Ṱhalutshedzelo ya Shango Ḽiswa ya Maṅwalo a Tshikriste a Lugerika

Citation preview

Thalutshedzelo ya  Shango Liswa 

ya ˙ Manwalo a Tshikriste a Lugerika

L w a nzh e ( Lw l w a M a n zhe editer ra L u h u lu nean )

Kesarea

Ptolemai

Tiro

E

G

Sikita Salaimi

Naini

Sephorisi Nazareta

Kana

A

Kesarea Filipi

Thavha ya Herimoni

ABILENE

Bethania? (seli ha Yorodane) Pella

Gadara

Abila?

Xoratsima Gamala Kaperenaume Betsaida Magadala Lwanzhe lwa Galilea Tiberia Hipho

IL E

N

AL

F

Sidoni

I K I A

MASHANGO

EA

P

A M ISINI YA Y ESU

ITU R A

K

O Dioni

I Rafana

Damaseko

TI

L TR A XO NI

Kanatha

Gaza

Beresaba

Yope

Enoni

IDUMEA

Heburoni

YUDEA

Herodiamu

Betlehema

Bethania

Masada

Mulambo wa Y orodane

Lwanzhe lwa Mu no (Lwanzhe lwo Faho)

Yeriko

Efuraimi

Tshisima tsha Yakobo

Yerusalema Betfage

Emausi

Arimathia

Antipatri

SAMARIA

SO GA L A YUDEA

Lida

Samaria

Thavha ya Ebala Sikara Thavha ya Garitsimi

A R E P E

bi7-VE

Gerasa

I 0 km

0 mi 20

20

ARABIA

Ndila yo Doweleaho i re Vhukati   ha Galilea na Yerusalema ˙ Inwe Ndila Ine ya nga Shumiswa i re  Vhukati ha Galilea na Yerusalema, i Fhiraho nga Perea

Ndila Khulwane 

Midi  ya Dikapoli

N

Filadelefia

D

Thalutshedzelo ya  Shango Liswa 

ya ˙ Manwalo a Tshikriste a Lugerika

“FHEDZI

HU NA MATA MASWA NA LIFHASI  DULU  

LISWA ZWE RA ZWI LINDELA U YA NGA ZWE  A ZWI FULUFHEDZISA, NAHONE U LUGA HU DO DZULA KHAZWO.”—2 

Petro 3:13.

˘ 2012 WATCH TOWER BIBLE AND TRACT SOCIETY OF PENNSYLVANIA

100 Watchtower Drive Patterson, NY 12563-9204 U.S.A. Ṱhalutshedzelo ya Shango Liswa ya Maṅwalo a Tshikriste a Lugerika

VHAGANDISI PRINTED BY WATCH TOWER BIBLE AND TRACT SOCIETY OF SOUTH AFRICA NPC 1 Robert Broom Drive East, Rangeview, Krugersdorp, 1739, R.S.A.

I wanala yo fhelela kana i songo fhelela nga nyambo dzi fhiraho 120. U itela u neela, ri humbela uri ni dalele www.jw.org.

Tshivhalo tsha Nzudzanyo Dzoṱhe dza Ṱhalutshedzelo ya Shango Liswa: Kopi dza 208 366 928 Yo gandiswa nga 2016 Heyi bugu a i rengiswi. Ndi tshipida tsha mushumo wa u gudisa Bivhili wa shango loohe wa Ṱhanzi dza Yehova New World Translation of the Christian Greek Scriptures Venda (bi7-VE)

bi7-VE 160504

Made in the Republic of South Africa Yo itwa Riphabuliki ya Afurika Tshipembe

MARANGAPHANDA  ˙ ˙ ANWALO Makhethwa o nwalwa o hevhedzwa nga Mudzimu nga Luheberu, Luaramiki na Lugerika. U itela uri vhathu vha “tshaka dzothe” vha vhuyelwe nga Ipfi  ˙ nga nyambo la Mudzimu, Manwalo a tea u talutshedzelwa  nnzhi. (Mateo 24:14) Bugu dza 27 u bva kha Mateo u swika ˙ kha Nzumbululo dzi vhidzwa “Manwalo a Tshikriste a Lu˙ gerika” ngauri u thomani dzo vha dzo nwalwa nga Lugeri˙ ka nga vhanwali vha Vhakriste vho hevhedzwaho danani  la ˙ u thoma la minwaha C.E. ˙ Thalutshedzelo ya Shango Liswa ya Manwalo a Tshikriste   a Lugerika yo thoma u vha hone nga Luisimane nga 1950. ˙ Yo thewa zwihuluhulu kha manwalo a Lugerika a divhea ˙ ho a Westcott na Hort, ane a tendelana na manwalwa manzhi a Lugerika a kale. Thalutshedzelo ya Shango Liswa yo   ˙ talutshedzela manwalo a Lugerika nga u fulufhedzea nga  hune zwa nga konadzea ngaho. Yeneyi thalutshedzelo ya  Luvenda  yo thewa kha nzudzanyo ya Luisimane, nahone i lingedza u tevhedza u fulufhedzea honoho. ˙ Dzina la Mudzimu, li sa fani na linwe, line la pfi Yehova ˙ ya Shango li bvelela lwa ˙ 237 manwaloni a Thalutshedzelo  Liswa ya Manwalo a Tshikriste a Lugerika. Thumetshedzo   1 ya yeneyi nzudzanyo i ri nea tshiitisi tsha zwenezwo ya  dovha ya ri nea na zwifanyiso. Nga nthani ha uri ndi zwa   ndeme uri dzina la Mudzimu li itwe likhethwa na tho ya  dea  uri vhothe vha vhidzelele dzina lawe uri vha tshidzwe, ye neyi thalutshedzelo yo vhuyedzedza dzina la Yehova fhethu  ˙ ho teaho Manwaloni Makhethwa.—Mateo 6:9; Vha-Roma 10:13. Dzina Thalutshedzelo ya Shango Liswa,   lo thewa kha fulufhedziso la Mudzimu la lifhasi liswa la u luga line la do (2 Petro 3:13) Vhatalutshe vhuyedza vhathu vhothe.   dzeli vha yeneyi thalutshedzelo, vhane vha funa Mudzimu  ˙ ˙ ane a vha Munwali wa Manwalo Makhethwa, vha dipfa vhe  na vhudifhinduleli ho khetheaho ha u pfukisa mihumbulo  yawe na maambiwa awe nga ndila yo teaho nga hune zwa  nga konadzea ngaho. Ri rabela uri yeneyi thalutshedzelo i  vhe ya ndeme vhukuma kha vhavhali vha fulufhedzeaho vhane vha lingedza u “vha na ndivho yo teaho ya ngoho.”  —1 Timotheo 2:4.

M

5

MADZINA NA U TEVHEKANA HA DZIBUGU ˙ zwa Manwalo a Tshikriste a Lugerika BUGU

PFUFHIFHADZO SIATARI 

BUGU

PFUFHIFHADZO SIATARI 

Mateo

˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mat

7

1 Timotheo

˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛

1Ti

320

Marko

˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mar

55

2 Timotheo

˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛

2Ti

326

˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Luk

86

Tito

Tit

330

˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yoh

˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛

139

333

˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mis

˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Flm

Mishumo

178

Vharoma

˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Rom

232

1 Vha-Korinta

˛˛˛˛˛ 1Ko

253

2 Vha-Korinta

˛˛˛˛˛ 2Ko

274

˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Gal

288

Luka Yohane

Filemoni

˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Heb

334

Yakobo

˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yak

350

1 Petro

˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 1Pe

355

2 Petro

˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 2Pe

361

1 Yohane

˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 1Yo

365

302

2 Yohane

˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 2Yo

371

˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Kol

308

3 Yohane

˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 3Yo

371

1 Vha-Thesalonika 1Th

313

Yuda

˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yuda

372

2 Vha-Thesalonika 2Th

317

Nzumbululo

˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Nzu

374

Vha-Galata Vha-Efesa Vha-Filipi Vha-Kolosa

˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛

Ef Flp

Vha-Heberu

295

ZWI ZWI˙ RE KHA SIATARI   ˙ TOHO LI  NWE NA LI  NWE NA ZWITANGI ˙ ˙ Hu do mathomoni a siatari  vha na zwitoho   linwe na linwe kha vhunzhi ha yeneyi thalutshedzelo. Zwi thusa u itela u wana ma fhungo a Bivhili nga u tavhanya.  Zwitangi zwivhili [[ ]] zwi amba uri hu na mafhungo o engedzwa˙ ho (u dzheniswa ha mafhungo a songo doweleaho) manwaloni a  u thoma.

6

U YA NGA

MATEO 13 Serubabele a beba Abihudu; Abihudu a beba Eliakima; Eliakima a beba Asoro; 14 Asoro a beba Tsadoko; Tsadoko a beba Axima; Axima a beba Eliudu; 15 Eliudu a beba Eleasara; Eleasara a beba Mathani; Mathani a beba Yakobo; 16 Yakobo a beba Yosefa munna wa Maria, we a beba Yesu ane a pfi Kristo. 17 Mirafho yothe u bva kha  Abrahamu u swika kha Davida yo vha i fumi-ina  (14), u bva kha Davida u swika vha tshi iswa vhuthubwani ngei Babele ndi mirafho ya fumi-ina; u bva vha tshi  iswa vhuthubwani Babele u swika kha Kristo ndi mirafho ya fumi-ina.  18 Mafhungo a u bebwa ha Yesu Kristo ngea: Musi Maria mme a Yesu o fulufhedzisana u vhingana na Yosefa, o mbo di  vhifha muvhilini nga muya mukhethwa vha sa athu vhingana. 19 Ngauri Yosefa o vha o luga a sa to  di  u mu seisa nga vhathu, a humbula u mu tala tshiphiri ni. 20 Musi o no fhedza u elekanya nga ha zwenezwo zwithu a ˙ vhona murunwa wa Yehova miloroni, a tshi ri: “Yosefa, murwa wa Davida, u songo ofha u isa Maria mufumakadzi wau hayani, ngauri o vhifha muvhilini nga ntha ni ha muya mukhethwa. 21 U do  beba murwa, ane wa do  mu ira dzina la Yesu, ngauri u do  tshidza vhathu vhawe zwivhini zwavho.” 22 Huno izwi zwothe zwo itea uri  hu dadzee zwe zwa ambiwa nga 

Bugu ya lushaka lwa Yesu Kristo, murwa wa Davida, murwa wa Abrahamu: 2 Abrahamu o beba Isaka; Isaka a beba Yakobo; Yakobo a beba Yuda na vha˙ nwe vharwa; 3 Yuda na Thamara vha beba Perese na Saraga; Perese a beba Esirono; Esirono a beba Aramu; 4 Aramu a beba Abinadaba; Abinadaba a beba Nahasoni; Nahasoni a beba Salamoni; 5 Salamoni na Rahaba vha beba Boasi; Boasi na Ruthe vha beba Obede; Obede a beba Isai; 6 Isai a beba khosi Davida. Davida na mufumakadzi wa Uria vha beba Salomo; 7 Salomo a beba Rehabeamu; Rehabeamu a beba Abia; Abia a beba Asa; 8 Asa a beba Yosafati; Yosafati a beba Yoramu; Yoramu a beba Usia; 9 Usia a beba Yothamu; Yothamu a beba Ahasi; Ahasi a beba Hiskia; 10 Hiskia a beba Manase; Manase a beba Amoni; Amoni a beba Yosia; 11 Yosia o beba Yekonya na vha˙ nwe vharwa nga tshifhinga tsha musi Vhayuda vhe vhuthubwani Babele. 12 Musi vho no vhuya vhuthubwani Babele, Yekonya o beba Sealathiele; Sealathiele a beba Serubabele;

1

7

MATEO 1:23–2:16 Yesu u a Yehova a tshi shumisa muporofita wawe, a ri: 23 “Musidzana1 u do vhifha muvhilini a beba  murwa, ane a do  pfi Immanuele,” zwine musi zwo talutshedze lwa zwa amba uri, “Mudzimu U Na Rine.”  24 Musi Yosefa a tshi vuwa o ˙ ita zwe murunwa wa Yehova a mu vhudza zwone, a mbo di  isa mufumakadzi wawe hayani. 25 Fhedzi ho ngo ita zwa vhudzekani nae u swika a tshi beba murwa, we a mu ira dzina line la pfi Yesu. Musi Yesu o no bebwa ngei Betlehema shangoni la Yudea, misini ya khosi Herode, vhadivhi  vha naledzi vha bvaho Vhubvadu  vha vha da  Yerusalema, 2 vha ri: “Khosi yo bebwaho ya Vhayuda i ngafhi? Ngauri ro vhona na ledzi yawe musi ri Vhubvaduvha,  zwino ro da  u mu losha.” 3 Musi Khosi Herode a tshi pfa zwenezwo, a mbo sinyuwa na vhothe  vha re Yerusalema. 4 A kuvhanganya vhotshifhe vhahulu vho˙ the na vhamanwalo, a thoma u  vha vhudzisa he Kristo a pfi u do  bebwa hone. 5 Vha mu vhudza vha ri: “Ngei Betlehema kha ndi ndila Yudea, ngauri yeneyo  ˙ la ye muporofita a nwala ngayo a ri: 6 ‘Na iwe Betlehema shango la Yuda, na kathihi a si iwe mudi  mutuku kha vhavhusi vha Yuda;  ngauri kha iwe hu do  bebwa muvhusi ane a do  lisa vhathu vhanga vha Isiraele.’” 7 Herode a vhidzela tshiphirini vhadivhi vha naledzi naho  ne a vha vhudzisesa nga ha tshifhinga tshee naledzi ya thoma u 

2

Mt 1:231 Ipfi la Lugerika li ambela kha muthu wa tshisadzini a sa athu ita zwa vhudzekani.

8 vhonala ngatsho. 8 Musi a tshi vha ruma Betlehema o ri: “Tshi˙ mbilani ni to hune nwana a  disise  vha hone, musi ni tshi mu wana ni mmbudze-vho, uri na nne  ndi ye ndi mu loshe.” 9 Musi vho no pfa zwe khosi ya amba vha tuwa,  hone naledzi ye vha i vhona musi  vhe Vhubvaduvha ya vha ranga  phanda i tshi ima nga  u swika ˙ ntha ha he nwana a vha e hone.  10 Vha tshi vhona naledzi, vha  takala zwihulu. 11 Musi vha tshi dzhena nduni vha vhona  ˙ nwana e na Maria mme awe, vha wa nga magona, vha mu losha. Vha dovha vha bvisa madzanga avho nahone vha mu nea  zwifhiwa zwa musuku na miri ya zwioro na nonzhe dza mishonga.  12 Nga nthani ha uri vho vha vho  newa tsevho nga Mudzimu mulo roni uri vha si humele ha Herode, vha mbo di vha vhuye tuwa  ˙ lela shangoni la havho nga inwe ndila.  13 Musi vho no tuwa, Yosefa a  ˙ vhona murunwa wa Yehova miloroni, a tshi ri: “Takuwa u dzhie ˙ nwana na mme awe u shavhele Egipita, nahone u dzule henefho u swika ndi tshi do  u vhudza tshifhinga tsha u vhuya; ngauri hu si ˙ kale Herode u do  to  da  nwana uri a mu vhulahe.” 14 A vuwa vhu˙ siku a dzhia nwana na mme awe, a ya Egipita, 15 a dzula henefho u swika Herode a tshi fa, uri hu dadzee zwe zwa ambiwa nga  Yehova a tshi shumisa muporofita wawe, a ri: “Ndo vhidza murwa wanga e ngei Egipita.” 16 Musi Herode a tshi thogo mela uri vhadivhi vha naledzi vho   mu fhura, a sinyuwa zwihulu, a ruma vhadin  da  uri vha vhulahe ˙ vhatukana vhothe vha minwaha 

bebwa. Vha shavhela Egipita

9 Yohane u a huwelela. Yesu u a mivhili na vha re nga fhasi ha mi˙ nwaha yeneyo vha ngei Betlehema na kha zwothe zwitiriki zwa   nga tsini, u tendelana na tshifhinga tshee a tshi vhudzisesa kha vhadivhi vha naledzi. 17 Nga   zwenezwo, ha dadzea zwo ambi waho nga muporofita Yeremia, a tshi ri: 18 “Ho pfala tshililo ngei Rama, mukosi wa tshililo tshihulu, Rahele a tshi lilela vhana vhawe, o vha a sa to  di  u fhumudzwa, ngauri vho fa.” 19 Musi Herode o no fa, Yosefa ˙ a vhona murunwa wa Yehova miloroni musi e ngei Egipita 20 a ˙ tshi ri: “Vuwa u dzhie nwana na mme awe u ye shangoni la Isiraele, ngauri vhane vha to  da  u vhu˙ laha nwana vho fa.” 21 A vuwa ˙ ˙ a dzhia nwana na mme a nwana, a ya shangoni la Isiraele. 22 A tshi pfa uri Arikelao u khou vhusa Yudea vhudzuloni ha khotsi awe Herode, a ofha u ya henengei. Musi o no newa tsevho nga Mu dzimu muloroni, a ya shangoni la Galilea, 23 a dzula mudini une  wa pfi Nazareta uri hu dadzee zwo  ambiwaho nga vhaporofita vha tshi ri: “U do  pfi Munazareta.” Misini yeneyo Yohane Mulovhedzi o huwelela e sogani la Yudea, 2 a ri: “Rembuluwani, ngauri Muvhuso wa ta  du lu u tsini.” 3 Ndi zwo ambiwaho nga muporofita Yesaya a tshi ri: “Thetshelesani! Hu na muthu ane a khou vhidzelela e sogani, u ri: ‘Lugisani ndila ya Yehova, ku nakisani ndila dzawe.’” 4 Yoha ne o vha a tshi ambara zwiambaro zwa vhukuse ha gamela, a tshi divhofha khundu nga luzwa, zwi liwa zwawe ho vha hu nzie na mutoli wa notshi dza daka. 5 Vha  thu vha Yerusalema na vhothe 

3

MATEO 2:17–3:16 vha Yudea na vha mashango othe  u mona na Yorodane vha ya khae, 6 a vha lovhedza Mulamboni wa Yorodane, vha tshi dibula zwivhi  zwavho khagala. 7 Musi a tshi vhona vhunzhi ha Vhafarisei na Vhasadukei vha tshi da  ndovhedzoni, a amba navho a ri: “Inwi vhana vha mavuluvulu, ndi nnyi o ni vhudzaho uri ni do  ponyoka vhuhali vhune ha khou da? 8 Nga zwenezwo-ha,  anwani mitshelo yo fanelaho vha  u rembuluwa, 9 ni songo difhu ra na amba uri: ‘Khotsi ashu ndi Abrahamu.’ Ngauri ndi a ni vhudza ndi ri, Mudzimu u a kona u vusela Abrahamu vhana kha haya matombo. 10 Mbado  yo no di tsindeni la muri. Muri  vhewa ˙ ˙ munwe na munwe u sa anwiho  mitshelo yavhudi  u do  remiwa wa kudzwa muliloni. 11 Nne ndi  ngauri khou ni lovhedza madini  no rembuluwa, fhedzi Ane a khou da  murahu hanga u a mphira nga maanda,  a thi fanelei u bvula thovho dzawe. Onoyo u do  ni lovhedza nga muya mukhethwa na nga mulilo. 12 O fara luselo lwawe, nahone u do lu kunakisa tshothe  vhata lwawe, goroi yawe a i kuvhanganyela duluni, fhedzi mu ngu u do  u fhisa nga mulilo u sa dzimi.” 13 Yesu a bva Galilea a ya Yorodane kha Yohane, uri a lovhedzwe nga Yohane. 14 Fhedzi Yohane a lingedza u mu thivhela, a ri: “Ndi nne  ane nda tea u lovhedzwa nga iwe, naa iwe u da  ha nne?” 15 Yesu a mu fhindula a  ri: “Kha zwi ralo zwino, ngauri nga yeneyo ndila zwo ri fanela uri  ri dadzise zwothe zwine zwa vha   zwivhuya.” Ndi hone a tshi tenda. 16 Musi Yesu o no lovhedzwa, a

lovhedzwa

MATEO 3:17–4:23 Ipfi li bvaho ta Milingo miraru 10  dulu.  ˙ tshi tou bva madini;  lita  dulu  la vharunwa vha da  vha mu shuvulea, a vhona muya wa Mudzimu mela. u tshi tsa u tshi da  khae u tshi 12 Musi Yesu a tshi pfa uri nga liivha. 17 Ha dovha ha pfa- Yohane o farwa, a ya Gali˙ la ipfi li bvaho ta  dulu  li tshi ri: lea. 13 Zwinwe hafhu, musi o no “Hoyu ndi Murwa wanga, ane nda tuwa Nazareta, a ya a dzula Ka mu funa, ane nda mu takalela.” pernaume tsini na lwanzhe lu re zwa Sebuloni na Na Ndi hone muya mukhethwa u zwitirikini zwe zwa  tshi isa Yesu sogani uri a li- futali, 14 uri hu dadzee ngwe nga Diabolo. 2 Musi o no ambiwa nga muporofita Yesaya, a tshi ri: 15 “Shango la Sebuloni didzima zwi liwa maduvha a fuina    i  (40) na vhusiku hao, a farwa nga na shango la Nafutali, ndilani ndala. 3 Nga tshenetsho tshi- re tsini na lwanzhe, seli ha Mula fhinga, Mulingi a da  a amba nae a mbo wa Yorodane, Galilea la dziri: “Arali u murwa wa Mudzimu, tshaka! 16 Vhathu vho dzulaho amba na haya matombo a sha- swiswini vho vhona tshedza tshinduke a vhe tshinkwa.” 4 A fhi- hulu, hone vho dzulaho dzingu˙ ndula a ri: “Ho nwalwa u pfi: ‘Mu- ni li re na murunzi wa lufu, tshe17 U bva  thu ha tshili nga tshinkwa fhedzi, dza tsho vha tavhela.” nga tshenetsho tshifhinga, Yesu a fhedzi u tshila na nga maipfi othe  thoma u huwelela a ri: “Rembulua bvaho mulomoni wa Yehova.’”  dulu  5 Diabolo a mu isa mudini mu- wani, ngauri Muvhuso wa ta  u tsini.” khethwa,1 a mu imisa kha tha 18 Musi a tshi khou tshimbinga ya thembele 6 a amba nae a ri: “Arali u murwa wa Mudzimu, la tsini na Lwanzhe lwa Galilea, ˙ dipose fhasi; ngauri ho nwalwa u a vhona murathu na mukoma ˙ pfi: ‘U do  laedza vharunwa vhawe na, Simoni a vhidzwaho Petro na uri vha u takule nga zwanda  zwa- Andrea murathu wawe, vha tshi vho, uri u si khukhulwe nga to- khou posa mambule lwanzheni, mbo.’” 7 Yesu a amba nae a ri: ngauri vho vha vhe vharei vha ˙ “Ho nwalwa u pfi: ‘U songo linga khovhe. 19 A amba navho a ri: “Ntevheleni, ndi do  ni ita vharei Yehova Mudzimu wau.’”  sia 8 Diabolo a dovha a mu isa kha vha vhathu.” 20 Vha mbo di  thavha ndapfu-ndapfu, a mu su- mambule avho nga u tavhanya,  mbedza mivhuso yothe ya sha- vha mu tevhela. 21 A tshi tuwa  a dovha a vhona vhango na vhugala hayo, 9 a amba henefho ˙ nae a ri: “Hezwi zwothe ndi do   u nwe vhanna vhavhili vhe vha vha nea arali wa gwadama nahone wa vhe murathu na mukomana, Ya nthabela.” 10 Yesu a amba nae kobo murwa wa Sebedeo na mua ri: “Tuwa Sathane! Ngauri ho rathu wawe Yohane, vhe tshikepe ˙ nwalwa u pfi: ‘U tea u rabela Yeho- ni na Sebedeo khotsi avho, vha tshi khou luka mambule avho, a va Mudzimu wau, ndi ene e ethe   ane wa tea u mu itela tshume- vha vhidza. 22 Nga u tavhanya tshikepe na khotsi  lo khethwa.’” 11 Ndi hone Dia- vha tutshela bolo a tshi tutshela Yesu, nahone avho, vha mu tevhela.  23 A tshimbila u mona na lothe  la Galilea, a tshi funza sinaMt 4:51 Hune ha vha Yerusalema.

4

11 Pfunzo ya Thavhani. Madakalo a tahe MATEO 4:24–5:20  gogoni dzavho na u huwelela ma- tshi ni pomoka vhuvhi hothe hu u  fhungo madifha a Muvhuso na zwifha nga nthani ha dzina langa.   u fhodza vhathu malwadze othe.  12 Takalani ni pembele, ngauri 24 Bvumo lawe la tanganya sha- malamba anu   ndi manzhi ngei ta ngo lothe  la Siria; nahone vha dulu, na vhaporofita vhe vha vha  disa vhathu vhothe vho tsikele- hone phanda    hanu  vho di  vha todzwaho nga malwadze o fhamba- vhola. fhambanaho na matungu, vha  13 “Inwi ni muno wa lifhasi,  re na madimoni na vha lwala- fhedzi arali muno  wa fhelelwa nga ho tshifakhole na vho omaho ludungela, hu nga itwa mini uri u lurumbu, a vha fhodza. 25 Nga dovhe u dunge? A u tsheena munthani ha zwenezwo, gogo la mu shumo, tshawo ndi u latwa  kule  tevhela li tshi bva Galilea na mi- wa kandekanywa nga vhathu. dini ya fumi1 na Yerusalema na  14 “Inwi ni tshedza tsha shaYudea na seli ha Yorodane. ngo. Mudi ha thavha a  u re ntha  Huno a tshi vhona gogo, a go- u dzumbami. 15 Vhathu vha funya thavhani; musi o no dzu- nga luvhone vha lu vhea kha la fhasi vhafunziwa vhawe vha da  tshitomambone, vha si lu tibe  khae. 2 A thoma u vha funza, nga tshirundu uri lu vhonetshea ri: le nndu 16 Nga hu fana yothe.  3 “Hu takala vhane vha thogo ho, na tshanu  tshedza kha tshi mela uri vha to Mu- vhonetshele vhathu, uri vha vho da  u divha  dzimu, ngauri Muvhuso wa ta  du ne mishumo yanu  mivhuya naholu ndi wa vhenevho. ne vha nee Khotsi anu   wa ta  dulu  4 “Hu takala vhane vha lila, vhugala. ngauri vha do  fhumudzwa. 17 “Ni songo humbula uri ndo 5 “Hu takala vho vudaho, nga dela u fhelisa Mulayo kana Vha uri vha do  vha vhane  vha lifhasi. porofita. Ndo da hu si  u dadzisa,  6 “Hu takala vha re na ndala  u fhelisa, 18 ngoho ndi a ni vhuna dora zwo lugaho, ngauri vha  la dza uri hu si kale hu do  lovha lido  fushwa. tadulu na lifhasi hu sa athu lovha 7 “Hu takala vhakhathutsheli,   na ‘i’ na nthihi na kuswayo kungauri vha do  khathutshelwa. thihi kha Mulayo u swika zwithu 8 “Hu takala vha mbilu dzo ta zwothe zwi tshi dadzea. 19 Nga  mbaho, ngauri vha do  vhona Mu˙ ˙ uralo, munwe na munwe ane a dzimu. 9 “Hu takala vhadzia-mulalo, pfuka muthihi wa yeneyi milayo nahone a funza vhathu u  ngauri vha do vhidzwa vharwa mituku  ita nga u ralo, u do  vhidzwa ‘muvha Mudzimu. Muvhusoni wa ta Ane   dulu.  10 “Hu takala vhe vha tovho- tuku’ lwa nga nthani ha u luga, ngauri a i tevhedza na u i funza, onoyo u   vhidzwa ‘muhulwane’ MuvhuMuvhuso wa ta ndi wa vhene- do  dulu  soni wa ta 20 Ngauri ndi a  dulu.  vho.  hu 11 “Ni takale musi vhathu vha ni vhudza uri arali˙ u luga hanu tshi ni sema na u ni tovhola, vha sa fhiri ha vhamanwalo na Vhafarisei, a ni nga do  vhuya na dzhena Muvhusoni wa ta  dulu.  Mt 4:251 Dikapoli.

5

MATEO 5:21-42 U nekedza tshifhiwa. Vhuton thalano 12   dolo,   21 “No zwi pfa uri ho ambiwa tshi late  kule. Ngauri ndi khwine na vha kale ha pfi: ‘U songo vhu- u tshi xelelwa nga murado  muthilaha, fhedzi ane a vhulaha, u do hi nthani ha uri muvhili wau wo  sengiswa khothe.’ 22 Naho zwo the u poswe Gehena.  ˙ ralo, ndi a ni vhudza uri munwe 31 “Ho dovha ha ambiwa u pfi: ˙ na munwe ane a dzulela u si- ‘Ane a tala mufumakadzi wawe, a  ˙ nyutshela wahawe u do sengi- mu nee  lunwalo lwa u mu tala.’   swa khothe, fhedzi ane a vhuya a 32 Huno nne  ndi ri ane a vhuya a sema wahawe u do  sengiswa Kho- tala mufumakadzi wawe arali hu  the Khulwane, ane a vhuya a ri, si nga mulandu wa vhupombwe, u ‘U tou vha tsilu!’ o edanwa nga u ita uri mufumakadzi wawe a vhe  iswa muliloni wa Gehena.1 muton na a vhingaho mufu doli,  23 “Arali u tshi khou isa tshi- makadzi o talwaho, u ita vhuto  fhiwa tshau aletareni nahone ndolo.  musi u henefho wa humbula uri 33 “Nahone no zwi pfa uri vha wahau o u sinyutshela, 24 sia kale vho ambiwa navho ha pfi: ‘U tshifhiwa tshau henefho phanda  songo ana wa fhedza wa si ite, fheha aletare, u thome u ye u ite dzi u fanela u ita zwe wa anela Yemulalo na wahau, nga murahu u hova.’ 34 Hone, ndi a ni vhudza kone u nekedza tshifhiwa tshau. ndi ri: U songo ana na luthihi nga  25 “Tavhanya u dzudzanye ma- lita  ngauri ndi khulunoni ya  dulu,   fhungo na we a u hwelela mula- Mudzimu; 35 naho hu nga lindu musi u nae ndilani, uri ane  fhasi, ngauri ndi vhukando ha mia khou hwelela a sa do u ku- lenzhe yawe; na nga Yerusalema,  medza kha muhatuli, muhatuli a ngauri ndi mudi    wa Khosi khuu kumedza kha mudin  da  nahone lu. 36 U songo ana nga thoho  wa iswa dzhele. 26 Ngoho ndi a yau, ngauri u nga si kone u shau vhudza ndi ri: A u nga do  vhu- ndula luvhudzi na luthihi lwa vha ya wa bva henefho u sa athu lifha lutshena kana lutswu. 37 Itani tshelede yothe.  uri ‘ee’ yanu  i vhe ee, ‘hai’ yanu  i 27 “No zwi pfa uri ho ambi- vhe hai, ngauri zwi fhiraho zwewa ha pfi: ‘U songo ton  dola.’  nezwi zwi bva kha muvhi. 28 Fhedzi ndi a ni vhudza uri mu38 “No zwi pfa uri ho pfi: ‘Li  to  ˙ ˙ nwe na munwe ane a dzulela u la- nga to, no nga no.’ 39 Huno li  li  li  vhelesa mufumakadzi nga u mu nne ndi ri: Ni songo hanedza mu ˙ ˙ emula, o no ita vhuton nae vhi, fhedzi munwe  dolo  na munwe ane mbiluni yawe. 29 Arali lito  lau a ni vhanda kha shama la tsha ˙ la tsha u la li tshi u khakhi- u na linwe. la, ni mu nekedze  sa, u li nongole nahone u li late  40 Arali muthu a tshi to  da  u u kule. Ngauri ndi khwine u tshi xeisa khothe uri a dzhie tshiambalelwa nga murado  muthihi ntha ro tshau tsha nga ngomu, u mu lini ha uri muvhili wau wothe u po˙  tshe a dzhie na tshiambaro tshau swe Gehena. 30 Zwinwe hafhu, tsha nga nnda, 41 arali muthu a  arali tshanda  tshau tsha u la tshi re na maanda  a u kombetshedza u tshi u khakhisa, u tshi tumule u tshimbila khilomithara nthihi, u Mt 5:221 Ndi fhethu he ha vha hu tshi fhi- tshimbile nae khilomithara mbili. 42 U nee ane a u humbela,  swa mathukhwi nnda  ha Yerusalema.

13 U funa maswina. Thabelo ya tsumbo MATEO 5:43–6:16 nahone u songo dzima muthu ane 5 “Na musi ni tshi rabela, a no a to ngo fanela u nga vhadzia-muho da  u hadzima kha iwe. 43 “No zwi pfa uri hu pfi: ‘U yo, ngauri vha takalela u rabela tea u funa wahau, u vhenge swina vho ima dzisinagogoni na mafhauri vha vhonwe  lau.’ 44 Naho zwo ralo, ndi a ni ndeni a dzindila vhudza ndi ri: Bvelani phanda  ni nga vhathu. Ngoho ndi a ni vhutshi funa maswina anu,  wana ma ni rabele- dza ndi ri: Vho no di 6 U le vhane vha ni tovhola, 45 uri lamba avho nga vhudalo.  zwi vhonale uri ni vhana vha tshi rabela u dzhene kamarani u Khotsi anu samusi a vale vothi, u rabele Khotsi au a  a re ta  dulu,  tshi tavhisela duvha   lawe vhavhi sa vhonali. Khotsi au ane a vhona vhavhuya na u nisela mvula na zwo dzumbamaho u do  u fhavho lugaho na vha songo lugaho. tutshedza. 7 Musi u tshi rabela,  46 Ngauri arali ni tshi funa vha- u songo dovholola zwithu zwithine vha ni funa, ndi malamba afhio hi lunzhi-lunzhi sa vha dzitshaka, ane na do  a wana? Naa vhatheli- ngauri vha humbula uri vha do  si a vha iti nga u ralo? 47 Naho- pfiwa nga u amba maipfi manzhine arali ni tshi lumelisa vhahanu manzhi. 8 Ni songo vha edzisa,  fhedzi, ndi zwithu zwifhio zwi so- ngauri Mudzimu Khotsi anu  u a ngo doweleaho zwine na khou zwi divha  zwine na to   da  na musi ni sa ˙ ita? Naa na vha dzinwe tshaka a athu mu humbela. vha iti nga u ralo? 48 Nga zwe9 “Nga zwenezwo, musi ni tshi nezwo, ivhani vho fhelelaho sa- rabela ni ri: musi na Khotsi anu o  wa ta  dulu  “‘Khotsi ashu wa ta dzi dulu,  fhelela. na lau nga li itwe likhethwa. 10 Muvhuso wau nga u de. Zwi “Ni thogomele uri ni sa diite   vho lugaho phanda  ha vhathu ne wa funa nga zwi itwe fhano uri vha ni vhone; arali na ita nga kha lifhasi vhunga zwi tshi itwa 11 U ri nee tshi dulu.   u ralo, Khotsi anu ha ngei ta  wa ta  dulu   la na nga do malamba. 2 Musi nkwa tshashu tsha duvha  ni nea  u tshi ya u nekedza zwifhiwa musi, 12 u ri hangwele milandu   ri tshi hazwa khathutshelo, u songo tho- yashu vhunga na rine ma nga u lidza phalaphala, sa zwi- ngwela vha re na milandu kha 13 U si ri ise mulingoni,  ne zwa itwa nga vhadzia-muho- rine. yo dzisinagogoni na dzindilani uri hone u ri phuluse kha muvhi.’  14 “Arali ni tshi hangwela vhavha rendwe nga vhathu. Ngoho thu zwe vha tshinya, Khotsi anu  ndi a ni vhudza ndi ri: Vho no di  wa ta u do  dulu   ni hangwela-vho; wana malamba avho nga vhuda 15 arali ni sa hangweli vhathu lo. 3 Fhedzi iwe musi u tshi ne  wa kedza zwifhiwa zwa khathutshe- zwe vha tshinya, khotsi anu ha nga ni hangweli zwe na  dulu  lo, tsha monde tshau tshi songo ta divha zwine zwa itwa nga tsha tshinya.  16 “Musi ni tshi didzima, liu la tshau, 4 uri zwifhiwa zwau  sa vhadziazwa khathutshelo zwi vhe zwa tshani u tungufhala  tshiphiri. Nga zwenezwo, Khotsi muhoyo, ngauri vha a sinyalaau ane a vhona zwa tshiphirini u la uri vha vhonwe nga vhathu uri vha khou didzima zwi liwa. Ngoho do   u fhatutshedza. 

6

MATEO 6:17–7:4 U to 14  da  Muvhuso wa Mudzimu u thoma ndi a ni vhudza ndi ri: Vho no di zwi liwa. Naa a ni wa ndeme u  wana malamba avho nga vhudazwi fhira? 27 Ndi nnyi kha inwi  lo. 17 Fhedzi musi u tshi didzi ane a nga engedza vhutshilo hawe ma zwi liwa, u dole thoho mapfu- nga u vhilaela? 28 Nahone ndi   ra nahone u tambe khofheni ngani ni tshi vhilaela nga ha zwi 18 uri u si vhonwe nga vhathu uri ambaro? Gudani kha maluvha a u khou didzima, fhedzi u vhonwe mavolenga a masimuni, ndila  ine  nga Khotsi au a sa vhonali. Kho- a aluwa ngayo; ha shumi, ha luki tsi ane a vhona zwo dzumbamaho tshithu; 29 hone ndi a ni vhuu do  u fhatutshedza.  dza uri naho Salomo o vha o pfu19 “Litsha u dikuvhanganyela  ma vhukuma, o vha a sa ambari ˙ lupfumo fhano kha lifhasi, hune u fana na linwe la maluvha eneo. lwa liwa nga tsole na vhulali na 30 Arali Mudzimu a tshi ambahune mbava dza pwasha dza tswa. dza zwimela zwa daka, zwine zwa  20 Nthani hazwo, dikuvhanga  vha hone namusi, matshelo zwa  nyele lupfumo ngei ta hune kudzwa tshivhasoni, naa na inwi  dulu,  lwa sa do  liwa nga tshifheti  na ha nga ni ambadzi u fhira zwevhulali na hune mbava dzi si nezwo zwimela, inwi vha re na pwashe dza tswa. 21 Ngauri lutendo lutuku? 31 Nga zwene hune lupfumo lwau lwa vha hone, zwo, ni songo vhuya na vhilaela ndi hune mbilu yau ya vha hone. na ri, ‘Ri do  la’ni?’ kana ‘Ri do  22 “Luvhone lwa muvhili ndi nwa’ni?’ kana, ‘Ri do  ambara’ni?’ lito.  Arali lito  lau lo tsha, na mu- 32 Ngauri hezwo zwothe ndi zwi vhili wau wothe u do   vha wa tshe- thu zwine vha dzitshaka vha zwi dza. 23 Fhedzi arali lito  lau li li- to  da  nga maanda.  Khotsi anu  wa u do vhi, muvhili wau wothe   vha ta u a divha uri zwenezwi  dulu   wa swiswi. Arali tshedza tshi re zwithu zwothe ni a zwi shaya.  kha iwe tsho no vha swiswi, swi33 “Dzulani ni tshi to  da  Muswi lone li do  vha lingafhani! vhuso wa Mudzimu na u luga ˙ 24 “A hu na ane a nga kona u hawe u thoma, zwinwe zwithu shumela vhane u  ˙ vhavhili, ngauri ˙ zwothe ni do   engedzwa ngazwo. do vhenga mu nwe a funa mu nwe  ˙ 34 Nga zwenezwo-ha, ni songo kana u do  ˙nambatela munwe, a vhilaela zwa matshelo, ngauri la nyadza munwe. Ni nga si kone u matshelo li do  ˙ vha na mbilaelo shumela Mudzimu na Lupfumo. ˙ dza lo. Duvha  linwe na linwe li na 25 “Nga zwenezwo, ndi a ni mbilaelo dza lo. vhudza ndi uri: Litshani u vhilae“Litshani u hatula uri na inwi  lela vhutshilo hanu  uri ni do  lani sa do 2 ndila ine  hatulwa,   ’ni kana ni do  nwa’ni kana ni do  ngayo, na inwi ni do   ambara’ni. Naa vhutshilo a si ha na hatula ngayo; na muelo une na  ndeme u fhira zwi liwa? Muvhili a hatulwa  ni elela u fhiri zwiambaro kani? 26 La- ela ngawo, na inwi vha do ngawo. 3 Ndi ngani u tshi sedza vhelesani nga vhuronwane zwino  la wahau ngeni zwa ta a zwi zwali mbeu, lufhanza lu re litoni  dulu;   a zwi kani  kana u kuvhanganye- no iwe u sa vhoni danda li re litoni la maduluni. Naho zwo ralo, Kho- lau? 4 U nga amba hani na wa hau wa ri, ‘Litsha ndi tomole lutsi anu wa ta u a zwi nea    dulu  

7

15 Khoro tsekene. “Murena, Murena” MATEO 7:5-25 fhanza litoni huno vha  lau,’ ngeno iwe u na yaho hone ndi thukhu,  danda litoni  lau? 5 Mudzia-mu- i wanaho a si vhanzhi. hoyo ndi’we! Thoma u bvise da15 “Thanyelani vhaporofita nda li re litoni  lau, ndi hone u tshi vha u zwifha vhane vha da  kha do  kona u vhona zwavhudi  musi u inwi vho ambara mikumb a tshi bvisa lufhanza lu re litoni  la ya nngu, ngeno nga ngomu vhe wahau. phele dzi re na ndala. 16 Ni  6 “Ni songo nea dzimmbwa zwi do  vha divha nga mitshelo ya  re zwikhethwa; vhulungu hanu  ni vho. Naa vhathu vha a fula ndiri songo vhu kudza nguluvhe, uri vhe kha zwitaka zwa mipfa, kana  dzi sa do vhu kandekanya nga u fula mahuyu kha zwikhopha?  ˙ khwanda  dzadzo nahone dza ni 17 Nga hu fanaho, muri munwe ˙ vutshela dza ni huvhadza. na munwe wavhudi mi u anwa  7 “Dzulani ni tshi humbela, ni tshelo yavhudi,  fhedzi muri u si do newa; dzulani ni tshi to    da,  wavhudi mitshelo i si ya u anwa  ni do  wana; dzulani ni tshi kho- vhudi. 18 Muri wavhudi   u nga khonya, ni do 8 Ngauri si anwe  vulelwa. mitshelo i si yavhudi,   na ˙ ˙ munwe na munwe ane a humbe- muri u si wavhudi  u nga si anwe  ˙ ˙ la, u a newa, munwe na munwe mitshelo yavhudi.  19 Muri mu ˙ ˙ ane a to  da  ˙ u a wana, na mu- nwe na munwe u sa anwiho mi ˙ nwe na munwe ane a khokho- tshelo yavhudi  u a remiwa wa nya u do vulelwa. 9 Ndi nnyi kudzwa muliloni. 20 Vhukuma,  ˙ kha inwi ane nwana wawe a tshi vhenevho vhathu ni do  vha divha  to- nga mitshelo yavho. humbela tshinkwa a mu nea  ˙ ˙ mbo? 10 Kana a tshi humbela 21 “A si munwe na munwe ane khovhe, naa a nga mu nea nowa?   a ri kha nne, ‘Murena, Mure 11 Arali inwi vhane na vha vha- na,’ ane a do  dzhena Muvhusoitazwivhi ni tshi kona u nea vhana ni wa ta  fhedzi hu do   dzhena  dulu, vhanu  zwifhiwa zwavhudi,  hu pfi ane a ita zwi funwaho nga Khotsi mini nga Khotsi anu A anga wa ta  wa ta  dulu!  22 Vhanzhi vha  dulu.  zwi timatimisi uri u do zwi- do  nea   amba na nne  nga lene lo du thu zwavhudi  vhane vha mu hu- vha vha ri: ‘Murena, Murena, naa mbela. a ro ngo porofita dzinani lau, ra 12 “Nga zwenezwo, zwothe zwi- pandela madimoni dzinani lau, ra  ne na to  da  vhathu vha tshi ni ita, ita mishumo ya maanda  dzinani na inwi ni vha ite nga u ralo. Zwe- lau?’ 23 Naho zwo ralo, ndi do  nezwi ndi zwine Mulayo na Vha- vha vhudza nda ri: A thi ni porofita1 vha zwi amba. divhi! Ntutsheleni, inwi vhadzia  13 “Dzhenani nga khoro tseke- vhutshinyi! ˙ ne, ngauri ndila i isaho ndozwoni  24 “Nga zwenezwo, munwe na ˙ yo atama nahone ndi khulwane, munwe  ane a pfa zwine nda zwi huno ndi vhanzhi vha tshimbila- amba a zwi ita, u fana na muho khayo; 14 khoro i yaho vhu- nna o talifhaho, we a fhata   nndu  tshiloni ndi tsekene na ndila i yawe ntha  ha tombo. 25 Mvula  ya na ha vha na midalo nahone  Mt 7:121 Mubulo une wa ri “Mulayo na ˙ madumbu a vhudzula i la nndu, a   Vhaporofita” u ambela kha Manwalo othe  i kuda, i si we, ngauri yo vha yo  a Luheberu.

MATEO 7:26–8:20 Munna wa tsilu u fhata 16  nndu  mutavhani  ˙ fhatwa ntha ha tombo. 26 Zwi- nwe nda ri, ‘Ida!’ a da, nda amba    ˙  ˙ ˙ nwe hafhu, munwe na munwe ane na mulanda wanga nda ri, ‘Ita a pfa zwine nda zwi amba a si itshi!’ a ita.” 10 Musi a tshi pfa zwi ite, u fana na munna wa tsilu, zwenezwo, Yesu a mangala nahowe a fhata ne a amba na vha mu tevhelaho  nndu  yawe mutavhani.  27 Mvula ya na ha vha na midalo  a ri: “Ngoho ndi a ni vhudza ndi nahone madumbu a vhudzula i la ri: A thi athu wana muthu na mu nndu,  a i kuda,  i la nndu  ya wa, na- thihi kha la Isiraele a re na lutehone u wa hayo ha vha huhulu.” ndo lungafha. 11 Ndi a ni vhu28 Musi Yesu a tshi fhedza dza uri vhathu vhanzhi vha do  u amba mafhungo eneo, gogo la da na  vha tshi bva vhubvaduvha  mangadzwa nga ndila ye a vha vhukovhela vha dzula tafulani  na  a tshi funza ngayo, 29 ngauri o Abrahamu na Isaka na Yakobo vha a tshi vha funza sa muthu Muvhusoni wa ta 12 nge dulu;  ane a vha na maanda,  nahone a sa no vhana vha muvhuso vha tshi ˙ fani na vhamanwalo. do  kudzwa nnda  swiswini. Hene lila na u sheMusi o no tsa ntha ha thavha, fho ndi hune vha do  nganya mano.” 13 Yesu a amba  gogo la mu tevhela. 2 Ha da  ˙ munwe munna wa mapele nahone na mulangammbi a ri: “Tshimbiye wa  a gwadama a ri: “Murena, arali u la. Kha zwi itee nga ndila tshi funa, u nga mphodza.” 3 A tenda ngayo.” Nahone mulanda a isa tshanda  tshawe a mu kwama, fhola nga tshenetsho tshifhinga. 14 Yesu a tshi dzhena nduni ya a ri: “Ndi a funa. Fhola.” Mapele  Petro, a wana mme a mufumakaawe a mbo di  fhola nga u tavha a tshi khou nya. 4 Yesu a amba nae a ri: “U dzi wa Petro o edela  songo vhudza muthu, fhedzi tshi- lwala zwihulu.1 15 A mu fara a mbo di mbila u ye kha tshifhe a u vhone, tshanda,   fhola, a vuwa nahone u nekedze tshifhiwa tsho a thoma u mu shumela. 16 Musi  laedzwaho nga Mushe, uri zwi vhe ho no vha madekwana, vha mu vhutanzi khavho.” disela vhathu vhanzhi vha re na   5 Huno a dzhena Kapernaume, madimoni, a pandela mimuya mi˙ munwe mulangammbi a da  khae, vhi nga u tou amba nayo, a fhoa mu humbela 6 a ri: “Mune vha lwalaho, 17 uri  wa- dza vhothe  nga, mulanda wanga o lala nduhu dadzee zwe zwa ambiwa nga   ni ngauri o oma lurumbu, u khou muporofita Yesaya, a tshi ri: “O tambula vhukuma.” 7 Yesu a hwala malwadze ashu na matu amba nae a ri: “Ndi do  mu fho- ngu ashu.” dza musi ndi tshi swika hene18 Musi Yesu a tshi vhona vhafho.” 8 Mulangammbi a fhindu- thu vhanzhi vho mu kuvhangala a ri: “Mune  wanga, a thi fanelei nela, a vha vhudza uri vha wele ˙ ˙ uri u nga dzhena nduni yanga, seli. 19 Munwe  wa vhamanwalo fhedzi amba uri mulanda wanga a a da khae a ri: “Mufunzi, ndi do   ˙ ˙ fhole. 9 Ngauri na nne  ndi mu- u tevhela hunwe na hunwe hune thu a vhuswaho, ndi na maswole wa to  da  u ya hone.” 20 Fhedzi ane nda a vhusa, nahone ndi Yesu a amba nae a ri: “Phunguamba na uyu nda ri, ‘Tuwa!’ na hone a tuwa, nda amba na mu- Mt 8:141 O vha e na mudinyane. 

8

17 U kaidza dumbu. U vhidza Mateo MATEO 8:21–9:10  hwe dzi na milindi na zwinoni zwa mbo di   godimela lwanzheni naho33 Vhalisa ta zwi na zwitaha, fhedzi Mu- ne dza fela madini.   dulu   rwa-muthu ha na fhethu hune a vha shavha, vha tshi swika mudi ˙ zwe zwa itea  edela hone.” 21 Munwe wa vha- ni vha amba zwothe  funziwa a amba nae a ri: “Murena, u katela na mafhungo a vhanna ntendele ndi thome ndi ye u vhu- vha re na madimoni. 34 Vhathu mudini vha bva vha ya   lunga khotsi anga.” 22 Yesu a vhothe na Yesu, vha tshi mu  amba nae a ri: “Ntevhele, litsha u tangana vhafu vha vhulunge vhafu vha- vhona, vha mu humbela uri a tuwe zwitirikini zwavho.   vho.” 23 Musi o no namela tshikepe, Nga zwenezwo, a namela tshi  kepe, a wela seli a swika muvhafunziwa vhawe vha mu tevhedini wa hawe.1 2 Vha mu disela la. 24 Ngauralo, ha vuwa du    mbu lihulu lwanzheni, tshikepe munna o omaho lurumbu o edela tsha tibedzwa nga magabelo; fhe- kha vhulalo. Yesu a tshi vhona ludzi Yesu o vha o edela. 25 Vha- tendo lwavho, a amba na o˙ oma funziwa vhawe vha da vha mu ho lurumbu a ri: “Takala, nwana hangwelwa zwivhi zwau.” vusa, vha ri: “Murena ri tshidze, ri ’nga! Wo ˙ ˙ khou fa!” 26 Fhedzi a amba na- 3 Vhanwe vhamanwalo vha amba nga tshavho vha ri: “Hoyu munna vho a ri: “Ni khou ofha mini, ndi ngani ni na lutendo lutuku?” A u khou sema Mudzimu.” 4 Nge  zwine vha khou  mbo di na Yesu a divha  vuwa a kaidza dumbu  lwanzhe, nahone ha vha na u dzi- zwi humbula, a ri: “Ndi ngaka huhulu. 27 Vhafunziwa vha- ni ni tshi khou humbula zwithu 5 Sa tsu we vha kanuka vha ri: “Ndi zwivhi mbiluni dzanu? muthu-de na mbo, ndi zwifhio zwine zwa lelu onoyu? Madumbu  wa, naa ndi uri, ‘Wo hangwelwa lwanzhe zwi a mu thetshelesa.” 28 Musi a tshi wela seli, a swi- zwivhi zwau,’ kana ndi uri, ‘Takuwa u tshimbile’? 6 Naho zwo ka shangoni la Gadara, a tanga ralo, uri ni divhe uri Murwa na na vhanna vhavhili vha re na muthu u na maanda  kha lifhamadimoni vha tshi khou bva masi a u hangwela zwivhi—” a mbo vhidani, vho halifha zwihulu, hu  di  amba na munna o omaho lurusi na muthu na muthihi a re na mbu a ri: “Takuwa u hwale vhutshivhindi tsha u fhira nga yene- lalo hau u ye hayani.” 7 A takuyo ndila. 29 Vha zhamba vha ri: wa a ya hayani hawe. 8 Gogo li  “Wo dela mini iwe Murwa wa Mu- tshi vhona zwenezwo la dzhenwa  dzimu? Naa wo dela u ri tambudza nga nyofho, la renda Mudzimu, we  tshifhinga tsho vhewaho tshi sa a nea vhathu maanda   eneo. athu swika?” 30 Ho vha hu na 9 Musi Yesu a tshi khou fhisambi la nguluvhe dzi tshi khou ra nga henefho, a vhona mu˙ fula kulenyana. 31 Madimoni a nwe munna ane a pfi Mateo o mu humbela a ri: “Arali u tshi ri dzula ofisini ya vhathelisi, a amba pandela, u ri rumele sambini la nae a ri: “Ivha mutevheli wanguluvhe.” 32 Yesu a amba nao nga.” A mbo di  takuwa a mu a ri: “Tshimbilani!” Madimoni a tevhela. 10 Musi o dzula nduni  bva a dzhena kha sambi la nguluvhe, dza gidimela luwani dza Mt 9:11 Betlehema.

9

MATEO 9:11-28 Khathutshelo. U fhodza mufumakadzi 18 vha tshi khou la, ha da 18 Musi a tshi kha di  vhathe vha vhulisi vhanzhi na vhaitazwivhi vha dza zwenezwo zwithu, ha da  mu˙ dzula na Yesu na vhafunziwa vha- nwe muvhusi a gwadama phanda  we. 11 Musi Vhafarisei vha tshi hawe ˙ a ri: “Nga tshino tshifhivhona zwenezwo, vha thoma u nga nwananyana wanga u fanela  fa, fhedzi i da  u mu amba na vhafunziwa vhawe vha ri: u vha o no di  uri a tshile.” “Ndi ngani mufunzi wanu  a tshi vhee tshanda 19 Yesu a takuwa a mbo di  mu la na vhathelisi na vhaitazwivhi?” 12 A tshi pfa zwenezwo, a ri: tevhela; na vhafunziwa vhawe vha 20 Ha mbo di  da  “Vhathu vha re na mutakalo wa- tevhela-vho. ˙ ˙ we a vha o vhudi  a vha to  di  nanga,1 fhedzi munwe mufumakadzi ˙ ˙ nanga i to nga vha lwalaho. no fhedza minwaha ya fumi-mbi dwa  13 Nga zwenezwo, tshimbilani ni li (12) o farwa nga vhulwadze ye ni pfesese zwine zwenezwi zwa ha u shuluwa malofha nahone a amba zwone: ‘Ndi to  da  khathu- kwama lupendelo lwa tshiambaro 21 nga tshelo hu si tshithavhelo.’ Ngauri tshawe tsha nga nnda,  a tho ngo dela u vhidza vhathu uri o vha a tshi dzulela u amba  vho lugaho, fhedzi ndo dela u vhi- uri: “Arali nda tou kwama fhedzi  lupendelo lwa tshiambaro tshadza vhaitazwivhi.”  ndi do  fhola.” 14 Vhafunziwa vha Yohane vha we tsha nga nnda a mu vhona da  khae vha vhudzisa vha ri: “Ndi 22 Yesu a rembuluwa ˙ ngani rine  na Vhafarisei ri tshi a ri: “Rudza mbilu nwana’nga! Lutendo lwau lwo u fhodza.” Nahodidzima zwi fhedzi vhafunzi liwa,  wa vhau vha sa didzimi zwi li- ne onoyo mufumakadzi a mbo di  wa?” 15 Yesu a amba navho a ri: fhola nga tshenetsho tshifhinga. 23 Musi a tshi swika nduni ya  “Naa khonani dza mukwasha dzi na tshiitisi tsha u lilela mukwa- muvhusi a vhona vhalidzi vha dzina gogo li tshi khou zha sha a tshi kha di  vha navho? Fhe- nanga dzi hu do ane mu- mba,˙ 24 Yesu a ri: “Ibvani, nga da  maduvha  kwasha a do  dzhiiwa khavho, ndi uri nwananyana ho ngo fa, fhedzi Musi vha tshi pfa  hone vha tshi do zwi li- o tou edela.”  didzima  wa. 16 A hu na ane a nga ru- zwenezwo vha thoma u mu sea ngelela labi liswa kha tshiambaro vha tshi khou mu holedza.  tsha nga nnda  tsha kale, ngauri 25 Musi o no bvisela gogo nnda, nduni a fara tshanda   labi i lo liswa li do  huma nahone a dzhena ˙ ˙ buli la mbo di  engedzea. 17 A tsha nwananyana, nwananyana a hu na ane a nga shela waini ntswa vuwa. 26 Zwe Yesu a zwi ita zwa dzinguni lene lo lothe.   kha mikhwama ya kale ya u she- phadalala 27 Musi Yesu a tshi khou fhira la waini.1 Arali a ita nga u ralo, i do  balea waini ya tevhuwa. Fhe- henefho, vhanna vhavhili vho dzi vhathu vha shela waini ntswa pofulaho vha mu tevhela, vha kha mikhwama miswa ya u shela tshi vhidzelela vha tshi ri: “Ri waini, nahone zwothe zwa vhulu- khathutshele Murwa wa Davida.”  ˙ 28 Musi o no dzhena kha inwe ngea.” nndu, vhanna vho pofulaho vha   khae, nahone Yesu a vha vhuMt 9:121 Dokotela. 171 Ndi mukhwama da dzisa a ri: “Naa ni na lutendo lwa wo itwaho nga mukumba wa tshipuka.

19 U pandela dimoni. U to  da  vha uri ndi nga ni bonyolosa?” Vhone vha fhindula vha ri: “Ee, Murena.” 29 A kwama mato avho, a ri:  “Nga hu itee zwine na zwi tenda.” 30 Mato  avho a bonyolowa. Yesu a vha laya nga ho khwathaho a  ri: “Ni songo vhudza muthu.” 31 Musi vha tshi bvela nnda, vha ˙ ˙  vhudza munwe na munwe kha dzingu lene lo lothe nga ha zwe  zwa itea khavho. 32 Musi vhenevho vhanna vha tshi kha di vha tou bva u tuwa,  thu vha disa munna we a vha a sa  koni u amba we a vha e na dimoni, 33 musi dimoni lo no pandelwa, munna we a vha a sa koni u amba a thoma u amba. Vhathu vha kanuka vhukuma, vha ri: “A ri athu vhuya ra vhona zwithu zwi ngaho izwi kha la Isiraele.” 34 Fhedzi Vhafarisei vha ri: “U pandela madimoni nga maanda  a muvhusi wa madimoni.” 35 Yesu a fara lwendo a ya midini na midanani yothe, a funza    sinagogoni dzavho na u huwelela mafhungo madifha a Muvhuso na  u fhodza malwadze othe na ma tungu othe. 36 Musi a tshi vho  na gogo a li pfela vhutungu, nga uri lo vha lo vhaisala na u kulea nungo sa nngu dzi si na mulisa. 37 Ndi hone a tshi vhudza vhafunziwa vhawe a ri: “Khano ndi  khulu, fhedzi vhashumi a si vhanzhi. 38 Ngauralo, humbelani Mune  wa khano  uri a rumele vhashumi khanoni yawe.”  Ndi hone a tshi vhidza vhafunziwa vha fumi-mbili (12) a vha nea maanda   a u langa mimuya mivhi, uri vha i pandele na u fhodza malwadze othe na matu  ngu othe.  2 Madzina a vhaapostola vha fumi-mbili ngea: Wa u thoma ndi

10

MATEO 9:29–10:15 Simoni, ane a vhidzwa Petro, na Andrea, murathu wawe; na Yakobo murwa wa Sebedeo na murathu wawe Yohane; 3 Filipo na Baratholomeo; Thomasi na Mateo wa muthelisi; Yakobo murwa wa Alifeo, na Thadeo; 4 Simoni wa Kana, na Yudasi Iskariote, we nga murahu a fheta  Yesu. 5 Yesu a ruma vhenevho vha fumi-mbili, a vha laya a ri: “Ni songo pambutshela kha ndila i  yaho kha vha dzitshaka, ni songo ya mudini wa Samaria, 6 ntha  ni hazwo bvelani phanda  ni tshi ya kha nngu dzo xelaho dza nndu  ya Isiraele. 7 Musi ni tshi khou tshimbila, ni huwelele, ni ri: ‘Muvhuso wa ta u tsini.’ 8 Ni  dulu  fhodze vha lwalaho, ni vuse vho faho, vha mapele ni vha fhodze, ni pandele na madimoni. No newa  nga mahala, neani nga mahala.  9 Ni songo tuwa na tshikwama  tsha musuku, tsimbi-tsetha kana  tsimbi-tswuku, 10 kana u hwala mukhwama wa u fara zwi liwa u itela lwendo, kana zwiambaro zwivhili, kana thovho, kana lubada, ngauri mushumi o tewa  nga u newa zwi liwa.  11 “Musi ni tshi dzhena mudi ni kana mudanani naho u ufhio,  ni to  a faneleaho, ni dzule he de nefho u swika ni tshi fhirela phanda. 12 Ni tshi dzhena ndu  ni, ni lumelise vhane  vha nndu;  13 arali nndu  yeneyo yo fanelea, mulalo wanu u vhe kha yeneyo  nndu, arali i songo fanelea, mula lo wanu  kha u humele kha inwi. 14 Arali muthu a sa ni tangane dzi kana u ni thetshelesa, musi ni tshi tuwa kha yeneyo nndu   kana mudi,  ni fhufhure buse li re milenzheni yanu. 15 Ngoho ndi a ni  vhudza ndi ri: Zwine zwa do  wela

faneleaho

MATEO 10:16-37 Ni songo mudi  wa Sodoma na Gomora zwi do  vha khwine u fhira zwine zwa do wonoyo mudi  dela   nga Duvha  la Khatulo.  16 “Ndi ni ruma sa nngu dzi yaho vhukati ha dziphele; ngauralo, talifhani sa dzinowa, ni   vude sa maivha. 17 Ni tha nyele vhathu, ngauri vha do  ni kumedzela dzikhoroni nahone vha do  ni rwa sinagogoni dzavho. 18 Vha do  ni isa ha vhavhusi na ha mahosi nga nthani hanga, uri  zwi vhe vhutanzi kha vhone na  kha dzitshaka. 19 Arali vha ni hwelela, ni songo vhilaela uri ni do  amba hani kana uri ni do  ri mini; zwine na do amba ni do   newa nga tshenetsho tshifhinga,  20 ngauri a si inwi ni ambaho, fhedzi ndi muya wa Khotsi anu  u ambaho kha inwi. 21 Mukomana u do vhulahisa mu ˙ rathu, khotsi a vhulahisa nwana wawe, vhana vha do  vutshela vhabebi nahone vha vha vhulahisa. 22 Ni do  vhengiwa nga vhathu vhothe nga nthani ha dzina   u langa, fhedzi ane a kondelela  swika vhufheloni ndi ene ane a do  tshidzwa. 23 Musi vha tshi ni ˙ tovhola kha munwe mudi  ni sha˙ vhele kha munwe, ngoho ndi a ni vhudza ndi ri: Murwa-muthu u do  vhuya ni sa athu tanganya midi   yothe ya Isiraele.  24 “Mugudiswa ha fhiri mugudisi wawe, mulanda ha fhiri mune  wawe. 25 Zwo tea mugudiswa a tshi lingana na mugudisi wawe, mulanda a tshi lingana na mune  wawe. Arali vhathu vha tshi amba uri mune u pfi Bee wa nndu  lsebulu, vha nga kundwa hani u vhidza vha nndu  yawe nga u ralo? 26 Nga zwenezwo, ni songo vha ofha nga uri a hu na tsho dzumbi-

20 waho tshine tsha sa do  dzumbululwa, nahone a hu na tshiphiri tshine tsha sa do  bvela khagala. 27 Zwine nda ni vhudza swiswini, ni zwi ambe tshedzani, zwine na zwi pfa zwi tshi hevhedzwa, ni zwi huwelele no ima ntha ha thanga.   28 Ni songo ofha avho vhane vha nga ni vhulaha, fhedzi vha si kone u ni thivhela uri ni dovhe ni tshile tshifhingani tshi daho; ntha  ni hazwo, ni ofhe ane a nga kona u ni vhulaha Gehena.1 29 Naa zwinoni zwituku1 zwivhili a zwi   rengwi nga peni nthihi? Naho zwo ralo, a hu na na tshithihi tshazwo tshine tsha do  wela fhasi Khotsi anu 30 Fhe a sa zwi divhi.  dzi mavhudzi othe a re thohoni   dzanu  o vhalwa. 31 Ngauralo, ni songo ofha: Inwi ni vha ndeme vhukuma u fhira zwinoni zwitu  ku zwinzhi. ˙ ˙ 32 “Munwe na munwe ane a nnyamba phanda  ha vhathu uri u na vhuthihi na nne,  na nne  ndi do  mu amba phanda  ha Khotsi anga a re ta uri ndi na vhuthihi  dulu  nae, 33 fhedzi a nndandulaho phanda  ha vhathu, na nne  ndi do  mu landula-vho phanda  ha Khotsi anga wa ta 34 Ni so dulu.  ngo humbula uri ndo dela u disa   mulalo kha lifhasi; a tho ngo dela u disa mulalo, fhedzi ndo   dela u disa banga, hu si mulalo.   35 Ndo dela u lutanya mutha  ˙  nnga na khotsi awe, nwananyana u do  lwa na mme awe, mazwale a lwa na mazwale wawe. 36 Vhukuma, maswina a muthu a do  vha vha mutani wawe. 37 Ane a fu nesa khotsi awe kana mme awe u fhira nne  ho ngo tewa nga u vha

ofha. Mita  i a fhandekana

Mt 10:281 Ndi fhethu he ha vha hu tshi fhiswa mathukhwi nnda ha Yerusalema.  291 Thongola. 

21 Vhuporofita ho guma nga Yohane MATEO 10:38–11:18 wanga, na ane a funesa murwa takala ane a si khukhuliswe nga ˙ kana nwananyana wawe u fhira nne.”  nne  ho ngo tewa nga u vha wa7 Musi vho no tuwa, Yesu a  nga. 38 Naho e nnyi a sa hwali- thoma u amba na gogo nga ha ho danda lawe la tshengedzo a Yohane a ri: “No vha no ya sogantsala murahu, uyo ho ngo tewa ni u vhona mini? Lutanga lu vhu nga u vha wanga. 39 Ane a tsi- dzulwaho nga muya? 8 No vha reledza vhutshilo hawe u do  vhu no ya u vhona mini? Naa no vha lozwa, fhedzi ane a lozwa vhutshi- no ya u vhona muthu o ambaralo hawe a tshi itela nne  u do  vhu ho zwiambaro zwi duraho? Vha wana. ne vha zwi ambara vha pfamoni 40 “Ane a ni tanganedza u ta  dza mahosi. 9 Ndi ri no vha no nganedza na nne,  a tanganedzaho  ya u ita mini? No vha no ya u nne na o nthuma- vhona muporofita? Ngoho ndi a  u tanganedza  ho. 41 Ane a tanganedza mupo- ni vhudza, o vha e wa ndeme  rofita nga nthani ha uri ndi vhukuma u fhira na vhaporofi ˙ muporofita u do  wana malamba ta. 10 Ndi ene we ha nwalwa a muporofita, ane a tanganedza  nga hae ha pfi: ‘Ndi ruma mumuthu o lugaho ngauri ndi mu- din  da  wanga phanda  hau uri a thu o lugaho u do  wana malamba u lugisele ndila!’ 11 Ngoho ndi a  a muthu o lugaho. 42 Naho e ni vhudza ndi ri: Kha vho bebwa˙ nnyi ane a do munwe wa avha ho nga vhafumakadzi, a hu athu  nea  vhatuku madi   a rotholaho uri a vhuya ha vha na muthu a fhiranwe ngauri ndi mufunziwa, ngoho ho Yohane Mulovhedzi, fhedzi a ndi a ni vhudza: U do  wana mala- re mutuku Muvhusoni wa ta   du mba awe.” lu u a mu fhira. 12 Hone u bva Musi Yesu o no fhedza u misini ya Yohane Mulovhedzi u  dulu  nea nyeletshedzo vhafunzi- swika zwino, Muvhuso wa ta  wa vhawe vha fumi-mbili (12), a ndi tshipikwa tshine vhathu vha tuwa henefho a ya a funza na u tshi fhisetshela, huno vhane vha  tshi fhisetshela vha a tshi wana. huwelela midini yavho.  ˙ a Vha 2 Samusi Yohane o vha o pfa 13 Ngauri Manwalo othe nga ha mishumo ya Kristo e ngei porofita na Mulayo wa Mushe zwo dzhele, a ruma vhafunziwa vha- porofita u swika tshifhingani tsha  da  u we uri vha vhudzise Yesu 3 uri: Yohane, 14 arali ni tshi to zwi tenda: Ndi ene ‘Elia we a pfi u “Naa ndi iwe we ha pfi u do  da,  15 A re na ndevhe nga a  da.’   kana ri fanela u lavhelela mu- do ˙ nwe?” 4 Yesu a vha fhindula a pfe. 16 “Uyu murafho ndi nga u ri: “Tshimbilani ni vhudze Yohane zwine na khou zwi pfa na u vhambedza na mini? U fana na zwi vhona: 5 Vho pofulaho vha vhana vho dzulaho makete vhane khou vhona, vho holefhalaho vha vha vhidzelela vhane vha tamba vho tshimbila, vha mapele vha navho, 17 vha ri: ‘Ro ni lidzela tshitiringo, fhedzi inwi na hana u khou fhodzwa, vho dzingaho nde  vhe vha vho pfa, vhafu vha khou tshina; ro lila, fhedzi inwi ni si livuswa, vha shayaho vha khou fu- le.’ 18 Nga hu fanaho, Yohane o nzwa mafhungo madifha, 6 hu da   a si le na u nwa, vhathu vha ri,

11

MATEO 11:19–12:7 U dzumbululela vhana. Dzhogo yanga 22 ‘U na dimoni’; 19 Murwa-mu- nkumedza zwithu zwothe, naho thu o da Murwa  a la na u nwa, vhathu vha ne a hu na ane a divha  di nga nnda  ri, ‘Vhonani! Muthu wa u lesa nga vhudalo   ha Khona wa u nwesa waini, khonani ya tsi; nahone a hu na ane a divha  vhathelisi na vhaitazwivhi.’ Naho Khotsi nga vhudalo nga nnda   ha zwo ralo, vhutali vhu vhonala nga Murwa, na onoyo ane Murwa a ta mishumo yaho yo lugaho.” kalela u mu dzumbululela. 20 Nga zwenezwo, a thoma u 28 Idani ha nne no neta  nothe  kaidza midi  ye a ita mishumo ya ho ni lemelwaho, ndi do  ni homomaanda  khayo, nge i si rembu- losa. 29 Hwalani dzhogo yanga, luwe a ri: 21 “Khombo kha iwe ni gude kha nne,  ngauri ndo vuda  Xoratsima! Khombo kha iwe Be- nahone ndi a di mbi tukufhadza  tsaida! ngauri arali mishumo ya luni, mimuya yanu  i do  homolomaanda  yo itwaho kha inwi i vhe swa. 30 Ngauri dzhogo yanga a i yo itwa ngei Tiro na Sidoni, vho gogoni na muhwalo wanga u a levha vha tshi do  vha vho rembu- luwa.” luwa kale vha ambara madzangaNga tshenetsho tshifhinga, nda vha dzula mi lorani. 22 Nga Yesu o mbo di  fhira nga zwenezwo, ndi a ni vhudza ndi ri: masimuni a goroi nga Sabatha. Zwine zwa do  wela Tiro na Sido- Vhafunziwa vhawe vho vha vho ni zwi do  vha khwine u fhira zwi- farwa nga ndala nahone vha tho ne zwa do  wela inwi nga Duvha  la ma u thukhula thotshe dza goroi   Khatulo. 23 Na iwe Kapernau vha la. 2 Musi Vhafarisei vha me, naa u do  hudzwa wa swika ta tshi zwi vhona, vha amba nae vha dulu? U do   tsela fhasi Vhudzula- ri: “Vhona! Vhafunziwa vhau vha vhafu,1 ngauri arali mishumo ya khou ita zwithu zwi songo tendemaanda  yo itwaho ha iwe i vhe yo lwaho nga Sabatha.” 3 A amba itwa Sodoma, ndi musi Sodoma u navho a ri: “Naa a ni athu vhatshi kha di  vha hone na namusi.  la zwe Davida na vhanna vhe a 24 Nga zwenezwo, ndi a ni vhudza vha e navho vha zwi ita musi ndi ri: Zwine zwa do  wela mudi  wa vho farwa nga ndala? 4 Musi a  Sodoma zwi do  vha khwine u fhitshi dzhena nduni ya Mudzimu a  ra zwine zwa do  wela inwi nga Du Mula zwinkwa zwo nekedzwaho  vha la Khatulo.”  dzimu, zwe ene na vhanna vhe a 25 Nga tshenetsho tshifhinga vha e navho vha vha vha songo Yesu a ri: “Ndi a u renda Khotendelwa u zwi la, fhedzi zwo tea tsi phanda ha vhathu vhothe,   u liwa nga vhotshifhe vhe vhoIwe Murena wa lita na li dulu  the? 5 Naa a ni athu vhala Mufhasi, ngauri hezwi zwithu wo  layoni uri nga Sabatha vhotshifhe zwi dzumbela vhatali na vha tha  thembeleni vha dzhia Sabatha sa lukanyo nahone wa zwi dzuine ya sa vhe khethwa nahone mbululela vhana. 26 Ngauri yevha di  dzula vha si na mulandu? neyo ndi ndila ine iwe Khotsi  6 Fhedzi ndi a ni vhudza uri ane wa i takalela. 27 Khotsi anga o a vha wa ndeme u fhira thembele Mt 11:231 Nga Lugerika ndi haides. Sedza- u fhano. 7 Naho zwo ralo, arali ni vhe no pfesesa zwine zweneni Thumetshedzo 7. 

12

23 Murena wa Sabatha. Nndu  yo zwi zwa amba zwone musi hu tshi pfi, ‘Ndi to khathutshelo hu  da  si tshithavhelo,’ ndi musi ni so ngo hatula vha si na mulandu.  8 Ngauri Murwa-muthu ndi ene Murena wa Sabatha.” 9 Musi o no tuwa henefho fhe thu, a ya a dzhena sinagogoni dzavho, 10 ha da munna o  omaho tshanda! Nga zwenezwo,  vha mu vhudzisa vha ri, “Naa u fhodza nga Sabatha zwo tendelwa?” vha tshi vhudzisa nga u ralo vha tshi itela u mu vhona mulandu. 11 A vha vhudzisa a ri: “Ndi nnyi kha inwi ane a vha na nngu nthihi nahone yeneyo nngu ya wela dindini nga Sabatha a si dzhene a i bvisa? 12 Naa muthu a si wa ndeme u fhira nngu? Ngauralo, u ita zwithu zwavhudi  nga Sabatha zwo tendelwa.” 13 A amba na onoyo munna a ri: “Onyolosa tshanda  tshau.” A tshi onyolosa, nahone ˙ tsha fhola tsha fana na tshinwe tshanda. 14 Fhedzi Vhafarisei  vha bva nahone vha langana uri vha mu vhulahe. 15 Musi Yesu a tshi pfa zwenezwo, a tuwa hene fho. Vhathu vhanzhi vha mbo di  mu tevhela, nahone a vha fhodza vhothe, 16 fhedzi a vha laya nga  ho khwathaho uri vha songo vhu ya vha vhudza muthu, 17 uri hu dadzee zwe zwa ambiwa nga mu porofita Yesaya, we a ri: 18 “Vhonani! Mudin wanga  da  we nda mu nanga, ane nda mu funa, ane mbilu yanga ya mu takalela! Ndi do  vhea muya wanga kha ene, uri a divhadze dzitshaka  zwine khatulokwayo ya vha zwo ne. 19 Ha nga ta  khani, ha nga  ti zhambi; nahone a hu na ane a do  pfa ipfi lawe dzindilani. 20 Lu tanga lwo pideaho ha nga lu vu 

MATEO 12:8-31 ndi,  luvhone lu nyengaho ha nga lu dzimi u swikela a tshi disa  khatulokwayo nga hu bvelelaho.  21 Vhukuma tshaka dzi do  fulufhela dzina lawe.” 22 Nga tshenetsho tshifhinga vha disa munna a re na dimoni,  o pofulaho a sa koni u amba, a mu fhodza, nahone onoyo munna a sa koni u amba a dovha a amba na u vhona. 23 Gogo la kanuka la ri: “Naa uyu a si Murwa wa Davida?” 24 Vhafarisei vha tshi pfa zwenezwo vha ri: “Muthu uyu u pandela madimoni nga Beelsebulu, muvhusi wa madimoni.” 25 Nge a vha a tshi divha zwine  vha khou zwi elekanya, a amba ˙ navho a ri: “Muvhuso munwe na ˙ munwe une wa fhandekana u a ˙ ˙ wa, na mudi  ˙ munwe ˙ na munwe kana nndu  inwe na inwe yo fhandekanaho a i nga imi. 26 Nga hu fanaho, arali Sathane a tshi pandela Sathane, hu nga vha u difhandekanya; muvhuso wawe u  nga ima hani? 27 Arali ndi tshi pandela madimoni nga Beelsebulu, vhathu vhanu vha a pa ndela nga nnyi? Ndi ngazwo vhathu vhanu  vha tshi do  ni hatula.  28 Fhedzi arali ndi tshi pandela madimoni nga muya wa Mudzimu, vhukuma muvhuso wa Mudzimu wo swika kha inwi ni songo zwi lavhelela. 29 Kana ndi nnyi ane a nga dzhena nduni ya munna  a re na maanda  a dzhia thundu dzawe, arali a songo thoma a mu vhofha? Ndi hone a tshi do  kona u tswa thundu dzawe. 30 A sa imiho na nne  u lwa na nne,  nahone a sa kuvhanganyiho na nne  u a balanganya. 31 “Ndi a ni vhudza ndi ri: Vhathu vha do  hangwelwa zwivhi zwothe na tsemano, fhedzi vha 

fhandekanaho

MATEO 12:32-50 U sema muya semaho muya mukhethwa a vha nga hangwelwi. 32 Sa tsumbo, naho e nnyi ane a sema Murwamuthu, u do  hangwelwa, fhedzi naho e nnyi ane a sema muya mukhethwa ha nga hangwelwi, kha ano maitele a zwino kana kha a daho.  33 “Arali ni muri wavhudi,  ni do mitshelo yavhudi;  anwa   arali ni muri u si wavhudi,  nga u ralo ni do mitshelo i si yavhudi,  anwa   muri u dihwa nga mitshelo yawo.  34 Inwi vhana vha mavuluvulu, ni nga amba hani zwithu zwavhudi  ngeno ni vhavhi? Zwo dala ho mbiluni ndi zwine mulomo wa amba zwone. 35 Muthu muvhuya u bvisa zwithu zwavhudi  kha lupfumo lwawe lwavhudi, ngeno  muthu muvhi a tshi bvisa zwithu zwivhi kha lupfumo lwawe luvhi. 36 Ndi a ni vhudza uri nga Duvha  vhathu vha do la Khatulo   sengiselwa zwothe zwe vha zwi amba  zwi si na mushumo, 37 ngauri zwine na zwi amba ndi zwone zwine zwa do  ita uri hu pfi no luga, nahone ni do  vhonwa mulandu nga zwine na zwi amba.” ˙ 38 Vhanwe Vhafarisei na vha˙ manwalo vha mu fhindula vha ri: “Mufunzi ri to  da  uri u ri sumbedze vhutolo.” 39 A tshi vha fhi ndula a ri: “Murafho muvhi na u sa fulufhedzei u dzulela u to  da  u a hu na vhusumbedzwa vhutolo,  tolo vhune na do   sumbedzwa nga nnda ha muporofita  ha vhutolo  Yona. 40 Samusi Yona o fhedza maduvha mararu na vhusiku  hao e thumbuni ya khovhe khulu, na Murwa-muthu u do fhe dza maduvha mararu na vhusiku  hao e vhidani. 41 Nga duvha   la khatulo vhathu vha Ninive kha thihi na wonoyu murafho vha do 

24 vuwa nahone vha do u vhona  mulandu ngauri vho rembuluwa musi Yona a tshi huwelela. Huno vhonani! a fhiraho Yona u fhano. 42 Nga duvha khosi  la khatulo  ya mufumakadzi i bvaho tshipembe i do  vuswa khathihi na wonoyu murafho nahone i do  u vhona mulandu ngauri yo tshimbila i tshi bva vhusendekamisi i tshi da  u thetshelesa vhutali ha Salomo,  huno vhonani! a fhiraho Salomo u fhano. 43 “Musi muya muvhi u tshi bva kha muthu, u fhira nga sogani u tshi to  da  fhethu ha u awela, nahone u si hu wane. 44 Nga zwenezwo wa ri, ‘Ndi do  humela nduni yanga ye nda bva kha yo’; musi u tshi swika wa wana i si na muthu fhedzi yo kunakiswa nahone yo khavhiswa. 45 Nga zwenezwo, wa mbo di wa ya  tuwa  ˙ wa kunga minwe ya sumbe ine ya u fhira nga vhuvhi, musi wo no vhuyelela nayo henefho, ya dzula zwiimo zwa onoyo henefho nduni,  muthu zwa tou na  na  u fhira zwa u thoma. Zwi do  tou ralo na nga wonoyu murafho muvhi.” 46 Yesu a tshi kha di  amba na gogo, ha swika mme awe na vharathu vhawe, vha ima nnda  vha tshi to  da  u amba nae. 47 Mu˙ nwe muthu a amba nae a ri: “Mme au na vharathu vhau vho ima nnda, vha khou to   da  u amba na iwe.” 48 A fhindula we a amba nae a ri: “Mme anga ndi nnyi, nahone vharathu vhanga ndi vhonnyi?” 49 A imisa tshanda  tshawe a sumba vhafunziwa vhawe, a ri: “Vhonani! Mme anga na vharathu vhanga khevha! 50 Ngauri ane a ita zwine Khotsi anga a zwi funa, ndi ene murathu wanga na khaladzi anga na mme anga.”

mukhethwa. Vhutolo ha Yona 

25

13

MATEO 13:1-23 vhone tshithu. 15 Ngauri mbilu dza vhenevha vhathu dzo rindila, nahone ndevhe dzavho dzo dzi nga, vho bonya na mato  uri vha si vhone na u pfa nga ndevhe dza vho uri vha si talukanye nga mbi lu dzavho uri vha rembuluwe, nahone nda vha fhodza.’ 16 “Naho zwo ralo, takalani ngauri mato  anu  a a vhona, na ndevhe dzanu   dzi a pfa. 17 Ngoho ndi a ni vhudza ndi ri: Vhaporofita vhanzhi na vhathu vho lugaho vho vha vha tshi tama zwithu zwine inwi na zwi vhona, fhedzi vha si zwi vhone, nahone vha tshi to  da  u pfa zwine na zwi pfa, fhedzi vha si zwi pfe. 18 “Inwi thetshelesani zwine tshifanyiso tsha muzwali tsha amba zwone. 19 Muthu ane a pfa mulaedza wa Muvhuso a si u talukanye, muvhi u a da   a dzhavhula zwo zwalwaho mbiluni; ndi i la yo zwalwaho thungo ha ndila.  20 Yo zwalwaho matomboni, i fanyisela muthu ane a pfa mulaedza wa Muvhuso nahone nga khathihi fhedzi a u tanganedza nga da kalo. 21 Ngauri midzi a yo ngo tsesa, u bvela phanda  lwa tshifhinganyana, musi a tshi tanga na na matungu kana u tovho lwa nga mulandu wa mulaedza wa Muvhuso u a tavhanya a khukhu lisea. 22 Yo zwalwaho mipfani, i fanyisela muthu ane a pfa mulaedza, fhedzi mbilaelo dza shango1 na maanda  a vhufhura a lupfumo zwa pwanyeledza mulaedza, a si anwe mitshelo. 23 Yo zwalwaho  mavuni avhudi  i fanyisela muthu ane a ri u pfa mulaedza a u talu kanya, a kona u anwa mitshelo a ˙  pakata dana, munwe furathi, mu ˙ nwe furaru.”

Tshifanyiso tsha muzwali wa mbeu

Nga lene lo duvha Yesu  a bva nduni a ya a dzu la khunzi-khunzini ya lwanzhe, 2 gogo la mu kuvhanganela, a na mela tshikepe a dzula fhasi, nahone gogo lothe  lo vha lo ima khunzi-khunzini. 3 A li vhudza mafhungo manzhi nga zwifanyiso, a ri: “Vhonani! Muzwali o bva a ya u zwala; 4 musi a tshi ˙ khou zwala mbeu, inwe ya wela nga thungo ha ndila, zwinoni  ˙  zwa da  zwa i la. 5 Inwe ya wela kha matombo he ha vha hu si na mavu manzhi, ya mela nga u ta vhanya ngauri mavu o vha e si manzhi. 6 Musi duvha  li tshi ta vha, ya puta, ya oma ngauri mi˙ dzi yo vha i songo tsesa. 7 Inwe ya wela mipfani, mipfa ya hula ya ˙ i pwanyeledza. 8 Inwe ya wela mavuni avhudi, mitshe ya anwa  ˙ ˙ lo, inwe ya anwa dana, inwe fura  ˙ thi, inwe furaru. 9 A re na nde vhe nga a pfe.” khae 10 Vhafunziwa vha da  vha mu vhudzisa vha ri: “Ndi ngani u tshi amba navho nga zwifanyiso?” 11 A vha fhindula a ri: “Inwi no dzumbululelwa uri ni pfesese zwiphiri zwikhethwa zwa Muvhuso wa ta fhedzi  dulu,  vhone a vho ngo dzumbululelwa. ˙ ˙ 12 Muthu munwe na munwe ane a vha nazwo, u do newa zwa   ˙ tou dala, fhedzi muthu munwe na ˙ munwe ane a si vhe nazwo, u do  dzhielwa na zwine a vha nazwo. 13 Ndi ngazwo ndi tshi amba navho nga zwifanyiso, uri naho vha tshi lavhelesa, vha si vhone, naho vha tshi pfa vha si pfesese, nahone vha si talukanye; 14 vhu porofita ha Yesaya vhu khou da dzea khavho, vhune ha ri: ‘U pfa ni do  pfa, fhedzi a ni nga zwi pfesesi, ni do  lavhelesa, fhedzi ni si

Mt 13:221 Kana “ano maitele a zwithu.”

MATEO 13:24-44 Mufhunga. ˙ 24 A vha vhudza tshinwe tshifanyiso, a ri: “Muvhuso wa ta  dulu  u fana na muthu we a zwala mbeu yavhudi  tsimuni yawe. 25 Musi vhathu vho edela, ha da   swina lawe la zwala tshene  vhukati ha goroi, la tuwa. 26 Musi goroi i  tshi vho mela nahone i tshi vho vha na thoro, ndi hone hu tshi vhonala mufhunga. 27 Vhadi nda  vha ya ha mune  wa tsimu vha amba nae vha ri, ‘Mune  washu, naa a wo ngo zwala mbeu yavhudi  tsimuni yau? Zwino mufhunga u bva ngafhi?’ 28 A amba navho a ri: ‘Wo zwaliwa nga swina.’ Vha amba nae vha ri, ‘Naa u a to  da  ri tshi ya ra u tupula?’ 29 Ene a fhindula a ri, ‘Aiwa; ni songo u tupula, ni do  ri ni tshi u tupula, na vho tupula na goroi. 30 Zwi litsheni zwi aluwe zwothe hu vhuye  hu swike tshifhinga tsha khano,  ndi hone ndi tshi do  vhudza vhakani  nda ri: Thomani nga u tupula mufhunga ni u vhofhe uri u fhiswe; nga murahu ni kuvhanganye goroi ni i vhee duluni  langa.’” ˙ 31 A vha vhudza tshinwe tshifanyiso, a ri: “Muvhuso wa ta  du lu u fana na thoro ya lunonya, ye  muthu a i dzhia a i zwala tsimuni yawe. 32 Zwi re zwone ndi uri ndi yone thoro thukhu kha mbeu  dzothe, fhedzi musi yo no mela,  i fhira zwimela zwothe, nahone i  vha muri une zwinoni zwa ta   du lu zwa fhata matavhini  zwitaha  awo.” ˙ 33 A vha vhudza tshinwe tshifanyiso a ri: “Muvhuso wa ta  dulu  u fana na mbiliso, ine mufumakadzi a i suka na fulauru kha masambelo mararu, a i vhea u swika fulauru yothe i tshi kukumuwa.”  34 Yesu o vhudza gogo zwenezwi zwothe a tshi shumisa zwi

26 fanyiso. Vhukuma, o vha a tshi amba na lo nga zwifanyiso fhedzi, 35 uri hu dadzee zwo ambiwaho  nga muporofita we a ri: “Ndi do  amba nga zwifanyiso, ndi do  dzumbulula zwe zwa vha zwo dzumbiwa u bva tshee shango la sikwa.” 36 Musi o no vhofholola gogo, a mbo di Vhafu dzhena nduni.  nziwa vhawe vha da  khae vha ri: “Ri talutshedze zwine tshifanyiso  tsha mufhunga wo zwalwaho tsimuni tsha amba zwone.” 37 A vha fhindula a ri: “Muzwali wa mbeu yavhudi  ndi Murwa-muthu; 38 tsimu ndi shango. Mbeu yavhudi,  ndi vhana vha Muvhuso, fhedzi mufhunga ndi vhana vha muvhi, 39 swina le la zwala mufhunga ndi Diabolo. Khano  ndi vhufhelo ha maitele a zwithu, ˙ vhakani  ndi vharunwa. 40 Ngauralo, vhunga mufhunga u tshi tupulwa wa fhiswa nga mulilo, zwi do  ralo na vhufheloni ha maitele a zwithu. 41 Murwa-mu˙ thu u do ruma vharunwa vha we, vha kuvhanganya vha bvisa zwikhukhulisi zwothe na vhaita zwivhi muvhusoni wawe, 42 nahone vha do do vha kudza nan   ni ya mulilo.1 Henefho ndi hune vha do  lila na u shenganya mano.  43 Nga tshenetsho tshifhinga vho lugaho vha do penya vhu nga duvha Muvhusoni wa Khotsi  avho. A re na ndevhe nga a pfe.  44 “Muvhuso wa ta u fana  dulu  na lupfumo lwo dzumbwaho tsimuni, lune muthu a lu wana a lu dzumba, nga nthani ha u takala  hawe a tuwa a ya a rengisa thu ndu yawe, nahone a renga yeneyo tsimu.

Thoro ya lunonya, mbiliso 

Mt 13:421 Mulilo muhulu.

27 Mambule. Yohane u tumulwa thoho MATEO 13:45–14:11  ˙ 45 “Zwinwe hafhu, Muvhuso thu o zwi wana ngafhi izwi zwithu wa ta u fana na muvhamba- zwothe?” 57 Vha thoma u khu dulu   hawe. Fhedzi ane a enda a tshi to   da  vhulu- khulisea nga nthani ngu havhudi. 46 Musi o no dzi Yesu a amba navho a ri: “Mu nga wana vhulungu vhuthihi ha the- porofita a nga huliswa hothe  nnda wa hawe na hango khulu, nga u tavhanya a tuwa  ha mudini    a ya a rengisa thundu yawe yo- yani hawe.” 58 Nahone henefho the, nahone a renga honoho vhu- ho ngo ita mishumo minzhi ya  maanda lungu.  nga mulandu wa u sa vha havho na lutendo. 47 “Hafhu, Muvhuso wa ta  du lu u fana na mambule o poswaho Nga tshenetsho tshifhinga, lwanzheni u itela u fasha khovhe Herode, muvhusi wa tshiti dza mifuda yothe. 48 Musi o no riki, a pfa nga ha Yesu 2 a amba  dala vha a kokodzela khunzi-khu- na vhadin   da  vhawe a ri: “Hoyu nzini, vha dzula fhasi vha nanga ndi Yohane Mulovhedzi. O vudzavhudi  vha dzi longela dzikha- swa vhafuni, ndi ngazwo a tshi lini, fhedzi dzi si dzavhudi  vha dzi ita yeneyo mishumo ya maanda.”  lata. 49 Ndi zwine zwa do   itwa 3 Herode o vha o vhofha Yovhufheloni ha maitele a zwithu: hane nahone a mu valela dzhe˙ Vharunwa vha do  bva vha khe- le a tshi itiswa nga Herodia, mutha vhavhi vhukati ha vho lugaho fumakadzi wa Filipo, mukomana 50 nahone vha vha kudza nan do  wawe. 4 Ngauri Yohane o vha a ni ya mulilo. Henefho ndi hune tshi dzulela u amba nae a ri: “A vha do  lila na u shenganya mano.  wo ngo tendelwa u mu vhinga.” 51 A vha vhudzisa a ri: “Naa 5 Naho o vha a tshi to  da  u mu izwi zwothe no zwi pfesesa?” vhulaha, o vha a tshi ofha ngauri  Vha mu fhindula vha ri: “Ee.” gogo lo vha li tshi ri ndi mupo52 A amba navho a ri: “Arali zwo rofita. 6 Musi hu tshi khou pe˙ ˙ ralo, mugudisi munwe na munwe, mbelelwa duvha  la mabebo la He˙ musi o funzwa malugana na Mu- rode, nwananyana wa Herodia a vhuso wa ta u fana na mune  dulu,   tshina henefho tshimimani a tawa mudi,  ane a bvisa kha lupfu- kadza Herode vhukuma 7 a mu mo lwawe zwiswa na zwa kale.” fulufhedzisa nga u ana uri tshi˙ ˙ 53 Musi Yesu o no fhedza u nwe na tshinwe tshine a do  mu amba nga zwifanyiso zwenezwo, a humbela u do 8 Nge a  mu nea.  tuwa henefho. 54 A swika mu- vha o fundedzwa  nga mme awe,  dini wa hawe, a vha funza sinago- a ri: “Mphe thoho ya Yohane Mu  goni dzavho, vhathu vha kanuka lovhedzi i kha ndilo.” 9 Naho o vha ri: “Uyu muthu o wana nga- vha o tungufhala, nge a vha a  fhi vhutali uvhu na vhukoni ha u tshi humbula zwe a vha o ana  ita yeneyi mishumo ya maanda? na nga vhathu vhe a vha o dzu ˙ 55 Naa a si u la nwana wa mu- la navho, a amba uri a newe  vhadi? Naa mme awe a si Maria yone. 10 Ngauralo, a laedza uri  na vharathu vhawe a si Yako- Yohane a tumulwe thoho ngei  bo na Yosefa na Simoni na Yuda? dzhele. 11 Thoho yawe ya di  56 Khaladzi dzawe a ri nadzo he- swa i kha ndilo ya newa mu nefha vhukati hashu? Uyu mu- sidzana, ene a i isa ha mme awe.

14

MATEO 14:12-36 U tshimbila ntha ha lwanzhe 28  12 Nga murahu vhafunziwa vha- e henefho e ethe. 24 Nga tshe we vha da  vha dzhia tshitumbu netsho tshifhinga, tshikepe tsho uri vha tshi vhulunge nahone vha vha tsho no vha madana a dzimi ya vha vhudza Yesu. 13 Yesu a thara kule ha khunzi-khunzi, tshi tshi pfa zwenezwi a dzhena tshi- tshi khou kumbiwa nga magabekepeni a ya fhethu hu re thungo, lo ngauri tsho vha tsho livhana fhedzi musi gogo li tshi zwi pfa, na dumbu. 25 Fhedzi nga tshi la mu tevhela nga milenzhe li tshi khathi tsha vhuna  tsha vhusiku, bva midini. a ya khavho, a tshi khou tshi ha lwanzhe. 26 Musi 14 Musi a tshi swika henefho a mbila ntha  vhona gogo lihulu, a li pfela vhu- vhafunziwa vhawe vha tshi mu tungu, a fhodza vhalwadze vhe vhona a tshi khou tshimbila ntha   vha vha vhe henefho. 15 Musi li ha lwanzhe, vha kanuka, vha ri: mukosi tshi vho kovhela, vhafunziwa vha- “Ndi bono!” Vha tavha  we vha da vha amba nae vha nga nyofho. 27 Fhedzi nga u ta  ri: “Afha fhethu hu thungo na- vhanya Yesu a amba navho a ri: hone lo no kovhela; litsha gogo “Ivhani na tshivhindi! Ndi nne;  ni songo ofha.” 28 Petro a mu fhiuri li kone u ya midini li tuwe,   zwi liwa.” 16 Yesu a ndula a ri: “Murena, arali hu li direngele  amba navho a ri: “A vho ngo tea iwe, mmbudze uri ndi de  ha iwe ha madi.” u tuwa. Inwi vha neeni zwi liwa.” ndi tshi tshimbila ntha     Ngauralo, Petro a 17 Vha amba nae vha ri: “Ri tou 29 A ri: “Ida!”  vha na zwinkwa zwitanu na kho- bva tshikepeni, a tshimbila ntha   ha madi vhe mbili.” 18 A ri: “Zwi dise a ya kha Yesu. 30 A  a ofha, a ni ngeno.” 19 A vhudza gogo uri tshi vhona madumbu,   li dzule hatsini; a dzhia zwinkwa tshi vho mbwandamela, a tavha zwitanu na khovhe mbili a la- mukosi a ri: “Murena, ntshidze!”  31 Nga u tavhanya Yesu a isa vhelesa ta a zwi fhatutshe  dulu,   ˙ dza, nahone nga murahu a nwa- tshanda  khae, a mu fara nahone a amba nae a ri: “U khou titekanya zwi la zwinkwa, a zwi nea  vhafunziwa vhawe uri vha zwi matima’ni iwe ane wa vha na lu32 Musi vho no vha la vha tendo lutuku?” nee gogo. 20 Vhothe    a dzifura, vha kuvhanganya matsha- vha tshikepeni, madumbu  katshaka o salaho, a dadza zwiru- ka. 33 Vhe vha vha vhe tshike ndu zwa fumi-mbili (12). 21 Vhe peni vha mu losha, vha ri: “Navha la ho vha hu vhanna vha ngoho u Murwa wa Mudzimu.” zwigidi zwitanu, hu songo vha- 34 Vha wela seli vha swika sha lwa vhafumakadzi na vhana vha- ngoni la Genetsareta. tuku. 22 Nga zwenezwo, nga u 35 Musi vhanna vha henefho  tavhanya a kombetshedza vhafu- vha tshi mu vhona, vha divha  nziwa vhawe uri vha namele tshi- dza vhathu vha mashango a he kepe uri vha mu range phanda nefho tsini, vha disa vhalwadze   vha wele seli nahone ene a sala a vhothe. 36 Vha mu humbela uri  tshi vhofholola gogo. vha tou kwama zwavho lupende23 Musi o no vhofholola gogo, a lo lwa tshiambaro tshawe tsha gonya thavha e ethe u itela u nga nnda, vhothe vho lu kwama   rabela. Ha vha vhusiku vhuhulu ho vha fhola tshothe. 

29

15

MATEO 15:1-26 Khotsi anga wa ta zwi do  dulu   tupulwa. 14 Vha litsheni. Ndi vho pofulaho vha tshi tshimbidza vho pofulaho. Arali o pofulaho a tshi tshimbidza o pofulaho, vhuvhili havho vha do  wela mulindini.” 15 Petro a mu fhindula a ri: “Ri talutshedze zwine itsho tshi fanyiso tsha amba zwone.” 16 A tshi pfa zwenezwo a ri: “Naa na inwi a ni pfesesi? 17 Naa a ni ˙ ˙ zwi divhi uri tshinwe na tshinwe  tshi dzhenaho mulomoni tshi fhira nga malani nahone tsha bva nga ndila yatsho? 18 Naho zwo  ralo, zwi bvaho mulomoni zwi bva mbiluni, nahone zwenezwo zwithu ndi zwone zwine zwa shata muthu tshika. 19 Sa tsumbo, mbiluni ndi hone hune ha bva mihumbulo mivhi, u vhulaha, vhuton vhupombwe, vhuvhava,  dolo,  vhutanzi ha mazwifhi na mata  mba. 20 Ndi zwone zwine zwa shata muthu tshika, fhedzi u sa tamba zwanda   musi u sa athu u la a zwi shati muthu tshika.” 21 Yesu a tuwa henefho a ya  thungo ya Tiro na Sidoni. 22 Ha ˙ da  munwe mufumakadzi a bvaho dzinguni la Fenikia a tshi vhidzelela a tshi ri: “Nkhathutshele, ˙ Murena, Murwa wa Davida. Nwananyana wanga u na dimoni line la mu tambudza.” 23 Fhedzi a si ambe nae tshithu. Vhafunziwa vhawe vha mu humbela vha ri: “Mu vhudze a tuwe nga uri u khou sokou ri tevhela a tshi khou vhidzelela.” 24 A fhindula a ri: “Ndo rumiwa uri ndi ye ha nngu dzo xelaho dza nndu  ya Isiraele fhedzi.” 25 Mufumakadzi a sendela tsini, a mu losha a ri: “Murena, nthuse!” 26 A fhindula a ri: “A zwo ngo tea uri ndi dzhie tshinkwa tsha vhana

Masialala. Mbilu i a tshikafhadza

˙ Vhafarisei na vhamanwalo vha da  ha Yesu vha tshi bva Yerusalema vha amba nae vha ri: 2 “Ndi ngani vhafunziwa vhau vha sa tevheli sialala la vhomakhulukuku? Sa tsumbo, a vha ta mbi zwanda  zwavho musi vha tshi to  da  u la.” 3 A vha fhindula a ri: “Ndi ngani na inwi ni tshi pfuka ndaela ya Mudzimu na tevhela masialala anu? 4 Sa tsumbo, Mudzimu  o ri, ‘Hulisa khotsi au na mme au,’ nahone ‘A semaho khotsi awe kana mme awe nga a vhulahwe.’ 5 Fhedzi inwi ni ri, ‘Naho e nnyi ane a amba na khotsi awe kana ˙ mme awe a ri: “Tshithu tshinwe ˙ na tshinwe tshine nda vha natsho tshine nda nga ni nea ndi  tshifhiwa tsho nekedzwaho Mu dzimu,” 6 ho ngo fanela u hulisa khotsi awe na mme awe na luthihi.’ Nga zwenezwo, no ita uri ipfi la Mudzimu li si vhe la ndeme nga nthani ha masialala anu.   7 Vhadzia-muhoyo ndi inwi, Yesaya o porofita nga ho teaho nga ha inwi musi a tshi ri: 8 ‘Vhathu avha vha nkhulisa nga milomo, fhedzi mbilu dzavho dzi kule na nne. 9 U ngwadamela havho  ndi ha mahandana, ngauri vha funza masialala a vhathu.’” 10 A vhidzela gogo tsini a amba na lo a ri: “Thetshelesani uri ni pfesese: 11 Muthu ha shatiwi tshika nga zwithu zwine zwa dzhena mulomoni wawe, fhedzi ndi zwine zwa bva mulomoni zwine zwa shata muthu tshika.” 12 Vhafunziwa vhawe vha da  vha amba nae vha ri: “Naa u a zwi divha uri zwe wa zwi amba  zwo khukhulisa Vhafarisei?” 13 A vha fhindula a ri: “Zwimela zwothe zwi songo tavhiwaho nga  

˙ MATEO 15:27–16:8 U fhodza nwananyana. Mbiliso ya Vhafarisei 30 nahone ndi tshi posele zwibwa- nea gogo. 37 Vhothe vha la vha   nana.” 27 Mufumakadzi a fhi- fura, nahone matshakatshaka e zwindula a ri: “Ndi ngoho Murena, vha a kuvhanganya a dadza  huufha na zwibwanana zwi tshi rundu zwa sumbe. 38 Vho laho la matshakatshaka ane a wela vho vha vhe vhanna vha zwigidi zwina, hu sa vhalwi vhafumakafhasi a tshi bva tafulani   la vhane  39 Musi vhazwo.” 28 Yesu a mu fhindu- dzi na vhana vhatuku.  la a ri: “Iwe mufumakadzi, lute- o no vhofholola gogo a namela  ndo lwau ndi luhulu, ˙ nga hu itee tshikepe a ya madzinguni a Mazwine wa zwi tama.” Nwananyana gdala. wawe a fhola nga tshenetsho tshiVhafarisei na Vhasadukei fhinga. vha da  khae u itela u mu 29 Yesu a tuwa henefho a ya  linga, vha mu humbela uri a tsini na lwanzhe lwa Galilea, a vha sumbedze vhutolo vhu bva gonya thavha nahone a dzu- ho ta 2 A vha fhindula a ri:  dulu.  la henefho. 30 Gogo la da  khae, “[[Nga madekwana inwi no dowe li na vhaholefhali, vho huvhala- la uri, ‘Li do tsha zwavhudi,    ho, vho pofulaho, vha sa koni u ngauri makole o tswuka,’ 3 nga ˙ amba, na vhanwe vho holefhala- matsheloni na ri, ‘Namusi hu do   ˙ ho nga inwe ndila, vha vha vhea rothola, mvula ya na, ngauri ma tsini na milenzhe yawe, a vha fho- kole o tswuka vhukuma nahone dza, 31 gogo la kanuka musi li ho nzwinzwimala.’ Inwi ni a kona tshi vhona vha sa koni u amba u bvumba mutsho nga mbonalo vha tshi vho amba, na vho hole- ya makole, fhedzi a ni koni u ta fhalaho vha tshi vho tshimbila na lukanya zwiga zwa tshino tshifhivho pofulaho vha tshi vho vhona, nga.]] 4 Murafho muvhi na u sa la renda Mudzimu wa Isiraele. fulufhedzei u dzulela u to  da  u su32 Fhedzi Yesu a vhidza vhafu- mbedzwa tshiga, fhedzi a hu na nziwa vhawe a amba navho a ri: tshiga tshine na do  sumbedzwa “Gogo i li ndi li pfela vhutungu  tshone nga nnda  ha tsha Yona.” A ngauri ho no fhela maduvha ma- tshi fhedza u amba nga u ralo, a  raru li na nne a vha sia henefho.  nahone a li na zwi- tuwa  liwa, a thi to  di  u li vhofholola li na 5 Vhafunziwa vha wela seli nandala. Vha nga kha di ndi  noka   hone vha hangwa u dzhia zwilani.” 33 Vhafunziwa vha amba nkwa. 6 Yesu a amba navho a nae vha ri: “Zwinkwa zwa u fu- ri: “Ni dzule no tsha, nahone ni sha gogo lingafha ri do  zwi wana thanyele mbiliso ya Vhafarisei na ngafhi henefha fhethu hu re thu- Vhasadukei.” 7 Vhone vha thongo?” 34 Yesu a vha vhudzisa a ma u haseledza nga tshavho vha ri: “Ni na zwinkwa zwingana?” ri: “A nga vha a tshi khou amba Vha ri: “Zwa sumbe, na khovhe zwenezwo ngauri a ro ngo da  na thukhu dzi si gathi.” 35 Musi o zwinkwa.” 8 Nge a vha a tshi di  no vhudza gogo uri li dzule fhasi, vha zwe vha vha vha tshi khou 36 a dzhia zwinkwa zwa sumbe zwi haseledza, Yesu a ri: “Inwi vha na khovhe, musi o no rabela, a re na lutendo lutuku, huufha ni  ˙ zwi nwatekanya a zwi nea vhafu- si na zwinkwa, ndi ngani ni tshi  nziwa vhawe, vhafunziwa vha zwi khou haseledza zwenezwo nga

16

31 “Di U hwala danda la tshengedzo MATEO 16:9-28  thogomele.”  tshanu? 9 Naa a ni athu pfese- fholola kha lifhasi zwi do vha   sa, kana a ni tsha humbula zwi- zwo no vhofhololwa ngei ta  dulu.”  nkwa zwitanu zwe zwa fusha vha 20 Nga murahu ha zwenezwo, a  zwigidi zwitanu na uri no dobedza laya vhafunziwa vhawe uri vha si  matshakatshaka na dadza zwiru- vhudze muthu na muthihi uri ndi  ndu zwingana? 10 Kana zwi- ene Kristo. nkwa zwa sumbe zwe zwa fusha 21 U bva nga tshenetsho tshivha zwigidi zwina  uri no dobe- fhinga Yesu Kristo a thoma u ta dza na dadza zwirundu zwinga- lutshedza vhafunziwa vhawe uri u  na? 11 Ndi ngani ni sa zwi pfe- fanela u ya Yerusalema uri a tasesi uri ndo vha ndi sa ambi nga mbudzwe nga maanda  nga vhaha zwinkwa? Fhedzi ni thanyele hulwane na vhotshifhe vhahulu ˙ mbiliso ya Vhafarisei na Vhasadu- na vhamanwalo, a vhulahwe nakei.” 12 Vha kona u zwi pfese- hone a vuswe nga duvha  la vhurasa uri o vha a sa ambi mbiliso ya ru. 22 Petro a mu vhidzela thuzwinkwa, fhedzi o vha a tshi khou ngo a thoma u mu kaidza, a ri: amba uri vha thanyele pfunzo dza “Di Murena; hezwi zwi thogomele  Vhafarisei na Vhasadukei. thu zwi nga si itee kha iwe.” 13 Musi a tshi swika dzinguni 23 Yesu a furalela Petro, a ri: la Kesarea Filipi, Yesu a vhudzisa “Ntutshele Sathane! U do   nkhuvhafunziwa vhawe a ri: “Vhathu khulisa ngauri zwine wa humbuvha ri Murwa-muthu ndi nnyi?” la ndi zwa vhathu, a si zwa Mudzi14 Vha mu fhindula vha ri: “Vha- mu.” ˙ nwe vha ri ndi iwe Yohane Mu24 Nga murahu ha zwenezwo ˙ lovhedzi, vhanwe vha ri ndi iwe Yesu a amba na vhafunziwa vha˙ Elia, ngeno vhanwe vha tshi ri ndi we a ri: “Arali muthu a tshi to  da  ˙ iwe Yeremia kana munwe wa vha- u ntevhela, nga a dihangwe naho porofita.” 15 A amba navho a ri: ne a hwale danda lawe la tshenge“Inwi ni ri ndi nne  nnyi?” 16 Si- dzo a ntevhele tshifhinga tshomoni Petro a fhindula a ri: “Ndi the. 25 Ngauri naho e nnyi ane  iwe Kristo, Murwa wa Mudzimu a a to  da  u tshidza vhutshilo hawe u tshilaho.” 17 Yesu a mu fhindu- do  vhu lozwa, fhedzi ane a lozwa la a ri: “Iwe u a takala, Simoni vhutshilo hawe a tshi itela nne u  murwa wa Yona, ngauri a si nama  do tshidzwa. 26 Ngauri muthu  na malofha zwo u dzumbululela- zwi do mu vhuyedza ngani arali a  ho, fhedzi ndi Khotsi wa ta  dulu.  tshi wana zwithu zwothe shango 18 Ndi dovha nda ri: Iwe u Peni, fhedzi a xelelwa nga vhutshitro, kha tombo he li ndi do  fhata  lo hawe? Kana muthu u do  bvitshivhidzo tshanga, nahone khosa mini uri a rengulule vhutshilo ro dza Vhudzulavhafu1 dzi nga hawe? 27 Ngauri Murwa-muthu si tshi kunde. 19 Ndi do  u nea  ha Khou do  da  e kha vhugala ˙ khono  dulu,   dza Muvhuso wa ta tsi awe e na vharunwa vhawe, nazwothe zwine wa zwi vhofha kha ˙  hone u do  lambedza munwe na ˙ lifhasi zwi do  vha zwo no vhofhimunwe u ya nga vhudifari hawe.  wa ngei ta zwine wa do  dulu,   vho28 Ngoho ndi a ni vhudza uri ˙ Mt 16:181 Nga Lugerika ndi haides. Sedza- hu na vhanwe vho imaho henefha vhane vha sa do  fa vha songo ni Thumetshedzo 7. 

MATEO 17:1-23 U shandukiswa. Lutendo lutuku 32  thoma vha vhona Murwa-muthu do  mu tambudza.” 13 Vhafunziwa vhawe vha zwi thogomela uri a tshi da   e Muvhusoni wawe.” Nga murahu ha maduvha a u khou amba nga ha Yohane Mu rathi, Yesu a tuwa na Petro lovhedzi.  14 Musi vha tshi sendela tsini na Yakobo na Yohane murathu ˙  wawe, a gonya navho thavha nda- na gogo, munwe munna a da kha Yesu, a gwadama phanda  pfu. 2 A shanduka phanda  havho; tshifhatuwo tshawe tsha pe- hawe a ri: 15 “Murena khathu nya sa duvha, nahone zwiambaro tshela murwa wanga ngauri u na  zwawe zwa nga nnda  zwa tshe- vhulwadze ha tshifakhole, nahona sa tshedza. 3 Vha vhona Mu- ne u dzulela u wela muliloni na 16 ndo mu isa ha vha she na Elia vha tshi khou amba madini, na Yesu. 4 Petro a amba na funziwa vhau, fhedzi vho kundwa u mu fhodza.” 17 Yesu a fhiYesu a ri: “Murena, ndi zwavhudi  ri fhano. Arali u tshi funa, ndi nga ndula a ri: “Murafho uyu u si na ˙  atha madennde mararu, linwe li lutendo na wo tshinyalaho, ndi do ˙ vha na inwi u swika lini? Ndi do  do vha nwe vha Mu lau, li ˙ la la ni kondelela u swika lini? Mu di  she nahone linwe la vha la Elia.” seni ngeno kha nne.” 18 Yesu a  5 Musi a tshi kha di  amba, gole li pandela dimoni, nahone la mbo penyaho la vha tiba, ha pfala ipfi li di  bva khae, onoyo mutukana a tshi bva kha gole la ri: “Hoyu mbo di  fhola nga tshenetsho tshindi Murwa wanga, a funwaho fhinga. 19 Ndi hone vhafunziwa ane nda mu takalela; ni mu thevha tshi vhidzela Yesu thungo tshelese.” 6 Musi vha tshi pfa vha ri: “Ndi ngani rine ro kundwa  zwenezwo, vhafunziwa vha wela u pandela?” 20 A amba navho li fhasi nahone vha ofha zwihulu. a ri: “Ndi nga nthani ha uri ni na  7 Yesu a ya khavho, nahone a vha lutendo lutuku. Ngoho ndi a ni  kwama, a ri: “Takuwani, ni songo vhudza ndi ri: Arali ni na lutendo ofha.” 8 Musi vha tshi sedza, lu ngaho thoro ya lunonya, no vha  vha vhona Yesu e ethe. 9 Vha ni tshi nga amba na heyi thavha  tshi khou tsa thavhani, Yesu a na ri, ‘Sudzulutshela ngei,’ ya suvha laya a ri: “Ni songo vhuya na dzuluwa, nahone a hu na tshithu vhudza muthu he li bono u swi- na tshithihi tshine tsha do  ni kukela Murwa-muthu a tshi vuswa nda.” 211 —— vhafuni.” 22 Musi e na vhafunziwa vha10 Naho zwo ralo, vhafunziwa we ngei Galilea, Yesu a amba navha mu vhudzisa vha ri: “Ndi nga- vho a ri: “Murwa-muthu u do  ˙ ni vhamanwalo vha tshi amba uri kumedzwa zwandani zwa vhathu,  hu fanela u thoma ha da  Elia?” 23 vha do mu vhulaha, naho 11 A vha fhindula a ri: “Ndi ngo- ne a vuswa nga duvha  la vhuranaho- ru.” Zwenezwo zwa vha pfisa vhuho uri Elia u khou da  ne u do vusulusa zwithu zwo- tungu  nga maanda.   the. 12 Naho zwo ralo, ndi a ni  vhudza uri Elia o no di na- Mt ˙ 17:211 Yeneyi ndimana i a wanala kha  da,  thalutshedzelo dza Bivhili, fhedzi  hone a vho ngo mu divha, fhedzi dzinwe  ˙ nwalo a Lugerika a Westcott na Hort, ˙ vho mu ita zwine vha funa. Nga ma ane a tendelana na manwalwa manzhi a zwenezwo, na Murwa-muthu vha kale a Lugerika o bvisa yeneyi ndimana.

17

33 Muthelo. Li MATEO 17:24–18:15  to  li tshi u khakhisa 24 Musi vha tshi swika Ka- la phiguluswa nga mbongola napernaume, vhathelisi vha muthe- hone a poswe lwanzheni. lo wa thembele1 vha da  kha Pe7 “Khomb o shangoni nga tro vha ri: “Naa mufunzi wanu  u nthani ha zwikhukhulisi! Hone a bvisa muthelo wa thembele?” ha zwikhukhulisi zwi fanela u 25 A ri: “Ee.” Naho zwo ralo, vha hone, fhedzi khombo muthu musi Petro a tshi dzhena ndu ane tshikhukhulisi tsha da  ngae! ni, Yesu a amba nae a ri: “Si- 8 Arali tshanda  tshau kana mumoni, iwe u ri mini? Mahosi a li- lenzhe wau u tshi u khakhisa, u fhasi a thelisa vhafhio muthelo? tumule nahone u u late  kule; ndi A thelisa vhakololo kana vhatsi- khwine u wana vhutshilo wo honda?” 26 Musi a tshi ri: “A the- lefhala kana u tshi khou tudza  lisa vhatsinda,” Yesu a amba nae nthani ha uri u poswe muliloni u  a ri: “Zwi amba uri vhakololo a sa dzimiho lini na lini u na zwavha theli. 27 Fhedzi uri ri si vha nda  zwivhili ˙kana milenzhe mikhukhulise, iya lwanzheni, u pose vhili. 9 Zwinwe hafhu, arali lito  tshihuka, nahone khovhe ine wa lau li tshi u khakhisa, u li nodo thoma u i fasha u i dzhie, musi  ngole nahone u li late  kule; ndi u tshi vula mulomo wayo, u do  khwine u wana vhutshilo u na lito  wana tshelede ya tsimbi. U i dzhie lithihi nthani ha u poswa muli nahone i do  vha muthelo wanga loni wa Gehena1 u na mato  mana wau.” vhili. 10 Ni vhone uri ni si nya˙ Nga tshenetsho tshifhinga dze munwe wa vhenevha vhana, vhafunziwa vha da vha ngauri ndi a ni vhudza uri vharu ˙ amba na Yesu vha ri: “Ndi nnyi nwa vhavho vha re ta vhane  dulu  ane zwa vhukuma a vha muhu- vha vha thogomela, vha dzula vha  lwanesa Muvhusoni wa ta dulu?” tshi vhona tshifhatuwo tsha Kho ˙   2 Ngauralo, a vhidza nwana, a tsi anga a re ta 111 ——  dulu.  mu imisa vhukati havho 3 a ri: 12 “Ni zwi vhona hani? Ara˙ “Ngoho ndi a ni vhudza ndi ri: li munwe muthu e na nngu dza ˙ Arali na sa shanduka na nga vha- dana inwe yadzo ya xela, naa a  na, ni nga si vhuye na dzhe- nga si do tahe (99)  sia dza futahe  na Muvhusoni wa ta 4 Nga thavhani nahone a ya a to  dulu.   da  yo zwenezwo, naho e nnyi ane a dixelaho? 13 Arali a i wana, ngo˙  tukufhadza u fana na hoyu nwa- ho ndi a ni vhudza, u do   i takana ndi ene muhulwanesa Muvhu- lela u fhira dzi la dza futahetahe   soni wa ta dulu, 5 naho e nnyi   dzi songo xelaho. 14 Nga hu fa˙ ane a tanganedza nwana a nga- naho, na Khotsi anga wa ta   dulu ˙ ho uyu a tshi itela dzina langa, u ha funi hu tshi lovha na munwe tanganedza na nne-vho. 6 Fhe- wa vhenevha vhana.   ˙ dzi naho e nnyi ane a khukhulisa 15 “Zwinwe hafhu, arali wahau ˙ munwe wa vhenevha vhana vhane a ita tshivhi, iya u mu sumbevha vha na lutendo kha nne,  ndi dze vhukhakhi hawe ni vhavhili khwine a tshi vhofhelelwa guyo mukuloni wawe li fanaho na line Mt 18:91 Ndi fhethu he ha vha hu tshi

18

Mt 17:241 Thalutshedzelo ya ipfi nga ipfi i  ri “tshelede ya tsimbi ya dirakima mbili.”

fhiswa mathukhwi nnda ha Yerusalema.  111 Sedzani thaluso i re magumoni a siata  ri i re kha Mat 17:21.

MATEO 18:16–19:2 U hangwela lwa 77. Mulanda muvhi 34 fhedzi. Arali a u thetshelesa u do si na tsha u lifha ngatsho, mune   vha wo thusa wahau. 16 Arali a wawe a nea ndaela ya uri a re sa thetshelesi, u vhuyelele khae u ngiswe khathihi na mufumakadzi na muthu muthihi kana vhavhali wawe na vhana vhawe na zwothe  zwe a vha e nazwo uri a lifhe tshiuri mafhungo othe a khwathiswe   kolodo. 26 Nga zwenezwo, ononga u ambiwa nga milomo ya tha nzi mbili kana tharu. 17 Ara- yo mulanda a wa nga magona a li a sa vha thetshelesi, u ambe na mu losha, a ri, ‘U songo mphelelifha zwothe tshivhidzo. Arali a sa thetshele- la mbilu, ndi do   zwine nda u koloda.’ 27 Nge a sa tshivhidzo, u mu ite wa nnda  a litsha u la nahone u mu dzhie sa muthelisi. mu pfela vhutungu,  18 “Ngoho ndi a ni vhudza ndi mulanda nahone a phumula u la ˙ ˙ ri: Zwinwe na zwinwe zwine na mulandu. 28 Fhedzi onoyo mulanda a tshi bva henefho a tanga nga zwi vhofha kha lifhasi zwi do  na na mulanda ngae we a vha a vha zwo no di ngei ta vhofhiwa  ˙ ˙  dulu, nahone zwinwe na zwinwe tshi mu koloda dinari dza dana,  zwine na nga zwi vhofholola kha a mu fara, a thoma u mu tzhizwine  lifhasi zwi do  vha zwo no vho- pa, a ri, ‘Nndifhele zwothe fhololwa ngei ta 19 Zwi- wa nkoloda.’ 29 Mulanda ngae  dulu.  ˙ nwe hafhu, ngoho ndi a ni vhudza a gwadama nga magona a mu lundi ri: Arali vhavhili kha inwi fha- vhelela a ri, ‘U songo mphelela zwi lifha zwothe  no kha lifhasi vha tendelana ma- mbilu, ndi do lugana na tshithu naho tshi tshi- ne nda u koloda.’ 30 Naho zwo fhio tsha ndeme tshine vha fanela ralo, a hana, fhedzi a laedza uri u tshi humbela, vha do hu a valelwe dzhele uri a vhuye a li newa  fhe tshikolodo tshawe. 31 Musi u itela Khotsi anga a re ngei ta dulu. 20 Ngauri hune ha kuvha- vhalanda ngae vha tshi vhona zwe  zwihulu,  ngana vhavhili kana vhararu nga zwa itea, vha tungufhala  wavho dzina langa, na nne  ndi vhukati vha ya vha vhudza mune zwe zwa itea. 32 Mune  wawe a havho.” 21 Zwenezwo Petro a sendela a mu vhidza a amba nae a ri: ‘Muamba nae a ri: “Murena, musi wa- landa muvhi ndi iwe, ndo phumumusi  hashu a tshi nkhakhela ndi fanela la zwikolodo zwau zwothe u mu hangwela lungana? Naa ndi u tshi nkhumbela. 33 Ndi nganga mu hangwela lwa sumbe?” ni u songo khathutshela mulanda  ndo u kha22 Yesu a mu fhindula a ri: “U so- nga iwe samusi nne  wawe a singo mu hangwela lwa sumbe fhe- thutshela?’ 34 Mune a mu isa  dzi, fhedzi u mu hangwele lwa fu- nyuwa nga maanda, dzhele, uri a vhuye a lifhe tshikosumbe-sumbe (77). 23 “Ndi ngazwo ndi tshi ri Mu- lodo tshawe. 35 Khotsi anga wa u do  dulu   ni ita zwi fanaho na u fana na kho- ta vhuso wa ta   dulu si ye ya vha i tshi to  da  u dzudza- zwenezwo arali ni sa hangweli wa zwi tshi bva mbiluni.” nya zwikolodo na vhalanda vhayo. hanu 24 Musi i tshi thoma u zwi dzuMusi Yesu o fhedza u amba dzanya, ha diswa we a vha a tshi eneo mafhungo, a tuwa Ga  khou mu koloda talente dza zwi- lilea a ya mikanoni ya Yudea seli gidi zwa fumi. 25 Nge a vha a ha Yorodane. 2 Gogo la mu te-

19

35 Tshiitisi tsha thalano. Litshani vhana MATEO 19:3-23  vhela, a fhodza malwadze a lo he- lu. Ane a nga kona u dzula e siho nefho. mbinganoni, nga a ite nga u ralo.” 3 Vhafarisei vha da ha Yesu,  13 Nga tshenetsho tshifhinga vho diimisela u mu linga, naho- ha diswa  vhana khae uri a vha  ne vha ri: “Naa zwo tendelwa uri vhee zwanda  na u vha rabelela, munna a tale mufumakadzi wawe fhedzi vhafunziwa vhawe vha vha  nga tshiitisi naho tshi tshifhio?” kaidza. 14 Naho zwo ralo, Yesu 4 A fhindula a ri: “Naa a no ngo a ri: “Litshani vhana, ni songo vha vhala uri we a vha sika u bva ma- thivhela musi vha tshi da  ha nne,  thomoni o sika munna na musa- ngauri Muvhuso wa ta ndi wa  dulu  dzi 5 nahone a ri: ‘Ndi ngazwo vhane vha nga vhenevho.” 15 A munna a tshi do kho- vha vhea zwanda  tutshela   nahone a tuwa  tsi awe na mme awe a nambate- henefho. ˙ la musadzi wawe, nahone vhuvhi16 Vha vhona munwe muthu a li havho vha do nthihi’? tshi da  vha nama   ha ene a ri: “Mufunzi, ndi 6 Ngauralo, a vha tsha do vha zwithu zwifhio zwavhudi   zwine vhavhili, fhedzi vha do  vha nama  nda tea uri ndi zwi ite uri ndi kone nthihi. Nga zwenezwo, zwo vho- u wana vhutshilo vhu sa fheli?” fhekanywaho nga Mudzimu mu- 17 Yesu a amba nae a ri: “Ndi thu a songo zwi fhandekanya.” ngani ni tshi mmbudzisa nga ha 7 Vha amba nae vha ri: “Ndi ngazwithu zwine zwa vha zwavhudi?  ni Mushe o ri tendela ri tshi nea  ˙ A hu na muthu na muthihi ane mufumakadzi lunwalo lwa u mu a vha wavhudi  nga nnda  ha Mupandela na u mu tala?” 8 A vha  dzimu. Arali u tshi to  da  u wana fhindula a ri: “Mushe a tshi ni tevhutshilo, bvela phanda u tshi te ndela ni tshi tala vhafumakadzi  vhanu, ndi nga nthani ha u ri- vhedza zwine ndaela dza amba   ndila ha mbilu dzanu, ngauri ma- zwone.” 18 A vhudzisa Yesu a ri:  thomoni zwo vha zwi songo ralo. “Ndi ifhio?” Yesu a ri: “U songo u so dola;  9 Ndi a ni vhudza uri naho e nnyi vhulaha; u songo ton  ane a vhuya a tala mufumakadzi ngo tswa; u songo amba vhutanzi  ˙ wawe nga zwinwe-vho hu si vhu- ha u zwifha, 19 hulisa khotsi au ˙ ton nahone a vhinga munwe na mme au; na une wa ri, u tea  dolo,  u funa wahau vhunga u tshi di u ita vhuton  dolo.”  a  10 Vhafunziwa vha ri khae: funa.” 20 Onoyo muthannga ndo  “Arali zwo tou ralo kha mu- fhindula a ri: “Hezwo zwothe nna na mufumakadzi wawe, ndi zwi ita; hu tshee ho sala mini?” zwavhudi  uri muthu a si vhi- 21 Yesu a amba nae a ri: “Arali  da  u shumela Mudzimu nge.” 11 A amba navho a ri: “A u tshi to vhane vha kona nga ho fhelelaho, tshimbila u resi vhathu vhothe  vhashai  u ita nga u ralo, fhedzi ndi vhane ngise thundu dzau u nee  vha na lupfumo ta vha vha na tshenetsho tshifhiwa. nahone u do ˙ u kone u da   u vhe mutevheli 12 Vhanwe a vha vhingi ngauri dulu, ˙  vho bebwa vho fhahulea, vhanwe wanga.” 22 Musi onoyo mutha vho fhahulwa nga vhathu; fhedzi nnga a tshi pfa zwenezwo, a tuwa vhukuma, ngauri o hu na vhe vha litsha u vhinga o tungufhala  vha e na thundu nnzhi. 23 Yesu vha tshi itela Muvhuso wa ta  du

MATEO 19:24–20:11 Gamela. Mudzimu u kona zwothe 36  a amba na vhafunziwa vhawe a ri: shumi tsimuni yawe ya mindiri “Ngoho ndi a ni vhudza ndi ri zwi vhe. 2 Musi o no tendelana na do vha hole konda  vhukuma uri mupfumi vhashumi uri u do  a dzhene Muvhusoni wa ta la dinari1 nga duvha, a vha ru dulu.   24 Nahone ndi ri: Zwi do  leluwa mela tsimuni yawe ya mindirivhe.  uri gamela i dzhene nga lubuli 3 Musi a tshi dovha u bva nga lwa nele te ha uri mupfu- tshifhinga tsha vhuraru,1 a vho  nthani  ˙ mi a dzhene Muvhusoni wa Mu- na vhanwe vho ima makete vha si dzimu.” na mushumo, 4 a amba na vhe25 Musi vhafunziwa vhawe vha nevho a ri, ‘Na inwi iyani tsimuni na inwi ndi do tshi pfa zwenezwo vha manga- ya mindirivhe,   ni zwo ni teaho.’ 5 Vha mbo di la zwihulu, vha ri: “Ndi nnyi ane nea   a do tshidzwa zwa vhukuma?” ya. A dovha a bva nga tshifhinga  26 Yesu a vha lavhelesa a ri: “Kha tsha vhurathi1 na nga tsha vhua ita zwi fanaho. 6 Mafhevhathu hezwi a zwi konadzei, fhe- tahe2  dzi zwithu zwothe zwi a konadzea leloni a bva nga tshifhinga tsha  vhufumi-nthihi (11),1 a wana vhakha Mudzimu.” ˙ 27 Petro a fhindula a ri: “Ro nwe vho sokou ima, a amba navho tutshela zwothe ra u tevhela; ndi a ri, ‘Ndi ngani no sokou ima afha   ni si na mushumo?’  lothe  mini tshine ra do tshi wana?” duvha  28 Yesu a amba navho a ri, “Ngo- 7 Vha mu fhindula vha ri, ‘A hu ho ndi a ni vhudza ndi ri: Musi na muthu o ri tholaho.’ A amba zwithu zwo no sikwa nga hu- navho a ri, ‘Na inwi iyani tsimuni  swa, Murwa-muthu a tshi dzu- ya mindirivhe.’ 8 “Musi lo no kovhela, mune la kha khulunoni yawe ya vhuga  a amba la, inwi vhe na ntevhela ndi inwi wa tsimu ya mindirivhe  na muthu we a vha a tshi khou vhane na do  dzula kha khuluno a ri, ‘Vhidza vhashuni dza fumi-mbili (12), ni tshi ha- i thogomela  tula tshaka dza fumi-mbili dza mi nahone u vha holele, u thome  nga vhe vha da Isiraele. 29 Vhothe vhe vha tu murahu u fhedzi  tshela nndu dzavho, vharathu sele nga vha u thoma.’ 9 Musi  kana vhakomana kana dzikhala- hu tshi da  vhe vha swika nga tshidzi kana khotsi kana mme kana fhinga tsha vhufumi-nthihi (11), ˙ ˙ vhana kana masimu vha tshi ite- munwe na munwe a holelwa dinala dzina langa, vha do  vha la vhe  wana zwi- ri. 10 Musi hu tshi da thu zwinzhi u fhira zwe vha zwi vha swika u thoma, vha humbula muholo wo engetutshela nahone vha do  newa    wana na uri vha do dzeaho, fhedzi na vhone vha newa vhutshilo vhu sa fheli.   30 “Fhedzi vhanzhi vhane vha dinari. 11 Musi vha tshi newa vha vha u thoma vha do  vha vha dinari, vha thoma u gungulela u fhedza, vha u fhedza vha do  vha Mt 20:21 Ndi tshelede ya Vharoma ya tsivha u thoma. mbi. 31 Hu to u vha nga awara ya  daho  “Ngauri Muvhuso wa ta vhutahe nga matsheloni. 51 Hu to u  du   daho  vha nga awara ya vhufumi-mbili (12) nga lu u fana na muthu, mune  masiari. 52 Hu to u vha nga awara ya  daho  wa mudi,  we a bva hu tshee ma- vhuraru nga masiari. 61 Hu to u vha  daho  tsheloni-tsheloni uri a thole vha- nga awara ya vhutanu nga tshikovhelelo. 

20

37 Yesu, tshirengululi tsha vhanzhi MATEO 20:12-32 ˙ mune 12 vha ri, ‘Huu- tsha u la munwe a dzula thu wa mudi  fha avha vha u fhedzisela vho shu- ngo ya tsha monde.” 22 Yesu a ma awara nthihi, ndi ngani na fhindula a ri: “A ni divhi zwine  vhone vho newa muholo u fana- na khou humbela zwone. Naa ni  ho na washu ngeno rine  ro shu- nga kona u nwa tshinwelo tshine ma vhukuma duvha ri tshi nda do  tshi nwa hu si kale?” Vha  lothe  khou swa nga duvha?’ 13 A fhi- amba nae vha ri: “Ri nga kona.”  ˙ ndula munwe wavho a ri: ‘Kho- 23 A amba navho a ri: “Ndi ngoho nani, a tho ngo u khakhela. Naa uri ni do  nwa tshinwelo tshanga, a ro ngo pfana nga yeneyo dinari? fhedzi u dzula thungo ya tshanda  14 Dzhia zwi re zwau u tuwe. Ndi tshanga tsha u la na thungo ya  to uyu wa u fhedzisela tsha monde a si zwine nda nga ni  da  u nea  zwone, fhedzi ndi zwa vhe vha  zwine zwa fana na zwau. 15 Naa nea mulayo a u ntendeli u ita zwi- lugiselwa nga Khotsi anga.” ˙ 24 Musi vhanwe vha fumi vha ne nda funa nga zwi re zwanga? Naa lito  lau ndi livhi1 nge wa vho- tshi zwi pfa, vha sinyutshena u luga hanga?’ 16 Nga yene- la avho murathu na mukomana. 25 Fhedzi Yesu a vha vhidza a yo ndila, vha u fhedzisela vha do   vha vhone vha u thoma, nahone amba navho a ri: “Ni a zwi divha  vha u thoma vha vha vha u fhe- uri vhavhusi vha dzitshaka vha a vhusa dzenedzo tshaka nahone dzisela.”  vha a dzi langa. 17 Samusi zwino Yesu o vha vharangaphanda e tsini na u gonya Yerusale- 26 A zwo ngo ralo kha inwi, fheu  da  ma, a vhidzela thungo vhafunzi- dzi naho e nnyi ane a to wa vhawe vha fumi-mbili (12) na- vha muhulwane kha inwi u fanela wanu, 27 mu hone a amba navho e ndilani a u˙ vha mushumeli  ˙  da  u vha ri: 18 “Ri khou gonya Yerusale- nwe na munwe ane a to wa u thoma vhukati hanu  u fanema, nahone Murwa-muthu u do  28 Mu kumedzwa vhotshifhe vhahulu na la u vha mulanda wanu. ˙ u shume vhamanwalo, nahone vha do  mu rwa-muthu ho ngo dela u shumela  hatulela lufu. 19 Vha do   mu ku- lwa, ˙ fhedzi o dela vhutshilo  medza kha vhathu vha dzitsha- vhanwe na u nekedza ka uri vha mu gode, vha mu rwe hawe uri vhu vhe tshirengululi a  na u mu ombela kha danda, na- tshi itela vhanzhi.” 29 Musi vha tshi bva Yeriko, hone a vuswa nga duvha  la vhugogo la mu tevhela. 30 Nahone raru.” ho vha  20 Nga zwenezwo, mme a vha- henefho thungo ha ndila rwa vha Sebedeo a da  khae e na ho dzula vhanna vhavhili vho povharwa vhawe, a gwadama e na fulaho, musi vha tshi pfa uri Yesu tshine a to  da  u mu humbela tsho- u khou fhira nga henefho, vha ne. 21 Yesu a amba nae a ri: “U vhidzelela vha ri: “Murena, Muto Ene a ri: “Mpfulufhedzi- rwa wa Davida, ri khathutshele!”  da’ni?”  ˙ se uri Muvhusoni wau munwe wa 31 Fhedzi gogo la vha kaidza la ri vha fhumule; naho zwo ralo vha avha vharwa vhanga vhavhili u do  mukosi, vha ri: “Mure dzula thungo ya tshanda  tshau tou tavha na, Murwa wa Davida, ri khathutshele!” 32 Yesu a mbo di  ima, Mt 20:151 Kana “vivho.”

MATEO 20:33–21:19 U bonyolosa mato. 38  Muhuyu a vha vhidza a amba navho a va! Ri rabela uri u mu tshidze, u ri: “Ni to ta  da  ndi tshi ni itela mini?” ngei ta  dulu  dulu!”  33 Vhone vha ri: “Murena, bo10 Musi a tshi dzhena Yerusanyolosa mato  ashu.” 34 Yesu a lema, ha vuwa vilili mudini wothe,   vha pfela vhutungu, a kwama vhathu vha ri: “Ndi nnyi uyu?”  mato vha 11 Gogo lo vha li tshi dzulela uri:  avho, nga u tavhanya  mbo di  vhona, nahone vha mu te- “Hoyu ndi Yesu wa muporofita a vhela. bvaho Galilea mudini wa Nazare Musi vha tshi vho sendela ta!” 12 Yesu a dzhena thembeleni a tsini na Yerusalema nahovhe vha vha vha  ne vho swika Betfage Thavhani ya pandela vhothe Mitwari, Yesu a ruma vhafunzi- tshi khou renga na u rengisa he wa vhavhili, 2 a vha vhudza a ri: nefho, nahone a thudzekanya maa vhatshintshi vha tshele “Iyani mudanani u re afho pha- tafula  nda hanu, musi ni tshi swi- de na bannga dza vhe vha vha vha   13 A ka ni do  wana mbongola yo vho- tshi khou rengisa maivha. ˙ fhiwa na mbongolana yayo; ni dzi amba navho a ri: “Ho nwalwa u pfi, ‘Nndu  yanga i do  pfi nndu  ya vhofholole ni dzi dise ha nne.   ˙ 3 Arali munwe muthu a amba na thabelo,’ fhedzi inwi ni i ita bako inwi, ni mu vhudze uri, ‘Murena u la mavemu.” 14 Vho pofulaho na vho holefhalaho vha da  khae khou dzi to Onoyo muthu u do  da.’   ni tendela ni tshi dzi dzhia nga u thembeleni nahone a vha fhodza. 15 Vhotshifhe vhahulu na vhatavhanya.”  ˙ manwalo vha tshi vhona zwithu 4 Zwenezwo zwo itea uri hu da zwi mangadzaho zwe a zwi ita na dzee zwe zwa ambiwa nga muporofita, a tshi ri: 5 “Vhudzani u vhona vhatukana vha tshi khou ˙ nwananyana wa Tsioni ni ri: vhidzelela thembeleni vha tshi ri: ‘Vhona! Khosi yau i khou da  ha “Ri a u rabela uri u tshidze Murwa wa Davida!” vha sinyuwa iwe, nga muya wa u vuda  yo name ˙ la mbongolana, nwana wa tshifu- 16 vha amba nae vha ri: “Naa u wo tshine tsha hwala mihwalo.’” khou zwi pfa zwine avha vha 6 Vhafunziwa vha tuwa vha ita amba zwone?” Yesu a vha fhindu zwe Yesu a vha laedza. 7 Vha la a ri: “Ee. Naa a ni athu vhu ita uri disa mbongola na mbongolana ya na vhala izwi: ‘Ndi do  yayo, vha kapea zwiambaro zwa- milomo ya vhana na ya vhushie vho zwa nga nnda  khadzo, ene i nthende’?” 17 Ndi hone a tshi wa  a kona u namela. 8 Nahone vha sia henefho a ya mudini  vhathu vhanzhi vha adza zwi- Bethania nahone a fhedza vhusiku e henefho. ambaro zwavho zwa nga nnda  ˙ 18 Nga matsheloni-tsheloni ndilani, ngeno vhanwe vha tshi  khou rema matavhi vha tshi a musi a tshi khou vhuyelela mua mbo di adza ndilani. 9 Gogo le la vha lo dini,   farwa nga ndala.   mu ranga phanda  na u mu sala 19 A vhona muhuyu henefho tsia ya khawo, a wana u murahu la bvela phanda   li tshi ni na ndila vhidzelela la ri: “Ri rabela uri u songo anwa u na matari fhedzi, a   tshidze Murwa wa Davida! Nga hu amba nawo a ri: “U songo tsha dorendwe a daho nga dzina la Yeho- vha wa anwa mitshelo na lini na  

21

39 Vhana vhavhili—muthihi u a thetshelesa MATEO 21:20-39 lini.” Wonoyo muhuyu wa mbo di ndirivhe namusi.’ 29 A tshi fhi   oma nga u tavhanya. 20 Musi ndula a ri, ‘Ndi do   ita nga u ralo vhafunziwa vha tshi vhona zwe- khotsi anga,’ fhedzi a si ye. 30 A nezwo, vha mangala vha ri: “Zwo ya kha murathu, a mu vhudza zwi da  hani uri muhuyu u ome nga fanaho. A fhindula a ri, ‘A thi nga u tavhanya?” 21 Yesu a vha fhi- yi.’ Nga murahu a disola nahone   ndula a ri: “Ngoho ndi a ni vhudza a ya. 31 Ndi ufhio kha vhenevho ndi ri: Arali ni na lutendo naho- vhavhili we a ita zwi funwaho nga ne ni sa timatimi, a ni nga do  ita khotsi awe?” Vha fhindula vha ri: zwe nda zwi ita kha wonoyu mu- “Ndi wa vhuvhili.” Yesu a amba huyu fhedzi, fhedzi ni do  dovha na navho a ri: “Ngoho ndi a ni vhudza vhudza thavha iyi na ri, ‘Takuwa uri vhathelisi na dziphombwe vha u dipose lwanzheni,’ zwa itea nga do dzhena u thoma Muvhusoni   u ralo. 22 Zwothe zwine na zwi wa Mudzimu. 32 Ngauri Yoha humbela nga thabelo, ni na lute- ne o da  ha inwi a ni funza ndila  ndo, ni do ya u luga, fhedzi inwi ni si mu te zwi wana.” 23 Musi o no dzhena thembe- nde. Naho zwo ralo, vhathelisi na leni, vhotshifhe vhahulu na vha- dziphombwe vho mu tenda, inwi hulwane vha vhathu vha da  khae naho no vhona zwe a ita, a no ngo na mu tenda. musi a tshi khou funza vha ri: disola  ˙ “U ita izwi zwithu nga maanda 33 “Ipfani tshinwe tshifanyiso:  a ˙ nnyi? Nahone ndi nnyi o u neaho Ho vha hu na munwe munna,  eneo maanda?” 24 Yesu a vha we a vha e mune wa tsimu,   fhindula a ri: “Na nne mindirivhe, a ita luhu ndi do  ni o tavha   vhudzisa tshithu tshithihi. Arali ra u mona nayo, a bwa hune a na mphindula, ndi do ni vhu- do hone ndirivhe naho  fhondela   dza uri zwenezwi zwithu ndi zwi ne a fhata  tshiingamo, a i kumeita nga maanda  a nnyi. 25 Naa dza vhalimi, a ya shangoni la kule. maanda  a Yohane a u lovhedza o 34 Musi tshifhinga tsha u fula vha a tshi bva ngafhi? Naa o vha ndirivhe tshi tshi swika, a rume a tshi bva ta kana kha vha- la vhalanda vhawe kha vhalimi uri  dulu  thu?” Vha thoma u amba nga a wane ndirivhe dzawe. 35 Hone  tshavho vha ri: “Arali ra amba uri, vhalimi vha fara vhalanda vhawe, ˙ ˙ ‘A bva ta u do  dulu,’   ri vhudzisa a munwe vha mu rwa, munwe vha ˙ ri, ‘Ndi ngani ni songo mu tenda?’ mu vhulaha, munwe vha mu ka26 Arali ra amba uri, ‘A bva kha nda 36 A dovha  nga matombo. ˙ vhathu,’ ri ofha vhathu, ngauri a ruma vhanwe vhalanda, vha fhivhothe vha dzhia Yohane e mu- raho vha u thoma, fhedzi vha vha  porofita.” 27 Vha fhindula Yesu ita zwi fanaho na zwa vhenevho. vha ri: “A ri divhi.” Na ene a vha 37 A fhedzisela nga u ruma mu fhindula a ri: “Na nne  a thi nga ni rwa wawe, a ri, ‘Vha do  thonifha  vhudzi uri ndi ita zwenezwi zwi- murwa wanga.’ 38 Musi vhalimi thu nga maanda vha tshi vhona murwa, vha amba  a nnyi. ˙ 28 “Ni zwi vhona hani? Munwe nga tshavho vha ri, ‘Uyu ndi ene munna o vha e na vhana vhavhili. mu laifa; kha ri mu vhulahe uri ri ˙ A ya kha mukomana a ri, ‘Nwana- wane ifa lawe.’ 39 Vha mu fara nga, iya u shume tsimuni ya mi- vha mu khurumedzela nnda  ha

MATEO 21:40–22:16 Vho rambiwaho munyanyani wa mbingano 40 tsimu ya mindirivhe vha mu vhu- the zwo luga. Idani munyanyani    laha. 40 Ngauralo, musi mune wa mbingano.”’ 5 Fhedzi vha si  ˙ wa tsimu ya mindirivhe a tshi da, zwi londe, munwe a ya tsimuni   ˙ u do nwe a ya binduni lawe;  ita mini nga vhenevho vha- yawe, mu ˙ limi?” 41 Vha mu fhindula vha 6 vhanwe vha fara vhalanda vhari: “U do we vha vha tambudza nahone vha  vha vhulaha lwa tshituhu  ngauri ndi vhavhi, nahone a ku- vha vhulaha. medza tsimu yawe ya mindirivhe  7 “Fhedzi Khosi ya sinyuwa, ya ˙ vhanwe vhalimi, vhane vha do  mu ruma mmbi yayo uri i ye i vhunea mitshelo nga tshifhinga tsha- lahe vha la vhavhulahi na u fhisa  yo.” mudi  wavho. 8 Ya amba na vha42 Yesu a amba navho a ri: landa vhayo ya ri, ‘Ndi ngoho “Naa a ni athu vhuya na vhala uri ndo dzudzanya munyanya wa ˙ Manwaloni uri: ‘Tombo le la la- mbingano, fhedzi vho rambiwatwa nga vhafhati   ndi lone le la ho vho vha vha sa fanelei. 9 Nga vha thikho ya tshifhato,  na uri li zwenezwo, iyani ndilani dzine  bva ha Yehova nahone li a ma- dza bvela nnda di, ni ra ha mu ˙ ˙  ngadza matoni ashu’? 43 Ndi mbe munwe na munwe ane na  ngazwo ndi tshi ri: Ni do  dzhie- mu wana uri a de  munyanyani wa lwa Muvhuso wa Mudzimu naho- mbingano.’ 10 Vhalanda vhenene wa newa lushaka lune lwa do   vho vha ya dzindilani vha ramba  anwa mitshelo yawo. 44 Muthu vhothe  vhe vha vha wana, vha a welaho ntha ha lene lo tombo u vhi na vhavhuya; nndu   ya munyado Ane la mu wela, li nya wa mbingano ya dala  vundekana.  nga vho  do  mu pwatula.”  dzulaho zwi liwani. 45 Musi vhotshifhe vhahulu na 11 “Musi khosi i tshi da  u seVhafarisei vha tshi pfa zwifanyi- dza vhaeni ya vhona munna we a so zwawe, vha zwi thogomela uri vha a songo ambara zwiambaro  o vha a tshi khou amba nga ha- zwa munyanya. 12 Ya amba nae vho. 46 Naho vho vha vha tshi ya ri, ‘Wahashu, wo dzhena hani to  da  u mu fara, vho vha vha tshi fhano u songo ambara zwiambaofha vhathu ngauri vho vha vha ro zwa munyanya?’ Ene a kundwa tshi mu dzhia e muporofita. u fhindula. 13 Ndi hone khosi Yesu a dovha a vha fhi- i tshi vhudza vhalanda vhayo ya  na milendula nga zwifanyiso, a ri: ri, ‘Mu vhofheni zwanda  swiswini. 2 “Muvhuso wa ta u fana na nzhe ni mu kudze nnda  dulu   lila na u khosi yo itelaho murwa wayo mu- Henefho ndi hune a do  nyanya wa mbingano. 3 Ya shenganya mano.’ 14 “Ngauri ndi vhanzhi vho raruma vhalanda vhayo uri vha vhidze vhothe vho rambiwaho mu- mbiwaho, fhedzi vho nangiwaho a  nyanyani wa mbingano, fhedzi si vhanzhi.” 15 Vhafarisei vha di vha hana u da. 4 Ya dovha ya  tutshela  ˙  ruma vhanwe vhalanda, ya ri, vha ya u mu langana uri vha ‘Vhudzani vho rambiwaho ni ri: mu fashe nga zwine a zwi amba. “Ndo lugiselela zwi liwa zwanga, 16 Ngauralo, vha ruma vhafunziphulu dzanga na zwifuwo zwo no- wa vhavho, khathihi na vhatevhenaho ndo zwi thavha, zwithu zwo- li vha Herode, vha ri: “Mufunzi, 

22

41 MATEO 22:17-44 Neani Mudzimu zwa Mudzimu  ri a zwi divha zwa uri a u zwi29 Yesu a vha fhindula a ri:  fhi nahone u funza ndila ya ngoho “No khakha, ngauri a ni di  ˙ ya Mudzimu, a u to  di  u takadza vhi Manwalo na maanda  a Mudzimuthu, ngauri a u sedzi mbonalo mu, 30 musi vhafu vha tshi vuya muthu. 17 Ri vhudze, u zwi swa, vhanna a vha nga vhingi na vhona hani? Naa zwo tendelwa vhafumakadzi a vha nga vhingwi, ˙ u bvisela Kesare1 muthelo kana fhedzi vha do  nga vharunwa vha a zwo ngo tendelwa?” 18 Nge ngei ta 31 Naa a no ngo  dulu.  Yesu a vha a tshi divha vhuvhi vhala zwe Mudzimu a ni vhu havho, a amba navho a ri: “Vha- dza zwone malugana na u vuswa dzia-muhoyo ndi inwi, ndi ngani ha vhafu, musi a tshi ri: 32 ‘Ndi ni tshi nndinga? 19 Ntsumbe- nne  Mudzimu wa Abrahamu, Mudzeni tshelede ine na thela nga- dzimu wa Isaka, Mudzimu wa Yayo.” Vha mu disela dinari. 20 A kobo’? A si Mudzimu wa vho  vha vhudzisa a ri: “Tshifanyiso faho, fhedzi ndi wa vha tshilaho.” itshi na dzina i li ndi zwa nnyi?” 33 Musi vhathu vha tshi zwi pfa, 21 Vhone vha ri: “Ndi zwa Kesa- vha mangala pfunzo yawe. re.” A amba navho a ri: “Kesa34 Musi Vhafarisei vha tshi pfa re mu neeni zwi re zwa Kesare, uri Yesu o kunda Vhasadukei,  Mudzimu ni mu nee zwi re zwa vha vhumba tshigwada. 35 Mu ˙ Mudzimu.” 22 Musi vha tshi pfa nwe wavho ane a vha mudivhi  zwenezwo vha mangala, vha tuwa  wa Mulayo a mu linga nga u mu vha mu sia. vhudzisa uri: 36 “Mufunzi, Mu23 Nga lene lo duvha, ha da   layo muhulwanesa kha yothe ndi  Vhasadukei vhane vha amba uri ufhio?” 37 A fhindula a ri: “‘U a hu na mvuwo vha mu vhudzi- tea u funa Yehova Mudzimu wau sa vha ri: 24 “Mufunzi, Mushe o nga mbilu yau yothe na nga zwo ri: ‘Arali munna a fa a si na ˙ the zwine wa vha zwone na nga  nwana, murathu wawe u fanela u muhumbulo wau yothe.’ 38 Ndi  vhinga onoyo mufumakadzi uri a yone ndaela ya ndeme vhukuma. bebele mukomana wawe vhana.’ 39 Ya vhuvhili ine ya fana na ye25 Huno ho vha hu na vhanna neyo ndi heyi: ‘U tea u funa wahau vha sumbe, vhana vha muthu; wa 40 Mula u thoma a vhinga, nahone a lo- vhunga u tshi difuna.’ ˙ na Vhaporofita zwo ka vha a si na nwana, a siela wa vhu- yo wothe vhili mufumakadzi wawe. 26 Ha telwa kha dzenedzi ndaela mbili.” 41 Musi Vhafarisei vho kuvhaitea zwi fanaho na kha wa vhuvhili na wa vhuraru vha fa vha si na ngana, Yesu a vha vhudzisa a ri: vhana, u vhuya u swika na kha wa 42 “Ni humbula mini nga ha Kri˙ vhusumbe a tshi fa a si na nwana. sto? Ndi murwa wa nnyi?” Vha 27 Mafheleloni na mufumakadzi mu fhindula vha ri: “Ndi murwa a fa. 28 Zwino musi vhafu vha wa Davida.” 43 A amba navho a  hani uri musi Davitshi vuswa, mufumakadzi uyo u ri: “Zwo da do  vha wa ufhio kha avho vha su- da o hevhedzwa a mu vhidze Mumbe? Ngauri vhothe vho vha vho rena musi a tshi ri, 44 ‘Yeho va o amba na Murena wanga a ri: mu vhinga.” “Dzula thungo ya tshanda  tshanga tsha u la, ndi vhuye ndi ite Mt 22:171 Khosi.

MATEO 22:45–23:19 Ni songo tenda u vhidzwa Rabi 42 maswina au vhukando ha mile- 11 Fhedzi ane a vha muhulwanenzhe yau”’? 45 Arali Davida o sa kha inwi u fanela u vha mumu vhidza Murena, zwi da 12 Naho e nnyi  hani shumeli wanu.  uri a vhe murwa wawe?” 46 A ho ane a dihudza u do   tukufhadzwa,  ngo vha na muthu we a kona u mu naho e nnyi ane a di u  tukufhadza  fhindula, kana muthu we a mu do  hudzwa. ˙ vhudzisa mbudziso naho i ifhio u 13 “Khombo inwi vhamanwabva nga lene lo duvha. lo na Vhafarisei, vhadzia-muhoyo  Ndi hone Yesu a tshi amba ndi inwi! ngauri ni thivhela vhana gogo na vhafunziwa thu uri vha si dzhene Muvhusoni ˙ ngauri inwi a ni dzhe dulu,  vhawe, a ri: 2 “Vhamanwalo na wa ta u dzhena ni a  daho  Vhafarisei vho divhea vhuimo- ni, na vha to  ni ha Mushe. 3 Nga zwenezwo, vha dzivhisa. 141 —— ˙ 15 “Khombo inwi vhamanwazwothe zwine vha ni vhudza, ni  zwi tevhedze, fhedzi ni songo vha lo na Vhafarisei, vhadzia-muho edzisa, ngauri vha sokou amba, yo ndi inwi! ngauri ni budekafhedzi vha si zwi ite. 4 Milayo nya lwanzhe na mashango ni tshi du1 nthihi uri ni i re da  thun   yavho i nga mihwalo i lemelaho to  ine vha i hwesa vhathu kha ma- mbulusele kha lutendo lwanu, hada, ngeno vhone vha sa funi nahone musi yo no rembuluwa,  u i takula na nga munwe zwa- na i ita uri i fanelee u ya Gehena2 wo. 5 Mishumo yavho yothe ine luvhili u ni fhira.  16 “Khombo inwi vhasumbevha i ita, vha i itela u vhonwa nga vho pofulaho, vhane  vhathu, vha tan zwibo- dzi vha ndila  davhudza ˙ gisi zwi re na manwalo zwine vha na ri, ‘Arali muthu a ana nga thezwi vhofhelela kha phanda  dza- mbele, a hu na mulandu, fhedzi vho u itela u ditsireledza nahone arali muthu a ana nga musuku  vha engedza mashaphu a re kha wa thembeleni, u a kombetshephendelo dza zwiambaro zwavho. dzea u ita zwe a ana.’ 17 Matsi6 Vha funa u dzula zwiduloni zwa lu o pofulaho ndi inwi! Ndi tshiphanda  zwimimani na dzisinago- fhio tshine tsha vha tsha ndeme, goni 7 na u lumeliswa mimake- ndi musuku kana ndi thembele ye te na u vhidzwa u pfi Rabi1 nga ya ita uri musuku u vhe mukhevhathu. 8 Fhedzi inwi, ni songo thwa? 18 Ni dovha na ri, ‘Aratenda u vhidzwa Rabi, ngauri Mu- li muthu a ana nga aletare, a hu funzi wanu  ndi muthihi, inwi no- na mulandu, fhedzi arali a ana the ni vharathu na vhakomana. nga tshifhiwa tshi re khayo, u a  ˙ 9 Zwinwe hafhu, ni songo vhidza kombetshedzea u ita zwe a ana.’ naho e nnyi kha lifhasi na ri ndi 19 Mabofu ndi inwi! Ndi tshifhio khotsi, Khotsi anu  ndi muthihi tshine tsha vha tsha ndeme, naa fhedzi, ndi Wa ta 10 Ni so- ndi tshifhiwa kana ndi aletare  dulu.  ngo tenda u vhidzwa vharanga- ine ya ita uri tshifhiwa tshi vhe phanda ngauri Murangaphanda   23:141 Sedzani thaluso i re magumoni a  wanu ndi muthihi, ndi Kristo. Mt  siatari i re kha Mat 17:21. 151 Kana “vho 

23

Mt 23:71 Ndi dzina la u hulisa mufunzi wa Muyuda.

tanganedzaho Tshiyuda.” 152 Ndi fhethu  he ha vha hu tshi fhiswa mathukhwi nnda  ha Yerusalema.

˙ 43 Hu sasaladzwa vhamanwalo na Vhafarisei MATEO 23:20-39 tshikhethwa? 20 Ngauralo, ane da  a vhaporofita na nakisa maa ana nga aletare u ana ngayo na vhida  a vhavhuya, 30 nahone ni nga zwothe zwi re khayo, 21 na ri, ‘Arali ho vha hu rine   misiane a ana nga thembele u ana ni ya vhomakhulukuku washu, ngayo na nga ane a dzula kha- ndi musi ri songo tanganela na yo, 22 na ane a ana nga lita  du vho kha u shulula malofha a vhalu u ana nga khulunoni ya Mudzi- porofita.’ 31 Ngauralo, ni khou  mu na nga ane a dzula khayo. di uri ni vharwa vha vho  tanzielela  ˙ 23 “Khombo inwi vhamanwa- vhulayaho vhaporofita. 32 Ndi lo na Vhafarisei, vhadzia-muhoyo zwone, thaphudzani zwe vhoma ndi inwi! ngauri ni bvisa tshafu- khulukuku wanu  vha zwi siedza. mi kha minthi na dili na khu33 “Dzinowa ndi inwi, ni vha mini,1 fhedzi no nyadza mafhu- na vha mavuluvulu, ni do po ngo a ndeme a Mulayo, a ngaho nyoka hani khatulo ya Gehena?  khatulokwayo, khathutshelo na 34 Ndi zwine nda ri ndo ni rume u fulufhedzea. Zwenezwi zwithu la vhaporofita na vhanna vha vhu˙ zwo vha zwo fanela u itwa, fhe- tali na vhagudisi. Vhanwe vha dzi hu si uri hu nyadziwe zwi- vho ni do vha vhulaha na u vha  ˙ nwe. 24 Vhasumbedzi vha ndila  ombela kha danda, nahone vha˙ vho pofulaho, vhane vha mina  lu- nwe vhavho na vha rwa sinagonyunyu vha mila gamela! goni dzanu na vha tovhola u bva ˙ ˙ 25 “Khombo inwi vhamanwa- kha munwe mudi  u ya kha mu˙ lo na Vhafarisei, vhadzia-mu- nwe mudi, 35 uri malofha othe   hoyo ndi inwi! ngauri ni tanzwa  a vhavhuya o shululwaho kha litshinwelo na ndilo nga nnda,  fhe- fhasi a vhilwe kha inwi, u bva kha dzi nga ngomu ho dala vhupa- malofha a Abele u swika kha ma ngwa na u ditakadza nga ndila yo lofha a Sakaria murwa wa Bere  kalulaho. 26 Vhafarisei vho po- kia, we na mu vhulaha vhukati fulaho, thomani u tanzwa tshi- ha thembele na aletare. 36 Ngo nwelo na ndilo nga ngomu, u ite- ho ndi a ni vhudza ndi ri: Zwothe  la uri na nga nnda  hu kune. zwenezwi zwi do wonoyu mu dela  ˙ 27 “Khombo inwi vhamanwa- rafho. lo na Vhafarisei, vhadzia-muho37 “Hee Yerusalema, Yerusaleyo ndi inwi! ngauri ni fana na ma, iwe muvhulahi wa vhaporofimavhida  o nakiswaho, ane a naka ta na mukandi  nga matombo wa nga nnda  ngeno nga ngomu ho vho rumiwaho ha iwe—ndi lungadala marambo a vho faho na tshi- na ndi tshi ri ndi kuvhanganye  ka dzothe. 28 Nga hu fanaho, ni vhana vhau sa khuhu i tshi  vhonala no luga phanda  ha vha- kuvhanganya zwikukwana zwathu, fhedzi nga ngomu no dala  yo fhasi ha phapha dzayo! Fhemuhoyo na vhuvhi. dzi inwi na hana. 38 Mudzimu ˙ 29 “Khombo inwi vhamanwa- o tutshela nndu 39 Nga  yanu.  lo na Vhafarisei, vhadzia-muhoyo uri ndi a ni vhudza ndi ri: A ni ndi inwi! ngauri ni fhata  mavhi- tsha do  dovha na mmbona u bva zwino u vhuya u swika ni tshi ri, Mt 23:231 Ndi zwimela zwituku zwine zwa  nga dzina  tavhiwa zwine vhathu vha zwi shumisa uri ‘Nga hu rendwe a daho  la Yehova!’” zwi liwa zwi vhe na muthetshelo.

MATEO 24:1-24 Tshiga tsha vhufhelo ha maitele a zwithu 44 Musi Yesu a tshi bva the- lufuno lwa vhanzhi lu do  fhungumbeleni, vhafunziwa vhawe dzea. 13 Fhedzi ane a kondele vha da  khae vha mu sumbedza la u swika vhufheloni ndi ene ane zwifhato  zwa thembele. 2 A vha a do  tshidzwa. 14 Huno mafhufhindula a ri: “Naa izwi zwifhato ngo madifha aya a Muvhuso a do    zwothe ni khou zwi vhona? Ngo- divhadzwa uri zwi   lifhasini lothe  ho ndi a ni vhudza ndi ri: A hu na vhe vhutanzi kha tshaka dzothe,   tombo line la do sala li ntha ha li- nga murahu ndi hone vhufhelo   ˙ nwe li songo pidimulwa.” vhu tshi do   da.  3 Musi Yesu o dzula Thavha15 “Ngauralo, musi ni tshi vhoni ya Mitwari, vhafunziwa vhawe na tshithu tshi nengisaho tshi  vha da vha mu disaho mutshinyalo, samusi zwo  khae vhe vhothe,   vhudzisa vha ri: “Ri vhudze, izwi ambiwa nga muporofita Daniezwithu zwothe zwi do   itea lini, na- le, tshi fhethu hukhethwa (muhone tshiga tsha u vha hone hau vhali nga a shumise thalukanyo),  na tsha vhufhelo ha ano maitele a 16 nga zwenezwo, vha re Yudea zwithu tshi do kha vha thome u shavhela dzitha vha tshifhio?” 4 Yesu a vha fhindula a ri: “Ni vhani. 17 Muthu a re kha tha thogomele uri hu si vhe na muthu nga a songo tsa a ya a dzhia thu yawe; 18 a re ane a ni xedza, 5 ngauri vha- ndu dzi re nduni  nzhi vha do  da  nga dzina langa, tsimuni a songo tsha humela havha ri, ‘Ndi nne  Kristo,’ nahone yani u itela u dzhia tshiambaro tshawe tsha nga nnda. 19 Khovha do   xedza vhanzhi. 6 Ni do  pfa nga ha dzinndwa na nga ha mbo vho vhifhaho muvhilini na mivhigo ya dzinndwa; zwi tshi vha mamisaho vhana misini yeralo ni songo tshuwa. Ngauri zwe- neyo! 20 Ni dzule ni tshi ranezwi zwithu zwi fanela u itea, bela uri mushavho wanu  u si vhe fhedzi vhufhelo a vhu athu swika. hone vhuriha, kana nga Sabatha, 7 “Lushaka lu do lwa na lu- 21 ngauri nga tshenetsho tshifhi ˙ mahunwe lushaka; muvhuso wa lwa nga hu do  vha na matungu  ˙ na munwe muvhuso, zwi liwa zwi lu a sa athu vhuya a vha hone u do ha vha na midzinginyo bva tshee shango la sikwa u swi tahela  fhethu ho fhamba-fhambanaho. ka zwino, nahone ha tsha do  do8 Zwenezwi zwithu zwothe ndi vha a vha hone. 22 Zwi re zwo ayo a sa hone u ranga ha matungu a fana- ne ndi uri arali maduvha   fhungudzwa, a hu na muthu ane a ho na a u beba. ayo  tshidzwa, fhedzi maduvha  9 “Vhathu vha do  ni kumedze- do la matunguni nahone vha do  fhungudzwa u itela vho na  ni a do vhulaha, ni do  vhengwa nga tsha- ngiwaho. 23 “Arali muthu a amba na ka dzothe nga nthani ha dzi  ˙ na langa. 10 Zwi nwe hafhu, inwi a ri, ‘Vhonani! Kristo khoyu,’ vhanzhi vha do  khukhuliswa, vha kana, ‘Khou laa!’ ni songo tenda. ambululana nahone vha vhenga- 24 Ngauri hu do  vuwa Vhokristo na. 11 Hu do  vha na vhaporo- vha mazwifhi na vhaporofita vha ita fita vha mazwifhi vhanzhi naho- mazwifhi nahone vha do  ne vha do  xedza vhanzhi, 12 nga zwiga zwihulu na zwithu zwi nthani ha u engedzea ha vhuvhi, mangadzaho, arali zwi tshi kona

24

45 Mulanda a fulufhedzeaho na wa vhutali MATEO 24:25-46  dzea vha xedza na vho nangiwa36 “A hu na ane a divha nga  ho. 25 Vhonani! ndi khou dzu- ha lene lo duvha kana tshifhinga, ˙ la ndo ni vhudza zwi sa athu itea. na vharunwa vha ta na Mu dulu  26 Ngauralo, arali vhathu vha ni rwa a vha li divhi, nga  li divhiwa  vhudza uri, ‘Vhonani! U sogani,’ Khotsi fhedzi. 37 U vha hone ni songo ya; arali vha ri, ‘Vhona- ha Murwa-muthu hu do  fana na ni! U ngomu kamarani,’ ni songo misini ya Noaxe. 38 Samusi zwo tenda. 27 Ngauri u da  ha Mu- vha zwo tou ralo musi hu sa athu rwa-muthu hu do  fana na lupenyo vha na Madi  Mahulu, vhathu vho lu tshi bva vhubvaduvha naho- vha vha tshi la, vha tshi nwa, vha  ne lwa vhonetshela vhukovhela. tshi vhinga vha tshi vhingwa, ha ˙ ˙ 28 Hunwe na hunwe hune ha vha vhuya ha swika duvha  le Noaxe a na tshitumbu, magoni a kuvha- dzhena nga lo gungwani, 39 nahone a vho ngo thogomela tshingana henefho.  29 “Nga u tavhanya nga mu- thu u swika hu tshi vha na Madi   rahu ha matungu a misi yeneyo, Mahulu nahone wa vha kumba  ˙ na u vha hone ha Murwaduvha   li do  swifhala, nwedzi a u vhothe, tsha do dzi muthu zwi do  tou ralo. 40 Nga  vhonetshela, naledzi  vhanna vhavhili vha do na ma- lene lo duvha   wa dzi tshi bva ta  dulu,  ˙ anda a do  vha vhe tsimuni: Munwe wa a lita  dulu   dzinginyea. do tanganedzwa nahone 30 Tshiga tsha u vha hone ha vho ˙ u do   41 vhafumakaMurwa-muthu tshi do vhonala munwe a latwa;   ta tshaka dzothe dza kha li- dzi vhavhili vha do  vha vha tshi  dulu,   khou sinda mutulini muthihi: fhasi dzi do   lila dzo tungufhala  ˙ u do nahone dzi do  tanganedzwa   vhona Murwa-mu- Munwe wavho ˙ nahone munwe a latwa. 42 Ngathu a tshi da   e kha makole a ta  du uralo, dzulani no fhatuwa, ngalu e na maanda   na vhugala vhu˙ duvha   line Murehulu. 31 U do ruma vharunwa uri a ni divhi  vhawe vhe na phalaphala khulu, na wanu  a do  da  nga lo. vha do 43 “Fhedzi tshine na fanela u  kuvhanganya vhanangiwa vhawe vha tshi bva thungo nna, ndi hetshi: Arali mune  u tshi divha   ˙ uri bva magumoni manwe a lita wa mudi  dulu   o vha a tshi divha  ˙ mbava i do u ya magumoni manwe.  da  nga tshifhinga-de,  edela naho32 “Zwino gudani kha tshifa- o vha a nga si do   ne o vha a nga si tende uri nndu nyiso tsha muhuyu: Nga u tavha  yawe i pwashiwe. 44 Nga nthanya musi matavhi awo a tshi tuma   lurere, ni mbo di uri tshi- ni ha zwenezwo, na inwi dzulani  divha  limo tshi tsini. 33 Nga hu fana- no lindela, ngauri Murwa-muthu ho, musi ni tshi vhona zwenezwi u do  da  nga tshifhinga tshine ni si zwithu zwothe, ni divhe uri Mu- tshi humbulele.   45 “Ndi nnyi ane zwa vhukuma rwa-muthu u tsini u munangoni.  34 Ngoho ndi a ni vhudza uri mu- a vha mulanda a fulufhedzeaho we Mune rafho uyu u nga si lovhe hezwi na wa vhutali   wawe a mu vha nndu zwithu zwothe zwi sa athu itea. vhea uri a thogomele    zwi liwa zwa35 Li na lifhasi zwi do   ta  dulu   lo- yawe, uri a vha nee vha, fhedzi maipfi anga ha nga lo- vho nga tshifhinga tsho teaho? 46 Mulanda onoyo u do takala vhi. 

MATEO 24:47–25:21 Vhasidzana vha fumi. Talente 46 musi Mune rothe. Ndi khwine ni  wawe a tshi swika a ri edane   ha vharengimu wana a tshi khou ita nga u tshi ya na direngela  ralo! 47 Ngoho ndi a ni vhudza si.’ 10 Musi vho ya u renga, mundi ri: U do  mu vhea uri a lange kwasha a swika nahone vhasidzana vhe vha vha vho dilugisa vha thundu dzawe dzothe.   48 “Fhedzi arali mulanda ono- dzhena nae munyanyani wa mbiyo muvhi a vhuya a amba mbilu- ngano, vothi la valiwa. 11 Nga ni yawe a ri, ‘Mune  wanga u khou murahu ha zwenezwo, vhasidzalenga,’ 49 a thoma u rwa vhala- na vha matsilu vha vhuya vha ri, nda ngae nahone a la na u nwa ‘Mukwasha, mukwasha, ri vulele!’ na zwidakwa, 50 Mune  wa ono- 12 A vha fhindula a ri, ‘Ngoho ndi  yo mulanda u do  da  nga duvha  le a ni vhudza, a thi ni divhi.’ 13 “Ngauralo, dzulani no fhaa si li lavhelele na nga tshifhinga ngauri a ni divhi duvha na    tshine a si tshi divhe 51 nahone tuwa  u do vhuhulu tshifhinga.  mu pfisa vhutungu  14 “Zwi fana na muthu ane a na u mu dzudza na vhadzia-mu da  u fara lwendo lwa u ya shahoyo. Henefho ndi hune a do  lila to ngoni la kule nahone a vhina u shenganya mano.  dza vhalanda vhawe a vha kume“Muvhuso wa ta u do ˙  dulu   fana na vhasidzana1 vha dza thundu yawe. 15 Munwe˙ a mu nea talente thanu, munwe   fumi vhe vha bva na mbone dza˙ mbili, munwe nthihi, vhothe a  vho vha ya u tanganedza mu vha nea zwi tshi ya nga vhuko kwasha. 2 Vhatanu vhavho vho  ni havho, a mbo di  ya shangoni vha vhe matsilu nahone vhatanu  kule. 16 Nga u tavhanya we a  vho talifha. 3 Ngauri vha matsi- la  newa talente thanu a ya a bindu  ˙ lu vho dzhia mbone dzavho, fhelisa dzinwe thanu. 17 Na u la we  dzi vha si dzhie na midzio ya maa newa talente mbili a binduli ˙ pfura, 4 vho talifhaho vho  sa dzinwe mbili. 18 Fhedzi we a dzhia mbone dzavho khathihi na newa talente nthihi a tuwa hene  midzio ya mapfura. 5 Musi mufho nahone a i bwela fhasi a dzukwasha a tshi lenga u swika, vhomba i la tshelede ya mune  wawe. the vha thoma u kumedza vha  19 “Nga murahu ha tshifhiedela. 6 Vhukati ha vhusiku, ha  nga tshilapfu, mune  wa vhenevho tavhiwa mukosi ha pfi: ‘Mukwa vhalanda a vhuya u itela u dzusha o swika! Ibvani ni mu tanga dzanya mafhungo a dzitshelede nedze.’ 7 Vhasidzana avho vho- navho. 20 Ngauralo, we a newa  the vha vuwa vha funga mbone  talente thanu a sendela tsini a ˙ dzavho. 8 Vha matsilu vha disa dzinwe talente thanu, a ri,   amba na vho talifhaho vha ri, ‘Ri ‘Mune wanga, wo nnea talente    khou humbela u shelelwa mapfu- thanu; zwino vhona ndo bi ˙ ra ngauri mbone dzashu dzi tsi- ndulisa dzinwe thanu.’ 21 Mune   ni na u dzima.’ 9 Vho talifha wawe a amba nae a ri: ‘Wo shuho vha fhindula vha ri: ‘A nga si ma zwavhudi,  mulanda wavhudi  na a fulufhedzeaho! Wo fulufheMt 25:11 Ipfi la Lugerika li ambela kha muNdi do ˙  u kuthu wa tshisadzini a sa athu ita zwa vhu- dzea kha zwituku. medza na zwinwe zwinzhi. Ida  u dzekani.

25

47 Mulanda muvhi. Nngu kha mbudzi MATEO 25:22-42 takale na nne.’ 22 We a newa ta- dzula kha khulunoni yawe ya vhu   lente mbili a sendela tsini a ri, gala. 32 Tshaka dzothe dzi do   ‘Mune talente kuvhanganywa phanda  wanga, wo nnea   hawe, nambili, zwino vhona ndo binduli- hone u do  khethekanya vhathu, ˙ sa dzinwe mbili.’ 23 Mune  wawe vhunga mulisa a tshi khetha a amba nae a ri: ‘Wo shuma zwa- nngu kha mbudzi. 33 Nngu u vhudi, dzi vhea thungo ya tshanda  mulanda wavhudi  na a fu- do   lufhedzeaho! Wo fulufhedzea kha tsha u la nahone mbudzi a dzi zwithu zwituku. Ndi do  u kume- vhea thungo ya tsha monde. ˙ dza na zwinwe zwinzhi. Ida 34 “Ndi hone Khosi i tshi do  u ta kale na nne.’  amba na vha re thungo ya tsha24 “Mafheleloni mulanda we a nda inwi  tsha u la ya ri: ‘Idani  vha o newa talente nthihi a se- no fhatutshedzwaho nga Khotsi   ndela tsini a ri: ‘Mune  wanga, ndo anga, i lani ifa la Muvhuso wo luvha ndi tshi zwi divha uri iwe u giselwaho inwi u bva tshee sha munna wa tshituhu, ane a kana ngo la sikwa. 35 Ngauri ndo fa  he a si zwale na ane a kuvhanga- rwa nga ndala na nnea zwi liwa;   nya zwe a si fhefhere. 25 Nga ndo farwa nga dora na nnea   zwenezwo, ndo mbo di Ndo vha ndi mutsinda  ofha naho- madi.  ne nda ya nda bwela talente yau inwi na ntanganedza nga mafu mavuni. Talente yau kheyi, dzhia nda; 36 ndi fhedzi na nyambazwi re zwau.’ 26 Mune  wawe a dza. Ndo lwala na nthogomela.  mu fhindula a ri: ‘U mulanda mu- Ndo vha ndi dzhele na da  na nto vhi wa mubva, a thi ri wo vha u la.’ 37 Nga zwenezwo, vhavhuya tshi zwi divha uri ndi kana   he ndi vha do  mu fhindula vha ri: ‘Musi zwale nahone ndi kuvhanga- rena, ndi lini he ra u vhona u nya zwe nda si fhefhere? 27 Nga na ndala ra u nea zwi liwa kana u   zwenezwo, wo vha wo fanela u na dora ra u nea madi? 38 Ndi    vhea tshelede yanga banngani, lini he ra u vhona u mutsinda ra uri musi ndi tshi vhuya ndi kone u tanganedza; kana u na tsiku ra  u wana tshelede yanga i na nzwa- u ambadza? 39 Ndi lini he ra u lelo. vhona u tshi khou lwala kana u 40 Kho28 “‘Nga nthani ha zwenezwo, dzhele ra da  ra u tola?’   si i do mu dzhieleni talente yawe ni nee  vha fhindula ya ri, ‘Ngo u la a re na talente dza fumi. ho ndi a ni vhudza ndi ri: Zwe na ˙ ˙ 29 Ngauri munwe na munwe ane ita muthihi wa vhenevha vhahatuku, no zwi ita kha a vha nazwo, u do zwo enge- shu vhatuku   newa  dzeaho, nahone u do  vha na zwi- nne.’  nzhi, fhedzi a si na u do 41 “Nga murahu ha zwenezwo,  dzhielwa na zwitukutuku zwine a vha na- u do    amba na vha re thungo ya zwo. 30 Mulanda onoyo a si na tshanda  tshawe tsha monde a ri: mushumo ni mu kudze nnda inwi no semiwaho,  swi- ‘Ntutsheleni  swini. Henefho ndi hune a do  lila ni ye muliloni u sa dzimiho na lini na u shenganya mano.’ na lini wo lugiselelwaho Diabo ˙ 31 “Musi Murwa-muthu a tshi lo na vharunwa vhawe. 42 Ngada fhe ˙ e kha vhugala hawe e na vha- uri ndo farwa nga ndala,  runwa vhothe, ndi hone a tshi do dzi ni si nnee zwi liwa, ndo farwa   

MATEO 25:43–26:20 Vhotshifhe vha langana u vhulaha Yesu 48 nga dora, fhedzi ni si nnee madi. vhona zwenezwi vha sinyuwa    43 Ndo vha ndi mutsinda, fhedzi nahone vha ri: “A tambiselwa-ni? ni si ntanganedze; ndi na tsiku, 9 Ngauri o vha a tshi nga vha o  fhedzi ni si nnyambadze; ndi tshi rengiswa nga tshelede nnzhi nakhou lwala na musi ndi dzhele ni hone ya newa vhashai.” 10 Musi  si nthogomele.’ 44 Ndi hone a tshi thogomela zwenezwo, Yesu   vha tshi do  fhindula vha ri: ‘Mu- a amba navho a ri: “Ni dinela’ni rena, ndi lini he ra u vhona u na uyu mufumakadzi? Zwe a nnyitendala kana u na dora kana u mu- la zwone ndi zwavhudi.   11 Nga tsinda kana u na tsiku kana u tshi uri vhashai ni do dzula ni na khou lwala kana u dzhele naho- vho, fhedzi a ni nga vhi na nne  ne ri si u itele tshithu?’ 45 Ndi misi yothe. 12 Musi uyu mufu hone a tshi do vha fhindula a makadzi a tshi dodza  muvhili wa ri, ‘Ngoho ndi a ni vhudza ndi ri: nga aya mapfura, u khou zwi iteZwe na si ite muthihi wa vhene- la u lugiselela mbulungo yanga. vha vhatukutuku, a no ngo zwi 13 Ngoho ndi a ni vhudza ndi ri:   ita kha nne.’ 46 Nahone vhene- Hothe  hune mafhungo madifha a   vho vha do fhe- do  fheliswa tshothe,  hone shangoni lo divhadzwa  dzi vho lugaho vha do  wana vhu- the, zwe uyu mufumakadzi a ita  tshilo vhu sa fheli.” zwi do  ambiwa-vho u itela u mu Musi Yesu a tshi fhedza u humbula.” ˙ 14 Munwe wa vha fumi-mbiamba enea mafhungo othe,  a vhudza vhafunziwa vhawe a ri: li (12), ane a pfi Yudasi Iskariote 2 “Ni a zwi divha uri ho sala ma- a ya ha vhotshifhe vhahulu 15 a  amba navho a ri: “Arali nda mu duvha mavhili uri hu vhe duvha   fheta vhu kha inwi, ni do  nnea  la Paseka, Murwa-muthu u do   kumedzwa uri a ombelwe kha da- gai?” Vha mu vhudza uri vha do mu nea masetha a furaru (30).   nda.” 3 Ndi hone vhotshifhe vhahu- 16 U bva nga tshenetsho tshifhi da  tshibuli lu na vhahulwane vha vhathu vha nga a dzula a tshi to  tsha u mu fheta.  tshi kuvhangana mutani wa tse- tshavhudi  17 Nga duvha  la u thoma la ngo wa tshifhe muhulu ane a pfi ha zwinkwa zwi si na  Kayafa 4 nahone vha langana u vhutambo ha  itela u fara Yesu nga vhukwila uri mbiliso, vhafunziwa vha da ri tshi u  da  vha mu vhulahe. 5 Naho zwo Yesu vha ri: “U to ralo, vho vha vha tshi dzulela u lugisela ngafhi uri u le Pasewa  amba uri: “Ri songo mu fara vhu- ka?” 18 A ri: “Iyani mudini mugede ni mu vhudze uri, ‘Mufutamboni uri vhathu vha sa do   nzi u ri: “Tshifhinga tshanga vusa bonyongo.” tshe nda vhetshelwa tshone tshi 6 Musi Yesu e Bethania ndu pembelela Pase ni ya Simoni a re na mape- tsini; ndi do ˙ ka na vhafunziwa vhanga mudi le, 7 munwe mufumakadzi a da  khae o fara mudzio u re na ma- ni wau.”’” 19 Nahone vhafunziwa vha ita zwe Yesu a vha laedza, pfura a nukhelelaho a dura ho, a dodza Yesu kha thoho musi vha lugiselela Paseka.   o dzula a tshi khou la tafula20 Musi ho no vha madekwa ni. 8 Musi vhafunziwa vha tshi na, a dzula tafulani na vhafunzi

26

49 Mufheti. MATEO 26:21-42  Tshilalelo tsha Murena. Getsemane wa vha fumi-mbili (12). 21 Musi lisa, nahone nngu dza sambi dzi vha tshi khou la, Yesu a ri: “Ngo- do  balangana.’ 32 Musi ndo no ˙ ho ndi a ni vhudza ndi ri: Munwe vuswa, ndi do  ni ranga phanda  ra wanu u do mpheta.” 22 Vha- tangana Galilea.” 33 Fhedzi Pe    funziwa vha tungufhala zwihulu, tro a amba nae a ri: “Naho vha ˙ ˙ ˙ munwe na munwe wavho a tho- nwe vhothe vha tshi nga khu ma u mu vhudzisa a ri: “Mure- khuliswa nga nthani hau, nne   ndi na, kani ndi nne?” 23 A fhindu- nga si do   vhuya nda khukhulila a ri: “Ane a do isa tshanda   sea!” 34 Yesu a amba nae a ri: khathihi na nne  tshidongoni ndi “Ngoho ndi a u vhudza: Vhusiane a do 24 Ndi ngoho ku vhuno, mukukulume u sa athu  mpheta.  uri Murwa-muthu u do sa- lila, u do  tuwa,   vha wo no nndandu˙ musi zwo nwalwa malugana nae, la luraru.” 35 Petro a amba nae fhedzi khombo kha onoyo muthu a ri: “Naho hu tshi pfi ndi fe na ane a do  fheta  Murwa-muthu! Zwi iwe, ndi nga si vhuye nda u landu˙ do  vha khwine arali onoyo muthu la.” Na vhanwe vhafunziwa vhoa songo vhuya a bebwa.” 25 Yu- the vha amba nga u ralo.  dasi we a vha a tshi do  Mu fheta,  36 Nga murahu, Yesu a tuwa  a ri: “Rabi,1 kani ndi nne?” Yesu navho fhethu hune ha pfi Getse a ri: “Wo bula.” mane, a amba na vhafunziwa a 26 Musi vha tshi khou la, Yesu ri: “Dzulani afha ndi thome ndi a dzhia tshinkwa, musi o no li- ye fha la phandanyana u rabe ˙ vhuha, a tshi nwata, nahone a la.” 37 A tuwa na Petro na vha tshi nea vhafunziwa vhawe, a ri: rwa vhavhili vha Sebedeo, a tho “Dzhiani ni le. Tshi imela muvhi- ma u tungufhala na u tsikeledzea  li wanga.” 27 A dovha a dzhia zwihulu. 38 A amba navho a ri: tshinwelo, musi o no livhuha, a “Ndo tungufhala zwihulu lune  vha nea tshone, a ri: “Inwani nga- nda tou nga ndi sa fa. Dzulani  28 ngauri tshi ime- afha nahone ni dzule no fhatuwa tsho nothe,   la ‘malofha anga a mulanga,’ ane na nne.” 39 A fhirela phanda  a do shululelwa vhanzhi uri vha  nyana, a gwadama, a rabela a ri: hangwelwe zwivhi. 29 Ndi a ni “Khotsi anga, arali zwi tshi konavhudza ndi ri: A thi tsha do  do- dzea, tshinwelo itshi kha tshi vha nda nwa na inwi waini iyi hu mpfuke. Naho zwo ralo, hu songo vhuye hu de  duvha  line nda do  i itwa zwine nne  nda zwi funa, fhenwa na inwi i ntswa Muvhusoni dzi nga hu itwe zwi funwaho nga wa Khotsi anga.” 30 Mafhelelo- iwe.” ni, musi vho no renda Mudzimu 40 A tshi vhuya a wana vhafunga u imba, vha ya Thavhani ya nziwa vho edela, a amba na Pe Mitwari.  tro a ri: “Naa ni tou kundwa 31 Ndi hone Yesu a tshi amba u fhatuwa na nne   awara nthinavho a ri: “Vhusikuni ha namu nahi? 41 Dzulani no fhatuwa  si nothe ni do   khukhuliswa nga hone ni rabele misi yothe uri ni  zwine zwa do itea kha nne, ngauri   ˙ si dzhene mulingoni. Mbilu i a ho nwalwa u pfi: ‘Ndi do  rwa muzwi funa, fhedzi nama a i na ma 42 A dovha a ya a rabe Mt 26:251 Ndi dzina la u hulisa mufunzi wa anda.” la lwa vhuvhili, a ri: “Khotsi anga, Muyuda.

MATEO 26:43-64 Petro u shumisa banga. Vhutanzi ha mazwifhi 50  arali zwi sa konadzei uri tshi- tshifhinga, Yesu a amba na gogo nwelo itshi tshi pfuke ndi sa tshi a ri: “Naa no bva no fara mabanga nwe, kha hu itwe zwine iwe wa na dzithonga zwa tou nga ni˙ khou zwi funa.” 43 A dovha a vhu- ya˙ u fara livemu? Duvha  linwe na theya a wana vho edela, ngauri mato linwe, ndo vha ndi tshi twa    avho o vha a tshi khou lemelwa mbeleni ndi tshi khou funza, fhedzi a no ngo mpfara. 56 Huno nga khofhe. 44 A dovha a tuwa  the zwo itea a vha sia, a ya a rabela lwa vhu- zwenezwo zwithu zwo ˙  zwo nwalwaho nga  raru, a dovha a amba zwi fana- uri hu dadzee ho. 45 A vhuyelela ha vhafunzi- vhaporofita.” Ndi hone vhafunzivha tshi shavha.  wa vhawe, a amba navho a ri: “Ni wa vhawe vhothe 57 Vhe vha fara Yesu vha tuwa  kha di zwanu no  vha no edela   diawetshela! Tshifhinga tsho swi- nae vha mu isa ha tshifhe mu ho vha ho ka tsha uri Murwa-muthu a ku- hulu Kayafa, henefho ˙ medzwe zwandani zwa vhaitazwi- kuvhangana vhamanwalo na vha vhi. 46 Vuwani; kha ri tuwe. O hulwane. 58 Fhedzi Petro a te mphetaho u tsini.” 47 Musi a vhela nga kule a vhuya a swika  wa tsengo wa tshifhe mu tshi kha di amba, ha bvelela Yu- mutani ˙ dasi, munwe wa vha fumi-mbili hulu, musi o no dzhena henefho, (12), e na gogo lo faraho maba- a dzula na vhalanda u itela u vho fheleledza ho itea nga na dzithonga lo rumiwa nga na uri hu do vhotshifhe vhahulu na vhahulwa- mini. 59 Nga tshenetsho tshifhinga, ne vha vhathu. 48 O mu fhetaho o vha o no vha vhotshifhe vhahulu na Sanhedri vho vha vha tshi khou  nea tshiga, a ri: “Ane nda do   mu ni1 yothe vhutanzi ha mazwifhi uri  da   khisa ndi ene; ni mu fare.” 49 A to ya kha Yesu o mu livha a ri: “Ri a vha vhulahe Yesu, 60 fhedzi vha tha  vusa, Rabi!” nahone a mu khisa. si vhu wane, naho ho da Nga 50 Fhedzi Yesu a amba nae a ri: nzi nnzhi dza mazwifhi. ˙ mbi dzinwe thanzi  “No dela mini fhano?” Ndi hone murahu ha da  vha tshi da mu li 61 nahone dza ri: “Hoyu mu vha fara Yesu vha ˙  thutha thembele isa dzhele. 51 Fhedzi munwe wa nna o ri, ‘Ndi do ya Mudzimu, nahone nda i fhata  vhe vha vha vhe na Yesu a tomola  nga maduvha mararu.’” 62 Ndi  banga lawe nahone a tumula nde vhe ya mulanda wa tshifhe mu- hone tshifhe muhulu a tshi takuhulu. 52 Yesu a amba nae a ri: wa a amba nae a ri: “Naa a u fhi“Vhuyedzedza banga lau vhudzu- nduli tshithu? U ri mini nga vhuvhune vha khou u pomoka  loni ha lo, ngauri vhothe vhane tanzi  hone?” 63 Fhedzi Yesu a sokou vha fara mabanga vha do  fa nga fhumula. Ngauralo, tshifhe mubanga. 53 Kani u humbula uri hulu a amba nae a ri: “Ndi a u ndi nga si kone u humbela Khotsi anisa nga Mudzimu a tshilaho, ri anga zwino uri a nthumele mmbi vhudze arali u Kristo Murwa dzi fhiraho fumi-mbili (12) dza ˙ wa Mudzimu!” 64 Yesu a amba vharunwa? 54 Arali nda ita nga ˙ nae a ri: “Ndi iwe wo zwi ambau ralo, Manwalo a do hani  dadzea  ane a ri zwi fanela u itea nga ye- Mt 26:591 Yo vha i khoro khulwane yaVhaneyi ndila?” 55 Nga tshenetsho yuda. 

51 Petro u landula Yesu. Yudasi u ho. Naho zwo ralo, ndi a ni vhudza uri u bva zwino ni do  vhona Murwa-muthu o dzula thungo ya tshanda  tsha u la tsha Wa maanda  a tshi da  e kha makole a ta  du lu.” 65 Tshifhe muhulu a mbo di  kherula zwiambaro zwawe zwa nga nnda Mudzimu!  a ri: “O sema ˙ Ri kha di dza  to  da  dzinwe thanzi  mini? No mu pfa a tshi khou semana. 66 Inwi ni ri mini?” Vha fhindula vha ri: “O tewa nga u fa.” 67 Vha mu pfela mare khofheni nahone vha mu rwa nga mavili. ˙ Vhanwe vha mu vhanda khofheni, 68 vha ri: “Ri porofitele iwe Kristo. Ri vhudze uri ndi nnyi o u rwaho.” 69 Petro o vha o dzula nnda  mutani, ha da   musidzana wa mulanda a amba nae a ri: “Na iwe wo vha u na Yesu wa Galilea!” ˙ 70 Fhedzi a hanedza munwe na ˙ munwe a tshi khou zwi pfa a ri: “Zwine wa khou zwi amba a thi zwi divhi.” 71 Musi o ya khoro ˙ ni, munwe musidzana a mu vhona nahone a vhudza vhe vha vha vhe henefho a ri: “Hoyu munna o vha e na Yesu wa Nazareta.” 72 Nahone a dovha a hanedza a vhuya a ana a ri: “A thi mu di vhi hou la munna!” 73 Nga murahu ha tshifhinganyana, vhe vha vha vho ima henefho vha sendela vha amba na Petro vha ri: “Vhu˙ kuma u munwe wavho, huufha na kuambele kwau ku tshi pfala.” 74 A thoma u ana a ri: “A thi mu divhi hou la munna!” Nahone  nga u tavhanya mukukulume wa  mbo di  lila. 75 Petro a humbula zwe Yesu a zwi amba a tshi ri: “Musi mukukulume u sa athu lila, u do  vha wo no nndandula luraru.” A bvela nnda  a lila lu tungu fhadzaho.

MATEO 26:65–27:12 Nga matsheloni, vhotshifhe vhahulu vhothe na vha hulwane vha vhathu vha langana uri vha vhulahe Yesu. 2 Musi vho no mu vhofha, vha tuwa nae  vha mu kumedza ha muvhusi Pilato. 3 Nga zwenezwo, Yudasi we a mu fheta,  a tshi vhona uri Yesu o hatulelwa lufu, a disola a humise  la masetha a furaru kha vhotshi fhe vhahulu na kha vhahulwane, 4 a ri: “Ndo tshinya musi ndi tshi fheta  malofha a si na mulandu.” Vhone vha ri: “A ri zwi dzheni. Iwe mune  u do  vhona uri u do  zwi bva hani!” 5 A mbo di  posa a la masetha thembeleni a tuwa, a   ya a dihunga. 6 Fhedzi vhotshi fhe vhahulu vha dzhia eneo masetha a furaru nahone vha ri: “Mu layo a u ri tendeli ri tshi a longela mbulungeloni khethwa, ngauri o renga malofha.” 7 Musi vho no langana, vha renga ngao tsimu ya muvhumbi wa dzikhali u itela u vhulunga vhatsinda. 8 Nga zwenezwo, yeneyo tsimu na namusi i  kha di  vhidzwa u pfi ndi Tsimu ya Malofha. 9 Ngauralo, ho mbo di zwe zwa ambiwa nga  dadzea  muporofita Yeremia, musi a tshi ri: “Vho dzhia masetha a furaru,  mutengo we muthu a vha a tshi ˙ rengwa ngawo, we vhanwe vharwa vha Isiraele vha vha vho langana u Mu renga ngawo, 10 nahone vha renga ngao tsimu ya muvhumbi wa dzikhali u tendelana na zwe Yehova a nndaedza zwone.” 11 Yesu a ima phanda  ha muvhusi, nahone muvhusi a mu vhudzisa a ri: “Naa u Khosi ya Vhayuda?” Yesu a fhindula a ri: “Ndi iwe ane a khou amba zwenezwo.” 12 Musi a tshi khou pomokwa

a dihunga 

27

MATEO 27:13-36 Yesu u a tambudzwa. Yesu u a ombelwa 52 nga vhotshifhe vhahulu na vha- bonyongo, a dzhia madi  a ta hulwane, a si fhindule tshithu. mba zwanda  phanda  ha gogo, a 13 Pilato a amba nae a ri: “Naa a ri: “A thi na mulandu wa malofha u zwi pfi uri ndi zwithu zwinzhi a uyu munna. Ndi vhudifhindule lungafhani zwine vha u pomoka li hanu.” 25 Vhathu vhothe vha   zwone?” 14 Yesu a si mu fhi- fhindula vha ri: “Malofha awe ndule na luthihi, muvhusi a vhu- nga a vhilwe kha rine  na kha vhaya a kanuka zwihulu. na vhashu.” 26 Ndi hone a tshi ˙ 15 Nga vhutambo vhunwe na vha vhofhololela Baraba, a laedza  ˙ uri Yesu a rwiwe nga tshimebi navhunwe, zwo vha zwo dowe lea uri muvhusi a vha vhofholole- hone a mu kumedza uri a ombele tshivhotshwa tshe vha vha vha lwe kha danda. tshi tshi funa. 16 Nga tshene27 Maswole a muvhusi a dzhia tsho tshifhinga ho vha ho fa- Yesu a mu isa nduni ya muvhu ˙ rwa na tshinwe tshivhotshwa tshe si nahone tshigwada tshothe tsha  tsha vha tshi na bvumo livhi tshi- maswole tsha mu kuvhanganela. ne tsha pfi Baraba. 17 Musi vho 28 Vha mu bvula zwiambaro, nakuvhangana Pilato a amba navho hone vha mu ambadza nguvho a ri: “Ni funa ndi tshi vhofholola tswuku ya vhuhosi, 29 vha luka nnyi kha Baraba na Yesu ane ha khare ya mipfa vha i vhea kha pfi ndi Kristo?” 18 Ngauri Pila- thoho yawe nahone vha mu fari to o vha a tshi zwi divha uri vho sa lutanga kha tshanda    tsha u la. kumedza Yesu vha tshi khou iti- Vha gwadama phanda  hawe vha swa nga vivho. 19 Musi o dzu- tshi mu goda  vha tshi ri: “Ri a la tshiduloni tsha khatulo, mufu- vusa, iwe Khosi ya Vhayuda!”  makadzi wawe a da  a amba nae, 30 Vha mu pfela mare nahone a ri: “Hoyu muthu o lugaho u so- vha dzhia lu la lutanga vha mu  ngo mu ita tshithu, ngauri ndo ta- rwa ngalwo kha thoho. 31 Musi  mbula zwihulu muloroni namuvho no fhedza u mu goda,   vha mu si nga nthani hawe.” 20 Fhedzi bvula i la nguvho ya vhuhosi vha  vhotshifhe vhahulu na vhahulwa- mu ambadza zwiambaro zwawe ne vha tu gogo uri li hu- zwa nga nnda  tuwedza   vha kona u bva nae mbele Baraba uri a vhofhololwe, uri vha mu ombele kha danda. Yesu a vhulahwe. 21 Muvhusi a 32 Musi vha tshi tou bva vha dovha a vha vhudzisa a ri: “Kha wana munna ane a pfi Simoni avha vhavhili ni funa ndi tshi ni wa Kirene. Vha mu kombetshevhofhololela nnyi?” Vha fhindu- dza uri a hwale danda la Yesu la vha ri: “Baraba.” 22 Pilato a la tshengedzo. 33 Musi vha tshi amba navho a ri: “Ndi ite mini nga swika fhethu hune ha pfi GolgoYesu ane a pfi ndi Kristo?” Vho- tha, zwine zwa amba uri, Fhethu the vha ri: “Kha ombelwe kha da- ha Madethele, 34 vha mu nea   nda!” 23 Pilato a ri: “Ndi nga- waini yo tanganyiswaho na zwi ni? O tshinya’ni?” Vha tou na thu zwi vhavhaho uri a nwe, musi  na  u zhamba vha ri: “Kha ombelwe o no thetshela a mbo di  hana u kha danda!” nwa. 35 Musi vho no mu ombe24 Musi Pilato a tshi vhona uri la kha danda vha kovhekana zwizwine a khou zwi ita a zwi thu- ambaro zwawe zwa nga nnda  nga si tshithu, fhedzi zwi khou vusa u ita mamvate, 36 nahone vha 

53 “Wo ntutshelela’ni?” Swiswi lihulu MATEO 27:37-57  ˙ dzula henefho vha mu linda. nwe vho imaho henefho vha tho37 Nga ntha ha thoho yawe vho ma uri: “Hoyu munna u khou   vha vho ombela ndivhadzo ya vhidza Elia.” 48 Nga u tavhanya   ˙ mulandu une vha khou mu po- munwe wavho a gidima a dzhia moka wone ine ya ri: “Hoyu ndi tshipontshi a tshi mbwandameYesu Khosi ya Vhayuda.” dza kha waini i dungaho nahone 38 O vha o ombelwa vhukati a tshi toma kha lutanga uri Yesu   ˙ ˙ ha mavemu mavhili, linwe li nga a swiswine. 49 Fhedzi vhanwe thungo ya tshanda tsha u la li- vha ri: “Mu litsheni! Kha ri vhone  ˙ nwe li nga thungo ya tsha monde. arali Elia a tshi do  da  a mu tshi˙ 39 Vhafhiri vha gondo vha thoma dza.” [[Munwe munna a dzhia pfuu mu sema, vha dzungudza thoho  mo a mu thavha kha lurumbu,  40 nahone vha ri: “Iwe ane wa ri nahone ha bva malofha na madi.]]  u do  thutha thembele nahone wa 50 Yesu a dovha a vhidzelela nga i fhata mararu, di nga maduvha   ipfi lihulu, a mbo di  fa. tshidze! Arali u murwa wa Mudzi51 Labi le la vha lo tsira fhethu mu, itsa kha i lo danda la tshenge- hukhethwa thembeleni la kherudzo!” 41 Na vhotshifhe vhahulu wa nga vhukati, u bva ntha u ya  ˙ vhe na vhamanwalo na vhahulwa- fhasi, lifhasi la dzinginyea, mane na vhone vha thoma u mu go da  tombo a fhanduwa. 52 Mavhivha tshi ri: 42 “O tshidza vhada a vulea zwitumbu zwinzhi ˙  nwe, fhedzi ha koni u ditshidza!  zwa vhakhethwa zwa bvela nnda,  Fhedzi arali e Khosi ya Vhaisi53 (vhathu vhe vha vha vha tshi raele, nga a tse kha i lo danda la khou bva mavhidani nga mu tshengedzo ndi hone ri tshi do  mu tenda. 43 O vha a tshi fulu- rahu ha mvuwo yawe, vha dzhena mukhethwa), nahone zwa  fhela Mudzimu; zwino nga a mu mudini tshidze arali A tshi mu funa, nga- vhonwa nga vhathu vhanzhi. uri o ri, ‘Ndi Murwa wa Mudzi- 54 Fhedzi mulangammbi na vhe mu.’” 44 Na a la mavemu e a vha a vha e navho vha tshi khou lio ombelwa nao a thoma u mu nda Yesu, musi vha tshi pfa mudzinginyo na u vhona zwithu zwe sema. 45 U bva nga tshifhinga tsha zwa itea, vha ofha zwihulu vha ri: vhurathi1 ha mbo di  vha na swi- “Vhukuma uyu o vha e Murwa wa swi lihulu shangoni lothe, u swi- Mudzimu.”  ˙ 55 Zwinwe hafhu, ho vha hu ka nga tshifhinga tsha vhutahe.2  46 Hu to u vha nga tshi- na vhafumakadzi vhanzhi hene daho  fhinga tsha vhutahe Yesu a vhi- fho vhe vha vha vho lavhelesa  dzelela nga ipfi lihulu a ri: “Eli, vhe kulenyana, vhe vha fhelekeu itela Eli, lama sabaxthani?” zwine zwa dza Yesu a tshi bva Galilea ˙ amba uri, “Mudzimu wanga, Mu- u mu shumela; 56 vhanwe vhavho ho vha hu Maria Magdalena dzimu wanga, wo ntutshelela’ni?”  47 Vha tshi pfa zwenezwo, vha- na Maria mme a Yakobo na Yose na mme a vharwa vha Sebedeo. Mt 27:451 Hu to u vha nga awara ya  daho  57 Nga tshikovhelelo, ha da  ˙ vhufumi-mbili (12) nga masiari. 452 Hu to u vha nga awara ya vhuraru nga munwe munna wa mupfumi a  daho  bvaho Arimathia, ane a pfi Yosefa, masiari.

MATEO 27:58–28:14 Vhida  we na ene a vha e mufunziwa wa Yesu. 58 Onoyo munna a ya ha Pilato a humbela tshitumbu tsha Yesu. Pilato a laedza uri a newe tshone. 59 Nahone Yosefa  a dzhia tshenetsho tshitumbu a tshi putela nga labi lavhudi  lo kunaho, 60 a tshi vhulunga vhida ni lawe, le la vha li sa athu vhulunga muthu, le la vha lo koriwa kha tombo. Musi o no vala munango wa vhida   nga tombo lihulu, a mbo di 61 Fhedzi Maria  tuwa.  ˙ Magdalena na munwe Maria vha sala vho dzula henefho, vho livhana na vhida.  62 Zwenezwo zwithu zwo itea nga duvha  la musi hu tshi khou lugiselelwa Sabatha. Nga duvha  li tevhelaho, vhotshifhe vhahulu na Vhafarisei vha kuvhangana ha Pilato, 63 vha ri: “Mune  washu, ri kha di  humbula zwe u la mufhuri a zwi amba a tshi kha di  tshila musi a tshi ri: ‘Ndi do vuswa  nga murahu ha maduvha mara ru.’ 64 Ngauralo, ruma vhathu uri vha ye u linda vhida  u swika nga duvha  la vhuraru, uri vhafunziwa vhawe vha si ye vha mu tswa nahone vha vhudza vhathu vha ri, ‘O vuswa vhafuni!’ uri honovhu vhufhura vhu sa fhire ha u thoma.” 65 Pilato a amba navho a ri: “Ni na vhalindi. Tuwani  navho ni linde vhida  nga hune na nga kona ngaho.” 66 Ngauralo, vha mbo di  ya vha shatela lenelo vhida  uri li si vulee nahone vha sia vhalindi henefho. Nga murahu ha Sabatha, li tshi tou tsha nga duvha  la u thoma la vhege, Maria Magda˙ lena na munwe Maria vha ya u to lela vhida.  2 Ho vha na mudzinginyo mu˙ hulu, ngauri murunwa wa Yeho-

28

54 va o vha o tsa a tshi bva ta  dulu  a phigulusela tombo kule, nahone o vha o dzula ntha ha lo. 3 O  vha a tshi penya sa lupenyo, zwiambaro zwawe zwo vha zwo tshena sa mahada. 4 Vhalindi vha  tetemela nahone vha dzidzivhala nga nyofho. ˙ 5 Murunwa a fhindula vha la vhafumakadzi a ri: “Ni songo ofha, ngauri ndi a zwi divha uri ni  khou to  da  Yesu we a vha o ombelwa kha danda. 6 Haho fhano, ngauri o vuswa, sa zwe a vha o amba zwone. Idani ni vhone fhe thu he a vha o ededzwa hone.  7 Tuwani nga u tavhanya uri ni   vhudze vhafunziwa vhawe zwa uri o vuswa vhafuni, u ndilani ya u ya  Galilea; ni do  mu vhona henengei. Ni songo hangwa zwe nda ni laedza.” 8 Vha tuwa henefho vhidani   nga u tavhanya, vho tshuwa na hone vho takala vhukuma, vha gidima vha vhudza vhafunziwa vhawe. 9 Huno Yesu a tanga na navho a ri: “Ri a vusa!” Vha sendela tsini vha mu fara milenzhe vha mu losha. 10 Yesu a amba navho a ri: “Ni songo ofha! Tshimbilani ni ye ni vhudze vharathu vhanga uri vha ye Galilea, hune vha do  mmbona hone.” 11 Musi vha tshi kha di  vha ˙ ndilani, vhanwe vha vhalindi vha  ya mudini vha vhudza vhotshifhe  vhahulu zwithu zwothe zwe zwa  itea. 12 Nga murahu, vha kuvhangana na vhahulwane uri vha langane, vha nea maswole mase tha manzhi 13 vha ri: “Ni ambe  ni ri, ‘Vhafunziwa vhawe vho da  vha mu tswa vhusiku musi ro edela.’ 14 Arali muvhusi a zwi  pfa ri do  ni ambela, inwi ni so-

li a lindwa. Yesu u a vuswa

55 U ita vhafunziwa. Ndovhedzo ngo vhilaela.” 15 Ngauralo, vhalindi vha dzhia eneo masetha na hone vha ita zwe vha vhudzwa, eneo mafhungo o phadaladzwa  kha Vhayuda vhothe u swika na  namusi.  16 Naho zwo ralo, vhafunziwa vha fumi-nthihi (11) vha ya Galilea thavhani he Yesu a vha o vha laedza uri vha tangane  hone. 17 Musi vha tshi mu vho˙ na vha mu losha, fhedzi vhanwe

MATEO 28:15—MARKO 1:15 vha timatima. 18 Yesu a sendela a amba navho a ri: “Ndo newa  maanda ngei ta na kha  othe   dulu  lifhasi. 19 Nga zwenezwo, iyani ni ite vhathu vha tshaka dzothe vhafunziwa, ni vha lovhedze  dzinani la Khotsi na la Murwa na la muya mukhethwa, 20 ni vha funze u tevhedza zwothe zwe  nda ni laya. Ni humbule uri ndi na inwi misi yothe u swika vhufhelo ni ha ano maitele a zwithu.”

dccc

ccc

U YA NGA

MARKO U thoma ha mafhungo ma1 difha a ambaho nga ha Yesu  ˙ Kristo: 2 Samusi zwo nwalwa nga muporofita Yesaya musi a tshi ri: “(Ndi ruma mudin  da  wanga phanda  hau uri a u lugisele ndila); 3 Thetshelesani! Hu na  muthu ane a khou vhidzelela e sogani, u ri: ‘Lugisani ndila ya Ye hova! Kunakisani ndila dzawe,’”  4 Yohane Mulovhedzi o ya sogani, a huwelela uri vhathu vha lovhedzwe sa tshiga tsha u rembuluwa u itela u hangwelwa zwivhi. 5 Ngauralo, vha mudini wa Yu dea na vhadzulapo vhothe vha Ye rusalema vha ya khae, a vha lovhedza Mulamboni wa Yorodane, vha tshi dibula zwivhi zwavho  khagala. 6 Yohane o vha a tshi ambara zwiambaro zwa vhukuse ha gamela, a tshi divhofha khu ndu nga luzwa, a tshi la nzie na mutoli wa notshi dza daka. 7 O   vha a tshi huwelela a tshi ri: “A mphiraho nga maanda  u khou da,  ane ndi si fanelee na u kotama phanda  hawe, nda vhofholola tha-

mbo dza thovho dzawe. 8 Nne  ndo ni lovhedza nga madi,  fhedzi ene u do  ni lovhedza nga muya mukhethwa.” 9 Misini yeneyo Yesu a bva Nazareta shangoni la Galilea a lovhedzwa mulamboni wa Yorodane nga Yohane. 10 A tshi tou bva madini a vhona lita   dulu  li tshi vulea, a vhona muya wa Mudzimu u tshi tsa u tshi da  khae u tshi nga liivha, 11 ha pfala ipfi li bvaho ta  dulu  li tshi ri: “U Murwa wanga ane nda mu funa; ndi a u takalela.” 12 Nga u tavhanya muya mu khethwa wa mu kombetshedza uri a ye sogani. 13 Ngauralo, a dzula henefho sogani maduvha  a fuina  (40), a tshi khou lingwa nga Sathane. O vha e vhukati ha ˙ zwivhanda, fhedzi vharunwa vho vha vha tshi khou mu shumela. 14 Musi Yohane o no farwa, Yesu a ya Galilea u itela u huwelela mafhungo madifha a Mudzimu  15 a ri: “Tshifhinga tsho vhewaho tsho swika, hone Muvhuso wa

MARKO 1:16-41 Yesu u vhidza vhafunziwa. U pandela madimoni 56 Mudzimu u tsini. Rembuluwani, maanda  a u pandela mimuya mini vhe na lutendo kha mafhungo vhi, nahone i a mu thetshelesa.” 28 Bvumo lawe la phadalala ma madifha.”  u mona na Galilea.  16 Musi a tshi khou tshimbila shangoni othe 29 Nga u tavhanya vha tuwa   tsini na Lwanzhe lwa Galilea, a vhona murathu na mukoma- sinagogoni vha ya hayani ha na, Simoni a vhidzwaho Petro na Simoni na Andrea vhe na YaAndrea murathu wawe, vha tshi kobo na Yohane. 30 Nga tshenekhou posa mambule lwanzheni, tsho tshifhinga, mme a mufumaa  ngauri vho vha vhe vharei vha kadzi wa Simoni o vha o edela khovhe. 17 Yesu a amba na- tshi khou lwala zwihulu.1 31 A a mu  vho a ri: “Ntevheleni, ndi do  ni ya khae a mu fara tshanda,  fhola, a thoma u ita vharei vha vhathu.” 18 Vha vusa; a mbo di mbo di  sia mambule avho nga u vha shumela. 32 Musi lo no kovhela, vhathu tavhanya, vha mu tevhela.  vhothe vha lwalaho na   19 Musi a tshi tou fhirela pha- vha disa ndanyana, a vhona Yakobo mu- vha re na madimoni, 33 vha  wonoyo vho vha rwa wa Sebedeo na murathu thu vha mudi  wawe Yohane vhe tshikepeni vha vho kuvhangana munangoni. tshi khou luka mambule avho, 34 A fhodza vhathu vhanzhi vhe vha vha vhe na malwadze o fha20 a vha vhidza nga u tavhanya.  Ngauralo, vha sia khotsi avho Se- mba-fhambanaho, a pandela mabedeo na vhashumi tshikepeni dimoni manzhi, fhedzi ho ngo tevha mu tevhela. 21 Vha ya Ka- ndela madimoni a tshi amba, ngauri o vha a tshi mu divha uri  pernaume. ndi Kristo. Nga Sabatha a dzhena sinago35 Nga matsheloni-tsheloni, goni a thoma u funza. 22 Vha hu tshi kha di  vha ho swifhala, mangadzwa nga ndila ye a vha  a bva a ya fhethu hu re thungo, a tshi funza ngayo, ngauri o vha a tshi swika henefho a thoma u a tshi vha funza sa muthu ane rabela. 36 Huno Simoni na vhe a vha na maanda, nahone a sa a vha e navho vha ya vha mu ˙ fani na vhamanwalo. 23 Hene- toda 37 vha tshi mu wana vha   fho sinagogoni yavho ho vha hu ri: “Vhathu vhothe vha khou u  ˙ na munwe munna we a vha a tshi to 38 Fhedzi a vha fhindu da.”  langwa nga muya muvhi, a zha- la a ri: “Kha ri ye midini ya tsi mba, 24 a ri: “Wo dela mini iwe ni uri ndi ye u huwelela na hene Yesu wa Nazareta? Naa wo dela  fho, ngauri ndi zwenezwo zwe nda u ri lozwa? Ndi a divha zwavhudi   dela zwone.” 39 A ya a huwelela  uri u Mukhethwa wa Mudzimu.” sinagogoni dzavho u mona na lo25 Fhedzi Yesu a u kaidza a ri: the  la Galilea na u pandela madi“Fhumula u bve khae!” 26 Musi moni. onoyo munna o no dzungudzwa 40 Ha dovha ha da  muthu a re nga muya muvhi, wa zhamba zwi- na mapele, a gwadama a ri: “Arahulu wa bva khae. 27 Vhathu li u tshi funa, u nga mphodza.” vha kanuka nahone vha thoma u 41 A mu pfela vhutungu, a isa  amba nga tshavho, vha ri: “Ndi mini izwi? Ndi pfunzo ntswa! U na Mr 1:301 O vha e na mudinyane.

57 Munna o omaho lurumbu. Vhathelisi MARKO 1:42–2:17 tshanda  tshawe a mu kwama, a ngwela zwivhi arali e si Mudziri: “Ndi a funa. Fhola.” 42 Ma- mu fhedzi?” 8 Nge Yesu a vha a zwe vha vha vha tshi pele a mbo di nga u tshi divha   mu tutshela  tavhanya nahone a mbo di   fhola. khou zwi elekanya, a amba navho 43 A mu nea ndaela nahone a mu a ri: “Ndi ngani ni tshi elekanya   vhudza uri a tuwe, 44 a amba zwenezwi zwithu mbiluni dzanu?  nae a ri: “U songo vhudza muthu, 9 Ndi zwifhio zwine zwa leluwa u fhedzi tshimbila u ye kha tshifhe vhudza uyu munna o omaho lurua u vhone nahone u nekedze tshi- mbu, naa ndi uri, ‘Wo hangwelwa  pfumelelo tshe wa laedzwa nga zwivhi zwau,’ kana ndi uri, ‘TaMushe, uri zwi vhe vhutanzi kha- kuwa u hwale vhulalo hau u tshi  vho.” 45 Musi onoyo munna o mbile’? 10 Fhedzi uri ni divhe  a no tuwa, a thoma u amba na u uri Murwa-muthu u na maanda  phadaladza mafhungo eneo, zwa u hangwela zwivhi kha lifhasi—”  vho kondela Yesu u dzhena mu- a amba na o omaho lurumbu a  dini a tshi vhonwa, fhedzi a bve- ri: 11 “Ndi a u vhudza ndi ri, Ta la phanda  a tshi dzula fhethu hu kuwa, u hwale vhulalo hau, u ye re thungo. Naho zwo ralo, vhathu hayani hau.” 12 Nga zwenezwo,  vha di  dzula vha tshi da  khae vha a takuwa nahone nga u tavhanya a hwala vhulalo hawe, a tshimbitshi bva thungo dzothe.  la a tshi vhonwa nga vhothe. Vho Naho zwo ralo, nga mura- the vha kanuka, vha renda Mu hu ha maduvhanyana a do- dzimu vha ri: “A ri athu vhuya ra  vha a vhuyelela Kapernaume, na- vhona zwithu zwi fanaho na zwehone zwa pfala uri u hayani. nezwi.” 2 Nga nthani ha zwenezwo, ha  13 Yesu a dovha a ya thukuvhangana vhathu vhanzhi, ha ngo ha lwanzhe, nahone gogo lodala u swika munangoni, a tho- the    la mu tevhela, a thoma u li ma u vha vhudza mafhungo ma- funza. 14 Musi a tshi khou fhira difha. 3 Vha mu disela munna o nga henefho, a vhona Levi murwa   omaho lurumbu o hwalwa nga wa Alifeo o dzula ofisini ya vhavhanna vhana. 4 Nge vha vha thelisi, a amba nae a ri: “Ivha mu vha sa koni u mu isa he Yesu tevheli wanga.” A mbo di  takuwa a vha e hone nga nthani ha u a mu tevhela. 15 Musi o dzula  dala ha gogo, vha fudulula tha   nduni ya Levi vha tshi khou la, ha  nga u livhana na he Yesu a vha da  vhathelisi vhanzhi na vhaitae hone, nga buli lene lo vha tsi- zwivhi vha dzula na Yesu na vhatsa munna o omaho lurumbu o funziwa vhawe, nahone vhanzhi edela kha vhulalo hawe. 5 Musi vha mbo di   vha vhatevheli vha˙ Yesu a tshi vhona lutendo lwavho, we. 16 Fhedzi musi vhamanwaa amba na munna o omaho lu- lo na Vhafarisei vha tshi vhona uri ˙ rumbu a ri: “Nwana’nga, wo ha- u khou la na vhaitazwivhi na vhangwelwa zwivhi zwau.” 6 Vha- thelisi, vha thoma u amba na vha˙ ˙ nwe vhamanwalo vhe vha vha vho funziwa vhawe vha ri: “Naa u la dzula henefho, vha elekanya vha na vhathelisi na vhaitazwivhi?” ri: 7 “Ndi ngani uyu munna a 17 Musi Yesu a tshi pfa zwenetshi amba nga u ralo? U khou se- zwo, a amba navho a ri: “Vhamana. Ndi nnyi a konaho u ha- thu vha re na mutakalo wavhudi 

2

MARKO 2:18–3:8 Vhafarisei vha ˙ a vha to  di  nanga,1 fhedzi i to  dwa  nga vha lwalaho. A tho ngo dela  u vhidza vhathu vho lugaho, fhedzi ndo dela u vhidza vhaitazwi vhi.” 18 Vhafunziwa vha Yohane na Vhafarisei vho vha vho dowela u  didzima zwi liwa. Ngauralo, vha da   vha amba nae vha ri: “Ndi ngani vhafunziwa vha Yohane na vhafunziwa vha Vhafarisei vha tshi di dzima zwi liwa, fhedzi vhafunziwa vhau vha sa didzimi?” 19 Yesu a  amba navho a ri: “Musi mukwasha a tshi kha di  vha navho, naa khonani dza mukwasha dzi nga didzima zwi liwa? Musi vha  tshi kha di  vha nae, vha nga si di dzime. 20 Fhedzi hu do  da  maduvha ane mukwasha a do   dzhiiwa khavho, ndi hone vha tshi do  didzima zwi liwa nga lene lo du  vha. 21 A hu na ane a nga rungelela labi liswa kha tshiambaro tsha nga nnda  tsha kale, ngauri labi i lo liswa li do  huma nahone buli la mbo di  engedzea. 22 A hu na muthu ane a nga shela waini ntswa kha mikhwama1 ya kale ya u shela waini. Arali a ita nga u ralo, i do  balea nahone waini ya tevhuwa, mikhwama ya tshinyala. Fhedzi vhathu vha shela waini ntswa kha mikhwama miswa ya u shela waini.” 23 Musi Yesu a tshi khou fhira nga masimuni a goroi nga Sabatha, vhafunziwa vhawe vha enda vha tshi thukhula thotshe dza go  roi. 24 Ngauralo, Vhafarisei vha amba nae vha ri: “Vhona! Ndi ngani vhafunziwa vhau vha tshi khou ita zwithu zwi songo tendelwaho nga Sabatha?” 25 Fhedzi a amba navho a ri: “Naa a ni athu Mr 2:171 Dokotela. 221 Mukhwama wo itwaho nga mukumba wa tshipuka.

58 vhala zwe Davida na vhanna vhe a vha e navho vha zwi ita musi vha si na zwi liwa vho farwa nga nda la? 26 Musi a tshi dzhena nduni  ya Mudzimu, misini ya Abiathara tshifhe muhulu, a la zwinkwa zwo nekedzwaho Mudzimu, zwe  ene na vhanna vhawe vha vha vha songo tendelwa u zwi la, zwe zwa vha zwo tea u liwa nga vhotshifhe fhedzi?” 27 A amba navho a ri: “Sabatha yo itelwa muthu nahone a si muthu o itelwaho Sabatha; 28 ngauralo, Murwa-muthu u dovha a vha Murena wa Sabatha.” A dovha a dzhena sinagogoni, nahone henefho ho vha hu na munna o omaho tshanda.  2 Vha mu vhea ito  u itela u vhona arali a tshi do  fhodza onoyu munna nga Sabatha, uri vha mu vhone mulandu. 3 Yesu a amba na munna o omaho tshanda a  ri: “Takuwa u de  ngeno vhukati.” 4 Nga murahu a vha vhudzisa a ri: “Naa zwo tendelwa uri nga Sabatha muthu a ite mishumo yavhudi  kana i si yavhudi,  a tshidze kana a vhulahe?” Fhedzi vha fhumula. 5 Musi o no vha lavhelesa o sinyuwa, a vha pfela vhutu ngu nge mbilu dzavho dza vha dzo rindila, a amba na onoyo munna a ri: “Onyolosa tshanda  tshau.” A tshi onyolosa, nahone tsha fhola. 6 Musi vha tshi vhona zwenezwo, Vhafarisei vha bva nahone nga u tavhanya vha fara muta  ngano na vhatevheli vha Herode u itela u langana uri vha vhulahe Yesu. 7 Fhedzi Yesu na vhafunziwa vhawe vha ya lwanzheni, gogo li bvaho Galilea na Yudea la mu tevhela. 8 Na gogo li bvaho Yerusalema na line la bva Idumea na li bvaho seli ha mulambo wa Yo-

a pikisa. U fhodza nga Sabatha

3

59 U nanga vha 12. Vharathu vha Yesu MARKO 3:9-33 rodane na u mona na Tiro na Si- lwe vha si kone na u la. 21 Musi doni, la da  khae nge la pfa nga mashaka awe a tshi zwi pfa, vha ha zwithu zwinzhi zwe a zwi ita. bva u itela uri vha mu fare, ngauri 9 Yesu a vhudza vhafunziwa vha- vho vha vha tshi ri: “O tangana ˙  we uri vha dzule vho mu lugisela thoho.” 22 Na vhamanwalo vha  tshikepe tshituku tshine a do   tshi da  khae vha tshi bva Yerusalema shumisa uri gogo li si mu pwa- vha ri: “U na Beelsebulu,1 nahonyeledze. 10 O vha o no fhodza ne u pandela madimoni nga mavhathu vhanzhi, nahone zwene- anda  a muvhusi wa madimoni.” zwo zwo ita uri vhothe vhe vha 23 Musi o no vha vhidza, a amba  vha vha tshi khou lwalesa vha mu navho nga zwifanyiso a ri: “Sakuvhanganele uri vha mu kwa- thane a nga pandela hani Sathame. 11 Na mimuya mivhi musi i ne? 24 Arali muvhuso wa fhatshi mu vhona, yo vha i tshi gwa- ndekana u do  wa, 25 arali nndu  dama phanda hawe ya zhamba ya fhandekana, a i nga do   ima. ya ri: “Iwe u Murwa wa Mudzi- 26 Arali zwino Sathane a tshi di mu.” 12 Fhedzi tshifhinga tshi- vutshela a lwa na ene mune  u do  nzhi o vha a tshi i laya nga ho fhandekana, ha nga koni u ima, khwathaho uri i songo mu divha  hu do  vha u fhela hawe. 27 Zwi dza. re zwone ndi uri a hu na ane a 13 Yesu a gonya ntha ha tha- nga dzhena nduni  ya munna a re  vha a vhidza vhe a vha a tshi na maanda  a tswa thundu dzavha to nahone vha gonya vha we, arali a songo thoma a mu  da,  ya khae. 14 A vhumba tshigwa- vhofha. Ndi hone a tshi do  kona da tsha vha fumi-mbili (12), a vha u tswa thundu dzawe. 28 Ngoho vhidza uri ndi vhaapostola, uri ndi a ni vhudza ndi ri vhana vha vha tshimbile nae na uri a vha vhathu vha do  hangwelwa zwivhi rume u huwelela 15 na u vha zwothe, hu sa londwi uri ndi zwi nea maanda   a u pandela madi- vhi zwifhio zwine vha zwi ita na moni. uri ndi matamba afhio ane vha  16 Kha tshigwada tsha vha a amba. 29 Naho zwo ralo, ane fumi-mbili (12) tshe a tshi vhu- a sema muya mukhethwa ha nga mba ho vha hu Simoni, we a do- hangwelwi na lini na lini, fhedzi vha a mu ira dzina line la pfi u na mulandu wa tshivhi nga hu Petro, 17 Yakobo murwa wa Se- sa fheli.” 30 O amba zwenezwi bedeo na Yohane, murathu wa Ya- ngauri vho vha vha tshi ri: “U na kobo; (o dovha a vha ira dzi- muya muvhi.” na line la pfi Benehargeme, zwine 31 Ha swika mme awe na vhazwa amba uri “Vharwa vha Mu- rathu vhawe, vha ima nnda  vha bvumo”), 18 Andrea, Filipo, Ba- ruma muthu uri a ye a mu vhiratholomeo, Mateo, Thomasi, Ya- dze. 32 Nge gogo la vha lo mu kobo murwa Alifeo, Thadeo, tanga, vha amba nae vha ri: “Mme Simoni wa Kana, 19 na Yudasi au na vharathu vhau vho ima Iskariote, we nga murahu a mu nnda 33 Ene  vha khou u to  da.”  fheta.  a vha fhindula a ri: “Mme anga Yesu a dzhena n duni.  ˙ 20 Gogo la dovha la kuvhangana, Mr 3:221 Ndi linwe dzina la Sathane.

MARKO 3:34–4:22 Tshifanyiso tsha muzwali tshi a talutshedzwa 60  ndi nnyi, nahone vharathu vha- 12 uri naho vho sedza, vha si vhonga ndi vhonnyi?” 34 A lavhe- ne tshithu, naho vho thetshelesa lesa vhathu vhe vha vha vho vha si pfe nahone vha si pfesese; dzula vho mu tanga a ri: “Vhona- uri vha sa do  rembuluwa nahone ni, mme anga na vharathu vha- vha hangwelwa.” 13 A dovha a nga khevha! 35 Ngauri ane a ita ri: “Arali ni sa pfesesi itshi tshi˙ zwine Khotsi anga a zwi funa, ndi fanyiso, zwinwe zwifanyiso ni do  ene murathu wanga na khaladzi zwi pfesesa hani? anga na mme anga.” 14 “Muzwali u zwala mulaedza Yesu a dovha a funza e wa Muvhuso. 15 Nga zwenezwo, khunzi-khunzini ya lwanzhe, vhenevho ndi mbeu ine i tshi zwalwa ya wela thungo ha ndi gogo la mu kuvhanganela. A na musi vha  mela tshikepe tshe tsha vha tshi la, nga u tavhanya madini, a dzula fhasi, fhedzi gogo tshi tou pfa mulaedza wa Muvhu  a dzhia mulaedza lo vha li khunzi-khunzini. 2 A so, Sathane a da thoma u funza zwithu zwinzhi we wa zwalwa khavho. 16 Ine ya nga zwifanyiso a ri: 3 “Thetshe- zwalwa kha matombo; ndi vhalesani! Muzwali o bva a ya u ne vha ri musi vho pfa mulaedza, vha u tangane  zwala. 4 Musi a tshi khou zwa- nga u tavhanya ˙ la, inwe mbeu ya wela nga thungo dza nga dakalo. 17 Ngauri miha ndila, zwinoni zwa da   zwa i la. dzi a yo ngo tsesa, vha bve˙  lwa tshifhinganyana;  5 Inwe mbeu ya wela kha mato- la phanda na matumbo he ha vha hu si na mavu ma- musi vha tshi tangana   nzhi, ya mela nga u tavhanya nga- ngu kana u tovholwa nga ntha  uri mavu o vha e si manzhi. ni ha mulaedza wa Muvhuso, vha 6 Musi duvha ya a khukhulisea. 18 Yo zwalwaho  li tshi tavha,  puta, ya oma ngauri midzi yo vha i mipfani i fanyisela vhathu vhane ˙ songo tsesa. 7 Inwe ya wela mi- vha ri u pfa mulaedza wa Muvhupfani, mipfa ya i pwanyeledza, na- so, 19 mbilaelo dza ano maitele ˙ hone i si anwe mitshelo. 8 Inwe a zwithu1 na maanda   a vhufhuya wela mavuni avhudi, ya mela ra a lupfumo na u emula zwi ya aluwa, ya thoma u anwa mi- thu zwothe, zwa pwanyeledza mu  ˙ tshelo, ya anwa furaru (30), inwe laedza wa Muvhuso, vha si anwe  ˙  furathi (60), inwe dana.” 9 A do- tshithu. 20 Dzo zwalwaho ma vha a ri: “A re na ndevhe nga a vuni avhudi   dzi fanyisela vhathu pfe.” vhane vha ri u pfa mulaedza wa 10 Musi gogo lo no tuwa, vhe Muvhuso vha u tanganedza,  vha  ˙ vha vha vhe nae na vha fumi-mbi- kona u anwa furaru (30), vhanwe  ˙ li (12) vha thoma u mu vhudzisa furathi (60), vhanwe dana.”  nga ha zwine izwo zwifanyiso zwa 21 A dovha a amba navho a ri: amba zwone. 11 A vha fhindu- “Naa luvhone lu a vhewa fhasi ha la a ri: “Inwi no dzumbululelwa tshirundu kana fhasi ha mmbete? uri ni pfesese tshiphiri tshikhe- Naa luvhone a lu vhewi kha tshithwa tsha Muvhuso wa Mudzi- tomambone? 22 Ngauri a hu na  ˙ mu, fhedzi vhanwe vhane vha si tsho dzumbiwaho tshine tsha sa vhe vhathihi na rine  vha vhudzwa zwithu zwothe nga zwifanyiso, Mr 4:191 Mbilaelo dza lino shango. 

4

61 Thoro ya lunonya. U kaidza dumbu MARKO 4:23–5:5   ˙ nga nnda do   ha u shumisa  dzumbululwa; nahone a hu na inwe ndila tshiphiri tshine tsha sa do   bvela zwifanyiso, fhedzi o vha a tshi takhagala. 23 A re na ndevhe nga lutshedza vhafunziwa vhawe zwi thu zwothe musi e navho. a pfe.”  35 Nga lene lo duvha, musi lo 24 A dovha a vha vhudza a ri:  “Dzhielani ntha zwine na khou no kovhela, Yesu a amba navho  zwi pfa. Muelo une na ela nga- a ri: “Kha ri wele seli ha khuwo na inwi ni do  elwa ngawo, ni nzi-khunzi.” 36 Musi vho no do engedzwa zwinzhi. 25 Nga- vhofholola gogo, vha mu na  medza tshikepe, nahone ho uri ane a vha nazwo, u do  newa  ˙ zwo engedzeaho, fhedzi ane a si vha hu na zwi nwe zwikepe.  lihulu lwavhe nazwo, u do  dzhielwa na zwi- 37 Ha vuwa dumbu nzheni, magabelo a kuda  tshikene a vha nazwo.”  da  u nu26 A dovha a ri: “Muvhuso wa pe, lwe tshikepe tsha to Mudzimu u fana na muthu o zwa- pela. 38 Fhedzi Yesu o vha o murahu tshikepeni, o sia laho mbeu tsimuni yawe, 27 we edela yawe kha musiame a vha a tshi edela vhusiku vhu- medza thoho ˙ ˙  nwe na vhunwe nahone a tshi lo. Ngauralo, vha mu vusa vha vuwa musi li tshi tsha, mbeu ri: “Mufunzi, naa a u vhoni uri yone i tshi khou mela na u aluwa, ri khou fa?” 39 Nga zwenezwo, a vuwa a kaidza dumbu nahone a  fhedzi a sa divhi uri nga ndilade.    28 Ngauri mavu a medza goroi amba na lwanzhe a ri: “Fhumula  la fhumula, nga zwituku nga zwituku; hu ra- u ri tshete!” Dumbu   nga tsinde, ya rumbuwa, mafhele- ha vha na u dzika huhulu. 40 A amba navho a ri: “Ndi ngani ni loni ha bvelela thotshe yo dalaho   thoro. 29 Musi goroi yo no vhi- tshi ofha nga u rali? Naa a ni athu bva, u thoma u kana,  ngauri tshi- vha na lutendo?” 41 Vha dzhefhinga tsha khano  tshi vha tsho nwa nga nyofho khulu, vha amba nga tshavho vha ri: “Ndi muthuswika.” na lwa onoyu? Na madumbu  30 A dovha a ri: “Muvhuso wa de Mudzimu ri nga u fanyisa na mini, nzhe zwi a mu thetshelesa.” ri nga shumisa tshifanyiso tshiVha wela seli ha lwanzhe vha fhio uri ri u talutshedze? 31 U  swika shangoni la Gadara. fana na thoro ya lunonya, ye ya 2 Musi Yesu a tshi tou tsa tshi zwalwa tsimuni i yone thukhusa  kepeni, a tangana na munna a re  kha mbeu dzothe dza kha lifha- na muya muvhi a tshi bva ma si, 32 fhedzi musi yo tavhiwa, i vhidani.  3 Onoyo munna o vha  a hula ya fhira zwimela zwothe  a tshi dzula mavhidani, nahone  nahone ya vha na matavhi ma- ho vha hu si na muthu we a vha a hulwane, ane zwinoni zwa ta   dulu  tshi kona u mu vhofha, naho hu zwa kona u fhata muru- nga ngedane.  zwitaha  4 Ngauri o vha o  nzini wao.” no vhofhiwa lunzhi nga ngedane  33 O vha a tshi funza nga zwi- zwandani na milenzheni, fhedzi a  fanyiso zwinzhi zwo raloho, u ya tshi dzi thukhula, hu si na mu nga ndila ye vha vha vha tshi kona thu we a vha e na maanda   a u u pfesesa ngayo. 34 Vhukuma, mu kunda. 5 O vha a tshi dzuho ngo vhuya a amba navho nga lela u zhamba vhusiku na masiari

5

MARKO 5:6-28 Munna we a vha e na madimoni 62 18 Musi Yesu a tshi khou nae mavhidani na dzithavhani a tshi   ditshea nga matombo. 6 Fhedzi mela tshikepe, u la munna we a  a tshi vhona Yesu a tshee kule- vha e na madimoni a mu humbenae. 19 Naho zwo  nyana, a mu gidimela a swika a la uri a tuwe nae, fhe mu losha. 7 Nga zwenezwo, a ralo, a si tende u tuwa zhamba nga ipfi lihulu a ri: “Wo dzi a mu vhudza uri: “Iya hayadela mini iwe Yesu, Murwa wa ni kha vhahau, u vha vhudze zwi zwe Yehova a u itela  Mudzimu wa Ta ta Ndi thu zwothe  dulu  dulu?  ye a u khathutshe a u anisa nga Mudzimu uri u zwone na ndila a  songo ntambudza.” 8 Ngauri o la ngayo.” 20 Nahone a tuwa midini ya fumi1   vha a tshi khou amba nawo a thoma u divhadza zwe Yesu a mu itela zwo tshi ri: “Ibva kha uyu munna, iwe zwothe vha  muya muvhi.” 9 Yesu a mu vhu- ne, nahone vhathu vhothe dzisa a ri: “U pfi nnyi?” A fhi- kanuka. 21 Musi Yesu o no dovha a wela ndula a ri: “Ndi pfi Mmbi ngauri ri vhanzhi.” 10 A humbela Yesu seli ha khunzi-khunzi nga tshikelunzhi uri a songo pandela mimu- pe, gogo lihulu la mu kuvhanganela, nahone o vha e tsini ya mivhi kha i lo shango. ˙ 11 Nga henefho ho vha hu na na lwanzhe. 22 Munwe wa vhasambi lihulu la nguluvhe le la ne vha ingamela sinagogo, we a musi  vha li tshi khou fula thavhani. vha a tshi pfi Yairo a da, 12 Mimuya mivhi ya mu humbe- a tshi mu vhona a gwadama mi˙ humbela ya ri: “Ri rumele sambini la lenzheni yawe 23 a mu nguluvhe uri ri dzhene khadzo.” la lunzhi-lunzhi a ri: “Nwananyana wanga mutuku u khou lwala  13 Nahone a i tendela. Mimuya lwa u fa. Ndi khou humbela uri u mivhi ya bva nahone ya dzhena de  u mu vhee zwanda  uri a fhole.” kha sambi la nguluvhe, nahone 24 Nga zwenezwo, a tuwa nae.  nguluvhe dzi to u vha zwi daho  Nahone gogo la mu tevhela li tshi gidi zwivhili dza gidimela luwani khou mu pwanyeledza. ˙ dza mbo di  godimela lwanzheni, 25 Ho vha hu na munwe mudza fela henefho. 14 Hone vhafumakadzi we a vha o no fhedza ˙ lisa vhadzo vha shavha, vha swi- minwaha ya fumi-mbili (12) o faka mudini na mivhunduni ya he- rwa nga vhulwadze ha u shulu nefho vha amba zwothe zwe zwa wa malofha, 26 nahone o vha o  ˙ itea, vhathu vha da  vha vhona no tambudzwa lunzhi nga dzinazwe zwa itea. 15 Ngauralo, vha nga,1 o no fhedza thundu yawe yoda  ha Yesu, vha vhona munna we the nahone a sa fholi, fhedzi vhu a vha e na mmbi ya madimoni lwadze ha di  na  na  vhu tshi ya. o dzula henefho o ambara zwa- 27 Musi a tshi pfa nga zwe Yesu vhudi  nahone o no vha muthu- a zwi ita, a da  khae nga muramuthu, vha ofha zwihulu. 16 Na hu a tshi tou vhanyuludza nahovhe vha zwi vhona vha talutshe ne a kwama tshiambaro tshawe dza zwe zwa itea kha munna we tsha nga nnda, 28 ngauri o vha  a vha e na madimoni na kha a tshi dzulela u amba uri: “Arali dzinguluvhe. 17 Nga zwenezwo, nda tou kwama fhedzi zwiambavha humbela Yesu uri a tuwe zwi tirikini zwavho.  Mr 5:201 Dikapoli. 261 Madokotela.

63 “U songo ofha, ivha na lutendo.” Sinagogo MARKO 5:29–6:6 la.” 40 Musi a tshi ralo vha thoro zwawe zwa nga nnda, ndi do   fhola.” 29 Vhulwadze hawe ha u ma u mu sea nga u tou mu goda.  shuluwa malofha ha mbo di  fho- Fhedzi musi o no bvisela vhannda, a dzhia vhabela na zwenezwo, nahone a zwi pfa thu vhothe   ˙ bi vha uyo nwana na vhe a vha e muvhilini wawe uri o fhola. ˙ 30 Nga u tavhanya Yesu a pfa navho, a dzhena he nwana a vha  e hone. 41 Nga zwenezwo, a mu uri maanda o bva khae, a re  a ri: “Thalita ˙ kumi,” mbuluwa a lavhelesa gogo a ri: fara tshanda “Ndi nnyi o kwamaho zwiambaro zwine zwa amba uri: “Nwanandi ri ‘Vuwa!’”  zwanga?” 31 Fhedzi vhafunziwa nyana mutuku, ˙ nwananyana a  vhawe vha ri: “U a zwi vhona uri 42 Nga u tavhanya u tshimbila. (O vha gogo li khou u pwanyeledza, zwi- vuwa a thoma ˙ no ndi ngani u tshi ri, ‘Ndi nnyi e na minwaha ya 12.) Vha takala vhukuma lwe vha kundwa u o nkwamaho?’” 32 A sedza-seavho. 43 A vha  dza thungo dzothe uri a vho- langa madipfele  ne we a mu kwama. 33 Fhedzi vhudza lunzhi-lunzhi uri vha sou la mufumakadzi o vha o tshu- ngo vhudza muthu enea mafhua amba uri vha nee  wa a tshi khou tetemela, nga u ngo, nahone ˙ onoyo nwananyana mutuku zwi divha zwe zwa itea khae, a da   a gwadama phanda  hawe nahone liwa. a mu vhudza ngoho yothe. 34 A  Yesu a tuwa henefho a ya  ˙ amba nae a ri: “Nwana’nga, lutemudini we a alutshela khawo,  ndo lwau lwo u fhodza. Tuwa nga vhafunziwa vhawe vha mu tevhe mulalo, nahone u fhole vhulwa- la. 2 Nga Sabatha a thoma u fudze hau.” nza sinagogoni, vhanzhi vhe vha 35 Musi a tshi kha di  amba, vha vho mu thetshelesa vha ka˙ vhanwe vhanna vha bvaho hayani nuka vha ri: “Uyu muthu o wana ha muingameli wa sinagogo vha ngafhi zwenezwi zwithu? Naho˙ da  vha ri: “Nwananyana wau o lo- ne ndi ngani uyu munna o vha! U kha di  dinela’ni Mufunzi?” newa honovhu vhutali na vhukoni   36 Musi Yesu a tshi pfa zwe vha ha u ita yeneyi mishumo ya mavha vha tshi khou zwi amba, a anda  nga zwanda  zwawe? 3 Naa amba na muingameli wa sinagogo uyu a si muvhadi,  murwa wa Maa ri: “U songo ofha; ivha na lute- ria, ane a vha mukomana wa Yando.” 37 A tuwa na Petro, Yako- kobo, Yosefa, Yudasi na Simoni?  bo, na Yohane, murathu wa Yako- Khaladzi dzawe a ri nadzo hene˙ bo. A si tende vhanwe vha tshi mu fha vhukati hashu?” Vha thoma tevhela. u khukhulisea nga nthani hawe.  38 Vha mbo di 4 Fhedzi Yesu a amba navho a  swika mudi ni wa muingameli wa sinagogo, a ri: “Muporofita ha huliswi muvhona vhathu vho vusa bonyongo dini we a alutshela khawo na nga  ˙ vha tshi khou lila nahone vhanwe mashaka awe na hayani hawe.” vha tshi khou zhamba, 39 musi 5 Ho ngo ita mishumo ya maa tshi tou dzhena a amba navho a anda  nga nnda  ha u vhea zwari: “Ndi ngani no vusa bonyongo nda  vhalwadze vha si gathi uri ˙ lingafha ni tshi khou lila? Nwa- a vha fhodze. 6 U sa vha havho na ho ngo fa, fhedzi o tou edena lutendo zwo mu mangadza. 

6

MARKO 6:7-26 Mimuya mivhi. A tshimbila u mona na midana  zwitirikini zwa henefho, a tshi  khou funza. 7 A vhidza vha fumi-mbili (12), a vha ruma nga vhavhili nga vhavhili, nahone a vha nea maanda   a u pandela mimuya mivhi. 8 A dovha a vha laedza uri musi vha tshi fara lwendo vha songo tuwa  na tshithu nga nnda ha luba da—vha songo hwala tshinkwa,  mukhwama wa zwi liwa, tshelede ya tsimbi-tswuku zwipatshini zwavho— 9 fhedzi vha ambare thovho nahone vha songo ambara zwiambaro zwivhili. 10 A do˙ vha a ri: “Mudini munwe na mu ˙ nwe une na do dzhena khawo,  ni dzule henefho u swika ni tshi tuwa. 11 Arali vha sa ni tanga  nedzi kana vha sa ni thetshelesi, musi ni tshi tuwa henefho,  ni fhufhure buse li re milenzheni yanu kha uri zwi vhe vhutanzi  vho.” 12 Huno vha bva vha huwelela uri vhathu vha rembuluwe, 13 nahone vho vha vha tshi pandela madimoni manzhi na u do lisa vhalwadze vhanzhi mapfura na u vha fhodza. 14 Ngauralo, Khosi Herode a pfa nga ha zwenezwo, ngauri dzina la Yesu lo vha li tshi khou ambiwa hothe, vhathu vha tshi  ri: “Yohane Mulovhedzi o vuswa vhafuni, ndi ngazwo a tshi ita yeneyo mishumo ya maanda.”  ˙ 15 Fhedzi vhanwe vho vha vha ˙ tshi ri: “Ndi Elia.” Vhanwe vha tshi ri: “Ndi muporofita u fana ˙ na vhanwe vhaporofita vha kale.” 16 Musi Herode a tshi zwi pfa, a thoma uri: “Yohane u la we nda mu tumula thoho, o vuswa.”  17 Ngauri Herode o vha o ruma vhathu uri vha vhofhe Yohane nahone vha mu valele dzhele a tshi

64 itiswa nga Herodia mufumakadzi wa Filipo, mukomana wawe, ngauri o vha o mu vhinga. 18 Yohane o vhudza Herode lunzhi-lunzhi a ri: “A wo ngo tendelwa u vhinga mufumakadzi wa mukomana wau.” 19 Herodia o vha o fara Yohane nga mbilu nahone o vha a tshi to  da  u mu vhulaha, fhedzi a kundwa. 20 Herode o vha a tshi ofha Yohane, nge a vha a tshi divha uri ndi munna o luga ho, mukhethwa, nahone Herode o vha a tshi mu tsireledza. Tshifhinga tshothe musi a tshi pfa Yo hane a tshi amba, o vha a sa di vhi uri a ite mini, naho zwo ralo o bvela phanda  a tshi takalela u mu thetshelesa. 21 Ha swika duvha  lo teaho le Herode a vha o ita tshilalelo nga duvha  lawe la mabebo, o itela vhanna vhawe vha vhuimo ha ntha na vhalangammbi na˙ vhadi  vhalea vha Galilea. 22 Nwananyana wa Herodia a dzhena a tshina nahone a takadza Herode na vhe a vha o dzula navho zwi li˙ wani. Khosi ya amba na nwananyana ya ri: “Nkhumbele tshi˙ ˙ nwe na tshinwe tshine wa tshi to da, nahone ndi do tsho   u nea  ne.” 23 A mu anela a ri: “Tshi˙ ˙ nwe na tshinwe tshine wa nkhumbela ndi do tshone, naho  u nea  hu u u fhandulela muvhuso wanga nga vhukati.” 24 Ngauralo, a tuwa a ya a vhudzisa mme awe  a ri: “Ndi humbele mini?” Mme awe vha ri: “Humbela thoho ya  Yohane Mulovhedzi.” 25 A vhuyelela ha khosi nga u tavhanya  nahone a ri: “Ndi to u tshi  da  nnea zwino thoho ya Yohane Mu  lovhedzi i kha ndilo.” 26 Naho zwenezwo zwo tungufhadza kho si zwihulu, yo vha i sa to  di  u mu

Duvha  la mabebo la Herode

65 Yohane u tumulwa thoho. U awelanyana MARKO 6:27-49  zwi liwa.” Vha mu fhidzima zwe a vha o zwi humbe- vha neeni  ndula vha ri: “Naa ri ye u rela, ngauri yo vha yo ana phanda  ha vhe ya vha yo dzula navho zwi- nga zwinkwa zwa dinari dza mamavhili ri nee avha vhathu liwani. 27 Nga zwenezwo, khosi dana   vha le?” 38 A vha vhudzisa a ri: ya mbo di  ruma mulindi uri a dise  thoho ya Yohane. Ngauralo, a ya “Ni na zwinkwa zwingana? Iyani  a tumula thoho ya Yohane dzhe- u sedza!” Musi vho no sedza vha  le. 28 A disa thoho ya Yohane i ri: “Ndi zwinkwa zwitanu na kho   ˙ kha ndilo, a i nea nwananyana, vhe mbili.” 39 A vha laedza uri  ˙ nahone nwananyana a i nea mme vha dzudze vhathu vhothe hatsi  awe. 29 Musi vhafunziwa vhawe ni nga zwigwada. 40 Vha dzuvha tshi zwi pfa, vha da  vha dzhia la nga zwigwada zwa vhathu tshitumbu tshawe vha tshi vhulu- vha dana na zwa futhanu (50).   nga vhidani. 41 A dzhia zwi la zwinkwa zwi na khovhe mbili, a la30 Vhaapostola vha tshi vhuya tanu  vhelesa ta a zwi fhatutshevha da  dulu,    vha kuvhangana phanda  ˙ ha Yesu vha mu talutshedza zwo- dza. Nga murahu, a nwatekanya  vhafunziwa vhathe zwe vha ita na zwe vha fu- zwinkwa a nea   vhathu, a kovhenza. 31 A amba navho a ri: we uri vha nee  dzi la kho“Kha ri tuwe nga tshashu ri ye kanyela vhathu vhothe   vha la vha fhethu hu re thungo uri ri awele- vhe mbili. 42 Vhothe  nyana.” Ngauri ho vha hu na vha- fura, 43 vha kuvhanganya mathu vhanzhi vhe vha vha vha tshi tshakatshaka a zwinkwa a da khou dzhena vha tshi bva, na- dza zwirundu zwa fumi-mbili (12), hone vha sa koni u wana tshi- hu songo kumbelwa a khovhe. fhinga tsha u awela na tsha u 44 Vhe vha la zwinkwa ho vha hu vhanna vha zwigidi zwitanu.  la. 32 Nga zwenezwo, vha tuwa  vhe vhothe nga tshikepe vha tshi 45 Nga u tavhanya a kombe  ya fhethu hu re thungo. 33 Fhe- tshedza vhafunziwa vhawe uri vha dzi vhathu vha vha vhona vha tshi namele tshikepe uri vha mu ra khou tuwa, nahone vhanzhi vha nge phanda, vha wele seli thungo   zwi divha, vha gidima nga mile- ha Betsaida nahone ene a sala a  nzhe vha tshi bva midini yothe tshi vhofholola gogo. 46 Musi o   vha swika u thoma. 34 Musi a no onesana navho, a gonya thatshi tsa tshikepeni a vhona gogo, vhani u itela u rabela. 47 Musi a li pfela vhutungu ngauri lo vha lo no kovhela, tshikepe tsho vha  li tshi tou nga nngu dzi si na mu- tshi vhukati ha lwanzhe, fhedzi lisa. A thoma u vha funza zwithu Yesu o vha o sala e ethe nnda   zwinzhi. ha lwanzhe. 48 Nga madautsha  35 Lo  vha li tshi vho kovhe- a vhona vhafunziwa vha tshi khou la, vhafunziwa vhawe vha da  vha kundwa u langa tshikepe, ngauri a amba nae vha ri: “Afha fhethu vho vha vho livhana na dumbu,  hu thungo nahone lo no kovhe- ya khavho a tshi khou tshimbila ha lwanzhe, fhedzi a nga u a la. 36 Vha litshe vha tuwe, uri ntha   vha kone u ya mivhunduni na vha fhira. 49 Musi vha tshi mu midanani vha direngele zwi liwa.” vhona a tshi khou tshimbila ntha    37 Yesu a amba navho a ri: “Inwi ha lwanzhe, vhafunziwa vhawe

MARKO 6:50–7:15 Sialala la vhomakhulukuku 66 ˙ vha kanuka, vha ri: “Ndi bono!” madi,  nahone hu na manwe masialala manzhi ane vha a tevhela, Vha tavha mukosi. 50 Vhothe   vha tshi mu vhona vha dzhenwa a ngaho u tanzwa zwinwelo, dzi nga nyofho. Nga u tavhanya a khali na zwidongo.— 5 Vhene ˙ amba navho a ri: “Ivhani na tshi- vha Vhafarisei na vhamanwalo vhindi! Ndi nne; ni songo ofha.” vha mu vhudzisa vha ri: “Ndi nga 51 Nga zwenezwo a dzhena tshi- ni vhafunziwa vhau vha sa tevhekepeni, dumbu  la dzika. Zwene- li sialala la vhomakhulukuku wazwo zwo vha kanukisa vhukuma, shu, vha tshi la vha songo tamba  52 ngauri vho vha vha sa pfesesi zwanda?” 6 A vha fhindula a ri:  zwe vha vha vha tshi fanela u zwi “Vhadzia-muhoyo ndi inwi, Yesaguda nga ha vhutolo ha zwinkwa, ya o porofita nga ho teaho nga ha  ˙ fhedzi mbilu dzavho dzo dzula inwi, samusi zwo nwalwa ha pfi: dzo rindila vha sa pfesesi. ‘Vhathu avha vha nkhulisa nga 53 Musi vha tshi wela seli, vha milomo, ngeno mbilu dzavho dzi dzhena shangoni la Genetsareta kule na nne. 7 U ngwadamela  vha imisa tshikepe tshavho he- havho ndi ha mahandana, nganefho. 54 Musi vha tshi tou bva uri vha funza ndaela dza vhathu.’ tshikepeni, vhathu vha mu divha,  8 Ni pfuka mulayo wa Mudzimu 55 vha gidima na dzingu lothe  na tevhela sialala la vhathu.” vho hwala vhalwadze vhe kha 9 A dovha a amba navho a ri: vhulalo havho vha vha isa he a “Ni nyadza mulayo wa Mudzimu vha e hone. 56 Midini na mida  u itela u tevhedza sialala lanu.  nani ye a vha a tshi ya khayo 10 Sa tsumbo, Mushe o ri, ‘Hulivho vha vha tshi disa vhalwadze sa khotsi au na mme au,’ nahone  makete, nahone vho vha vha tshi ‘A semaho khotsi awe kana mme mu humbela uri vha tou kwama awe nga a vhulahwe.’ 11 Fhedzi zwavho lupendelo lwa tshiamba- inwi ni ri, ‘Ane a amba na khoro tshawe tsha nga nnda.  Vhanzhi tsi awe kana mme awe a ri: “Tshi˙ ˙ vhe vha kwama lupendelo vho thu tshinwe na tshinwe tshine mbo di  fhola. nda vha natsho tshine nda nga ni ˙ ndi korobani (zwine zwa  Vhafarisei na vhanwe vhama- nea ˙  nwalo vha bvaho Yerusalema amba tshifhiwa tsho nekedzwavha kuvhanganela Yesu. 2 Musi ho Mudzimu),”’ 12 A ni tsha te˙ vha tshi vhona vhanwe vha vha- ndela onoyo muthu a tshi itela funziwa vha tshi khou la nga zwa- khotsi awe kana mme awe tshinda  zwi re na tshika, zwine zwa thu na tshithihi. 13 Nga zweneamba uri vho vha vha songo zwi zwo, no ita uri ipfi la Mudzimu ha  tamba— 3 ngauri Vhafarisei na li si vhe la ndeme nga nthani  lanu  le na li fhirisela kha Vhayuda vhothe a vha li vha so- sialala  ˙ vhanwe. Ni ita zwithu zwinzhi zwi ngo thoma vha tamba zwanda   fanaho na zwenezwi.” 14 A dozwavho u swika kha lukudavha vha, vha tshi tevhedza sialala la vha a vhidza gogo a amba na lo a nthetsheleseni, nahone vhomakhulukuku wavho, 4 na- ri: “Nothe  15 Muthu ha shahone musi vha tshi bva makete, ni talukanye.  tiwi dzitshika nga zwithu zwine a vha li vha songo thoma vha di kunakisa nga u dishasha nga zwa dzhena mulomoni wawe, fhe

7

67 Zwi shataho muthu dzitshika. O dzi ndi zwine zwa bva kha muthu zwine zwa shata muthu dzitshika.” 161 —— 17 A sia vhathu nnda  a dzhena nduni, vhafunziwa vhawe vha  thoma u mu vhudzisa nga ha tshifanyiso tshenetsho. 18 Yesu a amba navho a ri: “Naa na inwi a ni pfesesi u fana navho? Naa a ni zwi divhi uri zwothe zwi dzhe  naho muthuni zwi tshi bva nnda  a zwi koni u mu shata dzitshika, 19 samusi zwi sa yi mbiluni yawe, fhedzi zwi tshi ya malani, nahone zwa bva nga ndila ya zwo?” Ngauralo, a amba uri zwizwo kuna. 20 A doliwa zwothe  vha a ri: “Zwine zwa bva kha muthu ndi zwone zwine zwa shata muthu dzitshika, 21 ngauri mbiluni ya muthu ndi hone hune ha bva mihumbulo mivhi, vhupombwe, vhuvhava, u vhulaha, 22 vhuton vhupangwa,  dolo,  vhuvhi, vhufhura, u difara nga  ndila i shonisaho, vivho, tsema no, u dikukumusa, na vhutsilu.  23 Zwenezwi zwithu zwothe zwi vhi zwi bva muthuni nahone ndi zwine zwa shata muthu dzitshika.” 24 A tuwa henefho a ya madzi nguni a Tiro na Sidoni. A tshi swika henefho a dzhena nduni naho ne a si to nga  de  zwi tshi divhiwa  muthu, fhedzi vhathu vha zwi di vha. 25 Nga u tavhanya mufu ˙ makadzi we a vha e na nwananyana a re na muya muvhi a tshi pfa nga ha Yesu, a da a gwa dama milenzheni yawe. 26 Onoyo mufumakadzi o vha e Mugerika, wa lushaka lwa Sirofenike, nahone a mu humbela lunzhi-luMr 7:161 Sedzani thaluso i re magumoni a  siatari i re kha Mat 17:21. 

MARKO 7:16-37 nzhi uri a pandele dimoni li re ˙ kha nwananyana wawe. 27 Fhedzi Yesu a amba nae a ri: “Litsha vhana vha fure u thoma, ngauri a zwo ngo tea u dzhia zwi liwa zwa vhana wa zwi posela zwibwanana.” 28 Naho zwo ralo, mufumakadzi a mu fhindula a ri: “Ndi zwone Mune  wanga, na zwibwanana zwi re fhasi ha tafula zwi a la  matshakatshaka o wiswaho nga vhana.” 29 Yesu a amba nae a ri: “Nga nthani ha zwe wa amba,  tshimbila; dimoni lo bva kha ˙ nwananyana wau.” 30 A ya ha˙ yani hawe a wana nwananyana wawe o edela mmbeteni, nahone  dimoni lo tuwa.  31 Musi Yesu a tshi tuwa ma dzinguni a Tiro, u budekanya nga  Sidoni tsini na Lwanzhe lwa Galilea a fhira nga madzinguni a midini ya fumi.1 32 Huno vha mu  disela muthu o dzingaho ndevhe   wa mbevhevhe, vha mu humbela uri a mu vhee zwanda. 33 Yesu  a mu vhidzela thungo, a longa minwe yawe ndevheni dza onoyo  muthu, a pfa mare, a mu kwama lulimi. 34 A lavhelesa ta a  dulu,  femuluwa a amba nae a ri: “Efata,” zwine zwa amba uri, “Ndevhe  dzau kha dzi vulee.” 35 Ngauralo, ndevhe dzawe dza vulea, luli mi lwawe lwa vhofholowa, a thoma u amba zwavhudi. 36 Nga  zwenezwo, a vha laya uri vha songo vhudza muthu, u amba nga u ralo ha tou vha u vha vhudza uri vha zwi andadze. 37 Vha kanu ka zwihulu vha ri: “Zwothe zwe a  zwi ita ndi zwavhudi.  U ita uri vho dzingaho ndevhe vha dovhe vha  pfe na vha sa koni u amba vha dovhe vha ambe.”

dzingaho ndevhe 

Mr 7:311 Dikapoli.

MARKO 8:1-25 Hu fushwa vha 4 000. Vhafarisei vha to 68  da  tshiga 14 Naho zwo ralo, vho vha vho Misi iyo, ho dovha ha vha na gogo lihulu le la vha li si na hangwa u dzhia zwinkwa, fhedzi zwi liwa, ngauralo a vhidza vhafu- vhe na tshinkwa tshithihi tshinziwa vhawe a amba navho a ri: kepeni. 15 A vha sevha a ri: “Ni dzule no tsha nahone ni thanyele 2 “Gogo i li ndi li pfela vhutungu  ngauri ho no fhela maduvha ma- mbiliso ya Vhafarisei na ya Hero raru li na nne  nahone a li na zwi- de.” 16 Nga zwenezwo, vha thokhani ngauri vho  tisana  liwa. 3 Arali nda vha humisela ma u ta mahayani avho vha songo la, vha vha vhe si na zwinkwa. 17 Musi ˙ a amba nado ndilani, nahone vhanwe a tshi zwi thogomela,   noka   vhavho vha bva kule.” 4 Fhe- vho a ri: “Ndi ngani ni tshi ta  ta  dzi vhafunziwa vhawe vha mu fhi- khani malugana na uri a ni na ndula vha ri: “Ndi ngafhi hene- zwinkwa? Naa a ni athu taluka uri zwi amba mini? fha sogani hune muthu a nga nya na divha  wana hone zwinkwa zwa u fu- Naa mbilu dzanu  a dzi athu pfesha vhenevha vhathu?” 5 A vha sesa? 18 ‘Naho ni na mato,  naa vhudzisa a ri: “Ni na zwinkwa a ni vhoni, naho ni na ndevhe,  zwingana?” Vha ri: “Zwa sumbe.” naa a ni pfi?’ Naa ni a zwi hu˙ 6 Ngauralo, a vhudza gogo uri li mbula 19 musi ndi tshi nwatela zwidzule fhasi. A dzhia zwinkwa zwa vhanna vha zwigidi zwitanu  ˙ No dadza zwirusumbe, a livhuha, a zwi nwate- nkwa zwitanu?   kanya, a zwi nea vhafunziwa vha- ndu zwingana nga matshaka we uri vha zwi nee vhathu, vha- tshaka e na a dobela?” Vha mu  funziwa vhawe vha zwi nea gogo. fhindula vha ri: “Zwa fumi-mbi ˙ 7 Vho vha vhe na khovhenyana li (12).” 20 “Musi ndi tshi nwadzi si gathi, musi o no livhuha, a tekanya zwinkwa zwa sumbe ndi vha vhudza uri vha vha nee dzone. tshi itela vhanna vha zwigidi zwi no dadza 8 Vha la vha fura, vha kuvha- na, zwirundu zwinga  nganya matshakatshaka o sala- na nga matshakatshaka e na a ho, a dadza zwirundu zwa sumbe. dobela?” Vha mu fhindula vha  9 Ho vha hu na vhanna vha to ri: “Zwa sumbe.” 21 Nga zwene da ho u vha zwigidi zwina. A vha li- zwo, a amba navho a ri: “Naa a ni  tsha vha tuwa. athu zwi talukanya?”   10 Nga u tavhanya a name22 Vha swika Betsaida. Hene  la tshikepe na vhafunziwa vhawe fho vhathu vha mu disela mu vha dzhena dzinguni la Dalma- nna o pofulaho, vha mu humbela nutha. 11 Ha da  Vhafarisei vha uri a mu kwame. 23 A fara onoyo munna o pofulaho nga tshathoma u mu pikisa, vha tshi to  da  uri a vha sumbedze tshiga tshi nda  a bvela nae nnda  ha mudi.  a vhea bvaho ta uri vha mu linge. A mu pfela mare matoni,   dulu,  12 Ngauralo, a tungufhala zwihu- zwanda  zwawe khae, a mu vhu lu a ri: “Ndi ngani murafho uyu dzisa a ri: “Naa u khou vhona u tshi to  da  tshiga? Ngoho ndi a tshithu?” 24 Onoyo munna a lani vhudza ndi ri: A hu na tshiga vhelesa a ri: “Ndi vhona vhathu, tshine tsha do  sumbedzwa wono- vha nga miri, ndi vhona vha tshi yu murafho.” 13 Nga zwenezwo, tshimbila.” 25 A dovha a vhea zwanda zwawe kha mato a vha tutshela, a dovha a namela   a uyo   munna, onoyo munna a thoma u tshikepe, a wela seli.

