Bibila — Nsekola ya Nz’ampa

Citation preview

B IBILA

N SEKOLA YA N Z’AMPA

Bibila kiaki kia



B IBILA

N SEKOLA YA N Z’AMPA

Yasekolwa mun’owu wa Nsekola ya Nz’ampa ya Kingelezo (nsekola ya 2013). E ndinga zasina zafimpwa muna ntangw’a nsekola.

“I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave [565 , YHWH ]: ‘ . . . Tala! Nsemene zulu diampa ye nz’ampa; mambu mantete ke mesungamenua diaka ko, ngatu kwiza diaka muna ntima.’ ” —Yesaya 65:13, 17; tala mpe 2 Petelo 3:13.





˘ 2019

Awana bavuidi mafoto:

WATCH TOWER BIBLE AND TRACT SOCIETY OF PENNSYLVANIA

Lukaya lwa 1728: Vana ntandu: Shrine of the Book, Photo ˘ The Israel Museum, Jerusalem

200 Watchtower Drive Patterson, NY 12563-9204 U.S.A. AMWANGI WATCHTOWER BIBLE AND TRACT SOCIETY OF NEW YORK, INC. Wallkill, New York, U.S.A. 

E Bibila kiamvimba yovo ndambu mu ndinga vioka 180 se kina. Muna solola e ndinga zazi, ziula muna www.jw.org. Lutangu lwawonso lwa Bibila—Nsekola ya Nz’ampa lunietekeno kala: Vioka 230.000.000 Wanietekwa mu mvu wa 2019 

Nkanda wau ke wateka ko. Wakubikwa mu kuma kia salu kia Mbangi za Yave kia longa e Bibila kwa wantu mu nza yawonso.

Vana yanda: Courtesy of Ben-Zvi Institute; photographer: Ardon Bar-Hama Lukaya lwa 1730: ˘ The Trustees of the Chester Beatty Library, Dublin Lukaya lwa 1732: Shrine of the Book, Photo ˘ The Israel Museum, Jerusalem Lukaya lwa 1734: ˘ The British Library Board (G.12161) Lukaya lwa 1738: Kuna lumonso: From the book A Pre-Massoretic Biblical Papyrus, by Stanley A. Cook, M. A. ( 1903) Lukaya lwa 1739: From The Codex Alexandrinus in Reduced Photographic Facsimile, 1909, by permission of the British Library

Bibila—Nsekola ya Nz’ampa New World Translation of the Holy Scriptures Kikongo (nwt-KG) Made in Japan ˜ Wanietekwa kuna Jap ao

nwt-KG 190730

4-7-1 Nakashinden, Ebina City, Kanagawa-Pref, 243-0496 Japan

Lusunzulu lwa Diambu dia Nzambi Bibila kivuidi nsangu yovo diambu dia Nzambi mu kuma kieto o unu. Kikutusonganga una tulenda kadila ye zingu kiambote ye una tulenda vuila e dienga dia Nzambi. Kivananga mpe e mvutu za yuvu ilende: 

1. Nani i Nzambi? 

2. Aweyi olenda zayila Nzambi? 

3. Aki nani basoneka e Bibila? 

4. Nga e Bibila ngwizani kina ye ngangu za nza? 

5. Nkia nsangu zina omu Bibila? 

6. Adieyi e Bibila kiasakula mu kuma kia Masia? 

7. Adieyi e Bibila kiasakula mu kuma kia lumbu yeto? 

8. Nga Nzambi i nkwa kuma muna mpasi za wantu? 

9. Ekuma wantu bemwenanga e mpasi? 

10. Nkia nsilu mina omu Bibila mu kuma kia lumbu ikwiza? 



12. Nkia vuvu tuna kiau mu kuma kia awana bafwa? 

13. Adieyi e Bibila kivovanga mu kuma kia salu? 

14. Aweyi ofwete sadilanga e nzimbu zaku? 

15. Aweyi olenda kadila ye kiese? 

16. Aweyi tulenda sundila o ntelamw’a moyo? 

17. Aweyi e Bibila kilenda sadisila esi nzo aku? 

18. Aweyi olenda finamena Nzambi? 

19. Nkia mambu mena muna nkanda mina omu Bibila? 

20. Aweyi olenda vuila nluta miayingi vava otanganga e Bibila? 

11. Adieyi dibwilanga muntu avo ofwidi? 

AWEYI OLENDA SOLOLWELA E TINI YA BIBILA? Bibila kivuidi nkanda 66 miakete. Kiavambulwa mu kunku yole: Sono ya Kiyibere ye Ki-aramiti (“Luwawanu Lwankulu”) ye Sono ya Kingerekia (“Luwawanu Lwampa”). Konso nkanda una mu Bibila uvuidi kapu ye tini. Vava kiyikwanga e sono kia Bibila, e ntalu yantete ilandilanga e nkumbu a nkanda i kapu, e ntalu yanzole i tini. Muna bonga e nona, Tuku 1:1 disongele vo nkanda Tuku kapu kia 1 tini kia 1. 5

Kiuvu kia 1

Nani i Nzambi? 

“Yambula o wantu bazaya wo vo, ngeye una ye nkumbu Yave, Nge kaka i Mpungu-nene omu nza yawonso.” Nkunga 83:18

[Lukaya lwa 811]



“Nuzaya wo vo Yave i Nzambi. Yandi watuvanga, oyeto kwa yandi tuvuilu.” Nkunga 100:3

[Lukaya lwa 823]



“Mono i Yave. Eyayi i nkumbu ame; kivananga nkembo ame kwa muntu ankaka ko, ngatu lusanisinu lw’ame kwa teke yavalwa.” Yesaya 42:8

[Lukaya lwa 990]



“Konso ona ovovela e nkumbu a Yave, ovuluzwa.” Roma 10:13

[Lukaya lwa 1512]



“Kieleka, konso nzo kwa muntu yatungwa, kansi ndiona watunga e lekwa yawonso i Nzambi.” Ayibere 3:4

[Lukaya lwa 1598]

6



“Nusengola o meso meno kuna zulu, nuatala. Nani wasema e lekwa yayi? I Ndiona ovaikisanga yo nze vu kia makesa yo tanga yo kimosi-kimosi; oyikilanga yawonso muna nkumbu. Mu kuma kia ulolo wa ngolo zandi yo nkum’andi umwesanga o wonga, ke vakondelo kana kimosi ko.” Yesaya 40:26

[Lukaya lwa 987]

Kiuvu kia 2

Aweyi olenda zayila Nzambi? 

“O nkanda wau wa Nsiku ke ufwete vavuka mu nu’aku ko, tanganga wo muna nding’a kuluka fuku yo mwini, kimana watoma lunda mawonso masonama mo; kadi i nsingika osingika nzila zaku yo vanga owu wa ngangu.” Yosua 1:8

[Lukaya lwa 330]



“Bakwamanana tanga nkand’a Nsiku a Nzambi aludi muna nding’angolo, yatoma kia´ yo sasila wo; i mpila yayi basadisila nkangu mu toma bakula mana matangwanga.” Nekemiya 8:8

[Lukaya lwa 666]



“Nkwa kiese o muntu ke kangalelanga muna malongi ma yimpumbulu ko . . . , kansi o luyangalalu lwandi luna muna nsiku a Yave, otanganga nsiku Andi muna ndinga yakuluka fuku yo mwini. . . . Mawonso kevanga mesikila.” Nkunga 1:1-3

[Lukaya lwa 745]



“Filipo wele ntinu, ofinamene vana ndambu, unwidi ekolo ketanganga mu nding’angolo nkand’a Yesaya wa ngunza, unyuvuidi vo: “Nga obakwidi mana otanganga?” Ovutwidi vo: “Aweyi ndenda mo bakulwila, avo ke vena muntu ko olenda mo kunsasila?” ” Mavangu 8:30, 31

[Lukaya lwa 1467]

8



“E fu yandi ilembi monekanga itomene moneka tuka kiasemenua e nza, kadi imonekanga muna lekwa kavanga, musungula nkum’andi a mvu ya mvu yo Unzambi wandi, ke bena nkutu ye mpila bakatikisila yo ko.” Roma 1:20

[Lukaya lwa 1501]



“Toma yindula mambu mama; ukivana mo emvimba, kimana lunungunuku lwaku lwamoneka kwa wantu awonso.” 1 Timoteo 4:15

[Lukaya lwa 1585]



“Yambula twayinduziananga kimana twasikamesa o zola ye mavangu mambote kwa muntu yo nkwandi, ke tuyambula kutakana ko.” Ayibere 10:24, 25

[Lukaya lwa 1605]



“Avo mosi muna yeno okondelo ngangu, yambula kakwamanana lomba kwa Nzambi, ona ovaninanga kuna mvevo kw’awonso yo lembi semba, zivewa kwa yandi.” Yakobo 1:5

9

[Lukaya lwa 1611]

Kiuvu kia 3

Aki nani basoneka e Bibila? 

“Mose osonekene mvovo miawonso mia Yave.” Luvaiku 24:4

[Lukaya lwa 144]



“Daniele olotele ndozi, omwene mona-meso vana mfulu andi. I bosi osonekene e ndozi ina kalotele; osonekene lusansu lwawonso.” Daniele 7:1

[Lukaya lwa 1213]



“Vava nuatambula e diambu dia Nzambi, dina nuawa´ kwa yeto, ke nuatambula dio nze diambu dia wantu ko, kansi wauna dina kieleka, diambu dia Nzambi kaka.” 1 Tesalonika 2:13

[Lukaya lwa 1576]



“Sono yawonso yavumunuinua kwa Nzambi, yamfunu muna longa.” 2 Timoteo 3:16

[Lukaya lwa 1590]



“O ungunza ke wasakulwilwa mu luzolo lwa muntu ko, kansi o wantu bavova mana matuka kwa Nzambi wauna bafidilwa kwa mwand’avelela.” 2 Petelo 1:21

[Lukaya lwa 1623]

10

Kiuvu kia 4

Nga e Bibila ngwizani kina ye ngangu za nza? 

“Olambulanga e zulu dia node muna nkatu, omanikanga o ntoto muna nkatu.” Yobi 26:7

[Lukaya lwa 716]



“E nkoko miawonso mikukulanga yo bwa muna kalunga, kansi kwau ke kuzadi. Kuna kutukanga e nkoko, i kuna mpe mivutukanga yo kukula diaka.” Kimpovi 1:7

[Lukaya lwa 910] 

“Vena ye Ndiona okalanga vana ntandu a ntoto wavindumuka.” Yesaya 40:22

[Lukaya lwa 987]

Kiuvu kia 5

Nkia nsangu zina omu Bibila? 

“Kimbeni isia ova kati kwa ngeye yo nkento, vana kati kwa mbongo aku ye mbongo a nkento. Oyandi obosola o ntu aku, ongeye otatika e bombo kiandi.” Tuku 3:15

[Lukaya lwa 46]



“Muna mbongo aku, e zula yawonso ova ntoto ivuila e nsambu, wau vo owididi e nding’ame.” Tuku 22:18

[Lukaya lwa 67]



“E Kintinu kiaku kiza. O luzolo lwaku lwavangama ova ntoto nze koko zulu.” Matai 6:10

[Lukaya lwa 1308]



“Kadi ke kolo ko, Nzambi ona ovananga luvuvamu okosomona Satana kuna nsi a tambi yeno.” Roma 16:20

[Lukaya lwa 1519]



“Vava lekwa yawonso isakidikwa kwa yandi, o Mwana yandi kibeni mpe okuyisakidika kwa Nzambi, ona wansakidikila lekwa yawonso, kimana Nzambi kakala mawonso muna awonso.” 1 Korinto 15:28

[Lukaya lwa 1536]

12



“Kuna kwa Abarayama kwasilwa e nsilu ye mbongo andi . . . , i Kristu. Ozevo, avo kwa Kristu nuvuilu, nu mbongo a Abarayama kikilu.” Ngalatia 3:16, 29

[Lukaya lwa 1554, 1555]



“E kintinu kia nza kikitukidi se Kintinu kia Mfumu eto ye kia Kuswa kiandi, oyala se ntinu yamu mvu ya mvu.” Lusengomono 11:15

[Lukaya lwa 1646]



“Muna kuma kiaki, o ngobodi anene ovetelo, e nioka ankulu, ona oyikilwanga vo Nkadi ampemba ye Satana, ona ovukumunanga nza yawonso; ovetelo ova nza, e mbasi zandi zivetelo yandi kumosi.” Lusengomono 12:9

[Lukaya lwa 1646]



“Obakidi e ngobodi, nioka ankulu-nkulu, una vo i Nkadi ampemba ye Satana, unkangididi muna 1.000 dia mvu.” Lusengomono 20:2

13

[Lukaya lwa 1654]

Kiuvu kia 6

Adieyi e Bibila kiasakula mu kuma kia Masia? UNGUNZA

NDUNGANA



“Ongeye, Beteleme Eferata, . . . muna ngeye mukumpaikila ndiona oyala muna Isaele.” Mika 5:2

[Lukaya lwa 1263]

“O Yesu vava kawutukidi muna Beteleme a Yuda muna lumbu ya Erodi wa Ntinu, afimpi a ntetembwa batukidi kuna Este bezidi ku Yerusaleme.” Matai 2:1

[Lukaya lwa 1303]



“Bakayane mvuatu miame, Batelele kinkutu kiame nkas’a mienze.” Nkunga 22:18

[Lukaya lwa 759]

“Vava makesa bamene koma Yesu vana nti, babongele mvuatu miandi, bakayanese mio ´ . . . Kansi muna tini ya, e kinkutu kiakondwa nswiku tuka kuna ntandu yamuna yanda, baya kimosi kaka. Bavovanene vo: ‘Ke tutiazuni kio ko, tutelela kio nkas’a mienze twazaya kana nani ovua kio.’ ” Yoane 19:23, 24 [Lukaya lwa 1450]

14

UNGUNZA

NDUNGANA



“Olundidi e visi yandi yawonso; kana kimosi ke kitolokele ko.” Nkunga 34:20

[Lukaya lwa 769]

“Wau balueke kwa Yesu, bamwene vo ofwidi kala, dianu vo ke batolwele malu mandi ko.” Yoane 19:33

[Lukaya lwa 1451]



“Oyandi watompolwa mu kuma kia makuzuka meto.” Yesaya 53:5

[Lukaya lwa 1008]

“Kesa dimosi otobwele luvati lwandi muna dionga, vana vau vavaikidi menga yo maza.” Yoane 19:34

[Lukaya lwa 1451]



“Bampene 30 ma sekele za palata se mfutu ame.” Zakariya 11:12, 13 [Lukaya lwa 1292]

“I bosi, mosi vana vena yau Kumi ye Zole, nkumbu andi, Yuda wa musi Kereote, wele kwa nganga zambuta, ovovele vo: “Nki nukumpana avo inyekwele kwa yeno?” Bakanini kumvana 30 ma sekele za palata.” Matai 26:14, 15; 27:5 [Lukaya lwa 1338, 1341]

15

Kiuvu kia 7

Adieyi e Bibila kiasakula mu kuma kia lumbu yeto? 

“Zula kitelamena zula, kintinu kitelamena kintinu . . . Mambu mama mawonso i lubantiku lwa nsongo.” Matai 24:7, 8

[Lukaya lwa 1335]



“Ngunza zayingi zaluvunu zibundumuka yo vukumuna wantu ayingi; muna kuma kia wokela kwa umpumbulu, o zola kwa wantu ayingi kuvola.” Matai 24:11, 12

[Lukaya lwa 1335]



“Vava nuwa´ vita ye nsangu za vita, ke nutelamua mioyo ko; mambu mama mafwete vangama, vo i mbaninu ke yayizidi ntete ko.” Maku 13:7

[Lukaya lwa 1365]



“Mukala nzakama zangolo za ntoto, muna zunga eki ye kiankaka mvengele ye vuku; mukala mpe mambu mansisi ye sinsu yanene yituka kuna zulu.” Luka 21:11

[Lukaya lwa 1411]

16



“Muna lumbu yambaninu mukwiza nsungi zampasi ye vonza. Kadi wantu bekala akwa kuyizola, minzol’a nzimbu, akwa lusanu, akwa lulendo, akwa lutiangu, akolamini a mase ye ngudi, ntokozi, minkondwa kwikizi, minkondwa nzol’a ungudi, minkondwa ngwizani, akumbi, minkondwa volo, akwa nganzi, mindembi zola mawete, ayekodi, akwa mpaka, bazola kuyitundidika, azodi a nkembo ke mu Nzambi ko, bena nze yau bevuminanga Nzambi, kansi bebembolanga o nkum’a vumi wau.” 2 Timoteo 3:1-5

17

[Lukaya lwa 1590]

Kiuvu kia 8

Nga Nzambi i nkwa kuma muna mpasi za wantu? 

“O Nzambi aludi kalendi vanga umpumbulu ko, o Mpungu-ngolo kalendi vanga vilwa ko!” Yobi 34:10

[Lukaya lwa 726]



“Ke vakadi muntu ko otontwanga kavova vo: “Nzambi untontele.” Kadi Nzambi kalendi tontwa mu mambu mambi ko, ngatu yandi kibeni katonta muntu.” Yakobo 1:13

[Lukaya lwa 1612]



“Nuyekekanga kwa yandi mawonso mekunutokanesanga, kadi mfunu kekunuvuanga.” 1 Petelo 5:7

[Lukaya lwa 1621]



“O Yave ke nkwa fuki ko muna lungisa o nsilu andi, nze una wantu ankaka beyindulanga vo nkwa fuki, kansi ozindalalanga kaka, kadi kazolele ko vo vafwa kana muntu mosi, kansi, awonso balwaka muna luviluku lwa ntima.” 2 Petelo 3:9

[Lukaya lwa 1624]

18

Kiuvu kia 9

Ekuma wantu bemwenanga e mpasi? 

“Ke ntangwa zawonso ko akwa ntinu zayingi besundanga o nkula yovo akwa ngolo besundanga e nkindu yovo akwa ngangu bekalanga ye madia yovo akwa umbakuzi bekalanga ye mavua, ke ntangwa zawonso ko mpe akwa zayi bekalanga ye tunda, kadi e ntangw’ampasi yo mambu makinsalukisa mebwilanga yau awonso.” Kimpovi 9:11

[Lukaya lwa 918]



“Wauna e sumu diakotela ova nza muna muntu mosi, o lufwa mpe muna sumu, i nsayana lwasayana o lufwa kwa wantu awonso, e kuma kadi awonso basumuka—.” Roma 5:12

[Lukaya lwa 1506]



“E kiaki i kuma Mwan’a Nzambi kasengomwenua, kimana kafwasa mavangu ma Nkadi ampemba.” 1 Yoane 3:8

[Lukaya lwa 1627]



“E nza yawonso ina muna wisa kia ndiona wambi.” 1 Yoane 5:19

19

[Lukaya lwa 1630]

Kiuvu kia 10

Nkia nsilu mina omu Bibila mu kuma kia lumbu ikwiza? 

“Ansongi bevua nza, bezingila vo yakwele mvu.” Nkunga 37:29

[Lukaya lwa 772]



“O ntoto ukwamanana yakwele mvu.” Kimpovi 1:4

[Lukaya lwa 909]



“Oyandi ofokola lufwa yakwele mvu, o Mfumu Yave okunguna mansanga muna ndose zawonso.” Yesaya 25:8

[Lukaya lwa 965]



“Muna ntangwa yayina, o meso m’ampofo memona, ´ Muna ntangwa yayina, o matu ma afwa matu mewa. o makoka metakuzioka nze mvanda, o lubini lwa mababa lukaza ye kiese. Kadi o maza mefwamfumuka muna makanga, e nkoko muna nzanza.” Yesaya 35:5, 6

[Lukaya lwa 980]



“Okunguna mansanga mawonso muna meso mau, o lufwa ke lukala diaka ko, ngatu kala diaka dilu, yovo kazu ngatu mpasi. Mambu mantete maviokele.” Lusengomono 21:4

[Lukaya lwa 1655]

20



“Betunga nzo yo zingila mo, bekuna mpatu za vinyu yo dia e bundu yau. Ke betunga nzo ko, o muntu ankaka kazingila mo, ke bekuna mpatu ko, kimana akaka badia. Kadi e lumbu ya nkangu ame ikala nze lumbu ya nti, awana nsolele betoma yangalela e salu ya moko mau.” Yesaya 65:21, 22

[Lukaya lwa 1024]

Kiuvu kia 11

Adieyi dibwilanga muntu avo ofwidi? 

“O mwand’andi uvaika, ovutuka muna ntoto; muna lumbu kiakina ngindu zandi zifokoka.” Nkunga 146:4

[Lukaya lwa 861]



“Awana bena o moyo bazeye wo vo fwa befwa, kansi awana bafwa ke bazeye konso diambu ko . . . Konso salu olenda sala, sala kio yo nkum’aku wawonso, kadi ke muna salu ko yovo nkubika yovo zayi ngatu ngangu muna Ziami, muna okwenda.” Kimpovi 9:5, 10

[Lukaya lwa 918]



“[Yesu] ovovele diaka vo: “Nkundi eto Lazaro olele, ˆ kansi kuna ikwenda kimana yansikamesa.” Yesu lufwa lwandi kayikanga. Kansi oyau babenze vo leka tulu kayikidi. I bosi, Yesu otomene kubakiesesela vo: “Lazaro ofwidi.” ” Yoane 11:11, 13, 14

[Lukaya lwa 1438]

22

Kiuvu kia 12

Nkia vuvu tuna kiau mu kuma kia awana bafwa? 

“Ke nusiviki dio ko ediadi, kadi e ntangwa ikwiza, ina ikala vo awonso bena muna ziami bewa´ nding’andi yo vaika.” Yoane 5:28, 29

[Lukaya lwa 1427]



“Vekala yo lufuluku lwa ansongi ye awana bena vo ke ansongi ko.” Mavangu 24:15

[Lukaya lwa 1493]



“Mbwene mafwa, anene ye andwelo, batelamene vana ndose a kunda, nkanda mizingumwinu. Kansi mbwene nkanda wankaka uzingumwinu; i nkand’a moyo. O mafwa mafundisilu muna mambu masonama muna nkanda mun’owu wa mavangu mau. O kalunga ovaikisi mafwa mena mo, o lufwa ye Ziami ivaikisi mafwa mena mo, konso muntu ofundisilu mun’owu wa mavangu mandi.” Lusengomono 20:12, 13

23

[Lukaya lwa 1655]

Kiuvu kia 13

Adieyi e Bibila kivovanga mu kuma kia salu? 

“Nga omwene nkwa ngangu muna salu kiandi? Otelama vana ndose atinu; ke vana ndose a mpasi wantu ko.” Ngana 22:29

[Lukaya lwa 895]



“Ndiona oyiyanga kayiyi diaka ko; kansi yambula kasalanga ye fululu kiawonso, kimana kasala e salu kiambote muna moko mandi, kakala ye kina kekayila ndiona okondelo.” Efeso 4:28

[Lukaya lwa 1562]



“Konso muntu kadia yo nua yo mona e kiese muna salu kiandi kiawonso kiangolo. Olwalu i lukau lwa Nzambi.” Kimpovi 3:13

[Lukaya lwa 912]

24

Kiuvu kia 14

Aweyi ofwete sadilanga e nzimbu zaku? 

“O munzodi a nsaka, sukama kesukama; o munzodi a vinyu yo mazi ke vuama ko.” Ngana 21:17

[Lukaya lwa 893]



“O ndevi okalanga se ntaudi a ndevisi.” Ngana 22:7

[Lukaya lwa 894]



´ kalembi “Nani vovo nuina, avo ozolele tunga nzo yanda, teka vuanda, kabadika e ntalu mu zaya kana vo una ye nzimbu zafwana mu manisa yo? Dilenda kala vo okuba e nkubilwa, kansi ke lenda yo manisa ko, ozevo awonso bemona yo, beyantika kunseva, oku vo: ‘O muntu ndioyo oyantikidi o tunga, kansi kalendele manisa ko.’ ” Luka 14:28-30

[Lukaya lwa 1401]



“Vava bayukwiti, ovovese alongoki andi vo: ‘Nukutika nkesona zisuvidi, valembi vetwa lekwa.’ ” Yoane 6:12

25

[Lukaya lwa 1428]

Kiuvu kia 15

Aweyi olenda kadila ye kiese? 

“E longa dia makaya disundidi o wete vana vena o zola ke mu ngombe a mazi ko vana vena lumengo.” Ngana 15:17

[Lukaya lwa 885]



“Omono Yave, mono i Nzambi aku, Ndiona okulonganga muna wete diaku, Ndiona okufilanga muna nzila ina ofwete diatila.” Yesaya 48:17

[Lukaya lwa 1001]



“Kiese kwa awana bazeye vo mambu ma Nzambi bavuidi o mfunu, kadi e Kintinu kia zulu i kiau.” Matai 5:3

[Lukaya lwa 1306]



“Ofwete zola o nkwaku wauna okuyizolelanga.” Matai 22:39

[Lukaya lwa 1333]



“Konso una nuzolele vo wantu banuvanga, i wau mpe nuvanga kwa yau.” Luka 6:31

[Lukaya lwa 1384]



“Akwa kiese awana bewanga e diambu dia Nzambi yo lunda dio!” Luka 11:28

[Lukaya lwa 1395]

26



“O muntu kana nkutu vo ulolo wa mavua kena mau, o moyo andi ke utukanga muna mavua mandi ko.” Luka 12:15

[Lukaya lwa 1397]



“Dianu vo, avo tuna ye madia ye mvuatu, tuyangalela yo.” 1 Timoteo 6:8

[Lukaya lwa 1587]



“E diambu disundidi e kiese i vana, ke mu tambula ko.” Mavangu 20:35 [Lukaya lwa 1487]

27

Kiuvu kia 16

Aweyi tulenda sundila o ntelamw’a moyo? 

“Yekeka e zitu diaku kwa Yave, oyandi okusadisa. Kesinga yambula ko vo nsongi kabwa.” Nkunga 55:22

[Lukaya lwa 787]



“E makani ma nkwa fululu nluta metwasanga, kansi akwa ntim’a duku-duku sukama besukama.” Ngana 21:5

[Lukaya lwa 892]



“Kumoni wonga ko, kadi ngina yaku. Kutokani ko, kadi mono i Nzambi aku. Ikukumika, elo, ikusadisa, itoma kusimbinina muna koko kwame kwalunene kwa unsongi.” Yesaya 41:10

[Lukaya lwa 988]



“Nani vovo nuina muna tokana kwayingi olenda kudikila kana nkutu miniti mosi muna zingu kiandi?” Matai 6:27

[Lukaya lwa 1309]



“I kuma vo, ke nutokani ko mu kuma kia mbazi, kadi e lumbu kia mbazi kikala ye ntokani zandi. Konso lumbu kina ye ntokani zandi.” Matai 6:34

[Lukaya lwa 1309]

28



“Nuazaya mambu masundidi o mfunu.” Filipi 1:10

[Lukaya lwa 1566]



“Ke nutelama ntima muna konso diambu ko, kansi muna mambu mawonso, muna sambu ye ludodokelo ye matondo, nuzayisa e ndomba zeno kwa Nzambi; o luvuvamu lwa Nzambi luna luviokele umbakuzi wawonso luyingila ntima mieno ye makani meno muna Kristu Yesu.” Filipi 4:6, 7

29

[Lukaya lwa 1569]

Kiuvu kia 17

Aweyi e Bibila kilenda sadisila esi nzo aku?  AKALA/MASE 

“Diau dimosi mpe, o yakala kafwete zolanga nkaz’andi wauna kezolelanga e nitu a yandi kibeni. Yakala ona ozolanga nkaz’andi, zola kekukizolanga, kavena muntu ko omenganga e nitu andi, kansi odikilanga yo lungalunga yo . . . Konso yakala vovo nuina kafwete zolanga nkento andi nze yandi kibeni.” Efeso 5:28, 29, 33

[Lukaya lwa 1564]



“Amase, ke nufungisa wan’eno makasi ko, kansi nubasansilanga muna longi ye luludiku lwa Yave.” Efeso 6:4

[Lukaya lwa 1564]

 AKENTO 

“Nkento kafwete toma zitisanga yakala diandi.” Efeso 5:33

[Lukaya lwa 1564]



“Yeno ankento, nusakalelanga akazi eno, wauna ufwene muna Mfumu.” Kolosai 3:18

[Lukaya lwa 1573]

30

 WANA 

“E wana, nulemvokelanga mase meno ye ngudi zeno muna Mfumu, kadi ediadi diansongi. ‘Zitisa se diaku yo ngudi aku,’ owau i nkanikinu wantete wavewa kumosi yo nsilu: ‘Kimana wakala kiambote yo zinga kolo kiayingi ova ntoto.’ ” Efeso 6:1-3

[Lukaya lwa 1564]



“E wana, nulemvokelanga mase meno ye ngudi zeno muna mawonso, kadi ediadi dia luyangalalu kuna kwa Mfumu.” Kolosai 3:20

31

[Lukaya lwa 1574]

Kiuvu kia 18

Aweyi olenda finamena Nzambi? 

“E ngeye Owanga e sambu, o wantu a mpila zawonso kwa ngeye bekwiza.” Nkunga 65:2

[Lukaya lwa 792]



“Bunda Yave e vuvu ye ntim’aku wawonso, kubundi vuvu muna umbakuzi wa ngeye kibeni ko. Untadila muna nzila zaku zawonso, yandi osingika nzila zaku.” Ngana 3:5, 6

[Lukaya lwa 868, 869]



“Muna vua moyo a mvu ya mvu, divavanga vo batoma kuzaya, ngeye Nzambi mosi kaka aludi yo Yesu Kristu ona watuma.” Yoane 17:3

[Lukaya lwa 1446]



“Kana una vo [Nzambi] kavavukidi konso muntu ko muna yeto.” Mavangu 17:27

[Lukaya lwa 1482]



“Edi ilombanga muna sambu vo e nzol’eno yakwamanana wokela kikilu muna zayi wasikila yo umbakuzi wawonso.” Filipi 1:9

[Lukaya lwa 1566]

32



“Avo mosi muna yeno okondelo ngangu, yambula kakwamanana lomba kwa Nzambi, ona ovaninanga kuna mvevo kw’awonso yo lembi semba, zivewa kwa yandi.” Yakobo 1:5

[Lukaya lwa 1611]



“Nufinama Nzambi, oyandi mpe okunufinama. Nuvelelesa moko meno yeno asumuki, nuvelelesa ntima mieno yeno akwa lukatikisu.” Yakobo 4:8

[Lukaya lwa 1614]



“Kadi e nsas’a zola Nzambi i yau yayi: twalemvokelanga nkanikinu miandi; e nkanikinu miandi ke miampasi ko.” 1 Yoane 5:3

33

[Lukaya lwa 1629]

Kiuvu kia 19

Nkia mambu mena muna nkanda mina omu Bibila?  SONO YA KIYIBERE (“LUWAWANU LWANKULU”) 

NKANDA MIANTETE MIA BIBILA (NKANDA 5): Tuku, Luvaiku, Levitiku, Ntalu, Nsiku Tuka kuna lubantiku lwa nsema yakuna lubantiku lwa zula kia Isaele 

NKANDA MIA TUSANSU (NKANDA 12): Yosua, Afundisi, Rute Nkotelo ya Aneyisaele muna Nsi a Nsilu ye mambu malanda 1 ye 2 Samuele, 1 ye 2 Ntinu, 1 ye 2 Tusansu Lusansu lwa zula kia Isaele yamuna lufwasu lwa Yerusaleme Ezera, Nekemiya, Estere Lusansu lwa Ayuda vava bavaika muna kinkole kuna Babele 

NKANDA MIA NKUNGA YE NGANA (NKANDA 5): Yobi, Nkunga, Ngana, Kimpovi, Nkung’a Solomo Mwasonama mvovo mia ngangu ye nkunga 

NKANDA MIA UNGUNZA (NKANDA 17): Yesaya, Yeremiya, Maniongo ma Yeremiya, Yezekele, Daniele, Osea, Yoele, Amose, Obadia, Yona, Mika, Nakumi, Kabakuke, Sefaniya, Kangai, Zakariya, Malaki Ungunza wasakulwa mu kuma kia nkangu a Nzambi

34

 SONO YA KINGEREKIA YA KIKRISTU (“LUWAWANU LWAMPA”) 

NSANGU ZAMBOTE ZASONEKA ANTUMWA (NKANDA 4): Matai, Maku, Luka, Yoane Lusansu lwa zingu kia Yesu ye salu kiandi 

MAVANGU MA ZINTUMWA (NKANDA 1): Lusansu lwa lubantiku lwa nkutakani ya Kikristu ye salu kia kimisionario 

NKANDA (NKANDA 21): Roma, 1 ye 2 Korinto, Ngalatia, Efeso, Filipi, Kolosai, 1 ye 2 Tesalonika Nkanda miafilwa muna nkutakani zayingi za Kikristu 1 ye 2 Timoteo, Tito, Filemone Nkanda miafilwa kwa Nkristu mosi-mosi Ayibere, Yakobo, 1 ye 2 Petelo, 1, 2 ye 3 Yoane, Yuda Nkanda miafilwa kwa Akristu awonso 

LUSENGOMONO (NKANDA 1): Mona-meso ya ungunza yasongwa kwa Yoane wa ntumwa

35

Kiuvu kia 20

Aweyi olenda vuila nluta miayingi vava otanganga e Bibila?  EKOLO OTANGANGA E BIBILA VANA E MVUTU ZA YUVU EYI: 

E diambu diadi adieyi dindongele mu kuma kia Yave wa Nzambi? E Sono yayi nkia ngwizani ina ye nsangu za Bibila? Aweyi ndenda yo sadila muna zingu kiame? Aweyi ndenda sadila e tini yayi mu sadisa akaka? 

“E diambu diaku i mwinda wa tambi yame, yo ntemo a nzila zame.” Nkunga 119:105 [Lukaya lwa 845]

LUSUNZULU E Bibila i nsangu zina o Nzambi kasonekesa mu kuma kia yeto awonso. Tufwete kio longokanga kimana twazaya Ndiona wasonekesa kio. (Yoane 17:3; 2 Timoteo 3:16) Omu Bibila, Nzambi wasengomona e kani diandi mu kuma kia wantu yo ntoto.—Tuku 3:15; Lusengomono 21:3, 4. Ke vena nkanda wankaka ko usundidi e Bibila muna sadisa o wantu muna zingu kiau. Bibila kikutusadisanga mu songa e fu ya Yave nze zola, nkenda yo loloka. Kivananga e vuvu, kisadisanga wantu mu zizidila kana nkutu mpasi zasaka. Kisenzekanga mpe mavangu ma nza yayi mana ke mena ngwizani ko yo luzolo lwa Nzambi.—Nkunga 119:105; Ayibere 4:12; 1 Yoane 2:15-17. Kuna lubantiku, Bibila mu ndinga Kiyibere, Ki-aramiti ye Kingerekia kiasonekenua. Owau kiasekwelo kala mu vioka 3.000 ma ndinga, kiakala kiawonso yovo ndambu. I nkanda usundidi sekolwa yo kayaneswa muna lusansu lwawonso lwa wantu. Ediadi ke diasivi ko, kadi ungunza wa Bibila uvovanga vo: “E nsangu zazi zambote za Kintinu [nsangu za sina zina omu Bibila] zisamunua mu nza yawonso muna umbangi kwa zula yawonso, i bosi e mbaninu ikwiza.”—Matai 24:14. Wau tuzeye o mfunu wa nsangu za Bibila, e kani dieto ke vaikisa kaka nse´ kola ina e ngwizani ye sono ya sina ko, kansi mpe yakia ye ke yampasi ko mu tanga. Muna Nkudiku A, e ntu mia mambu: “Tuludiku Muna Sekola e Bibila,” “Mambu Mena mu Nsekola Yayi” ye “Aweyi e Bibila Kialwakila kwa Yeto” misasilanga o tuludiku twa nsekola tusadilu ye mpila ivangilu e nsekola yayi. Awana bezolanga yo sambila Yave wa Nzambi, nsekola ya Diambu dia Nzambi ya ziku ye yasazu mu bakula bavuidi o mfunu. ( 1 Timoteo 2:4) Muna kuma kiaki, tuvaikisi e nsekola yayi mu Kikongo, kadi i luzolo lweto lwa vaikisa e Bibila—Nsekola ya Nz’ampa mu ndinga zayingi. Tusambanga ye tuna ye vuvu vo ovua nluta muna Sono yayi Yavauka ekolo ovanga e ngolo za ‘vava Nzambi . . . yo kunsolola.’—Mavangu 17:27. Buka kia Asekodi a Nsekola ya Nz’ampa Agositu 2013

39

NKUMBU YE NDANDANI ZA NKANDA M I A S O N O YA K I Y I B E R E Y E K I - A R A M I T I NKANDA

MU LUKUFI

Tuku ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Luvaiku ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Levitiku ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Ntalu ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Nsiku ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yosua ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Afundisi ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Rute ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 1 Samuele ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 2 Samuele ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 1 Ntinu ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 2 Ntinu ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 1 Tusansu ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 2 Tusansu ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Ezera ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Nekemiya ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Estere ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yobi ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Nkunga ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Ngana ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛

Tuk Luv Lev Nta Nsi Yos Afu Ru 1Sa 2Sa 1Nti 2Nti 1Tu 2Tu Eze Nek Est Yob Nk Ngn

LUKAYA

NKANDA

MU LUKUFI

Kimpovi ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Nkung’a Solomo (Nkung’a Minkunga) ˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yesaya ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yeremiya ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Maniongo ma Yeremiya ˛˛˛˛˛˛ Yezekele ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Daniele ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Osea ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yoele ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Amose ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Obadia ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yona ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mika ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Nakumi ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Kabakuke ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Sefaniya ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Kangai ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Zakariya ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Malaki ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛

41 111 171 216 277 329 360 392 397 439 476 519 560 597 643 656 676 686 737 864

LUKAYA

Kim

908

Nks Yes Yer Man Yez Dan Os Yoe Am Ob Yon Mik Nak Kab Sef Kan Zak Mal

921 931 1027 1116 1126 1201 1223 1237 1242 1253 1255 1258 1267 1270 1275 1279 1282 1295

MU LUKUFI

LUKAYA

M I A S O N O YA K I N G E R E K I A YA K I K R I S T U NKANDA

MU LUKUFI

Matai ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Maku ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Luka ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yoane ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mavangu ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Roma ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 1 Korinto ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 2 Korinto ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Ngalatia ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Efeso ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Filipi ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Kolosai ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 1 Tesalonika ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 2 Tesalonika ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛

LUKAYA

NKANDA

Mat Mak Luk Yoa Mav Rom 1Ko 2Ko Ngl Efe Flp Kol 1Te 2Te

1300 1344 1371 1419 1454 1500 1519 1538 1551 1558 1565 1570 1575 1579

1 Timoteo ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 2 Timoteo ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Tito ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Filemone ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Ayibere ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yakobo ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 1 Petelo ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 2 Petelo ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 1 Yoane ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 2 Yoane ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ 3 Yoane ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Yuda ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Lusengomono ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛

1Ti 2Ti Tit Flm Ayi Yak 1Pe 2Pe 1Yo 2Yo 3Yo Yud Lus

1582 1588 1592 1594 1595 1611 1616 1622 1625 1630 1631 1632 1634

Babu kia Nkanda mia Bibila ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Mvovo mia Bibila ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Nsas’a Mvovo mia Bibila ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛

1658 1660 1692

Nkudika A ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛ Nkudika B ˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛˛

1719 1765

40

TU KU MAMBU MENA MO

1

2

3

4

5

6

7 8

Nsemeno a zulu ye ntoto (1, 2) Lumbu sambanu ya kubika o ntoto (3-31) Lumbu 1: ntemo; mwini yo fuku (3-5) Lumbu 2: ngambwila (6-8) Lumbu 3: ntoto ayuma ye titi (9-13) Lumbu 4: mini ya zulu (14-19) Lumbu 5: mbizi za maza ye nuni (20-23) Lumbu 6: bulu yo wantu (24-31) Nzambi ovundidi muna lumbu kiansambwadi (1-3) Yave wa Nzambi, Mvangi a zulu yo ntoto (4) Yakala yo nkento muna mpatu a Edene (5-25) O yakala ovangilu muna mbundukutu a ntoto (7) O nti wazayila mbote ye mbi usiminu (15-17) Mpangilu a nkento (18-25) Tuku dia sumu dia wantu (1-13) Luvunu lwantete (4, 5) Yave ofundisi akolami (14-24) Ungunza wa mbongo a nkento (15) Bayingilu muna Edene (23, 24) Kaini yo Abele (1-16) Mbongo a Kaini (17-24) Sete yo Enose wa mwan’andi (25, 26) Tuka muna Adami yamuna Noa (1-32) Adami owutidi wana amakala yo wana amakento (4) O Enoke okangale yo Nzambi (21-24) O wan’a Nzambi babongele akento ova ntoto (1-3) Luwutuku lwa Anefili (4) E mbi ya wantu ikendelekele Yave (5-8) Noa oveno e salu kia tunga e nzaza (9-16) Nzambi ozayisi e ngiz’a Kizalu (17-22) Bakotele muna nzaza (1-10) Kizalu mu nza yawonso (11-24) Maza ma kizalu makulukidi (1-14) Noa ovaikisi e yembe (8-12) Bavaikidi muna nzaza (15-19) Nsilu a Nzambi mu kuma kia ntoto (20-22)

9 Tuludiku mu kuma kia wantu awonso (1-7) Nsiku mu kuma kia menga (4-6) Kangu dia nkongolo (8-17) Ungunza mu kuma kia mbongo a Noa (18-29) 10 Tuku dia zula yawonso (1-32) Mbongo a Yafete (2-5) Mbongo a Kami (6-20) Nimerode otelamene Yave (8-12) Mbongo a Seme (21-31) ´ 11 Nzo yanda ya Babele (1-4) Yave ovunzakese ndinga (5-9) Tuka muna Seme yamuna Abarama (10-32) Esi nzo a Tera (27) Abarama ovaikidi muna Ure (31) 12 Abarama ovaikidi muna Karani, wele kuna Kenani (1-9) Nsilu a Nzambi kwa Abarama (7) Abarama yo Sarai muna Engipito (10-20) 13 Abarama ovutukidi kuna Kenani (1-4) Abarama yo Loti bavambanene (5-13) Nzambi ovutukidi o nsilu andi kwa Abarama (14-18) 14 Abarama ovulwizi Loti (1-16) Mankizedeke osambwidi Abarama (17-24) 15 Kangu dia Nzambi yo Abarama (1-21) Ungunza wa mvu 400 mia mpasi (13) Nzambi ovutukidi o nsilu andi kwa Abarama (18-21) 16 Anga yo Yisemaele (1-16) 17 Abarayama okituka se dia zula yayingi (1-8) Abarama oveno e nkumbu vo Abarayama (5) Kangu dia zengwa (9-14) Sarai oveno e nkumbu vo Sara (15-17) Isaki wa mwana wasilwa o nsilu (18-27) 18 Mbasi tatu zikingwidi Abarayama (1-8) Nzambi osidi nsilu vo Sara owuta mwan’ayakala; Sara osevele (9-15) Abarayama ododokele mu kuma kia Sodoma (16-33) 19 Mbasi zikingwidi Loti (1-11) 41

TUKU Mambu Mena mo Loti ye esi nzo andi bazayisu vo bavaika (12-22) Sodoma ye Ngomora ifwasilu (23-29) Nkaz’a Loti okitukidi se lunzi dia mungwa (26) Loti yo wan’andi amakento (30-38) Tuku dia Moabe ye Amone (37, 38) 20 Sara ovukisu vana moko ma Abimeleke (1-18) 21 Luwutuku lwa Isaki (1-7) Yisemaele osakanene Isaki (8, 9) Anga yo Yisemaele basindikilu (10-21) Kangu dia Abarayama yo Abimeleke (22-34) 22 Abarayama olombelo vo katambika Isaki (1-19) Nsambu zikwizila muna mbongo a Abarayama (15-18) Yitu ya Rebeka (20-24) 23 Lufwa ye fulu kiazikwa Sara (1-20) 24 Bavavidi Isaki o nkento (1-58) Rebeka wele wanana yo Isaki (59-67) 25 Abarayama osompele diaka (1-6) Lufwa lwa Abarayama (7-11) Wan’amakala a Yisemaele (12-18) Luwutuku lwa Yakobo yo Esau (19-26) Esau otekele nswa andi wa kimwan’antete (27-34) 26 Isaki yo Rebeka kuna Ngerare (1-11) Nsilu a Nzambi uvutukilu kwa Isaki (3-5) Ntantani mu kuma kia sima (12-25) Kangu dia Isaki yo Abimeleke (26-33) Akento wole a Esau a esi Kete (34, 35) 27 Yakobo osambwilu kwa Isaki (1-29) Esau ovavidi e nsambu kansi kavilukidi ntima ko (30-40) Esau olundidi Yakobo makasi (41-46) 28 Isaki otumini Yakobo kuna Padani-arami (1-9) Ndozi a Yakobo vana Betele (10-22) Nsilu a Nzambi uvutukilu kwa Yakobo (13-15) 29 Yakobo ozeye Rakele (1-14) Yakobo ozolele Rakele (15-20) Yakobo osompele Lea yo Rakele (21-29) ´ Wana ya a Yakobo ana kawuta yo Lea: Rubeni, Simeone, Levi yo Yuda (30-35) 30 Bila owutidi Dani yo Nafetali (1-8)

42 Zilepa owutidi Ngadi yo Asere (9-13) Lea owutidi Yisakare yo Zebulune (14-21) Rakele owutidi Yosefe (22-24) Makambi ma Yakobo mawokele (25-43) 31 Yakobo wele kuna Kenani kuna kinsweki (1-18) Labani owene Yakobo (19-35) Kangu dia Yakobo yo Labani (36-55) 32 Mbasi ziwanane yo Yakobo (1, 2) Yakobo okubamene mu wanana yo Esau (3-23) Yakobo onuene yo mbasi (24-32) Yakobo oveno e nkumbu vo Isaele (28) 33 Yakobo owanane yo Esau (1-16) Yakobo wele kuna Sekeme (17-20) 34 Dina olelo mu kingolo (1-12) Wan’a Yakobo bavangidi mambu kuna umpuki (13-31) 35 Yakobo ovetele nzambi za nzenza (1-4) Yakobo ovutukidi kuna Betele (5-15) Luwutuku lwa Benyamini; Rakele ofwidi (16-20) Wana 12 a Isaele (21-26) Lufwa lwa Isaki (27-29) 36 Mbongo a Esau (1-30) Atinu ye mfumu za Edome (31-43) 37 Ndozi za Yosefe (1-11) Yosefe ye mpangi zandi akwa kimpala (12-24) Yosefe otekelo se mbundu (25-36) 38 Yuda yo Tama (1-30) 39 Yosefe muna nzo a Potifa (1-6) Yosefe otinini nkaz’a Potifa (7-20) Yosefe muna pelezo (21-23) 40 Yosefe osasidi e ndozi za abakami (1-19) ‘Nzambi i nsasidi a ndozi’ (8) Nkinzi a luwutuku lwa Faro (20-23) 41 Yosefe osasidi e ndozi za Faro (1-36) Yosefe otundidikilu kwa Faro (37-46a) Kiyekwa kia Yosefe kia lunga-lunga madia (46b-57) 42 Mpangi za Yosefe bele kuna Engipito (1-4) Yosefe omonane ye mpangi zandi, ubatontele (5-25) E mpangi za Yosefe bavutukidi kuna nzo, kwa Yakobo (26-38) 43 Mpangi za Yosefe bele kuna Engipito mu nkumbu anzole; yo Benyamini (1-14)

43

TUKU Mambu Mena mo –1:13 Yosefe omonane diaka ye mpangi zandi (15-23) Lambu dia Yosefe ye mpangi zandi (24-34)

Yosefe otwadisi e salu kiandi muna ngangu (13-26) Isaele okedi kuna Ngosene (27-31) 48 Yakobo osambwidi wana wole a Yosefe (1-12) Eferaime otambwidi nsambu zisundidi (13-22) 49 Ungunza wa Yakobo vana mfulu a lufwa (1-28) Silo muna Yuda ketuka (10) Luludiku lwa Yakobo mu kuma kia luziku lwandi (29-32) Lufwa lwa Yakobo (33) 50 Yosefe ozikidi Yakobo kuna Kenani (1-14) Yosefe osongele vo waloloka e mpangi zandi (15-21) Lumbu yansuka ya Yosefe yo lufwa lwandi (22-26) Nkanikinu a Yosefe mu kuma kia visi yandi (25)

44 Mbungw’a Yosefe ya palata muna nsaku a Benyamini (1-17) Yuda ododokele mu kuma kia Benyamini (18-34) 45 Yosefe ukisunzwidi (1-15) Mpangi za Yosefe bele baka Yakobo (16-28) 46 Yakobo ye esi nzo andi bele kuna Engipito (1-7) Nkumbu z’awana bayenda kuna Engipito (8-27) Yosefe owanane yo Yakobo kuna Ngosene (28-34) 47 Yakobo owanane yo Faro (1-12)

lubantiku, Nzambi wa1 Kuna sema e zulu yo ntoto. a

2 O ntoto wankatu wakala, ke wakala ye lekwa ko, e tombe kiafukilanga maza,1b o nkum’a Nzambi2c wakala vana ntandu a maza. d 3 Nzambi ovovele vo: “Yambula vakala ntemo.” I bosi vakedi ntemo. e 4 Nzambi omwene vo ntemo wambote, oyantikidi vambula ntemo muna tombe. 5 Nzambi oyikidi o ntemo vo Mwini, kansi e tombe vo Fuku. f Vakedi nkokela, vakedi mene, i lumbu kiantete. 6 I bosi, Nzambi ovovele vo: “Yambula vakala e ngambwila g vana vena maza, yambula o maza ye maza mavambana.” h 7 Nzambi ovangidi e ngambwila yo vambula maza mekala kuna nsi a ngambwila yo maza mekala kuna ntandu a ngambwila. i I diau diavangama. 8 Nzambi oyikidi e 1:2 1 Yovo “maza ma sina.” 2 Yovo “mwand’a Nzambi.”

KAPU 1 a Nk 102:25 Yes 42:5 Yes 45:18 Rom 1:20 Ayi 1:10 Lus 4:11 Lus 10:6

b Ngn 8:27, 28 c Nk 33:6 Yes 40:26

d Nk 104:5, 6 e Yes 45:7 2Ko 4:6

f Tuk 8:22 g Tuk 1:20 h 2Pe 3:5 i Tuk 7:11 Ngn 8:27, 28

 Ndambu ya 2 a Yob 38:8, 11 Nk 104:6-9 Nk 136:6

b Nk 95:5 c Ngn 8:29 d Nsi 32:4 e Nk 104:14

ngambwila vo Zulu.1 Vakedi nkokela, vakedi mene, i lumbu kiazole. 9 I bosi, Nzambi ovovele vo: “Yambula maza mena ova ntoto1 mawonzakana va fulu kimosi, kimana e fulu kiayuma kiamoneka.” a I diau diavangama. 10 Nzambi oyikidi e fulu kiayuma vo Ntoto, b kansi oyikidi e maza mawonzakana vo Kalunga. c Nzambi omwene vo diambote. d 11 I bosi, Nzambi ovovele vo: “Yambula ntoto wamena e titi, mbundu ivaikisanga e mbongo, nti miwutanga bundu, mun’owu wa makanda mau, miawutanga e bundu ina ye mbongo.” I diau diavangama. 12 O ntoto uyantikidi mena e titi, mbundu ivaikisanga e mbongo e ye nti miwutanga e bundu ina ye mbongo, mun’owu wa makanda mau. Nzambi omwene vo diambote. 13 Vakedi nkokela, vakedi mene, i lumbu kiatatu. 1:8 1 Yovo “Matuti.” 1:9 1 Mvovo wa sina: “mena ku nsi a zulu.”

TUKU 1:14–2:3 14 I bosi, Nzambi ovovele vo: “Yambula mwakala mini1a muna ngambwil’a zulu kimana yavambanesa o mwini yo fuku, b yakala se sinsu kia zayila nsungi, lumbu ye mvu. c 15 Yakala se mini muna ngambwil’a zulu mu vana ntemo ova ntoto.” I diau diavangama. 16 O Nzambi ovangidi ntangwa ye ngonde,1 e ntangwa yavana ntemo muna mwini,2d e ngonde yavana ntemo muna fuku,3 ovangidi mpe ntetembwa. e 17 I bosi, Nzambi osidi yo muna ngambwil’a zulu kimana yatemesanga o ntoto 18 muna mwini ye muna fuku yo vambanesa o ntemo ye tombe. f Nzambi omwene vo diambote. 19 Vakedi nkokela, vakedi mene, i lumbu ´ kiaya. 20 I bosi, Nzambi ovovele vo: “Yambula maza mazala ye vangwa yamoyo, yambula e vangwa itilumukanga yatilumuka ova ntandu a ntoto muna ngambwil’a zulu.”1g 21 Nzambi ovangidi e mbizi zampwena za kalunga ye vangwa yawonso yamoyo izele muna maza mun’owu wa makanda mau ye vangwa yawonso ina ye nsala eyi itilumukanga mun’owu wa makanda mau. Nzambi omwene vo diambote. 22 I bosi, Nzambi ubasambwidi, ovovele vo: “Nuwutana yo wokela, nuzadisa maza ma kalunga, h yambula vangwa itilumukanga yawokela ova ntoto.” 23 Vakedi nkokela, vakedi mene, i lumbu kiatanu. 24 I bosi, Nzambi ovovele vo: “Yambula o ntoto wawuta vangwa yamoyo mun’owu wa makanda mau, bulu ya vata, vangwa iyatatanga ye bulu ya mfuta mun’owu wa makanda mau.” i I diau diavangama. 25 Nzambi ovangidi e bulu ya mfuta ova nto1:14 1 Yovo “ntemo.” 1:16 1 Mvovo wa sina: “mini yole.” 2 Yovo “yayala o mwini.” 3 Yovo “yayala o fuku.” 1:20 1 Yovo “matuti.”

44 KAPU 1 a Nsi 4:19 b Nk 104:19 c Tuk 8:22 d Nk 136:7, 8 e Nk 8:3 Yer 31:35

f Nk 74:16 g Tuk 2:19 h Nek 9:6 Nk 104:25

i Tuk 2:19 

Ndambu ya 2 a Ngn 8:30 Yoa 1:3 Kol 1:16

b 1Ko 11:7 c Tuk 5:1 Yak 3:9

d Tuk 9:2 e Nk 139:14 Mat 19:4 Mak 10:6 1Ko 11:7, 9

f Tuk 9:1 g Tuk 2:15 h Nk 8:4, 6 i Tuk 9:3 Nk 104:14 Mav 14:17

j Nk 147:9 Mat 6:26

k Nsi 32:4 Nk 104:24 1Ti 4:4

 KAPU 2 l Nek 9:6 Nk 146:6

m Luv 31:17 Ayi 4:4

to mun’owu wa makanda mau, ovangidi e bulu ya vata mun’owu wa makanda mau ye bulu yawonso iyatatanga mun’owu wa makanda mau. Nzambi omwene vo diambote. 26 I bosi, Nzambi ovovele vo: “Yambula twavanga a o muntu muna fwaniswa kieto, b mun’owu wa mpw’eto, c kayala e mbizi za kalunga, vangwa itilumukanga muna zulu, bulu ya vata, ntoto wawonso ye bulu yawonso iyatatanga ova ntoto.” d 27 O Nzambi ovangidi muntu muna fwaniswa kiandi, muna fwaniswa kiandi i kamvangila; yakala yo nkento kabavanga. e 28 Vana ntandu, Nzambi ubasambwidi, ubavovese vo: “Nuwutana yo wokela, nuzadisa o ntoto f yo yala wo, g nuyala h e mbizi za kalunga ye vangwa itilumukanga muna zulu ye vangwa yawonso yamoyo ina ova ntoto.” 29 I bosi, Nzambi ovovele vo: “Inuvene nti miawonso miwutanga e mbongo mina ova ntoto wawonso ye nti miawonso mina ye bundu ivaikisanga e mbongo. Ikala se madia meno. i 30 Mvene titi yankunzu se madia j kwa bulu yawonso ya mfuta ye ma yawonso itilumukanga muna zulu ye vangwa yawonso yamoyo iyatatanga ova ntoto.” I diau diavangama. 31 I bosi, Nzambi otadidi yawonso kavangidi, omwene vo yambote kikilu. k Vakedi nkokela, vakedi mene, i lumbu kiasambanu. I wau wuwu wasemenua e zulu yo ntoto ye lekwa yawonso ina mo.1l 2 Yamuna lumbu kiansambwadi, Nzambi wakifokolwela e salu kasalanga, muna lumbu kiansambwadi, wayantika vunda muna salu yandi yawonso ina kasala. m 3 Nzambi osambwidi e lumbu kiansambwa-

2

2:1 1 Mvovo wa sina: “ye vu yau yawonso.”

45 di yo yikila kio vo kiavauka, kadi muna lumbu kiokio, o Nzambi wayantika vunda muna salu kiandi kiawonso kia sema, muna yawonso kakana o vanga. 4 Olwalu i lusansu lwa zulu yo ntoto vava wasemwa, muna lumbu kina Yave1 wa Nzambi kavanga o ntoto ye zulu. a 5 Ke vakala titi ya nzanza ko ova ntoto, e mbundu a nzanza mpe ke yakiyantikila mena ko, kadi o Yave wa Nzambi kakinokesena mvula ko ova ntoto, ke vakala muntu ko mu vata o ntoto. 6 Kansi e mbungezi yafutumukanga tuka muna ntoto yo yondeleka o ntoto wawonso. 7 Yave wa Nzambi ovangidi muntu muna mbundukutu a ntoto, b ofudidi muna mazunu mandi e fulumwinu kia moyo, c o muntu okitukidi se wamoyo.1d 8 I bosi, Yave wa Nzambi okunini mpatu muna Edene, e kuna este; i ˆ muna kasidi o muntu ona kavangidi. f 9 Yave wa Nzambi omenese muna ntoto e nti miawonso mina vo miambote muna tala ye bundu yambote muna dia yo nti a moyo g vana kati kwa mpatu yo nti a zayila e mbote ye mbi. h 10 Muna Edene muvaikidi nkoko wayondelekanga e mpatu, tuka mwamuna uvambane´ ne se nkoko ya.1 11 E nkumbu a nkoko wantete Pisone; i nkoko uviokelanga muna nsi yawonso ya Kavila, muna mwina e wolo. 12 O wolo wa nsi yayina wambote. Muna mpe ye bedeliume1 ye matadi ma onise. 13 E nkumbu a nkoko wanzole Ngi2:4 1 Kiaki i fulu kiantete kiyikilu e nkumbu a Nzambi, 565 (YHWH) eyi ikunswaswanesanga ye nzambi zankaka. Tala Nku. A4. 2:7 1 Yovo “moyo.” Muna Kiyibere, neMphesh, ina ye nsasa vo: “Vangwa kifulumunanga.” Tala Nsas’a Mvovo. 2:10 1 Mvovo wa sina: “ukitukidi se ´ ntu ya.” 2:12 1 E bedeliume, ndimbu ansunga utukanga mu nti miakete mimenanga muna zunga ya mwini ayingi.

TUKU 2:4-23 KAPU 2 a Yes 45:18 b Tuk 3:19 Nk 103:14 Kim 3:20

c Tuk 7:22 Yes 42:5 Mav 17:25

d 1Ko 15:45, 47 e Tuk 2:15 Tuk 3:23

f Tuk 1:26 g Tuk 3:22, 24 Lus 2:7

h Tuk 2:17 

Ndambu ya 2 a Dan 10:4 b Tuk 10:8, 11 c Tuk 15:18 Nsi 11:24

d Tuk 1:28 Tuk 2:8 Nk 115:16

e Tuk 2:8, 9 Tuk 3:2

f Tuk 3:19 Nk 146:4 Kim 9:5, 10 Yez 18:4 Rom 5:12 1Ko 15:22

g 1Ko 11:8, 9 1Ti 2:13

h Tuk 1:26 i Mak 10:9 1Ti 2:13

j 1Ko 11:8

koni; i nkoko uviokelanga muna nsi yawonso ya Kuse. 14 E nkumbu a nkoko wantatu Kidekele;1a i nkoko ukwendanga kuna este ´ ya Asuri. b O nkoko waya i Uferate. c 15 Yave wa Nzambi obongele o muntu, unsidi muna mpatu a Edene kimana kavata yo lungalunga yo. d 16 Yave wa Nzambi okanikini mpe muntu vo: “E bundu ya nti miawonso mina omu mpatu, olenda yo dia kwaku konso una ozolele.” e 17 Kansi, vo i bundu kia nti wazayila e mbote ye mbi, kudie kio ko, kadi e lumbu o dia kio fwa ofwa. f 18 I bosi, Yave wa Nzambi ovovele vo: “Ke diambote ko kwa yakala kakwamanana kala yandi mosi. Ikumvangila nsadisi umfwanukini.” g 19 Muna ntoto, Yave wa Nzambi i kavangila e bulu yawonso ya mfuta ye vangwa itilumukanga muna zulu yo twasa yo kwa muntu mu zaya una keyikila konso bulu; una o muntu kayikila konso vangwa kiamoyo, i yau yakituka se nkumbu andi. h 20 I wau wuwu o muntu kavanina e nkumbu kwa bulu yawonso ya vata ye ya mfuta ye vangwa itilumukanga muna zulu, vo i yakala, kakala yo nsadisi umfwanukini ko. 21 Muna kuma kiaki, Yave wa Nzambi olekese yakala e wosola kia tulu, ekolo kakala kuna tulu, Nzambi obongele luvati lwa mpati zandi yo fukila nsuni vana kabongele lo. 22 Muna luvati kakatwidi kwa yakala, Yave wa Nzambi ovangidi nkento yo kuntwasa kwa yakala. i 23 I bosi, yakala ovovele vo: “Ondioyu, i visi kia visi yame, Nsuni a nsuni ame. Ondioyu oyikilwa vo, Nkento, Kadi muna yakala kabongelo.” j 2:14 1 Yovo “Tigre.”

TUKU 2:24–3:19 24 Ekiaki i kuma o yakala kesisila se diandi yo ngudi andi yo tatidila1 nkaz’andi, bekituka se nitu mosi. a 25 Yau awole nkonga1 bakala, b o yakala yo nkaz’andi; kansi ke bamonanga nsoni ko. O nioka c i bulu kiasunda o lungalala1 muna bulu yawonso ya mfuta kavanga o Yave wa Nzambi. O nioka ovovese nkento vo: “Nga i wau kikilu o Nzambi kavovele vo e bundu ya nti miawonso mia mpatu ke nudie yo ko e?” d 2 O nkento ovutwidi kwa nioka vo: “E bundu ya nti mia mpatu tulenda kweto dia. e 3 Kansi, vo i bundu kia nti una vana kati kwa mpatu, f Nzambi wavova vo: ‘Ke nufwete kio dia ko, ke nufwete kio simba nkutu ko; avo nudidi kio, fwa nufwa.’” 4 Muna diadi, o nioka ovovese nkento vo: “Ke nufwa kweno ko. g 5 Kadi Nzambi ozeye wo vo muna lumbu nudia kio, meso meno metemoka, nukala nze Nzambi, nuzaya e mbote ye mbi.” h 6 Muna kuma kiaki, o nkento omwene vo e bundu kia nti kiambote muna dia ye kiambote muna meso, elo, kiambote muna tala. Ovelele bundu yo yantika kio dia. i I bosi, ovene mpe kwa nkaz’andi vava bakedi kumosi, oyandi mpe oyantikidi kio dia. j 7 Dianu vo, o meso mau matemokene, bamwene vo nkonga1 bena. Muna kuma kiaki, batungidi makaya ma nsanda mu fukil’e nitu zau. k 8 I bosi, bawidi e nding’a Yave wa Nzambi ekolo kekangalanga muna mpatu vava o kuma kubwitidi,1 o yakala yo nkaz’andi basweme vana meso ma Yave wa Nzambi muna nti mia mpatu. 9 Yave wa Nzambi okwama-

3

2:24 1 Yovo “kwamanana yo.” 2:25; 3:7 1 Yovo “kimpene.” 3:1 1 Yovo “ngangu zambi.” 3:8 1 Mvovo wa sina: “muna ntangwa ina mupepe uvevomokanga.”

46 KAPU 2 a Mal 2:16 Mat 19:5 Mak 10:7, 8 Rom 7:2 1Ko 6:16 Efe 5:31 Ayi 13:4

b Tuk 3:7 

KAPU 3 c 2Ko 11:3 Lus 12:9 Lus 20:2

d Tuk 2:17 e Tuk 2:16 f Tuk 2:8, 9 g Yoa 8:44 1Yo 3:8

h Tuk 3:22 i 2Ko 11:3 1Ti 2:14 Yak 1:14, 15

j Rom 5:12 k Tuk 3:21 

Ndambu ya 2 a Tuk 2:25 b Tuk 2:17 c 2Ko 11:3 1Ti 2:14

d Tuk 3:1 e Lus 12:7, 17 f Lus 12:9 g Lus 12:1 h Yoa 8:44 1Yo 3:10

i Tuk 22:18 Tuk 49:10 Ngl 3:16, 29

j Lus 20:2, 10 k Mat 27:50 Mav 3:15

l Tuk 2:17 m Tuk 5:29 n Rom 8:20

nene bokela o yakala yo kumvovesa vo: “Akweyi wina?” 10 I bosi, o yakala ovutwidi vo: “Ngwidi e nding’aku mu mpatu, kansi wonga mbwene kadi nkonga nkele, i kuma nswamini.” 11 Muna diadi, Nzambi oyuvuidi vo: “Nani uzayisi vo nkonga okele? a Nga odidi e bundu kia nti kina yakanikina vo kudie kio ko e?” b 12 O yakala ovutwidi vo: “O nkento ona wampana kakala yame, yandi umpen’e bundu kia nti, i dianu ndididi kio.” 13 O Yave wa Nzambi ovovese nkento vo: “Nkia diambu ovangidi?” O nkento ovutwidi vo: “Nioka umpunginikini, i dianu ndididi kio.” c 14 I bosi, Yave wa Nzambi ovovese nioka d vo: “Wau vo ovangidi e diambu diadi, osibilu vana vena e bulu yawonso ya vata ye bulu yawonso ya mfuta. Mu vumu kiaku okangalela, mbundukutu a ntoto o dia e lumbu yawonso ya zingu kiaku. 15 Kimbeni1e isia ova kati kwa ngeye f yo nkento, g vana kati kwa mbongo aku h ye mbongo a nkento. i Oyandi obosola2 o ntu aku, j ongeye otatika e bombo kiandi.” k 16 Kuna kwa nkento, Nzambi ovovele vo: “Wokesa iwokesa e mpasi zaku vava oyimita; mu mpasi owutila o wana, kana una vo i wau, okala yo luzolo lwasaka muna nkaz’aku, oyandi okuyala.” 17 Kuna kwa Adami,1 Nzambi ovovele vo: “Wau vo owididi e nding’a nkaz’aku yo dia e bundu kia nti kina yakanikina l vo ‘Kudie kio ko,’ o ntoto usibilu mu kuma kiaku. m Mu mpasi odila e mbongo a ntoto e lumbu yawonso ya zingu kiaku. n 18 O ntoto ukumenena mvanga ye nsende za mfinda, mvudi a kiana odia. 19 Muna kiufuta kia ndo3:15 1 Yovo “Kitantu.” 2 Yovo “odiatakesa; otufakesa.” 3:17 1 Ina ye nsasa vo: “Muntu; Wantu.”

47 se aku odila madia1 yavana ovutuka muna ntoto, kadi mu ntoto wavangilwa. a Kadi u ntoto, mu ntoto ovutuka.” b 20 I bosi, Adami ovene nkaz’andi e nkumbu vo Eva,1 kadi okituka ngudi a wantu awonso. c 21 Yave wa Nzambi ovangidi Adami yo nkaz’andi e mvuatu ´ mianda mia nkand’a bulu muna kubavuika. d 22 I bosi, Yave wa Nzambi ovovele vo: “O muntu okitukidi nze mosi mu yeto, ozeye mbote ye mbi. e Owau, muna lembi lambula koko kwandi kavela mpe bundu kia nti a moyo, f kadia kio yo zinga yakwele mvu,1—” 23 Yave wa Nzambi umvaikisi muna mpatu a Edene g kimana kavata o ntoto una kavangilwa. h 24 Nzambi ovaikisi o muntu, osidi kuna este a mpatu a Edene akelubi i yo nsosolo a nlaku a tiya wazietanga ntangwa zawonso mu lunga-lunga e nzil’a nti a moyo. Adami ovukane yo Eva wa nkaz’andi, Eva oyimiti. j Vava kawutidi Kaini, k ovovele vo: “Ngutidi mwan’a yakala muna lusadisu lwa Yave.” 2 Kuna kwalanda, owutidi diaka Abele l wa nleke a Kaini. Abele okitukidi mvungudi a mameme, vo i Kaini mvati a nsengo. 3 Vioka fikolo, Kaini otwese mbongo a ntoto se lukau kwa Yave. 4 Kansi Abele otwese akaka muna wan’antete a kambi diandi m kumosi yo mazi mau. Yave otondele Abele yo lukau lwandi, n 5 kansi katondele Kaini ko yo lukau lwandi. Muna kuma kiaki, Kaini ofungidi kikilu makasi, e ndose andi ikafalele. 6 Yave oyuvuidi Kaini vo: “Ekuma ofungidi makasi yo kafalala e ndose? 7 Avo ovangidi oma mambote, nga kuvutuka vua die-

4

3:19 1 Mvovo wa sina: “e mbolo.” 3:20 1 Ina ye nsasa vo: “Muntu Amoyo.” 3:22 1 Yovo “yamu mvu ya mvu.”

TUKU 3:20–4:17 KAPU 3 a Tuk 2:7

b Nk 104:29 Kim 3:20 Kim 12:7

c Mav 17:26

d Tuk 3:7

e Tuk 3:5

f Tuk 2:9

g Tuk 2:8

h Tuk 3:19

i Nk 80:1 Yes 37:16 Yez 10:4

 KAPU 4 j Tuk 1:28

k 1Yo 3:10-12 Yud 11

l Mat 23:35

m Luv 13:12

n Ayi 11:4 

Ndambu ya 2 a Mat 23:35 1Yo 3:10-12 Yud 11

b Ayi 12:24

c Tuk 9:5

d Tuk 2:8

e Tuk 5:4

nga diame ko e? Kansi, avo kuvanga oma mambote ko, e sumu dilangididi vana mwelo ye kani dia kuyala; nga olenda dio sunda e?” 8 I bosi, Kaini ovovese Abele wa nleke andi vo: “Twenda kuna kiana.” Ekolo bakedi kuna kiana, Kaini oyilamene Abele wa nleke andi yo kumvonda. a 9 Kuna kwalanda, Yave oyuvuidi Kaini vo: “O nleke aku Abele akweyi kena?” Kaini ovutwidi vo: “Kizeye kwame ko. Nga mono i nyingidi a nleke ame?” 10 Muna diadi, Nzambi ovovele vo: “Adieyi ´ ovangidi? Wa, o menga ma nleke aku mu kaza mena oku ngina, tuka muna ntoto. b 11 Owau osibilu, oyingilu mu ntoto wau uyaswini o nua mu tambula menga ma nleke aku ova koko kwaku. c 12 Vava ovata o ntoto, ke ukuvana mbongo1 ko. Okala se nyungani ye muntayila ova ntoto.” 13 Muna diadi, Kaini ovovese Yave vo: “E zitu dia tumbu kia bi wame dingi, kilenda dio nata ko. 14 O unu ungingidi omu nsi yayi,1 iswekama ova ndose aku; ikala se nyungani ye muntayila ova ntoto, konso ona okunsolola vonda kekumvonda.” 15 Yave umvovese vo: “Muna kuma kiaki, konso muntu ovonda Kaini, nkumbu nsambwadi kelandwa e kunda.” Muna mpila yayi, Yave wasikidisa sinsu mu kuma kia Kaini kimana kalembi vondwa kwa konso muntu okunsolola. 16 I bosi, Kaini okatukidi vana ndose a Yave yo kwenda zingila kuna nsi ya Kinkole,1 kuna este ya Edene. d 17 Kuna kwalanda, Kaini ovukane yo nkaz’andi, e o nkento oyimiti yo wuta Enoke. I bosi, Kaini oyantikidi tunga e mbanza yo 4:12 1 Mvovo wa sina: “ngolo zandi.” 4:14 1 Mvovo wa sina: “ova ndose a ntoto.” 4:16 1 Yovo “nsi a Nodi.”

TUKU 4:18–5:22 yikila yo muna nkumbu a Enoke wa mwan’andi. 18 I bosi, Enoke owutidi Iradi. Iradi owutidi Mekuyaele, Mekuyaele owutidi Metusaele, Metusaele owutidi Lameke. 19 Lameke obongele akento wole. Ona wantete nkumbu andi Ada, ona wanzole Sila. 20 Ada owutidi Yabali. Yandi i wantete mun’awana bezingilanga muna saba, ana bena ye twelezi. 21 E nkumbu a nleke andi Yubali. Yandi i wantete mun’awonso besikanga e kokolo ye tutu. 22 Sila wawuta mpe Tubali-kaini ona wavanganga e sadilwa ya mpila zawonso ya nsongo ye sengwa. O nsang’a Tubali-kaini, Nama. 23 I bosi, Lameke ovovese akazi andi, Ada yo Sila vo: ´ “Nuwa e nding’ame yeno akazi a Lameke; Nutamba o matu omu mvovo miame: Muntu mpondele, kadi mono kalwekele, Elo, mwan’a toko, kadi mono kawende. 24 Avo Kaini nkumbu 7 kelandilwa e kunda, a Ozevo Lameke nkumbu 77.” 25 Adami ovukane diaka yo nkaz’andi, o nkento owutidi mwan’a yakala. Umven’e nkumbu Sete,1b kadi wavova vo: “Nzambi umpene mwana wankaka2 vana fulu kia Abele, kadi o Kaini wamvonda.” c 26 Sete owutidi mpe mwan’a yakala, umven’e nkumbu Enose. d Muna ntangwa yayina, wantu bayantika vovela e nkumbu a Yave. Owau i nkand’a lusansu lwa Adami. Muna lumbu kina o Nzambi kavanga Adami, wamvangila muna fwaniswa kiandi. e 2 Yakala yo nkento kabavanga. f Muna lumbu kina kabavanga, g

5

4:25 1 Ina ye nsasa vo: “Wasolwa; Wasiwa.” 2 Mvovo wa sina: “mbongo yankaka.”

48 KAPU 4 a Tuk 4:15

b Tuk 5:3 1Tu 1:1

c Tuk 4:8 Mat 23:35 Ayi 11:4

d Tuk 5:6 Luk 3:23, 38

 KAPU 5 e Tuk 1:26 Yak 3:9

f Tuk 1:27 Mak 10:6

g Tuk 2:23 Yes 45:12 Mat 19:4

 Ndambu ya 2 a Tuk 4:25

b Tuk 2:17 Tuk 3:19 Rom 6:23 1Ko 15:22

c Tuk 4:26 Luk 3:23, 38

d Luk 3:23, 37

e Luk 3:23, 37

f Yud 14

g Luk 3:23, 37

wabasambula yo kubayikila vo Muntu.1 3 Vava Adami kalungisi mvu 130, owutidi mwan’ayakala muna fwaniswa kiandi, muna mpw’andi, umven’e nkumbu Sete. a 4 Vava kawutidi Sete, Adami ozingidi diaka mvu 800. Owutidi wan’amakala yo wan’amakento. 5 Ozevo, e mvu miawonso mia zingu kia Adami 930, i bosi ofwidi. b 6 Vava Sete kalungisi mvu 105, owutidi Enose. c 7 Vava kawutidi Enose, Sete ozingidi diaka mvu 807. Owutidi wan’amakala yo wan’amakento. 8 Ozevo, e mvu miawonso mia zingu kia Sete 912, i bosi ofwidi. 9 Vava Enose kalungisi mvu 90, owutidi Kenane. 10 Vava kawutidi Kenane, Enose ozingidi diaka mvu 815. Owutidi wan’amakala yo wan’amakento. 11 Ozevo, e mvu miawonso mia zingu kia Enose 905, i bosi ofwidi. 12 Vava Kenane kalungisi mvu 70, owutidi Malalele. d 13 Vava kawutidi Malalele, Kenane ozingidi diaka mvu 840. Owutidi wan’amakala yo wan’amakento. 14 Ozevo, e mvu miawonso mia zingu kia Kenane 910, i bosi ofwidi. 15 Vava Malalele kalungisi mvu 65, owutidi Yarede. e 16 Vava kawutidi Yarede, Malalele ozingidi diaka mvu 830. Owutidi wan’amakala yo wan’amakento. 17 Ozevo, e mvu miawonso mia zingu kia Malalele 895, i bosi ofwidi. 18 Vava Yarede kalungisi mvu 162, owutidi Enoke. f 19 Vava kawutidi Enoke, Yarede ozingidi diaka mvu 800. Owutidi wan’amakala yo wan’amakento. 20 Ozevo, e mvu miawonso mia zingu kia Yarede 962, i bosi ofwidi. 21 Vava Enoke kalungisi mvu 65, owutidi Metusela. g 22 Vava 5:2 1 Mvovo wa sina: “Adami; Wantu.”

49 kawutidi Metusela, Enoke okwamanene kangala yo Nzambi aludi1 mu mvu 300. Owutidi wan’amakala yo wan’amakento. 23 Ozevo, e mvu miawonso mia zingu kia Enoke 365. 24 Enoke okwamanene kangala yo Nzambi aludi. a I bosi, kamonekene diaka kwa muntu ko, kadi o Nzambi umbongele. b 25 Vava Metusela kalungisi mvu 187, owutidi Lameke. c 26 Vava kawutidi Lameke, Metusela ozingidi diaka mvu 782. Owutidi wan’amakala yo wan’amakento. 27 Ozevo, e mvu miawonso mia zingu kia Metusela 969, i bosi ofwidi. 28 Vava Lameke kalungisi mvu 182, owutidi mwan’ayakala. 29 Umven’e nkumbu Noa,1d ovovele vo: “Ondioyu okututwasila lufiaulwisu2 muna salu yeto ye mfuntu a moko meto, mu kuma kia ntoto wasibwa e kwa Yave.” 30 Vava kawutidi Noa, Lameke ozingidi diaka mvu 595. Owutidi wan’amakala yo wan’amakento. 31 Ozevo, e mvu miawonso mia zingu kia Lameke 777, i bosi ofwidi. 32 Vava Noa kalungisi kimbuta kia mvu 500, owutidi Seme, f Kami g yo Yafete. h Vava wantu bayantika wokela ova ntoto yo wuta wan’amakento, 2 o wan’a Nzambi aludi1i bamwene vo wan’amakento a wantu miote.2 Bayantikidi kubabonga se akento au, awonso ana basolele. 3 Muna kuma kiaki, Yave ovovele vo: “O mwand’ame ke uyambulwila mavangu ma wantu yakwele mvu ko, j kadi asumuki kwau.1 Muna kuma kiaki, e mvu miau mikala se 120.” k 4 Muna lumbu yayina ye kuna

6

5:22 1 Mvovo wa sina: “yo Nzambi.” Tala nsas’a Mvovo. 5:29 1 Nanga ina ye nsasa vo: “Vundu; Lufiaulwisu.” 2 Yovo “luvevoko.” 6:2 1 Yovo “ambasi.” 2 Yovo “ambote-mbote.” 6:3 1 Nanga, “kadi bevangilanga mambu muna kinitu.”

TUKU 5:23–6:14 KAPU 5 a Tuk 6:9 Nsi 8:6 Nsi 13:4 3Yo 4 Yud 14, 15

b Yoa 3:13 Ayi 11:5

c Luk 3:23, 36 d Tuk 7:1 Yez 14:14 Mat 24:37 Ayi 11:7 1Pe 3:20 2Pe 2:5

e Tuk 3:17 f Tuk 10:21 Tuk 11:10 Luk 3:23, 36

g Tuk 6:10 Tuk 10:6

h Tuk 10:2 

KAPU 6 i Yob 1:6 Yob 38:7 2Pe 2:4 Yud 6

j Tuk 7:4 1Pe 3:20

k 2Pe 3:9 

Ndambu ya 2 a Tuk 8:21 Yer 17:9 Mat 15:19

b Nk 78:40, 41 c Tuk 7:1 Yez 14:14 Ayi 11:7

d 2Pe 2:5 e Tuk 5:32 f Lus 11:18 g Mat 24:37-39 2Pe 2:5

h Tuk 7:4 i Ayi 11:7

kwalanda, vakedi Anefili1 ova ntoto. Muna kolo kiakina, wan’a Nzambi aludi bakwamanene vukana yo wan’amakento a wantu, babawutidi wana. Yau bakala se mabamba-ngolo kuna nz’ankulu, akwa tunda. 5 Muna diadi, Yave omwene vo bi wa wantu se wingi ova ntoto, kadi e ntima miau miazala yo bi e ntangwa zawonso. a 6 Yave omwene ntantu1 mu kuma kia muntu kavanga ova ntoto, o ntim’andi ukendalele.2b 7 Muna kuma kiaki, Yave ovovele vo: “Fwasa ifwasa wantu ana yavanga ova ntoto, ifwasa wantu kumosi ye bulu ya vata, ma iyatatanga ye ma itilumukanga muna zulu, kadi mbwen’e ntantu1 wau yabavanga.” 8 Kansi, Noa otondakene vana meso ma Yave. 9 Olwalu i lusansu lwa Noa. Noa muntu ansongi kakala. c Munkondwa-kuma vana vena wantu a tandu kiandi.1 Noa wakangala yo Nzambi aludi. d 10 Kuna kwalanda, Noa owutidi wana tatu amakala, Seme, Kami yo Yafete. e 11 Kansi, o ntoto wafwasuka vana meso ma Nzambi aludi, wazala yo nsoki. 12 Nzambi otadidi ova ntoto, omwene vo ufwasukidi kikilu; f mavangu ma wantu awonso1 ova ntoto mambi kaka. g 13 I bosi, Nzambi ovovese Noa vo: “Mbakidi e nzengo za fukisa wantu awonso,1 kadi o ntoto uzele yo nsoki mu kuma kiau. Muna kuma kiaki, ikubafwasa kumosi yo ntoto. h 14 Uyivangila nzaza1 ya mabaya ma nti a ngofa. i Tula yo masuku yo kusa 6:4 1 Dilenda kala vo, “Andangula,” i sia vo, ana bebwisanga akaka. Tala Nsas’a Mvovo, “Anefili.” 6:6 1 Mvovo wa sina: “uyibenze.” 2 Yovo “omwene mpasi mu ntima.” 6:7 1 Mvovo wa sina: “kadi ikibenze.” 6:9 1 Mvovo wa sina: “vana vena e mbandu andi.” 6:12, 13 1 Mvovo wa sina: “nitu zawonso.” 6:14 1 Mvovo wa sina: “nkela”; masuwa mampwena.

TUKU 6:15–7:15 yo dimbu a muna kati y’oku mbazi. 15 I wau wuwu ovangila yo: E nzaza ifwete kala ye yinkoso1 ´ 300 muna la, yinkoso 50 muna lambuka, yinkoso 30 muna zanguka. 16 Ovanga zianela mu kotesa ntemo1 muna nzaza, kinkoso kimosi tuka muna nludi. Sia o mwelo a nzaza muna luvati, b sia yo banga kiansi, banga kiazole ye banga kiatatu. 17 “Kadi omono, itwasa kizalu c ova ntoto mu fwasa nitu zawonso zina ye fulumwinu kia moyo1 oku nsi a zulu. Yawonso ina ova ntoto ifwasuka. d 18 Nsikidisi e kangu diame yo ngeye, kota muna nzaza, ongeye yo wan’aku yo nkaz’aku ye akazi a wan’aku. e 19 Kotesa muna nzaza e vangwa yamoyo ya mpila zawonso, f yole-yole, koko yo nkento kimana bavuluka yaku; g 20 e vangwa itilumukanga mun’owu wa makanda mau, e bulu ya vata mun’owu wa makanda mau ye vangwa iyatatanga ova ntoto mun’owu wa makanda mau, yole muna konso kanda ikwiza kwa ngeye muna nzaza kimana bavuluzwa. h 21 Vo i ngeye, kutika yo lunda madia ma mpila zawonso, i kimana ongeye ye bulu nuakala ye madia.” 22 Noa ovangidi mawonso kakanikinua kwa Nzambi. I una kikilu kavangidi. j I bosi, Yave ovovese Noa vo: “Kota muna nzaza, ongeye ye esi nzo aku awonso, kadi mbwene vo, ongeye i muntu ansongi vana vena e mbandu k yayi.

7

6:15 1 E kinkoso kimosi, centimetro 44,5. Tala Nku. B14. Owu wakala e nza´ za: meta 134 muna la, meta 22 muna lambuka, meta 13 muna zanguka. 6:16 ´ 1 Muna Kiyibere, tsohar. Akaka bevovanga vo o mvovo wau zianela uyikanga. Kansi, akaka bevovanga vo nludi waye´ nzama un’o la wa kinkoso kimosi uyikanga. 6:17 1 Yovo “mwand’a moyo.”

50 KAPU 6 a Tuk 14:10 Luv 2:3

b Tuk 7:16 c Tuk 1:7 Tuk 7:6, 11

d Tuk 7:21 Nk 104:29 Mat 24:39 2Pe 2:5

e Tuk 7:13 f Tuk 8:17 g Tuk 7:2 h Tuk 7:14, 15 i Tuk 1:29, 30 j Luv 40:16 Ayi 11:7

 KAPU 7 k Tuk 6:9 Ayi 10:38 Ayi 11:7 1Pe 3:12 2Pe 2:5, 9

 Ndambu ya 2 a Tuk 8:20 b Tuk 7:23 Tuk 8:19

c Tuk 2:5 d Tuk 7:11, 12 e Tuk 6:7, 17 f Tuk 8:13 g Luk 17:27 Ayi 11:7

h Tuk 6:19, 20 i Tuk 1:7 Tuk 8:2

j Tuk 9:18 1Tu 1:4

k Tuk 6:18 1Pe 3:20 2Pe 2:5

2 Konso bulu kiavelela, a kotesa makoko nsambwadi ye nkento nsambwadi; konso bulu kialembi velela, kotesa yole-yole, koko ye nkento; 3 e vangwa itilumukanga muna zulu, makoko nsambwadi ye nkento nsambwadi, mu vukisa e mbongo au ova ntoto wawonso. b 4 Kadi lumbu nsambwadi isidi, inokesa mvula c ova ntoto mu lumbu 40, fuku yo mwini; d ifukisa e ma yawonso yamoyo ina yavanga e ova nza.” 5 Noa ovangidi mawonso kakanikinua kwa Yave. 6 Vava e kizalu kiayiza ova ntoto, f Noa kimbuta kia mvu 600 kakala. 7 Noa okotele muna nzaza kumosi yo wan’andi amakala, yo nkaz’andi, ye akento a wan’andi, vitila kizalu kiza. g 8 Okotese konso bulu kiavelela ye konso bulu kialembi velela, vangwa itilumukanga ye vangwa yawonso iyatatanga ova ntoto, h 9 yizidi kwa Noa muna nzaza, yole-yole, koko ye nkento, wauna Nzambi kakanikina Noa. 10 Vioka lumbu nsambwadi, maza ma kizalu mezidi ova ntoto. 11 Muna mvu wa 600 wa zingu kia Noa, muna ngonde yazole, muna lumbu kia 17 kia ngonde yayi, muna lumbu kiaki, e nto zawonso za maza ye mielo mia zulu miziukidi. i 12 E mvula inokene ova ntoto mu lumbu 40, fuku yo mwini. 13 Muna lumbu kiaki, Noa okotele muna nzaza kumosi yo nkaz’andi yo wan’andi, Seme, Kami yo Yafete, j ye akento tatu a wan’andi. k 14 Bakotele kumosi ye bulu ya mfuta mun’owu wa makanda mau, bulu ya vata mun’owu wa makanda mau, vangwa iyatatanga ova ntoto mun’owu wa makanda mau, vangwa itilumukanga mun’owu wa makanda mau, nuni zawonso ye vangwa yawonso ina yo mave. 15 Ikwamanene kwiza kwa Noa muna nzaza, yole-yole, muna vangwa yawonso ina ye fulumwinu

51 kia moyo.1 16 Yawonso ikotele, koko ye nkento muna vangwa yawonso yamoyo, wauna o Nzambi kakanikina Noa. I bosi, Yave okangidi e kielo. 17 E kizalu ikwamanene ova ntoto mu lumbu 40, o maza mawokele, mayantikidi kukulwisa e nzaza, e nzaza iteyamene vana maza. 18 Maza mazele, makwamanene wokela ova ntoto, e nzaza iteyamene vana maza. 19 Maza mafukidi o nto´ to, e miongo miawonso mianda miakala ova ntoto midimukini. a 20 Maza mazadidi, maviokele yinkoso1 15 vana ntandu a miongo. 21 E vangwa yawonso yamoyo yakala1 ova ntoto ifwidi b— e vangwa itilumukanga, bulu ya vata, bulu ya mfuta, vangwa yakete ikiyilanga mu buka yo wantu awonso. c 22 E vangwa yawonso ova ntoto eyi yakala ye fulumwinu kia moyo1d muna mazunu, ifwidi. 23 Nzambi ofukisi vangwa yawonso yamoyo ova ntoto, tuka muntu, bulu, vangwa iyatatanga ova ntoto ye vangwa itilumukanga muna zulu. Yawonso ifukisu ova ntoto; e Noa kaka wavuluka f ye awana bakala yandi muna nzaza. 24 O maza makwamanene fukila o ntoto mu lumbu 150. g Kansi, Nzambi osidi e sungididi kwa1 Noa, kwa bulu yawonso ya mfuta ye bulu ya vata ina yakala yandi muna nzaza, h Nzambi oviokese tembwa ova ntoto, o maza mayantikidi kuluka. 2 E nto za maza ye mielo mia maza ma zulu mikangamene, e mvula ikiele. i 3 I bosi, o maza mayantikidi kuluka malembe-malembe ova ntoto. Kuna mfoko a lumbu 150, o maza makulukidi

8

7:15 1 Yovo “mwand’a moyo.” 7:20 1 E kinkoso kimosi, centimetro 44,5. Tala Nku. B14. 7:21 1 Mvovo wa sina: “E nitu zawonso zakala.” 7:22 1 Yovo “fulumwinu kia mwand’a moyo.” 8:1 1 Mvovo wa sina: “Nzambi oyindwidi.”

TUKU 7:16–8:17 KAPU 7 a 2Pe 3:5, 6

b Tuk 6:7, 17

c Luk 17:27

d Tuk 2:7 Tuk 7:15 Kim 3:19 Yes 42:5

e Tuk 6:7 2Pe 3:5, 6

f Mat 24:37-39 1Pe 3:20 2Pe 2:5, 9

g Tuk 8:3 

KAPU 8 h Tuk 6:19, 20 Ayi 11:7

i Tuk 7:11, 12 

Ndambu ya 2 a Tuk 7:20

b Tuk 6:16

c Tuk 7:19

d Tuk 7:20 Tuk 8:3

e Tuk 7:6, 11

f Tuk 7:7 1Pe 3:20 2Pe 2:5

g Tuk 6:19, 20 Tuk 7:14, 15

emvimba. 4 Muna ngonde yansambwadi, muna lumbu kia 17 kia ngonde yayi, e nzaza itensamene vana miongo mia Ararate. 5 O maza makulukidi malembemalembe yamuna ngonde yakumi. Muna ngonde yakumi, muna lumbu kiantete kia ngonde yayi, mbata za miongo zimonekene. a 6 Kuna mfoko a lumbu 40, Noa oziwidi zianela b ina kavanga muna nzaza, 7 ovaikisi e ngono-ngono; yele atilumukingi kuna mbazi yo vutuka, yavana o maza mayuma ova ntoto. 8 Kuna kwalanda ovaikisi e yembe, kimana kazaya kana vo maza makulukidi ova ntoto. 9 E yembe ke dimwene fulu kia vundila ko, divutukidi kwa Noa muna nzaza, kadi o maza makinu kaka ova ntoto wawonso. c Muna kuma kiaki, Noa ovaikisi o koko kwandi kuna mbazi, okotese e yembe muna nzaza. 10 Ovingidi diaka lumbu nsambwadi, i bosi, ovaikisi diaka e yembe muna nzaza. 11 Vava e yembe divutukidi muna nkokela, Noa omwene lukaya lwa nkunzu lwa olive muna zozo1 kiandi! Owau Noa obakwidi vo maza makulukidi ova ntoto. d 12 Ovingidi diaka lumbu nsambwadi. I bosi, ovaikisi e yembe, kansi ke divutukidi diaka kwa yandi ko. 13 Muna mvu wa 601, e muna ngonde yantete, muna lumbu kiantete kia ngonde, maza mayumini ova ntoto; Noa obangwidi e ndambu a nludi a nzaza, omwene vo maza mayumini ova ntoto. 14 Muna ngonde yazole, muna lumbu kia 27 kia ngonde, o ntoto uyumini emvimba. 15 Nzambi ovovese Noa vo: 16 “Vaika omo nzaza, ongeye, nkaz’aku, wan’aku ye akento a wan’aku. f 17 Vaikisa e vangwa yawonso yamoyo ya mpila zawonso, g vangwa itilumukanga ye bulu ye vangwa iyatatanga ova 8:11 1 Yovo “nsodi.”

TUKU 8:18–9:18 ntoto, kimana yatetana, yawutana yo wokela ova ntoto.” a 18 Noa ovaikidi kumosi yo nkaz’andi, wan’andi, b ye akento a wan’andi. 19 E vangwa yawonso yamoyo, ma iyatatanga ova ntoto, vangwa itilumukanga ye vangwa iyatatanga ova ntoto, ivaikidi muna nzaza mun’owu wa makanda mau. c 20 I bosi, Noa otungidi Yave e ziku, d obongele yankaka muna bulu yawonso yavelela ye vangwa yawonso yavelela itilumukanga, e otambikidi yo se lukau lwa ngioka vana ziku. f 21 Yave owidi nsunga zambote.1 Dianu vo, Yave ovovele muna ntim’andi vo: “Kisiba diaka ntoto g ko mu kuma kia mavangu ma wantu, kadi e ngindu za ntim’a muntu zambi kaka tuka muna kileke kiandi; h kifukisa diaka vangwa yawonso yamoyo ko nze una mpangidi. i 22 Tuka owau, e nsungi a kuna e mbongo yo kutika, e nsungi a kiozi ye mbangazi, e nsungi a sivu ye mvula, fuku yo mwini, ke zisuka ko.” j Nzambi osambwidi Noa yo wan’andi, ubavovese vo: “Nuwutana yo wokela, nuzadisa o ntoto. k 2 E vangwa yawonso yamoyo ina ova ntoto, yawonso itilumukanga muna zulu, yawonso ikiyanga ova ntoto ye mbizi zawonso za kalunga, wonga zikala kunumona. Owau yawonso iveno vana moko meno.1l 3 E vangwa yawonso yamoyo ina ova ntoto inuvene yo se madia. m Inuvene yawonso, wauna yanuvanina e mvudi a nkunzu. n 4 Kansi, vo i bulu kina yo menga mandi, o mena vo i moyo andi, ke nudie kio ko. p 5 Vana ntandu, konso ona obungula menga meno, mena vo i moyo eno, vava ivava mo. Avo bulu, kifwete fwa. Avo muntu, o muntu ndioyo kafwe-

9

8:21 1 Yovo “nsunga zilembekanga; zivuvikanga ntima.” Mvovo wa sina: “zivundisanga.” 9:2 1 Yovo “isilu kuna nsi a wisa kieno.”

52 KAPU 8 a Tuk 1:22 b Tuk 6:10 c Tuk 7:13, 14 d Tuk 12:7 e Tuk 7:2 Lev 20:25

f Nsi 27:6 g Tuk 3:17 Tuk 5:29

h Tuk 6:5 Kim 7:20 Mat 15:19

i Tuk 6:7, 17 Tuk 9:11 Yes 54:9

j Tuk 1:14 Nk 74:17 Kim 1:4

 KAPU 9 k Tuk 1:28 l Tuk 1:26 Yak 3:7

m 1Ti 4:3 n Tuk 1:29 o Lev 17:11, 14 p Lev 3:17 Lev 7:26 Lev 17:10, 13 Nsi 12:16, 23 Mav 15:20, 29 Mav 21:25

 Ndambu ya 2 a Tuk 4:8, 10 Luv 21:12

b Luv 20:13 Nta 35:30 Mat 26:52

c Tuk 1:27 d Tuk 1:28 Tuk 10:32

e Tuk 9:15 Yes 54:9

f Tuk 8:17 g Tuk 8:21 h Tuk 8:21 i Tuk 9:12, 13 j Tuk 5:32 Tuk 7:7 Tuk 10:1

te futa muna vana o moyo andi, wau vo mpangi eno. a 6 Konso muntu obungula menga ma kwandi, o menga mandi mpe mebungulwa kwa muntu ankaka, b kadi o muntu mu fwaniswa kia Nzambi kavangilwa. c 7 Vo i yeno, nuwutana yo wokela, nusayana ova ntoto.” d 8 I bosi, Nzambi ovovese Noa yo wan’andi vo: 9 “Owau nkangidi yeno e kangu e kumosi ye mbongo eno ikunulandila, 10 ye vangwa yawonso yamoyo ina yeno, nuni, bulu, vangwa yawonso yamoyo ina yeno ova ntoto, yawonso ivaikidi muna nzaza—e vangwa yawonso yamoyo ina ova ntoto. f 11 Elo, nsikidisi e kangu diame yo yeno: Kisinga fwasa diaka vangwa yawonso yamoyo1 mu maza ma kizalu ko, ngatu twasa diaka kizalu mu fwasa o ntoto.” g 12 Nzambi ovovele diaka vo: “Ekiaki i sinsu kia kangu nkangidi yo yeno ye vangwa yawonso yamoyo ina yeno, muna mbandu zawonso zikwiza. 13 Nsidi e nkongolo ame muna matuti, ikala se sinsu kia kangu nkangidi yo ntoto. 14 Vava itwasa matuti muna zulu, e nkongolo imoneka muna matuti. 15 Isungamena e kangu diame nkangidi yo yeno, ye vangwa yawonso yamoyo ya mpila zawonso; o maza ke mekituka diaka kizalu ko mu fwasa e vangwa yawonso.1h 16 E nkongolo ivaika muna matuti, omono imona yo, isungamena e kangu diakwele mvu nkangidi ye vangwa yamoyo ya mpila zawonso ina ova ntoto.” 17 Nzambi ovovese diaka Noa vo: “Ekiaki i sinsu kia kangu nkangidi ye vangwa yawonso ina ova ntoto.” i 18 Seme, Kami yo Yafete j i wan’a Noa ana bavaika muna nzaza. Kuna kwalanda, Kami 9:11, 15 1 Mvovo wa sina: “nitu zawonso.”

53 wawuta Kenani. a 19 Yau ntatu i wan’a Noa. Wantu awonso ova ntoto muna yau bawutukila yo sayana b mwawonso. 20 Noa oyantikidi vata o ntoto, okunini mpatu a vinyu. 21 Vava kanuini e vinyu, okolelo, osidi e kimpene muna saba kiandi. 22 Kami wa se dia Kenani, omwene kimpene kia se diandi Noa, osamwini wo kwa mpangi zandi zole kuna mbazi. 23 I bosi, Seme yo Yafete babongele yunga, batudidi kio vana mavembo mau, bele lunima-lunima. Bafukidi e kimpene kia se diau ekolo e ndose zau zitalanga kwakaka, ke bamwene kimpene kia se diau ko. 24 Vava Noa kasikamene muna nkolw’a vinyu, ozeye dina kavangilu kwa mwan’andi ansuka, 25 Noa ovovele vo: “Kenani c osibilu. Yambula kakituka se ntaudi1 a mpangi zandi.” d 26 Noa ovovele diaka vo: “Yambula Yave wa Nzambi a Seme kakembelwa, Vo i Kenani kakituka se ntaudi e a Seme. 27 Yambula Nzambi kavana Yafete zunga kianene, Kazingila muna saba ya Seme. Yambula Kenani kakituka mpe ntaudi a Yafete.” 28 Kuna nim’a Kizalu, f Noa wazinga diaka mvu 350. 29 Ozevo, e mvu miawonso mia zingu kia Noa 950, i bosi ofwidi. Lwalu i lusansu lwa wan’a Noa: Seme, g Kami yo Yafete. Bawutidi wana kuna nim’a Kizalu. h 2 O wan’a Yafete: Ngome, i Mangonge, j Madai, Yavani, Tubali, k Meseke l yo Tirasi. m 3 O wan’a Ngome: Asekenaze, n Rifati yo Tongarema. o

10

9:25 1 Mvovo wa sina: “ntaudi a zintaudi.”

TUKU 9:19–10:20 KAPU 9 a Tuk 10:6 b Tuk 10:32 c Nsi 7:1 d Yos 17:13 e Afu 1:28 f Tuk 7:6 

KAPU 10 g h i j k l m n o

Luk 3:23, 36 Tuk 9:18, 19 Yez 38:6 Yez 38:2 Yes 66:19 Yez 27:13 Nk 120:5 Yez 32:26 1Tu 1:5-7 Yer 51:27 Yez 27:14 Yez 38:6

 Ndambu ya 2 a Yez 27:7 b Yon 1:3 c Yes 23:1 d Tuk 50:11 e Yer 46:9 Nak 3:9

f Nta 34:2 g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z a b c

1Tu 1:8-10 Nk 72:10 Yez 27:22 Tuk 11:9 Eze 4:9 Dan 1:2 Mik 5:6 Yon 3:3 Mat 12:41 Yer 46:9 1Tu 1:11, 12 Yez 29:14 Yos 13:2, 3 Yer 47:4 Nsi 2:23 Yos 13:6 Mak 7:24 Tuk 25:10 Tuk 27:46 1Tu 1:13-16 Afu 1:21 Tuk 15:16 Nsi 3:8 Yos 11:3 Yez 27:11 1Nti 8:65 Tuk 20:1 Yos 15:20, 47 Mav 8:26 Tuk 13:10 Tuk 19:24 Yud 7 Nsi 29:23

4 O wan’a Yavani: Elisa, a Tasisi, b Kitimi c yo Dodani. 5 Muna yau i mwatuka o nkangu uzingilanga muna sanga, owu wasayana muna zunga yau, mun’owu wa ndinga zau, makanda mau ye zula yau. 6 O wan’a Kami: Kuse, Miseraime, d Puti e yo Kenani. f 7 O wan’a Kuse: Seba, g Kavila, Sabeta, Rama h yo Sabeteka. O wan’a Rama: Seba yo Dedane. 8 O Kuse wawuta Nimerode. O Nimerode i muntu antete wakituka nkwa nkuma ova ntoto. 9 Nimerode wakituka nkongo a nkuma, otelamene Yave. Kiaki i kuma o wantu bevovelanga vo: “Nze Nimerode wa nkongo a nkuma, otelamene Yave.” 10 E kintinu kiandi kiayantikila muna1 Babele, i Ereke, j Akadi ye Kalene, muna nsi ya Sina. k 11 Tuka muna nsi yayi, wele kuna Asuri, l otungidi Ninive, m Rekobote-Ire, Kala, 12 ye Resene, vana kati kwa Ninive ye Kala: Eyayi i mbanz’ampwena.1 13 Miseraime wawuta Ludime, n Yanami, Labi, Nafetukime, o 14 Paterusi, p Kaselu (muna yandi mwatuka Afelesetia) q yo Kafeto. r 15 Kenani wawuta Sidone s wa mwan’andi antete yo Kete, t 16 ye Aneyebuse, u Aneyamore, v Anengirengase, 17 Anekivi, w Aneyareke, Anesini, 18 Aneyaruvadi, x Anesemara ye Anekamati. y I bosi, esi Kenani bamwanganene. 19 Ozevo, mwingilu wa Anekenani watuka kuna Sidone yakuna Ngerare, z lukufi ye Ngaza, a yakuna Sodoma, Ngomora, b Adema ye Seboime, c lukufi ye Lasa. 20 Oyau i wan’a Kami 10:10 1 Yovo “E mbanza zantete za kintinu kiandi i.” 10:12 1 Nanga, “E mbanza zazi i ziyikilwanga vo mbanz’ampwena.”

TUKU 10:21–11:19 mun’owu wa makanda ye ndinga zau, mun’owu wa nsi ye zula yau. 21 O Seme mpe wawuta wana. Yandi i nkulu a wana awonso a Ebe, a oyandi i mpangi a Yafete wa mwan’antete.1 22 O wan’a Seme: Elame, b Asure, c Ampakesade, d Ludi yo Arami. e 23 O wan’a Arami: Usi, Kule, Ngetere yo Masi. 24 Ampakesade wawuta Sela, f o Sela wawuta Ebe. 25 Ebe wawuta wana wole. Mosi nkumbu andi Pelenge,1g kadi muna lumbu yandi e nza yavambana yakala.2 E nkumbu a mpangi andi Yoketane. h 26 Yoketane wawuta Amodade, Selefe, Kasamavete, Yerake, i 27 Kadorama, Uzale, Dikela, 28 Obale, Abimaele, Seba, 29 Ofire, j Kavila yo Yobabe; yau awonso awaya wan’a Yoketane. 30 E zunga bazingilanga kiatuka kuna Mesa yakuna Sefa, i zunga kia miongo mia Este. 31 Oyau i wan’a Seme mun’owu wa makanda ye ndinga zau, mun’owu wa nsi ye zula yau. k 32 Omama i makanda ma wan’a Noa mun’owu wa vumu ye zula yau. Muna yau i mwasayanena e zula ova ntoto kuna nim’a Kizalu. l Wantu awonso ova ntoto ndinga mosi kaka bavovanga1 yo sadila mvovo mimosi. 2 Ekolo bayendanga kuna este, basolwele nzanza muna zunga kia Sina, m bayantikidi zingila vana. 3 I bosi, bavovaziane vo: “Nuiza twavanga e dobo yo yoka zo.” Ozevo, basadidi e dobo ke mu matadi ko, dimbu ke mu nteke ko. 4 Bavovele vo: “Nui-

11

10:21 1 Nanga, “oyandi i mbuta kwa Yafete.” 10:25 1 Ina ye nsasa vo: “Vambana.” 2 Yovo “o wantu ova ntoto bavambana bakala.” 11:1 1 Mvovo wa sina: “O ntoto awonso ndinga mosi wavovanga.”

54 KAPU 10 a Tuk 11:17 b Eze 4:9 Mav 2:8, 9

c Yez 27:23 d Tuk 11:10 e 1Tu 1:17 f Tuk 11:12 Luk 3:23, 35

g Tuk 11:16 h 1Tu 1:19 i 1Tu 1:20-23 j 1Nti 9:28 1Nti 10:11

k Tuk 10:5 l Tuk 9:7 Tuk 9:19 Mav 17:26

 KAPU 11 m Tuk 10:9, 10 Dan 1:2

 Ndambu ya 2 a Tuk 9:1 b Tuk 11:1 c Tuk 1:26 d Nsi 32:8 e Yer 50:1 f Tuk 6:10 Luk 3:23, 36

g Tuk 10:22 1Tu 1:17

h Tuk 10:21 i Tuk 10:24 1Tu 1:18 Luk 3:23, 35

j Tuk 10:21 1Tu 1:18

k Tuk 10:25 1Tu 1:19

l Luk 3:23, 35

za twatunga mbanz’eto ye nzo ´ yanda ilwaka kuna zulu, twayivangila nkumbu a tunda, kimana twalembi mwangana mu nza yawonso.” a 5 I bosi, Yave okulumukini ka´ tala e mbanza ye nzo yanda itungilu kwa wan’a wantu. 6 Yave ovovele vo: “Yau awonso nkangu mosi ye ndinga mosi, b tala dina bevanganga. Owau, konso dina bekana, vanga bevanga dio. 7 Nuiza! Tukulumuka, c twabindakesa e nding’au kimana balembi bakula e ndinga ya muntu yo nkwandi.” 8 Muna mpila yayi, Yave ubamwanganese vavana, bele mu nza yawonso, d malembemalembe bayambwidi tunga e mbanza. 9 Ekiaki i kuma yayiˆ kilwa vo Babele,1e kadi i muna o Yave kabindakesela e ndinga ya nza yawonso, Yave ubamwanganese vavana, bele mu nza yawonso. 10 Olwalu i lusansu lwa Seme. f Seme mvu 100 kakala miau vava kawuta Ampakesade, g vioka mvu miole kuna nim’a Kizalu. 11 Vava kawuta Ampakesade, Seme wazinga diaka mvu 500. Wawuta wan’amakala yo wan’amakento. h 12 Ampakesade wazinga mvu 35, i bosi wawuta Sela. i 13 Vava kawuta Sela, Ampakesade wazinga diaka mvu 403. Wawuta wan’amakala yo wan’amakento. 14 Sela wazinga mvu 30, i bosi wawuta Ebe. j 15 Vava kawuta Ebe, Sela wazinga diaka mvu 403. Wawuta wan’amakala yo wan’amakento. 16 Ebe wazinga mvu 34, i bosi wawuta Pelenge. k 17 Vava kawuta Pelenge, Ebe wazinga diaka mvu 430. Wawuta wan’amakala yo wan’amakento. 18 Pelenge wazinga mvu 30, i bosi wawuta Reu. l 19 Vava ka11:9 1 Ina ye nsasa vo: “Mavuanga.”

55 wuta Reu, Pelenge wazinga diaka mvu 209. Wawuta wan’amakala yo wan’amakento. 20 Reu wazinga mvu 32, i bosi wawuta Serunge. 21 Vava kawuta Serunge, Reu wazinga diaka mvu 207. Wawuta wan’amakala yo wan’amakento. 22 Serunge wazinga mvu 30, i bosi wawuta Nako. 23 Vava kawuta Nako, Serunge wazinga diaka mvu 200. Wawuta wan’amakala yo wan’amakento. 24 Nako wazinga mvu 29, i bosi wawuta Tera. a 25 Vava kawuta Tera, Nako wazinga diaka mvu 119. Wawuta wan’amakala yo wan’amakento. 26 Tera wazinga mvu 70, i bosi wawuta Abarama, b Nako c yo Karani. 27 Olwalu i lusansu lwa Tera. Tera owutidi Abarama, Nako yo Karani; Karani wawuta Loti. d 28 Karani muna nsi andi ya kingutukila kafwila, muna Ure e ya Akaladi, f ekolo se diandi Tera kakala o moyo. 29 Abarama yo Nako bayibongele akento. O nkento wa Abarama e nkumbu andi Sarai, g o nkento a Nako e nkumbu andi Mileka, h wa mwan’ankento a Karani, wa se dia Mileka yo Yiseka. 30 Sarai sita kakala; i kakala yo mwana ko. 31 I bosi, Tera obongele mwan’andi Abarama yo ntekolo andi Loti, j wa mwan’a Karani, yo Sarai wa mwan’andi a nzitu, o nkento a Abarama wa mwan’andi, bavaikidi muna Ure ya Akaladi, bele kuna nsi ya Kenani. k I bosi, bezidi muna Karani, l bayantikiˆ di zingila muna. 32 Tera wazinga mvu 205. I bosi, Tera ofwidi muna mbanz’a Karani. I bosi, Yave ovovese Abarama vo: “Katuka omu nsi aku, sisa e yitu yaku ye nzo a se diaku, wenda kuna nsi ikusonga. m 2 Ikukitula se zula kianene, ikusambula yo tundidika e nkumbu aku, o wantu omu nge-

12

TUKU 11:20–12:12 KAPU 11 a Tuk 11:32 Luk 3:23, 34

b Tuk 12:7

c d e f g

h i j k l

Tuk 15:1, 6 Tuk 17:5 Yak 2:23 Yos 24:2 Tuk 12:4 Tuk 19:1 2Pe 2:7 Tuk 15:7 Nek 9:7 Mav 7:4 Tuk 12:11 Tuk 17:15 Tuk 20:12, 13 1Pe 3:6 Tuk 22:20 Tuk 24:15 Tuk 16:1, 2 Rom 4:19 Ayi 11:11 Tuk 11:27, 28 Tuk 10:19 Tuk 12:4 Tuk 27:42, 43 Mav 7:2, 4

 KAPU 12 m Yos 24:3 Mav 7:3, 4

 Ndambu ya 2 a Tuk 13:14, 16

b c d e f g h i j k

l

m n o p q r s t

Tuk 15:1, 5 Tuk 17:5 Tuk 22:17, 18 Nsi 26:5 Tuk 27:29, 30 Mav 3:25 Ngl 3:8 Ayi 11:8 Tuk 11:29 Tuk 11:31 Tuk 13:5, 6 Tuk 26:3 Mav 7:15, 16 Tuk 35:4 Nsi 11:29, 30 Tuk 3:15 Tuk 21:12 Tuk 28:13, 14 Rom 9:7 Ngl 3:16 Tuk 13:14, 15 Tuk 15:1, 7 Tuk 17:1, 8 Nsi 34:4 Tuk 28:16-19 Tuk 31:13 Tuk 13:1, 3 Yos 7:2 Tuk 8:20 Tuk 35:2, 3 Tuk 26:25 Tuk 20:1 Tuk 24:62 Nk 105:13 Tuk 26:1, 2 Tuk 26:7

ye besambulwilwa. a 3 Isambula awana bekusambula yo siba ona okusiba, b o makanda mawonso ova ntoto omo ngeye mesambulwilwa.”1c 4 Muna kuma kiaki, Abarama wele wauna Yave kanzayisi, wele kumosi yo Loti. Abarama kimbuta kia mvu 75 kakala vava kasisa e mbanz’a Karani. d 5 Abarama obongele nkaz’andi Sarai e yo Loti wa mwan’andi ankazi1f ye mavua mawonso g bakala mau ye wantu2 babakidi muna Karani, bele kuna nsi ya Kenani. Vava balweke muna nsi ya Kenani, h 6 Abarama oviokele muna nsi yayi yakuna zunga kia Sekeme, i lukufi ye nti mianene mia More. j Muna ntangwa yayina, Anekenani muna nsi bazingilanga. 7 I bosi, Yave omonekene kwa Abarama, umvovese vo: “Kwa mbongo aku k ivana e nsi yayi.” l Muna kuma kiaki, Abarama otungidi Yave e ziku vana fulu kiokio, ona omonekene kwa yandi. 8 Kuna kwalanda, oyalukidi vo, wele kuna zunga kia miongo kuna este ya Betele, m ovangidi saba kiandi, e Betele kuna weste, Ai n kuna este. Otungidi vo Yave e ziku, o oyantikidi vovela e nkumbu a Yave. p 9 I bosi, Abarama oyalukidi yo kwenda muna nzil’a Nengebe, q olekelele muna nzila. 10 O mvengele ukotele muna nsi, Abarama okulumukini kuna ˆ Engipito kazingila kuna mu fikolo,1r kadi o mvengele usakidi omu nsi. s 11 Vava Abarama kafinamene kota muna Engipito, ovovese nkaz’andi Sarai vo: “Dodokolo, ungwa! Nzeye wo vo u nkento ambote-mbote. t 12 Vava esi Engipito bekumona, bevova vo: ‘Ndioyo i nkaz’andi.’ 12:3 1 Yovo “mekuyibakila e nsambu.” I sia vo, mafwete vanga diambu mu vua e nsambu. 12:5 1 Mvovo wa sina: “mwan’a mpangi andi.” 2 Yovo “mioyo.” 12:10 1 Yovo “se nzenza.”

