 3 Nge me kumisa dikanda yina mingi; Nge me sala nde kiese na yo kukuma mingi. Bo ke sepela na ntwala na nge Mutindu bantu ke sepelaka na ntangu ya kukatula bima na bilanga, Mutindu bantu yina ke kabulaka na kiese yonso bima ya bo me botula.
9
8:20 1 Na kisina, “nsemo ya suka.”
YEZAYA 8:20–9:10 KAPU 8 a Lev 20:6 Kul 18:10, 11 Nk 146:4 Lon 9:5, 10
b Bin 4:19 c Kul 28:15, 48
KAPU 9 d 2Bn 15:29 e Mat 4:13-16 Luk 1:78, 79 Luk 2:30-32 Yoa 1:9 Yoa 8:12
Ndonga ya 2 a Baz 8:12, 28 Yez 10:26, 27
b Luk 1:35 Luk 2:11
c Kuy 49:10 Nk 2:6 Zek 6:13 Luk 22:29 Kus 19:16
d Yez 11:2 Mat 7:28, 29 Mat 12:42
e Nk 45:3 Yoa 1:18
f Nk 72:1, 7 Dan 2:44
g Luk 1:32, 33 h 2Sa 7:16, 17 Kus 11:15
i Yez 42:1 Mat 12:18
j Nk 45:6 Yez 32:1 Yer 23:5 Ebr 1:8
k 2Bn 17:6
4 Sambu nge me zenga vangu ya kilo na bo bitini-bitini, Nti yina kele na mapeka na bo, muhangu ya mfumu ya kisalu, Bonso na kilumbu ya Madiani. a 5 Konso sapatu ya bitumba yina ke nikisaka ntoto ntangu bo ke tambula ti yo Mpi konso lele yina me pola na menga Ta kuma bima ya kupedisila tiya. 6 Sambu bo me butila betob mwana, Bo me pesa beto mwana mosi ya bakala; Mpi luyalu1 ta vanda na zulu ya mapeka na yandi. c Bo ta bingaka yandi Ndongisi ya Mayele, d Nzambi ya Ngolo,e Tata ya Kukonda Nsuka, Mfumu ya Ngemba. 7 Luyalu1 na yandi ta yalumuka Mpi ta vanda na ngemba kukonda nsuka, f Na zulu ya kiti ya kimfumu ya Davidi g mpi na zulu ya kimfumu na yandi Sambu na kutula yo ngoloh mpi kupesa yo maboko Na nsadisa ya lunungu i mpi ya masonga j Yantika bubu yai mpi kimakulu. Kikesa ya Yehowa ya makesa ta sala diambu yai. 8 Yehowa tindaka ndinga sambu na kunwanisa Yakobi, Mpi yo kwisilaka Izraele. k 9 Bantu yonso ta zaba yo —Efrayimi ti bantu ya Samaria— Bayina ke tuba na lulendo yonso mpi na kukonda luzitu ya ntima na bo nde: 10 “Babriki me bwa, 9:6 1 To “luyalu ya kimfumu.” 9:7 1 To “Luyalu ya kimfumu.”
YEZAYA 9:11-21
11
12
13
14
15
16
17
Kansi beto ta tunga ti matadi ya bo me pasula. a Bo me zenga banti ya sikomore, Kansi beto ta yingisa yo ti banti ya sedre.” Yehowa ta tedimisa bambeni ya Resini sambu na kunwanisa yandi, Mpi ta pusa bambeni na yandi na kusala mambu, Siria katuka na ndambu ya esti mpi bantu ya Filistia katuka na ndambu ya westi,1b Bo ta kangula minokoc mpi ta dia Izraele. Sambu na mambu yai yonso, makasi na yandi me mana ve, Kansi diboko na yandi kele kaka ya kutandula sambu na kubula. d Ata mpidina, bantu me vutukila ve Muntu yina ke bula bo; Bo me sosa ve Yehowa ya makesa. e Na Izraele Yehowa ta katula Ntu mpi mukila, ka-lutangu mpi matiti ya nda,1 na kilumbu mosi. f Ntu kele nkuluntu mpi muntu ya bo ke zitisaka mingi, Mpi mukila g kele mbikudi yina ke pesa malongi ya luvunu. Bantu yina ke twadisa bantu yai ke sala nde bo yungana-yungana; Mpi bantu yina bo ke twadisa me kuma kisaka-saka. Yo yina Yehowa ta sepela ve na baleke na bo ya babakala, Mpi yandi ta wa ve mawa sambu na bana na bo ya me
9:12 1 Na kisina, “na nima.” 9:14 1 To mbala ya nkaka, “dindala mpi lukengi.”
1148 KAPU 9 a Amo 5:11
b 2Bs 28:18
c Kul 31:17
18 d Yez 5:25 Yez 10:4
e 2Bn 17:13, 14 Oze 7:10 Amo 4:6 Amo 5:6
19
f 2Bn 17:6 Oze 10:15
20
g Kul 13:1-3
Ndonga ya 2 a Kul 4:25, 26
b Yez 5:25
c 2Bs 28:6
d Yez 5:25
21
konda batata1 mpi mifwidi na bo ya bankento; Sambu bo yonso kele bankolami mpi bantu ya ke salaka mambi a Mpi konso munoko ke basisa mambu ya buzoba. Sambu na mambu yai yonso, makasi na yandi me mana ve, Kansi diboko na yandi kele kaka ya kutandula sambu na kubula. b Sambu mbi ke pela bonso tiya, Yo ke yoka tu-banti ya bansende mpi matiti ya mbi. Yo ta tula tiya na tu-banti ya mfinda, Mpi yo ta tombuka na midinga. Sambu na nganzi ya Yehowa ya makesa Bo me tula tiya na insi, Ebuna bantu ta kuma kima ya kupedisila tiya. Muntu mosi ve ta gulusa ata mpangi na yandi. Muntu mosi ta zenga kima yina kele na diboko ya kitata, Kansi yandi ta vanda kaka na nzala; Mpi muntu ya nkaka ta dia kima yina kele na diboko ya kimama, Kansi bo ta fuluka ve. Konso muntu ta dia nsuni ya diboko na yandi mosi, Manase ta dia Efrayimi, Mpi Efrayimi ta dia Manase. Kumosi bo ta nwanisa Yuda. c Sambu na mambu yai yonso, makasi na yandi me mana ve, Kansi diboko na yandi kele kaka ya kutandula sambu na kubula. d
9:17 1 To “bana na bo ya bansiona.”
1149
10 2
3
4
5
6
Mawa na bantu yina ke basisaka bansikua ya ke pesaka mpasi, Bayina ke sonikaka mbala na mbala bantuma ya ke niokulaka, Sambu na kubuya kusambisa mambu yina nsukami ke funda, Sambu na kubuyisa lunungu b na muntu ya kukonda mfunu yina kele na kati ya bantu na mono, Kukumisa mifwidi ya bankento bima na bo ya bo me botula, Mpi bana ya me konda batata1 bima na bo ya bo me botula na bitumba! c Inki beno ta sala na kilumbu ya ndola, d Ntangu lufwa ta katuka ntama e mpi ta kwisa? Na nani beno ta tina sambu na kusosa lusadisu, f Mpi na wapi beno ta bika kimvwama1 na beno? Ata kima mosi ve me bikala, katula kaka kukondama na kati ya bantu ya boloko To kubwa na kati ya bantu ya bo me fwa. Sambu na mambu yai yonso, makasi na yandi me mana ve, Kansi diboko na yandi kele kaka ya kutandula sambu na kubula. g “Aa! muntu ya Asiria, h Nti sambu na kumonisa makasi i na mono, Mpi muhangu yina kele na diboko na bo sambu na kumonisa makasi! Mono ta tinda yandi sambu na kunwanisa dikandaj yina ke kolamaka, Sambu na kunwanisa bantu yina pesaka mono makasi;
10:2 1 To “Mpi bana-nsiona.” 10:3 1 To “nkembo.”
YEZAYA 10:1-13 KAPU 10 a Lev 19:15 Kul 1:16, 17
b Amo 2:7, 8 c Kul 27:19 Yak 1:27
d Oze 9:7 e Kul 28:49, 50 f Oze 5:13 g Yez 5:25 Yez 9:12
h Kuy 10:9, 11 i 2Bn 17:3 Yez 8:3, 4 Yez 10:24
j 2Bn 17:6
Ndonga ya 2 a Kul 28:45, 63 2Bn 17:22, 23
b 2Bn 18:19, 24 c Amo 6:2 d 2Bs 35:20 e 2Bn 17:24 f 2Bn 19:11, 13 g 2Bn 17:5 2Bn 18:9, 10
h 2Bn 16:8, 9 i 2Bn 19:17, 18 j 2Bn 18:33, 34 2Bs 32:16, 19
k 2Bn 18:19 2Bn 18:28, 35
l 2Bn 15:29 2Bn 17:6 2Bn 18:11 1Bs 5:26
Mono ta songa yandi na kubotula bima mingi mpi na kubaka bima mingi Mpi na kuniata bo mutindu bo ke niataka poto-poto na babala-bala. a 7 Kansi ngindu na yandi ta vanda ve mutindu yina, Mpi ntima na yandi ta kana ve kusala mutindu yina; Sambu ngindu ya kufwa kele na ntima na yandi, Ya kufwa makanda mingi, kansi fioti ve. 8 Sambu yandi ke tuba nde, ‘Keti bantu yina ke sadila mono bonso bamfumu kele ve bo yonso bantotila? b 9 Keti Kalnoc kele ve bonso Karkemishi? d Keti Amati e kele ve bonso Arpadi? f Keti Samaria g kele ve bonso Damasi? h 10 Diboko na mono kangaka bimfumu ya banzambi ya kukonda mfunu, Bayina biteki na bo vandaka mingi kuluta biteki ya Yeruzalemi ti ya Samaria! i 11 Keti mono ta sala mpi ve Yeruzalemi ti biteki na yo Mutindu mono salaka Samaria ti banzambi na yo ya kukonda mfunu?’ j 12 “Ntangu Yehowa ta manisa kisalu na yandi yonso na Ngumba ya Sioni ti na Yeruzalemi, yandi1 ta pesa ntotila ya Asiria ndola sambu na ntima na yandi ya kukonda luzitu mpi kutala na yandi ya lulendo mpi ya kudisongisa. k 13 Sambu yandi ke tuba nde, ‘Mono ta sala yo na ngolo ya diboko na mono, Mpi ti mayele na mono, sambu mono kele mayele. Mono ta katula bandilu ya bantu l 10:12 1 Na kisina, “mono.”
YEZAYA 10:14-25
14
15
16
17
18
Mpi mono ta botula bimvwama na bo, a Ebuna mono ta bedisa bantu yina ke zingaka kuna bonso muntu mosi ya ngolo. b Bonso muntu mosi ya me kuma pene-pene ya buyamba, Diboko na mono ta botula bima ya bantu; Mpi bonso muntu mosi ya ke vukisa maki ya bo me yambula, Mono ta vukisa ntoto ya mvimba! Ata ndeke mosi ve ta nikisa-nikisa mapapu na yandi, ta kangula munoko na yandi, to ta yimba-yimba.’” Keti disoka ta kudinangula na zulu ya muntu yina ke sadila yo? Keti si ta kudinangula na zulu ya muntu yina ke zenga ti yo? Keti nti c ta nikisa muntu yina ke tombula yo? To keti nti lenda tombula muntu yina me simba yo? Yo yina Mfumu ya kieleka, Yehowa ya makesa, Ta sala nde bantu na yandi d ya mafuta-mafuta kukonda, Mpi na nsi ya nkembo na yandi, yandi ta pedisa tiya ya ngolo. e Nsemo f ya Izraele ta kuma tiya, g Mpi Santu na yandi ta kuma ludimi ya tiya; Yo ta pela ngolo mpi ta yoka matiti na yandi ya mbi ti tu-banti na yandi ya bansende na kilumbu mosi. Yandi ta katula kimakulu1 nkembo ya mfinda na yandi mpi ya kisika na yandi ya
10:18 1 To “katuka na moyo tii na nsuni.”
1150 KAPU 10 a 2Bn 16:8 2Bn 18:16
b 2Bn 18:19, 25
c Yez 10:5
d 2Bs 32:21
e Yez 30:30, 31
f Nk 84:11
g Yez 9:5 Yez 30:27 Yez 31:8, 9 Nah 1:6
Ndonga ya 2 a Yez 37:36
b 2Bs 28:20, 21 Oze 5:13 Oze 14:3
c Yez 65:9 Oze 1:10, 11
d Yez 1:9
e Yez 28:22
f Bar 9:27, 28
g Kul 28:45, 63
h 2Bn 18:13 Yez 10:5
i Kub 14:3, 9
bo me kunaka banti yina ke butaka bambuma; Yo ta vanda bonso ntangu muntu mosi ya ke bela ke kondaka. a 19 Banti ya mfinda na yandi yina ta bikala Ta vanda fioti kibeni na mpila nde mwana-fioti ya bakala lenda tanga yo. 20 Na kilumbu yina, bantu ya Izraele yina me bikala Mpi bantu ya nzo ya Yakobi yina me guluka Ta tula diaka ve ntima na muntu yina bedisaka bo; b Kansi ti kwikama, bo ta tula ntima na Yehowa, Santu ya Izraele. 21 Kaka bantu yina me bikala bantu ta vutuka, Bantu ya Yakobi ya me bikala, na Nzambi ya Ngolo. c 22 O Izraele, ata bantu na nge Kele bonso bambuma ya zelo ya nzadi-mungwa, Kaka bantu fioti yina me bikala na kati na bo bantu ta vutuka. d Bo me baka lukanue ya kumanisa bo, Mpi lunungu1 ta kanga bo. f 23 Ee, lukanu ya kumanisa bo yina Mfumu ya Kuluta Nene, Yehowa ya makesa, bakaka Ta lungana na insi g ya mvimba. 24 Yo yina Mfumu ya Kuluta Nene, Yehowa ya makesa, me tuba nde: “Bantu na mono yina ke zinga na Sioni, beno wa boma ve sambu na muntu ya Asiria, yina vandaka kubula beno fimbu mpi kutedimisa nti h na yandi sambu na kunwanisa beno mutindu Ezipte salaka. i 25 Sambu kubika fioti kibeni, ndola ta 10:22 1 To “ndola.”
1151 suka; makasi na mono ta kwenda na ndambu na bo tii kuna bo ta fwa. a 26 Yehowa ya makesa ta nikisila yandi b fimbu, bonso ntangu yandi bedisaka Madiani na ditadi ya Orebi. c Mpi nti na yandi ta vanda na zulu ya nzadi-mungwa, ebuna yandi ta tedimisa yo mutindu yandi tedimisilaka Ezipte. d 27 Na kilumbu yina, kilo na yandi ta katuka na zulu ya dipeka na nge, e Mpi vangu na yandi ta katuka na zulu ya nkingu na nge, f Ebuna vangu yina ta bukana g sambu na mafuta.” 28 Yandi me kwisa na Aiyati, h Yandi me luta na Migroni, Yandi me bika bima na yandi na Mikmashi. i 29 Bo me luta na kisika ya bo lenda sabuka na makulu, Bo me lala na Geba, j Rama ke tekita, Gibeak ya Saule me tina. l 30 O mwana-nkento ya Galimi, tula milolo mpi boka! O Layisha, tula dikebi! O nsukami Anatoti! m 31 Madmena me tina. Bantu ya Gebimi me sosa kisika ya lutaninu. 32 Bubu yai kibeni, yandi ta telama na Nobi. n Yandi ta nikisa dikofi na yandi na ndambu ya ngumba ya mwana-nkento ya Sioni, Ngumba ya fioti ya Yeruzalemi. 33 Tala! Mfumu ya kieleka, Yehowa ya makesa, Ke zenga balutangu ti makelele ya ngolo kibeni; Banti ya kuluta nda bo ke zenga yo, o Mpi banti ya nda mingi bo ke kulumusa yo.
YEZAYA 10:26–11:6 KAPU 10 a 2Bn 19:35 b 2Bs 32:21 Yez 30:32 Nah 3:7
c Baz 7:25 Baz 8:21 Nk 83:11
d Kub 14:21, 27 e Yez 9:4 Nah 1:13
f Yez 14:25 g 2Bn 19:35 Yez 37:35, 36
h Yoz 7:2 i 1Sa 13:2 1Sa 14:31
j Yoz 21:8, 17 2Bs 16:6
k Baz 20:13 l Oze 5:8 m Yoz 21:8, 18 Yer 1:1
n 1Sa 22:18, 19 o 2Bs 32:21 Yez 37:36
Ndonga ya 2 KAPU 11 a Nk 132:11 Yez 53:2 Kus 5:5 Kus 22:16
b Rut 4:17 1Sa 17:58 Mat 1:1, 6 Luk 3:23, 32 Bis 13:22, 23 Bar 15:12
c Yer 23:5 Yer 33:15 Zek 3:8 Zek 6:12
d Yez 42:1 Yoa 1:32 Bis 10:38
e Luk 2:52 f Yez 9:6 g Ebr 5:7 h Yoa 7:24 Yoa 8:16
i Nk 2:9 Nk 110:2 Kus 19:11, 15
34 Yandi ta zenga tu-banti ya mfinda ti kisadilu ya kibende,1 Mpi Libani ta bwa na diboko ya muntu ya ngolo. Ka-lutangu a mosi ta mena na kisina ya Yese, b Mpi lutangu c yina ta basika na misisa na yandi ta buta mbuma. 2 Mpeve ya Yehowa ta vanda na zulu na yandi, d Mpeve ya mayele e mpi ya mayele ya kubakisa mambu, Mpeve ya ndongisila mpi ya ngolo, f Mpeve ya nzayilu mpi ya boma ya Yehowa; 3 Mpi yandi ta wa kiese na boma ya Yehowa. g Yandi ta sambisa ve na kutadila mambu yina ke monana na meso na yandi, Yandi ta nganina mpi ve na kutadila mambu yina makutu na yandi ke wa. h 4 Yandi ta sambisa nsukami na mutindu ya mbote1 Mpi yandi ta nganina bantu ti lunungu sambu na mambote ya bantu ya kudikulumusa ya ntoto. Yandi ta bula ntoto ti fimbu ya munoko na yandi i Mpi ta fwa bantu ya mbi ti mpema2 ya bikobo na yandi. j 5 Lunungu ta vanda mukaba ya divumu na yandi Mpi kwikama ta vanda mukaba ya luketok na yandi. 6 Kibulu ta zinga ti mwana-dimeme l sambu na mwa ntangu, Mwana-nkombo ta lala kisika mosi ti nkoyi,
11
j 2Te 2:8 k Kus 3:14 l Yez 65:25
10:34 1 To “disoka.” 11:4 1 To “na lunungu.” 2 To “mpeve.”
YEZAYA 11:7-16 Mwana-ngombe, ntambu,1 ti mbisi ya mafuta-mafuta, bo yonso ta vanda kisika mosi;2a Ebuna mwana-bakala ya fioti ta twadisa bo. 7 Ngombe ya nkento ti urse ta dia kisika mosi, Mpi bana na bo ta lala kisika mosi. Ntambu ta dia matiti bonso ngombe ya bakala. b 8 Mwana yina bo ke nwisa mabele ta sakana na dibulu ya kobra, Mpi mwana yina bo me katula na mabele ta tula diboko na yandi na dibulu ya nioka ya ndikila. 9 Bo ta sala ata mbi c mosi ve Mpi ta bebisa ata kima mosi ve na ngumba d na mono yonso ya santu, Sambu ntoto ta fuluka kibeni ti nzayilu ya Yehowa Mutindu bamasa ke fulusaka nzadi-mungwa. e 10 Na kilumbu yina, musisa ya Yese f ta telama bonso kidimbu1 sambu na bantu. g Makanda ta tala na ndambu na yandi sambu na kusosa lutwadisu,2h Mpi kisika na yandi ya kupema ta kuma ya nkembo. 11 Na kilumbu yina, Yehowa ta sadila diaka diboko na yandi, na mbala ya zole, sambu na kubaka bantu na yandi yina me bikala na Asiria, i na Ezipte, j na Patrosi, k na Kushi, l na Elami, m na Shinare,1 na Amati, mpi na bisanga ya nzadi-mungwa. n 12 Ya11:6 1 To “mwana-ntambu yina kele ti mika mingi na nkingu.” 2 To mbala ya nkaka, “Mwana-ngombe mpi ntambu ta dia kisika mosi.” 11:10, 12 1 To “nti yina kele kidimbu.” 11:10 2 To “Makanda ta sosa yandi.” 11:11 1 Disongidila, Babilonia.
1152 KAPU 11 a Eze 34:25 b Oze 2:18 c Yez 2:4 Yez 35:9 Yez 60:18 Mik 4:4
d Yez 51:3 Yez 56:7 Yez 65:25
e Nk 22:27 Hab 2:14
f Bar 15:12 Kus 22:16
g Kuy 49:10 Yez 49:22 Yez 62:10
h Bis 11:18 Bis 28:28
i Yez 11:16 j Yez 27:13 Yer 44:28 Mik 7:12
k Yer 44:15 l Sef 3:10 m Dan 8:2 n Yez 66:19
Ndonga ya 2 a Esd 1:2, 3 Yez 49:22 Yez 62:10
b Nk 147:2 Yez 66:20
c 2Bs 30:1, 10 Yer 31:6
d Yer 3:18 Eze 37:16, 19 Oze 1:11
e Amo 9:11, 12 Oba 18
f Yez 25:10 g Yer 49:2 h Kub 14:22 i Kuy 15:18 j Yez 19:23 Yez 27:13 Yez 35:8 Yez 40:3 Yez 57:14 Yer 31:21
k Esd 1:2, 3
ndi ta tedimisa kidimbu mosi1 sambu na makanda mpi ta vukisa bantu ya Izraele a yina me panzanaka; ebuna yandi ta vukisa bantu ya Yuda yina me panzanaka katuka na bandambu yonso iya ya ntoto. b 13 Kimpala ya Efrayimi ta vanda diaka ve, c Mpi bantu yina ke kangilaka Yuda kimbeni ta vanda diaka ve. Efrayimi ta wila ve Yuda kimpala, Yuda mpi ta kangila ve Efrayimi d kimbeni. 14 Mpi bo ta kulumuka na tu-bangumba1 ya bantu ya Filistia na ndambu ya westi; Bo ta vukana sambu na kubotula bantu ya Esti bima. Bo ta tandula diboko na bo sambu na kunwanisa2 Edomi e ti Moabi, f Mpi bantu ya Amoni ta kuma bantu na bo. g 15 Yehowa ta kabula1 kisika yina nzadi-mungwa h ya Ezipte me kotaka na nseke2 Mpi yandi ta nikisa diboko na yandi na zulu ya Nzadi.3i Ti mpema4 na yandi ya tiya yandi ta bula yo na5 bamasa na yo nsambwadi, Mpi yandi ta pusa bantu na kusabuka ti basandale na bo. 16 Ebuna yo ta vanda ti nzila mosi ya nene j yina ta katuka na Asiria sambu na bantu na yandi ya me bikala, k 11:14 1 Na kisina, “dipeka.” 2 To “tandula ngolo na bo na.” 11:15 1 To mbala ya nkaka, “yumisa.” 2 Na kisina, “ludimi ya nzadi-mungwa ya Ezipte.” 3 Disongidila, Efrate 4 To “mpeve.” 5 To mbala ya nkaka, “bula yo na bamasa nsambwadi.”
1153 Kaka mutindu yo vandaka sambu na Izraele na kilumbu yina yandi basikaka na insi ya Ezipte. Na kilumbu yina nge ta tuba kibeni nde: “O Yehowa, mono ke pesa nge matondo, Sambu ata nge wilaka mono makasi, Makasi na nge lembamaka malembe-malembe, mpi nge pesaka mono kikesa. a Nzambi kele luguluku na mono. b Mono ta tula ntima mpi ta wa boma ve; c Sambu Yah1 Yehowa kele kikesa na mono mpi ngolo na mono, Mpi yandi me kuma luguluku na mono.” d Beno ta baka masa na kiese Na banto ya luguluku. e Mpi na kilumbu yina beno ta tuba nde: “Beno pesa Yehowa matondo, beno binga zina na yandi, Beno zabisa bantu bisalu na yandi! f Beno zabisa mutindu zina na yandi kele ya kunanguka. g Beno yimba bankunga1 sambu na kukumisa Yehowa, h sambu yandi me sala mambu ya nene. i Bika nde bo zabisa diambu yai na ntoto ya mvimba. Boka mpi tula milolo ya kiese, nge muntu1 ya ke zingaka na Sioni, Sambu Santu ya Izraele kele nene na kati na nge.”
12
2
3 4
5
6
12:2 1 “Yah” kele zina ya Yehowa na bunkufi. 12:5 1 To “bula miziki.” 12:6 1 Na kisina, “nkento,” yo ke tubila bantu na kimvuka bonso nkento.
KAPU 12 a Kul 30:3 Nk 30:5 Nk 85:1 Nk 126:1 Yez 40:2 Yez 66:13
b Yez 45:17 c Yez 26:4 d Nk 118:14 Oze 1:7
e Yez 49:10 f 1Bs 16:8 Nk 105:1, 2
g Kub 15:2 h Nk 149:3 i Nk 98:1
Ndonga ya 2 KAPU 13 a Yer 25:12 Yer 50:1-3 Kus 18:2
b Yez 1:1 c Yer 51:12 Yer 51:27, 28
d Yez 45:1 e Dan 5:28 f Yer 50:15 g Yer 50:9 Yer 51:28
h Yer 51:11
13
YEZAYA 12:1–13:7
Nsangu sambu na Babilone, a yina Yezaya b mwana ya Amozi monaka na mbonameso: 2 “Beno tedimisa kidimbu1c na zulu ya ngumba ya kukonda banti. Beno binga bo, beno nikisa diboko na beno na zulu sambu na kubinga bo, Sambu bo kwisa kukota na bakielo ya bantu ya lukumu. 3 Mono me pesa nsiku na bantu yina mono me solaka.1d Mono me binga basoda na mono sambu na kumonisa makasi na mono, Bantu na mono yina ke wa kiese na lulendo yonso. 4 Beno wa! Kimvuka ya bantu na ngumba, Yo ke wakana bonso nde bo kele bantu mingi! Beno wa! Kungana ya bimfumu, Ya makanda yina me vukana kisika mosi! e Yehowa ya makesa ke vukisa basoda sambu na bitumba. f 5 Bo ke katuka na insi mosi ya ntama, Na nsuka ya ntoto, g Yehowa ti binwaninu ya makasi na yandi, Sambu na kufwa ntoto ya mvimba. h 6 Beno dila, sambu kilumbu ya Yehowa me kuma pene-pene! Yo ta kwisa bonso lufwa ya me katuka na Nkwa-Ngolo Yonso. i 7 Yo yina maboko yonso ta lemba, Mpi ntima ya konso muntu ta lemba sambu na boma. j
i Yez 13:18 Yer 50:13
j Yer 50:43
13:2 1 To “nti yina kele kidimbu.” 13:3 1 Na kisina, “na bantu yina mono me santisaka.”
YEZAYA 13:8-20 8 Bantu me kuma kisaka-saka. a Bo ke kudibaluka-baluka mpi ke wa mpasi Bonso nkento yina kele na misongo. Bo ke talana na boma, Baluse me kuma mbwaki sambu na mpasi. 9 Tala! Kilumbu ya Yehowa ke kwisa, Yo kele ya nku ti nganzi mpi makasi ya ngolo, Sambu na kukumisa insi kima ya ke pesa boma, b Mpi sambu na kumanisa bansumuki ya insi yina kele na kati na yo. 10 Sambu bambwetete ya zulu ti bimvuka na yo ya bambwetete1c Ta pesa ve nsemo na yo; Ntangu ta vanda mpimpa ntangu yo ta basika, Mpi ngonda ta pesa ve nsemo na yo. 11 Mono ta sambisa nsi-ntoto ya mvimba sambu na mbi na yo, d Mpi bantu ya mbi sambu na kifu na bo. Mono ta sukisa lulendo ya bantu ya lulendo, Mpi mono ta kulumusa lulendo ya bantu ya nku. e 12 Mono ta sala nde yo kuma mpasi na kumona muntu kuluta kumona wolo ya bunkete, f Mpi na kumona bantu kuluta kumona wolo ya Ofire. g 13 Yo yina mono ta sala nde zulu kutekita, Mpi ntoto ta nikana na kisika na yo h Sambu na makasi ya Yehowa ya makesa na kilumbu ya makasi na yandi ya ngolo. 13:10 1 Na kisina, “ti Bakesile na yo,” ziku yo ke tubila Orioni mpi bimvuka ya bambwetete yina kele na nziunga.
1154 KAPU 13 a Dan 5:6
b Yer 50:23, 29
c Yob 9:9 Yob 38:31 Amo 5:8
d Nk 137:8 Yer 51:37 Kus 18:2
e Yer 50:29 Dan 5:22, 23
f Yer 50:30 Yer 51:3, 4
g 1Bn 10:11
h Yer 51:29
Ndonga ya 2 a Yer 50:16
b Yer 51:3, 4
c Nk 137:8, 9
d Yez 21:2 Yer 50:9 Yer 51:11 Dan 5:30, 31
e Yer 50:14
f Yez 47:5 Dan 4:30
g Yez 47:1
h Kuy 19:24, 25 Yer 50:40
i Yer 50:3, 13 Yer 51:29, 37 Kus 18:21
14 Bonso mbambi ya bo ke zomba mpi bonso bitwisi yina me konda muntu ya kuvukisa yo, Konso muntu ta vutuka na bantu na yandi mosi, Konso muntu ta tina na insi na yandi mosi. a 15 Konso muntu yina bo ta mona bo ta tobula yandi, Mpi konso muntu yina bo ta kanga ta fwa na mbele ya bitumba. b 16 Bo ta zenga bana na bo bitini-bitini na meso na bo, c Bo ta yiba na banzo na bo, Mpi bankento na bo, bo ta ladisa bo na kingolo-ngolo. 17 Sambu na kunwanisa bo, mono ke tedimisa bantu ya Media, d Yina ke monaka arza bonso kima ya mpamba Mpi yina ke sepelaka ve ti wolo. 18 Minduki na bo ya batolo-tolo ta panza baleke; e Bo ta wila ve mbuma ya divumu mawa, Bo ta wila mpi ve bana mawa. 19 Ebuna Babilone, kimfumu ya me luta bimfumu f yonso na nkembo,1 Kitoko mpi lulendo ya bantu ya Kaldea, g Ta vanda bonso Sodome ti Gomore ntangu Nzambi fwaka yo. h 20 Bantu ta zingaka diaka ve na kati na yandi, Yandi ta vanda mpi ve kisika yina bantu ta kwisaka kuzinga na bandonga yonso ya bantu. i Ata muntu ya Arabi mosi ve ta tedimisa tenta na yandi kuna, Mpi bangungudi ta pemisa ve bitwisi na bo kuna. 13:19 1 To “kitoko.”
1155 21 Bigangwa ya ke zingaka na ntoto ya zelo na zelo ta lalaka kuna, Banzo na bo ta fuluka ti bikungulu, Ba-otrishi ta zinga kuna, a Mpi bankombo ya mfinda1 ta pumbuka kuna. 22 Bigangwa yina ke nganaka ta ngana ngolo na banzo-zulu na yandi Mpi bambwa ya nseke ta boka ngolo na banzo na yandi ya kitoko. Ntangu na yandi me kuma pene-pene, mpi bo ta kumisa ve bilumbu na yandi nda.” b Sambu Yehowa ta wila Yakobi c mawa, mpi yandi ta sola diaka Izraele.d Yandi ta tula bo1 na insi na bo, e ebuna banzenza ta kwisa kukuta bo mpi ta kangama ti nzo ya Yakobi. f 2 Bantu ta baka bo mpi ta nata bo na kisika na bo mosi, ebuna nzo ya Izraele ta baka bo bonso bansadi ya babakala mpi ya bankentog na insi ya Yehowa; bo ta kanga bantu yina nataka bo na kimpika, mpi bo ta yala bantu yina vandaka kupusa bo na kusala kisalu.1 3 Kilumbu yina Yehowa ta pemisa nge na mpasi na nge, na mambu ya ke yangisa nge mpi na kimpika ya ngolo yina bo tulaka nge, h 4 nge ta tuba kingana1 yai na ndinga ya ngolo sambu na ntotila ya Babilone: “A mutindu muntu yina vandaka kupusa bankaka na kusala kisalu2 me suka! A mutindu kuniokwama me suka! i
14
13:21 1 To mbala ya nkaka, “Mpi bademo yina kele bonso bankombo.” 14:1 1 To “ta pesa bo ngemba.” 14:2 1 To “bamfumu na bo ya kisalu.” 14:4 1 To “masota.” 2 To “A mfumu ya kisalu.”
YEZAYA 13:21–14:10 KAPU 13 a Kus 18:2
b Yer 51:33
KAPU 14 c Lev 26:42
d Zek 1:17
e Kul 30:1-3 Yez 66:20 Yer 24:6 Eze 36:24
f Yez 56:6, 7 Yez 60:3 Zek 8:22, 23
g Yez 61:5 Zek 2:8, 9
h Esd 3:1 Esd 9:8 Yer 30:10
i Yer 50:23
Ndonga ya 2 a Nk 125:3
b 2Bs 36:17 Yer 50:17
c Hab 1:6 Zek 1:15
d Nk 126:2 Yez 49:13 Yer 51:48 Kus 18:20
5 Yehowa me buka nti ya bantu ya mbi, Nti ya bamfumu, a 6 Muntu yina vandaka kubula bantu makofi na nganzi yonso kukonda kuyambula, b Muntu yina vandaka kuyala makanda na makasi yonso kukonda kulemba mpi kumonisa yo mpasi. c 7 Ntangu yai, ntoto ya mvimba me pema, yo me kuma na ngemba. Bantu ke tula milolo ya kiese. d 8 Ata banti ya yenevriye kele na kiese sambu na nge Kumosi ti banti ya sedre ya Libani. Yo ke tuba nde: ‘Katuka ntangu nge me bwaka, Ata muntu mosi ve ya ke zengaka banti ke kwisa sambu na kuzenga beto.’ 9 Ata Maziamu1 na nsi ya ntoto me nikana Sambu na kuyamba nge ntangu nge me kwisa. Sambu na nge, yo me tedimisa bantu yina me konda ngolo na lufwa, Bantwadisi yonso2 ya ntoto yina vandaka kuniokula bantu. Yo me sala nde bantotila yonso ya makanda kutelama na bakiti na bo ya kimfumu. 10 Bo yonso ke tuba mpi ke songa nge nde, ‘Keti nge mpi me lemba bonso beto? Keti nge me kuma bonso beto? 14:9 1 To “Sheole,” disongidila, maziamu ya bantu yonso. Tala Bantendula ya Bangogo. 2 Na kisina, “Bankombo yonso ya babakala.”
YEZAYA 14:11-22 11 Bo me kulumusa lulendo na nge na Maziamu,1 Makelele ya bima na nge ya kubudila miziki. a Mikuni me tandama na nsi na nge bonso mbeto, Mpi misopi kele lele na nge ya kufika.’ 12 A mutindu nge me katuka na zulu mpi me bwa, O muntu ya ke pesaka nsemo, mwana-bakala ya suka! A mutindu bo me zenga nge mpi me bwisa nge na ntoto, Nge muntu yina bedisaka makanda! b 13 Nge tubaka na ntima na nge nde, ‘Mono ta tombuka na zulu. c Mono ta tombula kiti na mono ya kimfumu d na zulu ya bambwetete ya Nzambi, Mpi mono ta vanda na zulu ya ngumba ya lukutakanu, Na bisika ya kuluta ntama ya nordi. e 14 Mono ta tombuka na zulu ya matuti; Mono ta sala na mpila nde mono kuma kiteso mosi ti Muntu ya Kuluta Zulu.’ 15 Kansi, bo ta kulumusa nge na Maziamu,1 Na bisika ya kuluta ntama ya Dibulu. 16 Bantu yina ke mona nge ta tala nge; Bo ta tala nge mbote-mbote, mpi ta tuba nde, ‘Keti yai muntu yina vandaka kunikisa ntoto, Yina salaka nde bimfumu kutekita, f 17 Yina kumisaka ntoto bonso ntoto-makanga 14:11, 15 1 To “Sheole,” disongidila, maziamu ya bantu yonso. Tala Bantendula ya Bangogo.
1156 KAPU 14 a Kus 18:22
b 2Bs 36:17 Yer 51:7 Eze 29:19 Dan 5:18, 19
c Yez 47:7 Dan 4:30
d Dan 5:22, 23
e Nk 48:1, 2
f Yer 51:25
Ndonga ya 2 a 2Bn 25:21 Yez 64:10
b 2Bn 24:12, 14 2Bn 25:11
c Yez 43:14 Yer 50:25 Yer 51:56
d Yer 51:62
Mpi bwisaka bambanza na yo, a Yina buyaka kuyambula bantu na yandi ya boloko na kukwenda na nzo?’ b 18 Bantotila yonso ya nkaka ya makanda, Ee, bo yonso, ke lala na nkembo, Konso muntu na maziamu1 na yandi mosi. 19 Kansi bo me losa nge kukonda maziamu, Bonso kimenina1 ya bo me mengaka, Nge me lwata bamvumbi yina bo me fwaka na mbele ya bitumba, Bayina ke kulumuka tii na matadi ya dibulu mosi, Bonso mvumbi yina bo ke niata-niata na nsi ya makulu. 20 Bo ta zika nge ve ti bo, Sambu nge fwaka insi na nge mosi, Nge fwaka bantu na nge mosi. Bo ta bingaka diaka ve ata fioti bazina ya bana ya bantu ya ke salaka mambi. 21 Beno yilama sambu na kufwa bana na yandi ya babakala Sambu na kifu ya ba-nkaka na bo, Mpidina bo ta telama ve sambu na kubaka ntoto Mpi kufulusa insi ti bambanza na bo.” 22 “Mono ta telama sambu na kunwanisa bo,” c Yehowa ya makesa muntu me tuba. “Mpi mono ta katula kimakulu na Babilone zina, bantu yina ta bikala, bana mpi bantu yina ta kwisa na nima,” d Yehowa muntu me tuba. 14:18 1 Na kisina, “nzo.” 14:19 1 To “lutangu.”
1157 23 “Mpi mono ta kumisa yandi nzo ya bampuku1 mpi kisika ya biziba, ebuna mono ta komba yandi ti kikombo ya lufwa,” a Yehowa ya makesa muntu me tuba. 24 Yehowa ya makesa me zenga kieleka nde: “Kaka mutindu mono kanaka, yo ta salama mutindu yina, Kaka mutindu mono bakaka lukanu, yo ta lungana mpi mutindu yina. 25 Mono ta bedisa muntu ya Asiria na insi na mono, Mpi mono ta niata-niata yandi na bangumba na mono. b Bo ta katula vangu na yandi na maboko na bo, Mpi bo ta katula kilo na yandi na dipeka na bo.” c 26 Yai kele lukanu ya bo me baka1 sambu na kunwanisa ntoto ya mvimba, Mpi yai kele diboko yina kele ya kutandula sambu na kunwanisa2 makanda yonso. 27 Sambu Yehowa ya makesa me baka lukanu, Nani lenda kanga yo nzila? d Diboko na yandi kele ya kutandula, Nani lenda konika yo? e 28 Na mvula yina ntotila Ahazi fwaka, f bo pesaka nsangu yai: 29 “Filistia, ata muntu na nge mosi ve kuwa kiese, Kaka sambu fimbu ya muntu yina ke bula nge me bukana. Sambu nioka ya ndikila g ta basika na musisa ya nioka, h 14:23 1 To “baporkepiki.” 14:26 1 Na kisina, “ndongisila ya bo me pesa.” 2 To “yina kele ya kuyilama sambu na kubula.”
YEZAYA 14:23–15:2 KAPU 14 a Yez 13:1, 21 Yer 50:35, 39 Kus 18:2
30
b 2Bs 32:21, 22 Yez 30:31 Yez 31:8 Yez 37:36, 37
c Yez 10:24 d Nk 33:11 Bin 19:21 Bin 21:30 Yez 46:11
31
e 2Bs 20:5, 6 Yez 43:13
f 2Bn 16:20 2Bs 28:27
g 2Bn 18:1, 8
32 h 2Bs 26:3, 6
Ndonga ya 2 a Yer 47:1 Eze 25:16 Yoe 3:4 Amo 1:6-8 Sef 2:4 Zek 9:5
b Nk 48:1-3
15
Nk 87:1, 2 Nk 132:13, 14
KAPU 15 c Yer 9:25, 26 Eze 25:11
d Kut 21:28 Kul 2:9
e 2Bn 3:24, 25 Yer 48:31
f Yer 48:18
Mpi mwana na yo ta vanda nioka ya ke pumbukaka mpi ya ke basisaka tiya.1 Ntangu mwana ya ntete ya muntu ya kukonda mfunu ta dia, Mpi nsukami ta lala na ngemba, Mono ta fwa musisa na nge na nzala, Mpi yina ta bikala na nge ta fwa. a Dila, O kielo! Boka, O mbanza! Beno yonso ta lemba nitu, O Filistia! Sambu midinga ke katuka na ndambu ya nordi, Mpi bantu ya ke kwendaka malembe-malembe kele ve na bandonga na yandi.” Inki mvutu bo fwete pesa binati-nsangu ya dikanda? Nde Yehowa me tula fondasio ya Sioni, b Mpi nde bantu ya kukonda mfunu yina kele na kati ya bantu na yandi ta tina na yandi. Nsangu sambu na Moabi: c Sambu bo me bebisa yo na mpimpa mosi, Are d ya Moabi me kuma pima. Sambu bo me bebisa yo na mpimpa mosi, Kire e ya Moabi me kuma pima. Yandi me tombuka na Nzo1 mpi na Diboni, f Na bisika ya kunanguka sambu na kudila. Moabi ke dila sambu na Nebog mpi sambu na Medeba. h
2
g Yer 48:1 h Kut 21:30 Yoz 13:15-17
14:29 1 To “nioka yina kele ti ndikila mpi ya ke tambulaka ntinu.” 15:2 1 To “Tempelo.”
YEZAYA 15:3–16:6
3
4
5
6
7
8
9
Nsuki yonso kele ya kukulula, a mpi mandefo yonso kele ya kuzenga. b Na babala-bala na yo bo me lwata basaki. Na baludi na bo mpi na babala-bala na bo ya nene, konso muntu ke dila; Bo ke kulumuka mpi ke dila. c Eshboni mpi Eleale d ke boka; Ndinga na bo ke wakana tii na Yahasi. e Yo yina bantu ya Moabi yina kele ti binwaninu ke landa kutula makelele. Yandi1 ke tekita. Ntima na mono ke tula milolo sambu na Moabi. Bantu na yo yina me tinaka me tina tii na Soare f mpi tii na Eglati-shelishiya. g Na ntangu ya kutombuka na ngumba ya Luhiti, bo ke dila ntangu bo ke tombuka; Ntangu bo ke kwenda na nzila ya Oronayimi, bo ke tula milolo sambu na mpasi. h Sambu bamasa ya Nimrimi me kawuka; Matiti ya mubisu me yuma, Matiti kele diaka ve, mpi ata dititi mosi ve ya mubisu me bikala. Yo yina bo ke nata bima yina me bikala na kati ya bima na bo yina bo bumbaka mpi bimvwama na bo; Bo ke sabuka muwanda ya banti ya pepliye. Sambu milolo me wakana na teritware ya mvimba ya Moabi. i Bidilu me kuma tii na Eglayimi; Bidilu me kuma tii na Beere-elimi. Sambu bamasa ya Dimoni me fuluka ti menga,
15:4 1 To “Moyo na yandi.”
1158 KAPU 15 a Kul 14:1
b Yer 48:36, 37
c Yer 48:38
16
d Kut 32:37 Yez 16:9
2 e Baz 11:20
f Kuy 13:10
3 g Yer 48:34
h Yer 48:3, 5
i Yer 48:20
4
Ndonga ya 2 a 2Bn 17:25, 26 KAPU 16 b Yer 48:19
c Kut 21:13
d Yer 48:8, 42
5
e 2Sa 7:16, 17
f Nk 45:6 Nk 72:1, 2 Yez 9:6, 7 Yez 32:1 Yer 23:5
g Yer 48:26, 29 Sef 2:9, 10
Mpi mono me bumba mambu mingi sambu na Dimoni: Ntambu mosi sambu na bantu ya Moabi yina ke tina Mpi sambu na bantu yina ke bikala na insi. a Beno tinda dimeme ya bakala na mfumu ya insi, Katuka na Sela, luta na ntoto-makanga Tii na ngumba ya mwanankento ya Sioni. Bonso ndeke mosi ya bo me kula na buyamba na yo, b Bana-bankento ya Moabi ta vanda mutindu yina na bisika ya Arnoni c ya bo lenda sabuka na makulu. “Beno pesa ndongisila, beno lungisa lukanu. Sala nde na kati-kati ya ntangu kivudi na nge kuvanda bonso mpimpa. Bumba bantu yina me panzanaka mpi kuteka ve bantu yina ke tina. O Moabi, bika nde bantu na mono yina me panzanaka kuzinga na kati na nge. Kuma kisika na bo ya kubumbana, sambu na muntu yina ke bebisaka. d Muntu ya ke niokulaka ta suka, Kubeba ta suka, Mpi bantu yina vandaka kuniata bantu ya nkaka ta fwa na ntoto. Ebuna bo ta tula kiti ya kimfumu ngolo na zola ya kwikama. Muntu yina ta vanda na zulu na yo na tenta ya Davidi ta vanda ya kwikama; e Yandi ta sambisa na mutindu ya mbote mpi ta zenga mambu nswalu na lunungu.” f Beto me wa mambu ya me tala lulendo ya Moabi—yandi kele kibeni lulendo g—
6
1159
7
8
9
10
Kudikumisa na yandi, lulendo na yandi, mpi makasi na yandi; a Kansi kutuba na yandi ya mpamba-mpamba ta sala kima ve. Yo yina, Moabi ta dila Moabi; Bo yonso ta dila. b Bantu yina bo me bula ta dila sambu na bagato ya Kire-hareseti c ya bo me sala na mbuma ya vinu, Sambu bilanga ya vinu ya Eshboni d me yuma, Nti ya vinu ya Sibma, e Bamfumu ya makanda me niata-niata balutangu na yo ya mbwaki ya ngolo;1 Yo me kuma tii na Yazere; f Yo me yalumuka tii na ntoto-makanga. Balutangu na yo me yalumuka mpi me kwenda tii na nzadi-mungwa. Yo yina, mono ta dila nti ya vinu ya Sibma mutindu mono ke dila Yazere. Mono ta podisa nge ti mansanga na mono, O Eshboni mpi Eleale, g Mpamba ve milolo sambu na bambuma na nge ya nsungi ya mvula mpi sambu na nsungi na nge ya kukatula bima na bilanga me mana.1 Kiese mpi kuyangalala kele diaka ve na kisika ya bo me kunaka banti yina ke butaka bambuma, Mpi bankunga ya kiese to milolo ke wakana ve na bilanga ya vinu. h Muntu ya ke kamunaka bambuma ya vinu na
16:8 1 To “balutangu ya kufuluka ti bambuma ya vinu ya mbwaki.” 16:9 1 To mbala ya nkaka, “Sambu milolo ya bitumba me kulumuka na zulu ya bambuma na nge ya nsungi ya mvula mpi ya bima na nge ya bilanga.”
YEZAYA 16:7–17:3 KAPU 16 a Amo 2:1 b Yez 15:2 Yer 48:20
c 2Bn 3:24, 25 d Yoz 13:15, 17 e Kut 32:37, 38 Yoz 13:15, 19
f Yoz 13:24, 25 Yer 48:32
g Yez 15:4 Yer 48:34
h Yer 48:33
Ndonga ya 2 a Sef 2:9 b Yez 15:5 Yer 48:36
c Yez 15:1 d Yer 48:7, 35 e Yez 25:10 Yer 48:46, 47 Sef 2:9
KAPU 17 f Yer 49:23 Zek 9:1
g 2Bn 16:8, 9 Yez 8:4 Amo 1:5
h Kut 32:34 Yoz 13:15, 16 2Bn 10:32, 33
i 2Bn 17:6 Yez 7:8 Yez 28:1, 2 Oze 5:14
j 2Bn 16:8, 9
makulu ke kamuna yo diaka ve na bikamuninu ya vinu, Sambu mono me sala nde milolo kumana. a 11 Yo yina na kati na mono kibeni mono ke tekita sambu na Moabi, b Bonso bansinga ya kidare, Mpi kati na mono kibeni ke tekita sambu na Kire-hareseti. c 12 Ata ntangu Moabi ta lemba yandi mosi na kisika ya kunanguka mpi ta kwenda kusamba na kisika na yandi ya santu, yandi ta sala ve ata kima mosi. d 13 Yai kele ndinga yina Yehowa tubaka ntete sambu na Moabi. 14 Mpi ntangu yai Yehowa ke tuba nde: “Na kati-kati ya bamvula tatu, bonso bamvula ya muntu ya kisalu yina ke bakaka lufutu,1 nkembo ya Moabi ta wa nsoni na mavwanga mingi ya mutindu na mutindu, mpi bantu yina ta bikala ta vanda fioti kibeni mpi bo ta vanda bantu ya mfunu ve.” e Nsangu sambu na Damasi: f “Tala! Damasi ta vanda diaka ve mbanza, Mpi yo ta kuma mayumbu. g 2 Bo ta yambula bambanza ya Aroere, h Yo ta kuma bisika yina bitwisi ta lalaka, Ata muntu mosi ve ta pesa bo boma. 3 Bambanza ya ngolo ta vanda diaka ve na Efrayimi, i Mpi kimfumu ta vanda diaka ve na Damasi; j Ebuna bantu yina ta bikala na Siria
17
16:14 1 To “ya bo me tanga mbotembote mutindu muntu ya kisalu yina ke bakaka lufutu ke tangaka”; disongidila, na nsungi ya bamvula tatu kibeni.
YEZAYA 17:4-14 Ta vanda bonso nkembo ya bantu ya Izraele,”1 Yehowa ya makesa muntu me tuba. 4 “Na kilumbu yina, nkembo ya Yakobi ta kulumuka, Mpi nitu na yandi ya mbote1 ta konda. 5 Yo ta vanda bonso ntangu muntu ya ke katulaka bima na bilanga ke vukisa bambuma ya bilanga, Mpi diboko na yandi ke katula misusu, Bonso ntangu muntu ke lokuta bambuma na Muwanda1 ya Refayimi. a 6 Kaka bima ya ke bikalaka na bilanga ta bikala, Bonso ntangu bo ke bulaka nti ya olive: Kaka bambuma ya olive zole to tatu ya kuyela ta bikala na lutangu ya kuluta nda, Kaka iya to tanu ta bikala na balutangu na yo ya ke butaka bambuma,” b Yehowa Nzambi ya Izraele muntu me tuba. 7 Na kilumbu yina, muntu ta tala Muntu yina salaka yandi, mpi meso na yandi ta landa kutala Santu ya Izraele. 8 Yandi ta tala ve bamesa-kimenga, c kisalu ya maboko na yandi, d mpi yandi ta landa ve kutala bima yina misapi na yandi salaka, yo vanda banti ya santu1 to bamesakimenga ya ndumbu. 9 Na kilumbu yina, bambanza ya kele ti bibaka ya ngolo ta kuma bonso kisika mosi ya bo me yambulaka na kati ya mfinda, e Bonso lutangu mosi ya bo me yambula na ntwala ya bantu ya Izraele; Yo ta kuma ntoto mosi ya mpamba. 17:3 1 Na kisina, “bana ya Izraele.” 17:4 1 Na kisina, “mafuta ya nsuni na yandi.” 17:5 1 To “Ntoto ya Kukonda Ngumba.” 17:8 1 Tala Bantendula ya Bangogo.
1160 KAPU 17 a Yoz 15:8, 12 Yoz 18:11, 16
b Kul 4:27 Kul 24:20
c 2Bs 31:1
d Oze 8:6, 11
e Oze 10:14 Amo 3:11
Ndonga ya 2 a Nk 50:22 Oze 8:14
b Kul 32:4 2Sa 22:32
c Kul 28:30 Oze 8:7
10 Sambu nge me vila Nzambi a yina gulusaka nge, Nge me yibuka ve Ditadi b ya nzo na nge ya ngolo. Yo yina nge me kuna banti mingi ya kitoko Mpi me tula na kati na yo lutangu mosi ya nzenza1 ya ke mena. 11 Na mwini, nge ke ziunga banti na nge mbote-mbote, Na suka nge ta sala nde nkeni na nge kumena, Kansi nsungi ya kukatula bima na bilanga ta suka na kilumbu ya maladi mpi ya mpasi yina ke manaka ve. c 12 Wa! Makelele ya bantu mingi ke wakana, Bayina ke tula makelele bonso makelele ya ngolo ya banzadi-mungwa! Makelele ya makanda ke wakana, Makelele na yo kele bonso kungana ya bamasa ya ngolo! 13 Makanda ta basisa ndinga mosi bonso kungana ya bamasa mingi. Yandi ta nganina bo, mpi bo ta tina ntama, Bo ta landa bo bonso bampusu na bangumba yina mupepe ke nata, Bonso tu-banti1 ya bansende yina mupepe mosi ya ngolo ke balula-balula. 14 Na nkokila, boma ya ngolo ta vanda. Na ntwala nde ntongo kutana, bo to vanda diaka ve. Yai kele dikabu ya bantu yina ke baka bima na beto na kingolo-ngolo Mpi dikabu ya bantu yina ke botula bima na beto. 17:10 1 To “nzambi mosi ya nzenza.” 17:13 1 To “Bonso matiti.”
1161
18 2
3
4
5
Mawa na insi yina me fuluka ti makelele ya mansala ya baniama yina kele ti mansala Na ntoto yina kele pene-pene ya banzadi ya Etiopia! a Yo ke tinda mimonisi na nzila ya nzadi-mungwa, Na simu ya masa na bamaswa ya papirusi, mpi ke tuba nde: “Beno binati-nsangu ya ke kwendaka nswalu, beno kwenda Na dikanda mosi ya bantu ya nda mpi yina kele ti mpusu ya nitu ya butesi, Na bantu yina bo ke waka boma bisika yonso, b Na dikanda mosi ya ngolo, ya ke nungaka,1 Dikanda yina banzadi me nataka insi na yo.” Beno bantu yonso ya insi yai mpi beno bantu ya ke zingaka na ntoto, Mambu ya beno ke mona ta vanda bonso kidimbu1 ya bo me tedimisa na zulu ya bangumba, Mpi beno ta wa makelele mosi bonso makelele ya kibongo. Sambu Yehowa me tubila mono nde: “Mono ta bikala pima mpi ta tala na zulu ya1 kisika na mono ya ngolo, Bonso ntangu ya ke sema ve ngolo na mwini, Bonso malulu ya ke bwa na mwini na nsungi ya kukatula bima na bilanga. Na ntwala ya nsungi ya kukatula bima na bilanga, Ntangu bintuntu me bwa mpi bintuntu me kuma
18:2 1 To “Na dikanda mosi ya ngolo kibeni yina ke niata-niataka.” 18:3 1 To “nti yina kele kidimbu.” 18:4 1 To mbala ya nkaka, “ta tala tuka.”
YEZAYA 18:1–19:1 KAPU 18 a Yez 20:3, 4 Eze 30:4
b 2Bs 12:2, 3 2Bs 14:9 2Bs 16:8
Ndonga ya 2 a Yez 8:18 Yez 24:23
KAPU 19 b Yer 25:17, 19 Eze 29:2 Yoe 3:19
bambuma ya vinu ya kutela, Bo ta zenga tu-balutangu yina ke mena ti bakupukupu Ebuna bo ta zenga mpi ta katula balutangu ya kukonama-konama. 6 Bo ta bikisa yo yonso sambu na bandeke ya bangumba ya ke diaka misuni Mpi sambu na bambisi ya ntoto. Bandeke ya ke diaka misuni ta lutisa nsungi ya mvula na zulu na yo, Mpi bambisi yonso ya ntoto ta lutisa ntangu ya kukatula bima na bilanga na zulu na yo. 7 Na ntangu yina, bo ta natila Yehowa ya makesa dikabu mosi, Yina ta katuka na dikanda mosi ya bantu ya nda mpi yina kele ti mpusu ya nitu ya butesi, Yina ta katuka na bantu yina bo ke waka boma bisika yonso, Yina ta katuka na dikanda mosi ya ngolo, ya ke nungaka,1 Dikanda yina banzadi me nataka insi na yo, Na kisika yina kele ti zina ya Yehowa ya makesa, Ngumba ya Sioni.” a Nsangu sambu na Ezipte: b Tala! Yehowa ke tambula na mpunda na zulu ya dituti mosi ya ke kwenda nswalu mpi yandi ke kwisa na Ezipte. Banzambi ya kukonda mfunu ya Ezipte ta tekita na ntwala na yandi, c
19
c Kub 12:12 Yer 43:12 Yer 46:25 Eze 30:13
18:7 1 To “dikanda mosi ya ngolo kibeni yina ke niata-niataka.”
YEZAYA 19:2-14 2
3
4
5
6
7
8
Mpi ntima ya Ezipte ta lemba na kati na yo. “Mono ta pusa bantu ya Ezipte na kunwanisa bantu ya Ezipte, Ebuna bo ta nwana bo na bo, Konso muntu ti mpangi na yandi mpi ti muntu yina ke zingaka pene-pene na yandi, Mbanza mosi ta nwana ti mbanza ya nkaka, kimfumu mosi ti kimfumu ya nkaka. Mpeve ya Ezipte ta kuma kisaka-saka na kati na yo, Mpi mono ta vwalangasa balukanu na yo. a Bo ta kwenda na banzambi ya kukonda mfunu, Na bandoki, na bantu yina ke solulaka ti bampeve ya bafwa, mpi na bantu yina ke zabisaka bantu mambu yina ta kumina bo. b Mono ta pesa Ezipte na maboko ya mfumu mosi ya makambu ngolo, Mpi ntotila mosi ya nku ta yala bo,” c Mfumu ya kieleka, Yehowa ya makesa, muntu me tuba. Masa ya nzadi-mungwa ta yuma, Nzadi ta konda masa mpi ta yuma. d Ebuna banzadi ta basisa nsudi ya mbi; Tu-bamasa ya Nile ya Ezipte ta kulumuka mpi ta yuma. Balukengi mpi matiti ya nda ta beba. e Tu-banti yina kele na lweka ya Nzadi ya Nile, na munoko ya Nile, Mpi insi ya mvimba yina bo kunaka nkeni na lweka ya Nile f ta yuma. g Mupepe ta nata yo, mpi yo ta vanda diaka ve. Balobi-mbisi ta wa mawa,
1162 KAPU 19 a Yez 19:11, 13
b Yez 8:19 Bis 16:16 Kus 18:23
9
c Yez 20:3, 4 Yer 46:25, 26 Eze 29:19
10 d Eze 30:12 Zek 10:11
11 e Kub 2:3
f Kul 11:10
g Eze 29:10
Ndonga ya 2 a Kub 9:25, 31 Bin 7:16
12
b Nk 78:12 Eze 30:14
13 c Yez 44:25
d Kuy 41:8 1Bn 4:30 Bis 7:22
e Yer 46:14 Eze 30:13
f Yob 12:20, 24 Yez 19:3
14
Bantu yina ke losaka bandobo na Nile ta wa mawa, Mpi bantu yina ke tandulaka babukondi na bo na zulu ya masa ta lemba. Bantu yina ke salaka kisalu ya kusanuna lino a Mpi bantu yina ke salaka bilele ya mpembe na masini ya kutunga bilele ta wa nsoni. Bantu na yandi yina ke tungaka ta mona mpasi, Bantu yonso ya kisalu yina ke bakaka lufutu ta wa mawa.1 Bamfumu ya Soani b kele bazoba. Bandongisi ya kuluta mayele ya Farao ke pesa bandongisila ya buzoba. c Inki mutindu beno lenda tubila Farao nde: “Mono kele mwana ya bantu ya mayele, Mwana ya bantotila ya ntama”? Ebuna, bantu na nge ya mayele d kele na wapi? Kana bo me zaba, bika bo songa nge lukanu yina Yehowa ya makesa me baka sambu na Ezipte. Bamfumu ya Soani me sala mambu na buzoba yonso, Bamfumu ya Nofi1e me kudikusa, Bamfumu ya makanda na yandi me vidisa Ezipte nzila. Yehowa me tiamuna mpeve ya kisaka-saka f na zulu na yandi; Mpi bo me vidisa Ezipte nzila na mambu yonso ya yandi ke sala,
19:10 1 To “ta vanda na mawa na moyo.” 19:13 1 To “Memfisi.”
1163 Bonso muntu mosi ya me lawuka malafu yina ke baluka-baluka na biluki na yandi. 15 Ezipte ta vanda ve ata ti kisalu mosi ya kusala, Yo vanda sambu na ntu to mukila, lutangu to matiti ya nda.1 16 Na kilumbu yina, Ezipte ta kuma bonso bankento, yandi ta tekita mpi ta wa boma ya ngolo sambu na diboko ya Yehowa ya makesa ya ke pesa boma, yina yandi ke nangula sambu na kunwanisa yo. a 17 Insi ya Yuda ta kuma kima ya ke pesa Ezipte boma ya ngolo. Ntangu bo ta wa zina na yo, bo ta tekita sambu na lukanu yina Yehowa ya makesa me baka sambu na bo. b 18 Na kilumbu yina, yo ta vanda ti bambanza tanu na insi ya Ezipte yina ta tuba ndinga ya Kanana c mpi ta zenga kieleka na ntwala ya Yehowa ya makesa sambu na kubikala ya kwikama. Bo ta binga mbanza mosi Mbanza ya Kubuka. 19 Na kilumbu yina, yo ta vanda ti mesa-kimenga mosi sambu na Yehowa na kati-kati ya insi ya Ezipte mpi dikunzi mosi sambu na Yehowa na ndilu na yo. 20 Yo ta vanda kidimbu mpi kimbangi sambu na Yehowa ya makesa na insi ya Ezipte; sambu bo ta didila Yehowa sambu na bantu ya ke niokulaka bantu, mpi yandi ta tindila bo ngulusi, muntu mosi ya nene, yina ta gulusa bo. 21 Yehowa ta zabana na bantu ya Ezipte, mpi bantu ya Ezipte ta zaba Yehowa na kilumbu yina, ebuna bo ta pesa bimenga ti makabu mpi ta sala lusilu na Yehowa mpi ta lungisa yo. 22 Yehowa ta bula Ezipte, d yandi ta bula mpi ta belula yo, ebuna bo ta 19:15 1 To mbala ya nkaka, “dindala to lukengi.”
YEZAYA 19:15–20:5
i Yez 18:1
vutuka na Yehowa, mpi yandi ta pesa mvutu na mambu yina bo lombaka mpi ta belula bo. 23 Na kilumbu yina, yo ta vanda ti nzila mosi ya nene a yina ta katuka na Ezipte mpi ta kwenda tii na Asiria. Ebuna Asiria ta kwisa na Ezipte, mpi Ezipte ta kwenda na Asiria, mpi Ezipte ta sadila Nzambi kumosi ti Asiria. 24 Na kilumbu yina, Izraele ta vanda na kisika ya tatu ti Ezipte mpi Asiria, b disongidila, lusakumunu sambu na ntoto, 25 sambu Yehowa ya makesa ta sakumuna yo mpi ta tuba nde: “Lusakumunu kuvanda na bantu na mono, Ezipte, na kisalu ya maboko na mono, Asiria, mpi na dikabu na mono, Izraele.” c Na mvula yina ntotila Sargoni ya Asiria tindaka Tartani1 na Ashdodi,d yandi nwanaka ti Ashdodi mpi botulaka yo. e 2 Na ntangu yina, Yehowa tubaka na nzila ya Yezaya f mwana ya Amozi nde: “Kwenda, katula saki na luketo na nge mpi katula basandale na makulu na nge.” Mpi yandi salaka mutindu yina, yandi tambulaka kinkonga1 mpi makulu-ngulu. 3 Ebuna Yehowa tubaka nde: “Kaka mutindu nsadi na mono Yezaya me tambula kinkonga mpi makulu-ngulu bamvula tatu bonso kidimbu g mpi lukebisu sambu na Ezipte h ti Etiopia, i 4 mutindu mosi mpi ntotila ya Asiria ta nata bampika ya Ezipte j mpi bantu ya Etiopia ya bo me nataka na insi ya nkaka, bana-babakala ti minunu; yandi ta nata bo kinkonga mpi makulungulu, mpi nsi ya luketo1 ya kukonda kufika, kinkonga2 ya Ezipte. 5 Ebuna bo ta wa boma ya ngolo mpi bo ta wa nsoni sambu
j Yez 19:4
20:1 1 To “komanda.” 20:2 1 To “ti bilele ya kati.” 20:4 1 Na kisina, “mataku.” 2 To “nsoni.”
KAPU 19 a Yez 11:15
b Yez 20:3, 4 Yer 25:17, 19 Yer 43:10, 11 Eze 29:6
c Yer 43:4, 7 Yer 44:1
d Yez 19:1 Yer 46:13
Ndonga ya 2 a Yez 11:16 Yez 35:8 Yez 40:3
b Zek 2:11
c Kul 32:9 Nk 115:12 Yez 61:9
KAPU 20 d Yoz 13:2, 3
e Amo 1:8
f Yez 1:1
g Yez 8:18
h Yez 19:1
20
YEZAYA 20:6–21:9 na Etiopia kivuvu na bo, mpi sambu na Ezipte lulendo na bo.1 6 Na kilumbu yina, bantu ya insi yina kele na lweka ya nzadimungwa ta tuba nde, ‘Tala mambu yina me bwila kivuvu na beto, kisika ya beto tinaka sambu na kusosa lusadisu mpi luguluku na maboko ya ntotila ya Asiria! Inki mutindu beto ta tina ntangu yai?’” Nsangu sambu na ntoto-makanga ya nzadi-mungwa:1a Yo ke kwisa bonso mipepe ya ngolo ya ke luta ntinu na ndambu ya sudi, Katuka na ntoto-makanga, na insi b mosi yina ke pesa boma. 2 Bo songaka mono mbona-meso mosi ya nku: Muyekudi mosi ke sala mambu na kuyekula yonso, Mpi muntu ya ke bebisaka ke bebisa. Tombuka, O Elami! Ziunga, O Media! c Mono ta sukisa kudila yonso yina yandi basisaka. d 3 Yo yina mono kele na mpasi ya ngolo.1e Mpasi me simba mono, Bonso mpasi ya nkento yina ke buta. Yo ke pesa mono mpasi mingi na mpila nde mono ke wa ve; Yo ke yangisa mono mingi na mpila nde mono ke mona ve. 4 Ntima na mono me lemba; mono ke tekita na boma.
21
20:5 1 To “yina bo sepelaka ti kitoko na yandi.” 21:1 1 Yo ke monana bonso nde yo ke tubila ntoto ya bangumba ya Babilonia ya ntama. 21:3 1 Na kisina, “luketo na mono me fuluka na mpasi.”
1164 KAPU 21 a Yez 13:1, 20
5 b Yez 13:4, 18
6 c Yer 51:11, 28 Dan 5:28, 30
d Nk 137:1
7
Yez 14:4, 7 Yez 35:10
e Hab 3:16
Ndonga ya 2 a Dan 5:1
8 b Eze 3:17 Hab 2:1
c Yer 50:3, 9 Yer 51:27, 28
d Yez 13:19 Yez 14:4 Yez 45:1 Yer 51:8 Dan 5:28, 30 Kus 14:8 Kus 18:2
e Yer 50:2 Yer 51:44, 52
9
Nkokila1 yina mono vandaka na nzala na yo ya ngolo me kuma kusala nde mono tekita. Tula mesa mpi yidika bakiti! Dia mpi nwa! a Beno bamfumu, beno telama, beno tula1 kitaninu mafuta! Sambu Yehowa me tubila mono nde: “Kwenda, tula nkengidi mosi mpi lomba yandi na kutuba mambu yina yandi ke mona.” Ebuna yandi monaka pusu-pusu ya bitumba ti kimvuka ya bampunda ya bitumba, Pusu-pusu ya bitumba yina bampunda ya fioti ke benda, Pusu-pusu ya bitumba yina bashamo ke benda. Yandi talaka mbote-mbote, ti dikebi kibeni. Ebuna yandi nganaka bonso ntambu nde: “O Yehowa, na mwini mono ke telama konso ntangu na zulu ya nzozulu ya nkengi, Mpi konso mpimpa b mono kele na kisika na mono ya kukengila. Tala kima yina ke kwisa: Bantu na pusu-pusu ya bitumba, ti kimvuka ya bampunda!” c Ebuna yandi bokaka mpi tubaka nde: “Yandi me bwa! Babilone me bwa! d Biteki yonso ya banzambi ya Babilone, yandi me buka-buka yo mpi me losa yo na ntoto!” e
21:4 1 Na kisina, “Kati-kati ya bankokila zole.” 21:5 1 To “pakula.”
1165 10 O bantu na mono yina bo me niata-niata bonso bambuma, Bima1 ya kisika na mono ya bo ke tutaka bambuma sambu na kukatula yo bampusu, a Mono me zabisa beno mambu yina mono me wa na Yehowa ya makesa, Nzambi ya Izraele. 11 Nsangu sambu na Duma:1 Muntu mosi ke binga mono na ndinga ya ngolo tuka Seire b nde: “Nkengidi, mpimpa ta mana nki ntangu? Nkengidi, mpimpa ta mana nki ntangu?” 12 Nkengidi tubaka nde: “Suka ke kwisa, mpimpa mpi ke kwisa. Kana beno ke zola kuyula, beno yula. Beno kwisa diaka!” 13 Nsangu sambu na ntoto ya zelo na zelo: Beno ta lala na mfinda na ntoto ya zelo na zelo, O ndonga ya bantu ya Dedani c ya ke salaka nzietelo ti bashamo na bo. 14 Beno nata masa sambu na kukutana ti muntu yina kele na nzala ya masa, Beno bantu ya insi ya Tema, d Mpi beno nata mampa sambu na muntu yina ke tina. 15 Sambu bo me tina bambele ya bitumba, mbele ya bitumba yina bo me basisa, Munduki ya tolo-tolo yina me konama, mpi bitumba ya ngolo. 16 Sambu Yehowa me tubila mono nde: “Na nsungi ya mvula mosi, bonso bamvula ya 21:10 1 Na kisina, “Mwana.” 21:11 1 Yo ke tendula “Pima.”
YEZAYA 21:10–22:5 KAPU 21 a 1Bn 8:46
b Kuy 32:3 Kul 2:8 Nk 137:7
muntu ya kisalu1 yina ke bakaka lufutu, nkembo yonso ya Kedare a ta suka. 17 Bantu yina bikalaka na kati ya basoda ya Kedare ya ke sadilaka munduki ya tolotolo ta kuma fioti, sambu Yehowa Nzambi ya Izraele muntu me tuba.” Nsangu sambu na Muwanda ya Mbona-Meso:1b Inki mambu me bwa sambu beno tombuka beno yonso na baludi? 2 Nge vandaka ya kufuluka ti mavwanga, Mbanza mosi ya makelele mingi, bwala mosi ya kiese. Bantu na nge yina bo fwaka, bo fwaka bo ve na mbele ya bitumba, Bo fwaka mpi ve na bitumba. c 3 Bamfumu na nge yonso ya nku me tina kumosi. d Bo nataka bo na boloko, mfunu ya munduki ya tolo-tolo vandaka ve. Bantu yonso yina bo monaka bo nataka bo na boloko, e Ata bo tinaka ntama kibeni. 4 Yo yina mono tubaka nde: “Beno tala mono ve, Ebuna mono ta dila ngolo kibeni. f Beno landa ve kulembika mono Sambu na lufwa ya mwana-nkento1 ya bantu na mono. g 5 Sambu yo kele kilumbu ya kisaka-saka, ya kubela, mpi ya boma, h
22 c Yer 25:17, 23
d Yob 6:19 Yer 25:17, 23
Ndonga ya 2 a Kuy 25:13 Nk 120:5 Sal 1:5 Yez 42:11 Yer 49:28 Eze 27:21
KAPU 22 b Yer 6:6
c Yez 3:1 Yer 38:2 Bid 4:9
d 2Bn 25:4, 5
e 2Bn 25:11
f Yer 4:19 Yer 8:18, 19 Yer 9:1
g Mik 1:8, 9
h Mik 7:4
21:16 1 To “ya bo me tanga mbotembote mutindu muntu ya kisalu yina ke bakaka lufutu ke tangaka”; disongidila, na nsungi ya bamvula tatu kibeni. 22:1 1 Yo ke monana bonso nde yo ke tubila Yeruzalemi. 22:4 1 Kutuba ya kifwani, ziku yo ke monisa mawa mpi kuditula na kisika ya muntu.
YEZAYA 22:6-21 Ya me katuka na Mfumu ya Kuluta Nene, Yehowa ya makesa, Na Muwanda ya Mbona-Meso. Bo ke bwisa kibaka, a Mpi milolo ke wakana tii na ngumba. 6 Elami b me baka lupaya Ti bapusu-pusu yina ke nataka bantu mpi bampunda,1 Mpi Kire c me katula kima ya ke fikaka2 kitaninu. 7 Miwanda na nge2 ya kuluta kitoko Ta fuluka ti bapusu-pusu ya bitumba, Mpi bampunda1 ta telama na kielo, 8 Ebuna bo ta katula rido1 ya Yuda. “Na kilumbu yina, nge ta tala na ndambu ya binwaninu ya Nzo ya Mfinda, d 9 ebuna beno ta mona mabulu mingi na kibaka ya Mbanza ya Davidi. e Mpi beno ta vukisa bamasa ya kiziba ya nsi. f 10 Beno ta tanga banzo ya Yeruzalemi, mpi beno ta bwisa banzo sambu na kukumisa kibaka ngolo. 11 Ebuna beno ta sala dibulu mosi ya nene na kati-kati ya bibaka zole sambu na masa ya kiziba ya ntama, kansi beno ta tala ve Muntu ya Nene yina salaka yo, mpi beno ta mona ve Muntu yina salaka yo tuka ntama. 12 Na kilumbu yina, Mfumu ya Kuluta Nene, Yehowa ya makesa, Ta lomba beno na kudila mpi kuwa mawa, g Na kukulula ntu mpi kulwata saki. 13 Kansi na kisika ya kusala yo, bo ke sala nkinsi mpi bo ke sepela, 22:6, 7 1 To “bantu yina ke tambusaka bampunda.” 22:6 2 To “me yidika.” 22:7 2 To “Bantoto na nge ya kukonda ngumba.” 22:8 1 To “lutaninu.”
1166 KAPU 22 a 2Bn 25:10 Neh 1:3
b Kuy 10:22
c 2Bn 16:9
d 1Bn 7:1, 2
e 2Bn 25:9, 10 Yer 52:7
f Neh 3:15
g Yoe 2:17
Ndonga ya 2 a Yez 5:12 Yez 56:12 Amo 6:1, 4 Luk 17:27 Yak 5:5
b 1Bk 15:32
c Lev 26:31 Yez 1:11 Yer 15:1 Eze 24:13
d 2Bn 18:37 2Bn 19:2
e 2Bn 18:26, 37
f Kuy 41:41, 42 Est 8:15
Bo ke fwa bangombe ti mameme, Bo ke dia misuni mpi bo ke nwa vinu. a Beno ta tuba nde: ‘Beto dia mpi beto nwa, sambu mbasi beto ta fwa.’” b 14 Ebuna Yehowa ya makesa tubaka diambu yai na makutu na mono: “‘Bo ta fika ve kifu na beno yai tii kuna beno ta fwa,’ c Mfumu ya Kuluta Nene, Yehowa ya makesa, muntu me tuba.” 15 Mfumu ya Kuluta Nene, Yehowa ya makesa, me tuba nde: “Kota kisika ya kapita yai, Shebna, d yina kele mfumu ya nzo,1 mpi tuba nde, 16 ‘Inki kima na nge kele awa, mpi nani kele muntu na nge awa, yo yina nge me kuditimunina maziamu awa?’ Yandi ke timuna maziamu na yandi na kisika mosi ya kunanguka; yandi ke kuditimunina kisika ya kupema1 na kati ya ditadi mosi. 17 ‘Tala! Yehowa ta losa nge na nku yonso, O muntu, mpi yandi ta kanga nge na ngolo. 18 Yandi ta kanga nge ngolo kibeni mpi ta losa nge bonso nkweso na insi mosi ya nene. Nge ta fwa kuna, mpi bapusu-pusu na nge ya nkembo ta vanda kuna, nsoni sambu na nzo ya mfumu na nge. 19 Ebuna mono ta katula nge na kiyeka na nge, mpi ta katula nge na kisalu na nge. 20 “‘Na kilumbu yina, mono ta binga nsadi na mono Eliakimi, e mwana ya Hilkia, 21 mpi mono ta lwatisa yandi mvwela na nge, mono ta kangisa yandi f ngolo lele na nge ya kukanga na luketo, mpi mono ta pesa kiyeka1 na nge na diboko na yandi. Ebuna yandi ta vanda tata sambu na bantu ya 22:15 1 To “nzo ya ntotila.” 22:16 1 Na kisina, “kisika ya kuzinga.” 22:21 1 To “luyalu.”
1167 Yeruzalemi mpi sambu na nzo ya Yuda. 22 Mono ta tula nsabi ya nzo ya Davidi a na dipeka na yandi. Yandi ta kangula, kansi ata muntu mosi ve ta kanga; mpi yandi ta kanga, kansi ata muntu mosi ve ta kangula. 23 Mono ta kotisa yandi bonso pike na kisika ya ke zingaka mingi, mpi yandi ta kuma bonso kiti ya kimfumu ya nkembo sambu na nzo ya tata na yandi. 24 Mpi bo ta tula na zulu na yandi nkembo1 yonso ya nzo ya tata na yandi, bana ti bantekolo,2 malonga yonso ya fioti, babolo yina kele bonso malonga, mpi mabungu yonso ya nene. 25 “‘Na kilumbu yina,’ Yehowa ya makesa muntu me tuba ‘bo ta katula pike yina bo kotisaka na kisika ya ke zingaka mingi, ebuna bo ta zenga b yo, yo ta bwa, mpi kizitu yina yo vandaka kunata ta bwa mpi ta beba, sambu Yehowa yandi mosi muntu me tuba.’” Nsangu sambu na Tire: c Beno dila, beno bamaswa ya Tarsisi! d Sambu bo me fwa dibungu; muntu lenda kota na kati na yo ve. Bo me zabisa bo yo katuka na insi ya Kitimi. e 2 Beno vanda pima, beno bantu ya insi yina kele na lweka ya nzadi-mungwa. Bantu ya mumbongo ya me katuka na Sidoni, f bayina me sabuka nzadi-mungwa, me fuluka na nge. 3 Nkeni1 ya Shihore,2g Bima ya Nile, lufutu na yandi, lutaka na bamasa mingi, Mpi yo nataka luta ya makanda. h
23
22:24 1 Na kisina, “kizitu.” 2 To “nkuna.” 23:3 1 Na kisina, “Nkuna.” 2 Disongidila, kitini ya Nzadi ya Nile.
YEZAYA 22:22–23:9 KAPU 22 a Kus 3:7
b Yez 22:15, 17
KAPU 23 c Yer 25:17, 22 Yer 47:4 Eze 26:3 Eze 27:2 Yoe 3:4 Amo 1:9, 10 Zek 9:3, 4
d 2Bs 9:21 Eze 27:25
e Kuy 10:2, 4 Yer 2:10 Eze 27:6
f Kuy 10:15 Eze 27:8
g Yer 2:18
h Eze 27:32, 33 Eze 28:4
Ndonga ya 2 a Yer 47:4
b Eze 27:35 Eze 28:19
c Yez 19:1, 16
d Eze 28:2
4 Wa nsoni, O Sidoni, nge kisika ya ngolo ya lutaninu ya nzadi-mungwa, Sambu nzadi-mungwa me tuba nde: “Mono me waka ve mpasi ya kubuta, mpi mono me butaka ve, Mono me sansaka mpi ve baleke ya babakala mpi me yedisaka ve baleke ya bankento.”1a 5 Bantu ta vanda na mpasi sambu na nsangu ya me tala Tire, b Bonso ntangu bo waka nsangu ya me tala Ezipte. c 6 Beno sabuka na Tarsisi! Beno dila, beno bantu ya insi yina kele na lweka ya nzadi-mungwa! 7 Keti yai bwala na beno yina vandaka na kiese katuka ntama, katuka bilumbu na yandi ya ntete? Makulu na yandi vandaka kunata yandi na bansi ya ntama sambu na kukwenda kuzinga. 8 Nani me baka lukanu yai sambu na kunwanisa Tire, Muntu ya ke pesaka bampu ya kimfumu, Yina bantu na yandi ya mumbongo vandaka bamfumu, Yina bakomersa na yandi vandaka bantu ya bo vandaka kupesa lukumu na ntoto ya mvimba? d 9 Yehowa ya makesa yandi mosi muntu me baka lukanu yai, Sambu na kuvweza lulendo yina yandi ke tula sambu na kitoko na yandi yonso, Sambu na kukulumusa bantu yonso yina bo vandaka 23:4 1 Na kisina, “bamwense.”
YEZAYA 23:10–24:3 kupesa lukumu na ntoto ya mvimba. a 10 O mwana-nkento ya Tarsisi, sabuka insi na nge bonso Nzadi ya Nile. Kisika ya kusala mpi ya kuyidika bamaswa1b kele diaka ve. 11 Yandi me tandula diboko na yandi na zulu ya nzadi-mungwa; Yandi me nikisa bimfumu. Yehowa me tuba nde bo fwa bisika ya ngolo ya lutaninuc ya Fenisia. 12 Ebuna yandi ke tuba nde: “Nge ta vanda diaka ve na kiese, d O muntu ya ke niokulaka bantu, mwana-nkento ya mwense ya Sidoni. Telama, sabuka na Kitimi. e Ata kuna nge ta baka ve ngemba.” 13 Tala! Insi ya bantu ya Kaldea. f Bantu yango bo yai—yo vandaka ve Asiriag— Bo me kumisa yandi kisika sambu na bambisi yina ke zingaka na ntoto ya zelo na zelo. Bo me tedimisa banzo-zulu na bo; Bo me bwisa bibaka ya banzo-zulu na yandi ya ngolo, h Mpi bo me kumisa yandi mayumbu. 14 Beno bamaswa ya Tarsisi, beno dila, Sambu bo me fwa i kisika na beno ya ngolo ya lutaninu. 15 Na kilumbu yina, bo ta vila Tire bamvula 70, kiteso mosi ti nda ya luzingu1 ya ntotila mosi. Na nsuka ya bamvula 70, j mambu ta salama na Tire bonso na nkunga ya nkento ya ndumba: 23:10 1 To mbala ya nkaka, “dibungu.” 23:15 1 Na kisina, “bilumbu.”
1168 KAPU 23 a Dan 4:37 Yak 4:6
b Yez 23:1 Eze 26:14, 17
c Eze 26:5, 15
d Eze 26:13
e Eze 27:6
f Yez 13:19 Hab 1:6
g Yez 10:12 Nah 3:18 Sef 2:13
h Eze 26:8, 9
i Yez 23:1
j Yer 25:8, 11 Yer 27:3, 6
Ndonga ya 2 a Yez 60:5 KAPU 24 b Yez 5:5 Yer 4:6 Eze 6:6
c 2Bn 21:13
d Kul 28:63, 64 Neh 1:8 Yer 9:16
e Eze 7:12, 13
f Lev 26:31 Kul 29:28
16 “O nkento ya ndumba ya bo me vilaka, baka kidare, tambula-tambula na mbanza. Bula kidare na nge mbotembote; Yimba bankunga mingi, Mpidina bo ta yibuka nge.” 17 Na nsuka ya bamvula 70, Yehowa ta tula dikebi na yandi na Tire, mpi yandi ta vutukila diaka kubaka lufutu na yandi mpi kusala kindumba ti bimfumu yonso ya nsi-ntoto ya kele na zulu ya ntoto. 18 Kansi luta na yandi mpi lufutu na yandi ta kuma kima mosi ya santu sambu na Yehowa. Bo ta bumba yo ve mpi ta tula yo ve na lweka, sambu lufutu na yandi ta vanda sambu na bantu yina ke zinga na ntwala ya Yehowa, mpidina bo ta dia tii kuna bo ta fuluka mpi ta lwata bilele a ya kitoko. Tala! Yehowa ke katula bantu yonso na insi1 mpi ke sala nde yo bikala mpamba. b Yandi ke balula yo, zulu na yo kukuma na nsi2c mpi ke panza bantu d na yo. 2 Yo ta vanda kiteso mosi sambu na konso muntu: Bantu ti nganga-nzambi, Nsadi ya bakala ti mfumu na yandi ya bakala, Nsadi ya nkento ti mfumu na yandi ya nkento, Muntu ya ke sumba ti muntu ya ke teka, Muntu ya ke pesa mfuka ti muntu ya ke baka mfuka, Muntu ya ke defisa ti muntu ya ke defa. e 3 Bo ta katula bantu yonso kibeni na insi; Bo ta botulaf bima na yo yonso,
24
24:1 1 To “ntoto.” 2 To “Yandi ke balusa luse na yo.”
1169 4
5
6
7
8
9
10
11
Sambu Yehowa muntu me tuba mambu yai. Insi ke dila;1a yo kele na kubeba. Insi yina ke butaka me yuma; yo kele na kuvila. Bantu ya lukumu ya insi me lemba. Insi me beba na bantu na yo, b Sambu bo me landa ve bansiku, c Bo me soba nsiku, d Mpi bo me fwa kuwakana ya mvula na mvula.1e Yo yina kusinga ke bebisa insi, f Mpi bo me zenga nde bantu yina ke zingaka kuna me sala mbi. Yo yina, bantu ya insi me mana, Mpi bantu fioti kibeni me bikala. g Vinu ya mpa ke dila,1 nti ya vinu ke yuma, h Mpi bantu yonso yina vandaka na kiese na ntima me kuma kudila. i Kiese ya bangoma ya fioti me mana; Makelele ya bantu ya biese me mana; Milolo ya kiese ya kidare me mana. j Bo ke nwa vinu kukonda nkunga, Mpi bantu ya ke nwa malafu yina ke lawusaka ke wa yo ndudi. Bwala yina me bikala mpamba me bwa; k Konso nzo kele ya kukanga mpidina ata muntu mosi ve lenda kota. Bo ke boka na babala-bala sambu na vinu. Kuyangalala yonso me mana; Kiese ya insi me mana. l
24:4, 7 1 To mbala ya nkaka, “ke yuma.” 24:5 1 To “ya ntama.”
YEZAYA 24:4-18 KAPU 24 a Yer 4:28 Bid 1:4
b Lev 18:24 Kut 35:33, 34 2Bs 33:9 Yer 3:1 Yer 23:10, 11 Bid 4:13
c 2Bn 22:13 Dan 9:5
d Mik 3:11 e Kub 19:3, 5 Kub 24:7 Yer 31:32 Yer 34:18-20
f Lev 26:15, 16 g Kul 4:27 Kul 28:15, 62
h Yer 8:13 Yoe 1:10
i Yez 32:12 j Yer 7:34 k 2Bn 25:8-10 l Bid 5:15
Ndonga ya 2 a Yez 32:14 Yer 9:11 Bid 1:4 Bid 2:8, 9
b Kul 24:20 c Yer 6:9 Eze 6:8
d Yez 40:9 Yer 31:12 Yer 33:10, 11
e Yez 43:5 f Yez 11:11 Yez 60:9
g Kub 15:11 Esd 9:15 Nk 145:7 Kus 15:3
h Yer 9:2, 3 i Yer 8:3 Eze 14:21
j Yer 48:44
12 Mbanza me bikala mayumbu; Bo me buka kielo mpi me kumisa yo kita ya mvindu. a 13 Yo ta vanda mutindu yai na insi, na kati ya bantu: Bonso ntangu bo ke bulaka b nti ya olive, Bonso bima ya ke bikalaka na bilanga ntangu nsungi ya kukatula bambuma ya vinu ke kumaka na nsuka. c 14 Bo ta tombula ndinga na bo, Bo ta tula milolo ya kiese. Bo ta samuna bunene ya Yehowa d tuka na nzadi-mungwa.1 15 Yo yina, bo ta pesa Yehowa nkembo na ntoto ya nsemo;1e Na bisanga ya nzadi-mungwa, bo ta pesa zina ya Yehowa Nzambi ya Izraele f nkembo. 16 Tuka na nsuka ya ntoto, beto ke wa bankunga: “Nkembo1 na Muntu ya Lunungu!” g Kansi mono ke tuba nde: “Mono me lemba, Mono me lemba! Mawa na mono! Muyekudi me sala mambu ti kuyekula yonso; Ti kuyekula, muyekudi me sala mambu ti kuyekula yonso.” h 17 Boma ya ngolo, mabulu, mpi mitambu ke vingila nge, nge muntu ya ke zingaka na insi. i 18 Konso muntu yina ke tina makelele ya ke pesa boma ya ngolo ta bwa na dibulu, Mpi konso muntu yina ke basika na dibulu ta kangama na mutambu. j 24:14 1 To “na westi.” 24:15 1 To “na ndambu ya esti.” 24:16 1 To “Kitoko.”
YEZAYA 24:19–25:6
19
20
21
22
23
Sambu bakielo ya masa yina kele na zulu ta kanguka, Mpi bafondasio ya insi ta nikana. Insi me pasuka bitini-bitini; Bo me nikisa insi; Insi me nikana ngolo kibeni. a Insi ke tambula na lunziungu bonso muntu yina me lawuka malafu, Mupepe ke nata yo na ntwala mpi na nima bonso sombolo. Mbi na yo kele kizitu mingi na zulu na yo, b Yo ta bwa mpi yo ta telama diaka ve. Na kilumbu yina, Yehowa ta tula dikebi na yandi na makesa ya zulu Mpi na bantotila ya ntoto yina kele na zulu ya ntoto. Ebuna bo ta vukisa bo kisika mosi Bonso bantu ya boloko ya bo me vukisa na dibulu mosi, Mpi bo ta kanga bo na boloko ya nsi ya ntoto; Na nima ya bilumbu mingi bo ta tudila bo dikebi. Ngonda yina kele ya mvimba ta wa nsoni, Mpi ntangu ya ke semaka ta wa nsoni, c Sambu Yehowa ya makesa me kuma Ntotila d na Ngumba ya Sioni e mpi na Yeruzalemi, Yandi me kuma na nkembo na ntwala ya bankuluntu ya bantu na yandi.1f O Yehowa, nge kele Nzambi na mono. Mono ke pesa nge nkembo, mono ke kumisa zina na nge,
25
24:23 1 Na kisina, “na ntwala ya bankuluntu na yandi.”
1170 KAPU 24 a Yer 4:24
b 2Bn 21:16 2Bs 36:15, 16 Yer 14:20
c Kus 21:23
2
d Nk 97:1 Kus 11:17
e Nk 132:13 Yez 12:6 Yoe 3:17 Mik 4:7 Zek 2:10
3
f 1Bn 8:11
Ndonga ya 2
4
KAPU 25 a Nk 40:5 Nk 98:1 Nk 107:8 Nk 145:1, 4
b Nk 33:11
c Kul 32:4 Neh 9:33
d Nk 46:10 Nk 66:3 Eze 38:23
5
e Nk 46:1 Nah 1:7 Sef 3:12
f Nk 91:1 Nk 121:5-7 Yez 49:10
6 g Yez 11:9 Yez 65:25
h Nk 72:16 Nk 85:11, 12 Yer 31:12
Sambu nge me sala mambu ya kuyituka, a Mambu yina nge kanaka1 katuka bantangu ya ntama, b Na kwikama, c na mutindu ya me fwana na kutula ntima. Sambu nge me kumisa mbanza kita ya matadi, Mpi nge me kumisa bwala ya kele ti bibaka ya ngolo mayumbu. Nzo-zulu ya munzenza kele diaka ve mbanza; Bo ta tungaka yo diaka ve. Yo yina bantu ya ngolo ta pesa nge nkembo; Mbanza ya makanda ya nku ta wa nge boma. d Sambu nge me kuma kisika ya ngolo ya lutaninu sambu na muntu ya kukonda mfunu, Kisika ya ngolo ya lutaninu sambu na nsukami na ntangu na yandi ya mpasi, e Kisika ya kutina mvula ya mupepe ya ngolo, Mpi madidi sambu na mwini. f Ntangu mupepe ya bamfumu ya nku ke vandaka bonso mvula ya mupepe ya ngolo ya ke bula na kibaka, Bonso mwini na ntoto ya kuyuma, Nge ke lembikaka mavwanga ya banzenza. Mutindu kivudi ya dituti ke lembikaka mwini, Mutindu mosi mpi, bo me sukisa nkunga ya bamfumu ya nku. Na ngumbag yai, Yehowa ya makesa ta sadila bantu yonso Nkinsi mosi ya madia ya mbote, h
25:1 1 To “Bandongisila.”
1171
7
8
9
10
11
Nkinsi mosi ya vinu ya mbote,1 Ya madia ya mbote ya kufuluka ti nluka, Ya vinu ya mbote, ya bo me yungula. Na ngumba yai, yandi ta katula1 lele ya bo ke fikaka bamvumbi yina ke fika bantu yonso Mpi lele ya kufika yina bo me tunga na zulu ya makanda yonso. Yandi ta mina1 lufwa kimakulu, a Mpi Yehowa Mfumu ya Kuluta Nene ta kusula mansanga na baluse yonso. b Yandi ta katula nsoni ya bantu na yandi na ntoto ya mvimba, Sambu Yehowa yandi mosi muntu me tuba yo. Na kilumbu yina, bo ta tuba nde: “Tala! Yai kele Nzambi na beto! c Beto me tula kivuvu na yandi, d Ebuna yandi ta gulusa beto. e Yai kele Yehowa! Beto me tula kivuvu na yandi. Bika beto vanda na kiese mpi beto yangalala na luguluku yina ke katuka na yandi.” f Sambu diboko ya Yehowa ta bikala na zulu ya ngumba yai, g Mpi bo ta niata Moabi na kisika na yo h Bonso matiti ya kuyuma ya bo ke niata na kita mosi ya nsasa. Yandi ta tandula maboko na yandi sambu na kubula yo
25:6 1 To “ya vinu ya bo me bika kukonda kunikisa.” 25:7 1 Na kisina, “ta mina.” 25:8 1 To “katula.”
YEZAYA 25:7–26:6 KAPU 25 a Oze 13:14 1Bk 15:54 2Tm 1:10 Kus 20:14
b Yez 35:10 Kus 7:17 Kus 21:4
c Yez 25:1 d Nk 37:34 Nk 146:5
e Mik 7:7 f Nk 20:5 Sef 3:14, 15
g Nk 132:13, 14 Yez 12:6
h Yez 15:1 Sef 2:9
Ndonga ya 2 a Yer 48:29 Yak 4:6
KAPU 26 b Kub 15:1 2Sa 22:1 Yez 12:5
c Yer 33:10, 11 d Nk 48:2, 12 e Yez 60:18 Zek 2:4, 5
f Yez 60:11 g Nk 119:165 Yez 54:13 Fil 4:6, 7
h Nk 9:10 Yer 17:7
i 2Bs 20:20 Nk 62:8 Bin 3:5
j Kul 32:4, 31
Mutindu muntu yina ke kasa ke tandulaka maboko na yandi sambu na kukasa, Mpi yandi ta kulumusa lulendoa na yo Na mutindu yandi ke bula maboko na yandi mbote. 12 Mbanza ya ngolo, ti bibaka na nge ya nda ya lutaninu, Yandi ta bwisa yo; Yandi ta bwisa yo na ntoto, na mfututu kibeni. Na kilumbu yina, bo ta yimba nkungab yai na insi ya c Yuda: “Beto kele ti mbanza mosi ya ngolo. d Yandi me sala nde bibaka na yo mpi bibaka na yo ya lutaninu e kukuma luguluku. 2 Beno kangula bakielo f sambu dikanda ya lunungu kukota, Dikanda yina ke landa kuditwadisa na kwikama. 3 Nge ta tanina bantu yina ke yekamaka kibeni na nge;1 Nge ta pesa bo ngembag ya ntangu yonso, Sambu bo ke tudilaka nge ntima. h 4 Beno tula ntima na Yehowa kimakulu, i Sambu Yah1 Yehowa kele Ditadi j ya mvula na mvula. 5 Sambu yandi me kulumusa bantu yina ke zingaka na kisika ya kunanguka, mbanza ya kunanguka, Yandi ke kulumusa yo, Yandi ke kulumusa yo tii na ntoto; Yandi ke losa yo na mfututu. 6 Dikulu ta niata yo, Makulu ya muntu yina bo ke monisa mpasi, bitambi ya bantu ya kukonda mfunu.”
26
26:3 1 To mbala ya nkaka, “bantu yina mabanza na bo ke sobaka ve.” 26:4 1 “Yah” kele zina ya Yehowa na bunkufi.
YEZAYA 26:7-19 7 Nzila ya muntu ya lunungu kele ya kusungama.1 Sambu nge kele muntu ya mbote, Nge ta kumisa nzila ya muntu ya lunungu kukonda ngumba. 8 Sambu beto ke landa nzila ya balusambisu na nge, O Yehowa, Kivuvu na beto kele na nge. Beto1 kele ti nzala ya ngolo ya kuyibuka zina na nge mpi mambu yina yo ke tendula.2 9 Na mpimpa mono ke vandaka ti nzala na nge ya ngolo ti yonso yina mono kele na yo,1 Ee, mpeve na mono ke landa kusosa nge; a Sambu ntangu nge ke sambisa ntoto, Bantu ya insi ke longuka lunungu. b 10 Ata bo monisila muntu ya mbi ntima ya mbote, Yandi ta longuka ve lunungu. c Ata na insi ya kusungama, yandi ta sala mambu na mutindu ya mbi, d Mpi yandi ta mona ve bunene ya Yehowa. e 11 O Yehowa, diboko na nge kele ya kunangula, kansi bo ke mona yo ve. f Bo ta mona kikesa na nge sambu na bantu na nge mpi bo ta wa nsoni. Ee, tiya na nge ta yoka bambeni na nge. 12 O Yehowa, nge ta pesa beto ngemba, g Sambu mambu yonso yina beto me sala 26:7 1 To “lelensi.” 26:8 1 To “Ti moyo na beto, beto.” 2 Disongidila, nde bantu kuyibuka to kutubila Nzambi ti zina na yandi. 26:9 1 To “na moyo na mono.”
1172 KAPU 26 a Nk 63:6 Nk 119:62 Luk 6:12
b Nk 9:8 Nk 58:10, 11 Nk 85:11, 13 Nk 96:13 Nk 97:2 Yez 61:11
13
14
c Nk 106:43
d Yer 2:7
15
Oze 11:7
e Nk 28:5 Yez 5:12
f Yez 6:9
16
g Yez 57:19 Yer 33:6, 7
Ndonga ya 2 a 2Bs 12:7, 8
17
b 2Tm 2:19
c Yer 51:39
d Yez 60:21
18
e 1Bn 4:21
f Nk 78:34, 35 Oze 5:15
g Yez 25:8 Oze 13:14 Mar 12:26 Yoa 5:28, 29 Yoa 11:24, 25 Bis 24:15 1Bk 15:21 1Te 4:14 Kus 20:12, 13
19
Nge muntu me sadila beto yo. O Yehowa Nzambi na beto, katula nge bamfumu ya nkaka yalaka beto, a Kansi beto ke tubila kaka zina na nge mpamba. b Bo me fwa; bo ta zinga ve. Bo me konda ngolo na lufwa, bo ta telama ve. c Sambu nge me tudila bo dikebi Sambu na kumanisa bo mpi kusala nde bo tubila bo diaka ve ata fioti. O Yehowa, nge me kumisa dikanda nene, Nge me kumisa dikanda nene; Nge me kudipesa d nkembo. Nge me kumisa bandilu yonso ya insi e nene kibeni. O Yehowa, na ntangu ya mpasi bo balukaka na ndambu na nge; Bo salaka kisambu na nsi-nsi ntangu nge pesaka bo ndola. f Kaka bonso nkento ya kele ti divumu yina ke zola kubuta Ke vandaka ti misongo mpi ke dilaka na ndinga ya ngolo sambu na mpasi, Beto mpi waka mutindu yina sambu na nge, O Yehowa. Beto bakaka divumu, beto waka mpasi ya kubuta, Kansi yo kele bonso nde beto butaka mupepe. Beto nataka ve luguluku na insi, Mpi ata muntu mosi ve me butuka sambu na kuzinga na insi. “Bafwa na nge ta zinga. Bamvumbi na mono1 ta telama. g Beno telama mpi beno tula milolo ya kiese,
26:19 1 Na kisina, “Mvumbi na mono.”
1173 Beno bantu ya ke zinga na mfututu! a Sambu malulu na beno kele bonso malulu ya suka,1 Mpi ntoto ta bika nde bantu yina me konda ngolo na lufwa kuvutuka na luzingu.2 20 Beno kwenda, beno bantu na mono, beno kota na basuku na beno ya kati, Mpi beno kanga bakielo na beno. b Beno bumbana sambu na ntangu fioti Tii kuna makasi1 ta luta. c 21 Tala! Yehowa me katuka na kisika na yandi mpi ke kwisa Sambu na kusambisa bantu ya insi yina sambu na kifu na bo, Ebuna insi ta monisa menga na yandi yina bo tiamunaka Mpi ta fika diaka ve bantu na yandi yina fwaka.” Na kilumbu yina, Yehowa, ti mbele na yandi ya bitumbad ya makasi, ya nene, mpi ya ngolo, Ta tula dikebi na yandi na Leviatani,1 nioka ya ke sietumukaka, Na Leviatani, nioka ya ke konamaka, Mpi yandi ta fwa mbisi ya boma yina ke vandaka na nzadi-mungwa. 2 Na kilumbu yina, beno yimbila nkento yai1 nkunga nde:
YEZAYA 26:20–27:9 KAPU 26 a Kuy 3:19
3 b Kuy 7:15, 16 Kub 12:22, 23 Bin 18:10
c Nk 27:5 Nk 91:4
KAPU 27 d Kul 32:41 Yer 47:6
Ndonga ya 2 a Nk 80:8
5
Yez 5:1 Yer 2:21
b Kul 33:29
6 c Yez 35:6 Yez 41:18 Yez 58:11
27
26:19 1To mbala ya nkaka, “malulu ya matiti (tu-banti ya gimove).” 2To “ta buta bantu yina me konda ngolo na lufwa.” 26:20 1To “ndola.” 27:1 1Tala Bantendula ya Bangogo. 27:2 1Yo ke monana bonso nde yo ke tubila Izraele, awa bo ke tubila yo bonso nkento mpi bo ke fwanisa yo ti kilanga ya vinu.
4
d Nk 121:4
7
Yez 46:3, 4
e Nk 85:2, 3 Yez 12:1
8 f Eze 39:25 Oze 14:5
g Yez 60:21, 22 Yer 30:18, 19
h Yer 4:11 Eze 13:13
i Yez 4:4 Yez 48:10
9
“Kilanga ya vinu ya ke butaka vinu ya mafulu-fulu! a Mono, Yehowa, mono ke tanina yandi. b Mono ke losila yandi masa konso ntangu. c Mono ke tanina yandi mpimpa ti mwini, Na mpila nde ata muntu mosi ve lenda sala yandi mbi. d Mono kele na makasi ve. e Nani ta nwanisa mono ti tu-banti ya bansende mpi matiti ya mbi na bitumba? Mono ta niata yo mpi ta tula yo yonso na tiya. Kana ve, bika nde yandi simba ngolo kisika na mono ya ngolo ya lutaninu. Bika nde yandi sala ngemba ti mono; Bika nde yandi sala ngemba ti mono.” Na bilumbu ke kwisa, Yakobi ta tula misisa, Izraele ta basisa bintuntu mpi ta mena; f Mpi bo ta fulusa insi ti bima ya bilanga. g Keti bo fwete bula yandi mutindu bo bulaka muntu yina ke bula yandi? To keti bo fwete fwa yandi mutindu bo fwaka bantu na yandi yina fwaka? Ti mulolo ya ke yitukisa, nge ta nwanisa nkento yina ntangu nge ta kula yandi. Yandi ta kula nkento yina ti mupepe na yandi ya ngolo na kilumbu ya mupepe ya esti. h Na mutindu yina, bo ta fika kifu ya Yakobi, Mpi yo ta vanda mbuma ya mvimba ntangu bo ta katula disumu na yandi: i Yandi ta kumisa matadi yonso ya mesa-kimenga Bonso matadi ya mpemba yina bo me tuta-tuta,
YEZAYA 27:10–28:7 Ebuna banti ya santu1 mpi bamesa-kimenga ya ndumbu ta bikala ve. a 10 Sambu mbanza ya ngolo ta bikala mpamba; Bo ta vila mpi bo ta yambula banseke bonso ntoto-makanga. b Kuna mwana-ngombe ta dia mpi ta lala, Mpi yo ta dia balutangu c ya mbanza yina. 11 Ntangu tu-balutangu na yandi ta yuma, Bankento ta kwisa mpi ta buka yo, Mpi bo ta pedisila yo tiya. Sambu bantu yai me konda mayele ya kubakisa d mambu. Yo yina Muntu yina salaka bo ta wila bo ve mawa, Mpi Muntu yina salaka bo ta monisila bo ve ntima ya mbote. e 12 Na kilumbu yina, Yehowa ta bula bambuma katuka na masa ya Nzadi2 yina ke kulumuka tii na Muwanda1 ya Ezipte, f ebuna bo ta vukisa beno mosi-mosi, O bantu ya Izraele. g 13 Na kilumbu yina, bo ta bula kibongo h mosi ya nene, ebuna bantu yina ke fwa na insi ya Asiria i mpi bantu yina me panzanaka na insi ya Ezipte j ta kwisa mpi ta fukimina Yehowa na ngumba ya santu na Yeruzalemi. k Mawa na mpu ya kimfumu1 yina ke kudisonga2 ya bantu ya Efrayimi l ya ke lawukaka malafu Mpi na kintuntu ya ke beba ya kitoko na yo ya nkembo,
28
27:9, 12 1 Tala Bantendula ya Bangogo. 27:12 2Disongidila, Efrate. 28:1 1Yo ke monana bonso nde yo ke tubila ntumbanza Samaria. 2To “ya lulendo.”