8

69 Yesu u amba nga ha lufu. U kaidza Petro MARKO 8:26–9:8 ˙ shangoni, fhedzi a lovhona zwavhudi   tshinwe na tshi- thu zwothe ˙ nwe. 26 Ngauralo, a mu rumela vha? 37 Ndi mini tshine muthu hayani, a ri: “U songo dzhena mu- a nga tshi bvisa uri a rengulule danani.” vhutshilo hawe? 38 Ngauri mu 27 Yesu na vhafunziwa vhawe thu ane a shona nne  na pfunzo vha ya midanani ya Kesarea Fi- yanga kha uyu murafho u sa fulu lipi, musi vhe ndilani a thoma u fhedzei kha Mudzimu1 na wa vhu vhudzisa vhafunziwa vhawe, a ri: vhi, na Murwa-muthu u do  mu “Vhathu vha ri ndi nne nnyi?” shona musi a tshi swika vhugala ˙ 28 Vha mu fhindula vha ri: “Vha- ni ha Khotsi awe e na vharunwa thu vha ri ndi iwe Yohane Mulo- vhakhethwa.” ˙ vhedzi; vhanwe vha ri ndi iwe Yesu a dovha a amba navho ˙ Elia, ngeno vhanwe vha tshi ri a ri: “Ngoho ndi a ni vhudza ˙ ˙ u munwe wa vhaporofita.” 29 A ndi ri: Hu na vhanwe vho imavha vhudzisa a ri: “Inwi ni ri ndi ho henefha vhane vha sa do  fa vha nne  nnyi?” Petro a fhindula a ri: songo thoma vha vhona Muvhu“Ndi iwe Kristo.” 30 A vha laya so wa Mudzimu.” 2 Nga murahu o khwathisa uri vha songo vhudza ha maduvha a rathi, Yesu a tuwa    muthu nga hae. 31 A thoma u na Petro, Yakobo na Yohane, a govha funza uri Murwa-muthu u tea nya navho thavha ndapfu. A shau tambudzwa nga maanda  na u nduka phanda havho, 3 zwi landulwa nga vhahulwane na nga ambaro zwawe zwa penya, zwa vhotshifhe vhahulu na vhamatshena lune ha si vhuye ha vha na ˙ nwalo na u vhulahwa nahone a muthu na muthihi fhano lifhasini vuwa nga murahu ha madu ane a nga kona u zwi kuvha zwa vha mararu. 32 O amba mafhutshena nga u ralo. 4 Vha dovha ngo eneo a sa dzumbi na tshivha vhona Elia na Mushe vha thihi. Fhedzi Petro a mu vhidzela tshi khou amba na Yesu. 5 Pethungo nahone a thoma u mu tro a amba na Yesu a ri: “Rabi,1 kaidza. 33 A rembuluwa a landi zwavhudi  musi ri fhano, ngavhelesa vhafunziwa vhawe, a kaiuralo kha ri athe madennde ma˙ ˙ dza Petro a ri: “Ntutshele Sa raru, linwe li do  vha lau, ˙ linwe thane! Ngauri zwine wa humbula vha la Mushe, nahone linwe la la ndi zwa vhathu, a si zwa Mudzivha la Elia.” 6 Zwi re zwone ndi mu.” uri Petro o vha a sa divhi uri a  34 A vhidza gogo khathihi na ite mini, ngauri o vha o tshuwa vhafunziwa vhawe a ri: “Arali muzwihulu. 7 Ha da  gole, la vha tithu a tshi to  da  u ntevhela, nga bedza, ha pfala ipfi li bvaho kha a dihangwe nahone a hwale da nda lawe la tshengedzo a ntevhe- gole li tshi ri: “Hoyu ndi Murwa le tshifhinga tshothe. 35 Ngauri wanga, a funwaho; ni mu the tshelese.” 8 Naho zwo ralo, nga naho e nnyi ane a to  da  u tshidza u tavhanya musi vha tshi lavhele vhutshilo hawe u do  vhu lozwa, ˙ fhedzi naho e nnyi ane a lozwa sa vha vhona Yesu, vha la vhanwe vhutshilo hawe a tshi itela nne  na vho vha vhe si tsheeho.

9

mafhungo madifha u do   tshidzwa. 36 Ngauri muthu zwi do  mu vhuyedza ngani arali a tshi wana zwi-

Mr 8:381 Thalutshedzelo ya ipfi nga ipfi i ri  “wa vhupombwe.” 9:51 Ndi dzina la u hulisa mufunzi wa Muyuda.

MARKO 9:9-30 Elia u do 70  da  u thoma. Muya muvhi u a kaidzwa 9 Musi vha tshi khou tsa tha- na lutendo, ndi do  vha na inwi u swika lini? Ndi do vhani, Yesu a vha laya o khwathi ni kondele  ngesa uri vha songo vhudza muthu la u swika lini? Mu diseni  20 Vha disa mutuzwe vha zwi vhona u swikela Mu- no kha nne.”   rwa-muthu a tshi vuswa vhafuni. kana onoyo khae. Fhedzi muya u 10 Vha dzhiela ntha zwe a zwi tshi mu vhona, wa mu khwiduka  amba, fhedzi vha amba nga tsha- nya a wela fhasi, a vhumbuluwa, vho nga ha zwine u vuwa vhafuni a bvisa bulo mulomoni. 21 Yesu honoho ha amba zwone. 11 Vha a vhudzisa khotsi a uyo mutukamu vhudzisa vha ri: “Ndi ngani na a ri: “U na tshifhinga tshinga˙ vhamanwalo vha tshi amba uri fhani zwo mu fara?” Khotsi awe hu fanela u thoma ha da  Elia?” a ri: “U bva hanani hawe, 22 u 12 A vha fhindula a ri: “Ndi ngo- dzulela u mu posela muliloni na uri u mu vhulahe. Fheho uri Elia u do   da  u thoma na- madini ˙ hone u do  vusulusa zwithu zwo- dzi arali u tshi kona u ita tshinwe nahothe, fhedzi zwi da hani uri hu tshithu, ri pfele vhutungu  ˙  nwalwe malugana na Murwa-mu- ne u ri thuse.” 23 Yesu a amba thu uri u fanela u shengela zwi- nae a ri: “U amba mini u tshi ri, hulu na u nyadziwa? 13 Fhedzi ‘Arali u tshi kona’? Zwithu zwozwi nga konadzea kha muthu ndi a ni vhudza ndi ri: Zwi re zwo- the  ne ndi uri Elia o da, nahone vho ane a vha na lutendo.” 24 Nga u  ˙ ˙ ˙ khotsi a nwana a vhimu ita zwinwe na zwinwe zwine tavhanya  ˙ vha funa, samusi zwo nwalwa nga dzelela a ri: “Ndi na lutendo! Nthuse henefho hune lwa khou hae.” hone!”  14 Musi vha tshi swika kha tahela ˙ 25 Musi Yesu a tshi vhona uri vhafunziwa vhanwe, vha vhona vho kuvhanganelwa nga gogo na- gogo li khou vha gidimela, a kai˙ hone vhamanwalo vha tshi khou dza wonoyo muya muvhi, a ri: ta khani navho. 15 Fhedzi “Iwe muya une wa ita uri muthu  ta  nga u tavhanya musi gogo li tshi a si kone u amba na u pfa, ndi a  vhona Yesu, la kanuka, nahone u vhudza ndi ri, i bva khae nahola mu gidimela uri li mu lumeli- ne u songo tsha dovha wa dzhena se. 16 Ngauralo, a vha vhudzisa khae.” 26 Musi wo no zhamba dukanya lunzhi, wa a ri: “Ni khou ta  ta  ˙ khani ya mini na u mu khwi ˙  navho?” 17 Munwe we a vha e bva khae, nwana a nga mufu, vhukati ha gogo a mu fhindula a vhanzhi vha vhuya vha ri: “O ri: “Mufunzi, ndo disa murwa wa- fa!” 27 Fhedzi Yesu a mu fara  a mu vusa, nahonga ngauri u na muya une wa nga tshanda  ita uri a si kone u amba, 18 hu- ne a vuwa. 28 Musi o no dzhena ˙ ˙ vhafunziwa vhawe vha mu nwe na hunwe hune wa mu fara nduni,  vha ri: “Ndi e hone, u mu wisela fhasi, a bvi- vhudzisa vhe vhothe  sa bulo mulomoni, a shengekanya ngani rine  ro kundwa u pandela mano  nahone a fhelelwa nga nu- wonoyo muya?” 29 A amba nango. Ndo vhudza vhafunziwa vhau vho a ri: “Wonoyu mufuda u pauri vha u pandele, fhedzi vho ku- ndelwa nga thabelo fhedzi.” ndwa u ita nga u ralo.” 19 A vha 30 Vha tuwa henefho vha bu fhindula a ri: “Murafho uyu u si dekanya  la Galilea, fhedzi o vha a

˙

Nwana u imiswa vhukati. Muno 71 MARKO 9:31-50  ndi wavhudi  40 ngauri a sa lwi sa to   di  muthu na muthihi a tshi vhi nga nne, zwi divha. 31 Ngauri o vha a na rine 41 Nga  u ima ˙ na rine.  ˙ tshi khou funza vhafunziwa vha- uri muthu munwe na munwe ane we na u vha vhudza uri: “Mu- a ni nea madi   uri ni nwe nga ntha rwa-muthu u do  kumedzwa zwa- ni ha uri ni vha Kristo, ngoho ndi ndani zwa vhathu, nahone vha a ni vhudza, u do   wana malamba do  mu vhulaha, fhedzi musi o no awe. 42 Fhedzi naho e nnyi ane ˙ vhulahwa, u do  vuwa nga murahu a khukhulisa munwe wa vheneha maduvha mararu.” 32 Naho vha vhana vhane vha vha na lu zwo ralo, a vho ngo pfesesa zwe a tendo kha nne,  zwi do  vha khwine vha a tshi khou zwi amba, nahone a tshi vhofhelelwa guyo mukuloni vho vha vha tshi ofha u mu vhu- wawe li fanaho na line la phiguludzisa. swa nga mbongola nahone a po33 Vha swika Kapernaume. swe lwanzheni. Musi e nga ngomu nduni, a  43 “Arali tshanda  tshau tsha u vha vhudzisa a ri: “No vha ni la tshi tshi u khakhisa, u tshi tutshi khou ta  ta  khani nga mini mule; ndi khwine u tshi wana ndilani?” 34 Vha fhumula, nga- vhutshilo wo holefhala nthani ha   uri ndilani vho vha vha tshi khou uri u poswe Gehena,1 muliloni u  ta  ta  khani nga uri ndi nnyi ane sa dzimiho, u na zwanda  zwivhili. a vha muhulwane. 35 Ngauralo, 441 —— 45 Arali mulenzhe wau a dzula fhasi a vhidza vha fumiu tshi u khakhisa, u tumule; ndi mbili (12) a amba navho a ri: “Arakhwine u tshi wana vhutshilo u li muthu naho e ufhio a tshi to  da  tshi khou tudza nthani ha uri u   u vha wa u thoma, u fanela u vha wa u fhedza kha vhothe naho- poswe Gehena, u na milenzhe mi vhili. 461 —— 47 Arali lito  lau ne a vhe mushumeli wa vhothe.”  ˙  kule; 36 A dzhia nwana, a mu imisa li tshi u khakhisa, u li late vhukati havho, a mu kuvhatedza, ndi khwine u tshi dzhena Muvhu lithia amba navho a ri: 37 “Naho e soni wa Mudzimu u na lito ˙ ha uri u poswe Gehena  nnyi ane a tanganedza munwe wa hi nthani   mavhili, 48 henefho avha vhana nga nthani ha dzina u na mato  nne, langa u tanganedza  ˙  ˙ nahone zwivhungu zwa hone a zwi fi na muthu munwe na munwe ane a mulilo wa hone a u dzimi. ˙ 49 “Ngauri muthu munwe na ntanganedza, ha tanganedzi nne    ˙ nga  nedzwa  fhedzi, fhedzi u tanganedza na we munwe u fanela u nu  mulilo u fana na musi hu tshi nu a nthuma.” muno. 50 Muno    ndi wa38 Yohane a amba nae a ri: nedzwa ˙ fhedzi arali muno wa   “Mufunzi ro vhona munwe mu- vhudi,  u nna a tshi khou pandela madi- fhelelwa nga ludungela, ni do  moni a tshi shumisa dzina lau, lunga nga mini? Ivhani na muno, nahone ra lingedza u mu thivhe- ni dzule ni na mulalo nga tshala, ngauri o vha a sa tshimbili na nu.”  rine.” 39 Yesu a ri: “Ni songo li ngedza u mu thivhela ngauri a hu Mr 9:431 Ndi fhethu he ha vha hu tshi ha Yerusalema.  na muthu ane a nga ita mishumo fhiswa mathukhwi nnda 441 Sedzani thaluso i re magumoni a siata  ya maanda  a tshi shumisa dzina ri i re kha Mat 17:21. 461 Sedzani thaluso  langa ane a do  amba zwithu zwi- i re magumoni a siatari i re kha Mat 17:21. 

MARKO 10:1-25 72 Thalano. Wavhudi   ndi Mudzimu. Gamela Muthu naho e ufhio ane a sa taNdi hone Yesu a tshi tuwa   henefho a ya mikanoni ya nganedze Muvhuso wa Mudzimu ˙ Yudea seli ha Yorodane, nahone u fana na nwana, a nga si dzhene gogo la mu kuvhanganela. A do- khawo na luthihi.” 16 A vha kuvha a vha funza samusi o vha o vhatedza nahone a thoma u vha o vha vhea zwanda. dowela u ita nga u ralo. 2 Vha- fhatutshedza    farisei vha da 17 Musi e ndilani a tshi khou  khae uri vha mu li ˙ nge, vha mu vhudzisa arali zwo tuwa, munwe munna a mu gi tendelwa uri munna a tale mufu- dimela a gwadama phanda   hawe makadzi wawe. 3 A vha fhindu- nahone a mu vhudzisa a ri: “Mula a ri: “Mushe o ni laya a ri mini?” funzi wavhudi,  ndi tea u ita mini 4 Vha ri: “Mushe o tenda uri hu uri ndi wane vhutshilo vhu sa fhe˙ ˙ nwalwe lunwalo lwa u mu pande- li?” 18 Yesu a amba nae a ri: la na u mu tala.” 5 Yesu a amba “Ndi ngani u tshi ri ndi wavhu ˙ navho a ri: “O ni nwalela mu- di? Ndi Mudzimu fhedzi ane a  layo wonoyo nga nthani ha mbi- vha wavhudi. 19 U a divha mi   lu dzanu  dzo rindilaho. 6 Naho layo ine ya ri: ‘U songo vhulaha; zwo ralo, u bva mathomoni a tsi- u songo ton u songo tswa;  dola;  ko, ‘O sika munna na musadzi. u songo amba vhutanzi ha u zwi 7 Ndi ngazwo munna a tshi do fha; u songo fhura; hulisa khotsi  tutshela khotsi awe na mme awe, au na mme au.’” 20 Uyo munna  8 nahone vhuvhili havho vha do a amba nae a ri: “Mufunzi, zwi vha nama nthihi,’ a vha tsha thu zwothe hezwo ndo zwi ita u   do vha vhavhili, fhedzi vha do bva vhutukuni hanga.” 21 Yesu    vha nama nthihi. 9 Nga zwe- a mu lavhelesa, a mu funa naho nezwo, zwo vhofhekanywaho nga ne a amba nae a ri: “Hu na tshithu Mudzimu, muthu a songo zwi fha- tshithihi tshine tsha khou tahe ndekanya.” 10 Musi vhe nduni, la kha iwe: Tshimbila u ye u re vhafunziwa vhawe vha thoma u ngise zwithu zwine wa vha nazwo mu vhudzisa malugana na zwe- u nee vhashai, nahone u do   vha nezwo. 11 A amba navho a ri: na lupfumo ta u kone u da  dulu,   u “Ane a vhuya a tala mufumakavhe mutevheli wanga.” 22 Fhe ˙ dzi wawe a vhinga munwe, u vha dzi phindulo yeneyo yo mu pfisa a tshi khou itela mufumakadzi vhutungu nahone a tuwa o tu   wawe vhuton 12 na mufu- ngufhala, ngauri o vha e na thu dolo,  makadzi arali a vhuya a tala mu- ndu nnzhi.  ˙ nna wawe a vhingwa nga munwe, 23 Yesu a rembuluwa a lavheu ita vhuton lesa vhafunziwa vhawe a ri: “Zwi  dolo.”  13 Vhathu vha thoma u mu dido   konda  vhukuma kha vho pfusela vhana khae uri a vha kwame, maho uri vha dzhene Muvhusoni fhedzi vhafunziwa vha vha kaidza. wa Mudzimu!” 24 Fhedzi vhafu14 Musi Yesu a tshi vhona zwe- nziwa vhawe vha kanukiswa nga nezwo, a sinyuwa nahone a amba zwe a zwi amba. Yesu a amba nanavho a ri: “Litshani vhana vha vho a ri: “Vhana vhanga, zwi do  de ni songo vha dzivhi- konda vhukuma u dzhena Mu ha nne;   sa, ngauri Muvhuso wa Mudzimu vhusoni wa Mudzimu! 25 Zwi ndi wa vhane vha nga vhenevho. do leluwa uri gamela i dzhene  15 Ngoho ndi a ni vhudza ndi ri: nga lubuli lwa nele te ha   nthani 

10

73 Yerusalema. U dzula thungo ya tsha u la MARKO 10:26-45 35 Ha mbo da uri mupfumi a dzhene Muvhuso Yakobo na Yoni wa Mudzimu.” 26 Vha dovha hane, vharwa vha Sebedeo, vha vha mangala zwihulu nahone vha amba nae vha ri: “Mufunzi, ri amba nae vha ri: “Ndi nnyi ane to itela tshithu tshi ˙ da  u tshi ri ˙ a nga tshidzwa?” 27 Yesu a vha nwe na tshinwe tshine ra u hulavhelesa, a ri: “Kha vhathu a zwi mbela tshone.” 36 A amba nakonadzei, fhedzi a zwo ngo ralo vho a ri: “Ni to  da  ndi tshi ni itela nga Mudzimu, ngauri zwithu zwo- mini?” 37 Vha amba nae vha ri: ˙ the zwi a konadzea kha Mudzi- “Ri tendele uri munwe a dzule  mu.” 28 Petro a amba nae a ri: thungo ya tshanda tshau tsha u  ˙ “Ro tutshela zwothe ra u tevhela.” la munwe a dzule thungo ya tsha   29 Yesu a ri: “Ngoho ndi a ni vhu- monde vhugalani hau.” 38 Fhedza ndi ri, A hu na we a tutshela dzi Yesu a amba navho a ri: “A  nndu, vharathu kana vhakomana ni divhi zwine na khou humbe  kana dzikhaladzi kana mme kana la zwone. Naa ni nga kona u khotsi kana vhana kana masimu nwa tshinwelo tshine nda khou a tshi itela nne  na mafhungo ma- ya u tshi nwa kana u lovhedzwa difha 30 ane a sa do   wana ka- nga ndovhedzo ine nda do  lovhedana kha tshino tshifhinga—dzi- dzwa ngayo?” 39 Vha amba nae  nndu, vharathu na vhakomana, vha ri: “Ri nga kona.” Musi vha  dzikhaladzi, vhomme, vhana, na tshi ralo, Yesu a amba navho a masimu, na u tovholwa—kha ma- ri: “Tshinwelo tshine nda do  tshi itele a zwithu a daho, u do   wana nwa, ni do  tshi nwa, na ndovhevhutshilo vhu sa fheli. 31 Naho dzo ine nda do  lovhedzwa ngayo, zwo ralo, vhanzhi vhane vha vha ni do lovhedzwa-vho ngayo.  vha u thoma vha do  vha vha u fhe- 40 Naho zwo ralo, u dzula thungo dza, vha u fhedza vha do  vha vha ya tshanda  tshanga tsha u la kana u thoma.” thungo ya tsha monde a si zwine zwone, fhedzi ndi 32 Musi vhe ndilani vha tshi nda nga ni nea   khou gonya Yerusalema, Yesu o zwa vhe vha lugiselwa nga Khotsi vha o ranga phanda  vhafunziwa anga.” ˙ vhawe, nahone vho vha vho ma41 Musi vhanwe vha fumi vha ngala, na vhe vha vha vha tshi zwi pfa, vha sinyutshela Yatshi khou vha tevhela vha tho- kobo na Yohane. 42 Musi Yesu ma u ofha. A dovha a vhidzela o no vha vhidza, a amba navha fumi-mbili (12) thungo, a tho- vho a ri: “Ni a zwi divha uri vha ma u vha vhudza zwithu zwine ne vha dzhiiwa vhe vhavhusi vha zwa do  itea khae: 33 “Zwino ri dzitshaka vha a dzi vhusa nahokhou gonya Yerusalema, Murwa- ne vharangaphanda  vhadzo vha a muthu u do  kumedzwa ˙ vhotshi- dzi langa. 43 A zwo ngo ralo kha fhe vhahulu na vhamanwalo. Vha inwi, fhedzi ane a to  da  u vha mudo lufu na u mu ku- hulwane kha inwi u fanela u vha  mu hatulela  ˙ 44 munwe na medza kha vhathu vha dzitshaka, mushumeli wanu,  ˙ 34 vhenevho vha do  da  u vha wa u  mu goda,  vha munwe ane a to mu pfela mare, vha mu rwa, na- thoma u fanela u vha mulanda hone vha mu vhulaha, fhedzi u wanu 45 Ngauri na Mu nothe.  do rwa-muthu ho ngo dela u shume vuwa nga murahu ha maduvha   mararu.” lwa, fhedzi o dela u shumela 

MARKO 10:46–11:14 U fhodza o pofulaho. U namela mbongolana 74  ˙ vhanwe na u nekedza vhutshilo amba na inwi a ri, ‘Ndi ngani ni  hawe uri vhu vhe tshirengululi a tshi khou i vhofholola?’ Inwi ni mu vhudze uri, ‘Murena u khou i tshi itela vhanzhi.” 46 Ngauralo, Yesu a swika Ye- to  da  nahone u do  i vhuisa nga u 4 Ngauralo, vhafuriko na vhafunziwa vhawe. Musi tavhanya.’”  nahone vha wana vha tshi vho tuwa vhe na gogo, nziwa vha tuwa    vha tangana na Baratimeo mu- mbongolana yo vhofhiwa muna vha  thungo ha ndila,  rwa wa Timeo, we a vha o pofu- ngoni, nnda ˙ la, o dzula thungo ha ndila a i vhofholola. 5 Fhedzi vhanwe  tshi khou humbela. 47 Musi a vhe vha vha vho ima henefho vha tshi pfa uri ho vha hu Yesu amba navho vha ri: “Ndi ngani ni wa Nazareta, a thoma u vhidze- tshi khou vhofholola mbongolalela a ri: “Yesu, Murwa wa Davi- na?” 6 Vha vha vhudza zwe Yesu da, nkhathutshele!” 48 Vha tshi a zwi amba, nahone vha vha te pfa zwenezwo, vhanzhi vha thoma ndela vha tuwa. 7 Vha disa mbongolana kha u mu kaidza uri a fhumule, fhedzi  a tou na  na  u vhidzelela a ri: “Mu- Yesu, vha kapea zwiambaro zwakhayo, a i rwa wa Davida, nkhathutshele!” vho zwa nga nnda  8 Vhathu vhanzhi vha 49 Ngauralo, Yesu a mbo di   ima namela. nga a ri: “Mu vhidzeni.” Vha amba adza zwiambaro zwavho zwa ˙ ngeno vhanwe vha na onoyo munna o pofulaho vha nnda  ndilani,  ri khae: “U songo ofha! Taku- tshi khou rema matavhi masimuwa; u khou u vhidza.” 50 A bvu- ni. 9 Vhe vha vha vho mu ra na vhe vha vha vho la tshiambaro tshawe tsha nga nga phanda mu sala murahu vha bvela phannda, a ya khae nga u tavhanya.    vha tshi vhidzelela vha tshi ri: 51 Nga zwenezwo, Yesu a amba nda nae a ri: “U to  da  ndi tshi u ite- “Ri rabela uri u mu tshidze! Nga nga dzina la  la mini?” Munna o pofulaho a hu rendwe a daho amba nae a ri: “Mufunzi,1 ita uri Yehova! 10 Nga hu rendwe Muwa khotsi ashu Da ndi dovhe ndi vhone.” 52 Yesu a vhuso u daho amba nae a ri: “Tshimbila. Lute- vida! Ri rabela uri u mu tshidze, u ta 11 A dzhe dulu  dulu!”  ndo lwau lwo u fhodza.” A mbo ngei ta di  vhona na zwenezwo, a thoma u na Yerusalema, thembeleni, a lavhelesa zwithu zwothe, samusi lo  mu tevhela.  Musi vha tshi vho sende- vha li tshi vho kovhela, a tuwa la tsini na Yerusalema a ya Bethania na vha fumi-mbili vha ima Betfage na Betha- (12). 12 Nga la matshelo, musi vha nia Thavhani ya Mitwari, Yesu a  ruma vhafunziwa vhawe vhavhili tshi khou bva Bethania, Yesu a farwa nga ndala. 13 A tshi kha  2 a vha vhudza a ri: “Iyani muda  vha kule a vhona muhuyu we nani u re afho phanda  hanu,  musi di a ya a tshi  ni tshi swika ni do  wana mbongo- wa vha u na matari, ri khamusi u do  wana u na tshilana yo vhofhiwa, i sa athu name lwa nga muthu; ni i vhofholole ni thu. Fhedzi a tshi swika khawo, a ˙ u na matari   i dise. 3 Arali munwe muthu a wana u songo anwa  fhedzi, ngauri ho vha hu si tshiMr 10:511 Thalutshedzelo ya ipfi nga ipfi i fhinga tsha mahuyu. 14 A amba  na muhuyu a ri: “Hu songo tsha ri “Raboni.”

11

75 U pandela vharengisi thembeleni MARKO 11:15–12:1 vha na ane a la mitshelo i bva- zwi wana, nahone ni do  zwi wana. ho kha iwe lini na lini.” Nahone 25 Musi no ima ni tshi khou ravhafunziwa vho vha vho thetshe- bela, hangwelani vhothe vhe vha  ni khakhela, uri na Khotsi anu lesa.  wa a ni hangwele vhutshinyi  dulu  15 Vha dzhena Yerusalema. ta 261 ——  Henefho a dzhena thembeleni a hanu.” 27 Vha dovha vha dzhena Yethoma u pandela vhothe vhe vha  vha vha tshi khou renga na u re- rusalema. Musi a tshi khou tshingisa thembeleni, a thudzekanya mbila thembeleni,˙ vhotshifhe matafula a vhatshintshi vha tshe- vhahulu na vhamanwalo na vha khae 28 vha  lede na bannga dza vhe vha vha hulwane vha da vha tshi khou rengisa maivha, thoma u amba nae vha ri: “Izwi u zwi ita nga ma 16 a si tendele muthu a tshi fhira zwithu zwothe  a nnyi? Kana ndi nnyi o u nga thembeleni o hwala thundu. anda eneo maanda   a u ita zwe17 A vha funza a ri: “Naa a ho ngo neaho ˙ nwalwa u pfi: ‘Nndu  yanga i do  pfi nezwi zwithu?” 29 Yesu a amba  ndi do  ni vhunndu  ya thabelo ya tshaka dzo- navho a ri: “Na nne the’? Fhedzi inwi ni i ita bako la dzisa mbudziso nthihi. Musi ni  mavemu.” 18 Vhotshifhe vha- tshi mphindula ndi hone ndi tshi ˙  ni vhudza uri zwenezwi zwihulu na vhamanwalo vha zwi pfa, do a  vha thoma u to dza u mu thu ndi zwi ita nga maanda  da  ndila   a Yohane vhulaha, ngauri vho vha vha tshi nnyi. 30 Naa maanda  mu ofha, nga nthani ha uri gogo a u lovhedza o vha a tshi bva ta kana kha vhathu? Mphindu lo vha li tshi kanukiswa nga pfu- dulu leni.” 31 Vha thoma u amba nga nzo yawe. 19 Musi li tshi kovhela vho vha tshavho vha ri: “Arali ra amba uri, u do  dulu,’   ri vhudzisa a vha tshi bva mudini. 20 Musi ‘A bva ta  vha tshi fhira nga matsheloni- ri, ‘Ndi ngani ni songo mu tenda?’ tsheloni, vha vhona muhuyu wo 32 Ri songo vhuya ra amba uri, oma u bva midzini. 21 Ngaura- ‘A bva kha vhathu.’” Vho vha lo, Petro a humbula zwe zwa itea, vha tshi ofha gogo, ngauri vhovho vha vha tshi dzhia Yo a amba nae a ri: “Rabi,1 vhona! the U la muhuyu we wa u sema wo hane e muporofita wa vhukuma. oma.” 22 Yesu a fhindula a ri: 33 Vha fhindula Yesu vha ri: “A Yesu a amba navho a ri:  “Ivha na lutendo kha Mudzimu. ri divhi.”  a thi nga ni vhudzi uri ndi 23 Ngoho ndi a u vhudza ndi ri “Na nne  ane a vhudza thavha iyi a ri, ‘Ta- ita zwenezwi zwithu nga maanda kuwa u dipose lwanzheni,’ a sa ti- a nnyi.”  matimi mbiluni yawe, e na luteA thoma u amba navho ndo lwa uri zwe a zwi amba nga zwifanyiso: “Ho vha hu ˙ zwi do itea, zwi do itea nga u na munwe munna we a vha e   ralo. 24 Ndi ngazwo ndi tshi ni na tsimu ya mindirivhe nahone  zwine a ita luhura u mona nayo, a bwa vhudza uri: Zwithu zwothe  na zwi rabelela na u zwi humbela, hune a do hone ndiri fhondela   ni vhe na lutendo, zwi nge no no vhe nahone a fhata  tshiingamo; a

12

Mr 11:211 Ndi dzina la u hulisa mufunzi wa Muyuda.

Mr 11:261 Sedzani thaluso i re magumoni  a siatari i re kha Mat 17:21. 

MARKO 12:2-23 Tshifanyiso i kumedza vhalimi a ya shangoni la kule. 2 Musi tshifhinga tshi tshi swika a ruma mulanda wawe kha vhalimi uri a ˙ wane minwe ya mitshelo ya yeneyo tsimu ya mindirivhe kha vha limi. 3 Fhedzi vha mu fara vha mu rwa, vha mu humisa a songo fara tshithu. 4 A rumela ˙ munwe mulanda khavho, na onoyo vha mu rwa kha thoho naho ne vha mu holedza. 5 A rumela ˙ munwe hafhu, na onoyo vha mu ˙ vhulaha, na vhanwe vhanzhi vha ˙ vha ita nga u ralo, vhanwe vha ˙ vha rwa, vhanwe vha vha vhulaha. 6 O vha a tshi kha di  vha ˙ na munwe murwa we a vha a tshi mu funa. A fhedzisela nga u mu ruma khavho, a tshi ri, ‘Vha do  thonifha murwa wanga.’ 7 Fhe dzi vhenevho vhalimi vha amba nga tshavho vha ri, ‘Uyu ndi ene mu laifa. Kha ri mu vhulahe uri ri wane ifa lawe.’ 8 Ngauralo, vha mu fara, vha mu khurumedzela nnda ha tsimu ya mindirivhe.   9 Mune  wa tsimu ya mindirivhe  u do ita mini? U do da    a vhulaha vhalimi vhenevho nahone a ˙ nea vhanwe vhathu yeneyo tsimu  ya mindirivhe. 10 Naa a ni athu  ˙ vhuya na vhala ulu lunwalo: ‘Tombo le la latwa nga vhafhati,  ndi  lone le la vha thikho ya tshifhato.  11 Zwenezwo zwo itwa nga Yehova, ndi zwi mangadzaho matoni  ashu’?” 12 Nga zwenezwo, vha thoma u to dza u mu fara, fhedzi  da  ndila  vho vha vha tshi ofha gogo, ngauri vho zwi thogomela uri o vha  a tshi khou amba nga tshifanyiso o humbula nga havho. Ngauralo, vha mu litsha vha tuwa.  13 Nga murahu ha zwene˙ zwo, vha ruma vhanwe Vhafarisei na vhatevheli vha Herode uri

76 vha mu fashe nga zwine a amba. 14 Musi vha tshi swika vha amba nae vha ri: “Mufunzi, ri a zwi di vha zwa uri a u zwifhi nahone a u to  di  u takadza muthu, ngauri a u sedzi mbonalo ya muthu, fhedzi u funza ndila ya Mudzimu u tende lana na ngoho: Naa zwo tendelwa u bvisela Kesare1 muthelo kana a zwo ngo tendelwa? 15 Naa ri fanela u thela kana u sa thela?” Nge Yesu a vha a tshi divha muhoyo  wavho, a amba navho a ri: “Ndi ngani ni tshi nndinga? Nndisele ni dinari1 ndi i vhone.” 16 Vha disa nthihi. A vha vhudzisa a ri:  “Tshifanyiso itshi na dzina i li ndi zwa nnyi?” Vhone vha ri: “Ndi zwa Kesare.” 17 Yesu a amba navho a ri: “Kesare mu neeni zwi re zwa  Kesare, Mudzimu ni mu nee zwi  re zwa Mudzimu.” Vha mangala zwihulu. 18 Ha da Vhasadukei vhane  vha amba uri a hu na mvuwo, vha mu vhudzisa vha ri: 19 “Mufu˙ nzi, Mushe o ri nwalela uri arali munna a fa nahone a sia mufumakadzi a si na vhana, murathu wawe u fanela u vhinga onoyo mufumakadzi uri a bebele mukomana wawe vhana. 20 Zwino ho vha hu na vhanna vha sumbe, vhana vha muthu, wa u thoma a vhinga mufumakadzi, fhedzi a fa a si na vhana. 21 Na wa vhuvhili a mu vhinga, fhedzi a fa a si na ˙ nwana, na wa vhuraru na ene a ˙ fa a si na nwana. 22 Vhothe  vha sumbe vha fa vha si na vhana. Mafheleloni na mufumakadzi onoyo a fa. 23 Musi vhafu vha tshi vuswa, mufumakadzi uyo u do  vha wa ufhio? Ngauri o vha e mufumakadzi wa vhenevho vha

tsha mindirivhe. Vhasadukei 

Mr 12:141 Khosi. 151 Ndi tshelede ya Vharoma ya tsimbi.

77 Vhutanzi ha mvuwo. Tshilikadzi MARKO 12:24-43  a amba sumbe?” 24 Yesu a vha fhindula uri o fhindula nga vhutali,  nae a ri: “A u kule na Muvhuso wa a ri: “No khakha, ngauri a ni divhi  ˙ Manwalo kana maanda  a Mudzi- Mudzimu.” Fhedzi a ho ngo tsha mu. 25 Ngauri musi vhafu vha vha na muthu we a vha na tshitshi vuswa, vhanna a vha nga vhi- vhindi tsha u mu vhudzisa. ngi na vhafumakadzi a vha nga 35 Naho zwo ralo, musi Yesu a vhingwi, fhedzi vha do  nga vha- tshi khou bvela phanda  na u fu˙ runwa vha ngei ta 26 Fhe- nza thembeleni, a ri: “Zwo da  dulu.   ˙ dzi arali hu malugana na u vu- hani uri vhamanwalo vha ambe swa ha vhafu, naa a no ngo vhala uri Kristo ndi murwa wa Davida? buguni ya Mushe nga ha tshitaka 36 Musi Davida o hevhedzwa nga  tsha mipfa, musi Mudzimu a tshi muya mukhethwa o ri, ‘Yehomu vhudza uri: ‘Ndi Mudzimu wa va o amba na Murena wanga a ri: Abrahamu, Mudzimu wa Isaka na “Dzula thungo ya tshanda  tshaMudzimu wa Yakobo’? 27 A si nga tsha u la, ndi vhuye ndi ite Mudzimu wa vho faho, fhedzi ndi maswina au vhukando ha milewa vha tshilaho. No khakha nga nzhe yau.”’ 37 Davida o mu vhimaanda.” dza Murena, fhedzi zwi da   hani ˙ ˙ 28 Munwe wa vhamanwalo we uri a vhe murwa wawe?” a vha e henefho a pfa vha tshi Nahone gogo lihulu lo vha khou mu pikisa, a zwi thogomelo takalela u mu thetshele la uri o vha fhindula nga ndila ya- sa. 38 Musi a tshi khou funza  vhudi,  a mu vhudzisa a ri: “Ndaela a˙ amba a ri: “Thanyelani vhamakhulwane kha dzothe ndi ifhio?” nwalo vhane vha tama u tshimbi 29 Yesu a fhindula a ri: “Ya u la vho ambara khanzu na u to  da  thoma i ri, ‘Thetshelesa Isiraele, u lumeliswa mimakete 39 na u Yehova Mudzimu washu ndi ene funa u dzula zwiduloni zwa phaYehova e ethe, 30 nahone u tea nda   dzisinagogoni na u dzudzwa u funa Yehova Mudzimu wau nga zwiduloni zwo vhetshelwaho vhaeni vha vhuimo ha ntha zwimimbilu yau yothe, na nga zwothe    mani. 40 Ndi vhone vhane vha zwine wa vha zwone, na nga tha lukanyo yau yothe, na nga nungo dzhia thundu dza dzitshilikadzi  dzau dzothe.’ 31 Ya vhuvhili ndi na u kanganyedza nga thabelo  wana heyi: ‘U tea u funa wahau vhunga ndapfu; vhenevho vha do  ˙ i vhavhaho vhukuma.” u tshi difuna.’ A hu na inwe ndae- khatulo   la ine ya fhira yeneyi.” 32 Wa 41 A dzula tsini na mbulunge˙ manwalo a amba nae a ri: “Mufu- lo ya tshelede nahone a lavhenzi, wo amba zwavhudi ye gogo la vha li  u tendela- lesa ndila  na na ngoho, ‘Mudzimu ndi Mu- tshi khou longela ngayo tshele˙ thihi, a hu na munwe nga nnda de mbulungeloni, nahone vhapfu ha Ene,’ 33 u mu funa nga mbi- mi vhanzhi vha tshi khou longela lu yau yothe, na nga u talukanya tshelede nnzhi ya tsimbi. 42 Ha   hau hothe, na nga nungo dzau da   tshilikadzi i shayaho ya longedzothe na u funa wahau vhunga u la zwipeni zwivhili, zwe zwa vha  tshi difuna ndi zwa ndeme u fhira zwi si na ndeme. 43 Ngauralo, a  zwithavhelo zwa u fhiswa na zwi- vhidza vhafunziwa vhawe a amba  thavhelo zwa zwifuwo.” 34 Nga- navho a ri: “Ngoho ndi a ni vhu uralo, musi Yesu a tshi thogomela dza ndi ri iyi tshilikadzi i shayaho 

MARKO 12:44–13:19 Tshiga tsha maduvha a vhufhelo 78  yo longela zwinzhi u fhira vhothe 9 “Inwi ni dzule no fhatuwa;   vhe vha longa tshelede mbulu- vhathu vha do  ni kumedzela dzingeloni. 44 Ngauri vhothe vho khoroni, nahone ni do  rwiwa dzi longa vha tshi bvisa kha zwinzhi sinagogoni, vha do  ni imisa phazwine vha vha nazwo, fhedzi naho nda  ha vhavhusi na mahosi nga nthani hanga uri zwi vhe vhuene e mushai, o longela zwothe   ˙ khavho. 10 Zwinwe hafhu, zwe a vha e nazwo, zwothe zwe a tanzi   mavha a tshi do ngazwo.” hu do  thoma ha divhadzwa   ditshidza  kha tshaka dzo Musi a tshi bva thembele- fhungo madifha ˙ 11 Musi vha tshi ni fara uri  ni, munwe wa vhafunziwa the. vhawe a amba nae a ri: “Mufu- vha ni ise khoroni, ni songo vhina do amba,  zwi nzi, vhona uri matombo aya na laela nga zwine ˙ ˙ zwifhato  zwi hani!” 2 Naho zwo fhedzi zwinwe na zwinwe zwine nga tshenetsho tshi newa  ralo, Yesu a mu fhindula a ri: na do “Naa izwi zwifhato u khou fhinga, ni ambe zwenezwo, nga zwothe  zwi vhona? A hu na tombo line la uri a si inwi ni ambaho, fhedzi ˙ muya mukhethwa. 12 Zwido ha linwe li songo ndi  sala li ntha  ˙ nwe hafhu, murathu u do hwe pidimulwa.”  3 Musi Yesu o dzula Thavha- lela mukomana a mu˙ vhulahisa,  hwelela nwana, vhani ya Mitwari o livhana na the- khotsi u do   vutshela vhabebi vhambele, Petro, Yakobo, Yohane, na na vha do  Andrea vha thoma u mu vhudzi- vho vha vha vhulahisa. 13 Ni do nga  sa vhe vhothe, vha ri: 4 “Ri vhu- vhengwa nga vhathu vhothe  nthani ha dzina langa. Fhedzi ane  dze, izwi zwithu zwothe zwi do   u swika vhufheloni  itea lini, nahone tshiga tsha uri a kondelela  tshidzwa. izwo zwithu zwothe zwi do   fhela ndi ene ane a do 14 “Ngauralo, musi ni tshi vholini tshi do vha tshifhio?”  mu 5 Yesu a amba navho a ri: “Ni na zwi nengisaho zwi disaho thogomele uri hu si vhe na mu- tshinyalo, zwi fhethu hune zwi si  thu ane a ni xedza. 6 Vhanzhi fanele u vha hone (muvhali nga a vha re Yu vha do  da  nga dzina langa, vha shumise thalukanyo), dea kha vha thome u shavhela ri, ‘Ndi nne vha do  onoyo,’ nahone  ˙ xedza vhanzhi. 7 Zwinwe hafhu, dzithavhani. 15 Muthu a re kha a songo tsa kana a dzhe musi ni tshi pfa nga ha dzinndwa thanga ˙ uri a dzhie tshinwe  na nga ha mafhungo a dzinndwa; na nduni tshithu tshi re n duni yawe, 16 a  ni songo tshuwa; zwenezwi zwithu zwi fanela u itea, fhedzi vhu- re tsimuni a songo tsha humela kha zwithu zwi re murahu uri fhelo a vhu athu swika. ˙ 8 “Lushaka lu do  lwa na lunwe a dzhie zwiambaro zwawe zwa 17 Khombo vho vhi lushaka na muvhuso wa lwa na nga nnda. ˙ munwe muvhuso; hu do  vha na fhaho muvhilini na vha mamisamidzinginyo fhethu ho fhamba- ho misini yeneyo! 18 Ni dzule ni tshi rabela uri zwi si itee vhurifhambanaho; zwi liwa zwi do  tahe la. Zwenezwi ndi hone u ranga ha ha, 19 ngauri misini yeneyo hu do a sa athu vhu vha na matungu  matungu.1  ya a vha hone u bva mathomoni Mr 13:81 U fana na vhutungu vhune mufu- a tsiko yo sikwaho nga Mudzimu,  makadzi a vhu pfa musi a tshi vhofholowa. u swika nga tshenetsho tshifhi-

13

79 Vhokristo vha mazwifhi. Dzulani no fhatuwa MARKO 13:20–14:5  ˙ nga nahone ha tsha do  dulu   dovha a nga, na vharunwa vha re ta vha hone. 20 Zwi re zwone ndi na Murwa a vha li divhi,  li divhi uri arali Yehova a sa do  fhungu- wa nga Khotsi fhedzi. 33 Dzungauri a ni didza maduvha, a hu na muthu ane lani no fhatuwa    vhi uri tshifhinga tsho vhewaho a do  tshidzwa. Fhedzi nga nthani  ha vhe a vha nanga, u do  fhungu- tshi lini. 34 Zwi fana na muthu ane a khou fara lwendo lwa u ya dza maduvha.   21 “Arali muthu a amba na shangoni la kule ane a sia nndu vhawe ma ˙ vhalanda inwi a ri, ‘Vhonani! Kristo kho- yawe, o nea ˙  munwe na munwe o mu nea  yu,’ kana, ‘Vhonani! Khou laa,’ ni anda, songo tenda. 22 Hu do  vha na mushumo wawe, nahone a laya uri a dzu Vhokristo vha mazwifhi na vha- mulindi wa munango 35 Ngauralo, dzu porofita vha mazwifhi nahone le o fhatuwa. ngauri a ni di  vha do  ita zwiga na zwithu zwi lani no fhatuwa,  wa nndu  u do  vhuya mangadzaho uri arali zwi tshi ko- vhi uri Mune nadzea vha xedze na vho nangi- lini, kana nga madekwana kana waho. 23 Inwi ni fhatuwe; ndo vhukati ha vhusiku kana nga ma 36 uri musi a tshi vhu ni vhudza zwithu zwothe hu tshee dautsha,  ya zwi songo lavhelelwa, a si ni nga phanda.  wane no edela. 37 Fhedzi zwine  24 “Musi ho no fhira matu ngu eneo, duvha do swifha- nda vhudza inwi, ndi vhudza vho li  ˙ ndi ri: Dzulani no fhatuwa.”   la, nwedzi a u tsha do  vhonetshe- the la, 25 naledzi dzi do   wa dzi tshi Ho vha ho sala maduvha  bva ta na maanda  dulu,   a mata  du mavhili uri hu swike Paselu a do  dzinginyea. 26 Ndi hone ka na Vhutambo ha Zwinkwa zwi  vha tshi do  vhona Murwa-muthu si na mbiliso. Nahone vhotshifhe ˙ a tshi da  e kha makole e na ma- vhahulu na vhamanwalo vho vha anda vhugala. 27 U vha tshi khou to  mahulu na ine vha  da  ndila  ˙ do  ruma vharunwa nahone vha do  nga fara ngayo Yesu nga vhukwikuvhanganya vhanangiwa vhawe la uri vha mu vhulahe, 2 vho vha tshi bva thungo nna, u bva vha vha tshi dzulela u amba uri:  magumoni a lifhasi u swika ma- “Ri songo mu fara vhutamboni;  gumoni a lita  dulu.  khamusi vhathu vha nga vusa bo28 “Zwino gudani kha tshifa- nyongo.” nyiso tsha muhuyu: Musi mata3 Musi e ngei Bethania nduni  vhi awo a tshi tuma lurere, ni mbo ya Simoni a re na mapele a tshi  ˙ di uri tshilimo tshi tsini. khou la, munwe mufumakadzi a  divha  29 Nga hu fanaho, musi ni tshi da  khae o fara mudzio u re na vhona zwenezwi zwithu zwi tshi mapfura a nukhelelaho, a duraho  itea, ni divhe uri u tsini, u mu- vhukuma. A vula mudzio wa ma nangoni. 30 Ngoho ndi a ni vhu- pfura a thoma u dodza  Yesu kha  dza ndi ri murafho uyu u nga si thoho. 4 Vha tshi vhona zwe ˙ lovhe hezwi zwithu zwothe zwi sa nezwi, vhanwe vha sinyuwa vha  athu itea. 31 Li na lifhasi ri: “Enea mapfura a u nukhele ta  dulu  zwi do  lovha, fhedzi maipfi anga la a tambiselwa-ni? 5 Ngauri ha nga lovhi. enea mapfura a nukhelelaho o 32 “A hu na ane a divha nga vha a tshi nga vha o rengiswa  ha lene lo duvha kana tshifhi- nga dinari dza madana mararu  

14

MARKO 14:6-27 Yudasi u ya ha vhotshifhe. Thavha ya Mitwari 80  nefho.” 16 Ngauralo, vhafunzinahone yeneyo tshelede ya newa  vha dzhena mudini vhashai!” Vha sinyutshela onoyo wa vha tuwa,   ye mufumakadzi. 6 Fhedzi Yesu a nahone vha wana zwi nga ndila  ri: “Mu litsheni. Ni mu dinela- a vha vhudza ngayo, vha lugisele’ni? Zwe a nnyitela ndi zwavhu- la Paseka. di. 7 Ngauri vhashai ni do 17 Musi ho no vha madekwa  dzula ni navho, nahone ni nga vha na, a da  na vha fumi-mbili (12). itela zwivhuya tshifhinga tshothe 18 Musi vho dzula tafulani vha   musi ni tshi to fhedzi a ni nga tshi khou la, Yesu a ri: “Ngo da,  vhi na nne 8 O ita ho ndi a ni vhudza ndi ri: Mu misi yothe.  ˙ zwe a vha a tshi nga kona; o donwe wanu   ane a khou la na nne  u dza muvhili wanga enea mapfura, do 19 Vha tungufhala,  mpheta.”   a tshi itela u lugiselela mbulungo vha thoma u amba nae nga muyanga. 9 Ngoho ndi a ni vhudza thihi nga muthihi vha ri: “Kani ˙ ˙ ndi ri: Hunwe na hunwe hune ma- ndi nne?” 20 A amba navho a  ˙ fhungo madifha a do ri: “Ndi munwe wa vha fumi-mbi  divhadzwa  hone shangoni lothe, zwe uyu li (12) ane a do   isa tshanda  khamufumakadzi a ita zwi do  ambi- thihi na nne  tshidongoni ndi ane wa-vho u itela u mu humbula.” a do 21 Ndi ngoho uri  mpheta.  ˙ u do samusi 10 Yudasi Iskariote, munwe wa Murwa-muthu  tuwa,  ˙ vha fumi-mbili (12), a ya ha vho- zwo nwalwa malugana nae, fhedzi khombo kha onoyo muthu ane a tshifhe vhahulu uri a mu fhete.  fheta 11 Musi vha tshi zwi pfa, vha ta- do   Murwa-muthu! Zwi do  vha khwine arali onoyo muthu a kala vha fulufhedzisa u mu nea  tshelede ya tsimbi-tsetha. Nga- songo vhuya a bebwa.”  uralo, a thoma u to ya u 22 Musi vha tshi khou la,  da  ndila  mu fheta nga tshifhinga tsho Yesu a dzhia tshinkwa, a livhu ˙ teaho. ha, a tshi nwata, nahone a nea  12 Nga duvha  la u thoma la vhafunziwa vhawe, a ri: “Dzhiani, vhutambo ha zwinkwa zwi si na tshi imela muvhili wanga.” 23 A  dzhia tshinwelo, a livhuha, a vha mbiliso, samusi vho vha vho do tshone, vhothe vha nwa ngangwana ya Pase- nea wela u thavha    tsho. 24 A amba navho a ri: ka, vhafunziwa vhawe vha da  khae vha ri: “U to ri tshi u “Tshi imela ‘malofha anga a mu da  lugisela ngafhi uri u le Pa- langa,’ ane a do  shululelwa vhaseka?” 13 Musi vha tshi ralo, a nzhi. 25 Ngoho ndi a ni vhudza ruma vhafunziwa vhavhili nahone ndi ri: A thi tsha do  dovha nda nwa na inwi waini iyi hu vhua amba navho a ri: “Iyani mudi ˙ duvha ni, ni do na munwe mu- ye hu de   line nda do   tangana  nna o hwala mudzio wa madi.  Ni i nwa na inwi i ntswa Muvhumu tevhele, 14 henefho hune a soni wa Mudzimu.” 26 Mafheledo dzhena hone, ni ambe na loni, musi vho no renda Mudzimu  mune  wa mudi  ni ri, ‘Mufunzi u ri: nga u imba, vha ya Thavhani ya “I ngafhi nndu   ya vhaeni ine nda Mitwari. 27 Yesu a amba navho a ri: do  lela hone Paseka na vhafunzini do wa vhanga?”’ 15 U do ˙  khakhiswa, ngauri  ni sumbe- “Nothe vhudza kamara khulwane ya ntha, yo ho nwalwa u pfi: ‘Ndi do   dzudzanywaho, ni ri lugiselele he- laha mulisa, nahone nngu dzi do 

81 Yesu u a rabela; vhaapostola vha a edela MARKO 14:28-51  balangana.’ 28 Musi ndo no vu- na maanda.” 39 A dovha a tuwa   swa, ndi do  ni ranga phanda  ra a ya u rabela, a amba zwi fanaho. tangana Galilea.” 29 Fhedzi Pe- 40 A dovha a vhuya a wana vho  tro a amba nae a ri: “Naho vha- edela, ngauri mato   avho o vha a ˙ nwe vhothe vha tshi nga khukhu- tshi khou lemelwa nga khofhe,  liswa, nne  ndi nga si do  vhuya vha si tsha divha uri vha nga mu  nda khukhulisea.” 30 Nga zwe- fhindula vha ri mini. 41 A vhunezwo, Yesu a amba nae a ri: yelela lwa vhuraru, a amba na“Ngoho ndi a u vhudza namusi,  vho a ri: “Ni kha di  vha no edela  ndi amba vhusiku vhuno, muku- zwanu Zwo eda no diawetshela!   kulume u sa athu lila luvhili, u na! Tshifhinga tsho swika tsha uri do  vha wo no nndandula luraru.” Murwa-muthu a kumedzwe zwa31 Fhedzi Petro a amba o khwa- ndani zwa vhaitazwivhi. 42 Vu thisa a ri: “Naho ndi tshi fanela wani; kha ri tuwe.  O mphetaho u   u fa na iwe, ndi nga si vhuye nda tsini.” ˙ u landula.” Na vhanwe vhafunzi43 Nga u tavhanya musi a tshi  wa vhothe vha amba nga u ralo.  kha di amba, ha bvelela Yudasi,  ˙ 32 Ndi hone vha tshi ya fhethu munwe wa vha fumi-mbili (12), e hune ha pfi Getsemane, a amba na gogo lo fara mabanga na dzina vhafunziwa vhawe a ri: “Dzu- thonga lo rumiwa nga vhotshifhe ˙ lani afha ndi thome ndi ye vhahulu, vhamanwalo na vhahuu rabela.” 33 A tuwa na Petro, lwane. 44 O mu fhetaho  o vha o  Yakobo, na Yohane, a thoma u tu no vha nea tshiga, a ri: “Ane nda  ngufhala na u tsikeledzea zwihu- do  mu khisa ndi ene; ni mu fare lu. 34 A amba navho a ri: “Ndo ni tuwe nae o lindwa.” 45 A ya  tungufhala zwihulu lune nda tou kha Yesu o mu livha a ri: “Rabi!”1  nga ndi sa fa. Dzulani afha na- nahone a mu khisa. 46 Ngaurahone ni dzule no fhatuwa.” 35 A lo, vha mu fara vha mu isa dzhele.  ˙ fhirela phandanyana, a gwada- 47 Hone munwe  wa vhe vha vha ma, a rabela uri arali zwi tshi ko- vhe na Yesu a tomola banga  lawe nadzea, tshifhinga itsho tshi mu nahone a tumula ndevhe ya mula pfuke. 36 Nahone a ri: “Aba,1 nda wa tshifhe muhulu. 48 Yesu Khotsi, zwithu zwothe zwi a ko a amba navho a ri: “Naa no bva no nadzea kha iwe; bvisa tshinwelo fara mabanga na dzithonga zwa itshi kha nne. Naho zwo ralo, hu  tou nga ni khou ya u fara livemu? ˙ ˙ songo itwa zwine nne nda zwi  49 Duvha  linwe na linwe, ndo vha funa, fhedzi nga hu itwe zwi fundi tshi twa thembeleni ndi tshi  nwaho nga iwe.” 37 A tshi vhuya a wana vho edela, a amba na khou funza, fhedzi a no ngo mpfa ra. Naho zwo ralo, ndi u itela uri Petro a ri: “Simoni, naa wo ede ˙  la? Naa u tou kundwa u dzula Manwalo a dadzee.” 50 Nahone vhothe vha mu tu  wo fhatuwa na nne   awara nthihi? 51 Fhedzi ho nahone ni tshela vha shavha. 38 Dzulani no fhatuwa  ˙  rabele, uri ni si dzhene mulingoni. vha hu na munwe muthannga Mbilu i a zwi funa, fhedzi nama a i we a vha o ambara tshiambaro  tsha labi lavhudi  a thoma u mu Mr 14:361 Lene  lo ndi ipfi la Luaramiki line la amba uri “khotsi.” Ndi ipfi line vhana vha li shumisa vha tshi vhidza khotsi avho.

Mr 14:451 Ndi dzina la u hulisa mufunzi wa Muyuda.

MARKO 14:52–15:1 U sengiswa phanda 82  ha Sanhedrini tevhela, vha lingedza u mu fara, zwenezwo, tshifhe muhulu a mbo 52 fhedzi a sutuka a sia tshene- di zwawe  kherukanya zwiambaro ˙ tsho tshiambaro a shavha. a ri: “Ri kha di  to  da  dzinwe thanzi  53 Vha tuwa na Yesu vha mu dza mini? 64 No mu pfa a tshi  isa ha tshifhe muhulu, naho- khou semana. Ni phetha nga line vhotshifhe vhahulu vho the na fhio?” Vhothe  vha mu hatula vha   ˙ ˙ vhahulwane na vhamanwalo vha ri o tewa nga u fa. 65 Vhanwe kuvhangana. 54 Fhedzi Petro a vha mu pfela mare khofheni, vha tevhela nga kule, a vhuya a swi- mu thivha tshifhatuwo, vha mu  ka mutani wa tshifhe muhu- rwa nga mavili, vha ri: “Porofita!”  lu; o vha o dzula na vhalanda Musi vho no mu vhanda khofhea tshi khou ora mulilo. 55 Nga ni, vhalindi vha tuwa nae.  tshenetsho tshifhinga, vhotshi66 Petro o vha o dzula ngei fhe vhahulu na Sanhedrini1 yothe  fhasi mutani, ha da musidza  vho vha vha tshi khou to  da  vhu- na wa mulanda. 67 Musi a tshi tanzi ha mazwifhi uri vha vhula- vhona Petro a tshi khou ora mu he Yesu, fhedzi vha si vhu wane. lilo, a amba nae o tou mu la56 Vhunzhi havho vho vha vha vhelesa a ri: “Na iwe wo vha u tshi khou mu ambela vhutanzi  na Yesu wa Nazareta.” 68 Fheha u zwifha. Fhedzi vhutanzi ha vho ho vha˙ vhu tshi hanedzana. dzi a hanedza a ri: “Hoyo muthu na zwine na khou  57 Na vhanwe vho vha vha tshi a thi mu divhi na takuwa vha tshi mu ambela vhu- amba zwone a thi zwi divhi,”  ha khoro. tanzi ha u zwifha vha tshi ri: hone a mbo bvela nnda  69 Onoyo musidzana a mu vhona 58 “Ro mu pfa a tshi ri, ‘Ndi do  thutha thembele ye ya fhatwa nga nahone a dovha a vhudza vhe vha  ˙ henefho a ri: “Onozwanda, nahone nda fhata   inwe vha vho ima ˙ yo ndi munwe wavho.” 70 A doi songo fhatwaho nga zwanda   nga maduvha mararu.’” 59 Na vha a hanedza. Nga murahu ha  kha zwenezwi, vhutanzi havho ho tshifhinganyana, vho imaho he nefho vha thoma u amba na Petro vha vhu sa tendelani. ˙ 60 Mafheleloni, tshifhe muhu- vha ri: “Vhukuma u munwe walu a takuwa vhukati havho a vho, zwi re zwone ndi uri u Muvhudzisa Yesu a ri: “Naa a u fhi- galilea.” 71 Fhedzi a thoma u nduli tshithu? U ri mini nga vhu- ana a ri: “Hoyo munna ane na  tanzi vhune vha khou u pomoka khou amba nga hae a thi mu di hone?” 61 Fhedzi a sokou fhu- vhi!” 72 Nahone nga u tavhanya  mula a si fhindule tshithu. Tshi- mukukulume wa lila lwa vhuvhifhe muhulu a dovha a mu vhudzi- li, nahone Petro a humbula zwe sa a ri: “Naa u Kristo Murwa wa Yesu a mu vhudza a tshi ri: “Musi Mudzimu Mukhethwa?” 62 Nga mukukulume u sa athu lila luvhizwenezwo, Yesu a ri: “Ndi nne,  na- li, u do  vha wo no nndandula luhone ni do  vhona Murwa-muthu raru.” A tungufhala zwihulu na o dzula thungo ya tshanda  tsha u hone a lila. la tsha Wa maanda  a tshi da  e kha Nga u tavhanya nga ma makole a ta 63 A tshi pfa  dulu.”  dautsha vhotshifhe vhahu ˙ lu na vhahulwane na vhamanwaMr 14:551 Yo vha i khoro khulwane yaVhalo, u katela na Magota othe, vha  yuda.

15

83 Phanda MARKO 15:2-25  ha Pilato. Baraba u a vhofhololwa langana, vha vhofha Yesu vha ba, nga murahu a laedza uri Yesu tuwa nae vha mu kumedza ha a rwiwe nahone a mu kumedza  Pilato. 2 Ngauralo, Pilato a mu khavho uri vha mu ombele kha vhudzisa a ri: “Naa u Khosi ya danda. 16 Maswole a dzhia Yesu a mu Vhayuda?” A fhindula a ri: “Ndi wa nndu ya muvhuiwe ane a khou amba zwene- isa mutani   zwo.” 3 Fhedzi vhotshifhe vha- si, nahone vha vhidza tshitsha maswole  hulu vha mu pomoka zwithu zwi- gwada tshothe nzhi. 4 Nga zwenezwo, Pilato a tsha mu kuvhanganela, 17 vha dovha a mu vhudzisa a ri: “Naa a u mu ambadza nguvho tswuku ya fhinduli tshithu? Ipfa uri ndi mi- vhuhosi nahone vha luka khare  landu minzhi lungafhani ine vha ya mipfa vha i vhea kha thokhou u pomoka yone.” 5 Yesu a ho yawe. 18 Vha thoma u mu si fhindule tshithu nahone Pilato lumelisa vha ri: “Ri a vusa, iwe Khosi ya Vhayuda!” 19 Naa mangala vhukuma. ˙ 6 Nga vhutambo vhunwe na hone vho vha vha tshi khou mu  ˙ rwa nga lutanga kha thoho na u   vhunwe, zwo vha zwo dowelea  uri Pilato a vhofholole tshivho- mu pfela mare, vha gwadama tshwa tshithihi, tshe vha vha vha vha mu losha. 20 Musi vho no vha mu bvu tshi tshi humbela. 7 Nga tshe- fhedza u mu goda, ˙ netsho tshifhinga, munwe munna la i la nguvho tswuku ya vhuhosi ane a pfi Baraba o vha o farwa vha mu ambadza zwiambaro zwa Vha kona u bva na vhe vha ri vha tshi vutshe- we zwa nga nnda. la muvhuso, vha ita na u vhula- nae uri vha mu ombele kha da21 Vha kombetshedza muha. 8 Ngauralo, gogo la sende- nda. ˙ la la humbela Pilato uri a li itele nwe munna we a vha a tshi khou we a vha a tshi pfi  zwe a vha a tshi di  li itela nga fhira nga ndila, misi. 9 A vha vhudzisa a ri: “Naa Simoni, wa Kirene, we a vha a tshi bva mahayani, khotsi a Alesandeni to  da  ndi tshi vhofholola Khosi ya Vhayuda?” 10 Ngauri o vha a re na Rufo, uri a hwale danda la tshi zwi divha uri musi vhotshi- Yesu la tshengedzo.  22 Ngauralo, vha mu isa fhefhe vhahulu vha tshi kumedza Yesu, vho vha vha tshi khou iti- thu hune ha pfi Golgotha, zwiswa nga vivho. 11 Fhedzi vho- ne zwa amba uri, “Fhethu ha Madethele.” 23 Henefho vha litshifhe vhahulu vha tu  tuwedza  ngedza u mu nea waini yo tanga  gogo uri li humbele Baraba uri nyiswaho na zwithu zwi vhavhaa vhofhololwe. 12 Pilato a dovha ho uri a nwe, fhedzi a hana u nwa. a amba navho a ri: “Zwino ndi 24 Vha mu ombela kha danda ite mini nga uyu ane na mu vhinahone vha kovhekana zwiambadza Khosi ya Vhayuda?” 13 Vha ro zwawe zwa nga nnda  nga u ita dovha vha zhamba vha ri: “Kha mamvate uri ndi  uri vha divhe  ombelwe kha danda!” 14 Fhedzi nnyi ane a dzhia tshifhio. 25 Ho Pilato a ri: “Ndi ngani, o ni tshi- vha hu nga tshifhinga tsha vhuranya’ni?” Vha tou na  na  u zhamba ru1 musi vha tshi mu ombela vha ri: “Kha ombelwe kha danda!” 15 Musi Pilato a tshi to  da  u ta- Mr 15:251 Hu to u vha nga awara ya  daho  kadza gogo, a vhofholola Bara- vhutahe nga matsheloni. 

MARKO 15:26-46 Yosefa u humbela tshitumbu tsha Yesu 84 kha danda. 26 Nga ntha ha thodungaho, a tshi toma kha lutanga     ho yawe vho vha vho ombela ndia mu nea uri a swiswine, a ri: “Mu   vhadzo ya mulandu une vha khou litsheni! Kha ri vhone arali Elia a mu pomoka wone ine ya ri: “Kho- tshi do  da  a mu tsitsa.” 37 Fhesi ya Vhayuda.” 27 Ngauralo, dzi Yesu a vhidzelela nga ipfi lihuvha mu ombela vhukati ha mave- lu, a mbo di  fa. 38 Labi le la vha ˙ mu mavhili, linwe li nga thungo lo tsira fhethu hukhethwa the˙ ya tshanda  tsha u la, linwe li nga mbeleni la kheruwa nga vhukati, thungo ya tsha monde. 281 —— u bva ntha u ya fhasi. 39 Musi  29 Vhe vha vha vha tshi khou mulangammbi we a vha o ima tsifhira vho vha vha tshi mu sema, ni nae a tshi vhona zwe zwa itea vha tshi dzungudza thoho vha ri: musi a tshi fa, a ri: “Vhukuma,  “Koto! Iwe ane wa ri u do   thu- uyu munna o vha e Murwa wa tha thembele nahone wa i fha- Mudzimu.” ˙ ta mararu, 30 di nga maduvha   40 Ho vha hu na vhanwe vhafutshidze nga u tsa kha i lo danda la makadzi vhe vha vha vho lavheletshengedzo.” 31 Nga hu fanaho, sa vhe kulenyana, vhukati havho vhotshifhe vhahulu vha mu go da  ho vha hu na Maria Magdalena ˙ vhe na vhamanwalo vha tshi ri: na Maria mme a Yakobo Mutu ˙ “O tshidza vhanwe, fhedzi ha koni ku1 na Yose, na Salome, 41 vhe u ditshidza! 32 Kristo Khosi ya vha vha vha tshi anzela u tshi Vhaisiraele, zwino itsa kha i lo mbila nae na u mu shumela musi ˙ danda la tshengedzo uri ri zwi e Galilea, na vhanwe vhafumakavhone nahone ri tende.” Na vho dzi vhanzhi vhe vha bva nae Yeruombelwaho nae vha thoma u mu salema. sema. 42 Samusi lo vha lo no kovhela, 33 Nga tshifhinga tsha vhura- nahone li duvha  la u Lugiselela, la thi1 ha mbo di  vha na swi- nga phanda  ha Sabatha, 43 ha ˙ swi lihulu shangoni lothe, u swi- da   munwe munna ane a pfi Yoseka nga tshifhinga tsha vhutahe.2  fa wa Arimathia, murado  wa Kho34 Hu to u vha nga tshi- ro a re na bvumo, we na ene a vha  daho  fhinga tsha vhutahe, Yesu a vhi- o lindela Muvhuso wa Mudzimu.  dzelela nga ipfi lihulu a ri: “Eli, A vha na tshivhindi a ya phanda  Eli, lama sabaxthani?” zwine zwa ha Pilato nahone a humbela tshiamba uri, “Mudzimu wanga, Mu- tumbu tsha Yesu. 44 Fhedzi Pidzimu wanga, wo ntutshelela’ni?”  lato o vha a tshi khou divhudzisa  ˙ 35 Vhanwe vho imaho henefho arali Yesu o vha o no fa, nahotsini, vha tshi pfa zwenezwi, vha ne a vhidza mulangammbi, a mu thoma uri: “Ipfani, u khou vhidza vhudzisa arali o no fa. 45 Musi o ˙ Elia.” 36 Fhedzi munwe muthu no wana vhutanzi kha mulanga a gidima a dzhia tshipontshi a mmbi, a nea Yosefa tshitumbu.  tshi mbwandamedza kha waini i 46 Nga zwenezwo, a renga labi lavhudi,  a tshi tsitsa, a tshi pomba Mr 15:281 Sedzani thaluso i re magumoni nga labi lavhudi,   a tshi vhulunga a siatari i re kha Mat 17:21. 331 Hu to   daho   le la vha lo korwa kha tou vha nga awara ya vhufumi-mbili (12) nga vhidani masiari. 332 Hu to u vha nga awara  daho  ya vhuraru nga masiari.

Mr 15:401 Kana “mupfufhi.”

85 Vhidani la Yesu, o vuswa  mbo, a phigulusela tombo muna ngoni wa vhida. 47 Fhedzi Ma ria Magdalena na Maria mme a Yose vha di  dzula vho lavhelesa he a vhewa hone. Nga murahu ha Sabatha, Maria Magdalena, Maria mme a Yakobo, na Salome vha renga mishonga uri vha dodze tshi tumbu tsha Yesu. 2 Nga matsheloni-tsheloni nga duvha  la u thoma la vhege, vha ya vhidani  vha swika duvha  li tshi vho ta vha. 3 Nahone vho vha vha tshi khou amba nga tshavho vha tshi ri: “Ndi nnyi ane a do  ri phigulusela tombo a li bvisa munangoni  wa vhida?” 4 Musi vha tshi la vhelesa, vha vhona uri tombo lo phiguluselwa kule, naho lo vha li lihulwane vhukuma. 5 Musi vha tshi dzhena vhidani, vha vho na muthannga o dzula thungo ya  tshanda  tsha u la o ambara zwiambaro zwitshena, vha mangala. 6 A amba navho a ri: “Ni songo mangala. Ndi a zwi divha uri ni  khou to  da  Yesu wa Nazareta we a vha o ombelwa kha danda. O vuswa; ha ho fhano. Vhonani fhethu he vha vha vho mu vhea hone. 7 Fhedzi tshimbilani; ni vhudze vhafunziwa vhawe na Petro uri, ‘U ndilani ya u ya Gali lea; ni do  mu vhona henengei, samusi o ni vhudza.’” 8 Ngauralo, vha bva henefho vhidani nga u gi dima, vha tshi tetemela nga nyofho. Nahone vha si vhudze muthu, ngauri vho vha vha tshi khou ofha.

16

˙ Manwalwa a Bivhili a fulufhedzeaho a guma nga maipfi a wanalaho kha ndi˙ mana ya vhumalo. Naho zwo ralo, manwe ˙ manwalwa a kale a na magumo mala˙ ˙ pfu a tevhelaho, nahone manwe manwa˙ la e a nwalwa nga murahu a na magumo a tevhelaho. Eneo magumo mavhili

MARKO 15:47–16:8[20] ˙ ha dzhiiwi sa tshipida  tsha Manwalo o hevhedzwaho. MAGUMO MALAPFU 9 Musi o no vuwa vhafuni nga matsheloni a duvha  la u thoma la vhege a bvelela lwa u thoma kha Maria Magdalena, we a pandela madimoni a sumbe khae. 10 A tuwa a ya a vhudza vhe vha vha vhe nae,  samusi vho vha vho tungufhala nahone  vha tshi khou mu lilela. 11 Musi vha tshi pfa uri u khou tshila na uri Maria o mu vhona, vha si tende. 12 Nga mura˙ hu ha zwenezwo, a bvelela e kha tshinwe tshivhumbeo kha vhathu vhavhili vhe vha vha vho farisana ndila, musi vha tshi  ˙ khou ya kha linwe shango la mahayani; 13 nahone vha huma vha vhudza vha˙ nwe vhothe. Na vhone vha si vha tende.  14 Fhedzi nga murahu a bvelela kha vha fumi-nthihi (11) musi vho dzula zwi liwani, a vha kaidza nge vha si vhe na lutendo na u vha havho na mbilu dzi konda ho, ngauri a vho ngo tenda vhe vha mu vhona musi o no vuswa vhafuni. 15 A amba navho a ri: “Iyani shangoni lothe ni  huwelele mafhungo madifha kha zwivhu mbwa zwothe. 16 Ane a tenda nahone  a lovhedzwa u do ane a si  tshidzwa, fhedzi ˙ tende u do 17 Zwinwe hafhu,  hatulwa.  vhane vha tenda vha do  ita zwi tevhelaho: Nga u shumisa dzina langa vha do  pandela madimoni, vha do  amba nga dzindimi, 18 vha do nga zwa fara dzinowa  nda  zwavho, naho vha nwa tshithu naho tshi tshifhio tshi vhulayaho a tshi nga do  vha vhaisa na luthihi. Vha do  vhea zwanda  zwavho kha vha lwalaho, nahone vha fhola.” 19 Ngauralo, musi Murena Yesu, o no amba navho, a takulelwa ta nahone  dulu  a dzula kha tshanda  tsha u la tsha Mudzimu. 20 Nga zwenezwo, vha tuwa vha  ˙ ˙ ya u huwelela hunwe na hunwe, musi Murena a tshi khou shuma navho na u tikedza mulaedza nga zwiga. MAGUMO MAPFUFHI Zwithu zwothe zwe vha vhudzwa vho  zwi anetshela nga u pfufhifhadza vhe vha ˙ vha vhe tsini na Petro. Zwinwe hafhu, nga murahu ha zwenezwo zwithu, Yesu a rumela mulaedza mukhethwa na wa lini na lini malugana na u tshidzwa nga hu sa fheli, u bva vhubvaduvha u ya vhuko vhela.

U YA NGA

LUKA dzhenwa nga nyofho. 13 Naho ˙ zwo ralo, murunwa a amba nae a ri: “U songo ofha Sakaria, ngauri thabelo yau yo pfiwa, hone mufumakadzi wau Elisabetha u do  u bebela murwa, nahone u tea u mu ira dzina line la pfi Yohane. 14 Iwe u do  takala zwihulu, na vhanzhi vha do  takalela u bebwa hawe, 15 ngauri u do  vha muhulwane phanda  ha Yehova. Fhedzi ho ngo tea u nwa waini na zwi˙ nwe zwi kambaho, u do  dadzwa  nga muya mukhethwa u bva musi a tshi tou bebwa, 16 nahone u do  ita uri vharwa vhanzhi vha Isiraele vha rembulutshele kha Yehova, Mudzimu wavho. 17 Zwi˙ nwe hafhu, u do  da  u thoma e na maanda  a ngaho a Elia, u itela u pfumedzanya vhokhotsi na vhana vhavho na uri vha sa thetshelesi vha tevhedze vhutali ha vho luga ho uri vhathu vha dzule vho lugela Yehova.” 18 Sakaria a amba na muru˙ nwa a ri: “Ndi do  vha hani na vhutanzi ha zwenezwi? Ngauri ndo no  kalaha, na mufumakadzi wanga ˙ o no kegula.” 19 Murunwa a mu fhindula a ri: “Ndi nne  Gabriele, ane a ima tsini na Mudzimu, ndo rumiwa uri ndi de  ndi ambe mafhungo na iwe na u u divhadza  madifha nga ha zwenezwi zwithu.  20 Fhedzi a u nga koni u amba u swika musi zwenezwi zwithu zwi tshi dadzea, ngauri a wo ngo te nda zwe nda u vhudza, zwine zwa do nga tshifhinga tshazwo  dadzea  tsho vhewaho.” 21 Nga tshenetsho tshifhinga, vhathu vho vha vho lindela Sakaria nahone vho

Vhanzhi vho lingedza u kuvhanganya mafhungo nga ha zwithu zwothe zwine na rine   ra zwi tenda, 2 u fana na vhe mathomoni vha vha thanzi dzo zwi  vhonaho nga mato  na vhadin  da  vha mulaedza we ra divhadzwa  wone, 3 mune  wanga Theofilo, ˙ ndo phetha nga uri ndi u nwalele enea mafhungo nga u tevhekana hao, ngauri ndo tolisisa dzene dzi mbuno nga vhuronwane u bva mathomoni adzo, 4 uri u divhe  nga vhudalo ngoho ya zwithu zwe  wa funzwa zwone. 5 Misini ya Herode, khosi ya ˙ Yudea, ho vha hu na munwe tshifhe we a vha a tshi pfi Sakaria, we a vha e wa tshigwada tsha Abia, e na mufumakadzi wa lushaka lwa Aroni, dzina lawe li tshi pfi Elisabetha. 6 Vhothe vho vha vho  luga phanda  ha Mudzimu ngauri vho vha vha tshi tshimbila u tendelana na ndaela dzothe na mi layo ya Yehova. 7 Fhedzi vho ˙ vha vha si na nwana ngauri Elisabetha o vha e muumba, nahone vho vha vho no vha vhalala. 8 Musi a tshi khou shuma sa tshifhe phanda  ha Mudzimu, nga tshifhinga tshee tsha vha tsho vhetshelwa tshigwada tshawe, 9 a dzhena thembeleni ya Yehova u itela u fhisa zwioro u ya nga maitele a vhotshifhe, 10 hone gogo lothe  lo vha li tshi khou rabela li nnda  nga tshifhinga tsha u fhisa zwioro. 11 Sakaria a vhona mu˙ runwa wa Yehova o ima thungo ya tsha u la tsha aletare ya zwioro. 12 Fhedzi Sakaria a mangadzwa nga zwe a zwi vhona, nahone a

1

86

87 Elisabetha. Gabriele u amba na Maria LUKA 1:22-44 mangala uri u khou lengiswa nga lu, nahone Yehova Mudzimu u do  mini thembeleni. 22 Musi a tshi mu nea khulunoni ya Davida kho  bvela nnda, ho ngo kona u amba tsi awe, 33 nahone u do   vhusa navho, nahone vha humbula uri sa Khosi nduni ya Yakobo nga hu  a nga vha o vhona bono the- sa fheli, nahone Muvhuso wawe a mbeleni. A amba navho nga zwa- u nga vhi na magumo.” nda, huno a di   bvela phanda  a 34 Fhedzi Maria a amba na ˙ sa koni u amba. 23 Musi ma- murunwa a ri: “Izwo zwi do  duvha a mushumo wawe mukhe- itea hani, samusi ndi sa athu  thwa a tshi fhela, a ya hayani ita zwa vhudzekani?” 35 Muru˙ hawe. nwa a mu fhindula a ri: “Muya 24 Fhedzi nga murahu ha tshi- mukhethwa u do da kha iwe,   fhinga tshenetsho, Elisabetha na maanda a Wa-Ta ta   dulu  du mufumakadzi wawe a vhifha mu- lu a do  da  kha iwe. Nga zwene˙ vhilini, a fhedza minwedzi mita zwo, ane a do  bebwa u do  vhidzwa nu a sa bvi nduni, nahone a tshi mukhethwa, Murwa wa Mudzi ri: 25 “Zwenezwi ndi zwe Yeho- mu. 36 Elisabetha shaka lau we va a nnyitela zwone misini yene- a vha e wa muumba, u na mi˙ yi musi a tshi livhisa thogomelo  nwedzi ya rathi o vhifha muvhili˙ kha nne  u itela u fhelisa u nyadzi- ni nga nwana wa mutukana, naho wa hanga nga vhathu.” o no kegula, 37 ngauri a hu na ˙ 26 Nga nwedzi wawe wa vhura- tshithu tshine Mudzimu a si tshi thi wa musi o vhifha muvhilini, kone.” 38 Nga zwenezwo, Maria ˙ murunwa Gabriele a rumiwa nga a ri: “Tshukhwi! Nne  mulanda wa Mudzimu uri a ye mudini wa Gali- Yehova! Zwe wa amba kha zwi  ˙ lea une wa pfi Nazareta, 27 kha itee.” Nga zwenezwo, murunwa a musidzana1 o fulufhedziswaho u mu tutshela.  vhingwa nga munna ane a pfi Yo39 Nga tshenetsho tshifhinga, sefa wa nndu  ya Davida, nahone Maria a takuwa nga u tavhanya a  onoyo musidzana o vha a tshi pfi ya dzithavhani mudini wa Yuda,  Maria. 28 Gabriele a ima pha- 40 a swika mudini wa Sakaria, a  nda hawe a ri: “Ri a vusa, iwe lumelisa Elisabetha. 41 Musi  a takalelwaho, Yehova u na Elisabetha a tshi pfa Maria a tshi ˙ iwe.” 29 Musi a tshi pfa zwene- mu lumelisa, nwana we a vha e zwo a mangala, nahone a lingedza mbumbeloni yawe a thoma u u pfesesa uri yeneyo ndi ndume- tamba-tamba, Elisabetha a dala  liso ya mufuda-de. 30 Ngaura- muya mukhethwa 42 a fhulule ˙ lo, murunwa a ri: “Maria, u so- dza a ri: “Nga hu fhatutshedzwe  ngo ofha, ngauri Mudzimu o u iwe vhukati ha vhafumakadzi tonda. 31 U do  vhifha muvhilini vhothe, nahone hu fhatutshe  ˙ wa beba murwa, ane wa do  mu ira dzwe na nwana a re mbumbelodzina line la pfi Yesu. 32 U do  ni yau! 43 Zwi da  hani uri ndi vha muhulwane nahone u do  vhi- vhe na ndugelo yo raloho, ya u data dzwa Murwa wa Wa-Ta  du  dulu lelwa nga mme a Murena wanga? 44 Ngauralo, musi ndi tshi ˙ Lu 1:271 Ipfi la Lugerika li ambela kha muthu wa tshisadzini a sa athu ita zwa vhu- pfa u tshi nndumelisa nwana a re mbumbeloni yanga o mbo di  dzekani.

LUKA 1:45-74 Maria u hulisa Yehova. U bebwa ha Yohane 88 tamba-tamba nga dakalo lihulu. ne.” 61 Vha tshi pfa zwenezwi 45 Nga hu takale we a tenda uri vha amba na Elisabetha vha ri: zwithu zwe Yehova a mu vhudza “Huufha hu si na shaka na lithihi zwone zwi do zwothe.”  dadzea   lau line la vhidzwa nga lene li dzi46 Ngauralo, Maria a ri: “Ndi na.” 62 Ndi hone˙ vha tshi ya vha hulisa Yehova, 47 ndi nga si li- amba na khotsi a nwana nga zwatshi mu vhudzisa uri u tshe u takalela Mudzimu Mutshi- nda  vha ˙ dzi wanga 48 ngauri o vhona u to  da  nwana a tshi pfi˙ nnyi. 63 A di ha mulanda wawe. humbela lubaba a nwala uri: “U  tukufhadza  pfi Yohane.” Vha tshi pfa zweneU bva zwino, mirafho yothe i do   zwo vha kanuka vhothe. 64 Nga amba uri ndi muthu o fhatutshe  dzwaho 49 ngauri wa maanda  o khathihi fhedzi, mulomo wawe wa nyitela mishumo mihulwane, na- mbo di  vulea nahone lulimi lwahone dzina lawe ndi likhethwa, we lwa vhofholowa a mbo di  tho50 nahone u khathutshela vha- ma u amba, a renda Mudzimu. vha thu vha mirafho yothe vhane 65 Vhahura vhawe vhothe   vha mu ofha. 51 O ita mishu- dzhenwa nga nyofho, nahone vhamo ya maanda  nga tshanda  tsha- thu vhe vha vha vha tshi dzula midini i re dzithavhani ngei Yuwe; o balanganya vhane vha diku  kumusa mbiluni dzavho. 52 O dea vha thoma u amba nga ha 66 na zwenezwi zwithu zwothe, wisa vhavhusi vhe kha khuluno  vhe vha zwi pfa vha dzula ni dzavho, nahone a hulisa vha vhothe  di 53 o fusha vha vha tshi elekanya nga hazwo  tukufhadzaho;  ˙ re na ndala nga zwithu zwavhu- vha ri: “Onoyo nwana u do  vha  Ngauri Yehova o vha di   nahone a humisa vho pfumaho muthu-de?” vho nembeledza zwanda. 54 O e nae.  thusa Isiraele mulanda wawe, uri 67 Sakaria khotsi awe, a da a humbule khathutshelo, 55 sa dzwa nga muya mukhethwa nazwe a vhudza vhomakhulukuku hone a porofita a ri: 68 “Nga hu washu, na Abrahamu na mbeu rendwe Yehova Mudzimu wa Isiyawe, nga hu sa fheli.” 56 Ma- raele, ngauri o livhisa thogomelo  ˙ ria o fhedza minwedzi miraru e na kha vhathu vhawe nahone a vha Elisabetha, nahone a kona u hu- tshidza. 69 O ri vusela lunanga  mela hayani hawe. lwa u ri tshidza nduni ya Davi 57 Tshifhinga tsha uri Elisa- da mulanda wawe, 70 sa zwe a amba musi a tshi shumisa vhapobetha a vhofholowe tsha mbo di  ˙ swika, a mbo di  beba nwana wa rofita vhakhethwa vha misini ya mutukana. 58 Musi vhahura na kale 71 uri u do  ri tshidza kha mashaka awe vha tshi pfa nga maswina ashu na kha vhothe  ha ndila ye Yehova a mu khathu- vhane vha ri vhenga, 72 u itela  tshela ngayo, vha mbo di  takala u khathutshela vhomakhulukunae. 59 Nga duvha vhumalo ku washu na u humbula mulanga  ˙ la vha da  u fumbisa nwana, naho- wawe mukhethwa, 73 muano ne vho vha vha tshi to  da  u mu we a u anela Abrahamu makhuluira dzina la khotsi awe, Sakaria. kuku washu, 74 uri nga mura60 Fhedzi mme awe a fhindula a hu ha u ri tshidza zwandani zwa  ri: “Hai, na kathihi! U do ndugelo ya u  pfi Yoha- maswina, a ri nee 

˙ 89 Ndaela ya u nwaliswa. U bebwa ha Yesu LUKA 1:75–2:19 mu itela tshumelo khethwa ri sa nzhe, a mu putela nga labi a mu ofhi tshithu 75 nga u ita nga u ladza mukungwani ngauri ho vha ralo nga u fulufhedzea na u luga hu si na vhudzulo nduni ya vha phanda hawe misini yashu yo- eni.  ˙ the. 76 Fhedzi iwe nwana’nga, u  8 Kha lene lo shango ho vha hu do  pfi muporofita wa Wa-Ta  du na vhalisa vhe vha vha vhe malu-ta ngauri u do  dulu,   tshimbila lisoni nahone vha tshi khou phanda  ha Yehova u itela u mu lisa masambi avho vhusiku holugisela ndila, 77 na u nea vha- the.   9 Nga u tavhanya, muru˙  thu vhawe ndivho ya u tshidza nwa wa Yehova a ima vhukati ha nga u vha hangwela zwivhi zwa- vho, vhugala ha Yehova ha vha vho 78 nge Mudzimu washu a ri vhonetshela, vha dzhenwa nga pfela vhutungu. Nga u ri pfela nyofho khulu. 10 Fhedzi muru ˙ vhutungu u do duvha   ri tavhisela   nwa a amba navho a ri: “Ni so79 u itela u vho- ngo ofha, ngauri ndi khou ni dili bvaho ta  dulu   netshela vho dzulaho swiswini na vhadza mafhungo madifha ane a  murunzini wa lufu, na u livhisa do dakalo lihulu kha vhathu  disa  milenzhe yashu ndilani ya mulalo vhothe  11 ngauri namusi no be  nga hu bvelelaho.” belwa Mutshidzi, Kristo Murena, ˙ 80 Nahone onoyo nwana a alu- mudini wa Davida. 12 Tshiga  wa a vha na maanda, mu divha nga a bvela pha- tshine na do   nda  a tshi dzula sogani u vhuya u tsho ndi hetshi: Ni do  wana luswika duvha khaga- shie lwo putelwa nga malabi lwo  le a dibvisela  la kha Vhaisiraele. ladzwa mukungwani.” 13 Nga  bveleMisini yeneyo Kesare1 Augu- khathihi fhedzi ha˙ mbo di i  dulu,  sto a bvisa ndaela ya uri vha- la mmbi ya vharunwa ya ta  Mudzimu i tshi thu vhothe  ˙ vha dzulaho kha li- tshi khou kho da fhasi vha nwaliswe 2 (honoho u ri: 14 “Nga hu rendwe Mudzimu ˙ ta nahone lifhasi dulu  dulu,  nwaliswa ha u thoma ho itea wa ta musi Kirenio e muvhusi wa Siria), ni nga hu vhe na mulalo vhukati 3 nahone vhathu vhothe vha ya ha vhathu vhane Mudzimu a vha  ˙ vha di ya havho. takalela.”  nwalisa midini  ˙ 15 Musi vharunwa vho no vhu4 Na Yosefa a tuwa Galilea, mu vhalisa vha tho dulu,  dini wa Nazareta, a ya Yudea mu- yelela ta  dini wa Davida, u vhidzwaho Be- ma u amba nga tshavho vha ri:  “Kha ri ye Betlehema ri ye u vhotlehema, ngauri o vha e murado  wa lushaka lwa Davida. 5 O ya na zwithu zwo iteaho zwe Yeho˙ zwone.” 16 Vha  a di  nwalisa khathihi na Maria, we va a ri divhadza nga u tavhanya vha wana   a vha o mu vhinga samusi o vha tuwa o fulufhedzisa, nga tshenetsho Maria na Yosefa, na lushie lwo latshifhinga Maria o vha e tsini na dzwa mukungwani. 17 Musi u vhofholowa. 6 Musi vhe hene- vha tshi lu vhona, vha vha vhudza fho, tshifhinga tsha swika tsha zwe vha vhudzwa zwone malu uri a vhofholowe. 7 Nahone a gana na lushie. 18 Hone vhothe ˙ beba nwana wa mutukana wa ta- vhe vha zwi pfa vha mangadzwa nga zwe vha vhudzwa nga vhalisa, 19 fhedzi Maria a vhulunga Lu 2:11 Khosi.

2

LUKA 2:20-40 Vhabebi vha Yesu thembeleni. Muporofita Ana 90 zwenezwi zwithu zwothe, a dzula nga fa o rudza mbilu samu a tshi elekanya nga ha zwine zwe- si wo vha wo zwi amba 30 nganezwi zwa amba zwone. 20 Nga uri ndo vhona ndila yau ya u tshi zwenezwo, vhalisa vha humela dza 31 ye wa i lugiselela vhathu murahu, vha tshi renda na u kho- vhothe, 32 tshedza tsha u vho da  Mudzimu nga ha zwithu zwo- netshela vha dzitshaka na u nea  the zwe vha zwi pfa na u zwi vho- vhathu vhau vha Isiraele vhuga ˙ na, samusi vho vha vho vhudzwa la.” 33 Khotsi na mme a nwana nga u ralo. vha mangala zwithu zwe Simeo21 Nga murahu ha maduvha a ni a vha a tshi khou zwi amba.  malo, musi hu tshifhinga tsha u 34 Simeoni a vha fhatutshedza  a amba na Maria, mme mu fumbisa, vha mu ira dzina line nahone ˙ a ri: “Nga nthani hawe, dzina le a newa  la pfi Yesu,  lone a nwana ˙ ˙ nga murunwa musi mme awe a sa vhanwe kha ˙ la Isiraele vha do  wa nahone vhanwe vha do athu vhifha muvhilini.  ima, vha˙  mu amba luvhi naho 22 Zwinwe hafhu, musi tshifhi- nzhi vha do  shumisa zwinga tsho swika tsha uri vha kuna- Mudzimu a tshi do kiswe u ya nga Mulayo wa Mushe, ga u itela u sumbedza uri u nae vha mu isa Yerusalema uri vha 35 o vhewa u itela u dzumbulumu nekedze kha Yehova, 23 sa- la zwine mbilu dza vhanzhi dza  ˙  musi zwo vha zwo nwalwa kha zwi elekanya, (a vha iwe vhutuMulayo wa Yehova: “Tanzhe li- ngu vhu do  u rumbula mbilu zwa ˙ ˙ nga ba nwe na linwe la mutukana li tea u tou nga u khou thavhiwa vhidzwa likhethwa phanda  ha Ye- nga).” 36 Ho vha hu na muporofita hova.” 24 Vha nekedza tshitha  vhelo u ya nga zwe zwa ambiwa wa mufumakadzi we a vha a tshi ˙ nga Mulayo wa Yehova: “Maivha pfi Ana, nwananyana wa Fanuemuronzhe mavhili kana mafho- le, wa lushaka lwa Asere. (Onoyu mufumakadzi o vha o no kegula ndo mavhili a maivha.” o dzula na munna wawe 25 Nahone ho vha hu na mu- nahone ˙ ˙ nwe munna ngei Yerusalema we minwaha ya sumbe fhedzi, ˙ 37 o a vha a tshi pfi Simeoni, mu- vha e tshilikadzi i re na minwaha nna wa u luga we a vha a tshi ofha ya fumalo-ina  [84]). O vha a tshi Mudzimu, o lindela u fhumudzwa dzula e hone thembeleni, a tshi ha Isiraele, nahone muya mukhe- ita tshumelo khethwa vhusiku na zwi liwa thwa wo vha u khae. 26 Zwi- masiari, a tshi didzima  ˙ nwe hafhu, o vha o no dzumbu- na u rabela. 38 Nga tshenetsho lulelwa nga muya mukhethwa uri tshifhinga, a sendela tsini a thonahone a ha nga fi a sa athu vhona mu- ma u livhuha Mudzimu, ˙  dodzwa wa Yehova. 27 A tshi li- amba nga ha nwana kha vhothe  vhiswa nga muya mukhethwa a vho lindelaho u tshidzwa ha Yeya thembeleni, musi vhabebi vha rusalema. Yesu uri vha tevhedze 39 Musi vho no ita zwithu zwotshi disa  zwine Mulayo wa amba, 28 a ta- the u ya nga Mulayo wa Yeho ˙ kula nwana nahone a renda Mu- va, vha humela Galilea mu˙ dini wa  dzimu a ri: 29 “Murena Muvhu- havho wa Nazareta. 40 Nwana a sahothe, zwino mulanda wau a bvela phanda   a tshi aluwa a vha

91 Yesu u sala Yerusalema. U a na maanda, nahone Mu a talifha,  dzimu a dzula a tshi mu takalela. 41 Vhabebi vhawe vho vha vho ˙ dowela u ya Yerusalema nwa ˙ ˙ ha munwe na munwe vhutambo ni ha Paseka. 42 Nahone musi ˙ e na minwaha ya fumi-mbili (12), vha di samu ya vhutamboni  si vho vha vho dowela u ita nga  u ralo. 43 Musi vhutambo ho no  fhela vha tshi khou humela murahu, mutukana Yesu a sala Yerusalema, fhedzi vhabebi vhawe vha si zwi thogomele. 44 Vha tshi mbila duvha vha tshi hu lothe  ˙ mbula u nga u na vhanwe, nahone vha thoma u mu to  da  kha mashaka na dzikhonani. 45 Fhedzi samusi vho vha vha sa mu wani, vha humela Yerusalema vha mu to nga vhuronwane. 46 Vha  da  mu wana thembeleni nga murahu ha maduvha mararu, o dzula  vhukati ha vhagudisi a tshi khou vha thetshelesa na u vha vhudzisa. 47 Hone vhothe vhe vha  vha vho mu thetshelesa, tshifhinga tshothe vho vha vha tshi ma ngadzwa nga ndila ine a pfese sa ngayo na nga phindulo dzawe. 48 Musi vha tshi mu vhona vha kanuka, nahone mme awe a ri: ˙ “Nwana’nga, u ri ita mini? Nne  na khotsi au ro vha ro tsikeledzea vhukuma ri tshi khou u to  da.”  49 Fhedzi a amba navho a ri: “Ndi ngani no vha ni tshi khou nto  da?  Naa a ni zwi divhi uri ndi fanela  u vha ndi nduni ya Khotsi anga?”  50 Naho zwo ralo, a vho ngo pfesesa zwe a vha a tshi khou zwi amba. 51 A humela Nazareta navho, nahone a bvela phanda  a tshi di tukufhadza khavho. Mme awe a  dzula a tshi elelwa mbiluni yawe zwothe zwe a vha a tshi zwi amba. 

LUKA 2:41–3:8 52 Yesu a bvela phanda  a tshi ta lifha na u aluwa nahone a tshi takalelwa nga Mudzimu na nga vhathu. ˙ Nga nwaha wa vhufumi-tha nu (15) hu tshi vhusa Kesare1 Tiberio, musi Pontio Pilato e muvhusi wa Yudea, Herode e muvhusi wa tshitiriki wa Galilea, fhedzi  Filipo mukomana wawe e muvhusi wa tshitiriki shangoni la Iturea  na Traxoniti, nahone Lisania e muvhusi wa tshitiriki tsha Abile ne 2 misini ya Tshifhe Muhulu Anasi na Kayafa, fhungo la Mudzimu la dela Yohane murwa wa  Sakaria e sogani. 3 O ya mashangoni othe u  mona na Yorodane, a tshi huwelela uri vhathu vha lovhedzwe sa tshiga tsha u rembuluwa uri vha hangwelwe zwivhi, 4 samu˙ si zwo nwalwa buguni ya muporofita Yesaya musi a tshi ri: “Thetshelesani! Hu na muthu ane a khou vhidzelela e sogani, u ri: ‘Lugisani ndila ya Yehova, kuna kisani ndila dzawe. 5 Miedzi yo the i do nahone thavha   dadzwa,  dzothe na zwikwara zwi do   phusulwa, na ndila dzothe dzo ko  mbamaho dzi do  kombamululwa, fhethu hu si havhudi  hu do  vha havhudi, 6 nahone vhathu vho the vha do   vhona u tshidzwa ha Mudzimu.’” 7 Nga zwenezwo, a thoma u amba na gogo le la vha li tshi khou da  khae uri li lovhedzwe a ri: “Inwi vhana vha mavuluvulu, ndi nnyi o ni vhudzaho uri ni do  ponyoka vhuhali vhune ha khou da?  8 Ngauralo, anwani mitshelo yo  fanelaho u rembuluwa. Nahone ni songo amba uri, ‘Khotsi ashu ndi

di  tukufhadza 

3

Lu 3:11 Khosi.

LUKA 3:9-28 Yesu u a lovhedzwa, u a dodzwa 92  Abrahamu.’ Ngauri ndi a ni vhu- na u bvela phanda  a tshi divha dza ndi ri Mudzimu u na maanda dza mafhungo madifha kha vha  a u vusela Abrahamu vhana kha thu. 19 Fhedzi Herode muvhusi haya matombo. 9 Ndi ngoho uri wa tshitiriki nge a kaidzwa ma mbado yo no di lugana na Herodia mufumakadzi   vhewa tsinde˙ ni la muri. Ngauralo, muri munwe wa mukomana wawe, na nga mi˙ na munwe u sa anwiho mitshelo shumo yothe mivhi ye a vha a tshi   yavhudi zwenezwo  u do  remiwa wa kudzwa i ita, 20 a tou na  nisa  muliloni.” nga u valela Yohane dzhele. 10 Gogo la mu vhudzisa la 21 Musi vhathu vha tshi lovheri: “Nga zwenezwo, ri ite mini?” dzwa, na Yesu a lovhedzwa-vho. 11 Musi a tshi vha fhindula o vha Nahone musi a tshi khou rabea tshi ri: “Muthu a re na zwiamba- la, lita  dulu  la vulea, 22 nahone ro zwivhili kha kovhele a si na, na muya mukhethwa wa tsela khae u a re na zwi liwa a ite zwi fanaho.” tshi nga liivha, ha pfala ipfi li bva12 Na vhathelisi vha da  khae uri ho ta  dulu  li tshi ri: “U Murwa wavha lovhedzwe, nahone vha amba nga, ane nda mu funa; ndi a u tanae vha ri: “Mufunzi, ri fanela kalela.” ˙ uri ri ite mini?” 13 A amba na23 Zwinwe hafhu, musi Yesu a vho a ri: “Ni songo to da muthelo   tshi thoma u funza o vha e na mi˙ une wa fhira we na tendelwa wone nwaha i to u vha furaru (30),  daho  ˙ nga mulayo.” 14 Vhadzia-mmbi vhanwe vho vha vha tshi ri ndi na vhone vha mu vhudzisa vha ri: murwa “Ri ite mini?” A vha fhindula a ri: wa Yosefa, “Ni songo tangula muthu kana u  murwa wa Eli, pomoka muthu mazwifhi, fhedzi 24 murwa wa Mathathe, ni fushee nga zwine na zwi wana.” murwa wa Levi, 15 Samusi vhathu vho vha vho murwa wa Melki, lindela Kristo, vhothe vho vha  murwa wa Yanna, vha tshi khou elekanya nga ha murwa wa Yosefa, Yohane mbiluni dzavho vha tshi 25 murwa wa Mahathe, ri, “Kani a nga vha e ene Kristo?” murwa wa Amosi, 16 Yohane a fhindula vhothe a ri:  murwa wa Nahume, “Nne fhe ndi ni lovhedza madini,  murwa wa Esli, dzi a mphiraho nga maanda u  murwa wa Nangai, khou da, ane ndi si fanelee uri 26 murwa wa Maathi,  ndi vhofholole thambo dza thomurwa wa Mahathe, vho dzawe. Onoyo u do ni lo murwa wa Simei, vhedza nga muya mukhethwa na murwa wa Yoseke, nga mulilo. 17 O fara luselo lwamurwa wa Yoda, we uri a kunakise tshothe luvhata 27 murwa wa Yohanani,  lwawe, goroi yawe a i kuvhangamurwa wa Resa, nyela duluni  lawe, fhedzi mungu murwa wa Serubabele, u do  u fhisa nga mulilo u sa dzimurwa wa Sealathiele, mi.” murwa wa Neri, 18 Nga zwenezwo, Yohane a do- 28 murwa wa Melki, vha a nea nyeletshedzo nnzhi murwa wa Adi, 

93

29

30

31

32

33

34

35

36

37

LUKA 3:29–4:13 38 murwa wa Enosi, murwa wa Sethe, murwa wa Adamu, murwa wa Mudzimu. Nga zwenezwo, Yesu a tuwa  Yorodane o dadzwa nga muya  mukhethwa, wa mu livhisa sogani 2 a fhedza maduvha a fuina   (40) a tshi khou lingwa nga Diabolo a sa li tshithu. Nga zwenezwo, musi eneo maduvha a tshi fhela o  vha o no farwa nga ndala. 3 Ndi  hone Diabolo a tshi amba nae a ri: “Arali u murwa wa Mudzimu, amba na he li tombo li shanduke Yesu li vhe tshinkwa.” 4 Fhedzi ˙ a mu fhindula a ri: “Ho nwalwa u pfi: ‘Muthu ha tshili nga tshinkwa fhedzi.’” 5 Ndi hone Diabolo a tshi isa Yesu ntha ha thavha ndapfu na hone nga khathihi fhedzi a mu sumbedza mivhuso yothe ya li fhasi. 6 Diabolo a amba nae a ri: “Ndi do enea maanda  u nea   kha yeneyi mivhuso yothe na vhu gala hayo ngauri zwo newa nne,   nahone ndi nea ane nda funa.  7 Nga zwenezwo, arali wa nthabela, zwothe zwi do   vha zwau.” 8 Yesu a mu fhindula a ri: “Ho ˙ nwalwa u pfi: ‘U tea u rabela Yehova Mudzimu wau, ngauri ndi ene e ethe ane wa tea u mu itela tshu melo khethwa.’” 9 A mu isa Yerusalema nahone a mu imisa kha thanga ya the mbele a amba nae a ri: “Arali u murwa wa Mudzimu, dipose fhasi,  ˙ 10 ngauri ho nwalwa u pfi: ‘U do  ˙ vhudza vharunwa vhawe uri vha de  vha u tsireledze, 11 nahone vha u takule nga zwanda  zwavho, uri u si khukhulwe nga tombo.’” 12 Yesu a mu fhindula a ri: “Ho ˙ nwalwa u pfi: ‘U songo linga Yehova Mudzimu wau.’” 13 Musi

Mutevhe wa lushaka. Diabolo u linga Yesu

murwa wa Kosama, murwa wa Elmadama, murwa wa Heri, murwa wa Yesu, murwa wa Eliezere, murwa wa Yorima, murwa wa Mathathe, murwa wa Levi, murwa wa Simioni, murwa wa Yudasi, murwa wa Yosefa, murwa wa Yonamu, murwa wa Eliakima, murwa wa Melea, murwa wa Mainane, murwa wa Mathathane, murwa wa Nathani, murwa wa Davida, murwa wa Isai, murwa wa Obede, murwa wa Boasi, murwa wa Salmoni, murwa wa Nahasoni, murwa wa Abinadaba, murwa wa Arini, murwa wa Esiromo, murwa wa Perese, murwa wa Yuda, murwa wa Yakobo, murwa wa Isaka, murwa wa Abrahamu, murwa wa Thara, murwa wa Nahoro, murwa wa Saruga, murwa wa Ragahu, murwa wa Phelege, murwa wa Ebere, murwa wa Sala, murwa wa Kenani, murwa wa Arapahasada, murwa wa Semu, murwa wa Noaxe, murwa wa Lamexe, murwa wa Methusala, murwa wa Henoxe, murwa wa Yarede, murwa wa Mahalalele, murwa wa Kenani,

4

LUKA 4:14-34 Yesu u vhala mupombo wa Yesaya 94 Diabolo o no fhedza u mu linga, ita Kapernaume, zwi ite na fhaa mu tutshela u swikela nga tshi- no mudini wa hau.’” 24 Fhedzi   ˙ nwe tshifhinga tsho teaho. a amba navho a ri: “Ngoho ndi a 14 Yesu a vhuyelela Galilea e ni vhudza ndi ri, a hu na mupona muya wa Mudzimu. Vhathu rofita ane a tanganedzwa mudi  vho vha vha tshi khou amba ma- ni wa hawe. 25 Sa tsumbo, ngofhungo avhudi  nga hae u mona na ho ndi a ni vhudza ndi ri: Ho vha shango lene lo. 15 A thoma u fu- hu na tshilikadzi nnzhi ngei Isinza sinagogoni dzavho nahone o raele misini ya Elia musi mata ˙ vha a tshi huliswa nga vhothe.  dulu o valea minwaha miraru na  ˙ 16 A swika Nazareta, he a alu- minwedzi ya rathi, nahone ha tshela hone, a dzhena sinagogoni vha na ndala khulu shangoni lo nga Sabatha samusi o vha o do the. 26 Naho zwo ralo, Elia o  wela u ita nga u ralo, a ima na- vha a songo rumiwa na kha muhone a thoma u vhala. 17 Nga- thihi wa havho vhafumakadzi, uralo, vha mu nekedza mupombo fhedzi o vha o rumiwa kha tshi wa muporofita Yesaya, nahone a likadzi ya ngei Sarepata shango˙ ˙ u vula a wana he ha vha ho nwa- ni la Sidoni. 27 Zwinwe hafhu, lwa u pfi: 18 “Muya wa Yehova u ho vha hu na vha mapele vhanzhi kha nne, uri ndi ngei Isiraele tshifhingani tsha  ngauri o ndodza  divhadze vhashai mafhungo ma- muporofita Elisa; nahone a hu  difha, o nthuma uri ndi ye ndi na na muthihi khavho we a fho huwelele uri mathubwa o vhofho- dzwa, fhedzi ho fhodzwa Naemalolwa na uri vho pofulaho vha vho ni, munna wa Siria.” 28 Vhothe  vhona, na u vhofholola vho tsi- vhe vha pfa zwenezwo zwithu ngei keledzeaho, 19 u itela u huwe- sinagogoni vha sinyuwa zwihulu, lela nga ha tshifhinga tsha Yeho- 29 vha mu vutshela vha mu suva tshi tanganedzeaho.” 20 Nga  kumedzela nnda  ha mudi,  vha mu zwenezwo, a peta mupombo, a u isa luwani lwa thavha ye mudi  wanekedza mudin   da  a dzula fhasi, vho wa vha wo fhatwa khayo, vha  nahone vhothe vhe vha vha vhe  tshi to  da  u mu posa nga thoho.  sinagogoni vho vha vho mu lavhe30 Fhedzi a bva nga vhukati halesa. 21 A amba navho a ri: “Na ˙ vho a tuwa.  musi lunwalo lune na kha di  tou 31 A ya Kapernaume, mudi bva u lu pfa lwo dadzea.”  ni wa Galilea. Nahone o vha a 22 Nahone vhothe vha tho ma u amba zwavhudi  nga hae tshi khou vha funza nga Sabatha, na u mangala maipfi a vhulenda 32 nahone vho vha vha tshi maye a vha a tshi  e a vha a tshi bva mulomoni ngadzwa nga ndila wawe, vha ri: “Naa uyu a si murwa funza ngayo ngauri o vha a tshi wa Yosefa?” 23 Nga zwenezwo, a funza sa muthu ane a vha na ma33 Nga zwenezwo, hene amba navho a ri: “A zwi timati- anda. misi uri ni do nga ha fho sinagogoni ho vha hu na mu mmbudza ˙ nna we a vha e na muya muvhi wa tshifanyiso hetshi: ‘Nanga1 diala fhe; zwithu zwe ra pfa uri wo zwi dimoni, a zhamba a ri: 34 “Wo dela mini iwe Yesu wa Nazareta?  Naa wo dela u ri lozwa? Ndi a  Lu 4:231 Dokotela.

95 U divhadza mafhungo madifha LUKA 4:35–5:10   divha zwavhudi   uri u Mukhethwa fha a Muvhuso wa Mudzimu, ngawa Mudzimu.” 35 Fhedzi Yesu a uri ndo rumiwa u ita zwenezwo.” u kaidza a ri: “Fhumula u bve 44 Nga zwenezwo, a ya a huwelekhae.” Musi dimoni lo no mu wi- la sinagogoni dza Yudea. sela fhasi, la bva khae li songo Musi gogo lo thetshelesa Yesu mu huvhadza. 36 Vhathu vhoa tshi khou funza ipfi la Muthe vha kanuka, nahone vha  dzimu, tsini na dzivha la Genethoma u amba nga tshavho, vha tsareta, la thoma u mu pwanyeleri: “Ndi zwithu-de zwine a zwi dza. 2 A vhona zwikepe zwivhili  amba, ngauri u na maanda  a u zwo ima khunzi-khunzini ya dzipandela mimuya mivhi, nahone vha, fhedzi vharei vha khovhe ya bva?” 37 Ngauralo, mafhu- vho vha vho tsa khazwo vha ngo awe a phadalala u mona na le- tshi khou tanzwa  mambule avho.  ˙ ne lo shango lothe.  3 A namela tshinwe tsha zwene 38 A tshi tuwa henefho sinago- zwo zwikepe, nahone a humbela  goni a mbo di wa Si- Simoni, we a vha e mune  ya mudini   wa tshimoni. Mme a mufumakadzi wa kepe uri a tshi sendedzele kule Simoni o vha a tshi khou lwala ha khunzi-khunzi. A dzula henezwihulu,1 nahone vhafunziwa vha fho tshikepeni a thoma u funza humbela Yesu uri a mu thuse. gogo. 4 Musi o no fhedza u fu39 A ima tsini nae nahone a mu nza, a amba na Simoni a ri: “Sefhodza. A mbo di  vuwa nga u ta ndedza tshikepe hu re na tivha, ni vhanya a thoma u vha shumela. tharamudze mambule anu   uri ni 40 Fhedzi musi duvha  li tshi kone u fasha.” 5 Fhedzi Simokhou kovhela, vhothe vhe vha ni a fhindula a ri: “Mufunzi, ro  vha vhe na vhathu vha lwalaho dinetisa vhusiku hothe nahone ri   malwadze o fhamba-fhambanaho si fashe tshithu, fhedzi samusi mavha vha disa khae. O vha a tshi wo amba, ri do  tharamudza   vha fhodza nga u tou vha vhea mbule.” 6 Musi vho no ita nga zwanda. 41 Madimoni o vha a u ralo, vha fasha khovhe nnzhi  tshi bva kha vhathu vhanzhi, a vhukuma. Mambule avho a thotshi zhamba a tshi ri: “U Mu- ma u kheruwa. 7 Ngauralo, vha rwa wa Mudzimu.” Fhedzi a a kai- vhidza vhashumisani ˙ navho vhe dza nahone a si a tendele a tshi vha vha vhe kha tshinwe tshikepe uri vha de  vha vha thuse, musi amba, ngauri o vha a tshi mu di vha tshi swika, vha dadza zwi vha uri ndi Kristo. kepe zwavho, nahone zwa thoma 42 Naho zwo ralo, nga duvha  li tevhelaho a ya fhethu hu re u nupela. 8 Simoni Petro a tshi thungo. Fhedzi gogo la thoma u vhona zwenezwi, a gwadama pha ha Yesu a ri: “Murena, a tho mu to  da,  la vhuya la swika he a nda vha e hone, nahone la lingedza u ngo fanelea u vha tsini hau, ngamu thivhela uri a si tuwe. 43 A uri ndi muitazwivhi.” 9 Ngauri  vhe a vha e navho  amba na lo a ri: “Ndi fanela uri ene na vhothe ˙ ndi ye na kha minwe midi  u itela vho vha vho mangadzwa zwihulu nga khovhe dze vha dzi fasha, uri ndi divhadze mafhungo madi  10 nahone zwa dovha zwa mangadza Yakobo na Yohane vharwa Lu 4:381 O vha e na mudinyane.

5

LUKA 5:11-30 Munna wa mapele. Yesu e tshimimani 96 vha Sebedeo, vhe vha vha vha ha Yesu. 20 Musi a tshi vhona tshi shumisana na Simoni. Fhe- lutendo lwavho, a ri: “Wo hangwedzi Yesu a amba na Simoni a ri: lwa zwivhi zwau.” 21 Nga zwe˙ “U songo ofha. U bva zwino u do nezwo, vhamanwalo na Vhafari vha murei wa vhathu.” 11 Nga sei vha thoma u elekanya vha ri: zwenezwo, vha humisela zwike- “Ndi nnyi ane a khou semana? pe khunzi-khunzini, vha tutshela Ndi nnyi ane a nga kona u ha zwithu zwothe vha mu tevhela. ngwela zwivhi arali e si Mudzi ˙ 22 Nge Yesu a vha 12 Nga tshi nwe tshifhinga mu e ethe?”  ˙ a tshi divha zwe vha vha vha tshi musi e kha munwe mudi,   ha da  ˙ khou zwi elekanya, a vha fhindula munwe munna we a vha o dala  mapele! Musi a tshi vhona Yesu, a ri: “Ni khou elekanya mini mbi23 Ndi zwifhio zwia gwadama a mu humbela a ri: luni dzanu?  “Murena, arali u tshi funa, u nga ne zwa leluwa? Naa ndi uri, ‘Wo hangwelwa zwivhi zwau,’ kana mphodza.” 13 A isa tshanda  tshawe a mu kwama, a ri: “Ndi a ndi uri, ‘Takuwa u tshimbile’? uri Mufuna. Fhola.” Mapele a mbo di   mu 24 Fhedzi uri ni divhe tutshela nga u tavhanya. 14 A rwa-muthu u na maanda  kha li  laya onoyo munna uri a songo fhasi a u hangwela zwivhi—” a vhudza muthu, a ri: “Fhedzi tshi- amba na munna o omaho lurumbila u ye kha tshifhe a u vhone, mbu a ri: “Takuwa u hwale vhunahone u nekedze tshifhiwa ma- lalo hau, u ye hayani.” 25 Nga  a takuwa phanda lugana na u fhodzwa hau, samusi u tavhanya   haMushe o laedza, uri zwi vhe vhu- vho, a hwala vhulalo, a ya hayatanzi khavho.” 15 Fhedzi bvu- ni, a tshi khou renda Mudzimu.  vha mo la Yesu la phadalala, nahone 26 Ngauralo, vhathu vhothe   gogo lo vha li tshi da  u itela u mu kanuka zwihulu, vha thoma u rethetshelesa na uri li fhodzwe ma- nda Mudzimu, vha dzhenwa nga ro vhona lwadze a lo. 16 Naho zwo ralo, a nyofho vha ri: “Namusi  ya fhethu hu re thungo uri a ra- zwithu zwi kanukisaho.” bele. 27 Nga murahu ha zwenezwo ˙ a vhona mutheli17 Li musi a tshi zwiitea, a tuwa,   nwe duvha  khou funza, nahone Vhafarisei na si ane a pfi Levi o dzula ofisini ya vhagudisi vha Mulayo vha bvaho vhathelisi, a amba nae a ri: “Ivha midini yothe ya Galilea, Yudea, na mutevheli wanga.” 28 A sia zwi  a mbo di Yerusalema vho dzula henefho, thu zwothe,   takuwa a Yehova o mu nea maanda  a u fho- mu tevhela. 29 Nga zwenezwo,  dza. 18 Ha da  vhanna vho hwa- Levi a itela Yesu tshimima tshila munna o omaho lurumbu o lala hulu nduni yawe, ho vha hu na  ˙ kha vhulalo, vha tshi to vhathelisi vhanzhi na vhanwe vhe  da  ndi la ya u mu disa phanda   ha Yesu. vha vha vho dzula navho zwi19 Nge vha vha vha sa koni u mu liwani. 30 Vhafarisei na vhama˙ isa he Yesu a vha e hone nga nthanwalo vhavho vha tshi vhona  zwenezwo, vha thoma u gunguleni ha gogo, vha namela kha tha  nga, vha i fudulula vha tsitsa vhu- la vhafunziwa vhawe vha ri: “Ndi  lalo hawe, vha vhu vhea tsini ha ngani ni tshi la na u nwa na vhathu vhe vha vha vhe phanda vhathelisi na vhaitazwivhi?” 

97 Tshihaswa. Yesu u fhodza nga Sabatha LUKA 5:31–6:11 31 Yesu a vha fhindula a ri: “VhaNga Sabatha musi a tshi khou fhira nga masimuni a goroi, thu vha re na mutakalo wavhu˙ vhafunziwa vhawe vha thukhula di   a vha to  di  nanga,1 fhedzi i to dza goroi, vha dzi swodwa nga vha lwalaho. 32 Ngauri thotshe   dzi la. 2 Nga a tho ngo dela u vhidza vhathu ta  nga zwanda  vha  ˙ vho lugaho, fhedzi ndo dela vha- zwenezwo, vhanwe Vhafarisei vha  ri: “Ndi ngani ni tshi ita zwithu itazwivhi uri vha rembuluwe.” 33 Vha amba nae vha ri: “Vha- zwi songo tendelwaho nga Sabatha?” 3 Fhedzi Yesu a amba nafunziwa vha Yohane vha a di vho a ri: “Naa a ni athu vhala zwe dzima zwi liwa tshifhinga tshothe  na u rabela, na vhafunziwa vha Davida na vhanna vhe a vha e naVhafarisei vha ita nga u ralo, vho vha zwi ita musi vho farwa 4 Musi a tshi dzhena  fhedzi vhau vha a la na u nwa.” nga ndala? ya Mudzimu a dzhia zwi 34 Yesu a amba navho a ri: “Naa nduni nekedzwaho Mudzimu ni nga ita uri khonani dza mu- nkwa zwo ˙  vhanna vhe  kwasha dzi didzime zwi liwa musi a la, zwinwe a zwi nea  mukwasha a tshi kha di  vha na- a vha e navho. Vho vha vha songo tendelwa uri vha zwi le, fhedzo? 35 Fhedzi hu da madu  vha ane mukwasha a do  dzhiiwa dzi zwo vha zwi tshi tea u liwa 5 A  khavho; nga zwenezwo, ndi hone nga vhotshifhe vhe vhothe.” vha tshi do nga eneo ma- amba navho a ri: “Murwa-muthu  didzima  ndi ene Murena wa Sabatha.” duvha.”  ˙ ˙ 6 Nga tshinwe tshifhinga nga 36 Zwinwe hafhu, a vha vhudza Sabatha, a dzhena sinagogoni a tshifanyiso a ri: “A hu na ane a Henefho ho vha nga kherula labi kha tshiamba- thoma u funza. ˙ ro tshiswa tsha nga nnda  naho- hu na munwe munna we a vha o  tsha u la. 7 Vhane a tshi rungelela kha tshiamba- oma˙ tshanda ro tsha nga nnda  tsha kale. Arali manwalo na Vhafarisei vha mu  u itela u vhona arali o a ita nga u ralo, tshihaswa tshi- vhea ito  fhodza onoyu muswa tshi do  kheruwa nahone tshi vha a tshi do nga si fane na tshiambaro tsha nna nga Sabatha, uri vha mu vhokale. 37 A dovha a ri: A hu ne mulandu. 8 Naho zwo ralo, o zwe vha vha  na muthu ane a nga shela waini vha a tshi divha ntswa kha mikhwama ya kale ya vha tshi khou zwi elekanya, ngau shela waini.1 Arali a ita nga u uralo a amba na munna o omaho  a ri: “Takuwa u de  ngeralo, waini ntswa i do  ita uri mi- tshanda  takuwa khwama i balee nahone i do  te- no vhukati.” A mbo di vhuwa, mikhwama ya tshinyala. a ima. 9 Nga zwenezwo, Yesu a 38 Fhedzi waini ntswa i fanela u vha vhudzisa a ri: “Naa zwo teshelwa kha mikhwama miswa ya ndelwa uri nga Sabatha muthu  kana i si u shela waini. 39 A hu na we a a ite mishumo yavhudi  a tshidze kana a vhulavhuya a nwa waini ya kale naho- yavhudi, ne a to  da  ntswa, ngauri u ri, ‘Ya he?” 10 Musi o no vha lavhelesa vhothe, a amba na onoyo munna  kale i a difha.’”  a ri: “Onyolosa tshanda  tshau.” A Lu 5:311 Dokotela. 371 Mukhwama wo tshi onyolosa, nahone tsha fhola. 11 Fhedzi vha sinyuwa zwihulu, itwaho nga mukumba wa tshipuka.

6

LUKA 6:12-33 Madzina a vhaapostola vha 12. Takala 98 vha thoma u amba nga tshavho dza nga nthani ha Murwa-muthu.  nga ha zwine vha nga zwi ita kha 23 Nga lene lo duvha ni takale na Yesu. hone ni pembele, ngauri mala12 Nga tshenetsho tshifhinga, mba anu  ndi manzhi ngei ta  dulu,  a ya u rabela thavhani, a fhe- ngauri vhomakhulukuku wavho dza vhusiku hothe a tshi khou ra- vho vha vha tshi ita zwithu zwi fa bela Mudzimu. 13 Fhedzi musi naho na zwenezwo kha vhaporoli tshi tsha, a vhidza vhafunzi- fita. 24 “Fhedzi khombo kha inwi wa vhawe a nanga vha fumi-mbili (12) vhukati havho, a vha vhi- no pfumaho, ngauri no no di  dza uri ndi vhaapostola: 14 Ho wana madzanga othe.  vha hu Simoni we a vha a tshi 25 “Khombo inwi no furaho mu vhidza Petro; Andrea, mura- zwino, ngauri ni do farwa nga  thu wawe; Yakobo; Yohane; Fili- ndala.  po; Baratholomeo; 15 Mateo; “Khombo inwi ni seaho zwino, Thomasi; Yakobo murwa Ali- ngauri ni do na lila.  tungufhala  feo; Simoni ane a vhidzwa a fhi26 “Khombo musi vhathu vhoseaho; 16 Yudasi murwa wa Ya- the vha tshi ni khoda, ngauri na   kobo; na Yudasi Iskariote, we a vhomakhulukuku wavho vho vha mu fheta.  vha tshi ita zwithu zwi fanaho 17 A tsa navho a ima fhethu ho na zwenezwo kha vhaporofita vha itaho mudavhi, henefho ho vha mazwifhi. hu na vhafunziwa vhawe vhanzhi, 27 “Fhedzi ndi a ni vhudza inwi na gogo li bvaho Yudea na Yeru- no thetshelesaho ndi ri: Bvela˙ salema, vhanwe vha tshi bva thu- ni phanda  ni tshi funa maswina ngo dza Tiro na Sidoni tsini na anu, ni tshi itela zwivhuya vha lwanzhe, vho da  u mu thetshele- ne vha ni vhenga, 28 ni tshi fhasa na u fhodzwa malwadze avho. tutshedza vha ni semaho, ni tshi  18 O fhodza na vhe vha vha vha rabelela vhane vha ni tambudza. tshi khou tambudzwa nga mimu- 29 Arali muthu a tshi ni vhanda ya mivhi. 19 Hone gogo lo vha kha shama ni mu nekedze na li ˙ ˙ li tshi to  da  u mu kwama, ngauri nwe, ane a ni dzhiela tshinwe ˙ maanda  o vha a tshi bva khae na- tshiambaro ni mu fhe na tshinwe. hone a tshi fhodza vhothe.  30 Neani vhothe vha ni humbela  20 A lavhelesa vhafunziwa vha- ho, ni songo vhila ane a dzhia we a ri: tshithu tshanu.  ˙ “Hu takala inwi ni shayaho, 31 “Zwinwe hafhu, zwine na ngauri Muvhuso wa Mudzimu ndi to  da  vhathu vha tshi ni ita, na wanu.  inwi ni vha ite zwenezwo. 21 “Hu takala inwi vhane na 32 “Arali ni tshi funa vhavha na ndala zwino, ngauri ni do   ne vha ni funa, ni do vhuye fushwa. lwa nga’ni? Ngauri na vhaitazwi“Hu takala inwi ni lilaho zwino, vhi vha a funa vhane vha vha ngauri ni do funa. 33 Arali ni tshi itela zwi sea. 22 “Ni takale musi vhathu vha vhuya vhane vha ni itela zwivhutshi ni vhenga, vha tshi ni pande- ya, ni do  vhuyelwa nga’ni? Ngauri la, na u ni sema, vha tshi ni nya- na vhaitazwivhi vha ita zwene-

99 Lufhanza lu re litoni. U divhiwa nga mitshelo LUKA 6:34–7:2   ˙ zwo. 34 Zwinwe hafhu, arali ni yo ndi’we! Thoma u bvise danda tshi hadzima vhane na divha uri li re litoni   lau, ndi hone u tshi vha do ni lifhela, ni do  kona u vhona zwavhudi  musi u   vhuye- do lwa nga’ni? Na vhaitazwivhi vha tshi bvisa lufhanza lu re litoni  la ˙ hadzima vhanwe vhaitazwivhi uri wahau. vha vhuyelwe. 35 U fhambana 43 “Ngauri a hu na muri wana zwenezwo, bvelani phanda mitshelo i  ni vhudi  une wa anwa  tshi funa maswina anu  nahone a hu na muri  na u ita si yavhudi, mizwivhuya na u hadzima ni sa la- u si wavhudi  une wa anwa  ˙ di. 44 Muri munwe vheleli nzwalelo nahone mala- tshelo yavhu  ˙ nga na munwe wavhudi mba anu  u divhiwa   a do  vha manzhi, ni do  mitshelo yawo. Sa tsumbo, vhavha vharwa vha Wa-Ta ta  dulu  du lu, ngauri u na vhulenda kha vha thu a vha fuli mahuyu kha miri  sa livhuhi na vhavhi. 36 Bvela- ya mipfa, kana u fula ndirivhe ni phanda  ni tshi khathutshela, kha miri ya mipfa. 45 Muthu vhunga Khotsi anu  a tshi kha- muvhuya u bvisa zwithu zwavhudi  kha lupfumo lwawe lwavhudi  thutshela. ˙ 37 “Zwinwe hafhu, litshani u lu re mbiluni yawe, fhedzi muthu muvhi u bvisa zwithu zwivhi kha hatula uri na inwi ni sa do   hatu lwa-vho, nahone ni litshe u vho- lupfumo lwawe luvhi, ngauri zwo mbiluni ndi zwine mulo na muthu mulandu uri na inwi dalaho ni sa do  vhonwa mulandu. Dzu- mo wa amba zwone. 46 “Ndi ngani ni tshi mmbidza lani ni tshi hangwela, na inwi ni na ri Murena! Murena! fhedzi na si do  hangwelwa. 38 Di  dowedzeni  ˙ nda amba? 47 Munwe u nea, nahone vhathu vha do   ni ite zwine ˙ na mu nwe a daho kha n ne a the  nea-vho. Vha do ni shelela kha   tshiambaro muelo wo dalaho, wo tshelesa zwine nda zwi amba na  ni sumbegadelwaho wo khusiwaho, wo ita- hone a zwi ita, ndi do ho mutumba. Ngauri muelo une dza ane a fana nae: 48 U fana na   nndu  na ela ngawo, na inwi vha do  ni muthu ane a ri a tshi fhata a bwa a adza mutheo wayo ntha  elela ngawo.”  muku39 Nga zwenezwo, a vha vhu- ha tombo. Musi hu tshi da fhe yeneyo nndu,  dza tshifanyiso a ri: “Naa vhathu mbela, wa kuda vhavhili vho pofulaho vha nga su- dzi u si kone u i dzinginyisa, ngazwavhudi.   mbedzana ndila? Naa vhuvhili ha- uri yo vha˙ yo fhatwa  vho a vha nga do  wela dindini? 49 Kha linwe sia, muthu ane a 40 Mugudiswa ha fhiri mugudi- pfa nahone a sa ite tshithu u fana ˙  nndu  masi wawe, fhedzi muthu munwe na muthu ane a fhata ˙ vuni hu si na mutheo. Mukumbena munwe o gudiswaho zwavhudi  nahone  yeneyo nndu,  u do fana na mugudisi wawe. la wa kuda  41 Ndi ngani u tshi sedza lufha- nga khathihi fhedzi ya wa, tshiya vha  nza lu re litoni  la wahau ngeno nyalelo ya yeneyo nndu khulu.” iwe u sa vhoni danda li re litoni  Musi o no fhedza u amba zwe lau? 42 U nga amba hani na wahau wa ri, ‘Litsha ndi tomole lua vha a tshi to   da  u vha vhudza fhanza litoni  lau,’ ngeno iwe u na zwone,˙ a dzhena Kapernaume. danda litoni  lau? Mudzia-muho- 2 Munwe mulangammbi o vha e

7

LUKA 7:3-22 Yesu u vusa murwa wa tshilikadzi 100 ˙ na mulanda we a vha a tshi mu e ene nwana e ethe kha mme awe.  funa, we a vha a tshi khou lwala Nahone mme awe vho vha vhe vhukuma, e tsini na u fa. 3 Musi tshilikadzi. Vhathu vhanzhi vha a tshi pfa nga ha Yesu, a ruma mudini wonoyo vho vha vhe hene vhahulwane vha Vhayuda uri vha fho. 13 Musi Murena a tshi mu ye vha mu humbele uri a de na a fho- vhona, a mu pfela vhutungu  dze mulanda wawe. 4 Nga zwe- hone a amba nae a ri: “Litsha u nezwo, vhe vha da  kha Yesu vha lila.” 14 A sendela a kwama hithoma u mu kwengweledza vha ri: ngo, nahone vhahwali vha lo vha “Zwo fanela u tshi mu itela zwe- ima. Ngauralo, Yesu a ri: “Munezwi, 5 ngauri u funa lushaka thannga, vuwa!” 15 Muthannga   lwashu nahone o ri fhatela sina- a vuwa a dzula a thoma u amba,  gogo.” 6 Ngauralo, Yesu a huma a mu nea mme awe. 16 Vho navho. Fhedzi musi e tsini na u the vha dzhenwa nga nyofho, vha  dzhena mudini wawe, mulanga- thoma u renda Mudzimu vha ri:  mmbi o vha o no rumela khonani “Ro vuselwa muporofita muhuuri dzi mu vhudze uri: “Mune  wa- lu,” na uri “Mudzimu o pfela vhanga, u songo tsha didina, ngauri a thu vhawe vhutungu.” 17 Enea   thi fanelei uri ni nga dzhena ndumafhungo a phadalala na lothe   ˙  la ni yanga. 7 Nga nthani ha zwe- Yudea na kha manwe mashango  nezwo, na nne  a thi fanelei u da  ha a tsini. iwe. Fhedzi amba ipfi lithihi fhe18 Vhafunziwa vha Yohane vha dzi, nahone mulanda wanga u do mu vhudza zwenezwi zwithu  fhola. 8 Ngauri na nne  ndi mu- zwothe. 19 Ngauralo, Yohane a  ˙ thu a vhuswaho, ndi na maswo- ruma vhanwe vhafunziwa vhale ane nda a vhusa, nahone ndi we vhavhili uri vha ye vha vhuamba na uyu nda ri, ‘Tuwa!’ na- dzise Murena uri: “Naa ndi iwe  hone a tuwa, nda amba na mu- we ha pfi u do kana ri fanela   da, ˙ ˙ nwe nda ri, ‘Ida!’ a da, nda amba u lavhelela munwe?” 20 Vhene  na mulanda wanga nda ri, ‘Ita vho vhanna musi vha tshi swika itshi!’ a ita.” 9 Musi Yesu a tshi khae vha ri: “Yohane Mulovhepfa zwenezwo, a mangala nahone dzi o ri ruma kha iwe uri ri vhua rembuluwa a lavhelesa gogo le dzise uri, ‘Naa ndi iwe we ha pfi la vha li tshi khou mu tevhela a u do  da,  ˙ kana ri fanela u lavheleri: “Ndi a ni vhudza ndi ri: A thi la munwe?’” 21 Nga tshenetsho athu wana muthu na muthihi kha tshifhinga, Yesu o vha a tshi khou la Isiraele a re na lutendo lunga- fhodza vhathu vhanzhi vha lwafha.” 10 Hone vha la vhe vha vha laho, nahone a tshi khou pandevho rumiwa, vha tshi humela ha- la mimuya mivhi na u bonyolosa yani vha wana mulanda o fhola. vhanzhi vho pofulaho. 22 Nga11 Nga murahu ha zwenezwo, a uralo, a fhindula vhenevho vhaya mudini wa Naini, a tshi khou vhili a ri: “Tshimbilani, ni vhu tshimbila na vhafunziwa vhawe dze Yohane zwe na zwi vhona na gogo. 12 Musi a tshi vho se- na zwe na zwi pfa: Vho pofulaho ndela tsini ha khoro ya mudi vha khou vhona, vho holefhala a ta ngana na vhathu vho hwala tshi- ho vha vho tshimbila, vha mapetumbu tsha muthannga, we a vha le vha khou fhodzwa, vho dzinga

101 Vhafarisei vha sasaladza Yohane na Yesu LUKA 7:23-41 ho ndevhe vha vho pfa, vhafu vha Mulovhedzi o da a si le tshi  khou vuswa, vha shayaho vha nkwa na u nwa waini, fhedzi inwi khou funzwa mafhungo madifha. na ri: ‘U na dimoni.’ 34 Murwa 23 Hu takala ane a si khukhuli- muthu o da  a la na u nwa, fhedzi swe nga nne.” inwi na ri: ‘Vhonani! Muthu wa u  24 Musi vhadin vha Yoha- lesa na wa u nwesa waini, khona da  ne vho no tuwa, a thoma u ni ya vhathelisi na vhaitazwivhi!’  amba na gogo nga ha Yohane a 35 Naho zwo ralo, vhutali vhu  ri: “No vha no ya sogani u vho- vhonala u luga nga vhana vhaho na mini? Lutanga lu vhudzulwa- vhothe.”1   ˙ ho nga muya? 25 No vha no ya 36 Munwe wa Vhafarisei o vha u vhona mini? Naa no vha no ya a tshi dzulela u mu humbela u vhona muthu o ambaraho zwi- uri a de a le nae. Nga zwene ambaro zwi duraho? Vhane vha zwo, a ya nduni  ya onoyo Mufa ambara zwiambaro zwavhudi  vha risei a la nae zwi liwa. 37 Mufupfamoni dza khosi. 26 Ndi ri no makadzi we a vha a tshi divhiwa  vha no ya u ita mini? No vha henefho mudini uri ndi muitazwi no ya u vhona muporofita? Ndi a vhi, a tshi pfa uri u khou la ni vhudza, o vha e wa ndeme zwi liwa nduni ya Mufarisei a da   vhukuma u fhira na vhaporofita. na mudzio wa mapfura a nukhe˙ 27 Ndi ene we ha nwalwa nga hae lelaho, 38 a da  a gwadama tsiha pfi: ‘Ndi ruma mudin  da  wa- ni na milenzhe ya Yesu, a lila nga phanda  hau, uri a u lugise- nahone a thoma u nukadza mile le ndila!’ 28 Ndi a ni vhudza uri: nzhe ya Yesu nga mitodzi  yawe, a  Kha vho bebwaho nga vhafuma- i phumula nga mavhudzi a thoho kadzi, a hu athu vhuya ha vha na ni yawe. A dovha a khisa na milemuthu a fhiraho Yohane, fhedzi nzhe yawe na u i dodza mapfura  a re mutuku Muvhusoni wa Mu- a nukhelelaho. 39 Mufarisei we  dzimu u a mu fhira.” 29 (Vha- a mu ramba a tshi vhona zwenethu vhothe na vhathelisi, musi zwi, a ambela mbiluni a ri: “Ara vha tshi pfa zwenezwo, vha amba li onoyu munna a vhe e mupouri Mudzimu o luga, ngauri vho rofita, o vha a tshi do uri  divha  vha vho lovhedzwa nga ndovhe- ndi mufumakadzi-de  ane a khou dzo ya Yohane. 30 Fhedzi Vha- mu kwama, o vha a tshi do  divha  farisei na vhadivhi vha Mulayo uri ndi muitazwivhi.” 40 Fhedzi  vho nyadza nyeletshedzo ya Mu- Yesu a mu fhindula a ri: “Simoni, dzimu nge vha si lovhedzwe nga ndi khou to  da  u amba na iwe.” A Yohane.) ri: “Mufunzi, amba!” ˙ 31 “Uyu murafho ndi nga u 41 “Ho vha hu na vhanwe vhavhambedza na mini, u fana nna vhavhili vhe vha vha vha tshi ˙ na vhonnyi? 32 U fana na koloda munwe muhadzimisi; mu˙ vhana vho dzulaho makete vha- nwe o vha a tshi mu koloda dine vha vhidzelela vhane vha ta- nari dza madana matanu, fhe  ˙ mba navho vha ri, ‘Ro ni lidze- dzi munwe a tshi khou koloda la tshitiringo, fhedzi inwi na hana  u tshina; ro lila, fhedzi inwi ni si Lu 7:351 Thalutshedzelo ya ipfi nga ipfi i ri  lile.’ 33 Nga hu fanaho, Yohane “vhu vhonala nga zwine ha zwi bveledza.”

LUKA 7:42–8:12 Vhafumakadzi vha thogomela Yesu 102  dza futha  nu  (50). 42 Musi vha si Mudzimu. O vha e na˙ vha fumina tsha u mu lifhela, a mbo di mbili (12), 2 na vhanwe vhafu vha hangwela vhothe. Ngauralo, makadzi vhe a vha fhodza mimu ndi ufhio kha avho vhavhili ane ya mivhi na malwadze, ndi Maria a do  ˙ funa muhadzimisi u fhira we a vha a tshi pfi Magdalena, munwe?” 43 Simoni a fhindula we a bviswa madimoni a sumbe; a ri: “Ndi humbula u nga ndi uyo 3 na Yohana mufumakadzi wa we a hangwelwa mulandu mu- Khuza, munna we a vha a tshi hulwane.” A amba nae a ri: “Wo thogomela zwa nduni ya Herode;  ˙  amba zwone.” 44 A tshi fhedza Susana; na vhanwe vhafumakau amba zwenezwo a rembulu- dzi vhanzhi, vhe vha vha vha tshi wa a lavhelesa onoyo mufumaka- vha thogomela nga thundu dza dzi nahone a amba na Simoni a ri: vho. “U khou mu vhona uyu mufuma4 Musi ho no kuvhangana gogo kadzi? Ndo dzhena mudini wau; na vhe vha vha vha tshi khou  a wo ngo nnea madi   a u tamba  tshimbila nae mudi  nga mudi,  a milenzhe. Fhedzi hoyu mufumaamba nga tshifanyiso a ri: kadzi o nukadza milenzhe yanga  5 “Muzwali o bva a ya u zwanga mitodzi yawe nahone a i phu la mbeu. Musi a tshi khou zwamula nga mavhudzi awe. 45 Iwe ˙ la mbeu, inwe ya wela nga thungo a wo ngo nkhisa; fhedzi hoyu munahone ya kandekanyi fumakadzi ho ngo litsha u khi- ha ndila zwa ta zwa da   dulu   sa milenzhe yanga u bva tshee wa, zwinoni ˙ zwa i la. 6 Inwe ya wela kha manda swika. 46 A wo ngo do dza thoho yanga mapfura, fhedzi tombo, musi yo no mela, ya oma  hu si na muuyu mufumakadzi o dodza mile- ngauri ho vha  ˙ nzhe yanga mapfura a nukhelela- rongwe. 7 Inwe ya wela mipfanahone mi ho. 47 Nga nthani ha zwenezwo, ni, zwa aluwa zwothe,  ˙ ndi a u vhudza ndi ri, naho zwi- pfa ya i pwanyeledza. 8 Inwe ya wela mavuni avhu di, musi yo no  vhi zwawe zwi zwinzhi, o hangweya ita dana.” Musi   lwa, ndi ngazwo e na lufuno lu- mela, ya anwa hulwane, fhedzi ane a hangwelwa o no amba zwenezwo, a vhidzelela a ri: “A re na ndevhe nga a pfe.”  zwituku na lufuno lu vha lutu  9 Fhedzi vhafunziwa vhawe ku.” 48 Ngauralo, a amba nae a ri: “Wo hangwelwa zwivhi zwau.” vha thoma u mu vhudzisa zwine 49 Vha tshi pfa zwenezwo, vhe a tshenetsho tshifanyiso tsha amba vha o dzula navho zwi liwani vha zwone. 10 A ri: “Inwi no dzuthoma u ambela mbiluni vha ri: mbululelwa uri ni pfesese zwiphi“Uyu munna ndi nnyi ane a kona ri zwikhethwa zwa Muvhuso wa ˙ na u hangwela zwivhi?” 50 Fhe- Mudzimu, fhedzi vhanwe vhothe  dzi Yesu a amba na onoyo mufu- ndi vha vhudza nga zwifanyiso, makadzi a ri: “Lutendo lwau lwo u uri naho vho sedza vha si vhotshidza; tuwa nga mulalo.”  ne tshithu, naho vha tshi pfa, 11 Tshifanyi Nga murahunyana, a tshimbi- vha si talukanye. la a ya midini na midanani, a so tshi amba hezwi: Mbeu ndi ipfi   tshi khou huwelela na u divhadza la Mudzimu. 12 Mbeu ye ya wela  ndi vhe vha ri u mafhungo madifha a Muvhuso wa thungo ha ndila,  

8

103 U vhea luvhone kha tshitomambone LUKA 8:13-30  ˙ pfa, Diabolo a da 22 Nga linwe duvha, ene na  a dzhia ipfi mbi luni dzavho uri vha si tende uri vhafunziwa vhawe vha dzhena vha tshidzwe. 13 Yo welaho kha tshikepeni, a amba navho a ri: matombo ndi vhe vha ri u pfa, “Kha ri wele seli ha dzivha.” Vha vha tanganedza ipfi nga dakalo, takuwa. 23 Musi tshikepe tshi  fhedzi vha si vhe na midzi; vha tshi khou tshimbila, Yesu a fa a tenda lwa tshifhinganyana, fhe- rwa nga khofhe. Ha vuwa dumbu  a dzi nga tshifhinga tsha milingo lihulu henefho dzivhani, madi tshikepe, nahone  vha a wa. 14 Yo welaho mipfani thoma u dadza ndi vhe vha ri u pfa, fhedzi nga vho vha vhe khomboni. 24 Vha u tsikeledzwa nga mbilaelo, lu- ya khae vha mu vusa, vha ri: “Mupfumo, na madakalo a vhutshilo, funzi, Mufunzi ri khou fa!” Musi  vha pwanyeledzwa tshothe naho- o no karuwa, a kaidza dumbu  na magabelo, nahone zwa fhumune vha si anwe mitshelo yavhudi.   15 Yo welaho mavuni avhudi,  ndi la, ha dzika. 25 Nga zwenezwo, vhe vha ri musi vho no pfa ipfi vha a amba navho a ri: “Ndi ngani ni si na lutendo?” Fhedzi vho vha nga mbilu yavhudi, li tanganedza   vho dzhenwa nga nyofho, vha mavha li vhulunga nahone vha anwa  ngala vha amba nga tshavho vha mitshelo nge vha kondelela.   onoyu, ngauri 16 “A hu na ane a funga luvho- ri: “Ndi muthu-de u kaidza madumbu na madi   zwa ne a lu vhea fhasi ha tshirundu mu thetshelesa?” kana fhasi ha mmbete, fhedzi u 26 Vha wela shangoni la Gadalu vhea kha tshitomambone, uri  ra, li re seli ha Galilea. 27 Fhelu vhonetshele vhane vha dzhena. dzi musi a tshi swika kha lene lo ˙ 17 Ngauralo, a hu na tsho dzushango, a tangana na munwe mu mbiwaho tshine tsha sa do  dzu- nna wa henefho mudini we a  mbululwa, kana naho tshi tshi- vha e na madimoni. Ho vha hu ’ni tsho dzumbiwaho tshine tsha kale a si tsha ambara zwiambasa do na u bvela khaga- ro, a si tsha dzula hayani, a tshi  divhiwa  la. 18 Nga zwenezwo, ni thogo dzula mavhidani. 28 Musi a tshi  mele ndila ine na thetshelesa nga- vhona Yesu, a zhamba a gwada yo, ngauri a re nazwo, u do  newa  ma phanda  hawe, a vhidzelela a zwinzhi, fhedzi ane a si vhe na- ri: “Wo dela mini iwe Yesu, Mu zwo, u do  dzhielwa na zwine a hu- rwa wa Mudzimu wa Ta ta dulu  mbula uri u nazwo.” dulu? Ndi khou humbela uri u  19 Mme awe na vharathu vha- si ntambudze.” 29 (Ngauri o vha we vha da  khae, fhedzi vha si kone o amba na muya muvhi uri u u swika he a vha e hone nga ntha bve kha onoyo munna. Ho vha ni ha gogo. 20 Naho zwo ralo, a hu kale u khae, nahone vho vha vhudzwa u pfi: “Mme au na vhara- vha tshi dzulela u mu vhofha thu vhau vho ima nnda  vha khou zwanda na milenzhe nga nge to  da  u u vhona.” 21 A vha fhi- dane na u mu linda, fhedzi o vha  ndula a ri: “Mme anga na vhara- a tshi dzi thukhula nahone dimo thu vhanga ndi vhane vha pfa ni la mu isa fhethu hu re thuipfi la Mudzimu, vha ita zwine la ngo.) 30 Yesu a mu vhudzisa a amba zwone.” ri: “U pfi nnyi?” A fhindula a ri:

LUKA 8:31-50 Madimoni “Ndi pfi Mmbi,” ngauri o vha e na madimoni manzhi. 31 Madimoni a mu humbela lunzhi-lunzhi uri a songo a pandelela mugodini. 32 Ho vha hu na sambi la nguluvhe li tshi khou fula thavhani, a mu humbela uri a tendelwe u dzhena khadzo, nahone a a tendela. 33 Ngauralo, madimoni a bva kha onoyo munna a dzhena kha sambi la nguluvhe, nahone nguluvhe dza gidimela luwani dza mbo di  godimela dzivhani dza fela madini. 34 Hone vhalisa vhadzo  vha tshi vhona zwe zwa itea, vha shavha, vha ya vha amba mudini  na mivhunduni ya henefho zwothe zwe zwa itea.  35 Vhathu vha bva u itela u vhona zwe zwa itea, vha da  ha Yesu, vha wana u la munna a si tsheena madimoni, o ambara zwavhudi  nahone o no vha muthu-muthu, o dzula tsini ha milenzhe ya Yesu, vha ofha zwihulu. 36 Vhe vha zwi vhona vha talu tshedza ndila ye munna we a vha  e na madimoni a fhodzwa ngayo. 37 Vhathu vhothe mashangoni a  re tsini na Gadara vha Mu humbela uri a tutshele kule navho,  ngauri vho vha vho dzhenwa nga nyofho khulu. A dzhena tshikepeni a tuwa. 38 Naho zwo ralo,  u la munna we a vha e na madimoni o vha a tshi humbela Yesu lunzhi-lunzhi uri a tuwe nae, fhe dzi Yesu a hana, a ri: 39 “Iya hayani, u dzule u tshi amba zwithu zwe Mudzimu a u itela zwone.” Nga zwenezwo, a tuwa, a divhadza   mudini wothe zwe Yesu a mu ite  la zwone. 40 Musi Yesu a tshi vhuya, gogo la mu tanganedza nga vhu lenda, ngauri vhothe vho vha vho  ˙ mu lavhelela. 41 Ha da  munwe

104 munna ane a pfi Yairo, onoyo munna o vha e muingameli wa sinagogo. A gwadama milenzheni ya Yesu a mu humbela uri a dzhene mudini wawe 42 ngauri o vha ˙  e na nwananyana muthihi fhedzi ˙ we a vha e na minwaha i to  daho  u vha fumi-mbili (12) we a vha a tshi khou lwala lwa u fa. Musi a tshi khou ya henengei, gogo la mu pwanyeledza. 43 Ho ˙ vha hu na munwe mufumakadzi ˙ we a vha o no fhedza minwaha ya fumi-mbili o farwa nga vhulwadze ha u shuluwa malofha, nahone ho vha hu si na muthu ane a kona u mu fhodza. 44 A da  nga murahu ha Yesu a kwama lupendelo lwa tshiambaro tshawe tsha nga nnda,  nahone vhulwadze hawe ha u shuluwa malofha ha fhola nga u tavhanya. 45 Yesu a ri: “Ndi  nnyi o nkwamaho?” Musi vhathu vhothe vha tshi khou hanedza,  Petro a ri: “Mufunzi, gogo lo u kuvhanganela, li khou u pwanyeledza.” 46 Naho zwo ralo, Yesu a ri: “Hu na muthu o nkwamaho, ngauri ndi a zwi divha uri ma anda 47 Musi a  o bva kha nne.”  tshi vhona uri zwe a ita zwi vho divhea, mufumakadzi a da   a tshi khou tetemela a gwadama phanda  hawe nahone a amba phanda zwe zwa  ha vhathu vhothe  ita uri a mu kwame na ndila ye  a fhodzwa ngayo nga u˙ tavhanya.  48 A amba nae a ri: “Nwana’nga, lutendo lwau lwo u fhodza; tuwa  nga mulalo.” 49 Musi a tshi kha di  amba, ˙ munwe munna a bvaho ha muingameli wa sinagogo a da a  ˙ ri: “Nwananyana wau o lovha; u songo tsha dina Mufunzi.” 50 Musi Yesu a tshi pfa zwenezwo, a mu fhindula a ri: “U

a dzhena kha nguluvhe

105 Yesu u ruma vha fumi-mbili. Herode LUKA 8:51–9:15 songo ofha; ivha na lutendo, u do tshimbila fhethu hothe vha tshi   vuwa.” 51 Musi a tshi swika ha- dzhena midanani, vha tshi khou  yani ha Yairo a dzhena na Petro, huwelela mafhungo madifha na u  Yohane, Yakobo na vhabebi vha fhodza. ˙ ˙ nwananyana. A si tende vhanwe 7 Herode muvhusi wa tshitiri vha tshi mu tevhela. 52 Fhedzi ki, a pfa nga ha zwithu zwothe  vhathu vhothe vho vha vho tuzwe zwa vha zwi tshi khou itea, a   ˙ ngufhala vha tshi khou mu lile- hanganea zwihulu ngauri vhanwe la. Ngauralo a ri: “Litshani u lila, vho vha vha tshi khou ri Yongauri ho ngo fa, fhedzi o tou hane o vuswa vhafuni, 8 fhedzi ˙ edela.” 53 Vha thoma u mu sea vhanwe vho vha vha tshi ri Elia  ˙ vha tshi khou mu holedza, nga- o vuwa, nahone vhanwe vha tshi ˙ ri ho vuwa mu nwe wa vhaporofita uri vho vha vha tshi zwi di vha uri o fa. ˙ 54 A mu fara tsha- vha kale. 9 Herode a ri: “YohaZwino nda a ri: “Nwananyana, ndi ri ne ndo mu tumula thoho.   vuwa!” 55 Muya1 wawe wa vhu- ndi nnyi uyu ane nda pfa hu tshi ya, a vuwa nga u tavhanya, Yesu ambiwa nga hae?” Nga zwenezwo,  ˙ a ri nwananyana a newe zwi liwa. o vha a tshi to  da  u mu vhona.  10 Musi vhaapostola vha tshi 56 Vhabebi vhawe vho vha vho takala nga maanda, fhedzi a vha vhuya, vha mu vhudza zwothe   na vhalaya uri vha songo vhudza muthu zwe vha zwi ita. A tuwa  apostola fhedzi, a ya mudini une zwe zwa bvelela.  Yesu a kuvhanganya vhafu- wa pfi Betsaida. 11 Fhedzi gogo  la mu tevhela. A li nziwa vhawe vha fumi-mbili la zwi divha, nga vhulenda a tho (12) a vha nea maanda   na uri vha tanganedza kone u pandela madimoni othe na ma u amba na lo nga ha Muvhu u fhodza malwadze. 2 Nga zwe- so wa Mudzimu, a fhodza vha  lo vha li tshi nezwo, a vha ruma uri vha ye u lwalaho. 12 Duvha huwelela nga ha Muvhuso wa Mu- vho kovhela. Vha fumi-mbili vha  vha amba nae vha ri: “Litsha dzimu na u fhodza, 3 a amba da uri li kone u ya mi navho a ri: “Ni tshi fara lwendo gogo li tuwe, na mivhunduni uri li di  ni songo tuwa na tshithu, ni so- danani  vhudzulo na zwi liwa, nga dele  ngo tuwa na lubada   na mukhwa- to ma wa u fara zwi liwa, tshinkwa uri ri fhethu hu re thungo.” kana tshelede na zwiambaro zwo 13 A amba navho a ri: “Inwi vha ˙ zwi liwa.” Vha mu fhindu engedzeaho. 4 Mudini munwe neeni  ˙ ˙ na munwe une na do  dzhena kha- la vha ri: “A ri na zwinwe zwi liwa nga nn da ha zwinkwa zwitanu   wo, ni dzule henefho u swika ni ˙ ˙ na khovhe mbili, khamusi ri nga tshi tuwa. 5 Hu nwe na hu nwe  ya ra rengela avha vhathu vhohune vhathu vha si ni tangane zwi liwa.” 14 Ho vha hu na  dze, musi ni tshi tuwa kha wo- the  vhanna vha to u vha zwigi daho  noyo mudi  ni fhufhure buse li re di zwitanu. A amba na vhafunzi milenzheni yanu  uri zwi vhe vhutanzi khavho.” 6 Vha bva vha wa vhawe a ri: “Vha dzudzeni nga  zwigwada zwa vhathu vha to  da  nu  (50).” 15 Vha Lu 8:551 Kana “maanda  a vhutshilo a vhu- ho u vha futha ita nga u ralo, vha dzudza vhathu yelela khae.”

9

LUKA 9:16-36 U hwala danda la Yesu la tshengedzo 106 vhothe fhasi. 16 A dzhia zwi la rwa-muthu u do   mu shona musi zwinkwa zwitanu na khovhe mbi- a tshi swika vhugalani hawe na  ˙ li, a lavhelesa ta a zwi fha- ha Khotsi awe e na vharunwa  dulu, ˙ tutshedza, a zwi nwatekanya na- vhakhethwa. 27 Ngoho ndi a ni  ˙ hone a nea vhafunziwa vhawe uri vhudza ndi ri: Hu na vhanwe vho  vha nee gogo. 17 Vhothe vha la imaho henefha vhane vha sa do  fa   vha fura, vha kuvhanganya ma- vha songo thoma vha vhona Muvhuso wa Mudzimu.” tshakatshaka o salaho, a dadza  zwirundu zwa fumi-mbili (12). 28 Nga murahu ha maduvha a  u vha malo o no amba 18 Musi a tshi khou rabela e to  daho  na Pe ethe, vhafunziwa vha da   khae, na- eneo mafhungo, a tuwa hone a vha vhudzisa a ri: “Gogo tro, Yohane na Yakobo, a gonya li ri ndi nne  nnyi?” 19 Vha mu navho thavhani u itela u rabela. 29 Musi a tshi khou rabela, fhindula vha ri: “Li  ri ndi iwe Yo˙ tshawe tsha shandu hane Mulovhedzi, fhedzi vhanwe tshifhatuwo vha ri ndi iwe Elia, ngeno vha- ka nahone zwiambaro zwawe zwa ˙ ˙ nwe vha tshi ri u munwe wa tshena sa tshedza. 30 Ho vha vhaporofita vha kale o vuswaho.” hu na vhanna vhavhili vhe vha 20 A amba navho a ri: “Inwi ni vha vha tshi khou amba nae; ho ri ndi nne nnyi?” Petro a fhi- vha hu Mushe na Elia. 31 Vhe nevho vho vhonala vhe vhugalani ndula a ri: “Ndi iwe Mudodzwa1  wa Mudzimu.” 21 A vha laya uri vha tshi khou amba nae nga ha u hawe he ha vha ho dzudza vha si vhudze muthu na muthihi, tuwa Yerusalema.  22 fhedzi a ri: “Murwa-muthu u nywa uri hu dadzee tea u tambudzwa nga maanda  na 32 Petro na vhe a vha e navho vho u landulwa nga vhahulwane na vha vho farwa nga khofhe, fhedzi nga vhotshifhe vhahulu, na vha- musi vha tshi karuwa, vha vhona ˙ manwalo na u vhulahwa nahone vhugala hawe na vhanna vhavhili vhe a vha o ima navho. 33 Musi a vuswa nga duvha  la vhuraru.” 23 A amba na vhothe a ri: vhenevho vhanna vha tshi vho  Petro a amba na Yesu a ri:  “Arali muthu a tshi to  da  u nte- tuwa,  musi ri vhela, nga a dihangwe nahone a “Mufunzi, ndi zwavhudi  ri athe mahwale danda lawe la tshengedzo fhano, ngauralo kha ˙ ˙ ˙  vha duvha  linwe na linwe, a ntevhe- dennde˙ mararu, linwe li do ˙ le tshifhinga tshothe. 24 Nga- lau, linwe la vha la Mushe, linwe  vha Elia.” O vha a sa divhi la la  uri ane a to da u tshidza vhu  tshilo hawe u do vhu lozwa, zwine a amba. 34 Musi a tshi   amba zwenezwo zwithu, ha fhedzi ane a lozwa vhutshilo kha di hawe a tshi itela nne  u do  tshi- vha na gole, la vha tibedza. Musi li tshi khou vha tibedza, vha ofha dzwa. 25 Ngauri muthu u do  vhuyelwa nga’ni arali a tshi wana zwihulu. 35 Ha pfala ipfi li tshi zwithu zwothe shangoni, fhedzi bva kha gole li tshi ri: “Hoyu ndi  a lovha kana a ditshinyadza ene Murwa wanga, we nda mu nanga.  mune? 26 Ngauri muthu ane a Ni mu thetshelese.” 36 Musi hu   vhoshona nne  na pfunzo yanga, Mu- tshi pfala ipfi, vha mbo di na Yesu e ethe. Fhedzi vha fhu mula, misini yeneyo vha si vhudze Lu 9:201 Kristo.

107 Hu vuwa khani vhukati ha vhafunziwa LUKA 9:37-59 muthu na muthihi zwithu zwe a tshi divha zwi re mbiluni dza ˙ vha zwi vhona. vho, a dzhia nwana, a mu imisa 37 Nga duvha  li tevhelaho, vhukati havho, 48 a amba navho a ri: “Naho e nnyi ane a tamusi vha tshi khou tsa ntha   ˙ ha thavha, vha tanganedzwa nga nganedza uyu nwana nga nthani  ˙  nne, gogo. 38 Munwe we a vha e vhu- ha dzina langa u tanganedza  ˙ ˙  kati ha gogo a huwelela a ri: nahone muthu munwe na munwe u tanganedza “Mufunzi, ndi a u humbela uri u ane a ntanganedza   mude   u vhone murwa wanga muthi- na we a nthuma. Ane a diita vhukati hanu ndi ene hi fhedzi, 39 musi muya muvhi tuku   nothe  u tshi mu vutshela, nga khathihi muhulwane.” fhedzi u a zhamba, u a mu khwi49 Yohane a ri: “Mufunzi, ro ˙ dukanya, a bvisa bulo nga mulo- vhona munwe munna a tshi khou  mo, u a mu vhaisa nahone a u to pandela madimoni a tshi shumi di  u tuwa khae. 40 Ndo humbela sa dzina lau, nahone ra lingedza  ˙ vhafunziwa vhau uri vha u pande- u mu thivhela ngauri a si munwe le, fhedzi vho kundwa.” 41 Yesu washu.” 50 Yesu a amba nae a a vha fhindula a ri: “Murafho uyu ri: “Ni songo lingedza u mu thiu si na lutendo na wo tshinya- vhela, ngauri a sa lwi na inwi u laho, ndi do  vha na inwi u swi- ima na inwi.” ka lini, ndi do u swi51 Musi maduvha a tshi vho  ni kondelela   ka lini? Disa murwa wau ngeno.” sendela a uri a gonye ta   dulu,  42 Musi mutukana a tshi khou a diimisela u ya Yerusalema.  ya kha Yesu, dimoni la mu wise- 52 Ngauralo, a ruma vhadin  da  uri la fhasi nahone la mu khwidukavha mu range phanda. Vha tuwa    nya. Fhedzi Yesu a kaidza wonoyo vha swika mudanani wa Vhasa muya muvhi, a fhodza onoyo mu- maria uri vha mu lugiselele hone, tukana nahone a mu nea khotsi 53 fhedzi vha si mu tanganedze   awe. 43 Vhathu vhothe vha ka- ngauri o vha o diimisela u ya Ye  nukiswa nga maanda  mahulwane rusalema. 54 Musi vhafunziwa a Mudzimu. vhawe Yakobo na Yohane vha tshi Musi vha tshe vho kanukiswa vhona zwenezwi, vha ri: “Murena, nga zwothe zwe a vha a tshi naa u a to  da  ri tshi vhidza mulilo  uri u vha fhelise?” khou zwi ita, a amba na vhafu- u bvaho ta  dulu  nziwa vhawe a ri: 44 “Thetshe- 55 A rembulutshela khavho a vha lesani nga vhuronwane nahone ni kaidza. 56 Ngauralo, vha ya kha ˙ dzule ni tshi zwi humbula, ngauri munwe mudana.  ˙ Murwa-muthu u do kumedzwa 57 Musi vhe ndilani, munwe   zwandani zwa vhathu.” 45 Fhe- muthu a amba nae a ri: “Ndi do   u ˙ ˙ dzi vha di  vha sa zwi tevhela hunwe na hunwe hune wa  bvela phanda pfesesi. Naho zwo ralo, vho vha ya hone.” 58 Yesu a amba nae a vho dzumbelwa zwone uri vha si ri: “Phunguhwe dzi na milizwi pfesese, nahone vho vha vha ndi na zwinoni zwa ta zwi   dulu  tshi ofha u mu vhudzisa. na zwitaha, fhedzi Murwa-muthu  46 Ha vuwa khani vhukati ha- ha na fhethu hune a edela hone.”  ˙ vho ya uri muhulwane kha vho- 59 A amba na munwe a ri: “Ivha the ndi nnyi. 47 Nge Yesu a vha mutevheli wanga.” Onoyo munna 

LUKA 9:60–10:18 Khano 108  ndi khulu, vhashumi a si vhanzhi ˙ a ri: “Ntendele ndi thome ndi nwe nahone vha ni tanganedza, ni  ye u vhulunga khotsi anga.” le zwine vha ni nea zwone, 9 ni  60 A amba nae a ri: “Litsha vhafu fhodze vhalwadze vha re henevha vhulunge vhafu vhavho, hone fho, nahone ni vha vhudze uri: iwe tshimbila u divhadze Muvhu- ‘Muvhuso wa Mudzimu u tsini  so wa Mudzimu fhethu hothe.”  na inwi.’ 10 Arali ni tshi dzhe˙ ˙ ˙ 61 Munwe a ri: “Ndi do  u tevhe- na mudini munwe na munwe vha la, Murena, fhedzi ntendele ndi thu vha si ni tanganedze, ni bve thome u onesana na vhahashu.” le nnda ni ri: 11 ‘Na  dzindilani  62 Yesu a amba nae a ri: “Muthu buse li bvaho mudini wanu   li re ane a vhea tshanda  tshawe kha kha milenzhe yashu, ri li fhufhudzembe nahone a lavhelesa zwi re rela inwi. Fhedzi ni dzule ni tshi murahu, ho ngo fanelwa nga Mu- humbula uri, Muvhuso wa Mudzivhuso wa Mudzimu.” mu u tsini na inwi.’ 12 Ndi a ni  wela Nga murahu ha zwenezwo, vhudza ndi ri zwine zwa do ˙  nga lene lo duvha  Murena a nanga vhanwe wonoyo mudi  vha khwine u fhira zwa Sovha fusumbe (70) nahone a vha zwi do ruma nga vhavhili nga vhavhili doma. uri vha mu range phanda 13 “Khombo kha iwe Xoratsi vha ye midini yothe na hothe he a vha a ma! Khombo kha iwe Betsai   tshi to  da  u ya hone. 2 Nga zwe- da! ngauri arali mishumo ya manezwo, a amba navho a ri: “Kha- anda  yo itwaho kha inwi i vhe yo no ndi khulu, fhedzi vhashumi itwa ngei Tiro na Sidoni, ndi musi  a si vhanzhi. Ngauralo, humbela- vho rembuluwa kale vha ambara ni Mune  wa khano  uri a rumele madzanganda vha dzula mi loravhashumi khanoni yawe. 3 Ndi ni. 14 Nga zwenezwo, zwine zwa  ni ruma sa nngu dzi yaho vhuka- do  wela inwi nga Duvha  la Khatu ti ha dziphele. 4 Ni songo tuwa  lo zwi do  vha khwine u fhira zwa na tshikwama tsha tshelede kana Tiro na Sidoni. 15 Na iwe Kapemukhwama wa zwi liwa kana tho- rnaume, naa u do  hudzwa wa swivho, nahone ni songo fhedza tshi- ka ta U do  dulu?   tsela fhasi Vhufhinga ni tshi khou lumelisa mu- dzulavhafu!1 ˙ thu ndilani. 5 Nndu inwe na   16 “Ane a ni thetshelesa, u the˙ inwe ine na dzhena khayo ni tshelesa na nne. Hone ane a ni  ˙ ambe ni ri: ‘Ngavhe ino nndu i nyadza, u nyadza na nne.   Zwinwe tshi vha na mulalo.’ 6 Arali hu hafhu, ane a nnyadza, u nyadza na muthu ane a funa mulalo he- na o nthumaho.” nefho, mulalo wanu u do vha   17 Nga murahu, vha fusumbe khae. Fhedzi arali e siho, mulalo vha vhuya vho takala, vha ri: u do  vhuyelela kha inwi. 7 Dzu- “Murena, na madimoni a a ri lani kha yeneyo nndu, ni le ni nwe pfa ri tshi shumisa dzina lau.”  zwine vha do zwone, ngauri 18 A tshi pfa zwenezwo a amba a  ni nea  mushumi u fanela u newa mala- ri: “Ndo zwi vhona Sathane a tshi  mba awe. Ni songo bva nduni ye- wa vhunga lupenyo lu tshi bva ta  ˙ neyo na ya kha inwe. ˙ 8 “Zwinwe hafhu, musi ni tshi Lu 10:151 Nga Lugerika ndi haides. Sedza˙ dzhena mudini munwe na mu- ni Thumetshedzo  7. 

10

109 U renda Khotsi. Funa Mudzimu, funa wahau LUKA 10:19-37 dulu. 19 Ndo ni nea maanda na nga thalu   a u ngo dzau dzothe,   kandekanya dzinowa na dzipha- kanyo yau yothe,’ nahone, ‘funa   me, na u kunda maanda a wahau vhunga u tshi difuna.’”  othe   swina, nahone a hu na tshine tsha 28 Yesu a amba nae a ri: “Wo fhinga ni huvhadza. 20 Naho zwo ndula zwone; ‘bvela phanda  u tshi ralo, ni songo takala ngauri ni ita zwenezwo nahone u do  wana khou pandela madimoni, fhedzi vhutshilo.’” takadzwani ngauri madzina anu 29 A tshi to o lugaho,   da  u diita  ˙ o nwalwa ngei ta 21 Nga onoyo munna a vhudzisa Yesu a  dulu.”  tshenetsho tshifhinga, muya mu- ri: “Wahashu ndi nnyi?” 30 Yesu ˙ khethwa wa mu ita uri a takale a mu fhindula a ri: “Munwe munahone a ri: “Ndi a u renda Kho- nna o vha a tshi khou tsa a tshi tsi, phanda ha vhathu vhothe,   bva Yerusalema a tshi ya Yeriko Iwe Murena wa lita na lifha- a tangana  dulu  na mavemu, a mu bvu si, ngauri wo zwi dzumbela vha- la zwiambaro, a mu rwa, a mu tali na vha thalukanyo nahone wa sia o dzidzivhala. 31 Zwa sokou   ˙ zwi dzumbululela vhana. Ngauri itea uri munwe tshifhe a vhe a tshi yeneyo ndi ndila ine iwe Khotsi khou tsa nga yeneyo ndila,  musi  ˙ wa i takalela. 22 Khotsi anga o a tshi mu vhona, a bva nga inwe nkumedza zwithu zwothe, a hu na  ndila. 32 Ha da   Mulevi nga hu ane a divha Murwa arali e si Kho- fanaho, musi a tshi khou tsa nga  tsi, nahone a hu na ane a divha  yeneyo ndila a mu vhona, na ene  ˙ Khotsi nga nnda  ha Murwa na a bva nga inwe ndila. 33 Fhe ˙ ane Murwa a takalela u mu dzu- dzi munwe Musamaria we a vha a mbululela.” tshi khou tshimbila ndilani yene 23 Nga zwenezwo, a rembulu- yo a swika he uyo munna a vha e tshela kha vhafunziwa nahone a hone, musi a tshi mu vhona, a mu amba navho vhe vhothe a ri: pfela vhutungu. 34 Ngauralo, a   “Hu takala vhane vha vhona zwi- ya khae a mu tanzwa nga waini a  ne inwi na zwi vhona. 24 Ndi a mu dodza mapfura a kona u po ni vhudza ndi ri: Vhaporofita vha- mba mbonzhe dzawe. A mu na nzhi na mahosi vho vha vha tshi medza mbongola yawe, nga muratama u vhona zwithu zwine na hu a mu isa nduni ya vhaeni a mu  zwi vhona, fhedzi vha si zwi vho- thogomela henefho. 35 Nahone  ne, nahone vha tshi to  da  u pfa nga duvha  li tevhelaho a bvisa zwine na zwi pfa, fhedzi vha si zwi dinari mbili, a dzi nea mune   wa pfe.” nndu  ya vhaeni a ri, ‘U mu thogo 25 Ha da wa Mulayo, mele, arali wa shumisa dinari dzi  mudivhi  a mu linga a ri: “Mufunzi, ndi fa- fhiraho dzenedzi, ndi do  u lifhela nela uri ndi ite mini uri ndi wane ndi tshi vhuya.’ 36 Iwe u vhona vhutshilo vhu sa fheli?” 26 A u nga kha vhenevha vhararu, ono˙ amba nae a ri: “Ho nwalwa mini yo munna we a tangana na mave Mulayoni? U vhala nga ndilade?” mu u do    ri wa hawe ndi ufhio?” 27 A mu fhindula a ri: “‘U tea 37 A fhindula a ri: “Ndi uyo we a u funa Yehova Mudzimu wau nga mu pfela vhutungu.” Yesu a amba  mbilu yau yothe, na nga zwothe nae a ri: “Tshimbila u ite zwene  zwine wa vha zwone, na nga nu- zwo.”

LUKA 10:38–11:17 Thabelo ya tsumbo. Dzulani ni tshi humbela 110 38 Musi vha tshi khou tshi- 6 ngauri khonani yanga yo da  u ˙ mbila, vha dzhena kha munwe nndalela nahone a thi na tshine mudana. Henefho a tanganedzwa nda nga mu nea tshone.’ 7 Fhe  ˙ ˙  nga munwe mufumakadzi ane a dzi u la munwe a fhindula e nga pfi Marita. 39 O vha e na mu- ngomu nduni a ri: ‘Litsha u ndi rathu ane a pfi Maria, we a na. Vothi lo no valwa, nahovha o dzula milenzheni ya Mure- ne nne  na vhana vhanga ro no na a tshi khou thetshelesa zwi- edela; ndi nga si kone u vuwa  ne a khou amba. 40 Marita ene nda u nea zwine wa khou zwi to  o vha o farakanea nga mishumo da.’ 8 Ndi a u vhudza ndi ri:  minzhi. Ngauralo, a da  a amba na Naho a sa do zwi vuwa a mu nea  Yesu a ri: “Murena, naa u vhona ne a to  da  nge a vha khonani yawe, zwi zwone Maria a tshi nndate nga nthani ha u futelela hawe nga  dza nda sala ndi tshi khou shu- tshivhindi u do  vuwa a mu nea  ma ndi ndothe? Amba nae uri a zwine a khou zwi shaya. 9 Nga  de  a nthuse.” 41 Murena a mu zwenezwo, ndi ri: Dzulani ni tshi fhindula a ri: “Marita, Marita, u humbela, ni do dzulani ni  newa;  khou vhilaedziswa na u didina  tshi to nahone ni do wana;  da,   nga zwithu zwinzhi. 42 Hu to dzulani ni tshi khokhonya, nahodea zwi si gathi kana tshithihi ne ni do  10 Ngauri mu vulelwa. ˙ ˙ fhedzi. Maria o nanga zwithu zwa- nwe na munwe ane a humbela u vhudi, nahone ha nga dzhielwi do newa, ane a toda u do wana,       zwone.” na ane a khokhonya u do vu ˙ Nga tshinwe tshifhinga a lelwa. 11 Vhukuma, ndi ufhio ˙ tshi khou rabela hunwe khotsi kha inwi, ane arali murwa fhethu, musi a tshi fhedza, mu- wawe o mu humbela khovhe, a ˙ nwe wa vhafunziwa vhawe a ri: mu nea nowa nthani ha khovhe?    “Murena, ri funze u rabela, vhu- 12 Kana o humbela gumba, naa nga Yohane o funza vhafunziwa a nga mu nea phame? 13 Arali  vhawe.” inwi vhane na vha vhaitazwivhi ni 2 Ngauralo, a amba navho a ri: tshi kona u nea vhana vhanu   zwi“Musi ni tshi rabela ni ri: ‘Khotsi, fhiwa zwavhudi,  hu pfi mini nga dzina lau nga li itwe likhethwa. Khotsi wa ta A zwi timatimi dulu!  Muvhuso wau nga u de. 3 U ri si uri u do  muya mukhethwa  nea  nee zwi liwa1 zwashu zwa duvha   la vhane vha mu humbela.” namusi u ya nga zwine ra zwi sha 14 Nga murahu, a pandela diya. 4 Hone u ri hangwele zwi- moni le la vha li tshi ita uri vhi zwashu, samusi na rine ri tshi  muthu a vhe tshimuma. Nahohangwela vha re na milandu kha ne gogo la mangala. 15 Fhedzi ˙ rine,  u si ri ise milingoni.’” vhanwe vha ri: “U pandela ma5 A dovha a amba navho a ri: ˙ dimoni nga maanda a Bee “Kha ri ri munwe wanu  u na kho- lsebulu, muvhusi wa madimoni.” ˙ nani nahone a ya khae vhuka16 Naho zwo ralo, musi vhanwe ti ha vhusiku a ri, ‘Khonani yavha tshi to da u mu linga, vha mu   nga, nkhadzime zwinkwa zwiraru humbela uri a vha sumbedze tshiga tshi bvaho ta 17 Nge a  dulu.  Lu 11:31 Thalutshedzelo ya ipfi nga ipfi i ri  vha a tshi divha zwine vha zwi  “tshinkwa.”

11

111 Beelsebulu. Mimuya ya sumbe. Li LUKA 11:18-36  to  lo tshaho elekanya, a amba navho a ri: “Mu- makadzi we a vha e vhukati ha ˙ ˙ vhuso munwe na munwe une wa vhathu a huwelela a ri: “Hu takafhandekana u a wa, na mudi  une la mufumakadzi we a u beba na u wa fhandekana u a wa. 18 Ara- u mamisa!” 28 A mu fhindula a li Sathane a tshi difhandekanya, ri: “Hu takala vhane vha pfa ipfi  muvhuso wawe u nga ima hani? la Mudzimu nahone vha tevhedza Ngauri inwi ni ri ndi pandela zwine la zwi amba!” madimoni nga maanda 29 Musi gogo lo kuvhangana, a  a Beelsebulu. 19 Arali ndi tshi pandela amba a ri: “Hoyu murafho mumadimoni nga maanda  a Beelse- vhi; u to  da  u sumbedzwa vhutolo.  bulu, vhathu vhanu  vha a pande- Fhedzi a hu na tshiga tshine na la nga maanda  a nnyi? Nga ntha do  sumbedzwa nga nnda  ha tshini ha zwenezwo, vhathu vhanu  ga tsha Yona. 30 Vhunga Yona o vha do 20 Fhedzi ara- vha tshiga kha Vhaninive, na Mu ni hatula.  li ndi tshi pandela madimoni nga rwa-muthu u do  vha tshiga kha munwe wa Mudzimu, Muvhuso uno murafho. 31 Nga duvha  la wa Mudzimu wo swika kha inwi khatulo khosi ya mufumakadzi i  ni songo zwi lavhelela. 21 Ara- bvaho tshipembe i do  vuswa khali munna wa maanda  o di  tama,  thihi na wonoyu murafho nahoa linda nndu  yawe, thundu yawe ne i do  u vhona mulandu; ngauri i dzula yo tsireledzea. 22 Fhedzi yo tshimbila i tshi bva vhuse˙ arali munwe a re na maanda  a ndekamisi i tshi da  u thetshelefhiraho awe a lwa nae a mu ku- sa vhutali ha Salomo, huno vho nda, onoyo munna u a mu dzhie- nani! a fhiraho Salomo u fhano. la mafumo awe othe e a vha a tshi 32 Nga duvha  vha la khatulo  a fulufhela, nahone a kovha thu- thu vha Ninive khathihi na wondu dzawe dze a dzi dzhia. 23 A noyu murafho vha do  vuwa nasa imiho na nne  u lwa na nne,  na- hone vha do  vha vhona mulandu, hone a sa kuvhanganyiho na nne  ngauri vho rembuluwa musi Yona u a balanganya. a tshi huwelela. Huno vhonani! a 24 “Musi muya muvhi u tshi fhiraho Yona u fhano. 33 A hu bva kha muthu, u fhira nga soga- na ane a funga luvhone a lu dzuni u tshi to  da  fhethu ha u awe- mba kana a lu vhea fhasi ha tshila, nahone musi u songo hu wana, rundu, fhedzi u lu vhea kha tshiu ri, ‘Ndi do ya- tomambone, uri lu vhonetshele  humela nduni   nga ye nda bva khayo.’ 25 Musi vhane vha dzhena. 34 Luvhone u tshi swika, u wana yo ku- lwa muvhili ndi lito  lau. Arali lito  nakiswa nahone yo khavhiswa. lau lo tsha, na muvhili wau wo26 Nga zwenezwo, u a tuwa wa yo the u do    vha wa tshedza, fhedzi ˙ kunga minwe mimuya ya sumbe arali li livhi; na muvhili wau u ine ya u fhira nga vhuvhi, musi do  vha wa swiswi. 35 Ngauralo, wo no vhuyelela nayo henefho, ya ni vhone uri tshedza tshi re kha dzula henefho, zwiimo zwa onoyo inwi tshi sa vhe swiswi. 36 Aramuthu zwa tou na u wa tshedza  na  u fhira zwa li muvhili wau wothe  mathomoni.” u si na swiswi, u do  penya wothe  27 Musi a tshi tou fhedza u u fana na luvhone lu tshi vhone˙ amba zwenezwo, munwe mufu- tshela.”

LUKA 11:37–12:2 Yesu u sasaladza Vhafarisei. Ni thanyele mbiliso 112 37 Musi Yesu a tshi fhedza u fhedzi vho vhulahwa nga vhomaamba zwenezwo, Mufarisei a mu khulukuku wanu! 48 Vhukuma  humbela uri a de dza zwe vhoma a le nae. Nga inwi ni thanzi  zwenezwo, a ya nduni ya Mufa- khulukuku wanu   vha zwi ita, narisei uri a le nae. 38 Naho zwo hone ni tendelana navho, ngauri ralo, Mufarisei a mangala musi a vho vhulaha vhaporofita, fhedzi tshi vhona a tshi la a songo tamba  inwi ni khou vha fhatela mavhi zwanda. 39 Murena a amba nae da.  49 Nga nthani ha zwenezwi,   a ri: “Inwi Vhafarisei, ni tanzwa  Mudzimu a tshi shumisa vhutali  mudzio na ndilo nga nnda,  fhedzi hawe o ri: ‘Ndi do vha rumela  nga ngomu hanu vhupa- vhaporofita na vhaapostola, hone  ho dala  ˙ ngwa na vhuvhi. 40 Matsilu ndi vhanwe vhavho vha do  tovholwa inwi! O itaho nga nnda  naa a si na u vhulahwa, 50 uri malofha ene o itaho na nga ngomu? othe a vhaporofita e a shululwa u  41 Naho zwo ralo, neani vhashai bva tshee shango la sikwa a vhi zwifhiwa zwa khathutshelo zwi re lwe kha wonoyu murafho, 51 u nga ngomu, ndi hone ni tshi do  bva kha malofha a Abele u swidzula ni si na tshika. 42 Fhe- ka kha a Sakaria, we a vhulahwa dzi, khombo inwi Vhafarisei, nga- vhukati ha aletare na thembele.’ uri ni bvisa tshafumi kha minthi1 Ngoho ndi a ni vhudza ndi ri: Zwi ˙ na kha lunonya na minwe miro- do   vhilwa kha wonoyu murafho. ho, fhedzi na nyadza khatulokwa 52 “Khombo inwi vhadivhi vha  yo na lufuno lwa Mudzimu! Zwe- Mulayo, ngauri no dzumbela vhanezwi zwithu no vha no fanela no thu Muvhuso wa ta inwi a  dulu;1  ˙ zwi ita, hu si uri ni nyadze zwinwe no ngo dzhena khawo, na vha to zwithu. 43 Khombo inwi Vha- daho u dzhena ni a vha dzivhisa!”  farisei, ngauri ni funa u dzula zwi53 A tuwa henefho, vhama ˙ duloni zwa phanda  dzisinagogo- nwalo na Vhafarisei vha mu vuni na u lumeliswa mimakete! tshela na u thoma u mu vhudzisa 44 Khombo inwi, ngauri ni fana mbudziso nnzhi-nnzhi, 54 vho na mavhida  a sa vhonali zwavhu- lindela u mu fasha nga zwine a di,  ane vhathu vha tshimbila ntha  nga zwi amba. hao vha sa zwi divhi!”  ˙ Nga tshenetsho tshifhinga, 45 Munwe mudivhi wa Mulayo  musi ho kuvhangana gogo a mu fhindula a ri: “Mufunzi, u tshi amba nga u ralo u khou ri la vhathu vha zwigidi zwo vhasema.” 46 Nga zwenezwo, Yesu laho nahone li tshi khou pwanyeledzana, Yesu a thoma nga a ri: “Khombo na kha inwi vhadi vhi vha Mulayo, ngauri ni hwesa u vhudza vhafunziwa vhawe a ri: vhathu mihwalo i lemelaho, nge- “Ni thanyele mbiliso ya Vhafarino inwi vhane  ni sa funi u i taku- sei, ine ya vha muhoyo. 2 Fhedzi a hu na tsho dzumbwaho tshila na nga munwe zwawo!  dzumbululwa, kana 47 “Khombo inwi, ngauri ni ne tsha sa do fhatela mavhida a vhaporofita, naho tshi tshini tsho dzumbwa  ho tshine tsha sa do divhiwa.  

12

Lu 11:421 Ndi tshimela tshituku tshine  tsha tavhiwa tshine vhathu vha tshi shu misa uri zwi liwa zwi vhe na muthetshelo.

Lu 11:521 Thalutshedzelo ya ipfi nga ipfi i  ri “khono  ya ndivho.” 

113 Mavhudzi o vhalwa. Muya u do LUKA 12:3-23  ni funza 3 Ngauralo, zwine na zwi amba nela u zwi amba nga tshenetsho swiswini zwi do  pfala tshedzani, tshifhinga.” ˙ na zwine na zwi pfa tshiphirini 13 Munwe we a vha e vhukati zwi do dza ha gogo a amba na Yesu a ri: “Mu huwelelwa kha thanga  nndu. 4 Ndi a ni vhudza kho- funzi, vhudza mukomana wanga  nani dzanga: Ni songo ofha avho uri a nkovhele ifa.” 14 A amba vhane vha vhulaha muvhili nga nae a ri: “Ndo vhewa nga nnyi uri na mukovheka murahu ha zwenezwo vha si kone ndi vhe muhatuli ˙ u ita tshinwe tshithu. 5 Fhedzi nyi wa ifa la inwi vhavhili?” ndi do  ni sumbedza ane na fane- 15 Nga murahu ha zwenezwo, a la u mu ofha: Ofhani uyo ane a ri amba navho a ri: “Ni dzule no fhanahone ni dilinde kha vhu  o no vhulaha, a dovha a vha na tuwa ngauri naho ara maanda  a u posa Gehena.1 Ngo- pangwa hothe ho ndi a ni vhudza, ofhani Onoyo. li muthu e na zwinzhi, vhutshilo hawe a vhu ditiki nga thundu ine  6 Naa zwinoni zwitanu zwituku1    zwenezwo, a zwi rengwi nga mapeni mavhili? a vha nayo.” 16 Nga ˙ Naho zwo ralo, a hu na na tshithi- a vha vhudza tshinwe˙ tshifanyihi tshazwo tshine Mudzimu a tshi so a ri: “Tsimu ya munwe munna mupfumi yo vha i na zwilihangwa. 7 Fhedzi na mavhudzi wa ˙ othe a re thohoni dzanu    o vhalwa. nwa zwinzhi. 17 Nga zwenezwo, Ni songo ofha; inwi ni vha ndeme a thoma u elekanya a ri, ‘Zwino ndi do  ita mini ngauri a thi na fhevhukuma u fhira zwinoni zwitu  thu hune nda do  kuvhanganyela ku zwinzhi. ˙ 8 “Ngauralo, ndi a ni vhu- hone zwilinwa zwanga?’ 18 Nga ˙ ˙  ita hezwi: dza ndi ri: Munwe na munwe zwenezwo a ri, ‘Ndi do anga nda  thutha madulu  ane a nnyamba phanda  ha vha- Ndi do fha ta mahulwane, nahone hene thu uri u na vhuthihi na nne,  kuvhanganya goroi  na Murwa-muthu u do mu amba fho ndi do  ˙ yanga na zwithu zwanga zwothe  phanda  ha vharunwa vha Mudzi19 ndi hone ndi tshi  mu. 9 Fhedzi ane a nndandula zwavhudi, do  ri: “Ndi na zwithu zwinzhi zwaphanda  ha vhathu˙ u do  landulwa vhudi  zwe nda zwi vhulungela miphanda ha vharu nwa vha Mudzi˙  ˙ ˙ nwaha minzhi i daho; kha ndi  mu. 10 Munwe na munwe ane a awele, ndi le, ndi nwe, ndi di amba luvhi nga ha Murwa-muphine.”’ 20 Fhedzi Mudzimu a  thu, u do  hangwelwa, fhedzi ane amba nae a ri, ‘Tsilu ndi iwe, vhua sema muya mukhethwa ha nga siku vhuno u do  vhulahwa. Zwihangwelwi. 11 Musi vha tshi ni thu zwothe zwe wa zwi kuvhanga fara uri vha ni ise holoni ya Mago- nya zwi do sala na nnyi?’ 21 Zwi  ta na ha vhavhusi na vha maanda,  do  tou ralo nga muthu ane a di ni songo vhilaela nga uri ni do  dii kuvhanganyela lupfumo, fhedzi a melela hani kana ni do amba songo pfuma Mudzimuni.”  mini, 12 ngauri muya mukhe22 Nga zwenezwo, a amba na thwa u do  ni funza zwine na fa- vhafunziwa vhawe a ri: “Litshani u vhilaelela vhutshilo hanu  uri Lu 12:51 Ndi fhethu he ha vha hu tshi  la’ni kana ni do  ambarafhiswa mathukhwi nnda ha Yerusalema. ni do  ’ni. 23 Ngauri vhutshilo ndi ha 61 Thongola. 

LUKA 12:24-43 U to 114  da  Muvhuso. Dzulani no dilugisa  ndeme u fhira zwi liwa, na muvhili tshifheti. 34 Ngauri hune lupfu ndi wa ndeme u fhira zwiambaro. mo lwanu  lwa vha hone, ndi hune 24 Lavhelesani mahunguvhu. Ha mbilu dzanu  dza do  vha hone. zwali kana u kana; 35 “Ambarani ni dilugise na ha na tshisiku  kana dulu. Naho zwo ralo, Mudzi- hone ni funge mbone dzanu,   mu u di zwi liwa. Naa inwi 36 ni fane na vhanna vho li a nea  a ni vha ndeme u fhira zwino ndelaho mune  wavho uri a vhuye ni? 25 Ndi nnyi kha inwi ane a mbinganoni uri musi a tshi swinga engedza vhutshilo hawe nga ka nahone a tshi khokhonya, u vhilaela? 26 Ngauralo, arali ni vha mbo di  mu vulela nga khathitshi kundwa u ita zwithu zwitu hi. 37 Hu takala vhalanda vhaku-tuku, ndi ngani ni tshi vhi- ne musi mune  a tshi vhuya a  ˙ laedziswa nga zwinwe zwithu? wana vho fhatuwa! Ngoho ndi a  27 Thogomelani ndila ine malu- ni vhudza ndi ri: U do   dilugi  vha a aluwa ngayo; ha shumi sa uri a shume nahone a vha dzukana u luka tshithu, hone ndi a dza zwi liwani a da  a vha shumela. ni vhudza ndi ri: Naho Salomo o 38 Hu takala vhane mune  wavho vha o pfuma vhukuma, o vha a a tshi swika nga tshifhinga tsha ˙ sa ambari u fana na linwe la ma- vhuvhili,1 naho hu nga tshifhinga luvha eneo. 28 Arali Mudzimu tsha vhuraru,2 a di  vha wana vho a tshi ambadza zwimela zwa daka  uri fhatuwa. 39 Fhedzi divhani   zwine zwa vha hone namusi, ma- arali mune   wa mudi  o vha a tshi tshelo zwa kudzwa tshivhasoni, divha tshifhinga tshine mbava ya  naa na inwi ha nga ni ambadzi u do  da  ngatsho, o vha a tshi do  fhira zwenezwo zwimela, inwi vha dzula o fhatuwa nahone o vha a sa  re na lutendo lutuku? 29 Nga- do   tenda nndu  yawe i tshi pwashiuralo, litshani u vhilaela nga ha wa. 40 Na inwi, ni dzule no di zwine na do  la na zwine na do  lugisa, ngauri Murwa-muthu u do  nwa, nahone ni songo vhilaela lwo da  nga tshifhinga tshine ni si tshi kalulaho, 30 ngauri hezwo zwo- humbulele.” the ndi zwithu zwine vhannda   41 Ngauralo, Petro a ri: “Murevha zwi tovhola nga maanda,  fhe- na, itshi tshifanyiso u khou tshi dzi Khotsi anu uri zwe- vhudza rine  u a divha   fhedzi kana vhathu nezwi zwithu zwothe ni a zwi sha- vhothe?”  42 Murena a ri: “Ndi  ya. 31 Naho zwo ralo, dzulani ni nnyi zwa vhukuma ane a vha mutshi to  da  Muvhuso wawe, nahone landa a fulufhedzeaho, wa vhuta zwenezwi zwithu ni do  engedzwa li, we Mune wawe a mu vhea  ngazwo. uri a thogomele tshigwada tsha 32 “Ni songo ofha, inwi sambi we tsha vhadin uri a dzule  da  ngauri Khotsi anu lituku,   u taka- a tshi vha nea zwi liwa zwo eda  lela u ni nea Muvhuso. 33 Re- naho nga tshifhinga tsho teaho?  ngisani thundu dzanu, nahone ni 43 Mulanda onoyo u do  takala  nee vhashai. Ni diitele zwikwa  ma zwa tshelede zwi sa tahali, lu- Lu 12:381 U bva hu to u vha nga awa daho   ra ya vhutahe nga madekwana u swika  pfumo lu sa fheli lwa ngei ta  du vhukati ha vhusiku. 382 U bva vhukati ha lu, hune mbava ya sa sendele vhusiku u swika hu to u vha nga awa daho  tsini nalwo nahone lu sa liwi nga ra ya vhuraru nga madautsha. 

115 Mita LUKA 12:44–13:5  i do  fhandekana. Rembuluwani ˙ arali Mune  wawe a mu wana a tshi na khotsi, mme u do  ˙ lwa na nwakhou ita nga u ralo! 44 Ngoho nanyana nahone nwananyana u ndi a ni vhudza uri: U do mu do  lwa na mme awe, mazwale a  vhea uri a lange thundu yawe yo- lwa na mazwale.” the. 45 Fhedzi arali onoyo mu54 A dovha a amba na gogo a  landa a vhuya a amba mbiluni ri: “Musi ni tshi vhona gole li tshi yawe a ri, ‘Mune  ri,  wanga u khou le- takuwa vhukovhela, ni mbo di nga,’ nahone a thoma u rwa vha- ‘Hu do  na mvula ya tshirulu,’ nashumeli vha vhanna na vha vha- ngoho zwa ralo. 55 Musi ni tshi fumakadzi, a la, a nwa, nahone vhona muya u tshi vhudzula u a kambiwa, 46 Mune  ri,  wa onoyo tshi bva tshipembe, ni mbo di mulanda u do da  do  fhisa,’ nangoho zwa ralo.   nga duvha  le ‘Li a si li lavhelele na nga tshifhi- 56 Vhadzia-muhoyo ndi inwi, ni zwa mutsho  nga tshine a sa tshi divhe, na- a kona u talukanya  wa shango, fhedzi ndi ngani ni sa hone u do mu pfisa vhutungu   zwa tshino tshi na u mu dzudza na vha sa fulu- koni u talukanya  fhedzei. 47 Nga zwenezwo, ono- fhinga? 57 Ndi ngani ni sa tayo mulanda we a pfesesa zwine lukanyi zwo lugaho? 58 Sa tsumune  wawe a zwi funa, fhedzi a mbo, musi ni tshi ya musanda na si dilugise kana u dzhia vhukando we a ni hwelela mulandu, ni pfu  u tendelana na zwine mune  wawe medzane nae musi ni tshee ndila a zwi funa, u do  rwiwa vhukuma. ni uri a si ni ise ha muhatua si ni ise ha  48 Fhedzi we a si pfesese naho- li, nahone muhatuli  wa  da  wa khothe, mudin  da ne a ita zwithu zwine zwa ita uri mudin a rwiwe, u do dzi si khothe a si ni ise dzhele. 59 Ndi  wana thamu ˙  gathi. Vhukuma, munwe na mu- a ni vhudza ndi ri: A ni nga do ˙ nwe o newaho zwinzhi, u do   vhi- vhuya na bva henefho ni sa athu lwa zwinzhi, na muthu we a vhe- lifha na peni ya u fhedzisela.” wa nga vhathu uri a thogomele  Nga tshenetsho tshifhinga ˙ zwithu zwinzhi, vha do  to  da  zwivhanwe vhathu vha vhudza nzhi khae u fhira zwo doweleaho.  Yesu nga ha Vhagalilea vhe Pi49 “Ndo da  u funga mulilo kha lato a tanganyisa malofha avho  lifhasi, nahone ndi tou tama lu- na zwithavhelo zwavho. 2 Yesu  ngafhani arali wo vha u tshi vho a vha fhindula a ri: “Naa ni huduga! 50 Ndi na ndovhedzo ine mbula uri vhenevho Vhagalilea nda fanela u lovhedzwa ngayo, vho vha vhe vhaitazwivhi u fhira nahone ndi do  dzula ndo tsikele- Vhagalilea vhothe nga nthani ha   dzea u swika i tshi fhela! 51 Naa uri ho itea zwenezwo zwithu khani humbula uri ndo disa mulalo vho? 3 Na kathihi, ndi a ni vhu kha lifhasi? Na kathihi, ndo dza ndi ri, arali na sa rembudisa phambano. 52 Ngauri zwi- luwa ni do   fheliswa u fana navho. no vhatanu vha re nduni nthihi 4 Kana vhathu vha fumi-malo   vha do  fhandekana, vhararu vha (18) vhe vha welwa nga mutshevutshela vhavhili nahone vhavhi- to  wa Siloa wa vha vhulaha, naa li vha vutshela vhararu. 53 Vha ni humbula uri vho vha vhe vhado   fhandekana, khotsi u do  lwa itazwivhi u fhira vhathu vhothe na murwa nahone murwa a lwa vha Yerusalema? 5 Na kathihi,

13

LUKA 13:6-26 Yesu u fhodza nga Sabatha. Munango mutuku 116   ndi a ni vhudza ndi ri, arali na sa i ye u nwa madi? 16 Naa a zwo  rembuluwa, ni do tea uri onoyu mufumakadzi,  fheliswa u fana ngo ˙ navho.” nwananyana wa Abrahamu, we a o vhofhiwa nga Sathane mi6 Nga murahu a vha vhudza vha ˙ ˙ tshifanyiso a ri: “Munwe munna nwaha ya fumi-malo, a vhofhololwe kha vhutungu hawe nga leneo vha e na muhuyu wo tavhiwaho   tsimuni yawe ya mindirivhe, a bva li duvha  la Sabatha?” 17 Musi o  a tshi ya u fula mitshelo, fhedzi a no amba zwenezwo zwithu, vhovhe vha vha vha tshi khou mu wana u songo anwa. 7 Ngaura- the   fhelo, a amba na mufhondi   wawe hanedza vha farwa nga thoni, wa ndirivhe a ri, ‘Ho no fhela mi- dzi gogo lothe  la thoma u takale ˙ zwe a zwi ita. nwaha miraru ndi tshi da   u fula la zwithu zwothe 18 Ngauralo, a bvela phanda mitshelo kha wonoyu muhuyu,  a ri: “Muvhuso wa Mudzimu u fhedzi nda wana u songo anwa.  U reme! U u litshela’ni wo so- fana na mini, nahone ndi nga u kou vhivha mavu?’ 8 A fhindu- vhambedza na mini? 19 U fana ye muthu la a ri, ‘Mune   wanga, u litshe wo- na thoro ya lunonya ˙ noyu nwaha ndi thome ndi bwe u a i dzhia a i zwala tsimuni yawe, mona nawo ndi kone u shela mu- musi yo no mela i vha muri, zwinoni zwa ta zwa da pfudze, 9 arali wa anwa zwi do   dulu   zwa fha  ta matavhini awo.” vha zwavhudi;  zwitaha   fhedzi wa sa anwa,  u fanela u u rema.’” 20 A dovha a ri: “Muvhuso wa 10 Yesu o vha a tshi khou fu- Mudzimu ndi nga u vhambedza ˙ nza kha inwe ya dzisinagogo nga na mini? 21 U fana na mbiliso, Sabatha. 11 Ho vha hu na mu- ine mufumakadzi a i suka na fu˙ fumakadzi we a fhedza minwa- lauru kha masambelo mararu, u i tshi kukuha ya fumi-malo (18) a tshi khou swika fulauru yothe  lwadzwa nga muya muvhi, o vha muwa.” a tshi dzula o kotama nahone 22 A fara lwendo a ya midini na  a sa koni u onyolowa na luthi- midanani, a funza nahone a bve hi. 12 Yesu a tshi mu vhona a la phanda  na lwendo lwawe a˙ ya ri: “Wo vhofhololwa kha vhulwa- Yerusalema. 23 Nahone munwe dze hau.” 13 A mu vhea zwanda, munna a amba nae a ri: “Murena,  a onyolowa nga u tavhanya, na- naa hu do   tshidzwa vhathu vha hone a thoma u renda Mudzimu. si gathi fhedzi?” A amba navho vhuhu14 Fhedzi muingameli wa sinago- a ri: 24 “Itani vhudidini  go a sinyuwa ngauri Yesu o fho- lwane uri ni dzhene nga munango  ngauri ndi a ni vhudza, dza muthu nga Sabatha, a tho- mutuku,  ma u amba na gogo a ri: “Hu vhanzhi vha do  to  da  u dzhena, na maduvha a rathi ane na fhedzi a vha nga koni. 25 Musi  mune nga shuma ngao; ngauralo, ida wa nndu  a tshi takuwa a  ni ni fhodzwe nga eneo maduvala vothi, ndi hone ni tshi do   da  vha, hu si nga duvha  na khokhonya na  la Saba- na ima nnda tha.” 15 Murena a mu fhindula ri, ‘Mune  washu, ri vulele.’ Fhea ri: “Vhadzia–muhoyo ndi inwi, dzi u do  ni fhindula a ri: ‘A thi di naa a ni vhofhololi phulu kana vhi hune na bva hone.’ 26 Nga mbongola yanu  nga Sabatha uri zwenezwo, ni do  amba na ri, ‘Ro

117 U dzula zwiduloni zwa murahu LUKA 13:27–14:11 ˙ Li Yesu a ya la ra nwa na iwe, nahone wo fu nwe ˙ duvha  ˙ nza ndilani khulwane dza mudini kha inwe nndu    ya munwe washu.’ 27 Fhedzi u do  amba na wa vharangaphanda  vha Vhafariinwi a ri, ‘A thi divhi hune na bva sei nga duvha   la Sabatha u itela u hone. Ntutsheleni inwi vhaitazwi- la zwi liwa, hone vho vha vho mu  vhi!’ 28 Henefho ndi hune na do  vhea ito. 2 Henefho ho vha hu ˙ lila na u shenganya mano,  musi ni na munwe munna we a vha e na tshi vhona Abrahamu, Isaka, Ya- vhulwadze ha u zwimba muvhikobo, na vhaporofita vhothe vhe li. 3 Ngauralo, Yesu a amba na  Muvhusoni wa Mudzimu, fhedzi vhadivhi vha Mulayo na Vhafari inwi no kudzwa nnda. 29 Zwi- sei a ri: “Naa zwo tendelwa u fho ˙ nwe hafhu, vhathu vha do da   dza nga Sabatha kana a zwo ngo vha tshi bva vhubvaduvha na tendelwa?” 4 Fhedzi vha sokou  vhukovhela na devhula na tshi- fhumula. A mbo di  fhodza onoyo pembe u itela u la zwi liwa Mu- munna, nga murahu a amba nae vhusoni wa Mudzimu. 30 Vha u uri a tuwe. 5 A vha vhudzisa a  fhedza vha do  vha vha u thoma, ri: “Ndi nnyi kha inwi ane arali nahone vha u thoma vha do  vha murwa wawe kana phulu yawe yo vha u fhedza.” wela dindini, a si tavhanye a i bvi 31 Nga tshenetsho tshifhinga, sa nga duvha  la Sabatha?” 6 A ˙ vhanwe Vhafarisei vha da  khae vho ngo kona u mu fhindula kha vha ri: “Tuwa fhano, ngauri He- zwenezwo.  rode u khou to  da  u u vhulaha.” 7 Musi a tshi vhona vhathu vha 32 A amba navho a ri: “Tshimbitshi nanga zwidulo zwa phanda,  a lani ni vhudze hei la phunguhwe vhudza vho rambiwaho tshifani ri, ‘Ndi khou pandela madimo˙ nyiso, a ri: 8 “Arali munwe muni na u fhodza namusi na ma thu o u ramba munyanyani wa tshelo, nahone mbamatshelo ndi do vha ndo fhedza.’ 33 Naho mbingano, u songo dzula zwidu loni zwa phanda. Khamusi u do   zwo ralo, ndi fanela u tuwa na  musi na matshelo na mbamatshe- vha o ramba na muthu wa vhuu ni fhira, 9 naho lo, ngauri a zwo ngo tendelwa imo ha ntha ˙  we a ramba uri muporofita a vhulahwe hunwe ne musi hu tshi da  a tshi amba na iwe fhethu nga nnda  ha Yerusalema. vhuvhili hanu, 34 Hee Yerusalema, Yerusalema, a ri: ‘Takuwa hu dzule hoyu mumusi u  farwa nga thoni  iwe muvhulahi wa vhaporofita na nna.’ U do mukandi  wa vho rumiwaho ha iwe tshi ya u dzula zwiduloni zwa mu—ndi lungana ndi tshi ri ndi ku- rahu. 10 Fhedzi musi wo rambivhanganye vhana vhau sa khuhu wa, dzula zwiduloni zwa murahu, i tshi kuvhanganya zwikukwana uri we a u ramba a tshi swika a zwayo fhasi ha phapha dzayo, fhe- kone u amba na iwe a ri, ‘Khodzi inwi na hana! 35 Mudzimu u nani yanga, takuwa u ye u dzule tshiduloni tshi re phanda.’ Ndi  do nndu  tutshela   yau. A u tsha do   vha wo huliswa dovha wa mmbona u bva zwino u hone u tshi do vho ra ha vhathu vhothe  vhuya u swika u tshi ri: ‘Nga hu phanda ˙ ˙ rendwe a daho nga dzina la Yeho- mbiwaho. 11 Munwe na munwe  ane a dihudza u do va!’”   tukufhadzwa, 

14

LUKA 14:12-30 Tshiswitulo. U vhalela tshinyalelo 118  nahone ane a di u do u da.’ 21 Ngauralo, mulanda a  tukufhadza    hudzwa.” da  a vhudza mune  wawe zwothe.  12 A dovha a amba na mu- Mune  wa mudi  a sinyuwa nahothu we a mu ramba a ri: “Musi ne a amba na mulanda wawe a ri, ‘Tavhanya u ye ndilani khulwa  u tshi lugiselela u la tshiswitu u vhidze  na midini,  lo kana tshilalelo, u songo vhi- ne dza mudi dza khonani dzau, vharathu vhau, vhashai, vho holefhalaho, vho po22 Nga  mashaka au, na vhahura vhau fulaho, na vha tudzaho.’ vho pfumaho. Khamusi nga tshi- tshenetsho tshifhinga mulanda a ˙ ri, ‘Mune wanga, ndo ita zwe  nwe tshifhinga vha nga kha di   u ramba uri vha u lifhele zwe wa wa nndaedza, fhedzi hu kha di a  vha itela zwone. 13 Fhedzi musi vha na vhudzulo.’ 23 Mune u tshi lugiselela tshilalelo tshihu- amba na mulanda a ri, ‘Iya dzina masimuni, u kombe lwane, ramba vhashai, vho hole- ndilani uri  fhalaho, vha tudzaho, na vho po- tshedze vhathu uri vha de  24 Ndi a ni  yanga i dale.  fulaho, 14 u do  takala ngauri a nndu hu na tshine vha do  u lifhela nga- vhudza ndi ri: A hu na na muthihi tsho. Fhedzi iwe u do  wana mala- kha vhenevho vhathu vhe vha vha  thetshela mba musi hu tshi vuswa vho lu- vho rambiwa ane a do tshilalelo tshanga.’” gaho.” ˙ 25 Nga tshenetsho tshifhinga 15 Munwe we a vha o rambiwa a tshi pfa zwenezwo a amba nae o vha a tshi khou tshimbila a ri: “Hu takala ane a la zwi liwa na gogo, nahone a rembuluwa a amba na lo a ri: 26 “Arali muMuvhusoni wa Mudzimu.”  ha nne  a tshi funa1 16 Yesu a amba nae a ri: thu a tshi da ˙ “Ho vha hu na munwe mu- khotsi awe, mme awe, mufumanna we a vha a tshi khou lugise- kadzi wawe, vhana vhawe, vhalela tshilalelo tshihulu, nahone a rathu vhawe na khaladzi dzawe u ene  ramba vhathu vhanzhi. 17 Ndi mphira, nahone a tshi difuna a nga si vhe mufunziwa  hone a tshi ruma mulanda wawe mune, nga tshifhinga tsha zwi liwa uri a wanga. 27 Naho e nnyi ane a si ambe na vho rambiwaho uri, hwale danda lawe la tshengedzo a ‘Idani ngauri zwithu zwo no lu- ntevhela a nga si vhe mufunziwa  ga.’ 18 Fhedzi vhothe vha tho- wanga. 28 Sa tsumbo, ndi nnyi  kha inwi ane a tshi to  da  u fhama u nea zwiitisi zwa u sa da.    mutsheto  a si thome a dzula Wa u thoma a ri, ‘Ndo renga tsi- ta mu nahone ndi khou to  da  uri ndi fhasi a vhalela tshinyalelo u iteye ndi i vhone; ndi khou humbela la u vhona arali e na tsheleu vuledza mushu uri u mpfarele, a thi nga do  kona.’ de yo edanaho ˙ 19 Nahone munwe a ri, ‘Ndo re- mo? 29 Zwa sa ralo, a nga  a vho kundwa u nga phulu dza dzhogo thanu na- thoma tshifhato  hone ndi kha di  ya u dzi sedza; tshi fhedza, nahone a thoma u nga vhothe vha zwi vho  ndi khou humbela uri u mpfare- godiwa le, a thi nga do kona.’ 20 Mu- naho, 30 vha ri: ‘Hoyu munna o  ˙ nwe a ri, ‘Ndi kha di  tou bva u Lu 14:261 Thalutshedzelo ya ipfi nga ipfi i  vhinga mufumakadzi, nga ntha ri “a sa vhengi,” zwine zwa amba “u sa funi ha zwenezwo ndi nga si kone nesa muthu.”

119 Murwa u phusukanya thundu LUKA 14:31–15:17 thoma u fhata, uri vha re fhedzi u vho ku- ho vhane zwi si to  dee  ndwa u fhedzisa.’ 31 Arali kho- mbuluwe. si i na maswole a zwigidi zwa fumi 8 “Kana ndi ufhio mufumaka˙ i tshi khou ya u lwa na inwe khosi dzi a re na masheleni1 a fumi, i re na maswole a zwigidi zwa fu- ane musi o xedza sheleni nthihi,  mbili (20 000), i do  thoma ya dzu- a si funge luvhone a swiela nndu la fhasi ya amba na vhaeletshedzi yawe, a sedza nga vhuronwane u vhayo u itela u vhona arali i tshi swikela a tshi i wana? 9 Musi o nga kunda kana i nga si kunde. no i wana, u kuvhanganya vha32 Arali i tshi vhona uri i nga si fumakadzi vhane vha vha khokunde, i do  rumela vhaimeli vha- nani dzawe na vhahura vhawe, a  yo uri vha pfumedzane na yeneyo vha vhudza uri, ‘Takalani na nne, khosi musi i tshi kha di  vha kule. ngauri ndo wana sheleni yanga ye ndi 33 Nga zwenezwo, ni nga vha na ya vha yo xela.’ 10 Ngauralo, ˙ a ni vhudza ndi ri, vharunwa vha vhungoho ha uri ane a si tutshe le thundu yawe yothe a nga si vhe Mudzimu vha a takala zwihulu  musi muitazwivhi muthihi a tshi mufunziwa wanga. 34 “Muno  ndi wavhudi,  fhedzi rembuluwa.” 11 Nga murahu ha zwenezwo arali muno  wa fhelelwa nga lu˙ dungela, u do  lungwa nga mini? a ri: “Munwe munna o vha e  35 U nga si tsha vha na mushu- na vharwa vhavhili. 12 Mutuku mo kha mavu na kha mupfudze. khavho a amba na khotsi awe Vhathu vha a u lata  kule. A re na a ri, ‘Khotsi anga, nkovhele thundu yanga.’ A kovhela vhana vhandevhe nga a pfe.”  we thundu yavho. 13 Nga muraVhathelisi vhothe na vha- hu ha maduvha  a si gathi, murwa  itazwivhi vha da  khae u ite- mutuku a kuvhanganya thundu  la u mu thetshelesa. 2 Nga zwe- yawe yothe a fara lwendo a ya sha ˙ nezwo, Vhafarisei na vhamanwalo ngoni la kule, henefho a swika a vha gungula, vha ri: “Munna uyu phusukanya thundu yawe a tshiu tanganedza vhaitazwivhi na u la la nga ndila  ya vhuhwarahwara.  navho.” 3 A vha vhudza tshifa- 14 Musi o no phusukanya thunyiso a ri: 4 “Ndi nnyi kha inwi ndu yawe yothe, ha wa ndala khu  ane a vha na nngu dza dana, musi lu shangoni lene lo, a thoma u ta ˙ o xelelwa nga nthihi, a si sie dza mbula. 15 A ya kha munwe wa futahetahe (99) sogani nahone a vhadzulapo vha lene lo shango a   ya a to  da  yo xelaho u swika a tshi mu kombetshedza uri a mu thoi wana? 5 Musi o no i wana, u i le, nahone a mu rumela masimuvhea kha mahada  awe nahone a ni uri a ye u lisa nguluvhe. 16 O takala. 6 Musi a tshi swika ha- vha a tshi tama zwi liwa zwa nguyani, u do  kuvhanganya khonani luvhe, hone hu si na ane a mu nea  dzawe na vhahura vhawe, a ri kha- tshithu na tshithihi. 17 “Musi a tshi dzivhuluwa a vho, ‘Takalani na nne,  ngauri ndo wana nngu yanga ye ya vha yo xe- ri, ‘Khotsi anga u na vhashumi la.’ 7 Ndi a ni vhudza uri hu do  ya ipfi nga ipfi ndi  takalwa ngei ta musi muita- Lu 15:81 Thalutshedzelo  dulu  zwine zwa amba tshelede ya zwivhi muthihi a tshi rembuluwa “dirakima,” tsimbi–tsetha ye ya vha i tshi shumiswa  u fhira vha futahetahe vho luga- nga Vhagerika.  

15

LUKA 15:18–16:6 Mukoma a sa vhanzhi vhane vha la zwi liwa zwinzhi, ngeno nne ndi tshi  khou fa nga ndala. 18 Ndi do   fara lwendo nda ya ha khotsi anga nda swika nda ri: “Ndo tshinya phanda  ha Mudzimu wa ta dulu na phanda   hau. 19 A tho ngo tsha fanelwa u vha murwa ˙ wau. Nnyite munwe wa vhashumi vhau.” ’ 20 Ngauralo, a takuwa a ya ha khotsi awe. Musi khotsi awe a tshi mu vhona a tshi kha di  vha kule, a mu pfela vhutungu,  a mu gidimela a mu kuvhatedza nahone a mu khisa. 21 Murwa a amba nae a ri, ‘Ndo khakhela Mudzimu wa ta na iwe. A  dulu  tho ngo tsha fanela u vha murwa ˙ wau. Nnyite munwe wa vhashumi vhau.’ 22 Fhedzi khotsi awe a amba na vhalanda vhawe a ri, ‘Ta vhanyani ni dise khanzu yavhudi   vhukuma, ni mu ambadze na rinngi tshandani tshawe na thovho  milenzheni. 23 Nahone ni dise  namana yo nonaho, ni i thavhe, ri   ne, 24 ngauri le nahone ri diphi   murwa wanga o vha o fa nahone u khou tshila; o vha o xela nahone zwino o wanala.’ Nahone vha thoma u diphi na.   25 “Mukomana wawe o vha e tsimuni, musi a tshi sendela tsini na nndu, a pfa muzika naho ne hu tshi khou tshiniwa. 26 A ˙ vhidza munwe wa vhalanda a mu vhudzisa uri hu khou bvelela mini. 27 A mu fhindula a ri, ‘Murathu wau o vhuya, nahone khotsi au o mu thavhela namana   yo nonaho ngauri o vhuya a tshi kha di  vha na mutakalo wavhudi.’ 28 Fhedzi mukomana a si nyuwa zwihulu a si to  de  u dzhena nduni. 29 A fhindula khotsi  ˙ awe a ri, ‘Ndi na minwaha minzhi ndi tshi khou u shumela hone a

120 thi athu vhuya nda pfuka milayo yau, fhedzi a u athu vhuya wa nthavhela na kubudzana zwa kwo uri ndi ditakadze na khona ni dzanga. 30 Fhedzi musi hoyu murwa we a phusukanya thundu yau na dziphombwe a tshi vhuya, wo mu thavhela namana yo   nonaho.’ 31 ˙ Khotsi awe a amba nae a ri, ‘Nwana’nga, wo vha u na nne nahone zwithu  misi yothe,  zwothe zwine zwa vha zwanga ndi  zwau, 32 fhedzi ri fanela uri ri diphi ne   na u takala, ngauri hoyu murathu wau o vha o fa nahone u khou tshila, o vha o xela nahone zwino o wanala.’” Nga murahu a dovha a amba na vhafunziwa a ri: ˙ “Munwe munna wa mupfumi o vha e na mukoma we a pomokwa uri ha londi thundu ya mune  wawe. 2 Nga zwenezwo, a mu vhidza a amba nae a ri: ‘Ndi mafhungo-de ane nda a pfa nga  ha iwe? Disa muvhigo u sumbe dzaho ndila ye wa shumisa nga yo thundu, ngauri a u tsha do  vha mukoma wa u langula zwa nduni yanga.’ 3 Ngauralo, mu koma a elekanya a ri: ‘Ndi do  ita mini musi mune  wanga a tshi do  ndzhiela vhuimo ha u vha mukoma? A thi na maanda  a u bwa, nahone ndi farwa nga thoni musi  ndi tshi humbela. 4 Zwino ndi vho divha zwine nda do   zwi ita musi ndi tshi bviswa kha vhukoma uri vhathu vha ntanganedze  nduni dzavho.’ 5 A vhidza vho the vhe vha vha vha tshi koloda  mune  wawe, a amba na wa u thoma a ri: ‘Mulandu une na koloda mune  wanga ndi mungafhani?’ 6 A ri: ‘Zwikumbu1 zwa dana zwa 

londi thundu ya mune  wawe

16

Lu 16:61 Nga Lugerika ndi batos. Muelo u lingana na lithara dza fumbili-mbili (22).

121 U fulufhedzea kha zwituku. Thalano. Lazaro LUKA 16:7-23   mapfura a mutwari.’ Mukoma a vhathu, fhedzi Mudzimu u a divha   amba nae a ri: ‘Dzhia thendelano zwi re mbiluni dzanu, ngauri zwi ne vhathu vha zwi dzhiela ntha, yau u dzule fhasi nahone u tavha  ˙ a Mudzimu. nye u nwale futhanu (50).’ 7 A zwi a nengisa matoni   ˙ dovha a amba na munwe a ri, 16 “Mulayo na Vhaporofita1 ‘Mulandu wau ndi mungafhani?’ zwo vha hone u swika kha YohaA ri: ‘Magokoko a dana a goroi.’ ne. U bva misini yeneyo, Muvhuso  Mukoma a amba nae a ri, ‘Dzhia wa Mudzimu u khou huwelelwa ˙ thendelano yau yo nwalwaho, na- sa mafhungo madifha, nahone  ˙ hone u nwale fumalo (80).’ vhathu vhothe vha khou to   da  8 Mune  a khoda  mukoma wawe u dzhena khawo. 17 Ndi ngoho, naho o vha a songo luga, ngauri o zwi do na li leluwa uri lita  dulu  shumisa vhutali; vhathu vha lino fhasi zwi fhele, fhedzi a hu na na  shango vho talifha kha mafhungo kuswayo na kuthihi kha Mulayo  kune kwa sa do avho u fhira vha re tshedzani.  dadzea.  ˙ ˙ 18 “Munwe na munwe ane a 9 “Ndi ri kha inwi: Diiteleni  mufumakadzi wawe nahone a dzikhonani nga lupfumo lwa lino tala  ˙ shango uri musi lu tshi fhe- dovha a vhinga munwe u ita vhuna a malaho mufumakala, vha ni tanganedze vhudzuloni ton  dolo,   nga munna wawe, u ha lini na lini. 10 Muthu a fulu- dzi o talwaho  fhedzeaho kha zwituku u a fulu- ita vhuton  dolo.   ˙ 19 “Ho vha hu na munwe mufhedzea na kha zwinzhi, nahone muthu a sa fulufhedzei kha zwi- nna wa mupfumi we a vha a tuku ha fulufhedzei kha zwinzhi. tshi ambara zwiambaro zwitswu 11 Ngauralo, arali ni songo su- ku zwa thengo khulu, we a vha na madzanga dumbedza uri ni a fulufhedzea kha a tshi diphi ˙  nga  ˙ 20 Fhedzi lupfumo lwa lino shango, ndi nnyi vha linwe na linwe. ˙ ane a nga ni kumedza lupfumo ho vha hu na munwe munna wa lwa vhukuma? 12 Arali ni songo muhumbeli we a vha a tshi pfi fulufhedzea kha lupfumo lwa mu- Lazaro, we a vha a tshi anze˙ la u vhewa khoroni yawe, o nwe muthu, ndi nnyi ane a do  zwilonda 21 nahone a tshi  ni nea lupfumo lwanu? 13 A hu dala   na mushumeli ane a nga shumela tama u fushwa nga matshakatshaka a waho tafulani  la mupfuvhane ngauri u do  vhavhili,  vhe˙ ˙  nga munwe nahone a funa munwe mi. Na mmbwa dzo vha dzi tshi da ˙ zwilonda zwawe.  kana a tevhedza zwa munwe na- dza nanzwa ˙ hone a nyadza zwa munwe. Ni nga 22 Nga u ya ha tshifhinga munna a fa, a hwalwa nga si kone u vha vhalanda vha Mu- wa muhumbeli ˙ vharunwa vha mu vhea uri a dise dzimu na vha lupfumo.” 14 Nga tshenetsho tshifhinga, ndeke nga khana ya Abrahamu. “Na mupfumi a fa nahone a Vhafarisei vhe vha vha vha tshi funa tshelede, vho vha vho the- vhulungwa. 23 Musi e Vhudzua tshi  tshelesa zwe a vha a tshi khou lavhafu,1 a sedza ntha zwi amba, nahone vha thoma u na mu holedza. 15 Nga zwenezwo, Lu 16:161 Mubulo une wa ri “Mulayo ˙ Vhaporofita” u ambela kha Manwalo othe  a amba navho a ri: “Ndi inwi vha- a Luheberu. 231 Nga Lugerika ndi haides. ne na amba uri no luga phanda  ha Sedzani Thumetshedzo 7. 

LUKA 16:24–17:14 A ri vhalanda vha tshithu. U hangwela 122 khou pfa vhutungu, a vhona nzheni nthani ha uri a khukhuli ˙  Abrahamu e kule, na Lazaro o dise munwe wa vhenevha vhatuku.   sendeka nga khana yawe. 24 A 3 Ni di Arali wahau a  thogomele.  vhidzelela a ri, ‘Khotsi anga tshi u khakhela, u mu kaidze, Abrahamu, nkhathutshele naho- arali a rembuluwa u mu hangwene u rume Lazaro a nange munwe le. 4 Naho arali a u khakhela  wawe madini nahone a de a da   a ro- lwa sumbe nga duvha,   kha thodze lulimi lwanga, ngauri ndi iwe lwa sumbe, a ri, ‘Ndo rembukhou tambula hafha muliloni.’ luwa,’ u fanela u mu hangwela.” ˙ 25 Fhedzi Abrahamu a ri, ‘Nwa5 Hone vhaapostola vha amba na’nga, humbula uri wo wana na Murena vha ri: “Ri nee lute nga vhudalo zwithu zwau zwa- ndo lwo engedzeaho.” 6 Murena  vhudi La- a vha fhindula a ri: “Arali ni na lu vhutshiloni hau hothe,  zaro a tshi khou tambula. Zwi- tendo lu ngaho thoro ya lunonya,  no u khou diphi na, iwe u khou no vha ni tshi nga amba na hoyu   tambula. 26 Nga nnda  ha zwe- muthabeila na ri, ‘Tupuwa u ye u nezwo, hu na luwa luhulu vhuka- di lwanzheni!’ wa ni thetshe tavhe  ti ha rine  na inwi, uri vhane vha lesa. to  da  u pfukela kha inwi vha tshi 7 “Ndi nnyi kha inwi ane a vha bva ngeno vha si kone, na vhathu na mulanda wa u lima kana wa u vha bvaho ngeo vha tshi da  kha lisa zwifuwo ane a nga amba nae rine, vha si kone.’ 27 Nga zwe- musi a tshi vhuya tsimuni a ri,  nezwo a ri: ‘Arali zwo ralo, ndi ‘Ida ha u le zwi liwa’? 8 Nthani  khou humbela uri u mu rume zwo, naa ha nga do amba nae  nduni ya khotsi anga, 28 nga- a ri, ‘Nndugisele zwi liwa zwanga  uri ndi na vharathu vhatanu, uri zwa nga madekwana, u amba a vha tanziele nga vhudalo uri na re zwiambaro zwa u shuma, u de    vhone vha si de  afha fhethu ha u ntshumele u swikela ndi tshi u tambudzwa.’ 29 Fhedzi Abra- fhedza u la na u nwa; nga murahamu a ri: ‘Vha na Mushe na Vha- hu, u nga kona u la na u nwa’? porofita; vha litshe vha thetshe- 9 Naa a nga livhuha onoyo mulalese vhenevho.’ 30 Mupfumi a nda ngauri o mu itela zwithu zwe ri: ‘Aiwa, khotsi anga Abraha- a ri a mu itele zwone? 10 Na ˙ mu, arali munwe muthu a bva- inwi, musi no no ita zwithu zwoho vhafuni a ya khavho, vha do  the zwe na vhudzwa uri ni zwi ite,  rembuluwa.’ 31 Fhedzi Abraha- ni ambe ni ri, ‘A ri vhalanda vha mu a mu fhindula a ri, ‘Arali tshithu. Ro ita zwe ra vha ro favha sa thetshelesa Mushe na Vha- nela u zwi ita.’” porofita, vha nga si thetshelese 11 Musi a tshi khou ya Yerusanaho ha vuwa muthu vhafuni.’” lema, a fhira nga vhukati ha SaYesu a amba na vhafunziwa maria na Galilea. 12 Musi a tshi ˙ vhawe a ri: “Zwikhukhuli- dzhena kha munwe mudi,  a ta si zwi nga si kundwe u vha hone. ngana na vhanna vha fumi vha re Hone, khombo ane zwa da  ngae! na mapele, fhedzi vha ime2 Zwo vha zwi tshi do  vha khwine la kule. 13 Vha vhidzelela vha khae arali guyo li vhe lo vhofhele- ri: “Yesu, Mufunzi, ri khathutshelwa mukuloni wawe a poswa lwa- le!” 14 Musi a tshi vha vhona, a

17

123 Muvhuso u vhukati hanu. Musadzi wa Loto LUKA 17:15–18:2  amba navho a ri: “Iyani ha vho- vha tshi la, vha tshi nwa, vhatshifhe vha ni vhone.” Musi vha nna vha tshi vhinga, vhafumatshi khou ya henengei, vha mbo kadzi vha tshi vhingwa, u swika ˙ di  fhola. 15 Musi munwe wavho duvha  la musi Noaxe a tshi dzhea tshi vhona uri o fhola, a re- na gungwani, ha da  Madi  Mahulu mbuluwa, a humela murahu a a vha fhelisa vhothe. 28 Vhunga  tshi khou renda Mudzimu nga ipfi zwo itea misini ya Loto: Vho vha lihulwane. 16 A gwadama mile- vha tshi la, vha tshi nwa, vha tshi nzheni ya Yesu, a mu livhuha. renga, vha tshi rengisa, vha tshi ˙ Zwinwe hafhu, o vha e Musama- tavha, vha tshi fhata. 29 Fhe  ria. 17 Yesu a mu fhindula a ri: dzi nga duvha  le Loto a bva nga“Naa a si zwone uri ho fhodzwa lo Sodoma, ho na mulilo na ma˙ vha fumi? Vhanwe vha tahe vha tombo a dugaho a bvaho ta   dulu  ngafhi? 18 Naa a hu na na mu- zwa vha fhelisa vhothe. 30 Zwi  thihi o vhuyaho uri a rende Mu- do musi  tou ralo nga lene lo duvha  dzimu, nga nnda  ha onoyu munna Murwa-muthu a tshi dzumbulu˙ wa lunwe lushaka?” 19 A amba lwa. nae a ri: “Takuwa u tshimbile; lu31 “Nga lene lo duvha, muthu a  tendo lwau lwo u fhodza.” ane a vha na thure kha thanga  ˙ 20 Li Vhafarisei vha ndu nduni  nwe duvha  a songo tsa a ya a i  mu vhudzisa uri Muvhuso wa Mu- dzhia, na muthu a re tsimuni, a dzimu u do  da  lini, a vha fhindula songo humela zwithu zwo salaho a ri: “Muvhuso wa Mudzimu u nga murahu. 32 Humbulani musasi de ine ya do  nga ndila   vhonala; dzi wa Loto. 33 Ane a lingedza u 21 vhathu a vha nga ambi vha ri, divhulungela vhutshilo hawe u do   ‘Vhonani khoyu!’ kana, ‘Khou laa!’ vhu lozwa, ane a lozwa vhutshiNgauri Muvhuso wa Mudzimu u lo hawe u do tshila. 34 Ndi a  vhukati hanu.”  ni vhudza ndi ri: Nga honoho 22 A amba na vhafunziwa a vhusiku vhathu vhavhili vha do  ri: “Hu do da ane na vha vhe vhulaloni vhuthihi; mu  maduvha ˙ ˙ ˙ do  tama u vhona linwe la madu nwe u do  dzhiiwa, munwe a latwa.  vha a Murwa-muthu, fhedzi a ni 35 Vhafumakadzi vhavhili vha do  nga do  li vhona. 23 Vhathu vha vha vha tshi khou sinda  mutu˙ do  amba na inwi vha ri, ‘Vhonani lini muthihi; munwe u do  dzhii˙ khou laa!’ kana, ‘Vhonani khoyu!’ wa, munwe a latwa.” 361 ——  Ni songo ya kana na vha tevhe- 37 Vha mu fhindula vha ri: “Zwi la. 24 Ngauri vhunga lupenyo lu do itea ngafhi Murena?” Ene a  tshi penya lu tshi bva kha tshi- amba navho a ri: “Hune ha vha ˙ nwe tshipida lu tshi na mutumbu, ndi hune maanga a  ˙ tsha lita  dulu  ya kha tshinwe, na Murwa-muthu kuvhangana hone.” u do  tou ralo. 25 Naho zwo ralo, A thoma u vha vhudza tshiu fanela u thoma a tambudzwa fanyiso nga ha tho ya u  dea  zwinzhi na u landulwa nga wono- dzula vha tshi rabela vha sa ˙ ˙ yu murafho. 26 Zwinwe hafhu, neti, 2 a ri: “Kha munwe mudi  samusi zwo itea misini ya Noaxe, zwi do tou ralo na misini Lu 17:361 Sedzani thaluso  i re magumoni a  ya Murwa-muthu: 27 Vho vha siatari i re kha Mat 17:21. 

18

LUKA 18:3-22 Tshilikadzi na ho vha hu na muhatuli we a  vha a sa ofhi Mudzimu nahone a sa thonifhi muthu. 3 Kha wo noyo mudi,  ho vha hu na tshilikadzi ye ya vha i tshi dzulela u ya khae i tshi ri, ‘Ita vhungoho ha uri ndi wane khatulokwayo  kha swina langa mulayoni.’ 4 A fhedza tshifhinganyana a sa to  di  u ita nga u ralo, fhedzi nga murahu a elekanya a ri, ‘Naho ndi sa ofhi Mudzimu kana u thonifha  muthu, 5 fhedzi ngauri yeneyi tshilikadzi i khou ndina, ndi do  ita vhungoho ha uri i wane khatulokwayo uri i si dzulele u da   i tshi nnetisa nga luhumbelo lwayo lu sa gumi.’” 6 Nga zwenezwo, Murena a ri: “Ipfani zwe muhatu li a zwi amba naho a songo luga! 7 Vhukuma, naa Mudzimu a nga si ite uri hu vhe na khatulokwa yo kha vhanangiwa vhawe vhane vha mu lilela vhusiku na masiari a sa vha fheleli mbilu? 8 Ndi a ni vhudza ndi ri: U do  ita uri vha wane khatulokwayo nga u  tavhanya. Musi Murwa-muthu a  tshi vhuya, naa zwa vhukuma u do  wana hu na lutendo lu ngaho sa lwonolu lifhasini?” ˙ 9 Ho vha hu na vhanwe vhe vha vha vha tshi difulufhela uri vho  luga nahone vha tshi dzhia vha˙ nwe vhe si tshithu. A vha vhudza tshifanyiso a ri: 10 “Ho vha hu na vhanna vhavhili vhe vha gonya thembeleni u itela u rabela, ˙ ˙ munwe o vha e Mufarisei munwe e muthelisi. 11 Mufarisei a ima nahone a thoma u rabelela mbiluni yawe a ri, ‘Mudzimu, ndi livhu˙ ha uri a thi fani na vhanwe vhathu vha mavemu, vha songo lugaho, vhadzia-vhu ton dolo—kana na   hoyu muthelisi. 12 Ndi didzima 

124 zwi liwa luvhili nga vhege; ndi bvisa tshafumi kha zwothe zwine  nda zwi wana.’ 13 Fhedzi muthelisi o vha o ima kule, a sa to  di  na u lavhelesa ta a tshi khou  dulu  dirwa khana, a tshi ri, ‘Mudzimu,  nkhathutshele nne  muitazwivhi.’ 14 Ndi a ni vhudza ndi ri: Onoyo munna o humela hayani hawe e muthu o lugaho u fhira Mufari˙ ˙ sei, ngauri munwe na munwe ane a dihudza u do fhe  tukufhadzwa,  dzi ane a di u do  tukufhadza   huliswa.” 15 Vhathu vha thoma u mu di sela vhana1 vhavho uri a vha kwame, fhedzi musi vhafunziwa vhawe vha tshi zwi vhona, vha thoma u vha kaidza. 16 Naho zwo ralo, Yesu a vhidza vhana, a ri: “Litshani vhana vha de  ha nne,  ni songo lingedza u vha thivhela. Ngauri Muvhuso wa Mudzimu ndi wa vhane vha nga vhenevho. 17 Ngoho ndi a ni vhudza ndi ri: Muthu naho e ufhio ane a sa ta nganedze Muvhuso wa Mudzimu ˙ u fana na nwana, a nga si dzhene khawo na luthihi.” ˙ 18 Munwe muvhusi a mu vhudzisa a ri: “Mufunzi wavhudi,  ndi fanela u ita mini uri ndi wane vhutshilo vhu sa fheli?” 19 Yesu a amba nae a ri: “Ndi ngani Ndi Muu tshi ri ndi wavhudi?  dzimu fhedzi ane a vha wavhudi. 20 U a divha milayo ine ya ri:   ‘U songo ton u songo vhula dola;  ha; u songo tswa; u songo amba vhutanzi ha u zwifha; hulisa kho tsi au na mme au.’” 21 Nga zwenezwo, onoyo munna a ri: “Zwithu zwothe hezwo ndo zwi ita u  bva vhutukuni hanga.” 22 Musi 

muhatuli. Mufunzi wavhudi  

Lu 18:151 Thalutshedzelo ya ipfi nga ipfi i  ri “vhushie.”

125 Vha do  mu kumedza vha Yesu a tshi pfa zwenezwo, a amba nae a ri: “Hu na tshithu tshithihi tshine tsha khou tahela kha  iwe: Rengisa zwithu zwothe zwi ne wa vha nazwo u nee vhashai,  hone u do  vha na lupfumo ta  dulu,  u kone u da  u vhe mutevheli wanga.” 23 Musi a tshi pfa zwenezwo, a tungufhala zwihulu, ngauri  o vha o pfumesa. 24 Yesu a mu sedza a ri: “Zwi do  konda  vhukuma kha vho pfumaho uri vha dzhene Muvhusoni wa Mudzimu! 25 Zwi do  leluwa uri gamela i dzhene nga lubuli lwa nele te ha uri mupfumi a   nthani  dzhene Muvhusoni wa Mudzimu.” 26 Vhe vha zwi pfa vha ri: “Ndi nnyi ane zwa nga konadzea uri a tshidzwe?” 27 Yesu a ri: “Zwithu zwi sa konadzei kha vhathu zwi a konadzea kha Mudzimu.” 28 Fhedzi Petro a ri: “Ro tutshe la zwothe ra u tevhela.” 29 Yesu  a amba navho a ri: “Ngoho ndi a ni vhudza ndi ri: A hu na we a tutshela nndu, mufumakadzi,   vharathu na vhakomana, vhabebi, kana vhana a tshi itela Muvhuso wa Mudzimu 30 ane a sa do  wana zwithu zwinzhi kha tshino tshifhinga, kha maitele a zwithu a daho u do   wana vhutshilo vhu sa fheli.” 31 A vhidzela vha fumi-mbili (12) thungo a amba navho a ri: “Ri khou gonya Yerusalema, nahone ˙ zwothe zwe zwa nwalwa nga vha porofita vha tshi amba Murwamuthu zwi do dadzea. 32 Sa   tsumbo, vha do  mu kumedza vhathu vha dzitshaka nahone vha do  mu goda, vha do   mu nyadza vha mu pfela nga mare, 33 musi vho no mu rwa, vha do mu vhula ha; fhedzi u do  vuwa nga duvha  la vhuraru.” 34 Naho zwo ralo, a

LUKA 18:23–19:4 vho ngo pfesesa zwe a vha a tshi khou zwi amba, ngauri vho vha vha sa divhi zwe a vha a tshi khou  zwi amba. 35 Musi a tshi swika tsini na ˙ Yeriko, a tangana na munwe mu nna we a vha o pofula o dzula thungo ha ndila a tshi khou hu mbela. 36 Musi a tshi pfa gogo li tshi khou fhira henefho, a vhudzisa uri hu khou itea mini. 37 Vha mu vhudza uri: “Yesu wa Nazareta u khou fhira!” 38 Musi a tshi pfa vha tshi ralo, a vhidzelela a ri: “Murena, Murwa wa Davida, nkhathutshele!” 39 Vhe vha vha vha tshi khou tshimbila phanda  ha Yesu vha mu kaidza uri a fhumule, fhedzi a tou na  na  u vhidzelela a ri: “Murwa wa Davida, nkhathutshele!” 40 Yesu a ima a amba uri vha dise onoyo mu nna khae. Musi o no sendela tsini, Yesu a mu vhudzisa uri: 41 “U to  da  ndi tshi u itela mini?” Ene a ri: “Murena, ita uri ndi dovhe ndi vhone.” 42 Ngauralo, Yesu a amba nae a ri: “Dovha u vhone; lutendo lwau lwo u fhodza.” 43 Nga khathihi fhedzi a mbo di  vhona, a thoma u mu tevhela, a tshi khou renda Mudzimu. Vhathu vhothe vha tshi vhona zwene zwo, vha renda Mudzimu. Yesu a dzhena Yeriko a fhira nga vhukati hawo. ˙ 2 Henefho ho vha hu na munwe munna we a vha a tshi pfi Saxeo; o vha e muhulwane wa vhathelisi, nahone o pfuma. 3 O vha a tshi to  da  u vhona uri Yesu ndi ufhio, fhedzi a si kone u mu vhona nga nthani ha gogo, ngauri o  vha e mupfufhi. 4 Ngauralo, a gidimela phanda  a gonya muhuyu uri a mu vhone, ngauri Yesu o vha a tshi do  fhira nga yeneyo

dzitshaka

19

LUKA 19:5-29 Saxeo u a rembuluwa. Bonndo dza fumi 126 ndila. 5 Musi Yesu a tshi swika tshi to zwe vha bindu  da  u divha  lisa mushumoni wavho. 16 Wa u henefho fhethu, a lavhelesa ntha,  thoma a da a amba nae a ri: “Saxeo, tavha a ri, ‘Mune  wanga, bo nya u tse, ngauri namusi ndi mu- nndo yau yo bindulisa dza fumi.’  17 A amba nae a ri, ‘Wo shuma eni mudini wau.” 6 A tavhanya    iwe mulanda wavhudi!  a tsa a mu tanganedza o takala. zwavhudi,  7 Musi vhathu vha tshi zwi vho- Ngauri wo fulufhedzea kha zwiu do   vhusa midi  ya fumi.’ na vha gungula vha ri: “O dalela tuku,  a ri, ‘Mune  muitazwivhi.” 8 Fhedzi Saxeo a 18 Wa vhuvhili a da bonndo yau yo bindulisa takuwa a amba na Murena a ri: wanga, ˙ 19 A amba na  “Murena, ndi do  kovhela vhashai dzinwe thanu.’  vhusa thundu yanga nga vhukati, naho- onoyo a ri, ‘Na iwe u do ˙ ˙ ˙ 20 Ha da  mitanu.’   ˙ munwe ne tshinwe na tshinwe tshe nda midi ˙ ˙ dzhiela muthu munwe na munwe o fhambanaho na vhanwe, a ri,  wanga, bonndo yau khenga vhufhura, ndi do  mu lifhela ‘Mune tsho andiswa luna.” 9 Yesu a yi, ndo vha ndo i putela nga labi.   wanga, ndi a u ofha ngaamba nae a ri: “Namusi Mudzi- 21 Mune  mu o tshidza uyu muta,  ngauri na uri u na vhuhali; u dzhia zwe wa  he wa si zwaSaxeo ndi murwa wa Abrahamu. si vhulunge, u kana 10 Murwa-muthu o da  u to  da  na le.’ 22 A amba nae a ri, ‘Iwe mulanda muvhi, ndi do nga  u hatula  u tshidza vho xelaho.” 11 Musi vho thetshelesa zwe- zwe wa amba. Wo vha u tshi zwi ˙ uri ndi munna wa vhuha nezwo, a dovha a amba tshinwe divha tshifanyiso, ngauri o vha e tsi- li, ndi dzhia he ndi si vhulu he ndi si zwale. ni na Yerusalema nahone vho vha nge na u kana vha tshi humbula uri Muvhuso 23 Nga zwenezwo, ndi ngani u sowa Mudzimu wo vha u tshi do  vha ngo vhea tshelede yanga bannga ri ndi tshi hone nga tshenetsho tshifhinga. ni? Ndo vha ndi tshi do ˙ 12 Nga zwenezwo a ri: “Munwe vhuya nda wana tshelede yanga i munna wa mukololo o ya sha- na nzwalelo.’ 24 “A amba na vho imaho hengoni la kule uri a vhewe vhuhosi a kone u vhuya. 13 A vhidza nefho a ri, ‘Mu dzhieleni yeneyo ane a vha na bo vhalanda vhawe vha fumi, a vha bonndo ni nee nea bonndo1 dza fumi a vha vhu- nndo dza fumi.’ 25 Fhedzi vha   washu, dza a ri, ‘Dzi binduliseni u swika amba nae vha ri, ‘Mune ndi tshi vhuya.’ 14 Fhedzi vha- huufha e na bonndo dza fumi!’— thu vha shangoni la hawe vho vha 26 ‘Ndi a ni vhudza ndi ri: Ane a zwo enge newa  vha tshi mu vhenga, vha rume- vha nazwo, u do la tshigwada tsha vhaimeleli uri dzeaho, fhedzi ane a si vhe nazwo tuku  dzhielwa na zwituku  ˙ vha mu vhudze uri, ‘A ri to  di  u u do zwine a vha nazwo. 27 Zwinwe tshi vha khosi yashu.’ maswina anga e a  15 “Musi a tshi vha khosi, a hafhu, disani  di  ndi tshi a vhusa ni a vhidza vhalanda vhawe vha la vhe vha a sa to  hanga.’” a vha nea dzibonndo. O vha a vhulahe phanda  28 Ngauralo, musi Yesu o no Lu 19:131 Thalutshedzelo ya ipfi nga ipfi i fhedza u amba zwenezwo, a go nya Yerusalema. 29 Musi vha ri “Mina.”

127 Mbongolana. U pandela vharengisi LUKA 19:30–20:5 tshi vho sendela tsini na Betfage ri: “Ndi tama arali wo vha u tshi na Bethania Thavhani ya Mitwatalukanya zwithu zwe zwa vha zwi   ri, a ruma vhafunziwa vhawe vha- tshi do u disela mulalo, fhedzi   vhili, 30 a vha vhudza a ri: zwenezwi zwithu wo dzumbelwa “Iyani mudanani u re afho pha- zwone. 43 Ngauri hu do   da  manda musi ni tshi swika ni duvha  hanu,  ane maswina au a do   u godo  wana mbongolana yo vhofhi- vhela, a u tangela ngomu a u tsiwa, i sa athu namelwa nga muthu. keledza a tshi bva thungo dzothe,   Ni i vhofholole ni i dise. 31 Ara- 44 vha do   u wisela fhasi khathi˙ li munwe muthu a ni vhudzisa a hi na vhana vhau, a vha nga sii ˙ ri, ‘Ndi ngani ni tshi khou i vho- tombo li ntha ha linwe, ngauri a  fholola?’ Ni ambe ni ri: ‘Murena wo ngo talukanya tshifhinga tsha  u khou i to 32 Vho rumi- u toliwa  da.’”  hau.”  waho vha tuwa vha wana zwi  45 Yesu a dzhena thembeleni a nga ndila ye a vha vhudza nga- thoma u pandela vhothe  vhe vha  yo. 33 Musi vha tshi khou vho- vha vha tshi khou rengisa, 46 a ˙ fholola mbongolana, vhane  vhayo amba navho a ri: “Ho nwalwa u vha amba navho vha ri: “Ndi nga- pfi, ‘Nndu  yanga i do  vha ya thani ni tshi khou vhofholola mbo- belo,’ fhedzi inwi ni i ita bako la ngolana?” 34 Vha ri: “Murena u mavemu.” khou i to 35 Vha i isa kha  da.”  47 A thoma u funza thembe˙ ˙ Yesu, vha kapea zwiambaro zwa- leni duvha  linwe na linwe. Fhevho zwa nga nnda  kha mbongola- dzi vhotshifhe vhahulu na vha˙ na vha namedza Yesu khayo.  manwalo na vharangaphanda  vha 36 A tshi khou tshimbila vha- vhathu vho vha vha tshi khou thu vha adza zwiambaro zwavho toda u mu vhulaha, 48 vha si   zwa nga nnda 37 Musi kone u wana ndila ya u ita zwe ndilani.   a tshi vho swika ndilani i tsaho  nezwo, ngauri vhathu vhothe vho  nga Thavhani ya Mitwari, gogo lo vha vho mu kuvhanganela u itela the  la vhafunziwa la thoma u ta- u mu thetshelesa. kala la renda Mudzimu, li tshi ˙ Li musi a tshi  nwe duvha  takalela mishumo yothe ya ma khou funza vhathu theanda ye la i vhona, 38 la ri:  mafhu “Nga hu rendwe a daho sa Kho- mbeleni na u divhadza  vhotshifhe vhahulu  ˙ si dzinani la Yehova! Kha hu vhe ngo madifha, na mulalo ngei ta hu rendwe na vhamanwalo vhe na vhahulwa dulu,  ne vha da  khae, 2 vha amba nae Mudzimu wa ngei ta  dulu ˙ ta  dulu!”  39 Naho zwo ralo, vhanwe Vhafa- vha ri: “Ri vhudze uri izwi zwi a nnyi risei vhe vha vha vhe vhukati ha thu u zwi ita nga maanda eneo  gogo vha amba nae vha ri: “Mu- kana ndi nnyi o u neaho 3 A vha fhindula a ri:  funzi, kaidza vhafunziwa vhau.” maanda?” 40 Fhedzi a fhindula a ri: “Ndi a “Na nne  ndi do  ni vhudzisa mbuni vhudza ndi ri: Arali avha vha- dziso, ni mphindule: 4 Naa maa Yohane a u lovhedza o thu vha nga fhumula, hu nga vhi- anda  dzelela matombo.” vha a tshi bva ta kana kha  dulu  41 Musi a tshi vho sendela tsi- vhathu?” 5 Vha amba nga tshani, a vhona mudi  a u lilela, 42 a vho vha ri: “Arali ra amba uri,

20

LUKA 20:6-25 Tsimu ya mindirivhe. Tombo le la latwa 128   ˙ ‘A bva ta u do vhanwe vha dulu,’   ri vhudzisa a limi vhenevho a nea  ri, ‘Ndi ngani ni songo mu tenda?’ thu yeneyo tsimu ya mindirivhe.”  6 Fhedzi arali ra amba uri, ‘A Musi vha tshi pfa zwenezwo, bva kha vhathu,’ vhathu vha do  ri vha ri: “Zwi nga si vhuye zwa kanda  nga matombo, ngauri vho itea!” 17 A vha˙ lavhelesa a ri: vha vha tshi tenda uri Yohane ndi “Zwi la zwe zwa nwalwa zwi amba mini musi hu tshi pfi: ‘Tombo muporofita.” 7 Vha ri a vha di nga vhafhati,   ndi lone vhi hune maanda  awe a bva hone. le la latwa ya tshifhato’? 8 Yesu a amba navho a ri: “Na le la vha thikho ˙ ˙  nne  a thi nga ni vhudzi uri ndi 18 Muthu munwe na munwe a welaho ntha ha lene lo tombo u do   ita zwenezwi zwithu nga maanda  vundekana. Ane la mu wela, li do   a nnyi.”  9 A thoma u vhudza vhathu he- mu pwatula.” ˙ 19 Vhamanwalo na vhotshifhe tshi tshifanyiso a ri: “Ho vha hu ˙  da  u na munwe munna we a vha vhahulu vho vha vha tshi to e na tsimu ya mindirivhe naho- mu fara nga tshenetsho tshifhi ne a i kumedza vhalimi, a ya sha- nga, fhedzi vho vha vha tshi ofha  ngoni la kule tshifhinga tshilapfu. vhathu, ngauri vho zwi thogome10 Fhedzi musi tshifhinga tshi la uri o vha a tshi khou amba tshi swika a ruma mulanda wawe nga tshifanyiso a tshi khou hukha vhalimi uri vha mu nee mi- mbula nga havho. 20 Nga mu ˙ vha ru nwe ya mitshelo ya yeneyo tsi- rahu ha u mu vhea ito, mu ya mindirivhe. Naho zwo ralo, mela vhanna vhe vha vha vho  vhavhuya, uri  vhalimi vha mu rwa vha mu hu- tholwa uri vha diite misa a songo fara tshithu. 11 A vha kone u mu fasha nga zwi˙ dovha a ruma munwe mulanda. ne a amba uri vha kone u mu  Na onoyo vha mu rwa, vha mu ho- isa kha muvhuso na kha maanda ledza, a huma a songo fara tshi- a muvhusi. 21 Vha mu vhudzi thu. 12 A dovha a ruma mula- sa vha ri: “Mufunzi, ri a zwi dinda wa vhuraru; na onoyo vha mu vha zwa uri zwine wa zwi amba huvhadza vha mu sukumedzela na u zwi funza ndi zwone nahomuthu, u funza ndila   nnda  ha tsimu. 13 A tshi vho- ne a u taluli ya Mudzimu u tendelana na ngona zwenezwi mune  wa tsimu ya ho: 22 Naa zwo tendelwa u bvimindirivhe a ri, ‘Ndi do   ita mini? sela Kesare1 muthelo kana a Ndi do  ruma murwa wanga ane zwo ngo tendelwa?” 23 Fhedzi a nda mu funa. Khamusi vha do  vhona vhukwila havho nahone a mu thonifha.’ 14 Musi vhalimi  amba navho a ri: 24 “Ntsumbevha tshi mu vhona, vha amba nga dzeni dinari.1 Tshifanyiso itshi na tshavho vha ri, ‘Uyu ndi ene mudzina ndi zwa nnyi?” Vhone vha laifa; kha ri mu vhulahe uri ifa ri: “Ndi zwa Kesare.” 25 A amba li vhe lashu.’ 15 Vha mu khurunavho a ri: “Ngauralo, Kesare mu medzela nnda  ha tsimu ya mindi neeni zwi re zwa Kesare, Mudzi rivhe vha mu vhulaha. Ngauralo, mu ni mu nee zwi re zwa Mudzi mune u  wa tsimu ya mindirivhe  do  ita mini nga vhenevho vhali- Lu 20:221 Khosi. 241 Ndi tshelede ya mi? 16 U do  da  a vhulaha vha- Vharoma ya tsimbi.

129 Vhanna vha sumbe. Tshilikadzi LUKA 20:26–21:4 mu.” 26 Vha si kone u mu fasha wa vho faho, fhedzi ndi wa vha kha zwe a vha a tshi khou amba tshilaho, ngauri khae vhothe vha ˙  phanda  ha vhathu, fhedzi nge vha khou tshila.” 39 Vhanwe vha˙ mangadzwa nga phindulo yawe, manwalo vha ri: “Mufunzi, wo vha fhumula. amba zwavhudi.” 40 Ngauri vho  27 Naho zwo ralo, ha da  vha- vha vha si na tshivhindi tsha u ˙ ˙ nwe Vhasadukei vhane vha amba dovha vha mu vhudzisa dzinwe uri a hu na mvuwo vha mu mbudziso. vhudzisa 28 vha ri: “Mufunzi, 41 A amba navho a ri: “Zwo ˙ Mushe o ri nwalela a ri: ‘Arali mu- da  hani uri vha ambe uri Kristo komana we a vha o vhinga mufu- ndi murwa wa Davida? 42 Ngamakadzi, a fa a si na vhana, mura- uri Davida o amba kha bugu ya thu wawe u fanela u vhinga onoyo Dzipsalme a ri: ‘Yehova o amba mufumakadzi uri a bebele mu- na Murena wanga a ri: “Dzukomana wawe vhana.’ 29 Zwino la kha tshanda  tshanga tsha u la ho vha hu na vhanna vha su- 43 ndi vhuye ndi ite maswina au mbe, vhana vha muthu, wa ta- vhukando ha milenzhe yau.”’ nzhe a vhinga, a lovha a si na vha- 44 Davida o mu vhidza Murena; na. 30 Ngauralo na wa vhuvhili fhedzi zwi da  hani uri a vhe mu31 na wa vhuraru a mu vhinga. rwa wawe?” Vhothe vha sumbe vha mu vhi 45 Musi vhathu vhothe vho  nga, vha fa vha si na vhana. thetshelesa, a amba na vhafu32 Mafheleloni na mufumakadzi nziwa vhawe a ri: 46 “Thanyela˙ onoyo a fa. 33 Zwino musi vha- ni vhamanwalo vhane vha tama fu vha tshi vuswa, mufumakadzi u tshimbila vho ambara khanzu uyo u do  vha wa ufhio? Ngauri o na u to  da  u lumeliswa mimakete vha e mufumakadzi wa vhenevho na u dzula zwiduloni zwa phanda  vha sumbe.” dzisinagogoni na u dzudzwa zwi34 Yesu a vha fhindula a ri: duloni zwo vhetshelwaho vhaeni “Vhana vha ano maitele a zwi- vha vhuimo ha ntha zwimimani  thu vha a vhinga na u vhi- 47 na vhane vha dzhia thundu ngwa, 35 fhedzi vhane vha fa- dza tshilikadzi, vha kanganyedza nelea u tshila kha eneo maitele nga thabelo ndapfu. Vhenevho a zwithu na vhane vha fanelea vha do i vhavhaho  wana khatulo  u vuswa vhafuni a vha vhingi na vhukuma.” u vhingwa. 36 A vha tsha do fa,  ˙ Musi a tshi lavhelesa, a ngauri vha do  nga vharunwa, vha vhona vhapfumi vha tshi do  vha vhana vha Mudzimu vhe a vha vusa vhafuni.1 37 Mushe khou longa zwifhiwa zwavho o amba nga ha u vuswa ha vha- mbulungeloni. 2 A vhona tshilifu kha mafhungo a tshitaka tsha kadzi i shayaho i tshi khou longe mipfa, musi a tshi vhidza Yehova la zwipeni zwivhili henefho, zwe uri ‘ndi Mudzimu wa Abrahamu, zwa vha zwi si na ndeme, 3 a Mudzimu wa Isaka na Mudzimu ri: “Ngoho ndi a ni vhudza ndi ri: wa Yakobo.’ 38 A si Mudzimu Iyi tshilikadzi, naho i tshi shaya, yo longela zwinzhi u fhira vhothe. 4 Ngauri vhothe vho longa   Lu 20:361 Kana “vhana vha mvuwo.”

21

LUKA 21:5-25 Dzinndwa, vha tshi bvisa kha zwinzhi zwine vha vha nazwo, fhedzi naho e mushai, onoyu mufumakadzi o longela zwothe zwe a vha a tshi di  tshidza ngazwo.” ˙ 5 Nga murahu, musi vhanwe vha tshi khou amba nga ha thembele, nga ha ndila ye ya khavhi swa ngayo nga matombo avhudi  na nga zwifhiwa zwo nekedzwa ho Mudzimu, 6 Yesu a ri: “Zwenezwi zwithu zwine na khou zwi vhona, hu do ane ha  da  maduvha  ˙ sa do ha linwe  sala tombo li ntha  7 Ngaurali songo pidimulwa.”  lo, vha mu vhudzisa vha ri: “Mufunzi, izwi zwithu zwi do  itea lini, nahone tshiga tsha uri zwenezwi zwi do  itea tshi do  vha tshifhio?” 8 A vha fhindula a ri: “Ni thogo mele uri ni si xedzwe, ngauri vhanzhi vha do  da  nga dzina langa, vha ri, ‘Ndi nne  onoyo,’ vha dovha vha ri: ‘Tshifhinga tsho vhewaho tsho swika.’ Ni songo vha tevhela. 9 Hone musi ni tshi pfa nga ha dzinndwa na dzikhakhathi, ni songo tshuwa. Ngauri zwenezwi zwithu zwi fanela u itea u thoma, fhedzi vhufhelo a vhu nga vhi hone nga tshenetsho tshifhinga.” 10 A amba navho a ri: “Lusha˙ ka lu do  lwa na lunwe lushaka, ˙ muvhuso wa lwa na munwe muvhuso, 11 hu do  vha na midzinginyo mihulu na malwadze, na u tahela ha zwi liwa fhethu ho fha mba-fhambanaho, vhathu vha do  vhona zwi ofhisaho na matula a  bvaho ta  dulu.  12 “Musi zwenezwi zwithu zwothe zwi sa athu itea, vhathu  vha do  ni fara vha ni tovhola, vha ni isa dzisinagogoni na dzidzhele. Ni do  iswa phanda  ha mahosi

130 na vhavhusi nga nthani ha dzina  tshibuli langa. 13 Zwi do  ni nea  tsha u tanziela. 14 Ni songo hu mbula hu tshee nga phanda  nga ha ndila ine na do   fhindula ngayo, 15 ndi do vhutali na ni nea   hone ndi do  ni thusa uri ni divhe  zwine na do  zwi amba, vhahanedzi vhanu vha nga si kone  vhothe  u ni pikisa kana u ni hanedza. ˙ 16 Zwinwe hafhu, ni do hwele lwa nga vhabebi, vharathu na vhakomana, mashaka na dzikhonani, nahone vha do  vhulaha vha˙ nwe vhanu, 17 ni do vhengwa   nga vhathu vhothe nga ntha  ni ha dzina langa. 18 Naho zwo ralo, a hu nga thukhuwi na luvhu dzi na luthihi lwa thohoni dzanu.   19 Nga u kondelela ni do   ditshi dza. 20 “Musi ni tshi vhona Yerusalema wo tangwa nga dzimmbi, ni divhe uri u fheliswa hawo hu tsi ni. 21 Ngauralo, vha re Yudea kha vha thome u shavhela dzithavhani, vha re nga ngomu kha vha bve, nahone vha re nnda  ha mudi  vha songo dzhena nga ngomu, 22 ngauri ndi maduvha a  uri Mudzimu a lifhedze vhathu ˙ uri zwithu zwothe zwo nwalwaho  zwi dadzee. 23 Khombo vhathu  vho vhifhaho muvhilini na vha mamisaho misini yeneyo! Ngauri hu do vha na vhutungu vhu  hulu shangoni nahone vhenevha vhathu vha do  pfiswa vhutungu,  24 vha do  vhulahwa nga banga na u thubwa nga tshaka dzothe,  nahone Yerusalema u do  kandekanywa nga dzitshaka, u swikela zwifhinga zwo vhewaho zwa dzitshaka zwi tshi dadzea.  25 “Hu do kha  vha na matula  ˙ duvha, nwedzi, na naledzi naho 

midzinginyo, malwadze

131 U lesa na u nwesa. Dzulani no fhatuwa LUKA 21:26–22:13  ne tshaka dza kha lifhasi dzi do tshi da   thembeleni nga matshelopfa vhutungu, dzi sa divhi uri dzi ni-tsheloni u itela u mu thetshe  ite mini nga nthani ha u unga ha lesa.  lwanzhe na u halifha halwo, Tshifhinga tsha vhutambo  26 vhathu vha do nga nyo noka  ha zwinkwa zwi si na mbifho na u lindela zwithu zwine zwa liso, vhune ha pfi Paseka, tsho do  itea kha lifhasi, ngauri na ma- vha tshi tshi vho sendela tsini. anda a do  a mata  dulu   dzinginyea. 2 Vhotshifhe vhahulu na vhama˙ 27 Ndi hone vha tshi do  vhona nwalo vho vha vha tshi khou to  da  Murwa-muthu a tshi da e kha ndila  ine vha nga fara ngayo Yesu  gole e na maanda  na vhugala vhu- uri vha mu vhulahe, fhedzi vho hulu. 28 Musi zwenezwi zwithu vha vha tshi ofha vhathu. 3 Sazwi tshi thoma u itea, ivhani na thane a tu Yudasi, we a  tuwedza  maanda  na tshivhindi, ngauri u vha a tshi pfi Iskariote, we a vha ˙ vhofhololwa hanu  hu tsini.” e munwe wa vha fumi-mbili (12), 29 A vha vhudza tshifanyiso a 4 a ya u amba na vhotshifhe vhari: “Lavhelesani muhuyu na miri hulu na vhalangi vha vhalindayothe. 30 Musi ni tshi vhona yo thembele nga ha ndila  ya u mu  tuma lurere, ni divha uri tshili- fheta.   5 Vha takala nahone vha  mo tshi tsini. 31 Nga hu fana- fulufhedzisa u mu nea tshelede ya  ho, musi ni tshi vhona zwene- tsimbi–tsetha. 6 Ngauralo, a te zwi zwithu zwi tshi itea, ni divhe  ndelana navho nahone a thoma u uri Muvhuso wa Mudzimu u tsini. to  da  tshibuli tshavhudi  tsha u mu 32 Ngoho ndi a ni vhudza ndi ri: fheta  khavho vhathu vha sa zwi Murafho uyu u nga si lovhe hezwi divhi.  zwithu zwothe zwi sa athu itea.  7 Ha swika duvha  la zwinkwa 33 Li na lifhasi zwi do  ta  dulu   lo- zwi si na mbiliso, nahone ho vha vha, fhedzi maipfi anga ha nga lo- hu tshi fanela u thavhiwa ngwa vhi. na ya Paseka, 8 a ruma Petro 34 “Ni thogomele uri mbi- na Yohane, a ri: “Tshimbilani ni  lu dzanu  dzi sa do  lemelwa nga ri lugiselele Paseka ri le.” 9 Vha u lesa, u nwesa, na mbilaelo dza vhudzisa uri: “U to  da  ri tshi u luvhutshilo, lene lo duvha  la ni dela  giselela ngafhi?” 10 A vha fhinga u tavhanya 35 sa tshikwe- ndula a ri: “Musi ni tshi dzhe kwe. Ngauri li do dela vhothe    na mudini, ni do tangana na    ˙ vha re kha lifhasi. 36 Ngauralo, munwe munna o hwala mudzio dzulani no fhatuwa, ni tshi rabe- wa madi.  ine  Ni mu tevhele nduni  la tshifhinga tshothe uri ni kone a do   dzhena khayo. 11 Ni faneu ponyoka zwenezwi zwithu zwo- la u amba na mune  wa nndu  ni the zwine zwa do   itea nahone ni ri, ‘Mufunzi u ri: “I ngafhi kamakone u ima phanda  ha Murwa- ra ya vhaeni ine nda do  lela hone muthu.” Paseka na vhafunziwa vhanga?”’ 37 Nga masiari o vha a tshi fu- 12 Onoyo munna u do  ni sumbenza thembeleni, fhedzi nga made- dza kamara khulwane ya ntha yo  kwana o vha a tshi bva mudini a dzudzanywaho. Ni ri lugisele he nefho.” 13 Ngauralo, vha tuwa ya u edela Thavhani ya Mitwari.    ye 38 Vhathu vhothe vho vha vha nahone vha wana zwi nga ndila  

22

LUKA 22:14-36 Tshilalelo; mulanga muswa. Muhulwane 132 a vha vhudza ngayo, vha lugisele- ne vha vha vhusa. 26 Inwi a no la Paseka. ngo fanela u vha nga yeneyo ndi 14 Musi tshifhinga tshi tshi la. Fhedzi ane a to  da  u vha muswika, a dzula tafulani na vha- hulwane vhukati hanu  u fanela u  mutuku, ane a to apostola vhawe. 15 A amba na- diita    da  u vha vho a ri: “Ndi na lutamo luhulwa- murangaphanda  a vhe mushumene lwa u la heyi Paseka na inwi li. 27 Muhulwane ndi ufhio, ndi musi ndi sa athu tambudzwa, ane a khou la zwi liwa kana ndi 16 ngauri ndi a ni vhudza ndi ri, ane a khou mu shumela? Naa ndi A thi tsha do   dovha nda i la u swi- ane a khou la zwi liwa? Fhedzi nne kela hu tshi dadzea zwine ya zwi ndi nga muthu ane a khou ni shu imela Muvhusoni wa Mudzimu.” mela. 17 A dzhia tshinwelo, a livhuha a 28 “Naho zwo ralo, ndi inwi ri: “Dzhiani ni nwe ni tshi tou sie- no kondelelaho na nne   milingoni, lisana, 18 ngauri ndi a ni vhu- 29 ndi vhofha mulanga na inwi, dza ndi ri, U bva zwino, a thi tsha samusi na Khotsi anga o vhodo  dovha nda nwa waini hu vhu- fha mulanga wa Muvhuso na ye hu swike Muvhuso wa Mudzi- nne, 30 uri ni le ni nwe tafulani   mu.” langa Muvhusoni wanga, ni dzule u itela u hatu19 A dovha a dzhia na tshi- kha dzikhulunoni   ˙ nkwa, a livhuha, a tshi nwata, a la tshaka dza fumi-mbili (12) dza vha nea a ri: “Tshi imela muvhili Isiraele.  wanga, une wa do u ite31 “Simoni, Simoni, Sathane o  nekedzwa  la inwi. Dzulani ni tshi ita zwene- humbela uri a ni linge nothe sa  zwi u itela u nkhumbula.” 20 A mulimi a tshi fhefhera goroi. dzhia tshinwelo a ita zwi fana- 32 Fhedzi ndo u rabelela uri luteho musi vho no la tshilalelo tsha ndo lwau lu si fhele, musi wo nga madekwana, a ri: “Tshinwelo no rembuluwa, u khwathise vha itshi tshi imela mulanga muswa rathu vhau.” 33 Nga zwenezwo, wa malofha anga ane a do  shulu- Simoni a amba nae a ri: “Murena, lelwa inwi. ndo dilugisela u ya na iwe dzhele  21 “Fhedzi, ane a do  mpheta  u na u fa na iwe.” 34 Yesu a amba khou la zwi liwa na nne. 22 Nga- na Petro a ri: “Ndi a u vhudza, na  uri Murwa-muthu u do fa nga musi mukukulume u sa athu lila,  ndila ye zwa vha zwo dzula zwo u do  vha wo no landula luraru wa  ambiwa ngayo; khombo kha ono- ri a u nndivhi.”  yo muthu ane a do mu fheta!” 35 A dovha a vha vhudzisa a ri:   23 Vha thoma u amba nga tsha- “Musi ndi tshi ni ruma ni si na vho uri ndi nnyi khavho ane a do tshipatshi tsha tshelede na mu ita zwenezwo zwithu. khwama wa mbuvha na thovho, 24 Naho zwo ralo, ha vuwa naa no vhuya na shaya tshithu?” khani vhukati havho ya uri ndi Vha fhindula vha ri: “Hai!” 36 A nnyi we a vha a tshi vhonala e amba navho a ri: “Fhedzi zwino muhulwane khavho. 25 Fhedzi ane a vha na tshipatshi tsha tshea amba navho a ri: “Mahosi a vhu- lede nga a tshi dzhie, na a re na sa dzitshaka, nahone vhathu vha mukhwama wa mbuvha a ite nga nea madzina o khetheaho vha- u ralo, nahone a si na banga nga 

133 Rabelani uri ni si dzhene a rengise nguvho yawe a li renge. 37 Ndi a ni vhudza ndi ri zwo ˙ nwalwaho zwi fanela u dadzea  kha nne,  zwa uri, ‘O badekanywa  na vhaitazwivhi.’ Ngauri zwine zwa kwama nne zwi khou da  dzea.” 38 Vhone vha ri: “Murena, mabanga mavhili khea.” Ene a amba navho a ri: “O lingana.” 39 A tuwa a ya Thavhani ya Mi twari samusi o vha o dowela u ya   henefho, nahone vhafunziwa vhawe vha mu tevhela. 40 Musi a tshi swika henefho, a amba navho a ri: “Bvelani phanda  ni tshi rabela uri ni si dzhene milingoni.” 41 A vha sia nahone a fhirela phandanyana, a gwadama a tho ma u rabela, 42 a ri: “Khotsi, arali u tshi funa, bvisa tshinwelo itshi kha nne. Naho zwo ralo,  hu songo itwa zwine nne  nda zwi funa, fhedzi nga hu itwe zwi funwaho nga iwe.” 43 Ha mbo di  ˙ bvelela murunwa wa ta a da  dulu   khae a mu khwathisa. 44 Musi  a tshi khou pfa vhutungu, a bve la phanda  a tshi rabela zwi tshi bva mbiluni, nahone biko lawe la nga marotha a malofha a tshi wela mavuni. 45 Nahone a tshi fhedza u rabela, a ya kha vhafunziwa vhawe a wana vho edela nga  u tungufhala, 46 a amba navho  a ri: “Ndi ngani no edela? Vuwani  ni bvele phanda  ni tshi rabela, uri ni si dzhene mulingoni.” 47 Musi a tshi kha di  amba, ha bvelela munna ane a pfi Yudasi, ˙ munwe wa vha fumi-mbili (12), o ranga phanda  gogo, a ya ha Yesu a mu khisa kha shama. 48 Fhedzi Yesu a amba nae a ri: “Yudasi, ni khou fheta  Murwa-muthu nga u mu khisa?” 49 Musi vhe vha vha vhe nae vha tshi vhona zwe zwa vha zwi tshi khou to  da  u

LUKA 22:37-61 itea, vha ri: “Murena, naa ri vha thavhe nga mabanga?” 50 Mu˙ nwe wavho a tumula ndevhe ya  tsha u la ya mulanda wa tshifhe muhulu. 51 Yesu a fhindula a ri: “Litsha zwine wa khou ita.” Nahone a kwama ndevhe ya onoyo  mulanda a mu fhodza. 52 Nga murahu ha zwenezwo, Yesu a amba na vhotshifhe vhahulu na vhalangi vha vhalinda–thembele na vhahulwane vhe vha vha vho da khae a ri: “Naa no bva no  fara mabanga na dzithonga zwa tou nga ni khou ya u fara livemu? 53 Musi ndi na inwi thembeleni ˙ ˙ duvha  linwe na linwe, a no ngo mpfara. Fhedzi tshino ndi tshifhinga tshanu  na tsha ane a vha na maanda  a swiswi.” 54 Ngauralo, vha mu fara vha tuwa nae vha mu isa ha tshifhe  muhulu; fhedzi Petro o vha a tshi khou tevhela nga kule. 55 Musi vho no vhasa mulilo vhukati ha muta Petro a da  vho dzula vhothe,   a dzula navho. 56 Fhedzi musidzana wa mulanda a mu vhona a tshi khou ora mulilo a mu lavhelesa a ri: “Hoyu munna o vha a tshi tshimbila nae.” 57 Fhedzi Petro a hanedza a ri: “A thi mu di vhi.” 58 Nahone nga murahu ha ˙ tshifhinganyana, munwe muthu a ˙ mu vhona a ri: “Na iwe u munwe ˙ wavho.” Petro a ri: “A thi munwe wavho.” 59 Ho no fhela tshifhinga tshi to u vha awara, mu daho  ˙ nwe munna a amba o khwathi sa a ri: “Ndi ngoho uri hoyu munna o vha a tshi tshimbila nae, nahone ndi Mugalilea!” 60 Fhedzi Petro a ri: “Zwine wa khou zwi amba a thi zwi divhi.” Naho ne nga u tavhanya musi a tshi  kha di  amba, mukukulume wa lila. 61 Murena a rembuluwa a

mulingoni

LUKA 22:62–23:14 Vha thoma u mu goda, vha mu rwa 134  lavhelesa Petro, nahone Petro a Khosi ya Vhayuda?” A mu fhinduhumbula zwe Yesu a mu vhu- la a ri: “Ndi iwe ane wa khou amba dza zwone a tshi ri: “Musi muku- zwenezwo.” 4 Pilato a amba na kulume u sa athu lila namusi, u vhotshifhe vhahulu na gogo a ri:  do  vha wo no nndandula luraru.” “Hoyu munna a thi mu vhoni mulandu.” 5 Fhedzi vha simesa u 62 A bvela nnda  a lila lu tungu amba vha ri: “U thithisa vhathu fhadzaho.  la Yudea, 63 Vhanna vhe vha vha vho nga u funza kha lothe na u bva ngei Galilea u swika fhafara Yesu vha thoma u mu goda,  vha mu rwa, 64 musi vho mu no.” 6 Pilato a tshi pfa zwenethivha tshifhatuwo vho vha vha zwo, a vhudzisa arali Yesu o vha e  tshi mu vhudzisa vha ri: “Porofi- Mugalilea. 7 Musi a tshi pfa uri ta! Ndi nnyi o u rwaho?” 65 Vha o vha a tshi bva fhethu he ha vha bvela phanda  vha tshi mu sema hu tshi vhuswa nga Herode, a mu rumela ha Herode, we a vha e Yenga zwithu zwinzhi. 66 Nga matsheloni, ha kuvha- rusalema nga tshenetsho tshifhingana vhahulwane vha vhathu, nga. 8 Musi Herode a tshi vhona vhotshifhe vhahulu na vhama˙ nga nwalo, vha mu isa holoni yavho ya Yesu, a takala nga maanda,  da  u Sanhedrini,1 vha ri: 67 “Ri vhu- uri ho vha hu kale a tshi to dze arali u Kristo.” Fhedzi a vha mu vhona, ngauri o vha o pfa zwifhindula a ri: “Naho nda ni vhu- thu zwinzhi nga hae, o vha a tshi  ˙ da  u mu vhona a tshi ita tshidza, a ni nga do  tenda na luthihi. to 68 Naho nda ni vhudzisa, ni nga nwe tshiga. 9 Nga zwenezwo, si fhindule. 69 Naho zwo ralo, a thoma u mu vhudzisa mbudziso nnzhi, fhedzi a si mu fhinduu bva zwino Murwa-muthu u do  le. 10 Naho zwo ralo, vhotshifhe vha o dzula thungo ya tshanda  ˙ tsha u la tsha maanda  tsha Mu- vhahulu na vhamanwalo vha sodzimu.” 70 Nahone vhothe vha kou ima vha mu pomoka vho si ri: “Naa u Murwa wa Mudzimu?” nyuwa. 11 Herode na maswole i su A vha fhindula a ri: “Ndi inwi vha- awe vha mu fara nga ndila ne na khou amba nga u ralo.” mbedzaho lunyadzo, vha mu holedza nga u mu ambadza tshi71 Vha ri: “Ri kha di  to  da  thanzi  dza mini? Ngauri rothe ro zwi pfa ambaro tshi penyaho vha mu  humisela ha Pilato. 12 Herode zwe a amba.”  vha dziVhothe vha takuwa, vha na Pilato vha mbo di  ngauri  mu isa ha Pilato. 2 Vha khonani nga lene lo duvha, thoma u mu pomoka vha ri: musi hu sa athu itea zwenezwo, “Hoyu munna ro mu wana a vho vha vhe maswina. 13 Pilato a kuvhanganya vhotshi khou xedza lushaka lwashu, na vharangau dzivhisa u bvisela Kesare1 mu- tshifhe vhahulu ˙  na vhanwe vhathu 14 a thelo nahone o amba uri ndi ene phanda hoyu  Kristo ane a vha khosi.” 3 Pila- amba navho a ri: “No disa  ni tshi ri u khou to a vhudzisa Yesu a ri: “Naa u munna kha nne tu vhathu uri vha vutshe tuwedza  Lu 22:661 Yo vha i khoro khulwane ya Vha- le muvhuso. Zwino ndo mu sefhedzi a tho ngisa phanda   hanu, yuda. 23:21 Khosi.