TUKU 12:13–13:17 Ozevo, bekumponda, vo i ngeye moyo bekusisa. 13 Dodokolo, ubavovesa vo u nsang’ame, kimana balembi kumpanga e mbi mu kuma kiaku, watanina o moyo ame.”1a 14 Vava Abarama kakotele muna Engipito, vana vau esi Engipito bamwene vo nkento mote kikilu. 15 E mbanda-mbanda za Faro mpe bamwene, bayantikidi kunsanisina kwa Faro. Muna kuma kiaki, o nkento oneto kuna nzo a Faro. 16 Faro osongele Abarama e ngemba mu kuma kia Sarai, umvene mameme, ngombe, mabuluku ma makoko ye mankento, ntaudi zamakala ye zamakento ye samo. b 17 I bosi, Yave otwese vuku yangolo kwa Faro y’esi nzo andi mu kuma kia Sarai, wa nkento a Abarama. c 18 Muna diadi, Faro obokele Abarama, unyuvuidi vo: “Ekuma umpangidi e diambu diadi? Ekuma kunzayisidi ko vo yandi i nkaz’aku? 19 Ekuma ovovele vo: ‘Yandi nsang’ame?’ d Tala, omono nga ibongele kakala nkaz’ame. O nkaz’aku oyu. Umbaka, nuenda kweno!” 20 Faro otumini wantu andi basindika Abarama yo nkaz’andi ye yawonso kakala yau. e Abarama ovaikidi muna Engipito, otombokele kuna Nengebe f yo nkaz’andi ye yawonso kena yau, wele kumosi yo Loti. 2 Abarama mvuama kakala muna twelezi, palata yo wolo. g 3 Vava kakatukidi muna Nengebe yo kwenda kuna Betele, wele lekelela muna nzila yavana kalweke vana fulu kiakala e saba kiandi, vana kati kwa Betele ye Ai, h 4 vana fulu katungila e ziku. Ovavana, Abarama ovovele nkumbu a Yave. 5 Loti, ona okangalanga yo Abarama, okedi mpe ye mameme mandi, ngombe ye saba. 6 E

13

12:13 1 Yovo “o moyo ame wazinga.”

56 KAPU 12 a Tuk 20:11, 12

b Tuk 20:14 Tuk 24:34, 35

c Tuk 11:29 Tuk 17:15 Tuk 23:2, 19

d Tuk 20:11, 12

e Nk 105:14 

KAPU 13 f Tuk 12:9 Tuk 20:1

g Tuk 24:34, 35

h Tuk 12:8, 9 Yos 7:2

 Ndambu ya 2 a Tuk 10:19

b Tuk 11:27

c Tuk 19:28

d Tuk 19:20-22

e Tuk 2:8, 9

f Tuk 19:28, 29

g Tuk 18:20 Tuk 19:5 2Pe 2:6-8 Yud 7

h Tuk 12:7 Tuk 15:18 Tuk 24:7 Luv 33:1

i Tuk 12:2 Tuk 15:1, 5 Luv 1:7 Ayi 11:12

nsi ke ibafwene diaka ko mu kala vamosi; mavua mau mawokele kwayingi, se diampasi kwa yau mu zingila vamosi. 7 Muna kuma kiaki, vabwidi ntantani vana vena avungudi a twelezi ya Abarama ye avungudi a twelezi ya Loti. (Muna kolo kiakina, Anekenani ye Aneperese bazingilanga muna nsi.) a 8 Dianu vo, Abarama ovovese Loti b vo: “Dodokolo, ke vakadi ntantani ko vana vena mono yo ngeye ye vana vena avungudi ame ye avungudi aku, kadi tu ampangi. 9 Olenda sola konso sambu dia nsi yayi. Dodokolo, vambana yame. Avo wele kulumonso, omono ngiele kulunene; kansi avo wele kulunene, omono ngiele kulumonso.” 10 Loti osengwele o meso, omwene vo mvivu wawonso wa Yodani c yakuna Soare d watoma yitilwa maza nze mpatu a Yave, e nze nsi ya Engipito (vitila Yave kafwasa Sodoma ye Ngomora). 11 I bosi, Loti osolele zunga kiawonso kia Yodani; Loti oyalukidi, wele kuna este. Muna mpila yayi, bavambanene. 12 Abarama okedi muna nsi ya Kenani, kansi Loti wele zingila lukufi ye mbanza za mvivu f wa Yodani. Kuna kwalanda, otungidi saba kiandi lukufi ye Sodoma. 13 Esi Sodoma yimpumbulu bakala, basumukanga kwayingi vana ndose a Yave. g 14 Vava Loti kavambane yo Abarama, Yave ovovese Abarama vo: “Dodokolo, sengola o meso maku, tuka vovo wina, tala kuna node ye kuna sude, kuna este ye kuna weste, 15 kadi e nsi yawonso ina omwene, kwa ngeye ye mbongo aku ivana yo se vua diakwele mvu. h 16 Ikitula e mbongo aku nze senge, kele vo vakala muntu olenda tanga e senge, ozevo, e mbongo aku mpe yadi tangakana. i 17 Telama, kangala omu nsi yayi yawo-

57 nso,1 kadi kwa ngeye ivana yo.” 18 Abarama okwamanene zingila mu saba. Kuna kwalanda, Abarama wele zingila vana nti mianene mia Mamere a mina kuna ˆ Keberone, b i kuna katungidi Yave e ziku. c Muna lumbu yayina, Amerafele wa ntinu a Sina, d Areoke wa ntinu a Elasa, Kedolaome e wa ntinu a Elame f yo Tidale wa ntinu a Ngoime, 2 banuene vita yo Bera wa ntinu a Sodoma, g Binsa wa ntinu a Ngomora, h Sinabi wa ntinu a Adema, Semebe wa ntinu a Seboime i yo ntinu a Bela, i sia vo, Soare. 3 Yau awonso bawanane vana Ndimb’a Sidimi, j i sia vo, Mbu a Mungwa.1k 4 Mvu 12 basadila Kedolaome, kansi muna mvu wa 13 bankolamena. 5 Muna kuma kiaki, muna mvu wa 14, o Kedolaome kumosi ye atinu ana banyikama, bayiza fwasa Anerefa muna Asetero-kanai, Azuzi muna Kami, Anemime l muna Save-kireyatai, 6 Anekore m muna mongo au a Seyire n yakuna Ele-parane, ina vana ndambu a makanga. 7 I bosi, bavutukidi, bezidi kuna Ene-misepate, i sia vo, Kadese, o basundidi e zunga kiawonso kia Aneyamaleke p ye Aneyamore q ana bazingilanga kuna Kasasoni-tama. r 8 Muna ntangwa yayina, o ntinu a Sodoma otelamene, kumosi yo ntinu a Ngomora, ntinu a Adema, ntinu a Seboime, ntinu a Bela, i sia vo, Soare, bakutakene vana Ndimb’a Sidimi mu nuana e vita 9 yo Kedolaome wa ntinu a Elame, Tidale wa ntinu a Ngoime, Amerafele wa ntinu a Sina yo Areoke wa nti´ nu a Elasa s—atinu ya banuene ye atinu tanu. 10 O Ndimb’a Sidimi wazala wakala ye mawulu ma

14

13:17 1 Mvovo wa sina: “kangala omu nsi ´ yayi, muna la ye muna lambuka kwandi.” 14:3 1 I sia vo, Mbu Afwa.

TUKU 13:18–14:19 KAPU 13 a Tuk 18:1 Tuk 23:19 Tuk 25:9, 10 Tuk 35:27

b Tuk 23:2 c Tuk 12:7 

KAPU 14 d Tuk 10:9, 10 e Tuk 14:17 f Tuk 10:22 g Tuk 10:19 Tuk 13:12

h Tuk 13:10, 12 i Nsi 29:23 j Tuk 14:10 k Nta 34:2, 12 l Nsi 2:10, 11 m Nsi 2:12 n Tuk 36:8 o Nta 20:1 p Tuk 36:12 1Sa 15:2

q Tuk 10:15, 16 r 2Tu 20:2 s Tuk 14:1, 2 

Ndambu ya 2 a Tuk 14:16 b Tuk 19:1 c Tuk 13:18 d Tuk 14:24 e Tuk 11:27 f Afu 18:29 g 2Sa 18:18 h Nk 110:4

nteke,1 ntinu a Sodoma yo ntinu a Ngomora batinini, bavuabaˆ mene muna, ana basidi batinini kuna ´ zunga kia miongo. 11 Atinu ya ana basundidi, babongele mavua mawonso ma Sodoma ye Ngomora yo madia mau mawonso, bele kwau. a 12 Banete mpe Loti wa mwan’ankazi a Abarama,1 ona wazingilanga muna Sodoma, b kumosi yo mavua mandi, bele kwau. 13 I bosi, muntu mosi ona watina wizidi zayisa kwa Abarama wa Nyibere dina divangamene. Muna kolo kiakina, Abarama wazingilanga1 vana nti mianene mia Mamere wa Nyamore, c wa mpangi a Esekole yo Ane. d Wantu awaya kangu bakanga yo Abarama. 14 Abarama vava kawidi vo yitu kiandi1e oneto se mbakami, okutakese wantu andi batoma longwa, 318 dia selo yawutukila muna nzo andi, ubalende yakuna Dani. f 15 Muna fuku, okayanese makesa mandi, oyandi ye selo yandi banuene yau yo kubafwasakesa. Babalakamene yakuna Koba, ina kuna node ya Damaseke. 16 Abarama obakidi mavua mawonso, obakidi mpe Loti wa yitu kiandi, mavua mandi, akento yo wantu ankaka. 17 Vava Abarama kavutukidi kuna kayenda sundila Kedolaome ye ntinu miakala yandi, o ntinu a Sodoma wele kika Abarama kuna Ndimb’a Save, i sia vo, Ndimb’a Ntinu. g 18 Mankizedeke h wa ntinu a Saleme, i wa ngang’a Nzambi a Mpungu-nene, j otwese mbolo ye vinyu. 19 Osambwidi Abarama, ovovele vo: “Yambula Abarama kasambulwa kwa Nzambi a Mpungu-nene, Wa Mvangi a zulu yo ntoto;

Ayi 6:20

i Ayi 7:1, 2 j Nk 83:18 Ayi 5:5, 10

14:10 1 Yovo “dimbu.” 14:12 1 Mvovo wa sina: “mwan’a mpangi a Abarama.” 14:13 1 Yovo “wazingilanga muna saba.” 14:14 1 Mvovo wa sina: “mpangi andi.”

TUKU 14:20–15:19 20 Yambula Nzambi a Mpungunene kakembelwa, Ona otambikidi e mbeni zaku ova koko kwaku!” Abarama ovene Mankizedeke tini kia kumi muna lekwa yawonso. a 21 I bosi, ntinu a Sodoma ovovese Abarama vo: “Umpana o wantu, vo i mavua baka kwaku.” 22 Kansi, Abarama ovovese ntinu a Sodoma vo: “Nzangwidi koko kwame muna dia ndofi kwa Yave wa Nzambi a Mpungunene, wa Mvangi a zulu yo ntoto, 23 kibonga konso lekwa ko muna lekwa yaku, tuka muna tini kia nsinga yamuna nsing’a nsampatu, walembi vova vo: ‘Mono yavuamisa Abarama.’ 24 Kibonga konso lekwa ko, nanga vo ina badidi kala amatoko. Vo i kunku kia wantu bele yame ntwadi—Ane, Esekole yo Mamere b—, yambula babonga e kunku yau.” Vava mambu mama maviokele, e diambu dia Yave dizidi kwa Abarama muna monameso, oku vo: “Kumoni wonga ko c e Abarama. Mono i ngubu aku. d O nsendo aku wanene kikilu ukala.” e 2 Abarama ovutwidi vo: “E Mfumu Yave, nki okumpana, wau vo yamu wau kina yo mwana ko, o muntu nkutu ovua e nzo ame i Elieze f wa musi Damaseke?” 3 Abarama okudikidi vo: “Kumpene mbongo g ko, selo kia1 nzo ame okala se mvingidi a vua diame.” 4 Kansi Yave umvutwidi vo: “O muntu ndioyo kekala mvingidi a vua diaku ko, o mwan’a ngeye kibeni1 yandi okala se mvingidi a vua diaku.” h 5 Nzambi ovaikisi Abarama kuna mbazi yo kumvovesa vo: “Dodokolo, tala kuna zulu watanga e ntetembwa, kana vo olenda wo vanga.” I bosi umvovese vo: “E mbongo aku i

15

15:3 1 Mvovo wa sina: “mwan’a.” 15:4 1 Mvovo wa sina: “ndion’otuka muna nim’aku.”

58 KAPU 14 a Ayi 7:4 b Tuk 14:13 

KAPU 15 c Nk 27:1 Yes 41:10 Rom 8:31 Ayi 13:6

d Nsi 33:29 Ngn 30:5

e Tuk 17:5, 6 f Tuk 24:2, 3 g Tuk 12:7 Mav 7:5

h Tuk 17:15, 16 Tuk 21:12

 Ndambu ya 2 a Tuk 22:17 Nsi 1:10 Rom 4:18 Ayi 11:12

b Ayi 11:8 c Rom 4:13, 22 Ngl 3:6 Yak 2:23

d Tuk 11:31 Nek 9:7

e Tuk 21:9 Luv 1:13, 14 Luv 3:7 Mav 7:6, 7

f Luv 7:4 Nta 33:4

g Luv 3:22 Nk 105:37

h Tuk 25:8 i Yos 14:1 Mav 7:7

j 1Nti 21:26 2Nti 21:11

k Tuk 17:19 Tuk 22:17

l Luv 3:8 m 1Nti 4:21

wau wuwu ikituka.” a 6 Abarama okwikidi muna Yave, b Nzambi umbadikidi vo muntu ansongi. c 7 I bosi, Nzambi okudikidi vo: “Mono i Yave, ona wavaikisa muna Ure ya Akaladi muna kuvana e nsi yayi se vua diaku.” d 8 Muna diadi, Abarama oyuvuidi: “E Mfumu Yave, aweyi izayila vo ivua e nsi yayi?” 9 Nzambi umvutwidi vo: “Wenda kumbakila mwan’a ngombe ankento wa mvu ntatu, nkombo ankento a mvu ntatu, meme dia koko dia mvu ntatu, mbwela mosi ye nsweswe a yembe.” 10 Abarama obakidi bulu yayi yawonso, ozengele yo vana kati, osidi konso ndambu mantalani ye yankaka, kansi e nuni kazengele zo ko. 11 I bosi, e nuni zidianga e nsuni ziyantikidi kulumuka vana bulu yafwa, kansi Abarama okwamanene zo yinganesa. 12 Ekolo e ntangwa yadimukanga, Abarama olele e wosola kia tulu, tombe kiangolo ye kiansisi kimbwididi. 13 I bosi, Nzambi ovovese Abarama vo: “Zaya wo vo e mbongo aku ikala se nzenza muna nsi angani, o nkangu a nsi yayina ukubabunduna yo kubabangika mu mvu 400. e 14 Kansi, fundisa ifundisa e zula kina kikubabunduna, f i bosi bevaika mo yo ulolo wa mavua. g 15 Vo i ngeye, ofwa muna luvuvamu ye kinunu kiafwana yo zikwa kumosi ye akulu aku. h 16 Kansi, muna mbandu ina ya ´ nya, e mbongo aku ivutuka mu nsi yayi, i kadi e ntangw’a tumba Aneyamore ke yafwene ko.” j 17 Vava e ntangwa yadimuka, o kuma kwabukama e tombe, vamonekene ziku diafwitanga e mwisi ye mini kialemanga, kiviokele vana kati kwa tini ya bulu. 18 Muna lumbu kiakina, Yave okangidi e kangu k yo Abarama, ovovele vo: “Ivana e nsi yayi l kwa mbongo aku, tuka kuna nzadi a Engipito yakuna nzadi anene, e nzadi a Uferate: m 19 e nsi ya

59 Anekene, a Anekenazi, Anekademo, 20 Anekete, b Aneperese, c Anerefa, d 21 Aneyamore, Anekenani, Anengirengase ye Aneyebuse.” e Sarai wa nkaz’a Abarama sita kakala, f kansi wakala yo ntaudi ankento wa musi Engipito, e nkumbu andi Anga. g 2 Muna kuma kiaki, Sarai ovovese ´ Abarama vo: “Dodokolo, ungwa! Yave wankanga e vumu yalembi wuta wana. Dodokolo, vukana yo ntaudi ame. Nanga ndenda vua wana muna yandi.” h Abarama owididi e mvovo mia Sarai. 3 Vava Abarama kazinga mvu kumi muna nsi ya Kenani, o Sarai wa nkaz’andi obongele Anga wa ntaudi andi ankento wa musi Engipito, umvene kwa Abarama kakala se nkaz’andi. 4 Abarama ovukane yo Anga, oyimiti. Vava kamwene vo oyimiti, oyantikidi veza o mfumu andi ankento. 5 Muna kuma kiaki, Sarai ovovese Abarama vo: “Ngeye i nkwa kuma muna mpasi zazi imweswanga. Mono mpene ntaudi ame ova moko maku,1 kansi vava kamwene vo oyimiti, oyantikidi kumveza. Yambula Yave kakala mfundisi ova kati kwa mono yo ngeye.” 6 Abarama ovovese Sarai vo: “Tala! E ntaudi kunsi a wisa kiaku kena. Umvanga konso una ozolele.” Sarai osakanene Anga, o Anga otayidi vana kena. 7 Kuna kwalanda, o mbasi a Yave unsolwele vana ndambu a nto a maza muna makanga, vana nto ina muna nzil’a Sure. i 8 O mbasi oyuvuidi vo: “E Anga wa ntaudi a Sarai, akweyi otuka ye akweyi okwendanga?” Anga ovutwidi vo: “Sarai wa mfumu ame ankento itinanga.” 9 Mbasi a Yave ovovese Anga vo: “Vutuka kwa mfumu aku ankento, uyikulula vana

16

16:5 1 Mvovo wa sina: “vana tulu kiaku.”

TUKU 15:20–17:5 KAPU 15 a 1Sa 15:6

b Yos 1:4

c Luv 3:17

d Yos 17:15

e Nsi 7:1 

KAPU 16 f Tuk 15:2, 3

g Ngl 4:25

h Tuk 30:1, 3

i Tuk 25:17, 18 Luv 15:22

 Ndambu ya 2 a Tuk 17:20 Tuk 25:13-16 1Tu 1:29-31

b Ngn 15:3

c Tuk 21:9 Ngl 4:22, 24

 KAPU 17 d Tuk 15:18 Nk 105:8-11

e Tuk 22:17 Nsi 1:10 Ayi 11:11, 12

f Nk 105:9-11

g Tuk 13:16 Rom 4:17

moko mandi.” 10 I bosi, mbasi a Yave ovovele vo: “Wokesa iwokesa e mbongo aku, ke ilenda tangakana ko.” a 11 Mbasi a Yave okudikidi mpe vo: “Tala, wayimita wina, mwan’a yakala owuta, ofwete kumvana e nkumbu Yisemaele,1 kadi Yave owidi e mpasi zaku. 12 O mwana okala nze buluku1 dia mfuta. Onuana ye awonso, awonso mpe bekunuanisa, mantalani kezingila ye mpangi zandi zawonso.”2 13 I bosi, Anga obokel’e nkumbu a Yave, ona kamokenenge yandi, oku vo: “U Nzambi ona omonanga,” b kadi edi kavovele vo: “Nga ova fulu kiaki mbwene ndiona okumbonanga?” 14 Ekiaki i kuma e sima kiayikilwa vo Bela-kairoi.1 (Kina vana kati kwa Kadese ye ` Berede.) 15 I bosi, Anga owutıdi Abarama o mwan’a yakala, Abarama ovene mwan’andi e nkumbu vo Yisemaele. c 16 Abarama mvu 86 kakala miau vava Anga kanwutila Yisemaele. Vava Abarama kakala ye mvu 99, Yave omonekene kwa Abarama yo kumvovesa vo: “Mono i Nzambi a Mpungungolo. Kangalela muna nzila zame yo songa vo u nkwa ziku.1 2 Tatidila itatidila e kangu diame yo ngeye, d wokesa kikilu iwokesa e mbongo aku.” e 3 Abarama ofukamene yo bokeka o lose, Nzambi okwamanene kumvovesa vo: 4 “Tala, e kangu diame dina yaku, f okituka e se dia zula yayingi. g 5 Kubokelelwa diaka Abarama1 ko, e

17

16:11 1 Ina ye nsasa vo: “Nzambi Owanga.” 16:12 1 Akaka bevovanga vo zebra. Nanga fu kia kuyitumina uyikanga. 2 Nanga, “mu lubangamu lwa mpangi zandi zawonso kezingila.” 16:14 1 Ina ye nsasa vo: “Sima kia Ndiona Wamoyo Ona Okumbonanga.” 17:1 1 Yovo “wakondwa e tumbu.” 17:5 1 Ina ye nsasa vo: “O Se Otundidikilu (Ozangikilu).”

TUKU 17:6-27 nkumbu aku ikala Abarayama,1 kadi ikukitula e se dia zula yayingi. 6 Wokesa iwokesa e mbongo aku yo kitula yo se zula yayingi, omo ngeye muvaika atinu. a 7 “Lunda ilunda e kangu diame nkangidi yo ngeye b ye mbongo aku ye mbandu zikubalanda, dikala se kangu diakwele mvu, kimana yakala se Nzambi kwa ngeye ye kwa mbongo aku. 8 Ongeye ye mbongo aku ikulandila, ikunuvana e nsi ozingilanga se nzenza c—e nsi yawonso ya Kenani—se vua dia mvu ya mvu, omono ikala Nzambi au.” d 9 Nzambi ovovese diaka Abarayama vo: “Vo i ngeye, ofwete lunda e kangu diame, ongeye ye mbongo aku ye mbandu zikubalandila. 10 Ediadi i kangu diame yo ngeye, dina ngeye ye mbongo aku nulunda: O wan’amakala awonso vovo nuina bafwete zengwa. e 11 Nufwete zengwa kutu yeno, ekiaki kikala se sinsu kia kangu diame yo yeno. f 12 Muna mbandu zeno zawonso, konso mwan’ayakala vovo nuina kafwete zengwa g muna lumbu kianana kia zingu kiandi, konso ona owutukidi muna nzo ye konso ona una vo ke mbongo aku ko, kansi wasumbilwa muna nzimbu kwa nzenza. 13 Konso mwan’ayakala owutu` kıdi muna nzo aku ye konso mwan’ayakala wasumbilwa muna nzimbu zaku, kafwete zengwa. h E kangu diame omu nitu zeno, dikala se kangu dia mvu ya mvu. 14 Konso yakala olembi zengwa e kutu kiandi, kafwete vondwa vana vena o nkangu ame. Kadi kangu diame kakulwidi.” 15 I bosi, Nzambi ovovese Abarayama: “Vo i nkaz’aku Sarai,1i kumbokelela diaka Sarai ko, kadi owau e nkumbu andi 17:5 1 Ina ye nsasa vo: “Se dia Nkangu; Se dia Ndonga.” 17:15 1 Nanga ina ye nsasa vo: “Nkwa Ntatani.”

60 KAPU 17 a Tuk 35:10, 11 b Luk 1:72, 73 c Luv 6:4 Ayi 11:8, 9

d Nsi 14:2 e Tuk 21:4 Rom 2:29

f Mav 7:8 Rom 4:11

g Luk 2:21 h Luv 12:44 i Tuk 11:29 

Ndambu ya 2 a Tuk 18:10 b Tuk 18:12 c Rom 4:19 Ayi 11:11

d Tuk 16:11 e Mat 1:2 f Tuk 26:24 g Tuk 16:10 Tuk 21:13, 18 Tuk 25:13-16 1Tu 1:29-31

h Tuk 26:3 Ayi 11:8, 9

i Tuk 18:10, 14 Tuk 21:1

j Tuk 17:13

Sara.1 16 Ikunsambula, muna yandi ikuvanina mwan’ayakala; a ikunsambula yo kunkitula se zula yayingi; muna yandi muvaika ntinu mia nkangu.” 17 Abarayama ofukamene yo bokeka o lose, oyantikidi seva yo vova muna ntim’andi b vo: “Nga e yakala dia mvu 100 olenda wuta diaka mwana? Nga Sara olenda wuta, c wau kena ye 90 lwa mvu e?” 18 Abarayama ovovese Nzambi aludi vo: “Dodokolo, sambula Yisemaele!” d 19 Muna kuma kiaki, Nzambi ovovele vo: “O nkaz’aku Sara okuwutila mwan’ayakala, umvana e nkumbu Isaki.1e Ikanga yandi e kangu diame, se kangu dia mvu ya mvu ye mbongo ikunlandila. f 20 Vo i Yisemaele, ngwidi mana ovovele. Tala, sambula ikunsambula yo kumvana wana, wokesa kikilu iwokesa e mbongo andi. Muna yandi muvaika akuluntu 12, ikunkitula se zula kianene. g 21 Kansi, ikanga e kangu diame yo Isaki, h ona o Sara kekuwutila muna nsungi yayi muna mvu ukwiza.” i 22 Nzambi vava kamene mokena yandi, okatukidi vana vena Aba rayama . 23 Aba rayama obongele mwan’andi Yisemaele yo wan’amakala awonso bawutukila muna nzo andi ye awonso kasumbila muna nzimbu, wan’amakala awonso a nzo ya Abarayama, ubazengele kutu yau muna lumbu kiakina, nze una Nzambi kamvovesa. j 24 Abarayama mvu 99 kakala miau vava kazengwa e kutu kiandi. k 25 O mwan’andi Yisemaele mvu 13 kakala miau vava kazengwa e kutu kiandi. l 26 Muna lumbu kiakina, Abarayama yo Yisemaele wa mwan’andi bazengwa. 27 O wan’amakala awonso a nzo andi, konso ona wawutukila muna nzo ye konso ona wasumbilwa muna

k Mav 7:8 Rom 4:11

l Tuk 16:16

17:15 1 Ina ye nsasa vo: “Mwan’a Nkento a Ntinu.” 17:19 1 Ina ye nsasa vo: “Tusevo.”

61 nzimbu kwa nzenza, bazengwa kumosi yo yandi. I bosi, Yave a omonekene kwa Abarayama vana nti mianene mia Mamere, b ekolo kakedi wavuanda vana mwelo a saba muna ntangwa mwini angolo. 2 Vava kasengwele o meso, omwene wantu tatu batelamene kuna vala. c Wele ntinu tuka vana mwelo a saba mu kubakika, ovumbamene vana ntoto. 3 Ovovele vo: “E Yave, avo mbweno e dienga ova meso maku, do, kuvioki ntaudi aku ko. 4 Dodokolo, yambula twanutwasila fimaza nuasukula malu d yo fonga ova viozi kia nti. 5 Wau nuviokele oku kwa ntaudi eno, yambula yanutwasila fimbolo nuakumika e nitu.1 I bosi nukwenda kweno.” Bavutwidi vo: “Ke diambu ko. Vanga kwaku dina ovovele.” 6 Abarayama wele ntinu kwa Sara muna saba, ovovele vo: “Bonga-bonga nzongo1 ntatu mia mfumfu yambote, waniema mio yo vanga e mbolo.” 7 I bosi, Abarayama wele ntinu kuna kwakala e kambi, osolele mwan’a ngombe ambote. Umvene kwa selo kiandi, unlambidi mu nzaki. 8 I bosi, obongele manteka ye kimvumina yo mwan’a ngombe ona kakubikidi, otwese madia vana bena. Otelamene vana bena, vana viozi kia nti ekolo bedianga. e 9 Bayuvuidi Abarayama vo: “O nkaz’aku Sara f akweyi kena?” Ovutwidi vo: “Muna saba kena.” 10 Mosi muna yau ovovele vo: “Muna mvu ukwiza ivutuka kwa ngeye muna nsungi yayi, o nkaz’aku Sara okala yo mwan’a yakala.” g Sara owidi e moko vana mwelo a saba una o muntu kafididi e nima. 11 Abarayama yo Sara anunu kikilu bakala. h

18

18:5 1 Mvovo wa sina: “nuakumika e ntima mieno.” 18:6 1 Mvovo wa sina: “sea.” E sea mosi, litro 7,33. Tala Nku. B14.

TUKU 18:1-23 KAPU 18 a Tuk 16:7 Afu 13:21

b Tuk 13:18 Tuk 14:13

c Tuk 19:1 d Tuk 19:2 Tuk 24:32

e Ayi 13:2 f Tuk 17:15 g Tuk 17:21 Tuk 21:2 Rom 9:9

h Tuk 17:17 

Ndambu ya 2 a Rom 4:19 b Ayi 11:11 1Pe 3:6

c Yes 40:29 Mat 19:26 Luk 1:36, 37

d Tuk 13:12 e Nk 25:14 Am 3:7

f Tuk 12:1-3 Ngl 3:14

g Nsi 4:9 h 2Pe 2:7, 8 i Tuk 13:13 Yud 7

j Tuk 11:5 Luv 3:7, 8 Nk 14:2

k Tuk 31:11 Tuk 32:30

Sara kakala diaka mu ntela ya wuta ko.1a 12 Muna kuma kiaki, Sara osevele muna nsi a ntima yo vova vo: “Wau ndunini kwame, o mfumu ame mpe se nunu kwandi, nga imona diaka e kiese kiaki?” b 13 I bosi Yave ovovese Abarayama vo: “Ekuma Sara kasevele yo vova vo, ‘Nga ndenda wuta diaka mwana mu ntela yayi?’ 14 Nga vena ye diambu ke dilendakana ko kwa Yave? c Muna mvu ukwiza ivutuka kwa ngeye muna nsungi yayi, o Sara okala yo mwan’a yakala.” 15 Kansi Sara ovakwidi o nkalu, ovovele vo: “Kisevele kwame ko!” kadi wonga kamwene. Nzambi ovovele vo: “Seva osevele.” 16 Vava o wantu batelamene benda, bamwene Sodoma d kuna ndimba, Abarayama wele yau, kabasindika. 17 Yave ovovele vo: “Nga isweka kwa Abarayama e diambu ivanga? e 18 Abarayama okituka kikilu se zula kianene ye kiangolo, e zula yawonso ova ntoto muna yandi isambulwilwa.1f 19 Kadi insolele kimana kakanikina wan’andi ye mbandu ikubalandila, balunda e nzila za Yave muna vanga oma mambote ye mansongi, g kimana Yave kalungisa mana kasia o nsilu mu kuma kia Abarayama.” 20 I bosi, Yave ovovele vo: “E kazu mu kuma kia Sodoma ye Ngomora se kingi, h masumu mau masakidi. i 21 Ikulumuka yatala kana vo mavangu mau ngwizani mena ye kazu kindwakidi. Avo ke wau ko, izaya e ziku.” j 22 I bosi, o wantu bakatukidi vana vena Abarayama, bele kuna fula dia Sodoma, kansi o Yave k okwamanene yo Abarayama. 23 Abarayama ofinamene yo vova vo: “Nga ofwasa kikilu ansongi kumosi ye yimpumbulu 18:11 1 I sia vo, Sara kamonanga diaka ngonde ko. 18:18 1 Yovo “ikuyibakila e nsambu.” I sia vo, e zula ifwete vanga diambu muna vua e nsambu.

TUKU 18:24–19:10 e? a 24 Avo 50 ma wantu ansongi mena muna mbanza, nga okubafwasa? Nga kuloloka mbanza ko mu kuma kia 50 ma wantu ansongi bena mo? 25 Ke difwene ko kwa ngeye mu vanga e diambu dia mpila yayi, wavonda wantu ansongi kumosi ye yimpumbulu, kimana edi dibwila wantu ansongi diabwila mpe yimpumbulu. b Ke difwene ko kwa ngeye. c Nga o Mfundisi a nza yawonso ke vanga edi diansongi ko e?” d 26 I bosi, Yave ovovele vo: “Avo ngwene mo 50 ma wantu ansongi muna mbanz’a Sodoma, iloloka e mbanza yawonso mu kuma kiau.” 27 Kansi Abarayama ovovele diaka vo: “Mono i mbundukutu kwame ye ntoto-ampolo. Dodokolo, e Yave, ungiambula yavova diaka. 28 Avo ntanu ukondelo muna 50 ma wantu ansongi. Nga ofwasa e mbanza yawonso mu kuma kia ntanu e?” Nzambi ovovele vo: “Kifwasa yo ko avo ngwene mo 45.” e 29 Kansi Abarayama umvovese diaka vo: “Avo muwanukini 40.” Nzambi ovutwidi vo: “Kifwasa yo ko mu kuma kia 40.” 30 Kansi, Abarayama ovovele diaka vo: “Dodokolo, e Yave, kufungi makasi ko, f kansi ungiambula yavova diaka: Avo muwanukini kaka 30.” Nzambi ovutwidi vo: “Kifwasa yo ko avo ngwene mo 30.” 31 Kansi, Abarayama ovovele diaka vo: “Dodokolo, e Yave, ungiambula yavova diaka: Avo muwanukini kaka 20.” Nzambi ovutwidi vo: “Kifwasa yo ko mu kuma kia 20.” 32 I bosi, Abarayama ovovele vo: “Dodokolo, e Yave, kufungi makasi ko, kansi ungiambula yavova diaka nkumbu mosi: Avo musolokele kaka kumi.” Nzambi ovutwidi vo: “Kifwasa yo ko mu kuma kia kumi.” 33 Vava Yave kamene vovana yo Abarayama, wele kwandi. g Abarayama ovutukidi kuna saba kiandi.

19

62

b Yud 7

E mbasi zole zilweke muna Sodoma muna nkokela, ekolo Loti kakele wavuanda vana vitu dia Sodoma. Vava Loti kabamwene, otelamene yo kwenda kubakika, ovumbamene. a 2 Ovovele vo: “Dodokolo, e mfumu zame, nuiza oku ˆ nzo a ntaudi eno nualeka kuna mu fuku wau yo sukulwa malu meno. I bosi, vava nusikama muna menemene, nuele kweno.” Muna diadi bavovele vo: “Ve, vana ntanda1 tuleka.” 3 Kansi, Loti osiandamene vo benda yandi kuna nzo andi. Ubalambidi e lambu yo vanga mbolo zakondwa mfuna, badidi. 4 Vitila benda leka, o wan’amakala a mbanza—wan’amakala a Sodoma tuka muna nleke yamuna mbuta, yau awonso—bazungidi e nzo. 5 Bayantikidi bokela Loti yo vova vo: “Akweyi bena wantu bezidi mu nzo aku omu fuku wau? Ututwasila yau oku mbazi kimana twavukana yau.” b 6 Loti ovaikidi kuna bakala, vana mwelo, i bosi okangidi e kielo. 7 Ovovele vo: “Dodokolo e mpangi zame, ke nuvangi bi wa mpila yayi ko. 8 Tala, wana wole amakento ngina yau, ke bavukanene ye yakala ko. Dodokolo, yambula yanutwasila yau nuabavanga konso dina nuzolele. Kansi, ke nuvangi diambu ko kwa wantu awaya, kadi nzenza zame ye mu nzo ame bezidi.”1c 9 Muna diadi bavovele vo: “Katuka omu nzila!” Bakudikidi vo: “E nzenza ndioyo wizidi zingila kwaku, owau yandi ozolele kutufundisa! Owau, e mbi tukuvanga isundidi ina tukanini kwa yau.” Yau awonso bafietakese1 Loti, bele bangula e kielo. 10 Muna

c Afu 19:23, 24

19:2 1 Yanzala kiakutakenanga nkangu mu teka, sumba lekwa yo tela mambu. 19:8 1 Mvovo wa sina: “kadi muna diadi i bezidi ku nsi a nludi a nzo ame.” 19:9 1 Yovo “banungwini.”

KAPU 18 a Nta 16:22

b Nk 37:10, 11 Ngn 29:16 Mal 3:18 Mat 13:49

c Nsi 32:4

d Yob 34:12 Yes 33:22

e Nta 14:18 Nk 86:15

f Luv 34:6

g Tuk 18:2, 22 

Ndambu ya 2  KAPU 19 a Tuk 18:2, 22

63 kuma kiaki, o wantu1 bakedi muna nzo balambwidi moko, batuntidi Loti muna nzo yo kanga e kielo. 11 Bavondele meso m’awana bakedi vana mwelo, tuka muna nleke yamuna mbuta, bayoyele mu vava solola o mwelo. 12 O wantu1 bakedi muna nzo bayuvuidi Loti vo: “Nga muntu diaka una yandi mu mbanza yayi? Azitu, wan’aku amakala, wan’aku amakento ye yitu yaku yawonso; ubavaikisa mu mbanza yayi! 13 Fwasa tufwasa e fulu kiaki, kadi e kazu mu kuma kia nkangu wau se kingi vana ndose a Yave. a Muna diadi, o Yave ututumini twafwasa e mbanza.” 14 Muna kuma kiaki, Loti ovaikidi, oyantikidi mokena ye azitu andi ana badi sompa o wan’andi amakento, ubavovese vo: “Nutelama! Nuakatuka va fulu kiaki, kadi Yave fwasa kefwasa e mbanza!” Kansi, azitu andi babenze vo sakana kesakananga. b 15 Ekolo kuma kwakianga, e mbasi bakwamanana vovesa Loti vo: “Telama! Bonga o nkaz’aku yo wan’aku wole amakento ana bena yaku, kimana walembi fwaswa vava e mbanza itumbwa mu kuma kia bi wandi.” c 16 Wau vo zingila kazingilanga, o wantu1 basimbidi muna koko kwandi ye muna koko kwa nkaz’andi yo muna koko kwa wan’andi wole amakento; bamvaikisi yo kunsisa kuna mbazi a mbanza, d kadi Yave umfwididi e nkenda. e 17 Vava babavaikisi kuna mbazi a mbanza, mosi muna yau ovovele vo: “Tina, wavuluza moyo aku! Kutadi kunima ko, f kuningama va konso fulu kia mvivu wau ko! g Tinina kuna zunga kia miongo kimana walembi fwaswa!” 18 Loti ubavovese vo: “Dodokolo, e Yave, kumfidi kwakuna ko! 19 Dodokolo, o ntaudi aku omweno e dienga ova meso 19:10, 12, 16 1 I sia vo, mbasi zakituka se wantu.

TUKU 19:11-30

l 2Pe 2:7, 8

maku, unsongele ngemba zaku zisundidi1 muna vuluza o moyo ame, a kansi kilendi tinina kuna zunga kia miongo ko, kadi wonga ngina wau vo e sumbula kilenda kundwakila yo fwa. b 20 Vena ye mbanza yakete ina lukufi kuna ndenda tinina. Dodokolo, nga ˆ ndenda kwame swekamena kuna e? Fulu kiakete kwaˆ ndi. Yavuluzila moyo ame kuna.” 21 Muna diadi, Nzambi ovovese Loti vo: “Ke diambu ko, ivanga dina olombele. c E mbanza ina oyikidi kifwasa yo ko. d 22 Sia ˆ nswalu! Tinina kuna, kadi kilendi vanga diambu ko yavana olwaka ko!” e Ikuma kayikidi e mbanza vo Soare.1f 23 O mwini wakivaikila vava Loti kalwaka muna mbanz’a Soare. 24 I bosi, Yave onokese lengo yo tiya muna Sodoma ye Ngomora—kwa Yave twatuka, kuna zulu. g 25 Muna mpila yayi, Nzambi wafwasa e mbanza zazi, o mvivu wawonso, kumosi yo wantu awonso a mbanza ye nti. h 26 Kansi, o nkaz’a Loti ona wakala kuna nim’a Loti, otadidi kunima, okitukidi se lunzi dia mungwa. i 27 Abarayama otelamene muna mene-mene yo kwenda vana kateka mokenena yo Yave. j 28 Vava katadidi kuna fula dia Sodoma ye Ngomora ye mvivu wawonso, omwene diambu diasivi. Mwisi wangolo wafutumukanga muna nsi nze mwisi a soka dia tiya. k 29 Vava Nzambi kafwasidi e mbanza za mvivu, osungamene Abarayama muna vaikisa Loti muna mbanza zina kafwasidi, e mbanza zina Loti kazingidinge. l 30 Kuna kwalanda, Loti otombokele tuka kuna Soare yo kwenda zingila kuna zunga kia miongo m kumosi yo wan’andi wole amakento, kadi omwene

m Tuk 19:17

19:19 1 Yovo “walakazi waku usundidi.” 19:22 1 Ina ye nsasa vo: “Yakete-kete.”

KAPU 19 a Tuk 13:13 Tuk 18:20

b Luk 17:28

c Luk 17:29-31

d 2Pe 2:7-9

e Luv 33:19

f Luk 9:62

g Tuk 13:10 

Ndambu ya 2 a Nk 143:11

b Nk 6:4

c Nk 34:15

d Tuk 19:30 Nk 68:20

e 2Pe 3:9

f Tuk 14:2

g Nsi 29:23 Luk 17:29 2Pe 2:6

h Tuk 13:10

i Luk 17:32 Ayi 10:38

j Tuk 18:2, 22

k Yud 7

TUKU 19:31–20:13 wonga wazingila kuna Soare. a Wele zingila muna nduka kumosi yo wan’andi wole amakento. 31 Ona wambuta ovovese o nleke andi vo: “O se dieto se nunu kwandi, omu nsi ke muna yakala ko dilenda vukana yeto nze una uvangamanga mu nza yawonso. 32 Wiza twavana se dieto e vinyu kanua, twaleka yandi, kimanaˆ e mbongo a se dieto yalembi fuka.” 33 Muna fuku wauna, bakolese se diau e vinyu; ona wambuta okotele, olele yo se diandi, kansi Loti kazaya wo ko vava mwan’andi kaleka yo kakatuka. 34 Muna lumbu kialanda, ona wambuta ovovese nleke andi vo: “Tala, ozono muna fuku yalele yo se diame. Yambula twamvana diaka vinyu mu fuku wau. I bosi, wenda leka yandi, kimana e ˆmbongo a se dieto yalembi fuka.” 35 Muna fuku wauna, bakolese diaka se diau e vinyu; ona wanleke okotele, olele yo se diandi, kansi Loti kazaya wo ko vava mwan’andi kaleka yo katuka. 36 Muna mpila yayi, o wana wole amakento a Loti bayimiti muna se diau. 37 Ona wambuta owutidi mwan’ayakala yo kumvana nkumbu Moabe. b Yandi i se dia Anemoabe o unu. c 38 Ona wanleke mpe owutidi mwan’ayakala yo kumvana e nkumbu Bene-ami. Yandi i se dia Aneyamone d o unu. Abarayama oyalukidi kwakuna e yo kwenda kuna nsi a Nengebe, oyantikidi zingila vana kati kwa Kadese f ye Sure. g Ekolo kazingidinge1 muna Ngerare, h 2 Abarayama ovovele diaka mu kuma kia Sara wa nkaz’andi vo: “Ondioyo nsang’ame.” i Muna diadi, Abimeleke wa ntinu a Ngerare otumisi Sara yo kumbonga. j 3 Kuna kwalanda, Nzambi wizidi kwa Abimeleke muna ndozi, muna fuku, umvo-

20

20:1 1 Yovo “kazingidinge se nzenza.”

64

g Tuk 11:29

vese vo: “Fwa ofwa mu kuma kia nkento obongele, a kadi wasompwa, kwa yakala diankaka kavuilu.” b 4 Kansi, Abimeleke kasidi kumvanga diambu ko.1 Muna kuma kiaki ovovele vo: “E Yave, nga ofwasa e zula kiakondwa e kuma?2 5 Nga ke Abarayama ko ovovele vo Sara ‘Nsang’ame’? Nga Sara mpe kavovele ko vo Abarayama ‘Mpangi ame’? Kikedi ye ngindu zambi ko. Kiazeye wo ko vo diambi yavangidi.” 6 O Nzambi aludi umvovese muna ndozi vo: “Nzeye wo vo kukele ye ngindu zambi ko, dianu isimini walembi kunsumukina. Ekiaki i kuma kiyambulwidi ko vo wamviakana. 7 Owau, vutula o nkaz’angani, kadi o muntu ndioyo ngunza, c osamba mu kuma kiaku d wakwamanana zinga. Kansi, avo kumvutwidi ko, zaya wo vo fwa ofwa, ongeye ye esi nzo aku awonso.” 8 Abimeleke osikamene muna menemene, obokele ntaudi zandi zawonso yo kubazayisa mawonso, bamwene kikilu o wonga. 9 I bosi, Abimeleke obokele Abarayama, unyuvuidi vo: “Nkia diambu diadi utuvangidi? Mu nkia diambu isumukini, otwasidi kwa mono ye kintinu kiame e sumu diampwena dia mpila yayi? Dina umpangidi ke diansongi ko.” 10 Abimeleke oyuvuidi diaka Abarayama vo: “Nkia kani okele diau vava ovangidi e diambu diadi?” e 11 Abarayama ovutwidi vo: “Kadi edi ngindwidi vo: ‘Kieleka, ova fulu kiaki ke vena vumi wa Nzambi ko, bekumponda mu kuma kia nkaz’ame.’ f 12 Kuna diak’e sambu, oyandi nsang’ame kikilu, mwan’a se diame kansi ke mwan’a ngudi ame ko, i dianu yansompela. g 13 Muna kuma kiaki, vava Nzambi kampovesa vo yasisa e nzo a se diame, h yavo-

h Tuk 12:1

20:4 1 I sia vo, kasidi vukana yandi ko. 2 Yovo “zula kiansongi.”

KAPU 19 a Tuk 19:20, 22

b Nsi 2:9

c 1Tu 18:2

d Nsi 2:19 Afu 11:4 Nek 13:1 Sef 2:9

 KAPU 20 e Tuk 13:18

f Nta 13:26

g Tuk 25:17, 18

h Tuk 10:19 Tuk 26:6

i Tuk 12:11-13 Tuk 20:11, 12

j Tuk 12:15 

Ndambu ya 2 a Tuk 12:17 Nk 105:14

b Nsi 22:22

c Nk 105:14, 15

d Yob 42:8

e Tuk 12:18, 19 Tuk 26:9, 10

f Tuk 12:11, 12 Tuk 26:7

65 vesa Sara vo: ‘I wau wuwu okunsongela walakazi:1 Konso fulu tukwenda, vova mu kuma kiame vo: “Ondioyu mpangi ame.”’” a 14 I bosi, Abimeleke obongele mameme ye ngombe ye ntaudi zamakala ye zamakento ubavene kwa Abarayama yo kumvutulwila Sara wa nkaz’andi. 15 Abimeleke ovovele mpe vo: “Tala, e nsi ame ina ova ndose aku. Kala kwaku konso kuna ozolele.” 16 Kuna kwa Sara ovovele vo: “Mpene 1.000 dia sekele za palata kwa mpangi aku. b Ekiaki i sinsu kisonga kw’awana bena yaku ye kwa wantu akaka vo kuvangidi diambu diambi ko,1 wavelela kwaku.” 17 Abarayama ododokele Nzambi aludi, Nzambi owukidi Abimeleke yo nkaz’andi ye ntaudi zandi zamakento, bayantikidi wuta o wana; 18 kadi Yave wakanga mawuta ma akento awonso a nzo a Abimeleke mu kuma kia Sara wa nkaz’a Abarayama. c Yave ovutwidi e sungididi kiandi kwa Sara nze una kavova, Yave ovangidi kwa Sara dina kasia o nsilu. d 2 Sara oyimiti, e owutidi Abarayama mwan’ayakala muna kinunu kiandi, muna ntangwa ina Nzambi kasila o nsilu. f 3 Abarayama oyikidi o mwana kanwutidi o Sara vo Isaki. g 4 Abarayama ozengele Isaki wa mwan’andi vava kalungisa lumbu nana, wauna o Nzambi kankanikina. h 5 Abarayama mvu 100 kakala miau vava kawutilwa Isaki wa mwan’andi. 6 I bosi, Sara ovovele vo: “Nzambi umpen’e kuma ´kia sevela; wantu awonso bewa wo beseva yame.”1 7 Sara okudikidi vo: “Nani wayindulanga wo vo: ‘Sara wa nkaz’a

21

20:13 1 Mvovo wa Kiyibere una ye nsasa vo: “Zola ye walakazi ulembi suka.” Tala Nsas’a Mvovo. “Zola kulembi suka.” 20:16 1 Mvovo wa sina: “Ekiaki kikala se fukwa kia meso kwa ngeye.” 21:6 1 Nanga, “bekunseva.”

TUKU 20:14–21:18 KAPU 20 a Tuk 12:13 b Tuk 20:2, 12 c Tuk 12:17 

KAPU 21 d Tuk 18:10 e Ayi 11:11 f Tuk 17:21 Tuk 18:10, 14 Rom 9:9

g Tuk 17:19 Yos 24:3 Rom 9:7

h Tuk 17:12 Lev 12:3 Mav 7:8

 Ndambu ya 2 a Tuk 16:4, 15 b Tuk 15:13 Ngl 4:22, 29

c Tuk 15:2, 4 Ngl 4:30

d Tuk 17:18 e Tuk 17:19 Rom 9:7 Ayi 11:18

f Ngl 4:22 g Tuk 16:9, 10 Tuk 17:20 Tuk 25:12, 16

h Tuk 25:5, 6 i Tuk 22:19 j Tuk 16:11 k Tuk 16:7, 8

Abarayama wadi yemeka wana’? ` Kansi, inwutıdi mwan’ayakala muna kinunu kiandi.” 8 O mwana okolele yo tauka. Abarayama ovangidi lambu dianene muna lumbu kina Isaki katauka. 9 Kansi, Sara wamonanga vo mwan’a Anga a wa musi Engipito ona kawutila Abarayama, wasakanenanga Isaki. b 10 Muna kuma kiaki, ovovese Abarayama vo: “Yinga ntaudi ankento ndioyu yo mwan’andi, kadi o mwan’a ntaudi ndioyu ke kala mvingidi a vua ko kumosi yo Isaki wa mwan’ame.” c 11 Kansi, dina kavovele mu kuma kia mwan’andi dikendelekele Abarayama. d 12 Nzambi ovovese Abarayama vo: “Kukendalala ko mu dina Sara kavovese mu kuma kia mwana ye mu kuma kia ntaudi ´ aku ankento. Wa e mvovo miandi,1 kadi ina iyikilwa vo mbongo aku muna Isaki e ituka. 13 Vo i mwan’a ntaudi akento, f ikunkitula mpe se zula, g wau kena vo mbongo aku.” 14 Abarayama osikamene muna menemene, obongele mbolo ye nsaku1 a maza ovene yo kwa Anga. Unsidi yo vana vembo, unsindikidi kumosi yo mwana. h Anga wele, oyantikidi yungana muna makanga ma Bere-seba. i 15 I bosi, o maza muna nsaku mamene, osisidi o nleke kuna nsi a finti. 16 Wele vuanda va fulu ki’ankaka, tini kilenda tubwa e nzanza, kadi edi kavovele vo: “Kizolele mona mwana ko´ vava kefwa.” Ovavukidi kwanda yo bokomoka ye dilu. 17 Nzambi owidi e nding’a nleke, j o mbasi a Nzambi obokele Anga tuka kuna zulu. Umvovese vo: k “Nkia diambu una diau e Anga? Kumoni wonga ko, kadi Nzambi owidi e nding’a nleke vana kena. 18 Telama, zangula 21:12 1 Mvovo wa sina: “nding’andi.” 21:14 1 Nsaku yavangilwanga muna nkand’a bulu.

TUKU 21:19–22:8 o nleke yo kunsimba muna koko, kadi ikunkitula se zula kianene.” a 19 Nzambi untemwene meso, omwene sima kia maza. Wele ˆ kuna, ozadisi e nsaku ye maza, onuikini o nleke. 20 Nzambi okedi yo nleke b ekolo kakudidinge. Ozingidi muna makanga, okitukidi se nkongo a nzanza. 21 Okedi muna makanga ma Parani, c o ngudi andi umbongele nkento muna nsi ya Engipito. 22 Muna kolo kiakina, Abimeleke kumosi yo Fikole wa mfumu a makesa mandi bavovese Abarayama vo: “Nzambi una yaku muna mambu mawonso ovanganga. d 23 Owau, undila e ndofi ova meso ma Nzambi vo kukumvunginika ko, kuvunginika mpe wan’ame ko ye atekelo ame. O walakazi una yasonga, i wau mpe osonga kwa mono ye kwa nkangu a nsi ozingilanga se nzenza.” e 24 Abarayama ovovele vo: “Ndidi e ndofi.” 25 Kansi, Abarayama otumbidi Abimeleke mu kuma kia sima kia maza kina e ntaudi za Abimeleke bakutumuna. f 26 Abimeleke ovutwidi vo: “Kizeye ko kana nani wavangidi wo; ongeye kwanzayisi wo ko, kiawidi diambu ko yamu unu.” 27 Muna diadi, Abarayama obongele mameme ye ngombe ovene zo kwa Abimeleke, yau wole bakangidi e kangu. 28 Vava Abarayama kavambwidi wana nsambwadi a mameme ankento muna kambi, 29 Abimeleke oyuvuidi Abarayama vo: “Ekuma ovambulwidi wana nsambwadi awaya a mameme?” 30 Abarayama ovutwidi vo: “Ongeye otambula wana nsambwadi a mameme ankento ova koko kwame se kimbangi vo mono yatima e sima kiaki.” 31 Ekiaki i kuma kayikidi e fulu kiaki vo Bere-seba,1g kadi i vau badididi e ndofi. 32 Vava baka21:31 1 Ina ye nsasa vo: “Sima kia Ndofi; Sima kia Nsambwadi.”

66

h Yoa 3:16

ngidi e kangu a vana Bere-seba, Abimeleke yo Fikole wa mfumu a makesa mandi, bavutukidi kuna nsi ya Afelesetia. b 33 I bosi, Abarayama okunini nti a tamareseke vana Bereseba, i vana kavovele nkumbu a Yave c wa Nzambi a mvu ya mvu. d 34 Abarayama okele1 muna nsi ´ ya Afelesetia mu kolo kianda.2e Vava mambu mama maviokele, Nzambi aludi otontele Abarayama, f umvovese vo: “Abarayama!” Abarayama ovutwidi vo: “Mon’oyu!” 2 Nzambi ovovele vo: “Dodokolo, bonga mwan’aku Isaki, g o mwan’aku mosi kaka, ona otoma zolanga, h wenda kuna nsi ya Moria, i wantambika se lukau lwa ngioka vana mongo umosi muna miongo ikusonga.” 3 Abarayama osikamene muna menemene, okubikidi e buluku, onete ntaudi zandi zole kumosi yo mwan’andi Isaki. Opaswidi e nkuni za lukau lwa ngioka, wele kuna fulu kina o Nzambi aludi kansonga. 4 Muna lumbu kiatatu, Abarayama osengwele o meso, omwene e fulu kuna ´ kwanda. 5 Abarayama ovovese ntaudi zandi vo: “Nusala vava ye ´ buluku, omono yo nleke okuna tukwenda mu sambila Nzambi, i bosi tuvutuka.” 6 Abarayama obongele e nkuni za lukau lwa ngioka, otudidi zo vana vembo dia Isaki wa mwan’andi. Obongele o tiya ye mbele, yau awole bele. 7 I bosi, Isaki ovovese Abarayama wa se diandi vo: “E tata!” Abarayama ovutwidi vo: “Mon’oyu e mwan’ame!” Isaki ovovele vo: “O tiya ye nkuni tuna zau, kansi akweyi dina e meme ditambikwa se lukau lwa ngioka?” 8 Abarayama ovovele vo: “E mwan’ame, o Nzambi yandi kibeni ovana e meme dia lu-

i 2Tu 3:1

21:34 1 Yovo “okele se nzenza.” 2 Mvovo wa sina: “lumbu yayingi.”

KAPU 21 a 1Tu 1:29-31

b Tuk 16:16

c Nta 10:12

d Tuk 20:17, 18 Tuk 26:26, 28

e Tuk 20:14, 15

f Tuk 26:15, 20

g Tuk 26:32, 33 

Ndambu ya 2 a Tuk 26:26, 28

b Tuk 10:13, 14 Tuk 26:1

c Tuk 12:8, 9 Tuk 26:25

d Nk 90:2 Yes 40:28 1Ti 1:17

e Ayi 11:8, 9 

KAPU 22 f Ayi 11:17

g Tuk 17:19 Yos 24:3 Rom 9:7

22

67 kau lwa ngioka.” a Yau awole bakwamanene kangala kumosi. 9 Balweke vana fulu kina Nzambi aludi kansonga. Abarayama otungidi e ziku, oyadidi e nkuni vana ntandu. Okangidi e moko yo malu ma Isaki wa mwan’andi, untensekele vana ziku, vana ntandu a nkuni. b 10 I bosi, Abarayama olambwidi o koko yo bonga e mbele kavonda o mwan’andi. c 11 Kansi e mbasi a Yave imbokele tuka kuna zulu, oku vo: “Abarayama, Abarayama!” Yandi ovutwidi vo: “Mon’oyu!” 12 Mbasi ovovele vo: “Kuvondi nleke ko, kumvangi konso diambu ko, kadi owau nzeye wo vo Nzambi ovuminanga kadi kungimini mwan’aku ko, o mwan’aku mosi kaka.” d 13 Muna diadi, Abarayama osengwele o meso, omwene vaka kia meme kivakamene mpoka muna vuangi. Abarayama wele, obongele meme otambikidi dio se lukau lwa ngioka vana fulu kia mwan’andi. 14 Abarayama oyikidi e fulu kiokio vo Yave-yire.1 Dianu wantu bevovelanga yamu unu vo: “Vana mongo andi, Yave ovana eki kivuilu o mfunu.” e 15 Mbasi a Yave obokele diaka Abarayama mu nkumbu anzole tuka kuna zulu, 16 ovovele vo: “‘Ndidi e ndofi mu mono kibeni,’ u kavovele o Yave, f ‘wau vo ovangidi e diadi yo lembi kungimina o mwan’aku, o mwan’aku mosi kaka, g 17 sambula kikilu ikusambula, wokesa kikilu iwokesa e mbongo aku nze ntetembwa za zulu, nze senge vana kumu dia mbu. h E mbongo aku ivua e mbanza za1 mbeni zau. i 18 Muna mbongo aku, j e zula yawonso ova ntoto ivuila e nsambu, wau vo owididi e nding’ame.’” k 19 I bosi, Abarayama ovutukidi vana kasisa e ntaudi zandi, 22:14 1 Ina ye nsasa vo: “Yave Ovana; Yave Okubika.” 22:17 1 Mvovo wa sina: “vitu dia.”

TUKU 22:9–23:9 KAPU 22 a Yoa 1:29 1Pe 1:18, 19

b Yoa 10:17, 18 c Ayi 11:17 d Ayi 11:17-19 Yak 2:21

e Tuk 22:2 2Tu 3:1

f Ayi 6:13, 14 g Yoa 3:16 Rom 8:32 Ayi 11:17

h Tuk 13:14, 16 Tuk 15:1, 5 Mav 3:25

i Nk 2:8 Dan 2:44

j Tuk 3:15 Rom 9:7 Ngl 3:16

k Ngl 3:8 

Ndambu ya 2 a Tuk 21:31 b Tuk 11:26, 29 c Tuk 25:20 d Tuk 24:15 Rom 9:10

 KAPU 23 e Tuk 17:17 f Yos 14:15 g Tuk 35:27 Nta 13:22

h Tuk 12:5 i Tuk 10:15 j Tuk 17:1, 8 Ayi 11:9, 13

k Tuk 21:22 l 1Tu 1:13

bele kumosi yakuna Bere-seba; a Abarayama okwamanene zingila kuna Bere-seba. 20 I bosi, Abarayama otambwidi e nsangu vo: “O Mile` ka mpe owutıdi Nako wa mpangi b aku o wana: 21 O mwan’antete i Usi, o Buze i nleke andi, o Kemuele i se dia Arami, 22 Mileka owutidi mpe Kesede, Kazo, Piledasi, Yidelafe yo Betwele.” c 23 Betwele owutidi Rebeka. d Mi` leka owutıdi Nako wa mpangi a Abarayama wana nana. 24 O makangu mandi ona wakala ye nkumbu vo Ruma, owutidi mpe wana: Teba, Ngakami, Takasi yo Maka. O Sara mvu 127 kazinga; e miami i mvu mia zingu kia Sara. e 2 Sara muna Kireyatearaba f kafwila, i sia vo, Keberone, g muna nsi ya Kenani. h Abarayama okendalele1 yo dila Sara. 3 Abarayama okatukidi vana vena e vimbu dia nkaz’andi, ovovese wan’a Kete i vo: 4 “Omono i nzenza, izingilanga ova kati kweno. j Dodokolo, nuntekela e ndambu a ntoto vovo nuina yakala se fulu kia ziami, kimana yakatula e mvumbi ame yanzika.” 5 Muna diadi, wan’a Kete bavutwidi kwa Abaraya´ ma vo: 6 “Utuwa e mfumu ame. Ongeye u nkuluntu wasolwa kwa Nzambi1 ova twina. k Olenda zika nkaz’aku mu ziami kimosi muna ziami yeto yambote. Ke mosi ko mu yeto okuyimina e ziami mu zika o nkaz’aku.” 7 Abarayama otelamene, ovumbamene vana vena nkangu a nsi, i sia vo, wan’a Kete, l 8 ubavovese vo: “Avo nutondele1 vo ´ yazika nkaz’ame, nungwa, nudodokela Eferone wa mwan’a Soka, 9 kantekela o nduk’a Makepela, owu wina vo wandi; wina kuna nsuk’a mpatu andi. Yambula

23

23:2 1 Yovo “olundidi e kifwidi.” 23:6 1 Nanga, “nkuluntu anene.” 23:8 1 Yovo “mioyo mieno mitondele.”

TUKU 23:10–24:11 kantekela wo vana meso meno, muna ntalu a palata a ufwa, kimana omono yakala ye ziami kiakuvuila.” b 10 Eferone okedi wavuanda vana vena wan’a Kete. Eferone wa Nkete ovutwidi Abarayama vana meso ma wan’a Kete ye vana meso ma wantu awonso bakotelenge vana vitu dia mbanza, c oku vo: 11 “Ke wau ko, e mfumu ame! Ungwila. Ivene mpatu yo nduka una mo. Ova meso ma wan’a nkangu ame, ivanini yo. Zika o nkaz’aku.” 12 Muna diadi, Abarayama ovumbamene vana ndose a nkangu a nsi, 13 ovovese Eferone vana meso ma nkangu vo: “Dodokolo, ungwila! Nzolele futa e ntalu a palata ifwene mu mpatu yoyo. Dodokolo, tambula yo, kimana ˆ yazikila o nkaz’ame muna.” 14 I bosi, Eferone ovutwidi Abarayama vo: 15 “E mfumu ame, ungwila. E ntalu a mpatu yoyo 400 za sekele1 za palata, kansi nki kiokio vana vena mono yo ngeye? Zika o nkaz’aku.” 16 Vava Abarayama kawidi una uvovele Eferone, ovene Eferone lutangu lwa palata kayikidi vana meso ma wan’a Kete, 400 za sekele1 za palata, mun’owu wa tezelo kia akiti. d 17 Muna mpila yayi, e mpatu a Eferone kuna Makepela, eyi yakala mantalani ye Mamere—e mpatu yo nduka wakala mo ye nti miawonso miakala muna mwingilu wawonso wa mpatu—yakituka se 18 ya Abarayama. Wasumbila yo vana meso ma wan’a Kete ye vana meso ma wantu awonso bakotelenge vana vitu dia mbanza. 19 I bosi, Abarayama ozikidi nkaz’andi Sara muna nduk’a mpatu a Makepela, ina mantalani ye Mamere, i sia vo, Keberone, muna nsi a Kenani. 20 Muna mpila yayi, e mpatu yo nduka wa23:15, 16 1 E sekele mosi, grama 11,4. Tala Nku. B14.

68 KAPU 23 a Tuk 23:15

b Tuk 25:9, 10 Tuk 49:29-33 Tuk 50:13, 14

c Ru 4:1

d Mav 7:15, 16 

Ndambu ya 2 a Tuk 25:9, 10 Tuk 49:29-33 Tuk 50:13, 14

 KAPU 24 b Tuk 13:2

c Tuk 15:2, 3

d Tuk 28:1 Nsi 7:1, 3 2Ko 6:14

e Tuk 22:20-23

f Tuk 11:27, 28 Tuk 15:7

g Ayi 11:15

h Tuk 12:1 Ayi 11:8

i Mik 7:20 Luk 1:72, 73 Ayi 6:13, 14

j Ayi 11:18

k Tuk 13:14, 15 Tuk 26:3, 4 Nsi 34:4 Mav 7:4, 5

l Ayi 1:7, 14

m Tuk 12:5

n Tuk 24:2, 3

kala mo, iveno kwa Abarayama vana meso ma wan’a Kete, yakala se ziami kiandi. a Abarayama onunini, e mvu miandi se miayingi, Yave osambwidi Abarayama muna mawonso. b 2 Abarayama ovovese selo kiandi kiambuta, ona walunga-lunganga yawonso kakala yau muna nzo: c “Dodokolo, sia koko kwaku oku nsi a sina dia kulu kwame, 3 wadia e ndofi muna Yave, wa Nzambi a zulu ye Nzambi a ntoto, vo kubongela mwan’ame nkento ko vana vena o wan’amakento a Anekenani, omu nsi yayi izingilanga. d 4 Kansi, ofwete kwenda kuna nsi ame, kuna kwa yitu yame, e wabongela mwan’ame Isaki o nkento.” 5 Kansi o selo unyuvuidi vo: “Adieyi mvanga avo nkento kazolele kwiza yame ko oku nsi yayi? Nga mfwete vutula mwan’aku kuna nsi ina watuka e?” f 6 Abarayama umvutwidi vo: “Keba walembi vutula mwan’ame kuna nsi yayina. g 7 Yave wa Nzambi a zulu, ona wankatula muna nzo a se diame, muna nsi a yitu yame, h ona wampovesa yo kundila e ndofi vo: i ‘Kwa mbongo aku j ivana e nsi yayi,’ k otuma e mbasi ˆ andi kuna ntwal’aku, l i kuna kikilu obongela mwan’ame o nkento. m 8 Kansi, o nkento avo kezola kwiza yaku ko, ongeye ovevoka muna ndofi yayi. Kansi, kuvutula mwan’ame kwakuna ko.” 9 Muna diadi, o selo osidi o koko kwandi kuna nsi a sina dia kulu kwa Abarayama wa mfumu andi, undididi e ndofi muna diambu diadi. n 10 O selo obongele samo kumi muna samo za mfumu andi, otelamene, onete ma yambote ya mpila zawonso ya mfumu andi. I bosi, wele kuna Mesopotamia, kuna mbanz’a Nako. 11 Obubamese e samo lukufi ye sima kia maza kuna mbazi a mbanza. Nkokela kwakala, muna ntangwa

24

69 ina akento bevaikanga mu kwenda teka o maza. 12 I bosi, osambidi vo: “E Yave wa Nzambi a mfumu ame Abarayama, unsambula do mu lumbu kia unu yo songa walakazi waku kwa mfumu ame Abarayama. 13 Tala, ntelamene ova nto a maza, o wan’amakento a mbanza mu kwiza bena bateka o maza. 14 Ozevo, yambula diavanagamena owu, o ndumba ivovesa vo: ‘Dodokolo, kulumuna o mvungu aku yanua o maza,’ kamvutula vo: ‘Nua kwaku, inuika mpe samo zaku,’ yambula kakala nkento ona osolele mu kuma kia selo kiaku Isaki; i wau izayila wo vo osongele walakazi kwa mfumu ame.” 15 Una kamene samba ko, Rebeka olweke yo mvungu andi vana vembo. Rebeka mwan’a Betwele a kakala, wa mwan’a Mileka, b wa nkento a Nako, c wa mpangi a Abarayama. 16 O ndumba mote kikilu kakala, mwenze; kasidi vukana yo yakala ko. Okulumukini kuna nto, ozadisi o mvungu andi yo maza, otombokele. 17 O selo wele ntinu, wele wanana yandi. Umvovese vo: “Dodokolo, umpana fimaza mu mvungu aku yanua.” 18 Umvutwidi vo: “Nua kwaku e mfumu ame.” Vana vau, okulumwini o mvungu vana vembo, osimbinini wo ekolo kekunuikanga. 19 Vava kamanisi kunuika, ovovele vo: “Iteka mpe maza mu kuma kia samo zaku yavana ziyukuta.” 20 Odukumunidukumuni o mvungu andi van’e nuinu dia bulu yo kwenda e ntinu nkumbu miayingi kuna sima mu teka o maza. Okwamanene teka o maza mu kuma kia samo zandi zawonso. 21 Muna kolo kiokio, o muntu okedi e pi-i,` untungunuini yo sivika, ovingıdi mu zaya kana vo Yave osambwidi o nkangalu andi yovo ve. 22 Vava e samo zimene nua, o muntu umvene nlung’a wolo wa tula mu nzunu wakala ye zitu dia

TUKU 24:12-33 KAPU 24 a Tuk 22:23

b Tuk 11:29

c Tuk 11:26 

Ndambu ya 2 a Tuk 22:23

b Tuk 11:29

c Tuk 25:20 Tuk 29:10

ndambu a sekele1 ye nlunga miole mia wolo mia moko miakala ye zitu dia sekele1 kumi, 23 ovovele vo: “Unzayisa do, u mwana nani? Nga muna nzo a se diaku muna ye fulu kina tulenda leka mu fuku wau?” 24 Rebeka umvutwidi vo: “I mwan’a Betwele a wa mwan’a Mileka, ona kawutila Nako.” b 25 Okudikidi vo: “Tuna ye titi yayuma ye titi yankunzu. Tuna mpe ye fulu kia leka.” 26 Muna diadi, o muntu ovumbamene yo samba kwa Yave, 27 ovovele vo: “Yambula Yave wa Nzambi a mfumu ame Abarayama kakembelwa, kadi kayambwidi songa walakazi ye kwikizi kiandi ko kwa mfumu ame. Yave umfididi yamuna nzo a mpangi za mfumu ame.” 28 O mwan’a ndumba wele ntinu mu zayisa mambu mama kwa esi nzo a ngudi andi. 29 Rebeka wakala yo mpangi, e nkumbu andi Labani. c O Labani wele ntinu kwa muntu okedi kuna mbazi, vana ndambu a nto a maza. 30 Vava kamwene o nlung’a nzunu ye nlunga miamoko kwa nsang’andi Rebeka yo ´ wa e mvovo miandi vo: “Iwau wuwu kampovese o muntu,” Labani wele kika o muntu okedi watelama vana ndambu a samo, vana nto a maza. 31 Ovovele vo: “Wiza, ongeye wasambulwa kwa Yave. Ekuma otelamene kaka ovava? Nkubikidi kala e nzo ye fulu kia samo.” 32 Muna diadi, o muntu okotele muna nzo, Labani okatwidi mazitu vana samo, ovene titi yayuma ye titi yankunzu kwa samo. Ovene mpe maza kwa muntu kasukula malu mandi ye malu ma wantu kakedi yau. 33 Kansi, vava bamvene madia kadia, o muntu ovovele vo: “Kidia ko yavana ikuzayisa dina ngina diau.” Labani ovovele vo: “Vova kwaku.” 24:22 1 E sekele mosi, grama 11,4. Tala Nku. B14.

TUKU 24:34-55 34 O muntu ovovele vo: “Omono i selo kia Abarayama. a 35 Yave osambulanga kikilu mfumu ame yo kumvuamisa, umvene mameme, ngombe, palata, wolo, ntaudi zamakala ye zamakento, samo ye mabuluku. b 36 Vana ntandu, o Sara wa nkaz’a mfumu ame wawutila mfumu ame o mwan’ayakala muna kinunu kiandi, c kwa yandi kevana yawonso kena yau. d 37 O mfumu ame ndofi kandisisi, oku vo: ‘Kufwete bongela mwan’ame nkento ko vana vena wan’amakento a Anekenani, omu nsi izingilanga. e 38 Kansi, wenda kuna nzo a se diame, kuna kwa yitu yame, f wabongela mwan’ame o nkento.’ g 39 Yayuvula kwa mfumu ame vo: ‘Adieyi mvanga avo nkento kazolele kwiza yame ko?’ h 40 Wamvutula vo: ‘O Yave ona isadilanga,1i okutwikila mbasi andi j yo sambula kieleka o nkangalu aku. Ofwete bongela mwan’ame o nkento kuna kwa yitu yame ye muna nzo a se diame. k 41 Avo wele kwa yitu yame, oyau balembi kuvana o nkento, ongeye ovevoka muna ndofi undididi. Muna mpila yayi ovevoka muna ndofi aku.’ l 42 “O unu vava ngiele vana nto a maza, nsambidi vo: ‘E Yave wa Nzambi a mfumu ame Abarayama, avo ozolele sambula o nkangalu ame, 43 tala, ntelamene ova nto a maza. Ozevo, yambula diavangamena owu, o ndumba m okwiza teka o maza, ona ivovesa vo: “Dodokolo, umpana fimaza mu mvungu aku yanua,” 44 yo kumpovesa vo: “Nua kwaku, iteka mpe maza mu kuma kia samo zaku.” Yambula kakala nkento ona Yave kasolele mu kuma kia mwan’a mfumu ame.’ n 45 “Una kiamene samba ko muna ntim’ame, Rebeka olwe24:40 1 Mvovo wa sina: “ona ikangadilanga oku ndose andi.”

70 KAPU 24 a Tuk 15:2, 3

b Tuk 12:15, 16 Tuk 13:2 Tuk 24:1

c Tuk 21:1, 2 Rom 4:19 Ayi 11:11

d Tuk 25:5

e Tuk 24:2, 3 Tuk 28:1

f Tuk 22:20-23

g Tuk 24:4

h Tuk 24:5

i Tuk 48:15

j Ayi 1:7, 14

k Tuk 11:25

l Tuk 24:9

m Tuk 24:16

n Tuk 24:14 

Ndambu ya 2 a Tuk 24:15, 17

b Tuk 24:18

c Tuk 24:22, 23

d Tuk 24:27

e Tuk 24:8

ke yo mvungu andi vana vembo, okulumukini kuna nto yo yantika teka o maza. I bosi, imvovese vo: ‘Dodokolo, umpana maza yanua.’ a 46 Vana vau okulumwini o mvungu andi vana vembo, ovovele vo: ‘Nua kwaku, b ivana mpe maza kwa samo zaku.’ I bosi nduini, ovene mpe maza kwa samo. 47 I bosi, inyuvuidi: ‘Ongeye u mwan’a nani?’ Umvutwidi vo: ‘I mwan’a Betwele wa mwan’a Mileka, ona kawutila Nako.’ Muna kuma kiaki, insidi o nlunga mu nzunu ye muna moko mandi. c 48 Ngienzekele o ntu yo samba kwa Yave, nkembelele Yave wa Nzambi a mfumu ame Abarayama, d ona wamfididi muna nzil’ambote kimana yabonga mwan’ankento a mpangi a mfumu ame mu kuma kia mwan’andi. 49 Owau, nunzayisa kana vo nuzolele songa walakazi ye kwikizi kwa mfumu ame; kansi avo ke wau ko, nunzayisa, kimana yazaya dina ivanga.”1e 50 Labani yo Betwele bavutwidi vo: “Wau vo e diambu diadi kwa Yave ditukidi, katulendi vova ko vo elo yovo ve.1 51 O Rebeka yandi oyu ova ntadisi aku. Umbonga wenda yandi, yambula kakituka nkento a mwan’a mfumu aku, wauna o Yave kavovele.” 52 Vava selo kia Abarayama kawidi e mvovo miau, ovumbamene vana ntoto, vana ndose a Yave. 53 O selo oyantikidi vaikisa e nlunga ye nsanga mia palata ye wolo ye mvuatu, ovene mio kwa Rebeka, ovene lekwa yantalu kwa mpangi andi ye kwa ngudi andi. 54 I bosi, o selo yo wantu bakedi yaˆ ndi badidi yo nua, balele muna. Vava selo kasikamene muna mene, ovovele vo: “Nunsindika kwa mfumu ame.” 55 Muna 24:49 1 Mvovo wa sina: “yaviluka ku lunene yovo ku lumonso.” 24:50 1 Yovo “Ke tuna ye owu tuvovela edi diambi ko ngatu diambote kwa ngeye.”

71 diadi, o mpangi yo ngudi a Rebeka bavovele vo: “Yambula o ndumba kakala yeto kana lumbu kumi kaka. I bosi kekwenda kwandi.” 56 Kansi o selo ubavovese vo: “Ke nunsimbi diaka ko, wau vo Yave osambwidi o nkangalu ame. Nunsindika, kimana ngienda kwa mfumu ame.” 57 Bavovele vo: “Yambula twabokela mwan’a ndumba, twanyuvula.” 58 Babokele Rebeka, banyuvuidi: “Nga ozolele kwenda kumosi yo muntu ndioyu e?” Ovutwidi vo: “Nzolele kwenda.” 59 Basindikidi nsang’au Rebeka a yo ndezi andi,1b selo kia Abarayama yo wantu andi. 60 Basambwidi Rebeka yo kumvovesa vo: “E nsang’eto, yambula wakituka ngudi a mazunda ma mafunda kumi,1 yambula e mbongo aku yavua e mbanz’a2 mbeni zau.” c 61 Rebeka ye ntaudi zandi bakubamene, bamente muna samo, balende o muntu. Muna mpila yayi, o selo obongele Rebeka, wele kwandi. 62 O Isaki wizidi akangadinge muna nzil’a Bela-kairoi, d kadi mu nsi ya Nengebe e kazingilanga. 63 Isaki ovaikidi muna nkokela, mu kangala fioti muna mpatu yo yindula. f Vava kasengwele o meso, omwene samo zikwizanga! 64 Vava Rebeka kasengol’o meso, omwene Isaki, vana vau okulumukini vana samo. 65 Oyuvuidi kwa selo vo: “Nani ndiona okwizanga mu mpatu mu wanana yeto?” O selo ovutwidi vo: “I mfumu ame.” Muna diadi, Rebeka obongele fukwa yo fukila ntu andi. 66 O selo ozayisi Isaki mawonso kavangidi. 67 I bosi, Isaki onete Rebeka muna saba kia Sara wa ngudi andi. g Muna mpila yayi, Isaki obongele Rebeka se nkaz’andi; unzole24:59 1 I sia vo, ndezi andi ona wakituka se ntaudi andi. 24:60 1 Mvovo wa sina: “Yambula wakituka mazunda ma mazunda.” 2 Mvovo wa sina: “vitu dia.”

TUKU 24:56–25:13 KAPU 24 a Tuk 28:5

b Tuk 35:8

c Tuk 22:15, 17

d Tuk 16:14 Tuk 25:11

e Tuk 12:9 Tuk 20:1 Nta 13:22 Afu 1:9

f Nk 77:12 Nk 143:5

g Ayi 11:9 

Ndambu ya 2 a Tuk 26:8 b Tuk 23:2, 19 

KAPU 25 c Tuk 37:28 Luv 2:15 Nta 31:2 Afu 6:2

d 1Tu 1:32, 33

e Tuk 24:36

f Tuk 21:14

g Tuk 23:8, 9 Tuk 49:29, 30

h Tuk 23:2, 19

i Tuk 17:19 Tuk 26:12-14

j Tuk 16:14

k Tuk 16:10, 11

l Ngl 4:24

le kwayingi. a Isaki ofiaulwisu mu kuma kia lufwa lwa ngudi andi. b Abarayama obongele diaka nkento ankaka, e nkumbu andi Ketura. 2 Kuna kwalanda, wanwutila Zimerane, Yokesane, Medane, Midiani, c Yisebake yo Sua. d 3 Yokesane owutidi Seba yo Dedane. Muna Dedane mwawutukila: Anesurami, Aneletusi ye Aneyalumi. 4 O wan’a Midiani: Efa, Efe, Kanoke, Abida yo Eleda. Awonso awaya i wan’a Ketura. 5 Kuna kwalanda, Abarayama ovene Isaki e yawonso kakala yau, 6 kansi kuna kwa wan’andi kawuta ye makangu, Abarayama ubavene tukau. I bosi, ekolo kakala o moyo, ubasindikidi ´ kuna este, kwanda yo mwan’andi Isaki, f kuna nsi ya Este. 7 Abarayama mvu 175 kazinga. 8 I bosi, Abarayama ofwidi muna ununu wambote, onunini ye zingu kiakiese, ozikilu wauna wazikilwa akulu andi.1 9 O wan’andi Isaki yo Yisemaele banzikidi muna nduk’a Makepela, muna mpatu ya Eferone wa mwan’a Soka, wa kanda dia Kete, eyi ina mantalani ye Mamere, g 10 e mpatu ina Abarayama kasumba ˆ kwa wan’a Kete. I muna Abarayama kazikwa kumosi yo nkaz’andi Sara. h 11 Vava Abarayama kafwa, Nzambi wakwamanana sambula Isaki wa mwan’andi. Isaki i wazingilanga lukufi ye Bela-kairoi. j 12 Lwalu i lusansu lwa Yisemaele k wa mwan’a Abarayama ona Anga l wa musi Engipito, wa ntaudi a Sara kawutila Abarayama. 13 Ezazi i nkumbu za wan’a Yisemaele, basonekwa muna nkumbu zau, mun’owu wa tuvila

25

25:8 1 Mvovo wa sina: “oyikakeso yo nkangu andi.”

TUKU 25:14–26:3 twau: O mwan’antete a Yisemaele i Nebayote, a i bosi Keda, b Adebele, Mibesame, c 14 Misema, Duma, Masa, 15 Kadadi, Tema, Yetule, Nafisi yo Kedema. 16 Awaya i wan’a Yisemaele, ezazi i nkumbu zau mun’owu wa mavata mau mana bazingilanga ye fulu ina bazingilanga muna saba,1 mfumu 12 mun’owu wa makanda mau. d 17 Yisemaele mvu 137 kazinga. I bosi, ofwidi yo zikwa wauna wazikilwa akulu andi.1 18 Wan’andi bazingilanga tuka kuna Kavila, e lukufi ye Sure, f eyi ina lukufi ye Engipito, yakuna Asuri. Bazingilanga mantalani ye mpangi zau zawonso. g 19 Lwalu i lusansu lwa Isaki wa mwan’a Abarayama. h Abarayama owutidi Isaki. 20 Isaki mvu 40 kakala miau vava kasompa Rebeka, wa mwan’a Betwele i wa musi Arami ya Padani-arami, wa nsang’a Labani wa musi Arami. 21 Isaki wadodokelanga Yave mu kuma kia nkaz’andi, kadi sita kakala; muna kuma kiaki, Yave owidi e ndodokela zandi, o nkaz’andi Rebeka oyimiti. 22 O wana bakala muna vumu kiandi bayantikidi nuana, j muna diadi ovovele vo: “Avo i wau, ekuma mfwete kwamanena zinga?” Rebeka oyuvuidi Yave. 23 Yave ovovese Rebeka vo: “Zula yole ina omu vumu kiaku, k makanda mole mevaika omu vumu kiaku; l zula kimosi kisunda zula kiankaka o nkuma, m ona wambuta osadila ona wanleke.” n 24 E ntangw’a wuta vava yafwana, kinga mapasa makala muna vumu kiandi. 25 Ona wantete ovaikidi, yandi awonso wa mbwaki, e nitu andi yawonso ikedi nze mvuatu a mika, o i dianu bamvanini e nkumbu Esau.1p 25:16 1 Yovo “nzo za saba zazungwa e yaka.” 25:17 1 Mvovo wa sina: “oyikakeso yo nkangu andi.” 25:25 1 Ina ye nsasa vo: “Nkwa Mika.”

72 KAPU 25 a Tuk 36:2, 3 Yes 60:7

b Nk 120:5 Yer 49:28 Yez 27:21

c 1Tu 1:29-31 d Tuk 17:20 e 1Sa 15:7 f Tuk 16:7, 8 g Tuk 16:11, 12 h Tuk 22:2 Mat 1:1, 2

i Tuk 22:23 j Rom 9:10 k Nk 139:15 l Tuk 36:31 Nta 20:14

m Tuk 27:29, 30 Nsi 2:4

n 2Sa 8:14 Mal 1:2, 3 Rom 9:10-13

o Tuk 27:11 p Tuk 27:32 Tuk 36:9 Mal 1:3

 Ndambu ya 2 a Os 12:3 b Tuk 27:36 c Tuk 27:3, 5 d Ayi 11:9 e Tuk 27:6, 7, 46 f Tuk 36:1 g Nsi 21:16, 17 h Ayi 12:16 

KAPU 26 i Tuk 12:10 j Tuk 20:1 Ayi 11:8, 9

26 I bosi, nleke andi ovaikidi, o koko kwandi kusimbinini e bombo kia Esau, a bamvene nkumbu Yakobo.1b Isaki mvu 60 kakala miau vava kabawuta. 27 Aleke bakudidi, Esau okitukidi nkongo ambote, c mu nkonda kaka kayendanga, vo i Yakobo munkondwa lusembo kakala, wananginanga muna saba. d 28 Isaki wazolanga Esau mu diambu dia mbizi kantwasilanga, vo i Rebeka wazolanga Yakobo. e 29 Lumbu kimosi, Yakobo supu kalambanga vava Esau katuka muna nkonda wayoya. 30 Esau ovovese Yakobo vo: “Dodokolo, umpana-mpana fisupu fiambwaki una fiau,1 kadi mfwidi e mfune!”2 Ikuma kayikilwa vo Edome.3 f 31 Muna diadi, Yakobo ovovele vo: “Entete untekela e kimbuta kiaku!” g 32 Esau okwamanene vova vo: “Tala, mu fwa se ngina! E kimbuta nkia mfunu diaka kina kwa mono?” 33 Yakobo okudikidi vo: “Dia ntete e ndofi!” Odidi e ndofi, otekele kimbuta kiandi kwa Yakobo. h 34 I bosi, Yakobo ovene Esau e mbolo ye fisupu fiambwaki, odidi yo nua, otelamene wele kwandi. Muna mpila yayi, Esau ovezele kimbuta1 kiandi. Mukedi mvengele muna nsi, katula o mvengele wantete wakala muna lumbu ya Abarayama. i Muna diadi, Isaki wele kwa Abimeleke wa ntinu a Afelesetia, kuna Ngerare. 2 I bosi, Yave omonekene kwa yandi yo vova vo: “Kukulumuka kuna Engipito ko. Zingila vana fulu kina ikusonga. 3 Zingila va fulu kiokio se nzenza, j ikala yaku yo kusambula, kadi kwa ngeye ye mbongo aku ivana e nsi yayi ya-

26

25:26 1 Ina ye nsasa vo: “Nsimbi a Bombo; Nsundi.” 25:30 1 Mvovo wa sina: “e mbwaki, e mbwaki yoyo.” 2 Mvovo wa sina: “kadi yayoya ngina.” 3 Ina ye nsasa vo: “Mbwaki.” 25:34 1 Mvovo wa sina: “nswa wa kimwan’antete.”

73 wonso. a Lungisa ilungisa e ndofi yadia kwa se diaku Abarayama: b 4 ‘Wokesa kikilu iwokesa e mbongo aku nze ntetembwa za zulu; c ivana e nsi yayi yawonso d kwa mbongo aku; e zula yawonso ova nza muna mbongo aku isambulwilwa,’1e 5 kadi Abarayama wawila e nding’ame yo kwamanana lunda mana yanloˆ mbanga, nkanikinu, mına ye nsiku miame.” f 6 Muna diadi, Isaki okwamanene zingila muna Ngerare. g 7 O wantu vava banyuvulanga mu kuma kia nkaz’andi, Isaki wavovanga vo: “Oyandi nsang’ame.” h Wonga kakala wau wa vova vo: “Oyandi nkaz’ame,” kadi wavova vo: “O wantu a fulu kiaki balenda kumponda mu kuma kia Rebeka,” kadi mote kikilu kakala. i 8 Kuna kwalanda, Abimeleke wa ntinu a esi Felesetia otadidi vana zianela, omwene Isaki wabimbananga1 yo nkaz’andi Rebeka. j 9 Vana vau, Abimeleke obokelese Isaki yo kumvovesa vo: “Oyandi nkaz’aku kikilu! Ekuma wavovele vo: ‘Oyandi nsang’ame’?” Muna diadi, Isaki umvutwidi vo: “Edi yavovele wo kimana yalembi vondwa mu kuma kiandi.” k 10 Kansi, Abimeleke unyuvuidi diaka vo: “Nkia diambu diadi utuvangidi? l Kele vo mosi muna nkangu ame kaleka yo nkaz’aku, yeto wadi natisa o nkanu!” m 11 Abimeleke okanikini nkangu wawonso vo: “Konso ona osimba muntu ndioyu yo nkaz’andi, vondwa kevondwa!” 12 Isaki oyantikidi kuna e mbongo muna nsi yayina. Muna mvu wowo wakutika nkama-nkama muna ina kakuna, kadi Yave wansambulanga. n 13 O muntu ovueme, e kimvuama kiandi ki26:4 1 Yovo “ikuyibakila e nsambu.” I sia vo, e zula ifwete vanga diambu muna vua e nsambu. 26:8 1 Yovo “wasakananga.”

TUKU 26:4-24 KAPU 26 a Tuk 12:7 Tuk 15:18

b Tuk 22:16-18 Nk 105:9-11 Ayi 6:13, 14

c Tuk 15:1, 5 Ayi 11:12

d Nsi 34:4 e Tuk 12:1-3 Mav 3:25 Ngl 3:8

f Tuk 17:10, 23 Tuk 22:3, 12 Ayi 11:8 Yak 2:21

g Tuk 26:17 h Tuk 12:11-13 i Tuk 24:16 j Tuk 24:67 k Tuk 20:11 l Tuk 12:18 m Tuk 20:9 n Tuk 24:34, 35 

Ndambu ya 2 a Tuk 12:16 b Tuk 21:27, 30 c Tuk 10:19 Tuk 20:1

d Tuk 21:25 e Tuk 21:31 f Tuk 17:5, 6 Tuk 28:1, 3

g Tuk 21:31 h Tuk 17:1 Tuk 28:13

i Tuk 15:1 j Tuk 17:19 Nk 105:9-11

wokele yavana kakitukidi mvuama kikilu. 14 Okedi ye kambi dia mameme ye ngombe ye ntaudi zayingi, a Afelesetia bayantikidi kumwen’e kimpala. 15 Muna kuma kiaki, Afelesetia babongele o ntoto yo zika e sima yawonso yatima ntaudi za se diandi muna lumbu ya Abarayama. b 16 I bosi, Abimeleke ovovese Isaki vo: “Katuka ova ndambu eto, kadi okitukidi nkwa nkuma lutila yeto.” 17 Muna kuma kiaki, Isaki okatukidi vo, wele kuna ndimb’a Ngerare, c ˆ oyantikidi zingila kuna. 18 Isaki otimunuini e sima yatimwa muna lumbu ya Abarayama wa se diandi, ina Afelesetia balanga vava kiafwa Abarayama, d Isaki oyikidi e sima yoyo muna nkumbu zina se diandi kavana yo. e 19 Ekolo ntaudi za Isaki batimanga muna ndimba, basolwele mo sima kia maza. 20 Avungudi a Ngerare bazonzele ye avungudi a Isaki, bavovele vo: “E maza mama meto!” Muna kuma kiaki, Isaki oyikidi e sima kiokio vo Eseke,1 kadi bazonzele yandi. 21 Batimini sima kiankaka, ba` zonzele kio diaka. Muna kuma kiaki, Isaki oyikidi kio vo Sitena.1 22 I bosi, oyalukidi vo yo tima sima kiankaka, kansi ekiaki ` ke bazonzele kio ko. Muna kuma kiaki, Isaki oyikidi kio vo Rekobote.1 Ovovele vo: “Kadi Yave utuvene fulu kiafwana yo kutuwokesa omu nsi yayi.” f 23 I bosi, okatukidi vo, otombokele kuna Bere-seba. g 24 Muna fuku wauna, Yave omonekene kwa yandi yo vova vo: “Mono i Nzambi a se diaku Abarayama. h Kumoni wonga ko, i kadi ngina yaku, ikusambula yo wokesa e mbongo aku mu kuma kia Abarayama wa selo kiame.” j 26:20 1 Ina ye nsasa vo: “Nzonzi.” 26:21 1 Ina ye nsasa vo: “Mfundu.” 26:22 1 Ina ye nsasa vo: “Fulu Yanene.”

TUKU 26:25–27:17 25 Muna kuma kiaki, Isaki otungidi vo e ziku yo kembela e nkumbu a Yave. a Osumikini vo e saba kiandi, b e ntaudi zandi batimini vo e sima. 26 Kuna kwalanda, Abimeleke otukidi kuna Ngerare kumosi yo Akuzati wa nludiki andi yo Fikole wa mfumu a makesa mandi, c wizidi kwa Isaki. 27 Isaki ubayuvuidi vo: “Ekuma nuizidi kwa mono? Ke yeno ko nuambenga yo kunginga vana ndambu eno?” 28 Oyau bamvutwidi vo: “Tumwene kikilu e ziku vo Yave una yaku. d Ikuma tuvovele vo: ‘Yambula twadia e ndofi oyeto yo ngeye, yambula twakanga e kangu yo ngeye e 29 vo kukutuvanga mbi ko, wau vo oyeto ke tuvangidi mbi ko, kadi mambote kaka tuvangidi kwa ngeye yo kusindika muna luvuvamu. Owau ongeye osambwilu kwa Yave.’” 30 Ubalambisidi e lambu, badidi yo nua. 31 Vava basikamene muna mene-mene, badidi e ndofi kwa muntu yo nkwandi. f I bosi, Isaki ubasindikidi, bele muna luvuvamu. 32 Muna lumbu kiokio, e ntaudi za Isaki bezidi kunsamunuina e nsangu mu kuma kia sima batimini. g Bamvovese vo: “Tusolwele maza!” 33 Isaki oyikidi sima kiokio vo Seba. Ekiaki i kuma e mbanza iyikilwanga vo Bere-seba h yamu unu. 34 Vava Esau kalungisa mvu 40, osompele Yudite wa mwan’a Beri, wa Nkete yo Basemati wa mwan’a Elone, wa Nkete. i 35 Bakedi se tuku dia lukendalalu kwa Isaki yo Rebeka. j Vava Isaki kanunini, o meso mandi ke mamonanga diaka ko, obokele Esau k wa mwan’andi ambuta, ovovele vo: “E mwan’ame!” Oyandi vo: “Mon’oyu!” 2 Isaki ovovele vo: “Owau ndunini kwame. E lumbu ifwa kizeye kio ko. 3 Muna kuma kiaki, dodokolo, bonga e salanganu yaku ya nkonda, kutu

27

74 KAPU 26 a Tuk 12:8, 9

b Ayi 11:9

c Tuk 21:32

d Tuk 21:22

e Tuk 21:27

f Tuk 21:22-24

g Tuk 26:18

h Afu 20:1

i Tuk 36:2, 3

j Tuk 27:46 Tuk 28:8

 KAPU 27 k Tuk 25:28 

Ndambu ya 2 a Tuk 25:27

b Tuk 27:30

c Tuk 25:28

d Tuk 27:30, 31

e Tuk 27:13, 43

f Tuk 25:25 Tuk 27:23

g Tuk 27:21

h Tuk 27:8, 43

i Tuk 25:23, 26

j Tuk 25:25 Tuk 27:11

kiaku ye nzanz’aku, wenda kuna mfuta wambakila e mbizi. a 4 I bosi, undambila yo muna mpila izolanga yo kuntwasila yo. Ozevo, omono idia yo kimana yasambula vitila yafwa.” 5 Kansi, Rebeka owidi Isaki ekolo kamokenenge yo Esau wa mwan’andi. Esau wele kuna mfuta mu konda e bulu katwasa kio. b 6 Rebeka ovovese Yakobo wa mwan’andi vo: c “Ngwidi se diaku ovovesenge Esau wa mpangi aku vo: 7 ‘Untwasila e mbizi a nkonda yo kundambila yo, yadia, kimana yasambula ova ndose a Yave vitila yafwa.’ d 8 Owau ´ e mwan’ame, toma wa yo vanga mana ikukanikina. e 9 Dodokolo, wenda kuna kwin’e kambi, bonga ko wan’a nkombo wole ana basundidi o wete, kimana yatoma kubalamba muna mpila ina o se diaku kezolanga. 10 I bosi, ubanata kwa se diaku kadia, kimana kasambula vitila kafwa.” 11 Yakobo ovovese Rebeka wa ngudi andi vo: “Kansi, o Esau wa mpangi ame nkwa mika, f omono nkand’ame a nitu walengoka. 12 Adieyi ivanga avo se diame umbabate? g Kieleka, o se diame oyindula vo yandi nsakanene. Ozevo, sibu ikuyitwasila ke nsambu ko.” 13 Muna diadi, o ngudi umvovese vo: “E mwan’ame, yambula e sibu kikaninu omu ngeye kiza kwa mono. Ongeye vanga kaka dina ivovese, wenda, untwasila wan’a nkombo.” h 14 Yakobo wele, obongele wana nkombo yo kubatwasa kwa ngudi andi. O ngudi andi otomene kubalamba muna mpila ina se diandi kezolanga. 15 I bosi, Rebeka obongele mvuatu ambote wa Esau wa mwan’andi ambuta, una wakala muna nzo, ovuikidi wo kwa Yakobo wa mwan’andi anleke. i 16 Ovuikidi mpe nkanda mia wan’a nkombo muna moko mandi ye muna nsingu, vana vakondelo e mika. j 17 I bosi, Re-

75 beka obongele madia ye mbolo ina kakubikidi, ovene mo kwa Yakobo wa mwan’andi. a 18 Yakobo okotele vana vena se diandi yo vova vo: “E tata!” Oyandi vo: “Mon’oyu! Ngeye i nani e mwan’ame?” 19 Yakobo ovutwidi kwa se diandi vo: “Mono Esau wa mwan’aku antete. b Mpangidi una umpovese. Dodokolo vumbuka, wadia e mbizi ame a nkonda, kimana wansambula.” c 20 Muna diadi, Isaki oyuvuidi mwan’andi vo: “E mwan’ame, aweyi obakidi e mbizi yoyo mu nzaki?” Yakobo ovutwidi vo: “Kadi Yave wa Nzambi aku otwese yo kwa mono.” 21 Isaki ovovese Yakobo vo: “E mwan’ame, finama yababata yazaya kana vo ngeye kikilu i Esau wa mwan’ame yovo ve.” d 22 Yakobo ofinamene se diandi Isaki, o Isaki umbabate, i bosi ovovele vo: “E ndinga ya Yakobo, kansi o moko, i moko ma Esau.” e 23 Kanzayididi ko, kadi muna moko mandi mukedi mika nze moko ma mpangi andi Esau. Muna kuma kiaki, unsambwidi. f 24 I bosi, unyuvuidi vo: “Ngeye kikilu i mwan’ame Esau?” Ovutwidi vo: “Ingeta.” 25 Isaki ovovele vo: “E mwan’ame, untwasila e mbizi a nkonda obakidi yadia, i bosi ikusambula.” Yakobo untwasidi yo, odidi; untwasidi vinyu, onuini. 26 I bosi, Isaki wa se diandi umvovese vo: “E mwan’ame, dodokolo finama wamfiba.” g 27 Yakobo ofinamene yo kumfiba, Isaki owilu e nsunga1 za nlele miandi. h Unsambwidi yo vova vo: “Tala, e nsunga za mwan’ame zina nze nsunga za kiana kisambwilu kwa Yave. 28 Yambula o Nzambi aludi kavana e unge dia zulu i yo ntoto uyimanga e mbongo j ye ulolo wa mbongo ye vinyu yampa. k 29 Yambula o nkangu wasadila, e zula yavu27:27 1 Yovo “mvumba.”

TUKU 27:18-38 KAPU 27 a Tuk 27:9 b Tuk 25:31-33 Rom 9:10-12

c Tuk 27:4 d Tuk 27:11, 12 e Tuk 27:16 f Ayi 11:20 g Tuk 48:10 h Tuk 25:27 Tuk 27:15

i Nsi 11:11 j Nta 13:26, 27 k Tuk 27:37 Nsi 7:13

 Ndambu ya 2 a Tuk 25:23 b Tuk 12:1, 3 Tuk 28:1, 3 Tuk 31:42 Yez 25:12, 13

c Tuk 27:3 d Tuk 25:25, 31 Ayi 12:16

e Ayi 12:16, 17 f Tuk 25:26 Tuk 32:28 Os 12:3

g Tuk 25:32-34 h Tuk 27:28 i Tuk 25:23 Tuk 27:29 Rom 9:10, 12

j Nsi 33:28

mbamena. Kala mfumu a mpangi zaku, yambula wan’a ngudi aku bavumbamena. a Konso ndiona okusiba, osibwa, konso ndiona okusambula, osambulwa.” b 30 Vava Isaki kamene sambula Yakobo, o Yakobo una kakatukidi kaka vana ndose a Isaki wa se diandi, Esau wa mpangi andi otukidi muna nkonda. c 31 Oyandi mpe olambidi madia mambote yo twasa mo kwa se diandi. Ovovese se diandi vo: “Vumbuka e tata wadia e mbizi a mwan’aku, kimana wansambula.” 32 Isaki unyuvuidi vo: “Ngeye i nani?” Ovutwidi vo: “Mono Esau wa mwan’aku antete.” d 33 Isaki oyantikidi zakama ye ngolo zawonso, oyuvuidi vo: “Ozevo, nani wele muna nkonda yo kuntwasila e mbizi? Ndidi yo vitila walwaka, insambwidi. Nkwa nsambu kikilu kekala!” 34 Vava kawidi e mvovo mia se diandi, Esau obokomokene ye dilu yo kendalala kwayingi, ovovese se diandi vo: “E tata, unsambula, unsambula mpe omono!” e 35 Isaki ovovele vo: “Nleke aku umvunini yo tambula e nsambu zikaninu kwa ngeye.” 36 Muna diadi, Esau ovovele vo: “Ikuma kenena ye nkumbu Yakobo,1 kadi unsundidi mu nkumbu miole! f Obakidi kala e kimbuta2 kiame, g owau obakidi diaka e nsambu zame!” h Unyuvuidi vo: “Kundundidi nsambu ko e?” 37 Isaki ovutwidi Esau vo: “Inkitwidi se mfumu aku, i imven’e mpangi zandi zawonso se ntaudi zandi, imven’e mbongo ye vinyu yampa se madia. j E mwan’ame, adieyi diaka ndenda vanga kwa ngeye?” 38 Esau oyuvuidi se diandi: “E tata, lusambulu lumosi kaka una lwau e? Unsambula, unsambula mpe omono e tata!” Muna diadi, Esau obokomokene 27:36 1 Ina ye nsasa vo: “Nsimbi a Bombo; Nsundi.” 2 Yovo “nswa wa kimwan’antete.”

TUKU 27:39–28:14 ye dilu. a 39 Isaki wa se diandi umvutwidi vo: ´ “Tala, kwanda ozingila ye ntoto miyimanga e mbongo ova nza, kutambula mpe dime1 ko dituka kuna zulu. b 40 Muna nsosolo aku ozingila, c osadila nleke aku. d Kansi, vava kulenda diaka zizidila ko, ongeye otolola e vangu kiandi muna nsingu aku.” e 41 Kansi, Esau olundidi Yakobo makasi mu kuma kia nsambu kavewa kwa se diandi, f Esau ovovele muna ntim’andi vo: “O lufwa lwa se diame lufinamene. g Avo kafwa kaka, o nleke ame Yakobo vonda ikumvonda.” 42 Vava Rebeka kazayiswa e mvovo mia Esau wa mwan’andi ambuta, vana vau obokelese Yakobo wa mwan’andi anleke yo kumvovesa vo: “Tala! O mpangi aku Esau okanini kulanda e kunda kavonda.1 43 Owau, e mwan’ame vanga dina ikuvovesa. Telama, watinina kuna kwa mpangi ame Labani kuna Karani. h 44 Zingila ˆ kuna yavana makasi ma mpangi aku mekuluka, 45 yavana makasi kena mau o mpangi aku omu ngeye mekuluka yo vilakana dina umvangidi. I bosi, ikutwikila e nsangu wavutuka. Kilendi vidisa yeno awole mu lumbu kimosi ko.” 46 I bosi, Rebeka okwamanene vovesa Isaki vo: “Kina diaka ye kiese kia zinga ko mu kuma kia wan’amakento a Kete. i Avo Yakobo obongele nkento vana vena wan’amakento a Kete, nze wan’amakento a nsi yayi, e zingu kiame nkia mfunu kikala?” j Muna kuma kiaki, Isaki obokele Yakobo unsambwidi yo kunkanikina vo: “Kufwete bongela nkento muna wan’amakento a Kenani ko. k 2 Wenda kuna Padani-arami muna nzo a Betwele wa nkak’aku, wabongela nkento muna wan’amakento a Labani l wa ngu-

28

27:39 1 Yovo “lowa.” 27:42 1 Yovo “okuyifiaulwisanga muna kani dia kuvonda.”

76 KAPU 27 a Ayi 12:16, 17 b Yos 24:4 Ayi 11:20

c Tuk 32:6 Nta 20:18

d Tuk 25:23 2Sa 8:14 Mal 1:2, 3

e 2Nti 8:20 2Tu 28:17

f Am 1:11 g Tuk 35:28, 29 h Tuk 28:5 i Tuk 26:34, 35 Tuk 28:8

j Tuk 24:2, 3 

KAPU 28 k Tuk 24:34, 37 Luv 34:15, 16 1Nti 11:1-3 2Ko 6:14

l Tuk 29:16 

Ndambu ya 2 a Tuk 17:5 Tuk 46:15, 19 1Tu 2:1, 2

b Tuk 12:2, 3 c Tuk 12:7 Tuk 15:13 Tuk 17:1, 8 Ayi 11:9

d Tuk 25:20 e Tuk 24:29 f Tuk 28:1 2Ko 6:14

g Tuk 27:43 h Tuk 27:46 i Tuk 36:2, 3 j Tuk 11:31 Tuk 27:43

k Tuk 28:18, 19 l Yoa 1:51 Ayi 1:7, 14

m Tuk 26:24, 25 n Tuk 12:7 Tuk 28:4 Nk 105:9-11

o Tuk 13:14, 16 1Nti 4:20

di aku ankazi. 3 O Nzambi a Mpungu-ngolo okusambula yo kuvana wana yo wokesa e mbongo aku, okituka se nkangu ayingi. a 4 Nzambi ovana kwa ngeye ye kwa mbongo aku e nsambu kasia o nsilu kwa Abarayama, b kimana wavua e nsi ozingilanga se nzenza, eyi o Nzambi kavana kwa Abarayama.” c 5 I bosi, Isaki osindikidi Yakobo, o Yakobo wele kuna Padaniarami kwa Labani wa mwan’a Betwele wa musi Arami, d wa mpangi a Rebeka, e wa ngudi a Yakobo yo Esau. 6 Esau omwene vo Isaki osambwidi Yakobo yo kunsindika kuna Padani-arami kabongela ˆ nkento kuna, vava kansambwidinge unkanikini vo: “Kubongela nkento muna wan’amakento a Kenani ko,” f 7 omwene mpe vo Yakobo olemvokele se yo ngudi andi, wele kuna Padani-arami. g 8 Esau obakwidi vo Isaki h wa se diandi ke yangalelanga wan’amakento a Kenani ko. 9 Muna kuma kiaki, Esau wele kwa Yisemaele wa mwan’a Abarayama, obongele Makalata wa mwan’a Yisemaele, wa nsang’a Nebayote, kakudikila muna akento andi. i 10 Yakobo okatukidi kuna Bere-seba yo kwenda kuna Karani. j 11 Vava kalweke va fulu kimosi, olele vana, kadi e ntangwa idimukini. Obongele tadi dimosi vana fulu kiokio, osidi dio se mfik’a ntu, k olavalele vavana. 12 I bosi, olotele ndozi, omwene sikada idongamene vana ntoto, o ntu a sikada ulweke yakuna zulu; e mbasi za Nzambi zimentenge yo kulumuka muna sikada. l 13 Yave okedi vana ntandu a sikada, ovovele vo: “Mono i Yave wa Nzambi a Abarayama wa se diaku ye Nzambi a Isaki. m E nsi yayi olavalele, ivana yo kwa ngeye ye kwa mbongo aku. n 14 E mbongo aku ikala nze senge, o isayana kuna weste, kuna este, kuna

77 node ye kuna sude; makanda mawonso ma nza omu ngeye ye muna mbongo aku mesambulwilwa.1a 15 Ngina yaku, ikutanina konso kuna okwenda, ikuvutula mwamu nsi yayi. b Kikuyambula ko yavana ilungisa mana yasia o nsilu kwa ngeye.” c 16 Yakobo osikamene kuna tulu yo vova vo: “Kieleka, Yave una va fulu kiaki, omono kizeye wo ko.” 17 Omwene o wonga yo kudikila vo: “E fulu kiaki ke kiankatu ko, kiavauka! Kieleka eyayi i nzo a Nzambi, d owau i mwelo a zulu.” e 18 Yakobo osikamene muna mene-mene, obongele tadi kasidi se mfik’a ntu, otelamese dio nze lunzi yo yitila dio mazi vana ntandu. f 19 Oyikidi e fulu kiokio vo Betele.1 Kansi entete, e mbanza yayikilwanga vo Luzi. g 20 I bosi, Yakobo osidi o nsilu vo: “Avo Nzambi okala yame yo kuntanina muna nkangalu ame, kampana madia yadia ye mvuatu yavuata, 21 kamputula mu luvuvamu kuna nzo a se diame, ozevo Yave osonga kieleka vo Nzambi ame. 22 E tadi diadi ntelamese nze lunzi dikituka se nzo a Nzambi, h ikuvana kieleka tini kia kumi muna yawonso okumpana.” I bosi, Yakobo okwamanene muna nkangalu andi, wele kuna nsi ya Este. 2 Omwene sima kia maza muna mpatu ye makambi tatu ma mameme mabubamene vana ndambu a sima, kadi vana sima kiokio ibanuikinanga makambi. Vakedi ye tadi diampwena vana nu’a sima. 3 Vava makambi mawonso makutakeswanga vavana, bakatulanga e tadi vana nu’a sima yo nuika makambi, i bosi bavutulanga e tadi vana nu’a sima.

29

28:14 1 Yovo “mekuyibakila e nsambu.” I sia vo, makanda mafwete vanga diambu muna vua e nsambu. 28:19 1 Ina ye nsasa vo: “Nzo a Nzambi.”

TUKU 28:15–29:15

Ru 4:11

4 Yakobo ubayuvuidi vo: “E mpangi zame, nu esi kweyi?” Bavutwidi vo: “Tu esi Karani.” a 5 Ubayuvuidi diaka vo: “Nga nuzeye Labani b wa ntekolo a Nako e?” c Bavutuidi vo: “Tunzeye.” 6 Muna diadi ubayuvuidi vo: “Nga una kiambote?” Bavutwidi vo: “Una kiambote. O Rakele d wa mwan’andi ankento, yandi ona okwizanga ye mameme!” 7 I bosi, Yakobo ovovele vo: “O kuma kwakinu. Ke ntangw’a kutakesa makambi ko. Nunuika mameme, i bosi nuenda mo dikila.” 8 Muna diadi, bavovele vo: “Ke tuna yo nswa wa vanga wo ko, yavana kikutakeswa makambi mawonso yo katula e tadi vana nu’a sima. I bosi tunuika mameme.” 9 Ekolo kamokenenge yau, Rakele olweke ye mameme ma se diandi, kadi mvungudi kakala. 10 Vava Yakobo kamwene Rakele wa mwan’a Labani, wa ngudi andi ankazi ye mameme ma Labani, vana vau ofinamene, okatwidi e tadi muna nu’a sima, onuikini mameme ma Labani wa ngudi andi ankazi. 11 I bosi, Yakobo ofibidi Rakele yo kololoka ye dilu. 12 Yakobo uyisunzwidi kwa Rakele vo oyandi yitu kia1 Labani wa se diandi, mwan’a Rebeka. O Rakele wele ntinu mu zayisa wo kwa se diandi. 13 Vava Labani e kawidi e nsangu mu kuma kia Yakobo wa mwan’a nsang’andi, otikwini kawanana yandi. Labani obimbakane Yakobo, umfibidi yo kunata kuna nzo andi. Yakobo ozayisi kwa Labani mambu mawonso mavangamene. 14 Labani umvovese vo: “Ongeye u menga mame.”1 Muna kuma kiaki, okedi yandi ngonde amvimba. 15 I bosi, Labani ovovese Yakobo vo: “Kana una vo u yitu

e Tuk 24:29

29:12 1 Mvovo wa sina: “mpangi a.” 29:14 1 Mvovo wa sina: “u visi kiame ye nsuni ame.”

KAPU 28 a Tuk 18:18 Tuk 22:15, 18

b Tuk 35:6

c Tuk 31:3 Nta 23:19 Yos 23:14 Ayi 6:18

d Nk 47:2

e Tuk 35:1

f Tuk 31:13

g Tuk 35:6 Yos 16:1, 2

h Tuk 35:1 

Ndambu ya 2  KAPU 29 a Tuk 27:42, 43 Mav 7:2

b Tuk 24:29

c Tuk 24:24 Tuk 31:53

d Tuk 46:19

TUKU 29:16–30:3 kiame,1a kulendi kunsadila ko lembi futwa. Unzayisa, nkia mfutu ozolele tambula?” b 16 Labani wana wole amakento kakala yau. Ona wambuta e nkumbu andi Lea, ona wanleke nkumbu andi Rakele. c 17 Kansi, o meso ma Lea ke makala ma ntoko ko, vo i Rakele mote kakala muna mawonso. 18 Yakobo ozolele Rakele, muna diadi ovovele vo: “Nzolele kusadila mvu nsambwadi mu kuma kia Rakele wa mwan’aku wanleke.” d 19 Labani ovovele vo: “Diambote yamvana kwa ngeye ke mu kumvana kwa yakala diakaka ko. Kala yame.” 20 Yakobo osadidi mvu nsambwadi mu kuma kia Rakele, kansi e mvu miami miakala nze lumbu yakete kwa yandi mu kuma kia nzol’andi muna Rakele. e 21 Yakobo ovovese Labani vo: “E lumbu yame ya salu ifokokele, ozevo umpana o nkaz’ame kimana yavukana yandi.” 22 Muna diadi, Labani okutakese wantu awonso a fulu kiokio yo lambisa e lambu. 23 Kansi muna fuku, obongele Lea wa mwan’andi ankento, unete kwa Yakobo kimana kavukana yandi. 24 Labani ovene mpe Zilepa wa ntaudi andi ankento kwa Lea kakala se ntaudi andi. f 25 Muna mene, Yakobo omwene vo i Lea! Ovovese Labani vo: “Nkia diambu diadi umpangidi? Nga ke mu kuma kia Rakele ko isadidi e? Ekuma umpunini?” g 26 Labani ovovele vo: “Ekiaki ke fu kieto ko kwaku, kia teka sompesa o nleke ke mu mwan’antete ko. 27 Lungisa ntete lumingu lwa nkento ndioyo. I bosi ovewa diaka nkento akaka, kansi ofwete kunsadila diaka mvu nsambwadi.” h 28 I una kavanga o Yakobo, olungisi ntete lumingu lwa nkento ndiona; i bosi, Labani umvene Rakele wa mwan’andi ankento se nka29:15 1 Mvovo wa sina: “mpangi ame.”