1174 KAPU 27 a Mik 5:13, 14
b Yez 6:11, 12 Yer 26:18 Bid 2:5 Eze 36:4
c Yez 32:14
d Kul 32:28 Yez 1:3 Yer 4:22 Oze 4:6
e 2Bs 36:15, 16 Eze 9:9, 10
f Kut 34:2, 5
g Kul 30:3 Neh 1:9 Yez 11:11, 12 Amo 9:14
h Yez 49:22 Yez 62:10
i 2Bn 17:6 Yez 11:16 Oze 9:3
j Yer 43:4, 7 Zek 10:10
k Yez 2:3 Yez 25:6 Yez 52:1 Yer 3:17
KAPU 28 l Yez 7:2 Ndonga ya 2 a 2Bn 17:6 Yez 17:3
b Yez 11:16
c Nk 18:34 Nk 68:35
Yina kele na nsongi ya muwanda ya ke butaka mingi ya bantu yina vinu me nungaka! 2 Tala! Yehowa kele ti muntu mosi ya ngolo mpi ya kikesa. Bonso makelele ya banzasi mpi mvula ya matadi, mupepe ya ngolo ya ke fwaka, Bonso mvula ya banzasi ya masa ya mvula ya ngolo, Yandi ta losa yo na ngolo yonso na ntoto. 3 Bampu ya kimfumu ya lulendo1 ya bantu ya Efrayimi ya ke lawukaka malafu Bo ta niata yo na nsi ya makulu. a 4 Ebuna kintuntu yina ke beba ya kitoko na yo ya nkembo, Yina kele na nsongi ya muwanda ya ke butaka mingi, Ta kuma bonso fige ya ntetentete yina ke yelaka na ntwala ya nsungi ya mvula. Kana muntu kumona yo, yandi ke mina yo kaka na ntangu yina yo kele na diboko na yandi. 5 Na kilumbu yina, Yehowa ya makesa ta kuma mpu ya kimfumu ya nkembo mpi mpu ya kitoko ya bintuntu sambu na bantu b na yandi yina ta bikala. 6 Ebuna yandi ta kuma mpeve ya lunungu sambu na muntu yina me vanda sambu na kusambisa mpi nto ya ngolo sambu na bantu yina ke kulaka bambeni yina ke nwanisaka na kielo. c 7 Bantu yai mpi ke vila nzila sambu na vinu; Malafu na bo ya ke lawusaka ke sala nde bo tambula na lunziungu. 28:3 1 Na kisina, “ya ke kudisonga.”
1175 Nganga-nzambi ti mbikudi ke vila nzila sambu na malafu ya ke lawusaka; Vinu ke kumisa bo kisaka-saka, Mpi bo ke tambula na lunziungu sambu na malafu na bo ya ke lawusaka; Mbona-meso na bo ke sala nde bo vila nzila, Mpi bo ke bula sakuba ntangu bo ke sambisa. a 8 Sambu bamesa na bo me fuluka ti biluki ya mvindu —Ata kisika mosi ve me konda biluki. 9 Na nani bo ta pesa nzayilu, Mpi na nani bo ta tendula nsangu? Na bayina bo me yambula kunwisa mabele, Bayina bo me katula na mabele? 10 Sambu yo kele “nsiku na nima ya nsiku, nsiku na nima ya nsiku, Ndonga na ndonga, ndonga na ndonga,1b Ndambu awa, ndambu kuna.” 11 Yo yina, yandi ta tubila bantu c yai na nzila ya bantu yina kele ti lukukama1 mpi na nzila ya ndinga ya nzenza. 12 Yandi songaka bo mbala mosi nde: “Yai kele kisika ya kupema. Bika nde muntu yina me lemba, yandi pema; yai kele kisika ya kubaka kikesa,” kansi bo buyaka kuwa. d 13 Yo yina sambu na bo, ndinga ya Yehowa ta vanda nde: “Nsiku na nima ya nsiku, nsiku na nima ya nsiku, Ndonga na ndonga, ndonga na ndonga,1e Ndambu awa, ndambu kuna,” 28:10, 13 1 To “Nsinga ya kutesila na zulu ya nsinga ya kutesila, nsinga ya kutesila na zulu ya nsinga ya kutesila.” 28:11 1 Na kisina, “bikobo ya lukukama.”
YEZAYA 28:8-17 KAPU 28 a 2Bn 16:10, 11 Yer 5:31
b 2Bn 21:13 Yez 28:17 Bid 2:8
14
c Kul 28:49, 50 Yer 5:15 1Bk 14:21
15 d Nk 81:10, 11
e Yez 28:17
Ndonga ya 2 a 2Bs 36:15, 16 Yez 8:14, 15
b Yez 28:18
16 c Yez 30:9, 10
d Nk 118:22
e Mat 21:42 Mar 12:10 Luk 20:17 Bis 4:11
f Efe 2:19, 20
g Bar 9:33 Bar 10:11 1Pi 2:4, 6
h 2Bn 21:13
i Yer 11:20
17
Mpidina ntangu bo ta tambula, Bo ta bula sakuba mpi ta bwa mukongo na ntoto Ebuna bo ta bukana, ta kangama na mutambu mpi bo ta kanga bo. a Yo yina, beno wa ndinga ya Yehowa, beno bantu ya ke kudikumisaka, Beno bamfumu ya bantu yai na Yeruzalemi, Sambu beno ke tuba nde: “Beto me sala kuwakana ti Lufwa, b Mpi beto me sala kuwakana1 ti Maziamu.2 Ntangu masa mingi yina ke kulumuka na ngolo yonso ta luta, Yo ta kuma ve kisika beto kele, Sambu beto me kumisa luvunu kitininu na beto Mpi beto me bumbana na kati ya luvunu.” c Yo yina, Yehowa Mfumu ya Kuluta Nene me tuba nde: “Awa mono ke tula bonso fondasio na Sioni ditadi d mosi ya bo me meka, Ditadi e ya mfunu ya kinkonko ya fondasio f mosi ya kieleka. Ata muntu mosi ve ya ke monisa lukwikilu ta wa boma. g Mono ta sala nde lunungu kuvanda nsinga ya kutesila h Mpi kusungama kuvanda nivo.1i Mvula ya matadi ta komba kitininu ya luvunu, Mpi bamasa ta dindisa kisika ya kubumbana.
28:15 1 To mbala ya nkaka, “me lungisa mbona-meso.” 2 To “Sheole,” disongidila, maziamu ya bantu yonso. Tala Bantendula ya Bangogo. 28:17 1 To “nsinga ya bamaso.”
YEZAYA 28:18-28 18 Kuwakana na beno ti Lufwa ta suka, Mpi kuwakana na beno ti Maziamu1 ta zinga ve. a Ntangu masa mingi ya ke kulumuka na ngolo yonso ta luta, Yo ta fwa beno. 19 Mbala yonso yina yo ta luta, Yo ta komba beno; b Sambu yo ta luta konso suka, Na mwini mpi na mpimpa. Boma mpamba ta sala nde bo bakisa nsangu yina.”1 20 Sambu mbeto kele nkufi kibeni sambu na kuditandula, Mpi lele ya kufika ya bo me tunga kele fioti kibeni sambu na kudifika. 21 Yehowa ta telama bonso na Ngumba ya Perazimi; Yandi ta telama bonso na muwanda1 yina kele pene-pene ya Gibeoni, c Sambu yandi sala kisalu na yandi—kisalu na yandi ya kuyituka— Mpi yandi lungisa kisalu na yandi—kisalu d na yandi ya kuyituka. 22 Ntangu yai, beno vweza ve, e Sambu bo kanga diaka ve ngolo bansinga na beno, Sambu mono me wa mambu ya me katuka na Mfumu ya Kuluta Nene, Yehowa ya makesa, Nde bo me baka lukanu ya kumanisa insi ya mvimba.1f 23 Beno tula dikutu mpi beno wa ndinga na mono; 28:18 1 To “Sheole,” disongidila, maziamu ya bantu yonso. Tala Bantendula ya Bangogo. 28:19 1 To mbala ya nkaka, “Ntangu bo ta bakisa, bo ta wa boma ya ngolo.” 28:21 1 To “ntoto ya kukonda ngumba.” 28:22 1 To “ntoto ya mvimba.”
1176 KAPU 28 a Yez 28:15
24 b Yez 24:1
c Yoz 10:8-14 2Sa 5:20 1Bs 14:10-16
25
d Bid 2:15 Hab 1:5-7
e 2Bs 36:15, 16 Yer 20:7
26 f Yez 10:23 Yez 24:1
27
Ndonga ya 2 a Nk 30:5 Nk 103:9 Mik 7:18
b Kub 9:31, 32 Eze 4:9
28 c Nk 119:71
d Yez 41:15 Amo 1:3
e Nk 103:9 Yez 21:10 Mik 7:18
Beno tula dikebi mpi beno wa mambu ya mono ke tuba. Keti muntu ya ke bundulaka ke landaka kubundula kilumbu ya mvimba na ntwala nde yandi kuna nkeni? Keti yandi ke bukaka mpi ke bundulaka ntotoa na yandi ntangu yonso? Kana yandi me kumisa ntoto kukonda ngumba, Keti na nima yandi ke mwangaka ve kumini ya ndombe mpi ke kunaka ve kumini? Keti yandi ke kunaka ve ble, mpondo, ti orze na bisika na yo Mpi ble ya mutindu ya nkaka1b na lweka ya bandilu? Sambu yandi ke longa yandi1 na mutindu ya mbote; Nzambi na yandi ke longa yandi. c Sambu bo ke tutaka ve kumini ya ndombe ti kima ya bo ke tutaka bambuma sambu na kukatula yo bampusu, d Mpi bo ke lutisaka ve makulu ya pusu-pusu na zulu ya kumini. Kansi, bo ke bulaka kumini ya ndombe ti nti ya fioti, Mpi kumini ti nti ya nene. Keti muntu ke tutaka bambuma sambu na kusala dimpa? Ve, yandi ke tutaka yo ve mbala na mbala sambu na kukatula yo bampusu; e Mpi ntangu yandi ke tambusaka makulu ya
28:25 1 Ngogo ya Kiebreo ke tubila mutindu ya ble mosi ya mbote mingi ve yina bo vandaka kukuna na Ezipte ya ntama. 28:26 1 To “ke pesa yandi malongi; ke pesa yandi ndola.”
1177
29
pusu-pusu na yandi na zulu na yo ti bampunda na yandi, Yandi ke tutaka yo ve. a Diambu yai mpi me katuka na Yehowa ya makesa, Yina ndongisila1 na yandi kele ya kuyituka Mpi yina mambu ya yandi ke salaka kele nene.2b “Mawa na Ariele,1 Ariele, mbanza yina Davidi salaka camp! c Beno landa kusala bankinsi na beno ya konso mvula; Bika bankinsi d kulanda kusalama. Kansi mono ta nata mpasi na Ariele, e Ebuna bidilu f ti mawa ta vanda, Mpi sambu na mono, yandi ta kuma bonso kisika yina tiya ya mesa-kimenga ya Nzambi g ke pelaka. Mono ta sala bacamp na bandambu yonso sambu na kunwanisa nge, Mono ta sala lupangu ya banti sambu na kuziunga nge Mpi mono ta tedimisa balupangu ya nene na nziunga sambu na kunwanisa nge. h Bo ta kulumusa nge; Nge ta tuba tuka na ntoto, Ebuna mfututu ta sala nde mambu ya nge ke tuba kuwakana ve. Ndinga na nge ta katuka na ntoto i Bonso ndinga ya muntu yina ke solulaka ti bampeve ya bafwa,
29 2
3
4
28:29 1 To “lukanu.” 2 To “Mpi yina mayele na yandi kele mingi.” 29:1 1 Ziku yo ke tendula “Kisika Tiya ya MesaKimenga ya Nzambi Ke Pelaka,” yo ke monana bonso nde yo ke tubila Yeruzalemi.
YEZAYA 28:29–29:8 KAPU 28 a Lev 26:44 Yer 10:24
5
b Nk 40:5 Yer 32:19 Bar 11:33
KAPU 29 c 2Sa 5:7, 9
6 d Kul 16:16
e Kul 28:53-55
f Yez 51:19 Bid 1:4
7
g Yer 15:14 Sef 1:7
h 2Bn 24:11 2Bn 25:1
i Yez 51:23
Ndonga ya 2 a Yez 13:19 Yez 14:22 Yez 21:9
b Yez 13:11 Yez 17:13
c Yez 47:9 Yez 48:3
d 1Sa 2:10 Yer 50:25 Nah 1:3
e Yer 25:12, 14
8
Mpi bangogo na nge ta wakana na nsi-nsi tuka na ntoto. Kimvuka ya bambeni1 na nge ta vanda bonso mfututu ya kitoko, a Kimvuka ya bamfumu ya nku ta vanda kaka bonso bampusu ya ke pumbuka na mupepe. b Mpi yo ta salama na mbala mosi, na kintulumukina. c Yehowa ya makesa ta tudila nge dikebi Ti makelele ya nzasi, kunikana ya ntoto, mpi makelele ya ngolo, Ti mupepe ya ngolo ti mvula, mpi baludimi ya tiya ya ke yokaka.” d Ebuna kimvuka ya makanda yonso yina ke nwana bitumba ti Ariele e —Bantu yonso yina ke nwana bitumba ti yandi, Banzo-zulu ya bo me tunga sambu na kunwanisa yandi, Mpi bayina ke natila yandi mpasi— Ta kuma bonso ndosi, mbona-meso ya mpimpa. Ee, yo ta vanda kaka bonso ntangu muntu ya kele na nzala ke lala ndosi nde yandi ke dia, Kansi yandi ke telama na nzala,1 Mpi bonso ntangu muntu ya kele na nzala ya masa ke lala ndosi nde yandi ke nwa masa, Kansi yandi ke telama ya kulemba mpi na nzala ya masa.2 Yo ta salama mutindu yina sambu na kimvuka ya makanda yonso
29:5 1 Na kisina, “banzenza.” 29:8 1 To “mpi moyo na yandi kele ya mpamba.” 2 To “mpi moyo na yandi kele ya kukawuka.”
YEZAYA 29:9-19 Yina ke nwana bitumba ti Ngumba ya Sioni. a 9 Beno yituka; b Beno kudifwa meso mpi beno vanda meso ya kufwa. c Bo me lawuka, kansi vinu ve; Bo ke tambula na lunziungu, kansi ve sambu na malafu yina ke lawusaka. 10 Sambu Yehowa me tiamuna mpeve ya mpongi ya ngolo na zulu na beno; d Yandi me kanga meso na beno bambikudi, e Mpi yandi me fika ba-ntu na beno bantu ya ke monaka bambona-meso. f 11 Konso mbona-meso ke kuma sambu na beno bonso bangogo ya mukanda g mosi ya bo me kanga ti kidimbu. Kana bo pesa yo na muntu yina me zaba kutanga nde: “Tanga mambu yai na ndinga ya ngolo,” yandi ta tuba nde: “Mono lenda tanga yo ve, sambu yo kele ya kukanga ti kidimbu.” 12 Mpi kana bo pesa mukanda yina na muntu yina me zaba ve kutanga nde: “Tanga mambu yai,” yandi ta tuba nde: “Mono me zaba kutanga ve ata fioti.” 13 Yehowa me tuba nde: “Bantu yai ke kwisa pene-pene na mono kaka na munoko Mpi bo ke kumisa mono kaka na bikobo, h Kansi ntima na bo kele ntama kibeni ti mono; Mpi boma na bo sambu na mono me simbama na bansiku ya bantu, yina bo me longaka bo. i 14 Yo yina, mono kele Muntu yina ta sala diaka mambu ya kuyituka sambu na bantu yai, j Ti mambu ya kuyituka na zulu ya mambu ya kuyituka; Ebuna mayele ya bantu na bo ya mayele ta mana,
1178 KAPU 29 a Yez 10:12 Yer 51:24
b Hab 1:5
15
c Yez 6:9
d Yez 6:10 Bar 11:8
e Yer 14:14 Yer 27:15
f Mik 3:7
16
g Yez 8:16 h Yez 48:1 Yer 5:2
i Mat 15:7-9 Mar 7:6-8
j Yez 28:21 Hab 1:5
Ndonga ya 2 a Yer 8:9 1Bk 1:19
17
b Yez 30:1 c Eze 8:12
d Yez 64:8 e Yer 18:6
18
f Bar 9:20, 21 g Yez 35:1 Yez 41:19
h Yez 32:14, 15 i Yez 35:5 Yez 42:16
j Yez 41:16
19
Mpi mayele ya kubakisa mambu ya bantu na bo ya mayele ta vanda ya kubumbana.” a Mawa na bantu yina ke sala yonso sambu na kubumba balukanu1 na bo na meso ya Yehowa. b Bo ke sala mambu na bo na bisika ya mpimpa, Ntangu bo ke tuba nde: “Nani ke mona beto? Nani ke zaba mambu na beto?” c A mutindu beno ke balula-balula mambu!1 Keti bo fwete tadila muwumbi kiteso mosi ti ntoto ya tuma? d Keti kima ya bo me sala fwete tuba sambu na muntu yina me sala yo nde: “Yandi salaka mono ve”? e Mpi keti kima ya bo me sala lenda tuba sambu na muntu yina me sala yo nde: “Yandi ke monisaka ve mayele ya kubakisa mambu”? f Kubika fioti kibeni, bo ta kumisa Libani kisika ya bo me kunaka banti yina ke butaka bambuma, g Mpi bo ta tadilaka kisika ya bo me kunaka banti yina ke butaka bambuma bonso mfinda. h Na kilumbu yina, bifwa-makutu ta wa bangogo ya mukanda, Mpi meso ya bifwa-meso ta mona i na mudidi ya ngolo mpi na mpimpa. Bantu ya kudikulumusa ta yangalala mingi na Yehowa, Mpi bansukami yina kele na kati ya bantu ta vanda na kiese na Santu ya Izraele. j
29:15 1 To “bandongisila.” 29:16 1 To “Beno kele bantu ya mbi kibeni!”
1179 20 Sambu mfumu ya nku ta vanda diaka ve, Muntu ya ke kudisikisaka ta suka, Mpi bantu yonso yina ke vandaka ntangu yonso ya kuyilama sambu na kusala mbi ta fwa, a 21 Bayina ti mambu ya luvunu ke sala nde bantu ya nkaka kumonana bantu ya mbi, Bayina ke tula mitambu sambu na muntu yina ke nwaninaka bantu1 na kielob ya mbanza, Mpi bayina ti bangogo ya mpamba-mpamba ke zenga ve makambu ya muntu ya lunungu c na lunungu. 22 Yo yina Yehowa, yina sumbaka diaka Abrahami, d me tuba sambu na nzo ya Yakobi nde: “Yakobi ta wa diaka ve nsoni, Mpi luse na yandi ta kuma diaka ve bonso muntu yina me konda masa ti menga.1e 23 Ntangu yandi ta mona bana na yandi, Bayina kele kisalu ya maboko na mono, na kati-kati na yandi, f Bo ta santisa zina na mono; Ee, bo ta santisa Santu ya Yakobi, Mpi bo ta telama sambu na boma ya Nzambi ya Izraele. g 24 Bantu yina mabanza na bo kele mpasi na kuyala ta baka mayele ya kubakisa mambu, Mpi bayina ke bokuta ta ndima malongi.” Yehowa ke tuba nde: “Mawa na bana ya ntu-ngolo, h
30
29:21 1 Na kisina, “muntu yina ke nganinaka bantu.” 29:22 1 Disongidila, sambu na nsoni.
YEZAYA 29:20–30:6 KAPU 29 a Mik 2:1
b Amo 5:10
c Eze 13:19
d Neh 9:7 Mik 7:20
e Yoe 2:27
f Yez 45:11
g Yez 8:13 Oze 3:5
KAPU 30 h Yez 1:2 Yez 63:10 Yez 65:2
Ndonga ya 2 a Yez 29:15
b Yez 31:1 Eze 29:6
c Kut 27:21 1Bn 22:7
d Yer 17:5
e Yez 19:11 Eze 30:14
f Yez 31:3 Yer 2:36
Bayina ke lungisa balukanu yina kele ve ya mono, a Bayina ke sala bangwakana,1 kansi ve na nsadisa ya mpeve na mono, Sambu na kuyika disumu na zulu ya disumu. 2 Bo ke kulumuka na Ezipte b kukonda kuyula mono,1c Sambu na kubumbana na nsi ya lutaninu ya Farao2 Mpi kutina na kivudi ya Ezipte! 3 Kansi lutaninu ya Farao ta kuma sambu na beno kikuma ya kuwa nsoni, Mpi kutina na kivudi ya Ezipte ta kuma kubaka nsoni. d 4 Sambu bamfumu na yandi kele na Soani, e Mpi mimonisi na yandi me kuma na Anesi. 5 Bo ta pesa bo yonso nsoni Na bantu yina lenda natila bo ve mambote ata fioti, Bayina ke sadisa bo ve mpi ke natila bo ve mambote ata fioti, Kaka nsoni kibeni.” f 6 Nsangu sambu na bambisi ya sudi: Na insi ya mawa mpi ya mpasi, Ya ntambu, ntambu yina ke ngana, Ya kiwuta mpi ya nioka ya ke pumbukaka mpi ke basisaka tiya,1 Bo ke nata bimvwama na bo na zulu ya bampunda Mpi bima na bo na zulu ya bankuki ya bashamo. 30:1 1 Na kisina, “ke tiamuna malafu,” yo ke monana bonso nde yo ke tubila kusala kuwakana. 30:2 1 To “kukonda kuyula munoko na mono.” 2 Na kisina, “na kisika ya ngolo ya lutaninu ya Farao.” 30:6 1 To “nioka yina kele ti ndikila mpi ya ke tambulaka ntinu.”
YEZAYA 30:7-18 7
8
9
10
11
12
13
Kansi bima yai ta natila ve bantu mambote. Sambu lusadisu ya Ezipte kele ata na mfunu mosi ve. a Yo yina mono bingaka muntu yai nde: “Rahabi, b yina kele ya kuvanda mpi ke sala kima ve.” “Ntangu yai kwenda, sonika yo na zulu ya kitini mosi ya dibaya na meso na bo, Mpi sonika yo na mukanda mosi, c Sambu na kilumbu mosi ya ke kwisa yo vanda Bonso mbangi d ya ntangu yonso. Sambu bo kele bantue ya ke kolamaka, bana ya luvunu, f Bana yina ke zolaka ve kuwa nsiku1 ya Yehowa. g Bo ke tuba na bantu yina ke monaka mambu nde, ‘Beno mona ve,’ Mpi na bantu yina ke monaka bambona-meso nde, ‘Beno songa beto ve bambona-meso ya kieleka. h Beno songa beto mambu yina ke lebaka;1 beno mona bambona-meso ya luvunu. i Beno bikisa nzila; beno katuka na nzila. Beno bika kutula Santu ya Izraele j na ntwala na beto.’” Yo yina, Santu ya Izraele me tuba nde: “Sambu beno ke buya ndinga yai k Mpi beno ke tula ntima na kuyiba mpi na kukusa Mpi beno ke tula ntima na mambu yai, l Kifu yai ta vanda sambu na beno bonso kibaka mosi ya kubukana,
1180 KAPU 30 a Yez 31:1 Yer 37:7, 8
b Nk 87:4 Nk 89:10
Yer 36:2
d Bar 15:4 e Kul 31:27 Yez 1:4 Yer 44:3
f Yez 59:3 Yer 9:3
15
g 2Bs 33:10 2Bs 36:15, 16 Neh 9:29 Yer 7:13
h 2Bs 16:10 2Bs 18:7 Yer 11:21 Yer 26:11
i Yer 23:16, 17 Eze 13:7 Mik 2:11
16
j Amo 7:13, 16 k Amo 2:4, 5 l Yer 13:25 Mik 3:11
Ndonga ya 2 a 1Bs 5:20
17
2Bs 16:8 Yez 26:3
b Mat 23:37 Bis 7:51
c Yez 31:1, 3 d Kul 28:49, 50 Yer 4:13 Bid 4:19 Hab 1:6, 8
e Lev 26:36 Kul 32:30
30:9 1 To “malongi.” 30:10 1 Na kisina, “yina ke lembikaka.”
14
c Yez 8:1
f Eze 12:16
18
Bonso kibaka mosi ya nda ya me sala banzila mpi ya ke zola kubwa. Yo ta bwa na kintulumukina, na mbala mosi. Yo ta pasuka bonso dibungu mosi ya nene ya ntoto, Yo ta pasuka kibeni na mpila nde ata kipesi mosi ve na kati ya bipesi na yo ta bikala Sambu na kubaka tiya na kisika tiya kele To kubaka masa na ka-dizanga ya masa.”1 Sambu Yehowa Mfumu ya Kuluta Nene, Santu ya Izraele, me tuba nde: “Kana beno vutukila mono mpi beno pema, beno ta guluka; Beno ta vanda ngolo kana beno bikala pima mpi beno tula ntima.” a Kansi beno zolaka ve. b Beno tubaka nde: “Ve, beto ta tina na zulu ya bampunda!” Yo yina beno ta tina mpenza. “Beto ta tambula na zulu ya bampunda ya ke kwendaka ntinu!” c Yo yina, bantu yina ke landa beno ta vanda ntinu. d Bantu funda ta tekita sambu na mbangika ya muntu mosi; e Sambu na mbangika ya bantu tanu, beno ta tina Tii kuna yina ta bikala na kati na beno ta vanda bonso dikunzi mosi ya nda na nsongi ya ngumba, Bonso nti mosi ya kidimbu na zulu ya ngumba ya fioti. f Kansi Yehowa ke vingila ti kukanga-ntima yonso1
30:14 1 To mbala ya nkaka, “dibulu ya masa.” 30:18 1 To “ke landa kuvingila.”
1181 sambu na kumonisila beno ntima ya mbote, a Mpi yandi ta telama sambu na kuwila beno mawa. b Sambu Yehowa kele Nzambi ya lunungu. c Kiese na bantu yonso yina ke landa kuvingila yandi.1d 19 Ntangu bantu ta zinga na Sioni, na Yeruzalemi, e nge ta dila ve ata fioti.f Ya kieleka yandi ta monisila nge ntima ya mbote ntangu nge ta dila sambu na kulomba lusadisu; yandi ta pesa nge mvutu kaka na ntangu yandi ta wa yo. g 20 Ata Yehowa ta pesa beno dimpa bonso mawa mpi masa bonso kuniokwama, h Longi na nge ya Nene ta kudibumba diaka ve, mpi nge ta mona Longi i na nge ya Nene na meso na nge mosi. 21 Mpi makutu na nge ta wa ndinga mosi na nima na nge ke tuba nde, “Nzila yo yai. j Beno landa yo,” kana beno fwete kwenda na diboko ya kitata to kana beno fwete kwenda na diboko ya kimama. k 22 Beno ta bebisa arza yina bo me pakulaka biteki na beno mpi wolo yina bo me pakulaka biteki na beno ya kibende.1l Beno ta losa yo ntama bonso lele ya me beba na menga ya nkento yina me mona menga mpi beno ta tubila yo nde: “Katuka!”2m 23 Yandi ta pesa mvula sambu na nkeni yina nge ta kuna na ntoto, n mpi mampa yina ntoto ta basisa ta vanda mingi mpi ya mbote.1o Na kilumbu yina, bitwisi na nge ta dia na banseke ya nene. p 24 Bangombe ti bampunda yina ke bundulaka ntoto ta dia madia 30:18 1 To “ke vingila yandi ti mpusa ya ngolo.” 30:22 1 To “biteki ya bibende ya bo me lamba na tiya.” 2 To mbala ya nkaka, “mpi beno binga yo kima ya mvindu.” 30:23 1 Na kisina, “mafuta-mafuta mpi ya bo me tula mafuta mbote.”
YEZAYA 30:19-29 KAPU 30 a Kub 34:6 Eze 36:9, 10
b Nk 102:13 Bar 9:15
c Nk 99:4 Yer 10:24
d Yer 17:7 e Neh 11:1 Yez 44:28 Yez 62:1 Yer 31:6 Zek 1:17
f Neh 12:27 Yez 61:3
g Yer 29:11, 12 h Lev 26:26 Nk 80:5
i Yob 36:22 Nk 32:8 Nk 71:17 Nk 119:102
j Nk 25:8, 9 k Kul 5:32 Yoz 1:7, 8 Bin 4:27
l Kub 32:4 Kul 7:5, 25 Baz 17:3, 4
m Oze 14:8 Zek 13:2
n Nk 65:9 Zek 10:1
o Oze 2:21, 22 p Yez 65:10
Ndonga ya 2 a Yez 41:18 Yez 44:3
b Yez 60:20 Kus 21:23 Kus 22:5
c Bid 2:13 d Yer 33:6 Amo 9:11
e Yez 10:17 Nah 1:6 Sef 3:8
f 2Bn 19:28 Nk 32:9
g Kul 16:14 Nk 42:4 Yer 33:10, 11
ya bo me vukisa ti ngayi-ngayi, yina bo sadilaka pawu mpi nsomo ya nene sambu na kukabula bampusu na yo ti bambuma. 25 Kilumbu bo ta fwa bantu mingi ntangu banzo-zulu ta bwa, bamasa mpi banzila ya masa a ta vanda na zulu ya konso ngumba ya nda mpi ya konso ngumba ya fioti. 26 Ebuna nsemo ya ngonda yina kele ya mvimba ta kuma bonso nsemo ya ntangu; mpi nsemo ya ntangu ta kuma ngolo b mbala nsambwadi, bonso nsemo ya bilumbu nsambwadi, na kilumbu yina Yehowa ta kangisa kubukana ya bantu na yandi c mpi ta belula mputa ya nene yina yandi lwadisaka bo.d 27 Tala! Zina ya Yehowa ke katuka ntama, Yo ke pela ti makasi na yandi mpi ti matuti ya nene. Munoko na yandi me fuluka ti nganzi, Mpi ludimi na yandi kele bonso tiya ya ke yokaka. e 28 Mpeve1 na yandi kele bonso masa ya ke dindisaka ya me kuma tii na nkingu, Sambu na kunikisa makanda na muyungulu ya lufwa;2 Ebuna bantu ta vanda ti nsinga ya bo ke tulaka na munoko ya mpunda na bambwangaf yina ke vidisa bo nzila. 29 Kansi nkunga na beno ta vanda bonso nkunga yina bo ke yimbaka na mpimpa Ntangu beno ke yilamaka1 sambu na nkinsi, g Mpi ntima na beno ta wa kiese bonso muntu Yina ke tambula ti2 musembu 30:28 1 To “Mpema.” 2 Na kisina, “muyungulu ya kukonda mfunu.” 30:29 1 To “ke kudisantisaka.” 2 To “na makelele ya.”
YEZAYA 30:30–31:4
30
31 32
33
Ntangu yandi ke kwenda na ngumba ya Yehowa, na Ditadi ya Izraele. a Yehowa ta sala nde ndinga na yandi ya lukumu b kuwakana Mpi ta monisa dibokoc na yandi ntangu yo ke kulumuka na makasi yonso, d Ti ludimi ya tiya ya ke yokaka, e Mvula ya ngolo ya kintulumukina, f mvula ya mupepe ya ngolo, mpi mvula ya matadi. g Sambu na ndinga ya Yehowa, Asiria ta tekita na boma; h Yandi ta bula yo nti. i Mpi konso mbala yina fimbu na yandi ya ndola ta bula Yina Yehowa ta bula Asiria Yo ta kwenda nzila mosi ti bangoma ya fioti mpi bakidare j Na ntangu yandi ke nikisa diboko na yandi sambu na kukebisa bo na bitumba. k Sambu bo yidikaka dezia Tofeti1l na yandi; Bo me yidika yo mpi sambu na ntotila. m Yandi me kumisa kisika ya kuyokila nda mpi nene, Ti tiya mingi mpi bankuni mingi. Mpema ya Yehowa, bonso muwanda ya sufre, Ta tula yo tiya. Mawa na bantu yina ke kulumuka na Ezipte sambu na kusosa lusadisu, n Bayina ke tula ntima na bampunda, o Bayina ke tula ntima na bapusu-pusu ya bitumba sambu yo kele mingi,
31
30:33 1 Awa bo me sadila “Tofeti” bonso kisika mosi ya kifwani ya bo ke yokaka bima, ya ke monisa lufwa.
1182 KAPU 30 a Kul 32:4 Yez 26:4
b Nk 29:3, 4
c Kub 15:16 Nk 98:1
d Nah 1:2
e Nk 18:13
f Baz 5:4
g Yoz 10:11
h Yez 37:36
i Yez 10:12
j Kub 15:20 Baz 11:34
k Yez 10:24, 26
l 2Bn 23:10 Yer 7:32
m Yez 37:37, 38 Eze 32:22
KAPU 31 n Yez 30:2
o Kul 17:15, 16
Ndonga ya 2 a Eze 29:6, 7
b Nk 33:17 Bin 21:31
Mpi na bampunda ya bitumba1 sambu yo kele ngolo. Kansi bo ke tula ve ntima na Santu ya Izraele, Mpi bo ke sosa ve Yehowa. 2 Kansi yandi kele mpi mayele, yandi ta nata mpasi, Mpi yandi ta lungisa mambu yina yandi tubaka. Yandi ta telama sambu na kunwanisa nzo ya bantu yina ke salaka mambu ya mbi Ti bantu yina ke sadisaka bantu ya ke salaka mambu ya mbi. a 3 Kansi bantu ya Ezipte kele kaka bantu, bo kele Nzambi ve; Bampunda na bo kele nsuni kansi mpeve ve. b Ntangu Yehowa ta tandula diboko na yandi, Konso muntu yina ke pesa lusadisu ta bula sakuba Mpi konso muntu yina bo ke sadisa ta bwa; Bo yonso ta mana nzila mosi. 4 Sambu Yehowa me tubila mono nde: “Kaka mutindu ntambu, mwana-ntambu mosi ya ngolo,1 ke nganaka sambu na mbisi yina yo me kanga, Ntangu bo ke bingaka kimvuka ya mvimba ya bangungudi na kuvukana kumosi sambu na kunwanisa yo, Mpi yo ke tekitaka ve kana yo wa ndinga na bo To ke waka boma ve sambu na makelele na bo, Mutindu mosi mpi Yehowa ya makesa ta kwisa kukulumuka sambu na kunwanina 31:1 1 To “na bantu yina ke tambusaka bampunda.” 31:4 1 To “mwana-ntambu yina kele ti mika mingi na nkingu.”
1183 Ngumba ya Sioni mpi ngumba na yo ya fioti. 5 Bonso bandeke ya ke kulumuka ntinu, mutindu yina mpi Yehowa ta nwanina Yeruzalemi. a Yandi ta nwanina yandi mpi ta gulusa yandi. Yandi ta sala yandi mbi ve mpi ta tanina yandi.” 6 “O bantu ya Izraele, b beno vutuka na Muntu yina beno kolamaka ngolo na ntwala na yandi. 7 Na kilumbu yina, konso muntu ta losa banzambi na yandi ya arza ya kukonda mfunu mpi banzambi na yandi ya wolo ya kukonda mfunu, yina maboko na beno sumukaka na kusala yo. 8 Ebuna muntu ya Asiria ta fwa na mbele ya bitumba, kansi ya muntu ve; Mpi mbele mosi ya bitumba, kansi ya muntu ve, ta fwa yandi. c Yandi ta tina sambu na mbele ya bitumba, Mpi bo ta pesa baleke na yandi ya babakala bisalu ya ngolo. 9 Ditadi na yandi ta waluka sambu na boma ya ngolo, Mpi bamfumu na yandi ta tekita sambu na nti ya kidimbu,” Yehowa muntu me tuba, Yina nsemo1 na yandi kele na Sioni mpi yina fulu na yandi ya tiya kele na Yeruzalemi. Tala! Ntotila d mosi ta yala sambu na masonga, e Mpi bamfumu ta yala sambu na lunungu. 2 Mpi konso muntu ta vanda bonso kisika ya kubumbana1 mupepe, Kisika ya kubumbana2 mvula ya mupepe ya ngolo,
32
31:9 1 To “tiya.” 32:2 1 To “kisika ya lutaninu sambu na.” 2 To “Kitininu na.”
YEZAYA 31:5–32:7 KAPU 31 a Kul 32:11, 12 Nk 91:4
3 b Yez 55:7 Yoe 2:12
4
c 2Bn 19:35 2Bs 32:21 Yez 37:36
KAPU 32
5
d Kuy 49:10 Nk 2:6 Luk 1:32, 33 Yoa 1:49
6 e Nk 45:6 Nk 72:1 Yez 9:7 Yez 11:4, 5 Yer 23:5 Zek 9:9 Ebr 1:9 Kus 19:11
Ndonga ya 2 a Yez 35:6
b Yez 35:6
7 c Mik 2:1
d Yer 5:26 Mik 7:3
e 1Bn 21:9, 10
Bonso bamasa na ntoto ya me konda masa, a Bonso kivudi ya ditadi mosi na ntoto ya kuyuma. Ebuna meso ya bantu yina ke mona ta kangama diaka ve, Mpi makutu ya bantu yina ke wa ta tula dikebi. Ntima ya bantu yina ke salaka mambu kukonda kuyindula ta yindulula nzayilu, Mpi ludimi ya lukukama ta tuba kukonda mpasi mpi na pwelele yonso. b Muntu ya me konda mayele, bo ta binga yandi diaka ve muntu ya ke kabaka, Mpi muntu ya me konda minsiku, bo ta binga yandi ve muntu ya lukumu. Sambu muntu ya me konda mayele ta tuba mambu ya buzoba, Mpi ntima na yandi ta kana mambu ya mbi, c Sambu na kusala nde kukolama kukwenda na ntwala1 mpi sambu na kutuba mambu ya luvunu na yina me tala Yehowa, Sambu na kusala nde muntu yina kele na nzala2 kuvanda kaka na nzala Mpi kubuya kupesa muntu ya kele na kiwina kima ya kunwa. Balukanu ya muntu ya me konda minsiku kele ya mbi; d Yandi ke siamisa mambu ya nsoni Sambu na kubebisa muntu ya ke mona mpasi ti mambu ya luvunu, e Ata kana nsukami ke tuba mambu ya mbote.
32:6 1 To “kusala mambu na mutindu ya kukonda luzitu.” 2 To “moyo ya muntu yina kele na nzala.”
YEZAYA 32:8–33:1 8 Kansi muntu ya ke kabaka kele ti bangindu ya kukaba, Mpi yandi ke kwaminaka na mambu ya me tala kukaba.1 9 “Beno bankento yina ke yindulaka nde beno me lungaka, beno telama mpi beno wa ndinga na mono! Beno bana-bankentoa ya ke zingaka kukonda kudiyangisa, beno tula dikebi na mambu ya mono ke tuba! 10 Na nima ya mvula mosi ti mwa bilumbu, beno bantu ya ke zingaka kukonda kudiyangisa, beno ta tekita, Sambu bo ta vukisa ve ata mbuma mosi na nsuka ya nsungi ya kukatula bambuma ya vinu. b 11 Beno tekita, beno bankento ya ke yindulaka nde beno me lungaka! Beno tekita, beno bankento ya ke zingaka kukonda kudiyangisa! Beno katula bilele, Mpi beno lwata basaki na baluketo na beno. c 12 Beno bula bantulu na beno sambu na kumonisa mawa Sambu na bilanga ya kitoko mpi banti ya vinu ya ke butaka mingi. 13 Sambu ntoto ya bantu na mono ta fuluka ti bansende mpi banti ya bansende; Yo ta fika banzo yonso ya kiese, Ee, mbanza ya kuyangalala. d 14 Sambu bo me vila nzo-zulu ya kele ti bibaka ya ngolo; Bo me yambula mbanza ya makelele. e Ofeli f mpi nzo-zulu ya nkengi me kuma ntoto ya mpamba sambu na ntangu yonso, 32:8 1 To “na bikalulu ya mbote.”
1184 KAPU 32 a Yez 3:16
b Bid 2:12
15
Sef 1:13
c Yez 3:24
d Yez 22:2 Bid 2:15
e 2Bn 25:9, 10
16 f 2Bs 27:1, 3 Neh 3:26
Ndonga ya 2 a Yez 27:10
17
b Yez 44:3
c Yez 29:17 Yez 35:1, 2
18
d Yez 42:1, 4 Yez 60:21
e Nk 119:165
19
Yez 55:12
f Eze 37:26 Mik 4:3, 4
g Yez 60:18 Yez 65:22 Yer 23:6 Eze 34:25 Oze 2:18
h Yez 30:23, 24
KAPU 33 i 2Bn 18:13 Yez 10:5
j Yez 10:12 Nah 3:7
20
Kiese sambu na bampunda ya mfinda, Nseke sambu na bitwisi, a Tii kuna mpeve ta katuka na zulu mpi ta tiamuka na zulu b na beto, Mpi ntoto-makanga ta kuma kisika ya bo me kunaka banti yina ke butaka bambuma, Mpi bo ta tadila kisika ya bo me kunaka banti yina ke butaka bambuma bonso mfinda. c Ebuna lunungu ta zinga na ntoto-makanga Mpi na kisika ya bo me kunaka banti yina ke butaka bambuma. d Mbuma yina lunungu ya kieleka ta buta ta vanda ngemba, e Mpi mbuma ya lunungu ya kieleka ta vanda ngemba ya kimakulu mpi lutaninu. f Bantu na mono ta zinga na kisika ya ngemba, Na bisika ya kuzinga ya lutaninu mpi na bisika ya kupema ti ya pima. g Kansi mvula ya matadi ta bwisa mfinda, Mpi mbanza ta fwa kibeni. Kiese na beno bantu yina ke kuna nkeni na lweka ya bamasa yonso, Bayina ke basisa1 ngombe ti mpunda.” h Mawa na nge, nge muntu ya ke fwaka bantu, nge ya bo me fwaka ve; i Nge muntu ya ke tekaka bantu, nge ya bo me tekaka ve! Ntangu nge ta manisa kufwa bantu, bo ta fwa nge mpi. j Ntangu nge ta manisa kuteka bantu, bo ta teka nge mpi.
33
32:20 1 To “ke kangula.”
1185 2 O Yehowa, monisila beto ntima ya mbote. a Kivuvu na beto kele na nge. Kuma diboko1b na beto konso suka, Ee, luguluku na beto na ntangu ya mpasi. c 3 Bantu ke tina ntangu bo ke wa makelele ya mavwanga. Ntangu nge ke telama, makanda ke panzana. d 4 Mutindu bampasu ya lukasi ke vukanaka, mutindu yina mpi bo ta vukisa bima yina beno ta botula; Bantu ta kwisila yo nswalu bonso bimvuka ya bampasu. 5 Nkembo ya Yehowa ta kuma mingi, Sambu yandi ke zingaka kuna na zulu. Yandi ta fulusa Sioni ti lunungu. 6 Yandi kele lutaninu ya bantangu na nge; Luguluku ya mingi, e mayele, nzayilu, mpi boma ya Yehowa f —Yai kele kimvwama na yandi. 7 Tala! Bantu na bo ya ngolo ke boka na bala-bala; Binati-nsangu ya ngemba ke dila ngolo. 8 Banzila ya nene me kawuka; Ata muntu mosi ve ke sala nzietelo na banzila. Yandi1 me fwa kuwakana; Yandi me yambula bambanza; Yandi ke zitisa ve muntu ya ke fwaka. g 9 Insi ke dila1 mpi ke yuma. Libani ke wa nsoni; h yo me beba. 33:2 1 To “ngolo.” 33:8 1 Yo ke tubila mbeni. 33:9 1 To mbala ya nkaka, “ke kawuka.”
YEZAYA 33:2-15 KAPU 33 a Nk 123:2
b Nk 44:3 Yez 52:10
10
c Nk 46:1 Nah 1:7
d Nk 46:6
11
Nk 68:1 Yez 17:13
e Nk 27:1
12
f Bin 19:23
g 2Bn 18:19, 20
13
h Yez 37:24
Ndonga ya 2 a Nah 1:4
14
b Nk 46:10
c Yez 5:24
d Yez 9:18
15 e Kul 28:66, 67
f Kul 32:22 Nah 1:6 Ebr 12:29
g Eze 18:17
h 1Bs 29:17
i Kub 23:8 Kul 16:19
Sharoni me kuma bonso ntoto ya zelo na zelo, Mpi Bashani ti Karmele ke bwisa matiti na yo. a Yehowa ke tuba nde: “Ntangu yai mono ta telama; Ntangu yai mono ta kudinangula; b Ntangu yai mono ta kudikumisa. Beno me baka divumu ya matiti ya kuyuma mpi beno me buta nianga. Mpeve na beno mosi ta yoka beno bonso tiya. c Mpi bantu ta kuma bonso mfututu ya mpemba ya bo me yoka. Bonso bansende ya bo me zenga, bo ta yoka bo tiya. d Beno bantu ya kele ntama, beno wa mambu yina mono ta sala. Mpi beno bantu ya kele pene-pene, beno ndima ngolo na mono. Bansumuki yina kele na Sioni kele na boma ya ngolo; e Matekita me simba bankolami: ‘Nani na kati na beto lenda zinga kisika tiya ya ke yokaka kele? f Nani na kati na beto lenda zinga ti tiya yina ke zimaka ve?’ Muntu yina ke tambulaka na lunungu konso ntangu, g Yina ke tubaka mambu ya mbote, h Yina ke buyaka kubaka luta na nzila ya luvunu, ya muyibi, Yina maboko na yandi ke buyaka avoka na kisika ya kubaka yo, i Yina ke kangaka dikutu na yandi na masolo ya kutiamuna menga, Mpi yina ke kangaka meso na yandi sambu na kumona ve mambu ya mbi
YEZAYA 33:16–34:3 16 —Yandi ta zinga na bisika ya kunanguka; Kisika na yandi ya mbote ya kubumbana1 ta vanda na kati ya ditadi yina kele na bisika ya ngolo ya lutaninu, Bo ta pesa yandi dimpa na yandi, Mpi nto ya masa na yandi ta mana ve ata fioti.” a 17 Meso na nge ta mona ntotila na nkembo na yandi; Bo ta mona insi mosi yina kele ntama. 18 Na ntima na nge, nge ta yibuka1 kima mosi ya boma: “Sekretere kele na wapi? Muntu yina tesaka kitadi kele na wapi? b Muntu yina tangaka banzo-zulu kele na wapi?” 19 Nge ta mona diaka ve bantu ya kukonda luzitu, Bantu yina ndinga na bo kele mpasi1 mingi na kubakisa, Bayina nge lenda bakisa ve c ludimi na bo ya lukukama. 20 Tala Sioni, mbanza ya bankinsi na beto! d Meso na nge ta mona Yeruzalemi bonso kisika mosi ya pima ya kuzinga, Tenta yina bo ta katula ve. e Bo ta tumuna ve ata fioti bapike ya tenta na yo, Mpi bo ta zenga ve ata nsinga na yo mosi. 21 Kansi kuna Muntu ya Nene, Yehowa, Ta vanda sambu na beto ntoto mosi ya banzadi, ya banzila ya nene ya masa, Kisika yina ata maswa mosi ve ya bo ke lukaka na bankayi ta kwenda 33:16 1 To “Kisika na yandi ya kutinina ya kunanguka.” 33:18 1 To “yindulula.” 33:19 1 Na kisina, “mudindu.”
1186 KAPU 33 a 1Bn 19:5, 6 Nk 34:9, 10 Yez 65:13
22
b 2Bn 15:19 c Kul 28:49, 50 Yez 28:11 Yer 5:15
23
d Kul 12:5, 6
e Nk 125:1
Ndonga ya 2 a Kuy 18:25 Nk 50:6 Nk 98:9
b Lev 26:3 Yak 4:12
24
c Nk 44:4 Nk 97:1 Kus 11:15, 17
d Yez 12:2 Sef 3:17
34
e Yez 33:4
f Kul 7:15 Kus 21:4 Kus 22:1, 2
g Yer 50:20 Mik 7:18, 19
2
KAPU 34 h Yer 25:15 Yoe 3:12 Sef 3:8 Zek 14:3
i Yez 30:27 Nah 1:2
j Kus 19:11, 15
k Yer 25:33
l Eze 39:4
Mpi ata maswa mosi ve ya nene ta luta. Sambu Yehowa kele Zuzi na beto, a Yehowa kele Muntu ya Ke Pesaka beto Nsiku, b Yehowa kele Ntotila c na beto; Yandi kele Muntu yina ta gulusa beto. d Bansinga na nge ta lemba; Yo lenda simba ve dikunzi ya bo ke kangisaka lele ya maswa to kutandula lele ya maswa. Na ntangu yina, bo ta kabula bima ya mingi ya bo botulaka; Ata muntu ya dikulu-kifu ta baka bima mingi ya bo botulaka. e Mpi ata muntu mosi ve ya ke zingaka na insi ta tuba nde: “Mono ke bela.” f Bantu yina ke zinga na insi yina, bo ta lolula kifu na bo. g Beno makanda, beno kwisa pene-pene sambu na kuwa, Mpi beno bantu, beno tula dikebi. Bika nde ntoto ti bima yina ke fulusa yo kuwa, Insi ti bima na yo yonso. Sambu Yehowa me wila makandah yonso makasi, Mpi yandi me wila basoda i na bo yonso nganzi. Yandi ta fwa bo; Yandi ta pesa bo sambu bo fwa bo. j Bantu na bo yina bo me fwa, bo ta losa bo na nganda, Mpi nsudi ya bamvumbi na bo ta tombuka; k Bangumba ta kuma masa-masa sambu na1 menga na bo. l
3
34:3 1 To “ta kulumuka ti.”
1187 4 Makesa yonso ya zulu ta pola, Mpi bo ta dimba zulu bonso rulo. Basoda na bo yonso ta lemba kibeni, Mutindu dititi ya kuyuma ke bwaka na nti ya vinu Mpi fige ya kuyuma ke bwaka na nti ya bafige. 5 “Sambu na zulu mbele na mono ya bitumba ta pola na menga, a Yo ta kulumuka na zulu ya Edomi sambu na lusambisu, b Na zulu ya bantu yina mono me bakaka lukanu ya kufwa. 6 Yehowa kele ti mbele ya bitumba; yo ta fuluka na menga. Yo ta fuluka na mafuta, c Na menga ya bana-mameme ya babakala ti bankombo, Na mafuta ya bapiku ya bana-mameme ya babakala. Sambu Yehowa kele ti kimenga na Bosra, Yandi ta fwa bantu mingi na insi ya Edomi. d 7 Bampakasa ta kulumuka ti bo, Bana-bangombe ti bangombe ya kuyela ya ngolo. Insi na bo ta fuluka na menga, Mpi mfututu na bo ta fuluka na mafuta.” 8 Sambu Yehowa kele ti kilumbu ya kuvutula mbi, e Mvula ya kupesa ndola sambu na kusambisa diambu ya Sioni. f 9 Bamasa na yandi1 ta kuma bidi, Mfututu na yandi ta kuma sufre, 34:9 1 Yo ke monana bonso nde yo ke tubila Bosra, ntu-mbanza ya Edomi.
YEZAYA 34:4-14 KAPU 34 a Kul 32:41
10
b Nk 137:7 Yer 49:7, 22
11
c Lev 3:16
d Yez 63:1-3
12
Oba 8, 9
13 e Kul 32:41 Nk 94:1
f Yez 35:4
Ndonga ya 2 a Mal 1:4
b Mal 1:3
14
Mpi insi na yandi ta kuma bonso bidi ya bo me yoka. Yo ta fwa ve na mpimpa to na mwini; Midinga na yo ta landa kutombuka kimakulu. Yandi ta bikala ya kubeba tii na bandonga yonso ya bantu yina ta kwisa; Ata muntu mosi ve ta luta na kati na yandi mvula na mvula. a Pelikane ti porkepiki ta yala yandi, Mpi bikungulu ya makutu-nda ti bakwanga-kwanga ta zinga na kati na yandi. Nzambi ta tandula na zulu na yandi nsinga ya mpamba ya kutesila Mpi nsinga ya bamaso1 ya lufwa. Ata muntu mosi ve na kati ya bantu na yandi ya lukumu ta kuma ntotila, Bamfumu na yandi yonso ta kuma bima ya mpamba. Bansende ta yela na banzo-zulu na yandi yina kele ti bibaka ya ngolo, Banti ya bansende ti matiti ya nsende ta yela na bisika na yandi ya ngolo. Yandi ta kuma kisika yina bambwa ya nseke ke lalaka, b Nzo ya ba-otrishi. Bigangwa ya ntoto ya zelo na zelo ta kutana ti bambisi yina ke nganaka, Mpi nkombo ya mfinda1 ta binga nduku na yo. Ee, ndeke ya mpimpa ta vanda kuna mpi ta zwa kisika ya kupema.
34:11 1 Na kisina, “mpi matadi.” 34:14 1 To mbala ya nkaka, “demo yina kele bonso nkombo.”
YEZAYA 34:15–35:9 15 Nioka ta timuna dibulu1 na yo kuna mpi ta losa maki, Yo ta pasula yo mpi ta vukisa bana na yo na kivudi na yo. Ee, bakumbi-kumbi ta vukana kuna, konso kumbikumbi ti nkwelani na yo. 16 Beno sosa na mukanda ya Yehowa mpi beno tanga yo na ndinga ya ngolo: Ata mosi ve na kati na yo ta konda; Ata mosi ve na kati na yo ta konda nkwelani, Sambu munoko ya Yehowa muntu me pesa nsiku, Mpi mpeve na yandi me vukisa yo kisika mosi. 17 Yandi Muntu me bula zeke sambu na bo, Mpi diboko na yandi me tesa kisika ya bo me pesaka bo.1 Yo ta kuma ya bo ntangu yonso; Bo ta zinga kuna na bandonga yonso ya bantu. Ntoto-makanga ti ntoto ya kuyuma ta vanda na kiese, a Mpi ntoto ya zelo na zelo ta yangalala mpi ta basisa bintuntu bonso safrani.1b 2 Yo ta basisa kibeni bintuntu; c Yo ta vanda na kiese mpi ta tula milolo ya kiese. Bo ta pesa yo nkembo ya Libani, d Lukumu ya Karmele e mpi ya Sharoni. f Bo ta mona nkembo ya Yehowa, lukumu ya Nzambi na beto. 3 Beno pesa maboko yina me lemba kikesa, Mpi beno kumisa ngolo mabolongo yina ke nikana. g
35
34:15 1 Na kisina, “ta sala buyamba.” 34:17 1 Na kisina, “me kabisila bo yo ti nsinga ya kutesila.” 35:1 1 To “bintuntu ya krokusi.”
1188 KAPU 35 a Yez 29:17 Yez 32:14, 15
b Yez 4:2 Yez 27:6 Yez 35:6 Yez 51:3 Eze 36:35
c Oze 14:5, 6 d Yez 60:13 e Yer 50:19 f Yez 65:10 g Ebr 12:12
Ndonga ya 2 a Yer 51:56 b Yez 25:9 Sef 3:16, 17
c Nk 146:8 Yez 42:16 Mat 9:28-30
d Yez 29:18 Yer 6:10 Mar 7:32-35 Luk 7:22
e Mat 11:5 Bis 8:7 Bis 14:8-10
f Mat 15:30 g Yez 44:3 h Yer 9:11 i Esd 1:3 Yez 11:16 Yez 49:11 Yez 62:10 Yer 31:21
j Yez 52:1 k Yez 11:6, 7 Yez 65:25 Eze 34:25 Oze 2:18
4 Beno tuba na bantu yina ke kudiyangisa na ntima nde: “Beno vanda ngolo. Beno wa boma ve. Tala! Nzambi na beno ta kwisa sambu na kuvutula mbi, Nzambi ta kwisa sambu na kupesa ndola. a Yandi ta kwisa mpi ta gulusa beno.” b 5 Na ntangu yina meso ya bifwa-meso ta kanguka, c Mpi makutu ya bifwa-makutu ta wa. d 6 Na ntangu yina muntu ya dikulu-kifu ta pumbuka bonso kabuluku, e Mpi ludimi ya baba ta tula milolo ya kiese. f Sambu bamasa ta basika na ntoto-makanga, Mpi bamasa ta basika na ntoto ya zelo na zelo. 7 Ntoto ya me yuma na mwini ta kuma dizanga ya masa ya me fuluka ti balukengi, Mpi ntoto ya kukonda masa ta kuma banto ya masa. g Na bisika yina bambwa ya nseke vandaka kupema, h Yo ta vanda ti matiti ya mubisu, balukengi mpi papirusi. 8 Nzila mosi ya nene ta vanda kuna, i Ee, nzila mosi ya bo ta binga Nzila ya Busantu. Muntu ya mvindu ta tambula ve kuna. j Yo kele kaka sambu na muntu yina ke tambula na nzila yina; Ata zoba mosi ve ta vila kuna. 9 Ata ntambu mosi ve ta vanda kuna, Mpi ata mbisi mosi ve ya makasi ya mfinda ta kwisa kuna. Bo ta mona bo ve kuna; k
1189 Kaka bantu yina bo me sumbaka diaka ta tambula kuna. a 10 Bantu yina Yehowa me sumbaka diaka ta vutuka b mpi ta kwisa na Sioni ti milolo ya kiese. c Kiese ya ke manaka ve ta vanda na ba-ntu d na bo bonso mpu. Bo ta yangalala mpi ta vanda na kiese, Mpi mawa ti kudila ta tina. e Na mvula ya 14 ya ntotila Ezekiasi, Senakeribi ntotila ya Asiria f kwisaka kutombuka sambu na kunwanisa bambanza yonso ya ngolo ya Yuda mpi yandi botulaka yo. g 2 Ebuna ntotila ya Asiria tindaka Rabshake1h ti basoda mingi katuka na Lakishi i sambu bo kwenda na ntotila Ezekiasi na Yeruzalemi. Bo telamaka na nzila ya kiziba ya zuluj yina ke nataka masa, yina kele pene-pene ya nzila ya nene ya kilanga ya muntu ya ke yobisaka bilele. k 3 Ebuna Eliakimi l mwana ya Hilkia, yina vandaka mfumu ya nzo,1 sekretere Shebna, m mpi Yoa mwana ya Asafi muntu ya ke sonikaka mambu basikaka mpi kwendaka kisika yandi vandaka. 4 Yo yina Rabshake tubilaka bo nde: “Beno tubila Ezekiasi nde, ‘Ntotila ya nene, ntotila ya Asiria, me tuba nde: “Nki ke sala nde nge tula ntima? n 5 Nge ke tuba nde, ‘Mono kele ti mayele mpi ngolo ya kunwana bitumba,’ kansi mambu ya nge ke tuba kele mpamba. Na nani nge me tula ntima, yo yina nge me baka kikesa ya kukolamina mono? o 6 Nge ke tula ntima na lusadisu ya Ezipte, lukengi yai ya kubuka-
36
36:2 1 To “kapita ya bantu yina ke pesaka mfumu malafu.” 36:3 1 To “nzo ya ntotila.”
YEZAYA 35:10–36:12 KAPU 35 a Nk 107:2, 3 Yez 62:12
b Kul 30:4 c Yez 51:11 Yer 31:11, 12
d Yer 33:10, 11 e Yez 30:19 Yez 65:19
KAPU 36 f Yez 10:5 g 2Bn 18:13 2Bs 32:1 Yez 8:7, 8 Yez 10:28-32 Yez 33:8
h 2Bs 32:9 i 2Bn 19:8 j Yez 7:3 k 2Bn 18:17, 18 l Yez 22:20, 21 m 2Bn 19:2 n 2Bn 18:19-25 2Bn 19:10
o 2Bn 18:1, 7
Ndonga ya 2 a 2Bn 17:4 Yez 30:2, 7 Yer 37:7
b 2Bn 18:1, 4 2Bs 31:1
c Kul 12:11 2Bs 7:12 2Bs 32:12
d 2Bn 18:13 e Yez 22:15 f 2Bn 18:17 g Esd 4:7 Dan 2:4
h 2Bn 18:26, 27
na, yina kana muntu kuyekamina yo, yo ta kota na kipala-pala ya diboko na yandi mpi ta tobula yo. Farao ntotila ya Ezipte kele mutindu yina sambu na bantu yonso yina ke tudilaka yandi ntima. a 7 Mpi kana beno tubila mono nde, ‘Beto ke tula ntima na Yehowa Nzambi na beto,’ keti yandi ve muntu Ezekiasi me katulaka bisika na yandi ya kunanguka mpi bamesa-kimenga na yandi, b na ntangu yandi ke tuba na Yuda mpi na Yeruzalemi nde, ‘Beno fwete fukama na ntwala ya mesa-kimenga yai’?”’ c 8 Ntangu yai, pardo, zenga ti mfumu na mono ntotila ya Asiria: d Mono ta pesa nge bampunda 2 000 kana nge ta kuka kubaka ntalu ya kufwana ya bantu yina ke tambusaka bampunda sambu na kutambusa yo. 9 Ebuna nki mutindu nge ta kuka kukula ata mfumu mosi ya mbanza yina kele muntu ya kukonda mfunu kibeni na kati ya bansadi ya mfumu na mono, na ntangu nge ke tula ntima na Ezipte sambu na bapusu-pusu mpi sambu na bantu yina ke tambusaka bampunda? 10 Ntangu yai keti mono me kwisa kunwanisa insi yai sambu na kufwa yo kukonda nswa ya Yehowa? Yehowa yandi mosi tubilaka mono nde, ‘Kwenda kunwanisa insi yina mpi fwa yo.’” 11 Ebuna Eliakimi, Shebna, e mpi Yoa tubilaka Rabshake f nde: “Pardo, tubila bansadi na nge na ndinga g ya Kiarami,1 sambu beto lenda bakisa yo; kutubila beto ve na ndinga ya Bayuda na makutu ya bantu yina kele na zulu ya kibaka.” h 12 Kansi Rabshake tubaka nde: “Keti mfumu na mono me tinda mono na kutuba mambu yai kaka na mfumu na nge mpi na nge? Keti yandi me tinda mono mpi ve na bantu 36:11 1 To “ya Siria.”
YEZAYA 36:13–37:7 yina me vanda na zulu ya kibaka, bayina ta dia tufi na bo mosi mpi ta nwa masuba na bo mosi kumosi ti beno?” 13 Ebuna Rabshake telamaka mpi tubaka na ndinga ya ngolo na ndinga ya Bayuda a nde: “Beno wa mambu yina ntotila ya nene, ntotila ya Asiria, b ke tuba. 14 Ntotila me tuba nde, ‘Ezekiasi kukusa beno ve, sambu yandi lenda gulusa beno ve. c 15 Beno bika ve nde Ezekiasi kupusa beno na kutula ntima na Yehowa d nde: “Ya kieleka Yehowa ta gulusa beto, mpi bo ta pesa ve mbanza yai na maboko ya ntotila ya Asiria.” 16 Beno wila Ezekiasi ve, sambu ntotila ya Asiria me tuba nde: “Beno sala ngemba ti mono mpi beno kudipesa,1 ebuna konso muntu na kati na beno ta dia bambuma ya nti na yandi mosi ya vinu mpi bambuma ya nti na yandi mosi ya bafige, mpi yandi ta nwa masa ya dibulu na yandi mosi, 17 tii kuna mono ta kwisa mpi ta nata beno na insi yina kele bonso insi na beno, e insi ya bankeni ti ya vinu ya mpa, insi ya mampa ti ya bilanga ya vinu. 18 Beno bika ve nde Ezekiasi kukusa beno nde, ‘Yehowa ta gulusa beto.’ Keti ata nzambi mosi ya makanda me gulusaka insi na yandi na maboko ya ntotila ya Asiria? f 19 Wapi banzambi ya Amati mpi ya Arpadi? g Wapi banzambi ya Sefarvayimi? h Keti bo me gulusaka Samaria na maboko na mono? i 20 Inki nzambi na kati ya banzambi yonso ya bansi yai me gulusaka insi na yandi na maboko na mono, sambu Yehowa kugulusa Yeruzalemi na maboko na mono?”’” j 21 Kansi bo bikalaka pima mpi bo vutudilaka yandi ve ata 36:16 1 Na kisina, “Beno sala lusakumunu ti mono mpi beno basika sambu na kukwisa na mono.”
1190 KAPU 36 a 2Bs 32:18 b 2Bn 18:28-35 c 2Bs 32:11, 15 Dan 3:15
d 2Bn 19:22 e 2Bn 17:6 2Bn 17:22, 23
f 2Bn 19:11, 12 2Bs 32:14 Yez 37:11, 12
g Yer 49:23 h 2Bn 17:24 i 2Bn 17:6 2Bn 17:22, 23 Yez 10:11
j 2Bn 19:17, 18 2Bs 32:15 Yez 37:23
Ndonga ya 2 a 2Bn 18:36, 37 Bin 9:7
b Yez 22:15
KAPU 37 c 2Bn 19:1-4 d 2Bs 26:22 Yez 1:1
e Yez 26:17, 18 f 1Sa 17:45 2Bn 18:28, 35
g 2Bs 32:20 Nk 50:15 Yoe 2:17
h 2Bn 17:18 i 2Bn 19:5-7 j Kul 20:1 k 2Bn 18:17
ngogo mosi, sambu ntotila tubaka nde, “Beno fwete pesa yandi ve mvutu.” a 22 Kansi Eliakimi mwana ya Hilkia, yina vandaka mfumu ya nzo,1 sekretere Shebna, b mpi Yoa mwana ya Asafi muntu ya ke sonikaka mambu, kwisaka na Ezekiasi ti bilele na bo ya kupasuka mpi bo songaka yandi mambu yina Rabshake tubaka. Ntangu ntotila Ezekiasi waka mambu yai, yandi pasulaka bilele na yandi, kudifikaka saki, mpi kotaka na nzo ya Yehowa. c 2 Na nima yandi tindaka Eliakimi, yina vandaka mfumu ya nzo,1 sekretere Shebna, mpi bankuluntu ya banganga-nzambi, bayina kudifikaka basaki, sambu na kukwenda na mbikudi Yezaya d mwana ya Amozi. 3 Bo tubilaka yandi nde: “Ezekiasi me tuba nde, ‘Bubu kele kilumbu ya mpasi, ya kunganina,1 mpi ya nsoni; sambu bana ke zola kubutuka,2 kansi ngolo ya kubuta e kele ve. 4 Mbala ya nkaka Yehowa Nzambi na nge ta wa mambu yina Rabshake me tuba, yina ntotila ya Asiria mfumu na yandi tindaka sambu na kusosila Nzambi ya moyo, f mpi yandi ta sambisa yandi sambu na mambu yina Yehowa Nzambi na nge me wa. Yo yina, samba g sambu na bantu ya me bikala yina me guluka.’” h 5 Yo yina bansadi ya ntotila Ezekiasi kotaka kisika Yezaya i vandaka, 6 ebuna Yezaya tubilaka bo nde: “Beno fwete tubila mfumu na beno nde, ‘Yehowa me tuba nde: “Kuwa boma ve j sambu na mambu yina nge me wa, mambu yina bansadi ya ntotila ya Asiria k me tuba sambu na kuvweza mono. 7 Mono ke tula ngindu mosi na mabanza na ya-
37
36:22; 37:2 1 To “nzo ya ntotila.” 37:3 1 To “ya mafingu.” 2 Na kisina, “me kwisa na munoko ya divumu.”
1191 ndi,1 ebuna yandi ta wa nsangu mosi mpi ta vutuka na insi na yandi; a mpi mono ta sala nde yandi fwa na mbele ya bitumba na insi na yandi mosi.”’” b 8 Ntangu Rabshake waka nde ntotila ya Asiria me katuka na Lakishi, yandi vutukaka na ntotila mpi kutaka yandi, yandi ke nwanisa Libna. c 9 Ebuna ntotila waka bo ke tuba sambu na ntotila Tiraka ya Etiopia nde: “Yandi me kwisa kunwanisa nge.” Ntangu yandi waka mambu yai, yandi tindilaka diaka Ezekiasi d binati-nsangu, mpi tubaka nde: 10 “Beno fwete tubila Ezekiasi ntotila ya Yuda nde, ‘Kubika ve nde Nzambi na nge yina nge ke tudila ntima kukusa nge nde: “Bo ta pesa ve Yeruzalemi na maboko ya ntotila ya Asiria.” e 11 Nge waka mambu yina bantotila ya Asiria salaka na bansi yonso na mutindu bo fwaka yo. f Keti nge mpamba muntu ta guluka? 12 Keti banzambi ya makanda yina ba-nkaka na mono fwaka gulusaka bo? g Wapi Gozani, Arani, h Resefi, mpi bantu ya Edeni yina vandaka na Tele-asare? 13 Wapi ntotila ya Amati, ntotila ya Arpadi, mpi ntotila ya bambanza ya Sefarvayimi, i ya Ena, mpi ya Iva?’” 14 Ezekiasi bakaka mikanda na maboko ya binati-nsangu mpi tangaka yo. Ebuna Ezekiasi tombukaka na nzo ya Yehowa mpi yandi tandaka yo na ntwala ya Yehowa. j 15 Mpi Ezekiasi yantikaka kusamba Yehowa k mpi kutuba nde: 16 “O Yehowa ya makesa, l Nzambi ya Izraele, yina me vanda na kiti ya kimfumu na zulu1 ya basherube, nge mpamba kele Nzambi ya kieleka ya bimfumu yonso ya ntoto. Nge sa37:7 1 Na kisina, “mpeve mosi na kati na yandi.” 37:16 1 To mbala ya nkaka, “na kati-kati.”
YEZAYA 37:8-24 KAPU 37 a Bin 21:1 b 2Bs 32:21 Yez 37:37, 38
c Yoz 10:29, 30 2Bn 8:22 2Bn 19:8-13
d 2Bn 18:17 e 2Bs 32:15 f 2Bn 17:5, 6 2Bs 32:13 Yez 10:11
g Yez 36:19 h Kuy 11:31 i 2Bn 17:24 Yez 36:19
j 2Bn 19:14-19 k 1Bn 8:30 2Bs 6:20 2Bs 20:9 Dan 9:3
l Nk 46:7 Yez 8:13
Ndonga ya 2 a 2Bs 6:40 Nk 65:2
b 2Bs 16:9 1Pi 3:12
c Yez 37:4 d 2Bn 15:29 2Bn 16:8, 9 1Bs 5:26
e Yez 10:11 f Yez 40:19 Yez 41:7 Yer 10:3 Oze 8:6 Bis 17:29
g Kul 32:31, 39 Nk 83:18 Nk 96:5
h 2Bn 19:20, 21 i 2Bn 19:4, 16 j 2Bn 18:30, 35 Yez 10:12, 13
k Kub 15:11 2Bn 19:22-24 Yez 10:20 Eze 39:7
l 2Bs 32:17 m Yez 10:10, 11
laka zulu ti ntoto. 17 O Yehowa, tula dikutu mpi wa! a O Yehowa, kangula meso mpi tala! b Wa mambu yonso yina Senakeribi me tinda bantu na kutuba sambu na kusosila Nzambi ya moyo. c 18 O Yehowa, yo kele ya kieleka nde bantotila ya Asiria me fwaka bansi yonso d ti insi na bo mosi. 19 Mpi bo me losaka banzambi na bo na tiya, e sambu bo vandaka ve banzambi kansi kisalu ya maboko ya bantu, f nti mpi ditadi. Yo yina bo kukaka kufwa bo. 20 Kansi ntangu yai, O Yehowa Nzambi na beto, gulusa beto na maboko na yandi, sambu bimfumu yonso ya ntoto kuzaba nde nge mpamba kele Nzambi, O Yehowa.” g 21 Ebuna Yezaya mwana ya Amozi tindilaka Ezekiasi nsangu yai: “Yehowa Nzambi ya Izraele me tuba nde, ‘Sambu nge me samba mono sambu na Senakeribi ntotila ya Asiria, h 22 Yehowa me tuba sambu na yandi nde: “Mwana-nkento ya mwense ya Sioni ke vweza nge, yandi ke seka nge. Mwana-nkento ya Yeruzalemi ke nikisila nge ntu na yandi. 23 Nani nge me sosila i mpi me vweza? Nani nge me tombudila ndinga na nge j Mpi me nangudila meso na nge ya lulendo? Santu ya Izraele! k 24 Na nzila ya bansadi na nge, nge me sosila Yehowa l mpi nge me tuba nde, ‘Ti bapusu-pusu na mono mingi ya bitumba Mono ta tombuka na zulu ya bangumba, m Bisika ya kuluta ntama ya Libani. Mono ta zenga banti na yo ya sedre ya nda, banti na
YEZAYA 37:25-37
25
26
27
28
29
yo ya yenevriye ya kuluta kitoko. Mono ta kota na bisika na yo ya kingenga ya kele na zulu kibeni, bamfinda na yo ya kufuluka na banti. Mono ta timuna mabulu ya masa mpi ta nwa bamasa; Mono ta yumisa bamasa1 ya Ezipte ti bitambi ya makulu na mono.’ Keti nge waka ve? Mono kanaka1 yo tuka ntama. Mono yidikaka2 yoa katuka bilumbu ya ntama kibeni. Ntangu yai mono ta lungisa yo. b Nge ta kumisa bambanza ya ngolo mayumbu. c Bantu na bo ta konda lusadisu; Bo ta wa boma ya ngolo mpi bo ta pesa bo nsoni. Bo ta kuma bonso matiti ya bilanga mpi matiti ya mubisu, Bonso matiti ya baludi yina mupepe ya esti me yumisa. Kansi mono me zaba mbote ntangu nge ke vandaka, ntangu nge ke basikaka, ntangu nge ke kotaka, d Mpi ntangu nge ke wilaka mono makasi ya ngolo, e Sambu makasi ya nge me wila mono f mpi kungana na nge me kuma na makutu na mono. g Yo yina mono ta tula ndobo na mono na mbombo na nge mpi nsinga na monoh ya bo ke tulaka na munoko ya mpunda na munoko na nge, Ebuna mono ta vutula nge na nzila yina nge kwisilaka.”
37:25 1 To “tu-bamasa ya Nile.” 37:26 1 Na kisina, “salaka.” 2 To “salaka.”
1192 KAPU 37 a Nk 33:11 Yez 46:10
b Yez 55:10, 11 c 2Bn 19:25, 26 d Bin 5:21 Bin 15:3 Ebr 4:13
e 2Bn 19:27, 28 f Nk 46:6 Yez 10:15 Yez 37:23
g Yez 36:4, 20 h Nk 32:9
Ndonga ya 2 a 2Bn 19:29-31 b Yez 1:9 Yez 10:20, 21
c 2Bn 19:4 d Yez 59:17 Yoe 2:18 Zek 1:14, 15
e Yez 10:24 f 2Bs 32:22 Yez 10:32
g 2Bn 19:32-34 h Yez 31:5 i Kul 32:27 1Sa 12:22 2Bn 20:6 Eze 36:22
30 “‘Yai ta vanda kidimbu sambu na nge:1 Mvula yai beno ta dia bima yina ke yela yo mosi; mpi na mvula ya zole, beno ta dia mbuma yina yo ta basisa;2 kansi na mvula ya tatu beno ta kuna nkeni mpi ta katula bima na bilanga, mpi beno ta kuna bilanga ya vinu mpi ta dia mbuma na yo. a 31 Bantu ya nzo ya Yuda yina ta guluka, bayina ta bikala, b bo ta basisa misisa na nsi mpi bo ta buta mbuma na zulu. 32 Sambu bantu yina ta bikala ta basika na Yeruzalemi mpi bantu yina ta guluka ta basika na Ngumba ya Sioni. c Kikesa ya Yehowa ya makesa ta sala diambu yai. d 33 “‘Yo yina, yai mambu Yehowa ke tuba sambu na ntotila ya Asiria: e “Yandi ta kota ve na mbanza yai, f Yandi ta losa ve tolo-tolo kuna, Yandi ta nwanisa yo ve ti kitaninu, Mpi yandi ta sala ve mwa ngumba ya ntoto sambu na kuziunga yo.”’ g 34 ‘Yandi ta vutuka na nzila yina yandi kwisilaka; Yandi ta kota ve na mbanza yai,’ Yehowa muntu me tuba. 35 ‘Mono ta nwanina mbanza yai h mpi mono ta gulusa yo sambu na mono mosi i Mpi sambu na nsadi na mono Davidi.’” j 36 Ebuna wanzio ya Yehowa basikaka mpi fwaka bantu 185 000 na camp ya bantu ya Asiria. Ntangu bantu telamaka na suka-suka, bo monaka bamvumbi k yonso. 37 Yo yina Senakeribi ntotila ya Asiria kwendaka,
j 1Bn 15:4 k 2Bn 19:35-37 2Bs 32:21
37:30 1 Disongidila, Ezekiasi. 2 To “yina ta mena na bambuma yina bwaka.”
1193 yandi vutukaka na Ninive a mpi bikalaka kuna. b 38 Ntangu yandi vandaka kufukama na nzo1 ya nzambi na yandi Nisroki, bana na yandi mosi Adrameleki ti Sharesere fwaka yandi na mbele ya bitumba, c mpi bo tinaka na insi ya Ararati, d ebuna mwana na yandi Esare-hadoni e kumaka ntotila na kisika na yandi. Na bilumbu yina, Ezekiasi belaka mpi yandi zolaka kufwa. f Mbikudi Yezaya g mwana ya Amozi kwisaka mpi tubilaka yandi nde, “Yehowa me tuba nde: ‘Pesa bantu ya nzo na nge bantuma, sambu nge ta fwa; nge ta beluka ve.’” h 2 Ebuna Ezekiasi balulaka luse na yandi na kibaka mpi yandi yantikaka kusamba Yehowa nde: 3 “O Yehowa, mono ke bondila nge, pardo, yibuka i mutindu mono tambulaka na ntwala na nge na kwikama mpi ti ntima ya mvimba, j mpi mono salaka mambu ya mbote na meso na nge.” Ebuna Ezekiasi yantikaka kudila mingi kibeni. 4 Ebuna ndinga ya Yehowa kwisilaka Yezaya nde: 5 “Vutuka mpi tubila Ezekiasi k nde, ‘Yehowa Nzambi ya nkaka na nge Davidi me tuba nde: “Mono me wa kisambu na nge. l Mono me mona mansanga na nge.m Tala, mono ke yika bamvula 15 na luzingu1 na nge, n 6 mpi mono ta gulusa nge ti mbanza yai na maboko ya ntotila ya Asiria, mpi mono ta nwanina mbanza yai. o 7 Yai kidimbu ya me katuka na Yehowa sambu na kumonisa nge nde Yehowa ta lungisa diambu yina yandi me tuba: p 8 Mono ta sala nde kivudi ya ntangu kuvutuka bitambi kumi na nima na ki-
38
YEZAYA 37:38–38:13 KAPU 37 a Kuy 10:8, 11 Yon 1:2
b 2Bn 19:7, 28 c 2Bs 32:21 d Kuy 8:4 e Esd 4:1, 2
KAPU 38 f 2Bs 32:24 g 2Bn 19:20 Yez 1:1
h 2Bn 20:1-3 i Neh 13:22 Nk 20:1-3 Ebr 6:10
j 2Bs 31:20, 21 k 2Bn 20:4-6 l Bin 15:29 1Yn 5:14
m Nk 39:12 Nk 56:8
n Kul 32:39 1Sa 2:6
o 2Bs 32:22 p 2Bn 20:8-11
Ndonga ya 2 a Yoz 10:12, 13 b Nk 6:5 Lon 9:5
c Nk 146:4 Lon 8:8
37:38 1 To “tempelo.” 38:5 1Na kisina, “bilumbu.”
d Yob 17:1
matilu1 ya Ahazi.”’” a Ebuna ntangu vutukaka bitambi kumi na nima na kimatilu ata yo vandaka me kulumuka dezia. 9 Mukanda1 ya ntotila Ezekiasi ya Yuda ntangu yandi belaka mpi belukaka na maladi na yandi. 10 Mono tubaka nde: “Na kati-kati ya luzingu na mono Mono fwete kota na bakielo ya Maziamu.1 Bo ta pimisa mono bamvula na mono ya me bikala.” 11 Mono tubaka nde: “Mono ta mona ve Yah,1 Yah na insi ya bantu ya moyo. b Mono ta tala diaka ve bantu Ntangu mono ta vanda ti bantu ya kisika yina ata kima mosi ve ke zingaka diaka. 12 Bo me bwisa nzo na mono mpi bo me nata yo c Bonso tenta ya ngungudi. Mono me dimba luzingu na mono bonso muntu ya ke tungaka bilele; Yandi ke zenga mono bonso bansinga ya lele yina bo me tunga. Yantika na mwini tii na mpimpa, nge ke landa kunata mono tii na nsuka. d 13 Mono me vanda pima tii na suka. Bonso ntambu, yandi ke landa kubuka mikwa na mono yonso; 38:8 1 Ziku bo vandaka kusadila bimatilu yai sambu na kutanga ngunga, bonso na kisadilu ya bo ke sadilaka sambu na kuzabisa ngunga na nsadisa ya ntangu. 38:9 1 To “Bisono.” 38:10 1 To “Sheole,” disongidila, maziamu ya bantu yonso. Tala Bantendula ya Bangogo. 38:11 1 “Yah” kele zina ya Yehowa na bunkufi.
YEZAYA 38:14–39:2
14
15
16
17
Yantika na mwini tii na mpimpa, nge ke landa kunata mono tii na nsuka. a Mono ke landa kuyimba-yimba b bonso ndeke ya bo ke bingaka martine to nzwanzu;1 Mono ke landa kudila bonso pizio. c Meso na mono ke tala na zulu d ti kulemba yonso: ‘O Yehowa, mono kele na mpasi ya nene; Vanda lusadisu2 na mono!’ e Inki mono lenda tuba? Yandi me tubila mono mpi me sala mambu. Mono ta tambula na kudikulumusa yonso1 bamvula na mono yonso Sambu na mpasi na mono ya ngolo.2 ‘O Yehowa, konso muntu ke zingaka na nzila ya mambu yai,1 Mpi luzingu ya mpeve na mono kele na kati na yo. Nge ta pesa mono diaka mavimpi ya mbote mpi ta bikisa mono na luzingu. f Tala! Na kisika ya ngemba, mono vandaka na mpasi ya ngolo; Kansi na zola na nge sambu na mono,1 Nge me tanina mono na dibulu ya lufwa. g Nge me losa masumu na mono yonso na nima ya mukongo na nge.2h
1194 KAPU 38 a Nk 39:10 b Nk 102:7 c Yez 59:11 d Nk 39:7 e Nk 39:12 Nk 119:82, 123
f 1Sa 2:6 Yob 33:28 Nk 71:20
g Nk 30:3 Nk 86:13 Yon 2:6
h Yez 43:25 Mik 7:18
Ndonga ya 2 a Nk 30:9 b Nk 6:5 Nk 115:17
c Lon 9:5, 10 d Kuy 18:19 Kul 4:9 Yoz 4:21-24
e Nk 30:11, 12 f 2Bn 20:5 Nk 84:2
g 2Bn 20:7
18 Sambu Maziamu1 lenda pesa nge ve nkembo, a Lufwa lenda kumisa nge ve. b Bantu yina ke kulumuka na dibulu yina lenda tula ve kivuvu na kwikama na nge. c 19 Muntu ya ke zinga, muntu ya ke zinga lenda kumisa nge, Kaka mutindu mono lenda kumisa nge bubu yai. Tata lenda pesa bana na yandi nzayilu ya me tala kwikama na nge. d 20 O Yehowa, gulusa mono, Ebuna beto ta bula miziki na mono na bima ya kubudila miziki ya kele ti bansinga, e Bilumbu yonso ya luzingu na beto na nzo ya Yehowa.’” f 21 Ebuna Yezaya tubaka nde: “Bo nata gato ya bafige ya kuyuma ya bo me bweta mpi beno pakula yo na kivimbu yina, sambu yandi beluka.” g 22 Ezekiasi yulaka nde: “Inki kidimbu ke monisa nde mono ta tombuka na nzo ya Yehowa?” h Na ntangu yina, ntotila ya Babilone Merodakibaladani mwana ya Baladani tindilaka Ezekiasi i mikanda mpi dikabu, sambu yandi waka nde Ezekiasi belaka mpi belukaka. j 2 Ezekiasi yambaka bo na kiese1 mpi songisaka bo nzo na yandi ya kubumbila bima ya ntalu k—arza, wolo, mafuta ya balsami ti mafuta ya nkaka ya ntalu, binwaninu na yandi yonso, mpi bima yonso yina vandaka na bisika na yandi ya kubumba bimvwama. Kuvandaka ve ata ti kima mosi yina Ezekiasi songisaka bo ve na nzo na yandi2 mpi na kimfumu na yandi ya mvimba.
39
38:14 1 To mbala ya nkaka, “ndeke ya h 2Bn 20:8 bangombe.” 2 Na kisina, “Vanda luta- ninu na mono.” 38:15 1 To “na ma- KAPU 39 songa yonso.” 2 To “bululu ya moyo i 2Bs 32:23 na mono.” 38:16 1 Disongidila, mambu yina Nzambi ke tuba mpi bisalu na ya- j 2Bn 20:5 38:18 1 To “Sheole,” disongidila, mazia2Bn 20:12, 13 mu ya bantu yonso. Tala Bantendula ya ndi. 38:17 1 To “moyo na mono.” 2 To “me katula masumu na mono yonso na Bangogo. 39:2 1 Na kisina, “waka kiese meso na nge.” sambu na bo.” 2 To “nzo ya ntotila.” k 2Bs 32:27
1195 3 Na nima, mbikudi Yezaya kotaka kisika ntotila Ezekiasi vandaka mpi yulaka yandi nde: “Bantu yai me tuba nki, mpi bo me katuka na wapi?” Ezekiasi tubaka nde: “Bo me katuka na insi mosi ya ntama, na Babilone.” a 4 Na nima yandi yulaka nde: “Inki bo me mona na nzo na nge?”1 Ezekiasi vutulaka nde: “Bo me mona bima yonso yina kele na nzo na mono.1 Kele ve ata ti kima mosi ya mono me songa bo ve na bisika na mono ya kubumba bimvwama.” 5 Ebuna Yezaya tubilaka Ezekiasi nde: “Wa ndinga ya Yehowa ya makesa, 6 ‘Bilumbu ke kwisa, mpi bima yonso yina kele na nzo na nge1 ti bima yonso yina ba-nkaka na nge me bumbaka tii bubu yai bo ta nata yo na Babilone. Ata kima mosi ve ta bikala.’ b Yehowa c muntu me tuba. 7 ‘Mpi bana na nge ya nkaka ya babakala yina nge ta buta, bo ta baka bo mpi bo ta kuma bakapita na nzo ya ntotila ya Babilone.’” d 8 Ebuna Ezekiasi tubilaka Yezaya nde: “Ndinga ya Yehowa yina nge me tuba kele mbote.” Yandi yikaka nde: “Sambu ngemba mpi lutaninu1 ta vanda ntangu mono kele na luzingu.”2e Nzambi na beno ke tuba nde: “Beno lembika, beno lembika bantu na mono. f 2 Beno tuba na ntima ya Yeruzalemi,1 Mpi beno zabisa yandi nde kisalu na yandi ya kingolo-ngolo me mana, Nde bo me futa kifu na yandi. g
40
39:4, 6 1 To “nzo ya ntotila.” 39:8 1 To “kieleka.” 2 Na kisina, “bilumbu na mono yonso.” 40:2 1 To “Beno tuba na Yeruzalemi na mutindu ya ke lembika ntima.”
YEZAYA 39:3–40:8 KAPU 39 a 2Bn 20:14, 15
b 2Bn 24:11, 13 2Bn 25:13 2Bs 36:18 Dan 1:1, 2
3
c 2Bn 20:16-18
d 2Bn 24:12 Dan 2:49 Dan 5:29
e 2Bn 20:19
4
KAPU 40 f Yez 49:13 Yez 51:3 2Bk 1:3, 4
g Nk 79:8, 9 Yer 31:34 Yer 33:8
5
Ndonga ya 2 a Yer 16:18 Dan 9:11, 12
b Yez 35:8 Yez 57:14 Mal 3:1
6
c Yez 11:16
d Mat 3:1, 3 Mar 1:2-4 Luk 3:3-6 Yoa 1:23
e Yez 42:16
7 f Yez 24:15 g Yez 49:6 Yez 52:10
h Yob 14:1, 2 Nk 90:5, 6
i Yak 1:11
j Nk 103:15, 16
8
Yandi me baka ndola kibeni1 na diboko ya Yehowa sambu na masumu na yandi yonso.” a Ndinga ya muntu mosi ke tuba na ndinga ya ngolo na ntoto-makanga nde: “Beno yidika nzila ya Yehowa! b Beno sala nzila mosi ya nene ya kusungama c na ntoto ya zelo na zelo sambu na Nzambi na beto. d Bika nde konso muwanda kutombuka, Mpi konso ngumba ya nene ti ya fioti kukulumuka. Ntoto ya kele ti bangumba fwete kuma lelensi, Mpi ntoto ya kele mabulu-mabulu fwete kuma kukonda ngumba. e Nkembo ya Yehowa ta monana, f Mpi bantu yonso1 ta mona yo, g Sambu munoko ya Yehowa muntu me tuba.” Wa! Muntu mosi ke tuba nde: “Tuba na ndinga ya ngolo!” Ya nkaka ke yula nde: “Nki mono fwete tuba na ndinga ya ngolo?” “Bantu1 yonso kele matiti ya mubisu. Zola na bo yonso ya kwikama kele bonso bintuntu ya bilanga. h Matiti ya mubisu ke yuma, Bintuntu ke kawuka, i Sambu mpema1 ya Yehowa ke bula na zulu na yo. j Ya kieleka, bantu kele kaka matiti ya mubisu. Matiti ya mubisu ke yumaka, Bintuntu ke kawukaka,
40:2 1 To “me baka mbala zole.” 40:5 1Na kisina, “nsuni yonso.” 40:6 1Na kisina, “Nsuni.” 40:7 1To “mpeve.”
YEZAYA 40:9-19
9
10
11
12
Kansi ndinga ya Nzambi na beto ke zingaka kimakulu.” a Tombuka na ngumba ya nda, Nge nkento ya ke nata nsangu ya mbote sambu na Sioni. b Tombula ndinga na nge na ngolo yonso, Nge nkento ya ke nata nsangu ya mbote sambu na Yeruzalemi. Tombula yo, kuwa boma ve. Zabisa bambanza ya Yuda nde: “Nzambi na beno yandi yai.” c Tala! Yehowa Mfumu ya Kuluta Nene ta kwisa ti ngolo, Mpi diboko na yandi ta yala sambu na yandi. d Tala! Matabisi na yandi kele ti yandi, Mpi lufutu yina yandi ke pesa kele na ntwala na yandi. e Bonso ngungudi, yandi ta keba1 mameme na yandi. f Ti diboko na yandi, yandi ta vukisa bana-mameme, Mpi yandi ta nata bo na ntulu na yandi. Yandi ta twadisa na mawete yonso bayina ke nwisa bana na bo. g Nani me tesaka bamasa na diboko na yandi h Mpi me tesaka zulu ti kitamina ya misapi ya diboko na yandi?1 Nani me tulaka mfututu ya ntotoi na kitesilu To me tesaka bangumba ya nene na bima ya kutesila Mpi bangumba ya fioti na bakilo?
40:11 1 To “ta gungula.” 40:12 1 Kitamina yina kele na kati ya nsuka ya musapi ya nene ti nsuka ya musapi ya fioti kana diboko kele ya kutandula. Tala Bangindu ya Ngika B14.
1196 KAPU 40 a Yez 46:10 1Pi 1:24, 25
b Yez 52:7
c Yez 12:2 Yez 25:9
d Yez 53:1 Yoa 12:37, 38
e Yez 62:11 Kus 22:12
f Yez 49:10 Eze 34:15, 16 1Pi 2:25
g Kuy 33:13 1Pi 5:2, 3
h Bin 30:4
i Yob 38:4, 5
Ndonga ya 2 a Yob 36:22, 23 Bar 11:34 1Bk 2:16
b Nk 147:5
c Nk 62:9
d Dan 4:35
e Yez 41:11, 12
f Kub 8:10 Nk 86:8 Yer 10:6, 7
g Kul 4:15, 16 Bis 17:29
h Nk 115:4-8
13 Nani me tesaka1 mpeve ya Yehowa, Mpi nani lenda longa yandi bonso ndongisi na yandi? a 14 Yandi pesanaka mabanza ti nani sambu na kubaka mayele ya kubakisa mambu, To nani ke longaka yandi na nzila ya lunungu, To ke longaka yandi nzayilu, To ke songaka yandi nzila ya mayele ya kieleka ya kubakisa mambu? b 15 Tala! Makanda kele bonso ditonsi ya masa na kantini, Mpi bo ke monaka bo bonso mwa mfututu na zulu ya bakilo. c Tala! Yandi ke nangula bisanga bonso mfututu. 16 Libani nkutu me fwana ve na kusala nde tiya kulanda kupela,1 Mpi bambisi na yo ya mfinda me fwana ve sambu na dikabu ya kuyoka. 17 Na meso na yandi makanda yonso kele bonso kima mosi ya ke vandaka ve na luzingu; d Yandi ke monaka bo bonso kima ya mpamba, bonso ata kima mosi ve. e 18 Beno lenda fwanisa Nzambi ti nani? f Inki me fwanana ti yandi ya beno lenda tula pene-pene na yandi? g 19 Muntu yina ke salaka bisalu ya maboko me sala kiteki,1 Muntu ya ke salaka bima ya bibende me pakula yo wolo, h Mpi yandi ke sala bashene ya arza. 40:13 1 To mbala ya nkaka, “me bakisaka.” 40:16 1 To “lenda pesa ve bankuni ya me fwana.” 40:19 1 To “kiteki ya kibende ya bo me lamba na tiya.”
1197 20 Yandi ke sola nti sambu yandi pesa yo dikabu, a Nti yina ta pola ve. Yandi ke sosa muntu yina me zaba kisalu ya maboko mbote Sambu yandi sala kiteki yina lenda nikana ve. b 21 Keti beno me zaba ve? Keti beno me wa ve? Keti bo songaka beno yo ve katuka luyantiku? Keti beno bakisaka ve tuka bo salaka bafondasio ya ntoto? c 22 Kele ti Muntu yina ke zingaka na zulu ya nkongolo ya ntoto, d Mpi bantu yina ke zingaka na kati kele bonso bampasu. Yandi ke tandula zulu bonso lele ya pete-pete, Mpi yandi ke tandula yo bonso tenta sambu na kuzinga kuna. e 23 Yandi ke kulumusa bamfumu ya nene Mpi ke kumisa bazuzi1 ya ntoto kima mosi ya ke vandaka ve. 24 Bo ke kunaka yo na mpasi, Bo ke mwangaka yo na mpasi, Nti na yo ke tulaka misisa na ntoto na mpasi, Mupepe ke bulaka yo mpi yo ke yumaka, Mpi mupepe ke nataka yo ntama bonso nianga. f 25 “Ti nani beno lenda fwanisa mono sambu na kukumisa mono kiteso mosi ti yandi?” Santu muntu ke tuba. 26 “Beno tombula meso na beno na zulu mpi beno mona. Nani me salaka bima yai? g Yo kele Muntu yina ke basisaka makesa na yo na kutadila ntalu na yo; 40:23 1 To “bamfumu.”
YEZAYA 40:20–41:1 KAPU 40 a Yez 44:14, 15
b Yez 41:7 Yez 46:6, 7 Yer 10:3, 4
c Nk 19:1 Bar 1:20
27
d Yez 66:1
e Yez 44:24 Yer 10:12 Zek 12:1
f 1Bn 21:20, 21 2Bn 10:10, 11 Yer 22:24, 30
28
g Nk 102:25
Ndonga ya 2 a Nk 147:4
b Nk 89:13
c Yez 49:14
29
Eze 37:11
d Kuy 21:33 Nk 90:2 Yer 10:10 1Tm 1:17
e Nk 121:4 Yez 27:3
f Nk 139:4, 6 Nk 147:5 Yez 55:9 Bar 11:33 1Bk 2:16
g Nk 29:11 Yez 40:26 Fil 4:13 Ebr 11:33, 34
h Nk 103:5
i 1Bn 18:46 Nk 84:7
30
31
Yandi ke bingaka yo yonso na zina na yo. a Sambu na ngolo na yandi ya mingi kibeni mpi na ngolo na yandi ya ke pesaka boma, b Ata mosi ve na kati na yo me konda. O Yakobi, sambu na nki nge ke tuba, O Izraele, sambu na nki nge ke tuba, nde: ‘Nzila na mono kele ya kubumbana na meso ya Yehowa, Mpi Nzambi ke sambisa ve mambu na mono na lunungu’? c Keti nge me zaba ve? Keti nge me waka ve? Yehowa, Ngangi ya nsuka ya ntoto, kele Nzambi mvula na mvula. d Yandi ke lembaka ve ata fioti mpi ngolo na yandi ke manaka ve. e Bo lenda bakisa ve mayele na yandi ya kubakisa mambu. f Yandi ke pesaka ngolo na muntu yina me lemba Mpi ngolo ya mingi na bantu yina me konda kikesa. g Bana-babakala ta lemba mpi ngolo na bo ta mana, Mpi baleke ya babakala ta bula sakuba mpi ta bwa, Kansi bantu yina ke tulaka kivuvu na Yehowa ta baka diaka ngolo. Bo ta pumbuka na mapapu bonso bango-zulu. h Bo ta baka ntinu mpi ngolo na bo ta mana ve; Bo ta tambula mpi ta lemba ve.” i “Beno bisanga, beno wa mono, beno vanda pima;1 Bika makanda kubaka diaka ngolo na bo.
41
41:1 1 To “beno vanda pima na ntwala na mono.”
YEZAYA 41:2-12
2
3
4
5
6
7
Bika bo, bo pusana; ebuna bika bo tuba. a Bika beto kwisa kumosi sambu na lusambisu. Nani me tedimisaka muntu katuka na ndambu yina ntangu ke basikaka,1b Mpi ke bingaka yandi na lunungu na makulu na yandi,2 Sambu na kupesa makanda na maboko na yandi Mpi kusala nde yandi yala bantotila? c Nani ke kumisaka bo mfututu na ntwala ya mbele na yandi ya bitumba, Bonso nianga ya ke pumbuka na mupepe na ntwala ya munduki na yandi ya tolo-tolo? Yandi ke landa bo, mpi ke luta kukonda kima mosi ya ke kanga yandi nzila Na banzila yina makulu na yandi me lutaka ve. Nani me salaka mpi me lungisaka diambu yai, Nani ke bingaka bimvuka ya bantu katuka luyantiku? Mono, Yehowa, mono kele Muntu ya Ntete; d Mpi sambu na bantu ya nsuka, mono kele kaka kiteso mosi.” e Bisanga me mona yo mpi me wa boma. Nsuka ya ntoto me yantika kutekita. Bo me pusana pene-pene mpi me kwisa na ntwala. Konso muntu ke sadisa nduku na yandi Mpi ke tubila mpangi na yandi nde: “Vanda ngolo.” Mutindu mosi mpi muntu yina ke salaka bisalu ya maboko ke pesa kikesa na
41:2 1 To “na ndambu ya esti.” 2 Disongidila, sambu na kusadila yandi.
1198 KAPU 41 a Yez 41:21
b Yez 44:28 Yez 46:11 Kus 16:12
c Yez 45:1
d Yez 43:10 Yez 44:6 Yez 48:12 Kus 1:8
e Yez 46:4 Mal 3:6 Yak 1:17
8
Ndonga ya 2 a Yez 44:12 Yez 46:6
b Kub 19:5, 6
9
Lev 25:42
c Kul 7:6 Nk 33:12
d 2Bs 20:7 Yak 2:23
e Nk 107:2, 3
10
f Yez 43:10
g 1Sa 12:22 Yer 33:25, 26
h Kul 20:1 Nk 46:1 Bar 8:31
11
i Yez 60:19, 20
j Kul 33:27 Nk 115:9
k Yez 45:24
l Yez 40:17 Yez 60:12
12
muntu yina ke salaka bima ya bibende; a Muntu yina ke kumisaka bima kipala-pala ti marto Ke pesa kikesa na muntu yina ke bula marto na kima ya kubudila bibende. Yandi ke tuba sambu na kisika yina yandi vukisaka bibende yina nde: “Yo kele mbote.” Ebuna bo ke kangisa yo ti minsonso sambu yo nikana ve. “Kansi nge, O Izraele, nge kele nsadi b na mono, O Yakobi, nge muntu yina mono me solaka, c Bana1 ya Abrahami nduku na mono, d Nge ya mono bakaka na nsuka ya ntoto, e Mpi nge ya mono bingaka tuka bisika na yo ya kuluta ntama. Mono tubilaka nge nde, ‘Nge kele nsadi na mono; f Mono me solaka nge; mono me buyaka nge ve. g Kuwa boma ve, sambu mono kele ti nge. h Kudiyangisa ve, sambu mono kele Nzambi na nge. i Mono ta pesa nge kikesa, ee, mono ta sadisa nge, j Mono ta simba nge mpenza ngolo na diboko na mono ya kitata ya lunungu.’ Tala! Bantu yonso yina ke wila nge makasi ya ngolo, bo ta pesa bo nsoni mpi bo ta kulumusa bo. k Bantu yina ke nwana ti nge ta kuma bima ya mpamba mpi ta fwa. l Nge ta sosa bantu yina ke nwana ti nge, kansi nge ta mona bo ve;
41:8 1 Na kisina, “Nkuna.”
1199
13
14
15
16
17
Bantu yina ke nwanisa nge ta kuma bonso kima mosi ya kele ve, bonso bima ya mpamba. a Sambu mono Yehowa Nzambi na nge, mono ke simba ngolo diboko na nge ya kitata, Mono Muntu ke tubila nge nde, ‘Kuwa boma ve. Mono ta sadisa nge.’ b Kuwa boma ve, nge Yakobi c musobi,1 Beno bantu ya Izraele, mono ta sadisa beno,” Yehowa muntu me tuba, Muntu ya ke sumba nge diaka, d Santu ya Izraele. “Tala! Mono me kumisa nge kima ya bo ke tutaka bambuma sambu na kukatula yo bampusu, e Kima ya mpa ya makasi zole ya bo ke tutaka bambuma sambu na kukatula yo bampusu. Nge ta niata bangumba mpi ta panza yo Mpi ta sala nde bangumba ya fioti kukuma bonso bampusu. Nge ta katula yo bampusu, Mpi mupepe ta nata yo ntama; Mupepe ya ngolo ta panza yo. Nge ta vanda na kiese na Yehowa, f Mpi nge ta kudikumisa na Santu ya Izraele.” g “Bantu ya mpasi mpi bansukami ke sosa masa, kansi yo kele ve. Ludimi na bo me yuma sambu na nzala ya masa. h Mono, Yehowa, mono ta pesa bo mvutu. i Mono, Nzambi ya Izraele, mono ta yambula bo ve. j
41:14 1 Disongidila, yina lenda kuditanina ve mpi kele ya kukonda mfunu.
YEZAYA 41:13-23 KAPU 41 a Yez 54:17
b Kul 33:29
c Kul 7:7
d Yez 43:14 Yez 47:4
e Mik 4:13
f Yez 25:9
g Yez 12:6
h Kul 28:48 Amo 8:11
i Yez 30:19 Yez 55:1
j Nk 94:14 Yez 42:16 Ebr 13:5
Ndonga ya 2 a Yez 30:25
b Yoe 3:18
c Nk 107:35
d Yez 32:14, 15 Yez 60:21
e Yez 51:3 Yez 55:13
f Eze 39:28
g Yez 42:9 Yez 46:9, 10 Yez 48:5
h Yez 44:6, 7
18 Mono ta sala nde banzadi kukulumuka na bangumba ya fioti ya me konda banti a Mpi banto ya masa na miwanda. b Mono ta sala nde ntoto-makanga kukuma kiziba ya masa ya me fuluka ti balukengi Mpi insi ya me konda masa kukuma banto ya masa. c 19 Na ntoto ya zelo na zelo mono ta kuna nti ya sedre, Nti ya akasia, nti ya mirte, ti nti ya pini. d Na ntoto ya zelo na zelo mono ta kuna nti ya yenevriye, Kumosi ti nti ya frene mpi nti ya sipre, e 20 Sambu bantu yonso kumona mpi kuzaba Kutula dikebi mpi kubakisa Nde diboko ya Yehowa me sala yo, Mpi Santu ya Izraele me ganga yo.” f 21 “Beno monisa dikambu na beno,” Yehowa muntu me tuba. “Beno songa banzikisa na beno,” Ntotila ya Yakobi muntu me tuba. 22 “Beno songa nzikisa mpi beno songa beto mambu yina ta salama. Beno tela beto mambu ya ntama,1 Sambu beto yindulula yo2 mpi beto zaba nsuka na yo. To beno zabisa beto mambu yina ke kwisa. g 23 Beno songa beto mambu yina ta salama na bilumbu ke kwisa, Sambu beto zaba nde beno kele banzambi. h 41:22 1Na kisina, “ya ntete.” 2To “tula ntima na beto na yo.”
YEZAYA 41:24–42:5
24
25
26
27
28
Ee, beno sala kima mosi, ya mbote to ya mbi, Sambu beto yituka ntangu beto ta mona yo. a Tala! Beno kele kima mosi ya ke zingaka ve, Mpi kima ya beno me sala kele mpamba. b Konso muntu yina ke sola beno kele muntu ya nzanzi. c Mono me tedimisa muntu mosi katuka na ndambu ya nordi, mpi yandi ta kwisa, d Muntu mosi katuka na ndambu yina ntangu ke basikaka,1e yina ta binga zina na mono. Yandi ta niata bamfumu2 bonso nde bo vandaka ntoto ya tuma, f Bonso muwumbi yina ke niata-niata ntoto ya tuma ya poto-poto. Nani tubilaka mambu yai katuka luyantiku, sambu beto zaba yo, To tuka bantangu ya me luta sambu beto tuba nde, ‘Keti yandi ke tuba masonga’? g Ya kieleka, ata muntu mosi ve tubaka yo! Ata muntu mosi ve zabisaka yo! Ata muntu mosi ve waka kima mosi ya me katuka na beno!” h Mono vandaka muntu ya ntete ya kutubila Sioni nde: “Tala! Bo yai!” i Mpi mono ta tinda na Yeruzalemi muntu mosi ya ke nataka nsangu ya mbote. j Kansi mono landaka kutala, mpi ata muntu mosi vandaka ve;
1200 KAPU 41 a Yer 10:5 b Yez 44:10 Yer 10:14, 15
c Kul 7:26 Kul 27:15 Nk 115:4, 8
d Yez 44:28 Yez 45:1 Yer 51:28, 29
e Yez 46:11 Kus 16:12
42
f Mik 7:10 g Yez 43:9 Yez 44:7 Yez 45:21
h Hab 2:18, 19 i Yez 43:10
2
j Esd 1:1, 2 Yez 40:9
Ndonga ya 2 a Nk 115:4-8 Yez 44:9 1Bk 8:4
3
KAPU 42 b Yez 52:13 c Yez 49:7 Luk 9:35
d Mat 3:17 Yoa 6:27 2Pi 1:17
4
e Yez 61:1 Mat 3:16
f Mat 12:15-18 g Zek 9:9 Mat 12:16, 19
h Mat 11:28, 29 Ebr 2:17
i Yez 11:3, 4 Mat 12:20 Yoa 5:30 Kus 19:11
j Yez 9:7 Yez 49:8
k Yez 40:22, 26 l Yer 10:12
41:25 1 To “ndambu ya esti.” 2 To “bilandi ya bamfumu.”