23

135 Gogo li a zhamba. U a ngo wana zwiitisi zwa u pomoka hoyu munna. 15 Na Herode ho ngo mu vhona mulandu, ngauri o dovha a mu vhuisa kha rine, a hu na mulandu we a u  ita une wa nga ita uri a tewe nga u fa. 16 Ndi do  mu rwa nda mu vhofholola.” 171 —— 18 Fhedzi vha huwelela vhe na gogo lavho lothe vha ri: “Kha vhulahwe  nahone hu vhofhololwe Baraba!” 19 (Onoyu munna o vha o valelwa dzhele nga nthani ha u vutshe la muvhuso na u vhulaha he ha itea mudini.) 20 Pilato a dovha  a amba navho, ngauri o vha a tshi to  da  u vhofholola Yesu. 21 Vha thoma u zhamba vha ri: “Mu ombele kha danda! Mu ombele kha danda!” 22 A amba navho lwa vhuraru a ri: “Ndi ngani uyu munna a tshi fanela u ombelwa kha danda. O tshinya’ni? A tho ngo wana e na mulandu we a u ita une a nga tewa nga u fa; nga zwenezwo, ndi do  mu rwa nahone nda mu vhofholola.” 23 Vha tou na  na  u zhamba, vha tshi to  da  uri a ombelwe, lwe Pilato a vhuya a neta. 24 Pilato a hatula uri  vha newe zwine vha khou zwi  to 25 A vhofholola u la mu da:  nna we a vha o valelwa dzhele nge a vutshela muvhuso na u vhulaha, onoyo we vha mu humbela, fhedzi a vha kumedzela Yesu uri vha ite zwine vha funa ngae. 26 Musi vha tshi khou tuwa  nae, vha fara Simoni wa Kirene, we a vha a tshi bva mahayani, vha mu hwalisa danda la tshengedzo la Yesu uri a mu tevhele. 27 O vha a tshi khou tevhelwa nga gogo na vhafumakadzi vhe vha Lu 23:171 Sedzani thaluso i re magumoni a  siatari i re kha Mat 17:21. 

LUKA 23:15-38 vha vho tungufhala vha tshi khou  mu lilela. 28 Yesu a rembuluwa a lavhelesa vhenevho vhafumakadzi a ri: “Vhananyana vha Yerusalema, litshani u ndilela. Hone di lileleni ni lilele na vhana vhanu  29 ngauri, hu da maduvha ane   vhathu vha do  ri, ‘Hu takala vhafumakadzi vha sa bebi, vha songo mamisaho!’ 30 Vha do  thoma u amba na dzithavha vha ri, ‘Ri weleni!’ vha amba na zwikwara vha ri, ‘Ri fukedzeni!’ 31 Ngauri arali vha tshi ita zwenezwi zwithu musi muri u tshee munu,  hu do  bvelela mini musi wo no oma?” 32 Ho vha hu na vhanna vhavhili vha vhaitazwivhi, vhe na vhone vha vha vha tshi khou ya u vhulahwa. 33 Musi vha tshi swika fhethu hune ha pfi Fhethu ha Madethele, vha mu ombela na vhenevho vhaitazwivhi, mu˙ nwe e nga thungo ya tshanda  tsha ˙ u la, munwe e nga thungo ya tsha monde. 34 [[Fhedzi Yesu o vha a tshi khou ri: “Khotsi, vha hangwele, ngauri a vha divhi  zwine vha khou zwi ita.”]] Zwi˙ nwe hafhu, vha kovhekana zwiambaro zwawe nga u ita mamvate. 35 Nahone vha ima vho mu  lavhelesa. Fhedzi vharangaphanda vha tshi  vho vha vho sinyuwa ˙ ri: “O tshidza vhanwe; mu litsheni a ditshidze, arali e ene Mudo  dzwa1 wa Mudzimu, Munangiwa.” 36 Na maswole o vha a tshi khou mu goda, a tshi da   a tshi mu nea  waini yo vhilesaho 37 nahone a ri: “Arali u Khosi ya Vhayuda, di tshidze.” 38 Ho vha hu na ndi ha thoho yawe ine ya vhadzo ntha   ri: “Heyi ndi Khosi ya Vhayuda.”

ombelwa

Lu 23:351 Kristo.

LUKA 23:39–24:4 U fulufhedzisa muitazwivhi Paradiso 136 ˙ 39 Fhedzi munwe wa vhaita- vhe vha vha vha tshi divha Yesu  zwivhi we a vha o ombelwa hene- vho vha vho ima kule. Na vhafufho a thoma u mu sema a ri: “Naa makadzi vhe vha tevhela Yesu u a u Kristo? Ditshidze na rine   u bva Galilea, vho vha vho ima he˙ ri tshidze.” 40 Munwe a mu kai- nefho vha tshi khou vhona zwedza a ri: “Naa a u ofhi Mu- nezwi zwithu zwothe.  ˙ dzimu, huufha na iwe wo hatu50 Ho vha hu na munwe mu lwa nga ndila i fanaho? 41 Rine nna ane a pfi Yosefa, murado    wa ro tewa nga u hatulwa, ngauri ri Khoro, we a vha e munna mu khou wana zwo ri fanelaho nga vhuya. 51 Onoyu munna ho ngo nthani ha zwe ra ita; fhedzi uyu tikedza vhukwila havho na zwi munna ho ngo ita tshithu na tshi- ito zwavho. O vha a tshi bva Ariwa Vhayuda, nathihi tsho khakheaho.” 42 Nga- mathia, mudini  uralo, a ri: “Yesu, u nkhumbule hone o vha o lindela Muvhuso musi u tshi dzhena Muvhusoni wa Mudzimu. 52 Onoyo munna wau.” 43 Yesu a amba nae a ri: o ya kha Pilato a humbela “Ngoho ndi a u vhudza namusi, u tshitumbu tsha Yesu. 53 A tsi tsa tshenetsho tshitumbu a tshi do  vha na nne  Paradisoni.” a tshi  44 Nga tshenetsho tshifhinga putela nga labi lavhudi,  le la vha lo ho vha hu tshi vho to  da  u nga vhulunga vhidani tshifhinga tsha vhurathi,1 fhedzi korwa kha tombo, le la vha li ha mbo di  vha na swiswi lihulu sa athu vhulunga muthu. 54 Ho  la u Lugiselela, nashangoni lothe u swika nga tshi- vha hu duvha  fhinga tsha vhutahe2 45 nga hone Sabatha i tshi khou swika.  nthani ha uri a ho ngo tsha vha 55 Fhedzi vhafumakadzi vhe vha  na tshedza tsha duvha; nga zwe- bva nae vha tshi bva Galilea, vha   na nezwo labi le la vha lo tsira fhethu tevhela u itela u vhona vhida ye tshitumbu tsha vhulu hukhethwa thembeleni la kheru- ndila wa nga vhukati. 46 Yesu a vhi- ngwa ngayo, 56 vha humela dzelela nga ipfi lihulu a ri: “Kho- murahu u lugiselela mishonga na tsi anga, ndi kumedza vhutshilo mapfura a nukhelelaho. Fhedzi, hanga zwandani zwau.” Musi o vha awela nga Sabatha vha tshi  no amba zwenezwo, a mbo di  fa. tevhedza ndaela. 47 Nge a vhona zwe zwa bvelela, Naho zwo ralo, nga mamulangammbi a thoma u renda tsheloni-tsheloni, nga du Mudzimu a ri: “Ngangoho munna vha la u thoma la vhege, vheneuyu o vha o luga.” 48 Gogo le la vho vhafumakadzi vha ya vhidani  vha lo kuvhangana henefho lo la- vho fara mishonga ye vha i luvhelesa, musi li tshi vhona zwithu giselela. 2 Fhedzi vha wana tozwe zwa itea, la humela maha- mbo lo phiguluselwa kule ha vhiyani li tshi khou dirwa dzikhana da,  3 vha tshi dzhena vhidani,   nga u pfa vhutungu. 49 Vhothe   vha wana hu si na tshitumbu tsha Murena Yesu. 4 Musi vha tshee Lu 23:441 Hu to u vha nga awara ya vho mangadzwa nga zwenezwo,  daho  vhufumi-mbili (12) nga masiari. 442 Hu to u vha nga awara ya vhuraru nga ha bvelela vhanna vhavhili vho  daho  ambara zwiambaro zwi penyaho. masiari.

24

137 Mvuwo. U divhonadza kha vhafunziwa LUKA 24:5-27  5 Vhenevho vhafumakadzi vha mafhungo afhio ane na khou ofha vha kotamisela zwifhatuwo tshimbila ni tshi khou hanedza zwavho fhasi, nga zwenezwo, vhe- na ngao?” Vha ima vho tungufha nevho vhanna vha ri: “Ndi ngani la. 18 Kleopa a mu fhindula a ri: ni tshi khou to  da  A tshilaho vhu- “Naa ni tou vha mutsinda ane a si kati ha vhafu? 6 [[Haho fhano, divhe zwe zwa itea maduvhani o   fhedzi o vuswa.]] Humbulani zwe fhiraho ngei Yerusalema?” 19 A a ni vhudza ni ngei Galilea, 7 a amba nae a ri: “Ndi zwithu zwitshi amba uri Murwa-muthu u fa- fhio?” Vha mu fhindula vha ri: nela u kumedzwa kha vhaitazwi- “Ndi mafhungo a malugana na vhi, a ombelwe nahone nga duYesu wa Munazareta, we a vha e  vha la vhuraru a vuswe.” 8 Ndi muporofita a re na maanda  kha hone vha tshi humbula zwe a zwine a zwi shuma na u zwi amba zwi amba, 9 vha tuwa henefho phanda   ha Mudzimu na vhathu vhidani vha vhiga zwenezwo zwi- vhothe, 20 na ndila ye vhotshi   thu zwothe  ˙ kha vha fumi-nthihi fhe vhashu vhahulu na vharanga(11) na vhanwe vhothe. 10 Vhe- phanda   vhashu vha mu hatule nevho vhafumakadzi ho vha hu la ngayo lufu nahone vha mu Maria Magdalena, Yohana, na ombela. 21 Fhedzi ro vha ro fuMaria mme a Yakobo. Na vha- lufhela uri o vha e ene muthu we a ˙ nwe vhafumakadzi vhe vha vha vha a tshi fanela u vhofholola Isivhe navho vho vha vha tshi khou raele; nga nnda  ha zwenezwo zwivhudza vhaapostola zwenezwo thu zwothe, ho no di   vha duvha  zwithu. 11 Naho zwo ralo, vha- la vhuraru u bva tshee zwa itea. ˙ ˙ apostola vha pfa zwe zwa vha zwi 22 Zwinwe hafhu, vhanwe vhafu˙ tshi khou ambiwa nga vhenevho makadzi vhane vha vha vhanwe vhafumakadzi zwi sa pfali, vha si nga rine  vho ri mangadza, ngauri tende. vho ya vhidani nga matsheloni 12 [[Petro a takuwa a gidimela tsheloni 23 fhedzi vha si wane vhidani, a kotama a tolela, a vho- tshitumbu tshawe nahone vha   ˙ na ho sala malabi fhedzi. A mbo amba uri vho vhona vharunwa, di a tshi khou divhudzisa vhe vha amba uri u khou tshila.  tuwa,   ˙ nga zwe zwa bvelela.]] 24 Vhanwe nga rine  vho ya vhida 13 Nga lene lo duvha, ho vha hu ni, vha wana zwo tou ralo, zwi tshi  ˙ na vhanwe vhanna vhavhili vhe nga zwe vhafumakadzi vha amba, vha vha vho fara lwendo lwa u ene vha si mu vhone.” ya mudanani une wa pfi Emausi, 25 A amba navho a ri: “Inwi  we wa vha u khilomithara dzi fhi- vhane ni si vhe na thaluka raho fumi-nthihi u bva Yerusale- nyo, ni khou kondelwa u te ma, 14 nahone vho vha vha tshi nda zwithu zwothe zwo ambiwa khou amba nga tshavho nga zwi- ho nga vhaporofita. 26 Naa zwo thu zwe zwa itea. vha zwi songo fanela uri Kristo a 15 Musi vha tshi khou amba tambudzwe nga u ralo a kone u na u haseledza, Yesu a sende- dzhena vhugalani hawe?” 27 A zwila a thoma u tshimbila na- thoma u vha talutshedza  ˙ thu zwothe zwi re Manwaloni zwi vho, 16 fhedzi a vho ngo mu di  vha. 17 A amba navho a ri: “Ndi ambaho nga hae, u thoma nga

˙ LUKA 24:28-53 U talutshedza Manwalo. U huwelela kha tshaka 138  ˙ manwalwa a Mushe na a Vhapo- muya a tshi na nama na mara rofita vhothe. mbo samusi ni tshi khou zwi  28 Vha tshi swika tsini na mu- vhona uri n ne ndi nazwo.”  danani we vha vha vha tshi khou 40 [[Musi a tshi khou amba zwe ya khawo, a ita u nga u kha di  fhi- nezwo, a vha sumbedza zwanda  rela phanda. 29 Fhedzi vha mu zwawe na milenzhe.]] 41 Musi  kombetshedza uri a songo fhire- vha sa khou tenda nga nthani ha  la phanda, vha ri: “Dzula na dakalo na nga u mangala, a amba  rine  ngauri duvha  lo no kovhela.” navho a ri: “Naa ni na zwi liwa?” Musi a tshi pfa zwenezwo, a dzhe- 42 Vha mu nea khovhe yo gotshi na a dzula navho. 30 Musi a tshi waho, 43 a i dzhia a i la vho mu khou la zwi liwa navho, a dzhia sedza. tshinkwa, a tshi fhatutshedza, a  44 A amba navho a ri: “Zwene˙ tshi nwatekanya, a vha nea tsho- zwi ndi zwe nda ni vhudza musi  ne. 31 Zwa tou nga mato  avho o ndi tshi kha di  vha na inwi ˙ bonyolowa, vha kona u zwi thogo uri zwithu zwothe zwo nwalwaho  mela uri ndi ene, nahone a mbo di  nga ha nne  kha Mulayo wa Mu˙ ngalangala vha si tsha mu vho- she na kha manwalwa a Vhapona. 32 Vha amba nga tshavho rofita na kha Dzipsalme zwi tea vha ri: “Naa mbilu dzashu dzo vha u dadzea.” 45 A ita uri vha kone  dzi sa khou swa musi a tshi khou u pfesesa nga vhudalo zwine Ma amba na rine musi a tshi ˙  ndilani,  nwalo a amba zwone, 46 a amba ˙ khou ri talutshedza Manwalo?”  navho a ri: “Ndi zwone zwe ha 33 Nga tshenetsho tshifhinga vha ˙ nwalwa u pfi Kristo u do  tambutakuwa vha ya Yerusalema, vha dzwa nahone u do  vuswa vhafuwana vhaapostola vha fumi-nthini nga duvha  la vhuraru, 47 kha hi (11) na vhe vha vha vho kuhu do u   divhadzwa  vhangana navho, 34 vha ri: “Na tshaka dzothe ngoho, Murena o vuswa, o vho- rembuluwa na u hangwelwa dzinwa nga Simoni!” 35 Nga zwe- nani lawe—u thoma Yerusalema. dza enea  vha thanzi  nezwo, vha talutshedza zwe zwa 48 Inwi ni do  mafhungo. 49 Ndi khou ni rubvelela ndilani na uri vho mu di  ˙ vha musi a tshi nwatekanya tshi- mela zwe Khotsi anga a fulufhedzisa. Fhedzi inwi dzulani mudini  nkwa. ma 36 Musi vha tshi khou amba u vhuya u swika ni tshi newa  a bvaho ta  dulu.”  zwenezwo zwithu, a ima vhukati anda 50 Fhedzi a vha ranga phahavho [[a amba navho a ri: “Mulau swika Bethania, naho lo nga u vhe na inwi.”]] 37 Fhe- nda 51 Musi  dzi vha ofha, vha tshi humbula ne a vha fhatutshedza.  uri vha khou vhona tshivhu- a tshi khou vha fhatutshedza vhukati havho nahone  mbwa tsha muya. 38 Ngauralo, a tuwa 52 Vha  dulu.  a amba navho a ri: “Ni khou ofha a takulelwa ta mini, ndi ngani ni tshi khou tima- mu losha nahone vha humela tima? 39 Vhonani zwanda  zwa- Yerusalema vho takala zwihulu. nga na milenzhe yanga, uri ni 53 Vho vha vha tshi dzula vhe vhone uri ndi nne;  phuphuledzani thembeleni vha tshi khou renda ni pfe, ngauri tshivhumbwa tsha Mudzimu.

U YA NGA

YOHANE Ipfi o vha e hone u bva mathomoni, hone Ipfi o vha e na Mudzimu, nahone Ipfi o vha e mudzimu. 2 O vha e na Mudzimu u bva mathomoni. 3 Zwithu zwothe zwo vha hone nga nthani   hawe, a hu na tshithu na tshithihi tshe tsha vha hone arali hu si nga ene. Vhutshilo ho vha hone 4 nga nthani hawe, nahone vhutshilo  honoho ho vha tshedza tsha vhathu. 5 Tshedza tshi vhonetshela swiswi, fhedzi swiswi a lo ngo kona u tiba tshedza. ˙ 6 Ho vha hu na munwe munna we a vha o rumiwa uri a vhe muimeli wa Mudzimu: dzina lawe o vha a tshi pfi Yohane. 7 Onoyu munna o dela uri a vhe thanzi, uri   a tanziele nga ha tshedza, uri vha thu vhothe vha tende nga vhu tanzi hawe. 8 Ho vha hu si ene  tshedza, fhedzi o vha o da  u ta nziela nga ha tshedza. 9 Tshedza tsha ngoho tshi vhonetshelaho vhathu vhothe  tsho vha tshi tsini na u da  shangoni. 10 O vha e shangoni, hone shango lo vha hone nga ene, fhedzi shango a lo ngo mu divha.  11 O da wa hawe, fhedzi  mudini  vhathu vha hawe a vho ngo mu tanganedza. 12 Naho zwo ralo,  vhathu vhanzhi vhe vha mu ta nganedza, o vha nea maanda   a uri vha vhe vhana vha Mudzimu, ngauri vho vha na lutendo dzinani lawe; 13 nahone a vho ngo bebwa nga malofha kana nga u funa ha nama kana nga u funa ha mu thu, fhedzi vho bebwa nga Mudzimu.

1

14 Ngauralo, Ipfi a vha muthu wa nama a dzula na rine,   ra vhona vhugala hawe, vhugala he murwa mubebwa e ethe a vhu newa   nga khotsi; o vha a tshi takalelwa vhukuma nga Mudzimu nahone o vha a tshi amba ngoho. 15 (Yohane o tanziela nga hae. O huwe lela a ri: “A daho murahu hanga o  nthanga phanda, ngauri o tshila  ndi sa athu vha hone.”) 16 Ngauri o vha e na vhuthu vhuhulu, ro bvela phanda  ri tshi tangane dza vhuthu vhuhulu. 17 Ngauri Mulayo wo newa hu tshi shumi swa Mushe, vhuthu vhuhulu na ngoho zwo vha hone nga Yesu Kristo. 18 A hu na muthu we a vhuya a vhona Mudzimu; mudzimu mubebwa e ethe a re tsini-tsi ni na Khotsi ndi ene we a ri talu tshedza nga hae. 19 Hezwi ndi zwe Yohane a zwi tanziela musi Vhayuda vha tshi  ruma vhotshifhe na Vhalevi vha bvaho Yerusalema uri vha mu vhudzise uri: “Ndi iwe nnyi?” 20 Ho ngo hanedza, fhedzi o amba ngoho yo fhelelaho a ri: “A si nne  Kristo.” 21 Vha mu vhudzisa vha ri: “Zwino ri do  ri ndi iwe nnyi? U Elia?” Yohane a ri: “A si nne Elia.” “Naa u Mu porofita?” A fhindula a ri: “Hai!” 22 Ndi hone vha tshi amba nae vha ri: “U nnyi? uri ri kone u fhindula vhe vha ri ruma. Zwino u nnyi?” 23 A ri: “Ndi nne  ane a khou vhidzelela e sogani ndi tshi ya Yehova,’ sari: ‘Lugisani ndila  musi muporofita Yesaya o amba.” 24 Vhe vha vha vho rumiwa vho vha vha tshi bva ha Vhafarisei.

139

YOHANE 1:25-47 Ngwana ya 25 Ngauralo, vha mu vhudzisa vha ri: “Zwino ndi ngani u tshi lovhedza arali u si Kristo kana Elia kana Muporofita?” 26 Yohane a vha fhindula a ri: “Nne  ndi lovhedza nga madi.  Vhukati hanu  ho ima muthu ane ni si mu divhe,  27 a daho murahu hanga, fhedzi  a thi fanelei u vhofholola thambo dza thovho dzawe.” 28 Zwenezwi zwithu zwo itea Bethania seli ha mulambo wa Yorodane, he Yohane a vha a tshi khou lovhedzela hone. 29 Nga duvha  li tevhelaho a vhona Yesu a tshi khou da  khae, nahone a ri: “Vhonani Ngwana ya Mudzimu i hwalaho zwivhi zwa shango! 30 Onoyu ndi ene we nda amba nga hae nda ri: A daho murahu hanga o ntha nga phanda, ngauri o tshila nne   ndi sa athu vha hone. 31 Naho ndo vha ndi sa mu divhi, zwo ita ho uri ndi lovhedze nga madi  ndi uri a divhiwe Isiraele.” 32 Yoha ne a dovha a tanziela a ri: “Ndo  vhona muya mukhethwa u tshi tsa sa liivha u tshi bva ta na dulu,  hone wa dzula khae. 33 Na nne  ndo vha ndi sa mu divhi, fhedzi  o nthumaho uri ndi lovhedze madini o mmbudza uri: ‘Ane na do   vhona muya mukhethwa u tshi tsa wa dzula khae, onoyo ndi ene ane a do  lovhedza nga muya mukhethwa.’ 34 Ndo zwi vhona, nda tanziela uri ndi ene Murwa  wa Mudzimu.” 35 Huno nga duvha  li tevhelaho musi Yohane o ima na vhafunziwa vhawe, 36 a vhona Yesu a tshi khou fhira, a ri: “Vhonani Ngwana ya Mudzimu!” 37 Musi vhafunziwa vhavhili vha tshi mu pfa a tshi amba zwenezwo, vha tevhela Yesu. 38 Yesu a tshi re-

140 mbuluwa a vhona vha tshi khou mu tevhela, a amba navho a ri: “Ni khou to  da  mini?” Vha mu fhindula vha ri: “Rabi, (musi zwi tshi talutshedzelwa zwi amba uri Mu funzi,) u dzula ngafhi?” 39 Ene a vha fhindula a ri: “Idani, ni do   hu vhona.” Vha mbo di nae  tuwa  vha ya u vhona he a vha a tshi dzula hone nahone vha dzula nae ho vha hu tshifhilene lo duvha;  nga tshi to u vha tsha vhufu daho  mi.1 40 Andrea murathu wa Si˙ moni Petro o vha e munwe wa vhenevho vhavhili vhe vha pfa zwe Yohane a zwi amba nahone vha tevhela Yesu. 41 A thoma nga u wana mukomana wawe Simoni, a amba nae a ri: “Ro wana Messia” (musi zwi tshi talu tshedzelwa zwi amba uri Kristo). 42 A tuwa nae ha Yesu. Musi  Yesu a tshi mu lavhelesa a ri: “Iwe Simoni murwa wa Yohane, u do  vhidzwa Kefa” (musi zwi tshi ta lutshedzelwa zwi amba uri Petro). 43 Nga duvha  li tevhelaho Yesu o vha a tshi to  da  u ya Galilea. Ngauralo, a wana Filipo a amba nae a ri: “Ivha mutevheli wanga.” 44 Filipo o vha a tshi bva Betsaida, mudini we ha vha hu tshi dzu la Andrea na Petro. 45 Filipo a wana Nathanaele a amba nae a ri: “Ro wana Yesu murwa wa Yosefa, a bvaho Nazareta we Mushe ˙ a nwala nga hae Mulayoni, na we ˙ Vhaporofita vha nwala nga hae.” 46 Fhedzi Nathanaele a mu fhindula a ri: “Naa Nazareta hu nga bva tshithu tshavhudi?” Filipo a  mu fhindula a ri: “Ida  u vhone.” 47 Yesu a vhona Nathanaele a tshi khou da  khae nahone a amba nae a ri: “Vhonani Muisiraele ane

Mudzimu. “Ro wana Messia”

Yoh 1:391 Hu to u vha nga awara ya  daho  vhuna  nga masiari.

141 Munyanya wa mbingano ngei Kana YOHANE 1:48–2:18 khae ha si vhe na vhufhura.” madi  e a vha o shandulwa a vha 48 Nathanaele a ri: “U ndivhela waini, ho ngo divha uri i bva nga  ngafhi?” Yesu a mu fhindula a ri: fhi, naho vhalanda vho kaho madi  “Musi Filipo a sa athu u vhidza, vho vha vha tshi zwi divha, mula ndo u vhona u fhasi ha muhu- nguli wa munyanya a mbo di  vhiyu.” 49 Nathanaele a fhindula a dza mukwasha 10 a amba nae a ˙ ˙ ri: “Rabi, u Murwa wa Mudzimu, u ri: “Muthu munwe na munwe u Khosi ya Isiraele.” 50 Yesu a ri: thoma nga u bvisa waini yavhu“Naa u vho tenda nge nda amba di,  nahone musi vhathu vho no uri ndo u vhona u fhasi ha muhu- kambiwa a kona u bvisa i si yayu? U do  vhona zwithu zwihulwa- vhudi.  Inwi no vhulunga waini yane u fhira zwenezwi.” 51 A do- vhudi  u swika zwino.” 11 Honovha a amba nae a ri: “Ngoho ndi a ho ndi hone vhutolo ha u thoma  ni vhudza ndi ri, ni do  vhona˙ li- he Yesu a vhu ita ngei Kana kha ta  dulu  li tshi vulea na vharunwa la Galilea, a sumbedza vhugala vha Mudzimu vha tshi gonya na u hawe; nahone vhafunziwa vhawe tsela kha Murwa-muthu.” vha mu tenda. 12 Nga murahu ha zwenezwo, Nga duvha  la vhuraru ho vha hu na munyanya wa mbinga- ene na mme awe na vharathu vhano ngei Kana kha la Galilea, na we na vhafunziwa vhawe vha tsemme a Yesu o vha e henefho. la Kapernaume, fhedzi a vho ngo manzhi henefho.  2 Yesu na vhafunziwa vhawe na dzula maduvha 13 Tshifhinga tsha Paseka ya vhone vho vha vho rambiwa kha Vhayuda tsho vha tshi tsini nawonoyo munyanya. 3 Musi waini i tshi fhela, mme hone Yesu a gonya Yerusalema. a Yesu a amba nae a ri: “A vha 14 A wana thembeleni hu na vhatsheena waini.” 4 Fhedzi Yesu a rengisi vha kholomo, nngu, na ri: “Zwi ri kwama hani rine? Tshi- maivha na vhatshintshi vha tshe fhinga tshanga a tshi athu swika.” lede vho dzula zwiduloni zwavho. 15 Musi o no luka tshimebi nga 5 Mme awe a amba na vhadin  da  ˙ ˙ vhe  a ri: “Zwinwe na zwinwe zwine a dzithambo, a pandela vhothe ni vhudza ni zwi ite.” 6 Henefho vha vha vhe na nngu na kholoho vha hu na nkho dza madi  dza mo thembeleni, a shulula tshelerathi dza matombo samusi zwo de ya vhatshintshi vha tshelede avho.  vha zwi tshi to nga milayo ya na u thudzekanya matafula  diwa  u dikunakisa ya Vhayuda, nkho 16 A amba na vhe vha vha vha ˙  ˙ tshi khou rengisa maivha a ri: inwe na inwe yo vha i tshi dala   Linga lithara dzi to u vha fui- “Bviselani kule zwithu zwanu!  daho   ya khotsi anga na-i na   (44) kana dza furathi-rathi tshani u ita nndu (66). 7 Yesu a amba navho a ri: fhethu ha mabindu.” 17 Vhafuvhawe vha humbula uri ho “Dadzani dzinkho nga madi.” Na- nziwa   ˙  fhisetshela hone vha dzi dadza dza tou pha! nwalwa u pfi: “Ndi do   yau.” 8 A amba navho a ri: “Zwino ika- nndu ˙ 18 Nga zwenezwo, Vhayuda ni manwe ni a ise ha mulanguli wa munyanya.” Ngauralo, vha ka, vha mu fhindula vha ri: “Ndi vhuvha a isa. 9 Musi mulanguli wa tolo vhufhio vhune wa nga ri su munyanya a tshi thetshela eneo mbedza hone, samusi u tshi khou

2

YOHANE 2:19–3:15 U bebwa hafhu. A hu na we a gonya ta 142  dulu  ita zwenezwi zwithu?” 19 Yesu aluwa? Naa a nga kona u dzhena a vha fhindula a ri: “Thuthani mbumbeloni ya mme awe a dovha heyi thembele, ndi do  i vusa nga a bebwa?” 5 Yesu a fhindula a maduvha mararu.” 20 Vhayuda ri: “Ngoho ndi a ni vhudza ndi ri,  u itela uri muthu a bebwe hafhu, vha ri: “Heyi thembele yo fhatwa  ˙ na nga minwaha ya fuina-rathi (46), u fanela u lovhedzwa madini   u tanganedza muya mukhethwa u huno iwe u ri u do i fhatulula    nga maduvha mararu?” 21 Fhe- bvaho ha Mudzimu. Arali muthu  dzi musi a tshi amba nga ha the- a sa bebwa nga madi  na muya, a mbele o vha a tshi khou amba nga si kone u dzhena Muvhusoni nga ha muvhili wawe. 22 Musi wa Mudzimu. 6 Vhane vha bendi a tshi vuswa vhafuni, vhafunziwa bwa vhe na muvhili wa nama,  vhawe vha humbula uri o vha a vha shango; fhedzi vhane Mudzitshi amba zwenezwi; nahone vha mu a vha nanga nga muya wawe ˙ 7 U songo matenda Manwalo na zwe Yesu a zwi ndi vha ta  dulu.  ngadzwa nga zwe nda u vhudza amba. zwone ndi tshi ri, u fanela u be23 Musi e Yerusalema vhuta mboni ha Paseka, vhathu vha- bwa hafhu. 8 Muya u vhudzula nzhi vha vha na lutendo dzinani hune wa funa, nahone na pfa muhune  ha u vhona vhu- ungo wawo, fhedzi a ni divhi lawe, nga nthani  tolo he a vha a tshi khou vhu ita. wa bva hone na hune wa ya hone.  vhane  24 Fhedzi Yesu o vha a sa vha Zwo tou ralo nga vhothe fulufheli tshothe, ngauri o vha a vha bebwa nga muya.”  9 Nikodemo a mu fhindula a ri: tshi vha divha vhothe 25 naho  ne o vha a sa to  di  muthu naho e “Zwenezwo zwithu zwi nga konade?” 10 Yesu a   ufhio uri a tanziele nga ha muthu, dzea nga ndila  hani uri ngauri o vha a tshi divha zwi re mu fhindula a ri: “Zwi da  u si divhe zwenezwi zwithu zwo mbiluni dza vhathu. ˙ ngeno u mugudisi wa Isirae Ho vha hu na munwe munna the wa Mufarisei we a vha a tshi le? 11 Ngoho ndi a u vhudza ndi ri: Ri amba zwine ra zwi divha na pfi Nikodemo, e murangaphanda  zwe ra zwi vhona,  wa Vhayuda. 2 A da ha Yesu hone ri tanziela  vhu vhusiku a amba nae a ri: “Rabi,1 fhedzi inwi a ni tanganedzi vhune ra vhu nea. 12 Ara  ri a zwi divha uri samusi u mu- tanzi  funzi, u bva ha Mudzimu; ngauri li ndo ni vhudza nga ha zwithu  a hu na muthu ane a nga ita ho- zwi re kha lifhasi ni si tende, ni do novhu vhutolo he wa vhu ita nga tenda hani arali ndi tshi ni vhu dza nga ha zwithu zwi re ta  dulu?  nnda ˙  ha musi Mudzimu e nae.” 13 Zwi nwe hafhu, a hu na muthu 3 Yesu a mu fhindula a ri: “Ngofhedzi ndi we  dulu,  ho ndi a u vhudza ndi ri: Arali we a gonya ta ane a vha a tsa a tshi bva ta  dulu,  muthu a sa bebwa hafhu, a nga Murwa-muthu. 14 Vhunga Musi kone u vhona Muvhuso Mudzishe o imisela nowa ntha ngei so  mu.” 4 Nikodemo a amba nae a gani, na Murwa-muthu u tea u ri: “Muthu a nga bebwa hani o no ˙ imiselwa ntha, 15 uri munwe na  ˙ Yoh 3:21 Ndi dzina la u hulisa mufunzi wa munwe ane a mu tenda a wane vhutshilo vhu sa fheli. Muyuda.

3

143 Mudzimu o funa shango. 16 “Ngauri Mudzimu o funa shango zwihuluhulu a vhuya a kumedza Murwa wawe mubebwa ˙ ˙ e ethe, uri munwe na munwe  ane a vha na lutendo khae a si fheliswe, fhedzi a wane vhutshilo vhu sa fheli. 17 Ngauri Mudzimu o rumela Murwa wawe shangoni, hu si uri a li hatule, fhedzi  uri shango li tshidzwe nga ene. 18 Ane a vha na lutendo khae ha nga do Ane a si vhe  hatulwa.  na lutendo khae o no di  hatu lwa, ngauri ho ngo vha na lutendo kha dzina la Murwa mubebwa e ethe wa Mudzimu. 19 Hoyu ndi  wone mutheo wa khatulo, wa uri  tshedza tsho da  shangoni; fhedzi vhathu vha funa swiswi nthani ha  tshedza, ngauri mishumo yavho yo vha i mivhi. 20 Ngauri ane a ita zwithu zwivhi u vhenga tshedza nahone ha di  tshedzani, uri mishumo yawe i si bvele khagala. 21 Fhedzi ane a ita mishumo ya ngoho u da  tshedzani, uri mishumo yawe i vhonwe samusi yo shumiwa u tendelana na zwine Mudzimu a zwi funa.” 22 Nga murahu ha zwenezwi zwithu Yesu a tuwa na vhafunzi wa vhawe vha ya shangoni la Yudea, a fhedza tshifhinganyana e navho henefho a tshi khou lovhedza. 23 Huno na Yohane o vha a tshi khou lovhedza ngei Enoni tsini na Salaimi, ngauri ho vha hu na madi  manzhi henefho, nahone vhathu vho vha vha tshi khou da  u lovhedzwa; 24 ngauri Yohane o vha a sa athu valelwa dzhele. 25 Ha vuwa khani vhukati ha vhafunziwa vha Yohane na mu˙ nwe Muyuda malugana na u kunakiswa. 26 Vha mbo da  ha Yohane vha amba nae vha ri: “Rabi, u la munna we a vha e na iwe seli ha Yorodane, we wa tanziela 

YOHANE 3:16–4:2 nga hae, vhona, u khou lovhedza nahone vhathu vhothe vha khou  ya khae.” 27 Yohane a fhindula a ri: “A hu na muthu ane a nga ita tshithu naho tshi tshini arali a songo newa zwi tshi bva ta  dulu. 28 Inwi ni thanzi dza zwe   nda zwi amba ndi tshi ri, a si nne  Kristo, fhedzi ndo rumiwa phanda  ha onoyo. 29 A re na muselwa ndi mukwasha. Naho zwo ralo, khonani ya mukwasha i a mu pfa musi a tshi khou amba, nahone i a takala musi i tshi pfa ipfi la mukwasha. Na nne  ndo takala zwihulu. 30 Onoyo u fanela u di  hula a tshi ya, fhedzi nne  ndi tshi tukufhala.”  31 A bvaho ta ndi ene mu dulu  hulwane kha vhathu vhothe. Ane  a bva kha lifhasi ndi wa kha ndi ene lifhasi. A bvaho ta  dulu  muhulwane kha vhathu vhothe.  32 Zwe a zwi vhona na u zwi pfa, u a zwi tanziela, fhedzi a hu  na ane a khou tanganedza vhuta  nzi hawe. 33 Ane a tangane dza vhutanzi hawe u khwathi  sedza uri Mudzimu ndi wa ngoho. 34 We a rumiwa nga Mudzimu u amba zwa Mudzimu, ngauri Mudzimu u nea muya mukhe thwa nga vhunzhi. 35 Khotsi u funa Murwa nahone o mu kumedza zwithu zwothe. 36 Ane a  vha na lutendo kha Murwa u do  wana vhutshilo vhu sa fheli; ane a si thetshelese Murwa ha nga wani vhutshilo, fhedzi vhuhali ha Mudzimu vhu dzula vhu khae.

Lutendo

musi Yesu a tshi tho 4 Zwino gomela uri Vhafarisei vho zwi pfa uri u khou ita vhafunziwa vhanzhi na u lovhedza u fhira Yohane— 2 naho ho vha hu si Yesu we a vha a tshi khou lovhedza, fhedzi hu vhafunziwa

YOHANE 4:3-25 Musamaria. Mudzimu ndi Muya 144 vhawe— 3 a mbo di Yu- na luthihi, fhedzi madi  tuwa   ane nda one a do dea a ya Galilea. 4 Fhedzi zwo do  mu nea   vha tshisima vha zwi tshi to uri a fhire nga khae tsha madi  a elelaho a neaho   dea  Samaria. 5 A swika mudini wa vhutshilo vhu sa fheli.” 15 Ono  waSamaria une wa pfi Sikara tsini yo mufumakadzi a ri: “Mune eneo madi,   uri ndi si na tsimu ye Yakobo a i nea Yosefa nga, nnee  kana u  murwa wawe. 6 Henefho ho vha tsha dovha nda pfa dora  henefha u ka madi.”  hu na tshisima tsha Yakobo. Yesu dzulela u da 16 Yesu a amba nae a ri: “Iya o vha o netiswa nga lwendo nahone a didzulela henefho tshisima- u vhidze munna wau nahone u   nae fhano.” 17 Onoyo mufuni. Ho vha hu nga tshifhinga tsha de makadzi a ri: “A thi na munna.” vhurathi.1 7 Mufumakadzi wa Samaria a Yesu a amba nae a ri: “Wo amba da u ka madi. Yesu a amba zwone u tshi ri, ‘A thi na munna.’    vha na vhanna nae a ri: “Nkele madi  ndi nwe.” 18 Ngauri wo no di nahone munna ane wa  8 (Vhafunziwa vhawe vho vha vhatanu, vho ya mudini u renga zwi li- khou dzula nae zwino a si munna  wa.) 9 Ngauralo, mufumakadzi wau. Wo amba ngoho.” 19 Ono wawa Musamaria a mu fhindula a ri: yo mufumakadzi a ri: “Mune “U nkhumbela hani madi  u Mu- nga, ndi a zwi vhona uri u muyuda, ngeno nne  ndi mufumaka- porofita. 20 Vhomakhulukuku dzi wa Musamaria?” (Vhayuda na washu vho vha vha tshi rabela Vhasamaria vho vha vha sa shu- kha heyi thavha; huno iwe uri misani.) 10 Yesu a mu fhindula vhathu vha fanela u rabela Yerusalema fhedzi.” 21 Yesu a amba a ri: “Arali wo vha u tshi divha  tshifhiwa tsha fhedzi tsha Mudzi- nae a ri: “Tenda zwine nda u vhu da  tshifhinga mu na ane a khou amba na iwe a dza zwone, hu do  ratshi ri: ‘Nkele madi  ndi nwe,’ wo tshine vhathu vha si tsha do vha u tshi do  vha wo mu humbela, bela kha heyi thavha kana u rabela ngei Yerusalema. 22 Inwi nahone o vha a tshi do madi  u nea    a tshilaho.” 11 Onoyo mufuma- ni rabela tshine ni si tshi divhe;  ri rabela tshine ra tshi divha,  kadzi a ri: “Mune  wanga, huufha u rine si na mvuvhelo ya u ka madi,  na- ngauri u tshidzwa ha vhathu hu hone tshisima tsho tsa. Madi  aya bva kha Vhayuda. 23 Naho zwo  da  tshifhinga, nahoa tshilaho u do  a wana ngafhi? ralo, hu do 12 Naa u fhira makhulukuku wa- ne tsho no swika, tshine vhagwa rabetshisi- dameli vha ngoho vha do shu Yakobo, we a ri nea  ma tshe ene na vharwa vhawe la Khotsi u tendelana na muya na  da  vha na kholomo dzawe vha nwa kha- ngoho, ngauri Khotsi u to tsho?” 13 Yesu a mu fhindula a ngaho vhenevho uri vha mu rabe˙ ˙ ri: “Munwe na munwe ane a nwa le. 24 Mudzimu ndi Muya, nahone vha mu rabelaho vha fanemadi  aya u do  dovha a pfa dora.  la uri vha mu rabele nga muya 14 Ane a nwa madi  ane nda do  na nga ngoho.” 25 Onoyo mufumu nea one ha tsha do   pfa dora  makadzi a ri: “Ndi a zwi divha uri  ane a vhidzwa  Yoh 4:61 Hu to u vha nga awara ya Messia u khou da,  daho  Kristo. Musi onoyo a tshi swika, vhufumi-mbili (12) nga masiari.

145 U ita zwi funwaho nga o nthumaho YOHANE 4:26-48 ˙ u do khagala zwithu le. Vhanwe vho shuma vhukuma,  ri divhadza  zwothe.” 26 Yesu a amba nae a huno no vhuyelwa nga mishumo  ri: “Onoyo Messia ndi nne.” yavho.”  27 Huno vhafunziwa vhawe 39 Vhasamaria vhanzhi vha vha mbo di  vhuya, vha mangala mudini wonoyo vha tenda Yesu  ngauri o vha a tshi khou amba na nge vha pfa zwe onoyo mufumamufumakadzi. A ho ngo vha na kadzi a zwi tanziela a tshi ri:  muthu we a vhudzisa uri: “U khou “O mmbudza zwithu zwothe zwe  to  da  mini?” kana, “Ndi ngani u nda zwi ita.” 40 Nga zwenezwo, tshi khou amba nae?” 28 Ono- musi Vhasamaria vha tshi da  yo mufumakadzi a sia mvuvhelo khae, vha mu humbela uri a dzuyawe ya madi  henefho, a ya mudi le navho; a dzula henefho mani nahone a vhudza vhathu a ri: duvha mavhili. 41 Vhathu vha 29 “Idani ni vhone munna we a nzhi vha tenda musi vha tshi  mmbudza zwithu zwothe zwe nda pfa zwe Yesu a zwi amba, 42 vha  zwi ita. Naa izwi a si Kristo?” amba na onoyo mufumakadzi vha 30 Vha mbo di  bva henefho mu- ri: “A ri tsha tenda nga nthani ha  dini vha ya he Yesu a vha e hone. zwe wa zwi amba; ngauri rine   vha31 Nga tshenetsho tshifhinga ne nahone ri a di ro tou dipfela   vhafunziwa vho vha vha tshi khou vha zwa vhukuma uri hoyu mumu humbela vha tshi ri: “Rabi,1 nna ndi mutshidzi wa shango.” i la.” 32 Fhedzi a amba navho a 43 Nga murahu ha maduvha  ri: “Ndi na zwi liwa zwine inwi ni mavhili a tuwa henefho a ya Ga si zwi divhe.” 33 Ngauralo, vha- lilea. 44 Naho zwo ralo, Yesu a  funziwa vha thoma u amba nga nea vhutanzi ha uri muporofi  tshavho vha ri: “Naa kani hu na ta ha huliswi hayani ha hawe. muthu we a mu disela zwi liwa?” 45 Musi a tshi swika Galilea,  34 Yesu a amba navho a ri: “Zwi- Vhagalilea vha mu tanganedza,  liwa zwanga ndi u ita zwi fu- ngauri vho vhona zwothe zwe a  nwaho nga o nthumaho na u vu- zwi ita ngei Yerusalema vhuta ledza mushumo wawe. 35 Naa a mboni, ngauri na vhone vho vha ˙ ni ambi hu tshee ho sala minwe- vho ya vhutamboni.  dzi mina  uri khano  i swike? Ndi 46 Yesu a dovha a vhuyelea ni vhudza ndi ri: Lavhelesani la Kana kha la Galilea, he a shamasimu, o tshena o lugela u ka- ndula madi a vha waini. Henefho  niwa. Zwino 36 mukani   u khou ho vha hu na mudin  da  wa khonewa malamba nahone u khou si we murwa wawe a vha a  kuvhanganyela mitshelo vhutshi- tshi khou lwala ngei Kapernauloni vhu sa fheli, uri hu takale me. 47 Musi onoyo munna a 37 Malumuzwali na mukani.  tshi pfa uri Yesu o ya Galilea a gana na zwenezwi, enea mafhutshi bva ngei Yudea, a ya khae ngo ndi a ngoho musi a tshi ri, ˙ ˙ a mu humbela uri a de  a fhodze munwe ndi muzwali munwe ndi murwa wawe, ngauri o vha e tsini mukani. 38 Ndo ni ruma uri ni  na u fa. 48 Naho zwo ralo, Yesu ye u kana  zwe ni si zwi shumea amba nae a ri: “Nga nnda  ha uri inwi vhathu ni vhone vhuto Yoh 4:311 Ndi dzina la u hulisa mufunzi wa lo na zwithu zwi mangadzaho, ni Muyuda.

YOHANE 4:49–5:18 “Khotsi anga u kha di 146  shuma na zwino” nga si vhuye na tenda.” 49 Mu- vha a tshi khou lwala a mu fhidin  da  wa khosi a amba˙ nae a ri: ndula a ri: “Mune  wanga, a hu na “Murena, kha ri tuwe nwana’nga muthu ane a nga nkhwalela isha a sa athu fa.” 50 Yesu a amba ni musi madi  a tshi seluwa; fhenae a ri: “Tuwa, murwa wau u dzi musi ndi tshi ri ndi a dzhena,  ˙ khou tshila.” Onoyo munna a te- munwe u mbo di  dzhena phanda  nda zwe Yesu a zwi amba naho- hanga.” 8 Yesu a amba nae a ne a tuwa. 51 Musi e ndilani a ri: “Takuwa, u hwale vhulalo hau   tangana na vhalanda vhawe vha u tshimbile.” 9 Musi a tshi tou  mu vhudza uri mutukana wawe u ralo, onoyo munna a mbo di  fhola khou tshila. 52 Ngauralo, a tho- nga kathihi, a hwala vhulalo hawe ma u vhudzisa tshifhinga tshee a nahone a mbo di  tshimbila. fhola ngatsho. Vha mu fhindula Lene  lo duvha  lo vha li Sabavha ri: “Vhulwadze hawe ho fho- tha. 10 Nga zwenezwo, Vhayuda la mulovha nga awara ya vhusu- vha thoma u amba na munna o mbe.”1 53 Khotsi a mbo di  zwi fhodzwaho vha ri: “Ndi Sabatha, divha uri ho vha hu nga tshifhi- a zwo ngo tendelwa uri u hwale  nga tshee Yesu a amba nae nga- vhulalo hau.” 11 A vha fhindutsho a ri: “Murwa wau u khou la a ri: “Muthu we a mphodza o tshila.” Ene na muta  wawe wothe  mmbudza uri, ‘Hwala vhulalo hau vha vha vhatendi. 54 Honovhu u tshimbile.’” 12 Vha mu vhuho vha vhu vhutolo ha vhuvhili he dzisa vha ri: “Ndi nnyi onoyu mu Yesu a vhu ita musi a tshi bva Yu- thu we a u vhudza uri, ‘Hwala dea a tshi ya Galilea. vhulalo hau u tshimb ile’?” Nga murahu ha zwenezwo 13 Fhedzi onoyo munna o fhomuthu we zwithu, ha mbo di   vha na vhu- dzwaho o vha a sa divhi tambo ha Vhayuda, nahone Yesu a mu fhodza, ngauri Yesu o vha o  a gonya Yerusalema. 2 Yerusa- tuwa nge ha vha hu na gogo he lema khoroni ya dzinngu ho vha nefho fhethu. hu na isha line nga Tshiheberu la 14 Nga murahu ha zwenezwo pfi Bethesda, le la vha li na phu- zwithu, Yesu a mu wana thembephu thanu. 3 Henefho ho vha leni a amba nae a ri: “Vhona zwi ho edela vhathu vhanzhi vha lwa- no wo fhola. U songo tsha ita tshi laho, vho pofulaho, vho ho- vhi, uri hu sa do  itea zwi fhiraho lefhalaho na vho omaho mirado.  zwe wa vha u khazwo.” 15 Ono41 —— 5 Fhedzi henefho ho vha yo munna a tuwa a ya a vhudza  ˙ hu na munwe munna we a fhe- Vhayuda uri o fhodzwa nga Yesu. ˙ dza minwaha ya furaru-malo (38) 16 Nga nthani ha zwenezwo, Vha a tshi khou lwala. 6 Musi Yesu yuda vha tovhola Yesu, ngauri o a tshi vhona onoyo munna o ede vha a tshi khou ita zwenezwi zwila, nahone a tshi zwi divha uri thu zwothe  nga Sabatha. 17 A  ho vha hu kale a tshi khou lwa- vha fhindula a ri: “Khotsi anga u la, a amba nae a ri: “Naa u a to  da  kha di  shuma na zwino, na ˙ nne  u fhola?” 7 Onoyo munna we a ndi kha di  shuma.” 18 Nga nwambo wa zwenezwi, Vhayuda vha Yoh 4:521 Hu to u vha nga awara ya u  daho  tou na  na  u to  da  u mu vhulaha, thoma nga masiari. 5:41 Sedzani thaluso i  ngauri o vha a tshi khou pfure magumoni a siatari i re kha Mat 17:21. 

5

147 Vhafu vha pfa ipfi la Yesu vha vuwa YOHANE 5:19-42 ka mulayo wa Sabatha, nahone a ita zwivhuya vha do  vuswa uri vha tshi khou amba uri Mudzimu ndi tshile, vhe vha ita zwivhi vha do  Khotsi awe, na u diita u nga u li- vuswa uri vha hatulwe. 30 Ndi   ngana na Mudzimu. nga si kone u ita tshithu na tshiu 19 Yesu a vha fhindula a ri: thihi nga nne  mune;  ndi hatula  “Ngoho ndi a ni vhudza, Murwa ya nga zwine nda zwi pfa; nahonga ndila yo lugaho, ha koni u ita tshithu na tshithihi ne ndi hatula   nga ethe, fhedzi u ita zwine a vho- ngauri a thi to  di  u ita zwine nda  na Khotsi a tshi zwi ita. Ngauri funa, fhedzi ndi ita zwi funwaho zwothe zwine Khotsi a zwi ita, na nga o nthumaho.  Murwa u ita zwenezwo nga hu fa31 “Arali ndi tshi tanziela nga  naho. 20 Ngauri Khotsi u funa ndothe, vhutanzi hanga a si ha   ˙ Murwa nahone u a mu sumbe- ngoho. 32 Hu na munwe ane a dza zwithu zwothe zwine a zwi ita, tanziela nga ha nne, nahone ndi    u do uri vhutanzi vhune a  mu sumbedza mishumo mi- a zwi divha   hulwane u fhira yeneyi, uri ni ka- vhu amba ndi ngoho. 33 No runuke. 21 Samusi Khotsi a tshi mela vhanna uri vha ye kha Yovusa vhafu a vha nea vhutshilo, hane, nahone o nea vhutanzi ha    na Murwa u nea vhutshilo vha- ngoho. 34 Naho zwo ralo, a thi  ne a funa. 22 Ngauri Khotsi ha tanganedzi vhutanzi vhu bvaho   hatuli muthu na muthihi, fhedzi kha muthu, fhedzi ndi amba zwe o kumedza u hatula hothe kha nezwi zwithu u itela uri ni tshi  Murwa, 23 uri vhothe vha huli- dzwe. 35 Onoyo munna o vha e  se Murwa samusi vha tshi huli- luvhone lu dugaho lu vhonetshesa Khotsi. Ane a si hulise Murwa laho, huno no vha no diimisela u  u nyadza Khotsi we a mu ruma. takalela vhukuma tshedza tshawe 24 Ngoho ndi a ni vhudza ndi ri: lwa tshifhinganyana. 36 Fhedzi vhu fhiraho ha Ane a pfa zwine nda zwi amba na- ndi na vhutanzi  Yohane, ngauri mishumo ye Khohone a tenda we a nthuma u do  wana vhutshilo vhu sa fheli, ha tsi a nkumedza uri ndi i ite, yenga hatulwi, fhedzi o bva lufuni a neyi mishumo ine nda khou i ita,  i nea vhutanzi ha uri ndi Khofhirela vhutshiloni.   ˙ 25 “Ngoho ndi a ni vhudza tsi o nthumaho. 37 Zwinwe handi ri: Hu da tshifhinga, na- fhu, Khotsi we a nthuma o tanzie  A no ngo pfa ipfi hone tsho no swika, tshine nga- la nga ha nne.  tsho vhafu vha do  pfa ipfi la Mu- lawe naho hu lini kana u vhona tshivhumbeo tshawe; 38 a ni na rwa wa Mudzimu nahone vhothe  vhe vha thetshelesa vha do  tshila. ipfi lawe, ngauri we a mu ruma a ni mu tendi. 26 Samusi Khotsi e na maanda  ˙ 39 “Ni khou to Manwalo, a u nea vhutshilo, o dovha a nea  disisa    na Murwa maanda vhu- ngauri ni humbula uri ngao ni do   a u nea  tshilo. 27 O mu nea maanda   a u wana vhutshilo vhu sa fheli; nahatula, ngauri ndi Murwa-muthu. hone ndi one ane a tanziela nga   28 Ni songo kanuka zwenezwi, ha nne. 40 Naho zwo ralo, a ni  ngauri hu da tshifhinga tshine to   di  u da  kha nne  uri ni wane vhothe vha re mavhidani vha do vhutshilo. 41 A thi to     di  u khopfa ipfi lawe 29 vha bva, vhe vha dwa nga vhathu, 42 fhedzi ndi a 

YOHANE 5:43–6:19 Vha lingedza u ita Yesu khosi 148 zwi divha zwavhudi   uri a ni funi Andrea, murathu wa Simoni PeMudzimu. 43 Ndo da  dzinani la tro, a amba nae a ri: 9 “Hu Khotsi anga, fhedzi a ni ntangana kutukana ku re na zwinkwa  ˙ nedzi; arali munwe muthu a vhe o zwitanu zwa bali na khovhe mbili  da nga dzina lawe, no vha ni thukhu.  Fhedzi zwenezwi zwi nga  tshi do  vha no mu tanganedza.  ita mini kha vhathu vhanzhi nga 44 Ni nga tenda hani musi ni tshi u rali?” kha di nga tshanu? Fhe khodana   10 Yesu a ri: “Vhudzani vhadzi a ni khou to hu thu vha dzule fhasi.” Ho vha hu  da  u khodwa  bvaho ha Mudzimu. 45 Ni so- na hatsi vhunzhi, ngauralo vhango humbula uri ndi do  ni hwe- nna vha dzula henefho, vho vha lela ha Khotsi; u hone ane a do  vha tshi to vha zwigidi zwi dou  ni hwelela, ndi Mushe, we na mu tanu. 11 Ngauralo, Yesu a dzhia  fulufhela. 46 Arali ni vhe no te- zwinkwa, musi o no livhuha, a nda Mushe no vha ni tshi do  nte- nea vhathu vho dzulaho henefho;  ˙ nda, ngauri onoyo o nwala nga ha a ita zwi fanaho nga khovhe thu nne. 47 Fhedzi arali ni sa tendi khu, nahone vhathu vhothe  vha  ˙ zwo nwalwaho nga onoyo, ni do  la vha fura. 12 Musi vhathu vho tenda hani zwine nda zwi amba?” no fura, a amba na vhafunziwa Nga murahu ha zwenezwo vhawe a ri: “Kuvhanganyani mazwithu, Yesu a wela seli ha tshakatshaka othe o salaho, uri  lwanzhe lwa Galilea kana Tibe- hu sa vhe na tshine tsha tambiria. 2 Fhedzi gogo lihulu la di  sea.” 13 Nga zwenezwo, vha kudzula li tshi mu tevhela, ngauri vhanganya othe, nahone vha da  lo vha li tshi khou vhona vhu- dza zwirundu zwa fumi-mbili (12) tolo vhu mangadzaho he a vha a nga matshakatshaka e a siiwa  tshi khou vhu ita kha vhalwadze. nga vho laho zwinkwa zwitanu  3 Yesu na vhafunziwa vhawe vha zwa bali. gonya thavhani, vha dzula he14 Musi vhathu vha tshi vhona nefho. 4 Vhutambo ha Vhayuda vhutolo  he a vhu ita, vha thoma u  ha paseka ho vha hu tsini. amba vha ri: “Zwa vhukuma hoyu 5 Musi Yesu a tshi vhona uri gogo ndi ene muporofita we ha pfi u a amba na Filipo a do li khou da,   da  shangoni.” 15 Nga zweneri: “Ri nga renga ngafhi zwinkwa zwo, nge Yesu a zwi divha uri vho  uri avha vhathu vha le?” 6 Fhe- vha vha tshi to  da  u mu fara uri dzi o vha a tshi khou amba zwe- vha mu ite khosi, a dovha a tuwa  nezwi u itela u mu linga, nga- a ya thavhani e ethe.  uri o vha a tshi divha zwe a  16 Musi li tshi vho kovhevha a tshi do  zwi ita. 7 Filipo a la vhafunziwa vhawe vha ya lwamu fhindula a ri: “Naho hu tshi nzheni, 17 musi vho no namela  nga rengwa zwinkwa zwa dinari1 tshikepe, vha wela seli vha livha dza madana mavhili zwi nga si li- Kapernaume. Lo vha  ˙ ˙  lo no swingane munwe na munwe wavho fhala nahone Yesu o vha a sa naho vho newa kupida-kupi da.”    ˙ athu vhuya. 18 Lwanzhe lwa ha8 Munwe wa vhafunziwa vhawe, lifha ngauri ho vha hu na du mbu lihulu li tshi khou vhudzula. Yoh 6:71 Ndi tshelede ya Vharoma ya tsi19 Musi vho no alavha khilomimbi.

6

149 Yesu—“Tshinkwa tsha vhutshilo” YOHANE 6:20-39 thara dzi to u vha thanu 28 Ngauralo, vha amba nae vha  daho   kana dza rathi, vha vhona Yesu a ri: “Ri fanela u ita mini uri tshi khou tshimbila ntha ha lwa- ri shume mishumo ya Mudzi nzhe a tshi khou sendela tsi- mu?” 29 Yesu a vha fhindula a ni na tshikepe; vha dzhenwa nga ri: “Hoyu ndi wone mushumo wa nyofho. 20 Fhedzi a amba na- Mudzimu wa uri ni vhe na lutevho a ri: “Ndi nne; ni songo ndo kha We onoyo a mu ruma.”  ofha!” 21 Vho vha vho diimise 30 Vha amba nae vha ri: “Ndi la u mu namedza tshikepe, fhedzi vhutolo  vhufhio vhune wa nga  tsho vha tsho no swika khunzi- vhu ita, uri ri kone u vhu vhona ri khunzini ya he vha vha vha tshi u tende? Ndi mushumo ufhio une khou ya hone. wa nga u ita? 31 Vhomakhulu22 Nga duvha  li tevhelaho, kuku washu vho la mana ngei so˙ gogo la vhathu le la vha lo gani, samusi zwo nwalwa ha pfi: ima seli ha lwanzhe la vhona ‘O vha nea tshinkwa tshi bvaho  ˙ uri a hu na tshinwe tshikepe nga ta uri vha le.’” 32 Nga zwe dulu  nnda  ha tshikepe tshithihi tshi- nezwo, Yesu a amba navho a ri: tuku, na uri Yesu o vha a so- “Ngoho ndi a ni vhudza ndi ri,  ngo namela tshikepe na vhafunzi- Mushe ho ngo ni nea  tshinkwa  wa vhawe, vhafunziwa vhawe vho tshi bvaho ta fhedzi ndi  dulu,  tuwa vhe vhothe; 23 fhedzi zwi- Khotsi anga ane a ni nea   tshi kepe zwi bvaho Tiberia zwa swi- nkwa tsha ngoho tshi bvaho ta ka tsini na fhethu he vha la zwi- dulu. 33 Ngauri tshinkwa tsha  nkwa, musi Murena o no livhuha. Mudzimu ndi we a bva ta  dulu  24 Musi gogo li tshi vhona uri nahone a nea shango vhutshilo.”  Yesu na vhafunziwa vhawe vho 34 Vha amba nae vha ri: “Murevha vhe siho henefho, la namela  na, u dzule u tshi ri nea tshene zwikepe la ya Kapernaume u ite- tsho tshinkwa.” la u to  da  Yesu. 35 Yesu a amba navho a ri: 25 Musi li tshi mu wana seli ha “Ndi nne  tshinkwa tsha vhutshilwanzhe la amba nae la ri: “Rabi,1 lo. Ane a da  kha nne  ha nga pfi wo swika lini fhano?” 26 Yesu a ndala na luthihi, nahone ane a  vha fhindula a ri: “Ngoho ndi a vha na lutendo kha nne  ha nga ni vhudza ndi ri, a ni khou nto pfi dora na luthihi. 36 Fhedzi  da fhe- ndo ni vhudza nda ri, no mmbo ngauri no vhona vhutolo,  dzi ni khou nto ha na, fhedzi a ni tendi. 37 Zwo da  nga nthani  uri no la zwinkwa na fura. 27 Ni the zwine Khotsi a nnea zwi do    songo shumela zwi liwa zwine zwa da kha nne, nahone ane a da kha    sina, fhedzi ni shumele zwi liwa nne ndi nga si vhuye nda mu pa zwi sa sini zwine zwa do  ni nea  ndela; 38 ngauri ndo da  ndi tshi vhutshilo vhu sa fheli, zwine Mubva ta uri ndi si ite zwine nda  dulu  rwa-muthu a do ni nea zwone;   zwi funa, fhedzi ndi ite zwi funwangauri ndi ene we Khotsi, ane a ho nga o nthumaho. 39 Zwi fuvha Mudzimu, a mu vhea luswayo nwaho nga o nthumaho ndi uri lwa u mu takalela.” ndi si xelelwe na nga muthihi wa vhe a nnea vhone, fhedzi ndi  Yoh 6:251 Ndi dzina la u hulisa mufunzi wa vha vuse nga duvha  la vhufhelo. Muyuda.

YOHANE 6:40-63 Mudzimu u kokodza vha tendaho 150 40 Ngauri ndi zwine Khotsi anga nama yawe uri ri i le?” 53 Yesu  ˙ a zwi funa, uri munwe na mu- a amba navho a ri: “Ngoho ndi ˙ nwe a vhonaho Murwa nahone a a ni vhudza ndi ri, arali na sa la ya Murwa-muthu na nwa mu tenda a wane vhutshilo vhu sa nama  fheli, nahone ndi do  mu vusa nga malofha awe, ni nga si vhe na vhutshilo ngomu hanu. 54 Ane  duvha  la vhufhelo.” yanga na u nwa ma 41 Vhayuda vha thoma u gu- a la nama  wana vhutshingula nge a ri: “Ndi tshinkwa lofha anga u do  tshi bvaho ta 42 vha tho- lo vhu sa fheli, nahone ndi do  dulu”;   la vhufhelo; ma u ri: “Naa uyu a si Yesu mu- mu vusa nga duvha yanga ndi zwi li rwa wa Yosefa, ane khotsi awe na 55 ngauri nama mme awe ra vha divha? Ndi nga- wa zwa ngoho, malofha anga ndi  tshinwiwa tsha ngoho. 56 Ane a ni zwino a tshi ri, ‘Ndi bva ta  du yanga na u nwa malofha  lu’?” 43 Yesu a vha fhindula a ri: la nama anga u do  vha na vhuthihi na nne,  “Litshani u gungula nga tshanu.  na nne  vha na vhuthihi  ndi do 44 A hu na muthu ane a nga da  kha nne  arali a songo kokodzwa nae. 57 Vhunga Khotsi a tshi ndi nga Khotsi we a nthuma; nahone laho o nthuma nahone nne ndi do duvha  mu vusa nga  la vhu- tshi tshila nga ene, na uyo a laho ˙  na ene u do  tshila nga nthani  fhelo. 45 Zwo nwalwa kha ma- nne, ˙ nwalo a Vhaporofita ha pfi: ‘Vho- hanga. 58 Hetshi ndi tshinkwa A si tshinkwa  dulu.  the vha do nga Yehova.’ tshi bvaho ta   gudiswa ˙ ˙ Munwe na munwe o pfaho Kho- tsho liwaho nga vhomakhulukuku wanu  nahone vha fheleledza tsi nahone a guda u da  ha nne.  46 A si uri hu na muthu we a vho fa. Ane a la hetshi tshinkwa u do 59 Zwene tshila tshothe.”  vhona Khotsi, nga nnda  ha we a zwi o zwi amba musi a tshi khou bva ha Mudzimu; onoyu o vhona funza mutanganoni wa khagala1  Khotsi. 47 Ngoho ndi a ni vhungei Kapernaume. dza ndi ri: Ane a tenda u do  wana 60 Nga zwenezwo, musi vhuvhutshilo vhu sa fheli. nzhi ha vhafunziwa vhawe vha 48 “Ndi nne tshinkwa tsha  tshi pfa zwenezwi, vha ri: “Mafhuvhutshilo. 49 Vhomakhulukungo aya a a tshuwisa; ndi nnyi ane ku wanu  vho la mana ngei soga- a nga a thetshelesa?” 61 Fhedzi ni nahone vha fheleledza vho fa. nge Yesu a divha uri vhafunziwa  50 Hetshi ndi tshinkwa tshi bva- vhawe vho vha vha tshi khou gu˙ ˙ ho ta uri munwe na munwe ngula nga nthani  dulu,  ha zwenezwo, a  ane a tshi la a si fe. 51 Ndi nne  amba navho a ri: “Naa zwenezwi tshinkwa tshi tshilaho tshi bvaho zwi a ni khukhulisa? 62 Ni do  ri ta arali muthu naho e ufhio mini arali ni tshi vhona Murwa dulu;  a la tshenetshi tshinkwa u do  muthu a tshi gonya he a vha e tshila tshothe; zwi re zwone ndi hone u thomani? 63 Muya mu uri, tshinkwa tshine nda do  tshi khethwa ndi wone u neaho vhu nea shango uri li tshile ndi nama   tshilo; nama yone a i na mu yanga.” shumo na luthihi. Zwe nda ni 52 Ngauralo, Vhayuda vha tho- vhudza zwone zwi bva kha muya ma u hanedzana nga tshavho vha ri: “Uyu muthu a nga ri nea hani Yoh 6:591 Kana “sinagogo.” 

151 Mafhungo a vhutshilo vhu mukhethwa nahone zwi nea vhu ˙ tshilo. 64 Fhedzi hu na vhanwe vhanu  vha sa tendi.” Ngauri u bva mathomoni Yesu o vha a tshi di vha vha sa tendiho na ane a do  mu fheta. 65 A bvela phanda   a ri: “Ndi ngazwo ndo ni vhudza nda ri, A hu na muthu ane a nga da  ha nne  nga nnda  ha musi o tendelwa nga Khotsi.” 66 Nga nthani ha zwenezwo,  vhunzhi ha vhafunziwa vhawe vha humela kha zwithu zwe vha vha vha tshi zwi ita kale nahone vha si tsha tshimbila nae. 67 Ngauralo, Yesu a amba na vha fumimbili (12) a ri: “Naa na inwi ni khou to 68 Simoni  da  u tuwa?”  Petro a mu fhindula a ri: “Murena, ri do ra ya ha nnyi? Ndi  tuwa  iwe ane wa vha na mafhungo a vhutshilo vhu sa fheli; 69 ro tenda nahone ri a divha uri ndi  iwe Mukhethwa wa Mudzimu.” 70 Yesu a vha fhindula a ri: “Naa inwi vha fumi-mbili a no ngo na˙ ngwa nga nne? Fhedzi munwe  wanu  ndi murembi.” 71 O vha a tshi khou amba nga ha Yudasi murwa wa Simoni Iskariote; ngauri onoyo o vha a tshi do mu fhe˙  ta,  naho o vha e munwe wa vha fumi-mbili. Nga murahu ha zwenezwo zwithu, Yesu a bvela phanda  a tshi huwelela ngei Galilea, samusi o vha a sa to  di  u huwelela Yudea, ngauri Vhayuda vho vha vha tshi khou to  da  u mu vhulaha. 2 Naho zwo ralo, vhutambo  ha Vhayuda ha mishasha ho vha vhu tsini. 3 Ngauralo, vharathu vhawe vha amba nae vha ri: “Tuwa u ye Yudea, uri vhafunzi wa vhau vha vhone mishumo ine wa i ita. 4 Ngauri a hu na muthu ane a to fhe da  u divhiwa, 

7

YOHANE 6:64–7:17 dzi a ita zwithu tshiphirini. Arali u tshi ita zwenezwi zwithu, disumbedze kha shango.” 5 Zwi  re zwone ndi uri na vharathu vhawe vho vha vha sa mu tendi. 6 Yesu a amba navho a ri: “Tshifhinga tshanga tsho vhewaho a tshi athu swika, fhedzi tshifhinga tshanu  tsho vhewaho tshi dzula tshi hone. 7 Shango a li na tshiitisi tsha u ni vhenga, fhedzi nne  li a mmbenga, ngauri ndi tanzie la uri mishumo ya lo ndi mivhi. 8 Inwi iyani vhutamboni; nne   a thi khou ya kha hovhu vhuta mbo, ngauri tshifhinga tshanga tsho vhewaho a tshi athu swika.” 9 Musi o no vha vhudza zwenezwi zwithu, a si tuwe Galilea.  10 Musi vharathu vhawe vho no ya vhutamboni, na ene a ya a  sa vhonwi nga muthu. 11 Ngauralo, Vhayuda vha thoma u mu to henefho vhutamboni vha  da   tshi ri: “U la muthu u ngafhi?” 12 Nahone gogo lo vha li tshi ˙ khou vhilaela nga hae. Vhanwe vho vha vha tshi ri: “Ndi muthu o ˙ lugaho.” Vhanwe vho vha vha tshi ri: “Ho ngo luga, ngauri u xedza gogo.” 13 Ho vha hu si na muthu we a vha a tshi amba nga hae khagala ngauri vho vha vha tshi ofha Vhayuda. 14 Musi vhutambo vhu tsini na  u fhela, Yesu a ya thembeleni nahone a thoma u funza. 15 Vhayuda vha kanuka, vha ri: ˙ “Uyo muthu u divha hani manwalo  ngeno a songo funzwa zwikoloni zwa vhurereli?” 16 Yesu a vha fhindula a ri: “Zwine nda funza a si zwanga, fhedzi ndi zwa o nthumaho. 17 Arali muthu a tshi tama u ita zwine Mudzimu a zwi funa, u do arali zwi divha  ne nda funza zwi tshi bva ha Mudzimu kana ndi tshi amba zwine

sa fheli

YOHANE 7:18-39 Litshani u hatula. Vha to 152   da  u mu vhulaha zwa bva kha nne. 18 Ane a vhukuma, nahone a ni mu di  amba zwine zwa bva khae u khou vhi. 29 Nne nga ndi a mu divha  to uri ndi muimeli wawe, onoyo ndi  da  u huliswa; fhedzi ane a to  da  u huliswa nga o nthumaho, ono- Ene o nthumaho.” 30 Nga zweyo ndi wa ngoho nahone ha zwi- nezwo, vha thoma u to  da  uri vha fhi. 19 Naa Mushe ho ngo ni nea mu fare, fhedzi a hu na na muthi Mulayo? Fhedzi a hu na na mu- hi we a mu fara, ngauri tshifhinga thihi wanu  ane a tevhedza Mu- tshawe tsho vha tshi sa athu swilayo. Ndi ngani ni tshi to u ka. 31 Naho zwo ralo, vhanzhi  da  mmbulaha?” 20 Gogo la fhi- vha mu tenda, vha ri: “Musi Krindula la ri: “U na dimoni. Ndi nnyi sto a tshi da, naa u do   ita tshiane a khou to  da  u u vhulaha?” ga tshi fhiraho tshine tsha khou 21 Yesu a vha fhindula a ri: “Ndo itwa nga uyu muthu?” ita tshithu tshithihi, nahone no32 Vhafarisei vha pfa vhathu the na kanuka. 22 Nga nthani vha tshi khou gungula nga hae,   ha zwenezwo, Mushe o ni nea mu- nahone vhotshifhe vhahulu na  layo wa u fumbisa—hu si uri u Vhafarisei vha ruma vhadin  da  uri bva kha Mushe, fhedzi u bva vha mu fare. 33 Yesu a ri: “Ndi kha vhomakhulukuku—nahone do  vha ndi na inwi lwa tshifhingani fumbisa muthu nga sabatha. nyana u swikela ndi tshi humela 23 Arali muthu a fumbiswa nga ha we a nthuma. 34 Ni do  nto sabatha uri hu si pfukwe mula- da,  fhedzi a ni nga do  ngwana, nayo wa Mushe, zwino ndi ngani no hone hune nda khou ya hone ntsinyutshela ngauri ndo fhodza ni nga si kone u da.” 35 Vhayu muthu nga sabatha? 24 Litsha- da vha amba nga tshavho vha ri: ni u hatula no sedza mbonalo ya “Naa uyu muthu o diimisela u ya   nga nnda ngafhi hune ra sa do  ya muthu, fhedzi hatu  kona u mu lani nga ndila yo lugaho.” wana? Naa o diimisela u ya kha   ˙ 25 Ngauralo, vhanwe vhadzu- Vhayuda vhane vha dzula na Vhalapo vha Yerusalema vha thoma gerika nahone a funza Vhagerika? uri: “Naa uyu muthu a si ene ane 36 U amba mini musi a tshi ri: fhedzi a ni nga do vhathu vha khou to  nto  da,    da  u mu vhu- ‘Ni do laha? 26 Vhonani uri u khou ngwana, hune nda ya hone ni nga amba e vhukati ha vhathu, naho- si kone u da’?”  ne a vha ambi nae tshithu. Kani 37 Nga duvha  la u fhedza la ndi uri na vharangaphanda  vha a vhutambo,  le la vha li lone lihudivha uri nangoho ndi ene Kri- lwane, Yesu o vha o ima nahone  sto? 27 Fhedzi rine a huwelela a ri: “Arali hu na a re   ri a divha hune uyu muthu a bva hone, na dora, kha de   ha nne  ˙ a nwe. musi Kristo a tshi da, a hu na 38 Ane a ntenda, Manwalo o  ane a do hune a bva hone.” amba a ri: ‘Muvhilini wawe hu  divha  28 Nga zwenezwo, musi Yesu a do  elela milambwana ya madi  a tshi khou funza thembeleni, a hu- tshilaho.’” 39 Naho zwo ralo, o welela a ri: “Inwi ni a nndivha na- amba zwenezwi malugana na  hone ni a divha na hune nda bva muya mukhethwa we wa vha u  hone. Huno a tho ngo tou di tshi do  di  wanwa nga vhane vha mu sa, fhedzi we a nthuma ndi wa tenda; ngauri vho vha vha sa athu

153 Gogo li a fhandekana. Tshedza tsha shango YOHANE 7:40–8:14 tanganedza muya mukhethwa, inwi o ni fhura? 48 Naa hu na  ˙ munwe wa vharangaphanda ngauri Yesu o vha a sa athu newa  kana  ˙ ˙ vhugala. 40 Vhanwe vhathu vhe munwe wa Vhafarisei we a mu tevha pfa eneo mafhungo vha tho- nda? 49 Fhedzi lene li gogo li sa Mulayo ndi vhathu vho ma u ri: “Nangoho uyu ndi ene divhiho  ˙ Muporofita.” 41 Vhanwe vha ri: semiwaho.” 50 Nikodemo we a a ya ha Yesu, na we a vha e “Hoyu ndi ene Kristo.” Fhedzi vhuya ˙ ˙ vhanwe vha ri: “Naa zwa vhuku- munwe wavho, a amba navho a ri:  ma Kristo a nga bva Galilea? 51 “Naa mulayo washu u a hatu˙ 42 Naa Manwalo ho ngo amba uri la muthu a songo thoma a sengiuri u na  Kristo u do  bva kha vhana vha swa zwa kona u divhea Davida, mudini wa Betlehema he mulandu?” 52 Vha mu fhindula  Davida a vha a tshi dzula hone?” vha ri: “Kani na ˙ iwe u bva GaliManwaloni ndi hone  disisa  43 Ngauralo, ha vha na phamba- lea? To u tshi do  vhona uri a hu na muno vhukati ha vhathu nga ntha ˙  bva Galilea.” 1 ni hawe. 44 Vhanwe khavho vho porofita ane a do vha vha tshi to  da  u mu fara, fhe12 Nga zwenezwo, Yesu a dodzi a hu na o mu faraho. vha a amba navho a ri: “Ndi 45 Ngauralo, musi vhadin  da  nne tshedza tsha shango. Ane  vha tshi vhuya, vhotshifhe vha- a ntevhela ha nga do tshimbi hulu na Vhafarisei vha vha vhu- la swiswini na luthihi, fhedzi u dzisa vha ri: “Ndi ngani ni songo do  vha na tshedza tsha vhutshivhuya nae?” 46 Vhadin vha lo.” 13 Vhafarisei vha amba nae  da  fhindula vha ri: “A hu athu vhu- vha ri: “U khou di iwe  tanziela  ya ha vha na muthu we a amba mune; hau a si ha ngo vhutanzi  nga yeneyo ndila.” 47 Vhafari- ho.” 14 Yesu a vha fhindula a  sei vha fhindula vha ri: “Kani na ri: “Naho ndi tshi khou tanziela 

8

˙ 1 Manwalwa a kale o vhalaho na a re mulayoni o bvisa ndimana 53 u ya kha ndima ˙ ya 8, ndimana 11, dzine dza vhalea (nga ndila dzo fhamba-fhambanaho kha manwa ˙ lo a Lugerika na dzinwe nzudzanyo) nga heyi ndila:  ˙ ˙ 53 Nga zwenezwo, munwe na munwe a ya hayani ha hawe. Fhedzi Yesu a ya Thavhani ya Mitwari. 2 Naho zwo ralo, nga matsheloni-tshe loni a vhuyelela thembeleni, vhathu vhothe  ˙ vha thoma u da  khae, a dzula fhasi nahone a thoma u vha funza. 3 Vhamanwalo na Vhafarisei vha disa mufuma kadzi we vha mu fara a tshi khou ita vhuton nahone musi vho no mu imisa vhu dolo,  kati havho, 4 vha amba na Yesu vha ri: “Mufunzi, uyu mufumakadzi ro mu fara a tshi khou ita vhuton 5 Mushe o ri vhudza kha Mulayo uri ri kande  dolo.   nga matombo vhafumakadzi vho raloho. Zwino iwe u ri mini?” 6 Vho vha vha tshi khou amba zwenezwi uri vha mu linge, uri vha wane tsha u mu pomoka ngatsho. Fhedzi Yesu a ˙ kotama nahone a thoma u nwala fhasi nga munwe wawe. 7 Musi vha tshi bvela phanda  na u mu vhudzisa, a kotamuluwa a amba navho a ri: “Ane a si vhe na tshivhi kha inwi nga a vhe wa u thoma u mu kanda  nga matombo.” 8 A dovha a kotama ˙ nahone a bvela phanda  a tshi nwala fhasi. 9 Fhedzi vhe vha pfa a tshi ralo vha thoma u tuwa nga muthihi nga muthihi, ha thoma vhahulwane, nahone vha sia Yesu e  ethe na mufumakadzi we a vha o ima vhukati havho. 10 Yesu a kotamuluwa, a amba  nae a ri: “Vha ngafhi? Naa a hu na we a u vhona mulandu?” 11 Onoyo mufumakadzi a ri: “Mune  wanga, a hu na na muthihi.” Yesu a ri: “Na nne  a thi u vhoni mulandu. Tuwa, u bva zwino u songo tsha ita tshivhi.” 

8

YOHANE 8:15-37 Vhutanzi ha vhavhili. Ngoho i a vhofholola 154  nga ha nne hanga dzisa vha ri: “Ndi iwe nnyi?” Yesu  mune,  vhutanzi  ndi ha ngoho, ngauri ndi a divha a vha fhindula a ri: “Ndi kha di   hune nda bva hone na hune nda ambela’ni na inwi? 26 Ndi na khou ya hone. Fhedzi inwi a ni di zwithu zwinzhi zwine nda nga zwi vhi hune nda bva hone na hune amba malugana na inwi na u handa khou ya hone. 15 Inwi ni tula. Ndi tshi tou amba ngoho, we  hatula u ya nga mbonalo ya mu- a nthuma ndi wa vhukuma, naho thu; nne muthu na lu- ne zwithu zwe nda zwi pfa khae  a thi hatuli  thihi. 16 Naho arali nda hatula,  ndi khou zwi amba shangoni.” khatulo yanga ndi ya ngoho, nga- 27 A vho ngo zwi pfesesa uri o  uri a thi ndothe, fhedzi Khotsi vha a tshi khou amba navho nga  o nthumaho u na nne. 17 Zwi- ha Khotsi. 28 Yesu a ri: “Musi  ˙ nwe hafhu, kha mulayo wanu  ho no no imisela ntha Murwa-mu ˙ nwalwa u pfi: ‘Vhutanzi ha vhathu thu, ndi hone ni tshi do  uri  divha  vhavhili ndi ha ngoho.’ 18 Ndi ndi nne,  na uri a thi iti tshithu na nne na Kho- tshithihi nga ndothe;  ane nda di  tanziela,  fhedzi ndi  tsi anga o nthumaho u a tanzie amba zwenezwi zwithu nga ndi la nga ha nne.” 19 Nga zwene- la ye Khotsi a mpfunza ngayo.  zwo, vha amba nae vha ri: “Khotsi 29 Hone o nthumaho u na nne;  au u ngafhi?” Yesu a fhindula a ho ngo ndatedza, ngauri ndi dzu ri: “Nne na Khotsi la ndi tshi ita zwi mu takadza a ni nndivhi  anga a ni mu divhi. Arali no vha  ho.” 30 Musi a tshi khou amba ni tshi nndivha, no vha ni tshi  zwenezwi zwithu, vhathu vhanzhi do na Khotsi anga.” 20 O  divha  vha mu tenda. amba zwenezwo e fhethu hune 31 Yesu a bvela phanda  a tshi ha dzula mbulungelo dza tshelede musi a tshi khou funza thembe- amba na Vhayuda vho mu tendaleni. Fhedzi a hu na na muthi- ho a ri: “Arali na dzula ni kha ipfi hi we a mu fara, ngauri tshifhi- langa, ni vhafunziwa vhanga zwa ngo divha  nga tshawe tsho vha tshi sa athu vhukuma, 32 ni do ho, hone ngoho i do  ni vhofholoswika. 21 A dovha a amba navho a ri: la.” 33 Vha mu fhindula vha ri: “Ndi khou tuwa, ni do na- “Ri vhana vha Abrahamu naho  nto  da,  ne a ri athu vhuya ra vha vhalahone ni do  fela zwivhini zwanu.  Hune nda khou ya hone ni nga nda vha muthu na muthihi. U  vhosi kone u da.” 22 Vhayuda vha amba hani u tshi ri, ‘Ni do  fholowa’?” 34 Yesu a vha fhithoma u ri: “Naa u khou to  da  u di ndi a ni vhuvhulaha? Ngauri u ri, ‘Hune nda ndula a ri: “Ngoho ˙ ˙ khou ya hone ni nga si kone u dza ndi ri, munwe na munwe ane da.’” 23 Nga zwenezwo, a amba a ita tshivhi ndi mulanda wa tshi navho a ri: “Inwi ni vha fha- vhi. 35 Naho zwo ralo, mulanda ha dzuli mudini wa mune   wawe no fhasi; nne  ndi bva ngei ntha;  fhedzi murwa u dzu inwi ni bva kha lino shango; nne  a lwa tshothe; 36 Ara thi bvi kha lino shango. 24 Ndo la henefho lwa tshothe.  ni vhudza nda ri, ni do  fela zwi- li Murwa a ni vhofholola, ni do vhini zwanu. Arali ni sa tendi uri vha no vhofhololwa zwa vhuku uri ni ndi nne,   ni do  fela zwivhini zwa- ma. 37 Ndi a zwi divha nu.” 25 Vha thoma u mu vhu- vhana vha Abrahamu; fhedzi ni 

155 Diabolo, “khotsi a vhadzia-u-zwifha” YOHANE 8:38-59 khou to  da  u mmbulaha, ngauri a tshelesi, ngauri a ni bvi ha Mudzini tendeli ipfi langa li tshi ita mu.” uri ni bvele phanda. 38 Zwithu 48 Vhayuda vha mu fhindula  zwe nda zwi vhona kha Khotsi vha ri: “Naa a ri khou amba zwoanga ndi a zwi amba; nga zwene- ne musi ri tshi ri: U Musamaria zwo, itani zwithu zwe na zwi nahone u na dimoni?” 49 Yesu pfa kha khotsi anu.” 39 Vha mu a vha fhindula a ri: “A thi na  fhindula vha ri: “Khotsi ashu ndi dimoni, fhedzi ndi hulisa KhoAbrahamu.” Yesu a amba navho tsi anga, hone inwi ni a nnyadza. a ri: “Arali ni vhana vha Abra- 50 Fhedzi a thi khou to  da  u hulihamu, itani mishumo ya Abraha- swa; hu na ane a to  da  u hulimu. 40 Fhedzi ni khou to 51 Ngoho ndi  da  u swa, ane a hatula.  mmbulaha, nne  we nda ni vhu- a ni vhudza ndi ri: Arali muthu a dza ngoho ye nda i pfa nga Mu- ita zwine nda amba, a nga si vhudzimu. Abrahamu ho ngo ita zwe- ye a fa.” 52 Vhayuda vha amba nezwi. 41 Ni ita mishumo ya nae vha ri: “Zwino ri a zwi di Khotsi anu.” Vha amba nae vha vha uri u na dimoni. Abrahamu  ri: “A ro ngo bebwa nga vhupo- o fa, na vhaporofita vho fa; fhembwe; ri na Khotsi muthihi, ndi dzi iwe uri, ‘Arali muthu a tshi Mudzimu.” ita zwine nda zwi amba, a nga si 42 Yesu a amba navho a ri: vhuye a fa.’ 53 Naa u fhira kho“Arali Mudzimu a vhe a Khotsi tsi ashu Abrahamu o faho? Na anu, no vha ni tshi do   mpfuna, vhaporofita vho fa. Iwe u khou nnyi?” 54 Yesu a fhindungauri ndo da   fhano ndi tshi bva diita u diha Mudzimu. A tho ngo da    nga la a ri: “Arali nda dihulisa, ndothe, fhedzi ndo rumiwa nga hulisa hanga ndi ha fhedzi. Ndi  Khotsi anga ane a nkhulisa, onoMudzimu. 43 Ndi ngani ni sa di vhi zwine nda khou zwi amba? yo ane na amba uri ndi Mudzi55 nahone a ni athu Ngauri a ni koni u thetshele- mu wanu;  Fhedzi nne sa ipfi langa. 44 Ni bva ha kho- mu divha.   ndi a mu Arali ndi vhe ndo ri a thi tsi anu   Diabolo, nahone ni tama u divha. ndo vha ndi tshi do ita nyemulo dza khotsi anu. Ono- mu divhi,    yo o vha e muvhulahi wa vha- vha ndi tshi vho zwifha u fana thu u bva mathomoni, nahone ho na inwi. Fhedzi ndi a mu divha  ngo ima o khwatha ngohoni, nga- nahone ndi ita zwine a amba.  uri ha na ngoho. Musi a tshi zwi- 56 Abrahamu khotsi anu  o vha fha, u amba zwine a vha zwo- o takala vhukuma musi o lavhene, ngauri ndi muzwifhi na khotsi lela u vhona duvha  langa, nahoa vhadzia-u-zwifha. 45 Ngauri ne o li vhona a takala.” 57 Vhavha ri: “A u nne  ndi amba ngoho, ndi ngazwo yuda vha amba nae ˙ inwi ni sa ntendi. 46 Ndi nnyi athu vha na minwaha ya futha kha inwi ane a nga mmbona mu- nu (50), hone u amba uri wo no landu wa tshivhi? Arali ndi tshi vhona Abrahamu?” 58 Yesu a amba ngoho, ndi ngani ni sa nte- amba navho a ri: “Ngoho ndi a ni ndi? 47 Ane a bva ha Mudzimu vhudza ndi ri, Musi Abrahamu a u thetshelesa zwine Mudzimu a sa athu vha hone, ndo vha ndo no zwi amba. Ndi ngazwo ni sa nthe- vha hone.” 59 Nga zwenezwo,

YOHANE 9:1-22 Hu fhodzwa vha doba matombo vha mu posa ngao, fhedzi Yesu a dzumbama a bva thembeleni. Musi a tshi khou fhira a vhona munna we a bebwa o pofula. 2 Vhafunziwa vhawe vha mu vhudzisa vha ri: “Rabi,1 uyu munna a tshi bebwa o pofula ho tshinya nnyi, ndi ene kana ndi vhabebi vhawe?” 3 Yesu a fhindula a ri: “A si hoyu munna o tshinyaho kana vhabebi vhawe, fhedzi zwo vha nga u ralo uri hu vhonale mishumo ya Mudzimu kha ene. 4 Ri fanela u shuma mishumo ya o nthumaho musi li tshi kha di  vha masiari; vhusiku vhu khou da  hune muthu a nga si kone u shuma. 5 Musi ndi tshi kha di  vha shangoni, ndi tshedza tsha shango.” 6 Musi o no amba zwenezwi, a pfela mare fhasi a suka matope, a dodza matope eneo kha  mato  a onoyo munna 7 a amba nae a ri: “Iya u tambe ishani la Si lomu” (musi zwi tshi talutshedze lwa zwi amba uri ‘O rumiwaho’). A ya a tamba, a vhuya a tshi vho  vhona. 8 Ngauralo, vhahura na vhe vha vha vha tshi mu vhona a tshi khou humbela vha ri: “Naa uyu muthu a si ene we a vha a tshi ˙ dzulela u humbela?” 9 Vhanwe ˙ vha ri: “Ndi ene.” Vhanwe vha tshi ri: “A si ene, fhedzi u tou fana nae.” Onoyo muthu a mbo di  ri: “Ndi nne.” 10 Nga nthani ha   zwenezwo, vha thoma u mu vhudzisa vha ri: “Zwo da hani uri  mato 11 A fhi au a bonyolowe?” ˙ ndula a ri: “Munwe munna ane a pfi Yesu o suka matope a ndo dza mato,  a amba na nne  a ri, ‘Iya u tambe Silomu.’ Nga zwenezwo, 

9

Yoh 9:21 Ndi dzina la u hulisa mufunzi wa Muyuda.

156 nda ya nda tamba nahone nda  mbo di  vhona.” 12 Vha amba nae vha ri: “Onoyo munna u ngafhi?” A fhindula a ri: “A thi divhi.”  13 Vha isa u la munna we a vha o pofula kha Vhafarisei. 14 Du vha le Yesu a suka matope na u bonyolosa mato  a uyo munna lo vha li Sabatha. 15 Nga tshenetsho tshifhinga, Vhafarisei na vhone vha thoma u mu vhudzisa uri zwo da  hani uri a vhone. A vha fhindula a ri: “O ndodza ma tope matoni, nahone nda tamba   ˙ nda mbo di  vhona.” 16 Vhanwe Vhafarisei vha ri: “Hoyu muthu ha bvi ha Mudzimu, ngauri ha te˙ vhedzi Sabatha.” Vhanwe vha ri: “Muitazwivhi a nga ita hani vhutolo ho raloho?” Ha vha na pha mbano vhukati havho. 17 Vha dovha vha amba na u la munna we a vha o pofula vha ri: “U ri mini nga hae, samusi o u bonyolosa mato?” Onoyo munna a ri: “Ndi  muporofita.” 18 Naho zwo ralo, Vhayuda a vho ngo tenda uri o vha o pofula na uri zwino u vho vhona, u swikela vha tshi vhidza vhabebi vha onoyo munna we a vha a tshi vho vhona. 19 Vha vha vhudzisa vha ri: “Naa uyu ndi murwa wanu  we a bebwa o pofula? Zwo da  hani uri zwino a vhone?” 20 Vhabebi vhawe vha fhindula vha ri: “Ndi zwone zwa uri hoyu ndi murwa washu nahone o bebwa o pofula. 21 Fhedzi a ri divhi uri zwo da   hani uri a vhone na o mu bonyolosaho a ri mu divhi. Inwi mu vhu dziseni. O aluwa. U fanela u difhi ndulela ene mune.” 22 Vhabebi  vhawe vho amba zwenezwi ngauri vho vha vha tshi khou ofha Vhayuda, nga nthani ha uri Vhayuda  vho vha vho no tendelana uri muthu naho e ufhio ane a tenda uri

o pofulaho, u a vhudziswa

157 O fhodzwaho u imelela Kristo YOHANE 9:23–10:6 Yesu ndi Kristo, u tea u pandelwa na lutendo kha Murwa-muthu?” sinagogoni. 23 Ndi ngazwo vha- 36 Onoyo munna a fhindula a bebi vhawe vho ri: “O aluwa. Inwi ri: “Mune  wanga, Murwa-muthu mu vhudziseni.” ndi nnyi uri ndi vhe na lutendo 24 Vha dovha vha vhidza u la khae?” 37 Yesu a mu fhindula a munna we a vha o pofula vha ri: “Wo no mu vhona, zwi re zwoamba nae vha ri: “Renda Mudzi- ne ndi uri ndi onoyu ane wa khou mu; ri a zwi divha uri uyo mu- amba nae.” 38 Nga zwenezwo, a  thu ndi muitazwivhi.” 25 A vha ri: “Murena, ndi na lutendo khae.” fhindula a ri: “Zwauri ndi mu- Onoyo munna a gwadama fhasi itazwivhi a thi zwi divhi. Zwine a mu losha. 39 Yesu a ri: “Ndo  nda zwi divha ndi zwa uri ndo vha da   fhano shangoni uri ndi hatu ndo pofula, zwino ndi vho vhona.” le u ya nga zwi tevhelaho: uri vho 26 Vha amba nae vha ri: “O u ita pofulaho vha vhone na uri vhane mini? O bonyolosa hani mato  au?” vha vhona vha pofule.” 40 Vha˙ 27 A vha fhindula a ri: “Ndo no nwe Vhafarisei vhe vha vha vhe ni vhudza, fhedzi a no ngo nthe- henefho vha pfa zwe a vha a tshi tshelesa. Ndi ngani ni tshi khou khou zwi amba, vha ri: “Naa ni to  da  u dovha na zwi pfa? Kani ni khou to  da  u amba uri na rine  ro khou to  da  u vha vhafunziwa vha- pofula?” 41 Yesu a amba navho we?” 28 Musi a tshi amba zwe- a ri: “Arali ni vhe no pofula, no nezwo vha mu sema vha ri: “Iwe u vha ni tshi do  vha ni si na tshimufunziwa wa onoyo muthu, fhe- vhi. Fhedzi ni ri, ‘Ri a vhona.’ Ndi dzi rine  ri vhafunziwa vha Mu- ngazwo ni tshi do  dzula ni na tshishe. 29 Ri a zwi divha uri Mu- vhi.”  dzimu o amba na Mushe; fhedzi “Ngoho-ngoho ndi a ni vhuonoyo muthu a ri divhi hune  dza ndi ri, Ane a si dzhene a bva hone.” 30 Onoyo munna a vha fhindula a ri: “Ngoho zwi a tshitumbani tsha nngu nga mufhedzi a dzhena nga humangadza ni sa divhi uri u bva nango,  ˙ nwe, onoyo ndi mbava nahone ndi ngafhi, ngeno o bonyolosa mato  anga. 31 Ri a zwi divha uri Mu- livemu. 2 Fhedzi ane a dzhena  ndi ene mulisa wa  dzimu ha thetshelesi vhaitazwi- nga munango u a  vhi, fhedzi muthu ane a ofha Mu- nngu. 3 Mulinda-munango dzimu na u ita zwine a zwi funa, vulela onoyo muthu, hone nngu onoyo u a mu thetshelesa. 32 U dzi pfa ipfi lawe, u vhidza nngu bva kale a hu athu vhuya ha pfa- dzawe nga madzina a bva nadzo o 4 Musi a tshi  la uri hu na muthu we a bonyo- dzi ranga phanda. losa mato  a muthu o bebwaho o khou bva nadzo, u a dzi ranga  nahone nngu dzi a mu tepofula. 33 Arali onoyo muthu o phanda, ipfi lawe.  vha a sa bvi ha Mudzimu, o vha vhela, ngauri dzi divha a nga si ite tshithu na tshithihi.” 5 Mutsinda a dzi nga mu tevhemu 34 Vha mu fhindula vha ri: “Wo li na luthihi, fhedzi dzi do  ipfi la bebelwa tshivhini, zwino u khou shavha, ngauri a dzi divhi  mutsinda.” 6 Yesu o vha vhudza funza rine?” Vha mu pandela!  35 Yesu a pfa uri vho mu pa- tshenetshi tshifanyiso; fhedzi vho uri zwine a khou ndela, nahone musi a tshi mu vha vha sa divhi  wana, a amba nae a ri: “Naa u vha vhudza zwone zwi amba mini.

10

˙ YOHANE 10:7-33 Dzinwe nngu. Vhutshilo vhu sa fheli 158 7 Ngauralo, Yesu a dovha a 19 Zwe a zwi amba zwo dori: “Ngoho ndi a ni vhudza ndi vha zwa vusa phambano vhukati ri, ndi nne wa nngu. ha Vhayuda. 20 Vhunzhi havho  munango  8 Vhothe vhane vha diita vhali- vho vha vha tshi ri: “U na dimo  sa ndi dzimbava na mavemu; fhe- ni nahone u a penga. Ndi ngani ni dzi nngu a dzo ngo vha the- tshi mu thetshelesa?” 21 Vha˙ tshelesa. 9 Ndi nne a nwe vho vha vha tshi ri: “He munango;  dzhenaho nga nne  u do  tshidzwa, zwi zwithu zwi nga si ambiwe nga u do  dzhena a tshi bva nahone u muthu a re na dimoni. Naa dimodo  a vhathu  wana pfulo. 10 Mbava i tshi ni li nga bonyolosa mato da u tswa, u vhula- vho pofulaho?”  i vha yo dela  ha na u tshinya. Fhedzi nne 22 Nga tshenetsho tshifhinga  ndo da ha  uri vhathu vha vhe vhutshilo ho vha hu na vhutambo  nga vhudalo. 11 Ndi mulisa wa- u nekedza thembele Yerusalema.   vhudi;  mulisa wavhudi  u kumedza Ho vha hu vhuriha, 23 nahone vhutshilo hawe a tshi itela nngu. Yesu o vha a tshi khou tshimbi12 Mushumi, ane a si vhe muli- la thembeleni fhethu hune ha pfi sa na ane nngu dzi si vhe dza- phuphuni dza Salomo. 24 Vhawe, musi a tshi vhona phele i tshi yuda vha mu tanga vha amba nae khou da  u a shavha a sia nngu vha ri: “U do  litsha lini u dzu—nahone phele i a dzi vhulaha la wo ri fareledza? Arali u Kristo, na u dzi balanganya— 13 nga- ri vhudze zwi pfale.” 25 Yesu a uri ndi mushumi nahone ha thovha fhindula a ri: “Ndo ni vhudza,  gomeli nngu. 14 Ndi nne  muli- fhedzi ni si tende. Mishumo ine sa wavhudi, ndi a divha nngu nda i ita dzinani la Khotsi anga,   dzanga na dzone dzi a nndivha, i a ntanzielela. 26 Fhedzi inwi a   15 samusi Khotsi a tshi nndivha ni tendi, ngauri a ni nngu dzanga.  na nne nahone 27 Nngu dzanga dzi thetshelesa  ndi a mu divha;  ndi kumedza vhutshilo hanga ndi ipfi langa, ndi a dzi divha, na tshi itela nngu. hone dzi a ntevhela. 28 Ndi dzi ˙ vhutshilo vhu sa fheli, dzi nga 16 “Ndi na dzinwe nngu, dzi- nea  ne dzi si vhe dza hetshi tshitu- si do  vhuya dza fheliswa, a hu mba; na dzenedzo ndi fanela u na ane a do  dzi thuba tshanda dzi disa, nahone dzi do   thetshe- ni tshanga. 29 Zwe Khotsi anga zwone ndi zwihulwane u vha sa- a nnea lesa ipfi langa, dzi do   nahone a hu mbi lithihi, dza vha na mulisa fhira zwithu zwothe,  muthihi. 17 Ndi ngazwo Khotsi na ane a nga zwi dzhia tshanda a tshi mpfuna, ngauri ndi kume- ni tsha Khotsi anga. 30 Nne  na dza vhutshilo hanga, uri ndi do- Khotsi ri vhathihi.” 31 Vhayuda vha dovha vha vhe ndi vhu wane. 18 A hu na ane a nga ndzhiela vhutshilo, fhe- doba matombo uri vha mu kadzi ndi vhu kumedza nga u tou nde  ngao. 32 Yesu a vha fhindudifunela. Ndi na maanda   a u vhu la a ri: “Ndo ni sumbedza kumedza, nahone nda vha na ma- mishumo minzhi yavhudi  i bvaanda  a u dovha nda vhu wana. ho ha Khotsi. Ndi mishumo ifhio u nkandeNdaela ya zwenezwi ndi i wana ha ine na khou to  da   la yone nga matombo?” 33 VhaKhotsi anga.”

159 Vhuthihi na Mudzimu. Lazaro yuda vha mu fhindula vha ri: “A ri khou to u u kanda nga  da   matombo nga nthani ha mushu mo wavhudi,  fhedzi ndi nga ntha ni ha uri wo semana, na uri iwe u muthu, fhedzi u diita mu dzimu.” 34 Yesu a vha fhindula ˙ a ri: “Naa a zwo ngo nwalwa Mulayoni wanu musi Mudzimu  a tshi ri, ‘Ndo ri: “Ni midzimu”’? 35 Arali a tshi vhidza ‘midzimu’ avho vhe ipfi la Mudzimu la amba ˙ luvhi ngavho, naho zwo ralo, Manwalo a nga si shanduke, 36 naa ni vhudza nne  we Khotsi a mu ita mukhethwa na u mu rumela shangoni na ri: ‘U sema Mudzimu,’ nge nda ri ndi Murwa wa Mudzimu? 37 Arali ndi sa khou ita mishumo ya Khotsi anga, ni songo ntenda. 38 Arali ndi tshi khou ita mishumo yeneyo, naho ni sa ntendi, tendani mishumo ine nda khou i shuma, uri ni di vhe nahone ni bvele phanda  ni tshi divha uri Khotsi u na vhuthi hi na nne,  nahone nne  ndi na vhuthihi na Khotsi.” 39 Vha dovha vha lingedza u mu fara; fhedzi a ponyoka. 40 A dovha a wela seli ha Yorodane a ya fhethu he Yohane a vha a tshi lovhedza hone u thomani, a dzula henefho. 41 Vhathu vhanzhi vha da  khae, vha thoma u amba nae vha ri: “Naho Yohane a songo ita vhutolo na vhuthihi,  fhedzi zwithu zwinzhi zwe Yohane a ri vhudza zwone nga ha onoyu muthu ndi ngoho.” 42 Henefho vhathu vhanzhi vha vha na lutendo khae. ˙ Ho vha hu na munwe munna we a vha a tshi khou lwala, we a vha a tshi pfi Lazaro wa ngei Bethania we a vha a tshi dzula mudanani muthihi na 

11

YOHANE 10:34–11:12 khaladzi dzawe Maria na Marita. 2 Onoyo Maria ndi ene we a do dza milenzhe ya Murena mapfura a nukhelelaho na u i phumula nga mavhudzi awe. Nahone khaladzi awe Lazaro o vha a tshi khou lwala. 3 Nga zwenezwo, khaladzi dzawe dza rumela muthu uri a ye kha Yesu, a ri: “Murena, muthu ane wa mu funa u khou lwala.” 4 Fhedzi musi Yesu a tshi zwi pfa a ri: “Vhulwadze uvhu a vhu nga do  mu vhulaha, fhedzi ndi ha uri hu rendwe Mudzimu na uri Murwa wa Mudzimu a rendwe ngazwo.” 5 Yesu o vha a tshi funa Marita, Maria na Lazaro. 6 Naho zwo ralo, musi a tshi pfa uri Lazaro u khou lwala, a dovha a dzula ˙ manwe maduvha mavhili fhethu  he a vha e hone. 7 Nga murahu ha zwenezwo, a amba na vhafunziwa vhawe a ri: “Kha ri vhuyelele Yudea.” 8 Vhafunziwa vha amba nae vha ri: “Rabi,1 a si kale Vhayuda vha tshi khou to  da  u u kanda  nga matombo, naa u khou dovha wa vhuyelela henengei?” 9 Yesu a fhindula a ri: “A thi ri duvha  li na awara dza fumi-mbili (12)? Arali muthu a tshi tshimbila masiari ha khukhulwi nga tshithu naho tshi tshini, ngauri u vhona tshedza tsha lino shango. 10 Fhedzi arali muthu a tshimbila vhusiku, u a khukhulwa, ngauri u khou tshimbila swiswini.” 11 Musi o no amba zwenezwi zwithu, a dovha a ri: “Lazaro khonani yashu o edela, fhe dzi ndi khou ya henengei uri ndi mu vuse.” 12 Ngauralo, vhafunziwa vha amba nae vha ri: “Murena, arali o edela u do   fhola.”

o edela 

Yoh 11:81 Ndi dzina la u hulisa mufunzi wa Muyuda.

YOHANE 11:13-38 Lazaro e vhidani. Mvuwo 160  ˙ ˙ 13 Naho zwo ralo, Yesu o vha a munwe na munwe ane a tshila a tshi khou amba nga ha lufu lwa tshi sumbedza lutendo kha nne  a Lazaro. Fhedzi vha humbula uri nga si fe na luthihi. Naa zweneo vha a tshi khou amba nga zwi u a zwi tenda?” 27 A mu fhiha u awela musi muthu o ede ndula a ri: “Ee, Murena; ndi a tela. 14 Nga tshenetsho tshifhi- nda uri ndi iwe Kristo Murwa wa nga, Yesu a tou phula a ri: “La- Mudzimu, we ha pfi u do  da  shazaro o fa, 15 huno ndi a takala ngoni.” 28 Musi o no amba zwengauri ndo vha ndi siho hene- nezwo, a vhidzela Maria thungo fho, nga nthani ha uri zwine nda a ri: “Mufunzi o swika nahone u  khou ya u zwi ita zwi do  khwa- khou u vhidza.” 29 Musi Maria thisa lutendo lwanu. Fhedzi kha a tshi pfa zwenezwo, a takuwa nga   ri ye khae.” 16 Nga zwenezwo, u tavhanya a ya khae.  Thomasi, we a vha a tshi pfi Didi30 Nga tshenetsho tshifhinga, mo,1 a amba na vhafunziwa vha- Yesu o vha a sa athu swika mu˙ nwe a ri: “Na rine  kha ri ye, uri ri danani, fhedzi o vha a tshi kha  fe nae.” di hone  vha fhethu he a tangana  17 Musi Yesu a tshi swika, na Marita. 31 Ngauralo, Vhayua wana ho no fhela maduvha  da vhe vha vha vhe na Maria mana 18 Be- nduni  Lazaro e vhidani.  vha tshi khou mu khutha thania ho vha hu tsini na Yerusa- dza, vha mu vhona a tshi takulema nahone hu tshi to  da  u vha wa nga u tavhanya nahone a bva.  khilomithara tharu. 19 Ngaura- Vha mu tevhela, vha tshi humbulo, Vhayuda vhanzhi vho vha vho la uri u khou ya vhidani uri a li da  kha Marita na Maria u itela lele hone. 32 Musi Maria a tshi u vha khuthadza ngauri vho vha swika he Yesu a vha e hone, a vho felwa nga khaladzi avho. tshi tou vhona Yesu a gwadama 20 Marita a tshi pfa uri Yesu u milenzheni yawe a amba nae a ri: khou da, a ya a mu tanganedza;   “Murena, arali wo vha u fhano ndi fhedzi Maria o vha o sala hayani. musi khaladzi anga a songo fa.” 21 Marita a amba na Yesu a ri: 33 Ngauralo, musi Yesu a tshi “Murena, arali wo vha u fhano ndi vhona Maria na Vhayuda vhe vha musi khaladzi anga a songo fa. mu fhelekedza vha tshi khou lila, 22 Naho zwo ralo, ndi a zwi di zwi vha uri zwithu zwinzhi zwine wa zwa mu vhaisa a tungufhala zwi humbela Mudzimu, Mudzimu hulu; 34 a ri: “No mu vhulunga u do zwone.” 23 Yesu a ngafhi?” Vha mu fhindula vha ri:  u nea  “Murena, ida  u vhone.” 35 Yesu amba nae a ri: “Khaladzi au u do  vuwa.” 24 Marita a amba nae a a lila. 36 Nga zwenezwo, Vhayuda vha ri: “Vhonani uri o vha ri: “Ndi a zwi divha zwa uri u do   lungafhani!” vuwa musi vhafu vha tshi vuswa a tshi mu funa ˙ nga duvha  la vhufhelo.” 25 Yesu 37 Fhedzi vhanwe vha ri: “Naa a  a mua amba nae a ri: “Ndi nne  mvuwo si ene o bonyolosaho mato na vhutshilo. Naho muthu ane a nna we a vha o pofula, zwino ndi vha na lutendo kha nne  a tshi fa, ngani a songo kona u thivhela uri u do  dovha a tshila; 26 muthu uyu muthu a si fe?” 38 Yesu a dovha a tungufha la, a ya vhidani. Zwi re zwone  Yoh 11:161 Kana “ lifhata.” 

161 Lazaro u a vuswa. Paseka ndi uri vhida  lene lo lo vha li bako le la vha lo valwa nga tombo. 39 Yesu a ri: “Phiguluselani tombo kule.” Marita, khaladzi a mufu a ri: “Murena, zwa zwino u do  vha a tshi vho nukha, ngauri ho no fhela maduvha  mana.” 40 Yesu a amba nae a  ri: “Naa a tho ngo ni vhudza uri arali na tenda ni do  vhona vhugala ha Mudzimu?” 41 Nga zwenezwo, vha phigulusela tombo kule. Yesu a lavhelesa ta a  dulu  ri: “Khotsi, ndi a u livhuha nge wa mpfa. 42 Ndi a zwi divha uri  u di  dzula u tshi mpfa; fhedzi ndi amba zwenezwi nga ntha ni ha gogo la vhathu li re fhano uri li tende uri wo nthuma.” 43 Musi o no fhedza u amba zwenezwi, a vhidzelela a ri: “Lazaro, bvela nnda!” 44 Mufu a bve la nnda  milenzhe yawe na zwanda  zwawe zwo pombiwa nga malabi, na tshifhatuwo tshawe tsho po mbiwa nga labi. Yesu a amba navho a ri: “Mu vhofhololeni ni mu litshe a tuwe.”  45 Ngauralo, vhunzhi ha Vhayuda vhe vha vha vho da  kha Maria, musi vha tshi vhona zwe Yesu a zwi ita vha mu tenda; 46 fhe˙ dzi vhanwe vhavho vha ya kha Vhafarisei vha vha vhudza zwe Yesu a zwi ita. 47 Nga ntha ni ha zwenezwo, vhotshifhe vhahulu na Vhafarisei vha kuvhanganya mirado  ya Sanhedrini1 vha ri: “Ri do  ita mini, ngauri uyu muthu u ita zwiga zwinzhi? 48 Arali ra mu litsha o ralo, vhathu vhothe vha do mu tenda, nahone   Vharoma vha do  da  vha dzhia fhethu1 hashu na lushaka lwashu.” ˙ 49 Munwe wavho, we a vha a Yoh 11:471 Yo vha i khoro khulwane ya Vhayuda. 481 Kana “thembele.”

YOHANE 11:39–12:2 tshi pfi Kayafa, we a vha e tshi˙ fhe muhulu nga wonoyo nwaha, a amba navho a ri: “A ni divhi tshi thu na tshithihi, 50 nahone a ni zwi talukanyi uri zwi do   ni vhuyedza arali ha fa muthu muthihi a tshi fela vhathu vhothe ntha  ni ha uri hu fe lushaka lwothe.”  51 Zwenezwi ho ngo zwi amba zwi tshi bva kha ene mune; fhe dzi ndi nga nthani ha uri o vha e  ˙ tshifhe muhulu nga wonoyo nwaha, o porofita uri Yesu o vha a tshi fanela u fela lushaka, 52 nahone hu si lushaka fhedzi, fhedzi u itela u kuvhanganyela fhethu huthihi vhana vha Mudzimu vho balanganaho. 53 U bva nga lenevha langana uri vha mu lo duvha  vhulahe. 54 Ngauralo, Yesu a si tsha tshimbila khagala vhukati ha Vhayuda, fhedzi a tuwa hene fho a ya dzinguni li re tsini na soga, mudini une wa pfi Efurai mi, a dzula henefho na vhafunziwa vhawe. 55 Paseka ya Vhayuda yo vha i tsini, nahone vhathu vhanzhi vha lene lo shango vha ya Yerusalema musi Paseka i sa athu swika uri vha dikunakise u  ya nga mulayo. 56 Vhathu vho vha vha tshi khou to Yesu,  da  vha tshi vhudzisana vhe thembeleni vha tshi ri: “Inwi ni zwi vhona hani? Naa ni vhona u nga a nga si de uvhu?” 57 Fhe vhutamboni  dzi vhotshifhe vhahulu na Vhafarisei vho vha vho nea ndaela ya  uri arali muthu a divha hune a  vha hone, u fanela u vha sevhela, uri vha kone u mu fara.

i tsini

ho sala maduvha a ra 12 Musi thi uri hu vhe duvha  la Paseka, Yesu a swika Bethania, he ha vha hu tshi dzula Lazaro we a mu vusa vhafuni. 2 Henefho

YOHANE 12:3-24 Yudasi mbava. U namela mbongola 162  vha mu lugiselela tshilalelo, na- rusalema. 13 Nga zwenezwo, la hone Marita ndi ene we a vha a ka matavhi a mutshevho la ya la tshi khou vha bikela zwi liwa, fhe- mu tanganedza nahone la tho ˙ dzi Lazaro o vha e munwe wa vhe ma u vhidzelela la ri: “Ri rabela vha vha vha tshi khou la na Yesu. uri u mu tshidze! Nga hu re3 Ngauralo, Maria a dzhia mu- ndwe a daho nga dzina la Yeho dzio u re na mapfura a nukhelela- va, khosi ya Isiraele!” 14 Yesu a ho a duraho vhukuma a to u wana mbongolana nahone a i na  daho   ˙ vha hafu ya lithara, a dodza Yesu mela, samusi zwo nwalwa ha pfi:  ˙ kha milenzhe nahone a i phumu- 15 “U songo ofha iwe nwananyala nga mavhudzi awe. Nndu  yo- na wa Tsioni. Vhona! Khosi yau i the ya nukhelela eneo mapfura. khou da  mbongolana.”  yo namela  ˙ 4 Fhedzi munwe wa vhafunziwa 16 U thomani vhafunziwa vhavhawe, Yudasi Iskariote, we a vha we vho vha vha sa pfesesi, fhedzi a tshi do  mu fheta,  a ri: 5 “Ndi musi Yesu a tshi newa vhugala,  ngani enea mapfura a nukhelela- vha mbo di  humbula uri zwene˙ ho a songo rengiswa nga dinari1 zwi zwithu zwo vha zwo nwalwa dza madana mararu nahone dza nga hae na uri vha do   mu itela newa vhashai?” 6 Yudasi ho ngo zwenezwi.  amba zwenezwi nga nthani ha uri  17 Na gogo le a vha e na lo musi o vha a tshi vhilaelela vhashai, a tshi vhidza Lazaro vhidani na ndi nga nthani ha uri o vha e hone a mu vusa vhafuni lo bvela  mbava. Ho vha hu ene we a vha a phanda 18 Ndi  li tshi tanziela.  tshi thogomela tshelede ya vhafu- ngazwo gogo lo ya la mu tanga  nziwa nahone o vha a tshi i tswa. nedza ngauri lo pfa uri o ita 7 Yesu a ri: “Mu litsheni a ite honoho vhutolo. 19 Nga zwene zwenezwi uri a lugiselele duvha  la zwo, Vhafarisei vha amba nga mbulungo yanga. 8 Ngauri vha- tshavho vha ri: “Ni a zwi vhona shai ni do  dzula ni navho, fhedzi uri zwothe zwine na khou ita a  a ni nga dzuli na nne  misi yothe.”  zwi khou thusa nga tshithu. Vho9 Nga tshenetsho tshifhinga, nani! Shango lothe  li khou mu tegogo lihulu la Vhayuda la zwi di vhela.” vha uri u henefho, la mbo di  da,  20 Vhukati ha vhenevho vhahu si u itela u vhona Yesu fhe- thu ho vha hu na Vhageridzi, fhedzi na u vhona Lazaro, we ka vho da vhutamboni u ra  a mu vusa vhafuni. 10 Vhotshi- bela. 21 Vha ya kha Filipo we fhe vhahulu vha langana uri a vha a tshi bva Betsaida kha la vha vhulahe na Lazaro, 11 nga- Galilea, vha mu humbela vha ri: uri Vhayuda vhanzhi vho vha vha “Mune washu, ri khou toda u vho   tshi khou ya henengei nahone na Yesu.” 22 Filipo a ya a vhuvha tshi khou vha na lutendo kha dza Andrea. Andrea na Filipo vha Yesu nga nthani ha Lazaro.  ya vha vhudza Yesu. 12 Nga duvha  li tevhelaho, 23 Yesu a vha fhindula a ri: gogo le la vha lo da  vhutambo “Tshifhinga tsho swika tsha uri ni la pfa uri Yesu u khou da Ye Murwa-muthu a newe vhuga la. 24 Ngoho ndi a ni vhudza Yoh 12:51 Ndi tshelede ya Vharoma ya tsindi ri: Arali thoro ya goroi ya mbi.

163 Ipfi li bvaho ta Muvhusi wa shango YOHANE 12:25-47  dulu.  sa wela mavuni nahone ya sina, kha di  vha na tshedza, hu sa athu vha na swiswi; ane a tshimbila i do  di  dzula i thoro nthihi; fhe˙ hune a khou dzi arali ya sina, i anwa dzinwe swiswini ha divhi   thoro nnzhi. 25 A funaho vhu- ya hone. 36 Musi ni tshi kha di  tshilo hawe u do  vhu lozwa, fhe- vha na tshedza, ivhani na lutendo dzi ane a vhenga vhutshilo hawe kha tshedza, uri ni vhe vhana vha kha lino shango u do  vhu tsirele- tshedza.” Yesu o amba zwenezwi zwithu dza nahone a wana vhutshilo vhu a ya a dzumbama.  tuwa  sa fheli. 26 Arali muthu a tshi a mbo di funa u ntshumela, nga a ntevhele, 37 Naho vho zwi vhona a tshi vhunzhi, a vho ngo  hune nda do  vha ndi hone, na mu- ita vhutolo tenda, 38 uri hu dadzee zwo  shumeli wanga u do  vha e hene- mu ˙ fho-vho. Arali muthu a tshi funa nwalwaho nga muporofita Yesaya u ntshumela, Khotsi u do mu a tshi ri: “Yehova, ndi nnyi we a  tenda zwe a zwi pfa nga rine? Ndi  hulisa. 27 Zwino ndo tungufha la, nahone ndi do  ri mini? Kho- vhafhio vhe Yehova a vha sumbeawe?” 39 Zwe zwa  tsi, ntshidze kha tshino tshifhi- dza maanda1 nga. Naho zwo ralo, ndi ngazwo dovha zwa ita uri vha si tende ndi ndo da  nga tshenetshi tshifhinga. ngauri Yesaya o ri: 40 “O swi avho na u rindidza 28 Khotsi hulisa dzina lau.” Ha ngisa mato pfala ipfi li tshi bva ta  dulu  li tshi mbilu dzavho, uri vha si vhone nga mato  avho na u zwi talukanya  ri: “Ndo li hulisa nahone ndi do  nga mbilu dzavho na u rembuludovha nda li hulisa.” 29 Musi gogo le la vha lo ima wa uri ndi vha fhodze.” 41 Yehenefho li tshi zwi pfa, la ri ndi saya o amba zwenezwi zwithu ˙ mubvumo. Vhanwe vha ri: “Mu- ngauri o vhona vhugala hawe, na˙ runwa o vha a tshi khou amba hone o amba nga hae. 42 Naho nae.” 30 Yesu a fhindula a ri: zwo ralo, vhathu vhanzhi u ka vho mu “Ipfi lene li lo pfala hu si u itela tela na vharangaphanda ha Vha fhedzi hu u itela inwi. tenda, fhedzi nga nthani nne,  farisei vho vha vha sa ambi uri 31 Shango lene li li do hatulwa;    nahone muvhusi wa lo u do  poswa vha a mu tenda, uri vha sa do nnda. 32 Musi ndi tshi imise- pandelwa sinagogoni; 43 ngauri  lwa ntha, ndi do   kokodza vhathu vho vha vha tshi funa u huliswa vha mifuda yothe.” 33 Zwene- nga vhathu u fhira u huliswa nga  zwi o vha a tshi khou zwi amba Mudzimu. 44 Naho zwo ralo, Yesu a vhiuri a sumbedze ndila ye a vha a  dzelela a ri: “Ane a ntenda ha tetshi do  fa ngayo. 34 Nga zwene fhedzi, fhedzi u tenda na zwo, gogo la mu fhindula la ri: ndi nne we a nthuma; 45 nahone ane a “Ro pfa kha Mulayo uri Kristo u vhona nne  u vhona na we a nthudo fhedzi  vha hone lwa tshothe;  ma. 46 Ndo da fhano shango ndi ngani u tshi ri Murwa-muthu ni sa tshedza, uri vhothe vhane  u fanela u imiselwa ntha? Murwa vha ntenda vha si dzule swiswini. ˙ ˙ muthu ndi nnyi?” 35 Ngauralo, 47 Fhedzi arali munwe na munwe Yesu a amba navho a ri: “Tshedza tshi do  vha na inwi lwa tshi- Yoh 12:381 Thalutshedzelo ya ipfi nga ipfi i  fhinganyana. Tshimbilani hu tshi ri “tshanda.” 

YOHANE 12:48–13:18 U amba zwi bvaho ha Mudzimu 164 a tshi pfa zwine nda zwi amba nzhe yanga?” 7 Yesu a mu fhinahone a si zwi ite, a thi nga do ndula a ri: “Zwine nda khou zwi  mu hatula; ngauri a tho ngo da ita kha iwe u nga si kone u zwi ta   u hatula shango, fhedzi ndo da   u lukanya zwino, fhedzi u do  zwi ta li tshidza. 48 Ane a nnyadza na- lukanya nga murahu.” 8 Petro a hone a si thetshelese zwine nda amba nae a ri: “U nga si do  vhuzwi amba hu na ane a do mu ya wa ntanzwa  milenzhe.” Yesu a  hatula. Zwe nda amba ndi zwi- mu fhindula a ri: “Arali nda sa  ne zwa do nga duvha  mu hatula   u tanzwa a u nga vhi na muko la vhufhelo; 49 ngauri a tho ngo vhe na nne.” 9 Simoni Petro a  amba zwi bvaho kha nne, fhedzi ri: “Murena, u songo ntanzwa  mi Khotsi we a nthuma o nndaedza lenzhe fhedzi, fhedzi u ntanzwe  zwine nda fanela u zwi amba na na zwanda 10 Yesu  na thoho.”  u zwi funza. 50 Ndi a zwi divha  a amba nae a ri: “We a tanzwi uri ndaela yawe i isa vhutshilo- wa a zwi tsha to  dea  ˙ uri a dovhe a ni vhu sa fheli. Ngauralo, zwithu tanzwiwe na hunwe nga nnda   zwine nda zwi amba, ndi amba ha u tanzwiwa milenzhe fhedzi,  zwe Khotsi a mmbudza zwone.” fhedzi o kuna tshothe. Inwi no  Vhutambo ha Paseka ho kuna, fhedzi a no ngo kuna no the.” 11 Ngauri o vha a tshi di  swika a tshi vho zwi divha   mu uri tshifhinga tshawe tsho swi- vha muthu we a vha a tshi do  Ndi ngazwo o ri: “A no ngo ka tsha uri a tuwe kha lino sha- fheta.   ngo a humele ha Khotsi awe, na- kuna nothe.” 12 Musi o no fhedza u vha ta hone Yesu a di  dzula a tshi funa vha re vhawe vha re shangoni, nzwa milenzhe nahone o no u swika vhufheloni. 2 Musi vha ambara zwiambaro zwawe zwa  a vhuyelela vhudzuloni tshi khou la zwi liwa zwa nga ma- nga nnda, hawe, a vha vhudzisa a ri: “Naa ni dekwana, Diabolo o vha o no tu tuwedza Yudasi uri a fhete   Yesu. a pfesesa zwe nda ni ita? 13 Ni Yudasi onoyu ndi murwa wa Si- tshi mmbidza ‘Mufunzi’ na ‘Mumoni Iskariote. 3 Ngauri Yesu o rena’ ni vha ni tshi khou amba vha a tshi divha uri Khotsi o mu zwone, ngauri ndi ene. 14 Arali   ane nda vha Murena na Mukumedza zwithu zwothe na uri o nne  milenzhe, na  da  a tshi bva ha Mudzimu naho- funzi ndo ni tanzwa mile ne u khou ya ha Mudzimu, 4 a inwi ni fanela u tanzwana takuwa musi hu tshi khou liwa nzhe. 15 Ngauralo, ndo ni vhetshilalelo a bvula zwiambaro zwa- tshela tsumbo, zwe nda ni ita we zwa nga nnda. A dzhia thau- zwone, na inwi ni ite nga u ralo.  la a divhofha kha khundu nga- 16 Ngoho-ngoho ndi a ni vhudza  yo. 5 Nga murahu ha zwenezwo, ndi ri: Mulanda ha fhiri mune  a shela madi  sambeloni, a thoma wawe, na o rumiwaho ha fhiri we u tanzwa milenzhe ya vhafunzi- a mu ruma. 17 Arali ni tshi di  wa vhawe a i phumula nga thaula vha zwenezwi zwithu, ni do  taye a vha o divhofha khundu nga- kala arali na zwi ita. 18 A thi  ndi a yo. 6 Simoni Petro a amba na ambi nga ha inwi nothe;  vhe nda vha nanga. FheYesu musi a tshi swika a ri: “Mu- divha  ˙ Manwalo o rena, naa u khou tanzwa mile- dzi ndi uri hu dadzee  

13

165 Ndaela ya u funana. Nduni ya Khotsi YOHANE 13:19–14:3  ambaho uri: ‘We a vha a tshi la kana uri u fanela u nea vhashai  ˙ na nne  tshinkwa o ntshanduke- zwinwe zwithu. 30 Nga zwenela.’ 19 Ndi khou ni vhudza zwi- zwo, musi o no la tshinkwa, a bva no zwi sa athu itea, uri musi zwi nga u tavhanya. Ho vha hu vhu tshi itea ni tende uri ndi nne.  siku. 20 Ngoho ndi a ni vhudza ndi ri: 31 Musi o no tuwa, Yesu a ri:  ˙ Ane a tanganedza munwe na mu- “Zwino Murwa-muthu u do   newa  ˙ nwe ane nda mu ruma u tanga vhugala, na Mudzimu u do  newa  nedza na nne.  Nahone ane a nta vhugala ngae. 32 Mudzimu u do  nganedza, u tanganedza na we a mu nea  vhugala, nahone u do   nthuma.” mu nea vhugala nga u tavhanya.   21 Musi Yesu o no amba zwe- 33 Vhana’nga, ndi kha di  vha na nezwo, a tungufhala, a tanzie  inwi lwa tshifhinganyana. Ni do  la a ri: “Ngoho ndi a ni vhudza nto zwino ndi khou ni vhudza  da;  ˙ ndi ri, munwe wanu  u do  mpheta.”  zwe nda vhudza Vhayuda nda ri, 22 Vhafunziwa vha thoma u la- ‘Hune nda khou ya hone ni nga vhelesana, vha sa divhi uri u khou si kone u da.’  34 Ndi khou ni  amba nnyi. 23 Tsini na Yesu ho nea mulayo muswa, wa uri ni fu ˙ vha ho dzula munwe mufunziwa nane; samusi na nne  ndo ni funa. wawe we a vha a tshi mu funa. 35 Ndi zwine vhathu vhothe vha  24 Ngauralo, Simoni Petro a mu do ngazwo uri ni vhafunzi divha  itela tshiga nga thoho a ri: “Ri wa vhanga, arali ni tshi funana.”  vhudze uri u khou amba nnyi.” 36 Simoni Petro a amba nae a 25 Onoyo a ditika nga khana ya ri: “Murena, u khou ya nga Yesu a amba nae a ri: “Murena, fhi?” Yesu a fhindula a ri: “Hune ndi nnyi onoyo?” 26 Yesu a fhi- nda khou ya hone u nga si kone ndula a ri: “Ndi ane nda do  tho- u ntevhela zwino, fhedzi u do  tetha kupida kwa tshinkwa nda vhela nga murahu.” 37 Petro a  mu nea.” Nga murahu ha u tho- ri: “Murena, ndi ngani ndi nga si  thedza tshenetsho tshinkwa, a kone u u tevhela zwino? Ndi tshi nea Yudasi, murwa wa Simo- do kumedza vhutshilo hanga ndi   ni Iskariote. 27 Musi Yudasi o tshi itela iwe.” 38 Yesu a fhino la tshenetsho tshinkwa, a thondula a ri: “Naa u do  kumedza ma u langwa nga Sathane. Ngavhutshilo hau u tshi itela nne?  uralo, Yesu a amba nae a ri: “ZwiNgoho ndi a u vhudza ndi ri, musi ne wa khou zwi ita, zwi ite nga mukukulume u sa athu lila u do  u tavhanya.” 28 Naho zwo ralo,  vha wo no nndandula luraru.” vhe vha vha vho dzukha vhothe  “Ni songo vhilaela. Ivhani la henefho zwi liwani a hu na na na lutendo kha Mudzimu, muthihi we a divha uri ndi ngani  a tshi khou amba nae nga u ralo. ni dovhe ni vhe na lutendo kha ˙ 2 Nduni ya Khotsi anga   29 Vhanwe vho vha vha tshi khou nne. humbula uri samusi Yudasi o vha hu na vhudzulo vhunzhi. Arae ene ane a fara bogisi la tshe- li zwi vhe zwi songo ralo, ndo lede, Yesu o vha a tshi khou mu vha ndi tshi do  vha ndo ni vhudza, vhudza uri: “Rengani zwithu zwi- huno zwino ndi khou ya u ni lugi˙ ne ra do sela vhudzulo. 3 Zwinwe hafhu,  zwi to  da  vhutamboni,” 

14

YOHANE 14:4-26 “Ndi nne na ngoho na vhutshilo” 166  ndila  ˙ ˙ arali nda ya u ni lugisela vhudzu- nwe na tshinwe tshine na humbelo, ndi do  dovha nda vhuya nda ni la nga dzina langa, ndi do  tshi ita. dzhia, uri hune nne 15 “Arali ni tshi mpfuna, ni do  nda vha hone  na inwi ni vhe henefho. 4 Naho- ita zwine nda zwi amba; 16 nane ni a divha ndila ya hune nda hone ndi do    ˙ humbela Khotsi uri a khou ya hone.” ni nee munwe muthusi1 uri a vhe  5 Thomasi a amba nae a ri: na inwi nga hu sa fheli, 17 muya “Murena, a ri divhi uri u khou ya mukhethwa une wa dzumbulula  ngoho, une shango la sa do u ngafhi. Ri nga divha hani ndila?”    6 Yesu a amba nae a ri: “Ndi wana, ngauri a li u vhoni nahoInwi ni a u divha,   nne na ngoho na vhutshilo. ne a li u divhi.  ndila  A hu na ane a nga da  ha Khotsi a ngauri u dzula u na inwi nahone  ni songo fhira kha nne. 7 Arali u kha inwi. 18 A thi nga do  Ndi do   vhuya inwi ni vhe no nndivha, no vha ni sia no tungufhala.1  tshi do na Khotsi anga; u kha inwi. 19 Hu si kale shango  divha   mmbona, fhedzi inwi bva zwino ni a mu divha nahone a li tsha do  ni do  mmbona, ngauri ndi a tshino mu vhona.” 8 Filipo a amba nae a ri: “Mu- la na inwi ni a tshila. 20 Nga leni do uri ndi   zwi divha  rena, ri sumbedze Khotsi, ndi ne lo duvha na vhuthihi na Khotsi anga nahone ri si tsha do  vhilaela.”  9 Yesu a amba nae a ri: “Fili- hone inwi ni na vhuthihi na nne,  ndi na vhuthihi na inwi. po, u bva tshee nda vha na iwe na nne ndaela dzanga na tshifhinga tshilapfu nga u ralo, a 21 Ane a divha hone a dzi tevhedza ndi ene ane a u athu nndivha? A vhonaho nne    fuu vhona na Khotsi. Naa u amba mpfuna. Ane a mpfuna u do  ndi hani u tshi ri, ‘Ri sumbedze Kho- nwa nga Khotsi anga, na nne  mu funa nahone ndi do  disu tsi’? 10 Naa a u tendi uri ndi na do  khae.” vhuthihi na Khotsi na uri Kho- mbedza zwavhudi 22 Yudasi, ane a si vhe Iskariotsi u na vhuthihi na nne? Zwine  nda ni vhudza a thi ambi zwi bva- te, a ri: “Murena, ndi ngani u tshi zwavhudi  da  u disumbedza   kha ho kha nne; fhedzi Khotsi ane a to   hu si kha shango?” vha na vhuthihi na nne  u khou rine 23 Yesu a mu fhindula a ri: ita mishumo yawe. 11 Tendani  ita zwine uri ndi na vhuthihi na Kho- “Ane a mpfuna, u do  tsi na uri Khotsi u na vhuthi- nda amba, na Khotsi anga u do  da  khae nahone ra hi na nne; arali zwi songo ralo, mu funa, ri do  tendani nga nthani ha mishumo vha nae. 24 Ane a si mpfune ha  yone ine. 12 Ngoho ndi a ni vhu- tevhedzi zwine nda zwi amba; na dza ndi ri: Ane a vha na lutendo hone zwine na khou zwi pfa a zwi fhedzi zwi bva kha  kha nne, na ene u do   ita mishu- bvi kha nne, mo ine nda i ita; nahone u do  ita Khotsi o nthumaho. 25 “Ndo ni vhudza zwenezwi mishumo i fhiraho yeneyi, ngauri  ndi khou ya ha Khotsi. 13 Zwi- zwithu musi ndi tshi kha di ˙ nwe hafhu, zwothe zwine na zwi vha na inwi. 26 Fhedzi muthusi  humbela nga dzina langa, ndi do  14:161 Hafha muya mukhethwa u fazwi ita, uri Khotsi a newe vhugala Yoh  nyiswa na muthu. 181 Kana “ni zwisiwanga nthani ha Murwa. 14 Tshi- na.” 

167 Khotsi ndi muhulwane kha nne YOHANE 14:27–15:16  ane a vha muya mukhethwa, ane e na vhuthihi na nne,  na nne  ndi Khotsi a do mu ruma dzina- na vhuthihi nae, onoyo u do   anwa  ni langa, onoyo u do ni funza mitshelo minzhi; ngauri a hu na  zwithu zwothe na u ni humbudza na tshithihi tshine na nga tshi  zwithu zwothe zwe nda ni vhudza. ita arali ni si na vhuthihi na nne.   ˙ ˙ 6 Munwe na munwe ane a si vhe 27 Ndi ni siela mulalo, ndi ni nea  u a latwa mulalo wanga. Mulalo une nda ni na vhuthihi na nne,   nea wone wo fhambana na une sa tavhi lo omaho; nahone vha shango la ni nea wone. Ni songo thu vha kuvhanganya eneo ma vhilaela kana u ofha. 28 No zwi tavhi vha a posa muliloni a swa. pfa ndi tshi ri ndi khou tuwa na- 7 Arali na dzula ni na vhuthihi  hone ndi do  na dzula ni tshi humbu dovha nda vhuya kha na nne ˙ nda ni vhudza, tshinwe na inwi. Arali ni tshi mpfuna, no vha la zwe ˙ ni tshi do  takala musi ndi tshi tshinwe tshine na tshi tama ni  tshi wana. 8 Khotsi anga u a ri ndi khou ya ha Khotsi, ngauri do newa vhugala musi ni tshi dzula  Khotsi ndi muhulwane kha nne.  mitshelo minzhi na u  29 Zwino ndo ni vhudza zwi sa ni tshi anwa athu itea, u itela uri musi zwi tshi sumbedza uri ni vhafunziwa vhanga. 9 Samusi Khotsi anga o itea, ni tende. 30 A thi tsha do  amba zwinzhi na inwi, ngauri mu- mpfuna na nne  ndo ni funa, dzuvhusi wa shango u khou da.  Hone lani ni lufunoni lwanga. 10 Arali ni tshi tevhedza ndaela dzanga, a hu na tshine a do  ita kha nne,  ndi do  dzula ndi tshi ni funa, vhu31 fhedzi uri shango li zwi divhe   ndo tevhedza ndaela uri ndi a funa Khotsi, ndi khou nga na nne ita zwe Khotsi a nndaedza uri ndi dza Khotsi, nahone a dzula a tshi zwi ite. Takuwani ri tuwe fhano. mpfuna.  11 “Ndo ni vhudza zwenezwi “Ndi nne mundirivhe wa   vhukuma, Khotsi anga ndi zwithu uri ni takale samusi na ˙  ndo takala. 12 Ndaela yaene mulimi. 2 Tavhi linwe na li- nne ˙ nga ndi ya uri ni funane vhunwe li re kha nne  li sa anwi   ndo ni funa. 13 A mitshelo u a li rema, nahone nga na nne lu mitshelo u a li khwa- hu na muthu a re na lufuno li anwaho  ˙ fhiraho ulu, lune mu nwe muthela,1 uri li kone u anwa mi thu a nga kumedza vhutshitshelo minzhi. 3 Inwi no no di  khwathelwa nga nthani ha zwe lo hawe a tshi itela khonani dza nda ni vhudza. 4 Dzulani ni na we. 14 Inwi ni khonani dzanga arali ni tshi ita zwine nda ni laya. vhuthihi na nne, na nne   ndi do  dzula ndi na vhuthihi na inwi. Sa- 15 A thi tsha ni vhidza vhalanda, zwine  musi tavhi li sa koni u anwa mi- ngauri mulanda ha divhi   wawe a zwi ita. Fhedzi ndo tshelo arali lo tumulwa kha mu- mune ni vhidza dzikhonani, ngauri zwindirivhe, na inwi ni nga si anwe   thu zwothe zwe nda zwi pfa kha  mitshelo arali ni si na vhuthiKhotsi anga ndo ni vhudza zwohi na nne. 5 Ndi nne   mundiri ne. 16 Inwi a no ngo nnanga, vhe, inwi ni matavhi. Ane a dzula fhedzi ndo nanga inwi, ndo ni  ni tshi Yoh 15:21 Thalutshedzelo ya ipfi nga ipfi i ri vhea uri ni bvele phanda  anwa mitshelo na uri mitshelo  “u kunakisa.”

15

YOHANE 15:17–16:13 Shango li do 168  ni vhenga. Muvhusi yanu ngauri no vha  i sa˙ kuvhe; uri˙ Khotsi a ni ni do  ntanzielela,  nee tshinwe na tshinwe tshine na na nne   u bva mathomoni. humbela dzinani langa. “Ndo ni vhudza haya ma17 “Ndo ni laedza zwenezwi, fhungo uri ni si khukhuliuri ni funane. 18 Arali shango li swe. 2 Vhathu vha do  ni pandetshi ni vhenga, ni divhe uri lo tho- la sinagogoni. Zwi re zwone ndi  ma u vhenga nne  li sa athu vhe- uri tshifhinga tshi khou da  tshine nga inwi. 19 Arali ni vhe ni vha muthu ane a ni vhulaha a do  hushango, shango lo vha li tshi do  mbula uri o itela Mudzimu tshufuna vha re vha lo. Zwino ngauri melo khethwa. 3 Fhedzi vha do  a ni tshipida  tsha shango, fhedzi ita zwenezwi zwithu nga nthani  nne  ndo ni nanga uri ni bve sha- ha uri a vha divhi Khotsi kana  ngoni, nga nthani ha zwenezwo nne.  4 Ndi khou ni vhudza enea  shango li a ni vhenga. 20 Dzu- mafhungo uri musi tshifhinga lani ni tshi humbula zwe nda tshi tshi swika tsha uri zwi itee, ni vhudza nda ri, mulanda ha fhi- ni humbule zwauri ndo ni vhudza. ri mune  wawe. Arali vho ntovho“Naho zwo ralo, a tho ngo ni la, na inwi vha do  ni tovhola-vho; vhudza enea mafhungo mathoarali vho tevhedza zwe nda zwi moni ngauri ndo vha ndi na inwi. amba, vha do  tevhedza na zwine 5 Huno zwino ndi khou ya kha we na do  zwi amba-vho. 21 Fhedzi a nthuma, fhedzi a hu na na muvha do  ni ita zwenezwi zwithu nga thihi wanu  a mmbudzisaho uri, nthani ha dzina langa, ngauri a ‘U khou ya ngafhi?’ 6 Fhedzi no  vha divhi we a nthuma. 22 Arali tungufhala zwihulu ngauri ndo ni   ndi vhe ndi songo da  nda amba vhudza enea mafhungo. 7 Naho navho, vho vha vha tshi do  vha zwo ralo, ndi khou ni vhudza ngovhe si na tshivhi; fhedzi zwino vha ho, u tuwa hanga zwi do ni vhu  nga si kone u vhuyafhedza zwivhi yedza. Arali nda sa tuwa, mu zwavho. 23 Ane a mmbenga u thusi a nga si de na luthihi kha  vhenga na Khotsi anga. 24 Ara- inwi. Fhedzi arali nda tuwa, ndi  li ndi vhe ndi songo ita mishu- do ni rumela ene. 8 Musi ono˙  mo i sa athu itwa nga munwe muyo muthusi a tshi swika u do  thu, vho vha vha tshi do  vha vhe nea shango vhutanzi vhu fusha  si na tshivhi; fhedzi vho i vhona ho malugana na tshivhi na u luga nahone vha mmbenga khathihi na khatulo: 9 u do   thoma nga u na Khotsi anga. 25 Fhedzi zwe˙ nea vhutanzi malugana na tshi  nezwi zwo itea uri zwo nwalwavhi, ngauri a vha ntendi; 10 a ho Mulayoni wavho zwi dadzee,  nea vhutanzi nga ha u luga, nga  ‘Vho mmbenga vha si na tshiitisi.’ uri ndi khou ya ha Khotsi nahone 26 Musi muthusi1 ane nda do  ni a ni tsha do dovha na mmbona;  rumela ene a tshi bva ha Kho11 a dovha a nea vhutanzi nga ha   tsi anga a tshi swika, muya mukhatulo, ngauri muvhusi wa lino  khethwa une wa dzumbulula ngoshango o hatulwa.  ho, u bvaho ha Khotsi, onoyo u do  12 “Ndi kha di  vha na zwithu ntanzielela; 27 nahone na inwi  zwinzhi zwine nda nga ni vhudza zwone, fhedzi ni nga si kone u Yoh 15:261 Hafha muya mukhethwa u fazwi pfesesa zwino. 13 Naho zwo nyiswa na muthu.

16

169 Ndi ya ha Khotsi. “Humbelani, ralo, musi onoyo a tshi swika, muya une wa dzumbulula ngoho, u do  ni livhisa kha ngoho yothe, ha nga ambi zwi bvaho khae,  fhedzi u do  amba zwithu zwine a do  zwi pfa, nahone u do  ni di vhadza zwithu zwine zwa do  da.  14 Onoyo muthusi u do ita uri  ndi newe vhugala, ngauri u do   ni divhadza zwe a zwi pfa kha nne.   15 Zwithu zwothe zwine zwa vha  zwa Khotsi ndi zwanga. Ndi ngazwo ndi tshi ri u do  ni divhadza  zwe a zwi pfa kha nne. 16 Hu si  kale a ni tsha do  mmbona, nahone hu si kale ni do dovha na  mmbona.” ˙ 17 Nga zwenezwo, vhanwe vhafunziwa vhawe vha amba nga tshavho vha ri: “U amba mini musi a tshi ri, ‘Hu si kale a ni tsha do  mmbona, nahone hu si kale ni do  dovha na mmbona,’ nahone a dovha a ri, ‘ngauri ndi khou ya ha Khotsi’?” 18 Ngauralo, vho vha vha tshi khou ri: “U amba mini musi a tshi ri, ‘hu si kale’? A ri divhi zwine a khou zwi amba.”  19 Yesu o vha a tshi zwi divha  uri vha khou to  da  u mu vhudzisa, ngauralo a amba navho a ri: “Naa ni khou vhudzisana zwe nda ri, hu si kale a ni tsha do  mmbona, nahone hu si kale ni do  dovha na mmbona? 20 Ngoho ndi a ni vhudza ndi ri: Inwi ni do  lila na u zhamba, fhedzi shango li do  tungufhala,   takala; inwi ni do fhedzi vhutungu hanu   vhu do  ita uri ni takale. 21 Musi mufumakadzi a tshi beba u a pfa vhutu ngu ngauri tshifhinga tshawe tshi vha tsho swika; musi o no beba ˙ nwana ha tsha humbula nga ha vhutungu nga nthani ha dakalo  ˙  la uri nwana o bebwa fhano shangoni. 22 Na inwi zwino no tu

YOHANE 16:14-32 ngufhala; fhedzi ndi do  dovha nda ni vhona nahone ni do  takala, a hu na muthu ane a do ita uri  ni si takale. 23 Nga lene lo du vha a ni tsha do  mmbudzisa tshithu na tshithihi. Ngoho ndi a ni vhudza ndi ri: Arali na humbela Khotsi tshithu naho tshi tshini u do tshone nga dzi ni nea  na langa. 24 U swika zwino a ni athu humbela tshithu na tshithihi nga dzina langa. Humbelani, ni do ndi hone ni tshi do  newa,   dzula no takala vhukuma. 25 “Ndo ni vhudza enea mafhungo nga zwifanyiso. Tshifhinga tshi do swika tshine nda  sa tsha do dovha nda ni vhu dza nga zwifanyiso, fhedzi ndi do  ni vhudza zwavhudi  nga ha Khotsi. 26 Nga tshenetsho tshifhinga ni do  humbela Khotsi nga dzina langa; ndi tshi amba zwenezwi, a thi khou ri ndi do  ni humbelela. 27 Ngauri Khotsi u a ni funa, ngauri no vha ni tshi mpfuna nahone no vha ni tshi tenda uri ndi muimeli wa Khotsi. 28 Ndo da  shangoni ndi tshi bva ha Khotsi. Zwino ndi khou tuwa  shangoni ndi khou vhuyelela ha Khotsi.” 29 Vhafunziwa vhawe vha ri: “Zwino u khou amba nga ho livhaho, nahone a u khou shumisa zwifanyiso. 30 Zwino ri a zwi thogomela uri u divha zwithu   zwothe nahone a zwi to uri   dei  muthu a u vhudzise. Nga nthani  ha zwenezwi, ri a tenda zwauri u bva ha Mudzimu.” 31 Yesu a ri: “Naa zwino ni a tenda? 32 Tshifhinga tshi khou da,  ˙ huno tsho no swika, musi munwe na mu˙ nwe a tshi do  balanganywa a ya nduni yawe na ntsia ndi ndothe;   naho zwo ralo, ndi do  vha ndi si

ni do   newa”

YOHANE 16:33–17:22 Vhutshilo. A vha tshipida 170  tsha shango ˙ ndothe, ndi do 11 “Zwinwe hafhu, nne   vha ndi na Kho a thi tsi. 33 Ndo ni vhudza haya ma- tsha vha fhano shangoni, fhedzi fhungo uri ni vhe na mulalo nga vhone vha shangoni, hone nne  u vha na vhuthihi na nne. Fha- ndi khou da   ha iwe. Khotsi muno shangoni ni vhutunguni, fhe- khethwa, vha tsireledze nga ntha  dzi ivhani na tshivhindi! Nne  ndo ni ha dzina lau le wa nnea  lone, kunda shango.” uri vha vhe vhathihi samusi na  ri vhathihi. 12 Musi ndi naMusi Yesu o no amba enea rine vho ndo vha ndi tshi vha tsiremafhungo, a lavhelesa ta ha dzina lau le  dulu a ri: “Khotsi, tshifhinga tsho ledza nga nthani   lone; ndo vha tsireledza, swika; hulisa murwa wau, uri mu- wa nnea rwa wau a u nee vhugala, 2 sa- a hu na na muthihi o xelaho nga   ha murwa we ha˙ pfi u do  lomusi wo mu nea maanda kha nnda    vhathu vhothe, uri a nee vha- zwiwa, u itela uri manwalo a da  thu vhothe vhe wa mu nea vho- dzee. 13 Fhedzi zwino ndi khou    ha iwe, ndi khou amba zwene vhutshilo vhu sa fheli. 3 Uri da vha wane vhutshilo vhu sa fheli, nezwi zwithu fhano shangoni uri vha fanela uri vha divhe iwe Mu- vha vhe na dakalo lihulu vhu nga nne. 14 Ndo vha vhudza  dzimu wa ngoho u wothe, vha di  vhe na Yesu Kristo we wa mu zwe wa zwi amba, fhedzi shango ruma. 4 Ndo u nea vhugala fha- lo vha vhenga, ngauri a vha tshi  tsha shango, vhunga na nne  no shangoni, samusi ndo fhedza pida  tsha shango. mushumo we wa nnea uri ndi u ndi si tshipida  15 “A thi humbeli uri u vha ite. 5 Khotsi, zwino nnee vhu gala he nda vha ndi naho tsini na bvise fhano shangoni, fhedzi ndi iwe musi shango li sa athu vha humbela uri u vha tsireledze nga nthani ha muvhi.1 16 A vha hone.  6 “Ndo divhadza dzina lau kha tshipida  tsha shango vhunga na  vhathu vhe wa nnea vhone vha nne  ndi si tshipida  tsha shango.  tshi bva shangoni. Vho vha vhe 17 Vha ite vhakhethwa nga ngovhau, zwino wo nnea vhone, na- ho; ipfi lau ndi ngoho. 18 Samu hone vho tevhedza zwe wa zwi si wo nthuma shangoni, na nne  amba. 7 Zwino vha vho divha ndi khou vha ruma shangoni.  uri zwithu zwothe zwe wa nnea 19 Ndi dzula ndi mukhethwa ndi   zwi bva ha iwe; 8 ngauri ndo tshi itela vhone, uri na vhone vha vha vhudza zwe wa mmbudza, itwe vhakhethwa nga ngoho. vho zwi tanganedza nahone vha a  20 “A thi khou humbelela vhezwi divha uri ndo da   sa muimeli nevha fhedzi, fhedzi na vhane vha wau, nahone vho tenda uri ndi iwe tenda nge vha pfa nga vhenevho; wo nthumaho. 9 Ndi humbele- 21 uri vha vhe vhathihi, samusi la vhone; a thi humbeleli shango, iwe Khotsi u na vhuthihi na nne,  fhedzi ndi humbelela vhe wa nnea  na nne  ndi na vhuthihi na iwe, uri vhone; ngauri ndi vhau, 10 na- vha vhe na vhuthihi na rine, uri  hone zwithu zwanga zwothe ndi shango li tende zwauri wo nthu ˙ zwau, zwau ndi zwanga, naho- ma. 22 Zwinwe hafhu, ndo vha ne ndo newa vhugala vhukati ha vho. Yoh 17:151 Ane a vha Sathane.

17

171 Ndo vha divhadza dzina  nea vhugala he wa nnea hone, uri   vha vhe na vhuthihi samusi na rine  ri na vhuthihi. 23 Nne  ndi na vhuthihi navho na iwe u na vhuthihi na nne,  uri vha vhe vhathihi, uri shango li divhe uri wo  nthuma na uri u a vha funa samusi wo mpfuna. 24 Khotsi, ndi to vho da  uri vhathu vhe wa nnea  ne na vhone vha vhe na nne  hune nda vha hone, uri vha vhone vhugala hanga he wa nnea hone, nga uri wo mpfuna shango li sa athu vha hone. 25 Khotsi o lugaho, shango a li u divhi; fhedzi nne   ndi a u divha, na vhenevha vha a  zwi divha uri ndo rumiwa nga iwe.  26 Ndo vha divhadza dzina lau  nahone ndi do uri  di  li divhadza,  vha vhe na lufuno lwe wa mpfuna ngalwo nahone ndi vhe na vhuthihi navho.” o no amba zwenezwo, 18 Musi Yesu na vhafunziwa vhawe vha ya tsimuni, ye ya vha i seli ha Muedzi wa Kidironi. 2 Yudasi we a mu fheta  o vha a tshi di vha henefho fhethu, ngauri Yesu o vha a tshi anzela u tanga na na vhafunziwa vhawe henefho. 3 Nga zwenezwo, Yudasi na tshigwada tsha maswole na vhadin  da  vha vhotshifhe vhahulu na Vhafarisei vha da  henefho tsimuni vho fara madenzhe na dzimbone na  zwihali. 4 Nge Yesu a vha a tshi divha zwothe zwe zwa vha zwi tshi   do  bvelela khae, a sendela tsini navho a ri: “Ni khou to  da  nnyi?” 5 Vha mu fhindula vha ri: “Yesu wa Nazareta.” Ene a amba navho a ri: “Ndi nne.” Na Yudasi o mu  fhetaho o vha o ima henefho na vho. 6 Naho zwo ralo, musi a tshi vha vhudza uri: “Ndi nne,” vha  huma nga tsha murahu vha wela

YOHANE 17:23–18:17 fhasi. 7 A dovha a vha vhudzisa a ri: “Ni khou to  da  nnyi?” Vha ri: “Yesu wa Nazareta.” 8 Yesu a vha fhindula a ri: “Ndo ni vhudza uri ndi nne.  Arali ni tshi khou to  da  nne,  litshani avha vha tuwe”;  9 zwenezwo ho vha hu u dadzisa  zwe a amba a tshi ri: “Kha vhe wa nnea vhone a hu na na muthihi  we nda mu xedza.” 10 Nga zwenezwo, Simoni Petro we a vha e na banga, a li to mola a tumula ndevhe ya tsha u  la ya mulanda wa tshifhe muhulu. Onoyo mulanda o vha a tshi pfi Malixo. 11 Nga zwenezwo, Yesu a amba na Petro a ri: “Vhuyedzedza banga lau vhudzuloni ha lo. Naa a tho ngo fanela u nwa tshinwelo tshe Khotsi a nnea tsho ne?” 12 Ndi hone maswole na mulangammbi na vhadin  da  vha Vhayuda vha tshi fara Yesu vha mu vhofha. 13 Vha thoma nga u mu isa ha Anasi; ngauri o vha e khotsi a mufumakadzi wa Kayafa we a vha e tshifhe muhulu nga wono˙ yo nwaha. 14 Zwi re zwone ndi uri Kayafa ndi ene we a eletshedza Vhayuda uri zwi do  vha vhuyedza arali ha fa muthu muthihi a tshi fela vhathu vhothe.  ˙ 15 Simoni Petro na munwe mufunziwa vho vha vha tshi khou tevhela Yesu. Onoyo mufunziwa o vha a tshi divhiwa nga tshifhe  muhulu, nahone a dzhena mutani wa tshifhe muhulu khathihi  na Yesu, 16 fhedzi Petro o vha o sala o ima khoroni. Nga zwe˙ nezwo, u la munwe mufunziwa, we a vha a tshi divhiwa nga tshi fhe muhulu, a bvela nnda  uri a ambe na mulinda-munango na hone a dzhenisa Petro nga ngomu. 17 Musidzana wa mulanda

lau

YOHANE 18:18-37 U iswa ha Kayafa. Petro u landula Yesu 172 we a vha e mulinda-munango a ndevhe, a amba nae a ri: “Naa a   amba na Petro a ri: “Naa a u mu- tho ngo u vhona u nae ngei tsi˙ nwe wa vhafunziwa vha uyu mu- muni?” 27 Petro a dovha a hanna?” Petro a fhindula a ri: “Hai.” nedza; mukukulume wa mbo di  18 Vhalanda na vhadin vho lila.  da  vha vho ima henefho. Vho vha 28 Nga matsheloni, vha bva na vho vhasa mulilo, ngauri ho vha Yesu ha Kayafa vha mu isa ndu hu tshi khou rothola, vha tshi ni ya muvhusi. Fhedzi vhone vha khou ora. Petro o vha o ima he- si dzhene nduni ya muvhusi, uri  nefho navho a tshi khou ora mu- vha si dishate dzitshika uri vha  lilo. kone u la paseka. 29 Pilato a 19 Nga tshenetsho tshifhinga, bvela nnda  a amba navho a ri: tshifhe muhulu o vha a tshi “Uyu muthu ni khou mu pomoka khou vhudzisa Yesu nga ha vha- mini?” 30 Vha mu fhindula vha funziwa vhawe na nga pfunzo ri: “Arali uyu muthu o vha e si yawe. 20 Yesu a mu fhindula a muitazwivhi, ro vha ri sa do  mu disa kha iwe.” 31 Ngauralo, Piri: “Ndo amba na vhathu vhothe   khagala. Tshifhinga tshothe ndo lato a amba navho a ri: “Mu  vha ndi tshi funza sinagogoni na dzhieni inwi vhane  ni mu hatule  Vhayuda thembeleni, hune Vhayuda vho- u ya nga mulayo wanu.”  the vha kuvhangana hone; a hu vha mu fhindula vha ri: “Mulayo  na zwe nda zwi amba tshiphirini. a u ri tendeli uri ri vhulahe mu21 Ndi ngani u tshi mmbudzi- thu.” 32 Zwenezwi zwo vha zwi zwe Yesu a zwi sa? Vhudzisa vhe vha pfa zwe tshi khou dadzisa  nda vha vhudza zwone. Vhenevho amba u itela u sumbedza ndila  vha a divha zwe nda zwi amba.” ine a do  fa ngayo.  22 Musi o no amba zwenezwo, 33 Pilato a dovha a dzhena ˙ munwe wa vhadin ya muvhusi a vhidza Yesu  da  we a vha o nduni  ima henefho tsini, a vhanda Yesu a amba nae a ri: “Naa u khosi ya khofheni a ri: “Naa yeneyi ndi Vhayuda?” 34 Yesu a fhindula a ndila ine wa fhindula ngayo tshi- ri: “Naa zwine wa khou zwi amba  fhe muhulu?” 23 Yesu a mu fhi- zwi bva kha iwe, kana wo tou vhundula a ri: “Arali ndo amba dzwa nga ha nne?” 35 Pilato a  zwithu zwo khakheaho, amba uri fhindula a ri: “Naa nne  ndi Muyundi zwifhio; fhedzi arali ndo amba da? Vhathu vha lushaka lwa hau zwone, ndi ngani u tshi nthwa?” na vhotshifhe vhahulu vho u disa  24 Ndi hone Anasi a tshi mu vho- kha nne.  Wo ita mini?” 36 Yesu fha a mu isa ha tshifhe muhulu a fhindula a ri: “Muvhuso wanga a Kayafa. si tshipida  tsha lino shango. Ara25 Simoni Petro o vha o ima li muvhuso wanga wo vha u tshihenefho a tshi khou ora muli- pida  tsha lino shango, vhatevheli lo. Vha amba nae vha ri: “Naa vhanga vho vha vha tshi do  vha ˙ a u munwe wa vhafunziwa vha- vho da  vha nndwela uri ndi si we?” Petro a landula a ri: “Hai.” kumedzwe kha Vhayuda. Fhedzi ˙ 26 Munwe wa vhalanda vha tshi- zwi re zwone ndi uri muvhuso wafhe muhulu, we a vha e shaka nga a si wa lino shango.” 37 Nga la muthu we Petro a mu tumula zwenezwo, Pilato a amba nae a ri:

173 Pilato u to YOHANE 18:38–19:15  da  u vhofholola Yesu “Naa u khosi?” Yesu a fhindula a ombele kha danda, ngauri nne  a ri: “Ndi iwe ane wa khou amba uri thi mu vhoni mulandu.” 7 Vhandi khosi. Ndo bebelwa zwone, yuda vha mu fhindula vha ri: “Ri ndo dela zwenezwi shangoni, uri na mulayo, nahone u ya nga wo ndi tanziele nga ha ngoho. Mu- noyo mulayo u fanela u fa, ngauri  ˙ ˙ murwa wa Mudzimu.”  nwe na munwe ane a funa ngoho u diita 8 Musi Pilato a tshi pfa zwe u thetshelesa ipfi langa.” 38 Pilato a mu vhudzisa a ri: “Ngoho vha vha vha tshi khou zwi amba, a ofha zwihulu; 9 a mbo di  dondi mini?” ya muvhusi  Musi o no amba zwenezwo, a vha a dzhena nduni dovha a bvela nnda  kha Vhayu- a amba na Yesu a ri: “U bva ngada a amba navho a ri: “A thi fhi?” Fhedzi Yesu a si mu fhindumu vhoni mulandu. 39 Hu na le. 10 Pilato a ri: “Naa a u mphiuri ndi na  mukhuvha we na u vhea wa uri nduli? Naa a u zwi divhi  a u u vhofholola na mandi ni vhofhololele muthu mu- maanda  a u u ombela kha danda?” thihi nga paseka. Naa ni to  da  ndi anda tshi vhofholola khosi ya Vhayu- 11 Yesu a mu fhindula a ri: “Wo  vha u si na maanda  da?” 40 Vha zhamba vha ri: “U vha u tshi do  arali u vhe u songo ri vhofhololela uyo muthu, na luthihi kha nne a tshi bva ta   du fhedzi vhofholola Baraba!” Onoyo songo tou a newa lu. Ndi ngazwo na muthu o nkuBaraba o vha e livemu. medzaho kha iwe e na tshivhi Nga tshenetsho tshifhinga, tshihulwane.” Pilato a laedza uri Yesu a 12 Pilato a tshi pfa zwenezwo dzhiiwe nahone a rwiwe. 2 Ma- a to dza u mu vhofholo ndila   da swole a luka khare ya mipfa a i la. Fhedzi Vhayuda vha zhamba vhea kha thoho yawe a mu amba- vha ri: “Arali wa vhofholola uyu  dza tshiambaro tsha nga nnda  muthu, zwi amba uri a u kho˙ tsha muvhala wa phephulu; 3 a nani ya Kesare.1 Munwe na mu˙ da  khae a ri: “Ri a vusa, iwe Khosi nwe ane a diita khosi u lwisana na  ya Vhayuda!” A mu vhanda tshi- Kesare.” 13 Musi Pilato o no pfa fhatuwo. 4 Pilato a dovha a bve- zwine vha khou zwi amba, a bvi la nnda a dzula tshidulo a amba navho a ri: “Ndi sela Yesu nnda,  mutani wo itwaho khou mu bvisela nnda    kha inwi ni tsha khatulo uri ni vhone uri nne  a thi mu nga matombo, hune nga Tshihevhoni mulandu.” 5 Nga zwene- beru ha pfi Gabatha. 14 Ho vha zwo, Yesu a bvela nnda  o amba- hu tshi khou lugiselelwa pasera khare ya mipfa na tshiambaro ka; hu nga tshifhinga tsha vhutsha nga nnda  tsha muvhala wa rathi.1 A amba na Vhayuda a ri: 15 Naho  phephulu. Huno Pilato a amba na “Vhonani khosi yanu!” vhathu a ri: “Vhonani uyu mu- zwo ralo, vha zhamba vha ri: thu.” 6 Musi vhotshifhe vhahu- “Kha vhulahwe! Kha vhulahwe! lu na vhadin  da  vha tshi mu vho- Mu ombele kha danda!” Pilato a na, vha zhamba vha ri: “Kha amba navho a ri: “Naa ndi ombele ombelwe kha danda! Kha ombe19:121 Khosi. 141 Hu to u vha  daho  lwe kha danda!” Pilato a amba na- Yoh nga awara ya vhufumi-mbili (12) nga mavho a ri: “Inwi mu dzhieni ni mu siari.

19

YOHANE 19:16-32 Vha ombela Yesu kha danda 174 khosi yanu?” Vhotshifhe vhahu- nga zwa nga nnda   nahone tshilu vha fhindula vha ri: “Rine  a ri ambaro tshanga tsha nga ngomu ˙ na inwe khosi nga nnda Ndi zwo ha Kesa- vha tshi itela mamvate.”  re.” 16 Nga tshenetsho tshifhi- ne zwe maswole a zwi ita. nga, a vha kumedza Yesu uri vha 25 Tsini na danda la tshengemu ombele kha danda. dzo la Yesu ho vha ho ima mme Vha mu dzhia vha tuwa nae. awe, murathu wa mme awe, Maria  17 A dihwalela danda lawe la mufumakadzi wa Klopa, na Ma tshengedzo, vha ya hune ha ria Magdalena. 26 Nga zwenepfi Fhethu ha Madethele, hune zwo, musi Yesu a tshi vhona mme nga Tshiheberu ha pfi Golgotha; awe na mufunziwa we a vha a tshi 18 vha ombela Yesu kha danda mu funa vho ima nga henefho tsi˙ vhukati ha vhanwe vhanna vha- ni, a amba na mme awe a ri: “Vho˙ vhili. 19 Pilato a dovha a nwala na murwa wau!” 27 Nga murandivhadzo a i vhea kha da- hu a amba na onoyo mufunziwa  nda la tshengedzo. Yo vha i tshi a ri: “Vhona mme au!” Nahone ri: “Yesu wa Nazareta Khosi ya u bva nga tshenetsho tshifhinga Vhayuda.” 20 Ngauralo, Vhayu- onoyo mufunziwa a tuwa na mme  da vhanzhi vho vhala yeneyo ndi a Yesu hayani hawe. vhadzo, ngauri he Yesu a vha o 28 Nga murahu ha zwenezwo, ombelwa hone ho vha hu tsini na musi Yesu a tshi vho vhona mudi; yeneyo ndivhadzo  nahone  uri zwithu zwothe zwo khunye ˙ ˙ yo vha yo nwalwa nga Luheberu, lela, u itela u dadzisa lunwalo a  Lulathini na Lugerika. 21 Naho ri: “Ndi na dora.” 29 Nga hene zwo ralo, vhotshifhe vhahulu vha fho ho vha hu na mvuvhelo ye ya Vhayuda vha amba na Pilato vha vha i na waini i dungaho. Nga˙ ri: “U songo nwala uri ‘Khosi uralo, vha dzhia tshipontshi tsho ˙ ya Vhayuda,’ fhedzi nwala uri o mbwandamedzwaho kha waini i amba a ri, ‘Ndi Khosi ya Vhayu- dungaho vha tshi toma kha luta  da.’” 22 Pilato a vha fhindula a nga lwa esopo vha tshi vhea mu˙ ˙ ri: “Zwe nda nwala ndo nwala.” lomoni wawe. 30 Musi o no swi23 Musi maswole o no ombe- swina waini i dungaho, Yesu a ri: la Yesu kha danda, a dzhia zwi- “Zwo dadzea!” a kotamisa thoho   ambaro zwawe zwa nga nnda a ita nahone a fa.1 ˙  mikovhe mina, swole linwe na li 31 Samusi lo vha li duvha  la u ˙ nwe la dzhia mukovhe wa lo. Fhe- Lugiselela la nga phanda  ha Sadzi tshiambaro tshawe tsha nga batha, zwitumbu zwo vha zwi songomu tsho vha tshi si na he tsha ngo fanela u sala kha madanda a tumiwa, tsho vha tsho tou lu- tshengedzo, (ngauri duvha   la kwa tshothe. 24 Ngauralo, ma- yeneyo Sabatha  lo vha li lihulwaswole a amba nga tshao a ri: “Ri ne,) ndi ngazwo Vhayuda vho husongo tshi kherula, fhedzi kha ri mbela uri Pilato a vunde zwene ite mamvate  u itela u vhona uri zwo zwitumbu milenzhe, nahone tshi do  vha tsha nnyi.” Zwene- vha zwi fhahulule. 32 Ngauralo, zwo zwo vha zwi tshi khou itelwa ˙ uri hu dadzee lunwalo lune lwa ri: Yoh 19:301 Thalutshedzelo  ya ipfi nga ipfi i  “Vha kovhekana zwiambaro zwa- ri “a welela.”

175 Vha mu thavha kha lurumbu YOHANE 19:33–20:12  maswole a da  a vunda  milenzhe ya nefho tsini, vha mbo di  vhulunga vhanna vhavhili vhe vha vha vho Yesu henefho. ombelwa tsini na Yesu. 33 Musi Nga duvha  la u thoma la maswole a tshi swika kha Yesu vhege, Maria Magdalena a a wana o no fa, a si vunde  miya vhidani nga matsheloni, hu  ˙ lenzhe yawe. 34 Ngauralo, linwe tshi kha di  vha na swiswi, a vhoswole la mu thavha kha lurumbu  na uri tombo lo no di  piguluselwa nga pfumo, ha mbo di  bva malo- thungo ha vhida. 2 Nga zwene fha na madi. 35 We a zwi vho- zwo, a mbo di  kha Si gidimela ˙ na u na vhutanzi nazwo, vhutanzi   moni Petro na munwe mufunziwa hawe ndi ha ngoho, onoyo mu- we Yesu a vha a tshi mu funa, a thu u a divha uri zwithu zwe a amba navho a ri: “Vho bvisa Mu zwi amba ndi ngoho, uri na inwi rena vhidani, a ri divhi he vha mu   ni zwi tende. 36 Zwi re zwone vhea hone.” ndi uri zwenezwo zwithu zwo itea 3 Nga zwenezwo, Petro na mu˙ ˙ uri hu dadzee lunwalo lune lwa ri: nwe  mufunziwa vha ya vhida “Ha nga vundiwi na shambo na li- ni. 4 Vhuvhili havho vha thoma  ˙ ˙ ˙ thihi.” 37 Nahone lunwe lunwa- u gidima, fhedzi munwe mufunzilo lu ri: “Vha do  vhona we vha mu wa a gidima a fhirela Petro a swithavha.”  ka vhidani u thoma. 5 A kota 38 Nga murahu ha zwene- ma a tolela, a wana ho sala malabi  zwi zwithu, Yosefa a bvaho fhedzi, hone a si dzhene nga ngoArimathia, we a vha e mufunziwa mu. 6 Na Simoni Petro a mu tewa Yesu, fhedzi wa tshiphirini nga vhela, a dzhena vhidani. A vhona  nthani ha uri o vha a tshi ofha malabi henefho fhasi. 7 Labi le  Vhayuda, a humbela Pilato arali la vha lo pomba thoho ya Yesu lo  ˙ a tshi nga dzhia tshitumbu tsha vha li si fhethu huthihi na manwe Yesu; nahone Pilato a mu tende- malabi, fhedzi lo vha lo petiwa lo la. A ya a tshi dzhia. 39 Nikode- vhetshelwa thungo. 8 Nga mumo, munna we a da  ha Yesu vhu- rahu ha dzhena na u la mufunziwa siku lwa u tou thoma, na ene o we a swika vhidani u thoma, a ri  da  o fara zwiputo zwa mishonga a tshi zwi vhona a tenda. 9 Vho ˙ i nukhelelaho na nonzhe na zwi- vha vha sa athu talukanya  lunwa khopha, zwi to u vha khilo- lo lune lwa amba uri u do  daho   vugireme dza furaru (30). 40 Nga- swa vhafuni. 10 Nga zwenezwo, uralo, vha dzhia tshitumbu tsha vhafunziwa vha humela mahayaYesu vha tshi pomba nga mala- ni avho. bi a re na yeneyo mishonga, 11 Maria ene a sala o ima henevha tshi tevhedza ndila ine Vha- fho tsini na vhida,   a tshi khou lila. yuda vha lugiselela ngayo mbu- Nga zwenezwo, musi a tshi khou lungo. 41 Fhethu he a ombelwa lila, a kotama a sedza nga ngomu ˙ hone ho vha hu na tsimu, henefho vhidani 12 a vhona vharunwa  tsimuni ho vha hu na vhida  liswa, vhavhili vho ambara zwiambaro le ha vha hu sa athu vhulungwa zwitshena vho dzula he ha vha muthu kha lo. 42 Ngauri lo vha hu na tshitumbu tsha Yesu naho˙ li duvha  la u Lugiselela la Vhayu- ne munwe o dzula he˙ ha vha hu ya Yesu munwe o dzula da nahone vhida   lo vha li nga he- na thoho

20

YOHANE 20:13-31 Thomasi u a vhona, a tenda 176 he ha vha hu na milenzhe. ruma.” 22 Musi o no amba zwe13 Huno vha amba nae vha ri: nezwo a vha vhudzulela muya na“Ndi ngani u tshi khou lila?” A hone a amba navho a ri: “Ta vha fhindula a ri: “Vho bvisa Mu- nganedzani muya mukhethwa. rena wanga vhidani, nahone a 23 Arali ni tshi hangwela vhathu  thi divhi he vha mu vhea hone.” zwivhi, vha do  vha vho hangwe 14 Musi o no amba zwenezwo, a lwa; vhane na sa vha hangwele; a rembuluwa a vhona Yesu o ima, vha nga do  hangwelwa.” ˙ fhedzi ho ngo zwi talukanya uri o 24 Fhedzi Thomasi, munwe wa  vha e Yesu. 15 Yesu a amba nae vha fumi-mbili (12), we a vha a a ri: “U khou lilela’ni? U khou tshi vhidzwa Lifha ta, o vha e si   to nnyi?” Ene a humbula u navho musi Yesu a tshi bvelela  da  ˙ nga u khou amba na mulindi wa vhukati havho. 25 Vhanwe vhatsimu, a amba nae a ri: “Mune  wa- funziwa vha mu vhudza u ri: “Ro nga, arali wo mu dzhia, mmbudze vhona Murena!” Fhedzi ene a ri: he wa mu vhea hone, uri ndi ye u “Arali nda sa vhona mbonzhe dza mu dzhia.” 16 Yesu a amba nae zwibigiri zwandani zwawe nahone  a ri: “Maria!” Musi Maria a tshi nda longa munwe wanga khadzo rembuluwa, a amba nae nga Lu- na u longa tshanda  tshanga kha heberu a ri: “Raboni!” (zwine zwa lurumbu lwawe, a thi nga do  vhuamba uri “Mufunzi!”) 17 Yesu a ya nda tenda.” amba nae a ri: “Litsha u nkwa26 Ho no fhela maduvha a  mbatela. Ngauri a thi athu go- malo vhafunziwa vha Yesu vha nya ha Khotsi. Fhedzi iya ha vha- dovha vha diho nela nduni, naho   rathu vhanga u vha vhudze uri, ne vho vha vhe na Thomasi. Naho ‘Ndi khou gonya ha Khotsi anga minango yo vha yo honiwa, Yesu a   ane a vha Khotsi anu  na ha Mu- da  a ima vhukati havho a ri: “Mudzimu wanga ane a vha Mudzimu lalo nga u vhe na inwi.” 27 Nga wanu.’” 18 Maria Magdalena a murahu ha zwenezwo a amba na  ya a vhudza vhafunziwa a ri: “Ndo Thomasi a ri: “Longa munwe wau vhona Murena!” A vha vhudza zwe hafha, hone vhona zwanda  zwaYesu a mu vhudza zwone. nga. U longe tshanda  tshau kha 19 Musi duvha  lo no kovhe- lurumbu lwanga, litsha u timatila, nga lene lo duvha  la u thoma ma fhedzi u tende.” 28 Thomala vhege, vhafunziwa vho vha vho si a mu fhindula a ri: “Murediho nela ngauri vho vha vha tshi na wanga na Mudzimu wanga!”   khou ofha Vhayuda, Yesu a dzhe- 29 Yesu a amba nae a ri: “Naa u na a ima vhukati havho a amba khou tenda ngauri wo mmbona? navho a ri: “Mulalo nga u vhe na Hu takala vhane naho vha songo inwi.” 20 Musi o no amba zwe- vhona vha tenda.” nezwi, a vha sumbedza zwanda 30 Ngoho ndi ya uri Yesu o do ˙ zwawe na lurumbu lwawe. Nga- vha a ita zwinwe zwiga zwinzhi uralo, vhafunziwa vha takala nge vhafunziwa vha tshi khou zwi ˙ vha vhona Murena. 21 Yesu a vhona, zwi songo nwalwaho kha dovha a amba navho a ri: “Mula- uyu mupombo. 31 Fhedzi zwe˙ lo nga u vhe na inwi. Samusi Kho- nezwi zwithu zwo nwalwa uri ni tsi o nthuma, na nne  ndi khou ni tende uri Yesu ndi ene Kristo

177 Vhutolo ha u fasha khovhe YOHANE 21:1-17  Murwa wa Mudzimu, uri nga u te- uri vho vha vhe tsini na khunzinda honoho ni kone u wana vhu- khunzi, vha tshi tou vha mithara tshilo dzinani lawe. dzi to u vha dana u bva he daho   Nga murahu ha zwenezwo nefho. 9 Musi vha tshi tou tsa tshizwithu, Yesu a dovha a di sumbedza kha vhafunziwa ngei kepeni, vha vhona ho vhewa khovhe kha mahale na tshinkwa. lwanzheni lwa Tiberia. O disu a amba navho a ri: “Disa mbedza nga heyi ndila: 2 Simo- 10 Yesu  ˙ ni Petro, Thomasi, we a vha a tshi ni dzinwe khovhe kha dze na dzi vhidzwa Didimo,1 Nathanaele a fasha zwino.” 11 Ngauralo, Sibvaho Kana ngei Galilea, vharwa moni Petro a humela tshikepeni a ˙ vha Sebedeo, na vhanwe vhafu- kokodzela mambule khunzi-khunziwa vhawe vhavhili vho vha nzini e a vha e na khovhe khuna mahumi mata  vho kuvhangana fhethu huthihi. lwane dza dana 3 Simoni Petro a amba navho a nu na ntharu (153). Naho dzo vha ri: “Ndi kha di  ya u rea khovhe.” dzi nnzhi nga u ralo mambule ho Vha amba nae vha ri: “Na rine  ri ngo kheruwa. 12 Yesu a amba navho a ri: “Idani ni le.” A ho  khou tuwa na iwe.” Vha namela   tshikepe, fhedzi vha si fashe tshi- ngo vha na muthihi wa vhafunziwa we a vha na tshivhindi tsha u thu vhusiku hothe.  4 Nga madautsha, Yesu a ima mu vhudzisa uri: “Ndi iwe nnyi?”   khunzi-khunzini, fhedzi vha si ngauri vho vha vha tshi zwi divha zwi talukanye uri o vha e Yesu. uri ndi Murena. 13 Yesu a se  5 Nga zwenezwo, Yesu a amba ndela a dzhia tshinkwa a vha nea, na khovhe.  navho a ri: “Vhana’nga, naa ni a dovha a vha nea na zwi liwa?” Vha fhindula vha ri 14 Lwo vha lu lwa vhuraru Yesu kha vhafunzi “Hai!” 6 A amba navho a ri: a tshi disumbedza “Arali na posela mambule kha wa vhawe musi o no vuswa vhatshanda  tsha u la tsha tshikepe funi. 15 Musi vho no fhedza u la, ni do  fasha.” Vha ita nga u ralo, fhedzi vha si tsha kona u koko- Yesu a amba na Simoni Petro a ri: dza mambule ngauri vho vha vho “Simoni murwa wa Yohane, naa fasha khovhe nnzhi. 7 Ngaura- u a mpfuna u fhira izwi?” Simoni lo, mufunziwa we Yesu a vha a a fhindula a ri: “Ee, Murena, u a uri ndi a u funa.” Yesu  tshi mu funa a amba na Petro a zwi divha ri: “Ndi Murena!” Musi Simoni Pe- a amba nae a ri: “Kanzwa ngwatro a tshi pfa uri ndi Murena a na dzanga.” 16 A dovha a amba ambara tshiambaro tshawe tsha nae lwa vhuvhili a ri: “Simoni munga ntha, ngauri o vha a songo rwa wa Yohane, naa u a mpfuna?”  ambara tshithu nga ntha, naho- Simoni a fhindula a ri: “Ee, Mure uri ndi a u funa.”  ne a fhufhela lwanzheni. 8 Fhe- na, u a zwi divha ˙ dzi vhanwe vhafunziwa vha te- Yesu a amba nae a ri: “Lisa ngwana dzanga.” 17 A amba nae lwa vhela vhe kha tshikepe tshituku  vha tshi khou kokodza mambule vhuraru a ri: “Simoni murwa wa e a vha o dala nga khovhe, nga- Yohane, naa u a mpfuna?” Petro  a tungufhala ngauri o vha o mu  vhudzisa lwa vhuraru a ri: “Naa u Yoh 21:21 Kana “ lifhata.” 

21

YOHANE 21:18—MISHUMO 1:6 a mpfuna?” Nga zwenezwo, a fhindula a ri: “Murena, u a divha  zwithu zwothe; u a zwi divha uri   ndi a u funa.” Yesu a amba nae a ri: “Kanzwa ngwana dzanga. 18 Ngoho ndi a u vhudza ndi ri, musi u tshee mutuku, wo vha u  tshi diambadza wa ya hune wa  funa hone. Fhedzi musi u tshi ka˙ laha u do  isa zwanda  munwe muthu a u ambadza nahone a u isa hune wa si fune hone.” 19 O vha a tshi khou zwi ambela uri a sumbedze ndila ye lufu lwa Petro  lwa vha lu tshi do  rendisa ngayo Mudzimu. Musi o no amba zwenezwo, a amba na Petro a ri: “Bvela phanda  u tshi ntevhela.” 20 Petro a rembuluwa a lavhelesa a vhona mufunziwa we Yesu a vha a tshi mu funa a tshi khou tevhela, ndi u la we musi vha tshi khou la tshilalelo a vha o ditika  nga khana ya Yesu a ri: “Murena, ndi nnyi ane a khou u fheta?”  21 Musi Petro a tshi mu vhona, a amba na Yesu a ri: “Murena, hu

Mufunziwa a nga si fe 178 do itea mini nga uyu munna?”  22 Yesu a mu fhindula a ri: “Arali hu lutamo lwanga uri uyu a dzule e hone u swika ndi tshi vhuya, a si mafhungo au. Iwe bvela phanda  u tshi ntevhela.” 23 Nga ntha ni ha zwenezwo, mafhungo a uri onoyo mufunziwa a nga si fe, a phadalala kha vhafunziwa. Naho  zwo ralo, Yesu o vha a sa khou amba uri onoyo mufunziwa a nga si fe, fhedzi o vha a tshi khou ri: “Arali hu lutamo lwanga uri uyu a dzule e hone u swika ndi tshi vhuya, zwenezwo zwi ni kwama ngani?” 24 Onoyu ndi ene mufunziwa ane a tanziela nga ha zwenezwi  ˙ zwithu na we a zwi nwala, nahone ri a divha uri vhu tanzi he a vhu   nea ndi ha ngoho.  ˙ 25 Hu na zwinwe zwithu zwinzhi zwe Yesu a zwi ita, zwine ara˙ li zwi vhe zwo nwalwa nga vhudalo, ndi vhona u nga mipombo  yazwo yo vha i tshi do sha dadza  ngo ya di  sala.

dccc

ccc

MISHUMO YA VHAAPOSTOLA Theofilo, kha bugu yanga ya u ˙ 1 thoma, ndo nwala nga ha zwithu zwothe zwe Yesu a thoma u

 zwi ita na u zwi funza, 2 u swikela nga duvha  le a takulelwa nga lo ntha, musi o no nea vha  apostola vhe a vha nanga ndaela dzawe a tshi shumisa muya mukhethwa. 3 Musi o no tambudzwa, o ya khavho a vha sumbedza vhutanzi vhunzhi ho  khwathaho ha uri u khou tshila.  Vha fhedza maduvha a fuina   (40) vha tshi mu vhona nahone a tshi

vha talutshedza nga ha Muvhuso  wa Mudzimu. 4 Musi a tshi ta ngana navho o vha vhudza a ri: “Ni songo tuwa Yerusalema, fhe dzi ni dzule no lindela zwe Khotsi a ni fulufhedzisa, zwe na zwi pfa nga nne; 5 ngauri Yohane o  lovhedza nga madi,  fhedzi inwi ni do  lovhedzwa nga muya mukhethwa maduvha a si gathi nga mu rahu ha zwenezwi.” 6 Musi vho kuvhangana, vha vhudzisa Yesu vha ri: “Murena, naa u do  vusulusa muvhu-

179 MISHUMO 1:7-24 Thanzi dzanga. Yesu u takulelwa ntha   ˙ so wa Isiraele nga tshenetshi tshi- bela nga vhuthihi, vhe na vhanwe fhinga?” 7 A vha fhindula a ri: vhafumakadzi khathihi na Maria “Ndi Khotsi wa ta fhedzi ane mme a Yesu na vharathu vhawe.  dulu  15 Misini yeneyo Petro a ima a vha na maanda  a u vhea tshifhinga tshine zwithu zwa do  itea vhukati ha vhatendi ngae (vhathu vhe vha vha vhe henefho vho vha ngatsho, inwi a no ngo tea u divha   da  u lingana 120) a ri: tshenetsho tshifhinga; 8 fhedzi vha tshi to ni do  wana maanda  musi muya 16 ˙ Vhahashu, zwo vha zwo tea uri samusi muya  mukhethwa u tshi da  kha inwi, lunwalo lu dadzee, nahone ni do dzanga mukhethwa wo dzula wo amba u  vha thanzi  Yerusalema na kha lothe  la Yudea tshi shumisa Davida malugana na Yudasi, we a vha o ranga phanda  na la Samaria, u swika tshipidani  Yesu, 17 ngauri o tsha kule vhukuma tsha lifhasi.” vhe vha fara ˙ 9 Musi o no amba zwenezwo zwi- vha e munwe washu nahone o vha thu vha tshi kha di  vha vho mu e na mukovhe kha honovhu vhu18 (Onoyo munna o mbo  da.  lavhelesa, a takulelwa ntha, a tsi- din   renga tsimu nga yeneyo tshelerwa nga gole nahone vhafunziwa di vha si tsha mu vhona. 10 Vha de ya u sa fulufhedzea hawe, a wa thumbu yawe ya balea,  tshi kha di  vha vho lavhelesa nga thoho mala awe a hushuwa. 19 Zwenentha musi Yesu a tshi khou tuwa,   nga vhadzula nga khathihi fhedzi vha vhona zwo zwa divhiwa vha Yerusalema, ndi  vhanna vhavhili vho ambara zwi- po vhothe ambaro zwitshena vho ima tsini ngazwo yeneyo tsimu nga luambo navho, 11 nahone vha amba na- lwavho vho i vhidza uri Hakeldavho vha ri: Vhanna vha Galilea, ma, zwine zwa amba, Tsimu ya kha bugu ndi ngani no ima afha no lavhe- Malofha.) 20 Ngauri ˙ lesa ntha? Onoyo Yesu we na mu ya Dzipsalme ho nwalwa u pfi,  ‘Vhudzulo hawe kha vhu sale vhu vhona a tshi takulelwa ntha u do   vhuya nga ndila i fanaho na ye na shubi, hu songo vha na ane a  do  dzula henefho,’ na ‘Mushumo mu vhona a tshi tuwa ngayo.  wawe wa u ingamela kha u dzhii12 Nga zwenezwo, vha mbo di ˙  we nga munwe.’ 21 Nga zwene˙ tsa Thavhani ya Mitwari vha vhu zwo, zwo tea uri munwe wa vheyelela Yerusalema he ha vha hu si nevha vhanna vhe vha vha vhe na kule, hu tshi to  da  u vha khilomirine musi ri na  tshifhinga tshothe  thara nthihi.1 13 Musi vha tshi Murena Yesu, 22 u bva a tshi loswika, vha ya kamarani ya ntha,  vhedzwa nga Yohane u swika du he vha vha vha tshi dzula hone; vha le a vhuyelela ta a vhe  dulu,  ho vha hu na Petro, Yohane, thanzi khathihi na rine malugana   Yakobo, Andrea, Filipo, Thoma- na mvuwo ya Yesu. si, Baratholomeo, Mateo, Yakobo 23 Ngauralo, ha nangiwa vhamurwa wa Alifeo, Simoni a fhi- nna vhavhili, Yosefa ane a vhiseaho, na Yudasi murwa wa Yako- dzwa Barasaba, we a vha a bo. 14 Vha di  dzula vha tshi ra- tshi vhidzwa Yusto, na Mathia. 24 Vha rabela vha ri: Iwe Yehova Mis 1:121 Nga Lugerika ‘sabbatou . . . odon’ mbilu dza vhathu vho ndi tshikhala tshe Muyuda a vha a tshi te- u divhaho the, ri sumbedze uri wo nanga  ndelwa u tshi tshimbila nga Sabatha.

MISHUMO 1:25–2:20 Pentekoste. Muya mukhethwa 180 ufhio kha avha vhanna vhavhili, ni a Libia, hune ha vha thungo 25 uri a ite mushumo wa vhudidza Kirene, na vhaeni vha  nda  na wa vhuapostola, we Yuda- bvaho Roma, Vhayuda na thu si a u tutshela a fara ndila yawe. ndu, 11 Vhakereta, na Vhaara   ˙ 26 Vha ita madenwa, ha mvatiwa bia, ri vha pfa vha tshi khou  ˙ Mathia, a vha munwe wa vhaapo- amba nga ha mishumo ya mastola khathihi na vha fumi-nthi- anda   ya Mudzimu.” 12 Vhothe vha mangala nahone vha da hi (11).  da,  Nga duvha ha vha amba nga tshavho vha ri:  la vhutambo  Pentekoste vhothe vho vha “Zwenezwi zwithu zwi amba  13 Naho zwo ralo, vhavho kuvhangana fhethu huthihi. mini?” ˙ 2 Nga u tavhanya ha pfala mu- nwe vha vha holedza vha ri: “Vho   ungo u bvaho ta u tshi nga kambiwa nga waini i difhaho.”  dulu  14 Fhedzi Petro a takuwa e dumbu, wa da nndu   wa dadza   yothe ye vha vha vhe khayo. na vhaapostola vha fumi-nthi 3 Vha vhona khavhu dza muli- hi (11) nahone a amba navho nga ipfi lihulwane a ri: “Vhathu vha lo dzi ngaho ndimi, dza phadalala  ˙ ˙ dza kavha kha munwe na munwe Yudea na inwi vhadzulapo vhothe vha Yerusalema, thetshelesa wavho, 4 vhothe vha dadzwa   nga muya mukhethwa nahone ni nga vhuronwane zwine nda vha thoma u amba nga nyambo khou zwi amba. 15 Havha vhadzo fhambanaho, sa zwe muya thu a vho ngo kambiwa, sa zwimukhethwa wa vha u tshi khou ne na khou amba, ngauri zwino ndi hone hu tshifhinga tsha vhuvha funza zwone. 5 Nga tshenetsho tshifhinga, raru.1 16 U fhambana na zweho vha hu na Vhayuda vha ofha- nezwo, hezwi ndi zwe zwa ambiho Mudzimu vha bvaho masha- wa hu tshi shumiswa muporofita ngoni othe vhe vha vha vha tshi Yoele a tshi ri, 17 Mudzimu u  a vhufhelo, ndi  khou dzula Yerusalema. 6 Nga ri: ‘“Maduvhani muya  shululela vhathu vhothe  zwenezwo, musi vha tshi pfa wo- do  na vhananoyu muungo, vhathu vhanzhi wanga,1 vharwa vhanu  vha do  porofita navha kuvhangana nahone vha ma- nyana vhanu ˙ ˙ vhanu   vha do  ngala, ngauri munwe na munwe o hone vhathannga vha a tshi khou pfa hu tshi vhona mabono, vhahulwane vha vha do  lora; 18 na vhalanda ambiwa luambo lwawe. 7 Vhu- nu kuma, vho vha vho mangala zwi- vhanga vha vhanna na vha vhavha shulule hulu nahone vha ri: “Vhonani, fumakadzi ndi do naa avha vhathu vhane vha khou la muya wanga misini yeneyo, nahone vha do  porofita. 19 Ndi do  amba a si Vhagalilea? 8 Zwi da  ˙ ˙ kha lita na zwi  dulu  hani uri munwe na munwe washu ita vhutolo  vha na maa pfe hu tshi khou ambiwa ga kha lifhasi, hu do lofha, mulilo na ditsi; 20 duvha  nga luambo lwawe lwa damuni?  ˙   swifhala nahone nwedzi u 9 Vhaparita, Vhameda, Vhaela- li do  tswuka sa malofha hu sa athu mu, na vhadzulapo vha Mesopo- do tamia, Yudea, Kapadokia, Ponto, Mis 2:151 Hu to u vha nga awara ya  daho  tshitirikini tsha Asia, 10 Firi- vhutahe  nga matsheloni. 171 Thalutshe  gia, Pamfilia, Egipita, madzingu- dzelo ya ipfi nga ipfi i ri “kha nama yothe.”  

2

181 Mvuwo ya Yesu. Rembuluwani MISHUMO 2:21-39 swika duvha kha di  lihulu na li swayea vha hone na namusi.  ˙ ho la Yehova. 21 Huno munwe 30 Ngauri o vha e muporofita na˙ na munwe ane a vhidzelela dzina hone a tshi divha uri Mudzi mu o mu fulufhedzisa nga muano la Yehova u do  tshidzwa.”’ ˙ vhawe 22 “Vhathu vha Isiraele, the- uri munwe wa vhaduhulu  tshelesani zwi tevhelaho: Yesu wa u do yawe,  dzula kha khulunoni  Munazareta o vha e muthu we 31 o zwi vhona hu tshee nga phaMudzimu a ni sumbedza ene kha- nda  nahone a dzula o amba nga gala nga mishumo ya maanda, ha u vuswa ha Kristo, uri ha nga  na nga vhutolo na zwiga zwe Mu- do   litshwa Vhudzulavhafu nahone dzimu a zwi ita vhukati hanu yawe a i nga sini. 32 Ro a nama  tshi shumisa ene, samusi ni tshi the ri thanzi dza uri Mudzimu o   zwi divha. 23 Onoyu munna we vusa Yesu. 33 Ngauri o takule a kumedzwa nga khoro na we lwa ntha thungo ya tshanda   tsha Mudzimu a vha a tshi divha zwe u la tsha Mudzimu a newa  muya  zwa vha zwi tshi do  itea khae hu mukhethwa we a fulufhedziswa tshee nga phanda, no mu ombe- wone nga Khotsi, a ri shulule la kha danda ni tshi shumi- la wone, ndi ngazwo ni tshi khou sa vhanna vhavhi nahone na mu vhona zwine na khou zwi vhona vhulaha. 24 Fhedzi Mudzimu o na u zwi pfa. 34 Davida ho ngo mu vhofholola kha mbofho dza gonya a ya ta fhedzi o ri, ‘Ye dulu,  lufu nga u mu vusa, ngauri zwo hova o amba na Murena wanga vha zwi sa konadzei uri lufu lu a ri: “Dzula thungo ya tshanda  dzule lwo mu vhofha. 25 Davi- tshanga tsha u la, 35 ndi vhuda o amba nga hae a ri, ‘Tshifhi- ye ndi ite maswina au vhukando nga tshothe Yehova o vha a tshi ha milenzhe yau.”’ 36 Nga zwe di  dzula e phanda  hanga; ngauri u nezwo, lushaka lwothe lwa Isirae kha thungo ya tshanda  tshanga le lu fanela u divha uri vhuku tsha u la uri ndi si vhuye nda dzi- ma onoyo Yesu we na mu ombela, nginyea. 26 Nga nthani ha zwe- Mudzimu o mu ita Murena na  nezwo, mbilu yanga i a takala Kristo.” nahone ndo amba nga dakalo li37 Musi vha tshi pfa zwenezwi ˙ hulu. Zwinwe hafhu, ndi do  dzu- zwithu, zwa tou nga vho thavhi la ndi na fulufhelo; 27 ngauri a wa dzimbilu, vha amba na Peu nga do  nnditsha1 ndi Vhudzu- tro na vhaapostola vhothe vha ri:  lavhafu,2 nahone a u nga tendeli “Vhahashu, ri ite mini?” 38 Pemuvhuya wau a tshi sina. 28 Wo tro a amba navho a ri: “Rembu˙ ˙ ntsumbedza ndila dzi yaho vhu- luwani, nahone munwe  na munwe tshiloni, u do  ita uri ndi dzule ndo wanu  a lovhedzwe dzinani la Yesu takala phanda  hau.’ Kristo uri ni hangwelwe zwivhi 29 “Vhahashu, zwo tea uri ndi zwanu, nahone ni do   wana tshiambe ndo vhofholowa nga ha ma- fhiwa tsha fhedzi tsha muya mukhulukuku washu Davida, uri o fa khethwa. 39 Zwenezwi ndi zwe a vhulungwa nahone vhida  lawe li na fulufhedziswa zwone, khathihi na vhana vhanu, vha  na vhothe  Mis 2:271 Thalutshedzelo ya ipfi nga ipfi i ri  vhane Yeho “muya wanga.” 272 Nga Lugerika ndi hai- re kule, na vhothe va Mudzimu washu a do vha  des. Sedzani Thumetshedzo 7. 

MISHUMO 2:40–3:12 Hu lovhedzwa vha 3 000. U kovhelana 182 vhidza.” 40 A dovha a vha vhu- wa kha vhane vha khou dzhena dza mafhungo manzhi, a tanziela thembeleni. 3 Musi a tshi vho nga vhudalo nahone a bvela pha- na Petro na Yohane vha tshi  nda a ri: khou dzhena thembeleni, a mbo  a tshi vha tu  tuwedza  “Ni songo fheliswa na uyu mu- di  thoma u vha humbela zwifhirafho wo tshinyalaho.” 41 Nga wa. 4 Fhedzi Petro na Yohane zwenezwo, vhe vha tanganedza  vha mu lavhelesa vha amba nae eneo mafhungo nga mbilu yothe  vha ri: “Ri lavhelese.” 5 Ngauravha lovhedzwa, nahone nga le- lo, a vha lavhelesa, a tshi khou lane lo duvha vhathu vha to u vhelela uri vha do   daho  tshi mu nea  vha zwigidi zwiraru vha engedza fhiwa. 6 Naho zwo ralo, Petro a mbalo ya vhafunziwa. 42 Vha ri: “Tsimbi-tsetha na musuku a  bvela phanda  vha tshi di  nekedze thi na, fhedzi ndi do tshine  u nea  la pfunzo ya vhaapostola, vhe na nda vha natsho: Dzinani la Yesu vhuthihi, vha tshi la, na u rabela Kristo wa Nazareta ndi ri, takuvhothe.  wa u tshimbile.” 7 A mu fara 43 Vhathu vha dzhenwa nga nga tshanda  tsha u la a mu takunyofho nge vhaapostola vha vha sa. Nga u tavhanya milenzhe yawe  vha tshi khou ita zwithu zwi na zwinungo zwa mbo di  khwamangadzaho na vhutolo vhunzhi. tha;  8 musi a tshi tou ima nga  44 Vhothe vho vhaho vhatendi milenzhe, a mbo di   thoma u tshivho vha vha tshi konana vha tshi mbila. A dzhena navho thembelekovhelana zwine vha vha nazwo, ni, a tshi khou tshimbila, a tshi 45 vha rengisa thundu dzavho na khou fhufha-fhufha, a tshi renda ndaka yavho vha kovhela vho- Mudzimu. 9 Vhathu vhothe vha  the u ya nga zwishaiwa zwavho. mu vhona a tshi khou tshimbila  ˙ ˙ 46 Duvha  linwe na linwe vho vha nahone a tshi khou renda Mudzivha tshi kuvhangana vhothe the mu. 10 Vha zwi vhona uri ndi mbeleni, vha tshi la zwi liwa mau la munna we a vha a tshi dzula hayani avho nahone vho takala, munangoni wa thembele une wa  47 vha tshi renda Mudzimu napfi Wavhudi  a tshi khou humbehone vha tshi takalelwa nga vha˙ ˙ la zwifhiwa, vha mangala na u tathu vhothe. Duvha   linwe na linwe kala zwihulu vha tshi vhona zwe Yehova a di bvela phan da a tshi   zwa itea khae. engedza vha tshidzwaho. 11 Musi onoyo munna a tshi ˙ Li Petro na Yoha- kha di  nwe duvha   vha o fara Petro na Yohane vha tshi khou ya thembe- ne nga zwanda, vhathu vha gidi leni nga tshifhinga tsha vhutahe,1  ma vho vha livha vha swika vha u itela u rabela, 2 nahone he- kuvhangana tsini na phuphu dza ˙ nefho ho vha hu na munwe mu- Salomo, vho mangadzwa nga zwe nna o bebwaho o holefhala. Du ˙ ˙ vha zwi vhona. 12 Musi Petro a vha linwe na linwe vho vha vha tshi zwi vhona, a amba na vhenetshi mu dzudza tsini na muna vho vhathu a ri: “Vhathu vha Isingo wa thembele une wa pfi Waraele, ndi ngani ni tshi mangavhudi, uri a humbele zwifhi dzwa nga izwi zwithu? Ndi ngani no ri sedza zwa tou nga ro ita uri a Mis 3:11 Nga awara ya vhuraru nga matshimbile nga maanda  ashu kana siari.

3

183 Rembuluwani. Vha 5 000 vho tendaho MISHUMO 3:13–4:6 nga u dikumedza hashu kha Mu- fita vhawe vhakhethwa vha kale.  dzimu? 13 Mudzimu wa Abra- 22 Zwi re zwone ndi uri Muhamu na Isaka na Yakobo, Mudzi- she o amba a ri, ‘Yehova Mudzimu wa vhomakhulukuku washu, mu u do  ni vusela muporofita a o hulisa Mushumeli wawe Yesu, fanaho na nne  vhukati ha vhahawe inwi na mu kumedza na mu nu. Ni fanela u thetshelesa zwi˙ ˙ landula phanda  ha Pilato, musi a nwe na zwinwe zwine a ni vhudza ˙ tshi khou to 23 Vhukuma, munwe na  da  u mu vhofholo- zwone. ˙ la. 14 No landula onoyo ane a munwe ane a sa thetshelese onovha mukhethwa na o lugaho, na yo muporofita u do  fheliswa lwa humbela u vhofhololelwa munna tshothe vhathuni.’ 24 Vhaporo we a vha e muvhulahi, 15 nge- fita vhothe u bva kha Samue no no vhulaha Murangaphanda le na vhe vha mu tevhela, vhothe   Muhulwane wa vhutshilo. Fhedzi vho porofita, nahone vha divha Mudzimu o mu vusa vhafuni na- dza khagala nga ha enea madu hone ri thanzi dza eneo mafhu- vha. 25 Ni vharwa vha vhaporo ngo. 16 Nga zwenezwo, nga dzi- fita na vha mulanga we Mudzimu na lawe na nga lutendo lwashu a u vhofha na vhomakhulukuku dzinani lawe, onoyu munna ane wanu, nge a vhudza Abrahamu  na mu divha na ane na khou a ri, ‘Mbeu yau i do fhatu   mu vhona o khwathiswa mirado. tshedza mita ya kha lifha   yothe  U vha na lutendo kha Yesu ndi si.’ 26 Musi Mudzimu o no vusa zwone zwo fhodzaho onoyu mu- Mushumeli wawe, o mu ruma kha ˙ nna ane na khou mu vhona. inwi u thoma uri munwe na mu˙ 17 Ngauralo vhahashu, ndi a zwi nwe wanu  a rembuluwe kha midivha uri inwi na vharangapha- shumo yawe mivhi.”  nda  vhanu  no zwi ita nga u sa di Musi vhenevha vhavhili vha vha. 18 Fhedzi nga yeneyi ndi tshi khou amba na vhathu, la Mudzimu o dadzisa zwithu zwe  vhotshifhe vhahulu, vhalanguli a zwi divhadza hu tshee nga pha- vha thembele, na Vhasadukei vha  nda  a tshi shumisa vhaporofita da khavho. 2 Vho vha vho si vhothe, uri Mudodzwa1 wawe u do    nyuwa ngauri vho vha vha tshi tambula. khou funza vhathu na u amba 19 “Ngauralo, rembuluwani khagala uri Yesu o vuswa vhafunahone ni shandule matshile- ni; 3 vha vha fara vha vha valele anu  uri ni hangwelwe zwivhi,1 la dzhele u swika nga duvha  li teYehova a ni homolose 20 uri vhelaho, ngauri duvha  lo vha lo a rumele Kristo we a vhewa no kovhela. 4 Naho zwo ralo, hu tshi itelwa inwi, onoyo ndi vhunzhi ha vho thetshelesaho Yesu. 21 Onoyo u fanela u dzu- vha tenda, nahone ho vha hu vhala ta u swika tshifhinga tshi- nna vhane vha to  dulu   da  u vha zwigidi ne Mudzimu a do  vusulusa nga- zwitanu.  zwe a zwi tsho zwithu zwothe  5 Nga duvha  li tevhelaho ha amba a tshi shumisa vhaporo- kuvhangana vharangaphan da  vhavho, vhahulwane na vhama˙ Mis 3:181 Thalutshedzelo ya ipfi nga ipfi i  ri “Kristo.” 191 Thalutshedzelo ya ipfi nga nwalo ngei Yerusalema 6 (na  Anasi tshifhe muhulu, Kayafa, ipfi i ri “zwi phumulwe.”

4

MISHUMO 4:7-25 Thikho. Vha vha litshisa u huwelela 184 Yohane, Alesandere, na masha- na nga tshavho, 16 vha ri: “Ri ka a tshifhe muhulu), 7 vha vha ite mini nga avha vhanna? Ngaimisa vhukati havho vha tho- uri vho ita tshiga tshi mangadzama u vha vhudzisa vha ri: “Naa ni ho tshe tsha vhonwa nga vhathu ita yeneyi mishumo nga maanda vhothe vha Yerusalema; nahone   a nnyi kana nga dzina la nnyi?” ri nga si kone u tshi hanedza. 8 Nga zwenezwo, Petro a mbo 17 Naho zwo ralo, uri zwi si phadadzwa nga muya mukhethwa, a dalale mashangoni a kule, kha ri   fhindula a ri: vha shushedze nahone ri vha vhu“Vhavhusi vha vhathu na vha- dze uri vha songo tsha dovha vha hulwane, 9 arali namusi ri tshi amba nga ha lene li dzina.”  khou sengiswa nga ha mushumo 18 Ngauralo, vha vha vhidza wavhudi  wa u fhodza munna a vha vha laya uri vha songo tsha lwalaho, nahone ni to  da  u divha  amba tshithu kana u funza naho uri ndi nnyi we a fhodza onoyu hu ngafhi nga dzina la Yesu. munna, 10 inwi na vhathu vho- 19 Fhedzi Petro na Yohane vha the vha Isiraele divhani uri dzi- vha fhindula vha ri: “Hatulani    nani la Yesu Kristo wa Munazare- inwi vhane  arali zwo luga phata, we na mu ombela kha danda nda  ha Mudzimu uri ri thetshenahone Mudzimu a mu vusa vha- lese inwi nthani ha u thetshelesa  funi, ndi ene o itaho uri uyu mu- Mudzimu. 20 Fhedzi rine  ri nga nna o imaho phanda  hanu  a fhole. si litshe u amba nga ha zwithu 11 Lene  li ndi ‘tombo le la latwa  zwe ra zwi vhona na u zwi pfa.” nga inwi vhafhati  ngeno li lone 21 Ngauralo, musi vho no dovha ˙ thikho ya tshifhato.’ 12 Zwinwe vha vha shushedza, vha vha vho ˙ hafhu, a hu na munwe ane a kona fholola, ngauri vho vha vha si na ˙ u tshidza, ngauri a hu na linwe tshiitisi tsha u vha pfisa vhutu dzina shangoni le Mudzimu a li ngu na uri vho vha vha tshi khou nanga kha vhathu uri a ri tshidze ofha vhathu, ngauri vhathu vhonga lo.” the vho vha vha tshi khou renda  13 Musi vha tshi vhona Pe- Mudzimu nga nthani ha zwe zwa  tro na Yohane vha tshi amba nga itea. 22 Munna we a fhodzwa ˙ tshivhindi, nahone vha tshi tho nga vhutolo o vha e na minwaha i  gomela uri vho vha vhe vhanna fhiraho fuina  (40). vha songo funzeaho na vho do 23 Musi vho no vhofhololwa weleaho,1 vha mangala. Ndi hone vha tuwa vha ya kha vhatendi  vha tshi zwi thogomela uri vho ngavho nahone vha vha vhudza  vha vha tshi anzela u tshimbila zwe vhotshifhe vhahulu na vhana Yesu. 14 Musi vha tshi vhona hulwane vha vha vhudza zwone. onoyo munna we a fhodzwa o ima 24 Vha tshi pfa zwenezwo vha ranavho, vha si fhindule tshithu. bela Mudzimu nga ipfi lihulu 15 Ngauralo, vha ri vha bvele vha ri: nnda ha holo ya Sanhedrini,1  “Murena Muvhusahothe, ndi  vhone vha sala vha tshi ambedza- iwe wo sikaho lita  dulu,  lifhasi, lwanzhe na zwothe zwi re kha Mis 4:131 Zwi ambela kha u sa gudiswa zwikoloni zwa vhurereli zwa Tshiheberu. zwo, 25 wo amba nga muya mukhethwa u tshi shumisa Davida 151 Yo vha i khoro khulwane ya Vhayuda.

185 U amba ipfi nga tshivhindi. Safira MISHUMO 4:26–5:6 makhulukuku washu, mushume- u vuswa vhafuni ha Murena Yesu; li wau, wa ri, ‘Ndi ngani tshaka nahone Mudzimu a sumbedza vhuthu hawe vhuhulwane. dzo sinyuwa nahone vhathu vha vhothe  tshi elekanya nga ha zwithu zwi 34 Zwi re zwone ndi uri ho vha hu si na mushumo? 26 Mahosi a si na we a vha a tshi shaya tshithu vhe  u lwa naho- vhukati havho; ngauri vhothe lifhasi o dilugisela  ne vhavhusi vho kuvhangana vha vha vha vhe na masimu kana dzi vho vha vha tshi zwi rengisa vha tshigwada tshithihi u itela u nndu tshelede ya zwi lwa na Yehova na mudodzwa wa- nahone vha disa  we.’ 27 Herode na Pontio Pilato thu zwe vha zwi rengisa 35 vha ˙ vhaapostola. Nga murahu,  na vhathu vha dzinwe tshaka na i nea ˙ Vhaisiraele vho vha vho kuvha- vho vha˙ vha tshi kovhela munwe na mu nwe, u ya nga zwine a zwi ngana kha wonoyu mudi  u itela u lwa na mushumeli wau mukhe- shaya. 36 Ngauralo, Yosefa, we vhaapostola vha vha vha tshi mu thwa Yesu, we wa mu dodza,  28 uri vha ite zwe wa dzula wo vhidza Baranaba, zwine zwi tshi zwa amba uri Mu zwi amba uri zwi do  itea maluga- talutshedzelwa na na maanda  au na ndivho yau. rwa wa Khuthadzo, o vha e Mule29 Zwino Yehova, sedza u sinyu- vi o bebelwaho Kipiro, 37 onowa havho, nahone u ite uri vhala- yo o vha e na tsimu nahone a i  nda vhau vha dzule vha tshi amba rengisa, tshelede ya hone a i nea ipfi lau nga tshivhindi, 30 nge- vhaapostola. ˙ Naho zwo ralo, munwe muno iwe wo imisa tshanda  tshau u nna we a vha a tshi pfi itela u fhodza na musi hu tshi itea vhutolo na zwithu zwi mangadza- Anania, khathihi na mufumaka ˙ inwe ho nga dzina la mushumeli wau dzi wawe Safira, vha rengisa ˙ ndaka. 2 A dzumba inwe tshemukhethwa Yesu.” a tshi 31 Musi vha tshi fhedza u rabe- lede mufumakadzi wawe ˙ a disa inwe ya ye  la, fhethu he vha vha vho kuvha- zwi divha, ngana hone ha dzinginyea; vho- neyo tshelede kha vhaapostola. the vha dadzwa nga muya 3 Fhedzi Petro a ri: “Anania, ndi   uri  tuwedza  mukhethwa nahone vha amba ipfi ngani Sathane o u tu u zwifhele muya mukhethwa nga la Mudzimu nga tshivhindi. ˙ ˙ 32 Zwinwe hafhu, vhe vha te- u dzumba inwe tshelede ya tsinda vho vha vhe na vhuthihi,1 na- mu? 4 Musi u sa athu i rengisa hone ho vha hu si na na muthi- naa yo vha i si yau, nahone musi hi we a vha a tshi dzhia thundu wo no i rengisa naa tshelede yo  bvela phanda  i yau? dze a vha e nadzo sa dzine dza vha vha i sa do dzawe e ethe, fhedzi vho vha vha Ndi ngani wo humbula u ita zwi thu zwo raloho mbiluni yau? A tshi kovhekana zwithu zwothe  zwe vha vha vhe nazwo. 33 Zwi- wo ngo zwifhela vhathu, fhedzi ˙ nwe hafhu, vhaapostola vha bve- wo zwifhela Mudzimu.” 5 Musi la phanda vhe Anania a tshi pfa zwenezwo a  vha tshi tanziela  vhe vha  na maanda  mahulu malugana na wela fhasi a fa. Vhothe zwi pfa vha dzhenwa nga nyofho vha taku Mis 4:321 Thalutshedzelo ya ipfi nga ipfi i khulu. 6 Vhathannga  wa vha mu putela nga malabi, vha ri “mbilu nthihi na muya muthihi.”

5

˙ MISHUMO 5:7-26 Petro u vhofhololwa dzhele nga murunwa 186 mu hwala vha ya vha mu vhulu- tsini na Yerusalema vho vha vha nga. tshi kuvhangana tshifhinga tshovha tshi disa vhalwadze na 7 Musi ho no fhela awara dzi the,   to u vha tharu ha dzhena vhane vha dinwa nga mimuya mi daho  mufumakadzi wawe nahone o vha vhi, nahone vho vha vha tshi fhoa sa divhi zwe zwa itea. 8 Petro dzwa.  a mu vhudzisa a ri: “Mmbudze, 17 Fhedzi tshifhe muhulu na naa iwe na munna wau no rengi- vho the vhe a vha e navho  sa tsimu na wana yeneyi tshele- vha tshigwada tsha Vhasadukei, de fhedzi?” A ri: “Ee, ndi yeneyi vha mbo di  vha na vivho, 18 vha fhedzi.” 9 Petro a amba nae a ri: fara vhaapostola nahone vha vha ˙ “Ndi ngani vhuvhili hanu  no te- isa dzhele. 19 Murunwa wa Yendelana uri ni linge muya wa Ye- hova a da vhusiku a vula mavo hova? Vhe vha vhulunga munna thi a dzhele, a vha bvisa nahowau khevho afho munangoni, na- ne a amba navho a ri: 20 “Iyani  hone vha do u hwalela nnda.” thembeleni ni bvele phanda ni    10 Nga u tavhanya a wela mile- tshi vhudza vhathu nga ha ma nzheni ya Petro a fa. Musi vha- fhungo othe a vhuno vhutshi thannga vha tshi dzhena vha mu lo.” 21 Musi vho no pfa zwe wana o fa, vha mu hwalela nnda nezwo, vha dzhena thembeleni  nahone vha mu vhulunga tsini nga matsheloni-tsheloni nahone na munna wawe. 11 Nga nthani vha thoma u funza.  ha zwenezwo, vhothe tshivhidzoMusi tshifhe muhulu na vhe a  ni na vhothe vhe vha pfa nga ha vha e navho vha tshi swika, vha  zwenezwo vha dzhenwa nga nyo- vhidza na mirado  ya Sanhedrifho khulu. ni nahone vha kuvhanganya tshi˙ 12 Zwinwe hafhu, vhaapostola gwada tshothe tsha vhanna vha vha bvela phanda  vha tshi ita ma- hulwane vha Isiraele, vha ruma dembe manzhi na zwithu zwi ma- vhalindi dzhele uri vha dise   ngadzaho vhukati ha vhathu; na- vhaapostola. 22 Musi vhalindi hone vhothe vho vha vha tshi vha tshi swika vha wana vha siho  kuvhangana phuphuni dza Salo- dzhele. Nga zwenezwo, vha humemo mbilu i nthihi. 13 I ngoho, la murahu vha swika vha vhiga, a hu na na muthihi we a vha na 23 vha ri: “Ro wana dzhele yo ho˙ tshivhindi tsha u vha munwe wa niwa, vhalindi vho vha vho ima  vhafunziwa; naho zwo ralo, vha- mavothini, fhedzi musi ri tshi thu vho vha vha tshi vha hulisa. vula ra wana hu si na muthu.” 14 Vha tendaho Murena vha bve- 24 Musi mulanguli wa thembele la phanda  vha tshi engedzea, ha na vhotshifhe vhahulu vha tshi vha na vhanna vhanzhi na vha- zwi pfa vha mangala, vha divhu fumakadzi. 15 Vha disa na vha- dzisa hune zwenezwo zwithu zwa  ˙ lwadze vha vha vhea ndilani khu- do   fhelela hone. 25 Munwe mulwane vho vha ladza kha vhulalo, nna a da  a vha vhudza uri: “Vhauri musi Petro a tshi fhira nga nna vhe na vha valela dzhele vha ˙ henefho vhanwe vhavho vha we- khou funza vhathu thembeleni.” lwe nga murunzi wawe. 16 Vha- 26 Mulanguli wa thembele na thu vhanzhi vha bvaho midini i re vhadin   da  vhawe vha ya vha vha

187 U thetshelesa Mudzimu hu si vhathu MISHUMO 5:27–6:2 dzhia, fhedzi vha si lwe navho, sa- a vha a tshi diita muthu wa nde musi vho vha vha tshi khou ofha me, nahone vhanna vha to  daho  mana uri vhathu vha do   vha mu te vha kanda  nga u vha madana vhela. Fhedzi o mbo di matombo.  vhulahwa, vho mu thetshe 27 Vha vha disa nahone vha nahone vhothe  vha imisa holoni ya Sanhedri- lesaho vha balangana. 37 Nga ni. Tshifhe muhulu a vha sengisa murahu ha onoyo, ha vha na Yuwa Mugalilea misini ya u 28 a ri: “Ro ni laya uri ni songo dasi ˙ bvela phanda  ni tshi funza nga nwaliswa, a kunga vhathu uri vha dzina he lo, naho zwo ralo, vhona- mu tevhele. Onoyo munna zwino vhe vha vha  ni! no dadza Yerusalema nga o fa, nahone vhothe  vha tshi mu thetshelesa vha bapfunzo yanu, nahone no diimi  sela u disa malofha a onoyo mu- langanywa vha ya kule. 38 Sa thu kha rine.” 29 Petro na vha- musi zwo ralo, ndi a ni vhu ˙ nwe vhaapostola vha fhindula vha dza ndi ri, avha vhathu ni songo ri: “Ri fanela u thetshelesa Mu- vha thithisa, fhedzi vha litsheni; (ngauri arali hu vhukwila kana dzimu ane a vha muvhusi ntha  pfuni ha vhathu. 30 Mudzimu wa mishumo ya vhathu, zwi do vhomakhulukuku washu o vusa vha; 39 fhedzi arali zwi tshi bva Yesu, we na mu vhulaha nga u ha Mudzimu, a ni nga koni u zwi mu ombela kha danda. 31 Mu- pfuvhisa;) arali zwa sa ralo, kha wana ni tshi khou dzimu o mu hulisa nga u mu vhea musi ni nga di thungo ya tshanda  tshawe tsha u lwa na Mudzimu.” 40 Vha mbo  thetshelesa nyeletshedzo yawe, la sa Murangaphanda  Muhulwa- di ne na Mutshidzi, uri Vhaisirae- vha vhidza vhaapostola, vha vha le vha rembuluwe vha hangwelwe rwa, vha vha laya uri vha litshe u zwivhi. 32 Rine ri thanzi dza amba nga ha dzina la Yesu, naho   eneo mafhungo khathihi na muya ne vha vha litsha vha tuwa. 41 Nga zwenezwo, vha tuwa he mukhethwa we Mudzimu a u nea  vhane vha mu thetshelesa samu- nefho Sanhedrini vho takala ngauri Mudzimu o vhona vho fanela si e muvhusi.”  ˙ ha dzina 33 Musi vha tshi pfa zwenezwo, u nyadziwa nga nthani ˙ la  linwe na linwe vha sinyuwa nahone vha to  da  u Yesu. 42 Duvha  vha tshi funza vha vhulaha. 34 Fhedzi ha ta- vha bvela phanda ˙ nga nndu   kuwa munwe munna henefho Sa- thembeleni na nndu nhedrini, Mufarisei ane a pfi Ga- vha sa litshi na u huwelela manga ha Kristo  maliele, mufunzi wa Mulayo we fhungo madifha a vha a tshi thonifhiwa nga vha- Yesu.  thu vhothe, a nea ndaela ya Misini yeneyo, musi vhafunzi  uri avho vhanna vha bviselwe wa vha tshi khou di  anda vha nnda  lwa tshifhinganyana. 35 A tshi ya, Vhayuda vha ambaho Luamba navho a ri: “Inwi vhanna gerika vha thoma u gungulela vha Isiraele, ni thogomele zwine Vhayuda vha ambaho Luheberu,  na khou to  da  u zwi ita avha vha- ngauri tshilikadzi dzavho dzo vha nna. 36 Sa tsumbo, zwi la kale dzi tshi khou dzimiwa mukovhe ˙ ˙ ˙ ho vhuya ha vha na munwe mu- wa duvha  linwe na linwe. 2 Nganna we a vha a tshi pfi Theuda, we uralo, vha fumi-mbili (12) vha

6

MISHUMO 6:3–7:5 188 Di vhanna vha sumbe  to  deleni  vhidza vhafunziwa vhothe vha tshiphirini uri vha ambe uri: “Ro  amba navho vha ri: “A zwo ngo mu pfa a tshi khou sema Mushe tea uri rine  tuwe  ri litshe u amba nga na Mudzimu.” 12 Vha tu ha ipfi la Mudzimu uri ri kovhe- dza ˙ vhathu, vhahulwane, na vhanga khathihi le vhathu zwi liwa. 3 Vhahashu, manwalo, vha da  di vhanna vha sumbe vha mu fara, vha mu isa Sanhe to  deleni  dza vha re na bvumo lavhudi   vhuka- drini.1 13 Vha vhidza thanzi ti hanu, vhane vha vha na muya mazwifhi, dza ri: “Hoyu munna u  mukhethwa na vhutali, uri ri vha dzulela u sema afha fhethu hu vhee uri vha thogomele wonoyu khethwa na Mulayo. 14 Sa tsu mushumo wa ndeme; 4 fhedzi mbo, ro mu pfa a tshi amba uri  rine kha u rabela hoyu Yesu wa Munazareta u do  ri do  dikumedza  na kha u funza ipfi la Mudzimu.” thutha afha fhethu nahone a sha 5 Mafhungo eneo a takadza vha- ndula maitele e Mushe a ri nea funziwa vhothe, nahone vha na- one.”  15 Vhothe vhe vha vha vho  nga Stefano, munna we a vha e na lutendo luhulwane na muya mu- dzula Sanhedrini vha mu lavheletshawe  khethwa, Filipo, Poroxoro, Nika- sa, vha vhona tshifhatuwo ˙ noro, Timoni, Paramena, na Ni- tshi tshi nga tsha murunwa. kolao, thun du1 i bvaho Antiokia.   Fhedzi tshifhe muhulu a ri: 6 Vha vha disa kha vhaapostola,  “Naa zwo tou ralo?” 2 Stenahone musi vho no rabela, vha fano a ri: “Vhahashu na vhokhovha vhea zwanda.  tsi anga, nthetsheleseni. Mudzi7 Nga zwenezwo, ipfi la Mudzi- mu wa vhugala o divhonadza  mu la phadalala, tshivhalo tsha kha makhulukuku washu Abra vhafunziwa tsha bvela phanda  hamu musi e ngei Mesopotatshi tshi engedzea vhukuma ngei mia, a sa athu pfulutshela Harani, Yerusalema; nahone vhotshifhe 3 a amba nae a ri, ‘Tutshela sha vhanzhi vha vha vhatendi. ngo la hau na mashaka au u ye 8 Stefano we a vha a tshi taka- shangoni line nda do  u sumbedza lelwa vhukuma nga Mudzimu na- lone.’ 4 A mbo di  pfuluwa shahone e na maanda, o vha a tshi ngoni la Vhakaladea a ya a dzu khou ita zwithu zwihulu zwi ma- la ngei Harani. Musi khotsi awe o ngadzaho na vhutolo  ˙ vhathuni. no fa, Mudzimu a mu pfulusa he9 Fhedzi ha da  vhanwe vhanna nefho nahone a mu dzudza kha vha Sinagogoni ya vho Vhofho- shango lene li line zwino na dzula ˙ lolwaho, na vhanwe vhanna vha kha lo. 5 Naho zwo ralo, ho ngo Vhakirene, Vhaalesandria, na vha mu nea ifa naho li lifhio kha lene bvaho Kilikia na Asia, uri vha pi- lo shango, naho hu tshipida  tshikise Stefano. 10 Naho zwo ralo, tuku zwatsho tshine a nga tou  a vho ngo kona u hanedza vhutavhea lwayo lwa mulenzhe wawe;  li hawe musi a tshi amba ngauri o fhedzi o mu fulufhedzisa u mu nea  vha a tshi khou thuswa nga muya lone uri li vhe lawe, nga murahu mukhethwa. 11 Nga zwenezwo, lo vha li tshi do  vha la vhaduhulu  ˙ vha langana na vhanwe vhanna vhawe, naho o vha a sa athu vha

7

Mis 6:51 Kana “vho tanganedzaho Tshiyu da.”

Mis 6:121 Yo vha i khoro khulwane ya Vhayuda.

189 Vhaisiraele vha a engedzea Egipita MISHUMO 7:6-26 ˙ na vhana. 6 Zwinwe hafhu, Mu- ku washu na vhone vha fela hedzimu o mu vhudza uri vhaduhunengei. 16 Vha iswa Sikeme na lu vhawe vha do  dzula shangoni hone vha vhulungwa vhidani  le li sili nahone vhathu vha do  vha Abrahamu a li renga nga tshelede ita dziphuli na u vha tambudza ya tsimbi-tsetha kha vharwa vha  ˙ lwa minwaha ya madana mana.   Hemoro ngei Sikeme. 7 Mudzimu a amba nae a ri: ‘Lu17 “Musi hu tshi vho swishaka lwonolwo lune lwa do  vha ka tshifhinga tsha uri hu dadzee  ita dziphuli ndi do nga zwe Mudzimu a zwi fulufhedzi lu hatula,  murahu ha zwenezwo, vha do  sa Abrahamu, vhathu vha engevhuya nahone vha itela nne  tshu- dzea ngei Egipita, 18 u swikela ˙ melo khethwa henefha fhethu.’ hu tshi vha na inwe khosi ngei 8 “A dovha a vhofha nae mu- Egipita, ye ya vha i sa divhi Yo langa wa u fumbisa; Abrahamu a sefa. 19 Yeneyo khosi ya thoma beba Isaka nahone a mu fumbi- u itela vhathu vha hashu vhukwisa nga duvha  la vhumalo, Isa- la nahone ya kombetshedza vhoka a beba Yakobo, Yakobo a khotsi uri vha late  vhushie havha khotsi a vhasimulalushaka vho uri vhu si bvele phanda  vhu vha fumi-mbili (12). 9 Vhene- tshi tshila. 20 Nga tshenetsho vho vhasimulalushaka vha itela tshifhinga, Mushe a mbo di be Yosefa vivho nahone vha mu re- bwa, o vha o naka vhukuma pha˙ ngisela Egipita. Fhedzi Mudzimu nda  ha Mudzimu. A lelwa minweo vha e nae, 10 a mu tsireledzi miraru hayani ha khotsi awe. dza kha matungu othe na u ita   21 Fhedzi musi a tshi latwa, a  ˙ uri a takalelwe na u vha na vhuta dobiwa nga nwananyana wa Fali phanda ha Farao khosi ya Egi rao nahone a mu alusa sa murwa pita. Farao a mu vhea uri a vhuwawe. 22 Nga zwenezwo, Mushe se Egipita na nndu yawe yothe.   hothe ha Vha  11 Fhedzi ha vha na ndala khu- a funzwa vhutali  egipita. O vha e na maanda  kha lu shangoni lothe  la Egipita na mahu- zwe a vha a tshi zwi amba na u zwi la Kanana, na matungu  lu; nahone vhomakhulukuku wa- ita. ˙ 23 “Musi e na minwaha ya fuishu vha si kone u wana zwi liwa. na (40), a humbula u ya u  12 Yakobo a pfa uri hu na zwivhathu vha hawe, Vhaisirae liwa ngei Egipita nahone a ruma tola ˙ vhomakhulukuku washu lwa u le. 24 Musi a tshi vhona munwe thoma. 13 Musi vha tshi vhuye- wavho a tshi khou farwa luvhi, a lamulela na u lifhedzela we a vha a lela lwa vhuvhili Yosefa a di  divha tshi khou farwa luvhi nga u vhudza kha vhakomana vhawe; muta  laha Muegipita. 25 O vha a tshi wa ha Yosefa wa mbo di  divhi  pfewa nga Farao. 14 Ngauralo, Yo- humbula uri vhahawe vha do sefa a laedza uri hu vhidzwe Ya- sesa uri Mudzimu o vha a tshi  kobo khotsi awe na mashaka awe khou vha tshidza nga tshanda othe e a vha a tshi dzula henefho, tshawe, fhedzi a vho ngo zwi pfe  li tevhelaho vho vha vhe fusumbe-thanu (75). sesa. 26 Nga duvha  15 Yakobo a ya Egipita nahone a musi a tshi ya khavho a vha wana fela henengei; na vhomakhuluku- vha tshi khou lwa nga tshavho,

MISHUMO 7:27-44 Tshitaka tshi na khavhu ya mulilo 190  nahone a lingedza u vha lamula, vhutolo ngei Egipita na Lwanzhe a ri, ‘Ni khou lwela’ni nga tsha- ni Lutswuku na ngei sogani mi˙ nu.   Ndi ngani ni tshi khou farana nwaha ya fuina. nga ndila i si yavhudi?’ 27 Fhe37 “Ndi onoyo Mushe we a   dzi we a vha a tshi khou fara amba na Vhaisiraele a ri, ‘Mudziwahawe luvhi a mu sukumedze- mu u do  ni vusela muporofita a la kule, a ri: ‘Ndi nnyi o u vhea- fanaho na nne  vhukati ha vhaho uri u vhe muvhusi na mu- hanu.’ 38 Ndi onoyo we a vha e  hatuli washu? 28 Naa u khou vhukati ha tshivhidzo ngei soga ˙ to  da  u mmbulaha u fana na musi ni e na murunwa we a amba nae u tshi vhulaha Muegipita mulo- Thavhani ya Sinai na vhomakhuvha?’ 29 Musi Mushe a tshi pfa lukuku washu, nahone o tanga zwenezwo a shavha a ya a dzula nedza mulaedza u bvaho ha Mushangoni la Midiani, a beba vha- dzimu uri a ni nee wone.  rwa vhavhili henefho. 39 Vhomakhulukuku washu a ˙ 30 “Musi ho no fhela minwaha vho ngo mu thetshelesa, vho mu ˙ ya fuina  (40), murunwa a da  khae sukumedzela kule nahone mbilumusi e sogani Thavhani ya Sinai ni dzavho vho vha vha tshi kha e tshitakani tsha mipfa tshi du- di  tama u vhuyelela ngei Egipita,  gaho khavhu ya mulilo. 31 Musi 40 vha amba na Aroni vha ri, ‘Ri Mushe a tshi vhona zwenezwo a itele midzimu ya u ri ranga phaNgauri hoyu Mushe we a ri mangala. Fhedzi a tshi sendela nda.  tsini uri a kone u vhona zwavhu- bvisa shangoni la Egipita, a ri di di,  a pfa ipfi la Yehova li tshi ri, vhi zwe zwa itea khae.’ 41 Nga 32 ‘Ndi Mudzimu wa vhomakhu- tshenetsho tshifhinga, vha ita na zwilukuku wau, Mudzimu wa Abra- mana nahone vha nekedza  midzimu ya zwifanyiso hamu, wa Isaka, na wa Yakobo.’ thavhelo  Mushe a tshuwa a si tsha bvela vha takalela mishumo ya zwanda  phanda 33 Ye- zwavho. 42 Mudzimu a vha fu a tshi to  disisa.  hova a amba nae a ri, ‘Bvu- ralela a vha litsha vha tshi itela la thovho dzau, ngauri fhethu tshumelo khethwa zwithu zwa ta ˙ samusi zwo nwalwa buguhe wa ima hone ndi hukhe- dulu,  thwa. 34 Ndo vhona u tsikele- ni ya vhaporofita ha pfi, ‘Naa inwi zwidzwa ha vhathu vhanga ngei Egi- Vhaisiraele ni tshi nekedza  ˙ minwaha ya pita, u gomela havho ndo hu pfa, fuwo na zwithavhelo  nahone ndo tsa u itela u vha vho- fuina  ngei sogani no vha ni tshi 43 Fhedzi ho fholola. Zwino ida   ndi u rume Egi- khou itela nne? pita.’ 35 Onoyo Mushe we vha vha hu dennde la Moloxo na na mu landula, vha ri, ‘Ndi nnyi o u ledzi ya mudzimu Remfani zwe vheaho uri u vhe muvhusi na mu- na zwi dzhia, na zwifanyiso zwe hatuli washu?’ ndi ene we Mudzi- na zwi ita uri ni zwi rabele. Nga  ha zwenezwo, ndi do mu a mu ruma uri a vhe muvhu- nthani   ni isa si na muvhofhololi a tshi shumisa vhuthubwani nga hangei ha Ba˙ murunwa we a divhonadza khae bele.’  44 “Vhomakhulukuku washu tshitakani tsha mipfa. 36 Ono yo munna o vha bvisa musi o vho vha vhe na dennde la vhuta no ita zwithu zwi mangadzaho na nzi ngei sogani, samusi o laedza

191 Stefano u kandwa nga matombo MISHUMO 7:45–8:5  Mushe musi a tshi amba nae uri thungo ya tshanda  tsha u la tsha a ite li fanaho na le a li vhona. Mudzimu, 56 nahone a ri: “Vho45 Vhomakhulukuku washu vhe nani! Li  ta  dulu  lo vulea nahone vha li tanganedza na vhone vho Murwa-muthu o ima thungo ya  vhe na Yoshua shangoni le tshanda  tsha u la tsha Mudzimu.” li disa  la vha lo dzula tshaka dze Mu- 57 Musi a tshi ralo vha zhamba nga zwanda dzimu a dzi pandela, a tshi ite- vho thivha dzindevhe   zwavho nahone vhothe vha mbo la vhomakhulukuku washu. Lo    mu gidimela. 58 Musi vho no mbo di  dzula henefho u swika mi- di  ha mudi,  sini ya Davida. 46 Onoyo o vha mu khurumedzela nnda  nga maa tshi takalelwa nga Mudzimu na- vha thoma u mu kanda hone a humbela ndugelo ya u fha- tombo. Vhe vha vha vhe dzithanzi vha vhea zwiambaro zwa tela Mudzimu wa Yakobo nndu.   ane a pfi  47 Naho zwo ralo, ndi Salomo we vho tsini ha muthannga Saulo. 59 Musi vha tshi khou a mu fhatela nndu. 48 Wa-Ta    Stefano nga matombo, a duluta ha dzuli nduni dzo kanda   dulu   fhatwaho nga zwanda   zwa vha- ri: “Murena Yesu, vhutshilo ha thu; samusi muporofita o amba a nga ndi vhu kumedza zwandani  gwadama ri, 49 ‘Yehova o ri lita ndi zwau.” 60 A mbo di  dulu  khulunoni yanga; nahone lifhasi nga magona, a vhidzelela nga ipfi  ndi vhukando ha milenzhe yanga. lihulwane a ri: “Yehova, u songo Ni nga mphatela nndu   ya mufu- vha lifhedza tshenetshi tshivhi.” da-de? Kana hune nda nga awe- Musi o no amba zwenezwo, a mbo   fa. la hone ndi ngafhi? 50 Naa a si di tshanda  tshanga tsho itaho zweSaulo o takalela u vhulahwa nezwi zwithu zwothe?’  ha Stefano. 51 “Inwi vhanna ni na tshikhuU bva nga tshenetsho tshifhidzanu na, mbilu dzanu    na ndevhe nga, tshivhidzo tsha Yerusalema zwi tou nga zwa vhannda  vha so- tsha tovholwa zwihulu; vhothe  ngo fumbaho, ni dzulela u lwisana vha balangana vha ya madzinguna muya mukhethwa; u fana na ni a Yudea na Samaria nga nnda  vhomakhulukuku wanu. 52 Ndi ha vhaapostola. 2 Fhedzi vha ufhio muporofita we vhomakhu- nna vhe vha vha vha tshi ofha Mulukuku wanu  vha si mu tovhole? dzimu vha dzhia Stefano vha mu Vho vhulaha vhe vha divhadza hu vhulunga, nahone vha mu lilela  tshee nga phanda  nga ha u da  ha zwihulu. 3 Naho zwo ralo, Saumuthu o lugaho, we inwi na mu lo a thoma u fara tshivhidzo lwa fheta  na u mu vhulaha, 53 inwi tshituhu. O vha a tshi bva kha  ˙ ˙ vhe na tanganedza Mulayo we wa inwe nndu  a tshi ya kha inwe, a  ˙ diswa nga vharunwa, fhedzi ni si tshi kokodza vhanna na vhafuma u tevhedze.” kadzi, a tshi vha isa dzhele. 54 Musi vha tshi pfa zwenezwo, 4 Naho zwo ralo, vhe vha balavha mu sinyutshela vha shenga- ngana vho bvela phanda  vha tshi nya mano mafhungo madifha a  nga mbiti. 55 Stefa- divhadza   no a lavhelesa ta o dala muya ipfi la Mudzimu. 5 Filipo o tse dulu   wa Samaria nahone a mukhethwa, nahone a vhona vhu- la mudini  gala ha Mudzimu na Yesu o ima thoma u vha funza nga ha Kristo.

8

MISHUMO 8:6-27 Filipo 6 Vhathu vhothe vho vha vho  thetshelesa nga vhuronwane zwe Filipo a vha a tshi khou zwi amba na u sedza vhutolo he a vha a tshi  khou vhu ita. 7 Ngauri vhanzhi vhe vha vha vhe na mimuya mivhi, yo vha i tshi bva khavho ˙ i tshi khou zhamba. Zwinwe hafhu, vhathu vhanzhi vho omaho lurumbu na vha tudzaho vha fho dzwa. 8 Ngauralo, vhathu vha mudi  wonoyo vha takala zwihulu. 9 Kha wonoyo mudi  ho vha hu ˙ na munwe munna we a vha a tshi pfi Simoni, we a vha a tshi ita zwa madambi nahone a tshi mangadza lushaka lwa Samaria, o vha a tshi diita muthu a  re na maanda. 10 Vhathu vho the, vhatuku na vhahulwane, vho   vha vha tshi mu thetshelesa nahone vha tshi ri: “Hoyu munna u na maanda  mahulwane a bvaho ha Mudzimu.” 11 Ngauralo, vho vha vha tshi mu thetshelesa ngauri ho vha ho no fhela tshifhinga a tshi vha mangadza nga madambi awe. 12 Fhedzi musi vho no tenda Filipo, we a vha a tshi khou divhadza mafhungo madi  fha a muvhuso wa Mudzimu na a dzina la Yesu Kristo, vha lovhedzwa, vhanna na vhafumakadzi. 13 Simoni na ene a vha mutendi, musi o no lovhedzwa, o vha a tshi dzula e na Filipo; nahone o vha a tshi mangala musi a tshi vhona zwiga na mishumo mihulu ye ya vha i tshi itwa. 14 Musi vhaapostola ngei Yerusalema vha tshi pfa uri vhathu vha Samaria vho tanganedza  ipfi la Mudzimu, vha ruma Petro na Yohane uri vha ye khavho; 15 vhenevho vha tsela henengei nahone vha vha rabelela uri vha wane muya mukhethwa.

192 16 Ngauri vho vha vho lovhedzwa dzinani la Murena Yesu, fhedzi vha sa athu tanganedza muya  mukhethwa. 17 Vha vha vhea zwanda, nahone vha thoma u  wana muya mukhethwa. 18 Musi Simoni a tshi vhona uri vhathu vhane vha khou vhewa zwanda  nga vhaapostola vha khou wana muya mukhethwa, a vha fulufhedzisa u vha nea tshe lede, 19 a ri: “Na nne mpheni ˙ enea maanda, uri munwe na mu ˙ nwe ane nda do  mu vhea zwanda  a wane muya mukhethwa.” 20 Petro a amba nae a ri: “U nga ri u nga fa na tshelede yau, ngauri u humbula uri u nga renga tshifhiwa tsha fhedzi tsha Mudzimu nga tshelede. 21 A u na mukovhe kha hovhu vhudin ngauri  da,  a u fulufhedzei phanda  ha Mudzimu. 22 Ngauralo, rembuluwa u late  vhuvhi hau, u rabele Yehova uri arali zwi tshi konadzea, u hangwelwe tshimbevha tshi re mbiluni yau; 23 ndo u vhona uri u na vivho nahone tshifhinga tshothe u to   da  u ita zwithu zwivhi.” 24 Simoni a fhindula a ri: “Ndi khou humbela uri ni nthabelele kha Yehova uri zwothe zwe na zwi  amba zwi si itee kha nne.”  25 Nga zwenezwo, musi vho no tanziela nga vhudalo na u amba   nga ha ipfi la Yehova, vha vhuyelela Yerusalema, vha enda vha tshi divhadza mafhungo madifha   midanani minzhi ya Vhasamaria.  ˙ 26 Muru nwa wa Yehova a amba na Filipo a ri: “Takuwa u ye thungo ya tshipembe ndilani  ine ya bva Yerusalema i tshi ya Gaza.” (Yeneyi ndi ndila i re so gani.) 27 Filipo a mbo di  takuwa a ya, a vhona munna wa Muetiopia, we a vha e gota la khosi ya

na munna wa Muetiopia

193 Saulo u a tovhola, u ya Damaseko MISHUMO 8:28–9:8 mufumakadzi Kandatse wa Vha- “Tivha la madi  khe li; ndi mini tshine tsha nthivhela uri ndi loetiopia, we a vha a tshi thogomela  lupfumo lwothe lwa onoyo mufu- vhedzwe?” 371 —— 38 Musi a  makadzi. O vha o ya Yerusalema tshi ralo a imisa goloi, Filipo na u rabela, 28 fhedzi o vha a tshi lene lo gota vha dzhena madini;  khou humela murahu nahone o Filipo a mu lovhedza. 39 Musi muya mu dzula goloini yawe a tshi khou vha tshi bva madini,  tu vhalela ntha bugu ya muporofita khethwa wa Yehova wa mbo di   lene lo Yesaya. 29 Ngauralo, muya mu- wisa Filipo nga u tavhanya, khethwa wa amba na Filipo wa gota li si tsha dovha la mu vho lo takala. ri: “Sendela tsini na yeneyo goloi.” na, fhedzi gota la tuwa 30 Filipo a gidima a vhambela- 40 Filipo a ya Asidodo, nahone a ma a tshi divhadza  na na yeneyo goloi a pfa gota li bvela phanda midini yothe u    tshi khou vhalela ntha bugu ya fhungo madifha  muporofita Yesaya, a vhudzisa a swika Kesarea. ri: “Naa u a pfesesa zwine wa Saulo we a vha a tshi kha khou zwi vhala zwa vhukuma?” di  vha o halifhela vhafunziwa 31 A fhindula a ri: “Ndi nga zwi vha Murena nahone a tshi to  da  u pfesesa hani arali hu si na mu- vha vhulaha, a ya kha tshifhe muthu ane a nga mpfunza?” A hu- hulu 2 a mu humbela uri a mu ˙ mbela Filipo uri a namele a dzu- nwalele marifhi a u ya sinagogo ˙ le nae. 32 Ndimana ya Lunwalo ni dza ngei Damaseko, uri musi lwe a vha a tshi khou lu vhale- a tshi wana vhanna na vhafumaa vha la ntha yo vha i tshi ri: “O vha a kadzi vho faraho iyo Ndila,1   fare a vha dise Yerusalema. tshi nga nngu i tshi ya u thavhi  3 Musi e ndilani a tshi vho swiwa, nahone a tshi nga ngwana i  sa lili musi i tshi vheulwa, na ene ka tsini na Damaseko, a mbo di  ho ngo amba tshithu. 33 Tshi- vhonetshelwa nga lupenyo lu bva4 a wela fhasi naho dulu,  fhingani tsha u nyadziwa hawe ho ho ta ngo hatulwa nga ndila yo teaho. ne a pfa ipfi li tshi amba nae li   Ndi nnyi ane a nga ri vhudza nga tshi ri: “Saulo, Saulo, ndi ngani u vhudalo nga ha murafho wawe? tshi khou ntovhola?” 5 Saulo a   wanga, ndi iwe nnyi?” Ngauri u do  vhulahwa fhano kha ri: “Mune Ene a ri: “Ndi nne  Yesu, ane wa lifhasi.” 34 Gota la fhindula Filipo la ri: khou mu tovhola. 6 Takuwa u nahone u do   vhu“Ndi khou humbela uri u mmbu- dzhene mudini, dze uri muporofita o vha a tshi dzwa zwine wa fanela u zwi ita.” khou zwi ambela kha nnyi? Naa o 7 Vhanna vhe vha vha vha tshi vha a tshi khou ambela kha ene khou tshimbila nae vho vha vho mune o vha a tshi khou sokou ima vho fhumula, vha tshi  kana ˙ amba munwe muthu?” 35 Fili- khou pfa ipfi, fhedzi vha sa vhoni po a thoma u amba nga ha muthu. 8 Fhedzi Saulo a mbo ˙ di  takuwa, naho mato  awe o vha o lwonolwo Lunwalo, a mu divhadza  mafhungo madifha nga ha Yesu. vulea, fhedzi o vha a sa khou  36 Musi vha tshi khou tsa nga 8:371 Sedzani thaluso i re magumoni  yeneyo ndila, vha vhona tivha la Mis  a siatari i re kha Mat 17:21. 9:21 Ndi uri  madi, nahone lene lo gota la ri: “ndila  ya Vhukriste.” 

9

MISHUMO 9:9-27 Anania u vhona tshithu. Ngauralo, vha mu fara nga tshanda  vha dzhena nae Damaseko. 9 Ha fhela maduvha  mararu a sa koni u vhona, a sa li kana u nwa tshithu. 10 Henefho Damaseko ho vha hu na mufunziwa we a vha a tshi pfi Anania, Murena a amba nae kha bono a ri: “Anania!” Ene a ri: “Ndi fhano Murena.” 11 Murena a amba nae a ri: “Takuwa u ye ndilani ine ya pfi Tswititi, nduni   ya Yudasi, henefho u to  de  munna ane a pfi Saulo a bvaho Tariso. Ngauri u khou rabela, 12 nahone kha bono o vhona munna ane a pfi Anania a tshi da  nahone a mu vhea zwanda  uri a dovhe a vhone.” 13 Fhedzi Anania a fhindula a ri: “Murena, ndo pfa vhathu vha tshi khou amba nga ha onoyu munna malugana na zwithu zwivhi zwinzhi zwe a zwi ita vhakhethwa vhau ngei Yerusalema. 14 O da ma fhano o newa  anda nga vhotshifhe vhahulu a  uri a fare vhothe vhane vha  vhidzelela dzina lau.” 15 Fhedzi Murena a amba nae a ri: “Iya, ngauri onoyo munna ndi mudzio we nda u nanga uri u tanziele nga  dzina langa kha dzitshaka khathihi na kha mahosi na kha Vhaisiraele. 16 Ngauri ndi do mu  sumbedza zwavhudi  zwithu zwinzhi zwine a fanela u tambudzelwa zwone nga nthani ha dzina la nga.” 17 Anania a ya a dzhena kha iyo nndu, nahone a mu vhea zwa nda  a ri: “Saulo wahashu, Murena Yesu we wa mu vhona u ndilani u  tshi khou da  ngeno, o nthuma uri u dovhe u vhone nahone u dadzwe  nga muya mukhethwa.” 18 Nga u tavhanya matoni awe ha wa zwi  thu zwi ngaho zwikwati, a dovha

194 a vhona; a takuwa a lovhedzwa, 19 a la zwi liwa a kona u wana nungo. A dzula Damaseko maduvha  o vhalaho e na vhafunziwa, 20 nga u tavhanya a thoma u fu nza nga ha Yesu sinagogoni, uri onoyo ndi Murwa wa Mudzimu. 21 Fhedzi vhothe vhe vha mu pfa  vha mangala nahone vha ri: “Naa uyu munna a si ene we a tovhola vha ngei Yerusalema vhane vha vhidzelela lene li dzina, na we a da  fhano e na ndivho ya u vha fara uri a vha ise kha vhotshifhe vhahulu?” 22 Fhedzi Saulo a bvela phanda  a tshi vha na maanda  mahulu nahone o vha a tshi khou mangadza Vhayuda vha dzulaho Damaseko samusi o vha a tshi khou talutshedza nga ndila i pfa  laho uri Yesu ndi ene Kristo. 23 Musi ho no fhela maduvha  manzhi, Vhayuda vha langana uri vha mu vhulahe. 24 Naho zwo ralo, Saulo a divha tshimbevha  tshavho. Vho vha vha tshi linda na dzikhoro vhusiku na masiari uri vha mu vhulahe. 25 Ngauralo, vhafunziwa vhawe vha mu dzhia vhusiku vha mu bvisa nga buli la mutsheto,  vha mu tsitsela fhasi nga tshirundu. 26 Musi a tshi swika Yerusalema a ita vhudidini ha uri a di  tanganye na vhafunziwa; fhedzi  vhothe vho vha vha tshi khou mu  ofha, ngauri vho vha vha sa tendi zwa uri o vha e mufunziwa. 27 Ngauralo, Baranaba a mu thusa nahone a mu isa kha vhaapostola, a vha vhudza mafhungo nga vhudalo malugana na ndi  la ye Saulo a vhona ngayo Murena e ndilani na u amba nae, na  nga ndila ye a amba ngayo nga  tshivhindi ngei Damaseko nga ha

a rumiwa uri a thuse Saulo

195 Petro u fhodza Eniasi. Tabita u a fa MISHUMO 9:28–10:3 dzina la Yesu. 28 Nga zwene- u tsini na wa Yope, musi vhafuzwo, Saulo a dzula navho, a tshi- nziwa vha tshi pfa uri Petro o vha vha ruma vhambila o vhofholowa ngei Yerusa- e henefho mudini  lema, a tshi amba nga tshivhindi nna vhavhili uri vha ye vha ambe nga dzina la Murena; 29 naho- nae vha ri: “Ri humbela uri u  ngeno kha rine  nga u tavha ne o vha a tshi amba na u ha- de  takunedzana na Vhayuda vha ambaho nya.” 39 Petro a mbo di navho. Musi a tshi swi Lugerika. Fhedzi vhenevha vha li- wa a tuwa  ngedza u mu vhulaha. 30 Musi ka, vha mu isa kamarani ya ntha; dza mu kuvha vhahawe vha tshi thogomela zwe- tshilikadzi dzothe  nezwo, vha tsa nae Kesarea naho- nganela dzi tshi khou lila nahone dza mu sumbedza zwiambaro ne vha mu rumela Tariso. 31 Ha vha na mulalo zwivhi- zwinzhi zwa nga ngomu na zwa  zwe Doroka a vha rudzoni zwothe zwa Yudea, Gali- nga nnda  ngela zwone musi a tshi kha di  lea, na Samaria, zwa khwathiswa;  musi zwi tshi khou tshimbila nga tshila. 40 Fhedzi Petro a bvisela vhathu vhothe nnda, a gwa  u ofha Yehova zwa bvela phanda  zwi tshi engedzea nga nthani ha dama a rabela. Nga zwenezwo,  u khwathiswa nga muya mukhe- a rembuluwa a amba na tshitu mbu a ri: “Tabita, vuwa!” A bothwa.  awe, nahone musi a 32 Musi Petro a tshi khou bu- nyolola mato dekanya na mashango a swika na tshi vhona Petro, a vuwa a dzu a  kha vhakhethwa vhane vha dzu- la. 41 A mu fara nga tshanda, mu takusa, a mu isa ha vhala ngei Lida. 33 Henefho a wana ˙ khethwa na dzitshilikadzi a tshi munwe munna we a vha a tshi pfi khou tshila. 42 Zwenezwo zwa Eniasi, we a vha o no fhedza mi˙ divhea mudini wothe wa Yope, na  nwaha ya malo o edela vhulaloni   hone vhanzhi vha tenda Murena. hawe, nga nthani ha uri o vha o  43 A dzula henefho Yope madu oma lurumbu. 34 Petro a amba vha a si gathi na Simoni, musuki nae a ri: “Eniasi, Yesu Kristo o wa mikumba. u fhodza. Vuwa u adzulule vhulaNgei Kesarea ho vha hu na lo hau.” A vuwa nga u tavhanya.  ˙ munwe munna we a vha a 35 Vhothe vhe vha vha vha tshi  tshi pfi Koronelio, mulangammbi dzula Lida na shangoni la Sarona musi vha tshi mu vhona, vha te- wa tshigwada tsha maswole a Italia, samusi tsho vha tshi tshi vhinda Murena.  36 Fhedzi ngei Yope ho vha hu dzwa nga u ralo. 2 Ene na muta ˙ kha  na munwe mufunziwa we a vha a wawe vho vha vho dikumedza Mudzimu nahone vha tshi mu tshi pfi Tabita, musi lo talutshe ofha, o vha a tshi nea vhathu zwi dzelwa li amba uri Doroka. Onoyo fhiwa nahone o vha a tshi rabeo vha a tshi ita mishumo mivhula Mudzimu tshifhinga tshothe.  ya na u thusa vhashai. 37 Fhe3 Hu to u vha nga tshifhi daho  dzi misini yeneyo a mbo di  lwala nga tsha vhutahe1 a vhona bono  ˙ nahone a fa. Ngauralo, tshitumbu nahone murunwa wa Mudzimu tshawe vha tshi tanzwa nahone  vha tshi vhea kamarani ya ntha.  Mis 10:31 Hu to u vha nga awara ya  daho  38 Samusi mudi  wa Lida wo vha vhuraru nga masiari.

10

MISHUMO 10:4-24 Koronelio u vhidza Petro. Bono la Petro 196 a amba nae a ri: “Koronelio!” athu vhuya nda la tshithu tshi so4 Koronelio a mu lavhelesa o ngo kunaho na tshi re na tshika.” tshuwa nahone a mu vhudzisa a 15 Ha dovha ha pfala ipfi lwa vhu˙ ri: “Murena, ndi mini?” Murunwa vhili la ri: “Litsha u amba uri zwia mu fhindula a ri: “Thabelo dzau thu zwo kunakiswaho nga Mudzina zwifhiwa zwa khathutshelo mu zwi na tshika.” 16 Ha dovha zwo swika ta phanda  dulu   ha Mu- ha pfala ipfi lwa vhuraru, nahotshi la tshithu  dzimu uri zwi vhe tshihumbudzo. ne nga u tavhanya  5 Ngauralo, ruma vhanna ngei tsha dovha tsha gonyiselwa ntha  dulu.  Yope uri vha ye u vhidza Simo- ta 17 Musi Petro a tshi kha di  vha ni ane a vhidzwa Petro. 6 Onoyo munna ndi mueni wa Simoni, o mangala uri bono le a li vhona li nga vha li tshi amba mini, vhamusuki wa mikumba ane nndu  yawe ya vha tsini na lwanzhe.” la vhanna vhe vha vha vho rumi˙ 7 Nga u tavhanya musi murunwa wa nga Koronelio vho vha vho no  vhudzisa hune nndu  ya Simoni ya we a amba nae a tshi tou tuwa,  ˙ a mbo di  vhidza vhanwe vhashu- vha hone nahone vho vha vho no meli vhawe vhavhili vha nduni na ima henefho khoroni. 18 Nga swole lo dikumedzaho vhukati ha uralo, vha vhudzisa arali hu na  vhe vha vha vha tshi mu shumela mueni henefho ane a pfi Simotshifhinga tshothe, 8 a vha ane- ni ane a vhidzwa Petro. 19 Musi   elekanya nga tshela zwothe nahone a kona u Petro a tshi kha di  ha bono, muya mukhethwa wa vha ruma Yope. 9 Nga duvha  li tevhelaho musi ri: “Hu na vhanna vhararu vhane 20 Ngauralo,  da.  vhe lwendoni lwavho vhe tsini na vha khou u to u swika mudini, Petro a gonya takuwa, u tsele kamarani ya fha navho, u songo timati thangani ya nndu hu to u si u tuwe    daho   vha nga tshifhinga tsha vhurathi1 ma na luthihi ngauri ndi nne u itela u rabela. 10 A farwa nga ndo vha rumaho.” 21 Nga zwendala khulu nahone o vha a tshi nezwo, Petro a tsa a ya kha vhe to  da  u la. Musi vha tshi kha di  lu- nevho vhanna nahone a amba nagisela zwi liwa, a vhona bono vho a ri: “Muthu ane na khou mu No dela mini fha da  ndi nne.   11 lita  lo vulea, ha tsela tshi- to  dulu thu kha lifhasi tshi ngaho labi li- no?” 22 Vha ri: “Koronelio, muhulwane lo farwa nga khuda  dza- langammbi, munna o lugaho na 12 nahone nga ngomu a ofhaho Mudzimu, ane ha ambilo nna;   nga hae nga lushaho vha hu na zwipuka zwa mi- wa zwavhudi lwa Vhayuda, Mudzimu  lenzhe mina  na zwikokovhi zwa ka lwothe ˙ mifuda yothe zwa kha lifhasi na o ruma murunwa mukhethwa, a  zwinoni zwa ta 13 Ngaura- vhudza Koronelio uri a u rambe   dulu.  yawe u itela u pfa zwi lo, a pfa ipfi li tshi amba nae li nduni ne wa do  amba.” 23 Ngauralo, a tshi ri: “Petro, takuwa u tha nahone vha  vhe u le!” 14 Fhedzi Petro a ri: ri vha dzhene nduni “Na kathihi Murena, ngauri a thi vha vhaeni vhawe. Nga matshelo a tuwa navho,  ˙ Mis 10:91 Hu to u vha nga awara ya khathihi na vhanwe vhahawe vha  daho  bvaho Yope. 24 Nga duvha  li tevhufumi-mbili (12) nga masiari.