78 KAPU 29 a Tuk 28:5 b Tuk 30:27, 28 Tuk 31:7

c Ru 4:11 d Tuk 31:41 e Tuk 30:26 Os 12:12

f Tuk 16:1, 2 Tuk 30:9 Tuk 46:18

g Tuk 31:7, 42 h Tuk 31:41 

Ndambu ya 2 a Tuk 35:22 b Tuk 30:1, 3 c Os 12:12 d Tuk 46:15 Ru 4:11

e Tuk 30:22 f Tuk 35:22 Tuk 37:22 Tuk 49:3, 4 Luv 6:14 1Tu 5:1

g Tuk 30:20 1Sa 1:5, 6 Luk 1:24, 25

h Tuk 34:25 Tuk 49:5 1Tu 4:24

i Tuk 34:25 Tuk 49:5 Luv 6:16 Nta 3:12 1Tu 6:1

z’andi. 29 Vana ntandu, Labani ovene mpe Bila a wa ntaudi andi ankento kwa Rakele kakala se ntaudi andi. b 30 Yakobo ovukanene mpe yo Rakele, otomene zola Rakele ke mu Lea ko, osadidi diaka Labani mvu nsambwadi. c 31 Vava Yave kamwene vo Lea kazolwanga ko,1 umvene mawuta,2d kansi Rakele sita kakala. e 32 O Lea oyimiti yo wuta mwan’ayakala, umvene nkumbu vo Rubeni,1f ovovele vo: “Kadi Yave omwene mpasi zame, g owau o nkaz’ame oyantika kunzola.” 33 Lea oyimiti diaka yo wuta mwan’ayakala, ovovele vo: “Kadi Yave owidi e kazu kiame. Wau vo kiazolwanga ko, umpene mpe ndioyu.” Muna kuma kiaki, umvene nkumbu vo Simeone.1h 34 Lea oyimiti diaka yo wuta mwan’ayakala, ovovele vo: “Owau tu, o nkaz’ame okundaminina, kadi inwutidi wana tatu amakala.” O mwana oveno e nkumbu vo Levi.1i 35 Lea oyimiti diaka yo wuta mwan’ayakala, ovovele vo: “Owau tu, ikembelela Yave.” Umvene nkumbu vo Yuda.1j I bosi, oyambwidi o wuta. Vava Rakele kamwene vo kawutidi Yakobo wana ko, omwenene mpangi andi kimpala, ovovese Yakobo vo: “Umpana o wana, avo ke wau ko, fwa ifwa.” 2 Yakobo ofungidi Rakele makasi, ovovele vo: “Nga mono i Nzambi e? Nga mono yakanga o mawuta maku e?”1 3 Rakele ovovele vo: “O Bila k wa ntaudi ame yandi oyu. Vukana yandi kimana kangutila o

30

29:31 1 Mvovo wa sina: “wasaulwanga.” ` 2 Mvovo wa sina: “unziwıdi e vumu.” 29:32 1 Ina ye nsasa vo: “Tala, Mwa´ na.” 29:33 1 Ina ye nsasa vo: “Wa.” 29:34 1 Ina ye nsasa vo: “Tatamena; Yikakiana.” 29:35 1 Ina ye nsasa vo: “Ka kembelwa; Kuma kia Nkembo.” 30:2 KAPU 30 1 Yovo “Nga mono yayimina e mbongo a k Tuk 29:29 vumu?” j Tuk 35:23

Tuk 37:26 Tuk 44:18 Tuk 49:8 1Tu 2:3 Lus 5:5

79 wana,1 yavuil’o wana muna yandi.” 4 Rakele ovene Bila wa ntaudi andi kwa Yakobo kakala se nkaz’andi, Yakobo ovukane yandi. a 5 Bila oyimiti yo wutila Yakobo mwan’ayakala. 6 Rakele ovovele vo: “Nzambi i mfundisi ame, owidi e nding’ame yo kumpana mwan’ayakala.” Ikuma kamvanini e nkumbu vo Dani.1b 7 Bila wa ntaudi a Rakele oyimiti diaka, owutidi Yakobo mwan’ayakala, i mwana wanzole. 8 Rakele ovovele vo: “Ndwan’angolo ndwene yo mpangi ame, insundidi!” Muna diadi umven’e nkumbu Nafetali.1c 9 Vava Lea kamwene vo mawuta mandi makangamene, obongele Zilepa wa ntaudi andi, umvene kwa Yakobo kakala nkaz’andi. d 10 Zilepa wa ntaudi a Lea owutidi Yakobo mwan’ayakala. 11 Lea ovovele vo: “Nsambu zame!” Muna diadi umven’e nkumbu vo Ngadi.1e 12 I bosi, Zilepa wa ntaudi a Lea owutidi Yakobo mwan’ayakala, i mwana wanzole. 13 Lea ovovele vo: “Kiese kiame! Kadi o wan’a makento bekungikila vo i nkwa kiese.” f Muna diadi umven’e nkumbu vo Asere.1g 14 Muna lumbu ya nkutik’a witi, Rubeni h wele kangadi muna mpatu, osolwele bundu ya mandrangore.1 Otwese yo kwa Lea wa ngudi andi. Muna diadi o Rakele ovovese Lea vo: “Dodokolo, umpana e yaka bundu ya mandrangore ya mwan’aku.” 15 Lea ovovese Rakele vo: “Nga obenze vo diambu diakete wau wabonga o nkaz’ame? i Nga ozolele diaka baka e bundu ya 30:3 1 Mvovo wa sina: “kawutila va makungunu mame.” 30:6 1 Ina ye nsasa vo: “Mfundisi.” 30:8 1 Ina ye nsasa vo: “Ndwana Zame.” 30:11 1 Ina ye nsasa vo: “Nsambu.” 30:13 1 Ina ye nsasa vo: “Kiese; Luyangalalu.” 30:14 1 Akento badianga e bundu yayi kadi edi bayindulanga vo ikubasadisa mu yimita.

TUKU 30:4-25 KAPU 30 a Tuk 35:22 b Tuk 35:25 Tuk 46:23 Tuk 49:16

c Tuk 35:25 Tuk 46:24 Tuk 49:21 Nsi 33:23

d Tuk 35:26 e Tuk 49:19 Nta 32:33

f Luk 1:46, 48 g Tuk 35:26 Tuk 46:17 Tuk 49:20 Nsi 33:24

h Tuk 29:32 i Tuk 29:30 

Ndambu ya 2 a Tuk 35:23 Tuk 46:13 Tuk 49:14 Nsi 33:18

b Ru 4:11 c Tuk 29:32 d Tuk 35:23 Tuk 46:15 Nk 127:3

e Tuk 46:14 Tuk 49:13 Nsi 33:18

f Tuk 34:1 g Tuk 29:31 h Luk 1:24, 25 i Tuk 35:24 Tuk 45:4 Nsi 33:13 Mav 7:9

mandrangore ya mwan’ame?” Rakele ovovele vo: “Ke diambu ko, tusobana o unu, oyandi oleka yaku o fuku wau, ongeye umpana e bundu ya mandrangore ya mwan’aku.” 16 Vava Yakobo katukidi muna kiana muna nkokela, Lea wele kunkika, ovovele vo: “O unu mono ovukana yandi, kadi mu bundu ya mandrangore ya mwan’ame nsumbidi o nswa wau.” Muna kuma kiaki, Yakobo olele yandi muna fuku wowo. 17 Nzambi oven’e mvutu za sambu kia Lea, oyimiti yo wutila Yakobo mwan’ayakala, i mwana wantanu. 18 Lea ovovele vo: “Nzambi umpene o mfutu ame,1 kadi mpene ntaudi ame kwa nkaz’ame.” Muna diadi umven’e nkumbu vo Yisakare.2a 19 Lea oyimiti diaka yo wutila Yakobo mwan’ayakala, i mwana wasambanu. b 20 Lea ovovele vo: “Nzambi umpene, elo, umpene lukau lwambote. Owau, o nkaz’ame okungiangalela, c kadi inwutidi wana sambanu amakala.” d Muna diadi umvene nkumbu vo Zebulune.1e 21 I bosi, Lea owutidi mwan’ankento, umvene nkumbu Dina. f 22 I bosi, Nzambi osidi e sungididi kwa Rakele, Nzambi ovene mvutu za sambu kiandi, unsadisi kayimita.1 g 23 Rakele oyimiti, owutidi mwan’ayakala. Ovovele vo: “Nzambi okatwidi luvezo lwame!” h 24 Muna diadi umven’e nkumbu vo Yosefe,1i ovovele vo: “Yave unkudikidi mwana wankaka wa yakala.” 25 Vava Rakele kawutidi Yosefe, vana vau Yakobo ovovese 30:18 1 Yovo “mfutu a nsadi.” 2 Ina ye nsasa vo: “Oyandi i Mfutu.” 30:20 1 Ina ye nsasa vo: “Luyambulwilu.” 30:22 1 Mvovo wa sina: “Nzambi owidi e sambu kiandi, unziwidi e vumu.” 30:24 1 I mpila yankufi ya yikila e nkumbu Yosefia, ina ye nsasa vo: “YA Kakudikila (Kawokesa).”

TUKU 30:26-43 Labani vo: “Ungiambula ngienda kwame kuna nzo ame, kuna nsi ame. a 26 Umpana akento ame yo wan’ame ana isadidi, kimana ngienda kwame, kadi otomene zaya e salu yasadidi.” b 27 Labani umvovese vo: “Avo ntondakene ova ndose aku,—Mbakwidi mun’owu wa sinsu1 vo Yave omu ngeye kekunsambulwilanga.” 28 Okudikidi vo: “Sikidisa o mfutu aku, ikuvana wo.” c 29 Yakobo ovovese Labani vo: “Ozeye salu yasadidi ye una e kambi diaku diwokelele ova moko mame; d 30 kadi e kambi diaku diakete diakala vitila ngiza kwaku, kansi owau diwokele kikilu, Yave okusambulanga tuka yalwakila. Owau, nkia ntangwa isala muna wete dia esi nzo ame?” e 31 Labani oyuvuidi vo: “Nki mfwete kuvana?” Yakobo ovutwidi vo: “Kukumpana lekwa ko! Avo okumpangila edi ikulomba, ivutuka o vungula yo lungalunga e kambi diaku. f 32 O unu iviokela muna kambi diaku diawonso. Ongeye vambula mameme mawonso mankento mena ye matete-matete ye matona-matona yo wan’a mameme awonso amakoko a se kia mbwaki afufukila. Vambula mpe e nkombo zawonso zankento zina ye matete-matete ye matona-matona. Ina iwutuka tuka owau, ikala se mfutu ame. g 33 O unsongi wame ukumpovela1 muna lumbu okwiza fimpa o mfutu ame. Avo vasolokele nkombo yankento yakondwa matete-matete ye matona-matona ye wan’a mameme amakoko ke bena ye se kia mbwaki afufukila ko, ozevo ya ngiya.” 34 Muna diadi, Labani ovovele vo: “Ngindu zambote! Yambula diavangamena wauna ovovele.” h 35 Muna lumbu kiakina, Labani ovambwidi e nkombo zamakoko 30:27 1 Yovo “mpandu.” 30:33 1 Yovo “E ziku kiame kikumpovela.”

80 KAPU 30 a Tuk 28:15 Tuk 31:13

b Tuk 31:41 Os 12:12

c Tuk 31:7

d Tuk 31:38

e Tuk 32:9, 10

f Os 12:12

g Tuk 31:7

h Tuk 31:8 

Ndambu ya 2 a Tuk 31:9

b Tuk 32:5 Tuk 36:6, 7

za nzilanzila ye za matona-matona, nkombo zankento za matetematete ye matona-matona, ye konso ina yakala ye tona dia mpembe ye wan’a mameme awonso a makoko a se kia mbwaki afufukila, ovene mo kwa wan’andi bavungulanga mo. 36 Labani ovambwidi e kambi diandi yo Yakobo mu tini kia nkangalu a lumbu tatu. Yakobo okwamanene vungula e kambi dia Labani dina diasala. 37 Yakobo obongele nzwangi1 mia nkunzu mia nti a pepele, amande ye pelatane, ovangidi mio matona ma mpembe, osenzekele ndambu ya mpembe ya nzwangi. 38 I bosi, osidi e nzwangi kavangidi matona vana ntadisi a kambi, vana nlungu mia maza, vana nuinu, vana vayiza nuinanga makambi, kimana bavukanena vana ntadisi a nzwangi vava bekwiza nua maza. 39 Muna mpila yayi, makambi mavukanenanga vana ntadisi a nzwangi yo wuta wana bakala ye nzilanzila, matete ye matonamatona. 40 I bosi, Yakobo ovambwidi wan’a mameme amakoko a nzilanzila ye mawonso mambwaki afufukila, otalanese mo ye kambi dia Labani. Ovambwidi e kambi diandi, kasangidi dio ko ye kambi dia Labani. 41 Vava e bulu yakumama yalwakanga muna ntangw’a vukana, Yakobo wasianga nzwangi muna manuinu, vana ntadisi a makambi, kimana bavukanena vana ndambu a nzwangi. 42 Kansi, avo e bulu yatovoka, kasianga vo nzwangi ko. Muna mpila yayi, e bulu yatovoka yakalanga ya Labani, kansi ina yakumama ya Yakobo. a 43 Muna diadi, Yakobo ovueme kikilu, okedi yo makambi manene, ntaudi zamakento ye ntaudi zamakala, samo ye mabuluku. b 30:37 1 Yovo “nzwadi.”

81

31

Kuna kwalanda, o Yakobo owidi e mvovo mia wan’a Labani vo: “Yakobo obongele yawonso yakala ya se dieto, muna lekwa ya se dieto i kavuamini.” a 2 Vava Yakobo katalanga e ndose a Labani, wabakula vo e mpila ina Labani kakadilanga yandi yasoba. b 3 I bosi, Yave ovovese Yakobo vo: “Vutuka kuna nsi a mase maku, kuna kwa yitu yaku, c omono ikala yaku.” 4 Yakobo otumisi Rakele yo Lea kuna mpatu, kuna kwakala e kambi diandi, 5 ubavovese vo: “Mbwene vo, e mpila ina o se dieno kekadilanga yame isobele, d kansi o Nzambi a se diame okalanga yame. e 6 Yeno kibeni nutomene wo zaya vo isadilanga se dieno yo nkum’ame wawonso. f 7 O se dieno ovavidi kumpunginika yo soba o mfutu ame nkumbu kumi; kansi o Nzambi kanyambwidi ko kampanga e mbi. 8 Vava kavovanga vo: ‘E bulu ya matete-matete ikala se mfutu aku,’ e kambi diawonso diawutanga bulu ya matona-matona; kansi vava kavovanga vo: ‘Eyi yanzilanzila ikala se mfutu aku,’ e kambi diawonso diawutanga bulu yanzilanzila. g 9 Muna mpila yayi, Nzambi wabonganga e kambi dia se dieno yo kumpana dio. 10 Lumbu kimosi, vava e kambi dialwaka mu ntangw’a yimita, yasengola meso yo mona muna ndozi vo e vaka ya nkombo yanzilanzila y’eyi ya matete-matete ye ya matona-matona yayimitisanga e kambi. h 11 O mbasi a Nzambi aludi umpovese muna ndozi vo: ‘E Yakobo!’ imvutwidi vo: ‘Mon’oyu.’ 12 Okudikidi vo: ‘Dodokolo sengola meso, tala e vaka yawonso ya nkombo yiyimitisanga e kambi, yanzilanzila, matete-matete ye matona-matona, kadi imonanga mawonso kekuvanganga o Labani. i 13 Mono i Nzambi aludi a Betele, j vana wakusila e lunzi o mazi, vana wansila o nsilu. k Owau telama, katuka

TUKU 31:1-25 KAPU 31 a Tuk 30:33 b Tuk 30:27 c Tuk 28:15 Tuk 32:9 Tuk 35:27

d Tuk 30:27 e Tuk 48:15 f Tuk 30:29, 30 g Tuk 30:32 h Tuk 30:39 i Tuk 29:25 Tuk 31:39

j Tuk 12:8, 9 Tuk 35:15

k Tuk 28:18, 22 

Ndambu ya 2 a Tuk 35:14 Tuk 37:1

b Tuk 31:41 Os 12:12

c Tuk 31:1 d Tuk 31:3 e Tuk 33:13 f Tuk 30:42, 43 g Tuk 35:27 h Tuk 35:2 Yos 24:2

i Tuk 31:14 j Tuk 15:18 k Nta 32:1 l Tuk 25:20 Os 12:12

m Tuk 20:3 n Nk 105:15

mu nsi yayi, vutuka kuna nsi aku a kingutukila.’” a 14 Rakele yo Lea bamvutwidi vo: “Nga vua diaka tuna diau muna nzo a se dieto e? 15 Tuka katutekela yo dia e nzimbu katambula mu kuma kieto, nga ke kutubadikilanga se anzenza ko e? b 16 Mavua mawonso kakatwidi o Nzambi kwa se dieto, c ma yeto yo wan’eto. Ozevo, vanga mawonso Nzambi kavovese.” d 17 Muna kuma kiaki, Yakobo omantisi wan’andi ye akento andi vana samo, e 18 obongele kambi diandi diawonso yo lusalu lwandi lwawonso, f e kambi dina kavuila kuna Padani-arami, wele kwa Isaki wa se diandi kuna nsi ya Kenani. g 19 Ekolo Labani kayenda saka e mika mia mameme mandi, Rakele oyiyidi e teke1h ya se diandi. i 20 Kuna diak’e sambu, Yakobo ovunginikini Labani wa musi Arami, wau kalembi kunkanina. 21 Otinini, osaukidi e Nzadi1j kumosi ye yawonso kakedi yau, wele kuna zunga kia miongo kia Ngiladi. k 22 Muna lumbu kiatatu, Labani banzayisi vo Yakobo otinini. 23 Muna diadi, obakidi e mpangi zandi1 yo landa Yakobo mu tini kia nkangalu a lumbu nsambwadi, olweke kuna bakala muna miongo mia Ngiladi. 24 Muna fuku, Nzambi wizidi kwa Labani wa musi Arami l muna ndozi, m umvovese vo: “Uyikenga muna dina ovova kwa Yakobo, kiakala diambote yovo diambi.”1n 25 Yakobo osimikini e saba kiandi vana mongo, Labani mpe ye mpangi zandi basimikini e saba yau muna miongo mia Ngiladi. I bosi, Labani ofinamene 31:19 1 Yovo “nzambi za esi nzo.” Mvovo wa sina: “zumbi.” 31:21 1 I sia vo, Uferate. 31:23 1 Yovo “yitu yandi.” 31:24 1 Mvovo wa sina: “Uyikenga walembi vova kwa Yakobo tuka muna edi diambote yamuna edi diambi.”

TUKU 31:26-46 Yakobo. 26 Labani ovovese Yakobo vo: “Nkia diambu ovangidi? Ekuma umpunginikini yo nata wan’ame amakento nze abakami a vita? 27 Ekuma otinini kuna sweki? Ekuma umpunginikini yo lembi kunzayisa? Kele vo wanzayisi, yadi kusindikila kuna kiese ye nkunga, fingoma-ngoma ye kokolo. 28 Kansi kumpene lau ko diafiba atekolo1 yo wan’ame. E diambu ovangidi dia uzowa. 29 Ngina ye wisa kia kuvanga e mbi, kansi o Nzambi a se diaku wampovese o zono mu fuku vo: ‘Uyikenga muna dina ovova kwa Yakobo, kiakala diambote yovo diambi.’ a 30 Owau mu kwenda wina kadi viangi kia nzo a se dia` ku wina kiau, kansi ekuma oyıyidi e nzambi zame?” b 31 Yakobo ovutwidi Labani vo: “Edi ntinini kadi wonga mbwene. Mbenze vo, ‘Okunkutumuna wan’aku amakento.’ 32 Konso ona osoloka ye nzambi zaku fwa kefwa. Vavulula muna lekwa yame ova meso ma mpangi zeto, wabonga konso lekwa kiaku.” Kansi, Yakobo kazeye wo ko ` vo Rakele wayıyidi zo. 33 Labani okotele muna saba kia Yakobo ye muna saba kia Lea ye muna saba kia ntaudi zole zamakento, c kansi kasolwele zo ko. Ovaikidi muna saba kia Lea yo kota muna saba kia Rakele. 34 Muna kolo kiokio, Rakele obongele e teke, otudidi yo muna kunda1 kia vuandila vana samo, ovuandidi yo. Labani osatidi muna saba kiawonso, kansi kasolwele yo ko. 35 I bosi, Rakele ovovese se diandi vo: “Kufungi makasi ko e mfumu ame, wau ndembi telama ova ndose aku, kadi mu ntangwa ina akento bevaikanga menga ngina.”1d Labani otomene vavulula, kansi e teke kasolwele yo ko. e 31:28 1 Mvovo wa sina: “wana.” 31:34 1 E kunda yayina yakala ye fulu kia lundila e lekwa. 31:35 1 Yovo “ku ngonde ngina.”

82 KAPU 31 a Tuk 31:24

b Tuk 31:19 Tuk 35:2

c Tuk 46:18, 25

d Lev 15:19

e Tuk 31:19 

Ndambu ya 2 a Tuk 30:27

b 1Sa 17:34

c Tuk 47:9

d Tuk 31:7

e Tuk 28:13 Tuk 31:29

f Tuk 31:53

g Tuk 31:24

h Tuk 28:18

36 Muna diadi, Yakobo ofungidi makasi yo tumba Labani. Umvovese vo: “Nkia nkanu mvolele? Nkia sumu ndete wizidi kundandila ye makasi mawonso? 37 Owau omene vavulula mavua mame mawonso, nkia lekwa osolwele mo kia nzo aku? Tula kio ova ndose a mpangi zame ye mpangi zaku, kimana batuzengela o nkanu yeto awole. 38 Muna mvu 20 nkedi yaku, o mameme ye nkombo zaku zankento kazisidi sulula ko, a kisidi dia kana vaka kia meme kia kambi diaku ko. 39 Kisidi kutwasila kana bulu kimosi ko kidilu kwa bulu kiansisi. b Mono kibeni yatambulwilanga o mfwilu. Avo bulu kiyiyilu mu mwini yovo mu fuku, wamfutisanga kio. 40 Mpasi zayingi mbwene mu kuma kia mbangazi a mwini ye kiozi kia fuku; o tulu twamvempokanga mu meso. c 41 Mvu 20 nkedi omu nzo aku. Mvu 14 isadidi mu kuma kia wan’aku wole amakento, mvu 6 mu kuma kia kambi diaku; osobele o mfutu ame nkumbu kumi. d 42 Kele vo Nzambi a se diame, e wa Nzambi a Abarayama, Ona Isaki kevuminanga1f kakadi yame ko, wadi kunsindika moko mankatu. Nzambi omwen’e mpasi zame ye salu kia moko mame, ikuma kasimini o zono mu fuku.” g 43 Labani ovutwidi Yakobo vo: “Awaya wan’ame, awaya atekolo ame, ediadi kambi diame, e lekwa yayi yawonso omonanga yame ye ya wan’ame amakento. Nkia diambu diambi ndenda vanga kwa yau yovo kwa wan’au ana bawutidi? 44 Se wizi twakanga e kangu ongeye yo mono, dikala se kimbangi ova kati kweto.” 45 Muna diadi, Yakobo obongele e tadi yo dongeka dio se lunzi. h 46 I bosi, Yakobo ovovese mpangi zandi vo: “Nubonga matadi!” Babo31:42 1 Mvovo wa sina: “o wonga wa Isaki.”

83 ngele matadi yo kutika mo. Badidi vana ntandu a matadi. 47 Labani oyikidi matadi momo vo Yegar-Saduta,1 kansi Yakobo oyikidi mo vo Ngalede.2 48 I bosi, Labani ovovele vo: “E fuku diadi dia matadi i kimbangi vana vena mono yo ngeye.” Ikuma kayikila mo vo Ngalede, a 49 ye Yingidilu, kadi wavova vo: “Yambula Yave kakwamanana yingila vana vena ngeye yo mono vava tukala twavambana. 50 Avo ovangidi wan’ame amakento e mbi, avo oyantikidi kudikila akento vana ntandu a wan’ame amakento, kana nkutu ke vena muntu ko okutumona, sungamena vo Nzambi okala se mbangi vana vena ngeye yo mono.” 51 Labani ovovese Yakobo vo: “Tala e zudika edi dia matadi, ndongekel’e lunzi vana vena ngeye yo mono. 52 E zudika diadi dia matadi i mbangi, e lunzi i lekwa kisianga umbangi b vo kivioka zudika diadi dia matadi ko muna kuvanga e mbi, vo ongeye mpe kuvioka zudika diadi dia matadi ye lunzi diadi ko muna kumpanga e mbi. 53 Yambula Nzambi ya Abarayama, c wa Nzambi a Nako, wa Nzambi a mase mau kakala mfundisi eto.” Yakobo odidi e ndofi muna Ndiona Isaki wa se diandi kevuminanga.1d 54 I bosi, Yakobo okelele kimenga vana mongo, obokele mpangi zandi badia e mbolo. Badidi e mbolo yo leka vana mongo. 55 Kansi, Labani osikamene muna mene-mene, ofibidi atekolo1e yo wan’andi amakento yo kubasambula. f I bosi, Labani ovutukidi kuna nzo. g 31:47 1 Mvovo wa Ki-aramiti una ye nsasa vo: “Fuku dia Umbangi.” 2 Mvovo wa Kiyibere una ye nsasa vo: “Fuku dia Umbangi.” 31:53 1 Mvovo wa sina: “muna wonga wa se diandi Isaki.” 31:55 1 Mvovo wa sina: “wana.”

KAPU 31 a Tuk 31:22, 23

b Tuk 31:44, 45

c Tuk 17:1, 7

d Tuk 31:42

e Tuk 31:28

f Tuk 24:59, 60

g Tuk 27:43 Tuk 28:2

 Ndambu ya 2  KAPU 32 a Tuk 27:39 Tuk 36:8 Nsi 2:5 Yos 24:4

b Tuk 25:30

c Tuk 31:41

d Tuk 30:43 Tuk 33:11

e Tuk 33:1, 2

f Tuk 27:41 Tuk 32:11

g Tuk 31:3, 13

h Tuk 28:15 Nk 100:5

i Tuk 28:10 Tuk 30:43 Tuk 32:7

j Nk 34:4

k Tuk 27:41

32

TUKU 31:47–32:11

Yakobo wele muna nzil’andi, e mbasi za Nzambi ziwananene yandi. 2 Vava kabamwene, Yakobo ovovele vo: “Ekiaki i vu kia Nzambi!” Muna diadi oyikidi e fulu kiokio vo Makanaimi.1 3 Yakobo otumini anati a nsangu kuna ntwal’andi kwa Esau wa mpangi andi, kuna nsi ya Seyire, a kuna zunga kia1 Edome, b 4 ubakanikini vo: “Owu nuvova kwa Esau wa mfumu ame: ‘I wau wuwu kavovele o Yakobo wa ntaudi aku: “Kolo kiayingi nzingidi1 yo Labani. c 5 Mbakidi ngombe, mabuluku, mameme, ntaudi zamakento ye zamakala; d ntwikidi e nsangu zazi kwa mfumu ame kimana yavua e dienga ova meso maku.”’” 6 Kuna kwalanda, anati a nsangu bavutukidi kwa Yakobo, bavovele vo: “Tumonanene yo Esau wa mpangi aku, olweke yo wantu 400 kawanana yaku.” e 7 Yakobo omwene wonga yo telamwa moyo. f Ovambanese wantu bena yandi mu buka yole, kumosi ye mameme ye ngombe ye samo. 8 Yakobo ovovele vo: “Avo Esau onuanisi buka kimosi, ozevo e buka kiakaka kikala ye lau dia tina.” 9 I bosi, Yakobo ovovele vo: “E Nzambi a se diame Abarayama, Nzambi a se diame Isaki, e Yave, ngeye wampovesa vo: ‘Vutuka kuna nsi aku, kuna kwa yitu yaku, omono ikulunga-lunga,’ g 10 kifwanukini walakazi wau wawonso ko ngatu kwikizi kiaki osongele kwa ntaudi aku, h kadi vava yasauka e Yodani yayi, nkau kaka yakala wau, owau nkitukidi se buka yole. i 11 Idodokele, umpuluza j vana moko ma Esau wa mpangi ame, wonga wandi ngina wau, kadi olenda kundwanisa k kumosi ye ngudi yo 32:2 1 Ina ye nsasa vo: “Ndo Zole.” 32:3 1 Mvovo wa sina: “kuna londe lwa.” 32:4 1 Yovo “nzingidi se nzenza.”

TUKU 32:12-32 wan’au. 12 Ngeye wavova vo: ‘Omono ikulunga-lunga, ikitula e mbongo aku nze senge dia mbu, edi ke dilendi nkutu tangakana ko.’” a 13 Yakobo olele vana. I bosi, ovambwidi eyaka lekwa muna vua kwandi se lukau lwa Esau wa mpangi andi: b 14 Nkombo 200 zankento, nkombo 20 za makoko, mameme 200 mankento, mameme 20 mamakoko, 15 samo 30 ziyemekanga wan’au, ngombe 40 zankento, ngombe 10 za makoko, mabuluku 20 mankento, mabuluku 10 ma makoko. c 16 Ovene yo kwa ntaudi zandi, konso kambi dilend’e kambi diankaka, ovovese ntaudi zandi vo: “Nuvita oku ntwala oyeno, nusisa tini vana vena kambi edi ye dina.” 17 Okanikini mpe ona wantete vo: “Avo owanane yo Esau wa mpangi ame, kayuvula vo: ‘Nani uvuidi, akweyi okwendanga, e bulu ina kuntwal’aku yanani?’ 18 umvovesa vo: ‘Ya ntaudi aku Yakobo. Olwalu i lukau katwikidi kwa Esau d wa mfumu ame, oyandi mpe olweke alandi.’” 19 Yakobo okanikini mpe oyu wanzole, wantatu ye awonso balendenge ye makambi vo: “Vava nuwanana yo Esau, nuzayisa mambu mama. 20 Nufwete kumvovesa mpe vo: ‘O ntaudi aku Yakobo olweke alandi.’” Kadi wavova muna ntim’andi vo: ‘Avo intwikidi ntete lukau muna kunlembeka o ntima, e nanga otoma kuntambula vava tumonana.’ 21 Muna kuma kiaki, e ntaudi zawonso bakedi yo lukau bele aviti, kansi oyandi olele vana katungila e saba. 22 Muna fuku wauna, obongele akento andi wole, f ntaudi zandi zole zamakento g yo wan’andi 11 amakala bena vo aleke, osaukidi vana sau dia Yaboke. h 23 Muna mpila yayi, Yakobo ubanete yo kubasaula o nko-

84 KAPU 32 a Tuk 28:14 Tuk 46:2, 3 Luv 1:7 Luv 32:13 Mav 7:17

b Tuk 33:10

c Tuk 30:43

d Tuk 33:8

e Tuk 43:11 1Sa 25:18

f Tuk 29:30 Ru 4:11

g Tuk 30:3, 9

h Nsi 3:16 Yos 12:2 Afu 11:13

 Ndambu ya 2 a Os 12:3

b Tuk 32:31, 32

c Os 12:4

d Tuk 35:10

e Os 12:3

f Afu 13:17, 18

ko,1 osawidi mpe yawonso kakedi yau. 24 Kuna kwalanda, Yakobo osidi yandi mosi. I bosi, muntu mosi oyantikidi nuana yandi ya´ vana o kuma kwakia. a 25 Vava muntu kamwene vo kalendele sunda Yakobo ko, unsimbidi vana yikilu dia sina dia kulu; e sina dia kulu dia Yakobo difisukidi ekolo kanuenenge yandi. b 26 I bosi, umvovese vo: “Ungiambula ngienda, kadi o kuma se kukia.” Yakobo umvutwidi vo: “Kikuyambula ko wenda, yavana okunsambula.” c 27 O muntu oyuvuidi Yakobo vo: “E nkumbu aku nani?” Oyandi vo: “Yakobo.” 28 Umvovese vo: “E nkumbu aku ke Yakobo diaka ko, kansi Isaele,1d kadi onuene yo Nzambi e yo wantu, ongeye osundidi.” 29 Yakobo ovovele vo: “Dodokolo, unzayisa e nkumbu aku.” Kansi o muntu ovutwidi vo: “Ekuma oyuvulwidi e nkumbu ame?” f Muna diadi, unsambwidi vavana. 30 Muna kuma kiaki, Yakobo oyikidi e fulu kiokio vo Peniele,1g kadi ovovele vo: “Mbwene Nzambi o mantalani, kansi kifwidi ko.”2h 31 O mwini wayantika vaika vava kaviokele muna Penuele,1 kansi tedinga katedinganga2 mu kuma kia sina dia kulu. i 32 Ekiaki ikuma o wana Isaele, yamu wau ke bedilanga mwanzi a sina dia kulu ko, owu ukalanga vana vayikakiana e sina dia kulu, kadi o muntu vana vayikanena dia sina dia kulu kwa Yakobo kasimba, muna mwanzi a sina dia kulu.

g 1Nti 12:25

h Tuk 16:7, 13 Afu 6:22 Yoa 1:18

i Tuk 32:25

32:23 1 Yovo “mvuila.” 32:28 1 Ina ye nsasa vo: “Nuana yo (Zizidila) Nzambi” yovo “Nzambi onuene.” 32:30 1 Ina ye nsasa vo: “Zizi kia Nzambi.” 2 Mvovo wa sina: “kansi moyo ame uvukidi.” 32:31 1 Yovo “Peniele.” 2 Yovo “kinsoto kayendanga.”

85

33

TUKU 33:1–34:3

Yakobo osengwele o meso, omwene Esau okwizanga kumosi yo wantu 400. a Muna kuma kiaki, ovambanese o wana, ubavene kwa Lea, kwa Rakele ye kwa ntaudi zau zole zamakento. b 2 Osidi e ntaudi zamakento yo wan’au kuna ntwala, c o Lea yo wan’andi balende, d o Rakele e yo Yosefe kuna nima. 3 I bosi, oyandi ubavitidi kuna ntwala. Ekolo kafinamenenge vana vena mpangi andi, ovumbamene vana ntoto nkumbu nsambwadi. 4 Kansi, Esau wele ntinu mu kunkika, umbimbakene yo kumfiba, babokomokene ye dilu. 5 Vava Esau kasengwele o meso yo mona akento yo wana, oyuvuidi: “Aki nani awaya bena yaku?” Yakobo ovutwidi vo: “I wana ana o Nzambi kavene kwa ntaudi aku.” f 6 E ntaudi zamakento bafinamene kumosi yo wan’au, bavumbamene, 7 o Lea mpe ofinamene yo wan’andi, bavumbamene. I bosi, Yosefe ofinamene kumosi yo Rakele, bavumbamene. g 8 Esau oyuvuidi vo: “Ekuma otwikidi wantu yo makambi mana ngwanane mau?” h Yakobo ovutwidi vo: “Muna vua e dienga ova ndose a mfumu ame.” i 9 Esau ovovele vo: “E nleke ame, mavua mayingi ngina mau. j Lunda mavua maku.” 10 Kansi, Yakobo ovovele vo: “Ke wau ko. Avo mbweno e dienga ova meso maku, dodokolo tambula lukau ova koko kwame, kadi edi ntwasidi lo yamona e ndose aku. Ongeye untambwidi kuna kiese, k o mona e ndose aku dina nze mono mbwene ndose a Nzambi. 11 Dodokolo, tambula lukau batwasidi,1l kadi Nzambi unsongel’e dienga, ngina ye yawonso mvuidi o mfunu.” m Yakobo okwamanene kunleba, muna diadi otambwidi lo.

m Tuk 30:43 

33:11 1 Mvovo wa sina: “tambula e nsambu zame.”

k Nsi 7:1

KAPU 33 a Tuk 32:6 b Tuk 32:22 c Tuk 30:7, 12 d Tuk 30:19 e Tuk 30:22-24 f Tuk 32:22 Nk 127:3

g Tuk 33:2 h Tuk 32:16 i Tuk 32:4, 5 j Tuk 36:6, 7 k Tuk 32:11, 20 l Tuk 32:13-15

Ndambu ya 2 a Tuk 31:17 b Tuk 32:3 c Yos 13:24, 27 1Nti 7:46

d Tuk 25:20 Tuk 28:6

e Yos 24:1 f Tuk 10:19 Tuk 12:6

g Yos 24:32 Mav 7:15, 16

h Tuk 35:1, 7 

KAPU 34 i Tuk 30:19, 21 Tuk 46:15

j Tuk 26:34, 35 Tuk 27:46

1Tu 1:13-15

12 Kuna kwalanda, Esau ovovele vo: “Twenda, yambula yavita kuna ntwal’aku.” 13 Kansi Yakobo umvovese vo: “E mfumu ame ozeye vo wana bakinu bakete, a ngina mpe ye mameme ye ngombe ziyemekanga. Avo zidiatisilu mu nswalu, kana nkutu lumbu kimosi kaka, e kambi diawonso fwa difwa. 14 Dodokolo e mfumu ame, wend’a viti kuna ntwal’a ntaudi aku; vo i mono, ikwamanana o nkangalu ame malembe-malembe mun’owu wa ndiat’a kambi diame yo wana, yavana ilwaka kwa mfumu ame kuna Seyire.” b 15 Esau ovovele vo: “Dodokolo, mbula yasisila akaka muna wantu bena yame.” Yakobo vo: “Ke dina kwandi mfunu ko. O vua e dienga ova ndose a mfumu ame diafwana kwandi.” 16 Muna lumbu kiakina, Esau ovutukidi kuna Seyire. 17 Yakobo wele kuna Sukote, c otungidi nzo andi yo vanga sudi yayingi mu kuma kia kambi diandi. Ikuma kayikidi e fulu kiokio vo Sukote.1 18 Vava Yakobo kadiete tuka Padani-arami, d olweke kuna luvuvamu muna mbanz’a Sekeme, e muna nsi ya Kenani; f ozingidi lukufi ye mbanza. 19 Osumbidi ndambu a ntoto kwa wan’a Kamo wa se dia Sekeme mu 100 za sekele za palata, g osimikini vo e saba kiandi. 20 Otungidi e ziku yo yikila dio vo Nzambi, o Nzambi a Isaele. h O Dina wa mwan’ankento a Lea, i ona kawutila Yakobo, wakala ye fu kia vaika mu kwenda kingula1 e ndumba za nsi yayina. j 2 Vava Sekeme wa mwan’a Kamo, wa Nkivi, k wa mfumu a nsi yayina kamwene, umbakidi yo kunleka mu kingolo. 3 O Sekeme otomene tatidila Dina wa mwan’ankento a Yakobo, olengokele ndumba o moyo,

34

33:17 1 Ina ye nsasa vo: “Sudi; Nzo.” 34:1 1 Yovo “tala.”

TUKU 34:4-25 unlebele.1 4 I bosi, Sekeme ovovese Kamo a wa se diandi vo: “Umbongela e ndumba yoyo kakala nkaz’ame.” ´ 5 Vava Yakobo kawa vo Sekeme osafwidi Dina wa mwan’andi akento, o wan’andi mu nzanza bakala ye kambi diandi. Yakobo obutamene yavana wan’andi bavutuka. 6 Kuna kwalanda, Kamo wa se dia Sekeme wele mokena yo Yakobo. 7 Kansi o wan’a Yakobo bawidi wo, vana vau bakatukidi kuna nzanza, bezidi. Bakendalele kikilu yo funga makasi kadi o Sekeme ofusulwisi Isaele e nsoni wau kalele mwan’ankento a Yakobo b mu kingolo, diambu dina ke difwene vangama ko. c 8 O Kamo ubavovese vo: “O Sekeme wa mwan’ame ozolele1 kibeni mwan’aku ankento. Dodokolo, vana mwan’aku kwa mwan’ame kakala se nkaz’andi, 9 nukanga yeto e kangu dia longo.1 Nutuvana wan’eno amakento, oyeno mpe nuabonga o wan’eto amakento. d 10 E nsi eto yawonso ina ova ntadisi eno. Nukala yeto, nuzingila mo, nuvangila mo yinkita, nukala mo.” 11 I bosi, Sekeme ovovele kwa se ye mpangi za Dina vo: “Yambula yamonua e dienga ova meso meno, ikunuvana konso kina nukundomba. 12 Nulenda kweno kundomba konso ntalu a nzimbu za longo yo lukau. e Yakubama ngina mu vana konso kina nukundomba. Kansi, numpana kaka o ndumba kakala nkaz’ame.” 13 O wan’a Yakobo bavutulwidi Sekeme yo Kamo wa se diandi kuna ndekwa, wau vo Sekeme osafwidi Dina wa nsang’au. 14 Babavovese vo: “Ke tulendi vanga diambu diadi ko, twavana nsang’eto kwa muntu wale34:3 1 Mvovo wa sina: “ovovese o ntim’a ndumba.” 34:8 1 Yovo “O moyo a mwan’ame Sekeme utatididi.” 34:9 1 Yovo “tusompaziana.”

86 KAPU 34 a Tuk 33:18, 19

b 2Sa 13:22

c Ayi 13:4

d Tuk 24:2, 3

e Tuk 24:53 Os 3:2

 Ndambu ya 2 a Tuk 17:9, 12

b Tuk 17:10

c Tuk 33:18, 19

d Tuk 34:2

e Tuk 34:15

f Zak 8:16

g Tuk 34:8, 9

h Tuk 17:11

mbi zengwa,1a kadi e diadi dia luvezo kwa yeto. 15 Tutambulwila kaka dina nuvovele avo nuvanga edi: Nukala nze yeto, nuzenga wan’eno amakala awonso. b 16 I bosi, tuvana wan’eto amakento kwa yeno, oyeto tubonga wan’eno amakento, tuzinga yeno yo kituka nkangu umosi. 17 Kansi, avo ke nutuwididi ko yo zengwa, tubonga nsang’eto yo kwenda kweto.” 18 E mvovo miau miyangidikidi Kamo c yo Sekeme wa mwan’a Kamo. d 19 O toko, kazingidi ko mu vanga dina kalombelo, e kadi ozolele kibeni o mwan’ankento a Yakobo; Sekeme watoma zitiswanga muna nzo yawonso ya se diandi. 20 Muna kuma kiaki, o Kamo yo Sekeme wa mwan’andi bele vana vitu dia mbanza f yo vovesa wan’amakala a mbanz’au vo: 21 “Wantu awaya bazolele kadila yeto kuna luvuvamu. Yambula bazingila mu nsi eto yo vangila mo yinkita, kadi e nsi yanene, bafwana mo zingila. Tulenda bonga wan’au amakento se akazi eto, oyeto mpe tulenda kubavana o wan’eto amakento. g 22 Kansi, muna zinga yeto yo kituka se nkangu mosi, wantu awaya diambu dimosi kaka balombele: o wan’amakala awonso ova twina bazengwa nze yau. h 23 Avo tuvangidi wo, nga e lekwa yau ye mavua mau ye makambi mau ke mekala meto ko e? Ozevo, yambula twakanga yau e kangu kimana twazinga yau kumosi.” 24 Awonso bakutakene vana vitu dia mbanza andi bawididi Kamo yo Sekeme wa mwan’andi, o wan’amakala awonso bazengelo, awonso bakutakene vana vitu dia mbanza. 25 Kansi, muna lumbu kiatatu, ekolo bamwenenge mpasi za mputa, wana wole a Yako34:14 1 Mvovo wa sina: “muntu una ye kutu.”

87 bo, Simeone yo Levi, ampangi za Dina, a babongele konso muntu yo nsosolo andi, bele muna mbanza kuna kinsalukisa yo vonda wan’amakala awonso. b 26 Bavondele Kamo yo mwan’andi Sekeme muna nsosolo, babongele Dina muna nzo a Sekeme, bele kwau. 27 O wan’ankaka a Yakobo bele muna mbanza, bamwene wantu bafwa, basanzidi e mbanza mu kuma kia nsang’au wasafulwa. c 28 Babongele mameme mau, ngombe zau, mabuluku mau ye yawonso yakala muna mbanza ye muna mpatu. 29 Babongele mpe lekwa yau yawonso, yingiana-ngiana yau, akento au yo sanza yawonso yakala muna nzo zau. 30 Muna diadi, Yakobo ovovese Simeone yo Levi vo: d “Mpasi zayingi1 nuntwasidi, kadi mbengeno kwa esi nsi yayi, kwa Anekenani ye Aneperese mu kuma kieno. Oyeto ke tuna ndonga ko. Kieleka, oyau bekutakana mu kwiza kundwanisa, bekumfwasa kumosi ye nzo ame.” 31 Kansi bavutwidi vo: “Nga vena yo muntu wafwana kitula nsang’eto se nkembi?”1 I bosi, Nzambi ovovese Yakobo vo: “Telama, tomboka kuna Betele, e zingila kuna; tungila ko Nzambi aludi e ziku, ona wamoneka kwa ngeye vava watinanga Esau wa mpangi aku.” f 2 Yakobo ovovese esi nzo andi ye awonso bakedi yandi vo: “Nukatula e nzambi za teke1 zina yeno, g nuyivelelesa yo soba e mvuatu mieno, 3 tutomboka ˆ kuna Betele. I kuna itungila Nzambi aludi e ziku, ona wampana e mvutu muna lumbu kia mpasi zame, ona okalanga yame konso fulu1 ikwenda.” h 4 Muna diadi, bavene Yakobo e nzambi zawo-

35

34:30 1 Yovo “Lufwasu.” 34:31 1 Yovo “nkento a ndumba.” 35:2, 4 1 Mvovo wa sina: “nzambi za nzenza.” 35:3 1 Yovo “muna konso nzila.”

TUKU 34:26–35:16 KAPU 34 a Tuk 46:15

b Tuk 49:5-7

c Tuk 34:2

d Tuk 49:5 

KAPU 35 e Tuk 28:19 Tuk 31:13

f Tuk 27:42-44

g Tuk 31:19 Nsi 5:7 Yos 23:7 1Ko 10:14

h Tuk 28:13, 15 Tuk 31:42

 Ndambu ya 2 a Tuk 28:19 b Tuk 28:20-22

c Tuk 24:59

d Tuk 25:26 Tuk 27:36

e Tuk 32:28

f Tuk 17:1 Luv 6:3 Lus 15:3

g Tuk 48:3, 4

h Tuk 17:5, 6 Yoa 12:13

i Tuk 15:18 Nsi 34:4

j Tuk 28:18

k Tuk 28:19

nso za teke1 bakala zau ye nlunga miakala muna matu mau, Yakobo ozikidi2 zo kuna nsi a nti anene wakala lukufi ye Sekeme. 5 Vava bayalukidi, Nzambi otwese wonga muna mbanza zawonso zibazungidi, muna diadi ke balende wan’a Yakobo ko. 6 Kuna kwalanda, Yakobo olweke kuna Luzi, a i sia vo, Betele, muna nsi ya Kenani, kumosi ye awonso bakele yandi. 7 Otungidi vo ziku, oyikidi e fulu kiokio ˆ vo Ele-Betele,1 kadi i kuna o Nzambi aludi kayisengomwena kwa yandi, vava katinanga mpangi andi. b 8 Kuna kwalanda, o Debora c wa ndezi a Rebeka, ofwidi yo zikwa vana ndambu a mongo a Betele, kuna nsi a nti a terebinte. Muna diadi, Yakobo oyikidi nti wowo vo Alone-bakute.1 9 Nzambi omonekene diaka kwa Yakobo ekolo katukidinge kuna Padan-arami, unsambwidi. 10 Nzambi umvovese vo: “E nkumbu aku Yakobo. d Kansi kuyikilwa diaka Yakobo ko, oyikilwa vo Isaele.” Oyantikidi kunyikila vo Isaele. e 11 Nzambi umvovese diaka vo: “Mono i Nzambi a Mpungu-ngolo. f Wutana yo wokela. Okituka se dia zula yayingi, omu ngeye1g mutuka atinu. h 12 Vo i nsi ina yavana kwa Abarayama yo Isaki, kwa ngeye ivana yo, ivana yo mpe kwa mbongo ikulandila.” i 13 I bosi, Nzambi unsisidi vana fulu kina kamokenene yandi. 14 Muna kuma kiaki, Yakobo odongekele lunzi vana fulu kamokenene yandi, lunzi dia tadi, oyitidi dio lukau lwa ndua yo mazi. j 15 Yakobo okwamanene yikila e fulu kina o Nzambi kamokenene yandi vo Betele. k 16 Bayalukidi vana Betele. ´ Ekolo bakedi kwanda ye Eferate, 35:4 2 Yovo “oswekele.” 35:7 1 Ina ye nsasa vo: “Nzambi a Betele.” 35:8 1 Ina ye nsasa vo: “Terebinte ya Dilu.” 35:11 1 Mvovo wa sina: “mu luketo lwaku.”

TUKU 35:17–36:13 Rakele obakamene nsongo mia wuta, e ngutilu andi yampasi kikilu. 17 Kansi, vava Rakele kavangiding’e ngolo za wuta, o nwutisi umvovese vo: “Kumoni wonga ko, o mwana ndioyu mpe wuta okunwuta.” a 18 Una e fulumwinu kia Rakele se kifokoka (kadi mu fwa se kena), ovene o mwana e nkumbu vo Bene-oni,1 kansi o se diandi umvene nkumbu vo Benyamini.2b 19 Rakele ofwidi yo zikwa muna nzil’a Eferate, i sia vo, Beteleme. c 20 Yakobo odongekele lunzi vana ziami kia Rakele; ediadi i lunzi dia ziami kia Rakele yamu unu. 21 I bosi Isaele oyalukidi, osumikini e saba kiandi vioka fi´ tini ye nzo yanda ya Ede. 22 Lumbu kimosi, ekolo Isaele kazingilanga muna nsi yayina, o Rubeni ovukane yo Bila wa makangu ma se diandi, o Isaele owidi wo. d O Yakobo wan’a 12 kakala yau. 23 O Lea wawuta Rubeni, e wa mwan’antete a Yakobo, i bosi Simeone, Levi, Yuda, Yisakare yo Zebulune. 24 O Rakele wawuta Yosefe yo Benyamini. 25 O Bila wa ntaudi a Rakele wawuta Dani yo Nafetali. 26 O Zilepa wa ntaudi a Lea wawuta Ngadi yo Asere. Awaya i wan’amakala a Yakobo, ana bawutukila kuna Padani-arami. 27 Kuna kwalanda, Yakobo olweke kuna Mamere f kuna kwakala o se diandi Isaki, kuna Kireyate-araba, i sia vo, Keberone, kuna Abarayama yo Isaki bazingila se anzenza. g 28 Isaki mvu 180 kazinga. h 29 I bosi, Isaki ofwidi yo zikwa wauna wazikilwa akulu andi,1 vava kazinga mvu miayingi ye kiese;2 o wan’andi Esau yo Yakobo banzikidi. i 35:18 1 Ina ye nsasa vo: “Mwan’ame a Kifwidi.” 2 Ina ye nsasa vo: “Mwan’a Koko Kwalunene.” 35:29 1 Mvovo wa sina: “oyikakeso yo nkangu andi.” 2 Mvovo a sina: “vava kanuna ye lumbu yayingi.”

KAPU 35 a Tuk 30:22-24 b Tuk 46:21 Tuk 49:27 Nsi 33:12

c Tuk 48:7 Mik 5:2 Mat 2:6

d Tuk 49:3, 4 1Tu 5:1

e Tuk 49:3 f Tuk 31:17, 18 g Tuk 15:13 Ayi 11:9

h Tuk 25:20, 26 i Tuk 49:30, 31 

Ndambu ya 2  KAPU 36 a Tuk 25:30 Yez 25:12, 13 Rom 9:13

b Tuk 36:10 c Tuk 26:34 d Tuk 36:18 e Tuk 36:17 f Tuk 25:13 Tuk 28:9

g 1Tu 1:35 h Tuk 33:9 i Tuk 27:39 Tuk 32:3

j Tuk 14:6 Nsi 2:5

k Tuk 25:30 l Nsi 2:12 m 1Tu 1:35 n Tuk 36:34 o Tuk 36:40, 42 1Tu 1:36

p Luv 17:8 Nta 13:29 Nta 24:20 Nsi 25:19 1Sa 15:8 1Sa 30:1

36

88

Lwalu i lusansu lwa Esau, i sia vo, Edome. a 2 Esau obongele akento muna wan’amakento a Kenani: Ada b wa mwan’ankento a Elone, wa Nkete c yo Olibama d wa mwan’ankento a Ana, wa ntekolo a Sibone, wa Nkivi; 3 yo Basemati e wa mwan’ankento a Yisemaele, wa nsang’a Nebayote. f ` 4 Ada owutıdi Esau o mwana yo kunyikila vo Elifaze, o Basemati owutidi Ruele, 5 Olibama owutidi Yusi, Yalami yo Kora. g Awaya i wan’a Esau ana kawutila muna nsi ya Kenani. 6 I bosi, Esau obongele akazi andi, wan’andi amakala, wan’andi amakento, wantu awonso a nzo andi, makambi mandi ye bulu yandi yawonso yankaka, mavua mawonso kavuila h muna nsi ya Kenani, wele ku nsi yankaka, osisidi Yakobo wa nleke ´ andi kwanda. i 7 Ke balendi zingila diaka vamosi ko, kadi mavua mau mawokele kikilu. E nsi bezingilanga1 ke ibafwene diaka ko mu kuma kia makambi mau. 8 Muna diadi, Esau oyantikidi zingila muna zunga kia miongo mia Seyire. j O Esau i Edome. k 9 Olwalu i lusansu lwa Esau wa se dia Anedome, ana bezingilanga muna zunga kia miongo mia Seyire. l 10 Ezazi i nkumbu za wan’a Esau: Elifaze wa mwan’a Ada, wa nkaz’a Esau; Ruele wa mwan’a Basemati, wa nkaz’a Esau. m 11 O wan’a Elifaze: Temane, n Oma, Zefo, Ngatami yo Kenaze. o 12 Timena okitukidi makangu ma Elifaze, wa mwan’a Esau. Kuna kwalanda, owu` tıdi Elifaze o mwana yo kunyikila vo Amaleke. p Awaya i wan’a Ada, wa nkaz’a Esau. 13 Awaya i wan’a Ruele: Nakati, Zera, Sama yo Miza. Awa36:7 1 Yovo “bezingilanga se azenza.”

89 ya i wan’a Basemati, a wa nkaz’a Esau. 14 Awaya i wan’a Olibama wa mwan’ankento a Ana, wa ntekolo a Sibone, wa nkaz’a Esau, ana kawutila Esau: Yusi, Yalami yo Kora. 15 Ezazi i mfumu za makanda muna wan’a Esau. b O wan’a Elifaze, wa mwan’antete a Esau: Mfumu Temane, Mfumu Oma, Mfumu Zefo, Mfumu Kenaze, c 16 Mfumu Kora, Mfumu Ngatami yo Mfumu Amaleke. Ezazi i mfumu za Elifaze d muna nsi a Edome. Awaya i wan’a Ada. 17 Awaya i wan’a Ruele, wa mwan’a Esau: Mfumu Nakati, Mfumu Zera, Mfumu Sama yo Mfumu Miza. Ezazi i mfumu za Ruele muna nsi a Edome. e Awaya i wan’a Basemati, wa nkaz’a Esau. 18 Awaya i wan’a Olibama, wa nkaz’a Esau: Mfumu Yusi, Mfumu Yalami yo Mfumu Kora. Ezazi i mfumu za Olibama wa mwan’ankento a Ana, wa nkaz’a Esau. 19 Awaya i wan’a Esau, ezazi mpe i Mfumu zau. O Esau i Edome. f 20 Awaya i wan’a Seyire wa musi Kore, esi nsi yayina: g Lotane, Sobale, Sibone, Ana, h 21 Disone, Eze yo Disani. i Ezazi i mfumu za Anekore, za wan’a Seyire, muna nsi a Edome. 22 O wan’a Lotane: Kori yo Emame; o Timena i nsang’a Lotane. j 23 Awaya i wan’a Sobale: Alevane, Manakati, Ebale, Sefo yo Oname. 24 Awaya i wan’a Sibone: k Aya yo Ana. O ndioyu i Ana ona wasolola e nto za maza muna makanga, ekolo kavungulanga mabuluku ma Sibone, wa se diandi. 25 Awaya i wan’a Ana: Disone yo Olibama wa mwan’ankento a Ana.

TUKU 36:14-40 KAPU 36 a Tuk 26:34

b Luv 15:15

c 1Tu 1:53, 54

d 1Tu 1:36

e Nta 20:23 1Nti 9:26

f Tuk 25:30 Tuk 32:3

g Tuk 14:6 Nsi 2:12, 22

h 1Tu 1:40

i 1Tu 1:38

j 1Tu 1:39

k Tuk 36:2 

Ndambu ya 2 a 1Tu 1:41

b 1Tu 1:42

c 1Tu 1:38

d Nta 20:14

e Nsi 17:14, 15 1Sa 10:19 1Tu 1:43-50

f Tuk 25:1, 2 Luv 2:15 Nta 31:2

26 Awaya i wan’a Disone: Kemedane, Esebane, Yiterane yo Kerane. a 27 Awaya i wan’a Eze: Bilani, Zavani yo Akane. 28 Awaya i wan’a Disani: Usi yo Arani. b 29 Ezazi i mfumu za Anekore: Mfumu Lotane, Mfumu Sobale, Mfumu Sibone, Mfumu Ana, 30 Mfumu Disone, Mfumu Eze yo Mfumu Disani. c Ezazi i mfumu za Anekore mun’owu wa mfumu zau muna nsi a Seyire. 31 Awaya i atinu bayala muna nsi a Edome d vitila Aneyisaele1e bayalwa kwa konso ntinu: 32 Bela wa mwan’a Beo, wayala muna Edome, e nkumbu a mbanz’andi Dinaba. 33 Vava Bela kafwa, o Yobabe wa mwan’a Zera, wa musi Bozera, oyantikidi yala vana fulu kiandi. 34 Vava Yobabe kafwa, Kusami wa musi nsi ya Temane, oyantikidi yala vana fulu kiandi. 35 Vava Kusami kafwa, Kadadi wa mwan’a Bedade, ona watufakesa Anemidiani f kuna zunga kia1 Moabe, oyantikidi yala vana fulu kiandi, e nkumbu a mbanz’andi, Aviti. 36 Vava Kadadi kafwa, o Samela wa musi Masereka oyantikidi yala vana fulu kiandi. 37 Vava Samela kafwa, Saulu wa musi Rekobote ina vana ndambu a Nzadi, oyantikidi yala vana fulu kiandi. 38 Vava Saulu kafwa, o Bale-kanani wa mwan’a Akebo oyantikidi yala vana fulu kiandi. 39 Vava Bale-kanani wa mwan’a Akebo kafwa, o Kadare oyantikidi yala vana fulu kiandi. E nkumbu a mbanz’andi Pau, e nkumbu a nkaz’andi Metabele, wa mwan’ankento a Materede, wa mwan’ankento a Mezabi. 40 Ezazi i nkumbu za mfumu za wan’a Esau mun’owu wa vumu yau, mun’owu wa zunga yau ye nkumbu zau: Mfumu Timena, 36:31 1 Mvovo wa sina: “wan’a Isaele.” 36:35 1 Mvovo wa sina: “nzanza wa.”

TUKU 36:41–37:22 Mfumu Aleva, Mfumu Yetete, a 41 Mfumu Olibama, Mfumu Ela, Mfumu Pinone, 42 Mfumu Kenaze, Mfumu Temane, Mfumu Mibesa, 43 Mfumu Mangediele yo Mfumu Irami. Ezazi i mfumu za Anedome, mun’owu wa mavata mau muna nsi au yakivuila. b Ondioyu i Esau wa se dia Anedome. c Yakobo okwamanene zingila muna nsi ya Kenani, muna kazingila o se diandi se nzenza. d 2 Olwalu i lusansu lwa Yakobo. Vava o nleke Yosefe e kakala ye mvu 17, wele vungula e kambi f yo wan’a Bila g yo wan’a Zilepa, h akazi a se diandi. Yosefe otwese nsangu zambi kwa se diandi mu kuma kiau. 3 Isaele wazolanga Yosefe lutila wan’andi awonso, i kadi yandi i mwan’a kinunu kiandi; untungidi yunga kiambotembote.1 4 Vava mpangi zandi bamwene vo se diau wanzolanga lutila mpangi zandi zawonso, bayantikidi kumenga, ke bamvoveselanga diaka ku ngemba ko. 5 Kuna kwalanda, Yosefe olotel’e ndozi, osamwini yo kwa mpangi zandi, j bamwene kuma kiankaka kia kumengena. 6 Yosefe ubavovese vo: “Dodoko´ lo, nuwa e ndozi eyi ndotele. 7 Vava tukangiding’e ntete vana kati kwa mpatu, o ntete ame utelamene, udongamene, e ntete mieno mizidi wo zieta, mivumbamene o ntete ame.” k 8 E mpangi zandi bamvovese vo: “Nga ongeye okuyikitula kikilu se ntinu eto yo kutuyala e?” l Muna diadi, basakisi diaka kumenga mu kuma kia ndozi zandi ye mvovo miandi. 9 I bosi, olotele diaka ndozi yankaka, osamwini yo kwa mpangi zandi, oku vo: “Ndozi yankaka ndotele. O nkumbu wau, e ntangwa ye ngonde ye

37

´ 37:3 1 Yovo “mvuatu ambote wanda.”

90 KAPU 36 a 1Tu 1:51-54

b Nsi 2:5

c Tuk 25:30 Tuk 36:8

 KAPU 37 d Tuk 23:3, 4 Tuk 28:1, 4 Ayi 11:8, 9

e Tuk 30:25 Tuk 46:19

f Tuk 47:3

g Tuk 35:25

h Tuk 35:26

i 1Tu 2:1, 2

j Tuk 37:19

k Tuk 42:6, 9

l Tuk 45:8 Tuk 49:26

 Ndambu ya 2 a Tuk 44:14 Tuk 45:9

b Mav 7:9

c Tuk 33:18

d Tuk 23:19 Tuk 35:27

e Tuk 37:5

f Tuk 49:3

g Tuk 9:5 Luv 20:13

ntetembwa 11 zimvumbamene.” a 10 Osamwini yo kwa se diandi ye kwa mpangi zandi; o se diandi unsembele, oku vo: “Ayeyi i nsas’a ndozi yoyo olotele? Nga mono yo ngudi aku ye mpangi zaku tukwiza kikilu yo vumbama va ntoto vana ntadisi aku?” 11 E mpangi zandi bamwenene kimpala, b kansi o se diandi olundidi mambu mama muna ntima. 12 E mpangi zandi bele vungul’e kambi dia se diau kuna ndambu a Sekeme. c 13 I bosi, Isaele ovovese Yosefe vo: “E mpangi zaku, nga ke bele vungula kambi lukufi ye Sekeme ko e? Wiza, yatuma kwa yau.” Muna diadi, Yosefe umvovese vo: “Mon’oyu!” 14 Isaele umvovese vo: “Dodokolo, wenda tala e mpangi zaku kana vo bena kiambote. Tala mpe e kambi kana vo dina kiambote, wantwasil’e nsangu.” Muna diadi, untumini tuka muna ndimb’a Keberone, d wele kuna Sekeme. 15 I bosi, muntu mosi umwene ekolo kevumvulanga muna nzanza. O muntu ndioyo unyuvuidi vo: “Nki ovavanga?” 16 Yosefe umvutwidi vo: “Mpangi zame ivavanga. Dodokolo, unzayisa, akweyi bele vungudila makambi?” 17 O muntu umvutwidi vo: “Vava bakedi, ibawidi bavovelenge vo: ‘Twenda kuna Dotane.’” Muna diadi, Yosefe wele alandi mpangi zandi, ubasolwele kuna Dotane. 18 Bamwene Yosefe kuna vala, vitila kalwaka vana bena, bamvuandidi e fwandu bamvonda. 19 Bavovazianene vo: “Tala, o nloti a ndozi ndioyo olweke. e 20 Nuiza twamvonda, twantuba muna wulu, twavova vo bulu kiansisi kindidi. Twatala dina divangama mu kuma kia ndozi zandi.” 21 Vava Rubeni f kawidi wo, ovavidi kumvuluza vana moko mau. Ovovele vo: “Ke tumvondi ko.”1g 22 Rubeni uba37:21 1 Yovo “Ke tuvondi moyo andi ko.”

91 vovese vo: “Ke nubungudi menga ko. a Nuntuba muna wulu diadi, dina ova makanga, kansi ke numvangi mbi ko.”1b Ekani diandi i ˆ kunkula vana moko mau, kamvutula kwa se diandi. 23 Vava Yosefe kalweke kwa mpangi zandi, bamvudidi e yunga, e yunga kiambote-mbote kakala kiau muna nitu, c 24 bambakidi, bantubidi muna wulu. Muna ntangwa yayina, e wulu diankatu diakala; ke mwakala maza ko. 25 I bosi bavuende, badia. Vava basengwele o meso, bamwene buka kia Aneyisemaele d kiatuka kuna Ngiladi, kiakulumukanga kuna Engipito. Vana ntandu a samo zau vakedi ladanume,1e balasamu ye mabala ma nti uvaikanga dimbu wa nsunga. 26 Muna kuma kiaki, Yuda ovovese mpangi zandi vo: “Nkia nsendo tuvua avo tuvondele o nlek’eto yo fuka menga mandi? f 27 Nuiza twanteka g kwa Aneyisemaele, kansi ke tumvangi mbi ko. Kadi oyandi nlek’eto, tu menga mamosi.”1 Muna diadi, e mpangi zandi banwididi. 28 Ekolo akiti a Anemidiani h baviokelenge, ampangi za Yosefe bantombwele muna wulu yo kunteka kwa Aneyisemaele mu 20 ma sekele za palata. i Wantu awaya banete Yosefe kuna Engipito. 29 Kuna kwalanda, Rubeni ovutukidi vana wulu, omwene vo Yosefe kena mo ko, otiazwini e mvuatu miandi. 30 Vava kavutukidi vana vena mpangi zandi, okazidi vo: “O nleke kena mo ko! Owau omono—adieyi mvanga?” 31 Muna diadi, babakidi e yunga kia Yosefe, bavondele vaka kia nkombo, bavungidi e yunga kiandi muna menga. 32 I bosi, batwikidi e yunga kwa se diau yo 37:22 1 Yovo “ke nunsie moko ko.” 37:25 1 I sia vo, ndimbu wa nti wansunga. 37:27 1 Mvovo wa sina: “nitu mosi.”

TUKU 37:23–38:9 KAPU 37 a Tuk 4:8, 10 Tuk 42:22

b Tuk 42:21

c Tuk 37:3

d Tuk 25:12

e Tuk 43:11

f Tuk 4:8, 10

g Mav 7:9

h Tuk 25:1, 2

i Tuk 40:15 Tuk 45:4 Nk 105:17

 Ndambu ya 2 a Tuk 37:3

b Tuk 42:38 Tuk 44:29 Nk 89:48 Kim 9:10 Os 13:14 Mav 2:27 Lus 20:13

c Tuk 39:1

d Tuk 40:2, 3 

KAPU 38 e Tuk 24:2, 3 Tuk 28:1

f Nta 26:19

g Yos 19:29, 31

h Mat 1:3

i Nsi 25:5, 6 Mat 22:24

vova vo: “Tala e lekwa tusolwele. Toma tala kana vo i yunga kia mwan’aku yovo ve.” a 33 Otomene kio tala yo kaza vo: “Kiaki i yunga kia mwan’ame! Nanga bulu kiansisi kindidi! Kieleka, Yosefe omene tiazununua!” 34 Yakobo otiazwini e mvuatu miandi, ovuete ngoto muna luketo, okele kifwidi mu lumbu yayingi. 35 O wan’andi awonso amakala ye amakento batezele kumfiaulwisa, kansi kazolele fiaulwiswa ko, ovovele vo: “Idila o mwan’ame yamuna lumbu ikulumuka muna Ziami!”1b O se diandi wadilanga lumbu yawonso mu kuma kiandi. 36 Muna kolo kiakina, Anemidiani batekele Yosefe muna Engipito kwa Potifa wa mbandamband’a Faro, c wa mfumu a ayingidi. d Muna kolo kiokio, Yuda osisidi e mpangi zandi, wele simika e saba kiandi lukufi ˆ yo Kira, wa musi Adulami. 2 I kuna o Yuda kamwenene mwan’ankento a Sua wa musi Kenani. e Umbongele se nkaz’andi, ovukanene yandi, 3 o nkento oyimiti. I bosi, owutidi mwan’ayakala, umven’e nkumbu vo Ere. f 4 Oyimiti diaka yo wuta mwan’ayakala, umven’e nkumbu vo Onane. 5 Oyimiti diaka, owutidi mwan’ayakala, umven’e nkumbu vo Sela. Oyandi1 kuna Akezibe g kakala vava Sela kawutuka. 6` Kuna kwalanda, Yuda obongele Ere wa mwan’andi antete o nkento, e nkumbu andi Tama. h 7 Kansi, o Ere wa mwan’antete a Yuda kayangidika Yave ko; muna diadi, Yave wamvonda. 8 Yuda ovovese Onane vo: “Vukana yo nkaz’a mpangi aku, vanga yandi longo lwa kinkwezi, wawutila mpangi aku o wana.” i 9 Kansi, Onane wazaya wo vo wana kadi wuta yo Tama ke badi yikilwa

38

37:35 1 Yovo “Seol,” i sia vo, ziami kia wantu awonso. Tala Nsas’a Mvovo. 38:5 1 I sia vo, Yuda.

TUKU 38:10-26 wan’andi ko. a Muna kuma kiaki, vava kavukananga yo nkaz’a mpangi andi, Onane wayitilanga malume mandi vana ntoto kimana kalembi wutila mpangi andi o wana. b 10 Dina kavanga diambi vana meso ma Yave; muna diadi, wamvonda mpe. c 11 Yuda ovovese Tama wa mwan’andi a nzitu vo: “Zingila muna nzo a se diaku se nkento ansona yavana o Sela wa mwan’ame kekola,” kadi ovovele muna ntim’andi vo: ‘Oyandi mpe olenda fwa nze ampangi zandi.’ d Muna diadi, Tama wele zingila muna nzo a se diandi. 12 Kuna kwalanda, o nkaz’a Yuda, o mwan’ankento a Sua, e ofwidi. Vava e lumbu ya kifwidi yafokoka, Yuda wele kuna Timena f yo nkundi andi Kira wa musi Adulami, g benda tala asaki a mika mia mameme mandi. 13 O ˆ Tama banzayisi vo: “O ko waku otombokele kuna Timena mu saka e mika mia mameme mandi.” 14 Muna diadi, ovudidi e mvuatu miandi mia kifwidi, uyifukidi e fukwa vana lose yo kuyizinga o nlele, ofongele kuna fula dia Enaime, muna nzil’a Timena, kadi omwene vo Sela okolele kansi ke bamvene yandi ko kakala se nkaz’andi. h 15 Vava Yuda kamwene Tama, vana vau obenze vo nkembi,1 wau kafukila e ndose andi. 16 Wele kwa yandi vana ndambu a nzila, umvovese vo: “Dodokolo, yambula yavukana yaku,” kadi ka zeye wo ko vo i mwan’andi a nzitu. i Oyandi ovovele vo: “Nki okumpana muna vukana yame?” 17 Yuda ovutwidi vo: “Ikutwikila mwan’a nkombo a kambi diame.” Kansi, oyandi ovovele vo: “Nga okumpana nsimbi1 yavana okuntumina yo?” 18 Yuda oyuvuidi vo: “Nkia nsimbi mfwete ku38:15, 21, 22, 24 1 Yovo “nkento a ndumba.” 38:17 1 I sia vo, lekwa kisimbiswanga yavana muntu kefuta e mfuka.

92 KAPU 38 a Ru 4:6

b Nsi 25:7, 9

c 1Tu 2:3

d Nta 26:19

e Tuk 38:2

f Yos 15:10, 12 Afu 14:1

g Tuk 38:1

h Nsi 25:5

i Tuk 38:11 

Ndambu ya 2 a Tuk 41:42 1Nti 21:8

b Tuk 38:1

c Lev 21:9

d Tuk 38:16, 18

e Tuk 38:11 Nsi 25:5

vana?” Ovutwidi vo: “Mpeto1a aku, nsinga aku yo nkau wina ova koko kwaku.” Yuda umvene yo, i bosi ovukane yandi, oyimiti. 19 I bosi, o nkento otelamene wele kwandi, okatwidi o nlele andi, ovuete mvuatu miandi mia kifwidi. 20 Yuda otwikidi mwan’a nkombo vana koko kwa nkundi andi wa musi Adulami, b kimana katambula e lekwa kavana kwa nkento se nsimbi, kansi kamwene ko. 21 Oyuvuidi wantu bezingilanga va fulu kiakina: “Akweyi kena o nkembi1 a tempelo wavuendenge vana ndambu a nzila kuna fula dia Enaime?” Bamvutwidi vo: “Omwamu ke mukalanga nkembi a tempelo ko.” 22 I bosi, ovutukidi kwa Yuda yo vova vo: “Kimwene ko. Vana ntandu, o wantu bezingilanga va fulu kiakina bampovese vo: ‘Omwamu ke mukalanga nkembi1 a tempelo ko.’” 23 Muna diadi, Yuda ovovele vo: “Yambula kasala yau, twalembi fusuka e nsoni avo tukwamanene kumvava. Omono ntwikidi mwan’a nkombo, kansi o nkento kumwene ko.” 24 Vava kiavioka ngonde tatu, Yuda bamvovese vo: “O Tama wa mwan’aku a nzitu wayikitwidi se nkembi,1 owau nkutu wayimiti.” Yuda ovovele vo: “Numvaikisa ku mbazi kimana kayokwa.” c 25 Ekolo kevaikiswanga, otumiˆ ni bazayisa o ko wandi vo: “O muntu ovuidi e lekwa yayi yandi wangimitisi.” Okudikidi mpe vo: “Dodokolo, toma tala kana nani ovuidi e mpeto yo nsinga yo nkau wau.” d 26 Vava Yuda katadidi yo, ovovele vo: “Olungidi kwandi, omono ngielele ngina yau, kadi kiamvene Sela wa mwan’ame ko.” e Tuka kiakina, o Yuda kasidi vukana yandi diaka ko. 38:18 1 Mpeto ina wantu basadilanga mu sia e dimbu muna nkanda.

93 27 Vava e ntangw’a wuta yafwana, mapasa makala muna vumu kiandi. 28 Ekolo kawutanga, o mosi ovaikisi koko kwandi, vana vau o nwutisi obongele nsing’a mbwaki okangidi wo muna koko kwandi, ovovele vo: “I yandi wantete ovaikidi.” 29 Kansi, vava kavutwidi o koko kwandi muna vumu, vana vau o mpangi andi ovaikidi, o nwutisi ovovele vo: “Ekwe mpila uyitetele nzila!” Muna diadi, banyikidi vo Perese.1a 30 I bosi, mpangi andi ona wakangwa o nsing’a mbwaki muna koko ovaikidi, bamven’e nkumbu Zera. b O Yosefe okulumwinu kuna Engipito. c Musi Engipito mosi una ye nkumbu vo Potifa, d wa mbanda-mband’a Faro, wa mfumu a ayingidi, unsumbidi vana moko ma Aneyisemaele e ana banata kuna Engipito. 2 Kansi, Yave okedi yo Yosefe. f Muna kuma kiaki, osambwilu yo siwa se mfidi a nzo a mfumu andi, wa musi Engipito. 3 O mfumu andi omwene vo Yave una yandi, Yave okunsambulanga muna mawonso kevanganga. 4 Yosefe omweno e dienga vana ndose a Potifa, okitukidi se selo kiandi kabundang’e vuvu. Muna kuma kiaki, Potifa untumbikidi e kinkengi kia nzo andi, umvene kiyekwa kia lunga-lunga e lekwa yandi yawonso. 5 Tuka muna ntangwa kantumbikila e kinkengi kia nzo andi yo kumvana kiyekwa kia lunga-lunga lekwa yandi yawonso, Yave wasambulanga e nzo ya musi Engipito mu kuma kia Yosefe. Yave wasambula yawonso kakala yau muna nzo ye muna mpatu. g 6 Kuna kwalanda, Potifa wavana Yosefe e kiyekwa kia lunga-lunga lekwa yandi yawonso, katokanenanga kana diambu dimosi ko,

TUKU 38:27–39:18 KAPU 38 a Tuk 46:12 Ru 4:12 1Tu 2:4 Luk 3:23, 33

b Mat 1:3 

KAPU 39 c Nk 105:17 Mav 7:9

39

38:29 1 Ina ye nsasa vo: “Mpasuka,” nanga mpasuk’a nitu a kinkento uyikanga.

d Tuk 37:36

e Tuk 17:20 Tuk 37:25

f Rom 8:31 Ayi 13:6

g Tuk 30:27 

Ndambu ya 2 a Tuk 2:24 Tuk 20:3, 6 Nk 51:Ntu, 4 Mak 10:7, 8 Ayi 13:4

nanga kina kedia kaka. Vana ntandu, Yosefe okitukidi mote muna mpwa ye muna ndose. 7 Kuna kwalanda, nkaz’a mfumu andi oyantikidi sia Yosefe o meso yo vova vo: “Leka yame.” 8 Kansi, Yosefe katondanga ko, wavovesanga nkaz’a mfumu andi vo: “O mfumu ame nkutu kazeye ko eyi ngina yau omu nzo, yawonso kena yau osidi yo ova koko kwame yalunga-lunga yo. 9 Ke vena muntu ko unsundidi mu nzo yayi, kangimini mpe kana lekwa kimosi ko, nanga ngeye kaka, kadi ongeye u nkaz’andi. Ozevo, aweyi ndenda vangila diambu diadi diambi-mbidimbi yo sumukina Nzambi e?” a 10 O nkento wavovesanga Yosefe lumbu yawonso, kansi kasidi tambulwila leka yandi ko ngatu kala yandi vamosi. 11 Kansi lumbu kimosi, Yosefe okotele muna nzo kasala e salu kiandi, muna nzo ke mwakala kana ntaudi mosi ko. 12 O nkento umbakidi muna mvuatu andi yo vova vo: “Leka yame!” Kansi, Yosefe osisidi o mvuatu andi vana koko kwa nkento, otinini kuna mbazi. 13 Vava o nkento kamwene vo Yosefe osisidi o mvuatu andi vana koko kwandi yo tina kuna mbazi, 14 o nkento oyantikidi kaza yo bokela wan’amakala a nzo andi, ubavovese vo: “Tala, o Nyibere ndioyu katutwasidi o nkaz’ame ozolele kutukitula se ma kia sakanena. Wizidi oku ngina kaleka yame, kansi ngiantikidi kaza mu nding’angolo. 15 Vava kawidi vo ntatwidi e ndinga yo kaza, osisidi o mvuatu andi ova ndambu ame yo tina kuna mbazi.” 16 I bosi, o nkento osidi o mvuatu a Yosefe vana ndambu andi, yavana o Potifa wa mfumu a Yosefe kayiza. 17 O nkento ovovele diambu diau dimosi kwa Potifa, oku vo: “O selo wa Nyibere ona watutwasila, wizidi oku ngina kankitula se ma kia sakanena. 18 Kansi

TUKU 39:19–40:17 vava ntatwidi e ndinga yo kaza, osisidi o mvuatu andi ova ndambu ame, otinini kuna mbazi.” 19 Vava mfumu andi kawidi e mvovo mia nkaz’andi, oku vo: “Omama i mambu kampangidi o selo kiaku,” ofungidi kikilu makasi. 20 O mfumu obakidi Yosefe, unsidi muna pelezo, e fulu kiasiwanga abakami a ntinu, okedi muna pelezo. a 21 Kansi Yave okedi yo Yosefe, okwamanene kunsonga walakazi yo kunsambula yo vua e dienga vana meso ma mfidi a pelezo. b 22 O mfidi a pelezo otumbikidi Yosefe se mfumu wa abakami awonso bakala muna pelezo, e salu yawonso bavanganga abakami muna pelezo mu lutumu lwandi bavangilanga yo. c 23 O mfidi a pelezo katokanenanga kana diambu dimosi ko diakala muna kiyekwa kia Yosefe, kadi o Yave okedi yo Yosefe, Yave wasambulanga mawonso kavanganga. d Vava mambu mama maviokele, o mfidi wa atambiki a mbungwa e kwa ntinu a Engipito yo mfidi wa avangi a mbolo, basumukini mfumu au, wa ntinu a Engipito. 2 Muna kuma kiaki, Faro ofungidi selo yandi yole makasi, o mfidi wa atambiki a mbungwa yo mfidi wa avangi a mbolo, f 3 otumini basiwa muna pelezo ya nzo a mfidi wa ayingidi, g muna pelezo ina yakala Yosefe. h 4 I bosi, o mfidi wa ayingidi ovene kiyekwa kwa Yosefe vo kakala yau yo kubalunga-lunga, i bakele muna pelezo mu fikolo.1 5 O ntambiki a mbungwa yo mvangi a mbolo za ntinu a Engipito, ana basilu muna pelezo, yau awole balotele ndozi muna fuku wau umosi, konso ndozi yakala ye nsas’andi. 6 Muna mene, o Yosefe wele kubatala, omwene vo bakendalala bakala. 7 Muna kuma kiaki, oyuvuidi e

94

d Tuk 37:28

selo ya Faro ana bakedi yandi muna pelezo muna nzo a mfumu andi vo: “Ekuma e ndose zeno zinina zakendalala o unu?” 8 Bamvutwidi vo: “Yeto awole ndozi tulotele, kansi ke vena muntu ko olenda zo kutusasila.” O Yosefe ubavovese vo: “Nga ke Nzambi ko i nsasidi a ndozi e? a Dodokolo, nunzayisa zo.” 9 Muna diadi, o mfidi wa atambiki a mbungwa ozayisi e ndozi andi kwa Yosefe, oku vo: “Muna ndozi ame, mbwene nsing’a vinyu ukedi ova ntwal’ame. 10 Muna nsing’a vinyu mukedi ntayi tatu, ekolo usavukidi, uvaikisi e mvuma, muna kangi1 yandi muyimini bundu yabwaka. 11 E mbungw’a Faro ikedi ova koko kwame, mbongele e bundu ya vinyu, nkamini yo muna mbungw’a Faro. I bosi, nsidi e mbungwa vana koko kwa Faro.” 12 Yosefe umvovese vo: “E nsas’andi i yau yiyi: E ntayi tatu, i lumbu tatu. 13 Lumbu tatu kaka ivioka, Faro okuvaikisa,1 okuvutula muna salu kiaku, b okwamanana sia e mbungw’a Faro vana koko kwandi nze una wavangidinge vava wakedi ntambiki a mbungwa. c 14 Kansi vava mambu maku metoma, unsungamena. Dodokolo, unsonga walakazi, umpovela kuna kwa Faro, kimana kankatula ova fulu kiaki. 15 Muna vova e ludi, yiwa yayiwa kuna nsi ya Ayibere. d Okwaku mpe kiavangidi kwame diambu diambi ko dina bafwete kunsila mu pelezo.”1e 16 Vava mfidi wa avangi a mbolo kamwene vo Yosefe diambu diambote kasasidi, umvovese vo: “Omono mpe muna ndozi ame, mbwene mbangu tatu za mbolo zampembe vana ntu ame, 17 muna mbangu ikedi vana ntandu, mukedi mpila zawonso za

e Tuk 39:7, 8

40:10 1 Yovo “saki.” 40:13 1 Mvovo wa sina: “ozangula o ntu aku.” 40:15 1 Mvovo wa sina: “wulu dia maza; wulu.”

KAPU 39 a Nk 105:17, 18

b Tuk 40:2, 3 Nk 105:19 Mav 7:9

c Tuk 39:6

d Tuk 49:22, 25 Mav 7:9, 10

 KAPU 40 e Tuk 40:11

f Tuk 40:20-22

g Tuk 37:36

40

40:4 1 Mvovo wa sina: “lumbu yakete.”

h Tuk 39:20 Nk 105:17, 18

i Tuk 39:22 

Ndambu ya 2 a Tuk 41:15, 16 Dan 2:28, 45

b Tuk 41:12, 13

c Tuk 40:20, 21

95 madia mayokwa ma Faro, e nuni zizidi dia madia makedi muna mbangu ikedi vana ntandu.” 18 I bosi, Yosefe ovutwidi vo: “E nsas’andi i yau yiyi: E mbangu tatu, i lumbu tatu. 19 Lumbu tatu kaka ivioka, Faro ukuzenga o ntu yo kumanika vana nti, e nuni zidia e nitu aku.” a 20 Muna lumbu kiatatu kina kiakala vo kia luwutuku lwa Faro, b okubikidi e lambu mu kuma kia ntaudi zandi; ovaikisi1 mfidi wa atambiki a mbungwa yo mfidi wa avangi a mbolo, ubasidi vana ndose a ntaudi zandi. 21 Ovutulwisi mfidi wa atambiki a mbungwa muna salu kiandi, okwamanene vana e mbungwa kwa Faro. 22 Vo i mfidi wa avangi a mbolo, omanikinu vana nti nze una Yosefe kabasasila. c 23 Kansi, o mfidi wa atambiki a mbungwa kasungamena Yosefe ko; wamvilakana kwandi. d E mvu miole vava mialunga, Faro olotele ndozi e vo otelamene vana kumu dia Nzadi a Nile. 2 Muna nzadi mutombokele ngombe nsambwadi zankento, zambote ye zamazi, zididinge vana titi ya Nile. f 3 Ngombe nsambwadi zakaka zankento zambi ye zamana tanda zivaikidi muna Nile, zitelamene vana ndambu a ngombe zamazi, vana kumu dia Nile. 4 E ngombe zambi ye zamana tanda ziyantikidi dia e ngombe nsambwadi zambote ye zamazi. O Faro osikamene. 5 I bosi, ovutukidi kuna tulu, olotele diaka ndozi yanzole. Omwene ntu nsambwadi mia witi mivaikidi mu nti umosi, miazala ye witi ye miambote. g 6 I bosi, vavaikidi ntu nsambwadi miakaka mia witi miamana tanda yo yuminina mu kuma kia mbangazi a tembwa kia este. 7 E ntu nsambwadi mia witi miamana ta-

41

40:20 1 Mvovo wa sina: “ozangwidi o ntu wa.”

TUKU 40:18–41:18 KAPU 40 a Tuk 40:20, 22

b Mak 6:21

c Tuk 40:8

d Tuk 40:14 

KAPU 41 e Dan 2:1

f Tuk 41:18-21

g Tuk 41:22-24 

Ndambu ya 2 a Tuk 40:2, 3

b Tuk 40:5

c Tuk 39:1

d Tuk 40:8

e Tuk 40:21, 22

f Nk 105:20

g Tuk 40:15

h Dan 5:12 Mav 7:9, 10

i Tuk 40:8 Dan 2:23, 28

nda, miminini e ntu nsambwadi miazala ye witi ye miambote. O Faro osikamene, omwene vo ndozi kwandi. 8 Kansi muna mene, Faro otokanene kikilu. Muna kuma kiaki, obokelese nganga zawonso za nkisi ye akwa ngangu awonso a Engipito. Faro ubazayisi e ndozi zandi, kansi ke vakedi muntu ko olendele zo sasila kwa Faro. 9 Muna diadi, o mfidi wa atambiki a mbungwa ovovese Faro vo: “O unu ifunguna masumu mame. 10 E Faro, ongeye wafungila selo yaku makasi. Muna kuma kiaki, watuma vo yasiwa muna pelezo ya nzo a mfidi wa ayingidi, mono yo mfidi wa avangi a mbolo. a 11 I bosi, twalota ndozi muna fuku umosi. Omono yo yandi twalota konso muntu ye ndozi andi, konso ndozi ye nsas’andi. b 12 Twakala ye toko dimosi wa Nyibere, wa ntaudi a mfidi wa ayingidi. c Vava twanzayisa e ndozi zeto, d oyandi watusasila e ndozi ya konso muntu. 13 Mawonso mavangamena nze una katusasila mo. Omono yavutulwa muna salu kiame, kansi o nkwame wamanikwa vana nti.” e 14 Muna diadi, Faro obokelese Yosefe. f Vana vau bamvaikisi muna pelezo.1g Yosefe okatwidi e nzevo yo soba e mvuatu miandi, wele kwa Faro. 15 Faro ovovese Yosefe vo: “Ndozi ndotele, kansi ke vena muntu ko olendele yo sasila. Edi ngwidi mu ´ kuma kiaku vo, olenda wa e ndozi yo sasila yo.” h 16 Yosefe ovutwidi Faro vo: “Ke mono ko. Nzambi ovana e nsas’ambote ya ndozi aku e Faro.” i 17 Faro ovovese Yosefe vo: “Muna ndozi ame, ntelamene vana kumu dia Nzadi a Nile. 18 Mbwene ngombe nsambwadi zankento zambote ye zamazi zitombokele muna Nile, 41:14 1 Mvovo wa sina: “wulu dia maza; wulu.”

TUKU 41:19-41 ziyantikidi dia e titi vana kumu dia Nile. a 19 Ngombe nsambwadi zankaka zankento zitombokele, zamana yoya, zambi ye zamana tanda. Muna nsi yawonso ya Engipito, kisidi mona ngombe zambi za mpila yayi ko. 20 E ngombe zankento zamana tanda ye zambi ziyantikidi dia e ngombe nsambwadi zankento zantete zamazi. 21 Kansi vava zimene kubadia, e nitu zau zambi kaka zikedi nze kuna lubantiku, kulendi wo zaya nkutu ko vo dia zididi. Muna kuma kiaki, nsikamene. 22 “I bosi, muna ndozi mbwene diaka ntu nsambwadi mia witi mivaikidi mu nti umosi, miazala ye masa ye miambote. b 23 I bosi, vavaikidi ntu nsambwadi miankaka mia witi miamana tanda yo yuminina mu kuma kia mbangazi a tembwa kia este. 24 E ntu mia witi miamana tanda, miminini e ntu nsambwadi miambote. Nzayisi e ndozi zazi kwa nganga za nkisi, c kansi ke vakedi muntu ko olendele zo kunsasila.” d 25 Yosefe ovovese Faro vo: “E ndozi za Faro imosi kwandi ye nsasa mosi kaka zina. O Nzambi aludi ovovese kwa Faro mana kevanga. e 26 E ngombe nsambwadi zankento zambote, i mvu nsambwadi. Diau adimosi mpe, e ntu nsambwadi mia witi miambote, mvu nsambwadi. E ndozi zaku imosi kwandi ye nsasa mosi kaka zina. 27 E ngombe nsambwadi zankento zambi ye zamana tanda zina zitombokele kuna nima ngombe zambote, mvu nsambwadi; e ntu nsambwadi mia witi miankatu ye miayuma mu kuma kia mbangazi a tembwa kia este, mikala se mvu nsambwadi mia mvengele. 28 Nze una mpovele kala kwa Faro: O Nzambi aludi osongele kwa Faro mana kevanga. 29 “Vekala mvu nsambwadi mia ulolo wa madia mwamu nsi

96 KAPU 41 a Tuk 41:2-4

b Tuk 41:5-7

c Tuk 41:8 Dan 2:2

d Dan 2:27 Dan 4:7

e Dan 2:28 Am 3:7

 Ndambu ya 2 a Mav 7:11

b Tuk 41:26, 47

c Tuk 41:48, 49 Mav 7:12

d Tuk 45:9, 11 Tuk 47:13, 19

e Tuk 39:6 Nk 105:21 Mav 7:9, 10

f Dan 5:7

yawonso ya Engipito. 30 Kansi kuna nim’a mvu miami, mukwiza mvu nsambwadi mia mvengele, wantu bevilakana o ulolo wa madia wakala omu nsi ya Engipito. O mvengele ufwasa e nsi. a 31 O ulolo wa madia wakala mwamu Engipito ke usungamenua diaka ko mu kuma kia mvengele ukwiza, kadi wampasi kikilu ukala. 32 E ndozi iloteso nkumbu miole kwa Faro, kadi e diambu ditomene sikidiswa kwa Nzambi aludi, o Nzambi aludi olungisa dio. 33 “Ozevo, ngeye Faro vava muntu walungalala ye nkwa ngangu, wansia kinkengi kia nsi ya Engipito. 34 E Faro, tumbika akengi omu nsi, kutika tini kia tanu kia mbongo yawonso ya Engipito muna mvu nsambwadi mia ulolo wa madia. b 35 Yambula akengi bakutika madia mawonso ma mvu miambote mikwiza; muna lutumu lwa Faro, bavambula witi usiwa muna malundilu ma mbanza zawonso se madia yo lunga-lunga wo. c 36 Madia momo i mesadilwa muna nsi, muna mvu nsambwadi mia mvengele mikwiza omu nsi ya Engipito, kimana e nsi yalembi fwaswa mu kuma kia mvengele.” d 37 E ngindu zazi ziyangidikidi Faro ye ntaudi zandi zawonso. 38 Muna kuma kiaki, Faro ovovese ntaudi zandi vo: “Nga valenda soloka diaka muntu ankaka una ye mwand’a Nzambi nze ndioyu?” 39 Faro ovovese Yosefe vo: “Wau vo Nzambi uzayisi mawonso mama, ke vena muntu ko walungalala ye nkwa ngangu nze ngeye. 40 Ngeye kibeni okala nkengi a nzo ame, o nkangu ame wawonso ukulemvokela muna mawonso. e Vana kunda kiame kia kintinu kaka ikusundila.” 41 Faro ovovese diaka Yosefe vo: “Tala, itumbikidi kinkengi kia nsi yawonso ya Engipito.” f

97 42 I bosi, okatwidi e mpeto1 kakele yau muna koko, osidi yo muna koko kwa Yosefe, umvuikidi e mvuatu mia lino yo nsang’a wolo muna nsingu. 43 Vana ntandu, undiatisidi muna kalu diandi dianzole dia kimfumu, muna diadi o nkangu ukazidinge ´ kuna ntwal’andi vo: “Avreke!”1 Muna mpila yayi, otumbikilu kinkengi kia nsi yawonso ya Engipito. 44 Faro ovovese diaka Yosefe vo: “Mono i Faro, kansi ke vena muntu ko omu nsi yawonso ya Engipito a ovanga konso diambu1 kondwa kwa nsw’aku.” 45 I bosi, Faro ovene Yosefe nkumbu vo Zafenate-paneka, umvene mpe Asenate b wa mwan’ankento a Potifera, wa ngang’a One1 se nkaz’andi. Yosefe oyantikidi tumina2 nsi ya Engipito. c 46 Yosefe mvu 30 kakala miau d vava kayenda vana ndose a1 Faro, wa ntinu a Engipito. Yosefe okatukidi vana ndose a Faro, wele akangadi muna nsi yawonso ya Engipito. 47 Muna mvu nsambwadi mia ulolo wa madia, o ntoto wayima mbongo ayingi. 48 Yosefe okwamanene kutika madia mawonso ma mvu nsambwadi muna nsi ya Engipito yo lunda mo muna mbanza zawonso. Muna konso mbanza, olundidi madia matukanga muna mpatu zazunga e mbanza. 49 Yosefe okwamanene lunda witi wayingi, nze senge dia mbu, yavana balembwa mo teza, kadi ke malendi tezakana ko. 50 Vitila walwaka o mvu wa mvengele, Yosefe e owutidi wana

TUKU 41:42–42:2 KAPU 41 a Tuk 44:18 Tuk 45:8 Mav 7:9, 10

b Tuk 46:20

c Nk 105:21

d Nta 4:3 2Sa 5:4 Luk 3:23

e Tuk 48:5 

Ndambu ya 2 a Tuk 50:23 Nta 1:34, 35

b Tuk 48:17 Nta 1:32, 33 Nsi 33:17 Yos 14:4

c Nk 105:17, 18 Mav 7:9, 10

d Tuk 41:26

e Tuk 41:30 Mav 7:11

f Tuk 45:9, 11 Tuk 47:17

g Tuk 47:13

h Nk 105:21

i Tuk 43:1

wole amakala, ana bawutukidi muna Asenate wa mwan’ankento a Potifera, wa ngang’a One.1 51 Yosefe oyikidi o mwan’antete vo Manase,1a kadi ovovele vo: “Nzambi unsadisi mu vilakana e mpasi zame zawonso ye nzo a se diame yawonso.” 52 O mwan’anzole unyikidi vo Eferaime,1b kadi ovovele vo: “Nzambi umpene wana muna nsi a mpasi zame.” c 53 I bosi, e mvu nsambwadi mia ulolo wa madia muna nsi a Engipito mifokokele. d 54 Nze una Yosefe kavova, e e mvu nsambwadi mia mvengele miyantikidi. Mukedi mvengele muna nsi zawonso, kansi muna nsi yawonso ya Engipito mukedi ye madia.1f 55 Kuna kwalanda, o mvengele ukotele muna nsi yawonso ya Engipito, o nkangu uyantikidi kaza kwa Faro mu kuma kia madia. g Faro ovovese esi Engipito awonso vo: “Nuenda kwa Yosefe, nuvanga konso dina kekunuvovesa.” h 56 O mvengele ukwamanene mu nza yawonso. i I bosi, Yosefe oyantikidi ziula malundilu mawonso ma madia bakedi mau yo tekela esi Engipito, j kadi o mvengele uwokele kikilu muna nsi ya Engipito. 57 Vana ntandu, o wantu ova nza yawonso bayendanga kuna Engipito muna sumba witi kwa Yosefe, kadi o mvengele uwokele kikilu ova nza yawonso. k Vava Yakobo kawidi vo madia1 mena kuna Engil pito, ovovese wan’andi amakala vo: “Ekuma nutalanenanga kaka muntu yo nkwandi?” 2 Okudikidi vo: “Ngwidi vo madia mena kuna Engipito. Nukuluˆ muka kuna nuatusumbila madia, kimana twakwamanana zinga yo

42

41:42 1 Mpeto ina wantu basadilanga mu sia e dimbu muna nkanda. 41:43 j Tuk 41:48, 49 1 O mvovo wau nanga wasadilwanga mu Tuk 47:16 lomba kw’akaka basonga zitu yo vana nkembo kwa muntu. 41:44 1 Mvovo wa 41:51 1 Ina ye nsasa vo: “Ndiona Ovisina: “ozangula koko yovo kulu kwandi.” k Tuk 47:4 lakesanga.” 41:52 1 Ina ye nsasa vo: 41:45, 50 1 I sia vo, Eliopolise. 41:45  “Wuta Dianzole.” 41:54 1 Mvovo wa 2 Yovo “kangala muna.” 41:46 1 Yovo KAPU 42 sina: “mbolo.” 42:1 1 Nanga witi yovo “vava kayantika sadila.” l Tuk 41:48, 49 bale.

TUKU 42:3-27 lembi fwa mu kuma kia nzala.” a 3 Muna diadi, e mpangi kumi za Yosefe b bakulumukini kuna Engipito mu sumba madia. 4 Kansi, Yakobo kayambwidi Benyamini c ko wa nleke a Yosefe kenda kumosi ye mpangi zandi, kadi ovovele vo: “Olenda bwilwa sumbula kia lufwa.” d 5 O wan’a Isaele balweke kuna Engipito kumosi ye akaka bayenda sumbanga madia, kadi o mvengele ulweke kuna nsi ya Kenani. e 6 Yosefe yandi watuminanga e nsi, f yandi watekanga madia kwa wantu awonso ova nza. g Muna kuma kiaki, e mpangi za Yosefe balweke, bamvumbamene. h 7 Vava Yosefe kamwene mpangi zandi, ubazayididi vana vau, kansi kayisunzwidi kwa yau ko. i Ubayuvuidi kuna makasi vo: “Akweyi nutukidi?” Bavutwidi vo: “Kuna nsi a Kenani, madia twizidi sumba.” j 8 Yosefe ozayididi e mpangi zandi, kansi oyau ke banzayididi ko. 9 Vana vau Yosefe osungamen’e ndozi zina kalota mu kuma kiau, k ubavovese vo: “Oyeno nu alangi! Fulu ya nsi ina ke itoma taninuanga ko nuizidi tala!” 10 Bamvovese vo: “Ve, e mfumu ame, e ntaudi zaku madia bezidi sumba. 11 Yeto awonso tu wan’a se dimosi. Tu akwa unsongi. E ntaudi zaku ke alangi ko.” 12 Kansi, Yosefe ubavovese vo: “Luvunu lweno! Zunga ya nsi ina ke itoma taninuanga ko nuizidi langa!” 13 Muna diadi bavovele vo: “E mfumu ame, mpangi 12 twawutuka. l Tu wan’a se dimosi m kuna nsi ya Kenani; ona wanleke osidi yo se dieto. n Kansi o wankaka, kena diaka ko.” o 14 Yosefe ubavovese vo: “Wauna kaka inuvovese—‘Oyeno nu alangi!’ 15 Nufwete tontwa muna diambu edi: Ndidi e ndofi muna moyo a Faro, ke nukatuka va fulu kiaki ko yavana o nlek’eno kekwiza ovava. p 16 Nutuma mosi muna yeno kenda vutuki-

98 KAPU 42 a Mav 7:12 b 1Tu 2:1, 2 c Tuk 35:18, 19 Tuk 42:38 Tuk 44:20

d Tuk 43:14 e Tuk 41:57 Mav 7:11

f Tuk 41:44 Tuk 45:8 Nk 105:21 Mav 7:9, 10

g Tuk 47:14 h Tuk 37:7, 9 i Tuk 42:23 j Tuk 37:1 Mav 7:11, 12

k Tuk 37:7-9 l 1Tu 2:1, 2 m Luv 1:1-4 n Tuk 35:18, 19 Tuk 42:38 Tuk 43:7

o Tuk 37:27, 35 Tuk 44:20

p Tuk 42:34 Tuk 43:29

 Ndambu ya 2 a Tuk 45:21, 23 b Tuk 37:18, 28 Tuk 50:17 Mav 7:9

c Tuk 37:21 d Tuk 9:5 e Tuk 43:30 f Tuk 42:19 g Tuk 43:23

la o nlek’eno, ekolo ankaka besala mu pelezo. Muna mpila yayi, e mvovo mieno mitontwa, mu zaya kana vo mana nuvovele maludi. Avo ke wau ko, ndidi e ndofi muna moyo a Faro, oyeno nu alangi.” 17 Muna diadi, ubasidi vamosi muna pelezo mu lumbu tatu. 18 Muna lumbu kiatatu, Yosefe ubavovese vo: “Nuvanga dina ikunuvovesa kimana nuazinga. Kadi Nzambi aludi ivuminanga. 19 Avo nu akwa unsongi, yambula mosi muna mpangi eno kasala mu pelezo yayi, kansi ankaka babonga madia mu kuma kia esi nzo zeno befwanga e nzala. a 20 I bosi, nuntwasila o nleke eno, kimana diazayakana vo e mvovo mieno mialudi kikilu, muna diadi ke nufwa ko.” Bavangidi dina bazayisu. 21 Bavovele muntu yo nkwandi vo: “Tumbwa kieleka tuna tumbwa mu kuma kia nleke eto, b kadi twamona e mpasi zandi vava katudodokela vo twamfwila e nkenda, kansi ke twanwila ko. Ekiaki i kuma zitubwididi e mpasi zazi.” 22 O Rubeni ubavovese vo: “Nga kianuvovesa wo ko vo: ‘Ke tumvondi ko e?’ Kansi ke nuangwila ko. c Owau o menga mandi mukutulanda mena.” d 23 Kansi, ke bazaya wo ko vo Yosefe mu kubawa kena, kadi nsekodi kasadila mu vovana yau. 24 Muna kuma kiaki, ubavavukidi, oyantikidi dila. e Vava kavutukidi yo vovana yau diaka, osolele Simeone f vana bena, unkangidi vana meso mau. g 25 I bosi, Yosefe okanikini vo bazadisilwa e nsaku zau yo madia, bavutula e nzimbu za konso muntu muna nsaku andi yo kubavana ma kia dia muna nkangalu. I diau babavanga. 26 Basidi madia mau vana ntandu a mabuluku, bele kwau. 27 Vava balweke vana fulu kina beleka, mosi muna yau oziwidi e nsaku andi mu vana e titi kwa

99 buluku diandi, omwene nzimbu muna nu’a nsaku andi. 28 Ozayisi e mpangi zandi vo: “E nzimbu zame zivutwilu, ezi omu nsaku ame!” E ntima miau mitelamene, bazakamene, batalanene yo vova vo: “Nkia diambu diadi katuvangidi o Nzambi?” 29 Vava balweke kwa se diau Yakobo muna nsi ya Kenani, banzayisi mambu mawonso mababwididi, oku vo: 30 “O muntu una vo i mfumu muna nsi, ku makasi katuvovesele; a oyikidi vo nsi yayina twele langa. 31 Kansi tumvovese vo: ‘Tu akwa unsongi. Ke tu alangi ko. b 32 Mpangi 12 twawutuka, c tu wan’a se dimosi. O mosi kena diaka ko, d o nleke osidi yo se dieto kuna nsi ya Kenani.’ e 33 Kansi, o muntu una vo i mfumu muna nsi utuvovese vo: ‘Muna wau izayila vo nu akwa unsongi: Nusisa mosi muna yeno. f Nubonga madia mu kuma kia esi nzo zeno befwanga e nzala, nuenda. g 34 Nuntwasila o nlek’eno, kimana yazaya vo ke nu alangi ko, kansi nu akwa unsongi. I bosi, ikunuvutulwila mpangi eno yo kunuyambula nuavanga kinkita omu nsi.’” 35 Ekolo basokomwenenge nsaku zau, e nzimbu za konso muntu zikedi muna nsaku andi. Vava bamwen’e nzimbu, oyau yo se diau babakamene kwa wonga. 36 Yakobo wa se diau ubavovese vo: “Kadi mono nusisa moko mankatu! h O Yosefe kena diaka ko, i o Simeone mpe kena diaka ko, j owau se nunata diaka Benyamini! Ekuma mambu mama mawonso mambwididi?” 37 Rubeni ovovese se diandi vo: “Avo kitwese Benyamini ko kwa ngeye, vonda wan’ame wole amakala. k Yekeka Benyamini ova moko mame, ikumvutula kwa ngeye.” l 38 Kansi, o se umvovese vo: “O mwan’ame ke kulumuka yeno ko, kadi o mpangi andi wafwa, yandi kaka wasala. m Avo obwidilu sumbula kia lufwa muna nkanga-

TUKU 42:28–43:11 KAPU 42 a Tuk 42:7, 9 b Tuk 42:11 c Tuk 42:13 d Tuk 37:28, 35 e Tuk 35:18, 19 Tuk 42:4

f Tuk 42:19 g Tuk 42:2 h Tuk 43:14 i Tuk 37:28, 35 j Tuk 42:24 k Tuk 37:22 Tuk 46:9

l Tuk 43:8, 9 Tuk 44:32

m Tuk 37:31-34 Tuk 44:20

 Ndambu ya 2 a Tuk 37:34, 35 Tuk 44:29

b Nk 89:48 Kim 9:10 Os 13:14 Mav 2:27 Lus 20:13

 KAPU 43 c Tuk 41:30 Mav 7:11

d Tuk 42:1, 2 e Tuk 42:15 f Tuk 42:15 g Tuk 32:28 h Tuk 42:13 i Tuk 42:16 j Tuk 37:26 Tuk 42:38

k Tuk 42:1, 2 l Mav 7:14 m Tuk 44:32

lu eno, ozevo mu ntantu a nukulumwina e mvu zame muna Ziami.”1b O mvengele usakidi kikilu muna nsi. c 2 Muna kuma kiaki, vava kiafokoka o madia basumba kuna Engipito, d o se diau ubavovese vo: “Nuvutuka, nuatusumbila fimadia.” 3 Yuda umvutwidi vo: “O muntu katoma kutukanikina vo: ‘Ke nuizi diaka oku ngina ko avo ke nutwese nleke eno ko.’ e 4 Avo oyambwidi twenda kumosi yo nleke eto, tukulumuka yo kusumbila madia. 5 Avo kuyambula ko kenda yeto, ke tukulumuka ko, kadi o muntu watuvovesa vo: ‘Ke nuizi diaka oku ngina ko avo ke nutwese nleke eno ko.’” f 6 Isaele g oyuvuidi vo: “Ekuma numpangidi e diambu diadi? Ekuma nuzayisidi kwa muntu vo mpangi ankaka nuna yandi?” 7 Bavutwidi vo: “O muntu yandi kibeni wayuvula mu kuma kieto ye mu kuma kia yitu yeto, oku vo: ‘Nga o se dieno wakinu o moyo e? Nga mpangi akaka nuna yandi?’ Tumvovese mawonso mama. h Aweyi twadi zayila vo okutuvovesa vo: ‘Nutwasa o nleke eno’?” i 8 Yuda ododokele Isaele wa se diandi vo: “Yambula o nleke kenda yame, j utuyambula twenda kimana twazinga yo lembi fwa k—oyeto yo ngeye yo wan’eto. l 9 Mono ikunlunga-lunga.1m Tula mawonso omu ntu ame. Avo kivutukidi yandi ko yo kunsunzula kwa ngeye, ikusumukina muna zingu kiame kiawonso. 10 Kele vo katuzingidi ko, yamu wau nga nkumbu miole twele kala yo vutuka.” 11 Muna kuma kiaki, o Isaele wa se diau ubavovese vo: “Avo i wau difwete vangamena, ozevo

43

42:38 1 Yovo “Seol,” i sia vo, ziami kia wantu awonso. Tala Nsas’a Mvovo. 43:9 1 Yovo “Mono ikala se nsimbi mu kuma kiandi.”

TUKU 43:12-32 nuvanga edi: Nubonga e mbongo ambote ya nsi yayi yo sia yo muna nsaku zeno, nukulumuka yau kwa muntu se lukau. a Nunata fibalasamu, b fiwiki, ladanume,1 mabala ma nti uvaikisanga dimbu wa nsunga, c bundu ya pisetase ye bundu ya amande. 12 Nunata nzimbu za nsumba zole; nunata mpe nzimbu zavutulwa muna nua mia nsaku zeno, d nuavutula zo. Nanga vilakana bavilakana. 13 Nubonga o mpangi eno, nuenda, nuvutuka kwa muntu. 14 Yambula o Nzambi a Mpungu-ngolo kasadisa o muntu ndioyo kanufwila e nkenda, kimana kayambula o mpangi eno keza kumosi yo Benyamini. Vo i mono, avo moko mankatu isala, yambula yasala moko mankatu!” e 15 Muna diadi, o wantu babongele lukau, babongele nzimbu za nsumba zole yo Benyamini. Batelamene, bakulumukini kuna Engipito, bele diaka vana ntadisi a Yosefe. f 16 Vava Yosefe kabamwene kumosi yo Benyamini, vana vau ovovese ona watwadisanga e nzo andi vo: “Nata wantu awaya kuna nzo, kubika madia, vonda e bulu yo lamba yo, kadi kumosi bedia yame muna midi.” 17 Vana vau o muntu ovangidi dina Yosefe kavovele, g ubanete kuna nzo a Yosefe. 18 Kansi o wantu bamwene wonga vava baneto kuna nzo a Yosefe, bayantikidi vova vo: “Edi tunatinu kwaku i mu kuma kia nzimbu twavutuka zau muna nsaku zeto, muna nkumbu antete. Owau bekutuvanga e mbi yo kutukitula se abundu yo bonga e mabuluku meto!” h 19 Muna kuma kiaki, bafinamene kwa muntu watwadisanga e nzo a Yosefe, bavovanene yandi vana mwelo a nzo. 20 Bavovele vo: “Utusila nlemvo e mfu43:11 1 I sia vo, ndimbu wa nti wansunga.

100 KAPU 43 a Tuk 32:20

b Yer 8:22 Yez 27:17

c Tuk 37:25

d Tuk 42:25, 35

e Tuk 42:36

f Tuk 37:7, 9

g Tuk 41:39, 40

h Tuk 42:25, 35 

Ndambu ya 2 a Tuk 42:3

b Tuk 42:27

c Tuk 43:12

d Tuk 42:23, 24

e Tuk 43:16

f Tuk 43:11

g Tuk 37:7, 9 Tuk 42:6

h Tuk 43:7

i Tuk 37:7, 9

j Tuk 35:24

k Tuk 42:13

l Tuk 42:23, 24

mu ame! E nkumbu antete, twakulumuka okwaku mu sumba madia. a 21 Kansi, vava twavutuka yo lwaka vana fulu twaleka, twaziula e nsaku zeto, e nzimbu za konso muntu zakala muna nua nsaku andi, e nzimbu zeto zawonso. b Ozevo, tuzolele zo vutula yeto kibeni. 22 Tutwese nzimbu zankaka mu sumba madia. Ke tuzeye ko kana nani wasia e nzimbu muna nsaku zeto.” c 23 Ovutwidi vo: “Nuvuvama. Ke numoni wonga ko. Nzambi eno, wa Nzambi a se dieno watudidi lusalu muna nsaku zeno. E nzimbu zeno kwa mono ntete zalwakila.” I bosi, otwese Simeone vana bena. d 24 O muntu ubakotese muna nzo a Yosefe yo kubavana o maza basukula malu mau, ovene e titi kwa mabuluku mau. 25 Vava bawidi vo Yosefe okwiza muna midi mu dia yau kumosi, e bakubikidi lukau f mu kuma kiandi. 26 Vava Yosefe kakotele muna nzo, basunzwidi lukau lwau kwa yandi yo kumvumbamena. g 27 I bosi, ubayuvuidi kana vo bena kiambote yo vova vo: “O se dieno dia nunu ona nuampovesa, una kiambote? Wakinu o moyo e?” h 28 Bavutwidi vo: “O se dieto wa ntaudi aku una kiambote. Wakinu o moyo.” I bosi, bavumbamene. i 29 Vava Yosefe kasengwele o meso yo mona Benyamini wa nleke andi, wa mwan’a ngudi andi, j ovovele vo: “Ondioyu i nleke eno wansuka, ona nuampovese?” k Okudikidi vo: “E mwan’ame, yambula Nzambi kasambula.” 30 I bosi, Yosefe ovaikidi nswalu mu vava e fulu kadidila, kadi kalendele diaka kanga ntima ko mu kuma kia nleke andi. Muna kuma kiaki, okotele muna suku kakala ` ˆ yandi mosi, odidıdi muna. l 31 I bosi, osukwidi e ndose andi, ovutukidi, okangidi o ntima yo vova vo: “Nutwasa madia.” 32 Basidi madia ma Yosefe va fulu kianka-

101 ka, o madia ma mpangi zandi va fulu kiankaka, esi Engipito ana bakedi yandi badididi va fulu kiankaka, wau vo esi Engipito ke balendi dila vamosi ye Ayibere ko, kadi diambu diangemi1 kuna kwa esi Engipito. a 33 E mpangi za Yosefe1 bavuandisu vana ntadisi andi, o mwan’antete vana fulu kia mwan’antete, b o mwan’ansuka vana fulu kia mwan’ansuka, batalananga yo sivika. 34 Yosefe wabonganga kunku ya madia vana meza mandi yo twika yo vana meza mau, kansi e kunku kia Benyamini wawokesanga kio vioka nkumbu tanu ke mu kunku kia yau awonso ko. c Badidi yo nua yandi kuna kiese. I bosi, Yosefe okanikini o muntu watwadisanga e nzo andi vo: “Zadisa e nsaku za wantu ye madia mana balenda nata, sia e nzimbu za konso muntu muna nu’a nsaku andi. d 2 Kansi, sia e mbungwa ame, e mbungw’a palata muna nu’a nsaku a ndiona wa nleke kumosi ye nzimbu zandi za witi.” Ovangidi una kavoveso kwa Yosefe. 3 Muna mene vava o kuma kukiele, o wantu basindikilu ye mabuluku mau. 4 Ke badilwa´ kidi kwanda ko ye mbanza, Yosefe ovovese muntu watwadisanga e nzo andi vo: “Telama! Wenda landi o wantu! Avo ubabakidi, ubavovesa vo: ‘Ekuma nuvutulwidi o bi muna wete? 5 Ekuma nusidi bongela e mbungwa ina o mfumu ame kenuinanga yo sadila mu sasila e sinsu ye sikididi kiawonso? Diambu diambi kikilu nuvangidi.’” 6 Vava kababakidi, ubavovese mvovo miami. 7 Kansi, bamvutwidi vo: “E mfumu ame, ekuma ovovele diambu diadi? E ntaudi zaku ke zilendi vanga diambu dia mpila yayi ko. 8 Tala, e nzi-

TUKU 43:33–44:19 KAPU 43 a Tuk 46:33, 34 Luv 8:26

b Tuk 49:3 Nsi 21:17

c Tuk 45:22 

KAPU 44 d Tuk 42:25 

Ndambu ya 2 a Tuk 43:12

44

43:32 1 Yovo “diambi kikilu.” 43:33 1 Mvovo wa sina: “Oyau.”

b Tuk 44:2

c Tuk 43:8 Tuk 44:32

d Tuk 37:7, 9

e Tuk 44:5

f Tuk 37:18, 28 Tuk 42:21, 22

g Tuk 44:9

h Tuk 41:44 Tuk 45:8

mbu twawana muna nua mia nsaku zeto, twakutwasila zo tuka kuna nsi ya Kenani. a Ozevo, ekuma twadi yiyila e palata yovo wolo muna nzo a mfumu aku? 9 Avo e mbungwa isolokele kwa mosi muna ntaudi zaku, yambula kafwa. Vo i yeto tukituka se abundu a mfumu ame.” 10 Ubavutwidi vo: “Yambula diavangamena una nuvovele: Ndiona osoloka ye mbungwa, okituka se mbundu ame, vo i yeno ke nukala ye kuma ko.” 11 Vana vau, konso muntu okulumwini e nsaku andi vana ntoto yo ziula yo. 12 Otomene satulula, oyantikidi muna ndiona wambuta yo fokolwela muna ndiona wanleke. I bosi, e mbungwa isolokele muna nsaku a Benyamini. b 13 Batiazwini e mvuatu miau, konso muntu ovutwidi e nsaku andi vana buluku diandi, bavutukidi kuna mbanza. 14 Yosefe kakivaikila ko vava Yuda c ye mpangi zandi balwaka muna nzo andi; bavumbamene vana ndose andi. d 15 Yosefe ubayuvuidi vo: “Nkia diambu dia mpila yayi nuvangidi? Nga ke nuzeye wo ko vo muntu nze mono olenda sasila sinsu ye sikididi kiawonso e?” e 16 Muna diadi, Yuda ovutwidi vo: “Adieyi tukuvovesa e mfumu ame? Adieyi tuvova? Aweyi tulenda kuyisongela vo tu akwa unsongi? Nzambi aludi osolwele o bi wa ntaudi zaku. f Owau, oyeto yo ndiona osolokele ye mbungwa, se tu abundu a mfumu ame!” 17 Kansi, Yosefe ovutwidi vo: “Kilendi wo vanga nkutu ko! Ndiona kaka osolokele ye mbungwa, yandi okituka se mbundu ame. g Vo i yeno, nutomboka kwa se dieno kuna luvuvamu.” 18 Yuda umfinamene yo vova vo: “Idodokele e mfumu, yambula do ntaudi aku kavovana yaku, kufungila ntaudi aku makasi ko, kadi ngeye una nze Faro. h 19 E mfumu ame wayuvula ntaudi zaku vo: ‘Nga o se dieno wakinu

TUKU 44:20–45:8 o moyo e? Nga mpangi ankaka nuna yandi e?’ 20 Twavutula kwa mfumu ame vo: ‘O se dieto dia nunu wakinu o moyo yo nlek’eto a wa mwan’a kinunu kiandi. Kansi, o mpangi andi wafwa, b yandi kaka wasala muna wan’a ngudi andi, c o se diandi otoma kunzolanga.’ 21 I bosi, wavovesa e ntaudi zaku vo: ‘Nuntwasila yandi kimana yamona.’ d 22 Kansi, twavovesa mfumu ame vo: ‘O nleke kalendi sisa se diandi ko. Avo unsisidi, o se diandi fwa kefwa.’ e 23 I bosi, wavovesa e ntaudi zaku vo: ‘Avo nlek’eno kezidi yeno ko, ke nuizi diaka oku ngina ko.’ f 24 “Muna diadi, twayenda kwa ntaudi aku, wa se diame yo kunzayisa e mvovo mia mfumu ame. 25 I bosi, se dieto ovovele vo: ‘Nuvutuka, nuatusumbila fimadia.’ g 26 Kansi tuvovele vo: ‘Ke tulendi kulumuka ko. Avo tukwenda kumosi yo nlek’eto, ozevo tukulumuka. Kadi ke tulendi kwenda kuna kena ko, avo ke twele kumosi yo nlek’eto ko.’ h 27 O ntaudi aku, wa se diame utuvovese vo: ‘Nutomene wo zaya vo nkaz’ame wana wole kaka kangutila. i 28 Mosi muna yau wansisa, yavova vo: “Kieleka, omene tiazununua!” j Yamu unu kikumonanga diaka ko. 29 Avo nukatwidi diaka ondioyo ova ntadisi ame ye kabwilwa e sumbula kia lufwa, ozevo mu mpasi k nukulumwinina e mvu zame muna Ziami.’1l 30 “Owau, avo tuvutukidi kwa ntaudi aku, wa se diame kondwa kwa nleke, wau vo otoma zolanga nleke ndioyo lutila nkutu o moyo a yandi kibeni, 31 vava kemona kaka vo nleke kena yeto ko, fwa kefwa. Ozevo, e ntaudi zaku mu ntantu bekulumwinina e mvu za ntaudi aku, wa se dieto muna Ziami.1 32 Mono ntau44:29, 31 1 Yovo “Seol,” i sia vo, ziami kia wantu awonso. Tala Nsas’a Mvovo.