29
m Kuy 2:7 Bis 17:24, 25
Ata muntu mosi vandaka ve na kati na bo sambu na kupesa ndongisila. Mpi mono landaka kulomba bo na kupesa mvutu. Tala! Bo yonso kele luvunu.1 Bisalu na bo kele mpamba. Biteki na bo ya bibende2 kele mupepe mpi bima ya ke vandaka ve. a Tala! Nsadi na mono, b yina mono ke sadisa! Muntu ya mono me solaka, c yina mono me1 ndima! d Mono me tula mpeve na mono na kati na yandi; e Yandi ta tula lunungu na makanda. f Yandi ta boka ve mpi ta tombula ve ndinga na yandi, Mpi yandi ta sala ve nde ndinga na yandi kuwakana na bala-bala. g Yandi ta zenga ve lukengi ya bo me konika, Mpi yandi ta fwa ve h tiya ya nsinga ya mwinda yina ke pela mbote ve. Yandi ta tula lunungu i na kwikama yonso. Yandi ta lemba ve mpi bo ta bedisa yandi ve tii kuna yandi ta tula lunungu na ntoto; j Mpi bisanga ke landa kuvingila nsiku1 na yandi. Yai kele mambu yina Nzambi ya kieleka, Yehowa, me tuba, Ngangi ya zulu mpi Muntu ya Nene yina tandulaka yo, k Muntu yina tandulaka ntoto ti bima na yo, l Muntu yina ke pesaka mpema na bantu yina ke zingaka na zulu na yo m
5
41:29 1 To “kima yina ke vandaka ve.” 2 To “Biteki ya bibende ya bo me lamba na tiya.” 42:1 1 To “moyo na mono me.” 42:4 1 To “malongi.”
1201
6
7
8
9
10
11
Mpi yina ke pesaka mpeve na bantu yina ke tambulaka na zulu na yo: a “Mono Yehowa, mono me binga nge na lunungu; Mono me simba diboko na nge. Mono ta tanina nge mpi ta pesa nge bonso kuwakana sambu na bantu b Mpi bonso nsemo ya makanda, c Sambu nge kangula meso ya bifwa-meso, d Nge basisa muntu ya boloko na boloko ya nsi ya ntoto Mpi nge basisa na bolokoe bantu yina me vanda na mpimpa. Mono kele Yehowa. Yo yina zina na mono; Mono ke pesaka ve nkembo na mono na muntu ya nkaka,1 Mono ke pesaka mpi ve lukumu na mono na biteki. f Tala, mambu ya ntete me luta; Ntangu yai mono ke zabisa mambu ya mpa. Na ntwala nde yo yantika, mono ke songa beno yo.” g Beno yimbila Yehowa nkunga h ya mpa, Lukumu na yandi katuka na nsuka ya ntoto, i Beno bantu yina ke kulumuka na nzadi-mungwa mpi bima yonso yina ke fulusa yo, Beno bisanga mpi bantu na yo. j Bika nde ntoto-makanga mpi bambanza na yo kutombula ndinga na bo, k Babwala yina Kedare l ke zingaka.
42:8 1 To “Mono ke kabisaka ve nkembo na mono ti muntu ya nkaka.”
YEZAYA 42:6-16 KAPU 42 a Yob 12:10 b Yez 49:8 c Yez 49:6 Luk 2:29-32 Yoa 8:12
12
d Yez 35:5
13 e Yez 61:1 1Pi 2:9
f Kub 34:14 g Yez 41:23 Yez 43:19 2Pi 1:21
h Nk 96:1 Nk 98:1 Kus 14:3
14
i Yez 44:23 j Yez 51:5 k Yez 35:1 l Kuy 25:13 Yez 60:7
15
Ndonga ya 2 a Nk 22:27 Yez 24:15 Yez 66:19
b Yez 59:17 c Kub 15:3 d 1Sa 2:10 e Nk 107:33 Yez 44:27 Yez 50:2
f Yez 29:18 Yez 35:5 Yer 31:8
g Yez 30:21 h Yez 60:1, 20 i Yez 40:4
16
Bika nde bantu yina ke zingaka na ditadi kutula milolo ya kiese; Bika nde bo boka tuka na nsongi ya bangumba. Bika nde bo pesa nkembo na Yehowa Mpi bo zabisa lukumu na yandi na bisanga. a Yehowa ta basika bonso muntu ya ngolo. b Yandi ta tedimisa kikesa na yandi bonso soda. c Yandi ta boka, ee, yandi ta tula mulolo ya bitumba; Yandi ta kudimonisa muntu ya ngolo kuluta bambeni d na yandi. “Mono kangaka munoko ntangu mingi. Mono bikalaka pima mpi kudiyalaka. Bonso nkento mosi ya ke buta, Mono ta dila, ta pema ntinu-ntinu, mpi ta yituka na mbala mosi. Mono ta bebisa bangumba ya nene ti bangumba ya fioti Mpi ta yumisa matiti na yo yonso. Mono ta kumisa banzadi bisanga1 Mpi ta yumisa mazanga ya masae ya me fuluka ti balukengi. Mono ta nata bifwa-meso na nzila yina bo me zaba ve f Mpi ta sala nde bo tambula na banzilag yina bo me yikanaka ti yo ve. Mono ta kumisa mpimpa ya kele na ntwala na bo nsemo h Mpi ta kumisa ntoto ya mabulu-mabulu ntoto ya kukonda ngumba. i
42:15 1 To “bansi yina ke vandaka na lweka ya nzadi-mungwa.”
YEZAYA 42:17–43:3
17
18
19
20
21
22
Yai mambu ya mono ta sala sambu na bo, mpi mono ta yambula bo ve.” Bantu yina ke tulaka ntima na biteki, Bantu yina ke tubaka na biteki ya bibende1 nde: “Beno kele banzambi a na beto,” Bo ta vutula bo nima mpi ta pesa bo nsoni kibeni, Beno wa, beno bantu yina kele bifwa-makutu; Beno tala mpi beno mona, beno bantu yina kele bifwa-meso. b Nani kele kifwa-meso katula nsadi na mono, Nani kele kibeni kifwamakutu bonso kinatinsangu ya mono ke tinda? Nani kele kibeni kifwa-meso bonso muntu ya mono me pesaka matabisi, Nani kele kibeni kifwa-meso bonso nsadi ya Yehowa? c Nge ke mona mambu mingi, kansi nge ke landa ve kukengila. Nge ke kangula makutu na nge, kansi nge ke wa ve. d Sambu na lunungu na yandi, Yehowa me wa kiese na kutombula nsiku1 mpi kukumisa yo ya nkembo. Kansi bantu yai kele bantu ya bo me botula bima mpi ya bo me baka bima na kingolo-ngolo; e Bo yonso me kangama na mutambu na mabulu mpi me bumbana na baboloko. f Bo me botula bo bima kukonda muntu ya kusadisa bo, g Mpi bo me baka bo bima na kingolo-ngolo kukonda muntu ya kutuba nde: “Beno vutula yo!”
42:17 1 To “biteki ya bibende ya bo me lamba na tiya.” 42:21, 24 1 To “malongi.”
1202 KAPU 42 a Yez 44:10, 11 Yez 45:16
b Yez 6:9, 10 Yez 43:8
c Yez 56:10 Yer 4:22 Eze 12:2
d Eze 33:31
e Kul 28:15, 33 Yer 50:17
f Nk 102:19, 20
g Kul 28:29, 52
Ndonga ya 2 a Baz 2:12, 14 2Bs 15:3, 6 Nk 106:41
b Kul 32:22 Nah 1:6
c Yez 9:13 Yer 5:3 Oze 7:9
d Yez 57:11
KAPU 43 e Nk 100:3 Yez 43:15 Yez 44:2, 21
f Yez 44:23 Yer 50:34
g Kub 14:29
h Yoz 3:15, 16 2Bn 2:8
23 Nani na kati na beno ta wa diambu yai? Nani ta tula dikebi mpi ta wa sambu na ntangu ya ke kwisa? 24 Nani me pesaka Yakobi sambu bo baka yandi bima na kingolo-ngolo Mpi Izraele na bantu ya ke botulaka bima? Keti yo kele ve Yehowa, Muntu yina beto salaka disumu na ntwala na yandi? Bo buyaka kutambula na banzila na yandi, Mpi bo vandaka ve kulemfukila a nsiku1 na yandi. 25 Yo yina yandi landaka kumonisila yandi nganzi, Makasi na yandi mpi makasi ya bitumba. b Yo yokaka bima yonso yina vandaka na nziunga na yandi, kansi yandi tulaka ve dikebi. c Yo bwilaka yandi, kansi yandi vandaka kutula yo ve na ntima. d Yai mambu yina Yehowa me tuba, Ngangi na nge, O Yakobi, Muntu yina salaka nge, O Izraele: e “Kuwa boma ve, sambu mono me sumba nge diaka. f Mono me binga nge na zina na nge. Nge kele muntu na mono. 2 Ntangu nge ta luta na kati ya bamasa, mono ta vanda ti nge, g Mpi ntangu nge ta luta na kati ya banzadi, yo ta dindisa nge ve. h Ntangu nge ta tambula na kati ya tiya, nge ta zika ve, Ludimi ya tiya ta yoka nge mpi ve. 3 Sambu mono kele Yehowa Nzambi na nge,
43
1203
4
5
6
7
8
9
Santu ya Izraele, Ngulusi na nge. Mono me pesa Ezipte bonso nkudulu sambu na nge, Etiopia mpi Seba na kisika na nge. Sambu nge kumaka na mfunu mingi na meso na mono, a Mono pesaka nge lukumu mpi mono zolaka nge. b Yo yina mono ta pesa bantu na kisika na nge Mpi makanda na kisika ya luzingu1 na nge. Kuwa boma ve, sambu mono kele ti nge. c Mono ta nata bana1 na nge katuka na ndambu ya esti Mpi ta vukisa beno kumosi katuka na ndambu ya westi. d Mono ta tuba na nordi nde, ‘Vutula bo!’ e Mpi na sudi nde, ‘Kukanga bo ve nzila. Nata bana na mono ya babakala katuka na kisika ya ntama, mpi bana na mono ya bankento katuka na nsuka ya ntoto, f Konso muntu yina bo ke binga na zina na mono g Mpi yina mono gangaka sambu na nkembo na mono mosi, Yina mono yidikaka mpi salaka.’ h Basisa bantu yina kele bifwa-meso, ata bo kele na meso, Mpi bantu yina kele bifwa-makutu, ata bo kele na makutu. i Bika makanda yonso kuvukana kisika mosi, Mpi bika bantu kuvukana kisika mosi. j
43:4 1 To “moyo.” 43:5 1 Na kisina, “nkuna.”
YEZAYA 43:4-14 KAPU 43 a Kub 19:5, 6 b Kul 7:8 Yer 31:3
c Yez 41:10 Yez 44:2 Yer 30:10
d Kul 30:1-3 Nk 106:47 Yez 66:20 Eze 36:24 Mik 2:12 Zek 8:7
10
e Yer 3:18 f Yer 31:8 g Yer 33:16 h Nk 100:3 Yez 29:23
i Yez 6:9, 10 Yez 42:18, 19
j Yez 41:1
Ndonga ya 2 a Yez 41:21, 22 Yez 44:7
11 12
b 1Bn 18:24, 25 c Bis 1:8 Kus 1:5
d Kul 4:37 e Yez 41:4 f Yez 44:8 g Kul 6:4
13
h Yez 12:2 Oze 13:4 1Tm 2:3 Yud 25
i Kul 32:12 j Yez 46:9, 10 k Yez 41:4 Kus 1:8
l Kul 32:39 m Yez 14:27 Dan 4:35
n Yez 44:6 Yez 63:16
o Yez 54:5
14
Nani na kati na bo1 lenda zabisa mambu yai? To keti bo lenda sala nde beto wa mambu ya ntete?2a Bika bo nata bambangi na bo sambu bo monisa nde bo ke tuba kieleka, To bika bo wa mpi bo tuba nde, ‘Yo kele ya kieleka!’” b “Beno kele bambangi c na mono,” Yehowa muntu me tuba, “Ee, nsadi na mono ya mono me solaka, d Sambu beno zaba mpi beno kwikila na mono1 Mpi beno bakisa nde mono kele mutindu Mosi. e Na ntwala na mono ata Nzambi mosi salamaka ve, Mpi na nima na mono, ata mosi ve vandaka. f Mono—mono kele Yehowa, g mpi katula mono ngulusi h ya nkaka kele ve.” “Mono Muntu tubaka, gulusaka, mpi zabisaka Ntangu nzambi ata mosi ve ya nzenza vandaka na kati na beno. i Yo yina beno kele bambangi na mono,” Yehowa muntu me tuba, “mpi mono kele Nzambi. j Mono ke vandaka ntangu yonso mutindu Mosi; k Mpi ata muntu mosi ve lenda botula kima na diboko na mono. l Kana mono sala mambu, nani lenda kanga yo nzila?” m Yehowa, Muntu ya ke sumba nge diaka, n Santu ya Izraele, o me tuba nde: “Sambu na beno, mono ta tinda bo na Babilone mpi
43:9 1 Ntembe kele ve nde yo ke tubila banzambi ya luvunu. 2 Ziku yo ke tubila mambu ya ntete yina ta salama na bilumbu ke kwisa. 43:10 1 To “mpi beno tula ntima na mono.”
YEZAYA 43:15-27
15 16
17
18
19
20
ta bwisa banti yonso ya bakielo, a Ebuna bantu ya Kaldea, na kati ya bamaswa na bo, ta tula milolo ya mpasi. b Mono kele Yehowa, Santu na beno, c Ngangi ya Izraele, d Ntotila na beno.” e Yai kele mambu yina Yehowa me tuba, Muntu yina ke sala nzila na kati ya nzadi-mungwa Mpi yina ke sala nzila ata na kati ya bamasaf yina ke nikanaka ngolo, Muntu yina ke basisaka pusu-pusu ya bitumba mpi mpunda, g Makesa kumosi ti basoda ya ngolo: “Bo ta lala na ntoto mpi ta telama ve. h Bo ta fwa bo, mutindu bo ke fwaka nsinga ya mwinda ya ke pela.” “Beno yibuka ve mambu ya ntama, Mpi beno yindula ve mambu ya ntama. Tala! Mono ke sala kima mosi ya mpa; i Nkutu ntangu yai yo me yantika. Keti beno ke zaba yo ve? Mono ta sala nzila na kati ya ntoto-makanga j Mpi banzadi na kati ya ntoto ya zelo na zelo. k Mbisi ya mfinda ya makasi ta pesa mono lukumu, Bambwa ya nseke ti ba-otrishi, Sambu mono ke pesa masa na ntoto-makanga, l Banzadi na ntoto ya zelo na zelo, Sambu bantu na mono, yina mono solaka, m kunwa,
1204 KAPU 43 a Yez 45:1, 2 b Yer 50:10 c Nk 89:18 d Yez 43:1 e Kul 33:5 Nk 74:12 Yez 33:22 Kus 11:17
f Kub 14:16 Yoz 3:13
g Kub 15:4 h Yer 51:39 i Yez 42:9 j Yez 11:16 Yez 40:3
k Yez 41:18 l Yez 41:17 Yer 31:9
m Nk 33:12 Yez 41:8 1Pi 2:9
Ndonga ya 2 a Yez 60:21 b Yez 64:7 c Yer 2:5 Oze 7:10 Mik 6:3
d Yez 66:3 e Lev 3:14-16 f Yez 1:14, 15 g Yez 1:18 Yer 50:20
h Nk 25:7 Nk 79:8, 9 Eze 20:9
i Yer 31:34 j Yez 28:7 Yer 5:31
21 Bantu yina mono salaka sambu na mono mosi Mpidina bo ta zabisa lukumu na mono. a 22 Kansi nge bingaka mono ve, O Yakobi, b Sambu nge lembaka mono, O Izraele. c 23 Nge natilaka mono ve dimeme sambu na makabu na nge ya mvimba ya kuyoka Mpi nge pesaka mono ve nkembo ti bimenga na nge. Mono pusaka nge ve na kingolo-ngolo na kunatila mono dikabu, Mono lembisaka nge mpi ve na kulombaka nge ndumbu ya mpembe. d 24 Nge sumbilaka mono ve mukuku ya sukadi1 na mbongo na nge, Mpi nge sepedisaka mono ve e ti mafuta ya bimenga na nge. Kansi, nge tulaka mono kizitu ya masumu na nge Mpi nge lembisaka mono ti bifu na nge. f 25 Mono, mono kele Muntu yina ke dipa mambu na nge ya mbi1g sambu na mono mosi, h Mpi mono ta yibuka ve masumu na nge. i 26 Yibusa mono; bika beto fundana; Tuba diambu na nge sambu na kumonisa nde nge ke tuba kieleka. 27 Nkaka na nge ya ntete salaka disumu, Mpi binati-nsangu1 na nge mosi kolamaka na ntwala na mono. j 43:24 1 Lukengi mosi ya nsudi ya kitoko. 43:25 1 To “mambu na nge ya kukolama.” 43:27 1 Ziku yo ke tubila balongi ya Nsiku.
1205 28 Yo yina mono ta vweza bamfumu ya kisika ya santu, Mono ta pesa Yakobi sambu bo fwa yandi Mpi mono ta sala nde bo finga a Izraele. “Ntangu yai wa, O Yakobi nsadi na mono, Mpi nge, O Izraele, yina mono solaka. b 2 Yai kele mambu yina Yehowa me tuba, Muntu yina salaka nge mpi Muntu yina yidikaka nge, c Yina sadisaka nge katuka na divumu:1 ‘Kuwa boma ve, nsadi na mono Yakobi, d Mpi nge, Yeshuruni,2e yina mono solaka. 3 Sambu mono ta tiamuna masa na yina ya kele ti nzala ya masa1f Mpi bamasa ya ke kulumukaka na ntoto ya kuyuma. Mono ta tiamuna mpeve na mono na zulu ya bana2g na nge Mpi lusakumunu na mono na zulu ya bantekolo na nge. 4 Bo ta mena bonso na kati ya matiti ya mubisu, h Bonso banti ya pepliye pene-pene ya bamasa. 5 Muntu mosi ta tuba nde: “Mono kele muntu ya Yehowa.” i Muntu ya nkaka ta kudipesa zina ya Yakobi, Ya nkaka diaka ta sonika na diboko na yandi nde: “Ya Yehowa.”
44
44:2 1 To “katuka lubutuku.” 2 Yo ke tendula “Muntu ya Masonga,” titre mosi ya lukumu sambu na Izraele. 44:3 1 To “ntoto ya kele ti nzala ya masa.” 2 Na kisina, “nkuna.”
YEZAYA 43:28–44:9 KAPU 43 a Nk 79:4 Nk 137:3
6
KAPU 44 b Kuy 17:1, 7 Kuy 35:10, 11 Yez 41:8
c Yez 43:1 Yez 44:21
d Yez 41:10 Yer 30:10
e Kul 32:15
7
Kul 33:5, 26
f Yez 41:17 g Yez 32:14, 15 h Yez 61:11 i Zek 13:9
Ndonga ya 2 a Kul 33:5
8
Yez 33:22
b Kub 6:6 Yer 50:34
c Yez 41:4 Yez 48:12 Kus 22:13
d Kul 4:35, 39 Yez 43:10
e Yez 46:9 f Yez 43:9 Yez 45:21
9 g Yez 41:10 h Yez 43:10 i Kul 32:4 2Sa 22:32
j Baz 10:14 1Bn 18:26 1Bk 8:4
k Nk 115:4, 5 l Yer 51:17
Ebuna yandi ta baka zina ya Izraele.’ Yai mambu yina Yehowa me tuba, Ntotila ya Izraele a mpi Muntu ya ke sumba yandi diaka,b Yehowa ya makesa: ‘Mono kele muntu ya ntete mpi mono kele muntu ya nsuka. c Nzambi ya nkaka kele ve, kaka mono. d Nani kele bonso mono? e Bika nde yandi tuba na ndinga ya ngolo, yandi songa yo mpi yandi monisa mono yo! f Tuka ntangu yina mono tulaka bantu ya ntama, Bika nde bo tubila mambu yina ke kwisa Mpi mambu yina ta salama diaka. Beno wa boma ve, Mpi beno kangama na boma ve. g Keti mono songaka yo ve na konso muntu na kati na beno na ntwala mpi zabisaka yo ve? Beno kele bambangi h na mono. Keti kele ti Nzambi ya nkaka katula mono? Ve, Ditadi i ya nkaka kele ve; mono me zaba ve ata mosi.’” Bantu yonso yina ke salaka biteki kele bantu ya mpamba, Mpi bima na bo ya bo ke zolaka mingi ta vanda na mfunu ve. j Bonso bambangi na yo, yo1 ke mona ata kima ve mpi ke zaba ata kima ve, k Yo yina bo ta pesa bantu yina salaka yo nsoni. l
44:9 1 Disongidila, biteki.
YEZAYA 44:10-19 10 Nani ta sala nzambi to kiteki ya kibende1 Yina lenda nata ata mambote mosi ve? a 11 Tala! Bo ta pesa banduku na yandi yonso nsoni! b Bantu yina ke salaka bisalu ya maboko kele kaka bantu. Bika bo vukana bo yonso mpi bo yilama. Bo ta tekita mpi bo ta pesa bo nsoni kumosi. 12 Muntu ya ke salaka bima ya bibende ke yidika kibende na zulu ya makala ya tiya ti kisadilu1 na yandi. Yandi ke sala yo ti bamarto, c Mpi ke yidika yo ti diboko na yandi ya ngolo. Ebuna yandi me wa nzala mpi ngolo na yandi me mana; Yandi me nwa ve masa mpi me lemba. 13 Muntu ya ke salaka bima ya mabaya ke tandula nsinga ya kutesila, ke tenda nzila ti mpemba ya mbwaki. Yandi ke yidika yo ti rabo mpi ke tenda yo ti kompa. Yandi ke sala yo bonso muntu, d Ti kitoko ya muntu, Sambu na kuvanda na nzo.1e 14 Kele ti muntu mosi yina kisalu na yandi kele ya kuzenga banti ya sedre. Yandi ke sola nti ya mutindu mosi buna, nti ya bo ke bingaka shene, Mpi yandi ke bika nde yo kuma ngolo na kati-kati ya banti ya mfinda. f Yandi ke kuna nti ya loriye, ebuna mvula ke yedisa yo. 15 Ebuna yo ke kuma kima ya kupedisila tiya sambu muntu kupedisa tiya ti yo. 44:10 1 To “kiteki ya kibende ya bo me lamba na tiya.” 44:12 1 To “mbele.” 44:13 1 To “ka-tempelo.”
1206 KAPU 44 a Yer 10:5 Bis 19:26
b 1Sa 5:3, 7
16 c Yez 40:19 Yez 41:7 Yez 46:6
d Kub 20:4 Kul 4:15, 16 Bis 17:29
17
e Kul 27:15
f Yez 40:20 Yer 10:3
18
Ndonga ya 2 a Kub 20:4, 5 Lev 26:1 Hab 2:18, 19
b Yez 37:37, 38 Yez 45:20 Yez 46:7
c Yer 10:8, 14 Bar 1:21-23
d Kul 27:15
19
Yandi ke baka kitini na yo sambu na kuyotila; Yandi ke pedisa tiya mpi ke yoka mampa. Kansi yandi ke sala mpi nzambi ebuna yandi ke sambila yo. Yandi ke kumisa yo kiteki, mpi yandi ke fukama na ntwala na yo. a Yandi ke yoka ndambu na yo na tiya; Ti ndambu yina yandi ke yoka musuni yina yandi ke dia, mpi yandi me fuluka. Yandi ke yotila mpi, ebuna yandi ke tuba nde: “A! Mono me wa tiya mutindu mono ke tala tiya yai.” Kansi ndambu na yo yina me bikala, yandi ke sala nzambi ti yo, kiteki na yandi. Yandi ke fukama na ntwala na yo mpi ke sambila yo. Yandi ke samba yo mpi ke tuba nde: “Gulusa mono, sambu nge kele nzambi na mono.” b Bo ke zaba kima ve, bo ke bakisa kima ve, c Sambu meso na bo kele ya kukanga ti kidimbu mpi bo lenda mona ve, Mpi ntima na bo me konda mayele ya kubakisa mambu mbote-mbote. Muntu mosi ve ke yindula na ntima na yandi To kele ti nzayilu to mayele ya kubakisa mambu, mpi ke tuba nde: “Mono yokaka ndambu na yo na tiya, Mpi mono yokaka na makala na yo dimpa mpi musuni sambu na kudia. Ebuna, keti mono fwete sala kima ya nzanzi d ti ndambu na yo ya me bikala?
1207 20
21
22
23
24
Keti mono fwete sambila kitini ya dibaya1 ya nti?” Yandi ke dia putulu ya tiya. Ntima na yandi yina me kudikusa me vidisa yandi nzila. Yandi lenda kudigulusa ve,1 yandi ke tuba mpi ve nde: “Keti luvunu kele ve na diboko na mono ya kitata?” “Yibuka mambu yai, O Yakobi, mpi nge, O Izraele, Sambu nge kele nsadi na mono. Mono salaka nge, mpi nge kele nsadi na mono. a O Izraele, mono ta vila nge ve. b Mono ta dipa mambu na nge ya mbi bonso ti dituti c Mpi masumu na nge bonso ti dituti ya nene. Kwisa kuvutuka na mono, sambu mono ta sumba nge diaka. d Zulu, beno tula milolo ya kiese, Sambu Yehowa me sala mambu! Nsi ya ntoto, beno tula milolo ya kununga! Beno bangumba, e beno tula milolo ya kiese, Nge mfinda, mpi banti na nge yonso! Sambu Yehowa me sumba diaka Yakobi, Mpi yandi ke monisa kitoko na yandi f na zulu ya Izraele.” Yehowa, Muntu ya ke sumba nge diaka, g Muntu yina salaka nge tuka nge vandaka na divumu, me tuba nde: “Mono kele Yehowa, muntu yina salaka bima yonso.
44:19 1 To “kitini ya dibaya ya kuyuma.” 44:20 1 To “lenda gulusa ve moyo na yandi.”
YEZAYA 44:20–45:1 KAPU 44 a Yez 43:1 Yez 44:1
b Yez 49:15
25
c Nk 51:1 Nk 103:12 Yez 1:18 Yez 43:25 Yer 33:8 Bis 3:19
d Yez 1:27 Yez 48:20 Yez 59:20
e Yez 49:13 Yez 55:12
f Yez 60:21
26
g Yez 44:6
Ndonga ya 2 a Yob 26:7 Yez 40:22
b Yez 42:5 Yez 48:13
c Oze 9:7 d 2Sa 15:31 Yez 29:14
e Yoz 23:14 Yez 55:10, 11 Zek 1:6
27
f Nk 147:2 g Yez 60:10 h Yez 61:4 i Yez 42:15 Yer 50:38 Kus 16:12
j Esd 1:1, 2 Yez 41:25 Yez 45:1 Yez 46:11 Dan 10:1
k Yez 48:14 l 2Bs 36:22, 23 Esd 6:3 Yez 45:13
KAPU 45 m Esd 1:1, 2 Yez 44:28
28
Mono tandulaka zulu mono mosi, a Mpi mono tandulaka ntoto. b Nani vandaka ti mono? Mono ke bebisa bidimbu ya bantu yina ke tubaka mambu ya mpambampamba,1 Mpi mono Muntu ke sala nde banganga-ngombo kusala mambu bonso bazoba; c Muntu yina ke vwalangasa mabanza ya bantu ya mayele Mpi ke kumisa nzayilu na bo buzoba; d Muntu yina ke sala nde ndinga ya nsadi na yandi kulungana, Mpi yina ke lungisa kibeni mambu yina binati-nsangu e na yandi tubaka na ntwala; Muntu yina ke tuba sambu na Yeruzalemi nde, ‘Bantu ta zinga na kati na yandi,’ f Mpi sambu na bambanza ya Yuda nde, ‘Bo ta tunga yo diaka, g Mpi mono ta yidika bisika na yandi yina bebaka’; h Muntu yina ke tuba na bamasa ya mudindu nde, ‘Yuma, Ebuna mono ta yumisa banzadi na nge yonso’; i Muntu yina ke tuba sambu na Sirusi j nde, ‘Yandi kele ngungudi na mono, Mpi yandi ta lungisa kibeni luzolo na mono yonso’; k Muntu yina ke tuba sambu na Yeruzalemi nde, ‘Bo ta tunga yandi diaka,’ Mpi sambu na tempelo nde, ‘Bo ta tula fondasio na nge.’” l Yai mambu Yehowa ke tuba na muntu yina yandi me tulaka mafuta, na Sirusi, m
45
44:25 1 To “bambikudi ya luvunu.”
YEZAYA 45:2-11
2
3
4
5
6
Yina mono me simba a diboko na yandi ya kitata, Sambu na kubedisa makanda na ntwala na yandi, b Sambu na kubotula binwaninu1 ya bantotila, Sambu na kukangula na ntwala na yandi bakielo ya bikangilu zole, Mpidina bo ta kanga ve bakielo ya nene: “Mono ta kwenda na ntwala na nge, c Mpi mono ta kumisa bangumba ya fioti lelensi. Mono ta buka bakielo ya kwivre bitini-bitini, Mpi mono ta zenga-zengad banti ya kibende. Mono ta pesa nge bimvwama yina kele na mpimpa Mpi bimvwama yina kele ya kubumbana na bisika ya kubumbana, e Sambu nge zaba nde mono kele Yehowa, Nzambi ya Izraele, yina ke binga nge na zina na nge. f Sambu na nsadi na mono Yakobi mpi Izraele muntu ya mono me solaka, Mono ke binga nge na zina na nge. Mono ke pesa nge zina mosi ya lukumu, ata nge zabaka mono ve. Mono kele Yehowa, mpi ya nkaka kele ve. Katula mono g Nzambi ya nkaka kele ve. Mono ta kumisa nge ngolo,1 ata nge zabaka mono ve, Sambu bantu kuzaba Katuka na kubasika ya ntangu tii na kudinda na yo1 Nde katula mono, h ya nkaka kele ve.
45:1 1 Na kisina, “kukangula luketo.” 45:5 1 Na kisina, “ta kanga nge ngolo.” 45:6 1 To “Katuka na esti tii na westi.”
1208 KAPU 45 a Yez 45:4
7
b Yez 13:17 Yez 41:25
c Yez 13:4
8 d Nk 107:16
e Yer 50:35, 37
f Esd 1:1, 2 Yez 44:28
g Kul 4:35, 39 Kul 32:39
9
h 1Sa 17:46 Nk 102:15, 16 Yez 37:20
Ndonga ya 2 a Nk 83:18
b Kuy 1:3 Yer 31:35
c Kub 10:21 Nk 104:20
10
d Yez 26:12
e Lon 7:14 Amo 3:6
f Eze 34:26
g Yez 61:11
h Yez 29:16 Yer 18:6 Bar 9:20
i Yez 43:3
j Oze 1:10
11
Mono kele Yehowa, mpi ya nkaka kele ve. a Mono me sala nsemob mpi me ganga mpimpa, c Mono me sala ngemba d mpi me ganga mpasi; e Mono, Yehowa, mono ke sala mambu yai yonso. Zulu, beno nokisa mvula tuka na zulu; f Matuti kunokisa lunungu. Ntoto kukanguka mpi kubuta luguluku, Mpi yo sala nde lunungu kubasika na ntangu yina mosi. g Mono, Yehowa, mono me sala yo.” Mawa na muntu yina ke tula ntembe1 ti Muntu yina salaka yandi, Sambu yandi kele kaka kipesi ya dibungu ya ntoto Na kati ya bipesi ya nkaka ya dibungu ya kele ya kupasuka na ntoto! Keti ntoto ya tuma lenda tubila Muwumbi2 nde: “Inki nge ke sala?” h To keti kima ya nge ke sala lenda tuba nde: “Yandi kele ve ti maboko”?3 Mawa na muntu yina ke tuba na tata nde: “Inki nge me butaka?” Mpi na nkento nde: “Inki nge ke buta?”1 Yehowa, Santu ya Izraele, i Muntu yina salaka nge, me tuba nde: “Keti beno fwete yula mono bangiufula sambu na mambu ya ke kwisa Mpi kupesa mono nsiku sambu na bana na mono j ti bisalu ya maboko na mono?
45:9 1 To “ke swana.” 2 To “tubila Muntu yina salaka yo.” 3 To mbala ya nkaka, “To keti ntoto ya tuma fwete tuba nde: ‘Kisalu na nge kele ve ti maboko’?” 45:10 1 To “Nge kele na mpasi ya kubuta sambu na kubuta inki?”
1209 12 Mono salaka ntoto a mpi gangaka muntu na zulu na yo. b Mono tandulaka zulu ti mabokoc na mono mosi, Mpi mono ke pesaka bantuma na bambwetete ti na bima yonsod yina kele kuna.” 13 “Mono me tedimisa muntu mosi na lunungu, e Mpi mono ta kumisa banzila na yandi yonso ya kusungama. Yandi muntu ta tunga mbanza na mono f Mpi ta pesa kimpwanza g na bantu na mono ya kimpika kukonda kufuta kima to avoka,” h Yehowa ya makesa muntu me tuba. 14 Yehowa me tuba nde: “Luta ya Ezipte1 mpi bima ya kuteka2 ya Etiopia ti ya bantu ya Sabea, bantu ya nda, Ta kwisa na nge mpi ta kuma ya nge. Bo ta tambula na nima na nge na miniololo. Bo ta kwisa mpi ta fukimina nge. i Bo ta tubila nge na kisambu nde, ‘Ya kieleka Nzambi kele ti nge, j Mpi ya nkaka kele ve; Nzambi ya nkaka kele ve.’” 15 Ya kieleka nge kele Nzambi yina ke kudibumbaka, O Nzambi ya Izraele, Ngulusi. k 16 Bo ta pesa bo yonso nsoni mpi ta kulumusa bo; Bantu ya ke salaka biteki, bo yonso ta wa nsoni. l 17 Kansi Yehowa ta gulusa Izraele ti luguluku m ya kimakulu. 45:14 1 To mbala ya nkaka, “Bantu ya Ezipte ya ke salaka kisalu ya ngolo.” 2 To mbala ya nkaka, “mpi bantu ya mumbongo.”
YEZAYA 45:12-21 KAPU 45 a Kuy 1:1 Yez 40:28
18
b Kuy 1:27 c Yez 44:24 Yer 32:17 Zek 12:1
d Neh 9:6 e Yez 42:6 f 2Bs 36:23 Esd 1:2, 3 Yez 44:28
g Yez 14:16, 17 Yez 43:14 Yez 49:25
h Yez 13:17
19
i Est 8:17 Yez 14:1, 2 Yez 49:23 Yez 60:14 Yez 61:5
j Zek 8:23 k Yez 43:11 Yez 60:16 Tit 1:3
l Nk 97:7 Yez 44:9
20
m Yez 26:4 Yez 51:6
Ndonga ya 2 a Yez 29:22 Yez 54:4 Yoe 2:26 Sef 3:11
b Yez 42:5 Yer 10:12
c Nk 78:69 Nk 104:5 Nk 119:90 Bin 3:19
d Kuy 1:28 Kuy 9:1 Nk 37:29 Nk 115:16
e Yez 48:16 f Nk 111:7, 8 Nk 119:137
g Yez 66:20 Yer 50:28
h Yez 42:17 Yer 50:2
21
Nge ta waka ve nsoni kibeni mvula na mvula. a Sambu Yehowa, Ngangi ya zulu, b Nzambi ya kieleka, Muntu yina yidikaka ntoto, Muntu yina salaka yo, yina tulaka yo ngolo, c Yina gangaka yo ve kaka sambu na mpamba,1 kansi yina salaka yo sambu bantu kuzinga, d me tuba nde: “Mono kele Yehowa, mpi ya nkaka kele ve. Mono tubaka ve na kisika e mosi ya kubumbana, na insi mosi ya mpimpa; Mono tubilaka ve bana1 ya Yakobi nde, ‘Beno sosa mono kaka sambu na mpamba.’ Mono kele Yehowa, yina ke tubaka mambu yina kele ya lunungu mpi ke zabisaka mambu ya mbote. f Beno vukana kumosi mpi beno kwisa. Beno pusana kumosi, beno bantu ya me tinaka makanda. g Bantu yina ke nataka biteki Mpi ke sambaka nzambi yina lenda gulusa bo ve, h bo me zaba kima ve. Beno pesa nsangu na beno, beno nata dikambu na beno. Bika nde bo pesana mabanza na bumosi. Nani tubilaka mambu yai na ntwala tuka ntama Mpi zabisaka yo tuka bantangu ya me luta? Keti yo kele ve mono, Yehowa?
45:18 1 To mbala ya nkaka, “sambu yo vanda ya mpamba.” 45:19 1 Na kisina, “nkuna.”
YEZAYA 45:22–46:9
22
23
24
25
Katula mono, Nzambi ya nkaka kele ve; Katula mono, a Nzambi ya lunungu mpi Ngulusi b kele ve. Ntoto ya mvimba, beno kwisa na mono mpi beno guluka, c Sambu mono kele Nzambi, ya nkaka kele ve. d Mono me zenga kieleka na zina na mono mosi; Ndinga me basika na munoko na mono na lunungu, Mpi yo ta vutuka ve: e Konso dibolongo ta fukimina mono, Konso ludimi ta zenga kieleka na kubikala ya kwikama f Mpi ta tuba nde, ‘Lunungu ya kieleka mpi ngolo kele kibeni na Yehowa. Bantu yonso yina ke wila yandi makasi ya ngolo ta kwisa na ntwala na yandi na nsoni. Na Yehowa, bana1 yonso ya Izraele ta vanda bantu ya mbote, g Mpi bo ta kudikumisa na yandi.’” Bele me nieka, h Nebo me fumbama. Biteki na bo kele na zulu ya bambisi, na zulu ya bambisi ya ke nataka kilo, i Bonso bima yina ke tulaka kizitu na bambisi ya me lemba. Bo me fumbama mpi me nieka kumosi; Bo lenda gulusa ve bizitu yina,1 Mpi bo mosi2 ke kwenda na kimpika. “Wa mono, O nzo ya Yakobi, mpi beno bantu yonso ya
46
2
3
45:25 1Na kisina, “nkuna.” 46:2 1Disongidila, biteki yina bo tulaka na zulu ya bambisi. 2To “mioyo na bo.”
1210 KAPU 45 a Kul 4:39 Yez 44:8 Mar 12:32
b Yez 43:3
4 c Mik 7:7 d Kul 4:35 e Yez 55:10, 11 f Kul 6:13 Bar 14:11
g Yez 61:9
5
KAPU 46 h Yer 50:2 Yer 51:44
6 i Yez 45:20
Ndonga ya 2 a Yez 1:9 b Kub 19:4 Kul 1:31 Yez 44:2
c Yez 41:4
7
d Yez 43:13 e Kub 15:11 f Bis 17:29 g Yez 40:19 Yer 10:8, 9
h Yez 44:16, 17 Dan 3:1, 5
8
i Yer 10:5 j 1Sa 5:3 k 1Bn 18:26 Yez 37:37, 38 Yon 1:5
9
me bikala ya nzo ya Izraele, a Beno bantu yina mono me sadisaka tuka lubutuku mpi ya mono me nataka katuka na divumu. b Tii kuna ya beno ta kuma minunu mono ta vanda kaka kiteso mosi; c Tii kuna nsuki na beno ta kuma mpembe mono ta landa kubaka kilo na beno. Mutindu mono salaka yo, mono ta nata beno, ta baka kilo na beno mpi ta gulusa beno. d Ti nani beno lenda fwanisa mono to kusala nde mono vanda kiteso mosi ti yandi to kutesa mono, e Na mpila nde beto fwanana? f Kele ti bantu yina ke bebisa wolo ya tu-basaki na bo ya kunatila mbongo; Bo ke tesa arza na kilo. Bo ke futa muntu ya ke salaka bima ya bibende, ebuna yandi ke sala yo nzambi. g Na nima, bo ke fukama, ee, bo ke sambila yo.1h Bo ke tombula mpi ke tula yo na zulu ya mapeka na bo; i Bo ke nata yo mpi ke tula yo na kisika na yo, ebuna yo ke bikala pana. Yo ke katuka ve na kisika na yo. j Bo ke tubila yo na ndinga ya ngolo, kansi yo ke pesa ve mvutu; Yo lenda gulusa ve ata muntu mosi na mpasi. k Beno yibuka mambu yai, mpi beno vanda kikesa. Beno tula yo na ntima, beno bantu ya ke fwaka nsiku. Beno yibuka mambu ya ntama,1
46:6 1 Na kisina, “ke fukimina yo.” 46:9 1 Na kisina, “ya ntete.”
1211
10
11
12
13
Nde mono kele Nzambi, mpi ya nkaka kele ve. Mono kele Nzambi, mpi ya nkaka kele ve ya kele bonso mono. a Katuka luyantiku mono ke tubaka na ntwala mambu yina ta salama, Mpi tuka ntama mambu yina me salama ntete ve. b Mono ke tuba nde, ‘Lukanu1 na mono ta lungana, c Mpi mono ta sala konso kima yina mono me zola.’ d Mono ke binga ndeke ya ke diaka misuni katuka na ndambu yina ntangu ke basikaka,1e Katuka insi mosi ya ntama, mono ke binga muntu sambu na kulungisa lukanu2f na mono. Mono me tuba, mpi mono ta sala yo. Mono me baka lukanu, mono ta lungisa yog mpi. Beno wa mono, beno bantu ya ntima-ngolo,1 Beno bantu yina kele ntama ti lunungu. Mono me nata lunungu na mono pene-pene; Yo kele ve ntama, Mpi luguluku na mono ta sukinina ve. h Mono ta pesa luguluku na Sioni, lukumu na mono na Izraele.” i O mwana-nkento ya mwense ya Babilone, j Kwisa kukulumuka mpi vanda na mfututu. O mwana-nkento ya bantu ya Kaldea, Vanda na ntoto, kisika kiti ya kimfumu k kele ve, Sambu bantu ta bingaka nge diaka ve muntu ya me
47
46:10 1 To “Ndongisila.” 46:11 1 To “na esti.” 2 To “ndongisila.” 46:12 1 Na kisina, “bantu ya ngolo.”
YEZAYA 46:10–47:7 KAPU 46 a Kul 33:26 b Yez 42:9
2
Yez 45:21
c Nk 33:11 d Nk 135:6 Yez 55:10, 11
e Yez 41:2 Yez 45:1
3
f Esd 1:1, 2 Yez 44:28 Yez 48:14
g Kut 23:19 Yob 23:13
h Yez 12:2 Yez 51:5 Yez 62:11
4
i Yez 44:23 Yez 60:21
KAPU 47
5
j Nk 137:8 Yer 50:41, 42
k Dan 5:30
Ndonga ya 2 a Kul 32:35, 41 Nk 94:1
6
b Yez 41:14 Yez 43:3 Yez 44:6
c Yez 47:1 d Yez 13:19 Yez 14:4 Kus 17:5
e 2Bs 36:15, 16 Yez 42:24, 25 Zek 1:15
f Kul 28:63 Eze 24:21
g Yer 52:14 h 2Bn 25:18-21 Nk 137:8
i Kul 28:49, 50 j Dan 4:30 Kus 18:7
7
konda ngolo mpi muntu yina bo ke bondilaka. Baka kima ya kunikila bambuma na maboko mpi nika fufu. Katula lele na nge ya ke fika luse. Katula lele na nge, katula lele ya me fika makulu na nge. Sabuka banzadi. Bantu ta mona kinkonga na nge. Nsoni na nge ta monana pwelele. Mono ta vutula mbi a mpi ata muntu mosi ve ta telama na nzila na mono.1 “Muntu yina ke sumba beto diaka —Zina na yandi kele Yehowa ya makesa— Kele Santu ya Izraele.” b O mwana-nkento ya bantu ya Kaldea, c Vanda pana na pima mpi kota na mpimpa; Bo ta bingaka nge diaka ve Mfumu-Nkento1 ya Bimfumu. d Mono wilaka bantu e na mono makasi. Mono vwezaka dikabu f na mono, Mpi mono pesaka bo na mabokog na nge. Kansi nge wilaka bo ve mawa. h Nge tulaka vangui ya kizitu ata na zulu ya minunu. Nge tubaka nde: “Mono ta vanda ntangu yonso Mfumu-Nkento,1 kimakulu.” j Nge tulaka ve mambu yai na ntima; Nge yindulaka ve mutindu mambu ta suka.
47:3 1 To mbala ya nkaka, “mpi mono ta kutana ve ti konso muntu yina na mawete yonso.” 47:5, 7 1 To “NtotilaNkento.”
YEZAYA 47:8–48:1 8 Ntangu yai, wa mambu yai, O nge muntu ya ke zolaka biese, a Yina me vanda na ngemba, yina ke tuba na ntima na yandi nde: “Mono kele kaka mono mosi, mpi ya nkaka kele ve. b Mono ta kuma ve mufwidi ya nkento. Mono ta zaba mpi ve ata fioti lufwa ya bana.” c 9 Kansi mambu yai zole ta kumina nge na kintulumukina, na kilumbu mosi: d Lufwa ya bana mpi kimufwidi. Yo ta kumina nge e na kiteso ya mingi kibeni Sambu na kindoki na nge1 ya mingi mpi bangogo na nge yonso ya ngolo ya kuloka. f 10 Nge tulaka ntima na mambu na nge ya mbi. Nge tubaka nde: “Ata muntu mosi ve ke mona mono.” Mayele na nge ti nzayilu na nge me vidisa nge nzila, Mpi nge ke tuba na ntima na nge nde: “Mono kele kaka mono mosi, mpi ya nkaka kele ve.” 11 Kansi diambu ya mbi ta bwila nge, Mpi ata kisalu na nge mosi ve ya mazi ta kanga yo nzila.1 Mpasi ta bwila nge; nge ta kuka ve kukanga yo nzila. Nge ta beba na kintulumukina na mutindu yina nge me zabaka g ntete ve. 12 Ebuna kwenda ti kuloka na nge mpi kindoki h na nge ya mingi, 47:9 1 To mbala ya nkaka, “Ata nge kele ti kindoki.” 47:11 1 To “Mpi nge ta zaba ve mutindu ya kusadila mazi sambu na kukatula yo.”
1212 KAPU 47 a Kus 18:3
b Dan 5:22, 23
c Kus 18:7
d Kus 18:10
e Yer 51:29
f Eze 21:21 Dan 5:7 Kus 18:23
g Kus 18:10
h Dan 2:2
Ndonga ya 2 a Dan 5:7
b Yer 51:6
KAPU 48 c Kuy 32:28
d Kul 6:13
Yina nge me salaka kisalu ya ngolo ti yo katuka kileke na nge. Ziku nge ta baka mambote; Ziku bantu ta wa nge boma. 13 Nge me lemba bandongisi na nge ya mingi. Bika bo telama ntangu yai mpi bo gulusa nge, Bantu yina ke sambilaka zulu,1 yina ke talaka bambwetete, a Bantu yina ke zabisaka nzayilu na bangonda ya mpa Sambu na mambu yina ta bwila nge. 14 Tala! Bo kele bonso nianga. Tiya ta yoka bo. Bo lenda kudigulusa ve1 na ngolo ya tiya. Yo kele ve makala ya tiya sambu na kuyotila, Mpi yo kele ve tiya ya kuvanda na ntwala na yo. 15 Bantu na nge ya ke salaka kindoki ta kuma mutindu yai sambu na nge, Bayina nge salaka ti bo kisalu ya ngolo katuka kileke na nge. Bo ta yungana-yungana, konso muntu na ndambu na yandi mosi.1 Ata muntu mosi ve ta gulusa nge. b Beno wa mambu yai, O nzo ya Yakobi, Beno bantu ya ke kudibinga na zina ya Izraele c Mpi ya me katukaka na bamasa ya1 Yuda, Beno bantu ya ke zenga kieleka na zina ya Yehowa d
48
47:13 1 To mbala ya nkaka, “Bantu yina ke kabulaka zulu; Bantu yina ke zabisaka makwisa na nsadisa ya bambwetete.” 47:14 1 To “lenda gulusa ve mioyo na bo.” 47:15 1 Na kisina, “na ntoto na yandi mosi.” 48:1 1 To mbala ya nkaka, “ya me kulumukaka katuka na.”
1213
2
3
4
5
6
7
Mpi ya ke binga Nzambi ya Izraele, Ata yo kele ve na kieleka mpi na lunungu. a Sambu bo ke kudibinga mbanza ya santu b Mpi ke sosa lusadisu ya Nzambi ya Izraele, c Yina zina na yandi kele Yehowa ya makesa. “Mambu ya ntama1 ya mono songaka nge ntama. Yo basikaka na munoko na mono mosi, Mpi mono zabisaka yo. d Na mbala mosi mono salaka yo, mpi yo lunganaka. e Sambu mono zabaka nde nge kele kibeni ntu-ngolo —Nde nkingu na nge kele musisa ya kibende mpi mbunzu na nge kele kwivre f— Mono songaka nge yo tuka ntama. Na ntwala nde yo lungana, mono salaka na mpila nde nge wa yo, Sambu nge tuba ve nde, ‘Kiteki na mono salaka diambu yai; Kiteki na mono ti kiteki na mono ya kibende1 pesaka nsiku na diambu yai.’ Nge me wa mpi me mona mambu yai yonso. Keti nge1 ta zabisa yo ve? g Yantika ntangu yai mono ke zabisa nge h mambu ya mpa, Binsweki ya kubumbana yina nge zabaka ve. Kaka na ntangu yai mono ke ganga bima yai, kansi ntama ve, Mambu yina nge me waka ntete ve na ntwala ya kilumbu yai,
48:3 1 Na kisina, “ya ntete.” 48:5 1 To “kiteki na mono ya kibende ya bo me lamba na tiya.” 48:6 1 Na kisina, “beno.”
YEZAYA 48:2-13 KAPU 48 a Lev 19:12 Sef 1:4, 5
8
b Yez 52:1 c Yer 21:1, 2 d Yez 42:9 e Yoz 21:45 Yez 55:10, 11
f Kub 32:9 2Bn 17:13, 14 2Bs 36:15, 16 Nk 78:8 Eze 3:7
9
g Yez 43:10 h Yez 42:9 Yez 65:17
10
Ndonga ya 2 a Yez 29:10 b Yer 5:11 Yer 9:2
c Kul 9:7 Nk 95:10
11
d 1Sa 12:22 Nk 25:11 Nk 79:9 Yer 14:7
e Neh 9:30, 31 Nk 78:38
f Bin 17:3 g Yez 1:25
12
Yer 9:7
h Yez 48:9 i Eze 20:9 j Yez 43:13 Yez 46:4
k Yez 44:6 Kus 1:8 Kus 22:13
l Yob 38:4 m Yez 40:22 Yez 42:5
13
Sambu nge tuba ve nde, ‘Tala! Mono zaba yo dezia.’ Ve, nge me waka ve, a nge me zabaka ve, Mpi na ntangu ya ntama makutu na nge vandaka ve ya kukanguka. Sambu mono ke zaba nde nge kele kibeni muyekudi, b Mpi tuka lubutuku c bo me bingaka nge muntu ya ke fwaka nsiku. Kansi sambu na zina na mono, mono ta kanga makasi na mono; d Sambu na lukumu na mono mosi, mono ta kudipimisa sambu na nge, Mpi mono ta fwa nge ve. e Tala! Mono me katula nge mvindu, kansi ve bonso arza. f Mono me meka nge1 na fulu ya tiya ya mpasi g ya ke kumisaka bibende masa-masa. Sambu na mono mosi, sambu na mono mosi, mono ta sala, h Sambu nki mutindu mono lenda bika nde bo vweza mono? i Mono ke pesaka ve nkembo na mono na muntu ya nkaka.1 Wa mono, O Yakobi, mpi Izraele, yina mono me bingaka. Mono kele mutindu Mosi. j Mono kele muntu ya ntete; mono kele mpi muntu ya nsuka. k Diboko na mono mosi tulaka fondasio ya ntoto, l Mpi diboko na mono ya kitata tandulaka zulu. m
48:10 1 To “me tala nge mbote-mbote.” To mbala ya nkaka, “me sola nge.” 48:11 1 To “Mono ke kabisaka ve nkembo na mono ti muntu ya nkaka.”
YEZAYA 48:14–49:3 14
15
16
17
18
19
Ntangu mono ke bingaka yo, yo ke telamaka kumosi. Beno vukana kisika mosi, beno yonso, mpi beno wa. Nani na kati na bo me zabisaka mambu yai? Yehowa me zolaka yandi. a Yandi ta lungisa kiese na yandi ntangu yandi ta nwanisa Babilone, b Mpi diboko na yandi ta kwisa kunwanisa bantu ya Kaldea. c Mono muntu me tuba, mpi mono me binga yandi. d Mono me nata yandi, mpi nzila na yandi ta nunga. e Beno kwisa pene-pene na mono, mpi beno wa diambu yai. Katuka luyantiku kibeni mono tubaka ve na kinsweki. f Tuka ntangu yina yo salamaka mono vandaka pana.” Ntangu yai, Yehowa Mfumu ya Kuluta Nene me tinda mono, ti1 mpeve na yandi. Yehowa, Muntu ya ke sumba nge diaka, Santu ya Izraele, g me tuba nde: “Mono, Yehowa, mono kele Nzambi na nge, Muntu yina ke longa nge sambu na mambote na nge mosi,1h Muntu yina ke twadisa nge na nzila yina nge fwete tambula. i A kana nge tula dikebi na bansiku j na mono! Ebuna ngemba na nge ta kuma bonso nzadi k Mpi lunungu na nge bonso bitembo ya nzadi-mungwa. l Bana1 na nge ta kuma mingi bonso zelo
1214 KAPU 48 a Yez 45:1 b Yez 44:28 c Yez 13:19 Yer 50:13
e Yez 45:5 f Yez 45:19 g Yez 43:14 Yez 44:6 Yez 54:5
h 1Bn 8:36 Nk 25:8 Yez 54:13 Mik 4:2
21
i Nk 32:8 Yez 30:20, 21 Yez 49:10
j Kul 5:29 Nk 81:13, 14
k Nk 119:165 Yez 32:18 Yez 66:12
l Amo 5:23, 24
Ndonga ya 2 a Kuy 22:15, 17
22
49
Yer 33:22 Oze 1:10
b Yer 50:8 Kus 18:4
c Yez 49:13 d Yer 50:2 e Yer 31:10, 11
2
f Kub 15:24, 25 Kul 8:14, 15 Yez 43:19
g Kub 17:5, 6 Kut 20:11
h Yez 57:20, 21
KAPU 49 i Yez 55:4 j Yez 44:2 Yez 46:3
48:16 1 To “kumosi ti.” 48:17 1 Na kisina, “sambu nge mosi kubaka mambote.” 48:19 1 Na kisina, “Nkuna.”
20
d Yez 41:2
k Yez 51:16 l Yez 43:10
Mpi bantekolo na nge bonso bambuma na yo. a Bo ta katula ve mpi ta fwanza ve ata fioti zina na bo na ntwala na mono.” Beno basika na Babilone! b Beno tina bantu ya Kaldea! Beno zabisa yo ti milolo ya kiese! Beno samuna yo! c Beno sala nde yo zabana tii na nsuka ya ntoto. d Beno tuba nde: “Yehowa me sumba diaka nsadi na yandi Yakobi. e Bo waka ve nzala ya masa ntangu yandi twadisaka bo na bisika f ya kubeba. Yandi salaka nde masa kubasika na ditadi sambu na bo; Yandi pasulaka ditadi mpi salaka nde masa kubasika mingi.” g Yehowa me tuba nde, “Ngemba kele ve sambu na bantu ya mbi.” h Beno bisanga, beno wa mono, Mpi beno makandai ya ntama, beno tula dikebi. Yehowa bingaka mono na ntwala nde mono butuka.1j Tuka ntangu yina mono vandaka na divumu ya mama na mono, yandi tubilaka zina na mono. Yandi kumisaka munoko na mono bonso mbele ya makasi ya bitumba; Yandi bumbaka mono na kivudi ya dibokok na yandi. Yandi kumisaka mono tolotolo ya bo me kumisa butesi; Yandi bumbaka mono na lupaya na yandi. Yandi tubilaka mono nde: “O Izraele, l nge kele nsadi na mono,
3
49:1 1 Na kisina, “katuka na divumu.”
1215 Yina na nzila na yandi mono ta monisa lukumu a na mono.” 4 Kansi mono tubaka nde: “Mono salaka kisalu ya ngolo sambu na mpamba. Mono sadilaka ngolo na mono sambu na kima mosi ya ke vandaka ve, sambu na mpamba. Kansi ya kieleka Yehowa ta sambisa mambu na mono na lunungu,1 Mpi lufutu2 na mono kele na Nzambi na mono.” b 5 Ntangu yai Yehowa, Muntu yina salaka mono katuka na divumu sambu mono vanda nsadi na yandi, Me tubila mono nde mono vutudila yandi Yakobi, Sambu Izraele kuvukana kisika yandi kele. c Bo ta pesa mono nkembo na meso ya Yehowa, Mpi Nzambi na mono ta kuma ngolo na mono. 6 Mpi yandi tubaka nde: “Yo me fwana kaka ve nde nge vanda nsadi na mono Sambu na kutedimisa makanda ya Yakobi Mpi kuvutula bantu ya Izraele yina bikalaka. Mono me pesa nge na kuvanda nsemo ya makanda, d Sambu mono gulusa bantu tii na nsuka ya ntoto.” e 7 Yehowa, Muntu ya me sumbaka diaka Izraele, Santu na yandi, f me tuba na muntu yina bo me vwezaka,1g na muntu yina dikanda me mengaka, na nsadi ya bamfumu, nde: “Bantotila ta mona mpi ta telama, 49:4 1 Na kisina, “lusambisu na mono kele na Yehowa.” 2 To “matabisi.” 49:7 1 To “bo me vwezaka na moyo.”
YEZAYA 49:4-12 KAPU 49 a Yez 44:23 b Yez 40:10 c Yez 56:8
8
d Yez 42:6 Mat 12:18 Luk 2:30, 32
e Nk 98:2 Yez 11:10 Yez 52:10 Bis 13:47
f Yez 43:14 g Yez 53:3
Ndonga ya 2 a Kul 7:9 b Yez 42:1
9
c Nk 69:13 d Luk 1:69 Luk 22:43 2Bk 6:2 Ebr 5:7
e Yez 42:6, 7 f Yez 54:3
10
g Nk 102:19, 20 h Nk 112:4 Yez 9:2 Luk 1:68, 79
i Yez 55:1 Yez 65:13
11 j Yez 32:2 k Eze 34:23 l Nk 23:1, 2 Yer 31:9 Kus 7:16, 17
m Nk 107:6, 7 Yez 11:16 Yez 40:3, 4
n Kul 30:4 o Yez 43:5, 6
12
Ebuna bamfumu ta fukama Sambu na Yehowa, yina kele ya kwikama, a Santu ya Izraele, yina me solaka nge.” b Yehowa me tuba nde: “Na ntangu ya kundimama,1 mono pesaka nge c mvutu, Mpi mono sadisaka nge d na kilumbu ya luguluku; Mono landaka kutanina nge sambu na kupesa nge bonso kuwakana sambu na bantu, e Sambu na kuyidika diaka insi, Sambu na kusala nde bo baka bisika na bo yina bikalaka mpamba ya bo me bakaka bonso dikabu, f Sambu na kutuba na bantu ya boloko nde, ‘Beno basika!’ g Mpi na bantu yina kele na mpimpa h nde, ‘Beno kudimonisa!’ Bo ta dia na banzila ya nene, Banseke na bo ta vanda na banzila yonso ya kubeba.1 Bo ta wa ve nzala, bo ta wa mpi ve nzala ya masa, i Tiya ya ngolo to ntangu ta bula boj mpi ve. Sambu Muntu yina ke wila bo mawa ta nata bo, k Mpi yandi ta twadisa bo pene-pene ya banto ya masa. l Mono ta kumisa bangumba na mono yonso nzila, Mpi banzila na mono ya nene ta nanguka. m Tala! Bantu yai me katuka ntama, n Mpi tala! bayai me katuka na nordi mpi na westi, Mpi bayai ya nkaka me katuka na insi ya Sinimi.” o
49:8 1 To “ya luzolo ya mbote.” 49:9 1 To mbala ya nkaka, “na bangumba yonso ya fioti ya me konda banti.”
YEZAYA 49:13-23 13 Zulu, tula milolo ya kiese, mpi nge ntoto, wa kiese. a Bika nde bangumba kukuma na kiese ti milolo ya kiese. b Sambu Yehowa me lembika bantu na yandi, c Mpi yandi me wila bantu na yandi yina ke mona mpasi mawa. d 14 Kansi Sioni vandaka kaka kutuba nde: “Yehowa me yambula mono, e mpi Yehowa me vila mono.” f 15 Keti nkento lenda vila mwana na yandi ya ke nwa mabele To kukonda kuwa mawa sambu na mwana ya me basika na divumu na yandi? Ata bankento yai kuvila, mono ta vila nge ve ata fioti. g 16 Tala! Mono me sonika nge na bipala-pala ya maboko na mono. Bibaka na nge kele ntangu yonso na ntwala na mono. 17 Bana na nge ke vutuka nswalu. Bantu yina bebisaka nge mpi fwaka nge ta katuka na kati na nge mpi ta kwenda. 18 Tombula meso na nge mpi tala ndambu na ndambu. Bo yonso ke vukana kisika mosi. h Bo ke kwisa kisika nge kele. “Ya kieleka mutindu mono kele na luzingu,” Yehowa muntu me tuba, “Nge ta lwata bo yonso bonso bima ya ke kumisaka nitu kitoko, Mpi nge ta lwata bo na nitu na nge bonso nkento yina ke kwela ke lwataka mayaka. 19 Ata bo bebisaka bisika na nge mpi yo bikalaka mpamba mpi insi na nge bikalaka mayumbu, i
1216 KAPU 49 a Yez 42:10 b Yez 55:12 c Yez 12:1
20
Yez 40:1 Yez 66:13
d Yez 44:23 Yez 61:3 Yer 31:13
e Yez 54:7
21
f Bid 5:20 g Yez 44:21 Yer 31:20
h Yez 43:5, 6 Yez 60:4
i Yez 51:3
Ndonga ya 2 a Yer 30:18, 19 b Yer 51:34
22
c Yer 30:16 d Yez 54:1, 2 e Yez 43:5 Yer 31:17
f Bid 1:1 g Yez 62:4 h Esd 1:3 Yez 11:10, 12 Yez 62:10
i Yez 60:4 Yez 66:20
j Yez 60:10, 16 k Yez 60:14
23
Ntangu yai yo ta kuma fioti kibeni sambu na bantu yina ke zingaka kuna, a Mpi bantu yina bebisaka b nge ta vanda ntama. c Bana yina butukaka ntangu nge fwilaka ta tuba na makutu na nge nde, ‘Kisika yai kele fioti mingi sambu na mono. Bikila mono kisika sambu mono zinga awa.’ d Mpi nge ta tuba na ntima na nge nde, ‘Nani me butilaka mono bana yai, Sambu mono kele nkento yina me fwilaka bana mpi mukobo, Yina me kwendaka na insi ya nkaka mpi yina bo me tulaka na boloko? Nani me yedisaka bana yai? e Tala! Mono bikalaka kaka mono mosi, f Ebuna bayai me katuka na wapi?’” g Yehowa Mfumu ya Kuluta Nene me tuba nde: “Tala! Mono ta nangula diboko na mono na ndambu yina makanda kele, Mpi mono ta tedimisa kidimbu1 na mono na ndambu yina bantu kele. h Bo ta kwisa kunata bana na nge ya babakala na maboko2 na bo Mpi ta nata bana na nge ya bankento na mapeka na bo. i Bantotila ta kuma bantu yina ta kebaka nge, j Mpi bana-bankento ya ntotila ta kuma bandesi na nge ya bankento. Bo ta fukama na ntwala na nge ti baluse na ntoto k
49:22 1 To “nti yina kele kidimbu.” 2 Na kisina, “na ntulu.”
1217 Mpi ta lenga mfututu ya makulu na nge, a Ebuna nge ta zaba nde mono kele Yehowa; Bayina ke tulaka kivuvu na mono bo ta pesa bo ve nsoni.” b 24 Keti bo lenda botula bantu yina bo kangaka dezia na maboko ya muntu ya ngolo, To keti bo lenda gulusa bampika ya mfumu mosi ya nku? 25 Kansi Yehowa me tuba nde: “Ata bampika ya muntu ya ngolo, bo ta botula bo, c Mpi bantu yina mfumu ya nku me kangaka, bo ta gulusa bo. d Mono ta nwanisa bantu yina ke nwanisa nge, e Mpi mono ta gulusa bana na nge. 26 Mono ta sala nde bantu yina ke niokula nge kudia nsuni na bo mosi, Mpi bo ta lawuka menga na bo mosi mutindu bantu ke lawukaka vinu ya sukadi. Mpi bantu yonso1 ta zaba nde mono kele Yehowa, f Ngulusi na nge g mpi Muntu ya ke sumba nge diaka, h Muntu ya Ngolo ya Yakobi.” i Yehowa me tuba nde: “Wapi mukanda ya kufwa makwelaj ya mama na beno, yina mono kulaka? To na kati ya bantu yina me defisaka mono mbongo, mono tekaka beno na nani? Tala! Beno kumaka bampika sambu na bifu na beno mosi, k Mpi bambeni kulaka l mama na beno sambu na mambu na beno mosi ya mbi.
50
49:26 1 Na kisina, “nsuni yonso.”
YEZAYA 49:24–50:5 KAPU 49 a Mik 7:16, 17 b Yez 25:9 c Yer 29:14 Yer 46:27 Oze 6:11 Yoe 3:1
d Yez 52:2 Yer 29:10 Yer 50:34 Zek 9:11
e Yez 54:17 f Eze 39:28 g 1Tm 1:1 h Yez 41:14 Yez 48:20
i Yez 60:16
KAPU 50 j Kul 24:1 k 2Bn 17:16, 17 l Yez 59:2 Yer 3:1
Ndonga ya 2 a Yer 35:15 b Yez 40:28 Yez 59:1
c Kub 14:21, 29 Nk 106:9 Yez 51:10
d Nk 107:33 Nk 114:1, 3 Yez 42:15 Nah 1:4
e Kub 10:21 f Kub 4:11 Yer 1:9
g Yoa 7:15, 46 h Mat 13:54 i Nk 40:6-8 j Mat 26:39 Fil 2:8
2 Ebuna, sambu na nki ata muntu mosi ve vandaka awa ntangu mono kwisaka? Sambu na nki ata muntu mosi ve ndimaka ntangu mono bingaka? a Keti diboko na mono kele nkufi mingi sambu na kusumba diaka, To keti mono kele ve ti ngolo sambu na kugulusa? b Tala! Mono ke yumisa nzadi-mungwa c na kungana na mono; Mono ke kumisa banzadi ntoto-makanga. d Bambisi na yo ke pola sambu masa kele ve, Mpi yo ke fwa sambu na nzala ya masa. 3 Mono ke lwatisa zulu mudidi, e Mpi mono ke sala saki sambu yo vanda kima ya kufika yo.” 4 Yehowa Mfumu ya Kuluta Nene me pesa mono ludimi ya bantu yina bo me longaka,1f Sambu mono zaba kupesa mvutu2 ti bangogo ya mbote3g na muntu yina me lemba. Yandi ke tedimisaka mono konso suka; Yandi ke kangulaka dikutu na mono sambu na kuwa bonso bantu yina bo me longaka. h 5 Yehowa Mfumu ya Kuluta Nene me kangula dikutu na mono, Mpi mono me kolama ve. i Mono me baluka ve sambu na kukwenda na ndambu ya nkaka. j 50:4 1 To “ludimi ya bo me longa mbotembote.” 2 To mbala ya nkaka, “kupesa kikesa.” 3 Na kisina, “ti ngogo mosi.”
YEZAYA 50:6–51:4 6 Mono pesaka mukongo na mono na bantu yina ke bula mono Mpi matama na mono na bantu yina tumunaka yo mandefo.1 Mono bumbaka ve luse na mono na mambu ya nsoni mpi na mate. a 7 Kansi Yehowa Mfumu ya Kuluta Nene ta sadisa mono. b Yo yina mono ta wa nsoni ve. Yo yina mono me tula luse na mono bonso ditadi ya sileksi, c Mpi mono ke zaba nde bo ta pesa mono nsoni ve. 8 Muntu yina ke ndima mono bonso muntu ya lunungu kele pene-pene. Nani lenda funda1 mono? d Bika beto telama kumosi.2 Nani kele ti diambu ya kufunda mono? Bika yandi pusana pene-pene na mono. 9 Tala! Yehowa Mfumu ya Kuluta Nene ta sadisa mono. Nani ta tuba nde mono me sala mbi? Tala! Bo yonso ta beba bonso lele. Nselele ta dia bo. 10 Nani na kati na beno ke wa Yehowa boma Mpi ke wa ndinga ya nsadi na yandi? e Nani me tambula na mpimpa ya ngolo, kukonda ata mwa nsemo? Bika nde yandi tula ntima na zina ya Yehowa mpi kuyekama na1 Nzambi na yandi. 50:6 1 To “yina tumunaka mandefo.” 50:8 1 To “swana ti.” 2 To “beto talana.” 50:10 1 To “kutula ntima na.”
1218 KAPU 50 a Mat 26:67 Mar 14:65 Luk 22:63 Yoa 18:22
b Yez 49:8
c Eze 3:8, 9
d Bar 8:33
e Yez 42:1 Yez 53:11
Ndonga ya 2 KAPU 51 a Kuy 21:2
b Kuy 12:1 Kuy 15:2
c 1Bn 4:20
d Nk 102:13 Yez 66:13 Yer 31:12
e Yez 44:26 Yez 61:4
f Kuy 2:8
g Yez 35:1 Yez 41:18
h Yer 33:10, 11
i Kub 19:6 Kul 7:6
j Yez 2:3 Mik 4:2
11 “Tala! Beno bantu yonso yina ke pedisa tiya, Ke sala nde tiya kupumbuka, Beno tambula na nsemo ya tiya na beno, Na kati ya tiya yina beno pedisaka. Yai kele kima ya beno ta baka na diboko na mono: Beno ta lala na mpasi ya ngolo kibeni. “Beno wa mono, beno bantu yina ke landa lunungu, Beno bantu yina ke sosa Yehowa. Beno tala ditadi yina kisika bo zengaka beno Mpi dibulu yina bo basisaka beno. 2 Beno tala Abrahami tata na beno Mpi Saraa yina butaka beno.1 Sambu yandi vandaka kaka yandi mosi ntangu mono bingaka yandi, b Ebuna mono sakumunaka yandi mpi kumisaka yandi mingi. c 3 Yehowa ta lembika Sioni. d Yandi ta lembika mayumbu na yandi yonso, e Yandi ta kumisa ntoto-makanga na yandi bonso Edeni f Mpi ntoto na yandi ya zelo na zelo bonso kilanga ya Yehowa. g Kuyangalala ti kiese ta vanda na kati na yandi, Kupesa matondo ti nkunga ya kitoko. h 4 O bantu na mono, beno tula dikebi na mono, Dikanda na mono, i beno widikila mono. Sambu nsiku ta basika na munoko na mono, j
51
51:2 1 To “yina basisaka beno ti misongo.”
1219
5
6
7
8
9
Mpi mono ta tula lunungu na mono bonso nsemo sambu na bantu. a Lunungu na mono me finama. b Luguluku na mono ta basika, c Mpi maboko na mono ta sambisa bantu. d Bisanga ta tula kivuvu na mono, e Mpi yo ta vingila diboko1 na mono. Beno tala na zulu; Mpi beno tala na ntoto. Sambu zulu ta panzana bitini-bitini bonso midinga; Ntoto ta lemba bonso lele, Mpi bantu na yo ta fwa bonso bambembele. Kansi luguluku na mono ta vanda ya mvula na mvula, f Mpi lunungu na mono ta suka ve ata fioti.1g Beno wa mono, beno bantu ya me zaba lunungu, Bantu ya kele ti nsiku1 na mono na ntima na bo. h Beno wa ve boma ya masota ya bantu, Mpi beno tekita ve sambu na mafingu na bo. Nselele ta dia bo kaka bonso lele; Nselele1 ya bilele ta dia bo bonso lene. i Kansi lunungu na mono ta zinga kimakulu, Mpi luguluku na mono sambu na bimvuka yonso ya bantu.” j Telama na mpongi! Telama na mpongi! Lwata ngolo, O diboko ya Yehowa! k Telama na mpongi bonso na bilumbu ya ntama, bonso na bimvuka ya bantu ya ntangu ya ntama.
51:5 1 To “ngolo.” 51:6 1 To “ta beba ve.” 51:7 1 To “malongi.” 51:8 1 To mbala ya nkaka, “Musobi.”
YEZAYA 51:5-13 KAPU 51 a Bin 6:23 b Yez 46:13 c Yez 12:2 Yez 56:1
10
d 1Sa 2:10 Yez 2:4
e Yez 60:9 f Yez 45:17 g Nk 102:25-27 Mat 24:35
11
h Yer 31:33 i Yez 50:9 j Yez 45:17 Luk 1:50
k Luk 1:51
Ndonga ya 2 a Nk 87:4
12
Nk 89:10 Yez 30:7
b Kub 15:4 Neh 9:10, 11 Nk 106:22 Eze 29:3
c Kub 14:21, 22 d Nk 106:9 e Yer 31:11 Zek 10:10
f Yez 35:10 g Yez 61:7 h Yez 25:8 Yez 65:18, 19
i Yez 49:13 Yez 66:13
j Nk 118:6 Dan 3:16, 17 Mat 10:28
k Yez 44:2 l Yez 40:22
13
Keti nge ve muntu bukaka Rahabi1a bitini-bitini? Keti nge ve muntu tobulaka mbisi ya boma ya nzadi-mungwa? b Keti nge ve muntu yumisaka nzadi-mungwa, bamasa ya mudindu ya ngolo? c Keti nge ve muntu salaka nde bisika ya mudindu ya nzadi-mungwa kukuma nzila sambu bantu yina bo sumbaka diaka kusabuka? d Bantu yina Yehowa me sumbaka diaka ta vutuka. e Bo ta kwisa na Sioni ti milolo ya kiese, f Mpi kiese ya ke manaka ve ta vanda na zulu na bo bonso mpu.1g Bo ta yangalala mpi ta vanda na kiese, Mpi mawa ti kudila ta tina. h “Mono mosi Muntu ke lembika beno. i Sambu na nki nge fwete wa boma ya muntu yina ta fwa j Mpi ya mwana ya muntu yina ta yuma bonso matiti ya mubisu? Sambu na nki nge me vila Yehowa, Muntu yina salaka nge, k Muntu yina tandulaka zulu l mpi tulaka fondasio ya ntoto? Kilumbu ya mvimba nge vandaka ntangu yonso kuwa boma ya makasi ya muniokudi,1 Bonso nde yandi kele ya kuyilama sambu na kufwa nge. Ntangu yai, wapi makasi ya muniokudi yina?
51:9 1 Tala Bantendula ya Bangogo. 51:11 1 Na kisina, “vanda na zulu ya bantu na bo.” 51:13 1 To “ya muntu yina ke ziunga nge.”
YEZAYA 51:14–52:3 14 Ntama mingi ve, bo ta yambula a muntu yina fumbamaka na bashene; Yandi ta fwa ve mpi ta kwenda ve na dibulu, Yandi ta konda mpi ve dimpa. 15 Kansi mono kele Yehowa Nzambi na nge, Muntu yina ke nikisaka nzadi-mungwa mpi ke salaka nde bitembo na yo kutula makelele b —Zina na yandi Yehowa ya makesa. c 16 Mono ta tula bangogo na mono na munoko na nge, Mpi mono ta fika nge d ti kivudi ya diboko na mono, Sambu na kutula zulu mpi kutula fondasio ya ntoto e Mpi kutuba na Sioni nde, ‘Beno kele bantu na mono.’ f 17 Telama na mpongi! Telama na mpongi! Telama, O Yeruzalemi, g Nge ya me nwa na diboko ya Yehowa dikopa ya makasi na yandi. Nge me nwa gobele; Nge me manisa dikopa yina ke pesaka lunziungu. h 18 Na kati ya bana yonso yina yandi butaka, ata mosi ve kele pana sambu na kutwadisa yandi, Mpi na kati ya bana yonso yina yandi yedisaka, ata mosi ve simbaka diboko na yandi. 19 Mambu yai zole me bwila nge. Nani ta wila nge mawa? Lufwa ti kubeba, nzala ti mbele ya bitumba! i Nani ta lembika nge? j 20 Bana na nge me bwa ngambu. k Bo me lala na binkonko ya babala-bala yonso1
1220 KAPU 51 a Esd 1:2, 3 Yez 48:20 Yez 52:2
b Yer 31:35, 36 Yon 1:4
c Yez 47:4 d Kul 33:27
22
Nk 91:1
e Yez 65:17 Yez 66:8, 22
f Yez 60:14 Yer 31:33 Zek 8:8
g Yez 52:1 Yez 60:1
23 h Yer 25:15 i Eze 14:21 j Bid 1:17 k Bid 2:11
Ndonga ya 2 a Yez 51:17 b Yez 54:9 Yez 62:8
52
c Yez 49:25
KAPU 52 d Aga 2:4 e Yez 51:17 f Yez 61:3
2
g Yez 35:8 Yez 60:21 Kus 21:27
h Yez 51:14 Yez 61:1
51:20 1 Na kisina, “na ntu ya babalabala yonso.”
21
i Yez 50:1
Bonso dimeme ya mfinda na kati ya mutambu. Bo me fuluka ti makasi ya Yehowa, kunganina ya Nzambi na nge.” Yo yina pardo wa mambu yai, O nkento ya ke mona mpasi mpi ya me lawuka, kansi vinu ve. Mfumu na nge Yehowa, Nzambi na nge yina ke nwaninaka bantu na yandi, me tuba nde: “Tala! Mono ta baka na diboko na nge dikopa ya ke pesaka lunziungu, a Gobele, dikopa ya makasi na mono; Nge ta nwa yo diaka ve ata fioti. b Mono ta tula yo na diboko ya bantu yina ke monisa nge mpasi, c Bayina tubilaka nge1 nde, ‘Fukama sambu beto tambula na zulu na nge!’ Yo yina nge kumisaka mukongo na nge bonso ntoto, Bonso bala-bala sambu bo luta.” Telama na mpongi! Telama na mpongi! Lwata ngolo, d O Sioni! e Lwata bilele na nge ya kitoko, f O Yeruzalemi, mbanza ya santu! Sambu muntu ya kukonda kuyotisa mpi ya mvindu ta kota diaka ve na kati na nge. g O Yeruzalemi, pupula mfututu, telama mpi vanda. O mwana-nkento ya Sioni h ya bo me kanga, katula bansinga ya kele na nkingu na nge. Sambu Yehowa me tuba nde: “Bo tekaka beno ya mpamba, i
3
51:23 1 To “moyo na nge.”
1221 4
5
6
7
8
Mpi bo ta sumba beno diaka kukonda mbongo.” a Yehowa Mfumu ya Kuluta Nene me tuba nde: “Ntete-ntete, bantu na mono kulumukaka na Ezipte sambu na kuzinga kuna bonso banzenza; b Ebuna Asiria niokulaka bo kukonda kikuma.” Yehowa me tuba nde: “Ntangu yai, nki mono fwete sala awa?” “Sambu bo bakaka bantu na mono ya mpamba. Bayina ke yala bo ke landa kuboka na kiese sambu bo me nunga,” c Yehowa muntu me tuba, “Mpi ntangu yonso, kilumbu ya mvimba, bo ke zitisa ve zina na mono. d Sambu na kikuma yina, bantu na mono ta zaba zina na mono; e Sambu na kikuma yina, bo ta zaba na kilumbu yina nde mono Muntu ke tuba. Tala, yo kele Mono!” Yo kele kitoko kibeni na zulu ya bangumba, makulu ya muntu yina ke nata nsangu ya mbote, f Ya muntu yina ke samuna ngemba, g Ya muntu yina ke nata nsangu ya mbote ya kima mosi ya kuluta mbote, Ya muntu yina ke samuna luguluku, Ya muntu yina ke tubila Sioni nde: “Nzambi na nge me kuma Ntotila!” h Wa! Bankengidi na nge me tombula ndinga na bo. Kumosi bo ke tula milolo ya kiese, Sambu bo ta mona yo pwelele1 ntangu Yehowa ta vutula Sioni.
52:8 1 To “meso na meso.”
YEZAYA 52:4-15 KAPU 52 a Yez 45:13 b Kuy 46:5-7 c Nk 137:3 Yer 50:17
d Nk 74:10 Bar 2:24
e Eze 20:44 f Yez 40:9 Nah 1:15 Bis 8:4 Bar 10:15 Efe 6:14, 15
g Luk 2:14 Bis 10:36 Efe 2:17
h Nk 93:1 Yez 33:22 Mik 4:7 Mat 24:14 Kus 11:15, 17
Ndonga ya 2 a Yez 61:4 b Yez 66:13 c Yez 44:23 d Yez 51:9 e Nk 22:27 Yez 49:6
f Yez 48:20 Yer 50:8 Yer 51:6 Zek 2:6
g Lev 5:2 Eze 44:23
h 2Bk 6:17 Kus 18:4
i Lev 10:3 Kut 3:6, 8 Esd 1:7 Esd 8:30
j Kub 13:21 1Bs 14:15
k Yez 58:8 l Yez 42:1 Yez 61:1 Fil 2:5-7
m Nk 2:6 Nk 110:1 Yez 9:6 Mat 28:18
9 Beno mayumbu ya Yeruzalemi, a beno kuma na kiese, beno tula milolo ya kiese kumosi, Sambu Yehowa me lembika bantu na yandi; b yandi me sumba diaka Yeruzalemi. c 10 Yehowa me songa diboko na yandi ya santu na meso ya makanda yonso; d Ntoto ya mvimba ta mona mutindu Nzambi na betoe ke gulusaka.1 11 Beno katuka, beno katuka, beno basika pana, f beno simba ve ata kima mosi ya mvindu! g Beno basika na kati na yandi, h beno vanda bunkete, Beno bantu ya ke nata bisadilu ya Yehowa. i 12 Beno ta kwenda ve na boma, Beno ta tina mpi ve, Sambu Yehowa ta kwenda na ntwala na beno, j Mpi Nzambi ya Izraele ta vanda soda na beno yina ke kengilaka na nima. k 13 Tala! Nsadi na mono l ta sala mambu ti mayele ya kubakisa mambu mbote-mbote. Bo ta nangula yandi na zulu, Bo ta tombula yandi mpi bo ta pesa yandi lukumu mingi kibeni. m 14 Kaka mutindu bantu mingi vandaka kutala yandi ti kuyituka —Sambu luse na yandi bebaka kuluta ya konso muntu yina Mpi yandi vandaka kumonika nene kuluta bantu— 15 Mutindu yina mpi yandi ta yitukisa makanda mingi. n Bantotila ta kanga minoko na bo1 na ntwala na yandi, o
n Nk 2:2 o Nk 2:10 Nk 72:11
52:10 1 To “ke nungaka.” 52:15 1 To “ta kuma bababa.”
YEZAYA 53:1-9 Sambu bo ta mona mambu yina bo me songaka bo ve Mpi bo ta tula dikebi na mambu yina bo me waka ve. a Nani me kwikilaka diambu yina bo waka na beto?1b Mpi na yina me tala diboko ya Yehowa, c na nani bo me monisaka yo? d 2 Yandi ta basika bonso ka-lutangu e na ntwala na yandi,1 bonso musisa na ntoto ya kuyuma. Yandi ke monika nene ve, yandi kele mpi ve ti lukumu; f Mpi ntangu beto ke mona yandi, luse na yandi ke benda beto ve pene-pene na yandi.2 3 Bantu vwezaka yandi mpi buyaka yandi, g Muntu yina yo lombaka nde yandi mona1 mpasi mpi yina yikanaka ti maladi. Yo vandaka bonso nde bo bumbilaka beto luse na yandi.2 Bo vwezaka yandi, mpi beto bakaka yandi bonso muntu ya mpamba. h 4 Ya kieleka yandi mosi nataka maladi na beto, i Mpi yandi nataka bampasi na beto. j Kansi beto tadilaka yandi bonso muntu yina Nzambi me niokula, me bula, mpi me pesa mpasi.
53
1222 KAPU 52 a Bar 15:20, 21
KAPU 53 b Bar 10:16 c Yez 51:9 d Yez 40:5 Yoa 12:37, 38
e Yez 11:1 Zek 6:12
f Yez 52:14 Yoa 1:10 Fil 2:7
g Nk 22:7 Mat 26:67, 68 Yoa 6:66 1Pi 2:4
h Zek 11:13 Yoa 18:39, 40 Bis 3:13, 14 Bis 4:11
i Mat 8:14-17 j Lev 16:21, 22 1Pi 2:24 1Yn 2:1, 2
Ndonga ya 2 a Zek 12:10 Yoa 19:34
b Dan 9:24 Bar 4:25
c Mat 20:28 Bar 5:6, 19
d Kol 1:19, 20 e 1Pi 2:24 f 1Pi 2:25 g 1Pi 3:18 h Nk 22:12 Nk 69:4
i 1Pi 2:23 j Yoa 1:29
53:1 1 To mbala ya nkaka, “mambu yina beto waka?” 53:2 1 “Yandi” lenda vanda konso muntu yina ke talaka mbotembote to Nzambi. 2 To “yo kele ve ti mutindu ya kumonana mosi ya kuswaswana sambu beto yuma ntima sambu na yandi.” 53:3 1 To “yina bakisaka.” 2 To mbala ya nkaka, “Yandi vandaka bonso muntu yina bantu baludilaka luse na bo.”
1Bk 5:7
k Mat 27:12-14 Bis 8:32, 33
l Dan 9:26 Mat 27:50
m Zek 13:7 Yoa 11:49, 50 Bar 5:6 Ebr 9:26
n Mat 27:38
5 Kansi bo tobulaka yandi a sambu na mbi na beto; b Bo monisaka yandi mpasi sambu na bifu na beto. c Yandi nataka ndola sambu na ngemba na beto, d Mpi beto belukaka sambu na bamputa na yandi. e 6 Bonso mameme beto yonso vandaka kuyungana-yungana, f Konso muntu vandaka kukwenda na nzila na yandi, Ebuna Yehowa salaka nde kifu na beto yonso kuvanda na zulu na yandi. g 7 Bo niokulaka yandi h mpi yandi bikaka nde bo monisa yandi mpasi, i Kansi yandi kangulaka ve munoko na yandi. Bo nataka yandi bonso dimeme ya bo ke kwenda kufwa, j Bonso dimeme yina ke bikala pima na ntwala ya bantu yina ke zenga yo mika, Mpi yandi kangulaka ve munoko na yandi. k 8 Bo katulaka yandi sambu na lusambisu ya kukonda lunungu;1 Ebuna nani ta kudibanza sambu na mambu ya me tala ndonga ya bantu na yandi?2 Sambu bo katulaka yandi na insi ya bantu ya moyo; l Bo bulaka yandi3m sambu na mbi ya bantu na mono. 9 Bo pesaka yandi maziamu1 kisika mosi ti bantu ya mbi, n 53:8 1To “sambu na kuniokwama.” 2To “mutindu na yandi ya kuzinga.” 3To “bulaka yandi mpi yandi fwaka.” 53:9 1To “Mpi muntu mosi ta pesa maziamu na yandi.”
1223 Mpi ti bamvwama1 na lufwa na yandi, a Ata yandi salaka mbi ve2 Mpi luvunu vandaka ve na munoko na yandi. b 10 Kansi luzolo ya Yehowa vandaka1 nde yandi mona mpasi, mpi yandi bikaka nde yandi baka maladi. Kana nge pesa luzingu2 na yandi bonso dikabu sambu na makambu, c Yandi ta mona bana3 na yandi, yandi ta kumisa bilumbu na yandi nda, d Ebuna na nzila na yandi, kiese4 ya Yehowa ta nunga. e 11 Sambu na mpasi na yandi,1 yandi ta mona mpi ta sepela. Na nzila ya nzayilu na yandi, muntu ya lunungu, nsadi na mono, f Ta nata bantu mingi na kuvanda bantu ya lunungu, g Mpi yandi ta nata bifu na bo. h 12 Yo yina mono ta pesa yandi kitini mosi na kati ya bantu mingi, Mpi yandi ta kabula ti bantu ya ngolo bima ya bo botulaka, Sambu yandi pesaka luzingu na yandi tii na lufwa1i Mpi bo tangaka yandi na kati ya bantu ya ke fwaka nsiku; j Yandi nataka disumu ya bantu mingi, k Mpi yandi bondilaka sambu na mambu ya mbi l ya bantu. 53:9 1 Na kisina, “mvwama.” 2 To “nku ve.” 53:10 1 To “Kansi Yehowa waka kiese.” 2 To “moyo.” 3 Na kisina, “nkuna.” 4 To “luzolo; kiese ya mbote.” 53:11 1 To “mpasi ya moyo na yandi.” 53:12 1 Na kisina, “yandi tiamunaka moyo na yandi tii na lufwa kibeni.”
KAPU 53 a Mat 27:57-60 Mar 15:46 Yoa 19:41
54
b 1Pi 2:22 c Lev 16:11 2Bk 5:21 Ebr 7:27
d Yez 9:7 1Tm 6:16
e Kol 1:19, 20 f Yez 42:1 g Bar 5:18, 19
2
h 1Pi 2:24 i Nk 22:14 Mat 26:27, 28 Ebr 2:14
j Mar 15:27 Luk 22:37 Luk 23:32, 33
k Mat 20:28 1Tm 2:5, 6 Tit 2:13, 14 Ebr 9:28
3
l Bar 8:34 Ebr 7:25 Ebr 9:26 1Yn 2:1, 2
Ndonga ya 2 KAPU 54
4
a Yez 62:4 b Yez 44:23 Yez 49:13
c Yez 66:7, 8 d Bag 4:26, 27 e Yez 49:20 f Yez 33:20 g Yez 49:8 Eze 36:35
h Yez 41:10 i Yez 61:7 j Yez 44:2 k Eze 16:8 Oze 2:16
5
YEZAYA 53:10–54:5
“Tula milolo ya kiese, nge nkento ya mukobo yina me butaka ve! a Vanda na kiese mpi tula milolo ya kiese, b nge muntu ya me waka ntete ve mpasi ya kubuta, c Sambu bana1 ya nkento yina bo me bikisaka kele mingi kibeni Kuluta bana ya nkento yina kele ti bakala,”2d Yehowa muntu me tuba. “Kumisa kisika ya tenta na nge nene kuluta. e Tandula bilele ya tenta ya nzo-tenta na nge ya nene. Kudipimisa ve, kumisa bansinga ya tenta na nge nda, Mpi kumisa bapike ya tenta na nge ngolo. f Sambu nge ta yalumuna bandilu na nge na diboko ya kitata mpi na diboko ya kimama. Bana na nge ta baka makanda, Mpi bo ta zinga na bambanza ya me bikalaka mpamba. g Kuwa boma ve, h sambu nge ta wa ve nsoni; i Kuwa ve nsoni, sambu nge ta vanda ve na mawa. Sambu nge ta vila nsoni ya kileke na nge, Mpi nge ta yibukaka diaka ve nsoni ya kimufwidi na nge.” “Sambu Muntu ya Nene yina salaka nge j kele bonso bakala2 na nge, k Zina na yandi Yehowa ya makesa, Mpi Santu ya Izraele kele Muntu ya ke sumba nge diaka. l Bo ta binga yandi Nzambi ya ntoto ya mvimba. m
l Yez 44:6 m Zek 14:9 Bar 3:29
54:1 1 Na kisina, “bana-babakala.” 54:1, 5 2 To “mfumu.”
YEZAYA 54:6-17 6 Sambu Yehowa bingaka nge bonso nde nge vandaka nkento mosi ya bo me yambulaka mpi ya kele na mawa ya ngolo,1a Bonso nkento mosi ya bo kwelaka na kileke kansi ya bo buyaka na nima,” Nzambi na nge muntu me tuba. 7 “Mono yambulaka nge sambu na ntangu fioti, Kansi ti mawa ya nene mono ta vukisa nge mpi ta vutula nge. b 8 Na makasi ya ngolo, mono bumbilaka nge luse na mono sambu na ntangu fioti, c Kansi ti zola ya kwikama ya mvula na mvula, mono ta wila nge mawa,” d Yehowa, Muntu ya ke sumba nge diaka, e muntu me tuba. 9 “Sambu na mono, f mambu yai kele bonso bilumbu ya Noa. Kaka mutindu mono zengaka kieleka nde bamasa ya Noa ta fika diaka ve ntoto, g Mutindu mosi mpi mono ke zenga kieleka nde mono ta wila nge diaka ve makasi mpi ta nganina nge diaka ve. h 10 Sambu bangumba ya nene lenda katuka Mpi bangumba ya fioti lenda nikana, Kansi zola na mono ya kwikama sambu na nge ta katuka ve, i Kuwakana na mono ya ngemba mpi ta nikana ve,” j Yehowa, Muntu ya ke wila nge mawa, k muntu me tuba. 11 “O nkento ya bo me monisaka mpasi, l ya me nikana54:6 1 Na kisina, “ya me wa mpasi na mpeve.”
1224 KAPU 54 a Yez 49:14 Yez 62:4
b Kul 30:1, 3 Nk 30:5 Nk 106:47 Yez 27:12 Yer 29:10
12
c Yez 47:6 Eze 39:23
d Yez 55:3 e Yez 48:17 Yez 49:26
13
f Kuy 7:23 g Kuy 8:21
14
h Yer 31:35, 36 Eze 39:29
i Yez 51:6 j Yez 55:3 k Yez 14:1 l Yez 52:2
15
Ndonga ya 2 a Bid 1:2, 17 b Kus 21:19 c Yer 31:34 Yoa 6:45
16
d Nk 119:165 Yez 66:12 Yer 33:6
e Yez 1:26 Yez 60:21
f Yez 52:1 g Yer 23:4 Sef 3:13
h Eze 38:16, 22 Zek 2:8 Zek 12:3
i Yez 10:5 j Nk 2:2, 4 Yez 41:12
17
nikanaka na mupepe ya ngolo, mpi ya bo me lembikaka ve, a Mono ke tula matadi na nge ti poto-poto ya ngolo Mpi fondasio na nge ti safire. b Mono ta sala zulu ya ludi na nge ti barubi, Bakielo na nge ti matadi ya ke semaka,1 Mpi bandilu na nge yonso ti matadi ya kitoko. Yehowa ta longa bana na nge yonso, c Mpi ngemba ya bana na nge ta vanda mingi. d Bo ta tula nge ngolo na lunungu. e Nge ta katuka kibeni na bampasi f mpi nge ta vanda ntama, Nge ta wa boma ata ya kima mosi ve mpi nge ta vanda ve ti kikuma ya kutekitila, Sambu yo ta kwisa ve pene-pene na nge. g Kana muntu kunwanisa nge, Mono ve muntu ta pesa yandi ntuma. Konso muntu yina ke nwanisa nge ta bwa sambu na nge.” h “Tala! Mono mosi muntu gangaka muntu yina ke salaka bisalu ya maboko, Yina ke pupulaka makala ya tiya, Mpi kisalu na yandi ke basisaka kinwaninu. Mono mosi mpi muntu gangaka muntu yina ke fwaka bantu sambu yandi bebisa. i Ata kinwaninu mosi ve ya bo ta sadila sambu na kunwanisa nge ta nunga, j Mpi nge ta bedisa konso ludimi yina ta telamina nge na lusambisu.
54:12 1 To “ti matadi ya tiya.”
1225 Yai kele dikabu ya bansadi ya Yehowa, Mpi lunungu na bo me katuka na mono,” Yehowa muntu me tuba. a Beno kwisa, beno yonso ya kele ti nzala ya masa, b beno kwisa kubaka masa! c Beno bantu ya kele na mbongo ve, beno kwisa, beno sumba mpi beno dia! Ee, beno kwisa, beno sumba vinu ti miliki1 d kukonda mbongo mpi ya ofele. e 2 Sambu na nki beno ke landa kubasisa mbongo sambu na kima yina kele ve dimpa, Mpi sambu na nki beno ke bebisa lufutu na beno1 sambu na kima yina ke pesaka ve kiese? Beno wa mono na dikebi yonso, mpi beno dia bima ya mbote, f Ebuna beno2 ta vanda na kiese ya mingi sambu na bima yina kele ya mbote kibeni.3g 3 Beno widikila mpi beno kwisa na mono. h Beno wa, ebuna beno2 ta bikala na luzingu, Mpi mono ta sala kuwakana ya mvula na mvula i ti beno na luzolo yonso Na kuwakana ti mambu ya ke monisa zola ya kwikama na Davidi, mambu yina ya kele ya kwikama.1j 4 Tala! Mono me tula yandi mbangi k sambu na makanda, Ntwadisi l mpi komanda m sambu na makanda.
55
YEZAYA 55:1-11 KAPU 54 a Yer 23:6
KAPU 55 b Nk 42:2 Nk 63:1 Amo 8:11 Mat 5:6
c Yez 41:17 d Yoe 3:18 e Kus 21:6 Kus 22:17
f Yez 25:6 g Nk 36:7, 8 Nk 63:5
h Yak 4:8 i Yez 61:8 j 2Sa 7:8, 16 2Sa 23:5 Nk 89:28, 29 Yer 33:25, 26 Bis 13:34
k Kus 1:5 Kus 3:14
l Dan 9:25 Mat 23:10
m Kuy 49:10
Ndonga ya 2 a Zek 8:23 b Yez 49:3 Yez 60:9
c 1Bs 28:9 d Nk 145:18 Yak 4:8
e Eze 18:21 Bis 3:19
f Kub 34:6 2Bs 33:12, 13
g Kut 14:18
55:1 1 To “mabele.” 55:2 1 To “mbongo ya beno me baka na mpasi.” 55:2, 3 2 To “moyo na beno.” 55:2 3 Na kisina, “yina kele mafuta-mafuta.” 55:3 1 To “yina bo lenda tudila ntima.”
Nk 103:12, 13 Yez 43:25
h Nk 40:5 i Nk 103:11
5 Tala! Nge ta binga dikanda mosi ya nge me zaba ve, Mpi bantu ya dikanda yina zabaka nge ve ta kwisa ntinu na nge Sambu na Yehowa Nzambi na nge, a Santu ya Izraele, Sambu yandi ta pesa nge nkembo. b 6 Beno sosa Yehowa na ntangu beno lenda mona yandi. c Beno binga yandi na ntangu yandi kele pene-pene. d 7 Bika nde muntu ya nku kuyambula nzila na yandi e Mpi muntu ya mbi kuyambula bangindu na yandi; Bika nde yandi vutuka na Yehowa, yina ta wila yandi mawa, f Na Nzambi na beto, sambu yandi ta lolula na luzolo yonso.1g 8 “Sambu bangindu na mono kele ve bangindu na beno, h Mpi banzila na beno kele ve banzila na mono,” Yehowa muntu me tuba. 9 “Mutindu zulu kele ya kunanguka kuluta ntoto, Mutindu mosi mpi banzila na mono kele ya kunanguka kuluta banzila na beno Mpi bangindu na mono kele ya kunanguka kuluta bangindu na beno. i 10 Kaka mutindu mvula ti mvula ya mpembe1 ke nokaka katuka na zulu Mpi ke vutukaka ve tii kuna yo podisa ntoto, yo basisa bima mpi yo yedisa yo, Yo pesa nkeni na muntu ya ke kunaka mpi dimpa na muntu ya ke diaka, 11 Mutindu mosi mpi, mambu ya ke basika na munoko na 55:7 1 To “ta lolula na ntima ya mvimba.” 55:10 1 To “neige.”
YEZAYA 55:12–56:8
12
13
mono ta vanda mutindu yina. a Yo ta vutuka ve na mono kana yo buta ve mbuma, b Kansi yo ta lungisa kibeni konso kima yina kele kiese1c na mono, Mpi yo ta nunga kibeni na mambu yina mono me tinda yo na kusala. Sambu beno ta basika na kiese, d Mpi bo ta vutula beno na ngemba. e Bangumba ya nene ti bangumba ya fioti ta kuma na kiese na ntwala na beno ti milolo ya kiese, f Mpi banti yonso ya mfinda ta bula maboko na yo. g Nti ya yenevriye ta mena na kisika ya banti ya bansende, h Mpi nti ya mirte ta mena na kisika ya nti ya bansende. Ebuna yo ta nata lukumu na1 Yehowa, i Kidimbu ya mvula na mvula yina ta bebaka ve.” Yehowa me tuba nde: “Beno simba lunungu ngolo, j mpi beno sala mambu yina kele mbote, Sambu luguluku na mono ta kwisa ntama mingi ve Mpi lunungu na mono ta monana. k Kiese na muntu yina ke sala mambu yai Mpi na mwana ya muntu yina ke kangama na yo ngolo, Yina ke zitisa Kisabatu mpi ke vweza yo ve l Mpi yina ke buyisa diboko na yandi na kusala mambu yonso ya mbi. Munzenza yina ke sambilaka Yehowam fwete tuba ve nde,
56
2
3
55:11 1 To “luzolo.” 55:13 1 To “ta sala zina sambu na.”
1226 KAPU 55 a Kut 23:19 Yez 46:11
b Yoz 23:14 Yez 45:23
c Nk 135:6 Yez 46:10
d Yez 35:10 e Yez 54:13 Yez 66:12
f Yez 42:11 g Yez 44:23 h Yez 41:19 Yez 60:13
i Yer 33:9
KAPU 56 j Mik 6:8 k Yez 46:13 Yez 51:5
l Yez 58:13, 14 m Yez 60:10 Zek 8:23
Ndonga ya 2 a Mal 1:11 b Yez 2:3 Mik 4:2 Zek 8:3
c 1Bn 8:29, 43 Mat 21:13 Mar 11:17 Luk 19:46
d Kul 30:3 Yez 27:12 Oze 1:11
e Yez 49:22 Yez 60:4
‘Yehowa ta kabula mono kibeni na bantu na yandi.’ Mpi tongu fwete tuba ve nde, ‘Tala! Mono kele nti ya kuyuma.’” 4 Sambu Yehowa me tuba nde: “Na batongu yina ke zitisa bisabatu na mono, yina ke sola mambu yina ke sepedisaka mono mpi yina ke kangama ngolo na kuwakana na mono 5 Mono ta pesa bo monima mpi zina na nzo na mono mpi na kati ya bibaka na mono, Kima mosi ya mbote kuluta bana-babakala mpi bana-bankento. Mono ta pesa bo zina ya mvula na mvula, Yina ta vila ve. 6 Na yina me tala banzenza yina ke kwisa na Yehowa sambu na kusadila yandi, Sambu na kuzola zina ya Yehowa a Mpi sambu na kuvanda bansadi na yandi, Bantu yonso yina ke zitisa Kisabatu mpi ke vweza yo ve Mpi yina ke kangama ngolo na kuwakana na mono, 7 Mono ta nata bo mpi na ngumba na mono ya santu b Mpi ta sala nde bo wa kiese na kati ya nzo na mono ya kisambu. Makabu na bo ya mvimba ya kuyoka ti bimenga na bo ta ndimama na mesa-kimenga na mono. Sambu bo ta binga nzo na mono nzo ya bisambu sambu na bantu yonso.” c 8 Yehowa Mfumu ya Kuluta Nene, muntu yina ke vukisa bantu ya Izraele d yina me panzanaka, me tuba nde: “Katula bantu yina mono vukisaka dezia, e mono ta
1227 9
10
11
12
vukisa bantu ya nkaka kisika mosi ti yandi.” Beno bambisi yonso ya mfinda, beno kwisa kudia, Beno bambisi yonso ya mfinda ya kele na mfinda. a Bankengidi na yandi kele bifwa-meso, b ata mosi ve na kati na bo me tula dikebi. c Bo yonso kele bambwa yina ke nganaka ve, d yina ke kukaka ve kungana. Bo ke pema ntinu-ntinu mpi ke lala-lala na ntoto; bo ke zolaka kulala. Bo kele bambwa ya ke diaka ti lukasi;1 Bo ke fulukaka ve. Bo kele bangungudi yina me konda mayele ya kubakisa mambu. e Bo yonso me kwenda na nzila na bo mosi; Konso muntu ya nsuka na kati na bo ke sosa luta na yandi mosi na banzila ya luvunu mpi ke tuba nde: “Beno kwisa, beno bika mono nwa mwa vinu, Mpi beto nwa malafu mingi. f Mpi mbasi ta vanda bonso bubu, yo ta vanda mbote kuluta!” Muntu ya lunungu me fwa, Kansi ata muntu mosi ve ke tula yo na ntima. Bo me katula1g bantu ya kwikama, Kansi ata muntu mosi ve ke bakisa nde bo me katula muntu ya lunungu Sambu na2 mpasi. Yandi ke kota na ngemba. Bantu yonso yina ke tambu-
57
2
56:11 1 To “ya kele ti moyo ya ngolo.” 57:1 1 Disongidila, na lufwa. 2 To mbala ya nkaka, “Na.”