197 Mudzimu ha taluli. Diabolo u a tsikeledza MISHUMO 10:25-43  vhelaho a swika Kesarea. Koro- vha u vhidze, nahone wo ita zwoZwino rothe ro kuvhanelio o vha o vha lavhelela naho- ne wa da.   ne o vha o kuvhanganya mashaka ngana phanda  ha Mudzimu u itezwe wa laedzwa awe na khonani dzawe dza tsini. la u pfa zwothe  25 Musi Petro a tshi swika, Ko- nga Yehova uri u zwi ambe.” 34 Musi Petro a tshi pfa zweneronelio a mu tanganedza, a gwa dama a mu losha. 26 Fhedzi Pe- zwo a ri: “Zwino ndi a zwi pfesesa tro a mu takusa, a ri: “Takuwa; ngangoho uri Mudzimu ha taluli,  muna nne   ndi tou vha muthu zwa- 35 fhedzi kha tshaka dzothe we.” 27 Petro a dzhena a tshi thu ane a mu ofha nahone a ita  khou amba na Koronelio nahone zwo lugaho u a mu tanganedza. a wana vhathu vhanzhi vho ku- 36 O rumela Vhaisiraele mulaemafhungo  vhangana henefho, 28 a amba dza nga u vha divhadza a mulalo a tshi shumi navho a ri: “Ni a zwi divha uri a madifha  zwo ngo tendelwa nga Tshiyuda sa Yesu Kristo: Onoyu ndi Mure37 Ni a divha ma  u konana kana u amba na muthu na wa vhothe. ˙  la wa lunwe lushaka; naho zwo ralo, fhungo e a ambiwa kha lothe Mudzimu o ntsumbedza uri a tho Yudea, u thoma Galilea nga mu˙ ngo fanela u amba uri munwe rahu ha ndovhedzo ye ya vha i muthu ho ngo kuna kana u na tshi khou huwelelwa nga Yohane, tshika. 29 Ndi ngazwo ndi so- 38 nga ha Yesu we a vha a tshi  ngo hana musi ndi tshi vhidzwa. bva Nazareta. Mudzimu o mu doNga zwenezwo, ndi ri no mbidze- dza nga muya mukhethwa nahone a mu nea maanda,   a tshimbila la’ni?” a tshi ita zwivhuya shangoni lo30 Koronelio a ri: “Maduvha  na u fhodza vhothe vho tsi  mana o fhiraho musi ndi tshi the  khou vhalela u bva nga tshene- keledzwaho nga Diabolo; ngauri tshi tshifhinga ndo vha ndi tshi Mudzimu o vha e nae. 39 Zwino dza zwothe zwe a zwi ita   khou rabela nduni yanga nga ri thanzi  tshifhinga tsha vhutahe,1 musi shangoni la Vhayuda na ngei Ye hu tshi bvelela munna o ambara- rusalema; fhedzi vho mu vhulaho zwiambaro zwi penyaho a ha nga u mu ombela kha danda.  ima phanda  hanga 31 nahone a 40 Mudzimu o mu vusa nga duri, ‘Koronelio, thabelo yau yo pfi- vha la vhuraru nahone a si tewa nahone Mudzimu o humbula nde a tshi vhonwa 41 nga vhafhedzi nga thanzi dze   zwifhiwa zwau zwa khathutshelo thu vhothe, zwe wa nea vhashai. 32 Ngaura- dza dzula dzo nangiwa nga Mu ro laho na u  lo, ruma vhathu uri vha ye ngei dzimu, nga rine o no vuswa vhafuYope u vhidza Simoni, a vhidzwa- nwa nae musi ˙ ho Petro. Onoyo munna ndi mu- ni. 42 Zwinwe hafhu, o ri laedza uri ri huwelele kha vhathu nahoeni nduni ya Simoni musuki wa  nga vhudalo uri ono  mikumba, a dzulaho tsini na lwa- ne ri tanziele nzhe.’ 33 Nga zwenezwo, nga u yo ndi we a rumiwa nga Mudzimu wa vha tshi tavhanya nda rumela vhathu uri uri a vhe muhatuli  laho na vho faho. 43 Vhaporofivho tanziela nga hae,   Mis 10:301 Hu to u vha nga awara ya ta vhothe  daho  ˙ ˙ vha ri munwe na munwe ane a vhuraru nga masiari.

MISHUMO 10:44–11:17 Vhannda 198  vha a lovhedzwa. Yope vha na lutendo khae u do ha- zwipuka zwa milenzhe mina   zwa ngwelwa zwivhi dzinani lawe.” kha lifhasi, na mavhanda, na 44 Musi Petro a tshi kha di zwikokovhi, na zwinoni zwa ta    du amba nga ha eneo mafhungo, lu. 7 Nda dovha nda pfa ipfi li vhothe vhe vha vha vho mu the- tshi ri, ‘Petro, takuwa u thavhe   tshelesa vha tanganedza muya u le!’ 8 Nne   nda ri, ‘Na kathimukhethwa. 45 Vhatendi vho hi Murena, ngauri a thi athu vhufumbiswaho vhe vha da  na Pe- ya nda la tshithu tshi songo kutro vho vha vho mangala, nga- naho na tshi re na tshika.’ 9 Ha ˙ uri vhathu vha dzinwe tshaka dovha ha pfala ipfi lwa vhuvhili li vho vha vho shululelwa tshifhi- bvaho ta  dulu  li tshi ri, ‘Litsha u wa tsha fhedzi tsha muya mu- amba uri zwithu zwo kunakiswakhethwa. 46 Ngauri vho vha pfa ho nga Mudzimu zwi na tshika.’ vha tshi khou amba nga nyambo 10 Ha dovha ha pfala ipfi lwa vhudzi sili vha tshi khou renda Mu- raru, nahone zwithu zwothe zwa  dzimu. Nga zwenezwo, Petro a ri: dovha zwa gonyiselwa ntha ta   du ˙ 47 “Naa hu na ane a nga hana lu. 11 Zwinwe hafhu, ho vha ho musi vhenevha vhathu vhe vha ima vhanna vhararu nduni ye ra  tanganedza muya mukhethwa u vha ri khayo, vhe vha vha vho ru fana na rine  vha tshi lovhedzwa?” miwa kha nne  vha tshi bva Kesa48 A amba navho uri vha lovhe- rea. 12 Ngauralo, muya wa Mudzwe dzinani la Yesu Kristo. Vha dzimu wa mmbudza uri ndi tuwe  mu humbela uri a dzule navho navho, nahone ndi songo timatimaduvhanyana.  ma na luthihi. Fhedzi vhenevha Nga tshenetsho tshifhinga, vhahashu vha rathi na vhone vho vhaapostola na vhatendi1 tuwa na nne, nahone ra dzhena   vhe vha vha vhe Yudea vha pfa nduni ya onoyo munna.  uri vhathu vha dzitshaka na vho13 “O ri vhudza nga ha musi a ˙ ne vho tanganedza ipfi la Mudzi- tshi vhona murunwa  o ima nduni  mu. 2 Musi Petro a tshi gonya yawe nahone a ri, ‘Ruma vhanna Yerusalema, vhane vha tikedza ngei Yope uri vha ye u vhidza Sizwa u fumba vha thoma u hane- moni ane a vhidzwa Petro, 14 u dzana nae, 3 vha ri o ya ndu do  u vhudza zwithu zwine zwa do  ni ya vhanna vha songo fumbaho, ita uri iwe na vha muta  wau wothe  nahone a la navho. 4 Ndi hone ni tshidzwe.’ 15 Musi ndi tshi Petro a tshi vha talutshedza nga thoma u amba, vha tanganedza   vhudalo, a ri:  muya mukhethwa nga ndila ye ra  5 “Ndo vha ndi mudini wa u tanganedza  ngayo mathomoni.  Yope ndi tshi khou rabela, na- 16 Zwenezwo zwa ita uri ndi huhone kha bono nda vhona hu tshi mbule zwe Murena a vha a tshi tsa tshithu tshi ngaho labi lidzulela u zwi amba musi a tshi ri, hulwane lo farwa nga khuda  dza- ‘Yohane ene o lovhedza nga madi,  naholo nna  tshi tshi bva ta  dulu,  fhedzi inwi ni do  lovhedzwa nga ne tsha da 6 Musi ndi  kha nne.  muya mukhethwa.’ 17 Nga zwetshi lavhelesa, nda vhona hu na nezwo, arali Mudzimu o vha nea  tshifhiwa tshi fanaho na tshe a Mis 11:11 Thalutshedzelo ya ipfi nga ipfi i ri  nea rine   musi ri tshi tenda Mure“vhahavho.”

11

199 Dzina, “Vhakriste.” Yakobo u a vhulahwa MISHUMO 11:18–12:6 na Yesu Kristo, ndi nne  nnyi we henefha Antiokia he vhafunziwa nda vha ndi tshi nga kona u thi- vha thoma u vhidzwa Vhakriste nga fhasi ha vhulivhisi ha Muvhela Mudzimu?” 18 Musi vha tshi pfa zwenezwo, dzimu. 27 Nga tshenetsho tshifhinga, vha si tsha hanedzana na Petro, vha renda Mudzimu vha ri: “Mu- vhaporofita vha bvaho Yerusale˙  Antiokia. 28 Munwe dzimu o tendela vha dzitshaka uri ma vha da wavho we a vha a tshi pfi Agabo a vha rembuluwe uri vha wane vhutakuwa o newa maanda   nga muya tshilo.”  vha 19 Nga zwenezwo, vhe vha ba- mukhethwa a amba uri hu do khulu lifhasini lothe;   langana tshifhingani tsha u to- na ndala yeneyo yo vha hone misini  vholwa nga murahu ha lufu lwa ndala 29 Ngauralo, mufuStefano vha tshimbila vha swika ya Klaudio. ˙ ˙  Fenikia, Kipiro na Antiokia, fhe- nziwa munwe na munwe a diimi˙ sela nga hune a nga kona ngaho dzi vha si vhudze vhanwe vhathu u rumela zwifhiwa u itela u thusa Ipfi la Mudzimu nga nnda  ha Vha˙ yuda. 20 Naho zwo ralo, vhanwe vhatendi vha dzulaho ngei Yudea; vhanna vhukati havho vha bva- 30 nahone vha ita zwenezwo, vha ho Kipiro na Kirene vhe vha ruma Baranaba na Saulo uri vha da  Antiokia vha thoma u amba zwi ise kha vhahulwane. Nga tshenetsho tshifhinga, na vhathu vha ambaho Lugerika, khosi Herode a mbo di  thovha tshi divhadza mafhungo ma ˙ difha a Murena Yesu. 21 Zwi- ma u tovhola vhanwe tshivhidzo˙ nwe hafhu, Yehova o vha a tshi ni. 2 A vhulaha Yakobo mukokhou vha tikedza, vhathu vha- mana1 wa Yohane nga banga. nzhi vha vha vhatendi nahone 3 Musi a tshi vhona uri zwo vha vha rembulutshela kha Murena. zwi tshi khou takadza Vhayuda,  fara na Petro. (Ho vha 22 Mafhungo avho a pfala tshi- a mbo di vhidzoni tshe tsha vha tshi Yeru- hu tshifhinga tsha zwinkwa zwi si salema, nahone vha ruma Bara- na mbiliso.) 4 A mu fara a mu naba uri a ye Antiokia. 23 Musi valela dzhele, a mu kumedza zwi zwa maswole mana  a tshi swika a vhona uri Mudzimu gwada zwina o itela vhathu vhuthu vhuhulu, a uri zwi mu linde nga u tou sielisana, samusi o vha a tshi khou takala nahone a thoma u vha tu  da  u mu isa phanda  ha vhathu tuwedza vhothe uri vha bvele to   nga murahu ha paseka. 5 Nga phanda  Murenani nga u diimise la zwi tshi bva mbiluni; 24 nga- zwenezwo, Petro o vha o valeuri o vha e muthu muvhuya o lwa dzhele; fhedzi tshivhidzo tsho vha tshi tshi mu rabelela vhukudalaho muya mukhethwa na lu ma ha Mudzimu. tendo. Vhathu vhanzhi vha tenda 6 Vhusikuni ha nga phanda  ha Murena. 25 Ngauralo, a ya Tariuri Herode a mu ise vhathuso u itela u to  da  Saulo. 26 Musi ni, Petro o vha o edela o vho o no mu wana, a mu disa Antio ˙ fhiwa nga ngedane mbili e vhu kia. Ngauralo, vha fhedza nwaha kati ha maswole mavhili, nahone wothe vha tshi tanganela navho   tshivhidzoni vha tshi funza vha- Mis 12:21 Lugerika a lu talusi arali Yakobo  thu vhanzhi, nahone ho vha hu e mukomana kana e murathu wa Yohane.

12

˙ MISHUMO 12:7-23 Herode u rwiwa nga murunwa 200 munangoni wa dzhele ho vha hu ngoni. 15 Vha mu fhindula vha  ˙ na vhalindi. 7 Fhedzi murunwa ri: “Wo tangana thoho.” Fhedzi a   wa Yehova a ima tsini nae, naho- di  isa phanda  a tshi khwathise ne ha vha na tshedza he a vha o dza uri ndi ene. Vha thoma u ˙ valelwa hone. A phaphatha Petro amba uri: “Ndi murunwa wawe.” kha lurumbu, a mu karusa a ri: 16 Petro a sala o ima henefho a tshi khou khokhonya. Musi vha “Vuwa nga u tavhanya!” Ngedane   dza wa zwandani zwawe. 8 Mu- tshi mu vulela, vha vhona uri ndi  ˙ runwa a amba nae a ri: “Dilugiene nahone vha mangala. 17 A  se nahone u vhofhe thovho dzau.” vha sumbedza nga tshanda  uri A ita nga u ralo. Mafheleloni mu- vha fhumule nahone a vha vhu˙ ndila ye Yehova a runwa a amba nae a ri: “Ambara dza nga vhudalo   mu bvisa ngayo dzhele, nahone a tshiambaro tshau tsha nga nnda  ˙ u ntevhele.” 9 A bvela nnda  nae ri: “Ni vhudze Yakobo na vhanwe vhatendi enea mafhungo.” A mbo a mu tevhela, fhedzi o vha a sa di ˙ ˙ vhi uri zwe murunwa a vha a tshi di  fhirela hunwe. khou zwi ita zwo vha zwi zwa vhu18 Musi li tshi tsha, ha vuwa kuma. O vha a tshi humbula u bonyongo vhukati ha maswole la nga u khou vhona bono. 10 Vha uri ho itea mini nga Petro. fhira maswole a u thoma na a 19 Herode a ita vhudidini ha u  vhuvhili vha swika vothini la tsi- mu to musi a songo mu wana,  da,  mbi li dzhenaho mudini, nahone a sengisa vhalindi nahone a lae Musi dza uri vha pfiswe vhutungu; Hela mbo di  vulea nga lothe.   vho no bva vha tshimbila vha tshi rode a tuwa Yudea a tsela Kesarea  tsa nga ndila, nahone nga kathi- a fhedza tshifhinganyana e hene ˙ hi fhedzi murunwa a mbo di  nga- ngei. la-ngala. 11 Petro a tshi dzivhu20 A sinyutshela vhathu vha luwa a ri: “Ndi a zwi divha zwa ngei Tiro na vha ngei Sido vhukuma uri Yehova o ruma mu- ni. Vha da khae musi vho  vhothe  ˙ runwa wawe a mponyokisa tsha- no kwengweledza Blasto, munna ndani tsha Herode na kha zwothe   we a vha a tshi langa zwa pfamoni zwe Vhayuda vha vha vho lavhele- ya khosi, vha humbela u pfumela uri zwi do lelwa, ngauri shango la havho lo  itea.” 12 Musi o no dzivhuluwa a ya vha li tshi wana zwi liwa zwi bvanduni ya Maria mme a Yohane we ho shangoni la Herode. 21 Fhe ˙ a vha a tshi vhidzwa Marko, he ha dzi nga linwe duvha Herode a  vha ho kuvhangana vhafunziwa ambara zwiambaro zwa vhuhovha si gathi nahone vha tshi khou si a dzula kha tshidulo tsha khaa thoma u amba na vhathu. rabela. 13 Musi a tshi khokho- tulo  nya munangoni, Rode musidza- 22 Vhathu vhe vha vha vho ku na wa mushumeli a ya munangovhangana vha thoma u huwelela  ni u itela u tolela, 14 musi a tshi vha ri: “I lo ndi ipfi la mudzimu, a  thogomela uri ndi ipfi la Petro, a si la muthu!” 23 Nga u tavhanya   ˙ takala zwihulu lwe a kundwa na ha da  murunwa wa Yehova a mu u vula munango, fhedzi a humela rwa, ngauri ho ngo hulisa Mudzi murahu a tshi khou gidima naho- mu; nahone a liwa nga mbungu ne a amba uri Petro o ima munaa fa. 

201 Marko u humela Yerusalema. 24 Fhedzi ipfi la Yehova la bvela phanda  li tshi phadalala.  25 Musi Baranaba na Saulo vho no fhedza u rumela zwifhiwa zwa u thusa ngei Yerusalema, vha humela murahu vha tuwa na Yo hane ane a vhidzwa Marko. Ngei Antiokia ho vha hu na vhaporofita na vhagudisi tshivhidzoni tsha henefho. Ho vha hu Baranaba, Simioni we a vha a tshi vhidzwa Nigere, Lukio wa Kirene, Manahene we a gudiswa na Herode muvhusi wa tshitiriki, na Saulo. 2 Musi vha tshi  khou shumela Yehova na u di dzima, muya mukhethwa wa ri: “Nnangeleni Baranaba na Saulo uri vha ite mushumo we nda vha vhidzela wone.” 3 Vha dovha vha didzima, vha rabela, vha  vha vhea zwanda, vha vha li tsha vha tuwa.  4 Nga zwenezwo, vhenevho vhanna vha tsela Seleukia vho rumiwa nga muya mukhethwa, nahone vha tshi bva henefho vha namela tshikepe vha ya Kipiro.  5 Musi vha tshi swika ngei Salami vha thoma u divhadza ipfi la  Mudzimu sinagogoni dza Vhayuda. Vho vha vha tshi thuswa nga Yohane. 6 Musi vho no budekanya tshi tangadzime tshothe vha vhu  ya vha swika Phafo, vha tanga ˙ na na munwe munna wa Muyuda we a vha a tshi pfi Bara-Yesu we a vha e mudzia-manditi nahone e muporofita wa mazwifhi. 7 O vha e na muvhusi wa dzingu o ta lifhaho ane a pfi Seregio Paulosi. A vhidza Baranaba na Saulo, onoyo munna o vha a tshi to  da  u pfa ipfi la Mudzimu nga mbilu yawe yothe. 8 Fhedzi Elimasi mu dzia-manditi (yeneyi ndi ndila ye 

13

MISHUMO 12:24–13:17 dzina lawe la vha li tshi talutshe dzelwa ngayo) a thoma u vha pikisa, a tshi to  da  u thivhela muvhusi wa dzingu uri a si tende. 9 Saulo we a vha a tshi dovha a vhidzwa Paulo, a dala muya mukhe thwa, a mu zwondolola 10 a ri: “Iwe munna o dalaho vhukwila na  vhumbulu hothe, u tou vha mu rwa wa Diabolo, swina la zwithu zwothe zwo lugaho, naa a u li tshi u kombamisa ndila dzo luga ho dza Yehova? 11 Zwino tshanda  tsha Yehova tshi kha iwe, u do  pofula, u si vhone tshedza tsha duvha lwa tshifhinga tshilapfu.”  Nga u tavhanya mato   awe a nga o welwa nga khuli khulu na swiswi, a phuphudzika a tshi to  da  ane a nga mu dededza. 12 Nga zwenezwo, musi muvhusi wa dzingu a tshi vhona zwe zwa bvelela, a vha mutendi, nge a vha o mangadzwa nga pfunzo ya Yehova. 13 Paulo na vhanna vhe vha vha vhe nae, vha tuwa Phafo nga  tshikepe vha wela Perege ngei Pamfilia. Fhedzi Yohane a vha sia a humela Yerusalema. 14 Vha tuwa Perege vha fhirela Antio kia ngei Pisidia. Vha swika vha dzula sinagogoni nga sabatha. 15 Musi vho no vhala khagala Mulayo na bugu dza Vhaporofita, vhaingameli vha sinagogo vha rumela muthu uri a ambe navho a ri: “Vhahashu, arali hu na zwine na nga zwi amba u itela u tu  tuwe dza vhathu vhane na vha navho, zwi ambeni.” 16 Ngauralo, Paulo a takuwa, nahone a imisa tshanda  tshawe a ri: “Inwi vhanna, Vhaisiraele na inwi ni ofhaho Mudzimu, thetshelesani. 17 Mudzimu wa havha vhathu vha Isiraele o nanga vhomakhulukuku washu, nahone a

Elimasi

MISHUMO 13:18-36 Ha nga tendeli muvhuya wawe a tshi sina 202 vha hulisa tshifhingani tsha musi 26 “Vhahashu, inwi vharwa vhe vhatsinda shangoni la Egipi- vha lushaka lwa Abrahamu na ˙ ta na u vha bvisa kha lo nga ma- inwi vhanwe ni ofhaho Mudzianda  ˙ awe mahulu.1 18 A fhedza mu, wonoyu mulaedza wa u minwaha ya fuina   (40) a tshi khou tshidza wo rumelwa kha rine. kondelela zwiito zwavho ngei so- 27 Ngauri vhadzulapo vha Yeru gani. 19 Musi o no fhelisa tsha- salema na vhavhusi vhavho a vho fhedzi musi vha  ka dza sumbe ngei shangoni la ngo mu divha, vhahatuli, vho dadzi   Kanana, a vha kovhela mashango tshi diita sa zwo ambiwaho nga Vhaporofia dzenedzo tshaka nga mamvate:  vhalelwa ntha nga  20 zwenezwo zwothe zwo itea mi- ta, zwine zwa  ˙ ˙ ˙ Sabatha inwe na inwe. 28 Naho nwahani i to u vha ya mada daho   vha songo wana mulandu une a na mana na mahumi matanu   nga vhulahelwa wone, vho ko(450). “Nga murahu ha zwenezwo, a mbetshedza Pilato uri a vhulavha nea vhahatuli u swikela tshi- hwe. 29 Musi vho˙ no khunyele  zwo nwalwaho nga  fhingani tsha muporofita Samue- dza zwothe le. 21 Fhedzi u bva tshenetsho hae, vha mu fhahulula kha da tshifhinga vha to  da  khosi, naho- nda vha mu vhulunga vhidani. ne Mudzimu a vha nea Sau- 30 Fhedzi Mudzimu a mu vusa   fhela lo murwa wa Kishi, munna a vhafuni; 31 nahone ha di manzhi a tshi vhonwa  bvaho kha lushaka lwa Benyami- maduvha ˙ ni, a vha vhusa minwaha ya fui- nga vhe a bva navho Galilea a tshi na. 22 Musi Mudzimu o no bvi- gonya Yerusalema. Ndi vhenevho  dza sa Saulo, a vhea Davida uri a vhe vhane zwino vha vha thanzi khosi, we a tanziela nga hae a ri, we kha vhathu.  32 “Nga zwenezwo, ri khou ni ‘Ndo wana Davida murwa wa Isai, mafhungo madifha nga   munna ane mbilu yawe ya tende- divhadza ha zwe zwa fulufhedziswa vhomalana na yanga, ane a do  ita zwothe   zwine nda zwi takalela.’ 23 Mu- khulukuku. 33 Mudzimu o dazwe a ri fulufhedzi dzimu o disela Isiraele mutshidzi, dzisa tshothe   vhana vhavho nga u vusa ane a vha Yesu a tshi bva kha sa rine ˙ vhana vha onoyo munna samu- Yesu vhafuni; samusi zwo nwasi o vha o fulufhedzisa. 24 Musi lwa kha psalme ya vhuvhili ha pfi, ndi  namusi  onoyo a sa athu da,  Yohane o hu- ‘U murwa wanga, nne Khotsi au.’ 34 Zwo itaho uri a welela khagala uri vhathu vhothe  vha Isiraele vha lovhedzwe u itela mu vuse vhafuni na uri a si sine, u sumbedza uri vho rembuluwa. ndi zwe a zwi amba a tshi ri, ‘Ndi do  ni sumbedza vhuthu vhuhulu 25 Musi Yohane a tshi khou da dzisa mushumo wawe, o vha a tshi he nda vhu fulufhedzisa ˙Davida.’ ri, ‘Ni humbula uri ndi nne  nnyi? 35 A dovha a amba kha inwe psalme a ri, ‘A u nga tendeli muvhuya A si nne  onoyo. Fhedzi ene u do  ˙ da  nga murahu hanga ane ndi si wau a tshi sina.’ 36 Kha linwe sia, Davida o ita zwi funwaho nga fanelee u bvula thovho dzawe.’ Mudzimu vhutshiloni hawe hoa fa, a vhulungwa na vhoma Mis 13:171 Thalutshedzelo ya ipfi nga ipfi i the,  khulukuku wawe, nahone a sina. ri “u imisa tshanda.” 

203 Vha dzitshaka vha renda Yehova MISHUMO 13:37–14:3 37 Hone we Mudzimu a mu vusa ni sa vhoni no fanelwa nga u wana vhafuni, ho ngo sina. vhutshilo vhu sa fheli, zwino vho38 “Nga zwenezwo, vhahashu nani! ri khou ya kha dzitshaka. 47 Ngauri Yehova o ri nea ndaedivhani uri ni khou divhadzwa    la u hangwelwa zwivhi nga ono- la a ri, ‘Ndo ni vhea uri ni vhe  yu; 39 nahone nga nthani hawe, tshedza tsha dzitshaka, uri ni di ine nda do   i shumivhane vha tenda, Mudzimu a nga vhadze ndila amba uri a vha na mulandu. sa u itela u tshidza vhathu u swiNaho zwo ralo, mulayo wa Mu- ka magumoni a lifhasi.’” 48 Musi vha dzitshaka vha tshi she a u koni u phumula mulandu wanu. 40 Ni thogomele uri zwe pfa zwenezwi, vha thoma u taka  zwa ambiwa buguni dza Vhaporo- la na u renda ipfi la Yehova, navhe vha vha vhe na  fita zwi si itee kha inwi, 41 ‘Inwi hone vhothe vhadzia-lunyadzo, ni mangale ni mavhonele o teaho uri vha wane si tsha vha hone, ngauri hu na vhutshilo vhu sa ˙ fheli vha vha mushumo une nda khou u khu- vhatendi. 49 Zwinwe hafhu, ipfi nyeledza misini yanu, mushumo la Yehova lo vha li tshi khou pha shangoni lene lo lothe.   une ni nga si vhuye na u tenda daladzwa ˙ 50 Fhedzi Vhayuda vha tu  tuwe naho arali munwe muthu a ni ta dza vhafumakadzi vha vhuimo ha lutshedza nga vhudalo.’”  ntha vha gwadamelaho Mudzi 42 Musi vha tshi khou tuwa,   vha vhavhathu vha thoma u vha humbe- mu na vharangaphanda uri vha  la uri vha ambe nga ha enea ma- thu vha wonoyo mudi, fhungo nga sabatha i tevhelaho. tovhole Paulo na Baranaba naho 43 Huno vho no balangana sina- ne vha vha khurumedzela nnda ha mudi. 51 Vhone vha vha fhu gogoni, Vhayuda vhanzhi na thu ndu  dze dza vha dzi tshi gwada- fhurela buse li re milenzheni mela Mudzimu dza tevhela Paulo yavho nahone vha ya Ikonio.  na Baranaba, musi vha tshi amba 52 Vhafunziwa vha bvela phanda navho, na u vha tu uri vho takala zwihulu nahone vha  tuwedza  nga muya mukhethwa.  vha bvele phanda  vha tshi vhuye- dadzwa lwa nga vhuthu vhuhulu ha MuMusi vhe Ikonio vha dzhedzimu. na vhothe sinagogoni ya  44 Nga sabatha i tevhelaho, Vhayuda vha funza, nahone gogo hu to u vha vhathu vho- la Vhayuda na la Vhagerika la  daho  the vha wonoyo mudi   vha kuvha- vha vhatendi. 2 Fhedzi Vhayungana u itela u pfa ipfi la Yehova. da vhe vha si tende vha tu  tuwe 45 Musi Vhayuda vha tshi vho- dza luvhi vhathu vha dzitshaka na gogo la vhathu, vha vha na vi- uri vha lwe na Paulo na Baranavho vha thoma u semana na u ha- ba. 3 Ngauralo, vha fhedza tshinedza zwe zwa vha zwi tshi khou fhinga tsho engedzeaho henefho, ambiwa nga Paulo. 46 Nga zwe- nahone vho vha vho newa ma nezwo, Paulo na Baranaba vha anda  nga Yehova a u amba nga amba nga tshivhindi vha ri: “Zwo tshivhindi, nahone a vha shumivha zwo tea uri ipfi la Mudzimu li sa u ita vhutolo na zwithu zwi  thome u ambiwa kha inwi. Samu- mangadzaho u itela u khwathi si ni tshi khou li landula nahone sedza mulaedza wa vhuthu hawe

14

MISHUMO 14:4-22 U kandwa nga matombo Lisitara 204  vhuhulu we wa vha u tshi khou nekedza zwithavhelo khathihi na   huwelelwa ngavho. 4 Naho zwo gogo. ralo, vhathu vha wonoyo mudi  14 Musi Baranaba na Paulo ˙ vha fhandekana; vhanwe vha vha tshi zwi pfa, vha kherukanya ˙ ima na Vhayuda vhanwe vha ima zwiambaro zwavho zwa nga nnda,  na vhaapostola. 5 Musi vhathu vha dzhena vhukati ha gogo vha vha dzitshaka na Vhayuda vhe huwelela, 15 vha ri: “Vhahashu, na vharangaphanda  vhavho vha ni khou zwi itela’ni? Na rine  ri vutshela Vhaapostola, vha vha vhathu vha re na vhushayanungo sema vha tshi to u vha ka- u fana na inwi. Ri khou ni divha da   nda  nga matombo, 6 musi vha- dza mafhungo madifha, uri ni tu  apostola vha tshi zwi pfa vha mbo tshele hezwi zwithu zwa mahadi ya shango- ndana ni rembulutshele kha  shavhela midini  ni la Likaonia, vha ya Lisitara Mudzimu a tshilaho, we a sika lina Derebe, na mashangoni a tsi- ta  dulu,  lifhasi, lwanzhe na zwothe  ni. 7 Musi vhe henefho vha bve- zwi re khazwo. 16 Ndi ene we la phanda ma- kha mirafho yo fhiraho a tende vha tshi divhadza  fhungo madifha.  la tshaka dzothe dzi tshi ita zwi 8 Mudini wa Lisitara ho vha hu ne dza funa, 17 naho a songo li˙  na munwe munna we a vha a tshi tsha u di nga zwivhuya  tanzielela  twa o dzula ngauri o vha o hole- zwine a zwi ita nga u ni nisela  fhala milenzhe. O bebwa o hole- mvula i bvaho ta a ni nea na  dulu   ˙ fhala nahone o vha a sa athu vhu- zwilinwa nga tshifhinga tshazwo ya a tshimbila. 9 Onoyo munna a ni nea zwi liwa nahone a taka o vha o thetshelesa musi Paulo a dza mbilu dzanu.” 18 Naho vho  tshi khou amba, Paulo a mu la- amba nga u ralo, a vho ngo kona u vhelesa nahone a vhona uri u a te- dzivhisa gogo uri li vha itele zwinda uri u do  fhola, 10 a vhidze- thavhelo.  lela a ri: “Takuwa u ime nga 19 Fhedzi ha swika Vhayumilenzhe yau.” Ngauralo, onoyo da vha bvaho Antiokia na Ikomunna a fhufha-fhufha a tho- nio vha tu gogo, la ka tuwedza  ma u tshimbila. 11 Musi vha- nda  Paulo nga matombo nahone thu vha tshi vhona zwe Paulo a la mu kokodzela nnda  ha mudi  li zwi ita, vha huwelela nga Luli- tshi vhona u nga o fa. 20 Hone kaonia vha ri: “Midzimu yo diita  musi vhafunziwa vha tshi mu vhathu nahone ya tsela kha rine!”  tanga, a vuwa nahone a vhuye12 Vha thoma u vhidza Baranalela mudini. Nga duvha   li tevheba vha ri ndi Ziasi,1 fhedzi Paulaho a tuwa na Baranaba vha ya  lo vha ri ndi Heremisi,2 ngauri ndi Derebe. 21 Musi vho no divha ene we a vha a tshi khou amba dza mafhungo madifha kha wono nga maanda. 13 Tshifhe wa Zia yo mudi  na u ita vhafunziwa si, we thembele yawe ya vha i tsini vha si gathi, vha humela Lisitadzimboho na khana mudi   a disa ra, Ikonio, na Antiokia. 22 Here dza maluvha henefho khoroni nefho vha khwathisa vhafunziwa,  nahone o vha a tshi khou to  da  u na u vha tu uri vha dzule  tuwedza  Mis 14:121 Kana “Yupitere.” 122 Kana vhe na lutendo, nahone vha ri: “Ri fanela u tambula zwihulu uri ri “Merkurio.”

205 U vhewa ha vhahulwane tshivhidzoni MISHUMO 14:23–15:12 dzhene muvhusoni wa Mudzimu.” kia na Samaria, vha tshi talutshe ˙ 23 Zwinwe hafhu, vha vhea vha- dza nga vhudalo nga ha u rembu ˙ hulwane tshivhidzoni tshinwe na luwa ha vhathu vha dzitshaka, ˙ tshinwe, vha rabela na u didzima, nahone zwenezwo zwa takadza  Paulo na Baranaba vha kumedza vhahavho vhothe. 4 Musi vha  vhenevho vhahulwane kha Yeho- tshi swika Yerusalema vha tanga va we vha mu tenda. nedzwa zwavhudi  nga tshivhidzo 24 Nga zwenezwo, vha fhi- na nga vhaapostola na vhahulwara nga Pisidia vha ya Pamfilia, ne, nahone vha vha vhudza zwi25 nahone musi vho no amba ipfi thu zwinzhi zwe Mudzimu a vha la Mudzimu ngei Perege, vha tse- thusa uri vha zwi ite. 5 Naho ˙ la Atalia. 26 U bva henefho vha zwo ralo, vhanwe vha tshigwada namela tshikepe vha ya Antiokia, tsha Vhafarisei vhe vha vha vha he vha sumbedzwa vhuthu vhu- tendi vha takuwa vha ri: “Zwo tea hulu ha Mudzimu nga nthani ha uri vha fumbiswe nahone vha lai mushumo we vha u ita nga vhu- we uri vha tevhedze mulayo wa dalo.  Mushe.” 27 Musi vho no swika vha 6 Ngauralo, vhaapostola na kuvhanganya tshivhidzo tshothe,  vhahulwane vha kuvhangana u vha bvela phanda  vha tshi talu itela u dzudzanya eneo mafhungo. tshedza zwithu zwinzhi zwe Mu- 7 Musi vho no haseledza lwa tshidzimu a zwi ita a tshi khou shu- fhinga tshilapfu, Petro a takuwa misa vhone, na zwe Mudzimu a a amba navho a ri: “Vhahashu, ni vulela vha dzitshaka ndila1 ya uri a zwi divha  zwavhudi   uri u bva vha mu tende. 28 Ngauralo, vha kale Mudzimu o nnanga vhukafhedza tshifhinga tshilapfu vhe na ti hanu  uri ndi vhudze dzitshavhafunziwa. ka mafhungo madifha uri dzi te ˙ Ha da  vhanwe vhanna vha nde. 8 Nahone Mudzimu ane a bvaho Yudea nahone vha divha mbilu, o nea vhutanzi ha uri    thoma u funza vhahavho vha ri: o vha tanganedza nga u vha nea   “Arali na sa fumba u ya nga Mu- muya mukhethwa u fana na rine.  layo wa Mushe, ni nga si kone 9 Ho ngo vha talula kha rine,   fheu tshidzwa.” 2 Fhedzi Paulo na dzi o vha tanzwa mbilu dzavho  Baranaba vha vha hanedza vhu- nga lutendo. 10 Zwino ndi ngakuma na u ta  ta  khani navho, ni ni tshi linga Mudzimu nga u ha mbo di  dzudzanywa uri Pau- hwesa vhafunziwa dzhogo kha lo na Baranaba, na vhe vha vha mitsinga ye rine  na vhomakhuluvhe navho vha gonye ngei Yerusa- kuku washu ra kundwa u i hwala? lema kha vhaapostola na vhahu- 11 Naho zwo ralo, ri na lutendo lwane malugana na eneo mafhu- lwa uri ri do  tshidzwa nga vhuthu ngo. vhuhulu ha Murena Yesu nga ndi 3 Nga murahu ha u fheleke- la i fanaho na yavho.” dzwa nga tshivhidzo, vhenevho 12 Gogo lothe  la fhumula, navhanna vha budekanya nga Feni- hone la thoma u thetshelesa Ba ranaba na Paulo vha tshi talu Mis 14:271 Thalutshedzelo ya ipfi nga ipfi i  vhunzhi na  ri “u vulela dzitshaka munango wa u dzhe- tshedza vhu tolo  zwithu zwi mangadzaho zwe na lutendoni.”

15

MISHUMO 15:13-33 U iledza vhupombwe, malofha 206 Mudzimu a zwi ita kha vha dzi- vha vha vha tshi ranga phanda  tshaka a tshi shumisa vhone. vhukati ha vhahavho. 23 Vha ˙ 13 Musi vho no fhumula, Yako- nwala uri: bo a amba navho a ri: “Vhaha“Rine  vhaapostola ˙ na vhahushu, nthetsheleseni. 14 Simioni lwane na vhahanu,  ri nwalela inwi o ri talutshedza nga vhudalo vhahashu vha re Antiokia, Siria   ndila ye Mudzimu a livhisa nga- na Kilikia vhane vha bva kha dzi yo thogomelo kha vha dzitsha- tshaka ri ri: Ri a vusa! 24 Samu ˙ ka lwa u thoma nahone kha vhe- si ro zwi pfa uri vhanwe vhukati nevho a dinangela vhathu vhane hashu vho ni khakhisa nga pfu vha do vhidzwa nga dzina nzo dzavho, vha tshi lingedza u ni  lawe. 15 Zwenezwo zwi tendela- kanganyisa kha zwine na zwi tena na zwo ambiwaho nga Vhapo- nda, naho ri songo vha ruma, ˙ rofita, samusi ho nwalwa ha pfi, 25 ro tendelana rothe nahone ra  16 ‘Yehova o amba uri nga mu- phetha uri ri nange vhanna uri rahu ha zwenezwi zwithu ndi do vha de   ha inwi khathihi na Baravhuya nda fhatulula nndu   ya Da- naba na Paulo vhane ra vha funa, vida ye ya vha yo wa; ndi do vha  fha- 26 vhanna vho dikumedzaho  tulula shubi lawo, 17 uri vhathu tshi itela dzina la Murena wa vho salaho vha to  de  Yehova nga shu Yesu Kristo. 27 Ngauralo, ri mbilu yavho yothe, khathihi na khou ni rumela Yudasi na Sila vhathu vha tshaka dzothe, vhane si, uri vha ni vhudze eneo mafhu vha vhidzwa nga dzina langa vha- ngo. 28 Muya mukhethwa wo ri ne vha khou ita zwenezwi zwithu, thusa uri ri swikele phetho ya 18 zwo divhiwaho u bva kale.’ uri ri si dovhe ra ni hwesa mu ˙ 19 Nga zwenezwo, phetho yanga a nwe muhwalo, nga nnda  ha hesi ya u dina vha dzitshaka vhane zwi zwithu zwi tevhelaho zwa vha khou rembulutshela kha Mu- ndeme, 29 dzulani ni tshi ile˙ dzimu, 20 fhedzi ndi u vha nwa- dza zwithu zwo nekedzwaho mi lela uri vha iledze zwithu zwo dzimu ya zwifanyiso, malofha, u tshikafhadzwaho nga midzimu ya la zwo faho nga u tou tzhipiwa na zwifanyiso, vhupombwe, u la zwo vhupombwe. Arali na iledza zwefaho nga u tou tzhipiwa, na ma- nezwo zwithu nga vhuronwane, ni lofha. 21 U bva zwifhingani zwa do  bvelela. Takalani!” kale ho vha hu na vhe vha vha 30 Musi vhenevho vhanna vha vha tshi huwelela vha tshi shumi- tshi swika Antiokia, vha kuvhasa bugu dza Mushe midini yothe, nganya gogo nahone vha li ne   vha tshi dzi vhalela ntha sabatha kedza vhurifhi. 31 Ha ri vho no  ˙ ˙ inwe na inwe dzisinagogoni.” fhedza u vhu vhala, vha takala 22 Nga zwenezwo, vhaapostola zwihulu ngauri ho vha tu  tuwedza.  na vhahulwane khathihi na tshi- 32 Samusi Yudasi na Silasi vho vhidzo tshothe vha ita phetho ya vha vhe vhaporofita, vho tu   tuwe uri vha nange vhanna vhukati ha- dza vhahavho nga nyambo nnzhi vho uri vha vha rume Antiokia dze vha dzi nekedza na u vha  33 Musi vho no fhekhathihi na Paulo na Baranaba. khwathisa.  Ho vha hu Yudasi ane a vhidzwa dza tshifhinganyana vhe henefho, Barasaba na Silasi, vhanna vhe vha onesana na vhahavho nga

207 Paulo na Baranaba vha a fhambana MISHUMO 15:34–16:13 mulalo nahone vha vhuyelela ha fhethu vho vha vha tshi zwi divha  vhaapostola. 341 —— 35 Naho uri khotsi awe o vha e Mugerika. zwo ralo, Paulo na Baranaba kha- 4 Musi vha tshi khou tshimbila ˙ thihi na vhanwe vhanzhi vha sala na yeneyo midi  vho vha vha tshi Antiokia vha tshi funza na u di laya vhatendi uri vha tevhedze vhadza mafhungo madifha a ipfi mulayo we wa vhewa nga vhaapo la Yehova. stola na vhahulwane ngei Yerusa36 Nga murahu ha maduvha a lema. 5 Nga zwenezwo, zwivhi si gathi, Paulo a amba na Bara- dzo zwa di  bvela phanda  zwi tshi naba a ri: “Kha ri dovhe ri dalele khwathiswa lutendoni na u enge ˙ ˙ vhahashu midini yothe ye ra vhu- dzea duvha    linwe na linwe. ˙ ya ra divhadza ipfi la Yehova kha 6 Zwinwe hafhu, vha budeka yo u itela u vhona uri vho vuwa nya mashango a Firigia na Gahani.” 37 Baranaba o vha o dii lata, ngauri muya mukhethwa misela uri vha tuwe na Yoha- wo vha dzivhisa u amba ipfi  ne, we a vha a tshi vhidzwa la Mudzimu tshitirikini tsha  ˙ Marko. 38 Fhedzi Paulo ho ngo Asia. 7 Zwinwe hafhu, musi vha takalela u tuwa nae, ngauri o tshi swika Misia vha ita vhu tuwa a vha sia ngei Pamfilia na- didini  ha uri vha ye Bithi hone a si ye navho mushumoni. nia, fhedzi muya wa Yesu1 u 39 Nga nthani ha zwenezwo, ha si vha tendele. 8 Vha budeka  vuwa khani khulu, lwe vha vhuya nya vha ya Misia nahone vha tsevha fhambana; nahone Barana- la Tiroasi. 9 Huno Paulo a vhoba a tuwa na Marko nga tshikepe na bono vhusiku: ho vha ho ima  vha ya Kipiro. 40 Paulo a na- munna wa Makedonia henefho a nga Silasi, nahone musi vhatendi tshi khou mu humbela a tshi ri: ngae vho no mu kumedza vhu- “Wela ngeno Makedonia u ri thuthu vhuhulu ha Yehova, a mbo se.” 10 Musi Paulo a tshi kha di  di 41 A budekanya  tuwa.   la Si- tou bva u vhona bono lene lo, ra ria na la Kilikia, a tshi khwathisa  mbo di  humbula uri ri ye Makezwivhidzo. donia, nge ra dzhia phetho ya uri A swika Derebe nahone Mudzimu u khou ri ruma henefho nga murahu a ya Lisita- u itela u vha divhadza mafhungo  ra. Henefho ho vha hu na mu- madifha.  ˙ nwe mufunziwa we a vha a tshi 11 Nga zwenezwo, ra tuwa Ti pfi Timotheo, murwa wa mufu- roasi nga tshikepe ra livha Samakadzi wa Muyuda wa mutendi, motirake, fhedzi nga duvha  li tefhedzi khotsi awe o vha e Muge- vhelaho ra ya Neapoli, 12 u bva rika, 2 nahone o vha e na bvu- henefho ra ya Filipi, mudi  une wa mo lavhudi  kha vhahawe vha Li- vhuswa nga Roma, une wa vha sitara na Ikonio. 3 Paulo o vha mudi  muhulwane wa tshitiriki  a tshi tama u tshimbila na Timo- tsha Makedonia. Ra dzula kha theo, nahone a mu dzhia a mu fu- wonoyo mudi  lwa tshifhinganyambisa nga nthani ha uri Vhayuda na. 13 Nga duvha   la sabatha ra vhothe vhe vha vha vhe henefho 

16

Mis 15:341 Sedzani thaluso i re magumoni  a siatari i re kha Mat 17:21. 

Mis 16:71 Wonoyu ndi muya mukhethwa we Yesu a u tanganedza u tshi bva ha Mu dzimu.

MISHUMO 16:14-30 Vha vhofhololwa nga mudzinginyo 208 bvela nnda  ha mudi  ra ya tsini na vhakoma, vha swika vha ri: “Hamulambo, he ra vha ri tshi hu- vha vhanna vha khou vusa bombula uri ri do washu. Ndi  wana fhethu hune nyongo lihulu mudini  ha rabelwa hone; ra mbo di  dzula Vhayuda, 21 nahone vha khou fhasi ra thoma u amba na vhafu- funza milayo ine rine  ri si fanemakadzi vhe vha vha vho kuvha- le u i tanganedza kana u i te ˙ ngana henefho. 14 Munwe mu- vhedza, nga nthani ha uri ri Vha fumakadzi ane a pfi Lidia, we a roma.” 22 Gogo la vha vutshela; vha e murengisi wa zwiambaro musi vhakoma vho no vha kheruzwa phephulu, we a vha a tshi kanyela zwiambaro zwavho zwa dzula mudini wa Thiathira na we nga nnda,   vha laedza uri vha rwia vha a tshi gwadamela Mudzi- we nga thamu. 23 Ha ri vho no  mu, o vha o thetshelesa, Yehova a vha rwa thamu nnzhi, vha vha  vula tshothe mbilu yawe uri a pfe kudza dzhele nahone vha lae zwe Paulo a vha a tshi khou zwi dza mulindadzhele uri a vha linde amba. 15 Musi ene na vha muta vhukuma. 24 Nge a vha o lae wawe vho no lovhedzwa, a ri hu- dzwa nga u ralo, a vha kudza bvumbela a ri: “Arali inwi no vhona ngwi ha dzhele nahone a pata miuri ndi a fulufhedzea kha Yehova, lenzhe yavho nga thanda. idani ni dzule nduni yanga.” A ri   25 Vhukati ha vhusiku Paulo kwengweledza ra vhuya ra ya. na Silasi vho vha vha tshi khou ˙ 16 Ha ri linwe duvha ri tshi rabela vha tshi khou renda Mu khou ya fhethu ha u rabela, ra tadzimu na u mu imbela; nahone  ˙ ngana na munwe musidzana wa zwivhotshwa zwo vha zwo themushumeli we a vha e na di- tshelesa. 26 Nga u tavhanya ha  moni la u bvumba. O vha a mbo di  vha na mudzinginyo mutshi pfumisa vhane  vhawe nga u hulu, we wa ita uri mutheo wa bvumba. 17 Onoyo musidzana o dzhele u dzinginyee. Nga khavha a tshi dzulela u tevhela Pau- thihi fhedzi mavothi othe a vu lo na rine dza vhothe vhe vha  a tshi khou huwelela a lea, ngedane   tshi ri: “Havha vhanna ndi vhala- vha vho farwa dza vhofholowa. nda vha Mudzimu Wa-Ta ta27 Musi mulindadzhele a tshi ka dulu  dulu, vha khou ni divhadza ndiruwa nahone a tshi vhona uri    la ya u tshidzwa.” 18 O fhedza mavothi a dzhele o vulea, a to maduvha manzhi a tshi khou ita mola banga a tshi to   da  u divhu zwenezwo. Paulo a fheleledza o laha, ngauri o vha a tshi humbuneta, a rembuluwa a amba na le- la uri zwivhotshwa zwo shavha. ne lo dimoni a ri: “Ndi khou u laya 28 Fhedzi Paulo a vhidzelela a ri: nga dzina la Yesu Kristo, ndi ri “U songo dihuvhadza, ngauri ri  ibva khae.” Lene 29 Ngauralo, muli lo dimoni la mbo hone rothe!”  di  bva nga tshenetsho tshifhinga. ndadzhele a humbela uri hu di 19 Musi vhane  vhawe vha tshi swe luvhone nahone a dzhena nga vhona uri ndila ye vha vha vha ngomu dzhele a tshi khou tete tshi wana ngayo lupfumo yo fhela, mela, a wela fhasi phanda  ha Pauvha fara Paulo na Silasi vha vha lo na Silasi. 30 Nga zwenezwo, kokodzela makete he ha vha hu a vha bvisela nnda  a vha vhudzina vhavhusi. 20 Vha vha isa ha sa a ri: “Vhane  vhanga, ndi fa-

209 Ndovhedzo. U huwelela Thesalonika MISHUMO 16:31–17:10 nela u ita mini uri ndi tshidzwe?” da. 2 Paulo a ya khavho samu31 Vhone vha ri: “Tenda Mure- si o vha o dowela u ita nga u  na Yesu nahone u do tshidzwa ralo, nahone a ambedzana navho  ˙ iwe na vha muta  wau.” 32 Vha nga Manwalo nga sabatha thamu funza ipfi la Yehova khathihi ru dzi tshi khou tevhekana, 3 a na vhothe vha nndu   yawe. 33 A vha talutshedza na u vha sumbe ˙ tuwa navho nga honoho vhusi- dza u ya nga zwo nwalwaho uri  ku nahone a vha tanzwa mbo zwo vha zwo tea uri Yesu Kristo a nzhe dzavho. Nga khathihi fhedzi tambule na u vuswa vhafuni, naene na vha muta vha hone a ri: “Ndi onoyo Kristo Yesu,  wawe wothe  mbo di  lovhedzwa. 34 A dzhena ane nda khou ni divhadza ene.”  navho nduni yawe a vha lugisele- 4 Nga nthani  ha zwenezwo, vha ˙ la zwi liwa, ene na vha muta  wawe nwe vhavho vha mu tenda nahowothe vha takala zwihulu nge vha ne vha konana na Paulo na Silasi,  tenda Mudzimu. na gogo la Vhagerika li gwadame35 Musi lo no tsha, vhako- laho Mudzimu khathihi na vhafuma vha ruma vhadin  da  vha ri: makadzi vho vhalaho vha vhuimo “Vhofhololani vhenevho vhanna.” ha ntha.  36 Ngauralo, mulindadzhele a 5 Fhedzi Vhayuda vha vha na ˙ vhudza Paulo zwe a laedzwa a ri: vivho vha kuvhanganya vhanwe “Vhakoma vho rumela vhathu uri vhanna vhavhi vhane vha sokou inwi vhavhili ni vhofhololwe. Zwi- tendeleka makete uri vha vuse no ibvani ni tuwe nga mulalo.” bonyongo mudini  wothe. Vha   37 Fhedzi Paulo a amba navho a dzhena nduni ya Yasoni nga vhu ri: “Vho ri rwa phanda  ha vhathu hali vha tshi khou to  da  uri Pauri songo sengiswa naho ri Vharo- lo na Silasi vha bviselwe nnda  ma, nahone vha ri kudza dzhele; vhathuni. 6 Musi vha songo naa zwino vha khou ri bvisa zwi vha wana vha kokodza Yasoni na ˙ sa divhei? Kha vha tou da   vha vhanwe vhafunziwa vha vha isa ri bvise vhone vhane.” 38 Vha- ha vhakoma vha mudi,   vha zhadin vha ya vha vhudza vha- mba vha ri: “Havha vhathu vhe  da  koma zwe Paulo a zwi amba. vha fhiritanya  lifhasi vho swika Musi vha tshi pfa zwauri vhene- na fhano, 7 nahone ndi vhaeni vho vhanna ndi Vharoma vha vha Yasoni. Havha vhathu vhothe  ofha. 39 Nga nthani ha zwene- vha khou hanedza mulayo wa Ke ˙ zwo, vha da  vha vha kwengwe- sare,1 vha amba uri hu na inwe ledza, vha vha bvisela nnda, vha khosi ine ya pfi Yesu.” 8 Musi  vha humbela uri vha tuwe mudi  vha tshi pfa zwenezwo, vhavhusi ni. 40 Vha tshi bva dzhele vha vha mudi  na vhathu vha sinyuwa; ya nduni ya Lidia, nahone musi 9 ha ri vho no lifhisa Yasoni na  ˙ vha tshi vhona vhatendi ngavho, vhanwe tshelede yo linganaho uri vha vha tu nahone vha vha vha vhofholole, vha vha litsha  tuwedza  kona u tuwa.  vha tuwa.  Paulo na Silasi vha bude 10 Nga u tavhanya musi ho no  kanya Amfipoli na Apolo- vha vhusiku, vhahashu vha ruma nia vha ya Thesalonika, he ha vha hu na sinagogo ya Vhayu- Mis 17:71 Khosi.

17

˙ MISHUMO 17:11-25 Vhaberea vha tolisisa Manwalo 210  Paulo na Silasi ngei Berea. Musi fhafhada a tshi ri mini?” Vha ˙ vha tshi swika vha mbo di  ya si- nwe vha ri: “Zwi tou nga u khou nagogoni ya Vhayuda. 11 Vha- amba nga ha midzimu ine ri si Vho amba zwenezwo berea vho vha vhe na mavhone- i divhe.”  le avhudi   u fhira Vhathesalonika ngauri o vha a tshi khou divhanga ha ngauri vho tanganedza ipfi la Mu- dza mafhungo madifha   dzimu nga u diimisela huhulu, Yesu na nga u vuswa ha vhafu. ˙ vha tolisisa Manwalo nga vhuro- 19 Ngauralo, vha mu dzhia naho ˙ ˙ nwane duvha  linwe na linwe u ite- ne vha mu isa Areopago,1 vha ri: la u vhona arali zwenezwo zwithu “Naa u nga ri vhudza yeneyo pfuzwo vha zwi ngoho. 12 Ngaura- nzo ntswa ine wa khou amba nga lo, vhunzhi havho vha vha vhate- hayo? 20 Ngauri u khou amba  ndi, khathihi na vhanna na vha- zwithu zwiswa zwine ri si zwi dizwi da  u divha  fumakadzi vha Vhagerika vha si vhe. Ri khou to ne zwenezwi zwithu zwa amba gathi vha vhuimo ha ntha.  13 Musi Vhayuda vha bvaho The- zwone.” 21 Zwi re zwone ndi uri na vhatsinda  salonika vha tshi pfa uri ipfi la Vhaathene vhothe Mudzimu li khou divhadzwa na vho dalaho henefho vho vha vha  ngei Berea nga Paulo, vha ya he- tshi fhedza tshifhinga tshavho nefho u itela u vusa bonyongo vho sokou dzula, vha tshi khou kana u thetshelesa mana u fhiritanya vhathu. 14 Nga haseledza  ˙ u tavhanya vhahashu vha onesa- nwe mafhungo maswa. 22 Pau na na Paulo nahone a tsela lwa- lo a takuwa a ima vhukati ha nzheni; fhedzi Silasi na Timo- Areopago a ri: “Inwi vhathu vha Athene, ndi a theo vha sala henefho. 15 Naho zwo ralo, vhe vha fhelekedza Pau- vhona uri ni vhathu vha˙ ofhesalo vha mu swikisa Athene, musi ho midzimu u fhira vhanwe vhavho no wana ndaela ya uri Silasi thu. 23 Sa tsumbo, musi ndi na Timotheo vha de  khae nga u tshi khou pfuka nahone ndi tshi lavhelesa nga vhuronwane zwitavhanya, vha mbo di   tuwa.  16 Musi Paulo a tshee o vha li- thu zwine na zwi rabela,˙ ndo vhondela henengei Athene, a dinalea na hu na aletare yo nwalwaho  musi a tshi vhona uri mudi  wono- uri ‘Ndi Ya Mudzimu A Sa Divhiyo wo dala nga midzimu ya zwifa- wi.’ Nga zwenezwo, onoyo mudzi ndi ene ane  nyiso. 17 Nga zwenezwo, a tho- mu ane ni si mu divhe kha inwi.  ma u ambedzana na Vhayuda nga nda khou mu divhadza ˙ Manwalo ngei sinagogoni na vha- 24 Mudzimu we a sika shango na ˙ zwi re kha lo, samusi e Ene  nwe vhathu vha rabelaho Mudzi- zwothe ˙ na lifhasi, a  dulu  mu nahone duvha nwe na li- Murena wa lita  li ˙ nwe o vha a tshi amba na vhathu sa dzuliho thembeleni dzo fhanga zwanda, 25 ha shu  vhane a tangana navho ngei ma- twaho  ˙ zwa vhathu  kete. 18 Vhanwe vha Vhaepiku- melwi nga zwanda re na Vhastoiki vhane vha vha zwa tou nga u na zwine a shaya, ngauri ndi ene ane a nea vhathu  vhadivhi vha pfunzo dza matali   vho vha vha tshi khou hanedza˙ Mis 17:191 Tshikwara tshi re ngei Athene na na Paulo, nahone vhanwe vha la kale, na he ha vha hu tshi farelwa hone tshi ri: “Naa uyu muthu u khou khothe khulwane.

211 Mudzimu a si tshifanyiso. Madennde MISHUMO 17:26–18:8 ˙ vhothe vhutshilo na muya wa u tshi pfi Damarisa, na vhanwe nga  fema na zwithu zwothe. 26 Ndi nnda   ha vhenevho. ene o itaho uri kha muthu muNga murahu ha zwenezwo, thihi hu bve tshaka dzothe, uri  Paulo a tuwa Athene a ya  vha dzule lifhasini lothe, a lae- Korinta. 2 Nahone a wana mu ˙ dza uri hu vhe na zwifhinga zwo nwe Muyuda we a vha a tshi pfi vhewaho na mikano hune vhathu Akwila, o bebelwaho ngei Ponto, vha dzula hone, 27 uri vha to  de  we a vha a tshi kha di  bva u swika Mudzimu, na uri vha ite vhudidi a tshi bva kha la Italia e na Prisila ni ha uri vha mu wane, samusi e mufumakadzi wawe, ngauri Klau˙ ˙ si kule na munwe na munwe wa- dio o vhudza Vhayuda vhothe uri  shu. 28 Ngauri ri tshi tshila, ri vha pfuluwe Roma. Nga zwenetshi tshimbila, ri tshi vha hone, zwo a ya khavho 3 a dzula haya˙ ndi nga ene, vhunga vhanwe vha- ni havho, nahone a shuma navho, rendi vho amba vha ri, ‘Na rine ngauri vho vha vha tshi runga vho ri vhana vhawe.’ madennde. 4 Naho zwo ralo, o ˙ 29 “Naho zwo ralo, samusi ri vha a tshi funza nga sabatha inwe ˙ vhana vha Mudzimu, a ro ngo fa- na inwe sinagogoni nahone o vha nela u humbula uri Mudzimu u a tshi ita uri Vhayuda na Vhagenga musuku, tsimbi-tsetha, kana rika vha tende.  tombo, u fana na tshithu tsho tou 5 Musi Silasi na Timotheo vha vhadwaho nga vhutsila ha vha tshi tsa vha tshi bva Makedonia, thu. 30 Ndi ngoho uri Mudzimu Paulo a thoma u farekanea vhuo litsha u humbula zwithu zwe kuma nga u huwelela ipfi, a tshi vhathu vha ita musi vha sa athu tanziela kha Vhayuda u itela u  divha, fhedzi zwino u khou vhu vha sumbedza uri Yesu ndi Kridza vhathu vhothe fhethu ho sto. 6 Fhedzi musi vho no mu the uri vha fanela u rembuluwa.  hanedza na u mu sema, a fhu31 Ngauri Mudzimu o vhea duvha  fhura zwiambaro1 zwawe nahole a dzudzanya uri u do  hatula  line a vha vhudza uri: “Malofha fhasi lothe nga ndila yo lugaho a   dzanu.  nga a vhe kha thoho   tshi shumisa muthu we a mu na- anu N ne a thi na mulandu. U bva zwi nga, nahone o khwathisedza vha  ya kha vhathu vha dzithu vhothe uri onoyo muthu o mu no ndi do  tshaka.” 7 Nga nthani ha zwe vusa vhafuni.” nezwo, a mbo di henefho  tuwa  32 Musi vha tshi pfa a tshi ya munna ane a pfi Ti amba nga ha u vuswa ha vha- a ya nduni ˙ fu, vhanwe vha thoma u mu tiosi Yusto, a gwadamelaho Mu˙  yawe yo vha yo vhado- dzimu, nndu hoya, vhanwe vha ri: “Ri do ˙  ndekana na sinagogo. 8 Hone vha ra u thetshelesa nga linwe du vha.” 33 Nga zwenezwo, Paulo a Krisipo, muingameli wa sinago tenda Murena na tuwa vhukati havho, 34 fhedzi go, a mbo di  ˙ Na Vhako wawe wothe.  vhanwe vhathu vha ima nae na- vha muta hone vha vha vhatendi. Kha vhe- rinta vhanzhi vhe vha thetshelesa nevho ho vha hu na Dionisio, muMis 18:61 U fhufhura zwiambaro zwo vha hatuli  ˙ wa khothe ya Areopago, na zwi tshi sumbedza uri muthu ha na mulamunwe mufumakadzi we a vha a ndu.

18

MISHUMO 18:9-28 Akwila vha tenda nahone vha lovhedzwa. 9 Huno Murena a amba na Paulo nga bono vhusiku a ri: “U songo ofha, fhedzi dzula u tshi amba, u songo fhumula, 10 ngauri ndi na iwe nahone a hu na muthu ane a do  u huvhadza; ngauri ndi kha di  vha na vhathu vhanzhi kha wonoyu mudi.” 11 Ngaura ˙ lo, a dzula henefho nwaha wothe  ˙ na minwedzi ya rathi, a tshi khou vha funza ipfi la Mudzimu. 12 Musi Galioni e muvhusi wa dzingu la Axaya, Vhayuda vha langana vha vutshela Paulo nahone vha mu isa tshiduloni tsha khatulo, 13 vha ri: “Hoyu muthu u  khou tu vhathu uri vha  tuwedza  gwadamele Mudzimu nga ndila  i sa tendelani na mulayo.” 14 Fhedzi musi Paulo a tshi ri u a amba, Galioni a amba na Vhayuda a ri: “Inwi Vhayuda, arali uyu muthu a vhe o khakha kana o tshinya, ndo vha ndi tshi do  vha na tshiitisi tsha u ni thetshelesa. 15 Arali hu u hanedzana nga maipfi, madzina, na mulayo wanu,  zwi dzudzanyeni nga tshanu. A  thi to wa zwe di  u vha muhatuli  nezwi zwithu.” 16 A tshi fhedza u amba zwenezwo a vha pandela henefho tshiduloni tsha khatulo.  17 Ngauralo, vhothe vha mbo di   fara Sostene muingameli wa sinagogo nahone vha mu rwa henefho tshiduloni tsha khatulo. Fhedzi  Galioni a si vhuye a zwi dzhena. 18 Naho zwo ralo, musi o no dzula maduvha o vhalahonyana,  Paulo a onesana na vhahashu a alavha nga tshikepe a ya Siria, a tuwa na Prisila na Akwila. A  fhungudza mavhudzi awe musi e ngei Kenkrea, ngauri o vha o ita muano. 19 Ngauralo, vha swika Efeso, nahone a sia Prisila na

212 Akwila henefho; fhedzi ene a ya sinagogoni a ambedzana na Vha˙ yuda nga Manwalo. 20 Naho vho vha vha tshi khou humbela lunzhi-lunzhi uri a dzule navho tshifhinga tshilapfu, a si tende, 21 fhedzi a vha onesa a amba navho a ri: “Ndi do  dovha nda vhuya kha inwi, arali Yehova a tshi funa.” Nahone a alavha a tshi bva Efeso 22 a tsela Kesarea. A gonya Yerusalema a lumelisa tshivhidzo, nahone a tsela Antiokia. 23 Musi o no fhedza tshifhinga tshilapfu e henefho, a tuwa,  a budekanya mashango a Galata  na Firigia, a tshi khwathisa vha funziwa vhothe.  24 Mudini wa Efeso ha swika  ˙ munwe munna wa Muyuda ane a pfi Apolo, o bebelwaho ngei Alesandria; o vha e na vhukoni ha u amba, a tshi divha zwavhudi   Ma˙ nwalo. 25 Onoyu munna o vha o funzwa ndila ya Yehova naho ne o vha a tshi fhisea nga ntha ni ha muya mukhethwa, o vha a tshi amba na u funza zwithu zwo teaho nga ha Yesu, a tshi di vha nga ha ndovhedzo ya Yohane fhedzi. 26 A thoma u funza sinagogoni nga tshivhindi nahone musi Prisila na Akwila vha tshi mu pfa, vha mu vhidzela thungo vha mu talutshedza ndila ya Mu  ˙ dzimu zwavhudi. 27 Zwinwe ha fhu, ngauri o vha a tshi to  da  u wela Axaya, vhahashu vha Efeso ˙ vha nwalela vha Axaya vha tshi khou vha tu uri vha mu  tuwedza  tanganedze zwavhudi.   Musi a tshi swika henefho, a thusa zwihulu vhe vha vha vhatendi nga nthani  ha vhuthu vhuhulu ha Mudzimu; 28 a sumbedza Vhayuda zwavhudi huhulu uri vha  nga u diimisela  khou khakha, musi a tshi shumi-

na Prisila vha thusa Apolo

213 Bugu dza manditi dzi a ˙ sa Manwalo phanda  ha vhathu u itela u sumbedza uri Yesu o vha e Kristo. Musi Apolo e ngei Korinta, Paulo a budekanya nga ma dzinguni e a vha e kule na lwanzhe a tsela Efesa, nahone ˙ a wana vhanwe vhafunziwa; 2 a amba navho a ri: “Naa no tanga nedza muya mukhethwa musi ni tshi vha vhatendi?” Vha mu fhindula vha ri: “A ri athu vhuya ra zwi pfa uri hu na muya mukhethwa.” 3 A vha vhudzisa a ri: “No lovhedzwa nga ndovhedzo ya nnyi?” Vha ri: “Nga ndovhedzo ya Yohane.” 4 Paulo a ri: “Ndovhedzo ya Yohane yo vha i tshiga tsha u rembuluwa, a vhudza vhathu uri vha tende kha we a da  murahu hawe, ane a vha Yesu.” 5 Musi vha tshi pfa zwenezwo, vha lovhedzwa dzinani la Murena Yesu. 6 Musi Paulo a tshi vha vhea zwanda, vha tanganedza muya mu  khethwa, nahone vha thoma u amba nyambo dzi sili na u porofita. 7 Vhothe vho tangana vho   vha vha tshi to  da  u vha vhanna vha fumi-mbili (12). 8 A dzhena sinagogoni, a fhe˙ dza minwedzi miraru a tshi amba nga tshivhindi, a tshi funza na u ambedzana na vhathu nga ndi la i tu malugana na  tuwedzaho  muvhuso wa Mudzimu. 9 Fhe˙ dzi nga nthani ha uri vhanwe vho  vha vhe na tshikhuna vha si tende, vha amba luvhi nga ha Ndila  ya Murena phanda  ha gogo, Paulo na vhafunziwa vha difhamba ˙ nya navho, nahone duvha  linwe ˙ na linwe o vha a tshi funza holoni ya tshikolo tsha Tirano. 10 O ˙ fhedza minwaha mivhili a tshi ita nga u ralo, Vhayuda na Vhagerika vhe vha vha vha tshi dzula vhothe 

19

MISHUMO 19:1-19 tshitirikini tsha Asia vha pfa ipfi  la Murena. 11 Mudzimu a bvela phanda  a tshi ita mishumo i mangadzaho a tshi shumisa Paulo, 12 lwe vhathu vha dzhia malabi na fasikoti  zwe a vha o zwi hwala vha zwi isa kha vhathu vha lwalaho, nahone vhenevho vhathu vha fhola, na mimuya mivhi ya bva khavho. ˙ 13 Fhedzi vhanwe vha Vhayuda vhe vha vha vha tshi tshimbila vha tshi pandela madimoni na vhone vha edzisa u shumisa dzina la Murena Yesu u itela u fhodza vha re na mimuya mivhi; nahone vho vha vha tshi ri: “Ndi khou ni laya nga ho khwatha ho nga dzina la Yesu ane Paulo a huwelela ngae.” 14 Zwino, ho vha hu na vharwa vha sumbe vha tshifhe muhulu wa Muyuda we a vha a tshi pfi Sikefa vhe vha vha vha tshi khou ita zwenezwo. 15 Fhedzi muya muvhi u tshi vha fhindula wa amba navho wa ri: “Yesu na Paulo ndi a vha divha; hone inwi ni vho nnyi?” 16 Nga zwenezwo, onoyo munna a re na muya muvhi a vha vutshela, a vha pwanyeledzela fhasi nga muthihi nga muthihi; a vha kunda, lwe vha shavha kha yeneyo nndu  vha songo ambara nahone vho huvhala. 17 Zwa di vhiwa nga Vhayuda na Vhagerika vhothe vha dzulaho Efesa; vhothe   vha dzhenwa nga nyofho, dzina la Murena Yesu la di  dzula li tshi huliswa. 18 Vhunzhi ha vhe vha tenda vho vha vha tshi da  vha dia mbulula khagala zwe vha vha vha tshi zwi ita. 19 Vhathu vhanzhi vhe vha vha vha tshi ita zwa manditi vha disa bugu dzavho vha  dzi kuvhanganya fhethu huthihi nahone vha dzi fhisa vhathu vha

fhiswa

MISHUMO 19:20-35 Ipfi la Yehova. Hu vuwa bonyongo Efesa 214 tshi zwi vhona. Vha vhalela mu- dzimukadzi washu Arithemisi ndi tengo wadzo vha wana u tshi li- muhulwane, fhedzi zwi vhonala ngana masetha a zwigidi zwa fu- uri vhathu a vha tsha do   dzhiela thembele yawe. Nahone muthanu (50 000). 20 Ipfi la Yehova ntha  ˙  ˙ nwe na munwe ngei Asia na lifhala bvela phanda  li tshi phadalala  u gwadamela Arithenga ndila khulwane na u vha na sini lothe   misi, fhedzi nga nthani ha zwine maanda.   21 Nga murahu ha zwenezwi Paulo a khou zwi amba, ha tsha huliswa.” 28 Musi vha tshi  zwithu zwothe, Paulo a phetha uri do  mbiti, vhe musi o no budekanya Makedonia pfa zwenezwi vha dala  na Axaya, o vha a tshi do  fara lwe- nevho vhanna vha thoma u vhindo a ya Yerusalema. A ri: “Musi dzelela vha tshi ri: “Arithemisi wa ndo no ya henefho ndi fane- Vhaefesa ndi muhulwane!” 29 Huno mudini ha vuwa bo la uri ndi ye na Roma.” 22 Ngauralo, a rumela Timotheo na Era- nyongo, gogo la gidimela sietha, sito vhe vha vha vha tshi mu vha kokodza Gayo na Aristariko shumela uri vha ye Makedonia, vhanna vha Makedonia, vhe vha fhedzi ene a sala tshitirikini tsha vha vha tshi tshimbila na Pau lo. 30 Paulo o vha o diimise Asia lwa tshifhinganyana. 23 Nga tshenetsho tshifhinga, la u dzhena vhukati ha gogo, fhevha si mu tendele. ha vuwa khakhathi khulu vha dzi vhafunziwa ˙ tshi khou hanedza Ndila ya Mu- 31 Na vhanwe vhadzudzanyi vha ˙ na mitambo, vhe vha  rena. 24 Ngauri munwe munna vhutambo vha ruma  ane a pfi Demetrio, we a vha e mu- vha vho mu dowela, fuli wa tsimbi-tsetha, o vha a tshi muthu uri a mu kwengweledze  vhuyedza zwihulu vhafuli vha tsi- uri a si vhee vhutshilo hawe kho32 Zwi mbi nga u ita zwidu  zwa Arithe- mboni nga u ya sietha. ˙ misi1 nga tsimbi-tsetha; 25 a re zwone ndi uri vhanwe vho vha  vha tshi kuvhanganya vhafuli vha tsimbi- vha tshi khou zhamba ˙ tsetha khathihi na vha re na ma- amba zwavho na vhanwe vha tshi  bindu o raloho nahone a ri: “Vha- amba zwavho-vho; hu na bonyongo henefho, nahone vhunzhi hahashu, ni a zwi divha zwavhudi   zwe vha  uri hoyu mushumo u a ri pfumisa. vho vho vha vha sa divhi 26 Ni khou zwi vhona na u zwi kuvhanganela zwone. 33 Nga pfa uri onoyu Paulo ho ngo ka- zwenezwo, vha bvisa Alesandere nganyisa vhathu vha Efesa fhedzi, vhukati ha gogo nahone Vhayuda vha mu sukumedzela phanda;  fhedzi o kanganyisa na vhothe  vha tshitirikini tsha Asia, nahone Alesandere a vha sumbedza nga   uri vha fhumule ngauri o a vha ita uri vha shandule mavho- tshanda vha da  u diimelela  nele avho, nga u amba uri midzi- vha a tshi to  mu yo itwaho nga vhathu a si mi- thuni. 34 Musi vha tshi thogo˙  dzimu ya vhukuma. 27 Zwinwe mela uri o vha e Muyuda, vhothe u vha awavha zhamba lu to  daho  hafhu, ndi ofha uri vhathu vha do  thoma u amba zwithu zwi si zwa- ra mbili vha tshi ri: “Arithemisi vhudi  nga ha bindu lashu. Mu- wa Vhaefesa ndi muhulwane!” ˙ 35 Mafheleloni musi munwaleli wa mudi  o no fhumudza gogo, Mis 19:241 Kana “Diana.”

215 Demetrio. Oitixo u a fa, u a vuswa MISHUMO 19:36–20:13 a ri: “Vhathu vha Efesa, ndi nnyi riko, Sekundo wa Thesalonika, na kha vhathu vhothe ane a si diGayo wa Derebe, Timotheo, Tixi  vhe uri mudi  wa Efesa ndi wone ko na Tirofimo vha bvaho tshitiri une wa linda thembele ya Ari- kini tsha Asia. 5 Ha thoma vhothemisi muhulwane na tshifanyi- ne u tuwa vha ri lindela Tiroasi;  so tsho waho tshi tshi bva ta6 fhedzi ra tuwa Filipi nga tshi  dulu? 36 Samusi hu si na ane a kepe nga murahu ha maduvha a   nga hanedza zwenezwo, ni fane- zwinkwa zwi si na mbiliso, ra ta la u dzika ni si ite zwithu nga ngana navho hu sa athu fhela mamata 37 Ngauri no disa ha- duvha  ta.   matanu ngei Tiroasi; na  vha vhanna vhane vha si vhe hone ra fhedza maduvha a sumbe  mavemu a dzithembele nahone a henefho. vho ngo sema mudzimukadzi wa7 Nga duvha  la u thoma la vheshu. 38 Zwino arali Demetrio ge musi ro kuvhangana u itena vhafuli vha tsimbi-tsetha vha- la u la zwi liwa, Paulo a thoma u  ne a vha navho vha tshi to  da  u vha funza, samusi o vha a tshi ˙ hwelela munwe muthu mulandu, do nga duvha  tuwa   li tevhelaho; a hu na maduvha a khoro na- amba navho ha vhuya ha vha vhu hone hu na vhavhusi; vha litshe- kati ha vhusiku. 8 Ngauralo, ho ni vha hwelelane milandu nga vha hu na madenzhe manzhi ka tshavho. 39 Arali ni tshi khou marani ya ntha ye ra vha ro ku ˙ ˙ to  da  manwe mafhungo a fhira- vhangana khayo. 9 Munwe muho enea, hu fanela u itwa phe- thannga we a vha a tshi pfi Oitixo  tho tshivhidzoni tshine tsha fa- o vha o dzula kha lumeme lwa farwa misi yothe. 40 Ngauri ri do   sitere, a mbo di   farwa nga khofhe vha khomboni ya u pfi ro vutshela khulu musi Paulo a tshi khou di  muvhuso nga zwe zwa itea namu amba, a mbo di  wela fhasi a tshi si, samusi ri si na zwiitisi zwine bva kha nndu ya vhura ya ntha  ra nga diimelela ngazwo nga ha ru nahone vha tshi ya khae vha  u vuwa ha bonyongo i li.” 41 Na- wana o fa. 10 Fhedzi Paulo a hone musi o no amba zwenezwo, mbo di  tsela fhasi, a swika a shua balanganya lene lo gogo. vhama ntha hawe nahone a mu  Musi bonyongo lo no dzika, kuvhatedza a ri: “Ni songo zha tshila.” 11 Nga Paulo a vhidza vhafunziwa, mba, u kha di a vha tu nahone a vha murahu ha zwenezwo, a gonya  tuwedza  a thoma u la.  onesa, a fara lwendo lwa u ya Ma- kamarani ya ntha A bvela phanda  a tshi amba lwa kedonia. 2 Ha ri o no budeka tshifhinga tshilapfu, u swika du nya eneo mashango na u tu  tuwe  dza vhafunziwa vha henefho nga vha li tshi tsha, a kona u tuwa. na onoyo  tuwa  maanda, a fhirela Gerika. 3 A 12 Vha mbo di  ˙ a tshi khou tshila na fhedza minwedzi miraru e hene- muthannga fho, musi a tshi khou ya Siria a hone vho khuthadzwa zwihulu. 13 Rine ra tumbula uri Vhayuda vho mu ite ra fhirela phanda  tshikepe ra livha Aso, la tshimbevha, a mbo di   vhuya namela u namenga Makedonia. 4 O vha a tshi he ra vha ro diimisela   khou tshimbila na Sopatere mu- dza Paulo, ngauri musi a tshi fherwa wa Phirosi wa Berea, Arista- dza u ri laedza zwenezwo, o vha

20

MISHUMO 20:14-33 Paulo u funza nndu 216  nga nndu  ˙ o diimisela u ya henengei nga mi- munwe muya mukhethwa wo ta  lenzhe. 14 Musi a tshi tangana nziela kha nne   lunzhi-lunzhi uri na rine ndi do  ngei Aso, ra mu name  valelwa dzhele na u tadza tshikepe ra ya Mitilene; mbudzwa. 24 Naho zwo ralo, a 15 ra alavha u bva henefho nga thi dzhii vhutshilo hanga vhu ha ˙ tsha matshelo ra swika hunwe ndeme kha nne, tenda nda fhe fhethu ho livhanaho na Xio, fhe- dza mushumo wanga na vhudi dzi nga duvha nga Murena  li tevhelaho ra ya nda  he nda vhu newa  Samo, nahone nga tsha matshelo Yesu, u itela u tanziela nga vhu nga ha mafhungo madifha a ra swika Mileto. 16 Ngauri Pau- dalo   lo o vha o ita phetho ya u fhira a vhuthu vhuhulu ha Mudzimu. songo dzhena Efesa, uri a si fhe25 “Zwino ndi a divha uri a  dze tshifhinga e tshitirikini tsha hu na na muthihi wanu   we nda Asia; ngauri o vha a tshi to  da  u huwelela khae nga ha muvhutavhanya u swika Yerusalema nga so wa Mudzimu ane a do   dovha duvha ha Penteko- a mmbona. 26 Ngauralo, namu la vhutambo   ste arali zwo vha zwi tshi nga ko- si ndo ni vhidzela uri ni vhe na nadzea. vhutanzi ha uri a thi na mu 17 Naho zwo ralo, musi e he- landu wa malofha a vhathu vho27 ngauri a tho ngo litsha u nefho Mileto Paulo a ruma mu- the,  zwine Mudzimu thu Efesa uri a ye a vhidze vhahu- ni vhudza zwothe  lwane vha tshivhidzo. 18 Musi a zwi funa. 28 Ni di  thogomele  sambi vha tshi swika a amba navho a khathihi na u thogomela  ri: “Ni a divha zwavhudi ye lothe,  le muya mukhethwa wa ni   ndila  nda difara ngayo vhukati hanu   u vhea uri ni vhe vhalavhelesi vha lo, bva nga duvha  la u thoma ndi uri ni lise tshivhidzo tsha Mudzitshi swika tshitirikini tsha Asia, mu, tshe a tshi renga nga malo 19 ndi tshi shumela Murena nga fha a Murwa wawe. 29 Ndi a zwi uri musi ndi si tsheeho ni u di huhulu na nga divha   tukufhadza  nga vhanna vha ngaho zwililo na milingo ye ya nngwe- do  delwa  la nga nthani ha tshimbevha tsha phele dzi re na vhuhali vhane vha  Vhayuda; 20 a tho ngo litsha u do  fara luvhi sambi, 30 vhukati ni vhudza zwithu naho zwi zwi- hanu  hu do  vha na vhanna vhafhio zwi vhuyedzaho kana u ni fu- ne vha do  shanda ngoho u itela u nza fhethu ha vhomuthumunzhi kunga vhafunziwa uri vha vha tena nndu nga nndu. 21 Fhedzi vhele.   kha 31 “Nga zwenezwo, dzulani no ndo tanziela nga vhudalo   Vhayuda na kha Vhagerika nga fhatuwa, nahone ni humbule uri  ˙ ha u rembulutshela ha Mudzimu ndo fhedza minwaha miraru, ndi ˙ na u vha na lutendo kha Murena sa litshi u tu munwe na  tuwedza  ˙ washu Yesu. 22 Samusi ndi tshi munwe wanu  nga zwililo vhusiku khou kombetshedzwa nga muya na masiari. 32 Zwino ndi ni kumukhethwa, ndi khou fara lwe- medza kha Mudzimu na kha ipfi ndo lwa u ya Yerusalema, naho la vhuthu hawe vhuhulu, ipfi line ndi sa divhi zwithu zwine zwa do na u ni nea   la nga ni fhata   itea henengei, 23 tshine nda diifa vhukati ha vhothe vho itwaho   ˙ vha ndi uri mudini munwe na vhakhethwa. 33 A tho ngo tama 

217 Vhahulwane vha lilela Paulo MISHUMO 20:34–21:16 tsimbi-tsetha, musuku, kana zwi- bvisa kha wonoyo mudi.   Ra gwaambaro zwa muthu. 34 Inwi ni dama henefho khunzi-khunzini a zwi divha uri ndo shuma nga he- ra rabela 6 nahone ra onesana.  tshikepe, fhedzi vhone zwi zwanda   u itela u fusha zwi- Ra namela shaiwa zwanga na zwa vhe nda vha humela mahayani avho. vha ndi navho. 35 Ndo ni su7 Ra thaphudza lwendo lwashu  mbedza kha zwithu zwothe uri lulapfu lwa u bva Tiro ra mbo  nga u shuma hanu ye- di  swika Ptolemai, ra lumelisa nga ndila  neyo ni fanela u thusa vha si na na na vhahashu nahone ra dzula nungo, nahone ni fanela u hu- navho duvha  lithihi. 8 Nga du mbula maipfi a Murena Yesu, vha li tevhelaho, ra ya Kesarea, ya muevangeli Fimusi a tshi ri, ‘U nea zwi disa da- ra swika nduni    ˙ lipo, we a vha e munwe wa vhakalo lihulu u fhira u newa.’”  36 Musi o no fhedza u amba nna vha sumbe,1 nahone ra dzuzwenezwo, a gwadama navho vho- la nae. 9 Onoyo munna o vha e  vha songo the a rabela. 37 Ha vuwa tshili- na vhananyana vhana  lo tshihulu kha vhothe, vha ku- vhingwaho, vhe vha vha vha tshi  vhatedza Paulo nahone vha mu porofita. 10 Musi ro no dzula o vhalaho henefho, ha  khisa, 38 vho vha vho vhaiswa maduvha ˙  munwe muporofita ane a pfi zwihulu nga zwe a zwi amba musi da  a tshi ri a vha tsha do dovha Agabo ane a bva Yudea, 11 a da   a dzhia bannda la Pauvha mu vhona. Vha mu fheleke- kha rine lo a divhofha milenzhe na zwanda   dza vha mu swikisa tshikepeni. Musi ro no onesana navho nahone a ri: “Muya mukhethwa u ri, ‘Mune  wa lene li bannda u ra budekanya nga tshikepe  do nga  vhofhiwa nga yeneyi ndila  ra livha Kosi, nga duvha  li tevheVhayuda ngei Yerusalema naholaho ra ya Rodo, nahone u bva hene vha do  mu kumedza zwandani  nefho ra fhirela Patara. 2 Musi zwa vha dzitshaka.’” 12 Musi ri ro no wana tshikepe tshine tsha tshi pfa zwenezwo, rine  na vhathu budekanya tshi tshi ya Fenikia, ra  vha henefho ra thoma u mu hutshi namela ra ya henengei.  mbela uri a songo ya Yerusalema. 3 Ri tshi vho vhona tshitangadzi 13 Paulo a fhindula a ri: “Ni khou me tsha Kipiro ra tshi pfuka nga lilela-ni ni tshi ita uri ndi khathuthungo ya tsha monde ra wela Siwe mbilu? Ndi a ni fulufhedzisa ria, ra swika Tiro, ngauri tshikeuri ndo diimisela u vhofhiwa na u  pe tsho vha tshi tshi fanela u tsifa ngei Yerusalema ndi tshi itela tsa thundu henefho. 4 Ra to  da  dzina la Murena Yesu.” 14 Musi vhafunziwa, ra vha wana nahori tshi vhona a sa tendi zwine ra ne ra dzula henefho maduvha a  khou zwi amba, ra tendelana ra ri: sumbe. Fhedzi nge vha vha vho “Kha hu itwe zwine Yehova a zwi vhudzwa nga muya mukhethwa, funa.” vha di  dzulela u vhudza Paulo uri 15 Nga murahu ha eneo madu a songo ya Yerusalema. 5 Musi vha ra lugiselela lwendo ra thoma tshifhinga tsha uri ri tuwe tshi  u ya Yerusalema. 16 Ra tuwa  tshi swika, ra tuwa, vhathu vho the u katela na vhafumakadzi na Mis 21:81 Filipo o nangiwa nga vhaaposto vhana, vha ri fhelekedza vha ri la ngei Yerusalema. Sedzani Mis 6:3.

21

MISHUMO 21:17-32 U dikunakisa. Paulo u kokodzelwa nnda 218   ˙ na vhanwe vhafunziwa vha bvaho tho yashu ya uri vha iledze zwithu ngei Kesarea, vha ri isa ha Mna- zwo nekedzwaho midzimu ya zwi soni wa Kipiro, we a vha e mufu- fanyiso khathihi na malofha, na u nziwa wa kale, ra vha vhaeni ndula zwo faho nga u tou tzhipiwa, na  ni yawe. 17 Musi ri tshi swika vhupombwe.” Yerusalema vhahashu vha ri ta26 Ngauralo, nga duvha   li tenganedza nga dakalo. 18 Fhe- vhelaho Paulo a tuwa na vhene dzi nga duvha nga lwa  li tevhelaho ra vho vhanna a dikunakisa  tuwa na Paulo ra ya ha Yakobo; mulayo khathihi navho nahone  nahone vhahulwane vhothe vho vha ya thembeleni, u itela u di  vha vhe hone. 19 A vha lumeli- vhadza maduvha ane vhutambo   sa vhothe nahone a thoma u vha ha u dikunakisa a do    fhela ngao, vhudza nga vhudalo zwithu zwe na u nekedza tshithavhelo tsha   ˙  ˙ Mudzimu a zwi itela vha dzitsha- munwe na munwe wavho nga leka a tshi mu shumisa musi e vhu- ne lo duvha.  din hawe.  dani  27 Ha ri maduvha a sumbe e  20 Musi vho no zwi pfa vha tsini na u fhela, musi Vhayuda thoma u renda Mudzimu, nahone vha bvaho Asia vha tshi mu vhovha amba na Paulo vha ri: “Waha- na thembeleni vha thoma u fhirishu, u khou zwi vhona uri hu na tanya gogo lothe, nahone vha   vhatendi vha zwigidi zwo vhala- mu fara, 28 vha vhidzelela vha ho henengei vhukati ha Vhayuda; ri: “Vhanna vha Isiraele, ri thunahone vhothe vha a fhisetshela seni! Ngoyu u la muthu ane a fu Mulayo. 21 Fhedzi vho pfa ma- nza vhathu vhothe fhethu hothe   vhari-vhari nga ha iwe uri u khou zwine vhathu vhahashu vha si zwi funza Vhayuda vhothe vhukati ha fune na zwine zwa lwisana na Mu ˙ dzitshaka uri vha litshe u te- layo wa henefha fhethu, zwinwe vhedza mulayo wa Mushe, nga u hafhu, o disa na Vhagerika the vha vhudza uri vha songo fumbi- mbeleni a tshikafhadza afha fhesa vhana vhavho kana uri vha li- thu hukhethwa.” 29 Ngauri vho tshe u tevhela mikhuvha. 22 Ri vha vho mu vhona e na Tirofimo fanela u ita mini? Vha do nahone  zwi pfa wa Efesa henefho mudini  zwa uri u fhano. 23 Nga zwene- vha humbula uri Paulo o mu disa  zwo, ita zwine ra u vhudza ri tshi thembeleni. 30 Ha vuwa bonyori: Ri na vhanna vhana vhathu vha  vho ita- ngo henefho mudini,  ho muano. 24 Tuwa na vhene- da   vha tshi khou gidima vha fara Paulo vha mu kokodzela nnda vho vhanna nahone u dikunakise  ha  nga lwa mulayo khathihi navho u thembele, nahone vha vala ma31 Musi vha badelele uri vha vheulwe dzi- vothi nga u tavhanya.  vha tshi khou to thoho. Ndi hone vhathu vhothe  da  u mu vhula  vha tshi do zwauri mavha- ha, mulangammbi a pfa zwauri ho  divha  wothe wa ri-vhari e wa hwelelwa a si one, vuwa bonyongo mudini   vha do   vhona uri u khou tshimbi- Yerusalema; 32 nga u tavhanya la nga ndila yo teaho nahone u a dzhia maswole na nduna dzavho  khou tevhedza Mulayo. 25 Vha- vha gidimela khavho. Musi vha tendi vha bvaho kha vha dzitsha- tshi vhona mulangammbi na ma˙ ka, ro vha nwalela nga ha phe- swole, vha litsha u rwa Paulo.

219 Paulo u amba na gogo Yerusalema MISHUMO 21:33–22:11 33 Ndi hone mulangammbi a 3 “Ndi Muyuda, o bebelwaho Tatshi sendela tsini a fara Paulo na- riso kha la Kilikia, fhedzi ndo fuhone a laedza uri a vhofhiwe nga nzwa kha wonoyu mudi nga  ngedane mbili; nahone a mu vhu- Gamaliele, nda funzwa Mulayo  dzisa uri ndi ene nnyi na zwe a wa vhomakhulukuku washu nga ˙ tshinya. 34 Fhedzi vhanwe kha vhudalo ndi tshi fhisetshela Mu gogo vha thoma u zhamba vha dzimu u fana na inwi namusi.  ˙ tshi amba izwi, vhanwe vha tshi 4 Ndo tovhola vho faraho yeneyi amba zwi la. Ngauralo, nge a ku- Ndila ya Murena na u ita uri vha  ndwa u pfa uri hu nga vha ho tshi- vhulahwe, nda vhofha vhanna na nyala mini nga nthani ha bonyo- vhafumakadzi nda vha isa dzhele,  ngo le la vha li hone, a laedza uri 5 samusi tshifhe muhulu na vhaa diswe gammbani ya maswole. nna vhothe  vhahulwane vho ku 35 Musi vha tshi swika zwitepisi vhanganaho vha tshi nga tanzie ni, zwa to uri a tou hwalwa nga la zwine nda khou zwi amba, ndi  dea  maswole ngauri gogo lo vha lo ha- vhone vho nneaho marifhi a uri  lifha vhukuma; 36 ngauri gogo ndi ye kha vhahashu ngei Damalo vha li tshi khou vha tevhela li seko, nahone ndo vha ndi tshi tshi khou zhamba li tshi ri: “Mu khou to  da  uri vhane vha vha hevhulaheni!” nengei ndi vha dise Yerusalema  37 Musi vhe tsini na u swi- vho vhofhiwa uri vha rwiwe. ka gammbani ya maswole, Pau6 “Fhedzi musi ndi lwendoni lo a amba na mulangammbi a ri: nahone ndi tsini na u swika Da“Naa ndo tendelwa u amba na maseko, li tshi vho to  da  u vha iwe?” Mulangammbi a mu fhindu- masiari, nga u tavhanya nda mbo  la a ri: “Naa u a kona u amba di  vhonetshelwa nga lupenyo lu Lugerika? 38 Naa a u Muegipita bvaho ta 7 nda wela fhasi  dulu,  we zwi la kale a tu uri hu nahone nda pfa ipfi li tshi amba  tuwedza  vutshelwe muvhuso nahone a ya na nne  li tshi ri, ‘Saulo, Saulo, sogani e na vhavhulahi vha zwigi- ndi ngani u tshi khou ntovhola?’ di zwina?” 39 Paulo a fhindula 8 Nda fhindula nda ri, ‘Mune   waa ri: “Nne  ndi Muyuda wa Tariso nga, ndi iwe nnyi?’ Ene a ri, ‘Ndi ngei Kilikia, mudzulapo wa mudi  nne  Yesu wa Nazareta, ane wa u divheaho. Ngauralo, ndi khou khou mu tovhola.’ 9 Vhanna  humbela uri u ntendele ndi ambe vhe nda vha ndi navho vha vhona na vhathu.” 40 Musi o no mu te- tshedza, fhedzi vha si pfe ipfi la we ndela, Paulo a ima kha zwitepisi,  a vha a tshi khou amba na nne.  a ita ngafhadzo nga tshanda  uri 10 Ngauralo nda ri, ‘Murena, ndi vhathu vha fhumule. Musi vho no ite mini?’ Murena a mphindula a fhumula, a amba navho nga Lu- ri, ‘Takuwa u ye Damaseko, heneheberu, a ri: ngei u do zwe wa  vhudzwa zwothe  “Vhahashu na vhokhotsi nangelwa uri u zwi ite.’ 11 Fheanga, zwino thetshelesa- dzi ngauri ndo vha ndi sa koni u vhona nga nthani ha tshedza ni musi ndi tshi ni talutshe  dza.” 2 (Musi vha tshi pfa a tshi tsha lupenyo, nda swika Damakhou amba navho nga Luheberu, seko, ndo farwa nga tshanda  nga vha fhumula tshothe, ene a ri:) vhe nda vha ndi navho. 

22

MISHUMO 22:12-30 U iswa phanda 220  ha Sanhedrini ˙ 12 “Ho vha hu na munwe mu- vha vha tshi khou zhamba, vha nna we a vha a tshi pfi Anania we tshi posa na zwiambaro zwavho a vha a tshi ofha Mudzimu u ya zwa nga nnda, vha tshi phusula  nga Mulayo nahone a tshi ambiwa na mabuse, 24 mulangammbi a zwavhudi gammbani ya  nga Vhayuda vhane vha laedza uri a diswe  dzula henefho, 13 a da  kha nne.  maswole nahone a amba uri u faA ima tsini hanga a ri, ‘Saulo, nela u rwiwa a tshi vhudziwahashu, bonyolowa!’ Nda mbo swa uri ndi ngani vhathu vha di  vhona nga tshenetsho tshifhi- tshi khou mu zhambela nga yenenga. 14 A ri, ‘Mudzimu wa vho- yi ndila. 25 Musi vha tshi khou  makhulukuku washu o u nanga mu vhamba uri vha mu rwe, uri u divhe zwine a zwi funa, u Paulo a amba na nduna ye ya  vhone o lugaho na u pfa ipfi lawe, vha yo ima henefho a ri: “Naa 15 ngauri u do nga hae zwo tendelwa uri ni rwe Muro tanziela  kha vhathu vhothe nga ha zwi- ma a songo vhonwa mulandu?”  thu zwe wa zwi vhona na u zwi 26 Musi nduna i tshi pfa zwenepfa. 16 Zwino u kha di  lenge- zwo, ya ya kha mulangammbi ya la’ni? Takuwa u lovhedzwe u ta amba nae ya ri: “Wo diimisela u  nzwiwe zwivhi zwau nga u vhidze- ita mini? Hoyu munna ndi Mulela dzina la Yesu.’ roma.” 27 Ndi hone mulanga17 “Musi ndo no vhuyelela Ye- mmbi a tshi ya khae a ri: “Mmburusalema nahone ndi tshi khou dze, naa u Muroma?” A mu rabela thembeleni, nda vhona fhindula a ri: “Ee.” 28 Mulangabono 18 Murena a amba na nne  mmbi a fhindula a ri: “Ndo renga a ri, ‘Tavhanya u tuwe fhano Ye- yeneyi ndugelo ya u vha mudzula  rusalema, ngauri a vha nga tanga po nga tshelede nnzhi vhukuma.” nedzi vhutanzi vhune wa do   vhu Paulo a ri: “Fhedzi nne  ndo bebwa amba nga ha nne.’ 19 Nne   nda ndi Muroma.” ri, ‘Murena, vhathu vha a zwi di 29 Ngauralo, vhanna vhe vha vha zwavhudi  uri ndo vha ndi tshi vha vha tshi khou to  da  u mu setshimbila sinagogoni dzothe ndi ngisa vha mbo di   mu litsha; natshi valela dzhele na u rwa vha- hone mulangammbi a ofha nge a ne vha u tenda; 20 huno musi thogomela uri Paulo o vha e Mu hu tshi vhulahwa Stefano tha roma na uri o vha o mu vhofha nzi yau, ndo vha ndo ima hene- nga ngedane.  fho, nda takalela lufu lwawe; 30 Nga duvha  li tevhelaho, huno nda linda zwiambaro zwa musi a tshi khou to  da  u divha  nga nnda  zwa vho mu vhulayaho.’ zwavhudi  uri ndi ngani Vhayuda 21 Naho zwo ralo, a amba na nne  vha tshi khou mu pomoka, a mu a ri, ‘Tshimbila, ngauri ndi do  u vhofholola nahone a laedza vhoruma wa ya kha tshaka dzi re ku- tshifhe vhahulu na mirado  yothe  le.’” ya Sanhedrini1 uri vha kuvhanga22 Vha mu thetshelesa u swi- ne. A disa Paulo a mu imisa vhu ka a tshi amba zwenezwo. Vha kati havho. zhamba vha ri: “Hoyu munna nga a vhulahwe, ngauri ho ngo tewa Mis 22:301 Yo vha i khoro khulwane ya nga u tshila!” 23 Ngauri vho Vhayuda.

221

MISHUMO 23:1-17 gwada tsha Vhafarisei vha takuwa vha thoma u hanedza nga vhuhali vha ri: “Rine  uyu munna a ri mu vhoni mulandu; fhedzi hu pfi mini arali tshivhumbiwa tsha ˙ muya kana murunwa o amba nae,—.” 10 Musi honoho u hanedzana hu tshi hulela, mulangammbi a ofha uri vha do  fara Paulo vha mu thukhukanya, a laedza  maswole uri a ye a mu bvise vhukati havho nahone a mu ise gammbani ya maswole. 11 Fhedzi nga honoho vhusiku, Murena a ima phanda  hawe a ri: “U songo ofha! Ngauri samusi wo tanziela nga vhudalo nga ha nne    fhano Yerusalema, u tea u ita nga u ralo na ngei Roma.” 12 Musi lo no tsha, Vhayuda vha luka maano mavhi nahone vha ana uri vha fanela uri vha semiwe arali vha nga si le kana u nwa vha sa athu mu vhulaha. 13 Vhanna vhe vha luka eneo maano mavhi vho vha vha tshi fhira fuina  (40); 14 nahone vha ya ha vhotshifhe vhahulu na vhahulwane vha ri: “Rine  ro ana ra tou khwathisa uri ri nga si le  ri songo thoma ra vhulaha Paulo. 15 Ngauralo, inwi khathihi na Sanhedrini ni fanela u divha dza mulangammbi uri a dise Pau lo kha inwi, ni ite u nga ni khou to mulandu wawe nga  da  u tolisisa  vhudalo. Fhedzi musi a sa athu  swika rine  ri do  dzula ro mu lindela uri ri mu vhulahe.” 16 Naho zwo ralo, muduhulu  wa Paulo a pfa nga ha tshenetsho tshikwekwe, a ya gammbani ya maswole a sevha Paulo nga ha eneo mafhungo. 17 Ngauralo, ˙ Paulo a vhidza munwe wa dzinduna a ri: “Tuwa na hoyu mutha  nnga u mu ise ha mulangammbi,

Maano mavhi a u vhulaha Paulo

Paulo a lavhelesa Sanhedrini1 a ri: “Vhahashu, ndo difara zwavhudi   phanda  ha Mudzimu nahone namusi ndi di  pfa ndi na luvalo lwo tambaho.”  2 Musi tshifhe muhulu Anania a tshi pfa zwenezwo, a laedza vho imaho tsini nae uri vha mu bomodze. 3 Ndi hone Paulo a tshi amba nae a ri: “Mudzimu u do  rwa iwe ane wa nga luvhondo lu re na mashika lwo hulungwaho nga muvhala mutshena. Naa wo dzulela u ntsengisa u ya nga Mulayo ngeno iwe u tshi khou pfuka Mulayo nga u laedza uri nne  ndi rwiwe?” 4 Vhe vha vha vho ima henefho tsini vha ri: “Naa u khou sema tshifhe muhulu wa Mudzimu?” 5 Paulo a ri: “Vhahashu, ndo vha ndi sa zwi divhi uri ndi  ene tshifhe muhulu. Ngauri ho ˙ nwalwa u pfi, ‘U songo sema muvhusi wa lushaka lwa hau.’” 6 Musi Paulo a tshi thogome ˙ la uri vhanwe vhanna vhe vha vha vhe henefho vho vha vhe Vha˙ sadukei vhanwe vhe Vhafarisei, a vhidzelela henefho Sanhedrini a ri: “Vhahashu, nne  ndi Mufarisei, ndi murwa wa Vhafarisei. Ndi khou hatulwa ngauri ndi te nda kha mvuwo.” 7 Nga ntha ni ha zwenezwo, ha vha na phambano vhukati ha Vhafarisei na Vhasadukei, nahone tshenetsho tshigwada tsha fhandekana nga vhukati. 8 Ngauri Vhasadukei vho vha vha tshi ri a hu na ˙ mvuwo, murunwa, kana tshivhumbiwa tsha muya, ngeno Vhafarisei vha tshi tenda kha zwenezwo zwithu zwothe. 9 Ngauralo, vha  ˙ zhamba zwihulu nahone vhanwe vhadivhi vha mulayo vha tshi

23

Mis 23:11 Yo vha i khoro khulwane ya Vhayuda.

MISHUMO 23:18–24:1 Paulo ngauri u na zwine a to  da  u zwi vhiga khae.” 18 A dzhia onoyo muthannga a mu isa ha mulanga mmbi a ri: “Paulo u la wa tshivhotshwa o mmbidza uri ndi dise uyu  muthannga ha iwe, ngauri hu na  zwine a to  da  u u vhudza zwone.” 19 Mulangammbi a mu fara nga tshanda  vha imela thungo nahone a mu vhudzisa a ri: “Ndi mini zwine wa khou to u mmbu da  dza zwone?” 20 A fhindula a ri: “Vhayuda vho langana uri vha humbele Paulo uri a diswe Sa nhedrini matshelo uri zwi tou nga hu khou to mula da  u tolisiswa  ndu wawe nga vhudalo. 21 Fhe dzi u songo vha tendela vha tshi u tu ngauri vhanna vha  tuwedza,  fhiraho fuina  (40) vho mu lalela, nahone vho ana uri vha nga si le kana u nwa vha songo thoma vha mu vhulaha; nahone vho no dilugisa, vho lindela phindu lo yau.” 22 Ngauralo, mulangammbi a vhudza onoyo muthannga  uri a tuwe, a ri: “U songo vhuya  wa vhudza muthu uri wo ntsevhela enea mafhungo.” 23 Ndi hone mulangammbi a tshi vhidza nduna mbili a ri: “Kuvhanganyani maswole a madana  mavhili na vhanameli vha dzibe re vha fusumbe (70) na maswole a madana mavhili o faraho mapfu mo uri a dilugisele u ya Kesarea,  nahone a vhe o luga nga tshifhinga tsha vhuraru.1 24 Ni dovhe ni lugisele na Paulo bere uri a namele a swike ha muvhusi Feli kisi o tsireledzea.” 25 Nahone a ˙ nwala vhurifhi vhune ha ri: ˙ 26 “Nne  Klaudio Lisia ndi nwalela iwe thovhela muvhusi FelikiMis 23:231 Hu to u vha nga awara ya  daho  vhutahe nga madekwana. 

222 si: Ri a vusa! 27 Hoyu munna o vha o farwa nga Vhayuda nahone vha tshi khou to  da  u mu vhulaha, nga u tavhanya nne   na maswole anga ra ya ra mu lamulela, ngauri ndo vha ndo pfa uri ndi Muroma. 28 Nga nthani ha uri ndo vha ndi  tshi to zwe a vha a tshi  da  u divha  khou pomokwa zwone, nda mu isa Sanhedrini yavho. 29 Vho vha vha tshi khou mu pomoka nga ha mafhungo ane a tshimbidzana na Mulayo wavho, fhedzi o vha a si na mulandu na muthihi une wa nga ita uri a fanelwe nga u vhulahwa kana u valelwa dzhele. 30 Fhedzi ngauri ndo pfa tshimbevha tshe vha tshi itela onoyu munna, ndo vhona uri ndi khwine ndi tshi mu rumela ha iwe, nahone nda vhudza na vhapomoki vhawe uri vha de  vha ambe mafhungo avho phanda  hau.” 31 Nga zwenezwo, eneo maswole a ita zwe a laedzwa, a dzhia Paulo nahone a mu isa Antipatri vhusiku. 32 Nga duvha  li tevhelaho vhanameli vha dzibere vha tuwa nae, nahone ma swole othe a vhuyelela gammbani  yao. 33 Vhanameli vha dzibere vha swika Kesarea vha nea mu vhusi vhurifhi na u dovha vha mu kumedza Paulo. 34 Ngauralo, a vhu vhala nahone a mu vhudzisa vundu  line a bva kha lo nahone a pfa uri u bva Kilikia. 35 A ri: “Ndi do  u sengisa zwavhudi  musi vhapomoki vhau vha tshi swika.” A mbo di  laedza uri a dzule o lindwa pfamoni ya Herode. Nga murahu ha madu vha matanu, tshifhe muhu ˙ lu Anania na vhanwe vhahulwane na muambeli we a vha a tshi pfi Teritulo, vha da  vha vhudza muvhusi mafhungo o khakheaho

u iswa Kesarea u sengiswa

24

223 Paulo u amba na Felikisi. nga ha Paulo. 2 Musi Teritulo a tshi vhidzwa, a thoma u pomoka Paulo, a ri: “Samusi lo lala tshothe nga  nthani hau nahone tshanduko dzi  tshi khou vha hone kha lwonolu lushaka lwashu ngauri u dzula u tshi ri humbulela, 3 misi yothe ri tshi zwi vhona fhethu ho the, iwe Thovhela Felikisi, ri a li vhuha zwihulu. 4 Fhedzi a thi to  di  u dovha nda u fareledza, ndi khou humbela uri u ri sumbedze vhuthu hau nga u ri thetshelesa zwituku. 5 Ngauri ro wana uri  hoyu muthu u vusa bonyongo na u ita uri Vhayuda vhothe u mona  na lifhasi vha vutshele muvhuso nahone ndi ene murangaphanda  wa tshigwada tsho pambuwaho tsha Vhanazareta. 6 O dovha a lingedza na u tshikafhadza thembele, ngauralo rine  ra mu fara. 71 —— 8 Musi u tshi mu sengisa u do  kona u pfesesa nga ha hezwi zwithu zwothe zwine ra khou  mu pomoka zwone.” 9 Na Vhayuda vha tanganela  kha u sema Paulo, nahone vha amba uri zwo tou ralo. 10 Musi muvhusi a tshi mu tendela uri a ambe, Paulo a fhindula a ri: “Ndi a zwi divha zwavhu ˙ di  uri wo no fhedza minwaha minzhi u muhatuli wa ulu lushaka,  ndi ngazwo ndi tshi khou dia mbela, 11 samusi u tshi nga di wanela vhutanzi, a thi athu fhe dza maduvha a fumi-mbili (12) u  bva tshee nda gonya Yerusalema u rabela; 12 nahone a vho ngo vhuya vha nngwana ndi tshi khou ta  ta  khani na muthu thembeleni kana ndo vusa bonyongo, siMis 24:71 Sedzani thaluso i re magumoni a  siatari i re kha Mat 17:21. 

MISHUMO 24:2-21 nagogoni kana mudini wothe.   13 A vha na vhutanzi ha zwine  vha khou mpomoka zwone zwino. 14 Fhedzi tshine ndi si tshi hanedze ndi hetshi, nne  ndi itela Mudzimu wa vhomakhulukuku washu tshumelo khethwa nga ndila ine havha vha ri ndi ‘tshi gwada tsho pambuwaho,’ ndi a ˙ tenda zwothe zwo nwalwaho Mu layoni na kha bugu dza Vhaporofita; 15 nahone fulufhelo line nda vha na lo kha Mudzimu, na vhenevha vhathu vha na lo, ndi la uri hu do  vha na mvuwo ya vho lugaho na vha songo lugaho. 16 Malugana na enea mafhungo, ndi lwela uri ndi dzule ndi na luvalo lwo tambaho phanda   ha Mudzimu na vhathu. 17 Ngauralo, ˙ nga murahu ha minwaha yo vhalaho ndo da vhathu vha  nda nea  lushaka lwa hashu zwifhiwa zwa khathutshelo, na u nekedza zwi thavhelo. 18 Vho nngwana the mbeleni ndi tshi kha di  ita zwenezwo, musi ndo no fhedza u dikunakisa nga lwa mulayo, na hone ndo vha ndi si na gogo la vhathu kana ndi sa khou vusa bonyongo. Ho vha hu na vha˙ nwe Vhayuda vha bvaho tshitiri kini tsha Asia, 19 ndi vhone vhe vha vha vho fanela vho da  phanda  hau u itela u mpomoka, arali vho vha vhe na zwine vha nga mpomoka ngazwo. 20 Litsha vhathu vha re fhano vha u vhudze uri ndi vhukhakhi vhufhio he vha vhu wana musi ndi phanda  ha˙ Sanhedrini,1 21 a hu na zwinwe nga nnda  ha zwe nda amba ndo ima phanda  havho ndi tshi ri, ‘Namu si ndi khou hatulwa phanda   hau malugana na u vuswa ha vhafu!’”

Mvuwo

Mis 24:201 Yo vha i khoro khulwane ya Vhayuda.

MISHUMO 24:22–25:11 Ndila ya Murena. Phanda 224   ha Festo 22 Naho zwo ralo, nge Felikisi ma u mu kwengweledza 3 vha a vha a tshi divha zwavhudi   ma- humbela uri a vha sumbedze vhufhungo a Ndila ya Murena, a mbo thu nga u disa Paulo khavho ngei   di  vha balanganya nahone a ri: Yerusalema, nahone vho vha vho “Ndi do u itela uri vha  dzhia phetho nga ha ma- mu lalela ndilani  fhungo a ni kwamaho musi Lisia mu vhulahe. 4 Naho zwo ralo, mulangammbi a tshi swika.” Festo a amba uri Paulo o vha o 23 A laedza nduna uri i dzule yo fanela u valelwa dzhele ngei Kemu linda, fhedzi i mu nee mbo- sarea, na uri na ene o vha a  fholowo, nahone i tendele vhaha- tshi do  ya henengei hu si kale. we vha Vhakriste vha tshi mu nea  5 Ene a vha fhindula a ri: “Ambazwine a zwi shaya. ni na vharangaphanda  vhanu  uri 24 Ho no fhela maduvhanyana  vha tuwe na nne   henengei uri vha Felikisi a swika na mufumakadzi kone u mu hwelela arali e na muwawe Drusilla, we a vha e Muyu- landu.” da, a vhidza Paulo uri a mu the6 Ngauralo, musi o no fhedza tshelese musi a tshi amba nga maduvha a sa fhiri malo kana a  ha u tenda Kristo Yesu. 25 Fhe- fumi e navho, a kona u ya Kedzi musi a tshi amba nga ha u sarea, nga duvha  li tevhelaho a luga, u difara, na nga ha khatu  dzula tshiduloni tsha khatulo na lo ine ya khou da, Felikisi a dzhe hone a laedza uri Paulo a diswe.  nwa nga nyofho nahone a fhindu- 7 Musi a tshi swika, Vhayuda vha la Paulo a ri: “U nga vha wo tuwa,  bvaho Yerusalema vha mu tanga fhedzi musi ndi tshi wana tshifhi- vha tshi khou mu pomoka minga ndi do  dovha nda u vhidza.” landu mihulwane minzhi ye vha 26 Hone nga tshenetsho tshifhi- vha vha si na vhutanzi nayo.  nga, o vha a tshi fulufhela uri 8 Fhedzi Paulo a diimelela a ri:  Paulo u do mu nea tshelede ya   “Nne  a tho ngo ita tshivhi tshi tshandanguvhoni. Ndi ngazwo o lwisanaho na Mulayo wa Vhayuda  vha a tshi mu vhidza lunzhi-lu- na thembele na Kesare.”1 9 Nge nzhi uri a ambe nae. 27 Fhedzi Festo a vha a tshi to  da  u taka˙ ho no fhela minwaha mivhili, Po- dza Vhayuda, a vhudzisa Paulo a rtio Festo a vha muvhusi vhudzu- ri: “Naa u nga takalela u gonya Yeloni ha Felikisi; nahone nga ntha rusalema uri ndi u sengisele hone ni ha uri Felikisi o vha a tshi zwine wa khou pomokwa zwone?” khou to u takadza Vhayuda, 10 Paulo a ri: “Ndo ima phanda  da   a litsha Paulo o valelwa henefho ha tshidulo tsha khatulo tsha Ke dzhele. sare, hune nda tea u hatulwa  Musi Festo o no swika vu- hone. A hu na tshe nda khakhela nduni  lene lo a tshi vho Vhayuda ngatsho, na iwe u a vhusa, a fhedza maduvha mararu zwi divha  11 Kha lizwavhudi.   ˙ e Kesarea, nga murahu a gonya nwe sia, arali ndo pfuka mulaYerusalema; 2 nahone henefho yo, nahone ndo ita mulandu wo vhotshifhe vhahulu na vharanga- edanwaho nga lufu, a thi khou ri  phanda  vha Vhayuda vha mu vhu- ndi songo vhulahwa; fhedzi arali dza mafhungo o khakheaho nga ha Paulo. Ngauralo, vha tho- Mis 25:81 Khosi.

25

225 Festo u vhudza Agripa mulandu MISHUMO 25:12-27 zwine vha khou mpomoka zwone dzulela u amba uri u khou tshila. zwi mazwifhi, a hu na muthu a re 20 Samusi ndo vha ndi sa divhi  na ndugelo ya u nkumedza kha- uri ndi nga dzudzanya hani yenevho u itela u vha takadza. Nne  ndi yo khani, nda mu vhudzisa arali ri hoyu mulandu kha u fhiriselwe o vha a tshi nga takalela u ya Yeha Kesare!” 12 Musi Festo o no rusalema uri mafhungo awe a haamba na tshigwada tsha vhaele- tulwe henefho. 21 Fhedzi musi  tshedzi vhawe, a fhindula a ri: “Wo Paulo a tshi humbela uri a dzule ri hoyu mulandu u fhiriselwe ha henefho dzhele u swikela ThovheKesare; u do  fhiriselwa ha Kesa- la a tshi ita phetho, nda laedza uri re.” a dzule henefho u swikela ndi tshi 13 Ho no fhela maduvhanya mu rumela ha Khosi.” na khosi Agripa na Berenike vha 22 Agripa a amba na Festo a ya Kesarea u itela u fhululedza ri: “Na nne  hoyu muthu ndi nga vhuhosi ha Festo. 14 Ngauralo, takalela u mu pfa.” Festo a ri: musi o no fhedza maduvha o vha- “U do   mu pfa matshelo.” 23 Nga laho e henefho, Festo a vhudza zwenezwo, nga duvha  li tevhelakhosi mulandu wa Paulo a ri: ho, Agripa na Berenike vha dzhe˙ “Hu na munwe munna wa tshi- na holoni nga ndila i sumbedzaho  vhotshwa we a siiwa dzhele nga uri ndi vhadivhalea vhe na vha Felikisi, 15 musi ndi ngei Ye- langammbi na vhanna vha vhurusalema vhotshifhe vhahulu na imo ha ntha vha henefho mudini,   vhahulwane vha Vhayuda vho da  Festo a laedza uri Paulo a diswe.  vha mu hwelela kha nne  na u 24 Festo a ri: “Khosi Agripa na nkhumbela uri ndi mu vhone muinwi vhanna nothe ni re fhano,  landu. 16 Fhedzi nda vha fhihoyu ndi ene we gogo la Vhayuda ndula nda ri, nga Tshiroma mu kha nne  ngei Yerusalema na thu ha kumedzwi vhane vha khou la da mu hwelela u itela u vha takadza fhano, li tshi khou zhamba li tshi a songo thoma a livhana na vha- ri ho ngo tsha tewa nga u tshi ndo thogome ne vha khou mu vhona mulandu, la. 25 Fhedzi nne nahone a wana tshibuli tsha uri la uri a hu na mulandu we a u ita nga lufu. Ngaura a diimelele malugana na u hwele- wo edanwaho  lwa honoho. 17 Ngauralo, musi lo, musi a tshi amba uri mulandu vha tshi swika henefha, a tho wawe u fhiriselwe ha Thovhela, ngo tsha fhedza tshifhinga, fhedzi nda ita phetho ya uri a rumenga duvha  li tevhelaho nda dzula lwe henengei. 26 Fhedzi a thi na o khwathaho ane nda  tshiduloni tsha khatulo nda lae- mafhungo  ˙ dza uri a diswe. 18 Musi vhapo- nga a nwalela Kesare. Ndi nga phanda   ha iwe moki vhawe vha tshi amba, a vho zwo ndo mu disa ngo amba milandu ye nda vha ndi Khosi Agripa, uri khamusi wo no tshi khou humbula uri vha do  i mu sengisa, ndi ˙ nga wana zwiamba nga hae. 19 Vho vha vha ne nda nga zwi nwala. 27 Nga ndi vhona zwi sa pfali uri tshi khou ta khani malu- uri nne  tisana  gana na u rabela havho midzimu ndi rumele tshivhotshwa nahone ˙ na nga ha munwe muthu o faho ndi si sumbedze milandu ine tsha ane a pfi Yesu, fhedzi ane Paulo a khou hwelelwa yone.”

MISHUMO 26:1-20 Paulo phanda 226  ha Khosi Agripa Agripa a amba na Paulo a vha vhulahwe. 11 Nga u vha pfiri: “Wo tendelwa u amba uri sa vhutungu zwifhinga zwinzhi  u diimelele.” Nga zwenezwo, Pau- sinagogoni dzothe nda lingedza u   lo a imisa tshanda vha kombetshedza uri vha landu tshawe a ri: 2 “Khosi Agripa, malugana na le lutendo lwavho; samusi ndo nda zwothe zwine nda khou pomo- vha ndo sinyuwa zwihulu,  ˙ vha tevhela na kha minwe midi kwa zwone nga Vhayuda, namu  si ndi dipfa ndo takala uri ndo ndi tshi vha tovhola.  ima phanda 12 “Ndo vha ndi tshi khou ya  hau uri ndi diimelele,  3 zwihuluhulu ngauri u a divha Damaseko ndo newa maanda    na maitele othe khathihi na pha- ndaela nga vhotshifhe vhahulu  mbano dzine dza vha hone vhu- uri ndi ye u ita zwithu zwi fanaho kati ha Vhayuda. Nga zwenezwo, henefho, 13 Thovhela, musi ndi ndi khou humbela uri u nthetshe- ndilani, nda vhona tshedza tshi  lese u sa fheli mbilu. bvaho ta hu masiari tshi tshi  dulu  tsha pe4 “Vhukuma, ndila ye nda tshi- penya u fhira na duvha,   la ngayo u bva vhutukuni vhu- nyela nne  na vhe nda vha ndi tshi  kati ha vhathu vhahashu na ngei khou tshimbila navho. 14 Rothe ra wela fhasi nahone nda pfa Yerusalema i a divhiwa zwavhudi    kha Vhayuda vhothe 5 arali vha ipfi li tshi amba na nne  nga Lu tshi funa, vho vha vha tshi do  u heberu li tshi ri, ‘Saulo, Saulo, vhudza uri ndo vha ndi Mufarisei. ndi ngani u tshi khou ntovhola? Vhurabeli ha Vhafarisei vhu a ko- U dzulela u raha thanda dzi tha ˙ nda  u vhaisa.’ 15 Fhe u fhira ha vhanwe Vhayuda. vhaho zwi do 6 Huno zwino ndi khou sengiswa dzi nne  nda ri, ‘Mune  wanga, ndi nga nthani ha zwe Mudzimu a iwe nnyi?’ Murena a ri, ‘Ndi nne   zwi fulufhedzisa vhomakhuluku- Yesu, ane wa khou mu tovhola. ku washu; 7 ngeno tshaka dza 16 Naho zwo ralo, takuwa u ime. kha fumi-mbili (12) dzi tshi khou fulu- Ndi ngazwo ndo divhonadza  fhela uri hu dadzee zwenezwo zwi- iwe, uri ndi u nange u vhe mudi  ya zwithu zwe wa thu zwo fulufhedziswaho nga u nda  na thanzi  mu itela tshumelo khethwa vhu- zwi vhona na zwine nda do  ita uri 17 ndo u siku na masiari. Fulufhelo lene lo u zwi vhone kha nne;  ndi lone line Vhayuda vha mpo- tshidza kha avha vhathu na kha tshaka dzine nda khou u ruma moka nga lo, Thovhela. 8 “Ndi ngani inwi vhathu ni sa khadzo, 18 uri u vha bonyolose  u vha bvise swiswini u vha tendi uri Mudzimu u a vusa vha- mato, fu? 9 A nga vha nne, ndo vha ise tshedzani na u vha bvisa kha   a Sathane u vha ise kha ndi tshi tenda uri ndi fanela u maanda ita mishumo minzhi ya u lwisa- Mudzimu, uri a vha hangwele zwina na dzina la Yesu wa Nazareta. vhi zwavho uri vha le ifa na vho 10 Ndi zwenezwo zwe nda zwi ita khethwaho nga u tenda nne.’  ngei Yerusalema, nahone ndo va19 “Zwino-ha Khosi Agripa, lela vhakhethwa vhanzhi dzhele, ndo thetshelesa zwe nda vhudzwa samusi ndo vha ndo newa ma- kha bono, 20 nda thoma u ta  anda  nga vhotshifhe vhahulu; na- nziela mulaedza kha vhathu vha hone nda tikedza phetho ya uri ngei Damaseko nahone nga mu-

26

227 Agripa: “U do MISHUMO 26:21–27:6  ita uri ndi vhe Mukriste” rahu nda tanziela vha ngei Yeru- tshilapfu, iwe na vhothe vhane   salema, nda kona u tanganya sha- vha khou nthetshelesa namusi   ngo lothe  fhedzi vha songo  la Yudea, nda ya na vha fane na nne, kha vha dzitshaka nda vha fu- vhoxwa nga hedzi ngedane.”  nza uri vha rembulutshele ha Mu30 Nga murahu ha zwenezwo, dzimu nga u ita mishumo yo fane- khosi ya takuwa khathihi na mulaho vho rembuluwaho. 21 Ndi vhusi na Berenike na vhe vha ngazwo Vhayuda vho mpfara the- vha vho dzula navho. 31 Fhedzi mbeleni vha tshi khou linge- musi vha tshi khou tuwa vha tho dza u mmbulaha. 22 Nga nthama u amba nga tshavho vha ri: “A  ni ha uri Mudzimu o nthusa, ndi hu na tshe hoyu muthu a ita tsho kha di edanwaho nga u vhulahwa kana  bvela phanda  na namusi   ndi tshi tanziela kha vhatuku na nga u iswa dzhele.” 32 Agripa a   ˙ vhahulwane, ndi sa ambi zwinwe amba na Festo a ri: “Hoyu muthu ˙ nga nnda  ha zwo nwalwaho kha o vha a tshi do  vha o vhofhololwa bugu dza Vhaporofita na kha Mu- arali o vha a songo ri mafhungo awe a fhiriselwe ha Kesare.”1 layo wa Mushe uri zwi do  dadzea,  23 na uri Kristo o vha a tshi do  Samusi ho vha ho no itwa tambudzwa, samusi e wa u thophetho ya uri ri alavhe ma u vuswa vhafuni, o vha a tshi nga tshikepe ri ye Italia, vha ˙ do  huwelela na u vhonetshela kha dzhia Paulo na zwinwe zwivho˙ vhenevha vhathu na kha vha dzi- tshwa vha vha kumedzela inwe tshaka.” nduna ya mmbi ya Augusto ye ya 24 Paulo a tshi kha di  amba vha i tshi pfi Yulio. 2 Ra name zwenezwo zwithu uri a diimelele,  la tshikepe tshi bvaho AdaramiFesto a vhidzelela a ri: “Wo tanga te tshe tsha vha tshi tshi do  na thoho! U funzea nga maanda   fhira nga midini ya tshitirikini   zwi khou u tanganya thoho!”   tsha Asia, ro vha ri na Aristari25 Fhedzi Paulo a ri: “A tho ngo ko wa Makedonia a bvaho Thesatangana thoho, Thovhela Festo, lonika. 3 Nga duvha    li tevhelazwine nda khou amba ndi ngo- ho ra swika Sidoni, nahone Yulio ho nahone a thi khou fhafhada.  a sumbedza Paulo vhuthu nga u 26 Ndi ngoho uri thovhela u a mu tendela a tshi ya kha khonazwi divha uri ndi khou amba haya ni dzawe uri dzi mu thogomele.   mafhungo ndi sa khou ofha; u a 4 U bva henefho ra alavha nga divha enea mafhungo othe, nga- tshikepe ra fhira tsini na Kipiro   uri zwenezwi zwithu a zwo ngo he ra vha ro khuda kha madu itwa tshiphirini. 27 Khosi Agri- mbu e a vha a tshi khou bva he pa, naa u a tenda kha Vhaporo- ra vha ri tshi khou ya hone; fita? Ndi a zwi divha uri u a vha 5 ra alavha ra pfuka nga Kili tenda.” 28 Fhedzi Agripa a fhi- kia na Pamfilia nahone ra swika ndula Paulo a ri: “Hu si kale u Mira ngei Likia. 6 Fhedzi henedo vhuya wa ita uri ndi vhe fho nduna ya wana tshikepe tshi  Mukriste.” 29 Paulo a fhindula bvaho Alesandria tshe tsha vha a ri: “Ndi tou rabela Mudzimu tshi tshi khou ya Italia, ya ri uri naho ha nga vha nga murahu ha tshifhinga tshipfufhi kana Mis 26:321 Khosi.

27

MISHUMO 27:7-22 Madumbu a vhudzula tshikepe 228  dzhenisa khatsho. 7 Musi ro no khunzini ya lwanzhe vho livhafhedza maduvha manzhi ri tshi na na Kereta. 14 Naho zwo ralo,  khou tshimbila nga luvhilo lutunga khathihi fhedzi ha vuwa du  ku ra kondelwa u swika Kinido, mbu lihulu li bvaho devhula ngauri dumbu 15 Samusi tshi lo vha li tshi khou vhubvaduvha.1  ri thivhela, ra alavha tsini na Ke- kepe tsho vha tshi tshi khou reta ngei Salamone he ra vha vhudzulwa nahone zwi sa konaro khuda kha madumbu, 8 ra dzei u tshi livhanya na lene lo du  tshimbila henefho zwi tshi khou mbu, ra tshi litsha tshi tshi vhukonda  ra vhuya ra swika fhethu dzulwa nga muya. 16 Ra khuda hune ha pfi Vhuimazwikepe ho tshitangadzimeni tshine tsha pfi  Khudaho, henefho tsini ho vha tsha Klauda, nahone ra kuhu na mudi  wa Lasea. ndwa u langa tshikepe tshituku  9 Ro vha ro no fhedza madu tshi re nga murahu tshikepeni. vha manzhi nahone u alavha zwo 17 Musi vho no kokodzela tshivha zwi tshi vho ofhisa ngauri du kepe tshituku nga ngomu vha  vha la u pfumelelwa1 lo vha lo no tshi vhofha nga dzithambo; vha fhira, ngauralo Paulo a vha ele- tshi khou ofha uri tshi do  phiritshedza, 10 a ri: “Vhahashu, ndi mela khunzi-khunzini dza Siriti, khou zwi vhona zwa uri lwendo vha tsitsa masila nahone vha lilwashu lu do ita uri ri xelelwe tsha tshikepe tshi tshi vhudzulwa  zwihulu nga thundu, tshikepe na nga muya. 18 Nga nthani ha uri  vhutshilo hashu.” 11 Naho zwo ro vha ri tshi khou vhudzulwa ralo, nduna ya thetshelesa mu- nga madumbu, nga duvha   li tetshimbidzi wa tshikepe na mune  vhelaho vha fhungudza muhwalo watsho nthani ha u thetshelesa we wa vha u tshikepeni; 19 nga  zwe zwa vha zwi tshi khou ambi- duvha lwa la vhuraru, vha latela  wa nga Paulo. 12 Samusi vhu- nzheni zwithu zwe vha vha vha imazwikepe honoho ho vha hu tshi zwi shumisa henefho tshikesongo khuda vhuriha, vhathu peni. vhanzhi vha tendelana u tuwa he 20 Musi ho no fhela maduvha  nefho vha tshi fulufhela uri vha manzhi ri sa vhoni duvha na dzi do fhedza vhuriha Fenike, hune  naledzi, ri tshi khou vhudzulwa  ha vha vhuimazwikepe ha Kere- nga dumbu  lihulu, ri si tsha vha ta ho lavhelesaho devhula-vhu- na fulufhelo la uri ri do tshi bvaduvha na tshipembe-vhubva- la. 21 Musi vho no fhedza tshi duvha.  fhinga tshilapfu vha sa li, Pau˙ 13 Zwinwe hafhu, musi muya lo a ima vhukati havho a ri: u bvaho tshipembe u tshi vhu- “Vhahashu, ngavhe ni thetsheledzula zwavhudi, vha humbula se nyeletshedzo yanga ya uri ri  uri vha do swika hune vha si tuwe  ngei Kereta ro vha ri  khou ya hone, vha tomola thi- tshi do  na  vha ri songo tangana  kho vha thoma u alavha khunzi- heyi khombo. 22 Naho zwo ralo, ndi khou ni humbela uri ni ta˙ Mis 27:91 Ho vha hu nga nwedzi wa Thisiri kale, ngauri a hu na na muthihi (September/October) hune ha vha hu tshi khou thoma tshifhinga tsha mvula na musi lwanzhe lwo halifha.

Mis 27:141 Yurokwilo.

229 U pwashetshelwa nga tshikepe MISHUMO 27:23-43 wanu 33 Musi li tshi vho tsha Paulo  ane a do  lovha, hu do  lovha tshikepe fhedzi. 23 Ngauri vhu- a tu vhothe uri vha le, a  tuwedza   siku vhuno Mudzimu ane nda mu ri: “Ho no fhela maduvha a fuina   itela tshumelo khethwa o ruma (40) no dzula no fhatuwa ni sa li  ˙ murunwa, 24 a ri, ‘Paulo u so- tshithu. 34 Zwino-ha, ndi khou ngo ofha. Ngauri u fanela u se- ni tu uri ni le uri ni tshi tuwedza  ngiswa nga Kesare,1 nahone Mu- le, ngauri na vhudzi na lithihi dzimu u do u tshidza khathihi li re thohoni  yanu   a li nga lovhi.” na vhothe vhane wa vha navho.’ 35 Musi o no amba zwenezwo, na  25 Ngauralo, inwi vhanna ni so- ene a mbo di  dzhia tshinkwa a lingo ofha; ngauri ndi fulufhela uri vhuha Mudzimu vha tshi zwi vho˙ zwe Mudzimu a mmbudza zwi do  na, a tshi nwatekanya, a thoma u itea. 26 Naho zwo ralo, ri kha la. 36 Ngauralo, vha takala nadi nga tshikepe hone vha thoma u la. 37 Rothe  do  pwashetshelwa  ˙ kha tshinwe tshitangadzime.”  vhe ra vha ri henefho tshikepeni 27 Nga vhusiku ha duvha  la ro vha ri madana mavhili na ma vhufumi-ina (14) ri tshi khou humi matanu  na muthihi (276).  vhudzulelwa ngeno na ngei nga 38 Musi vho no fhedza u la, vha dumbu lwanzheni lwa Adria, vhu- fhungudza mihwalo ye ya vha i  kati ha vhusiku vhaalavhi vha tshikepeni nga u posa goroi lwathoma u pfa u nga ri khou se- nzheni. ndela tsini ha shango. 28 Na39 Musi li tshi vho tsha, vha si hone vha ela vha wana ho divhe shango vha vha vhe kha le tsa mithara dza furaru-rathi (36); lo, fhedzi vho vha vha tshi ngauralo vha tshimbila tshikha- khou vhona khunzi-khunzi, nalanyana nahone vha dovha vha hone vho vha vho diimisela u imi ela vha wana ho tsa mithasa tshikepe khunzi-khunzini arali ra dza fumb ili-sumb e (27). vha tshi nga kona. 40 Ngauralo, 29 Nga nthani ha uri ro vha ri  vha thukhula thambo dza thikho  tshi khou ofha uri tshikepe tshi nahone vha dzi litsha dza wela do  gekha matombo, vha mbo di  lwanzheni, vha dovha vha vhotsitsa thikho nna dze dza vha  dzi murahu tshikepeni nahone fholola na thanda dza u tshimbivha lindela uri li tshe. 30 Musi dza tshikepe, nahone musi vho masila, vha swi vhaalavhi vha tshi lingedza u sha- no tharamudza vha tshikepeni nga u tsitsa tshi- ka khunzi-khunzini. 41 Musi kepe tshituku vha tshi diita u nga vha tshi khou fhira tsini na ndu  tshikepe tsha  vha khou to  da  u tsitsa thikho nga nduma ya mutavha,  hatsho naphanda  ha tshikepe, 31 Paulo a phirimela nga phanda amba na nduna na maswole a ri: hone tshi si tsha kona u ya pha fhedzi tsha thoma u pwashe“Arali havha vhathu vha bva tshi- nda, kepeni, inwi ni nga si tshile.” kana nga murahu. 42 Maswole a tshi vhona zwenezwo, a langa32 Ngauralo, maswole a mbo di  thukhula thambo dze dza vha dzo na uri a vhulahe zwivhotshwa,  vhofha tshikepe tshituku nahone uri hu si vhe na tshithihi tshi ne tsha bambela tsha shavha. vha tshi litsha tsha kumbiwa. 43 Fhedzi nduna yo vha i tshi khou to  da  u tsireledza Paulo, ya Mis 27:241 Khosi.

MISHUMO 27:44–28:15 Tshitangadzimeni. U lumiwa nga nowa 230   amba navho uri vha si ite zwe fhinga tshilapfu vho lindela, vha vha vha vho zwi humbula. Ndu- vhona uri a hu na tshithu tsho na ya laedza uri vhane vha kona iteaho khae, vha shandula mihuu bambela vha fhufhele lwanzhe- mbulo yavho vha thoma u amba ni uri hu vhe vhone vha u tho- uri a nga vha e mudzimu. ma u swika shangoni, 44 naho7 Nga henefho tsini ho vha hu ˙ ne vhanwe vho vha vha tshi do  na masimu a murangaphanda  wa ˙ tevhela, vhanwe vho vha vha tshi tshitangadzime tshenetsho, we a  khou bambela vho farelela ma- vha a tshi pfi Publio; o ri tangane ˙ bulannga nahone vhanwe vho fa- dza nga mafunda na vhuthu narelela zwipida  zwa tshikepe. Nga hone ra fhedza maduvha mararu  zwenezwo, vhothe vha swika sha- ri vhaeni vhawe. 8 Khotsi a Pu ngoni vho tsireledzea. blio o vha e na mudinyane na dali, Musi ro no swika hene- Paulo a ya khae a mu rabelela, o  nahone a fhofho ro tsireledzea, ra pfa hu mu vhea zwanda murahu ha zwenezwo, tshi pfi tshitangadzime tshene- la. 9 Nga  ˙ vhe vha  tsho tshi pfi Melite. 2 Vhadzu- na vhanwe vhathu vhothe vha vha tshi khou lwala henefho lapo1 vha tshenetsho tshitanga vha da   khae a dzime vha ri sumbedza vhuthu tshitangadzimeni vhuhulwane. Vha ri vhasela mu- vha fhodza. 10 Vha dovha vha ri hulisa nga u ri nea zwifhiwa zwi lilo nahone vha ri tangane  dza nga vhuthu samusi mvula yo nzhi, musi ri tshi khou namela zwithu zwine  vha i tshi khou na nahone hu tshikepe vha ri nea na phepho. 3 Musi Paulo a tshi ra zwi shaya. ˙ 11 Nga murahu ha minwedzi khou kuvhanganya vhutasana a  tshi khou vhu dzhenisa muliloni, miraru ra alavha nga tshikepe nowa ya vulu-vulu ya mbo di   bva tshe tsha vha tshi na tshifanyiso nga nthani ha u pfa mufhiso ya tsha “Vharwa vha Ziasi.”1 Tshe mu nambatela tshanda. 4 Musi netsho tshikepe tsho vha tshi  vhadzulapo vha tshenetsho tshi- tshi khou bva Alesandria nahone tsho fhedza vhuriha tshi henefho tangadzime vha tshi vhona nowa   12 Ra swika  yeneyo i re na vhutungu yo ne- tshitangadzimeni.  mbelela kha tshanda  tshawe, vha vhuimazwikepe ha Sirakusa ra mararu hene thoma u amba nga tshavho vha fhedza maduvha ri: “Vhukuma hoyu muthu ndi fho, 13 u bva henefho ra mona  li temuvhulahi, ngauri naho o ponyo- ra swika Regio. Nga duvha vhelaho ha vhudzula muya u bvaka lufu lwanzheni, Khatulokwayo  a yo ngo mu tendela a tshi bve- ho thungo ya tshipembe ra swila phanda  la vhuvhili.  a tshi tshila.” 5 Naho ka Puteoli nga duvha zwo ralo, a fhufhurela yeneyo 14 Henefho ra wana vhahashu nowa i re na vhutungu muliloni vha ri humbela uri ri dzule navho   a sumbe; nga murahu hu si itee tshithu khae. 6 Fhe- maduvha  dzi vho vha vho lavhelela uri u ra kona u fhirela Roma. 15 Musi do  zwimba kana a wa a fa nga u vhahashu vha henefho vha tshi vha da tavhanya. Musi ho no fhela tshi- pfa nga ha rine,  vha ri  

28

Mis 28:21 Vhathu vhe vha vha vha sa ambi Lugerika.

Mis 28:111 Havha vho vha vhe Castor na Pollux vha mafhata. 

231 Ngei Roma. Paulo u tanziela e nduni MISHUMO 28:16-31   nga u tanziela nga tanganedza Makete wa Apiosi na ngo othe    nga ha muvhuso wa MuNduni Tharu dza Vhaeni. Musi vhudalo   uri Paulo a tshi vha vhona, a livhuha dzimu u itela u vha tu  tuwedza  Mudzimu nahone a vha na tshi- vha tende Yesu zwi tshi bva kha vhindi. 16 Mafheleloni musi ri mulayo wa Mushe na kha bugu tshi swika Roma, Paulo a tende- dza Vhaporofita, u bva nga mali tshi kovhelwa u dzula e ethe e na swole lo tsheloni u swika  ˙ la. 24 Vhanwe vha tenda zwe a mu lindaho. ˙ 17 Naho zwo ralo, nga mura- amba; nahone vhanwe vha si teha uri vho  hu ha maduvha mararu a vhidza nde. 25 Nga nthani  vharangaphanda vha Vhayuda. vha vha tshi khou hanedzana nga   Musi vho no kuvhangana a amba tshavho, musi vha tshi khou tuwa navho a ri: “Vhahashu, naho Paulo a amba navho lwa u fhedzindi songo khakhela vhathu kana sela a ri: “Muya mukhethwa wo amba na maitele a vhomakhulukuku washu, ndo farwa ngei Yerusalema muporofita Yesaya zwo tea u tshi  nahone nda kumedzwa Vharoma. vhudza vhomakhulukuku wanu 18 Musi vho no ntsengisa, vha 26 wa ri, ‘Tshimbilani ni ye u to  da  u mmbofholola, samusi ho vhudza vhathu ni ri: “U pfa ni  pfa, fhedzi a ni nga zwi pfesevha hu si na tshiitisi tsha uri ndi do  lavhelesa, fhedzi vhulahwe. 19 Fhedzi musi Vha- si; nahone ni do yuda vha tshi hana, nda kombe- a ni nga vhoni. 27 Ngauri mbilu tshedzea u humbela u ya u sengi- dza avha vhathu dzo rindila, nadzavho,  swa nga Kesare,1 hu si na tshine hone vho pfa nga ndevhe vho bo nda to  da  u hwelela vha lushaka fhedzi vha si talukanye, nya mato; uri vha si vhone nga  lwanga ngatsho. 20 Nga nthani   avho na u pfa nga ndevhe  ha zwenezwo, nda humbela uri mato nga mbi ndi ni vhone na u amba na inwi, dzavho na u talukanya lu dzavho, uri vha rembuluwe, ndi ngauri ndo vhofhiwa nga ngedane  vha fhodze.” ’ 28 Nga zwenezwo, nga nthani ha zwe Isiraele a vha  divhani uri ndila ine Mudzimu a  o zwi fulufhela.” 21 Vha amba  tshidza ngayo o i rumela kha vha nae vha ri: “A ri athu tangane dzitshaka; vha do  i thetshelesa.” dza marifhi a ambaho nga ha iwe 291 —— a bvaho Yudea, kana u pfa mu˙ 30 Nga zwenezwo, a fhedza minwe wa vhahashu a bvaho hene- ˙ nwaha mivhili e henefho nduni  ngei a tshi amba luvhi nga ha ye a tou hira, a tshi tanganedza  iwe. 22 Fhedzi ri vhona zwo tea nga vhuthu vhathu vhothe vhane  uri ri pfe mihumbulo yau, ngauri vha mu dalela, 31 a tshi huweri a divha uri vhathu vha fhethu lela nga ha muvhuso wa Mudzimu  hothe vha lwa na tshenetshi tshi- khavho na u vha funza zwithu zwi  gwada.” tshimbidzanaho na Murena Yesu 23 Vha vhea duvha  line vha do  Kristo, o vhofholowa zwihulu namu thetshelesa nga lo, vha da  he hone hu si na tshine tsha mu thia vha a tshi dzula hone vhe vha- vhela. nzhi. A vha talutshedza mafhu Mis 28:191 Khosi.

Mis 28:291 Sedzani thaluso i re magumoni  a siatari i re kha Mat 17:21. 

VHURIFHI VHU YAHO KHA

VHAROMA Paulo, mulanda wa Yesu Kristo we a vhidzwa uri a vhe muapostola, o nangwa uri a divhadze  mafhungo madifha a Mudzimu.  2 O fulufhedzisa hu tshee nga phanda  a tshi˙ shumisa vhaporofita vhawe Manwaloni makhethwa, 3 malugana na Murwa wawe we nga lwa nama a bva kha mbeu  ya Davida, 4 nga nthani ha ma anda  a muya mukhethwa o talu lwa sa Murwa wa Mudzimu. Zwenezwo zwo itea musi a tshi vuswa vhafuni. Onoyo Murwa ndi Yesu Kristo Murena washu. 5 Ngae ro wana vhuthu vhuhulu na vhuapostola uri vhathu vha tshaka dzothe vha tende dzina lawe.  6 Na inwi ni vhukati ha tshaka dzenedzo dze dza vhidzwa nga ˙ Yesu Kristo— 7 Ndi nwalela vhothe vha re ngei Roma vha fu nwaho nga Mudzimu, vho vhidzwaho uri vha vhe vhakhethwa: Vhuthu vhuhulu na mulalo zwi bvaho ha Mudzimu Khotsi ashu na Murena Yesu Kristo nga zwi vhe na inwi. 8 Tsha u thoma, ndi livhuha Mudzimu wanga nga Yesu Kristo malugana na inwi, ngauri shangoni lothe hu khou ambiwa  nga ha lutendo lwanu. 9 Ngauri  Mudzimu ane nda mu itela tshumelo khethwa nga mbilu yanga yothe malugana na mafhungo  madifha a ambaho nga ha Mu rwa wawe, ndi thanzi yanga ya uri  ndo di  dzula ndi tshi ni amba kha thabelo dzanga, 10 ndi tshi humbela uri arali zwi tshi nga konadzea ndi kone u da  ha inwi, arali zwi zwine Mudzimu a zwi funa.

1

11 Ngauri ndo tulutshelwa u ni  ˙ vhona, uri ndi ni kovhele tshinwe tshifhiwa tsha muya uri tshi ni khwathise; 12 uri ri tu   tuwedza ne, nga lutendo lwanu  na lwanga. 13 Vhahashu, ndi to  da  ni tshi zwi divha uri ndi lunzhi ndi tshi  lingedza u da  ha inwi, fhedzi ndi tshi thivhelwa, nahone ndo vha ndi tshi to  da  uri u huwelela hanga henefho hu vhe na mvelelo dzavhudi nu sa zwe  vhukati ha ˙  nda zwi ita kha dzinwe tshaka dzothe. 14 Ndi na mulandu wa  u ya kha Vhagerika na kha vhane vha si vhe Vhagerika, kha vho talifhaho na vha sa divhi tshithu:   15 ngauralo, ndi swela u ni divha dza mafhungo madifha na ngeo  Roma. 16 A thi na thoni dza  u amba mafhungo madifha; nga uri ndi maanda  a Mudzimu a u tshidza vhathu vhothe vha re na  lutendo, o thoma u divhadzwa  Vhayuda nga murahu a divha dzwa kha Vhagerika; 17 ngauri kha eneo mafhungo hu dzumbululwa u luga ha Mudzimu hune ha bva kha lutendo ha isa lutendoni, ˙ samusi ho nwalwa ha pfi: “O lugaho u do  tshila zwi tshi bva kha lutendo.” 18 Ngauri Mudzimu o dzumbulula zwi tshi bva ta uri  dulu  u vhenga vhothe vha sa mu ofhi  na vha songo lugaho vhane vha kanganyisa ngoho nga ndila i so ngo lugaho, 19 zwine zwa di vhea nga ha Mudzimu zwi tou vhonala zwavhudi,  ngauri Mudzimu o zwi bvisela khagala khavho. 20 Ngauri naho pfaneleo dzawe dzi sa vhonali, vhathu vha

232

233 Mudzimu u lingedza u rembulusa VHAROMA 1:21–2:5 nga dzi vhona zwavhudi yo teaho, Mudzimu o  musi vha nga ndila  tshi sedza zwe a zwi sika u bva vha litsha vha vha na mihutshee shango la sikwa, uri ma- mbulo mivhi, uri vha ite zwianda  awe a sa fheli na uri ndi Mu- thu zwi songo teaho. 29 Vha ita vhutshinyi hothe, vhuvhi, vhupadzimu ngangoho zwi talukanyiwa   vivho, u vhulaha, nga zwe a zwi sika, nga zwene- ngwa, vho dala  khani, vhufhura, vengo, zwitshezwo a vha na tshiitisi tsha u dii melela; 21 ngauri naho Mudzi- le, 30 u pomoka, u vhenga Muu  mu vha tshi mu divha, a vho ngo dzimu, vhuhali, u dihudza,  mu hulisa sa Mudzimu naho hu zuwa, u vhamba maano a zwiu mu livhuha, fhedzi mihumbu- thu zwivhi, u sa thetshelesa vhalo yavho yo vha ya vhutsilu na- bebi, 31 vhutsilu, u sa fulufhehone mbilu dzavho dza swifhale- dzea, u sa vha na lufuno, na u sa lwa. 22 Naho vha tshi diita vho vha na khathutshelo. 32 Naho  nga vhudalo kha  talifhaho vho mbo di   vha matsilu vha tshi divha ya Mudzimu yo lugaho, ya uri  23 vho shandula vhugala ha Mu- tulo vhane vha ita zwenezwo  dzimu a sa sini, vha hulisa tshi- vhothe  fanyiso tsha muthu a sinaho na zwithu vho tewa nga u fa, vha di  vha tshi zwi ita vha tsha zwinoni na zwipuka zwa mi- bvela phanda  dovha vha takalela na vhane vha lenzhe mina  na zwikokovhi. 24 Ndi zwone zwe Mudzimu a zwi ita. vha litsha ngazwo vha dzhena Nga zwenezwo, arali u tshi ˙ mashikani nga nyemulo dza mbihatula vhanwe, a hu na tshi lu dzavho, vha tshinya mivhili ya- ne wa nga diimelela ngatsho, hu  vho vhone vhane. 25 Vho na- sa lwondwi uri u nnyi; ngauri u  ˙ nga u tenda mazwifhi nthani ha u tshi hatula  munwe na iwe u vha  tenda ngoho ya Mudzimu, naho- u tshi khou diha tula-vho, huufha   ne vha rabela na u itela tshivhu- iwe ane wa hatula u tshi ita zwi mbwa tshumelo khethwa nthani  thu zwi fanaho. 2 Ri a zwi di ha u itela we a vha sika, o fane- vha uri zwo tea musi Mudzimu a lwaho nga u rendwa lini na lini. tshi hatula vhane vha ita zwene Amen. 26 Ndi ngazwo Mudzi- zwo zwithu. mu o vha litsha vha dzhena kha 3 Fhedzi, naa u humbula uri u nyemulo dza vhudzekani dzi sho- do ya Mudzimu  ponyoka khatulo  nisaho, ngauri vhafumakadzi vho arali u tshi hatula vhane vha ita  shandula ndila yavho ya lwa tsiko, zwenezwo zwithu zwine na iwe wa  vha vho ita zwine zwa lwisana na zwi ita? 4 Naa u khou nyadza tsiko; 27 zwi ngaho zwenezwo, vhuthu hawe vhuhulu, u kondele na vhanna vho litsha u funana na la hawe, na u sa fhela hawe mbilu? vhafumakadzi, vha vho thoma u Naa a u divhi uri Mudzimu, nga  emulana nga tshavho, munna na vhuthu hawe u lingedza uri u remunna, vha tshi ita zwi nengisa- mbuluwe? 5 Fhedzi nga nthani  ho nahone vho no di  pfiswa vhu- ha u rindila na u sa rembuluwa tungu nga nthani ha vhutudzi ha- ha mbilu yau u khou diengedze    vho. la mbiti dzine wa do  dzi vhona 28 Samusi vho vha vha so- nga duvha  la u dzumbululwa ha yo lugaho ya Mudzimu. ngo diimisela u divha Mudzimu khatulo   

2

VHAROMA 2:6-29 Mudzimu ha taluli. U ita zwine wa funza 234  ˙ ˙ 6 Hone u nea munwe na munwe 17 Arali u Muyuda nahone u  zwo mu teaho u ya nga mishu- tshi ditika nga mulayo, u tshi  mo yawe: 7 vhane vha kondelezuwa nga ha vhushaka hau na  la kha mishumo mivhuya uri vha Mudzimu, 18 u tshi divha zwi wane vhugala na u huliswa na ne a zwi funa na u thogomela  u sa sina, vha do  wana vhutshi- zwithu zwa ndeme vhunga wo fulo vhu sa fheli; 8 naho zwo ralo, nzwa Mulayo; 19 nahone u tshi vhane vha ta khani, vha sa diita mudededzi wa vho pofula tisana   thetshelesi ngoho, vhane vha the- ho, na tshedza tsha vha re switshelesa zwi songo lugaho, u do swini, 20 u tshi khakhulula vho  vha sinyutshela. 9 Hu do vha tsilufhalaho, na u dededza vha na vhutungu na u tsikeledzea kha na, na u pfesesa zwithu zwa  vhathu vhothe vhane vha ita vhu- mutheo, na ngoho i re Mulayo vhi, zwi do zwo ralo, iwe ane  thoma kha Muyuda ni— 21 naho ˙ ha tevhela Mugerika; 10 fhedzi wa funza munwe, khezwi u sa di ˙ ˙ munwe na munwe ane a ita zwi- funzi iwe mune? Iwe ane wa vhu ˙ vhuya u do  wana vhugala, u huli- dza munwe wa ri “U songo tswa,” swa, na mulalo, zwi do thoma naa a u tswi? 22 Iwe ane wa ri  kha Muyuda ha tevhela Mugeri- “U songo ton naa a u ton  dola,”   do ka. 11 Ngauri Mudzimu ha tali? Iwe ane wa nengwa zwifanyi luli. so, naa a u tswi zwi re thembele12 Vhothe vho itaho tshivhi hu ni? 23 Iwe ane wa zuwa mulayo,  si na mulayo vha do  lovha hu si naa a u nyadzisi Mudzimu nga u Mulayo? 24 Vhunga zwo na mulayo; fhedzi vhothe vhe vha pfuka  ˙ nwalwa ha pfi “dzina la Mudzimu ita tshivhi hu na mulayo, vha do  hatulwa nga mulayo. 13 Ngauri li khou semiwa vhukati ha vha hanu.” vhane vha pfa mulayo a si vhone nnda  nga nthani   vho lugaho phanda 25 Zwi re zwone ndi uri u fu ha Mudzimu, fhedzi vhane vha tshila nga mu- mba hu a vhuyedza arali u tshi telayo vha do pfi vho lugaho. vhedza mulayo; fhedzi arali u tshi  14 Ngauralo, vhannda  vha si na pfuka mulayo, naho wo fumba mulayo vha tevhedza mulayo nga zwi do  fana na musi u songo fulwa nzulele, vhenevha vhathu, mba. 26 Ngauralo, arali muthu naho vha si na mulayo, mulayo a songo fumba a tshi tevhedza dzo lugaho dza Mulayo, wavho ndi vhone vhane. 15 Ndi tho  dea   vhone vhane vha sumbedza uri naa u sa fumba hawe hu nga si ˙ mulayo wo nwalwa mbiluni dza- fane na o fumbaho? 27 Muthu a vho, ngeno luvalo lwavho lu tshi songo fumbaho, ngeno a tshi tekhou vha tanzielela, zwine vha vhedza Mulayo, u do ni hatula    zwi humbula zwi a vha hwelela ngauri ni pfuka mulayo hu sa lokana zwa vha imelela. 16 Zwe- ndwi uri ni divha mulayo na uri  nezwi zwi do itea nga duvha no fumba. 28 Ngauri Muyuda a   line Mudzimu a do  shumisa Kri- si ane a vhonala nga mbonalo ya sto Yesu u itela u hatula zwiphiri nga nnda, kana nga u fumba ha   zwa vhathu, a tshi tevhedza ma- muvhilini hu vhonwaho nga vhafhungo madifha ane nda a huwe- thu. 29 Fhedzi Muyuda ndi ane  lela. a vha Muyuda nga ngomu, naho-

235 Mudzimu ndi wa ngoho. Vhothe vho tshinya VHAROMA 3:1-23  ne u fumba hawe ndi ha mbiluni, da khathihi na Vhagerika vha la˙ a ho ngo nwalwa mulayoni. Ha re- ngwa nga tshivhi; 10 samusi ho ˙ ndwi nga vhathu, fhedzi u rendwa nwalwa ha pfi: “A hu na na munga Mudzimu. thu na muthihi o lugaho; 11 a  Ndi mini tshine tsha vha hu na na muthihi a re na thakhwine nga u vha Muyuda, lukanyo, a hu na na muthihi Mudzimu. 12 Vha da  kana u fumba zwi vhuyedza mini? ane a to vho pambuwa, vhothe   2 Zwi a vhuyedza nga ndila dzo- thu vhothe  a hu tshee the. Zwi re zwa ndeme ndi uri vho a vha tsha divhalea;  vhudzwa maambiwa makhethwa na na muthihi a re na vhuthu.” a Mudzimu. 3 Nga zwenezwo, 13 “Mikulo yavho i fana na vhi lo vuleaho, vha fhura nga ndimulandu ndi mini? Arali vha- da ˙ nwe vha si na lutendo, naa u sa mi dzavho.” “Zwine vha zwi amba ha dzino  vha havho na lutendo zwi amba zwi tou nga vhutungu  uri vhathu a vha tsha do  fulufhe- wa.” 14 “Milomo yavho yo dala na maipfi a thavha  la Mudzimu? 4 Na kathihi! Fhe- matamba dzi Mudzimu u do  di  dzula a tshi ho.” 15 “Milenzhe yavho i gidiamba ngoho, naho vhathu vho- mela u ya u shulula malofha.” the vha tshi nga zwifha, samusi 16 “Hune vha fhira hone vha  ˙ ho nwalwa ha pfi: “Uri hu vhona- sia vho tshinyadza hu na zwilindila   le zwauri a u khakhi u tshi amba lo, 17 nahone a vha divhi na uri u a kunda musi u tshi se- ya mulalo.” 18 “A vha ofhi Mungiswa.” 5 Naho zwo ralo, ara- dzimu.” 19 Zwino ri a zwi divha uri  li u sa luga hashu hu tshi ita zwine Mulayo wa zwi  uri u luga ha Mudzimu hu bvele zwothe khagala, ri do  ri mini? Naa Mu- amba zwi vha zwi tshi ambelwa dzimu u vha a tshi khou kha- kha vha re fhasi ha Mulayo, uri hu si vhe na muthu na muthihi kha musi a tshi ri pfisa vhutungu?  (Ndi amba nga ndila ine vhathu ane a amba tshithu, na uri sha nga Mudzi li hatulwe  vha amba ngayo.) 6 Na kathihi! ngo lothe Arali zwo ralo, Mudzimu u do  ha- mu. 20 Nga zwenezwo, a hu na muthu ane a do  pfi o luga phatula hani shango?   hawe nga mishumo ya mula7 Naho zwo ralo, arali u zwifha nda ndivho   hanga hu tshi ita uri u amba ha yo. Fhedzi mulayo u ri nea Mudzimu ngoho hu rendwe, zwi- yo teaho ya zwine tshivhi tsha no ndi ngani ndi tshi kha di  ha- vha zwone. 21 Zwino Mudzimu o dzumbutulwa sa muitazwivhi? 8 Zwino  ˙ ya u luga, hu si ndi ngani ri sa ambi uri, samusi ri lula inwe ndila  tshi khou pomokwa uri ro amba ya u khunyeledza mulayo, samusi nga Mulayo na Vhara ri: “Kha ri ite zwivhi uri hu bve yo tanzielwa  zwivhuya khazwo”? Khatulo ine porofita, 22 u luga ha Mudzimu  ya do vhenevho vhathu i do hune a hu sumbedza nga u tenda  dela   vha i tshi tendelana na khatulokha Yesu Kristo, a tshi itela vho kwayo. the vhane vha tenda. Ngauri vho vha a fana. 23 Vhothe vho 9 Zwino ri do    ri mini? Naa ri the vhuimoni ha khwine? Na kathi- tshinya nahone vha kundwa u hi! Ngauri ro amba uri Vhayu- wana vhugala ha Mudzimu,

3

VHAROMA 3:24–4:12 U itwa o lugaho nga lutendo 236 24 nahone vha tshi itwa vho lu- ri mini? A ri: “Abrahamu o vha gaho nga Mudzimu ndi u tou na lutendo kha Yehova, nahone newa nga vhuthu hawe vhuhulu a dzhiiwa sa o lugaho.” 4 Mu nge vha vhofhololwa nga tshire- shumi a tshi wana malamba a ngululi tsho lifhiwaho nga Kri- si nga nthani ha vhuthu vhuhu sto Yesu. 25 Mudzimu o mu lu, u khou newa zwo mu fanelaho. ˙  nekedza uri a vhe tshipfumele- 5 Kha linwe sia, muthu a sa shu lo kha vhane vha vha na lute- miho, fhedzi a tshi vha na lutendo ndo kha malofha awe. Zwenezwo kha ane a amba uri muthu a sa ho vha hu u itela u sumbedza u ofhiho Mudzimu o luga, lutendo luga hawe, ngauri Mudzimu o vha lwawe lu mu ita uri a pfi o luga. a tshi khou sumbedza u sa fhela 6 U fana na musi Davida a tshi mbilu na u hangwela zwivhi zwe amba nga ha muthu o takalaho zwa itwa kale. 26 Zwenezwo ho ane Mudzimu a mu dzhia o luga vha hu u itela u sumbedza u luga hu si nga nthani ha mishumo  hawe kha tshino tshifhinga, musi yawe a ri: 7 “Hu takala vhe vha a tshi amba uri muthu ane a te- hangwelwa vhutshinyi havho na nda Yesu o luga. vhe zwivhi zwavho zwa fukedzwa; 27 Zwino u zuwa hu nga- 8 hu takala muthu ane Yehova fhi? A hu tsheeho! Nga ufhio mu- a sa do  vhuya a humbula zwivhi layo? Nga mulayo wa zwine mu- zwawe.” thu a ita? Hai, fhedzi nga mulayo 9 Naa honohu u takala, ndi ha wa lutendo. 28 Ngauri muthu u vhathu vho fumbaho kana hu taitwa o lugaho nga u vha na lu- kala na vhathu vha songo fumbatendo, hu si nga u ita mishumo ho? Huufha ri tshi ri: “Lutendo i to nga mulayo. 29 Kani lwa Abrahamu lwo mu ita uri a  dwaho  ndi Mudzimu wa Vhayuda fhedzi? dzhiiwe sa o lugaho.” 10 Ho pfi Naa ha dovhi a vha Mudzimu wa o luga nga fhasi ha vhuimo vhudzitshaka? Ee, u dovha a vha Mu- fhio? Musi o no fumba kana a sa dzimu wa dzitshaka. 30 Samu- athu fumba? Musi a sa athu fusi Mudzimu e muthihi, u do  amba mba, hu si musi o no fumba. uri vhathu vho fumbaho vho luga 11 Mudzimu o mu vhudza uri a nga nthani ha u vha na lutendo fumbe. Lwonolwu lwo vha lu lu nahone vhathu vha songo fumba- swayo lwa u sumbedza uri o luga ho hu do  pfi vho luga nga nthani  nga nthani ha lutendo lwe a vha e  ha lutendo lwavho. 31 Naa ri a nalwo musi a sa athu fumba. Ngafhelisa mulayo nga nthani ha lu- uralo, a mbo di   vha khotsi a vhotendo lwashu? Na kathihi! Ntha the vha re na lutendo naho vha  ni hazwo, ri tevhedza mulayo. sa athu fumba, nahone MudziArali zwo ralo, ri do  ri mini mu u dzhia vhenevho vhathu vho nga Abrahamu makhuluku- luga; 12 uri a vhe khotsi kha ku washu nga lwa nama? 2 Sa vho fumbaho, hu si kha vhane  tsumbo, arali Abrahamu ho pfi vha tevhedza zwa u fumba nama o luga nga nthani ha mishumo ni fhedzi, fhedzi na vhane vha te yawe, o vha a tshi do  vha na tshi- vhela tsumbo ya lutendo lwe khoitisi tsha u zuwa; fhedzi hu si u tsi ashu Abrahamu a vha e nalwo ˙ zuwela Mudzimu. 3 Manwalo a musi a sa athu fumba.

4

237 Abrahamu. Kristo o fela vhaitazwivhi VHAROMA 4:13–5:9 13 Ngauri musi hu tshi fulu- a zwi fulufhedzisa. 22 Nga zwefhedziswa Abrahamu kana mbeu nezwo, “o dzhiiwa sa o lugaho.” yawe uri shango li do 23 Naho zwo ralo, maipfi ane a  vha ifa lavho, ho vha hu si nga nthani ri, “o dzhiiwa sa o lugaho” ho ngo  ˙ ha mulayo, fhedzi ho vha hu nga nwalelwa ene fhedzi, 24 fhedzi ˙ nthani ha u luga nge a vha na lu- o nwalelwa na rine   vhane ra do  pfi tendo. 14 Ngauri arali vhane ro luga, ngauri ri a tenda zwauri vha tevhedza mulayo vhe ma laifa, o vusa Yesu Murena washu vhalutendo a lu tsheena mushumo, funi. 25 O vhulahwa hu tshi itena zwe a fulufhedzisa a zwi tsha lwa vhutshinyi hashu nahone o amba tshithu. 15 Zwi re zwone vuswa uri rine  ri kone u pfi vho ndi uri mulayo u disa mbiti, fhe- lugaho.  dzi hune ha si vhe na mulayo, a Nga zwenezwo, samusi zwihu na u pfuka mulayo. no ri tshi vho pfi ro luga nga 16 Zwi bva kha lutendo uri ri nthani ha lutendo, kha ri dzule ri  wane vhuthu vhuhulu, uri zwo- na mulalo na Mudzimu nga Muthe zwe zwa fulufhedziswa mbeu rena washu Yesu Kristo, 2 nga  yawe zwi dadzee, hu si kha vhane nthani  ha u vha na lutendo khae,  vha tevhedza mulayo fhedzi, fhe- ho vulea ndila ya u wana vhu dzi na kha vhane vha tevhedza lu- thu vhuhulu, vhune ra khou vhu tendo lwa Abrahamu, ane a vha wana zwino, nahone kha ri takakhotsi ashu rothe. 17 (Samusi le ngauri ri na fulufhelo la u wana  ˙ ho nwalwa ha pfi: “Ndo u ita uri u vhugala ha Mudzimu. 3 Fhedzi vhe khotsi a tshaka nnzhi.”) Zwo kha ri takale musi ri matunguni,  vha zwo tou ralo phanda  ha Mu- samusi ri tshi zwi divha uri ma dzimu, we Abrahamu a mu tenda, tungu a ita uri ri kondelele; 4 u   ane a ita uri vho faho vha tshile, kondelela hu ita uri ri vhe vhu a vhidzaho zwi siho zwa nga imoni vhune ha tanganedzea;  zwi hone. 18 Abrahamu o tenda vhuimo vhune ha tanganedzea ha  nga u fulufhela zwi sa fulufhelei ita uri ri vhe na fulufhelo, 5 nazwa u pfi u do  vha khotsi a tsha- hone fulufhelo a li iti uri ri vhe na ka nnzhi samusi zwo dzula zwo thoni; ngauri Mudzimu u shumi ambiwa ha pfi: “Mbeu yau i do  sa muya wawe mukhethwa une a anda nga u ralo.” 19 Naho lute- ri nea wone u itela u ri sumbedza  ndo lwawe lu songo fhungudzea, uri u a ri funa. o humbula nga ha muvhili wawe, 6 Musi ri sa athu vha na nuwe wa vha u tshi nga wo fa, samu- ngo, Kristo o fela vhathu vha sa ˙ si o vha e na minwaha i to u ofhi Mudzimu nga tshifhinga tsho  daho  vha dana, khathihi na u humbu- vhewaho. 7 A si kanzhi muthu  la nga ha u fa ha mbumbelo ya a tshi nga fela muthu o lugaho; Sara. 20 Ho ngo vhuya a timati- khamusi muthu o lugaho a nga ˙ ma fulufhedziso la Mudzimu nga diimisela u fela munwe muthu.  u sa vha na lutendo, fhedzi lute- 8 Fhedzi Mudzimu o ri sumbedza ndo lwawe lwo mbo di a lufuno lwawe, ngauri musi ri tshi  khwatha,  nea Mudzimu vhugala 21 naho- kha di   vha vhaitazwivhi, Kristo o ri fela. 9 Samusi zwino ri tshi ne a vha na lutendo lwo khwatha ho lwa uri Mudzimu u do  ita zwe itwa vho lugaho nga malofha awe,

5

VHAROMA 5:10–6:5 Tshivhi. Tshifhiwa tsha fhedzi 238 ri do tshidzwa ngae kha mbiti si nga onoyo muthu, ndi zwihu dza Mudzimu. 10 Arali ro pfu- lwane lungafhani kha vhane vha vhuthu vhuhulu na medzanywa na Mudzimu nga lufu tanganedza  lwa Murwa wawe zwi la ri tshee tshifhiwa tsha fhedzi tsha u itwa maswina awe, samusi zwino ro vho lugaho sa mahosi zwi tshi no pfumedzanywa, ri do  tshidzwa bva kha muthu muthihi, Yesu nga vhutshilo hawe. 11 Hone a Kristo. si izwo fhedzi, fhedzi ri dovha ra 18 Ngauralo, samusi tshivhi takala ri na Mudzimu nga Mure- tsha muthu muthihi tsho ita uri vha latwe, nga hu na washu Yesu Kristo, we a ita uri vhathu vhothe   fanaho u luga ha muthu muthihi ri kone u pfumedzana nae. vha pfi  12 Ndi ngazwo tshivhi tsho ho ita uri vhathu vhothe dzhena shangoni nga muthu mu- vho luga u itela u wana vhutshilo. 19 Samusi u sa thetshelesa thihi nahone tshivhi tsha disa  lufu, lufu lwa tanganya vha- ha muthu muthihi ho ita uri vha thu vhothe, ngauri vhothe vho nzhi vha vhe vhaitazwivhi, nga hu   tshinya—. 13 Musi Mulayo u sa fanaho na u thetshelesa ha muathu vha hone shangoni, muthu thu muthihi ho ita uri vhanzhi a tshi ita tshivhi, a hu pfi u vha pfi vho luga. 20 Mulayo wo na tshivhi arali hu si na mula- vha hone uri zwivhi zwi vhonale. tshivhi, na vhu yo. 14 Naho zwo ralo, lufu lwo Fhedzi he ha dala 21 U  di  vhusa sa khosi u bva misini ya thu vhuhulu vhu a dala. itela mini? Samusi tshivhi tsho Adamu u swika kha Mushe, lu di  vhusa na vha si na tshivhi u fana vhusa sa khosi khathihi na lufu, na Adamu we a ita tshivhi, we a zwino nga hu fanaho vhuthu vhu vhusa sa khosi vhu vha a tshi fana na we a vha a tshi hulu vhu do tshi shumisa u luga hu isaho vhudo  da.  15 Fhedzi tshivhi tsha Adamu tshiloni vhu sa fheli ngaYesu Kria tshi fani na tshifhiwa tsha Mu- sto Murena washu. dzimu. Ngauri tshivhi tsha muNga zwenezwo, ri nga ri mini? thu muthihi tsho ita uri vhaNaa ri nga bvela phanda ri  thu vhanzhi vha fe, vhuthu tshi ita tshivhi, uri vhuthu vhuvhuhulu ha Mudzimu na tshifhi- hulu vhu engedzee? 2 Na kathiwa tshawe tshi bvaho kha vhuthu hi! Samusi ro vhofhololwa kha vhuhulu ha muthu muthihi Yesu tshivhi, ri nga bvela hani phaKristo, tsho disela vhathu vha- nda   ri tshi khou tshila zwivhini? ˙ nzhi mbuyelo nnzhi. 16 Zwinwe 3 Kani a ni zwi divhi uri rothe ro   hafhu, tshifhiwa tsha Mudzimu a lovhedzwaho ri vhathihi na Kritshi fani na zwe zwa bveledzwa sto Yesu nahone ro lovhedzelwa nga muthu muthihi we a ita tshi- lufuni lwawe? 4 Nga zwenezwo, vhi. Ngauri khatulo ye ya bvele- ro vhulungwa nae nge ra lovhe dzwa nga tshivhi tshithihi yo disa dzelwa lufuni lwawe, uri samusi  u latwa, fhedzi tshifhiwa tshe Kristo o vuswa vhafuni nga vhu tsha bveledzwa nga vhutshinyi gala ha Khotsi, na rine  nga hu tsho disa u luga. 17 Arali tshi- fanaho ri fanela u tshila vhutshi vhi tsha muthu onoyo muthihi lo vhuswa. 5 Ngauri arali ri na tsho ita uri lufu lu vhuse sa kho- vhuthihi nae nga u fa vhunga ene,

6

239 Vhumuthu. Malamba a tshivhi ndi lufu VHAROMA 6:6-23 ri do uri ane  vuswa vhunga ene, nahone hi! 16 Naa a ni zwi divhi  nga yeneyo ndila ri vha vhathi- na dikumedza khae sa vhalanda   hi nae; 6 samusi ri tshi zwi dinahone na thoma u mu thetshe vha uri vhumuthu hashu ha kale lesa, ni vha vhalanda vha onoyo ho ombelwa kha danda khathihi ane na mu thetshelesa, zwine zwa nae, uri mivhili yashu i re na zwi- amba uri ni nga kha di  vha vhalavhi i si tsha vha na maanda, uri nda vha tshivhi tshine tsha isa lu ri si bvele phanda  ri vhalanda vha funi, kana vhalanda vhane vha tshivhi. 7 Ngauri o faho o vho- thetshelesa vhane vha do  pfi vho fhololwa kha zwivhi zwawe. luga? 17 Fhedzi ri livhuha Mu˙ 8 Zwinwe hafhu, arali ro fa na dzimu uri naho kale no vha ni Kristo, ri tenda uri ri do  dovha vhalanda vha tshivhi, fhedzi na hafhu ra tshila nae. 9 Ngauri ri vho thetshelesa zwi tshi bva mbia divha uri samusi Kristo o vu- luni na tanganedza  pfunzo ye na  swa vhafuni, ha tsha do  dovha a funzwa yone. 18 Zwino no vhofa; lufu a lu tshee na maanda  fhololwa kha tshivhi, no no vha khae. 10 Ngauri lufu lwawe lwo vhalanda vha u luga. 19 Ndi vha lu lwa u fhelisa lufu lwa tsho- khou amba nga ndila ine vhathu  the; fhedzi u tshilela u ita zwine vha amba ngayo nga nthani  ha  Mudzimu a zwi funa. 11 Na inwi vhushayanungo ha nama yanu:   nga hu fanaho: ivhani vho faho zwa zwino ni kumedza mirado  siani la tshivhi, fhedzi ni vhe vha yanu  sa vhalanda vha u luga uri ni tshilelaho u ita zwine Mudzimu a ite mishumo mikhethwa, samusi zwi funa nga Kristo Yesu. no vha no kumedza mirado  yanu  12 Nga zwenezwo, ni songo te- uri i vhe vhalanda vha zwithu zwi ndela tshivhi tshi tshi bvela pha- songo kunaho na vhutshinyi, uri nda  tshi tshi vhusa mivhili yanu  ni ite mishumo mivhi. 20 Musi na u tevhela nyemulo dzayo. ni tshi kha di  vha vhalanda vha 13 Nahone ni songo kumedza mi- tshivhi, no vha no vhofholowa ni rado  yanu  kha vhutshinyi sa zwi- sa vhuswi nga u luga. shumiswa1 zwi songo lugaho, fhe21 Nga zwenezwo, ndi mutshedzi dikumedzeni kha Mudzimu sa lo ufhio we na vha ni tshi anzela  vho vuswaho vhafuni, ni dovhe ni u u kana nga tshenetsho tshifhi kumedze mirado  yanu  kha Mu- nga? Zwithu zwine zwino zwa ni dzimu sa zwishumiswa zwo luga- shonisa. Ngauri magumo a zweho. 14 Tshivhi a tsho ngo fanenezwo zwithu ndi lufu. 22 Ngala u ni langa, samusi ni siho fhasi uralo, zwino no vhofhololwa kha ha mulayo, fhedzi ni tshi vhuyetshivhi na vha vhalanda vha Mulwa nga vhuthu vhuhulu ha Mudzimu, ni khou kana  mutshelo dzimu. wanu  malugana na vhukhethwa, 15 Zwenezwi zwi amba mini? nahone mafheleloni ni do  wana Naa ri fanela u ita tshivhi ngavhutshilo vhu sa fheli. 23 Ngauri a ri ho nga fhasi ha mulayo, uri malamba a tshivhi ndi lufu, fhedzi ri tou vhuyelwa nga vhuthu fhedzi tshifhiwa tshine ra newa  vhuhulu ha Mudzimu? Na kathinga Mudzimu ndi u tshila tshonga Kristo Yesu Murena wa Rom 6:131 Thalutshedzelo ya ipfi nga ipfi i the  shu. ri “zwithavhane.” 

VHAROMA 7:1-20 O vhofholowa kha mulayo wa munna 240 Vhahashu, naa a ni zwi dimbanaho. Arali hu si na mula vhi (ngauri ndi khou amba na yo na tshivhi tsho fa. 9 Zwi re vhane vha divha mulayo,) uri Mu- zwone ndi uri ndo vhuya nda  layo u vhusa muthu a tshi kha tshila hu sa athu vha na mudi  tshila? 2 Sa tsumbo, mufu- layo; musi hu tshi vha na ndaemakadzi o vhingwaho o vhofhi- la, tshivhi tsha dovha tsha tshiwa nga mulayo kha munna wawe la, huno nne  nda fa. 10 Nahone musi a tshi kha di  tshila; fhedzi mulayo we wa vha u tshi disa  arali munna wawe a fa, u a vho- vhutshilo, ndo wana u tshi disa  fhololwa kha mulayo wa munna lufu. 11 Ngauri mulayo wo nea  wawe. 3 Ngauralo, musi munna tshivhi tshibuli tsha u mphuwawe a tshi kha di  tshila, u do  vha ra na u mmbulaha tshi tshi shua tshi khou ita vhuton ara- misa mulayo. 12 Nga zwenezwo,  dolo  ˙ li a vha mufumakadzi wa munwe Mulayo wa Mushe ndi mukhemunna. Fhedzi arali munna wawe thwa, na zwe zwa ambiwa kha yea fa, o vhofhololwa kha mulayo neyo ndaela ndi zwikhethwa nawa munna wawe, a hu tsha do  pfi hone zwo luga. u khou ita vhuton arali a vha  dolo  13 Kani u ita zwivhuya ndi ˙ wa munwe munna. zwone zwo itaho uri ndi fe? Na ka4 Ngauralo vhahashu, na inwi thihi! Fhedzi tshivhi tshi ita uri no vha no vhofhiwa nga Mula- ndi fe, uri zwi vhonale uri ndi yo. Fhedzi nga tshithavhelo tsha tshone tshine tsha khou shumi Kristo na vhofhololwa, nahone sa zwivhuya; uri nga wone mulazwino ni vha Kristo we a vu- yo tshivhi tshi vhonale nga ndila  swa. Hu uri ri anwele Mudzimu yo kalulaho. 14 Ngauri Mulayo  mitshelo. 5 Ngauri musi ri tshi u bva ha Mudzimu; fhedzi nne  kha di o rengwa tshila u tendelana na ndi muthu wa nama  nama, nyemulo dzashu mmbi dze ho nga tshivhi. 15 Ngauri a thi  dza vhonadzwa nga Mulayo dzo pfesesi zwine nda zwi ita. Ngauri vha dzi tshi shuma kha rine  uri zwine nda zwi tama, a thi zwi iti; ri anwe mitshelo ya lufu. 6 Fhe- zwine nda zwi vhenga ndi zwone  dzi zwino ro vhofhololwa kha Mu- zwine nda zwi ita. 16 Naho zwo layo, ngauralo a ri tsha vha vhala- ralo, arali zwine nda si zwi tame nda nga u tevhela ndila ya kale ya zwi zwone zwine nda zwi ita, ndi  ˙ Mulayo wo nwalwaho, fhedzi nga a tenda uri Mulayo ndi wavhundila ntswa ya u tevhela vhulivhi- di. 17 Zwino a hu tsha vha nne    si ha muya mukhethwa. ane nda zwi ita, fhedzi ndi tshivhi 18 Ndi a zwi di7 Fhedzi ri nga ri mini? Naa tshi re kha nne.   Mulayo ndi tshivhi? Na kathihi! vha uri kha nama yanga a hu na  Ndo vha ndi sa do tshivhi zwivhuya; ngauri ndi a tama, fhe divha  arali ho vha hu si Mulayo; naho- dzi a thi na maanda  a u ita zwine sa tsumbo, ndo vha ndi sa do vhuya. 19 Ngauri zwivhuya zwi divha uri u emula ndi mini ara- ne nda zwi tama a thi zwi iti,  li Mulayo wo vha u songo ri: “U fhedzi vhuvhi vhune ndi sa tame songo emula.” 8 Fhedzi mulayo u vhu ita ndi hone vhune nda vhu wo nea tshivhi tshibuli tsha u ita ita. 20 Zwino arali ndi tshi ita  uri ndi emule zwithu zwo fha- zwine ndi si zwi tame, a hu tsha

7

241 Muya u amba vhutshilo na mulalo VHAROMA 7:21–8:15 vha nne  ane nda zwi ita, fhedzi tshimbila nga lwa muya. 5 Ngandi tshivhi tshi re kha nne. uri vhane vha tshimbila u tende vha humbula zwi21 Mulayo une nda u wana kha lana na nama  fhedzi vhane vha nne   ndi wa uri: musi ndi tshi thu zwa nama, tama u ita zwivhuya, ndi mbo tendelana na muya vha humbudi  ita vhuvhi. 22 Ndi a takale- la zwithu zwa muya. 6 U hula vhukuma mulayo wa Mudzi- mbula nga zwithu zwa nama zwi  mu u ya nga zwine nda vha zwo- amba lufu, fhedzi u humbula nga ne nga ngomu hanga, 23 fhedzi ha zwithu zwa muya zwi amba ˙ ndi dovha nda vhona munwe mu- vhutshilo na mulalo; 7 ngauri u layo miradoni yanga une wa lwi- humbula nga zwa nama zwi amba   sana na mulayo u re muhumbu- u vha swina la Mudzimu, ngauri loni wanga nahone wa nnyisa nama a i di kha mu  tukufhadzi  vhuthubwani ha tshivhi tsha mu- layo wa Mudzimu, nahone a i layo wa tshivhi u re miradoni ya- zwi koni na luthihi. 8 Ngaura nga. 24 Ngoho nne  ndi tou vha lo, vhane vha tendelana na nama  muthu a tungufhadzaho lunga- vha nga si takadze Mudzimu.  fhani! Ndi nnyi ane a do mpo 9 Naho zwo ralo, arali muya nyokisa kha wonoyu muvhili une wa Mudzimu u kha inwi zwa wa ita uri ndi fe? 25 Ndi livhu- vhukuma a ni nga do tendela ha Mudzimu nge a shumisa Yesu na na nama, fhedzi ni do   tendeKristo Murena washu! Nga zwe- lana na muya. Arali muthu a si na nezwo, nne  muhumbuloni wanga muya wa Kristo, onoyo muthu a ndi shumela mulayo wa Mudzi- si wa Kristo. 10 Fhedzi arali ni mu, fhedzi nama yanga i shume- na vhuthihi na Kristo, muvhili wo  la tshivhi. fa nga mulandu wa tshivhi, fhe Huno vha re na vhuthihi na dzi muya u a tshila nga nthaKristo Yesu a vha na mu- ni ha u luga. 11 Arali muya wa landu. 2 Ngauri mulayo wa wo- o vusahoYesu vhafuni u hone kha noyo muya une wa nea vhutshilo inwi, o vusaho Kristo Yesu vhafu  ita uri mivhili yanu  i faho i nga u vha na vhuthihi na Kristo ni u do Yesu wo ni vhofholola kha mula- tshile nga muya wawe une wa vha yo wa tshivhi na lufu. 3 Nga hone kha inwi. ˙ 12 Vhahashu, hu na zwinwe nthani ha u sa fhelela ha mu thu, Mulayo a wo ngo tevhelwa zwithu zwine ra kombetshedzea u nga vhudalo, nahone wo vha u zwi ita, fhedzi a ri kombetshedzei  u ita zwine nama ya emula zwo sa do  tshidza vhathu nga vhuda lo, zwe mulayo wa kundwa u zwi ne; 13 arali ni tshi ita zwine zwa ni do   fa; fheita, Mudzimu o zwi ita a tshi shu- tendelana na nama, misa Murwa wawe we a vha e dzi arali ni tshi vhulaha mishukha tshivhumbeo tsha nama i re mo ya muvhili nga muya, ni do   vhane na tshivhi hu u itela tshone tshi- tshila. 14 Ngauri vhothe  vhi, uri a vhone tshivhi mulandu vha livhiswa nga muya wa Mue namani, 4 uri zwine Mulayo dzimu ndi vharwa vha Mudzimu.  15 Ngauralo, a no ngo tanganewa zwi to   da  zwo lugaho zwi da dzee kha rine  vhane ri si tshimbi- dza muya wa uri ni vhe vhalale nga lwa nama, fhedzi vhane ra nda u itaho uri ni dovhe ni ofhe, 

8

VHAROMA 8:16-34 Zwivhumbwa zwo kumedzwa mahandana 242 fhedzi no tanganedza muya wa lufhela tshithu tshine ra sa athu  uri ni vhe vhana vhawe nahone tshi vhona, ri dzula ro tshi lavhewonoyo muya u ita uri ri vhidzele- lela ri tshi khou kondelela.  ˙ le ri ri: “Aba,1 Khotsi!” 16 Muya 26 Zwinwe hafhu, nga ntha wone une u tshi ima ni ha vhushayanungo hashu, nga  u a tanziela  ˙ na muya washu uri ri vhana vha zwinwe zwifhinga zwi a itea uri ri Mudzimu. 17 Arali ri vhana, ri rabele, fhedzi ri si divhe zwine ra  ma laifa a Mudzimu, vhane ifa ra fanela u zwi amba uri ri sumbena Kristo, tenda ri tshi dze madipfele la rothe  ashu, ri wana thu tambula nae, ri do vhugala so nga maanda  newa  a Mudzimu.  nae. 27 Naho zwo ralo, ane a tolisisa  18 Nga nthani ha zwenezwo, mbilu u a divha  zwine muya wa  ndi humbula uri mathupho a vha zwone, ngauri u humbelela  tshino tshifhinga ha vhambedzwi vhakhethwa u ya nga zwine Muna vhugala vhune ra do  dzumbu- dzimu a zwi funa. lulelwa hone. 19 Ngauri zwi28 Ri a zwi divha uri Mudzimu  vhumbwa zwo lavhelela nga mato  u ita uri mishumo yawe i shumimatswuku u dzumbululwa ha sane a tshi itela vhane vha mu vharwa vha Mudzimu. 20 Zwi- funa, vhenevho ndi vhe vha vhivhumbwa zwothe zwo kumedzwa dzwa u ya nga ndivho yawe;  kha mahandana, hu si nga u funa 29 ngauri vhe a vha divha hu  hazwo, fhedzi nga u funa ha Mu- tshee nga phanda  o dzula o vha dzimu uri ri vhe na fulufhelo nanga uri vha fane na Murwa 21 ngauri zwivhumbwa zwi do  wawe, uri a vhe tanzhe kha vhara˙ vhofhololwa vhupulini ha u sina thu vhanzhi. 30 Zwinwe hafhu, nahone zwa newa vhugala ha vhenevho vhe a dzula o vha nanga  vhana vha Mudzimu vho vhofho- o dovha a vha vhidza; na vhe a vha lowaho. 22 Ngauri ri a zwi di vhidza ndi vhone vhe a vha dzhia vha uri zwivhumbwa zwothe zwi vho luga. Mafheleloni vhe a ri vho  kha di  gomela nahone zwothe  luga ndi vhone vhe a vha nea vhu zwi kha di u swi- gala.  pfa vhutungu  ka zwino. 23 A si zwivhumbwa 31 Zwino ri do  ri mini nga ha fhedzi zwine zwa khou gomela, enea mafhungo? Arali Mudzimu na rine  vhane ra vha na zwira- a tshi ima na rine, ndi nnyi ane  nzhe, zwine zwa vha zwa muya, a do 32 Arali a so lwa na rine?  ri khou gomela ro lavhelela du ngo thivhela Murwa wawe uri a vha line ra do  itwa vhana vhawe, si tambule, ngeno o mu nekedza  na u vhofhololwa ha mivhili yaa tshi itela rine a nga ku rothe,  ˙ shu nga tshirengululi. 24 Ngandwa hani u ri nea zwinwe zwi uri ro tshidzwa nga lene li fulufhethu zwothe nga vhuthu? 33 Ndi  lo; fhedzi fulufhelo line la vhonwa nnyi ane a do  hwelela vhanangiwa a si fulufhelo, ngauri musi muthu vha Mudzimu? Mudzimu ndi ene a tshi vhona tshithu, naa u kha o ambaho uri vho luga. 34 Ndi di  fanela u fulufhela uri tshi kha nnyi ane a do  vha vhona muladi 25 Fhedzi arali ri tshi fu da?  ndu? Kristo Yesu ndi ene o faho, Rom 8:151 Sedzani thaluso i re magumoni ndi ene we a vuswa vhafuni, ane  a vha kha tshanda  tsha u la tsha a siatari kha Marko 14:36. 

243 Lufuno lwa Kristo. Mbeu ya Abrahamu VHAROMA 8:35–9:17 Mudzimu, ane a dovha a ri ime6 Naho zwo ralo, a si uri Ipfi lela. la Mudzimu lo kundwa. Ngauri vho bebwaho Isiraele 35 Ndi nnyi ane a do   ri fhande- a si vhothe kanya na lufuno lwa Kristo? Naa vhane vha vha “Vhaisiraele” vha hu nga vha vhutungu, mutsi- vhukuma. 7 A si uri vhane vha  ko, u tovholwa, ndala, tsiku, kho- vha vha mbeu ya Abrahamu vho mbo kana banga? 36 Samusi ho the ndi vhana vhawe: “Ine ya do   ˙ nwalwa ha pfi: “Ri vhulahwa dupfi ‘mbeu yau’ i do   vha nga Isavha lothe nga nthani hau, ri ka.” 8 Ndi uri, vhana vha lusha  dzhiiwa sa nngu dzine dza khou ka lwa Abrahamu a si vhana vha ya u thavhiwa.” 37 Zwo fha- Mudzimu, fhedzi vhane ha pfi ndi  mbanaho na zwenezwo, ri a ku- mbeu ndi vhe Mudzimu a vha funda kha zwithu zwothe nga ntha  lufhedzisa. 9 Huno fulufhedziso ni ha we a ri funa. 38 Ngauri ndi he li: “Ndi do da nga tshe  ndi a tenda uri lufu, vhutshilo, netshi tshifhinga, huno Sara u ˙ ˙ vharunwa, mivhuso, zwithu zwa do  vha na nwana wa mutukana.” zwino na zwa tshifhinga tshi 10 Naho zwo ralo, a zwo ngo itea daho kana maanda 39 vhula- nga tshenetshi la tshifhinga fhe  pfu, vhudzivha kana tsiko naho i dzi, fhedzi na musi Rebeka a ifhio zwi nga si kone u ri fhande- tshi beba mafhata  nahone khokanya na lufuno lwa Mudzimu lu tsi a eneo mafhata  ndi Isaka mare kha Kristo Yesu Murena wa- khulukuku washu: 11 musi vha shu. sa athu bebwa na u ita zwivhuya Ndi khou amba ngoho nga kana zwivhi, uri ndivho ya Mudzi i ha Kristo; a thi khou zwi- mu ya u nanga i bvele phanda tshi ditika nga We a ri vhidza,  fha, na luvalo lwanga lu a tanziela  malugana na muya mukhethwa, hu si nga mishumo, 12 o vha o  2 zwauri ndi pfa vhutungu vhu- vhudzwa u pfi: “Mukomana u do  murathu.” 13 Samusi ho hulu na u dzulela u vha na tshi- luvha ˙ thavhi mbiluni yanga. 3 Ngauri nwalwa ha pfi: “Yakobo ndo mu  funa, fhedzi Esau ndo mu vhendi tou tama arali hu vhe hu nne  a re kule na Kristo sa o semiwa- nga.” 14 Zwino ri do  ri mini-ha? Naa ho nthani ha vhahashu, masha  ka anga nga lwa nama, 4 vha- Mudzimu ha na khatulokwayo?  ne vha vha Vhaisiraele; ndi vhone Na kathihi! 15 Ngauri o amba na Mushe a ri: “Ndi do  khathuvhe Mudzimu a vha tanganedza  sa vhana vhawe, vhe vha wana tshela ane nda mu khathutsheane nda  pfela vhutungu  vhugala, na vhe a vhofha mula- la, ndi do 16 Nga  nga navho, vhe vha newa Mu- mu pfela vhutungu.”  nga ane layo, vhe vha newa ndugelo ya zwenezwo, a zwi ditiki   u mu itela tshumelo khethwa a zwi tama kana ane a khou ita vhuhulu, fhedzi zwi dina vhe vha fulufhedziswa. 5 Ndi vhudidini   vhaduhulu vha vhomakhulukuku tika nga Mudzimu, ane a˙ khathu ˙ wavho nahone Kristo ndi nwana tshela. 17 Ngauri Lunwalo lu wavho nga lwa nama: Nga hu re- amba na Farao lwa ri: “Ndo u li ndwe Mudzimu, ane a vhusa zwi- tsha uri u tshile, uri ndi sumbethu zwothe, lini na lini. Amen. dze maanda   anga nga iwe, na uri

9

VHAROMA 9:18–10:6 U luga hu bveledzwa nga lutendo 244 dzina langa li divhadzwe wa lwanzheni, ndi  lifhasi- nga mutavha  ni lothe.” 18 Nga zwenezwo, u vha masalela fhedzi vhane vha  khathutshela ane a funa, a rindi- do  tshidzwa. 28 Ngauri Yehova u do dza ane a funa.  ita uri vho dzulaho kha lilwa tshothe   19 Ndi hone u tshi do amba fhasi vha difhindulele  29 Zwi nga  na nne  wa ri: “Ndi ngani Mu- nga u tavhanya.” dzimu a tshi vhona vhathu vhu- zwe Yesaya a dzula o amba a tshi khakhi? Ndi nnyi ane a nga lwi- ri: “Arali Yehova wa mavhuthu a sana na zwine wa zwi funa?” vhe a songo ri siela mbeu, ro vha  nga Sodoma, nahone ro 20 Fhedzi iwe u nnyi, ane wa fhi- ri tshi do  vha ro itwa zwi fandula Mudzimu? Naa tshithu vha ri tshi do tsho vhumbwaho tshi nga vhu- naho na zwa Gomora.” 30 Zwino ri do ri mini-ha?  dza o tshi vhumbaho tsha ri, “Wo Vhathu vha dzitshaka, naho vha mmbumbela’ni nga yeneyi ndi  di  u luga, vho wana u luga, u la?” 21 Naa muvhumbi ha koni sa to u ita tshine a funa nga vumba, luga hune ha bveledzwa nga lutenga lene lo vumba lithihi a vhu- ndo; 31 fhedzi naho Vhaisiraele ˙  da  u luga samumba mudzio wa madzanga, linwe vha tshi˙ khou to vumba a vhumba nga lo mudzio u si zwo nwalwa kha mulayo, a vho mulayo. 32 Nga  nyadzeaho? 22 Naho Mudzimu ngo dadzisa a tshi to  da  u sumbedza mbiti dza- tshiitisi tshifhio? Ngauri vha hu vha vho lugawe kha vhathu uri maanda  awe mbula uri vha do a divhiwe, o kondelela a sa fheli ho nga mishumo yavho hu si nga   mbilu vhane vha nga midzio ye a lutendo. Vho khukhulwa nga “tovha a tshi to mbiti dza- mbo˙ li khukhulaho”; 33 samusi  da  u disa  we khavho na vho fanelwaho nga ho nwalwa ha pfi: “Ndi khou vhea u lozwiwa. 23 Zwino hu pfi mini tombo li khukhulaho ngei Tsio vha khukhula, fhearali zwo itelwa u divhadza vhu- ni line la do  hulu ha vhugala hawe kha midzio dzi ane a vha na lutendo kha lo ha  yo khathutshelwaho, ye a dzula o nga farwi nga thoni.” i lugisela vhugala, 24 ndi amba Zwine nda zwi tama na rine  vhe a ri vhidza, a si vhidze zwine nda humbelela vhaVhayuda fhedzi, fhedzi a vhidza hashu ha Mudzimu ndi zwauri na vha dzitshaka? 25 Zwi fana vha tshidzwe. 2 Ndi a vha ta na zwe a zwi amba kha Hosea a nzielela zwauri vha a fhisetsheri: “Vhane vha si vhe vhathu vha- la Mudzimu; fhedzi hu si u ya nga ndi do  vha vhidza ‘vhathu nga ndivho yo teaho; 3 ngauri  vhanga,’ we a vha a sa funwi ndi a vha divhi u luga ha Mudzimu,  do  mu vhidza ‘mufunwa’; 26 na fhedzi vha to u ya nga  da  ndila  fhethu he vha vha vho vhudzwa u zwine vha zwi funa, a vha tevhepfi, ‘a ni vhathu vhanga,’ henefho dzi u luga ha Mudzimu. 4 Ngavha do  vhidzwa ‘vharwa vha Mu- uri Mulayo wo guma nga Kristo, ˙ ˙ dzimu a tshilaho.’” uri munwe na munwe ane a vha ˙ na lutendo a pfi o lugaho. 27 Zwinwe hafhu, Yesaya o ta ˙ vhela Isiraele mukosi a ri: “Naho 5 Ngauri Mushe o nwala uri tshivhalo tsha vharwa vha Isi- muthu we a tevhedza u luga ha raele tshi tshi nga dala tsha Mulayo u do   tshila ngawo. 6 U

10

245 Ipfi li tsini. Ndeme ya u huwelela VHAROMA 10:7–11:5 luga hu bveledzwaho nga lutendo Ngauri Yesaya o ri: “Yehova, ndi ho amba nga heyi ndila: “U so- nnyi we a tenda zwe a zwi pfa  17 Ngauralo, muthu ngo amba mbiluni yau wa ri, ‘Ndi nga rine?”  u tenda musi o no pfa. Mafhungo nnyi ane a do  gonya a ya ta  du lu?’ zwine zwa amba u tsitsa Kri- ane a pfiwa ndi a Kristo. 18 Naa zwenezwi zwi amba uri a vho ngo sto; 7 kana, ‘Ndi nnyi ane a do  Na kathitsela mugodini?’ zwine zwa amba pfa wonoyo mulaedza? ˙ ˙ u ya u bvisa Kristo vhafuni.” hi, “vhathu hunwe na hunwe kha ˙ 8 Zwino Lunwalo lu ri mini? Lu lifhasi vho pfa wonoyo mulaedza vhane vha dzula miri: “Ipfi li tsini hau, li mulo- na vhothe  moni wau na mbiluni yau”; zwi- gumoni ya lifhasi vho pfa wone zwa amba “ipfi” la lutendo, noyo mulaedza.” 19 Naa zweneline ra khou li huwelela. 9 Ara- zwi zwi amba uri Isiraele ho ngo li u tshi divhadza khagala lene lo pfa wonoyo mulaedza? Na kathi ‘ipfi li re mulomoni wau,’ uri Yesu hi, o u pfa. Ho thoma Mushe a do  shumisa vhathu vha ndi Murena, na u vha na lute- ri: “Ndi ˙  ita uri ni ndo lu bvaho mbiluni uri Mudzi- dzinwe tshaka, ndi do mu o mu vusa vhafuni, u do  tshi- vhe na vivho; nda ni sinyusa nga dzwa. 10 Ngauri muthu u tenda lushaka lwa matsilu.” 20 Fhenga mbilu a do kona u itwa o dzi Yesaya o vha na tshivhindi a  amba a ri: “Ndo wanwa nga vhe lugaho, fhedzi muthu u divhadza  vha vha vha sa nto ndo di di;   khagala nga mulomo a kona u do  vhiwa nga vhe vha si mmbudzitshidzwa. ˙ ˙ 11 Lunwalo lu ri: “Munwe na se.” 21 Fhedzi malugana na Isi˙  munwe ane a vha na lutendo raele o ri: “Ndo fhedza duvha ndo nekedzela zwanda lothe    zwakhae ha nga farwi nga thoni.”  12 Ngauri a hu na phambano nga kha vhathu vha sa thetshelevhukati ha Muyuda na Muge- si vha mashandukwa.” rika, huufha Murena e muthiNdi a vhudzisa ndi ri, kani hi kha vhothe, ane a nea phathu   Mudzimu o lata vhathu  tshedzo nnzhi vhothe vhane vha vhawe? Na kathihi! Ngauri na nne   mu vhidzelela. 13 Ngauri “mu- ndi Muisiraele, wa mbeu ya Abra˙ ˙ nwe na munwe ane a vhidzelela hamu, wa lushaka lwa Benyamidzina la Yehova u do  tshidzwa.” ni. 2 Mudzimu ho ngo lata  vha14 Naho zwo ralo, vha nga vhi- thu vhawe vhe a thoma u vha dzelela hani we vha si mu tende? divha. Naa ni a divha zwine Lu˙  Vha nga mu tenda hani vha so- nwalo lwa zwi amba malugana ngo mu pfa a tshi ambiwa? Vha na Elia, musi a tshi hwelela Vhanga pfa hani hu si na muthu we isiraele ha Mudzimu? 3 “Yehoa huwelela? 15 Vha nga huwele- va, vho vhulaha vhaporofita vhau, la hani arali vha songo rumiwa? vho thutha aletare dzau, ndo sala ˙ Samusi ho nwalwa ha pfi: “Ndi ndi ndothe, nahone vha khou  yavhudi  lungafhani milenzhe ya to u mmbulaha.” 4 Fhedzi  da  vhane vha divhadza mafhungo Mudzimu o mu fhindula a ri mini?  madifha a zwithu zwavhudi!”   “Ndi kha di  vha na vhanna vha 16 Huno a si vhothe vho the- zwigidi zwa sumbe vhe vha si  tshelesaho mafhungo madifha. gwadamele Baali.” 5 Ngauralo, 

11

VHAROMA 11:6-24 Vha nga yeneyo ndila ho vha na masa lela e a nangiwa nga vhuthu vhuhulu. 6 Arali hu nga vhuthu vhuhulu, a zwi tsha vha nga mishumo; arali zwi songo ralo, vhuthu vhuhulu ho vha vhu si tsha do  vha vhuthu vhuhulu. 7 Ngauralo, ri nga ri mini? Tshithu tshe Isiraele a vha a tshi khou tshi to  da  nga maanda  ho ngo tshi wana, fhedzi tsho wanwa nga vho nangwaho. Maanda  ˙ a vhanwe vhothe a u talukanya ha   ˙ tsha shuma; 8 samusi ho nwalwa ha pfi: “Mudzimu o vha ede dza khofhe khulu nga lwa muya, a vha nea na mato   a sa vhoni na ndevhe dzi sa pfi, u swika na  ˙ namusi.” 9 Zwinwe hafhu, Da vida o ri: “Tafula  lavho li do  vha tshikwekwe, tshilibana, tshikhukhulisi, na ndifhedzo yavho; 10 mato  avho a do  swifhala vha si vhone, nahone vha do  dzula vho kotama.” 11 Ngauralo, nda vhudzisa nda ri, naa vho khukhulwa vha wa lwa tshothe? Na kathihi! Fhedzi  u pfuka havho mulayo zwo ita uri vhathu vha dzitshaka vha tshidzwe, zwe zwa ita uri vha vhe na vivho. 12 Zwino arali u pfuka havho mulayo zwi tshi amba u pfuma ha shango, u fhungudzea havho zwi ita uri vha dzitshaka vha pfume, hu do  vha na lupfumo lunzhi nga mulandu wa mbalo yavho yo fhelelaho! 13 Zwino ndi khou amba na inwi vha dzitshaka. Samusi ndi muapostola kha dzitshaka, ndi hanga, 14 uri hulisa vhudin  da  ndi ite uri vhathu vha hashu ˙ vha vhe na vivho nahone vhanwe vhavho vha tshidzwe. 15 Ngauri arali u latwa havho hu tshi amba  u pfumedzanywa ha shango, naa

246 u tanganedzwa havho a zwi nga  do tshi dovha vha  nga vhafu vha ˙ tshila? 16 Zwinwe hafhu, arali tshipida  tsha fulauru yo sukwaho tshine tsha dzhiiwa sa tshiranzhe tshi tshikhethwa, fulauru yothe na yone i do vha khe  thwa; arali mudzi u mukhethwa na matavhi a do  vha makhethwavho. ˙ 17 Naho zwo ralo, arali manwe matavhi o vundiwa, vhudzuloni  hao ha tumiwa iwe we wa vha u  mutwari wa daka, wa vha na mu  kovhe kha mudzi wa mutwari u  re na mapfura, 18 u songo zuwela matavhi. Arali wa a zuwela, u humbule uri a si iwe wo tikaho mudzi, fhedzi ndi mudzi wo tikaho iwe. 19 Zwino iwe u do  ri: “Matavhi o vundea uri hu tu  metshedzwe nne.” 20 Ndi ngo ho! U sa vha havho na lutendo zwo ita uri vha vundwe, fhe dzi iwe wo sala wo ima nga lutendo. U songo dihudza, fhedzi u  dzule u tshi ofha. 21 Arali Mudzimu a songo litsha u vunda  matavhi a vhukuma, na iwe ha nga u litshi. 22 Nga zwenezwo, u tho gomele vhuthu ha Mudzimu na u pfisa hawe vhutungu. Vho waho u  vha pfisa vhutungu, fhedzi iwe wo  sumbedzwa vhuthu nga Mudzimu, wa dzula u kha vhuthu hawe; arali wa sa ita nga u ralo, na iwe u do 23 Na vha la, ara vundwa.  li vha dovha vha sumbedza lutendo, vha do nga tumetshedzwa;  uri Mudzimu u a kona u dovha a vha tumetshedza. 24 Arali wo  vha wo vundwa kha mutwari wa   dakani nga lwa nzulele nahone  wo tumetshedzwa kha mutwari   wa hayani, naho lu si lwa nzulele u ita nga u ralo, zwi a mu lelutshela u tumetshedza matavhi a 

dzitshaka vha tshidzwe

247 Ndila dza Mudzimu. Muvhili wa Kristo VHAROMA 11:25–12:8  vhukuma a mutwari e a vha o a mu nea u thoma, uri a lifhelwe?”   vunda. 36 Ngauri zwithu zwothe zwi bva   25 Vhahashu, a thi to  di  uri ni khae, zwo sikwa ngae a tshi itela Nga a rendwe lini na si divhe nga ha tshenetshi tshi- ene mune.   lini. Amen. phiri tshikhethwa, uri ni sa do  diita vho talifhaho: ngauri ma  Vhahashu, ndi a ni kweanda a Vhaisiraele  a u talukanya  ngweledza nga khathuo vha a si tsha shuma u swikela tshelo ya Mudzimu, uri ni neke tshivhalo tsha vhathu vha dzi- dze mivhili yanu  sa tshithavhelo  tshaka tshi tshi dzhena, 26 nga tshi tshilaho, tshikhethwa, tshi yeneyi ndila Vhaisiraele vhothe  tanganedzeaho kha Mudzimu, ni  ˙  vha do  tshidzwa. Samusi ho nwa- ite tshumelo khethwa ni tshi shulwa ha pfi: “Mutshidzi u do da a   misa maanda  anu  a u humbula. tshi bva Tsioni nahone a li- 2 Ni songo edzisa ndila dza ano  tshisa Yakobo mishumo yawe ya maitele a zwithu, shandulani ndi u sa ofha Mudzimu. 27 Wono- la ine na humbula ngayo, uri ni yu ndi mulanga we nda u vho- kone u talukanya zwine Mudzi fha navho musi ndi tshi vha ha- mu a zwi funa, zwine zwa vha ngwela zwivhi zwavho.” 28 Ndi zwavhudi,  zwo fhelelaho na zwine ngoho uri malugana na mafhu- zwa mu takadza. ngo madifha ndi maswina hu u  3 Nga nthani ha vhuthu vhu itela inwi, fhedzi malugana na u hulu he nda sumbedzwa hone, nanga ha Mudzimu vha a funwa ndi ni vhudza nothe uri ni songo  hu u itela vhomakhulukuku wa- humbula uri ni khwine u fhira vho. 29 Ngauri Mudzimu a tshi zwine na vha zwone; fhedzi ni vhe nea zwifhiwa na u vhidza vhathu na muhumbulo wo tshaho, mu ˙ ˙ ha disoli nga murahu. 30 Inwi u nwe  na munwe a tshi tevhedza luthomani no vha ni sa thetshelesi tendo lwe a newa lwone nga Mu Mudzimu, fhedzi no khathutshe- dzimu. 4 Vhunga kha muvhili lwa nga u sa thetshelesa havho, muthihi ri na mirado  minzhi, fhe31 ngauralo, o ni khathutshela dzi mirado i sa shu yeneyo yothe  nga mulandu wa u sa thetshelesa mi mishumo i fanaho, 5 naho ri havho, nga nthani ha zwenezwo vhanzhi, ri muvhili muthihi nga  ˙ a nga dovha a vha khathutshe- Kristo, ngauri munwe ndi mura˙ la. 32 Ngauri Mudzimu o tende- do i a shumi wa munwe, yothe  la vhathu vhothe uri vha vhe phu- sana. 6 Samusi ri na zwifhiwa  li dza u sa thetshelesa, uri a vha zwi sa fani u ya nga vhuthu vhukhathutshele vhothe.  hulu he ra sumbedzwa hone, ara33 Lupfumo, vhutali, na ndili hu u porofita, kha ri porofi  vho zwa Mudzimu ndi zwihulwa- te u ya nga lutendo lwe ra newa  ne. A hu na ane a nga talukanya lwone; 7 kana arali hu vhudi  dzawe nahone a ri koni u nda, khatulo kha ri bvele phanda    ri tshi pfesesa n dila dzawe dzo the. ita honovhu vhudin kana ane    da;  34 Ngauri “ndi nnyi ane a divha a gudisa, kha bvele phanda a   muhumbulo wa Yehova, kana ndi tshi gudisa; 8 kana ane a khunnyi we a vha mueletshedzi thadza, kha bvele phanda  a tshi kha zwi ite wawe?” 35 Kana, “Ndi nnyi we a khuthadza; ane a nea, 

12

VHAROMA 12:9–13:10 Lufuno. U di vhavhusi 248  tukufhadzela  nga mafunda; ane a ranga pha- vhuvhi, fhedzi dzulani ni tshi kunda,  kha zwi ite nga u fhisea; ane nda vhuvhi nga zwivhuya. a khathutshela, kha zwi ite o taVhathu vhothe nga vha  kala. di vhavhusi  tukufhadzele  9 Lufuno lwanu  lu songo vha vhavho, ngauri a hu na muvhuso lwa muhoyo. Nengwani vhuvhi, ni u sa bvi ha Mudzimu; hune vhanambatele zwivhuya. 10 Ni fu- vhusi vha vha hone vho tendenane sa vharathu na vhakomana lwa nga Mudzimu. 2 Ngauralo, zwi tshi bva mbiluni. Kha u huli- ane a pikisa muvhusi u khou lwi˙ sa munwe ni vhe wa u thoma. sana na ndugiselelo ya Mudzi11 Ni fhisee, ni songo vha vha- mu; vhane vha lwisana nae vha bva. Ni tendele muya mukhethwa do hatulwa. 3 Arali u sa todi     u tshi ni tu uri ni fhi tuwedza  u ofha muvhusi, bvela phanda  u see. Ni shumele Yehova vhunga tshi ita zwivhuya nahone u do  taphuli yawe. 12 Takalani ngauri kalelwa nga muvhusi; 4 ngauri ni na fulufhelo. Kondelelani musi  ndi mudin  da  wa Mudzimu ane a u ni matunguni. Ni dzule ni tshi  itela zwivhuya. Fhedzi arali u tshi rabela. 13 Ni kovhelane na vhatshinya, u ofhe: ngauri ho ngo sokhethwa u ya nga zwine vha zwi kou fara banga. Ndi mudin  da  wa shaya. Ni dzule ni tshi sumbedza muya wa u tanganedza vhaeni. Mudzimu, ndi mulifhedzi a re na  mbiti kha ane a tshinya. 14 Dzulani ni tshi fhatutshedza  5 Ngauri hu na tshiitisi tshi ni vhane vha ni tovhola; fhatutshe  tuku dzani, ni songo sema. 15 Ni ta- kombetshedzaho uri ni di kale na vho takalaho; ni lile na fhadze, a si mbiti fhedzi, fhe6 Ndi nga vhane vha lila. 16 Dzhiani vha- dzi na luvalo lwanu. ˙ zwo ni tshi bvisa mithelo; ngauri nwe vhathu nga ndila ine na di  ndi vhashumeli vha Mudzimu dzhia ngayo; ni songo dihudza,  fhedzi ni di Ni songo vha shumelaho vhathu tshifhi tukufhadze.  nga tshothe u itela yeneyo ndivho.  didzhia sa vho talifhaho.   ni vha nee zwo vha fa  17 Ni songo lifhedza vhuvhi 7 Vhothe  da  muthelo, ni mu nga vhuvhi. Lingedzani u ita zwo nelaho, ane a to muthelo; ane a to   da  u luvhilugaho phanda ha vhathu vho- nee   da  u ofhithe. 18 Arali zwi tshi konadzea, wa, ni mu luvhe; ane a to  wa, ni mu ofhe; ane a to  da  u huzwi tshi ditika nga vhuimo hanu,   ivhani na mulalo na vhathu vho- liswa, ni mu hulise. 8 Ni songo vha na mulandu na the. 19 Vhafunwa, ni songo di  ˙ lifhedzela, fhedzi litshani Mudzi- muthihi na munwe muthu, nga nn da ha uri ni funane; ngauri ane  mu a sumbedze mbiti dzawe; ˙ mulayo.  ngauri ho nwalwa u pfi: “Ndifhe- a funa wahawe u dadzisa  dola,  dzo ndi yanga; ndi do  lifhedza, Ye- 9 Mulayo uri, “U songo ton hova u ralo.” 20 Fhedzi, “arali U songo vhulaha, U songo tswa, swina lau li na ndala  li nee  li le; U songo emula,” na ndaela naho arali li na dora  li nee  li nwe; musi i ifhio ine ya vha hone, yo kateu tshi ita nga u ralo u do  vha lwa nga maipfi ane a ri: “U tea u funa wahau vhunga u tshi difuwo li okela masimbe kha thoho.”   21 Ni songo tenda u kundwa nga na.” 10 A re na lufuno ha iteli

13

249 Ni songo fusha nyemulo dza wahawe vhuvhi; ngauri lufuno lu dadzisa mulayo.  11 Zwenezwi zwi iteni ni tshi divha uri tshifhinga tsho swika  tsha uri ni karuwe khofheni, ngauri zwino u tshidzwa hashu hu tsini u fhira musi ri tshi kha di  bva u vha vhatendi. 12 Li  vho tsha; hu si kale hu do  vha masiari. Kha ri bvule mishumo ya swiswi nahone ri ambare mafumo a tshedza. 13 Kha ri tshimbile zwavhudi  sa vha tshimbilaho masiari, ri songo ya kha zwimima zwi sa langei nahone ri songo vha zwidakwa, ri songo difara luvhi  nga zwa vhudzekani, ri songo di fara nga ndila i shonisaho, ri so ngo vusa dzinndwa na u vha na vivho. 14 Fhedzi ambarani Murena Yesu Kristo, ni songo dzula no dzudzanya uri ni fushe nyemulo dza nama.  Tanganedzani muthu a  shayaho nungo lutendoni, fhedzi ni songo mu hatula nga ˙ mavhonele anu. 2 Munwe mu ˙ thu u na lutendo lwa u la tshinwe ˙ na tshinwe, fhedzi muthu a shayaho nungo u la miroho. 3 Ane a la a songo nyadza a sa li, na ane a si le a songo hatula a laho, nga uri Mudzimu o mu tanganedza.  4 Iwe u nnyi ane wa hatula mu ˙ landa wa munwe? Arali a tshi ima kana a tshi wa u itela mune  wawe. Vhukuma, u do  takuswa, ngauri Yehova u do  mu imisa. ˙ ˙ 5 Munwe muthu u dzhia linwe ˙ duvha ndeme u fhira linwe;  li la ˙ munwe muthu u dzhia maduvha  ˙ othe a tshi fana; munwe na mu ˙ nwe kha tende kha zwe a dzula o phetha zwone. 6 Ane a dzhia duvha  li lo khetheaho, u li dzhia lo khethea kha Yehova. Hafhu, ane a la, u la uri a hulise Yehova,

14

VHAROMA 13:11–14:18 ngauri u livhuha Mudzimu; ane a litsha u la, u litshela u hulisa Yehova, na ene a di  livhuha Mudzimu. 7 A hu na na muthihi washu ane a ditshilela ene mune,   nahone a hu na ane a fa a tshi itela ene mune; 8 ngauri musi ri  tshi tshila, ri tshilela Yehova, na musi ri tshi fa, ri fela Yehova. Nga zwenezwo, musi ri tshi tshila na musi ri tshi fa, ri vha Yehova. 9 Kristo o fa nahone a dovha a tshila uri a vhe Murena wa vho faho na vha tshilaho. 10 Fhedzi ndi ngani u tshi hatula wahau? Kana ndi ngani u  tshi nyadza wahau? Ngauri rothe ri do ima phanda ha tshi   dulo tsha khatulo tsha Mudzimu. ˙ 11 Ngauri ho nwalwa ha pfi: “Yehova u ri, ‘Ndi ana nga vhutshi˙ lo hanga, ndi ri, muthu munwe na ˙ munwe u do  ngwadamela, nahone vhathu vhothe vha do   tenda uri ndi nne 12 Ngaura ˙ Mudzimu.’” ˙ lo, munwe na munwe washu u do  difhindulela ha Mudzimu.  13 Nga zwenezwo, ri songo tsha hatulana, nthani hazwo itani   phetho uri ni si vhee tshikhukhulisi phanda 14 Ndi  ha wahanu.  a zwi divha nahone ndi a tenda  kha Murena Yesu uri a hu na tshithu tshine tsha vha na tshika nga tshone tshine; tshi na tshi ka kha muthu ane a humbula uri tshi na tshika. 15 Arali u tshi tungufhadza wahau nga zwi liwa,  a u tsha tshimbila u tendelana na lufuno. U songo tshinya we Kristo a mu fela nga zwine wa la. 16 Ni songo tendela zwivhuya zwine na zwi ita zwi tshi soliwa. 17 Ngauri a ri dzheni muvhusoni wa Mudzimu nga u la na u nwa, fhedzi nga u luga na mulalo na dakalo nga muya mukhethwa. li diswaho  18 Ngauri ane a vha phuli ya

nama 

VHAROMA 14:19–15:16 U tovhola zwine zwa disa mulalo 250  Kristo nga yeneyo ndila u a ta7 Nga zwenezwo, ni tangane   nganedzwa nga Mudzimu nahone dzane, vhunga na Kristo o ri ta vhathu vha a mu takalela. nganedza, uri Mudzimu a huli19 Kha ri tovhole zwithu zwine swe. 8 Ngauri ndi a ni vhudza zwa disa mulalo na zwithu zwine uri Kristo o vha mudin  da  wa vha zwa fhata. 20 Litshani u thutha ne vha fumbiswa u itela u fulu mushumo wa Mudzimu nga nthafhedzea ha Mudzimu, uri a khwa ni ha zwi liwa. Ndi ngoho uri zwi- thisedze zwe zwa fulufhedziswa  thu zwothe zwo kuna, fhedzi zwo vhomakhulukuku wavho, 9 na  khakhea arali muthu a tshi la uri tshaka dzi hulise Mudzimu ˙ ngeno a tshi khukhulisa munwe. nga u vha hawe na khathutshelo. ˙ 21 Ndi zwavhudi Samusi ho nwalwa ha pfi: “Nga u sa la nama,  u sa nwa waini, kana u ita tshi- uri ndi do u renda vhukati ha dzi ˙ ˙ nwe na tshinwe tshine tsha nga tshaka nahone dzina lau ndi do  khukhulisa wahau. 22 Lutendo li imbela.” 10 A dovha a ri: “Talune na vha nalwo kha lu vhe vhu- kalani na vhathu vhawe inwi dzi˙ kati hanu  na Mudzimu. Hu taka- tshaka.” 11 Zwinwe hafhu: “Rela muthu ane a si ite uri a hatu ndani Yehova inwi dzitshaka, lwe nga zwine a takalela u zwi ita. nahone vhathu vhothe nga vha  23 Fhedzi arali a tshi timatima, o mu rende.” 12 Yesaya o dovha a no di  vha na mulandu arali a tshi ri: “Hu do  vha na mudzi wa Isai, la, ngauri u la hawe a ho ngo the- nahone hu do  vha na ane a do  wa kha lutendo. Vhukuma, zwo- vhusa dzitshaka; tshaka dzi do  the zwi songo thewaho kha lute- fulufhela ene.” 13 Huno Mudzi ndo ndi tshivhi. mu ane a nea fulufhelo ngavhe a  dakalo na mulalo nga Rine  vha re na nungo, ri tshi ni nea tea u kondelela vhushaya- uri ni fulufhela ene, uri ni bvele   ni na fulufhelo nga manungo ha vha si na nungo, naho- phanda ˙  a muya mukhethwa. ne ri songo ditakadza. 2 Munwe anda  ˙ 14 Vhahashu, ndi a tenda uri na munwe washu kha takadze wahawe nga zwivhuya uri a mu na inwi ni ita mishumo mivhunahone ni  khwathise. 3 Ngauri na Kristo ya, ngauri ni na ndivho,  ho ngo ditakadza ene mune; fhe- a kona u eletshedzana.˙ 15 Naho   ˙ dzi samusi ho nwalwa ha pfi: zwo ralo, ndi khou ni nwalela nga ˙ “Vhe vha u sema vha vho sema ho livhaho uri ndi bvisele dzinwe na nne.” 4 Ngauri zwithu zwo- mbuno khagala, uri ndi dovhe ndi  ˙ ˙ the zwo nwalwaho kale zwo nwa- ni humbudze, ngauri ndo sumbe dzwa vhuthu vhuhulu nga Mudzilelwa u ri funza, uri nga u konde lela hashu na nga u khuthadzwa mu 16 uri ndi vhe mulanda wa ˙ nga Manwalo ri vhe na fulufhelo. Kristo Yesu kha dzitshaka. Ndi kha mushumo 5 Huno Mudzimu ane a ni thu- khou tanganela  sa u kondelela na u ni khuthadza mukhethwa wa mafhungo madi  nga a ite uri ni vhe na muhumbu- fha a Mudzimu, uri tshithavhelo  nga dzenelo u fanaho na we Kristo Yesu a tshine tsha nekedzwa  tshi vha e nao, 6 uri nothe ni hulise dzi tshaka tshi tanganedzee,   Mudzimu ane a vha Khotsi a Mu- itwe tshikhethwa nga muya murena washu Yesu Kristo. khethwa.

15

251 Mineelo ya vhakhethwa vha shayaho VHAROMA 15:17–16:5  17 Ndi na tshiitisi tsha u taka- nga u vha nea zwithu zwi vhona lela Kristo Yesu nga zwithu zwa laho. 28 Musi ndo fhedza u ita Mudzimu. 18 Ngauri ndi nga si zwenezwi nahone ndo swikisa yekhavho, ndi do vhuye nda amba na tshithu na neyi mineelo   fhindi tshithihi nga nnda  ha zwe Kri- ra nga henefho ha inwi musi ˙ sto a zwi ita a tshi shumi- tshi ya Sipania. 29 Zwinwe hauri musi ndi sa nne   uri tshaka dzi thetshele- fhu, ndi a zwi divha se, nga zwine nda zwi amba na u tshi da  ha inwi ndi do  da  na phannzhi dzi bvaho ha  zwi ita, 19 nga maanda  a vhu- thutshedzo tolo na zwithu zwi mangadzaho, Kristo.  30 Zwino ndi a ni kwengwelendi tshi thuswa nga maanda  a muya mukhethwa; uri u bva Ye- dza vhahashu, nga Murena washu rusalema u swika na Iliria ndo Yesu Kristo na nga lufuno lune huwelela mafhungo madifha nga lwa bveledzwa nga muya mu na  vhudalo nga ha Kristo. 20 Nga khethwa, uri ni ite vhudidini   kha thabelo dza u nthabelela yeneyo ndila zwo vha ndivho ya- nne  nga, uri ndi si huwelele mafhungo ha Mudzimu, 31 uri ndi kone u vhofhololwa kha vha sa tendi ngei madifha he vha vha vha tshi di  Yudea na uri vhudin hanga  da  vha nga ha Kristo, uri ndi si fhate  ˙  ntha ha mutheo wa munwe mu- ngei Yerusalema vhu tangane ˙ thu; 21 samusi ho nwalwa u pfi: dzee kha vhakhethwa, 32 uri  ha inwi ndo takala ara“Vhe vha si vhudzwe nga hae vha ndi de li Mudzimu a tshi zwi funa na uri do  vhona, na vhe vha si pfe vha do  ndi homoloswe khathihi na inwi. pfesesa.” mu 22 Ndi ngazwo ndo kundwa lu- 33 Huno Mudzimu ane a nea Amen.  nzhi u da  ha inwi. 23 A hu na lalo a vhe na inwi nothe. tsimu ine nda sa athu huwelela Ndi khou ni divhadza nga  khayo kha enea madzingu, nahoha khaladzi ashu Foivhe, ne ndi kale ndi tshi tama u da  ha ane a vha mudin  da  tshivhidzoni inwi. 24 Nga zwenezwo, ndi fu- tsha ngei Kenkrea, 2 uri ni mu lufhela uri musi ndi tshi ya Sipa- tanganedze Murenani nga ndila   nia, ndi do fhira ndi tshi ni yo fanelaho vhakhethwa, na uri ni  vhona uri ni do  kona u mphele- mu thuse musi a tshi to  da  thukedza henengei musi ndo no fhe- so, ngauri na ene o thusa vhathu dza tshifhinganyana ndi na inwi. vhanzhi u katela na nne.  25 Fhedzi zwino ndi khou to  da  u 3 Ni lumelise Prisika na Akwifara lwendo lwa u ya Yerusalema la vhane ra shumisana rothe mu u itela u shumela vhakhethwa. shumoni wa Kristo Yesu, 4 vho 26 Ngauri vha ngei Makedonia na vhea vhutshilo havho khomboni Axaya vho takalela u nea vhakhe- vha tshi itela nne,   a vha livhuhithwa vha shayaho vha ngei Yeru- wi nga nne fhedzi nga  ndi ndothe,  salema mineelo yavho. 27 Vho zwivhidzo zwothe zwa vha dzi  takalela u ita nga u ralo, vho tshaka. 5 Ni lumelise na tshivha vhe na mulandu khavho; ara- vhidzo tshi kuvhanganaho nduni  li tshaka dzo tanganela kha zwi- yavho. Ni lumelise na Epaineto a  thu zwavho zwa muya, na dzone funwaho, we a vha e mutevheli wa dzi na mulandu wa u vha shumela Kristo wa u thoma wa ngei Asia.

16

VHAROMA 16:6-27 Ni thogomele vhane vha vusa dziphambano 252  6 Ni lumelise na Maria, we a ri vho dza nama, hu si dza Murena  shumela nga maanda. 7 Ni lu- washu Kristo; nahone vha fhura  melise Androniko na Yunia ma- vha sa divhi tshithu nga maipfi a  shaka anga na mathubwa nga kungaho na a difhelelaho. 19 U  nne, vhu- thetshelesa hanu  vhanna vha divhiwaho   ho thogomelwa  kuma nga vhaapostola na vhe vha nga vhothe, nahone ni a ntaka vha na vhuthihi na Kristo tshi- dza. Fhedzi ndi to  da  uri ni talifhe  fhinga tshilapfu u fhira nne.  kha zwivhuya, huno ni vhe vha si 8 Ni lumelise na Amplia a fu- na mulandu musi zwi tshi da  kha nwaho Murenani. 9 Ni lumelise vhuvhi. 20 Hu si kale Mudzimu Uribani ane ra shumisana rothe  wa mulalo u do maanda  ni nea   a na Kristo, na Staxi a funwaho. u kandekanya Sathane. Ni vhe na 10 Ni lumelise Apelesi, a takale- vhuthu vhuhulu ha Murena walwaho nga Kristo. Ni lumelise na shu Yesu. vha nndu  ya Aristobulo. 11 Ni 21 Timotheo mushumisani na lumelise Herodio shaka langa. Ni nne  u a ni lumelisa, khathihi na lumelise na vha nndu  ya Narki- Lukio, Yasoni, na Sosipatere maso vha re na nne Murenani. shaka anga.  12 Ni lumelise Tirifena na Tirifo22 Na nne Teresio, ane nda  ˙ sa, vhafumakadzi vhe vha shuma khou nwala honovhu vhurifhi ndi nga maanda  Murenani. Ni lume- tshi khou vhudzwa nga Paulo, ndi lise na Peresisi ane ra mu funa, a ni lumelisa Murenani. o ita mishumo minzhi Murenani. 23 Gayo we a ntanganedza  13 Ni lumelise Rufo munangiwa khathihi na tshivhidzo tshothe,  Murenani na mme awe ane nda vha a ni lumelisa. Na Erasito mumu dzhia sa mme anga. 14 Ni langi wa mudi u a ni lumeli lumelise Asinkrito, Flego, Heresa, khathihi na Kwarito murathu mosi, Patiroba, Heremasi, na wawe. 241 —— vhahashu vhane vha dzula navho. 25 Mudzimu ane a kona u ni 15 Ni lumelise Filologo na Yulia, khwathisa nga mafhungo madi  Nereo na khaladzi awe, Olimpafha a Yesu Kristo ane nda a husi, na vhakhethwa vhothe vhane  vha dzula navho. 16 Ni lumeli- welela, malugana na u dzumbulusane nga khisi khethwa.1 Zwivhi- lwa ha tshiphiri tshikhethwa tshe dzo zwothe zwa Kristo zwi khou tsha vha tsho dzumbiwa kale kale, 26 fhedzi zwino tsho dzuni lumelisa. mbuluwa nahone tsho divhadzwa  17 Zwino ndi a ni tu  tuwe ˙ nga manwalo a vhaporofita vhudza vhahashu, uri ni thogome u tendela le vhane vha vusa dziphambano kati ha tshaka dzothe, na vhane vha khukhulisa vha- na na ndaela ya Mudzimu wa nga ˙ nwe nga zwithu zwo fhambana- hu sa fheli uri tshaka dzi mu teho na pfunzo ye na i guda, ni nde nahone dzi mu thetshelese; e  vha iledze. 18 Vhathu vho ralo- 27 nga a rendwe ene wa vhutali nga Yesu Kristo lini na lini.  ho ndi phuli dza nyemulo dza- ethe, Amen. Rom 16:161 Yeneyo ndi ndila ye Vhakriste  vha vha vha tshi lumelisana ngayo musi vha tshi tangana. 

Rom 16:241 Sedzani thaluso i re magumo ni a siatari i re kha Mat 17:21. 

VHURIFHI HA U THOMA VHU YAHO KHA

VHAKORINTA Nne  Paulo, ndo vhidzwa uri ndi vhe muapostola wa Yesu Kristo nge Mudzimu a vha a tshi zwi funa, na wahashu So˙ stene 2 ndi nwalela tshivhidzo tsha Mudzimu tshi re Korinta, inwi vhe na itwa vhakhethwa uri ni vhe na vhuthihi na Kristo Yesu, no vhidzwa uri ni vhe vhakhethwa, khathihi na vhothe vhane  hothe vha vhidzelela dzina la Mu rena washu, Yesu Kristo, a re Murena wavho na washu: 3 Ni vhe na vhuthu vhuhulu na mulalo zwi bvaho ha Mudzimu Khotsi ashu na Murena Yesu Kristo. 4 Ndi dzula ndi tshi livhuha Mudzimu ndi tshi itela inwi nga nthani ha vhuthu vhuhulu he  Mudzimu a ni nea hone nga Kri sto Yesu; 5 ngauri no pfumiswa kha zwothe, kha vhukoni ha u  amba na kha ndivho yo fhelelaho,  6 na vhutanzi malugana na Kri sto ho nekedzwa nga ho khwatha  ho vhukati hanu, 7 uri ni si sha ye tshifhiwa naho tshi tshifhio, musi no lindela nga mato  matswuku u dzumbululwa ha Murena washu Yesu Kristo. 8 U do  dovha a ni khwathisa u swika  vhufheloni, uri ni si vhe na mulandu nga duvha  la Murena washu Yesu Kristo. 9 Mudzimu we a ni vhidza uri ni vhe na vhukonani na Murwa wawe Yesu Kristo Murena washu u a fulufhedzea. 10 Zwino ndi a ni tu  tuwe dza vhahashu, nga dzina la Murena washu Yesu Kristo uri nothe ni tea u tendelana musi  ni tshi amba, na uri a ho ngo tea

1

u vha na dziphambano vhukati hanu, fhedzi ni vhe vhathi hi nga ho fhelelaho ni na muhumbulo muthihi na kuhumbulele kuthihi. 11 Vhahashu, ndi nga˙ uri vhanwe vha mutani wa Kloe  vho nndivhadza malugana na  inwi, uri hu na dziphambano vhukati hanu. 12 Zwine nda khou  amba zwone ndi zwa uri, mu˙ ˙ nwe na munwe kha inwi u ri: ˙ “Nne  ndi wa Paulo,” munwe˙ a ri: “Nne nwe a  ndi wa Apolo,” mu ˙ ri: “Nne  ndi wa Kefa,” munwe a ri: “Nne  ndi wa Kristo.” 13 Kristo o fhandekana. Naa Paulo o vhuya a ombelwa kha danda a tshi itela inwi? Kana naa no lovhedzwa dzinani la Paulo? 14 Ndi a livhuha uri a tho ngo lovhedza na muthihi wanu  nga nnda  ha Krisipo na Gayo, 15 uri hu si vhe na muthihi kha inwi ane a amba uri o lovhedzwa dzinani langa. 16 Vhukuma, ndo dovha nda lovhedza vha muta  wa Stefanasi.˙ A thi tsha divha arali hu na vhanwe  vhe nda vha lovhedza. 17 Ngauri Kristo ho ngo nthuma uri ndi lovhedze, fhedzi o nthuma uri ndi divhadze mafhungo madifha, hu   si nga vhutali ha u kona u amba,  uri zwi si nge danda la tshengedzo la Kristo a lo ngo shuma tshithu. 18 Ngauri u amba nga ha danda la tshengedzo ndi vhutsilu kha vhane vha do  fheliswa, fhedzi kha rine  vhane ra do  tshidzwa ndi maanda a Mudzimu. 19 Ngauri ˙  ho nwalwa u pfi: “Ndi do ita  uri vhutali ha vho talifhaho vhu   fhele, na thalukanyo ya vha re na 

253

1 VHAKORINTA 1:20–2:9 Vhutali ha shango vhu vhe vhutsilu 254  maano ndi do ta- ndi nga nthani hawe uri ni vhe na  i hana.” 20 Mu  ˙  li u ngafhi? U ngafhi wa manwa- vhuthihi na Kristo Yesu, we a vha vhu bvaho ha Mudzimu lo? U ngafhi mudzia u ta   ta  kha- vhutali ni wa ano maitele a zwithu? kha rine,  khathihi na u luga, vhuNaa Mudzimu ho ngo ita uri vhu- khethwa, na u vhofhololwa nga uri zwi vhe tali ha lino shango vhu vhe vhu- tshirengululi; 31  ˙ ye zwa nwalwa ngayo ha tsilu? 21 Ngauri u ya nga vhu- nga ndila  tali ha Mudzimu, shango a lo ngo pfi: “Ane a zuwa, nga a zuwe nga  divha Mudzimu nga vhutali ha lo, Yehova.”   Mudzimu o takalela u tshidza vhe Vhahashu, musi ndi tshi da  vha tenda nga vhutsilu he ha di ha inwi, a tho ngo ni divhadza  vhadzwa. tshiphiri tshikhethwa tsha Mu22 Vhayuda vha to  da  vhutolo  dzimu nga maipfi a u nakisa kana nahone Vhagerika vha to  da  vhu- a vhutali. 2 Ngauri ndo nanga u  ˙ tali; 23 fhedzi ri huwelela nga sa divha  zwinwe zwithu vhuka ha Kristo o ombelwaho kha da- ti hanu  nga nnda  ha Yesu Krinda, ane kha Vhayuda a vha tshi- sto, na uri o ombelwa kha danda. khukhulisi, fhedzi kha dzitshaka 3 Ndo da  kha inwi ndi tshi shaya ndi vhutsilu; 24 naho zwo ralo, nungo, ndi tshi ofha, ndi tshi tekha vho vhidzwaho, Vhayuda na temela zwihulu; 4 nahone zwe Vhagerika, Kristo ndi maanda  a nda amba na u zwi huwelela zwo Mudzimu na vhutali ha Mudzi- vha zwi si zwa u ni kunga nga ma mu. 25 Ngauri tshithu tsho tsi- ipfi a vhutali, fhedzi zwe nda zwi  lufhalaho tshi bvaho ha Mudzimu amba zwo sumbedza maanda  a tsho talifha u fhira vhathu, naho- muya, 5 uri lutendo lwanu   lu si ne tshithu tshi si na nungo tshi vhe kha vhutali ha vhathu, fhedzi  bvaho ha Mudzimu tshi na ma- lu vhe kha maanda  a Mudzimu. anda  a fhiraho a vhathu. 6 Zwino ri amba vhutali ri vhu 26 Ngauri ni a zwi vhona uri kati ha vho vhibvaho, fhedzi hu si vhukati ha inwi no vhidzwaho, vhutali ha ano maitele a zwithu  vhahashu, a si vhanzhi vho tali kana ha vhavhusi vha ano maitele fhaho nga lwa nama, a si vhanzhi a zwithu, vhane vha do   fheliswa. vha re na maanda, a si vhanzhi 7 Fhedzi ri amba vhutali  ha Mu vha re vhakololo; 27 fhedzi Mu- dzimu tshiphirini tshikhethwa, dzimu o nanga zwithu zwo tsilu- vhutali ho dzumbiwaho, he Mu fhalaho zwa shango uri a shoni- dzimu a dzula o dzudzanya nga se vhatali; nahone Mudzimu o phanda   ha maitele a zwithu uri ri nanga zwi si na nungo zwa sha- wane vhugala. 8 Honovhu vhungo uri a shonise zwi re na tali a ho ngo divhiwa nga muvhu  28 nahone Mudzimu o si na muthihi, ngauri arali vho maanda;  nanga zwithu zwi nyadzeaho zwa vha vho vhu divha, vho vha vha  shango na zwithu zwi dzhielwa- sa do  ombela Murena washu wa ho fhasi, na zwine zwa dzhiiwa vhugala kha danda. 9 Samusi ˙ zwi si tshithu uri hu fheliswe zwi- ho nwalwa ha pfi: “Li  to  a lo ngo ne zwa dzhielwa ntha, 29 uri hu zwi vhona na ndevhe a yo ngo zwi   si vhe na vhathu vhane vha zuwa pfa, a hu na na muthihi we a ta phanda  ha Mudzimu. 30 Fhedzi lukanya mbiluni zwithu zwe Mu-

2

255 Mudzimu ndi ene ane a medza 1 VHAKORINTA 2:10–3:13 dzimu a zwi lugiselela vhane vha Ngauri ni kha di  vha na vivho na u mu funa.” 10 Ngauri Mudzimu o lwa vhukati hanu,  naa a ni vhathu zwi dzumbululela rine vhane vha tshimbila  a tshi shu- vha nama,  misa muya wawe, muya u to nga ndila ine vhathu vha tshimbi disisa   ˙ zwothe, khathihi na zwiphiri zwo la ngayo? 4 Ngauri musi munwe  dzikaho zwa Mudzimu. a tshi ri: “Nne ndi wa Paulo,” fhe ˙ 11 Ngauri ndi nnyi vhukati ha dzi munwe a ri: “Nne  ndi wa Apovhathu ane a divha zwithu zwa lo,” naa a ni sokou vha vhathu  muthu nga nnda  ha muya wa mu- zwanu?  thu u re ngomu hawe? Ngauralo, 5 Zwino Apolo ndi nnyi? Naa hu na muthu ane a divha zwithu hone Paulo ndi nnyi? Ndi vhadi  zwa Mudzimu, nga nnda  ha muya nda  vhe vha ita uri ni vhe vhate˙ wa Mudzimu. 12 Zwino a ro ngo ndi, samusi Murena o nea munwe  ˙ tanganedza muya wa shango, fhe- na munwe washu. 6 Nne   ndo ta dzi ro tanganedza muya u bva- vha, Apolo a sheledza, fhedzi Mu ho ha Mudzimu, uri ri divhe zwe dzimu ndi ene ane a medza;  Mudzimu a ri nea zwone nga vhu- 7 ngauralo, o tavhaho  na a she thu hawe. 13 A ri ambi zwene- ledzaho a vha tshithu, fhedzi ane zwi zwithu nga maipfi o funzwa- a tea u khodwa ndi Mudzimu ane  ho nga vhutali ha muthu, fhedzi ri a ita uri zwi aluwe. 8 A tavhaho   amba nga maipfi o funzwaho nga na a sheledzaho vha ita mushumo ˙ muya, musi ri tshi talutshedza  u fanaho, fhedzi muthu munwe ˙ mafhungo a lwa muya nga maipfi na munwe u do  wana malamba a lwa muya. awe u ya nga zwe a zwi shuma. 14 Fhedzi muthu wa nama ha 9 Ngauri ri vhashumisani na Mu tanganedzi zwithu zwa muya dzimu. Inwi ni tsimu ya Mudzi wa Mudzimu, ngauri ndi vhutsi- mu yo limiwaho, ni tshifhato  tsha lu khae; nahone a nga si zwi di Mudzimu. vhe, ngauri zwi tolisiswa nga lwa  10 U ya nga vhuthu vhuhulu ha muya. 15 Naho zwo ralo, muthu Mudzimu he nda newa hone, ndo  wa muya u tolisisa zwithu zwothe,   adza mutheo sa mufhati  makone, ˙ fhedzi ene mune nga fhedzi munwe u khou fhata  ha tolisiswi   kha ˙ muthu naho e ufhio. 16 Ngauri wonoyu mutheo. Munwe na mu˙ “ndi nnyi ane a divha muhumbu- nwe  a dzule a tshi sedza ndila ine  lo wa Yehova, uri a kone u mu a khou fhata  ngayo. 11 Ngauri a funza?” Fhedzi rine  ri na muhu- hu na muthu ane a nga adza mu˙ mbulo wa Kristo. nwe mutheo nga nnda ha wo  adzwaho, une wa vha Yesu Kristo. Vhahashu, a tho ngo kona u amba na inwi sa vhathu vha 12 Zwino arali naho e nnyi a tshi muya, fhedzi ndo amba na inwi fhata  kha wonoyo mutheo nga matosa vhathu vha nama, sa vhu- musuku, tsimbi-tsetha,   mbo a thengo khulu, dzithanda, shie kha Kristo. 2 Ndo ni nea  13 musi mafhi, hu si zwi liwa zwo dziaho, hatsi kana matanga,  ngauri no vha ni sa athu vha na duvha  la u lingwa˙ li tshi swika, ˙ maanda.  Zwi re zwone ndi uri, na mushumo wa munwe na munwe zwino a ni athu vha na maanda, u do mulilo u do   vhonala, ngauri ˙ ˙  3 ni kha di dzumbulula tshinwe na tshinwe;  vha vhathu vha nama. 

3

1 VHAKORINTA 3:14–4:10 Thembele. “Ni songo pfuka mukano” 256 nahone u do zwine mu- si zwa ndeme kha nne  sumbedza  arali ndi ˙ ˙ shumo wa munwe na munwe wa tshi fanela u sengiswa nga inwi vha zwone. 14 Arali mushumo kana nga khothe ya vhathu. Zwi we muthu a u fhata  wa sala, u re zwone ndi uri, na nne  a thi di do 15 arali mu- sengisi. 4 Ngauri a thi divhi na  wana malamba;  ˙ shumo wa munwe wa swa, u do tshithu na tshithihi tshe nda tshi  vha o xelelwa, fhedzi ene u do  vha ita tsho khakheaho. Naho zwo o tshidzwa; zwi do  tou nga o tou ralo, a thi dzhiiwi ndi o lugatshidzwa muliloni. ho, fhedzi ane a ntsengisa ndi Ye16 Naa a ni zwi divhi zwa uri hova. 5 Nga zwenezwo, ni songo  ni thembele ya Mudzimu, na uri hatula tshifhinga tsho vhewaho  muya wa Mudzimu u dzula kha tshi sa athu swika, u vhuya u swiinwi? 17 Arali muthu a tshinya ka Murena a tshi da. U do   vhothembele ya Mudzimu, Mudzimu netshela zwithu zwa tshiphiri zwi u do  mu fhelisa; ngauri thembele re swiswini na u bvisela khagala ya Mudzimu ndi khethwa, nahone maano a re mbiluni, nga murahu ˙ ˙ ni yeneyo thembele. ha zwenezwo, munwe na munwe u 18 Hu songo vha na muthu ane do nga Mudzimu.  khodwa  a difhura: Arali naho e nnyi vhu 6 Zwino vhahashu, nne na  kati hanu  a tshi humbula uri o Apolo ro shumisa zwenezwi zwitalifha kha ano maitele a zwi- thu uri ni vhuyelwe, uri kha enea  thu, nga a vhe tsilu, uri a ta mafhungo ni gude mulayo une wa lifhe. 19 Ngauri vhutali ha lino ri: “Ni songo pfuka mukano wa  ˙ shango ndi vhutsilu kha Mudzi- zwithu zwo nwalwaho,” uri ni si ˙ mu; ndi ngazwo ho nwalwa ha pfi: dikukumuse, na vho takalela mu˙ ˙ “U fasha vhatali vhe kha vhukwi- nwe u fhira munwe. 7 Ngauri  ˙ la havho.” 20 Zwinwe hafhu, hu ndi nnyi a itaho uri u fha˙ pfi: “Yehova u a divha uri ndi  mbane na munwe? Vhukuma, ndi la ine vhatali vha elekanya ngayo mini tshine wa vha natsho tshe u  a i thusi tshithu.” 21 Ngauralo, si newe? Arali zwino wo tou tshi  hu songo vha na ane a zuwa nga newa, ndi ngani u tshi zuwa zwa  vhathu; ngauri zwithu zwothe ndi tou nga a wo ngo tou tshi newa?   zwanu, 22 hu Paulo kana Apolo  8 Naa no no fura? Naa no no kana Kefa kana shango kana pfuma? Naa no no thoma u vhuvhutshilo kana lufu kana zwithu sa sa mahosi ni songo ri katela? zwi re hone zwino kana zwine Vhukuma, ndi tou tama arali no zwa khou da, zwothe ndi zwanu;    vha no no thoma u vhusa sa ma23 inwi ni vha Kristo; Kristo ndi hosi, uri na rine  ri vhuse na inwi wa Mudzimu. sa mahosi. 9 Ngauri kha nne  Muthu nga a ri dzhie sa vha- zwi tou nga Mudzimu o vhea rine  din  da  vha Kristo na vhakoma vhaapostola uri ri vhe vha u sa vhathu vhane vho kumedzwaho zwiphiri zwi- fhedzisela tanoni  khethwa zwa Mudzimu. 2 Nga vha khou ya u fa, ngauri ri khou na vhannda ha zwenezwo, kha enea vhonwa nga shango lothe   ˙ mafhungo, zwi lavhelelwaho kha runwa na vhathu. 10 Ri matsivhalanda ndi uri vha wanwe lu nga mulandu wa Kristo, fhedzi vha tshi fulufhedzea. 3 Zwino a inwi no talifha ngauri ni tevhela 

4

257 U vhigwa nga ha vhupombwe 1 VHAKORINTA 4:11–5:9 Kristo, a ri na nungo, fhedzi inwi nga zwine a zwi amba, fhedzi u ni na maanda; inwi ni na bvumo vhonala nga u vha na maanda   a lavhudi,  fhedzi rine  ri a nyadziwa. Mudzimu. 21 Ndi zwifhio zwine 11 U swika nga tshino tshifhinga na zwi takalela? Naa ndi de  ndo kana ndi de ri tshee ro farwa nga ndala na fara thamu,   nga lufu dora na tsiku na u rwiwa nga ma- no na u vuda  muyani?  vili na u sa vha na haya 12 na u Zwi re zwone ndi uri hu khou shuma nga maanda  nga zwanda  vhigwa nga ha vhupombwe zwashu. Musi ri tshi semiwa, ri a vhukati hanu, vhupombwe vhu fhatutshedza; musi ri tshi tovho- ne na vha dzitshaka vha si vhu  ˙ lwa, ri a kondelela ri sa fheli mbi- ite, ha uri munwe munna u dzula  lu; 13 musi ri tshi zwifhelwa, ri na mufumakadzi wa khotsi awe. fhindula nga vhulenda; u swika 2 Naa ni a dikukumusa nga zwe zwino ri vho tou nga mathukhwi nezwo? Ni fanela u tungufhala  a shango, tshika ya zwithu zwo- nahone ni bvise onoyo muthu o the.  itaho tshenetsho tshivhi vhukati ˙ 14 Ndi khou ni nwalela zwene- hanu. 3 Naho ndi siho nga lwa  zwi zwithu, hu si uri ndi ni shoni- nama, muhumbulo wanga u vha  se, fhedzi uri ndi ni tu sa u henefho, ndo no di  tuwedze  ono hatula  vhana vhanga vha funwaho. yo munna we a ita zwenezwo zwa 15 Ngauri naho ni tshi nga vha tou nga ndi na inwi. 4 Musi no na vhatsireledzi vha zwigidi zwa kuvhangana dzinani la Murena fumi malugana na Kristo, ngoho washu Yesu, ndi vha ndi na inwi ndi ya uri a ni na vhokhotsi vha- khathihi na maanda a Murena  nzhi; ngauri malugana na Kristo washu Yesu, 5 ni fanela u kuYesu ndo vha khotsi anu  nga ma- medza onoyo munna kha Sathane fhungo madifha. 16 Nga zwene- uri hu fheliswe thu  ya  thuwedzo  zwo, ndi a ni humbela uri ni vhe onoyo munna, uri a tshidzwe nga vha edzisaho nne. 17 Ndi nga- duvha   la Murena. zwo ndi tshi khou ruma Timo6 Tshiitisi tshanu  tsha u zuwa ˙ theo ha inwi, samusi e nwana’nga a si tshavhudi.  Naa a ni zwi divhi  a fulufhedzeaho ane nda mu funa uri mbiliso thukhu i vhilisa fu Murenani; nahone u do ni hu- lauru yothe  yo sukwaho? 7 Bvi mbudza maitele anga tshumelo- sani mbiliso ya kale, uri ni kone ni ya Kristo Yesu, samusi ndi tshi u vha na fulauru ntswa yo sufunza fhethu hothe zwivhidzoni kwaho, uri ni si dunge. Vhuku zwothe.  ma, Kristo ngwana yashu ya pa˙ 18 Vhanwe vha a dikukumusa seka o itwa tshithavhelo. 8 Nga   zwa tou nga ndo vha ndi sa khou nthani ha zwenezwo, kha ri bve da  ha inwi. 19 Fhedzi arali Ye- le phanda  ri tshi ita vhutambo,  hu si nga mbiliso ya kale, naho hu hova a tshi zwi funa, ndi do  da  ha inwi hu si kale, nahone a thi nga mbiliso ya zwo vhifhaho na ya vhuvhi, fhedzi nga tshinkwa tshi zwine vha u dinga to  di  u divha   kukumusa vha zwi amba, fhedzi si na mbiliso tsha u fulufhedzea ndi do maanda  to  da  u divha   avho. na tsha ngoho. 20 Ngauri Muvhuso wa Mudzimu 9 Kha vhurifhi hanga ndo ni ˙ a u vhonali vhutshiloni ha muthu nwalela uri ni litshe u konana

5

1 VHAKORINTA 5:10–6:15 na dziphombwe, 10 a si uri ndo vha ndi tshi khou amba uri ni iledze u konana nga ho fhelelaho na phombwe dza lino shango kana vhadzia-vhupangwa kana mavemu kana vhane vha gwadamela midzimu ya zwifanyiso. Arali zwo ralo, no vha ni tshi do  tou tea u pfuluwa fhano shangoni. 11 Fhedzi zwino ndi khou ni ˙ nwalela uri ni litshe u konana na ˙ ˙ munwe na munwe ane a pfi ndi wahanu  ane a vha phombwe kana mudzia-vhupangwa kana a gwadamelaho midzimu ya zwifanyiso kana ane a semana, tshidakwa kana wa livemu, ni songo la na muthu o raloho. 12 Ndi ngani ndi tshi fanela u hatula vha re  nnda  ha tshivhidzo? Naa a ni hatuli vha re tshivhidzoni, 13 nge no Mudzimu a tshi hatula vha re  nnda  ha tshivhidzo? “Bvisani muthu muvhi vhukati hanu.”  ˙ Naa hu na munwe wanu  ane ˙ a khou lwa na munwe, o dii miselaho u ya khothe uri a ime phanda  ha vhathu vha songo lugaho, ane a si to  de  u ima phanda  ha vhakhethwa? 2 Kani a ni zwi divhi uri vhakhethwa vha  do shango? Arali ni tshi  hatula  do shango, naa a ni fane hatula  lei u hatula mafhungo a si a nde me? 3 Naa a ni zwi divhi uri ri  ˙ do vharunwa? Nga zwene hatula  zwo, ndi ngani ri sa hatuli mafhu ngo a vhuno vhutshilo? 4 Arali ni na mafhungo a vhuno vhutshilo ane a to ndi ngani  da  u hatulwa,  ni tshi nanga vhane vha nyadzwa nga tshivhidzo uri vha vhe vhahatuli vhanu? 5 Ndi khou amba   zwenezwo uri ni farwe nga thoni.  Naa a hu na muthu vhukati hanu  o talifhaho ane a do   kona u hatu la Vhakriste ngae? 6 Nthani ha

6

258 zwo, Vhakriste vha isana khothe uri milandu yavho i sengiswe nga vhane vha si vhe vhatendi! 7 Ngoho ndi ya uri ni vha ni tshi khou shonisana musi ni tshi hwelelana nga tshanu. Ndi ngani  ni sa tendi u khakhelwa? Ndi ngani ni sa tendi u fhurwa? 8 Zwo fhambanaho na zwenezwo, ndi inwi ni khakhelaho na u fhura Vhakriste nga inwi. 9 Naa a ni zwi divhi uri vhathu  vha songo lugaho a vha nga li ifa la Muvhuso wa Mudzimu? Ni songo fhurwa. Dziphombwe, vhane vha gwadamela midzimu ya zwifanyiso, vhadzia-u-ton vha dola,  nna vhane vha dzeana nga tshavho, vhanna vhane vha ita zwa ˙ vhudzekani na vhanwe vhanna, 10 dzimbava, vhadzia-vhupangwa, zwidakwa, vhane vha semana, mavemu a vha nga li ifa la Muvhuso wa Mudzimu. 11 Vha˙ nwe vhanu  vho vha vha tshi ita zwenezwo. Fhedzi no tanzwiwa,  no itwa vhakhethwa, no itwa vho lugaho dzinani la Murena washu Yesu Kristo na nga muya wa Mudzimu washu. 12 Kha nne zwo  zwithu zwothe  tendelwa; fhedzi a si zwithu zwothe zwi vhuyedzaho. Kha nne   zwithu zwothe zwo tendelwa nga  mulayo; fhedzi a thi nga tendi u ˙ ˙ langiwa nga tshinwe na tshinwe. 13 Zwi liwa ndi zwa thumbu, thumbu ndi ya zwi liwa; fhedzi Mudzimu u do  fhelisa vhuvhili hazwo. Huno muvhili a si wa vhupombwe, fhedzi ndi wa Murena; Murena ndi wa muvhili. 14 Samusi Mudzimu o vusa Murena, u do  dovha a vusa na rine  lufuni nga maanda  awe. 15 Naa a ni zwi divhi uri mi vhili yanu ndi mirado ya Kri 

Bvisani muvhi vhukati hanu 

259 Shavhani vhupombwe. Mbingano 1 VHAKORINTA 6:16–7:14 sto? Naa ndi nga dzhia mirado  ya lwa tshifhinganyana, uri ni kuKristo nda i ita mirado  ya pho- medze tshifhinga tshanu  kha thambwe? Na kathihi! 16 Naa a ni belo, ni dovhe ni neane tho   dea  zwi divhi uri ane a vha na vhusha- dzanu, uri Sathane a si dzule a   ka na phombwe u muvhili mu- tshi ni linga nga u sa kona hanu  thihi nayo? Ngauri o ri, “vhuvhili u difara. 6 Naho zwo ralo, ndi  havho vha do nthihi.” khou ni nea  vha nama  thendelo ya u ita  17 Fhedzi ane a vha na vhusha- nga u ralo, a thi khou ni kombeka na Murena u na muhumbulo tshedza. 7 Fhedzi ndi tama arau fanaho na wawe. 18 Shavha- li vhathu vhothe vha vhe vha tshi  ˙ ni vhupombwe. Tshivhi naho tshi nga nne.  ˙ Naho zwo ralo, munwe tshifhio tshine muthu a nga tshi na munwe u na tshifhiwa tshawe ˙ ita a tshi kwami muvhili wawe tshi bvaho ha Mudzimu, vhanwe nga ho livhaho, fhedzi ane a dzu- vha a kona u dzula vha siho mbi˙ lela u ita vhupombwe u ita tshivhi nganoni, fhedzi vhanwe vha a vhitshine tsha kwama muvhili wawe. nga. 19 Naa a ni zwi divhi uri muvhili  8 Huno ndi vhudza vha songo wanu  ndi thembele ya muya mu- vhingaho na dzitshilikadzi uri ndi khethwa u re ngomu hanu, we zwavhudi   arali vha dzula vho ralo ˙ na u wana kha Mudzimu? Zwinwe u fana na nne. 9 Fhedzi arali  hafhu, ni vha Mudzimu, 20 nga- vha sa koni u difara, vha litshe uri no rengwa nga mutengo mu- ni vha vhinge kana vha vhingwe, hulu. Ngauralo, rendani Mudzimu ngauri ndi khwine u vhinga ntha nga mivhili yanu.  ni ha u swa nga nyemulo. ˙ Malugana na zwe na nnwale10 Vha re mbinganoni ndi vha la, ndi zwavhudi  arali mu- nea ndaela, a si nne, fhedzi ndi   nna a sa kwami mufumaka- Murena, uri mufumakadzi a sodzi;1 2 fhedzi nga mulandu wa u ngo fhandekana na munna wawe; anda ha vhupombwe, munna mu- 11 fhedzi zwi re zwone ndi uri, ˙ ˙ nwe na munwe nga a vhe na mu- arali a fhandekana nae, kha dzufumakadzi wawe na mufumakadzi le a songo vhingwa kana a dovhe ˙ ˙ munwe na munwe a vhe na mu- a pfumedzane na munna wawe; na nna wawe. 3 Munna nga a fushe munna ho ngo fanela u tutshela  tho dza mufumakadzi wawe,1 mufumakadzi wawe.  dea  ˙ na mufumakadzi a di  ita zwi fa12 Fhedzi kha vhanwe ndi ri, naho kha munna wawe. 4 Mu- a si Murena ndi nne: Arali wa fumakadzi ha vhusi muvhili wawe hashu naho e ufhio e na muene mune, fhedzi u vhuswa nga fumakadzi ane a si vhe mute munna wawe; nga hu fanaho, na ndi, o tenda u dzula nae, a songo munna ha vhusi muvhili wawe mu tutshela; 13 arali na mufu ene mune, fhedzi u vhuswa nga makadzi e na munna ane a si  mufumakadzi wawe. 5 Ni songo vhe mutendi, o tenda u dzula nae, dzimana, nga nnda  ha musi vhu- a songo tutshela munna wawe.  vhili hanu  no tendelana u litsha 14 Munna ane a si vhe mutendi u vha mukhethwa nga nthani ha  1Ko 7:11 Khamusi zwi nga amba “u sa vhinga na u ita zwa vhudzekani.” 31 Zwene- mufumakadzi wawe, na mufumakadzi ane a si vhe mutendi u vha zwi zwi ambela kha zwa vhudzekani.

7

1 VHAKORINTA 7:15-33 U sa mukhethwa nga nthani ha waha shu; arali zwi vhe zwi songo ralo, vhana vhanu  vho vha vha tshi do  vha vhe na dzitshika, fhedzi vho kuna. 15 Fhedzi arali ane a si vhe mutendi a ita phetho ya u tuwa,1 kha tuwe; munna wa mu  tendi kana mufumakadzi wa mutendi ha tsha vhofhea u dzula na onoyo ane a si vhe mutendi, fhedzi Mudzimu o ni nea mulalo.  16 Iwe mufumakadzi, u zwi divha  hani arali u tshi do  tshidza munna wau? Kana iwe munna, u zwi divha hani arali u tshi do   tshidza mufumakadzi wau? 17 Samusi Yehova o nea mu ˙ ˙ nwe na munwe mukovhe wawe, ˙ ˙ munwe na munwe kha tshimbile u ya nga he Mudzimu a mu vhidza ngaho. Nga zwenezwo, ndi nea ye neyi ndaela zwivhidzo zwothe.  18 Naa hu na munna naho e ufhio we a vhidzwa o fumba? Nga a dzule o ralo. Naa hu na munna naho e ufhio we a vhidzwa a songo fumba? A songo fumba. 19 U fumba a zwi ambi tshithu, na u sa fumba a zwi ambi tshithu, fhedzi tshine tsha vha tsha ndeme ndi ndaela dza Mudzimu. 20 Hu ˙ sa londwi vhuimo he munwe na ˙ munwe a vhidzwa e khaho, nga a dzule e khaho. 21 Naa wo vhidzwa u mulanda? Zwenezwo zwi songo u dina; fhedzi arali u tshi nga kona u vhofholowa, shumisa tshenetsho tshibuli. 22 Ngauri ˙ ˙ munwe na munwe we a vhidzwa Murenani e mulanda ndi mudila ngi nahone ndi wa Murena; nga hu fanaho na we a vhidzwa o vhofhololwa ndi mulanda wa Kristo. 23 No rengwa nga mutengo muhulu; litshani u vha vhalanda vha vhathu. 24 Vhahashu, hu sa lo1Ko 7:151 Kana “u fhandekana.”

260 ˙ ndwi vhuimo he munwe na mu˙ nwe a vhidzwa e khaho, nga a dzule e khaho phanda ha Mu dzimu. 25 Huno malugana na vhatha nnga na vhasidzana1 a thi na ndaela i bvaho ha Murena, fhedzi ndi khou amba mavhonele anga sa o sumbedzwaho khathutshelo nga Murena uri ndi fulufhedzee. 26 Nga nthani ha zwenezwo, ndi  humbula uri ndi zwavhudi  uri muthu a bvele phanda  e zwine a vha zwone malugana na vhuimo ha zwino. 27 Naa u na mufumakadzi? U songo mu tutshela. Naa  a wo ngo vhinga? U songo to  da  mufumakadzi. 28 Fhedzi naho wa vhinga, u do  vha u songo ita tshivhi. Arali muthu a sa athu ita zwa vhudzekani a vhinga kana a vhingwa, na onoyo u do  vha a songo ita tshivhi. Naho zwo ralo, vhane vha vhinga kana vha vhingwa vha do nama pfa vhutungu   ni. Fhedzi ndi khou ni tsireledza. ˙ 29 Zwinwe hafhu, ndi a ni vhudza vhahashu, tshifhinga tsho salaho ndi tshituku. U bva zwino  vha re na vhafumakadzi vha nge a vha na, 30 na vha lilaho vha nge vha sa liliho, na vhane vha takala vha nge vha songo takalaho, na vhane vha renga vha nge vha si na tshithu, 31 na vha shumisaho zwi re shangoni vha nge avho vhane vha sa li shumise nga vhudalo; ngauri zwithu zwine zwa  khou itea shangoni zwi khou shanduka. 32 Vhukuma, a thi to  di  ni tshi vhilaela. Munna a songo vhingaho u vhilaelela zwithu zwa Murena, uri a takalelwe nga Murena. 33 Fhedzi munna o vhi-

shumisa shango nga vhudalo 

1Ko 7:251 Ipfi la Lugerika li ambela kha vhathannga na vhasidzana vha sa athu ita  zwa vhudzekani.