102 KAPU 44 a Tuk 42:13 Tuk 43:7

b Tuk 37:31-34 c Tuk 35:18, 19 d Tuk 42:15 Tuk 43:29

e Tuk 42:38 f Tuk 42:20 g Tuk 43:2 h Tuk 43:5 i Tuk 29:18 Tuk 30:22-24 Tuk 35:18, 19 Tuk 46:19

j Tuk 37:33 k Tuk 37:34, 35 Tuk 42:38 Nk 88:3

l Nk 16:10 Kim 9:10 Os 13:14 Mav 2:27 Lus 20:13

 Ndambu ya 2 a Tuk 43:9  KAPU 45 b Tuk 43:30 c Mav 7:13 d Tuk 37:28 Mav 7:9

e Tuk 47:23, 25 Tuk 50:20 Nk 105:17

f Tuk 41:30

di aku yasia nsilu kwa se diame vo: ‘Avo kitwasidi yandi ko, ozevo isumukina se diame muna zingu kiame kiawonso.’ a 33 Muna kuma kiaki, idodokele, yambula ntaudi aku kasala vana fulu kia nleke se mbundu a mfumu ame, kimana o nleke kavutuka ye mpangi zandi. 34 Aweyi ivutukila kwa se diame kondwa kwa nleke? Kilenda zizidila mona mpasi zibwila se diame ko!” Vava Yosefe kawidi e mvovo miami, kalendele diaka kanga ntima ko vana vena selo yandi yawonso. b Muna kuma kiaki, okazidi vo: “Nuvaika yeno awonso!” Ke vasala muntu ko vava Yosefe kayisunzula kwa mpangi zandi. c 2 Obokomokene ye dilu, esi Engipito bawidi e dilu kiandi, e nzo a Faro mpe bawidi wo. 3 I bosi, Yosefe ozayisi mpangi zandi vo: “Mono i Yosefe. Nga o se diame wakinu o moyo e?” Kansi, e mpangi zandi ke balendele kumvana mvutu ko, kadi bazakamene mu kuma kiandi. 4 Muna kuma kiaki, Yosefe ovovese mpangi zandi vo: “Dodokolo, nufinama oku ngina.” Bamfinamene. I bosi, ovovele vo: “Mono i Yosefe wa nlek’eno, ona nuateka kwa esi Engipito. d 5 Owau ke nukendalala ko, ke nutumbi muntu yo nkwandi ko wau nuanteka kwaku; kadi Nzambi wampitisa ku ntwal’eno muna vuluza mioyo mieno. e 6 Owau i mvu wanzole wa mvengele omu nsi, f mvu ntanu misidi, ke mu kunua ko ngatu kutika. 7 Kansi, Nzambi wampitisa ku ntwal’eno kimana nuakala ye nsadiswa g ova ntoto,1 yo tanina mioyo mieno muna mpuluz’anene. 8 Ozevo, ke yeno ko nuamfila okwaku, kansi Nzambi aludi, kimana kantumbika se nludiki antete1 kwa Faro ye mfumu muna nzo andi

45

Tuk 47:18

g Tuk 46:26

45:7 1 Yovo “omu nsi.” 45:8 1 Mvovo wa sina: “kankitula se se.”

103 yawonso yo yala e nsi yawonso ya Engipito. a 9 “Nuvutuka mu nzaki kwa se diame, nunzayisa vo: ‘I wau wuwu kavovele o mwan’aku Yosefe: “Nzambi wantumbika se mfumu omu Engipito yawonso. b Kulumuka oku ngina. Kuzingidi ko. c 10 Okala muna nsi a Ngosene, d kimana wakala yame lukufi—ongeye, wan’aku ye atekolo aku ye mameme maku ye ngombe zaku ye lekwa yawonso una ˆ yau. 11 I kuna ikuvanina madia, kadi mvu ntanu mia mvengele misidi. e Avo ke nuvangidi wo ko, ongeye ye nzo aku sukama nusukama, yawonso luna yau ifokoka.”’ 12 Oyeno yo nleke ame Benyamini, owau nuyimwenene muna meso ma yeno kibeni vo i mono kikilu ivovananga yeno. f 13 Nusamuna kwa se diame e tunda diawonso ngina diau omu Engipito ye mawonso numwene. Owau, nuzabuka yo twasa se diame okwaku.” 14 Obimbanene yo1 Benyamini wa nleke andi, oyantikidi dila, Benyamini mpe umbimbakene, g odididi. 15 Yosefe ofibidi mpangi zandi zawonso, odididi ekolo kababimbakenenge. I bosi, mpangi zandi bamokene yandi. 16 E nsangu zilweke kuna nzo a Faro, oku vo: “E mpangi za Yosefe zizidi!” Ediadi diyangidikidi Faro ye selo yandi. 17 Muna kuma kiaki, Faro ovovese Yosefe vo: “Zayisa mpangi zaku basia e lekwa vana ntandu a bulu yau yo kwenda kuna nsi ya Kenani, 18 babonga o se dieno y’esi nzo eno yo kwiza oku ngina. Ikunuvana lekwa yambote ya nsi ya Engipito, nudia eyi isundidi o wete1 mu nsi.’ h 19 Ikanikini wabazayisa vo: i ‘I wau wuwu nuvanga: Nubonga makalu j ma nsi ya Engipito mu kuma kia wan’eno ye akento eno, nuatwasa se die45:14 1 Mvovo wa sina: “Ozingalakene muna nsingu a.” 45:18 1 Yovo “mazi.”

TUKU 45:9–46:2 KAPU 45 a Nk 105:21 Mav 7:9, 10

b Tuk 45:26

c Mav 7:14

d Tuk 46:33, 34 Tuk 47:1 Luv 8:22 Luv 9:26

e Tuk 47:12

f Tuk 42:23

g Tuk 46:29

h Tuk 47:6

i Tuk 41:39, 40

j Tuk 45:27 Tuk 46:5

 Ndambu ya 2 a Tuk 47:9

b Tuk 46:6

c Tuk 43:34

d Tuk 42:21, 22

e Nk 105:21

f Tuk 42:38 Tuk 44:27, 28

g Tuk 46:30 

KAPU 46 h Tuk 21:31

i Tuk 31:42 Luv 3:6

no muna dimosi muna makalu yo kwiza yandi kwaku. a 20 Ke nutokani ko mu kuma kia lekwa yeno, b kadi e lekwa isundidi o wete ya nsi yawonso ya Engipito i yeno.’” 21 I wau wuwu bavangidi o wan’a Isaele, Yosefe ubavene makalu wauna kakanikini o Faro, ubavene ma kia dia muna nkangalu. 22 Ovene mvuatu kwa konso muntu muna yau, kansi kwa Benyamini ovene 300 za sekele za palata ye mvuatu ntanu. c 23 Kuna kwa se diandi otwikidi lekwa eyi: Mabuluku kumi mazala ye lekwa yambote ya Engipito, mabuluku kumi mankento manete witi ye mbolo ye madia mankaka mana se diandi kevua o mfunu muna nkangalu. 24 Yosefe osindikidi e mpangi zandi, ekolo bayendanga ubavovese vo: “Ke nuzonzi ko muna nzila.” d 25 Bakatukidi kuna Engipito yo lwaka kwa Yakobo wa se diau kuna nsi ya Kenani. 26 Bansamunuini vo: “Yosefe wakinu o moyo, yandi i mfumu muna nsi yawonso ya Engipito!” e Kansi, kasidi dio mu ntima ko, kadi kabakwikidi ko. f 27 Ekolo bekunzayisanga mawonso mana Yosefe kabavovese yo mona makalu mana Yosefe katwikidi muna kunata, o Yakobo wa se diau oyanzidi diaka.1 28 Isaele okazidi vo: “Owau nkwikidi! O Yosefe wa mwan’ame wakinu o moyo! Mfwete kwenda yo monana yandi ekolo kiafwidi ko!” g O Isaele obongele yawonso kakala yau,1 wele. Vava kalweke vana Bere-seba, h okelele yimenga kwa Nzambi a Isaki i wa se diandi. 2 I bosi muna fuku, Nzambi omokene yo Isaele muna mona-meso, ovovele vo: “E Yakobo, e Yakobo!” Oyandi ovutwidi vo: “Mon’oyu!”

46

45:27 1 Mvovo wa sina: “o mwand’a Yakobo wa se diau ufulukidi diaka.” 46:1 1 Yovo “awonso bakala vo i bandi.”

TUKU 46:3-28 3 Nzambi ovovele vo: “Mono i Nzambi aludi, wa Nzambi a se diaku. a Kumoni wonga ko wa kulumuka kuna Engipito, kadi i ˆ kuna ikukitulwila se zula kianene. b 4 Mono kibeni ikulumuka yaku kuna Engipito, mono kibeni ikutombola tuka kwakuna, c Yosefe okuzima o meso vava ofwa.”1d 5 I bosi, Yakobo olondokele tuka vana Bere-seba. O wan’a Isaele banatini Yakobo wa se diau yo wan’au ye akento au muna makalu matwika Faro muna kubanata. 6 Babongele makambi mau ye mavua mau mana bavuila kuna nsi ya Kenani. Balweke muna Engipito, Yakobo ye esi nzo andi awonso. 7 Otwese muna Engipito wan’andi amakala, wan’andi amakento ye atekolo andi awonso—esi nzo andi awonso. 8 Ezazi i nkumbu za wan’a Isaele ana kayenda yau muna Engipito, e o Yakobo yo wan’andi: O mwan’antete a Yakobo i Rubeni. f 9 O wan’a Rubeni: Kanoke, Palu, Keserone yo Kami. g 10 O wan’a Simeone: h Yemwele, Yamini, Oade, Yakini, Soka yo Saulu, i ona kawuta yo nkento a musi Kenani. 11 O wan’a Levi: j Ngeresone, Koate yo Merare. k 12 O wan’a Yuda: l Ere, Onane, Sela, m Perese n yo Zera. o Kansi, Ere yo Onane bafwila muna nsi ya Kenani. p O wan’a Perese: Keserone yo Kamule. q 13 O wan’a Yisakare: Tola, Puva, Yobe yo Simerone. r 14 O wan’a Zebulune: s Serede, Elone yo Yakelele. t 15 Awaya i wan’a Lea, ana kawutila Yakobo kuna Padani-arami, kumosi yo Dina u wa mwan’a46:4 1 I sia vo, okanga o meso ma Yakobo vava kefwa.

104 KAPU 46 a Tuk 28:13 b Tuk 12:1, 2 Luv 1:7 Nsi 26:5

c Tuk 15:16 Tuk 28:15 Tuk 47:29, 30 Tuk 50:13

d Tuk 50:1 e Luv 1:1-4 f Tuk 35:23 1Tu 5:1

g Nta 26:5, 6 h Tuk 29:33 i Nta 26:12, 13 1Tu 4:24

j Tuk 29:34 k 1Tu 6:16 l Tuk 29:35 Lus 5:5

m n o p

Tuk 38:2-5 Luk 3:23, 33 Tuk 38:30 Tuk 38:7, 9, 10

q Nta 26:21 1Tu 2:5

r Nta 26:23, 24 1Tu 7:1

s Tuk 30:20 t Nta 26:26 u Tuk 30:21 

Ndambu ya 2 a Tuk 30:11 b Nta 26:15-17 c Tuk 30:13 d Nta 26:44, 45 e Tuk 29:24 f Tuk 30:24 g Tuk 35:18 h Tuk 41:51 i Tuk 41:52 j Tuk 41:50 k 1Tu 7:6 l 1Tu 8:1, 3 m 1Tu 7:12 n Nta 26:38-40 o Tuk 30:6 p Nta 26:42 q Tuk 30:8 r Nta 26:48, 49 s Tuk 35:10, 11 t Luv 1:5 Nsi 10:22 Mav 7:14

u Tuk 43:8 Tuk 44:18

ndi ankento. O wan’andi awonso amakala ye amakento1 33 bakala. 16 O wan’a Ngadi: a Sifiyone, Kangi, Suni, Esebone, Eri, Arodi yo Areli. b 17 O wan’a Asere: c Yimena, Yiseva, Yisevi yo Bereya. O Serake i nsang’au. O wan’a Bereya: Kebe yo Malekiele. d 18 Awaya i wan’a Zilepa, e ona Labani kavana kwa Lea wa mwan’andi ankento. Awaya i kawutila Yakobo: Yau awonso wantu1 16. 19 O wan’a Rakele wa nkaz’a Yakobo: Yosefe f yo Benyamini. g 20 Kuna nsi a Engipito, Yosefe wawuta Manase h yo Eferaime, i ana Asenate j wa mwan’ankento a Potifera, wa ngang’a One1 kanwutila. 21 O wan’a Benyamini: k Bela, Beke, Asebele, Ngera, l Namani, Eyi, Rosi, Mupimi, Kupimi m yo Arede. n 22 Awaya i wan’a Rakele ana kawutila Yakobo: Yau awonso wantu 14. 23 O mwan’a1 Dani o i Kusimi. p 24 O wan’a Nafetali: q Yakesele, Nguni, Yesere yo Sileme. r 25 Awaya i wan’a Bila, ona Labani kavana kwa Rakele wa mwan’andi ankento. Awaya i kawutila Yakobo: Yau awonso wantu nsambwadi. 26 E mbongo yawonso yatuka muna Yakobo ina kayenda yau kuna Engipito, lembi tanga akento a wan’a Yakobo, 66. s 27 O wan’a Yosefe ana kawutila muna Engipito, nzole bakala. Wantu awonso a nzo a Yakobo ana bayenda kuna Engipito, 70. t 28 Yakobo otumini Yuda u kuna ntwala kenda zayisa Yosefe vo oyandi mu kwenda kena kuna 46:15 1 Yovo “Mioyo miawonso mia wan’andi amakala ye amakento.” 46:18 1 Yovo “mioyo.” 46:20 1 I sia vo, Eliopolise. 46:23 1 Mvovo wa sina: “wana.”

105 Ngosene. Vava balweke muna nsi a Ngosene, a 29 Yosefe okubikisi e kalu diandi, otombokele kuna Ngosene kawanana yo Isaele wa se diandi. Vava kayisunzwidi kwa yandi, vana vau umbimba´ kene1 yo dila mu kolo kianda.2 30 I bosi, o Isaele ovovese Yosefe vo: “Owau ndenda fwa kwame; kadi mbwen’e ndose aku yo zaya vo wakinu o moyo.” 31 Yosefe ovovese mpangi zandi ye esi nzo a se diandi vo: “Yambula ngienda zayisa Faro b vo: ‘Mpangi zame ye esi nzo a se diame, ana bakala kuna Kenani, bezidi oku ngina. c 32 O wantu avungudi kwau, d twelezi bevungulanga, e batwese mameme mau ye ngombe zau ye yawonso bena yau.’ f 33 Vava Faro kekunubokela yo kunuyuvula vo: ‘Nkia salu nusalanga?’ 34 Nufwete vutula vo: ‘E ntaudi zaku mameme ye ngombe betwelanga tuka kileke kiau yamu wau, nze i mase meto,’ g kimana nuazingila muna nsi a Ngosene, h kadi avungudi a mameme ke bazolakananga ko kwa esi Engipito.” i Yosefe wele vovesa Faro vo: j “O se diame ye mpangi zame bezidi yo mameme ye ngombe zau ye yawonso bena yau, batukidi kuna nsi ya Kenani, kuna nsi a Ngosene bena.” k 2 Yosefe obongele mpangi zandi tanu, ubasunzwidi kwa Faro. l 3 Faro oyuvuidi mpangi za Yosefe vo: “Nkia salu nusalanga?” Bavutwidi Faro vo: “E ntaudi zaku avungudi a mameme, nze i mase meto.” m 4 I bosi, bavovese Faro vo: “Twizidi zingila mu nsi yayi se anzenza, n kadi kuna nsi ya Kenani ke kuna madilu ko mu kuma kia mameme ma ntaudi zaku. O mvengele usakidi muna nsi ya Kenani. o Ozevo, yambula do e ntaudi

47

46:29 1 Mvovo wa sina: “ozingalakene muna nsingu andi.” 2 Yovo “odididi kwayingi vana nsingu andi.”

TUKU 46:29–47:15 KAPU 46 a Tuk 45:10 Tuk 47:1

b Tuk 41:39, 40 c Tuk 45:19 Mav 7:13

d Tuk 31:17, 18 Tuk 47:3

e Tuk 31:38 f Tuk 46:6 g Tuk 30:35, 36 h Tuk 45:17, 18 Tuk 47:27

i Tuk 43:32 

KAPU 47 j Tuk 46:31 k Tuk 45:10 Luv 8:22

l Mav 7:13 m Tuk 12:16 Tuk 26:12, 14 Tuk 31:17, 18 Tuk 46:33, 34

n Tuk 15:13 Nsi 26:5 Nk 105:23 Mav 7:6

o Mav 7:11 

Ndambu ya 2 a Tuk 45:10 b Tuk 45:17, 18 c Yob 14:1, 2 d Tuk 25:7 Tuk 35:28

e Tuk 45:10 Luv 1:8, 11 Luv 12:37 Nta 33:3

f Tuk 41:30, 31 g Tuk 41:56 Tuk 44:25

zaku bazingila kuna nsi a Ngosene.” a 5 Faro ovovese Yosefe vo: “O se diaku ye mpangi zaku bezidi oku wina. 6 E nsi ya Engipito mu wisa kiaku ina. Sia se diaku ye mpangi zaku vana fulu kisundidi o wete omu nsi. b Yambula bazingila kuna nsi ya Ngosene. Avo ozeye ankaka muna yau, ana bena vo bazikuka, ubasia kiyekwa kia lunga-lunga makambi mame.” 7 I bosi, Yosefe okotese Yakobo wa se diandi kwa Faro, unsunzwidi, Yakobo osambwidi Faro. 8 Faro oyuvuidi Yakobo vo: “Mvu kwa una miau?” 9 Yakobo ovutwidi Faro vo: “Mvu 130 nzingidi kala se nzenza.1 E mvu mia zingu kiame miafioti ye miampasi, c ke mifwanane nkutu ko ye mvu mizingidi mase mame se anzenza.”2d 10 I bosi, Yakobo osambwidi Faro, okatukidi vana ndose andi. 11 O Yosefe osongel’e fulu kwa se ye mpangi zandi muna nsi ya Engipito, wauna o Faro kakanikina, ubavene ndambu a ntoto vana fulu kisundidi o wete muna nsi—e nsi ya Ramesese. e 12 Yosefe okwamanene vana madia1 kwa se diandi ye mpangi zandi ye kwa wantu awonso a nzo a se diandi, mun’owu wa lutangu lwa wan’au. 13 Ke mwakala madia1 ko muna nsi yawonso, kadi o mvengele usakidi kikilu, o wantu muna nsi ya Engipito ye nsi ya Kenani bafwidi e mfune mu kuma kia mvengele. f 14 Yosefe obongele e nzimbu zawonso zakala muna nsi ya Engipito ye Kenani, zina wantu basumbilanga madia, g Yosefe wanatanga e nzimbu zawonso kuna nzo a Faro. 15 Kuna kwalanda, e nzimbu zifokokele muna nsi ya 47:9 1 Yovo “munduti a nzila; se nyungani.” 2 Yovo “minduti a nzila; se ayungani.” 47:12 1 Mvovo wa sina: “e mbolo.” 47:13 1 Mvovo wa sina: “mbolo.”

TUKU 47:16–48:2 Engipito ye Kenani, esi Engipito awonso bayantikidi kwenda kwa Yosefe yo vova vo: “Utuvana madia! Nga okutuyambula twafwa wau vo e nzimbu zeto zifokokele?” 16 Yosefe ubavutwidi vo: “Wau vo e nzimbu zeno zifokokele, nuvana e twelezi yeno, omono ikunuvana madia vana fulu kia twelezi yeno.” 17 Muna diadi, bayantikidi twasa twelezi yau kwa Yosefe, o Yosefe okwamanene kubavana madia vana fulu kia mvalu, mameme, ngombe ye mabuluku mau, ubavene madia vana fulu kia twelezi yau yawonso muna mvu wauna. 18 Vava o mvu wauna wafokoka, bayantikidi kwenda kwa Yosefe muna mvu walanda, bavovele vo: “E mfumu ame ke tulendi dio kuswekela ko vo e nzimbu ye twelezi iveno kala kwa ngeye e mfumu ame. Ke tuna diaka ye lekwa ko kia vana kwa mfumu ame, nanga vo nitu zeto yo ntoto eto. 19 Nga okutuyambula twafwa kumosi yo ntoto eto? Utusumba kumosi yo ntoto eto mu kuma kia madia, oyeto yo ntoto eto tukituka se abundu a Faro. Utuvana e mbongo kimana twazinga yo lembi fwa, o ntoto eto walembi sala e nkatu.” 20 I bosi, Yosefe osumbidi Faro o ntoto wawonso wa esi Engipito, kadi esi Engipito awonso batekel’e mpatu zau, wau vo mvengele usakidi kikilu; e nsi ikitukidi se ya Faro. 21 Otumini nkangu awonso wenda muna zimbanza, tuka kuna nsuka imosi ya Engipito yakuna nsuka yankaka. a 22 Ntoto wa anganga kaka kasumba ko, b kadi o madia ma anganga kwa Faro matukanga, muna madia batambulanga kwa Faro i bazingilanga. Ekiaki i kuma ke batekela ntoto au ko. 23 Yosefe ovovese nkangu vo: “Tala, o unu inusumbidi yo ntoto eno muna diambu dia Faro. Eyayi i mbongo

106 KAPU 47 a Tuk 41:48, 49

b Tuk 41:45 

Ndambu ya 2 a Tuk 41:34

b Tuk 45:5 Mav 7:11

c Tuk 47:19

d Tuk 47:22

e Tuk 47:4

f Luv 1:7 Nsi 10:22 Nk 105:24 Mav 7:17

g Tuk 47:9

h Tuk 49:33

i Tuk 46:4 Tuk 50:13 Mav 7:15, 16

j Tuk 25:9, 10 Tuk 49:29, 30

k Tuk 50:5

l Ayi 11:21 

KAPU 48 m Tuk 41:50 Yos 14:4

nukuna muna yana. 24 Vava o ntoto uyima e mbongo, nuvana e kunku kiatanu kwa Faro, a ka´ nsi e kunku ya i yeno, ikala se mbongo ina nukuna muna yana ye ina nudia kumosi ye ana bena muna nzo zeno yo wana eno.” 25 Muna diadi bavovele vo: “Ovuluzi e mioyo mieto. b Yambula twavua e dienga vana meso ma mfumu ame, tukituka se abundu a Faro.” c 26 I bosi, Yosefe okitwidi dio se nkanikinu yamu unu muna nsi yawonso ya Engipito vo: E tini kiatanu kia Faro. Ntoto wa anganga kaka ke wakituka wa Faro ko. d 27 O Isaele okwamanene zingila muna nsi ya Engipito, muna ˆ nsi a Ngosene, e bavuende muna, bawutidi wana yo wokela kikilu. f 28 O Yakobo okedi muna nsi ya Engipito mvu 17, ozevo e lumbu ya zingu kia Yakobo 147 ma mvu. g 29 Vava kiafinama lufwa lwandi, h Isaele obokele Yosefe wa mwan’andi yo vova vo: “Avo mbweno e dienga ova meso maku, dodokolo, sia koko kwaku ku nsi a sina dia kulu kwame, unsonga walakazi ye kwikizi. Dodokolo, kunzikila omu Engipito ko. i 30 Vava ifwa,1 umpaikisa omu Engipito yo kunzika muna ziami kia mase mame.” j Muna diadi Yosefe ovovele vo: “Ivanga una ovovele.” 31 Yakobo ovovele vo: “Undila e ndofi.” Yosefe undididi e ndofi. k Muna diadi, o Isaele ovumbamene vana ntu a mfulu andi. l Vava mambu mama maviokele, Yosefe banzayisi vo: “Tala, o se diaku oyelele.” Muna diadi, obongele wan’andi wole, Manase yo Eferaime wele yau kwa Yakobo. m 2 I bosi, bazayisi Yakobo vo: “O mwan’aku Yosefe wizidi kutala.” Yakobo1 ovangidi e ngolo, ofongele vana mfu-

48

47:30 1 Mvovo wa sina: “Vava ileka yo mase mame.” 48:2 1 Mvovo wa sina: “Isaele.”

107 lu andi. 3 Yakobo ovovese Yosefe vo: “O Nzambi a Mpungu-ngolo wamoneka kwa mono kuna Luzi muna nsi ya Kenani yo kunsambula. a 4 Wampovesa vo: ‘Ikuvana wana yo kuwokesa, ikukitula se nkangu ayingi, b ivana e nsi yayi se vua dia mvu ya mvu kwa mbongo ikulandila.’ c 5 Owau, o wan’aku wole ana bawutukidi omu nsi ya Engipito vitila ngiza kwa ngeye omu nsi ya Engipito, wan’ame. d Eferaime yo Manase wan’ame bekala, wauna o Rubeni yo Simeone benena se wan’ame. e 6 Vo i wana owuta kuna nim’au, i wan’aku. Muna nkumbu a mpangi zau i betambulwila e vua. f 7 Vo i mono, vava yayizanga tuka kuna Padani, o Rakele g wafwila vana ndambu ame´ muna nsi ya Kenani, tini kianda kiasala mu lwaka kuna Eferate. h Muna kuma kiaki, yanzikila muna nzil’a Eferate, i sia vo, Beteleme.” i 8 I bosi, Isaele omwene wan’a Yosefe, oyuvuidi vo: “Akinani awaya?” 9 Yosefe ovutwidi kwa se diandi vo: “Awaya i wan’ame, ana kampene o Nzambi ova fulu kiaki.” j Muna diadi o Isaele ovovele vo: “Dodokolo, untwasila yau kimana yabasambula.” k 10 O meso ma Isaele tombe makala mu kuma kia kinunu, katoma monanga diaka ko. Yosefe ubatwese vana ndambu andi, o Isaele ubafibidi yo kubabimbakana. 11 O Isaele ovovese Yosefe vo: “Kiayindulanga wo ko vo imona diaka e ndose aku, l kansi Nzambi oyambwidi mpe vo yamona e mbongo aku.” 12 I bosi, Yosefe ubakatwidi vana makungunu ma Isaele, ovumbamene. 13 I bosi, Yosefe obakidi yau awole, Eferaime m muna koko kwandi kwalunene kimana kakala kuna koko kwalumonso kwa Isaele, Manase n muna koko kwandi kwalumonso kimana kakala kuna koko kwalunene kwa Isaele, ubanete vana ndambu

TUKU 48:3-20 KAPU 48 a Tuk 28:13, 19 Os 12:4

b Tuk 35:10, 11 c Tuk 28:13, 14 d Yos 14:4 1Tu 5:1

e Tuk 35:23 f Yos 13:29 Yos 16:5

g Tuk 35:19 h Mik 5:2 i 1Sa 17:12 Mat 2:6

j Tuk 41:50 k Ayi 11:21 l Tuk 37:34, 35 Tuk 42:36 Tuk 46:30

m Tuk 41:52 n Tuk 41:51 

Ndambu ya 2 a Tuk 41:51 Tuk 46:20

b 1Tu 5:2 c Tuk 17:1 Tuk 24:40

d Tuk 28:13 Nk 23:1

e Tuk 28:15 Tuk 31:11 Nk 34:7

f Tuk 32:26 g Luv 1:7 Nta 26:34, 37

h Tuk 41:51 i Nta 2:18-21 j Nta 1:32, 33 k Ayi 11:21

andi. 14 Kansi, o Isaele olambwidi o koko kwandi kwalunene yo sia ko vana ntu a Eferaime, kana una vo yandi i nleke; osidi koko kwandi kwalumonso vana ntu a Manase. Ku lukanu kayambikidi o moko mu mpila yayi, kadi o Manase i mwan’antete. a 15 I bosi, osambwidi Yosefe yo vova vo: b “O Nzambi aludi, ndiona mase mame Abarayama yo Isaki bakangalela vana ndose andi, c O Nzambi aludi ona okumvungulanga muna zingu kiame kiawonso yamu unu, d 16 Ndiona okumpuluzilanga muna mbasi muna mpasi zame zawonso, e kasambula aleke. f Yambula e nkumbu ame ye nkumbu a mase mame Abarayama yo Isaki yayikilwa muna yau, Yambula bakituka se nkangu ayingi ova ntoto.” g 17 Vava Yosefe kamwene vo se diandi okwamanene sia koko kwandi kwalunene vana ntu a Eferaime, kayangalele dio ko; muna diadi, ovavidi katula koko kwa se diandi vana ntu a Eferaime kasia ko vana ntu a Manase. 18 Yosefe ovovele kwa se diandi vo: “Ke wau ko e tata, kadi o ndioyo i mwan’antete. h Sia koko kwalunene vana ntu andi.” 19 Kansi, o se diandi katondele wo ko, okwamanene vova vo: “Nzeye wo e mwan’ame, nzeye wo. Oyandi mpe okituka se zula, nene mpe kekala. Kansi, o nleke andi okunsunda o nene, i e mbongo andi iwokela yo kituka se zula yayingi.” j 20 O Isaele okwamanene kubasambula muna lumbu kiakina, k ovovele vo: “Yambula o nkangu a Isaele wayika e nkumbu zeno vava besambula yo vova vo:

TUKU 48:21–49:19

` ‘Yambula Nzambi kakıtula nze Eferaime ye nze Manase.’” Muna mpila yayi, o Isaele wayikanga ntete Eferaime ke mu Manase ko. 21 I bosi, Isaele ovovese Yosefe vo: “Tala, lufwa lwame lufinamene, a kansi o Nzambi okwamanana kala yeno, okunuvutula kuna nsi a mase meno. b 22 Vo i mono, ikudikidi tini kimosi kia nsi1 lutila mpangi zaku, kina yakutumuna vana koko kwa Aneyamore muna nsosolo ame ye muna mfumba ame.” Yakobo obokele wan’andi yo kubavovesa vo: “Nulungalakana yanuzayisa mana mekunubwila muna lumbu yamba´ ninu. 2 Nukutakana nuawa, e ´ wan’a Yakobo, elo, nuwa Isaele wa se dieno. 3 “E Rubeni, c ngeye u mwan’ame antete, d u ngolo zame ye lubantiku lwa nkum’ame a kiyakala, ngeye osundidi o zitu ye ngeye osundidi e ngolo. 4 Wakondwa volo nze maza menikukanga mu ngolo, kukala nkwa tunda ko, kadi wamanta vana mfulu a se diaku. e Muna ntangwa yayina, wasafula e mfulu ame. Oyandi wamanta vo kikilu! 5 “O Simeone yo Levi, wan’a ngudi mosi. f Besadilanga e nsosolo miau mu mavangu mansoki. g 6 E moyo1 ame, kukoti mu buka kiau ko. E ntim’ame,2 kukoti mu buka kiau ko, kadi muna makasi mau bavondele wantu, h bazengele mianzi mia nima kulu mia ngombe kuna lukanu. 7 Makasi mau masibilu, kadi mansoki, e nganzi zau, kadi zakondwa e nkenda. i Ikubamwanganesa muna zunga kia Yakobo, ikubamwanganesa muna Isaele. j

49

48:22 1 Mvovo wa sina: “vembo dimosi.” 49:6 1 Tala Nsas’a Mvovo. 2 Yovo “zitu wame.”

108 KAPU 48 a Tuk 50:24 b Tuk 15:14 Tuk 26:3 Nsi 31:8

 KAPU 49 c Nsi 33:6 d Tuk 29:32 Luv 6:14 1Tu 5:1

e Tuk 35:22 f Tuk 29:33, 34 Tuk 35:23

g Tuk 34:25 h Tuk 34:7 i Tuk 34:25 j Yos 19:1 Yos 21:41

 Ndambu ya 2 a Tuk 29:35 Nsi 33:7

b Tuk 43:8, 9 Tuk 46:28 1Tu 5:2

c Afu 1:2 d Nta 10:14 2Sa 5:3

e Lus 5:5 f Nta 24:17 2Sa 2:4 2Sa 7:16, 17

g Yes 9:6 Yez 21:27 Luk 1:32 Ayi 7:14

h Nk 2:8 Yes 11:10 Mat 2:6

i Nsi 33:18, 19 j Mat 4:13 k Yos 19:10 l Nsi 33:18 1Tu 7:5

m Nsi 33:22 n Afu 13:2, 24 Afu 15:20

o Afu 14:19 Afu 15:15

p Nsi 33:20

8 “Vo i ngeye, e Yuda, a mpangi zaku bekukembelela. b O koko kwaku kukala muna nsingu a mbeni zaku. c O wan’a se diaku bekuvumbamena. d 9 O Yuda mwan’a nkosi. e E mwan’ame, ongeye otomboka vava odia e bulu obakidi. Oyandi obubamanga yo kuyinana nga nkosi, nga nkosi, nani okabuka kunsikamesa? 10 E mvuala ke ikatuka muna Yuda ko, f ngatu nkau a kimfumu vana kati kwa malu mandi, yavana kikwiza Silo,1g ona wantu awonso belemvokela. h 11 Okangidila e buluku diandi muna nsing’a vinyu yo mwan’andi a buluku muna nsing’a vinyu wambote, osukula mvuatu andi muna vinyu ye yunga kiandi muna menga ma uva. 12 O meso mandi mambwaki yafufukila mu kuma kia vinyu, o meno mandi mampembe mu kuma kia kimvumina. 13 “O Zebulune i ozingila muna nlambu a mbu, muna muningamenanga e nzaza, j o mwingilu andi ulwaka yakuna Sidone. k 14 “O Yisakare l buluku dia visi yangolo, dibubamene vana kati kwa funda yole yazita.1 15 Omona vo e fulu kiandi kiavundila kiambote, o ntoto mpe wambote-mbote. Ovueteka e vembo diandi mu nata mazitu, osadiswa salu yangolo. 16 “O Dani m una vo dimosi muna makanda ma Isaele, n ofundisa nkangu andi. 17 Yambula Dani kakala se nioka vana ndambu a nzila, mpidi vana ndambu a nzila, ona otatikanga e kole dia mvalu kimana o nkwa mvalu kabwa mambemba. o 18 E Yave, ivingila luvuluzu lutuka kwa ngeye. 19 “Vo i Ngadi, p buka kia asanzi kikunuanisa, kansi oyandi 49:10 1 Ina ye nsasa vo: “Ndiona Ovuidi Kio.” 49:14 1 I sia vo, funda ina vana buluku.

109 okubakulanesa yo lakama e bombo yau. a 20 “O madia1 ma Asere b mayingi2 mekala, ovata madia mambote meyangalelwa kwa ntinu. c 21 “O Nafetali d nkayi. Ovovanga mvovo miambote. e 22 “O Yosefe f i tayi kia nti uyimanga e mbongo, nti uyimanga e mbongo una vana ndambu a nto a maza, e ntayi zandi zilwakanga vana ntandu a yaka. 23 Kansi, akwa nzanza bakwamanene kumwesa e mpa´ si, banongene, bakwamanene kulundila e kunda. g 24 Kansi, o mfumba andi ukedi kaka vana fulu kiau kimosi, h o moko mandi makedi kaka e ngolo ye zabu-zabu. i Ediadi va moko ma nengolo a Yakobo ditukidi, kwa mvungudi, wa tadi dia Isaele. 25 Oyandi1 i lukau lwatuka kwa Nzambi a se diaku, o Nzambi okusadisa, o Mpungu-ngolo una yandi, okusambula ye nsambu za ntandu kuna zulu, ye nsambu za ntoto muna nsi, j okusambula yo ulolo wa wana yo makambi. 26 E nsambu za se diaku zisunda e nsambu za miongo miakwele mvu, zisunda e lekwa yambote ya miongo miakwele mvu. k Zikwamanana kala vana ntu a Yosefe, vana mband’a ntu a ndiona wasolwa vana vena e mpangi zandi. l 27 “O Benyamini m okwamanana tiazuna e bulu kabakidi nze dievua.1n Muna mene odia e bulu kabakidi, muna nkokela okayana e sanzu.” o 28 Awonso awaya i makanda 12 ma Isaele. I wau wuwu kabavovese o se diau vava kabasambwidi. Ovene kwa konso muntu muna yau e nsambu zimfwanukini. p 49:20 1 Mvovo wa sina: “mbolo.” 2 Mvovo wa sina: “ma mazi.” 49:25 1 I sia vo, Yosefe. 49:27 1 Yovo “mbulu.”

TUKU 49:20–50:6 KAPU 49 a Yos 13:8 b Nsi 33:24 c 1Nti 4:7, 16 d Nsi 33:23 e Mat 4:13, 15 f Nsi 33:13-17 g Tuk 37:5, 8 Tuk 40:15

h Tuk 50:20 i Yos 1:1, 6 Afu 11:32

j Nsi 33:13 k Yos 17:14 l Nsi 33:16 m Nsi 33:12 n Afu 20:15, 16 1Sa 9:16

o Est 2:5 Est 8:7

p Ayi 11:21 

Ndambu ya 2 a Tuk 35:29 Tuk 49:33

b Tuk 23:17, 18 c Tuk 23:2, 19 Tuk 25:9, 10

d Tuk 35:29 e Tuk 23:17, 18 f Mav 7:15 

KAPU 50 g Tuk 46:4 h Tuk 50:26 i Tuk 47:29-31 j Tuk 48:21 k Tuk 46:4 Tuk 47:29

29 I bosi, ubakanikini vo: “Lufwa lwame lufinamene. Muna kuma kiaki, nunzika vamosi yo mase mame a muna nduka una muna mpatu ya Eferone wa Nkete, b 30 o nduka wina muna mpatu a Makepela, ina mantalani ye Mamere muna nsi ya Kenani, e mpatu ina Abarayama kasumba kwa Eferone wa Nkete yakala se ziami kia kuvuila. ˆ 31 I kuna bazikila Abarayama yo ˆ Sara wa nkaz’andi. c I kuna bazikila Isaki d yo Rebeka wa nkaˆ z’andi, i kuna yazikila Lea. 32 E mpatu yo nduka una mo kwa wan’a Kete e yasumbilwa.” 33 Muna mpila yayi, Yakobo omene vana luludiku kwa wan’andi. I bosi, okonkele malu mandi vana mfulu, ofwidi yo zikwa wauna wazikilwa akulu andi.1f Yosefe uyitubidi vana ntandu a se diandi, g undididi yo kumfiba. 2 I bosi, Yosefe okanikini selo yandi, e nganga za mawuku vo bakusa se diandi e nlongo kalembi wola. h E nganga za mawuku bakusidi Isaele e nlongo. 3 Lumbu 40 bavangidi muna kunkusa e nlongo, kadi eyayi i lumbu yazingilanga e salu kia kusa e nlongo. Esi Engipito bandididi mu lumbu 70. 4 Vava kiavioka e lumbu ya dilu mu kuma kiandi, Yosefe ovovese mbanda-mbanda za1 Faro vo: “Avo mbweno e dienga ova meso meno, nusamunuina Faro vo: 5 ‘O se diame ndofi kandisisa, i oku vo: “Tala! O lufwa lwame lufinamene. j Unzikila muna ziami kiame, k kina yazoka muna nsi a Kenani.” l Ungiambula do, yatomboka ngienda zika se diame, i bosi ivutuka.’” 6 Faro ovutwidi vo: “Wenda, wazika se diaku wauna kadisisa e ndofi.” m

50

l Tuk 23:17, 18 Tuk 49:29, 30

m Tuk 47:31

49:33 1 Mvovo wa sina: “oyikakeso yo nkangu andi.” 50:4 1 Yovo “esi nzo a.”

TUKU 50:7-26 7 Yosefe otombokele kazika se diandi, e selo yawonso ya ˆ Faro, akuluntu a a lumbu lwandi ye akuluntu a nsi ya Engipito bele yandi, 8 esi nzo awonso a Yosefe ye mpangi zandi ye esi nzo a se diandi. b Basisidi kaka yingiana-ngiana yau ye mameme mau ye ngombe zau muna nsi a Ngosene. 9 O makalu c ye akwa mvalu batombokele yandi, ndonga kikilu bakedi. 10 Vava balweke vana bundilu dia Atadi, dina muna zunga kia ` Yodani, i vana badidıdi dilu kiayingi ye kiangolo, Yosefe odididi se diandi mu lumbu nsambwadi. 11 O nkangu a nsi yayina, i sia vo, Anekenani, babamwene bedilanga kuna bundilu dia Atadi, basivikidi yo vova vo: “Ekiaki dilu kianene kia esi Engipito!” Muna diadi, bayikidi e fulu kiokio vo Abele-miseraime,1 kina muna zunga kia Yodani. 12 I bosi, o wan’a Yakobo bamvangidi wauna kabakanikina. d 13 O wan’andi banete kuna nsi ya Kenani, banzikidi muna nduk’a mpatu a Makepela, e mpatu ina mantalani ye Mamere ina Abarayama kasumba kwa Eferone wa Nkete, yakala se ziami kia kuvuila. e 14 Vava kazikidi o se diandi, Yosefe ovutukidi kuna Engipito kumosi ye mpangi zandi ye awonso bayenda yandi mu zika o se diandi. 15 Vava mpangi za Yosefe bamwene vo se diau ofwidi, bavovele vo: “Nanga o Yosefe makasi kekutulundilanga, owau okutuvutulwila e mbi yawonso twamvanga.” f 16 Muna kuma kiaki, batwikidi e nsangu kwa Yosefe, oku vo: “Vitila kafwa, o se diaku wavova vo: 17 ‘I wau wuwu nuvova kwa Yosefe: “Idodokele, loloka do o bi 50:11 1 Ina ye nsasa vo: “Dilu kia esi Engipito.”

110 KAPU 50 a Nk 105:21, 22

b Tuk 46:27

c Tuk 41:43 Tuk 46:29

d Tuk 47:29

e Tuk 23:17, 18 Tuk 25:9, 10 Tuk 35:27 Tuk 49:29, 30

f Tuk 37:18, 28 Tuk 42:21 Nk 105:17

 Ndambu ya 2 a Tuk 37:7, 9

b Tuk 37:18

c Tuk 45:5 Nk 105:17

d Tuk 47:12

e 1Tu 7:20

f Yos 17:1 1Tu 7:14

g Luv 4:31

h Tuk 12:7 Tuk 17:8 Tuk 26:3 Tuk 28:13

i Luv 13:19 Yos 24:32 Ayi 11:22

j Tuk 50:2

wa mpangi zaku ye sumu bavola muna kuvanga e mbi.”’ Owau, dodokolo, loloka o bi wa ntaudi za Nzambi a se diaku.” Yosefe odididi vava banzayisi mambu mama. 18 I bosi, e mpangi zandi mpe bezidi yo vumbama vana ndose andi, bavovele vo: “Utuvanga una ozolele, tu ntaudi zaku.” a 19 Yosefe ubavovese vo: “Ke numoni wonga ko. Nga mono i Nzambi yanufundisa e? 20 Kana una vo mbi nuakana kumpanga, b Nzambi wakala ye kani dia kitula dio se diambu diambote muna vuluza mioyo mia wantu ayingi, i diau kevanganga o unu kiaki. c 21 Ozevo, ke numoni wonga ko. Ikwamanana kunuvana madia kumosi yo wan’eno.” d Muna mpila yayi, ubafiaulwisi yo kubavuvika ye mvovo mia ngemba. 22 Yosefe okwamanene zingila muna Engipito, oyandi ye esi nzo a se diandi, Yosefe mvu 110 kazinga. 23 Yosefe omwene mbandu ya tatu ya wan’a Eferaime, e omwene mpe wan’a Makire, f wa mwan’a Manase. Bakele kwa Yosefe nze wan’andi.1 24 I bosi, Yosefe ovovese mpangi zandi vo: “O lufwa lwame lufinamene, kansi Nzambi ovutula kikilu e sungididi kiandi kwa yeno, g kieleka okunutombola tuka mu nsi yayi yakuna nsi kadila e ndofi kwa Abarayama, Isaki yo Yakobo vo okubavana yo.” h 25 Muna diadi, Yosefe odisisi wan’a Isaele e ndofi, oku vo: “Nzambi ovutula kikilu e sungididi kiandi kwa yeno. Nundila e ndofi vo katula nukatula e visi yame omwamu.” i 26 Yosefe ofwidi ye kimbuta kia mvu 110; batumini bankusa e nlongo kalembi wola, j bansidi mu nkela muna Engipito. 50:23 1 Mvovo wa sina: “Bawutukidi vana makungunu ma Yosefe.”

LU VA I K U MAMBU MENA MO

1

Aneyisaele bawokele muna Engipito (1-7) Faro obangikidi Aneyisaele (8-14) Awutisi a mimpumina Nzambi bavukisi e mioyo (15-22)

10 Vuku 8: makonko (1-20) Vuku 9: tombe (21-29) 11

Vuku kia kumi kisamwinu (1-10) Aneyisaele bafwete lomba lekwa ya palata ye wolo (2)

2 Luwutuku lwa Mose (1-4) Mwan’ankento a Faro okitwidi Mose se mwan’andi ansansi (5-10) Mose otinini kuna Midiani, osompanene yo Sipora (11-22) Nzambi owidi e bumu kia Aneyisaele (23-25)

12 Nkinzi a Nduta usikidisu (1-28) Menga mafwete zazilwa muna malunzi ma mwelo (7) Vuku 10: wana antete bavondelo (29-32) Lubantiku lwa mpaika (33-42) E mvu 430 mifokokele (40, 41) Luludiku muna dia e Nduta (43-51)

3 Mose ye finti fia nsende fialemanga (1-12) Yave osasidi e nkumbu Andi (13-15) Yave ovene luludiku kwa Mose (16-22)

13 Konso mwan’ayakala wantete kwa Yave kavuilu (1, 2) Nkinzi a Mbolo Zakondwa Mfuna (3-10) Konso mwan’ayakala wantete oyekwelo kwa Yave (11-16) Isaele ifidilu kuna Mbu a Mbwaki (17-20) Lunzi dia tuti ye dia tiya (21, 22)

4 Sinsu tatu ina Mose kafwete songa (1-9) Mose uyimwene vo kafwana ko (10-17) Mose ovutukidi kuna Engipito (18-26) Mose okutakene yo Arone (27-31)

14 Isaele ilweke kuna mbu (1-4) Faro olakamene Isaele (5-14) Isaele isaukidi o Mbu a Mbwaki (15-25) Esi Engipito badimukini muna mbu (26-28) Isaele ikwikidi muna Yave (29-31)

5 Mose yo Arone vana ntadisi a Faro (1-5) Lubangamu lusakidi (6-18) Isaele ifungidi Mose yo Arone makasi (19-23) 6 Nsilu a luvevoko uvutukilu (1-13) Nkumbu a Yave ke itomene zayakana ko (2, 3) Luvila lwa Mose yo Arone (14-27) Mose wele diaka kwa Faro (28-30)

15 Mose yo nkung’a nsundidi wa Isaele (1-19) Mireyame ovutudinge muna nkunga (20, 21) Maza mandudi makitukidi se manzenzo (22-27)

7 Yave okumikini Mose (1-7) Nkau a Arone ukitukidi se nioka yanene (8-13) Vuku 1: maza makitukidi se menga (14-25)

16 Nkangu uyidimini mu kuma kia madia (1-3) Yave owidi e ngidima (4-12) ˆ Nzambi ovene yimbimbi ye mana (13-21) ˆ Ke mukala mana ko muna Lumbu kia Vundu (22-30) ˆ Mana ilundilu se luyindwilu (31-36)

8 Vuku 2: mazundu (1-15) Vuku 3: mbu (16-19) Vuku 4: mbwanzi (20-32) Muna Ngosene ke mulweke vuku ko (22, 23)

17 Ngidima vana Korebe mu kuma kia kondwa kwa maza (1-4) Maza mavaikidi muna tadi (5-7) Aneyamaleke banuanisi Isaele, kansi batufakeso (8-16)

9 Vuku 5: twelezi ifwidi (1-7) Vuku 6: mavumbu muna wantu ye bulu (8-12) Vuku 7: mvul’a matadi (13-35) Faro omona nkum’a Nzambi (16) Nkumbu Yave isamunua (16)

18 Yitero yo Sipora balweke (1-12) Luludiku lwa Yitero mu tumbika afundisi (13-27) 111

LUVAIKU Mambu Mena mo 19 Vana Mongo a Sinai (1-25) Isaele ikala se kintinu kia anganga (5, 6) Nkangu uvawilu mu wanana yo Nzambi (14, 15) 20 Nsiku Kumi (1-17) Mambu mamwesa Isaele o wonga (18-21) Tuludiku mu kuma kia nsambila (22-26) 21 Nzengo za mfundisa kwa Isaele (1-36) Mu kuma kia ntaudi a Nyibere (2-11) Mu kuma kia muntu ovangidi nkwandi e mbi (12-27) Mu kuma kia bulu (28-36) 22 Nzengo za mfundisa kwa Isaele (1-31) Mu kuma kia mwivi (1-4) Mu kuma kia muntu ofwasidi mpatu angani (5, 6) Mu kuma kia futa lekwa yo mfumu a lekwa (7-15) Mu kuma kia yakala ovukumwini nkento (16, 17) Mu kuma kia nsambila ye unsongi muna mambu ma lumbu ke lumbu (18-31) 23 Nzengo za mfundisa kwa Isaele (1-19) Mu kuma kia mavangu mambote ye mansongi (1-9) Mu kuma kia lumbu ya vundu ye nkinzi (10-19) Mbasi ifila Isaele (20-26) Vua e nsi yo sikidisa e mingilu (27-33) 24 Nkangu utambulwidi vo ulunda e kangu (1-11) Mose kuna Mongo a Sinai (12-18) 25 Nkayilu mu kuma kia saba (1-9) Nkela (10-22) Meza (23-30) Zangikilwa kia minda (31-40) 26 Saba (1-37) Nlele mia saba (1-14) Valanganza ya mabaya ye telamesenua (15-30) Rido (31-37)

112 Yunga kiakondwa o moko (31-35) Mpu a nlele yo lukandala lwa wolo (36-39) Mvuatu miankaka mia kinganga (40-43) 29 Ntumbikilu ya anganga (1-37) Lukau lwa lumbu ke lumbu (38-46) 30 Ziku dia ndumbu (1-10) Ntangilu a nkangu, nzimbu za luyambulwilu lwa masumu (11-16) Longa diampwena dia nsongo dia kuyisukilwila (17-21) Mpila ya vangila mazi mankusa (22-33) Mpila ya vangila ndumbu avauka (34-38) 31 Akwa umbangu bazadisu yo mwand’a Nzambi (1-11) Lumbu kia Vundu, sinsu vana vena Nzambi ye Isaele (12-17) Babu yole ya matadi (18) 32 Basambidi teke kia mwan’a ngombe a wolo (1-35) Mose owidi nkung’a kinzenza (17, 18) Mose owudidi e babu ya nsiku (19) Anelevi basongele kwikizi muna Yave (26-29) 33 Babembwelo kwa Nzambi (1-6) Saba kia wananina kuna mbazi a ndo (7-11) Mose olombele kamona o nkembo a Yave (12-23) 34 Babu yankaka ya matadi ikubikilu (1-4) Mose omwene o nkembo a Yave (5-9) Mambu ma kangu mavutukilu (10-28) Ndose a Mose ikezimini (29-35) 35 Tuludiku mu kuma kia Lumbu kia Vundu (1-3) Nkayilu mu kuma kia saba (4-29) Besalele yo Oliabe bazadisu yo mwanda (30-35) 36 Nkangu uvene nkayilu lutila una wavavuanga (1-7) Ntungilu a saba (8-38)

27 Ziku dia lukau lwa ngioka (1-8) Yanzala (9-19) Mazi ma zangikilwa kia minda (20, 21)

37 Bavangidi e nkela (1-9) Meza (10-16) Zangikilwa kia minda (17-24) Ziku dia ndumbu (25-29)

28 Mvuatu mia kinganga (1-5) Kidukula (6-14) Babu kia tulu (15-30) Urimi ye Tumimi (30)

38 Ziku dia lukau lwa ngioka (1-7) Longa diampwena dia nsongo (8) Yanzala (9-20) Lutangu lwa lekwa ya saba (21-31)

113

LUVAIKU Mambu Mena mo –1:22

39 Mpangilu a mvuatu mia kinganga (1) Kidukula (2-7) Babu kia tulu (8-21) Yunga kiakondwa o moko (22-26) Mvuatu miankaka mia kinganga (27-29)

i nkumbu za wan’a 1 Ezazi Isaele ana bayenda yo Yako-

bo muna Engipito, konso muntu y’esi nzo andi: a 2 Rubeni, Simeone, Levi yo Yuda; b 3 Yisakare, Zebulune yo Benyamini; 4 Dani yo Nafetali; Ngadi yo Asere. c 5 Awonso ana bawutwa kwa Yakobo,1 70 lwa wantu.2 Kansi, Yosefe wakikadila kuna Engipito. d 6 Kuna kwalanda, Yosefe ofwidi e ye mpangi zandi zawonso, ye mbandu yayina yawonso. 7 Aneyisaele1 bawutanene, basayanene kikilu yo kwamanana wokela yo sunda e ngolo, e nsi izele yo Aneyisaele. f 8 I bosi, muna Engipito muvaikidi ntinu ampa ona kazaya Yosefe ko. 9 Ovovese nkangu andi vo: “Tala, o nkangu a Isaele utusundidi muna lutangu ye muna ngolo. g 10 Tufwete vanga diambu muna kubakakidila, avo ke wau ko, bekwamanana wokela. Avo vabwidi vita, beyikama e mbeni zeto yo kutunuanisa yo sisa e nsi.” 11 Muna kuma kiaki, babatumbikidi afidi a salu yangolo1 muna kubamwesa e mpasi muna salu yangolo. h Batungidi Faro e mbanza za malundilu, i sia vo, Pitome ye Ramesese. i 12 Kana una vo babamwesanga e mpasi, bakwamanana wokela yo sayana. Esi Engipito bamwene o wo1:5 1 Mvovo wa sina: “ana batuka muna luketo lwa Yakobo.” 2 Mvovo wa sina: “Awana batuka muna luketo lwa Yakobo, 70 lwa mioyo.” 1:7 1 Mvovo wa sina: “O wan’a Isaele.” 1:11 1 Yovo “babatumbikidi mbuta za salu.”

Lukandala lwa wolo (30, 31) Mose ofimpidi e saba kitungilu (32-43) 40 Saba kitelameso (1-33) Nkembo a Yave uzele muna saba (34-38)

KAPU 1 a Tuk 46:8

b 1Tu 2:3, 4

c Tuk 46:17

d Tuk 46:26 Nsi 10:22 Mav 7:14

e Tuk 50:26

f Tuk 46:3 Nsi 26:5 Mav 7:17-19

g Nk 105:24, 25

h Tuk 15:13 Luv 3:7 Nta 20:15 Nsi 26:6

i Tuk 47:11 

Ndambu ya 2 a Luv 1:7 Nk 105:24, 25

b Luv 2:23 Mav 7:6

c Lev 26:13

d Yez 16:4

e Tuk 9:5, 6

nga wayingi mu kuma kia Aneyisaele. a 13 Muna kuma kiaki, esi Engipito babundwini Aneyisaele muna salu yangolo. b 14 Bakitwidi e zingu kiau se kiandudi muna salu yangolo, babakomekene balamba o ntoto yo vanga bilikisi yo sala mpila zawonso za salu ya mpatu. Elo, babamwesese e mpasi muna mpila zawonso za ubundu. c 15 Kuna kwalanda, o ntinu a Engipito ovovese awutisi a Ayibere, e nkumbu zau, Sifera yo Pua, 16 oku vo: “Vava nusadisa akento a Ayibere mu wuta d yo mona vo bavuende vana kunda kia wutilu, avo mwan’ayakala nufwete kumvonda; kansi avo mwan’ankento, nuyambula kazinga.” 17 Kansi, awutisi Nzambi aludi bavuminanga, ke bavangidi ko dina o ntinu a Engipito kabavovese. Bakwamanene vukisa wan’amakala. e 18 Kuna kwalanda, o ntinu a Engipito obokele awutisi yo kubayuvula vo: “Ekuma nukwamanene vukisila wan’amakala?” 19 Awutisi bavovese Faro vo: “Akento a Ayibere ke bena nze akento a esi Engipito ko. Bavuidi nkum’ayingi, bewutanga vitila awutisi balwaka vana bena.” 20 Muna kuma kiaki, Nzambi osambwidi awutisi, o nkangu ukwamanene wokela yo sunda e ngolo. 21 Wau vo awutisi Nzambi aludi bavuminanga, kuna kwalanda o Nzambi wabavana wana. 22 I bosi, Faro okanikini nkangu andi awonso vo: “Konso nsedia una vo mwan’ayakala wa Ayibere, nuntuba muna Nzadi a

LUVAIKU 2:1-21 Nile, kansi avo mwan’ankento nuyambula kazinga.” a Muna kolo kiakina, muntu mosi a nzo a Levi wasompa mwan’ankento a Levi. b 2 O nkento oyimiti yo wuta mwan’ayakala. Vava kamwene vo mwana mote kikilu, unswekele mu ngonde tatu. c 3 Kansi, vava kalendele diaka kunsweka ko, d obongele nkel’a mawu,1 okusidi yo ˆ dimbu wa ndombe ye tuma, otudidi o mwana muna kati, osidi e nkela vana kati kwa madiadia, vana mbel’a Nzadi a Nile. 4 O nsang’andi e otelamene kuna vala mu tala dina dibwila o mwana. 5 Ekolo mwan’ankento a Faro kakulumukini kayowela muna Nile, e ntaudi zandi zamakento zele kangadi muna ndambu a Nile. O mwan’a Faro omwene nkela vana kati kwa madiadia. Vana vau otumini ntaudi andi a nkento kenda yo baka. f 6 Vava kaziwidi yo, omwene nsedia, mwan’ayakala odilanga. Umfwididi e nkenda, ovovele vo: “O ndioyu mosi muna wan’a Ayibere.” 7 O nsang’a nsedia ovovese mwan’a Faro wa nkento vo: “Nga ozolele ngienda kubokelela nyemeki wa Nyibere kayemekena o mwana?” 8 O mwan’a Faro wa nkento umvutwidi vo: “Wenda!” Vana vau o dumbelele wele bokela o ngudi a nsedia. g 9 I bosi, o mwan’a Faro wa nkento umvovese vo: “Bong’o mwana ndioyu wangiemekena yandi, ikuvana mfutu.” O nkento obongele o mwana, unyemekene. 10 Vava o mwana kakolele, unete kwa mwan’a Faro wa nkento, okitukidi se mwan’andi. h Umven’e nkumbu Mose1 yo vova vo: “Kadi mu maza yantombola.” i 11 Vava Mose kakudidi,1 wele

2

2:3 1 Yovo “nzaza; kitunga.” 2:10 1 Ina ye nsasa vo: “Tombolwa, i sia vo, vuluzwa muna maza.” 2:11 1 Yovo “Vava Mose kakumamene.”

114 KAPU 1 a Mav 7:18, 19 

KAPU 2 b Luv 6:20 Nta 26:59

c Mav 7:20 Ayi 11:23

d Mav 7:18, 19

e Luv 15:20 1Tu 6:3 Mik 6:4

f Mav 7:21

g Luv 6:20

h Ayi 11:24, 25

i Mav 7:21 

Ndambu ya 2 a Luv 1:11 Luv 3:7 Mav 7:23

b Mav 7:24

c Mav 7:26

d Mav 7:27, 28

e Tuk 25:1, 2 Luv 3:1 Luv 4:19

f Luv 18:12

g Luv 4:18 Luv 18:1 Nta 10:29

h Mav 7:22

i Luv 18:2-4 Nta 12:1

kwa mpangi zandi mu tala e salu yangolo basadidinge. a Omwene mpe musi Engipito owandanga Nyibere, mosi muna mpangi zandi. 12 Muna kuma kiaki, Mose otadidi oku y’oku, kamwene muntu ko. Ovondele musi Engipito, unswekele kuna nsi a senge. b 13 Kansi, muna lumbu kialanda Mose ovaikidi diaka, omwene Ayibere wole benuananga. Ovovese ona wakala ye ngielele vo: “Ekuma owandilanga mpangi aku?” c 14 Umvutwidi vo: “Nani utumbikidi se mfumu ye mfundisi eto? Nga ozolele kumponda nze una wavondele musi Engipito?” d Mose omwene o wonga yo vova muna ntim’andi vo: “Kieleka, dina yavangidi dizayakene!” 15 I bosi, o Faro vava kawidi diambu diadi, ovavidi vonda Mose; kansi o Mose otinini vana ndose a Faro, wele kala muna nsi a Midiani, e ovuende vana sima. 16 O ngang’a Midiani, f wan’amakento nsambwadi kakala yau. Wana awaya bezidi mu teka maza bazadisa manuikinu ma kambi dia se diau. 17 Kansi, avungudi bezidi, bayingidi wan’amakento, wau vo i fu kiau. Muna kuma kiaki, o Mose otelamene, osadisi1 akento yo nuika e kambi diau. 18 Vava bavutukidi kuna nzo a Ruele1g wa se diau, o se diau ubayuvuidi vo: “Ekuma o unu nuvutukidi mu nzaki?” 19 Bavutwidi vo: “Musi Engipito mosi h utuvulwizi vana moko ma avungudi, vana ntandu, ututekele o maza yo nuika e kambi.” 20 Oyuvuidi wan’andi amakento vo: “Owau, akweyi kena o muntu ndioyo? Ekuma nunsisidi ku nima? Nuenda kumbokela, keza dia yeto.” 21 I bosi, Mose otambulwidi kazingila muna nzo a muntu ndioyo, ovene Sipora i wa mwan’andi ankento kwa Mose kasompana 2:17 1 Yovo “otanini.” 2:18 1 I sia vo, Yitero.

115 yandi. 22 Kuna kwalanda owutidi mwan’ayakala, umvene nkumbu Ngeresome,1a kadi wavova vo: “Nkitukidi se nzenza muna nsi a kinzenza.” b 23 Vava vavioka kolo kiayingi,1 o ntinu a Engipito ofwidi, c kansi wan’a Isaele bakwamanene buma yo dila mu kuma kia ubundu. E dilu kiau mu lomba lusadisu mu kuma kia ubundu kiatombokanga kwa Nzambi aludi. d 24 Kuna kwalanda, Nzambi owidi e bumu kiau, e Nzambi osungamene kangu kakanga yo Abarayama, Isaki yo Yakobo. f 25 Muna kuma kiaki, Nzambi ovutwidi e sungididi kiandi kwa Aneyisaele yo mon’e mpasi zau. O Mose okitukidi mvungudi a ˆ kambi dia Yitero wa ko wandi, g wa ngang’a Midiani. Ekolo kavungwiding’e kambi kuna weste ya makanga, olweke vana mongo a Nzambi aludi, kuna Korebe. h 2 I bosi, mbasi a Yave imonekene kwa yandi muna nlaku a tiya vana kati kwa mvanga.1i Ekolo katadidinge, omwene mvanga ukweme tiya, kansi ke uvianga ko. 3 Mose ovovele vo: “Yambula ngienda tala e diambu diadi diasivi, yazaya e kuma o mvanga wau ke uvilanga ko.” 4 Vava Yave kamwene vo Mose wele katala, umbokele tuka vana mvanga yo vova vo: “E Mose, e Mose!” Yandi vo: “Mon’oyu!” 5 Nzambi ovovele vo: “Kufinami vava ko. Katula e nsampatu muna malu maku, kadi e fulu kina otelamene i ntoto avauka.” 6 Nzambi okudikidi vo: “Mono i Nzambi a se diaku, wa Nzambi a Abarayama, j Nzambi a Isaki k ye Nzambi a Yakobo.” l I bosi, Mose ofukidi lose lwandi kadi omwene wonga wa tala Nzambi aludi. 7 Yave okudikidi

3

2:22 1 Ina ye nsasa vo: “Nzenza Kwakuna.” 2:23 1 Mvovo wa sina: “lumbu yayingi.” 3:2 1 Yovo “finti fia nsende.”

LUVAIKU 2:22–3:15 KAPU 2 a 1Tu 23:15 b Mav 7:29 c Luv 7:7 Mav 7:30

d Luv 3:7 1Nti 8:51

e Mav 7:34 f Tuk 15:13, 14 Luv 6:5 Nta 20:15, 16

 KAPU 3 g Luv 2:16 Luv 18:1

h Luv 24:12, 13 i j k l

1Nti 19:8, 9 Mav 7:30-34 Tuk 17:1, 7 Tuk 26:24 Tuk 28:13 Tuk 32:9 Mat 22:32 Mav 7:32

 Ndambu ya 2 a Luv 1:11 Yes 63:9 Mav 7:34

b Luv 12:51 c Nta 13:26, 27 Nsi 27:3

d Tuk 10:15-17

e f g

h i

j

k l m n o

Luv 33:1, 2 Nsi 7:1 Yos 3:10 Nek 9:7, 8 Luv 1:11 Nk 105:26, 38 Mav 7:34 Nsi 31:23 Yos 1:5 Yes 41:10 Rom 8:31 Flp 4:13 Luv 19:2 Nsi 4:11, 12 Luv 15:3 Nk 96:8 Nk 135:13 Os 12:5 Yoa 17:26 Rom 10:13 Yob 23:13 Yes 14:27 Yoa 12:28 Luv 6:3, 7 Rom 9:17 Tuk 17:1, 7 Tuk 26:24 Tuk 28:13 Mat 22:32 Nk 135:13

vo: “Kieleka, mbwen’e mpasi za nkangu ame una muna Engipito, ngwidi e kazu kiau mu kuma kia salu yangolo besadiswanga; ntomene zaya e mpasi bemonanga. a 8 Ikulumuka yaˆ bakula vana koko kwa esi Engipito b yo kubavaikisa muna nsi yayina, benda muna nsi yambote ye yanene, e nsi ifwamfumukanga kimvumina yo wiki, c e zunga kia Anekenani, Anekete, Aneyamore, Aneperese, Anekivi ye Aneyebuse. d 9 Tala, e kazu kia nkangu a Isaele kilweke oku ngina, mbwene mpe mpila yansoki bebangikilwanga kwa esi Engipito. e 10 Owau wiza, yatuma kwa Faro, ngeye ovaikisa nkangu ame Aneyisaele muna Engipito.” f 11 Kansi Mose ovovese Nzambi aludi vo: “Omono i nani ngienda kwa Faro yo vaikisa Aneyisaele muna Engipito?” 12 Muna diadi, Nzambi ovutwidi vo: “Ikala yaku, g ekiaki i sinsu kwa ngeye kisonga vo mono itumini: Vava ovaikisa nkangu muna Engipito, oyeno nusadila1 mono Nzambi aludi ova mongo wau.” h 13 Kansi, Mose ovutwidi Nzambi aludi vo: “Yindula vo ngiele kwa Aneyisaele yo kubavovesa vo: ‘O Nzambi a mase meno untumini kwa yeno,’ oyau bangiuvula vo: ‘Nani i nkumbu andi?’ i Adieyi ikubavutula?” 14 Nzambi ovovese Mose vo: “Omono Ikituka Konso una Nzolele1 Kituka.”2j Okudikidi vo: “I wau wuwu ovova kwa Aneyisaele: ‘Omono Ikituka untumini kwa yeno.’” k 15 I bosi, Nzambi ovovese diaka Mose vo: “I wau wuwu ovovesa Aneyisaele: ‘O Yave wa Nzambi a mase meno, Nzambi a Abarayama, l Nzambi a Isaki m ye Nzambi a Yakobo, n untumini kwa yeno.’ Eyayi i nkumbu ame yakwele mvu, o 3:12 1 Yovo “nusambila.” 3:14 1 Yovo “Nsola.” 2 Yovo “Omono Ikala Konso una Nzolele Kala.” Tala Nku. A4.

LUVAIKU 3:16–4:11 i wau wuwu isungamenua muna mbandu ke mbandu. 16 Owau wenda, kutakesa akuluntu a Isaele yo kubavovesa vo: ‘O Yave wa Nzambi a mase meno, Nzambi a Abarayama, a Isaki yo Yakobo, wamonekene kwa mono yo kumpovesa vo: “Kieleka, ikunusianga e sungididi, a imonanga mana nuvangwanga momo Engipito. 17 Muna kuma kiaki, mpovele vo ikunukatula muna lubangamu vana moko ma esi Engipito b yo kununata muna nsi ya Anekenani, Anekete, Aneyamore, c Aneperese, Anekivi ye Aneyebuse, d yamuna nsi ifwamfumukanga kimvumina yo wiki.”’ e 18 “Bewila kieleka nding’aku, f okwenda kumosi ye mbuta za Isaele kuna kwa ntinu a Engipito. Nukumvovesa vo: ‘O Yave wa Nzambi a Ayibere g wamokene yeto. Muna kuma kiaki, dodokolo utuyambula twavanga nkangalu a lumbu tatu muna makanga kimana twenda kelela Yave wa Nzambi eto e kimenga.’ h 19 Kansi, ntomene wo zaya vo ntinu a Engipito ke kunuvana nswa wa kwenda ko, nanga vo koko kwankuma kwankomekena mu vanga wo. i 20 Muna kuma kiaki, ilambula koko kwame yo tumba Engipito muna mavangu mawonso masivi ivanga mu nsi yoyo, i bosi kekunusindika. j 21 Isonga nkangu wau e dienga vana meso ma esi Engipito, vava nuvaika, ke nuvaika moko mankatu ko. k 22 Konso nkento kafwete lomba lekwa ya palata, ya wolo ye mvuatu kwa mfinangani andi ye kwa nkento a nzenza una muna nzo andi; nuvuika mio kwa wana eno amakala ye amakento; i nsanza nusanza esi Engipito.” l Mose ovutwidi vo: “Kansi, adieyi ivanga avo ke bankwikidi ko ngatu kungwila? m Kadi balenda vova vo: ‘Yave kamonekene kwa ngeye ko.’” 2 Yave unyuvuidi vo: “Nki kiokio kina ova koko kwaku?” Mose ovutwi-

4

116 KAPU 3 a Tuk 50:24 Luv 13:19

b Tuk 15:13, 14 Lev 26:13

c Tuk 15:16 d Luv 23:23 e Nta 13:27 Nsi 8:7-9

f Luv 4:31 g Tuk 14:13 h Luv 5:3 Luv 10:25, 26

i Luv 5:2 Luv 14:8 Rom 9:17

j Luv 7:3 Luv 12:33 Nsi 6:22

k Luv 11:2 Luv 12:35, 36

l Tuk 15:13, 14 Luv 12:36

 KAPU 4 m Luv 2:13, 14 

Ndambu ya 2 a Luv 7:9 b Luk 20:37 c Luv 3:16 Luv 4:31

d Nta 12:10 e Mav 7:36 f Luv 4:30 g Luv 6:12 Nta 12:3 Yer 1:6 Mav 7:22

di vo: “Nkau.” 3 Nzambi umvovese vo: “Tuba wo vana ntoto.” Mose otubidi wo vana ntoto, o nkau ukitukidi se nioka; a Mose otinini wo. 4 Yave ovovese Mose vo: “Lambula koko kwaku, unsimba muna nkila.” Olambwidi o koko yo kunsimba muna nkila, e nioka ikitukidi se nkau vana koko kwandi. 5 I bosi, Nzambi ovovele vo: “I wau wuwu ovanga kimana bakwikila vo Yave wa Nzambi a mase mau, Nzambi a Abarayama, Nzambi a Isaki yo Nzambi a Yakobo, b omonekene kwa ngeye.” c 6 Yave umvovese diaka vo: “Dodokolo, kotesa koko kwaku kuna nsi a kinkutu kiaku.” Muna diadi, okotese koko kwandi kuna nsi a kinkutu kiandi. Vava kavaikisi ko, o koko kwandi kuzele yo wazi, kumene pemba nze mvul’ampembe! d 7 I bosi, ovovele vo: “Vutula o koko kuna nsi a kinkutu kiaku.” Mose ovutwidi o koko kuna nsi a kinkutu kiandi. Vava kavaikisi o koko kuna nsi a kinkutu, kuvutukidi nze una wakala e nitu andi yawonso! 8 Nzambi ovovele vo: “Avo ke bekukwikila ko ngatu sia sungididi muna sinsu kiantete, ozevo besia e sungididi muna sinsu kiazole. e 9 Kansi, avo ke bakwikidi mu sinsu yole yayi ko yovo ke bazolele wila nding’aku ko, bonga fimaza muna Nzadi a Nile yo yitila mo vana ntoto ayuma, o maza obonga muna Nile mekituka se menga vana ntoto ayuma.” f 10 Mose ovovele kwa Yave vo: “Undoloka e Yave, kansi kimpovi ambote ko, kiateka wo kala ko ngatu kituka wo tuka oyantikidi mokenena yo selo kiaku; kadi e mpov’ame ya malembe,1 o lubini lwame lwa nkukumi.” g 11 Yave ovovese Mose vo: “Nani wavana o nua kwa wantu? Nani wabakitula ma4:10 1 Mvovo wa sina: “kadi o nu’ame wazita.”

117 baba, afwa-matu, amoni yovo mpofo? Nga ke mono Yave ko e? 12 Owau wenda, ikala yaku ekolo ovova,1 ikulonga mana ofwete vova.” a 13 Kansi, Mose ovovele vo: “Undoloka e Yave, dodokolo, tuma kwaku konso muntu ankaka ozolele tuma.” 14 I bosi, o Yave ofungidi Mose makasi, oyuvuidi vo: “O mpangi aku Arone b wa Nlevi, nga kena kwakuna ko e? Nzeye wo vo yandi ozeye toma vova. Owau mu nzila kena mu kwiza wawana yaku. Vava kekumona, o ntim’andi uyangalala. c 15 Vovana yandi yo sia e mvovo muna nu’andi, d omono ikala yeno vava nuvova, e ikunulonga mana nuvanga. 16 Yandi ovova kwa nkangu vana fulu kiaku, okala se kimpovela kiaku, ongeye okala se Nzambi kwa yandi.1f 17 Ongeye osimba o nkau wau vana koko kwaku yo vangila wo masivi.” g 18 Muna kuma kiaki, Mose ovutukidi kwa Yitero wa se diandi dia nzitu h yo kumvovesa vo: “Dodokolo, nzolele vutuka kwa mpangi zame ana bena kuna Engipito, mu zaya kana vo bakinu o moyo.” Yitero ovutwidi Mose vo: “Wenda mu luvuvamu.” 19 I bosi, Yave ovovese Mose kuna Midiani vo: “Wenda, vutuka kuna Engipito, kadi wantu awonso bavavanga kuvonda1 bafwa.” i 20 Mose obongele nkaz’andi yo wan’andi, ubasidi vana buluku, ovutukidi kuna nsi ya Engipito. Vana ntandu, Mose obongele nkau a Nzambi aludi. 21 I bosi, Yave ovovele kwa Mose vo: “Vava ovutuka kuna Engipito, sia sungididi wavanga masivi mawonso vana meso ma Faro mana ivanini o nkuma wa vanga. j Kansi, iyambula vo ntim’a-

LUVAIKU 4:12–5:2 KAPU 4 a Yes 50:4 Mak 13:11

b Nta 26:59 c Luv 4:27 d Luv 4:28 e Yer 1:9 f Luv 7:1, 2 g Luv 8:5 Luv 17:5, 6 Nta 20:11

h Luv 2:18, 21 Luv 18:1 Nta 10:29

i Luv 2:15 j Luv 7:9 

Ndambu ya 2 a Luv 7:3 Luv 8:15 Luv 9:12 Luv 11:10 Rom 9:17, 18

b Luv 7:22 c Nsi 7:6 Nsi 14:2 Os 11:1 Rom 9:4

d Luv 12:29 e Nta 22:22 1Tu 21:16

f Tuk 17:14 g Luv 2:16, 21 h Luv 4:14 i Luv 3:1 Luv 20:18 Luv 24:16

j Luv 4:15 k Luv 4:8 l Luv 3:16 Luv 24:1

m Luv 4:3, 6, 9 n Luv 3:18 o Tuk 50:25 p Luv 1:14 Luv 3:7 Nsi 26:6

ndi wabala, a ke sindika nkangu ko. b 22 Vovesa Faro vo: ‘I wau wuwu kavovele o Yave: “O Isaele mwan’ame, mwan’ame antete. c 23 Ikanikini wasindika mwan’ame, kimana kenda kunsadila. Kansi, avo kukunsindika ko, omono ivonda mwan’aku, o mwan’aku antete.”’” d 24 Ekolo kakala muna nzila, vana fulu kialwakilanga e nzenza, Yave e owanane yandi, ovavidi kumvonda. f 25 I bosi, Sipora g obongele tadi dia meno,1 ozengele kutu kia mwan’andi, oyambwidi vo kiatela malu mandi,2 ovovele vo: “Kadi u toko diame diansompi dia menga.” 26 Muna kuma kiaki, Nzambi unyambwidi kenda. I bosi Sipora ovovele vo, “toko diansompi dia menga,” mu kuma kia zengwa. 27 I bosi, Yave ovovese Arone vo: “Wenda muna makanga wawanana yo Mose.” h Muna diadi, Arone wele wanana yandi vana mongo a Nzambi aludi, i unkayisi mu mfibu. 28 Mose ozayisi Arone mvovo miawonso mia Yave, ona wantuma, j ye sinsu yawonso ina Nzambi kakanikina vo kavanga. k 29 I bosi, Mose yo Arone bele kutakesa akuluntu awonso a Isaele. l 30 Arone ubavovese mambu mawonso mana Yave kazayisa kwa Mose. O Mose ovangidi masivi m vana meso ma nkangu. 31 Muna kuma kiaki, o nkangu unkwikidi. n Vava bawidi vo Yave ovutwidi e sungididi kiandi kwa Aneyisaele o yo mona lubangamu lwau, p bavumbamene yo fukama. Kuna kwalanda, Mose yo Arone bakotele yo vova kwa Faro vo: “I wau wuwu kavovele o Yave wa Nzambi a Isaele: ‘Sindika o nkangu ame kimana benda kumvangila nkinzi muna makanga.’” 2 Kansi, Faro ovovele vo: “Nani i Yave, q yanlemvokela

5

4:12 1 Mvovo wa sina: “ikala yo nua aku.”  4:16 1 Yovo “ongeye osunzula Nzambi KAPU 5 kwa yandi.” 4:19 1 Yovo “bavavanga q Luv 7:5 4:25 1 Yovo “mbele a tadi.” 2 Nanga malu ma mbasi. moyo aku.” Luv 9:15, 16

LUVAIKU 5:3-23 yo sindika Isaele? a Kizeye Yave ko, vana ntandu, kisindika Isaele ko.” b 3 Kansi, Mose yo Arone bavovele vo: “O Nzambi a Ayibere wamokene yeto. Dodokolo, utuyambula twavanga nkangalu wa lumbu tatu muna makanga mu kelela Yave wa Nzambi eto kimenga; c avo ke wau ko, okututumbila muna vuku yovo muna nsosolo.” 4 O ntinu a Engipito ubavutwidi vo: “E Mose yo Arone, ekuma nukatudila wantu muna salu yau? Nuvutuka muna salu yeno!”1d 5 Faro okudikidi vo: “Tala, o nkangu eno se wingi omu nsi yayi, kansi oyeno nuzolele vo bavunda muna salu yau yangolo!” 6 Muna lumbu kiakina, Faro okanikini e mbuta za salu ye akengi a Aneyisaele vo: 7 “Ke nuvani diaka titi yayuma yavangila bilikisi kwa nkangu ko. e Nuyambula benda kutika e titi yayuma yau kibeni. 8 Kansi, nufwete kubakomekena balungisa lutangu lwau lumosi lwa bilikisi bavanganga. Ke nukulula lutangu ko, kadi bakitukidi se miolo. Ekiaki i kuma bekazilanga vo: ‘Utuyambula twenda, utuyambula twenda kelela Nzambi eto kimenga!’ 9 Nubakudikila e salu yangolo, ke nubavundisa ko kimana balembi sia e sungididi muna mvovo mialuvunu.” 10 Muna kuma kiaki, e mbuta za salu f ye akengi a Aneyisaele bavaikidi, bavovele kwa nkangu vo: “I wau wuwu kavovele o Faro: ‘Kikunuvana diaka titi yayuma ko. 11 Nuenda kuyibongela e titi yayuma konso kuna nusololwela yo, kansi e salu kieno ke kikululwa ko.’” 12 Muna diadi, o nkangu umwanganene muna nsi yawonso ya Engipito mu kutika minga vana fulu kia titi yayuma. 13 E mbuta za salu bakwamanene kubakomekena, oku vo: “Nufokola konso mu5:4 1 Yovo “mazitu meno.”

118 KAPU 5 a 2Nti 18:28, 35

b Luv 3:19

c Luv 3:18

d Luv 1:11

e Luv 1:14

f Luv 1:11 

Ndambu ya 2 a Luv 2:11

b Luv 5:7, 8

c Luv 5:3

d Luv 6:9

e Luv 5:1

f Luv 5:6, 9

g Luv 3:8

ntu e salu kiandi kia lumbu ke lumbu, wauna nuavangidinge vava nuavanuanga e titi yayuma.” 14 Vana ntandu, akengi a Aneyisaele ana batumbikwa kwa mbuta za salu za Faro mu fila o nkangu, bawendo. a E mbuta za salu babayuvuidi vo: “Ekuma o zono yo unu ke nulungisidi lutangu lwa bilikisi ko luna nuvanganga?” 15 Muna diadi, akengi a Aneyisaele bakotele yo yidima kwa Faro vo: “Ekuma ovangilanga e ntaudi zaku e diambu dia mpila yayi? 16 E ntaudi zaku ke zivewanga diaka titi yayuma ko, kansi batuvovese vo: ‘Nuvanga e bilikisi!’ E ntaudi zaku mu wandwa zina, kansi o nkangu aku i akwa kuma.” 17 Kansi, Faro ovutwidi vo: “Oyeno se nu miolo, oyeno se nu miolo! b Ikuma nuvovelanga vo: ‘Utuyambula twenda, utuyambula twenda kelela Yave kimenga.’ c 18 Owau nuenda, nuvutuka muna salu! Ke nuvewa titi yayuma ko, kansi nufwete lungisa lutangu lweno lwa bilikisi.” 19 Akengi a Aneyisaele bamwene vo mu mpasi bena wau bakanikinu vo: “Ke nufwete kulula lutangu lwa bilikisi ko nuvanganga konso lumbu.” 20 Vava bavaikidi vana ndose a Faro, bawananene yo Mose yo Arone, ana babavingilanga. 21 Vana vau bavovese Mose yo Arone vo: “Yambula Yave katala e vangu dieno yo kunufundisa, wau nutukitwidi se lekwa kia luvezo1 kwa Faro ye kwa selo yandi, nusidi nsosolo vana moko mau kimana batuvonda.” d 22 I bosi, Mose ovilukidi kwa Yave yo vova vo: “E Yave, ekuma otwasidi e mpasi kwa nkangu wau? Ekuma wantumina? 23 Tuka yakisunzulwidi kwa Faro kimana yavovela muna nkumbu aku, e Faro owokese lubangamu lwa nkangu wau, f ongeye kuvulwizi nkangu aku ko.” g 5:21 1 Yovo “nutukitwidi se nsudi.”

119

6

Muna kuma kiaki, Yave ovovese Mose vo: “Owau omona dina ivanga kwa Faro. a O koko kwame kwankuma kukunkomekena kabasindika, o koko kwame kwa nkuma kukunkomekena kabayinga mu nsi andi.” b 2 Nzambi ovovese Mose vo: “Mono i Yave. 3 Yamonekanga kwa Abarayama, Isaki yo Yakobo se Nzambi a Mpungu-ngolo, c kansi muna diambu dia nkumbu ame, Yave, d kiakizayisa kwa yau ko. e 4 Yasikidisa mpe e kangu diame yo yau dia kubavana e nsi ya Kenani, e nsi ina bazingila se anzenza. f 5 Mono kibeni ngwidi e bumu kia nkangu a Isaele, ana bebundunuanga kwa esi Engipito ye nsungamen’e kangu diame. g 6 “Muna diadi, vovesa Aneyisaele vo: ‘Mono i Yave; ikunukatula muna salu yangolo ya esi Engipito yo kunuvevola muna ˆ ubundu, h ikunukula yo koko kwalambuka1 yo vana esi Engipito e tumbu kianene. i 7 Ikunubonga se nkangu ame, ikala se Nzambi eno, j nuzaya kieleka vo mono i Yave wa Nzambi eno, ona unukatwidi kuna nsi a mazitu ma esi Engipito. 8 Ikunufila kuna nsi yadila e ndofi1 vo ivana yo kwa Abarayama, Isaki yo Yakobo, ikunuvana yo se vua dieno. k Mono i Yave.’” l 9 I bosi, Mose ozayisi e nsangu zazi kwa Aneyisaele, kansi ke bawididi Mose ko mu kuma kia lukendalalu ye mbundunua babundunuanga. m 10 Yave ovovese Mose vo: 11 “Wenda kota kwa Faro, wa ntinu a Engipito, unzayisa kavaikisa Aneyisaele mu nsi andi.” 12 Kansi, Mose ovutwidi kwa Yave vo: “Tala, Aneyisaele nkutu ke bangwididi ko; n aweyi o Faro kekungwila wau vo kizeye toma 6:6 1 Yovo “koko kwankuma.” 6:8 1 Mvovo wa sina: “yazangulwila o koko kwame.”

LUVAIKU 6:1-25 KAPU 6 a Luv 14:13 b Luv 9:3

c d

e

f g h i

j

k

l m n

Luv 11:1 Luv 12:29, 31 Tuk 17:1 Tuk 35:10, 11 Nk 83:18 Luk 11:2 Yoa 12:28 Mav 15:14 Lus 15:3 Tuk 12:8 Tuk 28:16 Yer 32:20 Tuk 15:18 Tuk 28:4 Tuk 17:1, 7 Luv 2:24 Nsi 4:20 Nsi 26:8 1Tu 17:21 Mav 13:17 Luv 29:45 Nsi 7:6 2Sa 7:24 Nk 33:12 Tuk 15:18 Tuk 26:3 Tuk 35:12 Luv 32:13 Luv 20:2 Yes 42:8 Luv 5:21 Luv 5:21 Luv 6:9

 Ndambu ya 2 a Luv 4:10 b c d e f g h i j

Mav 7:22 Tuk 49:3 Tuk 46:9 1Tu 4:24 Tuk 29:34 Tuk 46:11 Nta 26:57 Nta 3:18 Nta 3:19 Nta 3:20 Luv 2:1 Nta 26:59 1Tu 23:13

k l Nta 16:1, 32 Nta 26:10

m Lev 10:4 Nta 3:30

n Ru 4:19-21 Mat 1:4

o Nta 3:2 p Nta 26:10, 11 q Nta 26:58 1Tu 9:19

r Nta 3:32

vova ko?”1a 13 Kansi, Yave ozayisi diaka Mose yo Arone e nkanikinu bevana kwa Aneyisaele ye kwa Faro wa ntinu a Engipito, mu vaikisa Aneyisaele mu nsi ya Engipito. 14 Awaya i bavitanga o ntu muna nzo za mase mau: O wan’a Rubeni, wa mwan’antete a Isaele: b Kanoke, Palu, Keserone yo Kami. c Awaya i batuka muna vumu kia Rubeni. 15 O wan’a Simeone: Yemwele, Yamini, Oade, Yakini, Soka yo Saulu, ona kawuta yo nkento a musi Kenani. d Awaya i batuka muna vumu kia Simeone. 16 Ezazi i nkumbu za wan’a Levi e mun’owu wa ngutuka zau: Ngeresone, Koate yo Merare. f O Levi mvu 137 kazinga. 17 O wan’a Ngeresone: Libene yo Simei, mun’owu wa vumu yau. g 18 O wan’a Koate: Amerame, Yisa, Keberone yo Uziele. h O Koate mvu 133 kazinga. 19 O wan’a Merare: Makele yo Musi. Awaya i batuka muna vumu ya Anelevi, mun’owu wa ngutuka zau. i 20 O Amerame obongele Yokebede, wa nsang’a se diandi, ` se nkaz’andi. j Yokebede unwutıdi Arone yo Mose. k Amerame mvu 137 kazinga. 21 O wan’a Yisa: Kora, l Nefenge yo Zikere. 22 O wan’a Uziele: Misaele, Elisafane m yo Sitere. 23 Arone obongele Eliseba, wa mwan’ankento a Aminadabi, wa nsang’a Nakesone, n se nka` z’andi. Eliseba unwutıdi Nadabi, Abiu, Elaza yo Itama. o 24 O wan’a Kora: Asire, Elekana yo Abiasafi. p Awaya i batuka muna vumu ya Anekora. q 25 O Elaza r wa mwan’a Arone, 6:12 1 Mvovo wa sina: “wau vo i nkwa befo yalembi zengwa.”

LUVAIKU 6:26–7:19 obongele mosi muna wan’amakento ` a Putiele se nkaz’andi. Unwutıdi Finekase. a Awaya i ntu mia nzo za mase ma Anelevi, mun’owu wa vumu yau. b 26 Lwalu i luvila lwa Arone yo Mose, ana o Yave kavovesa vo: “Nuvaikisa o nkangu a Isaele mu nsi a Engipito, mu buka-buka.”1c 27 O Mose yo Arone yau bamokena yo Faro wa ntinu a Engipito, kavaikisa o nkangu a Isaele muna Engipito. d 28 Muna lumbu kina Yave kamokena yo Mose muna nsi ya Engipito, 29 Yave wavovesa Mose vo: “Mono i Yave. Vovesa kwa Faro wa ntinu a Engipito o mambu mawonso ivovese.” 30 I bosi, Mose ovovese Yave vo: “Tala, kizeye toma vova ko,1 ozevo aweyi Faro kekungwila?” e I bosi, Yave ovovese Mose vo: “Tala, ikitwidi nga Nzambi1 kwa Faro, o Arone wa mpangi aku okala se ngunz’aku. f 2 Ongeye ovutukila kwa Arone mawonso ikukanikina, o Arone wa mpangi aku ovovana yo Faro. O Faro ovaikisa Aneyisaele muna nsi andi. 3 Vo i mono, iyambula vo Faro kabadisa o ntim’andi, g iwokesa e sinsu ye masivi mame muna nsi ya Engipito. h 4 Wau vo Faro ke kunuwila ko, nlambula koko kwame muna Engipito yo vana tumbu kianene kwa esi Engipito mu vaikisa e vu yame,1 o nkangu ame, Aneyisaele. i 5 Esi Engipito bezaya kieleka vo mono i Yave, j vava ilambula koko kwame muna tumba Engipito yo katula Aneyisaele vana kati kwau.” 6 O Mose yo Arone bavangidi dina Yave kabakanikini; i una kikilu bavangidi. 7 O Mose 80 lwa mvu kakala, o

7

6:26 1 Mvovo wa sina: “mun’owu wa vu yau.” 6:30 1 Mvovo wa sina: “i nkwa befo yalembi zengwa.” 7:1 1 Mvovo wa sina: “ikitwidi se Nzambi.” 7:4 1 Yovo “ebidi diame.”

120 KAPU 6 a Nta 25:7 Nta 31:6 Yos 22:31 Afu 20:28

b Luv 6:19 c Luv 7:2, 4 Luv 12:41 Mav 7:35

d Nk 77:20 e Luv 4:10 Luv 6:12

 KAPU 7 f Luv 4:14-16 Luv 4:30

g Luv 4:21 Luv 7:13, 22 Luv 8:15, 19 Luv 9:12, 35 Luv 10:20, 27 Luv 11:10 Luv 14:8 Rom 9:17, 18

h Luv 3:19, 20 Nk 105:26, 27 Mav 7:36

i Luv 12:12, 51 j Luv 7:17 Luv 8:9, 10 Luv 8:22 Luv 9:29 Luv 14:4

 Ndambu ya 2 a Nsi 34:7 Mav 7:22, 23

b Luv 4:2, 3 c Tuk 41:8 2Ti 3:8

d Luv 7:20, 22 Luv 8:7, 18 Luv 9:11

e Luv 7:3 f Luv 10:1 g Luv 4:2, 3 h Luv 3:18 i Luv 7:5 Luv 8:9, 10 Luv 8:22 Luv 9:29 Luv 14:4

Arone, mvu 83 kakala vava bamokena yo Faro. a 8 Yave ovovese Mose yo Arone vo: 9 “Avo Faro unuvovese vo: ‘Vanga e sivi,’ ongeye vovesa Arone vo: ‘Bonga o nkau aku, tuba wo vana ntoto vana ndose a Faro.’ O nkau ukituka se nioka yanene.” b 10 Mose yo Arone bakotele kwa Faro, bavangidi kikilu una bakanikinu kwa Yave. Arone otubidi o nkau andi vana ntoto vana ndose a Faro ye selo yandi, o nkau ukitukidi se nioka yanene. 11 Kansi, Faro obokele akwa ngangu, e ndoki ye nganga za nkisi za Engipito, c bavangidi diau dimosi muna nkisi miau.1d 12 Konso muntu otubidi nkau andi vana ntoto, e nkau mikitukidi se nioka zanene; kansi o nkau a Arone uminini e nkau miau. 13 Kana una vo i wau, Faro obadisi o ntim’andi, e kazolele kubawila ko, wauna o Yave kavova. 14 I bosi, Yave ovovese Mose vo: “O ntim’a Faro wabala. f Kazolele sindika nkangu ko. 15 O mbazi muna mene, wenda kwa Faro. Tala, vava kevaika kenda kuna Nzadi a Nile, kala vana ndambu a maza wawanana yandi; nata o nkau una wakituka se nioka. g 16 Umvovesa vo: ‘Yave wa Nzambi a Ayibere untumini kwa ngeye. h Owu kavovele: “Sindika o nkangu ame kimana benda kunsadila muna makanga,” kansi ongeye kulemvokele ko yamu wau. 17 I wau wuwu kavovele o Yave: “Muna diadi ozayila wo vo mono i Yave. i Wanda iwanda maza ma Nzadi a Nile muna nkau una ova koko kwame, o maza mekituka se menga. 18 E mbizi za maza ma Nile zifwa, e Nzadi ´ a Nile nsudi ita, esi Engipito ke belenda diaka nua maza ma Nile ko.”’” 19 I bosi, Yave ovovese Mose vo: “Zayisa Arone vo: ‘Bonga o nkau aku, lambula koko kwaku 7:11 1 Yovo “yimpa yau ya mpandu.”

121 muna maza ma Engipito, a muna nzadi, nsuku,1 mayanga b ye malundilu mandi mawonso ma maza, kimana makituka se menga.’ Mukala menga muna nsi yawonso ya Engipito, kana muna lekwa ya mabaya ye ya matadi ya lundila o maza.” 20 Vana vau, Mose yo Arone bavangidi una o Yave kabakanikini. Arone ozangwidi o nkau yo wanda maza ma Nzadi a Nile vana ntadisi a Faro ye selo yandi, maza mawonso muna nzadi makitukidi se menga. c 21 E mbizi za nzadi zifwidi, d e Nzadi a Nile itele nsudi, esi Engipito ke balendele nkutu nua maza ma Nile ko. e Mukedi menga muna nsi yawonso ya Engipito. 22 Kansi, e nganga za nkisi za Engipito bavangidi diau dimosi muna yimpa yau ya mpandu, f muna kuma kiaki o Faro okwamanene badisa o ntim’andi, kabawididi ko, wauna o Yave kavova. g 23 I bosi, Faro ovutukidi kuna nzo andi, kasidi mambu mama mu ntima ko. 24 Muna diadi, esi Engipito awonso batimini mawulu muna ndambu a Nile mu vava maza ma nua, kadi ke balendele diaka nua maza ma Nile ko. 25 Lumbu nsambwadi ilungidi tuka Yave kawandila e Nzadi a Nile. Yave ovovese Mose vo: “Wenda kwa Faro, umvovesa vo: ‘I wau wuwu kavovele o Yave: “Sindika o nkangu ame kimana benda kunsadila. h 2 Avo okwamanene kubasimbinina, itumba e zunga kiaku kiawonso ye mazundu. i 3 E Nzadi a Nile izala ye mazundu, o mazundu metomboka yo kota muna nzo aku, muna suku diaku, vana mfulu aku, muna nzo a ntaudi zaku,ˆ muna nkangu aku, muna mafulu ma mbolo ye niemenua ya mbumba mia mbolo.1j 4 E mazundu me-

8

7:19 1 I sia vo, nsuku mia Nile. 8:3 1 Yovo “ye pidi.”

LUVAIKU 7:20–8:15 KAPU 7 a Luv 9:22 Luv 10:12 Luv 14:21

b Luv 8:5

c Nk 78:44

d Nk 105:29

e Luv 7:18, 24

f Luv 7:11, 12 Luv 8:7, 18 Luv 9:11 2Ti 3:8

g Luv 3:19 

KAPU 8 h Luv 3:12

i Nk 78:45

j Nk 105:30 

Ndambu ya 2 a Luv 7:11, 12 Luv 7:20, 22 Luv 8:17, 18 Luv 9:11 2Ti 3:8

b Luv 10:16-19

c Luv 9:14 Luv 15:11 Nk 83:18 Nk 86:8 Yes 46:9 Yer 10:6, 7 Rom 9:17

d Luv 8:3

e Luv 8:30, 31 Luv 9:33

f Luv 4:21 Luv 7:3

tomboka oku wina, kwa nkangu aku ye kwa ntaudi zaku zawonso.”’” 5 I bosi, Yave ovovese diaka Mose vo: “Vovesa Arone vo: ‘Lambula koko kwaku yo nkau aku muna nzadi, muna nsuku za Nile ye muna mayanga, watombola mazundu mu nsi ya Engipito.’” 6 Arone olambwidi o koko kwandi muna maza ma Engipito, e mazundu mayantikidi tomboka, mafukidi e nsi ya Engipito. 7 Kansi, e nganga za nkisi bavangidi diau dimosi muna yimpa yau ya mpandu, bavaikisi mpe mazundu muna nsi ya Engipito. a 8 Faro obokele Mose yo Arone, ovovele vo: “Nudodokela Yave kakatula mazundu oku ngina ye muna nkangu ame, b kadi nzolele sindika o nkangu kimana bakelela Yave e kimenga.” 9 I bosi, Mose ovovese Faro vo: “Ivene lau, unzayisa e ntangwa mfwete dodokela Nzambi kimana e mazundu makatuka oku wina, muna ntaudi zaku, muna nkangu aku ye muna nzo zaku. Muna Nzadi a Nile kaka musala e mazundu.” 10 Muna diadi, Faro ovutwidi vo: “Mbazi.” O Mose ovovele vo: “Divangama mun’owu wa mvovo miaku, kimana wazaya wo vo ke vena muntu ko una nze Yave wa Nzambi eto. c 11 Mazundu mekatuka oku wina, muna nzo zaku, muna ntaudi zaku ye muna nkangu aku. Muna Nile kaka musala mazundu.” d 12 Mose yo Arone bakatukidi vana ntadisi a Faro, Mose ododokele Yave mu kuma kia mazundu mana katwasidi Faro. e 13 Yave ovangidi dina Mose kalombele, mazundu mayantikidi fwa muna nzo, muna yanzala ye muna yana. 14 Bakutikidi mo, mafu´ ku ye mafuku, e nsi iyantikidi ta e nsudi. 15 Vava Faro kamwene vo ovevokele, obadisi o ntim’andi, f kazolele kubawila ko, wauna o Yave kavova.

LUVAIKU 8:16–9:4 16 Owau, Yave ovovese Mose vo: “Vovesa Arone vo: ‘Lambul’o nkau aku yo wanda e mbundukutu a ntoto, yakituka se mbu omu nsi yawonso ya Engipito.’” 17 I diau bavangidi. Arone olambwidi o koko yo nkau andi, owende mbundukutu a ntoto, e mbu zizidi muna wantu ye bulu. E mbundukutu yawonso ya ntoto ikitukidi se mbu muna nsi yawonso ya Engipito. a 18 E nganga za nkisi zitezele vanga diau dimosi muna yimpa yau ya mpandu mu twasa e mbu, b kansi ke balendele wo ko. E mbu zizidi muna wantu ye bulu. 19 Muna kuma kiaki, e nganga za nkisi zivovele kwa Faro vo: “Owau nlembo a Nzambi!” c Kansi, Faro okwamanene badisa o ntim’andi, kabawididi ko, wauna o Yave kavova. 20 I bosi, Yave ovovese Mose vo: “Sikama muna mene-mene, watelama vana ndose a Faro. Vava kevaika kenda kuna nkoko, umvovesa vo: ‘I wau wuwu kavovele o Yave: “Sindika o nkangu ame kimana benda kunsadila. 21 Kansi, avo kusindika nkangu ame ko, itwika mbwanzi1 kwa ngeye, kwa ntaudi zaku, kwa nkangu aku ye muna nzo zaku; e nzo za Engipito zizala ye mbwanzi, zifuka nkutu o ntoto bediatanga.2 22 Muna lumbu kiakina, itanina kieleka e nsi ya Ngosene, kuna kuzingilanga o nkangu ame. Ke kukala mbwanzi ko, d muna diadi ozayila wo vo mono Yave, ngina omu nsi yayi. e 23 Iswaswanesa o nkangu ame yo nkangu aku. E sinsu kiaki mbazi kivangama.”’” 24 I wau kavangidi o Yave. Buka yanene ya mbwanzi iyantikidi kota muna nzo a Faro, muna nzo za ntaudi zandi ye muna nsi yawonso ya Engipito. f E mbwanzi zifwasidi e nsi. g 25 I bosi, Faro obokele Mose yo Arone, ovove8:21 1 Mbwanzi zidenganga. 2 I sia vo, esi Engipito.

122 KAPU 8 a Nk 105:31

b Luv 7:11, 12 Luv 7:20, 22 Luv 8:7 Luv 9:11

c Luv 31:18 Luk 11:20

d Luv 9:4, 26 Luv 10:23 Luv 12:13

e 1Sa 17:46 1Nti 20:28 2Nti 19:17, 19

f Luv 8:3

g Nk 78:45 Nk 105:31

 Ndambu ya 2 a Tuk 46:33, 34 Luv 10:25, 26

b Luv 3:18

c Luv 8:8 Luv 9:28

d Luv 8:15

e Luv 9:33 

KAPU 9 f Luv 5:1 Luv 8:1

g Luv 7:4

h Luv 9:15

i Luv 8:22 Luv 10:23 Luv 11:7 Luv 12:13

le vo: “Nuenda, nukelela Nzambi eno e kimenga omu nsi yayi.” 26 Kansi, Mose ovutwidi vo: “Ke diansongi ko mu vanga wo, kadi e kimenga tukelela Yave wa Nzambi eto kiangemi kwa esi Engipito. a Nga ke bekututuba matadi ko avo tukelele kimenga kina vo kiangemi vana ndose au? 27 Nkangalu wa lumbu tatu tuˆ vanga muna makanga, i kuna tukelela Yave wa Nzambi eto kimenga, wauna katuvovesa.” b 28 Faro ovovele vo: “Ikunusindika nuenda kelela Yave wa Nzambi eno e kimenga muna makanga. Kansi, ke nuendi kwa´ nda ko. Nudodokela Nzambi mu kuma kiame.” c 29 I bosi, Mose ovovele vo: “Owau, ikatuka ova ndose aku, idodokela Yave. O mbazi, e mbwanzi zikatuka muna Faro, muna ntaudi zandi ye muna nkangu andi. Kansi, e Faro, kutuvuni1 diaka ko muna lembi sindika nkangu benda kelela Yave e kimenga.” d 30 Mose okatukidi vana ndose a Faro yo dodokela Yave. e 31 Yave ovangidi mun’owu wa mvovo mia Mose, e mbwanzi zikatukidi muna Faro, muna ntaudi zandi ye muna nkangu andi. Ke vasidi kana mbwanzi mosi ko. 32 Kansi, Faro obadisi diaka o ntim’andi, kasindikidi nkangu ko. Yave ovovese Mose vo: “Wenda kwa Faro, umvovesa vo: ‘I wau wuwu kavovele o Yave wa Nzambi a Ayibere: “Sindika o nkangu ame kimana wenda kunsadila. f 2 Kansi, avo kukubasindika ko, wakwamanana kubasimbinina, 3 o koko kwa Yave g kutumba e twelezi yaku ina muna yana. E mvalu, mabuluku, samo, ngombe ye mameme, mebakama kwa vuku kiampondi. h 4 Yave osia e nswaswani vana vena twelezi ya Isaele ye twelezi ya Engipito, ke vefwa kana bulu kimosi ko kia Aneyisaele.”’” i

9

8:29 1 Yovo “kutusakanena.”

123 5 Vana ntandu, Yave osikidisi e ntangwa, oku vo: “O mbazi, omono Yave ivanga diambu diadi omu nsi.” 6 Muna lumbu kialanda, Yave ovangidi wo kikilu. E twelezi yawonso muna Engipito iyantikidi o fwa, a kansi ke vafwidi kana bulu kimosi ko muna twelezi ya Isaele. 7 Vava Faro katumini wantu benda tala, bamwene vo ke bulu kimosi ko muna twelezi ya Isaele kifwidi. Kana una vo i wau, Faro okwamanene badisa o ntim’andi, kasindikidi nkangu ko. b 8 I bosi, Yave ovovese Mose yo Arone vo: “Nuzadisa moko ˆ meno yo ntoto ampolo a fulu, o Mose kafwete wo mwanga muna zulu vana ntadisi a Faro. 9 O ntoto ampolo ukituka se mbundukutu muna nsi yawonso ya Engipito yo twasa mavumbu mevaikanga mafina muna wantu ye bulu muna nsi yawonso ya Engipito.” 10 Muna kuma kiaki, ˆ babongele o ntoto ampolo a fulu, batelamene vana ntadisi a Faro; Mose omwenge wo kuna zulu, utwese mavumbu mevaikanga mafina muna wantu ye bulu. 11 E nganga za nkisi ke balendele telama vana vena Mose ko mu kuma kia mavumbu, kadi mavumbu mavaikidi muna nganga za nkisi ye muna esi Engipito awonso. c 12 Kansi, Yave oyambwidi vo Faro kabadisa o ntim’andi, Faro kawididi Mose yo Arone ko, wauna o Yave kazayisa kwa Mose. d 13 I bosi, Yave ovovese Mose vo: “Sikama muna mene-mene, telama vana ndose a Faro, umvovesa vo: ‘I wau wuwu kavovele o Yave wa Nzambi a Ayibere: “Sindika nkangu ame wenda kunsadila. 14 Kadi, wanda ikuwanda,1 iwanda mpe ntau9:14 1 Mvovo wa sina: “iwanda e nkome zame zawonso muna ntim’aku.”

LUVAIKU 9:5-25 KAPU 9 a Nk 78:48

b Luv 4:21

c Luv 7:11, 12 Luv 7:20, 22 Luv 8:7, 18 2Ti 3:8

d Luv 4:21 Luv 8:31, 32 Luv 14:17

 Ndambu ya 2 a Luv 8:9, 10 2Sa 7:22 Nk 83:18

b Luv 14:17 Yos 2:9, 10 1Tu 16:24 Ngn 16:4 Yes 63:12 Rom 9:17

c Nk 78:47 Nk 105:32

d Luv 10:4, 5

e Luv 9:18

di zaku yo nkangu aku, kimana wazaya wo vo ke vena muntu ko ofwanane yame ova nza yawonso. a 15 Omono nga yalambwidi kala koko kwame yatumba kumosi yo nkangu aku mu vuku kiampondi, wavempolwa1 ova nza. 16 Kiaki i kuma iyambulwidi wakala o moyo: muna kusonga o nkum’ame, e nkumbu ame yasamunua mu nza yawonso. b 17 Kansi, ongeye wakinu kuyitundidika muna nkangu ame muna lembi kubasindika. 18 O mbazi muna ola yayi, inokesa mvul’anene ya matadi, ina ke yateka noka ko omu Engipito tuka yatungilwa yamu wau. 19 Ozevo, tuma wantu bakutakesa twelezi yaku yawonso muna lundilu ye lekwa yaku yawonso ina muna kiana. Konso muntu yovo bulu kiwanuka muna kiana, kilembi kala muna nzo, fwa kifwa vava mvul’a matadi ikubabwila.”’” 20 Konso selo kia Faro ona wazitisa e mvovo mia Yave, vana vau wakutika e ntaudi zandi ye twelezi yandi muna nzo, 21 kansi, awana ke basia mvovo mia Yave muna ntima ko, bayambula e ntaudi ye twelezi yau muna kiana. 22 Yave ovovese Mose vo: “Lambula koko kwaku kuna zulu kimana mvul’a matadi yanoka muna nsi yawonso ya Engipito, c muna wantu ye bulu ye muna titi yawonso ya kiana ya nsi ya Engipito.” d 23 Mose olambwidi o nkau andi kuna zulu, Yave otwikidi miandazi ye mvul’a matadi, o tiya1 tubwidi ova ntoto. Yave okwamanene nokesa mvul’a matadi muna nsi ya Engipito. 24 Vakedi mvul’a matadi, vakedi tiya twalekokanga vana kati kwa mvul’a matadi. Ngolo kikilu yakala; ke vakedi mvul’a matadi ya mpila yayi ko tuka Engipito yakitukila se zula. e 25 E mvul’a 9:15 1 Yovo “wafukiswa.” 9:23 1 Nanga miandazi miangolo uyikanga.

LUVAIKU 9:26–10:11 matadi ifwasidi lekwa yawonso muna yana, muna nsi yawonso ya Engipito, tuka wantu ye bulu, ifwasidi e mvudi yawonso yo tolola e nti miawonso mia kiana. a 26 Muna Ngosene kaka, muna mwakala Aneyisaele i ke mwanoka mvul’a matadi ko. b 27 Muna kuma kiaki, Faro otumisi Mose yo Arone, ubavovese vo: “Owau tu, nsumukini. O Yave wansongi, omono yo nkangu ame ku ngielele twina. 28 Nudodokela Yave kimana e miandazi miandi ye mvul’a matadi yafokoka. Ozevo, ikunusindika, ke nukala diaka mwamu ko.” 29 Mose ovovese Faro vo: “Vava ivaika mu mbanza, ilambula moko mame kwa Yave. E miandazi mifokoka, e mvul’a matadi ke ibwa diaka ko, kimana wazaya wo vo e nza Yave ovuidi yo. c 30 Kansi, kana nkutu i wau, nzeye wo vo ongeye ye ntaudi zaku ke nuvumina Yave wa Nzambi ko.” 31 E nti mia lino ye bale mifwasukidi, kadi e bale ilweke mu ntangw’a nkutika, e lino ivaikisi e mvuma. 32 Kansi, witi ye sepeleta ke ifwasukidi ko, kadi ke yakikudila ko.1 33 Mose okatukidi vana ndose a Faro, ovaikidi muna mbanza, olambwidi moko mandi kwa Yave, e miandazi ye mvul’a matadi ifokokele, e mvula iyambwidi bwa ova ntoto. d 34 Vava Faro kamwene vo e mvula, mvul’a matadi ye miandazi mifokokele, osumukini diaka yo badisa o ntim’andi, e oyandi ye ntaudi zandi. 35 Faro okwamanene badisa o ntim’andi, kasindikidi Aneyisaele ko, wauna o Yave kavova muna Mose. f Yave ovovese Mose vo: “Wenda kwa Faro, kadi ngiambwidi vo Faro ye ntaudi zandi babadisa e ntima miau, g kimana yasonga e sinsu yame vana ndose andi, h 2 wasamuna mpe

10

9:32 1 Yovo “ke yakibwakila ko.”