YEZAYA 56:9–57:8 KAPU 56 a Yer 12:9
3 b Yez 6:10 Yez 29:10
c Yer 6:13, 14 Eze 13:16
4
d Eze 33:6
e Mik 3:6
5 f Yez 5:22 Yez 28:7 Oze 4:11
KAPU 57 g Mik 7:2
Ndonga ya 2 a Yez 1:4 Yez 30:9
6
b Yez 1:29
c Kul 12:2 1Bn 14:22, 23
d 2Bn 16:1, 3
7
Yer 7:31
e Yer 3:9
8 f Yer 7:18
g Yer 2:20 Eze 16:16 Eze 23:17
h Eze 20:28
laka na masonga ke pema na bambeto na bo.1 “Kansi beno, beno kwisa pene-pene, Beno bana ya ndoki ya nkento, Beno bana ya bakala ya bizumba mpi ya nkento ya ndumba: Nani beno ke seka? Nani beno ke kangudila munoko na beno nene mpi ke basisila ludimi na beno? Keti beno kele ve bana ya mambi, Bana ya luvunu, a Bayina kele ti nzala ya ngolo ya kuvukisa nitu na nsi ya banti ya nene, b Na nsi ya konso nti yina kele ti matiti mingi, c Bayina ke fwa bana na miwanda, d Na nsi ya bampwasa ya matadi? Dikabu na benoe kele ti matadi ya butesi ya muwanda. Ee, yai kele dikabu na beno. Nkutu beno ke tiamunina yo makabu ya malafu mpi ke pesa yo makabu. f Keti mono fwete sepela1 na mambu yai? Nge yidikaka mbetog na nge na zulu ya ngumba mosi ya nda, Mpi nge tombukaka kuna sambu na kupesa kimenga. h Na nima ya kielo mpi ya dikunzi ya kielo, nge tulaka kidimbu ya kuyibuka. Nge bikisaka mono mpi katulaka bilele na nge; Nge tombukaka mpi kumisaka mbeto na nge nene.
57:2 1 Disongidila, na maziamu. 57:6 1 To “Keti mono fwete kudilembika.”
YEZAYA 57:9-18
9
10
11
12
13
Mpi nge salaka kuwakana ti bo. Nge vandaka kuzola kulala ti bo na mbeto na bo, a Mpi nge talaka kibakala.1 Nge kulumukaka na Meleki1 ti mafuta Mpi ti mananasi mingi. Nge tindaka mimonisi na nge ntama, Mpidina nge kulumukaka na Maziamu.2 Nge salaka ngolo sambu na kulanda banzila na nge ya mingi, Kansi nge tubaka ve nde, ‘Kivuvu kele ve!’ Nge bakaka diaka ngolo ya mpa. Yo yina nge ke yambula1 ve. Nge tekitaka na ntwala ya nani mpi nani nge waka boma Yo yina nge yantikaka kukusa? b Nge yibukaka mono ve. c Nge tulaka ve ata diambu mosi na ntima. d Keti mono bikalaka ve pima mpi kudibendaka ve?1e Yo yina nge waka mono boma ve. Mono ta zabisa ‘lunungu’ f na nge mpi bisalu na nge, g Ebuna yo ta natila nge ve mambote. h Ntangu nge ta dila sambu na kulomba lusadisu, Kimvuka ya biteki na nge ta sadisa nge ve. i Mupepe ta nata yo yonso, Mpema ya mpamba ta nata yo,
57:8 1 Ziku yo ke tubila lusambu ya biteki. 57:9 1 To mbala ya nkaka, “ntotila.” 2 To “Sheole,” disongidila, maziamu ya bantu yonso. Tala Bantendula ya Bangogo. 57:10 1 Na kisina, “ke lemba.” 57:11 1 To “mpi bumbaka mambu.”
1228 KAPU 57 a Eze 16:25, 33 Eze 23:18
b Yez 30:9, 10 Yez 59:3
c Yez 1:3
14
Yer 2:32 Yer 9:3
d Yez 42:24, 25 e Nk 50:21
15
f Yez 58:2 g Yez 66:3 h Yer 7:4 Mik 3:4
i Baz 10:14 Yez 42:17
Ndonga ya 2 a Yez 56:6, 7 Yez 66:20 Eze 20:40 Yoe 3:17
b Yez 35:8 Yez 40:3 Yez 62:10
c Kuy 21:33
16
Nk 90:2 Yez 40:28 1Tm 1:17
d Kub 15:11 Luk 1:46, 49
e 1Bn 8:27 f Nk 34:18
17
Nk 147:3 Yez 61:1 Yez 66:2
g Nk 103:9 Mik 7:18
h Yob 34:14, 15 i Yer 6:13 Yer 8:10
j Yer 3:14 k Yer 33:6 Oze 14:4
l Yez 49:10
18
Kansi muntu yina ke tina na mono ta baka insi bonso dikabu Mpi ta baka ngumba na mono ya santu. a Bo ta tuba nde, ‘Beno sala, beno sala nzila ya nene! Beno yidika nzila! b Beno katula konso sakuba na nzila ya bantu na mono.’” Yai mambu yina Muntu ya Zulu me tuba, Muntu yina ke zingaka kimakulu c mpi yina zina na yandi kele ya santu: d “Mono ke zingaka na kisika mosi ya kunanguka mpi ya santu, e Kansi mpi ti bantu yina ke niokwama mpi yina kele ti mabanza ya kudikulumusa, Sambu na kupesa diaka kikesa na mabanza ya bantu ya kukonda mfunu Mpi sambu na kupesa diaka ngolo na ntima ya bantu yina ke niokwama. f Sambu mono ta telamina bo ve kimakulu To kuvanda ntangu yonso na makasi; g Sambu mpeve ya muntu ta lemba sambu na mono, h Ata bigangwa ya ke pemaka yina mono me salaka. Mono waka makasi sambu na disumu na yandi ya kusosa luta na banzila ya luvunu, i Yo yina mono bulaka yandi, mono bumbaka luse na mono, mpi mono waka makasi. Kansi yandi landaka kutambula bonso nkolami, j yandi vandaka kulanda nzila ya ntima na yandi. Mono me mona banzila na yandi, Kansi mono ta belula yandi k mpi ta twadisa yandi l
1229
19
20
21
Mpi ta lembika yandi diaka1a ti bantu na yandi yina ke dila.” b “Mono ke ganga mbuma ya bikobo. Muntu yina kele ntama mpi muntu yina kele pene-pene c ta landa kubaka ngemba ya kukonda nsuka,” Yehowa muntu me tuba, “Mpi mono ta belula yandi.” “Kansi bantu ya mbi kele bonso nzadi-mungwa ya ke nikana-nikanaka, ya lenda vanda pima ve, Mpi bamasa na yo ke landa kulosa-losa matiti ya ke vandaka na nzadi-mungwa mpi poto-poto. Ngemba kele ve sambu na bantu ya mbi,” d Nzambi na mono muntu me tuba. “Tuba na ndinga ya ngolo kibeni; kudipimisa ve! Tombula mungungu na nge bonso kibongo. Zabisa bantu na mono kukolama na bo, e Nzo ya Yakobi masumu na bo. Bo ke sosa mono konso kilumbu, Mpi bo ke tuba nde bo kele na kiese ya kuzaba banzila na mono, Bonso nde bo vandaka dikanda mosi yina salaka mambu ya lunungu Mpi yina yambulaka ve bansiku ya Nzambi na bo. f Bo ke lomba mono na kusambisa na lunungu, Mpi kele na kiese ya kukwenda pene-pene ya Nzambi: g ‘Sambu na nki nge ke mona ve ntangu beto ke buya madia? h
58 2
3
57:18 1 To “ta pesa yandi kikesa sambu na kufuta yandi.”
YEZAYA 57:19–58:7 KAPU 57 a Yez 12:1
b Yez 61:2 Bid 1:4
c Yez 48:18 Efe 2:17
4
d Bin 13:9 Yez 3:11
KAPU 58 e Yez 1:2 Yez 31:6 Yez 59:13
5 f Yez 29:13 Eze 33:32
g Yez 1:14, 15
h Mal 3:14
Ndonga ya 2 a Lev 16:29
6
b Yer 34:15, 16 Mik 3:2-4
c Yer 34:8, 9
7 d Bin 28:27
e Nk 41:1 Nk 112:9 Bin 19:17 Bin 22:9
Mpi sambu na nki nge ke tula ve dikebi ntangu beto ke kudimonisa1 mpasi?’ a Sambu na kilumbu na beno ya kubuya madia, beno ke landa mambote2 na beno mosi, Mpi beno ke niokula bantu yina ke sadilaka beno kisalu ya ngolo. b Nsungi na beno ya kubuya madia ke suka ti kuswana mpi bitumba, Mpi beno ke bula makofi na nku yonso. Beno lenda buya ve madia mutindu beno ke sala yo bubu yai mpi kuyindula nde ndinga na beno ta wakana na zulu. Keti kubuya madia yina mono ke sola fwete vanda mutindu yina, Bonso kilumbu yina muntu fwete kudimonisa1 mpasi, Kuniekisa ntu na yandi bonso matiti ya nda, Mpi kuyidika mbeto na yandi na zulu ya saki mpi ya putulu ya tiya? Keti yai diambu ya nge ke binga kubuya madia mpi kilumbu yina ke sepedisaka Yehowa? Ve, kubuya madia yina mono ke sola yo yai: Kukatula miniololo ya nku, Kukangula bansinga ya nti ya vangu, c Kubika muntu yina bo ke niokula yandi kwenda, d Mpi kubuka konso nti ya vangu na bitini zole; Yo kele kukabisa dimpa na nge ti muntu yina kele na nzala, e Kunata bansukami mpi bantu ya me konda banzo na nzo na nge,
58:3 1 To “ke monisa moyo na beto.” 2 To “kiese.” 58:5 1 To “fwete monisa moyo na yandi.”
YEZAYA 58:8–59:2
8
9
10
11
12
Kulwatisa muntu yina kele kinkonga bilele ntangu nge ke mona yandi, a Mpi kupesa ve bampangi na nge mosi mukongo. Ebuna nsemo na nge ta sema bonso suka, b Mpi kubeluka na nge ta basika nswalu. Lunungu na nge ta kwenda na ntwala na nge, Mpi nkembo ya Yehowa ta vanda soda na nge yina ke kengilaka na nima. c Ebuna nge ta binga, mpi Yehowa ta ndima; Nge ta dila sambu na kulomba lusadisu, mpi yandi ta tuba nde, ‘Mono yandi yai!’ Kana nge katula nti ya vangu na kati na beno Mpi nge yambula kusongisa musapi na nge mpi kutuba na mutindu ya mbi, d Kana nge pesa muntu yina kele na nzala kima yina nge1 kele na nzala na yo e Mpi nge sepedisa bantu2 yina ke mona mpasi, Nsemo na nge ta sema ata na kati ya mpimpa, Mpi mpimpa na nge ya ngolo ta kuma bonso midi. f Yehowa ta twadisaka nge ntangu yonso Mpi ta sepedisaka nge1 ata na ntoto ya kuyuma; g Yandi ta kumisa diaka mikwa na nge ngolo, Mpi nge ta kuma bonso masamba yina ke butaka bima mbote, h Bonso nto ya masa yina masa na yo ke yumaka ve ata fioti. Bo ta tungila nge diaka bisika yina bebaka ntama, i
58:10 1 To “yina moyo na nge mosi.” 2 To “mioyo.” 58:11 1 To “moyo na nge.”
1230 KAPU 58 a Eze 18:7, 8 Yak 2:15, 16 1Yn 3:17
b Bin 4:18 c Kub 14:19 Yez 52:12
d Yez 32:6 Yez 59:3
e Kul 15:7, 8 f Nk 37:5, 6 g Yez 49:10 h Yez 61:11 Yer 31:12
i Neh 2:5 Yer 31:38
Ndonga ya 2 a Yez 61:4 b Neh 6:1 Amo 9:11, 14
c Neh 13:15 Yez 56:2 Yer 17:21
d Kul 5:12-14 e Kul 32:13 f Nk 105:10, 11 Yer 3:18
KAPU 59 g Kut 11:23 Yez 50:2
h Nk 116:1 i Yer 5:25 j Kul 31:16, 17 Kul 32:20 Yez 57:17 Eze 39:23 Mik 3:4
Mpi nge ta vutula diaka bafondasio ya bansungi yina me lutaka. a Bo ta binga nge muntu ya ke yidikaka bibaka ya me bukanaka,1b Muntu ya ke vutulaka banzila ya nene sambu na kuzinga na balweka. 13 Kana sambu na Kisabatu nge buya1 kulanda mambote na nge mosi2 na kilumbu na mono ya santu c Nge binga Kisabatu nde kiese mingi kibeni, kilumbu ya santu ya Yehowa, kilumbu ya kupesa nkembo, d Mpi nge pesa yo nkembo na kisika ya kulanda mambote na nge mosi mpi ya kutuba mambu ya kukonda mfunu, 14 Nge ta wa kiese mingi kibeni na Yehowa, Mpi mono ta sala nde nge tambula na bisika ya kunanguka ya ntoto. e Mono ta sala nde nge dia1 bima ya dikabu ya Yakobi nkaka na nge, f Sambu munoko ya Yehowa me tuba.” Tala! Diboko ya Yehowa kele ve nkufi mingi sambu na kugulusa, g Dikutu na yandi mpi kele ve ya kukangama1 kibeni sambu na kuwa. h 2 Ve, kansi bifu na beno mosi me kabulaka beno ti Nzambi na beno. i Masumu na beno me sala nde yandi bumba luse na yandi sambu beno mona yandi ve, Mpi yandi ke buya kuwa beno. j
59
58:12 1 Na kisina, “mabulu yina kele na bibaka.” 58:13 1 Na kisina, “nge vutula dikulu na nge na nima sambu na.” 2 To “kiese na nge mosi.” 58:14 1 To “nge sepela na.” 59:1 1 Na kisina, “kele ve kilo.”
1231
YEZAYA 59:3-13
3 Sambu maboko na beno kele ya kufuluka ti menga a Mpi misapi na beno kele ya kufuluka ti kifu. Munoko na beno ke tuba mambu ya luvunu, b mpi ludimi na beno ke nguna-nguna mambu ya kukonda lunungu. 4 Ata muntu mosi ve ke binga lunungu c na ndinga ya ngolo, Mpi ata muntu mosi ve ke kwenda na tribinale na kieleka yonso. Bo ke tula ntima na mambu ya luvunu1d mpi ke tuba mambu ya kukonda mfunu. Bo ke baka divumu ya mpasi mpi ke buta mambu ya mbi. e 5 Bo ke pasula maki ya nioka ya ndikila, Mpi bo ke tunga nzo ya yuyu. f Konso muntu yina ke dia maki na yo ta fwa, Mpi diaki yina bo me pasula ke basisa kiwuta. 6 Nzo na bo ya yuyu ta vanda ve lele, Bo ta kudifika mpi ve bima yina bo ke sala. g Bisalu na bo kele ya mbi, Mpi mambu ya nku ya bo ke sala kele na maboko na bo. h 7 Makulu na bo ke baka ntinu sambu na kusala mambu ya mbi, Mpi bo ke kwenda nswalu sambu na kutiamuna menga ya bantu yina me sala mbi ve. i Bangindu na bo kele bangindu ya mbi; Bo ke pesaka bantu mpasi mingi ntangu yonso mpi ke niokulaka bo. j 59:4 1 To mpamba.”
“mambu
ya
mpamba-
KAPU 59 a Yez 1:15 Yer 2:34 Eze 7:23
b Yer 7:9, 10 Eze 13:8
c Yer 5:1 Eze 22:30 Mik 7:2
d Yez 30:12, 13 e Mik 2:1 f Yob 8:13, 14 g Yez 57:12 h Yer 6:7 Mik 6:12
i Yer 22:17 Eze 9:9 Mat 23:35
j Bar 3:15-17
Ndonga ya 2 a Yez 5:7 Yez 59:15 Yer 5:1 Amo 6:12 Hab 1:4
b Yer 8:15 c Yez 5:30 d Kul 28:15, 29 e Yez 1:5 Eze 5:5, 6
f Yer 14:7 Oze 5:5
g Esd 9:13 Neh 9:33 Dan 9:5
h Yez 31:6 Yez 32:6 Yer 17:13
8 Bo me zaba ve nzila ya ngemba, Mpi lunungu kele ve na banzila na bo. a Bo ke kumisa banzila na bo nioka-nioka; Ata muntu mosi ve ya ke tambula na banzila yina ta zaba ngemba. b 9 Yo yina lunungu kele ntama kibeni ti beto, Mpi kusungama ke kumina beto ve. Beto ke landa kuvingila nsemo, kansi tala! beto kele na mpimpa; Beto ke landa kuvingila mwini, kansi beto ke landa kutambula na mpimpa. c 10 Beto ke simba-simba kibaka bonso bifwa-meso; Beto ke landa kusimba-simba bonso bantu ya me konda meso. d Beto ke bula sakuba na kati-kati ya ntangu bonso nde na nkokila; Na kati ya bantu ya ngolo, beto kele bonso bafwa. 11 Beto yonso ke landa kungana bonso ba-urse Mpi kudila na mawa yonso bonso bapizio. Beto ke tula kivuvu na lunungu, kansi yo kele ve; Na luguluku, kansi yo kele ntama ti beto. 12 Kukolama na beto kele mingi na ntwala na nge; e Konso disumu na beto ke funda beto. f Sambu kukolama na beto kele ti beto; Beto me zaba mbote bifu na beto. g 13 Beto me fwa nsiku mpi me buya Yehowa; Beto me pesa Nzambi na beto mukongo. Beto me tubila kuniokwama ti kukolama; h
YEZAYA 59:14–60:3
14
15
16
17
18
Beto me baka divumu ya mambu ya luvunu mpi me nguna-nguna mambu ya luvunu na ntima. a Lunungu me vutuka nima, b Mpi kusungama me telama ntama; c Sambu kieleka1 me bula sakuba na bala-bala ya nene, Mpi mambu yina kele ya kusungama lenda kota ve. Kieleka1 me vila, d Mpi konso muntu yina ke buya mambu ya mbi, bo me botula yandi bima. Yehowa monaka yo mpi sepelaka ve,2 Sambu lunungu vandaka ve. e Yandi monaka nde ata muntu mosi vandaka ve, Mpi yandi yitukaka na kumona nde ata muntu mosi ve bondilaka, Yo yina diboko na yandi mosi gulusaka,1 Mpi lunungu na yandi mosi sadisaka yandi. Ebuna yandi lwataka lunungu bonso kinkutu ya kibende Mpi mpu ya luguluku1 na ntu na yandi. f Yandi lwataka bilele ya kuvutula mbi bonso lele na yandi g Mpi kudifikaka kikesa bonso kazaka.2 Yandi ta pesa bo matabisi sambu na mambu yina bo me sala: h Makasi na bambeni na yandi, ndola na bambeni na yandi. i
59:14 1 To “masonga.” 59:15 1 To “Masonga.” 2 Na kisina, “mpi yo vandaka mbi na meso na yandi.” 59:16 1 To “nungisaka sambu na yandi.” 59:17 1 To “ya kununga.” 2 To “kazaka ya kukonda maboko.”
1232 KAPU 59 a Yer 5:23
b Nk 82:2 Hab 1:4
c Yez 5:22, 23
d Yez 48:1
e Mik 3:2
f Efe 6:17 1Te 5:8
g Kul 32:35 Nk 94:1
h Yob 34:11 Nk 62:12 Yer 17:10
i Yez 1:24 Bid 4:11 Eze 5:13
Ndonga ya 2 a Yez 62:11
b Yez 48:17
c Kul 30:1-3 Bar 11:26
d Bar 11:27
KAPU 60 e Yez 51:17 Yez 52:1
f Yez 60:19, 20
g Yez 11:10
h Yez 49:23
i Kus 21:23, 24
Mpi na bisanga, yandi ta vutudila bo yina me fwana na bo. 19 Katuka na ndambu yina ntangu ke dindaka, bo ta wa zina ya Yehowa boma Mpi katuka na ndambu yina ntangu ke basikaka nkembo na yandi, Sambu yandi ta kwisa bonso nzadi ya ke kulumukaka ntinu, Yina mpeve ya Yehowa ke pusa. 20 “Muntu ya ke sumba diaka ta kwisa a na Sioni, b Na bantu yina kele na kati ya Yakobi ya ke buya mambi,” c Yehowa muntu me tuba. 21 “Sambu na mono, yai kele kuwakana ya mono ke sala ti bo.” d Yehowa muntu me tuba. “Mpeve na mono yina kele na zulu na nge mpi bangogo na mono ya mono me tula na munoko na nge—bo ta katula yo ve na munoko na nge, na munoko ya bana1 na nge, to na munoko ya bantekolo2 na nge, yantika bubu yai mpi kimakulu,” Yehowa muntu me tuba. “O nkento, telama, e mwanga nsemo, sambu nsemo na nge me kwisa. Nkembo ya Yehowa ke sema na zulu na nge. f 2 Sambu, tala! mudidi ta fika ntoto Mpi mpimpa ya ngolo ta fika makanda; Kansi Yehowa ta sema na zulu na nge, Mpi nkembo na yandi ta monana na zulu na nge. 3 Makanda ta kwenda kisika nsemo na nge kele g Mpi bantotila h kisika lukumu na nge ya ke sema kele.1i
60
59:21 1 Na kisina, “nkuna.” 2 Na kisina, “ya nkuna ya nkuna na nge.” 60:3 1 To “na nsemo na nge ya suka.”
1233 4 Lutisa meso na nge ndambu na ndambu, mpi tala! Bo yonso me vukana kisika mosi; bo ke kwisa kisika nge kele. Bana na nge ya babakala ke katuka ntama mpi ke landa na kukwisa, a Mpi bana na nge ya bankento, ya bo ke nata. b 5 Na ntangu yina nge ta mona mpi ta kuma na kiese ya mingi, c Mpi ntima na nge ta bula mpi ta fuluka na kiese, Sambu bo ta natila nge kimvwama ya nzadi-mungwa; Bimvwama ya makanda ta kwisa na nge. d 6 Bimvuka ya bashamo ta fuluka na insi na nge,1 Bana ya bashamo ya babakala ya Madiani mpi ya Efa. e Bantu yonso ya Sheba—bo ta kwisa; Bo ta nata wolo mpi ndumbu ya mpembe. Bo ta samuna lukumu ya Yehowa. f 7 Bimvuka yonso ya mameme ya Kedare g ta vukana kisika nge kele. Mameme ya babakala ya Nebayoti h ta sadila nge. Bo ta kwisa na zulu ya mesa-kimenga na mono mpi bo ta ndima bo, i Mpi mono ta kumisa nzo na mono ya nkembo1 kitoko. j 8 Bantu yai kele banani ya ke pumbuka na zulu bonso matuti, Bonso bapizio ya ke vutuka na banzo na bo?1 60:6 1 Na kisina, “fuluka na kati na nge.” 60:7 1 To “nzo na mono ya kitoko.” 60:8 1 To “ke vutuka na minoko ya buyamba?”
YEZAYA 60:4-13 KAPU 60 a Yez 49:17, 18 Yez 54:1
b Yez 49:21, 22 c Yer 33:9 d Yez 61:6 Aga 2:7, 8
e 1Bs 1:32, 33 f Mal 1:11 g Yez 42:11 h Kuy 25:13 i Kub 29:39, 42 Yez 56:6, 7
j Aga 2:9
Ndonga ya 2 a Yez 51:5 b Yez 60:4 Yez 66:20
c Nk 149:4 Yez 52:1 Yez 55:5
d Esd 7:27 Neh 2:7, 8 Yez 49:23
e Kul 30:3 Nk 30:5 Yez 54:7 Yez 57:17, 18
f Kus 21:25, 26 g Yez 60:3, 5 h Yez 41:11 i Yez 35:1, 2 j Yez 41:19 Yez 55:13
k Nk 132:7
9 Sambu bisanga ta tula kivuvu na mono; a Bamaswa ya Tarsisi kele na ntwala,1 Sambu na kubaka bana na nge ya babakala ntama mpi kukwisa kunata bo, b Ti arza na bo mpi wolo na bo, Na zina ya Yehowa Nzambi na nge mpi na Santu ya Izraele, Sambu yandi ta pesa nge nkembo.2c 10 Banzenza ta tunga bibaka na nge, Mpi bantotila na bo ta sadila nge, d Sambu mono ke bula nge na makasi na mono, Kansi na ntima na mono ya mbote,1 mono ta wila nge mawa. e 11 Bakielo na nge ya nene ta vanda ntangu yonso ya kukangula; f Bo ta kangaka yo ve yo vanda na ntangu to na mpimpa, Sambu na kunatila nge bimvwama ya makanda, Mpi bantotila na bo ta baka ntwala. g 12 Sambu konso dikanda mpi konso kimfumu yina ta sadila nge ve ta fwa, Mpi bo ta bebisa makanda kibeni. h 13 Nkembo ya Libani ta kwisa kisika nge kele, i Kumosi ti nti ya yenevriye, nti ya frene, mpi nti ya sipre, j Sambu na kukumisa kisika na mono ya santu kitoko; Mono ta pesa nkembo na kisika ya makulu na mono. k 60:9 1 To “kele bonso na luyantiku.” 2 To “ta kumisa nge kitoko.” 60:10 1 To “na luzolo na mono ya mbote.”
YEZAYA 60:14–61:1 14 Bana ya bantu yina niokulaka nge ta kwisa mpi ta fukama na ntwala na nge; Bantu yonso yina ke sadila nge mambu kukonda luzitu fwete fukama na makulu na nge, Mpi bo ta binga nge mbanza ya Yehowa, Sioni ya Santu ya Izraele. a 15 Na kisika nde bo yambula nge mpi bo menga nge, kukonda muntu ya kuluta kuna, b Mono ta kumisa nge nto ya lulendo ya mvula na mvula, Kikuma ya kuvanda na kiese na bandonga yonso ya bantu. c 16 Ebuna nge ta nwa miliki1 ya makanda, d Nge ta nwa mabele ya bantotila; e Mpi nge ta zaba kibeni nde mono, Yehowa, mono kele Ngulusi na nge, Mpi nde Muntu ya Ngolo ya Yakobi kele Muntu ya ke sumba nge diaka. f 17 Na kisika ya kwivre mono ta nata wolo, Mpi na kisika ya kibende mono ta nata arza, Na kisika ya dibaya, kwivre, Mpi na kisika ya matadi, kibende; Ebuna mono ta tula ngemba sambu yo vanda bankengi na nge Mpi lunungu sambu yo vanda bantu yina ke pesaka nge kisalu. g 18 Bo ta waka diaka ve ata fioti mambu ya nku na insi na nge To kufwa mpi kubeba na kati ya bandilu na nge. h 60:16 1 To “mabele.”
1234 KAPU 60 a Yez 62:12 b 2Bs 36:20, 21
19
Yez 49:14 Yer 30:17 Bid 1:4
c Yez 35:10 Yez 61:7 Yer 33:10, 11
d Yez 61:6 e Yez 49:23
20
f Yez 49:26 g Yez 1:26 Yez 32:1
h Yez 2:4 Yez 11:9 Yez 54:14 Zek 9:8
21
Ndonga ya 2 a Yez 26:1 b Nk 36:9 Yez 60:1 Kus 21:23 Kus 22:5
c Zek 2:4, 5 d Nk 27:1 Nk 84:11
e Yez 25:8 Yez 30:19 Yez 35:10
f Yez 43:6, 7 g Yez 44:23
KAPU 61 h Yez 42:1 Mat 3:16
i Mat 11:4, 5 Bis 10:37, 38
j Luk 4:17-21 Luk 7:22 Bis 26:17, 18
22
Mpi nge ta binga bibaka na nge Luguluku a mpi bakielo na nge Lukumu. Sambu na nge ntangu ta vanda diaka ve nsemo na mwini, Kusema ya ngonda mpi ta pesa nge diaka ve nsemo, Sambu Yehowa ta kuma nsemo ya kimakulu b sambu na nge, Mpi Nzambi na nge ta vanda kitoko na nge. c Ntangu na nge ta dinda diaka ve, Ngonda na nge mpi ta kota diaka ve, Sambu Yehowa ta kuma nsemo ya kimakulu d sambu na nge, Mpi bilumbu ya mawa na nge ta suka. e Bantu na nge yonso ta vanda bantu ya lunungu; Bo ta baka insi kimakulu. Bo kele kimenina yina mono kunaka, Kisalu ya maboko na mono, f sambu mono kuma kitoko. g Bantu fioti ta kuma difunda Mpi dikanda ya fioti ta kuma dikanda ya ngolo. Mono mosi, Yehowa, ta sala yo nswalu na ntangu na yo.” Mpeve ya Yehowa Mfumu ya Kuluta Nene kele na zulu na mono, h Sambu Yehowa me tula mono mafuta sambu na kuzabisa nsangu ya mbote na bantu ya kudikulumusa. i Yandi tindaka mono sambu na kukanga bande na bantu yina kele na ntima ya kele na mawa, Sambu na kuzabisa bampika nde bo ta baka kimpwanza Mpi kuzabisa bantu ya bolokoj nde meso na bo ta kanguka,
61
1235 2 Sambu na kusamuna mvula ya luzolo ya mbote1 ya Yehowa Mpi kilumbu yina Nzambi na beto ta vutula mbi, a Sambu na kulembika bantu yonso yina kele na mawa, b 3 Sambu na kulungisa banzala ya bantu yina ke dila Sioni, Sambu na kupesa bo mpu1 na kisika ya putulu ya tiya, Mafuta ya kiese na kisika ya mawa, Lele ya lukumu na kisika ya mpeve yina me lemba. Ebuna bo ta binga bo banti ya nene ya lunungu, Yina Yehowa me kunaka, sambu na kupesa yandi nkembo.2c 4 Bo ta tunga diaka bisika ya ntama ya me bebaka; Bo ta tedimisa bisika ya ntama ya me bikalaka mpamba, d Mpi bo ta tunga diaka bambanza ya me bebaka, e Bisika ya me bikalaka mpamba na bandonga yonso ya bantu. f 5 “Banzenza ta kwisa mpi ta gungula bitwisi na beno, Mpi banzenza g ta vanda bantu na beno ya ke salaka bilanga mpi bantu na beno ya ke salaka na bilanga ya vinu. h 6 Kansi beno, bo ta binga beno banganga-nzambi ya Yehowa; i Bo ta binga beno bansadi ya Nzambi na beto. Beno ta dia bima ya makanda, j Mpi beno ta kudikumisa sambu na nkembo1 na bo.
YEZAYA 61:2-11 KAPU 61 a Yez 34:8 b Yez 25:8 Mat 5:4 Luk 6:21
c Yez 60:21 d Yez 49:8 Yez 51:3
e Yez 44:26 Yez 58:12
f Eze 36:33, 34 g Yez 60:10 h Yez 14:1, 2 i Kub 19:6
j Yez 23:17, 18 Yez 60:5, 7
Ndonga ya 2 a Zek 9:12 b Yez 35:10 c Kul 32:4 Nk 33:5 Nk 37:28
d Bin 6:16-19 e Yez 55:3 Yer 32:40
f Zek 8:13 g Yez 65:23
h Yez 65:13
7 Na kisika ya nsoni, beno ta baka makabu zole, Mpi na kisika ya kuvweza, bo ta tula milolo ya kiese sambu na kimvwama na bo. Ee, bo ta baka makabu zole na insi na bo. a Bo ta vanda na kiese mvula na mvula. b 8 Sambu mono, Yehowa, mono ke zolaka lunungu; c Mono ke mengaka kimuyibi ti kukonda kusungama. d Mono ta pesa bo lufutu na bo na kwikama yonso, Mpi mono ta sala kuwakana ya mvula na mvula ti bo. e 9 Bana1 na bo ta zabana na kati ya makanda f Mpi bantekolo na bo na kati ya bantu. Bantu yonso yina ta mona bo ta zaba bo, Nde bo kele bana2 yina Nzambi me sakumunaka.” g 10 Mono ta yangalala mingi na Yehowa. Mono1 ta wa kiese na Nzambi na mono. h Sambu yandi me lwatisa mono bilele ya luguluku; i Yandi me fika mono mvwela2 ya lunungu, Bonso bakala ya ke kwela yina me lwata tirbani bonso yina ya nganganzambi, j Mpi bonso nkento ya ke kwela yina me kudikumisa kitoko ti bima na yandi ya kukumisa nitu kitoko. 11 Mutindu ntoto ke basisaka bimenina na yo Mpi kilanga ke salaka nde bima ya bo me kuna na kati na yo kumena,
i Yez 52:1
61:2 1To “kundimama.” 61:3 1To “kima ya kufika ntu.” 2To “na kukumisa yandi kitoko.” 61:6 1To “bimvwama.”
Kus 21:2
j Kub 28:39, 41
61:9 1 Na kisina, “Nkuna.” 2 Na kisina, “nkuna.” 61:10 1 To “Moyo na mono.” 2 To “kazaka ya kukonda maboko.”
YEZAYA 62:1-11 Mutindu mosi mpi Yehowa Mfumu ya Kuluta Nene Ta sala nde lunungu a mpi lukumu kumena b na ntwala ya makanda yonso. Sambu na Sioni, mono ta vanda ve pima, c Mpi sambu na Yeruzalemi, mono ta konda ve kutuba Tii kuna lunungu na yandi ta sema bonso nsemo ya ngolo d Mpi luguluku na yandi ta pela bonso mwinda. e “O nkento, f makanda ta mona lunungu na nge, Mpi bantotila yonso ta mona nkembo na nge. g Ebuna bo ta binga nge na zina mosi ya mpa, h Yina munoko ya Yehowa yo mosi ta pesa. Nge ta kuma mpu ya kimfumu ya kitoko na diboko ya Yehowa, Tirbani ya kimfumu na kipala-pala ya diboko ya Nzambi na nge. Bo ta binga nge diaka ve nkento ya bo me yambulaka, i Mpi bo ta binga diaka ve insi na nge nde insi ya me bikalaka mpamba. j Kansi bo ta binga nge nde Kiese na Mono Kele na Yandi, k Mpi bo ta binga insi na nge nde Yina Me Kwela. Sambu Yehowa ta sepela na nge, Mpi insi na nge ta vanda bonso muntu ya me kwelaka. Kaka mutindu leke mosi ya bakala ke kwelaka mwana-nkento ya mwense, Bana na nge ya babakala mpi ta kwela nge.
62
2
3
4
5
1236 KAPU 61 a Yez 45:8 Yez 62:1
b Yez 58:11 Yez 60:18 Yez 62:7
6
KAPU 62 c Nk 102:13 Zek 2:12
d Yez 1:26 e Yez 51:5 f Yez 54:1 Yez 60:1
7
g Yez 49:23 Yez 60:11
h Yer 33:16
8 i Yez 49:14 Yez 54:6
j Yez 32:14 k Nk 149:4 Sef 3:17
Ndonga ya 2 a Yez 65:18, 19 Yer 32:41
9
b Yez 61:11 Yer 33:9 Sef 3:19, 20
c Kul 28:49-51 Yer 5:17
10
d Kul 14:23 Yez 65:21, 22
e Yez 40:3 Yez 48:20
f Yez 57:14 g Esd 1:1, 3 Yez 11:12 Yez 49:22
11
Mutindu bakala ya ke kwela ke waka kiese sambu na nkento yina yandi ke kwela, Nzambi na nge mpi ta wa kiese sambu na nge. a O Yeruzalemi, na zulu ya bibaka na nge, mono me tula bankengidi. Konso ntangu, kilumbu ya mvimba mpi mpimpa ya mvimba, bo fwete vanda ve pima. Beno bantu ya ke tubaka sambu na Yehowa, Beno pema ve, Beno pemisa yandi ve tii kuna yandi ta tedimisa Yeruzalemi ngolo, Ee, tii kuna yandi ta kumisa Yeruzalemi lukumu ya ntoto.” b Yehowa me zenga kieleka ti diboko na yandi ya kitata mpi ti diboko na yandi ya ngolo nde: “Mono ta pesa diaka ve bambeni na nge mbuma na nge sambu bo dia, Banzenza mpi ta nwa diaka ve vinu na nge ya mpa, yina nge moninaka mpasi. c Kansi bantu yina ke vukisa yo ta dia yo mpi bo ta kumisa Yehowa; Mpi bantu yina ke vukisa yo ta nwa yo na bibansala na mono ya santu.” d Beno luta, beno luta na bakielo. Beno yidika nzila sambu na bantu. e Beno sala, beno sala nzila ya nene. Beno katula yo matadi. f Beno tedimisa kidimbu1 sambu na bantu. g Tala! Yehowa me samuna tii na nsuka ya ntoto:
62:10 1 To “nti yina kele kidimbu.”
1237 “Beno tuba na mwana-nkento ya Sioni, ‘Tala! Luguluku na nge ke kwisa. a Tala! Matabisi na yandi kele ti yandi, Mpi lufutu yina yandi ke pesa kele na ntwala na yandi.’” b 12 Bo ta binga bo bantu ya santu, bayina Yehowa me sumba diaka, c Mpi bo ta binga nge nde Yina ya Bo Me Sosa, Mbanza ya Bo Me Yambulaka Ve. d Yai nani ya me katuka na Edomi e mpi ke kwisa, Ya me katuka na Bosra f ti bilele ya ke sema,1 Muntu yai ya me lwata bilele ya lukumu, Ya ke tambula na ngolo na yandi ya mingi? “Yo kele mono, Muntu ya ke tubaka na lunungu, Muntu yina kele ti ngolo mingi sambu na kugulusa.” 2 Sambu na nki bilele na nge kele mbwaki, Mpi sambu na nki bilele na nge kele bonso ya muntu yina ke niata-niata bambuma ya vinu na kikamuninu ya vinu? g 3 “Mono me niata-niata bambuma ya vinu na kikamuninu ya vinu mono mosi. Ata muntu mosi ve na kati ya bantu vandaka ti mono. Mono landaka kuniata-niata bo na makasi na mono, h Mpi mono landaka kuniata bo na nganzi na mono. Menga na bo panzanaka na bilele na mono, Ebuna mono bebisaka bilele na mono yonso.
63
63:1 1 To mbala ya nkaka, “ya mbwaki ya ke sema.”
YEZAYA 62:12–63:9 KAPU 62 a Zek 9:9 Mat 21:5 Yoa 12:15
b Yez 40:9, 10 Kus 22:12
c Nk 107:2, 3
d Yez 54:7
KAPU 63 e Nk 137:7 Yez 34:5, 6
f Amo 1:12
g Yoe 3:13 Kus 14:19, 20 Kus 19:15
h Yez 34:2
Ndonga ya 2 a Yez 34:8 Yez 35:4 Yez 61:1, 2
b Yez 51:9 Yez 52:10 Yez 59:16
c Yer 25:15, 16
d Nk 78:12 Nk 105:5
e Kub 24:7
f Kub 14:30
g Kub 3:7
4 Sambu kilumbu ya kuvutula mbi kele na ntima na mono, a Mpi mvula ya bantu na mono ya mono me sumbaka diaka me kwisa. 5 Mono talaka, kansi ata muntu mosi ve vandaka sambu na kusadisa; Mono waka mpasi na kumona nde ata muntu mosi ve pesaka lusadisu. Yo yina diboko na mono gulusaka1 mono, b Mpi makasi na mono mosi sadisaka mono. 6 Mono niataka bantu na makasi na mono, Mono salaka nde bo lawuka nganzi na mono c Mpi mono tiamunaka menga na bo na ntoto.” 7 Mono ta tubila mambu ya ke monisa zola ya kwikama ya Yehowa, Mambu ya Yehowa me salaka ya me fwana kubaka lukumu, Sambu na mambu yonso yina Yehowa me salaka sambu na beto, d Mambu mingi ya mbote yina yandi me salaka sambu na nzo ya Izraele, Na kuwakana ti mawa na yandi mpi zola na yandi ya kwikama ya nene. 8 Sambu yandi tubaka nde: “Ya kieleka bo kele bantu na mono, bana yina ta konda ve kwikama.”1e Na mutindu yina, yandi kumaka Ngulusi na bo. f 9 Na ntangu yonso yina bo vandaka kumona mpasi, yo vandaka kupesa yandi mpasi. g 63:5 1 To “nungisaka.” 63:8 1 To “ta vanda ve bana ya luvunu.”
YEZAYA 63:10-19
10
11
12
13
14
Mpi kinati-nsangu na yandi1 gulusaka bo. a Na zola na yandi ti na mawa na yandi, yandi sumbaka bo diaka, b Mpi yandi tombulaka bo mpi nataka bo bilumbu yonso ya ntangu ya ntama. c Kansi bo kolamaka d mpi pesaka mpeve santu na yandi mawa. e Ebuna yandi balukilaka bo mpi kumaka mbeni na bo, f Mpi yandi nwanisaka bo. g Ebuna bo yibukaka bilumbu ya ntama, Bilumbu ya Moize nsadi na yandi: “Wapi Muntu yina basisaka bo na nzadi-mungwa h ti bangungudi ya bitwisi na yandi? i Wapi Muntu yina tulaka mpeve santu na yandi j na kati na yandi, Muntu yina salaka nde diboko na yandi ya nkembo kukwenda ti diboko ya kitata ya Moize, k Muntu yina kabulaka bamasa na ndambu zole na ntwala na bo l Sambu na kusala nde zina na yandi m kubaka lukumu kimakulu, Muntu yina salaka nde bo tambula na bamasa ya me dasuka,1 Yo yina bo tambulaka kukonda kubula sakuba, Bonso mpunda na nseke?2 Kaka bonso bitwisi ntangu bo ke kulumukaka na muwanda, Mpeve ya Yehowa mpi salaka nde bo pema.” n
63:9 1 To “wanzio yina ke vandaka na ntwala na yandi.” 63:13 1 To “bamasa ya mudindu.” 2To “na ntoto-makanga?”
1238 KAPU 63 a Kub 14:19 Kub 23:20
b Kul 7:8 c Kub 19:4
15
Kul 1:31
d Kul 9:7 e Bis 7:51 Efe 4:30
f Lev 26:14, 17 Kul 28:63
g Yer 21:5 h Kub 14:30 Yez 51:10
16
i Nk 77:20 j Kut 11:16, 17 k Kub 6:1, 6 Kub 15:16
l Kub 14:21, 22 m Kub 9:15, 16
17
Kub 14:17 Bar 9:17
n Yoz 22:4
Ndonga ya 2 a 2Sa 7:23 Neh 9:10
b Yer 31:20 c Kul 4:31
18
Neh 9:17
d Kub 4:22 e Yez 41:14 f Yez 6:10 g Nk 74:2 Nk 80:14, 15
h 2Bs 36:19 Yez 64:11 Bid 1:10
19
Yai kele mutindu nge twadisaka bantu na nge, Sambu na kusala nde zina na nge ya nene1 kubaka lukumu. a Tuka na zulu, tala na ntoto mpi mona, Tuka na kisika ya kunanguka ya santu mpi ya nkembo1 yina nge ke zingaka. Wapi kikesa na nge mpi ngolo na nge, Kima ya ke pusaka nge na kufwila bantu nkenda2b mpi mawa na nge? c Nge me buya kupesa mono yo. Sambu nge kele Tata na beto; d Ata Abrahami kuzaba beto ve Mpi Izraele kundima beto ve, Nge, O Yehowa, nge kele Tata na beto. Zina na nge e kele Muntu ya me sumbaka beto diaka tuka ntama. O Yehowa, sambu na nki nge ke bika1 nde beto yungana-yungana ntama ti banzila na nge? Sambu na nki nge ke bika2 nde bantima na beto kukuma ngolo, na mpila nde beto wa nge boma ve? f Kwisa kuvutuka, sambu na bansadi na nge, Makanda ya dikabu na nge. g Bantu na nge ya santu bakaka yo sambu na mwa ntangu. Bambeni na beto niataka kisika na nge ya santu. h Sambu tuka ntama kibeni beto kumaka bonso bantu yina nge me yalaka ntete ve,
63:14, 15 1 To “ya kitoko.” 63:15 2 Na kisina, “Mawi na nge ya kati ya ke kudiyangisa.” 63:17 1 To “ke sala.” 2 Na kisina, “ke sala.”
1239 Bonso bantu yina bo me bingaka ntete ve na zina na nge. A kana nge pasulaka zulu mpi kwisaka kukulumuka, Mpidina bangumba zolaka kunikana sambu na nge, Bonso ntangu tiya ke yokaka bankuni, Mpi bonso ntangu tiya ke salaka nde masa kutoka, Ebuna bambeni na nge zolaka kuzaba zina na nge, Mpi makanda zolaka kutekita na ntwala na nge! Ntangu nge salaka mambu ya ke pesaka boma yina beto vandaka ve ti kikesa ya kutula kivuvu na yo, a Nge kulumukaka, ebuna bangumba nikanaka na ntwala na nge. b Katuka ntama ata muntu mosi ve me waka to me tulaka dikutu, Ata disu mosi mpi ve me monaka Nzambi ya nkaka katula nge, Yina ke salaka mambu sambu na mambote ya bantu yina ke vingilaka yandi.1c Nge me kutana ti bantu yina ke salaka mambu ya mbote d na kiese yonso, Bantu yina ke yibukaka nge mpi ke landaka banzila na nge. Tala! Nge waka makasi, kansi beto vandaka kaka kusala masumu, e Beto salaka mutindu yina bantangu mingi. Keti ntangu yai beto ta guluka? Beto yonso me kuma bonso muntu mosi ya mvindu,
64 2
3
4
5
6
64:4 1 To “ke vingilaka yandi ti kukangantima yonso.”
YEZAYA 64:1-11 KAPU 64 a Kub 34:10
b Hab 3:6
c Nk 130:6-8 Yez 25:9 Mik 7:7 1Bk 2:9
7
d Sef 2:3 Bis 10:34, 35
e Yez 1:21 Yez 63:10
8
Ndonga ya 2 a Lev 12:2 Lev 15:20
b Kul 31:17
9
Yez 57:17
c Yez 63:16
10 d Yez 29:16 Yez 45:9 Yer 18:6
11 e Nk 74:1 Nk 79:5
f Nk 79:1 Bid 1:4 Bid 5:18 Mik 3:12
g 2Bs 36:17, 19 Yer 52:12, 13
Mpi mambu na beto yonso ya lunungu kele bonso lele ya me beba na menga ya nkento yina me mona menga. a Beto yonso ta yuma bonso dititi, Mpi bifu na beto ta nata beto ntama bonso mupepe. Ata muntu mosi ve ke binga zina na nge, Ata muntu mosi ve ke telama sambu na kusimba nge ngolo, Sambu nge me bumbila beto luse na nge, b Mpi nge me sala nde beto konda1 sambu na2 kifu na beto. Kansi ntangu yai, O Yehowa, nge kele Tata na beto. c Beto kele ntoto ya tuma, mpi nge kele Muwumbi na beto;1d Beto yonso kele kisalu ya diboko na nge. O Yehowa, kuwa makasi mingi ve, e Mpi kuyibuka ve kifu na beto kimakulu. Pardo, tala beto, sambu beto yonso kele bantu na nge. Bambanza na nge ya santu me kuma ntoto-makanga. Sioni me kuma ntoto-makanga, Yeruzalemi me kuma ntoto ya mpamba. f Nzo1 na beto ya busantu mpi ya nkembo,2 Kisika ba-nkaka na beto vandaka kupesa nge lukumu, Bo me yoka yo tiya, g Mpi bima yonso yina beto vandaka kuzola mingi me beba.
64:7 1 Na kisina, “beto kuma masamasa.” 2 Na kisina, “na diboko ya.” 64:8 1 To “Muntu yina salaka beto.” 64:11 1 To “Tempelo.” 2 To “kitoko.”
YEZAYA 64:12–65:10 12 Sambu na mambu yai, O Yehowa, keti nge ta landa kudipimisa? Keti nge ta bikala kaka pima mpi kubika nde beto mona mpasi ya ngolo mutindu yai? a “Mono kudibikaka nde bantu yina yulaka mono ve kusosa mono; Mono kudibikaka nde bantu yina sosaka mono ve kumona mono. b Mono tubaka na dikanda yina vandaka kubinga ve zina na monoc nde, ‘Mono yandi yai, mono yandi yai!’ 2 Kilumbu ya mvimba, mono me tandula maboko na mono na bantu ya ntu-ngolo, d Na bantu yina ke tambula na mutindu ya mbi, e Mpi ke landa bangindu na bo mosi; f 3 Bantu yina ke vweza mono ntangu yonso na luse na mono, g Mpi ke pesa bimenga na bilanga h mpi ke pesa midinga ya kimenga na zulu ya babriki. 4 Bo me vanda na kati ya bamaziamu, i Mpi bo ke lala na bisika ya kubumbana,1 Bo ke dia musuni ya ngulu, j Mpi supu ya bima ya kupola2 kele na kati ya malonga na bo. k 5 Bo ke tuba nde, ‘Bikala kuna; kupusana ve pene-pene na mono, Sambu mono kele santu kuluta nge.’1 Yai kele midinga na kati ya mbombo na mono, tiya
65
65:4 1 To mbala ya nkaka, “na sombolo ya bankengidi.” 2 To “ya mvindu.” 65:5 1 To mbala ya nkaka, “Sambu mono ta zabisa nge busantu na mono.”
1240 KAPU 64 a Nk 74:10, 11 Zek 1:12
6
KAPU 65 b Yez 55:6, 7 c Bar 10:20, 21 d Kul 31:27
7
Neh 9:29 Zek 7:11
e Yez 59:7, 8 Yer 35:15
f Yer 5:23 g 2Bn 17:16, 17 Yer 32:29
h Yez 1:29 Yez 66:17
8
i Kut 19:16 j Lev 11:7, 8 Yez 66:17
k Kul 14:3
Ndonga ya 2 a Nk 50:3, 21 Yer 16:18 Eze 11:21
9 b Kub 20:4, 5 Lev 26:39
c 1Bn 22:41, 43 2Bn 12:3
d Yer 30:11 Amo 9:8
e Yez 60:21 Eze 37:21 Oba 17
f Yez 61:7 Sef 3:20
g Yez 33:9 h Yoz 7:24 Oze 2:15
10
ya ke pela kilumbu ya mvimba. Tala! Bo me sonika yo na ntwala na mono; Mono ta bikala ve pima, Kansi mono ta vutudila bo, a Mono ta vutudila bo na kiteso ya mingi kibeni1 Sambu na bifu na bo mpi bifu ya ba-nkaka na bo,” b Yehowa muntu me tuba. “Sambu bo me pesa midinga ya kimenga na zulu ya bangumba ya nene Mpi me pesa mono nsoni na zulu ya bangumba ya fioti, c Mono ta tesa ntete-ntete lufutu na bo na kiteso ya mingi.”1 Yehowa me tuba nde: “Kaka mutindu bo ke monaka vinu ya mpa na kisuka ya bambuma ya vinu Mpi muntu mosi kutuba nde, ‘Kubebisa yo ve, sambu yo kele ti mwa kima ya mbote1 na kati na yo,’ Mono ta sala mpi mutindu yina sambu na bansadi na mono; Mono ta fwa bo yonso ve. d Mono ta basisa bana1 na Yakobi Mpi mono ta basisa na Yuda muntu yina ta baka bangumba na mono; e Bantu yina mono me solaka ta baka yo, Mpi bansadi na mono ta zinga kuna. f Sharoni g ta kuma nseke sambu na mameme Mpi Muwanda1 ya Akore h kisika ya kupema sambu na bangombe,
65:6, 7 1 Na kisina, “na ntulu na bo.” 65:8 1 Na kisina, “ti lusakumunu.” 65:9 1 Na kisina, “nkuna.” 65:10 1 To “Ntoto ya Kukonda Ngumba.”
1241 11
12
13
14
15
Sambu na bantu na mono yina ke sosa mono. Kansi beno kele na kati ya bantu yina ke yambula Yehowa, a Bayina ke vila ngumba na mono ya santu, b Bayina ke yidika mesa sambu na nzambi ya Menga ya Mbote, Mpi bayina ke fulusa makopa ya vinu ya bo me vukisa sambu na nzambi ya Mambu Yina Me Kanamaka. Yo yina mono ta yambula beno na mbele ya bitumba, c Ebuna beno yonso ta fukama sambu bo fwa beno, d Sambu mono bingaka, kansi beno ndimaka ve, Mono tubaka, kansi beno waka ve; e Beno landaka kusala mambu ya mbi na meso na mono, Mpi beno solaka mambu yina vandaka kupesa mono ve kiese.” f Yo yina, Yehowa Mfumu ya Kuluta Nene me tuba nde: “Tala! Bansadi na mono ta dia, kansi beno, beno ta vanda na nzala. g Tala! Bansadi na mono ta nwa, h kansi beno, beno ta vanda na nzala ya masa. Tala! Bansadi na mono ta vanda na kiese, i kansi beno ta wa nsoni. j Tala! Bansadi na mono ta tula milolo ya kiese sambu ntima na bo ta vanda mbote, Kansi beno ta dila sambu na mpasi ya ntima Mpi beno ta dila sambu na mabanza ya ke niokwama. Beno ta bikisa zina mosi yina bantu ya mono me solaka ta sadila sambu na kusinga,
YEZAYA 65:11-20 KAPU 65 a Yez 1:4
b 2Bs 28:24 2Bs 34:25
c Lev 26:25
16
Eze 6:13
d Eze 9:6
e 2Bs 36:15, 16
f Yez 66:3
g Nk 37:19, 25 Amo 8:11
h Yez 49:10
17
i Yez 66:14
j Yez 66:5
18
Ndonga ya 2 a Yez 62:2 Yer 33:16
b Kul 6:13
c Yez 12:1 Yer 31:12 Sef 3:14, 15
19
d Esd 5:2 Yez 51:16 Yez 66:22 2Pi 3:13
e Kus 21:1, 4
f Yez 51:11
g Yez 62:4
20
Mpi Yehowa Mfumu ya Kuluta Nene ta fwa konso muntu na kati na beno, Kansi yandi ta binga bansadi na yandi mosi na zina ya nkaka; a Mpidina konso muntu yina ke sosa lusakumunu sambu na yandi mosi na ntoto Nzambi ya kieleka1 ta sakumuna yandi, Mpi konso muntu yina ke dia ndefi na ntoto Ta dia ndefi na zina ya Nzambi ya kieleka.1b Sambu bo ta vila bampasi ya ntama; Meso na mono ta mona yo diaka ve. c Tala! Mono ke ganga zulu ya mpa mpi ntoto ya mpa; d Mpi mambu ya ntama ta kwisa ve na mabanza,1 Yo ta kwisa mpi ve na ntima. e Yo yina beno yangalala mpi beno vanda na kiese kimakulu na bima yina mono ke ganga. Tala! Mono ke ganga Yeruzalemi sambu yo vanda kikuma ya kiese Mpi bantu na yandi kikuma ya kuyangalala. f Mono ta wa kiese sambu na Yeruzalemi mpi ta yangalala sambu na bantu na mono; g Milolo ya kudila to milolo ya mpasi h ta wakana diaka ve na kati na yandi.” “Na kisika yina, mwana-fioti yina ke zinga kaka bilumbu fioti ta vanda diaka ve, Mbuta-muntu yina me lungisa ve bilumbu na yandi ta vanda mpi diaka ve.
Yer 32:41
h Yez 25:8 Yer 31:12
65:16 1 To “ya kwikama.” Na kisina, “Amen.” 65:17 1 To “bo ta yibuka ve mambu ya ntama.”
YEZAYA 65:21–66:4
21
22
23
24
25
Sambu konso muntu yina ke fwa ti bamvula nkama bo ta mona yandi bonso mwana-fioti, Mpi bo ta singa nsumuki, ata yandi kele ti bamvula nkama.1 Bo ta tunga banzo mpi ta zinga muna, a Bo ta kuna bilanga ya vinu mpi ta dia mbuma na yo. b Bo ta tunga ve sambu muntu ya nkaka kuzinga, Bo ta kuna mpi ve sambu bantu ya nkaka kudia. Sambu bilumbu ya bantu na mono ta vanda bonso bilumbu ya nti, c Mpi bantu ya mono me solaka ta wa kiese kibeni sambu na kisalu ya maboko na bo. Bo ta sala ve kisalu ya ngolo1 sambu na mpamba, d Bo ta buta mpi ve bana sambu na kumona mpasi, Sambu bo kele bana2 yina Yehowa me sakumunaka, e Mpi bantekolo na bo ta vanda ti bo. f Nkutu na ntwala nde bo binga, mono ta ndima; Ntangu bo ke tuba ntete, mono ta wa. Kibulu ta dia kisika mosi ti mwana-dimeme, Ntambu ta dia matiti kaka bonso ngombe, g Mpi madia ya nioka ta vanda mfututu. Bo ta sala ata mbi mosi ve mpi ta bebisa ata kima mosi ve na ngumba na mono yonso ya santu,” h Yehowa muntu me tuba.
65:20 1 To mbala ya nkaka, “Mpi muntu yina me sala mbi ata yandi kele ti bamvula nkama, bo ta tadila yandi bonso muntu ya bo me singa.” 65:23 1 To “ta sala ve ngolo.” 2 Na kisina, “nkuna.”
KAPU 65 a Yer 31:4
b Yez 62:8 Amo 9:14
c Nk 92:12-14
d Lev 26:3-5 Kul 28:4
e Yez 61:9
f Yez 66:22
g Yez 35:9 Oze 2:18
h Yez 2:3, 4 Yez 11:6-9 Mik 4:2
Ndonga ya 2 KAPU 66 a Mat 5:34, 35
b 2Bs 6:18 Bis 17:24
c 1Bs 28:2 Bis 7:48-50
d Yez 40:26
e 2Bn 22:18, 19 Luk 18:14
f Yez 1:11
g Lev 11:27
h Kul 14:8
i Lev 2:1, 2
j Yez 1:13
k Kul 28:15
66
1242
Yehowa me tuba nde: “Zulu kele kiti na mono ya kimfumu, mpi ntoto kele kazune na mono. a Ebuna, wapi nzo yina beno lenda tungila mono, b Mpi wapi kisika na mono ya kupema?” c 2 “Diboko na mono mosi me salaka bima yai yonso, Mpi yai mutindu bima yai yonso me salamaka,” Yehowa muntu me tuba. d “Ebuna, mono ta tala muntu yai, Muntu yina kele ya kudikulumusa mpi ke niokwama na mabanza, yina ke tekitaka1 sambu na mambu ya mono ke tuba. e 3 Muntu yina ke fwa ngombe kele bonso muntu yina ke fwa muntu. f Muntu yina ke pesa kimenga ya dimeme kele bonso muntu yina ke buka nkingu ya mbwa. g Muntu yina ke pesa dikabu— bonso menga ya ngulu! h Muntu yina ke pesa dikabu ya ndumbu ya mpembe i ya kuyibuka kele bonso muntu yina ke sakumuna ti bangogo ya mazi.1j Bo me sola banzila na bo mosi, Mpi bo ke wa kiese2 na bima ya nzanzi. 4 Yo yina mono ta sola mitindu ya kupesa bo ndola, k Mpi mono ta natila bo mambu yina bo ke wa boma. Sambu ntangu mono bingaka, ata muntu mosi ve ndimaka;
66:2 1 To “ke kudiyangisaka.” 66:3 1 To mbala ya nkaka, “bonso muntu yina ke pesa kiteki lukumu.” 2 To mbala ya nkaka, “moyo na bo ke wa kiese.”
1243
5
6
7
8
9
Ntangu mono tubaka, ata muntu mosi ve waka. a Bo landaka kusala mambu ya mbi na meso na mono, Mpi bo solaka kusala mambu yina vandaka kupesa mono ve kiese.” b Beno wa mambu ya Yehowa ke tuba, beno bantu ya ke tekitaka1 sambu na mambu ya yandi ke tubaka: “Bampangi na beno yina ke menga beno mpi ke kula beno sambu na zina na mono me tuba nde, ‘Yehowa kubaka nkembo!’ c Kansi Nzambi ta monana mpi ta natila beno kiese, Mpi bo kele bantu yina bo ta pesa nsoni.” d Makelele ya mavwanga ya ke katuka na mbanza, makelele ya ke katuka na tempelo, ke wakana! Yo kele makelele ya Yehowa, yandi ke pesa bambeni na yandi ndola ya bo me fwana na kubaka. Na ntwala nde misongo kukwisila yandi, yandi butaka. e Na ntwala nde mpasi ya kubuta kusimba yandi, yandi butaka mwana ya bakala. Nani me waka ntete diambu ya mutindu yai? Nani me monaka mambu ya mutindu yai? Keti insi mosi ta butuka na kilumbu mosi? To keti dikanda mosi ta butuka na mbala mosi? Kansi, kaka na ntangu mpasi ya kubuta simbaka Sioni, yandi butaka bana na yandi. “Keti mono ta kangula divumu kansi kubuya nde
66:5 1 To “ke kudiyangisaka.”
YEZAYA 66:5-14 KAPU 66 a Yer 7:13
b 2Bn 21:9 Yez 65:3
10
c Yez 5:18, 19 Yez 29:13
11 d Yez 65:13, 14 Yer 17:13, 18
e Yez 54:1
12
Ndonga ya 2 a Yez 44:23
b Nk 137:6
c Yez 9:7
13
d Yez 60:3 Aga 2:7
14
e Yez 51:3
f Yez 44:28 Yez 65:18, 19
mwana kubasika?” Yehowa muntu me tuba. “To keti mono ta sala nde mwana kukuma pene-pene ya kubutuka mpi na nima mono kanga divumu?” Nzambi na nge muntu me tuba. Beno yangalala ti Yeruzalemi mpi beno vanda na kiese ti yandi, a beno yonso bantu ya ke zolaka yandi. b Beno yangalala mingi ti yandi, beno bantu yonso yina ke dila yandi, Sambu beno ta nwa mabele mpi ta fuluka kibeni mabele na yandi ya ke lembikaka, Mpi beno ta nwa yo mingi mpi ta wa kiese na nkembo na yandi ya mingi. Yehowa me tuba nde: “Tala, mono ke yalumuna ngemba na zulu na yandi kaka bonso nzadi c Mpi nkembo ya makanda bonso masa ya ke dindisaka. d Beno ta nwa mabele mpi yandi ta nata beno na luketo na yandi, Mpi ta sakana ti beno na zulu ya mabolongo na yandi. Mutindu mama ke lembikaka mwana na yandi, Mutindu yo yina mpi mono ta landa kulembika beno; e Mpi beno ta lembama f sambu na Yeruzalemi. Beno ta mona mambu yai, ebuna ntima na beno ta wa kiese, Mikwa na beno ta yela bonso matiti ya mpa. Ebuna diboko1 ya Yehowa ta zabana na bansadi na yandi,
66:14 1 To “ngolo.”
YEZAYA 66:15-24 Kansi yandi ta tungulula bambeni na yandi.” a 15 “Sambu Yehowa ta kwisa bonso tiya, b Mpi bapusu-pusu na yandi ya bitumba kele bonso mupepe ya ngolo, c Sambu na kupesa ndola na makasi kibeni, Sambu na kunganina ti baludimi ya tiya. d 16 Sambu Yehowa ta zenga makambu ti tiya, Ee, ti mbele na yandi ya bitumba, sambu na kunwanisa bantu yonso;1 Ebuna bantu yina Yehowa ta fwa ta vanda mingi. 17 “Bantu yina ke kudisantisa mpi ke kudikumisa bunkete sambu na kukota na bilanga1e na nima ya kima yina kele na katikati, bantu yina ke dia musuni ya nguluf ti bima ya nzanzi mpi bampuku, g bo yonso ta fwa kumosi,” Yehowa muntu me tuba. 18 “Sambu mono me zaba bisalu na bo ti bangindu na bo, mono ke kwisa sambu na kuvukisa bantu ya makanda yonso ti ya bandinga yonso, ebuna bo ta kwisa mpi ta mona nkembo na mono.” 19 “Mono ta tula kidimbu mosi na kati na bo, mpi bantu ya nkaka na kati ya bantu yina ke guluka, mono ta tinda bo na makanda—na Tarsisi, h Pule, mpi Ludi, i bantu yina ke losaka tolotolo, na Tubale ti Yavani, j mpi na bisanga ya ntama—bayina me wa ve nsangu na mono to me mona ve nkembo na mono; ebuna bo ta samuna nkembo na mono na kati ya makanda. k 20 Bo ta basisa bampangi na beno yonso 66:16, 24 1 Na kisina, “nsuni yonso.” 66:17 1 Disongidila, bilanga yina bo vandaka kusadila na lusambu ya biteki.
1244 KAPU 66 a Yez 59:18
b Kul 4:24
c Nk 50:3 Yer 25:32, 33
d 2Te 1:7, 8
e Yez 1:29 Yez 65:3
f Lev 11:7, 8 Yez 65:4
g Lev 11:29
h Kuy 10:4
i Kuy 10:6, 13
j Kuy 10:2 Eze 27:12, 13
k Yez 60:3 Mal 1:11
Ndonga ya 2 a Kul 30:1-3 Yez 11:16 Yez 43:6 Yez 60:4, 9
b Yez 65:17, 18 2Pi 3:13 Kus 21:1
c Yez 65:23 Yer 31:35, 36
d Nk 86:9 Zek 14:16 Mal 1:11
e Yez 34:10 Mat 25:41 Mar 9:47, 48 2Te 1:9
na makanda yonso a bonso dikabu sambu na Yehowa, na zulu ya bampunda, na bapusu-pusu ya bitumba, na bapusu-pusu ya bo me fikaka, na bampunda ya mutindu ya nkaka, mpi na bashamo ya ke tambulaka ntinu, mpi ta nata bo na ngumba na mono ya santu, Yeruzalemi,” Yehowa muntu me tuba, “kaka mutindu bantu ya Izraele ke nataka dikabu na bo na dilonga ya bunkete na nzo ya Yehowa.” 21 “Mono ta baka mpi bantu ya nkaka sambu na kuvanda banganga-nzambi mpi bantu ya nkaka sambu na kuvanda Balevi,” Yehowa muntu me tuba. 22 “Kaka mutindu zulu ya mpa mpi ntoto ya mpa b ya mono ke sala ta landa kuvanda na ntwala na mono,” Yehowa muntu me tuba, “mutindu mosi mpi bana1 na nge ti zina na nge ta landa kuvanda.” c 23 “Ebuna katuka na ngonda ya mpa tii na ngonda ya nkaka ya mpa mpi katuka na kisabatu tii na kisabatu ya nkaka, Bantu yonso1 ta kwisa sambu na kufukama na ntwala na2 mono,” d Yehowa muntu me tuba. 24 “Ebuna bo ta basika mpi ta tala bamvumbi ya bantu yina kolamaka na ntwala na mono; Sambu misopi yina ta vanda na zulu na bo ta fwa ve, Mpi tiya yina ta yoka bo ta fwa ve, e Mpi bo ta kuma kima ya nzanzi sambu na bantu yonso.”1 66:22 1 Na kisina, “nkuna.” 66:23 1 Na kisina, “Nsuni yonso.” 2 To “sambu na kusambila.”
YE R E M IA M A M B U Y I N A K E N A K AT I
1
Nzambi me tula Yeremia mbikudi (1-10) Mbona-meso ya nti ya amande (11, 12) Mbona-meso ya nzungu ya kulambila (13-16) Yeremia me baka kikesa sambu na kisalu na yandi (17-19)
Bo me sambila “Ntotila-Nkento ya Zulu” (18) Bo ke tambika bana na Inomi (31) 8 Bantu me sola kuzinga bonso bantu ya makanda (1-7) Inki mayele kele kana muntu kubuya ndinga ya Yehowa? (8-17) Yeremia ke dila sambu na lufwa ya Yuda (18-22) “Keti balsami kele ve na Gileadi?” (22)
2 Izraele me yambula Yehowa sambu na banzambi ya nkaka (1-37) Izraele bonso nti ya vinu ya nzenza (21) Bilele na yandi kele ti matono ya menga (34) 3 Izraele me kudipesa kibeni na kukolama(1-5) Izraele ti Yuda me sala bizumba (6-11) Nzambi ke lomba bantu na kubalula ntima (12-25) 4 Kubalula ntima ke nataka balusakumunu (1-4) Mpasi ta katuka na ndambu ya nordi (5-18) Yeremia ke wa mpasi sambu na bampasi yina ta kwisa (19-31) 5 Bantu me buya ndola ya Yehowa (1-13) Bo ta fwa bantu kansi bo ta manisa bo ve kibeni (14-19) Yehowa ke sambisa bantu (20-31) 6 Kubika fioti bambeni ta ziunga Yeruzalemi (1-9) Yehowa me wila Yeruzalemi makasi (10-21) Bo ke tuba nde “Ngemba!” kansi ngemba kele ve (14) Bambeni ta katuka na ndambu ya nordi mpi ta kota na ngolo na nku (22-26) Yeremia ta vanda bonso kima ya kumekila kibende (27-30) 7 Kutula kivuvu ya luvunu na tempelo ya Yehowa (1-11) Tempelo ta kuma bonso Shilo (12-15) Nzambi me buya lusambu ya zulu-zulu (16-34)
9 Mawa ya ngolo ya Yeremia (1-3a) Yehowa ke sambisa Yuda (3b-16) Bo ke dila sambu na Yuda (17-22) Muntu kudikumisa sambu yandi me zaba Yehowa (23-26) 10 Banzambi ya makanda me swaswana ti Nzambi ya moyo (1-16) Lufwa yina me finama mpi kimpika (17, 18) Yeremia me wa mawa (19-22) Kisambu ya mbikudi (23-25) Muntu lenda twadisa ve kitambi na yandi mosi (23) 11
Yuda me fwa kuwakana ti Nzambi (1-17) Banzambi me kuma mingi bonso bambanza (13) Bo me fwanisa Yeremia ti mwana-dimeme yina bo fwete fwa (18-20) Kimbeni ya me katuka na bantu ya bwala yina Yeremia butukaka (21-23)
12 Yeremia ke bokuta (1-4) Mvutu ya Yehowa (5-17) 13 Mukaba ya lino ya kubeba (1-11) Mabungu ya vinu ta pasuka (12-14) Yuda yina kele ntu-ngolo ta kwenda na kimpika (15-27) “Keti muntu ya Kushi lenda soba mpusu ya nitu na yandi” (23) 14 Nsungi ya kuyuma, nzala, mpi mbele ya bitumba (1-12) 1245
YEREMIA Mambu Yina Ke na Kati Nzambi me pesa bambikudi ya luvunu ndola (13-18) Yeremia me ndima nde bantu me sala masumu (19-22) 15 Yehowa ta soba ve lusambisu na yandi (1-9) Yeremia ke bokuta (10) Mvutu ya Yehowa (11-14) Kisambu ya Yeremia (15-18) Kiese na kudia mambu y Nzambi ke tubaka (16) Yehowa me pesa Yeremia kikesa (19-21) 16 Yeremia fwete kwela ve, kudila ve, mpi kusala ve nkinsi (1-9) Ndola, mpi na nima kuvutuka na insi na bo (10-21) 17 Disumu ya Yuda me kangama ngolo (1-4) Balusakumunu ya ke katukaka na kutudila Yehowa ntima (5-8) Ntima ya luvunu (9-11) Yehowa, kivuvu ya Izraele (12, 13) Kisambu ya Yeremia (14-18) Kusantisa Kisabatu (19-27) 18 Ntoto ya tuma na maboko ya muwumbi (1-12) Yehowa me pesa Izraele mukongo (13-17) Bo me sadila Yeremia komplo; yandi me samba (18-23) 19 Nzambi me songa Yeremia na kupasula dibungu ya ntoto (1-15) Bo ke tambika bana na Baale (5) 20 Pashure me bula Yeremia (1-6) Yeremia lenda yambula ve kusamuna (7-13) Nsangu ya Nzambi bonso tiya ya ke pela (9) Yehowa bonso soda ya ke pesa boma (11) Yeremia ke bokuta (14-18) 21 Yehowa me buya mambu yina Sidikiya me lomba (1-7) Bantu fwete sola luzingu to lufwa (8-14) 22 Bansangu ya ndola sambu na bantotila ya mbi (1-30) Sambu na Shalumi (10-12)
1246 Sambu na Yehoyakimi (13-23) Sambu na Konia (24-30) 23 Bangungudi ya mbote mpi ya mbi (1-4) Lutaninu na nsi ya “lutangu ya lunungu” (5-8) Nzambi me pesa bambikudi ya luvunu ndola (9-32) “Kizitu” ya Yehowa (33-40) 24 Bafige ya mbote mpi ya mbi (1-10) 25 Yehowa me sambisa makanda (1-38) Makanda ta sadila Babilone bamvula 70 (11) Dikopa ya vinu ya makasi ya Nzambi (15) Mpasi me katuka na dikanda mosi mpi ya nkaka (32) Bantu yina Yehowa ta fwa (33) 26 Bo me pesa Yeremia boma nde bo ta fwa yandi (1-15) Yeremia me guluka (16-19) Bo me vutukila mbikudulu ya Mika (18) Mbikudi Uriya (20-24) 27 Vangu ya Babilone (1-11) Bo me songa Sidikiya na kulemfuka na Babilone (12-22) 28 Yeremia me swaswana ti Hanania mbikudi ya luvunu (1-17) 29 Mukanda yina Yeremia tindilaka bantu yina vandaka na kimpika na Babilone (1-23) Izraele ta vutuka na nima ya bamvula 70 (10) Nsangu sambu na Shemaya (24-32) 30 Nzambi me sila nde bantu ta vutuka na insi na bo mpi ta beluka (1-24) 31 Bantu ya Izraele yina ta bikala ta vutuka na insi na bo (1-30) Rashele ke dila bana na yandi (15) Kuwakana ya mpa (31-40) 32 Yeremia me sumba kilanga (1-15) Kisambu ya Yeremia (16-25) Mvutu ya Yehowa (26-44) 33 Nzambi me sila nde bantu ta vutuka na insi na bo (1-13) Lutaninu na nsi ya “lutangu ya lunungu” (14-16)
1247 Kuwakana ti Davidi mpi banganga-nzambi (17-26) Kuwakana ya me tala mwini ti mpimpa (20) 34 Nsangu ya ndola sambu na Sidikiya (1-7) Bo me fwa kuwakana ya ke pesa bampika kimpwanza (8-22) 35 Bantu ya dikanda ya Rekabi me monisa mbandu ya bulemfu ya mbote (1-19) 36 Yeremia me songa na kusonika rulo (1-7) Baruki me tanga rulo na ndinga ya ngolo (8-19) Yehoyakimi me yoka rulo tiya (20-26) Bo me sonika diaka nsangu na rulo ya mpa (27-32) 37 Bantu ya Kaldea me bikisa Yeruzalemi sambu na ntangu fioti (1-10) Bo me tula Yeremia na boloko (11-16) Sidikiya me kutana ti Yeremia (17-21) Bo me pesa Yeremia mampa (21) 38 Bo me losa Yeremia na dibulu ya masa (1-6) Ebedi-meleki me gulusa Yeremia (7-13) Yeremia me bondila Sidikiya na kudipesa na bambeni (14-28) 39 Kubwa ya Yeruzalemi (1-10) Sidikiya me tina mpi bo me kanga yandi (4-7) Bo fwete tanina Yeremia (11-14) Ebedi-meleki ta fwa ve (15-18) 40 Nebuzaradani me yambula Yeremia (1-6) Bo me pesa Gedalia kisalu ya kutala insi (7-12) Bo me sadila Gedalia komplo (13-16) 41 Ismaele me fwa Gedalia (1-10) Ismaele me tina Yohanani (11-18) 42 Bantu me lomba Yeremia na kusamba sambu na kulomba lutwadisu ya Yehowa (1-6) Mvutu ya Yehowa: “Beno kwenda ve na Ezipte” (7-22) 43 Bantu me lemfuka ve mpi me kwenda na Ezipte (1-7)
YEREMIA Mambu Yina Ke na Kati Ndinga ya Yehowa me kwisila Yeremia na Ezipte (8-13) 44 Bo me tubila bampasi yina ta bwila Bayuda na Ezipte (1-14) Bantu me buya lukebisu ya Nzambi (15-30) Bantu me sambila “Ntotila-Nkento ya Zulu” (17-19) 45 Nsangu ya Yehowa na Baruki (1-5) 46 Mbikudulu sambu na Ezipte (1-26) Nebukadenezare fwete nunga Ezipte (13, 26) Balusilu sambu na Izraele (27, 28) 47 Mbikudulu sambu na bantu ya Filistia (1-7) 48 Mbikudulu sambu na Moabi (1-47) 49 Mbikudulu sambu na Amoni (1-6) Mbikudulu sambu na Edomi (7-22) Edomi ta vanda diaka ve dikanda (17, 18) Mbikudulu sambu na Damasi (23-27) Mbikudulu sambu na Kedare mpi Asore (28-33) Mbikudulu sambu na Elami (34-39) 50 Mbikudulu sambu na Babilone (1-46) Beno tina Babilone (8) Izraele ta vutuka diaka na insi na yandi (17-19) Masa ya Babilone ta yuma (38) Bantu ta zingaka diaka ve na Babilone (39, 40) 51 Mbikudulu sambu na Babilone (1-64) Bantu ya Media ta bwisa Babilone na kintulumukina (8-12) Bo me losa mukanda na Efrate (59-64) 52 Sidikiya me kolamina Babilone (1-3) Nebukadenezare me ziunga Yeruzalemi (4-11) Bo me fwa mbanza mpi tempelo (12-23) Bo me nata bantu na kimpika na Babilone (24-30) Bo me basisa Yehoyakini na boloko (31-34)
YEREMIA 1:1-16
1
Yai bangogo ya Yeremia1 mwana ya Hilkia, nganga-nzambi mosi ya Anatoti a na ntoto ya Benyamini. 2 Ndinga ya Yehowa kwisilaka yandi na bilumbu ya Yoziasi b mwana ya Amone, c ntotila ya Yuda, na mvula ya 13 ya luyalu na yandi. 3 Yo kwisilaka yandi diaka na bilumbu ya Yehoyakimi d mwana ya Yoziasi, ntotila ya Yuda, tii na nsuka ya mvula ya 11 ya Sidikiya e mwana ya Yoziasi, ntotila ya Yuda, tii kuna bo nataka Yeruzalemi na insi ya nzenza na ngonda ya tanu. f 4 Ndinga ya Yehowa kwisilaka mono nde: 5 “Na ntwala nde mono sala nge na divumu, mono zabaka1 nge, g Mpi na ntwala nde nge butuka,2 mono santisaka nge.3h Mono kumisaka nge mbikudi sambu na makanda.” 6 Kansi mono tubaka nde: “O Yehowa Mfumu ya Kuluta Nene! Mono me zaba ve kutuba, i sambu mono kele kaka leke.”1j 7 Ebuna Yehowa tubilaka mono nde: “Kutuba ve nde, ‘Mono kele kaka leke.’ Sambu nge fwete kwenda na bantu yonso yina mono ke tinda nge, Mpi nge fwete tuba mambu yonso yina mono ke songa nge. k 8 Kuwa bo boma ve na mutindu bo ke monana, l Sambu ‘mono kele ti nge sambu na kugulusa nge,’ m Yehowa muntu me tuba.” 9 Na nima, Yehowa tandulaka diboko mpi simbaka mono na 1:1 1 Ziku yo ke tendula “Yehowa Ke Nangulaka.” 1:5 1 To “solaka.” 2 Na kisina, “na ntwala nde nge basika na divumu.” 3 To “tulaka nge na kingenga.” 1:6 1 To “mwana-fioti.”
1248 KAPU 1 a Yoz 21:8, 18 b 2Bn 22:1, 2 c 2Bn 21:19, 20 d 2Bn 24:1 2Bs 36:4
e 2Bn 24:18, 19 f 2Bn 25:8, 11 Yer 52:12, 15
g Baz 13:5 Nk 139:15, 16
h Luk 1:13, 15 i Kub 4:10 j 1Bn 3:5, 7 k Kub 7:1, 2 l Eze 2:6 m Kub 3:11, 12 Yer 15:20 Bis 18:9, 10
Ndonga ya 2 a Yez 6:7 b Kub 4:12, 15 Eze 33:7
c Yer 18:7-10 Yer 24:5, 6
d Yer 6:1 Yer 10:22
e Yer 5:15 Yer 6:22 Yer 25:9
f Yer 39:3 g Kul 28:52 Yer 34:22 Yer 44:6
munoko. a Ebuna Yehowa tubilaka mono nde: “Mono me tula bangogo na mono na munoko na nge. b 10 Tala, bubu yai mono me pesa nge kiyeka na zulu ya makanda mpi na zulu ya bimfumu, sambu na kutumuna mpi kubwisa, sambu na kufwa mpi kupanza, sambu na kutunga mpi kukuna.” c 11 Ndinga ya Yehowa kwisilaka mono diaka nde: “Yeremia, nge ke mona inki?” Mono tubaka nde: “Mono ke mona lutangu ya nti ya amande.”1 12 Yehowa tubilaka mono nde: “Nge me mona mbote, sambu mono kele ya kusikama kibeni na yina me tala ndinga na mono sambu na kulungisa yo.” 13 Ndinga ya Yehowa kwisilaka mono mbala ya zole nde: “Nge ke mona inki?” Mono tubaka nde: “Mono ke mona nzungu mosi1 ke toka,2 mpi munoko na yo ke zola kubwa na ndambu ya nordi.” 14 Ebuna Yehowa tubilaka mono nde: “Mpasi ta katuka na nordi mpi ta kwisa kubwila Bantu yonso ya ke zingaka na insi yai. d 15 Sambu ‘mono ke binga mabuta yonso ya bimfumu ya nordi,’ Yehowa e muntu me tuba, ‘Mpi bo ta kwisa; konso muntu ta tula kiti na yandi ya kimfumu Na munoko ya bakielo ya Yeruzalemi, f Bo ta ziunga bibaka na yo Mpi bo ta nwanisa bambanza yonso ya Yuda. g 16 Mpi mono ta zabisa balusambisu na mono sambu na bo sambu na mambu na bo yonso ya mbi, 1:11 1 Na kisina, “ya nti yina ke tedimisaka.” 1:13 1 To “nzungu ya kulambila ya kele ti munoko ya nene.” 2 Na kisina, “ya bo ke pupula,” yo ke monisa nde tiya ya bo ke pedisa kele na nsi.
1249 Sambu bo me yambulaka mono, a Bo ke pesa midinga ya bimenga na banzambi ya nkaka b Mpi ke fukimina bisalu ya maboko na bo.’ c 17 Kansi nge fwete yilama sambu na kisalu,1 Mpi nge fwete telama mpi kuzabisa bo mambu yonso ya mono ke songa nge. Kuwa bo boma ve, d Sambu mono pesa nge boma ve na ntwala na bo. 18 Sambu bubu mono me kumisa nge mbanza ya ngolo, Dikunzi ya kibende, mpi bibaka ya kwivre sambu na kunwanisa bantu yonso ya insi yai, e Bantotila ya Yuda mpi bamfumu na yo, Banganga-nzambi mpi bantu ya insi yai. f 19 Mpi bo ta nwanisa nge kibeni, Kansi bo ta nunga1 nge ve, Sambu ‘mono kele ti nge,’ g Yehowa muntu me tuba, ‘sambu na kugulusa nge.’” Ndinga ya Yehowa kwisilaka mono nde: 2 “Kwenda mpi samuna na makutu ya Yeruzalemi nde, ‘Yehowa ke tuba nde: “Mono ke yibuka mbote mutindu nge vandaka kudipesa1 ntangu nge vandaka leke, h Zola yina nge monisaka ntangu bo silaka nge na makwela, i Mutindu nge landaka mono na ntoto-makanga, Na ntoto yina bo ke kunaka ve bima. j 3 Izraele vandaka santu na meso ya Yehowa, k bambuma ya ntete ya bima yina yandi katulaka na bilanga.”’
2
YEREMIA 1:17–2:8 KAPU 1 a Yoz 24:20 2Bn 22:17 2Bs 7:19, 20
b Eze 8:10, 11 Oze 11:2
c Yez 2:8 d Eze 2:6
5
e Yer 15:20 Yer 20:11 Eze 3:8 Mik 3:8
f Yer 26:12 g Kuy 28:15 Kub 3:12 Yoz 1:5
6
KAPU 2 h Oze 2:15 i Kub 24:3 j Kul 2:7 k Kub 19:6 Kul 7:6
Ndonga ya 2 a Kub 17:8, 13 b Yez 5:4 Mik 6:3
c Kul 32:21
7
d Nk 115:4, 8 e Kub 14:30 f Kul 1:1 Kul 32:9, 10
g Kul 8:14, 15 h Kut 13:26, 27 Kul 6:10, 11 Kul 8:7-9
i Lev 18:24 Kut 35:33 Nk 78:58 Nk 106:38 Yer 16:18
j 1Sa 2:12 Bid 4:13
1:17 1 Na kisina, “kanga mukaba na luketo na nge.” 1:19 1 To “bedisa.” 2:2 1 To “ke yibuka mbote zola ya kwikama na nge.”
4
k Eze 34:7, 8 l 1Bn 18:19 Yer 23:13
8
‘Konso muntu yina diaka yandi salaka mbi. Mpasi vandaka kubwila bo,’ Yehowa muntu me tuba.” a Wa ndinga ya Yehowa, O nzo ya Yakobi, Mpi beno yonso mabuta ya nzo ya Izraele. Yehowa ke tuba nde: “Inki kifu ba-nkaka na beno monaka na mono, b Sambu bo kuma ntama kibeni ti mono, Mpi bo landa biteki ya kukonda mfunu c mpi bo mosi kukuma bantu ya kukonda mfunu? d Bo yulaka ve nde, ‘Yehowa kele na wapi, Muntu yina basisaka beto na insi ya Ezipte, e Yina twadisaka beto na ntoto-makanga, Na ntoto ya zelo na zelof mpi ya mabulu, Na ntoto ya kuyuma g mpi ya mpimpa ya ngolo, Na ntoto yina muntu mosi ve ke salaka nzietelo Mpi kisika muntu mosi ve ke zingaka?’ Na nima, mono nataka beno na ntoto yina kele ti bisika ya bo me kunaka banti yina ke butaka bambuma, Sambu beno dia bambuma na yo mpi bima na yo ya mbote. h Kansi beno kotaka mpi beno kumisaka ntoto na mono mvindu; Beno kumisaka dikabu na mono kima ya nzanzi. i Banganga-nzambi yulaka ve nde, ‘Yehowa kele na wapi?’ j Bantu yina ke longaka Nsiku zabaka mono ve, Bangungudi kolamaka na ntwala na mono, k Bambikudi bikulaka na zina ya Baale, l
YEREMIA 2:9-21
9
10
11
12
13
14
15
Mpi bo landaka banzambi yina lendaka ve kunatila bo mambote. ‘Yo yina mono ta nwana diaka ti beno,’ a Yehowa muntu me tuba, ‘Mpi mono ta nwana ti bana ya bana na beno.’ ‘Kansi beno sabuka na bantoto ya Kitimi b yina kele na lweka ya nzadi-mungwa1 mpi beno mona. Ee, beno tinda nsangu na Kedare c mpi beno tadila diambu yina mbote-mbote; Beno tala kana diambu ya mutindu yai me bwaka ntete. Keti dikanda mosi me katulaka banzambi na yo mpi me yingisaka yo na bayina kele ve banzambi? Kansi bantu na mono me katulaka lukumu na mono mpi me yingisaka yo na kima yina me konda mfunu. d Nge zulu, tala diambu yai ti kuyituka; Tekita na boma ya ngolo,’ Yehowa muntu me tuba, ‘Sambu bantu na mono me sala mambu zole ya mbi: Bo me yambula mono, nto ya masa ya luzingu, e Mpi bo me kuditimunina mabulu ya masa, Mabulu ya masa ya kubeba, yina lenda bumba ve masa.’ ‘Keti Izraele kele nsadi to mpika yina me butuka na nzo? Ebuna sambu na nki bo me bika nde bo botula yandi? Bana-bantambu1 ke nganina yandi; f Bo me tombula ndinga na bo. Bo me kumisa insi na yandi kima ya ke pesa boma.
2:10 1 To “bisanga.” 2:15 1 To “Banabantambu yina kele ti mika mingi na nkingu.”
1250 KAPU 2 a Eze 20:35 Mik 6:2
16 b Kuy 10:2, 4
c Kuy 25:13
17
Nk 120:5 Yer 49:28
d Nk 106:20
e Nk 36:9 Yer 17:13 Kus 22:1
18
f Yez 5:29 Yer 4:7
Ndonga ya 2 a Yer 46:19 b Yer 43:4, 7
19
Yer 46:14 Eze 30:18
c 1Bs 28:9 2Bs 7:19, 20
d Yez 30:2 Yez 31:1 Bid 5:6 Eze 16:26 Eze 17:15
e 2Bn 16:7 Oze 5:13
20
f Yer 4:18
g Yer 5:22 h Lev 26:13
i 1Bn 14:22, 23 Eze 6:13
j Kub 34:15 Eze 16:15, 16
k Kub 15:17 Nk 80:8 Yez 5:1
21
Bo me yoka bambanza na yandi tiya, yo yina muntu mosi ve ke zinga kuna. Bantu ya Nofi1a mpi ya Tapanesi b ke dia na zulu ya ntu na nge. Keti nge me kudinatila ve makambu yai Na mutindu nge yambulaka Yehowa Nzambi na nge c Ntangu yandi vandaka kutwadisa nge na nzila? Ntangu yai, sambu na nki nge ke zola kukwenda na Ezipte d Sambu na kunwa bamasa ya Shihore?1 Sambu na nki nge ke zola kukwenda na Asiria e Sambu na kunwa bamasa ya Nzadi?2 Mambu na nge ya mbi fwete sungika nge, Mpi kukonda kwikama na nge mosi fwete nganina nge. Zaba mpi bakisa mutindu yo kele mbi mpi bululu f Na kuyambula Yehowa Nzambi na nge; Nge me wa mono boma ve,’ g Mfumu ya Kuluta Nene, Yehowa ya makesa, muntu me tuba. ‘Sambu tuka ntama mono panzaka vangu na nge h Mpi mono katulaka miniololo na nge. Kansi nge tubaka nde: “Mono ta sadila nge ve,” Sambu na konso ngumba ya fioti mpi na nsi ya konso nti ya kele ti matiti mingi i Nge vandaka kulala makadi-kadi, nge ke sala kindumba. j Mono kunaka nge bonso vinu ya mbwaki ya kitoko, k
2:16 1 To “Memfisi.” 2:18 1 Disongidila, kitini ya Nzadi ya Nile. 2 Disongidila, Efrate.
1251
22
23
24
25
yonso vandaka nkeni ya bunkete; Ebuna, inki mutindu nge me kuma balutangu ya kubeba ya nti ya vinu ya nzenza na ntwala na mono?’ a ‘Ata nge yobila ti mukedi1 mpi nge sadila sabuni2 mingi, Mbi na nge ta vanda kaka ditono na ntwala na mono,’ b Yehowa Mfumu ya Kuluta Nene muntu me tuba. Inki mutindu nge lenda tuba nde, ‘Mono me kudikumisa ve mvindu. Mono me landa ve Babaale’? Tala nzila na nge na muwanda. Tadila mambu yina nge me sala. Nge kele bonso mwana ya shamo ya nkento yina kele ntinu, Yina ke baka ntinu mpambampamba na ntwala mpi na nima na banzila na yandi, Mpunda ya mfinda yina me yikanaka na ntotomakanga, Yina ke benda mupepe na mbombo sambu na nzala na yo ya ngolo ya kuvukisa nitu.1 Nani lenda kanga yandi nzila na ntangu yandi kele na nzala ya ngolo ya kuvukisa nitu? Bayina yonso ke sosa yandi ta vanda ve na mfunu ya kudilembisa. Bo ta mona yandi na nsungi2 na yandi. Keba makulu na nge sambu yo kuma ve makulu-ngulu Mpi mungungu na nge sambu yo wa ve nzala ya masa.
2:22 1 To “mungwa ya basenzi.” 2 Na kisina, “sude.” 2:24 1 To “sambu na nzala ya ngolo ya moyo na yandi.” 2 Na kisina, “na ngonda.”
YEREMIA 2:22-31 KAPU 2 a Yez 5:4
b Yer 16:17
26
Ndonga ya 2 a Yer 18:12
b Yez 2:6 Yer 3:13
c Yer 44:17
27
d Esd 9:7
e Yez 44:13
f 2Bs 29:6 Yer 32:33
28
g Baz 10:13-15 Nk 78:34 Nk 106:47 Yez 26:16 Oze 5:15
h Kul 32:37, 38
29
i Yer 11:13
j Yer 5:1 Yer 9:2 Dan 9:11
30
k 2Bs 28:20-22 Yez 9:13
l Yez 1:5 Yer 5:3 Sef 3:2
m 2Bs 36:15, 16 Neh 9:26 Bis 7:52
31
Kansi nge tubaka nde, ‘Kivuvu kele ve! a Ve! Mono me zola banzenza,1b Mpi mono ta landa bo.’ c Mutindu muyibi ke waka nsoni ntangu bo me kanga yandi, Mutindu mosi mpi, bo me pesa nzo ya Izraele nsoni, Bo, bantotila na bo, mpi bamfumu na bo, Banganga-nzambi na bo mpi bambikudi na bo. d Bo ke tubila nti nde, ‘Nge kele tata na mono,’ e Mpi bo ke tubila ditadi nde, ‘Nge muntu butaka mono.’ Bo ke pesa mono mukongo kansi luse ve. f Mpi na ntangu ya bo ke mona mpasi, bo ta tuba nde, ‘Telama mpi gulusa beto!’ g Ntangu yai, wapi banzambi na nge yina nge kudisadilaka? h Bika bo telama kana bo lenda gulusa nge na ntangu ya nge ke mona mpasi, Sambu banzambi na nge me kuma mingi bonso bambanza na nge, O Yuda. i ‘Sambu na nki beno ke landa kunwana ti mono? Sambu na nki beno yonso me kolama na ntwala na mono?’ j Yehowa muntu me tuba. Mono me bula bana na nge kukonda kikuma. k Bo ta ndima ve ndola; l Mbele na nge mosi ya bitumba diaka bambikudi na nge, m Bonso ntambu yina ke nwanisaka. O ndonga ya bantu, beno tadila ndinga ya Yehowa. Keti mono me kuma bonso ntoto-makanga sambu na Izraele
2:25 1 To “banzambi ya nzenza.”
YEREMIA 2:32–3:5
32
33
34
35
36
37
To ntoto ya mpimpa ya ngolo? Sambu na nki bantu na mono yai me tuba nde, ‘Beto ke tambula na kimpwanza. Keti beto ta kwisa diaka ve na nge’? a Keti mwense lenda vila bima na yandi ya kukumisa nitu kitoko, Mpi keti nkento yina ke kwela lenda vila bilele na yandi ya kukanga na ntulu?1 Kansi bantu na mono me vila mono bilumbu mingi. b O nkento, nge ke yidika nzila na nge na mayele kibeni sambu na kusosa zola! Nge me kudilonga na banzila ya mambu ya mbi. c Ata bilele na nge kele ti matono ya menga ya bansukami1d yina me salaka kima ve, Ata mono monaka bo ve ntangu bo ke sala mambu ya mbi; Yo kele na bilele na nge yonso. e Kansi nge ke tuba nde, ‘Mono me sala kima ve. Ya kieleka yandi ke wila mono diaka ve makasi.’ Ntangu yai mono ke pesa nge ndola Sambu nge ke tuba nde, ‘Mono me sala ve disumu.’ Sambu na nki nge ke mona mpamba nzila na nge ya ke soba-sobaka? Nge ta wa mpi Ezipte nsoni, f Kaka mutindu nge waka Asiria nsoni. g Sambu na kikuma yai mpi, nge ta basika maboko na zulu ya ntu, h Sambu Yehowa me buya bantu yina nge ke tudila ntima;
2:32 1 To “mukaba na yandi ya makwela.” 2:34 1 To “menga ya mioyo.”
1252 KAPU 2 a Kul 32:15
b Nk 106:21 Yez 17:10 Yer 18:15 Oze 8:14
c 2Bs 33:9
d 2Bn 21:16 Nk 106:38 Yez 10:1, 2 Mat 23:35
e Kub 22:2
f Yez 30:3 Yer 37:7
g 2Bs 28:20, 21
h 2Sa 13:19
Ndonga ya 2 KAPU 3 a Yez 24:5 Yer 2:7
b Yer 2:20 Eze 16:28, 29
c Eze 16:16 Eze 20:28
d Lev 26:19 Yer 14:4 Amo 4:7
e Yer 6:15
f Yer 2:2
Bo ta sadisa nge ve na kununga.” Bantu ke yula nde: “Kana muntu kukula nkento na yandi mpi nkento yina kuyambula yandi, ebuna yandi kuma nkento ya muntu ya nkaka, keti yandi lenda vutukila diaka nkento yina?” Keti insi yina me kuma ve mvindu kibeni? a “Nge me sala kindumba ti banduku mingi, b Mpi keti nge fwete vutukila mono ntangu yai?” Yehowa muntu me tuba. 2 “Tala na ndambu ya bangumba ya fioti ya me konda banti. Na wapi bo me ladisaka nge ve na kingolo-ngolo? Nge vandaka kuvanda pene-pene ya banzila ya nene sambu na bo, Bonso muntu yina ke zingaka ve kisika mosi1 na ntotomakanga. Nge ke landa kukumisa insi mvindu Ti kindumba na nge mpi mambu na nge ya mbi. c 3 Yo yina bo me buya kupesa nge bamvula ya ngolo, d Mpi mvula ke noka ve na nsungi ya mvula. Nge kele ti luse1 ya kukonda nsoni ya nkento yina ke salaka kindumba; Nge ke buya kuwa nsoni. e 4 Kansi ntangu yai nge ke binga mono nde, ‘Tata na mono, nge kele nduku na mono ya kileke! f 5 Keti muntu lenda vanda na makasi kimakulu, To kuvanda ntangu yonso ti nganzi?’ Yai mambu ya nge ke tuba, Kansi nge ke landa kusala
3
3:2 1 Na kisina, “muntu ya Arabia.” 3:3 1 Na kisina, “mbunzu.”
1253 mambu yonso ya mbi yina nge lenda sala.” a 6 Na bilumbu ya ntotila Yoziasi,b Yehowa tubilaka mono nde: “‘Keti nge me mona mambu yina Izraele ya kukonda kwikama me sala? Yandi me kwenda kusala kindumba c na konso ngumba ya nda mpi na nsi ya konso nti yina kele ti matiti mingi. 7 Ata na nima ya kusala mambu yai yonso, mono landaka kusonga yandi na kuvutukila mono, d kansi yandi vutukaka ve; mpi Yuda landaka kutala mpangi na yandi ya nkento yina kele muyekudi. e 8 Ntangu mono monaka yo, mono kulaka Izraele ya kukonda kwikama ti mukanda ya kufwa makwela f sambu na bizumba na yandi. g Kansi Yuda mpangi na yandi ya nkento yina kele muyekudi waka boma ve; yandi mpi basikaka mpi salaka kindumba. h 9 Yandi monaka kindumba na yandi mpamba, yandi landaka kukumisa insi mvindu, mpi yandi landaka kusala bizumba ti matadi mpi banti. i 10 Ata mpidina, Yuda mpangi na yandi ya nkento yina kele muyekudi vutukilaka mono ve na ntima ya mvimba, kansi yandi salaka yo na luvunu,’ Yehowa muntu me tuba.” 11 Ebuna Yehowa tubilaka mono nde: “Izraele ya kukonda kwikama me monisa nde yandi kele ya lunungu kuluta Yuda yina kele muyekudi. j 12 Kwenda mpi zabisa mambu yai na ndambu ya nordi: k “‘“Vutuka, O nkolami Izraele,” Yehowa muntu me tuba.’ l ‘“Mono ta tala beno ve ti makasi,1m sambu mono kele ya kwikama,” Yehowa muntu me tuba.’ ‘“Mono ta vanda ve na makasi kimakulu. 13 Ndima kaka mbi na nge, sambu nge me kolama na ntwa3:12 1 Na kisina, “ta sala ve nde luse na mono kubwa na zulu na beno.”
YEREMIA 3:6-19 KAPU 3 a Mik 2:1 Mik 7:3
b 2Bn 22:1 c Eze 20:28 Oze 4:13
d 2Bn 17:13 2Bs 30:6 Oze 14:1
e Eze 16:46 Eze 23:2, 4
f Kul 24:1 g Eze 23:4, 5, 9 Oze 2:2 Oze 9:15
h 2Bn 17:19 Eze 23:4, 11
i Yez 57:5, 6 Yer 2:27
j Eze 16:51 Eze 23:4, 11
k 2Bn 17:6 Yer 23:8
l Yer 4:1 Eze 33:11 Oze 14:1
m Oze 11:8, 9
Ndonga ya 2 a Yer 23:3 b Yer 23:4 Eze 34:23
c Oze 1:10 d Nk 87:3 Eze 43:7
e Yez 2:2, 3 Yez 56:6, 7 Yez 60:3 Mik 4:1, 2 Zek 2:11 Zek 8:22, 23
f Yer 50:4 Eze 37:19 Oze 1:11
g 2Bs 36:23 Esd 1:3 Amo 9:15
h Eze 20:6
la ya Yehowa Nzambi na nge. Nge landaka kuvukisa nitu ti1 banzenza2 na nsi ya konso nti yina kele ti matiti mingi, kansi nge vandaka ve kulemfukila ndinga na mono,” Yehowa muntu me tuba.’” 14 “Beno vutuka, beno bana yina kele bankolami,” Yehowa muntu me tuba. “Sambu mono me kuma mfumu na beno ya kieleka;1 mpi mono ta baka beno, muntu mosi na mbanza mosi mpi bantu zole na dibuta mosi, ebuna mono ta nata beno na Sioni. a 15 Mono ta pesa beno bangungudi yina ntima na mono b me zola, mpi bo ta disa beno ti nzayilu mpi mayele ya kubakisa mambu mbote-mbote. 16 Beno ta kuma mingi mpi ta buta bambuma na insi yai na bilumbu yina,” Yehowa muntu me tuba. c “Bo ta tuba diaka ve nde, ‘Sanduku ya kuwakana ya Yehowa!’ Yo ta kwisila bo diaka ve na mabanza, bo ta yibuka yo ve mpi bo ta konda yo ve, mpi bo ta sala yo diaka ve. 17 Na ntangu yina bo ta binga Yeruzalemi kiti ya kimfumu ya Yehowa; d mpi bo ta vukisa makanda yonso na zina ya Yehowa na Yeruzalemi, e ebuna bo ta landa diaka ve ntima na bo ya mbi na ntu-ngolo yonso.” 18 “Na bilumbu yina bo ta tambula kumosi, nzo ya Yuda ti nzo ya Izraele, f mpi kumosi bo ta katuka na ntoto ya nordi mpi bo ta kwisa kukota na ntoto yina mono pesaka ba-nkaka na beno bonso dikabu. g 19 Mpi mono yindulaka nde, ‘Tala mutindu mono tulaka nge na kati ya bana mpi mono pesaka nge ntoto ya mbote, dikabu ya kuluta kitoko na kati ya makanda!’1h Mono yindulaka mpi nde nge ta binga mono, ‘Tata na 3:13 1 Na kisina, “kupanza banzila na nge na.” 2 To “banzambi ya nzenza.” 3:14 1 To mbala ya nkaka, “bakala na beno.” 3:19 1 Na kisina, “ya basoda ya makanda.”
YEREMIA 3:20–4:6 mono!’ mpi nde nge ta yambula ve na kulanda mono. 20 ‘Ya kieleka mutindu nkento ke yekulaka bakala1 na yandi mpi ke bikisaka yandi, mutindu mosi mpi nge, O nzo ya Izraele, nge me sadila mono mambu kukonda kwikama,’ a Yehowa muntu me tuba.” 21 Ndinga ke wakana na bangumba ya fioti ya me konda banti, Kudila mpi kubondila ya bantu ya Izraele, Sambu bo me bebisa nzila na bo; Bo me vila Yehowa Nzambi na bo. b 22 “Beno vutuka, beno bana yina kele bankolami. Mono ta belula kukolama na beno.” c “Beto bo yai! Beto me kwisa na nge, Sambu nge, O Yehowa, nge kele Nzambi na beto. d 23 Ya kieleka, bangumba ya fioti mpi makelele yina kele na bangumba kele luvunu. e Ya kieleka luguluku ya Izraelef kele na Yehowa Nzambi na beto. 24 Kansi kima ya nsoni1 me fwa kisalu ya ngolo ya ba-nkaka na beto katuka kileke na beto, g Mameme na bo mpi bangombe na bo, Bana na bo ya babakala mpi ya bankento. 25 Beto lala na nsoni na beto, Mpi bika nsoni na beto kufika beto, Sambu beto me sala masumu na ntwala ya Yehowa Nzambi na beto, h Beto ti batata na beto katuka kileke na beto tii bubu yai, i 3:20 1 Na kisina, “nduku.” 3:24 1 To “nzambi ya nsoni.”
1254 KAPU 3 a Yez 48:8 Oze 3:1 Oze 5:7
b Yez 17:10 Oze 8:14 Oze 13:6
c Oze 14:1, 4
d Yer 31:18 Oze 3:5
e Yez 65:7
f Yez 12:2
g Oze 9:10
h Yer 2:19
i Esd 9:7 Nk 106:7
Ndonga ya 2 KAPU 4 a Yer 3:22 Yoe 2:12, 13
b Yez 65:16
c Oze 10:12
d Yer 9:25, 26
e Bid 4:11
f Yer 6:1
g Yer 35:11
Mpi beto me lemfukila ve ndinga ya Yehowa Nzambi na beto.” “O Izraele, kana nge vutuka,” Yehowa muntu me tuba, “Kana nge vutukila mono Mpi kana nge katula biteki na nge ya nzanzi na ntwala na mono, Nge ta vanda ve muntu yina ke tina-tina. a 2 Mpi kana nge dia ndefi nde, ‘Ya kieleka mutindu Yehowa kele na luzingu!’ na kieleka mpi na lunungu, Makanda ta kudibakila lusakumunu na nzila na yandi, Mpi bo ta kudikumisa na yandi.” b 3 Sambu Yehowa ke tubila bantu ya Yuda mpi ya Yeruzalemi nde: “Beno bundula ntoto yina bo lenda kuna bima, Kansi beno landa ve kukuna na kati ya bansende. c 4 Beno kudiyotisa sambu na Yehowa, Mpi beno katula mpusu ya bantima na beno, d Beno bantu ya Yuda mpi bantu ya Yeruzalemi, Sambu makasi na mono kupela ve bonso tiya Mpi yo pela ebuna muntu mosi ve kufwa yo, Sambu na bisalu na beno ya mbi.” e 5 Beno zabisa yo na Yuda, mpi beno zabisa yo na Yeruzalemi. Beno boka mpi beno bula kibongo na insi ya mvimba. f Beno tuba na ndinga ya ngolo nde: “Beno vukana, Mpi beto tina na bambanza ya ngolo. g 6 Beno tedimisa kidimbu1 na ndambu ya Sioni.