261 U vhingana Murenani fhedzi 1 VHAKORINTA 7:34–8:9 ngaho u vhilaelela zwithu zwa kala nga maanda  arali a dzula a shango, uri a takalelwe nga mu- songo vhingwa, zwi re zwone ndi fumakadzi wawe, 34 u a thithi- humbula uri na nne  ndi na muya ˙ sea. Zwinwe hafhu, mufumakadzi wa Mudzimu. a songo vhingwaho kana musiMalugana na zwi liwa zwo ne dzana,1 u vhilaelela zwithu zwa kedzwaho midzimu ya zwifaMurena, uri a vhe mukhethwa nyiso: ri a zwi divha uri rothe ri na   muvhilini wawe na muhumbuloni ndivho. Ndivho i nga ita uri ri di   wawe. Naho zwo ralo, mufumaka- kukumuse, fhedzi lufuno lu a fhadzi o vhingwaho u vhilaelela zwi- ta. 2 Arali hu na ane a humbu ˙ thu zwa shango, uri a takalelwe la uri u divha zwinwe zwithu, ha  nga munna wawe. 35 Fhedzi ndi athu zwi divha zwavhudi   u ya nga khou zwi ambela uri ni vhuyelwe, ndila ine a fanela u zwi divha nga  hu si uri ndi ni dzivhise, ndi khou yo. 3 Fhedzi arali muthu a tshi to da u ni tu tuwedzela zwo tea    funa Mudzimu, onoyo u divhiwa  ho vha siho mbinganoni na uri ni ngae. shumele Mudzimu nga mbilu yo4 Malugana na u la zwi liwa zwo the ni sa thithisei.  nekedzwaho midzimu ya zwifa 36 Arali muthu a songo vhi- nyiso, ri a zwi divha uri midzimu  ngaho a tshi pfa uri ha nga do  ya zwifanyiso a i tshithu shangokona u langa lutamo lwa zwa vhu- ni, na uri Mudzimu ndi muthihi ˙ dzekani, arali o no pfuka minwa- fhedzi. 5 Naho hu na zwine zwa ha ya vhuswa, hezwi ndi zwine a vhidzwa “midzimu,” ta kana  dulu  fanela u zwi ita: nga a vhinge ara- kha lifhasi, samusi hu na “mili hu zwenezwo zwine a zwi to  da;  dzimu” minzhi na “marena” mau vha a sa khou ita tshivhi. Vha nzhi, 6 kha rine  hu na Mudzimu litsheni vha vhinge kana vha vhi- muthihi fhedzi, ane a vha Khotsi ngwe. 37 Fhedzi arali muthu o ashu wa ta ndi ene o sika dulu,  diimisela mbiluni yawe, a tshi pfa ho zwithu zwothe,  na rine   ro sihu si na tho ya u vhinga, a tshi kwa ngae; hu na Murena muthi dea  kona u dilanga, o ita phetho mbi- hi, Yesu Kristo, zwothe  zwo vha  luni yawe uri a nga si vhinge kana hone ngae, na rine  ro vha hone u vhingwa, u do  vha o ita zwavhu- nga nthani hawe.  di. 38 Nga nthani ha zwenezwo,   7 Ngauri a si vhothe vhane  ane a vhinga u a vhuyelwa, fhe- vha vha na yeneyi ndivho; nga ˙ dzi ane a si vhinge u do vhuyelwa  uri vhanwe vho vha vha tshi ravhukuma. bela midzimu ya zwifanyiso, musi 39 Mufumakadzi u vha o vho- vha tshi la zwi liwa na u zwi dzhia fhea musi munna wawe a tshi zwi zwo nekedzwaho midzimu ya  kha di  tshila. Fhedzi arali mu- zwifanyiso, luvalo lwavho lu sonna wawe a fa, o vhofhololwa uri ngo gudiswaho lu a tshikafhaa nga vhingwa nga ane a mu funa, la. 8 Fhedzi zwi liwa zwi nga si ri hu vhe Murenani fhedzi. 40 U sendedze tsini-tsini na Mudzimu; ya nga mavhonele anga, u a ta- arali ri sa li, a ri shayi tshithu, arali ri tshi la, a ri vhuyelwi nga 1Ko 7:341 Ipfi la Lugerika li ambela kha  muthu wa tshisadzini a sa athu ita zwa vhu- tshithu. 9 Ni dzule no fhatuwa uri ndugelo yanu  ya u nanga i si dzekani.

8

˙ 1 VHAKORINTA 8:10–9:16 Ni songo khukhulisa vhanwe 262 ˙ vhe tshikhukhulisi kha vha sha- sambi a si le manwe a mafhi a sayaho nungo. 10 Arali iwe u re mbi lene lo? na ndivho wa vhonwa nga mu 8 Kani ndi khou amba u ya nga ˙ nwe muthu wo dzula u tshi khou mavhonele a vhathu? Kana naa la zwi liwa thembeleni ya midzimu Mulayo a u dovhi wa amba zweneya zwifanyiso, naa luvalo lwa ono- zwi zwithu? 9 Ngauri kha mu˙ yo muthu a shayaho nungo lu nga layo wa Mushe ho nwalwa ha pfi: si mu tu tuwedzele uri a zwi   le liwa “U songo vhofha phulu mulomo zwo nekedzwaho midzimu ya zwi- musi i tshi khou fhula thoro.” Naa  fanyiso? 11 Zwi re zwone ndi uri Mudzimu u khou vhilaela nga ha nga ndivho yau, muthu a shayaho dziphulu? 10 Kani o zwi amba  nungo u a khukhulisea, na Kri- a tshi itela rine? Vhukuma, zwo  ˙ sto o fela onoyo wahau. 12 Musi nwalelwa rine, ngauri ane a lima  ni tshi khakhela vhahanu na u na ane a fhula u fanela u zwi ita e  huvhadza luvalo lwavho lu songo na fulufhelo la uri u do  la zwenegudiswaho, ni vha ni tshi khou zwo. ita tshivhi kha Kristo. 13 Arali 11 Arali ro zwala zwithu zwi zwi liwa zwi tshi ita uri wahashu a bvaho ha Mudzimu kha inwi, naa khukhulisee, a thi tsha do  dovha zwi do vha zwo khakhea ara nda la nama na luthihi, uri ndi sa li ra kana   zwithu zwi vhonalado  khukhulisa wahashu. ho zwi bvaho ha inwi? 12 Arali ˙ Naa a tho ngo vhofholowa? vhanwe vhathu vhe na ndugelo ya Naa a thi muapostola? Naa a u ni vhila zwenezwo zwithu, naa  a ri na ndugelo i fhiraho tho ngo vhona Yesu Murena wa- na rine shu? Naa a no ngo vha hone nga yeneyo? Naho zwo ralo, a ro ngo nthani ha mushumo wanga Mu- shumisa yeneyo ndugelo, fhedzi  zwithu zwothe,   renani? 2 Naho ndi si muapo- ri khou kondelela ˙  stola kha vhanwe, zwi re zwone uri ri si thivhele mafhungo madi ndi uri ndi muapostola kha inwi, fha a ambaho nga Kristo nga ndini vhutanzi vhu sumbedzaho uri la naho i ifhio. 13 Naa a ni zwi  divhi uri vhathu vhane vha ita  ndi muapostola wa Murena. 3 Ndila ine nda diimelela nga- tshumelo khethwa vha la zwithu   yo kha vhane vha nkhatula ndi zwa thembeleni, na uri vhane vha  aleta heyi: 4 Naa a ri na ndugelo ya u shuma tshifhinga tshothe la na u nwa? 5 Naa a ri na ndu- reni vha wana mukovhe u bvaho  gelo ya u fhelekedzwa nga mufu- kha aletare? 14 Nga yeneyo ndimakadzi wa mutendi, u fana na la, Murena o laedza vhane vha fa˙ mafhungo madi  vhanwe vhaapostola vhothe na nela u divhadza  ngao.  vharathu vha Murena na Kefa? fha uri vha dikanzwe 15 Fhedzi a tho ngo shumi6 Kani ndi nne  na Baranaba fhedzi vha si na ndugelo ya u li- sa na nthihi ya dzenedzo ndugi˙ selelo. Vhukuma, a tho ngo nwatsha u ita mushumo wa u ditshi dza? 7 Ndi lifhio swole line la la zwenezwi zwithu uri ndi itelwe ha nga shuma nga tshinyalelo dza lo? zwone, ndi khwine u fa nthani  Ndi nnyi ane a nga lima tsimu ya u dzhielwa zwiitisi zwanga zwa u mindirivhe nahone a si le mitshe- dihudza! 16 Huno arali ndi tshi   lo yayo? Kana ndi nnyi ane a lisa khou divhadza mafhungo madi 

9

263 Ndi langa muvhili wanga fha, a thi na tshiitisi tsha u diku kumusa ngauri ndo newa vhudi  fhinduleli. Khombo kha nne  arali ndi sa divhadzi mafhungo ma difha! 17 Arali ndi tshi ita  zwenezwo nga u difunela, ndi  na malamba; fhedzi arali ndi tshi tou dikombetshedza, naho zwo  ralo, ndo newa vhudifhinduleli.   18 Nga zwenezwo, malamba anga ndi afhio? Uri naho ndo divhadza  mafhungo madifha hu si na mba delo, uri ndi si shumise ndugelo yanga luvhi kha mafhungo madi fha. 19 Naho ndo vhofholowa kha vhathu vhothe, ndo diita mula  nda kha vhothe, uri ndi ku nge vhathu vhanzhi nga hune zwa nga konadzea ngaho. 20 Kha Vhayuda, ndo diita Muyuda, uri  ndi kunge Vhayuda; kha vhane vha vha nga fhasi ha mulayo, ndo diita ane a nga u fhasi ha mula yo, naho nne  mune  ndi siho fhasi ha mulayo, uri ndi kone u kunga vha re fhasi ha mulayo. 21 Kha vha si na mulayo ndo diita a si  na mulayo, naho ndi na mulayo phanda  ha Mudzimu na phanda  ha Kristo, uri ndi kunge vha si na mulayo. 22 Kha vha shayaho nungo ndo vha a shayaho nungo, uri ndi kunge vha shayaho nungo. Ndo vha zwithu zwothe kha  vhathu vha mifuda yothe, uri ndi  ˙ tshidze vhanwe nga hune zwa nga konadzea ngaho. 23 Fhedzi ndi ita zwothe ndi tshi itela mafhu ngo madifha, uri ndi kone u a hu ˙ welela kha vhanwe. 24 Naa a ni zwi divhi uri vhagi dimi vha gidima vhothe mba mbeni, fhedzi dzanga la wanwa nga muthihi? Gidimani nga ndi la ine zwa do ita uri ni li ˙ wane. 25 Zwinwe hafhu, muthu ˙ ˙ munwe na munwe ane a dzhene-

1 VHAKORINTA 9:17–10:9 la mbambe u a difara kha zwithu  zwothe. Vhukuma, vha zwi itela  u wana khare i tahalaho, fhedzi  rine 26 Nga  ri wana i sa tahali.  zwenezwo, a thi gidimi sa muthu ane a si divhe hune a khou  ya hone; ndila ine nda posa nga yo vili a zwi ngi a rwaho muya; 27 fhedzi ndi langa muvhili wanga sa mulanda, uri musi ndo no ˙ huwelela kha vhanwe, nne  mune  ndi si takalelwe nga Mudzimu nga ndila naho i ifhio.  Vhahashu, ndi to  da  ni tshi divha uri vhomakhulukuku  washu vhothe vho vha vhe nga  fhasi ha gole nahone vhothe vho  wela lwanzhe, 2 vhothe vho lo vhedzwa sa vhatevheli vha Mushe musi vhe nga fhasi ha gole na musi vhe lwanzheni, 3 vhothe vho la zwi liwa zwi fanaho  zwi bvaho ha Mudzimu, 4 vhothe vho nwa madi   a bvaho ha Mudzimu. Ngauri vho vha vho dowe la u nwa madi  a bvaho kha tombo le la vha li tshi nga li khou vha tevhela, lene lo tombo lo vha li tshi bva ha Mudzimu, nahone lo vha li tshi imela Kristo. 5 Naho zwo ralo, vhunzhi havho Mudzimu ho ngo vha takalela, ndi ngazwo vho vhulahwa sogani. 6 Huno zwenezwo zwithu zwo vha tsumbo kha rine, uri ri si  emule zwithu zwivhi, samusi vho zwi emula. 7 Ni songo rabela midzimu ya zwifanyiso, u fana na ˙ zwe vhanwe vhavho vha zwi ita; ˙ samusi ho nwalwa ha pfi: “Vhathu vho dzula fhasi vha la na u nwa, vha takuwa vha diphina.” 8 Ri  songo ita vhupombwe, samusi ˙ vhanwe vhavho vho ita vhupombwe, ha fa vha zwigidi zwa fumbili-raru (23 000) nga duvha  lithihi. 9 Ri songo linga Yehova,

10

1 VHAKORINTA 10:10-30 Shavhani midzimu ya zwifanyiso 264 ˙ samusi vhanwe vhavho vho mu khou zwi nekedza madimoni, hu  si Mudzimu; nahone a thi to linga, vha lumiwa nga dzinowa  di   na madimoni. vha fa. 10 Ni songo gungula, sa- ni tshi tanganela  ˙ musi vhanwe vhavho vho gungu- 21 Ni nga si kone u nwa tshinwela, vha vhulahwa nga mulozwi. lo tsha Yehova na tsha madimo la 11 Huno zwenezwo zwithu zwo ni; ni nga si kone u la “tafulani  la madimoni. itea khavho uri zwi vhe tsumbo, Yehova” na tafulani ˙ 22 Kana “naa ri khou sinyusa Yezwo nwalwa uri zwi ri sevhe rine   ane a vhane ra khou tshila vhufheloni hova”?1 Naa ri na maanda mu fhira? ha maitele a zwithu. 23 Zwithu zwothe zwo tende 12 Nga nthani ha zwenezwo,  lwa; fhedzi a si zwithu zwothe zwi  ane a humbula uri o ima a thogo zwo  mele a sa do  wa. 13 A hu na mu- vhuyedzaho. Zwithu zwothe lingo une na khou tangana nawo tendelwa nga mulayo; fhedzi a si  ˙ zwine zwa fhata.   we vhanwe vha si sedzane nawo. zwithu ˙ zwothe ˙  de  Fhedzi Mudzimu u a fulufhedzea, 24 Munwe na munwe nga˙ a to ha nga do  tenda ni tshi lingwa zwine zwa vhuyedza munwe, hu si zwine zwa vhuyedza ene mune  lune na sa do  kona u kondelela,  fhedzi. fhedzi musi ni tshi lingwa u do  25 U nga bvela phanda  u tshi dovha a ni vulela ndila ine na do   ˙ ˙ la tshinwe na tshinwe tshine tsha bva ngayo uri ni kone u kondelela.  14 Ngauralo vhafunwa, sha- rengiswa fhethu hu rengiswaho u songo vhudzisesa nga  vhelani kule ha midzimu ya zwi- nama, ha luvalo lwau; 26 nga fanyiso. 15 Ndi amba sa ane a nthani uri “ lifhasi ndi la Yehova na zwiamba na vhathu vha re na tha kha lo.” 27 Arali  lukanyo; diiteleni phetho nga ha thu ˙ zwo dalaho  zwine nda zwi amba. 16 Tshi- munwe wa vhane vha si vhe vhana tama nwelo tsha phathutshedzo tshine tendi a ni ramba nahone  ˙ ˙ ra tshi rabelela, naa a si tsha uri u ya, ni le tshinwe na tshinwe tshine na do newa tshone, ni so  ri vhuyelwe nga malofha a Kri˙ ha lu sto? Tshinkwa tshine ra tshi nwa- ngo vhudzisesa nga nthani lwanu. 28 Fhedzi arali mu ta, naa a si u tanganela kha mu- valo  ˙ vhili wa Kristo? 17 Ngauri hu nwe muthu a ni vhudza uri: ni  na tshinkwa tshithihi, naho ri “Hezwi ndi zwa tshithavhelo,” vhanzhi, ri muvhili muthihi, nga- songo la ni tshi itela muthu we a uri rothe ri khou la tshenetsho ni vhudza, uri hu si vhe na ane  a dinwa nga luvalo lwawe. 29 A tshinkwa tshithihi. thi khou amba luvalo lwau, fhe˙ 18 Vhonani Vhaisiraele vha dzi ndi khou amba lwa munwe nama: Naa vhane vha la zwitha  muthu. Ndi ngani u vha hanga vhelo a si vhone vhane vha ta na mbofholowo hu tshi fanela u ˙ nganela aletareni? 19 Ngauralo, hatulwa nga luvalo lwa munwe?  ndi do  ri mini? Naa zwine zwa 30 Arali ndi tshi ndi tshi livhula nekedzwa midzimu ya zwifanyi ha, ndi ngani ndi tshi ambiwa luso ndi zwa ndeme, kana midzivhi nga zwe nda zwi livhuha? mu ya zwifanyiso ndi ya ndeme? 20 Hai; fhedzi ndi ri zwithu zwi- 1Ko 10:221 Zwine zwa amba “u sinyusa Yene tshaka dza zwi nekedza, dzi hova nga u sa gwadamela ene e ethe.”  

265 Kristo ndi thoho ya munna  31 Nga zwenezwo, musi ni tshi la, ni tshi nwa, kana ni tshi ita naho tshi tshini, ni ite zwothe uri  ni rendise Mudzimu. 32 Ni songo khukhulisa Vhayuda khathihi na Vhagerika na tshivhidzo tsha Mudzimu, 33 samusi ndi tshi takadza vhathu vhothe nga  zwithu zwothe, ndi sa to   di  u di vhuyedza, fhedzi ndi tshi to  da  u vhuyedza vhanzhi, uri vha tshidzwe. Ivhani vha edzisaho nne,  samusi na nne ndi tshi  edzisa Kristo. 2 Huno ndi a ni khoda  ngauri no nkhumbula kha zwithu zwothe na uri ni khou tevhedza  zwenezwo zwithu u ya nga ndi la ye nda ni nea ngayo. 3 Fhe dzi ndi to uri tho da  ni tshi˙ divha  ˙ ho ya munna munwe na munwe ndi Kristo; na uri thoho ya mufu makadzi ndi munna; na uri thoho  ya Kristo ndi Mudzimu. 4 Mu˙ ˙ nna munwe na munwe ane a rabela kana u porofita o fukedza thoho u nyadzisa thoho yawe;   ˙ 5 fhedzi mufumakadzi munwe na ˙ munwe ane a rabela kana u porofita a songo fukedza thoho  u nyadzisa thoho yawe, ngauri u  fana na mufumakadzi o vheulwaho thoho. 6 Arali mufumakadzi  a sa fukedzi thoho yawe, kha gere  mavhudzi awe; fhedzi arali zwi tshi nyadzisa mufumakadzi uri a gere mavhudzi awe kana u vheula, kha fukedze thoho yawe.  7 Munna ho ngo fanela u fukedza thoho yawe, samusi e tshi fanyiso tsha Mudzimu nahone a tshi mu rendisa; fhedzi mufumakadzi u rendisa munna. 8 Ngauri munna ho ngo bva kha mufumakadzi, fhedzi mufumakadzi ˙ o bva kha munna; 9 zwinwe ha-

11

1 VHAKORINTA 10:31–11:20 fhu, munna ho ngo sikwa hu tshi itelwa mufumakadzi, fhedzi mufumakadzi o sikwa hu tshi itelwa munna. 10 Ndi ngazwo mufumakadzi a tshi fanela u vha na luswayo lwa u di kha  tukufhadza  ˙ thoho yawe a tshi itela vharunwa.  11 Nga nnda  ha zwenezwo, u ya nga Murena, mufumakadzi ho ngo fhandekana na munna, na munna ho ngo fhandekana na mufumakadzi. 12 Samusi mufumakadzi o bva kha munna, na munna o vha hone nga mufumakadzi; fhedzi zwithu zwothe zwi  bva ha Mudzimu. 13 Hatulani  inwi vhane: Naa zwo fanela uri  mufumakadzi a rabele Mudzimu a songo fukedza thoho? 14 Naa  a ni athu guda uri nga lwa nzulele arali munna e na mavhudzi malapfu u a nyadzea; 15 fhedzi arali mufumakadzi e na mavhudzi malapfu, naa ha iti uri a rendwe? Ngauri o newa mavhudzi nthani   ha u newa tshithu tsha u fukedza  thoho. 16 Naho zwo ralo, arali  muthu naho e ufhio a tshi to  da  ˙ u hanedza munwe mukhuvha, ni mu vhudze uri rine  na zwivhidzo ˙ zwa Mudzimu a ri na munwe. 17 Naho ndi tshi khou ni nea nyeletshedzo, a thi ni kho di  ngauri a ni vhuyelwi, fhedzi ni a vhaisala musi ni tshi kuvhangana nthani ha u vhuyelwa.  18 Musi ni tshi kuvhangana tshivhidzoni, ndi pfa hu tshi pfi hu na dziphambano vhukati hanu; zwi ˙ nwe ndi a zwi tenda. 19 Zwi re zwone ndi uri hu do vha na  zwigwada vhukati hanu, uri vha ne vha tanganedzea na vhone vha  vhonale vhukati hanu.  20 Nga zwenezwo, musi ni tshi kuvhangana fhethu huthihi, a zwi konadzei uri ni le tshilalelo tsha

1 VHAKORINTA 11:21–12:8 Tshilalelo tsha Murena. Zwifhiwa 266 Murena. 21 Ngauri musi ni tshi u nwa, u la na u nwela u hatulwa  ˙ ˙ tshi la, munwe na munwe wanu zwine muvhili  u arali a sa talukanyi  vha o no di hu wa imela zwone. 30 Ndi ngazwo  la tshilalelo tshawe ˙ tshee nga phanda, munwe a vhanzhi vhukati hanu  vha si na  hune ˙ pfa ndala ngeno munwe o kambi- nungo, vha tshi lwala, nahone  wa. 22 Naa a ni na nndu  dza u vhanzhi vha a fa. 31 Arali ri tshi zwine ra vha zwone,  lela na u nwela khadzo? Kana ni talukanya 32 Naho zwo tou nyadza tshivhidzo tsha Mu- ri nga si hatulwe.  ri vha dzimu na ita uri vhane vha si vhe ralo, musi ri tshi hatulwa,  ri tshi khou laiwa nga Yehova, na tshithu vha farwe nga thoni?   vhonwa mulandu khaNdi ambe na inwi ndi ri mini? Naa uri ri sa do ndi ni khode? Kha zwenezwi a thi thihi na shango. 33 Nga zwene zwo, vhahashu, musi ni tshi kuni khodi.  vhangana u itela u la tshilalelo, ni 23 Ngauri zwe nda zwi tanga nedza zwi tshi bva ha Murena ndi lindelane. 34 Arali muthu e na nga a le hayani, uri musi  zwi pfukisela kha inwi, uri Mu- ndala,  rena Yesu nga vhusiku he a vha ni tshi kuvhangana, ni si hatulwe.  a tshi do ngaho o dzhia Fhedzi mafhungo o salaho ndi do  fhetiwa  tshinkwa 24 a livhuha, a tshi a dzudzanya musi ndi tshi swika ˙ nwata a ri: “Tshi imela muvhili henefho. wanga une wa do u ite nekedzwa  Vhahashu, ndi to  da  ni tshi la inwi. Dzulani ni tshi ita zwenedivha zwavhudi   nga ha zwizwi u itela u nkhumbula.” 25 O fhiwa zwa muya. 2 Ni a zwi di ita zwi fanaho na kha tshinwe- vha uri musi ni tshi kha di  vha lo, musi vho no la tshilalelo, a ri: vhathu vha dzitshaka, no vha ni “Tshinwelo itshi tshi imela mula- tshi gwadamela midzimu ya zwinga muswa nga mutheo wa malo- fanyiso i sa koni u amba, ni tshi ˙ ˙ fha anga. Ni dzule ni tshi ita zwe- i tevhela hunwe na hunwe hune nezwi tshifhinga tshothe, musi ni ya ni isa hone. 3 Nga nthani  ha  tshi tshi nwa, uri ni nkhumbu- zwenezwo, ndi to  da  ni tshi zwi di le.” 26 Ngauri tshifhinga tsho- vha uri a hu na muthu ane musi a the musi ni tshi la tshenetshi tshi amba nga muya wa Mudzimu  tshinkwa na u nwa tshinwe- a ri: “Yesu o semiwa!” a hu na mulo itshi, ni dzula ni tshi tanziela  thu ane a nga ri: “Yesu ndi Murelufu lwa Murena, u swika a tshi na!” arali hu si nga muya mukhevhuya. thwa. 27 Nga nthani ha zwenezwo,  ˙ 4 Huno hu na zwifhiwa zwo ˙ munwe na munwe ane a la tshi- fhambanaho, fhedzi hu na muya nkwa kana u nwa tshinwelo tsha muthihi; 5 hu na mishumo yo Murena a sa fanelei u do vha fhambanaho ya u thusa, naho  na mulandu malugana na mu- zwo ralo, hu na Murena muthihi; vhili na malofha zwa Murena. 6 hu na mishumo yo fhambana28 Muthu nga a thome a di ho, naho zwo ralo, ndi Mudzi toli sise uri a vhone arali a tshi fane- mu muthihi we a i shuma yothe  ˙ ˙ lea, nga murahu ndi hone a tshi kha munwe na munwe. 7 Fhe˙ do u vhonala kha munwe  kona u la tshinkwa na u nwa dzi muya ˙ tshinwelo. 29 Ngauri ane a la na na munwe uri a vhuyelwe. 8 Sa

12

267 Mirado  ya muvhili. Muvhili wa ˙ tsumbo, muya wo nea munwe  tshifhiwa tsha u amba nga vhutali, wonoyo muya wo dovha  ˙ wa nea munwe ndivho ya u amba,   ˙ 9 nga wonoyo muya munwe u a kona u vha na lutendo nahone ˙ munwe a vha na tshifhiwa tsha u ˙ fhodza, 10 munwe a ita mishu˙ mo ya maanda, munwe a porofita,  ˙ munwe a talukanya mafhungo o  ˙ hevhedzwaho, munwe a amba nga ˙ ndimi dzo fhambanaho, munwe a talutshedza dzindimi. 11 Fhe dzi yeneyo mishumo yothe i itwa  nga wonoyo muya muthihi, u tshi ˙ ˙ kovhela munwe na munwe nga ndila ine wa funa ngayo.  12 Samusi muvhili muthihi u na mirado  minzhi, nahone mirado ya muvhili naho i mi yothe  nzhi, ndi muvhili muthihi, zwo tou ralo na nga muvhili wa Kristo. 13 Ngoho ndi ya uri rothe ro lovhedzwa nga muya kha  muvhili muthihi, hu sa londwi uri ri Vhayuda kana Vhagerika, ri vhalanda kana ro vhofholowa, rothe ro tanganedza wonoyo muya.   14 Vhukuma, muvhili a u na murado  muthihi, fhedzi u na minzhi. 15 Arali mulenzhe u nga ri: “Ngauri a thi tshanda, a thi  murado  wa muvhili,” zwenezwo a zwi iti uri u sa vhe murado  wa muvhili. 16 Arali ndevhe ya nga  ri: “Ngauri a thi lito,  a thi murado  wa muvhili,” zwenezwo a zwi iti uri u sa vhe murado  wa muvhili. 17 Arali muvhili wothe wo  vha u lito, u pfa ho vha hu tshi  do  vha ngafhi? Arali muvhili wothe wo vha u ndevhe, u nukhe  dza ho vha hu tshi do  vha ngafhi? 18 Huno Mudzimu o vhea mirado  ya muvhili vhudzuloni hayo nga ndila ine a funa ngayo. 

1 VHAKORINTA 12:9-29 19 Arali yothe yo vha i mura do  muthihi, muvhili wo vha u tshi do  vha ngafhi? 20 Huno hu na mirado  minzhi, fhedzi muvhili ndi muthihi. 21 Li  to  li nga si ambe na tshanda  la ri: “A thi u to  di”;  kana, thoho i nga si ambe na mi lenzhe ya ri: “A thi ni to  di.”  22 U fhambana na zwenezwo, mirado  ya muvhili ine ya vhonala i si na nungo ndi yone ine ya to  dea,  23 mirado  ya muvhili ine ra humbula uri i a nyadzea ndi yone ine ya huliswa vhukuma, na mirado  ine ya vhonala i si yavhudi  i dzhiiwa sa ine ya vha na ndeme vhukuma, 24 ngeno mirado  ine ya vha yavhudi  i sa to  di  tshithu. Naho zwo ralo, Mudzimu o vhumba muvhili nga yeneyo ndi la, a tshi hulisa vhukuma murado  une wa si huliswe, 25 uri hu si vhe na u fhandekana muvhilini, fhedzi mirado  yawo i fanela u thogomelana. 26 Arali mura do u tshi pfa vhutungu,  muthihi  ˙ na minwe mirado i do pfa  yothe  ˙  vhutungu; kana arali munwe mu ˙ rado  u tshi huliswa, na minwe mirado i do  yothe   takala nawo. 27 Huno ni muvhili wa Kristo, ˙ ˙ munwe na munwe wanu  u murado  wawo. 28˙ Nahone Mudzimu ˙ o nanga munwe na munwe tshivhidzoni, vha u thoma ndi vhaapostola; vha vhuvhili ndi vhaporofita; vha vhuraru ndi vhagudisi; ha tevhela mishumo ya maanda;  ha da  zwifhiwa zwa u fhodza; mishumo ya u thusa, vhukoni ha u ranga phanda, ha da   ndimi dzo fhambanaho. 29 Naa ndi vhothe vhane vha vha vhaapostola?  Naa ndi vhothe vhane vha vha  vhaporofita? Naa ndi vhothe vha ne vha vha vhagudisi? Naa ndi vhane vha ita mishumo vhothe 

Kristo

1 VHAKORINTA 12:30–14:6 Ndimi. Lufuno a lu fheli mbilu 268 ya maanda? 30 Naa ndi vhothe la i songo fhelelaho; 10 musi hu   vhane vha vha na zwifhiwa zwa tshi swika zwo fhelelaho, zwi sou fhodza? Naa ndi vhothe vhane ngo fhelelaho zwi do fheliswa.   ˙ vha amba nga dzindimi? Naa ndi 11 Musi ndi tshi kha di  vha nwavhothe vhane vha vha vhataluna, ndo vha ndi tshi amba sa   ˙ ˙ tshedzeli? 31 Fhedzi dzulani ni nwana; ndi tshi humbula sa nwatshi fhisetshela u wana zwifhiwa na, ndi tshi tolisisa zwine zwithu  ˙ zwihulwane. Huno ndi ni sumbe- zwa amba zwone sa nwana; fhedza ndila i fhiraho dzo the.   dzi zwino ndo no vha munna, ndo  zwiito zwa hana. 12 Ngauri Arali ndi tshi amba nga lata  ndimi dza vhathu na dza zwino a ri koni u vhona zwavhudi ˙ vharunwa fhedzi ndi si na lufuno, nga tshivhoni tsha tsimbi, fhedzi  kona u vhona ndi fana na tsimbi kana simba- nga murahu ri do  ra nga ri khou vhonana la1 i lilaho. 2 Arali ndi na tshi- zwavhudi ro livhana zwifhatuwo. Zwa zwi fhiwa tsha u porofita na u divha  i songo fhelela zwiphiri zwikhethwa zwothe na u no ndi na ndivho   di vha na ndivho yothe, ndi na lute- ho, fhedzi nga murahu ndi do   ndo lwo khwathaho lune lwa nga vha nga ho teaho samusi ndi tshi  nga ho teaho. 13 Naho  kona u sudzulusa dzithavha, fhe- divhiwa dzi ndi si na lufuno, a thi tshithu. zwo ralo, zwi sa fheli ndi lutendo, ˙ 3 Arali ndi tshi nea vhanwe zwi- fulufhelo, na lufuno, kha zwene thu zwanga zwothe u itela u vha zwo zwithu zwiraru; tshihulwane fusha, nahone nda kumedza mu- sa ndi lufuno. vhili wanga sa tshithavhelo uri  Tovholani lufuno, fhedzi ni ndi zuwe, fhedzi ndi si na lufuno, ite vhudidini ha u wana  a thi vhuyelwi na luthihi. zwifhiwa zwa muya, fhedzi zwihu4 Lufuno a lu fheli mbilu, lu luhulu ni porofite. 2 Ane a na vhuthu. Lufuno a lu na vivho, amba nga ndimi ha ambi na vhaa lu zuwi, a lu dikukumusi, 5 a thu, fhedzi u amba na Mudzimu,  lu difari nga ndila i si yavhudi,    a ngauri a hu na ane a mu thetshelu di zwalwo, a lu sinyuwi. lesa, u vha a tshi khou amba zwi to  deli  A lu vhaleli muthu vhukhakhi. phiri zwikhethwa nga muya. 6 A lu takaleli u sa luga, fhe- 3 Naho zwo ralo, ane a porofidzi lu takalela ngoho. 7 Lu fu- ta u a khwathisa, u a tu   tuwedza,  kedza zwothe, lwa tenda zwothe,   na u khuthadza vhathu nga zwine lwa fulufhela zwothe, lwa konde  a zwi amba. 4 Ane a amba nga lela zwothe.  ndimi u a dikhwa thisa, fhedzi ane   8 Lufuno lu nga si vhuye lwa a porofita u khwathisa tshivhidzo.  fhela. Arali hu zwifhiwa zwa u po- 5 Ndi nga tama arali nothe no  rofita, zwi do  fhela; arali hu ndi- vha ni tshi amba nga ndimi, fhemi dzi do  fhumula; arali hu ndi dzi zwine nda zwi takalela ndi vho, i do  fheliswa. 9 Ngauri ri zwa uri ni porofite. Vhukuma, ane na ndivho thukhu i songo fhele- a porofita u fhira ane a amba nga   laho nahone ri porofita nga ndi ndimi, nga nnda  ha musi a tshi talutshedza uri tshivhidzo tshi  1Ko 13:11 Tshilidzo tsha muzika tsha mu6 Vhahashu, arali  tengelele tshine tsha ita phosho musi vhu- khwathiswe. nda da  nda amba na inwi nga ndivhili hazwo zwi tshi rwana.

13

14

269 Vhana musi zwi tshi da 1 VHAKORINTA 14:7-24  kha vhuvhi mi nga tshino tshifhinga, ndi do lo ine nda i pfesesa. Ndi do   imbeni vhuyedza ngani nga nnda  ha la Mudzimu nga tshifhiwa tsha musi ndo ni vhudza zwe Mudzimu muya tshe nda newa tshone, fhe a ndzumbululela kana nga zwine dzi ndi do  dovha nda imbela Munda zwi divha kana nga zwine nda dzimu luimbo lune nda lu pfe porofita kana u zwi gudisa? sesa. 16 Zwa sa ralo, arali ni 7 Zwi fana na zwithu zwi sa tshi renda Mudzimu nga tshifhitshili zwine zwa lidzwa, u fana na wa tsha muya, muthu zwawe a re vhukati hanu tshitiringo kana mbila. Nga nnda  u do  amba hani   ha musi zwi tshi bveledza mu- uri “Amen” kha zwine na zwi lizwine ungo u sa fani, zwine zwa khou vhuha, samusi a sa divhi  lidzwa kha tshitiringo kana kha na khou zwi amba? 17 Ndi ngo mbila zwi nga divhiwa hani? ho uri ni khou livhuha nga ndi  ˙ 8 Arali phalaphala ya lila i si pfa- la yavhudi,  fhedzi munwe muthu ha khou khwathiswa. 18 Ndi lile, ndi nnyi ane a do dilugise   lela u lwa? 9 Nga ndila i fana- vhuha Mudzimu, ngauri ndi amba  ho, nga nnda  ha musi inwi ane a ndimi nnzhi u ni fhira. 19 Naho amba nga ndimi ni tshi amba nga zwo ralo, ndi nga amba maipfi ane a pfala tshivhidzoni, ndila ine ya pfesesea nga ho lelu- matanu   ˙ ˙ u itela u gudisa vhanwe, nthani waho, munwe muthu u do   divha  hani zwine zwa khou ambiwa? ha u amba maipfi a zwigidi zwa Zwi re zwone ndi uri ni do  vha ni fumi nga ndimi dzi sili. tshi khou amba zwi sa vhuyedzi. 20 Vhahashu, ni songo vha 10 Hu nga vha hu na nyambo vhana kha maanda  a u talukanya,  nnzhi dzine dza ambiwa shango- fhedzi ni vhe vhana musi zwi tshi ni, fhedzi a hu na luambo lu si na da  kha vhuvhi; ivhani vho aluwazwine lwa amba zwone. 11 Ara- ho kha maanda talukanya.  a u ˙  li ndi sa pfesesi zwine zwa khou 21 Kha mulayo ho nwalwa u pfi: ambiwa, ndi do amba na avha vhathu  nga mutsinda kha “‘Ndi do  ane a khou amba, nahone ane nga ndimi dza vhatsinda na mia khou amba u do nga mutsi- lomo ya vhathu vhane vha si vha  nda kha nne. 12 Samusi ni tshi divhe, naho zwo ralo, a vha nga   tama zwifhiwa zwa muya, lwelani do  nthetshelesa,’ Yehova u ralo.” u pfuma nga zwenezwo zwifhiwa 22 Nga zwenezwo, ndimi a si tshizwine zwa do tshivhi- ga tsha vha tendaho, fhedzi ndi  khwathisa  dzo. tsha vha sa tendi, ngeno vhuporo13 Nga zwenezwo, ane a amba fita vhu si ha vhathu vha sa tendinga ndimi nga a rabele uri a kone ho, fhedzi ndi ha vhane vha tenda. na u talutshedzela. 14 Arali ndi 23 Arali tshivhidzo tshothe tsha   tshi rabela nga ndimi, ndi tshi- kuvhangana fhethu huthihi nahone vhothe vha amba nga ndifhiwa tsha muya tshe nda newa   tshone tshine tsha khou rabe- mi, ha dzhena vhathu zwavho la, fhedzi nne  a thi zwi pfesesi. kana vha sa tendi, naa vha nga si ambe uri no tangana thoho? 15 Zwino hu itwe mini-ha? Ndi do    rabela nga tshifhiwa tsha muya 24 Arali nothe ni tshi khou poro tshe nda newa tshone, fhedzi fita nahone ha dzhena a sa tendi  ndi do  dovha nda rabela thabe- kana muthu zwawe, u do  divhona 

1 VHAKORINTA 14:25–15:7 Ndila yavhudi 270   na yo dzudzanyeaho ˙ vhukhakhi nahone vhothe vha vha tshi to   da  u guda zwinwe zwithu, vha fanela u vhudzisa vhamu tu uri a di  tuwedza   tolisise.  25 Zwiphiri zwi re mbiluni yawe nna vhavho hayani, zwi a shonisa zwi do  bvela khagala, zwa ita uri musi mufumakadzi a tshi amba a we nga tshifhatuwo a rabele Mu- tshivhidzoni.  dzimu, a ri: “Zwa vhukuma Mu36 Naa ipfi la Mudzimu lo thoma kha inwi, kana lo tou swika dzimu u vhukati hanu.”  26 Huno hu itwe mini, vhaha- kha inwi? 37 Arali muthu a tshi humbushu? Musi ni tshi kuvhangana, ˙ ˙ munwe u imba dzipsalme, munwe la uri u muporofita kana o newa  ˙ ndi wa u gudisa, munwe o dzu- tshifhiwa tsha muya, u fanela u uri zwine nda khou ni mbululelwa nga Mudzimu, mu- talukanya ˙ ˙ ˙ nwe u na ndimi, munwe ndi nwalela ndi ndaela i bvaho ha wa u talutshedzela. Zwithu zwo- Murena. 38 Arali muthu a sa  pfesesi, mu litsheni a dzule o the kha zwi itwe u itela u fhata  na. 27 Arali muthu a tshi amba ralo. 39 Nga zwenezwo, vhaha nga ndimi, kha vha vhe vhavhi- shu, dzulani ni tshi ita vhudidili kana vhararu fhedzi, vha sieli- ni ha uri ni porofite, fhedzi ni so˙ sane; nahone munwe u fanela uri ngo thivhela u amba nga ndimi. kha zwi itwe  a talutshedzele. 28 Fhedzi ara- 40 Zwithu zwothe  yavhudi   na yo dzudzali hu si na mutalutshedzeli, u fa- nga ndila  nela uri a fhumule tshivhidzoni nyeaho. nahone a ambe na Mudzimu mbiVhahashu, ndi khou ni hu˙ luni yawe. 29 Zwinwe hafhu, hu mbudza mafhungo madifha  ambe vhaporofita vhavhili kana e nda ni divhadza one, e na a ta  ˙ vhararu, nahone vhanwe vha ta nganedza, e na dzula no khwatha  lukanye zwine zwa amba zwone. khao. 2 Ni do dovha na tshi ˙ 30 Arali munwe a dzumbululelwa dzwa arali ni tshi farelela no nga Mudzimu o dzula henefho, we khwatha kha mafhungo madifha   a vha a tshi khou amba a tho- e nda ni divhadza one, nga nnda   me a fhumule. 31 Ngauri nothe  ha musi no vha vhatendi hu si na ni nga porofita nga muthihi nga tshiitisi. muthihi, uri vhothe vha gude na  3 Kha zwithu zwa ndeme zwe u tu 32 Zwifhiwa zwa nda ni nea  tuwedzea.  zwone zwo vha zwe nda  muya zwa vhaporofita zwi fane- zwi tanganedza, uri Kristo o fela  ˙ la u langiwa nga vhaporofita. zwivhi zwashu u ya nga Manwalo, 33 Ngauri Mudzimu a si Mudzi- 4 o vhulungwa, o vuswa nga du mu a songo dzudzanyeaho, fhedzi vha la vhuraru u ya nga Ma˙ ndi wa mulalo. nwalo, 5 o divhonadza kha Kefa  U fana na zwivhidzoni zwo- nga murahu a divhonadza kha  the zwa vhakhethwa, 34 vhafu- vha fumi-mbili (12). 6 Nga mu makadzi vha fhumule zwivhidzo- rahu ha zwenezwo a divhonadza  ni, ngauri a zwo ngo tendelwa uri kha vhahashu vha fhiraho mavha ambe. Nthani hazwo, kha vha dana matanu, vhane vhunzhi ha   di samusi na Mulayo vho vha kha di vha na rine,  tukufhadze,    naho˙ u tshi amba nga u ralo. 35 Arali ne vhanwe vho no fa. 7 Nga

15

271 Tshiranzhe. Lufu ndi swina la u murahu o divhonadza kha Yako bo, a dovha a divhonadza kha  vhaapostola vhothe; 8 mafhele loni a divhonadza kha nne   we ˙ nda vha ndi tshi nga nwana we a bebwa tshifhinga tshi sa athu swika. 9 Ngauri ndi mutuku kha vha apostola, a thi fanelei u vhidzwa muapostola, ngauri ndo tovhola tshivhidzo tsha Mudzimu. 10 Fhedzi ndi zwine nda vha zwone nga nthani ha vhuthu vhuhu lu ha Mudzimu. Nahone vhuthu vhuhulu hawe he a ntsumbedza hone ho vha vhu si mahandana, ndo shuma u fhira vhothe,  fhedzi ho vha vhu vhuthu vhuhulu ha Mudzimu vhu re kha nne.  11 Naho zwo ralo, hu sa londwi ˙ uri ndi nne  kana ndi vhanwe vhaapostola, zwenezwi ndi zwine ra zwi huwelela nahone ndi nga ndi la yeneyo ye na tenda ngayo. 12 Arali hu tshi huwelelwa uri Kristo o vuswa vhafuni, ndi nga˙ ni vhanwe kha inwi vha tshi amba uri a hu na mvuwo ya vhafu? 13 Vhukuma, arali hu si na mvuwo ya vhafu, izwo na Kristo ho ngo vuswa. 14 Arali Kristo a songo vuswa, u huwelela hashu ndi ha fhedzi, na lutendo lwashu ˙ ndi lwa fhedzi. 15 Zwinwe hafhu, arali vhafu vha sa vuswi zwa vhukuma, ri dzhiiwa ri thanzi  dzo zwifhelaho Mudzimu, ngauri ro tanziela nga ha Mudzimu nga  u amba uri o vusa Kristo, fhedzi a songo mu vusa. 16 Arali vhafu vha sa do  vuswa, na˙ Kristo ho ngo vuswa. 17 Zwinwe hafhu, arali Kristo a songo vuswa, lutendo lwanu  a lu na mushumo; ni do dzula ni zwivhini zwanu.   18 Zwi re zwone ndi uri, vho faho vhe na vhuthihi na Kristo vho

1 VHAKORINTA 15:8-30 fa lwa tshothe. 19 Arali ro fulu fhela Kristo kha vhuno vhutshilo fhedzi, ri do u fhira  tungufhala  naho e nnyi. 20 Ngoho ndi ya uri Kristo o vuswa vhafuni, ndi tshiranzhe tsha vho faho. 21 Samusi lufu lwo vha hone nga muthu, na mvuwo ya vhafu yo vha hone nga muthu. 22 Samusi rothe ri tshi fa  nga mulandu wa Adamu, rothe ri  do vuswa nga nthani ha Kri  ˙ sto. 23 Fhedzi munwe na mu˙ nwe u na vhuimo hawe: Kristo ndi tshiranzhe, ha tevhela vhane vha vha vha Kristo tshifhingani tsha u vha hone hawe. 24 Ngauralo, mafheleloni u do  humisela muvhuso ha Mudzimu, ane a vha Khotsi awe. Zwenezwi zwi do  itea musi o no fhelisa mivhuso yothe na vhavhusi. 25 Ngauri  u fanela u vhusa sa khosi u swika Mudzimu a tshi vhea maswina fhasi ha milenzhe yawe. 26 Lufu ndi swina la u fhedza line a do  li fhelisa. 27 Ngauri Mudzimu “o vhea zwithu zwothe nga fhasi ha milenzhe yawe.”  Fhedzi musi a tshi amba uri ‘zwithu zwothe zwi fhasi ha milenzhe  yawe,’ zwi tou vha khagala uri a zwi kateli we a vhea zwithu zwothe khae. 28 Musi zwithu zwo the zwo no vhewa nga fhasi ha mi lenzhe yawe, Murwa u do  dovha a divhea nga fhasi ha we a vhea zwi thu zwothe nga fhasi hawe, uri  Mudzimu a vhe zwithu zwothe  kha vhothe.  29 Arali zwi songo ralo, vhane vha lovhedzelwa uri vha vhe vhafu vha do  ita mini? Arali vhafu vha sa do vuswa na luthi hi, ndi ngani na vhone vha tshi khou lovhedzwa uri vha vhe vhafu? 30 Ndi ngani ri tshi dzula

fhedza

1 VHAKORINTA 15:31-53 ri khomboni tshifhinga tshothe?  ˙ ˙ 31 Duvha  linwe na linwe ndi vha ndo livhana na lufu. Dakalo line nda vha na lo kha inwi vhahashu, ndi line nda vha na lo kha Kristo Yesu Murena washu. 32 Arali ndo lwa na zwivhanda ngei Efe˙ sa u fana na vhanwe vhathu, zwi do  mmbuyedza nga’ni? Arali vhafu vha sa do  vuswa, “kha ri le ri nwe, ngauri matshelo ri do  fa.” 33 Ni songo fhurwa. Vhukonani vhu si havhudi  vhu tshinya vhudifari havhudi. 34 Dzivhuluwa  ni nga ndila yo lugaho nahone ni  songo dzulela u ita tshivhi, nga˙ uri vhanwe a vha divhi Mudzimu.  Ndi khou amba na inwi uri ni farwe nga thoni.  ˙ 35 Naho zwo ralo, munwe muthu u do  ri: “Vhafu vha do  vuswa nga ndilade? Vha do    vuswa vhe na tshivhumbeo tsha mufuda-de?” 36 Tsilu ndi iwe! Zwine  wa zwala zwi thoma zwa fa zwa kona u tshila; 37 zwine wa zwala, a si tshivhumbeo tshine tsha do  vha tshone, u zwala thoro fhedzi hu sa londwi uri ndi ya go˙ roi, kana ndi ya munwe mufuda; 38 fhedzi Mudzimu u i nea tshi vhumbeo nga hune a funa nga˙ ˙ ho, u nea mbeu inwe na inwe  tshivhumbeo tshayo. 39 A si uri nama dzothe dzi a fana, hu na ya   ˙ vhathu, hu na inwe ya kholomo, ˙ ˙ inwe ndi ya zwinoni, nahone inwe  ndi ya khovhe. 40 Hu na zwivhumbeo zwa ta na zwivhu dulu,  mbeo zwa kha lifhasi; fhedzi lunako lwa zwivhumbeo zwa ta  dulu  ˙ ndi lwa munwe mufuda, lwa zwivhumbeo zwa kha lifhasi ndi lwa ˙ munwe mufuda-vho. 41 Lunako ˙ lwa duvha ndi lwa munwe mufu ˙ ˙ da, na lwa nwedzi ndi lwa munwe mufuda, na lwa naledzi ndi lwa 

272 ˙ munwe mufuda; zwi re zwone ndi uri, naledzi dzo fhambana nga lu nako lwadzo. 42 Zwo tou ralo nga u vuswa ha vhafu. Hu zwalwa muvhili u sinaho, ha vuswa u sa sini. 43 U zwalwa nga ndila i nyadzea ho, u vuswa u wo nakaho. U zwalwa u na vhushayanungo, wa vuswa u na maanda. 44 U zwalwa  u tshivhumbeo tsha nama, wa vu swa u tshivhumbeo tsha muya. Arali hu na tshivhumbeo tsha nama, hu dovha ha vha na  tshivhumbeo tsha muya. 45 Ho ˙ itwa na u nwalwa u pfi: “Adamu muthu wa u thoma o vha muthu a tshilaho.” Adamu wa u fhevhudza o vha muthu a neaho  tshilo. 46 Naho zwo ralo, zwine zwa vha zwa muya a si zwone zwa u thoma. Zwine zwa vha zwa nama ndi zwone zwa u thoma, ha  tevhela zwine zwa vha zwa muya. 47 Muthu wa u thoma u bva kha lifhasi nahone o itwa nga buse; muthu wa vhuvhili u bva ta  dulu.  48 Samusi o itwaho nga buse e buse, na vho itwaho nga buse na vhone ndi buse; samusi wa ta  dulu  e wa ta na vhane vha vha ta dulu,   dulu ndi vha ta 49 Samusi   dulu.  ri tshi fana na o itwaho nga buse, ri do  fana na wa ta  dulu.  50 Vhahashu, ndi khou amba zwenezwi uri nama na malo fha zwi nga si le ifa la muvhuso wa Mudzimu, kana u la ifa la u sa sina. 51 Ndi ni vhudza tshiphiri tshikhethwa: Ri nga si fe rothe,  fhedzi rothe ri do   shandukiswa, 52 nga tshifhinganyana, nga u poidza ha lito, musi hu tshi lila  phalaphala ya u fhedza. Ngauri phalaphala i do lila, vhafu vha  do  vuswa vha si tsha sina, nahone ri do  shandukiswa. 53 Nga-

Vhukonani vhu si havhudi 

273 Ndo vulelwa munango muhulu  uri zwine zwa sina zwi fanela u ambara u sa sina, nahone zwine zwa fa zwi fanela u ambara u sa fa. 54 Musi zwine zwa sina zwi tshi ambara u sa sina, zwine zwa fa zwi tshi ambara u sa fa, ndi hone hu tshi do ma dadzea  ˙ ipfi o nwalwaho ane a ri: “Lufu lwo milwa tshothe.” 55 “Lufu, gu ndo lau li ngafhi? Lufu, luvholela lwau lu ngafhi?” 56 Luvholela lu bveledzaho lufu ndi tshivhi, maanda  a tshivhi a bva kha Mulayo. 57 Fhedzi ri livhuha Mudzimu, ngauri o ri nea gundo nga  Murena washu Yesu Kristo! 58 Nga zwenezwo, vhahashu vhane nda vha funa, ivhani no khwathaho, ni sa dzinginyei,  tshifhinga tshothe ni vhe na zwi nzhi zwine na zwi ita mushumoni wa Murena, ni tshi divha uri mu shumo wanu  a si wa fhedzi Murenani. Malugana na kose-kose ya vhakhethwa, ni nga tevhela nyeletshedzo dze nda dzi nea zwi vhidzo zwa Galatia. 2 Nga du ˙ vha la u thoma la vhege inwe na ˙ ˙ ˙ inwe, munwe na munwe wanu  a ˙ vhetshele tshinwe tshithu thungo u ya nga hune a nga kona ngaho, uri ndi tshi swika hu si vhe na kose-kose. 3 Fhedzi musi ndi tshi swika henefho, ndi ˙ do  ruma vhanna vhe na vha nwala kha vhurifhi uri vha a fulufhedzea, uri vha ise tshifhiwa tshanu  tsha vhuthu ngei Yerusalema. 4 Naho zwo ralo, arali zwi tshi vhonala zwo tea uri na nne  ndi ye henengei, na nne na ndi do  tuwa  vho henefho. 5 Fhedzi ndi do da   kha inwi musi ndo no fhira Makedonia, ngauri ndi do fhira nga Make

16

1 VHAKORINTA 15:54–16:17 donia; 6 khamusi ndi do  dzula kana nda fhedza vhuriha ndi na inwi, uri ni mphelekedze hune nda do  vha ndi tshi khou ya hone. 7 A thi to  di  u ni vhona musi ndi tshi khou tou fhira, samusi ndi tshi fulufhela u fhedza tshifhinga tshilapfu ndi na inwi, arali Yehova a tshi zwi tendela. 8 Fhedzi ndi do sala Efeso u swi ka nga vhutambo ha Pentekoste;  9 ngauri ndo vulelwa munango  muhulu u isaho tshumeloni, fhedzi hu na vhapikisi vhanzhi. 10 Musi Timotheo a tshi swika, ni ite vhungoho ha uri a si ofhe tshithu musi e na inwi, ngauri u khou ita mushumo wa Yehova, 11 Ngauralo, hu u fana na nne.  songo vha na ane a mu nyadza. Ni mu fhelekedze nga mulalo, uri a kone u swika kha nne,  ngauri nne  na vhahashu ro mu lindela. 12 Malugana na wahashu Apolo, ndo mu tu nga ma tuwedza  anda  uri a de  kha inwi khathihi na vhahashu, naho o vha a songo diimisela u da   zwino; fhedzi u do  da  kha inwi musi a tshi wana tshibuli. 13 Dzulani no fhatuwa, ima ni no khwatha lutendoni, ni vhe  na tshivhindi, ni vhe na maanda.  14 Zwothe zwine na zwi ita ni zwi  ite nga lufuno. 15 Ndi a ni tu vhaha tuwedza  shu: Ni a zwi divha uri muta   wa ha Stefanasi wo vha wone wa u thoma u vha vhafunziwa ngei Axaya na uri wo dikumedza uri  u shumele vhakhethwa. 16 Ngavhe ni tshi di kha  tukufhadza  vhathu vho raloho na kha vhothe vhane vha shumisana navho  na vhane vha vha vhashumi vha biko. 17 Fhedzi ndi a takala uri

1 VHAKORINTA 16:18—2 VHAKORINTA 1:10 274 Stefanasi, Fortunato, na Axaiko Ni lumelisane nga khisi khevha fhano, ngauri vho vala tshi- thwa.1 Paulo, ndi khou ni  khala tsha u sa vha hone hanu  ˙ 21 Nne fhano. 18 Ngauri vho ri homolo- nwalela yeneyi ndumeliso nga tshanda  tshanga. sa. Nga zwenezwo, ni dzhiele ntha  22 Arali muthu a sa funi Murevhathu vho raloho. 19 Vha zwivhidzoni zwa Asia na, nga a semiwe. Murena washu, 23 Ni vhe na vhuthu vhu vha a ni lumelisa. Akwila na Pri- ida! sika1 u katela na tshivhidzo hulu ha Murena Yesu. 24 Ngavhe lufuno lwanga lu tshi vha na tshine tsha kuvhangana nduni  vhane na vha na vhu yavho vha a ni lumelisa Murena- inwi nothe ni zwi tshi bva mbiluni. 20 Vha- thihi na Kristo Yesu. hashu vhothe vha a ni lumelisa. 1Ko 16:201 Yeneyo ndi ndila ye Vhakriste   vha vha vha tshi lumelisana ngayo musi vha tshi tangana. 

1Ko 16:191 U dovha a vhidzwa “Prisila.”

dccc

ccc

VHURIFHI HA VHUVHILI VHU YAHO KHA

VHAKORINTA Nne Paulo, muapostola wa  1 Kristo Yesu nga u funa ha Mudzimu, na wahashu Timotheo

˙ ri nwalela tshivhidzo tsha Mudzimu tshine tsha vha Korinta, khathihi na vhakhethwa vhothe vha  re shangoni lothe  la Axaya: 2 Vhuthu vhuhulu na mulalo zwi bvaho ha Mudzimu Khotsi ashu na kha Murena Yesu Kristo nga zwi vhe na inwi. 3 Nga hu rendwe Mudzimu ane a vha Khotsi a Murena washu Yesu Kristo, ane a vha Khotsi wa u khathutshela hothe na  Mudzimu wa u khuthadza hothe,  4 ane a ri khuthadza kha vhutu ngu hashu hothe, uri ri kone u ˙ khuthadza vhanwe kha vhutungu  naho vhu vhufhio nge ra khuthadzwa nga Mudzimu. 5 Ngauri ro tambula zwihulu ri tshi itela Kristo, na Kristo u ri khuthadza nga ndila khulwane. 6 Arali ri vhu tunguni, ndi uri ni khuthadzwe 

na u tshidzwa; arali ri tshi khuthadzwa, ndi uri ni khuthadzwe nga ndila ine ya do   ni thusa u kondelela u tambula he na rine   ra sedzana naho. 7 Fulufhelo line ra vha na lo kha inwi lo khwatha,  ri tshi divha uri samusi na inwi  ni tshi khou tambula u fana na rine, na inwi ni do   khuthadzwa nga ndila i fanaho.  8 Vhahashu, a ri to  di  uri ni si divhe nga ha u tambula he ra se dzana naho ngei tshitirikini tsha  Asia, uri ro vha nga fhasi ha mutsiko muhulu lwe ri si kone u kondelela nga nungo dzashu, naho ne ro vha ri si na vhutanzi ha  uri ri do  tshila. 9 Zwi re zwone ndi uri ro pfa ri na vhungoho ha uri ro hatulelwa lufu. Zwenezwi  zwo vha zwi zwa uri ri si difulu fhele, fhedzi ri fulufhele Mudzimu ane a vusa vhafu. 10 O ri tshidza kha zwihulwane zwi ngaho sa lufu nahone u do  ri tshidza; ri fu-

275 Luswayo lwa muya mukhethwa 2 VHAKORINTA 1:11–2:5 lufhela ene uri u do ti hanu  bvela phanda   zwine zwa amba  nga rine, a tshi ri tshidza. 11 Ni nga do- uri nga nne  na Silvano na Timovha na thusa nga u ri rabelela, theo, ho ngo vha Ee kana Hai, uri vhanzhi vha ri livhutshele nge fhedzi Ee yo vha Ee kha ene. ra sumbedzwa tshilidzi musi hu 20 Hu sa londwi uri zwe Mudzitshi fhindulwa thabelo dza vha- mu a zwi fulufhedzisa ndi zwinzhi thu vhanzhi. lungafhani, zwo vha Ee nga ene. 12 Ngauri tshine ra zuwa tsho- Nga zwenezwo, nga ene zwi done ndi tsha uri, mvalo dzashu dzi vha zwa vha “Amen” ine ya ambea tanziela uri ro difara zwavhudi    lwa kha Mudzimu uri ri mu reshangoni, zwihuluhulu kha inwi, nde. 21 Fhedzi ndi ene ane a ri nga u vha vhakhethwa na nga u khwathisedza uri ri vha Kristo na  fulufhedzea kha Mudzimu, hu si uri we a ri nanga ndi Mudzimu. nga vhutali ha nama, fhedzi nga 22 O dovha a ri swaya na u ri   vhuthu vhuhulu ha Mudzimu. sumbedza zwine zwa do lwo da,  ˙ 13 Ngauri a ri khou ni nwalela nolwo luswayo ndi muya mukhe˙ zwinwe nga nnda  ha zwine na vho thwa u re mbiluni dzashu. zwi divha zwavhudi   na u zwi pfe23 Ndi to  da  uri Mudzimu a vhe sesa; ndi fulufhela uri ni do  bve- thanzi yanga, ya uri ndi sa athu  la phanda zwe- da  ni tshi thogomela   Korinta ho vha hu u ni vhanezwi zwithu u swika vhufheloni, vhalela. 24 A si uri ri vhavhusi 14 samusi na inwi no zwi pfesesa, vha lutendo lwanu, fhedzi ri vha ndi rine  vhane ra ita uri ni zuwe, shumisani vha uri ni takale, ngasamusi na inwi ni tshi do  ita uri uri no ima nga lutendo lwanu.  na rine  ri zuwe nga duvha  la MuNgauri ndo ita phetho ya uri rena washu Yesu. ndi si dovhe nda da  ha inwi 15 Ngauralo, samusi ndo vha 2 Arali ndi  ndi na vhungoho ha zwenezwi, nda ni tungufhadza. ndi nnyi ane  ndo vha ndo dzudzanya hu tshee tshi ni tungufhadza,  ntakadza arali hu si onoyo nga phanda  u da  kha inwi lwa a do nda mu tungufhadza? 3 Ndo  vhuvhili uri ni dovhe ni takale, we ˙ 16 ndi do  fhira ndi tshi ni vhona nwala zwe nda zwi ita uri musi ndi vhane  ndi si tungufhadze  musi ndi tshi ya Makedonia, na- tshi da hone ndi do  dovha nda ni vho- nda fanela u vha takadza; ngauri na musi ndi tshi vhuya Ma- ndi na vhungoho ha uri zwine zwa takadza inwi nothe.  kedonia uri ni mphelekedze musi ntakadza zwi ˙ ndi tshi ya Yudea. 17 Naho ndo 4 Ndo ni nwalela ndi tshi khou vhuhulu na u tsike vha ndo diimisela u ita nga u pfa vhutungu  ralo, naa ndo dzhia eneo mafhu- ledzea ndi tshi khou tsengisa mihu si u itela u ni tungufha  ngo nga hu leluwaho? Kana ndo todzi, dza, fhedzi hu uri ndi sumbedze dzudzanya zwithu nga lwa nama,  ine nda ni funa ngayo.  lune nda amba uri “Ee, Ee” naho- ndila 5 Huno arali hu na muthu ne nga murahu nda ri “Hai, Hai”? ˙ munwe, u vha  18 Fhedzi ri nga fulufhela Mudzi- we a tungufhadza nne, fhemu uri zwine ra ni vhudza zwone a songo tungufhadza   inwi noa si Ee kana Hai. 19 Ngauri Mu- dzi u vha o tungufhadza  a tho ngo diimiserwa wa Mudzimu, ane a vha Kri- the—ngauri   sto Yesu, we a huwelelwa vhuka- la u shumisa maipfi ane a thavha 

2

2 VHAKORINTA 2:6–3:9 U fanelea hu bva ha Mudzimu 276 kha zwine nda zwi amba. 6 Ye- zwavhudi  kha zwenezwi zwithu? neyi ndayo yo newaho nga vhu- 17 Ngauri a ri vhavhambadzi vha  nzhi hanu muthu o ra- ipfi la Mudzimu sa zwine vhathu  yo edana  loho, 7 nthani hazwo, ni fanela vhanzhi vha vha zwone, fhedzi ri  uri ni mu hangwele na u mu khu- amba nga u fulufhedzea sa vho thadza, uri onoyo muthu a si tsi- rumiwaho nga Mudzimu na Krikeledzwe nga vhutungu ho kalu- sto.  laho. 8 Nga zwenezwo, ndi khou Naa zwi kha di uri ri do to  dea  ni tu uri ni mu sumbe tuwedza  vhe ri dithemendele kha inwi?  ˙ dze lufuno. 9 Ndi ngazwo ndo ni Kana naa ri to ˙  da  manwalo a uri nwalela uri ndi vhone arali ni tshi ni ri themendele u fana na vha˙ do  sumbedza uri ni a thetshele- nwe vhathu? 2 Inwi ni vhurifhi ˙ sa kha zwithu zwothe. 10 Ara ˙ hashu, ho nwalwaho mbiluni dzali ni tshi hangwela munwe mushu vhune ha divhiwa na u vha thu vhukhakhi naho vhu vhufhio, lwa nga vhathu vhothe. 3 Nga na nne  ndi a mu hangwela. Zwi uri no sumbedza uri ni vhurifhi re zwone ndi uri kha zwothe zwe ˙  ha Kristo ho nwalwaho nga rine  nda hangwela (arali hu na zwe ˙  da,  vhu songo nwalwaho nda hangwela khazwo) ho vha uri sa vhadin ˙ nga ennge, fhedzi ho nwalwaho ndi vhuyedze inwi phanda  ha Kringa muya wa Mudzimu a tshilaho, sto, 11 uri ri si fhurwe nga Sathane, ngauri ri a divha vhukwila hu si kha mbaba dza matombo,  fhedzi kha mbaba dza nama mbi hawe. 12 Musi ndi tshi swika ngei Ti- luni. 4 Huno nga Kristo ri na leneroasi uri ndi divhadze mafhu ngo madifha nga ha Kristo, ndo li fulufhelo kha Mudzimu. 5 Hu   vhane  ri a fanelea zwawana uri Murena o mvulela mu- si uri rine  uri ri elekanye uri a ri na nango tshumeloni yawe, 13 ndo vhudi   fhevha ndi songo vhofholowa nga- tshithu tshi bvaho kha rine, uri a tho ngo wana wahashu Tito. dzi u fanelea hashu hu bva ha Ngauralo, nda onesana navho nda Mudzimu, 6 we a ita uri ri fanelee zwavhudi u vha vhadin   da  ya Makedonia. muswa, hu si vha 14 Fhedzi ri livhuha Mudzimu vha mulanga ˙ vha ane a bvela phanda  a tshi ri ranga mulayo wo nwalwaho, fhedzi ˙ phanda  musi ri tshi tshimbila na muya; ngauri mulayo wo nwalwaho u hatulela lufu, fhedzi muya u  Kristo kha gundo, ngauri ndivho  yawe i nga munukhelelo nahone a tshidza.˙ 7 Zwinwe hafhu, arali mulari˙ phadaladza yeneyo ndivho hu  ˙ ˙ u tshi disa lufu  nwe na hunwe nga mushumo wa- yo wo nwalwaho ˙ shu. 15 Ngauri kha Mudzimu ri nahone wo nwalwaho kha mato u na vhugala ho ralomunukhelelo wa Kristo vhukati mbo wo da ha vhane vha do tshidzwa na ho, he vharwa vha Isiraele vha si  tsha  vhukati ha vhane vha do  fheli- kone u lavhelesa tshifhatuwo ha vhugala ha  swa; 16 kha vhane vha do  fhe- Mushe nga nthani tshawe, vhugala he liswa ri munukho u isaho lufu- tshifhatuwo  ni, kha vhane vha do  fhela, 8 ndi  tshidzwa ri ha vha vhu tshi do munukhelelo u isaho vhutshilo- ngani u shululwa ha muya hu si ni. Nahone ndi nnyi ane a fanelea na vhugala vhuhulwane? 9 Ara-

3

277 U swingisa mihumbulo. Lupfumo 2 VHAKORINTA 3:10–4:11 li mulayo u disaho khatulo wo vha thu zwa vhufhura zwi shonisa  na vhugala, vhugala vhu disaho u ho, ri si tshimbile nga vhukwila,  luga vhu do  vha vhuhulwane lu- kana u shanda ipfi la Mudzimu, ngafhani! 10 Zwi re zwone ndi fhedzi ro ita uri ngoho i vhonaphanda   ha uri zwe zwa vhuya zwa vha na le nga u dithemendela di  kha vhugala a zwi tsha vha na vhugala Mudzimu ri tsumbo yavhu ˙ lwa muthu munwe na munga nthani ha vhugala vhune ha luvalo  ˙ nwe. 3 Arali mafhungo madifha  zwi fhira. 11 Arali zwine zwa do  o fukedzwa, o  fheliswa zwo da  na vhugala, zwi- ane ra a divhadza ne zwa dzula zwi hone zwi do  vha fukedzwa kha vhane vha khou ya u fheliswa, 4 vhenevho ndi vhe na vhugala vhungafhani! 12 Ngauralo, samusi ri na fulu- mudzimu wa ano maitele a zwifhelo lo raloho, ri na mbofholowo thu a swingisa mihumbulo ya khulu ya u amba, 13 na u sa ita vha sa tendiho, uri u vhonetshea vhuga zwe Mushe a ita musi a tshi fuke- la ha mafhungo madifha dza tshifhatuwo tshawe nga labi la nga ha Kristo, ane a vha tshi uri vharwa vha Isiraele vha si fanyiso tsha Mudzimu, hu si vha vhone zwine zwa do itea kha vhonetshele. 5 Ngauri a ri khou   vhane,  fhezwine zwa do  fheliswa. 14 Fhe- huwelela nga ha rine dzi mihumbulo yavho yo vha yo dzi ri khou huwelela nga ha Kristo Yesu ane a vha Murena, uri ri tsilufhala. Ngauri u swika na na  ri tshi itela Yesu. musi zwifhatuwo zwavho zwi kha vhalanda vhanu  di  vha zwo fukedzwa nga labi 6 Ngauri Mudzimu ndi ene we a musi hu tshi vhalwa mulanga wa ri: “Tshedza kha tshi vhonetshekale, ngauri li fukulwa nga Kri- le swiswini,” nahone o vhonetshesto fhedzi. 15 Zwi re zwone ndi la mbilu dzashu uri ri vhe tshedza ya vhu uri u swika na namusi, musi kha vhenevho nga ndivho  ˙ hu tshi vhalwa manwalo a Mu- gala ya Mudzimu a tshi shumisa tshifhatuwo tsha Kristo.  she, labi li fukedza mbilu dzavho. 7 Naho zwo ralo, lwonolwo lu16 Musi muthu a tshi rembulupfumo ro lu fara nga midzio ya tshela kha Yehova, labi li a fukuvumba, uri maanda  a fhiraho o lwa. 17 Huno Yehova ndi Muya; doweleaho a vhe a Mudzimu hu hune ha vha na muya mukhe-  si ashu. 8 Ri a tsikeledzea nga thwa wa Yehova hu na mbofholondila dzothe, fhedzi a ri vhuimo  wo. 18 Nahone rine ro the ri na   ni vhune ri si kone u bva khaho; zwifhatuwo zwi songo fukedzwa ro hanganea, fhedzi hu si uri a ri ho nga labi, ri nga zwivhoni zwine na tshibuli tshine ra nga bva ngazwa vhonetshela vhugala ha Ye- tsho; 9 ri a tovholwa, fhedzi a ro hova. Musi ri tshi ita nga u ralo, ngo latwa, ri a poselwa fhasi, fhe ri a shandulwa ra fana nae, ra di  dzi a ri lozwiwi. 10 Misi yothe ri  vhonetshela vhugala ri tshi ya, sa kondelela u farwa nga tshituhu   zwine zwa itwa nga Yehova ane a mivhilini yashu u fana na ndila ye  vha Muya. Yesu a kondelela ngayo, uri vhu Nga zwenezwo, samusi ri na tshilo ha Yesu na hone vhu vhovhudin  da  honovhu u ya nga nale mivhilini yashu. 11 Ngauri he ra khathutshelwa ngaho, a ri rine  vhane ra khou tshila, tshiri sedzana na lufu neti; 2 fhedzi ro tutshela zwi- fhinga tshothe  

4

2 VHAKORINTA 4:12–5:13 Vhutungu. U tshimbila nga lutendo 278  ˙ nga nwambo wa Yesu, uri vhu- shu i bvaho ta 3 uri musi  dulu,  tshilo ha Yesu vhu vhonale mivhi- ro i ambara, ri si wanwe ri fhedzi. 4 Zwi re zwone ndi uri rine lini yashu i faho. 12 Nga nthani   ha zwenezwo, rine  ro sedzana na vhane ra vha kha lene li dennde lufu, fhedzi inwi no sedzana na u ri a gomela, ro tsikeledzea; ngauri a ri to  di  u li ˙ bvula, fhedzi ri wana vhutshilo.  da  u ambara linwe, uri zwi faho 13 Ngauri ri na lutendo lu fa- to ˙ naho na lwe ha nwalwa ngalwo zwi dzhielwe vhudzulo nga vhuha pfi: “Ndi na lutendo, ndi nga- tshilo. 5 Huno we a ri lugiselezwo ndi tshi amba,” na rine  ri na la zwenezwi zwithu ndi Mudzimu, muya wawe sa tshiga  lutendo ndi ngazwo ri tshi amba, we a ri nea  da.  14 ri a zwi divha uri we a vusa tsha zwine zwa do  6 Nga zwenezwo, ri na vhuYesu u do  dovha a vusa na rine  ngoho ha zwenezwi uri naho ri khathihi na Yesu nahone a ri disa  rothe na inwi. 15 Ngauri zwe- na haya hashu muvhilini, ri kule  nezwi zwithu zwothe zwo itelwa na Murena, 7 ngauri ri tshimbi la nga lutendo, hu si nga u vhoinwi, uri vhuthu vhuhulu vhu di  engedzea vhu tshi ya ngauri vha- na. 8 Fhedzi a ri timatimi naho takalela u vha nzhi vha livhuha vhugala ha Mu- ne ro vha ri tshi do kule na muvhili na u fhata  haya dzimu. 16 Nga zwenezwo, a ri neti, fhe- hashu na Murena. 9 Nga zwedzi naho muthu wa nga nnda  a nezwo, hu sa londwi uri ri dzula  tshi khou tahala, ngoho ndi ya uri nae kana ri kule nae, ro diimisela  ngae. 10 Ngauri  muthu ane ra vha ene nga ngomu u tanganedzwa rothe ri do   ima phanda  ha tshiu dzula a tshi vusuluswa duvha  ˙ ˙ dulo tsha Kristo tsha khatulo, uri  ˙ ˙ linwe na linwe. 17 Ngauri naho vhutungu vhu ha tshifhinganya- munwe na munwe a wane mala na nahone vhu vhutuku, vhu ri mba awe u ya nga zwithu zwe a  zwi ita muvhilini, hu sa londwi uri disela vhugala vhuhulu vhune ha  ndi zwivhuya kana ndi zwivhi. di  engedzea vhu tshi ya nahone 11 Ngauralo, samusi ri tshi ndi ha tshothe; 18 ri sa humbu thogomela uri ri fanela u ofha li nga ha zwithu zwine ra zwi vho-  Murena,˙ ri dzula ri tshi gudina, fhedzi ri tshi humbula nga sa vhanwe uri vha tende, fheha zwithu zwi sa vhonali. Ngadzi ro itwa uri ri vhonale phauri zwithu zwine zwa vhonala ndi nda  ha Mudzimu. Naho zwo ralo, zwa tshifhinganyana, fhedzi zwindi fulufhela uri mvalo dzanu  thu zwi sa vhonali ndi zwa tsho- dzo ni thusa uri ni pfesese ndila  the.  ine ra vha ngayo. 12 Ngauri a ri Ngauri ri a zwi divha uri ara- khou dovha ra dithemendela  kha  li nndu  yashu i re kha lifhasi, inwi, fhedzi ri khou ni nea tshi heyi dennde, i tshi fanela u thu- itisi tsha u zuwa nga rine, uri ni  thwa, ri do  vha na tshifhato  tshi kone u fhindula vhane vha zuwa bvaho ha Mudzimu, nndu  i songo nga ha mbonalo ya nga nnda,  fhefhatwaho nga zwanda, ya lini na dzi hu si nga zwine zwa vha mbi  lini ngei ta 2 Ngauri kha luni. 13 Arali ro vha ro tangana  dulu.   yeneyi nndu ro vha ri tshi do  ri a gomela, ri tama thoho,   vha ri tshi zwi tshi bva mbiluni u wana ya- khou itela Mudzimu; arali ri na

5

279 “Pfumedzanani na Mudzimu” 2 VHAKORINTA 5:14–6:13 muhumbulo wo tshaho, ri khou duvha  la u tshidzwa.” Huno ndi itela inwi. 14 Lufuno lwa Kristo tshifhinga tshi tanganedzeaho  lu a ri kombetshedza, ngauri zwe- nga ho khetheaho. Ndi duvha  la u nezwi ndi zwe ra phetha ngazwo, tshidzwa. 3 A ri khou ni khukhulisa nga uri muthu muthihi o ri fela ronaho i ifhio, uri vhudin the; nga zwenezwo, vhothe vho fa; ndila   da    15 nahone o fela vhothe uri vho- hashu vhu si solisee; 4 fhedzi ri  a dithemendela sa vhadin   da  vha the vha tshilaho vha si tsha di  dzothe, nga   tshilela, fhedzi vha tshilele we a Mudzimu nga ndila u kondelela vhukuma, nga matu  vha fela nahone a vuswa. 16 Nga nthani ha zwenezwo, u ngu, nga zwifhinga zwine ra sha  bva zwino a ri tsha divha mu- ya, nga zwifhinga zwi kondaho,  thu u ya nga mavhonele a vha- 5 ri tshi rwiwa, ri tshi valelwa thu. Naho ro vhuya ra divha Kri- dzhele, ri tshi itelwa khakhathi,   ri tshi sto nga lwa nama, vhukuma a ri ri tshi shuma nga maanda,  fhedza vhusiku ri sa edeli, nga  tsha mu divha nga yeneyo ndila.   17 Nga zwenezwo, arali muthu e zwifhinga zwa musi ri si na zwi liyo  na vhuthihi na Kristo, u vha tshi- wa, 6 nga u tshila nga ndila nga  vhumbwa tshiswa; zwa kale zwo kunaho, nga u vha na ndivho, nga u vha na vhu fhira, huno ho bvelela zwiswa. u kondelela, 18 Fhedzi zwithu zwothe zwi bva thu, nga u vha na muya mukhe ha Mudzimu, ene we a ri pfume- thwa, nga u vha na lufuno lu si na dzanya nae nga Kristo na u ri muhoyo, 7 nga u amba nga u fu a Mudzinea vhudin   da  ha u pfumedzanya, lufhedzea, nga maanda mu; nga u fara zwihali zwa u luga 19 zwa uri Mudzimu o dipfume tsha u la na tsha mo dzanya na shango a tshi shumisa tshandani Kristo, a si vhalele vhutshinyi ha- nde, 8 nga u rendwa na u nya na vho. O ri nea mushumo wa u vhu- dzwa, nga mivhigo i si yavhudi   nga u farwa sa vhafhudza vhathu uri vha nga pfumedza- yavhudi; ri ngeno ri tshi fulufhedzea, 9 ri na na Mudzimu. tshi dzhiiwa sa vhane vha si divhi 20 Nga zwenezwo, ri vhaimeli we, ngeno ri tshi divhiwa, ri tshi  vha Kristo, zwa nga Mudzimu u dzhiiwa ro tewa nga lufu, ngeno humbela a tshi shumisa rine.  Sa- ri tshi tshila, ri tshi rwiwa, fhedzi musi ri vhaimeli vha Kristo, ri ri si fe, 10 ri tshi dzhiiwa sa vho humbela uri: “Pfumedzanani na tungufhalaho ngeno ro takala, sa  Mudzimu.” 21 We a vha a sa di vha shayaho, fhedzi ri tshi pfumivhi tshivhi a mu ita tshithavhe sa vhanzhi, ri tshi dzhiiwa sa vha lo a tshi itela zwivhi zwashu, uri si na tshithu ngeno ri na zwithu ngae ri vhe vho lugaho phanda  ha zwothe.  Mudzimu. 11 Inwi Vhakorinta, ro amba Ri shumisana nae, ri dovha na inwi nga u fulufhedzea hothe,  ra ni tu uri ni tanga tuwedza   ro ni vulela mbilu dzashu. 12 A nedze vhuthu vhuhulu ha Mudzi- ro ngo litsha u ni sumbedza lufumu nahone ni si xelelwe nga ndi- no, fhedzi ndi inwi ni songo ri suvho yaho. 2 Ngauri o amba a ri: mbedzaho lufuno. 13 Ndi amba “Ndo ni pfa nga tshifhinga tshi na inwi vhunga vhana vhanga, ni ye ra ni fara tanganedzeaho, ndo ni thusa nga ri fare nga ndila  

6

2 VHAKORINTA 6:14–7:12 U dikungela dzhogo na vha sa tendi 280  ngayo, ni tan lufuno lu hulu, ndi tou fhufhuma nga daka davhudze  re mbiluni dzanu. lo vhutunguni hashu hothe.    14 Ni songo dikungela dzhogo 5 Zwi re zwone ndi uri musi ri  na vha sa tendiho. Ngauri u luga tshi swika Makedonia, mivhili yana vhutshinyi zwi na vhushaka- shu a yo ngo awela, ro dzula ri de? Kana tshedza na swiswi zwi tshi tambudzwa nga ndila dzothe    ˙ tangana’fhi? 15 Zwinwe hafhu, —ho vha hu na dzinndwa nnda   Kristo na Sathane1 vha nga andaha tshivhidzo, na nyofho tshivhi na nga ndilade? Kana muthu a dzoni. 6 Naho zwo ralo, Mudzi  fulufhedzeaho u na vhushaka-de mu ane a khuthadza vho tsikele na muthu ane a si vhe mutendi? dzeaho, o ri khuthadza nga u vha 16 Thembele ya Mudzimu na mi- hone ha Tito; 7 hu si nga u vha dzimu ya zwifanyiso zwi tendela- hone hawe fhedzi, fhedzi na nga u na ngafhi? Ngauri ri thembele ya khuthadzwa nga inwi, musi a tshi Mudzimu a tshilaho; samusi Mu- ri vhudza uri no ntuvha, uri no tu  dzimu o amba a ri: “Ndi do  dzu- ngufhala zwihulu, na uri ni khou la vhukati havho, nda tshimbila mbilaelela; nahone zwenezwo zwo vhukati havho, ndi do  vha Mu- ita uri ndi takale zwihulu. dzimu wavho, vhone vha do  vha 8 Naho ndo ni tungufhadza  vhathu vhanga.” 17 “Yehova u nga vhurifhi hanga, a thi disoli.  ri: ‘Ibvani vhukati havho, ni di Naho ndo vhuya nda disola, (ndi  fhambanye navho, ni songo fara a zwi vhona zwauri honoho vhunaho tshi tshini tshi songo ku- rifhi ho ni tungufhadza lwa tshi naho, ndi do ni tanganedza.’”   fhinganyana,) 9 huno ndi a ta18 “‘Ndi do inwi kala, hu si ngauri no tungufhala,  vha khotsi anu,   ni do  vha vharwa na vhananya- fhedzi ngauri u tungufhala hanu   na vhanga,’ Yehova Ramaandao ho ita uri ni rembuluwe. Ngauri the u ralo.”  no vha no tungufhala nga ndila   Vhafunwa, samusi ri na zwe- ine ya takadza Mudzimu. Ndi nganezwo zwe ra fulufhedziswa, zwo zwe ra ni vhudza zwone zwi  kha ri tambe tshika dzothe dza songo ni vhaisa. 10 Ngauri u tu  ine ya takadza  nama na dza muya, uri ri vhe vha- ngufhala nga ndila  khethwa nga ho engedzeaho musi Mudzimu zwi ita uri ni rembuluwe ni tshidzwe, a zwi iti uri hu vhe ri tshi ofha Mudzimu. fhedzi u tungufhala   2 Ri tanganedzeni. A ro ngo na u disola;  khakhela muthu, a ro ngo vhaisa ha shango hu isa lufuni. 11 U hanu ine   nga ndila  muthu, a ro ngo fhura muthu u tungufhadzwa itela u divhuyedza. 3 A thi khou ya takadza Mudzimu ho bvele hanu   huhulwane, zwi ambela u itela u ni vhona mu- dza u diimisela landu. Ngauri ndo amba hu tshee u sumbedza uri a ni na mulandu, nga phanda, ni mbiluni dzashu u sinyuwa, nyofho, lutamo lu bva uri ri fe na u tshila rothe. 4 Ndi ho mbiluni, u fhisea, u lugisa zwo  no  na mbofholowo khulwane ya u khakheaho! Kha masia othe uri no kuna. 12 Naho amba na inwi. Ndi zuwa zwihu- sumbedza ˙ ˙ lu nga inwi. Ndo khuthadzwa zwi- ndo ni nwalela, a tho ngo nwalela we a khakha, kana we a khakhelwa, uri u diimisela hanu   ni 2Ko 6:151 Kana “Beliali.”

7

281 Vhushai. U nea zwine wa nga kona 2 VHAKORINTA 7:13–8:15  tshi itela rine  hu vhonale vhukati takala. 7 Naho zwo ralo, zwoni khou zwi ita zwavhudi. hanu, Mudzimu a tshi zwi vhona. the   Lu tendo lwanu Ni na 13 Ndi ngazwo ro khuthadzwa.  lwo khwatha.  yanu   Naho zwo ralo, nga nnda  ha u vhukoni ha u amba. Ndivho  khuthadzwa hashu, ro dovha ra yo engedzea. Ni khou ita vhudi ˙ zwitakadzwa zwihulu nga u vhona dini vhuhulwane kha zwothe ne na zwi ita. Ni funa vhanwe zwi Tito o takala, ngauri inwi nothe  ine ra  no mu homolosa. 14 Arali ndo tshi bva mbiluni nga ndila mu zuwela nga ha inwi, a no ngo ni funa ngayo. Ngavhe ni tshi bvela phanda nga u difu ni tshi nea   ntshonisa; samusi zwithu zwothe  zwe ra ni vhudza zwi ngoho, na nela. 8 A thi khou ni vhetshela muzwe ra zuwela Tito zwo vha zwi ˙ layo, fhedzi ndi to  da  ni tshi tho ngoho. 15 Zwinwe hafhu, ndila   ine a ni funa ngayo i a engedzea gomela˙ u shumesa na u diimisela musi a tshi humbula u thetshele- ha vhanwe, na u linga lufuno lwa arali lu lwa vhukuma. 9 Ngasa hanu na ndila ye na mu nu  nothe,   vhuthu vhuhulu  tanganedza ngayo nga nyofho na uri ni a divha  u tetemela. 16 Ndi a takala nga ha Murena washu Yesu Kristo, uri naho o vha o pfuma, o vha mundila dzothe ngauri ndi a tu    tuwe shai a tshi itela inwi uri ni pfume dzea nga nthani hanu.   nga vhushai hawe. Vhahashu, ri to ni tshi  da  10 Ndi khou ni vhudza mavhodivha nga ha vhuthu vhu- nele anga kha hezwi: enea ma hulu ha Mudzimu he zwivhidzo fhungo ndi a u ni vhuyedza, sa˙ zwa Makedonia zwa newa hone, musi ho no fhela nwaha  no 2 nga tshenetsho tshifhinga tsha thoma wonoyo mushumo na u domulingo muhulwane musi vha vha na sumbedza lutamo lwa u tshi khou tambudzwa, dakalo la- ita wonoyo mushumo. 11 Huno vho lihulwane na vhushai havho thaphudzani zwe na zwi thoma,  vhuhulwane zwo ita uri u vha ha- uri u diimisela hanu   u ita wonoyo vho na mafunda zwi engedzee. mushumo hu khunyelele u ya nga 3 Ngauri vho ita nga hune vha zwine na vha nazwo. 12 Tshifhinga kona ngaho, ndi khwathise wa tshine tsha bva mbiluni tshi dza zwenezwo, vho ita zwi fhiraho a tanganedzwa vhukuma nga Mu zwine vha zwi kona, 4 vho vha dzimu, ngauri Mudzimu u lavhevha tshi dzulela u ri humbela uri lela uri muthu a nee zwine a nga  vha wane ndugelo ya u neela na kona, hu si zwine a si zwi kone.  u tanganela kha u thusa vhakhe- 13 Ngauri a thi to   u ita uri ˙  di thwa. 5 Nahone vho ita zwi fhi- vhutshilo ha vhanwe vhu leluwe, raho zwe ra vha ro zwi lavhelela, fhedzi hanu 14 nga  vhu konde;  vho thoma nga u dikumedza kha u linganyisela kha zwinzhi zwine  Murena na kha rine  u ya nga u na vha nazwo zwino ni nga thufuna ha Mudzimu. 6 Zwenezwo sa hune vha khou tahelelwa hone,  zwo ita uri ri tu Tito uri a uri zwinzhi zwine vha vha nazwo  tuwedze  thaphudze mushumo we a u tho- na zwone zwi thuse hune na khou  ma vhukati hanu, une wa vha wa tahelelwa hone, uri hu vhe na u li  ˙ u kuvhanganya tshifhiwa tshanu nganyisela. 15 Vhunga ho nwa tsha vhuthu tshe na tshi nea no lwa ha pfi: “Muthu a re na zwinzhi 

8

2 VHAKORINTA 8:16–9:10 Mineelo. U funa ane a nea o takala 282   ho ngo vha na zwinzhi-zwinzhi, hanu  hune nda hu zuwa kha Vhauri Vhaaxaya vho no na muthu a re na zwituku ho ngo makedonia,  ˙ fhedza nwaha vho dilugisa, na uri vha na zwitukutuku.”    vhu ho tu  tuwedza  16 Ri livhuha Mudzimu we a u fhisea hanu ita uri Tito a ni vhilaelele u nzhi havho. 3 Fhedzi ndi khou fana na rine, 17 ngauri o te- rumela vhahashu, uri u zuwa ha shu nga ha inwi malugana na nda u tu a diimisela  tuwedzwa,   u da hawe. zwenezwi hu si vhe ha fhedzi, uri  ha inwi nga u difunela  zwa vhuku 18 Fhedzi ri khou mu ruma na ni dzule no dilugisa  ita wahashu ane a khodelwa mafhu- ma, samusi ndo amba uri ni do  nga u ralo. 4 Arali Vhamakedongo madifha zwivhidzoni zwothe.    na nne  nahone vha ni 19 A si zwenezwo fhedzi, fhedzi nia vha da huno rine   o dovha a nangwa nga zwivhidzo wana ni songo dilugisa, —ri si tsha amba inwi—ri do  fauri a tshimbile na rine  uri a nee  nge ra vha ro ni  tshenetshi tshifhiwa tsha vhuthu rwa nga thoni uri a rendise Murena na u sumbe- fulufhela. 5 Ngauralo, ndi vhovhaha tuwedza  dza uri ro diimisela u thusa vha- na zwo tea u tu  ˙  kha inwi hu tshee nwe. 20 Nga zwenezwo, ri khou shu uri vha de iledza uri muthu naho e ufhio a ri na tshifhinga na uri ni lugise hu  tshifhiwa tshe vhone mulandu malugana na mi- tshee nga phanda neelo ya mafunda ye ra newa uri ri na fulufhedzisa, uri tshi vhonale   tshi tshifhiwa tsha u difunela hu  i phadaladze. 21 Ngauri ri “tho  gomela zwithu zwothe nga u fulu- si tsha u tou kombetshedzwa.  6 Fhedzi malugana na zwenefhedzea, hu si musi ri tshi vhonwa u do   nga Yehova fhedzi, fhedzi na musi zwi, ane a zwala zwituku kana na ane a zwala zwi zwituku;  ri tshi vhonwa nga vhathu.” ˙ u do  ka˙ na  zwinzhi. 7 Mu22 Zwinwe hafhu, ri khou vha nzhi ˙ nwe na munwe nga a ite zwe a ruma na wahashu we a ita vhudi phetha mbiluni yawe, a songo zwi dini vhuhulwane kha zwithu zwoita o tungufhala kana nga u tou  the, fhedzi zwino u do   ita vhudi kombetshedzea, ngauri Mudzimu dini vhuhulwane vhu fhiraho he u funa ane a nea o takala.  ˙ a vhu ita u thomani ngauri u a 8 Zwinwe hafhu, Mudzimu u a ni fulufhela vhukuma. 23 Arali kona u ita uri vhuthu hawe vhuhu na u timatima nga ha Tito, hulu vhu engedzee kha inwi uri ndi khonani yanga na mushumini fushee tshifhinga tshothe kha  ˙ ˙ sani na nne vhuyedza;  u itela u ni tshinwe na tshinwe, u itela uri ni ˙ kana arali hu na hunwe u tima- vhe na zwinzhi zwi todeaho u ite˙   ˙ tima nga vhahashu, ndi vhaapo- la mushumo munwe na munwe ˙ stola vha zwivhidzo vhane vha re- wavhudi. 9 (Vhunga ho nwalwa  ndisa Kristo. 24 Ngauralo, vha ha pfi: “O nea zwifhiwa zwinzhi,  sumbedzeni lufuno lwanu  na zwi o nea vhashai, u luga hawe hu do   itaho uri ri zuwe nga ha inwi zwi- dzula hu tshi humbulwa lini na vhidzoni. lini.” 10 Huno ane a nea mu Huno malugana na vhudin zwali mbeu nga vhunzhi na tshi da  ha vhakhethwa, a zwi tou vha nkwa tsha u la u do a do ni nea,  ˙ zwa ndeme uri ndi ni nwalele, vha a andisa mbeu ye na i zwala nahone u do ni thusa uri ni 2 ngauri ndi a divha u diimisela   

9

283 Zwihali zwa nndwa yashu kane  mvelelo dzavhudi  mishumoni yanu  yo lugaho.) 11 Kha zwithu zwothe no wana phathutshe  dzo uri ni nee nga mafunda nga  ndila dzo fhambanaho, zwe ra  zwi ita zwo tu vhathu uri  tuwedza  vha livhuhe Mudzimu; 12 ngauri vhudin  da  ha yeneyi tshumelo ya khagala a si ha u fusha zwishaiwa zwa vhakhethwa fhedzi, fhedzi zwi do dovha zwa  disa ndivhuho nnzhi kha Mudzi mu. 13 Nga nthani ha vhutanzi   vhune ha nekedzwa nga hono ho vhudin  da,  vha renda Mudzimu ngauri ni a di kha ma tukufhadza  fhungo madifha ane na a divha  dza nga ha Kristo, na nga uri mineelo yanu   i sumbedza mafunda khavho na kha vhothe; 14 na hone vha a ni rabelela ha Mudzimu, vha a ni funa nga nthani ha  vhuthu vhuhulu he Mudzimu a ni sumbedza hone. 15 Nga ri livhuhe Mudzimu nge a ri nea tshenetshi tshifhiwa tsha  fhedzi tshi sa vhambedzwi na tshithu. Huno nne  Paulo, ndi khou ni humbela nga vhulenda na nga vhuthu ha Kristo, uri nne  ane nda dzhiiwa ndi mutu ku vhukati hanu, ndi amba nga  tshivhindi kha marifhi ane nda ˙ ni nwalela one. 2 Vhukuma, ndi fulufhela uri musi ndi na inwi ndi si dzhie vhukando ho khwatha ho kha vhane vha humbula uri ri difara u ya nga mahumbulele a  shango. 3 Naho ri tshi tshimbila nga lwa nama, a ri lwi u ya  nga zwine ra vha zwone nama ni. 4 Ngauri zwihali zwa nndwa yashu a si zwa nama, fhedzi ndi  zwihali zwi re na maanda zwe  ra zwi newa nga Mudzimu zwa  u hanedza pfunzo dza mazwifhi.

10

2 VHAKORINTA 9:11–10:14 5 Ngauri ri khou hanedza mihumbulo ya mazwifhi na zwithithisi zwothe zwine zwa thivhela  ndivho ya Mudzimu, na u kunda  mihumbulo yothe uri i pfe Kristo;  6 na u diimisela u pfisa vhutungu   ˙ ˙ muthu munwe na munwe ane a si thetshelese, u swikela a tshi thetshelesa nga ho fhelelaho. 7 Ni hatula zwithu u ya nga  mbonalo yazwo. Arali muthu naho e ufhio a tshi difulufhe la uri ndi wa Kristo, nga a elekanye nga ha hezwi: vhunga e wa Kristo, zwo ralo na kha rine. 8 Naho arali ndi tshi fa nela u zuwa zwihulu nga ha maanda one ane  e Murena a ri nea  a vha a u fhata  hu si a u thutha, ndi nga si do  farwa nga tho ni. 9 Ndi khou amba zwenezwi ngauri a thi to  di  uri zwi vhonale u nga ndi khou ni tshuwisa nga marifhi anga. 10 Ngauri vha ri: “Marifhi awe a a lemela nahone a na maanda, fhedzi musi e hone  u a nyadzea na zwine a amba zwi a nyadzea.” 11 Muthu o raloho nga a zwi divhe uri zwine ra  zwi amba marifhini ashu musi ri siho henefho, ri do  zwi ita musi ri henefho. 12 Ngauri a ri divhei  ˙ kha vhuimo ha vhanwe kana u di ˙ vhambedza na vhanwe vhane vha dithemendela. Musi vha tshi die  danyisa na vhone vhane   na u di vhambedza na vhone vhane, a  vha pfesesi. 13 Ri nga si zuwe nga zwithu zwi songo katelwaho kha mushumo we ra newa wone uri ri u  ite, fhedzi ri do zuwa nga mu shumo we Mudzimu a ri nea wone,  une wa katela u swika kha inwi. 14 A ro ngo shuma mushumo we Mudzimu a si ri nee wone musi  ri tshi da  kha inwi, fhedzi ro vha

2 VHAKORINTA 10:15–11:15 vha u thoma u ni divhadza ma fhungo madifha a Kristo. 15 Ri  khou zuwa nga ha zwine ra khou zwi ita, hu si nga ha zwine zwa ˙ khou itwa nga vhanwe vhathu. Ri fulufhela uri lutendo lwanu  lu do  engedzea, uri ni dzhiele ntha  mushumo we ra u ita. Zwenezwi zwi do 16 uri ri  ri tu  tuwedza  divhadze mafhungo madifha kha   ˙ manwe mashango, uri ri sa zuwe nga ha mushumo we wa itwa ˙ nga vhanwe vhathu. 17 “Ane a zuwa, nga a zuwe nga Yehova.” 18 Ngauri ane a takalelwa a si ane a dithemendela, fhedzi ndi ane a  themendelwa nga Yehova. Ndi tama arali ni tshi nga kondelela vhutsilu ha nga vhutukutuku. Fhedzi zwi re   zwone ndi uri ni khou vhu kondelela! 2 Ngauri a thi to   di  uri ˙ ni vhe vha munwe samusi na Mudzimu a sa zwi to  di,  ngauri ndo ni fulufhedzisa uri ni vhingwe nga munna muthihi, ndi ni ise ha Kristo ni musidzana1 o kunaho. 3 Fhedzi ndi vho ofha uri samusi nowa yo fhura Eva nga vhu kwila hayo, ndi vhilaela uri mu˙ nwe muthu a nga vha o ni tshinya mihumbulo uri ni si fulufhedzee na uri ni vhe na tshika phanda  ˙ ha Kristo. 4 Arali munwe muthu a da  a huwelela nga ha mu˙ nwe Yesu nga nnda  ˙ ha we ra mu huwelela, kana munwe a ni dise la muya nga nnda ha we na u  tanganedza, kana mafhungo ma difha nga nnda   ha e na a tanga nedza, ni a mu tendela. 5 Ngauri ndi humbula uri a tho ngo sumbedza kha tshithu na tshithihi arali ndi wa vhuimo ha fhasi

11

2Ko 11:21 Ipfi la Lugerika li ambela kha muthu wa tshisadzini a sa athu ita zwa vhudzekani.

˙ Sathane murunwa wa tshedza

284 kha vhaapostola vhanu  vhavhudi. 6 Fhedzi naho ndi si na vhu koni ha u amba, a tho ngo ralo kha ndivho; fhedzi ro zwi bvisela  khagala kha inwi nga ndila dzo the kha zwithu zwothe.   7 Kana naa ndo ita tshivhi nga u di uri inwi ni huli tukufhadza  swe, ngauri ndo takalela u ni di vhadza mafhungo madifha ndi sa  bviselwi tshithu? 8 Ndi nga ndo ˙ fhura zwinwe zwivhidzo nga u ta nganedza thuso uri ndi ni shumele; 9 musi ndi na inwi ndo vha na zwine nda zwi shaya, fhedzi a tho ngo vha muhwalo kha muthu naho e ufhio, ngauri vhahashu vha bvaho Makedonia vho nthusa nga zwithu zwinzhi zwe nda vha ndi tshi zwi shaya. Ndo lingedza nga ndila dzothe uri ndi si vhe   muhwalo kha inwi nahone ndi do  bvela phanda  ndi tshi ita nga u ralo. 10 Samusi ndi mutevheli wa Kristo, a hu na tshine tsha do  nthivhela u zuwa nga ha zwenezwi madzinguni othe a Axaya.  11 Nga tshiitisi tshifhio? Naa ndi ngauri a thi ni funi? Mudzimu u a zwi divha uri ndi a ni funa.  12 Zwine nda khou zwi ita ndi do  di  bvela phanda  ndi tshi zwi ita, uri ndi fhumudze vhane vha zuwa vha ri vha vhaapostola u fana na rine. 13 Ngauri vhathu  vho raloho ndi vhaapostola vha mazwifhi, ndi vhafhuri, vhane vha diita vhaapostola vha Kristo.  14 A zwi mangadzi, ngauri na Sathane ene mune  u dzula a tshi dii ˙ ta murunwa wa tshedza. 15 Nga zwenezwo, a zwi mangadzi arali na vhadin  da  vhawe na vhone vha tshi diita vhadin   da  vha u luga. Fhedzi zwine zwa do  itea khavho mafheleloni zwi do  ya nga mishumo yavho.

285 Vhuleme ha Paulo. Mabono 16 Ndi dovha nda ri: Hu songo vha na ane a humbula u nga ndi tsilu. Arali ni tshi humbula nga u ralo, ntanganedzeni sa tsi lu, uri na nne  ndi zuwe zwituku.  17 Huno zwine nda zwi amba a zwi sumbedzi uri ndi tevhela tsumbo ya Murena, fhedzi ndi amba sa muthu wa tsilu ane a difulufhe la nga maanda. 18 Samusi vha nzhi vha tshi khou zuwa u ya nga lwa nama, na nne   ndi do  zuwa. 19 Samusi ni tshi diita vho “ta  lifhaho,” no takalela u kondele la matsilu. 20 Zwi re ˙ zwone ndi uri ni kondelela munwe na mu ˙ ˙ nwe ane a ni ita dziphuli, munwe ˙ ˙ na munwe ane a ni fhura, munwe ˙ na munwe ane a ni dzhiela zwi˙ ne na vha nazwo, munwe na mu˙ ˙ nwe ane a dihudza, na munwe na  ˙ munwe ane a ni rwa tshifhatuwo.  21 Zwi a ri shonisa u zwi amba, samusi zwi tshi vhonala u nga ro ita zwithu nga nthani ha u vha na  vhushayanungo. ˙ Fhedzi arali vhanwe vho ita zwithu nga tshivhindi—ndi amba sa tsilu—na nne ndi ita zwi thu nga tshivhindi. 22 Naa ndi Vhaheberu? Na nne  ndi ene. Naa ndi Vhaisiraele? Na nne  ndi ene. Naa ndi vha mbeu ya Abrahamu? Na nne  ndi wa mbeu yawe. 23 Naa ndi vhadin  da  vha Kristo? Ndi fhindula sa muthu o tanga naho thoho, ndi a vha fhira vho the: Ndo ita mushumo munzhi,  ndo valelwa dzhele lunzhi, ndo rwiwa lunzhi, ndi lunzhi ndi tshi to fa. 24 Ndo rwiwa lutanu  dou   nga Vhayuda thamu dza furaru tahe (39), 25 ndo rwiwa luraru  nga thamu, ndo kandwa nga ma  tombo luthihi, ndo pwashetshelwa nga tshikepe luraru, ndo fhedza vhusiku na masiari ndi lwanzheni; 26 ndo vha ndi tshi

2 VHAKORINTA 11:16–12:2 dzula ndi nyendoni, ndi khomboni milamboni, ndi khomboni dza mavemu, ndi khomboni kha vhathu vha lushaka lwa hashu, ndi ˙ khomboni ya dzinwe tshaka, ndi khomboni midini, ndi khomboni  sogani, ndi khomboni lwanzheni, ndi khomboni kha vhahashu vha mazwifhi, 27 kha u shumesa na u dinetisa, ndi tshi fhedza vhusi ku vhunzhi ndi sa edeli, ndi na  ndala na dora, zwifhinga zwinzhi   ndi si na zwi liwa, ndi phephoni, ndi si na zwiambaro. 28 Nga nnda  ha zwenezwo zwithu zwe nda sedzana nazwo, hu na zwine zwa ntsikeledza du ˙ ˙ vha linwe na linwe, zwine zwa vha u vhilaelela zwivhidzo zwothe. 29 Ndi nnyi ane a shaya  nungo, nne  ndi si shaye-vho? Ndi nnyi ane a khukhuliswa, nne  ndi si sinyuwe? 30 Arali ndi tshi fanela u zuwa, ndi do zuwa nga zwithu zwi ne zwa sumbedza vhushayanungo hanga. 31 Mudzimu ane a vha Khotsi a Murena Yesu, Ene ane a fanelwa u rendwa lini na lini, u a divha uri a thi khou zwi fha. 32 Muvhusi a re nga fhasi ha khosi Areta o vha o linda mudi  wa Damaseko uri a mpfare, 33 fhedzi nda tsitswa nga fasitere  la mudi  ndi nga ngomu ha tshirundu, nda ponyoka zwanda ni zwawe. Ndi fanela uri ndi zuwe. A zwi vhuyedzi; fhedzi ndi do fhirela phanda kha mabono   na u dzumbululelwa nga Murena. 2 Ndi divha muthu a re na  ˙ vhuthihi na Kristo we minwahani ya fumi-ina  (14) yo fhiraho a iswa kha lita  dulu  la vhuraru. A thi divhi arali o ya nga muvhili  wa nama kana a songo ya ngawo. 

12

2 VHAKORINTA 12:3-20 Ndi na mupfa namani, Sathane 286  3 Onoyo muthu ndi a mu dindelwa nga inwi. Ngauri a tho ngo  vha—a thi divhi arali o ya nga sumbedza kha tshithu na tshithi muvhili wa nama kana a songo ya hi arali ndi wa vhuimo ha fhasi  ngawo, ane a zwi divha ndi Mudzi- kha vhaapostola vhanu   vhavhumu— 4 uri onoyo muthu o iswa di,  naho ndi si tshithu. 12 Vhuparadisoni a pfa maipfi ane a si kuma, ndo ni sumbedza vhutanzi  kone u ambiwa na ane a si tende- ha uri ndi muapostola, nga zwiga lwe uri muthu a a ambe. 5 Ndi na nga zwithu zwi mangadzaho do  zuwa nga onoyo muthu, fhedzi na nga mishumo ya maanda  ndi a thi nga zuwi nga nne  mune,  nga sa fheli mbilu. 13 Ndi nga ndila  nnda na ndugelo i fa ha uri ndi zuwe nga vhu- ifhio ye na si vhe ˙ shayanungo hanga. 6 Naho ndi naho na ya zwinwe zwivhidzo, nga tshi to nnda  da  u zuwa, a thi nga do   ha uri a tho ngo vha muvha tsilu, ngauri ndi do Nkhangweleni ho vha ndi hwalo wanu?  tshi khou amba ngoho. Fhedzi a novhu vhukhakhi. thi iti nga u ralo, uri hu si vhe na 14 Ndi lwa vhuraru ndo lugela ane a nkhoda  u fhira zwine a zwi u da  ha inwi, huno a thi nga do  vhona kana u zwi pfa nga nne, vha muhwalo. Ngauri a thi khou  7 nga nthani ha uri ndo dzumbu- to thundu dzanu, fhedzi ndi   da   lulelwa nga yeneyo ndila i manga- khou to   da  inwi; ngauri vhana a dzaho. vha lavhelelwi uri vha vhulungeNga zwenezwo, uri ndi sa do le vhabebi vhavho, fhedzi vhabebi  di hudza lwo kalulaho, ndi na mu- vha tea u vhulungela vhana vha˙ pfa namani, ndi murunwa wa Sa- vho. 15 A vha nne   ndi do  shuthane, ane a dzula a tshi nthwa misa zwothe zwine nda vha na uri ndi si dikukumuse nga ndizwo ndi tshi itela inwi. Arali ndi   la yo kalulaho. 8 Ngauralo, ndo tshi ni funa nga maanda, naa  humbela Murena luraru maluga- ndo tewa nga u funwa zwitu na na zwenezwi, uri a u va- ku? 16 Naho zwa vha nga yenengule; 9 fhedzi a amba na nne yo ndila, a tho ngo vha muhwalo   a ri: “Vhuthu hanga vhuhulu kha inwi. Naho zwo ralo, inwi ni ho u edana; ngauri maanda   anga ri, ndo ni “fhura” na uri ndo ni faa vhonala tshothe kha a shaya- sha “nga vhukwila.” 17 Naa ndo  ˙ ho nungo.” Ngauralo, ndi do  ta- ni fhura nga u shumisa munwe kala musi ndi tshi zuwa nga vhu- wa vhe nda vha ruma kha inwi? shayanungo hanga, uri maanda Tito nahone 18 Ndo tu   tuwedza  a Kristo a ntsireledze u fana na nda mu ruma khathihi na wahadennde. 10 Nga zwenezwo, ndi a shu. Naa Tito o vhuya a ni fhura? takala musi ndi tshi shaya nungo, Naa a ro ngo sumbedza uri ri na ndi tshi semiwa, zwifhingani zwa vhuthihi? Naa a ro ngo ita zwithu i fanaho? musi ndi tshi shaya, ndi tshi to- nga ndila  vholwa na u tangana na zwi ko19 Naa tshifhinga tshothe no   ndaho nga nthani ha Kristo. Nga- vha ni tshi khou humbula uri   uri musi ndi tshi shaya nungo, ri khou tou diimelela kha inwi?  ndi hone ndi tshi vha na maanda. Ri khou amba phanda   ha Mudzi11 Ndo mbo di  vha tsilu. No mu samusi ri vhatevheli vha Krizwine ra ita, ri itela u nkombetshedza u ita nga u ralo, sto. Zwothe  ngauri ndo vha ndo tea u theme- fhata  inwi vhafunwa. 20 Ngauri

287 Ni dzule ni tshi di  tolisisa  ndi a ofha uri khamusi ndi tshi swika, a thi nga do  ni wana ni nga ndila ye nda vha ndo lavhele la ngayo, na mavhonele anga a do  vha o fhambana na e na a lavhelela, fhedzi nthani hazwo, hu na  dzinndwa, vivho, u sinyuwa, dziphambano, zwitshele, u solana, ˙ vhanwe vha a dikukumusa na u  vusa dzikhakhathi. 21 Khamusi ndi tshi dovha nda da  ha inwi, Mudzimu wanga u do  ntshonisa phanda nahone nda fanela  hanu,  uri ndi lilele vhe vha vha vha tshi ita zwivhi, fhedzi vha sa athu rembuluwa kha vhudifari havho  vhu si havhudi,  vhupombwe, na u difara nga ndila i shonisaho zwe   vha vha vha tshi dzulela u zwi ita. Holwu ndi lwa vhuraru ndi tshi da  ha inwi. “Mafhungo othe a khwathiswa nga u ambiwa   nga milomo ya thanzi mbili kana  tharu.” 2 Naho ndi si na inwi zwa zwino, zwi tou nga ndo vha ndi na inwi lwa vhuvhili, nahone ndi dovha nda sevha vhe vha ita tshivhi tshifhingani tsho fhi˙ raho na vhanwe vhothe, uri ara li nda dovha nda da  ndi nga si litshe u vha kaidza, 3 samusi ni tshi khou to ha uri  da  vhutanzi  Kristo, ane a si vhe na vhushayanungo kha inwi, fhedzi ane a vha na maanda  kha inwi u khou amba a tshi shumisa nne. 4 Ndi  ngoho uri o ombelwa kha danda nga nthani ha vhushayanungo,  fhedzi u a tshila nga nthani ha  ˙ maanda  a Mudzimu. Zwinwe hafhu, ndi ngoho uri ri na vhushayanungo samusi na ene o vha e na vhushayanungo, fhedzi ri do  tshila khathihi nae ngauri maanda  a Mudzimu a kha inwi. 5 Ni dzule ni tshi di uri  tolisisa  ni divhe arali ni tshee no farelela 

13

2 VHAKORINTA 12:21–13:14 kha lutendo, ni dzule ni tshi sumbedza zwine na vha zwone. Kana naa a ni zwi divhi uri Yesu  Kristo u na vhuthihi na inwi? Nga nnda  ha musi ni sa takalelwi. 6 Ndi fulufhela vhukuma uri ni do uri ri a takale zwi thogomela  lwa. 7 Huno ri rabela Mudzimu uri ni sa ite tshithu na tshithihi tsho khakheaho, hu si uri rine  ri vhonale ri tshi takalelwa, fhedzi uri inwi ni ite zwo lugaho, naho rine  ri tshi vhonala ri sa takalelwi. 8 Ngauri ri nga si kone u ita tshithu na tshithihi uri ri lwisane na ngoho, fhedzi ri lwela ngoho. 9 Ri a takala tshifhinga tshothe  musi ri na vhushayanungo, fhedzi inwi ni na maanda; zwenezwi  ndi zwine ra khou zwi rabelela, uri ni dovhe ni khakhululwe mahumbulele anu. 10 Ndi ngazwo ˙  ndi tshi ni nwalela eneo mafhungo ndi siho henefho, uri musi ndi henefho, ndi si shumisese maanda one a  anga e Murena a nnea  u fhata,  hu si a u thutha. 11 Vhahashu, bvelani phanda  ni tshi takala, ni tshi dovha na dzudzanya mihumbulo yanu, ni  tshi khuthadzwa, ni na muhumbulo muthihi, ni tshi tshila nga mulalo; nahone Mudzimu wa lufuno na wa mulalo u do  vha na inwi. 12 Ni lumelisane nga khisi khethwa.1 13 Vhakhethwa vhothe vha a ni lumelisa.  14 Inwi nothe ni vhe na vhuthu  vhuhulu ha Murena Yesu Kristo na lufuno lwa Mudzimu na muya mukhethwa zwine zwa ni vhuyedza sa tshivhidzo. 2Ko 13:121 Yeneyo ndi ndila ye Vhakriste  vha vha vha tshi lumelisana ngayo musi vha tshi tangana. 

VHURIFHI VHU YAHO KHA

VHAGALATA Nne  Paulo, muapostola, zwi sa bvi kha vhathu kana muthu ndo nangwa nga Yesu Kristo na Mudzimu Khotsi, we a mu vusa vhafuni, 2 na vhahashu vhothe vhane vha vha na nne   ˙ ndi nwalela zwivhidzo zwa Galata ndi ri: 3 Vhuthu vhuhulu na mulalo zwa Mudzimu Khotsi ashu na Murena Yesu Kristo nga zwi vhe na inwi. 4 O di a tshi  nekedza  itela zwivhi zwashu uri a ri vhofholole kha ano maitele mavhi a zwithu u ya nga u funa ha Mudzimu ane a vha Khotsi ashu, 5 ane a tea u rendwa lini na lini. Amen. 6 Ndi a mangala ngauri no ta vhanya na tutshela Mudzimu we  a ni vhidza nga vhuthu vhuhulu ha Kristo na iswa kha mu˙ nwe mufuda wa mafhungo madi˙  fha. 7 Fhedzi a hu na manwe; ˙ huno hu na vhanwe vhane vha khou ni dina na vhane vha khou to  da  u shanda mafhungo madifha a ambaho nga ha Kri sto. 8 Naho zwo ralo, arali rine  ˙ kana murunwa a bvaho ta o  dulu  vha a tshi nga ni divhadza mafhu ngo madifha o fhambanaho na e  ra ni divhadza one, nga a semiwe.  9 Samusi ro zwi amba afho ntha,  ndi khou dovha nda zwi amba nda ri: Naho e nnyi ane a ni di vhadza mafhungo madifha o fha mbanaho na e na a tanganedza,  nga a semiwe. 10 Zwi re zwone ndi uri, naa ndi khou lingedza u takalelwa nga vhathu kana nga Mudzimu? Kana naa ndi khou to  da  u ta-

1

kadza vhathu? Arali ndo vha ndi tshi kha di  takadza vhathu, ndo vha ndi tshi do  vha ndi si mulanda wa Kristo. 11 Vhahashu, ndi to uri mafhu da  ni tshi divha  ngo madifha ane nda ni divha  dza one a si ane a bva kha vhathu; 12 ngauri a tho ngo a wana a tshi bva kha muthu, nahone a tho ngo tou a gudiswa, fhedzi ndo tou dzumbululelwa nga Yesu Kristo. 13 Vhukuma, no pfa nga ha vhudifari hanga musi ndi tshi  kha di  vha kha Vhuyuda, uri ndo vha ndi tshi dzulela u tovhola lwa tshituhu tshivhidzo tsha Mu dzimu na u lingedza u tshi fhelisa, 14 nahone ndo vha ndi tshi khou bvelela vhukuma kha Vhuyuda u fhira vhanzhi vha murole wanga vha lushaka lwa hashu, samusi ndo vha ndi tshi fhisetshela nga maanda  masialala a vhokhotsi anga. 15 Fhedzi musi Mudzimu we a ita uri ndi bebwe nahone a mmbidza a tshi shumisa vhuthu hawe vhuhulu, o vhona zwo tea 16 u ndzumbululela Murwa wawe, uri ndi divhadze vha ˙ thu vha dzinwe tshaka mafhungo madifha, vha divhe Murwa   wawe. Musi a tshi nnanga uri ndi ite zwenezwi, a tho ngo humbela nyeletshedzo kha muthu na muthihi. 17 A tho ngo gonya Yerusalema kha vhe vha vha vhaapostola phanda  hanga, fhedzi ndo ya Arabia, nahone nda dovha nda vhuyelela Damaseko. ˙ 18 Nga murahu ha minwaha miraru nda gonya Yerusalema u dalela Kefa, nda dzula nae madu

288

289 Maanda VHAGALATA 1:19–2:12  a Paulo a vhuapostola vha a fumi-thanu (15). 19 Fhe- vho, naho lu lwa tshifhinganyana,  dzi a tho ngo vhona na muthi- uri ni dzule ni na ngoho ya mahi wa vhaapostola nga nnda fhungo madifha.   ha Yakobo murathu wa Murena. 6 Fhedzi malugana na vhe vha ˙ 20 Malugana na zwe nda ni nwa- vha vha tshi dzhiiwa vhe vha ndelela zwone, ndi a ni khwathise me—hu sa lwondwi uri vho vha dza phanda  ha Mudzimu uri a thi vhe vhathu vha mufuda-de,  zwi a khou zwifha. fana kha nne—Mudzimu ha sedzi  21 Nga murahu ha zwenezwo, mbonalo ya muthu—zwi re zwone nda ya dzinguni la Siria na la ndi uri vhenevho vhanna vhe vha Kilikia. 22 Fhedzi ndo vha ndi vha vha tshi dzhielwa ntha a hu  sa divhiwi zwivhidzoni zwa Yudea na tshithu na tshithihi tshe vha  zwe zwa vha zwi na vhuthihi na nngudisa tshone. 7 Zwo fhaKristo; 23 zwo vha zwi tshi dzu- mbanaho na zwenezwo, musi vha lela u pfa uri: “Muthu we a vha a tshi thogomela uri ndo kume tshi ri tovhola, zwino u khou di dzwa u divhadza mafhungo ma vhadza mafhungo madifha nga difha  kha vha songo fumbaho, u  ha lutendo lwe a vha a tshi khou fana na Petro we a kumedzwa u to  da  u lu fhelisa.” 24 Ngauralo, divhadza mafhungo madifha kha   vha thoma u renda Mudzimu nga vho fumbaho, 8 ngauri we a nea  nthani hanga.  Petro maanda  a vhuapostola kha ˙ ma Nga murahu ha minwaha ya vho fumbaho, o dovha a nnea  kha vha dzitshaka; 9 musi fumi-ina  (14) ndo dovha nda anda vhuthu vhu gonya Yerusalema ndi na Bara- vha tshi thogomela hone, Yakobo,  naba, ra tuwa na Tito. 2 Ngauri hulu he nda newa  ndo vha ndo dzumbululelwa uri Kefa na Yohane, vhe vha vha vha ndi ye, nahone nda vha vhudza tshi vhonala vhe vhone phuphu,  na Baranaba mafhungo madifha ane nda khou vho sumbedza nne  a huwelela kha dzitshaka. Naho uri vha khou ri tendela u ya kha zwo ralo, zwenezwo ndo zwi amba vha dzitshaka, fhedzi vhone vha musi ndi na mutangano na vha- ya kha vho fumbaho. 10 Vho  nna vhe vha vha vha tshi dzhie- humbela uri ri dzule ri tshi humbula vha shayaho, nahone ndi lwa ntha, uri ndi khwathisedze   uri vhudin  da  he nda vha ndi tshi zwenezwi zwe nda vha ndi tshi  da  u zwi ita nga khou vhu ita kana he nda vhu dzula ndi tshi to  ita a si ha fhedzi. 3 Naho zwo mbilu yothe. 11 Naho zwo ralo, musi Kefa a ralo, na Tito we nda vha ndi nae,  Antiokia, ndo mu haneho ngo kombetshedzwa uri a fu- tshi da ngauri  mbiswe, naho o vha e Mugerika. dza ro livhana zwifhatuwo, 4 Fhedzi eneo mafhungo o bvela zwo vha zwi tshi tou vha khaga12 Musi khagala nga nthani ha vhahashu la uri u khou khakha.  ˙ vha mazwifhi vho dzhenaho nga hu sa athu da  vhanwe vhathu vha bvaho ha Yakobo, o vha a tshi u nangavhedza uri vha wane ndi  la ya u tshinya mbofholowo yashu anzela u la na vha dzitshaka; fheine ra vha nayo na Kristo Yesu, dzi musi vha tshi swika, a mbo uri vha ri ite phuli dzavho— 5 a di  litsha u ita nga u ralo nahone navho, a tshi ofha ro ngo di kha vhene- a difhambanya   tukufhadza 

2

VHAGALATA 2:13–3:10 U luga nga u vha na lutendo kha Kristo 290 ˙ vho fumbiswaho. 13 Na vhanwe mu, we a mpfuna na u di  nekedza  Vhayuda vhothe vho mu edzisa a tshi itela nne. 21 A thi khou   kha honoho vhufhura, lwe na hana vhuthu vhuhulu ha MudziBaranaba a tu uri a mu; arali u luga hu tshi itiswa nga  tuwedzea  edzise honoho vhufhura havho. mulayo, zwi re zwone ndi uri Kri14 Fhedzi musi ndi tshi vhona sto o fa lwa mahandana. uri vho vha vha sa khou tevhela Inwi Vhagalata vha matsilu, ngoho ya mafhungo madifha, nda  ndi nnyi we a ni fhura, ngauri amba na Kefa phanda ha vho- no talutshedzwa  zwavhudi   nga ha the nda ri: “Arali u Muyuda, u u ombelwa ha Yesu Kristo kha  tshi tshila u fana na vha dzitsha- danda? 2 Ndi to  da  u ni vhudzika, u sa tshili u fana na Vhayuda, sa tshithu tshithihi: Naa no ta u nga kombetshedza hani vhathu nganedza muya nga u tevhedza vha dzitshaka uri vha tevhele ma- mulayo kana nga u tenda zwe na itele a Tshiyuda?” zwi pfa? 3 Naa ni matsilu nga u 15 Rine  ro bebwaho ri Vhayu- ralo? No thoma ni tshi ditika nga  da, ri si vhaitazwivhi vha bvaho muya, naa zwino ni khou fhedzikha dzitshaka, 16 ri a zwi divha  sela ni tshi ditika nga zwine zwa  uri muthu ha pfi o luga nga ntha bva kha muthu a songo fhelelani ha u tevhedza mulayo, fhedzi ho? 4 Naa no tambula zwingahu pfi o luga nga u vha na lute- fha lwa fhedzi? Ndi na vhungoho ndo kha Kristo Yesu fhedzi. Nga ha uri zwo vha zwi si zwa fhezwenezwo, ri na lutendo kha Kri- dzi. 5 Nga zwenezwo, naa o ni sto Yesu, uri hu pfi ro luga nga lu- neaho muya na u ita mishumo ya  tendo kha Kristo, hu si nga u te- maanda  vhukati hanu  o zwi ita vhedza mulayo, ngauri a hu na nga nthani ha u tevhedza mulayo  muthu ane a do  pfi o luga nga kana nga nthani ha u tenda zwe  mishumo ya mulayo. 17 Arali ra na zwi pfa? 6 Vhunga Abrahadovha ra wanwa ri vhaitazwi- mu “o vha na lutendo kha Yehovhi ngeno ri tshi to u itwa va, nahone a dzhiiwa sa o lugaho.”  da  vho lugaho nga nthani ha Kri 7 Ni a zwi divha zwa vhuku sto, naa zwenezwo zwi amba uri ma uri vhane vha vha na lutendo Kristo u khou ri tu uri ri ndi vhone vharwa vha Abrahamu.  tuwedza  ˙ ite tshivhi? Na kathihi! 18 Nga- 8 Huno Manwalo o dzula o zwi uri arali ndi tshi dovha nda fha- vhona uri Mudzimu u do dzhia  ta  zwe nda thutha, ndi sumbe- vhathu vha dzitshaka sa vho ludza uri ndi mupfuki wa mulayo. gaho nga nthani ha lutendo, na 19 Ngauri ndo fa siani la mulayo hone a divhadza mafhungo ma ndi tshi itiswa nga wonoyo mula- difha hu tshee nga phanda   kha yo, uri ndi kone u tshilela Mudzi- Abrahamu, a ri: “Nga nthani hau,  mu. 20 Huno ndo ombelwa kha tshaka dzothe dzi do   fhatutshe dzwa.” 9 Nga zwenezwo, vhane danda na Kristo. A thi tsha di tshilela, fhedzi ndi Kristo ane a vha vha na lutendo vha khou fhatutshedzwa khathihi na Abrahakhou tshila e na vhuthihi na nne.   I ngoho, vhutshilo vhune nda vhu mu a fulufhedzeaho. 10 Ngauri vhothe vhane vha ditshila namani ndi vhu tshila nga    lutendo kha Murwa wa Mudzi- tika nga mulayo vho semiwa; nga-

3

291 Mulayo wo vha mutsireledzi washu VHAGALATA 3:11-28 ˙ uri ho nwalwa u pfi: “Hu semiwa kha mulayo, li vha li si tsha bva ˙ ˙ munwe na munwe ane a si dzu- kha fulufhedziso; ngeno Mudzimu ˙ le a tshi ita zwothe zwo nwa- o li nea Abrahamu a tshi shumi  lwaho kha mupombo wa Mula- sa fulufhedziso. ˙ yo.” 11 Zwinwe hafhu, zwi tou 19 Mulayo wo vha hone nga vha khagala uri nga u thetshele- tshiitisi tshifhio? Wo vhetshelwa sa mulayo a hu na ane a do uri u pfuka mulayo hu vhona dzhiiwa o luga phanda ha Mu- le, u swika mbeu ye ya fulufhedzi dzimu ngauri “o lugaho u do mu tshi- swa i tshi da;  ˙ Mudzimu o nea  la zwi tshi itiswa nga lutendo.” layo vharunwa uri vha u pfukise 12 Huno Mulayo a u ditiki nga vha tshi shumisa mupfumedza lutendo. Nthani hazwo, “ane a u nyi. 20 A hu na mupfumedzanyi  tevhedza u do hune ha vha na muthu muthihi,  tshila nga nthani  hawo.” 13 Kristo o ri renga, a ri huno Mudzimu ndi muthihi fhevhofholola kha samba la Mulayo dzi. 21 Nga zwenezwo, naa Munge ene a vha samba la mulayo layo u lwa na zwe Mudzimu a ˙ a tshi itela rine, ngauri ho nwa- zwi fulufhedzisa? Na kathihi! Ara ˙ lwa ha pfi: “Muthu munwe na li ri vhe ro newa mulayo une wa  ˙ munwe o fhahewaho kha danda kona u nea vhutshilo, u luga ho  o semiwa.” 14 Zwo vha zwi tshi vha hu tshi do nga mulayo.  ˙ diswa  khou itelwa uri phathutshedzo ya 22 Fhedzi Manwalo o ita uri zwi Abrahamu i ye kha vha dzitsha- thu zwothe zwi langwe nga tshi ka hu tshi shumiswa Yesu Kristo, vhi, uri fulufhelo line la vha hone uri ri tanganedze muya mukhe- nga u vha na lutendo kha Yesu  thwa we Mudzimu a ri fulufhedzi- Kristo li newe vhane vha vha na  sa u ri nea wone nga u vha hashu lutendo.  na lutendo. 23 Naho zwo ralo, musi lute15 Vhahashu, ndi amba ndi ndo lu sa athu swika, ro vha ri nga mulayo, ri tshi shumisa tshifanyiso tsha tshi thogomelwa  zwine zwa itea kha vhathu: tshi langwa nga mulayo, ro lavhelela lutendo lwe lwa vha lu tshi Arali mulanga wo khwathisedzwa  do dzumbululwa. 24 Nga zwe—naho arali wo khwathisedzwa   nga muthu—a hu na muthu ane nezwo, Mulayo wo vha mutsirelea nga u fhelisa kana a u enge- dzi washu wa u ri isa ha Kristo, dza. 16 Mafulufhedziso o vhu- uri ri itwe vho lugaho zwi tshi dzwa Abrahamu na mbeu yawe. bva kha lutendo. 25 Fhedzi zwiA hu pfi: “Dzimbeu,” ha nga hu no lutendo lwo swika, a ri tsha khou ambelwa kha nnzhi, fhe- vha nga fhasi ha mutsireledzi. dzi hu khou ambelwa kha nthihi 26 Zwi re zwone ndi uri nomusi hu tshi pfi: “Kha mbeu yau,” the ni vharwa vha Mudzimu nga  ˙ ine ya vha Kristo. 17 Zwinwe u vha hanu  na lutendo kha Krihafhu, ndi ri: Mulayo we wa vha sto Yesu. 27 Ngauri inwi no˙ vhe na lovhedzelwa kha Krihone nga murahu ha minwaha ya the  mana madana   na mahumi mara- sto no ambara Kristo. 28 A hu ru (430) u nga si fhelise wonoyo tsheena Muyuda kana Mugerimulanga we wa vhofhiwa nga Mu- ka, a hu tsheena phuli kana a hu tsheena munna dzimu. 18 Arali ifa li tshi bva mudilangi, 

VHAGALATA 3:29–4:22 Ma laifa. Vharwa vha Mudzimu 292 ˙ ˙ kana mufumakadzi; ngauri no- dzi, dzikhalanwaha, na minwaha. the ni vhathihi na Kristo Yesu. 11 Ndi ofha uri ndi nga vha ndo  ˙ 29 Zwinwe hafhu, arali ni vha ita vhudidini ha fhedzi ndi tshi  Kristo, ni mbeu ya Abrahamu itela inwi. zwa vhukuma, ma laifa a zwe zwa 12 Vhahashu, ndi khou ni hufulufhedziswa. mbela ndi ri, edzisani nne  ngauri na nne ndo vha ndi tshi  Musi mu laifa a tshi kha di  ˙ vha nwana u vha a songo fha- fana na inwi. A no ngo nkhakhela. 13 Fhedzi ni a zwi di mbana na mulanda, naho e mune   wa zwithu zwothe, 2 fhedzi u vha uri ndi vhulwadze he ha nnea  nga fhasi ha vhalangi na vhalanda tshibuli lwa u thoma tsha uri ndi mafhungo madifha.   u swika tshifhinga tsho vhewa- ni divhadze ho nga khotsi awe hu tshee nga 14 Naho vhulwadze hanga ho vha phanda. 3 Nga hu fanaho, musi hu mulingo kha inwi, a no ngo  ri tshi kha di  vha vhana ro vha ri nnyadza kana u nnengwa; fhedzi ntanganedza u fana na muru vhalanda vha zwithu zwa vhuha- no ˙ na zwa lino shango. 4 Musi nwa wa Mudzimu, u fana na Kritshifhinga tsho khunyelelaho tshi sto Yesu. 15 Nga zwenezwo, li tshi swika, Mudzimu o ruma Mu- ngafhi dakalo le na vha ni na lo? ha uri ara rwa wawe we a bebwa nga mufu- Ngauri ndi na vhutanzi makadzi nahone o vha e nga fha- li zwo vha zwi tshi konadzea no  nongola mato  anu  si ha mulayo, 5 uri a rengulule vha ni tshi do one. 16 Ngauralo, naa  vha re nga fhasi ha mulayo, uri na nnea ngauri ndi  Mudzimu a ri dzhie sa vharwa ndo vha swina lanu ni vhudza ngoho? 17 Vha khou vhawe. 6 Ngauri ni vharwa, Mudzimu fhisetshela u ni kunga nga ndivho  fhedzi vha khou to  da  o rumela muya wa Murwa wawe i si yavhudi, uri  mbiluni dzashu nahone u a vhi- u ni sendedzela kule na nne, dzelela, wa ri: “Aba,1 Khotsi!” ni vha tevhele nga u fhisea. 7 Ngauralo, a u tsha vha mula- 18 Naho zwo ralo, ndi zwavhudi  muthu a nda, fhedzi u murwa; arali u mu- arali tshifhinga tshothe  rwa, Mudzimu o u ita uri u vhe tshi ni kunga e na ndivho yavhudi, mu laifa.  nahone hu si musi ndi na inwi 8 Naho zwo ralo, musi ni sa fhedzi, 19 ngauri ndi khou donga nthani   athu divha Mudzimu, no vha ni vha nda pfa vhutungu  vhalanda vha midzimu ya mazwi- hanu  vhu fanaho na ha mufumafhi. 9 Huno ni vho divha Mudzi- kadzi a tshi vhofholowa, u swika  mu, kana ni vho divhiwa nga Mu- ni tshi sumbedza vhumuthu ha  dzimu, zwino ndi ngani ni tshi Kristo. 20 Ndi tama arali ndo nga dovha na vhuyelela kha zwi- vha ndi tshi nga vha na inwi zwiyo fhathu zwa vhuhana na to   da  u dovha no nda amba nga ndila uri na vha vhalanda vhazwo? 10 Ni mbanaho, ngauri a thi divhi  ˙ dzhiela ntha maduvha, minwe- ndi ite mini nga inwi.   21 Mmbudzeni inwi vhane na Gal 4:61 Lene  lo ndi ipfi la Luaramiki line to  da  u vha nga fhasi ha mulayo, la amba uri “khotsi.” Ndi ipfi line vhana Mulayo? 22 Sa tsuvha li shumisa musi vha tshi vhidza khotsi naa a ni pfi ˙ mbo, ho nwalwa uri Abrahamu o avho.

4

293 Yerusalema wa ta o vhofhololwa VHAGALATA 4:23–5:12  dulu  ˙ vha e na vharwa vhavhili, munwe dzi ri vhana vha mufumakadzi a o mu bebelwa nga musidzana wa re na mbofholowo. ˙ mulanda nahone munwe a mu beRo vhofhololwa nga Kristo belwa nga mufumakadzi a re na uri ri vhe na mbofholowo. Nga mbofholowo; 23 fhedzi murwa o zwenezwo, imani no khwatha, na bebwaho nga musidzana wa mu- hone ni songo dovha na vha nga landa o bebwa nga ndila yo do  fhasi ha dzhogo ya vhupuli. ˙ weleaho, munwe murwa o bebwa 2 Nne  Paulo ndi khou ni vhunga mufumakadzi ane a dilanga u dza uri arali na fumbiswa, Kristo  ya nga fulufhedziso la Mudzimu. a nga si ni vhuyedze nga tshithu. ˙ 24 Zwenezwi zwithu ndi zwa pfa- 3 Zwinwe hafhu, ndi humbudza ˙ ˙ nyisedzo; ngauri vhenevha vhafumuthu munwe na munwe ane a makadzi vha imela milanga mikhou fumbiswa uri u a kombe˙ vhili, munwe ndi wa Thavhani ya tshedzea u tevhedza Mulayo woSinai, we wa beba vhana vha the. 4 No fhambanywa na Kri vha dziphuli, onoyo ndi Hagara. sto, inwi vhane na lingedza u 25 Huno Hagara u imela Sinai, divhadza u luga ni tshi shumisa  thavha ya ngei Arabia, nahone mulayo; ni kule na vhuthu vhuu imela Yerusalema wa namusi,  hulu hawe. 5 Rine  nga maanda  ngauri u vhupulini na vhana vhaa Mudzimu na nga lutendo, ro liwe. 26 Fhedzi Yerusalema wa ndela na u fulufhela u dzhiiwa sa ta o vhofholowa, nahone ndi  dulu  vho lugaho. 6 Vhane vha vha na mme ashu. ˙ vhuthihi na Kristo Yesu, u fumba 27 Ngauri ho nwalwa u pfi: “Takana u sa fumba a si zwa ndekala iwe mufumakadzi a sa bebi; me, fhedzi lutendo lu bveledzwatavha mukosi wa dakalo, iwe mu fumakadzi u sa pfi vhutungu ha ho nga lufuno ndi lwa ndeme.  7 No vha ni tshi khou gidiu vhofholowa; ngauri vhana vha  Ndi nnyi o ni thimufumakadzi o latwaho1 vho ma zwavhudi.   ni dala u fhira vha mufumakadzi a vhelaho uri ni si bvele phanda   re na munna.” 28 Vhahashu, na tshi thetshelesa ngoho? 8 Thuyo raloho a i bvi kha  rine  ri vhana vho fulufhedziswa- thuwedzo ho u fana na Isaka. 29 Ngauri Ane a khou ni vhidza. 9 Mbilii dungisa fulauru yo we a bebwa nga lwa nama o tho- so thukhu  yo sukwaho. 10 Ndi fulufhe ma u tovhola we a bebwa nga lwa the muya, na zwino zwi kha di  vha la uri inwi vha re na vhuthihi na a ni nga do  humbula nga nga u ralo. 30 Naho zwo ralo, Murena ˙ ˙ fhedzi ane a khou ni  Lunwalo lu ri mini? Lu ri: “Pande- inwe ndila; la musidzana wa mulanda na mu- dina, hu sa londwi uri ndi nnyi, hatulwa nga ndila yo mu    rwa wawe, ngauri murwa wa mu- u do teaho. 11 A vha nne,  vhahashu, sidzana wa mulanda ha nga do   huwelela nga vha mu laifa na murwa wa mu- arali ndi tshi kha di fumakadzi a re na mbofholowo.” ha u fumba, ndi ngani ndi tshi  tovholwa? Arali zwo ralo, 31 Ngauralo vhahashu, a ri vhana kha di vha musidzana wa mulanda, fhe- danda la tshengedzo a li tsha vha tshikhukhulisi. 12 Ndi tama uri vhanna vhane vha khou lingedza Gal 4:271 Kana “a sa bebi.”

5

VHAGALATA 5:13–6:9 Mishumo ya nama. Zwianwiwa nga muya 294   u ni thithisa vha difhahule vhone fhu, vhane vha vha vha Kristo  Yesu vha vhulaha1 vhudugambilu vhane.   13 Vhahashu, no vhidzwa uri na nyemulo dza nama. 25 Arali ri tshi tshila lwa ni vhe na mbofholowo; fhedzi ni  ri tshi songo shumisa yeneyo mbofholo- muya, kha ri bvele phanda yo  wo sa tshibuli tsha u tovho- tshimbila lwa muya nga ndila  la nyemulo dza nama, tshanu   nga dzudzanyeaho. 26 Ri songo dina u itela tisana,  hu vhe u shumelana nga lufu- kukumusa, u ta no. 14 Ngauri Mulayo wothe wo na vhutshivha.  katelwa kha ndaela nthihi, ine ya Vhahashu, arali muthu a ita ri: “U tea u funa wahau vhunga vhukhakhi a songo zwi thogo u tshi difuna.” 15 Arali ni tshi mela, inwi vhane na vha na pfa dzulela u lumana na u lana, ni neleo dza muya ni lingedze u mu thogomele uri ni sa do   fhedzana. khakhulula nga muya wa u vuda.  ni tshi 16 Fhedzi ndi ri: Dzulani ni Fhedzi ni di  thogomele,  tshi tshimbila lwa muya uri ni ofha uri na inwi ni si lingwe. si ite zwine nama ya emula zwo- 2 Bvelani phanda  ni tshi tha  du  ni  ne. 17 Ngauri nama i lwisana na lana mihwalo, nga yeneyi ndila  mu vha ni tshi khou dadzisa  muya nga nthani ha nyemulo dza- do  layo wa Kristo. 3 Ngauri arali yo, na muya u lwisana na nama;  zwenezwi zwi a lwisana, uri ni si muthu a tshi humbula uri u wa ite zwithu zwine na to  da  u zwi ita. ndeme ngeno e si tshithu,˙ u ˙ 4 Fhedzi munwe ˙ 18 Zwinwe hafhu, arali ni tshi li- khou difhura. mishumo  vhiswa nga muya, a ni tsha vha na munwe kha tolisise yawe, nga zwenezwo u do  vha na nga fhasi ha mulayo. mune,  19 Huno mishumo ya nama i tshiitisi tsha u takala ene  ˙ na munwe mu khagala, ndi vhupombwe, vhuya- a sa divhambedzi ˙ 5 Ngauri munwe na muda, nga ndila i shonisaho, thu.  u difara   ˙  ˙ hwala muhwalo wawe. 20 u rabela midzimu ya zwifa- nwe u do ˙ 6 Zwinwe hafhu, munwe na nyiso, vhungome, vhuswina, dzi˙ nndwa, vivho, u sinyuwa, u vha- munwe ane a khou funzwa fhungisana, dziphambano, u vhumba ngo a kovhele ane a mu funza zwizwivhuya.  zwigwada, 21 vhutshivha, vhu- thu zwothe 7 Ni songo fhurwa: Mudzimu dakwa, zwimima zwi sa langei, na nga si mu fhure. Ngauri tshizwithu zwi fanaho na zwenezwi. ni ˙ ˙ Ndi khou dzula ndo ni sevha nga nwe na tshinwe tshine muthu a zwala u do kana tshenetsho;   ha zwenezwi zwithu, samusi ndo  no di  dzula ndo ni sevha nga ha- 8 ngauri ane a zwala namani  kana  u sina zwi tshi bva zwo, uri vhane vha ita zwenezwo yawe u do fhedzi ane a zwala kha  zwithu a vha nga li ifa la Muvhu- kha nama, muya u do  kana  vhutshilo vhu sa so wa Mudzimu. ˙ fheli zwi tshi bva kha muya. 22 Kha linwe sia, zwianwiwa  9 Nga zwenezwo, ri songo litsha nga muya ndi lufuno, dakalo, muu ita zwo lugaho, ngauri nga tshilalo, u sa fhela mbilu, vhuthu, fhinga tsho teaho ri do  kana  aravhulenda, lutendo, 23 u vuda,  na u difara. Mulayo a u lwi na zwi- Gal 5:241 Thalutshedzelo  ya ipfi nga ipfi i  ˙ thu zwo raloho. 24 Zwinwe ha- ri “u ombela kha danda.”

6

295 U fumba. Phathutshedzo VHAGALATA 6:10—VHAEFESA 1:9  li ri sa neti. 10 Ngauralo, samusi zuwa nga ha danda la tshengedzo ri na tshibuli, kha ri itele vhathu la Murena washu Yesu Kristo, we vhothe zwivhuya, fhedzi zwihulu- nga ene shango la ombelelwa nne,   hulu vhane vha vha na lutendo lu nahone nne  nda ombelelwa shafanaho na lwashu. ngo. 15 Ngauri u fumba kana u 11 Vhonani vhuhulwane ha sa fumba a si zwa ndeme, fhe˙ ma ledere e nda ni nwalela nga dzi zwa ndeme ndi tshivhumbwa  tshiswa. 16 Ngavhe vhothe vhatshanda   tshanga! 12 Vhothe vhane vha ni ko- ne vha tshila u tendelana na wo vha tshi  mbetshedza u fumba ndi vha- noyo mulayo wa vhudifari ne vha to u takalelwa nga vha na mulalo na khathutshelo,  da  vhathu, fhedzi vha ita zwenezwi na kha Isiraele wa Mudzimu. 17 Zwino ndi songo tsha dinwa uri vha iledze u tovholelwa danda la tshengedzo la Kristo Yesu. nga muthu, ngauri ndi na mavhasa mulanda wa 13 Ngauri vhane vha fumbiswa a dzi ane a ntalula  vha tevhedzi Mulayo vhone vha- Yesu. ne, 18 Vhahashu, vhuthu vhuhu fhedzi vha to  da  inwi ni tshi fumbiswa uri vha wane tshiitisi lu ha Murena washu Yesu Kristo tsha u zuwa nga inwi. 14 Fhedzi vhu vhe na mavhonele anu  avhua thi to  di  u zuwa, nga nnda  ha u di  ane na a sumbedza. Amen.

dccc

ccc

VHURIFHI VHU YAHO KHA

VHAEFESA Nne Paulo, muapostola wa  1 Kristo Yesu ˙ nga u funa ha Mudzimu, ndi nwalela vhakhethwa vha ngei Efesa vha fulufhedzeaho vha re na vhuthihi na Kristo Yesu ndi ri: 2 Vhuthu vhuhulu na mulalo zwi bvaho ha Mudzimu Khotsi ashu na Murena Yesu Kristo nga zwi vhe na inwi. 3 Nga hu rendwe Mudzimu a re Khotsi a Murena washu Yesu Kristo, ngauri o ri fhatutshedza nga  phathutshedzo dzothe dza muya   ngei ta ri vhathihi na Kristo,  dulu  4 ngauri o ri nanga uri ri vhe vhathihi nae shango li sa athu sikwa,1 uri ri sumbedze lufuno na Ef 1:41 Zwenezwi zwi ambela kha vhana vha Adamu na Eva.

u vha vhakhethwa ri sa solei phanda  hawe. 5 Ngauri o dzula o ri nanga uri a ri dzhie sa vharwa vhawe a tshi shumisa Yesu Kristo u ya nga zwine a zwi takalela na u zwi funa, 6 uri a rendise vhuthu hawe vhuhulu he a ri nea hone a  tshi shumisa Murwa wawe ane a mu funa. 7 A tshi shumisa ene, ro vhofhololwa nga tshirengululi tsha malofha awe, uri ri hangwelwe vhutshinyi hashu, u ya nga vhuthu hawe vhuhulu vhu sa vhambedzwi na tshithu. 8 O ri nea vhuthu vhuhu lu khathihi na vhutali hothe   na thalukanyo yothe, 9 nga u   ri divhadza tshiphiri tshikhethwa  tsha zwine a zwi funa. Tshenetsho tshiphiri tshi tshimbidzana

VHAEFESA 1:10–2:7 U swaiwa nga muya. U livhuha 296 na zwine a takalela u zwi ita u te- vhe maanda mahulwane e a a  ndelana na ndivho yawe 10 uri a sumbedza rine  vhane ra mu tedzudzanye zwithu u ya nga zwi- nda. O vhonala kha mishumo ye fhinga zwo vhewaho uri a dovhe a a i khunyeledza nga maanda  awe mahulwane, 20 e a a sumbedza kuvhanganyele zwithu zwothe  kha Kristo, zwithu zwa ta na musi a tshi vusa Kristo vhafuni  dulu  zwithu zwa kha lifhasi. Ee, kha nahone a mu dzudza kha tshaene 11 ane ra vha na vhuthihi nda  tshawe tsha u la ngei ta  dulu,  na vhunae na ane ra vha ma laifa nae, 21 u fhira mivhuso yothe   na vhurena na ngauri ro nangwa hu tshee nga vhusi na maanda ane a do phanda   bulwa, hu  u ya nga ndivho ya ane a madzina othe khunyeledza zwithu zwothe u si kha ano maitele a zwithu fhe 22 O  ya nga he a dzudzanya ngaho nga dzi, fhedzi na kha a daho. dovha a vhea zwithu zwothe nga  ndila ine a zwi funa, 12 uri rine   vhe ra thoma u vha na fulufhe- fhasi ha milenzhe yawe, nahone a kha zwithu zwothe   lo kha Kristo nahone Mudzimu o mu ita thoho dzula o ri nanga uri ri mu rende tshivhidzoni 23 tshine tsha vha zwi na u mu nea vhugala. 13 Fhe- muvhili wawe, tshi dadzaho  kha zwothe.   dzi na inwi no vha no mu fulu- thu zwothe ˙ fhela musi ni tshi pfa mafhungo Zwinwe hafhu, Mudzimu o ita ngoho, ane a vha mafhungo madi uri ni tshile naho no vha no fha nga ha u tshidzwa hanu.  Musi fa vhutshinyini hanu  na zwivhini no no tenda, no dovha na swai- zwanu, 2 inwi vhe tshifhingani  wa nga muya mukhethwa we Mu- tsho fhiraho na vha ni tshi tshidzimu a u fulufhedzisa, 14 zwi- mbila nga maitele a zwithu a lino ne zwa vha u khwathisedzwa hu shango, u tendelana na muvhusi  tshee nga phanda  nga ha ifa la- ane a langa muya une wa shuma shu, ndivho i ya u vhofholola vha- kha vha sa thetshelesi. 3 Vhuthu vha Mudzimu nga tshirengu- kuma, rothe ro vha ri tshi difa  luli, uri a rendwe. ra u tendelana na nyemulo dza 15 Ndi ngazwo u bva tshee nda nama, ri tshi langwa nga nyemu pfa nga ha lutendo lune na vha lo dza nama na nga zwine ra zwi  nalwo kha Murena Yesu na lune humbula, u bva tshee ra bebwa na lu sumbedza kha vhakhethwa ro vha ro tewa nga mbiti dza Mu˙ vhothe, 16 ndi sa litshi u livhu- dzimu u fana na vhanwe vhothe.   ha ndi tshi itela inwi. Ndi di  bve- 4 Fhedzi Mudzimu o pfumaho la phanda  ndi tshi ni amba thabe- khathutshelo, na nga lufuno lwaloni dzanga, 17 uri Mudzimu wa we luhulwane lwe a ri sumbeMurena washu Yesu Kristo, Kho- dza, 5 o ita uri ri tshile khathitsi wa vhugala, a ni nee muya wa hi na Kristo, naho ro vha ro fa  vhutali na u ni dzumbululela ndinga nthani ha vhutshinyi hashu    vho yo teaho nga hae. 18 Mbi- —ro tshidzwa nga vhuthu vhu˙ lu dzanu hulu. 6 Zwinwe hafhu, o ri vusa  dzo vulea uri ni divhe  uri no vhidzelwa fulufhelo lifhio, khathihi na Kristo Yesu nahone a uri ni divhe nga ha phathutsheri dzudza nae ta 7 uri kha    dulu,  dzo dzine a do vhakhe- maitele a zwithu a daho a kone  dzi nea   thwa sa malamba, 19 uri ni diu sumbedza lupfumo lu fhiraho 

2

297 Tshiphiri tshikhethwa tsha zwothe lwa vhuthu hawe vhuhulu  musi a tshi nea vha re vhathihi na  Kristo Yesu zwithu zwavhudi.  8 No tshidzwa nga vhuthu vhuhulu ha Mudzimu zwi tshi bva kha lutendo; zwenezwi a si nga maanda Nthani hazwo, ndi  anu.   tshifhiwa tshi bvaho ha Mudzimu. 9 A si nga nthani ha mi shumo, uri hu si vhe na muthu ane a vha na zwiitisi zwa u zuwa. 10 Ri tsiko ya Mudzimu; ro sikwa ri vhathihi na Kristo Yesu u itela mishumo mivhuya, ye Mudzimu a i lugiselela hu tshee nga phanda  uri ri i shume. 11 Nga zwenezwo, ni humbule uri tshifhingani tsho fhiraho, inwi vhathu vha dzitshaka u ya nga lwa nama, no vha ni tshi vhi dzwa “vha songo fumbaho” nga vhane vha vhidzwa “vho fumbaho,” vhane vha fumbiswa nama ni nga vhathu. 12 Nga tshenetsho tshifhinga no vha ni sa divhi  Kristo, no vha ni kule na lushaka lwa Isiraele, ni vhatsinda kha milanga ya fulufhedziso, no vha ni si na fulufhelo, ni sa divhi Mu dzimu shangoni. 13 Fhedzi inwi vha re vhathihi na Kristo Yesu vhe u thomani na vha ni kule, no no vha tsini nga malofha a Kristo. 14 Ngauri Kristo o ri dise la mulalo, ndi ene we a ita uri zwigwada zwivhili zwi vhe tshithihi nahone a pwasha luvhondo lwe lwa vha lwo zwi fhandekanya. 15 Nga nama yawe o fhelisa vhu swina, na Mulayo wa Mushe une wa vha na dzindaela, uri zwigwada zwivhili zwi vhe muthu muswa a re na vhuthihi na uri hu vhe na mulalo; 16 na uri a pfumedzanye vhenevho vhathu uri vha vhe muvhili muthihi na Mudzimu nga danda la tshengedzo, ngauri o fhelisa vhuswina nga u fa hawe.

VHAEFESA 2:8–3:6 17 O da a huwelela mafhungo  madifha a mulalo kha inwi vhe na  vha ni kule, na mulalo kha vha re tsini, 18 ngauri khae, zwigwada zwivhili, zwi a kona u ya kha Khotsi nga muya muthihi. 19 Vhukuma, a ni tsha vha vhatsinda na dzithun du, fhedzi ni   vhadzulapo khathihi na vhakhethwa nahone ni mirado  ya nndu  ya Mudzimu, 20 no fhatwa kha  mutheo wa vhaapostola na vhaporofita, ngeno Kristo Yesu e tombo la mutheo. 21 Nga u vha vhathihi nae, tshifhato tsho the tshi khou vha na vhuthihi,  tshi khou hula tsha vha thembele khethwa ya Yehova. 22 Nge a vha na vhuthihi na inwi, na inwi ni khou fhatwa khathihi nae uri  ni vhe fhethu hune Mudzimu a do  dzula hone nga muya. Nga nthani ha zwenezwi, nne   Paulo, tshivhotshwa tsha Kristo Yesu, we nda vhofhelwa inwi vhathu vha dzitshaka— 2 arali no zwi pfa zwa vhukuma uri ndo tanganedza vhudifhinduleli ha u   ni thusa uri ni vhuyelwe nga vhuthu vhuhulu ha Mudzimu he nda sumbedzwa hone hu tshi itelwa inwi, 3 ndo dzumbululelwa uri ndi divhe tshiphiri tshikhethwa  ˙ samusi ndo ni nwalela nga u pfufhifhadza tshifhingani tsho fhiraho. 4 Nga tshenetsho tshiitisi, musi ni tshi vhala zwenezwi ni do ndila ine nda pfe thogomela   sesa ngayo tshiphiri tshikhethwa ˙ tsha Kristo. 5 Kha minwe mirafho, Mudzimu ho ngo dzumbululela vhathu tshenetshi tshiphiri u fana na ndila ye a tshi dzumbu lula ngayo nga muya kha vhaapostola vhawe vhakhethwa na vhaporofita, 6 tsha uri vhathu vha dzitshaka vha vhe vhathihi na

Kristo

3

VHAEFESA 3:7–4:8 Ndivho ya Kristo Yesu na nga mafhungo madifha, vha vhe ma laifa, mirado   ya muvhili muthihi, na uri vha ta nganele na rine  kha zwe Mudzimu a zwi fulufhedzisa. 7 Ndo vha mushumeli wa zwenezwo ndi tshi tevhedza tshifhiwa tsha fhedzi tsha vhuthu vhuhulu he Mudzimu a nnea tshone u ya nga hune  maanda  awe a shuma ngaho. 8 Nne tuku kha vha mutuku  khethwa vhothe, ndo newa hono  vhu vhuthu vhuhulu, uri ndi di vhadze dzitshaka mafhungo madifha nga ha lupfumo lwa Kri sto lu sa vhalei 9 na u ita uri vhathu vha vhone ndila ine tshi phiri tshikhethwa tsha dadzea  ngayo, tshe tsha vha tsho dzumbwa u bva tsha kale na kale nga Mudzimu we a sika zwithu zwothe. 10 Zwenezwi ho vha hu u  shumisa tshivhidzo tshawe uri mivhuso na vhuvhusi zwi re ta dulu zwi divhe vhutali ha Mudzi   mu vhune ha vhonala nga ndi la nnzhi dzo fhambanaho, 11 a tshi tevhedza ndivho ya lini na lini ye a dzudzanya u i dadzisa  malugana na Kristo Yesu Murena washu, 12 ane ngae ra vha na mbofholowo ya u amba na u ya khae ro vhofholowa ri na vhungoho, nga nthani ha lutendo lune ra  vha nalwo kha Kristo. 13 Nga zwenezwo, ndi a ni humbela uri ni si nete nga nthani ha matungu   anga ndi tshi itela inwi, ngauri zwenezwi zwi amba vhugala kha inwi. 14 Ndi ngazwo ndi tshi gwadamela Khotsi, 15 ane muta  mu˙ ˙ nwe na munwe ta na kha li dulu  fhasi wa vhidzwa nga dzina lawe, 16 ndi tshi rabela uri nga vhugala hawe vhuhulu a nee muthu ane  na vha ene nga ngomu maanda  a tshi shumisa muya wawe, 17 na

298 uri nga lutendo lwanu  Kristo a dzule mbiluni dzanu  nga lufuno; uri ni vhe vho tokaho midzi na  vho fhatelwaho ntha ha mutheo,   18 uri inwi na vhakhethwa vhothe ni kone u pfesesa nga vhu dalo zwine zwa vha vhuphara,  vhulapfu, vhuntha na vhudzivha,  19 na uri ni divhe lufuno lwa Kri sto lune lwa fhira ndivho, uri Mu ˙ dzimu a ni nee pfaneleo inwe na  ˙ inwe yawe. 20 Mudzimu a tshi shumisa maanda  ane a shuma kha rine,  a nga ita zwihulwane zwi fhiraho zwothe zwine ra nga zwi humbe la kana u zwi elekanya, 21 nga a newe vhugala nga tshivhidzo na  nga Kristo Yesu mirafhoni yothe  lini na lini. Amen. Ngauralo, nne tshivhotshwa  tsha Murena, ndi ni humbela uri ni tshimbile nga ndila yo  teaho zwe na vhidzelwa zwone, 2 nga u di nga ho fhe tukufhadza  lelaho, na u vuda, u sa fhela  mbilu, na u kondelelana nga lu funo, 3 na u lwela nga mbilu yothe uri ni dzule ni na vhuthihi  he na vhu newa nga muya mu khethwa une wa ita uri ni vhe na mulalo. 4 Hu na muvhili muthihi, na muya ndi muthihi, vhunga na fulufhelo le na vhidzelwa lone li lithihi; 5 Murena muthihi, lutendo luthihi, na ndovhedzo nthihi; 6 Mudzimu muthihi ane a vha Khotsi a vhathu vhothe,  ane a vha ntha ha vhathu vhothe   na ane a shuma kha vhothe.  7 Mudzimu o sumbedza mu˙ ˙ nwe na munwe washu vhuthu hawe vhuhulu. Zwenezwo zwo vhonala nga ndila ye Kristo a ri  kovhela ngayo tshifhiwa tsha fhedzi. 8 Ngauralo o ri: “Musi a tshi gonya ntha o tuwa na vhe a vha  

lini na lini. Murena muthihi

4

299 Vhumuthu vhuswa. U songo thuba; o vha nea zwifhiwa zwine  zwa vha vhathu.” 9 Mubulo une wa ri “a tshi gonya” u amba mini arali hu si uri o tsela fhasi, zwine zwa amba kha lifhasi? 10 Onoyo o tsaho ndi ene o gonyaho ta  du lu-ta uri a khunyeledze zwi dulu,  thu zwothe.  ˙ 11 O nea vhanwe uri vha vhe  ˙ vhaapostola, vhanwe vha vhe ˙ vhaporofita, vhanwe vha vhe vha˙ evangeli,1 vhanwe vha vhe vhalisa na vhagudisi, 12 nga ndivho ya u lugiselela vhakhethwa mushumo une wa tshimbidzana na vhudin uri vha fhate  da,   muvhili wa Kristo, 13 u swikela rothe ri  tshi vha vhathihi kha lutendo na kha ndivho yo teaho ya Murwa  wa Mudzimu, ra vha munna o vhinaho u fana na Kristo. 14 Uri ri songo tsha fana na vhana vhane vha iswa ngeno na ngei sa maga˙ belo nga muya wa pfunzo inwe na ˙ inwe nga vhufhura ha vhathu, vha tshi shumisa maano a vhukwila. 15 Fhedzi nga u amba ngoho, kha ri alutshele kha Kristo nga lufuno, ane a vha thoho kha  zwithu zwothe. 16 Nga nthani   hawe, mirado ya muvhili i a  yothe  ˙ aluwa; nahone murado  munwe˙ na ˙ munwe u na vhuthihi na munwe, u a shumisana na mirado  yo fhamba-fhambanaho ine ya ita mishumo u ya nga he ya newa nga ho, muvhili wothe u a aluwa uri u  difha te   nga lufuno. 17 Nga zwenezwo, ndi zwi ambela u itela u nea vhutanzi   kha Murena, uri ni songo bvela phanda  ni tshi tshimbila sa vha dzitshaka vhane vha sokou tshimbila vha si na ndivho vha tshi livhiswa nga mihumbulo yavho. Ef 4:111 Kana “muthu ane a divhadza ma fhungo madifha.” 

VHAEFESA 4:9-30 18 Mihumbulo yavho yo swifhalelwa, vho difhambanya na vhu tshilo vhu bvaho ha Mudzimu, ngauri a vha dzhieli zwithu ntha,  na uri mbilu dzavho dzo rindila. 19 A vha tsha thogomela zwili nganyo zwa vhudifari, vha difara   nga ndila i shonisaho, vha dzule la u ita mifuda yothe ya vhuyada   vha sa fushei. 20 Fhedzi a no ngo funzwa uri Kristo o tou ralo, 21 nangoho no mu pfa nahone no funzwa nga hae, vhunga Yesu e na ngoho. 22 Nga zwenezwo, bvulani vhumuthu ha kale, vhune ha tendelana na vhudifari hanu ha kale   vhune ha tshikafhadzwa nga nyemulo dza vhufhura. 23 Fhedzi ni fanela u bvela phanda  ni tshi itwa vhaswa maandani anu   ane a tu muhumbulo, 24 na tuwedza  hone ni fanela u ambara vhumuthu vhuswa he ha sikwa u ya nga zwine Mudzimu a zwi funa, zwi tshi bva kha u luga ha ngoho na u fulufhedzea. 25 Samusi no bvula mazwifhi, ˙ ˙ munwe na munwe wanu nga a  ambe ngoho kha wa hawe, ngauri ri mirado  ya muvhili muthihi. 26 Sinyuwani, fhedzi ni songo ita tshivhi; duvha  li songo kovhela ni tshee no sinyuwa, 27 ni songo nea Diabolo tshibuli. 28 Ane a  tswa a songo tsha tswa, nthani  hazwo nga a shume nga maanda,  a ite zwivhuya nga zwanda  zwawe, uri a vhe na zwine a nga kovhela ane a shaya. 29 Hu songo bva ipfi na lithihi lo sinaho mulomoni wanu, fhedzi nga hu bve zwivhu ya zwine zwa fhata  nga hune zwa to ngaho, uri zwi vhuyedze  dea  ˙ vhathetshelesi. 30 Zwinwe hafhu, ni songo tungufhadza muya  mukhethwa wa Mudzimu, we na

tsha tswa

VHAEFESA 4:31–5:22 Vhudifari. U shumisa tshifhinga 300  swaiwa ngawo u itela duvha tsha tshedza tshi  la u uri tshianwiwa  na mifuda yothe ya vhuthu, u vhofhololwa nga tshirengululi.  ˙ 31 Bvulani mufuda munwe na luga na ngoho. 10 Dzulani ni ˙ munwe wa vhuhali, tsinyuwo, tshi ita vhungoho ha uri ndi zwifhio zwine Murena a zwi tanga mbiti, u zhamba, na matamba,   na vhuvhi ho the. 32 Fhedzi nedza; 11 ni litshe u tangane ni sumbedzane vhuthu, ni pfela- la kha mishumo i sa vhuyedzi ya  nga hu vhe u zwi ne vhutungu, ni hangwelane nga swiswi, tshanu  mbilu yothe samusi Mudzimu nga bvisela khagala. 12 Ngauri zwi Kristo o ni hangwela nga mbilu thu zwine vha zwi ita tshiphirini zwi a shonisa na u tou zwi amba. yothe.  13 Huno zwithu zwothe zwine  Nga zwenezwo, ivhani vha zwa khou bviselwa khagala zwi edzisaho Mudzimu, sa vhana vhonala tshedzani, ngauri tshi˙ ˙ vha funwaho, 2 ni bvele phanda  nwe na tshinwe tshine tsha bvini tshi tshimbila nga lufuno, vhuselwa khagala tshi vha tshedza. nga na Kristo o ni funa a dikume 14 Ndi ngazwo hu tshi pfi: “Karudza sa tshithavhelo tshi nukhele- wa, iwe wo edelaho, vuwa vhafuni,   laho phanda  ha Mudzimu. ndi hone Kristo a tshi do  u vho3 Vhupombwe na vhuyada  ha netshela.” mifuda yothe kana vhupangwa  15 Dzulani no fhatuwa uri ni  zwi songo vhuya zwa bulwa vhu- si tshimbile sa matsilu, fhedzi kati hanu, ngauri hezwi zwi- ni tshimbile sa vhathu vho tali  thu a zwo ngo tea vhakhethwa; fhaho, 16 ni shumise tshifhinga 4 vhudifari vhu shonisaho na u  tshanu ngauri madu nga vhutali,   amba zwithu zwa vhutsilu kana vha ndi mavhi. 17 Nga nthani  miswaswo ya vhudaba daba ndi ha zwenezwi, litshani u vha vha  zwithu zwi songo teaho, fhedzi thu vha si na thalukanyo, fhe nthani hazwo ni livhuhe Mudzi- dzi bvelani phanda   ni tshi pfemu. 5 Ngauri ni a zwi divha na sesa zwine Yehova a zwi funa.  ˙ u zwi thogomela inwi vhane, uri 18 Zwinwe   hafhu, ni songo kaa hu na phombwe, kana mudzia- mbiwa nga waini ngauri i do  ita vhuyada, kana mudzia-vhupa- uri ni difare  nga ndila i so  ngwa—zwine zwa amba u gwada- ngo kunaho, fhedzi bvelani phamela midzimu ya zwifanyiso—ane nda nga muya mu ni tshi dadzwa  a do  la ifa la muvhuso wa Kristo khethwa. 19 Imbelani Mudzimu na wa Mudzimu. dzipsalme, ni mu rende na nga 6 Hu songo vha na muthu ane nyimbo dza lwa muya, ni tshi a ni fhura nga mafhungo a siho, imbela Yehova mbiluni dzanu,  ngauri zwenezwo zwithu ndi zwo- 20 ni dzule ni tshi livhuha Mune zwine zwa do  ita uri mbiti dza dzimu ane a vha Khotsi ashu kha Mudzimu dzi dele vha sa thetshe- zwothe,  dzinani la Murena washu  lesi. 7 Ngauralo, ni songo taYesu Kristo.  ˙ ˙ nganela navho; 8 ngauri u tho21 Munwe na munwe a dii ˙ mani no vha ni swiswini, fhedzi te mutuku kha mu nwe vhunga  zwino ni tshedzani Murenani. ni tshi ofha Kristo. 22 VhafuBvelani phanda  ni tshi tshimbi- makadzi nga vha di  tukufha la sa vhana vha tshedza, 9 nga- dzele vhanna vhavho vhunga

5

301 Munna ndi thoho. Vhana, thetshelesani VHAEFESA 5:23–6:12  vha tshi di Murena, Vhana, thetshelesani vhabebi  tukufhadzela  23 ngauri munna ndi thoho ya vhanu   u tendelana na zwine mufumakadzi wawe samusi Kri- Mudzimu a zwi funa, ngauri zwesto e thoho ya tshivhidzo, ndi ene nezwi zwo luga: 2 “Hulisa kho ane a vha mutshidzi wa muvhili tsi au na mme au”; ndi wone wonoyo. 24 Zwi re zwone ndi uri mulayo wa u thoma u tshimbisamusi tshivhidzo tshi tshi di  tu dzanaho na fulufhedziso line la ri: kufhadzela Kristo, na vhafuma- 3 “Uri zwi u tshimbilele zwavhukadzi vha fanela u di  tukufhadzela  di  na uri u tshile tshifhinga tshivhanna vhavho kha zwithu zwo- lapfu kha lifhasi.” 4 Vhokhotsi, the. 25 Vhanna bvelani phanda   ni songo sinyusa vhana vhanu,  ni tshi funa vhafumakadzi vhanu,  fhedzi bvelani phanda  ni tshi vha samusi na Kristo o funa tshivhi- alusa nga u vha laya na u vha tu dzo nahone a dikumedzela tsho- tuwedzela  zwa Yehova.  ne, 26 a tshi ita tshikhethwa a 5 Inwi vhalanda, thetshelesatshi kunakisa nga madi  a ipfi la ni vhane  vhanu  vha vhathu, nga Mudzimu, 27 a ita uri tshivhi- nyofho na nga u tetemela nga dzo tshi vhe tsho nakaho phanda  mbilu dzanu zwi nge ni  dzothe,  hawe, tshi vhe tshi si na tshila- shumela Kristo, 6 hu si musi ni vhi kana vhukhakhi kana zwithu tshi vhonwa nga vhathu uri ni zwo raloho, fhedzi tshi fanela uri vha takadze, fhedzi sa vhalanda tshi vhe tshikhethwa na tshi sa vha Kristo, ni tshi ita zwi funwasolei. ho nga Mudzimu nga mbilu yanu  28 Nga yeneyi ndila vhanna  yothe. 7 Ni shume ni na mavho vha fanela u funa vhasadzi vhanele avhudi,  zwi nge ni khou shuvho u fana na ndila ine vha  mela Yehova, hu si vhathu, funa ngayo mivhili yavho. Ane 8 ngauri ni a zwi divha zwa uri  a funa musadzi wawe u a di˙ ˙  na zwinwe zwifuna ene mune, 29 ngauri a hu zwivhuya zwinwe  ˙ ˙ na muthu we a vhuya a vhe- ne muthu munwe na munwe a zwi  lambedzwa nga Yehonga muvhili wawe; fhedzi u a u ita, u do kanzwa na u u thogomela, u fana va, hu sa londwi uri ndi mulanda  na zwine Kristo a zwi ita kha kana o vhofholowa. 9 Na inwi vhane na vha vhane  ni fare vhalatshivhidzo, 30 ngauri ri mirado  i fanaho, ni songo  ya muvhili wawe. 31 “Ndi nga- nda nga ndila vha shushedza, ngauri ni a divha  zwo munna a tshi do tutshela    wanu  na wa vhalanda u khotsi awe na mme awe a namba- uri Mune nahone ha taluli.    dulu, tela musadzi wawe, nahone vhu- ngei ta 10 Bvelani phanda ni tshi  vhili havho vha vha nama nthihi.”  Murenani nga ma 32 Tshenetshi tshiphiri tshikhe- khwathiswa  a nungo dzawe. 11 Ambathwa ndi tshihulwane. Huno ndi anda khou ambela kha Kristo na tshi- rani mafumo o fhelelaho a bvaho kona  vhidzo. 33 Naho zwo ralo, mu- ha Mudzimu uri ni do ˙ ˙ nwe na munwe wanu  a fune mu- u lwisana na vhukwila ha Diabolo no khwatha; 12 ngauri a  sadzi wawe samusi a tshi difuna;  ˙ na malokha linwe sia, musadzi u fanela u ri khou lwa na nama  thonifha munna wawe nga ho dzi- fha, fhedzi ri khou lwa na mivhu kaho. so, vharangaphanda,  na vhavhusi

6

VHAEFESA 6:13—VHAFILIPI 1:7 Ambarani mafumo othe 302  vha re shangoni lino li re swiswi- hone ni dzule no fhatuwa ni tshi  ni, na mimuya mivhi i re ta humbelela vhakhethwa vhothe,  dulu.   13 Nga zwenezwo, ambarani ma- 19 na nne, uri ndi kone u amba  fumo othe a bvaho ha Mudzimu, ndo vhofholowa musi ndi tshi  tshiphiri tshikhethwa uri ni kone u dilwela nga duvha    li- ni divhadza 20 ane vhi, nahone musi no no khunye- tsha mafhungo madifha  ledza zwothe, ni kone u ima no nda vha muimeli wao ndo vhofhi khwatha. wa nga dzingedane; uri ndi ambe   14 Nga zwenezwo, imani no nga hao nga tshivhindi nga ndila  khwatha, khundu dzanu no dzi ine nda tea u amba ngayo.   21 Huno uri ni divhe mafhungo vhofha nga bannda, khana no i  tsireledza nga u luga, 15 naho- anga na nga ha mutakalo wanga, ne milenzheni yanu no ambara Tixiko, wahashu ane nda mu funa  na mudin thovho uri ni dilugisele u divha da  a fulufhedzeaho Mu  zwothe. dza mafhungo madifha a mulalo. renani, u do  ni divhadza    16 Kha zwiimo zwothe, farani 22 Ndi khou mu ruma kha inwi  tshitangu tshihulwane tsha lute- nga ndivho yeneyo, uri ni divhe   ndo, tshine ngatsho na do  kona nga ha mutakalo washu na uri a u dzima misevhe yothe  ˙ i duga- ni khuthadze. 23 Mulalo na lufuno khathihi ho ya muvhi. 17 Zwinwe hafhu, ambarani gondolo la u tshidzwa, na lutendo lu bvaho ha Mudzini fare banga la muya, line la mu Khotsi na Murena Yesu Krivha ipfi la Mudzimu, 18 ngeno sto kha zwi vhe na vhahashu. ni tshi khou bvela phanda vhane vha funa Mure ni tshi 24 Vhothe  rabela muyani kha zwiitea zwo- na washu Yesu Kristo zwa vhukuthe, ni tshi shumisa mifuda yo- ma kha vha vhe na vhuthu vhu the ya thabelo na u humbela. Na- hulu. 

dccc

ccc

VHURIFHI VHU YAHO KHA

VHAFILIPI Nne  Paulo na Timotheo, rine  vhalanda vha Kristo Yesu. ˙ Ndi nwalela vhakhethwa vhothe  vha re vhathihi na Kristo Yesu vha re ngei Filipi, khathihi na vhalavhelesi na vhashumeli: 2 Vhuthu vhuhulu na mulalo zwi bvaho ha Mudzimu ane a vha Khotsi ashu na Murena Yesu Kristo nga zwi vhe na inwi. 3 Tshifhinga tshothe ndi li vhuha Mudzimu wanga musi ndi

1

tshi ni humbula 4 kha zwothe  zwine nda ni humbelela zwone nothe. Ndi ni humbelela ndo ta kala, 5 nga nthani ha uri no ta  nganela kha mafhungo madifha u  bva duvha u  le na a tanganedza  swika zwino. 6 Ngauri ndi fulufhela zwenezwi, uri we a thoma wonoyu mushumo wavhudi  kha inwi u do  u vuledza u swika nga duvha  la Yesu Kristo. 7 Zwo tea uri ndi humbule zwenezwi

303 Dziphambano. Lutamo lwa Paulo VHAFILIPI 1:8-24 malugana na inwi nothe, samu- vhadza Kristo nga lufuno, ngauri  uri ndo nangwa si ni mbiluni yanga, inwi vhe vha a zwi divha  na vha ni na nne nga vhuthu uri ndi imelele mafhungo madi  vhuhulu musi ndi dzhele na musi fha; 17 fhedzi vhane vha huwendi tshi imelela u divhadzwa ha lela nga vivho na nga khani, vha  mafhungo madifha nga lwa mu- itiswa nga dziphambano, a vha  na tshitu tshavhudi,  tuwedzi   ngalayo. uri vho diimisela u mvusela kha 8 Ngauri Mudzimu ndi thanzi  yanga ya uri inwi nothe ndi a ni khathi musi ndi dzhele. 18 Uri  tuvha vhukuma, ndi a ni funa nga hu itee mini? U itela uri vha ndila ye Kristo Yesu a vha a tshi thu vha pfe mulaedza nga ha Kri ni funa ngayo. 9 Ndi bvela pha- sto hu sa londwi uri vhane vha u nda  ndi tshi rabela nga ha zwene- huwelela vha khou ita nga u tshavhu tuwedzi  zwi, uri lufuno lwanu  lu di  enge- ralo nga tshitu  kana tshi si tshavhudi,  nahodzea lu tshi ya ni na ndivho yo di  teaho na u talukanya nga vhu- ne zwenezwo zwi a ntakadza. Zwi  dzula  dalo; 10 uri ni thogomele zwi- re zwone ndi uri ndi do    thu zwa ndeme vhukuma, uri ri ndo takala, 19 ngauri ndi a di ntshisi solee nahone ni si khukhulise vha uri zwenezwi zwi do ˙ dza nga nthani ha zwine na nkhu vhanwe u vhuya u swika nga du mbelela zwone na u tikedzwa nga vha la Kristo, 11 uri ni dadzwe  muya mukhethwa wa Yesu Kringa mutshelo wa u luga, une wa sto. 20 Zwenezwi zwi tendelana vha hone nga Yesu Kristo, uri na zwe nda zwi lavhelela nga mato  Mudzimu a huliswe na u rendwa. matswuku na u zwi fulufhela uri 12 Vhahashu, ndi to da ni tshi   a thi nga do  shoniswa nga ndi divha uri zwithu zwe zwa itea kha la naho i ifhio, fhedzi nga u amba  nne  zwo ita uri mafhungo madi ndo vhofholowa, Kristo u do  hufha a bvele phanda a tshi di  liswa zwino, samusi o vha a tshi vhadzwa, 13 ngauri u vha ha- dzulela u huliswa na tshifhingani nga dzhele ndi tshi itela Kristo tsho fhiraho nga muvhili wanga. zwi vho divhiwa vhukati ha Vha- U do   huliswa nga muvhili wanga lindi vhothe vha Pfamo na nga hu sa lwondwi uri ndi a tshila  vhathu vhothe. 14 Huno vhu- kana ndi a fa.  nzhi ha vhahashu Murenani vho 21 Arali ndi tshi tshila ndi no vha na fulufhelo nga nthani ha tshilela Kristo, arali ndi tshi fa  u vha hanga dzhele, nahone vha ndi a vhuyelwa. 22 Huno arakhou sumbedza u vha na tshivhi- li ndi tshi tshila nga lwa nama,  ndi tsha u amba ipfi la Mudzimu zwenezwi zwo bveledzwa nga muvha sa ofhi. shumo wanga—fhedzi a thi di ˙ 15 Ndi ngoho, vhanwe vha vhi tshine nda nga nanga tshokhou huwelela nga ha Kristo ne. 23 A thi divhi uri ndi nange  vha tshi itiswa nga vivho na nga tshifhio vhukati ha izwi zwivhili; ˙ khani, fhedzi vhanwe vha zwi ita ngauri ndi tama u vhofhololwa na vhe na zwitu zwavhudi. u vha na Kristo, ndi zwone zwa  tuwedzi   16 Vhane vha huwelela nga zwi- khwine nga maanda. 24 Naho  tu zwavhudi zwo ralo, kha nne  tuwedzi   vha khou di  ndi zwa ndeme

VHAFILIPI 1:25–2:15 Ho ngo uri ndi dzule ndi muthu wa nama  ndi tshi itela inwi. 25 Ngauralo, nge nda vha na fulufhelo la zwenezwi, ndi a zwi divha uri ndi do   dzula na inwi nothe u itela mve laphanda  yanu  na dakalo line na vha na lo nga u vha na lutendo, 26 uri dakalo lanu  li fhufhume kha Kristo Yesu nga nthani ha nga musi ndi tshi dovha nda vha na inwi. 27 Ni difare nga ndila yo teaho   mafhungo madifha nga ha Kristo,  uri naho arali nda da  u ni vhona kana ndi si de,  ndi pfe nga ha inwi uri no ima no khwatha mu humbulo u muthihi, ni tshi lwela lutendo lwa mafhungo madifha  nga vhuthihi, 28 ni sa ofhiswi nga ndila naho i ifhio nga vha ne vha ni hanedza. Zwenezwi ndi vhutanzi ha uri vha do   fheliswa, fhedzi inwi ni do  tshidzwa; nahone Mudzimu u bvisela zwenezwi khagala. 29 Ngauri a no ngo newa ndugelo ya u vha na lute ndo kha Kristo fhedzi, fhedzi no newa na ndugelo ya u tambulela  ene. 30 Ngauri ni kha nndwa ye na mmbona ndi khayo, ine na pfa uri ndi kha di  vha khayo. Samusi ni vhathihi na Kristo, ni tshi tu tuwedza na u khu˙  thadza vhanwe ni tshi itiswa nga ˙ lufuno, ni tshi thogomela vhanwe,  ni tshi vha funa, na u vha pfela vhutungu, 2 itani uri dakalo  langa li engedzee nga u dzula ni tshi elekanya nga ndila i fanaho  na u funana nga ndila i fanaho,  na u vha na vhuthihi nga ho fhelelaho, na u vha na mahumbulele a fanaho. 3 Ni songo ita tshithu na tshithihi nga u ta khani  tisana  kana nga u dihudza, fhedzi ni di  ˙ tukufhadze ni dzhie vhanwe vhe 

2

304 vhahulwane kha inwi. 4 Ni songo vha na dzangalelo kha mafhungo anu  fhedzi, fhedzi ni vhe na dzangalelo na kha mafhungo a ˙ vhanwe. 5 Dzulani ni na muhumbulo wonoyu u fanaho na we Kristo Yesu a vha e nawo, 6 we naho o vha e kha tshivhumbeo tsha Mudzimu, a si humbule u dzhia vhuimo ha Mudzimu, uri a lingane nae. 7 Fhedzi o tutshela zwo the zwe a vha e nazwo nahone a  fana na mulanda. A vha muthu. 8 Zwi fhiraho zwenezwo, musi a tshi vha muthu, o di  tukufhadza  na u thetshelesa u swika a tshi fa kha danda la tshengedzo. 9 Nga nthani ha zwenezwo, Mu dzimu o dovha a mu hulisa a mu nea vhuimo ha ntha nahone nga   vhuthu a mu nea dzina li fhiraho  madzina othe, 10 uri nga dzina ˙ ˙ la Yesu munwe na munwe a gwadame—vhane vha vha ngei ta  du lu na vhane vha vha kha lifhasi na vhane vha vha fhasi ha mavu— ˙ ˙ 11 na uri munwe na munwe u fanela u thogomela uri Yesu Kristo  ndi Murena, uri hu rendwe Mudzimu ane a vha Khotsi. 12 Nga zwenezwo, inwi vhane nda ni funa, samusi no vha ni tshi dzulela u thetshelesa, hu si musi ndi hone fhedzi, fhedzi zwihuluhulu na musi ndi siho henefho, itani vhudidini hothe nga nyofho   na nga u tetemela uri ni tshidzwe. 13 Ngauri Mudzimu ndi ene a ni neaho nungo, u khwathisa luta  mo lwanu  uri ni ite zwithu zwothe  zwine a zwi funa. 14 Dzulani ni tshi ita zwithu zwothe ni sa gu nguli nahone ni sa ta kha tisani  ni, 15 uri ni vhe vha sa solei na vha si na mulandu, ni vhe vha-

to  da  u lingana na Mudzimu

305 Epafrodito a tshi khou lwala VHAFILIPI 2:16–3:3 na vha Mudzimu vha si na tshila- na ane a ntshumela u itela u vhi vhukati ha murafho u sa fu- fusha zwishaiwa zwanga, 26 sau lufhedzei na u sa divhalekani, ni musi a tshi khou tulutshelwa   nahone o tsikelevhonetshele vhukati hawo sa ma- ni vhona nothe  denzhe shangoni. 16 Dzulani no dzea ngauri no zwi pfa zwa uri o  farelela ipfi la vhutshilo, uri ndi vha a tshi khou lwala. 27 Vhukone u vha na tshiitisi tsha u ta- kuma, o vha a tshi khou lwala fa; fhedzi  lwe a to  dou  kala nga duvha  la Kristo, ndi tshi nga maanda divha uri a tho ngo gidima lwa Mudzimu a mu khathutshela, zwi  fhedzi kana u dinetisa lwa fhedzi. re zwone ndi uri ho ngo khathu 17 Naho ndi tshi khou shululwa tshela ene fhedzi, fhedzi o khauri ndi songo  sa tshinwiwa tshi shelwaho kha thutshela na nne,  tshithavhelo na kha mushumo we dzula ndi tshi khou pfa vhutu  mu runa u ita no tu nga u vha ngu. 28 Ngauralo, ndi do  tuwedzwa  uri musi ni  na lutendo, ndi a takala na inwi mela nga u tavhanya nothe. 18 Na inwi ni fanela u ta- tshi mu vhona ni dovhe ni taka le uri na nne  ndi si tsha vhilaekala na nne i fanaho.  nga ndila  29 Mu tangane  19 Naho zwo ralo, ndi fulufhela la nga maanda. uri arali zwi zwine Murena Yesu a dzeni nga dakalo samusi vhane  zwi funa, ndi do  ruma Timotheo vha shumela Murena vho dowela ha inwi hu si kale, uri na nne  ndi u ita nga u ralo; ni dzule ni vhathu vho raloho,  tu musi ndi tshi pfa nga tshi thonifha  tuwedzee  fela mushu dou  ha inwi. 20 Ngauri a thi na mu- 30 ngauri o to ˙ nwe ane a vha na mavhonele ane mo wa Murena, o vhea vhutshilo hawe khomboni a tshi itela u a fana na awe ane a do  thogome la vhukuma zwithu zwine zwa ni vala tshikhala tsha u sa vha hone ˙  uri ni ntshumele. kwama. 21 Ngauri vhanwe vho- hanu Tsha u fhedza vhahashu, bvethe vha to   da  zwine zwa vha talani phanda ni tshi taka kadza, hu si zwa Kristo Yesu. la Murenani. A thi na thaidzo ya 22 Fhedzi ni a divha vhutanzi   ˙ he a vhu sumbedza, uri o shu- u dovha nda ni nwalela zwenezwi ma na nne di- zwithu zwithihi, samusi hu u ni  uri mafhungo ma ˙  fha a ye phanda  u fana na nwa- tsireledza. 2 Ni thogomele vhathu vha so na a tshi shumisana na khotsi.  23 Nga zwenezwo, ndi ene ane ngo kunaho,1 ni thogomele vha nda khou fulufhela uri ndi mu vhaitazwivhi, ni thogomele u fumba.2  tuwedza  rume nga u tavhanya musi ndo ne vha tu   ro fumba zwa vhuno vhona uri hu do  itea mini nga 3 Ngauri rine nne. 24 Vhukuma, ndi fulufhela kuma, samusi ri tshi khou ita  Murena uri na nne  ndi do  da  hu tshumelo khethwa nga muya wa Mudzimu na u zuwa nga Krisi kale. 25 Fhedzi ndi vhona zwi tshi sto Yesu nahone a ri vhei fulu to uri ndi ni rumele Epafrodi- fhelo lashu kha zwithu zwa nama,  dea  to, wahashu ane a vha mushumiFlp 3:21 Thalutshedzelo ya ipfi nga ipfi i ri  sani na nne  na liswole nga nne,  “dzimmbwa.” 22 Nga Lugerika ndi “vhane fhedzi ane a vha mudin  da  wanu  vha tshea nama.” 

3

VHAFILIPI 3:4-21 U wana malamba ngei ta 306  dulu  4 arali hu na muthu naho e ufhio la zwone. 13 Vhahashu, a thi di ane a vha na zwiitisi zwa uri a fu- dzhii ndo no zwi wana; fhedzi nalufhele zwithu zwa nama, onoyo zwine nda vha na vhutanzi   zwo ndi zwa uri: Ndi hangwa zwimuthu ndi nne.  ˙ Arali munwe muthu a tshi hu- thu zwi re murahu nda hovhele14 ndi khou  mbula uri u na zwiitisi zwa uri a la zwi re phanda, bvela phanda uri ndi swikelele  fulufhele zwithu zwa nama, nne   ndi a mu fhira: 5 ndo fumbiswa tshipikwa tsha u wana malamba ngei ta a zwe Mudzimu a ri  dulu  nga duvha  la vhumalo, ndi mudu hulu wa Isiraele, wa lushaka lwa vhidzela zwone nga Kristo Yesu. vho  Benyamini, ndi Muheberu o be- 15 Nga zwenezwo-ha, vhothe bwaho nga Vhaheberu; malugana vhibvaho nga vha vhe na muhuna mulayo, ndo vha ndi Mufarisei; mbulo wonoyu; nahone ˙ arali mu u munwe-vho nga 6 malugana na u fhisea, ndo vha humbulo wanu naho i ifhio, Mudzimu u do   ndi tshi tovhola tshivhidzo; ma- ndila ni dzumbululela muhumbulo wo lugana na u luga hu diswaho  teaho. 16 Naho zwo ralo, hu sa nga mulayo, ndo vha ndi tshi di  ye ra i ita, dzhia ndi sa solei. 7 Zwithu zwe londwi mvelaphanda  ri tshi tshizwa vha zwi tshi mmbuyedza, ndo kha ri bvele phanda yo dzudza zwi tutshela nga u difunela ndi mbila nga yeneyo ndila   nyeaho. tshi itela Kristo. 8 Nga zwene17 Vhahashu, ivhani vhane zwo, ndo tutshela zwithu zwothe   vha edzisa nne, ni vhee ito   vhandi tshi itela ndivho ya ndeme  ne vha tshimbila nga ndila i te vhukuma ya Kristo Yesu Murena ndelanaho na tsumbo ye na newa  wanga. Nga nthani hawe, ndo tu  yone. 18 Ngauri hu na vhanzhi tshela zwithu zwothe nahone nda  vhe nda vha ndi tshi dzulela zwi dzhia zwi mathukhwi, uri ndi u amba nga havho, fhedzi zwino wane Kristo 9 na uri ndi wanwe ndi amba ndi tshi khou lila, vhendi na vhuthihi nae, hu si nga nevho vha tshimbila sa maswinthani ha u luga hanga nga u te- na a danda la tshengedzo la Kri vhedza mulayo, fhedzi nga ntha sto. 19 Vha do  fheleledza nga u ni ha u luga nga u vha na lutendo lozwiwa, nahone mudzimu wavho kha Kristo—u luga hu bvaho ha ndi thumbu dzavho, vha dihudza  Mudzimu ho thewaho kha lute- nga zwithu zwine zwa shonisa, ndo. 10 Ndivho yanga ndi u mu vha dzula vha tshi humbula zwidivha na u divha maanda    awe a thu zwa kha lifhasi. 20 Fhedzi mvuwo na u tambula nae, na u hayani hashu ndi ngei ta na dulu,  fa u fana nae, 11 ndi vhone arali hone ro lindela mutshidzi a bvazwi tshi nga konadzea uri ndi swi- ho henengei nga mato  matswuku, kelele u vuswa vhafuni kha mvu- ane a vha Murena Yesu Kristo, wo ya u thoma. 21 ane a do  shumisa maanda  awe 12 A si uri ndo no zwi wana mahulu uri a shandule mivhili yakana ndo no itwa o fhelelaho, fhe- shu i nyadzeaho uri i fane na mudzi ndi khou bvela phanda  uri ndi vhili wawe wa vhugala, na u ita uri vhone arali ndi tshi nga kona u zwithu zwothe zwi di   tukufhadze fara zwe Kristo Yesu a nnange- le ene.

307

4

VHAFILIPI 4:1-19 dzimu wa mulalo u do  vha na inwi. 10 Ndi a takala zwihulu Murenani uri mafheleloni no dovha na humbula nga ha nne. Naho no  vha ni tshi khou nkhumbula, fhedzi a no ngo wana tshibuli tsha u zwi sumbedza. 11 A thi khou amba zwenezwi ngauri hu na zwine nda khou zwi shaya, ngauri ndo guda u fushea hu sa londwi zwiimo zwanga. 12 Ndi a divha  u tahelelwa nga zwithu na u dale  lwa nga zwithu. Kha zwithu zwothe na kha zwiimo zwothe ndo   guda tshiphiri tsha u fura na u farwa nga ndala, u dalelwa nga zwi  thu na u shaya. 13 Ngauri zwithu zwothe ndi zwi koniswa nga  ane a nnea maanda.   14 Naho zwo ralo, no ita zwone nga u tanganela na nne   matunguni anga. 15 Zwi re zwone  ndi uri inwi Vhafilipi ni a zwi di vha uri musi no no guda mafhungo madifha, musi ndi tshi  tuwa Makedonia a hu na tshivhi dzo na tshithihi tshe tsha nthusa kana u tanganedza thuso ya nga, nga nnda  ha inwi; 16 ngauri na musi ndi ngei Thesalonika, no nthumela zwine nda zwi shaya luvhili lwothe. 17 A si uri  ndi khou to  da  tshifhiwa, fhedzi ndi khou to tshi da  tshianwiwa  ne tsha do  ni vhuyedza vhukuma. 18 Naho zwo ralo, ndi na zwothe zwine nda zwi shaya naho ne ndi zwinzhi. A thi shayi tshithu, ngauri ndo wana zwithu zwe na nthumela kha Epafrodito, tshithavhelo tshi nukhelela ho, tshi tanganedzeaho, tshi ta kadzaho Mudzimu vhukuma. 19 Nga hu fanaho, Mudzimu wanga a re na zwithu zwinzhi u

Euodia. Ni songo vhilaela nga tshithu

Nga nthani ha zwenezwo,  vhahashu vhane nda vha funa na vhane nda vha tulutshelwa,  inwi vhane na ntakadza na u vha dzanga langa, imani no khwatha  nga yeneyo ndila Murenani, inwi  vhane nda ni funa. 2 Inwi Euodia na inwi Sintixe ndi a ni tu uri ni vhe na  tuwedza  muhumbulo u fanaho Murenani. 3 Na inwi ndi a ni humbela samusi ni vhashumisani na nne  vha fulufhedzeaho, uri ni dzule ni tshi thusa vhenevho vhafumakadzi vhe vha didina vhukuma vhe  na nne, vha tshi itela mafhungo  madifha khathihi na Klementhe  na vhashumisani na nne vhothe,  ˙  vhe madzina avho a nwalwa buguni ya vhutshilo. 4 Takalani Murenani tshifhinga tshothe. Ndi dovha nda ri,  Takalani! 5 Itani uri u humbulela hanu nga vhathu  hu divhiwe  vhothe. Murena u tsini. 6 Ni so ngo vhilaela nga tshithu na tshithihi, fhedzi zwothe zwine na zwi  to ni humbele Mudzimu nga  da  thabelo khathihi na u livhuha; 7 nahone mulalo wa Mudzimu une wa fhira u talukanya hothe u   do  tsireledza mbilu dzanu  na maanda  anu  a muhumbulo nga Kristo Yesu. 8 Vhahashu, zwithu naho zwi zwifhio zwine zwa vha ngoho, zwine zwa vha zwa ndeme, zwo lugaho, zwo kunaho, zwi funeaho, zwi re na bvumo lavhudi,  zwivhuya, zwi khodwaho, bvelani pha nda  ni tshi humbula nga ha zwenezwi zwithu. 9 Zwithu zwe na zwi guda khathihi na zwe na zwi tanganedza na zwe na zwi pfa na  zwe na zwi vhona malugana na nne, dzulani ni tshi zwi ita; Mu

VHAFILIPI 4:20—VHAKOLOSA do shumisa Kristo Yesu uri a  ni nee zwothe zwine na zwi sha  ya. 20 Huno Mudzimu ane a vha Khotsi ashu nga a rendwe lini na lini. Amen. 21 Ni lumelise vhakhethwa vhothe vha re vhathihi na Kristo  Yesu. Vhahashu vhane nda vha navho na vhone vha a ni lumeli-

1:13 Vhakhethwa 308 sa. 22 Vhakhethwa vhothe, zwi huluhulu vhane vha dzula muta ni wa Kesare,1 vha a ni lumelisa. 23 Vhuthu vhuhulu ha Murena Yesu Kristo kha vhu vhe na mavhonele avhudi  ane na a sumbedza. Flp 4:221 Kana “Khosi.”

dccc

ccc

VHURIFHI VHU YAHO KHA

VHAKOLOSA Nne Paulo, muapostola wa  Kristo Yesu nga u funa ha Mudzimu, na wahashu Timotheo ˙ 2 ndi nwalela vhakhethwa vhothe  na vhahashu vha fulufhedzeaho vha re vhathihi na Kristo vha re ngei Kolosa ndi ri: Vhuthu vhuhulu na mulalo zwi bvaho ha Mudzimu ane a vha Khotsi ashu nga zwi vhe na inwi. 3 Tshifhinga tshothe ri livhu ha Mudzimu ane a vha Khotsi a Murena washu Yesu Kristo musi ri tshi ni rabelela, 4 u bva tshee ra pfa nga ha lutendo lune na vha nalwo kha Kristo Yesu na lufuno lune na vha nalwo kha vhakhethwa vhothe 5 nga  nthani ha u fulufhela zwithu zwe  na vhetshelwa zwone ngei ta  du lu. No pfa nga ha lene li fulufhelo tshifhingani tsho fhiraho kha mulaedza wa ngoho wa mafhungo madifha 6 e a swika kha  inwi. Vhunga mafhungo madifha  a tshi khou anwa mitshelo na u  phadalala shangoni lothe, a khou   ita zwi fanaho na vhukati hanu,  u bva nga duvha  le na pfa na u di vha nga ho teaho nga ha vhuthu vhuhulu ha ngoho ha Mudzimu.

1

7 Zwenezwi ndi zwe na zwi guda kha Epafra mulanda nga rine  a funwaho, ane a vha mudin  da  wa Kristo a fulufhedzeaho a tshi itela rine. 8 O dovha a ri divhadza   nga ha lufuno lune na vha nalwo lune lwa bveledzwa nga muya wa Mudzimu. 9 Ndi ngazwo u bva nga duvha  le ra zwi pfa ri songo litsha u ni rabelela na u humbela uri ni da dzwe nga ndivho yo teaho ya zwi hothe ne a zwi funa nga vhutali   na nga u talukanya ha lwa muya,  10 uri ni tshimbile nga ndila yo  fanelaho Yehova uri ni kone u mu takadza nga vhudalo musi ni tshi  khou bvela phanda na u anwa  ˙ mitshelo ˙ kha mushumo munwe na munwe wavhudi  na u engedza ndivho yo teaho ya Mudzimu.  11 Ngavhe ni tshi khwathiswa  nga u wana maanda  uri ni konde lele nga vhudalo ni sa fheli mbi lu nahone no takala, 12 musi ni tshi khou livhuha Khotsi we a ita uri ni fanelee u tanganela kha  zwe a zwi fulufhedzisa vhakhethwa vha re tshedzani. 13 O ri vhofholola kha maanda  a swiswi a ri isa muvhusoni

309 Tanzhe. U pfumedzanywa na wa Murwa wawe ane a mu funa, 14 we ngae a ri vhofholola nga tshirengululi, zwine zwa amba u hangwela zwivhi zwashu. 15 Ndi ene tshifanyiso tsha Mudzimu a sa vhonali, tanzhe la zwivhumbwa zwothe; 16 ngauri ho  ˙ shumiswa ene uri zwinwe zwithu zwothe zwi sikwe ngei ta na   dulu  kha lifhasi, zwithu zwi vhonalaho na zwi sa vhonali, hu sa londwi uri ndi dzikhulunoni kana  vhurena kana mivhuso kana ma˙ anda. zwo  Zwinwe zwithu zwothe  vha hone nga ene nahone zwo si˙ kelwa ene. 17 Zwinwe hafhu, a ˙ vha hone zwinwe zwithu zwothe zwi sa athu vha hone naho ˙ ne zwinwe zwithu zwothe zwo vha  hone nga ene, 18 ndi ene thoho  ya muvhili, une wa vha tshivhidzo. Ndi ene wa u thoma, tanzhe la vho vuswaho vhafuni, uri a vhe wa u thoma kha zwithu zwothe;  19 ngauri Mudzimu o vha a tshi takalela uri a vhe o fhelelaho kha zwithu zwothe, 20 na uri ngae  ˙ a dipfumedzanye na zwinwe zwi thu zwothe nga u ita mulalo a tshi  shumisa malofha a Kristo o shululwaho kha danda la tshengedzo, hu sa londwi uri ndi zwa kha lifhasi kana ndi zwa ta  dulu.  21 Vhukuma, inwi vhe na vha ni kule nahone ni maswina awe ngauri mihumbulo yanu  yo vha i kha mishumo mivhi, 22 zwino o ni pfumedzanya nae nga muvhili wa nama wa onoyo nga lufu  lwawe, uri a ni kumedze phanda  hawe ni vhakhethwa ni sa solei ni si na mulandu. 23 Zwi do  vha nga u ralo arali na bvela phanda ni  ni na lutendo, no khwatha  sa dzinginyei ni sa sudzuluwi kha fulufhelo la mafhungo madifha e 

VHAKOLOSA 1:14–2:2 na a pfa e a divhadzwa kha zwi vhumbwa zwothe zwi re nga fha si ha lita Nne  dulu.   Paulo ndo vha mudin  da  wa enea mafhungo madifha.  24 Zwino ndi a takala musi ndi tshi tambulela inwi, ndi pfa u nga a thi athu tambula nga vhudalo  ndi tshi itela muvhili wa Kristo une wa vha tshivhidzo. 25 Ndo vha mudin  da  wa tshenetshi tshivhidzo u tendelana na vhulangi he nda newa hone nga Mudzi mu uri ni vhuyelwe, uri ndi divha dze ipfi la Mudzimu nga vhuda lo— 26 uri ndi ambe tshiphiri tshikhethwa tshe tsha vha tsho dzumbwa u bva zwifhingani zwo fhiraho na mirafhoni yo fhiraho. Fhedzi zwino tsho dzumbululelwa vhakhethwa vhawe, 27 vhe Mudzimu a takalela u vha di vhadza vhuhulu ha vhugala ha tshiphiri tshenetshi tshikhethwa vhukati ha dzitshaka, tshine tsha vha Kristo ane a vha na vhuthihi na inwi, na fulufhelo la vhugala hawe. 28 Ndi onoyo ane ra khou mu divhadza, ri tshi tu   ˙ tu ˙ wedza muthu munwe na munwe ˙ na u funza muthu munwe na mu˙ nwe nga vhutali hothe, uri ri ku ˙  ˙ medze muthu munwe na munwe o fhelela e na vhuthihi na Kristo. 29 Nga nthani ha zwenezwi ndi  khou shuma vhukuma, ndi khou didina u tendelana na thikhedzo  yawe, ine ya khou shuma nga maanda  kha nne.  Ndi to  da  ni tshi zwi thogo mela uri ndi khou lwa nndwa khulwane ndi tshi itela inwi na vha Laodikea na vha sa athu mmbona. 2 Zwenezwi ndi uri vha khuthadzwe na uri vha vhe na vhuthihi lufunoni malugana

Kristo

2

VHAKOLOSA 2:3-22 Pfunzo dza matali. Mulayo wo thuthwa 310  na lupfumo lwothe lune lwa bve- ya Mudzimu, we a mu vusa vha ledza khwathisedzo ya u pfese- funi.  ˙ 13 Zwinwe hafhu, naho no vha sa havho, uri vha wane ndivho  yo teaho ya tshiphiri tshikhe- no fa vhutshinyini hanu  nahone Mu thwa tsha Mudzimu, tshine tsha ni songo fumbiswa namani, dzimu o ita uri ni tshile khathivha Kristo. 3 Madzanga othe  na vhutali na ndivho zwo dzu- hi nae. Nga vhuthu o ri hangwe  14 o  mbwa khae nga vhuronwane. la vhutshinyi hashu hothe tshothe mulayo we ra vha  4 Ndi khou zwi ambela uri hu si thutha ˙ vhe na muthu ane a ni fhura ro nwalelwa wone. Nahone a u nga maipfi a kungaho. 5 Naho fhelisa nga u u ombela kha dandi siho nga lwa nama, fhedzi ndi nda la tshengedzo. 15 O bvula   na inwi nga lwa muya, ndi taka- mivhuso na vhavhusi a vha tana lela u vhona ndila ye na dzudza- khagala sa vho kundwaho, na u   sa mathubwa. nyea ngayo na u vha na lutendo vha ranga phanda 16 Ngauralo, ni songo tenda lwo khwathaho kha Kristo.  naho e nnyi a tshi ni hatula ma 6 Nga zwenezwo, vhunga no ta nganedza Murena Kristo Yesu, lugana na zwine na la na zwibvelani phanda  ni tshi tshimbila ne na nwa kana nga u tevhe˙ kana musi nwedzi  nga vhuthihi nae, 7 ni vhe vho dza vhutambo tokaho midzi no fhatelaho khae u tshi dzula kana nga sabatha.   na u khwatha lutendoni, samusi 17 Zwenezwo ndi murunzi wa  zwi daho, muvhili ndi wa Kristo.  no funzwa zwenezwo, ni tshi fhu18 Ni songo tendela muthu ane a fhuma lutendo musi ni tshi litakalela zwa u di lwa  tukufhadza  vhuha. muhoyo na u gwadamela vharu˙ 8 Itani vhungoho ha uri hu si nwa a tshi ita uri ni si wane malavhe na muthu ane a ni thuba nga mba, “a tshi ima” nga zwithu zwe pfunzo dza matali na vhufhura ha a zwi vhona. U a dikukumusa  a si  sialala la vhathu, u ya nga zwi- na tshiitisi tshi pfalaho nga ntha thu zwa mutheo zwa shango, hu ni ha mahumbulele awe a lwa si u ya nga Kristo. 9 Ngauri pfa- nama, 19 nahone ha khou fare neleo dza Mudzimu dzi khae nga lela kha thoho, ine muvhili wothe   vhudalo. 10 A ni shayi tshithu wa tumekanywa  nga zwiendanu nga nthani hawe, ngauri ndi tho  ngo na misipha wa kona u aluwa ho ya mivhuso na vhavhusi vho- zwi tshi itiswa nga Mudzimu. the. 11 No fumbiswa nga u vha  20 Arali no fa khathihi na Krina vhushaka nae, hu si nga zwa- sto malugana na zwithu zwa munda  zwa vhathu, fhedzi nga u bvu- theo zwa shango, ndi ngani ni la muvhili wa nama u re na tshi- tshi kha di   tshila sa vhane vha vhi, ngauri yeneyo ndi ndila ine kha di   vha tshipida  tsha shango vhashumeli vha Kristo vha fane- nga u tevhedza ndaela dzine dza la u fumbiswa ngayo. 12 Ngauri ri: 21 “Ni songo fara, u thetsheno vhulungwa nae kha ndovhedzo la, kana u kwama,” 22 zwi tshi yawe, nahone nga nthani hawe no ambela kha zwithu zwine musi  vuswa khathihi nae nga lutendo zwi tshi shumiswa zwa fhela? lwanu Zwenezwi zwi tshimbidzana na  kha mishumo ya maanda 

311 U hangwelana nga mbilu yothe VHAKOLOSA 2:23–3:19  ndaela na pfunzo dza vhathu. ka kana Muyuda, u fumba kana 23 Naho zwenezwo zwithu zwi u sa fumba, mutsinda, Musikita, tshi nga vhonala zwi vhutali kha mulanda, mudilangi, fhedzi Kri  mufuda wa vhurabeli une muthu sto u zwithu zwothe kha vhothe.   a tou dinangela na u di   tukufha 12 Nga zwenezwo, vhunga ni dza ha khole-khole, na u tambu- vho nangwaho nga Mudzimu, ni dza muvhili, a zwi thusi muthu u vhakhethwa na vha funwaho, lwa na nyemulo dza nama.  ambarani u pfela vhutungu, vhu u vuda,  tukufhadza,   na u Naho zwo ralo, arali no vuswa thu, u di na Kristo, bvelani phanda  ni sa fhela mbilu. 13 Bvelani phana u ha ni tshi kondelelana  tshi to he nda  da  zwithu zwa ta  dulu,  nga mbilu yothe naho  Kristo a dzula kha tshanda  tsha u ngwelana ˙ tsha u vhila tsha Mudzimu. 2 Dzulani no munwe e na tshiitisi ˙ livhisa mihumbulo yanu  kha zwi- laela nga ha munwe. Vhunga Yethu zwa ta hu si kha zwithu hova o ni hangwela nga mbilu yo dulu,  na inwi ni tea u ita nga u ralo.  zwa kha lifhasi. 3 Ngauri no fa, the, nahone vhutshilo hanu  ho dzu- 14 U engedza kha zwenezwo zwoambarani lufuno, ngauri ndi  mbwa na ha Kristo u tendelana the, na zwine Mudzimu a zwi funa. lwone mbofho yo fhelelaho ine ya 4 Musi Kristo, ane a vha vhutshi- ita uri hu ˙ vhe na vhuthihi. 15 Zwinwe hafhu, ni tendelo hashu, a tshi vhonadzwa, na inwi ni do  vhonadzwa nae vhuga- le mulalo wa Kristo u tshi vhusa mbiluni dzanu,  ngauri zwi re zwolani. 5 Nga zwenezwo, vhulahani ne ndi uri no vhidzelwa wonoyo mirado  yanu  ya fhano kha lifha- mulalo uri ni vhumbe muvhili si malugana na vhupombwe, vhu- muthihi. Ni vhe vhane vha livhuyada,  lutamo lwa zwa vhudzekani, ha. 16 Ni tendele ipfi la Kristo li lutamo lwa u dzulela u ita vhuvhi, tshi dzula kha inwi nga ho fhelevhutali hothe.    vhupangwa, vhune ha vha u gwa- laho li tshi ni nea  ni tshi gudisana damela midzimu ya zwifanyiso. Bvelani phanda na u tu nga dzipsalme,  tuwedzana  6 Mbiti dza Mudzimu dzi do  da  nga nthani ha zwenezwo zwithu. ni tshi renda Mudzimu, na nga  nyimbo dza lwa muya dzi imbiwa7 Na inwi no vha ni tshi difara  nga yeneyo ndila kha kutshilele ho nga vhulenda, ni tshi imbela  17 Naho  kwanu  kwa kale. 8 Fhedzi zwi- Yehova mbiluni dzanu. no ni tea u zwi bvula zwothe, mbi- tshi tshini tshine na tshi amba  kana u tshi ita, zwothe ni zwi ite  ti, tsinyuwo, vhuvhi, matamba,  dzinani la Murena Yesu, ni tshi ni songo amba zwa vhudaba da  ba. 9 Ni songo zwifhelana. Bvu- livhuha nga ene Mudzimu ane a lani vhumuthu ha kale na zwiito vha Khotsi. 18 Inwi vhasadzi, di zwaho, 10 ni ambare vhumuthu  tukufha samusi vhuswa, vhune ha itwa vhuswa dzeni kha vhanna vhanu,  nga ndivho yo teaho u tendelana zwo tea Murenani. 19 Inwi vha na tshifanyiso tsha We a vhu sika. nna, dzulani ni tshi funa vha11 Kha honoho vhumuthu a hu sadzi vhanu nahone ni songo  na phambano vhukati ha Mugeri- vha sinyutshela nga ho kalulaho.

3

VHAKOLOSA 3:20–4:16 Kondelelani thabeloni. Maipfi a vhuthu 312  20 Inwi vhana, thetshelesani 7 Tixiko, wahashu a funwaho, vhabebi vhanu nga- ane a vha mudin a fulufhe kha zwothe,   da  uri zwenezwo ndi zwine zwa taka- dzeaho na mulanda nga nne  Mudza Murena. 21 Inwi vhokhotsi, renani, u do  ni vhudza mafhungo ni songo sinyusa vhana vhanu, 8 Ndi khou mu ruma  uri anga othe.  vha sa do 22 Inwi ha inwi uri ni divhe  tungufhala.  nga ha mu vhalanda, thetshelesani vhane  takalo washu, uri a ni khuthadze. vhanu kha zwothe, hu si musi 9 Ndo mu ruma na Onesimo, wa  ni tshi vhonwa nga vhathu, sa hashu a fulufhedzeaho na a fuvha takadzaho vhathu, fhedzi nga nwaho, a bvaho ha inwi, vha do  mbilu yothe, ni tshi ofha Yehova. ni vhudza zwothe  zwine zwa khou  23 Naho tshi tshini tshine na tshi itea ngeno. ita, ni shume nga mbilu yanu  yo10 Aristariko ane nda vha nae the, ni nge ni khou shumela Ye- fhano dzhele u a ni lumelisa, na  hova hu si vhathu, 24 ngauri ni Marko shaka la Baranaba (we na a zwi divha uri ni do   wana ma- wana nyeletshedzo ya uri ni mu lamba sa ifa li bvaho ha Yeho- tanganedze arali a da   ha inwi,) va. Shumelani Mune,  a re Kristo. 11 na Yesu ane a vhidzwa Yusto, ˙ 25 Vhukuma, ane a tshinya u do  vhenevha ndi vhanwe vha vho fulifhedzwa vhutshinyi he a vhu ita, mbiswaho. Vhenevha ndi vhone ngauri Mudzimu ha taluli.  fhedzi vhe vha shumisana na nne  Inwi vhane na vha vhane, ni kha zwa muvhuso wa Mudzimu,  nahone vho nkhuthadza vhukufare vhalanda vhanu  nga ndila  yo lugaho na yo teaho, ni tshi dima. 12 Epafra mulanda wa Kri vha uri na inwi ni na Mune  ngei sto Yesu a bvaho ha inwi, u a ta ni lumelisa. U dzula a tshi didina  dulu.   2 Kondelelani thabeloni, ni nga u ni rabelela, uri ni vhuye ni  dzule no i fhatutshela ni tshi li- ime no khwatha kha u tenda zwo  vhuha. 3 Ni ri rabelele uri Mu- the zwine Mudzimu a zwi funa.  dzimu a ri vulele munango wa 13 Ngauri ndi a tanziela uri o ita   u huwelela ipfi lawe, ri divha vhudidini vhuhulwane a tshi itela  dze tshiphiri tshikhethwa nga ha inwi na vha ngei Laodikea na vha Kristo, tshone tshe tsha ita uri ngei Hierapoli. ˙ ndi vhofhiwe nga ngedane dzhe 14 Luka nanga1 i funwaho u le; 4 uri ndi tshi ambe zwavhudi  a ni lumelisa, na Dema na ene nga ndila ine nda tea uri ndi tshi u a ni lumelisa. 15 Ni lumelise  ambe ngayo. vhahashu vha ngei Laodikea na 5 Bvelani phanda  ni tshi tshi- khaladzi ashu Nimfa na tshivhimbila nga vhutali kha vha- dzo tshine tsha tanganela  nduni   ne vha vha nnda  ha tshivhidzo, yawe. 16 Musi no no vhala honi tshi shumisa tshifhinga tshanu  novhu vhurifhi, ni dzudzanye uri nga vhutali. 6 Tshifhinga tsho- vhu dovhe vhu vhalwe tshivhi the ni ambe maipfi a vhuthu, a dzoni tsha Vhalaodikea na inwi  nge o lungwa muno,  uri ni kone u ni vhale vhu bvaho Laodikea. divha ndila ine na tea u fhindula   ˙ ˙ ngayo muthu munwe na munwe. Kol 4:141 Dokotela.

4

313 VHAKOLOSA ˙ 17 Zwinwe hafhu, ni vhudze Arakipo uri: “Dzula u tshi thogo mela vhudin  da  he wa vhu tanga nedza Murenani u vhu ite nga vhudalo.” 

4:17—1 VHATHESALONIKA 2:3 ˙ 18 Nne  Paulo, ndi khou ni nwalela yeneyi ndumeliso nga tshanda  tshanga. Ni dzule ni tshi humbula u vhoxwa hanga dzhele. Vhuthu vhuhulu vhu vhe na inwi.

dccc

ccc

VHURIFHI HA U THOMA VHU YAHO KHA

VHATHESALONIKA Nne  Paulo na˙ Silvano na Ti1 motheo ndi nwalela tshivhidzo tsha Vhathesalonika vha re na vhuthihi na Mudzimu Khotsi na Murena Yesu Kristo ndi ri: Vhuthu vhuhulu na mulalo nga zwi vhe na inwi. 2 Tshifhinga tshothe ri livhu ha Mudzimu musi ri tshi amba nga ha inwi nothe thabeloni dza shu, 3 ngauri a ro ngo vhuya ra litsha u humbula u shuma hanu  nga u fulufhedzea na u dinetisa  hanu  nga lufuno na u kondelela  zwi tshi itiswa nga fulufhelo line na vha na lo kha Murena washu Yesu Kristo phanda ha Mudzi mu washu a re Khotsi. 4 Inwi vhahashu ni funwaho nga Mudzimu, ri a zwi divha uri o ni na nga, 5 ngauri musi ri tshi huwelela mafhungo madifha kha inwi,  a ro ngo sokou amba fhedzi, fhedzi o vha na thu khu thuwedzo  lwane, a tshi tshimbidzana na u shuma ha muya mukhethwa nahone a ita uri ni vhe na lutendo lwo khwathaho. Na inwi ni a zwi  divha uri ro vha ri vhathu vha  mufuda-de  ri tshi itela uri ni vhuyelwe. 6 Ngauralo, no vha vha edzisaho rine  na Murena, samusi no tanganedza ipfi ni matungu  ni mahulu nga dakalo li diswaho 

nga muya mukhethwa, 7 nahone no vha tsumbo kha vhatendi vhothe vha ngei Makedonia na  ngei Axaya. 8 Zwi re zwone ndi uri ipfi la Yehova a lo ngo pfala fhedzi ngei Makedonia na ngei Axaya nga nthani hanu, fhedzi u vha hanu    na lutendo kha Mudzimu zwo phadalala fhethu hothe, lune zwi   si tsha to uri ri ambe tshithu.  dea  9 Ngauri vhone vhane  vho bvela phanda  vha tshi amba nga ndila  ye ra tangana ngayo na inwi lwa  u thoma na ndila ye na tutshe  la ngayo midzimu ya zwifanyiso na shumela Mudzimu a tshilaho wa ngoho 10 na u lindela Murwa wawe a tshi bva ta we a  dulu,  mu vusa vhafuni, ane a vha Yesu, ane a ri tshidza kha mbiti dzine dza khou da.  Vhukuma, inwi vhahashu ni a zwi divha uri u ni dale la hashu ho vha hu si ha fhedzi. 2 Vhunga ni tshi zwi divha uri  ro thoma ra tambula na u sa farwa zwavhudi  ngei Filipi, Mudzimu o ri nea tshivhindi tsha uri  ri ni divhadze mafhungo ma difha a Mudzimu ro sedzana na u  pikiswa huhulu. 3 Ngauri nyeletshedzo ye ra ni nea yone yo  vha i songo khakhea kana u

2

1 VHATHESALONIKA 2:4-20 vha na zwitu zwivhi kana  tuwedzi  u vha na vhufhura, 4 fhedzi samusi Mudzimu o vhona ri tshi fanelea uri a ri nee mafhungo ma difha, ngauralo a ro ngo amba uri  ri takadze vhathu, fhedzi ro amba uri ri takadze Mudzimu, ane a to lisisa mbilu dzashu. 5 Zwi re zwone ndi uri ni a zwi divha uri a ro ngo vhu ya ra ni fhura, kana u ita zwithu nga nthani ha vhupangwa naho ne ra lingedza u zwi dzumba, Mudzimu ndi ene thanzi! 6 A ro  ngo to  da  uri ri rendwe nga vhathu kana ri rendwe nga inwi ˙ kana nga vhanwe, naho ro vha ri tshi nga vha muhwalo u lemelaho samusi ri vhaapostola vha Kristo. 7 Ro ita zwo fhambanaho na zwenezwo, ro ni fara nga vhulenda, u fana na mme a mamisaho a tshi thogomela vhana vhawe  nga lufuno. 8 Ngauri ri a ni funa nga maanda, a ro ngo takalela u  ni divhadza mafhungo madifha a   Mudzimu fhedzi, fhedzi ro kumedza na vhutshilo hashu nge ra ni funa. 9 Ndi ngoho vhahashu, ni a humbula u shuma hashu na u dine tisa hashu nga maanda. Ro vha  ri tshi shuma vhusiku na masiari uri ri si vhe muhwalo u lemelaho kha muthu naho e ufhio musi ri tshi khou ni divhadza mafhungo  madifha a Mudzimu. 10 Ni dzi thanzi, na Mudzimu ndi thanzi ya   uri ro vha vha fulufhedzeaho, vho lugaho, na vha sa solei kha inwi vhatendi. 11 Ni a divha zwavhu di  uri ro dzula ri tshi ni tu  tuwe dza, u ni khuthadza na u tanzie ˙ ˙ u la kha munwe na munwe wanu,  fana na zwine khotsi a zwi ita kha vhana vhawe, 12 uri ni tshimbile nga ndila yo fanelaho Mudzimu 

Ipfi la Mudzimu. Tambudzwa 314 ane a khou ni vhidza muvhusoni wawe na vhugalani hawe. 13 Ndi ngazwo ri tshi dzulela u livhuha Mudzimu, ngauri musi ni tshi tanganedza ipfi la Mudzimu,  le na li pfa kha rine,  a no ngo li ta nganedza sa ipfi la vhathu, fhedzi no li tanganedza sa zwine la vha  zwone, sa ipfi la Mudzimu, line la dovha la shuma kha inwi vha tendaho. 14 Ngauri inwi vhahashu no edzisa tsumbo ya zwivhidzo zwa Mudzimu zwi re na vhuthihi na Kristo Yesu zwine zwa vha ngei Yudea, ngauri na inwi no tambudzwa nga vhathu vha shangoni la hanu i fanaho  nga ndila  na ye vhahashu vha ngei Yudea vha tambudzwa ngayo nga Vhayuda, 15 vhe vha ita na u vhulaha Murena Yesu na vhaporofi˙ ta na u ri tovhola. Zwinwe hafhu, a vha khou takadza Mudzimu, fhedzi vha khou ita zwithu zwine zwi si vhuyedze vhathu vhothe  16 musi vha tshi lingedza u ri thivhela uri ri si ambe na vhathu vha dzitshaka uri vha tshidzwe. Nga u ita nga u ralo, vha dzulela u ita zwivhi zwinzhi. Fhedzi mbiti dzawe dzo fhedzisela dzo vha dela.  17 Fhedzi vhahashu, musi ro tuwa lwa tshifhinganyana, (nga  lwa nama, fhedzi ro vha ri tshi  dzula ri tshi ni humbula) nga nthani ha tshituvho tshashu, ro   ita vhudidini vhuhulwane uri ri de   ri ni vhone. 18 Nga tshenetshi tshiitisi ro vha ri tshi to  da  u da  ha inwi; nne  Paulo ndo lingedza luvhili, fhedzi Sathane a ri thivhela ndila. 19 Naa inwi a ni fulufhe lo lashu kana dakalo kana dzanga li itaho uri ri fhululedze phanda  ha Murena washu Yesu? 20 Vhukuma, ni vhugala na dakalo lashu.

315

Nyeletshedzo nga vhupombwe

Ngauralo, musi ri si tsha kona u kondelela, ro humbula uri  zwi do  vha khwine uri ri sale ri rothe Athene; 2 nahone ro mbo di   ruma wahashu Timotheo, mudi nda  wa Mudzimu ane a divhadza  mafhungo madifha nga ha Kristo,  uri a ni khwathise, a ni khuthadze  a tshi itela lutendo lwanu, 3 uri  hu si vhe na muthu ane a tsikeledzwa nga enea matungu. Nga uri ri nga si iledze u tambudzwa nga zwithu zwo raloho. 4 Ngauri musi ri na inwi, ro vha ri tshi ni vhudza hu tshee nga phanda  uri ri do na sedzana na matungu,  hone zwa itea nga u ralo, samusi ni tshi zwi divha. 5 Ndi ngazwo  musi ndi si tsha kona u konde lela, ndo mu ruma uri ndi divhe  mafhungo avhudi  a lutendo lwanu uri  arali lu tshee lwo khwatha,  khamusi Mulingi a sa do  vha o ni ˙ linga nga inwe ndila, na uri mu shumo washu u si vhe wa mahandana. 6 Fhedzi Timotheo o da  kha rine a tshi bva ha inwi naho ne a ri vhudza mafhungo avhudi  nga ha lutendo lwanu  na lufuno lwanu, na uri tshifhinga tsho the ni a takala musi ni tshi ri  humbula, na uri no tulutshelwa  u ri vhona samusi na rine  ro tu lutshelwa u ni vhona. 7 Vhahashu, ndi ngazwo no ri khuthadza musi ro tsikeledzea na musi ri matunguni ashu othe nga nthani    ha u fulufhedzea he na hu sumbedza. 8 Ngauri ni ima no khwatha Murenani, zwenezwo zwi a ri  khwathisa. 9 Ngauralo, ri livhu ha Mudzimu nga nthani hanu   ngauri no ita uri ri takale vhukuma, 10 vhusiku na masiari ri rabela zwi tshi bva mbiluni uri ri ni vhone na uri ri ni thuse nga

3

1 VHATHESALONIKA 3:1–4:6 zwine na zwi shaya uri ri khwathi se lutendo lwanu.  11 Mudzimu ane a vha Khotsi ashu na Murena washu Yesu nga a ite uri zwi konadzee u da  ha ˙ inwi. 12 Zwinwe hafhu, Murena nga a ite uri u funana hanu  na u funa vhothe zwi engedzee, vhu nga na rine ri tshi ni funa;  13 uri a khwathise mbilu dzanu,   uri ni vhe vha sa solei na u vha vhakhethwa phanda  ha Mudzimu ane a vha Khotsi ashu na phanda  ha Murena washu Yesu khathihi na vhakhethwa vhawe vhothe.  Tsha u fhedza vhahashu, vhunga no tanganedza nyeletshe dzo dzi bvaho kha rine  malugana na ndila ine na fanela u tshimbi la ngayo uri ni takadze Mudzimu samusi ni tshi khou ita zwenezwo, ri ni tu na u ni hu tuwedza  mbela dzinani la Murena Yesu uri ni bvele phanda  ni tshi ita zwenezwo nga vhudalo. 2 Ngauri ni a  divha nyeletshedzo dze ra ni nea   dzone dzinani la Murena Yesu. 3 Ngauri zwenezwi ndi zwine Mudzimu a zwi funa, uri ni fanela u vha vhakhethwa na uri ni fanela u iledza vhupombwe. 4 Mu˙ ˙ nwe na munwe wanu  u fanela u divha ndila ine a nga langa nga  yo muvhili wawe nga ndila ine  wa do  vha mukhethwa na u tho nifheaho, 5 hu si nga u vha na nyemulo dza zwa vhudzekani dzo kalulaho u fana na vha dzitshaka vha sa divhi Mudzimu. 6 A ho  ngo fanela u vha na muthu ane a huvhadza na u khakhela wahawe kha enea mafhungo, ngauri Yehova u do vha pfisa vhutungu  ne vha ita zwenezwo zwithu zwothe, samusi ro ni vhudza hu tshee  nga phanda  nahone ri khou dovha ra ni talutshedza zwavhudi.  

4

1 VHATHESALONIKA 4:7–5:11 7 Ngauri Mudzimu ho ngo ri vhidzela vhuyada,  fhedzi o ri vhidzela vhukhethwa. 8 Nga zwenezwo, muthu ane a sumbedza lunyadzo ha nyadzi muthu, fhedzi u nyadza Mudzimu, we a ni nea muya wawe  mukhethwa. 9 Naho zwo ralo, malugana na lufuno lwa vhurathu na vhuko˙ mana, a zwi to  dei  uri ri ni nwalele nga hazwo, ngauri Mudzimu o ni gudisa uri ni funane; 10 zwi re zwone ndi uri ni khou ita zwenezwo kha vhahashu vhothe kha lo the  la Makedonia. Vhahashu, ri a ni tu uri ni bvele phanda  tuwedza   ni tshi ita zwenezwo nga vhudalo.  11 Ni zwi ite tshipikwa u tshila nga mulalo nahone ni songo dzhenelela kha mafhungo a vha˙ nwe, ni shume nga zwanda  zwanu  samusi ro ni eletshedza; 12 uri ni tshimbile nga ndila yo kunaho  kha vhathu vha re nnda  ha tshivhidzo na uri hu si vhe na tshithu na tshithihi tshine na tshi shaya. ˙ 13 Zwinwe hafhu, vhahashu, a ri to uri ni si divhe nga  di   ha vho faho; uri ni si tungufha ˙ le u fana na zwine vhanwe vhothe vha ita nga u sa vha na fulu fhelo. 14 Arali ri na lutendo lwa uri Yesu o fa nahone a dovha a vuswa, vhe vha fa vhe vhathihi na Yesu, Mudzimu u do  vha vusa khathihi nae. 15 Ngauri zwenezwo ndi zwine ra ni vhudza nga ipfi la Yehova, uri rine  vhane ra do  vha ri tshi khou tshila tshifhingani tsha u vha hone ha Murena ri nga si do  vuswa phanda  ha vho faho; 16 Murena u do  tsa a tshi bva ta  dulu,  ˙ a nea  ndaela nga ipfi la murunwa muhulwane na phalaphala ya Mudzimu, nahone vhe vha fa vhe vhathihi na Kristo vha do  vuswa u

“Mulalo na u tsireledzea!” 316 thoma. 17 Nga murahu ha zwenezwo, rine  vhane ra khou tshila ri do  takulelwa makoleni khathihi navho, uri ri tangane na Mu rena tshikhalani; nga zwenezwo ri do  vha ri na Murena misi yothe.  18 Ngauralo, dzulani ni tshi khuthadzana nga enea maipfi. Vhahashu, malugana na zwifhinga, a zwi to uri ndi ni  dei  ˙ nwalele tshithu. 2 Ngauri inwi ni a zwi divha zwavhudi   uri duvha  la Yehova li do  da  sa mbava ine ya da  vhusiku. 3 Nga tshifhinga tshine vha do  ri: “Mulalo na u tsireledzea!” ndozwo i do  vha dela  vha songo zwi lavhelela sa vhutungu vhune ha pfiwa nga mufu makadzi musi e tsini na u beba; nahone a vha nga ponyoki na khathihi. 4 Fhedzi inwi vhahashu, a ni swiswini lune lene lo du vha la do ni songo zwi la ni dela  vhelela u fana na musi duvha  li tshi tavhela dzimbava, 5 ngauri  inwi nothe ni vharwa vha tshedza  na vharwa vha masiari. Rine  a ri vha vhusiku kana vha swiswi. 6 Nga zwenezwo-ha, ri songo ˙ edela u fana na vhanwe vhothe,   fhedzi kha ri dzule ro fhatuwa na  u dzula ro dzivhuluwa. 7 Ngauri vhane vha edela kanzhi vha ede  la vhusiku, na vhane vha kambiwa kanzhi vha kambiwa vhusiku. 8 Fhedzi rine  ri vha masiari, kha ri dzule ro dzivhuluwa, ro tsireledza khana nga lutendo na lufuno nahone ri ambare fulufhelo la u tshidzwa sa gondolo; 9 ngauri Mudzimu ho ngo ri hatulela  mbiti, fhedzi o ita uri ri tshidzwe nga Murena washu Yesu Kristo. 10 O ri fela, hu sa londwi uri ro fhatuwa kana ro edela, ri fanela u   tshila khathihi nae. 11 Ngauralo, bvelani phanda  ni tshi tu  tuwe

5

317 1 VHATHESALONIKA 5:12—2 VHATHESALONIKA 1:4 dzana ni tshi fhatana, samusi ni thwa. 20 Ni songo nyadza vhu tshi khou ita nga u ralo. porofita! 21 Tolisisani zwithu  12 Huno vhahashu ri khou ni zwothe; ni farelele kha zwo luga humbela uri ni thonifhe vhane ho. 22 Iledzani vhuvhi hothe.   vha shuma nga maanda  vhuka23 Ndi rabela uri Mudzimu wa ti hanu  na vhane vha ni ingame- mulalo a ni ite vhakhethwa tshola Murenani na vhane vha ni ele- the tshumeloni yawe. Mavhone tshedza; 13 ni vha fune na u le anu  na mbilu na mivhili yanu  vha hulisa nga maanda  nga ntha vhahashu, zwi vhe zwo vhuluni ha mushumo wavho. Ni vhe ngwaho tshothe, zwi sa solei tshi ˙ ˙ na mulalo na munwe na munwe. fhingani tsha u vha hone ha Mu˙ 14 Vhahashu, kha linwe sia ri a rena washu Yesu Kristo. 24 Ane ni tu uri ni sevhe vha sa a khou ni vhidza u a fulufhedzea,  tuwedza  tshimbili nga maitele a Mudzi- nahone u do zwi ita zwa vhu mu, tu vho tsikeledzea- kuma.  tuwedzani  ho, tikedzani vha shayaho nungo, 25 Vhahashu, bvelani phanda  vhathu vhothe ni songo vha fhe- ni tshi ri rabelela.  lela mbilu. 15 Ni ite vhungoho 26 Ni lumelise vhahashu vhoha uri hu si vhe na ane a lifhedza the nga khisi khethwa.1  vhuvhi nga vhuvhi, fhedzi ni dzu27 Ndi khou ni humbela nga le ni tshi fhisetshela u itelana zwi˙ dzina la Murena uri lwonolwu luvhuya na u zwi itela vhanwe vho- ˙ nwalo lu vhalelwe vhahashu vhothe.  the.  16 Ni dzule no takala. 17 Ni 28 Vhuthu vhuhulu ha Muredzule ni tshi rabela. 18 Ni livhuhe zwothe, ngauri zwene- na washu Yesu Kristo vhu vhe na  zwi ndi zwine Mudzimu a funa ni inwi. tshi zwi ita samusi ni vhatevheli vha Kristo Yesu. 19 Ni songo dzima mulilo wa muya mukhe-

1Th 5:261 Yeneyo ndi ndila ye Vhakriste  vha vha vha tshi lumelisana ngayo musi vha tshi tangana. 

dccc

ccc

VHURIFHI HA VHUVHILI VHU YAHO KHA

VHATHESALONIKA Nne  Paulo na˙ Silvano na Ti1 motheo ndi nwalela tshivhidzo tsha Vhathesalonika vha re vhathihi na Mudzimu ane a vha Khotsi ashu na Murena Yesu Kristo ndi ri: 2 Vhuthu vhuhulu na mulalo zwi bvaho ha Mudzimu Khotsi na Murena Yesu Kristo nga zwi vhe na inwi.

3 Vhahashu, ri a kombetshedzea u livhuha Mudzimu tshifhinga tshothe nga nthani hanu.    Zwenezwi zwo tea, ngauri lutendo lu khou engedzea vhukuma na lufuno lune na funana ngalwo lu khou engedzea. 4 Nga ntha ni ha zwenezwo, ri a dihudza nga  inwi musi ri vhukati ha zwivhidzo zwa Mudzimu nga u kondelela 

2 VHATHESALONIKA 1:5–2:9 hanu  na u vha hanu  na lutendo musi ni tshi tovholwa na kha matungu ane na khou tangana nao.   5 Hezwi ndi vhutanzi ha uri kha tulo ya Mudzimu yo luga, zwine  zwa ita uri ni dzhiiwe ni tshi fanelea Muvhusoni wa Mudzimu, une na khou tambulela wone. 6 Khatulo yeneyo ya Mudzi mu yo luga, ngauri u khou lifhedza vhe vha ni tambudza nga u vha tambudza. 7 Fhedzi inwi vhane na khou tambula, Mudzimu u do  ni vhofholola khathihi na rine  musi hu tshi dzumbululwa Murena Yesu a tshi bva ta  du ˙ lu e na vharunwa vhawe vha maanda 8 e kha mulilo u dugaho,  musi a tshi da  u lifhedza vhane vha si divhe Mudzimu na vhane  vha si thetshelese mafhungo madifha a ambaho nga ha Murena  washu Yesu. 9 Murena washu u do vhenevho. Khatulo ya hatula   vho i do  vha ndozwo ya lini na lini, nga zwenezwo, ha tsha do  vha lavhelesa kana u vha thusa nga maanda  awe mahulu, 10 nga tshifhinga tsha musi a tshi da  uri a huliswe khathihi na vhakhethwa vhawe na u kanukiwa nga vhothe  vha tendaho, ngauri no tenda zwe ra zwi tanziela.  11 Ndi ngazwo ri tshi dzula ri tshi ni rabelela uri Mudzimu washu a ni dzhie no fanelwa nga vhutshilo he a ni vhidzela hone na uri nga maanda  awe a khunyeledze zwithu zwothe zwavhudi   zwine a zwi takalela na u khunyeledza mushumo u tu  tuwedzwaho  nga lutendo. 12 Zwenezwo zwo tou ralo uri dzina la Murena washu Yesu li huliswe kha inwi, na inwi ni huliswe khathihi nae, u ya nga vhuthu vhuhulu ha Mu-

Ndozwo ya lini na lini 318 dzimu washu na ha Murena Yesu Kristo. Vhahashu, malugana na u vha hone ha Murena washu Yesu Kristo na u kuvhanganywa uri ri vhe nae, ri a ni humbela 2 uri ni songo tavhanya  na dzinginyea kha mahumbulele anu  kana u thithiswa nga maipfi o hevhedzwaho kana nga mulaedza wo ambiwaho kana nga vhurifhi he ha vha vhu tshi vhonala u nga vhu bva kha rine, malugana  na uri duvha  la Yehova lo swika. 3 Ni songo tenda muthu a tshi ni xedza nga ndila naho i ifhio,  ngauri li nga si swike arali hu songo thoma ha vha na vhugunei na muthu muvhi a sa athu dzumbululwa, murwa ane a do  lozwiwa. 4 O diimisela u hanedza nahone  ˙ o divhea ntha ha munwe na mu ˙  nwe ane a vhidzwa u pfi “mudzimu” kana tshithu tshine tsha gwadamelwa, uri a dzule thembeleni ya Mudzimu, a tshi amba uri u mudzimu. 5 Naa a ni humbuli uri musi ndi tshi kha di  vha na inwi, ndo vha ndi tshi dzulela u ni vhudza zwenezwi zwithu? 6 Zwino ni a divha tsho thivhe laho onoyo muthu uri a dzumbululwe nga tshifhinga tsho teaho. 7 Ndi ngoho uri tshiphiri tsha honovhu vhuvhi tsho no thoma u shuma; fhedzi tshi do  shuma u swika ane a khou tshi thivhela a si tsheeho. 8 Ngauralo, onoyo muthu muvhi u do  dzumbululwa, Murena Yesu u do  mu fhelisa nga mufemo u bvaho mulomoni wawe a si tsha vha hone nga u dzumbululwa ha u vha hone hawe. 9 Fhedzi u vha hone ha muthu muvhi ndi nga nthani ha Sathane  nga mishumo yothe ya maanda  

2

319 Vhufhura. Imani no khwatha  na zwiga na zwithu zwi mangadzaho zwa mazwifhi 10 na vhufhura hothe ha vhane vha do   fheliswa, sa ndifhedzo ngauri a vho ngo tanganedza na u funa ngoho  uri vha tshidzwe. 11 Ndi ngazwo Mudzimu a tshi tendela thu thuwedzo ya vhufhura i tshi vha  xedza, uri vha tende mazwifhi, 12 uri vhothe vha hatulwe ngauri   a vho ngo tenda ngoho, fhedzi vho takalela u sa luga. 13 Naho zwo ralo, vhahashu vha funwaho nga Yehova, tshifhinga tshothe ri a kombetshedzea u  livhuha Mudzimu nga nthani  hanu, ngauri Mudzimu o ni na nga u bva mathomoni uri ni tshidzwe nga u ni ita vhakhethwa nga muya wawe na nga u tenda hanu  ngoho. 14 O ni vhidzela kha honoho u tshidzwa nga u huwelela hashu mafhungo madifha uri ni  wane vhugala ha Murena washu Yesu Kristo. 15 Ngauralo vhahashu, imani no khwatha ni fa relele kha zwe na funzwa zwone, hu sa londwi uri ndi nga mulaedza we na vhudzwa wone kana nga vhurifhi vhu bvaho kha rine.  ˙ 16 Zwinwe hafhu, ngavhe Murena washu Yesu Kristo na Mudzimu Khotsi ashu, we a ri funa na u ri khuthadza nga hu sa fheli na u ri nea fulufhelo lavhudi   nga vhuthu vhuhulu hawe, 17 a tshi ni khuthadza na u ni khwathisa  uri tshifhinga tshothe ni ite na u  amba zwithu zwavhudi.  Tsha u fhedza vhahashu, bvelani phanda  ni tshi ri rabelela, uri ipfi la Yehova li bvele phanda  nga u tavhanya li tshi phadalala   na uri li huliswe samusi li tshi huliswa vhukati hanu; 2 na uri  ri ponyokiswe kha vhathu vha re

3

2 VHATHESALONIKA 2:10–3:12 khombo na vhane vha vha vhavhi, ngauri a si vhothe vhane vha  vha na lutendo. 3 Fhedzi Murena u a fulufhedzea, nahone u do  ni khwathisa na u ni tsireledza kha  ˙ muvhi. 4 Zwinwe hafhu, ri a ni fulufhela Murenani, uri ni khou ita zwe ra ni eletshedza zwone na uri ni do  bvela phanda  ni tshi zwi ita. 5 Murena nga a bvele phanda  a tshi ni livhisa nga hu bvelelaho lufunoni lwa Mudzimu na nga u kondelela ni tshi itela Kri sto. 6 Vhahashu, ri khou ni nea  nyeletshedzo dzinani la Murena Yesu Kristo, uri ni sendele kule ˙ ˙ na wahashu munwe na munwe a sa tshili nga maitele a Mudzimu na ane a si tshimbile u tendelana na zwe ra ni vhudza zwone. 7 Inwi ni a divha ndila ine   na fanela u ri edzisa ngayo, ngauri a ro ngo vha vha sa tshimbili nga maitele a Mudzimu musi ri vhukati hanu 8 kana u la zwi li wa zwa muthu naho e ufhio nga fhedzi. Ro ita zwo fhambanaho na zwenezwo, ro shuma nga maanda  na u dinetisa vhusiku na masia ri uri ri si vhe muhwalo u lemelaho kha naho e nnyi. 9 Hu si uri a ri na ndugelo ya u wana zwi˙ nwe zwithu, fhedzi uri ri vhe tsumbo ya uri ni ri edzise. 10 Zwi re zwone ndi uri ro vha ri tshi dzulela u ni vhudza heyi ndaela: “Arali muthu a sa to  di  u shuma, na u la a songo la.” 11 Ngauri ri ˙ pfa uri hu na vhanwe vhathu vhukati hanu  vhane vha si tshile nga maitele a Mudzimu, vha sa shumi na luthihi, vhane vha dzhenelela kha zwine zwi si vha kwame. 12 Vhathu vho raloho ri a vha laya na u vha tu dzinani  tuwedza 

2 VHATHESALONIKA 3:13—1 TIMOTHEO 1:10 320 16 Murena wa mulalo nga a la Murena Yesu Kristo uri vha shume vho difhumulela nahone ni nee mulalo tshifhinga tshothe    vha le zwi liwa zwe vha zwi shu- nga ndila dzothe. Murena nga a   mela. vhe na inwi nothe.  17 Nne Paulo, ndi khou ni 13 Vhahashu, ni songo neta u  ˙ ita zwivhuya. 14 Fhedzi naho e nwalela yeneyi ndumeliso nga nnyi a sa thetshelesi zwine ra zwi tshanda  tshanga, yeneyi ndi ndi marifhi anga othe; amba nga uvhu vhurifhi, onoyo ni la ine ya talula  ˙  ine nda nwala mu swaye nahone ni litshe u ko- yeneyi ndi ndila  ngayo. nana nae, uri a farwe nga thoni.  15 Ni songo mu dzhia sa swina, 18 Vhuthu vhuhulu ha Murena fhedzi ni bvele phanda  ni tshi mu washu Yesu Kristo nga vhu vhe eletshedza sa wahanu. na inwi. 

dccc

ccc

VHURIFHI HA U THOMA VHU YAHO KHA

TIMOTHEO Nne Paulo, muapostola wa  1 Kristo Yesu nga ndaela ya Mudzimu ane a vha mutshidzi washu na ya Kristo Yesu, fu˙ lufhelo lashu, 2 ndi nwalela Ti˙ motheo, nwana’nga wa vhukuma lutendoni ndi ri: Vhuthu vhuhulu, khathutshelo na mulalo zwi bvaho ha Mudzimu Khotsi na Kristo Yesu Murena washu nga zwi vhe na iwe. 3 Vhunga ndo u tu uri  tuwedza  u dzule Efesa musi ndi tsini na u ya Makedonia, ndi kha di ralo na ˙  zwino, uri u laye vhanwe uri vha si funze pfunzo yo fhambanaho na ye wa funzwa, 4 kana u thetshelesa ngano dza mazwifhi na u ita tho nga ha mutevhe wa  disiso  lushaka. Zwenezwo zwithu a zwi vhuyedzi tshithu, fhedzi zwi ita uri muthu a vhe na dzimbudziso nthani ha uri zwi mu nee zwi  thu zwi bvaho ha Mudzimu zwine zwa tshimbidzana na lutendo. 5 Vhukuma, tshipikwa tsha ye-

neyi ndaela ndi uri u fune nga mbilu yo kunaho na nga luvalo lwavhudi  na nga lutendo lu si na muhoyo. 6 Nga u litsha zwene˙ zwi vhanwe vho pambutshela kha mafhafhado. 7 Vha to   da  u vha vhagudisi vha mulayo, fhedzi a vha pfesesi zwithu zwine vha zwi amba kana zwine vha zwi amba vho khwathisa.  8 Hone ri a zwi divha uri mula yo ndi wavhudi  arali u tshi shumiswa nga ndila yo teaho 9 ri tshi  thogomela uri mulayo a wo ngo  vhetshelwa muthu o lugaho, fhedzi wo vhetshelwa vhane vha pfuka mulayo na mashandukwa, vha sa ofhi Mudzimu na vhaitazwivhi, vha sa fulufhedzei, vhane vha nyadza zwikhethwa, vhane vha vhulaha vhokhotsi na vhane vha ˙ vhulaha vhomme kana vhanwe vhathu, 10 dziphombwe, vhanna vhane vha ita zwa vhudzeka˙ ni na vhanwe vhanna, vhane vha tswa vhathu, vhadzia u zwi-

321 U rabelela vhathu vha mifuda yothe 1 TIMOTHEO 1:11–2:9  fha, vhadzia u ana nga fhedzi, na kepe tsho pwasheaho. 20 Hime˙ zwothe zwi lwisanaho na pfunzo neo na Alesandere ndi vhanwe  i pfalaho 11 u ya nga mafhungo vhavho, nahone ndo vha kumemadifha a vhugala a Mudzimu o dzela Sathane1 uri vha laiwe uri  vha songo sema Mudzimu. takalaho, e nda newa one.  12 Ndi livhuha Kristo Yesu Nga zwenezwo, tsha u thoma Murena washu, we a nnea ma ndi a ni tu uri ni ite  tuwedza  anda  na vhudin  da  hawe ngauri o dzikhumbelo, dzithabelo, u hu˙ vha a tshi ndzhia ndi tshi fu- mbelela vhanwe, na u livhuha ni lufhedzea, 13 naho ndo vha ndi tshi itela vhathu vha mifuda yotshi semana ndi mutovholi naho- the, 2 ni rabelele mahosi na  ne ndi na vhuhali. Naho zwo ralo, vhothe vha re vhuimoni ha ntha;   ndo khathutshelwa, ngauri ndo uri ri tshile ho dzika hu na mulazwi ita nga u sa divha na u sa vha lo nga u dikumedza  tshothe kha   na lutendo. 14 Ndo wana vhu- Mudzimu na u diimisela hothe.   thu vhuhulu ha Murena ho anda- 3 Zwenezwi zwo luga nahone zwi ho nda dovha nda wana lutendo a tanganedzea phanda   ha Mudzina lufuno zwine zwa vha ma- mu, Mutshidzi washu, 4 ane a lugana na Kristo Yesu. 15 Eneo funa vhathu vha mifuda yothe  mafhungo a a fulufhedzea naho- vha tshi tshidzwa nahone vha ne a fanela u tanganedzwa nga ho vha na ndivho yo teaho ya ngo  fhelelaho: Kristo Yesu o da  sha- ho. 5 Ngauri hu na Mudzimu ngoni uri a tshidze vhaitazwivhi. muthihi, na mupfumedzanyi muthihi vhukati ha Mudzimu na Nne  ndi muvhi u fhira vhothe.  16 Naho zwo ralo, ndo khathu- vhathu, onoyo muthu ndi Kristo uri a tshelwa uri hu sumbedzwe nga Yesu, 6 we a dikumedza   nne  ane a vha muitazwivhi u fhira vhe tshirengululi1 tsha vhothe vhothe uri Kristo Yesu a sumbe- —zwenezwi ndi zwine ha fanela u  tanzielwa nga hazwo nga tshifhi dze u sa fhela mbilu hawe hothe  uri zwi vhe tsumbo kha vhane vha nga tshazwo. 7 Ndo nangwa uri do  vha na lutendo khae vha wane ndi vhe muhuweleli na muapostola nga nthani ha ndivho ya ho vhutshilo vhu sa fheli. khou amba  17 Huno Khosi ya lini na lini, novhu vhutanzi—ndi ine ya tshila nga hu sa fheli, i sa ngoho, a thi khou zwifha—uri ndi vhonali, Mudzimu e ethe, nga a vhe mugudisi wa dzitshaka uri  huliswe na u newa vhugala u ya ndi vha funze lutendo na ngoho.  8 Ngauralo, ndi tama uri fhenga hu sa fheli. Amen. ˙ ˙ ˙ 18 Timotheo, nwana’nga ndi u thu hunwe na hunwe vhanna zwa nea yeneyi ndaela, u tendelana na vha rabele, vho imisela ntha   zwikhethwa, vha sa sinyuwi vhuporofita he ha dzula ho amba nda  ta  khani. 9 Na vhafumanga ha iwe, uri nga zwenezwi u na u ta bvele phanda  u tshi lwa nndwa kadzi ndi tama vha tshi ambara yo dzudzanyeaho na nga  tshidele; 19 u na lutendo na lu- nga ndila ˙ valo lwavhudi, zwe vhanwe vha  1Ti 1:201 Zwine zwa amba uri “vho bviswa zwi lata,  zwa ita uri lutendo lwa- tshivhidzoni.” 2:61 Zwi ambela kha mutevho lu tshinyale u fana na tshi- ngo une wa edana na zwe zwa xela. 

2

1 TIMOTHEO 2:10–3:15 Pfaneleo dza vhahulwane 322 tshirunzi na u vha na muhumbu- vhawe vha vhe vhane vha di  tuku lo wo tshaho, hu si nga u luka ma- fhadza na u ita zwithu nga u dii 5 (arali muthu a vhudzi na u dinakisa nga musu- misela hothe;   ku kana nga vhulungu kana nga sa koni u langa vha muta  wawe, zwiambaro zwi duraho vhukuma, tshivhidzo tsha Mudzimu u do   10 fhedzi vha ambare nga ndila tshi thogomela hani?) 6 a songo   yo fanelaho vhafumakadzi vha- vha e muthu ane a kha di  bva ne vha amba uri vho dikumedza u vha mutendi, uri a sa do   di kha Mudzimu, nga mishumo mi- kukumusa nahone a hatulwa nga  vhuya. ndila ye Diabolo a hatulwa nga  ˙ 11 Mufumakadzi nga a gude o yo. 7 Zwinwe hafhu, u fanela u vha muthu ane na vha re nnda fhumula a tshi di  ha  tukufhadza  nga ho fhelelaho. 12 A thi te- tshivhidzo vha mu amba zwavhundeli mufumakadzi a tshi fu- di,  uri a si nyadziwe nahone a wela nza, kana u vha na maanda  kha kha tshikwekwe tsha Diabolo. munna, fhedzi u fanela u fhumu8 Vhashumeli na vhone vha fala. 13 Ngauri Adamu ndi ene we nela u diimisela, vha songo zwi a vhumbwa u thoma, ha tevhela fha, vha songo nwesa waini, vha ˙ Eva. 14 Zwinwe hafhu, Adamu songo to nga ndi da  u divhuyedza   ho ngo fhurwa, fhedzi ndi mufu- la dza vhupangwa, 9 vha fare makadzi o fhurwaho tshothe na- tshiphiri tshikhethwa tsha lute hone a pfuka mulayo. 15 Naho ndo nga luvalo lwo kunaho. zwo ralo, mufumakadzi u do  tshi10 Hafhu, vha fanela u thoma dzwa nga u beba vhana, arali vha vha lingwa u itela u vhona arali bvela phanda  vha tshi sumbedza vha tshi fanelea, nga murahu ha lutendo na lufuno na vhukhethwa zwenezwo vha shume, samusi vha khathihi na u vha na muhumbu- tshi do  vha vha sa solei. lo wo tshaho. 11 Vhafumakadzi na vhone a vho ngo  Haya mafhungo a a fulufhe- vha fanela u diimisela, fanela u vha na zwitshele, vha fadzea: Arali munna a tshi to  da  u vha nela u linganyisela, na u fulufhe mulavhelesi, u vha o tama mu- dzea kha zwithu zwothe. 12 Mushumeli u fanela u vha shumo wavhudi. 2 Nga zwene zwo, mulavhelesi u fanela u vha munna a re na mufumakadzi a sa solei, munna a re na mu- muthihi, ane a langa vhana na yavhudi.  wawe nga ndila   fumakadzi muthihi, ane a linga- muta nyisela, o tshaho muhumbuloni, 13 Ngauri vhanna vhane vha shuma nga ndila yavhudi   vha khou o dzudzanyeaho, a tanganedzaho  bvumo lavhudi   na u vha na vhaeni, a re na vhukoni ha u fu- diitela nza, 3 a songo vha e tshidakwa, mbofholowo khulwane ya u amba e mudzia-khakhathi, u fanela u nga lutendo malugana na Kristo humbulela, a songo vha e mudzia- Yesu. ˙ 14 Ndi u nwalela zwenezwi zwidzinndwa, a songo vha e mufuni wa tshelede, 4 a vhe mu- thu, ndi tshi fulufhela uri ndi do  da ha iwe hu si kale, 15 arathu a konaho u langa vha muta   ndila wawe nga ndila yavhudi, vhana li nda lenga, ndi uri u divhe    

3

323 U dowedza muvhili. Di 1 TIMOTHEO 3:16–4:16  thogomele   ine wa tea u difara ngayo nduni ya dza ngano dza mazwifhi dzi nya  Mudzimu, ine ya vha tshivhidzo dzisaho, dzi fanaho na dzitsha Mudzimu a tshilaho, phuphu ne dza ˙anetshelwa nga vhakegulu. u vha na  dowedze  na thikho ya ngoho. 16 I ngo- Kha linwe sia, di kha  ho, tshiphiri tshikhethwa tsha tshipikwa tsha u dikumedza  honohu u dikumedza kha Mudzi- Mudzimu. 8 Ngauri u dowedza   mu ndi tshihulwane vhukuma: ‘O muvhili hu vhuyedza zwituku; fhedzi u dikumedza kha Mudzimu  itwa uri a vhonale nga lwa nama,  samu o itwa o lugaho a tshi kha di  vha hu vhuyedza kha zwothe, kha tshivhumbeo tsha muya, o si hu na fulufhedziso la vhutshi˙ vhonwa na nga vharunwa, ho hu- lo ha zwino na la zwa tshifhinga9 Eneo mafhungo  welelwa nga hae kha dzitshaka, ni tshi daho. a a fulufhedzea nahone a fanela shango lo mu tenda, nahone o ta u tanganedzwa tshothe. 10 Ndi   nganedzwa vhugalani.’ ngazwo ri tshi khou shuma nga Naho zwo ralo, ipfi lo hevhemaanda ngauri ro fu na u didina,  dzwaho lo zwi amba zwavhulufhela Mudzimu a tshilaho, ane a di vha˙ uri tshifhingani tshi daho  vha Mutshidzi wa vhathu vhothe,  nwe vha do wa lutendoni, vha  zwihuluhulu vha fulufhedzeaho. thetshelesa maipfi a vhufhura ane 11 Dzula u tshi vha nea dzene a nga a bva ha Mudzimu na pfu- dzi ndaela na u dzi funza. 12 U nzo dza madimoni, 2 dzi diswa songo tenda muthu a tshi u nyaho nga vhathu vha re na muho- dza ngauri u kha di vha mu yo vhane vha zwifha, vha luvalo swa. Zwo fhambanaho na zwelwo rindilaho lu fanaho na luka- nezwo, ivha tsumbo yavhudi  kha nda lwo fhiswaho nga tsimbi ya vha fulufhedzeaho nga u amba, u swaya. 3 Vha do  thivhela vha- nga vhudifari, nga lufuno, nga lu thu uri vha vhinge kana vha vhi- tendo, na nga u kuna. 13 Bvengwe, vha tshi amba uri vhathu la phanda ita vhudidini ha  u tshi  ˙ vha songo la zwi liwa zwe Mudzi- u vhalela vhanwe khagala, u tshi mu a zwi sika uri zwi liwe nga u tu u tshi funza, ndi vhu tuwedza,  mu livhuha nga vhane vha vha na ye ndi swike. 14 U songo litshelutendo na vhane vha divha ngo- lela tshifhiwa tshine wa vha na ho nga ho teaho. 4 Ngauri zwo- tsho, tshe wa newa tshone nga  the zwe Mudzimu a zwi sika ndi vhuporofita musi tshigwada tsha  zwavhudi,  nahone a hu na tshi- vhahulwane tshi tshi u vhea zwane tsha fanela u landulwa arali nda. 15 Elekanya nga zwene tsho tanganedzwa nga ndivhuho, zwi zwithu; u dikumedze  kha 5 ngauri tsho itwa tshikhethwa zwo tshothe, uri mvelaphanda   nga ipfi la Mudzimu na nga u ra- yau i vhonwe zwavhudi  nga vhabelelwa. thu vhothe. 16 Di u   thogomele,  6 Nga u nea vhahashu yeneyi dovhe u thogomele  na ndila ine   nyeletshedzo, iwe u do  vha mudi kha wa funza ngayo. Kondelela  nda  wavhudi  wa Kristo Yesu, a fu- zwenezwi zwithu, ngauri nga u ita shwaho nga maipfi a lutendo na zwenezwo u do nahone  ditshidza  pfunzo yavhudi  ye wa i tevhedza wa tshidza na vhane vha u thenga vhuronwane. 7 Fhedzi ile- tshelesa.

4

1 TIMOTHEO 5:1-20 Tshilikadzi. U thogomela mirado 324   ya muta  U songo sasaladza nga ma- kumedza kha mishumo mivhuya anda ha- yothe.  mukalaha. Nthani   ˙ ˙ zwo, u mu kwengweledze vhu11 Kha linwe sia, u songo nwanga khotsi, vhathannga vhunga la tshilikadzi dzine dza kha di   vharathu, 2 vhakegulu vhu- vha vhaswa, ngauri lutamo lwa nga vhomme, vhabvana vhunga zwa vhudzekani lune lwa ita uri dzikhaladzi nga vhukhethwa ho- vha to  de  u vhingwa lu do  thithithe.  sa u shumela havho Kristo. 3 Thogomela tshilikadzi dzine 12 Vha do ngauri vho tu  hatulwa   dza shaya zwa vhukuma. 4 Ara- tshela zwe vha zwi fulufhedzisa u li tshilikadzi i na vhana kana vha- thomani. 13 Vha dovha vha vha duhulu, vha fanela u thoma vha na mukhwa wa u sa shuma tshi guda u dikumedza kha Mudzimu thu, vha tshi sokou tshimbila mitani yavho na u lifhela vhabe- tshimbila na midi;   a vha iti zwebi vhavho na vhomakhulu wavho nezwo fhedzi, fhedzi vha dovha zwo vha fanelaho, ngauri zwene- vha ita zwitshele na u didzheni˙ zwi ndi zwine zwa tanganedzea sa kha mafhungo a vhanwe vha phanda ha Mudzimu. 5 Huno thu, vha tshi amba na zwithu zwi tshilikadzi ine ya shaya i si na ne vha si fanele u zwi amba. ane a i thogomela, yo fulufhela 14 Ngauralo, ndi tama uri tshili Mudzimu nahone i bvela phanda  i kadzi dzine dza kha di  vha vhatshi humbela vhusiku na masiari. swa dzi vhingwe, dzi vhe na vha6 Fhedzi tshilikadzi ine ya di na, dzi thogomele zwa mutani,  ne   kedza kha u fusha nama yo fa uri dzi si nee mupikisi tshibuli   naho i tshi khou tshila. 7 Nga tsha u ri amba luvhi. 15 Zwi ˙ zwenezwo, bvela phanda  u tshi re zwone ndi uri vhanwe vho no nea dzenedzi ndaela, uri tshilika- di   pambuwa vha tevhela Sathadzi dzi si solisee. 8 Zwi re zwone ne. 16 Arali mufumakadzi ane a ndi uri arali muthu a sa thogomevha mutendi e na mashaka a dzi li vhahawe,1 zwihuluhulu mirado tshilikadzi, kha a thuse, uri tshi ya muta  wawe, o landula lutendo vhidzo tshi si lemedzwe. Nga zwenahone ndi muvhi u fhira muthu nezwo, tshivhidzo tshi do  kona u a si na lutendo. thusa tshilikadzi dzi shayaho zwa ˙ 9 Tshilikadzi nga i nwalwe kha vhukuma. mutevhe wa vha thuswaho musi 17 Vhahulwane vhane vha ra˙ yo no vha na minwaha ya fura- nga phanda nga ndila yavhu  thi (60), i vhe mufumakadzi o fu- di zwihu vha fanela u thonifhiwa  lufhedzeaho kha munna wawe,1 lu, zwihuluhulu vhane vha shuma 10 i na bvumo la u ita mishumo nga maanda kha u amba na  ˙ mivhuya, i ngaho sa u alusa vhana u gudisa. 18 Ngauri lunwalo lu vhaeni, u ri: “U songo vhofha phulu mulozwavhudi,   u tanganedza tanzwa milenzhe ya vhakhethwa, mo musi i tshi khou fhula tho u thusa vha re matunguni, u diro”; na uri: “Mushumi u fanela   u newa malamba awe.” 19 U so 1Ti 5:81 Kana “vhane a vha na vhudifhi ngo tenda muhulwane a tshi hwenduleli ha u vha thogomela.” 91 Thalu  mbi tshedzelo ya ipfi nga ipfi i ri “mufumakadzi lelwa, arali hu si na thanzi li kana tharu. 20 Vhathu vhane wa munna muthihi.”