124 KAPU 9 a Nk 105:33

b Luv 8:22 Luv Luv Luv Luv

9:3, 4 10:23 11:7 12:13

c Luv 7:5, 17 Luv 8:9, 10 Luv 8:22 Luv 14:4 Nsi 10:14 Nk 24:1

d Luv 10:17-19

e Luv 4:21 Luv 8:13, 15

f Luv 7:4 

KAPU 10 g Luv 4:21 Luv 9:34

h Luv 9:15, 16 Nk 78:12 Rom 9:17

 Ndambu ya 2 a Luv 13:3, 8 Nsi 4:9 Nsi 6:20-22 Nk 44:1

b Luv 9:17

c Luv 9:31, 32

d Luv 9:24

e Luv 10:25, 26

f Luv 3:18 Luv 5:1

g Luv 12:31, 32

kwa wan’aku ye atekelo aku, e mpasi mbwesese esi Engipito ye sinsu mvangidi vana kati kwau. a Muna diadi, nuzaya kieleka vo mono i Yave.” 3 Mose yo Arone bakotele kwa Faro, bamvovese vo: “I wau wuwu kavovele o Yave wa Nzambi a Ayibere: ‘Yamu nkia ntangwa okwamanana kunkolamena? b Sindika o nkangu ame kimana wenda kunsadila. 4 Avo okwamanene simbinina o nkangu ame, o mbazi makonko ikutwasila omu zunga kiaku. 5 Makonko mefuka o ntoto, ka ulenda moneka ko. Makonko media ina ivukidi muna mvul’a matadi, ina nusisilu, media e nti miawonso mimenanga muna kiana. c 6 Makonko mezala muna nzo zaku, muna nzo za ntaudi zaku ye muna nzo za Engipito yawonso. Mezala mu mpila ina mase maku ye nkaka zaku ke basidi mona ko, tuka bawutukila mu nsi yayi yamu wau.’” d Muna diadi ovilukidi, okatukidi vana ntadisi a Faro. 7 I bosi, e ntaudi za Faro bamvovese vo: “Yamu nkia kolo muntu ndioyo kekwamanana kututwasila e mfwilu?1 Sindika wantu benda kwau, basadila Yave wa Nzambi au. Nga kumwene ko vo Engipito mufwasuka ina?” 8 Muna kuma kiaki, Mose yo Arone batweso diaka kwa Faro, ubavovese vo: “Nuenda, nuasadila Yave wa Nzambi eno. Kansi, nani yo nani bekwenda?” 9 Mose ovutwidi vo: “Tukwenda ye aleke eto, mbuta zeto, wan’eto amakala, wan’eto amakento, mameme meto ye ngombe zeto, e kadi Yave tuvangila o nkinzi.” f 10 O Faro ubavutwidi vo: “Nga nubenze vo ikunusindika kumosi yo wan’eno? Avo mvangidi wo, wana zevo Yave una yeno kikilu! g Kieleka, makani mambi nuna mau. 11 Akala kaka bekwenda, 10:7 1 Mvovo wa sina: “kekala se sokolo kwa yeto.”

125 basadila Yave, kadi i diau nulombele.” Muna diadi, bayingilu vana ndose a Faro. 12 Yave ovovese Mose vo: “Lambula koko kwaku muna nsi ya Engipito wabokela makonko, kimana meza muna nsi ya Engipito, yo dia e mvudi yawonso ya nsi, yawonso yasiswa kwa mvul’a matadi.” 13 Vana vau, Mose olambwidi o nkau andi muna nsi ya Engipito, Yave ofididi e tembwa kia este muna nsi muna lumbu kiakina kiawonso ye muna fuku wawonso. Vava kuma kukiele, e tembwa kia este kitwese makonko. 14 Makonko matombokele muna nsi yawonso ya Engipito, mabelele1 muna zunga kiawonso kia Engipito. a Vuku kia mpasi kikilu; b ke mwateka kala ulolo wa makonko nze wau ko, ke mesinga mpe kala diaka ko. 15 Makonko mafukidi o ntoto wawonso wa nsi, e nsi ibukamen’e tombe mu kuma kiau. Makonko madidi e mvudi yawonso ya nsi ye bundu yawonso ya nti yasiswa kwa mvul’a matadi; ke masisidi kana lekwa kimosi kiankunzu ko muna nti yovo muna mvudi a kiana muna nsi yawonso ya Engipito. 16 Vana vau, Faro otumisi Mose yo Arone, ovovele vo: “Nsumukini Yave wa Nzambi eno yo yeno. 17 Dianu vo, dodokolo, nuloloka kaka e sumu diame o nkumbu wau, nudodokela Yave wa Nzambi eno kimana kakatula e vuku kiaki kiampondi oku ngina.” 18 Muna kuma kiaki, okatukidi1 vana ndose a Faro, wele dodokela Yave. c 19 Yave ovilwidi e tembwa, kikitukidi se tembwa kiangolo kia weste, kivevomwene makonko yo tuba mo muna Mbu Ambwaki. Ke musidi kana nkutu konko dimosi ko muna zunga kiawonso kia Engipito. 20 Kansi, Yave oyambwidi 10:14 1 Yovo “mapelele.” 10:18 1 Nanga Mose oyikwanga.

LUVAIKU 10:12–11:3 KAPU 10 a Nk 78:46

b Luv 10:5 Nk 105:34, 35

c Luv 8:30, 31 

Ndambu ya 2 a Luv 7:3 Luv 11:10 Rom 9:17, 18

b Nk 105:28

c Luv 8:21, 22 Luv Luv Luv Luv

9:3, 6 9:26 11:7 12:13

d Luv 8:28 Luv 9:28

e Luv 3:18 Luv 5:3

f Luv 4:21 Luv 14:4

 KAPU 11 g Nsi 4:34

h Luv 12:31, 32

i Luv 3:21, 22 Luv 12:35, 36 Nk 105:37

vo Faro kabadisa o ntim’andi, a kasindikidi Aneyisaele ko. 21 I bosi, Yave ovovese Mose vo: “Lambula koko kwaku kuna zulu, kimana mwabukama tombe omu nsi ya Engipito, tombe kiangolo.” 22 Vana vau, Mose olambwidi o koko kwandi kuna zulu, mukele tombe muna nsi yawonso ya Engipito mu lumbu tatu. b 23 Ke muntu ko wamonanga o nkwandi ngatu katuka vana fulu kiandi mu lumbu tatu; kansi o ntemo ukedi kuna kwakala Aneyisaele. c 24 I bosi, Faro obokele Mose, ovovele vo: “Nuenda, nuasadila Yave. d Nusisa kaka mameme meno ye ngombe zeno. Avo i wan’eno nuenda yau.” 25 Kansi, Mose ovutwidi vo: “Ongeye okutuvana1 mpe e bulu ya yimenga yo tukau twangioka, tutambika yo kwa Yave wa Nzambi eto. e 26 E twelezi yeto mpe kwenda tukwenda yau. Ke tusisa kana bulu1 kimosi ko, kadi tusadila e yaka bulu mu sambila Yave wa Nzambi eto, ke tuzeye ko mpe kina tuvana muna nsambil’eto kwa Yave yavana tulwaka kwakuna.” 27 Yave oyambwidi vo Faro kabadisa o ntim’andi, katambulwidi kubasindika ko. f 28 Faro umvovese vo: “Katuka ova ndose ame! Kuvavi diaka mona ndose ame ko, kadi muna lumbu omona e ndose ame, fwa ofwa.” 29 Muna diadi, Mose ovovele vo: “Ivanga una ovovele, kivava diaka mona ndose aku ko.” Yave ovovese Mose vo: “Vuku kimosi diaka itwasa kwa Faro ye Engipito. I bosi, okunusindika. g Vava kekunusindika, yinga kikilu kekunuyinga mwamu. h 2 Owau, vovesa nkangu vo akala ye akento awonso bafwete lomba lekwa ya palata ye ya wolo kwa mfinangani zau.” i 3 Yave omwesese nkangu

11

10:25 1 Yovo “okutuyambula twanata.” 10:26 1 Mvovo wa sina: “kole dia bulu.”

LUVAIKU 11:4–12:12 a Isaele e dienga vana meso ma esi Engipito. Vana ntandu, Mose wakituka se muntu watoma zitiswanga muna nsi ya Engipito vana vena e ntaudi za Faro yo nkangu. 4 Mose ovovele vo: “I wau wuwu kavovele o Yave: ‘Muna tezo kia midi mia mpimpa iviokela vana kati kwa Engipito, a 5 o wan’antete awonso muna nsi ya Engipito fwa befwa, b tuka muna mwan’antete a Faro ona ovuende vana kunda kiandi kia kimfumu1 yamuna mwan’antete a ntaudi ankento ona osalanga vana tadi dia nikina ye wan’awonso antete a twelezi. c 6 Kazu kiangolo kikala muna nsi yawonso ya Engipito, kina ke kisidi kala ko ye ke kisinga kala diaka ko. d 7 Kansi, kana nkutu mbwa ke iwokela Aneyisaele ko, kana wantu yovo twelezi yau, kimana nuazaya wo vo Yave olenda sia nswaswani vana vena esi Engipito ye Aneyisaele.’ e 8 Kieleka, e ntaudi zaku zawonso zikulumuka kwa mono yo kumvumbamena yo vova vo: ‘Nuenda, ongeye yo nkangu awonso ukulandanga.’ f I bosi ivaika.” Muna diadi, Mose okatukidi vana ndose a Faro kuna makasi mayingi. 9 I bosi, Yave ovovese Mose vo: “O Faro kekuwila ko, g kimana masivi mame mawokela omu nsi ya Engipito.” h 10 Mose yo Arone bavangidi masivi mama mawonso vana ntadisi a Faro, i kansi Yave oyambwidi vo Faro kabadisa o ntim’andi yo lembi vaikisa Aneyisaele muna nsi andi. j Yave ovovese Mose yo Arone muna nsi ya Engipito vo: 2 “E ngonde yayi ikala se lubantiku lwa zingonde kuna kwa yeno. Ikala se ngonde antete ya mvu kwa yeno. k 3 Nuzayisa nkangu awonso a Isaele vo: ‘Muna lumbu kia kumi kia ngonde

12

11:5 1 I sia vo, Faro ona wayalanga muna kolo kiakina.

126 KAPU 11 a Luv 12:29 b Luv 4:22, 23 Nk 78:51 Nk 105:36 Nk 136:10 Ayi 11:28

c Luv 12:12 d Luv 12:30 e Luv 8:22 Luv 9:3, 4 Luv 10:23 Luv 12:13

f Luv 12:33 g Luv 3:19 Luv 7:4 Rom 9:17, 18

h Luv 7:3 i Nk 135:9 j Luv 4:21 Luv 9:15, 16 Luv 10:20

 KAPU 12 k Luv 13:4 Luv 23:15 Nta 28:16 Nsi 16:1

 Ndambu ya 2 a Yoa 1:29 1Ko 5:7 Lus 5:6

b Lev 22:18-20 Nsi 17:1 1Pe 1:19

c Nta 28:16 d Luv 12:18 Lev 23:5 Nsi 16:6

e 1Ko 5:7 Ayi 11:28

f Nsi 16:6, 7 g Luv 13:3 Luv 34:25 Nsi 16:3 1Ko 5:8

h Nta 9:11 i Lev 7:15 Lev 22:29, 30 Nsi 16:4

j Luv 11:4, 5 Luv 12:29

yayi, konso muntu kafwete bonga meme a mu kuma kia esi nzo andi,1 meme dimosi muna konso nzo. 4 Kansi, avo e nzo ke ina ndonga ko mu dia meme diamvimba, oyau bedia1 dio muna nzo au kumosi yo mfinangani zau ana2 balutidi finama, mun’owu wa lutangu lwa wantu.3 Vava nuzaya lutangu lwa wantu, nusikidisa e kunku kedia konso muntu muna meme. 5 E bulu kifwete kala kialunga, b koko dia mvu mosi. Nulenda sola mwan’a meme a koko yovo mwan’a nkombo. 6 Nufwete kio lunga-lunga yamuna lumbu kia 14 kia ngonde yayi, c konso nzo muna nkutakani a Isaele ivonda e bulu muna nkokela, vitila tombe kiabukama.1d 7 Bafwete bonga ndambu a menga bakusa yo muna malunzi mole ma mwelo ye nkambikw’a mwelo a nzo ina bedila e bulu. e 8 “‘Bafwete dia e mbizi muna fuku wauna. f Bafwete yo yanga vana tiya yo dila yo muna mbolo zakondwa e mfuna g ye makaya mandudi. h 9 Ke nudie kana ndambu a bulu kiokio kiankunzu ko ngatu kiafukuswa mu maza. Kansi, nuyanga kio vana tiya, kumosi yo ntu, malu ye lekwa yandi yakati. 10 Ke nulundi kana tini ko mu kuma kia mbazi, kansi avo vasuvidi ndambu yamuna mene, nufwete yo yoka vana tiya. i 11 I wau wuwu nufwete yo dila: Nufwete kala ye mponda muna luketo,1 nsampatu muna malu yo nkau vana koko; nufwete yo dila mu nzaki. I Ndut’a Yave. 12 Kadi muna fuku wauna iviokela muna nsi ya Engipito yo vonda wan’antete awonso muna nsi a Engipito, tuka muna wantu yamuna bulu; j itumba e 12:3 1 Mvovo wa sina: “nzo a mase mandi.” 12:4 1 Mvovo wa sina: “oyandi odia.” 2 Mvovo wa sina: “andi ona.” 3 Yovo “mioyo.” 12:6 1 Mvovo wa sina: “vana kati kwa nkokela zole.” 12:11 1 Mvovo wa sina: “tuketo twakaminua.”

127 nzambi zawonso za Engipito. a Mono i Yave. 13 O menga mekala kwa yeno se sinsu muna nzo zina nukala; omono imona o menga yo kunuvioka, e vuku ke kikunulwakila ko kianufwasa vava itumba e nsi a Engipito. b 14 “‘E lumbu kiakina kikala se lumbu kia luyindulu kwa yeno. Nufwete kio kembelela se nkinzi kwa Yave. Nufwete kio kembelela muna mbandu zeno zawonso. Owau nkanikinu wa mvu ke mvu. 15 Lumbu nsambwadi nudia e mbolo zakondwa mfuna. c Elo, muna lumbu kiantete nufwete katula e mfuna muna nzo zeno, kadi tuka muna lumbu kiantete yamuna lumbu kiansambwadi, konso muntu1 odia lekwa kiasiwa e mfuna, kafwete vondwa2 muna Isaele. 16 Muna lumbu kiantete nuvanga lukutakanu lwavauka, muna lumbu kiansambwadi nuvanga lukutakanu lwankaka lwavauka. Ke musalwa konso salu ko muna lumbu yayi. d Nanga vo lamba kaka kina konso muntu kavuidi o mfunu mu dia, i salu kaka nusala. 17 “‘Nufwete kwamanana kembela o Nkinzi a Mbolo Zakondwa Mfuna, e kadi muna lumbu kiakina, ivaikisa e vu yeno1 muna nsi ya Engipito. Nufwete kwamanana lunda lumbu kiaki muna mbandu zeno zawonso se nkanikinu wa mvu ke mvu. 18 Tuka muna nkokela ya lumbu kia 14 yamuna nkokela ya lumbu kia 21 kia ngonde antete, nudia mbolo zakondwa mfuna. f 19 Muna lumbu nsambwadi yayi, ke musoloki mfuna ko muna nzo zeno, kadi konso muntu odia lekwa kiasiwa e mfuna, kiakala nzenza yovo mwan’a Isaele, g muntu ndioyo kafwete vondwa2 vana vena nkangu a 12:15 1 Yovo “moyo.” 12:15, 19 2 Mvovo wa sina: “kendonua.” 12:17 1 Yovo “ulolo weno.”

LUVAIKU 12:13-29 KAPU 12 a Nta 33:4

b Luv 8:22 Luv 9:4, 26 Luv 10:23 Luv 11:7

c Luv 23:15 Lev 23:6

d Lev 23:8

e Lev 23:6 Luk 22:1 1Ko 5:8

f Lev 23:5, 6

g Nta 9:14 

Ndambu ya 2 a Nsi 16:3 1Ko 5:7

b Luv 3:16 Nta 11:16

c Ayi 11:28

d Nsi 16:3

e Yos 5:10

f Luv 13:3, 8 Nsi 6:6, 7

g Ayi 11:28

h Nta 33:4 Nk 78:51 Nk 105:36

Isaele. a 20 Ke nudie konso lekwa ko kiasiwa e mfuna. Muna nzo zeno zawonso, nufwete dia mbolo zakondwa mfuna.’” 21 Vana vau, Mose obokele akuluntu awonso a Isaele, b ubavovese vo: “Nuenda, konso muntu mu yeno kasola mwan’a bulu1 mu kuma kia nzo andi, nuvonda e bulu kia kimenga kia Nduta. 22 I bosi, nuvunga e saki kia nti a isopo muna menga mena muna longa yo kusa mo vana baya dia ntandu a mwelo ye muna malunzi mole ma mwelo; ke muntu ko vovo nuina ovaika muna nzo andi yamuna mene. 23 Vava Yave kevioka muna tumba esi Engipito yo mona o menga vana baya dia ntandu a mwelo ye muna malunzi mole ma mwelo, kieleka, Yave oluta o mwelo wowo, ke yambula ko vo e vuku kiampondi1 kiakota muna nzo zeno. c 24 “Nufwete kembelanga nkinzi wau, ukala se nkanikinu wa mvu ke mvu kwa yeno ye kwa wan’eno. d 25 Vava nukota muna nsi ina Yave kekunuvana nze una kavova, nufwete kwamanana kembela nkinzi wau. e 26 Vava wan’eno bekunuyuvula vo: ‘Ayeyi i nsas’a nkinzi wau?’ f 27 nufwete kubavutula vo: ‘I kimenga kia Ndut’a Yave, ona waluta e nzo za Aneyisaele muna Engipito vava katumba esi Engipito, kansi wavukisa e nzo zeto.’” Muna diadi, o nkangu ufukamene yo bokeka e ntu. 28 Aneyisaele bele, bavangidi wauna o Yave kakanikina Mose yo Arone. g I una kikilu bavangidi. 29 Muna midi mia mpimpa, Yave ovondele wan’antete awonso muna nsi ya Engipito, h tuka muna mwan’antete a Faro ona wakala vana kunda kiandi kia 12:21 1 I sia vo, mwan’a meme yovo nkombo. 12:23 1 Mvovo wa sina: “lufwasu.”

LUVAIKU 12:30-51 kimfumu1 yamuna mwan’antete wa mbakami wakala muna pelezo, yo wan’awonso antete a bulu. a 30 Muna fuku wauna, Faro osikamene kumosi ye selo yandi yawonso ye esi Engipito ankaka; vakele kazu kiangolo vana vena esi Engipito, kadi ke vakala nzo ko yakondwa mafwa. b 31 Vana vau obokele Mose yo Arone c muna fuku, ovovele vo: “Nukatuka ova kati kwa nkangu ame, oyeno ye Aneyisaele ankaka. Nuenda, nuasadila Yave, wauna nuavova. d 32 Nubonga mpe mameme meno ye ngombe zeno, nuenda kweno, wauna nuavova. e Kansi, nufwete mpe kunsambula.” 33 Esi Engipito bayantikidi komekena o nkangu f kimana wavaika muna nsi, kadi bavovele vo: “Avo ke nuvaika ko, wantu awonso fwa befwa!” g 34 O nkaˆ ngu unete mbumba miau mialembi siwa e mfuna, banete niemenua ya mbumba mia mbolo1 vana mavembo, bazingidi yo vana nlele miau. 35 Aneyisaele bavangidi dina Mose kabavovese, balombele kwa esi Engipito lekwa ya palata, ya wolo ye mvuatu. h 36 Yave omwesese nkangu e dienga vana meso ma esi Engipito, babavene ina babalombele, i nsanza basanzidi esi Engipito. i 37 I bosi, Aneyisaele bakatukidi tuka kuna Ramesese j bele kiamalu yakuna Sukote, k tezo kia 600.000 ma wan’amakala, lembi tanga o wana. l 38 Ndonga mun’awana ke bakala Aneyisaele ko1m bele yau, kumosi ye mameme ye ngombe, ulolo wa twelezi. 39 Bayantikidi yoka e mbolo zavindumuka zakondwa e mfuna, ˆ zina bavangila muna mbumba batuka miau kuna Engipito. Ke 12:29 1 I sia vo, Faro ona wayalanga muna kolo kiakina. 12:34 1 Yovo “banete pidi.” 12:38 1 Mvovo wa sina: “Ndonga yasangalakana.” I sia vo, nzenza zayingi, kumosi y’esi Engipito.

128 KAPU 12 a Tuk 15:14 Luv 11:4, 5 Nta 3:13 Nk 135:8

b Luv 11:6 c Luv 10:28, 29 d Luv 3:19, 20 Luv 6:1 Luv 10:8-11 Nk 105:38

e Luv 10:26 f Luv 12:11 g Luv 10:7 h Tuk 15:14 Luv 3:21 Luv 11:2 Nk 105:37

i Luv 3:22 j Tuk 47:11 Luv 1:11

k Nta 33:5 l Tuk 12:1, 2 Tuk 15:1, 5 Tuk 46:2, 3 Luv 1:7 Nta 2:32

m Nta 11:4 

Ndambu ya 2 a Luv 12:31 b Tuk 46:2, 3 Tuk 47:27 Mav 13:17

c Ngl 3:17 d Nsi 16:1 e Lev 22:10 f Tuk 17:12, 23 g Nta 9:12 Nk 34:19, 20 Yoa 19:33, 36

h Nta 9:14 i Lev 24:22 Nta 15:16

miasiwa mfuna ko, kadi kuna kinsalukisa bayingilwa muna Engipito, ke bakala ye ntangwa ya kuyikubikila madia ko. a 40 E kolo kina Aneyisaele bazingila, ana bazingila muna Engipito, b mvu 430. c 41 Muna lumbu kina balungisa mvu 430, e vu kiawonso kia Yave kiavaika muna nsi ya Engipito. 42 Owau i fuku bekembela Yave wau kabavaikisa muna nsi ya Engipito. O nkangu awonso a Isaele ufwete kembelanga fuku wau mu kuma kia Yave muna mbandu zau zawonso. d 43 Yave ovovese Mose yo Arone vo: “Owau i nkanikinu mu kuma kia Nduta: Ke vena nzenza ko ofwete dia e bulu kia kimenga kia nduta. e 44 Kansi, avo muntu una ye ntaudi ayakala kasumbila muna nzimbu, kafwete kunzenga. f I bosi olenda kwandi dia e bulu kia kimenga kia Nduta. 45 O muntu watuka ku nsi yankaka yo nsadi ona ofutwanga, ke bafwete dia bulu kia kimenga kia Nduta ko. 46 O mwan’a meme mu nzo mosi kafwete dilwa. Kufwete nata nsuni ku mbazi a nzo ko, ke nufwete mpe tolola kana kimosi ko muna visi yandi. g 47 O nkangu awonso a Isaele ufwete kembela e Nduta. 48 Avo nzenza vovo nuina ozolele kembela e Ndut’a Yave, o wan’amakala awonso a nzo andi bafwete zengwa. I bosi kefinama mu kembela e Nduta, okala nga Nyisaele a kingutukila. Kansi, ke vena mundembi zengwa ko ofwete dia e bulu kia Nduta. h 49 Nsiku umosi usadilwa kwa mungutukila ye kwa nzenza una vovo nuina.” i 50 Aneyisaele awonso bavangidi una Yave kakanikina kwa Mose yo Arone. I una kikilu bavangidi. 51 Muna lumbu kiakina, Yave ovaikisi Aneyisaele kumosi ye vu yau muna nsi ya Engipito.

129

13

Yave ovovese diaka Mose vo: 2 “Umpaulwila1 wan’antete awonso amakala2 vana vena Aneyisaele. Konso mwan’antete ayakala owutuka, kiakala mwan’a muntu yovo mwan’a bulu, i wame.” a 3 I bosi, Mose ovovese nkangu vo: “Nusungamena e lumbu kiaki nuvaikidi mu nsi ya Engipito, b mu nsi ya ubundu,1 kadi o Yave mu koko kwankuma kanuvaikisidi mwamu. c Muna kuma kiaki, ke vafwete diwa lekwa kiasiwa mfuna ko. 4 O unu kiaki mu vaika nuina, mu ngonde ya Abibi.1d 5 Vava Yave kekukotesa muna nsi ya Anekenani, Anekete, Aneyamore, Anekivi ye Aneyebuse, e ina kadila e ndofi kwa mase maku vo okuvana yo, f e nsi ifwamfumukanga kimvumina yo wiki, g ozevo ofwete kwamanana kembela o nkinzi wau muna ngonde yayi. 6 Lumbu nsambwadi odia e mbolo zakondwa mfuna, h muna lumbu kina kiansambwadi mukala nkinzi kwa Yave. 7 E mbolo zakondwa mfuna zidiwa mu lumbu nsambwadi; i kufwete soloka ye lekwa kiasiwa mfuna ko, j ke mufwete mpe soloka mfuna ko muna zunga kiaku kiawonso.1 8 Muna lumbu kiakina, ofwete zayisa kwa mwan’aku vo: ‘Edi ivangilanga e diambu diadi i mu kuma kia dina Yave kampangila vava yavaika muna Engipito.’ k 9 O nkinzi wau ukala kwa ngeye se sinsu ova koko kwaku, se luyindulu vana lose lwaku,1l kimana o nsiku a Yave wakala omu nu’aku, kadi muna koko kwankuma i kavaikisila o Yave muna Engipito. 10 Ofwete lungisa nkaniki13:2 1 Yovo “Unkatulwila.” 2 Mvovo wa sina: “eki kiantete kiziula konso vumu.” 13:3, 14 1 Mvovo wa sina: “nzo a ubundu.” 13:4 1 Tala Nku. B15. 13:7 1 Mvovo wa sina: “mingilu miaku miawonso.” 13:9, 16 1 Mvovo wa sina: “vana kati-kati kwa meso maku.”

LUVAIKU 13:1-19 KAPU 13 a Nta 3:13 Nta 18:15 Nsi 15:19 Luk 2:22, 23

b Luv 12:42 Nsi 16:3

c Nsi 4:34 Nek 9:10

d Nsi 16:1 e Luv 3:8 Luv 34:11

f Tuk 15:18 Luv 6:5, 8

g Luv 3:17 Nsi 8:7-9

h Luv 12:15 Luv 34:18

i Luv 23:15 j Nsi 16:3 k Luv 12:26, 27 l Luv 12:14 Nsi 11:18

 Ndambu ya 2 a Luv 12:24, 25 b Tuk 15:18 c Luv 22:29 Luv 34:19, 20 Lev 27:26 Nta 3:13 Luk 2:22, 23

d Nta 18:15 e Nsi 7:7, 8 f Luv 5:2 g Luv 12:29 Nk 78:51

h Nsi 11:18 i Luv 14:2, 3 Nta 33:5

nu wau muna ntangwa yasikidiswa muna konso mvu. a 11 “Vava Yave kekukotesa muna nsi ya Anekenani, ina kadila e ndofi kwa ngeye ye kwa mase maku vo okuvana yo, b 12 ofwete vana kwa Yave konso mwan’antete ayakala1 ye konso mwan’antete wa koko muna twelezi yaku. O wan’amakala kwa Yave bavuilu. c 13 Konso mwaˆ n’antete a buluku ofwete kunk ˆ udila muna meme. Avo kunkudidi ko, ofwete kuntolola e nsingu. Konso mwan’antete ayakala a ˆ wan’aku ofwete kunkula. d 14 “Kuna sentu, avo mwan’aku uyuvuidi vo: ‘Ayeyi i nsas’a diambu diadi?’ ofwete kumvutula vo: ‘Mu koko kwankuma katuvaikisila o Yave muna Engipito, muna nsi ya ubuˆ ndu.1e 15 Vava Faro kabadisa o ntim’andi muna kutusindika, f Yave wavonda wan’antete awonso muna nsi ya Engipito, tuka muna mwan’antete a muntu yamuna mwan’antete a bulu. g Kiaki i kuma tukelelanga wan’eto awonso amakala1 se kimenga kwa ˆ Yave yo kula konso mwan’antete a wan’eto.’ 16 Difwete kala se sinsu ova koko kwaku, nga tenda kia ntu ova lose lwaku,1h kadi mu koko kwankuma katuvaikisila o Yave muna Engipito.” 17 Vava Faro kasindikidi o nkangu, Nzambi kabafididi mu nzil’a nsi ya Afelesetia ko, kana una vo yankufi yakala. Kadi Nzambi ovovele vo: “O nkangu walembi soba e ngindu yo vutuka kuna Engipito avo babanuanisi.” 18 Muna kuma kiaki, Nzambi oyambwidi vo nkangu wenda ko´ ndoloka muna nzila yanda ya makanga ma Mbu Ambwaki. i Kansi, Aneyisaele mu buka-buka bavaikila muna nsi Engipito nze makesa. 19 Mose obongele mpe visi 13:12 1 Mvovo wa sina: “konso ona oziula e vumu.” 13:15 1 Mvovo wa sina: “konso eki kiziula e vumu.”

LUVAIKU 13:20–14:18 ya Yosefe, kadi Yosefe wadisisa Aneyisaele ndofi vo: “Nzambi ovutula kikilu e sungididi kiandi kwa yeno, nufwete katula e visi yame mwamu, nuenda yau.” a 20 Bakatukidi kuna Sukote, bele ningama kuna Etami, kuna mwingilu a makanga. 21 Yave wavitanga kuna ntwal’au: Muna mwini, muna lunzi dia tuti, diabafilanga muna nzila. b Muna fuku, muna lunzi dia tiya, diabaminikanga, kimana bakangala muna mwini ye muna fuku. c 22 E lunzi dia tuti muna mwini ye lunzi dia tiya muna fuku, ke diakatukanga vana vena nkangu ko. d Yave ovovese Mose vo: 2 “Zayisa Aneyisaele bavutuka, basikidisa e ndo vana ntwal’a Pi-akirote, vana kati-kati kwa Mingedole yo mbu, mantalani ye Bale-sefone. Nusikidisa e ndo vana mbel’a mbu vana ntwal’a Bale-sefone. e 3 O Faro ovova mu kuma kia Aneyisaele vo: ‘Mu yungana bena muna nsi. Ke bena ye owu bavaikila ko muna makanga.’ 4 Iyambula vo Faro kabadisa o ntim’andi, f kabalanda, ikembesa e nkumbu ame muna fwasa Faro ye vu kiandi kiawonso; g esi Engipito bezaya kikilu vo mono i Yave.” h Aneyisaele bavangidi una bakanikinu. 5 Kuna kwalanda, o ntinu a Engipito owilu wo vo nkangu utinini. Vana vau, Faro ye selo yandi basobele ngindu mu kuma kia nkangu, i bavovele vo: “Ekuma tuvangidi e diambu dia mpila yayi? Nkia kizowa kia mpila yayi tuvangidi, tuyambwidi Isaele benda yo lembi kutusadila diaka se abundu?” 6 Muna kuma kiaki, okubikidi makalu mandi ma vita yo bonga makesa mandi. j 7 Obongele 600 za makalu mambote ye makalu mankaka ma vita ma Engipito ye makesa muna konso kalu. 8 Yave oyambwidi vo Faro wa ntinu a Engipito kabadisa o ntim’andi, olende

14

130 KAPU 13 a Tuk 50:24, 25 Yos 24:32 Ayi 11:22

b Luv 14:19 c Nta 9:15 Nk 78:14

d Nk 105:39 1Ko 10:1

 KAPU 14 e Luv 13:17, 18 f Luv 7:13 Rom 9:17, 18

g Luv 9:15, 16 Luv 15:11 Luv 18:10, 11 Yos 2:9, 10

h Luv 7:5 Luv 8:22

i Luv 12:33 j Luv 14:23 

Ndambu ya 2 a Nta 33:3 b Luv 15:9 c Yos 24:6, 7 Nek 9:9

d Luv 16:3 Luv 17:3 Nta 14:2-4 Nk 106:7

e Luv 5:21 Luv 6:6, 9

f Nta 14:9 Nsi 20:3 2Tu 20:15, 17 Nk 27:1 Nk 46:1 Yes 41:10

g 2Tu 20:17 h Luv 14:30 Luv 15:5 Nk 136:15

i Nsi 1:30 Nsi 20:4 2Tu 20:29

j Luv 9:15, 16

Aneyisaele, ekolo bavaikanga ye vuvu kiawonso.1a 9 Esi Engipito babalakamene, b e mvalu miawonso mia makalu ma Faro, akwa mvalu ye vu kiandi, bafinamene Aneyisaele ekolo basikidising’e ndo au vana mbel’a mbu, vana ndambu a Pi-akirote, mantalani ye Bale-sefone. 10 Vava Faro kafinamene, Aneyisaele basengwele o meso, bamwene esi Engipito bekubalandanga. Aneyisaele bamwene wonga, bayantikidi kaza kwa Yave. c 11 Bavovese Mose vo: “Nga muna Engipito ke muna ziami ko, dianu utunatini kwaku twafwila mu makanga? d Ekuma utuvangidi e diambu dia mpila yayi? Ekuma utuvaikisidi muna Engipito? 12 Nga ke diau ko twavovesa kuna Engipito vo: ‘Utuyambula kimana twasadila esi Engipito’? Kadi diambote twasadila esi Engipito ke mu fwila omu makanga ko.” e 13 I bosi, Mose ovovese nkangu vo: “Ke numoni wonga ko. f Nutelama ngwi yo mona e mpuluz’a Yave, eyi kekunuvuluzila o unu. g Kadi esi Engipito ana numonang’o unu, ke nukubamona diaka ko. h 14 Yave yandi kibeni okununuanina, i oyeno nukal’e pi-i.” 15 Yave ovovese Mose vo: “Ekuma okazilanga kwa mono? Vovesa Aneyisaele balondoka. 16 Vo i ngeye, zangula o nkau aku yo lambula o koko kwaku vana ntandu a mbu, wavambula wo, kimana Aneyisaele baviokela vana kati kwa mbu vana ntoto ayuma. 17 Omono iyambula vo esi Engipito babadisa e ntima miau, kimana bakota muna mbu kuna nim’a Aneyisaele. Muna mpila yayi ikembesa e nkumbu ame muna fwasa Faro, vu kiandi kiawonso, makalu mandi ma vita ye akwa mvalu miandi. j 18 Esi Engipito bezaya kikilu vo mono 14:8 1 Mvovo wa sina: “yo koko kwazanguka.”

131 i Yave, vava ikembesa e nkumbu ame muna fwasa Faro, makalu mandi ma vita ye akwa mvalu miandi.” a 19 E mbasi a Nzambi aludi b ina ikedi kuna ntwal’a Aneyisaele ivavukidi, yele kuna nim’au, e lunzi dia tuti dikedi kuna ntwal’au, divilukidi, diele telama kuna nim’au. c 20 E lunzi ditelamene vana kati kwa esi Engipito ye Aneyisaele. d Kuna sambu dimosi, e lunzi ditwese tombe, kuna sambu diankaka divene ntemo muna fuku. e Muna mpila yayi, esi Engipito ke bakedi y’owu bafinamena Aneyisaele ko muna fuku wawonso. 21 Mose olambwidi koko kwandi vana ntandu a mbu; f Yave ovutwidi mbu manima muna tembwa kiangolo kia este muna fuku wawonso. O maza mavambanene, g e sina dia mbu dikitukidi se ntoto ayuma. h 22 Muna mpila yayi, Aneyisaele baviokele vana kati kwa mbu vana ntoto ayuma, i ekolo maza makedi se yaka kuna koko kwau kwalunene ye kuna koko kwau kwalumonso. j 23 Esi Engipito balende Aneyisaele, e mvalu miawonso mia Faro, makalu mandi ma vita ye akwa mvalu miandi, bayantikidi kubalanda vana kati kwa mbu. k 24 Muna mene-mene,1 Yave otadidi makesa ma Engipito tuka muna lunzi dia tiya ye tuti, l okotese mvuanga vana vena makesa ma Engipito. 25 Okolele tungungu1 twa makalu mau ma vita kimana badiatisila mo mu mpasi. Esi Engipito bavovele vo: “Yambula twatina Aneyisaele, kadi Yave mu nuanisa kena esi Engipito mu kuma kiau.” m 26 I bosi, Yave ovovese Mose vo: “Lambula koko kwaku vana ntandu a mbu kimana maza ma14:24 1 I sia vo, tezo kia ola ya 2 yamuna ola ya 6 ya mene. 14:25 1 Yovo “mapine.”

LUVAIKU 14:19–15:4 KAPU 14 a Luv 14:4 Rom 9:17, 18

b Tuk 48:16

c d e f g

h

i

Luv 32:34 Nta 20:16 Yud 9 Luv 13:21 Yos 24:6, 7 Nk 105:39 Luv 14:16 Mav 7:36 Nek 9:10, 11 Nk 78:13 Nk 136:13 Yes 63:12 Yos 2:9, 10 Nk 66:6 Nk 106:9 Nk 114:3 1Ko 10:1 Ayi 11:29 Luv 15:8 Luv 14:17 Luv 13:21 Luv 14:4

j k l m 

Ndambu ya 2 a Luv 15:1, 4 b Luv 15:5, 10

c d e f g

Nsi 11:3, 4 Yos 24:6, 7 Nek 9:10, 11 Nk 78:53 Ayi 11:29 Luv 14:13 Nk 106:11 Nk 136:15 Nk 77:19 Luv 15:8 Nsi 4:20 Nk 106:8-11 Luv 4:31 Luv 19:9 Nk 106:12

 KAPU 15 h Afu 5:1 2Sa 22:1 Lus 15:3

i Luv 9:16 Luv 18:10, 11 Nk 106:11, 12

j Luv 15:21 Nk 136:15

k Yes 12:2 l 2Sa 22:47 Yes 25:1

m Luv 3:15 n Nk 83:18 Nk 148:13

o Nk 24:8 p Luv 6:3 Yes 42:8 q Luv 14:27

vutukila esi Engipito, makalu mau ma vita ye akwa mvalu miau.” 27 Vana vau Mose olambwidi koko kwandi vana ntandu a mbu, vava o kuma kwaya´ ntika o kia, maza ma mbu mavutukidi una mekalanga. Ekolo esi Engipito bavava tina maza ma mbu, Yave ubatubidi vana kati kwa mbu. a 28 Maza mavutukidi, mafukidi makalu ma vita ye akwa mvalu ye vu kiawonso kia Faro kina kialanda Aneyisaele muna mbu. b Ke mosi ko muna yau wavuluka. c 29 Kansi Aneyisaele bakangalela vana ntoto ayuma vana sina dia mbu, d e maza makedi se yaka kuna koko kwau kwalunene ye kuna koko kwau kwalumonso. e 30 Muna mpila yayi, Yave ovulwizi Isaele muna lumbu kiakina vana moko ma esi Engipito. f Isaele imwene mavimbu ma esi Engipito vana kumu dia mbu. 31 Isaele imwene mpe o nkum’anene1 kasadidi o Yave mu fwasa esi Engipito. O nkangu uyantikidi mona Yave o wonga yo kwikila muna Yave ye muna Mose wa selo kiandi. g Muna ntangwa yayina, Mose yo Aneyisaele bayimbididi Yave o nkunga owu: h “Yambula yayimbidila Yave, kadi otomene tundidikwa. i Otubidi e mvalu ye akwa mvalu muna mbu. j 2 O YA1 i ngolo yo nkum’ame, wau kakitukidi mvuluzi ame. k Ndioyo i Nzambi ame, ikunkembela; l Nzambi a se diame, m ikuntundidika. n 3 Yave kesa diankuma dia vita. o Yave i nkumbu andi. p 4 Otubidi makalu ma vita ma Faro ye vu kiandi muna mbu, q

15

14:31 1 Mvovo wa sina: “koko kwanene.” 15:2 1 “YA” i mpila yankufi ya yikila e nkumbu Yave.

LUVAIKU 15:5-21

5 6

7

8

9

10

11

12 13

Makesa mandi mankuma madimukini muna Mbu Ambwaki. a Mavuku ma mbu mabafukidi; badimukini yamuna nsi nga tadi. b O koko kwaku kwalunene, e Yave, kwazala yo nkuma; c O koko kwaku kwalunene, e Yave, kulenda kosomona mbeni. Muna nene wa tunda diaku olenda bwisa awana bekutelamenanga; d Otwikidi o tiya twa makasi maku, tubazinisi nga minga. Muna fulumwinu kia nzunu aku, o maza makundakene; Maza matelamene nga yaka. Vana kati kwa mbu, mavuku maningamene. O mbeni ovovele vo: ‘Ikubalakama! Ikubabaka! Ikayanesa e sanzu yavana iyangalala!1 Ivola nsosolo ame! O koko kwame kukubafwasa!’ e Ovemwene muna fulumwinu kiaku, o mbu ubafukidi; f Badimukini nga mbodi muna maza mayingi. Nani muna zinzambi ofwanane yaku, e Yave? g Nani osundidi o vauka nze ngeye? h Ngeye, Ona ovuminuanga muna nkunga mia nkembo, ngeye, Ona ovanganga masivi. i Olambwidi o koko kwaku kwalunene, o ntoto ubaminini. j Muna walakazi1 waku, ofilaˆ nga nkangu una wakula; k Muna nkum’aku, okubafila

132 KAPU 15 a Luv 14:6, 7 b Nek 9:10, 11 c Nk 60:5 Nk 89:13

d Yes 37:23 e Luv 14:5, 9 f Luv 14:21, 28 g Nsi 3:24 2Sa 7:22

h Yes 6:3 i Luv 11:9 j Nk 78:53 Ayi 11:29

k Nk 106:10 

Ndambu ya 2 a Nta 14:13, 14 b Nta 22:1, 3 c Yos 2:9-11 Yos 5:1

d Nsi 11:25 e 2Sa 7:23 Yes 43:1

f Nta 20:14, 17 Nta 21:21, 22

g Nk 80:8 h Nk 10:16 i Luv 14:23 j Luv 14:28

15:9 1 Yovo “yavana o moyo ame uyangalala.” 15:13 1 Mvovo wa Kiyibere una ye nsasa vo: “zola ye walakazi ulembi suka.” Tala Nsas’a Mvovo. “Zola kulembi suka.”

yakuna fulu kiaku kiavauka ozingilanga. ´ 14 O wantu bewa; a bezakama; E zakazaka diyala1 ana bezingilanga muna Felesetia. 15 Muna ntangwa yayina, e mfumu za makanda ma Edome zizakama, O wonga uyala e mfumu zankuma za luyalu za1 Moabe. b Esi Kenani awonso bekendalala. c 16 O wonga ye zakamu dikubabwila. d Mu kuma kia nene wa koko kwaku, ke belenda nikuka ko nga tadi Yavana o nkangu aku uvioka, e Yave, Yavanaˆ o nkangu una wakula e uvioka. f 17 Ongeye okubanata yo kubakuna vana mongo a vua diaku, g E fulu kina wayikubikila mu zingila, e Yave, E fulu kiavauka, e Yave, kina wasikidisa muna moko maku. 18 Yave oyala se ntinu yakwele mvu. h 19 Vava e mvalu, makalu ma vita ye akwa mvalu mia Faro bakotele muna mbu, i Yave ovutwidi maza ma mbu muna yau, j Kansi, o nkangu a Isaele ukangalele vana ntoto ayuma vana kati kwa mbu.” k 20 I bosi, Mireyame wa ngunz’ankento, wa nsang’a Arone, obongele fingoma-ngoma vana koko, akento awonso banlende ye yingoma-ngoma yo makinu. 21 Mireyame ovutudinge kwa wan’amakala muna nkunga vo: “Yimbidila Yave, kadi otomene tundidikwa. l

k Luv 14:22 l Luv 9:16 Luv 18:11

15:14 1 Mvovo wa sina: “E nsongo miyala.” 15:15 1 Yovo “nyadi mia ntim’a mbadi mia.”

133 Otubidi e mvalu ye akwa mvalu muna mbu.” a 22 I bosi, Mose onete Isaele tuka kuna Mbu Ambwaki, bele muna makanga ma Sure, badiete lumbu tatu muna makanga, kansi ke basolwele maza ko. 23 Balweke kuna Mara,1b kansi ke balendele nua maza ma Mara ko, kadi mandudi makala. Ikuma kayikila e fulu kiokio vo Mara. 24 O nkangu uyantikidi yidimina Mose, c oku vo: “Nki tunua?” 25 Mose obokele kwa Yave, d o Yave unsongele nti. Vava Mose katubidi wo muna maza, o maza makitukidi se mambote mu nua.1 ˆ I kuna o Nzambi kabasikidisidi e nsiku ye mbandu isadiˆ sa muna mfundisa, i kuna kabatontele. e 26 Nzambi ovovele vo: “Avo owila e nding’a mono Yave wa Nzambi aku ye sungididi kiawonso, wavanga owu wa nsongi vana meso mame, wasia e sungididi muna nkanikinu yo lunda e nsiku miame miawonso, f kikutwasila kana kimbevo kimosi ko muna ina yatwasila esi Engipito, g kadi mono i Yave, ona okuwukanga.” h 27 I bosi, balweke kuna Elime, kuna kwakala nto 12 za maza yo 70 lwa maba. Muna kuma kiaki, basikidisi e ndo vana ndambu a maza. Vava bakatukidi kuna Elime, nkangu awonso wa Aneyisaele ulweke muna makanga ma Sini, i oma mena vana kati-kati kwa Elime ye Sinai, muna lumbu kia 15 kia ngonde yazole tuka bakatukila kuna nsi ya Engipito. 2 I bosi, nkangu awonso wa Aneyisaele uyantikdi yidimina Mose yo Arone muna makanga. j 3 Aneyisaele bavovesanga Mose yo Arone vo: “Kele vo twafwila kweto vana koko kwa Yave muna nsi ya Engipito, ekolo twa-

16

15:23 1 Ina ye nsasa vo: “Ndudi.” 15:25 1 Mvovo wa sina: “se manzenzo.”

LUVAIKU 15:22–16:12 KAPU 15 a Luv 14:27, 28 Nk 106:11, 12

b Nta 33:8 c Luv 16:2, 3 Luv 17:3 1Ko 10:6, 10

d Luv 17:4 e Luv 16:4 Nsi 8:2

f Nsi 28:1 g Nsi 7:12, 15 h Luv 23:25 Nk 103:3

 KAPU 16 i Nta 33:10, 11 j Luv 15:24 1Ko 10:6, 10

 Ndambu ya 2 a Nta 11:4 Nta 14:2, 3

b Luv 17:3 Nta 16:13

c Nk 78:24, 25 Nk 105:40 Yoa 6:31, 32 Yoa 6:58 1Ko 10:1, 3

d Mat 6:11 e Nsi 8:2 f Luv 35:2 g Luv 16:22 h Luv 6:7 Nta 16:28, 29

i Nta 21:7 1Sa 8:7

j Luv 16:2 Nta 11:1

k Luv 13:21 Nta 16:19 Mat 17:5

l Nta 14:27 m Nk 105:40 n Luv 4:5 Luv 6:7

vuandanga vana ndambu a nzungu za mbizi, a ekolo twadianga e mbolo konso una tuzolele! Owau nututwese mu makanga mama nuavonda e nkutakani yawonso mu kuma kia nzala.” b 4 I bosi, Yave ovovese Mose vo: “Ikununokesena mbolo tuka kuna zulu, c o nkangu ufwete vaika, konso muntu kakutika e kunku kiandi kia konso lumbu, d kimana yabatonta mu zaya kana vo bekangalela muna nsiku miame yovo ve. e 5 Kansi, muna lumbu kiasambanu, f bafwete kutika kunku yole lutila kina bekutikanga konso lumbu yo kuyilambila yo.” g 6 Muna diadi, Mose yo Arone bavovese Aneyisaele awonso vo: “Muna nkokela nuzaya wo kikilu vo Yave yandi wanuvaikisi muna nsi ya Engipito. h 7 Muna mene numona o nkembo a Yave, kadi Yave owidi e ngidima zeno kwa yandi. Nga oyeto tu aki nani nuatuyidimina?” 8 Mose okudikidi vo: “Vava Yave kekunuvana e mbizi nudia muna nkokela ye mbolo nudia muna mene, konso una nuzolele, numona vo Yave owidi e ngidima nunyidimini. Kansi, oyeto tu aki nani? Ke yeto ko nuyidimini, kansi Yave nuyidimini.” i 9 I bosi, Mose ovovese Arone vo: “Zayisa o nkangu awonso wa Isaele vo: ‘Nuiza ova ndose a Yave, kadi owidi e ngidima zeno.’” j 10 Vava Arone kamokene yo nkangu awonso wa Isaele, oyau bavilukidi, batadidi kuna makanga, o nkembo a Yave umonekene mun’e tuti. k 11 Yave ovovese diaka Mose vo: 12 “Ngwidi e ngidima za Aneyisaele. l Ubazayisa vo: ‘Muna nkokela, vitila tombe kiabukama,1 mbizi nudia, muna mene mbolo nudia yavana nuyukuta, m kieleka nuzaya wo vo mono i Yave wa Nzambi eno.’” n 16:12 1 Mvovo wa sina: “Vana kati kwa nkokela zole.”

LUVAIKU 16:13-32 13 Muna nkokela, e yimbimbi izidi atomboki, ifukidi e ndo, a muna mene, e dime1 dizungidi e ndo yawonso. 14 Vava e dime1 diyumini, vakedi lekwa yaketekete ifukidi o makanga b nze mvul’ampembe. 15 Aneyisaele vava bamwene yo, bayantikidi vova muntu yo kwandi: “Nki kiaki?” Kadi ke bazaya ko kana nki kiakina. Mose ubavovese vo: “I madia1 mama kanuvene o Yave nuadia. c 16 I wau wuwu kakanikini o Yave: ‘Konso muntu kafwete mo kutika mun’owu wa kunku kina kalenda dia. Kafwete bonga ome mosi1d muna konso muntu, mun’owu wa lutangu lwa wantu2 bena muna saba kiandi.’” 17 Aneyisaele bavangidi wo, bakutikidi mo, ankaka bakutikidi mayingi, ankaka bakutikidi makete. 18 Vava bazongele mo muna ome, ona okutikidi mayingi kasuvisi ko, ona okutikidi makete kakondelo ko. e Konso muntu okutikidi mun’owu wa tezo kalenda dia. 19 I bosi, Mose ubavovese vo: “Ke vakadi muntu ko olunda mo yamuna mene.” f 20 Kansi, ke bawididi Mose ko. Akaka vava balundidi e ndambu yamuna´ mene, ivaikisi mimvidi1 yo ta e nsudi; Mose okendalele mu kuma kiau. 21 Bakutikanga mo konso mene, konso muntu mun’owu wa kina kalenda dia. Vava o mwini wayandukanga, mazelokanga. 22 Muna lumbu kiasambanu, babongele kunku yole ya madia:1g ome yole muna konso muntu. Akuluntu awonso a nkangu bele wo zayisa kwa Mose. 23 Muna diadi ubavovese vo: “I wau wuwu kavovele o Yave. O mbazi kikala se lumbu kia vundu emvimba,1 lumbu kia vundu 16:13, 14 1 Yovo “lowa.” 16:15, 22, 32 1 Mvovo wa sina: “mbolo.” 16:16 1 Tezo kia litro 2,2. Tala Nku. B14. 2 Yovo “mioyo.” 16:20 1 Yovo “ntunga.” 16:23 1 Yovo “kia nkinzi a kiasabala.”

134 KAPU 16 a Nta 11:31, 34 Nk 78:27-29

b Nta 11:7 Nsi 8:3 Nek 9:15

c Nta 21:5 Nsi 8:14, 16 Yos 5:11, 12 Yoa 6:31, 32 Yoa 6:58 1Ko 10:1, 3

d Luv 16:36

e 2Ko 8:15

f Mat 6:11, 34

g Luv 16:5 

Ndambu ya 2 a Luv 20:8 Luv 31:15 Luv 35:2 Lev 23:3

b Nta 11:7, 8

c Luv 20:9, 10 Luv 31:13 Nsi 5:15

d Nta 14:11 Nk 78:10 Nk 106:13

e Luv 31:13

f Lev 23:3 Nsi 5:13, 14

g Luv 16:15 Nta 11:7

h Nk 105:5, 40

kiavauka kuna kwa Yave. a Nuyoka konso kina nuzolele yoka, nulamba konso kina nuzolele lamba; b i bosi, konso kina kisuva nulunda kio yamuna mene.” 24 Muna kuma kiaki, balundidi mo yamuna mene, wauna o Mose kabakanikina; mana balundidi ke matele nsudi ko ngatu kota mimvidi. 25 I bosi, Mose ovovele vo: “Nudia mo unu, kadi o unu lumbu kia vundu kuna kwa Yave. O unu ke nusolola mo ko muna nzanza. 26 Lumbu sambanu nukutika mo, kansi kina kiansambwadi, kina vo i Lumbu kia Vundu, c ke mekala ko.” 27 Kansi, ankaka muna nkangu bavaikidi muna lumbu kiansambwadi, bakutika mo, kansi ke basolwele lekwa ko. 28 I bosi, Yave ovovese Mose vo: “Yamu nkia kolo nukolamena e nkanikinu miame ye nsiku miame? d 29 Ke nuvilakana ko vo Yave unuvene Lumbu kia Vundu. e Kiaki i kuma kekunuvaninanga e madia ma1 lumbu yole muna lumbu kiasambanu. Muna lumbu kiansambwadi konso muntu kafwete kala vana fulu kiandi; ke muntu ko ovaika vana fulu kiandi.” 30 Muna kuma kiaki, o nkangu ulundidi e Lumbu kia Vundu1 muna lumbu kiansambwadi. f 31 E nzo a Isaele iyikidi ˆ madia momo1 vo “mana.”2 Makala nze nginga zaketekete zampembe,3 o ntomo andi nga yimbolombolo yavangilwa mu wiki. g 32 Mose ovovele vo: “I wau wuwu kakanikini o Yave: ˆ ‘Nukutika ome mosi ya mana, yalundwa muna mbandu zeno zawonso, h kimana bamona madia1 yanuvana muna maka16:29 1 Mvovo wa sina: “mbolo za.” 16:30 1 Yovo “o nkangu uvundidi.” 16:31 1 Mvovo wa sina: “mbolo zozo.” 2 Nanga mu mvovo wa Kiyibere watuka, ina ye nsasa vo: “Nki kiaki?” 3 Mvovo wa sina: “nga nginga za koriande.”

135 nga vava nuavaika muna nsi ya Engipito.’” 33 Muna kuma kiaki, Mose ovovese Arone vo: “Bonga e mbidika watula mo ome ˆ mosi ya mana, tula yo vana ndose a Yave kimana yalundwa muna mbandu zeno zawonso.” a 34 Arone osidi yo vana ntwal’a Nkel’a Kimbangi b wauna o Yave kakanikina Mose, kimana malundwa. 35 Aneyisaele mvu 40 ˆ badia e mana, c yavana balwaka mu nsi yazingilanga wantu. d Baˆ didi e mana yavana balweke vana mwingilu a nsi ya Kenani. e 36 E ome i tini kiakumi kia efa.1 O nkangu awonso wa Isaele ukatukidi tuka muna makanga ma Sini, f uvangidi nkangalu wa tinitini mun’owu wa lutumu lwa Yave, g usikidisi e ndo kuna Refidimi. h Kansi, okwakuna ke kukedi maza ko kimana o nkangu wanua. 2 Muna diadi, o nkangu uyantikidi zonzesa Mose, i uvovele vo: “Utuvana maza twanua.” Kansi, Mose ubavovese vo: “Ekuma nukunzonzeselanga? Ekuma nukwamanenanga tontela Yave?” j 3 Kansi okwakuna, o nkangu umwene vuina diayingi dia maza, ukwamanene yidimina Mose, k oku vo: “Ekuma utuvaikisidi muna Engipito watuvondela muna vuina kumosi yo wan’eto ye twelezi yeto?” 4 Muna kuma kiaki, Mose obokele kwa Yave vo: “Adieyi ivanga kwa nkangu wau? Fioti fisidi bekuntuba matadi!” 5 I bosi, Yave ovovese Mose vo: “Wenda kuna ntwal’a nkangu, bonga ankaka muna akuluntu a Isaele, nata mpe nkau aku una wawandila e Nzadi a Nile. l Nata wo vana koko, wenda. 6 Tala, itelama vana ntadisi aku kwakuna, vana tadi, kuna Korebe. Ofwete wanda e tadi, maza mevaika muna tadi, o nkangu unua

17

LUVAIKU 16:33–17:16 KAPU 16 a Ayi 9:4 b Luv 27:21 c Nsi 8:2 Nek 9:21 Nk 78:24

d Yos 5:11, 12 e Nta 33:48 Nsi 34:1

 KAPU 17 f Nta 33:12 g Nta 33:2 h Nta 33:14 i Luv 5:19, 21 Nta 14:2, 3 Nta 20:3

j Nta 14:22 Nk 78:18, 22 Nk 106:14

k Luv 16:2, 3 l Luv 7:20 

Ndambu ya 2 a Nta 20:8 Nsi 8:14, 15 Nek 9:15 Nk 78:15 Nk 105:41 1Ko 10:1, 4

b Nsi 9:22 c Nk 81:7 d Nsi 6:16 Nk 95:8, 9 Ayi 3:8, 9

e Tuk 36:12 f Nsi 25:17 1Sa 15:2

g Nta 11:28 h Yos 11:15 i Luv 24:13, 14 j Yos 11:12 k Nta 24:20 Nsi 25:19 1Tu 4:42, 43

l Lus 19:1

16:36 1 E efa mosi, litro 22. Tala Nku. B14.

m 1Sa 15:20 Est 9:24

maza momo.” a Mose ovangidi wo vana meso ma akuluntu a Isaele. 7 Muna diadi, oyikidi e fulu kiokio vo Masa1b ye Meriba,2c mu kuma kia nzonzi mia Aneyisaele ye wau batontele Yave d muna vova vo: “Nga o Yave wina ova kati kweto yovo kena ko?” 8 Aneyamaleke e bezidi nuanisa Isaele kuna Refidimi. f 9 Muna diadi, Mose ovovese Yosua vo: g “Sola ankaka muna wan’amakala, wenda nuana ye Aneyamaleke. O mbazi itelama vana mbat’a mongo yo nkau a Nzambi aludi vana koko kwame.” 10 I bosi, Yosua onuene ye Aneyamaleke wauna Mose kankanikini. h O Mose, Arone yo Kure i batombokele kuna mbat’a mongo. 11 Ekolo Mose kakedi yo moko mazanguka, Aneyisaele basundanga; kansi vava moko mandi makulukanga, Aneyamaleke basundanga. 12 Vava moko ma Mose mayoyele, babongele e tadi, batudidi dio kuna nsi andi, ovuende dio. I bosi, Arone yo Kure basikini moko ma Mose, o mosi ku ndambu eyi, wankaka ku ndambu ina; muna diadi, o moko ma Mose makedi mazanguka yavana kiadimuka e ntangwa. 13 Muna mpila yayi, Yosua osundidi Amaleke yo nkangu andi muna nsosolo. j 14 Yave ovovese Mose vo: “Soneka e diambu diadi mu nkanda, diakala se luyindulu, zayisa dio mpe kwa Yosua oku vo: ‘Ivunzuna emvimba o luyindulu lwa Amaleke oku nsi a zulu.’” k 15 I bosi, Mose otungidi e ziku, oyikidi dio vo Yave-nisi,1 16 ovovele vo: “Wau vo koko kwa Amaleke kutelamene kunda kia kimfumu kia YA, l o Yave onuana yo Amaleke muna mbandu zandi zawonso.” m 17:7 1 Ina ye nsasa vo: “Ntonta.” 2 Ina ye nsasa vo: “Nzonzi.” 17:15 1 Ina ye nsasa vo: “Yave i Lunzi Diame dia Sinsu.”

LUVAIKU 18:1-22

18

O Yitero ˆ wa ngang’a Midiani, wa ko wa Mose, a owidi mawonso Nzambi kavangidi kwa Mose, kwa nkangu andi Isaele ye una Yave kavaikisidi Isaele muna Engipito. b 2 Yitero wa ˆ ko wa Mose, watambula Sipora wa nkaz’a Mose, vava Mose kamvutula kwa yandi, 3 kumosi yo wan’andi wole amakala. c O mosi nkumbu andi Ngeresome,1d kadi Mose ovovele vo: “Nkitukidi se nzenza muna nsi a kinzenza,” 4 wankaka nkumbu andi Elieze,1 kadi Mose ovovele vo: “Nzambi a se diame i nsadisi ame, ona umpulwizi muna nsosolo a Faro.” e 5 Muna kuma kiaki, Yitero wa ˆ ko wa Mose, kumosi yo wana yo nkaz’a Mose, bele kwa Mose muna makanga, muna kasikidisila e ndo, vana mongo a Nzambi aludi. f 6 I bosi, Yitero otumini nsangu kwa Mose vo: “Omono Yiˆ tero wa ko waku, g mu kwiza ngina kwa ngeye kumosi yo nkaz’aku yo wan’aku wole amakala.” 7 Vana vau ˆ Mose ovaikidi kawanana yo ko wandi. Ovumbamene yo kumfiba. Bayuvuzianini mavimpi, bakotele muna saba. ˆ 8 Mose osamwini kwa ko wandi mawonso Yave kavangidi kwa Faro ye Engipito muna wete dia Isaele, h e mpasi zawonso bawananene zau muna nzila i ye una Yave kabavuluzidi. 9 Yitero oyangalele muna mambu mawonso mambote kavangidi o Yave kwa Isaele, muna kubavuluza muna Engipito.1 10 I bosi, Yitero ovovele vo: “Yambula Yave kakembelwa, ona wanuvulwizi muna Engipito ye kuna kwa Faro, ona wavulwizi o nkangu kuna nsi a wisa kia Engipito. 11 Owau nzeye wo vo Yave osundidi nzambi zankaka zawonso 18:3 1 Ina ye nsasa vo: “Nzenza Kwakuna.” 18:4 1 Ina ye nsasa vo: “Nzambi ame i Nsadisi.” 18:9 1 Mvovo wa sina: “vana koko kwa Engipito.”

136 KAPU 18 a Luv 2:16, 21 Luv 3:1

b Yos 2:9, 10 Yos 9:3, 9

c Mav 7:29 d Luv 2:22 e Luv 2:15 f Luv 19:2 1Nti 19:8, 9

g Luv 4:18 Nta 10:29

h Luv 7:3 Luv 14:27, 28 Nsi 4:34

i Luv 15:22 Luv 16:3

 Ndambu ya 2 a Luv 15:11 Nk 95:3 Nk 97:9

b Nsi 4:5 Nsi 5:1

c Yos 1:5, 17 d Luv 20:19 e Nta 27:1-5 f Nsi 7:11 g Nta 11:16, 17 Nsi 1:13 Mav 6:3

h Luv 23:8 1Ti 3:2, 3 Tit 1:7 1Pe 5:2

i Nsi 1:15 Mav 14:23

o nene, a kadi otanini o nkangu andi vana moko ma mbeni zau akwa lulendo.” 12 I bosi, Yiteˆ ro wa ko wa Mose otwese lukau lwa ngioka ye yimenga kwa Nzambi, Arone ye akuluntu awonso a Isaele bezidi mu dila vamosi yo ˆ ko wa Mose vana ntadisi a Nzambi aludi. 13 Muna lumbu kialanda, Mose ovuende kafundisa o nkangu nze una kevanganga, o nkangu utelamene vana ntadisi a Mose tuka mene yamuna nkoˆ kela. 14 Vava ko wandi kamwene mawonso Mose kevanganga mu kuma kia nkangu, oyuvuidi vo: “Nkia diambu diadi ovanganga mu kuma kia nkangu? Ekuma ovuandidi ngeye mosi yo nkangu awonso watelama ova ntadisi aku tuka mene yamuna nkokela?” 15 Mose ovuˆ twidi ko wandi vo: “Kadi o nkangu kwa mono ukwizanga mu yuvula Nzambi. 16 Avo diambu dibwidi vana vena wantu wole, kwa mono disunzulwanga yafundisa dio, izayisanga e nzengo za Nzambi aludi ye nsiku miandi.” b ˆ 17 O ko wa Mose ovovele vo: “E diambu ovanganga ke diambote ko. 18 Kieleka, ongeye yoya oyoya kumosi yo nkangu wau una yaku, kadi e zitu diadi dingi kwa ngeye, kulendi dio nata ngeye mosi ko. 19 Owau ungwila. Longi ikuvana, Nzambi okala yaku. c Ongeye kala se nsunzudi a nkangu kwa Nzambi aludi, d ofwete zayisanga e mambu kwa Nzambi aludi. e 20 Ofwete kubalonga e nkanikinu ye nsiku, f ubasonga e nzila zina bafwete diatila ye salu bafwete sala. 21 Kansi, sola wan’amakala azikuka vana vena nkangu, g ana bevuminanga Nzambi, bafwana bundwa e vuvu, ana ke bevavanga nluta mia yau kibeni ko; h ubatumbika vana vena nkangu se mfumu za mafunda, mfumu za nkama, mfumu za makumatanu ye mfumu za kumi. i 22 Yau

137 bafwete fundisa nkangu avo vabwidi diambu.1 Konso diambu diampasi, betwasa dio kwa ngeye; a kansi konso diambu diakete, oyau bebakila dio e nzengo. Vevola e zitu diaku muna yambula vo oyau basadisa mu nata dio. b 23 Avo ovangidi wo, o Nzambi mpe katonda wo, ongeye olenda nata e zitu diadi, wantu awonso bevutuka kuna nzo ye kiese.” ˆ 24 Vana vau, Mose owididi ko wandi, ovangidi mawonso kavovele. 25 Mose osolele wan’amakala azikuka vana vena nkangu awonso a Isaele yo kubatumbika se ntu vana vena nkangu, bakala se mfumu za mafunda, mfumu za nkama, mfumu za makumatanu ye mfumu za kumi. 26 Muna mpila yayi, bafundisanga o nkangu vava vabwanga e diambu. Konso diambu diampasi batwasanga dio kwa Mose, c kansi o mambu mawonso makete yau kibeni bafundisanga mo. 27 I bosi, ˆ Mose osindikidi ko wandi, d wele avutuki kuna nsi andi. Muna ngonde ina yatatu, tuka Aneyisaele bavaikila muna nsi ya Engipito, muna lumbu kiau akimosi,1 balweke muna makanga ma Sinai. 2 Bakatukidi kuna Refidimi, e balweke muna makanga ma Sinai, basikidisi e ndo muna makanga. I ˆ muna Isaele kasikidisila e ndo, mantalani yo mongo. f 3 I bosi, Mose otombokele kuna mongo kamonana yo Nzambi aludi, Yave umbokele tuka kuna mongo, g oku vo: “I wau wuwu ovovesa e nzo a Yakobo, zayisa Aneyisaele vo: 4 ‘Yeno kibeni numwene una mvangidi kwa esi Engipito, h ye una yanutwasidi kwa mono nze una ngozulu kenatinanga wan’andi muna mave mandi. i 5 Owau, avo nu-

19

18:22 1 Mvovo wa sina: “ntangwa zawonso.” 19:1 1 Nanga mvovo wau uyikanga e lumbu kina bakatuka kuna Refidimi.

LUVAIKU 18:23–19:14 KAPU 18 a Lev 24:10, 11 Nta 15:32, 33 Nsi 1:17

b Nta 11:17

c Mav 15:2

d Nta 10:29 

KAPU 19 e Luv 17:1

f Luv 3:1, 12

g Mav 7:38

h Nsi 4:34

i Nsi 32:11, 12 Yes 63:9

 Ndambu ya 2 a 1Nti 8:53 Nk 135:4

b Nsi 10:14

c Lev 11:44 Nsi 7:6 1Pe 2:9 Lus 5:9, 10

d Luv 24:3

e Luv 24:7 Yos 24:24

f Ayi 12:20

g Luv 20:18

h Luv 19:10

lemvokela e nding’ame yo kwamanana lunda e kangu diame, kieleka, nukituka se vua diame diantalu vana vena nkangu miawonso, a kadi o ntoto wawonso mono mvuidi wo. b 6 Nukituka kwa mono se Kintinu kia anganga ye zula kiavauka.’ c Omama i mambu ozayisa kwa Aneyisaele.” 7 Mose okulumukini, obokelese akuluntu a nkangu yo kubazayisa mambu mawonso Yave kankanikini. d 8 I bosi, nkangu awonso uvutwidi kumosi vo: “Mawonso kavovele o Yave, vanga tuvanga mo.” e Vana vau, Mose onete mvutu za nkangu kwa Yave. 9 Yave ovovese Mose vo: “Tala, ikwizila kwa ngeye muna tuti dia ndombe, ki´ mana o nkangu wawa vava imokena yaku, wakwikila mpe muna ngeye ntangwa zawonso.” I bosi, Mose ozayisi e mvovo mia nkangu kwa Yave. 10 I bosi, Yave ovovese Mose vo: “Wenda kwa nkangu, ubavaula o unu yo mbazi, bafwete sukula e mvuatu miau. 11 Bafwete kala bakubama mu kuma kia lumbu kiatatu, kadi muna lumbu kiatatu Yave okulumuka vana Mongo a Sinai vana meso ma nkangu awonso. 12 Ofwete sikidisa mwingilu muna kinzieta kiawonso kia mongo, ubazayisa vo: ‘Nuyikenga nualembi tomboka kuna mongo ngatu simba mwingilu andi. Konso ona osimba o mongo vondwa kevondwa. 13 Ke vena koko ko kusimba muntu ndioyo, kansi kafwete tubwa matadi yovo tobolwa.1 Kiakala bulu yovo muntu, kafwete ´ ´ vondwa.’ f Kansi, vava bewa e zu dia mpungi ya mpok’a meme dia koko, g befinama vana mongo.” 14 I bosi, Mose okulumukini kuna mongo, wele kwa nkangu, oyantikidi vaula o nkangu, o nkangu usukwidi mvuatu miau. h 19:13 1 Nanga tobolwa muna dionga.

LUVAIKU 19:15–20:11 15 Mose ovovese nkangu vo: “Nukubama mu kuma kia lumbu kiatatu. Ke nuvukani ye akento eno ko.”1 16 Muna lumbu kiatatu muna mene, vakedi miandazi ye nsemo, e tuti dia ndombe a difukidi ´ o mongo, vakedi mpe zu diangolo kikilu dia mpungi. O nkangu wawonso muna ndo uyantikidi zakama. b 17 Mose onete o nkangu kuna mbazi a ndo bawanana yo Nzambi aludi, batelamene vana sina dia mongo. 18 O Mongo a Sinai wawonso ufutumukininge mwisi, kadi Yave okulumukini vana mongo muna tiya; c o mwisi utombokelenge kuna ˆ zulu nga mwisi a fulu, o mongo wawonso uzakamene kikilu. d ´ 19 Vava e zu dia mpungi diwokele, Mose ovovele, o Nzambi aludi umvutwidi.1 20 Yave okulumukini vana Mongo a Sinai, vana mbat’a mongo. I bosi, Yave obokele Mose vana mbat’a mongo, Mose otombokele. e 21 Yave ovovese Mose vo: “Kulumuka, zayisa kwa nkangu vo ke batezi vioka mwingilu ko mu tala Yave; avo bavangidi wo, ndonga muna yau befwa. 22 Yambula anganga ana befinamanga Yave bayivaula, kimana o Yave kalembi kubafwasa.” f 23 I bosi, Mose ovovese Yave vo: “O nkangu ke utomboka oku Mongo a Sinai ko, kadi ongeye utuzayisi kala vo: ‘Sikidisa o mwingilu muna kinzieta kia mongo, vaula wo.’” g 24 Kansi, Yave umvovese vo: “Wenda, kulumuka, i bosi wiza atomboki kumosi yo Arone, kansi kuyambula ko vo anganga yo nkangu bavioka o mwingilu yo tomboka kwa Yave, kimana yalembi kubavonda.” h 25 Muna kuma kiaki, Mose okulumukini kwa nkangu, ubazayisi wo. 19:15 1 Mvovo wa sina: “Ke nufinami nkento ko.” 19:19 1 Mvovo wa sina: “e nding’a Nzambi aludi imvutwidi.”

KAPU 19 a Nsi 4:11 1Nti 8:12 Nk 97:2

b Ayi 12:18-21 c Luv 24:17 Nsi 4:11, 12 2Tu 7:1-3

d Nk 68:8 e Luv 24:12 f Lev 10:1, 2 1Tu 13:10

g Luv 19:12 h Nta 16:19, 35 

Ndambu ya 2  KAPU 20 a Nsi 5:22 Mav 7:38

b Nsi 5:6 Os 13:4

c Nsi 5:7-10 d Lev 26:1 Nsi 4:15, 16 Yes 40:25 Mav 17:29

e Luv 23:24 1Ko 10:20 1Yo 5:21

f Luv 34:14 Mat 4:10 Luk 10:27

g Kim 12:13 h Lev 19:12 i Lev 24:15, 16 Nsi 5:11

j Luv 16:23 Luv 31:13, 14 Nsi 5:12-14

k Luv 23:12 l Luv 16:29 Luv 34:21

m Tuk 2:2

20

138 I bosi, Nzambi ovovele mambu mama mawonso, oku

vo: a 2 “Mono i Yave wa Nzambi aku, ona wavaikisa muna nsi ya Engipito, muna nsi ya ubundu.1b 3 Kufwete sambila nzambi zankaka ko. Mono kaka ofwete sambila. c 4 “Kufwete kuyivangila teke kiavalwa ko yovo fwaniswa kia konso lekwa kina kuna zulu yovo ova ntoto yovo muna maza. d 5 Kufwete yo vumbamena ko ngatu vukumunua muna kubasadila, e kadi omono Yave wa Nzambi aku, i Nzambi ona ovavanga vo wantu basambila kaka yandi. f Iyambula vo wana ye mbandu ´ ina yantatu ye mbandu ina ya nya ya awana bekumbenganga, bamona e mpasi mu kuma kia bi wa mase mau, 6 kansi isonganga walakazi yamuna mbandu ina ya funda ya awana bekunzolanga yo lunda e nkanikinu miame. g 7 “Kusadila nkumbu a Yave wa Nzambi aku mu mpila yambi ko, h kadi Yave tumba ketumba ndiona osadila e nkumbu Andi mu mpila yambi. i 8 “Sungamena vo e Lumbu kia Vundu, wavaula kio. j 9 Ofwete sala yo fokola e salu yaku yawonso mu lumbu sambanu, k 10 kansi e lumbu kiansambwadi i lumbu kia vundu kuna kwa Yave wa Nzambi aku. Kufwete sala konso salu ko, kana ngeye, kana mwan’aku ayakala yovo mwan’aku ankento ngatu ntaudi aku ayakala yovo ntaudi aku ankento, kana twelezi kiaku ngatu nzenza ina omu mbanza zaku.1l 11 Kadi muna lumbu sambanu, Yave wasema e zulu yo ntoto, kalunga ye yawonso ina mo yo vunda muna lumbu kiansambwadi. m Kiaki i kuma Yave kasambulwila e Lumbu kia Vundu yo vaula kio. 20:2 1 Mvovo wa sina: “nzo a ubundu.” 20:10 1 Mvovo wa sina: “mavitu maku.”

139 12 “Zitisa se diaku yo ngudi aku a kimana wazinga lumbu yayingi muna nsi ina Yave wa Nzambi aku kekuvana. b 13 “Kuvondi ko. c 14 “Kute zumba ko. d 15 “Kuyiyi ko. e 16 “Kusila nkwaku kimbangi kialuvunu ko. f 17 “Kulokokela nzo a nkwaku ko. Kulokokela nkento a nkwaku g ko yovo ntaudi andi ayakala yovo ntaudi andi ankento yovo ngombe andi yovo buluku diandi ngatu konso lekwa kia nkwaku.” h 18 Nkangu wawonso uwidi ´ miandazi ye zu dia mpungi, umwene nsemo yo mongo wafwitanga mwisi. Vava nkangu uwidi yo mona mambu mama, ´ uzakamene yo telama kwanda. i 19 Muna diadi, nkangu uvovese Mose vo: “Ongeye mokena yeto, oyeto tukuwila, kansi kuyambula ko vo Nzambi kamokena yeto, wana fwa tufwa.” j 20 Mose ovovese nkangu vo: “Ke numoni wonga ko, kadi o Nzambi aludi wizidi kunutonta k kimana nuakwamanana kumvumina, nualembi sumuka.” l 21 O nka´ ngu utelamene kaka kwanda, kansi Mose ofinamen’e tuti diandombe muna mukedi Nzambi aludi. m 22 I bosi, Yave ovovese Mose vo: “I wau wuwu ovovesa Aneyisaele: ‘Yeno kibeni numwene wo vo mbokene yeno tuka kuna zulu. n 23 Ke nuvangi nzambi za palata ko ova ngina mu sambila zo, ke nuyivangila nzambi za wolo ko. o 24 Nuntungila e ziku dia ntoto, nukelela vo tukau twangioka ye yimenga ya ungudi,1 mameme meno ye ngombe zeno. Muna konso fulu kina iyindulwisila p e nkumbu ame, ikwiza kwa yeno, yanusambula. 25 Avo nuntungidi e ziku dia matadi, ke nutungila dio muna matadi ma20:24 1 Yovo “tukau tweno twa luvuvamu.”

LUVAIKU 20:12–21:10 KAPU 20 a Luv 21:15 Lev 19:3 Ngn 1:8

b Nsi 5:16 Mat 15:4 Efe 6:2, 3

c Tuk 9:6 Nsi 5:17 Yak 2:11 1Yo 3:15 Lus 21:8

d Tuk 39:7-9 Nsi 5:18 Ngn 6:32 Mat 5:27, 28 Rom 13:9 1Ko 6:18 Ayi 13:4

e Lev 19:11 Nsi 5:19 Mak 10:19 1Ko 6:9, 10 Efe 4:28

f Lev 19:16 Nsi 5:20 Nsi 19:16-19

g Mat 5:28 h Nsi 5:21 Rom 7:7

i Luv 19:16 Ayi 12:18, 19

j Mav 7:38 Ngl 3:19

k Nsi 8:2 l Yos 24:14 Yob 28:28 Ngn 1:7

m Nsi 5:5 Nk 97:2

n Nsi 4:36 Nek 9:13

o Mav 17:29 p Nsi 12:5, 6 2Tu 6:6

 Ndambu ya 2 a Nsi 27:5 Yos 8:30, 31

 KAPU 21 b Luv 24:3 Nsi 4:14

c Lev 25:39, 40 d Nsi 15:12 e Nsi 15:12 f Nsi 15:16, 17 g 1Ko 7:3

valwa ko. a Kadi avo nusadidi e sengwa kia vadila matadi, nusafula e ziku. 26 Ke nutomboka ku ziku diame muna sikada ko, kimana e kimpene kieno kialembi1 moneka vana sikada.’ “Ezazi i nzengo za mfundisa okubazayisa: b 2 “Avo osumbidi ntaudi a Nyibere, c mvu sambanu kesala se ntaudi, kansi muna mvu wansambwadi, ovaika se mvevoki lembi futa lekwa. d 3 Avo yandi mosi kayiza, yandi mosi mpe kaka kevaika. Avo nkento kayiza yandi, ozevo okwenda kumosi yo nkaz’andi. 4 O mfumu andi avo nkento kamvana yo kunwutila wan’amakala yo wan’amakento, o nkento yo wana bekituka se vua dia mfumu andi, vo i yakala, yandi mosi kaka kevaika. e 5 Kansi, avo ntaudi osiandamene yo vova vo: ‘Nzolele mfumu ame, nkaz’ame yo wan’ame; kizolele vaika se mvevoki ko,’ f 6 o mfumu andi kafwete kuntwasa vana ndose a Nzambi aludi. Kamfinamesa vana mwelo yovo vana lunzi dia mwelo, o mfumu andi okuntobola o kutu muna ntumbu, okala se ntaudi andi muna zingu kiandi kiawonso. 7 “Avo muntu otekele mwan’andi ankento se ntaudi, o mwana ndioyo ke vaika se mvevoki ko wauna uvaikilanga ntaudi ayakala. 8 Avo mfumu andi kanyangalele ko, kansolele ko se makangu mandi, kafwete yambula vo kasumbwa1 kwa muntu ankaka, kansi kena yo nswa wakunteka kwa nzenza ko, kadi vunginika kamvunginikini. 9 Avo unsolele kakala nkaz’a mwan’andi ayakala, kafwete kumvana nswa nze mwan’andi ankento. 10 Avo obongele nkento ankaka, o madia, mvuatu yo nswa wa nkento g

21

20:26 1 Yovo “e yikwa yeno yaswekama ˆ yalembi.” 21:8 1 Mvovo wa sina: “kakulwa.”

LUVAIKU 21:11-33 antete1 ke ufwete kululwa ko. 11 Avo kamvene lekwa tatu yayi ko, ozevo o nkento ovaika se mvevoki lembi futa nzimbu. 12 “Konso ona owanda muntu yo kumvonda, oyandi mpe kafwete vondwa. a 13 Kansi, avo kavangidi wo ku lukanu ko, o Nzambi aludi oyambwidi vo diavangama, omono isonga kwa ngeye e fulu kina kalenda tinina. b 14 Avo muntu ofungidi nkwandi makasi yo kumvonda kuna lukanu, c o muntu ndioyu kafwete vondwa, kana nkutu vo wele tinina kuna ziku diame. d 15 Ndiona owanda se diandi yovo ngudi andi, kafwete vondwa. e 16 “Konso ndiona oyiya muntu f yo kunteka yovo kawanuka vana moko mandi, g kafwete vondwa. h 17 “Konso ndiona osiba se diandi yovo ngudi andi, kafwete vondwa. i 18 “I diau diadi difwete vangama avo wantu wole bazonzele, omosi kawanda o nkwandi e tadi yovo nkome,1 kafwidi ko, kansi okulukidi vana mfulu andi:2 19 Avo olendele telama yo vaika kuna mbazi muna lusadisu lwa nti, ozevo ndiona unwende ovevoka muna tumbu. Ofuta kaka e mfwilu mia ntangwa ina o mbevo kevidisa muna salu yandi yavana kesasuka e mvimba. 20 “Avo muntu owende nti kwa ntaudi andi ayakala yovo ntaudi andi ankento, kafwila vana koko kwandi, o ntaudi ndioyo kafwete landilwa e kunda. j 21 Kansi, avo vaviokele lumbu kimosi yovo lumbu yole kafwidi ko, ke landilwa kunda ko, kadi o ntaudi mu nzimbu za mfumu andi kasumbilwa. 22 “Avo wantu benuananga, balumbamene nkento una ye

140 KAPU 21 a Tuk 9:6 Nta 35:30 Mat 5:21

b Nta 35:11 Nta 35:22-25 Nsi 4:42 Nsi 19:3-5 Yos 20:7-9

c Nta 15:30 d Nsi 19:11, 12 1Nti 1:50 1Nti 2:29 1Yo 3:15

e Luv 20:12 f Tuk 40:15 g Tuk 37:28 h Nsi 24:7 i Lev 20:9 Ngn 20:20 Ngn 30:11, 17 Mat 15:4

j Tuk 9:5, 6 Lev 24:17

 Ndambu ya 2 a Nk 139:16 Yer 1:5

b Luv 18:25, 26 Nsi 16:18 Nsi 17:8

c Tuk 9:6 Lev 24:17 Nta 35:31 Lus 21:8

d Lev 24:20 Mat 5:38

e Efe 6:9

vumu, o mwan’andi kavaika lembi lungila ngonde,1a kansi ke vabwidi sumbula kia lufwa ko, ndiona owandamene o nkento kafwete futa vana meso ma afundisi konso kina kelombwa kwa yakala divuidi o nkento. b 23 Kansi avo vabwidi sumbula kia lufwa, kafwete vana moyo mu moyo, c 24 disu mu disu, dinu mu dinu, koko mu koko, kulu mu kulu, d 25 via mu via, lwala mu lwala, vimba mu vimba. 26 “Avo muntu owende muna disu dia ntaudi andi ayakala yovo disu dia ntaudi andi ankento yo fwasa dio, oyambula ntaudi kavaika se mvevoki mu kuma kia disu diandi. e 27 Avo okolele dinu dia ntaudi andi ayakala yovo dia ntaudi andi ankento, oyambula ntaudi kavaika se mvevoki mu kuma kia dinu diandi. 28 “Avo ngombe itudidi yakala yovo nkento kafwa, e ngombe yoyo ifwete tubwa matadi yavana ifwa, f o nsuni andi ke ufwete diwa ko; kansi o mfumu a ngombe ke vewa tumbu ko. 29 Kansi, avo e ngombe fu kia tula wantu kena kiau, o mfumu andi olukisu, kansi kakangidi yo ko, avo ivondele yakala yovo nkento, e ngombe ifwete tubwa matadi, o mfumu andi mpe kafwete vondwa. 30 Avo olombeˆ lo lukulu, kafwete futa konso kina kelombwa mu sumba o moyo andi. 31 Nzengo zau zimosi zifwete sadilwa mu kuma kia mfumu a ngombe avo e ngombe andi itudidi mwan’a toko yovo mwan’a ndumba. 32 Avo e ngombe itudidi ntaudi ayakala yovo ntaudi ankento, o mfumu a ngombe ofuta sekele1 30 kwa mfumu a ntaudi, vo i ngombe ivondelwa muna matadi. 33 “Avo muntu ofukwidi e wulu yovo otimini wulu yo le-

Kol 4:1

21:10 1 I sia vo, nswa wa vukana. 21:18 1 Nanga, “sadilwa.” 2 Yovo “kansi oyelele.”

f Tuk 9:5 Nta 35:33

21:22 1 Mvovo wa sina: “o wan’andi bavaika.” 21:32 1 E sekele mosi, grama 11,4. Tala Nku. B14.

141 mbi dio fukila, e ngombe yovo buluku diakoboka mo, 34 ndiona ovuidi e wulu kafwete futa o mfwilu wowo. a Kafwete futa nzimbu kwa mfumu a bulu, e bulu kifwidi kikituka se kiandi. 35 Avo ngombe a muntu itudidi ngombe a muntu ankaka yo fwa, bafwete teka e ngombe a moyo yo kayana e nzimbu batekele yo; bafwete mpe kayana e bulu kifwidi. 36 Kansi, avo dizayakene vo e ngombe fu kia tula kena kiau, kansi o mfumu andi ke kangidilanga yo ko, ndiona ovuidi yo kafwete futa ngombe mu ngombe, e ngombe yafwa ikala se yandi. “Avo muntu oyiyidi ngombe yovo meme, kavonda dio yovo teka dio, kafwete futa ngombe tanu muna ngombe ´ mosi, mameme ya muna meme dimosi. b 2 (“Avo mwivi c owanukini wau kewulanga e nzo kayiya, kawandwa yo fwa, ndiona umvondele ke nata nkanu a menga ko. 3 Kansi, avo mwini ukivaikidi vava diambu diadi divangamene, ndiona umvondele nkanu a menga kenata.) “O mwivi kafwete futa ina kayiyidi. Avo kena ye lekwa kafuta ko, kafwete tekwa muna futa e lekwa kayiyidi. 4 Avo kina kayiyidi kiwanukini kiamoyo vana moko mandi, kana ngombe yovo buluku yovo meme, kafwete futa bulu yole. 5 “Avo muntu onete bulu yandi muna kiana yovo muna mpatu a vinyu yo yambula vo yenda dila muna mpatu angani, kafwete futa eyi isundidi o wete muna kiana kiandi yovo eyi isundidi o wete muna mpatu andi a vinyu. 6 “Avo tiya tulemene, twasayana yamuna nti mia nsende yo yoka witi wakutikwa yovo una ke wakutikilu ko yovo mpatu yawonso, ndiona okwikidi o tiya kafwete futa ina ividi.

22

LUVAIKU 21:34–22:16 KAPU 21 a Luv 22:6 Luv 22:14 Nsi 22:8

 KAPU 22 b 2Sa 12:6 Luk 19:8

c Luv 20:15 

Ndambu ya 2 a Luv 22:4

b Nsi 16:18 Nsi 19:17

c Nsi 16:18 Nsi 25:1

d Luv 22:4

e Lev 6:2-5

7 “Avo muntu ovene nzimbu yovo lekwa kwa nkwandi kalunda yo, e lekwa yoyo iyiyilu muna nzo andi, o mwivi vo obakamene, kafwete yo futa nkumbu miole. a 8 Avo mwivi kabakamene ko, o mfumu a nzo kafwete natwa vana ndose a Nzambi aludi b mu zaya kana vo yandi osidi koko kwandi muna lekwa ya nkwandi. 9 Avo wantu wole bazonzele mu kuma kia ngombe, buluku, meme, mvuatu yovo konso lekwa kiavila, wau vo mosi muna yau ovovele vo: ‘Ekiaki i kiame!’ banata e diambu diau vana ndose a Nzambi aludi. c Konso ndiona ovewa ngielele kwa Nzambi, ofuta nkumbu miole kuna kwa kwandi. d 10 “Avo muntu ovene buluku yovo ngombe yovo meme yovo konso twelezi kwa nkwandi kalunda kio, avo kifwidi yovo kivangukidi yovo kibongelo kwa muntu ekolo ke vakedi muntu ko omwene, 11 ndiona walundiswa e bulu kafwete dia e ndofi vana ndose a Yave vo kasidi koko kwandi muna lekwa ya nkwandi ko; ndiona ovuidi e bulu kafwete tonda dina kavovele. O nkwandi ke futa lekwa ko. e 12 Kansi, avo e bulu kiyiyilu vana moko mandi, kafwete yo futa kwa ndiona ovuidi e bulu. 13 Avo kivondelo kwa bulu kia mfuta, kafwete twasa e bulu kivondelo se kimbangi. Ke futa lekwa ko mu kuma kia bulu kivondelo kwa bulu kia mfuta. 14 “Kansi, avo muntu odevele bulu kwa nkwandi, kiatoloka yovo fwa ekolo ndiona ovuidi kio kena vo ko, ndiona odevele kio kafwete futa e mfwilu. 15 Avo ndiona ovuidi e bulu i vana kawanukini, o muntu ndioyo ke futa mfwilu ko. Avo nzimbu kafutidi vava kadevele bulu, e nzimbu zazina i mfutu a mfwilu. 16 “Avo yakala ovukumwini nkento una vo mwenze ona kazitikilwa ko, kaleka yandi, o muntu

LUVAIKU 22:17–23:9 ndioyo kafwete futa nkam’a longo yo kumbonga se nkaz’andi. a 17 Avo se dia mwan’ankento kazolele kumvana kwa yandi ko, o muntu ndioyo kafwete futa nzimbu mun’owu wa nkam’a longo. 18 “O nkento una vo ngang’a nkisi kafwete vondwa. b 19 “Konso ndiona ovukana ye bulu, kafwete vondwa kikilu. c 20 “Konso ndiona okela kimenga kwa nzambi zankaka avo ke kwa Yave ko, kafwete vondwa. d 21 “Kufwete bangika nzenza ko yovo kumwesa e mpasi, e kadi oyeno mpe anzenza nuakala muna nsi ya Engipito. f 22 “Ke numwesi nkento wafwilwa yakala mpasi ko yovo mwana wakondwa se. g 23 Avo nubamweses’e mpasi muna konso diambu, bakaza kwa mono, ´ i wa kikilu e kazu kiau; h 24 o makasi mame mefusuka, ikunuvondela muna nsosolo, akazi eno bekondwa akala, o wan’eno bekondwa mase. 25 “Avo odevese nzimbu kwa nsukami1 una muna nkangu ame, kuvangi wo ye kani dia vua nluta ko; kunlombi nluta ko. i 26 “Avo obakidi yunga kia nkwaku se nsimbi1j mu kuma kia nzimbu zaku, ofwete kio kumvutulwila yamuna ndimuk’a ntangwa. 27 Kadi i kiau kaka kekuyifukilanga, i mvuatu kefukilanga e nitu andi;1 nki kekuyifukila vava keleka? k Vava keka´ za kwa mono, wa ikunwa, kadi i nkwa nkenda.2l 28 “Kufwete siba1 Nzambi ko m ngatu siba nkuluntu2 una ova kati kwa nkangu aku. n 29 “Kukatikisa vana tukau ko muna ulolo wa mbongo aku ye 22:25 1 Yovo “mumbona mpasi.” 22:26 1 I sia vo, lekwa kisimbiswanga yavana muntu kefuta e mfuka. 22:27 1 Mvovo wa sina: “nkand’andi a nitu.” 2 Yovo “ngemba.” 22:28 1 Yovo “levola; veza.” 2 Yovo “nyadi.”

142 KAPU 22 a Nsi 22:28, 29 b Lev 19:26 Lev 20:6 Nsi 18:10-12 1Sa 28:3 Ngl 5:20 Lus 22:15

c Lev 18:23 Lev 20:15 Nsi 27:21

d Nta 25:3 1Nti 18:40 1Ko 10:20

e Lev 25:35 f Lev 19:33, 34 Nsi 10:19

g Nsi 27:19 Yak 1:27

h Nk 10:18 Yak 5:4

i Lev 25:35, 36 Nsi 23:19 Luk 6:34, 35

j Nsi 24:6 k Nsi 24:13 l Nsi 10:18 Nk 34:6

m Lev 24:11, 14 n Kim 10:20 Mav 23:5 Yud 8

 Ndambu ya 2 a Ngn 3:9 2Ko 9:7

b c d e

Luv 13:2 Nsi 15:19 Lev 22:27 Lev 19:2 Nta 15:40 1Pe 1:15

f Lev 22:3, 8 

KAPU 23 g Lev 19:16 Ngn 6:16, 19

h Nsi 19:18, 19 Ngn 19:5

i Lev 19:15 j Ngn 25:21 1Te 5:15

k Nsi 22:4 Luk 6:27 Rom 12:21

l Nsi 16:19 2Tu 19:7

m Ngn 17:15 Rom 1:18 Rom 2:6

n Kim 7:7

muna eyi izele muna makaminu maku.1a O mwan’antete muna wan’aku amakala, kwa mono okumvana. b 30 I wau wuwu ofwete vanga muna mwan’antete a ngombe aku ye meme diaku: c Lumbu nsambwadi kekala yo ngudi andi. Muna lumbu kianana, kwa mono okumvana. d 31 “Oyeno nufwete kala nkangu avauka kwa mono; e ke nufwete dia nsuni a konso bulu ko kivondelo kwa bulu kia mfuta. f Nufwete wo tuba kwa mbwa. “Kumwangi1 nsangu zaluvunu ko. g Kuyikami muntu ambi ko muna sia kimbangi kia luvunu. h 2 Kulandi ndonga ko muna vanga e mbi; vava osia kimbangi muna mfundu, kubendomoni ludi ko mu yikama e ndonga.1 3 Kusie mpambula ko muna mfundu mu lungisa o nsukami. i 4 “Avo owanane ye ngombe yovo buluku dia mbeni aku diyungananga, ofwete dio vutula kwa yandi. j 5 Avo omwene buluku dia muntu okumenganga dibwidi kuna nsi a zitu kanete, kuyambula dio ko yo kwenda kwaku. Ofwete sadisa muntu ovuidi dio muna kutulula e bulu. k 6 “Kubendomona mfundu a nsukami ko una ova kati kweno. l 7 “Kuyikama mfundu a luvunu ko,1 kuvondi munkondwakuma yo nsongi ko, kadi kiyikila muntu a mbi ko vo nsongi.2m 8 “Kutambula mbabu ko, kadi e mbabu meso ma nkwa ngangu ifukanga, ilenda mpe tekomona e mvovo mia muntu a nsongi. n 9 “Kubangiki nzenza ko. Yeno kibeni nuzeye e mpasi za kala

23

22:29 1 I sia vo, makaminu ma mazi ye vinyu. 23:1 1 Mvovo wa sina: “Kunati.” 23:2 1 Yovo “kubendomoni ludi ko muna yikama e mvovo mia ndonga.” 23:7 1 Mvovo wa sina: “mvovo aluvunu ko.” 2 Mvovo wa sina: “kivukisa muntu ambi ko.”

143 nzenza,1 kadi anzenza nuakala muna nsi ya Engipito. a 10 “Mu mvu sambanu nukuna ntoto eno yo kutika e mbongo ituka mo. b 11 Kansi muna mvu wa nsambwadi ke nukuni wo ko, nuvundisa wo. Muna mpila yayi, asukami ova kati kweno bedia ina imena mo, ina besisa idiwa kwa bulu ya mfuta. I wau ovanga muna mpatu aku a vinyu ye muna mpatu aku a olive. 12 “Mu lumbu sambanu osala e salu kiaku; kansi muna lumbu kiansambwadi, kusadi konso salu ko, kimana e ngombe aku ye buluku diaku diavunda, o mwan’a ntaudi aku ankento yo nzenza vovo nuina bavutulwisa o nkuma. c 13 “Nutoma keba nualungisa mawonso inuvovese, d ke nuyiki nkumbu za nzambi zankaka ko; e nkumbu zau ke ziwakani nkutu ko muna befo yeno.1e 14 “Nkumbu tatu nukumpangila o nkinzi muna mvu. f 15 Nukembela o Nkinzi a Mbolo Zakondwa Mfuna. g Lumbu nsambwadi odia e mbolo zakondwa mfuna wauna yakanikina, muna ntangwa yasikidiswa, muna ngonde ya Abibi,1h kadi mu ngonde yoyo wavaika muna Engipito. Ke vena muntu ko okwiza vana ndose ame yo moko mankatu. i 16 Nukembela mpe o Nkinzi a Ngionzeka1 a mbongo antete ya salu yeno, ina nukunanga muna mpatu; j nukembela o Nkinzi a Nkutika2 kuna mfoko a mvu, vava nukutika e mbongo a salu yeno muna mpatu. k 17 Nkumbu tatu muna mvu, o wan’aku amakala awonso bekwiza vana ndose a Yave wa Mfumu aludi. l 18 “Kutambika menga ma 23:9 1 Yovo “nuzeye zingu kia (moyo a) nzenza.” 23:13 1 Mvovo wa sina: “nua mieno.” 23:15 1 Tala Nku. B15. 23:16 1 Uyikilwanga mpe vo Nkinzi a Tumingu yovo Pentikosti. 2 Uyikilwanga mpe vo Nkinzi a Sudi (Saba).

LUVAIKU 23:10-27 KAPU 23 a Lev 19:34 b Lev 25:3, 4 c Luv 20:9, 10 Nsi 5:14

d Nsi 4:9 e Nsi 12:3 Yos 23:6, 7

f Nsi 16:16 g Lev 23:6 Luk 22:7

h Luv 12:18 i Nsi 16:17 j Nta 28:26 Nsi 16:9, 10 Mav 2:1

k Nsi 16:13 Nek 8:14 Yoa 7:2

l Nsi 12:5, 6 

Ndambu ya 2 a Nta 18:8, 12 1Ko 15:20

b Nsi 14:21 Ngn 12:10

c Luv 14:19 d Nta 20:16 e Nta 14:35 Yos 24:19

f Luv 34:11 Yos 5:13, 14 Yos 24:8

g Luv 20:5 Lev 18:3 Nsi 12:30 2Tu 33:2

h Luv 20:3 Nta 33:52

i Nsi 6:13 Nsi 10:12 Yos 22:5 Mat 4:10

j Nsi 7:13 k Nsi 7:15 l Nsi 7:14 Nsi 28:4

m Nsi 2:25 Yos 2:9

bulu kia kimenga kiame ko kumosi ye konso lekwa kiasiwa mfuna. E mazi ma bulu kia yimenga ya bulu metambikwanga muna nkinzi miame ke mafwete lundwa ko tuka fuku yamuna mene. 19 “Ofwete twasa muna nzo a Yave wa Nzambi aku a eyi isundidi o wete muna mbongo antete ya ntoto aku. “Kulambila mwan’a nkombo muna kimvumina kia ngudi andi ko. b 20 “Ivitisa mbasi kuna ntwal’aku c kimana katanina muna nzila yo kukotesa vana fulu nkubikidi. d 21 Nusia e sungididi muna yandi, nulemvokela e nding’andi. Ke nunkolamena ko, kadi ke loloka makuzuka meno ko, e wau vo e nkumbu ame ina muna yandi. 22 Avo nulemvokela e nding’andi una ufwene yo vanga mawonso mpovele, ikala se mbeni a mbeni zeno yo telamena awana bekunutelamena. 23 Kadi o mbasi ame okala kuna ntwal’eno, okununata kuna kwa Aneyamore, Anekete, Aneperese, Anekenani, Anekivi ye Aneyebuse, ikubafwasa. f 24 Ke nuvumbamena nzambi zau ko ngatu sadila zo,1 ke nutanginina mavangu mau ko. g Kansi, nufwasa zo yo wula malunzi mau mavauka. h 25 Nufwete sadila Yave wa Nzambi eno, i oyandi osambula madia meno1 yo maza meno. j Ivengomona e yimbevo ova kati kweno. k 26 Akento omu nsi aku ke besulula ko ngatu kala sita, l iku´ vana zingu kianda.1 27 “Vitila walwaka, oyau bemona wonga mu kuma kiame, m ikotesa e mvuanga vana kati kwa nkangu miawonso onuana miau, itinisa e mbeni zaku zawonso ova ntadisi aku wau 23:24 1 Yovo “vukumunua mu sadila zo.” 23:25 1 Mvovo wa sina: “mbolo eno.” 23:26 1 Yovo “ikuvana lutangu lwafwana lwa lumbu.”

LUVAIKU 23:28–24:18 okubasunda.1a 28 Vitila walwaka, itwika lukendalalu1 kwa mbeni zaku, b o lukendalalu lutinisa Anekivi, Anekenani ye Anekete ova ntadisi aku. c 29 Kiyinganesa yau awonso oku ntwal’aku mu mvu mosi ko, kimana e nsi yalembi sala e nkatu, e bulu ya mfuta yawokela yo kuvang’e mbi. d 30 Malembe-malembe ikubayinganesa, yavana owutana yo vua e nsi. e 31 “Isikidisa mwingilu aku tuka kuna Mbu Ambwaki yakuna mbu wa Afelesetia, tuka kuna makanga yakuna Nzadi;1f kadi iyekola esi nsi yoyo vana moko maku, ongeye okubayinga oku ntwal’aku. g 32 Kufwete kanga e kangu yo yau ko ngatu ye nzambi zau. h 33 Ke bafwete zingila mu nsi eno ko, kimana balembi kunufila mu kunsumukina. Avo osadidi e nzambi zau, ediadi dikala se sokolo kwa ngeye.” i I bosi, ovovese Mose vo: “Tomboka kwa Yave oku mongo, ongeye yo Arone, Nadabi yo Abiu j yo 70 lwa akuluntu a Isaele, nuvumbama kuna kwa´ nda. 2 Ngeye Mose kaka ofwete finama mono Yave; vo i ankaka ke bafwete finama ko, o nkangu mpe ke ufwete tomboka yaku ko.” k 3 I bosi, Mose wizidi kwa nkangu yo kubazayisa mawonso kavovele o Yave ye nzengo zawonso za mfundisa. l O nkangu awonso uvutwidi mu ndinga mosi vo: “Mawonso kavovele o Yave, vanga tuvanga mo.” m 4 Muna kuma kiaki, Mose osonekene mvovo miawonso mia Yave. n Osikamene muna mene, otungidi e ziku vana sina dia mongo ye malunzi 12 mun’owu wa makanda 12 ma Isaele. 5 I bosi, otumini matoko ma Aneyisaele, batambikidi

24

23:27 1 Yovo “ivilula e mbeni zaku zawonso e nima oku wina.” 23:28 1 Nanga, “zakamu; wonga.” 23:31 1 I sia vo, Uferate.

144 KAPU 23 a Nsi 7:23, 24 b Nsi 7:20 Yos 2:11

c Yos 24:11 d Nsi 7:22 e Nsi 9:4 f Tuk 15:18 Nsi 1:7 Yos 1:4 1Nti 4:21

g Afu 1:4 Afu 11:21

h Luv 34:12 Nta 25:1, 2 Nsi 7:2 2Ko 6:14

i Yos 23:12, 13 Afu 1:28 Nk 106:36

 KAPU 24 j Lev 10:1 k Luv 20:21 Nta 12:8

l Luv 21:1 Nsi 4:1

m Nsi 5:27 Yos 24:22

n Luv 34:27 Nsi 31:9

 Ndambu ya 2 a Lev 3:1 Lev 7:11

b Nsi 31:11 Mav 13:15

c Luv 19:8 d Ayi 12:24 e Ayi 9:18-20 f Yoa 1:18 g Yez 1:26 Lus 4:3

h Luv 24:1 i Nsi 5:22 j Nta 11:28 k Luv 24:2 l Luv 32:1 m Luv 17:10 n Luv 18:25, 26 o Luv 19:9 p Luv 16:10 Lev 9:23 Nta 16:42

q Luv 19:11

tukau twangioka, bakelele yimenga ya ungudi ya ngombe a kwa Yave. 6 Mose obongele ndambu a menga, osidi mo mu pidi, e yaka ndambu a menga ozazidi mo vana ziku. 7 Obongele nkand’a kangu yo tanga wo mu nding’a ngolo kuna kwa nkangu. b O nkangu uvutwidi vo: “Mawonso kavovele o Yave vanga tuvanga mo, lemvokela tukunlemvokela.” c 8 Muna kuma kiaki, Mose obongele menga, ozazidi mo kwa nkangu d yo vova vo: “Omama i menga ma kangu dina Yave kakangidi yeno mun’owu wa mvovo miami miawonso.” e 9 Mose yo Arone, Nadabi yo Abiu yo 70 lwa akuluntu a Isaele batombokele kuna mongo, 10 bamwene Nzambi a Isaele. f Vana kadiete vakedi nze vau vayalwa tadi dia safire, vatoma velela nga zulu. g 11 Nzambi kavangidi mbi ko kwa afidi awaya a wan’a Isaele, h bamwene monameso kia Nzambi aludi, badidi yo nua. 12 Yave ovovese Mose vo: “Tomboka kwa mono kuna moˆ ngo, kala kuna. Ikuvana e babu ya matadi ina isoneka e nsiku ye nkanikinu muna kubalonga.” i 13 Muna diadi, Mose otombokele yo Yosua wa nsadisi andi, j Mose otombokele kuna mongo a Nzambi aludi. k 14 Kansi, ovovese akuluntu vo: “Nutuvingila ovava yavana tuvutuka kwa yeno. l O Arone yo Kure m bena yeno. Konso ndiona una ye diambu kenda kwa yau.” n 15 I bosi, Mose otombokele kuna mongo ekolo e tuti diafukanga o mongo. o 16 O nkembo a Yave p ukedi vana Mongo a Sinai, q e tuti difukidi o mongo mu lumbu sambanu. Muna lumbu kiansambwadi, Nzambi obokele Mose tuka vana kati kwa tuti. 17 Kuna kwa Aneyisaele ana batalanga, e mpw’a nkembo a Yave yakala nga nlaku a tiya vana ntandu a mongo. 18 I bosi, Mose okotele

145 muna tuti, otombokele kuna mongo. a Mose okele kuna mongo lumbu 40, fuku yo mwini. b Yave ovovese Mose vo: 2 “Zayisa nkangu a Isaele bakutika lukau mu kuma kiame; nutambula lukau lwame kwa konso muntu osonga ntim’a mvevo. c 3 Lwalu i lukau nutambula kwa yau: wolo, d palata, e nsongo, f 4 nsinga mia bule, nsinga mia mika mia se kia nduwa, nsinga mia mbwaki akongola,1 lino yambote, mika mia nkombo, 5 nkanda mia mameme ma makoko miavubwa mu se kiambwaki, nkanda mia takasi,1 mabaya ma akasia, g 6 mazi ma minda, h balasamu ya vangila mazi mankusa1i ye ndumbu ansunga, j 7 matadi ma onise ye matadi mankaka mesiwa muna kidukula k ye muna babu kia tulu.1l 8 Bantungila nzo avauka, omono ikala vana kati kwau. m 9 Nutunga e saba ye salanganu yandi yawonso, nutungila kio muna mpila1 ikunusonga. n 10 “Bevanga e nkela ya mabaya ma akasia, yinkoso1 yole ye ndambu muna lambuka, kinkoso kimosi ye ndambu muna yalumuka, kinkoso kimosi ye ndambu muna zanguka. o 11 I bosi, lenga yo wolo walembi sangwa lekwa. p Lenga muna kati yo kuna mbazi, ofwete tula mvind’a wolo muna kinzieta kiandi kiawonso. q ´ 12 Vanga nlunga nya mia wolo mu kuma kia nkela, lamika mio ´ muna malu mau maya ma nkela; nlunga miole oku ndambu eyi, nlunga miole kuna ndambu ina. 13 Vanga mbindi zole za mabaya ma akasia, lenga zo wolo. r 14 Kotesa e mbindi muna nlu-

25

25:4 1 Yovo “mbwaki-mbwaki.” 25:5 1 Yovo “mbw’a mbu.” 25:6 1 I sia vo, mazi masadilwanga muna tumbika muntu. 25:7 1 Yovo “kintulu.” 25:9 1 Yovo “mun’owu wa fwaniswa.” 25:10 1 E kinkoso kimosi, centimetro 44,5. Tala Nku. B14.

LUVAIKU 25:1-28 KAPU 24 a Luv 19:20 b Luv 34:28 Nsi 9:9

 KAPU 25 c Luv 35:4-9 1Tu 29:9 2Ko 9:7

d Luv 38:24 e Luv 38:25 f Luv 38:3 Luv 38:29

g Luv 36:20 h Luv 27:20 i Luv 30:23-25 j Luv 30:34, 35 k Luv 28:6 l Luv 28:15 m Luv 29:45 1Nti 6:13 Ayi 9:11

n 1Tu 28:12 Mav 7:44 Ayi 8:5 Ayi 9:9

o Luv 37:1-5 p Ayi 9:4 q Luv 30:1, 3 r Luv 30:1, 5 1Tu 15:15

 Ndambu ya 2 a 1Nti 8:8 b Luv 31:18 Luv 40:20 1Nti 8:9 Ayi 9:4

c Luv 37:6-9 d 1Sa 4:4 Ayi 9:5

e 1Nti 8:7 1Tu 28:18

f Luv 40:20 Ayi 9:4, 5

g Luv 30:6 Lev 16:2 Nta 7:89 Afu 20:27 Nk 80:1

h Luv 40:22 Lev 24:6 Nta 3:30, 31 Ayi 9:2

i Luv 37:10-15

nga mina muna ndambu za Nkela, kimana zanatinuanga e Nkela. 15 E mbindi zifwete kala muna nlunga mia Nkela; ke zifwete katulwa ko. a 16 Tula muna Nkela e Kimbangi ikuvana. b 17 “Vanga fukwa kia wolo walembi sangwa lekwa, yinkoso yole ye ndambu muna lambuka, kinkoso kimosi ye ndambu muna yalumuka. c 18 Vanga akelubi wole awolo; ubavangila muna malutelo yo kubatula vana nsuka zau zole za fukwa. d 19 Tula nkelubi mosi kuna konso nsuk’a fukwa, tula akelubi vana nsuka zau zole. 20 O mave mole ma konso nkelubi mafwete yalumuka vana ntandu, bafukila e fukwa muna mave mau; e bafwete kala mantalani. E ndose za akelubi zifwete tala vana fukwa. 21 Tula e fukwa f vana ntandu a Nkela, muna Nkela tula mo Kimbangi kina ikuvana. 22 Vana ntandu a fukwa, i vana ikuyisunzulwila kwa ngeye yo vovana yaku. g Vana kati kw’akelubi wole bena vana nkel’a Kimbangi, i vana ikuzayisila e nkanikinu miawonso mina osamuna kwa Aneyisaele. 23 “Vanga mpe meza h ma mabaya ma akasia, yinkoso yole muna lambuka, kinkoso kimosi muna yalumuka, kinkoso kimosi ye ndambu muna zanguka. i 24 Lenga mo wolo walembi sangwa lekwa, vanga mvind’a wolo muna kinzieta kiandi. 25 Tula e baya dia yalumuka kwa kandazi kia koko1 muna kinzieta kia meza yo mvind’a wolo muna kinzieta kia baya. 26 Vanga nlu´ nga nya mia wolo mu kuma kia meza, lamika mio muna konko ´ ya, muna mwasiwa malu mau ´ maya. 27 E nlunga mifwete laˆ mikwa lukufi ye baya, i muna mukoteswa e mbindi zole za natina o meza. 28 Vanga mbindi 25:25 1 Tezo kia centimetro 7,4. Tala Nku. B14.

LUVAIKU 25:29–26:8 zole za mabaya ma akasia, lenga zo wolo, i zau nunatina e meza. 29 “Vanga mpe malonga ye makopo mandi, mbidika ye pidi yandi ina iyitidilwa lukau lwa ndua. Vangila yo muna wolo walembi sangwa lekwa. a 30 Osia e mbolo za lutambiku vana meza ova ndose ame ntangwa zawonso. b 31 “Vanga zangikilwa kia minda c kia wolo walembi sangwa lekwa. E zangikilwa kia minda kifwete vangilwa mu malutelo. E telamesenua kiandi, vimbu diandi, tayi yandi, makopo mandi, ngonge zandi ye mvuma zandi, yawonso ifwete kala yayikakiana se lekwa kimosi. d 32 Tayi sambanu ituka muna vimbu: tayi tatu ya zangikilwa kia minda oku ndambu eyi, tayi tatu ya zangikilwa kia minda kuna yaka ndambu. 33 Muna konso tayi kia ndambu eyi, mukala ye makopo tatu mekala nze mvuma za amande vana ntandu a konso ngonge ye mvuma zilandanene; muna konso tayi kia ndambu ina, mukala ye makopo tatu mekala nze mvuma za amande vana ntandu a konso ngonge ye mvuma zilandanene. I wau wuwu ukala e tayi yawonso ituka muna vimbu dia zangikilwa kia minda. 34 Muna vimbu dia zangikilwa kia minda mufwete kala ´ ye makopo ya mekala nze mvuma za amande, vana ntandu a konso ngonge ye mvuma zilandanene. 35 Kuna nsi a tayi yole yantete ituka muna vimbu, kukala ye ngonge mosi; kuna nsi a tayi yole yanzole kukala ye ngonge mosi; kuna nsi a tayi yole yantatu kukala ye ngonge mosi; mu kuma kia tayi sambanu ituka muna vimbu dia zangikilwa kia minda. 36 E ngonge, tayi ye zangikilwa kia minda kiawonso kifwete kala se lekwa kimosi, kiavangilwa muna wolo walembi sangwa lekwa, watutwa muna malutelo. e 37 Vanga minda nsa-

146 KAPU 25 a Luv 37:16 Nta 4:7 1Nti 7:48, 50

b Lev 24:5, 6 1Sa 21:6 1Tu 9:32 2Tu 13:11 Mat 12:4

c Luv 40:24 1Nti 7:48, 49 Ayi 9:2

d Luv 37:17-24

e Nta 8:4 

Ndambu ya 2 a Luv 30:8 Lev 24:2, 3 Nta 8:2 2Tu 13:11

b Nta 4:9

c Luv 39:42 Nta 8:4 Mav 7:44 Ayi 8:5

 KAPU 26 d Ayi 8:5 Ayi 9:9, 11

e Luv 36:8-13

f Tuk 3:24 Nk 99:1

g Nta 4:25

h Luv 39:33, 34

i Luv 35:26

j Luv 36:14-18

mbwadi misiwa vana zangikilwa kia minda, emi miminika kuna ntwala vava mikala miakwama. a 38 E ziminua ya minda ye lekwa yandi ya natina o ntoto ampolo ifwete kala ya wolo walembi sangwa lekwa. b 39 E zangikilwa kia minda, kumosi ye salanganu yayi ifwete vangilwa mu talanta mosi1 ya wolo walembi sangwa lekwa. 40 Toma keba kimana wavangila yo mun’owu wa mpila1 osongelo vana mongo. c “Vangila e saba d mu nlele kumi mia nsinga miasietwa mia lino yambote, nsinga mia bule, nsinga mia mika mia se kia nduwa ye nsinga mia mbwaki akongola.1 Ofwete mo tunga e fwaniswa e ya akelubi. f 2 Konso nlele a saba ukala ye yinkoso1 28 muna lambuka, yinkoso 4 muna yalumuka. E nlele miawonso mia saba mifwete kala tezo kimosi. g 3 Nlele ntanu mia saba miyikakeswa yo kala se nlonga mosi, e miaka nlele tanu mia saba miyikakeswa yo kala se nlonga mosi. 4 Vanga mavundu ma nsing’a bule muna nswiku a nlele wina kuna nsuk’a nlonga; vanga diau adimosi muna nswiku a nlele wina kuna nsuk’a nlonga wankaka, vana veyikanena e nlonga miau miole. 5 Vanga mavundu 50 mu nlele umosi, mavundu 50 muna nswiku a nlele wankaka, kimana mavundu makala mantalani vana veyikanena e nlonga miau miole. 6 Vanga kangilwa 50 ya wolo, yikakesa e nlonga miole mia nlele a saba muna kangilwa, muna mpila yayi e saba kikala se lekwa kimosi. h 7 “Vanga mpe nlele muna mika mia nkombo i mikala se fukwa vana ntandu a saba. Nlele 11 mia saba ovanga. j 8 Konso

26

25:39 1 E talanta mosi, yilo 34,2. Tala Nku. B14. 25:40 1 Yovo “mun’owu wa fwaniswa.” 26:1 1 Yovo “mbwakimbwaki.” 26:2 1 E kinkoso kimosi, centimetro 44,5. Tala Nku. B14.