4
4:6 1 To “nti yina kele kidimbu.”
1255 Beno sosa lutaninu, mpi beno telama ve kisika mosi,” Sambu mono ke tinda mpasi ya ke katuka na ndambu ya nordi, a mpasi ya ngolo. 7 Yandi me basika bonso ntambu na mwa-mfinda na yo; b Muntu ya ke bebisaka makanda me kwenda. c Yandi me basika na kisika na yandi sambu na kukumisa insi na beno kima ya ke pesa boma. Bambanza na beno ta kuma mayumbu, kukonda bantu. d 8 Yo yina, beno lwata basaki, e Beno vanda na mawa1 mpi beno dila, Sambu makasi ya ngolo yina Yehowa wilaka beto me mana ve. 9 “Na kilumbu yina,” Yehowa muntu me tuba, “kikesa1 ya ntotila ta mana, f Mpi kikesa1 ya bamfumu; Banganga-nzambi ta wa boma, mpi bambikudi ta yituka.” g 10 Ebuna mono tubaka nde: “O Yehowa Mfumu ya Kuluta Nene! Ya kieleka nge me kusa kibeni bantu yai h mpi Yeruzalemi ntangu nge tubaka nde, ‘Beno ta vanda na ngemba,’ i kansi mbele ya bitumba kele na mingungu na beto.”1 11 Na ntangu yina, bo ta tubila bantu yai mpi Yeruzalemi nde: “Mupepe ya tiya yina me katuka na bangumba ya fioti ya ntoto-makanga yina kele ve ti banti Ta bula mwana-nkento ya1 bantu na mono; 4:8 1 To “Beno bula bantulu.” 4:9 1 Na kisina, “ntima.” 4:10 1 To “kansi mbele ya bitumba me kuma na moyo na beto.” 4:11 1 Kutuba ya kifwani, ziku yo ke monisa mawa mpi kuditula na kisika ya muntu.
YEREMIA 4:7-18 KAPU 4 a Yer 1:14 Yer 21:7 Yer 25:9
12
b 2Bn 24:1 2Bn 25:1 Yer 5:6 Yer 50:17
13
c Eze 26:7
d Yez 5:9 Yez 6:11 Yer 2:15 Yer 9:11
e Yer 6:26
14
f 2Bn 25:5
g Yez 29:9, 10
15
h Eze 14:9
i Yer 6:13, 14
16
Yer 14:13 Yer 23:16, 17
Ndonga ya 2 a Yez 5:26, 28
b Kul 28:49, 50 Bid 4:19 Hab 1:8
17
c Yez 1:16 Eze 18:31
d Yer 8:16
e 2Bn 25:1, 2
f Yez 63:10 Eze 2:3
g Nk 107:17
18
Yo ke kwisa ve sambu na kukatula bampusu to kukatula mvindu. Mupepe yonso ke katukaka na bisika yina na ntuma na mono. Ntangu yai mono ta zengila bo nkanu. Tala! Yandi ta kwisa bonso matuti ya mvula, Mpi bapusu-pusu na yandi kele bonso mupepe ya ngolo. a Bampunda na yandi kele ntinu kuluta bango-zulu. b Mawa na beto, sambu beto me beba! O Yeruzalemi, yobisa ntima na nge mpi katula mambu ya mbi, sambu nge guluka. c Tii nki ntangu nge ta landa kubumba bangindu ya mbi? Sambu ndinga mosi ke zabisa nsangu katuka na Dani, d Mpi yo ke zabisa mpasi katuka na bangumba ya Efrayimi. Beno zabisa yo, ee, na makanda; Beno zabisa yo na Yeruzalemi.” “Bambeni1 ke kwisa, bo me katuka na insi mosi ya ntama, Mpi bo ta tombudila bambanza ya Yuda mingungu na bo. Bo ke kwisa kunwanisa yandi na bandambu yonso bonso bankengidi ya nseke, e Sambu yandi me kolama na ntwala na mono,” f Yehowa muntu me tuba. “Banzila na nge mpi bisalu na nge, bo ta vutudila nge yo. g Mpasi na nge kele mbi kibeni, Sambu yo me kuma tii na ntima na nge!”
4:16 1 Na kisina, “Bankengidi,” disongidila, bantu yina ke kengilaka mbanza sambu na kuzaba ntangu ya kunwanisa yo.
YEREMIA 4:19-30 19 O mpasi na mono,1 mpasi na mono! Mono ke wa mpasi ya ngolo na kati ya ntima na mono.2 Ntima na mono ke bula na kati na mono. Mono lenda vanda ve pima, Sambu mono3 me wa makelele ya kibongo, Makelele ya kubinga bantu na bitumba.4a 20 Mpasi na mpasi, yina nsangu ya bo ke pesa, Sambu bo me fwa insi ya mvimba. Batenta na mono mosi me fwa na kintulumukina, Bilele ya tenta b na mono me fwa na mbala mosi. 21 Tii nki ntangu mono ta landa kumona kidimbu,1 Mpi ta landa kuwa makelele ya kibongo? c 22 “Sambu bantu na mono kele bazoba; d Bo ke tudila mono ve dikebi. Bo kele bana ya bazoba, bo me konda mayele ya kubakisa mambu. Bo kele mayele mingi na kusala mambu ya mbi, Kansi bo zaba ve mutindu ya kusala mambu ya mbote.” 23 Mono monaka insi, mpi tala! yo vandaka mpamba mpi kukonda bantu. e Mono talaka na zulu, mpi nsemo na yo vandaka diaka ve. f 24 Mono monaka bangumba, mpi tala! yo vandaka kutekita, Mpi bangumba ya fioti vandaka kunikana. g 25 Mono monaka, mpi tala! muntu vandaka ve, 4:19 1 Na kisina, “misopo na mono.” 2 Na kisina, “na bibaka ya ntima na mono.” 3 To “moyo na mono.” 4 To mbala ya nkaka, “milolo ya bitumba.” 4:21 1 To “nti yina kele kidimbu.”
1256 KAPU 4 a Sef 1:15, 16
26
b Yer 10:20
c Yer 6:1
d Kul 32:6 Yer 5:21
27 e Yer 9:10
f Yez 5:30 Yoe 2:31
28
g Yez 5:25
Ndonga ya 2 a Sef 1:3
29 b Kul 29:22, 23
c Lev 26:32 2Bs 36:20, 21 Yez 6:11 Yer 10:22 Eze 33:28
d Yez 24:4 Yoe 1:10
30 e Yez 5:30 Yoe 2:30, 31
f 2Bn 23:26 Eze 24:14
g 2Bn 25:4
Mpi bandeke yonso ya zulu me tinaka. a Mono monaka, mpi tala! kisika ya bo me kunaka banti yina ke butaka bambuma me kuma ntoto-makanga, Mpi bo me fwaka bambanza na yo yonso. b Yo vandaka sambu na Yehowa, Sambu na makasi na yandi ya ngolo. Sambu Yehowa ke tuba nde: “Insi ya mvimba ta bikala mpamba, c Kansi mono ta manisa yo ve kimakulu. Yo yina insi yai ta dila, d Mpi zulu ta kuma ndombe. e Yo kele sambu mono me tuba, mono me baka lukanu, Mono ta soba ve mabanza na mono,1 mpi mono ta vutuka ve nima sambu na yo. f Ntangu makelele ya bantu yina ke tambusaka bampunda mpi ya bantu yina ke sadilaka minduki ya batolotolo ke wakana, Mbanza ya mvimba ke tina. g Bo ke kota na mwa-bamfinda, Mpi bo ke mata na matadi. h Bo ke bikisa bambanza yonso, Mpi muntu mosi ve ke zinga kuna.” Ntangu yai ya bo me bebisa nge, nge ta sala nki? Nge vandaka kulwata bilele ya mbwaki mingi, Nge vandaka kulwata bima ya wolo ya kukumisa nitu kitoko, Mpi kukumisa meso na nge nene ti mukubu ya ndombe.1 Kansi nge kudikumisaka kitokoi ya mpamba,
h Yez 2:19
i Eze 23:22, 26
4:28 1 To “ta wa ve mawa.” 4:30 1 To “bima ya ndombe yina bankento ke tulaka na meso.”
1257 Sambu bantu yina vandaka ti nzala ya ngolo ya kuvukisa nitu ti nge me buya nge; Ntangu yai bo ke sosa kufwa nge.1a 31 Sambu mono me wa makelele bonso makelele ya nkento yina ke bela, Mpasi bonso mpasi ya nkento yina ke buta mwana na yandi ya ntete, Ndinga ya mwana-nkento ya Sioni yina ke landa kupema na mpasi. Ntangu yandi ke tandula maboko na yandi,b yandi ke tuba nde: “Mawa na mono, sambu bantu yina ke fwaka bantu me lembisa mono!”1 Beno tambula-tambula na babala-bala ya Yeruzalemi. Beno tala na nziunga mpi beno tula dikebi. Beno sosa na babala-bala na yandi ya nene sambu na kutala Kana beno lenda mona muntu yina ke sala mambu na lunungu, c Muntu yina ke sosa kuvanda muntu ya kwikama, Ebuna mono ta lolula mbanza yai. 2 Ata kana bo tuba nde: “Ya kieleka mutindu Yehowa kele na luzingu!” Bo ta landa kuzenga kieleka na mambu ya luvunu. d 3 O Yehowa, keti meso na nge ke sosaka ve kwikama? e Nge bulaka bo, kansi yo salaka bo kima ve.1 Nge manisaka bo, kansi bo buyaka kundima ndola. f Bo kumisaka baluse na bo ngolo kuluta ditadi, g Mpi bo buyaka kubaluka. h
YEREMIA 4:31–5:7 KAPU 4 a Bid 1:2
b Bid 1:17
KAPU 5 c Eze 22:29 Mik 7:2
d Yez 48:1
e 2Bs 16:9
5
4:30 1 To “ke sosa moyo na nge.” 4:31 1 To “moyo na mono.” 5:3 1 Na kisina, “bo lembaka ve.”
f 2Bs 28:20-22 Yer 2:30
g Zek 7:11
h Nk 50:17 Yez 42:24, 25 Eze 3:7 Sef 3:2
Ndonga ya 2 a Mik 3:1
b Esd 9:6 Yez 59:12 Eze 23:19
c Yoz 23:6, 7 Yer 2:11 Yer 12:16 Sef 1:4, 5
4 Kansi mono kuditubilaka nde: “Ya kieleka bantu yai fwete vanda bantu ya kukonda mfunu. Bo ke sala mambu na buzoba, sambu bo me zaba ve nzila ya Yehowa, Mutindu Nzambi na bo ke sambisaka. 5 Mono ta kwenda na bantu ya lukumu mpi ta solula ti bo, Sambu yo lombaka nde bo tula dikebi na nzila ya Yehowa, Mutindu Nzambi na boa ke sambisaka. Kansi bo yonso me bukaka vangu Mpi bo me zengaka bansinga.”1 6 Yo yina ntambu ya mfinda ke nwanisa bo, Kibulu ya ntoto ya zelo na zelo ke landa kufwa bo, Nkoyi ke landa kukengila pene-pene ya bambanza na bo. Konso muntu yina ke basika na nganda, yo ke pasula yandi bitini-bitini. Sambu mambu na bo ya mbi kele mingi; Mambu na bo ya kukonda kwikama kele mingi. b 7 Inki mutindu mono lenda lolula nge sambu na diambu yai? Bana na nge me yambula mono, Mpi bo ke zenga kieleka na zina ya kima yina kele ve Nzambi. c Mono lungisaka banzala na bo, Kansi bo landaka kusala bizumba, Mpi bo fulukaka na nzo ya nkento ya ndumba. 5:5 1 Na kisina, “bima ya kukangila.”
YEREMIA 5:8-22 8 Bo kele bonso bampunda yina kele ti nzala ya ngolo ya kuvukisa nitu, Konso muntu ke tudila nkentoa ya muntu ya nkaka makelele. 9 “Keti mono fwete sambisa bo ve sambu na mambu yai?” Yehowa muntu me tuba. “Keti mono1 fwete vutula ve mbi na dikanda ya mutindu yai?” b 10 “Beno kwisa na bilanga na yo ya vinu mpi beno bebisa yo, Kansi beno manisa yo ve kimakulu. c Beno katula balutangu na yo yina ke yalumuka, Sambu yo kele ve ya Yehowa. 11 Sambu nzo ya Izraele mpi nzo ya Yuda Me yekula mono kibeni,” Yehowa muntu me tuba. d 12 “Bo me buya Yehowa, mpi bo ke landa kutuba nde, ‘Yandi ta sala kima ve.1e Mpasi mosi ve ta bwila beto; Beto ta mona ve mbele ya bitumba to nzala.’ f 13 Bambikudi me fuluka ti mupepe, Mpi bo kele ve na ndinga.1 Bika diambu yai kukumina bo!” 14 Yo yina Yehowa, Nzambi ya makesa, ke tuba nde: “Sambu bantu yai ke tuba diambu yai, Mono ke kumisa bangogo na mono tiya na munoko na nge, g Mpi bantu yai kele bankuni, Mpi yo ta yoka bo.” h 15 “Mono ke tindila nge dikanda mosi yina ta katuka ntama, O nzo ya Izraele,” i Yehowa muntu me tuba. 5:9 1 To “moyo na mono.” 5:12 1 To mbala ya nkaka, “Yandi kele ve.” 5:13 1 Disongidila, ndinga ya Nzambi.
1258 KAPU 5 a Eze 22:11
b Lev 26:25 Yer 9:9 Yer 44:22 Nah 1:2
c Lev 26:44 Yer 46:28
d Yez 48:8 Yer 3:20 Oze 5:7 Oze 6:7
e 2Bs 36:15, 16 Yez 28:15
f Yer 23:17
g Yer 1:9
h Yer 23:29
i Yer 1:15 Yer 4:16 Yer 25:9 Eze 7:24 Hab 1:6
Ndonga ya 2 a Kul 28:49, 50
b Lev 26:16
c Yer 4:27
d Kul 4:27 Kul 28:48 Kul 29:24, 25 2Bs 7:21, 22
e Yer 4:22
f Yez 59:10
g Yez 6:9 Eze 12:2 Mat 13:13
“Yo kele dikanda yina ke zingaka mingi, Yo kele dikanda ya ntama, Dikanda yina nge me zaba ve ndinga na yo, Mpi yina nge lenda bakisa ve mambu yina yo ke tuba. a 16 Lupaya na bo kele bonso maziamu ya kukanguka; Bo yonso kele basoda. 17 Bo ta dia bima ya nge me katula na bilanga mpi mampa na nge. b Bo ta dia bana na nge ya babakala mpi ya bankento. Bo ta dia mameme na nge mpi bangombe na nge. Bo ta dia banti na nge ya vinu mpi ya bafige. Bo ta fwa bambanza na nge ya ngolo yina nge ke tudilaka ntima na mbele ya bitumba.” 18 “Kansi ata na bilumbu yina,” Yehowa muntu me tuba, “Mono ta manisa beno ve kibeni. c 19 Ebuna ntangu bo ke yula nde, ‘Sambu na nki Yehowa Nzambi na beto me sala beto mambu yai yonso?’ nge fwete pesa bo mvutu nde, ‘Kaka mutindu beno yambulaka mono sambu na kusadila nzambi ya nzenza na insi na beno, mutindu mosi beno ta sadila banzenza na insi yina kele ve ya beno.’” d 20 Beno zabisa yo na nzo ya Yakobi, Mpi beno samuna yo na Yuda nde: 21 “Beno wa, beno bazoba mpi bantu ya me konda mayele:1e Bo kele na meso kansi bo ke monaka ve; f Bo kele na makutu kansi bo ke waka ve. g 22 ‘Keti beno ke wa mono boma ve?’ Yehowa muntu me tuba, 5:21 1 Na kisina, “beno bazoba yina me konda ntima.”
1259
23
24
25
26
27
28
‘Keti beno fwete tekita ve na ntwala na mono? Mono muntu tulaka zelo bonso ndilu ya nzadimungwa, Nsiku ya ntangu yonso yina yo lenda luta ve. Ata bitembo na yo ke tombuka-tombuka, yo lenda nunga ve; Ata yo ke tula makelele, yo lenda luta yo ve. a Kansi bantu yai kele ti ntima ya ngolo mpi ya kukolama; Bo me vilaka nzila mpi bo me kwendaka na nzila na bo mosi. b Mpi bo ke tuba ve na ntima na bo nde: “Ntangu yai bika beto wa Yehowa Nzambi na beto boma, Muntu yina ke pesaka mvula na nsungi na yo, Mvula ya ntete ti mvula ya nsuka, Muntu yina ke taninaka sambu na beto bamposo ya bo me tulaka sambu na kukatula bima na bilanga.” c Bifu na beno mosi me kangaka bima yai nzila sambu yo kwisa ve; Masumu na beno mosi me yiminaka beno mambu ya mbote. d Sambu bantu ya mbi kele na kati ya bantu na mono. Bo ke landa kutala, bonso ntangu bantu ya ke kangaka bandeke ke kondamaka. Bo ke tula mutambu yina ke fwaka. Bo ke kanga bantu. Bonso buyamba ya me fuluka ti bandeke, Mutindu mosi banzo na bo kele ya kufuluka ti luvunu. e Yo yina bo me kuma ngolo mpi bamvwama. Bo me kuma mafuta mpi ngebu-ngebu;
YEREMIA 5:23–6:4 KAPU 5 a Yob 38:8, 11 Nk 33:7 Bin 8:29
b Nk 95:10 Yer 11:8
c Kul 11:14
29
d Kul 28:23, 24 Yer 3:3
30 e Amo 8:5 Mik 6:11, 12
Ndonga ya 2 a Yez 1:23
31
b Nk 82:2
c Yer 14:14 Bid 2:14 Eze 13:6
6
d Yez 30:10 Yoa 3:19
KAPU 6 e Yer 4:5
f 2Bs 11:5, 6 Amo 1:1
2
g Yer 1:14
3
Yer 10:22
h Yez 3:16
i 2Bn 25:1
j Yer 4:16, 17
4
Bo me fuluka ti mambu ya mbi. Bo ke nwanina ve diambu ya mwana yina me konda tata, a Sambu bo nunga; Mpi bo ke zenga ve makambu ya bansukami na lunungu.’” b “Keti mono fwete sambisa bo ve sambu na mambu yai?” Yehowa muntu me tuba. “Keti mono1 fwete vutula ve mbi na dikanda ya mutindu yai? Diambu mosi ya ke yitukisa mpi ya ke pesa boma me salama na insi yai: Bambikudi ke bikula mambu ya luvunu, c Mpi banganga-nzambi ke yala na kiyeka na bo mosi. Mpi bantu na mono ke zola nde yo vanda mutindu yina. d Kansi beno ta sala nki ntangu nsuka ta kwisa?” O bana ya Benyamini, beno sosa lutaninu, beno tina Yeruzalemi. Beno bula kibongoe na Tekoa; f Beno tula kidimbu ya tiya na Bete-akeremi! Sambu mpasi ke katuka na ndambu ya nordi, mpasi ya ngolo. g Mwana-nkento ya Sioni me fwanana ti nkento ya kitoko mpi ya mawete. h Bangungudi mpi bimvuka na bo ya bitwisi ta kwisa. Bo ta tedimisa batenta na bo na nziunga na yo, i Konso muntu ke disa bitwisi yina yandi ke keba. j “Beno yilama sambu na kunwana1 bitumba ti yo!
5:29 1 To “moyo na mono.” 6:4 1 Na kisina, “Beno santisa.”
YEREMIA 6:5-15
5
6
7
8
9
10
Beno telama, mpi beto nwanisa yo na midi!” “Mawa na beto, sambu ntangu ke dinda, Sambu bivudi ya nkokila ke kuma nda!” “Beno telama, mpi beto nwanisa yo na mpimpa Mpi beto fwa banzo-zulu na yo ya kele ti bibaka ya ngolo.” a Sambu Yehowa ya makesa ke tuba nde: “Beno zenga banti mpi beno sala mwa ngumba ya ntoto sambu na kunwanisa Yeruzalemi. b Yo kele mbanza yina bo fwete sambisa; Kima ya nkaka kele ve na kati na yo kaka kuniokwama. c Mutindu dibulu ya masa ke taninaka masa sambu yo vanda madidi, Yo ke tanina mambu na yo ya mbi sambu yo vanda madidi. Mubulu mpi lufwa ke wakana na kati na yo; d Maladi mpi mpasi kele ntangu yonso na ntwala na mono. Keba, O Yeruzalemi, kana ve mono1 ta tina nge na nzanzi; e Mono ta bikisa nge mpamba, insi yina me konda bantu.” f Yehowa ya makesa ke tuba nde: “Bantu ya Izraele yina me bikala, bo ta lokuta bo kibeni mutindu bo ke lokutaka bambuma ya vinu ya nsuka na nti ya vinu. Lutisa diaka diboko na nge bonso muntu yina ke katula bambuma na nti ya vinu.” “Nani mono ta tubila mpi ta kebisa? Nani ta wa?
6:8 1 To “moyo na mono.”
1260 KAPU 6 a 2Bs 36:17, 19 Amo 2:5
b Eze 21:21, 22
c 2Bn 21:16 Eze 7:23
11
d Eze 7:11 Mik 2:2
e Eze 23:18
f Lev 26:34 Yer 9:11
Ndonga ya 2 a Yez 6:10 Bis 7:51
12
b 2Bs 36:15, 16 Yer 20:8
c Yer 20:9
d Yer 18:21
13
e Eze 9:6
f Kul 28:30 Yer 8:10 Bid 5:11 Sef 1:13
14
g Eze 22:12
h Yer 2:8 Yer 8:10-12 Yer 23:11 Mik 3:5, 11 Sef 3:4
i Yer 14:13 Yer 23:16, 17 Eze 13:10 1Te 5:3
j Yer 3:3
15
Tala! Makutu na bo kele ya kukangama,1 yo yina bo lenda tula ve dikebi. a Tala! Ndinga ya Yehowa me kuma kima yina bo ke vweza; b Yo ke pesa bo ve kiese. Yo yina makasi ya Yehowa ke wila bo ke pela na kati na mono, Mpi mono me lemba na kukanga yo.” c “Monisa yo na mwana yina kele na bala-bala, d Na bimvuka ya batoko ya babakala yina me vukana kisika mosi. Bo ta kanga bo yonso, bakala ti nkento na yandi, Bambuta mpi minunu.1e Bo ta pesa banzo na bo na bantu ya nkaka, Ti bilanga na bo mpi bankento na bo. f Sambu mono ta tandula diboko na mono sambu na kunwanisa bantu ya insi yai,” Yehowa muntu me tuba. “Sambu yantika na muntu ya kukonda mfunu tii na muntu ya mfunu mingi, konso muntu ke baka luta na banzila ya luvunu; g Yantika na mbikudi tii na nganga-nzambi, konso muntu ke sadila luvunu. h Mpi bo ke meka kubelula na zulu-zulu kubukana ya bantu na mono, bo ke tuba nde, ‘Ngemba kele! Ngemba kele!’ Kansi ngemba kele ve. i Keti bo ke wa nsoni sambu na mambu ya nzanzi ya bo me sala? Bo ke wa ve nsoni ata fioti! Bo me zaba nkutu ve mutindu bo ke waka nsoni! j
6:10 1 Na kisina, “Dikutu na bo kele ya kukonda kuyotisa.” 6:11 1 Na kisina, “bayina me fulukaka ti bilumbu.”
1261
16
17
18
19
20
Yo yina bo ta bwa na kati ya bantu yina me bwaka. Ntangu mono ta pesa bo ndola, bo ta bula sakuba,” Yehowa muntu me tuba. Yehowa ke tuba nde: “Beno telama na bampambu ya banzila mpi beno tala. Beno yula banzila ya ntama, Beno yula nzila ya mbote kele na wapi, mpi beno tambula na kati na yo, a Mpi beno baka ngemba sambu na beno mosi.”1 Kansi bo ke tuba nde: “Beto ta tambula ve na kati na yo.” b “Mpi mono tulaka bankengidi c yina tubaka nde, ‘Beno tula dikebi na makelele ya kibongo!’” d Kansi bo tubaka nde: “Beto ta tula ve dikebi.” e “Yo yina, beno wa, O makanda! Mpi beno zaba, O kimvuka ya bantu, Mambu yina ta bwila bo. Wa, O ntoto! Mono ke natila bantu yai f mpasi Bonso mbuma ya balukanu na bo mosi, Sambu bo tulaka ve dikebi na bangogo na mono Mpi bo buyaka nsiku1 na mono.” “Inki mfunu kana beno ke natila mono ndumbu ya mpembe katuka na Sheba Mpi mukuku ya sukadi1 katuka na insi ya ntama? Mono ke ndima ve makabu na beno ya mvimba ya kuyoka, Mpi bimenga na beno ke pesa mono ve kiese.” g
6:16 1 To “mioyo na beno.” 6:19 1 To “malongi.” 6:20 1 Lukengi mosi ya nsudi ya kitoko.
YEREMIA 6:16-26 KAPU 6 a Yez 30:21
b Yer 18:15
c Yer 25:4 Eze 3:17 Hab 2:1
d Yez 58:1
e Zek 7:11
f Kul 4:25, 26 Dan 9:12
g Yez 1:11 Yez 66:3 Yer 7:21 Amo 5:21
Ndonga ya 2 a 2Bs 36:17 Bid 2:21
b Yer 1:14 Yer 25:9
c Hab 1:8
d Eze 21:7
e Yer 4:31
f Yer 4:8
g Bid 1:2, 16
h Yer 15:8
21 Yo yina, Yehowa ke tuba nde: “Mono ke tudila bantu yai bima ya ke budisaka sakuba, Mpi bo ta bula sakuba na zulu na yo, Batata ti bana, Nkweno ti nduku na yandi, Mpi bo yonso ta fwa.” a 22 Yehowa ke tuba nde: “Beno tala! Bantu ke kwisa katuka na insi ya nordi, Mpi dikanda mosi ya nene ta sikama katuka na bisika ya kuluta ntama ya ntoto. b 23 Bo ta simba munduki ya tolo-tolo mpi dikonga. Bo kele nku mpi bo ta wila ve bantu mawa. Mingungu na bo ta tula makelele bonso nzadimungwa, Mpi bo ke tambula na bampunda.c Bo me yilama na ndonga ya bitumba bonso muntu ya bitumba sambu na kunwanisa nge, O mwana-nkento ya Sioni.” 24 Beto me wa nsangu na yo. Maboko na beto me lemba; d Mawa me simba beto, Mpasi1 bonso mpasi ya nkento yina ke buta.e 25 Beno kwenda ve na bilanga, Mpi beno tambula ve na nzila, Sambu mbeni kele ti mbele ya bitumba; Boma ya ngolo kele bisika yonso. 26 O mwana-nkento ya bantu na mono, Lwata saki f mpi baluka na putulu ya tiya. Dila mutindu bo ke dilaka mwana mosi kaka ya bakala, ti kudila ya mpasi, g Sambu muntu ya ke bebisaka ta kwisila betoh na kintulumukina. 6:24 1 Na kisina, “Misongo.”
YEREMIA 6:27–7:13 27 “Mono me kumisa nge1 kima ya kumekila kibende na kati ya bantu na mono, Muntu yina ke sosa mbotembote; Nge fwete tula dikebi mpi kutala nzila na bo. 28 Bo yonso kele bantu ya ntungolo kuluta, a Bo ke tambula-tambula sambu na kukusila bantu makambu. b Bo kele bonso kwivre mpi kibende; Bo yonso kele ya kubeba. 29 Bima ya kupedisila tiya me zika. Plomb ke basika na tiya na bo. Muntu mosi ke landa kusala ngolo na kukatula bo mvindu kansi mpamba, c Mpi bayina ya mbi, bo me tula bo ve na kingenga. d 30 Bantu ta binga bo kibeni arza yina bo me losaka, Sambu Yehowa me losaka bo.” e Yai mambu yina katukaka na Yehowa mpi kwisilaka Yeremia: 2 “Telama na kielo ya nzo ya Yehowa mpi zabisa nsangu yai kuna, ‘Beno wa ndinga ya Yehowa, beno yonso bantu ya Yuda yina ke kotaka na bakielo yai sambu na kufukama na ntwala ya Yehowa. 3 Yehowa ya makesa, Nzambi ya Izraele, ke tuba nde: “Beno tomisa banzila na beno mpi bisalu na beno, ebuna mono ta pesa beno nzila ya kulanda kuzinga na kisika yai. f 4 Beno tula ve ntima na mambu ya luvunu mpi beno tuba ve nde, ‘Yai1 tempelo ya Yehowa, tempelo ya Yehowa, tempelo ya Yehowa!’ g 5 Sambu kana beno tomi-
7
6:27 1 Disongidila, Yeremia. 7:4 1 Na kisina, “Yo kele,” yo ke tubila banzo yonso yina vandaka na lupangu ya tempelo.
1262 KAPU 6 a Yez 30:1 Yez 48:4 Yer 5:23
b Yer 9:4 c Yer 9:7 Eze 22:20
d Eze 24:13 e Yer 14:19 Bid 5:22
KAPU 7 f Yer 26:13 g Mik 3:11
Ndonga ya 2 a Yer 21:12 Yer 22:3
b Kul 24:17 Nk 82:3 Zek 7:9, 10 Yak 1:27
c Kul 8:19 d Yez 30:10 Yer 5:31 Yer 14:14
e Yez 3:14 Mik 2:2
f Yer 5:2 g Yer 11:13 h Mat 21:13 Mar 11:17 Luk 19:45, 46
i Yoz 18:1 j Kul 12:5, 11 k 1Sa 4:11 Nk 78:60 Yer 26:6, 9
sa kibeni banzila mpi bisalu na beno; kana beno sambisa kibeni na lunungu na kati ya muntu mpi nkweno na yandi; a 6 kana beno niokula ve banzenza, banansiona,1 mpi mifwidi ya bankento; b kana beno tiamuna ve menga ya bantu yina me sala kima ve na kisika yai; mpi kana beno landa ve banzambi ya nkaka ebuna yo natila beno mpasi; c 7 mono ta pesa beno nzila ya kulanda kuzinga na kisika yai, na ntoto yina mono pesaka ba-nkaka na beno sambu na ntangu yonso.”’”1 8 “Kansi beno ke tula ntima na mambu ya luvunu d—yo ta nata mambote ve ata fioti. 9 Keti beno lenda yiba, e kufwa bantu, kusala bizumba, kuzenga kieleka na luvunu, f kupesa bimenga na Baale,1g mpi kulanda banzambi yina beno zabaka ve, 10 ebuna beno kwisa mpi beno telama na ntwala na mono na nzo yai ya kele ti zina na mono mpi beno tuba nde, ‘Beto ta guluka,’ ata beno ke sala mambu yai yonso ya nzanzi? 11 Keti nzo yai ya kele ti zina na mono me kuma nzo ya miyibi na meso na beno? h Tala, mono me mona yo mono mosi,” Yehowa muntu me tuba. 12 “‘Kansi, beno kwenda ntangu yai na kisika na mono yina kele na Shilo, i kisika ya ntete yina mono salaka nde zina na mono kuvanda, j mpi beno tala mambu yina mono salaka yo sambu na mambi ya bantu na mono Izraele. k 13 Kansi beno landaka kusala mambu yai yonso,’ Yehowa muntu me tuba, ‘mpi ata mono tubilaka beno mbala na mbala,1 7:6 1 To “bana ya me konda batata.” 7:7 1 To “katuka mvula na mvula tii mvula na mvula.” 7:9 1 To “kuyoka bimenga sambu na Baale sambu yo basisa midinga.” 7:13 1 Na kisina, “mono vandaka kutelama na suka-suka mpi kutubila beno.”
1263 beno waka ve. a Mono landaka kubinga beno, kansi beno vandaka kundima ve. b 14 Yo yina, mono ta sala nzo yina kele ti zina na mono, c nzo yina beno ke tudila ntima, d mpi kisika yai ya mono pesaka beno mpi ba-nkaka na beno, kaka mutindu mono salaka Shilo. e 15 Mono ta kula beno na meso na mono, kaka mutindu mono kulaka bampangi na beno yonso, bana ya Efrayimi yonso.’ f 16 “Kansi nge, kusamba ve sambu na bantu yai. Kubinga ve, kusala ve kisambu, mpi kubondila mono ve sambu na bo, g sambu mono ta wa nge ve. h 17 Keti nge ke mona ve mambu yina bo ke sala na bambanza ya Yuda mpi na babala-bala ya Yeruzalemi? 18 Bana ke lokuta bankuni, batata ke pedisa tiya, mpi bankento ke bula pate sambu na kusala bagato ya kupesa bimenga na Ntotila-Nkento ya Zulu,1i mpi bo ke tiamuna makabu ya malafu na banzambi ya nkaka sambu na kupesa mono makasi. j 19 ‘Kansi, keti mono kele muntu yina bo ke pesa mpasi?’1 Yehowa muntu me tuba. ‘Keti yo kele bo mosi ve, sambu na nsoni na bo mosi?’ k 20 Yo yina Yehowa Mfumu ya Kuluta Nene ke tuba nde, ‘Tala! Mono ta monisa makasi na mono mpi nganzi na mono na kisika yai, l na bantu mpi na bambisi, na banti ya bilanga mpi na bambuma ya ntoto; yo ta pela mpi yo ta fwa ve.’ m 21 “Yehowa ya makesa, Nzambi ya Izraele, ke tuba nde, ‘Beno kwenda, beno yika makabu na beno ya mvimba ya kuyoka na bimenga na beno ya nkaka, mpi beno dia yo beno mosi. n 22 Sambu kilumbu yina mono basisaka ba-nkaka na beno 7:18 1 Titre ya nzambi-nkento mosi yina bantu ya Izraele ya kolamaka vandaka kusambila; ziku nzambi-nkento ya lubutu. 7:19 1 To “makasi.”
YEREMIA 7:14-29 KAPU 7 a 2Bs 36:15, 16 Yer 25:3, 4
b Yez 65:12 c 2Bn 25:8, 9 d Yer 7:4 e 1Sa 4:10, 11 Nk 78:60 Yer 26:4, 6 Bid 2:7
f 2Bn 17:22, 23 g Kub 32:9, 10 Yer 11:14
h Yer 15:1 i Yer 44:17 j Yez 57:6 Yer 19:13 Eze 20:28
k Dan 9:7 l Bid 2:3 m 2Bn 22:17 Yer 17:27
n Yez 1:11 Yer 6:20 Oze 8:13 Amo 5:21
Ndonga ya 2 a 1Sa 15:22 Oze 6:6
b Kub 19:5 Lev 26:3, 12
c Kul 5:29 d Kub 32:8 e Oze 4:16 Zek 7:12
f Kul 9:7 1Sa 8:8
g 2Bn 17:13 2Bs 36:15 Neh 9:17, 30 Yer 25:4
h 2Bs 33:10 Yer 25:3
i Yer 26:2 Eze 2:7
j Yer 5:1 Mik 7:2
na insi ya Ezipte, mono solulaka ve ti bo mpi mono pesaka bo ve nsiku ya ke tadila makabu ya mvimba ya kuyoka mpi bimenga. a 23 Kansi mono pesaka bo nsiku yai: “Beno lemfukila ndinga na mono, ebuna mono ta kuma Nzambi na beno, mpi beno ta kuma bantu na mono. b Beno fwete tambula na nzila yonso ya mono ke songa beno, sambu mambu kukwendila mbote sambu na beno.”’ c 24 Ata mpidina bo waka ve mpi bo tulaka ve makutu; d kansi, bo tambulaka na balukanu1 na bo mosi, bo landaka ntima na bo ya mbi na ntu-ngolo yonso, e ebuna bo vutukaka na nima, kansi bo kwendaka ve na ntwala, 25 katuka kilumbu yina ba-nkaka na beno basikaka na insi ya Ezipte tii bubu yai.f Yo yina, mono landaka kutindila beno bansadi na mono yonso bambikudi, mono vandaka kutinda bo konso kilumbu, mbala na mbala.1g 26 Ata mpidina, bo buyaka kuwa mono, mpi bo tulaka ve makutu. h Kansi, bo vandaka ntu-ngolo,1 mpi bo salaka mambu ya mbi kuluta ba-nkaka na bo! 27 “Nge ta tubila bo mambu yai yonso, i kansi bo ta wa nge ve; nge ta binga bo, kansi bo ta ndima ve. 28 Mpi nge ta tubila bo nde, ‘Yai dikanda yina lemfukilaka ve ndinga ya Yehowa Nzambi na bo mpi yina buyaka kundima ndola. Kwikama me vila mpi bo ke tubila yo nkutu ve na kati na bo.’1j 29 “Zenga nsuki na nge yina nge ke zengaka ve1 mpi losa yo, ebuna yimba nkunga ya mawa2 7:24 1 To “bandongisila.” 7:25 1 Na kisina, “mono vandaka kutelama konso kilumbu na suka-suka mpi kutinda bo.” 7:26 1 Na kisina, “bo kumisaka nkingu na bo ngolo.” 7:28 1 Na kisina, “bo me zenga yo na munoko na bo.” 7:29 1 To “nsuki na nge ya kudipesa.” 2 To “nkunga ya mafwa.”
YEREMIA 7:30–8:7 na bangumba ya fioti yina me konda banti, sambu Yehowa me buya mpi ta yambula ndonga yai ya bantu yina me pesa yandi makasi ya ngolo. 30 ‘Sambu bantu ya Yuda me sala mambu ya mbi na meso na mono,’ Yehowa muntu me tuba. ‘Bo me tedimisa biteki na bo ya nzanzi na nzo yina kele ti zina na mono, sambu na kukumisa yo mvindu. a 31 Bo me tunga bisika ya kunanguka ya Tofeti, yina kele na Muwanda ya Mwana ya Inomi,1b sambu na kuyoka2 bana na bo ya babakala mpi ya bankento na tiya, c diambu yina mono songaka bo ve mpi yina me kwisilaka mono ntete ve ata fioti na ntima.’3d 32 “‘Yo yina tala! bilumbu ke kwisa,’ Yehowa muntu me tuba, ‘ntangu bo ta binga yo diaka ve Tofeti to Muwanda ya Mwana ya Inomi1 kansi bo ta binga yo Muwanda ya Kufwila Bantu. Bo ta zika bamvumbi na Tofeti tii kuna kisika ta vanda diaka ve. e 33 Mpi bamvumbi ya bantu yai ta kuma madia sambu na bandeke ya zulu mpi sambu na bambisi ya ntoto, mpi ata muntu mosi ve ta tinisa bo na boma. f 34 Mono ta sukisa makelele ya kuyangalala mpi milolo ya kiese, ndinga ya bakala yina ke kwela mpi ndinga ya nkento yina ke kwela, g na bambanza ya Yuda mpi na babalabala ya Yeruzalemi, sambu insi yai ta kuma mayumbu.’” h Yehowa me tuba nde: “Na ntangu yina, mikwa ya bantotila ya Yuda, mikwa ya bamfumu na yo, mikwa ya banganga-nzambi, mikwa ya bambikudi, mpi mikwa ya bantu ya Yeruzalemi, bo ta basisa yo na maziamu na bo. 2 Bo ta tanda yo na ntangu, na ngonda, mpi na makesa yonso ya zulu
8
7:31, 32 1 Tala Bantendula ya Bangogo, “Gehena.” 7:31 2 Na kisina, “kulutisa.” 3 To “yina me kotaka ntete ve ata fioti na mabanza na mono.”
1264 KAPU 7 a 2Bn 21:1, 4 2Bs 33:1, 4 Yer 23:11 Yer 32:34
b Yoz 15:8, 12
c Kul 12:29-31 2Bn 17:17 2Bs 28:1, 3 2Bs 33:1, 6 Eze 20:31
d Lev 18:21 Lev 20:3 Yer 19:5, 6 Yer 32:35
e Yer 19:11 Eze 6:4, 5
f Kul 28:26 Nk 79:2 Yer 16:4
g Yez 24:8 Yer 25:10
h Lev 26:33 Yez 1:7 Yez 6:11
Ndonga ya 2 KAPU 8 a Kul 4:19 2Bn 17:16 2Bn 21:1, 3 Yer 19:13 Eze 8:16 Sef 1:4, 5
b Yer 16:4
c Yer 5:3
d Yer 5:1
e Yez 1:3
yina bo zolaka, bo sadilaka, bo landaka, bo sosaka, mpi bo fukiminaka. a Bo ta vukisa yo ve, mpi bo ta zika yo ve. Yo ta kuma bonso nsasa na zulu ya ntoto.” b 3 “Mpi bantu ya dikanda yai ya mbi yina ta bikala, bayina ta guluka ta sola lufwa na kisika ya kusola luzingu na bisika yonso yina mono ke panza bo,” Yehowa ya makesa muntu me tuba. 4 “Mpi nge fwete tubila bo nde, ‘Yehowa ke tuba nde: “Keti bo ta bwa mpi ta telama diaka ve? Kana muntu mosi kuvutuka, keti muntu ya nkaka ta vutuka mpi ve? 5 Sambu na nki bantu yai, Yeruzalemi, ke landa kusala mambu ya kukonda kwikama na ntwala na mono? Bo me kangama ngolo na luvunu; Bo ke buya kuvutuka. c 6 Mono tulaka dikebi mpi landaka kuwa, kansi mutindu bo vandaka kutuba vandaka mbote ve. Muntu mosi ve balulaka ntima na mambi na yandi to yulaka nde, ‘Inki mono me sala?’ d Konso muntu ke landa kuvutuka na nzila ya bantu yonso, bonso mpunda yina ke kwenda ntinu na bitumba. 7 Ata mubila na zulu ke zabaka bansungi na yo;1 Diyembe, ti ndeke ya bo ke bingaka martine mpi nzwanzu2 ke zitisaka ntangu na yo ya kuvutuka.3 Kansi bantu na mono ke bakisa ve lusambisu ya Yehowa.”’ e 8:7 1 To “bantangu na yo ya bo me tulaka.” 2 To mbala ya nkaka, “ndeke ya bangombe.” 3 To “ntangu na yo ya kusala nzietelo.”
1265 8 ‘Inki mutindu beno lenda tuba nde: “Beto kele mayele, mpi beto kele ti nsiku1 ya Yehowa”? Sambu ya kieleka, bo me sadila kilapi ya luvunua ya bansekudi2 kaka sambu na mambu ya luvunu. 9 Bo me pesa bantu ya mayele nsoni. b Bo me wa boma ya ngolo mpi bo ta kanga bo. Tala! Bo me buya ndinga ya Yehowa, Mpi nki mayele bo kele na yo? 10 Yo yina mono ta pesa bankento na bo na babakala ya nkaka, Bilanga na bo na bantu ya nkaka; c Sambu yantika na muntu ya kukonda mfunu tii na muntu ya mfunu mingi, konso muntu ke baka luta na banzila ya luvunu; d Yantika na mbikudi tii na nganga-nzambi, konso muntu ke sadila luvunu. e 11 Mpi bo ke meka kubelula na zulu-zulu kubukana ya mwana-nkento ya bantu na mono, bo ke tuba nde, “Ngemba kele! Ngemba kele!” Kansi ngemba kele ve. f 12 Keti bo ke wa nsoni sambu na mambu ya nzanzi ya bo me sala? Bo ke wa ve nsoni ata fioti! Bo me zaba nkutu ve mutindu bo ke waka nsoni! g Yo yina bo ta bwa na kati ya bantu yina me bwaka. Ntangu mono ta pesa bo ndola, bo ta bula sakuba,’ h Yehowa muntu me tuba. 13 ‘Ntangu mono ke vukisa bo, mono ta sukisa bo,’ Yehowa muntu me tuba. ‘Ata kisuka mosi ve ta bikala na nti ya vinu, mbuma 8:8 1 To “malongi.” 2 To “basekretere.”
YEREMIA 8:8-19 KAPU 8 a Yez 8:1
b Yez 29:14
14
c Kul 28:30 Sef 1:13
d Yez 56:11 Eze 33:31 Mik 3:11
15 e Yer 5:31 Yer 6:12-15 Yer 27:9 Bid 2:14 Eze 22:28
16
f Yer 23:16, 17 Eze 13:10
g Yer 3:3
17 h Yer 23:12
Ndonga ya 2 a Yer 4:5
b Yer 9:15 Yer 23:15 Bid 3:19
c Yer 4:10 Yer 14:19
18 19
mosi ve ya fige ta bikala na nti ya bafige, mpi matiti ta yuma. Mpi bima yina mono pesaka bo ta vila.’” “Sambu na nki beto me vanda awa? Bika beto vukana mpi beto kota na bambanza ya ngolo a ebuna beto fwa kuna. Sambu Yehowa Nzambi na beto ta fwa beto, Mpi yandi ke pesa beto masa ya ndikila sambu beto nwa, b Sambu beto me sala masumu na ntwala ya Yehowa. Beto vandaka kuvingila ngemba, kansi kima mosi ve ya mbote kwisaka, Beto vandaka kuvingila ntangu ya kubeluka, kansi boma ya ngolo kele! c Katuka na Dani, bo ke wa makelele ya bampunda na yandi. Ntangu makelele ya kudila ya bampunda na yandi ke wakana, Ntoto ya mvimba ke nikana. Bo ke kota mpi ke fwa insi mpi ke dia bima yonso yina kele na kati na yo, Mbanza ti bantu na yo.” “Sambu tala, mono ke tinda banioka na kati na beno, Banioka ya ndikila yina bo lenda lembika ve, Mpi bo ta tatika beno kibeni,” Yehowa muntu me tuba. Bo lenda manisa ve mawa na mono; Ntima na mono ke bela. Katuka na insi mosi ya ntama, bo ke wa kudila yina mwana-nkento ya bantu na mono Ke dila sambu na kulomba lusadisu: “Keti Yehowa kele ve na Sioni?
YEREMIA 8:20–9:10
20
21
22
9
2
3
To keti ntotila na yo kele ve na kati na yo?” “Sambu na nki bo me pesa mono makasi ti biteki na bo, Ti banzambi na bo ya nzenza ya kukonda mfunu?” “Nsungi ya kukatula bima na bilanga me luta, nsungi ya mvula me mana, Kansi beto me gulukaka ve!” Mono ke niokwama sambu na mpasi ya mwana-nkento ya bantu na mono; a Mono kele na mawa. Boma ya ngolo me simba mono. Keti balsami1 kele ve na Gileadi? b To keti muntu ya ke belulaka2 kele ve kuna? c Sambu na nki mwana-nkento ya bantu na mono me belukaka ve? d A kana ntu na mono vandaka masa, Mpi meso na mono nto ya mansanga! e Mono zolaka kudila mpimpa ti mwini Sambu na bantu na mono yina bo me fwa. A kana mono vandaka ti kisika ya kulala sambu na muntu ya ke sala nzietelo na ntoto-makanga! Mono zolaka kubikisa bantu na mono mpi kukwenda, Sambu bo yonso kele bantu ya bizumba, f Kimvuka ya bayekudi. Bo ke konika baludimi na bo bonso munduki ya tolo-tolo; Kima ke monana mingi na insi g kele luvunu, kansi kwikama ve. “Bo ke landa kaka kusala mambu ya mbi,
8:22 1 To “pomade ya ke lembikaka.” 2 To “munganga.”
1266 KAPU 8 a Yer 4:19, 20 Yer 14:17
4 b Kuy 37:25
c Yer 30:12, 13
5 d Yer 30:17 Yer 33:4, 6
KAPU 9 e Yez 22:4 Yer 13:17
6 f Yer 5:7 Yer 23:10
g Yez 59:3
7
Ndonga ya 2 a Yer 4:22
b Yer 12:6 Mik 7:2, 5
8
c Yer 6:28 Eze 22:9
9 d Nk 50:19 Mik 6:12
e Yez 1:25 Yez 48:10
f Yer 5:9, 29
10
Mpi bo ke tudila mono ve dikebi,” a Yehowa muntu me tuba. “Konso muntu, sala keba na nkweno na nge, Mpi kutula ve ntima ata na mpangi na nge. Sambu konso mpangi kele muyekudi, b Mpi konso nkweno kele muntu yina ke kusilaka bantu makambu. c Konso muntu ke kusa nkweno na yandi, Mpi muntu mosi ve ke tuba kieleka. Bo me longaka baludimi na bo na kutuba luvunu. d Bo ke kudilembisa na kusala mambu ya mbi. Nge ke zinga na kati ya luvunu. Na luvunu na bo, bo me buya kuzaba mono,” Yehowa muntu me tuba. Yo yina, Yehowa ya makesa me tuba nde: “Mono ta kumisa bo masamasa mpi ta meka bo, e Sambu, inki mono lenda sala diaka mwana-nkento ya bantu na mono? Ludimi na bo kele tolo-tolo ya ke fwaka bantu yina ke tubaka luvunu. Ti munoko na yandi, muntu ke tubila nkweno na yandi bangogo ya ngemba, Kansi na kati, yandi ke tula mutambu.” “Keti mono fwete sambisa bo ve sambu na mambu yai?” Yehowa muntu me tuba. “Keti mono1 fwete vutula ve mbi na dikanda ya mutindu yai? f Mono ta dila mpi ta vanda na mawa na zulu ya bangumba
9:9 1 To “moyo na mono.”
1267 Mpi mono ta yimba nkunga ya mawa1 na banseke ya kele na ntoto-makanga, Sambu bo me yoka yo tiya na mpila nde muntu mosi ve lenda luta kuna, Mpi makelele ya bitwisi ke wakana ve. Bandeke ya zulu mpi bambisi me tina; bo me kwenda. a 11 Mono ta kumisa Yeruzalemi kita ya matadi, b kisika bambwa ya nseke ke lalaka, c Mpi mono ta sala nde bambanza ya Yuda kubikala mpamba, kukonda bantu. d 12 Nani kele mayele kibeni sambu na kubakisa diambu yai? Munoko ya Yehowa me tubila nani, sambu yandi tuba yo? Sambu na nki insi me fwa? Sambu na nki yo me pia bonso ntoto-makanga, Na mpila nde muntu mosi ve ke luta kuna?” 13 Yehowa vutulaka nde: “Sambu bo me buya nsiku1 na mono yina mono tulaka na ntwala na bo, mpi sambu bo me landa yo ve mpi bo me zitisa ve ndinga na mono. 14 Kansi, bo landaka bantima na boe na ntu-ngolo yonso, mpi bo landaka biteki ya Baale, mutindu batata na bo longaka bo. f 15 Yo yina, Yehowa ya makesa, Nzambi ya Izraele, ke tuba nde, ‘Tala, mono ke disa bantu yai nti ya bululu, mpi mono ta nwisa bo masa ya ndikila. g 16 Mono ta panza bo na kati ya makanda yina bo ti batata na bo me zaba ve, h mpi mono ta tinda mbele ya bitumba na nima na bo tii kuna mono ta manisa bo.’ i 17 Yehowa ya makesa ke tuba nde, ‘Beno sala mambu ti mayele ya kubakisa. 9:10 1 To “nkunga ya mafwa.” 9:13 1 To “malongi.”
YEREMIA 9:11-22 KAPU 9 a Yer 4:25 Sef 1:3
b Nk 79:1 Yer 26:18
18
c Yer 10:22
d Yer 4:27 Yer 25:11 Yer 32:43
19
e Yer 7:24
f Baz 3:7 1Sa 12:10 Oze 11:2
20 g Yer 8:14 Yer 23:15 Bid 3:15, 19
h Lev 26:33 Kul 28:64 Nk 106:27 Zek 7:14
i Yer 29:17 Eze 5:2
21
Ndonga ya 2 a 2Bs 35:25
b Yer 6:26 Yer 14:17
c Yer 4:31 Eze 7:16 Mik 1:8, 9
d Bid 4:15 Mik 2:10
e Yez 29:2 Yer 7:29
f 2Bs 36:17 Yer 6:11
22
Beno binga bankento yina ke yimbaka bankunga ya mawa,1a Mpi beno tinda bantu bo binga bankento yina me zaba yo mbote, Sambu bo sala nswalu mpi bo dila sambu na beto, Sambu mansanga kukulumuka na meso na beto Mpi masa kukulumuka na bikobo ya meso na beto. b Sambu bidilu ke wakana katuka na Sioni: c “Beto me fwa kibeni! Nsoni na beto kele mingi kibeni! Sambu beto me bika insi, mpi bo me bwisa banzo na beto.” d Beno bankento, beno wa ndinga ya Yehowa. Bika makutu na beno kuwa ndinga ya munoko na yandi. Beno longa bana na beno ya bankento mutindu yai ya kudila, Mpi konso nkento kulonga nkento ya nkaka nkunga yai ya mawa.1e Sambu lufwa me kwisa na banela na beto; Yo me kota na banzo-zulu na beto ya kele ti bibaka ya ngolo Sambu na kubaka bana na babala-bala Mpi baleke ya babakala na babala-bala ya nene.’ f Tuba, ‘Yehowa me tuba nde: “Bamvumbi ya bantu ta lala bonso nsasa na zulu ya kilanga, Bonso ndonga ya bambuma ya bo me katuka kukatula yina kele na nima ya muntu ya ke katulaka bima na bilanga,
9:17 1 To “bankunga ya mafwa.” 9:20 1 To “nkunga yai ya mafwa.”
YEREMIA 9:23–10:9 Mpi muntu ya kuvukisa yo kele ve.”’” a 23 Yehowa ke tuba nde: “Bika muntu ya mayele kudikumisa ve sambu na mayele na yandi; b Bika muntu ya ngolo kudikumisa ve sambu na ngolo na yandi; Mpi bika mvwama kudikumisa ve sambu na bimvwama na yandi.” c 24 “Kansi bika muntu yina ke kudikumisa, kudikumisa sambu na diambu yai: Nde yandi kele ti mayele ya kubakisa mambu mbotembote mpi yandi me zaba mono, d Nde mono kele Yehowa, Muntu yina ke monisaka zola ya kwikama, mpi lunungu na ntoto, e Sambu mono ke waka kiese na mambu yai,” f Yehowa muntu me tuba. 25 “Tala! Bilumbu ke kwisa,” Yehowa muntu me tuba, “mpi mono ta lomba bantu yonso ya bo me yotisaka kansi ya kele kaka ya kukonda kuyotisa g na kuvutula munoko, 26 Ezipte,h Yuda, i Edomi, j bantu ya Amoni, k Moabi, l mpi bantu yonso yina bo me zengaka nsuki na bo yina kele na lweka ya ntu, pene-pene ya dikutu mpi yina ke zingaka na ntotomakanga; m sambu bo me yotisaka ve makanda yonso, mpi nzo ya Izraele ya mvimba bo me yotisaka yo ve na ntima.” n O nzo ya Izraele, beno wa mambu yina Yehowa me tubila beno. 2 Yehowa ke tuba nde: “Beno longuka ve nzila ya makanda, o Mpi beno tekita ve na boma sambu na bidimbu ya zulu Sambu makanda ke tekita na boma sambu na yo. p
10
1268 KAPU 9 a Yez 5:25 Yer 16:3, 4
b Yez 5:21 c Kul 8:12-14 Kul 8:17, 18
d 1Bk 1:31 2Bk 10:17
e Kub 34:6 Nk 89:14
f Nk 99:4 Oze 6:6 Mik 6:8 Mik 7:18
g Amo 3:1, 2 h Yez 19:1 Eze 29:2
i Yez 1:1 j Yer 27:2, 3 Eze 32:29 Oba 1
k Yer 49:1 Eze 25:2
l Yez 15:1 Yer 48:1
m Yer 25:17, 23 Yer 49:32
n Lev 26:41 Yer 4:4
KAPU 10 o Lev 18:3, 30 Lev 20:23 Kul 12:30
p Yez 47:13
Ndonga ya 2 a Yez 40:20 Yez 44:14, 15 Yez 45:20 Hab 2:18
b Nk 115:4 Yez 40:19
c Yez 41:7 d Hab 2:19 e Yez 46:7 f Yez 41:23 Yez 44:9 1Bk 8:4
g Kub 15:11 2Sa 7:22 Nk 86:8
h Nk 22:28 i Nk 89:6 Dan 4:35
j Yer 51:17
3 Sambu binkulu ya bantu kele luvunu.1 Yo kele kaka nti ya mfinda yina bo me zenga, Yina muntu ya ke salaka kisalu ya maboko me yidika na maboko na yandi ti kisadilu2 na yandi. a 4 Bo ke kumisa yo kitoko ti arza mpi wolo b Na nima bo ke kangisa yo na marto mpi minsonso sambu yo bwa ve. c 5 Bonso kima ya bo ke tulaka na bilanga ya konkombre sambu na kutinisa bandeke, yo ke tubaka ve; d Bo fwete nata yo, sambu yo ke tambulaka ve. e Beno wa yo boma ve, sambu yo lenda sala beno mbi ve, Yo lenda sala beno mpi ve ata kima mosi ya mbote.” f 6 Muntu mosi ve kele bonso nge, O Yehowa. g Nge kele nene, zina na nge kele nene mpi ngolo. 7 Nani ta wa nge boma ve, O Ntotila ya makanda, h sambu yo me fwana; Sambu, na kati ya bantu yonso ya mayele ya makanda mpi na kati ya bimfumu na bo yonso, Kele ve ata ti muntu mosi yina kele bonso nge. i 8 Bo yonso me konda mayele mpi bo kele bazoba. j Malongi yina me katuka na nti kele luvunu ya nene.1k 9 Bo ke nata manzanza ya arza katuka na Tarsisi l mpi wolo katuka na Ufazi, Kisalu ya muntu yina ke salaka bisalu ya maboko mpi kisalu ya maboko ya muntu yina ke salaka bima ya bibende. Bilele na yo kele nsinga ya ble mpi lene ya mbwaki-ble.
Hab 2:18
k Yez 44:19 l 1Bn 10:22
10:3 1To “mpamba.” 2To “mbele.” 10:8 1To “kele mpamba kibeni.”
1269
10
11
12
13
14
Bantu yina me zaba kisalu mbote bantu me salaka yo yonso. Kansi Yehowa kele kibeni Nzambi. Yandi kele Nzambi ya moyoa mpi Ntotila ya kukonda nsuka. b Ntoto ta nikana c sambu na makasi na yandi, Mpi dikanda mosi ve ta kanga ntima na makasi na yandi. 1 Nge fwete tubila bo nde: “Banzambi yina salaka ve zulu ti ntoto Ta fwa na ntoto mpi na nsi ya zulu yai.” d Yandi Muntu salaka ntoto na ngolo na yandi, Muntu yina na mayele na yandi e tulaka ngolo ntoto ya ke butaka Mpi yina tandulaka zulu na mayele na yandi ya kubakisa mambu. f Ntangu yandi ke salaka nde ndinga na yandi kuwakana, Bamasa yina kele na zulu ke kumaka kisaka-saka, g Mpi yandi ke salaka nde matuti1 kutombuka katuka na nsuka ya ntoto. h Yandi ke basisaka nzasi2 sambu na mvula, Mpi yandi ke basisaka mupepe na banzo na yandi ya kubumbila bima. i Konso muntu ke sala mambu na buzoba mpi kukonda nzayilu. Konso muntu ya ke salaka bima ya bibende ta wa nsoni sambu na kiteki; j Sambu kiteki na yandi ya kibende1 kele luvunu,
YEREMIA 10:10-22 KAPU 10 a Yoz 3:10 Dan 6:26
15
b Dan 4:3 Hab 1:12 Kus 15:3
16
c Nah 1:5 d Yez 2:18 Yer 51:17, 18 Sef 2:11
e Bin 3:19 Yez 45:18
f Nk 136:3, 5
17
Yez 40:22 Yer 51:15, 16
g Yob 37:2
18
Yob 38:34
h Yob 36:27 Nk 135:7
i Kuy 8:1 Kub 14:21 Kut 11:31 Yon 1:4
19
j Yez 42:17 Yez 44:11
Ndonga ya 2 a Yer 51:17 Hab 2:18, 19
20
b Yez 41:29 c Kul 32:9 Nk 135:4
d Yez 47:4 e Kul 28:63 Yer 16:13
21
f Yer 8:21 g Yer 4:20 h Yer 31:15 i Yer 5:31
10:11 1 Verse 11, bo sonikaka yo ntetentete na Kiarami. 10:13 1 To “lubungi.” 2 To mbala ya nkaka, “ke salaka bakielo.” 10:14 1 To “kiteki na yandi ya kibende ya bo me lamba na tiya.”
j Yer 2:8 Yer 8:9
k Yer 23:1 Eze 34:5, 6
22
Mpi yo kele na mpema1 ve na kati na yo. a Yo kele luvunu,1 kisalu ya bo fwete seka. b Ntangu kilumbu ya kupesa yo ndola ta lunga, yo ta fwa. Dikabu ya Yakobi kele ve bonso bima yina, Sambu yandi Muntu salaka bima yonso, Mpi Izraele kele nti ya dikabu na yandi. c Zina na yandi Yehowa ya makesa. d Lokuta bita na nge na ntoto, O nkento yina ke zinga na kisika ya bo me ziunga. Sambu Yehowa ke tuba nde: “Tala, ntangu yai e mono ke losa bantu na nganda ya insi yai, Mpi mono ta monisa bo mpasi.” Mawa na mono sambu na kubukana na mono! f Mputa na mono lenda beluka ve. Mpi mono tubaka nde: “Ya kieleka, yai maladi na mono, mpi mono fwete kangila yo ntima. Tenta na mono me fwaka, mpi bansinga ya tenta na mono me zengana-zenganaka. g Bana na mono me bikisaka mono mpi bo kele diaka ve. h Muntu ve me bikala sambu na kutandula tenta na mono mpi kutedimisa bilele ya tenta na mono. Sambu bangungudi me sala mambu na buzoba, i Mpi bo me yula ve Yehowa. j Yo yina bo me sala ve mambu ti mayele ya kubakisa mambu mbote-mbote, Mpi bitwisi na bo yonso me panzanaka.” k Beno wa! Nsangu! Yo ke kwisa!
10:14 1 Na kisina, “mpeve.” 10:15 1 To “mpamba.”
YEREMIA 10:23–11:13 Makelele ya kututa ya ngolo yina ke katuka na insi ya nordi, a Sambu na kubikisa bambanza ya Yuda mpamba, kisika yina bambwa ya nseke ke lalaka. b 23 O Yehowa, mono me zaba mbote nde nzila ya muntu kele ve ya yandi. Muntu yina ke tambula kele ve ti kiyeka ya kutwadisa kitambi na yandi mosi. c 24 O Yehowa, sungika mono mutindu nge ke mona nde yo me fwana, Kansi na makasi na nge ve, d sambu nge fwa mono ve. e 25 Monisa makasi na nge na makanda yina me zaba nge ve f Mpi na mabuta yina ke bingaka ve zina na nge. Sambu bo me dia Yakobi, g Ee, bo me dia yandi tii kuna bo me manisa yandi, h Mpi bo me bikisa insi na yandi mpamba. i Yai mambu yina katukaka na Yehowa mpi kwisilaka Yeremia: 2 “Beno bantu, beno wa mambu ya kuwakana yai! “Zabisa1 yo na bantu ya Yuda mpi na bantu ya Yeruzalemi 3 mpi tubila bo nde, ‘Yehowa Nzambi ya Izraele ke tuba nde: “Bika bo singa muntu yina ke zitisa ve mambu ya kuwakana yai, j 4 yina mono songaka ba-nkaka na beno kilumbu yina mono basisaka bo na insi ya Ezipte, k na fulu ya tiya ya ke kumisaka bibende masa-masa l nde, ‘Beno zitisa ndinga na mono, mpi beno sala mambu yonso ya mono ke songa beno; ebuna beno ta kuma bantu na mono mpi mono ta vanda Nzambi na beno, m 5 sambu mono lungisa ndefi yina mono diaka na ba-nkaka na beno, ya kupesa bo insi yina miliki1 ti bwiki kele mingi, n mutindu yo kele bubu yai.’”’”
11
11:2 1 Yo ke monana nde bo ke tubila Yeremia. 11:5 1 To “mabele.”
1270 KAPU 10 a Yer 1:15 Yer 4:6 Yer 6:22 Hab 1:6
b Yer 9:11 c Nk 17:5 Nk 37:23 Bin 16:3 Bin 20:24
d Nk 6:1 Nk 38:1
e Yer 30:11 f Yez 34:2 g Yer 51:34 h Yez 10:22 i Nk 79:6, 7 Yer 8:16 Bid 2:22
KAPU 11 j Kul 27:26 Kul 28:15
k Kub 24:3 l Kub 13:3 Kul 4:20
m Lev 26:3, 12 n Kuy 15:18 Kub 3:8 Lev 20:24 Kul 6:3
Ndonga ya 2 a Yer 7:13 Yer 25:4 Yer 35:15
b Yez 65:2 Yer 7:24, 26 Eze 20:8 Zek 7:11, 12
c Baz 2:11, 17 1Sa 8:8 2Bn 22:17
d 2Bs 28:22, 23 e Kul 31:16 2Bn 17:6, 7 Oze 6:7
f 2Bn 22:16 Yer 6:19 Eze 7:5
g Yez 1:15 Yer 14:12 Eze 8:18 Mik 3:4
h Kul 32:37, 38 Yer 2:28
Mpi mono vutulaka nde: “Amen,1 O Yehowa.” 6 Na nima Yehowa tubilaka mono nde: “Zabisa mambu yai yonso na bambanza ya Yuda mpi na babala-bala ya Yeruzalemi: ‘Beno wa mambu ya kuwakana yai, mpi beno lungisa yo. 7 Sambu mono kebisaka ba-nkaka na beno pwelele kilumbu yina mono basisaka bo na insi ya Ezipte mpi tii bubu yai, mono kebisaka bo mbala na mbala1 nde: “Beno zitisa ndinga na mono.” a 8 Ata mpidina, bo waka ve mpi bo tulaka ve makutu; kansi, konso muntu vandaka kaka kulanda ntima na yandi ya mbi b na ntu-ngolo yonso. Yo yina mono natilaka bo mambu yonso ya kuwakana yai yina mono songaka bo na kusala, kansi bo buyaka kulungisa yo.’” 9 Ebuna Yehowa tubilaka mono nde: “Bantu ya Yuda ti bantu ya Yeruzalemi me sala komplo. 10 Bo me vutukila bifu ya ba-nkaka na bo ya ntama, yina buyaka kuzitisa bangogo na mono. c Bo mpi me landa banzambi ya nkaka mpi me sadila bo. d Nzo ya Izraele mpi nzo ya Yuda me fwa kuwakana yina mono salaka ti ba-nkaka na bo. e 11 Yo yina, Yehowa ke tuba nde, ‘Tala, mono ke natila bo mpasi f yina bo ta kuka ve kutina. Ntangu bo ta binga mono sambu mono sadisa bo, mono ta wa bo ve. g 12 Ebuna bambanza ya Yuda mpi bantu ya Yeruzalemi ta kwenda na banzambi yina bo ke pesaka bimenga1 mpi ta binga bo sambu bo sadisa bo, h kansi banzambi yina ta sadisa bo ve ata fioti na ntangu ya mpasi na bo. 13 Sambu banzambi na nge me kuma mingi bonso bambanza na nge, O Yuda, mpi nge me tedimisa bamesa-kimenga mi11:5 1 To “Yo vanda mutindu yina!” 11:7 1 Na kisina, “mono vandaka kutelama na suka-suka mpi kukebisa bo.” 11:12 1 To “bo ke yokilaka bimenga sambu yo basisa midinga.”
1271 ngi sambu na kima ya nzanzi1 bonso babala-bala ya Yeruzalemi, bamesa-kimenga sambu na kupesa bimenga na Baale.’ a 14 “Kansi nge,1 kusamba ve sambu na bantu yai. Kubinga ve sambu na bo mpi kusala ve kisambu sambu na bo, b sambu mono ta wa ve ntangu bo ta binga mono sambu na mpasi na bo. 15 Inki nswa muntu ya mono ke zolaka mingi kele na yo ya kuvanda na nzo na mono Ntangu bantu mingi kibeni me lungisa bangindu ya mbi? Ti musuni ya santu,1 keti bo ta katula mpasi ntangu yo ta kwisila nge? Keti nge ta vanda na kiese na ntangu yina? 16 Yehowa vandaka kubinga nge ntete nti ya olive ya ke yela mbote, Ya kitoko mpi ya kele ti bambuma ya mbote. Ti makelele ya kuboka ya ngolo, yandi me tula yo tiya, Mpi bo me zenga balutangu na yo. 17 “Yehowa ya makesa, Muntu yina kunaka nge, c me tuba nde mpasi ta kwisila nge sambu na mambu ya mbi yina nzo ya Izraele mpi nzo ya Yuda salaka; bo me pesa mono makasi sambu na bimenga ya bo ke pesa na Baale.” d 18 Yehowa songaka mono sambu mono zaba; Na ntangu yina nge sadisaka mono na kumona mambu yina bo vandaka kusala. 19 Mono vandaka bonso mwanadimeme ya mawete ya bo ke kwenda kufwa. 11:13 1 To “nzambi ya nsoni.” 11:14 1 Disongidila, Yeremia. 11:15 1 Disongidila, bimenga yina bo vandaka kupesa na kati ya tempelo.
YEREMIA 11:14–12:2 KAPU 11 a Yer 7:9, 10
b Yer 7:16 Yer 14:11
c Yez 5:2 Yer 2:21
d Yer 19:5, 15
Ndonga ya 2 a Yer 18:18
b 1Bs 28:9 Yer 17:10 Yer 20:12
c Yer 1:1
d Yez 30:10 Amo 2:12 Amo 7:16
e 2Bs 36:17 Bid 2:21
f Yer 18:21
g Yoz 21:8, 18
KAPU 12 h Kuy 18:25
i Yob 12:6 Yob 21:7 Nk 73:3 Yer 5:28
Mono zabaka ve nde bo vandaka kukanina mono: a “Bika beto fwa nti ti mbuma na yo, Mpi bika beto katula yandi na insi ya bantu ya moyo, Sambu bo yibuka diaka ve zina na yandi.” 20 Kansi Yehowa ya makesa ke sambisaka ti lunungu; Yandi ke talaka bangindu ya kati kibeni1 mpi ntima. b Bika mono tala mutindu nge ta vutudila bo mbi, Sambu mono me pesa diambu na mono na maboko na nge. 21 Yo yina, yai mambu yina Yehowa ke tubila bantu ya Anatoti c yina ke sosa kufwa nge1 mpi ke tuba nde: “Nge fwete bikula ve na zina ya Yehowa, d kana ve nge ta fwa na maboko na beto”; 22 yo yina, Yehowa ya makesa ke tuba nde: “Tala, mono ke sambisa bo. Baleke ta fwa na mbele ya bitumba; e bana na bo ya babakala ti ya bankento ta fwa na nzala. f 23 Ata muntu mosi ve ta bikala na kati na bo, sambu mono ta natila bantu ya Anatoti g mpasi na mvula yina mono ta sambisa bo.” Nge kele muntu ya lunungu, O Yehowa, h ntangu mono ke tubila nge diambu na mono, Ntangu mono ke tubila mambu ya kusambisa ti nge. Kansi sambu na nki bantu ya mbi ke nunga na banzila na bo, i Mpi sambu na nki bayekudi ke kudiyangisa ve? 2 Nge muntu kunaka bo, mpi bo me basisaka misisa. Bo me yelaka mpi me butaka bambuma.
12
11:20 1 To “mawi ya kati kibeni.” Na kisina, “bapiku.” 11:21 1 To “ke sosa moyo na nge.”
YEREMIA 12:3-12
3
4
5
6
Bo ke tubila nge ntangu yonso, kansi nge kele ntama ti bangindu na bo ya kati kibeni.1a Kansi nge me zaba mono mbote, O Yehowa, b nge ke monaka mono; Nge me tala ntima na mono mpi nge me mona nde yo kele na bumosi ti nge. c Tula bo na lweka bonso mameme ya bo fwete fwa, Mpi tula bo na kingenga sambu na kilumbu ya kufwa bo. Tii nki ntangu insi fwete yuma Mpi matiti ya konso kilanga fwete kawuka? d Sambu na mambi ya bantu yina ke zinga na kati na yo, Bo me fwa bambisi mpi bandeke. Sambu bo me tuba nde: “Yandi ke mona ve mambu yina ta bwila beto.” Kana nge ke lemba ntangu nge ke baka ntinu ti bantu ya makulu, Inki mutindu nge lenda baka ntinu ti bampunda? e Ata kana nge ke kudiwa na lutaninu na insi ya ngemba, Nge ta sala nki na kati ya tubamfinda ya me kangamakangamaka ya kele na lweka ya Yordani? Sambu ata bampangi na nge mosi, bantu ya nzo ya tata na nge, Me sadila nge mambu kukonda kwikama. f Bo ke boka na ndinga ya ngolo sambu na kufunda nge. Kundima bo ve, Ata kana bo ke tubila nge mambu ya mbote.
12:2 1 To “mawi na bo ya kati kibeni.” Na kisina, “bapiku na bo.”
1272 KAPU 12 a Yez 29:13
b Nk 139:1, 2
c 2Bn 20:3 Nk 17:3 Yer 11:20
d Yer 14:6 Yer 23:10
e Yer 4:13
f Yer 9:4
Ndonga ya 2 a Luk 13:35
b Kub 19:5 Yez 47:6
c Bid 2:1
d 2Bn 24:2 Eze 16:37
e Yez 56:9 Yer 7:33
f Nk 80:8 Yez 5:1, 7 Yer 6:3
g Yez 63:18 Yer 3:19
h Yer 9:11 Yer 10:22
i Yez 42:24, 25
j Lev 26:33 Yer 15:2
7 “Mono me bikisaka nzo na mono; a mono me yambulaka dikabu na mono. b Mono me pesaka muntu ya mono ke zolaka mingi1 na maboko ya bambeni na yandi. c 8 Sambu na mono, dikabu na mono me kuma bonso ntambu na kati ya mfinda. Yandi me nganina mono. Yo yina mono me kuma kumenga yandi. 9 Sambu na mono, dikabu na mono kele bonso ndeke ya mikubu mingi1 yina ke diaka misuni; Bandeke ya nkaka ya ke diaka misuni me ziunga yo mpi me nwanisa yo. d Beno kwisa, beno vukana, beno yonso bambisi ya mfinda, Beno kwisa kudia. e 10 Bangungudi mingi me fwa kilanga na mono ya vinu; f Bo me niata kitini na mono ya ntoto. g Bo me kumisa kitini na mono ya ntoto ya kitoko, ntotomakanga ya me konda bantu. 11 Yo me kuma ntoto ya mpamba. Yo me yuma;1 Yo me bikala mpamba na ntwala na mono. h Ntoto ya mvimba me kuma mayumbu, Kansi muntu mosi ve ke tudila yo dikebi. i 12 Bantu yina ke bebisaka me kwisa na banzila yonso ya kubeba na ntoto-makanga, Sambu mbele ya bitumba ya Yehowa ke fwa bantu katuka na nsuka mosi ya ntoto tii na nsuka ya nkaka. j 12:7 1 To “muntu yina moyo na mono ke zolaka mingi.” 12:9 1 To “ya matonomatono.” 12:11 1 To mbala ya nkaka, “Yo ke dila.”
1273 Ngemba kele ve sambu na konso muntu.1 13 Bo me kuna ble, kansi bo me katula bansende. a Bo me kudilembisa, kansi bo me baka kima ve. Bo ta wila bima na bo nsoni Sambu na makasi ya ngolo ya Yehowa.” 14 Yai mambu yina Yehowa ke tubila bankweno na mono yonso ya mbi, yina ke simba dikabu yina mono pesaka muntu na mono Izraele: b “Tala, mono ke tumuna bo na insi na bo, c mpi mono ta tumuna nzo ya Yuda na kati na bo. 15 Kansi na nima ya kutumuna bo, mono ta wila bo diaka mawa mpi mono ta vutula konso muntu na ntoto na yandi yina yandi bakaka bonso dikabu.” 16 “Mpi kana bo longuka kibeni banzila ya bantu na mono mpi bo zenga kieleka na zina na mono nde, ‘Ya kieleka mutindu Yehowa kele na luzingu!’ kaka mutindu bo longaka bantu na mono na kuzenga kieleka na zina ya Baale, bo ta tunga bo na kati ya bantu na mono. 17 Kansi kana bo buya kulemfuka, mono ta tumuna mpi dikanda yina, mono ta tumuna yo mpi ta fwa yo,” Yehowa muntu me tuba. d Yehowa songaka mono nde: “Kwenda kusumba mukaba ya lino mpi lwata yo na luketo, kansi kutula yo ve na masa.” 2 Yo yina mono sumbaka mukaba mutindu Yehowa tubaka mpi mono lwataka yo na luketo. 3 Ebuna ndinga ya Yehowa kwisilaka mono na mbala ya zole nde: 4 “Baka mukaba ya nge sumbaka yina nge me lwata, telama, kwenda na Efrate, mpi bumba yo kuna na kati ya mpwasa ya ditadi.” 5 Yo yina mono kwendaka mpi bumbaka yo penepene ya Efrate, kaka mutindu Yehowa songaka mono.
13
12:12 1 Na kisina, “konso nsuni.”
YEREMIA 12:13–13:14 KAPU 12 a Lev 26:16 Mik 6:15
b Nk 79:4 Yer 48:26 Eze 25:3 Zek 1:15 Zek 2:8
c Yer 48:2 Yer 49:2
d Yez 60:12
Ndonga ya 2 KAPU 13 a Lev 26:19 Sef 3:11
b 2Bs 36:15, 16
c Yer 6:28
d Kub 19:5 Kul 26:18 Nk 135:4
e Yer 33:9
f Yer 6:17
g Yez 29:9 Yez 51:17 Yer 25:27
h Yer 6:21 Eze 5:10
6 Kansi bilumbu mingi na nima, Yehowa tubilaka mono nde: “Telama, kwenda na Efrate, mpi baka mukaba yina mono songaka nge na kubumba kuna.” 7 Yo yina mono kwendaka na Efrate, mono timunaka, mpi mono bakaka mukaba na kisika yina mono bumbaka yo, mpi mono monaka nde yo me beba; yo vandaka diaka ve na mfunu ata fioti. 8 Na nima ndinga ya Yehowa kwisilaka mono nde: 9 “Yehowa ke tuba nde, ‘Mutindu mosi mpi, mono ta fwa lulendo ya Yuda mpi lulendo ya mingi ya Yeruzalemi. a 10 Bantu yai ya mbi yina ke buya kuzitisa bangogo na mono,b yina ke landa ntima na bo c na ntu-ngolo yonso, mpi yina ke landa banzambi ya nkaka, ke sadila bo mpi ke fukimina bo, ta kuma kaka bonso mukaba yai ya kele diaka ve na mfunu ata fioti.’ 11 ‘Kaka mutindu mukaba ke kangamaka na luketo ya muntu, mono salaka nde nzo ya mvimba ya Izraele mpi nzo ya mvimba ya Yuda kukangama na mono,’ Yehowa muntu me tuba, ‘sambu bo kuma bantu, d zina, e lukumu, mpi kima ya kitoko sambu na mono. Kansi bo lemfukaka ve.’ f 12 “Nge fwete pesa bo mpi nsangu yai, ‘Yehowa Nzambi ya Izraele ke tuba nde: “Konso dibungu ya nene fwete fuluka ti vinu.”’ Mpi bo ta vutudila nge nde, ‘Keti beto me zaba ve nde konso dibungu ya nene fwete fuluka ti vinu?’ 13 Na nima tubila bo nde, ‘Yehowa me tuba nde: “Tala, mono ke pesa bantu yonso ya insi yai vinu mingi tii kuna bo ta lawuka, g bantotila yina me vanda na kiti ya kimfumu ya Davidi, banganga-nzambi ti bambikudi, mpi bantu ya Yeruzalemi yonso. 14 Mpi mono ta tutanisa bo sambu na kupasula bo, batata ti bana kiteso mosi,” Yehowa h muntu me tuba. “Mono ta wila bo ve mawa, ta fwila bo ve nkenda,
YEREMIA 13:15-27 mpi ta vanda ve na ntantu sambu na bo; kima mosi ve ta kanga mono nzila na kufwa bo.”’ a 15 Beno wa mpi beno tula dikebi. Beno vanda ve lulendo, sambu Yehowa me tuba. 16 Beno pesa Yehowa Nzambi na beno nkembo Na ntwala nde yandi nata mudidi Mpi na ntwala nde makulu na beno kubula sakuba na bangumba na ntwala nde mpimpa kubwa. Beno ta vingila nsemo, Kansi yandi ta nata kivudi ya nene; Yandi ta kumisa yo mudidi ya ngolo. b 17 Mpi kana beno buya kuwa, Mono1 ta dila na kinsweki sambu na lulendo na beno. Mono ta basisa mansanga mingi, mpi meso na mono ta kulumusa mansanga, c Sambu bo me nata mameme ya Yehowa d na kimpika. 18 Songa ntotila mpi mama ya ntotila1e nde, ‘Beno vanda na kisika ya nsi, Sambu mpu na beno ya kimfumu ya kitoko ta katuka na ntu na beno mpi ta bwa.’ 19 Bambanza ya sudi kele ya kukanga,1 muntu ya kukangula yo kele ve. Bo me nata bantu yonso ya Yuda na insi ya nkaka, bo me nata bo yonso na insi ya nkaka. f 20 Tombula meso na nge mpi tala bantu yina ke kwisa katuka na nordi. g Wapi bitwisi yina bo pesaka nge, mameme na nge ya kitoko? h 21 Nge ta tuba nki ntangu ndola na nge ta kwisa
1274 KAPU 13 a Eze 7:4 Eze 24:14
b Yez 59:9 c Yer 9:1 d Nk 100:3 e 2Bn 24:12 Yer 22:24, 26
f Kul 28:64 g Yer 6:22
23
h Eze 34:8
Ndonga ya 2 a Yez 39:1, 2 b Yer 6:24 Mik 4:9
24
c Yer 5:19 Yer 16:10, 11
d Eze 16:37
25
e Bin 27:22 f Lev 26:33 Kul 28:64
26
g Yer 2:32 h Kul 32:37, 38 Yez 28:15 Yer 10:14
i Bid 1:8 Eze 16:37 Eze 23:29
j Yer 2:20 Eze 16:15
k Yez 65:7
13:17 1 To “Moyo na mono.” 13:18 1 To “nkento ya lukumu.” 13:19 1 To “Bo me ziunga bambanza ya sudi.”
22
Eze 6:13
l Eze 24:13
27
Na banduku na nge ya ngolo yina nge yedisaka katuka luyantiku? a Keti mpasi ya kubuta ta simba nge ve, bonso ya nkento yina ke buta? b Mpi ntangu nge ke tuba na ntima na nge nde, ‘Sambu na nki mambu yai me bwila mono?’ c Bo me katulad bansongi ya bilele na nge sambu na kifu na nge ya nene Mpi bo me monisa bisingini na nge mpasi. Keti muntu ya Kushi1 lenda soba mpusu ya nitu na yandi, to keti nkoyi lenda soba matono na yandi? e Kana mpidina, beno lenda sala mambu ya mbote, Beno bantu yina bo me longaka na kusala mambu ya mbi. Yo yina mono ta panza bo bonso nianga yina mupepe ya ntoto ya zelo na zelo f ke pumbusa. Yai dikabu na nge, kitini yina mono me tesilaka nge,” Yehowa muntu me tuba, “Sambu nge me vilaka monog mpi nge ke tula ntima na mambu ya luvunu. h Yo yina mono ta tombula bansongi ya bilele na nge tii na luse na nge, Ebuna bo ta mona nsoni na nge, i Bizumba na nge j mpi nzala na nge ya ngolo ya kuvukisa nitu, Kindumba na nge ya nsoni. Na zulu ya bangumba ya fioti, na bilanga, Mono me monaka bikalulu na nge ya nzanzi. k Mawa na nge, O Yeruzalemi! Tii nki ntangu nge ta vanda kaka mvindu?” l
13:23 1 To “muntu ya Etiopia.”
1275
14
me 2
3
4
5
6
7
8
Yai ndinga ya Yehowa yina kwisilaka Yeremia na yina tala bansungi ya kuyuma: a Yuda ke dila, b mpi bakielo na yo me beba. Yo me bwa na ntoto, yo me lemba ngolo, Mpi bidilu ke tombuka katuka na Yeruzalemi. Bamfumu na bo ke tinda bansadi na bo1 sambu na kusosa masa. Bo ke kwenda na mabulu ya masa, kansi bo ke mona ve masa. Bo ke vutuka ti mabungu ya mpamba. Bo kele na nsoni mpi bo me lemba nitu, Mpi bo ke fika ba-ntu. Sambu ntoto me pasuka, Sambu mvula kele ve na insi yai, c Bantu ya ke salaka bilanga me lemba nitu mpi bo me fika ba-ntu. Ata mbambi yina kele na nseke me yambula mwana yina yo me katuka kubuta Sambu matiti kele ve. Bampunda ya mfinda me telama na bangumba ya fioti ya me konda banti. Yo ke fulumuna bonso bambwa ya nseke; Meso na bo me lemba sambu matiti kele ve. d Ata bifu na beto ke funda beto, O Yehowa, sala diambu sambu na zina na nge. e Sambu mambu na beto ya kukonda kwikama kele mingi, f Mpi beto me sala masumu na ntwala na nge. O kivuvu ya Izraele, Muntu ke gulusaka yandi g na bantangu ya mpasi,
14:3 1 To “bantu na bo ya kukonda mfunu.”
YEREMIA 14:1-14 KAPU 14 a Kul 28:24 b Yoe 1:10 c Lev 26:20 Kul 28:23
d Yer 12:4 Yoe 1:18
e Yoz 7:9 Nk 25:11 Nk 115:1, 2
f Esd 9:6 Neh 9:33 Dan 9:5, 8
g Nk 106:8 Nk 106:21 Yez 45:15
Ndonga ya 2 a Kub 29:45 Kul 23:14
b Dan 9:19 c Yer 2:23 d Yer 2:25 e Yer 6:20 f Oze 8:13 g Yer 7:16 Yer 11:14
h Yez 1:15 Yez 58:3 Yer 11:11 Eze 8:18
i Yez 1:11 j Yer 9:16 Eze 5:12
k Yer 4:10 Yer 5:31 Yer 6:13, 14 Yer 23:16, 17 Yer 27:8-10 Eze 13:10 Mik 3:11
l Yer 23:25, 26 Yer 29:21
m Yer 23:21 Yer 27:15
Sambu na nki nge kele bonso munzenza na insi yai, Bonso muntu ya ke sala nzietelo yina ke telamaka kaka sambu na kulala? 9 Sambu na nki nge kele bonso muntu yina ke yituka, Bonso muntu ya ngolo yina lenda gulusa ve? Sambu nge kele na kati na beto, O Yehowa, a Mpi bo me bingaka betob na zina na nge. Kuyambula beto ve. 10 Yai mambu yina Yehowa ke tuba sambu na bantu yai: “Bo ke zolaka kuyungana; c bo me yalaka ve makulu na bo.d Yo yina Yehowa kele ve na kiese sambu na bo. e Ntangu yai, yandi ta yibuka kifu na bo mpi yandi ta sambisa bo sambu na masumu na bo.” f 11 Na nima Yehowa tubilaka mono nde: “Kusamba ve sambu mambu ya mbote kukumina bantu yai. g 12 Ntangu bo ke buya madia, mono ke wa ve mambu ya bo ke lomba, h mpi ntangu bo ke pesa makabu ya mvimba ya kuyoka mpi makabu ya mbuma, mono ke wa ve kiese na yo, i sambu mono ta fwa boj na mbele ya bitumba, na nzala, mpi na kipupa.”1 13 Yo yina mono tubaka nde: “O Yehowa Mfumu ya Kuluta Nene! Bambikudi ke tubila bo nde, ‘Beno ta mona ve mbele ya bitumba, mpi nzala ta kwisila beno ve, kansi mono ta pesa beno ngemba ya kieleka na kisika yai.’” k 14 Ebuna Yehowa tubilaka mono nde: “Bambikudi ke bikula mambu ya luvunu na zina na mono. l Mono me tinda bo ve, mono me songa bo ve, mpi mono me tubila bo ve. m Mambu yina bo ke tubila beno kele mbona-meso ya luvunu, mambu ya kukonda mfunu ya bo 14:12 1 To “maladi.”
YEREMIA 14:15–15:2 ke zabisa na ntwala, mpi luvunu ya ntima na bo. a 15 Yo yina yai mambu yina Yehowa ke tubila bambikudi yina ke bikula na zina na mono, ata mono tindaka bo ve, mpi yina ke tuba nde mbele ya bitumba mpi nzala ta kwisa ve na insi yai: ‘Bambikudi yina ta fwa b na mbele ya bitumba mpi na nzala. 16 Bantu yina bo ke bikudila, bo ta losa bo na babala-bala ya Yeruzalemi sambu na nzala mpi mbele ya bitumba, muntu ya kuzika bo ta vanda ve c—bo, bankento na bo, bana na bo ya babakala, mpi bana na bo ya bankento—sambu mono ta pesa bo mpasi yina bo fwete baka.’ d 17 “Nge fwete songa bo mambu yai, ‘Bika meso na mono kukulumusa mansanga mpimpa ti mwini, bika yo mana ve, e Sambu bo me bedisa mpi me monisa mwana-nkento ya mwense ya bantu na mono mpasi, f Ti mputa ya ngolo kibeni. 18 Kana mono kwenda na bilanga mpi mono tala, Mono ke mona bantu yina bo me fwa na mbele ya bitumba! g Mpi kana mono kota na mbanza, Mono ke mona bimbefo yina bantu ke bela sambu na nzala! h Sambu mbikudi ti nganganzambi me kwenda na insi mosi ya bo me zaba ve.’” i 19 Keti nge me losa Yuda kimakulu, to keti nge1 me menga Sioni? j Sambu na nki nge me bula beto, na mpila nde beto lenda beluka ve? k Beto vandaka kuvingila ngemba, kansi kima mosi ve ya mbote kwisaka, 14:19 1 To “moyo na nge.”
1276 KAPU 14 a Bid 2:14 b Yer 5:12, 13 Yer 23:15 Eze 12:24 Eze 13:9
c Nk 79:2, 3 Yer 9:22
d Yer 4:18 e Yer 8:18, 21 Yer 9:1
f Bid 1:15 g Eze 7:15 h Bid 5:10 i Kul 28:36 j Yer 12:8 Bid 5:22
k 2Bs 36:15, 16
Ndonga ya 2 a Yer 8:15 b Esd 9:7 Dan 9:5, 8
c Eze 36:22 Dan 9:15
d Kub 32:13 Lev 26:41, 42 Nk 106:43-45
e Kul 28:12 Yez 30:23 Yoe 2:23
KAPU 15 f Kub 32:11 1Sa 7:9 Nk 99:6 Nk 106:23
Beto vandaka kuvingila ntangu ya kubeluka, kansi boma ya ngolo kele! a 20 Beto ke ndima mbi na beto, O Yehowa, Mpi kifu ya ba-nkaka na beto, Sambu beto me sala masumu na ntwala na nge. b 21 Sambu na zina na nge, kubuya beto ve; c Kuvweza ve kiti na nge ya kimfumu ya nkembo. Yibuka, mpi kufwa ve kuwakana na nge ti beto. d 22 Keti ata kiteki mosi ya kukonda mfunu ya makanda lenda nokisa mvula, To keti ata zulu yo mosi lenda tinda bamvula ya ngolo? Keti nge kele ve kaka nge Mosi, O Yehowa Nzambi na beto? e Mpi beto ke tudila nge kivuvu, Sambu nge mpamba muntu salaka bima yai yonso. Ebuna Yehowa tubilaka mono nde: “Ata kana Moize ti Samuele telamaka na ntwala na mono, f mono zolaka ve kumonisila bantu yai ntima ya mbote.1 Kula bo na meso na mono. Bika bo kwenda. 2 Mpi kana bo tubila nge nde, ‘Beto ta kwenda na wapi?’ nge fwete tubila bo nde, ‘Yehowa ke tuba nde: “Muntu yina kele sambu na maladi ya ke fwaka, na maladi ya ke fwaka! Muntu yina kele sambu na mbele ya bitumba, na mbele ya bitumba! g Muntu yina kele sambu na nzala, na nzala! Mpi muntu yina kele sambu na kimpika, na kimpika!”’ h
15
g Eze 5:2 h Eze 12:11
15:1 1 To “moyo na mono zolaka kuvanda ve ti bantu yai.”
1277 3 “‘Mono ta tudila bo bampasi iya,’1a Yehowa muntu me tuba, ‘mbele ya bitumba sambu na kufwa, bambwa sambu na kubenda, mpi bandeke ya zulu ti bambisi ya ntoto sambu na kudia mpi kufwa. b 4 Ebuna mono ta kumisa bo kima ya ke pesa boma na bimfumu yonso ya nsi-ntoto c sambu na Manase mwana ya Ezekiasi, ntotila ya Yuda, sambu na mambu yina yandi salaka na Yeruzalemi. d 5 Nani ta wila nge mawa, O Yeruzalemi, Nani ta kuditula na kisika na nge, Mpi nani ta telama sambu na kuyula kana nge kele mbote?’ 6 ‘Nge me yambulaka mono,’ Yehowa e muntu me tuba. ‘Nge ke landa kupesa mono mukongo.1f Yo yina mono ta tandula diboko na mono sambu na kupesa nge ndola mpi mono ta fwa nge. g Mono me lemba kuwila nge mawa.2 7 Mpi mono ta katula bo bampusu ti nsomo na bakielo ya insi yai. Mono ta bikisa bo kukonda bana. h Mono ta fwa bantu na mono, Sambu bo ke buya kuyambula banzila na bo. i 8 Bankento na bo ya mifwidi ta kuma mingi na ntwala na mono kuluta zelo ya banzadimungwa. Na midi mono ta natila bo muntu ya ke bebisaka bantu sambu na kufwa bamama mpi baleke ya babakala. Mono ta natila bo susi mpi boma ya ngolo na kintulumukina. 15:3 1 To mbala ya nkaka, “bandola iya.” Na kisina, “mabuta iya.” 15:6 1 To mbala ya nkaka, “ke landa kutambula kinima-nima.” 2 To “kuwa mawa.”
YEREMIA 15:3-14 KAPU 15 a Eze 14:21
b Kul 28:26 Yer 7:33
c Kul 28:15, 25 Yer 24:9 Eze 23:46
d 2Bn 21:11 2Bn 23:26 2Bn 24:3, 4
e Yer 2:13
f Yez 1:4
g Sef 1:4
h Kul 28:15, 18 Yer 9:21 Eze 24:21
i Yer 5:3
Ndonga ya 2 a Yer 44:27 Eze 5:12
b Yer 20:14
c Yer 20:5
d Lev 26:38 Yer 16:13
e Kul 32:22 Yez 42:24, 25 Yer 17:4
9 Nkento yina butaka bana nsambwadi me lemba; Yandi1 ke pema na mpasi. Ntangu na yandi me dinda ntangu mwini kele ntete, Yo me pesa yandi nsoni mpi me kulumusa yandi.’2 ‘Mpi bantu fioti yina ta bikalaka na kati na bo, Mono ta pesa bo na maboko ya bambeni na bo,’ Yehowa muntu me tuba.” a 10 Mawa na mono, O mama na mono, sambu nge butaka mono, b Muntu ya ke swanaka mpi ya ke tulaka ntembe ti bantu ya insi ya mvimba. Mono defisaka ve mpi mono defaka ve; Kansi bo yonso ke singa mono. 11 Yehowa tubaka nde: “Ya kieleka mono ta sadila nge mambu ya mbote; Mono ta bondila kibeni sambu na nge na ntangu ya mpasi, Na ntangu ya mawa na ntwala ya mbeni. 12 Keti muntu lenda buka kibende bitini-bitini, Kibende ya me katuka na nordi, mpi kwivre? 13 Mono ta pesa bima na nge mpi bimvwama na nge sambu bo botula yo, c Sambu na mbongo ve, kansi sambu na masumu na nge yonso na bateritware na nge yonso. 14 Mono ta pesa yo na bambeni na nge Sambu bo nata yo na insi yina nge me zaba ve. d Sambu makasi na mono me pedisa tiya, Mpi yo ke pela sambu na kuyoka beno.” e 15:9 1 To “Moyo na yandi.” 2 To mbala ya nkaka, “Yo me wa nsoni mpi me kuma kisaka-saka.”
YEREMIA 15:15–16:6 15 Nge me zaba, O Yehowa, Yibuka mono mpi tudila mono dikebi. Vutula mbi na bantu yina ke monisa mono mpasi. a Kubika ve nde mono fwa1 sambu nge ke waka ve makasi nswalu. Zaba nde mono ke wa nsoni yai sambu na nge. b 16 Mono monaka mambu ya nge ke tubaka, ebuna mono diaka yo; c Mpi ndinga na nge kumaka kiese na mono mpi kuyangalala ya ntima na mono, Sambu bo ke binga mono na zina na nge, O Yehowa Nzambi ya makesa. 17 Mono ke vandaka ve kisika mosi ti bantu ya ke zolaka bankinsi mpi kuwa kiese. d Sambu diboko na nge kele na zulu na mono, mono me vanda mono mosi, Sambu nge me fulusa mono ti makasi.1e 18 Sambu na nki mpasi na mono ke manaka ve mpi mputa na mono ke belukaka ve? Yo ke buya kubeluka. Keti nge ta kuma sambu na mono bonso nto ya masa ya luvunu Yina bo lenda tudila ve ntima? 19 Yo yina, Yehowa ke tuba nde: “Kana nge vutuka, mono ta vutula nge, Mpi nge ta telama na ntwala na mono. Kana nge kabula kima ya ntalu ti kima ya kukonda mfunu, Nge ta kuma bonso munoko na mono.1 Yo ta lomba nde yandi vutuka na nge, Kansi nge ta vutukila bo ve.” 15:15 1 Na kisina, “Kukatula mono ve.” 15:17 1 To “ti nsangu ya ndola.” 15:19 1 To “ta kuma kinati-nsangu na mono.”
1278 KAPU 15 a Yer 11:20 Yer 12:3 Yer 17:18 Yer 37:15
b Nk 69:7
c Eze 3:1-3 Kus 10:9, 10
d Nk 1:1
e Yer 20:8
Ndonga ya 2 a Yer 1:18 Eze 3:9
b Yer 20:11
KAPU 16 c Yer 15:2
d Nk 79:2, 3 Yez 5:25 Yer 7:33 Yer 9:22 Yer 36:30
e Eze 5:12
f Eze 24:16, 17
g Kul 31:17 Yez 27:11 Yez 63:10
20 “Mono ke kumisa nge kibaka ya ngolo ya kwivre sambu na bantu yai. a Bo ta nwanisa nge kibeni, Kansi bo ta nunga nge ve,1b Sambu mono kele ti nge, sambu na kugulusa nge mpi sambu na kusadisa nge,” Yehowa muntu me tuba. 21 “Mono ta gulusa nge na maboko ya bantu ya mbi Mpi mono ta sumba nge diaka na maboko ya bantu ya nku.” Ndinga ya Yehowa kwisilaka mono diaka nde: 2 “Nge fwete kwela ve nkento, mpi nge fwete buta ve bana ya babakala ti ya bankento na kisika yai. 3 Sambu yai mambu yina Yehowa ke tuba sambu na bana ya babakala ti ya bankento yina ke butuka awa, sambu na bamama na bo yina ke buta bo, mpi sambu na batata na bo yina ke buta bo na insi yai: 4 ‘Bo ta fwa na maladi yina ke fwaka bantu, c kansi muntu mosi ve ta dila bo mpi ta zika bo; bo ta kuma bonso nsasa na zulu ya ntoto. d Bo ta fwa na mbele ya bitumba mpi na nzala; e bamvumbi na bo ta vanda madia sambu na bandeke ya zulu mpi sambu na bambisi ya ntoto.’ 5 Sambu Yehowa ke tuba nde, ‘Kukota ve na nzo yina bo ke sala nkinsi ya mafwa, Mpi kukwenda ve sambu na kudila to kuwila bo mawa.’ f ‘Sambu mono me katula ngemba na mono na bantu yai,’ Yehowa muntu me tuba, ‘Mono me katula mpi zola ya kwikama mpi mawa na mono. g 6 Bantu ya mfunu mpi bantu ya kukonda mfunu ta fwa na insi yai.
16
15:20 1 To “ta bedisa nge ve.”
1279 Bo ta zika bo ve, Muntu mosi ve ta dila bo, Mpi muntu mosi ve ta kudizenga to ta kulula nsuki sambu na bo.1 7 Muntu mosi ve ta pesa madia na bantu yina kele na mafwa, Sambu na kupesa bo kikesa na mafwa na bo; Mpi muntu mosi ve ta pesa bo dikopa ya kulembika Sambu bo nwa yo sambu na lufwa ya tata to ya mama na bo. 8 Mpi kukota ve na nzo yina bo ke sala nkinsi Sambu na kuvanda ti bo sambu na kudia mpi kunwa.’ 9 “Sambu Yehowa ya makesa, Nzambi ya Izraele, ke tuba nde, ‘Awa na kisika yai, na bilumbu na beno mpi na meso na beno, mono ta sukisa makelele ya kuyangalala mpi ya kiese, ndinga ya bakala yina ke kwela mpi ndinga ya nkento yina ke kwela.’ a 10 “Ntangu nge ta zabisa bantu yina mambu yai yonso, bo ta yula nge nde, ‘Sambu na nki Yehowa me tuba na kupesa beto mpasi yai yonso ya ngolo? Inki kifu mpi nki disumu beto me sala na ntwala ya Yehowa Nzambi na beto?’ b 11 Nge fwete vutudila bo nde, ‘“Sambu ba-nkaka na beno yambulaka mono,” c Yehowa muntu me tuba, “mpi bo vandaka kaka kulanda banzambi ya nkaka, kusadila bo, mpi kufukimina bo. d Kansi bo yambulaka mono, mpi bo zitisaka ve nsiku na mono. e 12 Beno me sala mambu ya mbi kuluta ba-nkaka na beno, f mpi konso muntu ke landa ntima na yandi ya mbi na ntu-ngolo yonso na kisika ya 16:6 1 Mutindu mimpani vandaka kudila bafwa; ziku bo vandaka kusala yo na Izraele yina kolamaka.
YEREMIA 16:7-18 KAPU 16 a Yez 24:7, 8 Yer 7:34 Kus 18:23
b Yer 5:19
c Baz 2:12
d Yer 8:1, 2
e Dan 9:11 Amo 2:4
f Yer 7:26
Ndonga ya 2 a Neh 9:29 Yer 6:28
b 2Bs 7:20 Yer 15:14 Yer 17:4
c Kul 4:27, 28 Kul 28:36
d Kub 20:2 Yer 23:7, 8
e Kul 30:1-3 Yer 3:18 Yer 24:6 Yer 30:3 Yer 32:37 Amo 9:14
f Yez 40:2
kulemfukila mono. a 13 Yo yina mono ta losa beno na nganda ya insi yai mpi ta nata beno na insi yina beno ti ba-nkaka na beno me zabaka ve, b mpi kuna beno ta sadila kibeni banzambi ya nkaka mpimpa ti mwini, c sambu mono ta monisila beno ve ntima ya mbote.”’ 14 “‘Kansi, bilumbu ke kwisa,’ Yehowa muntu me tuba, ‘ntangu bo ta tuba diaka ve nde: “Ya kieleka mutindu Yehowa kele na luzingu, yandi muntu yina basisaka bantu ya Izraele na insi ya Ezipte!” d 15 kansi bo ta tuba nde: “Ya kieleka mutindu Yehowa kele na luzingu, yandi muntu yina basisaka bantu ya Izraele na insi ya nordi mpi na bansi yonso yina yandi panzaka bo!” mpi mono ta vutula bo na insi na bo, yina mono pesaka ba-nkaka na bo.’ e 16 ‘Tala mono ke tinda bantu sambu bo sosa balobi-mbisi mingi,’ Yehowa muntu me tuba, ‘Mpi bo ta loba bo. Na nima mono ta tinda bantu sambu bo sosa bantu mingi ya ke zombaka, Ebuna bo ta zomba bo na konso ngumba ya nene mpi na konso ngumba ya fioti Mpi na bampwasa ya matadi ya nene. 17 Sambu meso na mono ke mona mambu yonso ya bo ke sala.1 Yo kele ve ya kubumbana na ntwala na mono, Mpi kifu na bo kele ve ya kubumbana na meso na mono. 18 Ya ntete, mono ta pesa bo lufutu ya mvimba sambu na kifu na bo mpi disumu na bo, f Sambu bo me kumisa insi na mono mvindu ti bifwanisu 16:17 1 Na kisina, “banzila na bo yonso.”
YEREMIA 16:19–17:8
19
20
21
ya kukonda luzingu1 ya biteki na bo ya nzanzi Mpi bo me fulusa dikabu na mono ti bima na bo ya nzanzi.’” a O Yehowa, ngolo na mono mpi kisika na mono ya ngolo ya lutaninu, Kisika na mono ya kutina na kilumbu ya mpasi, b Makanda ta kwisa na nge katuka na nsuka ya ntoto, Mpi bo ta tuba nde: “Bankaka na beto bakaka luvunu ya nene bonso dikabu, Kima ya mpamba mpi bima ya kukonda mfunu yina kele ve na mambote.” c Keti muntu lenda kudisadila banzambi Ntangu bo kele ve kibeni banzambi? d “Yo yina mono ta sala nde bo zaba, Na ntangu yina mono ta sala nde bo zaba ngolo na mono mpi kikesa na mono, Mpi bo ta zaba kibeni nde zina na mono kele Yehowa.” “Bo me sonikaka disumu ya Yuda ti kilapi ya kibende. Bo me sonikaka yo ti kilapi ya diama na ntima na bo Mpi na bibongo ya bamesakimenga na bo, Ntangu bana na bo ke yibuka bamesa-kimenga na bo mpi banti na bo ya santu1e Na lweka ya nti ya kele ti matiti mingi, na bangumba ya fioti ya kunanguka, f Na bangumba yina kele na nseke. Bima na nge, bimvwama na nge yonso, mono ta pesa yo sambu bo botula yo g
17 2
3
16:18 1 Na kisina, “ti bamvumbi.” 17:2 1 Tala Bantendula ya Bangogo.