5

325 Waininyana. U funesa tshelede 1 TIMOTHEO 5:21–6:12 vha ita zwivhi u vha kaidze pha- pfunzo dzi pfalaho, dzi bvanda uri zwi vhe tsevho ho ha Murena washu Yesu Kristo  ha vhothe,  kha vhothe. 21 Ndi a u laya nga kana pfunzo dzi tendelanaho na  kha Mudzimu, 4 u ho khwathaho phanda    ha Mudzi- u dikumedza nahone ha pfese mu na Kristo Yesu na nga vharu- a dikukumusa ˙ nwa vho nangwaho uri u tevhedze si tshithu. U dzula a tshi hane ta  khani nga ha madzenedzi ndaela u si na luvhenge- dza na u ta ipfi. Zwenezwi zwithu zwi ita uri lambiluni kana tshitalula.  22 U songo tavhanya wa vhea hu vhe na vivho, dzinndwa, ma na u humbulelana vhuvhi,  muthu naho e ufhio zwanda; u tamba,  songo tanganela kha zwivhi zwa 5 na u dzulela u hanedzana nga ˙  ha mafhungo a si a ndeme nga vhanwe; u dzule wo kuna. 23 U songo tsha nwa madi  fhe- vhathu vho tshinyalaho muhudzi, fhedzi u nwe na waininya- mbuloni na vha sa pfesesi ngoho,  na nga nthani ha uri u a vhaisala vhane vha humbula uri u diku medza kha Mudzimu ndi ndila ya  thumbuni na u dzulela u lwala. ˙ 6 Ndi ngoho uri  24 Zwivhi zwa vhanwe vhathu u divhuyedza. kha Mudzimu zwi  zwi a divhiwa khagala, zwa ita u dikumedza  uri vha hatulwe, fhedzi zwa vha- a vhuyedza vhukuma arali ri tshi  ˙ nwe vhathu zwi vhonala nga mu- fushea nga zwine ra vha nazwo.  na tshithu rahu. 25 Nga ndila i fanaho, na 7 Ngauri a ro ngo da  fhano shangoni, na musi ri tshi fa mishumo yavhudi ˙ ine ya divhiwa  na tshithu. 8 Nga khagala na minwe mishumo ya- a ri nga tuwi uralo, arali ri na zwi liwa na zwa u vhudi khagala i do  i sa divhiwi   fuka, nga ri fushee nga zwenezwo vhonala. zwithu. Vha re nga fhasi ha dzho9 Naho zwo ralo, vho diimise go ya vhupuli, vha dzule vha laho u pfuma vha wela milingotshi dzhia vhane  vhavho vhe vho ni na tshikwekweni na nyemuloni fanelwaho nga u huliswa vhuku- nnzhi dza vhutsilu dzi huvhadzama, uri dzina la Mudzimu na pfu- ho dzine dza ita uri vhathu vha nzo dzawe zwi si ambiwe lu- fheliswe. 10 Ngauri mudzi wa ˙ vhi. 2 Zwinwe hafhu, vhane vha zwithu zwothe zwivhi ndi u fune vha na vhane vha re vhate- sa tshelede, nahone nga u tahu ˙  ndi vha songo vha nyadza, ngauri lela lwonolwo lufuno vhanwe vho ndi vhatendi ngavho. Vha fanela tutshela lutendo, vha dipfisa vhu  u ita zwo fhambanaho na zwene- tungu vhunzhi zwa tou nga vho  zwo, vha vha shumele vho diimi tou di  thavhekanya.  sela vhukuma, ngauri vhane vha 11 Naho zwo ralo, iwe muwana malamba a tshumelo yavho thu wa Mudzimu, shavha zweyavhudi  ndi vhatendi nahone vha nezwi zwithu. Fhedzi u tovhole u a funwa. luga, u dikumedza kha Mudzimu,  Dzula u tshi gudisa zwenezwi lutendo, lufuno, u kondelela na  zwithu na u nea dzenedzi thu  u vuda. 12 Ilwa nndwa yavhudi   thuwedzo. 3 Arali hu na muthu ya lutendo, u farelele wo khwa naho e ufhio ane a gudisa dzi- tha kha vhutshilo vhu sa fheli  ˙ nwe pfunzo dzi sa tendelani na he wa vhidzelwa hone nahone wa

6

1 TIMOTHEO 6:13—2 TIMOTHEO 1:6 Luvalo lwo kunaho 326 nekedza vhutanzi havhudi    khaga- kumuse, uri vha si fulufhele lula phanda nnzhi. pfumo lu si na vhungoho, fhedzi  ha thanzi  13 Phanda  ha Mudzimu, ane a vha fulufhele Mudzimu, ane a ri zwine ra diita uri zwithu zwothe zwi tshile, pfumisa nga zwothe    na phanda  ha Kristo Yesu, we a phina ngazwo. 18 U vha vhudze nekedza vhutanzi havhudi    khaga- uri vha ite zwivhuya, vha pfuvha la phanda   ha Pontio Pilato, ndi a me kha mishumo yavhudi, vha diimisele u u laya 14 uri u tevhedze ndae- vhe na mafunda,  ˙ la nga ndila i si na tshilavhi, i kovhela vhanwe, 19 nga zwene lupfusa solisei u swikela hu tshi vho- zwo, vha dikuvhanganyele  nala Murena washu Yesu Kristo. mo lune lwa vha mutheo wavhudi  15 Murena wa Maanda  khawo vhuma fhata  o takala- une vha do tshelo, uri vha farelele vho khwaho ane a vha ene e ethe u do   di vhutshilo ha vhukuma. vhonadza nga zwifhinga zwo vhe- tha  20 Timotheo, tsireledza zwe wa waho, ane a vha Khosi ya vhane zwone, u furalele zwiambo vha vhusa sa mahosi na u vha newa  zwine zwa tshiMurena wa vhane vha vhusa sa zwi sa divhalei  marena, 16 ene e ethe ane a si nya zwithu zwikhethwa na “ndi  fe, ane a dzula tshedzani tshi sa vho” ya mazwifhi ine ya itiswa swikelelei, a sa athu vhonwa nga nga zwiambo zwine zwa lwisana yemuthu kana hu si vhe ane a nga na ngoho. 21 Nga u tongisa  ˙ vhanwe vho tutshela mu vhona. Nga a huliswe na u neyo ndivho   vha na maanda  a sa fheli. Amen. lutendo. Vhuthu vhuhulu ha Mudzimu 17 Laya vho pfumaho kha ano nga vhu vhe na inwi. maitele a zwithu uri vha si diku

dccc

ccc

VHURIFHI HA VHUVHILI VHU YAHO KHA

TIMOTHEO Nne Paulo, muapostola wa  Kristo Yesu nga u funa ha Mudzimu u tendelana na fulufhedziso la vhutshilo line la vha˙ hone nga Kristo Yesu, 2 ndi nwale˙ la Timotheo, nwana’nga ane nda mu funa ndi ri: Vhuthu vhuhulu, khathutshelo na mulalo zwi bvaho ha Mudzimu Khotsi na Kristo Yesu Murena washu nga zwi vhe na iwe. 3 Ndi livhuha Mudzimu, ane nda mu itela tshumelo khethwa ndi na luvalo lwo kunaho, u fana na zwe zwa itwa nga vhomakhu-

1

lukuku wanga, uri ndi si litshe u u humbula kha zwine nda zwi humbela vhusiku na masiari. 4 Ndo tulutshelwa u u vho na, samusi ndi tshi dzula ndi tshi humbula mitodzi yau, uri ndi ta kale. 5 Ngauri ndi humbula lutendo lwau lu si na muhoyo, lwe lwa thoma u vha na makhulu wau Loisa na mme au Oinike, fhedzi ndi na fulufhelo la uri na kha iwe zwo tou ralo. 6 Nga zwenezwo, ndi a u humbudza uri tshifhiwa tshi la tshe Mudzimu a u nea tshone musi ndi 

˙ 327 Magoswi. U kona u funza vhanwe 2 TIMOTHEO 1:7–2:10 tshi u vhea zwanda, u tshi shusiforo, ngauri o vha a tshi nkhwa mise nga u fhisea zwi tou nga u thisa tshifhinga tshothe, nahone   khou khuthedza mulilo. 7 Nga- ho ngo farwa nga thoni naho ndo   uri Mudzimu ho ngo ri nea muya vhoxwa nga ngedane.  17 Ntha  wa u vha magoswi, fhedzi o ri nea  ni hazwo, musi e Roma, o nto  da  wa maanda,  lufuno na u tsha mu- nga vhuronwane a vhuya a humbuloni. 8 Ngauralo, u so- nngwana. 18 Murena nga a ite ngo farwa nga thoni musi u tshi uri a khathutshelwe nga Yehova  tanziela nga ha Murena washu nga lene lo duvha.  Na mishumo  kana nga ha nne  ndi re dzhe- yothe ye a i ita ngei Efesa u a i di  le nga nthani hawe, fhedzi na iwe vha zwavhudi.   ˙ u diimisele u pfiswa vhutungu u   Nga zwenezwo, iwe nwana’nga tshi itela mafhungo madifha nga  bvela phanda  u tshi wana mau ditika nga maanda a Mudzi  anda  kha vhuthu vhuhulu vhumu. 9 O ri tshidza na u ri vhine ha diswa nga u vha na vhu dza uri ri vhe vhakhethwa, hu si thihi na Kristo Yesu, 2 na kha nga mishumo yashu, fhedzi nga  ndivho yawe na nga vhuthu hawe zwithu zwe wa vhudzwa nga nne nga tha  vhuhulu. Ro newa zwenezwi ma- zwe zwa khwathisedzwa  lugana na Kristo Yesu kale-kale, nzi nnzhi, zwenezwi zwithu u zwi 10 fhedzi zwo itwa uri hu vhona- kumedzele vhanna vha fulufhele zwavhudi  musi hu tshi vhonala dzeaho, uri˙ na vhone vha kone u u  Mutshidzi washu, Kristo Yesu, we funza vhanwe. 3 U dilugisele  a fhelisa lufu a bvisela tshedza- tambula samusi u liswole lavhudi ni vhutshilo na u sa tshinyala nga la Kristo Yesu. 4 A hu na liswokha zwa ma mafhungo madifha 11 e nda na- le line la didzhenisa  itela uri li takalelwe ngelwa uri ndi vhe muhuweleli bindu, li tshi ˙ uri li vhe liswona muapostola na mugudisi wao. nga we a li nwalisa ˙ 12 Ndi ngazwo ndi tshi khou le. 5 Zwinwe hafhu, arali muthu kha  tambudzwa nga zwenezwi zwithu, naho e ufhio a tshi tanganela fhedzi a thi farwi nga thoni. Nga- zwa mitambo ha ambadzwi kha u ya  uri ndi a divha ane nda mu tenda, re arali a songo tanganela  nahone ndi fulufhela uri u a kona nga milayo. 6 Mulimi wa biko u u tsireledza zwothe zwe nda mu fanela u vha ene wa u thoma u  nea uri a zwi vhulunge u swika la mitshelo. 7 Dzula u tshi hu nga lene lo duvha. 13 Bvela pha- mbula zwine nda khou zwi amba   ita uri u pfenda  u tshi farelela maipfi a pfa- nahone Murena u do  laho e wa a pfa kha nne  samusi sese zwithu zwothe. 8 U humbule uri Yesu Kristo u tshi khou sumbedza lutendo na lufuno malugana na Kristo Yesu. o vuswa vhafuni nahone o vha e wa Davida, u ya nga  14 Tsireledza lene li dzanga la muduhulu ane nda a hu ndeme le wa newa  lone nga muya mafhungo madifha welela, 9 ane nda khou tambumukhethwa une ra vha nawo. 15 U a zwi divha uri vhathu dzelwa one na u valelwa dzhe vhothe ngei tshitirikini tsha Asia le sa muitazwivhi. Naho zwo ralo,   vho ntshandukela, u katela na Fi- ipfi la Mudzimu a lo ngo vhofhigelo na Herimogene. 16 Murena wa. 10 Ndi zwone zwine zwa ita ndi tshi nga a khathutshele muta   wa One- uri ndi bvele phanda

2

2 TIMOTHEO 2:11–3:3 Nyemulo. Maduvha a vhufhelo 328  kondelela zwithu zwothe ndi tshi vha ha vha na ya thanda na ya   ˙ itela vho nangwaho, uri na vho- vumba, minwe ndi ya ndivho i ˙ ne vha tshidzwe nga Kristo Yesu thonifheaho, fhedzi minwe ndi ya  khathihi na u wana vhugala vhu ndivho i sa thonifhei. 21 Nga sa fheli. 11 Mafhungo ane a fu- uralo, arali muthu a tshi difha lufhedzea khea: Zwa vhukuma mbanya na midzio ya ndivho i ndi uri arali ra fa nae, ri do  tshi- sa thonifhei, u do   vha mudzio wa la nae; 12 arali ra bvela phanda  ndivho i thonifheaho, u re mu ri tshi kondelela, ri do   dovha ra khethwa, u thusaho mune  wawo, vhusa rothe sa mahosi; arali ra wo lugelaho mishumo mivhuya  mu landula, na ene u do  ri landu- yothe. 22 Nga zwenezwo, u sha la; 13 arali ri sa fulufhedzei, ene vhe nyemulo dza vhuswa, fhedzi u dzula a tshi fulufhedzea, ngauri u tovhole u luga, lutendo, lufuno, a nga si ite zwine zwa lwisana na mulalo, u na vhane vha vhidzelela zwine a vha zwone. Murena zwi tshi bva mbiluni dzo 14 Dzula u tshi vha humbu- kunaho. ˙ dza zwenezwi zwithu, u vha laye 23 Zwinwe hafhu, u iledze khaphanda  ha Mudzimu uri vha so- ni dza vhutsilu na u shaya ndivho,  ngo lwa nga maipfi, zwithu zwi- u tshi divha uri dzi bveledza dzi ne zwi si vhe na mushumo ngauri nndwa. 24 Ngauri mulanda wa zwi huvhadza vho thetshelesaho. Murena ho ngo fanela u lwa, u fa15 Ita zwothe zwi re maandani au nela u vha na vhulenda kha vho  uri u di sa a tanganedzea nekedze   the, a kone u funza, na u kona u  ho phanda  ha Mudzimu, u mu- difara musi a tshi khakhelwa,  shumi ane a si shoniswe nga zwe 25 a laye mashandukwa o vuda;  a shuma, a faraho ipfi la ngoho khamusi Mudzimu u do ita uri  nga ndila yo teaho. 16 Fhedzi u  vha shandule mbilu dzavho, zwi iledze zwiambo zwi si na mushu- itaho uri vha wane ndivho yo tea mo zwine zwa tshinya zwikhe- ho ya ngoho, 26 na uri vha dzithwa; ngauri zwi do  ita uri hu vhe vhuluwe vha ponyoke tshikwena mishumo minzhi ya u sa ofha kweni tsha Diabolo, ngauri o vha Mudzimu, 17 nahone zwine vha ˙ fasha vha tshi kha di  tshila uri zwi amba zwi do  sita  sa nwatevha ite zwine a zwi funa. la. Himeneo na Fileto ndi vha˙ Fhedzi divha hezwi: Madu  nwe vhavho 18 vhe vha tutshela  vhani a vhufhelo hu do  vha ngoho, vha amba uri mvuwo yo no vha hone; nahone vha khou fhe- na zwifhinga zwi lemelaho zwi ko˙ u sedzana nazwo. 2 Nga lisa lutendo lwa vhanwe. 19 Hu ndaho funa vhone  sa londwi zwenezwo, mutheo wa uri vhathu vha do vha vha fhedzi, vha do  Mudzimu wo khwathaho u di   dzu- vhane la wo ima, u na luswayo lune lwa funi vha tshelede, vhazuwi, vhavhadzia-mata  ri: “Yehova u a divha vha re vha- dzia-u-dihudza,  we,” na uri: “Vhothe vhane vha mba, vha sa thetshelesi vhabebi,  vhidzelela dzina la Yehova vha fa- vha sa livhuhi, vha sa fulufhedzei, nela u furalela zwi songo lugaho.” 3 vha si na lufuno, vha songo u vhofha thendela20 Huno nduni khulwane a hu diimiselaho   na midzio ya musuku na ya tsi- no naho i ifhio, vhadzia-zwitshembi-tsetha fhedzi, fhedzi hu do- le, vha sa koni u difara, vhadzia 

3

˙ 329 Manwalo o hevhedzwa. Huwelela fhungo 2 TIMOTHEO 3:4–4:6 khakhathi, vha sa funi zwivhuya, do  na  ˙ u ita vhuvhi, vha tshi  tou na 4 vhafheti,  vhadzia-swili, vhane fhura vhanwe na vhone vha tshi vha dikukumusa, vhane vha fhurwa.  funa midifho u fhira Mudzimu, 14 Naho zwo ralo, iwe bvela  5 vhane vha diita u nga vho diphanda    kha zwithu zwe wa zwi uri kumedza kha Mudzimu, fhedzi guda na zwe wa tu  tuwedzelwa  vha sa fulufheli maanda   awe; u u zwi tende, samusi u tshi divha songo konana na vhathu vho vhe wa zwi guda khavho 15 na˙ manwalo makheraloho. 6 Ngauri kha vhenevho hone wo divha  thwa u bva hanani, ane a kona u hu bva vhanna vha nengeledza u talifhisa uri u tshidzwe nga u ho vha dzhenela vhathu dzindu  ˙ ni vha thuba vhafumakadzi vha tenda Kristo Yesu. 16 Manwao hevhedzwa nga Mudzi si na nungo vho lemedzwaho nga lo othe zwivhi, vha langwaho nga nye- mu nahone a a vhuyedza kha u mulo dzo fhamba-fhambanaho, gudisa, kha u kaidza, kha u kha 7 vha dzulela u guda, fhedzi vha khulula, na kha u laya nga ndikundwa u wana ndivho yo teaho la yo lugaho, 17 uri muthu wa  Mudzimu a fanelee nga vhudalo, a ya ngoho. ˙ u ita mushumo munwe na 8 Nga ndila i fanaho na ye Ya- lugele  ˙  nnesi na Yamburesi vha ha- munwe wavhudi. nedza ngayo Mushe, na vheNdi a u laya nga ho khwanevha vha bvela phanda  vha tshi thaho phanda   ha Mudzimu na hanedza ngoho. Mihumbulo ya- Kristo Yesu, ane a do vha  hatula  vho yo tshikafhala, a vha fane- tshilaho na vho faho, na nga u lei u ya nga zwilinganyo zwa lute- vhonala hawe na muvhuso wawe, ndo. 9 Naho zwo ralo, a vha nga 2 uri u huwelele fhungo, u li fhido ngauri vhu- setshele nga zwifhinga zwavhudi  ita mvelaphanda,   tsilu havho vhu do  vhonala kha- na zwi kondaho, kaidza, laya, tu  gala, u fana na vhutsilu ha vhene- tuwedza, nga u sa fhela mbilu na  vho vhanna vhavhili. 10 Fhedzi nga vhutsila ha u funza. 3 Ngaiwe wo tevhela pfunzo yanga nga uri hu do  vha na tshifhinga tshine vhuronwane, ndila ine nda tshila vha si tsha do   thetshelesa pfunzo ngayo, ndivho yanga, lutendo lwa- i pfalaho, fhedzi vha do  tevhedza nga, u sa fhela mbilu hanga, lu- nyemulo dzavho, vha kuvhangafuno lwanga, u kondelela hanga, nya vhagudisi vhane vha do   11 u tovholwa hanga, u tambu- vha vhudza zwine zwa takadza la hanga, na zwithu zwothe zwe ndevhe dzavho. 4 Vha do    litsha zwa itea kha nne  ngei Antiokia, u thetshelesa ngoho nahone vha Ikonio, na Lisitara, na u tovholwa thetshelesa ngano dza mazwifhi. hothe he nda hu kondelela; naho 5 Huno iwe dzula wo dzivhuluwa   zwo ralo, Murena o ntshidza kha kha zwothe, kondelela zwi leme  zwothe. 12 Zwi re zwone ndi uri laho, ita mushumo wa muevange li, khunyeledza vhudin vhane vha tama u tshila nga u di da  hau nga  kumedza kha Mudzimu vhe vha- vhudalo.  thihi na Kristo Yesu na vhone vha 6 Ngauri ndo no di  shululwa do  tovholwa. 13 Fhedzi vhathu sa tshinwiwa tshi shelwaho kha nahone tshifhinga vhavhi na vhadzia-vhufhura vha tshithavhelo, 

4

2 TIMOTHEO 4:7—TITO 1:3 tsha u vhofhololwa hanga tshi tsini. 7 Ndo lwa nndwa yavhudi,  ndo thaphudza mbambe, ndo te vhedza lutendo. 8 U bva zwino u ya phanda  ndo dzula ndo vhetshelwa khare ya u luga ine Murena ane a vha muhatuli o lugaho a  do yone sa malamba nga le nnea  ne lo duvha, ha nga do nne   nea   ndi ndothe, fhedzi u do   dovha a nea  vhothe vhane vha funa a tshi vho nala. 9 U ite zwothe zwi re maanda  ni au uri u de  kha nne  nga u ta vhanya. 10 Ngauri Dema o ntu tshela nge a vha a tshi funa zwithu zwa ano maitele, nahone o ya Thesalonika; Kiresensi o ya Galata, Tito o ya Dalmatia. 11 Ndo sala na Luka fhedzi. U de  na Marko, ngauri u a nthusa vhudin 12 Fhedzi ndo ruma  dani.  Tixiko ngei Efeso. 13 Musi u tshi da, u ndele na tshiambaro   tshe nda tshi sia na Karipo ngei Tiroasi, na mipombo, zwihuluhu˙ lu mikumba ya u nwalela. 14 Alesandere mufuli wa tsimbi-tswuku o nkhakhela zwihulu. Yehova u do  mu lifhedza u ya nga mishumo yawe. 15 Na iwe u mu thanyele, ngauri o pikisa mu-

330 laedza washu nga ndila yo kalu laho. 16 Musi ndi tshi sengiswa lwa u thoma a hu na o imaho na nne,  vhothe vho ntutshela—vha so  ngo vhonwa mulandu. 17 Fhedzi Murena o ima tsini na nne  a nnea maanda,   uri a ntshumise uri ndi huwelele nga vhudalo na uri  tshaka dzothe dzi zwi pfe; naho ne ndo ponyokiswa mulomoni wa ndau. 18 Murena u do  mponyokisa kha mishumo mivhi yothe  nahone u do  ntshidza uri ndi ye muvhusoni wawe wa ta Nga  dulu.  a rendwe lini na lini. Amen. 19 U lumelise Prisika1 na Akwila na vha muta  wa Onesiforo. 20 Erasito o sala Korinta, fhedzi ndo sia Tirofimo ngei Mileto a tshi khou lwala. 21 U ite zwothe zwi re maandani au uri u de    vhuriha vhu sa athu swika. Oibulo u a u lumelisa. U lumeliswa na nga Pudensi, Liko, Klaudia na vhatendi vhothe.  22 Murena nga a vhe na mavhonele avhudi  ane wa a sumbedza. Vhuthu vhuhulu hawe nga vhu vhe na iwe.

Mbambe. Mudzimu a sa zwifhi

2Ti 4:191 U dovha a vhidzwa “Prisila.”

dccc

ccc

VHURIFHI VHU YAHO KHA

TITO Nne  Paulo, mulanda wa Mu1 dzimu na muapostola wa Yesu Kristo u ya nga lutendo lwa vho nangwaho nga Mudzimu na ndi vho yo teaho ya ngoho, ine ya tshimbidzana na u dikume dza kha Mudzimu 2 ho thewa-

ho kha fulufhelo la vhutshilo vhu sa fheli he ha fulufhedziswa kalekale nga Mudzimu a sa zwifhi, 3 we nga zwifhinga zwawe zwo teaho a ita uri ipfi lawe li divhi we nga mushumo wa u huwelela we nda newa wone, u ya nga ndae

331 Pfaneleo dza vhalavhelesi. Vhafumakadzi, zwitshele TITO 1:4–2:5 la ya Mutshidzi washu, Mudzimu; wavho, o ri: “Vhakereta vha dzu˙ ˙ 4 ndi nwalela iwe Tito nwana’nga lela u zwifha, ndi zwivhanda zwi vhukuma u ya nga u tenda hashu re na khombo, phangwa dza vhubva.” rothe ndi ri:  13 Hovhu vhutanzi ndi ha ngoVhuthu vhuhulu na mulalo zwi  bvaho ha Mudzimu Khotsi na ho. Nga zwenezwo, bvela phanda  Kristo Yesu Mutshidzi washu nga u tshi vha kaidza nga ho khwathaho, uri vha vhe na lutezwi vhe na iwe.  14 uri vha  5 Ndo u sia ngei Kereta uri u ndo lwo khwathaho, khakhulule zwithu zwo khakhea- si thetshelese ngano dza Vhayuda na ndaela dza vhathu vhane vha ho na u vhea vhahulwane midi  ni yothe, u ya nga he nda hana ngoho. 15 Zwithu zwothe  u laedza ngaho. 6 Muhulwane zwo kuna kha vhathu vho kunau fanela u vha muthu a sa so- ho. Fhedzi kha vhathu vha re na lei, munna a re na mufumaka- tshika na vha si na lutendo a hu dzi muthihi, na vhana vha tenda- na tshithu tsho kunaho, ngauri ho vha si na phungo mmbi ya u mihumbulo yavho na mvalo dza sa londa kana u vha mashandu- vho zwi na tshika. 16 Vha di kwa. 7 Ngauri mulavhelesi u fa- vhadza khagala uri vha divha nela u vha a sa solei vhunga e Mudzimu, fhedzi vha a mu lamulanda wa Mudzimu, a songo ndula nga mishumo yavho, ngauri vha e na swili, e na mbilwana, vha a nengisa nahone a vha thee tshidakwa, e mudzia-dzinndwa, tshelesi, huno a vha fanelei u ita mushumo naho u ufhio waa tshi to ndila dza u divhu da     yedza nga ndila dza vhupangwa, vhudi.  8 fhedzi a vhe a tanganedzaho  Naho zwo ralo, bvela phanda  vhaeni, e mufuni wa zwivhuya, o u tshi amba zwine zwa tendetshaho muhumbuloni, o lugaho, lana na pfunzo i pfalaho. 2 Vhaa fulufhedzeaho, a difaraho, 9 a nna vhahulwane vha ite zwi farelelaho nga ho khwathaho kha thu nga u linganyisela, nga u  fhungo li fulufhedzeaho maluga- diimisela, vha vhe vho tsha na na vhutsila ha u funza, uri ho muhumbuloni, vho khwatha a kone u tu nga pfunzo i ho lutendoni, lufunoni, na kha  tuwedza  pfalaho na u kaidza vhane vha i u kondelela. 3 Na vhafumaka hanedza. dzi vhahulwane vha fanela u di 10 Ngauri hu na vhathu vha- fara nga ndila i thonifheaho, vha   nzhi vha mashandukwa, vhafha- songo vha na zwitshele, vha sofhadi  na vhafhuri, zwihuluhulu ngo vha phuli dza u nwesa waivhathu vhane vha tevhedza zwa ni, vha gudise zwivhuya; 4 vha u fumba. 11 Zwi a to uri vha humbudze vhafumakadzi vhaswa  dea  thivhiwe milomo, samusi vhene- uri vha fune vhanna vhavho, khavho vhathu vha tshi fhiritanya thihi na u funa vhana vhavho,  mita nga u funza pfunzo ine 5 vha vhe vho tshaho muhumbu yothe  vha si tee u i funza uri vha loni, vho kunaho, vha shume mavhuyelwe nga vhufhura. 12 Mu- hayani, vha vhe na vhuthu, vha ˙ vhanna vhavho, nwe wavho, ane a vha muporofita di  tukufhadzele 

2

TITO 2:6–3:9 U fhisetshela mishumo yavhudi. 332  tukufhadza  Di  uri ipfi la Mudzimu li si ambiwe U songo tendela muthu a tshi u nyadza. luvhi. 6 U bvele phanda  u tshi tu Bvela phanda  u tshi vha hutuwedza vhanna vhatuku uri na   mbudza uri vha di  tukufha vhone vha vhe na muhumbulo dze na uri vha thetshelese miwo tshaho. 7 U vhe tsumbo ya vhuso na vhavhusi, vha dzule vho mishumo yavhudi dzo- dilugisela  nga ndila  mishumo yothe yavhu  the. U gudise zwo kunaho nga di,  2 uri vha si ambe luvhi nga  u diimisela hothe, 8 u ambe nga ha muthu na muthihi, vha si vuse   ndila yavhudi   ine ya sa do  sasa- khani, vha humbulele, vha suladzwa, uri vhane vha hane- mbedze u vuda  kha vhathu vhodza vha farwe nga thoni, vha si the.  3 Ngauri na rine   ro vha ri vhe na tshithu na tshithihi tshi si na thalukanyo, ri sa thetshele si tshavhudi  tshine vha nga tshi si, ro xedzwa, ri phuli dza nyemuamba nga ha rine. 9 Vhala- lo na midifho  zwo fhamba-fha nda nga vha di vha- mbanaho, ri tshi ita vhuvhi, ri na  tukufhadzele  ne  vhavho kha zwithu zwothe,  vhutshivha, ri tshi nengisa, ri tshi nahone vha lingedze u vha taka- vhengana. dza, vha songo vha na tshiambe4 Naho zwo ralo, musi vhuthu la, 10 vha songo vha tswela, ha Mutshidzi washu, Mudzimu, fhedzi vha fulufhedzee tshothe,  na u funa hawe vhathu zwi tshi uri vha nakise nga ndila dzothe   vhonala, 5 (hu si nga nthani ha  pfunzo ya Mutshidzi washu, Mu- mishumo naho i ifhio yo lugaho dzimu. ye ra i ita, fhedzi nge a ri khathu11 Ngauri vhuthu vhuhulu ha tshela) o ri tshidza nga u ri ta Mudzimu ho vhonala, nahone vhu nzwa, zwe zwa ita uri ri tshiita uri vhathu vha mifuda yothe  le na u ita uri ri vhe vhaswa nga vha tshidzwe. 12 Vhu ri gudisa muya mukhethwa. 6 O ri shuluuri ri iledze vhudifari ha u sa ofha lela wonoyu muya nga vhunzhi a  Mudzimu na nyemulo dza sha- tshi shumisa Yesu Kristo Mutshingo, uri ri tshile ri na muhumbu- dzi washu, 7 uri musi ho no pfi lo wo tshaho na u luga na u di ro luga nga nthani ha vhuthu  kumedza kha Mudzimu kha ano vhuhulu ha Mudzimu, ri vhe mamaitele a zwithu, 13 musi ro li- laifa u ya nga fulufhelo la vhutshindela fulufhelo lavhudi  na u vho- lo vhu sa fheli. nala ha vhugala ha Mudzimu mu8 Enea mafhungo a a fuluhulu na ha Mutshidzi washu, fhedzea, nahone ndi to uri  da  Kristo Yesu, 14 we a dikumedza u zwi ambe wo khwatha tshi  a tshi itela rine uri vhe vha te uri a ri vhofholole fhinga tshothe,  kha vhutshinyi hothe na uri a dinda Mudzimu vha dzule vho li  tanzwele vhathu vhawe vho khe- vhisa thogomelo kha mishumo   theaho, vha fhisetshelaho mishu- yavhudi.  Hezwi zwithu ndi zwamo yavhudi. vhudi   nahone zwi a vhuyedza vha15 Bvela phanda  u tshi amba thu. zwenezwi zwithu na u tu 9 Fhedzi iledza khani dza vhu tuwedza  tsilu na u ita tho nga ha na u kaidza nga maanda othe.  disiso   

3

333 U kwengweledza ha lufuno mutevhe wa lushaka na u ta  ta  khani na u lwela Mulayo, ngauri zwenezwo zwithu a zwi vhuyedzi nahone ndi zwa mahandana. 10 Iledza u konana na muthu ane a tu pfunzo yo fhamba tuwedza  naho na yeneyi musi wo no mu kaidza luthihi kana luvhili; 11 u tshi divha uri muthu onoyo o pa mbuwa ndilani, o ita tshivhi na  uri o diha tula.   12 Musi ndi tshi ruma Aritema kana Tixiko ha iwe, u ite zwothe  zwi re maandani au uri u de   kha nne  ngei Nikopoli ngauri ndo humbula u fhedza vhuriha henefho.

TITO 3:10—FILEMONI 12 13 Ita zwothe zwine wa nga kona  uri u thuse Zena, mudivhi wa Mu layo, na Apolo musi vhe lwendoni lwavho nga u vha nea zwothe zwi  ne vha zwi shaya. 14 Fhedzi u dovhe u ite uri vhathu vhahashu vha gude u ita mishumo yavhudi  uri vha kone u swikelela zwine vha zwi shaya vhukuma, uri vha si vhe vhane vha si anwe mitshe lo tshumeloni yavho. 15 Vhothe vha re na nne   vha a u lumelisa. U lumelise vhane vha ri funa lutendoni. Vhuthu vhuhulu nga vhu vhe na inwi nothe. 

dccc

ccc

VHURIFHI VHU YAHO KHA

FILEMONI 1 Nne  Paulo, tshivhotshwa ndi tshi itela Kristo Yesu, khathihi na ˙ Timotheo, wahashu, ndi nwalela Filemoni, mushumisani na rine  a funwaho, 2 na Apia, khaladzi ashu, na Arakipo, liswole nga rine, na tshivhidzo tshi re nduni   yau, ndi ri: 3 Vhuthu vhuhulu na mulalo zwi bvaho ha Mudzimu Khotsi ashu na Murena Yesu Kristo nga zwi vhe na inwi. 4 Tshifhinga tshothe ndi li vhuha Mudzimu wanga musi ndi tshi amba nga ha iwe thabeloni dzanga, 5 samusi ndi tshi dzula ndi tshi pfa nga lufuno lwau na lutendo lune wa vha nalwo kha Murena Yesu na kha vhakhethwa vhothe. 6 Ndi rabela uri  u vha hau na lutendo lu fana˙ ho na lwa vhanwe zwi u tu  tu wedze uri u dzhiele ntha zwi

vhuya zwothe zwine ra vha nazwo  nga Kristo. 7 Wahashu, lufuno lwau lwo ntakadza na u nkhuthadza zwihulu, ngauri wo homolosa vhakhethwa. 8 Nga nthani ha zwenezwo,  naho ndi na mbofholowo khulu ya u amba nga ha Kristo na u u laya uri u ite zwo fanelaho, 9 ndi khwine ndi tshi u kwengweledza ndi tshi itiswa nga lufuno, nga nthani ha zwine nda vha zwone,  nne  Paulo mukalaha, ane a dovha a vha tshivhotshwa ndi tshi itela Kristo Yesu. 10 Ndi khou u ˙ kwengweledza ndi tshi itela nwana’nga Onesimo, we nda vha khotsi awe musi ndi dzhele. 11 Kale o vha a si na mushumo kha iwe, fhedzi zwino ndi wa ndeme kha iwe na kha nne. 12 Ndi khou  mu humisela kha iwe, ene ane nda mu funa vhukuma.

FILEMONI 13—VHAHEBERU 1:6 “U murwa wanga” 334 ˙ 13 Ndo vha ndi tshi nga funa a 19 Nne  Paulo ndi khou nwala nga tshi dzula na nne  uri a bvele pha- tshanda  tshanga ndi ri: Ndi do  u nda  a tshi ntshumela vhuimoni lifhela—ndi si tsha amba uri na hau musi ndi dzhele nga nthani  iwe u a nkoloda zwine wa vha ha mafhungo madifha. 14 Huno zwone. 20 Ndi zwone wahashu,  a thi to  di  u ita tshithu na tshi- u nga ri ndi nga thuswa nga iwe thihi ndi songo wana thendelo Murenani: homolosa mbilu yanga kha iwe, uri mushumo wau wa- vhunga ri vhathihi na Kristo. ˙ vhudi  u si u ite nga u tou ko21 Ndi u nwalela ndi tshi fulumbetshedzwa, fhedzi u u ite nga fhela uri u do  tendelana nazwo, u tou difunela. 15 Khamusi ndi ndi tshi divha uri u do ita na zwi    ngazwo o thoma a tuwa lwa tshi- fhiraho zwe nda amba. 22 Zwi fhinganyana, uri a vhe wau lwa ˙ nwe ndi zwa uri u dovhe u ndugitshothe, 16 a si tsha vha mula sele vhudzulo, ngauri ndi fulufhenda, fhedzi e khwine kha mula ndi do  nda, e wahashu a funwaho, zwi- la uri nga thabelo dzanu  ha inwi. huluhulu kha nne, fhedzi a tshi vhofhololwa nda da  23 Epafra o valelwaho dzhefunwa zwihulu nga iwe vhusha ane a vha na vhuthikani ha lwa nama na Murenani. le na nne  17 Arali u tshi ndzhia sa mutendi hi na Kristo Yesu, u a u lumelisa, nga iwe, mu tanganedze nga vhu- 24 na Marko, Aristariko, Dema,  na Luka, na vhashumisani na thu nga ndila ye wa vha u tshi do  ˙   ntanganedza ngayo. 18 Zwinwe nne.  25 Vhuthu vhuhulu ha Murena hafhu, arali o u khakhela kana a tshi u koloda naho tshi tshini, u Yesu Kristo nga vhu vhe na muya dzhie wonoyo mulandu u wanga. une na u sumbedza.

dccc

ccc

VHURIFHI VHU YAHO KHA

VHAHEBERU o amba kale-kale 1 Mudzimu na vhomakhulukuku washu kha zwiitea zwinzhi nga ndi la nnzhi a tshi shumisa vhaporofita. 2 Huno vhufheloni ha enea maduvha o amba na rine   a tshi shumisa Murwa wawe, we a mu vhea uri a vhe mu laifa wa zwithu zwothe, we a ita maitele a zwithu  a tshi shumisa ene. 3 Ndi ene ane a sumbedza vhugala ha Mudzimu na tshifanyiso tsha zwine a vha zwone, nahone o ita uri zwithu zwothe zwi tshile nga ipfi la 

maanda  awe; musi o no ri tanzwa  zwivhi zwashu o ya a dzula tshandani tsha wa Vhugala ngei ta   du lu-ta 4 A mbo di  dulu.   vha a fhi˙ raho vharunwa, lwe a wana ifa la dzina lavhudi  li fhiraho lavho. 5 Sa tsumbo, o no vhuya a ˙ amba na ufhio wa vharunwa a ri: “U murwa wanga; ndi khotsi au namusi”? Nahone a dovha a ri:  “Nne  ndi do  vha khotsi awe, ene a vha murwa wanga”? 6 Musi a tshi dovha a disa Tanzhe lawe kha  ˙ lifhasi, o ri: “Vharunwa vhothe 

335 U vhenga vhutshinyi. Ni songo pambuwa VHAHEBERU 1:7–2:10 vha Mudzimu nga vha mu gwada- vho pfiswa vhutungu u tendelana  mele.” na khatulokwayo; 3 ri nga po 7 U dovha a amba nga ha vha- nyoka hani arali ri sa londi u tshi˙ ˙ runwa a ri: “Vharunwa vhawe u dzwa honoho huhulwane he Muvha ita zwivhumbwa zwa muya, rena washu a thoma u hu amba nahone vhadin hone  da  vhawe u vha ita nahone ra khwathisedzelwa  khavhu dza mulilo.” 8 Fhedzi nga vhe vha mu pfa, 4 ngeno a tshi amba nga ha Murwa Mudzimu na ene o tanziela nga  wawe u ri: “Mudzimu ndi khulu- zwiga na zwithu zwi mangadzaho noni yau lini na lini, nahone luba- na mishumo ya maanda   yo fhada mba-fhambanaho na muya mu lwa muvhuso wau ndi lubada  lwa u luga. 9 Wo funa zwivhuya, khethwa we a ri kovhela wone u ya wa vhenga vhutshinyi. Ndi zwone nga hune a funa ngaho? ˙ zwe Mudzimu, ane a vha Mudzi5 Ho ngo vhea vharunwa uri mu wau, o u dodza nga mapfura, vha vhe vhavhusi vha lifhasi li  a ita uri u takale zwihulu u fhi- daho amba nga line ra khou ˙ ra vhavhusi nga iwe.” 10 A do- lo. 6 Fhedzi inwe thanzi yo zwi  ˙ vha a ri: “Iwe Murena, ndi iwe we khwathisedza hunwe fhethu, ya  mathomoni wa thea mutheo wa ri: “Muthu u tou vha mini ane lifhasi lone line,  nahone mata  du wa dzula u tshi elekanya nga hae, lu ndi mishumo ya zwanda  zwau. kana murwa-muthu ane wa mu 11 Zwenezwo zwi do fhela, fhe- thogomela  u tou vha mini?  dzi iwe u do  dzula u hone; naho- 7 Wo mu ita uri a vhe mutuku  ˙ ne vhothe vha do u fana kha vharunwa; wo mu ambadza   tahala  na tshiambaro, 12 nahone u do  khare ya vhugala na khuliso, wa vha peta u fana na nguvho, u fana mu vhea uri a vhuse mishumo ya na tshiambaro tsha nga nnda;  zwanda  zwau. 8 Zwithu zwothe  vha do shandulwa, fhedzi u do   wo zwi vhea nga fhasi ha mile˙ dzula wo ralo, nahone minwaha nzhe yawe.” Nga u ita uri a vhuse yau a i nga do  vhuya ya fhela.” zwithu zwothe, a hu na na tshi 13 Fhedzi o no vhuya a amba thihi tshe Mudzimu a si tshi vhee ˙ na ufhio wa vharunwa a ri: “Dzula khae. Huno zwino a ri koni u vhothungo ya tshanda  tshanga tsha u na zwithu zwothe zwe zwa vhe la, u vhuya u swika ndi tshi vhea wa nga fhasi hawe. 9 Fhedzi ri maswina au sa vhukando ha mi- vhona uri Yesu, we a itwa uri a ˙ lenzhe yau”? 14 Naa vhothe a si vhe mutuku  kha vharunwa, zwi zwivhumbwa zwa muya zwa u ita no o ambadzwa khare ya vhugala tshumelo khethwa, vho rumiwa- na khuliso nge a tambula u swika ho u shumela vhane vha do  tshi- a tshi fa, uri nga vhuthu vhuhulu dzwa? ha Mudzimu, a fele vhothe.  10 Ngauri zwo vha zwo tea uri Ndi ngazwo zwo ri fanela uri zwa vha ri thetshelese nga vhuronwa- ene we zwithu zwothe  hawe na we zwine zwe ra zwi pfa, uri ri sa do   pa- hone nga nthani zwa vha hone nga ene, mbuwa. 2 Arali ipfi lo ambiwa- thu zwothe  ˙ ho nga vharunwa li la ngoho, nga u isa vharwa vhanzhi vhuna mudzia-u-pfuka mulayo mu- galani, a ite uri Murangapha˙ ˙ nwe na munwe na a sa thetshelesi, nda  Muhulwane a tambule. Nga

2

VHAHEBERU 2:11–3:14 U fheliswa ha Diabolo. Vhuawelo 336 yeneyo ndila o fanelea u vha tshi- la vhunzhi u fhira Mushe, samusi  dza. 11 Ene ane a ita uri vha- mufhati  wa nndu  a tshi rendwa thu vha vhe vhakhethwa na vhane u fhira yeneyo nndu. 4 I ngoho, ˙ ˙  vha khou itwa vhakhethwa, vho- nndu  inwe na inwe i na mufhati,  the vha bva kha muthihi nahone fhedzi o fhataho zwothe ndi Mu   nga tshiitisi tshenetsho ha sho- dzimu. 5 Samusi Mushe o vha ni u vha vhidza “vhahashu,” e mulanda a fulufhedzeaho ndu 12 musi a tshi ri: “Ndi do ni yothe ya Onoyo u itela vhutanzi  divha   dza dzina lau kha vhahashu; ndi ha zwithu zwe zwa vha zwi tshi do  do  u renda nga nyimbo ndi vhu- ambiwa nga murahu, 6 na Krikati ha tshivhidzo.” 13 A dovha sto o fulufhedzea sa Murwa nduni  a ri: “Ndi do  u fulufhela.” Hafhu a ya Onoyo. Ri nndu  ya Onoyo, arari: “Vhonani nne  na vhana vhe Ye- li ra farelela ro khwatha kha mbo hova a nnea vhone.”  fholowo yashu ya u amba na fulu14 Nga zwenezwo, vhunga fhelo lashu line ra dikho da   nga lo “vhana” vhe vhathihi nga malo- u swika vhufheloni. fha na nama, na ene o vha na mu 7 Nga zwenezwo, vhunga muya kovhe kha zwithu zwi fanaho, uri mukhethwa u tshi ri: “Namu nga u fa hawe a fhelise Diabolo si arali na thetshelesa ipfi lawe, ane a vha na maanda  a u ita uri hu 8 ni songo rindidza mbilu dzanu  vhe na lufu; 15 na uri a vhofho- sa zwi la ni tshi mu sinyusa zwilole vhothe vhe vha vha vhe phuli hulu, nga duvha   la u lingwa sogadza u ofha lufu vhutshiloni havho ni, 9 musi vhomakhulukuku hothe. 16 Ngoho ndi ya uri ha wanu   vha tshi nndinga, naho˙ vho ˙ khou thusa vharunwa, fhedzi u vhona mishumo yanga minwakhou thusa mbeu ya Abrahamu. ha ya fuina  (40). 10 Ndi ngazwo 17 Nga zwenezwo, o vha a tshi fa- ndo sinyuswa nga wonoyu muranela u fana na “vhahawe” kha ma- fho nahone nda ri, ‘Vha dzulela sia othe, uri a vhe tshifhe muhulu u ntshandukela mbiluni dzavho,  a khathutshelaho na ane a fulu- nahone ndila dzanga a vha dzi di  fhedzea kha zwithu zwi tshimbi- vhi.’ 11 Nga zwenezwo, nda ana dzanaho na Mudzimu, uri a neke ndo sinyuwa nda ri: ‘A vha nga dze tshithavhelo tsha u pfumelela dzheni kha vhuawelo hanga.’”  zwivhi zwa vhathu. 18 Samusi 12 Vhahashu, thogomelani uri  ene o tambudzwa musi a tshi li- hu si vhe na muthihi kha inwi ngwa, u a kona u thusa vhane vha ane a vha na mbilu mmbi i si khou lingwa. na lutendo nga u tutshela Mudzi Ngauralo, vhahashu vha- mu a tshilaho; 13 fhedzi dzulani tshi tu tuwedzana duvha khethwa, vha re na mu- ni  li˙ ˙   nwe na linwe, musi hu tshi kha di kovhe wa u vhidzelwa ta   du uri hu si vhe na lu, thogomelani muapostola na pfi ndi “Namusi,”   muthihi kha inwi ane a rindidzwa tshifhe muhulu ane ra tanzie la nga hae—Yesu. 2 O fulufhe- nga maanda  a vhufhura a tshivhi. dzea kha We a mu vhea, vhunga 14 Zwi re zwone ndi uri ri vha na na Mushe o ralo kha nndu yo- mukovhe na Kristo arali ra farele the ya Onoyo. 3 Ngauri u dzhii- la ro khwatha u swika vhufheloni   wa o tewa nga u vha na vhuga- ri na fulufhelo le ra vha ri na lo u

3

337 Ipfi la Mudzimu li a tshila VHAHEBERU 3:15–4:14 bva mathomoni. 15 Samusi hu 6 Ngauralo, hu kha di vha  ˙ dzhetshi pfi: “Namusi arali na thetshe- na vhanwe vhane vha do   lesa ipfi lawe, ni songo rindidza na khaho, nahone vhe vha thomafhungo madi  mbilu dzanu  sa zwi la ni tshi mu ma u divhadzwa fha vha songo dzhena khaho nge sinyusa zwihulu.” 7 o dovha a 16 Ndi vhonnyi vhe vha pfa, vha si thetshelese, ˙ nga u amba  fhedzi vha mu sinyusa? Naa a si swaya linwe duvha vha la vhothe vhe Mushe a vha ra- nga murahu ha tshifhinga tshi nga phanda  musi vha˙ tshi pfu- lapfu kha psalme ya Davida a vhunga ho ambiwa  luwa Egipita? 17 Zwinwe hafhu, ri: “Namusi”; ha pfi: “Namusi arali na   ndi vhafhio vhe vha sinyusa Mu- afho ntha ˙ dzimu minwahani ya fuina  (40)? thetshelesa ipfi lawe, ni songo ri8 Ngauri  Naa a si vha la vho itaho zwivhi, ndidza mbilu dzanu.” vhe zwitumbu zwavho zwa ba- arali Yoshua o vha isa fhethu ha  langana sogani? 18 Ndi vhafhio vhuawelo, Mudzimu o vha˙ a sa do  vhe a vha anela uri a vha nga dovha a amba nga ha linwe du vha na dzheni vhuaweloni hawe? Naa a si vha. 9 Huno hu kha di vha la vhe vha si thetshelese? sabatha ya u awela ya vhathu vha 19 Ngauralo, ri a zwi vhona uri a Mudzimu. 10 Ngauri muthu we vho ngo kona u dzhena nge vha si a dzhena vhuaweloni ha Mudzimu na ene o awela mishumoni yawe, vhe na lutendo. vhunga na Mudzimu o awela kha Nga zwenezwo, vhunga hu yawe. tshi kha di  vha na fulufhelo la 11 Nga zwenezwo, kha ri ite u dzhena vhuaweloni hawe, kha ri zwothe zwine ra nga kona uri ri  thogomele uri hu si vhe na mu- dzhene kha honoho vhuawelo uri ˙ nwe vhukati hashu ane a sala mu- hu si vhe na ane a tevhedza tsurahu. 2 Ngauri na rine  ro divha mbo yenei la ya u sa thetsheledzwa mafhungo madifha, vhunga sa. 12 Ngauri ipfi la Mudzimu li  o divhadzwa vhone; fhedzi fhungo a tshila nahone li na maanda,   li le vha li pfa a lo ngo vha vhuyedza, na vhuhali u fhira banga la mungauri vho vha vhe si vhathihi tshea-hothe,  li phuletshedza u nga lutendo na vhe vha thetshe- swika nga ngomu-ngomu ha mulesa. 3 Huno rine  vha re na lu- thu lune la dzumbulula zwine tendo ri dzhena vhuaweloni, vhu- muthu a vha zwone nga ngomu nga o amba a ri: “Ndo ana ndo na nga nnda,  la swika kha zwisinyuwa nda ri, ‘A vha nga dzhe- endanungo na mwongo, nahone li ni vhuaweloni hanga,’” naho mi- a kona u khethekanya mihumbushumo yawe yo khunyeledzwa u lo na zwe muthu a diimisela u zwi  bva musi shango li tshi sikwa. ita. 13 Ngauri a hu na tshivhu˙ 4 Ngauri hunwe fhethu ho ambi- mbwa tsho dzumbamaho phanda  wa duvha zwo  la vhusumbe ha pfi: hawe, fhedzi zwithu zwothe  “Mudzimu o awela nga duvha  la bviselwa khagala nahone u zwi vhusumbe a si tsha shuma tshi- vhona zwavhudi.  Ndi ene ane ra khae. thu,” 5 nahone a dovha a ri: “A do  difhindulela  vha nga dzheni vhuaweloni ha14 Samusi ri na tshifhe muhulu, Yesu Murwa wa Mudzimu, we nga.”

4

VHAHEBERU 4:15–6:4 Melkizedeke. Zwi liwa zwo dziaho 338 a dzhena ngei ta kha ri su- u ofha hawe Mudzimu. 8 Naho  dulu,  mbedze lutendo khae. 15 Nga- e Murwa, o guda u pfa nga uri a ri na tshifhe muhulu a ku- nthani ha u tambudzwa; 9 musi  ndwaho u ri pfela vhutungu kha o no itwa o fhelelaho kha hono vhushayanungo hashu, fhedzi ri ho u pfa, o newa vhudifhindule  na we a lingwa kha masia othe u li ha u tshidza vhothe vhane vha   fana na rine,  huno a si na tshivhi. mu thetshelesa, 10 ngauri o na16 Nga zwenezwo, kha ri sendele ngwa nga Mudzimu uri a vhe tshitsini ha khulunoni ya vhuthu fhe muhulu nga maitele a Melki vhuhulu ri na mbofholowo khulu zedeke. ya u amba, uri ri khathutshelwe 11 Ri na zwinzhi zwine ra nga na u wana vhuthu vhuhulu vhu- zwi amba nga hae, fhedzi zwi ne ha ri thusa nga tshifhinga tsho a konda ngauri a  u talutshedza  teaho. ni tavhanyi u pfa. 12 Naho nga  ˙ ˙ Muthu munwe na munwe ane tshenetshi tshifhinga no vha no a nangwa uri a vhe tshifhe fanela u vha vhagudisi, ni kha muthu wa u  da   dovha na to muhulu u shumela vhathu kha di zwithu zwi tshimbidzanaho na ni funza u bva mathomoni zwivhurabeli havho kha Mudzimu, thu zwa mutheo zwa maambiwa makhethwa a Mudzimu; nahone uri a nekedze zwifhiwa na zwitha   da  vhelo a tshi itela zwivhi zwavho. no humela murahu ni vho to dzia2 U a kona u pfela vhutungu vha- mafhi, hu si˙ zwi liwa zwo  ˙ ne vha si divhe na vhatshinyi sa- ho. 13 Munwe na munwe ane a   a tshi nuswa mamusi na ene e na vhushayanu- bvela phanda na ipfi lo lu ngo, 3 nga nthani ha zwenezwo, fhi ho ngo dowelana  gaho, ngauri u kha di  vha luu fanela uri a nekedze zwithavhe  lo a tshi itela zwivhi zwawe vhu- tshetshe. 14 Fhedzi zwi liwa zwo nga a tshi ita nga u ralo kha zwi- dziaho ndi zwa vhathu vho vhibvaho, vhe vha gudisa maanda  vhi zwa vhathu. ˙ uri vha kone  4 Zwinwe hafhu, muthu ha hu- avho a u talukanya liswi nga u funa hawe, fhedzi u u khethekanya zwo lugaho na zwo huliswa musi o vhidzwa nga Mu- khakheaho. Ngauralo, samusi ro no fhira dzimu, vhunga Aroni o vhidzwa. kha pfunzo dza mutheo dza 5 Kristo ho ngo di vhugala  nea  nga u vha tshifhe muhulu, fhedzi Kristo, kha ri bvele phanda  ri vhe o newa vhugala nga we a amba vho vhibvaho, ri si dovhe ra adza  mutheo, une wa vha u rembunae a ri: “U murwa wanga; nne  ndi khotsi au namusi.” 6 Naho- luwa kha mishumo yo faho, na  ˙ ne hunwe fhethu o dovha a ri: “U u vha na lutendo kha Mudzimu, tshifhe lini na lini nga maitele a 2 na pfunzo ya ndovhedzo na u vhea zwanda, u vuswa ha vhafu Melkizedeke.”  ya tshothe. 3 Naho7 Tshifhingani tsha vhutshilo na khatulo   hawe ha kha lifhasi, Kristo o vha ne zwenezwi ri do  zwi ita, arali naa tshi humbela na u rabela we a ngoho Mudzimu a ri tendela. 4 Ngauri a zwi konadzei u vuvha a tshi kona u mu tshidza lufuni, nga mukosi muhulu na zwi- sulusa vhe vha vhuya vha vhonelilo, nahone o pfiwa nga nthani ha tshelwa, vhe vha thetshela tshi

5

6

339 Mudzimu o luga. Mudzimu ha fhiwa tsha fhedzi tshi bvaho ta na vhe vha wana muko dulu,  vhe wa muya mukhethwa, 5 vhe vha thetshela ipfi lavhudi  la Mudzimu na maanda  a maitele a zwithu a daho, 6 vha litsha pfunzo  dza ngoho, ngauri vho dovha vha ombela Murwa wa Mudzimu vha tshi itela vhone vhane  na u mu nyadzisa nga vhathu. 7 Ngauri mavu ane a nukadzwa nga mvula  ine kanzhi ya na nahone a medza zwimela zwine zwa vhuyedza vhe vha lima, a fhatutshedzwa nga  Mudzimu. 8 Fhedzi arali mavu a medza mipfa na tshene, ha ta kalelwi nahone a vha e tsini na u ˙ senwa; nahone mafheleloni a fhiswa. 9 Fhedzi malugana na inwi vhafunwa, ri fulufhela zwa khwine zwi tshimbidzanaho na u tshidzwa, naho ri tshi khou amba nga yeneyi ndila. 10 Ngauri Mu dzimu o luga, ha nga hangwi mushumo wanu  na lufuno lwe na lu sumbedza ni tshi itela dzina lawe, ngauri no shumela vhakhethwa nahone ni khou bvela phanda  ni tshi vha shumela. 11 Fhedzi ri ˙ ˙ tama uri munwe na munwe wanu  a shume nga maanda  u fana na u thomani uri ni vhe na fulufhelo u swika vhufhelolo khwathaho  ni, 12 uri ni si vhe vhabva, fhedzi ni edzise vhe nga lutendo na u kondelela vha la ifa le vha fulu fhedziswa. 13 Musi Mudzimu a tshi fulufhedzisa Abrahamu, o ana nga ene mune  vhunga ho vha hu si na ˙ munwe we a vha a tshi mu fhira we a vha a tshi nga ana ngae, 14 a ri: “Vhukuma ndi do  u fhatu tshedza nahone nda andisa vhana vhau.” 15 Musi Abrahamu o sumbedza u sa fhela mbilu, o wana

VHAHEBERU 6:5–7:4 zwe a fulufhedziswa. 16 Ngauri vhathu vha ana nga ane a vha fhira, nahone u ana havho hu fhelisa u hanedzana naho hu hufhio, samusi i khwathisedzo ya mulayo  khavho. 17 Nga ndila i fanaho,  musi Mudzimu a tshi nanga u sumbedza zwavhudi  ma laifa a fulufhedziso u sa shanduka ha ndivho yawe, o mbo di  ana, 18 uri nga zwithu zwivhili zwi sa shanduki zwine khazwo zwi si konadzee uri Mudzimu a zwifhe, rine  vho shavhelaho vhukhudoni ri nga tu tuwedzwa nga ho khwathaho uri   ri farelele fulufhelo li re phanda  hashu ro khwatha. 19 Ri na le ne li fulufhelo li ngaho thikho ya vhutshilo hashu, la ngoho na lo khwathaho,  li dzhenaho ngei phanda ha labi lo tsiraho, 20 he  Yesu we a ri ranga phanda  a dzhena a tshi itela rine,  we a vha tshifhe muhulu lini na lini nga maitele a Melkizedeke. Ngauri onoyo Melkizedeke, khosi ya Saleme, tshifhe wa Mudzimu wa Ta ta o ta dulu  dulu,   nganedza Abrahamu musi a tshi bva u vhulaha mahosi na u mu fhatutshedza 2 nahone Abra hamu o mu nea tshafumi tsha  zwithu zwothe. Dzina la Melki zedeke li amba uri “Khosi ya U Luga,” nahone u dovha a vha khosi ya Saleme, zwine zwa amba uri “Khosi ya Mulalo.” 3 O vha a si na khotsi, a si na mme, a si na lushaka, a si na u ranga ha madu vha na u guma ha vhutshilo hawe, fhedzi o vha a tshi fana na Murwa wa Mudzimu, u dzula e tshifhe u ya nga hu sa fheli. 4 Vhonani uri onoyo munna o vha e muhulwane lungafhani nahone Abrahamu thoho ya muta,   o mu nea tshafumi kha zwe a thuba 

zwifhi

7

VHAHEBERU 7:5-25 Abrahamu o bvisa tshafumi. Vhotshifhe 340 zwa khwine-khwine. 5 Ndi ngo- 14 Zwi tou vha khagala uri Mureho uri u ya nga Mulayo, vhane na washu u bva Yuda, fhedzi Muvha bva kha vharwa vha Levi vho she ho ngo amba tshithu nga ha newa mushumo wa vhotshifhe na vhotshifhe vha bvaho kha lene lo  ndaela ya u kuvhanganya tsha- tsinde. fumi kha vhathu, vhane vha vha 15 Zwenezwi zwi bvela khagala ˙ vhahavho, naho vhenevho vho musi hu tshi vha na munwe tshivha vhe vhaduhulu vha Abraha fhe we a vha a tshi fana na Melkimu. 6 Fhedzi onoyo munna we a zedeke, 16 we a vha tshifhe nga vha a sa bvi kha lushaka lwavho maanda  a vhutshilo a sa tshinyao tanganedza tshafumi tshi bva- li, hu si nga zwe zwa vha zwi tshi  ho ha Abrahamu nahone a fha- to nga mulayo une wa diti dwa   tutshedza we a vha o fulufhedzi- ka nga lushaka lune muthu a bva  swa. 7 Huno a hu na ane a khalwo. 17 Ngauri ho tanzielwa  nga hanedza uri ane a fhatutshe nga hae ha pfi: “U tshifhe lini na dza u fhira ane a fhatutshedzwa.  lini nga maitele a Melkizedeke.” ˙ 8 Kha linwe sia ndi vhathu vhane 18 Nga zwenezwo, ndaela ya vha khou fa vhane vha tangane ˙ tshifhingani tsho fhiraho yo fhedza tshafumi, fhedzi kha linwe sia liswa ngauri yo vha i si na ndi muthu ane ha tanzielwa nga maanda  nahone i sa shumi.  hae uri u a tshila. 9 Hu nga kha 19 Ngauri Mulayo a wo ngo vhudi ambiwa uri na Levi, we a ta  ya wa ita uri hu vhe na tshithu nganedza tshafumi, o bvisa tsha- na tshithihi tsho fhelelaho, fhefumi a tshi shumisa Abrahamu, dzi tsho vha hone nga fulufhelo 10 ngauri o vha a tshi kha di  vha la khwine, line la ri sendedza tsi˙ kha makhulukuku wawe1 musi a ni na Mudzimu. 20 Zwinwe hatshi tangana na Melkizedeke.  fhu, hezwo a zwo ngo itwa hu si 11 Arali u fhelela zwo vha zwi na muano 21 (ngauri hu na vha˙ tshi swikelelwa nga u vha munwe thu vhe vha vha vhotshifhe hu sowa vhotshifhe vha Levi (ngauri ngo itwa muano, fhedzi onoyu o zwo vha zwi tshi katelwa kha Mu- vha tshifhe nge ha itwa muano u layo we wa vha wo newa vhathu,) tshimbidzanaho nae nga We a ri:  huno ho vha hu tshi kha di  do  to “Yehova o ana, (nahone ha disoli),  ˙ diwa munwe tshifhe wa mini ane ‘U tshifhe lini na lini,’”) 22 Yesu  ha ambiwa uri o vhewa nga ma- ndi ene we a khwathisedza mula ˙ itele a Melkizedeke nahone hu si nga wa khwine. 23 Zwinwe hanga maitele a Aroni? 12 Samusi fhu, vhanzhi vho vha vha tshi famushumo wa vhotshifhe wo sha- nela u vha vhotshifhe nga u tou ndulwa, zwi do  vha zwo tea uri na tevhekana ngauri lufu lwo vha mulayo u shandulwe. 13 Ngauri thivhela uri vha bvele phanda  nga muthu we zwenezwi zwithu zwa u ralo, 24 fhedzi ngauri Yesu u ambiwa nga hae u bva kha li- bvela phanda  a tshi tshila nga hu ˙ nwe tsinde, hune ha si vhe na sa fheli, a hu na ane a mu tevhela muthu ane a shuma kha aletare. kha u vha hawe tshifhe. 25 Nga zwenezwo, u a kona u tshidza nga Heb 7:101 Zwine zwa amba uri “o vha a tshi fanela u bebwa uri a vhe muduhulu wa ho fhelelaho vhane vha sende la tsini na Mudzimu nga ene, ngaAbrahamu.”

341 Kristo tshifhe muhulu. Mafulufhedziso VHAHEBERU 7:26–8:12 uri u di  dzula a tshi tshila uri a “U vhe na vhungoho ha uri u ita vha pfumelele. zwithu zwothe u ya nga maitele  26 Huno zwo tea uri ri vhe azwo, e wa sumbedzwa one thana tshifhe muhulu o raloho ane vhani.” 6 Fhedzi zwino Yesu o vhudin a fulufhedzea, a si na mulandu, newa   da  havhudi  vhu fhingauri u dovha a a songo tshikafhadzwaho, o fha- raho hothe,  mbanaho na vhaitazwivhi, o huli- vha mupfumedzanyi wa mulanga swaho u fhira mata 27 Ha wa khwine musi u tshi vhambe dulu.  fani na vhenevho vhotshifhe vha- dzwa na wa kale, we wa vhewa nga hulu, ha tei u nekedza zwithavhelwa mulayo kha mafulufhedziso a  ˙  ˙ lo duvha  linwe na linwe, nga u khwine. thoma a itela zwivhi zwawe na7 Arali mulanga wa u thoma hone nga murahu a itela vhene- wo vha u si na vhukhakhi, ho vho vhathu, ngauri o ita zwenezwi vha hu sa do wa vhuvhili.  dea   to luthihi tshothe musi a tshi di   ne 8 Ngauri Yehova u vhona vhakedza. 28 Ngauri Mulayo u vhea thu mulandu musi a tshi ri: “Hu vhanna vha re na vhushayanungo do ane nda do  da  maduvha   vhouri vha vhe vhotshifhe vhahulu, fha mulanga muswa na nndu  ya fhedzi muano we wa itwa nga mu- Isiraele na nndu  ya Yuda.” 9 Yerahu ha Mulayo, u vhea Murwa, hova a dovha a ri: “A u nga fani we a itwa o fhelelaho nga hu sa na mulanga we nda u vhofha na fheli. vhomakhulukuku wavho nga du  Huno mbuno khulwane ya vha le nda vha fara nga tshanda zwine ra khou zwi amba ndi uri ndi vha bvise shangoni la Egiheyi: Ri na tshifhe muhulu o ra- pita, ngauri a vho ngo bvela pha vha tshi fulufhedzea kha muloho, o dzula kha tshanda  tsha u nda ya wa Vhuga- langa wanga, ngauralo nda litsha la tsha khulunoni   la ya ta 2 ndi mulanda wa u vha thogomela.”  dulu,  10 “‘Ngauri hoyu ndi mulanga fhethu hukhethwa na wa dennde  u vhofha na nndu  ya la ngoho, le la athwa nga Yeho- une nda do va, hu si nga muthu. 3 Ngauri Isiraele nga murahu ha eneo ma˙ Yehova u ralo. ‘Ndi do   tshifhe muhulu munwe na mu- duvha,’ ˙ nwe u vhewa uri a nekedze zwi- vhea milayo yanga mihumbuloni  ˙  i nwala na fhiwa na zwithavhelo; nga zwene- yavho, nahone ndi do   vha Muzwo, zwo vha zwi tshi to uri na mbiluni dzavho. Ndi do  dea  dzimu wavho, vhone vha do  vha onoyo a vhe na tshine a tshi neke dza. 4 Huno arali a vhe e kha li- vhathu vhanga. 11 “‘Nahone muthu a nga si fhasi, o vha a sa do  vha tshifhe, samusi ho vha ho no di  gudisa muhura wawe na  vha na tsha do Yehova!” Ngavhanna vhane vha nekedza zwi- wahawe a ri: “Divha   vha do u bva fhiwa u ya nga Mulayo. 5 Vhe- uri vhothe   nndivha  u ya kha muhunevha vhanna vha khou ita tshu- kha mutuku  melo khethwa ine ya sokou vha lwane wavho. 12 Ngauri ndi do  tsumbo na murunzi wa zwithu vha khathutshela kha mishumo zwa ta vhunga Mushe musi a yavho i songo lugaho, nahone a  dulu;  thi tsha do tshi to  vhuya nda humbula  da  u atha dennde, o newa  ndaela nga Mudzimu: Ngauri o ri: zwivhi zwavho.’”

8

VHAHEBERU 8:13–9:15 “Mulanga muswa.” Tshifhe muhulu 342 13 Musi a tshi ri “mulanga mu- u dzhena fhethu hukhethwa yo swa” ndi uri wa u ranga a u tsha vha i sa athu dzumbululwa samuto Huno u si tsha to si ho vha hu na dennde la u tho dea.   deaho  une wa vha wa kale u tsini na u ma. 9 Lene  lo dennde li fanyisengala-ngala. la tshenetshi tshifhinga, nahone zwifhiwa na zwi Mulanga wa kale wo vha u na hu a nekedzwa u tendelana na yeneyo  tho dzawo dza mulayo dza thavhelo  dea  u ita tshumelo khethwa na fhe- ndugiselelo. Naho zwo ralo, zwethu hawo hukhethwa kha lifha- nezwo zwithu a zwi koni u ita uri si. 2 Ngauri ho vha ho athwa muthu ane a khou ita tshumelo dennde li re na lufhera lwa u tho- khethwa a vhe o fhelelaho kha luvalo lwawe. 10 Zwi tshimbidzama lwe lwa vha lu na tshitoma mbone na tafula na zwinkwa zwo na na zwi liwa na zwinwiwa na  vhewaho henefho; nahone ho vha ndovhedzo dzo fhamba-fhambadza mu dea  hu tshi pfi “Fhethu Hukhethwa.” naho. Ho vha hu tho 3 Fhedzi nga murahu ha labi la layo dzi tshimbidzanaho na muu tsira la vhuvhili ho vha hu na vhili nahone dzo vha dzo vhewa lufhera lwa dennde lune lwa vhi- u swika tshifhinga tsho vhewaho dzwa “Fhethu Hukhethwa-khe- tsha u lugisa zwithu. 11 Naho zwo ralo, musi Krithwa.” 4 Henefho ho vha hu na  sa tshifhe muhulu mudzio wa musuku na mbulu- sto a tshi da  zwe zwa vha ngelo ya mulanga yo shatwaho wa zwithu zwavhudi yothe nga musuku, ha dovha ha zwo no itea, o fhira nga dennde vha na mudzio wa musuku u re na ni lihulu na lo fhelelaho li songo zwine zwa  mana na lubada  lwa Aroni lwe lwa itwaho nga zwanda, tuma lurere na mbaba dza mato- amba uri a si la tsiko ino.  mbo dza mulanga; 5 fhedzi nga 12 Ho ngo dzhena fhethu hukhentha hayo ho vha hu na vhake- thwa e na malofha a dzimbudzi na  rube vha vhugala vho tsira tshi- a dzimboho, fhedzi o dzhena nga tibo tsha u pfumedzanya. Fhe- malofha awe luthihi fhedzi, nadzi zwino a si tshifhinga tsha u hone a ri tshidza nga hu sa fheamba nga vhudalo nga ha zwene- li. 13 Ngauri arali malofha a  dzimbudzi na dzimboho na milozwi zwithu. zwo shashiwa vha  6 Musi zwenezwi zwithu zwo ra ya namana re na tshika zwa vha ita vhakheno dzudzanywa nga yeneyo ndila,  mivhili yavho,  vhotshifhe vha dzhena lufherani thwa nga u tanzwa  neke lwa u thoma lwa dennde tshifhi- 14 malofha a Kristo we a di nga tshothe uri vha ite tshumelo dza a sa solei nga hu sa fheli  vhu tanzwa  khethwa; 7 fhedzi tshifhe mu- kha Mudzimu, a do hulu o vha a tshi dzhena e kuma mvalo dzashu kha mishu˙ Mudzi ethe luthihi nga nwaha lufhera- mo yo faho uri ri nekedze  ni lwa vhuvhili, e na malofha, mu a tshilaho tshumelo khethwa. 15 Ndi ngazwo e mupfumedzaane a a nekedza a tshi itela ene  mune  na zwivhi zwe vhathu vha nyi wa mulanga muswa, ngauri ho zwi ita vha sa zwi divhi. 8 Nga vha na lufu uri vha vhofhololwe  zwenezwo, muya mukhethwa wo nga tshirengululi kha vhutshizwi bvisela khagala uri ndila ya nyi he vha vhu ita kha mulanga 

9

343 Zwifanyiso. Mulayo ndi murunzi VHAHEBERU 9:16–10:7 wa kale, uri vhe vha vhidzwa vha zwo ralo, o vha a tshi do  tea u tawane fulufhedziso la ifa li sa fheli. mbudzwa lunzhi u bva tshee sha16 Ngauri hune ha vha na mu- ngo la sikwa. Fhedzi zwino o di langa, hu fanela u fa mune  wa sumbedza luthihi fhedzi, u swika mulanga a re muthu. 17 Ngauri vhufheloni ha maitele a zwithu mulanga u khwathiswa nga vho uri a fhelise tshivhi nge a di  neke  27 Vhunga vhavhulahwaho, samusi u sa shumi dza ene mune.  thu vha tshi fa luthihi, fhedzi nga nga tshifhinga tsha musi mune  wa mulanga a re muthu a tshi murahu ha zwenezwo vha hatu kha di  tshila. 18 Ngauralo, mu- lwa, 28 nga hu fanaho na Kristo luthihi uri a hwale  langa wa kale a wo ngo vhofhiwa o nekedzwa hu si na malofha. 19 Musi Mu- zwivhi zwa vhanzhi; nahone musi a tshi vhonala lwa vhuvhili u do  she o no vhudza vhathu vhothe  u fhelisa  ndaela yothe ya Mulayo, o dzhia vha a songo tsha dela   vhonwa nga malofha a dzimboho na a dzi- tshivhi nahone u do  da  zwi tshi bva mbudzi na madi  na labi litswuku vhane vha mu to na tshimela tsha hisopo nahone mbiluni uri vha tshidzwe. a shasha bugu khathihi na vhaSamusi Mulayo u na muthu vhothe, 20 a ri: “Haya ndi  runzi wa zwithu zwavhudi  malofha a mulanga we Mudzimu a zwine zwa khou da, fhedzi u si  laedza uri ni u vhulunge.” 21 O zwenezwo zwithu, vhathu vha nga shasha dennde na midzio yothe  si vhuye vha kona u ita uri vhane ya tshumelo khethwa nga malo- vha ya ha Mudzimu vha vhe vho fha. 22 U ya nga Mulayo, hu to fhelelaho nga zwithavhelo zwi fa daho u vha zwithu zwothe zwo naho zwine vha bvela phanda    vha ˙ ˙ vha zwi tshi tanzwiwa nga malo- tshi zwi nekedza  nwaha munwe  ˙ fha, nahone ho vha hu si na u ha- na munwe. 2 Arali zwi vhe zwo ngwelwa nga nnda  ha u shululwa ralo, naa ho vha hu sa do  litshwa ha malofha. u nekedzwa zwithavhelo? Ngauri   23 Ngauralo, zwo vha zwi tshi vhane vha ita tshumelo khethwa to uri zwifanyiso zwi imelaho vho tanzwiwaho  dea  luthihi tshothe   zwithu zwa ta zwi kunakiswe vho vha vha sa do  dulu   vha na luvanga yeneyi ndila, fhedzi zwithu lo lune lwa divhona mulandu wa   zwa ta zwi to  dulu   da  zwithavhe zwivhi na kathihi. 3 Zwo fhalo zwa khwine u fhira zwenezwi. mbanaho na zwenezwo, zwitha 24 Ngauri Kristo ho ngo dzhe- vhelo zwenezwi zwo vha zwi tshi ˙ na fhethu hukhethwa ho itwaho vha humbudza zwivhi nwaha mu˙ ˙ nga zwanda,  hune ha vha tsumbo nwe na munwe, 4 ngauri a zwi ya zwithu zwa vhukuma, fhedzi o konadzei uri malofha a dzimboho dzhena kha lita  dulu  lone line,  uri na a dzimbudzi a fhelise zwivhi. a vhonale phanda  ha Mudzimu a 5 Musi a tshi da  shangoni o ri: tshi itela rine. 25 Ho vha hu si “‘A wo ngo to na   da  tshithavhelo  uri a di lunzhi, u fana na tshipfumelelo, fhedzi wo nndugi nekedze  musi tshifhe muhulu a tshi dzhe- sela muvhili. 6 A wo ngo ta˙ na fhethu hukhethwa nwaha mu- kalela zwipfumelelo zwothe zwa u  ˙ ˙ nwe na munwe e na malofha ane fhiswa na tshipfumelelo tsha a si vhe awe. 26 Arali zwi vhe tshivhi.’ 7 Nda mbo ri, ‘Ndo da 

10

VHAHEBERU 10:8-29 U kuvhangana nga tshashu 344 ˙ (ho nwalwa nga ha nne uri hu nekedzwe tshipfumele kha mu- dea   pombo wa bugu) u ita zwine lo tsha tshivhi. wa zwi funa, Iwe Mudzimu.’” 19 Nga zwenezwo, vhahashu, 8 Musi o no thoma a ri: “A wo ngo vhunga ri na tshivhindi tsha u to dzhena ndilani i yaho fhethu hu da  kana u takalela zwithavhe  lo na zwipfumelelo, zwipfumelelo khethwa nga malofha a Yesu, zwothe zwa u fhiswa na tshipfu- 20 e a ri vulela ndila ntswa na i   melelo tsha tshivhi”—zwithavhetshilaho nga u pfuka labi lo tsira lo zwine zwa nekedzwa u ya nga ho, line la vha nama yawe,   Mulayo— 9 a dovha a ri: “Ndo 21 vhunga ri na tshifhe muhulu da  u ita zwine wa zwi funa.” O fhe- wa nndu  ya Mudzimu, 22 kha ri lisa zwa u thoma uri a khwathise ye nga mbilu yothe ri na lute  zwa vhuvhili. 10 Nga u amba uri ndo lwo fhelelaho, mbilu dzashu “zwine wa zwi funa” ro itwa vha- dzo tanzwiwa uri dzi si vhe na lu khethwa nga u nekedzwa ha mu- valo luvhi nga u shashiwa naho vhili wa Yesu Kristo lwa tshothe. ne mivhili yashu yo tanzwiwa nga   ˙ 11 Zwinwe hafhu, tshifhe mu- madi  o kunaho. 23 Kha ri bvele ˙ ˙ ri tshi nwe na munwe o vha a tshi ima phanda  nga ho khwathaho  ˙ ˙ fulufhelo lashu ri sa tiduvha   linwe na linwe uri a shu- divhadza matimi, ngauri we a fulufhedzisa me na u nekedza zwithavhe  lo zwi fanaho lunzhi, zwe zwa u a fulufhedzea. 24 Kha ri tho lugomelane uri ri tu vha zwi sa koni u fhelisa tshothe  tuwedzane   zwivhi. 12 Fhedzi onoyu muthu funoni na kha mishumo mivhuya, o nekedza tshithavhelo tshithi- 25 ri songo litsha u kuvhangana   ˙ hi a tshi itela zwivhi lwa tsho- nga tshashu, samusi vhanwe vho dowela u ita nga u ralo, fhedzi ri the nahone a dzula thungo ya   zwihuluhulu samutshanda  tuwedzane,   tsha u la tsha Mudzimu, tu 13 u bva zwenezwo a lindela u si ni tshi zwi vhona uri duvha  li swika maswina awe a tshi vhewa khou sendela. sa vhukando ha milenzhe yawe. 26 Arali ri tshi ita tshivhi nga 14 Ngauri nga u nekedza tshithakhole musi ro no vha na ndivho    vhelo tshithihi o ita uri vhane vha yo teaho ya ngoho, a hu tshee˙ itwa vhakhethwa vha vhe vho fhe- na tshinwe tshithavhelo tsha zwi ˙ lelaho lwa tshothe. 15 Zwinwe vhi zwashu, 27 fhedzi tsho sala hafhu, muya mukhethwa u dovha ho ndi u lindela khatulo i  wa ri tanzielela, ngauri nga mu- ofhisaho na u duga ha mbiti dzi rahu wo ri: 16 “‘Hoyu ndi mula- ne dza do  lozwa vhane vha pikinga une nda do  u vhofha navho sa. 28 Ane a nyadza mulayo wa nga murahu ha eneo maduvha,’ Mushe ha pfelwi vhutungu musi   Yehova u ralo. ‘Ndi do  vhea mi- a tshi vhulahwa, arali hu na vhulayo yanga mbiluni dzavho, naho- tanzi ha vhavhili kana vhararu.  ˙ ne ndi do  i nwala mihumbuloni 29 Ni humbula uri muthu we a yavho,’” 17 nga murahu a ri: “A kandekanya Murwa wa Mudzimu, thi tsha do  vhuya nda humbula na u nyadza malofha a mulanga e zwivhi zwavho na mishumo yavho a itwa ngao uri a vhe mukhethwa, ya u pfuka mulayo.” 18 He zwi- na we a sema muya wa vhuthu vhi zwa hangwelwa, a hu tsha tovhuhulu, u do   pfiswa vhutungu 

345 Lutendo lwa Abele, Henoxe, Noaxe VHAHEBERU 10:30–11:10 lungafhani? 30 Ngauri ri a dine zwa vhonala zwo vha hone zwi  vha we a ri: “Ndifhedzo ndi yanga, tshi bva kha zwithu zwi sa vhondi do  lifhedza”; a dovha a ri: “Ye- nali. hova u do vhathu vhawe.”  hatula  4 Nga lutendo Abele o nekedza  31 Zwi a ofhisa u wela zwandani  Mudzimu tshithavhelo tshi fhira zwa Mudzimu a tshilaho. ho tsha Kaini, nahone nga lwono32 Naho zwo ralo, dzulani ni lwo lutendo o tanzielwa uri o luga,  tshi humbula maduvha o fhi- ngauri Mudzimu o tanziela a tshi   raho, a musi no no vhonetshe- thogomela zwifhiwa zwawe; naho  lwa, no kondelela milingoni mi- o fa, nga lutendo lwawe u kha di   ˙ hulu. 33 Nga zwinwe zwifhinga amba. no semiwa khagala na u tambu5 Nga lutendo Henoxe o tuwi ˙ dzwa, nga zwinwe zwifhinga na swa a si tsha vhona lufu, hu si ima na vhe vha vha vho sedzana tsha divhea hune a vha hone nga na zwenezwo. 34 Ngauri no pfe- uri Mudzimu o vha o mu tuwi la vhutungu vha re dzhele naho- sa; fhedzi musi a sa athu tuwi  ne no takala musi ni tshi dzhie- swa ho tanzielwa uri o takadza  lwa thundu dzanu, ni tshi divha   nga maanda Mudzimu. 6 Zwi ˙ uri ni na thundu dza khwine na nwe hafhu, u nga si kone u takadzine dza do  dzula dzi hone. dza Mudzimu arali u si na lute35 Nga zwenezwo, ni songo ndo, ngauri ane a ya khae u fanela lata  mbofholowo yanu  ya u amba, u tenda uri u hone na uri u laine ya do lambedzwa zwihulu. mbedza vhane vha mu to   da  zwi 36 Ngauri zwi a to uri ni ko- tshi bva mbiluni.  dea  ndelele, uri musi no no ita zwine  7 Nga lutendo Noaxe, musi o Mudzimu a zwi funa, ni wane zwe no newa tsevho i bvaho ha Mu a fulufhedzisa. 37 Ngauri ho dzimu ya zwithu zwe zwa vha zwi sala “tshifhinga tshitukutuku,”   sa athu vhonwa, o sumbedza uri “uri ane a khou da  a swike naho- u ofha Mudzimu nahone a fhata  ne ha nga lengi.” 38 “Fhedzi o gungwa uri a tshidze muta  wawe; lugaho wanga u do  tshila zwi tshi nga lwonolwo lutendo a vhona itiswa nga lutendo,” nahone “ara- shango mulandu, a la ifa la u luga li a humela murahu, a thi nga mu le la bveledzwa nga u vha na lutetakaleli.” 39 Huno rine  a ri mu- ndo. fuda wa u humela murahu, zwine 8 Nga lutendo Abrahamu musi zwa isa ndozwoni, fhedzi ri na lu- a tshi vhidzwa, o thetshelesa a tendo, lune lwa do  ita uri ri tshile. pfulutshela fhethu he a vha a Lutendo ndi u lavhelela nga tshi do  wana hone ifa; a pfuluwa, ho khwathaho zwe zwa fu- naho o vha a sa divhi he a vha a   lufhelwa, ndi u sumbedza u vha tshi khou ya hone. 9 Nga lutena vhutanzi kha zwithu zwi sa ndo o dzula sa mutsinda kha le vhonali. 2 Vhathu vha zwifhi- ne lo shango lo fulufhedziswaho ngani zwa kale vho tanzielelwa zwa nga u shangoni li sili, naho nga nthani halwo. ne a dzula madenndeni na Isa 3 Nga lutendo ri vhona uri ma- ka na Yakobo, vhe vha vha maitele a zwithu o vha o dzudza- laifa nae kha lene lo fulufhedziso. nywa nga ipfi la Mudzimu, zwi- 10 Ngauri o vha o lindela mudi  u

11

VHAHEBERU 11:11-28 Lutendo lwa Abrahamu na Sara 346 re na mutheo wa vhukuma, une ‘mbeu yau’ i do  vha nga Isaka.” muoli na mufhati  wao a vha Mu- 19 Fhedzi o humbula uri Mudzidzimu. mu o vha a tshi nga kona u mu 11 Nga lutendo na Sara o do- vusa na lufuni; nahone a dovha a ˙ vha a wana maanda ya lwa pfanyi a u beba nwa- mu wana nga ndila  na, naho tshifhinga tshawe tsha u sedzo. beba tsho vha tsho no fhira, sa20 Nga lutendo na Isaka o domusi o dzhia we a mu fulufhedzisa vha a fhatutshedza Yakobo na  a tshi fulufhedzea. 12 Nga tshe- Esau malugana na zwithu zwe netshi tshiitisi, nga muthu mu- zwa vha zwi tshi do  da.  thihi, we a vha a tshi nga o fa, ho 21 Nga lutendo Yakobo, musi e bebwa vhana vhane nga vhunzhi tsini na u fa, o fhatutshedza mu˙ ˙ vha nga naledzi dza ta na- rwa munwe   dulu  na munwe wa Yosefa hone vha sa vhalei vhunga muta nahone a rabela o gogo dela luba vha u re khunzi-khunzini ya lwa- da  lwawe. nzhe. 22 Nga lutendo Yosefa, musi e 13 Vhothe vho fa vhe na lu- tsini na u fa, o amba nga ha u pfu tendo, naho vha songo vhona u luwa ha vharwa vha Isiraele; nadadzea ha mafulufhedziso, fhedzi hone a vha nea  ndaela malugana  vho a vhona a tshee kule nahone na mbulungo1 yawe. vha a tanganedza, vha divhadza   23 Nga lutendo musi Mushe a khagala uri vho vha vhe vhatsi- tshi kha di  bva u bebwa, vhabe˙ nda na vhadzulapo vha tshifhi- bi vhawe vho mu dzumba minwenganyana shangoni. 14 Ngauri dzi miraru, ngauri vho vhona uri ˙ vhane vha amba nga yeneyo ndi onoyo nwana o vha o naka nahola vho zwi sumbedza uri vha khou ne a vho ngo ofha ndaela ya khoto  da  fhethu hune ha vha havho si. 24 Nga lutendo Mushe, musi zwi tshi bva mbiluni. 15 Naho o no aluwa, o hana u vhidzwa ˙ zwo ralo, arali vha dzule vha tshi murwa wa nwananyana wa Farao, humbula nga ha fhethu he vha 25 a nanga u tambula na vhathu pfuluwa hone, vho vha vha tshi vha Mudzimu nthani ha u diphi  do  vha vho wana tshibuli tsha u na  nga tshivhi lwa tshifhinganyahumela. 16 Huno vho vha vha na, 26 ngauri o dzhia u nyadzwa tshi khou to  da  fhethu ha khwine, ha Kristo sa lupfumo lu fhirahune ha vha ha ta Naho zwo ho madzanga a Egipita; ngauri o  dulu.  ralo, Mudzimu ho ngo farwa nga vha o lavhelela u newa malamba.  thoni vha tshi vhidzwa nga dzina 27 Nga lutendo o pfuluwa Egipi lawe, ngauri o vha o vha lugisele- ta, fhedzi a sa ofhi mbiti dza khola mudi.  si, ngauri o bvela phanda  o khwa17 Nga lutendo Abrahamu, tha a tshi nga u khou vhona ane  musi a tshi lingwa, zwo nga o ne A si vhonale. 28 Nga lutendo o kedza Isaka uri a vhe tshithavhe pembelela paseka na u shashiwa lo; muthu we a tanganedza mafu- nga malofha, uri mulozwi a si hu lufhedziso o takala o lingedza vhadze matanzhe avho. ˙ nwana wawe muthihi u nekedza  fhedzi sa tshithavhelo, 18 naho Heb 11:221 Thalutshedzelo  ya ipfi nga ipfi  o vhudzwa uri: “Ine ya do pfi i ri “marambo.” 

347 Gole la dzithanzi. Murangaphanda VHAHEBERU 11:29–12:6   29 Nga lutendo vho pfuka Lwa- hone shango lo vha li songo vha nzhe Lutswuku zwa tou nga vha tea. Vho mona-mona masogani khou kanda shango lo omaho, na dzithavhani na mapakoni na fhedzi musi Vhaegipita vha tshi milindini ya lifhasi. lingedza u pfuka, vho mbo di 39 Naho vhenevho vhothe vho  ku tanzielwa zwavhudi nga nthambiwa.    30 Nga lutendo mbondo dza ni ha lutendo lwavho, a vho Yeriko dzo mbo di wa musi ngo wana zwe vha fulufhedziswa,  dzo moniwa maduvha a sumbe. 40 samusi Mudzimu o vha o dzu 31 Nga lutendo Rahaba wa pho- la o vhona zwithu zwa khwine uri vha itwe  mbwe ho ngo lozwiwa na vhe vha malugana na rine, vho fhelelaho khathihi na rine.  vha vha sa thetshelesi ngauri o ta nganedza dzitholi nga mulalo.  Ngauralo-ha, samusi ri na ˙ 32 Ndi zwifhio zwinwe zwine gole lingafha la thanzi dzo  nda nga zwi amba? Ngauri tshi- ri tangaho, kha ri late  na mihwafhinga a tshi tsha ntendela ndi lo yothe na tshivhi tshine tsha ri  tshi anetshela nga ha Gidioni, piringedza nga hu leluwaho, ri giBaraka, Simisoni, Yefeta, Davi- dime mbambe ye ra vhetshelwa da khathihi na Samuele na vha- yone nga u kondelela, 2 musi ro  ˙ nwe vhaporofita. 33 Nga lute- livhisa thogomelo kha Muranga ndo vha kunda mivhuso, vha ita phanda  Muhulwane na Muvulezwo lugaho, vha wana mafulufhe- dzi wa lutendo lwashu, Yesu. Nga dziso, vha thivha milomo ya dzi- nthani ha dakalo le a vha o vhe ndau, 34 vha dzima maanda  a tshelwa lone, o kondelela danda  mulilo, vha ponyoka vhuhali ha la tshengedzo, a si londe musi banga, vha tshi shaya nungo a tshi shoniswa, nahone o dzula vha newa nungo, vha vha vhaha- thungo ya tshanda   tsha u la tsha li nndwani, vha kunda mmbi khulunoni ya Mudzimu. 3 Vhu dze dza vha dzi tshi khou vha kuma, thogomelani nga vhuro vutshela. 35 Vhafumakadzi vho nwane we a kondelela musi a tshi  tanganedza vhafu vhavho nga semiwa nga vhaitazwivhi vhe vha  ˙ mvuwo; fhedzi vhanwe vhanna vha vha tshi khou dihuvhadza  vho tambudzwa ngauri a vho ngo vhone vhane, hu u itela uri ni si  ˙ tenda u vhofhololwa nga tshinwe nete na u kulea nungo. tshirengululi, uri vha wane mvu4 Kha u lwa hanu  na tshene˙ wo ya khwine. 36 Vhanwe vho tsho tshivhi, a ni athu lwa natsho lingwa nga u hoiwa na nga u u swika malofha anu  a tshi shurwiwa, zwa tou na  na  musi vha lulwa, 5 fhedzi no hangwa tshotshi vhofhiwa nga dzingedane na the  thu ine ya amba na   thuwedzo  u valelwa dzidzhele. 37 Vho ka- inwi sa vharwa, ine ya ri: “Mundwa nga matombo, vho lingwa, rwa wanga, u songo nyadza ndayo  vho tshetshekanywa, vho vhula- i bvaho ha Yehova, kana wa kulea hwa nga banga, vho vha vha tshi nungo musi a tshi u khakhulula; tshimbila vho ambara mikumba 6 ngauri Yehova u laya ane a mu ya dzinngu, ya dzimbudzi, nge- funa; zwi re zwone ndi uri u rwa ˙ ˙ munwe na munwe ane a mu dzhia no vha tshi shaya, vhe matungu ni, vha tshi farwa luvhi; 38 na- sa murwa.”

12

VHAHEBERU 12:7-26 Esau we 7 Kondelelani nahone ni dzhie  ˙ zwenezwo sa inwe ndila ya u lai wa. Mudzimu u khou ni fara sa vharwa vhawe. Ndi murwa-de  ane khotsi awe a si mu laye? 8 Fhedzi arali ni songo wana yeneyo ndayo, no vha ni tshi do  vha ni vhana vha si vha mulayoni, naho˙ ne ni si vharwa. 9 Zwinwe hafhu, vhokhotsi ashu vha nama  vho vha vha tshi dzulela u ri laya, nahone ro vha ri tshi vha tho nifha. Ri nga kundwa hani u di tukufhadzela Khotsi a vhutshilo  hashu ha lwa muya nga u difune la uri ri kone u tshila? 10 Ngauri vho ri laya lwa tshifhinganyana vha tshi tevhedza zwe vha vha vha tshi vhona zwo luga, fhedzi ene u ita nga u ralo uri ri vhuyelwe, uri ri vhe vhakhethwa u fana nae. 11 Ndi ngoho uri a hu na ndayo ine ya takadza musi i tshi newa nga tshenetsho tshifhinga,  fhedzi i a vhavha; huno nga murahu i bveledza mutshelo wa mulalo une wa vha u luga kha vhe vha gudiswa ngayo. 12 Nga zwenezwo, khwathisani  zwanda  na magona a si na nungo, 13 ni dzule ni tshi lugisela milenzhe yanu uri o huvhalaho  ndila,  a si na  ne  u huvhala, fhedzi a fhole. 14 Tovholani mulalo na vhathu vhothe, na vhukhethwa vhu ne arali muthu a si naho a nga si kone u vhona Murena. 15 Ni thogomele uri hu si vhe na ane  a kundwa u wana vhuthu vhuhulu ha Mudzimu na uri hu si mele mudzi u re na mulimo wa vusa khakhathi na uri vhanzhi vha si tshikafhadzwe ngawo; 16 nahone vhukati hanu hu songo vha  na phombwe kana naho e nnyi a sa dzhieliho ntha zwithu zwikhe thwa, u fana na Esau, we a rengi-

348 sa ndugelo ya vhutanzhe nga ndilo nthihi ya zwi liwa. 17 Ni a zwi divha uri nga murahu a tshi vho  to o  da  u la ifa la phathutshedzo  landulwa, naho o lila ho ngo kona u shandula yeneyo phetho. 18 Ngauri a no ngo sendela tsini ha thavha i dugaho mulilo, i re na gole litswu na swiswi na du mbu lihulu, 19 na u lila ha phalaphala na u pfala ha maipfi, musi vhathu vha tshi pfa zwenezwo vha humbela uri vha songo tsha dovha vha vhudzwa zwi˙ nwe. 20 Ngauri a vho ngo kona u kondelela ndaela ine ya ri:  “Arali tshifuwo tsha kanda yeneyo thavha, tshi fanela u kandwa  ˙ nga matombo.” 21 Zwinwe hafhu, zwe vha zwi vhona zwo vha zwi tshi ofhisa lwe Mushe a ri: “Ndi khou ofha nahone ndi khou tetemela.” 22 Fhedzi inwi no sendela Thavhani ya Tsioni na mudini wa Mudzimu a tshila ho, Yerusalema wa ta dulu, na ma˙   vhuthu a vharunwa, 23 vhe guvhanganoni, na tshivhidzoni tsha ˙ matanzhe o nwaliswaho ta  dulu,  na Mudzimu ane a vha Muhatu li wa vhothe, na vhutshilo ha lwa  muya ha vho lugaho vhe vha itwa vho fhelelaho, 24 na Yesu mupfumedzanyi wa mulanga muswa, na u shashiwa ha malofha, ane a amba khwine u fhira malofha a Abele. 25 Ni ite vhungoho ha uri ni thetshelesa ane a khou amba. Ngauri vhe vha kundwa u thetshelesa we a vha a tshi khou nea tsevho ya Mudzimu kha li fhasi a vho ngo ponyoka, na rine  ri nga si ponyoke arali ra furalela ane a amba e ta 26 Nga  dulu.  tshenetsho tshifhinga ipfi lawe lo dzinginyisa lifhasi, fhedzi zwino

a rengisa ndugelo ya vhutanzhe

349 Mbingano i huliswe. Zwithavhelo VHAHEBERU 12:27–13:17  o fulufhedzisa a ri: “Ndi do  do- vhudza ipfi la Mudzimu, nahone vha nda dzinginyisa lifhasi kha- musi ni tshi elekanya nga ha ndi thihi na lita 27 Huno mu- la ye vhutshilo havho ha vha na  dulu.”  bulo une wa ri “Ndi do dovha” mvelelo dzavhudi   ngayo, ni edzise u sumbedza u bviswa ha zwi- lutendo lwavho. thu zwo dzinginyiswaho, zwine 8 Yesu Kristo u di  dzula o ralo zwa vha zwithu zwo itwaho—uri mulovha na namusi, na nga hu sa  zwithu zwi songo dzinginyiswa- fheli. ho zwi sale. 28 Ngauralo, samu9 Ni songo xedzwa nga pfusi ri tshi do  wana muvhuso une nzo dzo fhamba-fhambanaho na wa sa do  dzinginyiswa, kha ri bve- dzi sili; ngauri ndi khwine mbile phanda  ri tshi takalela vhuthu lu i tshi khwathiswa nga vhuthu  vhuhulu, vhune ngaho ra do  kona vhuhulu nthani ha u khwathiswa   u itela Mudzimu tshumelo khe- nga zwi liwa, zwine zwi si vhuyethwa nga u mu ofha na u mu hu- dze vhane vha zwi la. lisa. 29 Ngauri Mudzimu washu 10 Ri na aletare ine vhane vha u dovha a vha mulilo u lozwaho. ita tshumelo khethwa denndeni Bvelani phanda  ni tshi fu- vha si vhe na maanda  a u la zwi nana sa vharathu na vha- re khayo. 11 Ngauri mitumbu komana. 2 Ni songo hangwa u ya zwipuka zwine malofha azwo a tanganedza vhaeni, ngauri musi iswa fhethu hukhethwa uri a vhe  ˙ vhanwe vha tshi ita nga u ralo, tshipfumelelo tsha tshivhi nga ˙ vho tanganedza vharunwa vha sa tshifhe muhulu, i a fhiswa nnda   zwi divhi. 3 Ni dzule ni tshi hu- ha mishasha. 12 Nga zwenezwo,  mbula vha re dzhele zwa tou na Yesu o tambudzwa nnda  ha nga na inwi no valelwa navho, khoro uri vhathu vha vhe vhakhena vhane vha tambudzwa, samusi thwa nga malofha awe. 13 Nga na inwi ni muvhilini u fanaho na zwenezwo, kha ri ye khae nnda  ha wavho.1 4 Mbingano kha i huli- mishasha, ro hwala u nyadzwa he swe nga vhothe, vhulalo ha mbi- a hu kondelela,  14 ngauri fha ngano vhu songo vha na tshika,1 no a ri na mudi  une wa do  bvengauri Mudzimu u do dzi- la phanda  hatula   u hone, fhedzi ri to  da  phombwe na vhadzia-vhuton  do nga mbilu yothe une wa khou da.   lo. 5 Ndila ine na tshila ngayo i 15 Kha ri dzule ri tshi nekedza   songo vha ya u funa tshelede, ni Mudzimu tshithavhelo tsha the fushee nga zwine zwa vha hone. ndo ngae, tshine tsha vha tshiNgauri o ri: “Ndi nga si vhuye nda anwiwa tsha milomo yashu, ine  u tutshela nahone ndi nga si vhu- ya divhadza  dzina lawe khagala.  ˙ ye nda u lata.” 6 U itela uri ri 16 Zwinwe hafhu, ni songo ha vhe na tshivhindi nahone ri ri: ngwa u ita zwivhuya na u kovhela ˙ “Yehova ndi muthusi wanga; a thi vhanwe, ngauri Mudzimu u takanga ofhi. Muthu a nga nyita’ni?” dzwa nga maanda  nga zwithavhe 7 Ni humbule vhane vha ranga lo zwo raloho. phanda vhe vha ni  vhukati hanu,  17 Ni thetshelese vhane vha ranga phanda  vhukati hanu  nahone Heb 13:31 “Zwa tou nga no vha ni tshi ngauri vha linda  tukufhadze,  khou tambula navho.” 41 Zwenezwi zwi ni di vhutshilo hanu  samusi vhe vhone ambela kha vhushaka ha vhudzekani.

13

VHAHEBERU 13:18—YAKOBO 1:11 U sedzana na milingo 350 vhane vha do difhindulela; uri zwine a funa, o shumisa Yesu Kri  vha ite zwenezwi vho takala vha sto uri ri ite zwine zwa mu takasongo tungufhala, ngauri zwene- dza vhukuma; ene o tewaho nga u  zwo zwi do rendwa lini na lini. Amen.  ni vhaisa. 18 Bvelani phanda 22 Vhahashu, zwino ndi a ni  ni tshi ri rauri ni thetshelese lebelela, ngauri ri fulufhela uri ri tu  tuwedza  ni sa fhena luvalo lwo tambaho, samu- ne li ipfi li tu  tuwedzaho   ˙ li mbilu, ngauri ndo ni nwalesi ri tshi tama u difara nga ndila   i fulufhedzeaho kha zwithu zwo- la vhurifhi nga maipfi a si gathi. uri wahashu Timothe. 19 Fhedzi zwihuluhulu ndi 23 Divhani   a ni tu uri ni rabele uri theo o vhofhololwa. Arali a da  nga  tuwedza  ndi do ndi dovhe ndi de   da  nae ra ni  ha inwi hu si u tavhanya, vhona. kale. 24 Ni lumelise vhothe vhane 20 Mudzimu wa mulalo, we a  vusa vhafuni mulisa wa nngu vha ranga phanda  vhukati hanu  Vha re muhulwane, Murena washu Yesu, na vhakhethwa vhothe.  nga malofha a mulanga wa lini na ngei Italia vha a ni lumelisa. lini, 21 nga a ni shomedze nga 25 Vhuthu vhuhulu nga vhu zwithu zwothe zwavhudi    uri ni ite vhe na inwi nothe.

dccc

ccc

VHURIFHI HA

YAKOBO Nne  Yakobo, mulanda wa Mu1 dzimu na wa Murena Yesu Kristo, ndi lumelisa tshaka dza fumi-mbili (12) dzo balanganaho. 2 Ni takale vhahashu, musi ni tshi sedzana na milingo yo fhamba-fhambanaho, 3 ni tshi di vha uri musi ni tshi ita zwenezwo, honoho u lingwa ha lutendo lwanu u kondelela. 4 Fhe hu disa   dzi u kondelela hu fanela u khu nyeledza mushumo waho, uri ni vhe vho khunyeledzaho na vha sa solei kha masia othe, ni sa shayi  tshithu na tshithihi. ˙ 5 Arali munwe wanu a tshi  shaya vhutali, nga a dzule a tshi  humbela Mudzimu, ngauri u nea  vhothe nga mafunda a sa gunguli;  nahone u do 6 Fhe vhu newa.  dzi nga a dzule a tshi humbe-

la e na lutendo, a sa timatimi na luthihi, ngauri ane a timatima u nga gabelo la lwanzhe, line la vhudzulwa nga muya la poswa ngeno na ngei. 7 Zwi re zwone ndi uri onoyo muthu a songo lavhelela u wana naho tshi tshini tshi bvaho ha Yehova; 8 ndi muthu ane a timatima, ha fulufhedzei kha ndi la dzawe dzothe.  9 Fhedzi wahashu ane a di  tu kufhadza nga a takalele u hudzwa hawe, 10 o pfumaho a takalele u tukufhadzwa hawe, ngauri  u do puta sa luvha la tsimuni.  na u 11 Ngauri duvha   li a tavha fhisa, la putisa zwimela nahone maluvha azwo a a fhufhurea na lunako lwazwo lwa fhela. Na mupfumi u do  fa musi a tshi kha di  tovhola ndila yawe ya vhutshilo. 

351 Mudzimu ha lingwi. Vhurabeli ho kunaho YAKOBO 1:12–2:4 12 Hu takala muthu ane a dzu- zwone, e si muiti, onoyo u fana na la a tshi kondelela mulingo, muthu ane a sedza tshifhatuwo   ngauri musi o no takalelwa nga tshawe kha tshivhoni. 24 Hone Mudzimu u do wana khare u a disedza,  musi a tshi tuwa he  ya vhutshilo, ye Yehova a fulu- nefho, nga u tavhanya u a ha fhedzisa vhane vha dzula vha ngwa uri u muthu wa mufuda-de.  tshi mu funa. 13 Hu songo vha 25 Fhedzi ane a sedzesa mulayo na ane musi a tshi lingwa a ri: wo fhelelaho une wa vha wa mbo“Ndi lingwa nga Mudzimu.” Nga- fholowo a futelela khawo, ha tsha uri Mudzimu ha lingwi nga do  vha mupfi ane a vha na khavhuvhi na ene mune lingi mu- ngwa, fhedzi u do  ha  vha muiti wa ˙ thu. 14 Fhedzi munwe na mu- mushumo, u do  takala musi a tshi ˙ nwe u lingwa a tshi kokodzwa khou u shuma. na u kungwa nga nyemulo yawe. 26 Arali muthu naho e ufhio a 15 Musi nyemulo yo no hulela, tshi humbula uri u mugwadamei bveledza tshivhi; musi tshivhi li wa Mudzimu, fhedzi a sa koni u tsho no itwa, tshi disa lufu.  langa lulimi lwawe, u khou fhura 16 Vhahashu vha funwaho, ni mbilu yawe ene mune nahone  songo fhurwa. 17 Tshifhiwa vhurabeli hawe ndi ha mahanda˙ ˙ tshinwe na tshinwe tshavhudi na  na. 27 Mufuda wa vhurabeli ho tsho fhelelaho tshi bva ta  dulu,  kunaho na vhu si na tshika u ya tshi tsa tshi tshi bva ha Khotsi nga mavhonele a Mudzimu washu wa tshedza tsha ta a sa sha- na Khotsi ndi hovhu: u thogo dulu   nduki u fana na mirunzi i sudzu- mela zwisiwana na dzitshilikadzi luwaho. 18 Ngauri yo vha i ndi- vhutunguni havho, na u dzula u  vho yawe u ita uri ri vhe hone a si na tshika i bvaho kha lino shatshi shumisa ipfi lawe la ngoho, ngo. uri ri vhe zwiranzhe vhukati ha Vhahashu, naa ni khou farevhe a vha sika. lela lutendo lwa Murena wa19 Vhahashu vha funwaho, di ˙ ˙ vhani hezwi. Munwe na munwe u shu Yesu Kristo wa vhugala, nge2 Ngauri  fanela u tavhanya u thetshelesa, no ni tshi khou talula?  a lenge u amba, a lenge u sinyu- arali hune na kuvhanganela hone wa; 20 ngauri u sinyuwa ha mu- ha dzhena muthu o ambaraho rithu a hu bveledzi u luga ha Mu- nngi dza musuku kha minwe yawe na zwiambaro zwavhudi,  ha dzimu. 21 Nga zwenezwo, latani  tshika dzothe na vhuvhi hothe ho dovha ha dzhena munna a sha  andaho, nga u di ni te- yaho o ambara zwiambaro zwi  tukufhadza  ndele Mudzimu a tshi zwala ipfi re na tshika, 3 naa ni takalela   line la kona o ambaraho zwiambaro zwavhudi lawe nga ngomu hanu na ri: “Dzula afha fhethu havhuu tshidza vhutshilo hanu.  nahone na amba na munna  22 Naho zwo ralo, ivhani vha- di,” iti vha zwine ipfi la amba zwone, a shayaho na ri: “Iwe ima zwau,” ni songo vha vhapfi fhedzi, vha- kana na ri: “Dzula henefho kha ne vha difhura nga mahumbulele vhukando ha milenzhe yanga”?  a mazwifhi. 23 Ngauri arali mu- 4 Arali zwo ralo, naa a ni nga do  ˙ thu e mupfi wa zwine ipfi la amba vha ni tshi khou dzhia vhanwe

2

YAKOBO 2:5-26 Lutendo vhe vha vhuimo ha ntha u fhira  ˙ vhanwe na u hatula luvhi?  5 Vhahashu vha funwaho thetshelesani. Naa Mudzimu ho ngo nanga vhane shango la vha dzhia vhe vhashayi uri vha pfume kha lutendo na u vha ma laifa a muvhuso, we a fulufhedzisa vhane vha mu funa? 6 Fhedzi no nyadza a shayaho. Naa a si vhapfumi vhane vha ni tsikeledza na u ni isa khothe? 7 Naa a vha ni semi nga dzina lavhudi  le na newa  lone? 8 Huno arali ni tshi tevhedza mulayo wa vhuhosini u ya ˙ nga lunwalo lune lwa ri: “U tea u funa wahau vhunga u tshi difu na,” ni khou ita zwavhudi  vhukuma. 9 Fhedzi arali ni tshi bvela phanda ni khou  ni tshi talula,  ita tshivhi, nahone ni khou kaidzwa nga mulayo sa vhapfuki vhawo. 10 Arali naho e nnyi a tshi tevhedza milayo yothe, fhedzi a pfu ka muthihi, o no vha mupfuki wa milayo yothe. 11 Ngauri we a ri:  “U songo ton o dovha a ri:  dola,”  “U songo vhulaha.” Huno arali u sa ton fhedzi u tshi vhulaha,  doli,  wo no vha mupfuki wa mulayo. 12 Bvelani phanda  ni tshi amba na u difara nga ndila i fanaho na   ya vhane vha do nga mu hatulwa  layo wa vhathu vho vhofholowaho. 13 Ane a si sumbedze khathutshelo ha nga do  sumbedzwa khathutshelo musi a tshi hatu lwa. U sumbedza khathutshelo zwi fhira u hatula.  14 Vhahashu, zwi vhuyedza’ni arali muthu a tshi ri u na lutendo, fhedzi a si na mishumo? Naa lwonolwo lutendo lu nga mu tshidza? 15 Arali munna a re mutendi kana mufumakadzi a re mutendi o tahelelwa nga zwiambaro 

352 nahone a si na zwi liwa zwo linganaho zwa lene lo duvha, 16 fhe ˙ dzi munwe wanu  a amba navho a ri: “Tshimbilani nga mulalo, ni fuke ni le ni fure,” zwi do  vhuyedza nga’ni arali ni songo vha nea  zwine mivhili yavho ya zwi shaya? 17 Zwi ngaho zwenezwo, lutendo nga lwothe lu si na mishu mo lwo fa. ˙ 18 Naho zwo ralo, munwe u do  ri: “Iwe u na lutendo, nne  ndi na mishumo. Ntsumbedze lutendo lwau lu si na mishumo, nahone nne ndi do u sumbedza   lutendo lwanga nga mishumo yanga.” 19 Naa u a tenda uri hu na Mudzimu muthihi? U khou ita zwavhudi  vhukuma. Fhedzi na madimoni a a tenda a tshi tetemela. 20 Naa u a to  da  u divha,  iwe muthu a si na thalukanyo,  uri lutendo lu si na mishumo a lu shumi tshithu? 21 Naa a ho ngo pfi khotsi ashu Abrahamu o luga nga mishumo musi o neke dza Isaka murwa wawe kha aletare? 22 U a zwi vhona uri lutendo lwawe lwo tshimbidzana na mishumo yawe nahone lutendo lwawe lwo khunyeledzwa nga mishumo yawe, 23 huno ho da ˙ dzea lunwalo lune lwa ri: “Abrahamu o vha na lutendo kha Yehova, nahone a dzhiiwa sa o lugaho,” a vhidzwa “khonani ya Yehova.” 24 Ni a zwi vhona uri muthu hu pfi o luga nga mishumo, hu si nga lutendo lu lwothe. 25 Zwi  fanaho na zwenezwo, naa Rahaba wa phombwe ho ngo pfi o luga nga mishumo, nga murahu ha u tanganedza vhadin di   da  zwavhu  ˙ nahone a vha bvisa nga inwe ndi la? 26 I ngoho, vhunga muvhili u si na muya wo fa, na lutendo lu si na mishumo lwo fa.

lu si na mishumo lwo fa

353

YAKOBO 3:1–4:2 mo muthihi hu bva phathutshe dzo na matamba.  Vhahashu, a zwo ngo tea uri zwithu zwi itee nga yeneyi ndila.  11 Naa madi  avhudi  na a vhavhaho a nga seluwa a tshi bva tshisimani tshithihi? 12 Vhahashu, naa muhuyu u nga anwa thwari   kana mundirivhe wa anwa mahu  yu? Na madi  a dungaho muno  a nga si bveledze madi  avhudi.  13 Ndi nnyi o talifhaho na ane  a talukanya vhukati hanu? Nga   u vha hawe na vhudifari havhu di,  nga a sumbedze mishumo ine ya itwa nga u vuda  hu bveledzwaho nga vhutali. 14 Fhedzi arali  ni na vivho lihulu na u pikisana mbiluni dzanu, ni songo zuwa na  zwifhela ngoho. 15 Hovhu a si vhutali vhune ha tsa vhu tshi bva  ta fhedzi ndi ha lifhasi, ndi  dulu,  ha vhupuka, na ha vhudimoni. ˙ ˙ 16 Ngauri hunwe na hunwe hune ha vha na vivho na u pikisana, hu do  dovha ha vha na u sa dzudzanyea na zwithu zwothe zwivhi.  17 Fhedzi vhutali vhu bvaho  ta zwihuluhulu ho kuna, ha  dulu  dovha ha vha na mulalo, ha huu thetshembulela, ha diimisela  lesa, ha dala khathutshelo na mi tshelo yavhudi, a vhu  a vhu taluli, ˙ na muhoyo. 18 Zwinwe hafhu, mbeu ya mutshelo wa u luga yo zwalwa hu na mulalo vhukati ha vhane vha ita uri hu vhe na mulalo. Dzinndwa na dziphambano vhukati hanu  dzi bva ngafhi? Naa a dzi bvi kha nyemulo dzanu  dza nama dzine dza lwisana nga  ngomu hanu? 2 Ni a tama, fhe dzi a ni wani. Ni bvela phanda  ni tshi vhulaha na u emula, fhedzi a ni koni u wana tshithu. Ni bvela phanda  ni tshi vusa dzinndwa

Lulimi. Vhutali vhu bvaho ta   dulu 

Vhahashu, a si vhanzhi kha inwi vhane vha fanela u vha vhagudisi, ngauri ri a zwi divha  uri ri do nga ndila i vha hatulwa   vhaho. 2 Ngauri rothe ri a kha kha lunzhi. Arali muthu naho e ufhio a sa khakhi musi a tshi amba, uyo ndi muthu o fhelelaho, ane a kona u dovha a langa muvhili wawe wothe. 3 Ara li ra dzhenisa mihala milomoni ya bere uri dzi ri thetshelese, ri langa na mivhili yadzo yothe.  4 Dovhani ni lavhelese na zwikepe, naho zwi zwihulwane vhukuma, zwi tshi tshimbidzwa nga mimuya ya maanda,  zwi langwa nga thanda thukhu dza u tshimbidza  tshikepe zwa ya hune mutshimbidzi a to  da  zwi tshi ya hone. 5 Ngauralo, na lulimi ndi murado wa muvhili, fhedzi  mutuku  lu zuwa zwihulu. Kudido naho ku kutuku ku funga daka   lihulwane lungafhani! 6 Vhukuma, lulimi ndi mulilo. Kha mirado  yashu yothe ya muvhili, lulimi ndi  lwone lwo dalaho vhuvhi ngauri  lu tshikafhadza muvhili wothe, lu  nga lozwa vhutshilo ha muthu na u disa ndozwo u fana na Gehena.1  ˙ 7 Ngauri mufuda munwe na mu˙ nwe wa tshipuka tsha daka, wa  tshinoni, wa tshikokovhi, wa tshi vhumbwa tsha lwanzheni u nga fuiwa nahone vhathu vho no u fuwa. 8 Fhedzi a hu na muthu ane a nga kona u fuwa lulimi. A lu langei nahone lu na khombo, mulimo u vhulayaho. lwo dala  9 Ri renda Yehova, Khotsi ngalwo, fhedzi ngalwo ra sema vhathu vhe vha itwa nga “tshifanyiso tsha Mudzimu.” 10 Kha mulo-

3

Yak 3:61 Ndi fhethu he ha vha hu tshi fhiswa mathukhwi nnda  ha Yerusalema.

4

YAKOBO 4:3–5:6 Ilwani na Diabolo, u do 354  ni shavha na dziphambano. A ni wani nga- tshidza na u fhelisa. Fhedzi iwe u uri a ni humbeli. 3 Musi ni tshi nnyi ane wa hatula wahau?  humbela, a ni wani, ngauri ni hu13 Hee inwi vha u ri: “Namu mbela ni na ndivho i si yavhudi,  si kana matshelo ri do  fara lweuri ni zwi shumisele kha nyemu- ndo ra ya kha u la mudi  nahone ˙ lo dzanu  dza nama.  ri do  fhedza nwaha ri henengei, ri 4 Inwi vhadzia-vhuton dolo,1   do  ita zwa mabindu nahone ra binaa a ni zwi divhi uri u konana ndula,” 14 ngeno ni sa divhi  uri  na shango ndi vhuswina na Mu- hu do itea mini kha inwi ma ˙ dzimu? Nga zwenezwo, munwe na tshelo. Ngauri ni khuli ine ya vha ˙ munwe ane a to  da  u konana na hone lwa tshifhinganyana nahoshango u khou diita swina la Mu- ne nga murahu ya ngala-ngala.  dzimu. 5 Kana naa ni humbu- 15 Nthani hazwo, ni tea uri: “Ara ˙ la uri lunwalo lwo amba hu si na li Yehova a tshi funa, ri do  tshila tshiitisi musi lu tshi ri: “Muya ra ita izwi kana zwi la.” 16 Fhewa vhutshivha u re ngomu ha- dzi zwino ni dirwa khana nga u  shu u dzula u tshi to  da  zwithu”? zuwa hanu U  ha u dikukumusa.  6 Naho zwo ralo, vhuthu vhuhu- zuwa hothe ho raloho ndi huvhi.  lu vhune a vhu nea ndi vhuhu- 17 Nga zwenezwo, arali muthu a ˙ lu. Ndi ngazwo lunwalo lu tshi ri: tshi divha u ita zwo lugaho fhedzi  “Mudzimu u lwa na vha u dihu a si zwi ite, u vha a tshi khou ita dza, fhedzi u nea vhuthu vhuhulu tshivhi.  vhane vha di  tukufhadza.”  Hee inwi vhapfumi, lilani ni 7 Nga zwenezwo, di  tukufha tou tavha mukosi nga ntha  dzeni kha Mudzimu; fhedzi ni lwe ni ha vhutungu vhune ha khou  na Diabolo, huno u do ni sha- ni dela. 2 Lupfumo lwanu lwo    vha. 8 Sendelani tsini ha Musina, na zwiambaro zwanu zwa  dzimu, na ene u do  sendela tsi- nga nnda zwo  liwa nga tsole. ni hanu. Tambani zwanda    inwi 3 Musuku wanu na tsimbi-tsetha   vhaitazwivhi, ni kunakise mbiyanu  zwo liwa nga vhulali, vhulalu dzanu, inwi vha timatimaho.  li hazwo vhu do vha vhutanzi   9 Ipfani u vhavha, ni tungufhale  ha u ni vhona mulandu, vhu do  ni lile. U sea hanu  nga hu shanduyanu. Zwe na zwi vhulula nama   ke hu vhe u tungufhala, na dakalo  nga zwi do  nga mulilo maduvha lanu  li shanduke li vhe vhutungu.  ni a vhufhelo. 4 Vhonani vha10 Di phanda ha  tukufhadzeni   shumi vhe vha kana  masimu anu  Yehova, huno u do  ni hudza. na vha dzima malamba vha dzu11 Vhahashu, litshani u solalela u lila, nahone zwililo zwavho na. Ane a sola wahawe kana a hazwo swika ndevheni dza Yehova  tula wahawe u sola mulayo na u  wa mavhuthu. 5 Kha lifhasi no hatula mulayo. Huno arali u tshi  tshila vhutshilo ha u diphi na   na hatula mulayo, a u tevhedzi mula u difusha. Mbilu dzanu   dzi nga yo, fhedzi u muhatuli. 12 Hu na  zwipuka zwine zwa nona u swiMuthihi ane a vha munei  wa muka duvha nga line zwa thavhiwa  layo na muhatuli, ane a kona u  lo. 6 No vhona mulandu o lugaYak 4:41 Hu khou ambiwa nga vhathu vha- ho nahone na mu vhulaha. Naa ha khou ni hanedza? ne vha si fulufhedzee kha Mudzimu.

5

355 Thabelo. U bulelana zwivhi 7 Nga zwenezwo vhahashu, ni songo fhela mbilu, u swika tshifhingani tsha u vha hone ha Murena. Vhonani! Mulimi u dzula o lindela mutshelo wa ndeme wa kha lifhasi a sa u fheleli mbilu u vhuya u swika tshifhinga tsha mvula ya u thoma na tsha ya u fhedza. 8 Na inwi ni songo fhela mbilu; khwathisani mbilu dza nu,  ngauri u vha hone ha Murena ho sendela. 9 Vhahashu, ni songo gungulelana uri ni sa do Vhona hatulwa.  ni! Muhatuli o ima phanda   ha minango. 10 Vhahashu, tevhelani  tsumbo yavhudi  ya vhaporofita vho ambaho dzinani la Yehova, vhe vha tambudzwa nahone vha si fhele mbilu. 11 Huno ri ri vha a takala vhe vha kondelela. No pfa  nga ha u kondelela ha Yobo na u  vhona mvelelo ye Yehova a ita uri i vhe hone, uri Yehova u na lufuno luhulu na khathutshelo. 12 Zwihuluhulu vhahashu, litshani u ana nga lita kana  dulu  nga lifhasi kana u ana nga tshi˙ nwe tshithu naho tshi tshifhio. Fhedzi Ee yanu  nga i vhe Ee, nahone Hai yanu  i vhe Hai, uri ni sa do  hatulwa.  13 Naa hu na ane a vha na vhuleme vhukati hanu? Nga a 

YAKOBO 5:7—1 PETRO 1:2 dzule a tshi rabela. Naa hu na o takalaho? Nga a imbe dzipsalme. 14 Naa hu na ane a lwala vhukati hanu? Nga a vhidze  vhahulwane vha tshivhidzo uri vha mu rabelele, vha mu do dze mapfura dzinani la Yehova. 15 Thabelo ya lutendo i do  ita uri ane a khou lwala a fhole, huno Ye˙ hova u do  mu vusa. Zwinwe hafhu, arali o ita zwivhi, u do  hangwelwa. 16 Nga zwenezwo, ni bulelane zwivhi zwanu  nahone ni rabelelane, uri ni fhodzwe. Thabelo ya o lugaho ya u humbela i na maanda  nahone i a shuma. 17 Elia o vha e muthu a re na madipfele a fa naho na ashu, fhedzi o rabela zwi tshi bva mbiluni uri i si ne; huno a ˙ yo ngo na shangoni minwaha mi˙ raru na minwedzi ya rathi. 18 A dovha a rabela, lita  dulu  la nisa mvula na shango la bveledza mitshelo. 19 Vhahashu, arali naho e nnyi vhukati hanu  a˙ kheluwa ngohoni nahone munwe a mu vhuyedzedza ngohoni, 20 divhani uri  muthu naho e ufhio ane a rembulusa muitazwivhi kha vhukhakhi hawe u do  mu tshidza lufuni nahone u do fukedza vhunzhi ha  zwivhi.

dccc

ccc

VHURIFHI HA U THOMA HA

PETRO ne Petro, muapostola wa  ˙ 1 NYesu Kristo, ndi nwalela vhadzulapo vha tshifhinganyana vho balanganaho na la Ponto, Galata, Kapadokia, Asia, na Bithinia, vho nangwaho 2 u ya nga u divha 

hu tshee nga phanda  ha Mudzimu Khotsi, na u itwa vhakhethwa nga muya, nga ndivho ya uri vha vhe vha thetshelesaho na u shashiwa nga malofha a Yesu Kristo, ndi ri:

1 PETRO 1:3-19 Fulufhelo li tshilaho. Lugisani mihumbulo 356 Vhuthu vhuhulu na mulalo zwi zwi sumbedza malugana na Kriande kha inwi. sto, musi u tshi khou tanziela hu  3 Nga hu rendwe Mudzimu na tshee nga phanda  nga ha u taKhotsi a Murena washu Yesu mbudzwa ha Kristo na nga ha Kristo, ngauri nga u khathutshe- vhugala he ha vha vhu tshi do  da  la hawe huhulu o ita uri ri bebwe nga murahu. 12 Vho dzumbunga huswa kha fulufhelo li tshi- lulelwa uri vho vha vha sa khou laho nga u vuswa ha Yesu Kristo shumela vhone vhane,  fhedzi vho vhafuni, 4 uri ri wane ifa li sa vha vha tshi khou shumela inwi, tshinyali, li si na tshika na li sa malugana na zwe na divhadzwa  nga vhe vha huwelela mafhuputi. No vhetshelwa lone ta  du kha inwi vhe na lu, 5 inwi no tsireledzwaho nga ngo madifha  muya mukhethwa we wa rumelwa maanda  a Mudzimu nga nthani  ˙ Vharunwa vha ha lutendo u itela u tshidzwa ho u tshi bva ta  dulu.  lugiselwaho u itela u dzumbu- a tama uri vha pfesese zwenezwo lulwa tshifhingani tsha vhufhelo. zwithu. 6 Nga nthani ha zwenezwi no ta13 Huno lugisani mihumbulo  kala zwihulu, naho lwa tshifhi- yanu  u itela mushumo u konda nganyana ni tshi nga vha no ho, dzulani no dzivhuluwa nga ho tsikeledzwa nga milingo yo fha- fhelelaho; vheani fulufhelo lanu  mba-fhambanaho, 7 uri lute- kha vhuthu vhuhulu vhune na do  ndo lwanu  lune lwa khou lingwa, sumbedzwa hone musi Yesu Krilune lwa vha lwa ndeme vhukuma sto a tshi dzumbululwa. 14 Sa u fhira musuku une wa tshinyala vhana vha thetshelesaho, litshahu sa lwondwi uri lwo lingwa ni u tu nga nyemulo dze  tuwedzwa  nga mulilo, lu wanwe lu tshiitisi na vha ni nadzo musi ni sa athu tsha u renda na u nea vhugala na divha, 15 fhedzi u tendelana na   u hulisa musi hu tshi dzumbulu- Mukhethwa we a ni vhidza, ivhani lwa Yesu Kristo. 8 Naho ni so- vhakhethwa inwi vhane  kha vhungo vhuya na mu vhona, ni a mu difari hanu 16 ngauri ho ˙  hothe,  funa. Naho ni songo mu lavhelesa nwalwa ha pfi: “Ni tea u vha vhazwino, ni na lutendo khae naho- khethwa, ngauri nne  ndi mukhene ni khou pembela zwihulu nga thwa.” ˙ dakalo lihulu li sa talusei, 9 sa17 Zwinwe hafhu, arali ni tshi  musi ni tshi khou swikelela tshi- vhidzelela Khotsi ane a hatula a  pikwa tsha lutendo lwanu, u ya nga mushu tshine si na tshitalula  ˙ ˙ tsha vha u tshidzwa hanu. mo wa munwe na munwe, dzula 10 Malugana na honoho u ni ni tshi ofha musi ni tshi tshidzwa, vhaporofita vhe vha po- kha di  vha vhadzulapo vha tshirofita nga ha vhuthu vhuhulu he fhinganyana. 18 Ngauri ni a zwi zwauri a si nga zwithu ha vha vhu tshi do   da  kha inwi, divha vho vhudzisesa na u to nga zwi tshinyalaho, zwi ngaho tsi disisa  na musuku, zwe zwa vhuronwane. 11 Vho bvela pha- mbi-tsetha  nda uri ndi tshi- ita uri ni tshidzwe kha matshi vha tshi to  disisa  fhinga tshifhio kana ndi zwiimo lele anu  a mahandana e na a wana zwa mufuda-de, 19 Fhedzi  zwe muya we wa kha vhokhotsi anu.  vha u khavho wa vha u tshi khou ho vha hu nga malofha a the-

357 Lufuno lu si na muhoyo. U difara zwavhudi 1 PETRO 1:20–2:13   ngo khulu a Kristo, ane a nga a dze zwithavhelo zwa lwa muya  ngwana i sa solei i si na tshilavhi. zwi tanganedzwaho nga Mudzi 20 I ngoho, o dzula a tshi divhimu a tshi shumisa Yesu Kri ˙ wa musi shango li sa athu sikwa, sto. 6 Ngauri kha Lunwalo hu fhedzi o dzumbululwa vhufheloni pfi: “Ndi vhea tombo lo nangwaho ha zwifhinga hu tshi itelwa inwi. Tsioni, thikho ya ndeme ya mu21 Ni tenda Mudzimu nga nthani theo; huno ane a vha na lutendo  hawe, ene we a mu vusa vhafuni a kha lo ha nga do  vhuya a farwa mu nea vhugala; uri lutendo lwa- nga thoni.”   nu  na fulufhelo zwi vhe kha Mu7 Nga zwenezwo, ndi wa ndedzimu. me kha inwi, ngauri ni vhatendi; 22 Samusi no kunakisa vhu- fhedzi kha vha sa tendi, “ lene lo tshilo hanu nga u thetshelesa tombo le vhafhati   vha li lata  lo ngoho ye ya ita uri hu vhe na lu- mbo di  vha thikho ya tshifhato,”  funo lwa vhurathu na vhukoma- 8 na “tombo li khukhulaho line na lu si na muhoyo, funanani la do  vha khukhula.” Vha khunga maanda  zwi tshi bva mbiluni. khulwa ngauri a vha thetshelesi 23 Ngauri no bebwa nga huswa, ipfi. Vha do na zwene tangana  hu si nga mbeu i sinaho, fhedzi zwo mafheleloni. 9 Fhedzi inwi no bebwa nga mbeu i sa sini, nga ni “lushaka lwo nangwaho, vhoipfi la Mudzimu a tshilaho wa lini tshifhe vha vhuhosini, lushaka na lini. 24 Ngauri “nama yothe   lukhethwa, vhathu vho khethea˙ i fana na hatsi, na vhugala hayo ho, uri ni divhadze hunwe na hu ˙ hothe vhu fana na luvha la daka;   nwe nga ha vhugala” ha we a ni hatsi vhu a oma, nahone luvha li vhidza ni swiswini a ni tangane a fhufhurea, 25 fhedzi maambi- dza tshedzani tshawe tshi mangawa a Yehova a dzula e hone lini dzaho. 10 Ngauri no vha ni si na lini.” Nahone enea “maambi- vhathu vha Mudzimu, huno zwiwa” ndi mafhungo madifha e na no ni vhathu vhawe; no vha ni so divhadzwa one.  ngo khathutshelwa, huno zwino Ngauralo, latani vhuvhi ho- no khathutshelwa.  11 Vhafunwa, ndi a ni kwethe, vhufhura, muhoyo, vivho  na zwitshele zwothe. 2 Sa vhu- ngweledza samusi ni vhatsinda  du   uri ni bvele phanda  shie vhune ha kha di  bva u be- na dzithun  bwa, tahulelani u tama mafhi a ni tshi iledza nyemulo dza nama  songo vanganywaho a ipfi, uri ni dzine dza lwisana na vhutshilo 12 Dzulani ni tshi difa  aluwe ngao ni tshidzwe, 3 nga- hanu.  vhukati ha dzitshauri no no thetshela uri Murena u ra zwavhudi ka, uri musi vha tshi ni pomona vhuthu. 4 Samusi no da  khae, ene to- ka uri ni vhaitazwivhi, vha vhone  i yavhudi,  nahone mbo li tshilaho lo latwaho nga mishumo yanu  vhathu, fhedzi lo nangwaho nga nga zwenezwo, vha rende Mudzihawe.  la u tola  Mudzimu na u vha la ndeme mu nga duvha 13 Ni tshi itela Murena, dikhae, 5 inwi vhane   ni nga matukufhadzeni kha vhothe vha tombo a tshilaho, ni khou fhatwa    nduni ya lwa muya uri ni vhe vho- re na maanda: hu sa londwi uri   tshifhe vhakhethwa, uri ni nekendi khosi samusi e muhulwane 

2

1 PETRO 2:14–3:7 U tevhela tsumbo ya Kristo. U dinakisa 358  14 kana vhavhusi samusi vho ru- muvhili wawe musi a tshi ombemiwa ngae uri vha pfise vhutungu lwa kha danda, uri a ri vhofholole  vhaitazwivhi, na u khoda vha- kha zwivhi zwashu na uri ri tshile  ne vha ita zwivhuya. 15 Nga- ro luga. Nahone “no fhodzwa nga uri zwine Mudzimu a zwi funa mbonzhe dzawe.” 25 Ngauri no ndi zwa uri nga u ita zwo luga- vha ni tshi nga nngu dzo xelaho; ho, ni fhumudze vhathu vha si huno zwino no vhuyelela kha muna thalukanyo vha sa divhi tshi- lisa na mulavhelesi wa vhutshilo   thu. 16 Samusi ni vhathu vho hanu.  vhofholowaho, ni songo shumisa Nga hu fanaho, inwi vhafumbofholowo yanu  sa tshithu tsha makadzi, di kha  tukufhadzeni  u didzumba uri ni ite vhukha- vhanna vhanu,  uri arali hu na  khi, fhedzi ni i shumise sa vhala- vhane vha si thetshelese ipfi la nda vha Mudzimu. 17 Hulisani Mudzimu, vha kungee hu songo vhathu vha mifuda yothe, ni fune ambiwa navho, fhedzi nga vhu vhatendi nga inwi vhothe, ni ofhe difari  ha vhafumakadzi vhavho,  ˙ Mudzimu, ni hulise khosi. 2 nga nwambo wa u vhona vhudi 18 Vhashumeli nga vha di  tu fari hanu ho kunaho khathi kufhadze kha vhane  vhavho nga hi na thonifho yo dzikaho. 3 U  nyofho yothe yo fanelaho, hu dinakisa  hanu hu songo vha   si kha vhavhudi na vha hu- ha nga nnda—ha  u luka mavhu mbulelaho fhedzi, fhedzi na kha dzi na u ambara zwithu zwa muvhane zwa konda u vha ta- suku kana zwiambaro zwa mate  kadza. 19 Ngauri zwi a khodwa  letele— 4 fhedzi nga hu vhe ha  musi muthu a tshi kondelela vhu- muthu wa nga ngomu wa mbi leme na u tambudzwa zwi songo luni ane a dinakisa nga tshi tea nga nthani ha u vha na luvalo ambaro tshi sa tahali  tsha u  lwo kunaho phanda  ha Mudzimu. vuda  na nga vhulenda, zwine zwa 20 Ngauri zwi vhuyedza’ni musi vha zwa ndeme vhukuma phani tshi kondelela u farwa luvhi nda   ha Mudzimu. 5 Ngauri yenge na ita tshivhi? Fhedzi arali ni neyi ndi yone ndila ye vhafuma tshi kondelela u tambudzwa nga- kadzi vhakhethwa vha kale vhe  uri no ita zwivhuya, zwenezwi zwi vha vha vha tshi fulufhela Mudzitakadza Mudzimu. mu vha dinakisa ngayo, vha tshi  21 Zwi re zwone ndi uri no di kha vhanna vha tukufhadza  vhidzelwa zwone, ngauri na Kri- vho, 6 vhunga Sara o thetshelesto o tambudzelwa inwi, a ni sa Abrahamu, a mu vhidza “musiela tsumbo ya uri ni tevhe- rena.” Huno ni vhana vhawe, le nayo dzawe nga vhuronwane. tenda na bvela phanda   ni tshi ita 22 Ho ngo ita tshivhi, nahone a zwivhuya nahone ni sa ofhi. ho ngo wanwa vhufhura mulomo7 Inwi vhanna, bvelani phani wawe. 23 Musi a tshi semiwa, nda ni tshi dzula navho nga ndi  ho ngo lifhedza. Musi a tshi ta- la i fanaho nga u vha na ndivho.1  mbudzwa, ho ngo shushedza mu- Ni vha hulise sa mudzio u songo thu, fhedzi o dikumedzela kha  ane a hatula nga u luga. 24 Ndi 1Pe 3:71 Kana “nga u vha humbulela; nga  ene we a hwala zwivhi zwashu nga u vha pfesesa.”

3

359 Ni to 1 PETRO 3:8–4:3  de  mulalo na u u tovhola. Ndovhedzo khwathaho, u pwasheaho, samu- zwine vha ni pomoka zwone, vhe si ni ma laifa navho a vhutshilo nevho vhane vha khou ni pomovhune ha vha hone nga nthani ha ka vha shone nga nthani ha vhu  hanu vhuthu vhuhulu ha Mudzimu, uri difari   havhudi  sa vhatevheli vha Kristo. 17 Ngauri ndi khwithabelo dzanu  dzi si thivhelwe. ha uri  8 Tsha u fhedza, nothe ni hu- ne u tambula nga nthani  mbule nga ndila i fanaho, ni pfe- ni khou ita zwivhuya, arali hu   lane vhutungu, ni vhe na lufu- zwine Mudzimu a zwi funa, ntha no lwa vhurathu na vhukomana, ni ha u tambula ngauri ni khou ita vhuvhi. 18 Ngauri na Kristo ni khathutshelane, nahone ni di tukufhadze 9 ni songo lifhedza o fa luthihi fhedzi, muthu o luga vhuvhi nga vhuvhi kana samba ho a tshi itela vha songo lugaho, nga samba. Nthani hazwo, fha- uri a ni ise ha Mudzimu. O vhu fhedzi a vuswa  tutshedzani, ngauri no vhidze- lahwa lwa nama,  lwa zwenezwi, uri ni wane pha- lwa muya. 19 Musi e kha honoho vhuimo o dovha a ya u huwelethutshedzo.  10 Ngauri “naho e nnyi a funa- la kha mimuya i re dzhele 20 ye ya si thetshelese musi Mudzimu a ho vhutshilo na u vhona madu vha avhudi,  u tea u langa lulimi tshi lindela a sa fheli mbilu misilwawe na mulomo wawe uri zwi ni ya Noaxe, musi gungwa li tshi khou fhatwa, he vhathu vha si ga si ambe vhufhura. 11 A tutshe le kule na zwivhi, a ite zwivhu- thi, vha malo, vha tshidzwa ma ya; a to  de  mulalo na u u tovhola. dini. 21 Ndovhedzo, ine ya fanyisela 12 Ngauri mato  a Yehova o lavhelesa vho lugaho, na ndevhe dzawe zwenezwo, i khou dovha ya tshi  dzi thetshelesa zwine vha humbe- dza na inwi, (hu si nga u tanzwa fhedzi ndi u  la; fhedzi tshifhatuwo tsha Yeho- tshika dza lwa nama,  va tsho sinyutshela vhane vha ita humbela luvalo lwo kunaho kha Mudzimu,) nga u vuswa ha Yesu zwithu zwivhi.” Kristo. 22 U tshandani tsha u  13 I ngoho, ndi nnyi ane a do  o ya ta ni vhaisa arali na fhisetshela zwi- la tsha Mudzimu, ngauri ˙ nahone vharunwa na vha vhuya? 14 Fhedzi naho ni tshi dulu;  vho nga tambula nga nthani ha zwi- vhusi na vha re na maanda  khae.  tukufhadze  vhuya, ni a takala. Naho zwo itwa uri vha di ralo, ni songo ofha zwine vha Samusi Kristo o tambula na zwi ofha, nahone ni songo vhimani, na inwi dilugiseni uri ni  laela. 15 Fhedzi itani uri Kristo vhe na muhumbulo u fanaho na a vhe mukhethwa mbiluni dzanu  wonoyo; ngauri muthu we a tasamusi e Murena, ni dzule no dii mbula namani o tutshela zwivhi,   misela u itela u diimelela phanda  ˙  2 uri a tshile tshifhinga tsha vhu˙ ha munwe na munwe ane a to  da  tshilo hawe tsho salaho e nama tshiitisi tsha fulufhelo line na vha ni, a si tsha tshilela nyemulo dza na lo, fhedzi ni ite zwenezwo ni vhathu, fhedzi a tshilele u ita zwina muya wa u vuda yo ne Mudzimu a zwi funa. 3 Nga na thonifho  dzikaho. uri no fhedza tshifhinga tsho li16 Dzulani ni na luvalo lwa- nganaho ni tshi khou ita zwi ˙ ˙ vhudi,  uri kha zwinwe na zwinwe funwaho nga dzitshaka musi ni

4

1 PETRO 4:4–5:1 Ni tanganedzane. Takalani ni tshi tambudzwa 360  tshi bvela phanda  kha mishumo ngaho mulilo ine na khou sedzaya vhudifari vhu shonisaho, u sa na nayo, zwa tou nga ni khou we kona u langa nyemulo, u nwesa, lwa nga zwithu zwi songo dowe zwimima zwi sa langei, na zwimi- leaho. 13 Zwo fhambanaho na ma zwa u nwesa, na u rabela mi- zwenezwo, bvelani phanda  ni tshi dzimu ya zwifanyiso, zwine zwa takala ngauri ni khou tambula na vha u pfuka mulayo. 4 Vha vho Kristo, uri ni vhe na dakalo lihulu mangala, ngauri a ni tsha bvela tshifhingani tsha u dzumbululwa phanda  ni tshi tshimbila navho ha vhugala hawe. 14 Arali ni kha yeneyi ndila ya u difara luvhi tshi khou semelwa dzina la Kri  ho kalulaho, ngauralo vha vho ni sto, ni takale ngauri muya wa amba luvhi. 5 Fhedzi vhenevha vhugala, une wa vha muya wa vhathu vha do kha Mudzimu, u kha inwi.  difhindulela  15 Naho zwo ralo, hu songo o lugelaho u hatula vha tshilaho  na vho faho. 6 Ndi ngazwo ma- vha na ane a tambula nge a vha muvhulahi kana mbava kana mufhungo madifha o dovha a divha  itazwivhi, kana sa ane a dzhenedzwa vho faho, uri vha hatulwe  ˙ nga lwa nama u ya nga mavhonele lela kha mafhungo a vhanwe vha a vhathu, uri vha tshile u tende- thu. 16 Fhedzi arali muthu a lana na muya u ya nga mavhone- tshi tambula nge a vha Mukriste, a songo shona, fhedzi nga a bvele a Mudzimu. le phanda  a tshi renda Mudzimu 7 Huno vhufhelo ha zwothe  ho sendela. Nga zwenezwo, ivha- nga u tshila u tendelana na lene li ni na muhumbulo wo tshaho, ni dzina. 17 Ngauri ndi tshifhinga  fhatuwe malugana na dzithabelo. tsho vhewaho tsha uri khatulo  ya Mudzi 8 Zwa ndeme vhukuma, ni fu- i thome nga nndu nane nga maanda, ngauri lufu- mu. Huno arali i tshi thoma nga  hu do   vha na mvelelo dzino lu fukedza vhunzhi ha zwi- rine, vhi. 9 Ni tanganedzane ni si na fhio kha vhane vha si thetshelese  a Mudzimu?  lugungulo. 10 U ya nga he mu- mafhungo madifha ˙ ˙ o  kondela  nwe na munwe a wana tshifhiwa, 18 “Arali zwi tshi do  tshi shumiseni u itela u shumela- lugaho uri a tshidzwe, hu do na sa vhakoma vhavhudi  vha vhu- itea mini kha a sa ofhi Mudzimu thu vhuhulu ha Mudzimu, vhu- na nga muitazwivhi?” 19 Ngane ha sumbedzwa nga ndila dzo uralo, vhane vha khou tambule fhamba-fhambanaho. 11 Arali la zwine Mudzimu a zwi funa kha  vha tshi diku muthu a tshi amba, nga a ambe vha bvele phanda sa ane a amba zwi tshi bva ha medza kha Musiki a fulufhedzeaMudzimu; arali muthu a tshi shu- ho musi vha tshi khou ita zwimela, nga a ite nga u ralo zwi vhuya. tshi ditika nga nungo dze a newa   Nga zwenezwo, samusi ndi dzone nga Mudzimu; uri nga Yesu muhulwane u fana na inwi, Kristo zwothe zwi rendise Mudzi- ndi thanzi  ya u tambula ha Kri mu. Vhugala na maanda  ndi zwa- sto nahone ndi na mukovhe kha we lini na lini. Amen. vhugala vhune ha do dzumbu 12 Vhafunwa, ni songo manga- lulwa, ndi kwengweledza vhahudzwa nga milingo mihulwane i lwane vha re vhukati hanu  ndi ri:

5

361 Lisani sambi la Mudzimu. Ndau 1 PETRO 5:2—2 PETRO 1:3 2 Lisani sambi la Mudzimu line vhothe vha khou kondelela u ta  na li thogomela, hu si nga u tou mbula hu fanaho shangoni lothe.   kombetshedzwa, fhedzi nga u di10 Huno musi no no tambula  funela; hu si nga lufuno lwa u lwa tshifhinganyana, Mudzimu to nga ndila dza wa vhuthu vhuhulu hothe,  da  u divhuyedza   we a  vhufhura, fhedzi nga u fhisea; ni vhidzela vhugalani hawe vhu sa 3 ni songo nga ni khou vhusa fheli khathihi na Kristo, u do  ni vhane vha vha ifa la Mudzimu, gudisa nga ho fhelelaho, u do  ni fhedzi ni vhe tsumbo kha sambi. khwathisa, u do maanda.   ni nea   4 Musi mulisa muhulwane a tshi 11 Maanda  ndi awe lini na lini. vhonala, ni do  wana khare i sa ta Amen. ˙ hali ya vhugala. 12 Ndi ni nwalela maipfi a si 5 Sa zwenezwo, inwi vhanna gathi ndi tshi shumisa Silvano, vhatuku, di kha ane nda mu dzhia sa wahashu a   tukufhadzeni  vhanna vhahulwane. Huno nothe  fulufhedzeaho, uri ndi ni tu  tuwe ni di musi ni tshi shu- dze na u ni nea  tukufhadze  vhutanzi vhu bva  ˙ misana na vhanwe, ngauri Mudzi- ho mbiluni ha uri honovhu ndi mu u lwa na vha u dihudza, fhe- vhuthu vhuhulu ha ngoho ha Mu dzi u nea vhuthu vhuhulu vhane dzimu. Imani no khwatha  khaho.  vha di  tukufhadza.  13 Ane1 a vha Babele o nangwa6 Nga zwenezwo, di tukufha  ho u fana na inwi, u a ni lumelidzeni nga fhasi ha tshanda  tsha sa, na Marko murwa wanga u a ni maanda  tsha Mudzimu, uri a ni lumelisa. 14 Ni lumelisane nga hulise nga tshifhinga tsho teaho; khisi1 i sumbedzaho lufuno. 7 musi ni tshi khou mu hweInwi nothe vhane na vha na  sa mbilaelo dzanu nga- vhuthihi na Kristo ni vhe na mu dzothe,  uri u a ni thogomela. 8 Dzulani lalo.  no dzivhuluwa, ni fhatuwe. Swi na lanu  Diabolo u mona-mona sa 1Pe 5:131 Lisala  lene li la vhushaka la Lundau i vhombaho, a tshi to  ane gerika li ambela kha mufumakadzi naho da ne zwi tou vha khagala uri li imela tshivhia nga mu mila. 9 Fhedzi ilwadzo tshi re Babele. 141 Yeneyo ndi ndila ye  ni nae, no khwatha lutendoni, ni Vhakriste vha vha vha tshi lumelisana nga tshi divha uri vhatendi nga inwi yo musi vha tshi tangana.  

dccc

ccc

VHURIFHI HA VHUVHILI HA

PETRO 2 Vhuthu vhuhulu na mulalo nga zwi ande kha inwi nga u vha na ndivho yo teaho ya Mu tendo, lune lwa vha lwa ndeme dzimu na ya Yesu Murena washu, awe ro u fana na lwashu, nga u luga ha 3 ngauri nga maanda  zwithu zwothe zwine zwa ri Mudzimu washu na ha Mutshidzi newa   thusa uri ri tshile na u dikumedza Yesu Kristo ndi ri:  Nne  Simoni Petro, mulanda 1 na muapostola wa Yesu Kri˙ sto, ndi nwalela vhe vha wana lu-

2 PETRO 1:4-19 Pfaneleo dza muya dzi a to Dedzhe 362   dea.  kha Mudzimu nga u vha na ndihulu uri ni dzhene muvhusoni wa  vho yo teaho ya we a ri vhidza nga lini na lini wa Murena washu na vhugala na vhudi  hawe. 4 Nga Mutshidzi Yesu Kristo. nthani ha zwenezwi zwithu, o ri  12 Nga nthani ha zwenezwi,  nea mafulufhedziso a ndeme na ndi do  u ni  dzula ndo dilugisela  avhudi  vhukuma, uri nga zwene- humbudza nga ha zwenezwi zwizwo zwithu ni vhe na mukovhe thu, naho ni tshi zwi divha na kha vhugala ha Mudzimu sa zwi- hone no khwatha ngohoni ine na  vhumbwa zwa muya, nga u po- i divha. 13 Fhedzi ndi zwi dzhia  nyoka u tshinyala ha shango zwo tea, tenda ndi tshi kha di  hune ha itiswa nga nyemulo dzi vha kha lene li dennde,1 uri ndi sa langei. ni tu nga u ni humbudza,  tuwedze  5 Nga nthani ha zwenezwo, ita- 14 samusi ndi tshi divha  uri de ni vhudidini hothe uri kha lute- nnde langa li tsini na u thuthwa,   ndo lwanu ni engedze vhudi,   vhunga Murena washu Yesu Krikha vhudi  hanu  hu vhe na ndi sto na ene o ndivhadza zwone.  vho, 6 kha ndivho yanu   hu vhe 15 Huno ndi do  dzula ndi tshi ita na u difara, kha u difara hanu    hu zwothe zwine nda nga kona, uri  vhe na u kondelela, kha u konde  musi ndo no tuwa, ni kone u di  lela hanu  hu vhe na u dikumedza  humbudza zwenezwi zwithu. kha Mudzimu, 7 kha u dikume 16 Hai, ho vha hu si nga u tedza hanu  kha Mudzimu hu vhe vhedza ngano dza mazwifhi zwe na lufuno lwa vhurathu na vhuko- zwa ita uri ri ni divhadze ma mana, kha lufuno lwanu  lwa vhu- anda  na u vha hone ha Murerathu na vhukomana hu vhe na na washu Yesu Kristo, fhedzi ho u funa vhathu vhothe. 8 Ngauri vha hu nga nthani  ha uri ro  arali ni na zwenezwo zwithu na- vha thanzi dzo vhonaho vhuhulu  hone zwa bvela phanda  zwi tshi hawe. 17 Ngauri o huliswa na u engedzea, zwi do  ni thivhela uri ni newa vhugala nga Mudzimu Kho si vhe vhane vha si shume tshithu tsi, musi mune  wa vhugala vhukana vhane vha si bveledze tshi- hulu a tshi mu vhudza haya mathu malugana na ndivho yo teaho ipfi: “Hoyu ndi murwa wanga a  ya Murena washu Yesu Kristo. funwaho, ane nda mu takalela.” 9 Ngauri arali muthu a si na 18 Vhukuma, enea maipfi ro a pfa zwenezwi zwithu, o pofula, o bo- a tshi bva ta musi ri nae tha dulu  nya mato  uri a si vhone tshedza, vhani khethwa. o hangwa uri o tanzwiwa zwivhi  19 Nga nthani ha zwenezwo, ri  zwawe kale-kale. 10 Vhahashu, na ipfi la vhuporofita le la ri nga nthani ha zwenezwi, itani khwathisedzela  zwone; huno ni  zwothe zwine na nga kona uri u ita zwone ni tshi livhisa thogo  vhidzwa hanu  na u nangwa zwi melo kha lo sa denzhe  li vhonevhe zwa ngoho kha inwi; nga- tshelaho swiswini, u vhuya u swiuri arali ni tshi bvela phanda  ni ka duvha ya  li tshi tsha na naledzi  tshi ita zwenezwi zwithu a ni nga matsheloni i tshi tavha mbiluni  do  vhuya na khukhulwa na wa. 11 Zwi re zwone ndi uri nga yene- 2Pe 1:131 Zwine zwa amba uri “muvhili wa yi ndila ni do zwi- nama.”   fhatutshedzwa  

363 Vhagudisi vha u zwifha. U pfisa vhutungu 2 PETRO 1:20–2:14  vhathu vha sa ofhi dzanu. 20 Huno zwine na fane- ne zwa do  dela   la u zwi divha u thoma ndi hezwi, Mudzimu. 7 O ponyokisa Loto  zwauri a hu na vhuporofita ha o lugaho, we a vha o tsikeledzea ˙ zwihulu nga vhudifari vhu sho Manwalo he ha vha hone nga tha lutshedzelo ya muthu. 21 Nga- nisaho ha vhathu vha si na muuri vhuporofita a ho ngo vha hone layo— 8 ngauri onoyo munna o nga u funa ha muthu, hone vha- lugaho o vha a ˙tshi khou ˙ tambu linwe na linwe nga thu vho amba zwi tshi bva ha Mu- dzwa duvha dzimu musi vha tshi livhiswa nga zwe a vha a tshi zwi vhona na u zwi pfa musi o dzula vhukati hamuya mukhethwa. Naho zwo ralo, ho vha na vha- vho na nga u sa vha havho na mulayo. 9 Huno Yehova u a divha u  porofita vha u zwifha vhukati ponyokisa milingoni vhathu vhaha vhathu, samusi hu tshi do vha  ne vha dikumedza khae, na u vhe na vhagudisi vha u zwifha vhukatshela thungo vhathu vha songo ti hanu. Vhenevho vha do   nenge lugaho uri vha lozwiwe nga duvha  ledza vha dzhenisa zwigwada zwi 10 zwihuluhulu vhala khatulo,  tshinyaho nahone vha do  landu- ne vha toda u tshikafhadza mi  ˙ la na mune  wavho we a vha re- vhili ya vhanwe na vhane vha nyanga, vha do ita uri ndozwo i dza vhavhusi.  vha dele nga u tavhanya. 2 Zwi  Vha na tshikhuna nahone vha ˙ nwe hafhu, vhanzhi vha do  tevhe- ita zwine vha funa, a vha ofhi dza vhudifari havho vhu shonisa- u amba luvhi vha re na vhu ˙ ho, huno nga nthani ha zwenezwo gala, 11 ngeno vharunwa  naho ndila ya ngoho i do ambiwa lu- vhe na nungo na maanda   mahulu,  ˙ vhi. 3 Zwinwe hafhu, vha do  ni vha songo vha pomoka nga u vha fhura nga maipfi avho vha tshi iti- amba luvhi, nga nthani ha u tho  swa nga vhupangwa. Fhedzi kha- nifha Yehova. 12 Fhedzi vhenetulo yavho ye vha dzula vho newa   vha vhathu, vha nga zwipuka zwi yone, a i nga lengi u da,  vha do  lo- sa humbuli zwine zwa ita zwithu zwiwa zwa vhukuma. nga lwa nzulele, zwo bebelwaho 4 Vhukuma, Mudzimu ho ngo uri zwi fashwe na u vhulahwa, vha litsha u pfisa vhutungu vharu- amba luvhi nga ha zwithu zwine  ˙ nwa vhe vha tshinya, fhedzi o vha si zwi divhe. Vha do   lozwiwa vha kudzela Thatharasi, o vha ku- nga ndozwo i diswaho nga ndila   dza migodini ya swiswi lihulu uri yavho i tshinyaho, 13 malamba vha vhulungelwe uri vha hatulwe.  avho ndi u tambula nga nthani  5 Ho ngo litsha u pfisa vhutungu  ha ndila yavho i re na khombo.  shango la kale, fhedzi a tsireleVha diphina nga u fusha nye dza Noaxe we a vha a tshi huwele- mulo dzavho dza nama masiari  la nga ha u luga, khathihi na vha- tshivhangalala. Vha tou vha ma˙ nwe vha sumbe musi a tshi disa  dondo, vha takalela pfunzo dzamadi  mahulu kha shango la vha- vho dza vhufhura ngeno vha tshi thu vha sa ofhi Mudzimu. 6 O khou la na inwi. 14 Mato  avho vhona mulandu mudi vhuton nahone a vha  wa Sodoma o dala   dolo  na wa Gomora nga u i fhisa ya vha koni u litsha u ita zwivhi, vha milora, zwa vha tsumbo ya zwi- ungeledza vha shayaho nungo.

2

2 PETRO 2:15–3:9 Vhagodi a vhufhelo 364  vha maduvhani  Mbilu dzavho dzo gudiswa u vha wa yo dovha ya vhumbuluwa thona vhupangwa. Ndi vhana vho se- pheni.” miwaho. 15 Vho litsha ndila yo  Vhafunwa, hovhu ndi vhurifhi lugaho, vho xedzwa. Vho tevhela ha vhuvhili vhune nda khou ˙ ndila ya Bileamu murwa wa Beo- ni nwalela  hone, vhune ha fana na ro, we a funa malamba a u ita ha u thoma, ndi khou dzivhuluvhuvhi, 16 huno a kaidzwa nga sa maanda  anu  a u humbula nga nthani ha u pfuka hawe mulayo. u ni humbudza, 2 uri ni fanela  Mbongola i sa koni u amba yo u humbula zwe zwa ambiwa kale mbo di  amba nga ipfi la muthu, nga vhaporofita vhakhethwa na ya dzivhisa vhutsilu ha muporo- ndaela ya Murena na Mutshidzi fita. a tshi shumisa vhaapostola vha17 Vhenevho vha nga zwisima nu. 3 Tsha u thoma, divhani uri   zwi si na madi,  khuli dzi vhudzu- maduvhani a vhufhelo hu do   vha lwaho nga dumbu  li re na ma- na vhago di vhane vha do ni goda,    anda, vho lindelwa nga swiswi  vha tshi langwa nga nyemulo dzalihulu. 18 Ngauri vha amba ma- vho 4 nahone vha ri: “Zwe zwa ipfi a u dikukumusa a sa ri tshi fulufhedziswa nga ha u vha hone thu. Vha shumisa nyemulo dza hawe zwi ngafhi? U bva nga du nama na vhudifari vhu shonisaho   vha le vhomakhulukuku washu uri vha kunge vhathu vhane vha vha fa, zwithu zwothe zwi kha di   kha di  tou bva u ponyoka vhukabvela phanda i fanaho  nga ndila  ti ha vhane vha tshila nga ndila  yo khakheaho. 19 Vha vha fulu- na musi zwithu zwi tshi thoma u fhedzisa mbofholowo, ngeno vho- sikwa.” 5 Ngauri vha nyadza nga khone vhane  vhe phuli dza vhudifari  ho tshinyalaho. Ngauri arali mu- le uri kale-kale ho vha hu na ˙ na lifhasi lo bvaho ma dulu  thu a tshi kundwa nga munwe, mata nga ipfi la Mudzimu; 6 na u vha phuli ya onoyo muthu. dini 20 Vhukuma, arali vho ponyoka hone shango la tshenetsho tshiu tshikafhadzwa nga shango nga fhinga lo lozwiwa musi li tshi 7 Nga lene u vha na ndivho yo teaho ya kumbiwa nga madi.  na lifhasi zwine  dulu  Murena na Mutshidzi Yesu Kri- lo ipfi mata sto, vha dovha vha tanganela kha zwa vha hone zwino zwo vhulu zwenezwo zwithu, zwa dovha zwa ngelwa mulilo nahone zwo vhena u lo la khatulo  vha kunda, vhuimo havho ha u tshelwa duvha fhedza vhu do  na  na  u fhira ha zwiwa ha vhathu vha sa ofhi u thomani. 21 Ngauri zwo vha Mudzimu. 8 Naho zwo ralo, vhafunwa, zwi tshi do  vha khwine arali vha zwine na fanela u zwi thogo songo divha nga ho teaho ndi   ˙ lithila yo lugaho nthani ha uri musi mela ndi hezwi, uri duvha  vha tutshele ndae- hi kha Yehova ˙ li nga minwaha ya vho no i divha   tshigidi na minwaha ya tshigidi i la khethwa ye vha i tangane dza. 22 Zwine murero wa ngo- nga duvha  lithihi. 9 Yehova ha zwe a fulufhedzisa, ho wa zwi amba zwo itea khavho: ongolowi u ita ˙ samusi vhanwe vhathu vha tshi “Mmbwa yo humela matanzani  mu dzhia sa ane a ongolowa, fheayo, nguluvhe ye ya vha yo tanzwi

3

365 Mata maswa  dulu  dzi ha ni fheleli mbilu ngauri ha to  di  muthu naho e ufhio a tshi lozwiwa, fhedzi u tama vhothe vha  tshi rembuluwa. 10 Naho zwo ralo, duvha  la Yehova li do  da  sa mbava, hune mata a do  dulu   fhira nga mubvumo u songo lavhelelwaho, hone thikho dzi do  swa dza noka,  lifhasi na mishumo i re kha lo zwi do  bviselwa khagala. 11 Samusi zwenezwi zwithu zwothe zwi tshi do nga   nokiswa  yeneyi ndila, ni humbule uri ni  to  da  u vha vhathu vha mufuda-de  kha mishumo mikhethwa ya vhudifari na kha mishumo ya u diku  medza kha Mudzimu, 12 vhunga no lindela na u dzula ni tshi humbula u vha hone ha duvha  la Yehova, nga tshifhinga tshine mata a do  dulu   fhiswa nga mulilo, na thikho dza nokiswa nga muli lo u fhisaho zwihulu! 13 Fhedzi hu na mata maswa na lifhasi  dulu  liswa zwe ra zwi lindela u ya nga zwe a zwi fulufhedzisa, nahone u luga hu do  dzula khazwo. 14 Ngauralo vhafunwa, samusi no lindela zwenezwi zwithu, ita-

2 PETRO 3:10—1 YOHANE 1:5 ni zwine na nga kona uri mafheleloni ni wanwe ni si na madondo ni sa solei nahone ni na mula˙ lo. 15 Zwinwe hafhu, ni dzhie u sa fhela mbilu ha Murena washu sa u tshidzwa, vhunga wahashu a ˙ funwaho Paulo na ene o ni nwalela u ya nga vhutali he a newa   hone, 16 musi a tshi amba nga ha zwenezwi zwithu samusi a tshi ita nga u ralo kha marifhi awe ˙ othe. Naho zwo ralo, zwinwe khao  zwi a konda  u zwi pfesesa, huno vhathu vha sa divhi na vha sa imi  fhethu huthihi vha khou shanda zwenezwi zwithu, samusi vha tshi ˙ ita nga u ralo kha Manwalo othe,  ha vha u dilozwa vhone vhane.   17 Ngauralo vhafunwa, samusi no dzula ni na yeneyi ndivho,  ni thogomele uri ni si xedzwe na vho nga vhutshinyi ha vhathu vha si na mulayo nahone zwa ita uri ni si ime no khwatha. 18 Aiwa,  bvelani phanda  ni tshi aluwa kha vhuthu vhuhulu na ndivho ya  Murena na Mutshidzi washu Yesu Kristo. Vhugala nga vhu vhe hawe zwino na nga hu sa fheli.

dccc

ccc

VHURIFHI HA U THOMA HA

YOHANE na ane a vha ipfi 1 Malugana la vhutshilo, we ra mu pfa, we ra mu vhona nga mato  ashu, we ra mu sedzesa na we ra mu kwama nga zwanda  zwashu, 2 (huno vhutshilo ho vhonala, ro vhu vhona nahone ri khou tanzie la na u ni vhigela nga ha vhutshilo vhu sa fheli, he ha vha vhu na Khotsi, ha vhonala kha rine,) 

3 ri khou dovha ra ni vhigela zwe ra zwi vhona na u zwi pfa, uri na inwi ni vhe vhathihi na rine.  Zwi˙ nwe hafhu, ri na honovhu vhuthihi na Khotsi na Murwa wawe Yesu Kristo. 4 Nahone ri khou ˙ ni nwalela zwenezwi uri ri takale vhukuma. 5 Hoyu ndi mulaedza we ra u pfa khae une ra khou ni divhadza 

1 YOHANE 1:6–2:16 Ni songo funa shango. Nyemulo ya nama 366  wone, uri Mudzimu ndi tshedza a tshi tshimbila nga ndila i fana na uri a hu na swiswi khae na ka- ho na ya onoyo. thihi. 6 Arali ri tshi amba uri: 7 Vhafunwa, a thi khou ni ˙ “Ri vhathihi nae,” ngeno ri tshi nwalela ndaela ntswa, fhedzi ndi ˙ khou tshimbila swiswini, ri khou khou ni nwalela ndaela ya kale ye zwifha nahone a ri khou amba na vha ni nayo u bva kale. Yenengoho. 7 Naho zwo ralo, arali ri yi ndaela ya kale ndi ipfi ˙ le na li tshi khou tshimbila tshedzani sa- pfa. 8 Ndi dovha nda ni nwalela musi na ene e tshedzani, ri vha ndaela ntswa, ine ya vha ya ngoho vhathihi, nahone malofha a Yesu khae na kha inwi, ngauri swiswi Murwa wawe a ri tanzwa kha zwi- lo fhela hone tshedza tsha ngoho  tsho no di  vhonetshela. vhi zwothe.  9 Ane a ri u tshedzani, huno a 8 Arali ra amba uri: “A ri na  vha tshivhi,” ri khou difhura nahone a tshi vhenga wahawe u kha di  ri khou amba ngoho. 9 Arali ri swiswini u swika zwino. 10 Ane tshi bula zwivhi zwashu, u fulu- a funa wahawe u dzula e tshedzafhedzea na u luga hawe ndi zwo- ni, nahone a hu na tshiitisi tsha ne zwine zwa ita uri a ri hangwele uri a khukhulwe. 11 Fhedzi ane zwivhi zwashu na u ri tanzwa kha a vhenga wahawe u swiswini na vhuvhi hothe. 10 Arali ra amba hone u khou tshimbila swiswini,  hune a khou ya hone,  uri: “A ri athu ita tshivhi,” ri khou ha divhi  mu ita muzwifhi, na ipfi lawe a ngauri swiswi lo swingisa mato awe. liho kha rine.  12 Inwi vhana, ndi khou ni ˙ ˙ Vhana’nga, ndi khou ni nwa- nwalela ngauri no hangwelwa lela zwenezwi uri ni si ite tshi- zwivhi zwanu ha dzi nga nthani  vhi. Huno arali muthu a ita tshi- na lawe. 13 Inwi vhokhotsi, ndi ˙ vhi, ri na muthusi ha Khotsi, khou ni nwalela ngauri ni a mu Yesu Kristo, o lugaho. 2 Naho- divha we a vha e hone u bva  ne ndi tshithavhelo tshi pfume- mathomoni. Inwi vhanna vhatu  ˙ lelaho tsha zwivhi zwashu, huno ku, ndi khou ni nwalela ngauri hu si zwashu fhedzi, fhedzi na no kunda muvhi. Inwi vhana, ndi ˙ zwa shango lothe. 3 Huno nga khou ni nwalela  ngauri ni vho di zwenezwi ri a thogomela uri ri vha Khotsi. 14 Inwi vhokhotsi,  ˙ a mu divha, arali ra bvela pha- ndi khou ni nwalela ngauri ni a  nda  ri tshi tevhedza ndaela dza- mu divha we a vha e hone u bva  we. 4 Ane a ri: “Ndi a mu di mathomoni. Inwi vhanna vhatu ˙ vha,” hone a sa tevhedzi ndaela ku, ndi khou ni nwalela ngauri ni dzawe, ndi muzwifhi, nahone mu- na maanda  na uri ipfi la Mudzimu thu onoyo ha na ngoho. 5 Fhe- li dzula li kha inwi nahone no kudzi naho e ufhio ane a tevhedza nda muvhi. ipfi lawe, lufuno lwa Mudzimu lwo 15 Ni songo funa shango kana itwa lwo fhelelaho zwa vhukuma zwithu zwi re kha lo. Arali mukha onoyo. Zwenezwi zwi ita uri thu a tshi funa shango, ha funi ri divhe uri ri vhathihi nae. Khotsi; 16 ngauri zwothe zwi re   6 Ane a ri ndi na vhuthihi nae, u shangoni—nyemulo ya nama na  nyemulo ya mato a kombetshedzea u bvela phanda  na u tongisa  

2

367 Mulwa-na-Kristo u khou da. Lufuno 1 YOHANE 2:17–3:7  zwine muthu a vha nazwo—a zwi inwi, u dodzwa he na hu tanga  bvi ha Khotsi, fhedzi zwi bva sha- nedza hu tshi bva khae hu dzu˙ ngoni. 17 Zwinwe hafhu, sha- la hu kha inwi, a ni to  di  muhune ngo li a fhira na nyemulo dza lo, thu uri a ni funze; u dodzwa  fhedzi ane a ita zwine Mudzimu a ha bva khae hu ni gudisa zwithu ndi ha ngoho nahone a zwi funa u do   dzula e hone lini na zwothe, si ha mazwifhi. Samusi ho ni gulini. 18 Inwi vhana, ndi tshifhinga disa, dzulani ni na vhuthihi nae. tsha vhufhelo, samusi no zwi pfa 28 Zwino-ha, vhana’nga, dzulani ni vhathihi nae, uri musi a tshi uri mulwa-na-Kristo u khou da,  na zwino ho no di  bvelela vha- vhonadzwa ri kone u amba ro  lwa-na-Kristo vhanzhi; nga zwe- vhofholowa nahone ri si tutsheha thoni   nezwo ri a divha uri ndi tshifhi- le kule nae nga nthani  nga tsha vhufhelo. 19 Vho bva tshifhingani tsha u vha hone uri  ˙ kha rine,  huno vho vha vhe si vha- hawe. 29 Arali ni tshi divha ni a divha uri munwe na  shu; ngauri arali vho vha vhe vha- o luga, ˙ munwe ane a ita zwo lugaho o beshu ndi musi vho dzula na rine.  Fhedzi vho bva kha rine  uri zwi bwa ngae. vhonale uri a si vhothe vha re  Vhonani uri Khotsi o ri suvhashu. 20 No dodzwa nga mu mbedza lufuno-de, uri ri vhi khethwa nahone nothe ni na ndi  dzwe uri ri vhana vha Mudzimu; ˙ vho. 21 A thi khou ni nwalela nahone ndi zwine ra vha zwone. ngauri a ni divhi ngoho, fhedzi ndi Ndi ngazwo shango li sa ri divhi,   ˙ ni nwalela ngauri ni a i divha, na ngauri a li mu divhi.  2 Vhafu ngauri a hu na mazwifhi a bvaho nwa, zwino ri vhana vha Mudzikha ngoho. mu, huno zwine ra do  vha zwo22 Ndi nnyi muzwifhi arali hu ne a zwi athu vhonala. Ri a divha  si ane a hanedza uri Yesu ndi uri musi a tshi vhonala ri do  ene Kristo? Onoyo ndi mulwa- nga ene, ngauri ri do  vhona zwine ˙ na-Kristo, ane a hanedza Kho- a vha zwone. 3 Nahone munwe ˙ tsi na Murwa. 23 Vhothe vhane na munwe ane a vha na lene li fu vha hanedza Murwa, na Khotsi lufhelo u a dikunakisa samusi na  a vha nae. Ane a amba uri u te- onoyo o kuna. ˙ ˙ nda Murwa, na Khotsi u nae4 Munwe na munwe ane a dzuvho. 24 Malugana na inwi, zwe lela u ita tshivhi u dovha a pfuna zwi pfa u bva mathomoni zwi ka mulayo, samusi na u ita tshivhi tea u dzula zwi kha inwi. Arali hu u pfuka mulayo. 5 Na inwi ni zwe na zwi pfa u bva mathomo- a zwi divha uri onoyo o vhonala  ni zwa dzula zwi kha inwi, na inwi uri a fhelise zwivhi zwashu, huno ni do  dzula ni na vhuthihi˙ na Mu- kha ene a hu na tshivhi. 6 Mu˙ ˙ rwa na Khotsi. 25 Zwinwe ha- nwe na munwe ane a dzula e fhu, hezwi ndi zwe ene mune  a na vhuthihi nae ha dzuleli u ita ri fulufhedzisa zwone, zwine zwa tshivhi; ane a dzulela u ita tshivha vhutshilo vhu sa fheli. vhi ha athu mu vhona kana ha ˙ 26 Ndi ni nwalela hezwi ma- mu divhi. 7 Vhana’nga, ni so lugana na vhane vha khou linge- ngo tendela muthu naho e ufhio dza u ni xedza. 27 A nga vha a tshi ni xedza; ane a dzulela u

3

1 YOHANE 3:8–4:2 Vhana vha Mudzimu na vha Diabolo 368 ita zwo lugaho o luga, samusi na le vhutungu, ri nga amba hani uri  onoyo o luga. 8 Ane a dzulela u u a funa Mudzimu? 18 Vhanaita tshivhi u bva ha Diabolo, nga- ’nga, a ro ngo fanela u funa nga u uri Diabolo o ita tshivhi u bva amba fhedzi, fhedzi ri zwi sumbemathomoni. Murwa wa Mudzimu dze nga mishumo na nga ngoho. o vhonadzwa nga hetshi tshiitisi: 19 Ri do divha nga zwenezwi   uri a fhelise mishumo ya Diabolo. uri ri vha ngoho, nahone ri do  ˙ ˙ 9 Munwe na munwe o bebwa- vha na vhungoho mbiluni dzashu hawe 20 naho mbilu  ho nga Mudzimu ha dzuleli u ita phanda tshivhi, ngauri mbeu Yawe i dzula dzashu dzi tshi nga ri vhona mukha onoyo, nahone a nga si dzu- landu, Mudzimu ndi muhulwane lele u ita tshivhi, ngauri o bebwa u fhira mbilu dzashu nahone u zwithu zwothe. 21 Vhafu  nga Mudzimu. 10 Vhana vha divha Mudzimu na vhana vha Diabolo nwa, arali mbilu dzashu dzi sa ri ˙ vha vhonala nga hezwi: Munwe na vhoni mulandu, ri amba na Mu˙ ro vhofholowa; 22 huno munwe a sa dzuleli u ita zwo lu- dzimu ˙ ˙ gaho ha bvi ha Mudzimu, zwo tou tshinwe na tshinwe tshine ra huralo na kha ane a si fune wahawe. mbela khae ri a tshi wana, nga11 Ngauri hoyu ndi mulaedza we uri ri khou tevhedza ndaela dzana u pfa u bva mathomoni, uri ri we nahone ri khou ita zwine zwa fanela uri ri funane; 12 ri songo mu takadza. 23 Vhukuma, heyi nga Kaini, ane a bva kha muvhi ndi ndaela yawe ya uri ri vhe na nahone a vhulaha murathu wawe. lutendo kha dzina la Murwa wawe Ndi ngani o mu vhulaha? Nga- Yesu Kristo na uri ri funane, vhu˙ ndaela. 24 Zwinwe  uri mishumo yawe yo vha i mivhi, nga o ri nea fhedzi ya murathu wawe yo vha yo hafhu, ane a tevhedza ndaela dzawe u dzula e na vhuthihi na Muluga. 13 Vhahashu, ni songo manga- dzimu, na Mudzimu e na vhuthila musi shango li tshi ni vhe- hi na muthu o raloho. Zwi tshi ya wone, ri a di  nga. 14 Ri a zwi divha zwa uri nga muya we a ri nea  ro fhira lufuni ra ya vhutshilo- vha uri u dzula e na vhuthihi na  ni, ngauri ri funa vhahashu. Ane rine. a si vhe na lufuno u dzula lufuni. Vhafunwa, ni songo tenda ˙ ˙ ˙ ˙ 15 Munwe na munwe ane a vhemulaedza munwe na munwe nga wahawe ndi muvhulahi, huno une wa nga wo hevhedzwa, fheni a zwi divha uri a hu na mu- dzi ni tolisise yeneyo milaedza ine   vhulahi ane a do  wana vhutshi- ya nga yo hevhedzwa uri ni vholo vhu sa fheli. 16 Nga nthani ne arali i tshi bva ha Mudzimu  ha zwenezwo, ri vho divha lufuno, zwa vhukuma, ngauri ho bvelela  ngauri onoyo o kumedza vhutshi- vhaporofita vhanzhi vha mazwilo hawe a tshi itela rine; na fhi shangoni.  rine 2 Mulaedza wo hevhedzwaho u  ri a kombetshedzea u kumedza vhutshilo hashu ri tshi itela bvaho ha Mudzimu ni do  u di vhahashu. 17 Fhedzi arali naho vha nga heyi ndila: Mulaedza mu ˙ ˙ e nnyi e na thundu dzi vhonalaho nwe na munwe wo hevhedzwaho u dza lino shango, a vhona wahawe ambaho nga ha uri Yesu Kristo o u bva ha Mudzia tshi shaya nahone a si mu pfe- da  nga lwa nama 

4

369 Mudzimu ndi lufuno. Vhuthihi ˙ mu. 3 Fhedzi mulaedza munwe ˙ na munwe wo hevhedzwaho une u si ambe nga ha Yesu a u bvi ha ˙ Mudzimu. Zwinwe hafhu, ndi mulaedza wo hevhedzwaho wa mulwa-na-Kristo, we na pfa uri u do  vha hone, huno zwino wonoyo mulaedza wo no vha shangoni. 4 Vhana’nga, ni bva ha Mudzimu, nahone no kunda vhenevho vhathu, ngauri ane a vha na vhuthihi na inwi u fhira ane a vha na vhuthihi na shango. 5 Vha bva shangoni, ndi ngazwo vha tshi amba zwine zwa bva shangoni nahone shango li a vha thetshelesa. 6 Ri bva ha Mudzimu. Ane a divha Mudzimu u a ri thetshele sa; a sa bvi ha Mudzimu ha ri thetshelesi. Nga yeneyi ndila ri a  kona u talula mulaedza wo hevhe dzwaho wa ngoho kha mulaedza wo hevhedzwaho wo khakheaho. 7 Vhafunwa, kha ri bvele phanda  ri tshi funana, ngauri˙ lufuno lu bva ha Mudzimu, munwe na ˙ munwe ane a vha na lufuno o bebwa nga Mudzimu nahone u di vha Mudzimu. 8 A si na lufuno ha divhi Mudzimu, ngauri  Mudzimu ndi lufuno. 9 Ro dzumbululelwa lufuno lwa Mudzimu nga yeneyi ndila, ngauri Mudzimu  o ruma Murwa wawe mubebwa e ethe shangoni uri ri kone u wana  vhutshilo ngae. 10 Lufuno lu nga heyi ndila, a si rine   vhe ra funa Mudzimu, fhedzi ndi ene we a ri funa, a rumela Murwa wawe uri a vhe tshithavhelo tshi pfume lelaho zwivhi zwashu. 11 Vhafunwa, arali Mudzimu o ri funa nga yeneyi ndila, na rine   ri a kombetshedzea uri ri funane. 12 Haho we a vhuya a vhona Mudzimu naho hu lini. Arali ra bvela phanda  ri tshi funana, Mu-

1 YOHANE 4:3–5:1 dzimu u do  dzula e kha rine  nahone lufuno lwawe lu do  itwa lwo fhelelaho kha rine. 13 Ri a zwi  divha uri ri dzula ri na vhuthihi  nae na ene u dzula e na vhuthihi na rine, ngauri o ri nea muya   ˙ wawe. 14 Zwinwe hafhu, rine  ro vhona na u tanziela uri Khotsi o  ruma Murwa wawe sa Mutshidzi wa shango. 15 Naho e nnyi ane a amba uri Yesu Kristo ndi Murwa wa Mudzimu, Mudzimu u dzula e na vhuthihi na muthu o raloho na onoyo muthu u vha na vhuthihi na Mudzimu. 16 Rine  ri a zwi divha na u tenda uri Mu dzimu u a ri funa. Mudzimu ndi lufuno, ane a dzula lufunoni u na vhuthihi na Mudzimu, na Mudzimu u na vhuthihi nae. 17 Nga yeneyo ndila, lufu no lwo itwa uri lu vhe lwo fhelelaho kha rine,  uri ri vhe na mbofholowo ya u amba nga duvha  la khatulo, ngauri rine   fhano shangoni ri nga onoyo. 18 A re na lufuno ha ofhi, fhedzi lufuno lwo fhelelaho lu pandela nyofho, ngauri nyofho dzi a ri thivhela. Vhukuma, ane a ofha ho ngo itwa o fhelelaho nga lufuno. 19 Ri a funa, ngauri ndi ene o thomaho u ri funa. 20 Arali muthu a tshi ri: “Ndi funa Mudzimu,” ngeno a tshi vhenga wahawe, ndi muzwifhi. Ngauri ane a si fune wahawe, ane a kona u mu vhona, a nga si fune Mudzimu ane a si kone u mu vhona. 21 Nahone yeneyi ndaela ro i wana khae, ya uri ane a funa Mudzimu u fanela uri a fune wahawe. ˙ ˙ Munwe na munwe ane a tenda uri Yesu ndi Kristo o be˙ bwa nga Mudzimu, huno munwe ˙ na munwe ane a funa Mudzimu u funa na onoyo we a bebwa ngae.

na Mudzimu

5

1 YOHANE 5:2-21 U a pfa 2 Nga nthani ha zwenezwi, ri a  divha uri ri funa vhana vha Mu dzimu, musi ri tshi funa Mudzimu na u tevhedza ndaela dzawe. 3 Ngauri u funa Mudzimu zwi amba uri ri tevhedze ndaela dzawe; nahone ndaela dzawe a dzi ko˙ ˙ ndi, 4 ngauri munwe na munwe  we a bebwa nga Mudzimu u kunda shango. Huno gundo le la kunda shango ndi lutendo lwashu. 5 Ndi nnyi ane a nga kunda shango? Naa a si ane a tenda uri Yesu ndi Murwa wa Mudzimu? 6 Onoyo ndi we a vha hone nga madi  na nga malofha, Yesu Kristo; ho ngo vha hone nga madi  fhedzi, fhedzi o vha hone nga madi  na nga malofha. Huno muya ndi wone une wa tanziela, ngauri  muya ndi ngoho. 7 Ngauri hu na zwithu zwiraru zwine zwa ta nziela, 8 ndi muya, madi na  malofha, huno vhuraru hazwo zwi a tendelana. 9 Arali ri tshi tanganedza vhu tanzi vhune vhathu vha vhu nea,   vhutanzi vhune Mudzimu a vhu  nea ndi vhuhulwane u vhu fhira.  Ngauri hovhu ndi vhutanzi vhu ne Mudzimu a vhu nea, ha u  ri tanziela nga ha Murwa wawe.  10 Muthu ane a vha na lutendo kha Murwa wa Mudzimu u na vhutanzi ngomu hawe. Muthu a si  na lutendo kha Mudzimu u mu ita muzwifhi, ngauri ho ngo vha na lutendo kha vhutanzi he Mudzi mu a vhu nea malugana na Mu rwa wawe. 11 Hovhu ndi hone vhutanzi ha uri Mudzimu o ri nea   vhutshilo vhu sa fheli, honovhu vhutshilo vhu kha Murwa wawe. 12 A re na Murwa u na honovhu vhutshilo; ane a si vhe na Murwa wa Mudzimu ha na honovhu vhutshilo.

370 ˙ 13 Ndi khou ni nwalela zwenezwi uri ni divhe uri ni na vhu tshilo vhu sa fheli, inwi vha re na lutendo dzinani la Murwa wa Mudzimu. 14 Huno fulufhelo line ra vha na lo khae ndi he li, naho tshi tshini tshine ra nga tshi humbela tshi tshimbidzanaho na zwine a zwi funa, u a ri pfa. ˙ 15 Zwinwe hafhu, arali ri tshi di vha uri u a ri pfa musi ri tshi hu˙ ˙ mbela zwinwe na zwinwe, ri a zwi divha uri ri do   wana zwe ra mu humbela zwone. 16 Arali muthu naho e ufhio a vhona wahawe a tshi khou ita tshivhi tshi sa isi lufuni, u fanela u mu rabelela, nahone Mudzimu u do vhutshilo. Zwe mu nea  nezwi zwi ambela kha vha songo itaho tshivhi tshi isaho lufuni. Hu na tshivhi tshi isaho lufuni. Ndi kha tshenetsho tshivhi tshine ndi si mu vhudze uri a rabele. 17 U sa luga hothe ndi tshivhi; fhedzi  hu na tshivhi tshine tshi si ise lufuni. 18 Ri a divha uri muthu mu˙ ˙ nwe na munwe we a bebwa nga Mudzimu ha dzuleli u ita tshivhi, fhedzi We1 a bebwa nga Mudzimu u a mu linda, nahone muvhi a nga si mu ite tshithu. 19 Ri a zwi divha uri ri bva ha Mudzi mu, huno shango lothe  li zwanda ni zwa muvhi. 20 Fhedzi ri a di vha uri Murwa wa Mudzimu o da  a ri nea vhutali uri ri kone u di   vha a re wa ngoho. Ri na vhuthihi na onoyo ane a vha wa ngoho, nga nthani ha Murwa wawe Yesu Kri sto. Onoyu ndi Mudzimu wa ngoho na wa vhutshilo vhu sa fheli. 21 Vhana’nga, dilindeni kha mi dzimu ya zwifanyiso.

khumbelo dzashu. Muvhi

1Yo 5:181 “We” i khou ambela kha Yesu Kristo.

VHURIFHI HA VHUVHILI HA

YOHANE ˙ 1 Nne mukalaha ndi nwale la mufumakadzi o nangwaho na vhana vhawe, vhane nda vha funa vhukuma, hu si vhane vha funwa nga nne  fhedzi, fhedzi na nga vhothe vhane vha divha ngoho,   2 nga nthani ha ngoho i re mbilu ni dzashu, ine ra do  vha nayo lini na lini. 3 Ri do  vha na vhuthu vhuhulu, khathutshelo na mulalo zwi bvaho ha Mudzimu Khotsi na kha Yesu Kristo Murwa wa Khotsi, khathihi na ngoho na lufuno. 4 Ndi a takala zwihulu ngauri ˙ ndo wana uri vhanwe vha vhana vhau vha khou tshimbila ngohoni, samusi ro wana ndaela i bvaho ha Khotsi. 5 Huno ndi a u humbela iwe mufumakadzi, uri ri fu˙ nane (A thi khou u nwalela ndaela ntswa, fhedzi ndi ye ra vha ri nayo u bva mathomoni). 6 Hezwi ndi zwine lufuno lwa vha zwone, uri ri bvele phanda  ri tshi tshimbila u tendelana na ndaela dzawe. Heyi ndi ndaela ye na i pfa u bva mathomoni ya uri ni fanela u bvela phanda  ni tshi

tshimbila khayo. 7 Ngauri ho no bvelela vhafhuri vhanzhi shangoni, vhathu vha sa tendi uri Yesu Kristo o da  nga lwa nama.  Onoyo ndi mufhuri na mulwa-naKristo. 8 Ni di uri ni si xe thogomele,  lelwe nga zwithu zwe ra zwi shumela uri ri zwi bveledze, uri ni wane malamba nga vhudalo.  ˙ ˙ 9 Munwe na munwe ane a kheluwa nahone a si dzule e kha pfunzo ya Kristo ha na Mudzimu. Ane a dzula kha yeneyi pfunzo ndi ene a re na Khotsi na Murwa. 10 Naho e nnyi ane a da  kha inwi a si na yeneyi pfunzo, ni songo mu tanganedza nduni dzanu    kana na u mu lumelisa. 11 Ngauri ane a mu lumelisa u tanganela nae kha  mishumo yawe mivhi. 12 Naho ndi na zwithu zwinzhi ˙ zwine nda nga ni nwalela zwone, a ˙ thi to  di  u zwi nwala, fhedzi ndi fulufhela uri ndi do  da  kha inwi, ra amba ro livhana zwifhatuwo, uri  dakalo lanu  li vhe lihulu. 13 Vhana vha mukomana wau, o nangwaho, vha a u lumelisa.

dccc

ccc

VHURIFHI HA VHURARU HA

YOHANE ˙ 1 Nne  mukalaha, ndi nwalela Gayo a funwaho, ane nda mu funa vhukuma. 2 Iwe a funwaho, ndi rabela uri u dzule u tshi ita mvelaphanda na uri u  kha zwithu zwothe  vhe na mutakalo wavhudi,  samusi

u tshi khou di  ita mvelaphanda.  3 Ndi a takala nga maanda  musi vhahashu vho da  nahone vha ta nziela nga ha ngoho ye wa farelela khayo, musi u tshi khou bvela phanda  u tshi tshimbila ngohoni. 4 A thi na tshiitisi tshihulwane

371

3 YOHANE 5—YUDA 4 Khathutshelo. U lwela lutendo 372 ˙ tsha u livhuha tshi fhiraho hetshi, Zwinwe hafhu, ha fushei nga zwetsha u pfa uri vhana vhanga vha nezwo zwithu, u a hana u tanga khou bvela phanda na  vha tshi tshi- nedza vhahashu nga thonifho,  vhane vha to mbila ngohoni.  da  u vha tanganedza  5 Iwe a funwaho, wo sumbe- u a lingedza u vha thivhela na u dza u fulufhedzea kha zwe wa zwi vha bvisa tshivhidzoni. 11 Iwe a funwaho, u songo ita kha vhahashu naho wo vha u sa vha divhi. 6 Vho tanziela nga edzisa vhuvhi, fhedzi u edzi  ha lufuno lwau phanda  ha tshi- se zwo lugaho. Ane a ita zwo luvhidzo. Ndi humbela uri u vha li- gaho u bva ha Mudzimu. Ane a tshe vha tuwe nga ndila yo fanela- ita vhuvhi ho ngo vhona Mudzi  vho amba zwaho vha Mudzimu. 7 Ngauri vho mu. 12 Vhothe  tuwa vha tshi itela dzina lawe, vhudi  nga ha Demetrio, na ngo Zwi vha songo dzhia tshithu na tshi- ho yone ine  i a mu tanzielela.   ri a mu thihi kha vhathu vha dzitshaka. re zwone ndi uri na rine nahone ni a zwi divha 8 Nga zwenezwo, ri a kombetshe- tanzielela,   vhune ra vhu tanziedzea u tanganedza vhathu vho ra- uri vhutanzi    loho, uri ri vhe vhashumisani la ndi ngoho. 13 Ndo vha ndi na zwithu zwingohoni. ˙ ˙ 9 Hu na zwinwe zwe nda zwi nzhi zwine nda nga u nwale˙  di  u nwalela tshivhidzo, huno Diotire- la zwone, fhedzi a thi ˙ to  ndi tshi u nwalela. fe, ane a tama u vha na vhu- bvela phanda  imo ha ntha vhukati havho, 14 Fhedzi ndi fulufhela uri ndi do   ha tanganedzi tshithu na tshithi- u vhona hu si kale, nahone ri do  amba ro livhana zwifhatuwo.  hi tshi bvaho ha rine  nga thoni U vhe na mulalo. fho. 10 Huno musi ndi tshi da,  Khonani dzi khou u lumelisa. ndi do kha mi livhisa thogomelo  shumo ine a khou i ita, u dzulela u U nndumelisele dzikhonani nga madzina. amba zwithu zwivhi nga ha rine. 

dccc

ccc

VHURIFHI HA

YUDA 1 Nne  Yuda, mulanda wa Yesu Kristo, murathu wa Yakobo, ndi ˙ khou nwalela vho nangwaho vhane vha funwa nga Mudzimu Khotsi na vho tsireledzwaho uri vha vhe na vhushaka na Yesu Kristo ndi ri: 2 Khathutshelo na mulalo na lufuno ngavhe zwi tshi engedzea kha inwi.

3 Inwi vhafunwa, naho ndo vha ndi tshi khou didina vhuku ˙ ma uri ndi ni nwalele nga ha ndi la ine Mudzimu a do  ri tshidza ngayo, ndo wana zwi zwa ndeme ˙ u ni nwalela uri ndi ni tu  tuwedze  u lwela lutendo lwo nekedzwa ho vhakhethwa. 4 Ndi nga mu˙ landu wa uri vhanwe vhanna vho nangavhedza vha dzhena vhuka

373 Sodoma na Gomora. Mikaele ˙ ti hanu  samusi Manwalo o dzula o amba uri vha do  hatulwa—vha nna vha sa ofhi Mudzimu vhe vha shandula vhuthu vhuhulwane ha Mudzimu washu ha vha tshiitisi tsha u difara nga ndi  la i shonisaho na u sa fulufhedzea kha Mune  washu muthihi na Murena washu, Yesu Kristo. 5 Naho ni tshi divha zwenezwi  zwithu nga vhudalo, ndi tama u ni  humbudza uri Yehova o tshidza vhathu vhawe shangoni la Egipita, nga murahu a fhelisa vhe vha si vhe na lutendo. 6 Na vharu˙ nwa vhe vha si dzhiele ntha vhu imo havho, fhedzi vha tutshela  vhudzulo havho ho teaho, o vha vhofha nga mbofho dza lini na lini na u vha vhulunga swiswini lihulu u swika musi vha tshi hatulwa nga duvha   lihulu. 7 Zwi ngaho zwenezwo, Sodoma na Gomora na midi  i re tsini, na yone yo didzhenisa kha vhudifari vhu so  ngo kunaho nga ndila yo kalula ho na u emula zwithu zwa nama  nga ndila i si ya nzulele. Yo pfiswa  nga u hatulelwa mulilo vhutungu   wa lini na lini uri i vhe tsumbo ine ya ri sevha. 8 Hu sa londwi zwenezwo, vhenevho vhanna vha dovha vha vha na kuhumbulele1 kwo khakheaho, vha a ditshikafhadza namani,   vha nyadza vhuvhusi, na u amba luvhi vha re na vhugala. 9 Musi ˙ murunwa muhulu Mikaele a tshi vhangisana tshitumbu tsha Mushe na Diabolo, ho ngo mu sema, fhedzi o ri: “Ngavhe Yehova a tshi u kaidza.” 10 Vhenevho vhanna vha amba luvhi nga ha zwithu zwothe zwine vha si zwi pfesese.  Yuda 1:81 Kana “u lora.”

YUDA 5-16 Vha diita zwipuka zwi si na tha  lukanyo na u ita zwithu nga ndi la i si ya nzulele na u bvela phanda  vha tshi ditshinya.  11 Zwi do  vha vhifhela, ngauri vho tevhela ndila ya Kaini, naho ne vho gidimela matshilele o khakheaho a Bileamu vha tshi ri vha do  wana malamba ngazwo, nahone vho mbo di  fheliswa nga ntha ni ha vhushandukwa vhu fanaho na ha Kora! 12 Vhane vha la na inwi kha zwimima zwanu  zwa vhukonani vha fana na matombo a re nga fhasi ha madi,  vhalisa vhane vha dikanzwa vhone  vhane  vha sa ofhi; vha nga makole a si na mvula ane a iswa ngeno na ngei nga muya; ndi miri nga tshifhefho, fhedzi i sa anwi,  yo omaho tshothe,1 yo tupulwa ho; 13 vha nga magabelo a lwanzhe ane a fhufhuma musi vha tshi amba zwithu zwi shonisaho; ˙ ˙ naledzi dzi yaho hunwe na hunwe,  vho lugiselwaho swiswi lihulu la tshothe.  14 Henoxe we a vha e wa vhusumbe u bva kha mutevhe wa Adamu o dovha a porofita malugana navho, musi a tshi ri: “Vhonani! Yehova o da na mavhu˙  thu awe a vharunwa vhakhethwa, 15 uri a hatule vhothe, na u vho  na mulandu vhothe vha sa ofhi  Mudzimu malugana na zwe vha zwi ita zwi sumbedzaho u sa ofha Mudzimu, na zwithu zwothe zwi  tshuwisaho zwe vhaitazwivhi vha sa ofhi Mudzimu vha zwi amba nga hae.” 16 Vhenevho vhanna ndi vhagunguli, vha a vhilaela nga ha vhutshilo havho, vha ita zwa

ho ngo sema Diabolo

Yuda 1:121 Thalutshedzelo ya ipfi nga ipfi i  ri “u fa kavhili.”

YUDA 17—NZUMBULULO 1:5 nyemulo dzavho, vha a zuwa, ngeno vha tshi khou khoda  vha˙ nwe uri vhone vhane  vha vhuyelwe. 17 Fhedzi inwi vhafunwa, humbulani zwe na vhudzwa zwone tshifhingani tsho fhiraho nga vhaapostola vha Murena washu Yesu Kristo, 18 nga ha ndila ye  vha vha vha tshi dzula vha tshi ni vhudza uri: “Maduvhani a vhu fhelo hu do  vha na vhagodi,  vhane vha ita zwa nyemulo dzavho kha zwithu zwa u sa ofha Mudzimu.” 19 Vhenevho ndi vhone vhane vha ita uri hu vhe na dziphambano, vhanna vhane vha tshila u fana na zwipuka, vha si na muya wa Mudzimu. 20 Fhedzi inwi vhafunwa, dikhwa thise  ni kha lutendo lwanu lukhe thwa-khethwa, ni rabele ni tshi tu nga muya mukhe tuwedzwa  thwa 21 ni dzule ni tshi ita zwi-

Maipfi a vhuporofita. Thanzi 374  thu zwine zwa do  ita uri Mudzimu a ni fune, musi no lindela khathutshelo ya Murena washu Yesu Kristo, ine ya isa vhutshiloni vhu ˙ sa fheli. 22 Zwinwe hafhu, dzulani ni tshi khathutshela vhane vha timatima; 23 vha tshidzeni nga u vha fuda  muliloni. Fhedzi ni dzule ni tshi khathutshela vha˙ nwe, ni ite nga u ralo ni na nyofho, ni tshi vhenga na tshiambaro tshe tsha tshikafhadzwa nga nama.  24 Mudzimu u a kona u ni tsireledza uri ni si khukhulwe na u ita uri ni dzule ni sa solei phanda  ha vhugala hawe nga dakalo lihulu, 25 Mudzimu muthihi ane a ri tshidza nga Yesu Kristo Murena washu, nga a vhe na vhugala, Vhurena, maanda  na vhuvhusi, zwothe ndi zwawe tsha kale na  kale na zwino na nga hu sa fheli. Amen.

dccc

ccc

NZUMBULULO I YAHO HA YOHANE

Nzumbululo nga Yesu Kristo, ye Mudzimu a mu nea, uri a  sumbedze vhalanda vhawe zwithu zwe zwa vha zwi tshi fanela u ˙ itea hu si kale. O ruma murunwa wawe uri a i sumbedze Yohane mulanda wawe nga zwiga, 2 we a tanziela ipfi le a newa nga Mu  dzimu na vhutanzi he Yesu Kri sto a vhu nea, na u tanziela nga   zwithu zwothe zwe a zwi vhona.  3 Hu takala ane a vhalela ntha na  vhane vha pfa maipfi a honovhu vhuporofita, na vhane vha tevhe˙ dza zwo nwalwaho khaho; nga-

1

uri tshifhinga tsho vhewaho tshi tsini. ˙ 4 Nne  Yohane ndi nwalela zwivhidzo zwa sumbe zwi re tshitiri kini tsha Asia ndi ri: Vhuthu vhuhulu na mulalo zwi bvaho “Kha Ane a vha hone, we a vha e hone na ane a khou da,” na kha mimuya ya sumbe i  re phanda ha khulunoni yawe,   5 na kha Yesu Kristo, “Thanzi  i Fulufhedzeaho,” “Ene tanzhe la vho vuswaho vhafuni,” na “Muvhusi wa mahosi a lifhasi” nga zwi vhe na inwi.

375 NZUMBULULO 1:6–2:1 Naledzi dza sumbe. Khono   dza lufu Kha ane a ri funa na we a o vha e matshena sa mudali mu ri vhofholola zwivhini zwa- tshena, sa mahada, huno mato   shu nga malofha awe— 6 a ri awe o vha a tshi nga khavhu ya ita uri ri vhe muvhuso, vhotshi- mulilo; 15 milenzhe yawe i tshi fhe vha Mudzimu wawe a re Kho- nga tsimbi-tswuku musi i tshi tsi awe—vhugala na maanda doni; ipfi lawe lo  nga khou penya i nan   zwi vhe zwawe lini na lini. Amen. vha li tshi nga muungo wa madi  7 U khou da e kha makole, manzhi. 16 Kha tshanda   tshavhathu vhothe vha do   mu vhona, we tsha u la o vha o fara naledzi  khathihi na vhe vha mu thavha; dza sumbe, mulomoni wawe ho  huno tshaka dzothe dzi re kha li- vha hu tshi khou bva banga lila fhasi dzi do hawe. pfu li re na vhuhali, la mutshea lila nga nthani  Amen. hothe, tshifhatuwo tshawe tsho   8 Yehova Mudzimu u ri: “Ndi vha tshi tshi nga duvha  line la penne  Alfa na Omega, Ane a vha nya vhukuma. 17 Musi ndi tshi hone, we a vha e hone na ane a mu vhona, nda wela milenzheni khou da, yawe nda nga mufu.  Ramaandao  the.”  9 Nne Hone a vhea tshanda  Yohane, wahanu  na we  tshawe a vha na mukovhe na inwi matutsha u la kha nne   a ri: “U songuni na muvhusoni na kha u ko- ngo ofha. Ndi nne  wa u Thoma ndelela khathihi na Yesu, ndo vha na wa u Fhedza, 18 na a tshila ndi tshitangadzimeni tsha Pati- ho; ndo vha ndo fa, fhedzi vhona!  mo nge nda amba nga ha Mu- Ndi khou tshila lwa tshothe, ndi  dzimu na u tanziela nga ha Yesu. na khono   dza lufu na dza Vhu˙ 10 Ndo dadzwa muya mukhe- dzulavhafu.1 19 Ngauralo, nwa thwa nga duvha  la Murena, mu- la zwithu zwe wa zwi vhona, na rahu hanga nda pfa ipfi lihulu li zwithu zwine zwa khou itea na ngaho phalaphala, 11 li tshi ri: zwine zwa do  itea nga murahu “Zwine wa zwi vhona u zwi ha zwenezwi. 20 Tshiphiri tshi˙ nwale kha mupombo, u zwi ru- khethwa tsha naledzi dza sumbe  mele kha zwivhidzo zwa sumbe, dze wa dzi vhona kha tshanda  zwa ngei Efesa, Simirina, Perega- tshanga tsha u la, na zwitoma mo, Thiathira, Saradesi, Filadele- mbone zwa sumbe zwa musufia na Laodikea.” ku ndi hetshi: Naledzi dza sumbe  ˙ 12 Huno nda rembuluwa uri dzi imela vharunwa vha zwivhindi vhone we a vha a tshi khou dzo zwa sumbe, nahone zwitoma amba na nne, musi ndo no re- mbone zwa sumbe zwi imela zwi mbuluwa, nda vhona zwitoma vhidzo zwa sumbe. ˙ ˙ mbone zwa sumbe zwa musuku, “Nwalela murunwa wa tshi13 vhukati ha zwenezwo zwito vhidzo tsha Efesa uri: Hemambone nda vhona we a vha a zwi ndi zwine zwa khou ambiwa tshi nga murwa-muthu, o amba- nga o faraho naledzi dza sumbe  ra tshiambaro tsho lapfaho u swi- tshandani tshawe tsha u  la, ane ka milenzheni, o divhofha khana  ˙ nga labi la musuku. 14 Zwinwe Nzu 1:181 Nga Lugerika ndi haides. Sedzahafhu, mavhudzi a thohoni yawe ni Thumetshedzo  7. 

2

NZUMBULULO 2:2-17 Marifhi a yaho zwivhidzoni. Antipa 376 a tshimbila vhukati ha zwitomani tambudzwe maduvha a fumi. I   mbone zwa sumbe zwa musuku, vha a fulufhedzeaho u swika lufukhare ya 2 ‘mishumo yau ndi a i divha, na ni, nahone ndi do  u nea   u didina hau na u kondelela, na vhutshilo. 11 Ane a vha na nde   uri a u koni u kondelela vhathu vhe nga a pfe zwine muya wa vhu vhavhi, u linga vhane vha amba dza zwivhidzo: Ane a kunda ha uri vha vhaapostola, fhedzi vhe nga itwi tshithu na tshithihi nga si vhaapostola, ngeno vhe vha- lufu lwa˙ vhuvhili.’1 ˙ ˙ 12 “Nwalela murunwa wa tshizwifhi. 3 Zwinwe hafhu, u a kondelela, nahone wo sumbedza u vhidzo tsha Peregamo uri: Khe sa fhela mbilu u tshi itela dzi- zwi zwine zwa khou ambiwa nga na langa, u sa neti. 4 Naho zwo ane a vha na banga lilapfu li  ralo, ndi u kaidzela uri wo litsha re na vhuhali, la mutshea-hothe, hune wa dzula  lufuno lwe wa vha u nalwo u tho- 13 ‘ndi a divha hone, hune ha vha na khulunoni  mani. 5 “‘Nga zwenezwo, humbula he ya Sathane; naho zwo ralo, u dzuwa wa u hone, nahone u rembu- la wo farelela dzina langa, huno a luwe u ite mishumo ye wa vha u wo ngo landula u vha hau na lute na nga misi ya Antitshi i ita u thomani. Arali wa sa ndo kha nne yanga i fulufhedzeaho,  rembuluwa, ndi do nahone pa, thanzi  u dela  nda bvisa tshitomambone tshau we a vhulahwa ni hone henefho  vhudzuloni hatsho. 6 Zwine wa hune Sathane a dzula hone. 14 “‘Naho zwo ralo, hu na zwikhou ita zwavhudi  ndi uri u vhe u nga mishumo ya tshigwada tsha thu zwi si gathi zwine nda do Nikolai ine na nne  nda i vhenga. kaidzela zwone, zwa uri u na vha7 Ane a vha na ndevhe nga a pfe ne vha tevhedza pfunzo ya Bi zwine muya wa vhudza zwivhidzo: leamu, we a gudisa Balaka uri  Kha ane a kunda ndi do  mu te- a vhee tshikhukhulisi phanda ndela uri a le muri wa vhutshilo, ha vharwa vha Isiraele, uri vha zwo itelwaho mi une wa vha paradisoni ya Mudzi- le zwithavhelo dzimu ya zwifanyiso na uri vha mu.’ ˙ ˙ 8 “Nwalela murunwa wa tshi- ite vhupombwe. 15 Na iwe u dovhidzo tsha Simirina uri: Khe- vha wa vha na vhane vha tevhezwi zwine a zwi amba, ‘ene wa dza pfunzo ya tshigwada tsha Niu Thoma na wa u Fhedza,’ kolai. 16 Ngauralo, rembuluwa. Arali wa sa ita nga u ralo, ndi do  we a fa nahone a dovha a tshiu dela nga u tavhanya nda lwa na  la, 9 ‘ndi a divha vhutungu hau   vho nga banga lilapfu la mulomo na vhushai hau—fhedzi wo pfuwanga. ma—na u semiwa nga vhane vha 17 “‘Ane a vha na ndevhe nga  divhidza Vhayuda vhe si Vhayu a pfe zwine muya wa vhudza zwida, ngeno vhe sinagogo ya Sathavhidzo: Ane a kunda ndi do  mu ˙ ne. 10 U songo ofha u tambunea inwe ya mana yo dzumbwa dzwa hune wa do  sedzana naho ho, ndi do tombo litshe mu nea  zwenezwino. Diabolo u do  dzula a ˙ tshi kudza vhanwe vhanu  dzhele Nzu 2:111 Zwine zwa amba uri “lufu lwa uri ni lingwe nga vhudalo, na uri tshothe.”  

377 Tshivhidzo tsha Thiathira. Naledzi NZUMBULULO 2:18–3:4  na, nahone kha lene lo tombo hu zwa vhidzwa “zwithu zwo dzika˙ do  vha ho nwalwa dzina liswa li sa ho,” zwine zwa bva ha Sathane: ˙ divhiwi nga muthu nga nnda   ha a thi khou ni hwesa munwe muwe a li newa.’ hwalo. 25 Zwi ngaho zwenezwo, ˙ ˙ 18 “Nwalela murunwa wa tshi- farelela kha zwine wa vha nazwo vhidzo tsha Thiathira uri: Khezwi u swika ndi tshi da. 26 Kha ane  zwine Murwa wa Mudzimu a zwi a kunda na ane a tevhedza miamba, ane a vha na mato  a nga- shumo yanga u swika vhufheloho khavhu ya mulilo, ane mile- ni ndi do maanda  mu nea   kha nzhe yawe ya nga tsimbi-tswuku dzitshaka, 27 nahone u do  lisa i penyaho, 19 ‘ndi a divha mi- vhathu nga lubada   lwa tsimbi uri shumo yau, na lufuno lwau, lute- vha pwashekane sa midzio ya vundo lwau, vhudin  da  hau, na u ko- mba, vhunga ndo newa zwene ndelela hau, uri mishumo yau ya zwo nga Khotsi anga. 28 Ndi do   zwino i fhira ya u thomani. mu nea naledzi ya nga matshelo  20 “‘Naho zwo ralo, ndi u kai- ni.1 29 Ane a vha na ndevhe nga  dzela uri u tendela onoyu mufu- a pfe zwine muya wa vhudza zwimakadzi Isebele, ane a divhi vhidzo.’ ˙ ˙ dza muporofita wa mufumakadzi, “Nwalela murunwa wa tshiane a gudisa na u xedza vhavhidzo tsha Saradesi uri: landa vhanga uri vha ite vhupoKhezwi zwine zwa ambiwa nga mbwe na uri vha le zwithavhelo  ane a vha na mimuya ya Mudzimu zwo itelwaho midzimu ya zwifaya sumbe na naledzi dza sumbe,  nyiso. 21 Huno ndo mu nea  ‘ndi a divha mishumo yau, u di  tshifhinga tsha uri a rembuluvhelwa uri u a tshila, fhedzi wo fa. we, fhedzi ho ngo diimisela u re 2 Fhatuwa, nahone u khwathise   mbuluwa kha vhupombwe hawe. zwithu zwo salaho zwe zwa vha 22 Hu si kale ndi do  ita uri a lwazwi tshi khou to  da  u fa, ngauri a le vhukuma, na vhane a ton  do wo ngo ita mishumo yau nga vhula navho ndi do  ita uri vha wephanda   ha Mudzimu wanga. lwe nga vhutungu vhuhulu, arali dalo   u vha sa rembuluwa kha mishumo 3 Nga zwenezwo, bvela phanda  yawe. 23 Ndi do vhulaha vha- tshi humbula zwe wa zwi tanga na vhawe nga dwadze, uri zwivhi- nedza na zwe wa zwi pfa, u bvele phanda  u tshi zwi tevhedza, u redzo zwothe zwi divhe uri ndi nne    ane a tolisisa mihumbulo ya nga mbuluwe. Vhukuma, arali wa sa   da  sa mbava nahone ngomu-ngomu1 na dzimbilu, na- vuwa, ndi do ˙ tshifhinga tshi divha  hone ndi do nea munwe na mu- a u nga do   ˙ ngatsho.  u dela  nwe wanu u ya nga mishumo ne nda do  4 “‘Naho zwo ralo, u na vha si yawe. 24 “‘Naho zwo ralo, kha vho- gathi ngeo Saradesi vhe vha si the vha re Thiathira ndi ri, vho- tshikafhadze zwiambaro zwavho  ndi vhone vha the vha sa tevhedzi yeneyi pfunzo, zwa nga nnda,   tshimbila na nne  vho vhe vha vha vha sa divhi zwine ne vha do  ambara zwiambaro zwitshena,

3

Nzu 2:231 Thalutshedzelo ya ipfi nga ipfi i  ri “dzitswio.”

Nzu 2:281 Masase.

NZUMBULULO 3:5-21 Vhurifhi ha Filadelefia na Laodikea 378 ngauri vha a fanelea. 5 Ane a do na la mudi   wa Mudzimu wanga, kunda u do  ambadzwa zwiamba- Yerusalema muswa une wa tsa u ro zwitshena zwa nga nnda; ha Mudzimu wa a thi tshi bva ta  ˙ dulu  nga thuthi dzina lawe kha bugu nga, nda nwala na dzina langa liya vhutshilo, ndi do  amba dzina swa. 13 Ane a vha na ndevhe  anga na nga a pfe zwine muya wa vhudza lawe phanda  ha Khotsi ˙ phanda ha vharunwa vhawe. zwivhidzo.’  ˙ ˙ 6 Ane a vha na ndevhe nga a pfe 14 “Nwalela murunwa wa tshi zwine muya wa vhudza zwivhi- vhidzo tsha Laodikea uri: Hezwi dzo.’ ˙ ndi zwithu zwine zwa ambiwa ˙ 7 “Nwalela murunwa wa tshi- nga Amen, thanzi i fulufhedzea vhidzo tsha Filadelefia uri: He- ho na ya ngoho, tsiko ya u thozwi ndi zwithu zwine zwa ambi- ma ya Mudzimu, 15 ‘ndi a divha  wa nga ane a vha mukhethwa, mishumo yau, uri a u rothoane a vha wa ngoho, ane a vha li kana u fhisa. Ndi tama arali na khono  ya Davida, ane a vula wo vha u tshi rothola kana u hu si vhe na ane a vala, ane a vala tshi fhisa. 16 Ngauri u a dudehu si vhe na ane a vula, 8 ‘ndi la, a u fhisi kana u rothola, ndi a divha mishumo yau—ndo u vu- do   u pfela kule wa bva mulomolela munango, une hu si vhe na ni wanga. 17 Ngauri u ri: “Ndo  ane a nga u vala. Ndi a zwi dipfuma, ndo kuvhanganya lupfu vha zwa uri a u na nungo, wo mo, a hu na tshine nda tshi shaita zwe nda amba nahone wo ya na luthihi,” fhedzi a wo ngo dzula u tshi fulufhedzea kha dzi- takala, u pfisa vhutungu, u mu na langa. 9 Ndi do  ita uri vhane shai, wo pofula nahone u fhedzi, vha bva kha sinagogo ya Sa- 18 ndi u eletshedza uri u renge thane vhane vha ri vha Vhayu- kha nne  musuku wo kunakiswada ngeno vhe si Vhayuda, fhedzi ho nga mulilo uri u kone u pfuvha tshi khou zwifha—vha de  vha ma, na zwiambaro zwitshena zwa gwadame phanda ha milenzhe nga nnda   uri u kone u ambara uri yau nahone vha divhe uri ndi a u si farwe nga thoni ngauri a wo   u funa. 10 Ngauri wo tevhedza ngo ambara, u renge na mushoipfi li ambaho nga ha u kondelela nga wa u dodza matoni uri u kone    hanga, ndi do  dovha nda u tsirele- u vhona. dza nga tshifhinga tsha mulingo, 19 “‘Vhothe vhane nda vha  tshine tsha do funa ndi a vha kaidza na u vha  dela  lifhasi lothe,  uri hu lingwe vho dzulaho kha li- laya. Nga zwenezwo, fhiseani nafhasi. 11 Ndi khou da hone ni rembuluwe. 20 Ndo  nga u ta vhanya. Dzula wo farelela zwine ima munangoni ndi khou kho wa vha nazwo, uri hu si vhe na khonya. Arali muthu a pfa ipfi laane a u dzhiela khare yau. nga nahone a vula munango, ndi  yawe nda la tshi12 “‘Ane a kunda ndi do  dzhena nduni   mu ita do phuphu thembeleni ya Mudzimu lalelo nae na ene a la na nne.  wanga, huno ha nga do  mu te bva ˙ kha- 21 Ane a kunda ndi do yo na luthihi, ndi do  kha khu mu nwala ndela uri a dzule na nne yanga, samusi na nne dzina la Mudzimu wanga na dzi- lunoni   ndo

379 Zwivhumbwa zwina NZUMBULULO 3:22–5:2  zwi tshilaho kunda nda dzula na Khotsi anga vhumbwa zwina  zwi tshilaho zwo kha khulunoni yawe. 22 Ane a dalaho mato    nga phanda  na nga vha na ndevhe nga a pfe zwine murahu. 7 Tshivhumbwa tshi  muya wa vhudza zwivhidzo.’” tshilaho tsha u thoma tsho vha Nga murahu ha zwenezwi tshi tshi nga ndau, tshivhumbwa zwithu nda lavhelesa nahone tshi tshilaho tsha vhuvhili tsho vha tshi tshi nga mbohwana, nda vhona munango wa ta   dulu  wo vulea, huno ipfi le nda thoma tshivhumbwa tshi tshilaho tsha u li pfa lo vha li tshi nga la pha- vhuraru tsho vha tshi na tshifhatuwo tshi ngaho tsha muthu, na laphala, li tshi khou amba na nne,  li tshi ri: “Gonya ngeno ndi u su- hone tshivhumbwa tshi tshilaho nga  tsho vha tshi tshi mbedze zwithu zwine zwa fane- tsha vhuna ˙ la u itea.” 2 Nga u tavhanya nga goni ˙ li fhufhaho. 8 Tshinwe na  murahu ha zwenezwi, muya wa tshinwe tsha zwi la zwivhumbwa  zwi tshilaho tsho vha tshi Mudzimu wa da kha nne: nda zwina   vhona khulunoni i fhethu hayo na phapha dza rathi; dzo vha dzi   nga nnda  na nga ngomu. ta hu na we a vha o dzula na mato  dulu,  vhusiku na  khayo. 3 We a vha o dzula kha- Tshifhinga tshothe, masiari, zwi tshi ri: “Mukhethwa, yo o vha a tshi nga tombo li to  da ho u fana na daimane na tombo mukhethwa, mukhethwa ndi Ye the,  litswuku la thengokhulu, u mona hova Mudzimu, Ramaandao na khulunoni ho vha hu na mu- we a vha e hone, ane a vha hone   sengavhadzimu une wa fana na na ane a khou da.” 9 Tshifhinga tsho the musi  emeralidi. 4 U mona na yeneyo khulu- zwivhumbwa zwi tshilaho zwi tshi nea vhugala na u hulisa na  noni ho vha hu na khulunoni   dza fumbili-ina  (24), kha dzene- u livhuha O dzulaho kha khuAne a tshila lini na lini,  dzo khulunoni nda vhona ho dzu- lunoni,  10 vhahulwane vha fumbili-ina  la vhahulwane vha fumbili-ina  vho ambara zwiambaro zwitshe- vho vha vha tshi gwadama pha ha O dzulaho kha khulunoni  na zwa nga nnda, thohoni dza- nda   vho vho vha vho ambara kha- na u rabela A tshilaho lini na lini, re dza musuku. 5 Henefho kha vha bvula khare dzavho vha dzi vha  ha khulunoni,  khulunoni ho vha hu tshi bva lu- vhea phanda  penyo na maipfi na mibvumo; ho ri: 11 “Iwe Yehova Mudzimu, vha hu na mbone dza sumbe dza ndi iwe wo fanelwaho nga vhuganga mulilo dzi tshi khou duga pha- la na u huliswa na maanda, huno  nda nahone zwe- uri wo sika zwithu zwothe,  ha khulunoni,  nezwi zwi imela mimuya ya su- zwo vha hone na u sikwa nge wa mbe ya Mudzimu. 6 Phanda  ˙ ha zwi funa.” khulunoni ho vha hu na tshinwe Nda vhona tshandani tsha u   tshithu tshi ngaho lwanzhe lu pela tsha O dzulaho kha khu˙ nyaho sa ngilasi, tshi ngaho mu- lunoni hu na mupombo wo nwa nyaka. lwaho thungo dzothe, wo pfu ne  Vhukati ha khulunoni na u lwa mapfundo a sumbe. 2 Nda  ˙ mona nayo ho vha hu na zwi- vhona murunwa a re na maanda 

4

5

NZUMBULULO 5:3–6:4 Ngwana i pfunulula mapfundo 380  a tshi khou huwelela nga ipfi li- muvhuso na vhotshifhe vha Muhulu a tshi ri: “Ndi nnyi ane a fa- dzimu washu, na vhane vha do  nelea u vula mupombo na u pfu- vhusa sa mahosi kha lifhasi.” nulula mapfundo awo?” 3 Huno 11 Nda lavhelesa, nda pfa ma ˙ ho vha hu si na muthu ta ipfi a vharunwa vhanzhi vho  dulu  kana kha lifhasi kana nga fhasi tangaho khulu noni na zwi ha lifhasi we a vha a tshi nga kona vhumbwa zwi tshilaho na vhahuu vula mupombo kana u sedza lwane, vho vha vhe zwigidi zwa zwi re khawo. 4 Nda lila zwihu- fumi zwi tshi andiswa nga zwilu ngauri a ho ngo wanala we a gidi zwa fumi, na vha zwigidi na vha a tshi fanelea u vula mupo- zwigidi, 12 vha tshi khou huwembo kana u sedza zwi re khawo. lela nga ipfi lihulu vha tshi ri: ˙ yo fane 5 Fhedzi munwe wa vhahulwane “Ngwana ye ya thavhiwa maanda   na lua amba na nne  a ri: “Litsha u lila. lwa nga u newa na nungo na u  Vhona! Ndau ine ya vha ya lusha- pfumo na vhutali  ka lwa Yuda, mudzi wa Davida, yo huliswa na vhugala na phathukunda uri i kone u vula mupombo tshedzo.” 13 Nda pfa tshivhumbwa tshina mapfundo awo a sumbe.” ˙ ˙ 6 Huno nda vhona ngwana yo nwe na tshinwe tshine tsha vha ta dulu na kha   lifhasi na fhaima vhukati ha khulunoni na  si ha lifhasi na lwanzheni, na zwivhukati ha zwivhumbwa zwina  zwi re khalwo zwi tshi  zwi tshilaho na vhukati ha vha- thu zwothe ri: “Thendo na khuliso na vhugahulwane i tshi nga yo thavhiwa,   ndi zwa O dzulaho i na nanga dza sumbe na mato   a la na maanda na zwa Ngwana,  sumbe, nahone mato  eneo a ime- kha khulunoni la mimuya ya Mudzimu ya su- lini na lini.” 14 Huno zwivhu zwi tshilaho zwa ri: mbe yo rumiwaho lifhasini lo- mbwa zwina the. 7 Ngwana ya ya nahone ya “Amen!” na vhahulwane vha gwa dzhia mupombo tshandani tsha u dama vha rabela.  la tsha O dzulaho kha khulunoni.  Nda vhona Ngwana i tshi pfu˙ 8 Musi yo no dzhia mupombo, nulula  linwe la ˙ mapfundo a zwivhumbwa zwina zwi tshila- sumbe, nda pfa tshinwe tsha zwi ho na vhahulwane vha fumbili- vhumbwa zwina  zwi tshilaho tshi ina phanda ha tshi amba nga ipfi li ngaho mu (24) vha gwadama ˙ ˙  Ngwana, munwe na munwe wa- bvumo tshi tshi ri: “Ida!” 2 Nda  vho o vha e na tshihwana na mu- lavhelesa, nda vhona bere tshena; dzio wa musuku wo dalaho nga we a vha o i namela o vha o fara   zwioro. Zwioro zwi imela thabe- vhura; a newa khare, a bvela pha lo dza vhakhethwa. 9 Vha imba nda  a tshi kunda na u khunyeleluimbo luswa, vha ri: “Wo fane- dza gundo lawe. lwa nga u dzhia mupombo na u 3 Musi i tshi pfunulula pfundo  pfunulula mapfundo awo, ngauri la vhuvhili, nda pfa tshivhumbwa  wo thavhiwa nahone nga malofha tsha vhuvhili tshi tshilaho tshi  au wo rengululela Mudzimu vha- tshi ri: “Ida!” 4 Ha bvelela bere  thu vha bvaho kha tshaka dzothe tswuku; we a vha o i namela a te  na ndimi dzothe, 10 wa vha ita ndelwa uri a dzhie mulalo kha li

6

˙ 381 Pfundo la vhuraru. Vharunwa vhana NZUMBULULO 6:5–7:2  fhasi uri vha vhulahane nga tsha- tshifhinganyana, u swikela hu vho; a newa banga lihulu. tshi dadzea tshivhalo tsha vhala  5 Musi i tshi pfunulula pfundo nda ngavho na vhahavho vhe vha  vhula dou  la vhuraru, nda pfa tshivhumbwa vha vha tshi khou to tsha vhuraru tshi tshilaho tshi hwa u fana navho. tshi ri: “Ida!” Nda lavhelesa, nda 12 Nda vhona i tshi pfunulula   vhona bere ntswu; we a vha o i pfundo la vhurathi, ha vha na munamela o vha o fara tshikalo tsha- dzinginyo; duvha   la˙ swifhala sa ndani tshawe. 6 Nda pfa zwine dzadza la vhukuse, nwedzi wothe   zwa nga ipfi vhukati ha zwivhu- wa nga malofha, 13 nahone na mbwa zwina dza wela kha li zwi tshilaho li tshi ledzi dza ta  dulu  ri: “Khilogiramu ya goroi ndi di- fhasi, u fana na musi muhuyu nari,1 khilogiramu tharu dza ba li wo dzinginyiswa nga muya mundi dinari; u songo tshinya ma- hulu wa wisa mahuyu a magapfura a mutwari na waini.” ga. 14 Li sa mu  ta  dulu  la tuwa  7 Musi i tshi pfunulula pfundo pombo u tshi pombiwa, thavha  ˙ ˙ nda pfa tshivhumbwa inwe na inwe na tshitangadzime  la vhuna,  ˙ ˙ tsha vhuna  tshi tshilaho tshi tshi tshinwe na tshinwe zwa sudzuluri: “Ida!” 8 Nda lavhelesa, nda swa vhudzuloni hazwo. 15 Ma na vhona bere yo tshenuluwaho; we hosi a lifhasi na vhadivhalea  a vha o i namela o vha a tshi pfi vhalangammbi, vhapfumi na vha  ˙ Lufu. Vhudzulavhafu1 ho vha vhu re na nungo na mulanda munwe ˙ ˙ tshi khou mu tevhela vhu tsini- na munwe na muthu munwe na ˙ tsini nae. Zwo vha zwo newa ma- munwe o vhofholowaho vha dzu anda  a u vhusa tshipida  tsha vhu- mbama mabakoni na nngwani na  tsha lifhasi, na u vhulaha nga dza dzithavha. 16 Vha amba na banga lilapfu na nga u tahela ha dzithavha na dzinngwa vha ri: “Ri  zwi liwa na nga dwadze na nga weleni ni ri dzumbamise tshifhazwivhanda zwa lifhasi. tuwo tsha O dzulaho kha khulu na kha mbiti dza Ngwana, 9 Musi i tshi pfunulula pfundo noni   nda vhona nga fhasi 17 ngauri duvha  lihulu la mbiti la vhutanu,  ha aletare hu na malofha a vho dzavho lo swika, ndi nnyi ane a do  vhulahwaho nga nthani ha ipfi la kona u ima?”  Mudzimu na nga nthani ha vhu Nga murahu ha zwenezwo, ˙ tanzi he vha vhu nea. 10 Huno   nda vhona vharunwa vhana  vha huwelela nga ipfi lihulu vha vho ima khudani nna   dza lifhasi, ri: “Murena Muvhusahothe mu vho fara mimuya mina  ya lifhasi, khethwa na wa ngoho, u do  hatu uri hu si vhe na muya une wa vhula lini na u lifhedza malofha ashu dzula kha lifhasi kana lwanzhekha vho dzulaho kha lifhasi?” ni kana u vhudzula muri naho u ˙ ˙ ˙ 11 Nahone munwe na munwe wa- ufhio. 2 Nda vhona munwe mu˙ vho a newa tshiambaro tshitshe runwa a tshi khou gonya a tshi na; vha vhudzwa uri vha awele lwa bva vhubvaduvha, e na luswayo  lwa Mudzimu a tshilaho; naho˙ Nzu 6:61 Ndi tshelede ya Vharoma ya tsi mbi. 81 Nga Lugerika ndi haides. Sedzani ne a vhidzelela vharunwa vhana nga ipfi lihulu vhe vha vha vho Thumetshedzo 7. 

7

NZUMBULULO 7:3–8:2 Vha 144 000 vho swaiwaho. Zwisimani 382 tendelwa u tshinya lifhasi na lwa- ipfi lihulu, la ri: “U tshidzwa hu nzhe, 3 a ri: “Ni songo tshinya bva ha Mudzimu washu, o dzulana kha Ngwalifhasi kana lwanzhe kana miri, ho kha khulunoni,  u swikela ri tshi swaya vhalanda na.” ˙ vha Mudzimu washu kha phanda vho vha  11 Vharunwa vhothe  dzavho.” vho ima vho tanga khulunoni na  4 Nda pfa uri tshivhalo tsha vhahulwane na zwivhumbwa zwivhe vha swaiwa ndi 144 000, vho na zwi tshilaho, vha gwadama  swaiwaho vha bva kha tsha- phanda vha rabe ha khulunoni,  ka dzothe dza vharwa vha Isi- la Mudzimu, 12 vha ri: “Amen!  raele: Thendo na vhugala na vhuta 5 Kha lushaka lwa Yuda ho li na ndivhuho na khuliso na swaiwa vha zwigidi zwa fumi- maanda  na nungo nga zwi vhe zwa Mudzimu washu lini na lini. mbili (12 000); kha lushaka lwa Rubeni ndi Amen.” ˙ zwigidi zwa fumi-mbili; 13 Munwe wa vhahulwane a a ri: “Avha vho kha lushaka lwa Gada ndi zwi- amba na nne  ambaraho zwiambaro zwitshena gidi zwa fumi-mbili; 6 kha lushaka lwa Asere ndi ndi vhonnyi, nahone vha bva ngafhi?” 14 Ngauralo, nda mbo di  zwigidi zwa fumi-mbili; kha lushaka lwa Nafutali ndi mu fhindula nda ri: “Murena wanga, ndi iwe ane wa zwi divha.” A  zwigidi zwa fumi-mbili;  “Havha ndi vho bvakha lushaka lwa Manase ndi ri kha nne: ho matunguni mahulu, vho ta  zwigidi zwa fumi-mbili; 7 kha lushaka lwa Simeoni ndi nzwa zwiambaro zwavho vha zwi tshenisa nga malofha a Ngwazwigidi zwa fumi-mbili; kha lushaka lwa Levi ndi zwi- na. 15 Ndi ngazwo vho ima phanda ya Mudzimu;  ha khulunoni  gidi zwa fumi-mbili; kha lushaka lwa Isashari ndi vha tshi khou mu itela tshumelo khethwa masiari na vhusiku thezwigidi zwa fumi-mbili; 8 kha lushaka lwa Sebuloni mbeleni yawe; nahone O dzulaho kha khulunoni u do   atha dendi zwigidi zwa fumi-mbili; kha lushaka lwaYosefa ndi zwi- nnde la u vha tsireledza. 16 A vha tsha do na u farwa  pfa ndala  gidi zwa fumi-mbili; a vha tsha do   fhiswa kha lushaka lwa Benyamini ho nga dora, 17 ngauri Ngwana, i  swaiwa vha zwigidi zwa fumi- nga duvha, re vhukati ha khulunoni, i do   vha mbili. 9 Nga murahu ha zwenezwo, lisa, ya vha isa zwisimani zwa  a vhutshilo. Huno Mudzimu nda lavhelesa, nda vhona gogo li- madi yothe ma phumula mitodzi   hulu, li sa koni u vhalwa nga mu- u do avho.”  thu, li bvaho kha tshaka dzo- toni Musi Ngwana i tshi pfuthe na ndimi dzothe,   lo ima nulula pfundo la vhusumbe, phanda na phanda   ha khulunoni   lu to ha Ngwana, lo ambara zwiamba- ha fhumulwa ta  dulu   da ro zwitshena; lo fara matari a mi- ho u vha hafu ya awara. 2 Nda  ˙ tshevho. 10 La vhidzelela nga vhona vharunwa vha sumbe vha

8

383 Thabelo. Phalaphala dza sumbe NZUMBULULO 8:3–9:3 ˙ ne vha ima phanda 10 Murunwa wa vhuraru a li ha Mudzimu, huno vha newa phalaphala dza dza phalaphala yawe. Ha wa na  ledzi khulu i dugaho sa luvhosumbe. ˙ ˙ ya wela  dulu,  3 Ha swika munwe murunwa ne i tshi bva ta  tshithihi kha zwiraa ima phanda ha aletare o kha tshipida  fara mudzio wa musuku wa zwi- ru tsha milambo na kha zwisima 11 Naledzi yeneyo yo   oro; a newa zwioro zwinzhi uri a zwa madi.  zwi nekedze kha aletare ya musu- vha i tshi pfi Tshikalakati.1 Tshi  tshithihi kha zwiraru tsha ku ye ya vha i phanda  ha khulu- pida madi  tsha kalakata, vhathu vhanoni khathihi na thabelo dzothe    ngadza vhakhethwa. 4 Huno vhutsi nzhi vha fa nga eneo madi, uri a kalakate. ha zwioro ha gonya vhu tshi bva uri o vha o itwa ˙ ˙ 12 Murunwa wa vhuna  a lidza tshandani tsha murunwa khathi  hi na thabelo dza vhakhethwa phalaphala yawe. Huno tshipida  phanda  ha Mudzimu. 5 Fhedzi tshithihi kha zwiraru tsha duda tshinga u tavhanya onoyo muru- vha tsha rwiwa na tshipi  ˙  ˙ nwa a dzhia mudzio wa zwioro, thihi kha zwiraru tsha nwedzi na ˙ u itela uri tshipi a u dadza nga munwe wa muli- tsha dzinaledzi,   tshithihi kha zwiraru zwazwo lo u bvaho kha aletare a u posa da kha lifhasi. Ha vha na mibvumo tsha masiari na tsha vhusiku zwi na maipfi na dziphenyo na mudzi- swifhale. ˙ 13 Nda vhona goni li tshi khou nginyo. 6 Vharunwa vha sumbe vhe vha vha vhe na phalaphala fhufha makoleni li tshi khou dza sumbe vha dilugisela uri vha amba nga ipfi lihulu li tshi ri:  “Khombo, khombo, khombo kha dzi lidze. 7 Wa u thoma a lidza phala- vho dzulaho kha lifhasi nga ha phalaphala dzine dza  phala yawe. Ha vha na tshifhango nthani ˙  lidzwa nga vharunwa vharana mulilo zwo tangana na ma- do   lidza phalaphalofha, zwa poswa kha lifhasi; ha ru vhane vha do swa tshipida  tshithihi kha zwi- la dzavho ˙ hu si kale!” Murunwa wa vhutanu a lidza  raru tsha lifhasi, ha swa tshipida  phalaphala yawe. Nda vhotshithihi kha zwiraru tsha miri, ye ya wela kha lifha na zwimela zwothe zwidala zwa na naledzi  si i tshi bva ta yeneyo na dulu,   swa. ˙ khono   ya mugodi. 8 Murunwa wa vhuvhili a lidza ledzi ya newa ˙ phalaphala yawe. Tshinwe tshi- 2 Ya vula mugodi, nahone vhutsi thu tshine tsha nga thavha khu- vhu bvaho mugodini ho vha vhu do   khulu, lwane i dugaho mulilo tsha poswa tshi nga vhutsi ha nan na muya zwa swifhadzwa  lwanzheni. Tshipida tshithihi duvha  kha zwiraru tsha lwanzhe tsha nga vhutsi vhu bvaho mugodini. mbo di  vha malofha; 9 na tshi- 3 Ha bva nzie kha vhutsi honoho ma kha lifhasi; dza newa  pida  tshithihi kha zwiraru tsha dza da eneo maanda   o vha a tshi zwivhumbwa zwa lwanzheni zwi anda, tshilaho tsha fa, na tshipida  tshi8:111 Ndi mufuda wa tshimela tshine thihi tsha zwiraru tsha zwikepe Nzu tsha vha na madi  a vhavhaho a re na mutsha pwashea. limo.

9

NZUMBULULO 9:4-20 Nzie. fana na e a vha o newa phame  dza lifhasi. 4 Dzo vha dzo vhudzwa uri dzi songo tshinya zwimela zwa lifhasi kana hatsi vhudala kana muri naho u ufhio, fhedzi dzi lume vhathu vha si na luswayo lwa Mudzimu kha phanda  dzavho. 5 Huno dzenedzo nzie dzo vha dzi songo tendelwa uri dzi vha vhulahe, fhedzi dzo vha dzi tshi ˙ fanela u vha tambudza minwedzi mitanu, vhutungu ha hone ho   vha vhu tshi fana na ha musi mu˙ thu o lunwa nga phame. 6 Misini yeneyo vhathu vha do  to  da  ndi la ya uri vha fe, fhedzi vha nga si i wane, nahone vha do  tama u fa huno lufu lu nga si vha dele.  7 Tshivhumbeo tsha idzo nzie tsho vha tshi tshi fana na tsha bere dzo lugela u lwa; thohoni  dzadzo ho vha hu na zwithu zwine zwa nga khare dza musuku, khofheni hadzo ho vha hu tshi nga khofheni ha vhathu, 8 fhedzi dzo vha dzi na mavhudzi ane a nga a vhafumakadzi. Mano  adzo a tshi nga a ndau; 9 dzo vha dzi na zwipilakhana zwine zwa nga tsimbi. Mibvumo ya phapha dzadzo yo vha i tshi nga mibvumo ya gariki dzi tshi khou kokodzwa nga bere dzine dza khou gada dzi tshi ya nndwani. 10 Dzo vha dzi na mitshila ine ya luma u fana na phame; mitshilani yadzo dzo vha dzi na maanda a u  ˙ luma vhathu minwedzi mitanu.  11 Dzi na khosi yadzo i dzi vhu˙ saho, ine ya vha murunwa wa mugodini. Dzina lawe nga Luheberu ndi Abadoni,1 fhedzi nga Lugerika ndi Apolioni.2 Nzu 9:111 Zwine zwa amba uri “Ndozwo.” 112 Zwine zwa amba uri “Mulozwi.”

˙ U vhofhololwa ha vharunwa

384 12 Khombo ya u thoma yo fhi˙ ra. Huno dzinwe khombo mbili dzi khou tevhela nga murahu ha zwenezwi. ˙ 13 Huno murunwa wa vhurathi a lidza phalaphala yawe. Nda ˙ pfa linwe ipfi li tshi bva kha na nga dza aletare ine ya vha phanda ha Mudzimu 14 li tshi  ˙ amba na murunwa wa vhurathi, we a vha e na phalaphala la ri: ˙ “Vhofholola vharunwa vha la vho vhofhiwaho mulamboni muhulu wa Furata.” 15 Vhenevho vha˙ runwa vhana, vhe vha vha vho  ˙ lugiselelwa awara, duvha, nwedzi  ˙ na nwaha, uri vha vhulahe tshipida tshithihi kha zwiraru tsha  vhathu, vha vhofhololwa. 16 Ndo pfa uri tshivhalo tsha mmbi ya vhanameli vha dzibe re tsho vha tshi zwigidi zwa fumbili zwi tshi andiswa nga zwigidi zwa fumi.1 17 Ndila ye nda  vhona ngayo bere kha bono, na vhe vha vha vho dzi namela khe yi: vho vha vhe na zwipilakhana zwa muvhala mutswuku na wa lutombo na wa ta  da;  nahone tho ho dza bere dzo vha dzi tshi nga thoho dza dzindau, milomoni ya dzo ho vha hu tshi bva mulilo, vhutsi na tsevhela. 18 Tshipida  tshithihi kha zwiraru tsha vhathu tsha vhulahwa nga dzenedzo thamu tharu, dzine dza vha mu lilo, vhutsi na tsevhela zwi bvaho milomoni yadzo. 19 Maanda  a dzenedzi bere a milomoni yadzo na mitshilani yadzo; mitshila yadzo i fana na nowa dzine dza luma  nga thoho dzadzo.  20 Fhedzi vhathu vho salaho vhe vha si vhulahwe nga dzeneNzu 9:161 Kana “20 000 i tshi andiswa nga 10 000,” zwine zwa vha 200 000 000.

˙ 385 Murunwa wa maanda. Mupombo NZUMBULULO 9:21–11:5  dzo thamu, a vho ngo rembuluwa dzimu a tshi divhadza sa mafhu  kha mishumo ya zwanda kha vhalanda vha zwavho; ngo madifha  a vho ngo litsha u rabela madi- we vha vhaporofita tshi do  dadzea  moni na midzimu ya zwifanyiso zwa vhukuma.” ya musuku, tsimbi-tsetha na tsi8 Nda pfa ipfi li bvaho ta   du mbi-tswuku na tombo na thanda, lu li tshi dovha la amba na nne  zwine zwi si kone u vhona, u pfa li tshi ri: “Tshimbila u ye u dzhie kana u tshimbila. 21 A vho ngo u la mupombo wo pombololwa˙ rembuluwa vha litsha u vhulaha ho u re tshandani tsha murunwa  na u ita zwa vhungome na vhupo- o imaho lwanzheni na kha lifhambwe na u tswa. si.” 9 Nda ya kha onoyo muru˙ ˙ nwa nda ri a nnee wonoyo mu Nda vhona mu nwe muru˙ pombo mutuku. A amba na nne   nwa wa maanda  a tshi tsa a tshi bva ta o ambara gole, a ri: “U dzhie u le, hone thu dulu,  mbuni yau hu do  vhavha, fhedzi e na musengavhadzimu thohoni,  sa mu difha  tshifhatuwo tshawe tsho vha tshi mulomoni wau u do  tshi nga duvha, milenzhe yawe yo toli.” 10 Nda dzhia u la mupo tshandani tsha mu  vha i tshi nga phuphu dza mulilo, mbo ˙ mutuku runwa nda u la, mulomoni wanga 2 o vha o fara mupombo mutuku  sa mutoli; fhe wo pombololwaho. O vha o dzhe- wo vha u tshi difha nisa mulenzhe wawe wa tsha u la dzi musi ndo no u la, thumbuni lwanzheni, fhedzi wa tsha monde yanga ha vhavha. 11 Nda vhuu kha lifhasi, 3 a vhidzelela nga dzwa u pfi: “U fanela u dovha wa ipfi lihulu li ngaho la ndau musi i porofita nga ha vhathu na tshaka tshi vhomba. Musi a tshi vhidze- na ndimi na mahosi manzhi.” lela, ha pfala maipfi a mibvumo Nda newa lutanga lune lwa   ya sumbe. nga lubada  nahone ha pfi: 4 Musi mibvumo ya sumbe i “Takuwa u ele thembele ya nndu  tshi amba, ndo vha ndi tshi khou khethwa ya Mudzimu na aleta˙ to nwala; fhedzi nda pfa ipfi re na vhane vha rabela khayo.  dou   u re nnda  ha theli bvaho ta  dulu  li tshi ri: “Zwi- 2 Fhedzi muta thu zwe zwa ambiwa nga mibvu- mbele ya nndu  khethwa, u songo vha dzimo ya sumbe˙ u zwi ite tshiphiri, u ela, ngauri wo newa  tshaka, nahone vha do u songo zwi  kandeka˙ ˙ nwala.” 5 Nda vhona murunwa we a vha o ima lwa- nya mudi  mukhethwa lwa minwe(42). 3 Huno nzheni na kha lifhasi o imisela dzi ya fuina-mbili  ndi do dzanga mbitshanda  ita uri thanzi   tshawe tsha u la ta  dulu,  a 1 260 dzo 6 nahone a ana nga ane A tshi- li dzi porofite maduvha  ambara madzanganda.” 4 Dzela lini na lini, we a sika lita  dulu  dzi fanyiselwa nga na zwithu zwi re kha lo na lifha- nedzi thanzi  mivhili na zwitomambosi na zwithu zwi re kha lo na lwa- mitwari   nzhe na zwithu zwi re khalwo, a ne zwivhili, nahone dzo ima phari: “Tshifhinga tsha u lindela tsho nda  ha Murena wa lifhasi. a musi 5 Arali muthu a tshi to fhela; ˙ 7 fhedzi maduvha   da  u dzi murunwa wa vhusumbe a tshi huvhadza, mulilo u a bva mulovho to lidza phalaphala yawe, moni wadzo nahone wa fhisa ma dou  tshiphiri tshikhethwa tshe Mu- swina adzo. Arali muthu a tshi

10

11

NZUMBULULO 11:6–12:1 386 Thanzi mbili dzi a vhulahwa  nga to  da  u dzi huvhadza, u fane- mbe vha vhulahwa nga mudzinginyo, vho salaho vha ofha nahone la u vhulahwa nga yeneyo ndila.  vha renda Mudzimu wa ta 6 Dzi na maanda  dulu.   a u vala lita  du 14 Khombo ya vhuvhili yo fhilu uri mvula i si ne nga maduvha  a musi dzi tshi khou porofita, dzi ra. Huno khombo ya vhuraru i khou da  nga˙ u tavhanya.  na maanda  a u shandukisa madi  15 Murunwa wa vhusumbe a uri a vhe malofha na u rwa lifhasi lidza phalaphala yawe. Ha pfala nga mufuda naho u ufhio wa tha maipfi mahulu ngei ta a tshi  dulu  mu nga u funa hadzo. ri: “Muvhuso wa shango wo no 7 Musi dzo no fhedza u ta nziela, livhanda li bvaho mugodi- vha muvhuso wa Murena washu wawe, huno u do   ni li do  lwa nadzo, la dzi kunda na Mudodzwa1 nahone la dzi vhulaha. 8 Zwitu- vhusa sa khosi lini na lini.” 16 Vhahulwane vha fumbilimbu zwadzo zwi do  vha zwi ndila  (24) vhe vha vha vho dzula ni khulwane ya mudi  muhulu une ina dzavho phanda   ha nga lwa muya u vhidzwa Sodo- kha khulunoni ma na Egipita, he Murena wavho Mudzimu vha gwadama vha rabena ene a ombelwa hone kha da- la Mudzimu, 17 vha ri: “Ri a u nda. 9 Vhathu vha mirafho na livhuha, Yehova Mudzimu, RaA re hone na we a  the,  ndimi na dzitshaka vha do  lavhe- maandao vha e hone, ngauri wo dzhia malesa zwitumbu zwa dzenedzo tha  au mahulu nahone wa thonzi lwa maduvha mararu na hafu, anda  huno vha si tende uri zwitumbu ma u vhusa sa khosi. 18 Fhedzi tshaka dza sinyuwa, wa sumbezwadzo zwi vhulungwe vhidani.  10 Nahone vho dzulaho kha li- dza mbiti dzau, tshifhinga tsho fhasi vha a takala na u pembela vhewaho tsho swika tsha uri vhana tsha uri u  nga nthani ha u fa hadzo, nahone fu vha hatulwe,  nee vhalanda vhau vha vhaporofi vha do  rumelana zwifhiwa, ngata malamba, khathihi na vhakheuri vhenevha vhaporofita vhavhithwa na vhane vha ofha dzina lau, li vho vha vha tshi tambudza vho vhatuku na vhahulwane, na u lo dzulaho kha lifhasi. zwa vha tshinyadzaho lifhasi.” 11 Nga murahu ha maduvha  19 Huno thembele ya nndu  mararu na hafu muya wa vhu- khethwa ya Mudzimu i re tadulu   tshilo u bvaho ha Mudzimu wa ya vulea, mbulungelo ya mulanga dzhena khadzo, dza takuwa dza ya vhonala i thembeleni ya nndu  ima, vhothe vhe vha dzi vhona khethwa. Huno ho vha hu na dzi vha dzhenwa nga nyofho khulu. phenyo na maipfi na mibvumo na 12 Dza pfa ipfi lihulu li tshi bva mudzinginyo na tshifhango tshita  dulu  li tshi ri: “Gonyani nge- hulu. no.” Nahone dza gonya dza ya ta Ha vhonala bono lihudulu dzi kha gole, maswina adzo a  lu ngei ta mufumaka dulu,  tshi zwi vhona. 13 Nga tshene˙ dzi o vha o ambara duvha, nwe tsho tshifhinga ha vha na mudzidzi u nga fhasi ha milenzhe yawe, nginyo muhulu, tshipida  tshithihi kha zwa fumi tsha mudi  tsha Nzu 11:151 Thalutshedzelo ya ipfi nga ipfi i  wa; vhathu vha zwigidi zwa su- ri “Kristo.”

12

387 Sathane u pandelwa ta NZUMBULULO 12:2-17  dulu  thohoni yawe ho vha hu na kha- muvhuso wa Mudzimu washu na  re ya naledzi dza fumi-mbili (12), maanda wawe, nga  a Mudodzwa1  2 nahone o vha o vhifha muvhili- uri mupomoki wa vhahashu, we ni. A tavha mukosi musi a tshi pfa a vha a tshi vha pomoka vhusiku  vhutungu ha u to   da  u beba. na masiari phanda  ha Mudzimu ˙ 3 Ha dovha ha vhonala linwe washu, o poswa fhasi! 11 Vho bono ngei ta Ho vha hu na li- mu kunda nga malofha a Ngwa dulu.  gwena  lihulu lo tswukaho sa mu- na na nga mulaedza we vha u ta lilo, li na thoho dza sumbe na na  nziela, nahone vho vha vho diimi nga dza fumi nahone kha thoho  sela u fa. 12 Nga nthani ha  ya lo lo ambara khare dza sumbe; zwenezwo, takalani inwi mata  du 4 mutshila wa lo wa kokodza tshi- lu na vho dzulaho khao! Khombo pida  tshithihi kha zwiraru tsha kha lifhasi na kha lwanzhe, nganaledzi dza ta wa dzi wisela uri Diabolo o tsela henengeo kha   dulu,  kha lifhasi. Ligwe na   la ima pha- inwi e na mbiti khulu, a tshi di nda  ha onoyo mufumakadzi we vha uri o salelwa nga tshifhinga a vha e tsini na u beba, uri musi tshituku.”  a tshi vhofholowa , li mbo di  mila 13 Musi ligwena  li tshi vhona ˙ nwana wawe. uri lo poswa kha lifhasi, la tovho˙ 5 Onoyo mufumakadzi a beba la mufumakadzi we a beba nwana ˙ murwa, nwana wa mutukana, ane wa mutukana. 14 Fhedzi onoa do nga lu- yo mufumakadzi a newa  lisa tshaka dzo  ˙ the phapha  bada  lwa tsimbi. Nwana wawe a mbili dza goni lihulu, uri a fhuiswa ha Mudzimu kha khuluno fhele fhethu hawe sogani, hune a ni yawe. 6 Mufumakadzi a sha- do zwi liwa lwa tshifhinga na  newa  vhela sogani, fhethu he a vha o zwifhinga na hafu ya tshifhinga1 lugiselelwa hone nga Mudzimu, o e kule na nowa. li  vha a tshi do zwi liwa madu newa   15 Li madi  nowa  la tanza   ane a vha a 1 260. nga mulambo a tshi bva mulomo7 Ha vuwa nndwa ngei ta  du ni a tevhela onoyo mufumakadzi, ˙ lu: Mikaele na vharunwa vhawe uri a kumbiwe nga mulambo wovha lwa na li la ligwena, huno li ˙ noyo. 16 Fhedzi lifhasi la thusa gwena  na vharunwa vha lo vha lwa onoyo mufumakadzi, la vula mu8 fhedzi vha kundwa, vha si tsha lomo wa lo la nwa eneo madi  ane wana fhethu ha u dzula ngei ta a nga mulambo e a tanziwa nga  dulu. 9 Ngauralo, ligwena   lihuna. 17 Ligwe na   la sinyulu la poswa fhasi, linowa  la kale ligwe   la na kale, line la vhidzwa u pfi Dia- tshela mufumakadzi, la tuwa bolo na Sathane, line la khou xe- ya la lwa na vho salaho vha mbeu dza lifhasi lothe; poswa kha li- yawe vhane vha tevhedza ndaela  lo ˙ fhasi, na vharunwa vha lo vha dza Mudzimu na vhane vha vha nga ha  poswa kha lifhasi na lo. 10 Nda na mushumo wa u tanziela pfa ipfi lihulu li tshi bva ta  dulu  li Yesu. tshi ri: “Zwa zwino ho swika tshifhinga tsha u tshidza na maanda  a

Nzu 12:101 Thalutshedzelo ya ipfi nga ipfi i  ri “Kristo.” 141 Ndi uri zwifhinga zwiraru na hafu.

NZUMBULULO 13:1-17 388 Livhanda  li bva lwanzheni Ligwe na 9 A re na ndevhe nga a pfe.   la ima kha muta  vha wa lwanzhe li sa dzingi- 10 Arali muthu o tewa nga u thunyei. bwa, u do  ya vhuthubwani. AraNda vhona livhanda li tshi bva li muthu a vhulaha nga banga, u lwanzheni, li na nanga dza fumi do   vhulahwa nga banga. Zwenena thoho dza sumbe, kha nanga   zwi zwi do  to  da  uri vhakhethwa dza lo ho vha hu na khare dza vha kondelele na u vha na lute fumi, fhedzi kha thoho dza lo ho ndo.  ˙ vha hu na madzina ane a sema 11 Nda vhona linwe livhanda li Mudzimu. 2 Huno livhanda le tshi bva kha lifhasi, lo vha li na nda li vhona lo vha li tshi fana na nanga mbili dzi ngaho dza ngwa nngwe, fhedzi milenzhe ya lo i tshi na, huno la thoma u amba fana na ya tshivhingwi, mulomo sa ligwena. 12 La   shumisa mawa lo u tshi fana na wa ndau. Li anda a livhanda la u thoma,  othe  gwena  la nea  livhanda nungo dza- livhanda la u thoma lo lavheleya lo na maanda lo na khulunoni   sa. La  ita uri lifhasi na vho dzumahulu. laho kha lo vha rabele livhanda la ˙ 3 Nda vhona inwe ya thoho  u thoma, le mbonzhe ya lo i isadza lo yo thavhiwa lu isaho lufu- ho lufuni ya fhola. 13 La  ita  ni, fhedzi yeneyo mbonzhe i isa- madembe mahulu, la ita uri mu ho lufuni ya fhola, nahone lifha- lilo u we u tshi bva ta u wele  dulu  si lothe  la tevhela livhanda nga u kha lifhasi vhathu vha tshi zwi li takalela vhukuma. 4 Vha ra- vhona. bela ligwena  ngauri lo nea  livha14 La  xedza vho dzulaho kha nda maanda  a lo, vha rabela linga madembe e la tendelifhasi  vhanda vha ri: “Ndi nnyi ane a lwa u a ita livhanda li tshi nga livhanda, nahone ndi nnyi khou zwi vhona, musi li tshi ane a nga lwa na lo?” 5 Ligwe na   khou vhudza vho dzulaho kha lila nea  livhanda mulomo wa uri li fhasi uri vha itele tshifanyiso liambe zwithu zwa u dikukumusa  vhanda le mbonzhe ya lo i isaho na u semana, nahone newa mala  ˙  tendelwa anda  a u vhusa minwedzi ya fui- lufuni ya fhola. 15 Lo na-mbili (42). 6 La mu- u vhudzulela mufemo kha tshifa  atama  lomo wa lo la sema Mudzimu, na nyiso tsha livhanda, uri tshedzina lawe na hune a dzula hone, netsho tshifanyiso tsha livhanda tshi kone u amba na u ita uri na vhane vha dzula ta 7 La  dulu.   vhe vha hana  tendelwa u lwa na vhakhethwa, hu vhulahwe vhothe maanda la vha kunda, la newa   a u rabela tshifanyiso tsha livhau vhusa mirafho yothe na vhathu nda.  16 Nahone li kombetshedza vhothe na ndimi dzothe na tsha  vhatuku na vha  ka dzothe. 8 Vhothe vho dzula- vhathu vhothe,   ho kha lifhasi vha do  li rabela. U hulwane, vhapfumi na vhashai, bva tshee shango la sikwa, a hu vho vhofholowaho na vhalanda,  tsha athu vhuya ha ˙ vha na dzina na li- uri vha swaiwe kha tshanda dzavho, thihi lavho lo nwalwaho kha mu- u la kana kha phanda  pombo wa vhutshilo wa Ngwana 17 uri hu si vhe na ane a renga kana u rengisa nga nnda yo vhulahwaho.  ha mu-

13

389 666. Babele Lihulu  lo wa thu a re na luswayo, dzina la livhanda kana nomboro ine ya tshimbidzana na dzina la lo. 18 Zwenezwi zwi to A  da  vhutali:  re na thalukanyo nga a vhale no mboro dza livhanda, ngauri ndi nomboro ya muthu; nahone nomboro ya hone ndi 666. Nda lavhelesa, nda vhona Ngwana yo ima Thavhani ya Tsioni, i na vha 144 000 vhe ˙ vha nwalwa dzina layo na dzina la Khotsi ayo kha phanda  dzavho. 2 Huno nda pfa ipfi li tshi bva ta  dulu  li tshi nga muungo wa madi  manzhi, li tshi nga mubvumo muhulu; ipfi le nda li pfa lo vha li tshi nga la vhaimbi vhane vha khou lidza zwihwana zwavho. 3 Vho vha vha tshi khou imba zwine zwa pfala zwi tshi nga ndi luimbo luswa vhe phanda na phanda  ha khulunoni   ha zwivhumbwa zwina  zwi tshilaho na vhahulwane; nahone ho vha hu si na we a vha a tshi nga kona u guda lwonolwo luimbo nga nnda  ha vha 144 000, vho rengwaho kha lifhasi. 4 Vhenevha ndi vhe vha si dishate tshika nga vha fumakadzi; zwi re zwone ndi uri, vho kuna.1 Vhenevha ndi vhane vha dzula vha tshi tevhela Ngwa˙ ˙ na hunwe na hunwe hune ya ya hone. Vhenevho vho rengululwa kha vhathu uri vha vhe zwiranzhe zwa Mudzimu na zwa Ngwana, 5 nahone a ho ngo wanala mazwifhi milomoni yavho; a vha solei. ˙ ˙ 6 Nda vhona munwe murunwa a tshi khou fhufha a tshi budeka e na mafhungo manya lita  dulu, 

14

Nzu 14:41 Thalutshedzelo ya ipfi nga ipfi i  ri “ndi vhathu vha sa athu ita zwa vhudzekani.”

NZUMBULULO 13:18–14:13 difha a lini na lini ane a fanela u a  divhadza vhane vha dzula kha li fhasi, kha tshaka dzothe, mirafho  yothe, na ndimi dzothe na vhathu   vhothe, 7 a amba nga ipfi lihulu  a ri: “Ofhani Mudzimu ni mu nee  vhugala, ngauri tshifhinga tsha khatulo yawe tsho swika, rabela ni we a sika lita na lifhasi na  dulu  lwanzhe na zwisima zwa madi.”  ˙ ˙ 8 Munwe murunwa wa vhuvhili a tevhela, a ri: “Lo  wa! Lo  wa Babele Lihulu,  le la ita uri tshaka dzothe dzi nwe waini ya nye mulo ya vhupombwe ha lo!” ˙ ˙ 9 Munwe murunwa wa vhuraru a tevhela vha la vhavhili, a amba nga ipfi lihulu a ri: “Arali muthu a tshi rabela livhanda na tshifanyiso tsha lo, a tanganedza  luswayo kha phanda  yawe kana kha tshanda  tshawe, 10 na ene u do  nwa waini i songo dzimulwaho ya mbiti dza Mudzimu ine ya shelwa kha tshinwelo tsha mbiti dzawe, u do  tambudzwa nga mulilo na tsevhela e phanda  ha vha˙ runwa vhakhethwa na phanda  ha Ngwana. 11 Huno vhutsi ha u tambudzwa havho vhu duba lini na lini, a vha nga aweli vhusiku na masiari, vhenevho vhane vha rabela livhanda na tshifanyiso tsha˙ ˙ lo, na munwe na munwe ane a ta nganedza luswayo lwa dzina la lo. 12 Henefha ndi hune ha to uri  dea  vhakhethwa vhane vha tevhedza ndaela dza Mudzimu na u vha na lutendo kha Yesu vha konde lele.” 13 Nda pfa  dulu  ˙ ipfi li bvaho ta li tshi ri: “Nwala uri: Vha a takala vhane u bva zwino vha fa vhe na vhuthihi na Murena. Muya wa ri, ee, kha vha awele kha u shuma havho nga u dinetisa, ngauri 

NZUMBULULO 14:14–15:8 zwithu zwe vha zwi ita zwi do  vha tevhela.” 14 Nda lavhelesa, nda vhona gole litshena, we a vha o dzula kha gole o vha a tshi nga murwamuthu, thohoni yawe o ambara  khare ya musuku o fara segere ya vhuhali. ˙ ˙ 15 Ha bva munwe murunwa thembeleni,1 a tshi khou vhidzelela nga ipfi lihulu o dzula kha gole a tshi ri: “Dzhia segere yau u kane,  ngauri tshifhinga tsha u kana  tsho swika, khano  ya lifhasi yo vhibva zwavhudi.” 16 O dzu laho kha gole a posa segere yawe kha lifhasi nahone lifhasi la kaniwa.  ˙ 17 Ha dovha ha bva munwe ˙ murunwa thembeleni ine ya vha ta na ene o vha e na segere  dulu;  ya vhuhali. ˙ ˙ 18 Munwe murunwa a dovha a bva aletareni, e na maanda  a u vhusa mulilo. A vhidzelela nga ipfi lihulu u la we a vha e na segere ya vhuhali, a ri: “Dzhia segere yau ya vhuhali u kuvhanganye zwitokola zwa mundirivhe   wa lifhasi, ngauri ndirivhe dza ˙ wo dzo vhibva.” 19 Murunwa a posa segere yawe a kuvhanganya ndirivhe dza lifhasi, a dzi posa bo ndeloni la waini la mbiti dza Mu dzimu. 20 Bondelo  la waini la sukekanywa nnda ha mudi, ha   shuluwa malofha kha lo a guma nga mihala ya dzibere, a elela khilomithara dzi to u vha  daho  296. ˙ Nda vhona linwe bono lihulu ngei ta  dulu  li˙ mangadzaho, ho vha hu vharunwa vha sumbe vho fara thamu dza sumbe. 

15

Nzu 14:151 Fhethu Hukhethwa-khethwa ha thembele.

390 Dzenedzo thamu dzo vha dzi dza  u fhedzisela, ngauri mbiti dza Mudzimu dzi do khunyeledzwa  ngadzo. 2 Nda vhona zwine zwa nga lwanzhe lune lwa nga ngilasi lwo tangana na mulilo, na vhe vha ku nda livhanda na tshifanyiso tshalo na nomboro ine ya tshimbidzana na dzina la lo. Vho vha vho ima tsini na lwanzhe lu ngaho ngilasi, vho fara zwihwana zwa Mudzimu. 3 Vho vha vha tshi khou imba luimbo lwa Mushe mulanda wa Mudzimu na lwa Ngwana, vha tshi ri: “Mishumo yau ndi mihulu, i a mangadza, iwe Yehova Mudzimu, Ramaandao Ndila dzau dzo  the.   luga nahone ndi dza ngoho, iwe Khosi ya lini na lini. 4 Yehova, ndi nnyi ane zwa vhukuma a nga si u ofhe na u renda dzina lau, ngauri ndi iwe u wothe ane a fulu fhedzea? Tshaka dzothe dzi do   da  dza u rabela, ngauri ndaela dzau dzo lugaho dzo dzumbululwa.” 5 Nga murahu ha zwenezwi zwithu, nda vhona nndu  khethwa ya dennde la vhutanzi i tshi vulea  ngei ta 6 nahone vharu dulu,  ˙ nwa vha sumbe vho vha vho fara thamu dza sumbe vha tshi bva  nduni khethwa, vho ambara zwi ambaro zwo kunaho, zwi penyaho, vho divhofha khana nga labi  ˙ la musuku. 7 Nahone tshinwe tsha zwivhumbwa zwina zwi tshi ˙ laho tsha nea murunwa wa vhu sumbe mudzio wa musuku we wa vha wo dala mbiti dza Mudzimu  a tshilaho lini na lini. 8 Huno nndu nga vhutsi  khethwa ya dala  nga nthani ha vhugala ha Mudzi mu na nga maanda  awe, nahone a hu na muthu we a kona u dzhe-

Segere. Thamu dza sumbe 

391 Fhethu hune ha pfi Haramagedo NZUMBULULO 16:1-18 na nduni khethwa u swikela tha10 Wa vhutanu a tevhule   ˙ mu dza sumbe dza vharunwa vha la mudzio wawe kha khuluno sumbe dzi tshi khunyelela. ni ya livhanda. Muvhuso wa lo wa  Nda pfa ipfi lihulu li bvaho swifhala, vha thoma u dishenge nduni  ˙ khethwa li tshi amba kanya ndimi nga u pfa vhutungu, na vharunwa vha sumbe li tshi 11 fhedzi vha sema Mudzimu wa nga nthani ha u pfa vhutu dulu    ri: “Iyani ni tevhule midzio ya su- ta mbe ya mbiti dza Mudzimu kha ngu na nga u pfa u vhavha ha zwilonda zwavho, nahone vha si relifhasi.” ˙ 2 Murunwa wa u thoma a ya mbuluwe kha mishumo yavho. 12 Wa vhurathi a tevhulela mua tevhulela mudzio wawe kha lifhasi. Vhathu vhe vha vha vhe na dzio wawe mulamboni muhulu wa  awo a xa, luswayo lwa livhanda na vhe vha Furata, nahone madi ya mahosi  vha vha tshi rabela tshifanyiso uri hu lugiselwe ndila  tsha lo vha bva zwilonda zwi vha- a bvaho vhubvaduvha. 13 Nda vhona mibulo miravhaho vhukuma. 3 Wa vhuvhili a tevhulela mu- ru yo hevhedzwaho i re na tshii  dzio wawe lwanzheni. Lwa sha- ka ye ya vha i tshi nga zwidula  na nduka lwa nga malofha a muthu tshi bva mulomoni wa ligwena o faho, na zwithu zwothe zwi tshi- wa livhanda na wa muporofita wa  mazwifhi. 14 Ndi mibulo yo helaho zwi re lwanzheni zwa fa. 4 Wa vhuraru a tevhulela mu- vhedzwaho nga madimoni nahodzio wawe milamboni na zwisi- ne i ita zwiga, i ya kha mahosi a ya a kuvhanganyela  mani zwa madi. vha lifhasi lothe,  Nahone zwa ˙  lihulu la Mumalofha. 5 Nda pfa murunwa a nndwani ya duvha  the.  vhusaho madi  a tshi ri: “Iwe Ane dzimu Ramaandao 15 “Huno ndi khou da  sa mbaa vha hone na we a vha e hone, A fulufhedzeaho, wo luga, ngauri wo va. U a takala ane a dzula o fhauri vha si mu dzhiele zwi hatula nga yeneyo ndila, 6 nga tuwa    uri nthani ha uri vho shulula malo- ambaro zwawe zwa nga nnda,  fha a vhakhethwa na a vhaporofi- a si tshimbile e fhedzi a vho shota, huno wo vha nea malofha uri na vhukati ha vhathu.”  16 Nahone a vha kuvhangavha a nwe; ndi zwo vha teaho.” 7 Nda pfa ipfi li bvaho kha ale- nyela fhethu hune nga Luheberu tare li tshi ri: “Yehova Mudzimu, ha pfi Haramagedo. ˙ 17 Murunwa wa vhusumbe a Ramaandao khatulo dzau ndi  the,   tevhulela mudzio wawe muyani. dza ngoho nahone dzo luga.” khe8 Wa vhuna   a tevhulela mudzio Ha pfala ipfi li bvaho nduni thwa li tshi bva kha khulunoni, wawe kha duvha; duvha    la newa  maanda  a u fhisa vhathu nga mu- li tshi ri: “Ndi hone zwo fhela!” lilo. 9 Vhathu vha swa nga mu- 18 Ha vha na dziphenyo na mafhiso muhulu, fhedzi vha sema ipfi na mibvumo, ha vha na mudzina la Mudzimu ane a vha na dzinginyo muhulu, u sa athu vhumaanda naho- ya wa vha hone u bva tshee  a dzenedzo thamu,  vhathu vha sikwa kha lifhane vha si rembuluwe na u mu nea  si, wo vha u mudzinginyo muhulu vhugala.

16

NZUMBULULO 16:19–17:12 vhukuma. 19 Mudi  muhulu wa fhanduwa wa bva zwipida  zwiraru, na midi  ya vha dzitshaka ya wa; nahone Mudzimu a humbula Babele Lihulu uri a li nee tshi  nwelo tsha waini ya vhuhali ha ˙ mbiti dzawe. 20 Zwinwe hafhu, zwitangadzime zwothe zwa sha  vha, na thavha dzi si tsha wanala. 21 Matombo mahulu a tshi˙ ˙ fhango, e linwe na linwe lao la vha li tshi to  da  u lingana na talente1 nga tshileme, a wela vhathu a tshi bva ta huno vhathu  dulu,  vha sema Mudzimu nga nthani  ha thamu ya tshifhango, ngauri  yo vha i khulwane vhukuma. ˙ ˙ Munwe wa vharunwa vha sumbe vhe vha vha vhe na midzio ya sumbe a da  kha nne  a ri: “Ida ndi u sumbedze ndi  la ine phombwe khulu yo dzulaho kha madi  manzhi ya do  hatu lwa ngayo, 2 ye mahosi a lifhasi a ita vhupombwe nayo, nahone vhadzulapo vha lifhasi vha kambiwa nga waini ya vhupombwe hayo.” 3 A nkhwala nga maanda a  muya a nnyisa sogani. Huno nda vhona mufumakadzi o namela  livhanda litswuku-tswuku le la vha lo dala madzina a ma tamba na le la vha li na tho  ho dza sumbe na nanga dza fumi.  4 Onoyo mufumakadzi o vha o ambara zwiambaro zwa phephulu na zwitswuku-tswuku, o dina kisa nga musuku na matombo a thengo khulu na vhulungu, tshandani tshawe o vha o fara tshi nwelo tsha musuku tshe tsha vha tsho dala nga zwithu zwi nengi saho na zwithu zwa dzitshika zwa

17

Nzu 16:211 Ndi tshileme tshi to u vha  daho  khilogireme dza 20,4.