147 nlele a saba ukala ye yinkoso 30 muna lambuka, yinkoso 4 muna yalumuka. E nlele 11 mia saba, miawonso mifwete kala tezo kimosi. 9 Yikakesa mintanu muna nlele miami mia saba, yikakesa mpe nlele sambanu miankaka mia saba, bundika o nlele una wasambanu wina kuna ndose a saba. 10 Ofwete tobola mavundu 50 muna nswiku a nlele a saba una kuna nsuk’a nlonga, mavundu 50 muna nswiku a nlele a saba una kuna nsuk’a nlonga wankaka, vana veyikanena e nlonga miau miole. 11 Vanga kangilwa 50 ya nsongo, kotesa e kangilwa muna mavundu muna yikakesa e nlonga miau miole mia nlele, miawonso mikituka se fukwa kimosi kia saba. 12 E tini kisuva kia nlele mia saba kikala se veta. O kati-kati kwa nlele kusuva kuyengalala kuna nim’a saba. 13 Kuna konso luvati kusuva kinkoso kimosi muna lambuka kwa nlele, kiayengalala kikala mu fukila e saba. 14 “Vanga mpe fukwa kia saba muna nkanda mia mameme ma makoko miavubwa mu se kiambwaki, vana ntandu a fukwa kiokio, tenseka vo fukwa kia nkanda mia takasi.1a 15 “Vanga valanganza ya mabaya b ya saba muna mabaya ma akasia, ina itelameswa. c 16 Konso valanganza kia mabaya kika´ la ye yinkoso kumi muna la, kinkoso kimosi ye ndambu muna yalumuka. 17 Konso valanganza kia mabaya kikala ye malu mole matalana. I wau wuwu ovangila e valanganza yawonso ya mabaya ya saba. 18 Valanganza 20 ya mabaya ovanga mu kuma kia ndambu a sude ya saba. 19 “Vanga telamesenua 40 ya palata, d ina ikala kuna nsi a valanganza 20 ya mabaya: telamesenua yole kuna nsi a valanga26:14 1 Yovo “mbw’a mbu.”

LUVAIKU 26:9-31 KAPU 26 a Luv 36:19

b Nta 4:29, 31

c Luv 36:20-23

d Nta 3:36 

Ndambu ya 2 a Luv 36:24-26

b Luv 36:27-30

c Luv 36:31-33

d Luv 12:35, 36 Luv 36:34

e Luv 19:3 Luv 25:9 Mav 7:44 Ayi 8:5

f Luv 36:35, 36 Luk 23:45 Ayi 6:19 Ayi 9:3 Ayi 10:19, 20

nza kimosi kia mabaya mu kuma kia malu mandi mole, telamesenua yole kuna nsi a konso valanganza kia mabaya kilanda mu kuma kia malu mandi mole. a 20 Kuna ndambu yankaka ya saba, kuna node, vanga valanganza 20 ya mabaya 21 ye 40 ma telamesenua yau ya palata. Telamesenua yole kuna nsi a valanganza kimosi kia mabaya, telamesenua yole kuna nsi a konso valanganza kia mabaya kilanda. 22 Kuna nim’a saba, kuna weste, vanga valanganza sambanu ya mabaya. b 23 Vanga valanganza yole ya mabaya ikala se malunzi ma konko yole kuna nim’a saba. 24 E valanganza yole ya mabaya ifwete bundakeswa tuka kuna nsi yakuna ntandu, yamuna nlunga wantete. I wau wuwu ovangila yo, ikala se malunzi ma konko yole ya saba. 25 Ozevo, vekala ye valanganza nana ya mabaya ye telamesenua yau 16 ya palata. Telamesenua yole kuna nsi a valanganza kimosi kia mabaya, telamesenua yole kuna nsi a konso valanganza kia mabaya kilanda. 26 “Ovanga mbindi za mabaya ma akasia: mbindi tanu mu kuma kia valanganza ya mabaya ya ndambu eyi ya saba, c 27 mbindi tanu mu kuma kia valanganza ya mabaya ya ndambu yankaka ya saba ye mbindi tanu mu kuma kia valanganza ya mabaya kuna ndambu a weste a saba, kuna nima. 28 E mbindi ikambama vana kati kwa valanganza ya mabaya ifwete tuka oku nsuka eyi yakuna nsuka ina. 29 “E valanganza ya mabaya ofwete yo lenga e wolo, d lamika yo e nlunga mia wolo muna muviokela e mbindi, e mbindi lenga zo e wolo. 30 Ofwete telamesa e saba muna mpila ina osongelo kuna mongo. e 31 “Vanga rido f muna nsinga mia bule, nsinga mia mika mia se kia nduwa, nsinga mia mbwaki

LUVAIKU 26:32–27:15 akongola,1 nsinga miasietwa mia lino yambote. Muna rido mufwete tungwa e fwaniswa ya akelubi. 32 Yengeleka yo muna malunzi ´ ya ma akasia malengwa e wolo. E vakikilwa muna malunzi ifwete kala ya wolo. O malunzi mafwete ´ siwa mu telamesenua ya ya palata. 33 Oyengeleka e rido kuna nsi a kangilwa, nata e nkel’a Kimbangi a kuna nim’a rido. E rido ivambula e Fulu Kiavauka b ye Fulu Kisundidi o Vauka. c 34 Ofwete tula e fukwa vana ntandu a nkel’a Kimbangi, vana Fulu Kisundidi o Vauka. 35 “Sia o meza vana Fulu Kiavauka,1 e zangikilwa kia minda d kikala mantalani yo meza kuna ndambu a sude ya saba; o meza osia mo kuna ndambu a node. 36 Ovanga rido ya mwelo a saba muna nsinga mia bule, nsinga mia mika mia se kia nduwa, nsinga mia mbwaki akongola,1 nsinga miasietwa mia lino yambote. e 37 Vanga malunzi tanu ma nti a akasia mu kuma kia rido, lenga mo e wolo. E vakikilwa muna malunzi ifwete kala ya wolo, ofwete vanga mpe telamesenua tanu ya nsongo mu kuma kia malunzi. “Vanga ziku dia mabaya ma akasia; f difwete kala ye yinkoso1 tanu muna lambuka, yinkoso tanu muna yalumuka. E ´ ndambu zau ya za ziku zifwete kala zafwanana, difwete kala ye yinkoso tatu muna zanguka. g ´ 2 Vanga mpoka h ya muna konko ´ ya ya ziku; zifwete kala zalamama vana ziku, e ziku lenga dio e nsongo. i 3 Vanga yinzu ya katulwila ntoto ampolo1 a ziku, vanga mpe pawu, pidi yanene, nso-

27

148

e Luv 38:9-15

ma ye lekwa ya natina tiya; e salanganu yawonso ya ziku vangila yo mu nsongo. a 4 Vanga yangilwa kia nsongo mu kuma kia ´ ziku, sia nlunga nya mia nsongo muna yangilwa, muna ko´ nko yandi yau ya. 5 Tula e yangilwa muna kati, kuna nsi a mvinda wazieta e ziku. E yangilwa kifwete lwaka yavana katikati kwa ziku. 6 Vanga mbindi zole muna mabaya ma akasia mu kuma kia ziku, lenga mio e nsongo. 7 E mbindi zazi zifwete koteswa muna nlunga, kimana vava e ziku dinatwa, e mbindi zakala muna ndambu zole za ziku. b 8 Ovangila e ziku nga nkela yakondwa fukwa ye sina, vangila yo muna mabaya. Vangila e ziku muna mpila ina isongele kuna mongo. c 9 “Vanga yanzala kia saba. d Kuna ndambu a sude, e yanzala kikala ye rido ya nsinga miasietwa mia lino yambote, e ndambu yoyo ikala ye yinkoso 100. e 10 Ikala yo malunzi 20 ye telamesenua 20 ya nsongo. E vakikilwa muna malunzi ye yikakeselwa1 yau ifwete kala ya palata. 11 Kuna ndambu a node kukala mpe ye rido ya yinkoso 100 muna lambuka, kumosi ye malunzi mandi 20 ye telamesenua yandi 20 ya nsongo, e vakikilwa ye yikakeselwa1 ya malunzi ifwete kala ya palata. 12 Kuna ndambu a weste kukala ye rido mu kuma kia yinkoso 50 ma yalumuka kwa yanzala, kukala ye malunzi kumi ye telamesenua kumi. 13 O yalumuka kwa yanzala kuna ndambu a este, kuna kuvaikilanga e ntangwa, yinkoso 50. 14 Kuna koko kwalunene kwa mwelo a yanzala, kukala ye rido ya yinkoso 15, malunzi tatu ye telamesenua tatu. f 15 Kuna koko kwalumonso kwa mwelo a yanzala, kuka-

f Luv 39:33, 40

27:10, 11 1 Yovo “nlunga; vakikilwa,” muna yikakesela lekwa.

KAPU 26 a 1Nti 8:6

b Luv 40:22, 26

c Luv 40:21 Lev 16:2 1Nti 8:6 Ayi 9:2-4 Ayi 9:12, 24

d Lev 24:2, 3 1Nti 7:48, 49

e Luv 36:37, 38 

KAPU 27 f Luv 40:29 2Tu 4:1 Ayi 13:10

g Luv 38:1-7

h Lev 4:25

i 1Nti 8:64 

Ndambu ya 2 a 1Nti 7:45

b Nta 4:14, 15

c Luv 25:40 1Tu 28:12 Mav 7:44 Ayi 8:5

d Luv 40:8

26:31, 36 1 Yovo “mbwaki-mbwaki.” 26:35 1 Mvovo wa sina: “kuna mbazi a rido.” 27:1 1 E kinkoso kimosi, centimetro 44,5. Tala Nku. B14. 27:3 1 Yovo “ntoto ampolo a mazi,” i sia vo, ntoto ampolo wasangana yo mazi ma yimenga.

1Nti 6:36

149 la ye rido ya yinkoso 15, malunzi tatu ye telamesenua tatu. 16 “O mwelo a yanzala ufwete kala ye rido ya yinkoso 20 muna lambuka, yavangilwa muna nsinga mia bule, nsinga mia mika mia se kia nduwa, nsinga mia mbwaki akongola1 ye nsinga miasietwa mia lino yambote, a ufwete kala ye malunzi ´ ´ ya ye telamesenua ya. b 17 Malunzi mawonso mezunga e yanzala mekala ye yikakeselwa ya palata ye vakikilwa ya palata, kansi e telamesenua ifwete kala ya nsongo. c 18 O lambuka kwa yanzala kufwete kala kwa yinkoso 100, d yinkoso 50 muna yalu´ muka, yinkoso tanu muna la. Vangila e rido a yanzala muna nsinga miasietwa mia lino yambote, e telamesenua yandi ifwete kala ya nsongo. 19 E salanganu yawonso isadilwa muna salu ya saba, kumosi ye mpalu za saba ye mpalu zawonso za yanzala, zifwete kala za nsongo. e 20 “Kanikina Aneyisaele batwasila mazi mavelela ma olive yatutwa mu kuma kia minda, kimana malemesanga e minda ntangwa zawonso. f 21 Muna saba kia wananina, kuna mbazi a rido ina lukufi ye Nkel’a Kimbangi, g o Arone yo wan’andi amakala bevanga nkubika kimana e minda miakala miakwama tuka fuku yamuna mene vana ndose a Yave. h Owau nkanikinu wa mvu ke mvu ufwete lemvokelwa kwa Aneyisaele muna mbandu zau zawonso. i “Bokela mpangi aku Arone vana vena Aneyisaele, kumosi yo wan’andi amakala, kimana kansadila se nganga j—Arone k kumosi yo wan’andi: l Nadabi, Abiu, m Elaza yo Itama. n 2 Vangila Arone wa mpangi aku mvuatu miavauka kimana kazitiswa yo vienga. o 3 Vovesa akwa

28

27:16; 28:5, 6, 8 1 Yovo “mbwaki-mbwaki.”

LUVAIKU 27:16–28:12 KAPU 27 a Luv 35:25 b Luv 38:18, 19 c Luv 38:17 d Luv 27:9 e Luv 38:20 Nta 3:36, 37

f Luv 39:33, 37 Lev 24:1-3

g Luv 26:33 Luv 40:3 Ayi 9:2, 3

h Luv 30:8 i Nta 18:23 

KAPU 28 j Lev 8:2 Ayi 5:1

k Ayi 5:4 l Luv 6:23 1Tu 6:3

m Lev 10:1 Nta 26:61

n Luv 38:21 Lev 10:16 1Tu 24:2

o Luv 29:5 Lev 8:7

 Ndambu ya 2 a Luv 31:6 Luv 36:1

b Luv 39:8, 15 Lev 8:8

c Luv 39:2 d Luv 39:22 e Luv 39:27, 28 Luv 39:30, 31 Lev 8:9

f Luv 39:27, 29 Lev 8:7

g Luv 39:2-5 h Luv 29:5 i Luv 35:5, 9 Luv 35:27

j Luv 1:1-4 k Luv 39:6, 14

umbangu1 awonso, ana yazadisa yo mwand’a ngangu, a bavanga mvuatu mia Arone kimana kayekolwa kwa mono,2 kansadila se nganga. 4 “Emiami i mvuatu bevanga: babu kia tulu,1b kidukula, c yunga kia kondwa o moko, d mvuela ya kare-kare, mpu a nlele e ye mponda; f bevanga e mvuatu miami miavauka mu kuma kia mpangi aku Arone yo wan’andi amakala, kimana kansadila se nganga. 5 Akwa umbangu bafwete sadila wolo, nsinga mia bule, nsinga mia mika mia se kia nduwa, nsinga mia mbwaki akongola1 ye lino yambote. 6 “Bafwete vangila kidukula muna nsinga mia wolo, nsinga mia bule, nsinga mia mika mia se kia nduwa, nsinga mia mbwaki akongola,1 nsinga miasietwa mia lino yambote. g 7 E kidukula kifwete kala ye tenda yole yalamikwa vana mavembo mu yikakesa e nsuka zole za konso vembo. 8 E mponda h ina ikangwa muna kidukula kimana yasimbinina yo, ifwete vangilwa muna lekwa yau ayimosi: nsinga mia wolo, nsinga mia bule, nsinga mia mika mia se kia nduwa, nsinga mia mbwaki akongola1 ye nsinga miasietwa mia lino yambote. 9 “Bonga matadi mole ma onise i yo vosona mo e nkumbu za wan’a Isaele,1j 10 nkumbu sambanu muna tadi dimosi ye nkumbu sambanu muna diaka tadi, mun’owu wa ngutuka zau. 11 O mvosoni a matadi ovosona e nkumbu za wan’a Isaele muna matadi mau mole nze una uvosonuenuang’e dimbu. k I bosi, ongeye zungisa mo e simbininua ya wolo. 12 Tula matadi mau mole vana tenda ya kidukula ina vana mavembo, mekala se 28:3 1 Mvovo wa sina: “akwa ntim’a ngangu.” 2 Yovo “kimana kavaulwa.” 28:4 1 Yovo “kintulu.” 28:9 1 Isaele i nkumbu yankaka ya Yakobo.

LUVAIKU 28:13-32 matadi ma luyindulu kwa wan’a Isaele. a O Arone kafwete nata e nkumbu zau vana ndose a Yave, vana tenda yole ya mavembo, se luyindulu. 13 Vanga simbininua ya wolo 14 ye ngonzi zole za wolo walembi sangwa lekwa, zasietwa nga nsinga, b ofwete kanga e ngonzi zasietwa muna simbininua. c 15 “Tuma nkwa umbangu wa tunga nlele kavanga babu kia tulu kia mfundisa. d Kifwete vangilwa nze kidukula, muna nsinga mia wolo, nsinga mia bule, nsinga mia mika mia se kia nduwa, nsinga mia mbwaki akongola1 ye nsinga miasietwa mia lino yambote. e 16 Vava e babu kia tulu kibundikwa, e ndambu zau ´ ya zifwete kala zafwanana, lutama lumosi1 muna lambuka ye lutama lumosi muna yalumuka. 17 Muna babu kia tulu sia mo matadi mavakama muna simbini´ nua, vanga nlonga nya mia matadi. Muna nlonga wantete: tadi dia rubi, dia topaze ye dia emeraude. 18 Muna nlonga wanzole: tadi dia tokwase, dia safire ye dia yasepi. 19 Muna nlonga wantatu: tadi dia lesheme,1 dia angate ye dia ametisite. 20 Muna ´ nlonga wa nya: tadi dia kerusolito, dia onise ye dia yade. Mafwete siwa muna simbininua ya wolo. 21 O matadi mekala mun’owu wa nkumbu 12 za wan’a Isaele. Konso tadi difwete vosonua nze dimbu, konso nkumbu isunzula kanda dimosi muna makanda 12. 22 “Vanga ngonzi zasietwa za wolo walembi sangwa lekwa mu kuma kia babu kia tulu. f 23 Vanga nlunga miole mia wolo mu kuma kia babu kia tulu, tula e 28:15 1 Yovo “mbwaki-mbwaki.” 28:16 1 Tezo kia centimetro 22,2. Tala Nku. B14. 28:19 1 E tadi diadi diantalu ke dizayakene ko, nanga dilenda kala vo tadi dia ambere, yasinte, opale yovo turemaline.

150 KAPU 28 a Luv 39:7

b Luv 39:15

c Luv 39:18

d Luv 28:30 Lev 8:8 Nta 27:21

e Luv 39:8-14

f Luv 39:15-18 

Ndambu ya 2 a Luv 39:19-21

b Luv 28:8 Lev 8:7

c Lev 8:8 Nta 27:21 Nsi 33:8 1Sa 28:6 Eze 2:62, 63

d Luv 39:22-26 Lev 8:7

nlunga miole muna nsuka zole za babu kia tulu. 24 Kanga e nsinga miole mia wolo muna nlunga miole mina muna nsuka za babu kia tulu. 25 Kotesa e nsuka zole za nsinga miau miole muna simbininua yau yole, sia yo vana tenda ya mavembo ma kidukula, oku ntwala. 26 Vanga nlunga miole mia wolo, sia mio muna nsuka zau zole za ndambu ibundikwa ya babu kia tulu, eyi italana ye kidukula. a 27 Vanga diaka nlunga miole mia wolo yo sia mio oku ntwal’a kidukula, vana yanda tenda yole ya mavembo, lukufi ye fulu kiayikanena, vana ntandu a mpond’a1 kidukula. b 28 Muna sikidisa e babu kia tulu vana fulu kiandi, ofwete kanga nsing’a bule tuka muna nlunga mia babu kia tulu yamuna nlunga mia kidukula. Ediadi disadisa e babu kia tulu kiasikila vana fulu kiandi, vana ntandu a kidukula, vana ntandu a mponda. 29 “Vava Arone kekota vana Fulu Kiavauka, kafwete nata e nkumbu za wan’a Isaele muna babu kia tulu kia mfundisa vana ntim’andi, se luyindulu vana ndose a Yave ntangwa zawonso. 30 Osia e Urimi ye Tumimi1c muna babu kia tulu kia mfundisa, ikala vana ntandu a ntim’a Arone vava kekota vana ndose a Yave. Muna mpila yayi, Arone onata vana ntim’andi e lekwa yayi yafundisila Aneyisaele, vana ndose a Yave ntangwa zawonso. 31 “E yunga kiakondwa o moko kia kidukula, kiawonso vangila kio muna nsinga mia bule. d 32 E yunga kifwete kala ye vundu dia kotesela o ntu vana kati. E vundu dikala yo mvinda muna kinzieta kiandi kiawonso, o mvinda ufwete tungwa kwa nkwa 28:27 1 Yovo “tenda kia kanga mu luketo kiatoma tungwa muna umbangu.” 28:30 1 Tala Nsas’a Mvovo.

151 umbangu. E vundu dikala nze dia kinkutu kia sengwa,1 kimana dialembi tiazuka. 33 Vanga nganata1 muna kinzieta kiawonso kia nswiku a yunga, vangila zo mu nsinga mia bule, nsinga mia mika mia se kia nduwa ye nsinga mia mbwaki akongola.2 Landakesa e nganata ye ngunga za wolo. 34 Landakesa ngung’a wolo ye nganata, ngung’a wolo ye nganata,1 muna kinzieta kiawonso kia nswiku a yunga kiakondwa o moko. 35 Arone kafwete kio vuata mu sala se nganga,1 ´ e zu dia ngunga difwete wakana vava kekota vana fulu kiavauka vana ndose a Yave ye vava kevaika, kimana kalembi fwa. a 36 “Vanga lukandala lwakezima lwa wolo walembi sangwa lekwa. Nze una uvosonuenuang’e dimbu, vosona mo vo: ‘O vauka kwa Yave.’ b 37 Kanga lukandala muna mpu a nlele c mu nsing’a bule; ke lufwete katuka vana lose lwa mpu a nlele ko. 38 Lukandala lukala vana nkut’a lose lwa Arone. O Arone yandi okala nkwa kuma avo muntu osadidi lekwa yavauka mu mpila yambi, d e lekwa ina Aneyisaele bevana se lukau lwavauka. Lukandala ke lufwete katuka vana nkut’a lose lwa Arone ko, kimana bavua e dienga vana ndose a Yave. 39 “Vanga mvuela ya karekare muna nsinga mia lino yambote, vanga mpu a nlele muna nsinga mia lino yambote, vanga mpe mponda. e 40 “Ovangila mpe wan’a Arone e mvuela, mponda ye fukilwa ya ntu, f kimana bazitiswa yo vienga. g 41 Ovuika Arone wa mpangi aku yo wan’andi, ubakusa o mazi vana 28:32 1 Kinkutu kivuatanga makesa muna kuyitanina muna vita. 28:33, 34 1 I sia vo, bundu kina nze ngavua yovo mfuluta. 28:33 2 Yovo “mbwaki-mbwaki.” 28:35 1 Yovo “mu sala e salu.”

LUVAIKU 28:33–29:9 KAPU 28 a Lev 16:2 Nta 18:7

b Luv 39:30, 31 Lev 8:9 1Tu 16:29 Nk 93:5 1Pe 1:16

c Luv 29:6 d Lev 22:9 Nta 18:1

e Luv 28:4 Luv 39:27-29

f Lev 8:13 g Luv 28:2 

Ndambu ya 2 a Luv 29:4, 7 Luv 30:30 Mav 10:38 2Ko 1:21

b Luv 29:8, 9 Lev 8:33 Nta 3:2, 3

c Lev 6:10 

KAPU 29 d Lev 8:2 Nsi 17:1

e Lev 6:20 f Lev 8:26 g Luv 26:36 Luv 40:28 Lev 8:2, 3

h Lev 8:6 Ayi 10:22

i Luv 28:4 Lev 8:7 Lev 16:4

j Luv 28:8 k Luv 28:36 Luv 39:30 Lev 8:9

l Luv 30:23-25 m Lev 8:12 Nk 133:2 Yes 61:1 Mav 10:38

n Luv 28:40 Lev 8:13

ntu, a ubatumbika1b yo kubavaula, oyau bekunsadila se anganga. 42 Ubavangila mpe makupe1 ma lino kimana bafukila e kimpene kiau. c Makupe mama mafwete tuka muna luketo yamuna mabuku-buku.2 43 O wan’a Arone bafwete vuata makupe momo vava bekota muna saba kia wananina yovo vava befinama vana ziku mu sadila vana fulu kiavauka, kimana balembi vanga vilwa yo fwa. Owau nkanikinu wa mvu ke mvu kwa yandi ye mbongo andi ikunlandila. “I wau wuwu ovanga muna kubavaula kimana bansadila se anganga: Bonga mwan’a ngombe a koko yo mameme mole ma makoko makondwa e fu, d 2 mbolo zakondwa mfuna, mbolo zakondwa mfuna zina nze nlunga, zasangwa o mazi, mbolo zababama zakondwa mfuna, zakuswa o mazi. e Vangila e mbolo zozo muna mfumfu ya witi, 3 tula zo muna mbangu, sunzula zo ova ntadisi ame muna mbangu f kumosi ye ngombe yo mameme mole ma makoko. 4 “Sunzula Arone yo wan’andi amakala vana mwelo a saba kia wananina, g ubasukula muna maza. h 5 I bosi, obonga e mvuatu i yo vuika Arone e mvuela, yunga kiakondwa o moko kia kidukula, kidukula ye babu kia tulu; ofwete toma kanga e mponda ya kidukula muna luketo lwandi. j 6 Osia e mpu a nlele vana ntu andi, tula mpe sinsu kiavauka kia kukiyekola1 vana mpu a nlele; k 7 bonga mazi mankusa,1l yitila mo vana ntu andi yo kunkusa. m 8 “I bosi, twasa o wan’andi oku ntwala, ubavuika e mvuela n 9 yo kubakanga e mponda, o

29

28:41 1 Mvovo wa sina: “zadisa o koko kwau.” 28:42 1 Yovo “mvuatu a nsi.” 2 Yovo “matanganga.” 29:6 1 Yovo “kolowa yavauka.” 29:7 1 I sia vo, mazi masadilwanga muna tumbika muntu.

LUVAIKU 29:10-26 Arone yo wan’andi, ubatula e fukilwa ya ntu. Muna mpila yayi, e kinganga kikituka se kiau, owau nkanikinu ame wakwele mvu. a I wau wuwu otumbikila Arone yo wan’andi kimana basala se anganga.1b 10 “Sunzula e ngombe a koko vana saba kia wananina, o Arone yo wan’andi betenseka o moko mau vana ntu a ngombe a koko. c 11 Vondela e ngombe a koko vana ndose a Yave, vana mwelo a saba kia wananina. d 12 Vunga o nlembo aku muna menga ma ngombe a koko, kusa mo muna mpoka za ziku; e yitila menga mawonso mesala vana sina dia ziku. f 13 I bosi, bonga mazi g mawonso mefukanga e ndia, mazi mena vana kimoyo,1 nguba zau zole yo mazi mena vana nguba; yoka yo kimana yafutumuna mwisi vana ziku. h 14 Kansi, e mbizi a ngombe a koko yo nkand’andi ye doti, yoka yo vana tiya kuna mbazi a ndo. Olwalu i lukau lwa sumu. 15 “I bosi, baka meme dimosi dia koko, o Arone yo wan’andi bafwete tenseka moko mau vana ntu a meme diakoko. i 16 Vonda e meme diodio, bonga menga mandi yo zaza mo muna ndambu zawonso za ziku. j 17 Zenga e meme mu tini-tini, sukula e ndia k yo malu mandi, kutika e tini va fulu kimosi, sia yo vamosi yo ntu andi. 18 Ofwete yoka e meme dia koko diawonso, futumuna dio vana ziku. Olwalu i lukau lwa ngioka kwa Yave, nsunga zambote.1l Olwalu i lukau kwa Yave lwayoka vana tiya. 19 “I bosi, bonga e meme diankaka dia koko, Arone yo wan’andi bafwete tenseka moko mau 29:9 1 Mvovo wa sina: “I wau wuwu ozadisila koko kwa Arone yo koko kwa wan’andi.” 29:13 1 Yovo “muna kati.” 29:18, 25 1 Yovo “nsunga zilembekanga; zivuvikanga ntima.” Mvovo wa sina: “zivundisanga.”

152 KAPU 29 a Luv 28:1-3 Luv 28:40, 43 Luv 40:15

b Luv 28:41

c Lev 8:14-17

d Lev 4:3

e Luv 27:2

f Lev 4:7

g Lev 3:17

h Lev 4:8-10

i Lev 1:4 Lev 8:18-21

j Ayi 9:22

k Lev 1:13

l Tuk 8:21 

Ndambu ya 2 a Lev 8:22-24

b Luv 30:23-25

c Lev 8:30

d Lev 3:9, 10

e Lev 8:22 Lev 8:25-28

f Lev 8:29 Nk 99:6

vana ntu a meme. a 20 Vonda e meme dia koko, bonga e ndambu a menga mandi yo tula mo vana nsuk’a kutu kwalunene kwa Arone ye vana nsuka za matu malunene ma wan’andi, tula mo mpe vana nlembo mianene mia moko mau malunene ye vana nlembo mianene mia malu mau malunene, zaza mpe menga muna ndambu zawonso za ziku. 21 I bosi, bonga fimenga muna menga mena vana ziku ye fimazi mankusa,1b zaza mo kwa Arone ye mvuatu miandi, kwa wan’andi ye mvuatu miau, kimana Arone ye mvuatu miandi, o wan’andi ye mvuatu miau, bakala bavauka. c 22 “I bosi, bonga o mazi muna meme dia koko, nkil’a mazi, mazi mana mefukanga e ndia, mazi ma kimoyo,1 e nguba zau zole, mazi mena vana nta´ ndu a nguba d ye to kialunene kia kulu, kadi ediadi i meme dia tumbikila anganga. e 23 Muna mbangu ina ye mbolo zakondwa mfuna eyi ina vana ndose a Yave, bonga mo mpe mbolo yavindumuka, mbolo ina nga nlunga yakuswa o mazi ye mbolo yababama. 24 Ofwete tula e lekwa yayi yawonso vana moko ma Arone ye vana moko ma wan’andi, ongeye zunganisa yo kuna ntwala y’oku nima se lukau lwa zunganisa vana ndose a Yave. 25 I bosi, tambula yo vana moko mau yo yoka yo vana ziku, vana ntandu a lukau lwa ngioka se nsunga zambote1 vana ndose a Yave. Olwalu i lukau kwa Yave lwayoka vana tiya. 26 “I bosi, bonga e tulu kia meme dia koko dia tumbikila anganga, f dina divewa mu kuma kia Arone, zunganisa kio kuna ntwala y’oku nima se lukau lwa zunganisa vana ndose a Yave, kiaki kikala se kunku kia29:21 1 I sia vo, mazi masadilwanga muna tumbika muntu. 29:22 1 Yovo “kati.”

153 ku. 27 Vaula e tulu kia lukau lwa zunganisa ye to kia kunku kiavauka kina kizunganisu, eki kibongelo muna meme dia koko dia tumbikila anganga, a dina ditambikilu mu kuma kia Arone yo wan’andi. 28 E lekwa yayi ikala ya Arone yo wan’andi muna nkanikinu ulemvokelwa kwa Aneyisaele yakwele mvu, kadi kunku kiavauka, kikala se kunku kiavauka kina Aneyisaele bafwete vana. b I kunku kiau kiavauka kwa Yave, kina kituka muna lukau lwau lwa yimenga ya ungudi. c 29 “E mvuatu miavauka d mia Arone, mivuatwa kwa wan’andi e ana bevinga vana fulu kiandi, vava bekuswa yo tumbikwa se anganga. 30 O nganga ona otuka muna wan’andi yo vinga vana fulu kia Arone, ona okota muna saba kia wananina mu sadila vana fulu kiavauka, kafwete vuata e mvuatu miami mu lumbu nsambwadi. f 31 “Bonga e meme dia koko dia tumbikila anganga yo lambila e mbizi andi vana fulu kiavauka. g 32 O Arone yo wan’andi vana mwelo a saba kia wananina bedila e mbizi h a meme ye mbolo zina vana mbangu. 33 Bedia e lekwa ina itambikilu mu kuma kia luyambulwilu lwa masumu ye ntumbikilu au se anganga1 ye muna kubavaula. Kansi, o muntu ona kaven’o nswa ko2 kafwete yo dia ko, kadi lekwa yavauka. i 34 Muna lukau lwa tumbikila anganga, avo vasuvidi mbizi yovo mbolo yamuna mene, yoka yo vana tiya. j Ka ifwete diwa ko, kadi lekwa yavauka. 35 “I wau wuwu ovanga kwa Arone yo wan’andi, mun’owu wa mambu mawonso ikanikini. Lumbu nsambwadi ovanga 29:33 1 Mvovo wa sina: “ye muna nzadisilu a moko mau.” 2 Mvovo wa sina: “nzenza,” i sia vo, muntu una vo katuka mu vumu kia Arone ko.

LUVAIKU 29:27-43 KAPU 29 a Luv 29:22

b Lev 7:34 Lev 10:14

c Lev 7:11, 14

d Luv 28:4

e Nta 20:26

f Lev 8:35

g Lev 8:31

h 1Ko 9:13

i Lev 22:10 Nta 3:10

j Lev 8:32 

Ndambu ya 2 a Lev 8:4, 33

b Luv 30:26, 28 Lev 8:11 Nta 7:1

c Luv 40:10

d 2Tu 2:4 Ayi 7:27 Ayi 10:11

e Nta 28:4-6

f Luv 25:22 Lev 1:1 Nta 17:4

muna kubatumbika se anganga.1 a 36 E lumbu yawonso, otambika ngombe a koko se lukau lwa sumu mu kuma kia luyambulwilu lwa masumu. Velelesa e ziku muna tambika lukau lwalu lwa luyambulwilu lwa masumu, kusa dio o mazi kimana wavaula dio. b 37 Lumbu nsambwadi ovanga mu vana lukau lwa luyambulwilu lwa masumu mu kuma kia ziku. Ofwete dio vaula kimana diakala se ziku diavauka kikilu. c Konso ndiona osadila vana ziku kafwete kala wavauka. 38 “Eyayi i lekwa nutambika vana ziku lumbu yawonso: wan’a mameme wole amakoko a mvu mosi konso lumbu. d 39 Tambika mwan’a meme mosi muna mene, o mwan’a meme ankaka muna nkokela, vitila e tombe kiabukama.1e 40 O mwan’ameme antete okuntambika kumosi ye tini kiakumi kia efa1 ya mfumfu yambote, yasangwa e tini kiaya kia yini2 kia mazi ma olive yatutwa, tini kiaya kia yini ya vinyu se lukau lwa ndua. 41 Otambika mwan’a meme wanzole muna nkokela, vitila tombe kiabukama,1 kumosi ye mbwaza yo tukau twa ndua tuna osadidi muna mene. Otambika yo se nsunga zambote,2 lukau kwa Yave vana tiya. 42 Olwalu i lukau lwa ngioka lutambikwa vana ndose a Yave muna mbandu zeno zawonso, vana mwelo a saba kia wananina, vana ikuyisunzulwila kwa yeno muna mokena yaku vavana. f 43 “I vana ikuyisunzulwila kwa Aneyisaele, e fulu kiakina kikala se kiavauka mu kuma 29:35 1 Mvovo wa sina: “muna zadisa moko mau.” 29:39, 41 1 Mvovo wa sina: “vana kati kwa nkokela zole.” 29:40 1 E efa mosi, litro 22. Tala Nku. B14. 2 E yini mosi, litro 3,67. Tala Nku. B14. 29:41 2 Yovo “nsunga zilembekanga; zivuvikanga ntima.” Mvovo wa sina: “zivundisanga.”

LUVAIKU 29:44–30:20 kia nkembo ame. a 44 Ivaula e saba kia wananina ye ziku, ivaula mpe Arone yo wan’andi b kimana bansadila se anganga. 45 Ikala vana kati kwa nkangu a Isaele, omono ikala Nzambi au. c 46 Bezaya kieleka vo mono i Yave wa Nzambi au, ona wabavaikisa muna nsi ya Engipito kimana yakala vana kati kwau. d Mono i Yave wa Nzambi au. “Vanga e ziku dia yokela e ndumbu; e vangila dio muna mabaya ma akasia. f 2 E ´ ndambu zau ya za ziku zifwete kala zafwanana, kinkoso kimosi1 muna lambuka, kinkoso kimosi muna yalumuka ye yinkoso yole muna zanguka. E mpoka ye ziku ikala se lekwa kimosi. g 3 Lenga dio wolo walembi sangwa lekwa: vana ntandu, muna ndambu zandi zawonso ye muna mpoka zandi; vanga mvind’a wolo muna kinzieta kiandi. 4 Vanga mpe nlunga miole miawolo mu kuma kia ziku, lamika mio kuna nsi a mvind’andi muna ndambu zole ˆ zitalanene, i muna muviokela e mbindi za natina e ziku. 5 Vanga e mbindi zole za mabaya ma akasia, lenga zo wolo. 6 Sia e ziku vana ntwal’a rido ina vana ndambu a nkel’a Kimbangi h ye fukwa kiandi, vana ikuyisunzulwila kwa ngeye. i 7 “Arone j oyokela e ndumbu ansunga k vana ziku, l ofutumuna yo vana ziku konso mene ekolo kekubikanga e minda. m 8 Vava Arone kekwika e minda muna nkokela, vitila tombe kiabukama,1 oyoka e ndumbu. Olwalu i lukau lwa ndumbu lutambikwa ntangwa zawonso vana ndose a Yave muna mbandu zeno zawonso. 9 Ke nufwete vo tambikila ndumbu yalembi vaninua nswa ko n yovo lukau lwa ngioka ngatu lukau lwa mbwaza. Ke nufwete

30

30:2 1 E kinkoso kimosi, centimetro 44,5. Tala Nku. B14. 30:8 1 Mvovo wa sina: “vana kati kwa nkokela zole.”

154 KAPU 29 a Luv 40:34 Nta 12:5 1Nti 8:11

b Lev 22:9 c Luv 25:8 Lev 26:12 Zak 2:11 2Ko 6:16

d Luv 20:2 

KAPU 30 e Luv 40:5 f Luv 37:25-28 g Luv 27:1, 2 Lev 4:7

h Luv 26:33 Ayi 9:3

i Luv 25:22 j 1Tu 23:13 k Luv 30:34, 35 l Nta 16:39, 40 1Sa 2:27, 28 Luk 1:9

m Luv 27:20 n Lev 10:1 2Tu 26:18 Yez 8:11, 12

 Ndambu ya 2 a Lev 16:5, 6 Lev 16:18, 19 Lev 23:27 Ayi 9:7

b Luv 38:25 Nta 1:2 2Sa 24:10, 15

c Lev 27:25 d 2Tu 24:9 Mat 17:24

e Luv 38:26 Nta 1:3 Nta 26:1, 2

f Luv 38:8 Lev 8:11 1Nti 7:38

g Luv 40:7 h Luv 40:30, 31 Ayi 10:22

vo yitila mpe lukau lwa ndua ko. 10 O Arone kafwete tula ndambu a menga ma bulu kia lukau lwa sumu vana mpoka za ziku kimana kavaula dio. Nkumbu mosi muna mvu kevaula e ziku, a muna mbandu zeno zawonso. E ziku divauka kikilu kuna kwa Yave.” 11 I bosi, Yave ovovese Mose vo: 12 “Konso ntangwa osoneka yo tanga lutangu lwa wan’a ˆ Isaele, b konso muntu ovana lukulu kwa Yave mu kuma kia moyo andi vava besonekwa, kimana balembi lwakilwa kwa vuku. 13 I lekwa yayi bevana yau awonso besonekwa: bula kati kwa sekele,1 mun’owu wa sekele ya fulu kiavauka.2c E ngera3 makumole i sekele mosi. E ndambu a sekele i lukau kuna kwa Yave. d 14 Konso muntu wasonekeswa ona una ye mvu 20 yovo vioka, ovana lukau lwa Yave. e 15 O mvuama kalendi vana vioka bula kati kwa sekele ko, o nsukami mpe kalendi kululwilwa e bula kati kwa sekele1 ko se lukau kwa ˆ Yave muna kula2 mioyo mieno. 16 Tambula nzimbu za palata kwa Aneyisaele za luyambulwilu lwa masumu, vana zo muna wete dia salu kia saba kia wananina, kimana zakala se luyindulu vana ndose a Yave mu kuma kia Aneyiˆ saele, muna kula2 mioyo mieno.” 17 Yave ovovese diaka Mose vo: 18 “Vanga longa diampwena dia nsongo ye vuandisilwa kiandi kia nsongo muna kuyisukulwila; f i bosi, tula dio vana kati-kati kwa saba kia wananina ye ziku, tula o maza muna longa. g 19 O Arone yo wan’andi i ˆ muna besukulwila o moko mau yo malu mau. h 20 Avo se bekota muna saba kia wananina yovo 30:13, 15 1 E sekele mosi, grama 11,4. Tala Nku. B14. 30:13 2 Yovo “mun’owu wa sekele yavauka.” 3 E ngera mosi, grama 0,57. Tala Nku. B14. 30:15, 16 2 Mvovo wa sina: “luyambulwilu lwa masumu mu kuma kia.”

155 se befinama vana ziku muna sala yo vana lukau kwa Yave vana tiya, bafwete kuyisukula muna maza kimana balembi fwa. 21 Bafwete sukula o moko yo malu mau kimana balembi fwa, owau ukala se nkanikinu wakwele mvu kwa yandi ye kwa mbongo andi, muna mbandu zau zawonso.” a 22 Yave ovovese diaka Mose vo: 23 “Bonga lekwa isundidi e ˆ nsunga: yilo sambanu ya mo yakangama, yilo tatu ya kinamone, yilo tatu ya kalamuse, 24 yilo sambanu ya kasia, yazongelwa muna sekele ya fulu kiavauka,1b kumosi ye yini mosi2 ya mazi ma olive. 25 I bosi, vanga mazi mavauka mankusa muna lekwa yayi; mafwete vangilwa muna umbangu.1 c Mekala se mazi mavauka mankusa. 26 “Muna mazi mama okusila e saba kia wananina d ye nkel’a Kimbangi, 27 kumosi yo meza ye sadilwa yandi yawonso, zangikilwa kia minda ye sadilwa yandi, ziku dia ndumbu, 28 ziku dia lukau lwa ngioka ye sadilwa yandi yawonso, longa diampwena ye telamesenua kiandi. 29 Vaula e lekwa yayi kimana yakala se yavauka kikilu. e Konso muntu osimba yo kafwete kala wavauka. f 30 Okusa Arone g yo wan’andi, h ubavaula kimana bansadila se anganga. i 31 “Vovesa Aneyisaele vo: ‘O mazi mama mekwamanana kala se mazi mavauka mankusa kwa mono, muna mbandu zeno zawonso. j 32 O mazi mama ke mafwete kuswa mu nitu a muntu ko, ke nufwete landa mpangilu andi ko mu vanga konso lekwa. Kadi o mazi mama mavauka. Mekala se mavauka kwa yeno ntangwa zawonso. 33 Konso mu30:24 1 Yovo “mun’owu wa sekele yavauka.” 2 E yini mosi, litro 3,67. Tala Nku. B14. 30:25, 35 1 Yovo “mun’owu wa umbangu wa mvangi a mazi mansunga.”

LUVAIKU 30:21–31:6 KAPU 30 a 2Tu 4:6 b Nta 3:47 c Luv 37:29 d Luv 40:9 Nta 7:1

e Lev 8:10 f Luv 29:37 g Lev 8:12 h Nta 3:2, 3 i Luv 40:15 j Luv 37:29 1Nti 1:39 Nk 89:20

 Ndambu ya 2 a Luv 30:37, 38 b Luv 25:3, 6 c Luv 37:29 Nk 141:2 Lus 5:8

d Lev 2:13 e Luv 30:31, 32 

KAPU 31 f Luv 37:1 g Luv 35:30-34 1Tu 2:20

h Luv 28:9-11 i 2Tu 2:13, 14 j Luv 38:23 k Luv 36:1

ntu ovanga mazi ma mpila yayi yovo kusa mo kwa muntu kavaninua mo nswa ko,1 kafwete vondwa vana vena nkangu andi.’” a 34 I bosi, Yave ovovese Mose vo: “Bonga o mazi mama mansunga: b matonsi ma setakete, onika, ngalabanu yansunga ye ndumbu a nti a lebona yalembi sangwa lekwa, yawonso ikala tezo kimosi. 35 Vangila e ndumbu muna mazi mama; c ifwete sangilwa kuna umbangu.1 Ifwete siwa mungwa, d ikala yavelela ye yavauka. 36 Tuta e ndambu a lekwa yayi yavana ikituka se mfumfu, sia e ndambu vana ntwal’a Kimbangi muna saba kia wananina, vana ikuyisunzulwila kwa ngeye. Ifwete sunda ovauka kuna kwa yeno. 37 E ndumbu ina ovangila muna lekwa yayi kufwete yo sadila mu kuma kia ngeye kibeni ko. e Ofwete yo badikila se lekwa kiavauka kwa Yave. 38 Konso muntu ovanga´ ndumbu nze yayi kimana kawa e nsunga zandi, kafwete vondwa vana vena nkangu andi.” Yave ovovese diaka Mose vo: 2 “Tala, nsolele1 Besalele f wa kanda dia Yuda, wa mwan’a Uri, wa ntekolo a Kure. g 3 Ikunzadisa yo mwand’ame, ikumvana ngangu, umbakuzi yo zayi wa salu yamoko ya mpila mu mpila, 4 kimana kabandula e fwaniswa, kasadila muna wolo, palata ye nsongo, 5 kazenga matadi mantalu yo sia mo muna simbininua, h kasala salu ya mpila zawonso ya mabaya. i 6 Nsolele mpe Oliabe j wa kanda dia Dani, wa mwan’a Akisamake kakala nsadisi andi. Isia e ngangu muna ntima mia wantu awonso akwa umbangu,1 kimana bavanga e lekwa yawonso ikanikini: k

31

30:33 1 Mvovo wa sina: “nzenza,” i sia vo, muntu una vo katuka mu vumu kia Arone ko. 31:2 1 Mvovo wa sina: “mbokele muna nkumbu.” 31:6 1 Mvovo wa sina: “ntim’a ngangu.”

LUVAIKU 31:7–32:9 7 saba kia wananina, a nkel’a Kimbangi b ye fukwa c kikala vana ntandu andi, salanganu yawonso ya saba, 8 meza d ye sadilwa yandi, zangikilwa kia minda kia wolo walembi sangwa lekwa ye sadilwa yandi yawonso, e ziku dia ndumbu, f 9 ziku dia lukau lwa ngioka g ye sadilwa yandi yawonso, longa diampwena ye vuandisilwa kiandi, h 10 mvuatu miatoma tungwa, mvuatu miavauka mu kuma kia Arone wa nganga, mvuatu mia wan’andi mu sala se anganga, i 11 mazi mankusa1 ye ndumbu ansunga mu kuma kia nzo avauka. j Bevanga e lekwa yawonso ikanikini.” 12 Yave ovovese diaka Mose vo: 13 “Zayisa Aneyisaele vo: ‘Nufwete toma lundanga e lumbu yame ya vundu, k kadi ekiaki i sinsu vana vena mono yo yeno muna mbandu zeno zawonso, kimana nuazaya wo vo mono i Yave, ona okunuvaulanga. 14 Nukwamanana lunda e Lumbu kia Vundu, kadi kia vauka kwa yeno. l Konso ndiona osafula kio, vondwa kevondwa. Avo muntu osadidi konso salu muna lumbu kiakina, ozevo muntu ndioyo kafwete vondwa vana vena nkangu andi. m 15 Lumbu sambanu nusala konso salu, kansi e lumbu kiansambwadi, i kiasabala, lumbu kia vundu emvimba. n Kiavauka kwa Yave. Konso ndiona osala salu muna Lumbu kia Vundu, vondwa kevondwa. 16 Aneyisaele bafwete lundanga e Lumbu kia Vundu; bafwete kembelelanga e Lumbu kia Vundu muna mbandu zau zawonso. Ediadi i kangu diakwele mvu. 17 Ekiaki i sinsu kiakwele mvu vana vena mono yo nkangu a Isaele, o kadi Yave wavanga zulu yo ntoto muna lumbu sambanu, muna lumbu kiansambwadi wavunda.’” p

156 KAPU 31 a Luv 36:8 b Luv 37:1 c Luv 37:6 d Luv 37:10 e Luv 37:17, 24 f Luv 37:25 g Luv 38:1 Luv 40:6

h Luv 30:18 Luv 38:8

i Luv 28:2, 15 Luv 39:1, 27 Lev 8:7

j Luv 30:25, 35 Luv 37:29

k Luv 20:8 Lev 19:30 Kol 2:16, 17

l Nsi 5:12 m Luv 35:2 Nta 15:32, 35

n Luv 16:23 Luv 20:10

o Luv 31:13 p Tuk 2:2 

Ndambu ya 2 a Luv 24:12 Luv 32:15 Nsi 4:13 Nsi 9:15

b Mat 12:28 Luk 11:20 2Ko 3:3

 KAPU 32 c Luv 24:18 Nsi 9:9

d Mav 7:40 e Luv 12:35, 36 f Nsi 9:16 Yes 46:6 Mav 7:41

g Luv 20:4 Nek 9:18 Nk 106:19, 20

h 1Ko 10:7 i Nsi 4:15-18

31:11 1 I sia vo, mazi masadilwanga muna tumbika muntu.

j Luv 18:20 Luv 20:3

18 Vava Nzambi kafokola mokena yo Mose vana Mongo a Sinai, umvene babu yole ya Kimbangi, a babu ya matadi yasonekwa muna nlembo a Nzambi. b O nkangu vava umwene vo Mose ozingidi kwayingi mu kulumuka tuka kuna mongo, c bazungidi Arone yo kumvovesa vo: “Telama, utuvangila nzambi ona okutuvita o ntu, d kadi vo i Mose ndioyo, ona watuvaikisa muna nsi ya Engipito, ke tuzeye ko dina dimbwididi.” 2 Muna diadi, Arone ubavovese vo: “Nubonga e lunga ya matu yawolo e muna matu ma akazi eno, wan’eno amakala yo wan’eno amakento, nuntwasila yo.” 3 O nkangu awonso ubongele lunga yau ya matu yawolo, batwese yo kwa Arone. 4 I bosi, otambwidi e wolo kwa nkangu, osingikidi wo muna sadilwa, ovangidi wo e teke1 kia mwan’a ngombe. f O nkangu uyantikidi vova vo: “E Isaele, eyayi i Nzambi aku, ina yavaikisa muna nsi ya Engipito.” g 5 Vava Arone kamwene diambu diadi, otungidi e ziku vana ntwal’a teke. Arone obokele vo: “O mbazi i lumbu kia nkinzi kuna kwa Yave.” 6 Muna lumbu kialanda basikamene muna menemene, bayantikidi tambika tukau twangioka ye yimenga ya ungudi. I bosi, o nkangu ufongele mu dia yo nua. Utelamene mu sakana. h 7 Yave ovovese Mose vo: “Wenda, kulumuka, kadi o nkangu aku, una wavaikisa tuka kuna nsi ya Engipito, uyisafwidi. i 8 Bavengomokene mu nzaki muna nzila yabakanikina vo bakangalela. j Bayivangidi teke1 kia mwan’a ngombe, bakwamanene kumvumbamena yo kunkelela yimenga yo vova vo: ‘E Isaele, eyayi i Nzambi aku, ina yavaikisa muna nsi ya Engipito.’” 9 Yave ovovese diaka Mose vo: “Mbwene vo nka-

32

32:4, 8 1 Yovo “teke kiazunzwa.”

157 ngu wau akwa ntu miangolo.1a 10 Owau, ungiambula yabafukisa muna nsita zame, ongeye yakitula se zula kianene vana fulu kiau.” b 11 Mose ododokele1 Yave wa Nzambi c andi yo vova vo: “E Yave, ekuma oyambulwila vo makasi maku mayingi mafusukila nkangu aku, una wavaikisa muna nsi ya Engipito muna nkum’ayingi ye muna koko kwankuma? d 12 Ekuma oyambulwila esi Engipito bavova vo: ‘Makani mambi kakala mau vava kabavaikisa mu Engipito, wazola kubavondela muna miongo yo kubafukisa ova nza’? e Yambula e nsita zaku ye vutuka manima muna nzengo zaku zafwasa o nkangu aku. 13 Sungamena Abarayama, Isaki yo Isaele, e selo yaku ana wadila e ndofi yo vova vo: ‘Wokesa kikilu iwokesa e mbongo aku nze ntetembwa za zulu, f ivana e nsi yayi yawonso isongele kwa mbongo aku, kimana batambula yo se vua diakwele mvu.’” g 14 Muna kuma kiaki, Yave ovutukidi manima1 muna nzengo zandi, kafwasidi nkangu andi ko. h 15 I bosi Mose ovilukidi, okulumukini tuka kuna mongo ye babu yole ya Kimbangi i vana moko. j E babu yasonekwa muna ndambu zau zole; yasonekwa kuna ntwala ye kuna nima. 16 E babu yoyo salu kia Nzambi, vo i masono, masono ma Nzambi mavosonua muna babu. k 17 Vava Yosua kawidi mazu ma nkangu ukazanga, ovovese Mose vo: “Mazu ma vita mena kuna ndo.” 18 Kansi Mose ovovele vo: “Ke mazu ma nkung’a nsund’a vita ko,1 32:9 1 Mvovo wa sina: “nsingu zangolo.” 32:11 1 Yovo “olembekele lose lwa.” 32:14 1 Yovo “ukibenze.” 32:18 1 Yovo “ma diambu dia nkuma ko.”

LUVAIKU 32:10-27 KAPU 32 a Luv 34:9 Nsi 9:6 Mav 7:51

b Nta 14:12 Nsi 9:14

c Nk 106:23 d Nsi 9:18, 19 e Nsi 9:28 f Tuk 22:15-17 Tuk 35:10, 11 Ayi 6:13, 14

g Tuk 13:14, 15 Tuk 26:3, 4

h Nk 106:45 i Luv 40:20 Nsi 5:22

j Nsi 9:15 k Luv 31:18 Nsi 9:10

 Ndambu ya 2 a Nek 9:18 Nk 106:19, 20 Mav 7:41

b Nsi 9:16, 17 c Nsi 7:25 d Nsi 9:21 e Luv 15:24 Luv 16:2 Luv 17:2 Nsi 9:7 Nsi 31:27

f Luv 32:1 Mav 7:40

g Yos 24:15 2Nti 10:15

h Nta 25:5

Ke mazu ma dilu ko kia wantu basundilu; Kansi, mazu ma nkung’a mpila yankaka ngwidi.” 19 Vava Mose kafinamene ndo, omwene mwan’a ngombe a yo wantu bekinanga, makasi mandi mafusukidi, otubidi vana ntoto e babu yole ikedi vana moko mandi, owudidi yo vana sina dia mongo. b 20 Mose obongele mwan’a ngombe bavangidi, unyokele vana tiya, untutidi yavana kakitukidi se mfumfu; c omwenge yo muna maza, otumini Aneyisaele banua mo. d 21 Mose oyuvuidi Arone vo: “Nkia diambu bavangidi o nkangu wau muna kubatwasila e sumu diadi dianene?” 22 Arone ovutwidi vo: “E mfumu ame, kufungi makasi ko. Ngeye kibeni otomene wo zaya vo nkangu wau ngindu za vanga kaka e mbi bekalanga zau. e 23 Edi bampovese vo: ‘Utuvangila nzambi ona okutuvita o ntu, kadi vo i Mose ndioyo, ona watuvaikisa muna nsi ya Engipito, ke tuzeye ko dina dimbwididi.’ f 24 Muna kuma kiaki ibavovese vo: ‘Konso muntu una ye konso lekwa kiawolo, kabonga kio, katwasa kio kwa mono.’ I bosi, ntubidi wolo wowo vana tiya, uvaikisi mwan’a ngombe ndioyo.” 25 Mose omwene vo e mvuanga ikotele vana vena o nkangu, kadi Arone wayambula vo e mvuanga yakota vana bena, bayifusulwisi e nsoni vana meso ma mbeni zau. 26 I bosi, Mose otelamene vana mwelo a ndo yo vova vo: “Nani una kuna sambu dia Yave? Keza ova ngina!” g Anelevi awonso bakutakene, bazungidi Mose. 27 Ubavovese vo: “I wau wuwu kavovele o Yave wa Nzambi a Isaele: ‘Konso muntu mu yeno kasia nsosolo andi muna luketo yo viokela muna ndo yawonso, mwelo muna mwelo, yo vonda mpangi andi, mfinangani andi yo nkundi andi.’” h

LUVAIKU 32:28–33:12 28 Anelevi bavangidi dina Mose kavovele. Muna kuma kiaki, tezo kia 3.000 ma wan’amakala bavondwa muna lumbu kiakina. 29 I bosi, Mose ovovele vo: “O unu nukivaula1 mu kuma kia salu kia Yave, kadi konso muntu mu yeno ovondele mwan’andi yo mpangi andi; a o unu Nzambi okunusambula.” b 30 Muna lumbu kialanda, Mose ovovese nkangu vo: “Sumu diampwena nuvolele, owau itomboka kwa Yave yazaya kana vo ndenda lomba ndoloki a sumu dieno.” c 31 Muna kuma kiaki, Mose ovutukidi kwa Yave yo vova vo: “Ekwe sumu diampwena bavolele o nkangu wau! Bayivangidi nzambi a wolo!” d 32 Kansi owau, avo i luzolo lwaku, loloka e sumu diau; e avo ke wau ko, dodokolo, vunzuna e nkumbu ame muna nkand’aku una wasoneka.” f 33 Yave ovovese Mose vo: “E nkumbu a konso muntu ona unsumukini i yau ivunzuna muna nkand’ame. 34 Owau wenda, nata o nkangu kuna fulu kina ivovese. Tala, e mbasi ame ivita kuna ntwal’aku; g muna lumbu ikubakingula, ikubatumba mu kuma kia sumu diau.” 35 I bosi, Yave oyantikidi twasa vuku kwa nkangu mu kuma kia mwan’a ngombe ona balomba kwa Arone vo kabavangila. Yave ovovese diaka Mose vo: “Wenda, katuka ovava yo nkangu una wavaikisa muna nsi ya Engipito. Wenda kuna nsi yadila ndofi kwa Abarayama, Isaki yo Yakobo vo: ‘Kwa mbongo aku ivana e nsi yayi.’ h 2 Ituma e mbasi kuna ntwal’eno i yo yinga Anekenani, Aneyamore, Anekete, Aneperese, Anekivi ye Aneyebuse. j 3 Tomboka kuna nsi ifwamfumukanga kimvumina yo wiki. k Kansi, omono kikwendela va kati kweno ko,

33

32:29 1 Mvovo wa sina: “nuzadisa moko meno.”

158 KAPU 32 a Nta 25:11 Nsi 13:6-9

b Nsi 33:8, 9 c Nta 16:47 Nta 21:7 Nsi 9:18

d Luv 20:23 e Nta 14:19 f Flp 4:3 Lus 3:5

g Luv 23:20 Luv 33:2

 KAPU 33 h Tuk 12:7 Tuk 26:3

i Luv 23:20 Luv 32:34

j Nsi 7:1, 22 Yos 24:11

k Luv 3:8 Nsi 8:7-9

 Ndambu ya 2 a Luv 32:9 Nsi 9:6 Mav 7:51

b Luv 32:10 Nta 16:21

c Luv 34:9 Nsi 9:6 Mav 7:51

d Nta 16:45 e Luv 18:25, 26 Nta 27:1-5

f Luv 13:21 Nk 99:7

g Nta 11:16, 17 Nta 12:5

h Luv 33:22, 23 Nta 12:8 Nsi 34:10 Yoa 1:18 Yoa 6:46 Mav 7:38

i Nta 11:28 Nsi 1:38 Yos 1:1

j Luv 17:9 Luv 24:13

kadi nu nkangu a ntu miangolo,1a wana mu nzila ikunufwasila.” b 4 Vava o nkangu uwidi e nsangu zazi zambi, udididi, ke vakedi muntu ko ovuete lekwa yandi ya viengesela e nitu. 5 Yave ovovese Mose vo: “Zayisa Aneyisaele vo: ‘Nu nkangu a ntu miangolo.1c Yadi viokela vana kati kweno yo kunufwasa mu fikolo. d Owau ke nuvuati lekwa yeno ya kuyiviengesela ko ekolo iyindula dina ikunuvanga.’” 6 Muna diadi, tuka vana Mongo a Korebe, Aneyisaele ke bavuete diaka ko1 e lekwa ya kuyiviengesela. 7 Mose obongele saba kiandi, osimikini kio kuna mbazi a ndo, ke vala diayingi ko ye ndo, oyikidi kio vo saba kia wananina. Konso muntu wavavanga yuvula Yave e wayendanga kuna saba kia wananina, kuna mbazi a ndo. 8 Konso ntangwa Mose kavaikanga kenda kuna saba, nkangu awonso watelamanga yo ningama vana mielo mia saba yau yo tungununa Mose yavana kekota muna saba. 9 Konso ntangwa Mose kakotanga muna saba, e lunzi dia tuti f diakulumukanga yo ningama vana mwelo a saba, ekolo Nzambi kamokenanga yo Mose. g 10 O nkangu awonso vava wamonanga e lunzi dia tuti diningamene vana mwelo a saba, konso muntu muna yau wafukamanga vana mwelo a saba kiandi. 11 Yave wamokenanga yo Mose mantalani, h wauna muntu kemokenenanga yo nkwandi. Vava Mose kavutukanga kuna ndo, Yosua i wa mwan’a Nuni, wa selo ye nsadisi andi, j kakatukanga kuna saba ko. 12 Mose ovovese Yave vo: “Tala, ngeye umpovese vo: ‘Tombola o nkangu wau,’ kansi kunzayisi ko kana nani okwenda yame. Ngeye mpe umpovese vo: ‘Omono izeye muna 33:3, 5 1 Mvovo wa sina: “nsingu zangolo.” 33:6 1 Mvovo wa sina: “bakatwidi.”

159 nkumbu,1 omweno e dienga ova meso mame.’ 13 Dodokolo, avo mbweneno e dienga ova meso maku, unzayisa e nzila zaku, a kimana yazaya yo kwamanana vua e dienga vana meso maku. Sungamena mpe vo e zula kiaki i nkangu aku.” b 14 Muna diadi, Nzambi ovutwidi vo: “Mono kibeni1 ikwenda yaku, c ikuvana e vundu.” d 15 I bosi, Mose umvovese vo: “Avo ngeye kibeni kukwenda1 yeto kumosi ko, kuyambula ko vo twakatuka ovava. 16 Aweyi wantu bezayila wo vo omono kumosi yo nkangu aku tumweneno e dienga vana meso maku? Nga ke mu kwenda yeto e ntwadi ko, e omono yo nkangu aku i tuswaswanena ye nkangu miawonso ova ntoto?” f 17 Yave ovovese Mose vo: “Ivanga mpe dina olombele, kadi omweno e dienga ova meso mame, izeye muna nkumbu.” 18 I bosi Mose ovovele vo: “Dodokolo, unsonga o nkembo aku.” 19 Kansi Nzambi ovutwidi vo: “Iyambula vo wamona o nkembo ame,1 izayisa e nkumbu ame Yave vana ndose aku; g isonga e dienga kwa ndiona nzolele songa e dienga, ifwa e nkenda kwa ndiona nzolele fwila e nkenda.” h 20 Kansi, okudikidi vo: “Kulendi mona ndose ame ko, kadi ke vena muntu ko okumbona kakala o moyo.” 21 Yave ovovele diaka vo: “Tala e fulu eki ova ndambu ame. Telama vana tadi. 22 Vava nkembo ame uvioka, omono ikusweka muna mpasuk’a tadi, ikufukila o koko kwame yavana ivioka. 23 I bosi, ikatula o koko kwame, omona e nim’ame. Kansi e ndos’ame ke ilendi moneka ko.” i

KAPU 33 a Nk 25:4

b c

d e f g

h i 

Ndambu ya 2  KAPU 34 a Nsi 10:1 b Nsi 9:10 c Luv 32:19 Nsi 9:17

d Luv 19:20 Luv 24:12

e Luv 19:12, 13 f Mav 7:38 g Luv 6:3 Luv 33:19

h Luk 6:36 i Luv 22:27

j k l m n

o

p

33:12 1 Yovo “Omono isolele.” 33:14 1 Mvovo wa sina: “E ndose ame.” 33:15 1 Mvovo wa sina: “Avo e ndose aku ke ikwenda.” 33:19 1 Mvovo wa sina: “wete wame wawonso.”

Nk 27:11 Nk 86:11 Nk 119:33 Yes 30:21 Nsi 9:26 Luv 13:21 Luv 40:34 Yos 1:5, 17 Yes 63:9 Yos 21:44 Yos 23:1 Nta 14:13, 14 Nsi 4:34 2Sa 7:23 Nk 147:20 Luv 3:13 Luv 6:3 Luv 34:6 Rom 9:15 Yoa 1:18

q r s

2Tu 30:9 Nek 9:17 Nk 86:15 Yoe 2:13 Nta 14:18 2Pe 3:9 Yer 31:3 Man 3:22 Mik 7:18 Nk 31:5 Rom 2:2 Dan 9:4 Nk 103:12 Yes 55:7 Efe 4:32 1Yo 1:9 Nsi 32:35 Yos 24:19 Rom 2:5 2Pe 2:4 Yud 14, 15 Luv 20:5 Nsi 30:19 1Sa 15:2 Luv 33:14 Luv 32:9 Luv 33:3 Nta 14:19

34

LUVAIKU 33:13–34:10

I bosi, Yave ovovese Mose vo: “Vala babu yole ya matadi nze ina yantete, a isoneka muna babu e mvovo mina miakala muna babu yantete, b ina wawula. c 2 Uyikubika muna mene, kadi kuna Mongo a Sinai otomboka muna mene, otelama vana ndose ame vana mbat’a mongo. d 3 Kansi, kutomboki yo muntu ko, ke vafwete moneka muntu ko vana ndambu a mongo. Kana nkutu mameme yovo ngombe ke zifwete dila vana ndambu a mongo ko.” e 4 Muna diadi, Mose ovadidi babu yole ya matadi nze ina yantete, osikamene muna menemene yo tomboka kuna Mongo a Sinai, wauna Yave kankanikina, onete babu yole ya matadi vana moko. 5 I bosi, Yave okulumukini f muna tuti, oningamene vana ndambu andi, o Yave unzayisi e nkumbu andi. g 6 Yave oviokele vana ndose andi, ovovele vo: “Yave, Yave, Nzambi a nkenda h ye ngemba,1i ke funganga makasi mu nzaki ko, j ozele yo walakazi k ye ludi,2l 7 osonganga walakazi kwa mafunda ma mbandu, m ololokanga e mbi yo makuzuka ye sumu, n kansi ke yambula tumba nkwa kuma ko, o oyambula vo wana ye atekolo bamona e mpasi mu kuma kia masumu ma mase mau yamuna mbandu ina yantatu yamuna ´ mbandu ina ya nya.” p 8 Vana vau Mose ofukamene yo bokeka lose. 9 I bosi, ovovele vo: “E Yave, avo mbweneno e dienga vana meso maku, e Yave, dodokolo, wenda yeto kumosi vana kati kweto, q kana una vo tu nkangu a ntu miangolo,1r loloka o bi weto ye sumu dieto, s ututambula se vua diaku.” 10 Ovutwidi vo: “Nkangidi yaku e kangu: Masivi mvanga vana 34:6 1 Yovo “walakazi.” 2 Yovo “kwikizi.” 34:9 1 Mvovo wa sina: “nsingu zangolo.”

LUVAIKU 34:11-28 ndose a nkangu aku awonso, a mana ke mavangamene ko ova ntoto wawonso yovo muna zula yawonso, e nkangu miawonso muna ozingila bemona mavangu ma Yave, kadi e diambu mvanga kwa ngeye diansisi. b 11 “Sia sungididi mu mana ikukanikina o unu. c Yinga iyinga Aneyamore, Anekenani, Anekete, Aneperese, Anekivi ye Aneyebuse oku ntwal’aku. d 12 Nukeba kimana nualembi kanga e kangu ye awana bezingilanga muna nsi ina nukwenda, e kimana dialembi kala se sokolo ova kati kweno. f 13 Kansi, nubangula maziku mau, nukosomona malunzi mau mavauka, nubwisa mavindi mau mavauka.1g 14 Kufwete fukamena nzambi ankaka ko, h kadi Yave ozayakene vo i Nzambi ona ovavanga vo wantu basambila kaka yandi.1 Elo, oyandi i Nzambi ona ovavanga vo wantu basambila kaka yandi. i 15 Keba walembi kanga e kangu ye awana bezingilanga muna nsi, kadi vava ´ beta e zumba ye nzambi zau muna kubasambila yo kela kimenga kwa nzambi zau, j o mosi okubokela, ongeye odia e kimenga kiandi. k 16 I bosi, ongeye obonga kieleka wan’au amakento mu kuma kia wan’aku amakala, l o ´ wan’au amakento beta zumba ye nzambi zau yo fila wan’aku ama´ kala bata zumba ye nzambi zau. m 17 “Kuvangi nzambi za sengwa ko zafulwa vana tiya. n 18 “Ofwete kembela o Nkinzi a Mbolo Zakondwa Mfuna. o Odia mbolo zakondwa mfuna, wauna yakanikina; lumbu nsambwadi ovanga wo, muna ntangwa yasikidiswa, muna ngonde ya Abibi,1p kadi mu ngonde ya Abibi wavaika muna Engipito. 19 “Konso mwan’antete aya34:13 1 Tala Nsas’a Mvovo. 34:14 1 Yovo “Yave ozayakene vo ke tambulwilanga mbanda ko; e nkumbu a Yave i nsongo.” 34:18 1 Tala Nku. B15.

160 KAPU 34 a 2Sa 7:23 Nk 147:19, 20

b Luv 33:16 Nsi 10:21

c Luv 19:5, 6 Nsi 12:28

d Luv 3:8 Luv 33:2 Nsi 7:1

e Nsi 7:2 f Luv 23:32, 33 g Luv 23:24 Nsi 12:3

h Luv 20:3 1Ko 10:14 1Yo 5:21

i Yos 24:19 j 1Ko 10:20 k Nta 25:2 2Ko 6:14

l Eze 9:2 m Nsi 7:4 Nsi 31:16 Afu 2:17 Afu 8:33 1Nti 11:2 Nek 13:26 Nk 106:28

n Luv 32:8 Lev 19:4

o Lev 23:6 p Luv 23:15 

Ndambu ya 2 a Luv 13:2 Luk 2:23

b Luv 22:30 c Luv 13:15 Nta 18:15, 16

d Nsi 5:12 e Luv 23:16 Lev 23:34

f Nsi 16:16 g Luv 34:11 h Luv 23:18 i Luv 12:10 Nta 9:12

j Nta 18:8, 12 Nsi 26:2 Ngn 3:9

k Luv 23:19 Nsi 14:21

l Luv 24:4 Nsi 31:9, 11

m Luv 24:8 Nsi 4:13

kala1 i wame, a kumosi yo wan’antete awonso amakala a makambi maku, kiakala ngombe yovo meme. b 20 O mwan’antete a ˆ buluku ofwete kunkudila ˆ muna meme. Kansi avo kunkudidi ko, ofwete kuntolola e nsingu. Ofweˆ te kula konso mwan’antete ayakala a wan’aku. c Ke vena muntu ko okwiza vana ndose ame yo moko mankatu. 21 “Lumbu sambanu osala, kansi muna lumbu kiansambwadi ofwete vunda.1d Ofwete vunda kana nkutu mu nsungi a vata o ntoto yovo nsungi a nkutika. 22 “Ofwete sadila e mbongo antete a nkutik’a witi muna Nkinzi a Tumingu, ovanga Nkinzi a Nkutika1 kuna mfoko a mvu. e 23 “Nkumbu tatu muna mvu, o wan’aku amakala awonso bekwiza vana ndose a Yave wa Mfumu aludi, wa Nzambi a Isaele. f 24 Kadi yinga iyinga e zula vana ndose aku, g iwokesa e zunga kiaku, ke vekala muntu ko olokokela e nsi aku ekolo otomboka nkumbu ntatu konso mvu mu mona e ndose a Yave wa Nzambi aku. 25 “Kutambika menga ma bulu kia kimenga kiame ko kumosi ye konso lekwa kiasiwa mfuna. h E bulu kia kimenga kia nkinzi a Nduta ke kifwete lundwa ko tuka fuku yamuna mene. i 26 “Ofwete twasa muna nzo a Yave wa Nzambi aku eyi isundidi o wete muna mbongo antete ya ntoto aku. j “Kulambila mwan’a nkombo muna kimvumina kia ngudi andi ko.” k 27 Yave ovovese diaka Mose vo: “Soneka e mvovo miami, l kadi nkangidi e kangu yo ngeye ye Isaele mun’owu wa mvovo miami.” m 28 Okedi kwakuna 34:19 1 Mvovo wa sina: “Konso kina kiziula e vumu.” 34:21 1 Yovo “lunda e lumbu kia vundu.” 34:22 1 Uyikilwanga mpe vo Nkinzi a Sudi (Saba).

161 yo Yave mu lumbu 40, fuku yo mwini. Kadidi kima ko ngatu nua maza. a Oyandi1 osonekene mvovo mia kangu muna babu ya matadi, i sia vo, Nsiku Kumi.2b 29 I bosi, Mose okulumukini tuka kuna Mongo a Sinai ye babu yole ya Kimbangi vana moko mandi. c Vava kakulumikini tuka kuna mongo, Mose kazaya wo ko vo lose lwandi kezima lwakezimanga wau kamokena yo Nzambi. 30 Vava Arone ye Aneyisaele awonso batadidi Mose, bamwene vo lose lwandi kezima lwakezimanga, bamwene wonga wa kumfinama. d 31 Kansi, o Mose ubabokele, Arone ye akuluntu awonso a nkangu bezidi kwa yandi, Mose omokene yau. 32 I bosi, Aneyisaele awonso bamfinamene, oyandi ubazayisi e nkanikinu miawonso mina Yave kamvana kuna Mongo a Sinai. e 33 Konso ntangwa Mose kafokolanga mokena yau, wasianga e fukwa vana lose lwandi. f 34 Kansi, konso ntangwa o Mose kayendanga vana ndose a Yave kamokena yandi, wakatulanga e fukwa yavana kevaika. g I bosi, wavaikanga yo zayisa kwa Aneyisaele e nkanikinu mina katambulanga. h 35 Aneyisaele bamonanga vo lose lwa Mose kezima lwakezimanga; i bosi Mose wasianga diaka e fukwa vana lose lwandi yavana kakotanga mu mokena yo Nzambi.1i Kuna kwalanda, Mose okutakese nkangu awonso wa Isaele, ubavovese vo: “Omama i mambu kakanikini o Yave mafwete vangwa: j 2 Lumbu sambanu nusala konso salu, kansi e lumbu kiansambwadi kikala se kiavauka kwa yeno, i kiasabala, lumbu kia vundu emvimba kwa

35

34:28 1 Ovava Yave oyikwanga. Tala tini kia 1. 2 Mvovo wa sina: “Mvovo Kumi.” ´ Miyikilwanga mpe vo Decalogo. 34:35 1 Mvovo wa sina: “mokena yandi.”

LUVAIKU 34:29–35:17 KAPU 34 a Nsi 9:18 b Luv 31:18 Nsi 10:2

c Luv 32:15 d 2Ko 3:7 e Luv 24:3 Nsi 1:3

f 2Ko 3:13 g 2Ko 3:16 h Nsi 27:10 i 2Ko 3:7, 13 

KAPU 35 j Luv 34:32 

Ndambu ya 2 a Luv 20:9, 10 Lev 23:3

b Luv 31:14, 15 Nta 15:32, 35

c Luv 25:2-7 Luv 35:29

d 2Ko 8:12 2Ko 9:7

e Luv 26:7 Luv 36:8

f Luv 25:3, 6 g Luv 28:9 Luv 39:14

h Luv 28:15 i Luv 31:6 Luv 36:1

j Luv 25:10 k Luv 25:13 l Luv 25:17 m Luv 26:31 n Luv 25:23 o Luv 25:30 Lev 24:5, 6

p Luv 25:31 q Luv 27:20 r Luv 30:1 Luv 37:25 Luv 40:5

s Luv 30:34, 35 t Luv 27:1 u Luv 30:18 Luv 38:8

Yave. a Konso ndiona osala salu muna lumbu kiaki, vondwa kevondwa. b 3 Muna Lumbu kia Vundu, ke nufwete lunga tiya ko muna konso fulu nuzingilanga.” 4 I bosi, Mose ovovese diaka nkangu awonso wa Isaele vo: “I wau wuwu kakanikini o Yave: 5 ‘Nukutika lukau vovo nuina mu kuma kia Yave. c Konso ndiona wina yo ntim’amvevo d yambula katwasa lukau kwa Yave: wolo, palata, nsongo, 6 nsinga mia bule, nsinga mia mika mia se kia nduwa, nsinga mia mbwaki akongola, lino yambote, mika mia nkombo, e 7 nkanda mia mameme ma makoko miavubwa mu se kiambwaki, nkanda mia takasi,1 mabaya ma akasia, 8 mazi ma minda, balasamu ya vangila mazi mankusa1 ye ndumbu ansunga, f 9 matadi ma onise ye matadi mankaka mesiwa muna kidukula g ye muna babu kia tulu.1h 10 “‘Yambula akwa umbangu1i awonso vovo nuina beza yo vanga e lekwa yawonso ina Yave kakanikini, 11 i sia vo: saba yo nlele andi ye fukilwa kiandi, kangilwa yandi ye valanganza ya mabaya, mbindi zandi, malunzi mandi, telamesenua yandi; 12 Nkela j ye mbindi zandi, k fukwa, l rido m yakakidila; 13 meza n ye mbindi zandi ye sadilwa yandi yawonso ye mbolo za lutambiku; o 14 zangikilwa kia minda p mu kuma kia ntemo ye sadilwa yandi ye minda miandi yo mazi ma minda; q 15 ziku dia yokela ndumbu r ye mbindi zandi; mazi mankusa1 ye ndumbu ansunga; s rido ya mwelo a saba; 16 ziku dia lukau lwa ngioka t ye yangilwa kia nsongo, mbindi zandi ye sadilwa yandi; longa diampwena ye vuandisilwa kiandi; u 17 rido 35:7 1 Yovo “mbw’a mbu.” 35:8, 15 1 I sia vo, mazi masadilwanga muna tumbika muntu. 35:9 1 Yovo “kintulu.” 35:10 1 Mvovo wa sina: “ntim’a ngangu.”

LUVAIKU 35:18–36:1 ya yanzala, a malunzi mandi ye telamesenua yandi; rido ya mwelo a yanzala; 18 mpalu za saba ye mpalu za yanzala ye nsinga miandi; b 19 mvuatu miatoma tungwa c miasadila muna nzo avauka, mvuatu miavauka mu kuma kia Arone d wa nganga ye mvuatu mia wan’andi mu sala se anganga.’” 20 Muna kuma kiaki, nkangu awonso wa Isaele ukatukidi vana ndose a Mose. 21 I bosi, awonso ana e ntima miau miabafila e ye awonso ana bakala yo ntim’amvevo, batwese tukau twau kwa Yave mu kuma kia saba kia wananina, mu kuma kia salu yandi yawonso ye mu kuma kia mvuatu miavauka. 22 Bakwamanene kwiza, akala kumosi ye akento, awonso ana o ntim’au wabafila, batwese bindikilwa ya mvuatu ya wolo,1 nlunga mia matu, mpeto ye lekwa yankaka yaviengesela nitu, kumosi ye lekwa yankaka ya wolo. Yau awonso basunzwidi tukau twau2 twa wolo kwa Yave. f 23 Awonso bakala ye nsinga mia bule, nsinga mia mika mia se kia nduwa, nsinga mia mbwaki akongola,1 lino yambote, mika mia nkombo, nkanda mia mameme ma makoko miavubwa mu se kia mbwaki ye nkanda mia takasi,2 batwese yo. 24 Awonso ana bavene lukau lwa palata ye nsongo batwese lukau lwalu kwa Yave, awonso ana bakala ye mabaya ma akasia mu kuma kia salu yawonso ya saba, batwese mo. 25 Akento awonso akwa umbangu g basietele nsinga muna moko mau, batwese mina basietele: nsinga mia bule, nsinga mia mika mia se kia nduwa, nsinga mia mbwaki akongola1 ye lino yambote. 26 Akento awonso ana e ntima miau miabafila, basietele mika mia nkombo.

162 KAPU 35 a Luv 27:9

b Luv 27:19

c Luv 31:6, 10 Luv 39:33, 41

d Luv 39:1

e Luv 25:2 Luv 36:2 2Ko 8:12 2Ko 9:7

f Luv 38:24

g Luv 28:3 Luv 31:6 Luv 36:8

 Ndambu ya 2 a Luv 28:15, 28 Luv 39:15, 21

b Luv 30:23-25

c Luv 30:34, 35

d Luv 36:5 2Ko 9:7

e Luv 31:2-6

f Luv 36:1

27 Akuluntu batwese matadi ma onise ye matadi mankaka mesiwa muna kidukula ye muna babu kia tulu.1 a 28 Batwese mpe balasamu ye mazi mu kuma kia minda ye mu kuma kia mazi mankusa1b ye ndumbu ansunga. c 29 Akala awonso ye akento ana ntima miau miabafila, batwese lekwa mu kuma kia salu kina o Yave kakanikina muna Mose vo kiasalwa; Aneyisaele batwese yo se lukau lwa mvevo kwa Yave. d 30 I bosi, Mose ovovese Aneyisaele vo: “Tala, Yave osolele Besalele wa kanda dia Yuda, wa mwan’a Uri, wa ntekolo a Kure. e 31 Nzambi unzadisi yo mwand’andi, umvene ngangu, umbakuzi yo zayi wa salu yamoko ya mpila mu mpila 32 kimana kabandula e fwaniswa, kasadila muna wolo, palata ye nsongo, 33 kazenga matadi mantalu yo sia mo muna simbininua, kasala salu ya mpila zawonso ya umbangu ya mabaya. 34 Otudidi muna ntim’andi ye muna ntim’a Oliabe f wa musi kanda dia Dani, wa mwan’a Akisamake, e ngangu za longa wantu ankaka. 35 Oyandi ubazadisi ye ngangu2g mu sala salu ya mpila zawonso yamoko, tunga fwaniswa muna nlele, vanga nlele muna nsinga mia bule, nsinga mia mika mia se kia nduwa, nsinga mia mbwaki akongola,1 lino yambote yo sala e salu yamoko ya mpila mu mpila. O wantu awaya bevanga salu ya mpila mu mpila yo vanga nkubika za salu ya mpila zawonso. “O Besalele osala kumosi yo Oliabe ye akwa umbangu2 awonso ana Yave kavene e ngangu yo umbakuzi kimana bazaya una besadila salu yawonso yavauka, wauna Yave kakanikina.” h

36

g Luv 31:3

35:22 1 I sia vo, pengele ya wolo yavie-  35:27 1 Yovo “kintulu.” 35:28 1 I sia vo, ngeswa. 2 Yovo “tukau twa zunganisa.” KAPU 36 mazi masadilwanga muna tumbika muntu. 35:35; 36:1 2 Mvovo wa sina: “nti35:23, 25, 35 1 Yovo “mbwaki-mbwaki.” h Luv 25:9 35:23 2 Yovo “mbw’a mbu.” m’a ngangu.” Luv 31:6

163 2 I bosi, Mose obokele Besalele yo Oliabe ye akwa umbangu awonso ana Yave kasia e ngangu muna ntima, a awonso ana e ntima miau miabafila mu kuyivana mu salu. b 3 Batambwidi kwa Mose tukau twawonso c tuna Aneyisaele batwasa mu kuma kia salu kiavauka. Kansi, Aneyisaele bakwamanene twasa kwa Mose tukau twamvevo konso mene. 4 Vava bayantika e salu kiavauka, akwa umbangu awonso bayizanga mosi-mosi, 5 bavovesanga Mose vo: “O nkangu mu twasa kaka wina lekwa yayingi lutila ina ivuilu o mfunu mu sala e salu kina Yave kakanikini vo kiasalwa.” 6 Muna kuma kiaki, Mose ovene nkanikinu vo vabokwa nkoki muna ndo yawonso, oku vo: “Akala ye akento, ke nutwasi diaka konso lekwa ko se lukau lwavauka.” Muna mpila yayi, nkangu usiminu walembi twasa diaka konso lekwa. 7 E lekwa bavana yafwana muna sala e salu kiawonso yo suva nkutu. 8 Muna kuma kiaki, akwa umbangu awonso d bavangidi e saba e mu nlele kumi mia nsinga miasietwa mia lino yambote, nsinga mia bule, nsinga mia mika mia se kia nduwa ye nsinga mia mbwaki akongola;1 otungidi2 e fwaniswa ya akelubi muna nlele. f 9 Konso nlele a saba ukedi ye yinkoso1 28 muna lambuka, yinkoso 4 muna yalumuka. E nlele miawonso mia saba mikedi tezo kimosi. 10 Oyikakese nlele ntanu mia saba se nlonga mosi, i bosi oyikakese diaka e miaka nlele ntanu mia saba se nlonga mosi. 11 I bosi, ovangidi mavundu ma nsing’a bule muna nswiku a nlonga mosi a nlele a saba, vana uyikakeselwa yo waka nlonga. Ovangidi diau dimosi muna 36:8 1 Yovo “mbwaki-mbwaki.” 2 Dilenda kala vo Besalele oyikwanga. 36:9 1 E kinkoso kimosi, centimetro 44,5. Tala Nku. B14.

LUVAIKU 36:2-23 KAPU 36 a Luv 28:3 Luv 35:10

b Luv 35:21, 26

c Luv 35:5-9 Ngn 3:9 2Ko 9:7

d Luv 31:6

e Luv 25:9 Luv 39:32 Ayi 9:9

f Luv 26:1-6 

Ndambu ya 2 a Luv 26:7-11

b Luv 26:14

c Luv 25:10, 23 Luv 27:1 Luv 30:5 Luv 36:36

d Luv 26:15-18

nswiku a waka nlong’a nlele a saba, vana veyikakeselwa e nlonga miau miole. 12 Ovangidi mavundu 50 mu nlele umosi wa saba, mavundu 50 muna nswiku a nlele wankaka wa saba, vana fulu miyikanena, kimana mavundu matalana. 13 Ovangidi kangilwa 50 ya wolo yo yikakesa e nlonga mia nlele a saba muna kangilwa, kimana e saba kiakala se lekwa kimosi. 14 I bosi, ovangidi nlele mia saba muna mika mia nkombo kimana miasiwa vana ntandu a saba. Ovangidi 11 dia nlele mia saba. a 15 Konso nlele a saba ukedi ye yinkoso 30 muna lambuka, yinkoso 4 muna yalumuka. E nlele 11 mia saba mikedi tezo kimosi. 16 Oyikakese nlele tanu mia saba, i bosi, oyikakese nlele sambanu miankaka. 17 I bosi, otobwele mavundu 50 muna nswiku a nlele a saba muna nlonga mosi, vana uyikakeselwa yo nlonga wankaka; otobwele mavundu 50 muna nswiku a nlele a saba muna nlonga wankaka, vana veyikakeselwa e nlonga miau miole. 18 Ovangidi kangilwa 50 ya nsongo muna yikakesa e nlele kimana miakala se lekwa kimosi. 19 Ovangidi fukwa kia saba muna nkand’a mia mameme ma makoko miavubwa mu se kia mbwaki, ye fukwa kia nkand’a mia takasi1 kisiwa vana ntandu. b 20 I bosi, ovangidi valanganza ya mabaya ma akasia c mu kuma kia saba, ina yitelameso. d 21 Konso valanganza kia mabaya kikedi ye yinkoso kumi muna ´ la ye kinkoso kimosi ye ndambu muna yalumuka. 22 Konso valanganza kia mabaya kikedi ye malu mole matalana. I wau wuwu kavangila e valanganza yawonso ya mabaya ya saba. 23 Muna mpila yayi, ovangidi 36:19 1 Yovo “mbw’a mbu.”

LUVAIKU 36:24–37:6 valanganza 20 ya mabaya mu kuma kia ndambu a sude ya saba. 24 I bosi, ovangidi telamesenua 40 ya palata ina ikala kuna nsi a valanganza 20 ya mabaya, telamesenua yole kuna nsi a valanganza kimosi kia mabaya mu kuma kia malu mandi mole, telamesenua yole kuna nsi a konso valanganza kia mabaya kilende mu kuma kia malu mandi mole. a 25 Kuna ndambu yankaka ya saba, kuna node, ovangidi valanganza 20 ya mabaya 26 ye 40 ma telamesenua yau ya palata, telamesenua yole mu kuma kia valanganza kimosi kia mabaya, telamesenua yole mu kuma kia konso valanganza kia mabaya kilanda. 27 Kuna nim’a saba, kuna weste, ovangidi valanganza sambanu ya mabaya. b 28 Ovangidi valanganza yole ya mabaya se malunzi ma konko yole kuna nim’a saba. 29 E valanganza yole ya mabaya yabundakeswa tuka kuna nsi yakuna ntandu, yamuna nlunga wantete. I wau wuwu kavangidi malunzi mau mole ma konko. 30 Ozevo, vakedi valanganza nana ya mabaya ye telamesenua yau 16 ya palata, telamesenua yole kuna nsi a konso valanganza kia mabaya. 31 I bosi, ovangidi mbindi za mabaya ma akasia, mbindi tanu mu kuma kia valanganza ya mabaya ya ndambu eyi ya saba, c 32 mbindi tanu mu kuma kia valanganza ya mabaya ya ndambu yankaka ya saba ye mbindi tanu mu kuma kia valanganza ya mabaya kuna nim’a saba, kuna weste. 33 Ovangidi e mbindi ya vakati, eyi iviokela vana kati-kati kwa valanganza ya mabaya, tuka nsuka eyi yakuna nsuka yankaka. 34 Olengele wolo muna valanganza ya mabaya, ovangidi e nlunga miandi mia wolo muna muviokela e mbindi, olengele wolo muna mbindi. d

164 KAPU 36 a Luv 26:19-21

b Luv 26:22-25

c Luv 26:26-28

d Luv 26:29 

Ndambu ya 2 a Luv 40:21 Ayi 10:19, 20

b Luv 26:31, 32

c Tuk 3:24

d Luv 26:36, 37 

KAPU 37 e Luv 31:2-5 Luv 38:22

f Luv 40:3 Nta 10:33

g Luv 25:10-15

h Ayi 9:4

i 2Tu 5:9

j Yos 3:8

k Lev 16:2, 14 1Tu 28:11

35 I bosi, ovangidi rido a muna nsinga mia bule, nsinga mia mika mia se kia nduwa, nsinga mia mbwaki akongola1 ye nsinga miasietwa mia lino yambote. Otungidi mo e fwaniswa b ya akelubi. c 36 Ovangidi malu´ nzi ya ma akasia mu kuma kia rido, olengele mo e wolo, ovangidi mpe vakikilwa ya wolo. ´ Ovangidi telamesenua ya ya palata mu kuma kia malunzi. 37 I bosi, ovangidi rido ya mwelo a saba muna nsinga mia bule, nsinga mia mika mia se kia nduwa, nsinga mia mbwaki akongola1 ye nsinga miasietwa mia lino yambote, d 38 kumosi yo malunzi mandi tanu ye vakikilwa yandi. Olengele wolo vana ntandu a malunzi ye yikakeselwa1 yandi; kansi e telamesenua yandi tanu ya nsongo yakala. I bosi, Besalele e ovangidi e Nkela f ya mabaya ma akasia. E Nkela ikedi ye yinkoso1 yole ye ndambu muna lambuka, kinkoso kimosi ye ndambu muna yalumuka ye kinkoso kimosi ye ndambu muna zanguka. g 2 Olengele yo wolo walembi sangwa lekwa muna kati yo kuna mbazi, ovangidi mvind’a wolo muna kinzieta kiandi. h 3 I bosi, ovangidi nlunga ´ nya mia wolo mu kuma kia nkela yo lamika mio muna malu ma´ ndi mau maya, nlunga miole oku ndambu eyi, nlunga miole kuna ndambu ina. 4 Ovangidi mpe mbindi zole za mabaya ma akasia, olengele zo wolo. i 5 Okotese e mbindi muna nlunga mina muna ndambu za Nkela kimana zanatinuanga e Nkela. j 6 Ovangidi e fukwa kia wolo walembi sangwa lekwa. k E fukwa kikedi ye yinkoso yole ye ndambu muna lambuka, kinko-

37

36:35, 37 1 Yovo “mbwaki-mbwaki.” 36:38 1 Yovo “nlunga; vakikilwa,” muna yikakesela lekwa. 37:1 1 E kinkoso kimosi, centimetro 44,5. Tala Nku. B14.

165 so kimosi ye ndambu muna yalumuka. a 7 I bosi, ovangidi akelubi wole b awolo watutwa muna malutelo yo kubatula vana nsuka zau zole za fukwa. c 8 Nkelubi mosi oku nsuka eyi, nkelubi mosi kuna nsuka yankaka. Otudidi akelubi vana nsuka zau zole za fukwa. 9 Akelubi yau awole bayalumwini mave mau vana ntandu, bafukidi e fukwa muna mave mau. d Bakedi mantalani, e ndose zau zitadidi vana fukwa. e 10 I bosi, ovangidi meza muna mabaya ma akasia. f E meza makedi ye yinkoso yole muna lambuka, kinkoso kimosi muna yalumuka, kinkoso kimosi ye ndambu muna zanguka. g 11 Olengele mo wolo walembi sangwa lekwa, ovangidi mvind’a wolo muna kinzieta kiandi. 12 Ovangidi e baya dia yalumuka kwa kandazi kia koko1 muna kinzieta kia meza yo mvind’a wolo muna kinzieta kia baya.´ 13 I bosi, ovangidi nlunga nya mia wolo mu kuma kia meza, ola´ mikini mio muna konko ya, muna mwasiwa malu mau maya. 14 E nlunga lukufi miakala ye baya, i ˆ muna mwaviokeselwanga e mbindi zanatina meza. 15 Ovangidi e mbindi zole za mabaya ma akasia, olengele zo wolo kimana zanatinuanga e meza. 16 Ovangidi mpe sadilwa ya wolo walembi sangwa lekwa ina yakalanga vana meza: malonga mandi, makopo mandi, pidi yandi ye mbidika zandi zina zayitidilwanga lukau lwa ndua. h 17 I bosi, ovangidi zangikilwa kia minda i kia wolo walembi sangwa lekwa. Ovangidi e zangikilwa kia minda mu malutelo. E telameseno kiandi, vimbu diandi, makopo mandi, ngonge zandi ye mvuma zandi, yawonso ikedi se lekwa kimosi. j 18 Tayi sambanu itukidi muna vimbu diandi: 37:12 1 Tezo kia centimetro 7,4. Tala Nku. B14.

LUVAIKU 37:7-26 KAPU 37 a Luv 25:17-20

b Tuk 3:24

c Luv 40:20

d Ayi 9:5

e 1Sa 4:4 Nk 80:1

f Luv 40:4

g Luv 25:23-28

h Luv 25:29

i Luv 40:24 Lev 24:4 2Tu 13:11

j Luv 25:31-39 

Ndambu ya 2 a Nta 8:2

b Luv 30:7 Luv 40:5 Nk 141:2 Lus 8:3

c Luv 30:1-5

tayi tatu ya zangikilwa kia minda oku ndambu eyi, tayi tatu ya zangikilwa kia minda kuna yaka ndambu. 19 Muna konso tayi kia ndambu eyi, mukedi ye makopo tatu mena nze mvuma za amande vana ntandu a konso ngonge ye mvuma zilandanene; muna konso tayi kia ndambu ina, mukedi ye makopo tatu nze mvuma za amande vana ntandu a konso ngonge ye mvuma zilandanene. I wau wuwu ukedi e tayi yawonso itukidi muna vimbu dia zangikilwa kia minda. 20 Muna vimbu dia zangikilwa kia minda ´ mukedi ye makopo ya mena nze mvuma za amande, vana ntandu a konso ngonge ye mvuma zilandanene. 21 Kuna nsi a tayi yole yantete itukidi muna vimbu diandi, kukedi ye ngonge mosi; kuna nsi a tayi yole yanzole kukedi ye ngonge mosi; kuna nsi a tayi yole yantatu kukedi ye ngonge mosi; mu kuma kia tayi sambanu itukidi muna vimbu dia zangikilwa kia minda. 22 E ngonge, tayi ye zangikilwa kia minda kiawonso kikedi se lekwa kimosi, kivangilu muna wolo walembi sangwa lekwa watutwa muna malutelo. 23 Ovangidi minda miandi nsambwadi, a ziminua ya minda ye lekwa yandi ya natina ntoto ampolo muna wolo walembi sangwa lekwa. 24 Ovangidi zangikilwa kia minda, kumosi ye salanganu yandi yawonso mu talanta mosi1 ya wolo walembi sangwa lekwa. 25 Ovangidi e ziku dia ndumbu b muna mabaya ma akasia. E ´ ndambu zau ya za ziku zafwanana, kinkoso kimosi muna lambuka, kinkoso kimosi muna yalu´ muka, yinkoso yole muna la. E mpoka ye ziku ikedi se lekwa kimosi. c 26 Olengele dio wolo walembi sangwa lekwa: 37:24 1 E talanta mosi, yilo 34,2. Tala Nku. B14.

LUVAIKU 37:27–38:18 vana ntandu andi, muna ndambu zandi zawonso ye muna mpoka zandi; ovangidi mvind’a wolo muna kinzieta kiandi. 27 Ovangidi nlunga miole mia wolo mu kuma kia ziku, olamikini mio kuna nsi a mvind’andi muna ndaˆ mbu zole zitalanene, i muna mwaviokeselwanga e mbindi zanatinuanga e ziku. 28 I bosi, ovangidi mbindi zole za mabaya ma akasia, olengele zo wolo. 29 Ovangidi mpe mazi mavauka mankusa a ye ndumbu ansunga, yavelela, b yavangilwa muna umbangu wawonso.1 Ovangidi ziku dia lukau lwa ngioka muna mabaya ma akasia. E ziku dikedi ´ ye ndambu ya zafwanana, yinkoso1 tanu muna lambuka, yinkoso tanu muna yalumuka ye yinkoso tatu muna zanguka. c 2 I bosi, ´ ovangidi e mpoka ya mu kuma ´ kia konko ya ya ziku. E mpoka ye ziku ikedi se lekwa kimosi. I bosi, e ziku olengele dio e nsongo. d 3 Ovangidi e sadilwa yawonso ya ziku, yinzu ya katulwila ntoto ampolo, pawu, pidi yanene, nsoma ye lekwa ya natina tiya. E sadilwa yawonso ya ziku ovangidi yo muna nsongo. 4 Ovangidi mpe yangilwa mu kuma kia ziku, yangilwa kia nsongo, kikedi kuna nsi a mvinda wazieta e ziku, vana katikati kwa nlu´ ziku. 5 Ovangidi ´ nga nya muna konko ya, lukufi ye ˆ yangilwa kia nsongo, muna muviokela e mbindi. 6 I bosi, ovangidi mbindi zole muna mabaya ma akasia, olengele zo nsongo. 7 Okotese e mbindi muna nlunga, muna mpati za ziku kimana zanatinuanga e ziku. Ovangidi e ziku nga nkela yakondwa fukwa ye sina. 8 Ovangidi longa diampwena

166 KAPU 37 a Luv 30:25, 33 Luv 40:9

b Luv 30:34, 35 Nk 141:2

 KAPU 38 c Luv 27:1-8 Luv 40:10

38

37:29 1 Yovo “mun’owu wa umbangu wa mvangi a mazi mansunga.” 38:1 1 E kinkoso kimosi, centimetro 44,5. Tala Nku. B14.

d 2Tu 1:5 

Ndambu ya 2 a Luv 30:18 Lev 8:11 1Nti 7:23

b Luv 40:8

c Luv 27:9-15

d Luv 27:17

dia nsongo a ye vuandisilwa kiandi kia nsongo; ovangidi yo mu pelo1 ya akento ana bakubikwa mu sadila vana mwelo a saba kia wananina. 9 I bosi, ovangidi yanzala. b Kuna ndambu a sude a yanzala, osidi ko rido ya nsinga miasietwa mia lino yambote, yinkoso 100. c 10 Kukedi ye malunzi 20 ye telamesenua 20 ya nsongo. E vakikilwa muna malunzi ye yikakeselwa1 yau ikedi ya palata. 11 Kuna ndambu a node mpe kukedi ye rido ya yinkoso 100. O malunzi mandi 20 ye telamesenua yandi 20 ya nsongo. E vakikilwa muna malunzi ye yikakeselwa1 yandi ikedi ya palata. 12 Kansi kuna ndambu a weste kukedi rido mu kuma kia yinkoso 50. Kukedi ye malunzi kumi ye telamesenua kumi, e vakikilwa muna malunzi ye yikakeselwa1 yandi ikedi ya palata. 13 O yalumuka kwa yanzala kuna ndambu a este, kuna kuvaikilanga e ntangwa, yinkoso 50. 14 Kuna koko kwalunene kwa mwelo a yanzala, kukedi rido ya yinkoso 15, malunzi tatu ye telamesenua tatu. 15 Kuna koko kwalumonso kwa mwelo a yanzala, kukedi rido ya yinkoso 15, malunzi tatu ye telamesenua tatu. 16 E rido yawonso muna kinzieta kia yanzala ikedi ya nsinga miasietwa mia lino yambote. 17 E telamesenua ya malunzi ikedi ya nsongo, e vakikilwa muna malunzi ye yikakeselwa1 yandi ya palata, e ntandu za malunzi zalengwa e palata. Muna malunzi mawonso ma yanzala mukedi ye yikakeselwa ya palata. d 18 E rido a mwelo a yanzala yavangilwa muna nsinga mia bule, nsinga mia mika mia se kia nduwa, nsinga mia mbwaki ako38:8 1 I sia vo, pelo ya sengwa yatoma lengolwa. 38:10-12, 17 1 Yovo “nlunga; vakikilwa,” muna yikakesela lekwa.

167 ngola1 ye nsinga miasietwa mia lino yambote. E rido ikedi ye yinkoso 20 muna ´ lambuka, yinko´ so 5 muna la, o la kwandi a kwafwanana ye rido a yanzala. ´ 19 O malunzi mandi mau y´ a ye telamesenua yandi yau ya mu nsongo yavangilwa. E vakikilwa yandi ya palata, e ntandu za malunzi ye yikakeselwa1 yandi yalengwa e palata. 20 E mpalu1 zawonso za saba ye zina zazieta e yanzala za nsongo zakala. b 21 Olwalu i lutangu lwa lekwa yasadilwa muna tunga e saba, i sia vo, e saba kia Kimbangi. c O lutangu lwalu lwavangilwa muna lutumu lwa Mose, e kiyekwa kiaki kiavewa kwa Anelevi, d o Itama e wa mwan’a Arone wa nganga yandi wakala se mfidi. 22 O Besalele f wa kanda dia Yuda, wa mwan’a Uri, wa ntekolo a Kure, ovangidi mawonso Yave kakanikina kwa Mose. 23 Wakala kumosi yo Oliabe g wa kanda dia Dani, wa mwan’a Akisamake, nkwa umbangu wa salu yamoko ya mpila zawonso, ntungi a fwaniswa muna mvuatu, ntungi a nlele muna nsinga miasietwa mia bule, nsinga mia mika mia se kia nduwa, nsinga mia mbwaki akongola1 ye lino yambote. 24 O lutangu lwa wolo yawonso yasadilwa muna salu kiawonso kia fulu kiavauka lwafwanana yo lutangu lwa wolo ya lukau lwa zunganisa: h talanta1 29 ye sekele2 730, mun’owu wa sekele ya fulu kiavauka.3 25 E palata yatwaswa kwa wantu basonekesa nkumbu zau, ikedi talanta 100 ye 1.775 dia sekele, mun’owu wa sekele ya fulu kiavauka.3 26 Konso mwan’ayakala, tuka mvu 20 38:18, 23; 39:1, 3 1 Yovo “mbwakimbwaki.” 38:19 1 Yovo “nlunga; vakikilwa,” muna yikakesela lekwa. 38:20 1 I sia vo, nsonso. 38:24 1 E talanta mosi, yilo 34,2. Tala Nku. B14. 2 E sekele mosi, grama 11,4. Tala Nku. B14. 38:24-26 3 Yovo “mun’owu wa sekele yavauka.”

LUVAIKU 38:19–39:4 KAPU 38 a Luv 27:16

b Luv 27:19

c Luv 25:16 Luv 31:18 Nta 17:7

d Nta 3:6 Nta 4:46, 47

e Luv 6:23 Nta 4:28 1Tu 6:3

f Luv 31:2-5 Luv 35:30 Luv 36:1 Luv 37:1 2Tu 1:5

g Luv 31:6 Luv 35:34 Luv 36:2

h Luv 35:22 

Ndambu ya 2 a Luv 30:15

b Luv 12:37 Nta 1:45, 46

c Luv 26:19-21 Luv 26:25, 32

d Luv 27:19 

KAPU 39 e Luv 35:23

f Luv 28:4, 5 Luv 29:5 Luv 35:10, 19

g Luv 28:6-8 Lev 8:7

yovo vioka ona wasonekwa e nkumbu, otwese e ndambu a sekele mun’owu wa sekele ya fulu kiavauka.3a O lutangu lwa yau awonso lukedi 603.550. b 27 Muna vanga e telamesenua ya fulu kiavauka ye telamesenua ya rido,1 talanta 100 zasadilwa; e telamesenua 100 i talanta 100, i sia vo, talanta mosi muna konso telamesenua. c 28 Muna 1.775 dia sekele, ovangidi vakikilwa mu kuma kia malunzi, olengel’e ntandu za malunzi yo yikanesa mo. 29 O lukau lwa nsongo1 lukedi talanta 70 ye sekele 2.400. 30 Muna nsongo yayi wavanga telamesenua ya mwelo a saba kia wananina, ziku dia nsongo, yangilwa kia nsongo kia ziku, sadilwa yawonso ya ziku, 31 telamesenua ya kinzieta kia yanzala, telamesenua ya mwelo a yanzala, mpalu zawonso za saba ye mpalu zawonso d za kinzieta kia yanzala. Bavangidi mvuatu miatoma tungwa miasadila vana fulu kiavauka, bavangidi mio mu nsinga mia bule, nsinga mia mika mia se kia nduwa ye nsinga mia mbwaki akongola.1e Bavangidi mvuatu miavauka mu kuma kia Arone, f wauna o Yave kakanikina kwa Mose. 2 Ovangidi kidukula g muna nsinga mia wolo, nsinga mia bule, nsinga mia mika mia se kia nduwa, nsinga mia mbwaki akongola ye nsinga miasietwa mia lino yambote. 3 Batutidi wolo yo papika wo, bazengele yo mu nsinga-nsinga yo tunga mio kumosi ye nsinga mia bule, nsinga mia mika mia se kia nduwa, nsinga mia mbwaki akongola1 ye nsinga mia lino yambote. Kiviengeselo mu lekwa yayi yawonso. 4 Bavangidi tenda ya mavembo ina yalamikwa vana kidukula, e

39

38:27 1 I sia vo, rido yavambulanga e Fulu Kisundidi o Vauka. 38:29 1 Yovo “lukau lwa zunganisa.”

LUVAIKU 39:5-24 tenda yayikakesa e nsuka zole za konso vembo. 5 E mponda ina yasimbininanga e kidukula, a mu lekwa yau imosi yavangilwa: nsinga mia wolo, nsinga mia bule, nsinga mia mika mia se kia nduwa, nsinga mia mbwaki akongola1 ye nsinga miasietwa mia lino yambote, wauna o Yave kakanikina kwa Mose. 6 I bosi, basidi matadi ma onise muna simbininua ya wolo, bavoswene mo e nkumbu za wan’a Isaele,1 wauna uvosonuenuanga e dimbu. b 7 Osidi matadi vana tenda ya kidukula ina vana mavembo, makedi se matadi ma luyindulu kwa wan’a Isaele, c wauna o Yave kakanikina kwa Mose. 8 I bosi, ovangidi babu kia tulu d muna umbangu wawonso nze una wavangilwa kidukula, ovangidi kio muna nsinga mia wolo, nsinga mia bule, nsinga mia mika mia se kia nduwa, nsinga mia mbwaki akongola1 ye nsinga miasietwa mia lino yambote. e 9 E ndambu zau ´ ya zafwanana vava kibundikilu. E babu kia tulu bavangidi, vava kibundikilu kikedi yo lutama lumosi1 muna lambuka ye lutama lumosi muna yalumuka. 10 Ba´ vangidi mo nlonga nya mia matadi. Muna nlonga wantete: tadi dia rubi, dia topaze ye dia emeraude. 11 Muna nlonga wanzole: tadi dia tokwase, dia safire ye dia yasepi. 12 Muna nlonga wantatu: tadi dia lesheme,1 dia angate ye dia ametisite. 13 Muna ´ nlonga wa nya: tadi dia kerusolito, dia onise ye dia yade. Basidi mo muna simbininua ya wolo. 14 O matadi makedi mun’owu wa nkumbu 12 za wan’a Isaele. 39:5, 8 1 Yovo “mbwaki-mbwaki.” 39:6 1 Isaele i nkumbu akaka ya Yakobo. 39:9 1 Tezo kia centimetro 22,2. Tala Nku. B14. 39:12 1 E tadi diadi diantalu ke dizayakene ko, nanga dilenda kala vo tadi dia ambere, yasinte, opale yovo turemaline.

168 KAPU 39 a Luv 29:5

b Luv 28:9, 10

c Luv 28:12

d Lev 8:8

e Luv 28:15-21 

Ndambu ya 2 a Luv 28:22-25

b Luv 28:26-28

c Luv 28:31-35

E nkumbu zivosweno nze dimbu, konso nkumbu yasunzulanga kanda dimosi muna makanda 12. 15 I bosi, bavangidi ngonzi zasietwa za wolo walembi sangwa lekwa mu kuma kia babu kia tulu. a 16 Bavangidi simbininua yole ya wolo ye nlunga miole mia wolo, basidi e nlunga miole muna konko yole ya babu kia tulu. 17 I bosi, bakangidi e nsinga miole mia wolo muna nlunga miole mina muna konko ya babu kia tulu. 18 Bakotese nsuka zole za nsinga miau miole muna simbininua yau yole, basidi yo vana tenda ya mavembo ma kidukula, oku ntwala. 19 I bosi, bavangidi nlunga miole mia wolo, basidi mio muna nsuka zau zole za ndambu ibundikilu ya babu kia tulu, eyi italanene ye kidukula. b 20 Bavangidi diaka nlunga miole mia wolo yo sia mio oku ntwal’a kidukula, vana yand’a tenda yole ya mavembo, lukufi ye fulu kiayikanena, vana ntandu a mpond’a kidukula. 21 I bosi, bakangidi nsing’a bule tuka muna nlunga mia babu kia tulu yamuna nlunga mia kidukula muna sikidisa e babu kia tulu vana fulu kiandi, vana ntandu a kidukula, vana ntandu a mponda, wauna o Yave kakanikina kwa Mose. 22 I bosi, ovangidi yunga kiakondwa moko kia kidukula, kiawonso ovangidi kio muna nsinga mia bule, salu kia nkwa umbangu. c 23 E vundu dia yunga dia kotesela o ntu dikedi vana kati. E vundu dikedi nze dia kinkutu kia sengwa.1 E vundu dikedi yo mvinda muna kinzieta kiandi kiawonso, kimana dialembi tiazuka. 24 I bosi, bavangidi nganata1 muna nswiku a yunga kiakondwa moko, bavangi39:23 1 Kinkutu kivuatanga makesa muna kuyitanina muna vita. 39:24 1 I sia vo, bundu kina nze ngavua yovo mfuluta.

169 di zo mu nsinga mia bule, nsinga mia mika mia se kia nduwa ye nsinga mia mbwaki akongola,1 miawonso misietelo kumosi. 25 Bavangidi ngunga za wolo walembi sangwa lekwa, balandakese zo ye nganata1 muna kinzieta kiawonso kia nswiku a yunga kiakondwa moko. Balandakese nganata ye ngunga za wolo; 26 balandakese zo, ngung’a wolo ye nganata,1 ngung’a wolo ye nganata, muna kinzieta kiawonso kia nswiku a yunga kiakondwa moko, eki kiavuatwanga muna salu kia kinganga, wauna o Yave kakanikina kwa Mose. 27 Bavangidi Arone yo wan’andi e mvuela za nsinga mia lino yambote, salu kia nkwa umbangu. a 28 Bavangidi mpu a nlele b muna nsinga mia lino yambote, fukilwa ya ntu c muna lino yambote, makupe1d muna nsinga miasietwa mia lino yambote 29 ye mponda muna nsinga miasietwa mia lino yambote, nsinga mia bule, nsinga mia mika mia se kia nduwa ye nsinga mia mbwaki akongola,1 wauna o Yave kakanikina kwa Mose. 30 I bosi, bavangidi lukandala lwakezimanga lwa wolo walembi sangwa lekwa, i sia vo, e sinsu kiavauka kia kukiyekola.1 Nze una uvosonuenuang’e dimbu, bavoswene mo vo: “O vauka kwa Yave.” e 31 Bakangidi nsing’a bule muna lukandala kimana balamika lo muna mpu a nlele, wauna o Yave kakanikina kwa Mose. 32 I wau wuwu wafokokela e salu kiawonso kia saba, i sia vo, saba kia wananina; Aneyisaele bavangidi yawonso ina o Yave kakanikina kwa Mose. f I una kikilu bavangidi.

LUVAIKU 39:25–40:3 KAPU 39 a Luv 28:39, 40

b Luv 28:4 c Luv 29:8, 9 d Luv 28:42 e Luv 28:36, 37 Lev 8:9

f Luv 25:40 Ayi 8:5

 Ndambu ya 2 a Luv 36:8 b Luv 36:14 c Luv 36:18 d Luv 36:20 e Luv 36:31 f Luv 36:24 g Luv 36:19 h Luv 36:35 i Luv 37:1, 4 j Luv 37:6 k Luv 37:10, 16 l Luv 37:17, 23 m Luv 25:38 n Luv 35:27, 28 o Luv 37:25 p Luv 37:29 q Luv 30:34, 35 r Luv 36:37 s Luv 38:1, 4 t Luv 38:6 u Luv 38:30 v Luv 30:18 Luv 38:8

w Luv 38:9-11 x Luv 38:18 y Luv 38:20 z Luv 28:3 a Luv 35:10 Luv 36:1

33 I bosi, batwese e saba a kwa Mose, nlele mia saba b ye salanganu yandi yawonso: kangilwa, c valanganza ya mabaya, d mbindi, e malunzi ye telamesenua yandi; f 34 fukwa kiandi kia nkanda mia mameme miavubwa mu se kia mbwaki, g fukwa kia nkanda mia takasi,1 rido yakakidila; h 35 nkel’a Kimbangi ye mbindi za natina e nkela i ye fukwa; j 36 meza, sadilwa yandi yawonso k ye mbolo za lutambiku; 37 zangikilwa kia minda kia wolo walembi sangwa lekwa, minda miandi, l i sia vo, nlong’a minda, sadilwa yandi yawonso m yo mazi ma minda; n 38 ziku o dia wolo, mazi mankusa,1p ndumbu ansunga, q rido r ya mwelo a saba; 39 ziku dia nsongo s ye yangilwa yandi ya nsongo, mbindi zandi za natina, t sadilwa yandi yawonso, u longa diampwena ye vuandisilwa kiandi; v 40 rido a yanzala, malunzi ye telamesenua yandi, w rido x ya mwelo a yanzala, nsinga miandi ye mpalu zandi y ye sadilwa yawonso ya salu kia saba, i sia vo, saba kia wananina; 41 mvuatu miatoma tungwa miasadila muna nzo avauka, mvuatu miavauka mu kuma kia Arone wa nganga z ye mvuatu mia wan’andi mu sala se anganga. 42 Aneyisaele bavangidi e salu kiawonso, mun’owu wa mambu mawonso Yave kakanikina kwa Mose. a 43 Vava Mose kafimpa e salu kiawonso basala, omwene vo bavangidi kikilu wauna o Yave kakanikina; Mose ubasambwidi. I bosi, Yave ovovese Mose vo: 2 “Muna lumbu kiantete kia ngonde antete, ofwete telamesa e saba, i sia vo, saba kia wananina. b 3 Sia e nkel’a Kimbangi muna saba, c sia e rido

40

39:24, 29 1 Yovo “mbwaki-mbwaki.”  39:25, 26 1 I sia vo, bundu kina nze ngaKAPU 40 39:34 1 Yovo “mbw’a mbu.” 39:38 1 I vua yovo mfuluta. 39:28 1 Yovo “mvuasia vo, mazi masadilwanga muna tumbitu a nsi.” 39:30 1 Yovo “kolowa kiavau- b Nta 7:1 ka muntu. ka.” c Luv 25:21

LUVAIKU 40:4-32 muna sweka e Nkela. a 4 Kotesa meza muna saba, b kubika e sadilwa ikala vana meza, kotesa e zangikilwa kia minda c yo kwika e minda miandi. d 5 I bosi, tula e ziku dia wolo dia ndumbu e vana ntadisi a nkel’a Kimbangi, sia e rido vana mwelo a saba. f 6 “Tula e ziku dia lukau lwa ngioka g vana ntadisi a mwelo a saba, i sia vo, saba kia wananina, 7 tula e longa diampwena vana kati-kati kwa saba kia wananina ye ziku, tula o maza muna longa. h 8 Telamesa e yanzala i muna kinzieta kia saba, sia e rido j ya mwelo a yanzala. 9 I bosi, bonga mazi mankusa,1k kusa e saba ye lekwa yawonso ina mo, l vaula kio kumosi ye sadilwa yandi yawonso, kimana e saba kiakituka se kiavauka. 10 Kusa e ziku dia lukau lwa ngioka kumosi ye sadilwa yandi yawonso, vaula e ziku, kimana diakala se ziku diavauka kikilu. m 11 Kusa e longa diampwena o mazi ye telamesenua kiandi, vaula dio. 12 “I bosi, twasa Arone yo wan’andi vana ndambu a mwelo a saba kia wananina, ubasukula muna maza. n 13 Vuika Arone e mvuatu miavauka, o unkusa mazi p yo kumvaula, oyandi okunsadila se nganga. 14 I bosi, twasa o wan’andi, ubavuika e mvuela. q 15 Ofwete kubakusa mazi wauna okusidi o se diau, r kimana bansadila se anganga. E nkusilu au ikwamanana kala kwa yau se kinganga kia mvu ya mvu muna mbandu zau zawonso.” s 16 Mose ovangidi mawonso mana Yave kankanikina. t I una kikilu kavangidi. 17 Muna ngonde yantete, muna mvu wanzole, muna lumbu kiantete kia ngonde, e saba kiatelameswa. u 18 Vava Mose katelamesa e saba, osidi e telamese40:9 1 I sia vo, mazi masadilwanga muna tumbika muntu.