1280 KAPU 16 a Lev 26:30 Nk 106:38
4 b Yer 17:17
c Yer 10:5, 14
d Nk 115:4 Yer 2:11 1Bk 8:4
5
KAPU 17 e Baz 3:7 2Bs 24:18 2Bs 33:1, 3
f Yez 1:29 Eze 6:13
6
g 2Bn 24:11, 13 Yer 15:13
Ndonga ya 2 a Lev 26:30 Eze 6:3
b Bid 5:2
7
c Kul 28:48 Yer 16:13
d Yez 5:25 Yer 15:14
e Yez 30:1, 2
f 2Bn 16:7
g Nk 34:8 Nk 146:5 Yez 26:3
h Nk 1:3 Nk 92:12, 13
8
—Ee, bisika na nge ya kunanguka sambu na disumu na bateritware na nge. a Nge ta yambula na luzolo na nge mosi dikabu yina mono pesaka nge. b Mpi mono ta sala nde nge sadila bambeni na nge na insi yina nge me zaba ve, c Sambu beno me pedisa makasi na mono bonso tiya.1d Yo ta pelaka ntangu yonso.” Yehowa me tuba nde: “Bika bo singa muntu1 yina ke tulaka ntima na bantu, e Yina ke tulaka ntima na ngolo ya bantu,2f Mpi yina ntima na yandi ke yambula Yehowa. Yandi ta kuma bonso nti yina kele yo mosi na ntoto ya zelo na zelo. Yandi ta mona ve ntangu mambu ya mbote ta kwisa, Kansi yandi ta zinga na bisika ya kuyuma na ntotomakanga, Na insi ya mungwa kisika muntu mosi ve lenda zinga. Lusakumunu kuvanda na muntu1 yina ke tulaka ntima na Yehowa, Yina kivuvu na yandi kele na Yehowa. g Yandi ta kuma bonso nti yina bo me kuna pene-pene ya bamasa, Yina misisa na yo ke kwendaka tii na masa. Yandi ta zaba ve ntangu mwini ta kwisa, Kansi matiti na yandi ta yelaka h ntangu yonso. Na mvula yina nsungi ya kuyuma ta vanda, yandi ta kudiyangisa ve,
17:4 1 To mbala ya nkaka, “Sambu bonso tiya beno me pela na makasi na mono.” 17:5, 7 1 To “muntu ya ngolo.” 17:5 2 Na kisina, “ke kumisaka nsuni diboko na yandi.”
1281 9
10
11
12
13
14
15
Mpi yandi ta yambula ve kubuta mbuma. Ntima kele luvunu1 kuluta konso kima ya nkaka mpi yo kele mbi kibeni.2a Nani lenda zaba yo? Mono, Yehowa, mono ke sosa-sosaka na ntima, b Mono ke talaka bangindu ya kati kibeni,1 Sambu na kupesa konso muntu na kutadila banzila na yandi, Na kutadila mbuma ya bisalu na yandi. c Bonso ngwadi yina ke vukisaka maki yina yo losaka ve, Muntu yina ke bakaka bimvwama na banzila ya luvunu1d kele mutindu yina. Yo ta bikisa yandi na kati-kati ya luzingu, Mpi na nsuka yandi ta monana kukonda mayele.” Kiti ya kimfumu ya nkembo, yina kele ya kunanguka katuka luyantiku, Kele kisika na beto ya santu. e O Yehowa, kivuvu ya Izraele, Bantu yonso yina ke yambula nge ta wa nsoni. Bantu yina ke kolama na nge,1 bo ta sonika bazina na bo na mfututu, f Sambu bo me yambulaka Yehowa, nto ya masa ya luzingu. g Belula mono, O Yehowa, ebuna mono ta beluka. Gulusa mono, ebuna mono ta guluka, h Sambu mono ke pesaka nge lukumu. Tala! Kele ti bantu yina ke tubila mono nde:
17:9 1 Na kisina, “muyekudi.” 2 To mbala ya nkaka, “mpi mpila ya kubelula yo kele ve.” 17:10 1 To “mawi ya kati kibeni.” Na kisina, “bapiku.” 17:11 1 To “ke bakaka bimvwama kansi na lunungu ve.” 17:13 1 Na kisina, “na mono,” yo ke monana bonso nde yo ke tubila Yehowa.
YEREMIA 17:9-22 KAPU 17 a Kuy 6:5 Kuy 8:21 Bin 28:26
b 1Sa 16:7 1Bs 28:9 Bin 17:3 Bin 21:2
c Bar 2:6 Bag 6:7 Kus 2:23 Kus 22:12
d Bin 28:20 Yez 1:23 Yak 5:4
e 2Bs 2:5 Yez 6:1
f Nk 73:27 Yez 1:28
g Yer 2:13 Kus 22:1
h Yer 15:20
Ndonga ya 2 a Yez 5:19 2Pi 3:4
b Yer 15:15 Yer 20:11
c Yer 18:23
d Yer 7:2
e Neh 13:19
f Kub 20:9, 10 Lev 23:3
“Ndinga ya Yehowa a kele na wapi? Pardo, bika yo kwisa!” 16 Kansi mono, mono yambulaka ve kulanda nge bonso ngungudi, Mono vandaka mpi ve ti nzala ya kilumbu ya mpasi. Nge me zaba mambu yonso yina mono me tuba; Yonso salamaka na ntwala ya luse na nge! 17 Kuvanda ve na kisina ya boma ya ngolo sambu na mono. Nge kele kitininu na mono na kilumbu ya mpasi. 18 Bika bantu yina ke monisa mono mpasi kuwa nsoni, b Kansi kubika ve nde mono wa nsoni. Bika boma ya ngolo kusimba bo, Kansi kubika ve nde boma ya ngolo kusimba mono. Natila bo kilumbu ya mpasi, c Bedisa bo mpi fwa bo kimakulu.1 19 Yehowa songaka mono nde: “Kwenda kutelama na kielo ya bana ya bantu, na kielo yina bantotila ya Yuda ke kotaka mpi ke basikaka, mpi na bakielo yonso ya Yeruzalemi. d 20 Nge fwete tubila bo nde, ‘Beno wa ndinga ya Yehowa, beno bantotila ya Yuda, bantu yonso ya Yuda, mpi bantu yonso ya Yeruzalemi, yina ke kotaka na bakielo yai. 21 Yehowa ke tuba nde: “Beno keba,1 mpi beno nata ve ata kilo mosi na kilumbu ya Kisabatu mpi beno kotisa yo ve na bakielo ya Yeruzalemi. e 22 Beno fwete basisa ve ata kilo mosi na banzo na beno na kilumbu ya Kisabatu; mpi beno fwete sala ve kisalu mosi ata fioti. f Beno santisa kilumbu ya Kisabatu, kaka 17:18 1 To “fwa bo mbala zole.” 17:21 1 To “Beno keba mioyo na beno.”
YEREMIA 17:23–18:12 mutindu mono songaka ba-nkaka na beno. a 23 Ata mpidina, bo waka ve mpi tulaka ve makutu, kansi na ntu-ngolo yonso bo1 buyaka kulemfuka mpi kundima ndola.”’ b 24 “‘“Kansi, kana beno lemfukila mono kibeni,” Yehowa muntu ke tuba, “mpi beno kotisa ve kilo ata mosi na bakielo ya mbanza yai na kilumbu ya Kisabatu, mpi beno sala ve ata kisalu mosi na kilumbu ya Kisabatu c sambu na kusantisa yo, 25 bantotila mpi bamfumu yina me vanda na kiti ya kimfumu ya Davidi d ta kota mpi na bakielo ya mbanza yai, bo ta tambula na pusu-pusu mpi na bampunda, bo ti bamfumu na bo, bantu ya Yuda mpi bantu ya Yeruzalemi; e ebuna bantu ta zingaka na mbanza yai ntangu yonso. 26 Ebuna bantu ta katuka na bambanza ya Yuda, na bisika yina kele na nziunga ya Yeruzalemi, na ntoto ya Benyamini, f na ntoto yina kele na ndambu ya nsi, g na ntoto ya bangumba, mpi na Negebi,1 mpi bo ta kwisa kunata na nzo ya Yehowa h makabu ya mvimba ya kuyoka, i bimenga, j makabu ya mbuma, k ndumbu ya mpembe, mpi bimenga sambu na kupesa matondo. 27 “‘“Kansi kana beno lemfukila mono ve, kana beno santisa ve kilumbu ya Kisabatu, kana beno nata bizitu mpi beno kotisa yo na bakielo ya Yeruzalemi na kilumbu ya Kisabatu, mono ta tula bakielo na yo tiya, ebuna yo ta yoka kibeni banzo-zulu ya Yeruzalemi l ya kele ti bibaka ya ngolo mpi bo ta fwa ve tiya yina.”’” m Yai mambu yina katukaka na Yehowa mpi kwisilaka Yeremia: 2 “Telama, kwenda na nzo ya muwumbi, n mpi mono ta solula ti nge kuna.”
18
1282 KAPU 17 a Kub 31:13 b Yez 48:4 Eze 20:13
c Kul 5:12-14 d Nk 132:11 e Yer 22:4 f Yer 32:44 g Yer 33:13 h Nk 107:22 Nk 116:17 Yer 33:10, 11
i Lev 1:3 j Esd 3:3 k Lev 2:1, 2 l 2Bn 25:9, 10 Yer 39:8
m 2Bn 22:16, 17 Bid 4:11
KAPU 18 n Yer 19:1
Ndonga ya 2 a Bar 9:20, 21 b Yer 1:10 Yer 12:14 Yer 25:9 Yer 45:4
c 1Bn 8:33, 34 Nk 106:45 Yer 7:3 Yer 26:3 Eze 18:21 Yoe 2:13 Yon 3:5, 10
d Yez 1:16 Eze 18:23
17:23 1 Na kisina, “bo kumisaka nkingu na bo ngolo mpi.” 17:26 1 To “sudi.”
e Yer 2:25
3 Yo yina mono kwendaka na nzo ya muwumbi, mpi yandi vandaka kusala dibungu. 4 Kansi dibungu yina muwumbi vandaka kusala ti ntoto ya tuma bebaka na maboko na yandi. Yo yina, yandi salaka dibungu ya nkaka ti ntoto yina ya tuma, kaka mutindu yandi monaka nde yo me fwana.1 5 Ebuna ndinga ya Yehowa kwisilaka mono nde: 6 “‘O nzo ya Izraele, keti mono lenda sala beno ve kaka mutindu muwumbi yai salaka?’ Yehowa muntu me tuba. ‘O nzo ya Izraele, a beno kele na maboko na mono mutindu ntoto ya tuma ke vandaka na maboko ya muwumbi. 7 Konso ntangu yina mono ke tuba sambu na dikanda to kimfumu mosi b sambu na kutumuna yo, kubwisa yo, mpi kufwa yo, 8 ebuna dikanda yina kuyambula mambu na yo ya mbi yina mono tubilaka, mono ta soba mpi mabanza na mono1 sambu na mpasi yina mono kanaka kunatila yo. c 9 Kansi konso ntangu yina mono ke tuba sambu na dikanda to kimfumu mosi sambu na kutunga yo mpi kukuna yo, 10 ebuna yo sala mambu ya mbi na meso na mono mpi yo lemfukila ve ndinga na mono, mono ta soba mabanza na mono1 sambu na mambu ya mbote yina mono kanaka kusadila yo.’ 11 “Ntangu yai pardo, tubila bantu ya Yuda mpi bantu ya Yeruzalemi nde, ‘Yehowa me tuba nde: “Tala, mono ke yidikila beno mpasi mpi ke yindudila beno ngindu ya mbi. Pardo, beno yambula banzila na beno ya mbi, mpi beno tomisa banzila na beno ti bisalu na beno.”’” d 12 Kansi bo tubaka nde: “Ikele ve! e Sambu beto ta landa bangindu na beto mosi, mpi konso 18:4 1 Na kisina, “mutindu yo vandaka mbote na meso ya muwumbi na kusala.” 18:8 1 To “ta wa mpi mawa.” 18:10 1 To “ta wa mawa.”
1283 muntu ta sala mambu na kulanda ntu-ngolo ya ntima na yandi ya mbi.” a 13 Yo yina, Yehowa ke tuba nde: “Pardo, beno yula na kati ya makanda. Nani me waka ntete diambu ya mutindu yai? Mwense ya Izraele me sala diambu ya ke pesa boma mingi kibeni. b 14 Keti mvula ya mpembe1 ya Libani ke vilaka na matadi na bangumba na yo? To keti masa ya madidi yina ke katukaka ntama mpi ke kulumukaka ta yuma? 15 Kansi bantu na mono me vilaka mono. c Sambu bo ke pesa bimenga1 na kima ya kukonda mfunu, d Mpi bo ke budisa bantu sakuba na banzila na bo, banzila ya ntama, e Sambu na kutambula na banzila yina kele ve ya kuyidika,2 16 Sambu na kukumisa insi na bo kima ya ke pesa boma f Mpi kima ya kubudila mwita kimakulu. g Konso muntu ya nsuka yina ke luta pene-pene na yo ta yituka na boma mpi ta nikisa ntu. h 17 Bonso mupepe ya esti, mono ta panza bo na ntwala ya mbeni. Na kilumbu ya mpasi na bo, i mono ta songa bo mukongo na mono, kansi luse na mono ve.” 18 Mpi bo tubaka nde: “Beno kwisa, beto sadila Yeremia kom18:14 1 To “neige.” 18:15 1 To “ke yoka bimenga sambu yo basisa midinga sambu.” 2 Na kisina, “banzila yina kele ve butesi mpi lelensi.”
YEREMIA 18:13-23 KAPU 18 a Kul 29:19, 20 Yer 7:24
b Yer 2:13
c Yer 2:19 Yer 3:21
d Yer 10:14, 15
e Yer 6:16
f Lev 26:33 Eze 6:14
g 1Bn 9:8 Yer 19:8 Bid 2:15 Mik 6:16
h Kul 28:37
i Kul 31:17
Ndonga ya 2 a Yer 11:19
b Nk 35:7
c Yer 12:3
d Bid 5:3
e 2Bs 36:17
f Nk 38:12
plo, a sambu nsiku1 ta vila ve na banganga-nzambi na beto, ndongisila ta vila ve na bantu ya mayele, mpi ndinga ta vila ve na bambikudi. Beno kwisa, beto tubila yandi mambu ya mbi,2 mpi beto tula ve dikebi na mambu ya yandi ke tuba.” 19 Tudila mono dikebi, O Yehowa, Mpi wa mambu yina bambeni na mono ke tuba. 20 Keti bo fwete vutula mbi sambu na mambote? Sambu bo me timuna dibulu sambu na luzingu1 na mono. b Yibuka mutindu mono telamaka na ntwala na nge sambu na kutuba mambu ya mbote sambu na bo, Sambu nge wila bo diaka ve makasi. 21 Yo yina, bika bana na bo kufwa na nzala, Mpi pesa bo na maboko ya bambeni sambu bo fwa na mbele ya bitumba. c Bika bankento na bo kukonda bana mpi kukuma mifwidi. d Bika babakala na bo kufwa na maladi ya ke fwaka bantu, Bika baleke na bo ya babakala kufwa na bitumba na mbele ya bitumba. e 22 Bika kudila kuwakana na banzo na bo Ntangu nge ke tindila bo miyibi na kintulumukina. Sambu bo me timuna dibulu sambu na kukanga mono Mpi bo me tula mitambu sambu na makulu na mono. f 23 Kansi nge, O Yehowa, Nge me zaba mbote balukanu 18:18 1 To “malongi.” 2 Na kisina, “beto bula yandi ti ludimu.” 18:20 1 To “moyo.”
YEREMIA 19:1-14 na bo yonso sambu na kufwa mono. a Kufika ve kifu na bo, Mpi kuvwansa ve disumu na bo na ntwala na nge. Bika bo bula sakuba na ntwala na nge b Ntangu nge ke pesa bo ndola na makasi na nge. c Yehowa tubaka nde: “Kwenda kusumba dibungu na muwumbi. d Baka ndambu ya bankuluntu ya bantu mpi ndambu ya bankuluntu ya banganganzambi, 2 ebuna kwenda na Muwanda ya Mwana ya Inomi, e na munoko ya Kielo ya Muwumbi. Mpi kuna zabisa mambu yina mono ke tubila nge. 3 Nge ta tuba nde, ‘Beno bantotila ya Yuda mpi bantu ya Yeruzalemi, beno wa mambu yina Yehowa ke tuba. Yehowa ya makesa, Nzambi ya Izraele, ke tuba nde: “‘“Mono ke zola kunata mpasi na kisika yai, mpi makutu ya konso muntu yina ta wa yo ta sala mpasi. 4 Yo kele sambu bo yambulaka mono f mpi bo bebisaka kisika yai. g Na kati na yo, bo ke tambikila banzambi ya nkaka, yina bo ti ba-nkaka na bo mpi bantotila ya Yuda zabaka ve, mpi bo me fulusa kisika yai ti menga ya bantu yina me sala mbi ve. h 5 Bo tungaka bisika ya kunanguka ya Baale sambu na kuyoka1 bana na bo na tiya bonso makabu ya mvimba ya kuyoka na Baale, i diambu yina mono songaka bo ve, yina mono tubilaka ve, mpi yina me kwisilaka mono ntete ve ata fioti na ntima.”’2j 6 “‘“Yo yina tala! bilumbu ke kwisa,” Yehowa muntu me tuba, “ntangu bo ta binga diaka ve kisika yai nde Tofeti to Muwanda ya Mwana ya Inomi kansi Muwanda ya Kufwila Bantu. k 7 Mono
19
19:5 1 Na kisina, “kulutisa.” 2 To “yina me kotaka ntete ve ata fioti na mabanza na mono.”
1284 KAPU 18 a Yer 11:19, 20 b Nk 35:4 c Yer 15:15
KAPU 19 d Yer 18:2 e Yoz 15:8, 12 2Bs 28:1, 3 Yer 7:31
f 2Bn 22:16, 17 Yez 65:11
g 2Bs 33:1, 4 h 2Bn 21:16 Yez 59:7 Yer 2:34 Bid 4:13 Mat 23:34, 35
i 2Bs 28:1, 3 2Bs 33:1, 6 Yez 57:5
j Lev 18:21 Yer 7:31 Yer 32:35
k Yer 7:32
Ndonga ya 2 a Kul 28:25, 26 Nk 79:2 Yer 7:33 Yer 16:4
b 1Bn 9:8 Yer 18:16 Bid 2:15
c Lev 26:29 Kul 28:53 Bid 2:20 Bid 4:10 Eze 5:10
d Yer 7:32 e Nk 79:1 f Yer 8:1, 2 Sef 1:4, 5
g Yer 7:18 Yer 32:29
ta fwa balukanu ya Yuda mpi ya Yeruzalemi na kisika yai, mpi mono ta bwisa bo na mbele ya bitumba na ntwala ya bambeni na bo mpi na maboko ya bantu yina ke sosa kufwa bo.1 Mpi mono ta pesa bamvumbi na bo bonso madia na bandeke ya zulu mpi na bambisi ya ntoto. a 8 Mono ta kumisa mbanza yai kima ya ke pesa boma mpi kima ya kubudila mwita. Konso muntu ya nsuka yina ke luta pene-pene na yo ta yituka na boma mpi ta bula mwita sambu na bampasi na yo yonso. b 9 Mpi mono ta disa bo misuni ya bana na bo ya babakala ti ya bankento, mpi konso muntu ta dia misuni ya nkweno na yandi, sambu bo me ziunga bo mpi sambu bo me konda kivuvu ntangu bambeni na bo ti bantu yina ke sosa kufwa bo1 me ziunga bo.”’ c 10 “Na nima pasula dibungu yina na meso ya bantu yina ke kwenda ti nge, 11 mpi tubila bo nde, ‘Yehowa ya makesa ke tuba nde: “Yai mutindu mono ta pasula bantu yai mpi mbanza yai, bonso muntu yina ke pasula dibungu yina muwumbi me sala na mpila nde bo lenda yidika yo diaka ve; mpi bo ta zika bamvumbi na Tofeti tii kuna kisika ya kuzika bo ta vanda diaka ve.”’ d 12 “‘Yai mambu yina mono ta sala na kisika yai,’ Yehowa muntu me tuba, ‘mpi na bantu na yo, sambu na kukumisa mbanza yai bonso Tofeti. 13 Mpi banzo ya Yeruzalemi ti banzo ya bantotila ya Yuda ta kuma mvindu bonso kisika yai, Tofeti, e ee, banzo yonso yina bo pesaka bimenga na makesa yonso ya zulu f mpi yina bo tiamunaka makabu ya malafu na banzambi ya nkaka g na zulu na yo.’” 14 Ntangu Yeremia katukaka na Tofeti kisika yina Yehowa tindaka yandi sambu na kubiku19:7, 9 1 To “ke sosa moyo na bo.”
1285 la mpi kwisaka kuvutuka, yandi telamaka na kibansala ya nzo ya Yehowa mpi tubilaka bantu yonso nde: 15 “Yehowa ya makesa, Nzambi ya Izraele, ke tuba nde, ‘Tala mono ke natila mbanza yai mpi babwala na yo yonso bampasi yonso yina mono tubaka sambu na yo, sambu bo buyaka na ntu-ngolo yonso na kulemfukila1 bangogo na mono.’” a Ntangu yai Pashure mwana ya Imere, nganga-nzambi, yina vandaka mpi mfumu ya mimonisi ya nzo ya Yehowa, vandaka kuwa ntangu Yeremia vandaka kubikula mambu yina. 2 Ebuna Pashure bulaka mbikudi Yeremia mpi tulaka yandi na mabayab ya vandaka na Kielo ya Zulu ya Benyamini, yina vandaka na nzo ya Yehowa. 3 Kansi na kilumbu yina landaka ntangu Pashure katulaka Yeremia na mabaya yina, Yeremia tubilaka yandi nde: “Yehowa me pesa nge ve zina Pashure, kansi Boma ya Ngolo Bisika Yonso. c 4 Sambu Yehowa ke tuba nde, ‘Mono ta kumisa nge kima ya ke pesa boma sambu na nge mosi mpi sambu na banduku na nge yonso, mpi bo ta bwa na mbele ya bitumba ya bambeni na bo ntangu meso na nge ke tala; d mono ta pesa Yuda ya mvimba na maboko ya ntotila ya Babilone, ebuna yandi ta nata bo na Babilone mpi ta fwa bo na mbele ya bitumba. e 5 Ebuna bimvwama yonso ya mbanza yai, bima na yo yonso, bima na yo yonso ya ntalu, mpi bimvwama yonso ya bantotila ya Yuda, mono ta pesa yo na maboko ya bambeni na bo. f Bo ta yiba yo, bo ta botula yo, mpi bo ta nata yo na Babilone. g 6 Kansi nge Pashure, ti bantu yonso yina ke zinga na nzo na nge, beno ta kwenda na kimpika. Nge ta kwenda na Babilo-
20
19:15 1 Na kisina, “bo kumisaka nkingu na bo ngolo sambu na kulemfukila ve.”
YEREMIA 19:15–20:10 KAPU 19 a Neh 9:17, 29 Zek 7:12
KAPU 20 b 2Bs 16:10
c Yer 6:25
d Kul 28:32
e Yer 25:9 Yer 39:9
f 2Bn 20:17 2Bn 24:11, 13 2Bn 25:13-15 Bid 1:10
g 2Bs 36:10 Yer 15:13
Ndonga ya 2 a Yer 14:14 Yer 28:15 Yer 29:21
b Eze 3:14 Mik 3:8
c Nk 22:7 Yer 15:10, 15
d 2Bs 36:16 Yer 6:10
e 1Bn 19:2, 4 Yon 1:3
f Yer 6:11 Amo 3:8 Bis 4:19, 20
g Nk 31:13
h Nk 38:16
ne mpi nge ta fwa kuna, mpi bo ta zika nge kuna ti banduku na nge yonso, sambu nge me bikula mambu ya luvunu sambu na bo.’” a 7 Nge kusaka mono, O Yehowa, mpi mono kusamaka. Nge kudimonisaka ngolo mingi kuluta mono, mpi nge nungaka. b Bantu me kuma kuseka-seka mono kilumbu ya mvimba; Konso muntu ke vweza mono. c 8 Sambu konso ntangu ya mono ke tuba, mono fwete boka mpi kutuba nde, “Mubulu mpi lufwa!” Sambu na mono, ndinga ya Yehowa me kuma kikuma yina bantu ke finga mpi ke seka mono kilumbu ya mvimba. d 9 Yo yina mono tubaka nde: “Mono ta tuba ve mambu ya me tala yandi, Mono ta tuba diaka ve na zina na yandi.” e Kansi na ntima na mono yo kumaka bonso tiya ya ke pela, yina bo me kanga na mikwa na mono, Mpi mono lembaka na kubumba yo; Mono kukaka diaka ve kukangila yo ntima. f 10 Sambu mono waka bansangu mingi ya mbi; Boma ya ngolo ziungaka mono. g “Beno tungulula yandi; bika beto tungulula yandi!” Konso muntu yina ke zodila mono ngemba vandaka kukengila sambu na kutala kana mono ta bwa: h “Mbala ya nkaka yandi ta sala kifu ya buzoba, Ebuna beto lenda nunga yandi mpi kuvutudila yandi mbi.”
YEREMIA 20:11–21:7 11 Kansi Yehowa vandaka ti mono bonso soda ya ke pesa boma. a Yo yina bantu yina ke monisa mono mpasi ta bula sakuba mpi ta nunga ve. b Bo ta pesa bo nsoni ya nene, sambu bo ta nunga ve. Bantu ta vila ve nsoni na bo ya mvula na mvula. c 12 Kansi nge, O Yehowa ya makesa, nge ke talaka muntu ya lunungu; Nge ke monaka bangindu ya kati kibeni1 mpi ntima. d Bika mono mona mutindu nge ke vutudila bo mbi, e Sambu mono me pesa diambu na mono na maboko na nge. f 13 Beno yimbila Yehowa! Beno pesa Yehowa lukumu! Sambu yandi me katula nsukami1 na maboko ya bantu ya ke salaka mambi. 14 Bika bo singa kilumbu yina mono butukaka! Bika bo sakumuna ve kilumbu yina mama na mono butaka mono! g 15 Bika bo singa muntu yina natilaka tata na mono nsangu ya mbote nde: “Bo me butila nge mwana, mwana-bakala!” Yina salaka nde yandi wa kiese mingi. 16 Bika muntu yina kukuma bonso bambanza yina Yehowa bwisaka kukonda mawa. Bika yandi wa bidilu na suka mpi makelele ya bitumba na midi. 17 Sambu na nki yandi fwaka mono ve na divumu, Sambu mama na mono kukuma maziamu na mono
1286 KAPU 20 a Yer 1:8 Bar 8:31
b Nk 27:2 Yer 15:15, 20 Yer 17:18
c Nk 6:10 d Yer 17:10 e Nk 59:10 Yer 17:18
f Yer 11:20 1Pi 2:23
g Yob 3:3 Yer 15:10
Ndonga ya 2 a Yob 10:18 b Yob 3:20
KAPU 21 c 2Bn 24:18 1Bs 3:15 2Bs 36:9, 10
d Yer 38:1 e Yer 29:25 Yer 37:3 Yer 52:24, 27
f 2Bn 25:1 Yer 32:28 Yer 39:1
g 1Sa 7:10 2Bs 14:11 Yez 37:36, 37
h Yer 32:5 i Yez 63:10 Bid 2:5
Mpi kubikala ntangu yonso ti divumu? a 18 Sambu na nki yo lombaka nde mono basika na divumu Sambu mono mona mpasi mpi mawa, Sambu bilumbu na mono kusuka na nsoni? b Ndinga ya Yehowa kwisilaka Yeremia ntangu ntotila Sidikiya c tindilaka yandi Pashure d mwana ya Malkiya mpi Sefania e mwana ya Maaseya, nganga-nzambi, na kulomba nde: 2 “Pardo yula Yehowa sambu na beto, sambu Nebukadenezare1 ntotila ya Babilone ke nwanisa beto. f Mbala ya nkaka Yehowa ta sala diambu mosi ya kuyituka sambu na beto, sambu yandi katuka na insi na beto.” g 3 Yeremia tubilaka bo nde: “Beno fwete tubila Sidikiya nde, 4 ‘Yehowa Nzambi ya Izraele ke tuba nde: “Tala, mono ke baludila beno binwaninu ya bitumba yina kele na maboko na beno mosi, yina beno ke sadila sambu na kunwana ti ntotila ya Babilone h mpi bantu ya Kaldea yina me ziunga beno na nganda ya kibaka. Mpi mono ta vukisa bima yina1 na kati-kati ya mbanza yai. 5 Mono mosi ta nwanisa beno i ti diboko ya kutandula mpi diboko ya ngolo, ti makasi, nganzi, mpi makasi ya ngolo. j 6 Mono ta bula bantu ya mbanza yai, muntu mpi mbisi. Bo ta fwa k na kipupa1 ya ngolo.”’ 7 “‘“Mpi na nima,” Yehowa muntu me tuba, “Mono ta pesa Sidikiya ntotila ya Yuda, bansadi na yandi, mpi bantu ya mbanza yai—bantu yina ta fwa ve na kipupa, na mbele ya bitumba, mpi na nzala—na maboko ya Nebukadenezare1 ntotila ya Babilone, na
21
j Yez 5:25
20:12 1 To “mawi ya kati kibeni.” Na kisina, “bapiku.” 20:13 1 To “moyo ya nsukami.”
k Kul 28:21, 22 Eze 7:15
21:2, 7 1 Na kisina, “Nebukadrezare,” mutindu ya nkaka ya kusonika yo. 21:4 1 To “bantu yina.” 21:6 1 To “maladi.”
1287 maboko ya bambeni na bo, mpi na maboko ya bantu yina ke sosa kufwa bo.1a Yandi ta fwa bo na mbele ya bitumba. Yandi ta fwila bo ve nkenda, ta wila bo ve mawa, mpi ta vanda ve na ntantu ata fioti.”’ b 8 “Mpi nge fwete tubila bantu yai nde, ‘Yehowa ke tuba nde: “Mono ke tula na ntwala na beno nzila ya luzingu mpi nzila ya lufwa. 9 Bantu yina ta bikala na mbanza yai ta fwa na mbele ya bitumba, na nzala, mpi na kipupa. Kansi konso muntu yina ta basika mpi ta kudipesa na bantu ya Kaldea yina me ziunga beno, yandi ta bikala na luzingu, mpi yandi ta baka luzingu1 na yandi bonso kima ya yandi me baka na bitumba.”’2c 10 “‘“Mono me buya mbanza yai sambu na mpasi kansi sambu na mambu ya mbote ve,” d Yehowa muntu me tuba. “Bo ta pesa yo na maboko ya ntotila ya Babilone, e mpi yandi ta yoka yo tiya.” f 11 “‘Beno bantu ya nzo ya ntotila ya Yuda: Beno wa mambu yina Yehowa ke tuba. 12 O nzo ya Davidi, Yehowa ke tuba nde: “Beno sambisa na lunungu konso suka, Mpi beno katula muntu yina bo ke yiba na maboko ya muyibi, g Sambu makasi na mono kupela ve bonso tiya h Mpi yo pela ebuna muntu mosi ve kufwa yo Sambu na bisalu na beno ya mbi.”’ i 13 ‘Mono ke nwanisa nge, O muntu ya ke zingaka na muwanda,1 21:7 1 To “ke sosa moyo na bo.” 21:9 1 To “moyo.” 2 To “ta guluka ti luzingu na yandi.” 21:13 1 To “ntoto ya kukonda ngumba.”
YEREMIA 21:8–22:5 KAPU 21 a 2Bn 25:6, 7 Yer 37:17 Yer 39:5-7 Yer 52:9-11 Eze 17:20
b Kul 28:49, 50 2Bs 36:17
c Yer 27:12, 13 Yer 38:2, 17
d Yer 44:11 e Yer 38:3 f 2Bs 36:17, 19 Yer 17:27 Yer 34:2 Yer 37:10 Yer 39:8
g Yez 1:17 Yer 22:3 Eze 22:29 Mik 2:2
h Kul 32:22 Yez 1:31 Yer 7:20
i Yer 7:5-7
Ndonga ya 2 a Yer 5:9 Yer 9:9
b 2Bs 36:17, 19 Yer 52:12, 13
KAPU 22 c Lev 19:15 Yez 1:17 Eze 22:7 Mik 2:2
d 2Bn 24:3, 4 Yer 7:6, 7
e 1Bn 2:12 f Yer 17:24, 25 g Yer 39:8 Mik 3:12
O ditadi ya ntoto ya kukonda ngumba,’ Yehowa muntu me tuba. ‘Sambu na beno bantu yina ke tuba nde: “Nani ta kwisa kukulumuka sambu na kunwanisa beto? Mpi nani ta kota na ngolo na bisika ya beto ke zingaka?” 14 Mono ta lomba beno na kuvutula munoko Mutindu yo me fwana na bisalu na beno,’ a Yehowa muntu me tuba. ‘Mpi mono ta tula mfinda na yo tiya, Mpi yo ta yoka bima yonso ya kele na nziunga na yo.’” b Yehowa ke tuba nde: “Kwenda na nzo ya ntotila ya Yuda, mpi pesa nsangu yai. 2 Nge fwete tuba nde, ‘Wa mambu yina Yehowa ke tuba, O ntotila ya Yuda yina me vanda na kiti ya kimfumu ya Davidi, nge ti bansadi na nge mpi bantu na nge, yina ke kotaka na bakielo yai. 3 Yehowa ke tuba nde: “Beno sambisa na lunungu mpi na mutindu ya me fwana. Beno katula muntu yina bo ke yiba na maboko ya muyibi. Beno monisa ve munzenza mpasi, mpi beno sala ve mbi na mwana yina me konda tata1 to na mufwidi ya nkento. c Beno tiamuna ve na kisika yai menga ya muntu yina me sala mbi ve. d 4 Sambu kana beno zitisa kibeni mambu yai, bantotila yina me vanda na kiti ya kimfumu ya Davidi e ta kota na bakielo ya nzo yai, bo ta tambula na bapusu-pusu mpi na bampunda, bo ti bansadi na bo mpi bantu na bo.”’ f 5 “‘Kansi kana beno zitisa ve mambu yai, mono ke zenga kieleka na zina na mono mosi,’ Yehowa muntu me tuba, ‘nde nzo yai ta kuma kisika ya bo me bebisaka.’ g
22
22:3 1 To “mwana-nsiona.”
YEREMIA 22:6-18 6 “Yai mambu yina Yehowa ke tuba sambu na nzo ya ntotila ya Yuda, ‘Nge kele bonso Gileadi na meso na mono, Bonso nsongi ya Libani. Kansi mono ta kumisa nge ntoto-makanga; Bantu ta zinga ve ata na mbanza na nge mosi. a 7 Mpi mono ta tula1 bantu yina ke bebisaka sambu na kunwanisa nge, Konso muntu ti kinwaninu na yandi. b Bo ta zenga banti na nge ya sedre ya kuluta kitoko Mpi bo ta losa yo na tiya. c 8 “‘Makanda mingi ta luta pene-pene ya mbanza yai mpi ta tuba bo na bo nde: “Sambu na nki Yehowa me sala diambu yai na mbanza yai ya nene?” d 9 Mpi bo ta vutula nde: “Sambu bo yambulaka kuwakana ya Yehowa Nzambi na bo, bo fukiminaka banzambi ya nkaka, mpi bo sadilaka bo.”’ e 10 Beno dila ve sambu na muntu yina me fwa, Mpi beno kuditula ve na kisika na yandi. Kansi beno dila ngolo sambu na muntu yina ke kwenda, Sambu yandi ta vutuka diaka ve sambu na kumona insi yina yandi butukaka. 11 “Sambu yai mambu yina Yehowa ke tuba sambu na Shalumi1f mwana ya Yoziasi, ntotila ya Yuda yina ke yala na kisika ya tata na yandi Yoziasi g mpi yina me katuka na kisika yai: ‘Yandi ta vutuka diaka ve awa. 12 Sambu yandi ta fwa na kisika yina bo me nata yandi na insi ya nkaka, mpi yandi ta mona diaka ve insi yai.’ h 22:7 1 Na kisina, “santisa.” 22:11 1 Zina na yandi ya nkaka Yehoahazi.
1288 KAPU 22 a Yez 6:11 Yer 7:34
b Eze 9:1
c Yer 21:14
d Kul 29:24-26 1Bn 9:8, 9 Bid 2:15
e 2Bn 22:16, 17
f 1Bs 3:15 2Bs 36:1
g 2Bn 23:29, 30
h 2Bn 23:34 2Bs 36:4
Ndonga ya 2 a Lev 19:13 Mik 3:9, 10
b 2Bn 22:1, 2 2Bn 23:23, 25
c 2Bn 23:34 2Bs 36:4
13 Mawa na muntu yina ke tunga nzo na yandi kukonda lunungu Mpi basuku na yandi ya zulu kukonda lunungu, Yina ke sadisa nkweno na yandi kisalu ya mpunda, Mpi yandi ke buya kupesa lufutu na yandi; a 14 Muntu yina ke tuba nde, ‘Mono ta tunga nzo ya nene Ti basuku ya zulu ya nene. Mono ta tula yo banela Mpi ta tula mabaya ya sedre na balweka na yo mpi ta pakula yo mukubu ya mbwaki.’ 15 Keti nge ta landa kuyala sambu nge me sadila banti ya sedre kuluta bantu ya nkaka? Tata na nge mpi diaka mpi nwaka, Kansi yandi sambisaka na lunungu mpi na mutindu ya me fwana, b Ebuna mambu kwendilaka mbote sambu na yandi. 16 Yandi nwaninaka nswa ya muntu ya ke mona mpasi mpi ya nsukami, Yo yina mambu kwendilaka mbote. ‘Keti mambu yai ke tendula ve kuzaba mono?’ Yehowa muntu me tuba. 17 ‘Kansi nge me tula meso mpi ntima na nge kaka na luta na nge ya nge ke baka na banzila ya luvunu, Na kutiamuna menga ya muntu yina me sala mbi ve, Na kuyiba mpi na kubotula bima.’ 18 “Yo yina, yai mambu yina Yehowa ke tuba sambu na Yehoyakimi c mwana ya Yoziasi, ntotila ya Yuda, ‘Bo ta dila yandi ve nde: “Mawa, mpangi na mono ya
1289 bakala! Mawa mpangi na mono ya nkento!” Bo ta dila yandi ve nde: “Mawa, O mfumu! Mawa, bunene na yandi!” 19 Bo ta zika a yandi mutindu bo ke zikaka mpunda, Bo ta benda yandi mpi bo ta losa yandi, Na nganda ya bakielo ya Yeruzalemi.’ b 20 Tombuka na Libani mpi dila, Tombula ndinga na Bashani, Mpi dila katuka na Abarimi, c Sambu bo me bedisa bantu yonso yina vandaka kuzola nge ti nzala ya ngolo. d 21 Mono tubilaka nge ntangu nge vandaka kudiwa na lutaninu. Kansi nge tubaka nde, ‘Mono ta lemfuka ve.’ e Yai kikalulu na nge katuka kileke, Sambu nge me lemfukaka ve na ndinga na mono. f 22 Mupepe ta gungula bangungudi na nge yonso, g Mpi bantu yina ke zolaka nge ti nzala ya ngolo ta kwenda na kimpika. Ebuna bo ta pesa nge nsoni mpi ta kulumusa nge sambu na bampasi na nge yonso. 23 O nge muntu yina ke zingaka na Libani, h Yina me vanda na kati ya banti ya sedre, i Nge ta dila kibeni ntangu mpasi ta bwila nge, Mpasi1 bonso mpasi ya nkento yina ke buta!” j 24 “‘Ya kieleka, mutindu mono kele na luzingu,’ Yehowa muntu me tuba, ‘ata kana Konia1k mwana ya Yehoyakimi, l nto22:23 1 Na kisina, “Misongo.” 22:24 1 Zina na yandi ya nkaka Yehoyakini mpi Yekonia.
YEREMIA 22:19–23:2 KAPU 22 a Yer 36:30
b 2Bs 36:5, 6
c Kul 32:49
d 2Bn 24:7
e Yer 2:31 Yer 6:16
f Kul 9:7 Baz 2:11
g Yer 23:1 Eze 34:2
h Yer 22:6
i Yez 2:12, 13
j Yer 4:31 Yer 6:24
k 2Bn 24:6 Yer 22:28 Yer 37:1 Mat 1:11
l 2Bn 23:34
Ndonga ya 2 a 2Bn 24:12, 15 2Bs 36:9, 10 Yer 24:1 Yer 29:1, 2
b Yer 52:31-34
c 1Bs 3:17, 18
d 2Bs 36:9, 10 Yer 36:30 Mat 1:12
KAPU 23 e Yer 10:21 Yer 50:6 Eze 34:2
tila ya Yuda, vandaka lupetu ya kubudila kashe na diboko na mono ya kitata, mono zolaka kukatula nge kuna! 25 Mono ta pesa nge na maboko ya bantu yina ke sosa kufwa nge,1 na maboko ya bantu yina nge ke wa boma, na maboko ya Nebukadenezare2 ntotila ya Babilone, mpi na maboko ya bantu ya Kaldea. a 26 Mpi mono ta losa nge ti mama na nge yina butaka nge na insi ya nkaka yina beno butukaka ve, mpi beno ta fwa kuna. 27 Bo ta vutuka ve ata fioti na insi yina bo ke zolaka mingi.1b 28 Keti muntu yai Konia kele kaka muntu ya bo ke vwezaka, dibungu ya kupasuka, Dibungu yina muntu mosi ve ke zola? Sambu na nki bo me bwisa yandi ti bana na yandi Mpi bo me losa bo na insi yina bo me zaba ve?’ c 29 O ntoto,1 ntoto, ntoto, wa mambu yina Yehowa ke tuba. 30 Yehowa ke tuba nde: ‘Beno sonika muntu yai nde yandi kele ve na bana, Nde yandi kele muntu yina ta nunga ve na luzingu1 na yandi, Sambu mwana na yandi mosi ve ta nunga Na kuvanda na kiti ya kimfumu ya Davidi mpi na kuyala diaka na Yuda.’” d “Mawa na bangungudi yina ke fwa mpi ke panza mameme ya nseke na mono!” Yehowa muntu me tuba. e 2 Yo yina, Yehowa Nzambi ya Izraele ke tubila bangungudi yina
23
22:25 1 To “ke sosa moyo na nge.” 2 Na kisina, “Nebukadrezare,” mutindu ya nkaka ya kusonika yo. 22:27 1 To “insi yina bo tombulaka moyo na bo.” 22:29 1 To “insi.” 22:30 1 Na kisina, “bilumbu.”
YEREMIA 23:3-14 ke gungula bantu na mono nde: “Beno me panza mameme na mono; beno landaka kupanza bo, mpi beno me tudila bo ve dikebi.” a “Yo yina mono ta tudila beno dikebi sambu na bisalu na beno ya mbi,” Yehowa muntu me tuba. 3 “Na nima mono ta vukisa mameme na mono yina me bikala katuka na bansi yonso yina mono panzaka bo, b mpi mono ta vutula bo na nseke na bo, c ebuna bo ta buta mpi ta kuma mingi. d 4 Mpi mono ta basisila bo bangungudi yina ta gungula bo kibeni. e Bo ta vanda diaka ve na boma mpi bo ta tekita ve, mpi ata mosi ve ta vila,” Yehowa muntu me tuba. 5 “Tala! Bilumbu ke kwisa,” Yehowa muntu me tuba, “ntangu mono ta basisila Davidi lutangu1 ya lunungu. f Ntotila ta yala,g yandi ta monisa mayele ya kubakisa mambu mbote-mbote; yandi ta sambisa na lunungu mpi na mutindu ya me fwana na insi yai. h 6 Na bilumbu na yandi Yuda ta guluka, i mpi Izraele ta zinga na lutaninu. j Mpi bo ta binga yandi na zina yai: Yehowa Kele Lunungu na Beto.” k 7 “Kansi, bilumbu ke kwisa,” Yehowa muntu me tuba, “ntangu bo ta tuba diaka ve nde, ‘Ya kieleka mutindu Yehowa kele na luzingu, yandi muntu yina basisaka bantu ya Izraele na insi ya Ezipte!’ l 8 kansi bo ta tuba nde, ‘Ya kieleka mutindu Yehowa kele na luzingu, yandi muntu yina basisaka mpi vutulaka bana ya nzo ya Izraele katuka na insi ya nordi mpi na bansi yonso yina mono me panzaka bo!’ mpi bo ta zinga na insi na bo mosi.” m 9 Sambu na bambikudi: Ntima na mono me pasuka. Mikwa na mono yonso ke nikana. Mono kele bonso muntu yina me lawuka 23:5 1 To “muntu yina ta baka dikabu.”
1290 KAPU 23 a Eze 34:5 b Yez 11:11 Yez 35:10 Yer 29:14 Yer 31:8
c Yer 50:19
10
Eze 34:14 Mik 2:12
d Kul 30:3, 5 Amo 9:14 Zek 10:8
e Yer 3:15 Yoa 21:15 Bis 20:28
f Yez 11:1 Yez 53:2 Yer 33:15, 16 Zek 3:8 Mat 2:23
11
g Luk 1:32, 33 h Yez 9:7 Yez 11:3, 4 Yez 32:1
i Zek 10:6 j Kul 33:28 Yer 32:37 Zek 14:11
12
k Yez 54:17 l Yer 16:14, 15 m Yez 43:5 Eze 34:13 Sef 3:20
Ndonga ya 2 a Yer 3:8, 9
13
Yer 5:7 Yer 13:27 Eze 22:11
b Yez 24:4 Yoe 1:10
c Yer 12:4 d Yez 28:7 Yer 5:31 Yer 6:13 Eze 22:25 Sef 3:4
e 2Bs 33:1, 5 2Bs 36:14 Yer 7:11 Eze 8:10, 11 Eze 23:39
f Yer 13:16 g Eze 16:46 h Yer 29:21, 23 i Yer 23:26 j Yez 3:9 k Kuy 18:20 Kul 32:32 Yez 1:10 Yud 7
14
Mpi bonso muntu yina malafu me simba yandi, Sambu na Yehowa mpi sambu na bangogo na yandi ya santu. Sambu insi yai me fuluka ti bantu ya ke salaka bizumba; a Insi me kuma kudila b sambu bo me singa yo Mpi banseke ya kele na ntotomakanga me yuma. c Nzila na bo kele ya mbi, mpi bo ke sadila kiyeka na mutindu ya mbi. “Mbikudi ti nganga-nzambi me kuma mvindu.1d Mono me mona mbi e na bo ata na kati ya nzo na mono,” Yehowa muntu me tuba. “Yo yina nzila na bo ta kuma butesi mpi mpimpa; f Bo ta pusa bo mpi bo ta bwa. Sambu mono ta natila bo mpasi Na mvula ya kupesa ndola,” Yehowa muntu me tuba. “Mono me mona mambu ya nzanzi na bambikudi ya Samaria. g Bambikudulu na bo ke katuka na Baale, Mpi bo ke vidisa bantu na mono Izraele nzila. Mono me mona mambu yina ke pesa boma na bambikudi ya Yeruzalemi. Bo ke sala bizumba h mpi ke tambula na luvunu; i Bo ke siamisa1 bantu ya ke salaka mambi, Mpi bo ke yambula ve mambu na bo ya mbi. Na meso na mono bo yonso kele bonso Sodome, j Mpi bantu ya ke zingaka kuna kele bonso Gomore.” k
23:11 1 To “bankolami.” 23:14 1 Na kisina, “ke kumisa ngolo maboko ya.”
1291 15 Yo yina, Yehowa ya makesa ke tubila bambikudi yina nde: “Tala mono ke disa bo nti ya bululu Mpi mono ke nwisa bo masa ya ndikila. a Sambu kukolama me katuka na bambikudi ya Yeruzalemi mpi me panzana na insi ya mvimba.” 16 Yehowa ya makesa ke tuba nde: “Beno wa ve bangogo ya bambikudi yina ke bikudila beno. b Bo ke kusa beno.1 Mbona-meso ya bo ke tuba ke katuka na ntima na bo mosi, c Kansi yo ke katuka ve na munoko ya Yehowa. d 17 Bo ke tuba mbala na mbala na bantu yina ke zitisa mono ve nde, ‘Yehowa me tuba nde: “Beno ta vanda na ngemba.”’ e Mpi bo ke tuba na bantu yonso yina ke landa ntima na bo ya ntu-ngolo nde, ‘Mpasi mosi ve ta bwila beno.’ f 18 Sambu nani me telamaka na kati ya banduku ya ngolo ya Yehowa Sambu na kumona mpi kuwa ndinga na yandi? Nani me tulaka dikebi na ndinga na yandi sambu na kuwa yo? 19 Tala! Mupepe ya ngolo ya Yehowa ta bula na makasi; Bonso mupepe ya ngolo ya ke baluka-balukaka, yo ta baluka-baluka na zulu ya ntu ya bantu ya mbi. g 20 Makasi ya Yehowa ta mana ve Tii kuna yandi ta lungisa bangindu ya ntima na yandi. 23:16 1 To “Bo ke fulusa beno ti bivuvu ya mpamba.”
YEREMIA 23:15-28 KAPU 23 a Yer 8:14 Yer 9:15
b Yer 27:9 Yer 29:8
c Bid 2:14
d Yer 14:14 Eze 13:3 Eze 22:28
e Yer 4:10 Yer 6:13, 14 Yer 8:11 Eze 13:10
f Mik 3:11
g Yer 25:32 Yer 30:23, 24
Ndonga ya 2 a Yer 14:14 Yer 27:15 Yer 29:8, 9
b Yer 25:4, 5
c Kuy 16:7, 13 Bin 15:3 Amo 9:2 Ebr 4:13
d Nk 139:7
e Kul 18:20 Yer 27:9 Yer 29:21, 23
f Yer 14:14
g Baz 3:7 2Bn 21:1, 3
Na kitini ya nsuka ya bilumbu, beno ta bakisa diambu yai pwelele. 21 Mono tindaka ve bambikudi, ata mpidina bo bakaka ntinu. Mono tubilaka bo ve, ata mpidina bo bikulaka. a 22 Kansi kana bo telamaka na kati ya banduku na mono ya ngolo, Bo zolaka kusala nde bantu na mono kuwa mambu ya mono tubaka Mpi bo zolaka kunata bo na kuyambula nzila na bo ya mbi mpi bisalu na bo ya mbi.” b 23 “Keti mono kele Nzambi kaka na pene-pene,” Yehowa muntu me tuba, “mpi keti mono kele mpi ve Nzambi na ntama?” 24 “Keti muntu lenda bumbana na kisika ya kubumbana yina mono lenda mona yandi ve?” c Yehowa muntu me tuba. “Keti mono ke fulusaka ve zulu ti ntoto?” d Yehowa muntu me tuba. 25 “Mono me wa bambikudi yina ke bikula mambu ya luvunu na zina na mono bo ke tuba nde, ‘Mono me lala ndosi! Mono me lala ndosi!’ e 26 Tii nki ntangu diambu yai ta vanda na ntima ya bambikudi, sambu na kubikula mambu ya luvunu? Bo kele bambikudi ya mambu ya luvunu ya ntima na bo mosi. f 27 Bo kele ti lukanu ya kupusa bantu na mono na kuvila zina na mono na bandosi yina konso muntu ke songa muntu ya nkaka, kaka mutindu batata na bo vilaka zina na mono sambu na Baale. g 28 Bika nde mbikudi yina kele ti ndosi kuzabisa ndosi yina, kansi muntu yina kele ti ndinga na mono fwete tuba yo na masonga yonso.”
YEREMIA 23:29–24:3 “Inki kima dititi ti mbuma kele ti yo na bumosi?” Yehowa muntu me tuba. 29 “Keti ndinga na mono kele ve bonso tiya,” a Yehowa muntu me tuba, “mpi bonso marto yina ke pasulaka ditadi?” b 30 “Yo yina, mono ke nwanisa bambikudi,” Yehowa muntu me tuba, “bayina ke yiba bangogo na mono bo na bo.” c 31 “Mono ke nwanisa bambikudi,” Yehowa muntu me tuba, “bayina ke sadila ludimi na bo sambu na kutuba, ‘Yandi me tuba nde!’” d 32 “Mono ke nwanisa bambikudi ya bandosi ya luvunu,” Yehowa muntu me tuba, “yina ke zabisa yo mpi ke vidisa bantu na mono nzila sambu na mambu na bo ya luvunu mpi sambu na kudikumisa na bo.” e “Kansi mono tindaka bo ve mpi mono tubilaka bo ve. Yo yina bo ta natila ve bantu yai mambote ata fioti,” f Yehowa muntu me tuba. 33 “Mpi kana bantu yai to mbikudi to nganga-nzambi kuyula nge nde, ‘Kizitu1 ya Yehowa kele inki?’ nge fwete vutudila bo nde, ‘“Beno bantu kele kizitu yina! Mpi mono ta losa beno,” g Yehowa muntu me tuba.’ 34 Sambu na mbikudi to nganga-nzambi to bantu yina ke tuba nde, ‘Yai kizitu1 ya Yehowa!’ Mono ta tudila muntu yina mpi bantu ya nzo na yandi dikebi. 35 Konso muntu ke tubila nkweno na yandi mpi mpangi na yandi nde, ‘Inki mvutu Yehowa me pesa? Mpi Yehowa me tuba inki?’ 36 Kansi beno fwete tubila diaka ve kizitu1 ya Yehowa, sambu kizitu1 yina kele mambu yina konso muntu ke tuba, mpi beno me soba bangogo ya Nzambi 23:33 1 To “Nsangu ya kizitu.” Ngogo yai ya Kiebreo kele ti bantendula zole: “ndola ya ngolo ya me katuka na Nzambi” to “kima ya kizitu.” 23:34, 36, 38 1 To “nsangu ya kizitu.”
1292 KAPU 23 a Yer 5:14
b Ebr 4:12
c Kul 18:20 Yer 14:15 Eze 13:2, 3
d Eze 13:7
e Sef 3:4
f Yer 7:8 Bid 2:14
g Yer 12:7
Ndonga ya 2 a Yer 24:9 Yer 42:18 Bid 5:20 Dan 9:16
KAPU 24 b Yer 22:24
c 2Bn 24:6 1Bs 3:16
d 2Bn 24:15, 16 Yer 29:1, 2
e Yer 24:8
ya moyo, Yehowa ya makesa, Nzambi na beto. 37 “Nge ta tubila mbikudi nde, ‘Inki mvutu Yehowa me pesa nge? Mpi Yehowa me tuba inki? 38 Ebuna kana beno landa kutuba nde, “Kizitu2 ya Yehowa!” Yehowa ke tuba nde: “Sambu beno ke tuba nde, ‘Diambu yai kele kizitu1 ya Yehowa,’ ntangu mono songaka beno nde, ‘Beno fwete tuba ve nde: “Kizitu2 ya Yehowa!”’ 39 tala! Mono ta tombula beno mpi ta losa beno ntama ti mono, beno ti mbanza yina mono pesaka beno mpi ba-nkaka na beno. 40 Mpi mono ta natila beno nsoni ya mvula na mvula mpi kuvweza ya mvula na mvula, yina bantu ta vilaka ve.”’” a Na nima Yehowa songaka mono bitunga zole ya bafige yina bo tulaka na ntwala ya tempelo ya Yehowa, ntangu Nebukadenezare1 ntotila ya Babilone nataka na insi ya nkaka Yekonia2b mwana ya Yehoyakimi, c ntotila ya Yuda, kumosi ti bamfumu ya Yuda, bantu ya ke salaka bisalu ya maboko, mpi bantu ya ke salaka bima ya bibende;3 yandi bakaka bo na Yeruzalemi mpi nataka bo na Babilone. d 2 Kitunga mosi vandaka ti bafige ya mbote kibeni, bonso bafige ya ntete, kansi kitunga yina ya nkaka vandaka ti bafige ya mbi kibeni, yo vandaka mbi kibeni mpila ya kudia yo vandaka ve. 3 Na nima Yehowa yulaka mono nde: “Yeremia, nki nge ke mona?” Mono tubaka nde: “Bafige; bafige ya mbote kele mbote kibeni, kansi bafige ya mbi kele mbi kibeni, yo kele mbi kibeni mpila ya kudia yo kele ve.” e
24
23:38 2 To “Nsangu ya kizitu.” 24:1 1 Na kisina, “Nebukadrezare,” mutindu ya nkaka ya kusonika yo. 2 Zina na yandi ya nkaka Yehoyakini mpi Konia. 3 To mbala ya nkaka, “bantu ya ke tungaka bibaka ya ngolo ya lutaninu.”
1293 4 Ebuna ndinga ya Yehowa kwisilaka mono nde: 5 “Yehowa Nzambi ya Izraele ke tuba nde, ‘Bonso bafige yai ya mbote, mono ta mona na mutindu ya mbote bantu ya Yuda yina bo nataka na insi ya nkaka, bayina mono katulaka na kisika yai mpi tindaka na insi ya bantu ya Kaldea. 6 Mono ta keba bo sambu na mambote na bo, mpi mono ta vutula bo na insi yai. a Mono ta tunga bo, kansi mono ta bwisa ve; mono ta kuna bo, kansi mono ta tumuna ve. b 7 Mono ta pesa bo ntima ya kuzaba mono, nde mono kele Yehowa. c Bo ta kuma bantu na mono, mpi mono ta kuma Nzambi na bo, d sambu bo ta vutukila mono na ntima na bo ya mvimba. e 8 “‘Kansi sambu na bafige ya mbi yina kele mbi kibeni na mpila nde bo lenda dia yo ve,f Yehowa ke tuba: “Mutindu yo yina mono ta mona Sidikiya g ntotila ya Yuda, bamfumu na yandi, bantu ya Yeruzalemi yina me bikala na insi yai, mpi bantu yina ke zinga na insi ya Ezipte. h 9 Mono ta kumisa bo kima ya ke pesa boma mpi ya ke nata mpasi na bimfumu yonso ya nsi-ntoto, i kima ya nsoni, kingana, kima ya bo ke seka, j mpi kima ya kusinga na bisika yonso yina mono ke panza bo. k 10 Mpi mono ta tindila bo mbele ya bitumba, l nzala, mpi kipupa,1m tii kuna bo ta fwa na insi yina mono pesaka bo ti ba-nkaka na bo.”’” Ndinga kwisilaka Yeremia sambu na bantu yonso ya Yuda na mvula ya iya ya Yehoyakimi n mwana ya Yoziasi, ntotila ya Yuda; mvula yina vandaka mvula ya ntete ya Nebukadenezare1 ntotila ya Babilone. 2 Yai mambu yina mbikudi Yeremia tubaka sambu na1 bantu yonso ya Yuda mpi bantu yonso ya Yeruzalemi:
25
24:10 1 To “maladi.” 25:1, 9 1 Na kisina, “Nebukadrezare,” mutindu ya nkaka ya kusonika yo. 25:2 1 To “tubaka na.”
YEREMIA 24:4–25:10 KAPU 24 a Esd 1:3 Yer 12:15 Yer 25:11 Yer 29:10 Eze 36:24
b Yer 1:10 Yer 30:18 Yer 32:41
c Kul 30:6 Yer 31:33 Eze 11:19
d Yer 30:22 Yer 32:38 Zek 8:8
e Yer 29:13 f Yer 29:17 g 2Bn 25:6, 7 Eze 12:12, 13
h Yer 44:1 Yer 46:13
i Yer 15:4 Yer 34:17
j Yer 26:4, 6 Yer 29:22
k Kul 28:64 Yer 29:18
l Lev 26:33 Yer 9:16
m Kul 28:59 Yer 15:2 Eze 7:15
KAPU 25 n 2Bn 24:1 Yer 36:1 Yer 46:2 Dan 1:1
Ndonga ya 2 a Yer 1:2 b Yer 7:13 Yer 13:10
c Yer 29:19 d 2Bn 17:13 Yez 55:7 Yer 18:11 Yer 35:15 Eze 18:30 Eze 33:11
e Kul 32:21 Neh 9:26
f Lev 26:25 Yez 5:26 Yer 1:15
g Yer 27:6 Yer 43:10
3 “Katuka na mvula ya 13 ya Yoziasi a mwana ya Amone, ntotila ya Yuda, tii bubu yai, bamvula 23 yai, ndinga ya Yehowa ke kwisilaka mono, mpi mono landaka kutubila beno mbala na mbala,1 kansi beno vandaka kuwa ve. b 4 Mpi Yehowa tindilaka beno bansadi na yandi yonso bambikudi, yandi vandaka kutinda bo mbala na mbala,1 kansi beno vandaka kuwa ve mpi beno vandaka kutula ve dikutu sambu na kuwa. c 5 Bo vandaka kutuba nde, ‘Pardo, beno yambula, konso muntu kuyambula banzila na yandi ya mbi d mpi bisalu na yandi ya mbi; ebuna beno ta landa kuzinga ntangu mingi na ntoto yina Yehowa pesaka beno ti ba-nkaka na beno tuka ntama. 6 Beno landa ve banzambi ya nkaka, beno sadila bo ve, mpi beno fukimina bo ve, mpi beno pesa mono ve makasi na kisalu ya maboko na beno; kana ve mono ta natila beno mpasi.’ 7 “‘Ata mpidina, beno vandaka kuwa mono ve,’ Yehowa muntu ke tuba. ‘Kansi beno pesaka mono makasi na kisalu ya maboko na beno, sambu na mpasi na beno mosi.’ e 8 “Yo yina, Yehowa ya makesa ke tuba nde, ‘“Sambu beno zitisaka ve mambu ya mono tubaka, 9 mono ke binga mabuta yonso ya nordi,” f Yehowa muntu ke tuba, “mono ke binga Nebukadenezare1 ntotila ya Babilone, nsadi na mono, g mpi mono ta nata bo sambu bo nwanisa insi yai h ti bantu na yo, mpi makanda yai yonso ya kele na nziunga. i Mono ta fwa bo mpi ta kumisa bo kima ya ke pesa boma, kima ya kubudila mwita, mpi mayumbu ya kimakulu. 10 Mono ta sukisa makelele ya kuyangalala mpi milolo
h Kul 28:49, 50 Yer 5:15 Eze 7:24
i Eze 26:7 Eze 29:19 Hab 1:6
25:3 1 Na kisina, “mono landaka kutelama na suka-suka mpi kutubila beno.” 25:4 1 Na kisina, “yandi vandaka kutelama na suka-suka mpi kutinda bo.”
YEREMIA 25:11-29 ya kiese na kati na bo, a ndinga ya bakala yina ke kwela mpi ndinga ya nkento yina ke kwela, b makelele ya kima ya kunikila bambuma na maboko mpi nsemo ya mwinda. 11 Insi yai ya mvimba ta kuma mayumbu mpi kima ya ke pesa boma, mpi yo ta lomba nde makanda yai kusadila ntotila ya Babilone bamvula 70.”’ c 12 “‘Kansi ntangu bamvula 70 ta lunga, d mono ta sambisa1 ntotila ya Babilone mpi dikanda yina sambu na kifu na bo,’ e Yehowa muntu ke tuba, ‘mpi mono ta kumisa insi ya bantu ya Kaldea ntoto ya mpamba yina bantu ke zingaka ve ntangu yonso. f 13 Mono ta lungisa na insi yina mambu yonso ya mono tubaka sambu na yo, mambu yonso ya bo me sonika na mukanda yai yina Yeremia me bikula sambu na makanda yonso. 14 Sambu makanda mingi mpi bantotila ya nene g ta kumisa bo bampika, h ebuna mono ta futa bo na kutadila bisalu na bo mpi kisalu ya maboko na bo.’” i 15 Sambu Yehowa Nzambi ya Izraele tubilaka mono nde: “Baka dikopa yai ya vinu ya makasi na diboko na mono, mpi nwisa yo makanda yonso yina mono ke tinda nge. 16 Bo ta nwa yo, bo ta tambula na lunziungu, mpi bo ta sala mambu bonso bantu ya kilawu sambu na mbele ya bitumba yina mono ke tinda na kati na bo.” j 17 Yo yina mono bakaka dikopa yina na maboko ya Yehowa mpi mono nwisaka makanda yonso yina Yehowa tindaka mono: k 18 yantika na Yeruzalemi mpi na bambanza ya Yuda, l na bantotila na yo ti bamfumu na yo, sambu na kukumisa bo mayumbu, kima ya ke pesa boma, kima ya kubudila mwita mpi lusingu, m mutindu yo kele bubu yai; 25:12 1 To “ta pesa ndola na.”
1294 KAPU 25 a Yez 24:7 Eze 26:13
b Yer 7:34 c 2Bs 36:20, 21 Dan 9:2 Zek 1:12 Zek 7:5
d Kul 30:3 Esd 1:1, 2 Yer 29:10
e Yez 47:1 Yer 51:1 Dan 5:26, 30
f Yez 13:1, 19 Yez 14:4, 23
g Yer 50:9 Yer 51:27
h Yez 14:2 Hab 2:8
i Nk 137:8 Yer 50:29 Yer 51:6, 24 Kus 18:6
j Yer 51:7 Bid 4:21 Eze 23:32-34 Nah 3:7, 11
k Yer 1:10 l Yez 51:17 m Yer 24:9
Ndonga ya 2 a Yer 46:2 b Yer 47:1 c Yer 47:5 d Yer 49:17 Bid 4:21
e Yer 48:1 f Yer 49:1 g Yer 27:2, 3 Yer 47:4
h Yer 49:8 i Yer 9:25, 26 Yer 49:32
j Yer 49:31, 32 k Yer 49:34 l Yer 51:11 m Yer 51:41 n Yez 63:6 Hab 2:16
o 1Bn 9:7 Yer 7:12, 14 Dan 9:18 Oze 12:2 Mik 6:2
p Yer 49:12 Oba 16
19 na nima Farao ntotila ya Ezipte ti bansadi na yandi, bamfumu na yandi, ti bantu na yandi yonso, a 20 mpi banzenza yonso yina ke zingaka kuna; bantotila yonso ya insi ya Usi; bantotila yonso ya insi ya bantu ya Filistia, b Ashkeloni, c Gaza, Ekroni, mpi bantu ya Ashdodi yina me bikala; 21 Edomi, d Moabi, e mpi bantu ya Amoni; f 22 bantotila yonso ya Tire, bantotila yonso ya Sidoni, g mpi bantotila ya kisanga yina kele na nzadi-mungwa; 23 Dedani,h Tema, Buze, mpi bantu yonso yina bo me zengaka nsuki na bo yina kele na lweka ya ntu, pene-pene ya dikutu; i 24 bantotila yonso ya bantu ya Arabia j mpi bantotila yonso ya banzenza yina ke zingaka na ntoto-makanga; 25 bantotila yonso ya Zimri, bantotila yonso ya Elami, k mpi bantotila yonso ya bantu ya Media; l 26 bantotila yonso ya nordi, bayina kele pene-pene mpi bayina kele ntama, mosi-mosi, mpi bimfumu yonso ya nkaka ya nsintoto yina kele na zulu ya ntoto; ebuna ntotila ya Sheshaki1m ta nwa na nima na bo. 27 “Mpi nge fwete tubila bo nde, ‘Yehowa ya makesa, Nzambi ya Izraele, ke tuba nde: “Beno nwa, beno lawuka, beno luka, mpi beno bwa sambu beno kuka diaka ve kutelama n sambu na mbele ya bitumba yina mono ke tinda na kati na beno.”’ 28 Kana bo buya kubaka dikopa na maboko na nge sambu na kunwa, tubila bo nde, ‘Yehowa ya makesa ke tuba nde: “Beno fwete nwa yo! 29 Sambu tala! kana mono ke nata ntete mpasi na mbanza yina kele ti zina na mono, o keti beno ta konda kubaka ndola?”’ p “‘Beno fwete baka kibeni ndola, sambu mono ke nata mbele 25:26 1 Yo ke monana nde yo kele zina ya Babele (Babilone) ya bo me sonika na bisono ya kinsweki.
1295 ya bitumba sambu na kunwanisa bantu yonso ya ntoto,’ Yehowa ya makesa muntu me tuba. 30 “Mpi nge fwete bikudila bo mambu yai yonso mpi kutubila bo nde, ‘Yehowa ta ngana katuka na zulu, Mpi yandi ta sala nde ndinga na yandi kuwakana katuka na kisika ya santu ya yandi ke zingaka. Yandi ta ngana ngolo na kisika ya yandi ke zingaka. Yandi ta tula milolo bonso bantu yina ke niata-niataka bambuma ya vinu na kikamuninu ya vinu, Yandi ta yimba sambu na kusonga nde yandi me nunga bantu yonso ya ke zingaka na ntoto.’ 31 ‘Makelele ta wakana tii na nsuka ya ntoto, Sambu Yehowa kele na ntembe ti makanda. Yandi mosi ta sambisa bantu yonso.1a Mpi yandi ta fwa bantu ya mbi na mbele ya bitumba,’ Yehowa muntu me tuba. 32 Yehowa ya makesa ke tuba nde: ‘Tala! Mpasi ke panzana katuka na dikanda mosi tii na dikanda ya nkaka, b Mpi mupepe ya ngolo ta katuka na bisika ya kuluta ntama ya ntoto mpi ta bula. c 33 “‘Mpi bantu yina Yehowa ta fwa na kilumbu yina ta vanda katuka na nsuka mosi ya ntoto tii na nsuka ya nkaka ya ntoto. Bo ta dila bo ve, bo ta vukisa bo ve, mpi bo ta zika bo ve. Bo ta kuma bonso nsasa na zulu ya ntoto.’ 34 Beno bangungudi, beno dila, mpi beno boka! 25:31 1 Na kisina, “nsuni yonso.”
YEREMIA 25:30–26:3 KAPU 25 a Yoe 3:2
b Yez 34:2, 3 Yer 25:17
Beno baluka na ntoto, beno bantu ya nene ya kibuka ya bitwisi, Sambu ntangu ya kufwa beno mpi ya kupanza beno me kwisa, Mpi beno ta bwa bonso dibungu ya kitoko! 35 Bangungudi kele ve ti kisika ya kutina, Mpi mpila ya kutina kele ve sambu na bantu ya nene ya kibuka ya bitwisi. 36 Beno wa! Bidilu ya bangungudi Mpi kudila ya bantu ya nene ya kibuka ya bitwisi, Sambu Yehowa ke bebisa nseke na bo. 37 Mpi bisika ya kuzinga ya ngemba me bikala kukonda luzingu Sambu na makasi ya ngolo ya Yehowa. 38 Yandi me yambula kisika na yandi ya kulala kaka bonso mwana-ntambu,1a Sambu insi na bo me kuma kima ya ke pesa boma Sambu na mbele ya bitumba ya nku Mpi sambu na makasi na yandi ya ngolo.” Na luyantiku ya luyalu ya Yehoyakimi b mwana ya Yoziasi, ntotila ya Yuda, nsangu yai katukaka na Yehowa: 2 “Yehowa ke tuba nde, ‘Telama na kibansala ya nzo ya Yehowa mpi tuba sambu na1 bantu yonso ya bambanza ya Yuda yina ke kwisa kusamba2 na nzo ya Yehowa. Songa bo mambu yonso yina mono ke songa nge; kukatula ve ata diambu mosi. 3 Mbala ya nkaka bo ta wa mpi konso muntu ta yambula nzila na yandi ya mbi, ebuna
26
c Sef 3:8
Ndonga ya 2 a Oze 5:14 KAPU 26 b 2Bn 23:34 2Bs 36:4 Yer 25:1 Yer 35:1 Yer 36:1
25:38 1 To “mwana-ntambu yina kele ti mika mingi na nkingu.” 26:2 1 To “tuba na.” 2 To “kufukama.”
YEREMIA 26:4-18 mono ta soba mabanza na mono1 sambu na mpasi yina mono ke kana kunatila bo sambu na bisalu na bo ya mbi. a 4 Tubila bo nde: “Yehowa ke tuba nde, ‘Kana beno wila mono ve mpi beno zitisa ve nsiku1 na mono yina mono me pesa beno, 5 mpi beno wa ve bangogo ya bansadi na mono bambikudi yina mono ke tindila beno mbala na mbala,1 yina beno me wila ve, b 6 mono ta kumisa nzo yai bonso Shilo, c mpi mono ta kumisa mbanza yai kima ya bo me singa sambu na makanda yonso ya nsi-ntoto.’”’” d 7 Ebuna banganga-nzambi, bambikudi, mpi bantu yonso waka Yeremia ke tuba mambu yai na nzo ya Yehowa. e 8 Yo yina, ntangu Yeremia manisaka kutuba mambu yonso yina Yehowa songaka yandi na kutubila bantu yonso, banganganzambi, bambikudi, mpi bantu yonso kangaka yandi mpi tubaka nde: “Nge ta fwa kibeni. 9 Sambu na nki nge me bikula na zina ya Yehowa nde, ‘Nzo yai ta kuma bonso Shilo, bo ta bebisa mbanza yai mpi yo ta bikala kukonda bantu’?” Ebuna bantu yonso vukanaka na nziunga ya Yeremia na nzo ya Yehowa. 10 Ntangu bamfumu ya Yuda waka mambu yai, bo katukaka na nzo ya ntotila mpi bo kwisaka na nzo ya Yehowa ebuna bo vandaka na munoko ya kielo ya mpa ya nzo ya Yehowa. f 11 Banganga-nzambi ti bambikudi tubilaka bamfumu mpi bantu yonso nde: “Muntu yai me fwana na kubaka ndola ya lufwa, g sambu yandi me bikula mambu ya mbi sambu na mbanza yai mutindu beno me wa yo na makutu na beno mosi.” h 26:3, 13 1 To “ta wa mawa.” 26:4 1 To “malongi.” 26:5 1 Na kisina, “mono ke telama na suka-suka mpi ke tindila beno.”
1296
Yer 9:11
12 Ebuna Yeremia tubilaka bamfumu yonso ti bantu yonso nde: “Yehowa muntu tindaka mono na kubikula mambu ya mbi sambu na nzo yai mpi sambu na mbanza yai mambu yonso yina beno me wa. a 13 Yo yina ntangu yai, beno tomisa banzila na beno mpi bisalu na beno, mpi beno lemfukila ndinga ya Yehowa Nzambi na beno, ebuna Yehowa ta soba mabanza na yandi1 sambu na mpasi yina yandi me tuba sambu na beno. b 14 Kansi mono, mono kele na maboko na beno. Beno sala mono mambu yonso yina beno me mona nde yo me fwana mpi yo kele mbote na meso na beno. 15 Kansi kana beno fwa mono, beno zaba kibeni nde, beno ta tula menga ya muntu yina me sala mbi ve na zulu na beno mosi, na zulu ya mbanza yai, mpi na zulu ya bantu na yo, sambu ya kieleka Yehowa muntu tindaka mono na beno sambu na kutuba mambu yai yonso na makutu na beno.” 16 Ebuna bamfumu mpi bantu yonso tubilaka banganga-nzambi ti bambikudi nde: “Muntu yai me fwana ve na kubaka ndola ya lufwa, sambu yandi tubilaka beto na zina ya Yehowa Nzambi na beto.” 17 Diaka, bankuluntu ya nkaka ya insi telamaka mpi yantikaka kutubila dibundu ya mvimba nde: 18 “Mikac ya Moresheti vandaka kubikula na bilumbu ya Ezekiasi d ntotila ya Yuda, mpi yandi tubilaka bantu yonso ya Yuda nde, ‘Yehowa ya makesa ke tuba nde: “Bo ta bundula Sioni bonso kilanga, Yeruzalemi ta kuma mayumbu, e Mpi ngumba ya Nzo1 ta kuma bonso bangumba na mfinda.”’2f
f Mik 3:12
26:18 1 To “ngumba ya tempelo.” 2 To “bonso nsongi ya ngumba ya me fuluka ti banti.”
KAPU 26 a Yez 55:7 Yer 18:7, 8 Yer 36:3 Eze 18:27
b 2Bn 17:13, 14 Yer 7:12-14 Yer 25:3
c Nk 78:60
d Yer 24:9
e Yer 26:2
f Yer 36:10
g Yer 18:19, 20
h Yer 38:4
Ndonga ya 2 a Yer 1:17
b Yer 7:3 Yer 36:3 Eze 18:32 Yon 3:9
c Mik 1:1
d 2Bs 29:1
e Nk 79:1
1297 19 “Keti Ezekiasi ntotila ya Yuda mpi Yuda ya mvimba fwaka yandi? Keti yandi waka ve Yehowa boma mpi keti yandi bondilaka ve Yehowa sambu yandi wila bo mawa,1 yo yina Yehowa sobaka mabanza na yandi2 sambu na mpasi yina yandi tubaka sambu na bo? a Yo yina beto ke zola kudinatila mpasi ya ngolo.3 20 “Kuvandaka mpi ti muntu ya nkaka yina vandaka kubikula na zina ya Yehowa, Uriya mwana ya Shemaya muntu ya Kiriatiyearimi, b yina bikulaka mambu ya mbi sambu na mbanza yai mpi sambu na insi yai ti bangogo bonso ya Yeremia. 21 Ntotila Yehoyakimi, c bantu na yandi yonso ya ngolo, mpi bamfumu yonso waka mambu yina yandi tubaka, ebuna ntotila sosaka kufwa yandi. d Ntangu Uriya waka yo, na mbala mosi yandi waka boma mpi yandi tinaka na Ezipte. 22 Ebuna ntotila Yehoyakimi tindaka Elnatani e mwana ya Akbore ti bantu ya nkaka kumosi ti yandi na Ezipte. 23 Bo bakaka Uriya na Ezipte mpi bo nataka yandi na ntotila Yehoyakimi; ntotila fwaka yandi na mbele ya bitumba f mpi losaka mvumbi na yandi na maziamu ya bantu ya mpamba.” 24 Kansi Ahikami g mwana ya Shafani h sadisaka Yeremia, yo yina bo pesaka yandi ve na maboko ya bantu sambu bo fwa yandi. i Na luyantiku ya luyalu ya Yehoyakimi mwana ya Yoziasi, ntotila ya Yuda, yai mambu yina katukaka na Yehowa mpi kwisilaka Yeremia: 2 “Yehowa me songa mono nde, ‘Kudisadila bansinga mpi banti ya vangu, mpi tula yo na nkingu na nge. 3 Na nima tindila yo ntotila ya Edomi, j ntotila ya Moabi, k
27
26:19 1 To “sosaka ve kulembika luse ya Yehowa.” 2 To “waka mawa.” 3 To “kunata mpasi ya ngolo na mioyo na beto.”
YEREMIA 26:19–27:10 KAPU 26 a 2Bs 32:26 b Yoz 15:20, 60 Yoz 18:11, 14 1Sa 7:2
c 2Bn 23:34 2Bs 36:5
d 2Bs 16:10 e Yer 36:11, 12 f Yer 2:30 g 2Bn 22:12, 13 Yer 39:13, 14 Yer 40:5
h 2Bn 22:10 i 1Bn 18:4
KAPU 27 j Eze 25:12, 13 Oba 1
k Yer 48:1 Eze 25:8, 9
Ndonga ya 2 a Yer 49:1, 2 Eze 25:2
b Yez 23:1 Yer 47:4 Eze 26:3
c Yez 23:4 Eze 28:21 Yoe 3:4
d Dan 4:17 e Yer 25:9 Yer 28:14 Yer 43:10 Dan 2:37, 38
f Nk 137:8 Yer 50:14, 27 Dan 5:26, 30
g Yer 25:12, 14 Yer 51:11
h Eze 26:7, 8
ntotila ya bantu ya Amoni, a ntotila ya Tire, b mpi ntotila ya Sidoni c na maboko ya binati-nsangu yina me kwisa kutala Sidikiya ntotila ya Yuda na Yeruzalemi. 4 Songa bo mambu yai sambu na bamfumu na bo: “‘“Yai mambu yina Yehowa ya makesa, Nzambi ya Izraele, ke tuba; beno fwete tubila bamfumu na beno nde, 5 ‘Mono muntu salaka ntoto, bantu, ti bambisi yina kele na zulu ya ntoto na ngolo na mono ya nene mpi na diboko na mono ya kutandula; mpi mono me pesaka yo na konso muntu yina mono me zola.1d 6 Mpi ntangu yai, mono me pesa bansi yai yonso na maboko ya nsadi na mono Nebukadenezare e ntotila ya Babilone; mono me pesa yandi ata bambisi ya mfinda sambu yo sadila yandi. 7 Makanda yonso ta sadila yandi, mwana na yandi, mpi mutekolo na yandi tii kuna ntangu ta lunga sambu na insi na yandi f ntangu makanda mingi mpi bantotila ya nene ta kumisa yandi mpika na bo.’ g 8 “‘“‘Kana dikanda to kimfumu mosi kubuya kusadila Nebukadenezare ntotila ya Babilone mpi kubuya kutula nkingu na yo na nsi ya vangu ya ntotila ya Babilone, mono ta pesa dikanda yina ndola na mbele ya bitumba, h na nzala, mpi na kipupa,’1 Yehowa muntu me tuba, ‘tii kuna mono ta manisa bo na maboko na yandi.’ 9 “‘“‘Yo yina, beno wila ve bambikudi na beno, bangangangombo na beno, bantu na beno yina ke lalaka bandosi, bantu na beno ya mazi, mpi bangangankisi na beno, yina ke tubila beno nde: “Beno ta sadila ve ntotila ya Babilone.” 10 Sambu bo ke bikudila beno mambu ya luvunu, yo 27:5 1 Na kisina, “na muntu yina ke monana mbote na meso na mono.” 27:8 1 To “maladi.”
YEREMIA 27:11–28:4 yina bo ta nata beno ntama ti insi na beno mpi mono ta panza beno ebuna beno ta fwa. 11 “‘“‘Kansi dikanda yina ta tula nkingu na yo na nsi ya vangu ya ntotila ya Babilone mpi ta sadila yandi, mono ta pesa yo nzila ya kubikala1 na insi na yo,’ Yehowa muntu me tuba, ‘sambu na kukuna yo mpi kuzinga na kati na yo.’”’” 12 Mono tubilaka mpi Sidikiya a ntotila ya Yuda mutindu mosi nde: “Beno tula bankingu na beno na nsi ya vangu ya ntotila ya Babilone mpi beno sadila yandi ti bantu na yandi, ebuna beno ta bikala na luzingu. b 13 Sambu na nki nge ti bantu na nge beno fwete fwa na mbele ya bitumba, c na nzala, d mpi na kipupa, e mutindu Yehowa tubaka sambu na dikanda yina ta sadila ve ntotila ya Babilone? 14 Beno wa ve mambu ya bambikudi yina ke tubila beno nde, ‘Beno ta sadila ve ntotila ya Babilone,’ f sambu bo ke tubila beno mambu ya luvunu. g 15 “‘Sambu mono me tinda bo ve,’ Yehowa muntu me tuba, ‘kansi bo ke bikula mambu ya luvunu na zina na mono, yo yina mono ta panza beno mpi beno ta fwa, beno ti bambikudi yina ke bikudila beno.’” h 16 Mpi mono tubilaka banganga-nzambi ti bantu yai yonso nde: “Yehowa ke tuba nde, ‘Beno wa ve mambu ya bambikudi na beno yina ke tubila beno nde: “Tala! Ntama mingi ve, i bo ta kwisa kuvutula bisadilu ya nzo ya Yehowa katuka na Babilone!” sambu bo ke bikudila beno mambu ya luvunu. j 17 Beno wila bo ve. Beno sadila ntotila ya Babilone ebuna beno ta bikala na luzingu. k Sambu na nki mbanza yai fwete kuma mayumbu? 18 Kansi kana bo kele bambikudi mpi kana ndinga ya Yehowa kele na bo, pardo 27:11 1 Na kisina, “ya kupema.”
1298 KAPU 27 a 2Bn 24:17 1Bs 3:15 Yer 37:1
b c d e
Yer 38:2, 20 2Bn 25:7 2Bn 25:3 Yer 21:9 Eze 14:21
f Yer 28:1, 2 Yer 28:11 Yer 37:19
g Yer 14:14 Yer 23:21 Yer 28:15 Yer 29:8, 9 Eze 13:6
h Yer 20:6 Yer 29:21 Eze 13:3
i 2Bn 24:11, 13 2Bs 36:7 Yer 28:1-3 Dan 1:1, 2
j Yer 14:13 k Yer 27:11 Yer 38:17
Ndonga ya 2 a 1Bn 7:15 2Bn 25:17 2Bs 4:11, 12 Yer 52:21
b 1Bn 7:23 c 1Bn 7:27 2Bn 25:16 2Bs 4:11, 14
d 2Bn 24:14, 15 2Bs 36:10 Yer 24:1 Dan 1:2, 3
e 2Bn 25:13, 14 2Bs 36:18 Yer 52:17, 18 Dan 5:3
f Esd 1:7 Esd 5:14
KAPU 28 g 2Bn 24:17 2Bs 36:10
h Yoz 11:19 2Sa 21:2
i Yer 27:4, 8 j 2Bn 24:11, 13 Yer 27:16 Dan 1:2
k 2Bn 24:8 2Bn 25:27 Yer 37:1
l 2Bn 23:36 2Bn 24:6
bika bo bondila Yehowa ya makesa sambu bo nata ve na Babilone bisadilu yina me bikala na nzo ya Yehowa, na nzo ya ntotila ya Yuda, mpi na Yeruzalemi.’ 19 “Sambu yai mambu yina Yehowa ya makesa ke tuba sambu na makunzi, a NzadiMungwa,1b bapusu-pusu, c mpi bisadilu yina me bikala na mbanza yai, 20 yina Nebukadenezare ntotila ya Babilone nataka ve ntangu yandi bakaka Yekonia mwana ya Yehoyakimi, ntotila ya Yuda, na Yeruzalemi mpi nataka yandi na Babilone, kumosi ti bantu ya lukumu ya Yuda mpi ya Yeruzalemi; d 21 ee, yai mambu yina Yehowa ya makesa, Nzambi ya Izraele, ke tuba sambu na bisadilu yina me bikala na nzo ya Yehowa, na nzo ya ntotila ya Yuda, mpi na Yeruzalemi: 22 ‘“Bo ta nata yo na Babilone, e mpi yo ta bikala kuna tii na kilumbu yina mono ta tudila yo dikebi,” Yehowa muntu me tuba. “Na nima mono ta baka yo diaka mpi ta vutula yo na kisika yai.”’” f Na mvula yina mosi, na luyantiku ya luyalu ya Sidikiya g ntotila ya Yuda, na mvula ya iya, na ngonda ya tanu, mbikudi Hanania mwana ya Azure, muntu ya bwala Gibeoni, h tubilaka mono na nzo ya Yehowa na meso ya banganga-nzambi mpi ya bantu yonso nde: 2 “Yehowa ya makesa, Nzambi ya Izraele, ke tuba nde, ‘Mono ta zenga vangu ya ntotila ya Babilone. i 3 Na nsungi ya bamvula zole,1 mono ke vutula na kisika yai bisadilu yonso ya nzo ya Yehowa yina Nebukadenezare ntotila ya Babilone bakaka na kisika yai mpi nataka na Babilone.’” j 4 “‘Mpi mono ta vutula na kisika yai Yekonia k mwana ya Yehoyakimi, l ntotila ya Yuda,
28
27:19 1 Disongidila, Nzadi-Mungwa ya kwivre ya tempelo. 28:3 1 Na kisina, “bamvula ya bilumbu.”
1299 ti bantu yonso ya Yuda yina bo me nataka na Babilone,’ a Yehowa muntu me tuba, ‘sambu mono ta zenga vangu ya ntotila ya Babilone.’” 5 Ebuna mbikudi Yeremia tubilaka mbikudi Hanania na meso ya banganga-nzambi mpi ya bantu yonso yina telamaka na nzo ya Yehowa. 6 Mbikudi Yeremia tubaka nde: “Amen!1 Bika Yehowa kusala mutindu yina! Bika Yehowa kulungisa bangogo na nge yina nge me bikula, yandi vutula na kisika yai katuka na Babilone bisadilu ya nzo ya Yehowa mpi bantu yonso yina bo nataka na insi ya nkaka! 7 Kansi pardo, wa nsangu yai ya mono ke tuba na makutu na nge mpi na makutu ya bantu yonso. 8 Na ntangu ya ntama, bambikudi yina vandaka na ntwala na mono mpi na ntwala na nge vandaka kubikula sambu na bansi mingi mpi bimfumu ya ngolo, mambu ya me tala bitumba, mpasi, mpi kipupa.1 9 Kana mbikudi mosi kubikula mambu ya me tala ngemba mpi ndinga na yandi kulungana, pana yo ta zabana nde Yehowa muntu tindaka kibeni mbikudi yina.” 10 Ebuna mbikudi Hanania bakaka vangu yina vandaka na nkingu ya mbikudi Yeremia, yandi zengaka yo. b 11 Na nima, Hanania tubaka na meso ya bantu yonso nde: “Yehowa ke tuba nde, ‘Mutindu yai kaka mono ta zenga vangu ya Nebukadenezare ntotila ya Babilone na nkingu ya makanda yonso na bamvula zole.’” c Ebuna mbikudi Yeremia kwendaka. 12 Mbikudi Hanania zengaka nti ya vangu na nkingu ya mbikudi Yeremia, ebuna na nima nsangu yai ya Yehowa kwisilaka Yeremia: 13 “Kwenda mpi tubila Hanania nde, ‘Yehowa ke tuba 28:6 1 To “Yo vanda mutindu yina!” 28:8 1 To “maladi.”
YEREMIA 28:5–29:3 KAPU 28 a 2Bn 24:12, 14 Yer 24:1
b Yer 27:2
c Yer 28:4
Ndonga ya 2 a Yer 27:2
b Kul 28:48 Yer 5:19
c Yer 27:6 Dan 2:37, 38
d Yer 28:1
e Yer 14:14 Yer 23:21 Yer 27:15 Eze 13:3
f Kul 13:5 Kul 18:20 Yer 29:32
KAPU 29 g 2Bn 24:8 Yer 22:24
h Yer 22:26
i 2Bn 24:15, 16 Yer 24:1
j 2Bn 22:8 Yer 26:24 Yer 39:13, 14 Eze 8:11
k 2Bn 24:18
nde: “Nge me zenga banti ya vangu ya dibaya, a kansi na kisika na yo nge ta sala banti ya vangu ya bibende.” 14 Sambu Yehowa ya makesa, Nzambi ya Izraele, ke tuba nde: “Mono ta tula banti ya vangu ya bibende na nkingu ya makanda yai yonso, sambu bo sadila Nebukadenezare ntotila ya Babilone, mpi bo fwete sadila yandi. b Mono ta pesa yandi ata bambisi ya mfinda.”’” c 15 Ebuna mbikudi Yeremia tubilaka mbikudi Hanania d nde: “Pardo, O Hanania, wa! Yehowa me tinda nge ve, kansi nge me pusa bantu yai na kutula ntima na mambu ya luvunu. e 16 Yo yina, Yehowa ke tuba nde, ‘Tala! Mono ke katula nge na ntoto. Nge ta fwa na mvula yai, sambu nge me siamisa bantu na kukolama na Yehowa.’” f 17 Yo yina mbikudi Hanania fwaka na mvula yina, na ngonda ya nsambwadi. Yai bangogo ya mukanda yina mbikudi Yeremia tindaka katuka na Yeruzalemi na bankuluntu yina bikalaka na kati ya bantu ya bo nataka na insi ya nkaka, banganga-nzambi, bambikudi, mpi bantu yonso, yina Nebukadenezare bakaka na Yeruzalemi mpi nataka na Babilone, 2 na ntangu Yekonia, g mama ya ntotila,1h bakapita ya nzo ya ntotila, bamfumu ya Yuda ti ya Yeruzalemi, mpi bantu ya ke salaka bisalu ya maboko ti bantu ya ke salaka bima ya bibende2 vandaka me basika na Yeruzalemi. i 3 Yandi tindaka mukanda yina na maboko ya Elasa mwana ya Shafani j mpi ya Gemaria mwana ya Hilkia, yina Sidikiya k ntotila ya Yuda tindaka na Babilone na Nebukadenezare ntotila ya Babilone. Yo vandaka kutuba nde:
29
29:2 1 To “nkento ya lukumu.” 2 To mbala ya nkaka, “bantu ya ke tungaka bibaka ya ngolo ya lutaninu.”
YEREMIA 29:4-20 4 “Yai mambu yina Yehowa ya makesa, Nzambi ya Izraele, ke tubila bantu yonso yina bo nataka na insi ya nzenza, yina mono salaka nde bo baka bo na Yeruzalemi mpi bo nata bo na kimpika na Babilone, 5 ‘Beno tunga banzo mpi beno zinga kuna. Beno kuna bilanga mpi beno dia bima na yo. 6 Beno kwela bankento mpi beno buta bana ya babakala ti ya bankento; beno kwedila bana na beno ya babakala bankento mpi beno kwedisa bana na beno ya bankento, sambu bo mpi kubuta bana ya babakala ti ya bankento. Beno kuma mingi kuna, kansi ntalu na beno kukulumuka ve. 7 Beno sosa ngemba ya mbanza yina mono me nata beno, mpi beno samba Yehowa sambu na yo, sambu na ngemba na yo beno ta vanda na ngemba. a 8 Sambu Yehowa ya makesa, Nzambi ya Izraele, ke tuba nde: “Beno bika ve nde bambikudi na beno mpi banganga-ngombo na beno yina kele na kati na beno kukusa beno, b mpi beno wa ve bandosi yina bo ke lala. 9 Sambu ‘bo ke bikudila beno mambu ya luvunu na zina na mono. Mono me tinda bo ve,’ c Yehowa muntu me tuba.”’” 10 “Sambu Yehowa ke tuba nde, ‘Ntangu bamvula 70 ta lunga na Babilone, mono ta tudila beno dikebi, d mpi mono ta vutula beno na kisika yai e sambu na kulungisa mambu yina mono tubaka.’ 11 “‘Sambu mono me zaba mbote bangindu yina mono ke yindula sambu na beno,’ Yehowa muntu me tuba, ‘bangindu ya ngemba, kansi ya mpasi ve, f sambu na kupesa beno makwisa mpi kivuvu. g 12 Beno ta binga mono, beno ta kwisa, mpi beno ta samba mono, ebuna mono ta wa beno.’ h 13 “‘Beno ta sosa mono mpi beno ta mona mono, i sambu beno ta sosa mono na ntima na beno ya
1300 KAPU 29 a 1Tm 2:1, 2 b Yer 14:14 Yer 27:14
c Yer 23:21 Yer 28:15
d 2Bs 36:20, 21 Esd 1:1-3 Dan 9:2 Zek 1:12
e Kul 30:3 Esd 2:1 Yer 24:6
f Sef 3:15 g Yer 31:17 h Dan 9:3 i Lev 26:40
Ndonga ya 2 a Kul 4:29 Kul 30:1-4 1Bn 8:47, 48 Yer 24:7
b Yez 55:6 c Yez 49:25 Yer 30:3 Eze 39:28
d Nk 126:1 Oze 6:11 Amo 9:14 Sef 3:20
e Yer 28:1 f Yer 24:10 g Yer 24:2, 8 h Lev 26:33 i Kul 28:25 Yer 34:17
j 1Bn 9:8 2Bs 29:8 Yer 25:9 Bid 2:15
k Yer 24:9 l Yer 7:13 m Yer 6:19
mvimba. a 14 Mpi mono ta bika nde beno mona mono,’ b Yehowa muntu me tuba. ‘Mono ta vukisa bantu na beno yina kele na kimpika mpi mono ta vukisa beno katuka na makanda yonso mpi na bisika yonso yina mono panzaka beno,’ c Yehowa muntu me tuba. ‘Mpi mono ta vutula beno na kisika yina mono bakaka beno mpi tindaka beno na insi ya nkaka.’ d 15 “Kansi beno me tuba nde, ‘Yehowa me basisila beto bambikudi na Babilone.’ 16 “Sambu yai mambu yina Yehowa ke tubila ntotila yina me vanda na kiti ya kimfumu ya Davidi e mpi bantu yonso yina ke zinga na mbanza yai, bampangi na beno yina kwendaka ve ti beno na insi ya nkaka, 17 ‘Yehowa ya makesa ke tuba nde: “Mono ke tindila bo mbele ya bitumba, nzala, mpi kipupa,1f mpi mono ta kumisa bo bonso bafige ya kupola2 yina kele mbi kibeni mpila ya kudia yo kele ve.”’ g 18 “‘Mpi mono ta landa bo ti mbele ya bitumba, h ti nzala, ti kipupa, ebuna mono ta kumisa bo kima ya ke pesa boma na bimfumu yonso ya nsi-ntoto, i mpi lusingu, mpi kima ya ke yitukisa, kima ya kubudila mwita, j mpi kima ya nsoni na kati ya makanda yina mono ke panza bo, k 19 sambu bo waka ve mambu na mono yina mono tindilaka bo na nzila ya bansadi na mono bambikudi,’ Yehowa muntu me tuba, ‘mono vandaka kutinda bo mbala na mbala.’1l “‘Kansi beno waka ve,’ m Yehowa muntu me tuba. 20 “Yo yina, beno wa ndinga ya Yehowa, beno yonso bantu yina bo me nataka na insi ya nkaka, bantu yina mono katulaka na 29:17 1 To “maladi.” 2 To mbala ya nkaka, “ya kupasuka.” 29:19 1 Na kisina, “mono vandaka kutelama na suka-suka mpi kutinda bo.”
1301 Yeruzalemi mpi tindaka na Babilone. 21 Yai mambu yina Yehowa ya makesa, Nzambi ya Izraele, ke tuba sambu na Ahabi mwana ya Kolaya mpi sambu na Sidikiya mwana ya Maaseya, bayina ke bikudila beno mambu ya luvunu na zina na mono, a ‘Mono ke pesa bo na maboko ya Nebukadenezare1 ntotila ya Babilone, mpi yandi ta fwa bo na meso na beno. 22 Mpi mambu yina ke kumina bo ta kuma lusingu yina bantu yonso ya Yuda ya bo me nataka na Babilone ta tubaka: “Bika Yehowa kukumisa nge bonso Sidikiya mpi bonso Ahabi, yina ntotila ya Babilone yokaka na tiya!” 23 sambu bo me sala mambu ya nsoni na Izraele, b na mutindu bo salaka bizumba ti bankento ya bankweno na bo mpi bo tubaka mambu ya luvunu na zina na mono, mambu yina mono tindaka bo ve. c “‘“Mono kele Muntu yina me zaba, mpi mono kele mbangi,” d Yehowa muntu me tuba.’” 24 “Ebuna nge ta tubila Shemaya e muntu ya Nehelami nde, 25 ‘Yehowa ya makesa, Nzambi ya Izraele, ke tuba nde: “Sambu nge tindaka mikanda na zina na nge na bantu yonso yina kele na Yeruzalemi, na Sefania f mwana ya Maaseya, nganganzambi, mpi na banganga-nzambi yonso nde, 26 ‘Yehowa me tula nge nganga-nzambi na kisika ya nganga-nzambi Yehoyada sambu nge kuma nkengi ya nzo ya Yehowa, sambu nge vanda ti kiyeka ya kutala konso muntu ya kilawu yina ke sala mambu bonso mbikudi mpi kutula yandi na mabaya;1g 27 ebuna sambu na nki nge me nganina ve Yeremia muntu ya Anatoti,h yina ke sala mambu bonso mbikudi sambu na beno? i 28 Sambu ata na Babi29:21 1 Na kisina, “Nebukadrezare,” mutindu ya nkaka ya kusonika yo. 29:26 1 Na kisina, “na mabaya ya kutobula mpi na kibende ya nkingu.”
YEREMIA 29:21–30:6 KAPU 29 a Yer 14:14 Yer 29:8 Bid 2:14
b Yer 23:14
c Yer 7:9, 10 Yer 27:15
d Yer 16:17 Yer 23:24
e Yer 29:31, 32
f 2Bn 25:18, 21 Yer 21:1, 2 Yer 37:3 Yer 52:24, 27
g Yer 20:2
h Yer 1:1
i Yer 43:2
Ndonga ya 2 a Yer 29:5
b 2Bn 25:18, 21
c Yer 14:14 Yer 28:15, 16 Eze 13:8, 9
KAPU 30 d Kul 30:3 Eze 39:25
e Esd 2:1 Yer 29:14 Yer 32:44 Eze 20:42 Amo 9:14
lone yandi tindilaka beto ndinga nde: “Yo ta baka ntangu mingi! Beno tunga banzo mpi beno zinga kuna. Beno kuna bilanga mpi beno dia bima na yo, a—”’”’” 29 Ntangu nganga-nzambi Sefania b tangaka mukanda yai na makutu ya mbikudi Yeremia, 30 ndinga ya Yehowa kwisilaka Yeremia nde: 31 “Tindila bantu yonso yina bo me nataka na insi ya nkaka nsangu nde, ‘Yehowa ke tuba sambu na Shemaya muntu ya Nehelami nde: “Sambu Shemaya bikudilaka beno, ata mono tindaka yandi ve, mpi yandi mekaka kunata beno na kutula ntima na mambu ya luvunu, c 32 yo yina, Yehowa ke tuba nde, ‘Mono ke tudila Shemaya muntu ya Nehelami mpi bana na yandi dikebi. Muntu na yandi mosi ve ta guluka na kati ya bantu yai, mpi yandi ta mona ve mambu ya mbote yina mono ta sadila bantu na mono,’ Yehowa muntu me tuba, ‘sambu yandi me siamisa bantu na kukolama na Yehowa.’”’” Yai mambu yina katukaka na Yehowa mpi kwisilaka Yeremia: 2 “Yehowa Nzambi ya Izraele ke tuba nde, ‘Sonika na mukanda mambu yonso ya mono ke zabisa nge. 3 Sambu “tala! bilumbu ke kwisa,” Yehowa muntu me tuba, “ntangu mono ta vukisa bantu na mono yina kele na kimpika, Izraele mpi Yuda,” d Yehowa muntu ke tuba, “mpi mono ta vutula bo na insi yina mono pesaka ba-nkaka na bo, mpi yo ta vanda diaka ya bo.”’” e 4 Yai mambu yina Yehowa tubilaka Izraele mpi Yuda. 5 Yehowa ke tuba nde: “Beto me wa makelele ya bantu yina ke tekita; Boma ya ngolo kele, kansi ngemba kele ve. 6 Pardo, beno yula kana bakala lenda buta mwana.
30
YEREMIA 30:7-17 Ebuna sambu na nki mono ke mona konso muntu ya ngolo me tula maboko na yandi na divumu1 na yandi Bonso nkento yina ke buta? a Sambu na nki baluse yonso me kuma bonso bantu yina me konda masa ti menga? 7 Mawa! Sambu kilumbu yina kele kilumbu ya mbi kibeni.1b Kele ve ti kilumbu yina me fwanana ti yo, Yo kele ntangu ya mpasi sambu na Yakobi. Kansi yandi ta guluka na kilumbu yina.” 8 “Mpi na kilumbu yina,” Yehowa ya makesa muntu me tuba, “mono ta zenga vangu yina kele na nkingu na nge, mpi mono ta zenga bansinga1 na nge na bitini zole; mpi banzenza ta kumisa yandi2 diaka ve mpika na bo. 9 Bo ta sadila Yehowa Nzambi na bo mpi Davidi ntotila na bo, yina mono ta basisila bo.” c 10 “Mpi nge, nsadi na mono Yakobi, kuwa boma ve,” Yehowa muntu me tuba, “Mpi kutekita ve, O Izraele. d Sambu mono ta gulusa nge katuka na kisika ya ntama Mpi mono ta gulusa bana na nge katuka na insi yina bo kele na kimpika. e Yakobi ta vutuka, ta vanda na ngemba, mpi bo ta yangisa yandi ve; Ata muntu mosi ve ta pesa bo boma.” f 11 “Sambu mono kele ti nge,” Yehowa muntu me tuba, “sambu na kugulusa nge. Kansi mono ta manisa bantu na kati ya makanda yonso yina mono panzaka nge; g
1302 KAPU 30 a Yer 4:31 Mik 4:9
b Yoe 2:11 Sef 1:14
c Eze 34:23
d Yez 41:13
13 e Yez 49:25 Yer 3:18
f Yer 33:16 Eze 34:25 Oze 2:18 Mik 4:4
14
g Yer 50:29 Yer 51:24
Ndonga ya 2 a Lev 26:44 Neh 9:31 Bid 3:22 Amo 9:8
b Kub 34:6, 7
15
Yer 46:27, 28
c 2Bs 36:15, 16 Yez 6:10 Yer 8:21, 22
d Bid 1:2, 19
16
e Bid 2:5 f Yer 5:6 g 2Bs 36:14 h Yez 41:11 Yer 25:12
i Yer 51:29, 56 Mik 5:9
j Zek 2:8, 9
30:6 1 To “na luketo.” 30:7 1 Na kisina, “ya nene.” 30:8 1 Na kisina, “bikangilu.” 2 To “bo.”
12
Eze 37:24 Oze 3:5
k Nk 102:13 Yer 33:6, 7
17
Kansi nge, mono ta manisa nge ve. a Mono ta pesa nge ndola1 na kiteso yina me fwana, Mpi mono ta konda ve ata fioti kupesa nge ndola.” b Sambu Yehowa ke tuba nde: “Nkisi kele ve sambu na kubukana na nge. c Mputa na nge lenda beluka ve. Muntu kele ve sambu na kunwanina diambu na nge, Mpila ya kubelula mputa na nge kele ve. Nkisi ya kubelula nge kele ve. Bantu yonso yina ke zolaka nge ti nzala ya ngolo me vila nge. d Bo ke sosa nge diaka ve. Mono me bula nge e ti fimbu ya mbeni, Ti ndola ya muntu ya nku, Sambu mbi na nge kele nene mpi masumu na nge kele mingi. f Sambu na nki nge ke dila sambu na mpasi na nge? Mpasi na nge lenda mana ve! Sambu na mbi na nge ya nene mpi masumu na nge mingi, g Mono me sala nge diambu yai. Yo yina bantu yonso yina ke dia nge, bo ta dia bo, h Bambeni na nge yonso mpi ta kwenda na kimpika. i Bantu yina ke botula nge bima, bo ta botula bo bima, Mpi bantu yonso yina ke yiba bima na nge, mono ta bika nde bo yiba bima na bo.” j “Kansi mono ta vutula mavimpi na nge mpi ta belula bamputa na nge,” k Yehowa muntu me tuba, “Ata bo bingaka nge muntu yina bo me buyaka:
30:11 1 To “ta sungika nge.”