Babele Lihulu 392  lo hatulwa  vhupombwe hawe. 5 Kha pha˙ nda  yawe ho vha ho nwalwa dzina line la vha la tshiphiri: “Babele Lihulu, mme a dziphombwe  na zwithu zwi nengisaho zwa lifhasi.” 6 Nda vhona onoyo mufumakadzi o kambiwa nga malofha a vhakhethwa na nga malofha a thanzi dza Yesu.  Huno musi ndi tshi mu vhona nda kanuka zwihulu. 7 Nga˙ uralo, murunwa a amba na nne  a ri: “Ndi ngani u tshi kanuka? Ndi do  u vhudza tshiphiri tsha mufumakadzi na tsha livhanda li re na thoho dza sumbe na na  nga dza fumi lo hwalaho phombwe: 8 Livhanda  le wa li vhona lo vha li hone, fhedzi a li tsheeho, naho zwo ralo li tsini na u bva mugodini, nahone nga murahu la fheliswa. Vhadzulapo vha lifhasi—vhe madzina avho a ˙ si nwalwe kha mupombo wa vhutshilo u bva tshee shango la sikwa—vha do  kanuka musi vha tshi vhona uri livhanda lo vha li hone, fhedzi a li tsheeho, nahone li do  dovha la vha hone. 9 “Zwenezwi zwi to  da  thaluka nyo na vhutali: Thoho dza sumbe   dzi imela thavha dza sumbe, dze mufumakadzi a dzula ntha ha dzo. 10 Nahone hu na mahosi a sumbe: matanu o fa, khosi nthi ˙ hi i tshee hone, inwe a i athu swika, fhedzi musi i tshi swika i do  vha hone lwa tshifhinganyana. 11 Livhanda  le la vha li hone, fhedzi li si tsha vha hone, na lone ndi khosi ya vhumalo, li bva kha a la mahosi a sumbe, na lone li do  fheliswa. 12 “Huno nanga dza fumi dze  wa dzi vhona dzi imela mahosi a fumi, a sa athu wana muvhuso,

393 “Ibvani kha lo, vhathu vhanga” NZUMBULULO 17:13–18:11 fhedzi a newa maanda   a u vhusa mbwe nae, na vhavhambadzi vha sa mahosi khathihi na livhanda lifhasi vho pfuma nga nthani ha  awara nthihi. 13 Eneo mahosi a maanda  a lupfumo lwawe lune a na muhumbulo u fanaho nahone lu tongisa.”  ˙ a nea  livhanda maanda  ao na mu4 Nda pfa linwe ipfi li tshi bva vhuso wao. 14 A do lwa na  ta  dulu  li tshi ri: “Ibvani kha lo, Ngwana, fhedzi ngauri i Murena vhathu vhanga, arali ni sa to  di  u wa marena na Khosi ya mahosi, vha na mukovhe kha zwivhi zwa˙ Ngwana i do  a kunda. Zwinwe ha- lo, ni sa to kha  di  u badekanywa  fhu, na vha re nayo vho vhidzwa- thamu dza lo. 5 Zwivhi zwa lo  ho na vho nangwaho na vha fulu- zwo thophana u guma nga lita   du fhedzeaho vha do  kunda.” lu, nahone Mudzimu ho ngo ha˙ 15 Murunwa a amba na nne  a ngwa zwiito zwa lo zwa vhutshiri: “Madi  e wa a vhona, e pho- nyi. 6 U li lifhedze zwe la ita ˙ mbwe ya dzula khao, a imela vhanwe, u li lifhedze kavhili kha vhathu, gogo na dzitshaka na dzi- zwithu zwe la zwi ita; kha tshindimi. 16 Livhanda  line la vha nwelo tsha lo u li tanganyisele ka na nanga dza fumi le wa li vhili. 7 U ya nga ndila  ye la di  vhona, li do  vhenga phombwe la i hudza ngayo na u tshila vhutshilo bvula ya sala i fhedzi, la la ha u di nga nthani ha  tongisa,   nama yayo nahone la i fhisa tsho- zwenezwo, u li tambudze li lile.  the nga mulilo. 17 Ngauri Mu- Ngauri li dzulela u amba uri, ‘Ndo  dzimu o dzhenisa mbiluni dza- dzula sa khosi ya mufumakadzi, a vho zwine a zwi humbula, uri vha thi tshilikadzi, a thi nga do  vhuya humbule zwi fanaho nga u nea  nda tungufhala.’ 8 Ndi ngazwo  livhanda muvhuso wavho, u swi- nga duvha  lithihi li tshi do  de kela zwe Mudzimu a zwi amba lwa nga thamu, lufu, u tungufha  zwi tshi khunyelela. 18 Nahone la na ndala, nahone li do   fhiswa mufumakadzi we wa mu vhona u tshothe nga mulilo, ngauri Yeho imela mudi  muhulu une wa vhu- va Mudzimu, we a li hatula, u na  sa mahosi a lifhasi.” maanda.  9 “Mahosi a lifhasi e a ita vhuNga murahu ha zwenezwo ˙ zwithu, nda vhona munwe pombwe na lo na e a tshila na lo ˙  tongi murunwa a tshi tsa a tshi bva kha vhutshilo ha lo ha u di na u li li li tungufhalela  ta e na maanda  dulu,   mahulu; li- sa a do fhasi la vhonetshelwa nga vhuga- lela, musi a tshi vhona vhutsi ha u  imela kule la hawe. 2 A vhidzelela nga ipfi fhiswa ha lo. 10 A do nga nthani ha u ofha u tambu lihulu, a ri: “Lo  wa! Babele Lihu  ri, ‘Yawee, lu lo wa, lo no vha vhudzulo ha dzwa ha lo nahone a do  muhulu, iwe Babemadimoni na ha mimuya yothe ya yawee, mudi  le wa maanda, yau  ngauri khatulo  dzitshika na zwitaha zwa zwinoni   zwothe zwa dzitshika na zwi vhe- yo swika nga awara nthihi!’  ˙ 11 “Zwinwe hafhu, vhavhangwaho. 3 Nga nthani ha waini  ya nyemulo ya vhupombwe hawe, mbadzi vha lifhasi vha khou li na u li lilela, ngatshaka dzothe dzo kambiwa, na tungufhalela   mahosi othe a lifhasi o ita vhupo- uri a hu na ane a renga thundu 

18

NZUMBULULO 18:12–19:1 Mulandu wa malofha wa Babele 394 dzavho 12 dza musuku, tsimbi- dzavho vha vhidzelela vho tungu tsetha, matombo a thengo khulu, fhala vha tshi khou lila, vha ri,  vhulungu, malabi avhudi,  muhulu, we  malabi ‘Yawee, yawee—mudi vhane vha vha na zwike a phephulu, malabi a siliga, ma- vhothe labi matswuku-tswuku; na zwi- pe lwanzheni vha pfuma nga luthu zwothe zwo itwaho nga tha- pfumo lwawo, ngauri wo lozwiwa  nga awara nthihi!’ nda i nukhelelaho, zwithu zwothe  20 “Iwe lita na inwi vha dulu  zwo itwaho nga nanga dza ndou,   thanda dza thengo khulu, tsimbi- khethwa na vhaapostola na vhatswuku, tsimbi, mavhulu; 13 na porofita, takalelani zwe zwa itea  sinamoni, zwilungi zwa India, kha lo, ngauri Mudzimu o li hatuinwi!” zwioro, mapfura a nukhelelaho, la a tshi itela ˙ ˙ 21 Munwe murunwa wa mazwioro zwitshena, waini, mapfura a takula tombo li nga a mutwari, fulauru, goroi, kholo- anda  mo, nngu, bere, gariki, vhalanda ho guyo lihulu a li posa lwanzhe muhulu na vhathu. 14 Mutshelo wavhu- ni, a ri: “Babele mudi  poswa lwanzheni nga u ta di  we wa vha u tshi u tama wo u do naho u tutshela, madzanga au othe na vhanya nga yeneyi ndila,    dovha wa wanala. zwithu zwa matele tele zwo nga- ne a u tsha do   la-ngala, a zwi tsha do  dovha zwa 22 Na vhaimbi vhe vha vha vha tshi khou lidza zwihwana na vhawanala. na vhalidzi  15 “Vhavhambadzi vhe vha vha lidzi vha zwitiringo ˙ vha tshi rengisa zwenezwo zwi- vha phalaphala na vhanwe vhaimbi a vha tsha do dovha vha pfi thu, vhe vha pfuma nga ntha wa. A hu tsha do dovha ha wa ni ha lo, vha do imela kule ngauri  nala muvhadi  ane a ita mushumo vha do  vha vha tshi khou ofha u naho u ufhio, a hu tsha do  pfatambudzwa ha lo nahone vha do  la u kuya ha guyo. 23 A hu tsha tungufhala na u lila, 16 vha ri,  do  vha na tshedza tsha luvhone ‘Yawee, yawee—mudi  muhulu wo tshine tsha do  dovha tsha vhoneambaraho malabi avhudi a phe tshela, a hu tsha do  dovha ha pfaphulu na matswuku-tswuku, wo la ipfi la mukwasha na la musekhavhiswaho nga musuku u du lwa. Ngauri vhavhambadzi vhau raho na matombo a thengo khu- vho vha vhe vhanna vha vhuimo lu na vhulungu, 17 ngauri lwo- ha ntha kha  lifhasi, ngauri wo xenolwo lupfumo luhulu lwo mbo di  dza tshaka dzothe nga vhungome  fhela nga awara nthihi!’ hau. 24 Kha lo ho wanala malo˙ “Mutshimbidzi munwe na mu- fha a vhaporofita na a vhakhe˙ ˙ nwe wa tshikepe na munwe na thwa na vhothe vhe vha vhulahwa  ˙ munwe ane a tshi namela, na vha- kha lifhasi.”  alavhi na vhothe vhane vha tshi Nga murahu ha zwenezwi la nga zwa lwanzheni vha imela zwithu, nda pfa zwine zwa kule 18 musi vha tshi vhona nga ipfi la gogo lihulu ngei ta  du vhutsi ha musi li tshi khou swa, lu. La  ri: “Rendani Yah!1 U tshivha vhidzelela vha ri, ‘Ndi mudi  ufhio une wa nga mudi  muhulu?’ Nzu 19:11 Kana “Haleluya. Yah ndi u 19 Vha dishela buse kha thoho   khauledza ha dzina Yehova.”

19

395 Munyanya wa mbingano ya Ngwana NZUMBULULO 19:2-17 dzwa na vhugala na maanda  ndi dzi a amba na nne  a ri: “U songo zwa Mudzimu washu, 2 ngauri ita nga u ralo! Na nne  ndi mulakhatulo yawe ndi ya ngoho na- nda nga iwe na vhahau vhane vha  hone yo luga. Ngauri o hatula i la vha na mushumo wa u tanziela   phombwe khulu ye ya tshinya li- nga ha Yesu. Rabela Mudzimu; fhasi nga vhupombwe hayo, o li- ngauri u tanziela nga ha Yesu ndi  fhedzela malofha a vhalanda vha- zwine zwa tu vhuporofi tuwedza  we a re zwandani zwayo.” 3 Nga ta.”  u tavhanya  la amba lwa vhuvhi11 Nda vhona lita  dulu  lo vuli la ri: “Rendani Yah! Vhutsi vhu lea, nda vhona bere tshena. We a bvaho khayo ha duba lini na lini.” vha o i namela o vha a tshi pfi A  4 Vhahulwane vha fumbili-ina Fulufhedzeaho na Wa Ngoho, na (24) na zwivhumbwa zwina na u lwa nndwa  zwi hone u hatula  tshilaho vha gwadama vha rabe- yo lugaho. 12 Mato  awe o vha a la Mudzimu o dzulaho kha khu- tshi nga khavhu ya mulilo, tho lunoni, vha ri: “Amen! Rendani honi yawe o ambara khare nnzhi.  ˙ Yah!” O nwalwa dzina line hu si vhe ˙ fhedzi li divhi5 Zwinwe hafhu, ha pfala ipfi na ane a li divha,   13 o ambakha khulunoni   li tshi ri: “Rendani wa nga ene mune, Mudzimu washu, inwi vhalanda ra tshiambaro tsha nga nnda  tsho vhawe nothe, vhane na mu ofha, shashiwaho nga malofha, nahone  vha vhuimo ha fhasi na ha ntha.” dzina line a vhidzwa nga lo li pfi,  ˙ 6 Nda pfa zwine zwa nga ipfi la Ipfi la Mudzimu. 14 Zwinwe hao vha gogo lihulu na line la nga muungo fhu, mavhuthu a ta  dulu  wa madi   manzhi na line la nga a tshi khou mu tevhela o namibvumo mihulu. La  ri: “Rendani mela dzibere tshena, o ambaYah, ngauri Yehova Mudzimu wa- ra zwiambaro zwitshena, zwo 15 Mulomoshu, Ramaandao o thoma u kunaho, zwavhudi.   the,  vhusa sa khosi. 7 Kha ri taka- ni wawe hu tshi bva banga lilapfu le ri pembele ri mu nee vhugala, li re na vhuhali, uri a kone u vhu ngauri munyanya wa mbingano laha dzitshaka nga lo, nahone u lisa nga lubada ya Ngwana wo swika nahone mu- do  vha  lwa tsimbi. ˙ fumakadzi wayo o dilugisa. 8 O Zwinwe hafhu, u sukekanya ndi  tendelwa uri a ambare zwiamba- rivhe bondeloni  la waini ya mbiro zwa labi li penyaho, lo kunaho, ti dza Mudzimu Ramaandao  the.  labi lo kunaho li 16 Kha tshiambaro tshawe tsha lavhudi—ngauri  imela mishumo yo lugaho ya vha- nga nnda  ˙ na kha tshirumbi, ho vha ho nwalwa dzina la uri, Khokhethwa.” ˙ 9 A amba na nne  a ri: “Nwa- si ya mahosi na Murena wa mala uri: Hu takala vho rambi- rena. 17 Nda dovha nda vhona muwaho munyanyani wa mbingano ˙ a vhiya Ngwana.” A dovha a amba na runwa o ima kha duvha,  nne  a ri: “Enea ndi maipfi a ngo- dzelela nga ipfi lihulu, a amba na zwothe zwi fhufhaho luho a Mudzimu.” 10 Ndi tshi pfa zwinoni   tomboni a ri: “Idani ngeno ni zwenezwo nda gwadama phanda   hawe uri ndi mu rabele. Fhe- kuvhanganele tshilalelo tshihulu

NZUMBULULO 19:18–20:12 tsha Mudzimu, 18 uri ni le nama ya mahosi na ya vhalanga mmbi na ya vhanna vha maanda  na ya bere na ya vhanameli vha dzo, na nama ya vhothe vho vho  fholowaho khathihi na ya vhalanda na ya vha vhuimo ha fhasi na ha ntha.”  19 Nda vhona livhanda na mahosi a lifhasi na mmbi dzavho vho kuvhangana uri vha lwe na o namelaho bere na mmbi yawe.  20 Livhanda  la farwa khathihi na muporofita wa u zwifha we a vha a tshi ita madembe phanda   ha lo, a tshi xedza vha re na luswayo lwa livhanda na vhane vha rabela tshifanyiso tsha lo. Vha poswa vhothe vha tshi kha di   tshila dzivhani la mulilo li dugaho tse˙ vhela. 21 Fhedzi vhanwe vhothe vha vhulahwa nga banga lila pfu le la vha li tshi khou bva mulomoni wa we a vha o name la bere. Zwinoni zwothe zwa fura   nga nama dzavho.  ˙ Nda vhona murunwa a tshi tsa a tshi bva ta o fara  dulu  khono ya mugodi na ngedane   khulu. 2 A fara ligwena,  linowa  la kale na kale, line la vha Diabo˙ lo na Sathane, a li vhofha minwaha ya tshigidi. 3 A li posa mugodini, a u vala, a shatela uri li si tsha do  kona ˙ u xedza dzitshaka u swikela minwaha ya tshigidi i tshi fhela. Nga murahu ha zwenezwi zwithu li fanela u vhofhololwa lwa tshifhinganyana. 4 Nda vhona dzikhulunoni,  vho dzulaho khadzo vho newa  maanda a u hatula. Nda vho  na vhathu vhe vha vhulahelwa1 u tanziela nga ha Yesu na u amba 

20

Nzu 20:41 Thalutshedzelo ya ipfi nga ipfi i  ri “vho vhulahwaho nga mbado.” 

396 nga ha Mudzimu. A vho ngo rabela livhanda kana tshifanyiso tsha lo kana u swaiwa kha phanda zwavho.  dzavho na zwandani  Vha vuswa nahone vha vhusa sa ˙ mahosi na Kristo minwaha ya ˙ tshigidi. 5 (Vhanwe vhafu vha si vuswe u swikela hu tshi fhe˙ la minwaha ya tshigidi.) Yeneyi ndi mvuwo ya u thoma. 6 Mu˙ ˙ nwe na munwe ane a do  vuswa nga mvuwo ya u thoma u a takala nahone ndi mukhethwa; lufu lwa vhuvhili a lu na maanda  kha vhenevha, fhedzi vha do  vha vhotshifhe vha Mudzimu na Kristo, nahone vha do  vhusa sa mahosi nae ˙ minwaha ya tshigidi. ˙ 7 Musi minwaha ya tshigidi yo no fhela, Sathane u do  vhofhololwa dzhele, 8 nahone u do  bva a ya u xedza tshaka dzi re khuda ni nna  dza lifhasi, Gogo na Magogo, u itela u vha kuvhanganyela nndwani. Tshivhalo tshavho tshi do wa lwanzhe.  nga mutavha  9 Vha phadalala na lifhasi lothe   vha tanga mushasha wa vhakhethwa na mudi  u funwaho. Fhedzi ha wa mulilo u tshi bva ta wa  dulu  vha fhedza. 10 Diabolo we a vha xedza a poswa dzivhani la mulilo na tsevhela, hune ha vha na livhanda na muporofita wa mazwifhi; nahone vha do  tambudzwa vhusiku na masiari lini na lini. 11 Nda vhona khulunoni khu lu tshena na o dzulaho khayo. Li fhasi na lita zwa shavha pha dulu  nda hawe, zwa si tsha dovha  zwa wanala. 12 Nda vhona vhafu, vhahulwane na vhatuku, vho  ima phanda ha khulunoni, mi  pombo ya ˙ vulwa. Fhedzi ha vulwa munwe mupombo; ndi mupombo wa vhutshilo. Vhafu vha ˙ hatulwa nga zwo nwalwaho kha 

Diabolo u poswa mugodini

397 Muselwa. Lufu lu do  fheliswa mipombo u ya nga mishumo yavho. 13 Lwanzhe lwa bvisa vhafu vha re khalwo, na lufu na Vhudzulavhafu1 zwa bvisa vhafu vha re khazwo, vha hatulwa nga mu thihi nga muthihi u ya nga mishumo yavho. 14 Lufu na Vhudzulavhafu zwa poswa dzivhani la mulilo. Lene  li dzivha la mulilo li imela lufu lwa vhuvhili. 15 Zwi˙ ˙ ˙ nwe hafhu, munwe na munwe a ˙ songo nwalwaho buguni ya vhutshilo a poswa dzivhani la mulilo. Nda vhona lita  dulu  liswa na lifhasi liswa; ngauri lita dulu  la kale na lifhasi la kale zwo vha zwo fhira, na lwanzhe lu si tsheeho. 2 Nda vhona mudi  mukhethwa, Yerusalema muswa, u tshi tsa u tshi bva ta dulu ha Mudzimu nahone wo lu giselelwa sa muselwa o tamelwa  munna wawe. 3 Nda pfa ipfi lihulu li tshi bva kha khulunoni  li tshi ri: “Asiyo! Nndu  ya mulanga1 ya Mudzimu vhukati ha vhathu, huno u do  dzula navho, nahone vha do  vha vhathu vhawe. Mudzimu ene a vha navho. 4 U do yothe mato phumula mitodzi    ni avho, lufu a lu tsha do  vha hone, na u tungufhala na u lila na  vhutungu a zwi tsha do   vha hone. Zwithu zwa kale zwo fhira.” 5 O dzulaho kha khulunoni a  ri: “Vhonani! Zwothe ndi zwi˙ ita  zwiswa.” A dovha a ri: “Nwala, ngauri haya maipfi ndi a fulufhedzeaho a dovha a vha a ngoho.” 6 A amba na nne  a ri: “Zwo khunyelela! Ndi nne  Alfa na Omega, mathomo na magumo. Naho e nnyi a re na dora ndi do mu  

21

Nzu 20:131 Nga Lugerika ndi haides. Sedzani Thumetshedzo 7. 21:31 Thalutshe  dzelo ya ipfi nga ipfi i ri “dennde.”

NZUMBULULO 20:13–21:14 nea nga fhedzi madi   a vhutshilo a bvaho tshisimani. 7 Mu˙ ˙ nwe na munwe ane a kunda u do  la ifa la zwenezwi, nahone ndi do  vha Mudzimu wawe, ene a vha murwa wanga. 8 Fhedzi magoswi na vha si na lutendo na vha nengisaho nga tshika dzavho na vhavhulahi na dziphombwe na vhadzia-vhungome na vhane vha gwadamela midzimu ya zwifanyiso na vhadzia-u-zwifha, mukovhe wavho u do  vha dzivhani li dugaho mulilo na tsevhela. Zwenezwi zwi amba lufu lwa vhuvhili.” ˙ munwe wa vharu ˙ 9 Ha da nwa vha sumbe vhe vha vha vho fara midzio ya sumbe, ye ya vha yo dala thamu dza sumbe dza   u fhedzisela, a amba na nne  a ri: “Ida, ndi do   u sumbedza muselwa, mufumakadzi wa Ngwana.” 10 A nkhwala nga maanda  a muya a nnyisa thavhani ndapfu, a ntsumbedza mudi  mukhethwa wa Yerusalema u tshi tsa u tshi bva ta ha Mudzimu 11 u  dulu  na vhugala ha Mudzimu. Wo vha u tshi penya sa tombo la thengo khulu, sa tombo la yasipere li vhonadzaho. 12 Wo vha u na luvhondo luhulwane na khoro dza fumi-mbili (12), henefho khoroni ˙ hu na vharunwa vha fumi-mbi˙ li, nahone dzikhoroni ho nwalwa madzina a tshaka dza fumimbili dza vharwa vha Isiraele. 13 Vhubvaduvha ho vha hu na  khoro tharu, devhula hu na khoro tharu, tshipembe hu na khoro tharu, na vhukovhela hu na khoro tharu. 14 Luvhondo lwonolwo lwa mudi  lwo vha lwo thewa kha matombo a fumi-mbili, kha eneo matombo ho vha hu na madzina a vhaapostola vha Ngwana vha fumi-mbili.

NZUMBULULO 21:15–22:5 Mulambo wa madi 398  a vhutshilo na Ngwa15 We a vha a tshi khou amba dzimu Ramaandao   the na nne lwa na. 23 Wonoyo mudi  a u to  di   o vha o fara lutanga  kana musuku lwa u ela, uri a kone u u˙ vhonetshelwa nga duvha  ela mudi  na khoro dzawo na mbo- nwedzi, ngauri vhugala ha Mudzindo dzawo. 16 Mudi  wonoyo wo mu vhu a u vhonetshela, nahone vha u na khuda nna, vhulapfu luvhone lwawo lwo vha lu Ngwa  hawo vhu tshi edana na vhupha- na. 24 Tshaka dzi do  tshimbila  kha tshedza tshawo, na mahosi a ra hawo. A ela mudi  nga luta vhugala hao nga, wa vha khilomithara dzi tolifhasi a do  u disela    daho u vha 2 220; vhulapfu na khawo. 25 Khoro dzawo dzi do  nga lothe,  vhuphara hawo na u ya ntha zwi dzula dzo vulea duvha   vha na vhusiku tshi lingana. 17 A dovha a ela uri a hu tsha do vhuga disa  na luvhondo lwawo, lwa vha khu- henefho. 26 Vha do khabithi dza 144, nga kuelele kwa la na khuliso zwa tshaka ˙ 27 Fhedzi tshinwe na tshivhathu, wonoyo ndi muelo u fa- wo. ˙ ˙ naho na we murunwa a u shumi- nwe˙ tshi re na ˙ tshika na muthu sa. 18 Huno luvhondo lwo vha munwe na munwe ane a ita zwi lwo itwa nga matombo a yasipere, nengisaho na zwa vhufhura ha nga dzheni khawo na ˙ luthihi; nahone mudi  wo vha wo fhatwa   dzhena fhedzi vho nwalwanga musuku u songo vanganaho hu do u tshi nga ngilasi i vhonadzaho. ho kha mupombo wa vhutshilo wa Ngwana. 19 Mitheo ya luvhondo lwa mudi  yo vha yo khavhiswa nga matoA ntsumbedza mulambo mbo a thengo khulu a mifuda yowa madi  a vhutshilo, une the: mutheo wa u thoma wo vha wa vhonadza sa ngilasi, u tshi  u wa yasipere, wa vhuvhili u wa elela u tshi bva kha khulunoni  safire, wa vhuraru u wa khalisi- ya Mudzimu na ya Ngwana 2 u doni, wa vhuna  u wa emeralidi, tshi fhira nga vhukati ha ndila  20 wa vhutanu u wa saradone- khulwane ya mudi.   Nahone makisi, wa vhurathi u wa saradia- tungo othe a mulambo ho vha hu  si, wa vhusumbe u wa krisolaithi, na miri ya vhutshilo ine ya anwa ˙  wa vhumalo u wa berili, wa vhu- mitshelo lwa fumi-mbili (12) nwa˙ ˙ tahe u wa thophasi, wa vhufumi u ha munwe na munwe. Matari  a  wa krisporasi, wa vhufumi-nthi- yeneyo miri o vha e a u fhodza dzihi u wa haisenthe, wa vhufumi- tshaka. ˙ mbili u wa amethisi. 21 Zwinwe 3 A hu tsha do vha na sa hafhu, khoro dza fumi-mbili dzo mba na lithihi. Fhedzi khulunoni  vha dzo itwa nga nungu dza fumi- ya Mudzimu na ya Ngwana dzi do  ˙ ˙ mbili; khoro inwe na inwe yo vha vha henefho mudini, huno vhala yo itwa nga nungu nthihi. Naho- nda vhawe vha do  mu itela tshune khoro khulwane ya mudi  yo melo khethwa; 4 nahone vha do  vha yo itwa nga musuku u so- vhona tshifhatuwo tshawe, dzina  ngo vanganaho u tshi nga ngilasi lawe li do kha phanda  vha  dza˙ i vhonadzaho. vho. 5 Zwinwe hafhu, vhusiku 22 Nahone kha wonoyo mudi  a a vhu tsha do  vha hone, a vha nga tho ngo vhona thembele, ngauri to  di  tshedza tsha luvhone, kana ngauri Yehothembele yawo ndi Yehova Mu- tshedza tsha duvha, 

22

399 Madi NZUMBULULO 22:6-21  a vhutshilo nga fhedzi va Mudzimu u do  vha vhonetshe- vhutshilo na uri vha dzhene mula, vha do nga khoro dzawo. 15 Nnda  vhusa sa mahosi lini na dini   lini. ha mudi  hu wanala dzimmbwa1 6 A amba na nne  a ri: “Haya na vhadzia-vhungome na dziphomaipfi ndi a fulufhedzeaho na a mbwe na vhavhulahi na vhane ngoho; Yehova Mudzimu we a he- vha gwadamela midzimu ya zwivhedza vhaporofita o rumela mu- fanyiso na vhane vha funa ma˙ runwa wawe uri a sumbedze vha- zwifhi na u bvela phanda  vha tshi landa vhawe zwithu zwine zwa do  zwifha.’ vha hone nga u tavhanya. 7 Ndi  16 “‘Nne  Yesu ndo ruma muru˙ khou da Hu ta- nwa  nga u tavhanya.  wanga uri a ni tanziele nga  kala naho e nnyi ane a tevhedza ha zwenezwi zwithu uri zwivhimaipfi a vhuporofita a hoyu mu- dzo zwi vhuyelwe. Ndi nne  mudzi ˙ pombo.” na nwana wa Davida, naledzi i pe 8 Ndi nne  Yohane we a pfa na nyaho ya nga matsheloni.’”1 u vhona zwenezwi zwithu. Musi 17 Muya na muselwa zwi bvendi tshi zwi pfa na u zwi la phanda Na a  zwi tshi ri: “Ida!”  vhona, nda gwadama uri ndi ra- zwi pfaho nga a ri: “Ida!” Na a re  ˙ bele milenzheni ya murunwa we na dora nga a de;   ane a funa nga a ntsumbedza zwenezwi zwithu. a dzhie madi  a vhutshilo nga fhe9 Fhedzi a amba na nne  a ri: “U dzi. songo ita nga u ralo! Na nne  ndi 18 “Ndi khou tanziela kha ane  mulanda sa iwe na vhahau vha re a pfa maipfi a vhuporofita a hoyu vhaporofita na vhane vha tevhe- mupombo ndi ri: Arali muthu a dza maipfi a hoyu mupombo. Ra- tshi engedza kha zwenezwi zwibela Mudzimu.” thu, Mudzimu u do  mu engedze˙ 10 A dovha a amba na nne  a la thamu dzo nwalwaho kha hoyu  ri: “Haya maipfi a vhuporofita a mupombo; 19 arali muthu a hoyu mupombo u songo a ita fhungudza maipfi a vhuporofita a tshiphiri, ngauri tshifhinga tsho hoyu mupombo, Mudzimu u do  vhewaho tshi tsini. 11 A songo mu dzhiela mukovhe wawe kha ˙ lugaho kha bvele phanda a tshi  zwe zwa nwalwa kha hoyu mupoita zwi songo lugaho; ane a vha mbo—ha nga mu tendeli a tshi la na vhuyada  kha bvele phanda  na mitshelo i bvaho kha miri ya vhuvhuyada hawe; fhedzi o lugaho  tshilo nahone ha nga mu tendeli a kha bvele phanda  a tshi ita zwo tshi dzhena mudini mukhethwa.  lugaho, na a re mukhethwa kha 20 “Ane a tanziela nga ha zwe bvele phanda  e mukhethwa. nezwi zwithu u ri, ‘Ndi khou da  12 “‘Ndi khou da  nga u tavha nga u tavhanya.’”  nya. Ndi do nea malamba mu  ˙ ˙ “Amen! Ida,  Murena Yesu.” thu munwe na munwe u ya nga 21 Ngavhe vhuthu vhuhulu ha mishumo yawe. 13 Ndi nne  Alfa na Omega, wa u thoma na wa u Murena Yesu Kristo vhu tshi vha fhedzisela, mathomo na magumo. na vhakhethwa. 14 Vha a takala vhane vha kuNzu 22:151 Ndi vhane vha ita zwithu zwi vha zwiambaro zwavho, uri vha nengisaho phanda  ha Mudzimu. 161 Mavhe na ndugelo ya u ya mirini ya sase.

˙ Mutevhe wa Bugu dza Manwalo a Lugerika ˙ Dzo Nwalwaho nga Tshifhinga tsho Doweleaho (tsha Vhukriste)  ˙ ˙ (Manwe maduvha [na fhethu he ya nwalelwa hone] ha divhei zwavhudi.    Tshiga b., tshi imela “nga phanda u vha nga.”)  ha”; nahone tshiga c., tshi imela “hu to  daho 

Dzina la Bugu

Mateo Marko Luka Yohane Mishumo Vharoma 1 Vha-Korinta 2 Vha-Korinta Vha-Galata Vha-Efesa Vha-Filipi Vha-Kolosa 1 Vha-Thesalonika 2 Vha-Thesalonika 1 Timotheo 2 Timotheo Tito Filemoni Vha-Heberu Yakobo 1 Petro 2 Petro 1 Yohane 2 Yohane 3 Yohane Yuda Nzumbululo

˙ Munwali

˙ Fhethu he ya Nwalelwa Hone

Mateo Marko Luka Muapostola Yohane Luka Paulo Paulo Paulo Paulo Paulo Paulo Paulo Paulo Paulo Paulo Paulo Paulo Paulo Paulo Yakobo (murathu wa Yesu) Petro Petro Muapostola Yohane Muapostola Yohane Muapostola Yohane Yuda (murathu wa Yesu) Muapostola Yohane 400

Yo Fhedza ˙ u Nwalwa Nga (C.E.)

Palestina Roma Kesarea Efesa, kana tsini naho Roma Korinta Efesa Makedonia Korinta kana Antiokia la Siria Roma Roma Roma Korinta Korinta Makedonia Roma Makedonia (?) Roma Roma Yerusalema

c. c. c. c.

41 60-65 56-58 98

c. c. c. c. c.

61 56 55 55 50-52

Babele Babele (?) Efesa, kana tsini naho Efesa, kana tsini naho Efesa, kana tsini naho Palestina (?)

c. 62-64 c. 64 c. 98

Patimo

c. 96

c. 60-61 c. 60-61 c. 60-61 c. 50 c. 51 c. 61-64 c. 65 c. 61-64 c. 60-61 c. 61 b. 62

c. 98 c. 98 c. 65

TSUMBI YA MAIPFI A BIVHILI Sedzani siatari 6 u itela u wana madzina a dzibugu o pfuf hif hadzwaho. 

A ABA, Rom 8:15 ri vhidzelele ri ri: A., Khotsi! Gal 4:6 muya u a vhidzelela: A., Khotsi! ABADONI, Nzu 9:11 khosi, dzina lawe ndi A. ABELE, Mat 23:35 u bva kha malofha a A. Heb 11:4 A. o nekedza tshithavhelo   Luk 11:51; Heb 12:24. ABIA, Luk 1:5. ABRAHAMU, Mat 8:11 dzula tafulani na A.  Gal 3:29 ni mbeu ya A. zwa vhukuma Heb 11:8 Nga lutendo A. o thetshelesa Yak 2:21 Naa a ho ngo pfi A. o luga Mat 22:32; Yoh 8:39; Rom 4:3; Heb 6:13. A DO a.  FHUNGUDZWA, Mat 24:22 maduvha  ADAMU, 1Ko 15:22 ri tshi fa nga A. 1Ko 15:45 A. wa u thoma a tshilaho Luk 3:38; Rom 5:14; 1Ti 2:14. A FHISEAHO, Luk 6:15; Mis 1:13. AGABO, Mis 11:28; 21:10. AKWILA, Mis 18:2, 26; Rom 16:3; 2Ti 4:19. ALAVHA, Mis 27:5 ra a. ALESANDERE, Mis 19:33; 1Ti 1:20; 2Ti 4:14. ALETARE, Heb 13:10 Ri na a. ine Nzu 6:9 nda vhona nga fhasi ha a. Mat 23:18; Mis 17:23; Heb 7:13. ALFA, Nzu 1:8; 21:6; 22:13. ALIFEO, Mat 10:3; Mar 3:18; Mis 1:13. A LU FHELI MBILU, 1Ko 13:4 Lufuno a. ALUTSHELE, Ef 4:15. ALUWA, Mar 4:8 ya a., ya thoma u anwa  Luk 2:52 a. nahone a tshi takalelwa Luk 12:27. ALUWAHO, 1Ko 14:20 vho a. kha u talukanya  ALUWE, 1Ko 3:7 Mudzimu u ita uri zwi a. 1Pe 2:2. AMBA, Mar 9:10 vha a. nga tshavho Luk 16:15 inwi vhane na a. uri no luga Luk 22:23 Vha a. uri ndi nnyi ane Yoh 8:43 ni sa divhi zwine nda khou zwi a.?  1Ko 14:9 a. nga ndila ine ya pfesesea  2Ko 3:12 ri na mbofholowo khulu ya u a. Flp 3:18 ndi vhanzhi vhe nda vha a. 1Th 1:9 bvela phanda  vha tshi a. na inwi Tit 2:8 u a. nga ndila ine ya sa do   Mat 12:22. AMBADZA, Mar 15:17 a. nguvho ya vhuhosi

AMBARA, 1Ti 2:9; Nzu 3:18; 4:4; 7:9; 11:3; 17:4. AMBARANI, Kol 3:12 a. u pfela vhutungu  AMBARE, Nzu 19:8. AMBARI, Mat 6:29. AMEN, 1Ko 14:16 A. kha zwine na zwi livhuha Nzu 3:14 nga A., thanzi i fulufhedzeaho  2Ko 1:20. ANWA, Mat 13:23 a kona u a. mitshelo  Kol 1:10 u a. mitshelo Yoh 15:2; Kol 1:6. ANWE, Tit 3:14.  ANA, Mat 5:34 U songo a. na luthihi Luk 2:36 muporofita wa mufumakadzi A. ANANIA, Mis 5:1, 5; 9:10; 22:12; 23:2. ANASI, Luk 3:2; Yoh 18:13, 24; Mis 4:6. ANDANA, 2Ko 6:15.  ANDA, 1Ko 7:2 u a. ha vhupombwe ANDREA, Mat 4:18; Yoh 12:22; Mis 1:13. ANTIPA, Nzu 2:13 A., a fulufhedzeaho APOLIONI, Nzu 9:11 nga Lugerika ndi A. ARABIA, Gal 1:17; 4:25. AREOPAGO, Mis 17:19, 22, 34. ARIMATHIA, Mat 27:57; Luk 23:51; Yoh 19:38. ARITHEMISI, Mis 19:27, 34, 35. ARONI, Heb 5:4 o vhidzwa, vhunga A. A SA DIVHIWI, Mis 17:23.  A SA FHELI, Rom 1:20. A SA FHELI MBILU, 1Pe 3:20. A SA OFHI MUDZIMU, 1Pe 4:18. A SA SINI, Rom 1:23 vhugala ha Mudzimu a. A SA SOLEI, 1Ti 3:2 u fanela u vha a. ASIA, Mis 19:10; 1Ko 16:19; Nzu 1:4. A SI FE, 1Ti 6:16 ene e ethe ane a.  A SI NA MUSHUMO, Mat 25:30. A SONGO FUMBA, 1Ko 7:18. A U DZIMI, Mar 9:48 mulilo wa hone a. AWARA, Nzu 17:12 u vhusa a. nthihi Nzu 18:10. AWELE, Luk 12:19 ndi a., ndi le, ndi nwe AWELI, Nzu 14:11. A ZWI FUNA, 1Yo 2:17. A ZWI KONADZEI, Mar 10:27.

B BAALI, Rom 11:4 vhe vha si gwadamele B. BABELE, Nzu 17:5 B. mme a dziphombwe Nzu 18:2.

401

BADEKANYWA— DANA   BADEKANYWA, Nzu 18:4 sa to   di  u b. Luk 22:37. BAKO, Mat 21:13 vha khou i ita b. la mavemu BALAKA, Nzu 2:14. BALANGANA, Yoh 10:12. BALANGANAHO, 1Pe 1:1 vhadzulapo vho b. Yak 1:1. BALANGANYA, Mat 12:30. BALEA, Mat 9:17. BALEE, Luk 5:37. BANGA, Mat 26:52 ane a fara b. u do  fa nga b. Ef 6:17 b. la muya, ipfi la Mudzimu Heb 4:12 ipfi la Mudzimu li fhira b. Nzu 19:15 b. lilapfu li re na vhuhali Mat 10:34; Luk 21:24. BANNDA, Mis 21:11. BARABA, Yoh 18:40 B. o vha e livemu BARAKA, Heb 11:32. BARANABA, Mis 15:2; 1Ko 9:6; Gal 2:1. BARASABA, Mis 1:23; 15:22. BARATHOLOMEO, Mat 10:3; Mis 1:13. BEBA, Mat 1:16 wa Maria, we a b. Yesu Rom 9:10 musi Rebeka a tshi b. mafhata  Yoh 16:21. BEBELWA, Luk 2:11 namusi no b. Mutshidzi  Yoh 18:37. BEBWA, Yoh 3:3 arali muthu a sa b. hafhu Mat 2:1; 1Ko 15:8. BEBWE, 1Pe 1:3 ri b. nga huswa BEELSEBULU, Mat 10:25; 12:24; Mar 3:22. BENEHARGEME, Mar 3:17. BENYAMINI, Nzu 7:8. BERE, Nzu 19:11 nda vhona b. tshena BETFAGE, Mat 21:1 swika B. Yesu a ruma BETHANIA, Mat 21:17; 26:6; Yoh 1:28; 11:1. BETLEHEMA, Mat 2:1 Yesu o bebwa ngei B. Mat 2:5; Luk 2:4. BETSAIDA, Mat 11:21; Luk 9:10; Yoh 1:44. BILEAMU, Yuda 11 matshilele a B. Nzu 2:14. BINDULA, Yak 4:13. BINDUNI, Mat 22:5. BOASI, Mat 1:5. BONDELONI, Nzu 19:15.  BONNDO, Luk 19:16 b. yau yo bindulisa Luk 19:13, 24, 25. BONO, Mat 17:9 vhudza muthu he li b. Nzu 12:1 Ha vhonala b. lihulu ngei ta  dulu 

402 ˙ Nzu 15:1 Nda vhona linwe b. ngei ta  dulu  Mat 14:26; Mar 6:49; Luk 1:22; Mis 10:10; 11:5; 16:9; 22:17. BONYONGO, Mis 24:5 hoyu muthu u vusa b. Mis 19:29; 21:34; 24:12. BUDEKANYA, Mat 23:15 ni b. lwanzhe  BUGU, Heb 9:19 shasha b. na vhathu vhothe  Mis 19:19; Heb 10:7. BUGUNI, Mar 12:26. BULA, 1Yo 1:9. BULELANE, Yak 5:16 ni b. zwivhi zwanu  BUSE, Mat 10:14 fhufhure b. milenzheni 1Ko 15:47 Muthu wa u thoma o itwa nga b. BVELA PHANDA, 1Ti 5:5 i b. i tshi humbela  BVELELA, Mis 15:29 ni do  b. Gal 1:14. BVELELAHO, Mat 12:20. BVELELA. Sedzani VHONALA. BVELE PHANDA, Yoh 8:37; Flp 1:12.  BVISA, Rom 13:6. BVISANI, 1Ko 5:7 B. mbiliso ya kale 1Ko 5:13 B. muthu muvhi vhukati hanu  BVISELA KHAGALA, 1Ko 4:5. BVISELWA KHAGALA, 2Pe 3:10. BVISWA, Heb 12:27 u sumbedza u b. BVULA, Kol 2:15 O b. mivhuso Nzu 17:16. BVUMBA, Mat 16:3 ni a kona u b. mutsho Mis 16:16. BVUMO, 1Ko 4:10 ni na b. lavhudi  Mar 15:43.

D DA Mis 2:12.  DA,  DADZAHO, Ef 1:23.  DADZEA, Luk 18:31 zwothe zwi do    d.  Mat 2:15. DADZEE, Mat 12:17; Luk 21:22.  DADZISA, Mat 5:17 Ndo da   u zwi d.  Gal 6:2. DADZWA, Ef 5:18 bvelani phanda   ni tshi d.  Mis 4:31. DADZWE, Kol 1:9.  DAKA, Mat 6:30.  DAKANI, Rom 11:24 mutwari wa d.    DALAHO, Mat 12:34.  ˙ DANA, Mat 13:8 inwe ya anwa d.    Mat 18:12 e na nngu dza d.  Mar 10:30 ane a sa do  wana d.  zwino

403 ˙ DIALAFHE, Luk 4:23 Nanga d.   DI 1Ti 4:7 d.  DOWEDZE,   na u dikumedza  DIDINA, Kol 4:12.  DIDZHENISA, 1Ti 5:13 u d.   kha mafhungo 2Ti 2:4 liswole line la d.  DIDZIMA, Mat 6:16 Musi ni tshi d.,   litshani u DIDZIMA ZWILIWA, Mar 2:18; Luk 5:33.   DIFARA, 1Ko 9:25 dzhenela mbambe u a d.   2Ko 1:12 ro d.  zwavhudi  shangoni Tit 1:8 a tanganedzaho vhaeni, a tshi d.   1Pe 2:12 Dzulani ni tshi d.  kha dzitshaka DIFHAHULE, Gal 5:12 vhanna vha d.   DIFHAMBANYA, Mis 19:9 vha d.   navho Ef 4:18; 2Ti 2:21. DIFHAMBANYE, 2Ko 6:17 ni d.,   ni songo fara DIFHINDULELA, Rom 14:12 muthu u do   d.  Heb 4:13 Ndi ene ane ra do  d.  khae 1Pe 4:5. DIFHINDULELE, Rom 9:28.  DIFHUMULELA, 2Th 3:12.  DIFHURA, 1Ko 3:18 muthu ane a d.   1Yo 1:8 ri khou d.  DIFULUFHELA, 2Ko 11:17 ane a d.   DIFULUFHELE, 2Ko 1:9 uri ri si d.   DIFUNELA, 1Ko 9:17 ndi tshi ita nga u d.   DIHANGWE, Mar 8:34 nga a d.   Luk 9:23. DIHA TULA, Tit 3:11 o d.    DIHUDZA, Mat 23:12 ane a d.   Flp 2:3 ita tshithu na tshithihi nga u d.  2Th 1:4 ri a d.  nga inwi musi ri Yak 4:6 Mudzimu u lwa na vha u d.  Rom 11:20. DIHUNGA, Mat 27:5.  DIIMELELA, Luk 12:11 ni do   d.  hani Rom 2:1 a hu na tshine wa nga d.  ngatsho 1Pe 3:15 no diimisela u d.   phanda  Mis 19:33; 2Ko 12:19. DIIMELELE, Mis 25:16 tshibuli tsha uri a d.   DIIMISELA, 2Ko 1:17 ndo vha ndo d.   ˙ 2Ko 8:8 u d.  ha vhanwe Flp 1:17 vho d.  u mvusela khakhathi 1Ti 3:4 vhana vha u d.  1Ti 3:8 Vhashumeli vha fanela u d.  2Ko 8:11, 17; 9:2; 1Ti 3:11; Tit 2:2. DIIMISELAHO, 1Ti 6:9 vho d.   u pfuma DIIMISELE, 1Ti 6:18 vha d.   u kovhela DIITA, Yak 4:4 d.   swina la Mudzimu DIITELA, 1Ti 3:13. 

DIALAFHE— DI   TUKUFHADZA  DIKANZWA, Yuda 12.  DIKUKUMUSA, Gal 5:26 songo d.   1Ti 3:6 a sa do  d.  Mar 7:22; Luk 1:51; 1Ko 5:2; Yak 4:16. DIKUKUMUSE, 1Ko 8:1 Ndivho i ita uri ri d.    1Ko 4:6. DIKUKUMUSI, 1Ko 13:4 Lufuno a lu d.   DIKUMEDZA, Mis 6:4 ri do   d.  kha u rabela Mis 10:2 vho d.  kha Mudzimu DIKUMEDZAHO, Mis 10:7 a vhidza swole lo d.   DIKUMEDZA KHA MUDZIMU, 2Ti 3:12;  2Pe 3:11. DIKUMEDZE, 1Ti 4:15 u d.   khazwo DIKUMEDZENI, Rom 6:13 d.   kha Mudzimu DIKUNAKISA, Yoh 2:6.  DILIFHEDZELA, Rom 12:19 ni songo d.   DILILELENI, Luk 23:28.  DILINDENI, 1Yo 5:21 d.   kha midzimu DILOZWA, 2Pe 3:16.  DILUGISELELA, 1Ko 14:8 ndi nnyi ane a do   d.  DILUGISENI, 1Pe 4:1.  DI Heb 9:14 Kristo we a d.  NEKEDZA,   DI 2Ti 2:15 u d.  NEKEDZE,   DI Mis 2:42.  NEKEDZELA,  DINAKISA, 1Pe 3:3 u d.   hanu  hu songo DINANGELA, Kol 2:23.  DIPFUMEDZANYE, Kol 1:20.  ˙ ˙ DIPHI NA,   Luk 16:19 d.  duvha  linwe na linwe Heb 11:25 u d.  nga tshivhi Luk 12:19. DISENGISI, 1Ko 4:3 na nne   a thi d.  DISHASHA, Mar 7:4.  DISOLA, Mat 27:3 Yudasi a d.   DISOLI, Rom 11:29; Heb 7:21.  DISUMBEDZA, Yoh 21:1 Yesu a dovha a d.   Heb 9:26 o d.  luthihi fhedzi DISWA, Mis 7:53 Mulayo we wa d.   DI Tit 2:14 uri a d.  TANZWELE,   vhathu vhawe DI Luk 17:6.  TAVHE,  DI 1Ti 6:10.  THAVHEKANYA,  DI Mis 20:28.  THOGOMELE,  DI 1Ko 14:24.  TOLISISE,  DI Nzu 18:7.  TONGISA,  DI Mat 11:29 ndi a d.  TUKUFHADZA,   mbiluni Mat 23:12 ane a d.  u do  hudzwa 2Ko 9:13 d.  kha mafhungo madifha  Flp 2:8 o d.  na u thetshelesa Yak 4:6 u nea vhuthu vhuhulu vhane vha d.  

DI LWA MUHOYO—DANIELE  TUKUFHADZA  Mat 18:4; Luk 2:51; Mis 20:19; Kol 3:12; 1Ti 3:4. DI LWA MUHOYO, Kol 2:18.  TUKUFHADZA  DI Rom 12:16 fhedzi ni d.  TUKUFHADZE,   Flp 2:3 fhedzi ni d.  ˙ 1Pe 3:22 vharunwa na maanda  vha d.  khae 1Ko 14:34; Tit 3:1; Heb 13:17. DI Ef 5:24 tshivhidzo tshi d.  TUKUFHADZELA,   Heb 12:9. DI Rom 13:1 ni d.  TUKUFHADZELE,   vhavhusi Ef 5:22 Vhafumakadzi nga vha d.  vhanna Flp 3:21 uri zwithu zwothe zwi d.   ene Tit 2:5 vha d.  vhanna vhavho DI 1Pe 2:13 d.  TUKUFHADZENI,   kha vhothe  1Pe 3:1 vhafumakadzi, d.  kha vhanna 1Pe 5:5 vhatuku, d.   kha vhanna Kol 3:18; Yak 4:10; 1Pe 5:6. DITAKADZA, Rom 15:1 ri songo d.   Rom 15:3 na Kristo ho ngo d.  ene mune  DITIKA, Rom 9:11 d.   hu si nga mishumo 1Pe 4:11. DITSHIDZA, 1Ko 9:6.  DITSHILELA, Rom 14:7.  DIVHA, Mat 7:20 d.   nga mitshelo yavho Yoh 8:32 ni do  d.  ngoho, i do  ni vhofholola Rom 8:28 d.  uri Mudzimu u ita uri mishumo Rom 11:2 vhathu vhe a thoma u vha d.  2Ko 5:16 a ri tsha d.  muthu u ya nga vhathu Yoh 10:14; Mis 18:25; 19:15; 1Yo 3:2. DIVHADZA, Mar 5:20 d.   zwe Yesu a mu itela Yoh 17:6 Ndo d.  dzina lau Mis 8:4 vha tshi d.  mafhungo madifha  1Ko 9:14 vhane vha d.  mafhungo madifha  Luk 8:39; Mis 15:36; Rom 16:1; Kol 1:28; Heb 2:12. DIVHADZA KHAGALA, Rom 10:10 u d.   DIVHADZE, Luk 4:18 o ndodza uri ndi d.    ˙ ˙ 1Pe 2:9 d.  hunwe na hunwe vhugala DIVHADZI, 1Ko 9:16 Khombo ndi sa d.   DIVHADZWA, Mat 24:14 a Muvhuso a do   d.  1Ko 1:21 nga vhutsilu he ha d.  DIVHA HU TSHEE NGA PHANDA, Rom 8:29.   DIVHALEKANI, U SA, Flp 2:15.  DIVHAMBEDZA, 2Ko 10:12 u d.   na ˙ DIVHAMBEDZI, Gal 6:4 a sa d.   na munwe DIVHE, Yoh 17:3.  DIVHIWA, 1Ko 13:12 ndi tshi d.   nga ho teaho 2Ko 6:9 sa vha sa divhiwi, ngeno ri tshi d.   ˙ 1Ti 5:24 Zwivhi zwa vhanwe zwi a d. 

404

DIVHIWE, 2Ko 6:9.  DIVHOFHA, Mat 3:4.  DIVHONADZA, Mis 26:16 ndo d.   kha iwe DIVHUYEDZA, 1Ko 10:33.  DODZA, Heb 1:9.  DODZWA, 1Yo 2:20 No d.   nga mukhethwa DORA, Mat 5:6 d.   la zwo lugaho Mat 25:44 ndi lini he ra u vhona u na d.  Yoh 7:37 a re na d.,  kha de  ha nne  a nwe Nzu 7:16 A vha tsha do  farwa nga d.  Nzu 22:17 a re na d.  nga a de  DOWELEAHO, 2Ko 4:7 a fhiraho o d.   Mis 4:13. DULU, Mat 3:12.  DUMBU, Mis 2:2 muungo u tshi nga d.   DURAHO, 1Ti 2:9 ambara zwiambaro zwi d.   DUVHA, Mar 13:32 A hu na ane a divha d.    Mis 2:20 d.  li do  swifhala Mis 17:31 o vhea d.  la u hatula  ˙ Rom 14:5 u dzhia linwe d.  li la ndeme 2Ko 6:2 d.  la u tshidzwa ˙ 2Pe 3:8 minwaha ya tshigidi i nga d.  lithihi Mat 13:43; 20:12; Luk 21:25; Nzu 7:16. DUVHA LA Mat 10:15.   KHATULO,  DUVHA LA   MABEBO, Mat 14:6; Mar 6:21. DUVHA LA   VHUFHELO, Yoh 6:54 vusa nga d.  Yoh 11:24; 12:48. DUVHA LA   VHURARU, Mis 10:40 nga d.  Luk 9:22; 24:21; 1Ko 15:4. DUVHA LA   YEHOVA, 2Th 2:2. ˙ ˙ DUVHA LI   NWE NA LI  NWE, Luk 19:47; Mis 17:11; 1Ko 15:31.

D DAKALO, Luk 2:10; Mis 20:35; 2Ko 7:4; Gal 4:15; Heb 12:2. DALAHO, Mis 17:21 vhatsinda vho d. DALELE, Mis 15:36. DALI, Mis 28:8 Khotsi a Publio o vha e na d. DAMASEKO, Mis 9:2. DANDA, Luk 6:42 u bvise d. li re litoni  lau Mis 5:30 Yesu, we na mu ombela kha d. Gal 3:13 Muthu o fhahewaho kha d. 1Pe 2:24 a hwala zwivhi nga muvhili kha d. DANDA LA  TSHENGEDZO, Mat 10:38; 27:40; Mar 15:32; Luk 9:23; 23:26; 1Ko 1:17; Gal 6:14; Ef 2:16; Flp 2:8; 3:18; Kol 2:14; Heb 12:2. DANIELE, Mat 24:15.

405 DAVIDA, Mat 21:9 tshidze Murwa wa D.! Luk 20:41 Kristo ndi murwa wa D.? Mis 2:34 D. ho ngo gonya a ya ta  dulu  Mis 2:29. DENNDE, 2Pe 1:13 ndi kha di  vha kha d. 2Ko 5:1; Heb 8:2. DENNDENI, Heb 9:11 d. li songo itwaho DEVHULA, Luk 13:29. DIABOLO, Yoh 8:44 Ni bva ha khotsi anu  D. Ef 4:27 ni songo nea D. tshibuli  Ef 6:11 u lwisana na vhukwila ha D. Heb 2:14 a fhelise D. Yak 4:7 fhedzi ni lwe na D., u do  ni shavha 1Pe 5:8 Swina lanu  D. u mona-mona 1Yo 3:8 uri a fhelise mishumo ya D. 1Yo 3:8 D. o ita tshivhi u bva mathomoni Nzu 20:2 D. na Sathane, a li vhofha Mat 4:1, 8; 25:41; Yoh 13:2; Yuda 9; Nzu 12:12. DIDIMO, Yoh 20:24. DIMONI, Mat 15:22; Yoh 10:21. DINARI, Mat 20:2 d. nga duvha  ˙ ˙ Mat 20:9 munwe na munwe a holelwa d. Mar 12:15 Nndiseleni d. ndi i vhone  Mat 20:10, 13; 22:19; Luk 20:24. DUDELA, Nzu 3:16 Ngauri u a d. DUGAHO, 2Th 1:8 mulilo u d. musi a tshi da  DUNGAHO, Mat 27:34. DUNGE, 1Ko 5:7 uri ni si d. DUNGISA, Gal 5:9 Mbiliso i d. fulauru DZANGA, 1Ko 9:24 d. la wanwa nga muthihi 1Th 2:19 d. li itaho uri ri fhululedze 2Ti 1:14 lene li d. la ndeme DZEMBE, Luk 9:62 ane a vhea tshanda  kha d. DZHAVHULA, Mat 13:19 muvhi u a da  a d. ˙ DZHELE, Nzu 2:10 u do  kudza vhanwe d. Nzu 20:7 Sathane u do  vhofhololwa d. Mat 5:25; 11:2; 25:36; Luk 22:33; Mis 4:3; 5:18, 19, 21; 16:26; 26:31; 2Ti 1:8; 1Pe 3:19. DZHENA, Rom 5:12; Heb 4:6, 10; 9:12, 24. DZHENE, Mis 14:22 uri ri d. muvhusoni 2Pe 1:11. DZHENELELA, 2Th 3:11 d. kha zwine zwi si DZHENELELA KHA MAFHUNGO, 1Pe 4:15. ˙ DZHIA, Rom 14:5 u d. linwe duvha  Flp 2:6 a si humbule u d. Heb 11:26 o d. u nyadzwa ha Kristo DZHIELE NTHA, 1Ko 16:18. 

DAVIDA—DZINGINYISWA DZHIELWA, Heb 10:34. DZHIIWA, Yak 2:23 a d. sa o lugaho DZHOGO, Mat 11:30 d. yanga i a leluwa 2Ko 6:14 Ni songo dikungela d.  Mat 11:29; Gal 5:1. DZIAHO, Heb 5:12 hu si zwi liwa zwo d. DZIKA, 1Ti 2:2 uri ri tshile ho d. Mat 8:26. zwo d. DZIKAHO, 1Ko 2:10 muya u to  disisa  DZIKHAKHATHI, Luk 21:9; 2Ko 12:20. DZIKHALADZI, 1Ti 5:2. ˙ DZIKHALANWAHA, Gal 4:10 dzhiela ntha d.  DZIKHANA, Luk 23:48. DZIKHONANI, Luk 16:9 Diiteleni d. nga  DZIKHORONI, Mar 13:9. DZIKHULUNONI, Luk 22:30 ni dzule kha d.  Nzu 20:4 Nda vhona d., vho dzulaho Kol 1:16. DZIMA, Ef 6:16 u d. misevhe yothe  1Th 5:19 Ni songo d. mulilo wa muya DZIMANA, 1Ko 7:5 Ni songo d. DZIMBAVA, 1Ko 6:10 d., a vha nga li ifa DZIMBOHO, Heb 10:4. DZIMBUDZI, Heb 10:4. DZIMI, Mat 12:20 luvhone ha nga lu d. DZIMMBI, Luk 21:20. DZIMMBWA, Nzu 22:15. DZINOWA, Mat 10:16 talifhani sa d.   Mat 23:33 D. ndi inwi DZINA, Mat 6:9 d. lau nga li itwe likhethwa Mat 12:21 tshaka dzi do  fulufhela d. lawe Mat 24:9 vhengwa nga nthani ha d. langa  Yoh 14:14 humbela nga d. langa Yoh 17:26 Ndo vha divhadza d. lau  ˙ Mis 4:12 a hu na linwe d. Mis 15:14 kha dzitshaka vhathu vha d. lawe Rom 10:13 vhidzelela d. la Yehova Ef 3:15 mita i vhidzwa nga d. lawe  yothe  Flp 2:9 d. li fhiraho madzina othe  Mat 22:20; Luk 21:12; 1Yo 2:12. DZINDILANI, Mat 12:19.  DZINDAU, Heb 11:33 vha thivha milomo ya d. DZINDIMI, 1Ko 12:10. DZINGAHO NDEVHE, Mat 11:5; Mar 7:37.  DZINGEDANE, Ef 6:20 ndo vhofhiwa nga d.  DZINGINYEA, Mat 24:29; 2Th 2:2. DZINGINYISA, Heb 12:26 ipfi lawe lo d. lifhasi Luk 6:48. DZINGINYISWA, Heb 12:28.

DZINGUNI—EDANA  DZINGUNI, Mat 4:16. DZINNDU, Mar 10:30.  DZINNDWA, Yak 4:1 D. dzi bva ngafhi? Yak 4:2 Ni bvela phanda  ni tshi vusa d. Mat 24:6; Luk 21:9; 2Ti 2:23; Yak 4:1. ˙ DZINWE NNGU, Yoh 10:16 Ndi na d. DZIPHAMBANO, Rom 16:17; 1Ko 1:10; 1Ko 1:11; 1Ko 11:18; Gal 5:20. DZIPHENDELO, Mat 23:5. DZIPHENYO, Nzu 11:19 hu na d. na maipfi Nzu 8:5. DZIPHOMBWE, Mat 21:31 d. dzi do  dzhena 1Ko 5:9 u konana na d. Nzu 17:5 Babele Lihulu, mme a d.  Luk 15:30; 1Ti 1:10; Heb 13:4. DZIPHULI, Mis 7:7; Gal 4:24. DZIPSALME, Luk 20:42; Ef 5:19; Yak 5:13. DZI SA VHONALI, Rom 1:20. DZISINAGOGONI, Mat 23:6. DZITHOLI, Heb 11:31 o tanganedza d.   DZITHUN DU, Ef 2:19.   DZITHABELO, 1Ti 2:1; 1Pe 4:7. DZITHAMBO, Yoh 2:15 tshimebi nga d. DZITHAVHA, Nzu 6:16 vha amba na d. DZITHAVHANI, Mar 13:14. DZITHONGA, Mat 26:47, 55; Luk 22:52. DZITSHAKA, Luk 21:24; Mis 15:14; Rom 3:29; Ef 4:17; 1Pe 2:12. DZITSHIKA, 1Ko 7:14; Nzu 18:2. DZITSHILIKADZI, Yak 1:27 u thogomela d.  1Ko 7:8. DZIVHANI, Nzu 19:20 d. la mulilo li dugaho Nzu 21:8 d. li dugaho mulilo Nzu 20:14, 15. DZIVHISE, 1Ko 7:35 hu si uri ndi ni d. DZIVHULUWA, 1Th 5:6 kha ri dzule ro d. 1Th 5:8 ro d. ro tsireledza khana 1Pe 5:8 Dzulani no d., ni fhatuwe  2Ti 4:5. DZIVHULUWA. Sedzani FHATUWA.  DZIVHULUWANI, 1Ko 15:34. DZUDZA, Ef 2:6 a ri d. nae ta  dulu  DZUDZANYA, Mis 17:31 d. u hatula  1Ko 11:34 mafhungo o salaho ndi do  a d. DZUDZANYA NGA PHANDA, 1Ko 2:7.  DZUDZANYE, Ef 1:10 a d. zwithu DZUDZANYEA, Kol 2:5 ndila ye na d. 

406 DZUDZANYEAHO, 1Ko 14:40 nga ndila yo d.  Gal 5:25 ri tshi tshimbila nga ndila yo d.  Flp 3:16 ri tshi tshimbila nga ndila yo d.  1Ti 3:2 u fanela u vha o d. 1Ti 2:9. DZUDZANYE MAFHUNGO, Mat 5:25. DZULA, Mat 8:11 d. tafulani na Abrahamu  Mat 19:28 d. kha khulunoni dza fumi-mbili  Yoh 3:36 vhuhali vhu d. vhu khae Yoh 8:31 Arali na d. ni kha ipfi langa, ni 1Ko 3:16 muya wa Mudzimu u d. kha inwi? Ef 2:22 fhatwa hune Mudzimu a do   d. Flp 1:25 ndi do  d. na inwi nothe  Heb 11:9 d. sa mutsinda kha lene lo shango Mat 26:20; Yoh 15:4; Yak 1:27; Nzu 17:15. DZULA A TSHI DIVHIWA, 1Pe 1:20 o d. musi  DZULAHO, Nzu 5:13. DZULANI NO DZIVHULUWA, 1Pe 1:13. DZULA NO DZUDZANYA, Rom 13:14. DZULE, Nzu 3:21 mu tendela uri a d. na nne  Mis 17:26; 1Ko 7:20; Yuda 21. DZUMBAMI, Mat 5:14. DZUMBAMISE, Nzu 6:16. DZUMBELA, Mat 11:25 wo zwi d. vhatali  DZUMBELWA, Luk 9:45. DZUMBIWA, Kol 3:3 vhutshilo hanu  ho d. DZUMBIWAHO, Mat 10:26 tsho d. Luk 8:17 tsho d. 1Ko 2:7 ri amba vhutali ha Mudzimu ho d.  DZUMBULULA, Ef 3:5 tshiphiri a tshi d. Rom 1:18; 3:21. DZUMBULULELA, Mat 11:25 wa zwi d. vhana 1Ko 2:10; Ef 1:17; Flp 3:15. DZUMBULULELWA, Kol 1:26. DZUMBULULWA, Luk 17:30 a tshi d. Rom 16:25 u d. ha tshiphiri tshikhethwa 1Ko 1:7 d. ha Murena washu Yesu Kristo 2Th 2:8 u d. ha u vha hone hawe 2Th 2:8 muthu muvhi u do  d. 1Pe 4:13 tshifhingani tsha u d. ha vhugala Mat 10:26; 1Ko 3:13; 2Th 1:7; 1Pe 1:7, 13; Nzu 15:4. DZUMBWA, Ef 3:9 tshiphiri tsho d. Kol 1:26 tshiphiri tsho d. zwifhingani ˙ DZUMBWAHO, Nzu 2:17 inwe ya mana yo d.

E EBERE, Luk 3:35. EDANA, 2Ko 12:9 Vhuthu hanga ho u e.  2Ko 2:6.

407 EDANWA, Mat 5:22 o e. nga Gehena  EDANWAHO, Mis 26:31.  EDELA, Mat 13:25 vho e., ha da   swina Mat 25:5 vha thoma u kumedza vha e. Yoh 11:11 Lazaro o e., ndi ya u mu vusa ˙ 1Th 5:6 ri songo e. u fana na vhanwe EDZISA, Rom 12:2 Ni songo e. ndila dza  2Th 3:7 ndila ine na fanela u ri e. ngayo  Flp 3:17; 1Th 2:14. EDZISAHO, 1Ko 11:1 Ivhani vha e. nne  1Ko 4:16; 1Th 1:6. EDZISE, 2Th 3:9 ri vhe tsumbo ya uri ni ri e. Heb 6:12 ni si vhe vhabva, fhedzi ni e. Heb 13:7 ni e. lutendo lwavho EE, Mat 5:37 Itani uri ‘e.’ yanu  i vhe e. 2Ko 1:20 zwo vha E. nga ene EFESA, 1Ko 15:32; Nzu 2:1. EGIPITA, Nzu 11:8 E., he Murena wavho Mat 2:15. ELA, Mat 7:2 e. ngawo, ni do  elwa ngawo ELEKANYA, Ef 3:20 zwine ra e. Heb 13:7 ni tshi e. ni edzise lutendo lwavho Luk 2:35; 11:17; Mis 4:25; 1Ko 3:20; 1Ti 4:15. ELETSHEDZA, 1Th 5:12 vhane vha ni e. 2Th 3:15 ni tshi mu e. sa wahanu  ELETSHEDZANA, Rom 15:14. ELI, Mat 27:46. ELIA, Mat 17:11, 12. ELIMASI, Mis 13:8 E. mudzia-manditi EMAUSI, Luk 24:13 mudanani une wa pfi E.  EMULA, Mat 5:28 u mu e. Rom 7:7 ndi sa do u e. arali Mulayo  divha  Rom 7:7 U songo e. Rom 13:9 U songo e. Yak 4:2 ni tshi vhulaha na u e. EMULANA, Rom 1:27 u e. nga tshavho ENGEDZA, Mat 23:5 e. mashaphu Luk 12:25 Ndi nnyi ane a nga e. vhutshilo Kol 1:10 u e. ndivho yo teaho ya Mudzimu  Nzu 22:18 Arali muthu a tshi e. Mat 6:27. ENGEDZEA, Mat 24:12 e. ha vhuvhi Mis 6:7 vhafunziwa vha di  e. 2Ko 4:15 vhuthu vhuhulu vhu di  e. Flp 1:9. ENGEDZEE, Rom 6:1 vhuthu vhuhulu vhu e. 1Th 3:12. ˙ ENNGE, 2Ko 3:3 vhu songo nwalwaho nga e. ESAU, Heb 12:16.

EDANWA—FHAMBANAHO  ESOPO, Yoh 19:29. EVA, 2Ko 11:3; 1Ti 2:13.

F FAHO, Rom 6:11 vho f. siani la tshivhi Mat 22:32. FANA, Rom 5:14 Adamu, u f. na Rom 3:22. FANAHO, Mat 20:12. FANE, Flp 3:21 i f. na muvhili wawe FANELA, Heb 2:1 zwo ri f. uri ri thetshelese Mat 3:15; Yoh 11:51; 1Ko 11:13; 1Ti 5:17. FANELAHO, Luk 3:8 mitshelo yo f. Kol 1:10 ni tshimbile lwo f. Yehova 1Th 2:12 tshimbile nga ndila yo f.  FANELEA, Luk 20:35 vhane vha f. u tshila 1Ko 11:28 di arali a tshi f.  tolisise  2Ko 2:16 ndi nnyi ane a f. zwavhudi  2Ko 3:5 u f. hashu hu bva ha Mudzimu 2Th 1:5 ni tshi f. Muvhusoni 1Ti 3:10 lingwa u vhona arali vha tshi f. FANELEI, 1Ko 11:27 tsha Murena a sa f. FANELWA, Mis 13:46. FANELWE, Mis 23:29. FANYISELA, Heb 9:9 dennde li f. tshifhinga FARA, 2Ko 6:17 ni songo f. tshi songo kunaho Flp 3:12 u f. zwe Kristo Luk 22:54; Yoh 8:20; Mis 1:16; 3:7; Rom 13:4. FARAKANEA, Luk 10:40 Marita o vha o f. FARA LWENDO, Luk 15:13. FARAO, Rom 9:17 F. lwa ri: Ndo u litsha Mis 7:10. FARE, Yoh 7:30. FARELA. Sedzani HANGWELA. FARELEDZA, Yoh 10:24. FARWA, Mat 4:12. FARWA LUVHI, Heb 11:37 vha tshi f. Mis 7:24. Heb 11:16. FARWA NGA THONI,  FASHA, Luk 5:4 mambule anu  ni kone u f. 1Ko 3:19 U f. vhatali vhe kha vhukwila  FASITERE, Mis 20:9 dzula kha f., a mbo di   wa 2Ko 11:33. FELA, Rom 5:8 vhaitazwivhi, Kristo o ri f. FELIKISI, Mis 23:24; 24:3, 25, 27. FEMA, Mis 17:25. FESTO, Mis 24:27; 26:24. FHAMBANAHO, Rom 16:17 zwo f. na pfunzo 1Ko 12:4 zwifhiwa zwo f. Gal 4:20 amba nga ndila yo f. 

FHANDEKANA—FHISETSHELAHO FHANDEKANA, Mar 3:24 muvhuso wa f. 1Ko 7:10 mufumakadzi a songo f. na munna 1Ko 1:13. FHANDEKANYA, Rom 8:39 ri f. na lufuno Mat 19:6; Mar 10:9; Rom 8:35. FHASI, Ef 4:9 o tsela f. FHATA, ha tombo  Mat 7:24 f. nndu  yawe ntha  Mat 16:18 tombo he li ndi do  f. tshivhidzo Luk 17:28 vha tshi tavha, vha tshi f.  1Ko 3:10 a dzule a tshi sedza ndila ine a f.  1Ko 8:1 lufuno lu a f. 1Ko 10:23 a si zwithu zwothe zwine zwa f.  Heb 3:3 a i f. a tshi rendwa u fhira Mat 21:33; Mis 20:32; Rom 14:19; 1Ko 3:14; 2Ko 12:19. FHATAHO, Heb 3:4 o f. zwothe   FHATANA, 1Ko 14:26.  FHATELAHO, Kol 2:7.  FHATUTSHEDZA, Luk 6:28;  Rom 12:14; Heb 7:7. FHATUTSHEDZANI, 1Pe 3:9.  FHATUTSHELA, Kol 4:2.  FHATUWA, Mat 26:41 Dzulani no f.  Luk 12:37 mune  a tshi vhuya a wana vho f.! 1Th 5:6 kha ri dzule ro f. ro dzivhuluwa Nzu 16:15 U a takala ane a dzula o f. Luk 21:36; 1Ko 16:13; Ef 6:18. FHATUWE, 1Pe 4:7 f. malugana na dzithabelo  1Pe 5:8 ni f. Swina lanu  FHATWA, Yoh 2:20 thembele yo f.  Ef 2:20 no f. kha mutheo wa vhaapostola Ef 2:22. FHEDZA, Mat 19:30 vha u f. vha do  vha vha u Luk 13:32 mbamatshelo ndi do  vha ndo f. Yoh 17:4 ndo f. mushumo we wa nnea  1Ko 15:26 swina la u f. line a do  li fhelisa 1Ko 15:45 Adamu wa u f. o nea vhutshilo  2Pe 2:20 vhuimo ha u f. vhu fhira ha Nzu 20:9 mulilo u tshi bva ta wa vha f.  dulu  Mar 9:35; Mis 20:24; Nzu 1:17. FHEDZANA, Gal 5:15. FHEDZI, 2Ko 5:3 uri ri si wanwe ri f. Flp 2:16 a tho ngo gidima lwa f. Nzu 16:15 uri a si tshimbile e f. Nzu 17:16 la i bvula ya sala i f. Nzu 22:17 ane a funa a dzhie madi  nga f. Mat 4:4; 1Ko 15:58; Nzu 21:6. FHEDZISELA, Mat 20:16.

408

FHELA, Luk 12:50; 1Ko 13:8. Yak 5:7 vhahashu, ni songo f. mbilu FHELEKEDZWA, 1Ko 9:5. FHELELA, Kol 1:28 kumedze muthu o f. Heb 7:11. FHELELAHO, Mat 5:48 ivhani vho f. Heb 7:19 tshithu tsho f. Heb 7:28 Murwa, we a itwa o f. Heb 11:40 uri vha itwe vho f. na rine  1Yo 4:18 lufuno lwo f. lu pandela nyofho Rom 12:2; 1Ko 13:10; Flp 3:12; Heb 5:9; 9:11; Yak 1:17. FHELISA, Gal 1:13 ndi tshi dzulela u tshi f. Ef 2:15 o f. vhuswina 2Ti 1:10 Kristo Yesu, we a f. lufu ˙ 2Ti 2:18 vha khou f. lutendo lwa vhanwe Yak 4:12 ane a kona u tshidza na u f. Yuda 5 a f. vhe vha si vhe na lutendo Luk 17:27; Gal 1:23. FHELISE, Gal 3:17 si f. wonoyo mulanga FHELISWA, 1Ko 2:6 vhavhusi vhane vha do  f. 2Th 2:10 vhufhura hothe ha vhane vha do   f. 1Ko 1:18; Yuda 11. FHELISWE, Yoh 3:16 si f., fhedzi a wane 1Ti 6:9 dzine dza ita uri vhathu vha f. FHETA,  Mat 27:3 Yudasi we a mu f. Yoh 18:2 Yudasi we a mu f. Luk 6:16; 22:22; Yoh 6:64. FHETE,  Yoh 13:2. FHETHU, Mat 24:15 tshi f. hukhethwa Nzu 12:6, 8. FHETHU HU RE THUNGO, Mat 14:13. FHINDULA, Kol 4:6. FHIRA, Flp 4:7 mulalo wa Mudzimu une wa f. FHIRAHO, 2Ko 4:7 maanda  a f. o doweleaho  FHIRAHO ZWOTHE, Ef 3:20.  FHIRISELWE HA KESARE, Mis 25:11. FHIRITANYA, Tit 1:11 vhathu vha tshi f. mita   FHISA, Nzu 3:15 u tshi rothola kana u tshi f. Nzu 17:16 li do  vhenga phombwe la i f. FHISEA, 1Pe 5:2 Lisani sambi nga u f. Mis 18:25; Flp 3:6. FHISEANI, Nzu 3:19. FHISEE, Rom 12:11. FHISETSHELA, Rom 10:2 vha a f. Mudzimu Gal 1:14 ndi tshi f. masialala Yoh 2:17; 1Ko 12:31; 14:1; Gal 4:17; 1Pe 3:13. FHISETSHELAHO, Tit 2:14 vha f. mishumo

409 FHISETSHELE, 2Ti 4:2 u li f. nga zwifhinga FHISWA, Nzu 18:8 li do  f. tshothe  Nzu 7:16; 18:9. FHISWE, Mat 13:30. FHODZA, Mat 9:35 u f. malwadze othe  Luk 13:14 o f. muthu nga Sabatha Nzu 22:2 Matari a u f. dzitshaka  Mat 8:7; 12:15; 19:2; 21:14; Mar 3:2; Luk 6:7; 9:11; Mis 10:38. FHODZE, Luk 10:9. FHODZWA, Mis 5:16 vho vha vha tshi f. 1Pe 2:24 no f. nga mbonzhe dzawe Luk 4:27. FHODZWE, Luk 13:14. FHOLA, Mat 8:13 mulanda a f. Nzu 13:3 yeneyo mbonzhe ya f. Nzu 13:12. FHOLE, Heb 12:13 uri o huvhalaho a f. Yak 5:15 Thabelo i do  ita uri ane a lwala a f. FHUFHELE, Nzu 12:14 uri a f. sogani FHUFHURE, Mat 10:14 ni f. buse FHUFHUREA, 1Pe 1:24. FHUFHURELA, Mis 13:51 vha vha f. buse Luk 10:11. FHUMUDZE, 1Pe 2:15 ni f. vhathu vha si na FHUMUDZWA, Luk 2:25 u f. ha Isiraele Mat 5:4. FHUMULA, Mar 4:39 Dumbu  la f. 1Ti 2:11 Mufumakadzi nga a gude o f. FHUMULE, 1Ko 14:34. FHUMULWA, Nzu 8:1. FHUNGO, 2Ti 4:2 uri u huwelele f. FHUNGUDZA, Mar 13:20. FHUNGUDZEA, Rom 11:12 u f. havho zwi ita Mat 24:12. FHUNGUDZWA, Mat 24:22. FHURA, Mar 10:19 u songo f. hulisa khotsi Rom 16:18 vha f. vha sa divhi tshithu  2Ko 11:3 samusi nowa yo f. Eva  ˙ 2Ko 11:8 Ndi nga ndo f. zwinwe zwivhidzo 2Ko 12:16 ndo ni f. na uri ndo ni fasha Kol 2:4 hu si vhe na muthu ane a ni f. 1Th 2:5 a ro ngo vhuya ra ni f. 2Pe 2:3 vha do  ni f. nga maipfi Rom 3:13; Ef 5:6. FHURE, Gal 6:7 Mudzimu ni nga si mu f. FHURWA, Mat 2:16 Herode o f. 1Ko 6:7 Ndi ngani ni sa tendi u f. 1Ko 15:33 Ni songo f. Vhukonani vhu si

FHISETSHELE—FULUFHELO Gal 6:7 Ni songo f.: Mudzimu ha fhurwi 1Ko 6:9; 2Ti 3:13. FILADELEFIA, Nzu 1:11; 3:7. FILETO, 2Ti 2:17 Himeneo na F. ndi FILIPO, Mat 10:3. FILIPO 1., Yoh 1:43; 6:5; 12:21. FILIPO 2., Mis 6:5; 8:5, 26; 21:8. FUDA, Yuda 23 vha f. muliloni  FUINA, a f.  Mar 1:13 sogani maduvha  Mat 4:2; Mis 1:3. FUKEDZWA, 2Ko 4:3 o f. kha vhane vha khou FULUFHEDZEA, 1Ko 5:8 tshinkwa tsha u f. 2Ko 1:12 nga u f. kha Mudzimu 2Ko 2:17 ri amba nga u f. ri tshi nga 2Ko 6:8 vhafhuri ngeno ri tshi f. 2Ko 8:21 thogomela zwithu zwothe nga u f.   1Th 3:7 matunguni nga u f. he na hu  Luk 1:75; 1Ko 4:2; Heb 7:26; Nzu 15:4. FULUFHEDZEAHO, 2Ti 2:2 vhanna vha f. 1Pe 4:19 dikumedza kha Musiki a f.  Nzu 2:10 vha a f. u swika lufuni Nzu 3:14 thanzi i f. na ya ngoho  Nzu 17:14 vho vhidzwaho na vha f. Mat 24:45; Luk 16:10; 1Th 2:10; Nzu 19:11. FULUFHEDZEI, 2Ti 2:13 arali ri sa f. 2Ti 3:2 vhathu vha do  vha vha sa f. FULUFHEDZISA, Mis 2:30 Mudzimu o mu f. Heb 10:23 we a f. u a fulufhedzea Yak 1:12 khare ya vhutshilo, ye Yehova a f. Yak 2:5 we a f. vhane vha mu funa 2Pe 3:13 lindela u ya nga zwe a zwi f. Mis 7:5; Rom 1:2; 4:14, 21. FULUFHEDZISWA, Rom 4:13 f. ifa Rom 9:4 tshumelo khethwa na vhe vha f. 2Ko 7:1 ri na zwenezwo zwe ra f., kha ri Gal 3:29 ma laifa a zwe zwa f. Tit 1:2 he ha f. kale-kale nga Mudzimu Heb 6:12 nga lutendo vha la ifa le vha f. Heb 11:39 a vho ngo wana zwe vha f. Mis 2:33, 39. FULUFHELA, Mat 12:21 tshaka dzi do  f. dzina 2Ko 1:18 ri nga f. Mudzimu 2Th 3:4 ri a ni f. Murenani Rom 3:3; 2Ko 9:4. FULUFHELO, Rom 5:5 f. a li iti uri ri vhe Rom 8:20 kumedzwa uri ri vhe na f. Rom 8:24 f. line la vhonwa a si f. Rom 15:4 nga u kondelela hashu ri vhe na f.  Ef 2:12 no vha ni si na f.

FULUFHELWA—GIDIONI Flp 3:3 a ri vhei f. lashu kha zwa nama  1Th 4:13 zwine vha ita nga u sa vha na f. Heb 3:14 arali ra farelela ro khwatha f.  Heb 6:11 f. lo khwathaho  Heb 6:19 lene li f. li ngaho thikho Heb 10:23 divhadza f. lashu  1Pe 3:15 a to  da  tshiitisi tsha f. Mis 26:7; 1Ko 9:10; Ef 4:4; Kol 1:27. FULUFHELWA, Heb 11:1. FUMBA, Rom 2:29 u f. hawe ha mbiluni Flp 3:2 vhane vha tu u f.  tuwedza  Rom 4:11; Flp 3:3. FUMBAHO, Rom 3:30 f. hu do  pfi vho luga Mis 7:51. FUMBISWA, Kol 2:11. FUMI, Nzu 2:10 tambudzwe maduvha a f.  Mat 25:1; Nzu 13:1. FUMI-MBILI, Yak 1:1 dza f. dzo balanganaho Mat 10:2. FUNA, Mat 22:37 U tea u f. Yehova Yoh 3:16 Mudzimu o f. shango Yoh 5:20 Khotsi u f. Murwa Yoh 15:19 shango lo vha li tshi do  f. Rom 8:20 hu si nga u f. hazwo Rom 8:37 kunda nga nthani ha we a ri f.  Rom 9:13 Yakobo ndo mu f., Esau Rom 9:18 u khathutshela ane a f. Rom 9:19 ane a lwisana na zwine wa zwi f.? 2Ko 9:7 Mudzimu u f. ane a nea o takala  Kol 3:19 dzulani ni tshi f. vhasadzi vhanu  2Ti 3:4 vhane vha f. midifho u fhira  Heb 1:9 Wo f. zwivhuya, wa vhenga Yak 4:15 Yehova a tshi f., ri do  ita 1Yo 5:3 u f. Mudzimu zwa amba zwone Nzu 3:19 vhane nda vha f. ndi a vha kaidza Nzu 22:17 ane a f. nga a dzhie madi  Mat 3:17; Luk 7:2; Yoh 11:3, 5; 12:43; 13:23, 34; 1Ko 15:38; 2Ti 4:8; Tit 3:15; 1Yo 2:15; 4:10. FUNAHO, Yoh 12:25 A f. vhutshilo hawe FUNA TSHELEDE, Luk 16:14. FUNE, 1Ti 1:5. FUNEAHO, Flp 4:8. FUNESA, Mat 10:37 Ane a f. khotsi FUNGE, Luk 12:35. FUNWAHO, Mis 13:36 Davida o ita zwi f. FUNZA, Mat 5:19 Ane a i tevhedza na u i f. Mat 7:29 o vha a tshi vha f. Mat 15:9 vha f. masialala a vhathu

410 Mar 6:6 a tshimbila na midana, a tshi f.  Yoh 7:16 Zwine nda f. a si zwanga Yoh 14:26 muya u do  ni f. zwothe  Mis 4:2 vho sinyuwa ngauri vha f. vhathu Mis 5:42 f. nndu  nga nndu  vha sa litshi Mis 18:25 a tshi amba na u f. zwithu Mis 20:20 f. fhethu ha vhomuthumunzhi ˙ Rom 15:4 kale zwo nwalelwa u ri f. 1Ko 4:17 samusi ndi tshi f. fhethu hothe  Gal 6:6 kovhele ane a mu f. zwithu zwothe  1Ti 4:16 Di u thogomele na u f.  thogomele,   ˙ 2Ti 2:2 uri na vhone vha kone u f. vhanwe 2Ti 2:24 vhulenda kha vhothe, a kone u f.  Mat 11:1; Luk 12:12; Mis 5:25; 11:26; Rom 2:21; Gal 6:6; 1Ti 2:12. FUNZE, Mat 28:20 ni vha f. FUNZWA, Yoh 7:15 a songo f. zwikoloni? Mis 7:22; Rom 2:18. FURALELA, 2Ti 2:19 u f. zwi songo lugaho FURATA, Nzu 9:14. FUSHA, 1Ti 5:6 kha u f. nama  FUSHE, 1Ko 7:3 nga a f. tho  dea  FUSHEA, Flp 4:11 ndo guda u f. 1Ti 6:6 u dikumedza kha Mudzimu na u f.  FUSHEE, 2Ko 9:8 ni f. tshifhinga tshothe  1Ti 6:8 nga ri f. nga zwenezwo zwithu FUSHWAHO, 1Ti 4:6 a f. nga maipfi a lutendo FUSUMBE, Luk 10:1. FUWA, Yak 3:8 a hu na ane a nga kona u f. Yak 3:7.

G GABRIELE, Luk 1:19, 26. GALILEA, Mat 4:23; Yoh 2:11; 4:45; 7:41, 52. GAMALIELE, Mis 5:34; 22:3. GAMELA, Mat 19:24; 23:24. GAZA, Mis 8:26. GEHENA, Mat 10:28 kona u ni vhulaha G. Mat 23:33 ni do ya G.  ponyoka hani khatulo  Mar 9:43 G. na zwanda  zwivhili Luk 12:5 a vha na maanda  a u posa G. Mat 5:22, 29, 30; 18:9; 23:15; Mar 9:45, 47. GENETSARETA, Mat 14:34; Luk 5:1. GETSEMANE, Mat 26:36; Mar 14:32. GIDIMA, 1Ko 9:24 vha g. dzanga la wanwa Flp 2:16. GIDIME, Heb 12:1 ri g. mbambe GIDIMELA, Rom 3:15 Milenzhe i g. GIDIONI, Heb 11:32 anetshela nga ha G.

411 GODA, Mat 27:29; Luk 18:32; 22:63.  GODIWA, Luk 14:29 a thoma u g. nga vhothe   GODIMELA, Luk 8:33. GOGO, Mat 21:9 G. la vhidzelela la ri Mat 13:34; Mar 3:9; Yoh 6:5; Nzu 20:8. GOGO LIHULU, Mar 12:37 g. lo thetshelesa  Nzu 7:9 g., li sa koni u vhalwa Nzu 19:6 ipfi la g. line la nga muungo GOLE, Luk 21:27 e kha g. e na maanda  Mis 1:9 a tsirwa nga g. Heb 12:1 ri na g. lingafha la thanzi  1Ko 10:2. GOLGOTHA, Mat 27:33; Yoh 19:17. GOMELA, Rom 8:22; 2Ko 5:2. GOMORA, Mat 10:15 Sodoma na G. Rom 9:29; Yuda 7. GONDOLO, Ef 6:17 g. la u tshidzwa 1Th 5:8. GONI, Nzu 12:14. GONYA, Yoh 6:62 Murwa-muthu a tshi g. Yoh 20:17 a thi athu g. ha Khotsi Mis 2:34 Davida ho ngo g. a ya ta  dulu  Rom 10:6; Ef 4:8, 9. GOROI, Mat 3:12; 13:25; Luk 22:31; Yoh 12:24. GOTA, Mis 8:27. GUDA, Rom 16:17 pfunzo ye na i g. 1Ko 14:35 to  da  u g. u vhudzisa vhanna Flp 4:9 Zwithu zwe na zwi g. 2Ti 3:7 vha dzulela u g. Heb 5:8 o g. u pfa Yoh 6:45; Flp 4:11, 12; 2Ti 3:14. GUDE, 1Ko 14:31; 1Ti 2:11. GUDISA, Rom 12:7 ane a g. ˙ 1Ko 14:19 u itela u g. vhanwe ˙ 2Ti 3:16 Manwalo a a vhuyedza kha u g. 1Pe 5:10 Mudzimu u do  ni g. Tit 2:12. GUDISWA, Mis 13:1 we a g. na Herode 2Pe 2:14 Mbilu dzo g. u vha na vhupangwa GUNDO, 1Ko 15:55 Lufu, g. lau li ngafhi? 1Ko 15:57 o ri nea g. nga Murena washu  2Ko 2:14 ri tshi tshimbila kha g. 1Yo 5:4 g. la lutendo lwashu Nzu 6:2 kunda na u khunyeledza g. lawe GUNGULA, 1Ko 10:10. GUNGULELANA, Yak 5:9 ni songo g. GUNGULI, Flp 2:14 ni sa g. GUNGWA, 1Pe 3:20.

GODA—HA TULA   GUYO, Luk 17:2 arali g. li vhe lo vhofhelelwa Nzu 18:21. GWADAME, Flp 2:10; Nzu 3:9. GWADAMELA, Ef 3:14 ndi tshi g. Khotsi ˙ Kol 2:18 u g. vharunwa Mat 4:10; Mis 19:27. GWADAMELAHO, Mis 17:4. GWADAMELA MIDZIMU, Ef 5:5. GWADAMELE, Mis 18:13; Heb 1:6. GWADAMELWA, 2Th 2:4.

H HADZIMA, Mat 5:42; Luk 6:35. HAGARA, Gal 4:24. HAKELDAMA, Mis 1:19 H., Tsimu ya Malofha HALELUYA. Sedzani RENDANI YAH. HALIFHA, Mat 8:28. HALIFHELA, Mis 9:1. HANANI, 2Ti 3:15 wo divha u bva h.  HANEDZA, Mis 17:7 h. mulayo 1Ko 11:16 e nnyi ane a to  da  u h. 2Ti 3:8 na Yamburesi vha h. ngayo Mushe Tit 1:9 na u kaidza vhane vha i h. Tit 2:8 vhane vha h. Yak 5:6 o lugaho. Naa ha khou ni h.? Mat 5:39; 26:70; Mis 4:14; Gal 2:11; 2Th 2:4. HANEDZANA, Mis 11:18 vha tshi pfa, vha h. Mis 17:18 vha tshi khou h. Mar 14:56; Heb 6:16. HANGANEA, Luk 9:7; 2Ko 4:8. HANGWA, Flp 3:13 Ndi h. zwithu 2Pe 1:9 o h. uri o tanzwiwa  Heb 13:16. HANGWELA, Yoh 20:23 ni tshi h. vhathu Mat 6:12; 9:6; Mar 2:7; Luk 1:77; 2Ko 2:10; Kol 1:14. HANGWELANI, Mar 11:25. HANGWELE, 1Yo 1:9. HANGWELWA, Yak 5:15 o ita zwivhi, u do  h. Luk 24:47; Mis 10:43; Heb 9:22; 10:18. HANGWELWE, Mat 26:28; Mis 2:38. HANGWELWI, Mat 12:31. HANGWI, Heb 6:10 Mudzimu o luga, ha nga h. HARAMAGEDO, Nzu 16:16. HARANI, Mis 7:2. HATULA, Luk 6:37 litshani u h.  Mis 17:31 duvha  le a dzudzanya uri u do  h. Rom 2:1 iwe ane wa h. u tshi ita zwi fanaho Rom 14:4 Iwe u nnyi ane wa h. mulanda wa

HATULAHO—HUMBULA  1Ko 5:13 Mudzimu a tshi h. vha re nnda?  1Ko 6:2 a ni zwi divhi uri vha do   h. shango? Kol 2:16 songo tenda a tshi ni h. 2Th 1:9 u do  h. Heb 13:4 Mudzimu u h. phombwe 1Pe 1:17 Khotsi ane a h. a si na tshitalula  Mat 12:7; 19:28 Yoh 8:50; Yak 2:13. HATULAHO, Yak 2:4.  HATULE, Yuda 15 uri a h. vhothe   Yoh 3:17. HATULELA, Mat 20:18.  HATULELA LUFU, 2Ko 3:6.  HATULELWA, 2Ko 1:9.  HATULI, Yoh 5:22 Khotsi ha h.  HATULWA, Yoh 3:18 o no di   h. ngauri Yoh 16:11 muvhusi wa lino shango o h. 1Ko 11:29 na u nwela u h. Yuda 6. HATULWE, Yoh 5:29 vha do   vuswa uri vha h. Nzu 11:18 tshifhinga tsha uri vhafu vha h. HAVHUDI,  Heb 8:6; Yak 3:13. HENOXE, Luk 3:37; Heb 11:5; Yuda 14. HERODE, Mat 2:1 misini ya khosi H. Luk 23:12; Mis 4:27; 12:1. HEVHEDZWA, Mat 22:43 Davida o h. ˙ 2Ti 3:16 Manwalo othe o h.  HIMENEO, 1Ti 1:20 H. ndo mu kumedzela ˙ 2Ti 2:17 H. na Fileto ndi vhanwe vhavho HISOPO, Heb 9:19. HOIWA, Heb 11:36 vho lingwa nga u h. HOLEFHALA, Mis 14:8 munna o h. milenzhe Mat 18:8. HOLONI, Mis 19:9 h. ya tshikolo tsha Tirano HOMOLOSA, Mat 11:28 ndi do  ni h. 1Ko 16:18 vho ri h. Flm 7 wo h. vhakhethwa HOMOLOSE, Mis 3:19 Yehova a ni h. HOMOLOSWA, Mat 11:29. HONE, Mis 17:28 ri tshi vha h. ndi nga ene HOTHE, 1Th 5:22.  HOVHELELA, Flp 3:13 nda h. zwi re phanda  ˙ HOYA, Mis 17:32 vhanwe vha mu h. HUDZWA, Mat 11:23; 23:12. HUKHETHWA, Mat 24:15. HULELA, Yak 1:15 nyemulo yo no h. HULISA, Luk 1:46 Maria a ri: Ndi h. Yehova Luk 18:20 h. khotsi au na mme au Mis 5:31 Mudzimu o mu h.

412 Rom 1:21 a vho ngo mu h. sa Mudzimu ˙ Rom 12:10 u h. munwe Ef 6:2 H. khotsi au na mme au; ndi Flp 2:9 Mudzimu o mu h. Yoh 12:28; 17:1; Heb 12:28. HULISE, 1Pe 5:6 uri a ni h. nga tshifhinga Rom 15:6. HULISWA, Rom 13:7 ane a to  da  u h., ni mu Flp 1:20 Kristo u do  h. nga muvhili wanga Mis 19:17; Nzu 4:11. HULISWE, 1Ti 1:17; 6:16. HULISWI, Heb 5:4 muthu ha h. HUMBELA, Mat 7:7 Dzulani ni tshi h. Mar 7:32 vha mu h. uri a vhee zwanda  khae 2Ko 5:20 zwa nga Mudzimu u h. nga rine  Heb 5:7 Kristo o vha a tshi h. na u rabela Heb 12:19 vha h. uri vha songo tsha dovha Yak 4:3 ni tshi h., a ni wani Yak 5:16 Thabelo ya o lugaho ya u h. i na 1Pe 3:12 ndevhe dzawe dzi pfa zwine vha h.  1Yo 5:14 h. tshi tshimbidzanaho na zwine Mat 6:8; Yoh 14:13; Mis 21:39; Rom 1:10; 2Ko 5:20; 8:4; Gal 4:12; Ef 3:20. HUMBELE, Flp 4:6 zwi to  da  ni h. Mudzimu HUMBELELA, Yoh 17:9 Ndi h. vhone Yoh 17:20 A thi khou h. vhenevha fhedzi Ef 6:18 h. vhakhethwa vhothe  Rom 8:27. HUMBUDZA, 2Pe 1:12 ndi do  ni h. 2Pe 1:13 ndi ni tu nga u ni h.  tuwedze  2Pe 3:1 ndi khou dzivhulusa nga u ni h. HUMBUDZE, Tit 2:4 vha h. vhafumakadzi HUMBULA, MAANDA  A U, 2Pe 3:1. HUMBULA, Yoh 11:13 vha h. uri o vha ˙ Yoh 13:29 Vhanwe vho vha vha tshi h. Rom 4:19 o h. nga ha muvhili Rom 8:5 vha h. zwithu zwa nama  Rom 12:2 shandulani ndila ine na h. ngayo  Rom 12:3 ni songo h. uri ni khwine 1Ko 8:2 ane a h. uri u divha  1Ko 10:12 ane a h. uri o ima a thogomele  Gal 6:3 h. uri u wa ndeme ngeno e si tshithu Flp 3:19 vha h. zwithu zwa kha lifhasi Flp 4:8 bvelani phanda  ni tshi h. zwenezwi Flp 4:10 no dovha na h. nga ha nne  2Ti 1:5 ndi h. lutendo lwau Heb 2:6 Muthu ane wa h. nga hae

413

HUMBULANI—ISAKA

Heb 10:32 dzulani ni tshi h. maduvha  Mat 5:17; 10:34; 16:23; Luk 12:51; Yoh 5:39; Mis 10:31; 1Ko 3:18; 14:37; Flp 3:4; Tit 3:12; Heb 10:29; 2Pe 3:2. HUMBULANI, Luk 17:32 H. musadzi wa Loto HUMBULE, Flp 2:6 a si h. u dzhia vhuimo Heb 13:7 Ni h. vhane vha ranga phanda  HUMBULELA, Flp 4:5 u h. hanu  hu divhiwe  1Ti 3:3 e mudzia-khakhathi, u fanela u h. HUMBULELE, Tit 3:2 vha h., vha sumbedze HUMELA, Mar 13:16 a re tsimuni a songo h. HUSWA, 1Pe 1:23 no bebwa nga h. HU TSHEE NGA PHANDA, Rom 8:29 h. o  nanga uri vha fane na Murwa 1Th 3:4 ro ni vhudza h. uri ri do  sedzana na Mar 13:23; Mis 2:23; Rom 1:2. HUVHADZA, Luk 10:19; Mis 18:10. HUVHALA, Mis 19:16. HUVHALAHO, Heb 12:13. HUWELELA, Mat 4:17 Yesu a thoma u h. ˙ Luk 4:19 u h. nwaha u takadzaho Luk 8:1 midini na midanani, a tshi khou h.   Rom 10:14 pfa hani hu si na muthu we a h.? Rom 10:15 Vha nga h. hani arali vha songo 1Ko 1:23 ri h. nga ha Kristo o ombelwa 1Ko 2:4 h. zwi si zwa u ni kunga nga maipfi 1Ko 15:14 Kristo a songo vuswa, u h. 2Pe 2:5 Noaxe we a h. nga ha u luga Mat 3:1; 4:23; 9:35; Luk 11:32; Mis 28:31; Rom 15:19; 1Ko 9:27; Gal 2:2; Flp 1:16; 1Pe 3:19. HUWELELE, Mat 10:27 h. no ima ntha ha  Mis 10:42 o ri laedza uri ri h. kha vhathu 2Ti 4:2 uri u h. fhungo, u li fhisetshele Mat 10:7. ˙ ˙ HWALA, Gal 6:5 munwe na munwe u do  h. Heb 13:13. HWALE, Heb 9:28. HWELELA, Mat 5:25 ane a khou h. a sa do  Mis 25:16 livhana na vhane vha khou mu h. Rom 8:33 Ndi nnyi ane a do  h. HWELELANA, 1Ko 6:7 ni tshi h. nga tshanu  HWELELWA, 1Ti 5:19.

I IBVANI, 2Ko 6:17 I. ni difhambanye  Nzu 18:4 I. kha lo, vhathu vhanga IDA, Nzu 22:17 Na a zwi pfaho nga a ri: I.!  IDANI, Mat 25:34. 

IFA, Heb 6:12 lutendo na u kondelela vha la i.  1Pe 1:4 i. li sa tshinyali, li si na tshika 1Pe 5:3 vhane vha vha i. la Mudzimu Rom 4:13; Ef 5:5; Heb 9:15. I FAHO, Rom 8:11. ILEDZA, 1Th 4:3 i. vhupombwe Tit 3:9 i. khani na u lwela Mulayo 1Pe 2:11 ni tshi i. nyemulo dza nama  ILEDZE, 2Ti 2:16 u i. zwiambo zwi si na Tit 2:12 ri i. u sa ofha Mudzimu IMA, 2Ti 4:17 Fhedzi Murena o i. tsini na nne  IMANI NO KHWATHA, 1Ko 16:13 I. lutendoni  Gal 5:1 i., ni songo vha nga fhasi Flp 4:1 i. Murenani, inwi vhane nda ni funa 2Th 2:15 i. ni farelele kha IMA NO KHWATHA, Flp 1:27 i. muhumbulo u  Ef 6:13. IMBA, Mat 26:30 musi vho no i. vha ya Nzu 14:3. IMBELA, 1Ko 14:15 Ndi do  i. Mudzimu IMELA, Gal 4:25 Hagara u i. IMELELA, Rom 8:34 Kristo Yesu u a ri i. Flp 1:7 tshi i. u divhadzwa  Rom 2:15. IMELELE, Flp 1:16 nangwa uri ndi i. IMISA, Rom 14:4 ngauri Yehova u do  mu i. IMMANUELE, Mat 1:23. INGAMELA, 1Th 5:12 vhane vha ni i. Mis 1:20. IPFI, Yoh 1:1 I. o vha e hone Yoh 1:14 I. a vha muthu wa nama a dzula  Yoh 10:27 Nngu dzanga dzi pfa i. langa Yoh 17:17 i. lau ndi ngoho Rom 10:8 i. la lutendo, line ra khou Flp 2:16 no farelela i. la vhutshilo 2Ti 2:15 a faraho i. la ngoho nga ndila  Yak 1:22 ivhani vhaiti vha zwine i. 2Pe 1:19 i. le la ri khwathisedzela  IPFI LA  MUDZIMU, Mar 7:13 no ita uri i. Ef 6:17 banga la muya, i. Heb 4:12 i. li a tshila li na maanda  Nzu 19:13 u vhidzwa, I. Luk 8:11; Mis 6:7; 1Th 2:13; 2Ti 2:9; Heb 11:3; 2Pe 3:5. ISA, Mat 4:1. ISAHO, 1Yo 5:16, 17 tshivhi tshi i. lufuni ISAI, Rom 15:12. ISAKA, Rom 9:7 mbeu yau i do  vha nga I. Mat 8:11; Heb 11:17, 20.

ISASHARI—KHATULO 

414

KANDEKANYA, Rom 16:20 Mudzimu u do  k. Heb 10:29 we a k. Murwa wa Mudzimu Nzu 11:2 dzi do  k. mudi  mukhethwa KANDEKANYWA, Luk 21:24. KANGANYEDZA, Luk 20:47 vha k. KANUKA, Nzu 17:6 nda k. zwihulu Mat 15:31; Mar 9:15. KANZWA, Yoh 21:17 Yesu a ri: K. ngwana KAPERNAUME, Mat 11:23 iwe K., u do  ya Mat 4:13; Luk 4:23; Yoh 2:12; 6:59. KAVHILI, Nzu 18:6 u li lifhedze k. KAYAFA, Yoh 11:49; 18:13, 28; Mis 4:6. KEFA, 1Ko 9:5; 15:5; Gal 2:14. KEREKE. Sedzani TSHIVHIDZO. KESARE, Mar 12:17 K. mu neeni zwi re zwa K.  Luk 23:2 u dzivhisa u bvisela K. muthelo ˙ Yoh 19:15 a ri na inwe khosi nga nnda  ha K. Mat 22:17; Luk 2:1; 20:25; Yoh 19:12. KESAREA, Mat 16:13; Mis 10:1; 23:23. KHAGALA, Kol 2:15 a vha tana k.  K Yoh 7:13; 18:20; Gal 5:19. KAIDZA, 2Ti 3:16 a a vhuyedza kha u k. KHAKHA, Rom 3:5; Yak 3:2. 2Ti 4:2 k. nga u sa fhela mbilu KHAKHATHI, 2Ko 6:5. Tit 1:13 phanda  u tshi k. nga ho khwathaho  KHAKHEA, 1Th 2:3. Tit 3:10 no mu k. luthihi kana luvhili KHAKHEAHO, Tit 1:5 khakhulule zwo k. Nzu 3:19 vhane nda vha funa ndi a vha k. 1Yo 4:6. Luk 18:15. KHAKHELA, 2Ko 7:2 A ro ngo k. muthu KAIDZE, 1Ti 5:20 u vha k. phanda  ha vhothe  Mat 20:13; Mis 25:10. KAIDZWA, Luk 3:19. KHAKHELWA, 1Ko 6:7. KAINI, Heb 11:4; 1Yo 3:12. KHAKHISA, Mat 5:29. KALAHA, Luk 1:18. KHAKHULULA, Heb 12:5 musi a tshi u k. KALE, Mis 15:7 u bva k. Mudzimu Rom 2:20. Ef 4:22. KHAKHULULA. Sedzani GUDISA, LAYA. KALULAHO, 2Ti 4:15 nga ndila yo k.  KHANO, Mat 9:37 K. ndi khulu, vhakani   Mat 23:25. Mat 13:39 K. ndi vhufhelo ha maitele KAMARANI YA NTHA, Mis 1:13; 9:37; 20:8.  Nzu 14:15 k. ya lifhasi yo vhibva zwavhudi  KAMBIWA, Yoh 2:10 musi vhathu vho no k. KHANA, Luk 18:13 a tshi khou dirwa k.  Ef 5:18 ni songo k. Luk 16:22. 1Th 5:7 vhane vha k. kanzhi vha k. vhusiku KHANI, Flp 1:15. Nzu 17:6 mufumakadzi o k. nga malofha KHANZU, Luk 15:22 Tavhanyani ni dise k.   Mis 2:15. Luk 20:46. KANA, u do  2Ko 9:6 a zwala zwituku   k. KHARE, 2Ti 4:8 ndo vhetshelwa k. Gal 6:7 tshine muthu a zwala u do  k. Nzu 19:12 thohoni yawe o ambara k.  Gal 6:9 ri do  k. arali ri sa neti Mat 27:29; Yak 1:12; 1Pe 5:4; Nzu 2:10; 12:3. Luk 12:24; Yoh 4:38; 1Ko 9:11. KHARE I SA TAHALI, 1Pe 5:4 k. ya vhugala  KANE,  Nzu 14:15 Dzhia segere yau u k. KHATULO, Mat 12:41 Nga duvha   la k. KANI,  Mat 6:26. Mat 23:33 ni do  ponyoka hani k. KANIWA, Yoh 4:35 o tshena o lugela u k.  Rom 1:32 divha nga vhudalo k. ya Mudzimu   KANA, Yoh 2:1; 4:46. Rom 11:33 A hu na ane a nga talukanya k.  ISASHARI, Nzu 7:7. I SA SINI, 1Pe 1:23. I SA SOLEI, 1Pe 1:19. I SA SOLISEI, 1Ti 6:14. I SA TAHALI, 1Ko 9:25.  I SA VHONALI, 1Ti 1:17 Khosi ya lini na lini i. I SA VHUYEDZI, Ef 5:11. I SI NA MAANDA, Heb 7:18 ngauri yo vha i.  ISIRAELE, Ef 2:12 ni kule na lushaka lwa I. Mis 13:23; Rom 9:6; Heb 8:10. ISKARIOTE, Mat 10:4; 26:14; Yoh 6:71. ISWA, Mat 5:25. ITALIA, Heb 13:24 Vha re ngei I. ITA VHUDIDINI, 1Ti 4:13.  ITA ZWIVHUYA, Mis 10:38; 1Pe 4:19. ITEE, Yak 3:10 zwithu zwi i. nga yeneyi ndila  ITELA NNE,  Mat 10:39. ITWA VHO LUGAHO, Rom 3:24 vha tshi i.

415 Heb 10:27 u lindela k. i ofhisaho 1Pe 4:17 k. i thome nga nndu  ya Mudzimu 2Pe 2:3 k. a i nga lengi u da  2Pe 3:7 vhetshelwa k. 1Yo 4:17 u amba nga duvha  la k. Nzu 19:2 k. yawe ndi ya ngoho yo luga Mis 24:25; 2Ko 3:9; 2Th 1:5. KHATULOKWAYO, Mat 12:20 a tshi disa k.   Luk 18:7 a nga si ite uri hu vhe na k. Mis 28:4 K. a yo ngo mu tendela Heb 2:2. KHATHUTSHELA, Luk 6:36 ni tshi k. Rom 9:15 Ndi do  k. 2Ko 1:3 Khotsi wa u k. hothe  Heb 8:12. KHATHUTSHELAHO, Heb 2:17. KHATHUTSHELO, Mat 9:13 Ndi to  da  k. Rom 12:1 kwengweledza nga k. Yak 2:13 k. zwi fhira u hatula  Yak 3:17 ha dala k. na mitshelo yavhudi   Yak 5:11 Yehova u na lufuno luhulu na k. KHATHUTSHELWA, 1Ti 1:13 ndo k. 1Pe 2:10 huno zwino no k. KHAVHISWA, Luk 21:5. KHAVHU, Heb 1:7. ˙ ˙ KHELUWA, 2Yo 9 Munwe na munwe ane a k. KHERUWA, Luk 5:36. KHETHA. Sedzani VHO NANGIWAHO. KHETHEKANYA, Mat 25:32 u do  k. vhathu Heb 5:14 gudisa uri vha kone u k. KHETHO. Sedzani NANGA. KHETHWA, 1Ko 3:17. KHISA, Luk 7:38; 15:20; 22:48; Mis 20:37. KHISI, Rom 16:16. KHODA, 1Ko 11:2 ndi a ni k. ngauri ni khou  Luk 2:13; 6:26. ˙ ˙ KHODWA, 1Ko 4:5 munwe na munwe u do   k. KHOFHENI, Rom 13:11. KHOKHONYA, Mis 12:13 Musi a tshi k. Rode Mat 7:7; Nzu 3:20. KHOLOMO, 1Ko 15:39. KHOMBO, 2Th 3:2 kha vhathu vha re k. Nzu 12:12 K. kha lifhasi na kha lwanzhe Rom 8:35; 1Ko 9:16. KHOMBONI, 1Ko 15:30 ri tshi dzula ri k. 2Ko 11:26 k. dza mavemu Luk 8:23; Mis 19:40; Rom 16:4. KHOMBO. Sedzani NDOZWO.

KHATULOKWAYO—KHULU NONI   KHONO, Mat 16:19 Ndi do k.   u nea  Nzu 1:18 k. dza lufu na dza Vhudzulavhafu Nzu 3:7; 9:1; 20:1. KHONANI, Yak 2:23 Abrahamu a vhidzwa k. Mat 11:19; 20:13; Yoh 15:13, 14; 19:12. KHORO, Mat 7:14 k. i yaho vhutshiloni Mat 16:18 k. dza Vhudzulavhafu Mar 14:68 a mbo bvela nnda  ha k. Heb 13:12. KHORONI (DZI), Mat 10:17; Luk 16:20. KHOSI, Mat 21:5 K. yau i khou da  Mat 27:37 Yesu K. ya Vhayuda Yoh 1:49 Rabi, u K. ya Isiraele ˙ Yoh 19:15 a ri na inwe k. 1Ti 1:17 K. ine ya tshila nga hu sa fheli Nzu 19:16 K. ya mahosi na Murena Yoh 18:37; Mis 17:7. KHOSI YA MUFUMAKADZI, Mat 12:42; Nzu 18:7. KHOTHE, Mat 5:22 do  sengiswa k. 1Ko 4:3 u sengiswa k. ya vhathu 1Ko 6:1 u ya k. ha vha songo lugaho 1Ko 6:6 Vhakriste vha isana k. Yak 2:6 vhapfumi vha ni isa k. Mat 5:40; Luk 12:58; Mis 17:34. KHOTSI, Mat 6:9 K. ashu wa ta  dulu  Luk 2:49 ndi fanela u vha ndi nduni ya K.  Yoh 8:44 Ni bva ha k. anu  Diabolo Yoh 14:28 K. ndi muhulwane kha nne  Yak 1:17 tshi bva ha K. wa ta  dulu  Mat 10:37; 23:9; 26:29; Yoh 10:30; 14:6, 24; Ef 4:6; Nzu 14:1. KHOVHE, Mat 12:40 thumbuni ya k. khulu Mat 14:19 a dzhia zwinkwa zwitanu na k.  KHUBITHI, Nzu 21:17. KHUKHULAHO, Rom 9:33. ˙ KHUKHULISA, Mat 18:6 ane a k. munwe Rom 16:17 ni thogomele vhane vha k.  Mat 15:12; 1Ko 8:13. KHUKHULISE, Flp 1:10. KHUKHULISEA, Mat 13:57 Vha thoma u k. KHUKHULISWA, Mat 26:31 nothe ni do   k. KHUKHULISWE, Yoh 16:1. KHULI, Yak 4:14 ni k. ya tshifhinganyana KHULISO, Heb 2:9. KHULUNONI, Heb 4:16 sendele tsini ha k.  Heb 12:2 tshanda  tsha u la tsha k. Nzu 3:21 tendela uri a dzule na nne  kha k. Nzu 7:9 gogo lihulu, lo ima phanda  ha k. Mat 25:31.

KHULWANE—KULE KHULWANE, Mat 7:13. KHUNDU, Ef 6:14 k. dzanu  no dzi vhofha KHUNYELEDZA, 2Ti 4:5 k. vhudin  da  hau KHUNYELEDZAHO, Yak 1:4. KHUNZI-KHUNZI, Mar 4:35; 5:21. KHUNZI-KHUNZINI, Mat 13:2; Mis 21:5; 27:39. ˙ KHUTHADZA, 2Ko 1:4 u k. vhanwe 1Th 2:11 u k. na u tanziela  Yoh 11:19; Rom 12:8; 1Ko 14:3; 2Ko 1:3, 4; Flp 2:1. KHUTHADZWA, Rom 15:4. KHUTHADZWE, Kol 2:2. KHWATHA, Kol 2:7 u k. lutendoni  1Pe 5:9 ilwani nae, no k. lutendoni Rom 4:20; 2Ko 1:7. KHWATHAHO, 1Ko 15:58 ivhani no k., ni sa  2Ko 10:2 dzhie vhukando ho k. Kol 2:5 u vha na lutendo lwo k. 2Ti 2:19 mutheo wa Mudzimu wo k. Tit 1:13 u tshi kaidza nga ho k. Heb 6:19 lene li fulufhelo la ngoho na lo k. Heb 11:1 Lutendo ndi u lavhelela nga ho k. KHWATHISA, 1Ko 14:3 porofita u a k.  1Ko 14:4 ane a porofita u k. tshivhidzo 1Ko 14:12. KHWATHISE, Rom 15:2 zwivhuya uri a mu k.  1Th 3:13 uri a k. mbilu dzanu  KHWATHISEDZA, Mis 17:31 o k. vhathu  2Ko 1:21. KHWATHISEDZO, Heb 6:16.  KHWATHISEDZWA, Gal 3:15.  KHWATHISWA, Heb 9:17.  KHWATHELWA, Yoh 15:3 no k. nga nthani  KHWIDUKANYA, Mar 9:26 k. lunzhi  KHWINE, Rom 3:1 Ndi mini tsha k. Mat 5:29. KIDIRONI, Yoh 18:1. KISHI, Mis 13:21. KOKODZWA, Yoh 6:44 arali a songo k. KOLODA, Luk 7:41. KOMBAMAHO, Luk 3:5. KOMBAMISA, Mis 13:10. KOMBETSHEDZA, Mat 14:22; Gal 2:14. KOMBETSHEDZEA, 2Th 1:3 ri a k. u livhuha Mis 28:19; 2Ko 9:7; Gal 5:3; 1Yo 2:6. KOMBETSHEDZEI, Rom 8:12. KOMBETSHEDZWA, Mis 20:22; 1Pe 5:2; 2Ko 9:5; Gal 2:3; Flm 14.

416 KONADZEA, Mat 19:26 zwothe zwi a k.  Mat 26:39 zwi tshi k. Rom 12:18. KONADZEE, 1Th 3:11 uri zwi k. u da  ha inwi KONADZEI (A ZWI), Heb 10:4 a. uri malofha Mat 19:26; 1Ko 11:20. KONANA, Mis 17:4 vha tenda nahone vha k. 1Ko 5:11 ni litshe u k. na 2Th 3:14 ni litshe u k. nae ˙ KONDA, 2Pe 3:16 zwinwe khao zwi a k.  KONDELA, 1Pe 4:18 k. o lugaho  KONDELELA, Mat 24:13 ane a k. u swika  Luk 21:19 Nga u k. Rom 2:7 vhane vha k. Rom 15:1 ri tea u k. vhushayanungo Rom 15:4 nga u k. hashu ri vhe na fulufhelo 1Ko 4:12 musi ri tshi tovholwa, ri a k. 1Ko 10:13 lingwa lune na sa do  kona u k. 1Ti 4:16 K. kha zwenezwi zwithu Heb 12:1 ri gidime mbambe nga u k. Yak 5:11 No pfa nga ha u k. ha Yobo 1Pe 2:20 ni tshi k., zwi takadza Mudzimu Luk 8:15; Rom 2:4; 1Th 1:3; 2Pe 1:6. KONDELELANI, Heb 12:7 K. u laiwa  Rom 12:12. KONDELELE, Rom 5:3, 4; Nzu 13:10.  KONDI,  1Yo 5:3 ndaela dzawe a dzi k. KORA, Yuda 11. KOROBANI, Mar 7:11. KORONELIO, Mis 10:1, 3, 22, 24, 25, 30, 31. KOSE-KOSE, 1Ko 16:1, 2. KOVHELA, Mis 4:35; 1Ko 12:11. KOVHELE, Gal 6:6. KRISTO, Mat 16:16 Ndi iwe K. Rom 8:17 vhane ifa ra la rothe na K.  1Ko 12:12 zwo tou ralo na nga K. 1Ko 15:23 vhuimo hawe: K. ndi tshiranzhe Flp 2:11 thogomela uri Yesu K. ndi Murena  Kol 1:24 ndi tshi itela muvhili wa K. 1Pe 4:13 ni khou tambula na K. ˙ Nzu 20:4 vhusa na K. minwaha ya tshigidi Yoh 17:3; 1Ko 1:13; 3:23; 7:22; 2Ko 12:10; Gal 3:29; Ef 5:23; Kol 1:27; 1Pe 2:21. KUAMBELE, Mat 26:73 k. kwau ku tshi pfala KUDZWA, Mat 3:10; 7:19. KUHUMBULELE KUTHIHI, 1Ko 1:10. KUKUMUWA, Mat 13:33 fulauru i tshi k. KULE, Kol 1:21 inwi vhe na vha ni k. Ef 2:12.

417 KULEA NUNGO, Heb 12:5. KUMBIWA, 2Pe 3:6 shango li tshi k. nga madi  KUMBIWE, Nzu 12:15 uri a k. nga mulambo KUMEDZA, Luk 16:11 ndi nnyi ane a nga ni k. 1Yo 3:16 o k. vhutshilo hawe KUMEDZELE, 2Ti 2:2 zwenezwi u zwi k. KUMEDZWA, Rom 8:20; Gal 2:7. KUNA, Tit 1:15 Zwithu zwo k. Yak 3:17 vhutali vhu bvaho ta ho k.   dulu  Rom 14:20; 1Yo 3:3. KUNAHO, 2Ko 6:6 nga ndila yo k.  2Ko 11:2 ni ise ni musidzana o k. 1Th 4:12 ni tshimbile nga ndila yo k.  1Ti 1:5; 2Ti 2:22; Tit 2:5; 1Pe 3:2. KUNAKISA, Ef 5:26 k. nga madi  a ipfi 1Pe 1:22 k. vhutshilo hanu  Mat 3:12. KUNAKISE, Yak 4:8 k. mbilu dzanu  KUNAKISWA, Yoh 3:25. KUNDA, Yoh 16:33 ndo k. shango Rom 8:37 k. kha zwithu zwothe  Rom 12:21 dzulani ni tshi k. vhuvhi 1Yo 5:4 gundo le la k. shango Nzu 2:7 ane a k. ndi do  mu tendela Nzu 3:21 Ane a k. ndi do  mu tendela uri Nzu 11:7 livhanda la dzi k. la dzi vhulaha Nzu 15:2 vhe vha k. livhanda na tshifanyiso Nzu 17:14 Ngwana i do  a k. Nzu 21:7 ane a k. u do  la ifa la 1Yo 2:13; 4:4; 5:4, 5; Nzu 2:11, 17, 26; 3:5, 12; 5:5; 12:11. KUNDE, Mat 16:18. KUNDWA, Rom 3:23 vho k. u wana vhugala Nzu 12:8 vha k., vha si tsha wana fhethu Heb 12:25. KUNDWAHO, Kol 2:15 tana khagala sa vho k.  Kol 2:15 sa vho k. KUNGA, 1Ko 2:4 zwi si zwa u ni k. nga maipfi KUNGE, 1Ko 9:20 ndo diita Muyuda, ndi k.  KUNGWA, Yak 1:14. KUPIDA, Yoh 13:26, 27.  KUVHANGANA, Luk 11:29 Musi gogo lo k. Mis 4:26 vhavhusi vho k. u lwa na Yehova Heb 10:25 ri songo litsha u k. nga tshashu Mis 2:46; 1Ko 5:4. KUVHANGANYA, Mat 23:37 k. vhana vhau sa Mat 24:31 vha do  k. vhanangiwa vhawe Luk 1:1 u k. mafhungo Mat 3:12; 13:41; Mis 28:3.

KULEA NUNGO—LABI KUVHANGANYELA, Yoh 4:36; 11:52; Nzu 16:14, 16. KUVHANGANYIHO, Mat 12:30 a sa k. KUVHANGANYWA, Mat 25:32. KWAMA, 1Yo 1:1 we ra mu vhona ra mu k. Mat 8:3; 20:34; Mar 5:30; Kol 2:21. KWAMAHO, Mat 14:36. KWENGWELEDZA, Rom 12:1. KWENGWELEDZE, 1Ti 5:1 mukalaha, mu k.

L LANA, Gal 5:15 dzulela u lumana na u l.  LA  NA U NWA, Mat 11:19 [Yesu] o da  a l. LAVHU DI,   Heb 1:4. LIFHASI, Mat 5:5 vha do   vha vhane  vha l. Luk 4:5 sumbedza mivhuso yothe ya l.  Mis 17:6 Havha vhathu vhe vha fhiritanya  l. Heb 2:5 vha l. li daho  2Pe 3:5 l. lo bvaho madini  Nzu 3:10 mulingo, une wa dela  l. lothe  Nzu 12:12 Khombo kha l. na kha lwanzhe Yoh 3:12; Mis 17:31; Rom 10:18; 2Ko 5:1; Heb 1:6; Yak 3:15; 2Pe 3:13; Nzu 17:8; 21:1. LIFHASI LO Nzu 16:14 mahosi a l.   THE,  Nzu 12:9. LIFHASINI, Luk 2:14 l. nga hu vhe na mulalo  LIGWE NA,   Nzu 12:3, 7, 9, 17; 13:2; 16:13. LIHULWANE, 2Ko 8:2.  LIIVHA, Mat 3:16 u tshi nga l.  LIKHETHWA, Luk 11:2 li itwe l.  LI Nzu 12:9 ligwena  NOWA,   la poswa, l. la kale Nzu 20:2 fara ligwena,  l. la kale na kale LISWOLE, 2Ti 2:3 samusi u l. lavhudi   2Ti 2:4. LI Nzu 19:11 Nda vhona l. lo vulea  TA  DULU,  Mat 24:35; Luk 17:24. LI 1Ko 2:9 L.  TO,   a lo ngo vhona 1Ko 15:52 nga u poidza ha l. LI Mat 5:38.  TO  NGA LI  TO,  LITSHENA, Nzu 2:17.  LITSWUKU-TSWUKU, Nzu 17:3 livhanda l.  LIVHANDA, Nzu 13:17; 17:3; 19:20.  LIWA, Mat 6:19 l. nga tsole na vhulali 

L LABI, Mat 27:51 L. la kheruwa nga vhukati Nzu 19:8 l. li imela mishumo yo lugaho Yoh 11:44; 2Ko 3:13, 14, 15, 16; Heb 6:19; 9:3.

LAEDZA—LITSHE ˙ LAEDZA, Mat 4:6 U do  l. vharunwa Mis 17:26 a l. uri hu vhe na zwifhinga Tit 1:5 u ya nga he nda u l. ngaho Yoh 15:17. LAIWA, 1Ko 11:32 vha tshi l. nga Yehova LAMBEDZA, Mat 16:27 l. u ya nga vhudifari  Heb 11:6 na uri u l. LAMBEDZWA, Heb 10:35. LAMEXE, Luk 3:36. LAMULELA, Mis 23:27. LANDULA, 1Ti 5:8 o l. lutendo Yoh 18:25; Mis 3:14; 7:35; 2Ti 2:12; Tit 1:16. LANDULE LUTENDO, Mis 26:11. LANDULWA, Luk 12:9 u do  l. phanda  ha 1Ti 4:4 a hu na tshine tsha fanela u l. Mar 8:31; Heb 12:17. LANGA, 1Ti 3:5 a sa koni u l. vha muta  wawe Yak 1:26 Arali muthu a sa koni u l. lulimi 1Pe 3:10 u tea u l. lulimi lwawe Rom 6:14. LANGANA, Mat 27:1 vha l. uri vha vhulahe LAODIKEA, Kol 2:1; 4:16; Nzu 1:11; 3:14. LATWA, Mat 21:42 Tombo le la l. nga vhafhati  LATWAHO, 1Pe 2:4 tombo li tshilaho lo l.  Gal 4:27. LATWE, Rom 5:18 tshivhi tsho ita uri vha l.  LAVHELELA, Rom 8:19 zwivhumbwa zwo l. Heb 11:1 Lutendo ndi u l. zwe zwa Rom 8:25. LAVHELESA, Mat 14:19 a l. ta  dulu  Luk 9:62 vhea tshanda  kha dzembe a l. 2Ko 3:7 Isiraele vha si kone u l. Mushe Mis 1:10; 11:6. LAVHELESANI, Mat 6:26 L. nga vhuronwane LAYA, Heb 12:6 Yehova u l. ane a mu funa Ef 6:4; 2Ti 4:2. LAZARO, Luk 16:20; Yoh 11:1, 2; 12:1. LEMEDZWAHO, 2Ti 3:6 vhafumakadzi vho l. LEMELWA, Luk 21:34 ni sa do  l. LENGE, Yak 1:19. LEVI, Nzu 7:7. LIBIA, Mis 2:10 Egipita, madzinguni a L. LIFHEDZA, Rom 12:17 Ni songo l. vhuvhi Rom 12:19 Ndifhedzo ndi yanga, ndi do  l. 2Th 1:8 Yesu u l. vhane vha si 2Ti 4:14 Yehova u mu l. u ya nga mishumo Heb 10:30 Ndifhedzo ndi yanga, ndi do  l. Nzu 6:10. LIFHEDZE, Nzu 18:6.

418 LIFHEDZELA, Nzu 19:2. LIFHELA, 1Ti 5:4 u l. LIFHELA. Sedzani MALAMBA. LIFHELE, Luk 14:12 l. zwe wa vha itela zwone LIFHELWE, Rom 11:35 uri a l.? LILA, Mat 5:4 Hu takala vhane vha l. 1Ko 15:52 phalaphala i do  l., vhafu vha do  Mat 8:12; 13:50; 26:34; Mar 14:30; Nzu 18:15. LILAHO, Luk 6:21. LILANI, Yak 5:1 l. ni tou tavha mukosi  LILE, Rom 12:15 ni l. na vhane vha lila LILELA, Nzu 18:9 Mahosi a lifhasi a li l. Luk 18:7. LIMIWAHO, 1Ko 3:9 tsimu ya Mudzimu yo l. LINDELA, 1Ko 1:7 l. u dzumbululwa Luk 3:15; 11:54; 21:26; Gal 5:5; Flp 3:20; 1Th 1:10; Heb 10:27. LINGA, Mat 4:7 U songo l. Yehova Luk 4:13 Musi Diabolo o no fhedza u mu l. 1Ko 7:5 uri Sathane a si dzule a tshi ni l. 1Ko 10:9 Ri songo l. Yehova LINGANA, Yoh 5:18 diita u nga u l.  Nzu 21:16. LINGANAHO, Mis 17:9. LINGANE, Flp 2:6 a si humbule uri a l. na LINGANYISELA, 1Ti 3:2 u fanela u l. 1Ti 3:11 Vhafumakadzi vha fanela u l. 2Ko 8:14. LINGANYISELA. Sedzani TSHIKALO. LINGE, Mis 5:9. ˙ LINGWA, Heb 11:36 Vhanwe vho l. Heb 11:37 Vho kandwa nga matombo, vho l.  Heb 2:18. LINGWE, Gal 6:1 ni tshi ofha uri ni si l. Nzu 2:10 uri ni l. nga vhudalo  LINI NA LINI, 1Ti 1:17 Khosi ya l. Yuda 6 mbofho dza l. na u vha vhulunga Ef 3:11. LISA, Nzu 7:17 Ngwana, i do  vha l. Nzu 12:5 l. tshaka nga lubada  lwa tsimbi Nzu 7:17. LISANI, 1Pe 5:2 L. sambi nga u difunela  LISE, Mis 20:28 l. tshivhidzo tsha Mudzimu LITSHA, Heb 10:25 ri songo l. u kuvhangana 2Pe 2:14 Mato  ha koni u l. u ita zwivhi 2Pe 2:15 Vho l. ndila  Rom 11:21; Gal 6:9. LITSHE, 1Ko 5:9 ni l. u konana na 2Th 3:14 ni l. u konana nae

419 LITSHELELA, 1Ti 4:14 U songo l. tshifhiwa LIVHANA, Mis 25:16. LIVHANA ZWIFHATUWO, 1Ko 13:12; Gal 2:11.  LIVHISA, Yoh 16:13 u do  ni l. kha ngoho Kol 3:2 Dzulani no l. mihumbulo kha zwa 2Th 3:5 bvele phanda  a tshi ni l. LIVHISWA, Rom 8:14 vhane vha l. nga muya Gal 5:18. LIVHUHA, Luk 17:9 Naa a nga l. Yoh 11:41 Khotsi, ndi a u l. ngauri wo mpfa Mis 28:15 Paulo a l. Mudzimu a vha na Rom 14:6 u la uri a hulise Yehova a di  l. 1Ko 1:4 ndi l. Mudzimu ndi tshi itela inwi 1Ko 10:30 Arali ndi tshi la ndi tshi l. 1Ko 14:17 ni khou l. nga ndila yavhudi   Ef 5:20 ni tshi l. dzinani la Yesu 1Ti 1:12 Ndi l. Kristo 2Ti 1:3 Ndi l. Mudzimu, ane nda mu itela Nzu 11:17 Ri a u l., Yehova Mudzimu Mat 26:27; 2Ko 4:15; Flp 4:6. LIVHUHE, 2Ko 9:15 ri l. Mudzimu tshifhiwa LOISA, 2Ti 1:5 makhulu wau L. na LONDI, Heb 2:3 arali ri sa l. u tshidzwa LORA, Mis 2:17. LOSHA, Luk 24:52 Vha mu l. Mat 2:11; Yoh 9:38; Mis 10:25. LOTO, Luk 17:28 Zwo itea misini ya L. 2Pe 2:7 O ponyokisa L. o lugaho LOVHA, Mat 18:14 ha funi hu tshi l. Mat 22:25. LOVHEDZA, Mat 3:11 l. nga muya Mar 1:8; Luk 3:16; Yoh 1:26, 33. LOVHEDZE, Mat 28:19; 1Ko 1:17. LOVHEDZELWA, Rom 6:3 ro l. lufuni lwawe? Rom 6:4 vhulungwa nae nge ra l. lufuni 1Ko 15:29. LOVHEDZWA, 1Ko 10:2 vho l. kha Mushe 1Ko 12:13 ro l. nga muvhili muthihi Mat 3:13; Mis 2:41; 10:47. LOVHEDZWE SA TSHIGA TSHA, Luk 3:3. LOZWA, Luk 9:24 ane a l. vhutshilo Mat 10:39. LOZWIWA, 2Th 2:3 murwa ane a do  l. Heb 11:31 Nga lutendo Rahaba ho ngo l. 2Pe 2:3 a i nga lengi u da,  vha do  l. 2Pe 3:9 ha to  di  muthu naho e ufhio a tshi l. Yoh 17:12; Rom 9:22; 2Pe 3:7; Nzu 18:19. LOZWIWE, 2Pe 2:9. LUAMBO, Mis 2:6.

LITSHELELA—LUGAHO LUBADA, Heb 1:8 l. lwa muvhuso wau  Heb 9:4 u re na mana na l. lwa Aroni Nzu 12:5 lisa tshaka nga l. lwa tsimbi Nzu 2:27. LUBULI LWA NELE TE,   Mat 19:24; Mar 10:25. LUFHANZA, Mat 7:3, 4, 5; Luk 6:41, 42. LUFHERANI, Heb 9:6 dzhena l. lwa u thoma LUFU, Rom 5:12 l. lwa tanganya vhathu  Rom 5:17 l. lu vhuse sa khosi Rom 6:23 Ngauri malamba a tshivhi ndi l. 1Ko 15:21 l. lwo vha hone nga muthu 1Ko 15:26 L. ndi swina la u fhedza Heb 2:14 maanda  a uri hu vhe na l., Diabolo Nzu 20:14 L. na Vhudzulavhafu Nzu 21:4 l. a lu tsha do  vha hone LUFU LWA VHUVHILI, Nzu 20:14 li imela l. Nzu 21:8 mulilo na tsevhela. Zwi amba l. Nzu 2:11; 20:6. LUFUNI, Nzu 2:10. LUFUNO, Mat 24:12 l. lwa vhanzhi lu do  Yoh 15:13 A hu na muthu a re na l. Rom 8:39 ri fhandekanya na l. Rom 13:10 l. lu dadzisa mulayo  1Ko 13:4 L. a lu na vivho, a lu zuwi 1Ko 13:13 tshihulwanesa ndi l. 1Ko 16:14 Zwothe ni zwi ite nga l.  Kol 3:14 l. ndi mbofho yo fhelelaho 2Ti 3:3 vha si na l., vha songo diimiselaho u  1Pe 4:8 l. lu fukedza vhunzhi ha zwivhi 1Yo 4:8 Mudzimu ndi l. 1Yo 4:18 A re na l. ha ofhi 1Ko 13:1, 2, 3, 4, 8; Nzu 2:4. LUFUNO LUHULU, Yak 5:11. LUFUNONI, Kol 2:2. LUGA, Rom 1:17 hu dzumbululwa u l. Rom 3:26 u l. musi a tshi amba uri o l. Rom 10:3 a vha divhi u l. ha Mudzimu  1Pe 2:23 kha ane a hatula nga u l.  2Pe 3:13 u l. hu do  dzula khazwo Nzu 15:3 Ndila dzo l., Khosi ya lini na lini  LUGAHO, Mat 13:43 vho l. vha do  penya Mis 10:35 ane a ita zwo l. u a mu tanganedza  Mis 17:31 u hatula  lifhasi nga ho l. Mis 24:15 mvuwo ya vho l. na vha songo Rom 3:10 A hu na na muthu na muthihi o l. 1Ko 15:34 nga ndila yo l.  1Th 5:21 ni farelele kha zwo l. ˙ 2Ti 3:16 Manwalo kha u laya nga ndila yo l.  Heb 10:38 o l. u do  tshila nga lutendo Yak 4:17 a tshi divha u ita zwo l. fhedzi 

LUGELA—LUTENDONI 1Pe 3:12 mato  a Yehova o lavhelesa vho l. Nzu 19:11 u hatula na u lwa nndwa yo l.  Mat 5:6, 45; Rom 2:13; 2Ti 4:8; Heb 12:23. LUGELA, Luk 1:17 vha dzule vho l. Yehova LUGELAHO, 2Ti 2:21 wo l. mishumo mivhuya LUGELE, 2Ti 3:17 a l. u ita mushumo LUGERIKA, Yoh 19:20. LUGISELA, Yoh 14:2 u ni l. vhudzulo Rom 9:23 ye a dzula o i l. vhugala LUGISELE, Mat 11:10. LUGISELELA, 2Ko 5:5 we a ri l. ndi Mudzimu Heb 11:16 o vha o vha l. mudi  Yoh 19:31, 42; 1Ko 2:9. LUGISELELWA, Mat 27:62; Yoh 19:14. LUGISELELWAHO, Mat 25:41. LUGISELWA, Mat 20:23. LUGISELWAHO, Mat 25:34. LUGUNGULO, 1Pe 4:9. LUHEBERU, Nzu 16:16. LUIMBO, Nzu 15:3 l. lwa Mushe LUKA, Mat 27:29; Mar 15:17; Yoh 19:2; Kol 4:14; 2Ti 4:11. LULIMI, Yak 1:26 a sa koni u langa l. lwawe Yak 3:6 l. ndi mulilo Yak 3:8. ˙ LUMA, Nzu 9:10 maanda  a u l. minwedzi LUMELISA, 2Yo 10 nduni kana na u l.  LUNONYA, Luk 13:19.  LUNYADZO, Luk 23:11. LUNYUNYU, Mat 23:24 vha mina  l. LUNZHI-LUNZHI, Mis 24:26. ˙ LUNWALO, Luk 4:21 Namusi l. lwo dadzea   Mat 19:7; Yoh 20:9; Mis 8:32; Yak 4:5. LUPENDELO, Mat 9:20; Mar 6:56. LUPENYO, Mat 24:27 l. lu tshi bva Luk 10:18 Sathane a wa sa l. lu tshi bva Nzu 4:5. LUPFUMO, Mat 6:20 dikuvhanganyele l. ngei  Mat 6:21 mbilu i hune l. lwa vha hone Mat 6:24 kone u shumela Mudzimu na L. Mat 12:35 u bvisa zwavhudi  kha l. lwavhudi  Mat 13:44 Muvhuso u fana na l. Luk 16:9 Diiteleni dzikhonani nga l.  Rom 11:33 L. lwa Mudzimu ndi zwihulwane 2Ko 4:7 l. ro lu fara nga midzio ya vumba Heb 11:26 o dzhia u nyadzwa ha Kristo sa l. Yak 5:2 L. lwanu  lwo sina Mat 19:21; Luk 16:11; Ef 3:8; Nzu 18:17. LURUMBU, OMAHO, Mat 4:24; 9:2.

420 LU SA FHELI, Luk 12:33 lupfumo l. ngei LUSELO, Mat 3:12; Luk 3:17. ˙ LUSHAKA, Mat 24:7 L. lu do  lwa na lunwe Luk 23:2 u khou xedza l. lwashu Heb 7:3 khotsi, a si na mme, a si na l. 1Pe 2:9 ni l. lwo nangwaho, vha vhuhosini Mat 21:43. LUSHAKA LWA ISIRAELE, Ef 2:12. LU SI LWA NZULELE, Rom 11:24. LU SI NA MUHOYO, 1Pe 1:22 lufuno l. LU SI NA VHUTANZI, 1Ti 6:17.  LUSWA, Nzu 14:3. LUSWAYO, Yoh 6:27 a mu vhea l. 1Ko 11:10 mufumakadzi u fanela u vha na l. 2Ti 2:19 u na l. lune lwa ri: Yehova u a divha  Nzu 14:9, 11 rabela livhanda a tanganedza l.  Rom 4:11; Nzu 7:2. LUTANGA, Mat 11:7; 27:29.  LUTANYA, Mat 10:35 Ndo dela u l.   LUTAMO, 1Ti 5:11 l. lwa zwa vhudzekani lune LUTAMO LWA ZWA VHUDZEKANI, Kol 3:5. LUTENDO, Luk 18:8 u do  wana hu na l.? Yoh 3:16 ane a vha na l. khae Yoh 9:35 l. kha Murwa-muthu Mis 10:43 ane a vha na l. Rom 4:13 nga u luga nge a vha na l. Rom 10:9 l. lu bvaho mbiluni uri Mudzimu Rom 14:23 zwi songo thewaho kha l. Gal 3:8 vho lugaho nga nthani ha l.  Gal 3:11 o lugaho u do  tshila nga l. Gal 6:10 vha re na l. lu fanaho na lwashu Ef 4:5 l. luthihi, ndovhedzo nthihi 1Th 1:5 uri ni vhe na l. lwo khwathaho  2Th 3:2 a si vhothe vhane vha vha na l.  1Ti 6:12 Ilwa nndwa yavhudi  ya l. 2Ti 4:7 thaphudza mbambe, ndo tevhedza l.  Heb 11:1 L. ndi u lavhelela Heb 12:2 Muvuledzi wa l. lwashu, Yesu Yak 2:26 l. lu si na mishumo lwo fa 1Pe 1:7 l. lwanu  lune lwa khou lingwa 1Yo 5:4 le la kunda shango ndi l. lwashu Yuda 3 u lwela l. Yoh 9:36, 38; Rom 4:3; 2Ko 5:7; Ef 6:16; Heb 11:6. LUTENDO, U SA VHA NA, Mat 13:58; Mar 6:6; Rom 4:20; 11:20; 1Ti 1:13. LUTENDO, VHA SI VHE NA, Heb 3:19. LUTENDONI, 1Pe 5:9 no khwatha l.  1Ti 4:1.

421

LUTSHENA—MADIMONI

LUTSHENA, Mat 5:36. LUVALO, Rom 9:1 l. lu a tanziela  ˙ 1Ko 10:29 u hatulwa nga l. lwa munwe?  1Ti 1:19 u na lutendo na l. lwavhudi  Mis 23:1; 1Ko 8:12; 1Pe 3:16, 21. LUVHI, Tit 2:5 li si ambiwe l. LUVHIWA, Rom 13:7 ane a to  da  u l. LUVHOLELA, 1Ko 15:55 Lufu, l. LUVHONE, Mat 5:15 funga l. vha si lu tibe Mat 6:22 L. lwa muvhili ndi lito  Nzu 22:5 to  di  tshedza tsha l. Yoh 5:35. LUVHUDZI, Luk 21:18. LUWA, Luk 16:26 l. vhukati ha rine  na inwi LUWANI, Mat 8:32. LWALA, 1Ko 11:30 vha si na nungo, vha tshi l. Yak 5:14 Naa hu na ane a l. vhukati hanu?  Yak 5:15 Thabelo i do  ita uri ane a l. a fhole Mat 25:39; Yoh 11:2. LWA MUYA, Nzu 11:8. LWANZHE, Luk 21:25 u unga ha l. Yuda 13 magabelo a l. ane a fhufhuma Nzu 20:13 L. lwa bvisa vhafu khalwo Nzu 21:1 na l. lu si tsheeho Nzu 7:3. LWANZHE LUTSWUKU, Heb 11:29 pfuka L. Mis 7:36. LWANZHENI, 1Ko 10:2 vho lovhedzwa l. LWA SUMBE, Mat 18:22 hu si l., fhedzi LWELA, Ef 4:3 u l. nga mbilu yothe  Tit 3:9. LWISANA, Mis 7:51 l. na muya mukhethwa 1Ti 6:20 zwine zwa l. na ngoho 1Pe 2:11 dzine dza l. na vhutshilo LWISANAHO, 1Ti 1:10.

M MAAMBIWA MAKHETHWA, Rom 3:2; Heb 5:12. MAANDA, Mat 24:29 m. a lita a do   dulu   Mat 28:18 Ndo newa m. othe   Yoh 5:27 O mu nea m. a u hatula   Yoh 10:18 Ndi na m. a u vhu kumedza Yoh 19:11 wo vha u si na m. Mis 1:8 ni do  wana m. musi muya Rom 7:18 m. a u ita zwivhuya Rom 8:38 zwithu kana m. Rom 9:22 m. awe a divhiwe  1Ko 1:26 a si vhanzhi vha re na m. 1Ko 1:27 uri a shonise zwi re na m.

1Ko 16:13 ni vhe na m. 2Ko 4:7 m. a fhiraho o doweleaho a vhe  2Ko 10:4 a si zwa nama, ndi zwa m.  2Ko 12:9 m. a Kristo a ntsireledze 2Ko 12:10 shaya nungo, ndi vha na m. Ef 6:10 nga m. a nungo dzawe Flp 4:13 koniswa nga ane a nnea m.  Kol 1:13 O ri vhofholola kha m. a swiswi Kol 1:29 shuma nga m. kha nne  2Th 1:7 Yesu a tshi bva ta e na m.  dulu  2Ti 1:7 muya wa magoswi, fhedzi wa m. Heb 2:14 a vha na m. a uri hu vhe na lufu Heb 5:14 gudisa m. avho a u talukanya  1Pe 3:22 vhavhusi na m. 1Pe 4:8 ni funane nga m. 1Pe 5:10 u do m.  ni nea  Nzu 1:6 m. nga zwi vhe zwawe. Amen. Nzu 11:17 wo dzhia m. au mahulu Mat 7:29; Mar 9:39; Luk 1:35; 4:6; 12:5; Rom 1:16, 20; 1Ko 4:20; 2Ti 2:1; Heb 6:5; Yak 5:16; 1Pe 1:5; Nzu 12:10; 17:12. MAANDA  A U HUMBULA, 2Pe 3:1. MAANO, 1Ko 4:5 u bvisela khagala m. MAANO MAVHI, Mis 23:13. MABANGA, Luk 22:38. MABINDU, 2Ti 2:4 liswole a li dzheni kha m. Yak 4:13 ri do  ita zwa m. ra bindula Yoh 2:16; Mis 19:25. MADENZHE, Flp 2:15 vhonetshela sa m.  MADI,  Mat 10:42 m. a rotholaho uri a nwe Yoh 4:14 nwa m. ha tsha do  pfa dora  Yoh 7:38 elela milambwana ya m. Nzu 22:17 ane a funa a dzhie m. a vhutshilo Yoh 5:7; Nzu 17:1, 15; 22:1. MADI  MAHULU, 2Pe 2:5 m. kha shango Mat 24:38. MADINI, Nzu 7:17 i do   vha isa m. a vhutshilo MADULUNI, Mat 6:26.  MADUMBU, Mat 7:25; 14:30.  MADUVHA, Mat 24:22.  MADUVHANI A VHUFHELO, 2Ti 3:1; Yak 5:3;  2Pe 3:3. MADAKALO, Luk 8:14. MADANDA A TSHENGEDZO, Yoh 19:31. ˙ MADENWA. Sedzani MAMVATE.  MADETHELE, Mat 27:33; Mar 15:22; Luk 23:33. MADIMONI, 1Ko 10:21 na tafulani  la m. 1Ti 4:1 lutendoni nga pfunzo dza m.

MADONDO—MAMISAHO Yak 2:19 m. a a tenda a tshi tetemela Nzu 16:14 mibulo yo hevhedzwaho nga m. Mat 12:24; 1Ko 10:20; Nzu 18:2. MADONDO, 2Pe 2:13; 3:14. MADZANGA, Kol 2:3 M. othe na vhutali   Heb 11:26. MADZANGANDA, Nzu 11:3. MADZINA O KHETHEAHO, Luk 22:25. MAFHI, 1Ko 3:2 Ndo ni nea m.  Heb 5:12 no humela murahu ni vho to  da  m. 1Pe 2:2 u tama m. a songo vanganywaho MAFHUNGO, Mat 23:23 m. a ndeme a Mulayo Mat 24:14 Huno m. madifha a Muvhuso  1Ko 6:2 naa a ni fanelei u hatula m.  Mis 15:6; 25:20; Rom 10:16; 2Ko 11:4. MAFHUNGO MADIFHA, Mat 9:35; Mar 13:10;  Luk 1:19; Luk 2:10; Mis 20:24; Rom 1:16; Rom 10:15; 1Ko 9:16; 2Ko 4:3, 4; Gal 1:8; Flp 1:12; 1Th 2:4; 24:14; 16; 2Ti 1:10. MAFHUNGO O HEVHEDZWAHO, 1Ko 12:10. MAFULUFHEDZISO, Gal 3:16; Heb 8:6; 11:13. MAFUMO, Rom 13:12 ri ambare m. a tshedza. Ef 6:11 Ambarani m. MAFUNDA, Mat 25:35 na ntanganedza nga m.  Rom 12:8 ane a nea, kha zwi ite nga m.  2Ko 8:2 u vha havho na m. 2Ko 8:20 mineelo ya m. ye ra  2Ko 9:11 no wana phathutshedzo nga m.  MAGABELO, Yuda 13. MAGOGO, Nzu 20:8 Gogo na M. MAGONA, Heb 12:12. MAGONI, Mat 24:28. MAGOSWI, 2Ti 1:7 muya wa u vha m. Nzu 21:8 m. mukovhe u muliloni MAHADA, Nzu 1:14.  MAHALA, Mat 10:8 No newa m., ni nee nga m.   MAHANDANA, Mat 15:9; Rom 8:20; Tit 3:9. MAHOSI, Luk 21:12 iswa phanda  ha m. Nzu 16:14 i ya kha m. a lifhasi lothe  1Ti 6:15. MAHULWANE, Ef 1:19 uri ni divhe maanda   m. MAHUMBULELE, Kol 2:18 m. awe a lwa nama  MAIPFI, Mat 4:4 u tshila na nga m. othe  Mat 24:35 m. anga ha nga lovhi 2Ti 1:13 Bvela phanda  u tshi farelela m. MAIPFI A PFALAHO, 2Ti 1:13. MAIPFI A U DIKUKUMUSA, 2Pe 2:18. 

422 MAITELE, 1Ko 4:17 m. anga tshumeloni ya Gal 1:4 a ri vhofholole kha ano m. mavhi Mis 6:14; 26:3. MAITELE A ZWITHU, 2Ko 4:4 mudzimu wa m. Heb 1:2 we a ita m. a tshi shumisa ene Mat 13:39; 24:3; 28:20; Mar 10:30; Luk 18:30; 1Ti 6:17. MAIVHA, Mat 10:16 ni vude  sa m. Mat 21:12. MAKEDONIA, Mis 16:9 Wetshela ngeno M. Mis 20:1; 1Ko 16:5; 2Ko 8:1; 1Th 1:7; 4:10. MAKETE, Mat 11:16; Mis 16:19; 17:17. ˙ MAKHETHWA, 2Ti 3:15 wo divha manwalo m.  MAKHULU, 2Ti 1:5 m. wau Loisa MAKOLE, Nzu 1:7 da  e kha m., vhathu vha do  Mat 24:30. MAKOLENI, 1Th 4:17 ri do  takulelwa m. MALAIFA, Rom 8:17 m. a Mudzimu  Gal 3:29 mbeu ya Abrahamu, m. Ef 1:11 uri ri vhe m. nae Ef 3:6 vha dzitshaka vha fanela u vha m. Heb 6:17; 11:9. MALABI, Luk 24:12; Yoh 19:40; 20:5, 7; Mis 19:12. MALAMBA, Mat 5:12 m. anu  ndi manzhi Luk 10:7 mushumi u fanela u newa m. awe  Rom 6:23 Ngauri m. a tshivhi ndi lufu Flp 3:14 tshipikwa tsha u wana m. Heb 11:26 o lavhelela u newa m.  Mat 6:1, 2; 10:41; 1Ko 3:8; Kol 2:18. MALO, 1Pe 3:20 vhathu vha m. vha tshidzwa Luk 2:21. MALOFHA, Mat 26:28 tshi imela m. anga Yoh 6:54 u nwa m. anga u wana vhutshilo Mis 15:20 vha iledze m. Mis 15:29 dzulani ni tshi iledza m. 1Ko 15:50 nama na m. zwi nga si le ifa  Heb 9:22 nga nnda  ha u shululwa ha m. 1Yo 1:7 m. a Yesu a ri tanzwa kha zwivhi  Nzu 18:24 ho wanala m. a vhakhethwa Mat 23:35; 27:25; Mis 20:28; Heb 9:20; Nzu 7:14; 14:20. MALUGANA, Rom 11:28 m. na u nanga MALWADZE, Mat 8:17 O hwala m. ashu Luk 21:11. MAMBULE, Mat 13:47; Yoh 21:6, 8, 11. MAMISAHO, Luk 21:23; 1Th 2:7.

423 MAMVATE,  Mis 1:26; 13:19. MANO, Mat 8:12.  MANA, Yoh 6:49 vho la m. vha fa Heb 9:4 u re na m. na lubada  lwa Aroni ˙ Nzu 2:17 nea inwe ya m. yo dzumbwaho  MANGADZA, Mat 21:42. MANGADZAHO, 1Pe 2:9 tshedzani tshi m. Heb 2:4. MANGADZWA, Mat 7:28 gogo la m. nga Luk 2:47 vha tshi m. nga u pfesesa hawe 1Pe 4:12 ni songo m. nga milingo Luk 2:18. MANGALA, Luk 4:22 vhothe vha thoma u m.  Mis 2:6 pfa muungo, vhanzhi vha m. Mis 2:7 vho vha vho m. zwihulu Mis 5:24 vha m. vha divhudzisa  Mis 9:21 mu pfa vha m. 1Pe 4:4 vho m. a ni tsha bvela phanda  Mar 16:5; Mis 7:31; 10:17. ˙ MANWALO, Mat 22:29 a ni divhi M.  Luk 24:45 u pfesesa nga vhudalo zwine M.  Yoh 5:39 Ni khou to M., ngauri ngao  disisa  Yoh 10:35 M. a nga si shanduke Yoh 13:18 uri hu dadzee M.  Mis 17:2 ambedzana navho nga M. ˙ ˙ Mis 17:11 tolisisa M. duvha   linwe na linwe Mis 18:24 Apolo, o vha a tshi divha M.  Rom 15:4 khuthadzwa nga M. 2Ko 3:1 m. a uri ni ri themendele 2Ti 3:15 wo divha m. makhethwa  2Ti 3:16 M. othe o hevhedzwa nga Mudzimu  2Pe 1:20 a hu na vhuporofita ha M. 2Pe 3:16 vha sa divhi vha khou shanda M.  1Ko 15:3, 4. ˙ MANWALONI, Mat 21:42 a ni athu vhala M. Luk 24:32 o ri talutshedza M.?  Luk 24:27. MAPELE, Mat 11:5; 26:6; Luk 4:27; 5:12. MAPFUNDO, Nzu 5:1. MAPFURA, Mat 25:4 vho dzhia mbone na m. Luk 7:46; Heb 1:9. MARAMBO, Mat 23:27 nga ngomu ho dala m.  MARENA, 1Ko 8:5 midzimu minzhi na m. 1Ti 6:15 Murena wa vhane vha vhusa sa m. MARIA 1., Mat 1:16; 13:55; Mar 6:3; Luk 1:27; 2:19, 34. ˙ MARIA 2., Mat 27:56 vhanwe ho vha hu M. Mar 16:1; Luk 8:2; 24:10; Yoh 20:1.

MAMVATE—MA TUNGUNI   MARIA 3., Mat 27:56 M. mme a Yakobo Mar 15:47; 16:1; Luk 24:10; Yoh 19:25. MARIA 4., Luk 10:42 M. o nanga zwithu Luk 10:39; Yoh 11:1; 12:3. MARIA 5., Mis 12:12 M. mme a Yohane Marko MARIA 6., Rom 16:6 M., we a ri shumela MARITA, Luk 10:41; Yoh 11:39; 12:2. MASALELA, Rom 9:27 ndi vha m. fhedzi Rom 11:5 m. e a nangiwa nga MASETHA, Mat 26:15 vha do m.   mu nea  MASHAKA, Luk 14:12; Mis 10:24. MASHANDUKWA, Rom 10:21; 1Ti 1:9; Tit 1:6, 10. MASHIKANI, Rom 1:24. MASIALALA, Mat 15:9 ngauri vha funza m. Gal 1:14 fhisetshela m. Mat 15:3. MASIALALA. Dovhani ni sedze PFUNZO. MASIARI, Rom 13:12. MASIMBE, Rom 12:20 u do  vha wo li okela m. MASIMU, Yoh 4:35 lavhelesani m., o tshena Mat 19:29. MASOGANI, Heb 11:38 Vho mona-mona m. MASWA, 2Pe 3:13 mata m. na lifhasi  dulu  MASWINA, Mat 10:36 m. a muthu a do  vha 1Ko 15:25 a tshi vhea m. fhasi ha milenzhe Mat 22:44; Rom 11:28. MATA 2Pe 3:5 kale ho vha hu na m.  DULU,  2Pe 3:13 hu na m. maswa na lifhasi liswa MATAMBA, Ef 4:31; Kol 3:8; 1Ti 6:4; Nzu 17:3.  MATANGA, 1Ko 3:12.  MATANZANI, 2Pe 2:22 Mmbwa yo humela m.  MATARI, Nzu 22:2 M. a u fhodza dzitshaka  MATHUPHO, Rom 8:18 m. ha vhambedzwi  MATO, 1Pe 3:12 m. a Yehova o lavhelesa  1Yo 2:16 nyemulo ya m. na u tongisa  Mat 13:16; Mar 8:18. MATONI, Nzu 21:4 U do m.   phumula mitodzi  MATULA, Luk 21:25 Hu do   vha na m. MATUNGU, Mat 24:21 m. mahulu a sa athu  Mar 4:17; Mis 7:10; 2Ko 6:4; 1Th 3:3. MATUNGU A FANAHO NA A U BEBA,  Mat 24:8. MATUNGUNI, Mat 24:9 vha do   ni kumedza m. Rom 12:12 Takalani. Kondelelani ni m.  1Th 1:6 tanganedza ipfi ni m. mahulu  Heb 11:37 vhe m., vha tshi farwa luvhi Nzu 7:14 ndi vho bvaho m. mahulu Rom 5:3.

MATANZHE—MBINGANO MATANZHE, Heb 12:23. MATAVHI, Mat 21:8 vha tshi khou rema m. Rom 11:21 a songo litsha u vunda  m. Mat 24:32; Rom 11:16. MATAVHINI, Luk 13:19. MATEO, Mat 9:9; 10:3; Luk 6:15; Mis 1:13. MATHOMONI, Mar 10:6. MATHUBWA, Luk 4:18. MATHUKHWI, 1Ko 4:13 ri vho tou nga m. Flp 3:8 nda zwi dzhia zwi m. ˙ MATOMBO, Luk 8:6 Inwe ya wela kha m. Luk 19:40 hu nga vhidzelela m. Mat 13:5; Mar 4:5, 16. MATOMBONI, Mat 13:20. MATOPE, Yoh 9:6. MATSHAKATSHAKA, Mat 15:27 zwi tshi la m. Mat 14:20; 15:37. MATSHELONI, Mar 1:35; Mis 28:23. MATSHILELE, 1Pe 1:18. MATSILU, Mat 25:2 Vhatanu vha m.  1Ko 4:10 Ri m. nga mulandu wa Kristo Luk 11:40. MAVEMU, Mat 21:13 ni khou i ita bako la m. Mar 15:27 vha mu ombela vhukati ha m. Yoh 10:8 Vhothe ndi dzimbava na m.  1Ko 6:10 m. a vha nga li ifa Luk 10:30; Mis 19:37. MAVHI, Ef 5:16 ngauri maduvha ndi m.  MAVHIDA, Mat 23:27 m. o nakiswaho  Mat 23:29 ni fhata  m. a vhaporofita Mat 27:52. MAVHIDANI, Yoh 5:28 vhothe vha re m.   MAVHONELE, 1Ko 9:8 amba nga m. Ef 6:7 Ni shumele Yehova, ni na m. avhudi  ˙ Flp 2:20 a thi na munwe ane a vha na m. 1Ko 7:25, 40; 1Pe 4:6. MAVHONELE AVHUDI,  Mis 17:11 m. u fhira MAVHUDZI, 1Ko 11:14 munna e na m. 1Pe 3:3; Nzu 9:8. MAVHUTHU, Rom 9:29 Yehova wa m. Yak 5:4 ndevheni dza Yehova wa m.  Nzu 19:14 m. a ta a tshi mu tevhela  dulu  Heb 12:22; Yuda 14. MAVULUVULU, Mat 23:33 vhana vha m. Mat 3:7; 12:34. MAVUNI, Luk 8:15 Yo welaho m. avhudi  MAZWALE, Mat 10:35. MAZWIFHI, Mat 24:24 Vhokristo vha m. Luk 3:14 Ni songo pomoka muthu m.

424 Rom 1:25 u tenda m. nthani ha u tenda  2Ko 11:13 ndi vhaapostola vha m. Ef 4:25 bvula m., ni a ambe ngoho 2Th 2:11 uri vha tende m. 1Ti 6:20 zwiambo zwi sa divhalei zwa m.  Mat 26:59; Gal 2:4; Nzu 14:5. MBABA, 2Ko 3:3 hu si kha m., fhedzi kha m. Heb 9:4. MBADO, Luk 3:9.  MBADELO, 1Ko 9:18. MBAMATSHELO, Luk 13:32. MBAMBE, 1Ko 9:25 dzhenela m. u a difara  2Ti 4:7 ndo thaphudza m.  Heb 12:1 ri gidime m. ye ra vhetshelwa yone MBAMBENI, 1Ko 9:24 vha gidima vhothe m.  MBAVA, Mat 6:20 ta hune m.  dulu,  1Th 5:2 duvha  li do  da  sa m. vhusiku 1Pe 4:15 vha na ane a tambula nge a vha m. Nzu 16:15 Huno ndi khou da  sa m. MBEU, Mat 13:38 M. yavhudi,  ndi vhana Luk 8:11 M. ndi ipfi la Mudzimu Rom 9:29 Arali a vhe a songo ri siela m. Gal 3:29 ni m. ya Abrahamu, ma laifa Nzu 12:17 lwa na vho salaho vha m. yawe Rom 9:7; 1Ko 15:38; Gal 3:19. MBIDZO. Sedzani VHIDZWA. MBILAELO, Mar 4:19 m. dza ano maitele Mat 6:34; 13:22; Luk 8:14; 21:34; 1Pe 5:7. MBILISO, Mat 16:6 thanyele m. ya Vhafarisei Mat 26:17 duvha  la zwinkwa zwi si na m. Luk 13:21 m., ine mufumakadzi a i suka 1Ko 5:7 Bvisani m. ya kale Gal 5:9 M. thukhu i dungisa fulauru yothe   Mat 13:33; 16:12; Mar 8:15; Luk 12:1. MBILU, Mat 5:8 Hu takala vha m. Mat 15:8 m. dzavho dzi kule na nne  Mat 22:37 funa Yehova nga m. yau yothe  Rom 10:10 muthu u tenda nga m. Ef 1:18 M. dzanu  dzo vulea Heb 3:8 songo rindidza m. dzanu  sa zwi la Luk 12:34; Yak 4:8; 5:8. MBILUNI, 2Ko 3:3; 1Pe 3:15; Nzu 17:17. MBILU YOTHE, Kol 3:23 ni shume nga m.  MBINGANO, Mat 22:2 yo ita munyanya wa m. Yoh 2:1 munyanya wa m. ngei Kana Heb 13:4 M. kha i huliswe nga vhothe  Nzu 19:9 munyanyani wa m. wa Ngwana 1Ko 7:9.

425 MBITI, Nzu 11:18 sumbedza m. Rom 9:22; 12:19; 13:4; 1Th 5:9; Nzu 14:10; 15:1; 19:15. MBOFHO, Kol 3:14 lufuno ndi m. Mis 2:24. MBOFHOLOWO, Mis 24:23 mu nee m.  1Ko 10:29 Ndi ngani u vha na m. Gal 2:4 uri vha tshinye m. yashu Gal 5:1 o ri vhofholola uri ri vhe na m. Gal 5:13 no vhidzwa uri ni vhe na m. Yak 1:25 mulayo wo fhelelaho wa m. 2Pe 2:19 Vha vha fulufhedzisa m. 2Ko 3:17. MBOFHOLOWO YA U AMBA, 1Ti 3:13; Heb 3:6. MBOHWANA, Heb 9:12. MBONALO, Yoh 7:24 u hatula no sedza m.  2Ko 5:12 zuwa nga ha m. ya nga nnda  2Ko 10:7 Ni hatula zwithu u ya nga m.  Gal 2:6 Mudzimu ha sedzi m. ya muthu Mat 22:16. MBONDO, Heb 11:30 m. dza Yeriko dzo wa MBONE, Mat 25:1 vha fumi vha bva na m. Luk 12:35 ni funge m. dzanu  Nzu 4:5. MBONGOLANA, Mat 21:5; Luk 19:30. MBONZHE, Mis 16:33 vha tanzwa m. dzavho  1Pe 2:24 no fhodzwa nga m. dzawe MBUDZI, Mat 25:32 nngu kha m. Heb 9:12 e na malofha a m. na a mbohwana MBUDZISO, Mat 22:46. MBULUNGELO, Nzu 11:19. MBUMBELONI, Yoh 3:4. MELKIZEDEKE, Heb 5:6 nga maitele a M. Heb 6:20; 7:1, 15. MESOPOTAMIA, Mis 2:9. MESSIA, Yoh 1:41 Ro wana M. Yoh 4:25 Ndi a divha uri M. u khou da   METHUSALA, Luk 3:37. MIDANA, Mar 6:6.  MIDANANI, Mat 9:35.  MIDI,  Luk 4:43; 19:17. MIDIFHO, 2Ti 3:4 vhane vha funa m.  Tit 3:3. MIDINI YA FUMI, Mat 4:25; Mar 5:20; 7:31.  MIDIANI, Mis 7:29. MIDZI, Kol 2:7 vho tokaho m. no fhatelaho   Mat 13:21.

MBITI—MILOMONI MIDZIMU, Mis 17:18 u khou amba nga ha m. Mis 25:19 u rabela havho m. 1Ko 8:5 hu na zwine zwa vhidzwa m. MIDZIMU YA ZWIFANYISO, 1Ko 8:4 m. a i 1Ko 10:14 shavhelani kule ha m. 1Yo 5:21 dilindeni kha m.  Mis 7:41; 15:20; 1Ko 6:9; 10:7. MIDZINGINYO, Mat 24:7; Luk 21:11. MIDZIO, Mat 25:4 m. ya mapfura Rom 9:22 m. yo fanelwaho nga u lozwiwa 2Ko 4:7 lupfumo ro lu fara nga m. ya vumba Nzu 2:27 vha pwashekane sa m. ya vumba Nzu 16:1; 17:1. MIHALA, Yak 3:3 dzhenisa m. milomoni MIHUMBULO, 2Ko 3:14 m. yavho 2Ko 4:4 mudzimu wa maitele o swingisa m. 2Ko 10:5 hanedza m. Kol 3:2 Dzulani no livhisa m. 1Pe 1:13 lugisani m. yanu  u itela mushumo Mat 15:19; Rom 1:21; Heb 4:12. MIHUMBULO MIVHI, Rom 1:28. MIHUMBULO YA VHUTSILU, Rom 1:21. MIHWALO, Mat 23:4 m. i lemelaho Gal 6:2 ni tshi tha m.  dulana  Heb 12:1 kha ri late  na m. yothe  ˙ MIKAELE, Nzu 12:7 M. na vharunwa vhawe Yuda 9. MIKHETHWA, Rom 6:19. MIKHUVHA, Mat 15:9 vha funza m. ya vhathu MIKHWAMA YA U SHELA WAINI, Luk 5:37. ˙ MIKUMBA YA U NWALELA, 2Ti 4:13. MILA, Nzu 12:4. MILANDU, Mat 6:12. MILANGA, Gal 4:24. MILAYO, Mis 16:21 vha khou funza m. MILENZHE, Yoh 19:33 a si vunde  m. yawe 1Ko 15:25 a tshi vhea maswina fhasi ha m. Luk 1:79; Rom 10:15; Heb 2:8. MILENZHENI, Ef 6:15 m. yanu  no ambara MILINGO, Luk 8:13 nga tshifhinga tsha m. Yak 1:2. MILINGONI, 1Ti 6:9 u pfuma vha wela m. Heb 10:32 no kondelela m. mihulu  2Pe 2:9 u ponyokisa m. vhathu vhane Luk 22:28. MILOMO, Heb 13:15 tshianwiwa tsha m.  Mat 15:8. MILOMONI, Nzu 14:5 mazwifhi m. yavho

MIMUYA—MUAPOSTOLA MIMUYA, Ef 6:12 ri khou lwa na m. mivhi 1Pe 3:19 u huwelela kha m. i re dzhele Nzu 7:1 vho fara m. mina  ya lifhasi MIMUYA MIVHI, Ef 6:12. MINEELO, Rom 15:26; 2Ko 9:13.  MINDIRIVHE, Luk 20:9 e na tsimu ya m.  ˙ MINWAHA YA TSHIGIDI, 2Pe 3:8; Nzu 20:2; Nzu 20:4. ˙ MINWEDZI, Gal 4:10 Ni dzhiela ntha m.  MIPFA, Mat 7:16. MIPFANI, Mat 13:22 Yo zwalwaho m. MIPOMBO, 2Ti 4:13 u ndele na m.  Nzu 20:12 phanda m.  ha khulunoni,  MIRADO, Rom 6:13 kumedza m. yanu   Rom 7:23 mulayo wa tshivhi u re m. yanga 1Ko 6:15 mivhili yanu  ndi m. ya Kristo? 1Ko 12:18 Mudzimu o vhea m. ya muvhili 1Ko 12:23; Kol 3:5; Yak 3:6. MIRADONI, Rom 7:23.  ˙ MIRAFHO, Ef 3:5 Kha minwe m. MIRAFHONI, Kol 1:26 dzumbiwa u bva m. MIRI, Nzu 7:3; 22:2. MIROHO, Rom 14:2 a shayaho nungo u la m. MIRUNZI, Yak 1:17 shanduki u fana na m. MISEVHE, Ef 6:16 u dzima m. yothe i dugaho  MISHASHA, Heb 13:11 fhiswa nnda  ha m. MISHONGA, Luk 24:1. MISHUMO, Mis 26:20 nga u ita m. Rom 8:28 Mudzimu u ita uri m. i shumisane Rom 12:4 mirado  minzhi, i sa shumi m. 1Ko 12:6 hu na m. yo fhambanaho Gal 5:19 m. ya nama i khagala  Ef 4:16 m. u ya nga he ya newa ngaho  Tit 2:14 vha fhisetshelaho m. yavhudi  Heb 10:24 lufunoni na kha m. mivhuya Yak 2:26 lutendo lu si na m. lwo fa Nzu 20:12 u ya nga m. yavho Yoh 14:12; 1Ko 12:11; Kol 2:12. MISHUMO I MANGADZAHO, Mis 19:11. MISHUMO YA MAANDA, 1Ko 12:10, 29;  Gal 3:5. MISIPHA, Kol 2:19. MISWASWO, Ef 5:4 m. ya vhudaba daba   MITA,  Mis 3:25. MITODZI, Nzu 21:4 phumula m. yothe matoni    Luk 7:38; Nzu 7:17. MITUKU, Mat 5:19.  MITWARI, Nzu 11:4 m. mivhili  MITAMBO, 2Ti 2:5 tanganela kha zwa m. 

426 MITSHELO, Mat 7:19 Muri u sa anwiho m.  Mat 7:20 vha divha nga m. yavho  Mat 21:43 lushaka lune lwa do m.  anwa  Yoh 15:2 Tavhi li sa anwi m. u a li rema  Rom 7:4 ri anwele Mudzimu m.  Luk 3:8; Yoh 4:36; 15:8, 16. MITSHEVHO, Nzu 7:9 lo fara matari a m.  MITSHILANI, Nzu 9:10. MIVHIGO, Mat 24:6 pfa dzinndwa na m. 2Ko 6:8 nga m. i si yavhudi  na yavhudi  MIVHILI, Rom 12:1 nekedze m. yanu   1Ko 6:15 m. yanu  ndi mirado  ya Kristo? 1Ko 6:20 rendani Mudzimu nga m. yanu  Rom 8:11. MIVHUNDUNI, Mar 6:36; Luk 9:12. ˙ MIVHUSO, Rom 8:38 vharunwa, m. 1Ko 15:24 musi o no fhelisa m. yothe  Ef 1:21 u fhira m. yothe na vhuvhusi  Ef 6:12 ri khou lwa na m. i re ta  dulu  Kol 2:15 O bvula m. na vhavhusi Tit 3:1 thetshelese m. na vhavhusi Heb 11:33 Nga lutendo vha kunda m. Mat 4:8; Ef 3:10; Kol 1:16; 2:10, 15. MIVHUYA, Heb 10:24. MMBENGA, Yoh 7:7 Shango li a m. Yoh 15:25. MMBETE, Luk 8:16. MMBI, Mat 22:7; Luk 2:13; Heb 11:34; Nzu 9:16. MMBI YA AUGUSTO, Mis 27:1. MMBONA, Yoh 20:29 u tenda ngauri wo m.? MMBWA, 2Pe 2:22. MME, Luk 8:21 M. anga na vharathu vhanga Gal 4:26 Yerusalema wa ta ndi m. ashu  dulu  Luk 12:53; 14:26. MME A MUFUMAKADZI, Mar 1:30. MONIWA, Heb 11:30 dzo wa musi dzo m. MPFUNA, Yoh 21:17 naa u a m.? MPFUNZA, Yoh 8:28 nga ndila ye Khotsi a m.  Mis 8:31 arali hu si na muthu ane a nga m.? MPHELEKEDZA, Rom 15:24 kona u m. MPHELELA MBILU, Mat 18:26, 29. ˙ MPHETA,  Mat 26:21 Munwe wanu  u do  m. MPHURA, Rom 7:11 tshivhi m. MPONYOKISA, Mis 12:11; Rom 7:24. MUANO, Mis 2:30; Heb 7:20, 28. MUAPOSTOLA, Gal 1:1 Paulo, m., zwi sa bvi Heb 3:1 m. na tshifhe muhulu—Yesu 1Ko 9:2; 15:9; 2Ko 12:12.

427 MUBEBWA E ETHE, Yoh 1:14 he murwa m.  Yoh 1:18 mudzimu m. Yoh 3:16 a kumedza Murwa wawe m., uri Yoh 3:18; 1Yo 4:9. MUBISHOPHO. Sedzani MULAVHELESI. MUBVA, Mat 25:26 Mulanda muvhi wa m. MUBVUMO, Mar 3:17 ndi Vharwa vha M. 2Pe 3:10 mata a do  dulu   fhira nga m. Nzu 6:1 amba nga ipfi li ngaho m. Ida!  MUDANANI, Mat 10:11.  MUDI, ha thavha  Mat 5:14 M. u re ntha  Heb 11:10 m. u re na mutheo wa vhukuma Heb 11:16 o vha o vha lugiselela m. Nzu 21:2 m. mukhethwa, Yerusalema Nzu 16:19. MUDILANGI, 1Ko 7:22 mulanda ndi m.  Gal 3:28 a hu tsheena phuli kana m. Kol 3:11. MUDIN Mat 11:10 Ndi ruma m. wanga  DA,  Mat 12:18 M. wanga ane nda mu funa Rom 13:4 ndi m. wa Mudzimu Rom 15:8 Kristo o vha m. Rom 16:1 Foivhe, ane a vha m. Flp 2:25 Epafrodito, m. wanu  1Ti 4:6 u do  vha m. wavhudi  wa Kristo Kol 1:23. MUDIN Dovhani ni sedze MULANDA.  DA.  MUDEDEDZI, Rom 2:19. MUDIKONI. Sedzani MUDIN DA.   MUDINYANE, Mis 28:8. MUDZI, Rom 11:16 arali m. u mukhethwa 1Ti 6:10 m. wa zwivhi ndi u funesa tshelede Heb 12:15 m. u re na mulimo wa vusa Rom 11:18. MUDZIA-DZINNDWA, 1Ti 3:3; Tit 1:7. MUDZIA-KHAKHATHI, 1Ti 3:3. MUDZIA-MANDITI, Mis 13:6. MUDZIA-MUHOYO, Mat 7:5. MUDZIA-U-PFUKA MULAYO, Heb 2:2. MUDZIA U TA  TA  KHANI, 1Ko 1:20. MUDZIA-VHUPANGWA, 1Ko 5:11. MUDZIMU, Luk 20:25 M. ni mu nee zwa M.  Rom 1:20 maanda  awe a sa fheli ndi M. Rom 2:11 M. ha taluli.  Rom 13:6 ndi vhashumeli vha M. 1Ko 14:33 M. a si M. a songo dzudzanyeaho 2Ko 1:3 M. ane a vha Khotsi a Murena Yesu 2Ko 4:4 m. wa ano maitele a zwithu Kol 2:9 pfaneleo dza M. dzi khae

MUBEBWA E ETHE—MUHEBERU  Heb 12:29 M. u dovha a vha mulilo 2Pe 1:4 mukovhe kha vhugala ha M. 1Yo 4:8 M. ndi lufuno 2Ko 7:10; Kol 3:12; Tit 1:7; 2Pe 1:3. MUDZIMUKADZI, Mis 19:37. MUDZIMU MUBEBWA E ETHE, Yoh 1:18.  MUDZINGINYO, Mat 27:54; Nzu 6:12. MUDZIO, Mis 9:15 munna ndi m. ˙ Rom 9:21 m. wa madzanga, linwe Heb 9:4 m. wa musuku na mbulungelo Mar 14:13; Luk 22:10. MUDZULAPO, Mis 22:28 ndugelo ya u vha m. Mis 21:39. MUELETSHEDZI, Rom 11:34. MUELO, Luk 6:38 m. wo dalaho  MUEVANGELI, Mis 21:8 m. Filipo 2Ti 4:5 ita mushumo wa m. MUFARISEI, Luk 18:11 M. a ima a thoma Mis 5:34 M. Gamaliele, mufunzi wa Mulayo MUFHATI,  Heb 11:10 m. wao a vha Mudzimu MUFHURI, Mat 27:63. MUFUDA WA VHURABELI, Yak 1:27. MUFUMAKADZI, 1Ko 7:39 M. o vhofhea 1Ko 11:3 thoho ya m. ndi munna  1Ko 11:10 m. u fanela u vha na luswayo 1Ko 11:12 Samusi m. o bva kha munna 1Ti 2:11 M. nga a gude o fhumula 1Ti 2:12 tendeli m. a tshi funza Nzu 12:1 m. o vha o ambara duvha  Nzu 12:17 Ligwe na   la sinyutshela m. Nzu 17:3 m. o namela  livhanda Nzu 21:9 muselwa, m. wa Ngwana 1Ko 7:2; 9:5; Ef 5:23; 1Ti 3:2. MUFUNZI, Mat 23:8 m. wanu  ndi muthihi Yoh 13:13 Ni tshi mmbidza M. na Murena MUFUNZIWA, Mat 10:42. MUGALILEA, Mar 14:70. MUGERIKA, Gal 3:28 A hu tsheena M. MUGODI, Nzu 9:1. MUGODINI, Nzu 20:3 A li posa m. Luk 8:31; Rom 10:7; Nzu 9:11; 11:7; 17:8. MUGUDISI, Yoh 3:10 m. wa Isiraele 1Ti 2:7 m. uri ndi vha funze lutendo Mat 10:24; 13:52, 52. MUGUDISWA, Luk 6:40 M. ha fhiri mugudisi Mat 10:24. MUGWADAMELI WA MUDZIMU, Yak 1:26. MUHATULI, Mis 10:42.  MUHEBERU, Flp 3:5.

MUHOYO—MULANDA MUHOYO, Mat 23:28 nga ngomu no dala m.  Luk 12:1 mbiliso ine ya vha m. Rom 12:9 Lufuno lu songo vha lwa m. 2Ko 6:6 nga lufuno lu si na m. 1Ti 4:2 vha re na m. vhane vha zwifha Yak 3:17 vhutali a vhu na m.  1Ti 1:5; 2Ti 1:5. MUHULU, 2Ko 1:8 nga fhasi ha mutsiko m. MUHULWANE, Yoh 14:28 Khotsi ndi m. 1Pe 2:13 ndi khosi samusi e m. 1Pe 5:4 mulisa m. a tshi vhonala ˙ MUHUMBELI, Luk 16:20 munwe m. Lazaro MUHUMBULO, Mat 22:37 nga m. wau wothe  Rom 15:5 m. we Kristo a vha e nawo Flp 2:5 Dzulani ni na m. u fanaho Flp 3:15 vho vhibvaho nga vha vhe na m. Flp 4:2 m. u fanaho Murenani Rom 11:34; 1Ko 1:10; 2:16; Flp 4:7. MUHUMBULONI, Rom 7:25. MUHUMBULO WO TSHAHO, 1Pe 4:7. MUHUWELELI, 1Ti 2:7 uri ndi vhe m. 2Ti 1:11 nda nangelwa u vha m. MUHUYU, Mat 24:32 tshifanyiso tsha m. Mat 21:19, 20, 21; Luk 13:6, 7. MUHWALO, Mat 11:30 m. wanga u a leluwa ˙ ˙ Gal 6:5 munwe na munwe u do  hwala m. MUHWALO U LEMELAHO, 1Th 2:6, 9; 2Th 3:8. MUIMELI, Yoh 7:29 ndi m. wa onoyo Ef 6:20. MUINGAMELI, Luk 8:49; Mis 18:8. MUINGAMELI WA SINAGOGO, Luk 13:14. MUISIRAELE, Yoh 1:47 M. ane ha si vhe na Rom 11:1 na nne  ndi M., wa mbeu MUITAZWIVHI, Luk 15:7 m. a tshi rembuluwa Luk 18:13 Mudzimu, nkhathutshele nne  m. Yak 5:20 ane a rembulusa m. 1Pe 4:15 vha na ane a tambula nge a vha m. 1Pe 4:18 hu do  itea mini nga m. MUITI, Yak 1:23, 25. MUKALAHA, Flm 9. MUKANI, malamba  Yoh 4:36 m. u khou newa  MUKHETHWA, Yoh 17:19 Ndi dzula ndi m. Rom 7:12 Mulayo ndi m., na 1Ko 7:14 Munna a si mutendi u vha m. 1Th 4:4 nga ndila ine wa do   vha m. 2Ti 2:21 wa ndivho i thonifheaho, u re m.  1Pe 3:15 Kristo a vhe m. mbiluni dzanu  Nzu 4:8 M., m., m., ndi Yehova Mudzimu MUKHUTHADZI. Sedzani MUTHUSI.

428 MUKHUVHA, 1Ko 11:16. MUKHWAMA WA MBUVHA, Luk 22:35, 36. MUKHWAMA WA U FARA ZWILIWA,  Mat 10:10. MUKOLOLO, Luk 19:12 m. o ya shangoni MUKOMA, Luk 16:2. MUKOSI, Mat 2:18 ngei Rama, m. wa tshililo MUKOVHE, Heb 3:1 m. wa u vhidzelwa 1Pe 5:1 m. kha vhugala vhune ha 2Pe 1:4 vhe na m. kha vhugala ha Mudzimu Mis 6:1; 1Ko 7:17; Heb 3:14. MUKRISTE, Mis 26:28 wa ita uri ndi vhe M. 1Pe 4:16 tambula nge a vha M. MUKUKULUME, Mat 26:34, 74, 75; Mar 14:30. MUKULONI, Luk 17:2. MUKUNGWANI, Luk 2:7, 12, 16. MUKWASHA, Mat 9:15; 25:1, 5, 6, 10; Yoh 3:29. Mat 21:38 Uyu ndi ene m. MULAIFA,  Heb 1:2 Murwa, we a mu vhea a vhe m. wa Gal 4:7. MULAEDZA, Mis 7:38; 1Yo 1:5; 3:11. MULAEDZA U BVAHO HA MUDZIMU, Mis 7:38. MULALO, Mat 5:24 u thome u ye u ite m. Mat 10:34 a tho ngo dela u disa m.   Luk 2:14 m. vhukati ha vhathu Yoh 14:27 Ndi ni siela m. Rom 12:18 ivhani na m. na vhathu vhothe  Rom 14:19 ri tovhole zwine zwa disa m. na  Rom 16:20 Mudzimu wa m. 2Ko 13:11 ni tshi tshila nga m. Ef 6:15 no ambara mafhungo madifha a m.  Flp 4:7 m. wa Mudzimu une wa fhira Kol 1:20 u ita m. a tshi shumisa malofha 1Th 5:3 M. na u tsireledzea! Heb 12:11 mutshelo wa m. 1Pe 3:11 a to  de  m. na u u tovhola Nzu 6:4 tendelwa u dzhia m. kha lifhasi Yoh 16:33; Yak 3:18. MULAMBO, Nzu 22:1 ntsumbedza m. MULAMBONI, Nzu 16:12. MULANDA, Mat 24:45. Mat 24:48 arali m. muvhi a amba a ri Mat 25:30 M. a si na mushumo ni mu kudze Luk 12:42 m. a fulufhedzeaho Yoh 8:34 ane a ita tshivhi ndi m. wa tshivhi Yoh 13:16 m. ha fhiri mune  wawe Rom 14:4 Iwe u nnyi ane wa hatula m.?  Rom 15:16 m. wa Kristo Yesu

429 Gal 1:10 ndi tshi takadza vhathu, ndi si m. Tit 1:7 solei vhunga e m. wa Mudzimu Heb 8:2 m. wa hukhethwa na wa dennde Luk 1:38; Yoh 8:35; Rom 6:17; Gal 4:7; 4:9; 2Ti 2:24. MULANDU, Mat 27:37 vho ombela m. Luk 23:4 Hoyu munna a thi mu vhoni m. Yoh 18:38 A thi mu vhoni m. Rom 8:3 tshivhi m. e namani  Rom 13:8 Ni songo vha na m. na muthihi 1Ko 11:27 tshinwelo a sa fanelei u na m. Flm 18 u dzhie wonoyo m. u wanga Yak 5:6 No vhona m., na mu vhulaha Mat 18:27; Rom 1:14; 8:1; 15:27; 1Ko 11:32; Kol 1:22. MULANDU, VHA SI NA, Flp 2:15. MULANGA, Mat 26:28 tshi imela malofha a m. Luk 22:29 ndi vhofha m. na inwi 1Ko 11:25 Tshinwelo itshi tshi imela m. 2Ko 3:6 vhadin  da  vha m. muswa 2Ko 3:14 vhalwa m. wa kale Heb 8:6 m. wa khwine Heb 12:24 mupfumedzanyi wa m. Mis 7:8; Rom 9:4; Gal 3:15; Heb 7:22; 9:16, 17. MULANGAMMBI, Mis 21:32. MULANGULI, Mis 5:24, 26. MULAVHELESI, 1Ti 3:1 a tshi to  da  u vha m. 1Ti 3:2 m. u fanela u vha a sa solei 1Pe 2:25 mulisa na m. wa vhutshilo hanu  Tit 1:7. MULAYO, Luk 16:16 M. wo guma nga ˙ Luk 24:44 zwo nwalwaho kha M. wa Mushe Rom 2:14 vha tevhedza m. nga lwa nzulele Rom 4:15 hune ha si vhe na m. Rom 7:2 o vhofhololwa kha m. wa munna Rom 7:12 M. ndi mukhethwa Rom 7:22 Ndi a takalela m. wa Mudzimu Rom 7:23 lwisana na m. u re muhumbuloni Rom 8:2 vhofholola kha m. wa tshivhi 1Ko 4:6 ni gude m. une wa ri: Gal 3:24 M. wo vha mutsireledzi wa u ri isa Gal 6:2 dadzisa m. wa Kristo  Gal 6:16 tshila u tendelana na m. Heb 10:1 M. u na murunzi wa zwavhudi  Yak 2:8 ni tshi tevhedza m. wa vhuhosini Mat 5:17; Mis 16:4; Rom 6:14; 10:4; 13:8; Gal 3:19. MULAYONI, Yoh 10:34. ˙ MULAYO WO NWALWAHO, 2Ko 3:6, 7. MULIFHEDZI, Rom 13:4 ndi m. a re na mbiti

MULANDU—MUNNA MULILO, 2Pe 3:7 zwo vhulungelwa m. Nzu 17:16 la i fhisa tshothe nga m.  Mat 3:11, 12; 1Ko 3:13; Heb 12:29. MULILO U LOZWAHO, Heb 12:29. MULIMI, Yoh 15:1 Khotsi anga ndi ene m. Yak 5:7 M. u dzula o lindela mutshelo 2Ti 2:6. MULIMO, Yak 3:8 lulimi, lwo dala m.  MULINDINI, Mat 15:14. MULINGI, Mat 4:3 M. a da  a ri 1Th 3:5 M. a sa do  vha o ni linga MULINGO, 1Ko 10:13; Gal 4:14; Yak 1:12; Nzu 3:10. MULINGONI, Mat 6:13 U si ri ise m. Mat 26:41 uri ni si dzhene m. MULISA, Mat 26:31 Ndi do  rwa m. nahone Yoh 10:11 Ndi m. wavhudi  Yoh 10:16 sambi lithihi, m. muthihi Heb 13:20 m. wa nngu muhulwane, Yesu 1Pe 5:4 m. muhulwane a tshi vhonala Mat 9:36; 25:32. MULOMO, Luk 6:45; Rom 10:10; 1Pe 3:10. MULOMONI, 1Pe 2:22; Nzu 3:16. MULOVHEDZI, Mat 3:1; 11:11; 14:2; Luk 7:33. MULOZWI, 1Ko 10:10 vha vhulahwa nga m. Heb 11:28 m. a si huvhadze matanzhe avho MULWA-NA-KRISTO, 1Yo 2:22; 4:3; 2Yo 7. MUNANGO, 1Ko 16:9.  MUNANGONI, Mis 12:14 Petro o ima m.  Nzu 3:20 Ndo ima m. ndi khou khokhonya Mat 24:33. MUNE,  Mat 21:40 musi m. wa tsimu a tshi da  Mat 25:21 Ida  u takale na M. wau Rom 14:4 a ima kana a wa u itela m. wawe Kol 4:1 na inwi ni na M. ngei ta  dulu  Yuda 4 u sa fulufhedzea kha M. washu Mat 9:38; Luk 12:45. MUNEI WA MULAYO, Yak 4:12.  MUNE  WA MUDI,  Mat 20:1; 24:43. MUNE  WA TSIMU, Mat 21:33. MUNO, Mat 5:13 Inwi ni m. wa lifhasi  Kol 4:6 maipfi a vhuthu, a nge o lungwa m. Mar 9:50. MUNAZARETA, Mis 2:22. MUNDIRIVHE, Yoh 15:1 Ndi nne   m. Nzu 14:18 kuvhanganye zwa m. wa lifhasi MUNGU, Mat 3:12. MUNNA, Rom 1:27 m. na m., vho litsha Rom 7:2 o vhofhiwa nga mulayo kha m.

MUNNA WE A VHA E NA MADIMONI—MUSHUMELI 1Ko 7:2 mufumakadzi a vhe na m. wawe 1Ko 7:14 M. a si vhe mutendi 2Ko 11:2 fulufhedzisa uri ni vhingwe nga m. Ef 4:13 ra vha m. o vhinaho Nzu 21:2 muselwa o tamelwa m. wawe  1Ko 7:34; 1Ti 3:2. MUNNA WE A VHA E NA MADIMONI, Luk 8:36. MUNUKHELELO, 2Ko 2:15. MUNWE, Mat 23:4; Luk 11:20; Yoh 20:25. MUNYANYA, Mat 22:10 nndu  ya m. MUNYANYANI, Nzu 19:9. ˙ MUNWALELI, Mis 19:35 m. wa mudi  ˙ ˙ MUNWE NA MUNWE, 1Ko 12:28 o nanga m. MUPFA, 2Ko 12:7 ndi na m. namani  MUPFUDZE, Luk 13:8. MUPFUKI, Yak 2:10 muthihi, o no vha m. Yak 2:11. MUPFUMEDZANYI, Heb 12:24 Yesu m. Gal 3:19, 20; 1Ti 2:5; Heb 8:6; 9:15. MUPFUMI, Luk 18:25 gamela nthani ha m.  Luk 16:19. MUPIKISI, 1Ti 5:14. MUPOMBO, Luk 4:17 vha mu nekedza m. wa  ˙ Heb 10:7 ho nwalwa kha m. wa bugu Nzu 5:5 kunda uri i kone u vula m. ˙ Nzu 21:27 nwalwaho kha m. wa vhutshilo Gal 3:10; Nzu 17:8. MUPOMOKI, Nzu 12:10 m. wa vhahashu MUPOROFITA, Mat 13:57 M. a nga huliswa Mis 3:22 Mudzimu u do  ni vusela m. Nzu 16:13 mulomoni wa m. wa mazwifhi Mat 11:9; Yoh 7:40; Nzu 19:20. MUPOROFITA WA MAZWIFHI, Nzu 16:13. MUPOROFITA WA MUFUMAKADZI, Nzu 2:20. MURADO, 1Ko 12:27.  MURAFHO, Mat 24:34 m. uyu u nga si lovhe Flp 2:15 m. u sa fulufhedzei Mat 12:39; 23:36; Luk 11:51; 21:32. MURAHU, Flp 3:13 zwithu zwi re m. Mat 20:8. MURANGAPHANDA  MUHULWANE, Mis 3:15; 5:31; Heb 2:10; 12:2. MURENA, Mat 7:22 M., M., a ro ngo porofita Yoh 20:18 Maria a ri: Ndo vhona M.! Yoh 20:28 A ri: M. na Mudzimu wanga! Ef 4:5 M. muthihi, lutendo luthihi Yak 2:1 lutendo lwa M. washu Yesu Kristo

430

1Pe 3:6 Sara o vhidza Abrahamu, m. Mat 11:25; Mis 17:24; 2Ti 2:24. MURENA MUVHUSAHOTHE, Luk 2:29;  Mis 4:24. MURENANI, 1Ko 7:39 a vhingwe M. fhedzi MURENA WA MAANDA, 1Ti 6:15.  MURI, Mat 3:10 M. u sa anwi mitshelo  Mat 7:18 M. wavhudi  u nga si anwe  Luk 6:43. MURI WA VHUTSHILO, Nzu 2:7. MUROMA, Mis 23:27. MURUNZI, Kol 2:17 ndi m. wa zwi daho  Heb 8:5 m. wa zwithu zwa ta  dulu  Heb 10:1 Mulayo u na m. ˙ MURUNWA, 2Ko 11:14 Sathane m. 2Ko 12:7 m. wa Sathane Nzu 22:6 rumela m. a sumbedze vhalanda Mat 28:2; Mis 5:19; Gal 1:8. ˙ MURUNWA MUHULU, Yuda 9 m. Mikaele ˙ MURUNWA MUHULWANE, 1Th 4:16 ipfi la m. MURWA, Mat 1:21 U do  beba m., Yesu Mat 3:17 ndi M. wanga, ane nda mu funa Yoh 3:16 a kumedza M. wawe Yoh 17:1 hulisa m. wau, uri m. wau Yoh 17:12; Heb 11:24. MURWA MUBEBWA E ETHE, 1Yo 4:9.  MURWA-MUTHU, Mat 10:23 M. u do  vhuya Mat 12:40 M. u do mararu  fhedza maduvha  Mat 24:30 Tshiga tsha M. tshi do  vhonala Luk 17:26 zwi do  tou ralo na misini ya M.: Nzu 14:14 m., o ambara khare Mat 8:20; 17:22; Luk 18:8; Yoh 3:13. ˙ MUSAMARIA, Luk 10:33 Fhedzi munwe M. Luk 17:16. MUSELWA, Nzu 21:2 m. o tamelwa munna  Yoh 3:29; Nzu 18:23. MUSENGAVHADZIMU, Nzu 4:3; 10:1. MUSHAI, 2Ko 8:9 o vha m. a tshi itela inwi MUSHASHA, Nzu 20:9. MUSHAVHO, Mat 24:20. MUSHE, Mat 17:3 vhona M. na Elia 1Ko 10:2 lovhedzwa sa vhatevheli vha M. Heb 11:24 Nga lutendo M., musi o no aluwa Nzu 15:3 vha tshi imba luimbo lwa M. Mis 3:22; 7:22; Heb 3:2. MUSHUMELI, Mar 10:43. MUSHUMELI. Dovhani ni sedze MULANDA. Luk 16:13 A hu na m. ane a shumela vhane 

431 MUSHUMI, Luk 10:7 m. u fanela u newa  Rom 4:4 M. a tshi wana malamba 1Ti 5:18 M. u fanela u newa  2Ti 2:15 u m. ane a si shoniswe nga zwe MUSHUMO, Yoh 17:4 m. we wa nnea  ˙ Mis 1:20 M. wawe kha u dzhiiwe nga munwe 1Ko 15:58 m. wanu  a si wa fhedzi 2Ko 11:23 ita m. munzhi Mis 6:3; 13:25; 20:24; 1Ko 3:13; 1Th 3:5; 2Ti 3:17; Nzu 18:22. MUSIDZANA, 2Ko 11:2 ni ise ha Kristo ni m. Luk 22:56; Mis 12:13. MUSIDZANA WA MULANDA, Gal 4:30, 31. MUSIKI, 1Pe 4:19. MUSUKU, Yak 5:3; Nzu 21:18, 21. MUSWA, Luk 22:20; Yoh 13:34; 1Ti 4:12. MUTA,  Ef 3:15 m. u vhidzwa nga dzina lawe MUTALUTSHEDZELI, 1Ko 14:28 m., u fanela  MUTANI, Mat 10:36 maswina a do   vha vha m. MUTAVHA, Rom 9:27; Nzu 20:8.  MUTAVHANI, Mat 7:26 a fhata   nndu  m. MUTUKU, Mat 2:6 a si iwe mudi   m. Mat 11:11 a re m. Muvhusoni Luk 9:48 ane a diita m. ndi ene muhulwane  Heb 2:9 Yesu, a itwa uri a vhe m. kha 1Ko 15:9; 2Ko 10:1; Yak 3:5. MUTWARI, Rom 11:17 m. wa daka, tumiwa    Rom 11:24. MUTENGO, 1Ko 6:20 no rengwa nga m. Mat 27:9; 1Ko 7:23. MUTEVHE, 1Ti 5:9. MUTEVHE WA LUSHAKA, 1Ti 1:4. ˙ MUTHELISI, Luk 18:10 Mufarisei munwe e m. Luk 18:11 ndi livhuha uri a thi fani na m. MUTHELO, Mat 17:24 mufunzi u a bvisa m. Luk 23:2 u dzivhisa u bvisela Kesare m. Rom 13:7 ane a to muthelo  da  m., ni mu nee  MUTHEO, Rom 2:20 u pfesesa zwithu zwa m. ˙ 1Ko 3:11 adza munwe m. 1Ko 11:25 mulanga muswa nga m. wa Ef 2:20 Kristo Yesu e tombo la m. Ef 2:20 no fhatwa kha m. wa vhaapostola  Heb 6:1 pfunzo dza m. dza Kristo Heb 11:10 lindela mudi  u re na m. Luk 6:48; Rom 15:20. MUTHIHI, 1Ko 8:4 Mudzimu ndi m. fhedzi MUTHU, Mat 4:4 M. ha tshili nga tshinkwa Rom 5:12 tsho dzhena shangoni nga m. 1Ko 15:47 M. wa u thoma u bva kha lifhasi

MUSHUMI—MUVHILI 2Ko 4:16 m. wa nga ngomu u a vusuluswa 2Ko 5:16 ri tsha divha m. u ya nga vhathu  1Pe 3:4 m. wa nga ngomu wa mbiluni Flp 2:8. MUTHU A TSHILAHO, 1Ko 15:45. MUTHU MUVHI, 2Th 2:3. ˙ munwe m. MUTHUSI, Yoh 14:16 uri a ni nee  Yoh 14:26 m., muya u do  ni funza Yoh 15:26 m. u do  ntanzielela  Yoh 16:7 Arali nda sa tuwa, m. a nga  Heb 13:6. MUTHU WA MUDZIMU, 1Ti 6:11; 2Ti 3:17. MUTHU ZWAWE, 1Ko 14:24. MUTOLI, Nzu 10:10. MUTOVHOLI, 1Ti 1:13 ndo vha ndi m. na MUTSHEAHOTHE, Heb 4:12.  MUTSHELO, Flp 1:11 ni dadzwe m. wa u luga  MUTSHETO, Luk 13:4.  MUTSHEVHO, Yoh 12:13 la ka matavhi a m. MUTSHIDZI, Luk 2:11 namusi no bebelwa M.  Mis 5:31 hulisa sa Murangaphanda  na M. Rom 11:26 M. u do  da  a tshi bva Tsioni 1Ti 4:10 Mudzimu M. wa vhathu vhothe  1Yo 4:14 Khotsi o ruma Murwa wawe sa M. Mis 13:23; 2Ti 1:10. MUTSHILA, Nzu 12:4. MUTSHINYALO, Mat 24:15. MUTSHINYALO. Sedzani KHATULO.  MUTSIKO, 2Ko 1:8. MUTSINDA, 1Ko 14:11 ndi do  nga m. Mat 25:35; Luk 24:18; Yoh 10:5; Heb 11:9. MUTSIRELEDZI, Gal 3:24 Mulayo wo vha m. MUTUKANA, Mat 17:18; Yoh 4:51. MUUNGO, 1Ko 14:7 bveledza m. MUVHADI,  Mar 6:3 Naa uyu a si m., murwa MUVHALA MUTSHENA, Mis 23:3. MUVHALI, Mat 24:15. MUVHAMBADZI, Mat 13:45. MUVHI, Mat 6:13 u ri phuluse kha m. Mat 24:48 arali mulanda m. a amba mbiluni Ef 6:16 u dzima misevhe i dugaho ya m. 2Th 2:8 muthu m. u do  dzumbululwa 1Yo 5:19 shango li zwandani zwa m.  Mat 12:35. MUVHILI, 1Ko 12:18 o vhea mirado  ya m. Kol 1:18 thoho ya m., ndi ene wa u thoma  Heb 10:5 wo nndugisela m. Mat 26:12; Luk 11:34; Yoh 2:21; 1Ti 4:8.

MUVHIILI WA KRISTO—NALEDZI  MUVHILI WA KRISTO, Ef 4:12 vha fhate  m. MUVHOFHOLOLI, Mis 7:35. MUVHULAHI, Yoh 8:44 O vha e m. u bva 1Yo 3:15 ane a vhenga wahawe ndi m. Mis 3:14; 1Pe 4:15. MUVHUMBI, Rom 9:21 Naa m. ha koni u ita MUVHUMBI WA DZIKHALI, Mat 27:7. MUVHUSI, Mat 9:34 nga maanda  a m. Rom 13:2 ane a pikisa m. u khou Ef 2:2 m. ane a langa muya 1Ko 2:8. MUVHUSI WA DZINGU, Mis 18:12. MUVHUSI WA LINO SHANGO, Yoh 16:11.  MUVHUSO, Mat 6:10 M. wau u de  Mat 6:33 Dzulani ni tshi to  da  M. Mat 24:14 mafhungo madifha aya a M. a do   Mat 25:34 Idani, ni le ifa la M.  Luk 12:32 u takalela u ni nea M.  Luk 22:29 vhofha mulanga na inwi, wa M. Yoh 18:36 M. wanga a si wa lino shango 1Ko 15:24 u do  humisela m. ha Mudzimu Nzu 1:6 ri vhe m., vhotshifhe vha Mudzimu Nzu 11:15 m. wa Murena na Mudodzwa  Yoh 12:31; 14:30; 2Ti 4:1; Yak 2:5; Nzu 5:10. MUVHUSONI, Kol 1:13 a ri isa m. MUVHUSONI WA MUDZIMU, Mis 14:22; Rom 14:17. Mat 23:13. MUVHUSONI WA TA  DULU,  MUVHUSO WA MUDZIMU, Mat 21:43; Mar 4:11; Luk 6:20; 17:20; 1Ko 4:20. MUVHUSO WA TA Mat 3:2; 10:7.  DULU,  MUVHUYA, Luk 6:45; Mis 2:27; 13:35. MUVULEDZI, Heb 12:2 M. wa lutendo lwashu MUYA, Mat 3:16 m. u tshi nga liivha Luk 24:39 m. a tshi na nama na marambo  Yoh 4:24 Mudzimu ndi M. Mis 2:17 ndi do  shululela vhathu m. wanga Rom 8:6 u humbula zwa m. zwi amba Rom 8:9 arali m. wa Mudzimu u kha inwi Rom 8:11 m. wa o vusaho Yesu Rom 8:16 M. u tanziela u tshi ima na washu  1Ko 2:10 m. u to zwothe  disisa   1Ko 2:11 zwa Mudzimu, nga nnda  ha m. 1Ko 2:13 mafhungo a lwa m. nga lwa m. 1Ko 2:14 zwi tolisiswa nga lwa m.  1Ko 3:16 m. wa Mudzimu u dzula kha inwi? 1Ko 15:44 wa vuswa u tshivhumbeo tsha m. ˙ 2Ko 3:6 mulayo wo nwalwaho, fhedzi m. 2Ko 3:17 hune ha vha na m. mukhethwa

432

Ef 2:2 muvhusi ane a langa m. Ef 2:22 hune Mudzimu a dzula hone nga m. Ef 4:14 iswa nga m. wa pfunzo Ef 4:30 ni songo tungufhadza m.  Ef 6:17 banga la m., ipfi la Mudzimu m. wa 2Ti 1:7 Mudzimu ho ngo ri nea  Yak 4:5 M. wa vhutshivha 1Pe 2:5 ni khou fhatwa nduni ya lwa m.   Nzu 22:17 M. na muselwa zwi ri: Ida!  Yoh 3:8; 16:13; Rom 1:11; 1Ko 9:26; Gal 5:22; 6:1; 1Pe 3:18; Nzu 9:2. MUYA MUKHETHWA, Luk 3:22. Yoh 14:26 muthusi m. Mis 2:4 vhothe vha dadzwa nga m.   Mis 7:51 ni dzulela u lwisana na m. Mis 11:16 ni do  lovhedzwa nga m. 1Ko 6:19 muvhili ndi thembele ya m. Ef 4:30 ni songo tungufhadza m.  Heb 6:4 vhe vha wana mukovhe wa m. 2Pe 1:21 musi vha tshi livhiswa nga m. Mat 1:18; 3:11; 12:32; Mar 13:11; Mis 20:28. MUYA WA U VUDA, 1Pe 3:15.  MUYUDA, Rom 2:29 ndi ane a vha M. Gal 3:28 A hu tsheena M. kana Mugerika Kol 3:11. MUZWALI, Mat 13:37 M. wa mbeu ndi Yoh 4:36 hu takale m. na mukani  MUZWIFHI, Yoh 8:44 Diabolo ndi m. 1Yo 1:10 ri mu ita m. 1Yo 2:4, 22; 4:20. MVALO, Heb 9:14 tanzwa m. kha mishumo  2Ko 1:12. MVELAPHANDA, Flp 3:16 hu sa londwi m.  Flp 1:25; 1Ti 4:15; 2Ti 3:9. MVULA, Mat 5:45 nisela m. vho lugaho Nzu 11:6. MVUWO, Yoh 11:25 Ndi nne  m. na vhutshilo Mis 24:15 m. ya vho lugaho Flp 3:11 ndi swikelele m. ya u thoma 2Ti 2:18 vha amba uri m. yo no vha hone Heb 11:35 vho tanganedza vhafu nga m.  Nzu 20:6 ane a do  vuswa nga m. ya u thoma 1Ko 15:12, 13, 21; Flp 3:10. MVUWO YA KHWINE, Heb 11:35.

N NALEDZI, 1Ko 15:41 n.   dzo fhambana Nzu 2:28 Ndi do n.  mu nea   Nzu 12:1 khare ya n.  dza fumi-mbili

433

NALEDZI YA NGA MATSHELONI—NDILA  

NALEDZI YA NGA MATSHELONI, Nzu 2:28.  NAMA, Yoh 1:14 Ipfi a vha muthu wa n.   Rom 8:5 vha tshimbila u tendelana na n.  Rom 8:7 zwa n.  zwi amba u vha swina 1Ko 2:14 muthu wa n.  ha 1Ko 15:39 A si uri n. dzi a fana  dzothe  1Ko 15:44 zwalwa u tshivhumbeo tsha n.  1Ko 15:50 n.  na malofha zwi nga si le ifa 2Ko 1:12 hu si nga vhutali ha n.   Ef 6:12 a ri khou lwa na n.  na malofha Rom 7:14; 1Ko 3:3; Gal 5:19; Kol 2:18. NAMANI, 2Ko 10:3 zwine ra vha zwone n.   NAMA NTHIHI, Mar 10:8; 1Ko 6:16.  NAMELA, Nzu 18:17 ane a tshi n.   NAMUSI, Mat 6:11; Luk 4:21; 23:43.  NAN DONI, Mat 13:42.   NANGA, Nzu 17:12 n.   dzi imela mahosi NANGAVHEDZA, Gal 2:4 n.   uri vha tshinye ˙ Yuda 4 vhanwe vhanna vho n.  NAYO, 1Pe 2:21 tsumbo ya uri ni tevhele n.   NEA, Mis 20:35 U n. dakalo   zwi disa  Rom 12:8 a n.,  nga mafunda 1Ko 7:17 ndi n.  ndaela zwivhidzo zwothe  2Ko 9:10 ane a n.  muzwali mbeu Heb 7:2 Abrahamu o mu n.  tshafumi Mat 21:41; Mis 8:18. NEA. Dovhani ni sedze VHEA, VHEWA.  NEAHO, Gal 3:5 o ni n.   muya na u ita NEANI, Luk 6:30.  NEE, Mat 10:8 No newa mahala, ni n.    Rom 13:7 ni vha n.  zwo vha fanelaho 1Th 2:4 a ri n.  mafhungo madifha  NEKEDZA, Heb 10:12 o n. a tshi   tshithavhelo  Heb 11:17 zwo nga o n.  Isaka Yoh 10:22; 1Ko 10:20. NEKEDZE, Rom 12:1 ni n.   mivhili yanu  NEKEDZWA, Heb 9:28.  NEKEDZWAHO, Mar 7:11 tshifhiwa tsho n.   Luk 21:5 khavhiswa nga zwifhiwa zwo n.  Mat 12:4; Luk 6:4; Yuda 3. NENGELEDZAHO, 2Ti 3:6 vhanna vha n.   NEWA, Mat 10:8 No n. mahala   mahala, ni nee  Rom 12:3 lutendo lwe a n.  lwone Luk 4:6; 1Ko 9:17; Tit 1:3. NEWAHO, Luk 12:48 o n.   zwinzhi, u do  vhilwa NOKA, 2Pe 3:10 thikho dzi do   swa dza n.  NOKISWA, 2Pe 3:12 thikho dza n.   NONZHE, Mat 2:11; Yoh 19:39. 

NOWA, Yoh 3:14 Mushe o imisela n.   ntha  2Ko 11:3.

N NAEMANI, Luk 4:27. NAFUTALI, Mat 4:13. NAKA, Mat 23:27 ane a n. nga nnda  ˙ Heb 11:23 vho vhona uri nwana o vha o n. NAKAHO, Ef 5:27 tshivhidzo tshi vhe tsho n. NAKISA, 1Ko 2:1. NANGA, 1Ko 1:27 Mudzimu, o n. zwithu 2Ko 1:21 we a ri n. ndi Mudzimu 2Th 2:13 Mudzimu o ni n. u bva Yoh 15:16; Rom 9:11; 11:28; 1Th 1:4. NANGE, Mis 26:16 u n. u vhe mudin  da  NANGELWA, 2Ti 1:11. NANGIWA, Rom 11:5 masalela e a n. NANGIWAHO, Mat 22:14 vho n. a si vhanzhi NANGWA, 1Ti 2:7 Ndo n. uri ndi vhe 2Pe 1:10 u n. zwi vhe zwa ngoho Heb 5:1. NANGWAHO, 1Pe 2:4 latwaho, fhedzi lo n.  1Pe 2:9 lushaka lwo n. Nzu 17:14 vho vhidzwaho na vho n. Kol. 3:12; 2Ti 2:10. NATHANAELE, Yoh 1:45, 46, 47, 48, 49; 21:2. NAVHULA, Mar 6:9. NAZARETA, Yoh 1:46 N. hu nga bva tshithu? Mat 2:23; 4:13; 21:11; Yoh 19:19. NDALA, Mat 5:6 Hu takala vha re na n.  Yoh 6:35 ha nga pfi n. na luthihi Rom 8:35 ane a do  ri fhandekanya, n. Nzu 7:16 A vha tsha do  pfa n. na u 2Ko 11:27. NDEVHE, Yoh 18:10 Petro a tumula n.  1Ko 12:16 Arali n. ya nga ri: a thi lito  Mat 13:16; Nzu 2:7. NDEVHENI, Yak 5:4 zwililo zwo swika n.  NDILA, Mat 3:3 kunakisani n. dzawe  Mat 7:14 n. ndi thukhu i yaho vhutshiloni  Yoh 14:6 Ndi nne  n. na ngoho na vhutshilo Mis 9:2 vho faraho iyo N. Mis 19:9 vha amba luvhi nga ha N. Mis 22:4 Ndo tovhola N. uri vha vhulahwe Mis 24:14 n. ine havha vha ri ndi tshigwada Rom 11:33 a ri koni u pfesesa n. dzawe Flp 1:27 Ni difare nga n. yo teaho mafhungo  Heb 12:13 lugisela milenzhe yanu  n. Nzu 15:3 N. dzo luga nahone ndi dza ngoho Mat 10:5; 13:4; 2Pe 2:2.

NDILANI—NGOHO  NDILANI, Mat 22:9 iyani n.  Mat 20:17; Mar 11:8; Mis 8:26. NDILANI KHULWANE, Mis 5:15.  NDILA YAVHUDI,   1Ko 14:40 zwi itwe nga n. 1Ti 3:12 a langa muta  wawe nga n. NDILA YO TEAHO, Ef 4:1 ni tshimbile nga n.  NDIRIVHE, Mat 7:16; Rom 11:33; 2Pe 3:18.  NDIVHO YO TEAHO, Rom 10:2 fhisetshela n.  Ef 4:13 u swikela n. Flp 1:9 engedzea ni na n. na u talukanya  Kol 1:9 dadzwe n. ya zwine a zwi funa  1Ti 2:4 tshidzwa vha vha na n. ya ngoho 2Ti 3:7 u guda, vha kundwa u wana n. Heb 10:26 tshivhi ro no vha na n. Rom 3:20; Kol 3:10; 2Ti 2:25; 3:7; 2Pe 2:20. NDUNI, Mis 7:48 Wa Ta ha dzuli n.   dulu  Rom 16:5 tshivhidzo tshi kuvhanganaho n. 1Pe 2:5 ni khou fhatwa n. ya lwa muya  Heb 3:6. NDUNI KHETHWA, Nzu 16:17.  NDUNI YA MUVHUSI, Mat 27:27; Yoh 18:28.  NDAELA, Mat 15:3 na inwi ni tshi pfuka n. Mat 22:40 Mulayo wo katelwa kha n. mbili Mar 12:28 N. khulwane kha dzothe  Yoh 12:50 n. yawe i isa vhutshiloni Yoh 14:21 Ane a divha n. dzanga  Kol 2:22 zwi tshimbidzana na n. dza vhathu 1Th 4:16 a nea n.  1Ti 1:5 tshipikwa tsha yeneyi n. 1Ti 1:18 Timotheo, ndi u nea yeneyi n.  ˙ 1Yo 2:7 a thi khou ni nwalela n. ntswa 1Yo 5:3 nahone n. dzawe a dzi kondi  Mar 12:31; Luk 2:1; Yoh 10:18; Kol 2:20; 1Yo 3:23; Nzu 12:17. NDAU, 1Pe 5:8 Diabolo u mona-mona sa n. Nzu 5:5 N. ya lushaka lwa Yuda NDAYO, 2Ko 2:6 Yeneyi n. yo newaho  Heb 12:5 u songo nyadza n. ya Yehova Heb 12:11 a hu na n. ine ya takadza NDEME, Mat 23:23 no nyadza mafhungo a n. 1Ko 4:3 Zwino a si zwa n. kha nne  Flp 1:10 zwithu zwa n. vhukuma Flp 1:24 ndi zwa n. u dzula ndi muthu Flp 3:8 tutshela zwothe u itela ndivho ya n.    1Pe 1:7 lutendo lwa n. u fhira musuku 1Pe 2:4 latwaho, fhedzi la n. kha Mudzimu  1Pe 3:4 n. vhukuma phanda  ha Mudzimu Rom 2:18; 1Pe 2:6; 2Pe 1:4.

434 NDIFHEDZO, 2Th 2:10 vha do  fheliswa, sa n. Rom 12:19. NDILO, Heb 12:16 Esau, we a rengisa nga n. Mat 14:8; Mar 6:25. NDIMI, 1Ko 13:1 ndi tshi amba nga n. 1Ko 13:8 arali hu n. dzi do  fhumula 1Ko 14:5 u fhira ane a amba nga n. 1Ko 14:9 nga n. ni tshi amba 1Ko 14:22 n. a si tshiga tsha vha tendaho Mis 2:3; 1Ko 14:6, 13, 19; Nzu 7:9. NDI NDOTHE, Yoh 16:32.  NDIVHO, Ef 1:9 tshiphiri u tendelana na n. Ef 3:11 a tshi tevhedza n. ya lini na lini Yak 1:18 n. yawe u ita uri ri vhe hone Rom 8:28; 9:11; Ef 1:11; 2Ti 1:9. NDIVHUHO, 1Ti 4:4; Nzu 7:12. NDOVHEDZO, Luk 12:50 Ndi na n. ine nda Ef 4:5 Murena muthihi, n. nthihi Mat 3:7; Mar 10:38; Kol 2:12; 1Pe 3:21. NDOVHEDZO SA TSHIGA TSHA U, Mis 19:4. NDOZWO, 2Th 1:9 Khatulo yavho i do   vha n. 2Pe 2:1 n. i vha dele nga u tavhanya   1Th 5:3. NDOZWONI, Mat 7:13 ndila i isa n.  Heb 10:39. NDUGELO, Flp 1:29 Ngauri no newa n.  NDUGELO YA U VHA MUDZULAPO, Mis 22:28. NDUGISELELO, Rom 13:2. ˙ NDUMELISO, 1Ko 16:21 ndi ni nwalela n. NENGISA, Luk 16:15; Tit 1:16. NENGISAHO, Rom 1:27. NENGWA, Rom 2:22. NENGWANI, Rom 12:9 N. vhuvhi NETAHO, Mat 11:28 Idani ha nne, no n.   nothe  NGA HU SA FHELI, Mar 3:29. NGALANGALA, Heb 8:13 wa kale u do  n. NGA MAANDA, 1Pe 1:22 funanani n.  NGA NGOMU, Ef 3:16 muthu wanu  wa n. NGANO, 1Ti 1:4; 4:7 u thetshelesa n. dza 2Ti 4:4 vha thetshelesa n. dza mazwifhi Tit 1:14 vha si thetshelese n. dza Vhayuda NGANO DZA MAZWIFHI, 1Ti 1:4; 4:7; 2Pe 1:16. NGA NTHANI HA U LUGA, Mat 5:10.  NGEDANE, Mis 12:7 N. dza wa zwandani   Kol 4:3. NGOHO, Yoh 3:33 Mudzimu ndi wa n. Yoh 4:23 vhagwadameli vha n. vha rabela Yoh 4:24 u rabela nga muya na n.

435 Yoh 8:32 ni do n., n. i do  divha   ni vhofholola Yoh 14:6 Ndi nne na n. na vhutshilo  ndila  Yoh 17:17 vhakhethwa nga n.; ipfi lau ndi n. Yoh 18:37 ndi tanziele nga ha n.  Rom 3:4 Mudzimu u amba n., naho vhathu 1Ko 5:8 tshinkwa tsha n. 2Ko 13:8 ri nga si kone u lwisana na n. 2Th 2:10 a vho ngo tanganedza na u funa n.  1Ti 2:7 wa u vha funza lutendo na n. 1Ti 3:15 phuphu na thikho ya n. 2Ti 2:15 a faraho ipfi la n. Heb 10:26 ndivho yo teaho ya n.  2Pe 1:10 u vhidzwa hanu  zwi vhe zwa n. Nzu 3:14 thanzi i fulufhedzeaho na ya n.  Yoh 1:9; 17:3; Rom 1:25; 2Ti 3:7; Heb 6:19; 1Yo 5:20; Nzu 19:11. NGOHONI, 2Pe 1:12 no khwatha n.  Yoh 8:44. NGOMU, 2Ko 4:16 muthu wa nga n. Luk 11:39; Rom 7:22. NGULUVHE, (DZI), 2Pe 2:22 n. yo tanzwiwaho  Mat 7:6; 8:30; Mar 5:11; Luk 8:33; 15:15. NGWANA, Yoh 1:29 N. ya Mudzimu i hwalaho Yoh 21:15 Yesu a ri: Kanzwa n. dzanga Nzu 5:6; 7:10. NIKODEMO, Yoh 3:1, 4, 9; 7:50; 19:39. NINIVE, Mat 12:41 vhathu vha N. NI SA DZINGINYEI, Kol 1:23 no khwatha n.  NI SA SOLEI, Yuda 24 ni dzule n. Kol 1:22. NI SA TAKALELWI, 2Ko 13:5. NI SA TENDI, Mis 26:8 Ndi ngani n. NKHATHUTSHELE, Luk 18:13. NKHODA, 2Ko 12:6.  NKHUMBULA, Luk 22:19. NKHUMBULE, Luk 23:42; 1Ko 11:25. NKOVHELE, Luk 15:12 n. thundu yanga NKUMEDZA, Mat 11:27. NKWAMBATELA, Yoh 20:17 Litsha u n. NNE,  1Ko 4:3 na n. a thi disengisi  NNEA MAANDA, 1Ti 1:12 Kristo we a n.   Flp 4:13 koniswa nga ane a n NNDA, 2Ko 4:16 wa nga n. a tshi khou tahala   NNDA  SWISWINI, Mat 25:30 kudze n. NNDU, Mat 21:13 N. yanga i do   pfi n. Mat 23:38 Mudzimu o tutshela n. yanu   Mar 3:25 arali n. ya fhandekana Mis 20:20 ha vhomuthumunzhi na n. nga n.

NGOHONI—NTHENDE 2Ko 5:2 kha yeneyi n. ri a gomela Mat 10:25; Ef 2:19; Heb 3:3. NNDU  KHETHWA, Nzu 15:8. NNDU  YA MULANGA, Nzu 21:3. NNDANDULA, Luk 12:9 ane a n. phanda  ha Mar 14:30; Yoh 13:38. NNDANDULAHO, Mat 10:33. NNDUGISELA, Heb 10:5 wo n. muvhili NNDWA, 2Ko 10:4 zwihali zwa n. Flp 1:30 ni kha n. ine nda vha khayo 1Ti 1:18 u bvele phanda  u tshi lwa n. 1Ti 6:12 Ilwa n. yavhudi  ya lutendo 2Ti 4:7 Ndo lwa n. yavhudi  Nzu 12:7 Ha vuwa n. ngei ta Mikaele  dulu:  Nzu 19:11. NNDWANI, Nzu 16:14 n. ya duvha  lihulu NNENGWA, Gal 4:14 a no ngo n. NNGU, Mat 9:36 n. dzi si na mulisa Mat 10:6 n. dzo xelaho dza nndu  ya Isiraele Mat 10:16 ruma sa n. vhukati ha dziphele ˙ Mat 18:12 e na n. dza dana inwe ya xela  Mat 25:32 mulisa a tshi khetha n. Luk 10:3 Ndi ni ruma sa n. vhukati ha ˙ Yoh 10:16 dzinwe n. Mat 26:31; Rom 8:36; 1Pe 2:25. NNGWE, Nzu 13:2. NNYADZA, Gal 4:14 a no ngo n. Yoh 12:48. NNZHI, Luk 5:6 vha fasha khovhe n. Yoh 21:6 vho vha vho fasha khovhe n. NOAXE, Luk 17:26 zwo itea misini ya N. Heb 11:7 Nga lutendo N. Mat 24:37. NOMBORO, Nzu 13:18 a vhale n. dza livhanda Nzu 13:17. NONGOLA, Gal 4:15 n. mato  anu  na NTHA, Luk 16:15 zwi dzhielwaho n.  NTHA HA THANGA, Mat 10:27.   NTHANI, Mat 5:10 tovholwa nga n.  NTHANI HA, Mat 24:9.  NTUTSHELELA’NI, Mat 27:46 wo n.?  NTAKADZA, 2Ko 2:2 ndi nnyi ane a do  n. arali NTAMBUDZE, Luk 8:28. NTENDA, Yoh 12:44 Ane a n. ha tendi nne  NTEVHELA, Mat 19:28 inwi vhe na n. Yoh 8:12 Ane a n. u do  vha na vhutshilo Mat 16:24; Yoh 10:27. NTHENDE, Mat 21:16 vhana vha n.?

NTHUMA—OFHISWI NTHUMA, Yoh 20:21 Khotsi o n. 1Ko 1:17. NTOVHOLA, Yoh 15:20 Arali vho n. NTSENGISA, 1Ko 4:4 ane a n. ndi Yehova NTSHANDUKELA, Heb 3:10 n. mbiluni NTSWA, Mat 26:29 i nwa na inwi i n. Heb 10:20. NUKHELELAHO, Mat 26:7; Luk 7:46; Yoh 11:2. NUNGO, Mar 12:30 funa Yehova nga n. Rom 15:1 vha re na n., ri kondelele  Heb 11:34. NUNGU, Mat 13:46; Nzu 21:21. NWA, Mat 26:29 nda do  i n. Muvhusoni NWE, Nzu 14:8. NYADZA, Mat 23:23 no n. mafhungo a ndeme Luk 10:16 ane a ni n., u n. na nne  Tit 2:15 songo tendela muthu a tshi u n. Luk 7:30; 18:32. NYADZEA, 2Ko 10:10 zwine a amba zwi a n. 1Ko 11:14. NYADZEAHO, Rom 9:21 mudzio u n.? 1Ko 15:43 U zwalwa nga ndila i n., u vuswa  Flp 3:21 a shandule mivhili yashu i n. Mat 25:40. NYADZISA, Heb 6:6. NYADZIWA, Mis 5:41 n. nga nthani ha Yesu  NYADZWA, 2Ko 6:8. NYAMBO, Mis 15:32 nga n. nnzhi NYELETSHEDZO, 1Th 4:2 ni a divha n.  Gal 1:16; 1Th 4:1. NYEMULO, Rom 7:5 n. dze dza vhonadzwa Tit 2:12 iledze n. dza shango Yak 1:14 u kokodzwa na u kungwa nga n. Yak 4:1 n. dzanu  dza nama  2Pe 3:3 vha tshi langwa nga n. dzavho 1Yo 2:17 shango li a fhira na n. dza lo Yoh 8:44; Gal 5:24; 2Ti 2:22; 2Pe 2:18; 1Yo 2:16. NYEMULO DZA NAMA, 1Pe 2:11.  NYEMULO DZANU, Yak 4:1.  NYEMULO DZA VHUDZEKANI, Rom 1:26; 1Th 4:5. NYEMULONI, 1Ti 6:9 n. nnzhi dza vhutsilu NYIMBO, Ef 5:19 n. dza lwa muya Kol 3:16 u tu na nga n.  tuwedzana  NYOFHO, Flp 2:12 vhudidini hothe nga n.   NZIE, Mat 3:4; Nzu 9:3. NZULELE, Rom 2:14; 11:24; 1Ko 11:14.

436 NZUMBULULO, Nzu 1:1. NZWALELO, Mat 25:27 tshelede yanga i na n.

˙ N

˙ ˙ NANGA, Luk 4:23 N. dialafhe  ˙ Luk 5:31 vha re na mutakalo a vha to  di  n. ˙ Kol 4:14 Luka n. i funwaho ˙ ˙ NWALA, Yoh 5:46 onoyo o n. nga ha nne  ˙ Yoh 8:6 Yesu a thoma u n. ˙ Yoh 19:21 U songo n. uri Khosi ya Vhayuda ˙ Mis 1:1 bugu ye nda i n. Yoh 19:19; 21:24; Nzu 3:12; 21:5. ˙ NWALE, Nzu 1:11. ˙ ˙ NWALISWAHO, Heb 12:23 o n. ta  dulu  ˙ ˙ NWALISWE, Luk 2:1 ndaela ya uri vha n. ˙ ˙ NWALWA, 1Ko 10:11 zwo n. uri zwi ri sevhe ˙ Nzu 14:1 n. dzina kha phanda  dzavho Mat 4:4; Nzu 17:5. ˙ ˙ NWALWAHO, Luk 21:22 zwothe zwo n.  ˙ ˙ Rom 15:4 zwo n. kale zwo nwalelwa ˙ 2Ko 3:2 ho n. mbiluni dzashu ˙ 2Ko 3:7 mulayo wo n. kha ˙ Nzu 21:27 n. kha mupombo wa Ngwana Nzu 1:3. ˙ ˙ NWANA, Luk 9:47 a dzhia n., a mu imisa tsini ˙ 1Ko 13:11 Musi ndi tshi kha di  vha n. ˙ Nzu 12:5 N. wawe a iswa ˙ NWANANYANA, Mat 21:5; Luk 8:54. ˙ NWANA WA MUTUKANA, Nzu 12:13. ˙ NWATA, 1Ko 10:16. ˙ ˙ NWATELA, 2Ti 2:17 zwi do  sita  sa n. ˙ ˙ NWEDZI, Luk 21:25 matula kha n. na naledzi   ˙ Mis 2:20 li do  swifhala n. u do  vha malofha ˙ Nzu 12:1 n. u nga fhasi ha milenzhe yawe Kol 2:16; Nzu 21:23.

O OBEDE, Luk 3:32. OFHA, Luk 12:4 Ni songo o. Mis 10:35 kha tshaka dzothe ane a mu o.  1Pe 3:14 ni songo o. zwine vha zwi o. Nzu 2:10. OFHA MUDZIMU, Luk 2:25; Mis 8:2; 22:12. OFHAHO MUDZIMU, Mis 2:5. OFHESAHO MIDZIMU, Mis 17:22 vha o. OFHI, 1Yo 4:18 A re na lufuno ha o. Heb 13:6. OFHISA, Heb 10:31. OFHISAHO, Heb 10:27 u lindela khatulo i o.  OFHISWI, Flp 1:28 ni sa o.

437

OFHIWA—PFULUWE

OFHIWA, Rom 13:7 ane a to  da  u o. OINIKE, 2Ti 1:5 mme au O. OMA, Mat 13:6; 21:19. OMAHO, Mar 3:3. OMAHO LURUMBU, Luk 5:24. OMBELA, Mis 10:39 vhulaha nga u mu o. Heb 6:6 o. Murwa wa Mudzimu Mat 23:34; Mar 15:25; Yoh 19:10. OMBELA KHA DANDA, Mat 20:19. OMBELE, Luk 23:21 Mu o.! Yoh 19:6 vha ri mu dzhieni ni mu o. Yoh 19:15. OMBELELWA, Gal 6:14. OMBELWA, Nzu 11:8 he Murena wavho a o. Luk 23:39; Rom 6:6; 1Ko 1:13; Gal 2:20. OMBELWE, Mat 26:2; Mar 15:14; Luk 24:7. OMEGA, Nzu 1:8; 21:6; 22:13. ONESANA, Luk 9:61; Mis 18:18. ONGOLOWI, 2Pe 3:9 Yehova ha o. O POFULAHO, Mat 15:14 a tshi tshimbidza o. O SALAHO, Mat 14:20.

P PAMBUTSHELA, 1Ti 1:6 vho p. kha PAMBUWA, Rom 3:12 Vhathu vhothe vho p.  Heb 2:1 uri ri sa do  p. PANDELA, Yoh 16:2 Vhathu vha do  ni p. PANDELA MADIMONI, Mat 7:22. PANDELE, Mat 10:1. PANDELWA, Yoh 9:22 p. sinagogoni Yoh 12:42 uri vha sa do  p. sinagogoni PARADISONI, Luk 23:43 u do  vha na nne  P. 2Ko 12:4 o iswa p. Nzu 2:7. PASEKA, Yoh 6:4 p. yo vha i tsini Yoh 13:1 Vhutambo ha P. ho swika  1Ko 5:7 Kristo ngwana ya p. yo thavhiwa  Mar 14:1; Luk 2:41; Yoh 2:13; Heb 11:28. PAULO, Mis 26:24 P. u khou tangana thoho!   Gal 1:1 P., muapostola Flm 1 P., tshivhotshwa ndi tshi itela Kristo Flm 9 P. mukalaha Mis 13:9; 1Ko 1:12; Tit 1:1; 2Pe 3:15. PEMBELA, 1Pe 1:8; Nzu 11:10. PEMBELE, Luk 6:23 ni takale nahone ni p. PEMBELELA, Heb 11:28 o p. paseka PENGA, Yoh 10:20 U na dimoni nahone u a p. PENI, Mat 10:29 zwinoni a zwi rengwi nga p.  PENI. Sedzani DINARI.

PENTEKOSTE, Mis 2:1 Nga vhutambo ha P.  Mis 20:16; 1Ko 16:8. PENYA, Mat 13:43 vho lugaho vha do  p. Mat 17:2 A shanduka tshifhatuwo tsha p.  Luk 17:24 lupenyo, lu tshi p. Mis 26:13 tshedza tshi tshi p. PETA, Heb 1:12 u do  vha p. u fana na nguvho PETRO, Mat 16:16 P. a ri: Ndi iwe Kristo Yoh 21:15 Yesu a amba na P.: u a mpfuna Mis 10:26 P. a mu takusa, a ri: Takuwa Mat 26:75; Yoh 18:10; Mis 8:20; 10:13. PFA, Mat 7:24 ane a p. zwine nda zwi amba Mat 10:27 na zwi p. zwi tshi hevhedzwa Rom 10:14 Vha nga p. hani hu si na muthu Mat 13:23; Rom 2:13. PFAHO, Nzu 22:17 Na a zwi p. nga a ri: Ida!  PFAMONI, Luk 7:25. PFANA, Mat 20:13. PFANELEO, Rom 1:20 p. dzawe dzi sa vhonali Gal 6:1 inwi vhane na vha na p. Kol 2:9 p. dza Mudzimu PFANYISEDZO, Gal 4:24 ndi zwa p. Heb 11:19 nga ndila ya lwa p.  PFELA, Mat 26:67; 27:30. PFELA VHUTUNGU, Mat 15:32 Yesu a p.  Flp 2:1 ni tshi vha funa, na u vha p. Kol 3:12 ambarani u p. Mar 6:34; Rom 9:15. PFESESA, Ef 3:18 ni kone u p. nga vhudalo  Ef 5:17 p. zwine a zwi funa Mis 10:34. PFESESE, 1Pe 1:12 vha a tama uri vha p. PFESESEA, 1Ko 14:9. PFESESI , Mat 13:14 fhedzi a ni nga zwi p. PFISA VHUTUNGU, Mis 26:11 p. zwifhinga  Rom 11:22 Vho waho u vha p. 2Ko 10:6 u p. muthu ane a si thetshelese 1Th 4:6 Yehova u do  p. Mis 4:21. PFISWA VHUTUNGU, Heb 2:2 vho p.  Heb 10:29 u do  p. lungafhani Rom 1:27; Yuda 7. PFUKA, Mat 5:19 a p. muthihi wa milayo Mat 15:3 ni tshi p. ndaela Rom 2:25. PFUKA MULAYO, 1Ti 1:9. PFULO, Yoh 10:9 u do  wana p. PFULUWA, Heb 11:22 u p. ha Isiraele PFULUWE, Mis 18:2.

PFUMA—PONYOKISA PFUMA, 2Ko 8:9 naho o vha o p. Nzu 3:17 u ri: ndo p. fhedzi u mushai PFUME, 1Ti 6:18 vha p. kha mishumo Yak 2:5 vha p. kha lutendo PFUMEDZANA, Rom 5:11 u p. nae 2Ko 5:19. PFUMEDZANYA, 2Ko 5:18. PFUMEDZANYE, Ef 2:16 p. vhenevho vhathu PFUMEDZANYWA, Rom 5:10 p. na Mudzimu Rom 11:15. PFUMELELA, Heb 2:17. PFUMELELAHO, 1Yo 2:2 tshithavhelo tshi p.  1Yo 4:10. PFUMELELWA, Mis 27:9. PFUMISA, 2Ko 6:10 vha shayaho, ri tshi p. Mis 19:25. PFUNZO, Mat 16:12 vha thanyele p. dza Rom 6:17 na tanganedza p.  Ef 4:14 vha iswa nga muya wa p. Kol 2:22 ndaela na p. dza vhathu 1Ti 1:3 funze p. yo fhambanaho 1Ti 4:1 vha thetshelesa p. dza madimoni ˙ 1Ti 6:3 muthu a gudisa dzinwe p. 2Ti 4:3 si tsha do  thetshelesa p. i pfalaho Tit 1:11 p. ine vha si tee u i Heb 13:9 Ni songo xedzwa nga p. dzi sili 1Ti 4:6; 6:1; Tit 1:9. PFUNZO DZA MATALI, Kol 2:8 nga p.  Mis 17:18. PFUNZO DZA VHUFHURA, 2Pe 2:13. PFUNZO DZI PFALAHO, 1Ti 6:3. PFUNZO I PFALAHO, 2Ti 4:3 thetshelesa p. Tit 1:9 u tu nga p. na u kaidza  tuwedza  Tit 2:1 amba zwine zwa tendelana na p. PHADALALA, Mis 6:7 ipfi la Mudzimu la p.  Kol 1:6 anwa mitshelo na u p. shangoni  2Th 3:1 ipfi la Yehova li p. nga u tavhanya  PHALAPHALA, Mat 6:2 u songo lidza p. ˙ Mat 24:31 vharunwa vhe na p. 1Ko 14:8 Arali p. ya lila i si pfale, ndi nnyi 1Ko 15:52 u poidza ha lito,  hu tshi lila p. 1Th 4:16 Murena u do  tsa na p. ya Mudzimu Heb 12:19; Nzu 8:2. PHAMBANO, Luk 12:51 ndo disa p.  Rom 10:12 a hu na p. Yoh 9:16; Mis 23:7. PHAME, Luk 11:12; Nzu 9:10. PHANDA, 1Th 4:15 ri nga si do   vuswa p. Nzu 14:1 dzina la Khotsi kha p. dzavho

438 Nzu 14:9 tanganedza luswayo kha p.  Nzu 7:3; 9:4; 17:5; 20:4; 22:4. PHANGWA, Tit 1:12 p. dza vhubva PHAPHA, Nzu 12:14 p. mbili dza goni lihulu PHELE, (DZI), Mat 10:16 nngu vhukati ha d. Yoh 10:12 a tshi vhona p. i tshi da  Mis 20:29 ni do nga p.  delwa  PHEPHULU, Mis 16:14. PHETHA, 2Ko 9:7. PHETHO, Rom 14:13 itani p. uri ni si vhee 1Ko 7:37 p. mbiluni uri a nga si vhinge Mis 15:19. PHOMBWE, 1Ko 6:15 nda i ita mirado  ya p.? Ef 5:5 a hu na p. ine ya do  la ifa la muvhuso Yak 2:25 Rahaba wa p. ho ngo pfi o luga Nzu 17:16 p. la i bvula ya sala i Heb 11:31; 12:16; Nzu 17:1, 15; 19:2. PHULI, Gal 2:4 uri vha ri ite p. dzavho Gal 3:28 a hu tsheena p. kana mudilangi  Heb 2:15 vhe vha vha vhe p. 2Pe 2:19 vhe p. dza vhudifari  PHULI. Dovhani ni sedze MUSHUMELI. PHULU, 1Ko 9:9 U songo vhofha p. PHUMULA, Yoh 12:3 a i p. nga mavhudzi awe Nzu 21:4 do yothe matoni  p. mitodzi    PHUPHU, 1Ti 3:15 p. na thikho ya ngoho Nzu 3:12 p. thembeleni ya Mudzimu wanga Mis 3:11; Gal 2:9. PHUPHUNI, Yoh 10:23; Mis 5:12. PHUSUKANYA, Luk 15:13 mutuku a p.  PHUSULWA, Luk 3:5 zwikwara zwi do  p. PIKISA, Luk 21:15; 2Ti 4:15. PILATO, Mat 27:2 mu kumedza ha P. Mat 27:22 P. a ri: Ndi ite mini nga Yesu Mar 15:15 P. a vhofholola Baraba Luk 23:12 Herode na P. vha vha dzikhonani Yoh 19:6 P. a ri: A thi mu vhoni mulandu Luk 13:1; Yoh 18:37; 19:12, 22; 1Ti 6:13. PIRINGEDZA, Heb 12:1. POIDZA, 1Ko 15:52 nga u p. ha lito  POMBIWA, Nzu 6:14 mupombo u tshi p. POMOKA, Yoh 18:29. PONYOKA, Mat 23:33 ni do  p. hani khatulo  Luk 21:36 uri ni kone u p. 2Pe 1:4 nga u p. u tshinyala ha shango 2Pe 2:20 vho p. u tshikafhadzwa Rom 2:3; Heb 2:3; 11:34. PONYOKI, 1Th 5:3 a vha nga p. PONYOKISA, 2Pe 2:9 Yehova u a divha u p. 

439

POROFITA—RINE  VHANE 

RAHELE, Mat 2:18 R. a tshi lilela vhana RAMA, Mat 2:18. RAMAANDAO THE, Nzu 16:14 nndwa ya R.   Nzu 1:8; 11:17. RAMBA, Mat 22:10. RAMBIWA, Yoh 2:2. RAMBIWAHO, Mat 22:14 ndi vhanzhi vho r. Nzu 19:9. RANGA, Mat 24:8. RANGA PHANDA, Heb 13:7, 17 vhane vha r.  Rom 12:8; 1Ti 5:17. REMBA. Sedzani SEMA. REMBULUSA, Yak 5:20 ane a r. muitazwivhi REMBULUWA, Mat 3:8 yo fanelaho vha u r. Mat 12:41 vho r. musi Yona a tshi huwelela Luk 15:7 takalwa musi muitazwivhi a tshi r. R Mis 15:3 nga ha u r. ha vhathu RABELA, Mat 6:9 ni tshi r. ni ri: Mat 3:11; 11:21; Luk 13:3; 16:30; 17:4; 24:47; Mat 24:20 Ni dzule ni tshi r. uri mushavho 2Ko 12:21; 2Pe 3:9. Luk 4:8 U tea u r. Yehova Mudzimu wau REMBULUWANI, Mat 3:2; Mis 3:19. Yoh 4:20 vhathu vha fanela u r. Yerusalema REMBULUWE, Nzu 16:9 vha si r. Yoh 12:20 vho daho vhutamboni u r.   Luk 15:7; Mis 11:18; Rom 2:4; Mis 8:27 O vha o ya Yerusalema u r. Nzu 2:5, 21; 3:19. Mis 25:19 malugana na u r. havho midzimu RENDA, Mis 10:46 nyambo dzi sili vha tshi r. Rom 1:25 vha r. tshivhumbwa nthani  Heb 2:12 Ndi do  u r. nga nyimbo Rom 12:12 Ni dzule ni tshi r. Mis 2:47; 3:8. 1Th 5:17 Ni dzule ni tshi r. RENDANI, 1Ko 6:20 r. Mudzimu nga mivhili Heb 5:7 u r. a tshi kona u mu tshidza RENDANI YAH, Nzu 19:1 gogo lihulu la ri: R.! Nzu 7:11 gwadama phanda,  vha r. Nzu 19:3, 4, 6. Nzu 9:20 a vho ngo litsha u r. madimoni RENDE, 1Pe 2:12. Nzu 11:1 aletare na vhane vha r. khayo RENDWE, Luk 2:14 r. wa ta ta  dulu  dulu  Nzu 11:16 vha fumbili-ina  vha r. Mudzimu 1Pe 1:3. Nzu 13:4 Vha r. ligwena  ngauri lo nea  RENDWI, Rom 2:29. Nzu 14:9 Arali muthu a tshi r. livhanda RENGA, Mat 13:44 rengisa thundu a r. tsimu Nzu 19:4 Vhahulwane vha r. Mudzimu Mat 13:46 a r. yeneyo nungu nthihi Nzu 20:4 A vho ngo r. livhanda Mis 20:28 r. nga malofha a Murwa wawe Mat 6:5; Mis 10:9; 1Ko 14:15; Nzu 13:15; 16:2. 1Ko 7:30 vhane vha r. vha nge vha si na RABELAHO, Yoh 4:24 r. nga muya Gal 3:13 Kristo o ri r. a ri vhofholola Mis 17:17 ambedzana na vhathu vha r. 2Pe 2:1 vha do  landula na mune  we a vha r. RABELE, Mat 26:41 ni r. uri ni si dzhene Luk 14:18; Nzu 18:11. Rom 8:26. RENGE, Nzu 3:18. RABELELA, Mar 11:24 zwine na zwi r. RENGISANI, Luk 12:33. 2Ko 1:11 na thusa nga u ri r. RENGISE, Mat 19:21 tshimbila u r. thundu RABELELANE, Yak 5:16 ni r. RABELELE, Mat 5:44 r. vhane vha ni tovhola RENGULULELA, Nzu 5:9. RENGWA, 1Ko 7:23 No r. nga mutengo RABI, Mat 23:8 ni songo tenda u vhidzwa R. RI A VUSA, Luk 1:28; Yoh 19:3. Yoh 1:38; 3:2. RINE RAHABA, Heb 11:31 Nga lutendo R. ho ngo  VHANE,  2Ko 3:5 Hu si uri r. ri a fanelea 2Ko 4:5. Yak 2:25 naa R. ho ngo pfi o luga

POROFITA, 1Ko 13:9 ri p. nga ndila i songo  1Ko 14:3 ane a p. u a khwathisa  Mis 2:17; Rom 12:6; 1Ko 13:2; Nzu 10:11. POROFITE, 1Ko 14:1 zwihuluhulu uri ni p. Nzu 11:3. POSA, 1Ko 9:26 nda p. vili a zwi ngi a rwaho POSWA, Yoh 12:31. PRISILA, Mis 18:2, 18, 26. PWANYELEDZA, Mat 13:22; Mar 4:7, 19; Luk 8:7. PWANYELEDZELA, Mis 19:16 a vha p. fhasi PWANYELEDZWA, Luk 8:14. PWASHA, Mat 6:19 mbava dza p. dza tswa PWASHETSHELWA NGA TSHIKEPE, 2Ko 11:25.

RINDIDZA—SEMA

440

SAMARIA, Mat 10:5. SAMBA, Gal 3:13 vhofholola kha s. la Mulayo Nzu 22:3. SAMBI, Luk 12:32 songo ofha, inwi s. 1Pe 5:3 fhedzi ni vhe tsumbo kha s. Mat 8:30; 26:31; Mar 5:11; Luk 8:32; 1Pe 5:2. SAMBI LI Luk 12:32.  TUKU,  SAMUELE, Heb 11:32. SANHEDRINI, Mat 26:59; Luk 22:66; Mis 5:21. SARA, Heb 11:11 Nga lutendo na S. 1Pe 3:6 S. o thetshelesa Abrahamu Rom 9:9. SASALADZA, 1Ti 5:1 U songo s. mukalaha SASALADZWA, Tit 2:8. SA SOLEI, 1Th 3:13 s. na u vha vhakhethwa SATHANE, Mat 12:26 arali S. Mat 16:23 Ntutshele S.!  Mar 1:13 maduvha a 40 a tshi lingwa nga S.  Luk 10:18 Ndo zwi vhona S. a tshi wa Luk 22:3 S. a tu Yudasi Iskariote  tuwedza  Rom 16:20 Mudzimu u do  kandekanya S. 1Ko 5:5 kumedza onoyo munna kha S. 2Ko 2:11 uri ri si fhurwe nga S. 2Ko 11:14 S. u dzula a tshi diita  ˙ 2Ko 12:7 ndi murunwa wa S. 1Th 2:18 fhedzi S. a ri thivhela ndila  Nzu 2:9 ngeno vhe sinagogo ya S. Nzu 12:9 linowa,  line la pfi Diabolo na S. ˙ Nzu 20:2 S., a li vhofha minwaha ya tshigidi Nzu 20:7 S. u do  vhofhololwa dzhele Mat 4:10; Mar 4:15; Mis 26:18; 2Th 2:9. SAULO (wa Tariso), Mis 7:58 tsini ha S. Mis 8:1 S. o takalela u vhulahwa Mis 9:4 S., ndi ngani u tshi khou ntovhola? Mis 13:9 S. we a vhidzwa Paulo S Mis 9:1; 11:25; 12:25; 13:1; Mis 22:7; 26:14. SABATHA, Mat 12:8 Murwa ndi Murena wa S. SAULO, Mis 13:21. Mat 24:20 mushavho wanu  u si vhe nga S. SAXEO, Luk 19:2, 5, 8. Heb 4:9 hu kha di  vha na s. ya vhathu SEAHO, Luk 6:25 Khombo inwi ni s. zwino Luk 14:5; Kol 2:16. SEALATHIELE, Mat 1:12. SAFIRA, Mis 5:1 Anania na S. SEBEDEO, Mat 4:21; Luk 5:10; Yoh 21:2. SAKARIA 2., Luk 11:51 u swika kha a S. SEBULONI, Nzu 7:8. SAKARIA 5., Luk 1:5, 12, 18, 40, 67. SEDZA, Rom 1:20 pfaneleo dzawe SALAHO, Mis 15:17. Mis 3:12; Yak 1:23. SALEME, Heb 7:2 S., zwi ambaho Khosi SEDZESA, 1Yo 1:1 we ra mu s. SALOME, Mar 15:40; 16:1. SELUWA, Yak 3:11. SALOMO, Mat 6:29 naho S. o vha o pfuma SEMA, Mat 5:11 Ni takale musi vha tshi ni s. Mat 12:42 a fhiraho S. u fhano Mar 3:29 ane a s. muya mukhethwa Mis 7:47. Rom 12:14 fhatutshedzani, ni songo s. 

RINDIDZA, Rom 9:18 ane a funa, a r. Heb 3:8, 15 ni songo r. mbilu dzanu  Heb 4:7 ni songo r. mbilu dzanu  RINDIDZWA, Heb 3:13 r. nga maanda  RINDILA, Mar 6:52 mbilu dzo r. Ef 4:18 ngauri mbilu dzavho dzo r. Mar 3:5. RINDILAHO, Mar 10:5. RINDILA MBILU, Mat 19:8. ROTHOLA, Nzu 3:15 u tshi r. kana u tshi fhisa Nzu 3:16. ROTHOLAHO, Mat 10:42. RUBENI, Nzu 7:5. RUMA, Mat 10:16 Ndi ni r. sa nngu Mat 11:10 Ndi r. mudin  da  wanga Luk 10:1 Murena a r. Gal 4:4 tshi tshi swika, Mudzimu o r. Mat 10:5; 13:41; Luk 10:1; Yoh 14:26; Mis 8:14; 1Yo 4:9. RUMELA, Mat 21:34. RUMELE, Mis 3:20. RUMIWA, Mis 10:42 o r. nga Mudzimu Rom 10:15. RUNGELELA, Mat 9:16; Mar 2:21. RUTHE, Mat 1:5. RWA, Mat 10:17 vha do  ni r. sinagogoni ˙ Mat 23:34 vhanwe vhavho na vha r. Mis 21:32 vha litsha u r. Paulo Mat 21:35; 26:31; Mis 23:3. RWAHO, 1Ko 9:26 a zwi ngi a r. muya RWIWA, Mar 13:9 ni do  r. dzisinagogoni Luk 12:47 u do  r. vhukuma 2Ko 6:5; 11:25. RWIWE, Mis 22:5 Yerusalema uri vha r.

441 Heb 10:29 we a s. muya wa vhuthu? Luk 6:22; Mis 6:11; 14:5; 18:6; Rom 15:3; 1Ti 1:20; Nzu 13:6. SEMAHO, Mat 12:31 vha s. muya mukhethwa SEMANA, Mis 13:45 s. na u hanedza Mat 26:65; Mar 14:64; Yoh 10:33; 1Ti 1:13. SEMANI, Mat 12:19 ha nga s. SEMELWA, 1Pe 4:14 ni tshi s. dzina la Kristo SEMI, Yak 2:7. SEMIWA, Gal 3:13 Muthu o fhahewaho o s. Heb 12:3 a tshi s. nga vhaitazwivhi 1Ko 4:12; 12:3; 1Pe 2:23; Nzu 2:9. SEMIWAHO, Yoh 7:49. SEMIWE, 1Ko 16:22; Gal 1:8. SEMU, Luk 3:36. SENDELA, Heb 7:25 s. tsini na Mudzimu SENDELANI, Yak 4:8 S. tsini ha Mudzimu SENGISA, Luk 23:14; Mis 22:29. SENGISELE, Mis 25:9. SENGISWA, Mat 5:21, 22 u do  s. khothe 1Ko 4:3 ndi tshi fanela u s. nga inwi Mis 4:9. SENGISWA NGA KESARE, Mis 28:19. SETHE, Luk 3:38. SEVHA, Gal 5:21 ndo ni s. ˙ SEVHE, 1Ko 10:11 zwo nwalwa uri zwi ri s. SHAMA, Mat 5:39 ane a ni vhanda kha s. Luk 6:29. SHAMBO, Yoh 19:36 Ha nga vundiwi na s.  SHANDA, Mis 20:30 vhanna vhane vha do  s. 2Ko 4:2 kana u s. ipfi Gal 1:7 u s. mafhungo madifha  ˙ 2Pe 3:16 s. Manwalo SHANDUKA, Mat 17:2 A s. phanda  havho 1Ko 7:31 zwine zwa khou itea zwi khou s. ˙ SHANDUKE, Yoh 10:35 Manwalo a nga si s. SHANDULA, Mis 6:14. SHANDULANI, Rom 12:2. SHANDULE, Flp 3:21 s. mivhili yashu SHANDULWA, 2Ko 3:18 ri a s. SHANDULWE, Heb 7:12. SHANGO, Mat 24:21 u bva tshee s. la sikwa Yoh 3:16 Mudzimu o funa s. zwihuluhulu Yoh 14:19 Hu si kale s. a li tsha do  mmbona Yoh 14:30 muvhusi wa s. u khou da  Yoh 15:19 a ni vha s. Yoh 18:36 Muvhuso wanga a si wa lino s. Rom 1:20 pfaneleo dzawe dzi vhonala kha s. Rom 4:13 s. li do  vha ifa la Abrahamu

SEMAHO—SHUMELWI 1Yo 2:2 tshithavhelo tsha zwivhi, na tsha s.  Mat 25:34; Yoh 8:23; 17:5, 16; 1Ko 4:9; Ef 2:2; Yak 1:27; 1Yo 5:19. SHANGO. Dovhani ni sedze LIFHASI.  SHASHA, Heb 9:19, 21. SHASHIWA, 1Pe 1:2 u s. nga malofha a Yesu Heb 9:13; 10:22; 12:24. SHATA TSHIKA, Mat 15:18. SHAVHA, Yak 4:7 ni lwe na Diabolo, u do  ni s. SHAVHELA, Mat 24:16 kha vha thome u s. SHAVHELANI, 1Ko 10:14. SHAYA, Mat 6:32 Khotsi u a divha uri ni a s.  ˙ Yak 1:5 Arali munwe wanu  a tshi s. vhutali  Ef 4:28. SHAYAHO, 2Ko 6:10 sa vha s., fhedzi ri tshi Mat 11:5; Mar 12:43. SHAYAHO NUNGO, 1Th 5:14 tikedzani vha s. 2Ko 12:9. SHAYA NUNGO, 1Ko 2:3. SHELENI, Luk 15:8 mufumakadzi o xedza s. SHENGANYA, Luk 13:28 lila na u s. mano  Mat 8:12; 13:42; 22:13; 24:51; 25:30. SHONA, Mar 8:38 ane a s. nne  na 1Pe 4:16 Mukriste a songo s. Nzu 16:15 a vho s. vhukati ha vhathu Luk 9:26. SHONISA, 1Ko 14:35; Flp 3:19. SHONISAHO, Rom 1:26. SHONISE, 1Ko 4:14. SHONISWE, 2Ti 2:15. SHUBI, Mis 15:16 ndi do s. lawo  fhatulula  SHULULELA, Mis 2:17 ndi do  s. muya wanga Mis 2:33. SHUMA, Yoh 5:17 Khotsi anga u kha di  s. na Yoh 9:4 Ri fanela u s. mishumo 2Th 3:10 a sa s., a songo la Heb 7:13 s. kha aletare 1Ko 3:8; 15:10; 2Th 3:8. SHUMA NGA MAANDA, 1Th 5:12;  1Ti 4:10; 5:17. SHUMELA, Yoh 6:27 Ni songo s. zwi liwa Heb 6:10 no s. vhakhethwa 1Pe 1:12 vho vha vha tshi khou s. inwi Mat 4:11; Mar 1:13. SHUMELAHO, Rom 13:6 vhashumeli vha s. SHUMELANA, 1Pe 4:10. SHUMELWA, Mat 20:28. SHUMELWI, Mis 17:25 ha s. nga

SHUMI—SWAIWA SHUMI, Heb 9:17. SHUMISA, 1Ko 7:21 s. tshenetsho tshibuli SHUMISAHO, 1Ko 7:31 s. zwi re shangoni SHUMISANA, 1Ko 16:16 vhothe vhane vha s.  Ef 4:16. SHUMISANE, Rom 8:28. SHUSHEDZA, Ef 6:9 ni songo vha s. 1Pe 2:23 Musi a tshi tambudzwa, ho ngo s. SIALALA, Kol 2:8 vhufhura ha s. la vhathu Mar 7:3, 13. SIDONI, Mat 11:21; Mar 3:8; Mis 12:20; 27:3. SIELA, Rom 9:29 a vhe a songo ri s. SIETHA, Mis 19:29. SI FHELE MBILU, Yak 5:10. SIKA, Rom 1:20 zwi s. u bva tshee shango Nzu 4:11 wo s. zwithu zwothe  SIKIWE, Kol 1:16. SIKWA, 1Pe 1:20 shango li sa athu s. Mat 25:34; Heb 4:3. SIKWA NGA HUSWA, Mat 19:28. SILASI, Mis 15:22; 16:19; 17:4; 18:5. SILOA, Luk 13:4. SILOMU, Yoh 9:7, 11. SIMBALA, 1Ko 13:1 si na lufuno, ndi s. SIMONI, Mat 4:18; 10:2; Mar 3:16. SINA, Rom 8:21 vhupulini ha u s. 1Ko 15:53 zwine zwa s. Gal 6:8 namani yawe u do   kana  u s. Yak 5:2 Lupfumo lwanu  lwo s., na Mis 13:36; Rom 1:23; 1Ko 15:50, 54. SINAGOGO, Nzu 2:9 vhe s. ya Sathane Nzu 3:9 s. ya Sathane, vha ri vha Vhayuda SINAGOGONI, Yoh 18:20 ndi tshi funza s. Mis 17:17; 18:26. SINAHO, 1Ko 15:42 Hu zwalwa muvhili u s. Ef 4:29 Hu songo bva ipfi na lithihi lo s. 1Pe 1:23. SINAI, Mis 7:30, 38. SI NA MUSHUMO, Mat 20:3 vho ima vha s. SINYUSA, 1Ko 10:22 naa ri khou s. Yehova Ef 6:4 Vhokhotsi, ni songo s. vhana vhanu  Kol 3:21 vhokhotsi, ni songo s. SINYUTSHELA, Kol 3:19 ni songo vha s. Nzu 12:17 Ligwe na   la s. mufumakadzi SINYUWA, Mar 3:5 o lavhelesa o s. Mar 10:14 Yesu a tshi vhona zwenezwo, a s. Luk 23:10 vha mu pomoka vho s. Mis 4:25 tshaka dzo s. Mis 4:29 sedza u s. havho

442 Ef 4:26 li songo kovhela ni tshee no s. Yak 1:20 u s. a hu bveledzi u luga ha Mat 21:15; Mar 14:4; Mis 17:8. SINYUWA. Sedzani SINYUWANI. SINYUWANI, Ef 4:26 S., fhedzi ni songo ita SINYUWE, 2Ko 11:29. SINYUWI, 1Ko 13:5 a lu s. SIPANIA, Rom 15:24 ndi tshi ya S. SI VHE VHATENDI, 1Ko 6:6. SODOMA, Mat 10:15 mudi  wa S. na Gomora Nzu 11:8 nga lwa muya u vhidzwa S. na 2Pe 2:6; Yuda 7. SOGANI, Mat 3:3 u khou vhidzelela e s. Nzu 12:6 Mufumakadzi a shavhela s. Luk 1:80. SOLEI, 1Ti 3:10 vha shume, samusi vha sa s. Tit 1:7 mulavhelesi u fanela u vha a sa s. 1Th 5:23. SOLEI, NI SA, Nzu 14:5. SOLEI, TSHI SA, Ef 5:27. SOLEI, VHA SA, Flp 2:15. SOLISEE, 2Ko 6:3 vhudin  da  hashu vhu si s. SONGO DZUDZANYEAHO, 1Ko 14:33. SONGO LUGAHO, Mis 24:15 lugaho na vha s. 1Ko 6:9 vha s. a vha nga li ifa la Muvhuso? SONGO ZWI LAVHELELA, 1Th 5:3. STEFANO, Mis 6:5; 7:59; 8:2; 22:20. SUDZULUSA, 1Ko 13:2 u s. dzithavha SUDZULUTSHELA, Mat 17:20. SUDZULUWI, Kol 1:23. SUKEKANYWA, Nzu 14:20. SUMBE, Nzu 1:4 mimuya ya s. i re phanda  ha Nzu 1:20 naledzi dza s. na  Nzu 13:1 Ligwe na dza s.   li na thoho  ˙ Nzu 15:6 vharunwa vha s. Nzu 17:10 mahosi a s.: matanu o fa  Mis 6:3; Nzu 17:1. SUMBEDZA, Yoh 11:26 s. lutendo a nga si fe Rom 5:8 Mudzimu o ri s. lufuno lwawe 1Ko 3:13 mulilo u do  s. zwine mushumo 2Ko 2:9 ndi vhone arali ni tshi do  s. Heb 1:3 Ndi ene ane a s. vhugala ha Heb 12:27 Ndi do  dovha u s. u bviswa Mis 18:28; Rom 9:22; 1Ko 2:4; Ef 2:7; Heb 11:1. SUMBEDZE, Nzu 22:6. SWA, 1Ko 3:15. SWAIWA, Ef 4:30 s. u itela duvha  la Nzu 7:4 vhe vha s. ndi 144 000

443

SWAYA—TANGANEDZANI 

Nzu 20:4 s. kha phanda  dzavho Ef 1:13. SWAYA, 2Ko 1:22 a ri s. na u ri sumbedza Nzu 7:3. SWAYE, 2Th 3:14. SWAYEAHO, Mis 2:20 li s. la Yehova SWELA, Rom 1:15 s. u ni divhadza mafhungo  SWIELA, Luk 15:8 a s. nndu  yawe, a sedza SWIFHALA, Rom 11:10 mato  avho a do  s. Yoh 6:17. SWIFHALELWA, Rom 1:21 mbilu dza s. Ef 4:18. SWIKE, 1Ko 11:26 lufu a vhuye a s. SWIKELA, Ef 4:13 u s. ri tshi vha vhathihi SWIKELELEI, 1Ti 6:16 tshedzani tshi sa s. SWILI, Tit 1:7. SWINA, Mat 13:39 s. le la zwala Rom 12:20 arali s. lau li na ndala  li nee  li le 1Ko 15:26 s. la u fhedza line a do  li fhelisa 1Pe 5:8 S. lanu  Diabolo u mona-mona SWINGISA, Yoh 12:40; 2Ko 4:4; 1Yo 2:11. SWISWI, Yoh 3:19 vhathu vha funa s. 1Yo 1:5 a hu na s. khae Yuda 13 lugiselwaho s. lihulu la tshothe  Mat 6:23; Luk 11:36; 2Ko 6:14. SWISWINI, 1Th 5:4 a ni s., lune lene lo duvha  1Pe 2:9 a ni vhidza ni s. 2Pe 1:19. SWOLE, Yoh 19:23; Mis 10:7; 1Ko 9:7.

T TA Yoh 3:13 a hu na we a gonya t.  DULU,  Mis 2:34 Davida ho ngo gonya a ya t. 1Ko 15:49 ri do  fana na wa t. Ef 2:6 a ri dzudza nae t. Heb 3:1 mukovhe wa u vhidzelwa t. Heb 8:5 murunzi wa zwithu zwa t. Heb 12:22 Tsioni Yerusalema wa t. Nzu 12:7 Ha vuwa nndwa ngei t.:  Mikaele Mat 11:11; Yoh 3:12; Ef 1:20; 2Ti 4:18; Heb 9:23. TAFULANI, Luk 22:30 ni le ni nwe t.  1Ko 10:21 u la t. la Yehova TAHALA, 2Ko 4:16.  TAHALAHO, 1Ko 9:25.  TAHELELWA, 2Ko 8:14.  TALA, Mat 1:19 Yosefa o vha o diimisela u t.   Mat 5:31 Ane a t. mufumakadzi, a mu nee  Mat 19:7 u mu pandela na u mu t.? 

Mat 19:9 ane a t.,  hu si vhuton  dolo  Mar 10:11; Luk 16:18. TALIFHA, Mat 25:2 vhatanu vho t.   1Ko 1:25 tsilufhalaho tsha Mudzimu tsho t. 1Ko 4:10. TALIFHAHO, Mat 7:24 munna o t.,   we a fhata  Rom 12:16 Ni songo didzhia sa vho t.  Rom 1:22; 11:25; 1Ko 1:19. TALIFHANI, Mat 10:16 t. sa dzinowa, ni vude    TALIFHISA, 2Ti 3:15.  ˙ TALUKANYA, Yoh 20:9 vha sa athu t. lunwalo  Rom 11:7 a u t. ha tsha shuma 1Ko 14:20 vhana kha maanda  a u t. Mar 8:21; Yak 3:13. TALUKANYE, Mar 7:14; Luk 8:10.  TALUKANYI, 1Ko 11:29 arali a sa t. muvhili  TALULA, Mis 15:9.  TALULI, Mis 10:34 Mudzimu ha t.  Rom 2:11 Mudzimu ha t. TALUTSHEDZA, Mis 15:14 Simioni o ri t.  ˙ 1Ko 12:10 munwe a t. dzindimi 1Ko 14:26 ndi wa u t. zwothe kha zwi itwe  TALUTSHEDZELA, 1Ko 14:13.  TALUTSHEDZELE, 1Ko 14:27.  TALUTSHEDZELWA, Yoh 9:7.  TAMBA, Yoh 9:11.  TAMBAHO, Mat 5:8.  TAMBANI, Yak 4:8.  TAMBE, 2Ko 7:1 t. tshika dzothe   TAMBI, Mat 15:2.  TAMELWA, Nzu 21:2 muselwa o t. munna  TANA, Kol 2:15 a vha t. khagala  TANGANAHO THOHO, 2Ko 11:23.   TANGANA THOHO, Mis 26:24 Wo t.!    1Ko 14:23 naa vha nga si ambe uri no t.?  ˙ TANGANEDZA, Mar 9:37 ane a t. munwe  Luk 15:2 Munna uyu u t. vhaitazwivhi Rom 8:15 a no ngo t. muya wa vhalanda Rom 14:3 Ane a la, ngauri Mudzimu o mu t. Ef 5:10 ita vhungoho zwine Murena a zwi t. Flp 4:9 zwe na zwi guda na zwe na zwi t. 2Th 2:10 a vho ngo t. na u funa ngoho 1Ti 5:10 u t. vhaeni Yak 2:25 Rahaba o t. vhadin  da  zwavhudi  1Th 2:13; 1Yo 2:27. TANGANEDZANE, 1Pe 4:9 Ni t.  Rom 15:7. TANGANEDZANI, Rom 14:1. 