170 KAPU 40 a Nta 4:5 Ayi 9:3

b Luv 26:35 c Luv 25:31 d e f g h i j k l m n o p q r s t u

Ayi 9:2 Luv 25:37 Luv 30:1 Luv 26:36 Luv 38:1 Luv 30:18 Luv 27:9 Luv 27:16 Luv 38:18 Luv 30:23-25 Lev 8:10 Nta 7:1 Luv 29:36, 37 Lev 8:11 Lev 8:6 Luv 29:5 Lev 8:7 Lev 8:12 Nk 133:2 Lev 8:13 Lev 8:30 Ayi 7:11 Luv 39:43 Nsi 4:2 Nta 7:1 Nta 9:15

 Ndambu ya 2 a Luv 36:24 b Luv 26:15 c Luv 36:31 d Luv 26:7 e Luv 26:14 f Luv 31:18 g Luv 25:22 Luv 37:1

h Luv 37:4 1Nti 8:8

i Luv 37:6 1Tu 28:11

j Lev 16:2 k Luv 36:35 Ayi 10:19, 20

l Ayi 9:3 m Luv 37:10 Ayi 9:2

n Luv 25:30 Mat 12:4

o Luv 37:17 p Luv 25:37 Luv 37:23

q Luv 30:1 Luv 37:25

r Luv 30:7 s Luv 30:34, 35 t Luv 26:36 Luv 36:37

u Luv 38:1 v Luv 29:38 w Luv 30:18

nua yandi a kuna nsi, odongekele e valanganza ya mabaya, b osidi e mbindi zandi c muna valanganza yo dongeka malunzi mandi. 19 Oyalumwini nlele a saba d vana ntandu a saba yo sia e fukwa e kia saba vana ntandu, wauna Yave kakanikina Mose. 20 I bosi, obongele Kimbangi f osidi kio muna Nkela, g okotese e mbindi h muna nlunga mia Nkela yo sia e fukwa i vana ntandu a Nkela. j 21 Okotese Nkela muna saba, osidi e rido k yakakidila vana fulu kiandi, kimana yasweka e nkel’a Kimbangi, l wauna Yave kakanikina Mose. 22 I bosi, osidi meza m muna saba kia wananina, kuna ndambu a node ya saba, kuna mbazi a rido, 23 okubikidi e mbolo mu nlonga vana meza n vana ndose a Yave, wauna o Yave kakanikina Mose. 24 Osidi e zangikilwa kia minda o muna saba kia wananina vana ntwal’a meza, kuna ndambu a sude ya saba. 25 Okwikidi e minda p vana ndose a Yave, wauna o Yave kakanikina Mose. 26 I bosi, osidi e ziku dia wolo q muna saba kia wananina, vana ntwal’a rido, 27 kimana vafutumwinuanga r e ndumbu ansunga, s wauna o Yave kakanikina Mose. 28 I bosi, ozembelekele e rido t a mwelo a saba vana fulu kiandi. 29 Osidi e ziku dia lukau lwa ngioka u vana mwelo a saba, i sia vo, saba kia wananina, kimana katambikilanga vo lukau lwa ngioka v yo lukau lwa mbwaza, wauna o Yave kakanikina Mose. 30 I bosi, otudidi e longa diampwena vana kati-kati kwa saba kia wananina ye ziku, otudidi o maza ma kuyisukulwila muna longa. w 31 O Mose yo Arone yo ˆ wan’andi i muna basukulwilanga o moko mau yo malu mau. 32 Konso ntangwa bakotanga muna saba kia wananina yovo

171

LUVAIKU 40:33 – LEVITIKU Mambu Mena mo

finama e ziku, bayisukulanga, a wauna o Yave kakanikina Mose. 33 Muna fokola, otongekel’e yanzala b muna kinzieta kia saba ye ziku, ozembelekele e rido ya mwelo a yanzala. c Muna mpila yayi, Mose ofokwele e salu. 34 E tuti diyantikidi fuka e saba kia wananina, o nkembo a Yave uzele muna saba. d 35 Mose kalendele kota muna saba kia wananina ko mu kuma kia tuti diakala vana saba, o nkembo a Yave uzele muna saba. e

KAPU 40 a Luv 30:18, 19 b Luv 27:9 Luv 38:9

c Luv 38:18 d Nta 9:15 Lus 15:8

e 2Tu 5:14 

Ndambu ya 2 a Nta 10:11 Nek 9:19

b Nta 9:17, 22 c Luv 13:21 Nta 9:16 Nk 78:14

36 Vava e tuti diakatukanga vana saba, Aneyisaele bayalulanga e ndo muna tini yawonso ya nkangalu au muna makanga. a 37 Kansi, avo e tuti ke dikatukidi vo ko, oyau mpe ke bayalulanga ndo ko yavana kilwaka e lumbu kikatuka e tuti. b 38 Kadi e tuti dia Yave diakalanga vana ntandu a saba muna mwini, o tiya twa twakalanga vana ntandu a saba muna fuku, vana ndose a nkangu awonso a Isaele, muna tini yawonso ya nkangalu au. c

LE VITI KU MAMBU MENA MO

1 Lukau lwa ngioka (1-17) 2 Lukau lwa mbwaza (1-16) 3 Lukau lwa ungudi (1-17) Ke nudie mazi ko ngatu menga (17) 4 Lukau lwa sumu (1-35) 5 Mpila sumu ye lukau lufwete vewa (1-6) Samuna masumu ma wantu ankaka (1) Lekwa kiankaka kina nsukami kalenda vana se lukau (7-13) Lukau lwa kuzuka mu kuma kia sumu ke dialukanu ko (14-19) 6 Mambu mankaka mu kuma kia lukau lwa kuzuka (1-7) Tuludiku mu kuma kia tukau (8-30) Lukau lwa ngioka (8-13) Lukau lwa mbwaza (14-23) Lukau lwa sumu (24-30) 7 Tuludiku mu kuma kia tukau (1-21) Lukau lwa kuzuka (1-10) Lukau lwa ungudi (11-21) Kudie mazi ko ngatu menga (22-27) Kunku kia anganga (28-36) Mambu mansuka mu kuma kia tukau (37, 38) 8 Arone yo wan’andi batumbikilu se anganga (1-36)

9 Arone ovene tukau twa ntumbikilu (1-24) 10 Tiya twa Yave tuvondele Nadabi yo Abiu Nkanikinu kwa anganga mu kuma kia nua yo dia (8-20) 11

Bulu yavelela ye yafunzuka (1-47)

12 Luveleleso lwa nkento owutidi (1-8) 13 Nkanikinu mu kuma kia wazi (1-46) Wazi muna mvuatu (47-59) 14 Luveleleso muna wazi (1-32) Luveleleso lwa nzo zina yo wazi (33-57) 15 Yakala osonswanga ma muna kiyakala yo nkento ovaikwanga menga (1-33) 16 Lumbu kia Luyambulwilu lwa Masumu (1-34) 17 Saba, fulu kia kelela yimenga (1-9) Kufwete dia menga ko (10-14) Nkanikinu mu kuma kia bulu kiwanukini kiafwa (15, 16) 18 Mvukana zambi (1-30) Ke nutanginina esi Kenani ko (3) Mpila za mvukana vana vena yitu ye yitu (6-18) Nkento una ku ngonde (19) Mvukana za yakala yo yakala, nkento yo nkento (22) Vukana ye bulu (23)

LEVITIKU Mambu Mena mo –1:6

172

‘Nukala nuavelela, avo ke wau ko e nsi ikunuluka’ (24-30) 19 Nsiku miayingi mu kuma kia velela (1-37) Mpila yambote ya kutikila e mbongo (9, 10) Zitisa fwa matu yo mpofo (14) Nkumbi (16) Kulundi makasi ko (18) Kuvandi nkisi ko ngatu mpandu (26, 31) Kuzengi nsamba ko (28) Zitisa anunu (32) Mpila ya kadila ye nzenza (33, 34) 20 Nsambila Moleke; mpandu (1-6) Nukala nuavauka yo zitisa mase (7-9) Vondwa mu kuma kia sumu dia vukana (10-21) Nukala nuavauka nuazingila omu nsi (22-26) Ona osadila e mpandu kafwete vondwa (27)

22 Velela kwa anganga yo dia e lekwa yavauka (1-16) Lukau lwa bulu yalunga kaka lutondakana (17-33) 23 Lumbu ye nkinzi miavauka (1-44) Lumbu kia Vundu (3)

na a yo kumvovesa vo: 2 “Vovesa Aneyisaele1 vo: ‘Avo muntu vovo nuina osunzula lukau kwa Yave muna twelezi yandi, kafwete twasa ngombe yovo meme yovo nkombo se lukau. b 3 “‘Avo ngombe ketambika se lukau lwa ngioka, kafwete twasa koko dialunga. c Kafwete dio sunzulwila muna luzolo lwa ya1:2 1 Mvovo wa sina: “wan’a Isaele.”

24 Mazi ma minda mia saba (1-4) Mbolo za lutambiku (5-9) Ona otianguna nkumbu a Nzambi kafwete tubwa matadi (10-23) 25 Mvu wa Vundu (1-7) Mvu wa Luvevoko (8-22) Vutula e vua (23-34) Mpila ya kadila yo nsukami (35-38) Nsiku mu kuma kia ubundu (39-55)

21 Anganga bafwete kala bavauka ye bavelela (1-9) Ngang’ambuta kafwete kuyisafula ko (10-15) Anganga ke bafwete kala ye fu ko muna nitu (16-24)

Yave obokele Mose 1 Itukabosi,muna saba kia wanani-

Nduta (4, 5) Nkinzi a Mbolo Zakondwa Mfuna (6-8) Lukau lwa mbongo antete (9-14) Nkinzi a Tumingu (15-21) Mpila yambote ya kutikila e mbongo (22) ´ Nkinzi a Zu dia Mpungi (23-25) Lumbu kia Luyambulwilu lwa Masumu (26-32) Nkinzi a Nzo za Sudi (33-43)

26 Venga e nsambil’a teke (1, 2) Nsambu mu kuma kia lemvokela Nzambi (3-13) Tumbu mu kuma kia kolamena Nzambi (14-46) ˆ 27 Lukulu lwa kina kiavewa kwa Nzambi (1-27) Wantu (1-8) Bulu (9-13) Nzo (14, 15) Mpatu (16-25) Mwan’antete (26, 27) Lekwa iveno emvimba kwa Yave (28, 29) ˆ Lukulu lwa tini kia kumi (30-34)

KAPU 1 a Luv 40:34 b Lev 22:18-20 c Nsi 15:19, 21 Mal 1:14

 Ndambu ya 2 a 2Ko 9:7 b Ayi 10:11 c Ayi 9:13, 14

ndi kibeni a vana ndose a Yave, vana mwelo a saba kia wananina. 4 Kafwete tenseka koko kwandi vana ntu a bulu kia kimenga kia ngioka, o Nzambi otambula lukau lwandi yo loloka masumu mandi. 5 “‘I bosi, o mwan’a ngombe a koko ovondelwa vana ndose a Yave, o wan’a Arone, anganga, b besunzula o menga yo zaza mo muna ndambu zawonso za ziku, c edi dina vana mwelo a saba kia wananina. 6 E bulu kia lu-

173 kau lwa ngioka kifwete katulwa o nkanda yo zengononua mu tinitini. a 7 O wan’a Arone, anganga, besia o tiya vana ziku b yo yala e nkuni vana tiya. 8 O wan’a Arone, anganga, bekutika e tini ya lukau c kumosi yo ntu yo mazi,1 vana nkuni zina vana tiya tuna vana ziku. 9 E ndia miandi yo malu mandi mafwete sukulwa muna maza. O nganga ofutumuna yawonso vana ziku se lukau lwa ngioka. Lukau lwayoka vana tiya, lekwa kia nsunga1 kuna kwa Yave. d 10 “‘Avo mwan’a mameme yovo nkombo ketambika se lukau lwa ngioka, e kafwete twasa koko dialunga. f 11 E bulu kifwete vondelwa vana ndambu a ziku kuna node, vana ndose a Yave. O wan’a Arone, anganga, bezaza o menga mandi muna ndambu zawonso za ziku. g 12 Ozenga e bulu mu tini-tini, o nganga okutika e tini kumosi yo ntu andi yo mazi1 mandi, vana nkuni zina vana tiya tuna vana ziku. 13 Osukula e ndia yo malu muna maza. O nganga osunzula lekwa yawonso ya bulu yo futumuna yo vana ziku. Olwalu i lukau lwa ngioka, lukau lwayoka vana tiya, lekwa kia nsunga1 kuna kwa Yave. 14 “‘Kansi, avo nuni ketambika se lukau lwa ngioka kwa Yave, kafwete sunzula mbwela yovo nsweswe mia mayembe se lukau. h 15 O nganga osunzula e nuni vana ndambu a ziku yo zenga vana laka diandi muna zala, ofutumuna yo vana ziku. Kansi kafwete yambula vo menga mandi makukula muna yaka ya ziku. 16 Kafwete katula e kimfi kiandi ye nsala zandi yo tuba zo vana ndambu a ziku, kuna este, vana 1:8, 12 1 Yovo “mazi mena vana ntandu a nguba.” 1:9, 13, 17; 2:2 1 Yovo “nsunga zilembekanga; zivuvikanga ntima.” Mvovo wa sina: “zivundisanga.”

LEVITIKU 1:7–2:8 KAPU 1 a Lev 7:8

b Lev 6:12

c 1Nti 18:23

d Tuk 8:20, 21 Nta 15:2, 3

e Tuk 4:4

f Lev 12:6 Lev 22:18-20

g Luv 29:16-18 Lev 8:18-21 Lev 9:12-14

h Lev 5:7 Lev 12:8 Luk 2:24

 Ndambu ya 2 a Luv 27:3 Lev 4:11, 12 Lev 6:10

 KAPU 2 b Lev 9:17 Nta 15:2-4

c Luv 29:1-3 Lev 6:14, 15 Nta 7:13

d Nta 5:25, 26

e Lev 7:9, 10

f Lev 10:12 Nta 18:9

g Lev 8:26, 28 Nta 6:13, 19

h Lev 6:20, 21

i Nta 28:9

vena o ntoto ampolo.1a 17 Kafwete kumpasula muna mave mandi, kansi kafwete mo kayanesa mu ndambu zole ko. I bosi, o nganga okumfutumuna vana ziku, vana nkuni zina vana tiya. Olwalu i lukau lwa ngioka, lukau lwayoka vana tiya, lekwa kia nsunga1 kuna kwa Yave. “‘Avo muntu ozolele sunzula lukau lwa mbwaza b kwa Yave, o lukau lwandi lufwete kala lwa mfumfu yambote, kafwete lo yitila mazi yo sia lo ndumbu a nti a lebona. c 2 I bosi, otwasa lo kwa wan’a Arone, anganga. O nganga obonga koko kumosi kwa mfumfu yambote yo mazi ye ndumbu a nti a lebona yawonso, ofutumuna yo vana ziku se sinsu kisunzulanga lukau lwawonso,2d lukau lwayoka vana tiya, lekwa kia nsunga1 kuna kwa Yave. 3 Konso kina kisuva muna lukau lwa mbwaza, kia Arone yo wan’andi, e kikala se lekwa kisundidi o vauka f muna tukau tuveno kwa Yave vana tiya. 4 “‘Avo ozolele sunzula lukau ˆ lwa mbwaza zayokwa muna fulu, lufwete kala lwa mfumfu yambote, i sia vo, mbolo zakondwa mfuna zina nze nlunga, zasangwa o mazi yovo mbolo zababama zakondwa mfuna, zakuswa o mazi. g 5 “‘Avo lukau lwaku, lukau lwa mbwaza lwakangwa vana ˆ menga, h lufwete kala lwa mfumfu yambote, yakondwa mfuna, yasangwa o mazi. 6 Lubukunua mu tini-tini, ofwete lo yitila mazi. i Olwalu i lukau lwa mbwaza. 7 “‘Avo lukau lwaku, lukau lwa mbwaza luvangilu muna nzungu, lufwete vangilwa mu mfumfu yambote yo mazi. 8 Ofwete twasa kwa Yave o lukau lwa

2

1:16 1 Yovo “ntoto ampolo a mazi,” i sia vo, ntoto ampolo wasangana yo mazi ma yimenga. 2:2 2 Yovo “se kunku kia luyindulu kia lukau.”

LEVITIKU 2:9–3:11 mbwaza luvangilu muna lekwa yayi, o lukau lusunzulwa kwa nganga, ona onata lo vana ndambu a ziku. 9 O nganga obonga e ndambu a lukau lwa mbwaza se sinsu kisunzulanga lukau lwawonso,1a ofutumuna lo vana ziku se lukau lwayoka vana tiya, lekwa kia nsunga2 kuna kwa Yave. b 10 Kina kisuva muna lukau lwa mbwaza, kia Arone yo wan’andi, kikala se lekwa kisundidi o vauka muna tukau tuveno kwa Yave vana tiya. c 11 “‘Kusunzula konso lukau lwa mbwaza ko kwa Yave lwasiwa mfuna, d kadi kufwete futumuna mfuna ko yovo wiki se lukau lwayoka vana tiya kuna kwa Yave. 12 “‘Nulenda lo sunzula kwa Yave se lukau lwa mbongo antete, e kansi ke nufwete yoka lekwa yoyo ko vana ziku se lekwa kia nsunga.2 13 “‘Konso lukau lwa mbwaza otambika lufwete siwa o mungwa; o mungwa kangu dia Nzambi aku, ke ufwete kondwa ko muna lukau lwaku lwa mbwaza. O tukau twaku twawonso, osunzula to kumosi yo mungwa. f 14 “‘Avo ozolele sunzula lukau lwa mbwaza lwa mbongo antete kwa Yave, ofwete sunzula mbwaza zampa zakangwa vana tiya, mbwaza zampa zatutwa se lukau lwa mbwaza lwa mbongo aku antete. g 15 Ofwete sia mazi vana lukau, sia mpe ndumbu a nti a lebona vana lukau. Olwalu i lukau lwa mbwaza. 16 O nganga ofutumuna lo se kunku kisunzulanga lukau lwawonso,1h i sia vo, ndambu a mbwaza zatutwa, mazi kumosi ye ndumbu a nti a lebona, se lukau vana tiya kuna kwa Yave. 2:9 1 Yovo “se kunku kia luyindulu kia lukau.” 2:9, 12; 3:5 2 Yovo “nsunga zilembekanga; zivuvikanga ntima.” Mvovo wa sina: “zivundisanga.” 2:16 1 Yovo “se kunku kiandi kia luyindulu.”

KAPU 2 a Lev 2:2 Lev 5:11, 12

b Luv 29:38-41 Nta 28:4-6

c Nta 18:9

d Lev 6:14, 17

e Luv 23:19 Nta 15:20 2Tu 31:5 Ngn 3:9

f Yez 43:23, 24

g Luv 23:16 Luv 34:22 Nta 28:26

h Lev 5:11, 12 Lev 6:14, 15

 Ndambu ya 2  KAPU 3 a Lev 22:21 Nta 6:13, 14

b Lev 7:29-31

c Luv 29:13 Lev 7:23-25 1Nti 8:64

d Lev 7:1-4

e Lev 6:12

f Lev 4:29, 31

g Nta 6:13, 14

h Luv 29:22 Lev 9:18-20 2Tu 7:7

i Lev 4:8, 9 Lev 9:10

3

174

“‘Avo muntu ozolele tambika kimenga kia ungudi,1a avo ngombe kesunzula, kiakala yakoko yovo yankento, kafwete sunzula bulu kialunga vana ndose a Yave. 2 Kafwete tenseka o koko kwandi vana ntu a bulu kia lukau lwandi, e bulu kivondelwa vana mwelo a saba kia wananina; o wan’a Arone, anganga, bezaza o menga muna ndambu zawonso za ziku. 3 Osunzula e ndambu a kimenga kia ungudi se lukau luyokwa vana tiya kuna kwa Yave: b o mazi c mefukanga e ndia ye mazi mawonso mena muna ndambu a ndia, 4 ye nguba zau zole yo mazi mena vana ntandu a nguba, vana ndambu a luketo. Okatula mpe mazi ma kimoyo1 kumosi ye nguba. d 5 O wan’a Arone befutumuna yo vana ziku, vana ntandu a lukau lwa ngioka luna vana nkuni zina vana tiya; e i lukau lwayoka vana tiya, lekwa kia nsunga2 kuna kwa Yave. f 6 “‘Avo meme yovo nkombo ketambika se kimenga kia ungudi kwa Yave, osunzula bulu kialunga kiakoko yovo kiankento. g 7 Avo mwan’a meme a koko kesunzula se lukau, ozevo okunsunzula vana ndose a Yave. 8 Otenseka koko kwandi vana ntu a bulu kia lukau lwandi, e bulu kivondelwa vana mwelo a saba kia wananina. O wan’a Arone bezaza o menga mandi muna ndambu zawonso za ziku. 9 Osunzula mazi ma bulu kia kimenga kia ungudi se lukau vana tiya kuna kwa Yave. h Okatula nkil’a mazi wawonso yo mazi mena vana ndambu a lubasa lwa nima, o mazi mefukanga e ndia, mazi mawonso mena muna ndambu a ndia, 10 ye nguba zau zole yo mazi mena vana ntandu a nguba, vana ndambu a luketo. Okatula mpe mazi ma kimoyo1 kumosi ye nguba. i 11 O 3:1 1 Yovo “kimenga kia tukau twa luvuvamu.” 3:4, 10 1 Yovo “kati.”

175 nganga ofutumuna yo vana ziku nga madia,1 lukau lwayoka vana tiya kuna kwa Yave. a 12 “‘Avo nkombo ketambika se lukau, ozevo osunzula yo vana ndose a Yave. 13 Otenseka koko kwandi vana ntu a bulu yo vondela kio vana mwelo a saba kia wananina, o wan’a Arone bafwete zaza o menga mandi muna ndambu zawonso za ziku. 14 Eyayi i tini kesunzula se lukau lwandi kwa Yave vana tiya: mazi mefukanga e ndia, mazi mawonso mena muna ndambu a ndia, b 15 ye nguba zau zole yo mazi mena vana ntandu a nguba, vana ndambu a luketo. Okatula mpe mazi ma kimoyo1 kumosi ye nguba. 16 O nganga ofutumuna yo vana ziku nga madia,1 lukau lwayoka vana tiya, lekwa kia nsunga.2 O mazi mawonso ma Yave. c 17 “‘Owau nkanikinu wa mvu ke mvu muna mbandu zeno zawonso, muna fulu yawonso nuzingila: Ke nufwete dia konso mazi ko yovo konso menga d ko.’” Yave ovovese Mose vo: 2 “Vovesa Aneyisaele vo: ‘Avo muntu ovolele sumu lembi wo kana e muna vanga dimosi muna mambu kasima o Yave, edi difwete vangwa: 3 “‘Avo nganga wakuswa o mazi f ovolele sumu g yo twasa ngielele kwa nkangu, kafwete sunzula mwan’a ngombe a koko walunga kwa Yave se lukau lwa sumu mu kuma kia sumu kavolele. h 4 Otwasa ngombe a koko vana mwelo a saba kia wananina, i vana ndose a Yave. Otenseka koko kwandi vana ntu a ngombe a koko yo vondela yo vana ndose a Yave. j 5 I bosi, o nga-

4

3:11, 16 1 Mvovo wa sina: “mbolo,” i sia vo, se kunku kia kimenga kia ungudi kina vo kia Nzambi. 3:15; 4:9 1 Yovo “kati.” 3:16 2 Yovo “nsunga zilembekanga; zivuvikanga ntima.” Mvovo wa sina: “zivundisanga.”

LEVITIKU 3:12–4:14 KAPU 3 a Lev 4:31 b Lev 4:24, 26 c Lev 7:23 1Sa 2:15-17

d Tuk 9:4 Lev 17:10, 13 Nsi 12:23 Mav 15:20, 29

 KAPU 4 e Lev 5:17 Nta 15:27, 28

f Lev 8:12 Lev 21:10

g Nta 12:1, 11 h Ayi 5:1-3 Ayi 7:27

i Lev 6:25 j Luv 29:10, 11 

Ndambu ya 2 a Luv 30:30 b Lev 8:15, 16 c Lev 16:14, 19 d Luv 30:10 e Lev 5:9 f Lev 9:8, 10 g Lev 3:3, 4 h Luv 29:14 i Lev 8:14, 17 Ayi 13:11

j Yos 7:11 k Nta 15:22-24

nga wakuswa o mazi a obonga e ndambu a menga ma ngombe a koko yo twasa mo muna saba kia wananina; 6 o nganga ovuba o nlembo andi muna menga, b ozaza o menga nkumbu nsambwadi c vana ndose a Yave, vana ntwal’a rido ya fulu kiavauka. 7 O nganga osia mpe ndambu a menga muna mpoka za ziku dia ndumbu a nsunga, d dina vana ndose a Yave muna saba kia wananina; o menga mawonso ma ngombe a koko mesuva, oyitila mo vana sina dia ziku dia lukau lwa ngioka, e edi dina vana mwelo a saba kia wananina. 8 “‘I bosi, okatula mazi mawonso ma ngombe a koko a lukau lwa sumu, kumosi ye mazi mefukanga e ndia ye mazi mena muna ndambu a ndia, 9 ye nguba zau zole yo mazi mena vana ntandu a nguba, vana ndambu a luketo. Okatula mpe mazi ma kimoyo1 kumosi ye nguba. f 10 Nze una uvangwanga muna ngombe a kimenga kia ungudi, g i una ukatulwilwa e lekwa yayi. O nganga ofutumuna yo vana ziku dia lukau lwa ngioka. 11 “‘Vo i nkand’a ngombe a koko yo nsuni andi wawonso kumosi yo ntu andi, malu mandi, ndia miandi ye mvindu andi a vumu h— 12 yawonso isuva muna ngombe—oyandi onatisa yo kuna mbazi a ndo, vana fulu kiavelela, vana vetubwanga ntoto ampolo,1 oyoka yo vana nkuni zina vana tiya. i Ifwete yokelwa vana vetubwanga ntoto ampolo. 13 “‘Avo nkangu awonso a Isaele uveno e ngielele vana ndose a Nzambi wau uvolele sumu lembi wo kana, j kansi nkangu ke uzeye wo ko vo diambu kasima o Yave bavangidi, k 14 i bosi, e sumu dizayakene, o nkangu 4:12 1 Yovo “ntoto ampolo a mazi,” i sia vo, ntoto ampolo wasangana yo mazi ma yimenga.

LEVITIKU 4:15-34 ufwete sunzula mwan’a ngombe a koko se lukau lwa sumu yo kuntwasa vana ntwal’a saba kia wananina. 15 Akuluntu a nkangu betenseka moko mau vana ntu a ngombe a koko vana ndose a Yave, e ngombe a koko ivondelwa vana ndose a Yave. 16 “‘I bosi, o nganga ona wakuswa o mazi otwasa ndambu a menga ma ngombe muna saba kia wananina. 17 O nganga ovuba o nlembo andi muna menga yo zaza e ndambu a menga nkumbu nsambwadi vana ndose a Yave, vana ntwal’a rido. a 18 O nganga osia mpe ndambu a menga muna mpoka za ziku b dina vana ndose a Yave, muna saba kia wananina; o menga mawonso ma ngombe a koko mesuva, oyitila mo vana sina dia ziku dia lukau lwa ngioka, edi dina vana mwelo a saba kia wananina. c 19 Okatula mazi mawonso ma ngombe a koko yo futumuna mo vana ziku. d 20 Nze una kavangidi muna ngombe yankaka ya lukau lwa sumu, i una kevanga mu ngombe yayi. I wau wuwu kevanga yo. O nganga olomba luyambulwilu lwa masumu ma nkangu, e belolokwa e sumu diau. 21 Oyandi onatisa e ngombe kuna mbazi a ndo yo yoka yo, wauna kayokela e ngombe yantete. f O lwalu i lukau lwa sumu mu kuma kia nkangu. g 22 “‘Avo mfumu a nkangu h ovolele sumu lembi wo kana, wau kavangidi dimosi muna mambu mawonso mana Yave wa Nzambi andi kasima yo yeleswa vana ndose a Nzambi, 23 yovo avo obakwidi vo sumu kavolele muna kulula nkanikinu, ozevo kafwete twasa mwan’a nkombo a koko walunga se lukau. 24 Otenseka koko kwandi vana ntu a mwan’a nkombo, e bulu kivondelwa vana vevondelwanga e bulu kia lukau lwa ngioka, vana ndose a Yave. i Olwalu i lukau lwa sumu. 25 O nganga obonga e ndambu a

176 KAPU 4 a Luv 26:31 Luv 40:21 Ayi 10:19, 20

b Luv 30:1, 6 c Luv 27:1 Luv 40:6

d Lev 3:16 e Luv 32:30 Lev 16:17 Nta 15:25 Efe 1:7 Ayi 2:17

f Lev 4:11, 12 g Lev 16:15 1Yo 2:1, 2

h Luv 18:21 i Lev 1:10, 11 Lev 6:25 Lev 7:2

 Ndambu ya 2 a Lev 9:8, 9 Lev 16:18 Ayi 9:22

b Lev 8:15 c Lev 3:3-5 d Nta 15:27-29 e Lev 1:10, 11 Lev 6:25

f Lev 4:25 Lev 8:15 Lev 9:8, 9 Ayi 9:22

g Lev 3:16 h Lev 3:3, 4 i Lev 1:10, 11

menga ma lukau lwa sumu muna nlembo andi yo sia mo muna mpoka a za ziku dia lukau lwa ngioka. O menga mesuva, oyitila mo vana sina dia ziku dia lukau lwa ngioka. b 26 Ofutumuna mazi mawonso ma bulu vana ziku, wauna uvangwanga muna mazi ma kimenga kia ungudi; c o nganga olomba luyambulwilu lwa sumu dia mfumu a nkangu, e sumu diandi dilolokwa. 27 “‘Avo muntu mosi vana vena nkangu a nsi ovolele sumu lembi wo kana yo yeleswa vana ndose a Nzambi muna vanga dimosi muna mambu kasima o Yave, d 28 yovo avo obakwidi e sumu kavolele, ozevo kafwete twasa mwan’a nkombo ankento alunga se lukau mu kuma kia sumu kavolele. 29 Otenseka koko kwandi vana ntu a bulu kia lukau lwa sumu yo vondela e bulu kia lukau lwa sumu vana vevondelwanga e bulu kia lukau lwa ngioka. e 30 O nganga obonga e ndambu a menga ma bulu muna nlembo andi yo sia mo muna mpoka za ziku dia lukau lwa ngioka. E menga mawonso mesuva, oyitila mo vana sina dia ziku. f 31 Okatula mazi mandi mawonso g wauna ukatulwilwanga mazi ma kimenga kia ungudi, h o nganga ofutumuna mo vana ziku se lekwa kia nsunga1 kwa Yave; o nganga olomba luyambulwilu lwa sumu dia muntu, e sumu diandi dilolokwa. 32 “‘Kansi, avo mwan’a meme ketambika se lukau lwa sumu, kafwete twasa mwan’a meme ankento alunga. 33 Otenseka koko kwandi vana ntu a bulu kia lukau lwa sumu yo vondela e bulu kia lukau lwa sumu vana vevondelwanga bulu kia lukau lwa ngioka. i 34 O nganga obonga e ndambu a menga ma lukau lwa 4:31 1 Yovo “nsunga zilembekanga; zivuvikanga ntima.” Mvovo wa sina: “zivundisanga.”

177 sumu muna nlembo andi yo sia mo muna mpoka za ziku dia lukau lwa ngioka. a E menga mawonso mesuva, oyitila mo vana sina dia ziku. 35 Okatula mazi mandi mawonso wauna ukatulwilwanga mazi ma mwan’a meme a koko wa kimenga kia ungudi, o nganga ofutumuna mo vana ziku, vana ntandu a lukau lwayoka vana tiya kuna kwa Yave; b o nganga olomba luyambulwilu lwa sumu kavolele o muntu, e sumu diandi dilolokwa. c “‘Avo muntu owidi nkoki wa ´ kwenda ta kimbangi,1d kansi o muntu ndioyo kele ko mu zayisa e diambu dina kenena vo mbangi yovo dina kamwene yovo dina kazeye, sumu kavolele, ozevo otumbwa mu kuma kia bi wandi. 2 “‘Yovo, avo muntu osimbidi konso lekwa kiafunzuka, kiakala vimbu dia bulu kiafunzuka kia mfuta yovo dia bulu kiafunzuka kia vata yovo dia vangwa kiakete e kikiyilanga mu buka, muntu ndioyo ofunzuka, ngielele kekala yau, kana nkutu vo kazeye wo ko. 3 Yovo, avo muntu lembi wo zaya, osimbidi mfunzuka a muntu f—konso lekwa kilenda kunkitula wafunzuka—i bosi obakwidi wo, ngielele kekala yau. 4 “‘Yovo, avo muntu odidi ndofi ya vanga konso diambu lembi teka yindula—kiakala vo ndofi ya vanga diambu diambote yovo ya vanga diambu diambi, kiakala konso diambu—i bosi obakwidi vo ndofi kadidi lembi teka yindula, o muntu ndioyo ngielele kekala yau.1g 5 “‘Avo muntu ovangidi dimosi muna mambu mama, ozevo kafwete funguna h e sumu diandi.

5

5:1 1 Mvovo wa sina: “owidi nding’a sibu (ndofi).” Nanga luzayisu mu kuma kia dina dibwila o muntu ona omwene diambu diambi kavangidi o nkwandi, kansi kazayisi dio ko. 5:4 1 Nanga disongele vo kalungisi nsilu andi ko.

LEVITIKU 4:35–5:13 KAPU 4 a Lev 4:25 Lev 16:18

b Luv 29:13, 14 Lev 3:3, 4 Lev 6:12 Lev 9:8, 10

c Nta 15:28 1Yo 1:7 1Yo 2:1, 2

 KAPU 5 d Ngn 29:24

e Lev 11:21-24 Lev 17:15 Nsi 14:8

f Lev 12:2 Lev 13:3 Lev 15:3 Nta 19:11

g Mat 5:33

h Nta 5:7 Nk 32:5 Ngn 28:13 1Yo 1:9

 Ndambu ya 2 a Lev 7:1 Lev 14:2, 12 Lev 19:20, 21 Nta 6:12

b Luk 2:24

c Lev 12:7, 8 Lev 14:21, 22 Lev 15:13-15

d Lev 1:4, 5 Lev 7:2 Ayi 9:22

e Lev 1:15-17

f Lev 6:7

g Luv 16:36

6 Otwasa mpe lukau lwa kuzuka kwa Yave mu kuma kia sumu kavolele, a i sia vo, mwan’a meme dia nkento yovo mwan’a nkombo wa nkento se lukau lwa sumu. I bosi, o nganga olomba luyambulwilu lwa masumu mu kuma kiandi. 7 “‘Kansi, avo kena ye nzimbu zafwana ko mu sumba meme, kafwete twasa kwa Yave mbwela zole yovo nsweswe miole mia mayembe b se lukau lwandi lwa kuzuka mu kuma kia sumu, nuni mosi se lukau lwa sumu, nuni mosi se lukau lwa ngioka. c 8 Otwasa zo kwa nganga, ona osunzula ntete e nuni ya lukau lwa sumu yo zenga vana laka diandi muna zala, lembi zatuna o ntu andi. 9 O nganga ozaza e ndambu a menga ma lukau lwa sumu muna yaka ya ziku, kansi o menga mesuva meyitilwa vana sina dia ziku. d Olwalu i lukau lwa sumu. 10 Ovanga diau dimosi muna nuni ya lukau lwa ngioka, wauna wasikidiswa; e o nganga olomba luyambulwilu lwa sumu kavolele o muntu, e sumu diandi dilolokwa. f 11 “‘Kansi, avo kena ye nzimbu zafwana ko mu sumba mbwela zole yovo nsweswe miole mia mayembe, kafwete twasa tini kiakumi kia efa1g kia mfumfu yambote se lukau lwa sumu mu kuma kia sumu diandi. Kafwete mo sanga mazi ko yovo sia mo ndumbu a nti a lebona, kadi lukau lwa sumu. 12 Otwasa e mfumfu kwa nganga, o nganga obonga koko kumosi kwa mfumfu se sinsu kisunzulanga lukau lwawonso1 yo futumuna yo vana ziku, vana ntandu a tukau kwa Yave vana tiya. Olwalu i lukau lwa sumu. 13 O nganga olomba luyambulwilu lwa masumu mu kuma kia muntu, konso 5:11 1 E tini kiakumi kia efa, litro 2,2. Tala Nku. B14. 5:12 1 Yovo “se kunku kia luyindulu kia lukau.”

LEVITIKU 5:14–6:12 sumu kavovele muna masumu mama dilolokwa. a Kina kisuva muna lukau lwalu kia nganga, b nze una uvangwanga muna lukau lwa mbwaza.’” c 14 Yave okwamanene vovesa Mose vo: 15 “Avo muntu lembi wo kana, okondelo kwikizi wau kakulwidi o nsiku mu kuma kia lekwa yavauka ya Yave, d obonga meme dia koko dialunga muna kambi yo twasa dio kwa Yave se lukau lwa kuzuka; e e ntalu andi muna sekele1 za palata, ikala mun’owu wa sekele ya fulu kiavauka.2f 16 Ofuta e ntalu a lekwa yavauka ina kasumukini, okudikila mpe tini kiatanu kia ntalu yoyo. g Ovana yo kwa nganga kumosi ye meme dia koko dia lukau lwa kuzuka, kimana o nganga kalomba luyambulwilu lwa sumu h dia muntu, e sumu diandi dilolokwa. i 17 “Avo muntu osumukini muna vanga konso diambu kasima o Yave, kana nkutu vo kabakwidi wo ko, ngielele kekala yau, otumbwa mu kuma kia bi wandi. j 18 Obonga meme dia koko dialunga muna kambi yo twasa dio kwa nganga se lukau lwa kuzuka, mun’owu wa ntalu isikidiswa. k I bosi, o nganga olomba luyambulwilu lwa sumu dia muntu, mu kuma kia mbi kavangidi lembi wo zaya, e sumu diandi dilolokwa. 19 Olwalu i lukau lwa kuzuka. Ngielele kikilu kena yau wau kasumukini Yave.” Yave ovovese Mose vo: 2 “Avo muntu osumukini yo kondwa e kwikizi muna Yave l muna vuna o nkwandi mu kuma kia lekwa kalundiswa, m yovo lekwa kavewa se nsimbi,1 yovo oyiyidi, yovo ovunginikini nkwandi, 3 yovo osolwele lekwa kiavila yo vuna mu kuma kia lekwa

6

5:15 1 E sekele mosi, grama 11,4. Tala Nku. B14. 2 Yovo “mun’owu wa sekele yavauka.” 6:2 1 I sia vo, lekwa kisimbiswanga yavana muntu kefuta e mfuka.

178 KAPU 5 a Lev 4:26 b Lev 2:10 Lev 7:1, 6

c Lev 6:14-16 1Ko 9:13

d Lev 10:17, 18 e Lev 6:6 f Luv 30:13 Lev 27:25

g Lev 6:4, 5 Lev 22:14 Nta 5:6, 7

h Luv 32:30 i Lev 6:7 Lev 19:22

j Lev 5:2 k Lev 6:6 

KAPU 6 l Nta 5:6 m Luv 22:7 Lev 19:11

 Ndambu ya 2 a Luv 22:10, 11 Lev 19:12 Efe 4:25 Kol 3:9

b Lev 5:15, 16 Nta 5:6, 7

c Lev 5:15 Lev 7:1 Yes 53:10

d Lev 5:18 e Luv 29:38-42 Nta 28:3 Ayi 10:11

f Luv 28:39 Lev 16:32 Yez 44:17

g Luv 28:42 Luv 39:27, 28

h Luv 27:3 Lev 1:16

i Lev 16:23 Yez 44:19

j Lev 4:3, 12

kiokio, avo odidi e ndofi aluvunu mu kuma kia konso sumu kavolele muna masumu mama, a i wau wuwu kafwete vanga: 4 Avo osumukini yo yeleswa, kafwete vutula ina kayiyidi, ina kakutumwini, ina kabongele muna vunginika, ina kalundiswa, yovo lekwa kiavila kina kasolwele, 5 yovo konso lekwa kadididi e ndofi aluvunu, kafwete kio futa emvimba b yo kudikila tini kiatanu kia ntalu andi. Ovana kio kwa ndiona ovuidi kio muna lumbu kizayakana e kuzuka diandi. 6 Obonga muna kambi e meme dia koko dialunga yo twasa dio kwa nganga se lukau lwandi lwa kuzuka kwa Yave, mun’owu wa ntalu isikidiswa kwa nganga mu kuma kia lukau lwa kuzuka. c 7 O nganga olomba luyambulwilu lwa sumu dia muntu vana ndose a Yave, o muntu ndioyo ololokwa muna konso diambu kavanga diantwasila e ngielele.” d 8 Yave okwamanene vovesa Mose vo: 9 “Kanikina Arone yo wan’andi vo: ‘Owau i nsiku mu kuma kia lukau lwa ngioka: e O lukau lwa ngioka lukala kaka vana tiya tuna vana ziku muna fuku wawonso yamuna mene, o tiya tukwamanana lema vana ziku. 10 O nganga ovuata e mvuatu andi a lino wa kinganga, f ovuata makupe1g ma lino mu fukila kimpene kiandi. I bosi, okatula o ntoto ampolo2h a lukau lwa ngioka lubomweno vana tiya vana ziku yo sia wo vana ndambu a ziku. 11 I bosi, okatula e mvuatu miandi yo vuata mvuatu miankaka i yo nata o ntoto ampolo vana fulu kiavelela kuna mbazi a ndo. j 12 O tiya tukwamanana lemeswa vana ziku. Ke tufwete zima ko. O nganga 6:10 1 Yovo “mvuatu mia nsi.” 2 Yovo “ntoto ampolo a mazi,” i sia vo, ntoto ampolo wasangana yo mazi ma yimenga.

179 kafwete yoka e nkuni a vana tiya konso mene yo kubika lukau lwa ngioka vana ntandu. Ofutumuna mazi ma yimenga ya ungudi vana tiya. b 13 O tiya tukwamanana lemeswa vana ziku. Ke tufwete zima ko. 14 “‘Owau i nsiku mu kuma kia lukau lwa mbwaza: c Yeno wan’a Arone nusunzula lo vana ndose a Yave, vana ntwal’a ziku. 15 Mosi muna yau obonga koko kumosi kwa mfumfu yambote muna lukau lwa mbwaza ye ndambu a mazi mandi ye ndumbu a nti a lebona yawonso ina vana ntandu a lukau lwa mbwaza. Ofutumuna yo vana ziku se sinsu kisunzulanga lukau lwawonso,1 lekwa kia nsunga2 kuna kwa Yave. d 16 Arone yo wan’andi bedia kina kisuva muna lukau. e Bevanga kio se mbolo zakondwa e mfuna yo dila zo vana fulu kiavauka. Bedila zo vana yanzala kia saba kia wananina. f 17 O lukau lwa mbwaza ke lufwete siwa mfuna ko. g Mpene lo se kunku kiau muna tukau twame twayoka vana tiya. h Ekiaki lekwa kisundidi o vauka, i nze lukau lwa sumu ye lukau lwa kuzuka. 18 O wan’amakala awonso a Arone bedia lo. j Ekiaki kikala se kunku kiau kia mvu ke mvu muna mbandu zeno zawonso, eki kituka muna tukau twa Yave twayoka vana tiya. k Konso lekwa kiviakana tukau twatu kikituka se kiavauka.’” 19 Yave ovovese diaka Mose vo: 20 “Olwalu i lukau luna Arone yo wan’andi besunzula kwa Yave muna lumbu kina konso muntu muna yau kekuswa o mazi: l tini kiakumi kia efa1m kia mfumfu yambote se lukau lwa mbwaza, n kati-kati kwa tini 6:15, 21 1 Yovo “nsunga zilembekanga; zivuvikanga ntima.” Mvovo wa sina: “zivundisanga.” 6:15 2 Yovo “se kunku kia luyindulu kia lukau.” 6:20 1 E tini kiakumi kia efa, litro 2,2. Tala Nku. B14.

LEVITIKU 6:13-30 KAPU 6 a Lev 1:7 Nek 13:30, 31

b Lev 3:5, 16 c Lev 2:1 Nta 15:3, 4

d Lev 2:2, 9 Lev 5:11, 12

e Lev 2:3 Lev 5:13 Yez 44:29 1Ko 9:13

f Lev 10:12 g Lev 2:11 h Nta 18:9 i Lev 2:3, 10 j Nta 18:10 k Lev 24:8, 9 l Luv 30:30 Ayi 5:1

m Luv 16:36 n Luv 29:1, 2 Luv 29:40, 41 Lev 2:1 Lev 9:17 Nta 28:4, 5

 Ndambu ya 2 a Lev 2:5 Lev 7:9 1Tu 23:29

b Nsi 10:6 c Lev 4:3 d Lev 1:3, 11 e Lev 10:17 Nta 18:9 Yez 44:29

f Luv 27:9 Lev 6:14, 16 Yez 42:13

g Lev 6:14, 18 Lev 21:21, 22 Nta 18:10

h Lev 6:25 i Lev 4:5 Lev 10:18 Lev 16:27 Ayi 13:11

kiakumi muna mene, kati-kati kwa tini kiakumi muna nkokela. ˆ 21 Lukangwa vana menga kumosi yo mazi. a Ongeye otwasa lo lwatoma sangwa o mazi, osunzula lo tini-tini se lukau lwa mbwaza lwakangwa se lekwa kia nsunga1 kuna kwa Yave. 22 Konso mwan’a Arone okuswa o mazi se nganga mu vinga vana fulu kia Arone, b ovana mpe lukau lwalu. Owau nkanikinu a mvu ke mvu: O lukau lwawonso lufutumunua kwa Yave. 23 O lukau lwa mbwaza luna o nganga ketwasa lufwete yokwa lwawonso. Ke lufwete diwa ko.” 24 Yave ovovese diaka Mose vo: 25 “Vovesa Arone yo wan’andi vo: ‘Owau i nsiku mu kuma kia lukau lwa sumu: c Vana fulu kivondelwanga e bulu kia lukau lwa ngioka, d i vau mpe vevondelwa e bulu kia lukau lwa sumu, vana ndose a Yave. Ekiaki lekwa kisundidi o vauka. 26 O nganga ona otambika e bulu kia lukau mu kuma kia sumu, odia kio. e Kidilwa vana fulu kiavauka, vana yanzala kia saba kia wananina. f 27 “‘Konso lekwa kiviakana o nsuni a lukau, kikituka kiavauka. Avo fimenga fia bulu kia lukau fitimbukidi muna mvuatu a muntu, ongeye ofwete sukula o mvuatu utimbukidi o menga vana fulu kiavauka. 28 E kinzu ˆ kia tuma kilambilu o nsuni, kifwete wulwa. Kansi, avo mu kinzu kia nsongo ilambilu, e kinzu kifwete sekwa yo sukulwa muna maza. 29 “‘Konso mwan’a yakala una vo nganga, odia o nsuni a lukau. g Ekiaki lekwa kisundidi o vauka. h 30 Kansi, o lukau lwa sumu ke lufwete diwa ko avo e ndambu a menga mandi ineto muna saba kia wananina mu lomba luyambulwilu lwa masumu vana fulu kiavauka. i O lukau lufwete yokwa vana tiya.

LEVITIKU 7:1-21

7

“‘Owau i nsiku wa lukau lwa kuzuka: a Ekiaki lekwa kisundidi o vauka. 2 Bevondela e bulu kia lukau lwa kuzuka vana fulu bevondelanga e bulu ya tukau twangioka, o menga mandi b mafwete zazwa muna ndambu zawonso za ziku. c 3 O nganga osunzula mazi mawonso ma bulu d kumosi yo nkil’a mazi, mazi mefukilanga e ndia, 4 ye nguba zau zole yo mazi mau, oma mena vana ndambu a luketo. Okatula mpe mazi ma kimoyo1 kumosi ye nguba. e 5 O nganga ofutumuna lekwa yayi vana ziku se lukau kwa Yave lwayoka vana tiya. f Olwalu i lukau lwa kuzuka. 6 Akala awonso bena vo anganga bedia lo, g lufwete dilwa vana fulu kiavauka. Ekiaki lekwa kisundidi o vauka. h 7 O nsiku mu kuma kia lukau lwa sumu usadilwa mpe mu kuma kia lukau lwa kuzuka; e mbizi a lukau ikala se ya nganga ona osadidi yo mu lomba luyambulwilu lwa masumu. i 8 “‘Vava o nganga kesunzula lukau lwa ngioka mu kuma kia muntu, o nkand’a bulu j kia lukau lwa ngioka kisunzwilu ukala se wa nganga. 9 “‘Konso lukauˆ lwa mbwaza luyokelo muna fulu yovo lulambilu mu ˆnzungu yovo lukangilu va menga, k lwa nganga ona osunzwidi lo. Lukala se lwandi. l 10 Kansi, konso lukau lwa mbwaza lwasangwa o mazi m yovo lwayuma, n lukala se lwa wan’amakala awonso a Arone; konso muntu otambula kunku kiafwanana yo nkwandi. 11 “‘Owau i nsiku a kimenga kia ungudi o kina o muntu kalenda sunzula kwa Yave: 12 Avo ozolele kio sunzula muna vutula matondo, p osunzula e kimenga kia matondo kumosi ye mbolo zakondwa mfuna zina nze nlunga, zasangwa o mazi, mbolo 7:4 1 Yovo “kati.”

180 KAPU 7 a Lev 5:6 Lev 6:6 Lev 14:2, 12 Lev 19:20, 21 Nta 6:12

b Ayi 9:22 c Lev 3:1, 2 Lev 5:9

d Luv 29:13, 14 Lev 3:9, 17 Lev 4:8, 9 Lev 8:18, 20

e Lev 3:3, 4 f Lev 3:14-16 g Lev 5:13 Lev 6:14, 16 Nta 18:9

h Lev 2:3 i Lev 6:25, 26 Lev 14:13

j Luv 29:14 Lev 1:6

k Lev 6:20, 21 1Tu 23:29

l Lev 2:3-7 Nta 18:9 1Ko 9:13

m Lev 14:21 n Lev 5:11 Nta 5:15

o Lev 3:1 Lev 7:20 Lev 22:21 1Ko 10:16

p Lev 22:29 2Tu 29:31

 Ndambu ya 2 a Lev 6:25, 26 Lev 10:14 Nta 18:8

b Lev 22:29, 30 c Lev 22:21 d Lev 22:23 Nsi 12:5, 6

e Lev 19:5, 6 f Lev 19:7, 8 g Nta 19:20 h Lev 12:2, 4 i Lev 11:21-24 Nsi 14:7

j Lev 11:10 Nsi 14:10

zakondwa mfuna zakuswa o mazi, mbolo zina nga nlunga zavangilwa muna mfumfu yambote, yatoma sangwa yo niemwa kumosi yo mazi. 13 Osunzula lukau lwau kumosi ye mbolo zina nga nlunga zasiwa e mfuna kumosi ye kimenga kiandi kia ungudi muna vutula matondo. 14 Muna lukau lwalu, oyandi osunzula mbolo imosiimosi muna konso lukau se kunku kiavauka kwa Yave; e kunku kiaki kikala se kia nganga ozazidi o menga ma yimenga ya ungudi. a 15 O nsuni a kimenga kiandi kia ungudi muna vutula matondo, ufwete diwa muna lumbu ketambika e yimenga. Kafwete lunda kana ndambu a kimenga kiaki ko yamuna mene. b 16 “‘Avo e kimenga kia lukau lwandi kia nsilu c yovo lukau lwa mvevo, d kifwete diwa muna lumbu kasunzwidi e kimenga kiandi, konso kina kisuva kilenda diwa muna lumbu kilanda. 17 Kansi, konso kina kisuva muna nsuni a kimenga muna lumbu kiatatu, kifwete yokwa vana tiya. e 18 Kansi, avo e ndambu a nsuni a kimenga kiandi kia ungudi idilu muna lumbu kiatatu, o muntu osunzwidi kio ke sambulwa ko kwa Nzambi. Ke kikuntwasila nluta ko; lekwa kiangemi, o muntu odidi e ndambu a kimenga kiokio otumbwa mu kuma kia bi wandi. f 19 O nsuni uviakanene lekwa kiafunzuka ke ufwete diwa ko. Ufwete yokwa vana tiya. Konso muntu una vo wavelela, olenda kwandi dia o nsuni avelela. 20 “‘Kansi, konso muntu una vo wafunzuka yo dia o nsuni a kimenga kia ungudi, kina vo kia Yave, o muntu ndioyo kafwete vondwa vana vena nkangu andi. g 21 Avo muntu oviakane lekwa kiafunzuka, kiakala muntu wafunzuka h yovo bulu kiafunzuka i yovo konso lekwa kiafunzuka j yo dia ndambu a nsuni a kime-

181 nga kia ungudi, kina vo kia Yave, o muntu ndioyo kafwete vondwa vana vena nkangu andi.’” 22 Yave okwamanene vovesa Mose vo: 23 “Zayisa Aneyisaele vo: ‘Ke nufwete dia mazi ko, a kana ma ngombe a koko yovo ma mwan’a meme dia koko yovo ma nkombo. 24 O mazi ma bulu kiwanukini kiafwa ye mazi ma bulu kivondelo kwa bulu kiankaka, malenda sadilwa muna konso salu, kansi ke nufwete mo dia nkutu ko. b 25 Konso muntu odia mazi ma bulu kina kasunzwidi se lukau kwa Yave vana tiya, kafwete vondwa vana vena o nkangu andi. 26 “‘Ke nudie konso menga ko c muna fulu yeno ina nuzingilanga, kana ma nuni yovo ma bulu. 27 Konso muntu1 odia menga ma konso vangwa, kafwete vondwa d vana vena nkangu andi.’” 28 Yave ovovese Mose vo: 29 “Vovesa Aneyisaele vo: ‘Konso muntu osunzula kimenga kiandi kia ungudi kwa Yave, kafwete twasa e ndambu a kimenga kiokio se lukau kwa Yave. e 30 Vana moko mandi i ketwasila mazi f kumosi ye tulu se lukau kwa Yave lwayoka vana tiya, ozunganisa lo kuna ntwala y’oku nima se lukau lwa nzungani g vana ndose a Yave. 31 O nganga ofutumuna mazi vana ziku, h kansi e tulu kikala se kia Arone yo wan’andi. i ´ 32 “‘Ovana kwa nganga e to kialunene kia kulu kia yimenga yaku ya ungudi se kunku kiavauka. j 33 O mwan’a Arone ona osunzwidi o menga ma yimenga´ ya ungudi ye mazi, otambula to kialunene kia kulu se kunku kiandi. k 34 Kadi e tulu kia lukau ´ lwa nzungani ye to kia kulu kia kunku kiavauka kia yimenga ya ungudi ya Aneyisaele, mpene yo kwa Arone wa nganga yo wa7:27 1 Yovo “Konso moyo.”

LEVITIKU 7:22–8:8 KAPU 7 a Lev 3:16, 17 Lev 4:8-10 1Sa 2:16, 17

b Luv 22:31 Lev 17:15

c Tuk 9:4

d e f g

h i j

Lev 3:17 Lev 17:10 Nsi 12:16 1Sa 14:33 Mav 15:20, 29 Lev 17:14 Lev 3:1 Lev 3:3 Luv 29:24 Lev 8:25-27 Lev 9:21 Lev 3:3-5 Lev 8:29 Luv 29:27, 28 Lev 10:14 Nta 6:20 Nsi 18:3

k 

Ndambu ya 2 a Lev 10:14 b Luv 28:1 Luv 29:4, 7 Luv 40:13

c Luv 40:15 Lev 8:12

d Lev 6:9 e Lev 2:1 Lev 6:14

f Lev 6:25 g Lev 5:6 Lev 7:1

h Luv 29:1 Lev 6:20

i Lev 3:1 j Luv 34:27 k Lev 1:2 

KAPU 8 l Luv 28:1 m Luv 28:4 Luv 39:33, 41

n Luv 30:23-25 Luv 40:15

o Luv 29:1, 2 p Luv 29:4 Luv 40:12 Luv 28:39 Luv 39:27, 29 Luv 39:22 Luv 28:6 Luv 39:2 u Luv 28:8 Luv 29:5 Luv 39:20 v Luv 28:15 Luv 39:9

q r s t

n’andi. Owau nkanikinu wakwele mvu kwa Aneyisaele. a 35 “‘Ekiaki i kunku kibongelo muna lukau kwa Yave lwayoka vana tiya kiavambulwa mu kuma kia anganga, i sia vo, Arone yo wan’andi, tuka muna lumbu kabasunzula mu sadila Yave se anganga. b 36 Tuka muna lumbu kina kabakusa o mazi, Yave wakanikina vo Aneyisaele babavana e kunku kiaki. c Owau nkanikinu wakwele mvu muna mbandu zau zawonso.’” 37 Owau i nsiku mu kuma kia lukau lwa ngioka, d lukau lwa mbwaza, e lukau lwa sumu, f lukau lwa kuzuka, g lukau lwa tumbikila anganga h ye kimenga kia ungudi, i 38 wauna o Yave kakanikina Mose vana Mongo a Sinai, j muna lumbu kina kakanikina Aneyisaele vo basunzula tukau twau kwa Yave muna makanga ma Sinai. k Yave okwamanene vovesa Mose vo: 2 “Twasa Arone yo wan’andi kumosi l ye mvuatu, m mazi mankusa,1n mwan’a ngombe a koko a lukau lwa sumu, mameme mole ma makoko, e mbangu a mbolo zakondwa mfuna, o 3 ye kutakesa o nkangu awonso vana mwelo a saba kia wananina.” 4 I bosi, Mose ovangidi una o Yave kankanikina, o nkangu ukutakene vana mwelo a saba kia wananina. 5 Mose ovovese nkangu vo: “I wau wuwu katukanikini o Yave vo twavanga.” 6 Muna kuma kiaki, Mose otwese Arone yo wan’andi, ubasukwidi muna maza. p 7 I bosi, ovuikidi Arone mvuela, q unkangidi e mponda muna luketo, r umvuikidi yunga kiakondwa moko, s umvuikidi kidukula t vana ntandu yo kanga kio e mponda u ya kidukula, otomene yo zitika. 8 Umvuikidi e babu kia tulu v yo sia Urimi

8

8:2 1 I sia vo, mazi masadilwanga muna tumbika muntu.

LEVITIKU 8:9-26 ye Tumimi a muna babu kia tulu. 9 Osidi e mpu a nlele b vana ntu andi yo sia lukandala lwankezimi lwa wolo kuna ntwal’a mpu a nlele, i sia vo, e sinsu kiavauka kia kukiyekola,1c wauna Yave kakanikina Mose. 10 I bosi, Mose obongele mazi mankusa,1 okusidi e saba ye lekwa yawonso yakala mo, d ovawidi yo. 11 Ozazidi e ndambu a mazi vana ziku nkumbu nsambwadi, okusidi e ziku o mazi ye sadilwa yandi yawonso, longa diampwena ye vuandisilwa kiandi kimana kavaula yo. 12 Muna fokola, oyitidi ndambu a mazi mankusa1 vana ntu a Arone, unkusidi kimana kamvaula. e 13 I bosi, Mose otwese wan’a Arone, ubavuikidi e mvuela yo kubakanga e mponda, ubasidi1 e fukilwa ya ntu, f wauna o Yave kakanikina Mose. 14 I bosi, otwese ngombe a koko a lukau lwa sumu, o Arone yo wan’andi batensekele moko mau vana ntu a ngombe a koko a lukau lwa sumu. g 15 Mose ovondele ngombe, ovungidi o nlembo andi muna menga h yo tula mo vana mpoka za ziku muna ndambu zawonso, ovawidi e ziku, kansi o menga mankaka oyitidi mo vana sina dia ziku, kimana kavaula dio yo velelesa dio. 16 I bosi, Mose obongele mazi mawonso makala vana ntandu a ndia, mazi ma kimoyo,1 nguba zau zole yo mazi mau, ofutumwini yo vana ziku. i 17 I bosi, yawonso yasuva muna ngombe a koko, i sia vo, nkand’andi, nsuni andi ye doti diandi, oyokele yo vana tiya kuna mbazi a ndo, j wauna Yave kakanikina Mose. 18 Otwese meme dia koko dia lukau lwa ngioka, o Arone yo 8:9 1 Yovo “kolowa yavauka.” 8:10, 12 1 I sia vo, mazi masadilwanga muna tumbika muntu. 8:13 1 Yovo “ubazingidi.” 8:16, 25 1 Yovo “kati.”

182 KAPU 8 a Luv 28:30

b Luv 29:6 Luv 39:27, 28

c Luv 28:36 Luv 39:30

d Luv 30:26-28

e Luv 29:4, 7 Luv 30:30 Luv 40:13 Lev 21:10 Nk 133:2

f Luv 28:40 Luv 29:8, 9

g Luv 29:10-14 Lev 4:3, 4 Lev 16:6

h Ayi 9:21, 22

i Lev 4:8, 9

j Lev 4:11, 12 Lev 16:27

 Ndambu ya 2 a Luv 29:15-18 Lev 1:4

b Lev 8:33

c Luv 29:19, 20

d Luv 24:6

e Luv 29:22-25

f Lev 2:4

g Luv 29:1, 2

wan’andi batensekele moko mau vana ntu a meme diakoko. a 19 Mose ovondele dio yo zaza o menga muna ndambu zawonso za ziku. 20 Ozengel’e meme dia koko tini-tini, Mose ofutumwini o ntu ye tini yawonso yo mazi.1 21 Osukwidi e ndia yo malu muna maza, Mose ofutumwini e meme diawonso dia koko vana ziku. Olwalu lwakala se lukau lwa ngioka, se lekwa kia nsunga.1 I lukau lwayoka vana tiya kuna kwa Yave, wauna o Yave kakanikina Mose. 22 I bosi, otwese meme diazole dia koko, e meme dia koko dia tumbikila anganga, b o Arone yo wan’andi batensekele moko mau vana ntu a meme. c 23 Mose ovondel’e meme, obongel’e ndambu a menga mandi yo sia mo vana nsuk’a kutu kwalunene kwa Arone, vana nlembo anene wa koko kwandi kwalunene ye vana nlembo anene wa kulu kwandi kwalunene. 24 I bosi, Mose otwese wan’a Arone, osidi ndambu a menga vana nsuka za matu mau malunene, vana nlembo miau mianene mia koko kwalunene ye vana nlembo miau mianene mia kulu kwalunene; kansi o menga masuvidi, Mose ozazidi mo muna ndambu zawonso za ziku. d 25 I bosi, obongele mazi, nkil’a mazi, mazi mawonso makedi vana ndia, mazi ma kimoyo,1 e nguba zau zole yo mazi ´ mandi ye to kialunene kia kulu. e 26 Muna mbangu a mbolo zakondwa mfuna yakala vana ntadisi a Yave, obongele mo mbolo mosi yakondwa mfuna ina nga nlunga, f mbolo mosi ina nga nlunga yakuswa o mazi g ye mbolo mosi yababama. Osidi yo vana ´ tini ya mazi ye vana to kialune8:20 1 Yovo “mazi mena vana ntandu a nguba.” 8:21 1 Yovo “nsunga zilembekanga; zivuvikanga ntima.” Mvovo wa sina: “zivundisanga.”

183 ne kia kulu. 27 I bosi, osidi lekwa yoyo yawonso vana moko ma Arone ye vana moko ma wan’andi, oyantikidi yo zunganisa kuna ntwala y’oku nima se lukau lwa zunganisa vana ndose a Yave. 28 I bosi, Mose obongele yo vana moko mau, ofutumwini yo vana ziku, vana ntandu a lukau lwa ngioka. Olwalu lwakala se lukau lwa tumbikila anganga, se lekwa kia nsunga.1 I lukau lwayoka vana tiya kuna kwa Yave. 29 I bosi, Mose obongel’e tulu, ozungisi kio kuna ntwala y’oku nima se lukau lwa zunganisa vana ndose a Yave. a E tulu kia meme dia koko dia tumbikila kikitukidi se kunku kia Mose, wauna o Yave kakanikina Mose. b 30 Mose obongele ndambu a mazi mankusa1c ye ndambu a menga makala vana ziku, ozazidi mo kwa Arone ye mvuatu miandi, kwa wan’andi ye mvuatu mia wan’andi ana bakala yandi. Muna mpila yayi, ovawidi Arone ye mvuatu miandi, wan’andi d ye mvuatu miau. e 31 I bosi, Mose ovovese Arone yo wan’andi vo: “Nulambila f o nsuni vana mwelo a saba kia wananina, i vana nudila yo kumosi ye mbolo zina muna mbangu a tumbikila anganga, wauna yakanikinua vo: ‘Arone yo wan’andi bedia yo.’ g 32 Kina kisuva muna nsuni ye mbolo, oyoka kio vana tiya. h 33 Ke nufwete katuka vana mwelo a saba kia wananina ko mu lumbu nsambwadi, yavana e lumbu ya ntumbikw’eno ifwana, kadi e ntumbikw’eno se anganga1 lumbu nsambwadi ivanga. i 34 Mana mavangamene o unu i 8:28 1 Yovo “nsunga zilembekanga; zivuvikanga ntima.” Mvovo wa sina: “zivundisanga.” 8:30 1 I sia vo, mazi masadilwanga muna tumbika muntu. 8:33 1 Mvovo wa sina: “kadi e nzadiswa koko kweno.”

LEVITIKU 8:27–9:8 KAPU 8 a Lev 7:29, 30 b Luv 29:26, 27 Lev 7:34, 35

c Luv 30:30 d Nta 3:2, 3 e Luv 29:21 f Lev 6:28 g Luv 29:31, 32 1Ko 9:13

h Luv 29:34 i Luv 29:30, 35 Nta 3:2, 3

 Ndambu ya 2 a Luv 29:36 Lev 17:11

b Luv 29:37 c Nta 1:53 

KAPU 9 d Lev 8:35 e Lev 4:3 f Lev 3:1 g Lev 2:4 Lev 6:14

h Luv 29:43 i Luv 16:10 Luv 24:16 Luv 40:34

j Lev 4:3 k Ayi 7:27 l Ayi 5:1-3 m Lev 16:33

mau o Yave kakanikina vo mavangwa, mu kuma kia luyambulwilu lwa masumu meno. a 35 Vana mwelo a saba kia wananina nukala fuku yo mwini, mu lumbu nsambwadi, b nulungisa yiyekwa yeno kwa Yave, c kimana nualembi fwa; kadi i wau yakanikinua.” 36 Arone yo wan’andi bavangidi mambu mawonso mana o Yave kakanikina muna Mose. Muna lumbu kianana, d Mose obokele Arone yo wan’andi ye akuluntu a Isaele. 2 Ovovese Arone vo: “Bonga mwan’a ngombe mu kuma kia lukau lwa sumu, e meme dia koko mu kuma kia lukau lwa ngioka, e bulu yau yole ifwete kala yalunga, sunzula yo vana ndose a Yave. 3 Kansi, vovesa Aneyisaele vo: ‘Nubonga nkombo a koko mu kuma kia lukau lwa sumu, mwan’a ngombe yo mwan’a meme akoko, konso bulu kikala kia mvu mosi ye kialunga, mu kuma kia lukau lwa ngioka, 4 ngombe mosi a koko ye meme dimosi dia koko mu kuma kia yimenga ya ungudi, f kimana nuakela yo vana ndose a Yave; lukau lwa mbwaza g lwasangwa o mazi, kadi o unu Yave omoneka kwa yeno.’” h 5 Muna kuma kiaki, batwese vana mwelo a saba kia wananina e lekwa ina Mose kakanikini. I bosi, o nkangu awonso wizidi yo telama vana ndose a Yave. 6 Mose ovovele vo: “I wau wuwu kakanikini o Yave vo nuavanga, kimana o nkembo a Yave wamoneka kwa yeno.” i 7 Mose ovovese Arone vo: “Finama vana ziku, sunzula lukau lwaku lwa sumu j yo lukau lwaku lwa ngioka yo lomba luyambulwilu lwa masumu mu kuma kiaku k ye mu kuma kia nzo aku; i bosi, sunzula lukau lwa nkangu l yo lomba luyambulwilu lwa masumu mu kuma kiau, m wauna Yave kakanikina.” 8 Vana vau, Arone ofinamene vana ziku, ovondele mwan’a ngombe a lukau mu kuma

9

LEVITIKU 9:9–10:6 kia masumu mandi. a 9 I bosi, o wan’a Arone basunzwidi o menga b kwa Arone, ovubidi o nlembo andi muna menga yo sia mo muna mpoka za ziku. O menga masuvidi oyitidi mo vana sina dia ziku. c 10 Ofutumwini o mazi, e nguba ye mazi ma kimoyo1 ma lukau lwa sumu vana ziku, wauna Yave kakanikina Mose. d 11 Vo i nsuni yo nkanda, oyokele wo vana tiya kuna mbazi a ndo. e 12 I bosi, Arone ovondele e bulu kia lukau lwa ngioka, o wan’andi bamvene o menga, ozazidi mo muna ndambu zawonso za ziku. f 13 Bamvene tini ya lukau lwa ngioka kumosi yo ntu, ofutumwini yo vana ziku. 14 Osukwidi mpe ndia ye malu yo futumuna mo vana ziku, vana ntandu a lukau lwa ngioka. 15 I bosi, osunzwidi lukau lwa nkangu, obongele nkombo a lukau mu kuma kia masumu ma nkangu, ovondele yo, otambikidi yo se lukau lwa sumu nze una kavangidi muna bulu kiantete. 16 Osunzwidi lukau lwa ngioka yo tambika lo wauna wasikidiswa. g 17 I bosi, osunzwidi lukau lwa mbwaza, h ozadisi o koko kwandi ye ndambu a lukau lwalu yo futumuna lo vana ziku, vana ntandu a lukau lwa ngioka lwa mene. i 18 I bosi, Arone ovondele ngombe a koko ye meme dia koko dia kimenga kia ungudi mu kuma kia nkangu. O wan’andi bamvene o menga, ozazidi mo muna ndambu zawonso za ziku. j 19 Vo i tini ya mazi ma ngombe, k nkil’a mazi wa meme dia koko, mazi mefukanga e lekwa yamu kati, e nguba yo mazi ma kimoyo,1l 20 basidi e tini yayi yawonso ya mazi vana tulu ya bulu, i bosi ofutumwini e tini ya mazi vana ziku. m 21 Kansi e 9:10, 19 1 Yovo “kati.”

184

KAPU 9 a Lev 4:3, 4 b Ayi 9:22 c Lev 4:7 Lev 8:14, 15

d Lev 4:8-10 e Lev 4:11, 12 Ayi 13:11

f Lev 1:5 g Lev 1:3 Lev 6:9

h Lev 2:1, 11, 13 i Luv 29:39 j Lev 3:1, 2 k Lev 3:3, 4 l Lev 3:9, 10 m Lev 7:29-31 

Ndambu ya 2 a Luv 29:27, 28 b Nta 6:23-27 Nsi 10:8 Nsi 21:5 1Tu 23:13

c 2Sa 6:18 2Tu 6:3

d Lev 9:6 e Afu 6:21 1Tu 21:26

f 1Nti 18:38, 39 2Tu 7:1, 3

 KAPU 10 g Luv 6:23 1Tu 24:2

h Luv 30:34, 35 Lev 16:12

i Luv 30:9 Lev 10:9 Lev 16:1, 2

j Nta 16:35 k Nta 26:61 l Luv 19:22 m Luv 6:18

´ tulu ye to kialunene kia kulu, o Arone ozunganisi yo kuna ntwala y’oku nima se lukau lwa zunganisa vana ndose a Yave, wauna o Mose kakanikina. a 22 Vava kamene tambika lukau lwa sumu, lukau lwa ngioka ye yimenga ya ungudi, Arone olambwidi moko mandi kwa nkangu, ubasambwidi, b okulumukini. 23 Kuna mfoko, Mose yo Arone bakotele muna saba kia wananina; i bosi, bavaikidi yo sambula o nkangu. c Owau, o nkembo a Yave umonekene kwa nkangu awonso, d 24 o tiya tutukidi kwa Yave, e tuyantikidi yoka lukau lwa ngioka ye tini ya mazi vana ziku. Vava o nkangu awonso umwene wo, bayantikidi kaza yo bokeka e ndose zau vana ntoto. f Kuna kwalanda, Nadabi yo Abiu, g wan’a Arone, babongele konso muntu e yokelwa kiandi kia ndumbu, h basidi mo tiya, basidi vo e ndumbu. I bosi, bayantikidi tambika e ndumbu vana ndose a Yave muna tiya twalembi vaninua o nswa, i tuna ke bakanikinua ko bavanga. 2 Muna kuma kiaki, vavaikidi tiya vana ndose a Yave tubayokele, j bafwidi vana ndose a Yave. k 3 I bosi, Mose ovovese Arone vo: “I wau wuwu kavovele o Yave: ‘Awana bena yame lukufi bafwete sungamenanga vo omono yavauka, l ikembelelwa vana vena nkangu awonso.’” Arone okedi kaka e pi-i. 4 Mose obokele Misaele yo Elisafane, o wan’a Uziele, m wa ngudi a nkazi a Arone, ubavovese vo: “Nuiz’oku, nukatula mpangi zeno ova ntwal’a fulu kiavauka yo kubanata kuna mbazi a ndo.” 5 Bezidi, banete mavimbu kuna mbazi a ndo ekolo makala muna mvuela zau, wauna Mose kabavovese. 6 I bosi, Mose ovovese Arone yo wan’andi akaka, Elaza yo

10

185 Itama vo: “Ke nuyambula kubika nsuki za ntu mieno ko ngatu tiazuna e mvuatu mieno, a nualembi fwa, o Nzambi kalembi fungila nkangu awonso makasi. E mpangi zeno za nzo yawonso ya Isaele bedila awana bavondelo kwa Yave muna tiya. 7 Ke nufwete katuka vana mwelo a saba kia wananina ko, nualembi fwa, kadi o mazi mankusa1 ma Yave mena ova ntandu a ntu mieno.” b Bavangidi mun’owu wa mvovo mia Mose. 8 I bosi, Yave ovovese Arone vo: 9 “Vava nukwiza omu saba kia wananina, ongeye yo wan’aku ke nunue vinyu ko ngatu malavu mankaka mankolwa, c nualembi fwa. Owau nkanikinu a mvu ke mvu muna mbandu zeno zawonso. 10 Kimana nuaswaswanesa eki kiavauka y’eki kialembi vauka, eki kiafunzuka y’eki kiavelela, d 11 muna longa Aneyisaele nsiku miawonso mina Yave kabazayisa muna Mose.” e 12 I bosi, Mose ovovese Arone yo wan’andi Elaza yo Itama ana basala, oku vo: “Muna tukau twayoka vana tiya tuveno kwa Yave, nubonga ina isuvidi muna lukau lwa mbwaza, nuvangila yo mbolo zakondwa mfuna yo dila zo vana ndambu a ziku, f kadi ekiaki lekwa kisundidi o vauka. g 13 Nufwete zo dila vana fulu kiavauka, h kadi ekiaki i kunku kiaku ye kunku kia wan’aku kitukidi muna tukau twayoka vana tiya kuna kwa Yave, kadi i una yakanikinua. 14 Ongeye yo wan’aku amakala yo wan’aku amakento, i nudila mpe tulu kia bulu ´ kia lukau lwa zunganisa ye to kia kulu kia kunku kiavauka j vana fulu kiavelela. Kadi e lekwa yayi iveno se kunku kiaku ye kunku kia wan’aku amakala, eki kibongelo muna yimenga ya ungudi ´ ya Aneyisaele. 15 Betwasa e to 10:7 1 I sia vo, mazi masadilwanga muna tumbika muntu.

LEVITIKU 10:7–11:4 KAPU 10 a Lev 21:10

b Luv 28:41 Lev 8:12 Lev 21:11, 12

c Yez 44:21

d Yez 44:23

e Nsi 33:10 2Tu 17:8, 9 Nek 8:7, 8 Mal 2:7

f Lev 6:14, 16

g Lev 21:22

h Lev 6:26 Nta 18:10

i Lev 22:13 Nta 18:11

j Luv 29:26-28 Lev 7:31, 34 Lev 9:21

 Ndambu ya 2 a 1Ko 9:13

b Lev 9:3, 15

c Lev 6:25, 26 Yez 44:29

d Lev 6:29, 30

e Lev 9:8, 12 

KAPU 11 f Nsi 14:4-6 Yez 4:14

kia kulu kia kunku kiavauka ye tulu kia bulu kia lukau lwa zunganisa, betwasa mpe tukau twa mazi twayoka vana tiya, kimana o lukau lwa zunganisa lwazunganeswa kuna ntwala y’oku´ nima vana ndose a Yave; e to kia kulu ye tulu kikala se kunku kiaku kia mvu ke mvu ye kia wan’aku ana una yau, a wauna o Yave kakanikina.” 16 Mose ovavidi e nkombo a koko a lukau lwa sumu b muna fulu yawonso, omwene vo yawonso imene yokwa. Muna kuma kiaki, ofungidi wan’a Arone ana basala makasi, o Elaza yo Itama, ubavovese vo: 17 “Ekuma nulembele dila e bulu kia lukau lwa sumu vana fulu kiavauka, c wau vo lekwa kisundidi o vauka? Nga ke iveno kwa yeno ko mu katula e sumu dia nkangu yo lomba luyambulwilu lwa masumu mau vana ndose a Yave? 18 Tala! O menga ma bulu kia lukau ke maneto muna kati kwa fulu kiavauka ko. d Oyeno nuadi yo dila vana fulu kiavauka, wauna yakanikinua.” 19 Arone ovutwidi Mose vo: “Tala! O unu nkangu usunzwidi lukau lwau lwa sumu yo lukau lwau lwa ngioka vana ndose a Yave, e kansi kilendele dia mbizi a tukau twatu ko. Ngeye kibeni ozeye mambu mambwididi. Kele vo yadia lukau lwa sumu o unu, nga diadi yangidika Yave?” 20 Vava Mose kawidi wo, obakwidi. I bosi, Yave ovovese Mose yo Arone vo: 2 “Nuvovesa Aneyisaele vo: ‘Muna bulu ina ova ntoto, eyayi i bulu nulenda dia: f 3 Konso bulu kina ye kole kiavambana mu ndambu zole, kivutukilanga tafuna madia kaminini kala, nulenda kweno dia. 4 “‘Kansi, muna bulu ivutukilanga tafuna madia kaminini kala yovo bulu ina ye kole kiavambana mu ndambu zole, ke nudie bulu eyi ko: samo, kadi ovutukilanga tafuna madia

11

LEVITIKU 11:5-31 kaminini kala, kansi kena ye kole kiavambana mu ndambu zole ko. Wafunzuka kwa yeno. a 5 O nkandi1 mpe, b kadi ovutukilanga tafuna madia kaminini kala, kansi kena ye kole kiavambana mu ndambu zole ko. Wafunzuka kwa yeno. 6 O nlumba mpe, kadi ovutukilanga tafuna madia kaminini kala, kansi kena ye kole kiavambana mu ndambu zole ko. Wafunzuka kwa yeno. 7 O ngulu mpe, c kadi una ye kole kiavambana mu ndambu zole, kansi ke vutukilanga tafuna madia kaminini kala ko. Wafunzuka kwa yeno. 8 Ke nudie konso mbizi a bulu yayi ko ngatu simba mavimbu mau. Yafunzuka kwa yeno. d 9 “‘I yau yiyi nulenda dia muna yawonso ina muna maza: Konso mbizi a maza ina ye maveve ye mavavala, kiakala muna kalunga yovo muna nkoko, nulenda dia kweno. e 10 Kansi, konso mbizi a maza yakondwa maveve ye mavavala ina muna kalunga ye muna nkoko, kiakala vangwa yawonso yakete ikiyilanga mu buka muna maza yovo vangwa yankaka yamoyo ina muna maza, yangemi kwa yeno. 11 Elo, ifwete kala yangemi kwa yeno, ke nufwete dia konso nsuni au ko. f Nufwete mwena mavimbu mau e ngemi. 12 Yawonso ina muna maza yakondwa maveve ye mavavala, yangemi kwa yeno. 13 “‘Eyayi i vangwa itilumukanga ina nufwete badikila vo yangemi; ke ifwete diwa ko, kadi yangemi: ngo-ezulu, g vulu ye vungu diandombe, h 14 kimbi kia mbwaki ye yimbi ya mpila zawonso ya ndombe, 15 e ngono-ngono za mpila zawonso, 16 seteleke, lubutia-butia, nkuku-ampela ye nkosi zamokena za mpila zawonso, 17 kutukudia, mfimfi-a-maza, fu11:5 1 Bulu kiafwanana ye nlumba.

186 KAPU 11 a Nsi 14:7, 8

b Ngn 30:26

c Yes 65:4 Yes 66:3, 17

d Mav 10:14

e Nsi 14:9, 10

f Nsi 14:3

g Yob 39:27, 30

h Nsi 14:12-19 

Ndambu ya 2 a Mat 3:4 Mak 1:6

b Lev 14:46, 47 Lev 15:8 Lev 17:15 Lev 22:4-6

c Lev 14:2, 8 Lev 15:2, 5 Nta 19:10

d Nsi 14:7, 8

e Lev 17:15, 16

f Lev 5:2

g Yes 66:17

ngu, 18 dibata dia maza, lembe, vungu, 19 nuni a yanga, kundangongo za mpila zawonso, nsiakoka yo lumpukunia. 20 E vangwa yawonso yakete ikiyilanga mu buka ina ye nsala, eyi ina yo malu maya, yangemi kwa yeno. 21 “‘Muna vangwa yawonso yakete ikiyilanga mu buka ina ye nsala, eyi ina yo malu maya, nudia kaka eyi ina yo malu mole ´ manda ma dumukina ova ntoto. 22 Muna vangwa yoyo, eyi nulenda dia: makonko meyalukanga ma mpila zawonso, makonko mediwanga, a nzenze ye makonko mankaka. 23 E vangwa yankaka yakete ikiyilanga mu buka ina ye nsala, eyi ina yo malu maya, yangemi kwa yeno. 24 Avo nudidi e vangwa yayi nukuyifunzula. Konso muntu osimba mavimbu ma vangwa yayi okala wafunzuka yamuna nkokela. b 25 Konso muntu onata e vimbu dia konso vangwa yayi, kafwete sukula e mvuatu miandi; c okala wafunzuka yamuna nkokela. 26 “‘Konso bulu kina ye kole ke diavambana mu ndambu zole ko ye ke vutukilanga tafuna madia kaminini kala ko, kiafunzuka kwa yeno. Konso muntu osimba yo okala wafunzuka. d 27 Konso vangwa kina yo malu maya kidiatilanga muna kandazi yandi, kiafunzuka kwa yeno. Konso muntu osimba mavimbu mau okala wafunzuka yamuna nkokela. 28 Konso muntu onata mavimbu mau kafwete sukula e mvuatu miandi, e okala wafunzuka yamuna nkokela. f E vangwa yayi yafunzuka kwa yeno. 29 “‘Eyayi i vangwa yakete ikiyilanga mu buka ina vo yafunzuka kwa yeno: o mpate,1 mpuku, g mbambi za mpila zawonso, 30 kolombo, kolombo anene, ndiasila, vala yo lungwenia. 31 E vangwa yayi izanzalanga 11:29 1 Yovo “ntuti.”

187 ova ntoto yafunzuka kwa yeno. a Konso muntu osimba mavimbu mau okala wafunzuka yamuna nkokela. b 32 “‘Avo mavimbu mau masotokele muna konso lekwa, e lekwa kiokio kikituka se kiafunzuka, kiakala sadilwa kia mabaya, mvuatu, nkand’a bulu yovo tini kia nlele a nsaku. Konso sadilwa, kiakala vo nkia salu kisadilwanga kifwete siwa muna maza, kikala kiafunzuka yamuna nkokela; i bosi kikala kiavelela. 33 Avo mavimbu mau masotokele mu kinzu kia tuma, nufwete kio wula, konso lekwa kikedi mo kikala kiafunzuka. c 34 O maza ma kinzu kiokio avo matelele konso madia, o madia mekituka mafunzuka, konso ma kia nua kina mu kinzu kiokio kikituka kiafunzuka. 35 Avo mavimbu mau masotokele muna konso lekwa, e lekwa kiokio ˆ kikituka kiafunzuka. Kiakala fulu yovo ziku dia lambila, difwete wulwa ndambu-ndambu. Yafunzuka, ikwamanana kala yafunzuka kwa yeno. 36 Kansi, avo mavimbu masotokele va nto a maza yovo mu wulu dia lundila maza, o maza mekwamanana kala mavelela, kansi konso muntu osimba mavimbu mau, okituka se wafunzuka. 37 Avo mavimbu mau masotokele va mbongo ikunua, e mbongo ikala yavelela. 38 Kansi, avo e mbongo iyitidilu o maza, e ndambu a vimbu yasotoka vana mbongo, e mbongo yoyo ikala se yafunzuka kwa yeno. 39 “‘Avo bulu kia dia kiyifwididi, konso muntu osimba e vimbu diandi okituka wafunzuka yamuna nkokela. d 40 Konso muntu odia konso nsuni a bulu kiokio kiafwa, kafwete sukula e mvuatu miandi, okala wafunzuka yamuna nkokela. e Konso muntu onata e vimbu diandi, kafwete sukula e mvuatu miandi, okala wafunzuka yamuna nkokela. 41 Konso vangwa yakete iki-

LEVITIKU 11:32–12:4 KAPU 11 a Nsi 14:19 b Lev 11:24 Lev 22:4, 5

c Lev 15:12 d Lev 11:23, 24 Nta 19:11, 16

e Lev 17:15 Lev 22:3, 8 Nsi 14:21 Yez 4:14 Yez 44:31

 Ndambu ya 2 a Lev 11:21 b Nsi 14:3 c Lev 20:25 d Luv 20:2 e Luv 19:6 Lev 19:2 Nsi 14:2 1Te 4:7

f 1Pe 1:15, 16 Lus 4:8

g Luv 6:7 Luv 29:46 Os 11:1

h Luv 22:31 Nta 15:40 Nsi 7:6

i Lev 20:7, 26 Yos 24:19 1Sa 2:2

j Lev 20:25 Yez 44:23

 KAPU 12 k Lev 15:19

yilanga mu buka ova ntoto, yangemi. a Ka ifwete diwa ko. 42 Ke nufwete dia konso vangwa ko kikwendelanga muna vumu yovo vangwa kina yo malu maya, yovo konso vangwa kizanzalanga ova ntoto kina yo malu mayingi, kadi lekwa yangemi. b 43 Ke nuyikitula angemi1 ko muna konso vangwa kizanzalanga ova ntoto, ke nuyisafula ko yo kituka se nuafunzuka mu kuma kiau. c 44 Kadi mono i Yave wa Nzambi eno; d nufwete kala nuavelela, nuavauka, e kadi omono yavauka. f Muna kuma kiaki, ke nufwete kuyifunzula1 ko muna konso vangwa kizanzalanga yo kangala ova ntoto. 45 Kadi mono i Yave, ona wanuvaikisa muna nsi ya Engipito kimana yakala se Nzambi eno; g nufwete kala nuavauka, h kadi omono yavauka. i 46 “‘Owau i nsiku mu kuma kia bulu, vangwa itilumukanga, vangwa yawonso yamoyo ikiyanga muna maza ye mu kuma kia vangwa yawonso izanzalanga ova ntoto, 47 kimana vakala nswaswani vana vena eki kiafunzuka y’eki kiavelela, vana vena vangwa yamoyo ifwete diwa y’eyi ke ifwete diwa ko.’” j Yave ovovese Mose vo: 2 “Zayisa Aneyisaele vo: ‘Avo nkento oyimiti yo wuta mwan’ayakala, o nkento okala wafunzuka mu lumbu nsambwadi wauna kekadilanga wafunzuka vava kekalanga ku ngonde. k 3 Muna lumbu kianana, o mwana ozengwa e kutu kiandi. l 4 O nkento okwamanana kuyivelelesa muna lumbu 33 ilanda mu kuma kia menga kevaikwanga. Kalendi simba konso lekwa kiavauka ko, kalendi mpe kota vana fulu kiavauka ko yavana kelungisa e lumbu ya luveleleso lwandi.

12

l Tuk 17:12 Tuk 21:4 Luk 1:59 Luk 2:21, 22 Yoa 7:22

11:43 1 Yovo “Ke nukitula mioyo mieno se miangemi.” 11:44 1 Yovo “funzula mioyo mieno.”

LEVITIKU 12:5–13:12 5 “‘Avo mwan’ankento kawutidi, o nkento okala wafunzuka mu lumbu 14, wauna kekadilanga wafunzuka vava kekalanga ku ngonde. O nkento okwamanana kuyivelelesa mu lumbu 66 ilanda mu kuma kia menga kevaikwanga. 6 Vava e lumbu yandi ya luveleleso mu kuma kia mwan’ayakala yovo mwan’ankento ilunga, o nkento otwasa kwa nganga vana mwelo a saba kia wananina, mwan’a meme a koko a mvu mosi se lukau lwa ngioka a yo nsweswe a yembe yovo mbwela se lukau lwa sumu. 7 O nganga osunzula lo vana ndose a Yave yo lomba luyambulwilu lwa masumu mu kuma kia nkento, o nkento ovelela muna mpaikw’andi a menga. Owau i nsiku mu kuma kia nkento owutidi mwan’ayakala yovo mwan’ankento. 8 Kansi, avo kena ye nzimbu zafwana ko mu sumba meme, ozevo o nkento kafwete bonga mbwela zole yovo nsweswe miole mia mayembe, b dimosi mu kuma kia lukau lwa ngioka, diankaka mu kuma kia lukau lwa sumu. O nganga olomba luyambulwilu lwa masumu mu kuma kia nkento, o nkento okala wavelela.’” Yave okwamanene vovesa Mose yo Arone vo: 2 “Avo muntu ovimbidi konso fulu yovo ovaikidi mputa yovo tona muna nkand’andi a nitu, edi dilenda kala se sinsu kia kimbevo kia wazi1c muna nkand’andi, kafwete natwa kwa Arone wa nganga yovo kwa mosi muna wan’andi, anganga. d 3 O nganga ofimpa e kimbevo kina muna nkand’a nitu a muntu ndioyo. Avo e mika mia fulu kiokio mikitukidi miampembe, e kimbe-

188 KAPU 12 a Lev 1:10

b Lev 1:14 Lev 5:7 Lev 14:21, 22 Luk 2:24

 KAPU 13 c Nta 12:10, 12 2Tu 26:19 Mat 8:3

d Nsi 24:8 Yez 44:23 Mal 2:7 Luk 17:14

 Ndambu ya 2 a Lev 13:50 Lev 14:38 Nta 12:15

b Mat 8:4 Mak 1:44 Luk 5:14 Luk 17:14

13

13:2 1 O mvovo wa Kiyibere wasekolwa vo “wazi” nsasa zayingi wina, ulenda yika mpila zayingi za yimbevo ya nkand’a nitu isambukilanga. Ulenda mpe yika yimbevo ikalanga muna mvuatu ye muna zinzo.

c Lev 13:15, 25, 30, 42 Nta 12:10, 12

d Lev 13:3

e Lev 13:24, 25

f Lev 13:4

vo kikotele yakuna nsi a nkand’a nitu, ozevo i kimbevo kia wazi. O nganga ofimpa e kimbevo yo yikila muntu vo wafunzuka. 4 Kansi, avo e tona muna nkand’andi a nitu diampembe ye ke dikotele yakuna nsi a nkanda ko, e mika ke mikitukidi miampembe ko, ozevo, o nganga osia mbevo ndioyo va fulu kia yandi kaka mu lumbu nsambwadi. a 5 I bosi, muna lumbu kiansambwadi o nganga okumfimpa diaka, avo e tona ke disobele ko, ke diyalangene ko muna nkand’a nitu, o nganga osia mbevo ndioyo va fulu kia yandi kaka mu lumbu nsambwadi diaka. 6 “Muna lumbu kiansambwadi o nganga okumfimpa diaka, avo e tona diyumini, ke diyalangene ko muna nkand’a nitu, o nganga okunyikila vo wavelela; b mputa kwandi. I bosi, o muntu osukula e mvuatu miandi yo kala wavelela. 7 Kansi, avo muntu wayisunzula kala vana ndose a nganga yo yikilwa vo wavelela, i bosi e mputa iyalangene muna nkand’andi a nitu, ozevo muntu ndioyo ovutuka diaka1 kwa nganga. 8 O nganga ofimpa e mputa, avo iyalangene muna nkand’a nitu, o nganga oyikila muntu ndioyo vo wafunzuka. I kimbevo kia wazi. c 9 “Avo e kimbevo kia wazi kiwokele muna muntu, kafwete natwa kwa nganga, 10 o nganga okumfimpa. d Avo vimbu diampembe dina muna nkand’a nitu, dikitwidi e mika se miampembe ye mputa e ina vana vimbu, 11 ozevo wazi ulembi sasuka una muna nkand’andi a nitu, o nganga okunyikila vo wafunzuka. Ke kunsia va fulu kia yandi kaka ko, f kadi wafunzuka. 12 Avo wazi uvaikidi muna nkanda wawonso wa nitu, e kimbevo kia wazi kiafukila o muntu tuka kuna ntu yamuna malu, yamuna tezo kina o nga13:7 1 Yovo “nkumbu anzole.”

189 nga kalenda mona, 13 o nganga kamfimpa yo mona vo wazi ufukidi o nkand’andi wawonso wa nitu, oyikila o mbevo vo wavelela.1 O nkanda wawonso ukitukidi se wampembe, o muntu wavelela. 14 Kansi e lumbu kevaikwa e mputa muna nkand’a nitu, okala wafunzuka. 15 Vava o nganga kemona e mputa yaziuka, okunyikila vo wafunzuka. a E mputa yaziuka yafunzuka. I wazi. b 16 Kansi, avo e mputa yaziuka ikitukidi diaka se yampembe, okuyisunzula kwa nganga. 17 O nganga okumfimpa, c avo e mputa ikitukidi yampembe, o nganga oyikila mbevo vo wavelela. Ovelele kwandi. 18 “Avo muntu ovaikidi vumbu muna nkand’andi a nitu, e vumbu diasasuka, 19 kansi vana fulu kia vumbu vavaika vimbu diampembe yovo tona diampembe a kimbwaki, o muntu ndioyo kafwete kuyisunzula kwa nganga. 20 O nganga ofimpa dio; d avo dikotele yakuna nsi a nkand’a nitu, diavioka o nkand’a nitu, e mika mia fulu kiokio mikitukidi se miampembe, o nganga okunyikila vo wafunzuka. E kiokio kimbevo kia wazi kivaikidi vana vumbu. 21 Kansi, o nganga avo ofimpidi dio yo mona vo ke vena mika miampembe ko, ke dikotele yakuna nsi a nkand’a nitu ko ye diyantikidi yuma, o nganga okunsia va fulu kia yandi kaka mu lumbu nsambwadi. e 22 Avo diyalangene muna nkand’a nitu, o nganga okunyikila vo wafunzuka. Wazi kena wau. 23 Kansi, avo e tona ke diwokele ko ye ke diyalangene ko, ozevo e fulu kiavimba vumbu kwandi, o nganga okunyikila vo wavelela. f 24 “Yovo, avo muntu ovidi muna tiya, o nsuni a mputa wayantika kituka se tona diampembe a kimbwaki yovo diampe13:13 1 Yovo “oyika vo e kimbevo ke kiansambukila ko.”

LEVITIKU 13:13-33 KAPU 13 a Nsi 24:8

b Lev 13:8

c Luk 5:14 Luk 17:14

d Yez 44:23

e Lev 13:4, 50 Lev 14:38 Nta 12:15

f Mat 8:4 Mak 1:44 Luk 5:14 Luk 17:14

 Ndambu ya 2 a Lev 13:4, 50 Lev 14:38 Nta 12:15

b Nsi 24:8 Mal 2:7

c Lev 13:4, 50 Lev 14:38 Nta 12:15

mbe, 25 o nganga ofimpa dio. Avo e mika vana tona diodio mikitukidi se miampembe, e tona dikotele yakuna nsi a nkand’a nitu, ozevo wazi uvaikidi vana mputa; o nganga okunyikila vo wafunzuka. E kiokio kimbevo kia wazi. 26 Kansi, avo nganga ofimpidi e tona yo mona vo ke vena mika miampembe ko, ke dikotele yakuna nsi a nkand’a nitu ko ye mu yuma se dina, o nganga okunsia va fulu kia yandi kaka mu lumbu nsambwadi. a 27 O nganga okumfimpa muna lumbu kiansambwadi, avo e tona diyalangene kikilu muna nkand’a nitu, o nganga okunyikila vo wafunzuka. E kiokio kimbevo kia wazi. 28 Kansi, avo e tona ke disobele ko, ke diyalangene ko muna nkand’a nitu ye diyantikidi yuma, ozevo vimbu kwandi dia fulu kiavia muna tiya; o nganga okunyikila vo wavelela, kadi vimbu kwandi dia fulu kiavia muna tiya. 29 “Avo yakala yovo nkento ovaikilu basa-basa1 kuna ntu yovo vana bobo, 30 o nganga ofimpa e kimbevo kiokio. b Avo kiakuluka vioka o nkand’a nitu, e nsuki za fulu kiokio zikitukidi nga se kia mbum’a diaki ye ke zayingi diaka ko, o nganga oyikila muntu ndioyo vo wafunzuka; e kiokio kimbevo kia nkand’a ntu yovo kia nzevo. O wowo wazi wa ntu yovo wa bobo. 31 Kansi, avo nganga omwene vo e basabasa1 ke kikotele yakuna nsi a nkand’a nitu ko ye ke vena nsuki zandombe ko vana fulu kiokio, o nganga osia muntu ndioyo va fulu kia yandi kaka mu lumbu nsambwadi. c 32 O nganga ofimpa e basa-basa1 muna lumbu kiansambwadi, avo kimbevo kiokio ke kiyalangane ko, ke vavaikidi nsuki za se kia mbum’a diaki ko vana fulu kiokio ye basabasa1 ke kiviokele nkand’a nitu ko, 33 o muntu kafwete vala e 13:29, 31, 32 1 Yovo “kinsampala.”

LEVITIKU 13:34-52 nsuki, kansi e fulu kina e kimbevo kafwete kio vala ko. I bosi, o nganga osia muntu ndioyo va fulu kia yandi kaka mu lumbu nsambwadi. 34 “Muna lumbu kiansambwadi, o nganga ofimpa diaka e fulu kina kimbevo; avo e basa-basa1 kia nkand’a ntu yovo vana bobo ke kiyalangene ko muna nkand’a nitu, ke kikotele yakuna nsi a nkand’a nitu ko, o nganga okunyikila vo wavelela, kafwete sukula e mvuatu miandi yo kala wavelela. 35 Kansi, avo muntu oveleleso kala, i bosi e basabasa1 kiyalangene diaka muna nkand’a nitu, 36 o nganga okumfimpa; avo kinsampala kiyalangene muna nkand’a nitu, ke dikala diaka mfunu ko kwa nganga kavava e nsuki za se kia mbum’a diaki; o muntu wafunzuka. 37 Kansi, avo nganga ofimpidi yo mona vo basa-basa1 ke kiyalangene ko ye vamenene nsuki za ndombe, ozevo e basa-basa kisasukidi. Muntu ndioyo wavelela kena, o nganga okunyikila vo wavelela. a 38 “Avo yakala yovo nkento ovaikidi matona muna nkand’a nitu, avo matona mampembe, 39 o nganga ofimpa mo. b Avo matona ma nkand’a nitu mampembe, ozevo nkand’a nitu kwandi uwazumukini. O muntu ndioyo wavelela. 40 “Avo muntu oyantikidi vuzuka e nsuki vana ntu andi yo kituka nkwa vandu, muntu ndioyo wavelela. 41 Avo ovuzukidi e nsuki vana ndambu a lose lwandi, e fulu kiokio kiakituka se vandu, muntu ndioyo wavelela. 42 Kansi, avo mputa yampembe a kimbwaki ivaikidi vana nkand’a vandu kiandi yovo vana ndambu a lose lwandi, ozevo wazi uvaikidi vana nkand’a vandu kiandi yovo vana ndambu a lose lwandi. 43 O nganga oku13:34, 35, 37 1 Yovo “kinsampala.”

190 KAPU 13 a Mat 8:4 Mak 1:44 Luk 5:14 Luk 17:14

b Lev 13:2 

Ndambu ya 2 a Nta 5:2 Nta 12:14 2Nti 7:3 2Tu 26:20, 21

b Lev 13:4 Lev 14:38 Nta 12:15

c Lev 14:44, 45

mfimpa, avo e vimbu diampembe a kimbwaki divaikidi vana vandu, vana ntandu a ntu andi yovo kuna ndambu a lose lwandi ye dina nze wazi muna nkand’andi a nitu, 44 ozevo nkwa wazi. Wafunzuka, o nganga okunyikila vo wafunzuka mu kuma kia kimbevo kina vana ntu andi. 45 Vo i muntu una ye kimbevo kia wazi, kafwete vuata mvuatu miatiazuka, e nsuki zandi ke zikubikwa ko. Kafwete fuka o nu’andi1 yo kaza vo: ‘Yafunzuka, yafunzuka!’ 46 Okala wafunzuka muna kolo kiawonso kekala ye kimbevo. Wau vo wafunzuka, kafwete zingila va fulu kia yandi kaka. Kuna mbazi a ndo kezingila. a 47 “Avo kimbevo kia wazi kisambukidi muna mvuatu, kiakala mvuatu a mika yovo mvuatu a lino, 48 kiakala muna nsinga watungilwa o nlele a lino yovo a mika yovo muna nkand’a bulu yovo muna konso lekwa kiavangilwa muna nkand’a bulu, 49 ye mwavaika tona dia kimbevo dia se kia lukaya lwa nkunzu a mbum’a diaki yovo diambwaki muna mvuatu, muna nkand’a bulu, muna nsinga watungilwa o nlele yovo muna konso lekwa kiavangilwa mu nkand’a bulu, ozevo wazi usambukidi mo, e lekwa kiokio kifwete songwa kwa nganga. 50 O nganga ofimpa kimbevo kiokio, osia mbevo va fulu kia yandi kaka mu lumbu nsambwadi. b 51 Muna lumbu kiansambwadi ofimpa e kimbevo, avo omwene vo kiyalangene muna mvuatu, muna nsinga watungilwa o nlele yovo muna nkanda (kiakala nkia mpila usadilwanga), ozevo e kimbevo kiokio wazi wa nsambukila, e lekwa kiokio kiafunzuka. c 52 Kafwete yoka e mvuatu, e nsinga miatungilwa o nlele a mika yovo a lino yovo konso lekwa kia nkand’a bulu eki kisolokele tona, kadi 13:45 1 Yovo “nzevo za befo kia ntandu.”

191 wazi wa nsambukila. Kifwete yokwa vana tiya. 53 “Kansi, avo nganga ofimpidi e tona yo mona vo ke diyalangene ko muna mvuatu yovo muna nsinga watungilwa o nlele yovo muna konso lekwa kiavangilwa muna nkand’a bulu, 54 o nganga okanikina vo basukula e lekwa kisambukidi wazi, osia kio va fulu kia yandi kaka mu lumbu nsambwadi diaka. 55 Vava e lekwa kitoma sukulwa, o nganga ofimpa e lekwa kiokio kisambukidi kimbevo. Avo e tona ke disobele ko, kana nkutu vo ke diyalangene ko, e lekwa kiokio kiafunzuka. Ofwete kio yoka vana tiya, kadi e lekwa kiokio kidilu kwa wazi muna kati y’oku mbazi. 56 “Kansi, vava e lekwa kitoma sukulwa, avo nganga ofimpidi e tona yo mona vo diyantikidi vunzuka, okatula e ndambu a mvuatu ina ye tona yovo nkand’a bulu yovo nsinga miatungilwa o nlele. 57 Kansi, avo e tona dimonekene diaka va fulu kiankaka muna mvuatu, muna nsinga miatungilwa o nlele, muna konso lekwa kiavangilwa mu nkand’a bulu, ozevo mu yalangana dina, konso lekwa kisambukidi e kimbevo ofwete kio yoka vana tiya. a 58 Kansi, avo e tona divunzukini muna mvuatu yovo muna nsinga miatungilwa o nlele yovo muna konso lekwa kiavangilwa muna nkand’a bulu kina osukwidi, kifwete sukulwa mu nkumbu anzole, kikala kiavelela. 59 “Owau i nsiku a kimbevo kia wazi muna mvuatu a mika yovo a lino, muna nsinga miatungilwa o nlele yovo muna konso lekwa kiavangilwa muna nkand’a bulu, muna kio yikila vo kiavelela yovo kiafunzuka.” Yave okwamanene vovesa Mose vo: 2 “Owau i nsiku mu kuma kia nkwa wazi muna lumbu kia luveleleso lwandi, vava kenatwa kwa nganga. b

LEVITIKU 13:53–14:11 KAPU 13 a Lev 13:52 

KAPU 14 b Lev 13:2 Mat 8:4 Mak 1:44 Luk 5:14 Luk 17:14

 Ndambu ya 2 a Lev 14:49-53 Nta 19:6, 9 Nk 51:7

b Lev 16:22

c Lev 4:32

d Lev 2:1

14

e Mak 1:44

3 O nganga ovaika kuna mbazi a ndo yo kwenda kumfimpa. O nkwa wazi avo osasukidi muna wazi, 4 o nganga okunkanikina vo katwasa nuni zole zamoyo ye zavelela, tini kia nti a nsedele, tenda kia mbwaki akongola1 ye saki kia nti a isopo mu kuma kia luveleleso lwandi. a 5 O nganga okanikina vo e nuni mosi yavondelwa vana ntandu a kinzu kia ˆ tuma kina yo maza mabongelo vana maza mekukulanga. 6 Kansi, obonga e nuni amoyo ye tini kia nti a nsedele, tenda kia mbwaki akongola1 ye saki kia nti a isopo, ovuba e lekwa yayi yawonso muna menga ma nuni ivondelo vana ntandu a maza mabongelo vana maza mekukulanga. 7 I bosi, o nganga ozaza o menga nkumbu nsambwadi kwa ndiona okuyivelelesa muna wazi yo kunyikila vo wavelela. Vo i nuni amoyo, otilumuna yo muna nzanza. b 8 “Ndiona okuyivelelesa kafwete sukula mvuatu miandi yo vala e nsuki za nitu andi yawonso, kayowela muna maza, okala wavelela. I bosi, olenda kwandi kota muna ndo, kansi okala kuna mbazi a saba kiandi mu lumbu nsambwadi. 9 Muna lumbu kiansambwadi, kafwete katula luvanda kuna ntu andi, nzevo zandi ye ve yandi ya meso. Vava kevala e nsuki za nitu andi yawonso, osukula e mvuatu miandi yo yowela muna maza, okala wavelela. 10 “Muna lumbu kianana, obonga wana wole a mameme amakoko alunga, meme dimosi diankento c dia mvu mosi dialunga, tini tatu muna tini kumi ya efa1 ya mfumfu yambote yasangwa o mazi se lukau lwa mbwaza, d loke mosi2 a mazi; e 11 o nganga ona unyikidi vo wavelela, 14:4, 6 1 Yovo “kia mbwaki-mbwaki.” 14:10 1 E tini tatu muna tini kumi ya efa, litro 6,6. Tala Nku. B14. 2 E loke mosi, litro 0,31. Tala Nku. B14.

LEVITIKU 14:12-27 osunzula o muntu uyivelelese kumosi ye tukau twandi vana ndose a Yave, vana mwelo a saba kia wananina. 12 O nganga obonga mwan’a meme mosi a koko yo kuntambika se lukau lwa kuzuka a kumosi ye loke mosi a mazi, ozunganisa yo kuna ntwala y’oku nima se lukau lwa zunganisa vana ndose a Yave. b 13 I bosi, ovondela mwan’a meme vana fulu kiavauka, vana vevondelwanga e bulu kia lukau lwa sumu ye bulu kia lukau lwa ngioka; c kadi nze lukau lwa sumu, o lukau lwa kuzuka mpe lwa nganga. d Ekiokio lekwa kisundidi o vauka. e 14 “I bosi, o nganga obonga ndambu a menga ma bulu kia lukau lwa kuzuka, osia mo vana nsuk’a kutu kwalunene kwa ndiona okuyivelelesa ye vana nlembo anene a koko kwandi kwalunene ye vana nlembo anene a kulu kwandi kwalunene. 15 O nganga obonga findambu fia loke a mazi f yo yitila mo vana kandazi kia koko kwandi kwalumonso. 16 O nganga ovunga nlembo a koko kwandi kwalunene muna mazi mena vana kandazi kia koko kwandi kwalumonso, muna nlembo andi, ozaza findambu fia mazi nkumbu nsambwadi vana ntadisi a Yave. 17 I bosi, muna mazi masidi vana kandazi kiandi kia koko, o nganga osia ndambu vana nsuk’a kutu kwalunene kwa ndiona okuyivelelesa ye vana nlembo anene a koko kwandi kwalunene ye vana nlembo anene a kulu kwandi kwalunene, vana ntandu a menga ma lukau lwa kuzuka. 18 E ndambu a mazi isala vana kandazi kia koko kwa nganga, o nganga osia mo vana ntu a muntu okuyivelelesa; olomba luyambulwilu lwa masumu ma muntu ndioyo vana ntadisi a Yave. g 19 “O nganga otambika lukau lwa sumu h yo lomba luyambulwilu lwa masumu mu kuma kia

192

i Lev 14:14

ndiona okuyivelelesa muna mfunzuk’andi, i bosi kevonda e bulu kia lukau lwa ngioka. 20 O nganga otambika lukau lwa ngioka ye lukau lwa mbwaza a vana ziku yo lomba luyambulwilu lwa masumu mu kuma kia muntu ndioyo, b okala wavelela. c 21 “Kansi, avo nkwa wazi nsukami ye kena ye ndendelo zafwana ko, obonga mwan’a meme a koko se lukau lwa kuzuka yo kunsunzula se lukau lwa zunganisa, mu lomba luyambulwilu lwa masumu mandi, obonga mpe tini kiakumi kia efa1 kia mfumfu yambote yasangwa o mazi se lukau lwa mbwaza, loke mosi a mazi, 22 ye mbwela zole yovo nsweswe miole mia mayembe, mun’owu wa ndendelo zandi. Osunzula nuni mosi se lukau lwa sumu, e yankaka se lukau lwa ngioka. d 23 Muna lumbu kianana, e otwasa zo kwa nganga vana mwelo a saba kia wananina kimana kaveleleswa vana ntadisi a Yave. f 24 “O nganga obonga mwan’a meme a koko wa lukau lwa kuzuka g kumosi ye loke mosi a mazi, ozunganisa yo kuna ntwala y’oku nima se lukau lwa zunganisa vana ntadisi a Yave. h 25 I bosi, ovonda mwan’a meme a koko a lukau lwa kuzuka, o nganga obonga ndambu a menga ma bulu kia lukau lwa sumu yo sia mo vana nsuk’a kutu kwalunene kwa ndiona okuyivelelesa ye vana nlembo anene a koko kwandi kwalunene ye vana nlembo anene a kulu kwandi kwalunene. i 26 O nganga oyitila ndambu a mazi vana kandazi kia koko kwandi kwalumonso, j 27 i bosi, muna nlembo a koko kwandi kwalunene, ozaza ndambu a mazi mena vana kandazi kia koko kwandi kwalumonso nkumbu nsambwadi vana ntadisi

j Lev 14:15-18

14:21 1 E tini kiakumi kia efa, litro 2,2. Tala Nku. B14.