1303 ‘Sioni, yina muntu mosi ve ke sosaka.’” a 18 Yehowa ke tuba nde: “Tala, mono ke vukisa bampika ya batenta ya Yakobi, b Mpi mono ta wila banzo-tenta na yandi mawa. Bo ta tunga diaka mbanza yina na zulu ya mwangumba na yo, c Mpi nzo-zulu ya kele ti bibaka ya ngolo ta vanda na kisika na yo ya me fwana. 19 Bo ta pesa matondo mpi ta tula milolo ya kiese. d Mono ta kumisa bo mingi, mpi bo ta vanda ve fioti; e Mono ta kumisa bo mingi kibeni,1 Mpi bo ta vanda ve kukonda mfunu. f 20 Bana na yandi ta kuma mutindu bo vandaka ntete,
YEREMIA 30:18–31:5 KAPU 30 a Bid 2:15 b Nk 85:1 Yer 24:6 Yer 29:10
c Mik 4:8 d Esd 3:12 Neh 8:17 Yez 35:10
e Kul 30:5 Yez 27:6 Zek 10:8
f Yez 60:22 Mik 4:7
g Yez 1:26 h Yez 49:26 Yer 50:18
i Oze 2:23
Mpi kimvuka na yandi ya bantu ta tulama ngolo na ntwala na mono. g Mono ta pesa bantu yonso ya ke niokula yandi h ndola. 21 Muntu na yandi ya nene ta vanda muntu na yandi mosi, Mpi mfumu na yandi ta basika na kati na yandi. Mono ta sala nde yandi kwisa pene-pene, ebuna yandi ta pusana pene-pene na mono.” “Sambu kana mpidina ve, nani ta meka kupusana1 pene-pene na mono?” Yehowa muntu me tuba. 22 “Beno ta kuma bantu na mono, i mpi mono ta vanda Nzambi na beno.” j 23 Tala! Mupepe ya ngolo ya Yehowa ta bula na makasi, k 30:19 1 To mbala ya nkaka, “ta pesa bo lukumu.” 30:21 1 Na kisina, “ta pesa ntima na yandi bonso kipiku sambu na kupusana.”
j Yer 31:1 Eze 11:20 Eze 36:28
k Yer 25:32
Ndonga ya 2 a Yer 4:28 b Yer 23:20
KAPU 31 c Lev 26:12 Yer 30:22 Yer 31:33
d Kul 7:8 e Yer 33:7 Amo 9:11
f Yer 30:18, 19 g Amo 9:14 Mik 4:4
h Kul 30:9 Yez 65:21, 22
Mupepe ya ngolo ya ke kombaka, yina ke balukabaluka na zulu ya ntu ya bantu ya mbi. 24 Makasi ya ngolo ya Yehowa ta mana ve Tii kuna yandi ta lungisa bangindu ya ntima na yandi. a Na kitini ya nsuka ya bilumbu, beno ta bakisa diambu yai. b “Na ntangu yina,” Yehowa muntu me tuba, “mono ta kuma Nzambi sambu na mabuta yonso ya Izraele, mpi bo ta kuma bantu na mono.” c 2 Yehowa ke tuba nde: “Bantu yina gulukaka na mbele ya bitumba, Nzambi monisilaka bo ntima ya mbote na ntoto-makanga Ntangu Izraele vandaka kukwenda na kisika na yandi ya kupema.” 3 Yehowa kwisaka kumonika na mono katuka na kisika ya ntama mpi yandi tubaka nde: “Mono zolaka nge ti zola ya mvula na mvula. Yo yina mono bendaka nge na mono na zola ya kwikama.1d 4 Kansi, mono ta tunga nge diaka mpi bo ta tunga nge diaka. e O mwense ya Izraele, nge ta baka diaka bangoma na nge ya fioti Mpi nge ta kwenda nge ke kina na kiese.1f 5 Nge ta kuna diaka bilanga ya vinu na bangumba ya Samaria; g Bantu ya ke kunaka ta kuna mpi bo ta dia mbuma na yo. h
31
31:3 1 To “mono landaka kumonisila nge zola ya kwikama.” 31:4 1 To “nge ta kwenda na makinu ya bantu yina ke seka.”
YEREMIA 31:6-15 6 Sambu kilumbu ke kwisa ntangu bankengidi yina kele na bangumba ya Efrayimi ta tuba na ndinga ya ngolo nde: ‘Beno telama, beto kwenda na Sioni, na Yehowa Nzambi na beto.’” a 7 Sambu Yehowa ke tuba nde: “Beno boka na kiese na Yakobi. Beno tula milolo ya kiese sambu beno me luta makanda. b Beno zabisa yo; beno kumisa yandi mpi beno tuba nde, ‘O Yehowa, gulusa bantu na nge, bantu ya Izraele yina me bikala.’ c 8 Mono ke katula bo na insi ya nordi mpi ke vutula bo. d Mono ta katula bo na bisika ya kuluta ntama ya ntoto mpi ta vukisa bo. e Bantu yai ta vanda na kati na bo, bifwa-meso ti bantu ya makulu-kifu, f Nkento yina kele ti divumu mpi nkento yina ke buta, bo yonso na kimvuka. Bo ta kwisa kuvutuka awag bonso dibundu ya nene. 9 Bo ta kwisa ti kudila. h Mono ta twadisa bo ntangu bo ke bondila mono sambu mono wila bo mawa. Mono ta nata bo na banto ya masa,1i Na nzila ya kukonda mabulu yina ta budisa bo ve sakuba. Sambu mono kele Tata ya Izraele, mpi Efrayimi kele mwana na mono ya ntete.” j 10 Beno wa ndinga ya Yehowa, beno makanda, Mpi beno zabisa yo na kati ya 31:9 1 To “miwanda.”
1304 KAPU 31 a Yez 2:3 Yer 50:4, 5
b Kul 32:43 Yez 44:23
c Yez 1:9 Yer 23:3 Yoe 2:32
11
d Yez 43:6 Yer 3:12
e Kul 30:4 Eze 20:34 Eze 34:12
12
f Yez 35:6 Yez 42:16
g Esd 2:1, 64 h Yer 50:4 i Yez 35:7 Yez 49:10
j Kuy 48:14 Kub 4:22
Ndonga ya 2 a Yez 11:11 Yez 42:10
13
b Yez 40:11 Eze 34:11-13 Mik 2:12
c Yez 44:23 Yez 48:20
d Yez 49:25 e Esd 3:13 Nk 126:1 Yez 51:11
f Yoe 3:18
14
g Yez 65:10 h Yez 58:11 i Yez 35:10 j Zek 8:4 k Esd 3:12 l Yez 51:3
15
bisanga yina kele ntama: a “Muntu yina panzaka Izraele ta vukisa yandi. Yandi ta keba yandi mutindu ngungudi ke kebaka bitwisi na yandi. b Sambu Yehowa ta sumba diaka Yakobi c Mpi ta katula1 yandi na maboko ya muntu yina me luta yandi na ngolo. d Bo ta kwisa mpi ta tula milolo ya kiese na ngumba ya Sioni e Mpi bo ta yangalala sambu na bumbote ya1 Yehowa, Sambu na nkeni, vinu ya mpa, f mpi mafuta, Mpi sambu na bana ya mameme ti ya bangombe. g Bo2 ta kuma bonso masamba yina ke butaka bima mbote, h Mpi bo ta lemba diaka ve ata fioti.” i “Na ntangu yina mwense ta kina na kiese, Baleke ya babakala ti minunu, bo yonso na kimvuka, j ta kina mpi na kiese. Mono ta kumisa kudila na bo kiese. k Mono ta lembika bo mpi mono ta pesa bo kiese na kisika ya mawa na bo. l Mono ta pesa banganganzambi1 bima mingi,2 Mpi bantu na mono ta fuluka na bumbote na mono,” m Yehowa muntu me tuba. “Yehowa ke tuba nde: ‘Ndinga ke wakana na Rama, n bidilu mpi kudila ya ngolo: Rashele ke dila bana na yandi.1o
Yez 65:19
m Kul 30:9 Yez 63:7
n Yoz 18:21, 25 Yer 40:1
o Bid 1:16
31:11 1 To “ta gulusa.” 31:12 1 To “mambu ya mbote ya me katuka na.” 2 To “Moyo na bo.” 31:14 1 To “moyo ya banganga-nzambi.” 2 Na kisina, “mafuta.” 31:15 1 Na kisina, “bana na yandi ya babakala.”
1305
16
17
18
19
20
Yandi me buya nde bo katula yandi mawa sambu na bana na yandi, Sambu bo kele diaka ve.’” a Yehowa ke tuba nde: “‘Buyisa mungungu na nge sambu yo dila ve mpi meso na nge sambu yo basisa ve mansanga, Sambu matabisi kele sambu na kisalu na nge,’ Yehowa muntu me tuba. ‘Bo ta katuka na insi ya mbeni b mpi bo ta kwisa kuvutuka.’ ‘Mpi kivuvu kele sambu na makwisa na nge,’ c Yehowa muntu me tuba. ‘Bana na nge ta vutuka na teritware na bo.’” d “Mono me wa kibeni kudila ya Efrayimi, ‘Nge me sungika mono, mpi mono me sungama, Bonso mwana-ngombe yina bo me longaka ve. Vutula mono, ebuna mono ta vutuka na luzolo yonso, Sambu nge kele Yehowa Nzambi na mono. Sambu ntangu mono vutukaka, mono waka mawa; e Ntangu bo sadisaka mono na kubakisa, mono kudibulaka mbendi na mawa. Mono waka nsoni mpi bo kulumusaka mono, f Sambu mono nataka nsoni ya kileke na mono.’” “Keti Efrayimi kele ve mwana ya mfunu sambu na mono, mwana ya mono ke zolaka mingi? g Sambu konso ntangu ya mono ke tubaka mambu ya mbi sambu na yandi, mono ke landaka kuyibuka yandi. Yo yina mawi1 na mono me telama sambu na yandi. h
31:20 1 Na kisina, “misopo.”
YEREMIA 31:16-28 KAPU 31 a Mat 2:16-18
b Esd 1:5 Yer 23:3 Eze 11:17 Oze 1:11
c Yer 29:11
d Yer 46:27
e Kul 30:1-3
f Esd 9:6
g Yer 31:9 Oze 14:4
h Oze 11:8
Ndonga ya 2 a Kul 32:36 Mik 7:18
b Yez 62:10
c Yez 35:8
d Yez 1:26
e Zek 8:3
f Yer 33:12 Eze 36:10, 11
g Nk 107:9
h Kul 30:9 Eze 36:9 Oze 2:23
i Yer 44:27 Yer 45:4
Mpi mono ta wila yandi kibeni mawa,” Yehowa muntu me tuba. a 21 “Kuditudila bidimbu ya nzila, Mpi tula makunzi ya matadi. b Tula dikebi na nzila ya nene, nzila yina nge fwete kwenda. c Vutuka, O mwense ya Izraele, vutuka na bambanza na nge yai. 22 Tii nki ntangu nge ta vanda na keti-keti, O mwanankento ya kukonda kwikama? Sambu Yehowa me ganga kima ya mpa na ntoto: Nkento ta landa bakala ti nzala ya ngolo.” 23 Yehowa ya makesa, Nzambi ya Izraele ke tuba nde: “Bo ta tuba diaka mambu yai na insi ya Yuda mpi na bambanza na yo ntangu mono ta vutula bantu na bo yina vandaka na kimpika: ‘Bika Yehowa kusakumuna nge, O kisika ya kuzinga ya lunungu, d O ngumba ya santu.’ e 24 Na kati na yo, Yuda ti bambanza na yo yonso ta zinga kumosi, bantu ya ke salaka bilanga mpi bantu yina ke kebaka bitwisi. f 25 Sambu mono ta pesa kikesa na muntu1 yina me lemba mpi na konso muntu1 yina me konda ngolo.” g 26 Ebuna mono telamaka na mpongi, mono kangulaka meso, mpi mpongi na mono vandaka kitoko sambu na mono. 27 “Tala! Bilumbu ke kwisa,” Yehowa muntu me tuba, “ntangu mono ta kumisa mingi bantu ya nzo ya Izraele mpi bantu ya nzo ya Yuda. Mono ta kumisa mpi bitwisi na bo mingi.” h 28 “Mpi kaka mutindu mono kebaka bo sambu na kutumuna, kubwisa, kubebisa, kufwa, mpi kusala mbi, i mutindu mosi mono 31:25 1 To “moyo.”
YEREMIA 31:29–32:1 ta keba bo sambu na kutunga mpi kukuna,” a Yehowa muntu me tuba. 29 “Na bilumbu yina bo ta tuba diaka ve nde, ‘Batata diaka bambuma ya vinu ya ngani, kansi meno ya bana kumaka ngani.’1b 30 Kansi konso muntu ta fwa sambu na kifu na yandi mosi. Konso muntu yina ke dia bambuma ya vinu ya ngani, meno na yandi mosi ta kuma ngani.” 31 “Tala! Bilumbu ke kwisa,” Yehowa muntu me tuba, “ntangu mono ta sala kuwakana ya mpa c ti nzo ya Izraele mpi ti nzo ya Yuda. 32 Yo ta vanda ve bonso kuwakana yina mono salaka ti ba-nkaka na bo na kilumbu yina mono simbaka bo na diboko sambu na kubasisa bo na insi ya Ezipte, d ‘kuwakana na mono yina bo fwaka, e ata mono vandaka mfumu na bo ya kieleka,’1 Yehowa muntu me tuba.” 33 “Sambu yai kuwakana yina mono ta sala ti nzo ya Izraele na nima ya bilumbu yina,” Yehowa muntu me tuba. “Mono ta tula nsiku na mono na kati na bo, f mpi mono ta sonika yo na ntima na bo. g Mono ta kuma Nzambi na bo, ebuna bo ta kuma bantu na mono.” h 34 “Mpi muntu mosi ve ta longa diaka nkweno na yandi mpi mpangi na yandi nde, ‘Zaba Yehowa!’ i sambu bo yonso ta zaba mono, yantika na muntu ya kukonda mfunu tii na muntu ya mfunu mingi na kati na bo,” j Yehowa muntu me tuba. “Sambu mono ta lolula kifu na bo, mpi mono ta yibuka diaka ve masumu na bo.” k 35 Yai mambu yina Yehowa ke tuba, Yandi muntu yina ke pesaka ntangu sambu yo pesa nsemo na mwini, 31:29 1 Na kisina, “pete-pete.” 31:32 1 To mbala ya nkaka, “bakala na bo.”
1306 KAPU 31 a Nk 102:16 Nk 147:2 Yer 24:6
b Eze 18:2-4 c Mat 26:27, 28 Luk 22:20 1Bk 11:25 Ebr 8:8-12
d Kub 19:5 e Eze 16:59 f Eze 11:19 g Ebr 10:16 h Yer 24:7 Yer 30:22
i Yez 54:13 Yoa 17:3
j Yez 11:9 Hab 2:14
k Yer 33:8 Yer 50:20 Mat 26:27, 28 Ebr 8:10-12 Ebr 9:15 Ebr 10:17
Ndonga ya 2 a Yez 51:15 b Yez 54:10 Yer 33:20, 21
c Yer 30:11 d Neh 12:27 Yez 44:28 Yer 30:18
e Neh 3:1 Zek 14:10
f 2Bs 26:9 g Zek 1:16 h 2Sa 15:23 2Bn 23:6 Yoa 18:1
i Neh 3:28 j Yoe 3:17
Bansiku ya ngonda mpi ya bambwetete sambu yo pesa nsemo na mpimpa, Muntu yina ke nikisaka nzadi-mungwa mpi ke salaka nde bitembo na yo kutula makelele, Yina zina na yandi kele Yehowa ya makesa: a 36 “‘Kana bansiku yai fwete mana ngala,’ Yehowa muntu me tuba, ‘Na ntangu yo yina bana ya Izraele zolaka kuvanda diaka ve bonso dikanda na ntwala na mono ntangu yonso.’” b 37 Yehowa ke tuba nde: “‘Kana bo lenda tesa zulu mpi kana bo lenda tala bafondasio ya ntoto na nsi, na ntangu yo yina mono zolaka kubuya bana yonso ya Izraele sambu na mambu yonso ya bo me sala,’ Yehowa muntu me tuba.” c 38 “Tala! Bilumbu ke kwisa,” Yehowa muntu me tuba, “ntangu bo ta tungilad Yehowa mbanza katuka na Nzo-Zulu ya Ananele e tii na Kielo ya Kinkonko. f 39 Mpi nsinga ya kutesila g ta kwenda mbala mosi tii na ngumba ya fioti ya Garebi, mpi yo ta baluka na ndambu ya Goa. 40 Ebuna muwanda1 ya mvimba ya bamvumbi ti ya putulu ya tiya2 mpi bilanga yonso tii na Muwanda ya Kidroni, h tii na kinkonko ya Kielo ya Bampunda i na ndambu ya esti, ta vanda kima ya santu sambu na Yehowa. j bo ta tumuna yo diaka ve mpi bo ta bwisa yo diaka ve.” Yai mambu yina katukaka na Yehowa mpi kwisilaka Yeremia na mvula ya 10 ya Sidikiya ntotila ya Yuda, disongidila, mvula ya 18 ya Nebukade-
32
31:40 1 To “ntoto ya kukonda ngumba.” 2 To “putulu ya tiya ya me fuluka ti mafuta,” disongidila, putulu ya tiya yina bo me vukisa ti mafuta ya bimenga.
1307 nezare.1a 2 Na ntangu yina basoda ya ntotila ya Babilone ziungaka Yeruzalemi, mpi bo kangaka mbikudi Yeremia na Kibansala ya Bankengidi b na nzo ya ntotila ya Yuda. 3 Sambu Sidikiya ntotila ya Yuda kangaka yandi c mpi tubaka nde, “Sambu na nki nge ke bikula mutindu yai? Nge ke tuba nde, ‘Yehowa ke tuba nde: “Mono ta pesa mbanza yai na maboko ya ntotila ya Babilone, ebuna yandi ta botula yo, d 4 mpi Sidikiya ntotila ya Yuda ta mona ve mpila ya kutina bantu ya Kaldea, sambu bo ta pesa yandi kibeni na maboko ya ntotila ya Babilone, ebuna yandi ta solula ti yandi mbunzu na mbunzu mpi ta mona yandi meso na meso.”’ e 5 ‘Yandi ta nata Sidikiya na Babilone, mpi yandi ta bikala kuna tii kuna mono ta tudila yandi dikebi,’ Yehowa muntu me tuba. ‘Ata beno ke landa kunwana ti bantu ya Kaldea, beno ta nunga ve.’” f 6 Yeremia tubaka nde: “Ndinga ya Yehowa kwisilaka mono nde, 7 ‘Tala, Anamele mwana ya Shalumi mpangi ya tata na nge ta kwisa kukutana ti nge mpi ta tuba nde: “Sumba kilanga na mono yina kele na Anatoti, g sambu nge muntu kele ti nswa ya ntete ya kusumba yo diaka.”’” h 8 Anamele mwana ya mpangi ya tata na mono kwisaka kukutana ti mono, kaka mutindu Yehowa tubaka, na Kibansala ya Bankengidi, mpi yandi tubilaka mono nde: “Pardo sumba kilanga na mono yina kele na Anatoti, na ntoto ya Benyamini, sambu nge kele ti nswa ya kubaka yo mpi ya kusumba yo diaka. Sumba yo.” Ebuna mono zabaka nde yo salamaka na kuwakana ti ndinga ya Yehowa. 32:1 1 Na kisina, “Nebukadrezare,” mutindu ya nkaka ya kusonika yo.
YEREMIA 32:2-17 KAPU 32 a Yer 25:1
b Neh 3:25 Yer 33:1 Yer 38:28
c Yer 37:18, 21
d Yer 34:2, 3 Yer 37:8, 17
e 2Bn 25:6, 7 Yer 38:17, 18 Yer 39:5 Eze 12:13
f Yer 21:4 Eze 17:15
g Yoz 21:8, 18 Yer 1:1
h Lev 25:23, 24
Ndonga ya 2 a Kuy 23:16
b Yer 32:44
c Rut 4:9
d Yer 36:4 Yer 36:26
e Yer 51:59
f Yer 33:1
g Amo 9:14 Zek 3:10
h Yez 40:26 Kus 4:11
9 Yo yina mono sumbaka kilanga yina vandaka na Anatoti na maboko ya Anamele mwana ya mpangi ya tata na mono. Mono tesilaka yandi mbongo, a bashekele1 nsambwadi mpi mbongo kumi ya bibende. 10 Ebuna mono sonikaka yo na mukanda ya ke monisa nde muntu me sumba kima, b mono tulaka yo kashe, mono bingaka bambangi, c mpi mono tesaka mbongo na bakilo. 11 Mono bakaka mukanda yina ya ke monisa nde muntu me sumba kima, mukanda yina bo tulaka kashe na kulanda nsiku mpi mambu yina nsiku ke lombaka, mono bakaka mpi mukanda yina bo tulaka ve kashe, 12 ebuna mono pesaka mukanda yina na Baruki d mwana ya Neria e mwana ya Maseya na meso ya Anamele mwana ya mpangi ya tata na mono, na meso ya bambangi yina tulaka maboko na mukanda yina, mpi na meso ya Bayuda yonso yina vandaka na Kibansala ya Bankengidi. f 13 Ntangu yai mono songaka Baruki na meso na bo nde: 14 “Yehowa ya makesa, Nzambi ya Izraele, ke tuba nde, ‘Baka mikanda yai, mukanda yai ya ke monisa nde muntu me sumba kima, mukanda yina bo me tula kashe mpi mukanda ya nkaka yina bo tulaka ve kashe, mpi tula yo na dibungu, sambu bo bumba yo ntangu mingi.’ 15 Sambu Yehowa ya makesa, Nzambi ya Izraele, ke tuba nde, ‘Bo ta sumba diaka banzo, bilanga, mpi bilanga ya vinu na insi yai.’” g 16 Ebuna, mono sambaka Yehowa na nima ya kupesa mukanda yina na Baruki mwana ya Neria, nde: 17 “O Yehowa Mfumu ya Kuluta Nene! Tala! Nge muntu salaka zulu ti ntoto na ngolo na nge ya nene h mpi na diboko 32:9 1 Shekele mosi kele bagrame 11,4. Tala Bangindu ya Ngika B14.
YEREMIA 32:18-33 na nge ya kutandula. Kima mosi ve kele ya kuyituka kibeni sambu na nge, 18 Muntu yina ke monisaka zola ya kwikama na mafunda ya bantu, kansi yina ke futaka kifu ya batata na1 bana na bo, a Nzambi ya kieleka, Muntu ya nene mpi ya ngolo, yina zina na yandi kele Yehowa ya makesa. 19 Nge kele nene na yina me tala bandongisila1 mpi ngolo na bisalu, b nge muntu yina meso na nge ke talaka banzila yonso ya bantu, c sambu na kupesa konso muntu na kutadila banzila na yandi mpi mambu yina yandi ke salaka. d 20 Nge salaka bidimbu mpi bimangu na insi ya Ezipte, yina me zabanaka tii bubu yai, mpi na mutindu yina nge me kudisadilaka zina na Izraele mpi na kati ya bantu, e mutindu yo kele bubu yai. 21 Mpi nge basisaka bantu na nge Izraele na insi ya Ezipte, ti bidimbu, ti bimangu, ti diboko ya ngolo mpi ya kutandula, mpi ti bisalu ya ke pesa boma. f 22 “Na nima nge pesaka bo insi yai yina nge zengaka kieleka na kupesa na ba-nkaka na bo, g insi yina miliki1 ti bwiki h kele mingi. 23 Bo kotaka mpi bo bakaka yo, kansi bo lemfukaka ve na ndinga na nge mpi bo zitisaka ve nsiku na nge. Bo salaka ve mambu yonso yina nge songaka bo na kusala, yo yina nge salaka nde bampasi yai yonso kubwila bo. i 24 Tala! Bantu me kwisa kusala mwa bangumba sambu na kubotula mbanza, j mpi sambu na mbele ya bitumba, k nzala, mpi kipupa,1l mbanza yai ta bwa kibeni na maboko ya bantu ya Kaldea yina ke nwanisa yo; mambu yonso ya nge tubaka me salama, mutindu nge ke mona ntangu yai. 25 Kansi O Yehowa Mfumu ya Kuluta 32:18 1 Na kisina, “na ntulu ya.” 32:19 1 To “nene na yina me tala balukanu na nge.” 32:22 1 To “mabele.” 32:24 1 To “maladi.”
1308 KAPU 32 a Kub 34:6, 7 Kut 14:18
b Yez 28:29 c Bin 15:3 Ebr 4:13
d Lon 12:14 Yer 17:10 Bar 2:6
e Kub 7:3, 5 Kub 9:15, 16 Kul 4:34 2Sa 7:23 Yez 63:12
f Kub 6:1, 6 Kub 15:16 Kul 26:8
g Kuy 13:14, 15 Kuy 26:3
h Kub 3:8 i Kul 28:15 Yoz 23:16
j Kul 28:52 2Bn 25:1 Yer 33:4 Eze 4:1, 2
k Lev 26:31, 33 l Yer 14:12 Yer 15:2
Ndonga ya 2 a 2Bn 25:4 Yer 20:5
b 2Bn 25:9, 10 2Bs 36:17, 19 Bid 4:11
c Yer 7:18 Yer 19:13 Yer 44:25
d Kul 9:7 2Bn 17:9
e 1Bn 11:7 2Bn 21:1, 4
f 2Bn 23:27 2Bn 24:3, 4
g 1Bn 11:9, 10 2Bn 23:26 1Bs 10:13
h Eze 22:6 i Mik 3:5, 11 j 2Bs 29:6 Yer 2:27
Nene, nge me songa mono nde, ‘Sumba kilanga na mbongo mpi binga bambangi,’ ata bo ta pesa kibeni mbanza na maboko ya bantu ya Kaldea.” 26 Ebuna ndinga ya Yehowa kwisilaka Yeremia nde: 27 “Tala, mono kele Yehowa, Nzambi ya bantu yonso.1 Keti kele ti kima mosi ya kuyituka kibeni sambu na mono? 28 Yo yina, Yehowa ke tuba nde, ‘Tala mono ke pesa mbanza yai na maboko ya bantu ya Kaldea mpi na maboko ya Nebukadenezare1 ntotila ya Babilone, ebuna yandi ta botula yo. a 29 Mpi bantu ya Kaldea yina ke nwanisa mbanza yai ta kota mpi ta tula yo tiya mpi bo ta yoka yob kumosi ti banzo yina na zulu ya baludi na yo bo pesaka bimenga na Baale mpi bo tiamunaka makabu ya malafu sambu na banzambi ya nkaka sambu na kupesa mono makasi.’ c 30 “‘Sambu bantu ya Izraele mpi ya Yuda me sala kaka mambu ya mbi na meso na mono, katuka kileke na bo d tii kuna; bantu ya Izraele ke landa kupesa mono makasi na kisalu ya maboko na bo,’ Yehowa muntu me tuba. 31 ‘Sambu mbanza yai, katuka na kilumbu yina bo tungaka yo tii bubu yai, yo kele kaka kima ya ke pesaka mono makasi mpi nganzi, e yo yina bo fwete katula yo na ntwala ya luse na mono, f 32 sambu na mambu yonso ya mbi yina bantu ya Izraele mpi ya Yuda me sala sambu na kupesa mono makasi—bo, bantotila na bo, g bamfumu na bo, h banganga-nzambi na bo, bambikudi na bo, i mpi bantu ya Yuda ti bantu ya Yeruzalemi. 33 Bo landaka kupesa mono mikongo na bo kansi baluse na bo ve; j ata mono mekaka kulonga bo 32:27 1 Na kisina, “nsuni yonso.” 32:28 1 Na kisina, “Nebukadrezare,” mutindu ya nkaka ya kusonika yo.
1309 mbala na mbala,1 muntu mosi ve vandaka kuwa sambu na kubaka ndola. a 34 Mpi bo tulaka biteki na bo ya nzanzi na nzo yina kele ti zina na mono, sambu na kukumisa yo mvindu. b 35 Diaka, bo tungaka bisika ya kunanguka ya Baale na Muwanda ya Mwana ya Inomi,1c sambu na kuyoka2 bana na bo ya babakala mpi ya bankento na tiya sambu na Moleki, d diambu yina mono songaka e bo ve mpi yina me kwisilaka mono ntete ve ata fioti na ntima3 na kusala diambu ya nzanzi ya mutindu yai, ebuna bo nataka Yuda na kusala disumu.’ 36 “Yo yina, yai mambu yina Yehowa Nzambi ya Izraele ke tuba sambu na mbanza yai ya beno ke tuba nde bo ta pesa yo na maboko ya ntotila ya Babilone na nsadisa ya mbele ya bitumba, ya nzala, mpi ya kipupa, 37 ‘Mono ta vukisa bo katuka na bansi yonso yina mono panzaka bo na makasi na mono, na nganzi na mono, mpi na makasi na mono ya ngolo, f ebuna mono ta vutula bo na kisika yai mpi mono ta bika nde bo zinga na lutaninu. g 38 Bo ta vanda bantu na mono, mpi mono ta vanda Nzambi na bo. h 39 Ebuna mono ta pesa bo ntima mosi i mpi nzila mosi sambu bo wa mono boma ntangu yonso, sambu na mambote na bo mosi mpi mambote ya bana na bo. j 40 Mono ta sala kuwakana ya mvula na mvula ti bo, k nde mono ta yambula ve kusadila bo mambu ya mbote; l mpi mono ta tula boma na mono na bantima na bo, sambu bo yambula mono ve. m 41 Mono ta yangalala sambu na bo sambu na kusadila bo 32:33 1 Na kisina, “mono vandaka kutelama na suka-suka mpi kulonga bo.” 32:35 1 Tala Bantendula ya Bangogo, “Gehena.” 2 Na kisina, “kulutisa.” 3 To “yina me kotaka ntete ve ata fioti na mabanza na mono.”
YEREMIA 32:34–33:4 KAPU 32 a Yer 25:3 Yer 35:15
b 2Bn 21:1, 4 Yer 23:11 Eze 8:5, 6
c Yoz 15:8, 12 d 2Bs 28:1, 3 2Bs 33:1, 6 Yer 7:31
e Lev 18:21 Kul 18:10, 12
f Kul 30:3 Yer 29:14 Eze 37:21
g Yer 23:3, 6 Yer 33:16 Eze 34:25
h Yer 31:33 Mik 4:5
i Eze 11:19 j Kul 5:29 k Yez 55:3 Yez 61:8
l Eze 39:29 m Eze 36:26
Ndonga ya 2 a Yez 65:19 Sef 3:17
b Yez 58:11 Yer 24:6 Amo 9:15
c Yer 31:28 Zek 8:14, 15
d Eze 37:14 e Yer 32:10, 25 f Yer 31:23 g Yer 17:26 Yer 33:13
h Nk 126:1
KAPU 33 i Neh 3:25 Yer 32:2 Yer 37:21 Yer 38:28
j Yez 48:6
mambu ya mbote, a mpi mono ta kuna bo ngolo na insi yai, b na ntima na mono ya mvimba mpi na moyo1 na mono ya mvimba.’” 42 “Sambu Yehowa ke tuba nde, ‘Kaka mutindu mono me natila bantu yai mpasi yai yonso ya nene, mutindu mosi mpi mono ta natila bo mambu yonso ya mbote1 ya mono ke sila bo. c 43 Mpi bo ta sumba diaka bilanga na insi yai, d ata beno ke tuba nde: “Yo kele ntoto ya mpamba ya me konda muntu mpi mbisi, mpi bo me pesaka yo na maboko ya bantu ya Kaldea.”’ 44 “‘Bo ta sumba bilanga na mbongo, bo ta sonika mpi ta tula kashe na mukanda ya ke monisa nde muntu me sumba kima, mpi bo ta binga bambangi na ntoto ya Benyamini, e na bisika yina kele na nziunga ya Yeruzalemi, na bambanza ya Yuda, f na bambanza ya ntoto ya bangumba, na bambanza ya ntoto yina kele na ndambu ya nsi, g mpi na bambanza ya sudi, sambu mono ta vutula bantu na bo yina bo nataka na kimpika,’ h Yehowa muntu me tuba.” Ndinga ya Yehowa kwisilaka Yeremia na mbala ya zole, ntangu bo vandaka kaka me kanga yandi na Kibansala ya Bankengidi, i nde: 2 “Yai mambu Yehowa Muntu yina salaka ntoto ke tuba, Yehowa yina salaka yo mpi tulaka yo ngolo; zina na yandi Yehowa, 3 ‘Binga mono, ebuna mono ta ndima mpi ta songa nge na luzolo yonso mambu ya nene mpi ya nge lenda bakisa ve yina nge me zabaka ve.’” j 4 “Sambu yai mambu yina Yehowa Nzambi ya Izraele ke tuba sambu na banzo ya mbanza yai mpi banzo ya bantotila ya Yuda yina bo me bwisa sambu na mwa bangumba ya ntoto ya bo me tula
33
32:41 1 Tala Bantendula ya Bangogo. 32:42 1 Na kisina, “bumbote yonso.”
YEREMIA 33:5-18 sambu na kunwanisa yo mpi sambu na mbele ya bitumba, a 5 mpi sambu na bantu yina ke kwisa sambu na kunwana ti bantu ya Kaldea, mpi ke fulusa kisika yai ti bamvumbi ya bantu yina mono fwaka na makasi na mono mpi na nganzi na mono, bantu yina mambi na bo me pusa mono na kubumba luse na ntwala ya mbanza yai: 6 ‘Mono ke sala nde yandi kuma diaka mbote mpi mono ke belula yandi, b ebuna mono ta belula bo, mono ta pesa bo ngemba mingi ti kieleka mingi. c 7 Mono ta vutula bantu ya Yuda yina kwendaka na kimpika ti bantu ya Izraele yina kwendaka na kimpika, d mpi mono ta tunga bo mutindu mono salaka na luyantiku. e 8 Mono ta katula bo mvindu ya makambu yonso ya bo nataka sambu na masumu yina bo salaka na ntwala na mono, f mpi mono ta lolula makambu yonso ya bo nataka sambu na masumu mpi mambu ya mbi yina bo salaka na ntwala na mono. g 9 Sambu na mono yandi ta kuma zina ya kiese, lukumu, mpi kitoko na ntwala ya makanda yonso ya ntoto yina ta wa nsangu ya bumbote yonso ya mono ta monisila bo. h Bo ta wa boma ya ngolo mpi bo ta tekita i sambu na bumbote yonso yina mono ta monisila yandi mpi ngemba yonso yina mono ta pesa yandi.’” j 10 “Yehowa ke tuba nde: ‘Na kisika yai ya beno ta tuba nde yo kele ntoto ya mpamba, ya me konda bantu mpi bitwisi, na bambanza ya Yuda mpi na babala-bala ya Yeruzalemi yina kele mpamba, kukonda bantu, bantu yina ke zinga kuna, to bitwisi, kuna bo ta wa diaka 11 makelele ya kuyangalala mpi milolo ya kiese, k ndinga ya bakala yina ke kwela mpi ndinga ya nkento yina ke kwela, ndinga ya bantu yina ke tuba nde: “Beno pesa Yehowa ya make-
1310 KAPU 33 a Kul 28:52 Yer 32:24
b Yez 30:26 Yer 30:17
c Yez 54:13 d Kul 30:3 Yer 30:3
e Yer 24:6 f Yez 40:2 Zek 13:1
g Nk 85:2 Yez 43:25 Yer 31:34 Mik 7:18
h Yez 62:3, 7 i Mik 7:17 j Neh 6:15, 16 k Yer 31:12
Ndonga ya 2 a Zek 9:17 b 2Bs 5:13 Esd 3:11 Nk 106:1 Yez 12:4 Mik 7:18
c Lev 7:12 Nk 107:22
d Yez 65:10 Yer 32:43
e Yer 17:26 f Yer 32:44 g Yer 29:10 h Yez 53:2 Zek 6:12 Kus 22:16
i Yez 11:1, 4 Yer 23:5 Ebr 1:9
j Yez 45:17 k Eze 28:26 l Yer 23:6 m 2Sa 7:16, 17 1Bn 2:4 Nk 89:20, 29 Yez 9:7 Luk 1:32, 33
sa matondo, sambu Yehowa kele mbote; a zola na yandi ya kwikama ke zingaka kimakulu!”’ b “‘Bo ta nata makabu ya kupesa matondo na nzo ya Yehowa, c sambu mono ta vutula bantu ya insi yai yina kwendaka na kimpika, bonso na luyantiku,’ Yehowa muntu ke tuba.” 12 “Yehowa ya makesa ke tuba nde: ‘Na ntoto yai ya mpamba, ya me konda bantu mpi bitwisi, mpi na bambanza na yo yonso, kuna banseke ta vanda diaka sambu bangungudi kupemisa bitwisi na bo.’ d 13 “‘Na bambanza ya ntoto ya bangumba, na bambanza ya bansi yina kele na ndambu ya nsi, na bambanza ya sudi, na ntoto ya Benyamini, na bisika yina kele na nziunga ya Yeruzalemi, e mpi na bambanza ya Yuda, f bitwisi ta luta diaka na nsi ya maboko ya muntu yina ke tangaka yo,’ Yehowa muntu ke tuba.” 14 “‘Tala! Bilumbu ke kwisa,’ Yehowa muntu me tuba, ‘ntangu mono ta lungisa lusilu ya mbote yina mono salaka sambu na nzo ya Izraele mpi nzo ya Yuda. g 15 Na bilumbu yina mpi na ntangu yina, mono ta basisila Davidi lutangu ya lunungu,1h mpi yandi ta sambisa mambu na lunungu na insi yai. i 16 Na bilumbu yina bo ta gulusa Yuda j mpi Yeruzalemi ta zinga na lutaninu.k Yai mutindu bo ta binga yandi: Yehowa Kele Lunungu na Beto.’” l 17 “Sambu Yehowa ke tuba nde: ‘Ntangu yonso yo ta vandaka ti muntu mosi ya dibuta ya Davidi yina ta vandaka na kiti ya kimfumu ya nzo ya Izraele, m 18 mpi banganga-nzambi yina kele Balevi ta konda ve kuvanda ti muntu mosi yina ta telama na ntwala na mono sambu na kupesa makabu 33:15 1 To “muntu ya lunungu yina ta baka dikabu.”
1311 ya mvimba ya kuyoka, sambu na kuyoka makabu ya mbuma, mpi sambu na kupesa bimenga.’” 19 Ebuna ndinga ya Yehowa kwisilaka diaka Yeremia nde: 20 “Yehowa ke tuba nde, ‘Kana beno kuka kufwa kuwakana na mono ya me tala mwini mpi kuwakana na mono ya me tala mpimpa, sambu na kukanga mwini ti mpimpa nzila sambu yo kwisa ve na ntangu na yo, a 21 na ntangu yina, kuwakana na mono ti nsadi na mono Davidi lenda fwa, b na mpila nde yandi vanda ve ti mwana yina ke yala bonso ntotila na kiti ya kimfumu na yandi, c mpi yo kele mutindu mosi sambu na kuwakana na mono ti banganga-nzambi yina kele Balevi, bansadi na mono. d 22 Kaka mutindu bo lenda tanga ve makesa ya zulu mpi bo lenda tesa ve zelo ya nzadi-mungwa, mutindu mosi mpi mono ta kumisa mingi bana1 ya nsadi na mono Davidi mpi Balevi yina ke sadilaka mono.’” 23 Ebuna ndinga ya Yehowa kwisilaka diaka Yeremia nde: 24 “Keti nge me wa ve mambu yina bantu yai ke tuba, ‘Yehowa ta buya mabuta zole yina yandi solaka’? Bo ke sadila bantu na mono mambu kukonda luzitu, mpi bo ke baka bo diaka ve bonso dikanda. 25 “Yehowa ke tuba nde: ‘Ya kieleka, kaka mutindu mono me tulaka kuwakana na mono ya me tala mwini ti mpimpa, e bansiku ya zulu mpi ya ntoto, f 26 mutindu mosi mpi mono ta buya ve ata fioti bana1 ya Yakobi mpi ya nsadi na mono Davidi, sambu na kubaka ve na kati ya bana1 na yandi bamfumu sambu bo yala bana1 ya Abrahami, ya Izaki, mpi ya Yakobi. Sambu mono ta vutula bantu na bo yina kwendaka 33:22, 26 1 Na kisina, “nkuna.”
YEREMIA 33:19–34:7 KAPU 33 a Kuy 1:16 Yez 54:10 Yer 31:35-37
b 2Sa 7:16, 17 2Sa 23:5 Nk 89:34, 35 Nk 132:11 Yez 55:3
c Yez 9:6 Luk 1:32, 33
d Kul 21:5
e Kuy 1:16
f Nk 104:19 Yer 31:35, 36
Ndonga ya 2 a Esd 2:1, 70 b Yez 14:1 Yer 31:20
KAPU 34 c 2Bn 25:1 Yer 32:2 Yer 39:1 Yer 52:4
d 2Bs 36:11 Yer 37:1
e Yer 21:10 Yer 32:28, 29 Yer 39:8
f Yer 37:17 Yer 39:5
g 2Bn 25:6, 7 Eze 12:13
h Eze 17:16
i Yer 4:5
j Mik 1:13
k Yoz 15:20, 35
na kimpika a mpi mono ta wila bo mawa.’” b Yai ndinga yina katukaka na Yehowa mpi kwisilaka Yeremia, ntangu Nebukadenezare1 ntotila ya Babilone, basoda na yandi yonso, bimfumu yonso ya nsi-ntoto yina vandaka na nsi ya luyalu na yandi, mpi bantu yonso vandaka kunwanisa Yeruzalemi mpi bambanza na yo: c 2 “Yehowa Nzambi ya Izraele ke tuba nde, ‘Kwenda kusolula ti Sidikiya d ntotila ya Yuda mpi songa yandi nde: “Yehowa ke tuba nde, ‘Mono ke pesa mbanza yai na maboko ya ntotila ya Babilone, ebuna yandi ta yoka yo tiya. e 3 Mpi nge ta tina ve na maboko na yandi, sambu bo ta kanga nge kibeni mpi bo ta pesa nge na maboko na yandi. f Nge ta mona ntotila ya Babilone meso na meso, mpi yandi ta solula ti nge mbunzu na mbunzu, ebuna nge ta kwenda na Babilone.’ g 4 Kansi, wa mambu yina Yehowa ke tuba, O Sidikiya ntotila ya Yuda, ‘Yehowa ke tubila nge nde: “Nge ta fwa ve na mbele ya bitumba. 5 Nge ta fwa na ngemba, h mpi bo ta yoka bima ya nsudi ya kitoko sambu na nge mutindu bo salaka sambu na batata na nge, bantotila ya ntama yina vandaka na ntwala na nge, mpi bo ta dila nge nde, ‘Mawa, O mfumu!’ sambu ‘mono me tuba mambu yina,’ Yehowa muntu me tuba.”’”’” 6 Na nima, mbikudi Yeremia tubilaka Sidikiya ntotila ya Yuda mambu yai yonso na Yeruzalemi, 7 ntangu basoda ya ntotila ya Babilone vandaka kunwanisa Yeruzalemi mpi bambanza yonso ya Yuda yina bikalaka, i bo vandaka kunwanisa Lakishi j mpi Azeka; k sambu bambanza yai mpamba
34
34:1 1 Na kisina, “Nebukadrezare,” mutindu ya nkaka ya kusonika yo.
YEREMIA 34:8-21 bikalaka na kati ya bambanza ya ngolo ya Yuda. 8 Yai ndinga yina katukaka na Yehowa mpi kwisilaka Yeremia na nima ya ntangu yina ntotila Sidikiya salaka kuwakana ti bantu yonso na Yeruzalemi sambu na kuzabisa bo kimpwanza, a 9 nde konso muntu fwete pesa kimpwanza na bampika na yandi ya Baebreo, bakala to nkento, sambu ata muntu mosi ve kuvanda diaka ti mpangi na yandi Muyuda bonso mpika na yandi. 10 Bamfumu yonso mpi bantu yonso lemfukaka. Bo salaka kuwakana nde konso muntu fwete pesa bampika na yandi ya babakala ti ya bankento kimpwanza mpi kubika bo diaka ve bo vanda bampika. Bo lemfukaka mpi bo bikaka bo, bo kwenda. 11 Kansi, na nima bo vutulaka bampika ya babakala ti ya bankento yina bo pesaka kimpwanza, mpi bo pusaka bo diaka na ngolo na kuvanda bampika. 12 Yo yina, yai ndinga ya Yehowa yina katukaka na Yehowa mpi kwisilaka Yeremia: 13 “Yehowa Nzambi ya Izraele ke tuba nde, ‘Mono salaka kuwakana ti ba-nkaka na beno b kilumbu yina mono basisaka bo na insi ya Ezipte, na nzo ya kimpika; c mono songaka bo nde: 14 “Na nsuka ya bamvula nsambwadi, konso muntu na kati na beno fwete pesa kimpwanza na mpangi na yandi Mu-Ebreo yina bo tekilaka yandi mpi yina me sadila yandi bamvula sambanu; nge fwete pesa yandi kimpwanza.” d Kansi ba-nkaka na beno waka ve mpi bo tudilaka mono ve makutu. 15 Mpi ntama mingi ve1 beno mosi balukaka mpi salaka mambu ya mbote na meso na mono na mutindu beno zabisaka kimpwanza sambu na bampangi na beno, mpi beno sala34:15 1 Na kisina, “bubu yai.”
1312 KAPU 34 a Kub 21:2
b Kub 24:7
c Kub 13:3
d Kub 21:2 Lev 25:10 Lev 25:39-42 Kul 15:12
Ndonga ya 2 a Lev 19:12
b Kub 21:2 Lev 25:10
c 2Bn 25:3 Yer 21:7
d Yer 15:2, 4 Yer 29:18
e Kuy 15:10, 17
f Kul 28:26 Nk 79:2 Yer 16:4
g 2Bn 25:6, 7 Bid 4:20
h Yer 37:5
ka kuwakana na ntwala na mono na nzo yina kele ti zina na mono. 16 Kansi na nima, beno balukaka mpi beno kumisaka zina na mono mvindu a na mutindu beno vutulaka bampika na beno ya babakala ti ya bankento yina beno pesaka kimpwanza na kulanda nzala1 na bo, mpi beno pusaka bo na ngolo na kuvanda bampika.’ 17 “Yo yina, Yehowa ke tuba nde: ‘Beno me lemfukila mono ve na mutindu beno me zabisa kimpwanza, konso muntu na mpangi na yandi mpi na nkweno na yandi.b Yo yina, ntangu yai mono ta zabisa beno kimpwanza,’ Yehowa muntu me tuba, ‘beno ta fwa na mbele ya bitumba, na kipupa,1c mpi na nzala, ebuna mono ta kumisa beno kima ya ke pesa boma na bimfumu yonso ya nsintoto. d 18 Mpi yai mambu yina ta kumina bantu yina fwaka kuwakana na mono na mutindu bo zitisaka ve bangogo ya kuwakana yina bo salaka na ntwala na mono ntangu bo zengaka mwana-ngombe na bitini zole mpi bo lutaka na kati-kati ya bitini yina, e 19 disongidila, bamfumu ya Yuda, bamfumu ya Yeruzalemi, bakapita ya nzo ya ntotila, banganga-nzambi, mpi bantu yonso ya insi yai yina lutaka na kati-kati ya bitini ya mwanangombe yina: 20 Mono ta pesa bo na maboko ya bambeni na bo mpi ya bantu yina ke sosa kufwa bo,1 mpi bamvumbi na bo ta kuma madia sambu na bandeke ya zulu mpi sambu na bambisi ya ntoto. f 21 Mpi mono ta pesa Sidikiya ntotila ya Yuda ti bamfumu na yandi na maboko ya bambeni na bo, na maboko ya bantu yina ke sosa kufwa bo,1 mpi na maboko ya basoda ya ntotila ya Babilone, g yina me bikisa kunwanisa beno.’ h 34:16 1 To “moyo.” 34:17 1 To “maladi.” 34:20, 21 1 To “ke sosa mioyo na bo.”
1313 22 “‘Mono ta pesa nsiku,’ Yehowa muntu me tuba, ‘mpi mono ta vutula bo na mbanza yai, bo ta nwanisa yo, bo ta botula yo, mpi bo ta yoka yo tiya; a ebuna mono ta kumisa bambanza ya Yuda ntoto ya mpamba, kukonda muntu ya ke zinga kuna.’” b Yai mambu ya katukaka na Yehowa yina kwisilaka Yeremia na bilumbu ya Yehoyakic mi mwana ya Yoziasi, ntotila ya Yuda: 2 “Kwenda na nzo ya bantu ya dikanda ya Rekabi, d solula ti bo, mpi nata bo na nzo ya Yehowa, na suku mosi na kati ya basuku ya kudila madia;1 ebuna pesa bo vinu bo nwa.” 3 Yo yina, mono nataka Yaazania mwana ya Yeremia mwana ya Abasinia, bampangi na yandi, bana na yandi yonso, mpi nzo ya mvimba ya bantu ya dikanda ya Rekabi 4 na nzo ya Yehowa. Mono nataka bo na suku ya kudila madia ya bana ya Hanane mwana ya Yigdalia, muntu ya Nzambi ya kieleka, yina vandaka penepene ya suku ya kudila madia ya bamfumu, yina vandaka na zulu ya suku ya kudila madia ya Maaseya mwana ya Shalumi, nkengidi ya kielo. 5 Na nima, mono tulaka makopa mpi makopa ya nene ya kufuluka ti vinu na ntwala ya bantu ya nzo ya dikanda ya Rekabi mpi mono tubilaka bo nde: “Beno nwa vinu.” 6 Kansi bo tubaka nde: “Beto ta nwa ve vinu, sambu Yehonadabi1e mwana ya Rekabi, nkaka na beto, pesaka beto nsiku yai, ‘Yo vanda beno to bana na beno, beno fwete nwa ve vinu. 7 Mpi beno fwete tunga ve nzo, kukuna ve mbuma, mpi kukuna ve to kusumba ve kilanga ya
35
35:2 1 To “ya basuku.” 35:6, 10 1 Na kisina, “Yonadabi,” yo kele zina ya Yehonadabi na bunkufi.
YEREMIA 34:22–35:14 KAPU 34 a 2Bn 25:9, 10 Yer 32:29 Yer 39:8
b Lev 26:33 Yer 44:2
KAPU 35 c 2Bn 23:34 2Bs 36:5 Dan 1:1
d 2Bn 10:15 1Bs 2:55
e 2Bn 10:15
Ndonga ya 2 a 2Bs 36:5, 6 Dan 1:1
b Yer 32:33
c Yer 35:8
vinu. Kansi, beno fwete zinga ntangu yonso na batenta, sambu beno zinga ntangu mingi na insi yina beno ke zinga bonso banzenza.’ 8 Yo yina, beto ke landaka kulemfukila ndinga ya Yehonadabi mwana ya nkaka na beto Rekabi na mambu yonso yina yandi songaka beto, na mutindu beto ke nwaka ve vinu ata fioti—beto, bankento na beto, bana na beto ya babakala, mpi bana na beto ya bankento. 9 Beto ke tungaka ve banzo sambu na kuzinga na kati na yo, mpi beto kele ve ti bilanga ya vinu, to bilanga, to mbuma. 10 Beto ke landaka kuzinga na batenta mpi kulemfuka na mambu yonso yina nkaka na beto Yehonadabi1 songaka beto. 11 Kansi, ntangu Nebukadenezare1 ntotila ya Babilone tombukaka sambu na kunwanisa insi yai, a beto tubaka nde, ‘Beno kwisa, beto kwenda na Yeruzalemi sambu na kutina basoda ya bantu ya Kaldea mpi ya bantu ya Siria, mpi ntangu yai beto ke zinga na Yeruzalemi.’” 12 Ebuna ndinga ya Yehowa kwisilaka Yeremia nde: 13 “Yehowa ya makesa, Nzambi ya Izraele, ke tuba nde, ‘Kwenda kusonga bantu ya Yuda mpi bantu ya Yeruzalemi nde: “Keti bo vandaka ve kulongisila beno mbala na mbala na kuzitisa bangogo na mono?” b Yehowa muntu me tuba. 14 “Yehonadabi mwana ya Rekabi songaka bana na yandi na kunwa ve vinu, mpi bo ke zitisaka bangogo na yandi na mutindu bo ke nwaka ve vinu tii bubu yai, mpi na mutindu yina bo ke zitisaka nsiku ya nkaka na bo. c Kansi, mono me tubilaka beno mbala na mbala,1 ata mpidina 35:11 1 Na kisina, “Nebukadrezare,” mutindu ya nkaka ya kusonika yo. 35:14 1 Na kisina, “mono vandaka kutelama na suka-suka mpi kutubila beno.”
YEREMIA 35:15–36:9 beno me lemfukilaka mono ve. a 15 Mpi mono landaka kutindila beno bansadi na mono yonso bambikudi, mono vandaka kutinda bo mbala na mbala1b sambu na kutuba nde, ‘Pardo, beno vutuka, konso muntu kuyambula banzila na yandi ya mbi, c mpi beno sala mambu ya mbote! Beno landa ve banzambi ya nkaka mpi beno sadila bo ve. Ebuna beno ta landa kuzinga na insi yina mono pesaka beno mpi ba-nkaka na beno.’ d Kansi beno tulaka ve dikutu mpi beno wilaka mono ve. 16 Bana ya Yehonadabi mwana ya Rekabi me zitisaka nsiku yina nkaka na bo pesaka bo, e kansi bantu yai me wilaka mono ve.”’” 17 “Yo yina, Yehowa, Nzambi ya makesa, Nzambi ya Izraele, ke tuba nde: ‘Tala, mono ke natila Yuda mpi bantu yonso ya Yeruzalemi bampasi yonso yina mono kebisaka bo sambu na yo, f sambu mono tubilaka bo, kansi bo vandaka kuwa ve, mpi mono landaka kubinga bo, kansi bo vandaka kundima ve.’” g 18 Ebuna Yeremia tubilaka bantu ya nzo ya dikanda ya Rekabi nde: “Yehowa ya makesa, Nzambi ya Izraele, ke tuba nde, ‘Sambu beno me zitisaka nsiku ya nkaka na beno Yehonadabi mpi beno ke landa kuzitisa bansiku na yandi yonso, na mutindu beno ke sala kibeni mambu yina yandi songaka beno, 19 Yehowa ya makesa, Nzambi ya Izraele, ke tuba nde: “Ntangu yonso yo ta vandaka ti mwana ya Yehonadabi1 mwana ya Rekabi sambu na kusala na ntwala na mono.”’” Na mvula ya iya ya Yehoyakimi h mwana ya Yoziasi, ntotila ya Yuda, yai mambu yina katukaka na Yehowa mpi kwisila-
36
35:15 1 Na kisina, “mono vandaka kutelama na suka-suka mpi kutinda bo.” 35:19 1 Na kisina, “Yonadabi,” yo kele zina ya Yehonadabi na bunkufi.
1314
g Yer 7:1, 2
ka Yeremia: 2 “Baka rulo1 mosi mpi sonika na zulu na yo mambu yonso yina mono tubilaka nge sambu na Izraele, Yuda, a mpi makanda yonso, b katuka na kilumbu ya ntete yina mono tubilaka nge na bilumbu ya Yoziasi tii bubu yai. c 3 Mbala ya nkaka ntangu bantu ya nzo ya Yuda ta wa bampasi yonso yina mono ke kana kunatila bo, bo lenda yambula banzila na bo ya mbi, sambu mono lolula kifu na bo mpi disumu na bo.” d 4 Ebuna Yeremia bingaka Baruki e mwana ya Neria, mpi Yeremia songaka yandi mambu yonso yina Yehowa tubilaka yandi, mpi Baruki sonikaka yo na rulo1f yina. 5 Na nima, Yeremia songaka Baruki nde: “Bo me kanga mono mpi mono lenda kota ve na nzo ya Yehowa. 6 Yo yina, nge muntu fwete kota mpi kutanga na ndinga ya ngolo mambu ya Yehowa yina kele na rulo yina nge sonikaka mambu yina mono songaka nge. Tanga yo na makutu ya bantu na nzo ya Yehowa na kilumbu ya kubuya madia; mpidina nge ta tangila yo bantu yonso ya Yuda yina ke katuka na bambanza na bo mpi ke kwisa kukota. 7 Mbala ya nkaka mambu ya bo ke lomba sambu yandi wila bo mawa ta kumina Yehowa, mpi konso muntu na kati na bo ta yambula banzila na yandi ya mbi, sambu makasi mpi nganzi yina Yehowa me wila bantu yai kele mingi.” 8 Yo yina, Baruki mwana ya Neria salaka mambu yonso yina mbikudi Yeremia songaka yandi; yandi tangaka na ndinga ya ngolo mambu ya Yehowa yina vandaka na rulo1 yina, na nzo ya Yehowa. g 9 Kansi na mvula ya tanu ya Yehoyakimi h mwana ya Yoziasi,
h 2Bn 23:36
36:2, 4 1 Na kisina, “rulo ya mukanda.” 36:8 1 To “mukanda.”
KAPU 35 a 2Bs 36:15, 16 Neh 9:26, 30 Yer 25:3
b Yer 7:24, 25
c Yez 1:16 Yer 25:5 Eze 18:30 Oze 14:1
d Yer 7:5-7
e Yer 35:8
f Kul 28:15 Kul 29:26, 27 Yoz 23:15, 16 2Bn 23:27
g Yez 65:12 Yez 66:4 Yer 7:13, 14
KAPU 36 h 2Bn 23:36 Yer 25:1
Ndonga ya 2 a Yer 4:16 Yer 32:30
b Yer 1:5 Yer 25:9
c Yer 1:1, 2 Yer 25:3
d Yez 55:7 Eze 33:11 Mik 7:18
e Yer 32:12 Yer 45:2-5
f Yer 45:1
1315 ntotila ya Yuda, na ngonda ya uvwa, bantu yonso yina vandaka na Yeruzalemi mpi bantu yonso yina katukaka na bambanza ya Yuda mpi kwisaka na Yeruzalemi, tubaka nde bo buya madia na ntwala ya Yehowa. a 10 Ebuna Baruki tangaka na ndinga ya ngolo mambu ya Yehowa yina vandaka na rulo1 yina na nzo ya Yehowa, na suku2 ya Gemaria b mwana ya Shafani, c kalaki ya mikanda,3 na kibansala ya zulu, na munoko ya kielo ya mpa ya nzo ya Yehowa, d na makutu ya bantu yonso. 11 Ntangu Mikaya mwana ya Gemaria mwana ya Shafani waka mambu yonso ya Yehowa tubaka yina vandaka na rulo1 yina, 12 yandi kwendaka na nzo ya ntotila, na suku ya sekretere. Bamfumu yonso1 vandaka kuna: sekretere Elishama, e Delaya mwana ya Shemaya, Elnatani f mwana ya Akbore, g Gemaria mwana ya Shafani, Sidikiya mwana ya Hanania, mpi bamfumu yonso ya nkaka. 13 Mikaya songaka bo mambu yonso yina yandi waka ntangu Baruki tangaka rulo1 na makutu ya bantu. 14 Ebuna bamfumu yonso tindaka Yehudi mwana ya Netania mwana ya Shelemia mwana ya Kushi na Baruki; bo tubaka nde: “Kwisa mpi nata rulo yina nge tangaka na makutu ya bantu.” Baruki mwana ya Neria bakaka rulo yina na diboko na yandi mpi kwendaka kisika bo vandaka. 15 Bo tubilaka yandi nde: “Pardo, vanda mpi tangila beto yo na ndinga ya ngolo.” Ebuna Baruki tangilaka bo yo. 16 Ntangu bo waka mambu yina yonso, bo talanaka na boma ya ngolo, mpi bo tubilaka Ba36:10, 11, 13, 18 1 To “mukanda.” 36:10 2 To “suku ya kudila madia.” 3 To “nsekudi.” 36:12 1 To “Bakapita yonso ya nzo ya ntotila.”
YEREMIA 36:10-25 KAPU 36 a 2Bs 20:2, 3 Est 4:15, 16
b Yer 36:25
c 2Bn 22:8 2Bs 34:20, 21 Yer 26:24 Yer 39:13, 14 Eze 8:11
d Yer 26:10
e Yer 36:20
f Yer 36:25
g 2Bn 22:14 Yer 26:22
Ndonga ya 2 a Yer 36:26
b Yer 36:14
c 2Bn 24:8
d Yer 36:12
e Yer 36:10
ruki nde: “Beto fwete zabisa kibeni ntotila mambu yai yonso.” 17 Ebuna bo yulaka Baruki nde: “Pardo songa beto, nki mutindu nge sonikaka mambu yai yonso. Keti yandi vandaka kutuba ebuna nge ke sonika?” 18 Baruki vutudilaka bo nde: “Yandi tubilaka mono mambu yai yonso, ebuna mono sonikaka yo ti tinta na rulo1 yai.” 19 Bamfumu tubilaka Baruki nde: “Kwenda mpi beno bumbana, nge ti Yeremia, mpi beno bika ve nde muntu kuzaba kisika beno kele.” a 20 Ebuna bo kwendaka kisika ntotila vandaka, na kibansala, mpi bo tululaka rulo yina na suku ya sekretere Elishama, mpi bo songaka ntotila mambu yonso ya bo waka. 21 Yo yina, ntotila tindaka Yehudi b na kubaka rulo yina, ebuna yandi kwendaka kubaka yo na suku ya sekretere Elishama mpi nataka yo. Yehudi yantikaka kutanga yo na makutu ya ntotila mpi ya bamfumu yonso yina telamaka pene-pene ya ntotila. 22 Ntotila vandaka na nzo ya nsungi ya madidi, na ngonda ya uvwa,1 mpi tiya vandaka kupela na mbabula na ntwala na yandi. 23 Ntangu Yehudi vandaka kumanisa kutanga bandonga tatu to iya, ntotila vandaka kuzenga kitini yina ti mbele ya sekretere mpi kulosa yo na tiya yina vandaka kupela na mbabula, tii kuna rulo ya mvimba manaka na tiya yina vandaka na mbabula. 24 Kansi bo waka ve boma ya ngolo; yo vanda ntotila to bansadi na yandi yonso yina waka mambu yai yonso, bo pasulaka ve bilele na bo. 25 Ata Elnatani, c Delaya, d mpi Gemaria e bondilaka ntotila na kuyoka ve rulo yina, yandi wilaka bo ve. 36:22 1 Kitini ya nsuka ya Novembri mpi kitini ya ntete ya Desembri. Tala Bangindu ya Ngika B15.
YEREMIA 36:26–37:10 26 Diaka, ntotila songaka Yerameele mwana ya ntotila, Seraya mwana ya Azriele, mpi Shelemia mwana ya Abdeele na kukanga sekretere Baruki mpi mbikudi Yeremia, kansi Yehowa bumbaka bo. a 27 Ebuna ndinga ya Yehowa kwisilaka diaka Yeremia ntangu ntotila manisaka kuyoka rulo yina vandaka ti mambu yina Yeremia tubaka b yina Baruki sonikaka: 28 “Baka rulo ya nkaka mpi sonika na zulu na yo mambu yonso yina vandaka na rulo ya ntete, yina ntotila Yehoyakimi ya Yuda yokaka na tiya. c 29 Mpi nge fwete tubila Yehoyakimi ntotila ya Yuda nde, ‘Yehowa ke tuba nde: “Nge me yoka rulo yai na tiya mpi nge me tuba nde, ‘Sambu na nki nge me sonika na zulu na yo nde: “Ntotila ya Babilone ta kwisa kibeni mpi ta fwa insi yai mpi ta bikisa yo mpamba, kukonda muntu mpi mbisi”?’ d 30 Yo yina, Yehowa ke tubila Yehoyakimi ntotila ya Yuda nde, ‘Yandi ta vanda ve ti muntu sambu na kuvanda na kiti ya kimfumu ya Davidi, e mpi bo ta bikisa mvumbi na yandi na nsi ya ntangu na mwini mpi na nsi ya madidi na mpimpa. f 31 Mono ta sambisa yandi, bana1 na yandi, mpi bansadi na yandi sambu na kifu na bo, mpi mono ta natila bo, bantu ya Yeruzalemi, mpi bantu ya Yuda bampasi yonso yina mono tubaka sambu na bo, g kansi bo waka ve.’”’” h 32 Ebuna Yeremia bakaka rulo ya nkaka mpi pesaka yo na Baruki mwana ya Neria, sekretere, i mpi Yeremia vandaka kutuba ebuna yandi sonikaka na kati na yo mambu yonso yina vandaka na rulo1 yina Yehoyakimi ntotila ya Yuda yokaka na tiya. j Mpi bo yikaka mambu mingi ya nkaka ya mutindu mosi. 36:31 1 Na kisina, “nkuna.” 36:32 1 To “mukanda.”
KAPU 36 a Yer 1:19 b Yer 36:2 c Yer 36:23 d Yer 25:8, 9 e 2Bn 24:6, 8 2Bn 24:15 2Bs 36:9, 10 Yer 22:24, 30
f Yer 22:18, 19 g Kul 28:15 Yer 19:15
h 2Bs 36:15, 16 i Yer 36:2, 4 j Yer 36:23
Ndonga ya 2 KAPU 37 a 2Bn 24:17-19 1Bs 3:15
b 2Bn 24:12 Yer 22:24
c 2Bs 36:10-12 d Yer 38:1, 4 e 2Bn 25:18, 21 Yer 21:1, 2 Yer 29:25
f Yer 37:15 g Eze 17:15 h Yer 34:21
37
1316
Ebuna ntotila Sidikiya a mwana ya Yoziasi yantikaka kuyala na kisika ya Konia1b mwana ya Yehoyakimi, sambu Nebukadenezare2 ntotila ya Babilone tulaka yandi ntotila na ntoto ya Yuda. c 2 Kansi yandi ti bansadi na yandi mpi bantu ya insi yina waka ve mambu yina Yehowa tubaka na nzila ya mbikudi Yeremia. 3 Ebuna ntotila Sidikiya tindaka Yehukale d mwana ya Shelemia mpi Sefania e mwana ya nganga-nzambi Maaseya na mbikudi Yeremia na kutuba nde: “Pardo samba Yehowa Nzambi na beto sambu na beto.” 4 Yeremia vandaka kutambula na kimpwanza na kati ya bantu, sambu bo kotisaka yandi ntete ve na boloko. f 5 Ntangu yai basoda ya Farao katukaka na Ezipte, g mpi bantu ya Kaldea yina ziungaka Yeruzalemi waka nsangu na bo. Yo yina, bo bikisaka Yeruzalemi. h 6 Ebuna ndinga ya Yehowa kwisilaka mbikudi Yeremia nde: 7 “Yehowa Nzambi ya Izraele ke tuba nde, ‘Yai mambu yina beno fwete tubila ntotila ya Yuda, yina me tinda beno sambu na kuyula mono nde: “Tala! Basoda ya Farao yina ke kwisa sambu na kusadisa beno fwete vutuka na insi na bo, Ezipte. i 8 Mpi bantu ya Kaldea ta kwisa kuvutuka, bo ta nwanisa mbanza yai, bo ta botula yo, mpi bo ta yoka yo tiya.” j 9 Yehowa ke tuba nde, “Beno kudikusa ve1 nde, ‘Bantu ya Kaldea ta yambula kibeni kunwanisa beto,’ sambu bo ta kwenda ve. 10 Ata kana beno fwa basoda yonso ya bantu ya Kaldea yina ke nwanisa beno
i Yer 17:5 Bid 4:17 Eze 17:17
j Yer 32:29 Yer 34:22 Yer 39:8
37:1 1 Zina na yandi ya nkaka Yehoyakini mpi Yekonia. 2 Na kisina, “Nebukadrezare,” mutindu ya nkaka ya kusonika yo. 37:9 1 To “Beno kusa ve mioyo na beno.”
1317 mpi kaka bantu na bo ya me lwala kubikala, bantu yina ta telama kibeni na batenta na bo mpi ta yoka mbanza yai tiya.”’” a 11 Ntangu basoda ya bantu ya Kaldea bikisaka Yeruzalemi sambu na basoda ya Farao, b 12 Yeremia katukaka na Yeruzalemi mpi kwendaka na ntoto ya Benyamini c sambu na kubaka dikabu na yandi kuna na kati ya bantu na yandi. 13 Kansi ntangu yandi kumaka na Kielo ya Benyamini, kapita yina vandaka kukengila, zina na yandi Yiriya mwana ya Shelemia mwana ya Hanania, kangaka mbikudi Yeremia mpi tubaka nde: “Nge ke tina sambu na kukwenda na bantu ya Kaldea!” 14 Kansi Yeremia tubaka nde: “Yo kele ve kieleka! Mono ke tina ve sambu na kukwenda na bantu ya Kaldea.” Ata mpidina, yandi wilaka ve Yeremia. Yo yina Yiriya kangaka Yeremia mpi nataka yandi na bamfumu. 15 Bamfumu wilaka Yeremia d makasi ya ngolo, mpi bo bulaka yandi, ebuna bo tulaka yandi na boloko1e na nzo ya sekretere Yehonatani, nzo yina bo kumisaka boloko. 16 Bo tulaka Yeremia na boloko mosi ya mudidi ya nsi ya ntoto,1 na basuku yina ludi na yo vandaka ya kufumbama, mpi yandi bikalaka kuna bilumbu mingi. 17 Ebuna ntotila Sidikiya tindaka bantu na kubinga Yeremia, mpi ntotila yulaka yandi bangiufula na kinsweki na nzo na yandi.1f Yandi yulaka nde, “Keti kele ti ndinga ya me katuka na Yehowa?” Yeremia tubaka nde, “Ee!” mpi yandi yikaka nde, “Bo ta pesa nge na maboko ya ntotila ya Babilone!” g 37:15 1 Na kisina, “tulaka yandi na nzo ya miniololo.” 37:16 1 Na kisina, “na nzo ya dibulu ya masa.” 37:17 1 To “nzo ya ntotila.”
YEREMIA 37:11–38:3 KAPU 37 a Yer 21:4 b Yer 34:21 c Yer 1:1 d Yer 26:11 Yer 38:4
e Yer 20:2 Ebr 11:32, 36
f Yer 38:14 g Yer 21:7 Yer 24:8 Yer 34:21 Eze 12:12, 13
Ndonga ya 2 a Yer 14:13 Yer 23:16, 17 Yer 27:14 Yer 28:1, 2 Bid 2:14
b Yer 37:15 c Yer 26:15 Yer 38:8, 9
d Neh 3:25 Yer 32:2 Yer 33:1 Yer 38:13, 28
e 1Bn 17:6 f 2Bn 25:3 Yer 38:9
KAPU 38 g Yer 37:3 h Yer 21:1, 2 i Yer 27:13 Yer 29:18 Eze 7:15
j Yer 21:8-10 k 2Bn 25:1, 2 2Bs 36:17
18 Yeremia tubilaka mpi ntotila Sidikiya nde: “Inki disumu mono me sala na ntwala na nge, na ntwala ya bansadi na nge, mpi na ntwala ya bantu yai, sambu beno tula mono na boloko? 19 Ntangu yai, wapi bambikudi na beno yina vandaka kubikudila beno nde, ‘Ntotila ya Babilone ta kwisa ve kunwanisa beno mpi insi yai’? a 20 Ntangu yai, pardo wa, O mfumu na mono ntotila. Pardo, ndima mambu ya mono ke lomba sambu nge wila mono mawa. Kuvutula mono diaka ve na nzo ya sekretere Yehonatani, b kana ve mono ta fwa kuna.” c 21 Yo yina, ntotila Sidikiya songaka bantu na kutula Yeremia na boloko na Kibansala ya Bankengidi, d mpi konso kilumbu bo vandaka kupesa yandi dimpa mosi ya bala-bala ya bantu yina ke salaka mampa e tii kuna mampa yonso manaka na mbanza. f Mpi Yeremia bikalaka na Kibansala ya Bankengidi. Shefatia mwana ya Matani, Gedalia mwana ya Pashure, Yukale g mwana ya Shelemia, mpi Pashure h mwana ya Malkiya waka mambu yina Yeremia vandaka kutubila bantu yonso nde: 2 “Yehowa ke tuba nde, ‘Muntu yina ta bikala na mbanza yai ta fwa na mbele ya bitumba, na nzala, mpi na kipupa.1i Kansi muntu yina ta kudipesa2 na bantu ya Kaldea ta landa kuzinga mpi yandi ta baka luzingu3 na yandi bonso kima ya yandi me botula na bitumba4 mpi yandi ta bikala na luzingu.’ j 3 Yehowa ke tuba nde, ‘Bo ta pesa kibeni mbanza yai na maboko ya basoda ya ntotila ya Babilone, mpi yandi ta botula yo.’” k
38
38:2 1 To “maladi.” 2 Na kisina, “ta kwenda.” 3 To “moyo.” 4 To “yandi ta guluka ti luzingu na yandi.”
YEREMIA 38:4-18 4 Bamfumu tubilaka ntotila nde: “Pardo, pesa nswa bo fwa muntu yai, a sambu yandi ke lembisa mabanza1 ya basoda yina me bikala na mbanza yai, mpi maboko ya bantu yonso, na mutindu yandi ke tubila bo mambu yai. Sambu muntu yai ke sosa ve ngemba ya bantu yai, kansi mpasi na bo.” 5 Ntotila Sidikiya vutulaka nde: “Tala! Yandi kele na maboko na beno, sambu ntotila lenda sala kima ve sambu na kukanga beno.” 6 Yo yina, bo bakaka Yeremia mpi bo losaka yandi na dibulu ya masa ya Malkiya mwana ya ntotila, yina vandaka na Kibansala ya Bankengidi. b Bo kulumusaka yandi na bansinga. Kansi masa vandaka ve na dibulu yina, kaka poto-poto, ebuna Yeremia yantikaka kudinda na poto-poto yina. 7 Ebedi-meleki, c muntu ya Etiopia, tongu1 na nzo ya ntotila, waka nde bo me tula Yeremia na dibulu ya masa. Na ntangu yina ntotila vandaka me vanda na Kielo ya Benyamini, d 8 yo yina Ebedi-meleki basikaka na nzo ya ntotila mpi songaka ntotila nde: 9 “O mfumu na mono ntotila, mambu yina bantu yai me sala mbikudi Yeremia kele mbi! Bo me losa yandi na dibulu ya masa, mpi yandi ta fwa kuna na nzala, sambu mampa kele diaka ve na mbanza.” e 10 Ebuna ntotila songaka Ebedi-meleki, muntu ya Etiopia, nde: “Baka bantu 30 awa, mpi basisa mbikudi Yeremia na dibulu yina na ntwala nde yandi fwa.” 11 Yo yina Ebedi-meleki bakaka bantu mpi kotaka na nzo ya ntotila na kisika mosi ya kele na nsi ya kisika ya bo ke bumbaka bima ya ntalu, f ebuna bo bakaka bilele ya kunzuluka ti bilele 38:4 1 Na kisina, “maboko.” 38:7 1 To “kapita.”
1318 KAPU 38 a Yer 26:11
b Yer 33:1 Yer 37:21 Yer 38:28
c Yer 39:16
d Yer 37:13
e Yer 52:6
f 2Bn 20:13
Ndonga ya 2 a Yer 37:21
b Yer 21:9 Yer 27:12
ya kufwa-fwa kuna mpi bo kulumusaka yo na nsinga na dibulu ya masa kisika Yeremia vandaka. 12 Na nima Ebedi-meleki, muntu ya Etiopia, tubilaka Yeremia nde: “Pardo tula bilele ya kunzuluka mpi ya kufwa-fwa na kati ya mapeka na nge mpi bansinga.” Yeremia salaka mutindu yina, 13 ebuna bo bendaka yandi na bansinga yina mpi bo basisaka yandi na dibulu yina. Mpi Yeremia bikalaka na Kibansala ya Bankengidi. a 14 Ntotila Sidikiya tindaka bantu na kusonga mbikudi Yeremia na kukwisa kisika yandi vandaka na kisika ya kukotila ya tatu, yina kele na nzo ya Yehowa, ebuna ntotila tubilaka Yeremia nde: “Mono kele ti kima mosi ya kuyula nge. Kubumbila mono ve ata kima mosi.” 15 Ebuna Yeremia tubilaka Sidikiya nde: “Kana mono songa nge, nge ta fwa mono kibeni. Mpi kana mono longisila nge, nge ta wila mono ve.” 16 Yo yina ntotila Sidikiya zengaka kieleka na kinsweki na Yeremia nde: “Ya kieleka, mutindu Yehowa kele na luzingu, yandi muntu yina me pesaka beto luzingu yai,1 mono ta fwa nge ve, mpi mono ta pesa nge ve na maboko ya bantu yina ke sosa kufwa nge.”2 17 Ebuna Yeremia tubilaka Sidikiya nde: “Yehowa, Nzambi ya makesa, Nzambi ya Izraele, ke tuba nde, ‘Kana nge kudipesa1 na bamfumu ya ntotila ya Babilone, bo ta tanina luzingu na nge,2 mpi bo ta yoka ve mbanza yai tiya, mpi nge ti bantu ya nzo na nge, bo ta fwa beno ve. b 18 Kansi kana nge kudipesa ve1 na ba38:16 1 To “me salaka moyo yai sambu na beto.” 2 To “ke sosa moyo na nge.” 38:17 1 Na kisina, “nge kwenda.” 2 To “moyo na nge ta landa kuzinga.” 38:18 1 Na kisina, “nge kwenda ve.”
1319 mfumu ya ntotila ya Babilone, bo ta pesa mbanza yai na maboko ya bantu ya Kaldea, bo ta yoka yo tiya, a mpi nge ta tina ve na maboko na bo.’” b 19 Ebuna ntotila Sidikiya tubilaka Yeremia nde: “Mono ke wa boma ya Bayuda yina me kwenda na bantu ya Kaldea, sambu kana bo pesa mono na maboko na bo, bo lenda sadila mono mambu na nku.” 20 Kansi Yeremia tubaka nde: “Bo ta pesa nge ve na maboko na bo. Pardo, lemfukila ndinga ya Yehowa na mambu yina mono ke zabisa nge, ebuna mambu ta kwendila mbote sambu na nge, mpi nge1 ta landa kuzinga. 21 Kansi kana nge buya kudipesa,1 Yehowa me songa mono nde: 22 Bankento yonso yina me bikala na nzo ya ntotila ya Yuda, bo ke nata bo na bamfumu ya ntotila ya Babilone, c mpi bo ke tuba nde, ‘Bantu yina nge tudilaka ntima1 me kusa nge mpi me nunga nge. d Bo me dindisa dikulu na nge na poto-poto. Ntangu yai bo me baluka mpi me tina.’ 23 Bo ke nata bankento na nge yonso ti bana na nge na bantu ya Kaldea, ebuna nge ta tina ve na maboko na bo, kansi ntotila ya Babilone e ta kanga nge, mpi bo ta yoka mbanza yai tiya f sambu na nge.” 24 Ebuna Sidikiya tubilaka Yeremia nde: “Muntu mosi ve kuzaba mambu yai, sambu nge fwa ve. 25 Mpi kana bamfumu kuwa nde mono me solula ti nge mpi kana bo kwisa kutubila nge nde, ‘Pardo, songa beto mambu yina nge tubilaka ntotila. Kubumbila 38:20 1 To “moyo na nge.” 38:21 1 Na kisina, “kubasika.” 38:22 1 Na kisina, “Bantu ya ngemba na nge.”
YEREMIA 38:19–39:4 KAPU 38 a 2Bn 25:8, 9
b 2Bn 25:6 Yer 39:5
c Yer 39:3
d Bid 1:2
e 2Bn 25:7
f Yer 52:8, 13
Ndonga ya 2 a Yer 38:4
b Yer 37:15
c Yer 15:20 Yer 32:2 Yer 33:1 Yer 37:21 Yer 39:13, 14
d 2Bn 25:8, 9 2Bs 36:17
KAPU 39 e 2Bn 25:1, 2 Yer 52:4, 5 Eze 24:1, 2
f 2Bn 25:3, 4 Yer 52:6, 7 Eze 33:21
g Yer 1:15
h Kul 28:25
beto ve ata kima mosi, mpi beto ta fwa nge ve. a Ntotila tubilaka nge inki?’ 26 nge fwete vutudila bo nde, ‘Mono vandaka kulomba ntotila kima mosi, nde yandi vutula mono ve na nzo ya Yehonatani kana ve mono ta fwa kuna.’” b 27 Na nima, bamfumu yonso kwisaka kisika Yeremia vandaka mpi bo yulaka yandi bangiufula. Yandi songaka bo mambu yonso yina ntotila songaka yandi na kutuba. Yo yina bo tubilaka yandi diaka kima ve, sambu muntu mosi ve waka disolo yina. 28 Tii na kilumbu yina bo botulaka Yeruzalemi, Yeremia bikalaka na Kibansala ya Bankengidi; c yandi vandaka kaka kuna ntangu bo botulaka Yeruzalemi. d Na mvula ya uvwa ya Sidikiya ntotila ya Yuda, na ngonda ya kumi, Nebukadenezare1 ntotila ya Babilone ti basoda na yandi yonso kwisaka na Yeruzalemi, mpi bo ziungaka yo. e 2 Na mvula ya 11 ya Sidikiya, na ngonda ya iya, na kilumbu ya uvwa ya ngonda, bo tobulaka kibaka ya mbanza. f 3 Ebuna bamfumu yonso ya ntotila ya Babilone kotaka mpi vandaka na Kielo ya Kati-Kati, g disongidila, Nergale-sharesere yina vandaka Samgare, Nebo-Sarsekimi yina vandaka Rabsarisi,1 Nergalesharesere yina vandaka Rabmagi,2 mpi bamfumu yonso ya nkaka ya ntotila ya Babilone. 4 Ntangu Sidikiya ntotila ya Yuda mpi basoda yonso monaka bo, bo tinaka, h bo basikaka na mbanza na mpimpa na nzila
39
39:1 1 Na kisina, “Nebukadrezare,” mutindu ya nkaka ya kusonika yo. 39:3 1 To na kutadila mutindu ya nkaka ya kukabula masonama ya Kiebreo, “Nergalesharesere, Samgare-nebo, Sarsekimi, Rabsarisi.” 2 To “mfumu ya bantu ya mazi (muntu yina ke zabisaka makwisa na nsadisa ya bambwetete).”
YEREMIA 39:5–40:1 ya masamba ya ntotila, na kielo yina vandaka na kati-kati ya bibaka zole, ebuna bo landaka kukwenda na nzila ya Araba. a 5 Kansi basoda ya bantu ya Kaldea landaka bo, mpi bo kangaka Sidikiya na ntoto ya zelo na zelo ya Yeriko. b Bo kangaka yandi mpi bo nataka yandi na Nebukadenezare1 ntotila ya Babilone na Ribla c na insi ya Amati, d kisika yandi zengilaka yandi nkanu. 6 Ntotila ya Babilone songaka bantu na kufwa bana ya Sidikiya ya babakala na meso na yandi na Ribla, mpi yandi songaka bantu na kufwa e bantu yonso ya lukumu ya Yuda. 7 Ebuna yandi tobulaka Sidikiya meso, na nima yandi kangisaka yandi miniololo ya kwivre sambu na kunata yandi na Babilone. f 8 Na nima bantu ya Kaldea yokaka nzo ya ntotila ti banzo ya bantu, g mpi bo bwisaka bibaka ya Yeruzalemi. h 9 Nebuzaradani i mfumu ya bantu yina ke taninaka ntotila nataka na Babilone bantu ya nkaka yina bikalaka na mbanza, ti bantu yina tinaka mpi kwendaka kuvukana ti yandi, mpi konso muntu yina bikalaka. 10 Kansi Nebuzaradani mfumu ya bantu yina ke taninaka ntotila bikisaka bantu ya nkaka yina vandaka bansukami ya ngolo na insi ya Yuda, bantu yina vandaka ve ata ti kima. Na kilumbu yina, yandi pesaka bo mpi bilanga ya vinu ti bilanga ya nkaka ya kusala.1j 11 Ntangu yai, Nebukadenezare1 ntotila ya Babilone pesaka Nebuzaradani mfumu ya bantu yina ke taninaka ntotila bantuma yai sambu na Yeremia: 12 “Baka yandi mpi keba yandi; kusala yandi mbi ve, mpi pesa yandi konso kima yina yandi ke lomba nge.” k
1320 KAPU 39 a 2Bn 25:4-7 Yer 52:7-11
b Yer 32:4 Yer 38:18
c 2Bn 23:31, 33 d 2Bn 17:24 e Yer 21:7 Yer 34:18-20
f Eze 12:13 g Yez 5:9 Yer 38:18
h 2Bn 25:9-11 2Bs 36:17, 19 Neh 1:3 Yer 52:13-15
i 2Bn 25:20 Yer 40:1 Yer 52:12
j 2Bn 25:12 Yer 52:16
k Yer 40:2, 4
Ndonga ya 2 a Yer 38:28 b 2Bn 25:22 Yer 40:5 Yer 41:2
c 2Bs 34:20, 21 Yer 26:24
d 2Bn 22:8 e Yer 32:2 Yer 37:21
f Yer 38:7 g Yer 45:2, 5 h Nk 37:39, 40
13 Yo yina Nebuzaradani mfumu ya bantu yina ke taninaka ntotila, Nebushazbani yina vandaka mfumu ya bakapita ya nzo ya ntotila,1 Nergale-sharesere yina vandaka Rabmagi,2 mpi bantu yonso ya mfunu ya ntotila ya Babilone tindaka bantu 14 mpi bo basisaka Yeremia na Kibansala ya Bankengidi, a ebuna bo pesaka yandi na Gedalia b mwana ya Ahikami c mwana ya Shafanid sambu yandi nata yandi na nzo na yandi. Yo yina Yeremia zingaka na kati ya bantu. 15 Ntangu Yeremia vandaka na boloko na Kibansala ya Bankengidi, e ndinga ya Yehowa kwisilaka yandi nde: 16 “Kwenda kusonga Ebedi-meleki, f muntu ya Etiopia, nde, ‘Yehowa ya makesa, Nzambi ya Izraele, ke tuba nde: “Mono ke lungisa mambu yina mono tubaka sambu na mbanza yai, sambu na mpasi kansi ve sambu na mambote, mpi na kilumbu yina nge ta mona mutindu yo ta salama.”’ 17 “‘Kansi mono ta gulusa nge na kilumbu yina,’ Yehowa muntu me tuba, ‘mpi bo ta pesa nge ve na maboko ya bantu yina nge ke wa boma.’ 18 “‘Sambu mono ta gulusa nge kibeni, mpi nge ta fwa ve na mbele ya bitumba. Nge ta baka luzingu1 na nge bonso kima ya nge me botula na bitumba,2g sambu nge tudilaka mono ntima,’ h Yehowa muntu me tuba.” Ndinga yina katukaka na Yehowa mpi kwisilaka Yeremia na nima ya ntangu yina Nebuzaradani i mfumu ya bantu yina ke taninaka ntotila bikaka yandi
40
39:13 1 To “mfumu ya bakapita ya nzo.” Yer 17:7 39:5, 11 1 Na kisina, “Nebukadrezare,” 2 To “mfumu ya bantu ya mazi (muntu mutindu ya nkaka ya kusonika yo. KAPU 40 yina ke zabisaka makwisa na nsadisa ya bambwetete).” 39:18 1 To “moyo.” 39:10 1 To mbala ya nkaka, “ti kisalu ya i Yer 39:9 kingolo-ngolo.” Yer 52:12, 13 2 To “ta guluka ti luzingu na nge.”
1321 na kukwenda katuka na Rama.a Yandi bakaka Yeremia pana ya kukanga na minioti; Yeremia vandaka na kati ya bantu yonso ya Yeruzalemi mpi ya Yuda yina bo vandaka kunata na Babilone. 2 Na nima, mfumu ya bantu yina ke taninaka ntotila bakaka Yeremia mpi tubilaka yandi nde: “Yehowa Nzambi na nge tubilaka na ntwala mpasi yai ya me bwila kisika yai, 3 mpi Yehowa me sala yo kaka mutindu yandi tubaka, sambu beno salaka disumu na ntwala ya Yehowa mpi beno lemfukaka ve na ndinga na yandi. Yo yina mambu yai me bwila beno. b 4 Bubu yai mono ke katula minioti yina vandaka na maboko na nge. Kana nge me mona nde yo kele mbote na kukwenda ti mono na Babilone, kwisa, mpi mono ta keba nge. Kansi kana nge ke zola ve kukwenda ti mono na Babilone, kukwisa ve. Tala! Insi ya mvimba kele na ntwala na nge. Kwenda konso kisika yina nge me zola.” c 5 Ntangu Yeremia vandaka me baluka ntete ve, Nebuzaradani tubaka nde: “Vutuka na Gedalia d mwana ya Ahikami e mwana ya Shafani, f yina ntotila ya Babilone pesaka kisalu ya kutala bambanza ya Yuda, mpi zinga ti yandi na kati ya bantu; to kwenda konso kisika yina nge me zola.” Mfumu ya bantu yina ke taninaka ntotila pesaka yandi ndambu ya madia mpi dikabu, ebuna yandi songaka Yeremia na kukwenda. 6 Yo yina Yeremia kwendaka na Mispa g kisika Gedalia mwana ya Ahikami vandaka mpi zingaka ti yandi na kati ya bantu yina bikalaka na insi. 7 Na nima bamfumu yonso ya basoda yina vandaka na nseke ti bantu na bo waka nde ntotila ya Babilone me pesa Gedalia mwana ya Ahikami kisalu ya kutala insi mpi nde yandi me pesa
YEREMIA 40:2-13 KAPU 40 a Yoz 18:21, 25
b Yer 50:7
c Yer 39:11, 12
d 2Bn 25:22 Yer 39:13, 14 Yer 41:2
e 2Bn 22:12, 13 Yer 26:24
f 2Bn 22:8
g Baz 20:1 1Bn 15:22
Ndonga ya 2 a 2Bn 25:22 Yer 39:10
b 2Bn 25:23
c 2Bn 25:25
d Yer 41:11, 16 Yer 43:2
e Yer 42:1, 2
f 2Bn 25:24 Yer 27:11
g Yer 39:10
yandi kisalu ya kutala babakala, bankento, mpi bana na kati ya bansukami ya insi yina bo nataka ve na kimpika na Babilone. a 8 Yo yina bo kwisaka na Mispa b kisika Gedalia vandaka. Bantu yango bo yai: Ismaele c mwana ya Netania, Yohanani d ti Yonatani bana ya Karea, Seraya mwana ya Tanumeti, bana ya Efai muntu ya Netofa, mpi Yezania e mwana ya muntu ya Maakati, ti bantu na bo. 9 Gedalia mwana ya Ahikami mwana ya Shafani diaka ndefi na ntwala na bo ti ya bantu na bo mpi tubaka nde: “Beno wa boma ve na kusadila bantu ya Kaldea. Beno zinga na insi yai mpi beno sadila ntotila ya Babilone, ebuna mambu ta kwendila mbote sambu na beno. f 10 Kansi mono, mono ta bikala na Mispa sambu na kuvanda mumonisi na beno na1 bantu ya Kaldea yina ke kwisa na beto. Kansi beno fwete vukisa vinu, bambuma ya nsungi ya mvula, mpi mafuta, ebuna beno fwete tula yo na mabungu ya kubumbila bima mpi beno zinga na bambanza yina beno me baka.” g 11 Ebuna Bayuda yonso yina vandaka na Moabi, na Amoni mpi na Edomi, ti bayina vandaka na bansi yonso ya nkaka, waka mpi nde ntotila ya Babilone me bika bantu ya nkaka sambu bo zinga na Yuda mpi nde yandi me pesa Gedalia mwana ya Ahikami mwana ya Shafani kisalu ya kutala bo. 12 Yo yina Bayuda yonso yantikaka kuvutuka katuka na bisika yonso yina bo panzanaka, ebuna bo kotaka na ntoto ya Yuda, na Mispa kisika Gedalia vandaka. Mpi bo vukisaka vinu mpi bambuma mingi kibeni ya nsungi ya mvula. 13 Yohanani mwana ya Karea mpi bamfumu yonso ya basoda 40:10 1 Na kisina, “sambu na kutelama na ntwala ya.”
YEREMIA 40:14–41:11 yina vandaka na nseke kwisaka na Mispa kisika Gedalia vandaka. 14 Bo tubilaka yandi nde: “Keti nge me zaba ve nde Baalisi, ntotila ya bantu ya Amoni, a me tinda Ismaele mwana ya Netania sambu na kufwa nge?”1b Kansi Gedalia mwana ya Ahikami ndimaka bo ve. 15 Ebuna Yohanani mwana ya Karea tubilaka Gedalia na kinsweki na Mispa nde: “Mono ke zola kukwenda kufwa Ismaele mwana ya Netania, mpi muntu mosi ve ta zaba. Sambu na nki yandi fwete fwa nge,1 mpi sambu na nki bantu yonso ya Yuda yina me vukana kisika nge kele fwete panzana mpi bantu ya Yuda yina me bikala fwete fwa?” 16 Kansi Gedalia c mwana ya Ahikami tubilaka Yohanani mwana ya Karea nde: “Kusala mutindu yina ve, sambu mambu yina nge ke tuba sambu na Ismaele kele luvunu.” Na ngonda ya nsambwadi, Ismaele d mwana ya Netania mwana ya Elishama, yina vandaka na dibuta ya kimfumu1 mpi na kati ya bantu ya mfunu ya ntotila, kwisaka ti bantu kumi ya nkaka na Mispa e kisika Gedalia mwana ya Ahikami vandaka. Ntangu bo vandaka kudia kumosi na Mispa, 2 Ismaele mwana ya Netania mpi bantu kumi yina vandaka ti yandi telamaka mpi fwaka Gedalia mwana ya Ahikami mwana ya Shafani na mbele ya bitumba. Yandi fwaka muntu yina ntotila ya Babilone pesaka kisalu ya kutala insi. 3 Ismaele fwaka mpi Bayuda yonso yina vandaka ti Gedalia na Mispa; yandi fwaka mpi basoda ya Kaldea yina vandaka pana. 4 Na kilumbu ya zole na nima ya lufwa ya Gedalia, na ntwa-
41
40:14 1 To “kufwa moyo na nge.” 40:15 1 To “fwa moyo na nge.” 41:1 1 Na kisina, “na nkuna ya kimfumu.”
1322 KAPU 40 a Yer 41:10
b Yer 41:2
c 2Bn 25:22
KAPU 41 d 2Bn 25:23 Yer 40:14
e 2Bn 25:25
Ndonga ya 2 a 1Bn 12:1
b Yoz 18:1
c 1Bn 16:23, 24
d Lev 19:27, 28 Kul 14:1
e Lev 2:1
f 1Bn 15:22 2Bs 16:6
g Yer 40:12
h Yer 40:7
i Yer 40:14
j Yer 40:13 Yer 43:2
la nde ata muntu mosi kuzaba yo, 5 bantu 80 yina katukaka na Shekemi, a na Shilo, b mpi na Samaria c kwisaka. Mandefo na bo vandaka ya kuzenga, bilele na bo vandaka ya kupasuka-pasuka, bo me kudizenga-zenga, d mpi bo vandaka ti makabu ya mbuma mpi ndumbu ya mpembe e na maboko na bo sambu na kunata yo na nzo ya Yehowa. 6 Ebuna Ismaele mwana ya Netania basikaka na Mispa sambu na kukwenda kukutana ti bo, yandi vandaka kudila ntangu yandi ke tambula. Ntangu yandi kutanaka ti bo, yandi tubilaka bo nde: “Beno kwisa na Gedalia mwana ya Ahikami.” 7 Kansi ntangu bo kotaka na mbanza, Ismaele mwana ya Netania ti bantu na yandi fwaka bo mpi losaka bo na dibulu ya masa. 8 Kansi na kati ya bantu yina, bantu kumi tubilaka Ismaele nde: “Kufwa beto ve, sambu beto me bumba ble, orze, mafuta, mpi bwiki na nseke.” Yo yina yandi fwaka bo ve kumosi ti bampangi na bo. 9 Ebuna Ismaele losaka bamvumbi yonso ya bantu yina yandi fwaka na dibulu mosi ya nene ya masa, dibulu yina ntotila Aza salaka ntangu Basha ntotila ya Izraelef vandaka kupesa yandi boma. Yo kele dibulu yina Ismaele mwana ya Netania fulusaka ti bantu yina yandi fwaka. 10 Ismaele kangaka bantu yonso yina bikalaka na Mispa, g ti bana ya ntotila ya bankento mpi bantu yonso yina bikalaka na Mispa, bayina Nebuzaradani mfumu ya bantu yina ke kengilaka ntotila pesaka na maboko ya Gedalia h mwana ya Ahikami. Ismaele mwana ya Netania kangaka bo mpi sabukaka sambu na kukwenda na ndambu ya bantu ya Amoni. i 11 Ntangu Yohanani j mwana ya Karea mpi bamfumu yonso ya basoda yina vandaka ti yandi
1323 waka mambu yonso ya mbi yina Ismaele mwana ya Netania salaka, 12 bo bakaka bantu yonso mpi bo kwendaka kunwana ti Ismaele mwana ya Netania, mpi bo monaka yandi pene-pene ya bamasa ya nene1 ya Gibeoni. 13 Bantu yonso yina vandaka ti Ismaele waka kiese ntangu bo monaka Yohanani mwana ya Karea mpi bamfumu yonso ya basoda ti yandi. 14 Ebuna bantu yonso yina Ismaele kangaka katuka na Mispaa balukaka mpi vutukaka ti Yohanani mwana ya Karea. 15 Kansi Ismaele mwana ya Netania mpi bantu na yandi nana tinaka Yohanani mpi kwendaka na bantu ya Amoni. 16 Yohanani mwana ya Karea mpi bamfumu yonso ya basoda yina vandaka ti yandi bakaka bantu yina bikalaka na Mispa, bayina bo gulusaka na maboko ya Ismaele mwana ya Netania na nima ya ntangu yina yandi fwaka Gedalia b mwana ya Ahikami. Bo vutulaka babakala, basoda, bankento, bana, mpi bakapita ya nzo ya ntotila katuka na Gibeoni. 17 Ebuna bo kwendaka mpi zingaka na kisika ya kulala yina vandaka na Kimami pene-pene ya Betelemi, c ti lukanu ya kukwenda na Ezipte d 18 sambu na bantu ya Kaldea. Bo kumaka kuwa bo boma, sambu Ismaele mwana ya Netania fwaka Gedalia mwana ya Ahikami, yina ntotila ya Babilone pesaka kisalu ya kutala insi. e Ebuna bamfumu yonso ya basoda, mpi Yohanani f mwana ya Karea, Yezania mwana ya Oshaya, mpi bantu yonso, yantika na muntu ya kukonda mfunu tii na muntu ya mfunu mingi, bo pusanaka 2 mpi bo tubilaka mbikudi Yeremia nde: “Pardo, wa
YEREMIA 41:12–42:10 KAPU 41 a Yer 40:6
b Yer 41:2
c Kuy 35:19
d 2Bn 25:26 Yer 42:14 Yer 43:7
e Yer 41:2
KAPU 42 f Yer 40:13, 14
42
Ndonga ya 2 a Kul 28:62
41:12 1 To mbala ya nkaka, “ya kiziba ya nene.”
b Yer 41:16
mambu ya beto ke lomba sambu nge wila beto mawa, mpi samba Yehowa Nzambi na nge sambu na beto, sambu na bantu yonso yai ya me bikala, sambu bantu vandaka mingi kansi bo me bikala fioti, a mutindu nge ke mona. 3 Bika Yehowa Nzambi na nge kusonga beto nzila yina beto fwete tambula mpi mambu yina beto fwete sala.” 4 Mbikudi Yeremia vutudilaka bo nde: “Mono me wa beno, mpi mono ke samba Yehowa Nzambi na beno na kutadila mambu ya beno me lomba; mpi mono ta songa beno mambu yonso yina Yehowa ta tubila beno. Mono ta bumbila beno ve ata diambu mosi.” 5 Bo vutudilaka Yeremia nde: “Bika Yehowa kuvanda mbangi ya kieleka mpi ya kwikama sambu na beto kana beto sala ve mambu yonso yina Yehowa Nzambi na nge ta songa beto na nzila na nge. 6 Yo vanda ya mbote to ya mbi, beto ta lemfukila ndinga ya Yehowa Nzambi na beto, yina beto ke tinda nge na yandi, sambu mambu kukwendila mbote sambu na beto sambu beto ke lemfukilaka ndinga ya Yehowa Nzambi na beto.” 7 Ebuna bilumbu kumi na nima, ndinga ya Yehowa kwisilaka Yeremia. 8 Yo yina yandi bingaka Yohanani mwana ya Karea, bamfumu yonso ya basoda yina vandaka ti yandi, mpi bantu yonso, yantika na muntu ya kukonda mfunu tii na muntu ya mfunu mingi. b 9 Yandi tubilaka bo nde: “Yai mambu yina Yehowa Nzambi ya Izraele ke tuba, yina beno tindaka mono na yandi sambu mono monisa na ntwala na yandi mambu ya beno ke lomba sambu yandi wila beno mawa: 10 ‘Kana beno bikala kibeni na insi yai, mono ta tunga beno kansi mono ta bwisa beno ve, mpi
YEREMIA 42:11–43:4 mono ta kuna beno kansi mono ta tumuna beno ve, sambu mono ta wa mawa sambu na mpasi yina mono me natila beno. a 11 Beno wa ve ntotila ya Babilone boma, yina beno ke wa boma.’ b “‘Beno wa yandi boma ve,’ Yehowa muntu me tuba, ‘sambu mono kele ti beno, sambu na kugulusa beno mpi sambu na kukatula beno na maboko na yandi. 12 Mono ta wila beno mawa, c ebuna yandi ta wila beno mawa mpi ta vutula beno na insi na beno. 13 “‘Kansi kana beno tuba nde, “Ve, beto ta bikala ve na insi yai!” mpi beno zitisa ve ndinga ya Yehowa Nzambi na beno 14 mpi beno tuba nde, “Ve, kansi beto ta kwenda na insi ya Ezipte, d kisika beto ta mona ve bitumba, ta wa ve makelele ya kibongo, mpi ta wa ve nzala ya dimpa; beto ta zinga kuna,” 15 beno wa ndinga ya Yehowa, O bantu ya Yuda yina me bikala. Yehowa ya makesa, Nzambi ya Izraele, ke tuba nde: “Kana beno kele ti lukanu ya ngolo ya kukwenda na Ezipte mpi beno kwenda kuzinga kuna,1 16 mbele ya bitumba yina beno ke wa boma ta kanga beno kuna na insi ya Ezipte, mpi nzala yina beno ke wa boma ta landa beno na Ezipte, ebuna beno ta fwa kuna. e 17 Mpi bantu yonso yina kele ti lukanu ya ngolo ya kukwenda na Ezipte sambu na kuzinga kuna, ta fwa na mbele ya bitumba, na nzala, mpi na kipupa.1 Muntu mosi ve na kati na bo ta guluka to ta tina mpasi yina mono ta natila bo.”’ 18 “Sambu Yehowa ya makesa, Nzambi ya Izraele, ke tuba nde: ‘Kaka mutindu mono monisaka makasi na mono mpi nganzi na mono na bantu ya Yeruzalemi, f mutindu mosi mpi mono ta mo42:15 1 To “sambu na kuzinga ntangu fioti.” 42:17 1 To “maladi.”
1324 KAPU 42 a Kul 32:36 Yer 18:7, 8 Mik 7:18
b Yer 41:17, 18
c Kub 34:6
d Yer 43:4, 7
e Kul 28:45 Yer 44:12-14 Yer 44:27, 28
f 2Bn 25:8-10 2Bs 34:24, 25 2Bs 36:16, 17 Bid 2:4
Ndonga ya 2 a Yer 29:18
nisila beno makasi na mono kana beno kwenda na Ezipte, mpi beno ta kuma kima ya kusinga, kima ya ke pesa boma, mpi kima ya nsoni, a ebuna beno ta mona diaka ve kisika yai ata fioti.’ 19 “O bantu ya Yuda yina me bikala, Yehowa me tubila beno. Beno kwenda ve na Ezipte. Beno fwete zaba kibeni nde mono me kebisa beno bubu yai 20 nde kifu na beno ta fwisa beno.1 Sambu beno tindaka mono na Yehowa Nzambi na beno nde, ‘Samba Yehowa Nzambi na beto sambu na beto, mpi songa beto mambu yonso yina Yehowa Nzambi na beto ke tuba, ebuna beto ta sala yo.’ b 21 Mpi mono me songa beno bubu yai, kansi beno ta lemfukila ve ndinga ya Yehowa Nzambi na beno mpi beno ta sala ve mambu yonso yina yandi me tinda mono na kusonga beno. c 22 Yo yina, beno zaba kibeni nde beno ta fwa na mbele ya bitumba, na nzala, mpi na kipupa na kisika yina beno ke zola kukwenda kuzinga.” d Ntangu Yeremia manisaka kutubila bantu yonso mambu yonso yina Yehowa Nzambi na bo tubaka, konso diambu yina Yehowa Nzambi na bo tindaka yandi na kusonga bo, 2 Azaria mwana ya Oshaya, Yohanani e mwana ya Karea, mpi bantu yonso ya lulendo tubilaka Yeremia nde: “Nge ke tuba mambu ya luvunu! Yehowa Nzambi na beto me tinda nge ve na kutuba nde, ‘Beno kwenda ve na Ezipte sambu na kuzinga kuna.’ 3 Kansi Baruki f mwana ya Neria ke pusa nge na kunwanisa beto sambu na kupesa beto na maboko ya bantu ya Kaldea, sambu bo fwa beto to bo nata beto na Babilone.” g 4 Yo yina Yohanani mwana ya Karea, bamfumu yonso ya basoda, mpi bantu yonso lemfukaka
43
b Yer 42:1, 2
c 2Bs 24:19 Neh 9:26 Zek 7:11
d Yer 43:10, 11
KAPU 43 e Yer 41:16 Yer 42:1-3
f Yer 36:4 Yer 45:1
g Yer 38:4, 6
42:20 1 To “ta fwa mioyo na beno.”