TANGANEDZE— THONIFHI   TANGANEDZE, 2Ko 6:1 t. vhuthu vhuhulu  Mar 10:15; Rom 16:2. TANGANEDZEA, 1Ti 2:3.  TANGANEDZEAHO, Luk 4:19; Rom 12:1;  2Ko 6:2; 2Ti 2:15. TANGANEDZENI, Flp 2:29.  TANGANELA, 2Ti 2:5 arali muthu a tshi t.  2Pe 2:20 vha t. kha zwenezwo zwithu Mat 23:30; 1Ko 10:18; Kol 1:12; 1Ti 5:22. TANGANELE, Ef 3:6.  TANONI, 1Ko 4:9 vha u fhedzisela t.  TANZIELA, Mis 22:15 u do   t. nga hae Rom 8:16 Muya u a t. na muya washu 1Ko 11:26 ni dzula ni tshi t. 2Ti 1:8 u songo farwa nga thoni u tshi t.  1Pe 1:11 u t. hu tshee nga phanda  1Yo 5:7 hu na zwithu zwiraru zwine zwa t. Nzu 12:17 mushumo wa u t. nga ha Yesu Nzu 20:4 vhe vha vhulahelwa u t. Mis 18:5; Nzu 19:10. TANZIELE, Yoh 18:37 uri ndi t. nga ha ngoho  TANZIELWA, 1Ti 2:6 u t. nga hazwo  Heb 7:8 t. nga hae uri u a tshila TANZWA, 1Yo 1:7 malofha a Yesu a ri t.  1Yo 1:9 ri t. kha vhuvhi hothe  Nzu 7:14 vho t. zwiambaro nga malofha Mat 23:25; Yoh 13:5; Heb 1:3; 9:14. TANZWIWA, 1Ko 6:11 no t.  Heb 9:22 zwo vha zwi tshi t. 2Pe 2:22 nguluvhe ye ya vha yo t. yo TANZWIWAHO, Heb 10:2.  TA  TA  KHANI, Mar 8:17. TA Gal 5:26 u t.  TISANA,  Flp 2:3 ita tshithu na tshithihi nga u t. TA KHANI, Mar 8:16 vha thoma u t.  TISANA  Rom 2:8 vhane vha t. na vha sa thetshelesi Mis 25:19. TAVHA, 1Ko 3:6 Ndo t.,   Apolo o sheledza 2Pe 1:19 naledzi ya matsheloni i tshi t.  Mat 21:33. TAVHANYA, 1Ti 5:22 U songo t.  Yak 1:19 u t. u thetshelesa, a lenge u amba 2Pe 2:1 ndozwo i vha dele nga u t.  TAVHIWAHO, Mat 15:13 Zwimela zwi songo t.  THALUKANYO, 1Ko 10:15 na vha re na t.  Mat 11:25; Luk 24:25; Rom 3:11; 1Ko 1:19; Nzu 13:18; 17:9. THALUTSHEDZELO, 2Pe 1:20. 

444 THAMU, 1Ko 4:21 Naa ndi de   ndo fara t. ˙ Nzu 15:1 vharunwa vho fara t. dza sumbe Nzu 18:4 to kha t.  di  u badekanywa  Nzu 22:18 Mudzimu u do  mu engedzela t. 2Ko 11:24; Nzu 9:20; 11:6; 21:9. THANGA, Mat 4:5; 24:17; Mar 2:4;  Luk 4:9; 12:3; 17:31. THANGANI, Mis 10:9.  THANZI, Mis 1:8 ni do   vha t. Mis 10:39 ri t. dza zwothe zwe a zwi ita  Mis 13:31 vha vha t. dzawe kha vhathu 1Ko 15:15 ri t. dzo zwifhelaho Mudzimu Heb 12:1 ri na gole lingafha la t. Nzu 1:5 Yesu Kristo, T.  i Fulufhedzeaho Nzu 11:3 ita uri t. dzanga mbili dzi porofite Nzu 17:6 malofha a t. dza Yesu THAPHUDZA, 2Ti 4:7 ndo t. mbambe  THAPHUDZANI, Mat 23:32.  THAVHA, Yoh 19:34 t. kha lurumbu  Yoh 19:37 Vha do  vhona we vha mu t. Nzu 1:7 khathihi na vhe vha mu t. THAVHE, Mis 10:13 Petro, takuwa u t. u le!  THAVHIWA, Nzu 5:12 Ngwana ye ya t.  THO DEA, 1Ko 7:37.   THO DEA DZA MULAYO, Heb 9:10.   THO DISISO, 1Ti 1:4.   THOGOMELA, Mis 4:13 vha tshi t.  Mat 5:3; Ef 5:29; 1Th 2:7. THOGOMELANA, 1Ko 12:25 i fanela u t.  THOGOMELANI, Heb 3:1 t. muapostola na  THOGOMELE, Heb 12:15 Ni t. ni si kundwe  Luk 21:34; Mis 5:35. THOGOMELI, 1Ti 5:8 arali muthu a sa t.  THOGOMELO, 2Pe 1:19.  THOGOMELWA, Gal 3:23 ri tshi t.  THOHO, Kol 1:18 ndi ene t. ya muvhili  Kol 2:19 ha khou farelela kha t. Mis 18:6; Rom 12:20; 1Ko 11:3, 10; Ef 1:22; Nzu 13:3. THOHONI, Nzu 12:1.  THONI, Rom 1:16 A thi na t. dza u amba  Rom 5:5 a li iti uri ri vhe na t. Rom 9:33 na lutendo ha nga vhi na t. Rom 10:11 ha nga farwi nga t. 2Th 3:14; 2Ti 1:8. THONIFHA, Ef 5:33 musadzi u fanela u t.  Mar 12:6; Flp 2:29. THONIFHEI, 2Ti 2:20.  THONIFHI, Luk 18:2. 

445

THONIFHO—TAKADZAHO VHATHU 

THONIFHO, 1Pe 3:2 kunaho khathihi na t.  1Pe 3:15 muya wa u vuda  na t. yo dzikaho THUKHU, Mat 7:14 ndila ndi t.   1Ko 5:6. THU THUWEDZO, 1Ti 6:2 Dzula u tshi u nea t.    Gal 5:8. TO Mat 6:33 Dzulani ni tshi t. Muvhuso  DA,  Mat 7:7 dzulani ni tshi t.,  ni do  wana Luk 12:48 vha do  t. zwinzhi Gal 1:10 naa ndi khou t. u takadza vhathu? Kol 3:1 bvelani phanda  ni tshi t. zwa ta  dulu  Heb 11:6 u lambedza vhane vha mu t. Heb 11:14 vha t. vha havho zwi tshi bva Heb 13:14 ri khou t. une wa khou da  Yoh 8:40, 50; Rom 16:2; 1Ko 1:22; Heb 5:12; 1Pe 5:8; Nzu 9:6. TO Mat 10:11 ni t. a faneleaho mudini  DE,   Mis 15:17. TO  DI,  Rom 9:30 dzitshaka, naho vha sa t. 1Ko 10:33 ndi sa t. u divhuyedza  1Ko 12:21 tshanda  la ri: A thi u t. ˙ TO Yoh 5:39 Ni khou t. Manwalo  DISISA,  1Ko 2:10 muya u t. zwothe  1Pe 1:10 vhudzisesa na u t. nga vhuronwane 1Pe 1:11 vha tshi t. TOLA, 1Pe 2:12 nga duvha   la u t. hawe ˙ TOLISISA, Mis 17:11 t. Manwalo duvha   Rom 8:27 ane a t. mbilu u a divha  1Ko 2:15 muthu wa muya u t. zwothe  1Th 2:4 Mudzimu, ane a t. mbilu dzashu TOLISISANI, 1Th 5:21 T.   zwithu zwothe  ˙ ˙ TOLISISE, Gal 6:4 munwe na munwe kha t.  1Yo 4:1. TOLISISWA, 1Ko 2:14.  TOLISISWI, 1Ko 2:15 ha t. nga muthu  TOLIWA, Luk 19:44 tshifhinga tsha u t. hau  TON DOLA, Nzu 2:22 na vhane a t. navho   Yak 2:11. TUKUFHADZWA, Yak 1:10 a takalele u t.  Luk 14:11. TULUTSHELWA, Rom 1:11; 2Ti 1:4.  TUMA LURERE, Heb 9:4 lubada   lwe lwa t. TUMETSHEDZWE, Rom 11:17.  TUNGUFHADZA, Ef 4:30 t. muya mukhethwa  2Ko 2:1. TUNGUFHADZAHO, Mat 26:75 a lila lu t.  Rom 7:24 muthu a t. lungafhani! TUNGUFHALA, 2Ko 7:9 t. nga ndila ine ya   2Ko 7:10 u t. zwi ita uri ni rembuluwe

Kol 3:21 vha sa do  t. Mar 14:33; Luk 6:25; 1Ko 15:19; Heb 13:17. TUNGUFHALE, 1Th 4:13; Yak 4:9.  TUNGUFHALELA, Nzu 18:11.  TU Mis 14:22 t. uri vha dzule  TUWEDZA,  Mis 18:13 u t. uri vha gwadamele Mudzimu 1Ko 14:3 u a khwathisa, u a t.  Ef 4:23 maanda  a tshi t. muhumbulo wanu  Flp 2:1 ni vhathihi na Kristo ni tshi t. 1Th 2:11 dzula ri tshi ni t. 2Ti 4:2 t.,  nga u sa fhela mbilu Tit 2:15 Bvela phanda  u tshi t. na u kaidza Nzu 19:10 tanziela nga Yesu zwi a t.  Mis 5:3; 11:23; 20:31; 1Ko 16:15; 2Ko 2:8; 6:1; 9:5; Flp 4:2; Kol 1:28; 1Th 4:1; 5:14; Tit 1:9; Heb 13:19. TU Heb 13:22.  TUWEDZAHO,  TU Heb 3:13 dzulani ni tshi t.  TUWEDZANA,  Kol 3:16. TU Rom 1:12 ri t.  TUWEDZANE,  Heb 10:24 ri t. lufunoni na Heb 10:25 ri t.,  zwihuluhulu TU Yuda 3 ndi ni t. u lwela  TUWEDZE,  1Ko 4:14; 1Pe 5:12. TU 1Ko 14:31 vha gude na u t.  TUWEDZEA,  TU 2Ko 8:17 [Tito] o tenda u t.  TUWEDZWA,  Heb 6:18 t. uri ri farelele fulufhelo TUTSHELA, Mat 19:29 vhe vha t.  Mis 1:25 Yudasi a u t. a fara ndila yawe  Flp 2:7 o t. zwothe a fana na mulanda  ˙ 1Ti 6:21 vhanwe vho t. lutendo 2Ti 2:18 vhe vha t. ngoho Heb 3:12 i si na lutendo nga u t. Mudzimu 1Pe 4:1 o t. zwivhi 1Ti 5:12. TUVHA, Flp 1:8 nothe ndi a ni t.   TUWA, 2Pe 1:15 musi ndo no t.,   ni kone Mat 2:12; Luk 9:31; 1Ko 7:15. TUWISWA, Heb 11:5 Nga lutendo Henoxe o t. 

T TAKADZA, Mis 14:17 a t. mbilu dzanu  Gal 1:10 naa ndi khou to  da  u t. vhathu? Flp 2:21 zwine zwa vha t., hu si zwa Kristo Kol 3:20 ndi zwine zwa t. Murena Heb 11:6 si kone u mu t. u si na lutendo Heb 12:11 a hu na ndayo ine ya t. 1Ko 10:33; 1Th 2:15; 1Yo 3:22. TAKADZAHO, Yoh 8:29 ndi tshi ita zwi mu t. TAKADZAHO VHATHU, Kol 3:22.

TAKADZE—TENDELE TAKADZE, Rom 8:8 nama vha nga si t.  1Th 4:1 ndila ine na tshimbila uri ni t.  TAKADZWA, Heb 13:16. TAKALA, Mat 5:3 Hu t. vhane vha thogomela  Mat 24:46 Mulanda u do  t. musi Mune  wawe Yoh 8:56 Abrahamu khotsi anu  o t. Yoh 13:17 ni do  t. arali na zwi ita Mis 5:41 vha tuwa Sanhedrini vho t.  2Ko 9:7 Mudzimu u funa ane a nea o t.  2Ko 12:10 ndi a t. Gal 4:27 T. iwe mufumakadzi a sa bebi Gal 6:4 u do  vha na tshiitisi tsha u t. Flp 2:16 tshiitisi tsha u t. nga Kristo Kol 1:24 ndi a t. ndi tshi tambulela inwi Luk 12:37; Yoh 16:22; 2Ko 6:10; Flp 4:10; Heb 10:34; Yak 1:12; 1Pe 3:14. TAKALAHO, 1Ti 1:11 a Mudzimu o t. 1Ti 6:15 Murena wa Maanda  o t. Rom 4:6. TAKALANI, Mat 5:12 T. ni pembele Flp 4:4 T. Murenani tshifhinga tshothe  Nzu 12:12 t. inwi mata na vho dzulaho  dulu  Rom 15:10. TAKALE, Luk 10:21 a t. nahone a ri: Rom 5:3 kha ri t. musi ri matunguni  Rom 12:15 Ni t. na vho takalaho 1Pe 4:14 ni t., ngauri muya Yoh 16:20. TAKALELA, Mat 3:17 ane nda mu t. Mis 8:1 Saulo o t. u vhulahwa Rom 15:17 Ndi na tshiitisi tsha u t. Kristo Heb 10:6 A wo ngo t. zwipfumelelo zwothe  Nzu 13:3 la tevhela livhanda nga u li t. Luk 13:17; Rom 7:22; 14:18; Ef 1:5; Kol 1:27; 2Th 2:12. TAKALELANI, Nzu 18:20 lita t.  dulu  TAKALELI, Heb 10:38 a thi nga mu t. TAKALELWA, Luk 2:52; Mis 6:8; 2Ko 13:7. TAKALELWAHO, Rom 16:10. TAKALELWE, Mis 7:10; 1Ko 7:33. TAKULELWA NTHA, Mis 2:33.  TALENTE, Mat 18:24; 25:15; Nzu 16:21. TAMA, Rom 7:21 musi ndi tshi t. Flp 1:23; 1Pe 2:2. TAMBUDZA, Mat 8:29 Naa wo dela uri t.  2Th 1:6 lifhedza vhe vha ni t. nga u vha t. Mat 22:6; Mar 5:7; Nzu 9:5; 11:10. TAMBUDZE, Nzu 18:7. TAMBUDZELWA, 1Pe 2:21.

446 TAMBUDZWA, Heb 11:35 vhanna vho t. Heb 13:3 ni tshi humbula vhane vha t. 1Pe 2:19 u kondelela vhuleme na u t.  Nzu 14:11 vhutsi ha u t. havho vhu duba Mis 20:23; 26:23; Heb 2:18; 5:8; 10:33; 1Pe 1:11; Nzu 2:10; 18:10; 20:10. TAMBUDZWE, Luk 24:26 Kristo a t. Mat 16:21. TAMBULA, Rom 8:17 t. nae ri do  newa  2Ko 1:7 inwi ni tshi khou t. Heb 2:9 nge a t. u swika a tshi fa Heb 11:25 a nanga u t. 1Pe 3:17 u t. nga u ita zwivhuya 1Pe 4:1 a t. namani o tutshela zwivhi   Luk 16:25; Mis 14:22; Flp 3:10; 1Pe 3:14; 4:13; 5:10. TAMBULE, Heb 2:10. TAMBULELA, Kol 1:24. TANGELA, Luk 19:43 maswina a u t. TANZHE, Kol 1:15 t. la zwivhumbwa zwothe  Kol 1:18 t. la vho vuswaho, wa u thoma Heb 1:6 a disa T. lawe kha lifhasi  Rom 8:29. TAVHI, Yoh 15:2 T. li re kha nne  li sa anwi  Yoh 15:4, 6. TEA, Heb 11:38 shango lo vha li songo vha t. Heb 2:10. TEAHO, 1Ko 13:12 ndi tshi divhiwa nga ho t.  Gal 6:9 nga tshifhinga tsho t. ri do  kana  Flp 1:27 Ni difare nga ndila yo t.   1Pe 5:6 a ni hulise nga tshifhinga tsho t. TENDA, VHA, Yoh 4:39. TENDA, Yoh 11:48 vhothe vha do   mu t. Yoh 12:42 vharangaphanda  vho mu t. Rom 8:38 ndi a t. uri Rom 14:11 vha do  t. uri ndi nne  Mudzimu Rom 14:14 ndi a t. kha Murena Yesu 1Ko 7:12, 13 o t. u dzula 1Yo 5:1 a t. uri Yesu ndi Kristo Mat 21:32; Yoh 2:11; 7:48; Mis 4:32; 1Ti 3:16. TENDELA, Mat 19:8 a tshi ni t. ni tshi tala  Mis 28:4. TENDELANA, Luk 11:48 nahone ni t. navho Rom 8:9 a ni nga do  t. na muya 1Ko 1:10 ni tea u t. musi ni tshi amba 1Ko 7:5 ha musi vhuvhili hanu  no t. Mat 18:19; Mis 5:9; 15:15; Tit 2:1. TENDELE, Luk 4:41; Mis 19:30; Yak 1:21.

447 TENDELWA, 1Ko 6:12 zwothe zwo t.  Mis 22:25. TENDELWA NGA MULAYO, Mar 12:14; Luk 14:3. TESTAMENTE. Sedzani MULANGA. TETEMELA, Yak 2:19 madimoni a a t. Flp 2:12. TEVHEDZA, Mat 28:20 ni vha funze u t. Yoh 14:21 Ane a dzi t. ndi ene ane a mpfuna Rom 3:31 Nthani hazwo, ri t. mulayo  1Ti 4:6; 2Pe 2:2; Nzu 22:7. TEVHEDZE, Mat 23:3 ni zwi t., fhedzi ˙ TEVHEKANA, Luk 1:3 nwale nga u tou t. Heb 7:23. TEVHELA, Nzu 19:14 mavhuthu a tshi mu t. Mat 4:20; Mis 3:24; 1Ko 10:4. TEVHELE, 1Pe 2:21 ni t. nayo dzawe  TEVHELI, Yoh 10:5. TEVHULE, Nzu 16:1. TEWA, Mat 10:10 mushumi o t. nga zwi liwa Rom 1:32. TEWE, Luk 23:15. THABELO, Mis 10:4 T. dzau dzo swika ta  dulu  Flp 4:6 nga t. na u livhuha Mat 21:13; Mar 12:40; Ef 6:18; 1Pe 3:7; Nzu 8:4. THABELONI, Kol 4:2 Kondelelani t.  THADEO, Mat 10:3; Mar 3:18. THAMARA, Mat 1:3. THANDA, Yak 3:4 zwikepe zwi langwa nga t. THANDA DZI THAVHAHO, Mis 26:14.  THANYELANI, Mat 7:15. THANYELE, Mat 10:17 Ni t. vhathu THARA, Luk 3:34. THATHARASI, 2Pe 2:4 o vha kudzela T. THAVHA, Mat 17:20 amba na t. na ri Luk 3:5 t. na zwikwara zwi do  phusulwa Mat 4:8. THAVHANI YA MITWARI, Luk 22:39; Mis 1:12.  THAVHANI YA SINAI, Mis 7:30. THAVHANI YA TSIONI, Nzu 14:1 yo ima T. Heb 12:22. THEMBELE, Yoh 2:19 Thuthani heyi t. 1Ko 3:16 ni t. ya Mudzimu Ef 2:21 hula tsha vha t. khethwa ya Yehova Nzu 11:19 t. ya Mudzimu i re ta  dulu  THEMBELENI, Mat 27:51 lo tsira t. Yoh 2:15 pandela vhothe t. 

TENDELWA—THIVHELA Mis 17:24 Mudzimu ha dzuli t. 2Th 2:4 dzule t. ya Mudzimu Nzu 3:12 ndi do  mu ita phuphu t. Nzu 7:15 masiari na vhusiku t. yawe THEMENDELE, 2Ko 3:1. THENDELO, 1Ko 7:6 ndi khou ni nea t.  THENDO, Heb 13:15. THENGO KHULU, Mat 13:46; 1Pe 1:19; Nzu 17:4. THETSHELA, Heb 6:4 t. tshifhiwa tsha fhedzi 1Pe 2:3 no t. uri Murena u na vhuthu Kol 2:21. THETSHELESA, Luk 10:16 Ane a ni t., u Yoh 8:47 Ane a bva ha Mudzimu u t. Yoh 18:37 ane a funa ngoho u t. ipfi langa Mis 5:29 Ri tea u t. Mudzimu nthani ha  Rom 5:19 u t. ha muthu muthihi Rom 6:16 vhalanda vha ane na mu t. Flp 2:8 u t. u swika a tshi fa Heb 5:9 u tshidza vhothe vhane vha mu t.  Heb 11:8 Abrahamu, o t. Mat 8:27; Mar 12:37; Mis 5:32; 7:39; Rom 2:8; 6:17; 2Ko 2:9; 7:15; 10:6; 1Ti 1:4; 4:1; 1Pe 1:22; 3:6. THETSHELESAHO, 1Pe 1:2, 14. THETSHELESANI, Ef 6:1 Vhana, t. vhabebi Ef 6:5 Inwi vhalanda, t. vhane  vhanu  THETSHELESE, Luk 16:31 vha nga si t. naho Mis 3:23 a sa t. onoyo muporofita u do  2Th 1:8 u lifhedza vhane vha si t. Tit 3:1 t. mivhuso Heb 13:17 Ni t. vhane vha ranga phanda  Mat 17:5; Mis 4:19; Rom 16:26; 1Pe 3:1; 4:17. THETSHELESE NGA VHURONWANE, Heb 2:1. THETSHELESI, Yoh 9:31 Mudzimu ha t. Ef 2:2 muya une wa shuma kha vha sa t. Mat 18:17; Ef 5:6. THEWAHO, Flp 3:9 bvaho ha Mudzimu ho t. THIATHIRA, Mis 16:14; Nzu 1:11; 2:18, 24. THIKHO, Mat 21:42 ndi lone le la vha t. Mis 4:11 ngeno li lone t. ya tshifhato  Heb 6:19 lene li fulufhelo li ngaho t. 1Pe 2:7 lata  lo mbo di  vha t. ya tshifhato  2Pe 3:10 t. dzi do  swa dza noka  Mar 12:10; 1Pe 2:6. THITHISEI, 1Ko 7:35 nga mbilu yothe ni sa t.  THIVHELA, Mat 23:13 ni t. vhathu uri vha si Mar 9:38 ra lingedza u mu t.

THIVHELWE—TSHANDUKO Mis 11:17 ndi tshi nga kona u t. Mudzimu? 2Th 2:7 ane a khou tshi t. a si tsheeho 1Yo 4:18 ngauri nyofho dzi a ri t. 1Th 2:16. THIVHELWE, 1Pe 3:7. THOLE, Mat 20:1. THOMA, Mat 6:33 ni tshi to  da  Muvhuso u t. Mat 19:30 vha u t. vha do  vha vha u fhedza ˙ 2Ko 8:10 ho no fhela nwaha no t. mushumo Flp 1:6 we a t. wonoyu mushumo wavhudi  Kol 1:18 wa u t. kha zwithu zwothe  Mat 10:3; Mar 9:35; Mis 1:13; Heb 10:9. THOMASI, Yoh 20:24. THOPHENI, 2Pe 2:22. THORO, Mar 4:28; 1Ko 9:9. THORO YA LUNONYA, Mat 17:20.  THOVHELA, Mis 24:3 iwe T. Felikisi Mis 25:21 T. vha tshi ita phetho THOVHO, Yoh 1:27. THUBA, Yoh 10:28 a hu na ane a do  dzi t. Kol 2:8 ane a ni t. Ef 4:8; 2Ti 3:6. THUBWA, Luk 21:24 na u t. THUMBU, Flp 3:19 mudzimu wavho ndi t. 1Ko 6:13. THUMBUNI, Mat 12:40; 1Ti 5:23. THUNDU, Mat 12:29 a dzhia t. dzawe Mat 25:14 a vha kumedza t. yawe Luk 15:13 murwa mutuku a phusukanya t.  Mat 19:21; Luk 14:33. THUNGO YA TSHANDA, Heb 10:12.  THUSA, Flp 4:3 dzule ni tshi t. vhenevho Heb 2:18 u t. vhane vha khou lingwa Heb 4:16. THUSE, Mis 16:9. THUTHA, Rom 14:20 Litshani u t. mushumo Kol 2:14. THUTHI, Nzu 3:5 a thi nga t. dzina lawe THUTHIWA, 2Ko 5:1 dennde, i tshi fanela u t. TIMATIMA, Rom 14:23 arali a tshi t. Yak 1:8; Yuda 22. TIMATIMAHO, Yak 4:8. TIMATIMI, Yak 1:6 e na lutendo, a sa t. Mat 21:21; Mar 11:23; Heb 10:23. TIMOTHEO, Mis 16:1; 1Ko 4:17; 1Ti 1:2. TITO, 2Ko 2:13; 12:18; Gal 2:1; Tit 1:4. TIVHA, Luk 5:4. TOMBO, Mat 16:18 kha t. he li ndi do  fhata  Mat 21:42 T. le la latwa nga vhafhati 

448 Rom 9:32 Vho khukhulwa nga t. Rom 9:33 t. li khukhulaho 1Pe 2:6 Ndi vhea t. lo nangwaho Tsioni ˙ Nzu 2:17 t. hu do  nwalwa dzina liswa 1Ko 10:4. TOVHOLA, Mat 5:11 ni sema na u ni t. Mat 5:12 vhaporofita vho di  vha t. Mat 5:44 ni rabelele vhane vha ni t. ˙ Mat 10:23 vha tshi ni t. kha munwe mudi  ˙ Mat 23:34 ni do  t. u bva kha munwe mudi  Luk 21:12 ni t. vha ni isa dzidzhele Yoh 15:20 ntovhola, na inwi vha do  ni t. Mis 9:21 t. vha ngei Yerusalema Rom 12:14 ni fhatutshedze vhane vha ni t.  1Pe 3:11 a to  de  mulalo na u u t. TOVHOLANI, 1Ko 14:1. TOVHOLE, Rom 14:19 Kha ri t. zwithu Mis 7:52; 13:50. TOVHOLWA, Mat 13:21 u t. nga mulandu 1Ko 4:12 musi ri tshi t., ri a kondelela  2Ko 4:9 ri a t., fhedzi a ro ngo latwa  2Ko 12:10 ndi tshi t. nga nthani ha Kristo  Mat 5:10; Mar 10:30; 2Th 1:4; 2Ti 3:12. TSAHO, Ef 4:10. TSEKENE, Mat 7:14 khoro ndi t. TSELA, Ef 4:9 o t. fhasi Rom 10:7. TSEVHELA, Nzu 21:8 li dugaho mulilo na t. Nzu 19:20. TSEVHO, Heb 12:25 nea t. ya Mudzimu kha  TSHAFUMI, Mat 23:23 ni bvisa t. kha minthi Luk 18:12 ndi bvisa t. kha zwothe  Heb 7:5 ndaela ya u kuvhanganya t. Heb 7:9 Levi, we a tanganedza t. o bvisa t.  TSHAKA, Mat 12:21 t. dzi do  fulufhela dzina Mat 24:14 zwi vhe vhutanzi kha t.  Mat 25:32 T. dzothe dzi do   kuvhanganywa Luk 21:25 t. dza kha lifhasi dzi do  pfa Yak 1:1 t. dza fumi-mbili dzo balanganaho Nzu 1:7 t. dzi re kha lifhasi dzi do  lila Nzu 11:18 Fhedzi t. dza sinyuwa Mat 19:28; 24:30; Mis 10:35; Nzu 7:9; 21:12. TSHANDA, Luk 9:62 ane a vhea t. tshawe kha  1Pe 5:6 di nga fhasi ha t.  tukufhadzeni  TSHANDANI TSHA U LA,   Heb 1:3. TSHANDA  TSHA U LA,  Mat 20:23; 25:33; Mis 7:55. TSHANDUKO, Mis 24:2 t. dzi khou vha hone

449 TSHEDZA, Yoh 3:19 swiswi nthani ha t.  Yoh 8:12 Ndi nne  t. tsha shango ˙ 2Ko 11:14 diita murunwa wa t.  Yak 1:17 Khotsi wa t. tsha ta  dulu  Mat 5:16; 1Yo 1:5; Nzu 22:5. TSHEDZANI, 1Ti 6:16 ane a dzula t. tshi sa 1Pe 2:9 ni swiswini a ni isa t. 1Yo 1:7. TSHEDZA TSHA TA Yak 1:17.  DULU,  TSHELEDE, Mar 6:8 vha songo hwala, t. 1Ti 6:10 mudzi wa zwivhi ndi t. Heb 13:5 ni a funa t. Mat 25:18; Mar 14:11; Mis 5:3; 1Ti 3:3. TSHENE,  Mat 13:25 ha da  swina la zwala t. TSHENA, Nzu 20:11. TSHENISA, Nzu 7:14 zwiambaro vha zwi t. TSHENULUWAHO, Nzu 6:8 bere yo t. TSHIAMBARO, Mat 9:16 rungelela labi kha t. Yuda 23 na t. tshe tsha tshikafhadzwa Yoh 19:2; Nzu 6:11. TSHIAMBARO TSHA NGA NNDA,  Mat 5:40; 24:18. TSHIANWIWA, Heb 13:15.  TSHIBULI, Flp 4:10 fhedzi a no ngo wana t. 1Ti 5:14 dzi si nee mupikisi t.  Heb 11:15 vha tshi do  vha na t. 1Ko 7:21. TSHIDAKWA, 1Ko 5:11 u konana na t. TSHIDULO TSHA KHATULO, Mis 25:10;  Rom 14:10; 2Ko 5:10. TSHIDULONI TSHA KHATULO, Yoh 19:13.  TSHIDZA, Mat 16:25 ane a to  da  u t. vhutshilo Luk 1:69 O ri vusela lunanga lwa u ri t.  Luk 1:77 u t. nga u vha hangwela zwivhi Luk 2:30 ndo vhona ndila yau ya u t.  Luk 19:10 Murwa-muthu o da  u to  da  na u t. ˙ Mis 4:12 a hu na munwe ane a kona u t. 2Ko 1:10 u do  ri t. 1Th 1:10 a ri t. kha mbiti dzine dza khou da  Heb 5:9 u t. vhane vha mu thetshelesa Heb 7:25 u a kona u t. nga ho fhelelaho Heb 9:12 a ri t. nga hu sa fheli Yak 2:14 lwonolwo lutendo lu nga mu t.? Yak 4:12 ane a kona u t. na u fhelisa Yak 5:20 u do  mu t. lufuni 1Pe 3:21 I khou dovha ya ni t. Rom 1:16; 1Ti 4:16; Tit 3:5. TSHIDZE, Mis 4:12 dzina le a nanga uri a ri t. 1Ti 1:15 Kristo o da  uri a t. vhaitazwivhi

TSHEDZA—TSHIFHINGA TSHIDZENI, Yuda 23. TSHIDZWA, Luk 3:6 vhothe vha do   vhona u t. Yoh 4:22 u t. hu bva kha Vhayuda Rom 10:9 lutendo lu bvaho mbiluni u do  t. Rom 10:10 u divhadza khagala u do   t. Rom 10:13 dzina la Yehova u do  t. Rom 13:11 zwino u t. hashu hu tsini 2Ko 6:2 nga duvha  la u t. Ef 2:8 No t. nga lutendo Ef 6:17 ambarani gondolo la u t. 1Ti 2:4 vhathu vha mifuda yothe vha tshi t.  Heb 2:3 ponyoka hani arali ri sa londi u t. Mat 10:22; 19:25; 24:22; 1Ko 1:18; 2Ko 2:15. TSHIDZWE, Yoh 3:17 uri shango li t. nga ene 1Ko 5:5 uri a t. nga duvha  la Murena 1Ko 10:33 uri vha t. Flp 2:12 vhudidini nga nyofho uri ni t.  2Ti 3:15 ane a kona u u talifhisa uri u t.  1Pe 4:18 kondela o lugaho uri a t.  Luk 8:12; 2Ko 7:10; Heb 9:28. TSHIFAKHOLE, Mat 4:24; 17:15. TSHIFANYISO, Mat 22:20 T. itshi na dzina i li Mat 24:32 gudani kha t. tsha muhuyu Gal 3:15 ndi amba ndi tshi shumisa t. Nzu 14:9 rabela livhanda na t. tsha lo Nzu 20:4 rabela livhanda kana t. tsha lo Mat 15:15; Mar 12:12; 13:28; Kol 1:15. TSHIFHANGO, Nzu 8:7. TSHIFHATO, 1Ko 3:9 Inwi ni t.  2Ko 5:1; Ef 2:21. TSHIFHATUWO, Mis 6:15; 2Ko 3:7; 4:6.  TSHIFHE, Heb 3:1 muapostola na t. muhulu Heb 5:5; 9:25. TSHIFHE MUHULU, Heb 6:20 Yesu t. Heb 3:1. TSHIFHINGA, Mat 16:3 zwiga zwa tshino t. Mat 24:36 a hu na ane a divha duvha kana t.   Mat 24:45 vha nea zwi liwa nga t.  Luk 22:53 tshino ndi t. tshanu  tsha u vhusa Yoh 17:1 t. tsho swika; hulisa murwa wau Mis 1:7 a no ngo tea u divha tshenetsho t.  Mis 3:21 t. tsha u vusulusa zwithu zwothe  1Ko 7:29 t. tsho salaho ndi tshituku  Gal 6:9 nga t. tsho teaho ri do  kana  Ef 5:16 ni shumise t. 2Th 2:6 a dzumbululwe nga t. tsho teaho 1Ti 2:6 u tanzielwa nga hazwo nga t.  1Yo 2:18 vhana, ndi t. tsha vhufhelo Nzu 3:10 ndi do  u tsireledza nga t. tsha

TSHIFHINGANI—TSHIMBILA Nzu 12:12 uri o salelwa nga t. Nzu 12:14 t. na zwifhinga na hafu ya t. Mat 24:44, 50; 26:45; 1Ko 4:5; Gal 4:4; 1Pe 4:17; Nzu 11:18; 14:7, 15. TSHIFHINGANI, 1Ti 4:1. TSHIFHINGANYANA, 2Ko 4:17 ha t. 2Ko 4:18 zwine zwa vhonala ndi zwa t. 1Ko 15:52. TSHIFHINGA TSHOTHE, Luk 5:33.  TSHIFHIWA, Mis 8:20. Rom 5:16 t. tshe tsha bveledzwa nga Rom 6:23 t. tsha Mudzimu ndi u tshila 1Ko 7:7 u na t. tshi bvaho ha Mudzimu 1Ti 4:14 U songo litshelela t. tshine wa vha Heb 6:4 thetshela t. tsha fhedzi Mat 5:24; 19:11; 2Ko 9:15; Ef 2:8. TSHIFHIWA TSHA FHEDZI, Rom 5:17. TSHIGA, Mat 24:3 t. tsha u vha hone hau Luk 11:29 a hu na t. nga nnda  ha tsha Yona Luk 23:8 o vha o fulufhela u vhona t. Yoh 7:31 t. tshi fhiraho tsha uyu muthu Mis 4:16. TSHIGA TSHA U REMBULUWA, Mar 1:4; Luk 3:3; Mis 19:4. TSHIGWADA, Mis 24:5 t. tsha Vhanazareta Mis 24:14 ndila ine havha vha ri ndi t.  Mis 5:17; 15:5; 28:22. TSHIHASWA, Luk 5:36. TSHIHUMBUDZI, Mis 10:4 ta sa t.  dulu  TSHIITISI, 2Ko 5:12 ni nea t. tsha u zuwa  1Pe 3:15 a to  da  t. tsha fulufhelo Mis 18:14. TSHIKA, Mat 23:27 a vho faho na t. dzothe  Rom 14:14 a hu na tshine tsha vha na t. 1Ko 4:13 zwino ri vho tou nga t. Tit 1:15 vha re na t. a hu na tsho kunaho Heb 13:4 vhulalo vhu songo vha na t. Yak 1:21 latani t. dzothe   1Pe 3:21 u tanzwa t. dza lwa nama   Nzu 16:13 mibulo yo hevhedzwaho i re na t. Mis 10:14. TSHIKAFHADZWA, Yuda 23. TSHIKAFHALA, 2Ti 3:8. TSHIKALAKATI, Nzu 8:11 yo vha i tshi pfi T. TSHIKALO, Nzu 6:5. TSHIKEPE, Mat 4:22. TSHIKEPE TSHO PWASHEAHO, 1Ti 1:19. TSHIKHALANI, 1Th 4:17.

450 TSHIKHETHWA, Ef 5:26; 1Ti 4:5. TSHIKHUKHULISI, Rom 14:13 ni si vhee t. TSHIKHUNA, Mis 19:9. TSHIKOLO, Mis 19:9 a tshi funza holoni ya t. TSHIKWAMA, Luk 10:4. TSHIKWEKWE, Luk 21:35 sa t. Rom 11:9 Tafula  lavho li do  vha t. TSHIKWEKWENI, 1Ti 6:9; 2Ti 2:26. TSHILA, Yoh 6:51 ane a la tshinkwa u do  t. Yoh 11:25 naho a tshi fa, u do  dovha a t. Rom 1:17 O lugaho u do  t. nga lutendo Rom 6:23 tshifhiwa tsha Mudzimu ndi u t. Rom 7:9 ndo t. hu sa athu vha na mulayo Rom 10:5 u luga ha Mulayo u do  t. ngawo 1Th 4:15 vhane ra do  vha ri tshi khou t. 1Th 4:17 vhane ra khou t. ri do  takulelwa Heb 4:12 ipfi la Mudzimu li a t. li na maanda  Nzu 1:18 vhona! Ndi khou t. lwa tshothe  Rom 8:13; 2Ko 13:4; 1Th 4:17; Heb 7:25; Nzu 19:20. TSHILAHO, Mat 22:32 ndi Mudzimu wa vha t. Yoh 4:10 u do madi  u nea   a t. Mis 10:42 a vhe muhatuli wa vha t.  1Ti 3:15 tshivhidzo tsha Mudzimu a t. Heb 10:31 wela zwandani zwa Mudzimu a t.  1Pe 2:5 ni nga matombo a t. ni khou fhatwa  Nzu 15:7 Mudzimu a t. lini na lini 1Pe 1:3. TSHILALELO, Mar 6:21 Herode a vha o ita t. Luk 14:12 t., u songo vhidza khonani dzau 1Ko 11:20 a zwi konadzei uri ni le t. Nzu 19:17 ni kuvhanganele t. Luk 14:16; 22:20; Yoh 13:4; 1Ko 11:21, 25. TSHILA NGA HU SA FHELI, 1Ti 1:17. TSHILAVHI, Ef 5:27; 1Pe 1:19. TSHILE, Rom 4:17 u ita uri vho faho vha t. TSHILELAHO, Rom 6:11. TSHILI, Mat 4:4 Muthu ha t. nga tshinkwa TSHILIDZI. Sedzani VHUTHU VHUHULU. TSHILIKADZI, Luk 21:2 t. i tshi longela 1Ti 5:3 t. dzine dza shaya vhukuma Nzu 18:7 sa khosi ya mufumakadzi, a thi t. Mar 12:43; Luk 18:3; 20:47. TSHILIMO, Mat 24:32 ni di uri t.  divha  TSHIMBIDZA, Mat 15:14 a tshi t. o pofulaho TSHIMBIDZANAHO, Heb 2:17. TSHIMBILA, Mis 9:31 t. nga u ofha Yehova Ef 2:2 t. nga maitele a lino shango

451

TSHIMBILA-TSHIMBILA—TSHIVHIDZO

1Pe 4:4 a ni tsha bvela phanda  ni tshi t. 1Yo 2:6 u bvela phanda  a tshi t. Yoh 6:19; Mis 3:8. TSHIMBILA-TSHIMBILA, 1Ti 5:13. TSHIMBILE, Ef 4:1 t. nga ndila yo teaho  Ef 5:15 Dzulani no fhatuwa uri ni si t.  TSHIMEBI, Yoh 2:15 t. nga dzithambo TSHIMIMA, Luk 5:29 Levi a ita t. tshihulu TSHINIWA, Luk 15:25. TSHINKWA, Mat 4:4 Muthu ha tshili nga t. ˙ Mat 26:26 a dzhia t. a tshi nwata Yoh 6:35 Ndi nne  t. tsha vhutshilo 1Ko 10:17 t. tshithihi, ri khou la t. tshithihi 1Ko 11:26 ni tshi la tshenetshi t. Mat 6:11. TSHINO, Rom 8:18. TSHINWELO, Luk 22:20 t. itshi tshi imela Luk 22:42 Khotsi, arali u tshi funa, bvisa t. 1Ko 10:21 t. tsha Yehova na tsha madimoni Mat 20:22; 1Ko 10:16. TSHINYA, Mat 6:14 ni hangwele zwe vha t. Rom 3:23 Vhothe vho t.  1Ko 15:33 vhu si havhudi  vhu t. vhudifari  2Ti 2:16 zwiambo zwine zwa t. zwikhethwa Rom 5:12; 2Ko 11:3; Nzu 7:2; 9:4; 19:2. TSHINYALA, 2Ti 1:10; 2Pe 1:4. TSHINYALAHO, 2Pe 2:19 vhudifari ho t.  Mat 17:17; 1Ti 6:5; 1Pe 1:18. TSHINYALELO, Luk 14:28 u vhalele t. 1Ko 9:7. TSHIPATSHI TSHA TSHELEDE, Luk 22:35, 36. TSHIPFUMELELO, Rom 3:25 uri a vhe t. TSHIPHIRINI, Yoh 18:20. TSHIPHIRI TSHIKHETHWA, Mar 4:11; Rom 11:25; 16:25; 1Ko 15:51; Ef 1:9; 3:3, 4; Kol 1:26; 4:3; 1Ti 3:16; Nzu 1:20; 10:7. TSHIPIKWA, Flp 3:14 ndi swikelele t. 1Ti 1:5 t. tsha yeneyi ndaela 1Ti 4:7 t. tsha u dikumedza kha Mudzimu  Mat 11:12. TSHIPONTSHI, Mat 27:48; Mar 15:36; Yoh 19:29. TSHIRANZHE, 1Ko 15:20 ndi t. tsha vho faho Rom 11:16. TSHIRENGULULI, 1Ti 2:6 a vhe t. Mat 20:28. TSHIROMA, Mis 25:16. TSHIRUNDU, 2Ko 11:33 nda tsitswa nga t.

TSHISIMA, Yoh 4:14 a do  vha t. tsha madi  TSHISIMANI, Yak 3:11. TSHI SI NA NUNGO, 1Ko 1:25 t. tshi bvaho ha TSHI SONGO KUNAHO, 2Ko 6:17. TSHISWA, 2Ko 5:17 u vha tshivhumbwa t. Gal 6:15. TSHITAKA TSHA MIPFA, Mar 12:26;  Mis 7:30, 35. TSHITALULA, 1Ti 5:21 u si na t.  TSHITANGADZIME, Nzu 6:14.  TSHITANGU, Ef 6:16 farani t. tshihulwane  TSHITHAVHELO, Rom 12:1 mivhili yanu   sa t. 2Ti 4:6 tshinwiwa tshi shelwaho kha t. Heb 10:12 o nekedza t. tshithihi  Heb 10:26 ita tshivhi nga khole a hu na t. Heb 13:15 nekedza Mudzimu t.  Mat 9:13; Ef 5:2. Luk 3:1. TSHITIRIKI,  TSHITIRINGO, 1Ko 14:7 u fana na t.  Mat 11:17; Luk 7:32. TSHITOMAMBONE, Heb 9:2.  TSHITUKU, 1Ko 7:29 tshifhinga ndi t.  Nzu 12:12 o salelwa nga tshifhinga t. TSHITU Flp 1:17 a vha na t.  TUWEDZI,  TSHITHU TSHI NENGISAHO, Mat 24:15. TSHITIBO TSHA U PFUMEDZANYA, Heb 9:5. TSHITUMBA, Yoh 10:16 dzi si dza hetshi t. TSHITUMBU, Mat 24:28 hune ha vha na t. Mat 14:12. TSHIVHALO, Nzu 7:4 t. tsha vhe vha swaiwa Rom 9:27; Nzu 20:8. TSHIVHI, Rom 5:12 t. tsho dzhena shangoni Rom 5:15 t. tsho ita uri vhanzhi vha fe Rom 5:21 t. tsho vhusa sa khosi Rom 6:23 malamba a t. ndi lufu Rom 7:7 ndi sa do t.  divha  Rom 7:13 uri t. tshi vhonale Rom 8:2 vhofholola kha mulayo wa t. 1Ko 6:18 t. tshine tsha kwama 2Ko 5:21 we a vha a sa divhi t.  Ef 4:26 Sinyuwani, fhedzi ni songo ita t. Heb 10:26 ri tshi ita t. nga khole musi Heb 12:1 ri late  t. tshine tsha ri piringedza 1Yo 3:8 Diabolo o ita t. u bva mathomoni Mar 3:29; Rom 14:23; Heb 11:25; Yak 4:17; 1Yo 1:8; 2:1; 5:16. TSHIVHIDZO, Gal 1:13 ndi tshi tovhola t. Ef 5:24 t. tshi di Kristo  tukufhadzela  Mis 20:28; Gal 1:13; Kol 1:18.

TSHIVHIDZHONI—U FARA NGA TSHITUHU  TSHIVHIDZONI, Heb 12:23 t. tsha matanzhe 1Ko 14:19; Ef 1:22. TSHIVHINDI, Mis 9:27 a amba nga t. Flp 1:14 t. tsha u amba ipfi la Mudzimu 1Th 2:2 Mudzimu o ri nea t.  Mat 8:28; Mis 4:29, 31; 14:3; 28:15; Heb 10:19; 13:6. TSHIVHONI, 1Ko 13:12; Yak 1:23. TSHIVHOTSHWA, Ef 3:1 Paulo, t. tsha Kristo Mat 27:15. TSHIVHUMBEO, Yoh 5:37 kana u vhona t. 1Ko 15:44 U zwalwa u t. tsha nama  Flp 2:6 o vha e kha t. tsha Mudzimu Rom 8:3. TSHIVHUMBWA, Rom 1:25; Gal 6:15; 2Ko 5: 17; Heb 4:13. TSHOTHE, 2Ko 4:18.  TSHUWISA, Yoh 6:60 Mafhungo aya a a t. TSHUWISAHO, Yuda 15. ˙ TSIKELEDZEA, 2Ko 2:4 Ndo ni nwalela ndo t. 2Ko 4:8 Ri a t. nga ndila dzothe   2Ko 5:4 kha lene li dennde ri a gomela, ro t. 2Pe 2:7 Loto o t. zwihulu Rom 2:9; Flp 2:26. TSIKELEDZEAHO, Luk 4:18; 1Th 5:14. TSIKELEDZWA, 1Th 3:3 ane a t. TSIKELEDZWAHO, Mis 10:38. TSIKO, Nzu 3:14 t. ya u thoma ya Mudzimu Rom 1:26. TSILU, Mat 5:22 U tou vha t.! Luk 12:20 T. ndi iwe, vhusiku vhuno 1Ko 3:18 nga a vhe t., uri a talifhe  2Ko 11:16. TSILUFHALA, 2Ko 3:14. TSILUFHALAHO, 1Ko 1:25 tsho t. tsha 1Ko 1:27 zwo t. uri a shonise vhatali  TSIMBI, 1Ti 4:2 luvalo lu ngaho t. ya u swaya Nzu 2:27; 12:5. TSIMBI-TSETHA, Yak 5:3 Musuku wanu   na t. Mis 3:6. TSIMU, Mat 13:38 t. ndi shango 1Ko 3:9 Ni t. ya Mudzimu yo limiwaho TSIMUNI, Mat 13:44; 24:18, 40. TSIMUNI YA MINDIRIVHE, Mat 20:1; 21:28.  TSINDE, Heb 7:13. TSINDENI, Mat 3:10. TSINI, 2Ti 4:6 u vhofhololwa hanga tshi t. Yak 4:8 Sendelani t. ha Mudzimu na ene TSINYUWO, Kol 3:8.

452

TSIONI, Mat 21:5 T. ni ri: Vhona! Khosi yau Rom 11:26 Mutshidzi u do  da  a tshi bva T. Heb 12:22 no sendela Thavhani ya T. Rom 9:33; 1Pe 2:6. TSIRA, Heb 9:5 vhakerube vho t. TSIRELEDZA, Mat 10:39 Ane a t. vhutshilo Flp 3:1 samusi hu u ni t. Flp 4:7 u do  t. mbilu 1Ti 6:20 t. zwe wa newa zwone  2Ti 1:12; Yuda 24. TSIRELEDZEA, 1Th 5:3 Mulalo na u t.! Mis 28:1. TSUMBO, 1Ko 10:11 t., uri zwi ri sevhe Flp 3:17 i tendelanaho na t. 1Th 1:7 no vha t. kha vhothe  1Ti 1:16 u sa fhela mbilu hawe uri ndi vhe t. 1Ti 4:12 ivha t. kha vha fulufhedzeaho Tit 2:7 U vhe t. ya mishumo yavhudi  Heb 9:24 t. ya zwithu zwa vhukuma Yak 5:10 tevhelani t. 1Pe 2:21 Kristo o ni siela t. 1Pe 5:3 ni vhe t. kha sambi 2Pe 2:6 vha t. Yoh 13:15; 2Th 3:9; Heb 4:11; Yuda 7. TSWA, Mat 6:20 hune dzi si pwashe dza t. Ef 4:28 Ane a t. a songo tsha t. Rom 2:22. TSWUKAHO SA MULILO, Nzu 12:3. TSWUKU, Mat 27:28; Nzu 6:4. TUMULA THOHO, Mar 6:16; Luk 9:9.  TUMULWE THOHO, Mat 14:10.  TUPULWA, Mat 15:13. TUPULWAHO, Yuda 12. TUPUWA, Luk 17:6.

U U AMBA LUVHI, 2Pe 2:10 u. vha re na vhugala U BEBA, Heb 11:11 Sara a wana maanda  a u. U BEBA VHANA, 1Ti 2:15. U DIDINA, 1Ti 4:10.  U DIFARA, Mis 24:25 amba nga ha u luga, u.  1Ko 7:5 u sa kona u. hanu  Gal 5:23; 2Ti 3:3; 2Pe 1:6. U DIFUNELA, 1Pe 5:2 Lisani sambi nga u.  U DIHUDZA, Rom 1:30.  U DIKUMEDZA KHA MUDZIMU, Mis 3:12;  1Ti 2:2; 3:16; 4:7, 8; 6:5, 6; 2Ti 3:5; Tit 1:1. U DOWEDZA, 1Ti 4:8 u. muvhili hu vhuyedza  U FARA NGA TSHITUHU, Mis 8:3. 

453

U FHEDZI—VHADIVHI VHA NALEDZI  

U FHEDZI, Nzu 3:17 wo pofula nahone u. U FUMBA, 1Ko 7:19. U FUNZEA, Mis 26:24 U. zwi khou u tanganya  U HANEDZANA, 1Ti 6:5. U HUMBELELA, 1Ti 2:1 dzithabelo, na u. U HUMBULA, Rom 8:6 U. zwa nama  U HUMBULELANA, 1Ti 6:4 na u. vhuvhi U ITA ZWO LUGAHO, 1Pe 2:15. U KHAKHULULA, 2Ti 3:16. U KONDELELA, Heb 6:12 lutendo na u.  U KONDELELANA, Ef 4:2.  U KUNA, 1Ti 4:12 tsumbo kha u. U LESA, Mat 11:19.  U LUGA, Yoh 16:8. U LUGISA ZWITHU, Heb 9:10. U LUKA MAVHUDZI, 1Pe 3:3. UNGA, Luk 21:25 u u. ha lwanzhe U NWESA, 1Pe 4:3 u langa nyemulo, u. U OFHA MUDZIMU, Heb 5:7; 2Pe 1:3. U PFELA, Nzu 3:16 u. kule wa bva mulomoni U PFUKA, Heb 11:29. U PFUKA MULAYO, Rom 4:15 a hu na u. 1Yo 3:4 u ita tshivhi hu u. U PFUMA, 1Ti 6:9 vho diimiselaho u.  U PIKISANA, Yak 3:16. U POMOKA, Rom 1:30 u., u vhenga Mudzimu U RANGA PHANDA, 1Ko 12:28.  U SA DIVHA, Mis 3:17.  U SA DZUDZANYEA, Yak 3:16. U SA FA, 1Ko 15:53. U SA FHELA HAWE MBILU, Rom 2:4. U SA FHELA MBILU, 2Ti 4:2 tu nga u.  tuwedza  2Pe 3:15 u. ha Murena washu sa u tshidzwa Gal 5:22; Ef 4:2; Kol 3:12; Heb 6:15. U SA FULUFHEDZEA, Rom 1:31. U SA FUMBA, 1Ko 7:19. U SA LONDA, Tit 1:6. U SA LUGA, 1Yo 5:17 U. hothe ndi tshivhi  U SA OFHA MUDZIMU, Tit 2:12. U SA SINA, Rom 2:7 uri vha wane u. 1Ko 15:50 kana u la ifa la u. U SA SINI, 1Ko 15:42 ha vuswa u. U SA THETSHELESA, Rom 5:19. U SA VHA NA LUTENDO, Mat 13:58; Mar 6:6; Rom 3:3; 4:20; 11:20. U SA VHA NA MULAYO, 2Pe 2:8. U SHUMA, 1Th 2:9. USIA, Mat 1:8.

U SI NA VHUKHAKHI, Heb 8:7. U SOLANA, 2Ko 12:20 zwitshele, u. U SONGO FUMBA, Rom 2:25, 26. U TAHELA HA ZWILIWA, Luk 21:11; Nzu 6:8.   U TANGANEDZA VHAENI, Rom 12:13.  U TA  TA  KHANI, 1Ti 2:8; 6:4. U TO 1Pe 5:2.  DA  U DIVHUYEDZA,  U TONGISA, 1Yo 2:16.  U TUNGUFHADZA, Rom 14:15 u. wahau  U THOMA, Mis 26:23 samusi e wa u. u vuswa Flp 3:11 kha mvuwo ya u. Nzu 3:14. U TOVHOLWA, Rom 8:35 u., ndala, tsiku  2Ti 3:11. U TSHIDZA, Nzu 12:10. U TSHIDZWA, Nzu 7:10. U TSHILA TSHOTHE, Rom 6:23.  U VHA HONE, Mat 24:3 tshiga tsha u. hau Mat 24:37 U. ha Murwa-muthu U VHONA MULANDU, Mat 12:42. U VUDA, 1Ti 6:11; Tit 3:2. 

V VALA, Luk 13:25 a tshi takuwa a v. vothi Nzu 3:8 munango, une hu si vhe na ane a v.  Nzu 11:6; 20:3. VALIWA, Mat 25:10 vothi la v. VALWA, Luk 11:7. VANGANYWAHO, 1Pe 2:2 mafhi a songo v. VHAALAVHI, Mis 27:27; Nzu 18:17. VHAAPOSTOLA, Mat 10:2 Madzina a v. 1Ko 4:9 v. uri ri vhe tanoni  2Ko 11:13 ndi v. vha mazwifhi, ndi vhafhuri Mar 3:14; 1Ko 12:28; Nzu 21:14. VHAARABIA, Mis 2:11. VHABEBI, Luk 18:29 tutshela v.  Luk 21:16 ni do  hwelelwa nga v. 2Ko 12:14 vhana a vha vhulungeli v. vhavho Ef 6:1 thetshelesani v. vhanu  2Ti 3:2 vha sa thetshelesi v. Mat 10:21; Mar 13:12; Luk 2:27; Rom 1:30; Kol 3:20. VHABVA, Rom 12:11 ni songo vha v. Heb 6:12. VHADIN Mis 16:35 vha ruma v. vha ri:  DA,  2Ko 3:6 v. vha mulanga muswa 2Ko 11:15 v. vhawe na vhone vha tshi diita  2Ko 3:3; 6:4. VHADIVHI VHA NALEDZI, Mat 2:1; 2:7, 16.  

VHADZIA-KHAKHATHI—VHAKOMA VHADZIA-KHAKHATHI, 2Ti 3:3. VHADZIA-MATAMBA, 2Ti 3:2.  VHADZIA-MMBI, Luk 3:14. VHADZIA-MUHOYO, Mat 15:7; 23:13; 24:51. VHADZIA-MULALO, Mat 5:9 Hu takala v. VHADZIA-SWILI, 2Ti 3:4 vhafheti,  v. VHADZIA-U-DIHUDZA, 2Ti 3:2.  VHADZIA-U-TON DOLA, 1Ko 6:9.   VHADZIA-U-ZWIFHA, Yoh 8:44; Nzu 21:8. VHADZIA-VHUFHURA, 2Ti 3:13. VHADZIA-VHUNGOME, Nzu 22:15. VHADZIA-VHUTON DOLO, Yak 4:4; Heb 13:4.   VHADZIA-VHUTSHINYI, Mat 7:23. VHADZUDZANYI, Mis 19:31 v. vha mitambo VHADZULAPO, Luk 15:15. VHADZULAPO VHA TSHIFHINGANYANA, Heb 11:13. VHA EDZISAHO, Ef 5:1 ivhani v. Mudzimu VHAETIOPIA, Mis 8:27. ˙ VHAEVANGELI, Ef 4:11 vhanwe vha vhe v. ˙ VHAFARISEI, Mat 5:20 vhamanwalo na V. Mat 23:26 V. vha mabofu, thomani u tanzwa  Mat 12:14; 23:15, 23, 27, 29; Luk 5:21; Yoh 12:42. VHAFHATI,  1Pe 2:7 tombo le v. vha li lata  Mat 21:42; Mis 4:11. VHAFHURI, 2Ko 6:8; 11:13; Tit 1:10; 2Yo 7. VHAFU, Mat 8:22 litsha v. vha vhulunge v. Yoh 5:25 v. vha do  pfa ipfi la Murwa Nzu 20:13. VHAFULI, Mis 19:24, 38. VHAFUMAKADZI, 1Ko 14:34 v. vha fhumule Ef 5:22 V. nga vha di vhanna  tukufhadzele  Tit 2:4 humbudze v. vha fune vhanna Nzu 14:4 vha si dishate tshika nga v.  Mat 11:11; 24:41; Rom 1:26. VHAFUNWA, 1Ko 10:14; 2Ko 7:1; 1Pe 4:12. VHAFUNZI. Sedzani VHALISA. VHAFUNZIWA, Mat 26:26, 56; 28:19; Yoh 8:31. VHAGALILEA, Luk 13:1. VHAGERIKA, 1Ko 1:22 V. vha to  da  vhutali  Rom 1:16; 1Ko 10:32; 12:13. VHAGODI,  2Pe 3:3 hu do  vha na v. VHAGUDISI, Mat 23:34 ndo ni rumela v. 2Ti 4:3 vha kuvhanganya v. Heb 5:12 no vha no fanela u vha v. Mat 23:34; Ef 4:11; Yak 3:1. VHAGUNGULI, Yuda 16 Vhenevho ndi v. VHAGWADAMELI, Yoh 4:23 v. vha do  rabela

454

VHAHALI, Heb 11:34 vha vha v. nndwani VHAHANEDZI, Luk 21:15 v. vhanu  vhothe  VHAHASHU, Nzu 12:10 mupomoki wa v. Mat 25:40; Mis 15:36; Heb 2:11. VHAHATULI, Mis 13:20.  VHAHEBERU, 2Ko 11:22. VHAHOLEFHALI, Mat 15:30. VHAHULWANE, Mat 16:21. 1Ti 5:17 V. vha fanela u thonifhiwa zwihulu  1Pe 5:1 ndi kwengweledza v; Mat 21:23; Mis 4:5; Tit 2:3; Flp 2:3; Nzu 4:4; 7:11; 14:3; 19:4. VHAINGAMELI, Mis 13:15. VHAINGAMELI VHA SINAGOGO, Mar 5:22. VHAISA, Heb 13:17 zwenezwo zwi do  ni v. 1Pe 3:13 ndi nnyi ane a do  ni v. arali na VHAISALA, 1Ti 5:23. VHAITAZWIVHI, Luk 15:2 u tanganedza v.  Luk 22:37 O badekanywa na v.  Yoh 9:31 Ri a divha uri ha thetshelesi v.  Rom 5:8 ri tshi kha di  vha v., Kristo o ri fela 1Ti 1:9 mulayo ndi wa v. 1Pe 2:12 musi vha tshi ni pomoka uri ni v. Mat 11:19; 13:41; Rom 5:19. VHAITI, Yak 1:22 ivhani v. vha zwine ipfi VHAKALADEA, Mis 7:4. ˙ VHAKANI,  Mat 13:39 v. ndi vharunwa VHAKERUBE, Heb 9:5 v. vha vhugala VHAKHATHUTSHELI, Mat 5:7 Hu takala v. VHAKHETHWA, Yoh 17:17 Vha ite v. Mis 26:10 ndo valela v. dzhele Rom 12:13 Ni kovhelane na v. 1Ko 6:2 uri v. vha do shango?  hatula  2Ko 7:1 uri ri vhe v. musi ri tshi ofha Ef 1:4 u vha v. ri sa Ef 3:8 Nne tuku kha v. vhothe  mutuku   Ef 4:12 u lugiselela v. mushumo 1Th 3:13 solei na u vha v. 2Th 2:13 Mudzimu o ni nanga uri ni vhe v. Heb 2:11 vhane vha khou itwa v. Heb 10:10 ro itwa v. Heb 13:12 vhathu vha vhe v. 1Pe 1:2 u itwa v. nga muya, nga Nzu 11:18 tshifhinga tsha u nea v. malamba  Nzu 17:6 o kambiwa nga malofha a v. Mat 27:52; Heb 12:10; Nzu 13:7; 18:24. VHAKOLOLO, 1Ko 1:26 a si vhanzhi vha re v. VHAKOMA, 1Ko 4:1 nga a ri dzhie sa v. Mis 16:20, 22, 38; 17:6.

455 VHAKRISTE, Mis 11:26. VHALO,  Yoh 15:19. VHALA, Luk 4:16. VHALA KHAGALA, Mis 13:15. VHALANDA, Luk 17:10 A ri v. vha tshithu 1Ko 7:23 litshani u vha v. vha vhathu Nzu 19:2 o lifhedzela malofha a v. vhawe Rom 6:16, 18-20; 8:15; 1Pe 2:16. VHALANGI, Luk 22:4. VHALANGULI, Mis 4:1. VHALAVHELESI, Mis 20:28. VHALE, Nzu 13:18 a v. nomboro dza livhanda VHALELA, 1Ti 4:13 ita vhudidini ha u v.  Nzu 1:3 Hu takala ane a v. ntha  Luk 14:28; Mis 19:19. VHALELI, 1Ko 13:5 A lu v. muthu vhukhakhi VHALELWA, Mis 13:27. VHALIMI, Mat 21:33. VHALINDI, Mat 27:66. VHALINDI VHA PFAMO, Flp 1:13. ˙ VHALISA, Ef 4:11 vhanwe vha vhe v. Mat 8:33; Mar 5:14; Luk 2:8; 8:34. VHALWA, 2Ko 3:2 divhiwa na u v. nga vhothe   Nzu 7:9 lihulu, li sa koni u v. nga muthu VHALWA-NA-KRISTO, 1Yo 2:18 v. vhanzhi ˙ VHAMANWALO, Mat 7:29 a sa fani na v. Mat 5:20; 9:3; 17:10; Luk 5:21, 30. VHAMBA. Sedzani OMBELA. VHAMBEDZWI, 2Ko 9:15 tshifhiwa tshi sa v. Rom 8:18. VHANE,  Mat 6:24 ane a nga shumela v. Mat 5:5; Ef 6:9; Kol 3:22; 1Ti 6:1; Tit 2:9. VHANA, Mat 11:25 dzumbululela v. Mat 18:3 Arali na sa shanduka: na nga v. Mat 19:14 Litshani v., ni songo vha thivhela Ef 6:1 V., thetshelesani vhabebi vhanu  Ef 6:4 Vhokhotsi, ni songo sinyusa v. vhanu  1Yo 5:21 V., dilindeni kha midzimu  Mat 21:16; Mis 17:28; Rom 8:16; 1Ko 7:14; 14:20; 2Ko 12:14; Ef 5:8; 1Th 2:7. VHANANGIWA, Mat 24:31; Mar 13:27; Luk 18:7; Rom 8:33. VHANANYANA, Luk 23:28 V. vha Yerusalema Mis 2:17; 2Ko 6:18. VHANAZARETA, Mis 24:5 tshigwada tsha V. VHANDA, Yoh 18:22 vhadin  da  vha v. Mat 5:39; Yoh 19:3. VHANE VHA SEMANA, 1Ko 6:10.

VHAKRISTE—VHA SA SOLEI VHANE VHA TSWA VHATHU, 1Ti 1:10. VHANGISANA, Gal 5:20 u sinyuwa, u v. Yuda 9 v. tshitumbu tsha Mushe VHANINIVE, Luk 11:30 tshiga kha V. VHANNA, Ef 5:25 V. funani vhafumakadzi Kol 3:19 v., dzulani ni tshi funa vhasadzi 1Pe 3:1 di kha v.  tukufhadzeni  Mis 17:5; 1Ko 14:35; Kol 3:18; 2Ti 2:2. VHANNDA. Sedzani DZITSHAKA.  VHANZHI, Mat 22:14 vho nangiwaho a si v. VHAPFI, Yak 1:22. VHAPFUMI, Yak 5:1 Hee inwi v., lilani VHAPOMOKI, Mis 23:30, 35; 25:18. VHAPOROFITA, Mat 5:12 v. vha phanda  hanu  Mat 7:15 v. vha u zwifha Mar 13:22 Hu do  vha na v. vha mazwifhi Mis 3:21 Mudzimu o amba nga v. Yak 5:10 tevhelani tsumbo yavhudi  ya v. Nzu 11:18 u nee v. malamba  Nzu 18:24. VHAPOROFITA VHA MAZWIFHI, Mat 24:11; 1Yo 4:1. VHAPOROFITA VHA U ZWIFHA, Mat 7:15; 2Pe 2:1. VHARANGAPHANDA, Mat 23:10; Yoh 7:48;  12:42; Mis 3:17; 13:50; 25:2; Ef 6:12. VHARATHU, Mat 12:49, 50. VHARATHU NA VHAKOMANA, Mat 23:8; Rom 12:10. VHAREI, Mat 4:19 ndi do  ni ita v. vha vhathu VHA RE NA MADIMONI, Mar 1:32. VHARENGISI, Mat 25:9. VHAROMA, Yoh 11:48; Mis 16:37; Mis 28:17. ˙ VHARUNWA, 1Ko 4:9 shango lothe na v.  1Ko 6:3 uri ri do v.?  hatula  1Pe 1:12 V. vha a tama u pfesesa Mat 22:30; Heb 13:2; 2Pe 2:4, 11. VHARWA, 2Ko 6:18 ni do  vha v. 1Th 5:5 ni v. vha tshedza na vha masiari Heb 12:7 Mudzimu u khou ni fara sa v. VHASADUKEI, Mat 3:7; 22:23; Mis 23:6, 7, 8. VHASADZI, Ef 5:28. VHA SA FULUFHEDZEI, Luk 12:46. VHA SA KONI U AMBA, Mat 15:30. VHASAMARIA, Yoh 4:9 Vhayuda na V. Mis 8:25. VHA SA OFHI MUDZIMU, 1Ti 1:9; 2Pe 2:6; 3:7; Yuda 15. VHA SA SOLEI, 1Th 2:10 vho lugaho, na v.

VHA SA TENDIHO—VHENGA VHA SA TENDIHO, 2Ko 4:4. VHA SA THETSHELESI, Rom 10:21 vhathu v. VHASHAI, Luk 4:18 ndi divhadze v. mafhungo  Yoh 12:8 v. ni do  dzula ni navho VHASHAYI, Yak 2:5 Mudzimu o nanga v. VHASHUMELI, Rom 13:6 v. vha Mudzimu Flp 1:1; 1Ti 3:8. VHASHUMI, Mat 9:37 Khano  ndi khulu, v. Mat 20:1 a thole v. tsimuni yawe VHASHUMISANI, 1Ko 3:9 ri v. na Mudzimu 3Yo 8 uri ri vhe v. ngohoni Luk 5:7. VHASHUMI VHA BIKO, 1Ko 16:16. VHASIDZANA, Mat 25:1 u do  fana na v. VHA SI NA MULAYO, 2Pe 2:7 vhathu v. 2Pe 3:17 vhathu v. VHA SI NA THALUKANYO, 1Pe 2:15.  VHA SI VHE NA LUTENDO, Heb 3:19. VHA SONGO FUNZEAHO, Mis 4:13. VHASUMBEDZI VHA NDILA, Mat 23:16.  VHASWA, 1Ti 5:11, 14. VHATALI. Mat 11:25.  VHATALI. Dovhani ni sedze THALUKANYO.   VHATALUTSHEDZELI, 1Ko 12:30.  VHATUKU, 1Yo 2:14.  VHATENDI, 1Pe 2:7 ngauri ni v. 1Pe 5:9 v. nga inwi vhothe  1Ti 6:2. VHATHELISI, Mat 11:19 khonani ya v. Mar 2:15 v. vhanzhi vha dzula na Yesu Mar 2:16 Naa u la na v. na vhaitazwivhi? Luk 3:12 v. vha da  khae u lovhedzwa Luk 19:2 Saxeo; e muhulwane wa v. Mat 5:46; 21:31, 32; Luk 7:29; 15:1. VHATHIHI, Ef 4:13 ri tshi vha v. kha lutendo 1Ko 1:10; 1Yo 1:3, 7. VHATHU, Mat 4:19 ndi do  ni ita vharei vha v. Mat 15:9 vha funza masialala a v. Luk 16:15 zwine v. vha dzhiela ntha zwi a  Mis 4:25 Ndi ngani v. vha tshi elekanya Mis 5:29 thetshelesa Mudzimu nthani ha v.  Mis 15:14 v. vha do  vhidzwa nga dzina lawe Rom 9:25 Vhane vha si vhe v. 1Ko 9:8 amba nga mavhonele a v.? 1Ko 9:19 ndo vhofholowa kha v. vhothe  Gal 1:10 naa ndi khou to  da  u takadza v.? Gal 1:11 mafhungo madifha ha bvi kha v.  Tit 2:14 v. vho khetheaho Heb 8:10 vhone vha do  vha v. vhanga

456 Heb 9:19 shasha bugu na v. vhothe  Heb 11:25 u tambula na v. vha Mudzimu 1Pe 2:9 v. vho khetheaho 2Pe 3:11 ni to  da  u vha v. vha mufuda-de  Nzu 17:15 Madi  a imela v., gogo na Nzu 18:4 Ibvani kha lo, v. vhanga Rom 15:11; 1Ko 1:25; 2Ko 6:16; 2Ti 3:2; Heb 2:17; 10:30. VHATHUNI, Mis 3:23. VHATHU VHA ZWIFHINGANI ZWA KALE, Heb 11:2. VHATSHINTSHI VHA TSHELEDE, Yoh 2:15. VHATSINDA, DZITHUN DU, Ef 2:19.   VHATSINDA, Heb 11:13 vha vhe v. Ef 2:12; 1Pe 2:11. VHATSIRELEDZI, 1Ko 4:15 v. vha 10 000 VHATUKANA, Mat 2:16; 21:15. VHAVHA, Yak 4:9 Ipfani u v., ni tungufhale  VHAVHAHO, Yak 3:11 avhudi  na a v. VHAVHALELA, 2Ko 1:23. VHAVHAMBADZI, 2Ko 2:17 a ri v. vha ipfi Nzu 18:3 v. vho pfuma Nzu 18:11. VHAVHUDI,  2Ko 11:5 vhaapostola vhanu  v. VHAVHUSI, Mat 2:6 v. vha Yuda Mat 20:25 v. vha dzitshaka vha a vhusa Rom 13:1 nga vha di v.  tukufhadzele  1Ko 15:24 o no fhelisa mivhuso yothe na v.  1Pe 3:22 v. na maanda  uri vha di  tukufhadze  2Pe 2:10 vhane vha nyadza v. Mat 10:18; Mis 4:26; 19:38; Tit 3:1; 1Pe 2:14. VHAVHUSI VHA RE SHANGONI, Ef 6:12. VHAYUDA, 1Ko 1:23 kha V. a vha 1Ko 9:20 Kha V., ndo diita u nga Muyuda  Nzu 3:9 vha ri vha V., ngeno vhe si V. Mat 2:2; 27:11; Rom 3:29. VHAZUWI, 2Ti 3:2 v., vhadzia u dihudza  VHEA, Yoh 15:16 ndo ni v. uri ni anwe  Mis 14:23 vha v. vhahulwane tshivhidzoni Mis 17:31 o v. duvha  la u hatula  Heb 1:2 we a mu v. uri a vhe mu laifa Mis 17:26. VHE A THOMA U VHA DIVHA, Rom 11:2.  VHE A VHA NANGA, Mar 13:20. ˙ ˙ VHENGA, Mat 6:24 v. munwe a funa munwe Luk 6:22 musi vhathu vha tshi ni v. Luk 6:27 zwivhuya vhane vha ni v. Yoh 3:20 ita zwithu zwivhi u v. tshedza Yoh 12:25 ane a v.

457 Yoh 15:19 nga zwenezwo shango li a ni v. Yoh 17:14 shango lo vha v. Rom 7:15 zwine nda zwi v. ndi zwine nda Heb 1:9 zwivhuya, wa v. vhutshinyi 1Yo 3:15 ane a v. wahawe ndi muvhulahi 1Yo 4:20 a tshi v. wahawe, ndi muzwifhi Yoh 15:18; Rom 9:13; Yuda 23; Nzu 17:16. VHENGANA, Tit 3:3. VHENGE, Mat 5:43 funa wahau, u v. swina VHENGWA, Mat 24:9 ni do  v. nga tshaka Mat 10:22. VHETSHELWA, Kol 1:5 zwithu zwe na v. 1Pe 1:4 No v. lone ta  dulu  1Ti 1:9. VHEULWAHO, 1Ko 11:5 mufumakadzi o v. VHEWA, Rom 13:1 vhavhusi vho v. Heb 9:10 tho dza mulayo dzo v. u swika  dea  Heb 8:3. VHEWA NGA LWA MULAYO, Heb 8:6. VHIBVAHO, Flp 3:15 vhothe vho v.  Heb 5:14 zwi liwa zwo dziaho ndi zwa vho v. Heb 6:1 kha ri bvele phanda  ri vhe vho v. 1Ko 2:6. VHIDA, Mat 27:61 o dzula o livhana na v.  VHIDANI, Mat 27:60; Mar 6:29; Yoh 11:17.  VHIDZA, 1Ko 1:9 a ni v. na vha na vhukonani 2Ti 1:9 O ri v. uri ri vhe vhakhethwa 1Pe 2:9 v. ni swiswini a ni isa tshedzani Rom 8:30. VHIDZELA, 1Th 4:7; 2Th 1:11. VHIDZELELA, Luk 19:40 v. matombo Mis 2:21 ane a v. dzina la Yehova Mis 22:16; Rom 10:13. VHIDZELWA, Ef 4:4 v. fulufhelo lithihi Heb 3:1 vha re na mukovhe wa u v. ta  dulu  Ef 4:1; 1Pe 2:21. VHIDZWA, Rom 9:26 vha do  v. vharwa Gal 5:13 v. uri ni vhe na mbofholowo 2Pe 1:10 itani zwine na nga kona uri u v. VHIDZWAHO, 1Ko 1:26 a si vhanzhi vho v. Nzu 17:14 vho v. na vho nangwaho 1Ko 1:26. VHIDZWE, 1Yo 3:1 ri v. vhana vha Mudzimu VHIFHA MUVHILINI, Luk 1:31 u do  v. Luk 1:24. VHIGELA, 1Yo 1:2 ri khou tanziela na u ni v.  VHILAEDZISWA, Luk 10:41 Marita, u khou v. VHILAELA, Mat 10:19 ni songo v. 1Ko 7:32 a thi to  di  ni tshi v.

VHENGANA—VHOFHOLOWAHO Kol 3:13 tshiitisi tsha u v. nga 1Pe 3:14 ni songo ofha, ni songo v. Yuda 16 vhagunguli, vha a v. Mat 6:34; Flp 4:6. VHILAELA LWO KALULAHO, Luk 12:29. VHILAELELA, Mat 6:25 Litshani u v. 1Ko 7:32 a songo vhingaho u v. zwithu VHILWE, Luk 11:50 malofha a vhaporofita v. VHINAHO, Ef 4:13 ra vha munna o v. VHINGA, Luk 14:20 Ndi kha di  tou bva u v. Luk 17:27; 1Ko 7:28, 36, 38. VHINGAHO, 1Ko 7:33. VHINGI, Mat 22:30. VHINGWA, Mat 24:38 vhinga vha tshi v. Luk 20:35 vha vhingi na u v. 1Ko 7:39 o vhofhololwa uri a nga v. VHINGWAHO, Rom 7:2 mufumakadzi o v. VHINGWE, 2Ko 11:2 fulufhedzisa uri ni v. 1Ti 5:14. VHO BEBWA VHO FHAHULEA, Mat 19:12. VHO FA, Heb 11:13 Vhothe v. vhe na lutendo  ˙ VHOFHA, Nzu 20:2 a li v. minwaha ya tshigidi Mat 16:19; 1Ko 9:9; 1Ti 5:18. VHOFHE, Mat 13:30 tupula mufhunga ni u v. VHOFHEA, 1Ko 7:15, 39. VHOFHEKANYWAHO, Mat 19:6. VHOFHIWA, Heb 9:18 mulanga a wo ngo v. Luk 13:16; Rom 7:2. VHOFHOLOLA, Yoh 8:32 ngoho i do  ni v. 2Th 1:7 v. musi hu tshi dzumbululwa Nzu 1:5 ri v. zwivhini nga malofha awe Luk 24:21; Mis 3:13; Rom 8:2. VHOFHOLOLA NGA TSHIRENGULULI, Kol 1:14. VHOFHOLOLE, Heb 2:15. VHOFHOLOLELA, Mat 27:21. VHOFHOLOLWA, Mat 18:18 zwi do  vha zwo v. Luk 4:18 ndi huwelele uri mathubwa o v. Luk 21:28 u v. hanu  hu tsini Rom 6:7 o v. kha zwivhi Rom 6:18 no v. kha tshivhi Rom 7:2 a v. kha mulayo wa munna wawe Rom 8:21 zwi do  v. vhupulini ha u sina Flp 1:23 ndi tama u v. na 2Ti 4:6 tshifhinga tsha u v. hanga tshi tsini VHOFHOLOWA, Mis 2:29 ambe ndo v. Gal 4:26 Yerusalema wa ta o v.  dulu  Ef 6:8. VHOFHOLOWAHO, Rom 8:21.

VHOKHOTSI—VHUDZISA VHOKHOTSI, Ef 6:4 V., ni songo sinyusa 1Ko 4:15; Gal 1:14; 1Pe 1:18. VHOKRISTO VHA MAZWIFHI, Mat 24:24; Mar 13:22. VHO LUGA, Rom 8:30. VHO LUGAHO, Rom 5:9. VHOMAKHULU, 1Ti 5:4. VHOMAKHULUKUKU, Mat 15:2; Mis 22:3; 2Ti 1:3. VHOMBAHO, 1Pe 5:8 u mona sa ndau i v. VHOMUTHUMUNZHI, Mis 20:20. VHONA, Yoh 1:18 A hu na muthu we a v. Yoh 8:56 Abrahamu u v. duvha  langa Mis 17:22 vhathu vha Athene, ndi a v. 1Yo 1:1 ra mu v. ra mu kwama 1Yo 4:20 ane a si fune wahawe, ane a mu v. Nzu 3:18 mushonga uri u kone u v. Mat 5:8; 20:34; Luk 7:22; Mis 9:12, 17; Rom 8:24; 2Ko 5:7; 1Ti 6:16; Heb 11:13; Nzu 18:9. VHONADZWA, Kol 3:4 Musi Kristo a tshi v. 1Yo 3:8. VHONAHO, Yoh 14:9. VHONALA, 1Ko 3:13 mushumo u do  v. 1Ti 6:14 u swikela hu tshi v. Murena 2Ti 4:1 nga ho khwathaho, na nga u v. hawe  Tit 2:11 vhuthu vhuhulu ha Mudzimu ho v. 1Yo 1:2 huno vhutshilo ho v., ro vhu vhona 1Yo 3:2 zwine ra do  vha zwone a zwi athu v. Mat 23:28; 24:30; Luk 9:31; Rom 1:19; 1Ko 12:7; 2Ti 1:10; 4:8; Tit 2:13; 1Pe 5:4; Nzu 11:19. VHONALAHO, Kol 1:16 zwi v. VHONALE, 2Ko 13:7; 1Ti 3:16; Heb 9:24; 11:27. VHONALI, Rom 1:20 pfaneleo dzawe dzi sa v. VHONA MULANDU, Mat 12:41; Rom 8:34. VHO NANGIWAHO, Mat 24:22, 24. VHONE, Mat 13:14 ni do  lavhelesa, ni si v. 2Ko 3:13 labi uri Isiraele vha si v. VHONETSHELA, 2Ko 3:18 zwifhatuwo zwa v.  2Ko 4:6 o v. mbilu dzashu Ef 5:14 Kristo a tshi do  u v. 2Ko 4:4; Nzu 21:23, 23. VHONETSHELE, Mat 5:16. VHONETSHELWA, Heb 10:32 musi no no v. Nzu 18:1 lifhasi la v. nga vhugala hawe Mis 9:3; Heb 6:4. VHONWA, Mat 27:53 zwa v. nga vhathu Ef 6:6; Kol 3:22.

458 VHONWA MULANDU, Luk 6:37 ni sa do  v. Mis 22:25 ni rwe Muroma a songo v.? Mat 12:37. VHONWE, Yoh 3:21. VHO POFULAHO, Mat 23:24. VHO SALAHO, Nzu 12:17 lwa na v. vha mbeu VHOTSHIFHE, 1Pe 2:9 v. vha vhuhosini ˙ Nzu 20:6 v. vha do  vhusa minwaha Yoh 19:15; Heb 7:11; 1Pe 2:5. VHUAPOSTOLA, Mis 1:25; Gal 2:8. VHUAWELO, Heb 3:11. VHUAWELONI, Heb 4:3 A vha nga dzheni v. VHUBVADUVHA, Mat 2:1; 8:11; 24:27;  Luk 13:29. VHUDABA DABA, Ef 5:4.   VHUDALO, 2Ti 4:17 ndi huwelele nga v.  Yoh 10:10. VHUDI,  2Pe 1:3 ri vhidza nga vhugala na v. 2Pe 1:5 lutendo lwanu  ni engedze v., kha v. VHUDIDINI, Luk 13:24 Itani v. vhuhulwane  Mis 17:27 v. ha uri vha mu wane Rom 15:30 uri ni ite v. na nne  kha thabelo Gal 4:11 ndo ita v. ha fhedzi Flp 2:12 itani v. hothe uri ni tshidzwe  1Th 2:17. VHUDIFARI, Mat 16:27 lambedza u ya nga v.  Gal 1:13 v. hanga kha Vhuyuda 1Ti 4:12 ivha tsumbo kha v. 1Pe 3:16 ni pomoka nga v. havhudi  Gal 6:16; Ef 4:22; 1Pe 1:15; 3:1, 2. VHUDIFHINDULELI, Heb 5:9 v. ha u tshidza  VHUDIN Mis 20:24 fhedza v.  DA,  Rom 11:13 ndi hulisa v. hanga 2Ko 4:1 ri na v. honovhu u ya nga he ra 2Ko 5:18 we a ri nea v. ha u pfumedzanya  2Ko 6:3 v. hashu vhu si solisee Ef 4:12 u lugiselela v. 1Ti 1:12 we a nnea maanda   na v. hawe 2Ti 4:5 khunyeledza v. hau nga vhudalo  Rom 12:7; 2Ko 9:1; Kol 4:17. VHUDIN Mis 21:19.  DANI,  VHUDAKWA, Gal 5:21 vhutshivha, v. VHUDIMONI, Yak 3:15. VHUDUGAMBILU, Gal 5:24 v. na nyemulo dza VHUDZA, Yoh 6:63 Zwe nda ni v. zwi bva kha Mis 23:22 U songo vhuya wa v. muthu uri Mat 7:23. VHUDZISA, Mis 23:34 a mu v. vundu  Mat 2:4; Mis 21:33.

459 VHUDZIVHA, Rom 8:39; Ef 3:18. VHUDZULAVHAFU, Mat 16:18 khoro dza V. Luk 10:15 U do  tsela fhasi V.! Mis 2:31 ha nga do  litshwa V. Nzu 1:18 khono  dza lufu na dza V. Nzu 20:14 Lufu na V. zwa poswa Mat 11:23; Luk 16:23; Nzu 6:8; 20:13. VHUDZULELA, Yoh 20:22 a vha v. muya VHUDZULO, Yoh 14:2 u ni lugisela v. Yoh 14:2; Yuda 6; Nzu 18:2. VHUDZULWA, Yak 1:6 line la v. nga muya VHUDZWA, Rom 3:2. VHUFHELO, Mat 24:3 v. ha ano maitele Mat 24:14 ndi hone v. vhu tshi do  da  1Pe 4:7 v. ha zwothe ho sendela  1Yo 2:18. VHUFHELONI, Mat 10:22 kondelela u swika v.  Mat 28:20 Ndi na inwi misi yothe u swika v.  1Ko 10:11 v. ha maitele a zwithu Heb 9:26 v. ha maitele a zwithu Nzu 2:26. VHUFHURA, Mat 13:22 maanda  a v. Mat 27:64 uri honovhu v. vhu sa fhire ha Yoh 1:47 ane khae ha si vhe na v. 2Ko 4:2 ro tutshela zwithu zwa v.  Gal 2:13 Vhayuda vho mu edzisa kha v. Ef 4:22 nga nyemulo dza v. Kol 2:8 pfunzo dza matali na v.  Heb 3:13 rindidzwa nga maanda  a v. v. hothe 1Pe 2:1 latani   1Pe 2:22 ho ngo wanwa v. mulomoni wawe 2Th 2:10. VHUGALA, Mat 5:16 mishumo i nea v.  Mat 25:31 a tshi da  e kha v. hawe Yoh 15:8 Khotsi anga u a newa v.  Yoh 17:5 Khotsi, zwino nnee v.  Rom 8:17 ri tambula nae ri do v. nae  newa  Rom 9:23 vhuhulu ha v. hawe kha midzio 2Ko 3:8 u shululwa ha muya hu si na v.? 2Ko 4:4 mafhungo madifha a v.  Heb 1:3 tsha u la tsha V. Heb 5:5 Kristo ho ngo di v.  nea  Heb 8:1 khulunoni ya V. ya ta   dulu  ˙ ˙ 1Pe 2:9 divhadze hunwe na hunwe v.  Yoh 1:14; 7:39; 17:4, 10; Rom 1:23; 3:23; 1Pe 5:4; Nzu 21:23. VHUGUNEI, 2Th 2:3. VHUHALI, Yoh 3:36 v. ha Mudzimu vhu dzula Rom 1:30; Ef 4:31.

VHUDZIVHA—VHULAHA VHUHEDENI. Sedzani TSHAKA. VHUHOSINI, 1Pe 2:9. VHUHULU, 2Pe 1:16 thanzi dzo vhonaho v.  VHUHULWANE, Luk 13:24 Itani vhudidini v.  2Ko 8:2. VHUIMO, 1Ko 7:24 hu sa londwi v. ˙ ˙ 1Ko 15:23 munwe na munwe u na v. hawe 1Ko 7:20. VHUIMO HA NTHA, Mis 25:23; Flp 2:9.  VHUIMONI, 1Ti 2:2 na vhothe vha re v.  VHUIMO VHUNE HA TANGANEDZEA,  Rom 5:4. VHUKANDO, Mis 2:35; Heb 10:13. VHUKANDO HA MILENZHE, Yak 2:3. VHUKHAKHI, Mat 18:15 iya u mu sumbedze v. Yak 5:20 rembulusa muitazwivhi kha v. Rom 9:19; Gal 6:1. VHUKHETHWA, 1Th 4:7 o ri vhidzela v. 1Ti 2:15 vhe na lutendo, lufuno na v. Heb 12:14 Tovholani mulalo na v. VHUKONANI, 1Ko 1:9 uri ni vhe na v. 1Ko 15:33 V. vhu si havhudi  vhu tshinya VHUKONI, 1Ko 1:5 kha v. ha u amba 1Ko 12:28 mishumo ya u thusa, v. Mat 25:15. VHUKONI HA U FUNZA, 1Ti 3:2. VHUKUMA, Yoh 7:28 we a nthuma ndi wa v. Flp 2:20 thogomela v. zwithu  ˙ 1Ti 1:2 nwana’nga wa v. lutendoni 1Ti 6:19 vha farelele kha vhutshilo ha v. Yoh 15:1. VHUKUSE HA GAMELA, Mar 1:6. VHUKWILA, Mat 26:4 u fara Yesu nga v. Mar 14:1 v. uri vha mu vhulahe Luk 23:51 ho ngo tikedza v. Mis 5:38 arali hu v. zwi do  pfuvha Mis 7:19 u itela vhathu vhahashu v. Mis 13:10 munna o dalaho v. na vhumbulu  1Ko 3:19 U fasha vhatali vhe kha v. havho  2Ko 2:11 ri a divha v. hawe  2Ko 12:16 ndo ni fasha nga v. Ef 4:14 vha tshi shumisa v. Ef 6:11 v. ha Diabolo Luk 20:23; 2Ko 4:2; 11:3. VHULAHA, Mat 10:28 vhane vha nga ni v. Mat 24:9 matunguni nahone vha do   ni v. Luk 12:5 Ofhani uyo ane a ri o no v. Yoh 10:12 phele i a dzi v.

VHULAHANI—VHUSHAKA Yoh 16:2 muthu ane a ni v. a do  humbula Rom 11:3 Yehova, vho v. vhaporofita vhau Mat 5:21; 10:28; 15:19; Mis 3:15; 7:52, 52; Yak 2:11. VHULAHANI, Kol 3:5 Nga zwenezwo, v. VHULAHELWA, Nzu 20:4 v. u tanziela  VHULAHWA, Nzu 18:24 malofha a vhe vha v. Mis 8:1; 2Pe 2:12; Nzu 2:13; 9:18. VHULAHWAHO, Nzu 6:9. VHULAHWE, Mat 16:21 a v. a vuswe Nzu 13:15. VHULALI, Yak 5:3. VHULALO, Mar 2:4; 6:55; Yoh 5:8; Mis 5:15; Heb 13:4. VHULANGI, Kol 1:25. VHULAPFU, Rom 8:39 v., vhudzivha kana VHULAYAHO, Yak 3:8. ˙ VHULEME, Flp 3:1 A thi na v. ha u ni nwalela VHULENDA, 2Ko 10:1 v. na nga vhuthu ha Gal 5:22 zwianwiwa nga muya ndi v.  Kol 3:16 nyimbo dzi imbiwaho nga v. 1Th 2:7 ro ni fara nga v. 2Ti 2:24 u fanela u vha na v. kha vhothe  1Pe 3:4 nga u vuda  na nga v. VHULUNGE, Luk 9:60 vhafu vha v. vhafu VHULUNGU, Mat 7:6; 13:45; Nzu 17:4; 18:12. VHULUNGWA, Mis 2:29 Davida, uri o fa a v. Rom 6:4 v. nae nge ra lovhedzelwa 1Ko 15:4. VHULWADZE, Yoh 4:52. VHUMBULU, Mis 13:10 v. hothe  VHUMBULUWA, 2Pe 2:22 yo dovha ya v. VHUMBWAHO, Rom 9:20. VHUMUTHU, Rom 6:6 v. ha kale ho ombelwa Ef 4:22 bvulani v. ha kale Ef 4:24 u ambara v. vhuswa Kol 3:9 Bvulani v. ha kale na zwiito zwaho VHUNGOHO, Ef 3:12 ro vhofholowa ri na v. 1Yo 3:19 ri do  vha na v. mbiluni dzashu 2Ko 1:15. VHUNZHI, 2Ko 2:6 ndayo yo newaho nga v.  2Ko 9:10 ane a nea nga v.  1Pe 4:8 lufuno lu fukedza v. ha zwivhi Heb 11:12. VHUPANGWA, Mar 7:22 mbiluni hu bva v. Luk 12:15 ni dilinde kha v.  Ef 5:3 v. vhu songo vhuya ha bulwa 1Th 2:5 a ro ngo ni fhura nga v.

460 1Ti 3:8 u divhuyedza nga ndila dza v.   Rom 1:29; Kol 3:5; 2Pe 2:3, 14. VHUPHARA, Ef 3:18; Nzu 21:16. VHUPOMBWE, 1Ko 5:1 vhigwa nga ha v. 1Ko 6:13 muvhili a si wa v. 1Ko 6:18 Shavhani v. Tshivhi ˙ 1Ko 10:8 Ri songo ita v., samusi vhanwe Gal 5:19 mishumo ya nama ndi v.  Ef 5:3 V. vhu songo vhuya ha bulwa 1Th 4:3 Mudzimu u funa uri ni iledze v. Nzu 17:2 mahosi a lifhasi a ita zwa v. Mat 15:19; Kol 3:5. VHUPOROFITA, Mat 13:14 v. ha Yesaya 2Pe 1:20 a hu na v. ha thalutshedzelo  Nzu 19:10 tanziela Yesu zwi tu v.   tuwedza  1Ti 1:18; 4:14; Nzu 1:3. VHUPUKA, Yak 3:15. VHUPULI, Gal 5:1 fhasi ha dzhogo ya v. VHUPULINI, Rom 8:21 vhofhololwa v. VHURA, Nzu 6:2. VHURABELI, Mis 26:5 V. vhu a konda  Yak 1:26 v. hawe ndi ha mahandana Yak 1:27 Mufuda wa v. ho kunaho Kol 2:23. VHURARU, 2Ko 12:2 a iswa kha lita  dulu  la v. VHURENA, Ef 1:21; Kol 1:16; Yuda 25. VHURERELI. Sedzani RABELA. VHURIFHI, Mis 23:25. VHURIHA, Mat 24:20. VHURONWANE, Mat 6:26 Lavhelesani nga v. 2Ti 1:17 o nto  da  nga v. VHUSA, Rom 5:14 lufu lwo v. sa khosi Rom 6:12 tshivhi tshi tshi v. mivhili yanu  Kol 3:15 mulalo wa Kristo u tshi v. mbiluni Nzu 11:17 wa thoma u v. sa khosi Nzu 20:4 Vha vuswa vha v. sa mahosi 1Ko 4:8. VHU SA FHELI, Rom 5:21 vhutshiloni v. Mat 25:46. VHUSA SA KHOSI, 1Ko 15:25 u fanela u v. Nzu 11:15 u do  v. lini na lini Nzu 19:6. VHUSA SA MAHOSI, 1Ko 4:8 uri na rine  ri v. 2Ti 2:12. VHUSA. Sedzani VHUSA SA KHOSI. VHUSHAI, 2Ko 8:9 uri ni pfume nga v. hawe Nzu 2:9 ndi a divha vhutungu hau na v.   VHUSHAKA, 1Ko 6:17 ane a vha na v. na 1Ko 6:16.

461 VHUSHAKA-DE, 2Ko 6:15.  VHUSHAKANI, Flm 16. VHUSHAYANUNGO, Mis 14:15 vha re na v. Rom 8:26 nga nthani ha v. hashu  Rom 15:1 u kondelela v. ha vha si na nungo  1Ko 15:43 u na v., wa vuswa u na maanda  Heb 4:15 u ri pfela vhutungu kha v. hashu  VHUSHIE, Mis 7:19; 1Ko 3:1; 1Pe 2:2. VHU SI HAVHUDI,  1Ko 15:33 Vhukonani v. VHUSIKU, 1Th 5:2 sa mbava ine ya da  v. Nzu 22:5 v. a vhu tsha do  vha hone Luk 18:7; Yoh 9:4; 1Th 5:5; Nzu 7:15; 12:10. VHU SI NA TSHIKA, Yak 1:27. VHUSWA, Kol 3:10 ni ambare vhumuthu v. 2Ti 2:22 u shavhe nyemulo dza v. Rom 6:4. VHUTALI, Mat 24:45 a fulufhedzeaho na wa v.  Luk 1:17 tevhedza v. ha vho lugaho Luk 16:8 o shumisa v. 1Ko 2:5 lu si vhe kha v. 1Ko 3:19 v. ha lino shango ndi vhutsilu ˙ Yak 1:5 Arali munwe wanu  a tshi shaya v. Yak 3:17 v. vhu na mulalo 1Yo 5:20 Murwa wa Mudzimu o ri nea v.  Mat 11:19; Rom 11:33. VHUTAMBO, Luk 22:1 v. ha zwinkwa  Yoh 5:1; 6:4; 7:37; 1Ko 5:8. VHUTAMBONI, Yoh 2:23; 7:8, 10.  VHUTANZI, Yoh 4:44 Yesu a nea v. hayani   Yoh 8:17 V. ha vhathu vhavhili Mis 20:26 uri ni vhe na v. Mis 25:7 ye vha vha vha si na v. 2Th 1:5 ndi v. ha uri khatulo ya Mudzimu  1Ti 6:13 v. havhudi  khagala Mat 10:18; 24:14; Mis 1:3; Flp 2:22; Heb 3:5. VHUTOLO, Mat 12:39 Murafho u to   da  v. Mis 2:22 o ni sumbedza Yesu nga v. 1Ko 1:22. VHUTON DOLO, Mat 5:28; Mar 7:22; Rom 7:3.   VHUTUKUNI, Mar 10:20; Mis 26:4.  VHUTUNGU, Mat 20:34 a vha pfela v.  Luk 16:23 a tshi khou pfa v., a vhona Luk 21:25 v. ha tshaka Yoh 16:20 v. hanu  vhu do  ita uri ni takale 1Ko 7:28 vhinga vha do  pfa v. namani  1Ko 12:26 murado  muthihi u tshi pfa v. 2Ko 1:4 ri khuthadza kha v. hashu hothe 

VHUSHAKA-DE—VHUTSHINYINI  2Ko 4:17 naho v. vhu ha tshifhinganyana 1Ti 6:10 v. vhunzhi zwa tou nga vho Yak 4:9 li shanduke li vhe v. Nzu 12:2 musi a tshi pfa v. ha u beba Nzu 21:4 v. a vhu tsha do  vha hone Rom 2:9; 8:35; Nzu 16:10. VHUTUNGUNI, Yoh 16:33 shangoni ni v.  Yak 1:27 dzitshilikadzi v. havho VHUTHIHI, Rom 6:5 v. nae 1Ko 1:30 ni vhe na v. na Kristo Yesu Ef 2:21 tshi khou vha na v. Flp 2:2 funana, na v. nga ho fhelelaho Kol 3:14 lufuno, ndi mbofho ya v. VHUTHU, 1Ko 13:4 Lufuno lu na v. 2Ko 10:1 ndi ni humbela nga v. ha Kristo Gal 5:22 zwianwiwa nga muya ndi v.  Mis 28:2; Rom 11:22; 2Ko 6:6; Kol 3:12; Tit 3:4. VHUTHUBWANI, Mat 1:11 v. Babele Rom 7:23 wa nnyisa v. VHUTHU VHUHULU, 2Ko 12:9 V. ho u edana  Ef 2:8 No tshidzwa nga v. Heb 2:9 v. ha Mudzimu, a fele vhothe  Heb 4:16 sendele tsini ha khulunoni ya v.  Yak 4:6 u nea v. vhane vha di   tukufhadza  Yoh 1:17; Mis 13:34; Rom 5:15, 21; 11:6; 2Ko 6:1; Heb 10:29; 12:28. VHUTSHILO, Yoh 3:16 fhedzi a wane v. Yoh 5:26 Khotsi u nea v.  Yoh 11:25 Ndi nne  mvuwo na v. Yoh 14:6 Ndi nne na ngoho na v.  ndila  Yoh 17:3 Uri vha wane v. vhu sa fheli 1Yo 1:2 huno v. ho vhonala, ro vhu vhona Nzu 2:10 ndi do khare ya v.  u nea  ˙ Nzu 20:15 songo nwalwaho buguni ya v. Nzu 22:14 ndugelo ya u ya mirini ya v. Nzu 22:17 ane a funa a dzhie madi  a v. Mat 6:27; 16:26; Luk 12:25; Yoh 5:24; 1Ko 15:45; Yak 1:12; 1Pe 3:10; Nzu 7:17. VHUTSHILO HA LWA MUYA, Heb 12:23. VHUTSHILONI, Luk 16:25. VHUTSHILO VHU SA FHELI, 1Yo 5:11. VHUTSHINYI, Rom 4:25 hu tshi itelwa v. 2Ko 6:14 u luga na v. zwi na vhushaka Kol 2:13 o ri hangwela v. Mar 11:25; Rom 4:7; 2Ko 5:19; Heb 9:15; 2Pe 3:17. VHUTSHINYINI, Ef 2:1.

VHUTSHIVHA—WA HAWE VHUTSHIVHA, Gal 5:26 songo itelana v. Yak 4:5 Muya wa v. Tit 3:3. VHUTSI, Nzu 14:11 v. ha u tambudzwa VHUTSILA HA U FUNZA, 2Ti 4:2; Tit 1:9. VHUTSILU, 1Ko 1:20 vhutali ha shango ndi v.  1Ko 1:23 o ombelwa, kha dzitshaka ndi v. 1Ko 3:19 vhutali ha lino shango ndi v.  2Ko 11:1 v. vhutukutuku   2Ti 2:23 u iledze khani dza v. 2Ti 3:9 v. havho vhu do  vhonala khagala Rom 1:21; 1Ko 1:18; 2:14; Ef 5:4; 1Ti 6:9; Tit 3:9. VHUVHI, Mat 24:12 nga u engedzea ha v. Mis 8:22 rembuluwa u late  v. hau Rom 7:19 v. vhune ndi sa tame u vhu ita Rom 12:17 Ni songo lifhedza v. nga v. Rom 13:10 A re na lufuno ha iteli wahawe v. Rom 16:19 vha si na mulandu kha v. 1Ko 5:8 mbiliso ya v. 1Th 5:22 Iledzani v. hothe  2Th 2:7 tshiphiri tsha v. 1Pe 3:9 ni songo lifhedza v. nga v. Mat 22:18; 23:28; Rom 12:9; 1Ko 14:20. VHUVHUSI, Ef 1:21 mivhuso yothe na v. na  Yuda 8. VHUYA, Luk 19:23 ndi tshi v. nda Luk 19:12; Mis 15:16. VHUYADA, Ef 5:3; Nzu 22:11.  VHUYAFHEDZA, Yoh 15:22. VHUYEDZA, Mat 16:26 v. arali a tshi xelelwa Flp 4:17 tsha do  ni v. vhukuma 1Ti 4:8 dikumedza kha Mudzimu hu v.  1Ti 6:6 u dikumedza kha Mudzimu zwi a v.  2Ti 3:16 hevhedzwa nga Mudzimu a a v. Mat 16:26; Yoh 16:7; Tit 3:8. VHUYEDZAHO, Mis 20:20 zwithu zwi v. 1Ko 6:12 a si zwithu zwothe zwi v.  VHUYELELA, Gal 4:9. VHUYELWE, Heb 12:10 u ita uri ri v. 1Ko 12:7. VHUYELWE NGA VHUFHURA, Tit 1:11. VHUYELWI, 1Ko 8:8 arali ri tshi la, a ri v. VHUYUDA, Gal 1:13 vhudifari hanga kha V.  VILI, 1Ko 9:26 ndila ine nda posa ngayo v.  VILILI, Mat 21:10. VIVHO, Rom 10:19 ndi do  ita uri ni vhe na v. 1Ko 13:4 Lufuno a lu na v.

462 Flp 1:15 vha huwelela Kristo nga v. 1Ti 6:4 Zwenezwi zwi ita uri hu vhe na v. 1Pe 2:1 latani v. lothe   Rom 1:29; 1Ko 3:3. VOTHI, Mat 25:10. VUDA, Mat 11:29 ndo v. ndi a di   tukufhadza  Mat 21:5 i khou da,  nga muya wa u v. 1Ko 4:21 lufuno na u v. Gal 6:1 u mu khakhulula nga muya wa u v. 2Ti 2:25 a laye mashandukwa o v. 1Pe 3:4 u v. na vhulenda, zwa ndeme Gal 5:23. VUDAHO, Mat 5:5 Hu takala vho v.  VUDE, Mat 10:16 ni v. sa maivha  VULEA, Ef 1:18 Mbilu dzanu  dzo v. VULEDZA, Flp 1:6 u do  u v. Yoh 4:34. VUMBA, Rom 9:21 v. lithihi a vhumba 2Ko 4:7 lupfumo nga midzio ya v. Rom 9:21. VUNDEKANA, Mat 21:44.  VUNDIWI, Yoh 19:36 Ha nga v. na shambo  VUNDWA, Rom 11:22 na iwe u do   v. VUSA, 2Ko 4:14 we a v. Yesu u do  vusa Yoh 6:40, 44, 54; Ef 1:20; 2:6. VUSA KHANI, Tit 3:2. VUSE, Yoh 6:39; 11:11. VUSULUSA, Mat 17:11 Elia u do  v. zwithu Mis 1:6 naa u do  v. muvhuso Mis 3:21 tshifhinga tshau v. zwithu zwothe  VUSULUSWA, 2Ko 4:16. VUSWA, Mat 28:7 vhudza vhafunziwa uri o v. Luk 20:37 Mushe o amba nga ha u v. Yoh 5:29 v. uri vha tshile Rom 6:5 v. vhunga ene, ri vha vhathihi nae 1Ko 15:22 ri do ha Kristo  v. nga nthani  1Ko 15:42 Zwo tou ralo nga u v. ha vhafu 1Ko 15:44 wa v. u tshivhumbeo tsha muya Kol 3:1 Naho zwo ralo, arali no v. na Kristo Mat 22:30; 1Ko 15:17, 42; Kol 2:12. VUTSHELA, Mat 10:21. VUTSHELA MUVHUSO, Mar 15:7; Luk 23:19. VUTSHELWE MUVHUSO, Mis 21:38. VUWA, Ef 5:14.

W WAHAU, Luk 10:27 funa w. vhunga u tshi Mat 18:15. WA HAWE, Ef 4:25.

463

WAHAWE—YOHANE

WAHAWE, Mat 5:22; Luk 10:36; Rom 13:10. WAINI, Yoh 2:9 madi  e a shandulwa a vha w. 1Ti 3:8 Vhashumeli vha songo nwesa w. 1Ti 5:23 u nwe na w. u a vhaisala thumbuni Nzu 18:3 w. ya nyemulo ya vhupombwe Mat 9:17; 26:29; Ef 5:18. WANA, Mat 7:7 dzulani ni tshi to  da,  ni do  w. Mat 7:8 ane a to  da  u a w. Luk 12:37 a tshi vhuya a w. vho fhatuwa  WANAHO, Mat 7:14 vha i w. a si vhanzhi WANE, 1Ko 9:24 Gidimani uri ni li w. Mis 17:27; 2Th 2:14; Nzu 9:6. WANI, Yak 4:3 ni tshi humbela, a ni w. WA-TA TA Luk 1:32, 76; 6:35;  DULU  DULU,  Mis 7:48; 16:17. WAVHUDI,  Luk 18:19 u tshi ri ndi w.? Mar 10:18. WELA, Mis 16:9 W. ngeno Makedonia 1Ti 6:9.

X XEDZA, Mat 24:24 vha mazwifhi vha do  x. Luk 23:2 ro mu wana a tshi khou x. lushaka 1Yo 3:7 ni songo tendela muthu a tshi ni x. Nzu 12:9 Sathane, ane a khou x. lifhasi Nzu 18:23 wo x. tshaka nga vhungome Nzu 20:3 tsha do  kona u x. dzitshaka Mat 24:4; Yoh 18:9; 2Th 2:3; Nzu 19:20. XEDZWE, Luk 21:8 Ni thogomele uri ni si x.  ˙ XELA, Mat 18:12 dza dana inwe yadzo ya x.  Luk 15:24 murwa wanga o vha o x. o wanala XELAHO, 1Pe 2:25 ni tshi nga nngu dzo x. Mat 15:24; Luk 19:10. XELELWA, 1Ko 3:15 u do  vha o x.

Y YAH, Nzu 19:1. YAIRO, Mar 5:22; Luk 8:41. YAKOBO, Rom 9:13 Y. ndo mu funa Heb 11:9 Isaka na Y., ma laifa nae Mat 22:32. YAKOBO 1., Mat 4:21; Mar 10:35; Luk 6:14. YAKOBO 2., Mat 10:3; Mar 15:40; Luk 24:10. YAKOBO 3., Mat 13:55; 1Ko 15:7; Yak 1:1. YAVHUDI,  Rom 10:15 Ndi y. lungafhani YEFETA, Heb 11:32. ˙ YEHOVA, Mat 1:20 a vhona murunwa wa Y. Mat 4:10 gwadamela Y. Mudzimu Mar 12:29 Y. Mudzimu washu ndi ene e ethe 

Luk 1:38 Maria a ri: Nne  mulanda wa Y.! Luk 1:46 Maria a ri: Ndi hulisa Y. Luk 2:9 vhugala ha Y. ha vha vhonetshela Luk 2:26 a sa athu vhona mudodzwa wa Y.  Yoh 12:13 a daho nga dzina la Y.  Mis 2:34 Y. o ri: Dzula kha tsha u la Mis 9:31 tshimbila nga u ofha Y. Mis 21:14 Kha hu itwe zwine Y. a zwi funa Rom 14:8 ri tshilela Y., na musi ri tshi fa Rom 15:11 Rendani Y. inwi dzitshaka 1Ko 10:21 tafulani  la Y. na tafulani  la 1Ko 10:26 lifhasi ndi la Y. na 2Ko 3:17 Huno Y. ndi Muya Ef 2:21 thembele khethwa ya Y. Kol 3:23 shume nga mbilu, ni shumele Y. 1Th 4:15 ra ni vhudza nga ipfi la Y. 1Th 5:2 duvha  la Y. li do  da  sa mbava 2Th 2:2 duvha  la Y. lo swika 2Ti 2:19 Y. u a divha vha re vhawe  Heb 12:6 Y. u laya ane a mu funa Heb 13:6 Y. ndi muthusi wanga; a thi ofhi Yak 4:15 Y. a tshi funa Yak 5:15 Y. u do  mu vusa 1Pe 1:25 maambiwa a Y. a dzula e hone 2Pe 3:9 Y. ha ongolowi 2Pe 3:10 duvha  la Y. li do  da  sa mbava Yuda 9 Mikaele o ri: Ngavhe Y. Nzu 4:8 Mukhethwa, mukhethwa, Y. Nzu 19:6 Y. Mudzimu washu Yoh 1:23; 1Ko 1:31; Gal 3:6; Kol 3:13; Heb 8:11; Yak 5:11; 1Pe 3:12. YERIKO, Heb 11:30 mbondo dza Y. YERUSALEMA, Luk 21:24. Heb 12:22 no sendela Y. wa ta  dulu  Nzu 21:2 Y. muswa, u tshi bva ta  dulu  Mat 23:37; Gal 4:26; Nzu 3:12. YESAYA, Mat 15:7; Rom 15:12. YESU, Mat 1:21 ira dzina la Y. Mat 27:37 Hoyu ndi Y. Khosi ya Vhayuda Mis 4:13 vha anzela u tshimbila na Y. Mis 9:5 Ndi nne  Y., ane wa khou mu tovhola Flp 2:10 dzina la Y. vhothe vha gwadame  Mat 3:16; 27:17; Luk 2:43; Yoh 1:45; 17:3; Mis 2:36; Rom 6:23; Heb 2:9; 3:1; Nzu 1:5. YOBO, Yak 5:11 No pfa nga u kondelela ha Y.  YOHANE 1., Mat 3:1 Y. Mulovhedzi o Mat 11:11 muthu a fhiraho Y. Mulovhedzi Mat 14:10; 21:25; Mar 1:9; Luk 1:13.

YOHANE 2—ZWIKWARA YOHANE 2., Nzu 22:8 Ndi nne  Y. we a pfa Mat 4:21; Mis 3:1; Gal 2:9; Nzu 1:4. YONA, Mat 12:39 vhutolo ha muporofita Y.  Luk 11:30. YOPE, Mis 9:42. YORODANE, Mar 1:9. YOSEFA 1., Mis 7:9; Heb 11:22. YOSEFA 2., Mat 1:19; Luk 3:23; Yoh 6:42. YOSHUA, Heb 4:8. YUDA, Yuda 1 Y., mulanda wa Yesu Kristo Mat 2:6; Heb 8:8. YUDASI, Mat 26:25; Luk 6:16; 22:48. YUDEA, Mat 24:16; Luk 21:21.

Z ZHAMBA, Luk 23:21 Vha thoma u z. Yoh 16:20 inwi ni do  lila na u z. Mis 21:34. ZUWA, 1Ko 1:29 uri hu si vhe na vhane vha z. 1Ko 1:31 Ane a z., nga a z. nga Yehova Yak 3:5 lulimi lu z. zwihulu Rom 3:27; 2Ko 9:3; Ef 2:9. ZWALA, Luk 8:5 Muzwali o bva a ya u z. 2Ko 9:6 ane a z. zwituku u do   kana  zwituku  Gal 6:7 tshine muthu a z. u do  kana  ZWALE, Luk 19:22. ZWALI, Mat 6:26. ZWALWAHO, Mat 13:20 Yo z. matomboni ZWALWA, 1Ko 15:44 U z. u tshivhumbeo ZWANDA, 2Ko 5:1; 1Ti 4:14; Heb 9:11;  Yak 3:18. ZWANDANI, Heb 10:31 wela z. zwa Mudzimu  ZWAVHUDI,  Mat 19:10 ndi z. uri muthu a si Mar 7:35 a thoma u amba z. Mat 25:21; 2Ko 3:5; Gal 5:7; 2Th 1:11. ZWA VHUKUMA, Heb 9:24. ZWIAMBARO, Mat 27:35 kovhekana z. zwawe Nzu 7:14 vho tanzwa z. vha zwi tshenisa  Mat 6:28; 17:2; 21:8; 23:5; Mar 16:5; Nzu 3:18; 7:9, 13; 16:15. ZWIAMBARO ZWA MUTHU, Mis 20:33. ZWIAMBARO ZWA NGA NNDA, Yak 5:2.  ZWIANWIWA, Gal 5:22 z. nga muya  ˙ ZWIBOGISI ZWI RE NA MANWALO, Mat 23:5. ZWIBWANANA, Mat 15:26. ZWIDULA, Nzu 16:13.  ZWIDAKWA, Mat 24:49 a la na u nwa na z. 1Ko 6:10 z., a vha nga li ifa la Muvhuso

464 ZWIDULONI ZWA PHANDA, Mat 23:6, 6;  Luk 11:43; 20:46. ZWIENDANUNGO, Kol 2:19; Heb 4:12. ZWIFANYISO, Mat 13:10 amba navho nga z. Mat 13:34 o vha a tshi amba z. fhedzi Mat 13:35 Ndi do  amba nga z. Luk 8:10 vhothe ndi vha vhudza nga z.  Yoh 16:25 dovha nda ni vhudza nga z. Mis 7:43 z. zwe na zwi ita uri ni zwi rabele 2Ko 6:16 Mudzimu na midzimu ya z.? Mar 4:10, 11; 12:1. ZWIFHA, Rom 3:4; 1Ti 4:2; Nzu 21:27; 22:15. ZWIFHE, Heb 6:18. ZWIFHELANA, Kol 3:9 Ni songo z. ZWIFHELWA, 1Ko 4:13 musi ri tshi z. ZWIFHINGA, Luk 21:24 z. zwo vhewaho zwa 1Th 5:1 malugana na z. 2Ti 3:1 maduvhani a vhufhelo z. zwi  2Ti 4:2 huwelele fhungo, nga z. zwavhudi  1Pe 1:20. ZWIFHINGA ZWI LEMELAHO, 2Ti 3:1. ZWIFHINGA ZWO VHEWAHO, Luk 21:24; 1Ti 6:15. ZWIFHIWA, 1Ko 12:4 z. zwo fhambanaho 1Ko 14:12 tama z. zwa muya Heb 11:4 o tanziela a tshi thogomela z.   Nzu 11:10 vha rumelana z. Mat 7:11. ZWIGA, Mat 16:3 talukanya z. zwa tshino  Mis 2:19 z. kha lifhasi Nzu 16:14 nga madimoni i ita z. Yoh 11:47; 20:30; Mis 8:13; 2Th 2:9. ZWIGWADA, 1Ko 11:19 uri hu do  vha na z. 2Pe 2:1 Vhenevho vha do  dzhenisa z. ZWIGWADA ZWI TSHINYAHO, 2Pe 2:1. ZWIHALI, 2Ko 6:7 z. zwa u luga tshandani  2Ko 10:4 z. zwa nndwa yashu a si zwa nama  ZWIHULWANE, Rom 11:33 ndi z. ZWIHWANA, Nzu 15:2 vho fara z. Nzu 14:2. ZWIKEPE, Yak 3:4; Nzu 18:19. ZWI KHODWAHO, Flp 4:8.  ZWIKHUKHULISI, Mat 18:7 nga nthani ha z.!  Mat 13:41. ZWIKOKOVHI, Mis 10:12 z. zwa mifuda yothe  ZWIKOLONI, Yoh 7:15. ZWIKWAMA, Luk 12:33. ZWIKWARA, Luk 23:30.

465 ZWILIWA, Mat 24:45 vha nea z.   Yoh 6:27 Ni songo shumela z. Yoh 6:55 nama yanga ndi z. zwa ngoho  Rom 14:15 u tshi tungufhadza wahau nga z.  1Ti 6:8 ri na z. na zwa u fuka Heb 5:14 z. zwo dziaho ndi zwa vho Mat 6:25; Yoh 4:34; Mis 2:46; 14:17; 1Ko 8:13. ZWILIWA ZWI DO Mat 24:7;   TAHELA,  Mar 13:8. ZWILILO, Rom 3:16; Heb 5:7. ZWILONDA, Luk 16:21; Nzu 16:2, 11. ZWIMBA, Mis 28:6 vho lavhelela uri u do  z. ZWIMELA, Heb 6:7 z. zwine zwa vhuyedza Nzu 9:4 tshinya z. zwa lifhasi kana muri ZWIMIMA, 1Pe 4:3 u nwesa, z. ZWIMIMANI, Mat 23:6. ZWIMIMA ZWI SA LANGEI, Rom 13:13. ZWINONI, Nzu 18:2 vhudzulo ha z.  Mat 8:20; Mis 10:12. ZWINKWA, Luk 9:13 nga nnda  ha z. Mat 16:12. ZWINKWA ZWO NEKEDZWAHO, Mat 12:4.  ZWINZHI, 1Ko 15:58 z. mushumoni wa 2Ko 9:6 ane a zwala z. 2Ko 9:8 u vha na z. u itela mushumo Luk 12:15; 2Ko 8:14. ZWIORO, Nzu 8:4 z. khathihi na thabelo ZWIPHIRI ZWIKHETHWA, Mat 13:11; 1Ko 4:1; 13:2; 14:2. ZWIPUKA, 2Pe 2:12 vhathu, vha nga z. Yuda 10. ZWIRANZHE, Yak 1:18 uri ri vhe z. Rom 8:23; Nzu 14:4. ZWIRUNDU, Mat 14:20; 15:37. ZWI SA TAHALI, 1Pe 3:4 nga vhulenda z.  ZWI SA TSHILI, 1Ko 14:7. ZWISHUMISWA, Rom 6:13 mirado  yanu  sa z. ZWISIMA, 2Pe 2:17 z. zwi si na madi  ZWISIMANI, Nzu 7:17 ya vha isa z. zwa madi  Nzu 16:4. ZWI SI NA MUSHUMO, Mat 12:36. ZWISIWANA, Yak 1:27 u thogomela z. na  ZWI SONGO FHELELAHO, 1Ko 13:10. ZWI SONGO KUNAHO, Rom 6:19. ZWISWA, 2Ko 5:17 huno ho bvelela z. Nzu 21:5 Zwothe ndi zwi ita z.  ZWITANGADZIME, Nzu 16:20. 

˙ ZWILIWA—ZWO NWALWAHO  ZWITHAVHELO, Heb 10:1 nga z. zwenezwo  1Pe 2:5 z. zwa muya zwi tanganedzwaho  ZWITIRIKINI, Mar 5:17 uri a tuwe z. zwavho   ZWITOMAMBONE, Nzu 1:12, 13, 20; 2:1.  ZWITUKU, Luk 16:10 a fulufhedzeaho kha z.  1Ti 4:8 u dowedza muvhili hu vhuyedza z.  ZWITUKUTUKU, Luk 12:26.   ZWITU ZWAVHUDI,  TUWEDZI   Flp 1:15. ZWITHU ZWA MUTHEO, Kol 2:8; Heb 5:12. ZWITHU ZWA VHUHANA, Gal 4:3. ZWITHU ZWI NENGISAHO, Nzu 17:5. ZWITSHELE, Rom 1:29 Vha ita z. 2Ko 12:20 z., u solana 1Ti 5:13 z. na u didzhenisa kha  Tit 2:3 songo vha na z., u vha phuli dza 1Ti 3:11 ZWITSHENA, Nzu 7:9. ZWITUMBU, Mat 27:52. ZWIVHI, Mat 12:31 hangwelwa z. zwothe  Mat 26:28 vhanzhi uri vha hangwelwe z. Yoh 1:29 hwalaho z. zwa shango! Yoh 5:29 vhe vha ita z. Mis 3:19 rembuluwani uri ni hangwelwe z. Rom 6:6 mivhili yashu i re na z. 1Ti 6:10 mudzi wa zwithu zwothe z.  Heb 10:12 tshithavhelo a tshi itela z.  Heb 10:17 A thi tsha do  humbula z. zwavho Yak 1:13 Mudzimu ha lingwi nga z. Yak 5:15 o ita z., u do  hangwelwa Nzu 18:4 to  di  u vha na mukovhe kha z. Yoh 3:20; Mis 10:43; Rom 4:8; 9:11; 2Ko 5:10; 1Ti 5:24; Yak 3:16; 1Yo 1:9. ZWIVHIDZO, Mis 16:5 z. zwa engedzea ZWIVHIDZONI, 1Ko 14:34. ZWIVHOTSHWA, Mis 16:25. ZWIVHUMBEO, 1Ko 15:40. ZWIVHUMBWA, Rom 8:20 Z. zwo kumedzwa Rom 8:22 z. zwothe zwi kha di   gomela Kol 1:15; 1:23; Nzu 4:6; 5:6; 8:9. ZWIVHUNGU, Mar 9:48. ZWIVHUYA, Rom 7:19 z. zwine nda zwi tama Gal 6:10 kha ri itele vhathu vhothe z.  2Ti 3:3 vhadzia-khakhathi, vha sa funi z. Heb 1:9 funa z., wa vhenga vhutshinyi 1Pe 3:14 ni tshi tambula nga nthani ha z.  Yoh 5:29; Rom 12:21; 13:3. ZWO KUNAHO, Flp 4:8. ˙ ZWO NWALWAHO, Yoh 5:47.

THUMETSHEDZO  1

U Fhiriselwa ha Dzina la Mudzimu ˙ Manwaloni a Lugerika ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ 467

2

U Vhuyedzedzwa ha Dzina la Mudzimu ˙ Manwaloni a Tshikriste a Lugerika ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ 473

3 4

Yesu—A Fanaho na Mudzimu; wa Mudzimu ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ 475 ˙ ˙ “Vhupombwe”—Mufuda Munwe na Munwe wa Vhudzekani u Siho Mulayoni ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ 476

5

U vha Hone ha Kristo (Parousia) ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ 478

6

“Danda la Tshengedzo” ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ 479

7

“Hades,” “Sheol”—Vhida  lo Doweleaho  la Vhathu; Mavhidani ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ 482 

8

“Gehena”—Tshiga Tsha Ndozwo ya Tshothe ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ 483 

9

Mubulo une wa ri “Thestamennde ya Kale” na une wa ri “Thestamennde Ntswa” ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ 484

10

Zwiitea Zwihulwane zwa Vhutshilo ha Yesu kha Lifhasi ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ 486 

11

Mapa wa Muvhuso u re na Vhuthihi wa Saulo, Davida, Salomo ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ 494

12

Mapa wa Palestina Tshifhingani tsha Vhudin  da  ha Yesu ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ ˝ 495

˙ ZWIGA ZWA MANWALO: Kha thumetshedzo yothe, musi hu tshi ambi  ˙ ˙ wa mafhungo a manwalo, zwo to uri hu ambiwe nga manwalwa ma dea  ˙ ˙ nzhi a kale, dzi-papyrus, na manwalwa o nwalwaho nga tshanda. Hu te vhela tshati ya zwiga zwa ndeme zwo ambiwaho kha dzithumetshedzo.  B

˙ ˙ Manwalwa a Vatican 1209, Luger., danani  la vhuna  la minwaha C.E., ˙ ˙ Mudi  wa Vatican, Roma, Manwalo a Luheb., Manwalo a Luger.

Dy

Douay Version

J21

The Emphatic Diaglott (interlinear ya Lugerika na Luisimane), ˙ yo nwalwaho nga Benjamin Wilson, New York, 1864, ya dovha ya gandiswa nga Watch Tower Bible and Tract Society, Brooklyn, 1942.

KJ

King James Version

LXX

Septuagint, Luger., yo thoma u bveledzwa danani  la vhuraru na ˙ ˙ la vhuvhili la minwaha B.C.E., Manwalo a Luheb. (A. Rahlfs, Deutsche Bibelgesellschaft, Stuttgart, 1935).

NW Ref. Bi.

New World Translation of the Holy Scriptures, With References, yo gandiswa nga Watchtower Bible and Tract Society, Brooklyn, 1984. 466

1

U Fhiriselwa ha Dzina la Mudzimu (˘˙˘˝) ˙ Manwaloni a Lugerika (Na Zwipida  Zwa 12 Zwi Tikedzaho)

˙ Inwe ya mbuno dzi swayeaho ˙ manwalwani a re hone a Lugerika lwa u thoma na kha nzudzanyo nnzhi dza kale na dza musalauno, ndi u sa vha hone ha dzina ˙ la Mudzimu. Manwaloni a kale a Luheberu, lene lo dzina lo vha li tshi imelwa lu to u vha 7 000  daho  nga ma ledere mana   565 , ane nga ho doweleaho a vhidzwa Tetra grammaton nahone nga Luisimane a imelwa nga ma ledere YHWH  (kana JHVH). Ndila yo teaho ya u  bula lene lo dzina a i divhei namu  si, fhedzi ndila yo doweleaho vhu  kuma ya u talutshedzela  lene lo dzina ndi “Yehova.” Lene  lo dzina musi lo pfufhifhadzwa ndi “Jah” (kana “Yah”), nahone li bvelela kha vhunzhi ha madzina a re Ma˙ nwaloni a Tshikriste a Lugerika, khathihi na ipfi “Aleluya!” kana “Haleluya,” zwine zwa amba “Rendani Yah!”—Nzumbululo 19:1, 3, 4, 6. ˙ Samusi Manwalo a Tshikriste a Lugerika o hevhedzwa u itela ˙ u engedza na u tikedza Manwalo makhethwa a Luheberu, honohu u bviswa hu songo lavhelelwaho ha dzina la Mudzimu kha ˙ manwalo a Lugerika hu vhonala hu sa tshimbidzani, zwihuluhulu u bva tshee Yakobo a amba na vhaapostola na vhafunziwa vhahulwane ngei Yerusalema hu to daho u vha vhukati ha dana   la u ˙ thoma la minwaha C.E.: “Simioni o ri talutshedza nga vhudalo   ndila ye Mudzimu a livhisa nga

yo thogomelo kha vha dzitsha ka lwa u thoma nahone kha vhenevho a dinangela vhathu vhane  vha do  vhidzwa nga dzina lawe.” (Mishumo 15:14) Musi a tshi tikedza zwenezwo, Yakobo o redza Amosi 9:11, 12 he dzina la Mudzimu la shumiswa hone. Arali Vhakriste vha tshi fanela u vha vhathu vhane vha vhidzwa nga dzina la Mudzimu, ndi ngani dzina lawe, line la imelwa nga Tetragrammaton, li tshi fanela uri li ˙ bviswe Manwaloni a Tshikriste a Lugerika? Thaluso yo doweleaho   ya zwenezwo a i tsha shuma. Ndi kale hu tshi humbulwa uri tshiitisi tsha u sa vha hone ha dzina ˙ la Mudzimu kha manwalwa ashu ane a vha hone, tsho vha tshi tsha uri dzina lene lo lo vha li siho kha Septuagint (LXX) ya Lugerika, thalutshedzelo ya u thoma ya  ˙ Manwalo a Luheberu, ye ya thomiwa danani  la u thoma la mi˙ nwaha B.C.E. Eneo mahumbulele o vha o thewa kha kopi dza LXX samusi dzi tshi wanala kha ma˙ nwalwa a ndeme a dana  la vhuna  ˙ na la vhutanu  la minwaha C.E.: ˙ manwalwa a Vatican 1209, Codex Sinaiticus, na Codex Alexandri˙ nus. Kha enea manwalwa dzina  la Mudzimu li swayeaho lo talutshedzelwa nga maipfi a Lugerika ´ ´ ˝,)!'1 (Kyri·os) na '1 (The·os). U sa vha hone ha lene lo dzina ho vha hu tshi dzhiiwa sa zwine zwa thusa u funza uri hu na Mudzimu muthihi.

467

468

THUMETSHEDZO 

Wonoyo muhumbulo wo hanedzwa nga ho fhelelaho musi hu tshi bvukululwa mipombo ya papyrus ya LXX ine ya vha na tshipida  tsha vhuvhili tsha bugu ya Doiteronomio. A hu na na tshipida  na tshithihi tsha zwenezwi tshine tsha sumbedza tsumbo ya Kyri·os kana The·os i tshi shumiswa nthani ha dzina la Mu dzimu, fhedzi kha tshiitea tshi˙ ˙ nwe na tshinwe Tetragrammaton ˙ i nwalwa nga ma ledere a Tshihe beru a khuda  nna.  Nga 1944 tshipida tsha yene yi papyrus tsho gandiswa nga W. G. Waddell kha Journal of Theological Studies, Vol. 45, masiat. 158-161. Nga 1948, ngei Cairo, Egipita, vharumiwa vhavhili vho gudiswaho Gilead vha Watch Tower Bible and Tract Society vho wana zwifanyiso zwa zwipida zwa 18 zwa papyrus na hone vha wana thendelo ya u zwi gandisa. Nga murahu ha zwenezwo, zwipida  zwa 12 zwo wanala kha Thalutshedzelo ya  ˙ Shango Liswa ya Ma nwalo a  Tshikriste a Lugerika, 1950, masiat. 13, 14. U bva kha zwifanyiso zwi re kha iyi khandiso, ho bveledzwa tho tharu  disiso  dzi tevhelaho: (1) A. Vaccari, “Papiro Fuad, Inv. 266. Analisi critica dei Frammenti pubblicati kha: ‘Thalutshedzelo ya Sha ˙ ngo Liswa ya Manwalo a Tshikri ste a Lugerika.’ Brooklyn (N.Y.) 1950 siatari 13s.,” yo gandiswa  kha Studia Patristica, Vol. I, Tshipi da I, yo dzudzanywaho  nga Kurt Aland na F. L. Cross, ngei Berlin, 1957, masiat. 339342; (2) W. Baars, “Papyrus Fouad Inv. No. 266,” yo gandi-

swaho kha Nederlands Theologisch Tijdschrift, Vol. XIII, Wageningen, 1959, masiat. 442-446; ˙ (3) George Howard, “Manwalwa a Kale-kale a Lugerika a Doiteronomio,” yo gandiswa kha Hebrew Union College Annual, Vol. XLII, ngei Cincinnati, 1971, siat. 125131.1 Paul Kahle musi a tshi amba nga ha yeneyi papyrus o ˙ nwala kha Studia Evangelica, yo dzudzanywaho nga Kurt Aland, F. L. Cross, Jean Danielou, Harald Riesenfeld na W. C. van Unnik, ngei Berlin, ˙ 1959, siat. 614: “Zwinwe zwipida  zwa yeneyo papyrus zwo dovha zwa bveledzwa nga Watch Tower Bible and Tract Society zwi tshi bva kha tshifanyiso tsha papyrus kha thalutshedzelo ya Luisima ne ya Thestamennde Ntswa, ngei Brooklyn, kha la New York, 1950. Zwine papyrus ya divhiwa nga zwo ndi mbuno ya uri dzina la Mudzimu lo talutshedzelwa nga  Tetragrammaton nga ma ledere  a Luheberu a khuda U toli nna.   siswa ha zwipida  zwo gandiswaho 1 Sedzani masiat. 470, 471, u itela u vhona zwifanyiso zwa zwipida  P. Fouad Inv. No. 266 kha Doiteronomio LXX. Ro ˙ nwala nomboro kha zwenezwo zwipida  ˙ zwa 12, kha zwinwe zwazwo hu bvelela Tetragrammaton lu fhiraho luthihi. No. 1, kha Doiteronomio 31:28 u swika kha 32:7, i sumbedza Tetragrammaton kha mutaladzi 7 na 15; No. 2 (Doi 31:29, 30) i i sumbedza kha mutaladzi 6; No. 3 (Doi 20:1214, 17-19) kha mutaladzi 3 na 7; No. 4 (Doi 31:26) kha mutaladzi 1; No. 5 (Doi 31:27, 28) kha mutaladzi 5; No. 6 (Doi 27:1-3) kha mutaladzi 5; No. 7 (Doi 25:15-17) kha mutaladzi 3; No. 8 (Doi 24:4) kha mutaladzi 5; No. 9 (Doi 24:8-10) kha mutaladzi 3; No. 10 (Doi 26:2, 3) kha mutaladzi 1; No. 11 kha zwipida  zwivhili (Doi 18:4-6) kha mutaladzi 5 na 6; na No. 12 (Doi 18:15, 16) kha mutaladzi 3.

THUMETSHEDZO 

zwa papyrus zwo itwa nga khumbelo yanga nga Pater Vaccari zwo ita uri a fhedze yeneyo pa˙ pyrus, ine ya nga vha yo nwalwa ˙ hu to daho u vha mi nwaha ya 400   ˙ hu sa athu nwalwa Codex B, kha˙ musi i na manwalo o fhelelaho a Septuagint ya Doiteronomio ye ya swika kha rine.”  Ho gandiswa zwipida  zwa ´ 117 zwa LXXP. Fouad Inv. 266 kha Etudes de Papyrologie, Vol. 9, ngei Cairo, 1971, masiat. 81-150, 227, 228. Nzudzanyo ya zwifanyiso zwa zwipida zwothe zwa yeneyi pa  pyrus yo gandiswa nga Zaki Aly na Ludwig Koenen nga fhasi ha tshitoho tshine tsha ri Three  Rolls of the Early Septuagint: Genesis and Deuteronomy, kha mutevhe une wa pfi “Papyrologische Texte und Abhandlungen,” Vol. 27, Bonn, 1980. Vhavhali vhashu vha nga tolisi sa zwenezwi zwiitea kha Tetragrammaton ya kopi ya u thoma ya LXX kha zwifanyiso zwa zwipida  zwa 12 zwa wonoyo mupombo wa papyrus. Vhadivhi vho  amba uri yeneyi papyrus ndi ˙ ya dana  la u thoma la minwaha B.C.E., hu to u vha ma daho  ˙ dana mavhili a minwaha musi  LXX yo no vha hone. Zwenezwi zwi sumbedza uri LXX ya vhukuma yo vha i na dzina la Mudzi˙ ˙ mu hunwe na hunwe he la vha ˙ li tshi bvelela hone kha manwalwa a u thoma a Luheberu. Na ˙ ˙ manwe manwalwa a tahe a Luge rika a na dzina la Mudzimu.—Sedzani NW Ref. Bi., masiat. 15621564. Naa Yesu Kristo na vhafunziwa ˙ ˙ vhawe vhe vha nwala Manwalo a

469

Tshikriste a Lugerika, vho vha vhe na kopi dza Septuagint ya Lugerika i re na dzina la Mudzimu nga tshivhumbeo tsha Tetragrammaton? Ee! Tetragrammaton yeneyi yo bvela phanda i hone  kha kopi dza LXX lwa madana  ˙ manzhi a minwaha nga murahu ha lufu lwa Kristo na vhaaposto˙ la. Nga tshinwe tshifhinga vhukatini ha dana  la vhuvhili la mi˙ nwaha C.E., musi nzudzanyo ya Aquila ya Lugerika i tshi bveledzwa, na yone yo vha i na Tetragrammaton nga Ma ledere a kale  a Luheberu. Jerome, wa dana  ˙ la vhuna  na la vhutanu  la minwaha C.E., kha marangaphanda  awe a bugu ya Samuele na ya Dzikhosi, o ri: “Nahone ro wana dzina la Mudzimu, Tetragrammaton [565 ], kha ˙ dzinwe volumu dza Lugerika u ˙ swika na namusi dzo nwalwa  nga ma ledere a kale.” Nga zwe nezwo, u swika tshifhingani tsha Jerome, mutalutshedzeli muhu lwane we a bveledza Vulgate ya ˙ Lulatini, ho vha hu na manwalwa a Lugerika a thalutshedzelo  ˙ dza Manwalo a Luheberu ane a kha di  vha na dzina la Mudzimu nga ma ledere a lo mana   a Luheberu. Arali Yesu na vhafunziwa vha˙ we vho vhala Manwalo nga Luheberu lwavho lwa u thoma kana nga Septuagint ya Lugerika, vha do vha vho tangana na dzina   la Mudzimu li kha tshivhumbeo tsha lo tsha Tetragrammaton. Naa Yesu o tevhela mikhuvha ya sialala la Vhuyuda ya misini yawe na u vhala Adhonai henefho fhethu a tshi ofha u tshikafhadza

2

1

4

3

5

6

7

10

8

9

11

12

472

THUMETSHEDZO 

lene lo dzina na u pfuka Mulayo wa Vhuraru? (Ekisodo 20:7) Musi a tshi takuwa sinagogoni ngei Nazaretha nahone a ta nganedza bugu ya Yesaya na u vhala dzenedzo ndimana dza Yesaya (61:1, 2) he ha vha ho shumiswa Tetragrammaton, naa Yesu o litsha u bula dzina la Mudzimu? Zwo vha zwi songo ralo samusi o vha a sa dzhieli ntha masiala ˙ ˙ la a si a manwalo a vhamanwalo vha Vhayuda. Mateo 7:29 i ri: “O vha a tshi vha funza sa muthu ane a vha na maanda, nahone a  ˙ sa fani na vhamanwalo.” A tshi pfiwa nga vhaapostola vhawe vha fulufhedzeaho, Yesu o rabela Yehova Mudzimu, a ri: “Ndo divha dza dzina lau kha vhathu vhe wa nnea vhone vha tshi bva shango ni. . . . Ndo vha divhadza dzina  lau nahone ndi do  di  li divhadza.”  —Yohane 17:6, 26. Mbudziso ine ra nga divhudzi sa ndi ine ya ri: Naa vhafunziwa vha Yesu vho shumisa dzina ˙ la Mudzimu manwaloni avho o hevhedzwaho? Ndi uri, naa dzina la Mudzimu lo vha li hone kha ˙ ˙ manwalwa a u thoma a Manwalo a Tshikriste a Lugerika? Ri na tshiitisi tsha u fhindula nga uri ee! Mafhungo a Evangeli ya Ma˙ teo u thomani o vha o nwalwa nga Luheberu nthani ha Lugeri ka, samusi zwo sumbedzwa nga Jerome, wa danani  la vhuna  na la ˙ vhutanu  la minwaha C.E., we a amba zwi tevhelaho: “Mateo, ane a dovha a vhidzwa Levi, we a vha e muthelisi o mbo ˙ di  vha muapostola, o nwala Evangeli ya Kristo e ngei Yudea nga luambo na ma ledere a Luheberu 

u itela u vhuyedza vho fumbiswaho vhe vha tenda. We a i talutshe dzela nga Lugerika nga murahu ha zwenezwo ha divhei zwavhu ˙ di.  Zwinwe hafhu, Luheberu lwo vhulungwa u vhuya u swika zwino kha laiburari ya ngei Kesarea, ye ya kuvhanganywa nga mafulufulu nga Pamphilus we a fela lutendo. Na nne ndo tendelwa  nga Vhanazaretha vhe vha shumisa yeneyo volumu mudini wa  Siria ngei Berea uri ndi i kope.” —De viris inlustribus (Vhathu Vha Vhuimo Ha Ntha), ndima  III. (Thalutshedzelo i bvaho kha ˙  ˙ manwalo a Lulatini o nwalwaho nga E. C. Richardson na u gandiswa kha mutevhe wa “Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen Literatur,” Vol. 14, ngei Leipzig, 1896, masiat. 8, 9.) ˙ Mateo o redza Manwalo a Luheberu o hevhedzwaho lu fhiraho dana. He yeneyo miredzo ya  vha i na dzina la Mudzimu, o vha a tshi kombetshedzea nga u fulufhedzea uri a katele Tetragrammaton kha mafhungo awe a Evangeli ya Luheberu. Mafhungo awe a Luheberu o vha a tshi do  tshimbidzana vhukuma na nzudzanyo ya Luheberu ya danani  la ˙ ˙ vhu-19 la minwaha yo nwalwaho nga F. Delitzsch, hune henefho kha Mateo dzina la Yehova la bvelela lwa 18. Naho Mateo o vha a tshi takalela u redza nga ˙ ho livhaho Manwalo a Luheberu nthani ha LXX, o vha a tshi nga  kha di  vha o tevhela maitele a LXX nahone a vhuyedzedza dzina la Mudzimu vhudzuloni ha lo ˙ ˙ manwaloni a Lugerika. Vhanwe

THUMETSHEDZO 

˙ ˙ vhanwali vhothe vha Manwalo a  Tshikriste a Lugerika vho dovha ˙ vha redza u bva kha Manwalo a Luheberu kana u bva kha LXX kha ndimana hune dzina la Mudzimu la bvelela hone. Malugana na u shumiswa ha ˙ Tetragrammaton kha Manwalo a Tshikriste a Lugerika, George Howard wa Yunivesithi ya Geor˙ gia, U.S.A., o nwala kha Journal of Biblical Literature, Vol. 96, 1977, siat. 63 a ri: “Zwe zwa tumbulwa zwenezwino ngei Egipita na Sogani la Yudea zwo ita uri ri vhone ndila ye dzina la Mu dzimu la vha li tshi shumiswa ngayo zwifhingani zwa nga phanda  ha Vhukriste. Honohu u tumbulwa ndi ha ndeme kha tho disiso ya Thestamennde Ntswa  ˙ ngauri hu vhumba manwalwa a fanaho na a Vhukriste a kalekale nahone zwi nga talusa ndila   ˙ ye vhanwali vha Thestamennde Ntswa vha shumisa ngayo dzina a tela Mudzimu. Kha masiatari 

2

473

vhelaho ri do bvela phanda na   muhumbulo wa uri dzina la Mudzimu, 565 (khamusi na u pfufhifhadzwa ha lo), u thomani lo vha ˙ lo nwalwa kha miredzo ya Thestamennde Ntswa na u ambela kha Thestamennde ya Kale nahone nga u ya ha tshifhinga lo dzhielwa vhudzulo zwihuluhulu nga liimeli Ä [pfufhifhadzo ya Kyri·os, “Murena”]. U bviswa ha yeneyi Tetragram[maton], nga mavhonele ashu, zwo da disa Vhakriste vha u thoma vha  Vhannda  nga ha vhushaka vhune ha vha hone vhukati ha ‘Murena Mudzimu’ na ‘Murena Kristo’ ˙ zwine zwa wanala kha Manwalwa a sialala la Thestamennde Ntswa yone ine.”  Ri tendelana na zwi re afho ntha, nga nnda   ha uri: A ri dzhii anea mavhonele sa “muhumbulo,” nthani hazwo, ri a dzhia sa  musumbedzo wa mbuno dza di vhazwakale malugana na u fhiri˙ selwa ha manwalwa a Bivhili.

U Vhuyedzedzwa ha Dzina la Mudzimu ˙ Manwaloni a Tshikriste a Lugerika “Yehova.” Luheb., ˘˙˘˝ (YHWH kana JHVH )

Hu tevhela mutevhe wa fhethu ha 237 he dzina “Yehova” la ˙ vhuyedzedzwa hone manwaloni a Thalutshedzelo ya Shango Li  ˙ swa ya Manwalo a Tshikriste a Lugerika. Sedzani NW Ref. Bi., masiat. 1565, 1566, u itela u tikedza zwenezwi. Mateo 1:20, 22, 24; 2:13, 15, 19; 3:3; 4:4, 7, 10; 5:33; 21:9, 42; 22:37,

44; 23:39; 27:10; 28:2; Marko 1:3; 5: 19; 11:9; 12:11, 29, 29, 30, 36; 13:20; Luka 1:6, 9, 11, 15, 16, 17, 25, 28, 32, 38, 45, 46, 58, 66, 68, 76; 2:9, 9, 15, 22, 23, 23, 24, 26, 39; 3:4; 4:8, 12, 18, 19; 5:17; 10:27; 13:35; 19:38; 20: 37, 42; Yohane 1:23; 6:45; 12:13, 38, 38; Mishumo 1:24; 2:20, 21, 25, 34, 39, 47; 3:19, 22; 4:26, 29; 5:9, 19; 7:31, 33, 49, 60; 8:22, 24, 25, 26, 39;

474

THUMETSHEDZO 

9:31; 10:33; 11:21; 12:7, 11, 17, 23, 24; 13:2, 10, 11, 12, 44, 47, 48, 49; 14:3, 23; 15:17, 17, 35, 36, 40; 16: 14, 15, 32; 18:21, 25; 19:20; 21:14; Vha-Roma 4:3, 8; 9:28, 29; 10:13, 16; 11:3, 34; 12:11, 19; 14:4, 6, 6, 6, 8, 8, 8, 11; 15:11; 1 Vha-Korinta 1: 31; 2:16; 3:20; 4:4, 19; 7:17; 10:9, 21, 21, 22, 26; 11:32; 14:21; 16:7, 10; 2 Vha-Korinta 3:16, 17, 17, 18, 18; 6:17, 18; 8:21; 10:17, 18; Vha-Galata 3:6; Vha-Efesa 2:21; 5:17, 19; 6:4, 7, 8; Vha-Kolosa 1:10; 3:13, 16, 22, 23, 24; 1 Vha-Thesalonika 1:8; 4:6, 15; 5:2; 2 Vha-Thesalonika 2:2, 13; 3:1; 2 Timotheo 1: 18; 2:19, 19; 4:14; Vha-Heberu 2: 13; 7:21; 8:2, 8, 9, 10, 11; 10:16, 30; 12:5, 6; 13:6; Yakobo 1:7, 12; 2:23, 23; 3:9; 4:10, 15; 5:4, 10, 11, 11, 14, 15; 1 Petro 1:25; 3:12, 12; 2 Petro 2:9, 11; 3:8, 9, 10, 12; Yuda 5, 9, 14; Nzumbululo 1:8; 4:8, 11; 11: 17; 15:3, 4; 16:7; 18:8; 19:6; 21:22; 22:5, 6. “Yah,” line la vha dzina la Mudzimu lo pfufhifhadzwaho, li bvelela kha ipfi hal·le·lou·i·a la Lugerika, line la vha thalutshe dzelo ya thevhedzaipfi ya ipfi la Luheberu ha·lelu-Yah zwine zwa amba “Rendani Yah!”—Nzumbululo 19:1, 3, 4, 6; vhambedzani NW Ref. Bi., Psalme ya 104: 35, thaluso i re magumoni a sia tari.  U itela u iledza u pfuka mikano ya mutalutshedzeli kha sia  ro thogola u talutshedzela,   mela vhukuma ndila ine ra ta  lutshedzela ngayo dzina la Mu˙ dzimu Manwaloni a Tshikriste a Lugerika, tshifhinga tshothe  ri tshi tolisisa nga vhuronwane  ˙ Manwalo a Luheberu samusi o vha e vhubvo ha mafhungo. Ro

sedza hune nzudzanyo dza Luheberu dza tendelana hone. Fhethu hothe ha 237 he dzina la Ye hova la vhuyedzedzwa hone kha thalutshedzelo yashu, ho vha  na u tendelana kha nzudzanyo nthihi kana nnzhi dza Luheberu. Musi Vhakriste vha u thoma vha tshi redza Septuagint, zwi vhonala uri a vho ngo bvisa dzina kha muredzo. Muphurofesa George Howard, kha thero i re kha Biblical Archaeology Review, ya March 1978, o hanedza nga ho khwathaho yeneyo  phetho. Sa tsumbo, o amba nga “ndima i divheaho vhukuma ya  vhorabi (Talmud Shabbat 13.5)” ine ya “amba nga ha vhuleme ˙ ha u fhelisa manwalo a pfunzo i lwisanaho na vhurereli (khamusi a katela bugu dza Vhakriste vha Vhayuda).” Thaidzo yo ˙ vha i ifhio? “Manwalo a pfunzo i lwisanaho na vhurereli a na dzina la Mudzimu, nahone u fheliswa hao othe zwo vha zwi tshi do   katela u fhelisa dzina la Mudzimu.” Muphurofesa Howard o dovha a ri: “U bviswa ha Tetragrammaton khamusi zwo ita uri hu vhe na pfunzo ya vhurereli yo fhambanaho na ye ya vha i hone tshifhingani tsha Thestamende Ntswa danani  la u thoma la mi˙ nwaha. Mudzimu wa Tshiyuda we a vha a tshi talulwa zwavhu ˙ di kha minwe  tshifhinga tshothe  midzimu yothe nga u shumi swa ha dzina lawe la Luheberu ho ngo tsha vha a swayeaho nga nthani ha u sa shumiswa ha  Tetragrammaton.”

3

Yesu—A Fanaho na Mudzimu; wa Mudzimu Yohane 1:1—“Ipfi o vha e mudzimu (a fanaho na Mudzimu; wa Mudzimu)” ` j b ´ ` Luger., "! '1 % ' #''1 (kai the·os en ho logos)

1808

“nahone ipfi o vha e mudzimu”

The New Testament, in An Improved Version, Upon the Basis of Archbishop Newcome’s New Translation: With a Corrected Text, ngei London.

1829

“nahone Logos o vha e mudzimu”

The Monotessaron; kana, The Gospel History, According to the Four Evangelists, Vol. 1, ˙ yo nwalwa nga John S. Thompson, ngei Baltimore.

1864

“nahone mudzimu o vha e Ipfi”

The Emphatic Diaglott (J21, muvhalo wa ˙ interlinear), yo nwalwa nga Benjamin Wilson, ngei New York na London.

1879

“nahone Ipfi o vha e mudzimu”1

1928

“nahone Ipfi o vha e mudzimu”1

La Sainte Bible, Segond-Oltramare, Geneva na ngei Paris. ´ ´ La Bible du Centenaire, Societe Biblique de Paris.

1935

“nahone Ipfi o vha e mudzimu”

1950

“nahone Ipfi o vha e mudzimu”

1975

“nahone mudzimu o vha e Ipfi”2

1978

“nahone Logos o vha e mufuda u fanaho na wa mudzimu”2

1979

“nahone mudzimu o vha e Logos”2

˙ The Bible—An American Translation, yo nwalwa nga J. M. P. Smith na E. J. Goodspeed, ngei Chicago. ˙ Thalutshedzelo ya Shango Liswa ya Manwalo a   Tshikriste a Lugerika, ngei Brooklyn. ˙ Das Evangelium nach Johannes, yo nwalwa nga ¨ Siegfried Schulz, Gottingen, ngei Dzheremane. ˙ Das Evangelium nach Johannes, yo nwalwa nga Johannes Schneider, ngei Berlin. ˙ Das Evangelium nach Johannes, yo nwalwa nga ¨ ¨ Jurgen Becker, Wurzburg, ngei Dzheremane.

1 Yo talutshedzelwa u bva kha Lufura.  2 Yo talutshedzelwa u bva kha Ludzheremane. 

˙ Dzinwe Bivhili dzo talutshedze la Yohane 1:1 nga uri “Ipfi o vha e hone u bva mathomoni, hone Ipfi o vha e na Mudzimu, nahone Ipfi ˙ o vha e Mudzimu.” Vhanwe vha talutshedzela zwenezwi sa zwine  zwa amba uri “Ipfi,” kana Yesu ene mune, ndi Mudzimu Ramaa ndao Naa zwenezwi ndi ngo the.  ho? Arali yeneyi thalutshedzelo i  tshi amba uri Yesu ndi Mudzimu

Ramaandao zwo vha zwi tshi  the,  do  hanedzana na mafhungo ane a ri, “Ipfi o vha e na Mudzimu.” Mu˙ thu ane ‘a vha na’ munwe muthu a nga si vhe onoyo muthu ane a vha nae. Nga zwenezwo, tha lutshedzelo nnzhi dza Bivhili dzi a sumbedza uri hu na phambano, dzi tshi zwi bvisela khagala uri Ipfi o vha e si Mudzimu Ramaandao  the. 

475

476

THUMETSHEDZO  Thalutshedzelo dza Luisimane, na dza Bivhili kha luambo lwa  ˙ Lufura na Ludzheremane dzo su- Lugerika dzo nwalwaho u fana mbedzwaho afho ntha dzo shu- na kha Yohane 1:1 dzi dovha dza  misa ipfi li ngaho “mudzimu,” shumisa ipfi “mudzimu.”—Sedzakana “a fanaho na Mudzimu” ni Mishumo 12:22 na 28:6. ngauri phendaluambo ya Lugeri Luambo lwa Lugerika lwo shuka ya danani u thoma la mi- miswaho malugana na Mudzimu  la ˙ nwaha a yo ngo shumisa ma- kha mubulo une wa ri “Ipfi o vha ipfi o livhaho musi i tshi ambela e na Mudzimu” lu sumbedza munga u angaredza mufuda wa tshi- thu o livhaho ane a talulwa sa  ˙ thu kana muthu. Dzinwe ndima- Mudzimu.

4

˙ ˙ “Vhupombwe”—Mufuda Munwe na Munwe wa Vhudzekani u Siho Mulayoni ´ Mateo 5:32—Luger., (')%! (por·neia); Lulat., for·ni·cati·o

Ipfi la Lugerika por·neia li amba zwithu zwinzhi. Greek-English Lexicon of the New Testament and Other Early Chris˙ tian Literature, yo nwalwaho nga W. Bauer, nzudzanyo ya vhuvhili ˙ ya Luisimane yo nwalwaho nga F. W. Gingrich na F. W. Danker, ngei Chicago na London (1979), siat. 693, i talusa uri ipfi por·neia  li amba “u rengisa muvhili, u sa kuna, vhupombwe ha mifuda yothe ya u tangana nga dzimbeu hu   siho mulayoni.” I tshi amba nga ha maipfi a Yesu a re kha Mateo 5:32 na 19:9, Theological Dictionary of the New Testament, Vol. VI, siat. 592, ´ i ri “(')%! [por·neia] li ambela kha zwa vhudzekani nga nnda  ha mbingano.” Nga zwene˙ zwo, Manwalo a shumisa ipfi porneia malugana na vhathu vha re mbinganoni. Yeneyo thalu samaipfi, kha siat. 594, musi i tshi amba malugana na Vha-Efe-

sa 5:3, 5, i ri Paulo “o thogomela  ˙ ˙ uri a si munwe na munwe ane a vha na tshifhiwa tsha u kona u difara malugana na zwa vhu dzekani, 1 Ko. 7:7. U itela u di tsireledza kha vhuvhi ha vhupombwe munna [a songo vhingaho] ane a si [kone u difara maluga na na zwa vhudzekani] u fanela u tevhela nyeletshedzo ya Mudzimu ya u vhinga nga lwa mulayo, ˙ ˙ 1 Ko. 7:2.” Zwinwe hafhu, Manwalo a dovha a shumisa ipfi porneia kha vhathu vha songo vhingaho vhane vha tanganela kha  zwa vhudzekani vhu siho mulayo˙ ni na zwinwe zwiito zwo raloho. —Sedzani 1 Vha-Korinta 6:9. B. F. Westcott, muthusi wa mu˙ dzudzanyi wa manwalo a Tshigerika a Westcott na Hort, kha zwe ˙ a nwala kha Saint Paul’s Epistle to the Ephesians, ngei London na New York, 1906, siat. 76, o amba nga ha thaluso dzo fha mba-fhambanaho dza zwine por-

477 THUMETSHEDZO  ˙ neia la amba zwone Manwalo- Korinta 5:1, 1; 6:13, 18; 7:2; 2 Vhani malugana na Vha-Efesa 5:3, o Korinta 12:21; Vha-Galata 5:19; ri: “Lene  li ipfi li amba vhudzeka- Vha-Efesa 5:3; Vha-Kolosa 3:5; ni hothe vhu siho mulayoni nga 1 Vha-Thesalonika 4:3; Nzumbu u tou angaredza, (I) vhuton  do lulo 2:21; 9:21; 14:8; 17:2, 4; 18:3; lo: Hos. ii. 2, 4 (LXX.); Mat. v. 32; 19:2. xix. 9; (2) mbingano i siho mulaLiiti  li tshimbidzanaho na lo yoni, I Ko. v. I; (3) vhupombwe, li por·neuo, lo talutshedzelwa kha  na muhumbulo u fanaho na u re Thalutshedzelo ya Shango Liswa   kha [Vha-Efesa 5:3].” Nga “muhu- sa “u dowela u ita vhupombwe”  mbulo u fanaho” zwi tou vha kha- kana “u ita vhupombwe,” li wanagala uri hu khou ambelwa kha la fhethu hu tevhelaho ha malo: thaluso ya musalauno, yo linga- 1 Vha-Korinta 6:18; 10:8, 8; Nzu nyiselwaho, zwine zwa katela fhe- mbululo 2:14, 20; 17:2; 18:3, 9. dzi vhathu vha siho mbinganoni. Liiti  li tshimbidzanaho na lo ekNga nnda yeneyi ya por·neuo lo talutshedzelwa  ha thaluso  ˙ kha  ipfi nga ipfi, hunwe fhethu Ma- Thalutshedzelo ya Shango Liswa   ˙ nwaloni a Tshikriste a Lugeri- sa “vhudifari vhu songo kunaho  ka ipfi por·neia li nga shumiswa nga ndila yo kalulaho,” bvelela  li nga lwa pfanyisedzo. Malugana luthihi kha Yuda 7. na yeneyi thaluso, Lexicon Grae ˙ Dzina li tshimbidzanaho na lo cum Novi Testamenti, yo nwakha  lwaho nga F. Zorell, nzudzanyo porne, lo talutshedzelwa ya Shango Liswa   ya vhuraru, 1961, kholomu 1106, Thalutshedzelo yo amba zwi tevhelaho nga fhasi sa “murengisi wa muvhili,” li ha ipfi por·neia: “u gunea kha wanala fhethu hu tevhelaho ha lutendo lwa ngoho, zwine zwa 12: Mateo 21:31, 32; Luka 15:30; itwa nga ho fhelelaho kana nga 1 Vha-Korinta 6:15, 16; Vha-Hehu songo fhelelaho, u shanduke- beru 11:31; Yakobo 2:25; Nzumbula Mudzimu wa ngoho Jahve wa lulo 17:1, 5, 15, 16; 19:2. Dzina li tshimbidzanaho na lo shumela midzimu isili [4Dz 9:22; ˙ kha  Yer 3:2, 9; Hos 6:10 na dzinwe.; pornos, lo talutshedzelwa ya Shango Liswa   ngauri u vha na vhuthihi ha Mu- Thalutshedzelo dzimu na vhathu vhawe zwo vha sa “phombwe,” li wanala fhethu ˙ zwi tshi dzhiiwa sa munwe mufu- hu tevhelaho ha fumi: 1 Vha-Koda wa mbingano ya lwa muya]: rinta 5:9-11; 6:9; Vha-Efesa 5:5; Nzu 14:8; 17:2, 4; 18:3; 19:2.” (Zwi- 1 Timotheo 1:10; Vha-Heberu 12: tangi na ma ledere o sendamiswa- 16; 13:4; Nzumbululo 21:8; 22:15.  ˙ ho ndi zwawe; 4Dz kha LXX i A Greek-English Lexicon, yo nwatshimbidzana na 2 Dzikhosi kha lwaho nga H. Liddell na R. Scott, ˙ nga 1968, siat. 1450, i talusa linwalwa la Vhamasorethe.)  lene˙ Kha manwalo a Lugerika ipfi li ipfi sa line la amba “mutukana por·neia li wanala fhethu hu te- ane a tenda u shumiswa kha zwa ˙ vhelaho ha 25: Mateo 5:32; 15: vhudzekani nga vhanwe vhanna, 19; 19:9; Marko 7:21; Yohane 8:41; musodoma, phombwe, ane a gwaMishumo 15:20, 29; 21:25; 1 Vha- damela midzimu ya zwifanyiso.”

5

U vha Hone ha Kristo (Parousia) ` ` ` ` ´ Mateo 24:3—Luger., +' *$!'% +1 *1 ()',*!1 (to se·meion tes ses pa·rou·sias)

1864

“TSHIGA tsha u vha hone HAU”

1897

“tshiga tsha u vha hone hau”

1903

“tshiga tsha u vha hone Hau”

1950

“tshiga tsha u vha hone hau”

˙ The Emphatic Diaglott (J21), yo nwalwaho nga Benjamin Wilson, ngei New York na London. ˙ The Emphasised Bible, yo nwalwaho nga J. B. Rotherham, ngei Cincinnati. ˙ The Holy Bible in Modern English, yo nwalwaho nga F. Fenton, ngei London. ˙ Thalutshedzelo ya Shango Liswa ya Manwalo   a Tshikriste a Lugerika, ngei Brooklyn.

Ipfi la Lugerika pa·rou·sia li talutshedzelwa nga uri “u vha  hone”; zwine nga lwa thevhedzaipfi zwa amba, “u vha tsini,” zwine zwa amba “u vha hone.” Lo  shu˙ miswa lwa 24 Manwaloni a Tshikriste a Lugerika, tshifhinga tshinzhi li tshi ambela kha u vha hone ha Kristo malugana na Muvhuso wa Vhumessia.—Mat 24:3. Thalutshedzelo nnzhi dzi a fha mbana musi dzi tshi talutshedze la lene li ipfi. Musi dzi tshi ta lutshedzela pa·rou·sia sa “u vha ˙ ˙ hone” kha manwe manwalo, tshifhinga tshinzhi dzi li talutshedze la sa “u da.” Zwenezwi zwo vha  mutheo wa mubulo une wa ri “u da lwa vhuvhili” zwi tshi khou  ambela kha Kristo Yesu. U talu tshedzelwa ha ipfi pa·rou·sia nga uri “u da” hu ombedzela u swika  nahone zwa ita uri u vha hone hawe zwi konde u zwi pfesesa.  Naho ipfi pa·rou·sia li tshi nga talutshedzelwa nga uri “u swika”  ˙ na “u vha hone,” kanzhi vhanwali vha thalusamaipfi vha tenda uri  u vha hone ha muthu ndi wone muhumbulo muhulwane une wa ambiwa nga lene lo ipfi. ˙ Manwalo a shango a Lugerika a thusa u itela u pfesesa zwi-

ne lene li ipfi la Lugerika la amba zwone. Naho zwo ralo, zwine zwa thusa vhukuma ndi ndila ine la  shumiswa ngayo kha Bivhili yone ine. Sa tsumbo, kha Vha-Fili pi 2:12 Paulo o amba nga Vhakriste vha Vhafilipi sa vhane vha thetshelesa “hu si musi ndi hone [pa·rou·siai] fhedzi, fhedzi zwihuluhulu na musi ndi siho henefho [a·pou·siai].” Nga hu fanaho, na kha 2 Vha-Korinta 10:10, 11, musi o no amba na vhe vha ri “marifhi awe a a lemela nahone a na maanda, fhedzi musi e hone  [pa·rou·siai] u a nyadzea na zwine a amba zwi a nyadzea,” Paulo o dovha a ri, “Muthu o raloho nga a zwi divhe uri zwine ra zwi  amba marifhini ashu musi ri siho [a·pontes] henefho, ri do  zwi ita musi ri henefho [pa·rontes].” (Dovhani ni vhambedze Flp 1:24-27.) Nga zwenezwo, hu na phambano vhukati ha u vha hone na u sa vha hone, hu si vhukati ha u swika (kana u da) na u tuwa.   Zwenezwo a zwi ambi uri u vha hone (pa·rou·sia) ha Yesu ndi u da ha tshifhinganyana a do vha a tuwa nga u tavhanya, fhe  ˙ dzi nthani hazwo, maipfi o nwa lwaho kha Mateo 24:37-39 na kha

478

479 THUMETSHEDZO  ˙ Luka 17:26-30 a dovha a sumbe- ni ya Noaxe” ho vha minwaha yo dza u vha hone tshifhinga tshi- vhalaho, hu na mutheo wa u telapfu. Hafha hu khou vhambe- nda uri “u vha hone ha Murwadzwa “misini ya Noaxe” na “u vha muthu” he ha dzula ho ˙ ambiwa hone ha Murwa-muthu” (“misi- na hone hu do  fhedza minwaha yo ni ya Murwa-muthu,” kha ma- vhalaho, ha guma nga u fheliswa fhungo a Luka). Ngauralo, u vha- ha vhane vha si thetshelese musi tshibuli tsha uri vha  mbedza ha Yesu a hu gumi kha vho newa Madi  Mahulu fhedzi sa hone vhu- tshidzwe. fhelo ha misini ya Noaxe, naho o Ngauralo, u vha hone (pa·rousumbedza uri “u vha hone” hawe sia) ha Yesu a hu ambi u da  hawe, kana “misini” yawe hu do  vha na fhedzi hu amba u vha hone hawe magumo a fanaho. Samusi “misi- e maandani a vhuhosi. 

6

“Danda la Tshengedzo” ´ Luger.,*+,)'1 (stau·ros ); Lulat., crux

Kha Mateo 27:40 “danda la tshengedzo” li shumiswa malugana na u vhulahwa ha Yesu, Fhethu ha Madethele. A hu na vhuta nzi ha uri ipfi la Lugerika stau·ros hafha li amba tshifhambano tshi fanaho na tshe vhahedeni vha tshi shumisa sa tshiga tsha vhu˙ rereli madanani manzhi a minwa ha Kristo a sa athu bebwa. Kha Lugerika lwa kale ipfi stauros lo vha li tshi amba fhedzi danda lo imaho tswi, kana thanda, kana pala i ngaho ine ya shumiswa musi hu tshi itwa mutheo. Liiti stau·roo lo vha li tshi  amba u ita luhura nga matanda. ˙ Vhanwali vho hevhedzwaho vha ˙ Manwalo a Tshikriste a Lugeri˙ ka vho nwala nga Lugerika lwo doweleaho (koi·ne) na u shumisa  ipfi stau·ros line la amba zwi fanaho na zwine Lugerika lwa kale lwa amba zwone, zwine zwa vha danda, kana thanda, i songo bu˙ diwaho nga inwe. A hu na vhuta  nzi vhune ha hanedza zwenezwo.

Muapostola Petro na muapostola Paulo na vhone vho shumisa ipfi xylon vha tshi ambela kha tshishumiswa tsha u shengedza tshe Yesu a ombelwa khatsho, nahone zwenezwo zwi sumbedza uri tsho vha tsho tou ima tswi tshi si na danda lo budaho, ndi zwine ipfi  xylon la amba zwone nga wonoyu muhumbulo wo khetheaho. (Mishumo 5:30; 10:39; 13:29; Vha-Galata 3:13; 1 Petro 2:24) Kha LXX ri wana ipfi xylon kha Esera 6:11 (2 Esdras 6:11), nahone henefho hu ambelwa kha lo sa danda le ha vha hu tshi nembeledzwa muthu o pfukaho mulayo, u fana na kha Mishumo 5:30; 10:39. Malugana na zwine stau·ros la amba zwone, kha bugu yawe ine ya pfi An Expository Dictionary of New Testament Words (khandiso yo vusuluswaho ya 1966), Vol. I, siat. 256, W. E. Vine o ri: ´ “STAUROS (*+,)'1) zwihuluhulu li ambela kha pala kana danda lo imaho tswi. Vhatshinyi

480

THUMETSHEDZO  vho vha vha tshi ombelwa tsha zwishumiswa zwo raloho kha lo u itela u vhulahwa. Stau- tsha u shengedza tsho sumbe¯ roo line la vha dzina na liiti, dzwa nga Justus Lipsius (1547li amba u vhofhelela kha da- 1606) kha bugu yawe ine ya pfi nda kana thanda, mathomoni lo De cruce libri tres, ngei Antwerp, vha li tshi fanela u fhambanywa 1629, siat. 19, tsho sumbedzwaho. na tshiga tshine tsha tshimbidzaBugu ine ya pfi Das Kreuz und na na kereke tsha tshifhambano. die Kreuzigung (Tshifhambano ˙ Tshivhumbeo tsha tshifhambano na U Vhambiwa), yo nwalwaho tsho thoma Kaladea la kale, na- nga Hermann Fulda, ngei Brehone tsho vha tshi tshi shumiswa slau, 1878, siat. 109, i ri: “Miri yo sa tshiga tsha mudzimu Thamusi vha i sa wanali fhethu hothe he  (tsho vha tshi kha tshivhumbeo ha vha ho nangiwa u itela u vhutsha Tau tsha tshiphirini, ledere  laha khagala. Danda zwa lo lo vha la u thoma la dzina lawe)˙ kha le- li tshi tokwa mavuni. Vhatshinyi  ne lo shango na kha manwe ma- vho vha vha tshi vhofhiwa kana shango a re tsini na lo, u kate- u ombelwa vho imisela zwanda  la na Egipita. Vhukatini ha dana  zwavho ntha na milenzhe yavho i  ˙ la vhuraru la minwaha A.D. kere- tshi vhofhiwa kana u ombelwa.” ke dzo litsha, kana u shanda dzi- Musi o no nea vhutanzi vhunzhi,   ˙ nwe pfunzothendwa dza lutendo Fulda o phetha kha masiat. 219, lwa Vhukriste. U itela u engedza 220 a ri: “Yesu o fela kha dabvumo la vhugunei kha zwa kere- nda zwa lo: U itela u tikedza zwo ke, vhahedeni vho tanganedzwa  ambiwaho (a) yeneyo yo vha i dzikerekeni hu sa londwi u be- ndila yo doweleaho ya u vhulaha   bwa nga huswa lutendoni, naho- ngei Vhubvaduvha, (b) ndila i so  ne vho vha vho tendelwa uri vha ngo livhaho ya divhazwakale ya u  bvele phanda  na zwiga na tswayo tambudzwa ha Yesu na (c) zwidzavho dza vhuhedeni. Ngauralo, thu zwinzhi zwe zwa ambiwa nga Tau kana T, musi i kha tshivhu- vhokhotsi vha kereke vha u thombeo tshayo tsho doweleaho, i na ma.”  thanda ya u buda  yo tsitselwaho Paul Wilhelm Schmidt, we a fhasi, yo mbo di  dzhiiwa sa yo vha e muphurofesa Yunivesithiimelaho tshifhambano tsha Kri- ni ya Basel, kha bugu yawe ine sto.” ya pfi Die Geschichte Jesu (Divha ¨ Thalusamaipfi ya Lulatini yo zwakale ya Yesu), Vol. 2, Tubi˙  nwalwaho nga Lewis na Short i ngen na Leipzig, 1904, masiat. nea thaluso ya mutheo ya crux 386-394, o ita tho nga ha ipfi    disiso  ˙ “muri, tshivhumbeo, kana zwinwe la Lugerika stau·ros. Kha siat. ´ zwishumiswa zwa thanda zwa u 386 buguni yawe, o ri: “*+,)'1 ˙ vhulaha, he ha vha hu tshi ombe- [stau·ros] zwi amba thanda inwe ˙ lwa kana u nembeledzwa mave- na inwe yo imaho tswi kana tsimu.” “Tshifhambano” ndi thalunde la muri.” Malugana na u vhu tshedzelo ya nga murahu ya crux. lahwa ha Yesu, P. W. Schmidt o ˙ Danda le ha vha hu tshi ombelwa nwala zwi tevhelaho kha masiat. 387-389: “Nga nnda livemu nga Lulatini lo vha li tshi  ha u rwiwa, ˙ vhidzwa crux simplex. Tshinwe u ya nga mafhungo a dzievange-

481 THUMETSHEDZO  li, hu nga humbulwa fhedzi nga mufuda u leluwaho wa u vhamba we wa shumiswa nga Vharoma u itela u pfisa Yesu vhutungu, u nembeledza  ha muvhili u fhedzi kha danda le Yesu a vha o fanela u li hwala kana u li kokodza u swika fhethu he a vha a tshi do vhulahwa  hone u itela u engedza u pfiswa vhutu ngu nga ndila i shoni saho. . . . Naho zwi zwifhio zwi fhiraho u nembeledzwa zwaho zwo vha zwi nga si konadzee nga nthani  ha ndila ye vhunzhi  ha vhathu vha vha vha tshi vhulahwa ngayo: ho vhulahwa vha 2 000 nga tshifhinga tshithihi nga Varus (Jos. Ant. XVII 10. 10), nga Quadratus (Jewish Wars II 12. 6), nga Muvhusi Felix (Jewish Wars II 15. 2 [13.2]), nga Titus (Jewish Wars VII. 1 [V 11. 1]).” Ngauralo, a hu na Tshifanyiso tsha Crux simplex vhu tanzi ho khwa thaho ha uri Yesu  Kristo o vhambiwa kha thanda mbili dzo budekanaleluwaho. Samusi Yesu o shumi ho. A ri to  di  u engedza naho tshi sa stau·ros u itela u sumbedza u ˙ tshini Ipfini la Mudzimu lo nwa- shengedzwa na u shoniswa kana lwaho nga u dzhenisa mavhonele u tambudza ha vhatevheli vhawe a tshifhambano a vhuhedeni Ma- (Mateo 16:24), ro talutshedza stau ˙ nwaloni o hevhedzwaho, fhedzi ro ros sa “danda la tshengedzo,” u talutshedzela stau·ros na xylon itela u li talula kha xylon, le ra li   nga zwine a amba zwone nga ho talutshedzela sa “danda.” 

7

“Hades,” “Sheol” —Vhida lo Doweleaho  la Vhathu; Mavhidani   b´ Luger., 1 (haides); Lulat., in·fernus; [ Luheb., ˙ (sheohl ); Lusir., shiul A si “hele,” thalutshedzelo yo khakheaho 

Fhethu ha Fumi Hune Ipf i Hades la Bvelela Hone “Hades” zwine khamusi zwa amba “fhethu hu sa vhonali,” li bvelela lwa fumi kha Thalutshedze ˙ lo ya Shango Liswa ya Manwalo a  Tshikriste a Lugerika, kha Mateo 11:23; 16:18; Luka 10:15; 16:23; Mishumo 2:27, 31; Nzumbululo 1:18; 6:8; 20:13, 14. Kha Mishumo 2:27, muredzo wa Petro u bvaho kha Psalme ya 16:10 u sumbedza uri Hades i a fana na Sheol nahone i ambela kha vhida  lo doweleaho  la vhathu (u fhambana na ipfi taphos la Lugerika, line la amba vhida  nga lithihi nga lithihi). Ipfi la Lulatini li tshimbidzanaho na Hades ndi in·fernus (nga ˙ zwinwe zwifhinga ndi infe·rus). Li  amba “zwi re nga fhasi; dzinguni la nga fhasi,” nahone li ambela zwavhudi  kha mavhida.  Nga zwenezwo, ndi ipfi lo teaho line la to  da  u fana na la Lugerika na Luheberu. ˙ Manwaloni o hevhedzwaho maipfi “Hades” na “Sheol” a tshimbidzana na lufu na vhafu, hu si vhutshilo na vha tshilaho. (Nzumbululo 20:13) Enea maipfi nga one ane  ha na muhumbulo kana naho tshi tshini tshi sumbedzaho u vha mudifhoni kana vhutunguni.  

Fhethu ha 66 Hune Ipf i Sheol la Bvelela Hone “Sheol” li bvelela lwa 66 kha New ˙ World Translation ya Manwalo a Luheberu, kha Genesi 37:35; 42:38;

44:29, 31; Numeri 16:30, 33; Doiteronomio 32:22; 1 Samuele 2:6; 2 Samuele 22:6; 1 Dzikhosi 2:6, 9; Yobo 7:9; 11:8; 14:13; 17:13, 16; 21:13; 24:19; 26:6; Psalme ya 6:5; 9:17; 16:10; 18:5; 30:3; 31:17; 49:14, 14; 15; 55:15; 86:13; 88:3; 89:48; 116:3; 139:8; 141:7; Mirero 1:12; 5:5; 7:27; 9:18; 15:11, 24; 23:14; 27:20; 30:16; Muhuweleli 9:10; Ngosha ya Dzingosha 8:6; Yesaya 5:14; [7:11]; 14:9, 11, 15; 28:15, 18; 38: 10, 18; 57:9; Hesekiele 31:15-17; 32: 21, 27; Hosea 13:14, 14; Amosi 9:2; Yona 2:2; Habakuku 2:5. ˙ U bvelela ha ipfi “Sheol” Manwaloni a Luheberu hu angaredza lwa 65 hune la bvelela hone kha Biblia Hebraica Stuttgartensia, 1977, na luthihi kha Yesaya 7:11, hune ndimana ya vhalea nga uri “Sheol” nge ha shanduka-nyana pfalandothe. Kha zwiitea zwothe Thalu   tshedzelo ya Shango Liswa i shu misa “Sheol” kha ipfi sheohl la Luheberu. Septuagint ya Lugerika i talutshedza sheohl sa haides.  Naho hu na vhubvo ho vhalaho ha ipfi sheohl la Luheberu, zwi tou vha khagala uri lo bva kha liiti la Luheberu 1 (sha·al), line la amba “u humbela.” Zwenezwi zwi sumbedza Sheol sa fhethu (hu si vhuimo) hune ha humbela kana u to hu sa taluli,  da  vhothe   samusi hu tshi tanganedza vhafu.  (Sedzani NW Ref. Bi., Genesi 37:35 na Yesaya 7:11, thalutshedzelo dzi  re magumoni a siat.)  Sheol i kha lifhasi nahone tshifhinga tshothe  lene lo ipfi li tshimbidzana na vha-

482

483 THUMETSHEDZO  fu, nahone li amba vhida ho na zwenezwo, ipfi la Luheberu  lo dowe leaho la vhathu, mavhidani, kana qever li amba vhida nga lithihi   fhethu ha vhafu hu re kha lifhasi nga lithihi kana mavhidani.—Ge (hu si lwanzheni). Zwo fhambana- nesi 23:4, 6, 9, 20.

8

“Gehena”—Tshiga Tsha Ndozwo ya Tshothe  ´ Luger., %% (geen·na); Lulat., ge·henna; Luheb., ˘ ˝ (geh hin·nom, “muedzi wa Beni-Hinoni”)

“Gehena” ndi ipfi la Lugerika line la amba “muedzi wa Beni-Hinoni,” nahone nga Luheberu ndi geh hin·nom. Kha Yoshua 18:16, hune “muedzi wa Beni-Hinoni” wa bvelela hone, LXX i ri “Gehena.” ˙ Li  bvelela lwa 12 kha Manwalo a Tshikriste a Lugerika, li bvelela lwa u thoma kha Mateo 5:22. Tha lutshedzelo ya Shango Liswa i li  talutshedzela sa “Gehena” hothe   hune la bvelela hone, hu ngaho kha Mateo 5:22, 29, 30; 10:28; 18:9; 23:15, 33; Marko 9:43, 45, 47; Luka 12:5; Yakobo 3:6. Muedzi wa Beni-Hinoni wo vha u vhukovhela na tshipembe ha Yerusalema wa kale. (Yoshua 15:8; 18: 16; Yeremia 19:2, 6) Tshifhingani tsha mahosi a nga murahu a Yuda wo vha u tshi shumiselwa vhurabeli ha zwifanyiso ha mudzimu wa vhuhedeni Moloxo, mudzimu we a vha a tshi itelwa zwithavhelo  zwa vhathu vha tshi tou fhiswa nga mulilo. (2 Koronika 28:3; 33:6; Yeremia 7:31, 32; 32:35) U itela u thivhela uri u si tsha dovha wa shumiselwa zwa vhurereli, Yosia Khosi i fulufhedzeaho o ita uri wonoyo muedzi u tshinyadzwe, zwihuluhulu tshipida  tshine tsha vhidzwa Thofete.—2 Dzikhosi 23:10, vhambedzani NW.

David Kimhi  muvhigi wa Muyuda (1160?-1235?), musi a tshi amba nga ha Psalme ya 27:13, o nea ma fhungo a tevhelaho a divhazwa kale malugana na “Gehinnom”: “Nahone ndi fhethu ho livhanaho na Yerusalema, ndi fhethu hu nengisaho, hune vha posa zwithu zwi songo kunaho na zwitumbu. Henefho ho vha hu tshi dzula hu na mulilo une wa fhisa zwithu zwi songo kunaho na marambo a zwitumbu. Nga zwenezwo, khatulo ya vhaitazwivhi i vhidzwa  nga lwa pfanyisedzo uri ndi Gehinnom.” Muedzi wa Beni-Hinoni wo mbo di ma vha fhethu ha u latela  thukhwi na fhethu ha u fhisela tshika Yerusalema. Zwipuka zwo faho zwo vha zwi tshi poswa nga ngomu uri zwi swe nga mulilo wo shelwaho tsevhela uri u dugese. Na zwitumbu zwa vhatshinyi vhe vha vha vha tshi dzhiiwa vha songo fanela u vhulungwa mavhidani nga ndila i thonifhea   ho, zwo vha zwi tshi poswa henefho. Arali zwenezwo zwitumbu zwa wela muliloni zwo vha zwi tshi swa, fhedzi arali zwa sa wela muliloni zwo vha zwi tshi dala zwi vhungu, zwi sa fi zwi songo thoma zwa fhedza nama yothe, nahone  

484

THUMETSHEDZO  ha sala mihangarambo. Ngauralo, liwa nga zwivhungu zwi sa fi lini arali tshitumbu tsha poswa Gehe- na lini. Ngauri zwitumbu zwa vhana zwo vha zwi tshi dzhiiwa sa u tshinyi zwine zwa poswa henefho pfiswa vhutungu nga ndila yo ka- zwo vha zwi sa vhulungwi mavhi  nga ndila i thonifheaho, zwilulaho. Tshiga tsha ‘dzivha li du- dani    gaho mulilo na tsevhela’ dzo dzhii- ne zwa vha tshiga tsha fulufhelo la wa kha ipfi la vhukuma Gehena u vuswa, Yesu na vhafunziwa vhana zwine la imela zwone.—Nzu- we vho shumisa ipfi Gehena u itela u fanyisela ndozwo ya nga hu sa mbululo 19:20; 20:10, 14, 15; 21:8. Gehena ho vha hu sa poswi zwi- fheli, u fheliswa tsho the fhethu hopuka zwi tshilaho kana vhathu the ha Mudzimu, kana “lufu lwa vha tshilaho uri vha swe vha tshi vhuvhili,” u pfiswa vhu tungu nga khou tshila kana u tambudzwa. hu sa fheli. Zwenezwi zwothe zwi a tendeNga zwenezwo, henefho fhethu hu  nga si vhuye ha fanyisela fhethu lana na pfaneleo dza Yehova dzina luhu sa vhonali hune vhathu vha ne dza vha khatulokwayo  tambudzwa hone nga hu sa fheli funo.—Vhambedzani Ekisodo 34: nga mulilo wa vhukuma kana u 6, 7; 1 Yohane 4:8.

9

Mubulo une wa ri “Thestamennde ya Kale” na une wa ri “Thestamennde Ntswa” a ` ` a ´ 2 Vha-Korinta 3:14—Luger., (! +[ %%0*!

` (#!1 ` !"1 ´ +1

(e·pi tei a·na·gnosei tes pa·lai·as di·a·thekes); Lulat., in lectione veteris testamenti 1611

“u vhalwa ha thestamennde ya kale”

King James Version.

1808

“musi hu tshi vhalwa mulanga wa kale”

The New Covenant, Commonly Called the New Testament: Translated From ˙ the Greek, yo nwalwa nga Charles Thomson, ngei Philadelphia.

1869

“musi mulanga wa kale u tshi vhalwa”

The New Testament: Translated From the Greek Text of Tischendorf, ˙ yo nwalwa nga George R. Noyes, ngei Boston.

1950

“musi hu tshi vhalwa mulanga wa kale”

Thalutshedzelo ya Shango Liswa ya   ˙ Manwalo a Tshikriste a Lugerika, ngei Brooklyn.

1972

“musi pfunzo i tshi vhalwa u bva kha mulanga wa kale”

The New English Bible, ngei Oxford na Cambridge.

Namusi zwo dowelea u amba nga  ˙ ˙  Manwalo o nwalwaho nga Luheberu na Luaramiki sa ane a vha “Thestamennde ya Kale.” Zwene-

zwi zwo thewa kha zwine zwa vhalwa kha 2 Vha-Korinta 3:14 kha Vulgate ya Lulatini na kha King James Version. Nga ho doweleaho 

485 THUMETSHEDZO  ˙ Manwalo a Tshikriste a Lugerika a ya Lulatini yo shumiswa i na tha i tshi to vhidzwa “Thestamennde Ntswa.” luso yo tan  davhuwaho,   da  yo tandavhuZwi fanela u dzhielwa ntha uri uri i vhe na thaluso    kha 2 Vha-Korinta 3:14 ipfi di·a- waho u fana na ipfi la Lugerika.” thekes li amba “mulanga,” u fana Malugana na zwi re afho ntha,  ˙ na hunwe fhethu ha 32 hune la thalutshedzelo ine ya ri “thesta ˙ bvelela hone kha manwalo a Luge- mennde ya kale” i re kha King rika. James Version kha 2 Vha-Korinta Malugana na zwine zwa ambiwa 3:14 yo khakhea. Thalutshedze nga ipfi la Lulatini testamentum lo nnzhi dza musalauno dzi vha( line la bva kha ipfi testamenti), lea nga ho teaho nga uri “mulaEdwin Hatch, buguni yawe ine nga wa kale” kha yeneyi mbuno. Paulo ha khou ya pfi Essays in Biblical Greek, Hafha muapostola ˙ a Lungei Oxford, 1889, siat. 48, o ri ambela kha Manwalo othe  heberu na a Luaramiki. Nahone “nga nthani ha u sa dzhiela ntha   ˙ ha vhagudi vha luambo lwa Lu- ha khou amba uri manwalwa a Tshikriste o hevhedzwaho a vhulatini lwa nga murahu lwo do weleaho, tshifhingani tsho fhira- mba “thestamennde ntswa (mulaho ho vha hu tshi humbulelwa uri nga).” Muapostola u khou amba wa kale wa Mulaipfi testamentum, le la vha li tshi nga ha mulanga ˙ shumiswa u talutshedzela ipfi [di- yo, we wa nwalwa nga Mushe Bu dza u Thoma dzine  a·theke] kha nzudzanyo ya Lulati- guni Thanu ˙  tsha Manwani lwa u thoma u katela na kha dza tou vha tshipida  Vulgate, lo vha li tshi amba ‘the- lo a tshifhingani tsha nga phanda ha zwe stamennde’ kana ‘zwine wa funa,’ ha Vhukriste. Nga nthani u ngeno hu uri lo vha li tshi dovha la nezwi, kha ndimana i tevhelaho ˙ amba, ‘mulanga,’ arali lo vha li sa ri, “musi hu tshi vhalwa manwalo a Mushe.” ambeli kha zwenezwo zwi zwothe.”  Nga hu fanaho, kha A Bible ComNgauralo, a hu na mutheo u pfa˙ mentary for English Readers by laho wa uri Manwalo a Luheberu Various Writers, yo dzudzanywa- na a Luaramiki a vhidzwe u pfi ho nga Charles Ellicott, New York, “Thestamennde ya Kale” na uri ˙ Vol. VIII, siat. 309, W. F. Moulton Manwalo a Tshikriste a Lugeri˙ o nwala uri “kha thalutshedzo ya ka a vhidzwe u pfi “Thestamennde  ˙ kale ya Lulatini ya Manwalo, testa- Ntswa.” Yesu Kristo ene mune  o ˙ mentum yo vha i thalutshedzelo amba nga ha manwalwa othe ma  ˙ yo doweleaho ya ipfi [di·a·theke]. khethwa uri ndi “Manwalo.” (Ma Naho zwo ralo, yeneyi thalutsheteo 21:42; Marko 14:49; Yohane 5:  dzelo i wanala lunzhi fhethu hune 39) Muapostola Paulo o a vhidza ˙ ˙ zwa sa konadzee uri u humbule “Manwalo makhethwa,” “Manwa˙ uri hu khou pfi zwine wa funa (sa lo” na “manwalwa makhethwa.” tsumbo, kha Ps. lxxxiii, 5, hune hu (Vha-Roma 1:2; 15:4; 2 Timotheo 3: sa vhe na muthu na muthihi ane 15) U tendelana na maambiwa o a nga humbulela uri Mupsalme u hevhedzwaho a re kha Vha-Roma khou amba uri maswina a Mudzi- 1:2, Thalutshedzelo ya Shango Li  mu ‘o mu dzudzanyela thestame- swa i na mubulo une wa ri “Ma˙ nnde u itela u lwisana Nae’), zwi nwalo Makhethwa” kha tshitoho  tou vha khagala uri testamentum tshayo.

U bebwa ha Yohane Mulovhedzi; nga murahu, vhutshilo hawe ha sogani ˙ U bebwa ha Yesu (Ipfi, we zwinwe zwithu zwothe zwa vha hone nga ene)  samusi e muduhulu wa Abrahamu  na Davida ˙ Murunwa u divhadza mafhungo  madifha; vhalisa vha dalela lushie  Yesu u a fumbiswa (nga duvha  la vhumalo), a iswa thembeleni (nga duvha  la vhu-40)

Yudea mudi  u re thavhani

Betlehema

Betlehema; Yerusalema

2 B.C.E.

2 B.C.E., c. 1 Oct.

Sogani, Yorodane

Mulamboni wa Yorodane U lovhedzwa na u dodzwa ha Yesu, u bebwa  sa muthu kha mutevhe wa Davida, fhedzi ho ambiwa uri ndi Murwa wa Mudzimu

29, tshimedzi

29, tshifhefho

3:1-12

2:1-23

1:1-25

3:13-17

U Thoma Ha Vhudin  da  Ha Yesu

Vhudin  da  ha Yohane Mulovhedzi

Yerusalema

12 C.E.

Vhadivhi vha naledzi; u shavhela   Egipita; u vhulahwa ha vhana; u vhuya ha Yesu ˙ Yesu wa minwaha ya 12 nga Paseka; u ya hayani

Yerusalema; Betlehema; Nazareta

1 B.C.E. kana 1 C.E.

U bebwa ha Yesu ho dzula ho vhudzwa Maria, we a dalela Elisabetha

Nazareta; Yudea

U bebwa ha Yohane Mulovhedzi ho dzula ho vhudzwa Sakaria

c. 2 B.C.E.

Tsini na Betlehema

Mateo

Zwi Livhisaho Kha Vhudin  da  Ha Yesu

Tshiitea

Yerusalema, thembeleni

Fhethu

1:9-11

1:1-8

Marko

Evangeli N na  Dzo Nwalwa Nga u Tevhekana ha Zwifhinga

3:21-38

3:1-18

2:41-52

2:39, 40

2:21-38

2:8-20

2:1-7

1:57-80

1:26-56

1:5-25

Luka

ZWIITEA ZWIHULWANE ZWA VHUTSHILO HA YESU KHA LIFHASI  ˙

3 B.C.E.

Tshif hinga

10

1:32-34

1:6-8, 15-28

1:1-5, 9-14

Yohane

30, Paseka

Vhafunziwa vha Yesu vha u thoma Vhutolo ha Yesu ha u thoma; u dalela  Kapernaume

Muedzini wa ntha  ha Yorodane

Kana kha la Galilea; Kapernaume

Ndilani i yaho Galilea, Yesu  u funza Vhasamaria

Tiberia

Sikara, ngei Samaria

Lwendo lwa u thoma lwa u ya Galilea, ˙ na vhanwe vhana  vhe a vha vhidza U fhodza muthu a re na mapele; gogo li ya kha Yesu U fhodza muthu o holefhalaho U vhidza Mateo; u la na vhathelisi U huwelela sinagogoni dza ngei Yudea

Galilea

Kapernaume

Kapernaume

Yudea

Galilea

U vhidza Simoni na Andrea, Yakobo na Yohane U fhodza muthu a re na madimoni, khathihi na mme a musadzi wa ˙ Petro na vhanwe vhanzhi

U thoma nga u divhadza uri, “Muvhuso  wa ta u tsini”  dulu  U fhodza mutukana; u vhala ndaela; ha tanganedzwi; u fhirela Kapernaume 

Lwanzheni lwa Galilea, tsini na Kapernaume Kapernaume

Nazareta; Kana; Kapernaume

4:12; 14:3-5

4:1-11

9:9-17

2:13-22

2:1-12

1:40-45

8:1-4 9:1-8

1:35-39

4:23-25

1:16-20 1:21-34

4:18-22

1:14, 15

1:14; 6:17-20

1:12, 13

8:14-17

4:13-16

4:17

Vhudin  da  ha Yesu Vhuhulwane Ngei Galilea

Yohane u valelwa dzhele; Yesu u ya Galilea

Yudea; Enoni

Galilea

Yesu u haseledza na Nikodemo Vhafunziwa vha Yesu vha a lovhedza; Yohane u a tukufhala 

Yerusalema

Vhutambo ha Paseka; u pandela  vhavhambadzi thembeleni

Vhutanzi ha Yohane Mulovhedzi  malugana na Yesu

Bethania seli ha Yorodane

Yerusalema

U didzima zwi liwa na u lingwa  ha Yesu

Sogani la Yudea

4:44

5:27-39

5:17-26

5:12-16

4:42, 43

4:31-41

5:1-11

4:16-31

4:14, 15

3:19, 20; 4:14

4:1-13

4:46-54

4:44, 45

4:4-43

4:1-3

3:22-36

3:1-21

2:13-25

2:1-12

1:35-51

1:15, 29-34

Tshif hinga

31, Paseka

Fhethu

Tshiitea

Yohane e dzhele u ruma vhafunziwa kha Yesu Midi  i a semiwa; u dzumbululela vhana; dzhogo a i gogoni Milenzhe i dodzwa nga mufumakadzi wa  muitazwivhi; tshifanyiso tsha vhakolodi Lwendo lwa vhuvhili lwa u huwelela Galilea, e na vha 12 Muthu a re na madimoni u a fhodzwa; u pomokwa uri u konana na Beelsebulu ˙ Vhamanwalo na Vhafarisei vha to  da  vhutolo  Vhafunziwa vha Kristo vho vha vhe mashaka awe a tsini Tshifanyiso tsha muzwali, tshene,  ˙ na zwinwe; thalutshedzo  Dumbu  li a fhumudzwa musi vha tshi khou wela dzivha Vhathu vhavhili vha re na madimoni vha a fhodzwa; nguluvhe dzi dzhenwa nga madimoni ˙ Nwananyana wa Yairo u a vuswa; mufumakadzi u a fhodzwa U fhodza vhanna vhavhili vho pofulaho na munna we a vha a sa koni u amba we a vha e na madimoni

Naini

Galilea

Galilea

Galilea

Galilea

Galilea

Galilea

Lwanzheni lwa Galilea

Lwanzheni lwa Galilea

Gadara, Tshipembe Vhubvaduvha ha  Lwanzhe lwa Galilea

Kapernaume(?)

Khamusi Kapernaume

Galilea

U fhodza mushumeli wa mulangammbi U vusa murwa wa tshilikadzi

Kapernaume

U nangwa ha vha 12 uri vha vhe vhaapostola Pfunzo ya Thavhani

Thavhani tsini na Kapernaume

Tsini na Kapernaume

Vhafunziwa vha thukhula thotshe dza   goroi nga Sabatha U fhodza tshanda  nga Sabatha; u awela khunzi-khunzini; u a fhodza

A tshi bva Yerusalema(?)

U ya tshimimani; u fhodza munna; u kaidza Vhafarisei

Galilea; Lwanzheni lwa Galilea

Yerusalema

9:27-34

9:18-26

8:28-34

8:18, 23-27

13:1-53

12:46-50

12:38-45

12:22-37

11:20-30

11:2-19

8:5-13

5:1–7:29

12:9-21

12:1-8

Mateo

5:21-43

5:1-20

4:35-41

4:1-34

3:31-35

3:19-30

3:13-19

3:1-12

2:23-28

Marko

8:40-56

8:26-39

8:22-25

8:4-18

8:19-21

8:1-3

7:36-50

7:18-35

7:11-17

7:1-10

6:17-49

6:12-16

6:6-11

6:1-5

Luka

Yohane 5:1-47

32, nga murahu ha Paseka

32, musi Paseka i tsini (Yoh 6:4)

Muhulwanesa Muvhusoni; u dzudzanya vhukhakhi; u khathutshela U tuwa Galilea a ya Vhutamboni ha   ˙ ˙ Mishasha; tshithu tshinwe na tshinwe

Kapernaume

Galilea; Samaria

tshi vhetshelwa thungo u itela tshumelo

U dovha a dzula o amba nga lufu lwawe na mvuwo

U fhodza muthu we a vha e na madimoni we vhafunziwa vhawe vha kundwa u mu fhodza

Kesarea Filipi

Hu itwa uri hu vhe na tshelede ya muthelo nga lwa vhutolo 

U shandukiswa phanda  ha Petro, Yakobo, na Yohane

Khamusi Thavhani ya Herimoni

Kapernaume

Yesu Messia; u dzula o amba nga lufu, mvuwo

Kesarea Filipi

Galilea

16:5-12

8:19-22

18:1-35

17:24-27 9:33-50

9:30-32

9:14-29

17:14-20

17:22, 23

9:2-13

8:27–9:1

8:13-26

8:10-12

7:24–8:9

7:1-23

6:45-56

6:30-44

6:14-29

6:6-13

6:1-6

17:1-13

16:13-28

15:39–16:4

Vhasadukei na Vhafarisei vha dovha vha to  da  vhutolo  U vha sevha nga ha mbiliso ya Vhafarisei; u fhodza o pofulaho

Devhula Vhubvaduvha  thungo ha Lwanzhe lwa Galilea; Betsaida

15:21-38

15:1-20

Magdala

Tsini na Tiro, Sidoni; nga murahu a ya Dikapoli; u fushwa ha vha 4 000

U talula “tshinkwa tsha vhutshilo”;  vhafunziwa vhanzhi vha a mu tutshela 

Kapernaume

Fenikia; Dikapoli

14:22-36

Vha lingedza u ita Yesu khosi; u tshimbila ntha ha lwanzhe; u a fhodza 

Devhula Vhubvaduvha  thungo ha Lwanzhe lwa Galilea; Genetsareta

Mikhuvha ine ya ita uri Ipfi la Mudzimu li si vhe la ndeme

14:13-21

Vhaapostola vha vhuya lwendoni lwa u huwelela; u fushwa ha vha 5 000

Kapernaume(?); Devhula Vhubvaduvha  thungo ha Lwanzhe lwa Galilea

Khamusi Kapernaume

14:1-12

Yohane Mulovhedzi u tumulwa thoho;  Herode u farwa nga nyofho nga u divhona mulandu 

Tiberia

9:35–11:1

Lwendo lwa vhuraru lwa Galilea, lu a tan  davhu dzwa musi hu tshi rumiwa vhaapostola

Galilea

13:54-58

U dovha a dalela mudi  we a alutshela khawo, a dovha a sa tanganedzwe 

Nazareta

9:51-62

9:46-50

9:43-45

9:37-43

9:28-36

9:18-27

9:10-17

9:7-9

9:1-6

7:2-10

7:1

6:22-71

6:14-21

6:1-13

32, Vhutambo  ha u Di  nekedza 

32, Vhutambo  ha Mishasha

Tshif hinga

Tafulani  la Mufarisei, Yesu u sasaladza vhadzia-muhoyo Nyambo nga ha thogomelo ya Mudzimu;  mukoma a fulufhedzeaho U fhodza mufumakadzi o holefhalaho nga Sabatha; zwifanyiso zwiraru

Khamusi Yudea

Khamusi Yudea

Khamusi Yudea

Marko

Vhanzhi vho vha na lutendo kha Yesu U funza midini, midanani,   u livha Yerusalema U dzhena Muvhusoni; u shushedza ha Herode; nndu  i itwa shubi U di tshifanyiso tsha  tukufhadza;  tshilalelo tshihulu U vhalela tshinyalelo dza u vha mufunziwa

Seli ha Yorodane

Perea (seli ha Yorodane)

Perea

Khamusi Perea

Khamusi Perea

Vhudin haYorodane  da  haYesu Nga Murahu Ngei Vhubvaduvha 

Yesu e Vhutamboni ha u Di   nekedza;  Mulisa Wavhudi 

U dovha a funza thabelo ya tsumbo; u humbela nga u futelela

U amba nga Musamaria wa khathutshelo; hayani ha Marita, Maria

Yudea; Bethania

U hanedza u pomokwa ha mazwifhi; u sumbedza uri murafho u na mulandu

U rumiwa ha vha 70 u huwelela; u vhuya havho, muvhigo

Khamusi Yudea

Khamusi Yudea

U funza nga murahu ha Vhutambo;  u fhodza o pofulaho

Yerusalema

Khamusi Yudea

U funza ha Yesu khagala Vhutamboni  ha Mishasha

Yerusalema

Mateo

Vhudin  da  ha Yesu Nga Murahu Ngei Yudea

Tshiitea

Yerusalema

Fhethu

14:25-35

14:1-24

13:23-35

13:22

13:1-21

12:1-59

11:37-54

11:14-36

11:1-13

10:25-42

10:1-24

Luka

10:40-42

10:1-39

8:12–9:41

7:11-52

Yohane

Bethania

Bethania

8 Nisan, 33

9 Nisan

U fhira nga Yeriko, u fhodza vhanna vhavhili vho pofulaho; u dalela Saxeo; tshifanyiso tsha bonndo dza fumi

Yeriko

20:29-34

20:20-28

20:17-19

19:16–20:16

19:13-15

19:1-12

Tshimima nduni ya Simoni a re na mapele;  Maria u dodza Yesu; Vhayuda vha da   u vhona Yesu na Lazaro

U swika Bethania maduvha a rathi nga  phanda  ha Paseka 26:6-13

Vhudin  da  ha Yesu ha u Fhedza Yerusalema

Khumbelo ya Yakobo na Yohane ya vhudzulo Muvhusoni

Khamusi Perea

U tsa a fhira nga Perea; u funza nga ha thalano 

Perea

Ndi lwa vhuraru Yesu a tshi amba hu tshee nga phanda  nga ha lufu lwawe, mvuwo

Zwifanyiso: tshilikadzi i futelelaho, Mufarisei na muthelisi

Samaria kana Galilea

Khamusi Perea

U fhodza na u funza ndilani  i fhiraho nga Samaria, Galilea

Samaria; Galilea

U tanganedza na u fhatutshedza   vhana

Nyeletshedzo ya Kayafa malugana na Yesu; Yesu u a tuwa 

Yerusalema; Efuraimi

Muthannga wa mupfumi; tshifanyiso  tsha vhashumi tsimuni ya mindirivhe 

Lazaro o vuswa vhafuni nga Yesu

Bethania

Perea

U hangwela na lutendo; vhalanda vha si vha tshithu

Khamusi Perea

Perea

Zwifanyiso: nngu yo xelaho, sheleni yo xelaho, murwa wa lihwarahwara Zwifanyiso: mukoma a songo lugaho, mupfumi na Lazaro

Khamusi Perea

Khamusi Perea

14:3-9

10:46-52

10:35-45

10:32-34

10:17-31

10:13 -16

10:1-12

18:35–19:28

18:31-34

18:18-30

18:15-17

18:1-14

17:11-37

17:1-10

16:1-31

15:1-32

12:2-11

11:55 –12:1

11:47-54

11:1-46

13 Nisan na (Lavhu   nga masiari)

12 Nisan

11 Nisan

Khaseledzo na Vhagerika; u sa tenda ha Vhayuda

Yerusalema

Maanda  a Kristo a a timatimiwa; tshifanyiso tsha vharwa vhavhili Tshifanyiso tsha vhalimi vhavhi, tsha munyanya wa mbingano Mbudziso dzi fashaho malugana na muthelo, mvuwo, ndaela Mbudziso ya Yesu ya u vha fhumudza malugana na vhubvo ha Messia U sasaladzwa zwihulu khagala ha ˙ vhamanwalo na Vhafarisei Tshelede thukhuthukhu ya tshilikadzi   U dzula ho ambiwa nga ha u wa ha Yerusalema; u vha hone ha Yesu; vhufhelo ha maitele Tshifanyiso tsha vhasidzana vha fumi, tsha dzitalente, tsha nngu na mbudzi

Yerusalema, thembeleni

Yerusalema, thembeleni

Yerusalema, thembeleni

Yerusalema, thembeleni

Yerusalema, thembeleni

Thavhani ya Mitwari 

Thavhani ya Mitwari  Yerusalema

Yudasi u tendelana na vhotshifhe nga ha u fheta  Yesu Ndugiselelo dza Paseka

Yerusalema

Tsini, na nga ngomu Yerusalema

Vharangaphanda  vha vhurereli vha langana u vhulaha Yesu

Muhuyu u sa anwi u wanala wo oma 

BethaniaYerusalema

Yerusalema, thembeleni

Yerusalema

Muhuyu u sa anwi u a semiwa;  u kunakiswa ha thembele lwa vhuvhili ˙ Vhotshifhe vhahulu na vhamanwalo vha ita tshimbevha tsha u vhulaha Yesu

BethaniaYerusalema

Tshiitea U dzhena ha Kristo nga ndila ya  gundo Yerusalema

10 Nisan

Fhethu

BethaniaYerusalema

Tshif hinga

9 Nisan (i bvela phanda) 

Mateo

26:17-19

26:14-16

26:1-5

25:1-46

24:1-51

23:1-39

22:41-46

22:15-40

21:33–22:14

21:23-32

21:19-22

21:18, 19, 12, 13

21:1-11, 14-17

Marko

14:12-16

14:10, 11

14:1, 2

13:1-37

12:41-44

12:38-40

12:35-37

12:13-34

12:1-12

11:27-33

11:20-25

11:18, 19

11:12-17

11:1-11

Luka

22:7-13

22:3-6

22:1, 2

21:5-38

21:1-4

20:45-47

20:41-44

20:20-40

20:9-19

20:1-8

19:47, 48

19:45, 46

19:29-44

Yohane

12:20-50

12:12-19

Yesu u gonya ta maduvha a 40  dulu,   nga murahu ha mvuwo yawe

Yerusalema; Galilea

Thavha ya Mitwari,  tsini na Bethania

25 Iyyar

U vhonala nga u tou tevhekana ha Yesu Kristo

Yerusalema na nga tsini

Vhotshifhe na Vhafarisei vha wana vhalindi vha vhida  U vuswa ha Yesu na zwiitea zwa lene lo duvha 

Yerusalema

16 Nisan

Tshitumbu tsha Yesu tshi a fhahululwa kha danda la tshengedzo tsha vhulungwa

Yerusalema

U a vhulahwa, nga murahu ha musi Pilato a tshi to  da  u mu vhofholola

Yerusalema Lufu lwa Yesu kha danda la tshengedzo, na zwiitea zwi tshimbidzanaho na zwenezwo

U ima phanda  ha Pilato, Herode, nahone a humela murahu kha Pilato

Golgotha, Yerusalema

27:3-10

Yudasi mufheti  u a dihunga 

Yerusalema

Yerusalema

[Mis 1:9-12]

28:16-20

28:1-15

27:62-66

27:57-61

27:31-56

27:15-30

27:2, 11-14

26:57–27:1

U sengiswa nga Anasi, Kayafa, Sanhedrini; Petro u a landula

Yerusalema

26:30, 36-56

Muthusi; u funana; matungu;  thabelo ya Yesu U pfa vhutungu tsimuni; Yesu  u a fhetiwa na u farwa 

Getsemane

26:31-35

26:26-29

26:21-25

26:20, 21

Yerusalema

Tshilalelo tsha Tshihumbudzo tshi thomiwa na vha 11 U landulwa nga Petro na u balangana ha vhaapostola zwi ambiwa hu tshee nga phanda 

Yudasi u a talulwa sa ene mufheti   nahone u a pandelwa

Yerusalema

Yerusalema

Yesu u tanzwa milenzhe ya  vhaapostola vhawe

Yerusalema

Hu liwa tshimima tsha Paseka na vha 12

Yerusalema

Yerusalema

15 Nisan

(c. 3:00 p.m., Lavhu tanu)  

14 Nisan

[1Ko 15:5-7]

16:1-8

15:42-47

15:20-41

15:6-19

15:1-5

14:53–15:1

14:26, 32-52

14:27-31

14:22-25

14:18-21

14:17, 18

24:50-53

[Mis 1:3-8]

24:1-49

23:50-56

23:26-49

23:13-25

23:1-12

[Mis 1:18, 19]

22:54-71

22:39-53

22:31-38

22:19, 20, 24-30

22:21-23

22:14-18

20:26– 21:25

20:1-25

19:31-42

19:16-30

18:39– 19:16

18:28-38

18:13-27

18:1-12

14:1–17:26

13:31-38

[1Ko 11: 23-25]

13:21-30

13:1-20

11

0

Fhethu

DZIKHILOMITHARA 10 20 30 40

0

10 20 DZIMAELA

V

H

A

Y

A

L

IB

N

O

N

I

TH

Midi  ˙

A

MUVHUSO U RE NA VHUTHIHI wa Saulo, Davida, Salomo

A

˚

Sidoni Damaseko 50

THAVHA YA HERIMONI

30

Tiro Abele

Dani

Hatsoro

Kabulu

Lwanzhe lwa Kinereta

Abelemehola

Mahanaimi

a

Be

so ra

Gov

a l a

Mu n o

A

Beresaba og Aroere Govh S

h a l a E g i p

it a

O E D

494

M

(? )

M

O

O

A

M

A

Govha la Yab oko

Zereda Silo Rama Bali-hazoro Ntha  Raba Efuraini BetheDasi  Bethele Bethe-horoniMikimashi Bethe-avene Giligala horoni Rama Geba Yeriko Gesere Gibea Gibeoni Ayaloni Nobo Kiriate-yearimi Yerusalema Medeba Aseka Soko Gathi Betlehema Muedzi wa Ela Asikoloni Bako la Adulamu Lwanzhe  Keila Sira Engedi lwa Muno Heburoni Gaza Aroere m Sifi Yeshi oni Horese G o vha Karamele l a A r i n o n i Maoni Tsikilaga Yathiri Eshitemoa Kabatsiele Borashani

O N I

Sukothe

B

E

H Z N

A

Bezeka Thebeza

Rogelima Ramothegileada Yabese-gileada

Yorodane

a a l

W

Govh

L

Endoro Sunema Megido Afeke Yeseriele THAVHA YA Betheseani GILIBOA

Mu lambowa

LU HU LU

THAVHA YA KARAMELE

12

Palestina Tshifhingani tsha VHUDIN DA HA YESU   Fhethu

DZIKHILOMITHARA 10 20 30 40 10 20 DZIMAELA

Sidoni Damaseko

30

THAVHA YA HERIMONI Kesarea Filipi

Tiro

E Ptolemai

LEA LI G AXoratsima

LU HU LU

M u la m bo w a Yo r o d a ne

E

Yeriko Bethania

YUDEA Gaza

Heburoni

IDUMEA Beresaba

SOGA L A YUDEA

Betlehema

Z

H

POLI

N

KA

A

DI

Emausi (?) Yerusalema

EA

W

RIA

Arimathia Efuraimi

Gerasa

PER

L

Salaimi (?) Enoni (?)

Samaria Sikara (?) THAVHA YA GARITSIMI

SAMA

Gadara Bethania seli ha Yorodane (?) Pella

Kesarea

Yope

Asidodo

YA THABORO

I

LE ME RA KA YA HA AV TH

Betsaida Kapernaume Lwanzhe Kana lwa Galilea Tiberia Nazareta THAVHA Naini

A

IT ON AX R

F

RE

T

ITU

N

0

˚

50

IA

0

EK

Midi  ˙

ABILENE

Lwanzhe lwa Muno 

Gov

A

h a l a E g i p

ita

495

R

A

BI

A

THERO DZA BIVHILI DZA NYAMBEDZANO ˙ (Nga nnda  ha musi zwo sumbedzwa, miredzo i bvaho kha Manwalo a Luheberu i livhisa kha ndimana dzi re Bivhilini ya Luvenda. Sedzani siatari 511 u itela   ˙ u wana madzina na u pfufhifhadzwa ha bugu dza Manwalo a Luheberu.)

1. Bivhili A. Ipfi la Mudzimu lo hevhedzwa Vhathu vho sudzuluswa ˙ u i nwala nga muya wa Mudzimu. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 2Pe 1:20, 21 I na vhuporofita. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Dan 8:5, 6, 20-22; Luk 21:5, 6, 20-22; Yes 45:1-4 Bivhili yothe yo  hevhedzwa nahone i a vhuyedza. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 2Ti 3:16, 17; Rom 15:4 B. Ndi vhulivhisi vhu shumaho misini yashu Zwi na khombo u nyadza maitele a Bivhili. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Rom 1:28-32 A i imelwi nga vhutali ha muthu. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 1Ko 1:21, 25; 1Ti 6:20  I tsireledza kha swina la maanda. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Ef 6:11, 12, 17  I livhisa muthu ndilani yo fanelaho. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Ps 119:105; 2Pe 1:19; Mir 3:5, 6  ˙ C. Yo nwalelwa vhathu vha tshaka dzothe na matsinde o the   ˙ Bivhili yo thoma u nwalwa Vhubvaduvha. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Ek 17:14; 24:12, 16; 34:27  Ndi ndugiselelo ya Mudzimu, a si ya Vhatshena fhedzi. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Rom 10:11-13; Gal 3:28 Mudzimu u tanganedza  vhathu vha tshaka dzothe. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mis 10:34, 35; Rom 5:18; Nzu 7:9, 10 

2. Diabolo, Madimoni A. Diabolo ndi muthu wa muya A si vhuvhi vhu re kha muthu, fhedzi ndi muthu wa muya. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 2Ti 2:26 ˙ Diabolo ndi muthu u fana na vharunwa. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mat 4:1, 11; Yob 1:6 O diita Diabolo nga u vha na nyemulo mmbi. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yak 1:13-15  B. Diabolo ndi muvhusi wa shango a sa vhonali U khou vhusa shango sa mudzimu. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 2Ko 4:4; 1Yo 5:19; Nzu 12:9 O tendelwa u tshila u swika khani i tshi dzudzanywa. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Ek 9:16; Yoh 12:31 U do  valelwa mugodini, nga murahu a lozwiwa. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Nzu 20:2, 3, 10 ˙ C. Madimoni ndi vharunwa vha mashandukwa O tikedza Sathane nga phanda  ha Madi  Mahulu. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Gen 6:1, 2; 1Pe 3:19, 20 O valelwa, a bviswa tshedzani tshothe. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 2Pe 2:4; Yuda 6  A lwisana na Mudzimu, a tsikeledza vhathu. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Luk 8:27-29; Nzu 16:13, 14 A do  fheliswa na Sathane. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mat 25:41; Luk 8:31; Nzu 20:2, 3, 10 496

497

3. Haramagedo A. Nndwa ya Mudzimu ya u fhelisa vhuvhi Tshaka dzi kuvhanganyelwa hune ha pfi Haramagedo. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Nzu 16:14, 16 Hu lwa Mudzimu, a tshi ˙ shumisa Murwa na vharunwa. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 2Th 1:6-9; Nzu 19:11-16 Ndila ine ra nga ponyoka ngayo. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Tse 2:2, 3; Nzu 7:14  B. Lufuno lwa Mudzimu a lu tshinywi Shango lo tshinyala vhukuma. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 2Ti 3:1-5 Mudzimu ha fheli mbilu, fhedzi khatulokwayo i to   da  nyito. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 2Pe 3:9, 15; Luk 18:7, 8 Vhavhi vha fanela u fheliswa uri vho lugaho vha bvele phanda. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mir 21:18; Nzu 11:18 

4. Hele ( Hades, Sheol) A. A si fhethu ha vhukuma ha u tambudzwa nga mulilo Yobo we a vha a tshi khou tambula o humbela u ya henefho. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yob 14:13 Fhethu hu sa itwi tshithu. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Ps 6:5; Muh 9:10; Yes 38:18, 19 Yesu o vuswa vhidani, heleni. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mis 2:27, 31, 32; Ps 16:10  ˙ Hele i do  bvisa vhanwe vhafu, ya fheliswa. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Nzu 20:13, 14 B. Mulilo u fanyisela ndozwo U fheliswa tshothe  lufuni zwi fanyiswa nga mulilo. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mat 25:41, 46; 13:30 Vhavhi vha sa rembuluwi vha fheliswa tshothe zwa nga sa mulilo. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Heb 10:26, 27  “U tambudzwa” ha Sathane nga mulilo ndi u lozwiwa tshothe. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Nzu 20:10, 14, 15  C. Mafhungo a mupfumi na Lazaro a si vhutanzi ha  u tambudzwa tsho the  Mulilo a si wa vhukuma samusi na khana ya Abrahamu i si ya vhukuma. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Luk 16:22-24 U takalelwa ha Abrahamu ho fhambanywa na swiswi. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mat 8:11, 12 U lozwiwa ha Babele hu vhidzwa u tambudzwa nga mulilo. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Nzu 18:8-10, 21

5. Holodei, Ma duvha a Mabebo  A. Maduvha a mabebo, Khirisimusi, a zwo ngo tevhelwa  nga Vhakriste vha u thoma Zwo tevhelwa nga vhe vha vha vhe si vharabeli vha ngoho. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Gen 40:20; Mat 14:6 Duvha  la lufu lwa Yesu li fanela u humbulwa. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Luk 22:19, 20; 1Ko 11:25, 26 Zwimima zwi sa langei a zwo ngo tea. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Rom 13:13; Gal 5:21; 1Pe 4:3

6. Kereke A. Kereke ndi ya muya, yo fhatwa kha Kristo  Mudzimu ha dzuli thembeleni dzo fhatwaho nga vhathu. ˛˛˛ Mis 17:24, 25; 7:48  Kereke ya ngoho ndi thembele ya muya ya matombo a tshilaho. ˛˛˛˛˛ 1Pe 2:5, 6

498 Kristo ndi tombo la mutheo; vhaapostola, ndi mutheo wa vhuvhili. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Ef 2:20 Mudzimu u fanela u rabelwa nga muya na nga ngoho. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yoh 4:24

B. Kereke a yo ngo fhatwa kha Petro  Yesu ho ngo ri kereke yo fhatwa kha Petro. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mat 16:18  Yesu o talulwa sa “tombo.” ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 1Ko 10:4  Petro o talula Yesu sa thikho. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 1Pe 2:4, 6-8; Mis 4:8-12 

7. Lif  hasi A. Ndivho ya Mudzimu nga lifhasi Paradiso yo itelwa vhathu vho fhelelaho kha lifhasi. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Gen 1:28; 2:8-15 Ndivho ya Mudzimu i do ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yes 55:11; 46:10, 11  dadzea.  Lifhasi nga vhathu  li do  dala  vha re na mulalo, vho fhelelaho. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Ps 72:7; Yes 45:18; 9:5, 6 Paradiso i do  vusuluswa nga Muvhuso. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mat 6:9, 10; Nzu 21:3-5 B. A li nga vhuyi la fheliswa kana u sa dzulwa nga vhathu Lifhasi  li do  dzula li hone. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Muh 1:4; Ps 104:5 Ho fheliswa vhathu vha tshifhingani tsha Noaxe, hu si lifhasi. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 2Pe 3:5-7; Gen 7:23 Tsumbo i nea fulufhelo la  u ponyoka tshifhingani tshashu. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mat 24:37-39 Vhavhi vha do  fheliswa; “gogo lihulu” la ponyoka. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 2Th 1:6-9; Nzu 7:9, 14

8. Lufu A. Tshiitisi tsha lufu Muthu o thoma zwavhudi,  e na tshilavhelelwa tsha u tshila tshothe. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Gen 1:28, 31  U sa thetshelesa zwo disa khatulo ya lufu. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Gen 2:16, 17; 3:17, 19   Tshivhi na lufu zwo fhirela kha vhana vhothe vha Adamu. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Rom 5:12  B. Vhuimo ha vhafu Vhafu a vha pfi tshithu, a vha divhi tshithu. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Muh 9:5, 10; Ps 146:3, 4  Vhafu vho edela vho lindela mvuwo. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yoh 11:11-14, 23-26; Mis 7:60  C. A zwi konadzei u amba na vhafu Vhafu a vha tshili na Mudzimu sa mimuya. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Ps 115:17; Yes 38:18 Ri sevhiwa uri ri si lingedze u amba na vhafu. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yes 8:19; Lev 19:31 Vhadzia-malombo, vhadzia-u-bvumba, vho hatulwa. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Doi 18:10-12; Gal 5:19-21 

9. Ma duvha a Vhuf helo  A. Zwine “vhufhelo ha shango” ha amba zwone U fhela ha maitele a zwithu. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mat 24:3; 2Pe 3:5-7; Mar 13:4 A si u fhela ha lifhasi, fhedzi ndi u fhela ha maitele mavhi. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 1Yoh 2:17 Tshifhinga tsha vhufhelo tshi rangela ndozwo. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mat 24:14 U ponyoka ha vhavhuya; ha tevhela shango liswa. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 2Pe 2:9; Nzu 7:14-17

499 B. Hu to u fhatutshela zwiga zwa maduvha a vhufhelo  dea    Zwiga zwo nekedzwa nga  Mudzimu u itela u ri livhisa. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 2Ti 3:1-5; 1Th 5:1-4 Shango a li talukanyi ndeme yazwo. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 2Pe 3:3, 4, 7; Mat 24:39  Mudzimu ha ongolowi, fhedzi u nea tsevho. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 2Pe 3:9  Malamba a u fhatuwa, u vhilaelela. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Luk 21:34-36 

10. Malofha A. U shelwa malofha zwi tshinya vhukhethwa ha malofha Noaxe o vhudzwa uri malofha ndi makhethwa, ndi vhutshilo. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Gen 9:4, 16 Mulanga wa mulayo wo dzivhisa u la malofha. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Lev 17:14; 7:26, 27 Honoho u dzivhiswa ho dovhololwa kha Vhakriste. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mis 15:28, 29; 21:25 B. Mafhungo a u tshidza muthu ha vhuyafhedzi u pfuka mulayo wa Mudzimu U thetshelesa zwi khwine u fhira zwithavhelo. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 1Sa 15:22; Mar 12:33  U vhea vhutshilo hau phanda  ha mulayo wa Mudzimu zwi a vhulahisa. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mar 8:35, 36

11. Mbingano A. Mbofho ya mbingano i fanela u huliswa I fanyiswa na ya Kristo na muselwa. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Ef 5:22, 23 Vhulalo ha mbingano vhu fanela u sa vha na tshika. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Heb 13:4 Vhavhingani vha eletshedzwa u sa fhambana. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 1Ko 7:10-16 Por·neia ndi tshone tshiitisi ˙ fhedzi tsha Manwalo tsha thalano. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mat 19:9  B. Maitele a vhutoho a fanela u thonifhiwa nga Vhakriste   Munna sa thoho u fanela u funa, na u thogomela muta.    ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Ef 5:23-31 Mufumakadzi u a di  tukufhadza,  u a funa, u a thetshelesa munna wawe. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 1Pe 3:1-7; Ef 5:22 Vhana vha fanela u thetshelesa. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Ef 6:1-3; Vha-Kol 3:20 C. Vhudifhinduleli ha vhabebi vha Vhakriste kha vhana  Vha fanela u vha funa, u vha na tshifhinga navho, u vha thogomela. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Tit 2:4  Vha songo vha sinyusa. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Kol 3:21 U vha unda, na nga zwithu zwa muya. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 2Ko 12:14; 1Ti 5:8  U vha nea ngudo ya vhutshilo. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Ef 6:4; Mir 22:6, 15; 23:13, 14  D. Vhakriste vha fanela u vhinga Vhakriste fhedzi U vhinga “Murenani” fhedzi. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 1Ko 7:39; Doi 7:3, 4; Neh 13:26 ˙ E. U vha na vhafumakadzi vhanzhi a zwi tendelwi nga Manwalo Mathomoni munna o vha a tshi fanela u vha na mufumakadzi muthihi. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Gen 2:18, 22-25 Yesu o vusulusa tshilinganyo tsha Vhakriste. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mat 19:3-9 Vhakriste vha u thoma vho vha vhe si na vhafumakadzi vhanzhi. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 1Ko 7:2, 12-16; Ef 5:28-31

500

12. Mu din da   A. Vhakriste vho the vha fanela u vha vhadin   da  Yesu o vha e mudin  da  wa Mudzimu. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Rom 15:8, 9; Mat 20:28 Vhakriste vha tevhela tsumbo yawe. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 1Pe 2:21; 1Kor 11:1 U fanela u huwelela u itela u vuledza vhudin ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 2Ti 4:2, 5; 1Ko 9:16  da.  B. Pfaneleo dza vhudin  da  Muya wa Mudzimu na u divha Ipfi lawe. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 2Ti 2:15; Yes 61:1-3  U tevhela tsumbo ya Kristo ya u huwelela. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 1Pe 2:21; 2Ti 4:2, 5 Mudzimu u gudisa nga muya na nga ndangulo. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yoh 14:26; 2Ko 3:1-3

13. Muvhuso A. Zwine Muvhuso wa Mudzimu wa do  itela vhathu U do  vuledza zwine Mudzimu a zwi funa. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mat 6:9, 10; Ps 45:6; Nzu 4:11 Muvhuso u re na mahosi na milayo. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yes 9:5, 6; 2:3; Ps 72:1, 8 U do ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Dan 2:44; Ps 72:8  fhelisa vhuvhi, wa vhusa lifhasi lothe.  ˙ Vhuvhusi ha minwaha ya 1 000 ha u vusulusa vhathu, Paradiso. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Nzu 21:2-4; 20:6 B. U vhusa maswina a Kristo a tshee hone Kristo o lindela tshifhinga tshilapfu musi o no vuswa vhafuni. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Ps 110:1; Heb 10:12, 13 U dzhia maanda, a lwa na Sathane. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Ps 110:2; Ndzu 12:7-9; Luk 10:18  Muvhuso wo tikwa nga tshenetsho tshifhinga, ha tevhela matungu kha lifhasi. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Nzu 12:10, 12  Khakhathi dzi re hone zwino dzi amba uri ndi tshifhinga tsha u imela Muvhuso. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Nzu 11:15-18 C. A u ho ‘dzimbiluni,’ a u bveledzwi nga vhudidini ha vhathu  Muvhuso u ta hu si kha lifhasi. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 2Ti 4:18; 1Ko 15:50; Ps 11:4  dulu,  A u ho ‘dzimbiluni’; Yesu o vhudza Vhafarisei. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Luk 17:20, 21 A si tshipida  tsha lino shango. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yoh 18:36; Luk 4:5-8; Dan 2:44 Mivhuso, zwilinganyo zwa shango, zwi do  dzhielwa vhudzulo. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Dan 2:44

14. Muya, Vhungome A. Zwine muya mukhethwa wa vha zwone Ndi maanda  a Mudzimu a shumaho, a si muthu. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mis 2:2, 3, 33; Yoh 14:17 Wo shumiswa tsikoni, kha u ˙ hevhedzwa ha Bivhili, na zwinwe. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Gen 1:2; Hes 11:5 U a beba, wa dodza mirado   ya muvhili wa Kristo. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yoh 3:5-8; 2Kor 1:21, 22 U nea maanda, wa livhisa vhathu vha Mudzimu namusi. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Gal 5:16, 18    B. Maanda  a vhutshilo a vhidzwa muya (“spirit”) Vhutshilo vhu tikedzwa nga u fema. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yak 2:26; Yob 27:3 Maanda  a vhutshilo a na Mudzimu. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Sak 12:1; Muh 8:8 Maanda  a vhutshilo a vhathu, zwipuka, ndi a Mudzimu. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Muh 3:19-21 Muya u vhuyelela ha Mudzimu nga fulufhelo la mvuwo ya vhafu. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Luk 23:46

501 C. Vhungome vhu fanela u iledzwa sa mushumo wa madimoni Ipfi la Mudzimu li a vhu dzivhisa. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yes 8:19, 20; Lev 19:31; 20:6, 27 U bvumba ndi vhudimoni; zwo sasaladzwa. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mis 16:16-18 Vhu isa ndozwoni. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Gal 5:19-21; Nzu 21:8; 22:15 U bvumba nga dzinaledzi a zwi tendelwi. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Doi 18:10-12; Yer 10:2 

15. Mvuwo A. Fulufhelo la vhafu Vhothe vha re mavhidani vha do    vuswa. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yoh 5:28, 29 Tshi khwathisaho ndi mvuwo ya Yesu. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 1Ko 15:20-22; Mis 17:31  Vha khakhelaho muya a vha nga vuswi. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mat 12:31, 32 Vha re na lutendo vho fulufhedziswa yone. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yoh 11:25 B. U vuselwa u tshila ta kana kha lifhasi  dulu  Vhothe vha fa kha Adamu;  vha tanganedza vhutshilo kha Yesu. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 1Ko 15:20-22; Rom 5:19  Vha vuswa nga ndila yo fhambanaho. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 1Ko 15:40, 42, 44  Vhane vha vha na Yesu vha do  fana nae. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 1Kor 15:49; Flp 3:20, 21 Vhane vha sa vhuse vha do  vha vhe kha lifhasi. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Nzu 20:4b, 5, 13; 21:3, 4

16. Ndovhedzo A. Tho dea ya Vhukriste   Yesu o vhea tsumbo. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mat 3:13-15; Heb 10:7 Ndi tshiga tsha u dihangwa kana u di ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mat 16:24; 1Pe 3:21   nekedza.  Ndi ya vho aluwaho vhane vha funzea. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mat 28:19, 20; Mis 2:41 U mbwandamedzwa madini ndi yone ndila yo teaho. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mis 8:38, 39; Yoh 3:23   B. A i tanzwi zwivhi  Yesu ho ngo lovhedzelwa u tanzwa zwivhi. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 1Pe 2:22; 3:18  Malofha a Yesu a tanzwa zwivhi. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 1Yoh 1:7 

17. Sabatha A. Duvha  la Sabatha a li vhofhi Vhakriste Mulayo wo fheliswa nga mutheo wa lufu lwa Yesu. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Ef 2:15 Sabatha a i vhofhi Vhakriste. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Kol 2:16, 17; Rom 14:5, 10 ˙ Vha kaidzelwa u thogomela Sabatha, na zwinwe. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Gal 4:9-11; Rom 10:2-4  U dzhena vhuaweloni ha Mudzimu nga lutendo na u thetshelesa. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Heb 4:9-11 B. U tevhela Sabatha zwo vha zwi tshi to fhedzi  dea  kha Isiraele la kale Sabatha yo tevhelwa lwa u thoma nga murahu ha Mupfuluwo. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Ek 16:26, 27, 29, 30 Yo vha yo khethea kha Isiraele wa vhukuma sa tshiga. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Ek 31:16, 17; Ps 147:19, 20 ˙ Minwaha ya Sabatha na yone yo vha i nga fhasi ha Mulayo. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Ek 23:10, 11; Lev 25:3, 4 Sabatha a si tshithu tsha ndeme kha Vhakriste. ˛˛˛˛˛˛˛˛ Rom 14:5, 10; Gal 4:9-11

502 C. Duvha  la Sabatha la Mudzimu la vhuawelo (duvha la vhusumbe la “vhege” ya tsiko )  Lo  thoma mafheloni a tsiko ya lifhasi. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Gen 2:2, 3; Heb 4:3-5 Lo  bvela phanda  na nga murahu ha misini ya Yesu e kha lifhasi. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Heb 4:6-8; Ps 95:7-9, 11 Vhakriste vha awela kha mishumo ya u divhuyedza. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Heb 4:9, 10  Li  fhela musi Muvhuso u tshi khunyeledza mushumo wa kha lifhasi. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 1Ko 15:24, 28

18. Ta  dulu  A. Ndi vha 144 000 fhedzi vha yaho ta  dulu  Ndi vha tshivhalo tshituku;  vhane vha do  vha mahosi na Kristo. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Nzu 5:9, 10; 20:4 Yesu o vha e murangi; ˙ vhanwe vho khethwa u bva tsheetsho. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Kol 1:18; 1Pe 2:21 ˙ Vhanwe vhanzhi vha do  tshila kha lifhasi. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Ps 72:8; Nzu 21:3, 4 Vha 144 000 vha vhuimoni ˙ ho khetheaho kha ha vhanwe. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Nzu 14:1, 3; 7:4, 9

19. Thabelo A. Thabelo dzine Mudzimu a dzi thetshelesa Mudzimu u a thetshelesa thabelo dza vhathu. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Ps 145:18; 1Pe 3:12 Vhavhi a vha thetsheleswi nga nnda  ha musi vho shandula budo  lavho. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yes 1:15-17 Hu fanela u rabelwa dzinani la Yesu. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yoh 14:13, 14; 2Kor 1:20 Hu fanela u rabelwa u tendelana na zwine Mudzimu a zwi funa. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 1Yoh 5:14, 15 Hu to lutendo. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yak 1:6-8  dea  B. U dovholola thabelo, u rabela Maria kana “vhakhethwa” a zwi shumi Mudzimu u fanela u rabelwa dzinani la Yesu. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yoh 14:6, 14; 16:23, 24 Maipfi a dovhololwaho ha nga pfiwi. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mat 6:7

20. Thanzi dza Yehova  A. Vhubvo ha Thanzi dza Yehova  Yehova u talula thanzi dzawe. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yes 43:10-12; Yer 15:16   Mutevhe wa thanzi dzi  fulufhedzeaho wo thoma nga Abele. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Heb 11:4, 39; 12:1 Yesu o vha e thanzi  i fulufhedzeaho na ya ngoho. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yoh 18:37; Nzu 1:5; 3:14

21. Tshifhambano A. Yesu o nembeledzwa kha danda la tshengedzo sa samba  Yesu o nembeledzwa kha danda kana kha muri. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mis 5:30; 10:39; Gal 3:13  Vhakriste vha fanela u hwala danda sa samba. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mat 10:38; Luk 9:23

503 B. A tsho ngo fanela u rabelwa U tana danda la Yesu ndi samba. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Heb 6:6; Mat 27:41, 42  U shumisa tshifhambano vhurabelini ndi u gwadamela midzimu i sili. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Ek 20:4, 5; Yer 10:3-5 Yesu ndi muya, ha tsheeho kha danda. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 1Ti 3:16; 1Pe 3:18

22. Tshihumbudzo, Masi A. U humbula Tshilalelo tsha Murena ˙ Tshi liwa luthihi nga nwaha nga duvha  la Paseka. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Luk 22:1, 17-20; Ek 12:14 Ndi tsha u humbula lufu lwa Kristo lwa tshithavhelo. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 1Ko 11:26; Mat 26:28  Hu la vha re na fulufhelo la u tshila ta ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Luk 22:29, 30; 12:32, 37  dulu.  Ndila ine muthu a divha ngayo uri u na lene lo fulufhelo. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Rom 8:15-17   ˙ B. Masi a i ho manwaloni U hangwelwa zwivhi zwi to  da  u shululwa ha malofha. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Heb 9:22 Kristo ndi ene Mupfumedzanyi e ethe wa mulanga muswa. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 1Ti 2:5, 6; Yoh 14:6  Kristo u ta ho ngo diswa fhasi nga tshifhe. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mis 3:20, 21  dulu;   A zwi to u dovholola tshithavhelo tsha Kristo. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Heb 9:24-26; 10:11-14  dei  

23. Tshirengululi A. Vhutshilo ha Yesu ha muthu ho badelwa sa “tshirengululi tsha vho the”  Yesu o nekedza vhutshilo hawe sa tshirengululi. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mat 20:28  Ndeme ya malofha o shululwaho ndi ndugiselelo ya u hangwela zwivhi. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Heb 9:14, 22 Tshithavhelo tshithihi tsho  vha tsho edana lwa tshothe. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Rom 6:10; Heb 9:26   Mbuyelo a dzi sokou di hu fanela u vha na lutendo. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yoh 3:16  dela;  B. Tsho vha tshi mutengo wo fanelaho Adamu o sikwa o fhelela. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Doi 32:4; Muh 7:29; Gen 1:31 Ene na vhana vhawe a vho ngo tsha fhelela. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Rom 5:12, 18 Vhana vho vha vha sa koni u diitela tshithu;  ho to a edanaho na Adamu. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Ps 49:7; Doi 19:21  dea   Vhutshilo ha Yesu ho fhelelaho ha muthu ndi tshirengululi. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 1Ti 2:5, 6; 1Pe 1:18, 19

24. Tshivhi A. Zwine tshivhi tsha vha zwone U pfuka mulayo wa Mudzimu, tshilinganyo tshawe tsho fhelelaho. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 1Yo 3:4; 5:17 Muthu, sa tshivhumbwa tsha Mudzimu, u na vhudifhinduleli khae. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Rom 14:12; 2:12-15  Mulayo wo talusa tshivhi,  wa ita uri vhathu vha tshi divhe. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Gal 3:19; Rom 3:20  Rothe ri na tshivhi, ri tahela   tshilinganyo tsha Mudzimu tsho fhelelaho. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Rom 3:23; Ps 51:5

504 B. Zwo itaho uri vho the vha tambule nga tshivhi tsha Adamu  Adamu o fhirisela u sa fhelela, na lufu kha vhothe. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Rom 5:12, 18  Mudzimu o vha e na khathutshelo nga u kondelela muthu. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Ps 103:8, 10, 14, 17  Tshithavhelo tsha Yesu tshi pfumelela zwivhi. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 1Yoh 2:2  ˙ Hu do ya Diabolo. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 1Yo 3:8  fheliswa tshivhi na minwe mishumo yothe  C. Mutshelo wo dzivhiswaho ho vha hu u sa thetshelesa, hu si zwa vhudzekani U dzivhiswa ha muri zwo itwa musi Eva a sa athu sikwa. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Gen 2:17, 18 Adamu na Eva vho vhudzwa uri vha vhe na vhana. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Gen 1:28 Vhana a si mvelelo ya tshivhi, fhedzi ndi phatutshedzo ya Mudzimu. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Ps 127:3-5  Eva o tshinya musi munna wawe e siho; nga ethe. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Gen 3:6; 1Ti 2:11-14  Adamu, sa thoho, o shandukela mulayo wa Mudzimu. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Vha-Ro 5:12, 19  D. Zwine u khakhela muya mukhethwa zwa vha zwone (Mat 12:32; Mar 3:28, 29) A si tshivhi tsho mamelwaho. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Rom 5:8, 12, 18; 1Yo 5:17 Muthu a nga tungufhadza  muya, fhedzi a rembuluwa. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Ef 4:30; Yak 5:19, 20 U ita tshivhi nga khole zwi isa lufuni. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 1Yo 3:6-9 Vhenevho Mudzimu u a vha hatula, a dzhia muya wawe. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Heb 6:4-8  A ro ngo fanela u rabelela vhenevho vhathu vha sa rembuluwi. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 1Yoh 5:16, 17

25. Tsiko A. I tendelana na saintsi ya vhukuma; i hanedzana na pfunzo ya uri zwithu zwo sokou bvelela Saintsi i tendelana na nzudzanyo ya tsiko. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Gen 1:11, 12, 21, 24, 25 Mulayo wa Mudzimu wa “lushaka” ndi wa ngoho. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Gen 1:11, 12; Yak 3:12 B. Maduvha a tsiko a si maduvha a awara dza 24   “Duvha”  li nga amba fhedzi tshifhinga. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Gen 2:4 Kha Mudzimu duvha  li nga vha tshifhinga tshilapfu. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Ps 90:4; 2Pe 3:8

26. U Fhodza, Ndimi A. U fhodza nga lwa muya hu na mbuyelo dzi sa fheli U lwala lwa muya zwi a vhulahisa. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yes 1:4-6; 6:10; Hos 4:6 Ndaela khulwane ndi ya u fhodza nga lwa muya. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yoh 6:63; Luk 4:18 Hu fhelisa zwivhi; ha nea dakalo, vhutshilo. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yak 5:19, 20; Nzu 7:14-17  B. Muvhuso wa Mudzimu u do dzilafho la nama  la tsho the  disa   Yesu o fhodza malwadze, a huwelela phatutshedzo dza Muvhuso. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mat 4:23  Muvhuso wo fulufhedziswa u vha ndila ya u fhodza tshothe. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mat 6:10; Yes 9:6   Na lufu lu do  fheliswa. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 1Ko 15:25, 26; Nzu 21:4; 20:14 C. U fhodza ha musalauno a hu na vhutanzi ha u tendelwa nga Mudzimu  Vhafunziwa a vho ngo difhodza nga lwa vhutolo. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 2Ko 12:7-9; 1Ti 5:23   Zwifhiwa zwa vhutolo zwo fhela  nga murahu ha misi ya vhaapostola. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 1Ko 13:8-11

505 U fhodza a zwi ambi uri muthu u takalelwa nga Mudzimu. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mat 7:22, 23; 2Th 2:9-11

D. U amba nga dzindimi ndi ndugiselelo ya tshifhinganyana Tsho vha tshi tshiga; ho vha hu tshi fanela u to zwifhiwa zwihulwane. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 1Ko 14:22; 12:30, 31  dwa  Zwifhiwa zwa vhutolo zwa muya  zwo vha zwo ambiwa uri zwi do  fhira. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 1Ko 13:8-10 Mishumo i mangadzaho a si vhutanzi ha u tanganedzwa nga Mudzimu. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mat 7:22, 23; 24:24  

27. U Gwadamela Maria A. Maria ndi mme a Yesu, hu si “mme a Mudzimu” Mudzimu ha na mathomo. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Ps 90:2; 1Ti 1:17 Maria o vha e mme a Murwa wa Mudzimu, e kha lifhasi. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Luk 1:35 B. Maria ho ngo “dzula e musidzana” O vhingwa nga Yosefa. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mat 1:19, 20, 24, 25 ˙ O vha na vhanwe vhana nga nnda  ha Yesu. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mat 13:55, 56; Luk 8:19-21 Vhenevha vho vha vhe si ‘vharathu vhawe vha muya.’ ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yoh 7:3, 5

28. U Gwadamela Vha Fhasi A. U gwadamela vha fhasi ndi mahandana Vhomakhulukuku vho fa, a vha divhi tshithu. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Muh 9:5, 10  Vhomakhulukuku a vho ngo fanela u rabelwa. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Rom 5:12, 14; 1Ti 2:14 Mudzimu ha tendeli honoho vhurabeli. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Ek 34:14; Mat 4:10 B. Vhathu vha nga huliswa, fhedzi hu gwadamelwa Mudzimu fhedzi Vhaswa vha fanela u hulisa vhaaluwa. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 1Ti 5:1, 2, 17; Ef 6:1-3 Fhedzi ndi Mudzimu e ethe  ane a fanela u gwadamelwa. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mis 10:25, 26; Nzu 22:8, 9

29. U Pikiswa, U Tovholwa A. Tshiitisi tsha u hanedzwa ha Vhakriste Yesu o vhengwa, o dzula o amba nga ha u pikiswa. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yoh 15:18-20; Mat 10:22 U farelela maitele o lugaho zwi sasaladza shango. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 1Pe 4:1, 4, 12, 13 Sathane, mudzimu wa ano maitele, u lwisana na Muvhuso. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 2Ko 4:4; 1Pe 5:8 Mukriste ha ofhi, Mudzimu u a tikedza. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Rom 8:38, 39; Yak 4:8 B. Mufumakadzi ho ngo fanela u tendela munna a tshi mu fhandekanya na Mudzimu Vho sevhiwa hu tshee nga phanda;  ˙ vhanwe vha nga fhura munna. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mat 10:34-38; Mis 28:22 U fanela u fulufhela Mudzimu na Kristo. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yoh 6:68; 17:3 A nga tshidza munna wawe nga u fulufhedzea. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 1Ko 7:16; 1Pe 3:1-6 Munna ndi thoho, fhedzi ha kombetshedzi vhurereli. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 1Ko 11:3; Mis 5:29 

506 C. Munna ho ngo fanela u tendela mufumakadzi wawe a tshi mu thivhela u shumela Mudzimu U fanela u funa mufumakadzi na muta,  u to  da  vha tshi tshila. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 1Ko 7:16 U na vhudifhinduleli ha u phetha, u unda. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 1Ko 11:3; 1Ti 5:8   Mudzimu u funa munna ane a imela mafhungo ngoho. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yak 1:12; 5:10, 11 Mudzimu ha tondi ane a landula lutendo u itela mulalo. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Heb 10:38 U isa muta  dakaloni shangoni liswa. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Nzu 21:3, 4

30. U Tanziela  A. Vhakriste vho the vha fanela u tanziela,   vha divhadze mafhungo madifha   Vha fanela u amba Yesu phanda ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mat 10:32  ha vhathu uri vha tanganedzwe.  Vha fanela u vha vhaiti vha Fhungo, vha vhe na lutendo. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yak 1:22-24; 2:24 Na vhaswa ngohoni vha fanela u funza. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mat 28:19, 20 U tanziela khagala zwi a tshidza. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Rom 10:10  B. Hu to u ita nyendo dzo vhalaho, u bvela phanda  dea   u huwelela Hu fanela u sevhiwa nga ha vhufhelo. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mat 24:14 ˙ Yeremia o divhadza vhufhelo ha Yerusalema minwaha minzhi. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yer 25:3  U fana na Vhakriste vha u thoma, a ri nga litshi. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mis 4:18-20; 5:28, 29 C. Vha fanela u tanziela u itela u sa vha na mulandu wa malofha  Vha fanela u sevha nga ha vhufhelo vhune ha khou da. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Hes 33:7; Mat 24:14  U sa tanziela zwi disa mulandu wa malofha. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Hes 33:8, 9; 3:18, 19   Paulo o vhofholowa kha mulandu wa malofha; o amba ngoho yo fhelelaho. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mis 20:26, 27; 1Kor 9:16 Zwi tshidza ane a khou tanziela na ane a khou thetshelesa. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 1Ti 4:16; 1Ko 9:22 

31. U Tevhekana ha Zwif hinga A. Nga 1914 (C.E.) ho fhela Zwifhinga zwa Vhannda  Mutevhe wa vhavhusi wo thithiswa, 607 B.C.E. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Hes 21:25-27 ˙ Hu fanela u fhira “minwaha mitanu-na-mivhili”  u swika vhuvhusi vhu tshi vhuyedzedzwa. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Dan 4:32, 16, 17 Sumbe ˙ zwifhinga zwa 2  1⁄2, kana maduvha a 2  1 260. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Nzu 12:6, 14; 11:2, 3  ˙ ˙ Duvha ndi nwaha. [Zwi vha minwaha ya 2 520] ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Hes 4:6; Num 14:34  Zwi do  vha hone u swika Muvhuso u tshi tikwa. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Luk 21:24; Dan 7:13, 14

32. U Tshidzwa A. U tshidzwa hu bva kha Mudzimu nga tshi thavhelo  tshi rengululaho tsha Yesu Vhutshilo ndi tshifhiwa tsha Mudzimu nga Murwa wawe. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 1Yoh 4:9, 14; Rom 6:23 U tshidzwa hu konadzea fhedzi nga tshithavhelo tsha Yesu. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mis 4:12  A hu na mishumo ine ya nga itwa “musi muthu e tsini na u fa u itela u rembuluwa.” ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yak 2:14, 26 Hu a shumelwa vhukuma. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Lu 13:23, 24; 1Ti 4:10

507 B. Zwa uri “wa tshidzwa luthihi, wo tshidzwa ˙ tsho the” a zwiho Manwaloni  Vha re na muya mukhethwa vha nga gunea. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Heb 6:4, 6; 1Ko 9:27 Vhaisiraele vhanzhi vho fheliswa naho vho vha vho tshidzwa Egipita. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yuda 5 U tshidzwa a hu itei nga khathihi fhedzi. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Flp 2:12; 3:12-14; Mat 10:22 Vha humelaho murahu ndi vhavhi u fhira u thomani. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 2Pe 2:20, 21 ˙ C. “U tshidzwa ha vhothe” a si ha manwalo  ˙ Vhanwe a vha nga rembuluwi. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Heb 6:4-6 Mudzimu ha takaleli lufu lwa muvhi. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Hes 33:11; 18:32 Fhedzi lufuno lu nga si vhuyafhedze vhuvhi. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Heb 1:9 Vhavhi vha do  lozwiwa. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Heb 10:26-29; Nzu 20:7-15

33. U Vanganya Vhurereli

˙ A. U tanganela kha vhunwe vhurereli a si ndila ya Mudzimu   Hu na ndila nthihi fhedzi,  tsekene, i wanwa nga vha si gathi. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Ef 4:4-6; Mat 7:13, 14 Ro sevhiwa uri pfunzothendwa dza mazwifhi dzi a tshikafhadza. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mat 16:6, 12; Gal 5:9 Ro laiwa uri ri vhe vho fhambanaho. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 2Ti 3:5; 2Ko 6:14-17; Nzu 18:4 B. Zwa uri “vhurereli ho the ho luga” a si ngoho  ˙ Vhanwe vha a fhisea, fhedzi vha sa fhisetsheli Mudzimu. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Rom 10:2, 3 ˙ Vhuvhi vhu tshinya na zwinwe zwine zwa vha zwavhudi.  ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 1Ko 5:6; Mat 7:15-17 Vhafunzi vha mazwifhi vha a tshinyadza. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 2Pe 2:1; Mat 12:30; 15:14 Vhurabeli ho kunaho vhu to  da  u di ho khetheaho. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Doi 6:5, 14, 15  nekedza 

34. U Vhuya ha Kristo A. U vhuya hawe a hu vhonwi nga vhathu O vhudza vhafunziwa vhawe uri shango a li tsha do  mu vhona. ˛˛˛˛˛˛˛ Yoh 14:19 Ndi vhafunziwa fhedzi vhe vha mu vhona a tshi gonya; u do ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mis 1:6, 10, 11  vhuya nga yeneyo ndila.  U ta ndi muya u sa vhonali. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 1Ti 6:14-16; Heb 1:3  dulu,  U vhuya e maandani a Muvhuso wa ta ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Dan 7:13, 14   dulu.  B. Hu vhonwa nga zwiitea zwi vhonalaho Vhafunziwa vho mu humbela tshiga tsha u vha hone hawe. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mat 24:3 Vhakriste vha “vhona” u vha hone hawe nga u pfesesa. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Ef 1:18 Zwiitea zwinzhi zwi sumbedza uri u hone. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Luk 21:10, 11 Maswina awe a do ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Nzu 1:7  mu “vhona” musi ndozwo i tshi da. 

35. Vhaporofita vha Mazwif hi A. Vhaporofita vha mazwifhi vho dzula vho ambiwa; vho vha hone misini ya vhaapostola Ndila ya u vhona vhaporofita vha mazwifhi. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Doi 18:20-22; Luk 6:26  Vho dzula vho ambiwa; vha vhonala nga mitshelo yavho. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mat 24:23-26; 7:15-23

508

36. Vhuraruthihi A. Mudzimu, Khotsi, Muthu muthihi, muhulwanesa fhethu ho the  Mudzimu a si vhathu vhararu. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Doi 6:4; Mal 2:10; Mar 10:18; Rom 3:29, 30 Murwa o tou sikwa; Mudzimu o vha e ethe u thomani. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Nzu 3:14; Kol 1:15; Yes 44:6  Mudzimu ndi muvhusi wa fhethu hothe misi yothe. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Flp 2:5, 6; Dan 4:35   Mudzimu u fanela u huliswa kha zwothe. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Flp 2:10, 11  B. Murwa o vha e mutuku kha Khotsi a sa athu da   kha lifhasi na musi o no da  Murwa o thetshelesa ta a rumiwa nga Khotsi. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yoh 8:42; 12:49  dulu,  O thetshelesa e kha lifhasi, Khotsi ndi muhulwane. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yoh 14:28; 5:19; Heb 5:8 O huliswa ta u kha di ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Flp 2:9; 1Ko 15:28; Mat 20:23  dulu,   di  tukufhadza.  Yehova ndi Mudzimu na thoho kha Kristo. ˛˛˛˛˛˛˛˛ 1Kor 11:3; Yoh 20:17; Nzu 1:6  C. Vhuthihi ha Mudzimu na Kristo Misi yothe vha a tendelana nga ho fhelelaho. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yoh 8:28, 29; 14:10  Vhuthihi vhu ngaho ha munna na musadzi. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yoh 10:30; Mat 19:4-6 Vhatendi vhothe vha  fanela u vha na honoho vhuthihi. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yoh 17:20-22; 1Kor 1:10 Vhurabeli vhuthihi ha Yehova nga Kristo u ya nga hu sa fheli. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yoh 4:23, 24 D. Muya mukhethwa wa Mudzimu ndi maanda  awe a shumaho Ndi maanda, hu si muthu. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mat 3:16; Yoh 20:22; Mis 2:4, 17, 33  A si muthu a re ta na Mudzimu na Kristo. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mis 7:55, 56; Nzu 7:10  dulu  U shumiswa nga Mudzimu u vuledza ndivho dzawe. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Ps 104:30; 1Ko 12:4-11 Vhane vha shumela Mudzimu vha a u tanganedza, vha livhiswa ngawo. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 1Ko 2:12, 13; Gal 5:16 

37. Vhurereli A. Vhurereli ha ngoho ndi vhuthihi fhedzi Fulufhelo lithihi, lutendo luthihi, ndovhedzo nthihi. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Ef 4:5, 13 Ho laedzwa u ita vhafunziwa. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mat 28:19; Mis 8:12; 14:21 Vhu vhonala nga mitshelo yaho. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mat 7:19, 20; Luk 6:43, 44; Yoh 15:8 Lufuno, u pfana ha mirado. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yoh 13:35; 1Ko 1:10; 1Yoh 4:20  B. Pfunzothendwa ya mazwifhi i sasaladzwa zwo tea Yesu o sasaladza pfunzothendwa dza mazwifhi. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mat 23:15, 23, 24; 15:4-9 O zwi itela u tsireledza vho pofulaho. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mat 15:14 Ngoho yo vha vhofholola uri vha vhe vhafunziwa vha Yesu. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yoh 8:31, 32 C. Zwi a to u shandula vhurereli hau arali  dea  wo sumbedzwa uri ho khakhea Ngoho i a vhofholola; i sumbedza uri vhanzhi vho khakha. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yoh 8:31, 32 ˙ Vhaisiraele, na vhanwe, vho tutshela vhurabeli havho ha kale. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yos 24:15; 2Dz 5:17  Vhakriste vha u thoma vho shandula mavhonele avho. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Gal 1:13, 14; Mis 3:17, 19 Paulo o shandula vhurereli hawe. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mis 26:4-6 Shango lothe  lo fhurwa; hu fanela u itwa phetho. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Nzu 12:9; Rom 12:2

509 D. “Zwi vhonalaho zwi tshi nga ndi u luga hu re vhurerelini ho the” a zwi khwathisedzi u tanganedzwa nga Mudzimu    Mudzimu u vhea tshilinganyo tsha vhurabeli. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yoh 4:23, 24; Yak 1:27 A ho ngo luga arali vhu sa iti zwine Mudzimu a zwi funa. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Rom 10:2, 3 “Mishumo ya maanda” i nga kha di ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mat 7:21-23   sa tanganedzwa.  Vhu vhonala nga mitshelo. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mat 7:20

38. U Vhetshelwa Vhumatshelo hu Tshee nga Phanda  A. Muthu ho ngo vhetshelwa vhumatshelo hu tshee nga phanda  Ndivho ya Mudzimu i do ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yes 55:11; Gen 1:28  dadzea.  Vhathu vho newa uri vha  dinangele u shumela Mudzimu. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yoh 3:16; Flp 2:12 

39. Vhutshilo A. Vhutshilo vhu sa fheli vhu fulufhedziswa vha thetshelesaho Mudzimu, a sa zwifhi, o fulufhedzisa vhutshilo. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Tit 1:2; Yoh 10:27, 28 Vhutshilo vhu sa fheli ho fulufhedziswa vha re na lutendo. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yoh 11:25, 26 Lufu lu do  fheliswa. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 1Ko 15:26; Nzu 21:4; 20:14; Yes 25:8 B. Vhutshilo ha ta ndi ha vha muvhili wa Kristo  dulu  Mudzimu u nanga mirado  a tshi zwi funa. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mat 20:23; 1Ko 12:18 Kha lifhasi ho dzhiiwa fhedzi vha 144 000. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Nzu 14:1, 4; 7:2-4; 5:9, 10 Na Yohane Mulovhedzi ha nga vhi Muvhusoni wa ta ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mat 11:11  dulu.  C. Vhutshilo ha kha lifhasi ho fulufhedziswa tshivhalo ˙ tshihulwane tsha vha “dzi nwe nngu” Tshivhalo tshituku tshi do ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Nzu 14:1, 4; 7:2-4   vha na Yesu ta  dulu.  ˙ Vha “dzinwe nngu” a si vharathu vha Kristo. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yoh 10:16; Mat 25:32, 40 Ndi vhanzhi zwino vhane vha khou kuvhangana u itela u tshidzwa kha lifhasi. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Nzu 7:9, 15-17 ˙ Vhanwe vha vuselwa u tshila kha lifhasi. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Nzu 20:12; 21:4

40. Vhuvhi, U Hanganea ha Shango A. Ndi nnyi a re na mulandu wa u hanganea ha shango Vhuvhusi vhuvhi vhu bveledza zwifhinga zwivhi namusi. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mir 29:2; 28:28  Muvhusi wa shango ndi swina la Mudzimu. ˛˛˛˛˛˛˛ 2Ko 4:4; 1Yoh 5:19; Yoh 12:31 Matungu a diswa nga Diabolo, tshifhinga ndi tshituku. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Nzu 12:9,12    Diabolo u a fhoxwa, ha vha na mulalo. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Nzu 20:1-3; 21:3, 4 B. Zwo itaho uri vhuvhi vhu tendelwe Diabolo o pikisa u fulufhedzea ha zwivhumbwa kha Mudzimu. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yob 1:11, 12 Vha fulufhedzeaho vho newa  tshibuli tsha u sumbedza u fulufhedzea. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Rom 9:17; Mir 27:11 Diabolo ndi muzwifhi, khani i do  dzudzanywa. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yoh 12:31 Vha fulufhedzeaho vha newa  malamba a vhutshilo vhu sa fheli. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Rom 2:6, 7; Nzu 21:3-5

510 C. U lengisa tshifhinga tsha vhufhelo ndi ndugiselelo ya khathutshelo U fana na misini ya Noaxe, zwi a dzhia tshifhinga u sevha. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mat 24:14, 37-39 Mudzimu ha ongolowi, fhedzi u na khathutshelo. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 2Pe 3:9; Yes 30:18 Bivhili i ri thusa uri ri si khakhedzwe. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Luk 21:36; 1Th 5:4 To ndugiselelo ya Mudzimu  dani  zwino u itela u tsireledzea. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yes 2:2-4; Tse 2:3 D. Tshipiringululi tsha u hanganea ha shango a tshi bvi kha vhathu Vhathu vho tshuwa, vho da ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Luk 21:10, 11; 2Ti 3:1-5  da.  Zwi do  konwa nga Muvhuso wa Mudzimu, hu si wa vhathu. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Dan 2:44; Mat 6:10 U itela u tshila, itani mulalo na Khosi zwino. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Ps 2:9, 11, 12

41. Yehova, Mudzimu A. Dzina la Mudzimu “Mudzimu” ndi dzina zwa lo; Murena washu u na dzina. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 1Ko 8:5, 6 Ri rabela uri dzina lawe li itwe likhethwa. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mat 6:9, 10 Yehova ndi dzina la Mudzimu. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Ps 83:18; Ek 6:2, 3; 3:15; Yes 42:8 Dzina li kha KJ. Ek 6:3 (Dy thaluso i re magumoni a siatari). ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Ps 83:18; Yes 12:2; 26:4   Yesu o divhadza dzina. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yoh 17:6, 26; 5:43; 12:12, 13, 28  B. U vha hone ha Mudzimu A zwi konadzei u vhona Mudzimu wa tshila. ˛˛˛˛˛˛˛˛ Ek 33:20; Yoh 1:18; 1Yo 4:12 A zwi to u tenda  dei  Mudzimu nge wa mu vhona. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Heb 11:1; Rom 8:24, 25; 10:17 Mudzimu u divhiwa nga mishumo yawe i vhonalaho. ˛˛˛˛˛˛˛ Rom 1:20; Ps 19:1, 2  U dadzea ha vhuporofita zwi sumbedza uri Mudzimu u hone. ˛˛˛˛˛˛˛˛ Yes 46:8-11  C. Pfaneleo dza Mudzimu Mudzimu ndi lufuno. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 1Yoh 4:8, 16; Ek 34:6; 2Ko 13:11; Mix 7:18 U na vhutali vhuhulwane. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yob 12:13; Rom 11:33; 1Ko 2:7  O luga, u na khatulokwayo. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Doi 32:4; Ps 37:28  Ndi ramaandao the. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yob 37:23; Nzu 7:12; 4:11   D. A si vho the vhane vha shumela Mudzimu muthihi  Ndila i vhonalaho i yavhudi   kanzhi a yo ngo luga. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mir 16:25; Mat 7:21 Ndila mbili, nthihi fhedzi i isa vhutshiloni. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mat 7:13, 14; Doi 30:19  Midzimu ndi minzhi, fhedzi Mudzimu wa ngoho ndi muthihi. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 1Ko 8:5, 6; Ps 82:1 U divha Mudzimu wa ngoho  zwi a to u itela vhutshilo. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yoh 17:3; 1Yo 5:20  dea 

42. Yesu A. Yesu ndi Murwa wa Mudzimu na Khosi yo vhewaho Tanzhe la Mudzimu, o shumiswa u sika zwithu zwothe. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Nzu 3:14; Kol 1:15-17  O itwa muthu a bebwa nga ˙ mufumakadzi, a vha nga fhasi ha vharunwa. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Gal 4:4; Heb 2:9 O bebwa nga muya wa Mudzimu, haya hawe hu ta ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mat 3:16, 17  dulu.  O huliswa u fhira musi a sa athu vha muthu wa nama. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Flp 2:9, 10 

511 B. Hu to u vha na lutendo kha Yesu Kristo u itela u tshidzwa  dea  Kristo ndi Mbeu ya Abrahamu yo fulufhedziswaho. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Gen 22:18; Gal 3:16 Yesu Tshifhe Muhulu, o nekedza  vhutshilo hawe sa tshirengululi. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 1Yo 2:1, 2; Heb 7:25, 26; Mt 20:28 Vhutshilo nga u divha Mudzimu  na Kristo, na u thetshelesa. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yoh 17:3; Mis 4:12 C. Hu to zwo engedzeaho u fhira u tenda kha Yesu  dea  Lutendo lu fanela u vha na mishumo. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yak 2:17-26; 1:22-25 Hu fanela u thetsheleswa dzindaela, hu itwe mushumo we a u ita. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yoh 14:12, 15; 1Yo 2:3 A si vhothe vhane vha shumisa dzina  la Murena vhane vha do  dzhena Muvhusoni. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mat 7:21-23

43. Zwifanyiso A. U shumiswa ha zwifanyiso vhurabelini ndi u nyadza Mudzimu A zwi konadzei u ola tshifanyiso tsha Mudzimu. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 1Yo 4:12; Yes 40:18; 46:5; Mis 17:29 Vhakriste vho sevhiwa nga ha zwifanyiso. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 1Ko 10:14; 1Yoh 5:21 Mudzimu u fanela u rabelwa nga muya na nga ngoho. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yoh 4:24 B. U rabela zwifanyiso zwo vhulahisa lushaka lwa Isiraele Vhayuda vho vha vho dzivhiswa u rabela zwifanyiso. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Ek 20:4, 5 A zwi pfi, a zwi ambi; vhaiti vhazwo vha mbo di  fana nazwo. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Ps 115:4-8 Zwo disa tshikwekwe na ndozwo. ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Ps 106:36, 40-42; Yer 22:8, 9  C. Vhurabeli vhune “ha tou nga ho luga” a vhu tendelwi Mudzimu ho ngo tendela vhurabeli vhune “ha tou nga ho luga.” ˛˛˛˛˛˛˛˛ Yes 42:8 Mudzimu ndi ene e ethe “Mupfi wa dzithabelo.” ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Ps 65:1, 2  ˙ MADZINA NA U PFUFHIFHADZWA HA BUGU DZA MANWALO A LUHEBERU

Genesi ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Gen Ekisodo ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Ek Levitiko ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Lev Numeri ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Num Doiteronomio ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Doi Yoshua ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yos Vhahatuli ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Hat  Ruthe ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Rut 1 Samuele ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 1Sa 2 Samuele ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 2Sa 1 Dzikhosi ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 1Dz 2 Dzikhosi ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 2Dz 1 Koronika ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 1Kr 2 Koronika ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 2Kr Esera ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Ese Nehemia ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Neh Esitere ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Esi Yobo ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yob Dzipsalme ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Ps Mirero ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mir

Muhuweleli ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Muh Ngosha ya Dzingosha ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Ngo Yesaya ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yes Yeremia ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yer Zwililo zwa Yeremia ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Zwi Hesekiele ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Hes Daniele ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Dan Hosea ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Hos Yoele ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yo Amosi ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Amo Obadya ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Obad Yona ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yon Mixa ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mix Nahumi ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Nah Habakuku ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Hab Tsefanya ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Tse Haggai ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Hag Sakaria ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Sak Maleaxi ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mal

Naa ni nga takalela mafhungo o engedzeaho? ˙ Ni nga nwalela Thanzi dza Yehova kha www.jw.org. 

Roma

IT

AL

IA

Neapoli Filipi Amfipoli Thesalonika Berea

NI

A

O ED

Puteoli

M

K A

GERIKA Regio Athene Korinta SISILI

AXAYA

Sirakusa

MELITE KERETA KAUDA

Lwanzhe

lwa

NYEND O DZA PAULO Lwendo lwa u Thoma lwa Vhurumiwa (Mis 13:1–14:28) N

Lwendo lwa Vhuvhili lwa Vhurumiwa (Mis 15:36–18:22) Lwendo lwa Vhuraru lwa Vhurumiwa (Mis 18:22–21:19) Lwendo lwa u ya Roma (Mis 23:11–28:31)

0 mi

150

Ndila Khulwane  0 km

150

Lwanzhe Lutswu

T BI

SAMOTIRAKE

HI

NIA

PO

NT

O

MISIA

Tiroasi Aso

AS

GA L ATI A Peregamo D OKIA IGIA Thiathira FI R K A PA Saradesi Antiokia (ya Pisidia) Simirina Filadelefia Efesa Ikonio Laodikea Lisitara NIA SAMO L I K AO Kolosa D I I A S Mileto PI Derebe KILIKI Atalia Perege PATIMO Kosi Tariso PAMFILIA Kinido LIKIA

IA

Mitilene XIO

A

Mira RODO

Seleukia

Patara

Antiokia (ya Siria)

SIRIA Salami KIPIRO Phafo

Medi

Sidoni Tiro

terr

ane

an

Damaseko

Ptolemai Kesarea Yope Lida

Pella Yerusalema

Gaza Alesandria

EGIPITA

bi7-VE