1325 ve na ndinga ya Yehowa ya kubikala na insi ya Yuda. 5 Kansi, Yohanani mwana ya Karea mpi bamfumu yonso ya basoda nataka kumosi ti bo, bantu yonso ya Yuda yina bikalaka, bayina katukaka na bansi yonso yina bo panzanaka a sambu na kukwisa kuzinga na insi ya Yuda. 6 Bo bakaka babakala, bankento, bana, bana ya ntotila ya bankento, mpi bantu1 yonso yina Nebuzaradani b mfumu ya bantu yina ke taninaka ntotila bikisaka na maboko ya Gedalia c mwana ya Ahikami d mwana ya Shafani; e bo bakaka mpi mbikudi Yeremia ti Baruki mwana ya Neria. 7 Ebuna bo kwendaka na insi ya Ezipte, sambu bo lemfukilaka ve ndinga ya Yehowa, mpi bo kwendaka tii na Tapanesi. f 8 Ebuna ndinga ya Yehowa kwisilaka Yeremia na Tapanesi nde: 9 “Baka matadi ya nene na diboko na nge, mpi bumba yo na poto-poto, na pavema ya babriki yina kele na munoko ya nzo ya Farao na Tapanesi, ntangu Bayuda ke tala. 10 Na nima tubila bo nde, ‘Yehowa ya makesa, Nzambi ya Izraele, ke tuba nde: “Tala, mono ke tinda bantu na kubinga Nebukadenezare1 ntotila ya Babilone, nsadi na mono, g mpi mono ta tula kiti na yandi ya kimfumu na zulu ya matadi yai ya mono me bumba, mpi yandi ta yalumuna tenta na yandi ya kimfumu na zulu na yo. h 11 Ebuna yandi ta kwisa mpi ta bedisa insi ya Ezipte. i Muntu yina kele sambu na maladi ya ke fwaka, na maladi ya ke fwaka, muntu yina kele sambu na kimpika, na kimpika, mpi muntu yina kele sambu na mbele ya bitumba, na mbele ya bitumba. j 12 Mpi mono ta tula banzo1 ya banzambi ya Ezipte tiya, k mpi yandi ta yoka yo mpi 43:6 1 To “mioyo.” 43:10 1Na kisina, “Nebukadrezare,” mutindu ya nkaka ya kusonika yo. 43:12, 13 1To “batempelo.”
YEREMIA 43:5–44:6 KAPU 43 a Yer 40:11, 12 b Yer 39:10 c 2Bn 25:22 d 2Bs 34:20, 21 Yer 26:24
e 2Bn 22:8 f Yer 2:14, 16 Yer 44:1 Eze 30:4, 18
g Yer 25:9 Yer 27:6 Eze 29:19, 20
h Dan 2:21 Dan 5:18
i Yer 25:17, 19 Yer 46:13 Eze 29:19 Eze 30:4, 18
j Yer 44:13 Eze 5:12
k Yer 46:25
Ndonga ya 2 KAPU 44 a Yer 43:4, 7 b Eze 29:10 Eze 30:6
c Eze 30:18 d Yer 46:14 Eze 30:16
e Eze 29:14 Eze 30:14
f 2Bn 25:9, 10 Yer 39:8
g Bid 1:1 h Yer 11:17 i Kul 13:6-9 Kul 32:17 Yer 19:4
j 2Bs 36:15, 16 Yez 65:2 Yer 7:24-26 Yer 35:15
k Yer 19:13 l Yez 6:11 Yer 39:8
ta nata yo na kimpika. Yandi ta kudiziunga insi ya Ezipte mutindu ngungudi ke kudiziungaka lele na yandi, mpi yandi ta katuka kuna na ngemba.1 13 Yandi ta zenga makunzi2 ya Beteshemeshi3 bitini-bitini na insi ya Ezipte, mpi yandi ta yoka banzo1 ya banzambi ya Ezipte tiya.”’” Ndinga yina kwisilaka Yeremia sambu na Bayuda yonso yina vandaka kuzinga na insi ya Ezipte, a bayina vandaka kuzinga na Migdole, b na Tapanesi, c na Nofi,1d mpi na insi ya Patrosi, e nde: 2 “Yehowa ya makesa, Nzambi ya Izraele, ke tuba nde, ‘Beno me mona bampasi yonso yina mono natilaka Yeruzalemi f mpi bambanza yonso ya Yuda, mpi bubu yai yo kele mayumbu, kukonda bantu ke zinga kuna. g 3 Yo kele sambu na mambu ya mbi yina bo salaka sambu na kupesa mono makasi na mutindu bo kwendaka, bo pesaka bimenga, h mpi bo sadilaka banzambi ya nkaka yina bo zabaka ve, yo vanda beno to ba-nkaka na beno. i 4 Mono landaka kutindila beno bansadi na mono yonso bambikudi, mono vandaka kutinda bo mbala na mbala,1 mpi kutuba nde: “Pardo, beno sala ve diambu yai ya nzanzi ya mono ke mengaka.” j 5 Kansi bo waka ve mpi bo tulaka ve makutu sambu na kuyambula mambu na bo ya mbi na kupesaka ve bimenga na banzambi ya nkaka. k 6 Yo yina mono monisaka nganzi na mono mpi makasi na mono na bambanza ya Yuda mpi na babala-bala ya Yeruzalemi, ebuna yo kumaka mayumbu mpi ntoto ya mpamba, mutindu yo kele bubu yai.’ l
44
43:12 1 To “kukonda nde bo sala yandi mbi.” 43:13 2 To “makunzi ya matadi.” 3 To “Nzo (Tempelo) ya Ntangu,” disongidila, Eliopolisi. 44:1 1 To “Memfisi.” 44:4 1 Na kisina, “mono vandaka kutelama na suka-suka mpi kutinda bo.”
YEREMIA 44:7-18 7 “Ntangu yai, Yehowa, Nzambi ya makesa, Nzambi ya Izraele, ke tuba nde, ‘Sambu na nki beno ke kudinatila1 mpasi ya ngolo, na mpila nde konso bakala mpi nkento, mwana mpi mwana-fioti, ta fwa na Yuda, ebuna muntu mosi ve ta bikala na kati na beno? 8 Sambu na nki beno fwete pesa mono makasi na bisalu ya maboko na beno na mutindu beno ke pesa makabu na banzambi ya nkaka na insi ya Ezipte kisika beno me kwenda kuzinga? Beno ta fwa mpi beno ta kuma kima ya bo me singa mpi ya nsoni na kati ya makanda yonso ya ntoto. a 9 Keti beno me vila mambu ya mbi ya ba-nkaka na beno, mambu ya mbi ya bantotila ya Yuda, b mpi mambu ya mbi ya bankento na bo, c mpi mambu na beno mosi ya mbi ti mambu ya mbi ya bankento na beno, d yina beno salaka na insi ya Yuda mpi na babalabala ya Yeruzalemi? 10 Tii bubu yai bo me kudikulumusaka ve,1 bo me waka boma ve, e bo me zitisaka mpi ve nsiku na mono mpi bantuma na mono yina mono tulaka na ntwala na beno mpi ya bankaka na beno.’ f 11 “Yo yina, Yehowa ya makesa, Nzambi ya Izraele, ke tuba nde, ‘Mono kele ti lukanu ya kunatila beno mpasi, ya kufwa Yuda ya mvimba. 12 Mono ta baka bantu ya Yuda yina me bikala, bayina vandaka ti lukanu ya kukwenda na insi ya Ezipte sambu na kuzinga kuna, mpi bo yonso ta fwa na insi ya Ezipte. g Bo ta bwa na mbele ya bitumba mpi bo ta fwa na nzala; yantika na muntu ya kukonda mfunu tii na muntu ya mfunu mingi, bo ta fwa na mbele ya bitumba mpi na nzala. Mpi bo ta kuma kima ya kusinga, 44:7 1 To “ke natila mioyo na beno.” 44:10 1 To “me monaka ve nde bo me bedisa bo.”
1326 KAPU 44 a 1Bn 9:7 Yer 24:9 Yer 42:18
b 2Bn 21:19, 20 2Bn 24:8, 9
c 1Bn 11:1-3
d Yer 44:19
e Yer 36:22-24
f Kul 6:1, 2
g Eze 30:13
Ndonga ya 2 a Yer 42:17, 18
b Yer 21:9 Yer 42:22 Yer 43:11
c Yer 43:4, 7
d Yer 44:1
e Yer 7:18
kima ya ke pesa boma, mpi kima ya nsoni. a 13 Mono ta pesa bantu yina ke zinga na insi ya Ezipte ndola kaka mutindu mono pesaka Yeruzalemi ndola. Mono ta pesa bo ndola na mbele ya bitumba, na nzala, mpi na kipupa.1b 14 Mpi bantu ya Yuda yina me bikala, bayina me kwenda kuzinga na insi ya Ezipte, ta tina ve mpi ta guluka ve sambu bo vutuka na insi ya Yuda. Bo ta vanda ti nzala ya ngolo ya1 kuvutuka mpi kuzinga kuna, kansi bo ta vutuka ve, katula kaka ndambu ya bantu yina ta tina.’” 15 Babakala yonso yina zabaka nde bankento na bo vandaka kupesa bimenga na banzambi ya nkaka, bankento yonso yina telamaka pana, bayina salaka kimvuka mosi ya nene, ti bantu yonso yina vandaka kuzinga na insi ya Ezipte, c na Patrosi,d vutudilaka Yeremia nde: 16 “Beto ta wa ve mambu yina nge me tubila beto na zina ya Yehowa. 17 Kansi, beto ta lungisa kibeni mambu yonso yina munoko na beto me tuba, sambu na kupesa bimenga na Ntotila-Nkento ya Zulu1 mpi kutiamuna makabu ya malafu sambu na yandi, e kaka mutindu beto, ba-nkaka na beto, bantotila na beto, mpi bamfumu na beto salaka na bambanza ya Yuda mpi na babala-bala ya Yeruzalemi ntangu beto vandaka ti mampa mingi mpi beto vandaka bamvwama, ntangu beto vandaka kumona ve mpasi ata fioti. 18 Katuka ntangu yina beto yambulaka kupesa bimenga na Ntotila-Nkento ya Zulu1 mpi kutiamuna makabu 44:13 1 To “maladi.” 44:14 1 To “ta tombula moyo na bo sambu na.” 44:17, 18 1 Titre ya nzambi-nkento mosi yina bantu ya Izraele yina kolamaka vandaka kusambila; ziku nzambi-nkento ya lubutu.
1327 ya malafu sambu na yandi, beto me konda bima yonso mpi beto me fwa na mbele ya bitumba mpi na nzala.” 19 Bankento yikaka nde: “Mpi ntangu beto vandaka kupesa bimenga na Ntotila-Nkento ya Zulu1 mpi kutiamuna makabu ya malafu sambu na yandi, keti beto vandaka kusala bagato yina vandaka bonso kiteki na yandi sambu na kupesa makabu mpi kutiamuna makabu ya malafu sambu na yandi kukonda nswa ya babakala na beto?” 20 Ebuna Yeremia tubilaka bantu yonso, babakala ti bankento na bo mpi bantu yonso yina vandaka kusolula ti yandi nde: 21 “Bimenga yina beno, ba-nkaka na beno, bantotila na beno, bamfumu na beno, mpi bantu ya insi yai pesaka na bambanza ya Yuda mpi na babala-bala ya Yeruzalemia—Yehowa yibukaka yo mpi yo kwisilaka yandi na ntima! 22 Nsuka-nsuka, Yehowa lendaka diaka ve kukanga ntima na bisalu na beno ya mbi mpi na mambu ya nzanzi yina beno salaka, ebuna insi na beno kumaka kisika ya bo me bebisa, kima ya ke pesa boma mpi kima ya kusinga, kukonda muntu ya ke zinga kuna, mutindu yo kele bubu yai. b 23 Yo kele sambu beno pesaka bimenga yai mpi sambu beno salaka masumu na ntwala ya Yehowa na mutindu beno lemfukaka ve na ndinga ya Yehowa mpi beno landaka ve nsiku na yandi, bantuma na yandi, mpi bangibusa na yandi, yo yina mpasi yai me kwisila beno, mutindu yo kele bubu yai.” c 24 Yeremia landaka kutubila bantu yonso mpi bankento yonso nde: “Beno wa mambu ya 44:19, 25 1 Titre ya nzambi-nkento mosi yina bantu ya Izraele yina kolamaka vandaka kusambila; ziku nzambi-nkento ya lubutu.
YEREMIA 44:19-29 KAPU 44 a Yer 11:13 Eze 16:24, 25
b 1Bn 9:8, 9 Bid 2:15 Eze 33:29
c 2Bs 36:15, 16 Dan 9:11
Ndonga ya 2 a Yer 7:18 Yer 44:15, 17
b Eze 20:39
c Yez 48:1, 2 Yer 5:2
d Yer 1:10
e Yer 44:12
f Lev 26:44 Yez 27:13 Yer 44:14
Yehowa ke tuba, beno yonso bantu ya Yuda yina kele na insi ya Ezipte. 25 Yehowa ya makesa, Nzambi ya Izraele, ke tuba nde, ‘Mambu yina beno ti bankento na beno me tuba na munoko na beno, beno me sala yo ti maboko na beno, sambu beno tubaka nde: “Beto ta lungisa kibeni balusilu na beto ya kupesa bimenga na Ntotila-Nkento ya Zulu1 mpi ya kutiamuna makabu ya malafu sambu na yandi.” a Beno bankento, beno ta lungisa kibeni balusilu na beno mpi beno ta sala nde balusilu na beno kulungana.’ 26 “Yo yina, beno wa ndinga ya Yehowa, beno yonso bantu ya Yuda yina ke zinga na insi ya Ezipte: ‘“Mono ke zenga kieleka na zina na mono ya nene,” Yehowa muntu me tuba, “nde ata muntu mosi ve ya Yuda, b yina ke zinga na insi ya mvimba ya Ezipte, ta binga diaka zina na mono sambu na kudia ndefi nde, ‘Ya kieleka mutindu Yehowa Mfumu ya Kuluta Nene kele na luzingu!’ c 27 Ntangu yai mono ke kengila bo sambu na kunatila bo mpasi kansi diambu ya mbote ve; d bantu yonso ya Yuda yina kele na insi ya Ezipte ta fwa na mbele ya bitumba mpi na nzala, tii kuna bo ta vanda diaka ve na luzingu. e 28 Bantu fioti mpamba ta tina mbele ya bitumba mpi ta katuka na insi ya Ezipte sambu na kuvutuka na insi ya Yuda. f Ebuna bantu yonso ya Yuda ya me bikala yina kwisaka na insi ya Ezipte sambu na kuzinga kuna ta zaba bangogo ya nani me lungana, ya mono to ya bo!”’” 29 “‘Mpi yai kidimbu sambu na beno,’ Yehowa muntu me tuba, ‘nde mono ta pesa beno ndola na kisika yai, sambu beno zaba nde mambu ya mono tubaka sambu
YEREMIA 44:30–46:8 na kusila beno mpasi ta lungana kibeni. 30 Yehowa ke tuba nde: “Mono ke pesa Farao Ofra, ntotila ya Ezipte, na maboko ya bambeni na yandi mpi ya bantu yina ke sosa kufwa yandi,1 kaka mutindu mono pesaka Sidikiya ntotila ya Yuda na maboko ya Nebukadenezare2 ntotila ya Babilone, yina vandaka mbeni na yandi mpi yina vandaka kusosa kufwa yandi.”’”3a Yai mambu yina mbikudi Yeremia tubilaka Barub ki mwana ya Neria ntangu yandi sonikaka na mukanda mosi mambu yai ya Yeremia c songaka yandi na mvula ya iya ya Yehoyakimi d mwana ya Yoziasi, ntotila ya Yuda: 2 “Baruki, Yehowa Nzambi ya Izraele ke tubila nge nde, 3 ‘Nge me tuba nde: “Mawa na mono, sambu Yehowa me yika mawa na mpasi na mono! Kudila na mono me lembisa mono, mpi mono me mona ve kisika ya kupema.”’ 4 “Nge fwete tubila yandi nde, ‘Yehowa ke tuba nde: “Tala! Mono ke bwisa bima yina mono tungaka, mpi mono ke tumuna bima yina mono kunaka—insi ya mvimba. e 5 Kansi nge ke sosa1 bima ya nene sambu na nge mosi. Bika kusosa bima ya mutindu yai.”’ “‘Sambu mono ke zola kunata mpasi na bantu2 yonso,’ f Yehowa muntu me tuba, ‘mpi konso kisika yina nge ta kwenda, mono ta pesa nge luzingu3 na nge bonso kima ya nge me botula na bitumba.’”4g
45
44:30 1 To “ke sosa moyo na yandi.” 44:30; 46:2 2 Na kisina, “Nebukadrezare,” mutindu ya nkaka ya kusonika yo. 44:30 3 To “vandaka kusosa moyo na yandi.” 45:5 1 To “ke vingila.” 2 Na kisina, “nsuni.” 3 To “moyo.” 4 To “ta pesa nge nzila ya kuguluka ti luzingu na nge.”
KAPU 44 a 2Bn 25:7 Yer 34:21 Yer 39:5
KAPU 45 b Yer 32:12 Yer 43:3
c Yer 36:4, 32
d Yer 25:1 Yer 36:1
e Yez 5:5 Yer 1:1, 10
f Yez 66:16 Yer 25:17, 26 Sef 3:8
g Yer 21:9 Yer 39:18 Yer 43:6
Ndonga ya 2 KAPU 46 a Yer 1:10
b Yer 25:15, 19 Eze 29:2 Eze 32:2
c 2Bs 35:20
d 2Bn 23:36 Yer 25:1 Yer 36:1
e 2Bn 24:7
f Eze 29:3 Eze 32:2
46
1328
Yehowa tubilaka mbikudi Yeremia sambu na makanda a nde: 2 Sambu na Ezipte, b na yina me tala basoda ya Farao Neko c ntotila ya Ezipte, yina vandaka pene-pene ya Nzadi ya Efrate mpi yina Nebukadenezare2 ntotila ya Babilone bedisaka na Karkemishi na mvula ya iya ya Yehoyakimi d mwana ya Yoziasi, ntotila ya Yuda: 3 “Beno yidika bitaninu na beno ya fioti1 mpi ya nene, Mpi beno kwenda na bitumba. 4 Beno bantu yina ke tambusaka bampunda, beno kangisa mikaba ya bampunda mpi beno mata. Beno yilama mpi beno lwata bampu na beno. Beno tula makonga na beno makasi mpi beno lwata binkutu na beno ya bibende. 5 ‘Sambu na nki mono ke mona bo, bo ke tekita na boma? Bo ke vutuka nima, bo me bedisa basoda na bo. Bo me tina na boma, basoda na bo me baluka ve. Boma ya ngolo kele bisika yonso,’ Yehowa muntu me tuba. 6 ‘Muntu ya ntinu ke kuka ve kutina, mpi basoda ke kuka ve kutina. Na nordi, pene-pene ya Nzadi ya Efrate, Bo me bula sakuba mpi bo me bwa.’ e 7 Nani yina ke kwisa kutombuka bonso Nzadi ya Nile, Bonso banzadi yina bamasa na yo ke dasukaka? 8 Ezipte ke kwisa kutombuka kaka bonso Nzadi ya Nile, f 46:3 1 Kitaninu mosi ya fioti, mbala mingi bantu ya ke sadilaka munduki ya tolo-tolo bantu vandaka kulwata yo.
1329 Bonso banzadi yina bamasa na yo ke dasukaka, Mpi yo ke tuba nde, ‘Mono ta tombuka mpi ta fulusa ntoto. Mono ta fwa mbanza mpi bantu yina ke zinga kuna.’ 9 Beno bampunda, beno tombuka! Beno bapusu-pusu, beno tambula na kilawu! Bika basoda kukwenda na ntwala, Kushi ti Puti, yina ke sadilaka kitaninu, a Mpi bantu ya Ludime,b yina ke sadilaka mpi ke konikaka1 munduki ya tolo-tolo. c 10 “Kilumbu yina kele ya Mfumu ya Kuluta Nene, Yehowa ya makesa, kilumbu ya kuvutula mbi sambu yandi vutula mbi na bambeni na yandi. Ebuna mbele ya bitumba ta fwa bo, yo ta fuluka mpi ta nwa menga na bo, sambu Mfumu ya Kuluta Nene, Yehowa ya makesa, kele ti kimenga yina yandi ta pesa na insi ya nordi pene-pene ya Nzadi ya Efrate. d 11 Tombuka na Gileadi sambu na kubaka balsami, e O mwana-nkento ya mwense ya Ezipte. Nge me kumisaka bankisi na nge mingi sambu na mpamba, Sambu nkisi ya kubelula nge kele ve. f 12 Makanda me wa nsangu ya nsoni na nge, g Mpi bidilu na nge me fuluka na insi. Sambu soda mosi me tutana ti soda ya nkaka, Mpi bo zole me bwa kumosi.” 13 Yai mambu yina Yehowa tubilaka mbikudi Yeremia na yina me tala kukwisa ya Nebuka46:9 1 Na kisina, “ke niataka.”
YEREMIA 46:9-19 KAPU 46 a Eze 27:2, 10
b Kuy 10:6, 13 Eze 30:4, 5
c Yez 66:19
d 2Bn 24:7
e Kuy 37:25 Yer 8:22
f Eze 30:21
g Eze 32:9
Ndonga ya 2 a Yer 43:10 Eze 29:19 Eze 30:10
b Yer 44:1 Eze 29:10 Eze 30:6
c Yer 43:4, 7 Eze 30:18
d Eze 29:3
e Yoz 19:17, 22 Baz 4:6 Nk 89:12
f 1Bn 18:42
denezare1 ntotila ya Babilone sambu na kufwa insi ya Ezipte: a 14 “Beno zabisa yo na Ezipte, beno zabisa yo na Migdole. b Beno zabisa yo na Nofi1 mpi na Tapanesi. c Beno tuba nde, ‘Beno yilama mpi beno kudibongisa, Sambu mbele ya bitumba ta dia bisika yonso na nziunga na beno. 15 Sambu na nki bo me fwa bantu na nge ya ngolo? Bo telamaka ve na kisika na bo, Sambu Yehowa me bwisa bo. 16 Bo ke bula sakuba mpi ke bwa mingi kibeni. Bo ke tuba bo na bo nde: “Telama! Beto vutuka na bantu na beto mpi na insi na beto Sambu na kutina mbele ya bitumba ya nku.”’ 17 Bo me zabisa kuna nde, ‘Farao ntotila ya Ezipte kele kaka makelele ya mpamba Yina me bikisa nde dibaku ya mbote1 kuluta.’ d 18 ‘Ya kieleka mutindu mono kele na luzingu,’ Ntotila muntu me tuba, yina zina na yandi kele Yehowa ya makesa, ‘Yandi1 ta kwisa bonso Tabore e na kati ya bangumba Mpi bonso Karmelef penepene ya nzadi-mungwa. 19 Yidika bima na nge sambu na kukwenda na insi ya nkaka, O mwana-nkento yina ke zingaka na Ezipte. Sambu Nofi1 ta kuma kima ya ke pesa boma; 46:13 1 Na kisina, “Nebukadrezare,” mutindu ya nkaka ya kusonika yo. 46:14, 19 1 To “Memfisi.” 46:17 1 Na kisina, “ntangu ya bo me tulaka.” 46:18 1 Disongidila, muntu yina ta bedisa Ezipte.
YEREMIA 46:20–47:2 Bo ta tula yo tiya1 mpi bo ta bikisa yo kukonda bantu. a 20 Ezipte kele bonso mwanangombe ya nkento ya kitoko, Kansi banzinzi ya ke tatikaka ta katuka na nordi mpi ta kwisila yandi. 21 Ata basoda ya yandi ke futaka mbongo yina kele na kati na yandi kele bonso bana-bangombe ya mafuta, Kansi bo me vutuka nima mpi bo me tina kumosi. Bo lendaka ve kutelama na kisika na bo, b Sambu kilumbu ya mpasi na bo me kwisila bo, Ntangu ya kupesa bo ndola.’ 22 ‘Makelele na yandi kele bonso makelele ya nioka yina ke tambula, Sambu bo ke landa yandi na ngolo, ti masoka, Bonso bantu yina ke zenga banti.1 23 Bo ta zenga mfinda na yandi,’ Yehowa muntu me tuba, ‘ata yo ke monana nde muntu lenda kota ve kuna. Sambu bo kele mingi kuluta bampasu, mpila ya kutanga bo kele ve. 24 Bo ta pesa mwana-nkento ya Ezipte nsoni. Bo ta pesa yandi na maboko ya bantu ya nordi.’ c 25 “Yehowa ya makesa, Nzambi ya Izraele, ke tuba nde: ‘Ntangu yai mono ke tula dikebi na mono na Amone d ya No,1e na Farao, na Ezipte, na banzambi na yandi, f mpi na bantotila na yandi—ee, na Farao mpi na bantu yonso yina ke tudilaka yandi ntima.’ g 26 “‘Mpi mono ta pesa bo na maboko ya bantu yina ke sosa 46:19 1 To mbala ya nkaka, “Yo ta kuma ntoto ya mpamba.” 46:22 1 To “ke lokuta bankuni.” 46:25 1 Disongidila, Tebesi.
1330 KAPU 46 a Eze 32:15
b Yer 46:5, 15
c Eze 30:10
d Nah 3:8
e Eze 30:14
f Kub 12:12 Yez 19:1 Yer 43:12, 13
g Yer 17:5 Yer 42:14
Ndonga ya 2 a Yer 43:10, 11 Eze 32:11
b Eze 29:13, 14
c Yez 41:13 Yez 43:1, 2 Yez 44:2
d Yez 11:11 Yer 50:19 Eze 39:27 Amo 9:14 Sef 3:20
e Yer 23:3, 6 Yer 30:10, 11
f Yer 25:9
g Yer 5:10 Amo 9:8
h Yer 10:24
KAPU 47 i Yer 25:17, 20 Eze 25:15, 16 Amo 1:6 Sef 2:4 Zek 9:5, 6
kufwa bo,1 na Nebukadenezare2 ntotila ya Babilone a mpi na bansadi na yandi. Kansi na nima, bantu ta zinga diaka kuna bonso na bantangu ya ntama,’ Yehowa muntu me tuba. b 27 ‘Kansi nge nsadi na mono Yakobi, kuwa boma ve, Mpi O Izraele, c kutekita ve. Sambu mono ta gulusa nge katuka na kisika ya ntama Mpi mono ta gulusa bana1 na nge katuka na insi yina bo nataka bo na kimpika. d Yakobi ta vutuka, ta vanda na ngemba, mpi bo ta yangisa yandi ve, Mpi muntu mosi ve ta pesa bo boma. e 28 Yo yina, nsadi na mono Yakobi, kuwa boma ve,’ Yehowa muntu me tuba, ‘sambu mono kele ti nge. Mono ta manisa bantu na kati ya makanda yonso bisika yina mono panzaka nge, f Kansi nge, mono ta manisa nge ve. g Mono ta pesa nge ndola1 na kiteso yina me fwana, h Kansi mono ta konda ve ata fioti kupesa nge ndola.’” Yai mambu yina Yehowa tubilaka mbikudi Yeremia sambu na bantu ya Filistia, i na ntwala nde Farao kufwa Gaza. 2 Yehowa ke tuba nde: “Tala! Bamasa ke kwisa katuka na nordi. Yo ta kuma masa ya ngolo ya ke dindisa. Ebuna yo ta dindisa insi mpi bima yonso yina kele na kati na yo,
47
46:26 1 To “ke sosa moyo na bo.” 2 Na kisina, “Nebukadrezare,” mutindu ya nkaka ya kusonika yo. 46:27 1 Na kisina, “nkuna.” 46:28 1 To “ta sungika nge.”
1331
3
4
5
6
7
Mbanza mpi bantu yina ke zingaka kuna. Bantu ta tula milolo, Mpi konso muntu yina ke zingaka na insi yina ta dila. Na makelele ya maboto ya bampunda na yandi, Na makelele ya bapusu-pusu na yandi ya bitumba Mpi na makelele ya makulu ya pusu-pusu na yandi, Batata ta baluka nkutu ve sambu na bana na bo, Sambu maboko na bo ta lemba, Sambu kilumbu yina ke kwisa ta fwa bantu yonso ya Filistia; a Yo ta fwa konso nsadisi yina me bikala na Tire b mpi na Sidoni. c Sambu Yehowa ta fwa bantu ya Filistia, Yina kele bantu ya me bikala na bantu yina katukaka na kisanga ya Kaftore.1d Dibandi1 ta kwisa na Gaza. Bo me kangisa Ashkeloni munoko. e O bantu ya me bikala na muwanda na bo ya kukonda ngumba,2 Tii nki ntangu nge ta landa kudizenga? f A! Mbele ya bitumba ya Yehowa! g Tii nki ntangu nge ta vanda ve pima? Vutuka na poshi na nge. Pema mpi vanda pima. Inki mutindu yo lenda vanda pima Na ntangu Yehowa me pesa yo nsiku? Sambu na Ashkeloni mpi lweka ya masa ya nzadimungwa, h
47:4 1 Disongidila, Kreta. 47:5 1 Disongidila, bo ta kulula nsuki na bo sambu na mawa mpi nsoni. 2 To “ntoto na bo ya kukonda ngumba.”
YEREMIA 47:3–48:7 KAPU 47 a Yer 25:17, 20 Amo 1:8 Sef 2:5
b Eze 26:2 Amo 1:9, 10
c Yez 23:1, 4 Yer 25:17, 22 Yer 27:2, 3 Eze 28:21 Yoe 3:4
d Kuy 10:13, 14 Kul 2:23
e Sef 2:4
f Kul 14:1 Yer 16:6
g Kul 32:41
h Eze 25:16
Ndonga ya 2 KAPU 48 a Kuy 19:36, 37 Yez 15:1
b Kut 32:37, 38
c Yoz 13:15, 19 Eze 25:9
d Yez 15:2
e Kut 32:37 Yez 16:8
f Yez 15:5 Yer 48:34
g Yez 15:5
h Kut 21:29 1 Bn 11:7
Yandi me tula yo sambu yo vanda kuna.” Sambu na Moabi,a Yehowa ya makesa, Nzambi ya Izraele, ke tuba nde: “Mawa na Nebo, b sambu bo me fwa yandi! Bo me pesa Kiriatayimi c nsoni mpi bo me botula yandi. Kisika ya mbote ya kubumbana,1 bo me pesa yo nsoni mpi bo me panza yo. d 2 Bo ke kumisa diaka ve Moabi. Na Eshboni, e bo me sala komplo sambu na kubwisa yandi: ‘Beno kwisa, beto sukisa yandi sambu yandi vanda diaka ve dikanda.’ Nge mpi, O Madmeni, nge fwete vanda pima, Sambu mbele ya bitumba ke landa nge. 3 Makelele ya bidilu ke wakana na Oronayimi, f Makelele ya kufwa mpi ya kubwa ya nene. 4 Moabi me bwa. Bana na yandi ya fioti ke dila. 5 Na ngumba ya Luhiti, bo ke landa kudila ntangu bo ke tombuka. Mpi na nzila ya ke kulumuka katuka na Oronayimi, bo ke wa bidilu ya mawa sambu na mpasi yina. g 6 Beno tina, beno tina sambu na luzingu1 na beno! Beno fwete kuma bonso nti ya yenevriye na ntotomakanga. 7 Sambu nge ke tula ntima na bisalu na nge mpi na bimvwama na nge, Bo ta kanga nge mpi. Mpi bo ta nata Kemoshi h na insi ya nzenza,
48
48:1 1 To “Kisika ya kutinina ya kunanguka.” 48:6 1 To “mioyo.”
YEREMIA 48:8-19 Kumosi ti banganga-nzambi na yandi mpi bamfumu na yandi. 8 Muntu ya ke bebisaka ta kota na bambanza yonso, Mpi mbanza mosi ve ta guluka. a Muwanda1 ta fwa, Mpi bo ta fwa ntoto ya kukonda ngumba,2 kaka mutindu Yehowa me tuba. 9 Beno tula kidimbu sambu na Moabi, Sambu yandi ta tina ntangu yandi ke fwa, Mpi bambanza na yandi ta kuma kima ya ke pesa boma, Kukonda bantu yina ke zinga kuna. b 10 Bika bo singa muntu yina ke sala kisalu ya Yehowa na bumolo! Bika bo singa muntu yina ke kanga mbele na yandi ya bitumba sambu yo tiamuna ve menga! 11 Bantu ya Moabi kele na ngemba katuka kileke na bo, Bonso vinu yina me vanda na zulu ya mvindu yina ke bikalaka na nsi. Bo me katulaka bo ve na dibungu mosi sambu na kutula bo na dibungu ya nkaka, Mpi bo me nataka bo ntete ve na insi ya nzenza. Yo yina ntomo na bo kele kaka mutindu mosi, Mpi nsudi na bo me sobaka ve. 12 “‘Yo yina tala! bilumbu ke kwisa,’ Yehowa muntu me tuba, ‘ntangu mono ta tinda bantu sambu na kubwisa bo. Bantu yina ta bwisa bo mpi ta bikisa mabungu na bo mpamba, mpi bo 48:8 1 To “Ntoto ya kukonda ngumba.” 2 To “mwa ngumba ya lelensi.”
1332 KAPU 48 a Eze 25:9
b Sef 2:9
Ndonga ya 2 a 1Bn 12:28, 29 Oze 10:15 Amo 5:5
b Yez 16:6
c Yer 48:8
d Yez 34:2
e Nk 24:8
f Eze 25:11
g Kut 21:30 Yoz 13:15, 17 Yez 15:2
h Yer 48:8
i Kut 32:34 Kul 2:36
ta pasula mabungu na bo ya nene bitini-bitini. 13 Mpi bantu ya Moabi ta wa nsoni sambu na Kemoshi, kaka mutindu nzo ya Izraele ke waka nsoni sambu na Betele, yina bo vandaka kutudila ntima. a 14 Inki mutindu beno ke meka kutuba nde: “Beto kele basoda ya ngolo, beto kele ya kuyilama sambu na bitumba”?’ b 15 ‘Bo me fwa Moabi, Bo me kota na ngolo na bambanza na yandi, c Mpi bo me fwa baleke na yandi ya babakala ya kitoko,’ d Ntotila muntu me tuba, yina zina na yandi kele Yehowa ya makesa. e 16 Mpasi ke kwisila bantu ya Moabi ntama mingi ve, Mpi kubwa na bo me finama nswalu. f 17 Bantu yonso yina kele na nziunga na bo fwete kuditula na kisika na bo, Bantu yonso yina me zaba zina na bo. Beno songa bo nde: ‘O bo me zenga kibeni nti ya ngolo, muhangu ya kitoko!’ 18 Kulumuka, yambula nkembo na nge, Mpi vanda na nzala ya masa,1 O mwana-nkento yina ke zingaka na Diboni, g Sambu muntu yina ke bebisa Moabi me kwisila nge, Mpi yandi ta fwa bisika na nge ya ngolo. h 19 Nge muntu ya ke zingaka na Aroere, i telama pene-pene ya nzila mpi tala. Yula bakala yina ke tina mpi nkento yina ke tina nde, ‘Inki me bwa?’ 48:18 1 To mbala ya nkaka, “na ntoto ya kuyuma.”
1333 20 Bo me pesa Moabi nsoni mpi yandi ke tekita na boma. Beno dila mpi beno tula milolo. Beno zabisa na Arnoni a nde bo me fwa Moabi. 21 “Ndola me kwisa na ntoto ya kukonda ngumba,1b sambu na Oloni, Yahasi, c mpi Mefaati; d 22 sambu na Diboni, e Nebo, f mpi Bete-diblatayimi; 23 sambu na Kiriatayimi, g Bete-gamule, mpi Bete-meoni; h 24 sambu na Kerioti i ti Bosra; mpi sambu na bambanza yonso ya insi ya Moabi, yina kele ntama mpi yina kele pene-pene. 25 ‘Bo me zenga ngolo1 ya Moabi; Diboko na yandi me bukana,’ Yehowa muntu me tuba. 26 ‘Beno lawusa yandi, j sambu yandi me kudinangula na ntwala ya Yehowa. k Moabi ke baluka na biluki na yandi, Mpi yandi kele kima ya kuvweza. 27 Keti Izraele vandaka ve kima ya kuvweza sambu na nge? l Keti yandi vandaka na kati ya miyibi, Sambu nge nikisa ntu mpi nge tuba mambu ya mbi sambu na yandi? 28 O bantu ya Moabi, beno bikisa bambanza mpi beno kwenda kuzinga na ditadi, Mpi beno kuma bonso pizio yina ke salaka buyamba na yo na balweka ya dibengi.’” 29 “Beto me wa nsangu ya lulendo ya Moabi—yandi ke kudikumisa kibeni— Beto me wa nsangu ya kudisonga na yandi, ya lulendo na yandi, ya kudikumi48:21 1 To “mwa ngumba ya lelensi.” 48:25 1 Na kisina, “kibongo.”
YEREMIA 48:20-34 KAPU 48 a Kut 21:13 Yoz 13:8, 9
30
b Sef 2:9 c Kut 21:23 Yez 15:4
d Yoz 13:15, 18 e Kut 32:34
31
f Kut 32:3, 4 g Kut 32:37 Yer 48:1
h Kut 32:37, 38
32
Yoz 13:15, 17 Eze 25:9
i Amo 2:2 j Yer 25:15, 16 k Yer 48:42 l Bid 2:15 Sef 2:8
Ndonga ya 2 a Yez 16:6 Yez 25:10, 11 Sef 2:9, 10
b 2Bn 3:24, 25 Yez 16:7
33
c Kut 32:37, 38 Yoz 13:15, 19
d Kut 21:32 Kut 32:34, 35 Yoz 21:8, 39
e Yez 16:8, 9 Yer 48:8
f Yer 25:10 g Yez 16:10 h Kut 21:25 Yoz 13:15, 17
i Kut 32:37 Yez 16:9
j Kut 21:23 k Yer 48:2, 3
34
sa na yandi, mpi ya lulendo ya ntima na yandi.” a “‘Mono me zaba makasi na yandi,’ Yehowa muntu me tuba, ‘Kansi kutuba na yandi ya mpamba-mpamba ta sala kima ve. Bo ta sala kima ve. Yo yina mono ta dila Moabi, Mono ta tula milolo sambu na Moabi ya mvimba Mpi mono ta dila sambu na bantu ya Kire-eresi.b O vinu ya Sibma, c mono ta dila nge, Ti kudila yina me luta kudila ya mono dilaka Yazere. d Balutangu na nge ya ke basisa bintuntu me sabuka nzadi-mungwa. Yo me kuma tii na nzadimungwa, tii na Yazere. Muntu yina ke bebisaka e me kulumuka Na zulu ya bambuma na nge ya nsungi ya mvula mpi bambuma na nge ya vinu ya nge me katula na bilanga. Bo me katula kiese mpi kuyangalala na kisika ya bo me kunaka banti yina ke butaka bambuma Mpi na insi ya Moabi. f Mono me sala nde vinu kukulumuka diaka ve na kikamuninu ya vinu. Ata muntu mosi ve ta niataniata bambuma ti milolo ya kiese. Milolo ta vanda milolo ya mutindu ya nkaka.’” g “‘Bidilu ke wakana katuka na Eshboni h tii na Eleale. i Bo ke tombula ndinga na bo tii na Yahasi, j Katuka na Soare tii na Oronayimi, k tii na Eglatishelishiya.
YEREMIA 48:35-47 35
36
37
38
39
40
Ata bamasa ya Nimrimi ta bikala mpamba. a Mono ta katula na Moabi,’ Yehowa muntu me tuba, ‘Muntu yina ke nata dikabu na kisika ya kunanguka Mpi muntu yina ke pesa nzambi na yandi bimenga. Yo yina ntima na mono ta dila1 Moabi bonso musembu,2b Mpi ntima na mono ta dila1 bantu ya Kire-eresi bonso musembu.2 Sambu bimvwama ya yandi bakaka ta vila. Sambu ba-ntu yonso kele ti mabandi, c Bo me zenga mandefo yonso. Bamputa kele na maboko yonso, d Mpi basaki kele na baluketu na bo!’” e “‘Na baludi yonso ya Moabi Mpi na babala-bala na yandi yonso ya nene, Kima ya nkaka kele ve kaka kudila. Sambu mono me pasula Moabi Bonso dibungu yina bo me losa,’ Yehowa muntu me tuba. ‘Yandi kele na boma ya ngolo kibeni! Beno dila! Moabi me balula mukongo na nsoni kibeni! Moabi me kuma kima ya kuvweza, Kima ya ke pesa boma na bantu yonso yina kele na nziunga na yandi.’” “Sambu Yehowa ke tuba nde: ‘Beno tala! Kaka bonso ngozulu yina ke kulumuka ntinu, f Yandi ta tandula mapapu na yandi na zulu ya Moabi. g
48:36 1 To “ta kuma kisaka-saka.” 2 Disongidila, musembu ya bo ke bulaka sambu na kudila na mafwa.
1334 KAPU 48 a Yez 15:4-6
b Yez 16:11
c Yer 16:6
d Lev 19:28
e Kuy 37:34 Yez 15:2, 3
f Bid 4:19 Hab 1:8
g Yer 49:22
Ndonga ya 2 a Yer 30:11
b Yer 48:29
c Kut 21:26, 28
d Kut 24:17 Amo 2:2
e Kut 21:29 1Bn 11:7
f Yer 48:7
g Eze 25:11
41 Bo ta botula bambanza, Mpi bo ta kanga bisika na yandi ya ngolo ya lutaninu. Na kilumbu yina ntima ya basoda ya Moabi Ta vanda bonso ntima ya nkento yina ke buta.’” 42 “‘Mpi bo ta fwa Moabi sambu yo vanda diaka ve dikanda, a Sambu yo me kudinangula na ntwala ya Yehowa. b 43 Boma, dibulu, mpi mutambu kele na ntwala na nge, O muntu ya Moabi,’ Yehowa muntu me tuba. 44 ‘Konso muntu yina ke tina sambu na boma ya ngolo ta bwa na dibulu, Mpi konso muntu yina ke basika na dibulu ta kangama na mutambu.’ ‘Sambu mono ta natila Moabi mvula ya kupesa bo ndola,’ Yehowa muntu me tuba. 45 ‘Na kivudi ya Eshboni, bantu yina ke tina me telama kukonda ngolo. Sambu tiya ta basika na Eshboni Mpi ludimi ya tiya ta basika na kati ya Sihoni. c Yo ta yoka mbunzu ya Moabi Mpi mukwa ya ntu ya bana ya mavwanga.’ d 46 ‘Mawa na nge, O Moabi! Bantu ya Kemoshi e me fwa. Sambu bo me nata bana na nge ya babakala na kimpika, Mpi bo me nata bana na nge ya bankento na insi ya nzenza. f 47 Kansi bantu ya Moabi yina bo nataka na kimpika, mono ta vukisa bo na kitini ya nsuka ya bilumbu,’ Yehowa muntu me tuba. ‘Nsangu ya ndola ya Moabi g me suka awa.’”
1335
49
Sambu na bantu ya Amoni,a Yehowa ke tuba nde: “Keti Izraele kele ve na bana? Keti yandi kele ve ti muntu yina ta baka kimvwama na yandi? Sambu na nki Malkami b me baka Gadi? c Mpi sambu na nki bantu na yandi ke zinga na bambanza ya Izraele?” 2 “‘Yo yina beno tala! bilumbu ke kwisa,’ Yehowa muntu me tuba, ‘Ntangu mono ta sala nde makelele ya kubinga bantu na bitumba1 kuwakana sambu na Rabad ya bantu ya Amoni. e Yandi ta kuma ngumba yina me bikala mpamba, Mpi bo ta tula babwala yina kele na nziunga na yo tiya.’ ‘Mpi Izraele ta baka insi ya bantu yina bakaka insi na yandi,’ f Yehowa muntu me tuba. 3 ‘Dila, O Eshboni, sambu bo me fwa Ai! Beno tula milolo, O babwala yina kele na nziunga ya Raba. Beno lwata basaki. Beno dila mpi beno tambulatambula na kati ya balupangu ya matadi,1 Sambu bo ta nata Malkami na insi ya nzenza, Kumosi ti banganga-nzambi na yandi mpi bamfumu na yandi. g 4 Sambu na nki nge ke kudisikisa sambu na miwanda,1 Sambu na ntoto na nge ya kukonda ngumba yina masa ke kulumukaka,
49:2 1 To mbala ya nkaka, “milolo ya bitumba.” 49:3 1 To “ya balupangu ya mameme.” 49:4 1 To “bantoto ya kukonda ngumba.”
YEREMIA 49:1-9 KAPU 49 a Kuy 19:36, 38 Kul 2:19 2Bs 20:1
b 1Bn 11:5 Sef 1:4, 5
c Amo 1:13
d Kul 3:11 Yoz 13:24, 25 Eze 25:5 Amo 1:14
e Eze 21:19, 20
f Yez 14:2 Yer 50:19 Sef 2:9
g Amo 1:13, 15
Ndonga ya 2 a Kuy 36:10, 11 Eze 25:13 Amo 1:12 Oba 8
b Yez 21:13 Yer 25:17, 23
c Oba 5
O mwana-nkento ya kukonda kwikama, Yina ke tulaka ntima na bimvwama na yandi Mpi yina ke tuba nde: “Nani ta kwisa kunwanisa mono?”’” 5 “‘Mono ke natila nge kima mosi ya ke pesa boma ya ngolo,’ Mfumu ya Kuluta Nene, Yehowa ya makesa muntu me tuba, ‘Yo ta katuka na bantu yonso yina kele na nziunga na nge. Bo ta panza beno na bandambu yonso, Mpi muntu mosi ve ta vukisa bantu yina ke tina.’” 6 “‘Kansi na nima, mono ta vukisa bantu ya Amoni yina bo nataka na kimpika,’ Yehowa muntu me tuba.” 7 Sambu na Edomi, Yehowa ya makesa ke tuba nde: “Keti mayele kele diaka ve na Temani? a Keti bandongisila ya mbote me vila na bantu yina kele ti mayele ya kubakisa mambu? Keti mayele na bo me pola? 8 Beno tina, beno vutuka nima! Beno kwenda mpi beno zinga na bisika ya mudindu, O bantu ya Dedani! b Sambu mono ta natila Ezau mpasi Ntangu ntangu yina mono ta tudila yandi dikebi ta lunga. 9 Kana bantu ya ke katulaka bambuma ya vinu bantu kwisaka na nge, Keti bo zolaka ve kubikisa bambuma ya nkaka sambu bantu kulokuta? Kana miyibi kwisaka na mpimpa, Bo zolaka kaka kubebisa bima mingi yina bo vandaka na yo mfunu. c
YEREMIA 49:10-21 10 Kansi mono ta bikisa Ezau kinkonga. Mono ta bikisa bisika na yandi ya kubumbana pululu, Sambu yandi mona ve mpila ya kubumbana. Bo ta fwa bana na yandi, bampangi na yandi, mpi bantu ya ke zingaka penepene na yandi, a Mpi yandi ta vanda diaka ve. b 11 Bikisa bana na nge ya me konda tata, Mpi mono ta bikisa bo na luzingu, Ebuna bankento na nge ya mifwidi ta tudila mono ntima.” 12 Sambu Yehowa ke tuba nde: “Tala! Kana bantu yina bo zengilaka ve nkanu ya kunwa dikopa fwete nwa yo, keti nge ta konda kibeni kubaka ndola? Nge fwete baka kibeni ndola, sambu nge fwete nwa yo.” c 13 “Sambu mono me zenga kieleka na zina na mono mosi,” Yehowa muntu me tuba, “nde Bosra ta kuma kima ya ke pesa boma, d kima ya nsoni, kima ya kubeba, mpi kima ya kusinga; mpi bambanza na yandi yonso ta kuma mayumbu ya kimakulu.” e 14 Mono me wa nsangu ya me katuka na Yehowa, Bo me tinda kinati-nsangu na kati ya makanda, sambu yandi tuba nde: “Beno vukana mpi beno kwisa kunwanisa yandi; Beno yilama sambu na kunwana bitumba.” f 15 “Tala! Mono me kumisa nge kima ya kukonda mfunu na kati ya makanda, Ya bo ke vweza na kati ya bantu. g 16 Boma yina nge pesaka bantu ya nkaka
1336 KAPU 49 a Oba 6, 9
b Mal 1:3, 4
c Yer 25:27, 28 Bid 4:21 Oba 16
d Yez 34:6 Yez 63:1 Yer 49:22 Amo 1:12
e Oba 18 Mal 1:3
f Oba 1
g Oba 2-4
Ndonga ya 2 a Yer 49:13
b Kuy 19:24, 25
c Yez 34:6, 10
d Yer 4:7
e Nk 76:7 Yer 50:44-46 Nah 1:6
f Oba 9
g Mal 1:4
Mpi lulendo ya ntima na nge me kusa nge, O nge muntu yina ke zingaka na mabulu ya matadi, Yina ke vandaka na ngumba ya nda kibeni. Ata nge ke tungaka buyamba na nge na zulu bonso ngozulu, Mono ta kulumusa nge kuna,” Yehowa muntu me tuba. 17 “Mpi Edomi fwete kuma kima ya ke pesa boma. a Konso muntu yina ke luta pene-pene na yandi ta yituka na boma mpi ta bula mwita sambu na bampasi na yandi yonso. 18 Kaka mutindu bo bwisaka Sodome ti Gomore mpi babwala yina vandaka na nziunga na yo,” b Yehowa muntu me tuba, “muntu mosi ve ta zinga kuna, mpi muntu mosi ve ta vanda kuna. c 19 “Beno tala! Muntu mosi ta kwisa kunwanisa banseke ya kele na lutaninu bonso ntambu d yina ke basika na tu-bamfinda ya me kangama-kangamaka ya kele na lweka ya Yordani, kansi mono ta sala nde yandi tina yandi na mbala mosi. Mpi mono ta tula muntu yina mono me solaka na kuyala yandi. Sambu nani kele bonso mono, mpi nani lenda tudila mono ntembe? Inki ngungudi lenda telama na ntwala na mono? e 20 Yo yina, beno wa, O beno bantu, lukanu1 yina Yehowa me baka sambu na Edomi mpi mambu yina yandi me yindula sambu na bantu ya Temani: f Ya kieleka, bo ta bendabenda bana-mameme ya kimvuka ya mameme. Sambu na bo,g yandi ta sala nde kisika yina bo ke zingaka kubikala mpamba. 21 Ntoto me nikana na makelele ya kubwa na bo. 49:20 1 To “ndongisila.”
1337 Bantu ke dila! Makelele me wakana tii na Nzadi-Mungwa ya Mbwaki. a 22 Beno tala! Kaka bonso ngozulu, yandi ta tombuka mpi ta kulumuka nswalu, b Mpi yandi ta yalumuna mapapu na yandi na zulu ya Bosra. c Na kilumbu yina ntima ya basoda ya Edomi Ta kuma bonso ntima ya nkento yina ke buta.” 23 Sambu na Damasi: d “Bo me pesa Amati e mpi Arpadi nsoni, Sambu bo me wa nsangu ya mbi. Bo ke tekita na boma. Nzadi-mungwa kele na mavwanga mpi bo lenda lembika yo ve. 24 Damasi kele diaka ve na kikesa. Yandi me baluka sambu na kutina, kansi boma ya ngolo me simba yandi. Mawa mpi mpasi me simba yandi, Bonso nkento yina ke buta. 25 Inki mutindu bo me yambula ve mbanza ya lukumu, Bwala ya kiese? 26 Sambu baleke na yandi ya babakala ta bwa na babalabala na yandi ya nene, Mpi basoda yonso ta fwa na kilumbu yina,” Yehowa ya makesa muntu me tuba. 27 “Mono ta tula kibaka ya Damasi tiya, Mpi yo ta yoka banzo-zulu ya Bene-adadi f yina kele ti bibaka ya ngolo.” 28 Sambu na Kedare g mpi bimfumu ya Asore, yina Nebukadenezare1 ntotila ya Babilone fwaka, Yehowa ke tuba nde: 49:28, 30 1 Na kisina, “Nebukadrezare,” mutindu ya nkaka ya kusonika yo.
YEREMIA 49:22-33 KAPU 49 a 1Bn 9:26
29
b Yer 4:13
30
c Yer 48:40 Yer 49:13
d Yez 17:1 Amo 1:3
31
e Kut 13:21 2Bn 17:24 Zek 9:1, 2
32
f Amo 1:4
g Kuy 25:13 Yez 42:11 Yez 60:7 Eze 27:21
Ndonga ya 2 a Yer 9:25, 26 Yer 25:17, 23
33
“Beno telama, beno tombuka na Kedare, Mpi beno fwa bana ya Esti. Bo ta baka batenta na bo mpi bitwisi na bo, Bilele ya batenta na bo mpi bima na bo yonso. Bo ta nata bashamo na bo, Mpi bo ta binga bo na ndinga ya ngolo nde, ‘Boma ya ngolo kele bisika yonso!’” “Beno tina, beno kwenda ntama! Beno kwenda mpi beno zinga na bisika ya mudindu, O bantu ya Asore,” Yehowa muntu me tuba. “Sambu Nebukadenezare1 ntotila ya Babilone me kana diambu mosi ya mbi sambu na beno, Mpi yandi me yindula diambu mosi ya mpasi sambu na beno.” “Beno telama, beno kwenda kunwanisa dikanda yina kele na ngemba, Yina ke zinga na lutaninu!” Yehowa muntu me tuba. “Yo kele ve ti bakielo to banti ya kukangila bakielo; bo ke zingaka na kingenga. Bashamo na bo ta kuma bima ya bo me yiba, Mpi bitwisi na bo ya mingi ta kuma bima ya bo me botula na bitumba. Mono ta panza bo na konso ndambu,1 Bantu yina ke zengaka nsuki na bo yina kele na lweka ya ntu, pene-pene ya dikutu, a Mpi mono ta natila bo mpasi na konso ndambu,” Yehowa muntu me tuba. “Mpi Asore ta kuma kisika yina bambwa ya nseke ke lalaka, Mayumbu ya kimakulu. Muntu mosi ve ta zinga kuna,
49:32 1 Na kisina, “na konso mupepe.”
YEREMIA 49:34–50:8 Mpi muntu mosi ve ta vanda na kati na yandi.” 34 Yai ndinga ya Yehowa yina kwisilaka mbikudi Yeremia sambu na Elami a na luyantiku ya luyalu ya Sidikiya b ntotila ya Yuda: 35 “Yehowa ya makesa ke tuba nde, ‘Mono ke buka munduki ya tolo-tolo ya Elami, c nto1 ya ngolo na bo. 36 Mono ta natila Elami mipepe iya katuka na bansuka iya ya zulu, mpi mono ta panza bo na mipepe yina yonso. Yo ta vanda ve ti dikanda yina bantu ya Elami yina mono ta panza ta kwenda ve.’” 37 “Mono ta zenga-zenga bantu ya Elami na ntwala ya bambeni na bo mpi na ntwala ya bantu yina ke sosa kufwa bo;1 mpi mono ta natila bo mpasi, makasi na mono ya ngolo,” Yehowa muntu me tuba. “Mono ta tinda mbele ya bitumba na nima na bo tii kuna mono ta manisa bo.” 38 “Mpi mono ta tula kiti na mono ya kimfumu na Elami, d mpi mono ta fwa ntotila mpi bamfumu kuna,” Yehowa muntu me tuba. 39 “Kansi na kitini ya nsuka ya bilumbu, mono ta vukisa bantu ya Elami yina bo nataka na kimpika,” Yehowa muntu me tuba. Mambu yina Yehowa tubaka sambu na Babilone, e sambu na insi ya bantu ya Kaldea, na nzila ya mbikudi Yeremia: 2 “Beno zabisa yo na kati ya makanda mpi beno samuna yo. Beno tedimisa kidimbu1 mpi beno samuna yo. Beno bumba kima ve! Beno tuba nde, ‘Bo me botula Babilone. f Bo me pesa Bele nsoni. g
50
1338 KAPU 49 a Kuy 10:22 Yez 21:2 Yer 25:17, 25 Eze 32:24 Dan 8:2 Bis 2:8, 9
b 2Bn 24:18
c Yez 22:6
d Yer 25:17, 25
KAPU 50 e Yez 13:1
f Yer 51:8 Kus 14:8
g Yez 46:1 Yer 51:44
Ndonga ya 2 a Yez 13:17 Yer 51:11, 48
b Yez 11:12 Yer 3:18 Oze 1:11
c Yer 31:8, 9
d Oze 3:5
e Yez 35:10
f Yer 31:31
g Yez 53:6
h Yer 10:21 Yer 23:2 Eze 34:2, 6
i Nk 79:6, 7
j Yez 48:20
49:35 1 Na kisina, “luyantiku.” 49:37 1 To “ke sosa mioyo na bo.” 50:2 1 To “nti yina kele kidimbu.”
Yer 51:6, 45 Zek 2:7 2Bk 6:17 Kus 18:2, 4
Merodaki me wa boma ya ngolo. Bo me pesa bifwanisu na yandi nsoni. Biteki na yandi ya nzanzi1 me wa boma ya ngolo.’ 3 Sambu dikanda mosi me katuka na nordi mpi me kwisa kunwanisa yandi. a Yo ke kumisa insi na yandi kima ya ke pesa boma; Muntu mosi ve ke zinga kuna. Muntu mpi mbisi me tina; Bo me kwenda.” 4 “Na bilumbu yina mpi na ntangu yina,” Yehowa muntu ke tuba, “bantu ya Izraele ti bantu ya Yuda ta kwisa kumosi. b Bo ta dila ntangu bo ke tambula, c mpi bo ta sosa kumosi Yehowa Nzambi na bo. d 5 Bo ta yula nzila ya Sioni, baluse na bo ya ke tala na ndambu yina, e mpi bo ta tuba nde, ‘Beno kwisa mpi beto vukana ti Yehowa na kuwakana ya mvula na mvula yina bo ta vilaka ve.’ f 6 Bantu na mono me kuma kimvuka ya mameme yina me vila. g Bangungudi na bo pusaka bo na kuvila nzila. h Bo me nata bo na bangumba, bo me yungana-yangana na bangumba ya nene mpi ya fioti. Bo me vila kisika na bo ya kupema. 7 Bantu yonso yina ke mona bo, ke dia bo, i mpi bambeni na bo me tuba nde, ‘Beto me sala mbi ve, sambu bo salaka masumu na ntwala ya Yehowa, na ntwala ya kisika ya kuzinga ya lunungu mpi ya kivuvu ya ba-nkaka na bo, Yehowa.’” 8 “Beno tina mpi beno katuka na kati-kati ya Babilone, Beno basika na insi ya bantu ya Kaldea, j 50:2 1 Ngogo ya Kiebreo ya bo me sadila awa lenda vanda na kuwakana ti ngogo “tufi” mpi bo me sadila yo sambu na kuvweza.
1339
9
10
11
12
13
Mpi beno vanda bonso bambisi yina ke songa bitwisi nzila. Sambu mono ke basisa mpi ke nata Kimvuka ya makanda ya nene yina ke katuka na insi ya nordi a sambu na kunwanisa Babilone. Bo ta kwisa kunwanisa yandi na ndonga ya bitumba; Bo ta kanga yandi kuna. Batolo-tolo na bo kele bonso batolo-tolo ya soda Yina ke salaka nde bibuti kukonda bana; b Yo ke vutukaka ve kukonda kusala kima. Kaldea ta kuma kima ya bo me botula na bitumba. c Bantu yonso yina ta baka bima na yandi ta fuluka kibeni,” d Yehowa muntu me tuba. “Sambu beno landaka kuwa kiese, e beno landaka kuyangalala Ntangu beno vandaka kuyiba dikabu na mono. f Sambu beno vandaka kubula makulu na ntoto bonso mwana-ngombe ya nkento na kati ya matiti, Mpi beno landaka kutula makelele bonso bampunda. Bo me pesa mama na beno nsoni. g Nkento yina butaka beno me lemba nitu. Tala! Yandi kele dikanda ya kuluta fioti na kati ya makanda, Ntoto-makanga ya kukonda masa mpi ntoto ya zelo na zelo. h Sambu na makasi ya Yehowa, bantu ta zinga ve na kati na yandi; i Yandi ta bikala mpamba kibeni. j
YEREMIA 50:9-18 KAPU 50 a Yez 21:2 Yer 51:11, 27, 28, 48 Dan 5:28, 30
b Yez 13:17, 18 c Yer 25:12 Yer 27:6, 7
d Kus 17:16 e Bid 1:21 f Yez 14:4-6 Yez 47:6 Yer 30:16
g Yez 47:8 h Yez 13:20, 21 i Zek 1:15 j Yer 25:12
Ndonga ya 2 a Yer 51:37 b Yez 13:18 Yer 51:11
c Yer 51:35, 36 d Yer 51:58 e Yer 51:6, 11 f Nk 137:8 Kus 18:6
g Yer 51:23 h Yez 13:14 Yer 51:9
i Yer 23:1 Yer 50:6 Eze 34:5
j Yer 2:15 k 2Bn 17:6 Yez 8:7
l 2Bn 25:1 2Bs 36:17 Yer 4:7
Konso muntu yina ke luta pene-pene ya Babilone ta yituka na boma Mpi ta bula mwita sambu na bampasi na yandi yonso. a 14 Beno kwisa kunwanisa Babilone na ndonga ya bitumba na konso ndambu, Beno yonso yina ke konikaka1 munduki ya tolo-tolo. b Beno losa yandi tolo-tolo, beno bikisa ve ata tolotolo mosi, Sambu yandi me sala masumu na ntwala ya Yehowa. c 15 Beto tula mulolo ya bitumba sambu na yandi na konso ndambu. Yandi me kudipesa.1 Makunzi na yandi me bwa, bo me bwisa bibaka na yandi, d Sambu Yehowa muntu ke vutula mbi. e Beno vutudila yandi mbi. Beno sadila yandi mambu kaka mutindu yandi salaka. f 16 Beno fwa muntu ya ke kunaka na Babilone Mpi muntu yina ke sadilaka mbele na nsungi ya kukatula bima na bilanga. g Sambu na mbele ya bitumba ya nku, konso muntu ta vutuka na bantu na yandi, Konso muntu ta tina na insi na yandi. h 17 “Bantu ya Izraele kele mameme yina bo me panza. i Ntambu me panza bo. j Ntete ntotila ya Asiria diaka bo; k na nima Nebukadenezare1 ntotila ya Babilone tolulaka mikwa na bo. l 18 Yo yina, Yehowa ya makesa, Nzambi ya Izraele, ke tuba nde: ‘Mono ke sadila ntotila ya Babilone mpi insi na yandi mambu mutindu 50:14 1 Na kisina, “ke niataka.” 50:15 1 Na kisina, “me pesa diboko na yandi.” 50:17 1 Na kisina, “Nebukadrezare,” mutindu ya nkaka ya kusonika yo.
YEREMIA 50:19-30 mono sadilaka ntotila ya Asiriaa mambu. 19 Mono ta vutula Izraele na nseke na yandi, b mpi yandi ta dia matiti na Karmele ti na Bashani, c mpi yandi1 ta fuluka na bangumba ya Efrayimi d ti ya Gileadi.’” e 20 “Na bilumbu yina mpi na ntangu yina,” Yehowa muntu me tuba, “Bo ta sosa mbi ya Izraele, Kansi yo ta vanda ve, Mpi bo ta mona ve masumu ya Yuda, Sambu mono ta lolula bantu yina mono bikisaka na luzingu.” f 21 “Kwenda kunwanisa insi ya Meratayimi mpi bantu ya Pekodi. g Bika bo fwa bo mpi bo manisa bo kimakulu,” Yehowa muntu me tuba. “Sala mambu yonso ya mono me songa nge. 22 Makelele ya bitumba kele na insi, Mpasi ya ngolo. 23 Marto ya ntoto ya mvimba me zengana mpi me bukana kibeni! h Babilone me kuma kibeni kima ya ke pesa boma na kati ya makanda! i 24 Mono tudilaka nge mutambu, mpi nge kangamaka, O Babilone, Mpi nge zabaka yo ve. Bo monaka nge mpi nge kangamaka, j Sambu nge nwanisaka Yehowa. 25 Yehowa me kangula nzo na yandi ya kubumbila bima, Mpi yandi me basisa binwaninu ya makasi na yandi. k Sambu Mfumu ya Kuluta Nene, Yehowa ya makesa, kele ti kisalu Na insi ya bantu ya Kaldea. 50:19 1 To “moyo na yandi.”
1340 KAPU 50 a 2Bn 19:35 Yez 14:25 Sef 2:13
b Yez 11:16 Yez 65:10 Yer 23:3 Yer 33:7 Eze 34:14 Mik 2:12
c Mik 7:14 d Yer 31:6 e Oba 19 f Yez 44:22 Yer 31:34 Mik 7:19
g Eze 23:22, 23 h Yez 14:5, 6 Yer 51:20
i Yer 51:41 Kus 18:15, 16
j Yer 51:31 Dan 5:30 Kus 18:8
k Yez 13:5 Yer 51:11
Ndonga ya 2 a Yer 51:27 b Yer 50:10 c Yez 14:22, 23 d Yez 34:6, 7 Eze 39:18
e Nk 94:1 Yer 51:11
f Yer 50:14 g Nk 137:8 Yer 51:56
h Bid 3:64 Kus 18:6
i Yez 14:13 j Yez 13:17, 18
26 Beno kwisa kunwanisa yandi katuka na bisika ya ntama. a Beno kangula bisika na yandi ya kubumbila bambuma. b Beno tula yandi kisika mosi bonso bita ya bambuma. Beno fwa yandi kimakulu.1c Muntu na yandi mosi ve kubikala. 27 Beno fwa-fwa banabangombe na yandi yonso ya babakala; d Bika bo kulumuka na kisika ya kufwa bambisi. Mawa na bo, sambu kilumbu na bo me lunga, Ntangu ya kupesa bo ndola! 28 Kele ti makelele ya bantu yina ke tina, Bantu yina ke tina insi ya Babilone, Sambu na kuzabisa na Sioni mutindu Yehowa Nzambi na beto me vutula mbi, Mutindu yandi me vutula mbi sambu na tempelo na yandi. e 29 Beno binga bantu ya ke sadilaka munduki ya tolo-tolo sambu bo nwanisa Babilone, Bantu yonso yina ke konikaka1 munduki ya tolo-tolo. f Beno sala bacamp na nziunga na yandi; beno bika ve nde ata muntu mosi kutina. Beno futa yandi na kutadila kisalu na yandi. g Beno sala yandi kaka mutindu yandi salaka. h Sambu yandi me sala mambu na lulendo yonso na ntwala ya Yehowa, Na ntwala ya Santu ya Izraele. i 30 Yo yina, baleke na yandi ya babakala ta bwa na babalabala na yandi ya nene, j 50:26 1 To “Beno fwete fwa yandi.” 50:29 1 Na kisina, “ke niataka.”
1341
31
32
33
34
35
36
Mpi basoda na yandi yonso ta fwa1 na kilumbu yina,” Yehowa muntu me tuba. “Tala! Mono ke nwanisa nge, a O nkolami,” b Mfumu ya Kuluta Nene, Yehowa ya makesa muntu me tuba, “Sambu kilumbu na nge fwete kwisa, ntangu yina mono ta sambisa nge. Nge, O nkolami, nge ta bula sakuba mpi nge ta bwa, Muntu ya kutedimisa nge ta vanda ve. c Mpi mono ta tula bambanza na nge tiya, Mpi yo ta yoka bima yonso ya kele na nziunga na nge.” Yehowa ya makesa ke tuba nde: “Bo ke niokula bantu ya Izraele mpi ya Yuda, Mpi bantu yonso yina nataka bo na kimpika me kanga bo. d Bo me buya kubikisa bo sambu bo kwenda. e Kansi Muntu ya ke sumba bo diaka kele ngolo. f Zina na yandi Yehowa ya makesa. g Yandi ta nwanina kibeni diambu na bo, h Sambu na kupemisa insi yai i Mpi kunatila bantu ya Babilone mpasi.” j “Mbele ya bitumba kele sambu na kunwanisa bantu ya Kaldea,” Yehowa muntu me tuba, “Sambu na kunwanisa bantu ya Babilone ti bamfumu na yandi mpi bantu na yandi ya mayele. k Mbele ya bitumba kele sambu na kunwanisa bantu ya bituba-tuba,1 mpi bo ta sala mambu na buzoba.
50:30 1 Na kisina, “bo ta kumisa bo pima.” 50:36 1 To “bambikudi ya luvunu.”
YEREMIA 50:31-42 KAPU 50 a Yer 51:25 b Yez 14:13 Dan 4:30
c Yer 51:26 d Yez 47:6 e Yez 14:17 f Yez 41:14 Kus 18:8
g Yez 47:4 h Bid 3:59 i Yez 14:3, 4 j Yer 51:24 k Yez 47:13 Yer 51:57 Dan 5:7
Ndonga ya 2 a Yer 51:30 b Yez 13:8 c Yez 45:3 d Yez 44:27 Yer 51:36, 37 Kus 16:12
e Yez 46:1 Yer 51:44, 52 Dan 5:1, 4
f Yez 13:20, 21 Yer 51:37 Kus 18:2
g Yer 25:12 Yer 51:43, 64
h Yez 13:19 i Kuy 19:24, 25 Yud 7
j Yer 51:26 k Yez 45:1 Yer 51:11 Yer 51:27, 28
l Yez 13:5, 17 m Yer 50:9
Mbele ya bitumba kele sambu na kunwanisa basoda na yandi, mpi boma ya ngolo ta simba bo. a 37 Mbele ya bitumba kele sambu na kunwanisa bampunda na bo mpi bapusu-pusu na bo ya bitumba, Mpi sambu na kunwanisa banzenza yonso yina kele na kati na yandi, Mpi bo ta kuma bonso bankento. b Mbele ya bitumba kele sambu na kunwanisa bimvwama na yandi, mpi bo ta yiba yo. c 38 Bamasa na yandi me beba, mpi yo ta yuma. d Sambu yo kele insi yina kele ti biteki, e Mpi sambu na bambonameso na bo ya ke pesa boma, bo ke landa kusala mambu na kilawu. 39 Yo yina, bigangwa ya ntoto ya zelo na zelo ta zinga ti bambisi yina ke nganaka, Mpi ba-otrishi ta zinga na kati na yandi. f Bantu ta zingaka diaka ve na kati na yandi, Mpi yandi ta vanda diaka ve kisika ya kuzinga na bandonga yonso ya bantu.” g 40 “Kaka mutindu Nzambi bwisaka Sodome ti Gomore h mpi babwala yina vandaka na nziunga na yo,” i Yehowa muntu me tuba, “muntu mosi ve ta zinga kuna, mpi muntu mosi ve ta vanda kuna. j 41 Tala! Bantu me katuka na nordi mpi ke kwisa; Dikanda ya nene mpi bantotila ya nene k ta basika Katuka na bisika ya kuluta ntama ya ntoto. l 42 Bo ke sadilaka munduki ya tolo-tolo mpi dikonga. m
YEREMIA 50:43–51:6 Bo kele nku mpi bo ta wila ve bantu mawa. a Makelele na bo kele bonso nzadi-mungwa yina ke tula makelele, b Ntangu bo ke tambusa bampunda na bo. Bonso muntu mosi, bo me telama na ndonga ya bitumba sambu na kunwanisa nge, O mwana-nkento ya Babilone. c 43 Ntotila ya Babilone me wa nsangu na bo, d Mpi maboko na yandi me lemba. e Boma me simba yandi, Mpasi bonso ya nkento yina ke buta. 44 “Beno tala! Muntu mosi ta kwisa kunwanisa banseke ya kele na lutaninu bonso ntambu yina ke basika na tu-bamfinda ya me kangama-kangamaka ya kele na lweka ya Yordani, kansi mono ta sala nde bo tina yandi na mbala mosi. Mpi mono ta tula muntu yina mono me solaka f na kuyala yandi. Sambu nani kele bonso mono, mpi nani lenda tudila mono ntembe? Inki ngungudi lenda telama na ntwala na mono? g 45 Yo yina, beno wa, O beno bantu, lukanu1 yina Yehowa me baka sambu na Babilone h mpi mambu yina yandi me yindula sambu na insi ya bantu ya Kaldea. Ya kieleka, bo ta bendabenda bana-mameme ya kimvuka ya mameme. Sambu na bo, yandi ta sala nde kisika yina bo ke zingaka kubikala mpamba. i 46 Ntoto ta nikana ntangu makelele ya kubwa ya Babilone ta wakana, Mpi bidilu ta wakana na kati ya makanda.” j 50:45 1 To “ndongisila.”
KAPU 50 a Nk 137:8 Yez 13:17, 18
b Yer 51:42
51 2
c Yer 51:27
d Yer 51:31
e Dan 5:6
f Yez 41:25
3
g Yer 49:19-21
h Yer 51:11
i Yez 13:1, 20 Yer 51:43
j Kus 18:9
4
Ndonga ya 2 KAPU 51
5
a Yer 50:9
b Yer 50:14, 29
c Yez 13:17, 18 Yer 50:30
d Yez 13:15
e Nk 94:14 Yez 44:21 Yer 46:28 Zek 2:12
6
1342
Yehowa ke tuba nde: “Mono ke basisa mupepe ya ke fwaka Sambu na kubula Babilone a mpi bantu ya Lebi-kamai.1 Mono ta tindila Babilone bantu yina ke katulaka bampusu, Bo ta katula yandi bampusu mpi bo ta bikisa insi na yandi mpamba; Bo ta kwisa kunwanisa yandi na bandambu yonso na kilumbu ya mpasi. b Muntu ya ke sadilaka munduki ya tolo-tolo kukonika1 ve munduki na yandi ya tolotolo. Mpi muntu mosi ve kutelama ti kinkutu na yandi ya kibende. Beno wila ve baleke na yandi ya babakala mawa.c Beno fwa basoda na yandi yonso. Bo ta bwa mpi ta fwa na insi ya bantu ya Kaldea, Bo me tobula bo na babalabala na yandi.d Sambu Izraele ti Yuda, Nzambi na bo, Yehowa ya makesa, e me bikisaka bo ve bonso bankento ya mifwidi. Kansi insi na bo1 me fuluka ti mbi na meso ya Santu ya Izraele. Beno tina mpi beno katuka na kati ya Babilone, Mpi beno tina sambu na luzingu1f na beno. Beno fwa ve sambu na kifu na yandi. Sambu yo kele ntangu yina Yehowa ke vutula mbi. Yandi ke vutudila yandi mbi sambu na mambu yina yandi salaka. g
f Yer 50:8 Zek 2:7 Kus 18:4
g Yer 25:12, 14 Yer 50:15
51:1 1 Yo ke monana nde yo kele zina ya Kaldea ya bo me sonika na bisono ya kinsweki. 51:3 1 Na kisina, “kuniata.” 51:5 1 Disongidila, insi ya bantu ya Kaldea. 51:6 1 To “moyo.”
1343 7 Babilone vandaka dikopa ya wolo na maboko ya Yehowa; Yandi lawusaka ntoto ya mvimba. Makanda nwaka vinu na yandi; a Yo yina makanda me kuma kilawu. b 8 Na mbala mosi Babilone me bwa mpi me bukana. c Beno dila yandi! d Beno baka balsami sambu na mpasi na yandi; ziku yandi lenda beluka.” 9 “Beto mekaka kubelula Babilone, kansi yandi lendaka kubeluka ve. Beno bikisa yandi mpi beto kwenda, konso muntu na insi na yandi. e Sambu lusambisu na yandi me kuma tii na zulu; Yo kele na zulu kibeni tii na matuti. f 10 Yehowa me tula lunungu sambu na beto. g Beno kwisa, beto tubila na Sioni kisalu ya Yehowa Nzambi na beto.” h 11 “Beno tula batolo-tolo makasi; i beno baka bitaninu ya kele bonso dimbuma.1 Yehowa me simba ntima ya bantotila ya bantu ya Media, j Sambu yandi kele ti ngindu ya kufwa Babilone. Sambu yai mutindu Yehowa ke vutula mbi, mutindu yandi ke vutula mbi sambu na tempelo na yandi. 12 Beno tedimisa kidimbu1k na bibaka ya Babilone. Beno kengila ngolo, beno tula bankengidi. 51:11 1 To mbala ya nkaka, “beno fulusa balupaya.” 51:12 1 To “nti yina kele kidimbu.”
YEREMIA 51:7-17 KAPU 51 a Kus 17:1, 2 Kus 18:3
b Yer 25:15, 16
c Yez 21:9 Yez 47:9 Kus 14:8
d Kus 18:2, 9
13
e Yez 13:14
f Kus 18:4, 5
14 g Mik 7:9
h Yer 50:28
i Yer 50:14
j Yez 13:17 Yez 45:1
15
k Yez 13:2
Ndonga ya 2 a Kus 17:17 b Kus 17:1, 15
16
c Yez 45:3 Yer 50:37
d Hab 2:9 Kus 18:11, 12 Kus 18:19
e Yer 50:15
f Nk 93:1 Nk 104:24
g Nk 136:5 Bin 3:19 Yez 40:22 Yer 10:12-16
h Nk 135:7
17
Beno yidika bantu yina ta bumbana sambu na kunwanisa yo. Sambu Yehowa me yindula mutindu ya kusala mambu, Mpi yandi ta lungisa mambu yina yandi me sila sambu na bantu ya Babilone.” a “O nkento yina ke zingaka na zulu ya bamasa mingi, b Ti bimvwama mingi, c Nsuka na nge me kwisa, nsuka1 ya baluta yina nge vandaka kubaka. d Yehowa ya makesa me zenga kieleka na zina na yandi mosi,1 ‘Mono ta fulusa nge ti bantu, bantu mingi kibeni bonso bampasu, Mpi bo ta tula milolo sambu bo me nunga nge.’ e Yandi Muntu salaka ntoto na ngolo na yandi, Muntu yina na mayele na yandi f tulaka ngolo ntoto ya ke butaka Mpi yina tandulaka zulu na mayele na yandi ya kubakisa mambu. g Ntangu yandi ke salaka nde ndinga na yandi kuwakana, Bamasa yina kele na zulu ke kumaka kisaka-saka, Mpi yandi ke salaka nde matuti1 kutombuka katuka na nsuka ya ntoto. Yandi ke basisaka nzasi2 sambu na mvula, Mpi yandi ke basisaka mupepe na banzo na yandi ya kubumbila bima. h Konso muntu ke sala mambu na buzoba mpi kukonda nzayilu.
51:13 1 Na kisina, “ndilu.” 51:14 1 To “moyo na yandi.” 51:16 1To “lubungi.” 2To mbala ya nkaka, “ke salaka bakielo.”
YEREMIA 51:18-28
18
19
20
21
22
23
Konso muntu ya ke salaka bima ya bibende ta wa nsoni sambu na kiteki; a Sambu kiteki na yandi ya kibende1 kele luvunu, Mpi yo kele na mpema2 ve na kati na yo. b Yo kele luvunu,1c kisalu ya bo fwete seka. Ntangu kilumbu ya kupesa yo ndola ta lunga, yo ta fwa. Dikabu ya Yakobi kele ve bonso bima yina, Sambu yandi Muntu salaka bima yonso, Mpi nti ya dikabu na yandi. d Zina na yandi Yehowa ya makesa.” e “Nge kele nti ya bitumba sambu na mono, kinwaninu sambu na bitumba, Sambu mono ta sadila nge sambu na kupanza makanda. Mono ta sadila nge sambu na kufwa bimfumu. Mono ta sadila nge sambu na kupanza mpunda mpi muntu yina ke tambusa yo. Mono ta sadila nge sambu na kupanza pusu-pusu mpi muntu yina ke tambusa yo. Mono ta sadila nge sambu na kupanza bakala mpi nkento. Mono ta sadila nge sambu na kupanza mununu mpi mwana-bakala. Mono ta sadila nge sambu na kupanza leke ya bakala mpi leke ya nkento. Mono ta sadila nge sambu na kupanza ngungudi mpi bitwisi na yandi. Mono ta sadila nge sambu na kupanza muntu ya ke salaka bilanga mpi bambisi na yandi.
51:17 1 To “kiteki ya kibende ya bo me lamba na tiya.” 2 Na kisina, “mpeve.” 51:18 1 To “mpamba.”
1344 KAPU 51 a Yez 44:11
24 b Hab 2:19
c Yez 41:29 Yer 14:22
25 d Kul 32:9
e Yez 47:4
Ndonga ya 2 a Nk 137:8
b Yer 50:31
26
c Yer 25:9
27 d Yer 50:13, 40 Kus 18:21
e Yez 13:2 Yer 51:12
f Kuy 8:4
g Kuy 10:2, 3 Yer 50:41
h Yez 13:17 Dan 5:30, 31
28
Mono ta sadila nge sambu na kupanza bamfumu ya bambanza mpi bilandi ya bamfumu. Mpi mono ta pesa Babilone mpi bantu yonso ya Kaldea ndola Sambu na mambu yonso ya mbi yina bo salaka na Sioni na meso na beno,” a Yehowa muntu me tuba. “Tala! Mono ke nwanisa nge, b O ngumba yina ke fwaka bantu,” Yehowa muntu me tuba, “Nge muntu yina ke bebisaka ntoto ya mvimba. c Mono ta tandula diboko na mono sambu na kupesa nge ndola mpi mono ta bwisa nge na matadi ya nene Mpi mono ta kumisa nge ngumba yina bo me yokaka tiya.” “Bantu ta baka ve na kisika na nge ditadi ya kinkonko to ditadi ya fondasio, Sambu nge ta bikala mpamba kimakulu,” d Yehowa muntu me tuba. “Beno tedimisa kidimbu1 na insi yai. e Beno bula kibongo na kati ya makanda. Beno sola2 makanda sambu bo nwanisa yandi. Beno binga bimfumu ya Ararati,f ya Mini, mpi ya Ashkenazi g sambu bo nwanisa yandi. Beno bakila yandi mfumu ya basoda yina ke bakaka basoda ya mpa. Beno nata bampunda bonso bana-bampasu. Beno sola2 makanda sambu bo nwanisa yandi. Bantotila ya Media, h bamfumu ya bambanza na yo,
51:27 1 To “nti yina kele kidimbu.” 51:27, 28 2 To “Beno santisa.”
1345 bilandi ya bamfumu na yo yonso, Mpi bansi yonso yina bo ke yala. 29 Ntoto ta nikana mpi ta tekita, Sambu bangindu yina Yehowa kele na yo sambu na Babilone ta lungana Sambu na kukumisa insi ya Babilone kima ya ke pesa boma, kukonda muntu ya ke zinga kuna. a 30 Basoda ya Babilone me yambula kunwana. Bo me vanda na bisika na bo ya ngolo. Ngolo na bo me mana. b Bo me kuma bonso bankento. c Bo me tula banzo na yandi tiya. Banti na yandi ya kukangila bakielo me bukana. d 31 Muntu mosi ya ke bakaka ntinu ke baka ntinu sambu na kukutana ti muntu ya nkaka ya ke bakaka ntinu, Mpi kinati-nsangu mosi ke baka ntinu sambu na kukutana ti kinati-nsangu ya nkaka, Sambu na kuzabisa ntotila ya Babilone nde bo me botula mbanza na yandi na bandambu yonso, e 32 Nde bo me botula f bisika yina bo ke sabukaka na makulu, Nde bo me yoka bamaswa ya bapapirusi tiya, Mpi nde basoda kele na boma ya ngolo.” 33 Sambu Yehowa ya makesa, Nzambi ya Izraele, ke tuba nde: “Mwana-nkento ya Babilone kele bonso kisika ya bo ke tutaka bambuma sambu na kukatula yo bampusu. Yai ntangu ya kuniata-niata yandi ngolo. Kubika fioti kibeni ntangu ya kukatula bima na bilanga ta lunga sambu na yandi.”
YEREMIA 51:29-39 KAPU 51 a Yez 13:13, 19 Yer 50:13 Yer 50:39, 40
b Yez 13:7
c Yer 50:37
d Nk 107:16 Yez 45:2
e Yez 47:11 Yer 50:24, 43
f Yez 44:27 Yer 50:38 Kus 16:12
Ndonga ya 2 a 2Bs 36:17, 18 Yer 50:17
b Yer 51:44
c Nk 137:8 Yer 50:29
d Yer 50:34
e Kul 32:35
f Yez 44:27 Yer 50:38
g Yer 25:12 Yer 50:15
h Yez 13:19, 22
i Yer 50:13, 39
34 “Nebukadenezare1 ntotila ya Babilone me dia mono; a Yandi me kumisa mono kisaka-saka. Yandi me tulula mono bonso dibungu ya mpamba. Yandi me mina mono bonso nioka ya nene; b Yandi me fulusa divumu na yandi ti bima na mono ya kitoko. Yandi me yobisa mono mpi me losa mono. 35 ‘Mubulu yina bo salaka mono mpi nitu na mono kuvanda na zulu ya Babilone!’ muntu ya ke zingaka na Sioni c muntu me tuba. ‘Mpi menga na mono kuvanda na zulu ya bantu ya Kaldea!’ Yeruzalemi muntu me tuba.” 36 Yo yina, Yehowa ke tuba nde: “Mono ke samba diambu na nge, d Mpi mono ta vutula mbi sambu na nge. e Mono ta yumisa nzadimungwa na yandi mpi mono ta yumisa mabulu na yandi ya masa. f 37 Mpi Babilone ta kuma bita ya matadi, g Kisika bambwa ya nseke ke lalaka, h Kima ya ke pesa boma mpi kima ya kubudila mwita, Kukonda bantu ya ke zinga kuna. i 38 Bo yonso ta ngana kaka bonso bana-bantambu.1 Bo ta ngana bonso bana ya ntambu.” 39 “Ntangu bo ta vanda na nzala ya ngolo, mono ta sadila bo nkinsi mpi mono ta lawusa bo, 51:34 1 Na kisina, “Nebukadrezare,” mutindu ya nkaka ya kusonika yo. 51:38 1 To “bana-bantambu yina kele ti mika mingi na nkingu.”
YEREMIA 51:40-52
40
41
42
43
44
45
46
Sambu bo vanda na kiese; a Na nima bo ta lala mpongi ya kimakulu, Yina bo ta telama ve,” b Yehowa muntu me tuba. “Mono ta nata bo bonso bana-mameme ya babakala ya bo ke nata sambu na kufwa, Bonso mameme ya babakala kumosi ti bankombo.” “Ee tala mutindu bo me kanga Sheshaki,1c Mutindu bo me botula Lukumu ya ntoto ya mvimba! d Mutindu Babilone me kuma kima ya ke pesa boma na kati ya makanda! Nzadi-mungwa me luta na zulu ya Babilone. Bitembo na yo ya mingi me fika yandi. Bambanza na yandi me kuma kima ya ke pesa boma, ntoto ya kukonda masa mpi ntoto ya zelo na zelo. Insi yina muntu mosi ve ta zinga mpi yina muntu mosi ve ta lutila. e Mono ta tudila Bele f dikebi na Babilone, Mpi mono ta basisa na munoko na yandi bima yina yandi me mina. g Makanda ta kwisa diaka ve kufuluka na yandi, Mpi kibaka ya Babilone ta bwa. h Beno basika na kati na yandi, beno bantu na mono! i Beno tina makasi ya ngolo ya Yehowa j sambu na kugulusa luzingu1 na beno! k Beno vanda kikesa mpi beno wa boma ve sambu na nsangu yina beno ta wa na insi.
51:41 1 Yo ke monana nde yo kele zina ya Babele (Babilone) ya bo me sonika na bisono ya kinsweki. 51:45 1 To “mioyo.”
1346 KAPU 51 a Dan 5:1, 4 b Yer 25:17, 27 Yer 51:57
c Yer 25:17, 26 d Yez 13:19 Yer 49:25 Dan 4:30
47
e Yez 13:1, 20 Yer 50:39
f Yez 46:1 Yer 50:2
g 2Bs 36:7 Esd 1:7 Yer 51:34 Dan 1:1, 2
48
h Yer 51:58 i Yez 48:20 Kus 18:4
j Yer 51:6
49
Zek 2:7
k Yez 13:13
Ndonga ya 2 a Yez 13:15 Dan 5:30
50
b Yez 44:23 Yez 48:20 Yez 49:13 Kus 18:20
c Yer 50:3 Yer 50:41
51
d Yer 50:17 Yer 51:24
e Yer 50:8 Kus 18:4
f Esd 1:3 Nk 137:5
g Nk 79:1 Bid 1:10
52
Na mvula mosi nsangu ta kwisa, Mpi na mvula ya ke landa nsangu ya nkaka ta kwisa, Nsangu ya mubulu na insi yai mpi nsangu ya mfumu mosi ke nwana ti mfumu ya nkaka. Yo yina beno tala! bilumbu ke kwisa Ntangu mono ta tudila biteki ya Babilone dikebi. Bo ta pesa insi na yandi ya mvimba nsoni, Mpi bantu na yandi yonso yina bo ta fwa ta bwa na kati na yandi. a Zulu ti ntoto mpi bima yonso ya kele na kati na yo Ta tula milolo ya kiese ntangu Babilone ta bwa, b Sambu bantu yina ke bebisaka ta katuka na nordi mpi ta kwisila yandi,” c Yehowa muntu me tuba. “Babilone salaka kaka ve nde bantu ya Izraele kubwa mpi kufwa d Kansi bantu ya ntoto ya mvimba bwaka mpi fwaka na Babilone. Beno bantu yina ke tina mbele ya bitumba, beno landa kukwenda, beno telama ve! e Beno yibuka Yehowa katuka na kisika ya ntama, Mpi beno yindula Yeruzalemi na ntima na beno.” f “Bo me pesa beto nsoni, sambu beto me wa mutindu bo ke sosila beto. Nsoni me simba baluse na beto, Sambu banzenza me kwisa kunwanisa bisika ya santu ya nzo ya Yehowa.” g “Yo yina beno tala! bilumbu ke kwisa,” Yehowa muntu me tuba,
1347
53
54
55
56
57
“Ntangu mono ta tudila biteki na yandi dikebi, Mpi na insi na yandi ya mvimba bantu ya me lwala ta dila.” a “Ata kana Babilone kutombuka na zulu, b Ata kana yandi kumisa ngolo bisika na yandi ya ngolo ya nda, Bantu yina ke bebisaka ta katuka na mono mpi ta kwisa,” c Yehowa muntu me tuba. “Beno wa! Kudila ke katuka na Babilone, d Makelele ya mpasi ya ngolo ke katuka na insi ya bantu ya Kaldea, e Sambu Yehowa ke fwa Babilone, Yandi ta kumisa ndinga na yandi ya nene pima, Mpi bitembo na bo ta tula makelele bonso bamasa mingi. Makelele ya ndinga na bo ta wakana. Sambu muntu yina ke bebisaka ta kwisila Babilone; f Bo ta kanga basoda na yandi, g Bo ta zenga-zenga minduki na bo ya batolo-tolo, Sambu Yehowa kele Nzambi yina ke pesaka ndola. h Yandi ta pesa kibeni ndola. i Mono ta lawusa bamfumu na yandi ti bantu na yandi ya mayele, j Bamfumu ya bambanza na yandi, bilandi ya bamfumu na yandi, mpi basoda na yandi, Mpi bo ta lala mpongi ya kimakulu, Yina bo ta telama ve,” k Ntotila muntu me tuba, yina zina na yandi kele Yehowa ya makesa.
YEREMIA 51:53–52:2 KAPU 51 a Yez 13:15 b Yez 14:13 Dan 4:30
c Yer 50:10 d Yez 13:6 e Yer 50:22, 23 f Yez 21:2 g Yer 50:36 h Kul 32:35 Nk 94:1 Yez 34:8 Yer 50:29 Kus 18:5
i Nk 137:8 j Yer 25:27 k Yer 51:39
Ndonga ya 2 a Yer 50:15 Yer 51:44
b Hab 2:13 c Yer 32:12 Yer 36:4 Yer 45:1
d Yez 13:1, 20 Yez 14:23 Yer 50:3, 39 Yer 51:29, 37
e Kus 18:21 f Yer 51:58
KAPU 52 g 2Bn 24:17-20 2Bs 36:11, 12
h 2Bn 23:31
58 Yehowa ya makesa ke tuba nde: “Kibaka ya Babilone, ata yo kele nene, bo ta bwisa yo kimakulu, a Mpi bakielo na yandi, ata yo kele nda, bo ta yoka yo tiya. Bantu ta sala ngolo sambu na mpamba; Makanda ta kudilembisa kaka sambu na kukumisa tiya ngolo.” b 59 Yai mambu yina mbikudi Yeremia songaka Seraya mwana ya Neria c mwana ya Maseya ntangu yandi kwendaka ti Sidikiya ntotila ya Yuda na Babilone na mvula ya iya ya luyalu na yandi; Seraya vandaka muntu yina ke talaka bima ya ntotila. 60 Yeremia sonikaka na mukanda mosi bampasi yonso yina zolaka kubwila Babilone, mambu yai yonso ya bo sonikaka sambu na Babilone. 61 Diaka, Yeremia tubilaka Seraya nde: “Ntangu nge ta kuma na Babilone mpi ta mona yandi, nge fwete tanga mambu yai yonso na ndinga ya ngolo. 62 Na nima tuba nde, ‘O Yehowa, nge tubaka sambu na kisika yai nde bo ta fwa yo mpi nde yo ta bikala kukonda bantu, muntu to mbisi, mpi nde yo ta bikala mpamba kimakulu.’ d 63 Mpi ntangu nge ta manisa kutanga mukanda yai, kangisa yo na ditadi mpi losa yo na kati-kati ya Efrate. 64 Na nima tuba nde, ‘Yai mutindu Babilone ta dinda mpi yo ta telama diaka ve e sambu na mpasi yina mono ke natila yo; mpi bo ta lemba.’” f Bangogo ya Yeremia me suka awa. Sidikiyag vandaka ti bamvula 21 ntangu yandi kumaka ntotila, mpi yandi yalaka bamvula 11 na Yeruzalemi. Zina ya mama na yandi Amutale h mwana ya Yeremia muntu ya Libna. 2 Yandi landaka kusala mambu
52
YEREMIA 52:3-19 ya mbi na meso ya Yehowa, na kuwakana ti mambu yonso yina Yehoyakimi salaka. a 3 Mambu yai salamaka na Yeruzalemi mpi na Yuda sambu Yehowa waka makasi, tii kuna yandi kulaka bo na meso na yandi. b Ebuna Sidikiya kolamaka na ntotila ya Babilone. c 4 Na mvula ya uvwa ya luyalu ya Sidikiya, na ngonda ya kumi, na kilumbu ya kumi ya ngonda, Nebukadenezare1 ntotila ya Babilone kwisaka ti basoda na yandi yonso sambu na kunwanisa Yeruzalemi. Bo tulaka camp sambu na kunwanisa yo mpi bo tungaka kibaka na nziunga na yo. d 5 Mpi bo ziungaka mbanza yina tii na mvula ya 11 ya ntotila Sidikiya. 6 Na ngonda ya iya, na kilumbu ya uvwa ya ngonda, e nzala vandaka ngolo na mbanza, mpi bantu ya insif vandaka ve ti madia. 7 Nsuka-nsuka, bo tobulaka kibaka ya mbanza, mpi basoda yonso tinaka na mpimpa na nzila ya kielo yina vandaka na kati-kati ya bibaka zole yina vandaka pene-pene ya masamba ya ntotila, mpi bantu ya Kaldea ziungaka mbanza; ebuna bo landaka kukwenda na nzila ya Araba. g 8 Kansi basoda ya Kaldea landaka ntotila, mpi bo kangaka Sidikiya h na ntoto ya zelo na zelo ya Yeriko, ebuna basoda na yandi yonso panzanaka mpi tinaka yandi. 9 Na nima bo kangaka ntotila, bo nataka yandi na ntotila ya Babilone na Ribla na insi ya Amati, mpi yandi zengilaka yandi nkanu. 10 Ebuna ntotila ya Babilone fwaka bana ya Sidikiya na meso na yandi, yandi fwaka mpi bamfumu yonso ya Yuda kuna na Ribla. 11 Ebuna ntotila ya Babilone tobulaka Sidikiya meso, i kangisaka yandi miniololo ya kwivre, nataka yandi 52:4, 12 1 Na kisina, “Nebukadrezare,” mutindu ya nkaka ya kusonika yo.
1348 KAPU 52 a 2Bn 24:1 2Bs 36:5
b Lev 26:33 Kul 31:16, 17
c 2Bs 36:11, 13 Eze 17:15
d Kul 28:52 2Bn 25:1, 2 Yez 29:3 Yer 39:1 Eze 4:1, 2 Eze 21:21, 22
e Yer 39:2 f Kul 28:53-57 2Bn 25:3-7 Yez 3:1 Eze 4:16
g Yer 39:4-7 h Yer 24:8 Yer 34:21 Yer 37:17 Yer 38:18
i Eze 12:13
Ndonga ya 2 a 2Bn 25:8-10 b 1Bn 9:8 2Bs 36:17, 19 Nk 74:8 Nk 79:1 Yer 26:18 Bid 2:7 Eze 24:21
c Yer 39:8 d 2Bn 25:11, 12 Yer 39:9, 10
e 2Bn 25:22 f 1Bn 7:15, 21 g 1Bn 7:27 h 1Bn 7:23 2Bs 4:11-15
i 2Bn 25:13-16 Yer 27:19, 22
j 1Bn 7:45 k 2Bs 4:19, 22 l 1Bn 7:38
na Babilone, mpi tulaka yandi na boloko tii na kilumbu yina yandi fwaka. 12 Na ngonda ya tanu, na kilumbu ya kumi ya ngonda, disongidila, na mvula ya 19 ya ntotila Nebukadenezare1 ntotila ya Babilone, Nebuzaradani mfumu ya bantu yina ke taninaka ntotila, yina vandaka nsadi ya ntotila ya Babilone, kotaka na Yeruzalemi. a 13 Yandi yokaka nzo ya Yehowa, b nzo ya ntotila, mpi banzo yonso ya Yeruzalemi tiya; yandi yokaka mpi banzo yonso ya nene tiya. 14 Mpi basoda yonso ya Kaldea yina vandaka ti mfumu ya bantu yina ke taninaka ntotila c bwisaka bibaka yina vandaka kuziunga Yeruzalemi. 15 Nebuzaradani mfumu ya bantu yina ke taninaka ntotila nataka bantu ya nkaka ya kukonda mfunu mpi bantu yina bikalaka na mbanza na insi ya nkaka. Yandi nataka mpi bantu yina tinaka mpi kwendaka na ntotila ya Babilone, mpi bantu ya nkaka yina ke salaka bisalu ya maboko mbote-mbote d yina bikalaka. 16 Kansi Nebuzaradani mfumu ya bantu yina ke taninaka ntotila bikisaka bantu ya nkaka ya insi yina, bayina vandaka bansukami ya ngolo, sambu bo vanda bantu ya ke salaka bilanga ya vinu mpi bantu ya bo ke pusaka na kusala bisalu ya ngolo. e 17 Ebuna bantu ya Kaldea zengaka bitini-bitini makunzi ya kwivre f ya nzo ya Yehowa, bapusu-pusu, g mpi NzadiMungwa ya kwivre h yina vandaka na nzo ya Yehowa, ebuna bo nataka kwivre yonso na Babilone. i 18 Bo bakaka mpi mabungu ya kutudila putulu ya tiya, bapawu, bima ya kufwila tiya, babolo, j makopa, k mpi bisadilu yonso ya kwivre yina bo vandaka kusadila na kisalu ya tempelo. 19 Mfumu ya bantu yina ke taninaka ntotila bakaka malonga ya nene, l bima ya
1349 kunatila tiya, babolo, mabungu ya kutudila putulu ya tiya, bima ya kutudila minda, a makopa, mpi babolo yina bo salaka na wolo ya kieleka mpi na arza ya kieleka. b 20 Kansi makunzi zole, NzadiMungwa, bangombe 12 ya kwivre c yina vandaka na nsi ya NzadiMungwa, mpi bapusu-pusu yina ntotila Salomo salaka sambu na nzo ya Yehowa, mpila ya kutesa kilo ya kwivre ya bima yai yonso vandaka ve. 21 Sambu na makunzi, nda ya konso dikunzi vandaka maboko1 18, nsinga ya kutesila ya maboko 12 lenda ziunga yo; d nene na yo vandaka nene ya misapi2 iya, mpi yo vandaka dibulu. 22 Mpi kima yina vandaka bonso nkalu na nsongi na yo vandaka ya kwivre; nda ya kima yina mosi vandaka maboko tanu; e mpi muyungulu ti bagrenade yina vandaka na nziunga ya kima yina ya vandaka bonso nkalu, bo salaka yo na kwivre. Dikunzi ya zole vandaka kaka kiteso mosi ti yo, bagrenade mpi vandaka kiteso mosi. 23 Yo vandaka ti bagrenade 96 na bandambu na yo; na kimvuka, yo vandaka ti bagrenade 100 na nziunga ya muyungulu. f 24 Mfumu ya bantu yina ke taninaka ntotila bakaka mpi Serag ya mfumu ya banganga-nzambi, Sefania h nganga-nzambi ya zole, mpi bankengidi yonso tatu ya bakielo. i 25 Na mbanza, yandi bakaka kapita mosi ya nzo ya ntotila yina vandaka kutwadisa basoda, bandongisi nsambwadi ya ngolo ya ntotila yina bo monaka na mbanza, sekretere ya mfumu ya basoda, muntu yina vandaka kuvukisa bantu ya insi sambu na kisalu ya kisoda, mpi bantu 60 na kati ya bantu ya kukonda mfunu ya insi yina bo monaka na 52:21 1 Diboko mosi kele basantimetre 44,5. Tala Bangindu ya Ngika B14. 2 Nene ya misapi kele basantimetre 1,85. Tala Bangindu ya Ngika B14.
YEREMIA 52:20-34 KAPU 52 a 1Bn 7:48, 49
b 2Bs 24:14 2Bs 36:18
c 1Bn 7:23, 25
d 1Bn 7:15-20
e 2Bs 3:15
f 2Bs 3:16 2Bs 4:13
g 1Bs 6:14 Esd 7:1
h Yer 21:1, 2 Yer 29:25
i 2Bn 25:18-21
Ndonga ya 2 a 2Bn 25:6 Yer 52:10
b Lev 18:25 Lev 26:33 Kul 28:36 Yez 24:3 Yer 25:9
c 2Bn 24:12, 14
d Yer 32:1
e Yer 6:9
f 2Bn 24:8 Yer 24:1 Yer 37:1 Mat 1:11
g 2Bn 25:27-30
mbanza. 26 Nebuzaradani mfumu ya bantu yina ke taninaka ntotila bakaka bo mpi nataka bo na ntotila ya Babilone na Ribla. 27 Ntotila ya Babilone bedisaka bo mpi fwaka bo na Ribla a na insi ya Amati. Mutindu yina bo katulaka Yuda na insi na yandi mpi nataka yandi na insi ya nzenza. b 28 Yai bantu yina Nebukadenezare1 nataka na insi ya nkaka: na mvula ya nsambwadi, Bayuda 3023. c 29 Na mvula ya 18 ya Nebukadenezare,1d bo bakaka bantu2 832 na Yeruzalemi. 30 Na mvula ya 23 ya Nebukadenezare,1 Nebuzaradani mfumu ya bantu yina ke taninaka ntotila nataka Bayuda na insi ya nkaka, bantu2e 745. Na kimvuka, bo nataka bantu2 4 600 na insi ya nkaka. 31 Ebuna na mvula ya 37 yina Yehoyakini f ntotila ya Yuda vandaka na insi ya nkaka, na ngonda ya 12, na kilumbu ya 25 ya ngonda yina, Evile-merodaki ntotila ya Babilone, na mvula yina yandi kumaka ntotila, yambulaka1 Yehoyakini ntotila ya Yuda mpi basisaka yandi na boloko. g 32 Yandi tubilaka yandi na mawete yonso mpi yandi tulaka kiti na yandi ya kimfumu na zulu kibeni kuluta bakiti ya kimfumu ya bantotila ya nkaka yina vandaka ti yandi na Babilone. 33 Yo yina Yehoyakini katulaka bilele na yandi ya boloko, mpi yandi vandaka kudia mbala na mbala na ntwala na yandi bilumbu yonso ya luzingu na yandi. 34 Bo vandaka kupesa yandi mbala na mbala madia yina vandaka kukatuka na ntotila ya Babilone, konso kilumbu, tii na kilumbu yina yandi fwaka, bilumbu yonso ya luzingu na yandi. 52:28-30 1 Na kisina, “Nebukadrezare,” mutindu ya nkaka ya kusonika yo. 52:29, 30 2 To “mioyo.” 52:31 1 Na kisina, “tombulaka ntu ya.”
B I D I LU M A M B U Y I N A K E N A K AT I
1
Bo me tubila Yeruzalemi bonso mufwidi ya nkento Yandi me vanda yandi mosi mpi bantu me yambula yandi (1) Masumu ya nene ya Sioni (8, 9) Nzambi me buya Sioni (12-15) Muntu ya kulembika Sioni kele ve (17)
Nzambi kele mbote na bantu yina ke tudilaka yandi kivuvu (25) Yo kele mbote nde baleke kunata vangu na bo (27) Nzambi kangaka nzila ti dituti sambu beto pusana ve na yandi (43, 44) 4 Kuziunga Yeruzalemi me nata bampasi ya ngolo Bantu me konda madia (4, 5, 9) Bankento me lamba bana na bo mosi (10) Yehowa me monisa nganzi na yandi (11)
2 Yehowa me wila Yeruzalemi makasi Bo ta wila yandi ve mawa (2) Yehowa me kuma bonso mbeni na yandi (5) Mansanga na Sioni (11-13) Bantu yina ke luta ke vweza mbanza yina vandaka ntete kitoko (15) Bambeni me yangalala sambu na kubwa ya Sioni (17)
5 Bantu ke samba sambu na kuvutuka na insi na bo “Yibuka mambu yina me bwila beto” (1) ‘Mawa na beto; beto me sala masumu’ (16) ‘Vutula beto, O Yehowa’ (21) “Kumisa bilumbu na beto ya mpa” (21)
3 Yeremia me tubila mawi mpi kivuvu na yandi “Mono ta monisa kikalulu ya kuvingila” (21) Mawa ya Nzambi ke kumaka ya mpa konso suka (22, 23)
1
1 [Aleph]1
Mbanza yina vandaka ya kufuluka ti bantu a me vanda ntangu yai yandi mosi kibeni! Mbanza yina vandaka ti bantu mingi kuluta makandab ya nkaka me kuma bonso mufwidi ya nkento kibeni! Mbanza yina vandaka ntotila-nkento na kati ya baprovense2 me kuma mpika kibeni! c
2 [Beth]
2 Yandi ke dila mingi na mpimpa, d mpi mansanga 1:1 1 Kapu 1 tii 4 kele bankunga ya mawa ya bo me sonika na kulanda alfabe ya Kiebreo. 2 To “ya badistrike yina vandaka na nsi ya luyalu.”
KAPU 1 a Nk 122:3, 4 b 1Bn 4:20 c Kul 28:15, 48 2Bn 25:11, 12
d Bid 1:16
Ndonga ya 2 a Yer 4:30 Eze 16:3