KAPU 14 a Lev 6:6

b Lev 14:21, 24

c Lev 1:10, 11 Lev 4:3, 4

d Lev 2:3 Lev 7:7 1Ko 9:13 1Ko 10:18

e Lev 6:25

f Lev 14:10

g Lev 6:7 1Yo 1:7 1Yo 2:1, 2

h Lev 5:6 

Ndambu ya 2 a Lev 2:1 Lev 14:10 Nta 15:4

b Mat 8:4

c Lev 14:9 Mak 1:44 Luk 5:14 Luk 17:14

d Lev 1:14 Lev 5:7 Lev 12:8

e Lev 15:13, 14

f Lev 14:10, 11

g Lev 6:6

h Lev 14:12

193 a Yave. 28 O nganga osia mazi mena vana kandazi kia koko kwandi vana nsuk’a kutu kwalunene kwa ndiona okuyivelelesa ye vana nlembo anene a koko kwandi kwalunene ye vana nlembo anene a kulu kwandi kwalunene, muna fulu yau imosi ina kasidi o menga ma lukau lwa kuzuka. 29 I bosi, o mazi mesuva vana kandazi kia koko kwandi, o nganga osia mo vana ntu a muntu okuyivelelesa, kimana kalomba luyambulwilu lwa masumu ma muntu vana ntadisi a Yave. 30 “Mun’owu wa ndendelo za muntu okuyivelelesa, o nganga otambika imosi muna mbwela yovo umosi muna nsweswe mia mayembe, a 31 konso nuni kalendele o nkwa wazi, o nganga otambika imosi se lukau lwa sumu, e yankaka se lukau lwa ngioka, b otambika yo kumosi yo lukau lwa mbwaza; o nganga olomba luyambulwilu lwa masumu vana ntadisi a Yave mu kuma kia muntu okuyivelelesa. c 32 “Owau i nsiku mu kuma kia muntu okedi ye kimbevo kia wazi, kansi kena ye ndendelo zafwana ko muna veleleswa.” 33 I bosi, Yave ovovese Mose yo Arone vo: 34 “Vava nukota muna nsi ya Kenani d ina ikunuvana se vua dieno, e avo ngiambwidi vo kimbevo kia wazi kiakota mu nzo mosi muna nsi eno, f 35 ndiona ovuidi e nzo okwenda zayisa kwa nganga vo: ‘Tona dina muna yaka kia nzo ame, dina nze kimbevo kia wazi.’ 36 O nganga okanikina vo bavaikisa e lekwa yawonso ina muna nzo vitila kenda fimpa e tona, kimana kalembi yikila e lekwa yawonso ina mo vo yafunzuka; i bosi o nganga okota mu fimpa e nzo. 37 O nganga ofimpa e fulu kina e tona, avo e tona dina muna yaka ya nzo dia se kia lukaya lwa nkunzu a mbum’a diaki yovo diatoma bwaka ye diatoma kota muna yaka, 38 o nganga

LEVITIKU 14:28-50 KAPU 14 a Lev 12:8 Lev 14:22

b Lev 5:7

c Lev 14:20

d Nta 35:10

e Tuk 17:8

f Nsi 7:12, 15 

Ndambu ya 2 a Lev 13:4, 50 Nta 12:15

b Lev 13:51

c Lev 14:41

d Lev 14:38

e Lev 11:23-25 Lev 15:8 Lev 17:15 Lev 22:4-6

f Lev 14:3, 4 Nta 19:6, 7

ovaika muna nzo yo zika e nzo mu lumbu nsambwadi. a 39 “Muna lumbu kiansambwadi, o nganga ovutuka mu fimpa e nzo. Avo e tona diyalangene muna yaka ya nzo, 40 o nganga okanikina vo bakatula matadi mena ye tona yo veta mo kuna mbazi a mbanza, vana fulu kivetwanga lekwa yafunzuka. 41 I bosi, okanikina vo bavala e nzo muna kati, o ntoto una bevala ufwete vetwa kuna mbazi a mbanza, vana fulu kivetwanga lekwa yafunzuka. 42 Bebonga matadi mankaka yo vingisa mo vana fulu bakatwidi matadi, kafwete sadila ntoto wankaka muna lenga e nzo. 43 “Avo bakatwidi matadi yo vala e nzo yo lenga o ntoto, kansi e tona divutukidi diaka muna nzo, 44 o nganga okota muna nzo yo fimpa yo. Avo e tona diyalangene muna nzo, ozevo wazi b wansambukila wina muna nzo. E nzo yafunzuka. 45 O nganga okanikina vo e nzo yawulwa— matadi mandi, mabaya mandi yo ntoto a nzo yawonso—yo nata yo kuna mbazi a mbanza, vana fulu kivetwanga lekwa yafunzuka. c 46 Kansi, ndiona okota muna nzo muna konso lumbu ina e nzo ikala yazikwa, d okala wafunzuka yamuna nkokela; e 47 konso ndiona oleka muna nzo yoyo kafwete sukula e mvuatu miandi, konso ndiona odila muna nzo yoyo kafwete sukula e mvuatu miandi. 48 “Kansi, avo bamene lenga e nzo, o nganga kakota yo mona vo e tona ke diyalangene ko muna nzo, oyikila e nzo vo yavelela, kadi e tona divididi. 49 Muna velelesa e nzo yafunzuka,1 o nganga obonga nuni zole, tini kia nti a nsedele, tenda kia mbwaki akongola2 ye saki kia nti a isopo. f 50 Ovondela nuni 14:49 1 Mvovo wa sina: “muna sumu.” 2 Yovo “mbwaki-mbwaki.”

LEVITIKU 14:51–15:14

ˆ mosi vana kinzu kia tuma kina yo maza mabongelo vana maza mekukulanga. 51 I bosi, obonga e tini kia nti a nsedele, saki kia nti a isopo, tenda kia mbwaki akongola1 ye nuni amoyo, ovuba e lekwa yayi yawonso muna menga ma nuni ivondelo vana ntandu a maza mabongelo vana maza mekukulanga, o nganga ozaza o menga nkumbu nsambwadi kuna kwina e nzo. a 52 Muna velelesa e nzo yafunzuka,2 osadila menga ma nuni, maza mabongelo vana maza mekukulanga, nuni amoyo, tini kia nti a nsedele, saki kia nti a isopo ye tenda kia mbwaki akongola.1 53 I bosi, otilumuna e nuni amoyo muna nzanza kuna mbazi a mbanza; muna mpila yayi okatula e mfunzuk’a nzo,1 e nzo ikala se yavelela. 54 “Owau i nsiku mu kuma kia konso diambu ditadidi wazi, kimbevo kia nkand’a ntu yovo kia nzevo, b 55 wazi muna mvuatu c yovo muna nzo, d 56 mavimbu, mputa ye matona, e 57 muna zaya kana vo e lekwa kiafunzuka yovo kiavelela. f Owau i nsiku mu kuma kia wazi.” g Yave okwamanene vovesa Mose yo Arone vo: 2 “Nuvovesa Aneyisaele vo: ‘Avo mwan’ayakala osonswanga ma muna kiyakala kiandi,1 e ma kiokio kikunkitula se wafunzuka. h 3 Oyandi wafunzuka mu kuma kia ma kesonswanga, kiakala vo kikwamanene sonsa muna kiyakala kiandi yovo kikakamene, una kaka wafunzuka. 4 “‘Konso mfulu ilavalala mwan’ayakala osonswanga e ma, e mfulu ikala yafunzuka, konso lekwa kevuanda kikala kiafunzu-

15

14:51, 52 1 Yovo “mbwaki-mbwaki.” 14:52 2 Mvovo wa sina: “muna sumu.” 14:53 1 Mvovo wa sina: “olomba luyambulwilu lwa sumu mu kuma kia nzo.” 15:2 1 Mvovo wa sina: “nitu andi.”

194 KAPU 14 a Lev 14:6, 7

b Lev 13:30

c Lev 13:47

d Lev 14:34

e Lev 13:2

f Lev 10:10 Yez 44:23

g Nsi 24:8 

KAPU 15 h Lev 22:4 Nta 5:2

 Ndambu ya 2 a Lev 11:24, 25 Lev 14:46, 47 Lev 17:15 Lev 22:6

b Lev 15:2

c Lev 11:32, 33

d Lev 14:8

e Lev 1:14

ka. 5 Konso muntu osimba e mfulu andi, kafwete sukula e mvuatu miandi yo yowela muna maza, okala wafunzuka yamuna nkokela. a 6 Konso muntu ovuanda vana lekwa kivuende muntu osonswanga ma muna kiyakala kiandi, kafwete sukula e mvuatu miandi yo yowela muna maza, okala wafunzuka yamuna nkokela. 7 Konso muntu osimba e nitu a ndiona osonswanga ma muna kiyakala kiandi, kafwete sukula e mvuatu miandi yo yowela muna maza, okala wafunzuka yamuna nkokela. 8 Avo muntu osonswanga ma muna kiyakala kiandi otaulwidi muntu avelela o mete, o muntu ndioyo kafwete sukula e mvuatu miandi yo yowela muna maza, okala wafunzuka yamuna nkokela. 9 Konso vuandu kavuandidi vana ntandu a bulu, kikala kiafunzuka. 10 Konso muntu osimba konso lekwa kavuandidi, okala wafunzuka yamuna nkokela, konso muntu onata e lekwa yoyo kafwete sukula e mvuatu miandi yo yowela muna maza, okala wafunzuka yamuna nkokela. 11 Avo o muntu osonswanga b ma muna kiyakala kiandi oviakane muntu lembi teka sukula moko mandi muna maza, ndiona kaviakane kafwete sukula e mvuatu miandi yo yowela muna maza, okala wafunzuka yamuna nkokela. 12 Konso kiˆ nzu kia tuma kisimbilu kwa muntu osonswanga ma muna kiyakala kiandi, kifwete wulwa, kansi avo salanganu kia mabaya kifwete sukulwa muna maza. c 13 “‘E ma kisonsanga avo kikakamene, o muntu osasukidi, otanga lumbu nsambwadi muna luveleleso lwandi, kafwete sukula e mvuatu miandi yo yowela muna maza mabongelo vana maza mekukulanga, okala wavelela. d 14 Muna lumbu kianana, kafwete bonga mbwela zole yovo nsweswe e miole mia mayembe, okwiza vana ndose a Yave vana

195 mwelo a saba kia wananina, ovana mio kwa nganga. 15 O nganga okubatambika, umosi se lukau lwa sumu, o wankaka se lukau lwa ngioka; o nganga okumvelelesa1 muna mfunzuk’andi vana ndose a Yave. 16 “‘Avo mwan’ayakala ovaikidi malume, kafwete yowela yandi awonso muna maza, okala wafunzuka yamuna nkokela. a 17 Kafwete sukula muna maza konso mvuatu ye konso nkand’a bulu una ye malume, ukala wafunzuka yamuna nkokela. 18 “‘Avo yakala ovukane yo nkento yo vaikisa malume, bafwete yowela muna maza, bekala bafunzuka yamuna nkokela. b 19 “‘Avo nkento ovaikwanga menga wau vo ku ngonde kena, okala wafunzuka mu lumbu nsambwadi. c Konso muntu okumviakana okala wafunzuka yamuna nkokela. d 20 Konso lekwa kelavalala ekolo kena wafunzuka mu kuma kia ngonde, kikala kiafunzuka, konso lekwa kevuanda kikala kiafunzuka. e 21 Konso muntu osimba e mfulu andi kafwete sukula e mvuatu miandi yo yowela muna maza, okala wafunzuka yamuna nkokela. 22 Konso muntu osimba e lekwa kavuende, kafwete sukula e mvuatu miandi yo yowela muna maza, okala wafunzuka yamuna nkokela. 23 Avo va mfulu kavuende yovo va lekwa kiankaka, ndiona osimba kio okala wafunzuka yamuna nkokela. f 24 Avo yakala ovukane yandi, o menga ma ngonde ma nkento matela muna yakala, g o yakala okala wafunzuka mu lumbu nsambwadi, konso mfulu kelavalala o yakala diodio ikituka yafunzuka. 25 “‘Avo nkento ovaikwanga menga mu lumbu yayingi, h kansi ke mun’owu wa lumbu yandi ya 15:15, 30 1 Yovo “olomba luyambulwilu lwa masumu.”

LEVITIKU 15:15–16:2 KAPU 15 a Lev 22:4 Nsi 23:10, 11

b Luv 19:15 1Sa 21:5

c Lev 12:2, 5

d Lev 20:18

e Lev 15:4-6

f Lev 15:10

g Lev 18:19 Lev 20:18

h Mat 9:20 Luk 8:43

 Ndambu ya 2 a Lev 15:19 b Lev 15:21

c Lev 15:22

d Lev 15:13

e Lev 1:14

f Lev 15:14, 15

g Lev 12:7

h Lev 19:30 Nta 5:3 Nta 19:20

i Lev 15:16

j Lev 15:19

k Lev 15:2, 25 

KAPU 16 l Lev 10:1, 2

ngonde ko yovo avo e mpaikw’andi a menga iviokele e lumbu yandi ya ngonde, a okala wafunzuka muna lumbu yoyo yawonso ya mpaikw’andi a menga nze una kekadilanga wafunzuka muna lumbu kekalanga ku ngonde. 26 Konso mfulu keleka muna lumbu ina kevaikwanga o menga, ikala yafunzuka nze una ukalanga e mfulu andi vava kekalanga ku ngonde, b konso lekwa kevuanda kikituka kiafunzuka nze una uvangamanga vava kekalanga ku ngonde. 27 Konso muntu osimba e lekwa yoyo okala wafunzuka, kafwete sukula e mvuatu miandi yo yowela muna maza, okala wafunzuka yamuna nkokela. c 28 “‘Kansi, avo e mpaikw’andi a menga ikakamene, kafwete tanga lumbu nsambwadi tuka muna lumbu kina ikakamene, i bosi kekala wavelela. d 29 Muna lumbu kianana, kafwete bonga mbwela zole yovo nsweswe miole mia mayembe, e okubanata kwa nganga vana mwelo a saba kia wananina. f 30 O nganga otambika nuni mosi se lukau lwa sumu, e yankaka se lukau lwa ngioka, o nganga okumvelelesa1 muna mfunzuk’andi vana ndose a Yave. g 31 “‘Nufwete sadisa Aneyisaele bakala bavelela, kimana balembi fwa mu kuma kia safula e saba kiame kina ova kati kwau muna mfunzuk’au. h 32 “‘Owau i nsiku mu kuma kia mwan’ayakala osonswanga e ma muna kiyakala kiandi, mwan’ayakala una wafunzuka wau kavaikidi malume, i 33 nkento una wafunzuka wau kena ku ngonde, j konso mwan’ayakala yovo nkento osonswanga e ma muna nitu k ye mu kuma kia yakala ovukane yo nkento afunzuka.’” Yave omokene yo Mose vava kiafwa wana wole amakala a Arone wau bafinama Yave mu mpila yambi. l 2 Yave

16

LEVITIKU 16:3-17 ovovese Mose vo: “Vovesa Arone wa mpangi aku vo, kafwete kotanga mpamba-mpamba ko kuna fulu kiavauka, a kuna nim’a rido, b vana ntwal’a fukwa kina vana Nkel’a Kimbangi kimana kalembi fwa. c Kadi muna tuti ikuyisunzulwila d vana ntandu a fukwa. e 3 “Eyayi i lekwa Arone kenata vava kekota kuna fulu kiavauka: mwan’a ngombe a koko mu kuma kia lukau lwa sumu f ye meme dia koko mu kuma kia lukau lwa ngioka. g 4 Kafwete vuata e mvuela yavauka ya lino h yo makupe1i ma lino mu fukila nitu andi.2 Okanga e mpond’a lino muna luketo j ye mpu a nlele a lino vana ntu andi. k E miami mvuatu miavauka. l Oyowela muna maza m yo vuata mio. 5 “Kafwete tambula kwa nkangu a Isaele n wana wole a nkombo a makoko se lukau lwa sumu ye meme dimosi dia koko se lukau lwa ngioka. 6 “I bosi, Arone osunzula ngombe a koko a lukau lwa sumu mu kuma kiandi yo lomba luyambulwilu lwa masumu mandi o ye ma esi nzo andi. 7 “Obonga nkombo zau zole yo sia zo vana ndose a Yave, vana mwelo a saba kia wananina. 8 Arone otelel’e nkombo zau zole e nkas’a mienze, nkas’a mienze mosi mu kuma kia Yave, e nkas’a mienze yankaka mu kuma kia Azazele.1 9 Arone osunzula e nkombo ibwididi e nkas’a mienze p ya Yave, otambika yo se lukau lwa sumu. 10 Kansi, e nkombo ibwididi e nkas’a mienze ya Azazele ifwete twaswa yamoyo vana ndose a Yave kimana o luyambulwilu lwa masumu lwavangilwa vana ntandu andi. I bosi, e nkombo ya Azazele isindikwa kuna makanga. q 11 “Arone osunzula ngombe a 16:4 1 Yovo “mvuatu mia nsi.” 2 Yovo “kimpene kiandi.” 16:8 1 Dilenda kala vo, “Nkombo Ivilanga.”

196 KAPU 16 a Lev 23:27 b Luv 40:21 Ayi 6:19 Ayi 9:3, 7

c Nta 4:19, 20 d Luv 25:22 e Luv 40:34 f Lev 4:3 g Lev 1:3 h Luv 28:39 i Luv 28:42 j Luv 39:27, 29 k Luv 28:4 l Luv 28:2 m Luv 30:20 Ayi 10:22

n Ayi 7:27 o Ayi 5:1-3 p Ngn 16:33 q Lev 14:7, 53 Lev 16:21, 22 Yes 53:4 Rom 15:3

 Ndambu ya 2 a Lev 16:6 b Ayi 9:4 c Luv 40:29 Lev 6:13 Nta 16:46

d Luv 30:34-36 Lus 5:8 Lus 8:3-5

e Lev 16:2 Ayi 6:19 Ayi 10:19, 20

f Luv 25:22 2Nti 19:15

g Luv 25:18, 21 1Tu 28:11

h Luv 34:29 i Ayi 9:22 j Rom 3:25 Ayi 9:12 Ayi 9:24, 25 Ayi 10:4, 12

k Lev 16:5 Ayi 2:17 Ayi 5:1-3 Ayi 9:26 1Yo 2:1, 2

l Ayi 6:19 Ayi 9:3, 7 Ayi 10:19, 20

m Lev 17:11 n Kim 7:20

koko a lukau lwa sumu yo lomba luyambulwilu lwa masumu mandi ye ma esi nzo andi; i bosi, ovonda e ngombe a koko a lukau lwa sumu. a 12 “I bosi, obonga yokelwa kia ndumbu b kiazala yo makala ma tiya mabongelo vana ziku, c vana ndose a Yave, obonga mpe moko mole mazala ye mfumfu a ndumbu yansunga, d otwasa yo kuna nim’a rido. e 13 Osia e ndumbu vana makala ma tiya vana ndose a Yave, f o mwisi a ndumbu1 ufukila e fukwa g kia Nkel’a Kimbangi, h kimana kalembi fwa. 14 “Obonga ndambu a menga ma ngombe a koko i muna nlembo andi yo sonsesa mo vana ntwal’a fukwa, kuna ndambu a este. Muna nlembo andi i kesonsesela e ndambu a menga nkumbu nsambwadi kuna ntwal’a fukwa. j 15 “I bosi, ovonda e nkombo a lukau mu kuma kia masumu ma nkangu k yo nata menga mandi kuna nim’a rido; l muna menga mama, m ovanga una kavangidi muna menga ma ngombe a koko; osonsesa mo kuna ntwal’a fukwa. 16 “O nganga olomba luyambulwilu lwa masumu ma fulu kiavauka mu kuma kia mavangu ma usafu ma Aneyisaele ye masumu mau, n i wau wuwu kafwete vanga mu kuma kia saba kia wananina kina vana kati kwau, vana kati kwa mavangu mau ma usafu. 17 “Muna saba kia wananina ke mufwete kala muntu ankaka ko, tuka muna ntangwa o nganga kekota kuna fulu kiavauka mu lomba luyambulwilu lwa masumu yavana kevaika. Olomba luyambulwilu lwa masumu mu kuma kiandi, mu kuma kia 16:13 1 Mvovo wa sina: “e tuti dia ndumbu.”

197 esi nzo andi a ye mu kuma kia nkutakani yawonso ya Isaele. b 18 “I bosi, ovaika yo kwenda vana ziku c dina vana ndose a Yave, olomba luyambulwilu lwa masumu mu kuma kia ziku; obonga ndambu a menga ma ngombe a koko ye ndambu a menga ma nkombo, osia mo muna mpoka zawonso za ziku. 19 Osonsesa mpe ndambu a menga vana ziku muna nlembo andi nkumbu nsambwadi, kavelelesa dio yo vaula dio muna mavangu ma usafu ma Aneyisaele. 20 “Vava kefokola lomba luyambulwilu lwa masumu d mu kuma kia fulu kiavauka, saba kia wananina ye ziku, e osunzula mpe nkombo amoyo. f 21 Arone otenseka moko mandi vana ntu a nkombo amoyo yo fungunuina vo e mpilakanu zawonso za Aneyisaele ye masumu mau mawonso; osia mo vana ntu a nkombo g yo sindika yo muna makanga vana moko ma muntu wasolwa mu nata yo.1 22 E nkombo inata e mbi au yawonso h muna nzanza. i Oyandi osindika e nkombo muna makanga. j 23 “I bosi, Arone okota muna saba kia wananina, ovula e mvuatu mia lino mina kavuete vava kakotele vana fulu kiaˆ vauka yo sisa mio muna. 24 Kafwete yowela1 muna maza k vana fulu kiavauka yo vuata e mvuatu miandi; l i bosi ovaika yo tambika lukau lwandi lwa ngioka, m lukau lwa ngioka lwa nkangu n yo lomba luyambulwilu lwa masumu mandi ye masumu ma nkangu. o 25 Ofutumuna mazi ma lukau lwa sumu vana ziku. 26 “O muntu osindikidi e nkombo a Azazele p kafwete sukula e mvuatu miandi yo yowela muna maza, i bosi kekota muna ndo. 27 “E ngombe a koko ya lukau 16:21 1 Yovo “muntu wakubama.” 16:24 1 Mvovo wa sina: “sukula nitu andi.”

LEVITIKU 16:18-34 KAPU 16 a Lev 16:6 b Mak 10:45 Ayi 2:9 Ayi 7:27 Ayi 9:7, 12 Lus 1:5

c d e f g

Luv 38:1 Ayi 9:23 Lev 16:16 Lev 16:8, 10 Yes 53:5, 6 2Ko 5:21

h Yes 53:12 Efe 1:7 Ayi 9:28 1Pe 2:24 1Yo 3:5

i Nk 103:12 Ayi 13:12

j Lev 16:10 k Luv 30:20 l Luv 28:4 Lev 8:7

m Lev 16:3 n Lev 16:5 o Efe 1:7 p Lev 16:8, 21 

Ndambu ya 2 a Lev 4:11, 12 Ayi 13:11, 12

b Lev 23:27, 28 Nta 29:7

c Yoa 3:16 Rom 8:32 Tit 2:13, 14 1Yo 1:7 1Yo 3:16

d Yer 33:8 Ayi 9:13, 14 Ayi 10:2

e Lev 23:32 f Luv 29:4, 7 Lev 8:12

g Lev 8:33 h Nta 20:26 i Luv 28:39 Luv 39:27, 28

j Luv 28:2 Luv 29:29 Lev 16:4

k l m n

Lev 16:16 Lev 16:20 Lev 16:18 Lev 16:24 1Yo 2:1, 2

o Lev 23:31 Nta 29:7

p Luv 30:10 Ayi 9:7

lwa sumu ye nkombo a lukau lwa sumu, ina o menga mau maneto vana fulu kiavauka mu lomba luyambulwilu lwa masumu, zinatwa kuna mbazi a ndo. E nkanda miau, nsuni miau ye madoti mau mafwete yokwa vana tiya. a 28 O muntu oyoka e lekwa yayi kafwete sukula e mvuatu miandi yo yowela muna maza, i bosi kekota muna ndo. 29 “Owau ukala se nkanikinu a mvu ke mvu kwa yeno: muna ngonde yansambwadi, muna lumbu kia kumi kia ngonde yayi, nufwete kendalala1 mu kuma kia masumu meno, ke nufwete sala konso salu ko, b kiakala mungutukila yovo nzenza ona ozingilanga vovo nuina. 30 Muna lumbu kiaki, velombwa luyambulwilu lwa masumu c mu kuma kieno kimana nuayikilwa vo nuavelela. Nukituka nuavelela muna masumu meno mawonso vana ndose a Yave. d 31 Ekiaki lumbu kia vundu emvimba kwa yeno, nufwete kendalala mu kuma kia masumu meno. e Owau nkanikinu a mvu ke mvu. 32 “O nganga ona okusilu o mazi f yo tumbikwa1 mu sala se ngang’ambuta g vana fulu kia se diandi, h olomba luyambulwilu lwa masumu yo vuata e mvuatu mia lino, i e mvuatu miavauka. j 33 Olomba luyambulwilu lwa masumu mu kuma kia fulu kiavauka, k saba kia wananina l ye ziku; m olomba mpe luyambulwilu lwa masumu mu kuma kia anganga ye mu kuma kia nkangu awonso wa Isaele. n 34 Owau ukala se nkanikinu a mvu ke mvu kwa yeno, o mu lomba luyambulwilu lwa masumu ma Aneyisaele nkumbu mosi muna mvu, p mu kuma kia masumu mau mawonso.” 16:29 1 Yovo “mioyo mieno mifwete kendalala.” O mvovo “nufwete kendalala” ulenda bakulwilwa mu mpila zayingi, nze kuyiyimina mambu mankaka kumosi ye mina nsoki. 16:32 1 Mvovo wa sina: “yo zadiswa o koko.”

LEVITIKU 17:1–18:3 Oyandi ovangidi wauna o Yave kakanikina kwa Mose. Yave ovovese Mose vo: 2 “Vovesa Arone yo wan’andi yo Aneyisaele awonso vo: ‘I wau wuwu kakanikini o Yave: 3 “‘“Avo muntu muna nzo a Isaele ovondele ngombe a koko yovo mwan’a meme dia koko yovo nkombo a koko muna ndo yovo umvondele kuna mbazi a ndo, 4 kansi kantwese vana mwelo a saba kia wananina ko kansunzula se lukau kwa Yave, vana ntwal’a saba kia Yave, o muntu ndioyo nkanu a menga kenata. Menga kabungwidi, kafwete vondwa vana vena o nkangu andi. 5 Ediadi divangama kimana o wan’a Isaele balembi vondela diaka e bulu yau va fulu kiasenzama, kansi banatanga yo kwa Yave vana mwelo a saba kia wananina, kuna kwa nganga. Batambikanga yo se yimenga ya ungudi kwa Yave. a 6 O nganga ozaza e menga vana ziku dia Yave, vana mwelo a saba kia wananina yo futumuna mazi vana tiya se lekwa kia nsunga1 kuna kwa Yave. b 7 Mu mpila yayi, ke betambika diaka yimenga ko kwa nkuya mina nze nkombo,1c mina betanga miau e zumba muna kubasambila. d Owau ukala se nkanikinu wa mvu ke mvu muna mbandu zeno zawonso.”’ 8 “Ofwete kubavovesa vo: ‘Konso muntu muna nzo a Isaele yovo konso nzenza ozingilanga vana kati kweno, ona otambika lukau lwa ngioka yovo kimenga 9 yo lembi lo twasa vana mwelo a saba kia wananina mu tambika lo kwa Yave, kafwete vondwa vana vena o nkangu andi. e 10 “‘Avo muntu muna nzo a Isaele yovo nzenza ozingilanga

17

198 KAPU 17 a Lev 3:1, 2 Lev 7:11

b Lev 3:3-5 Lev 7:29-31

c Nsi 32:17 Yos 24:14

d Luv 34:15 Nsi 31:16

e Lev 1:3 Nsi 12:5, 6 Nsi 12:13, 14

 Ndambu ya 2 a Tuk 9:4 Lev 3:17 Lev 7:26 Lev 19:26 1Sa 14:33 Mav 15:20, 29

b Lev 17:14 Nsi 12:23

c Lev 8:15 Lev 16:18

d Mat 26:28 Rom 3:25 Rom 5:9 Efe 1:7 Ayi 9:22 Ayi 13:12 1Pe 1:2 1Yo 1:7 Lus 1:5

e Luv 12:49 f Nsi 12:23 g Nsi 12:16 Nsi 15:23

h Lev 17:10, 11 i Luv 22:31 Nsi 14:21

j Lev 11:40 k Nta 19:20

vovo nuina odidi menga ma konso vangwa, a bembola kikilu ibembola o muntu odidi o menga yo kumvonda vana vena o nkangu andi. 11 Kadi o moyo a konso vangwa muna menga i wina, b mono kibeni inuvene mo kimana nualombelanga luyambulwilu lwa masumu meno1 vana ziku. c Kadi o menga i metwasanga luyambulwilu lwa masumu d muna moyo una muna menga. 12 I dianu yavovesela Aneyisaele vo: “Ke muntu ko vovo nuina ofwete dia menga, ke mosi ko muna nzenza zizingilanga vovo nuina e ofwete dia menga.” f 13 “‘Avo mosi muna Aneyisaele yovo nzenza wina vovo nuina obakidi bulu kia mfuta muna nkonda yovo nuni ina ilenda diwa, kafwete tiamuna menga mandi g yo fukila mo ntoto. 14 Kadi o moyo a vangwa ya mpila zawonso i menga mandi, wau vo o moyo muna menga i wina. Kiaki i kuma yavovesele Aneyisaele vo: “Ke nufwete dia menga ma konso vangwa ko, kadi o moyo a konso vangwa i menga mandi. Konso muntu odia menga kafwete vondwa.” h 15 Konso muntu, kiakala mungutukila yovo nzenza odidi bulu kiwanukini kiafwa yovo kivondelo kwa bulu kia mfuta, i kafwete sukula e mvuatu miandi yo yowela muna maza, okala wafunzuka yamuna nkokela; j i bosi kekala wavelela. 16 Kansi, avo kasukwidi mvuatu miandi ko ngatu yowela,1 otumbwa mu kuma kia bi wandi.’” k Yave okwamanene vovesa Mose vo: 2 “Vovesa Aneyisaele vo: ‘Mono i Yave wa Nzambi eno. l 3 Ke nufwete vanga ko mana wantu bevanganga muna nsi ya Engipito, kuna nuazingila. Ke nufwete vanga ko

18

17:6 1 Yovo “nsunga zilembekanga; zivu-  vikanga ntima.” Mvovo wa sina: “zivu- KAPU 18 17:11 1 Yovo “masumu ma mioyo miendisanga.” 17:7 1 Mvovo wa sina: “kwa l Tuk 17:7 no.” 17:16 1 Mvovo wa sina: “avo kasuzinkombo.” kwidi nitu andi ko.” Luv 6:7

199 mana wantu bevanganga muna nsi ya Kenani, muna ikunukotesa. a Ke nufwete landa mavangu mau ko. 4 Nufwete zitisa e nzengo zame za mfundisa. Nufwete lunda e nkanikinu miame yo kangadila mo. b Mono i Yave wa Nzambi eno. 5 Nufwete lunda e nkanikinu miame ye nzengo zame za mfundisa; konso ˆ ndiona ovanga wo, i muna kekadil’o moyo. c Mono i Yave. 6 “‘Ke vakadi muntu ko vovo nuina ovukana1 ye yitu kiandi. d Mono i Yave. 7 Kufwete vukana yo se diaku ko ye kufwete vukana yo ngudi aku ko. Kadi yandi i ngudi aku, kufwete vukana yandi ko. 8 “‘Kufwete vukana yo nkento a se diaku ko. e Ediadi difusulwisa se diaku e nsoni.1 9 “‘Kufwete vukana yo nsang’aku ko, kiakala mwan’ankento a se diaku yovo mwan’ankento a ngudi aku, kiakala mu nzo eno kawutukila yovo mu nzo yankaka. f 10 “‘Kufwete vukana yo mwan’ankento a mwan’aku ayakala ko ngatu vukana yo mwan’ankento a mwan’aku ankento, kadi oyau i kimpene kiaku. 11 “‘Kufwete vukana yo mwan’ankento a nkaz’a se diaku ko, mwan’a se diaku, kadi oyandi nsang’aku. 12 “‘Kufwete vukana yo nsang’a se diaku ko. Oyandi yo se diaku menga mamosi. g 13 “‘Kufwete vukana yo mpangi ankento a ngudi aku ko, kadi oyandi yo ngudi aku menga mamosi. 14 “‘Kufwete fusulwisa mpangi a se diaku nsoni ko1 muna 18:6 1 Mvovo wa sina: “ofukula kimpene,” mu sono kiaki ye muna sono ilende. 18:8 1 Mvovo wa sina: “Ekiaki i kimpene kia se diaku.” 18:14 1 Mvovo wa sina: “Kusenzeka kimpene kia mpangi a se diaku ko.”

LEVITIKU 18:4-26 KAPU 18 a Luv 23:24 Lev 20:23

b Lev 20:22 Nsi 4:1

c Luk 10:27, 28 Rom 10:5 Ngl 3:12

d Lev 20:17 e Tuk 35:22 Tuk 49:4 Lev 20:11 Nsi 27:20 2Sa 16:21 1Ko 5:1

f Lev 20:17 Nsi 27:22 2Sa 13:10-12

g Lev 20:19 

Ndambu ya 2 a Lev 20:20 b Lev 20:12 c Lev 20:21 Nsi 25:5 Mak 6:17, 18

d Lev 20:14 Nsi 27:23

e Tuk 30:15 f Lev 15:19, 24 Lev 20:18

g Luv 20:14 Lev 20:10 Nsi 22:22 Ngn 6:29 Mat 5:27, 28 1Ko 6:9, 10 Ayi 13:4

h Lev 20:2 Nsi 18:10 1Nti 11:7 2Nti 23:10

i Lev 20:3 j Tuk 19:5 Lev 20:13 Afu 19:22 Rom 1:26, 27 1Ko 6:9, 10 Yud 7

k Luv 22:19 Lev 20:15, 16

l Lev 20:23 Nsi 18:12

m Tuk 15:16

vukana yo nkento andi. Oyandi i ngudi aku. a 15 “‘Kufwete vukana yo mwan’aku a nzitu ko. b Oyandi i nkento a mwan’aku, kufwete vukana yandi ko. 16 “‘Kufwete vukana yo nkento a mpangi aku ko, c ediadi difusulwisa mpangi aku e nsoni.1 17 “‘Kufwete vukana yo ngudi ko yo mwan’andi ankento. d Kubongi mwan’ankento ko wawutwa kwa mwan’andi ayakala yovo mwan’ankento wawutwa kwa mwan’andi ankento, wavukana yandi. Oyau yitu yandi; ediadi vangu diansoni. 18 “‘Kufwete bonga mpangi a nkaz’aku ko se nkento aku anzole e yo vukana yandi ekolo nkaz’aku kena o moyo. 19 “‘Kufwete vukana yo nkento ko ekolo kena ku ngonde. f 20 “‘Kufwete vukana yo nkento a nkw’aku1 ko, wayikitula se wafunzuka. g 21 “‘Kufwete yambula ko vo mosi muna wan’aku kavewa1 kwa Moleke. h Kufwete safula nkumbu a Nzambi aku mu mpila yayi ko. i Mono i Yave. 22 “‘Kufwete vukana yo yakala ko wauna ovukanenanga yo nkento. j Ediadi vangu diangemi. 23 “‘Yakala kafwete vukana ye bulu ko yo kuyifunzula; yovo nkento kayivana kwa bulu kavukana kiau. k Ediadi diangemi kikilu. 24 “‘Ke nuyifunzula muna mambu mama ko, kadi muna mambu mama mawonso i bayifunzulwila e zula ina iyinganga ova ndose eno. l 25 Muna kuma kiaki, e nsi ifunzukidi, itumba yo mu kuma kia bi wandi, e nsi iluka o nkangu andi. m 26 Kansi oyeno nufwete lunda e nkanikinu miame ye nzengo zame za 18:16 1 Mvovo wa sina: “ekiaki i kimpene kia mpangi aku.” 18:20 1 Yovo “mfinangani aku; nkundi aku.” 18:21 1 Yovo “katambikwa se kimenga.”

LEVITIKU 18:27–19:19 mfundisa, a ke nufwete vanga mambu mama mangemi ko, kiakala musi nsi yovo nzenza ona ozingilanga vovo nuina. b 27 Kadi o wantu banuvita omu nsi yayi, bavanga mambu mama mawonso mangemi, c owau e nsi ifunzukidi. 28 Kansi oyeno, wau vo ke nusafwidi nsi ko, e nsi ke ikunuluka ko wauna yalukila e zula ina yanuvita. 29 Konso ndiona ovanga dimosi muna mambu mama mangemi, awonso bevanga mo bafwete vondwa vana vena nkangu au. 30 Nukwamanana lungisa kiyekwa kieno kwa mono, muna lembi vanga mavangu mangemi mavanganga awana banuvita, d kimana nualembi kuyifunzula. Mono i Yave wa Nzambi eno.’” Yave ovovese diaka Mose vo: 2 “Vovesa nkangu awonso wa Aneyisaele vo: ‘Nufwete kala nuavauka, kadi omono Yave wa Nzambi eno yavauka. e 3 “‘Konso muntu mu yeno kafwete zitisa ngudi andi yo se diandi, f nufwete lundanga e lumbu yame ya vundu. g Mono i Yave wa Nzambi eno. 4 Ke nuviluki kwa fwafwala ya nzambi ko, h ke nuyivangila mpe nzambi za sengwa ko. i Mono i Yave wa Nzambi eno. 5 “‘Avo se nutambika kimenga kia ungudi kwa Yave, j nufwete kio tambikila mu mpila ikunusadisa mu vua e dienga dia Nzambi. k 6 E kimenga kifwete diwa muna lumbu nutambika kio ye muna lumbu kilanda, kansi konso kina kisuva yamuna lumbu kina kiatatu kifwete yokwa vana tiya. l 7 Kansi, avo e ndambu a kimenga idilu muna lumbu kiatatu, e mbizi yoyo ya kimenga ikitukidi se yangemi, ke itondakana ko kwa Nzambi. 8 O muntu odia yo otumbwa mu kuma kia bi wandi, kadi osafwidi e lekwa kiavauka kia Yave, o muntu ndioyo kafwete vondwa vana vena nkangu andi.

19

200 KAPU 18 a Lev 20:22 Nsi 4:1, 40

b Luv 12:49 c Nsi 20:17, 18 2Nti 16:2, 3 2Nti 21:1, 2

d Lev 18:3 Lev 20:23 Nsi 18:9

 KAPU 19 e Lev 11:44

f g h

i

Yes 6:3 1Pe 1:15, 16 Lus 4:8 Luv 20:12 Efe 6:2 Ayi 12:9 Luv 20:8, 11 Luv 31:13 Luk 6:5 Lev 26:1 Nk 96:5 Kab 2:18 1Ko 10:14 Luv 20:4, 23 Nsi 27:15 Lev 3:1 Lev 7:11, 12 Lev 7:17, 18

j k l 

Ndambu ya 2 a Lev 23:22 Nsi 24:19

b Nsi 15:7 c Luv 20:15 Efe 4:28

d Lev 6:2 Ngn 12:22 Efe 4:25

e Luv 20:7 Mat 5:33, 37 Yak 5:12

f Ngn 22:16 Mak 10:19

g Ngn 22:22 h Nsi 24:15 Yer 22:13 Yak 5:4

i Nsi 27:18 j Lev 25:17

k

l m n o p q

Nek 5:15 Ngn 1:7 Ngn 8:13 1Pe 2:17 Luv 23:3 Nsi 1:16, 17 Nsi 16:19 2Tu 19:6 Rom 2:11 Yak 2:9 Nk 15:1, 3 Luv 20:16 1Nti 21:13 Ngn 10:18 1Yo 2:9 1Yo 3:15 Nk 141:5 Ngn 9:8 Mat 18:15 Ngn 20:22 Rom 12:19 Mat 5:43, 44 Mat 22:39 Rom 13:9 Ngl 5:14 Yak 2:8

9 “‘Vava nukutika e mbongo a ntoto eno, kufwete kutika mbongo awonso ko ina muna nsuk’a mpatu aku ngatu nona ina isidi muna nkutik’aku. a 10 Kufwete mpe kutika ko ina isidi muna mpatu aku a vinyu yovo nona uva zisotokele muna mpatu aku a vinyu. Ofwete zo sisa mu kuma kia nsukami1b yo nzenza ozinganga yeno. Mono i Yave wa Nzambi eno. 11 “‘Ke nuyiyi ko, c ke nuvunginika ko, d ke nuvunaziani ko. 12 Ke nudie ndofi a luvunu ko muna nkumbu ame e yo safula e nkumbu a Nzambi eno. Mono i Yave wa Nzambi eno. 13 Kuvunginika nkwaku ko, f kuyiyi ko. g Kusimbinina mfutu a nsadi ko fuku wawonso yamuna mene. h 14 “‘Kusibi fwa matu ko, kusie lekwa kitesesa sakuba ko vana ntwal’a mpofo; i ofwete kala yo vumi wa Nzambi aku. j Mono i Yave. 15 “‘Kufwete tekomona nzengo ko muna mfundis’aku. Kufwete songa nkenda kwa nsukami ko wau vo nsukami yovo lungisa o mvuama wau vo mvuama. k Ofwete fundisila nkwaku muna unsongi. 16 “‘Kufwete kwenda oku y’oku ko vana vena o nkangu aku muna mwanganesa makumbu. l Kufwete telamena moyo a1 nkwaku ko.2m Mono i Yave. 17 “‘Kufwete menga mpangi aku ko omo ntima aku. n Kufwete yambula semba nkwaku ko, o walembi kala e ntwadi muna sumu diandi. 18 “‘Kulandi wan’a nkangu aku kunda ko p ngatu kubalundila makasi; ofwete zola o nkwaku wauna okuyizolelanga. q Mono i Yave. 19 “‘Nufwete lunda e nkaniki19:10 1 Yovo “mumbona mpasi.” 19:16 1 Mvovo wa sina: “menga ma.” 2 Nanga, “Kudingalala ko ekolo moyo a nkwaku una mu vonza.”

201 nu miame: Ke nufwete vukanesa bulu yole ko ya vata ya makanda maswaswana. Kufwete kuna mpila zole za mbongo ko muna mpatu aku, a kufwete vuata mvuatu wavangilwa mu mpila zole ko za nsinga miasangalakana. b 20 “‘Avo mwan’ayakala ovukane yo nkento, o nkento kakala vo selo kiazitikilwa kwa muntu ˆ ankaka, kansi kakulwa ko ngatu vewa luvevoko, yau awole bafwete tumbwa. Kansi, ke bafwete vondwa ko, kadi o nkento kavevuelo ntete ko. 21 O yakala otwasa lukau lwandi lwa kuzuka kwa Yave vana mwelo a saba kia wananina, meme dia koko se lukau lwa kuzuka. c 22 O nganga osadila e meme dia koko dia lukau lwa kuzuka mu lomba luyambulwilu lwa masumu vana ndose a Yave mu kuma kia muntu, mu kuma kia sumu kavolele, ololokwa e sumu kavolele. 23 “‘Vava nukota muna nsi yo kuna konso nti uyimanga e bundu ya dia, kuna lubantiku nufwete badikila e bundu yandi vo yafunzuka ye yasimwa.1 Mu mvu ntatu, e bundu ikala se yasimwa2 kwa yeno. Ke ifwete diwa ko. 24 Kansi muna mvu una wa ´ nya, e bundu yandi yawonso ikituka se yavauka, ikala se ntangwa yakiese vana ndose a Yave. d 25 Muna mvu una watanu, nulenda kweno dia e bundu yandi kimana nuawokesa e mbongo eno nukutika. Mono i Yave wa Nzambi eno. 26 “‘Ke nufwete dia konso lekwa ko kina yo menga. e ´ “‘Ke nufwete ta ngombo ko ngatu vanga mavangu ma nkisi. f 27 “‘Ke nufwete tenda1 nsuki zeno ko muna kinzieta kia ntu, ke nufwete zenga nsuka za nzevo zeno ko. g 19:23 1 Mvovo wa sina: “nga kutu kiandi.” 2 Mvovo wa sina: “se yalembi zengwa.” 19:27 1 Yovo “zenga.”

LEVITIKU 19:20-37 KAPU 19 a Nsi 22:9 b Nsi 22:11 c Lev 6:6, 7 d Nsi 26:1, 2 Ngn 3:9

e Lev 3:17 Lev 17:13 Nsi 12:23 Mav 15:20, 29

f Luv 8:7 Nsi 18:10-12 Ngl 5:19, 20 Lus 21:8

g Lev 21:1, 5 

Ndambu ya 2 a Nsi 14:1 b Nsi 23:17 c Ayi 13:4 1Pe 4:3

d Luv 20:10 Luv 31:13

e Lev 20:6 Nsi 18:10-12 1Tu 10:13 Yes 8:19

f Lev 20:27 Mav 16:16

g Ngn 16:31 Ngn 20:29

h Yob 32:6 Ngn 23:22 1Ti 5:1

i Yob 28:28 Ngn 1:7 Ngn 8:13 1Pe 2:17

j Luv 23:9 k Luv 12:49 l Luv 22:21 m Nsi 25:13, 15 Ngn 20:10

n Ngn 11:1

28 “‘Ke nulweki nitu zeno ko mu kuma kia muntu ofwidi,1a ke nuyizengi nsamba ko. Mono i Yave. 29 “‘Kufunzula mwan’aku ankento ko muna kunkitula se b nkembi,1 kimana e nsi eno yalembi safulwa kwa akembi yo zala yo mambu mansoni. c 30 “‘Nufwete lunda e lumbu yame ya vundu d yo zitisa1 e nzo ame avauka. Mono i Yave. 31 “‘Ke nuendi kwa nganga za matombola ko, e ke nuendi kwa nganga za ngombo ko, f kimana balembi kunufunzula. Mono i Yave wa Nzambi eno. 32 “‘Ofwete telama vana vena nkwa mvu,1g ofwete zitisa o nunu, h ofwete kala yo vumi wa Nzambi aku. i Mono i Yave. 33 “‘Avo nzenza ozinganga yeno omu nsi eno, ke nufwete kumbangika ko. j 34 O nzenza ozinganga yeno nufwete kumbadikila nga mungutukila vovo nuina; k nufwete kunzola wauna nukuyizolelanga, kadi oyeno mpe anzenza nuakala muna nsi ya Engipito. l Mono i Yave wa Nzambi eno. 35 “‘Ke nufwete sadila tezelo ya luvunu ko muna teza o ´ la, zitu yovo lekwa ya nzonga. m 36 Ofwete sadila balanza za ziku, tezelo ya mazitu ya ziku, tezelo ya lekwa yayuma ya ziku1 ye tezelo ya lekwa ya maza-maza ya ziku.2n Mono i Yave wa Nzambi eno, ona wanuvaikisa muna nsi ya Engipito. 37 Muna kuma kiaki, nufwete lundanga e nkanikinu miame miawonso ye nzengo zame za mfundisa zawonso, 19:28 1 Yovo “moyo ufwidi.” Omu sono ´ kiaki, o mvovo wa Kiyibere nefesh muntu afwa uyikanga. 19:29 1 Yovo “nkento a ndumba.” 19:30 1 Mvovo wa sina: “vumina.” 19:32 1 Yovo “nkwa nsuki zampembe.” 19:36 1 Mvovo wa sina: “efa ya ziku.” Tala Nku. B14. 2 Mvovo wa sina: “ye yini ya ziku.” Tala Nku. B14.

LEVITIKU 20:1-18 nufwete zo lemvokela. a Mono i Yave.’” Yave ovovese Mose vo: 2 “Vovesa Aneyisaele vo: ‘Konso Nyisaele ye konso nzenza ozingilanga muna Isaele ovana1 mwan’andi kwa Moleke, kafwete vondwa kikilu. b O nkangu a nsi ukuntuba matadi yavana kefwa. 3 Omono ibembola muntu ndioyo, vonda ikumvonda vana vena nkangu andi, kadi mosi muna wan’andi kavene kwa Moleke, ofunzwidi e fulu kiame kiavauka c yo safula e nkumbu ame yavauka. 4 Avo nkangu a nsi ufukidi meso mau muna lukanu mu kuma kia vangu dia muntu ndioyo, wau kavene mwan’andi kwa Moleke ye ke bamvondele ko, d 5 mono kibeni ibembola muntu ndioyo ye kanda diandi. e Vonda ivonda muntu ndioyo vana vena nkangu andi kumosi ye awonso banyikamene muna zumba batele kia sambila Moleke. 6 “‘Avo muntu wele kwa nganga za matombola f yovo kwa ´ nganga za ngombo g muna ta yau e zumba kia mwanda, bembola ibembola muntu ndioyo yo kumvonda vana vena nkangu andi. h 7 “‘Nufwete kala nuavelela yo kituka nuavauka, i kadi mono i Yave wa Nzambi eno. 8 Nufwete lundanga e nkanikinu miame yo lemvokela mio. j Mono i Yave, ona okunuvaulanga. k 9 “‘Konso muntu osiba se diandi yovo ngudi andi, kafwete vondwa kikilu. l Wau vo se diandi yovo ngudi andi kasibidi, o menga mandi vana ntu andi mena. 10 “‘Muna diambu dia yakala otele zumba yo nkento angani: Ndiona otele zumba yo nkento a nkwandi kafwete vondwa kikilu, o yakala otele zumba yo nkento otele zumba bafwete vondwa. m 11 O yakala ovukane yo nkento

20

20:2 1 Dilenda kala vo tambika mwana se kimenga.

202 KAPU 19 a Lev 18:5 Nsi 4:6

 KAPU 20 b Lev 18:21 Nsi 18:10

c Yez 5:11 d Nsi 13:6-9 e Luv 20:5 f Lev 19:31 Nsi 18:10-12 Ngl 5:19, 20 Lus 21:8

g Lev 20:27 Mav 16:16

h 1Tu 10:13 i Lev 11:44 1Pe 1:15, 16

j Lev 18:4 Kim 12:13

k Luv 31:13 Lev 21:8 1Te 5:23 2Te 2:13

l Luv 21:17 Nsi 27:16 Ngn 20:20 Mat 15:4

m Nsi 5:18 Nsi 22:22 Rom 7:3 1Ko 6:9, 10

 Ndambu ya 2 a Lev 18:8 Nsi 27:20

b Lev 18:15, 29 c Tuk 19:5 Lev 18:22 Afu 19:22 Rom 1:26, 27 1Ko 6:9, 10 Yud 7

d Lev 18:17 Nsi 27:23

e Lev 21:9 f Luv 22:19 Nsi 27:21

g Lev 18:23 h Lev 18:9 Nsi 27:22

i Lev 18:19

a se diandi, se diandi kafusulwisi e nsoni.1a Yau awole bafwete vondwa kikilu. O menga mau vana ntu miau mena. 12 Avo yakala ovukane yo mwan’andi a nzitu, yau awole bafwete vondwa kikilu. Diambu diangemi bavangidi. O menga mau vana ntu miau mena. b 13 “‘Avo yakala ovukane yo nkwandi yakala, wauna o yakala kevukanenanga yo nkento, yau awole diambu diangemi bavangidi. c Bafwete vondwa kikilu. O menga mau vana ntu miau mena. 14 “‘Avo yakala obongele nkento, i bosi ovukane diaka yo ngudi a nkento, ediadi vangu diansoni. d O yakala yo nkento yo ngudi a nkento bafwete kubayoka vana tiya, e kimana e vangu diodio diansoni dialembi kwamanana vovo nuina. 15 “‘Avo yakala ovukane ye bulu, kafwete vondwa kikilu, nufwete mpe vonda e bulu. f 16 Avo nkento ofinamene bulu kavukana kiau, g nufwete vonda o nkento ye bulu. O yakala yo nkento ndioyo bafwete vondwa kikilu. O menga mau vana ntu miau mena. 17 “‘Avo yakala ovukane yo nsang’andi, i sia vo, mwan’ankento a se diandi yovo mwan’ankento a ngudi andi, o yakala kamona kimpene kia nsang’andi, oyandi mpe kamona kimpene kia yakala, ediadi diambu diansoni. h Bafwete vondwa vana meso ma nkangu au. Nsang’andi kafusulwisi e nsoni.1 Otumbwa mu kuma kia bi wandi. 18 “‘Avo yakala ovukane yo nkento ekolo kena ku ngonde, yau awole ke bazitisi nto a menga ma nkento ko. i Yau awole bafwete vondwa vana vena nkangu au. 20:11 1 Mvovo wa sina: “kimpene kia se diandi kafukwidi.” 20:17 1 Mvovo wa sina: “Kimpene kia nsang’andi kafukwidi.”

203 19 “‘Kufwete vukana yo mpangi a nkento a ngudi aku ko yovo nsang’a se diaku, kadi yitu kiaku kia menga ofusulwisa e nsoni. a Bafwete tumbwa mu kuma kia bi wau. 20 O yakala ovukane yo nkento a ngudi andi ankazi, ngudi andi ankazi kafusulwisi e nsoni.1b Bafwete tumbwa mu kuma kia sumu diau. Bafwete vondwa lembi wuta wana. 21 Avo yakala obongele nkento a mpangi andi, ediadi diambu diangemi. c Mpangi andi kafusulwisi e nsoni.1 Ke bewuta wana ko. 22 “‘Nufwete lunda e nkanikinu miame miawonso ye nzengo zame zawonso za mfundisa d yo lemvokela zo, e kimana e nsi ina ikunukotesa mu zingila mo yalembi kunuluka. f 23 Ke nufwete landa mavangu ma zula ko eyi iyinganga ova ndose eno; g kadi o mambu mama mawonso i mau bavanga, i diau ikubamwenang’e nkele. h 24 Kiaki i kuma inuvovesele vo: “Oyeno nubaka e nsi au, ikunuvana yo se vua dieno, e nsi ifwamfumukanga kimvumina yo wiki. i Mono i Yave wa Nzambi eno, ona unuvambwidi vana vena nkangu miankaka.” j 25 Nufwete sia nswaswani vana vena bulu kiavelela ye kiafunzuka, vana vena nuni yafunzuka ye yavelela; k ke nufwete kuyikitula1 se angemi ko muna dia konso bulu yovo nuni yovo konso ma kizanzalanga ova ntoto, kina mvambwidi kimana nuabadikila kio se kiafunzuka. l 26 Nufwete kala nuavauka kwa mono, kadi omono Yave yavauka, m inuvambwidi vana vena nkangu miankaka kimana nuakituka se nkangu ame. n 27 “‘Konso yakala yovo nkento osalanga e salu kia kingang’a 20:20 1 Mvovo wa sina: “kimpene kia ngudi andi ankazi kafukwidi.” 20:21 1 Mvovo wa sina: “Kimpene kia mpangi andi kafukwidi.” 20:25 1 Yovo “ke nukitula moyo eno.”

LEVITIKU 20:19–21:10 KAPU 20 a Lev 18:12, 13 b Lev 18:14 c Lev 18:16 Nsi 25:5

d Luv 21:1 Nsi 5:1

e Kim 12:13 f Lev 18:26, 28 g Lev 18:3, 24 Nsi 12:30

h Lev 18:27 Nsi 9:5

i Luv 3:17 Luv 6:8 Nsi 8:7-9 Yez 20:6

j Luv 19:5 Luv 33:16 1Nti 8:53 1Pe 2:9

k Lev 11:46, 47 Nsi 14:4-20

l Lev 11:43 m Lev 19:2 Nk 99:5 1Pe 1:15, 16 Lus 4:8

n Nsi 7:6 

Ndambu ya 2 a Luv 22:18 Lev 19:31 Lev 20:6 Nsi 18:10-12 Lus 21:8

 KAPU 21 b Nta 19:14 c Nsi 14:1 d Lev 19:27, 28 e Luv 29:44 f Lev 18:21 Lev 19:12 Lev 22:32

g Yes 52:11 1Pe 1:15, 16

h Lev 19:29 i Nsi 24:1 Yez 44:22

matombola yovo salu kia kingang’a ngombo,1 kafwete vondwa. a O nkangu ufwete kubatuba matadi yavana befwa. O menga mau vana ntu miau mena.’” Yave ovovese Mose vo: “Vovesa anganga, o wan’a Arone vo: ‘Ke vakadi nganga ko ofwete kuyifunzula mu kuma kia muntu afwa vana vena o nkangu andi. b 2 Kansi, olenda wo vanga mu kuma kia yitu kiandi kia menga, mu kuma kia ngudi andi, se diandi, mwan’andi ayakala, mwan’andi a nkento, mpangi andi, 3 olenda kuyifunzula mu kuma kia nsang’andi avo mwenze, ona ozinganga yandi lukufi, ona kasompelo ntete ko. 4 Kafwete kuyifunzula ko yo kuyisafula mu kuma kia nkento una ye yakala diandi vana vena nkangu andi. 5 Ke bafwete katula luvanda ko muna ntu miau c yovo vala konko ya nzevo zau ngatu lweka e nitu zau. d 6 Bafwete kala bavauka kuna kwa Nzambi au, e ke bafwete safula nkumbu a Nzambi au ko, f kadi tukau twa Yave besunzulanga vana tiya, i sia vo, mbolo1 a Nzambi au, bafwete kala bavauka. g 7 Ke bafwete sompa nkembi1 ko, h nkento ona wasafulwa yovo nkento wavonda longo yo nkaz’andi, i kadi o nganga wavauka kwa Nzambi andi. 8 Nufwete badikila nganga vo wavauka, j kadi yandi osunzulanga e mbolo a Nzambi eno. Kafwete kala wavauka kwa yeno, kadi omono Yave, ona okunuvaulanga, yavauka. k 9 “‘Avo mwan’ankento a nganga uyisafwidi muna vanga e vangu dia kinkembi, se diandi kasafwidi. Mwana ndioyo kafwete yokwa vana tiya. l 10 “‘O ngang’ambuta vana

21

j Luv 28:41 k Luv 28:36 Lev 11:45 Lev 20:7, 8

l Lev 20:14

20:27 1 Yovo “una yo mwanda wa zayisa mambu mevangama.” 21:6 1 Yovo “madia,” i sia vo, yimenga. 21:7 1 Yovo “nkento a ndumba.”

LEVITIKU 21:11–22:5 vena e mpangi zandi, ona wayitidilwa o mazi mankusa1 vana ntu, a ona watumbikwa2 mu vuata e mvuatu mia kinganga, b kafwete yambula kubika nsuki zandi ko, kafwete tiazuna mvuatu miandi ko. c 11 Kafwete finama muntu afwa1 ko; d kafwete kuyifunzula ko kana nkutu mu kuma kia se diandi yovo ngudi andi. 12 Kafwete vaika muna nzo avauka ko, kafwete safula nzo avauk’a Nzambi andi ko, e kadi e sinsu kia kukiyekola yo mazi mankusa1 ma Nzambi andi f vana ntu andi mena. Mono i Yave. 13 “‘Kafwete sompa nkento una vo mwenze. g 14 Kafwete sompa nkento wafwilwa yakala ko, nkento wavonda longo, nkento ona wasafulwa yovo nkembi;1 kansi kafwete sompa nkento una vo mwenze vana vena nkangu andi. 15 Kafwete safula mbongo andi ko vana vena nkangu andi, h kadi mono i Yave, ona okumvaulanga.’” 16 Yave okwamanene vovesa Mose vo: 17 “Vovesa Arone vo: ‘Ke mosi ko muna mbandu zawonso za wan’aku1 amakala una ye fu muna nitu ofwete finama mu sunzula e mbolo a Nzambi andi. 18 Avo vena yo muntu una ye fu muna nitu, kafwete finama nzo avauka ko: muntu una vo mpofo, yovo koka, yovo una yo nzunu wapasuka,1 yovo una yo kulu yovo koko kusundidi kwankaka o lambuka, 19 muntu una yo kulu yovo koko kwavanguka, 20 muntu una ye nkunki yovo mbaka; muntu una ye fu mu disu, yovo una ye kimbevo kia 21:10, 12 1 I sia vo, mazi masadilwanga muna tumbika muntu. 21:10 2 Mvovo wa sina: “ona ozadisu o koko.” 21:11 1 Yovo “moyo afwa.” Omu sono kia´ ki, o mvovo wa Kiyibere nefesh uyikwanga kumosi yo mvovo wa Kiyibere una ye nsasa vo “fwa.” 21:14 1 Yovo “nkento a ndumba.” 21:17 1 Mvovo wa sina: “mbongo aku.” 21:18 1 Yovo “una ye fu vana lose.”

204 KAPU 21 a Lev 8:12 b Luv 28:2 Luv 29:29 Lev 16:32

c Tuk 37:34 Lev 10:6

d Nta 6:7 Nta 19:11, 14

e Lev 10:7 f Lev 8:12 g Yez 44:22 h Eze 9:2 

Ndambu ya 2 a Nsi 23:1 b Lev 2:10 Lev 6:14, 16 Lev 24:8, 9 Nta 18:9

c Lev 22:10 Nta 18:19

d Luv 30:6 e Luv 38:1 f Luv 25:8 g Luv 28:41 

KAPU 22 h Lev 21:6 i Luv 28:38 Nta 18:32

j Lev 7:20 k Lev 13:2 l Lev 15:2 m Lev 14:2 Lev 15:13

n Lev 21:1 Nta 19:11, 22

o Lev 15:16 p Lev 11:24, 43

nkand’a nitu, yovo una ye basabasa1 yovo nkandi zabofoka. a 21 Ke mosi ko muna wan’a1 Arone wa nganga, ona una ye fu muna nitu ofwete finama e ziku mu sunzula tukau kwa Yave twayoka vana tiya. Wau vo fu kena kiau, kalendi finama ko kasunzula e mbolo ya Nzambi andi. 22 Olenda kwandi dia e mbolo a Nzambi andi vana vena lekwa isundidi o vauka b ye vana vena e lekwa yavauka. c 23 Kansi, kafwete finama vana rido ko, d kafwete finama ziku ko, e kadi fu kena kiau muna nitu; kafwete funzula nzo ame avauka ko, f kadi mono i Yave, ona okubavaulanga.’” g 24 I wau wuwu o Mose kavovesa Arone yo wan’andi ye Aneyisaele awonso. Yave ovovese diaka Mose vo: 2 “Vovesa Arone yo wan’andi vo bafwete keba muna mpila besadila e1 lekwa yavauka ya Aneyisaele ye ke bafwete safula nkumbu ame avauka ko h muna lekwa bevaulanga kwa mono. i Mono i Yave. 3 Ubavovesa vo: ‘Muna mbandu zeno zawonso, konso muntu muna mbongo eno ofinama e lekwa yavauka ina Aneyisaele bevaulanga kwa Yave, ekolo kena wafunzuka, o muntu ndioyo kafwete vondwa vana ndose ame. j Mono i Yave. 4 Ke muntu mosi ko muna mbongo ya Arone ona wina yo wazi k yovo ona osonswanga ma muna kiyakala kiandi l ofwete dia e lekwa yavauka yavana kekituka wavelela, m kiakala ona oviakane muntu ofunzukidi mu kuma kia muntu afwa, n yovo muntu ovaikilu malume, o 5 yovo muntu oviakane kimosi muna vangwa yakete yafunzuka ikiyilanga mu buka p yovo ona

22

21:20 1 Yovo “kinsampala.” 21:21 1 Mvovo wa sina: “mbongo.” 22:2 1 Mvovo wa sina: “bafwete kuyivavula ye.”

205 oviakane muntu ofunzukidi mu kuma kia konso diambu. a 6 O muntu osimba kimosi muna konso lekwa yayi, okala wafunzuka yamuna nkokela, kafwete dia kana lekwa kimosi ko muna lekwa yavauka, kansi kafwete yowela muna maza. b 7 Vava e ntangwa idimuka, okala wavelela, i bosi olenda kwandi dia e lekwa yavauka, kadi omomo i madia mandi. c 8 Kafwete mpe dia konso bulu ko kiwanukini kiafwa yovo kivondelo kwa bulu ya mfuta, kalembi funzukila muna bulu kiokio. d Mono i Yave. 9 “‘Bafwete lemvokela e nkanikinu miame kimana balembi vola e sumu muna kolamena mio yo fwa wau bafunzwidi e lekwa yavauka. Mono i Yave, ona okubavaulanga. 10 “‘O muntu kavewa nswa ko1 kalendi dia lekwa kiavauka ko. e O nzenza olwakidi kwa nganga yovo nsadi ona ofutwanga kafwete dia lekwa kiavauka ko. 11 Kansi, avo nganga osumbidi muntu muna nzimbu zandi, o muntu ndioyo olenda dia kwandi e lekwa kiavauka. E ntaudi zawutukila muna nzo andi balenda mpe dia madia mandi. f 12 Avo mwan’ankento a nganga osompelo kwa muntu una vo ke nganga ko,1 o mwana ndioyo kafwete dia lukau lwa lekwa yavauka ko. 13 Kansi, avo mwan’ankento a nganga ofwidilu yakala yovo ovondele longo lembi wuta wana yo vutuka kuna nzo a se diandi nze muna kileke kiandi, o mwana ndioyo olenda dia madia ma se diandi; g kansi o muntu kavewa nswa ko1 kafwete mo dia ko. 14 “‘Avo muntu odidi lekwa 22:10 1 Mvovo wa sina: “nzenza,” i sia vo, muntu una vo katuka mu vumu kia Arone ko. 22:12 1 Yovo “osompelo kwa nzenza.” 22:13 1 Mvovo wa sina: “o nzenza,” i sia vo, muntu una vo katuka mu vumu kia Arone ko.

LEVITIKU 22:6-25 KAPU 22 a Lev 15:7, 19

b Nta 19:6, 7

c Nta 18:11

d Luv 22:31 Lev 17:15 Nsi 14:21

e Luv 29:33

f Nta 18:11

g Lev 10:14 Nta 18:19

 Ndambu ya 2 a Lev 5:15, 16

b Nta 18:32

c Nta 15:14, 16

d Lev 7:16 Nta 15:3 Nsi 12:5, 6

e Lev 1:3 Lev 22:22

f Nsi 15:19, 21 Nsi 17:1 Mal 1:8 Ayi 9:14 1Pe 1:19

g Lev 3:1

kiavauka lembi wo zaya, kafwete futa e lekwa kiokio kwa nganga yo kudikila tini kiatanu kia ntalu a lekwa kiokio. a 15 Ozevo, anganga ke bafwete safula lekwa yavauka ko ina Aneyisaele bevananga kwa Yave b 16 muna yambula vo Aneyisaele badia e lekwa yavauka yo kubatwasila tumbu mu kuma kia vilwa wau; kadi mono i Yave, ona okubavaulanga.’” 17 Yave okwamanene vovesa Mose vo: 18 “Vovesa Arone yo wan’andi yo Aneyisaele awonso vo: ‘Avo musi Isaele yovo nzenza ozingilanga muna Isaele osunzwidi lukau lwa ngioka c kwa Yave muna lungisa e nsilu miandi yovo muna vana lukau lwa mvevo, d 19 kafwete sunzula ngombe a koko walunga, e mwan’a meme akoko yovo nkombo, kimana kavua e dienga. 20 Ke nufwete sunzula konso lekwa ko kina ye fu muna nitu, f kadi ke kikunutwasila dienga ko. 21 “‘Avo muntu osunzula kimenga kia ungudi g kwa Yave muna lunganisa nsilu yovo se lukau lwa mvevo, kafwete vana bulu kialunga, ngombe yovo nkombo yovo meme, kimana kavua e dienga. Ke kifwete kala ye fu ko muna nitu. 22 Ke nufwete sunzula bulu kiafwa meso ko, kiatoloka, kina ye mputa, kina ye vimbu yovo basa-basa;1 ke nufwete sunzula kana kimosi muna bulu yayi ko kwa Yave ngatu tambika yo kwa Yave vana ziku. 23 Olenda sunzula ngombe a koko yovo meme dina yo kulu yovo koko kwalambuka yovo kwankufi se lukau lwa mvevo, kansi ke kitondwa ko se lukau lwa nsilu. 24 Ke nufwete sunzula bulu ko kwa Yave kina ye nkandi zabeba yovo zabosoka yovo zazengwa, ke nufwete tambika bulu kia mpila yayi ko muna nsi eno. 25 Ke nufwete 22:22 1 Yovo “kinsampala.”

LEVITIKU 22:26–23:14 sunzula kana kimosi ko muna bulu yayi kitukidi vana koko kwa nzenza se mbolo a Nzambi eno, kadi yambi, yavanguka. Ke nuvuila yo dienga ko.’” 26 Yave ovovese diaka Mose vo: 27 “Avo ngombe a koko yovo meme dia koko yovo nkombo iwutukidi, okala yo ngudi andi lumbu nsambwadi, a kansi tuka muna lumbu kianana, olenda tondwa se lukau, lukau kwa Yave lwayoka vana tiya. 28 Kana ngombe yovo meme, ke nufwete kumvonda lumbu kimosi ko yo mwan’andi. b 29 “Avo kimenga kia matondo nutambika kwa Yave, c nutambika kio mu vua e dienga. 30 Kifwete diwa muna lumbu kiakina. Ke nusisa kana lekwa kiandi kimosi ko yamuna mene. d Mono i Yave. 31 “Nufwete lunda e nkanikinu miame yo lemvokela mio. e Mono i Yave. 32 Ke nusafula nkumbu ame avauka ko, f omono mfwete vaulwa vana kati kwa Aneyisaele. g Mono i Yave, ona okunuvaulanga, h 33 ona wanuvaikisa muna nsi ya Engipito mu kunusonga vo mono i Nzambi. i Mono i Yave.” Yave okwamanene vovesa Mose vo: 2 “Vovesa Aneyisaele vo: ‘E nkinzi j mia Yave muna nsungi yasikidiswa mina nufwete bokela nkoki k i tukutakanu twavauka. Emiami i nkinzi miame muna nsungi yasikidiswa: 3 “‘Lumbu sambanu nusala konso salu, kansi e lumbu kiansambwadi i lumbu kia vunda emvimba, l i lukutakanu lwavauka. Ke nufwete sala konso salu ko. Kikala se lumbu kia vundu kuna kwa Yave muna konso fulu nuzingila. m 4 “‘Emiami i nkinzi mia Yave muna nsungi yasikidiswa, i tukutakanu twavauka tuna nubokela nkoki muna ntangwa yasikidiswa mu kuma kia nkinzi miami: 5 Muna ngonde antete, muna lu-

23

206 KAPU 22 a Luv 22:30 b Luv 23:19 Nsi 22:6

c Lev 7:12 d Lev 7:15 e Lev 19:37 Nta 15:40 Nsi 4:40

f Lev 18:21 Lev 19:12

g Lev 10:3 h Luv 19:5 Lev 20:8 Lev 21:8

i Luv 6:7 Lev 11:45

 KAPU 23 j Luv 23:14 Lev 23:37

k Nta 10:10 l Luv 16:30 Luv 20:10 Mav 15:21

m Nek 13:22 

Ndambu ya 2 a Nta 9:2, 3 Nta 28:16

b Luv 12:3, 6 Nsi 16:1 1Ko 5:7

c Nta 28:17 1Ko 5:8

d Luv 12:15 Luv 13:6 Luv 34:18

e Luv 12:16 f 1Ko 15:20, 23 g Nta 18:8, 12 Ngn 3:9 Yez 44:30

mbu kia 14 kia ngonde, a muna nkokela, vitila tombe kiabukama,1 i Nduta b kuna kwa Yave. 6 “‘Muna lumbu kia 15 kia ngonde yoyo i Nkinzi a Mbolo Zakondwa Mfuna kuna kwa Yave. c Lumbu nsambwadi nufwete dia mbolo zakondwa mfuna. d 7 Muna lumbu kiantete, nuvanga lukutakanu lwavauka. e Ke nufwete sala konso salu kiangolo ko. 8 Kansi, nufwete sunzula lukau kwa Yave lwayoka vana tiya mu lumbu nsambwadi. Muna lumbu kiansambwadi, vekala yo lukutakanu lwavauka. Ke nufwete sala konso salu kiangolo ko.’” 9 Yave okwamanene vovesa Mose vo: 10 “Vovesa Aneyisaele vo: ‘Vava nukota muna nsi ikunuvana yo kutika e mbongo a ntoto a nsi, nufwete twasa nkut’a mbongo antete f a nkutik’eno kwa nganga. g 11 O nganga ozunganisa o nkuta kuna ntwala y’oku nima vana ntadisi a Yave kimana nuavua e dienga dia Nzambi. O nganga ozunganisa wo muna lumbu kilandila e Lumbu kia Vundu. 12 Muna lumbu kizunganiswa e nkuta mieno, nufwete tambika mwan’ameme a koko walunga wa mvu mosi se lukau lwa ngioka kwa Yave. 13 O lukau lwa mbwaza lutambikwa kumosi ye lukau lwa ngioka lukala lwa tini yole muna tini kumi ya efa1 ya mfumfu yambote yasangwa o mazi, se lukau lwayoka vana tiya kuna kwa Yave, lekwa kia nsunga.2 O lukau lwandi lwa ndua lukala tini kiaya kia yini3 ya vinyu. 14 Yamuna lumbu kiaki, ke nufwete dia mbwaza zantete ko, mbwaza zakangwa yovo dia konso mbolo yavangi23:5 1 Mvovo wa sina: “vana kati kwa nkokela zole.” 23:13 1 E tini yole muna tini kumi ya efa, litro 4,4. Tala Nku. B14. 2 Yovo “nsunga zilembekanga; zivuvikanga ntima.” Mvovo wa sina: “zivundisanga.” 3 E yini mosi, litro 3,67. Tala Nku. B14.

207 lwa muna mbwaza zantete, yavana nutwasa lukau lwa Nzambi eno. Owau nkanikinu wa mvu ke mvu muna mbandu zeno zawonso muna konso fulu nuzingila. 15 “‘Nufwete tanga tumingu nsambwadi1 tuka muna lumbu kilandila e Lumbu kia Vundu, tuka muna lumbu nutwasa nkut’a lukau lwa zunganisa. a Tufwete kala tumingu nsambwadi twamvimba. 16 Nutanga lumbu 50 b yamuna lumbu kilandila e Lumbu kia Vundu kiansambwadi, i bosi nusunzula lukau lwa mbwaza zampa kwa Yave. c 17 Nufwete twasa tuka muna nzo zeno, mbolo zole se lukau lwa zunganisa. E mbolo zifwete vangilwa mu tini yole muna tini kumi ya efa1 ya mfumfu yambote. Zifwete siwa e mfuna yo yokwa d se mbongo antete kwa Yave. e 18 E mbolo, nufwete zo sunzula kumosi yo wana mameme nsambwadi a makoko alunga, konso meme dia mvu mosi, mwan’a ngombe mosi a koko ye mameme mole makoko. f Metambikwa se lukau lwa ngioka kwa Yave kumosi yo lukau lwandi lwa mbwaza yo tukau twa ndua, se lukau lwayoka vana tiya, lekwa kia nsunga1 kuna kwa Yave. 19 Nufwete tambika mwan’a nkombo mosi se lukau lwa sumu g ye wana mameme wole amakoko se kimenga kia ungudi, konso bulu kifwete kala mvu mosi. h 20 O nganga ozunganisa yo kuna ntwala y’oku nima kumosi ye mbolo za mbongo antete se lukau lwa zunganisa vana ndose a Yave, kumosi yo wana mameme wole amakoko. Mekala se lekwa kiavauka kwa Yave mu kuma kia nganga. i 21 Muna lumbu kiakina, nubo23:15 1 Mvovo wa sina: “lumbu nsambwadi ya vundu.” 23:17 1 E tini yole muna tini kumi ya efa, litro 4,4. Tala Nku. B14. 23:18 1 Yovo “nsunga zilembekanga; zivuvikanga ntima.” Mvovo wa sina: “zivundisanga.”

LEVITIKU 23:15-30 KAPU 23 a Luv 34:22 Nsi 16:9, 10

b Mav 2:1 c Nta 28:26-31 Nsi 16:16

d Lev 7:11, 13 e Luv 23:16 Luv 34:22

f Nta 28:26, 27 g Lev 4:23 h Lev 3:1 i Lev 7:34 Lev 10:14 Nta 18:9 Nsi 18:4 1Ko 9:13

 Ndambu ya 2 a Nta 10:10 b Lev 19:9 Nsi 24:19 Ru 2:2, 3

c Yes 58:7 d Lev 19:33 e Nta 10:10 Nta 29:1

f Luv 30:10 Lev 25:9

g Lev 16:29, 30 Nta 29:7

h Lev 16:34 Ayi 9:12, 24-26 Ayi 10:10 1Yo 2:1, 2

i Nta 9:13 Nta 15:30

ka nkoki a wa lukutakanu lwavauka mu kuma kieno. Ke nufwete sala konso salu kiangolo ko. Owau nkanikinu a mvu ya mvu muna fulu yawonso nuzingila ye muna mbandu zeno zawonso. 22 “‘Vava nukutika e mbongo a ntoto eno, kufwete kutika mbongo awonso ko ina muna nsuk’a mpatu aku ngatu bonga ina yasala muna ntangw’a nkutika. b Ofwete yo sisa mu kuma kia nsukami1c yo nzenza ozinganga yeno. d Mono i Yave wa Nzambi eno.’” 23 Yave ovovese Mose vo: 24 “Vovesa Aneyisaele vo: ‘Muna ngonde yansambwadi, muna lumbu kiantete kia ngonde, nufwete vunda emvimba, lumbu kia luyindwilu kizayisilwa muna ´ zu dia mpungi, e i lukutakanu lwavauka. 25 Ke nufwete vanga konso salu kiangolo ko, nusunzula lukau kwa Yave lwayoka vana tiya.’” 26 Yave ovovese diaka Mose vo: 27 “Kansi, e lumbu kiakumi kia ngonde yansambwadi, i Lumbu kia Luyambulwilu lwa Masumu. f Nufwete vanga lukutakanu lwavauka, nufwete kendalala1g mu kuma kia masumu meno yo sunzula lukau kwa Yave vana tiya. 28 Ke nufwete sala konso salu ko muna lumbu kiokio, kadi i lumbu kia luyambulwilu muna lomba luyambulwilu lwa masumu h meno vana ndose a Yave wa Nzambi eno. 29 Konso muntu olembi kendalala1 mu kuma kia masumu mandi muna lumbu kiokio, ovondwa vana vena nkangu andi. i 30 Konso muntu osala konso salu muna lumbu kiokio, ikumfwasa vana 23:22 1 Yovo “mumbona mpasi.” 23:27 1 Yovo “mioyo mieno mifwete kendalala.” O mvovo “nufwete kendalala” ulenda bakulwilwa mu mpila zayingi, nze kuyiyimina mambu mankaka kumosi yo mina nsoki. 23:29 1 Nanga, “olembi mina nsoki.”

LEVITIKU 23:31–24:6 vena o nkangu andi. 31 Ke nufwete sala konso salu ko. Owau nkanikinu wa mvu ke mvu muna mbandu zeno zawonso muna konso fulu nuzingila. 32 Ekiaki lumbu kia vunda emvimba kwa yeno. Muna lumbu kiavua kia ngonde, muna nkokela, nukendalala1a mu kuma kia masumu meno. Nufwete lunda e lumbu kia vundu tuka nkokela eyi yamu nkokela ilanda.” 33 Yave okwamanene vovesa Mose vo: 34 “Vovesa Aneyisaele vo: ‘Muna lumbu kia 15 kia ngonde yayi yansambwadi, nukembelela Yave o Nkinzi a Sudi1 mu lumbu nsambwadi. b 35 Muna lumbu kiantete mukala ye lukutakanu lwavauka, ke nufwete sala konso salu kiangolo ko. 36 Mu lumbu nsambwadi nusunzula lukau kwa Yave vana tiya. Muna lumbu kianana, nufwete vanga lukutakanu lwavauka, c nufwete sunzula lukau kwa Yave vana tiya. Olwalu lukutakanu lwampwena. Ke nufwete sala konso salu kiangolo ko. 37 “‘Emiami i nkinzi mia Yave muna nsungi d yasikidiswa mina nufwete bokelela e nkoki se tukutakanu twavauka e mu sunzula lukau kwa Yave lwayoka vana tiya: lukau lwa ngioka, f lukau lwa mbwaza lwa kimenga g ye tukau twa ndua h mun’owu wa nkubika ya konso lumbu. 38 Twatu i tukau tuvewa vana ntandu a tukau tuvewanga muna lumbu ya vundu ya Yave, i tukau tweno, j tukau twa nsilu, k tukau tweno twa mvevo, l tuna nufwete vana kwa Yave. 39 Kansi, muna lumbu kia 15 kia ngonde ya nsambwadi, vava nukutika e mbongo a ntoto, nufwete kembela o nkinzi a Yave mu lumbu nsambwadi. m E lumbu kiantete kikala kia vundu emvimba, e lumbu kianana

208 KAPU 23 a Lev 16:29-31 Lev 23:27 Nta 29:7

b Luv 23:16 Nta 29:12 Nsi 16:13 Eze 3:4 Nek 8:14-18 Yoa 7:2

c Nek 8:18 d Luv 23:14 Nsi 16:16

e Nta 28:26 Nta 29:7

f Lev 1:3 g Lev 2:1, 11 h Nta 15:5 Nta 28:6, 7

i Luv 16:23 Luv 20:8 Luv 31:13

j Luv 28:38 Nta 18:29

k Nsi 12:11 l Nta 29:39 Nsi 12:6 1Tu 29:9 2Tu 35:8 Eze 2:68

m Nsi 16:13 

Ndambu ya 2 a Nta 29:12 b Nek 8:15 Lus 7:9

c Nek 8:10 d Nsi 16:15 e Nta 29:12 f Nsi 31:10, 11 g Nsi 31:13 Nk 78:6

h Luv 12:37, 38 Nta 24:5

 KAPU 24 i Luv 27:20, 21

mpe kikala kia vundu emvimba. a 40 Muna lumbu kiantete, nubonga bundu ya nti miantoko, ndala za maba, b tayi ya nti uyandangananga ye tayi ya nti mia alava mia ndimba,1 nuyangalala c vana ndose a Yave wa Nzambi eno mu lumbu nsambwadi. d 41 Lumbu nsambwadi nukembela o nkinzi a Yave muna mvu. e Nufwete wo kembela muna ngonde yansambwadi, owau nkanikinu wa mvu ke mvu muna mbandu zeno zawonso. 42 Nufwete kala muna sudi mu lumbu nsambwadi. f E mingutukila miawonso mia Aneyisaele bafwete kala muna sudi, 43 kimana e mbandu zikunulandila bazaya wo g vo mu sudi yazingisila Aneyisaele vava yabavaikisa muna nsi ya Engipito. h Mono i Yave wa Nzambi eno.’” 44 Omama i mambu kavovesa o Mose kwa Aneyisaele mu kuma kia nkinzi mia Yave muna nsungi yasikidiswa. Yave okwamanene vovesa Mose vo: 2 “Kanikina Aneyisaele batwasila mazi mavelela ma olive yatutwa mu kuma kia minda, malemesanga e minda ntangwa zawonso. i 3 O Arone kafwete vanga nkubika kimana e minda miakalanga miakwama tuka nkokela yamuna mene vana ndose a Yave, kuna mbazi a rido ya Nkel’a Kimbangi, muna saba kia wananina. Owau nkanikinu wa mvu ke mvu muna mbandu zeno zawonso. 4 Kafwete kiatika e minda vana zangikilwa kia minda j kia wolo walembi sangwa lekwa vana ndose a Yave ntangwa zawonso. 5 “Bonga mfumfu ambote, yoka mbolo 12 zina nga nlunga muna mfumfu yoyo. Konso mbolo ovangila yo mu tini yole muna tini kumi ya efa.1 6 Kundakesa zo mu kunku yole, mbo-

24

Nta 8:2

23:32 1 Yovo “mioyo mieno mikendalala.” 23:34 1 Yovo “Saba ya Zingila mu Kolo Kiakete.”

j Luv 25:31 Luv 39:33, 37 Ayi 9:2

23:40 1 Yovo “mvuila.” 24:5 1 E tini yole muna tini kumi ya efa, litro 4,4. Tala Nku. B14.

209 lo sambanu muna konso kunku a vana meza ma wolo walembi sangwa lekwa, vana ndose a Yave. b 7 Ofwete sia ndumbu a nti a lebona yalembi sangwa lekwa vana ntandu a konso kunku. E ndumbu a nti a lebona ikala se sinsu kisunzulanga lukau lwawonso1c mu kuma kia mbolo, i lukau luvewa kwa Yave vana tiya. 8 Muna konso Lumbu kia Vundu, kafwete zo kundakesanga vana ndose a Yave. d Ediadi kangu diakwele mvu yo Aneyisaele. 9 E mbolo zikala za Arone yo wan’andi, e bedila zo va fulu kiavauka, f kadi ekiaki lekwa kisundidi vauka kwa yandi, kitukidi muna tukau twa Yave vana tiya. Nkanikinu wa mvu ke mvu.” 10 Vana kati kwa Aneyisaele vakedi mwan’ayakala wawutwa kwa nkento wa musi Isaele yo yakala wa musi Engipito. g E nkindu inikukini muna ndo vana vena mwana ndioyo ye yakala dimosi wa musi Isaele. 11 O mwana ndioyo wa nkento a musi Isaele oyantikidi veza e Nkumbu1 yo siba yo. h Muna kuma kiaki bantwese kwa Mose. i Kinga, o ngudi andi Selomite, wa mwan’ankento a Dibere, wa kanda dia Dani. 12 Bansidi mu pelezo yavana nzengo za Yave zasengomonua kwa yau. j 13 Yave ovovese Mose vo: 14 “O muntu osibidi unata kuna mbazi a ndo, awonso ana banwidi bafwete tenseka moko mau vana ntu andi, i bosi o nkangu awonso ukuntuba matadi. k 15 Ofwete zayisa Aneyisaele vo: ‘Avo muntu osibidi Nzambi andi, tumbwa ketumbwa mu kuma kia sumu diandi. 16 Muna mpila yayi, konso ona oveza e nkumbu a Yave kafwete vondwa kikilu. l O nkangu awonso ufwete kuntuba matadi. Kiakala nzenza yovo Nyi24:7 1 Yovo “se kunku kia luyindulu kia lukau.” 24:11 1 I sia vo, nkumbu a Yave, wauna usonganga e tini kia 15 ye 16.

LEVITIKU 24:7–25:6 KAPU 24 a Luv 40:22, 23 1Sa 21:4 Mak 2:25, 26

b Luv 25:23, 24 1Nti 7:48

c Lev 2:2 Lev 6:15

d Nta 4:7 1Tu 9:32 2Tu 2:4

e Lev 21:22 Lev 22:10 1Sa 21:4, 6 Mat 12:3, 4 Luk 6:3, 4

f Lev 6:14, 16 g Luv 12:38 Nta 11:4

h Luv 20:7 Luv 22:28 Lev 19:12

i Luv 18:22 j Luv 18:15, 16 Nta 15:32, 34

k Nta 15:32, 35 Nsi 17:7

l Nsi 5:11 

Ndambu ya 2 a Tuk 9:6 Luv 21:12 Nta 35:31 Nsi 19:11-13

b Luv 21:23, 24 c Nsi 19:21 Mat 5:38

d Luv 22:1 e Tuk 9:6 Luv 21:12

f Luv 12:49 Lev 17:10 Lev 19:34 Nta 9:14 Nta 15:16

g Nta 15:33, 36 Nsi 17:7

 KAPU 25 h Tuk 15:16 i Lev 26:34 2Tu 36:20, 21

j Luv 23:10, 11

saele, avo ovezel’e Nkumbu, kafwete vondwa. 17 “‘Avo muntu ovondele nkwandi, kafwete vondwa kikilu. a 18 Konso muntu owanda yo vonda bulu kia vata, kafwete kio futa, moyo mu moyo. 19 Avo muntu olwekele nkwandi, dina kavangidi kwa nkwandi i diau mpe kafwete vangwa. b 20 Tolola mu tolola, disu mu disu, dinu mu dinu, e mputa kalwekele nkwandi i yau mpe kelwekwa. c 21 Konso muntu owanda yo vonda bulu, kafwete kio futa, d kansi ndiona owanda yo vonda muntu, kafwete vondwa. e 22 “‘Nzengo zau zimosi zifwete sadilwa kwa yeno, kiakala kwa nzenza ozinganga yeno yovo kwa mungutukila, f kadi mono i Yave wa Nzambi eno.’” 23 I bosi, Mose ovovese Aneyisaele, banete o muntu osibidi e nkumbu a Nzambi kuna mbazi a ndo, bantubidi matadi. g Muna mpila yayi, Aneyisaele bavangidi wauna o Yave kakanikina Mose. Yave ovovese diaka Mose vana Mongo a Sinai vo: 2 “Vovesa Aneyisaele vo: ‘Vava nukota muna nsi ina ikunuvana, h nufwete lemvokela nsiku a Yave mu kuma kia vundu, ke nuvati ntoto ko. i 3 Mvu sambanu okuna e mbongo muna mpatu aku, mvu sambanu ovangila mpatu aku a vinyu yo kutika e mbongo a ntoto. j 4 Kansi muna mvu una wansambwadi, i mvu wa vundu emvimba mu kuma kia ntoto, i mvu wa vundu kuna kwa Yave. Kufwete kuna mbongo ko muna mpatu aku ngatu vangila e mpatu aku a vinyu. 5 Kufwete kutika makunda ko ma mbwaza zasotoka muna nkutik’ansuka, kuvedi uva za nsing’aku a vinyu ko walembi vangilwa. Mukala mvu amvimba wa vundu mu kuma kia ntoto. 6 Kansi, nulenda kweno dia madia ma mbongo imenene muna ntoto muna kolo kia vundu kiandi; ngeye,

25

LEVITIKU 25:7-28 ntaudi aku ayakala yo ntaudi aku ankento, nsadi aku ona ofutwanga ye anzenza ana bezinganga yeno balenda mo dia, 7 e bulu ya vata ye bulu ya mfuta ina mu nsi eno ilenda mpe dia madia momo. Nulenda dia yawonso imena muna ntoto. 8 “‘Otanga mvu nsambwadi mia vundu, tanga mvu nsambwadi nkumbu nsambwadi, e lumbu ya mvu nsambwadi mia vundu ikala se 49 dia mvu. 9 I bosi, muna ngonde yansambwadi, muna lumbu kiakumi kia´ ngonde, nusika mpungi mu zu diangolo; muna Lumbu kia Luyambulwilu lwa Masumu, a nusi´ ka e mpungi yavana e zu diandi diwakana mu nsi eno yawonso. 10 Nufwete vaula o mvu una wa 50 yo boka nkoki a luvevoko muna nsi, kwa awonso bezingilanga mo. b O mvu wau ukala se Mvu wa Luvevoko kwa yeno, konso muntu mu yeno ovutuka kuna vua diandi, konso muntu mu yeno ovutuka kwa yitu yandi. c 11 O mvu una wa 50 ukala se mvu wa luvevoko kwa yeno. Ke nukuna mbongo ko, ke nukutika makunda ko ma mbwaza zasotoka, ke nuvela uva za nsing’a mia vinyu ko mialembi vangilwa. d 12 Kadi owau i Mvu wa Luvevoko. Ukala wavauka kwa yeno. Nufwete dia kaka ina o ntoto uyimanga wau kibeni. e 13 “‘Muna mvu wowo wa luvevoko, konso muntu mu yeno kafwete vutuka kuna vua diandi. f 14 Avo otekele konso lekwa kwa nkwaku yovo sumba lekwa kwa nkwaku, ke nuyiyaziana ko.1g 15 Vava osumba o ntoto kwa nkwaku, ofwete tanga e mvu miviokele kala tuka Mvu wa Luvevoko; oyandi osikidisa e ntalu mun’owu wa lutangu lwa mvu mia nkutik’a mbongo misidi. h 16 Avo mvu miayingi misi25:14 1 Yovo “ke nuvavi vua nluta mu mpila yambi ko.”

210 KAPU 25 a Lev 16:30 Lev 23:27, 28

b Yes 61:1, 2 Luk 4:18, 19 Rom 8:20, 21

c Lev 27:24 Nta 36:4 Nsi 15:1

d Lev 25:5 e Luv 23:11 Lev 25:6

f Lev 25:29, 30 Lev 27:24

g 1Sa 12:3 Ngn 14:31

h Lev 27:18 

Ndambu ya 2 a Lev 19:13 Ngn 22:22

b Lev 25:43 Ngn 1:7 Ngn 8:13

c Yes 33:22 d Nsi 12:10 Nk 4:8 Ngn 1:33

e Nk 67:6 f Lev 26:3-5 g Lev 25:4, 5 Mat 6:25

h Tuk 26:12 Nsi 28:8 Mal 3:10

i 1Nti 21:3 j Nk 24:1 k 1Tu 29:15 l Ru 2:20 Ru 4:4-6

m Lev 25:50

di, oyandi olenda kwandi kudikila e ntalu, kansi avo mvu miakete misidi, oyandi kafwete kulula e ntalu, kadi lutangu lwa mbongo ikutikwa kekutekelanga. 17 Ke mosi ko muna yeno ofwete yiya o nkwandi;1a nufwete kala yo vumi wa Nzambi eno, b kadi mono i Yave wa Nzambi eno. c 18 Muna lemvokela e nkanikinu miame yo lunda e nzengo zame za mfundisa, i nuzingila mu luvuvamu muna nsi. d 19 O ntoto uyima e mbongo andi, e nudia yo yukuta, i ˆ muna nuzingila mu luvuvamu. f 20 “‘Kansi, nulenda kukiyuvula vo: “Nki tudia muna mvu una wansambwadi wau vo ke tufwete kuna mbongo ko ngatu kutika e mbongo eto?” g 21 Itwika e nsambu zame kwa yeno muna mvu una wasambanu, o ntoto uyima mbongo yafwana mu kuma kia mvu ntatu. h 22 I bosi, muna mvu una wanana nukuna e mbongo, oyeno mbongo ankulu nudia yamuna mvu una wavua. Mbongo ankulu nudia yavana e mbongo ampa ikola. 23 “‘O ntoto ke ufwete tekwa mvimba ko, i kadi o ntoto wame. j Kuna kwa mono, oyeno nu minduti a nzila ye nzenza. k 24 Muna nsi eno yawonso yakivuila, o nteki okala yo nswa wa sumbulula o ntoto andi. 25 “‘Avo mpangi aku osukamene yo tekaˆ e ndambu a vua kwandi, o nkudi ona wina vo yitu kiandi kia menga kafwete kwiza yo sumbulula o vua kuna mpangi andi katekele. l 26 Avo muntu ˆ kena yo nkudi ko, kansi okitukidi se ˆ mvuama yo lenda e nzimbu za kudila o vua kwaku, 27 kafwete tanga e ntalu mun’owu wa mvu miviokele kala tuka katekela ko, ovutula eki kisuva kwa muntu katekela o vua. I bosi, olenda kwandi vutuka kuna vua diandi. m 28 “‘Kansi, avo kena ye nzi25:17 1 Yovo “ofwete vua nluta mu mpila yambi kwa nkwandi.”

211

ˆ mbu za kudila vua kwandi ko, kina kateka kikwamanana kwa muntu wasumba kio yamuna Mvu wa Luvevoko; a kikumvutulwilwa muna Mvu wa Luvevoko ye ovutuka kuna vua diandi. b 29 “‘Avo muntu otekele nzo ina mu mbanza yazungwa e yaka, ˆ o nsw’andi wa kula e nzo ukwamanana yakuna mfoko a mvu tuka muna ntangwa kateka yo; ˆ o nsw’andi wa kula c ukwamanana mu mvu ˆ amvimba. 30 Kansi, avo ke ikudilu ko yakuna mfoko a mvu amvimba, e nzo ina muna mbanza yazungwa e yaka ikituka se vua dia muntu wasumba yo, muna mbandu zandi zawonso. Ke ivutulwa ko muna Mvu wa Luvevoko. 31 Kansi, e nzo za mavata ke mazungwa yaka ko, zifwete badikilwa nze tini kia ntoˆ to a mpatu a nsi. O nswa wa kula e nzo yoyo ufwete kwamanana, e nzo ifwete vutulwa muna Mvu wa Luvevoko. 32 “‘Vo i nzo za Anelevi zina muna mbanza zau, d Anelevi bekwamanana kala yo nswaˆ wa ˆ kula zo. 33 Avo Nlevi kakudidi nzo andi ko ina kateka, e nzo ina kateka muna mbanz’au ikumvutulwilwa mpe muna Mvu wa Luvevoko, e kadi e nzo za mbanza za Anelevi i vua kwau vana vena Aneyisaele. f 34 Kuna diak’e sambu, e nzanza mia madilu ma bulu g mina muna kinzieta kia mbanza zau ke mifwete tekwa ko, kadi i vua kwau kwa mvu ke mvu. 35 “‘Avo mpangi aku ozingilanga ova kati kweno okitukidi nsukami, ke lenda diaka kuyilunga-lunga ko, ofwete kunsadisa h wauna wadi sadisila o munduti a nzila yo nzenza, i kimana kakwamanana kala moyo vovo nuina. 36 Kulombi nzuka ko ngatu tambula nluta muna yandi. j Ofwete kala yo vumi wa Nzambi aku, k o mpangi aku okwamanana kala moyo vovo nuina. 37 Kufwete kundevesa

LEVITIKU 25:29-49 KAPU 25 a Lev 27:24 b Lev 25:10, 13 c Lev 25:25-27 d Nta 35:2, 8 e Lev 25:28 f Nta 18:20 Nta 35:2, 4 Nsi 18:1

g Nta 35:7 Yos 14:4

h Nsi 15:7 Nk 41:1 Nk 112:5 Ngn 3:27 Ngn 19:17 Mak 14:7 Mav 11:29 1Ti 6:18 1Yo 3:17

i Luv 22:21 Luv 23:9 Lev 19:34 Nsi 10:18

j Luv 22:25 Nsi 23:19 Nk 15:5 Ngn 28:8

k Ngn 8:13 

Ndambu ya 2 a Nsi 23:20 Luk 6:34, 35

b Luv 20:2 1Nti 8:51

c Luv 6:7 d Luv 21:2 Nsi 15:12

e 1Nti 9:22 f Lev 25:53 g Luv 21:3 Lev 25:10

h Luv 1:13, 14 Luv 19:5 Lev 25:55

i Luv 3:7 Efe 6:9 Kol 4:1

j Lev 25:17 Kim 12:13

k Luv 12:38 Yos 9:21

l Lev 25:39, 43 m Lev 25:25

nzimbu zaku ko mu tambula nzuka a yovo kumvana madia maku mu tambula nluta. 38 Mono i Yave wa Nzambi eno, ona wanuvaikisa muna nsi ya Engipito b yanuvana e nsi ya Kenani, yakala se Nzambi eno. c 39 “‘Avo mpangi aku ozingilanga ova kati kweno okitukidi nsukami, kayiteka kwa ngeye, d kunkomekena ko kasala nze mbundu. e 40 Kafwete badikilwa nze nsadi ona ofutwanga, f nze nzenza. Kafwete kusadila yamuna Mvu wa Luvevoko. 41 I bosi, oyandi okusisa, oyandi yo wan’andi bevutuka kwa kanda diandi. Kafwete vutuka kuna vua dia mase mandi. g 42 Kadi oyau i ntaudi zame zina yavaikisa muna nsi ya Engipito. h Ke bafwete kuyiteka ko wauna utekelwanga o ngamba. 43 Kufwete kumbangika ko, i ofwete kala yo vumi wa Nzambi aku. j 44 E ntaudi zaku zamakala ye zamakento bafwete tuka muna zula inuzungidi. Muna zula yoyo i nusumbila ntaudi ayakala yovo ankento. 45 Nulenda mpe sumbila e ntaudi muna wan’anzenza ana bezinganga yeno, k muna yau ye muna wan’au ana bawutila mu nsi eno, oyau bekituka se vua kweno. 46 Nulenda kubasisa se vua kwa wan’eno kimana bakala se vua kwau kwakwele mvu. Nulenda kubasadila se ntaudi zeno, kansi o mpangi aku wa Nyisaele kufwete kumbangika ko. l 47 “‘Kansi, avo munduti a nzila yovo nzenza ozingilanga ova kati kweno okitukidi se mvuama, o mpangi aku wina ova kati kweno kakituka se nsukami, kayiteka kwa munduti a nzila yovo kwa nzenza ozingilanga vovo nuina yovo kwa yitu kia munduti a nzila, 48 oyandi okwamanana kala ˆ yo nswa wa kulwa. Mosi muna ˆ mpangi zandi olenda kunkula, m 49 yovo ngudi andi ankazi yovo mwan’a ngudi andi ankazi olenda

LEVITIKU 25:50–26:16

ˆ kunkula, yovo konso yitu kiandi kia menga, i sia vo, mosi muna ˆ kanda diandi, olenda kunkula. “‘Yovo, avo yandi kibeni okitukidi se mvuama, olenda ˆ mpe kwandi kuyikula. a 50 Oyandi yo muntu wansumba betanga lutangu lwa mvu tuka muna mvu kayitekela kwa yandi yamuna Mvu wa Luvevoko, b e ntalu kayitekela ikala mun’owu wa lutangu lwa mvu miomio. c E ntalu mu kuma kia lumbu yandi ya salu muna kolo kiokio itangilwa mun’owu wa mfutu a nsadi ona ofutwanga. d 51 Avo mvu miayingi misidi, kafwete futa e ntalu a luˆ kulu lwandi mun’owu wa mvu misidi. 52 Kansi, avo mvu miakete misidi mu lwaka muna Mvu wa Luvevoko, kafwete kuyitangila e mvu miomio yo futa e ntalu ˆ a lukulu lwandi mun’owu wa mvu misidi. 53 Kafwete kwamanana sadila ndiona wansumba mvu ke mvu se nsadi ona ofutwanga; oyeno ke nufwete yambula ko vo ona wansumba kambangika. e ˆ 54 Kansi, avo kalendele kuyikula ko muna mpila yayi, muna Mvu wa Luvevoko kaka kevevoka, f oyandi kumosi yo wan’andi. 55 “‘Kadi Aneyisaele ntaudi zame. Oyau ntaudi zame zina yavaikisa muna nsi ya Engipito. g Mono i Yave wa Nzambi eno. “‘Ke nuyivangila fwafwala ya nzambi ko, h ke nutelamesa teke kiavalwa ko i yovo lunzi diavauka, ke nufwete tula fwaniswa kia tadi diavalwa ko j muna nsi eno kimana nuavumbamena dio; k kadi mono i Yave wa Nzambi eno. 2 Nufwete lunda e lumbu yame ya vundu yo zitisa1 e nzo ame avauka. Mono i Yave. 3 “‘Avo nukwamanana kangaˆ lela muna mına miame yo lunda e nkanikinu miame yo lemvokela mio, l 4 ikununokesena mvula muna ntangw’andi, m o ntoto uyima e mbongo andi, n e nti mia

26

26:2 1 Mvovo wa sina: “vumina.”

212 KAPU 25 a Lev 25:26, 27 b Lev 25:10 c Lev 25:15, 16 d Nsi 15:18 e Lev 25:40, 43 Kol 4:1

f Luv 21:3 g Luv 20:2 Lev 25:42

 KAPU 26 h Luv 20:4 Lev 19:4 Mav 17:29 1Ko 8:4

i Nsi 5:8 j Nta 33:52 k Dan 3:18 1Ko 10:14

l Nsi 11:13-15 Kim 12:13

m Nsi 28:12 Yes 30:23 Yez 34:26 Yoe 2:23

n Nk 67:6 Nk 85:12

 Ndambu ya 2 a Lev 25:18 b 1Tu 22:9 Nk 29:11 Kan 2:9

c Mik 4:4 d Nsi 28:7 Yos 23:10 Afu 7:15, 16 Afu 15:15, 16 1Tu 11:20

e Nsi 28:4 f Luv 6:4 g Luv 25:8 Yez 37:26 Lus 21:3

h Nsi 23:14 i Luv 6:7 2Ko 6:16

mpatu miwuta e bundu yandi. 5 E nsungi ya bunda e mbongo ilwaka yamuna ntangw’a kutika e uva, e nkutika uva ilwaka yamuna nsungi a kuna e mbongo; nudia madia meno yo yukuta, nuzingila mu luvuvamu muna nsi eno. a 6 Isikidisa luvuvamu muna nsi, b nuleka lembi mweswa wonga kwa muntu; c iyinga e bulu yansisi muna nsi, o nsosolo a vita ke uviokela muna nsi eno ko. 7 Nulakama kieleka e mbeni zeno, zibwa ova ndose eno muna nsosolo. 8 Wantu tanu muna yeno belakama mbeni 100, wantu 100 muna yeno belakama mbeni 10.000, e mbeni zeno zibwa vana ndose eno muna nsosolo. d 9 “‘Ikunusonga e dienga,1 ikunuvana wana yo wokesa e mbongo eno, e ilunda e kangu diame yo yeno. f 10 Ekolo nudianga e mbongo ankulu a mvu uviokele, nuvava vaikisa eyi yankulu mu sisa e fulu mu kuma kia mbongo ampa. 11 Isia e saba kiame vana kati kweno, g omono kikunubembola ko. 12 Ikangalela vana kati kweno yo kala se Nzambi eno, h oyeno nukala se nkangu ame. i 13 Mono i Yave wa Nzambi eno, ona wanuvaikisa muna nsi ya Engipito nualembi kala diaka abundu au, ntolwele mbindi za vangu kieno yo kunudiatisila ye ntu miazanguka.1 14 “‘Kansi, avo ke nukungwila ko ngatu lunda e nkanikinu miami miawonso, j 15 avo nubeˆ mbola e mına miame, k avo numenga1 e nzengo zame za mfundisa muna lembi lunda e nkanikinu miame miawonso yo kulula e kangu diame, l 16 omono, edi ikunuvanga: ikunutwasila lubangamu muna kunutumba, nkovol’a

j Nsi 28:15 k 2Nti 17:15 l Luv 24:7 Nsi 31:16 Ayi 8:9

26:9 1 Mvovo wa sina: “Iviluka kwa yeno.” 26:13 1 Mvovo wa sina: “kunudiatisila nuasingama.” 26:15 1 Yovo “avo mioyo mieno mimenga.”

213 lufulu ye ngianduka yangolo, ina ifwasa meso meno malembi toma mona diaka yo yoyesa e mioyo mieno. Mpasi zankatu numona za kuna e mbongo, kadi mbeni zeno bedia yo. a 17 Ikunufila e nima, nusundwa kwa mbeni zeno; b numweswa e mpasi kw’awana bekunumenganga, c nutina lembi kulaneswa kwa muntu. d 18 “‘Kansi, avo ke nungwididi kaka ko, ikunutumba diaka nkumbu nsambwadi mu kuma kia masumu meno. 19 Isukisa lulendo lweno lwasaka, ikanga e zulu dieno dialembi noka e mvula1e ye ntoto eno walembi yima e mbongo.2 20 Ngolo zankatu nufwasa wau vo ntoto eno ke uyima mbongo andi ko, f e nti mia nsi ke miyima bundu ko. 21 “‘Kansi, avo nukwamanene kuntelamena yo lembi kungwila, ikunutumba diaka nkumbu nsambwadi mun’owu wa masumu meno. 22 Ituma bulu ya mfuta vovo nuina, g ifukisa o wan’eno h ye bulu yeno ya vata, akete kaka muna yeno besala, e nzila zeno zikituka se mfuta. i 23 “‘Kuna nima mambu mama, avo ke nulemvokele longi diame ko, j nukwamanene kaka kuntelamena, 24 omono mpe ikunutelamena, mono kibeni ikunuwanda nkumbu nsambwadi mu kuma kia masumu meno. 25 Iyambula vo e mbeni zeno banunuanisa muna nsosolo muna kunutumba wau nukulwidi e kangu diame. k Avo nutinina muna mbanza zeno, itwika e vuku vana kati kweno, l nuyekolwa vana moko ma mbeni zeno. m 26 Vava ifwasa e lundilu dia1 mbolo2 eno, n akento kumi beyoˆ kela e mbolo zeno mu fulu dimo26:19 1 Mvovo wa sina: “ikitula e zulu dieno nga nsongo.” 2 Mvovo wa sina: “ikitula o ntoto eno nga sengwa.” 26:26 1 Mvovo wa sina: “ifwasa nkau a.” Nanga i nkau wayengelekwanga e mbolo zakala nga nlunga. 2 Yovo “madia.”

LEVITIKU 26:17-36 KAPU 26 a Nsi 28:22, 33 Afu 6:3

b Nsi 28:15, 25 Afu 2:14 1Sa 4:10

c Nk 106:41 Man 1:5

d Lev 26:36 e Nsi 11:17 1Nti 17:1

f Yer 12:13 Kan 1:6, 10

g Nsi 32:24 Yer 15:3

h Yez 5:17 i Afu 5:6

j

k l

m

Yes 33:8 Zak 7:14 Yes 1:16 Yer 2:30 Yer 5:3 Luv 24:7 Nsi 28:21 Yer 24:10 Am 4:10 Afu 2:14 1Sa 4:10 Yez 5:16

n 

Ndambu ya 2 a Yez 4:16 b Yes 9:20

c d

e f

g h

i j

k l m n o

Mik 6:14 Kan 1:6 Yer 21:5 Nsi 28:53 2Nti 6:29 Yer 19:9 Man 4:10 Yez 5:10 2Tu 34:3 Yes 27:9 1Nti 13:2 2Nti 23:8, 20 Yez 6:5 Nk 78:58, 59 2Nti 25:9, 10 2Tu 36:17 Nek 2:3 Yes 1:7 Yer 4:7 Yer 9:11 Nsi 28:37 Nsi 29:22-24 Yer 18:16 Man 2:15 Yez 5:15 Nk 44:11 Yer 9:16 Yez 12:14 Zak 7:14 2Tu 36:20, 21 Yes 24:6

si yo kunuvanina e mbolo muna tezo; a oyeno nudia kansi ke nuyukuta ko. b 27 “‘Kansi, avo ke nukungwila ko yo kwamanana kuntelamena, 28 iwokesa e kitantu kiame muna yeno, c mono kibeni ikunutumba nkumbu nsambwadi mu kuma kia masumu meno. 29 Nudia e nitu za wan’eno amakala, nudia mpe nitu za wan’eno amakento. d 30 Ifwasa e fulu nusambidilanga e nzambi zeno zaluvunu1e yo wula maziku meno ma ndumbu yo tenseka mavimbu meno vana ntandu a mavimbu ma teke yeno yangemi,2f omono nkele ikunumona yo kunubembola. g 31 Iyambula vo e mbanza zeno zafwaswa, h isisa e ´ nzo zeno zavauka e nkatu, kiwa nsunga1 za yimenga yeno ko. 32 Mono kibeni isisa e nsi e nkatu, i e mbeni zeno ana bezingilanga mo betala e mbanza yo sivika. j 33 Ikunumwanganesa mu zula yayingi, k ivaikisa o nsosolo oku nim’eno; l e nsi eno isala e nkatu, m e mbanza zeno zikituka se mazumbu. 34 “‘Muna ntangwa yayina, o ntoto ufuta e lumbu yandi ya vundu muna lumbu yawonso usala e nkatu, ekolo nukala kuna nsi a mbeni zeno. Muna ntangwa yayina, e nsi ivunda,1 wau vo ifuta e lumbu yandi ya vundu. n 35 E nsi ivunda muna lumbu yandi yawonso isala e nkatu, kadi e nsi ke yavunda ko muna lumbu yeno ya vundu vava nuazingilanga mo. 36 “‘Vo i awana besala o moyo, o izadisa e ntima miau yo kondwa kwa vuvu muna nsi za ´ mbeni zau; e zu dia lukaya luvevomokanga dikubatinisa, betina 26:30 1 Mvovo wa sina: “mabata meno.” 2 O mvovo wa Kiyibere nanga ngwizani wina yo mvovo “doti,” usadilwanga se mvovo a luvezo. 26:31 1 Yovo “nsunga zilembekanga; zivuvikanga ntima.” Mvovo wa sina: “zivundisanga.” 26:34 1 Yovo “e nsi ilunda e lumbu kia vundu.”

LEVITIKU 26:37–27:11

214

wauna o muntu ketininanga o nsosolo a vita, bebwa lembi kulaneswa kwa muntu. a 37 Beta sakuba yo bwa vana ntandu a muntu yo nkwandi nze yau nutinanga nsosolo a vita, kana nkutu vo ke bakulaneso kwa muntu ko. Ke nulenda telamena mbeni zeno ko. b 38 Nufwila vana vena zula yayingi, c e nsi a mbeni zeno ikunudia. 39 Awana besala vovo nuina bebembolwa kimana bawolela muna nsi za mbeni zeno d mu kuma kia bi wau. Elo, bewola mu kuma kia bi wa mase mau. e 40 I bosi, befunguna bi wau, f bi wa mase mau yo kondwa kwa kwikizi kwa mase mau, betambulwila vo ke basonga kwikizi ko wau balembi kangalela muna nzila zame. g 41 Muna kuma kiaki, mono mpe kikangala yau diaka ko, h ikubanata kuna nsi a mbeni zau. i “‘Nanga e ntima miau miabala1 milembama, j ozevo oyau befuta o bi wau. 42 Isungamena e kangu diame yo Yakobo k ye kangu diame yo Isaki, l isungamena e kangu diame yo Abarayama, m isungamena mpe e nsi. 43 Ekolo e nsi yabembolwa, e nsi yafutanga e lumbu yandi ya vundu, n yasala e nkatu, ke bakala mo ko; bafutanga o bi wau, kadi babembola e nzengo zame za mfuˆ ndisa, bamenga e mına miame. o 44 Kansi muna mawonso mama, ekolo bekala muna nsi a mbeni zau, kikubabembola emvimba ko ngatu kubamenga p yamu tezo kia kubafukisa emvimba, kadi ediadi dikulula e kangu diame q yo yau, kadi mono i Yave wa Nzambi au. 45 Muna wete diau, isungamena e kangu yakanga ye akulu au, r ana yavaikisa muna nsi ya Engipito vana meso ma zula yayingi, s kimana yakala se Nzambi au. Mono i Yave.’” 46 Emiami i nkanikinu, i nze-

m Tuk 12:7

26:41 1 Mvovo wa sina: “mialembi zengwa.”

e Lev 20:25

KAPU 26 a Lev 26:17 Yes 30:17

b Yos 7:12 Afu 2:14 Yer 37:10

c Nsi 4:27 Nsi 28:48 Yer 42:17

d Nsi 28:65 e Luv 20:5 Nta 14:18

f 1Nti 8:33 Nek 9:2 Yez 6:9 Dan 9:5

g Yez 36:31 h Lev 26:24 i 1Nti 8:47 2Tu 36:20

j Nsi 30:6 Yer 4:4 Mav 7:51

k Tuk 28:13 l Tuk 26:3 Nsi 4:31 Nk 106:45

n Lev 26:34 2Tu 36:20, 21

o 2Nti 17:15 p Nsi 4:31 2Nti 13:23 Nek 9:31

q Nsi 4:13 Yer 14:21

r Luv 24:3, 8 Nsi 9:9

s Yez 20:9 

Ndambu ya 2 a Lev 27:34 Nsi 6:1

 KAPU 27 b Nsi 23:21 Afu 11:30, 31 1Sa 1:11

c Lev 5:7, 11 Lev 12:8 Lev 14:21

d Luk 21:2-4 2Ko 8:12 Nsi 14:7, 8

ngo za mfundisa ye nsiku mina Yave kavana kwa Aneyisaele kuna Mongo a Sinai muna Mose. a Yave okwamanene vovesa Mose vo: 2 “Vovesa Aneyisaele vo: ‘Avo muntu osidi nsilu a mfunu b wavana kwa Yave e ntalu yasikidiswa mu kuma kia muntu mosi, 3 e ntalu isikidisu mu kuma kia wan’amakala bena ye mvu tuka 20 yakuna mvu 60, sekele1 50 za palata mun’owu wa sekele ya fulu kiavauka.2 4 Avo i wan’amakento, e ntalu isikidisu, sekele 30. 5 Avo wan’amakala bena ye mvu 5 yakuna mvu 20, e ntalu isikidisu, sekele 20. O wan’amakento, sekele 10. 6 Avo wan’amakala a ngonde mosi yakuna mvu ntanu, e ntalu isikidisu, sekele tanu za palata. Avo wan’amakento, sekele tatu za palata. 7 “‘Avo mwan’ayakala una ye mvu 60 yovo vioka, e ntalu isikidisu, sekele 15. Avo mwan’ankento, sekele 10. 8 Kansi, avo ndiona osidi o nsilu okitukidi se nsukami kikilu, ke lenda futa ntalu isikidisu ko, c o muntu ndioyo okwenda vana ndose a nganga, o nganga okunsikidisila e ntalu. O nganga osikidisa e ntalu mun’owu wa mbakilu a muntu wasia o nsilu. d 9 “‘Avo nsilu kasidi wa vana bulu kilenda tambikwa se lukau kwa Yave, kina kivewa kwa Yave kikituka se lekwa kiavauka. 10 Kalendi kio vingisa ko ngatu soba eki kiambote muna eki kiambi yovo eki kiambi muna eki kiambote. Kansi, avo osobele kio muna bulu kiankaka, e bulu kiantete ye bulu kisobelo, yau yole ikituka se yavauka. 11 Avo e bulu kiafunzuka e kina ke kilendi sunzulwa ko se lukau kwa Yave, ozevo otelamesa e bulu vana

27

27:3 1 E sekele mosi, grama 11,4. Tala Nku. B14. 2 Yovo “mun’owu wa sekele yavauka.”

215 ndose a nganga. 12 O nganga osikidisa e ntalu a bulu mun’owu wa mpila kemwena kio, kana vo kiambote yovo kiambi. E ntalu kesikidisa o nganga i yau ilandwa. 13 Kansi, avo muntu ndioyo ozolele kio sumbulula, kafwete kudikila tini kiatanu vana ntandu a ntalu isikidisu. a 14 “‘Avo muntu ovene1 e nzo andi kwa Yave se lekwa kiavauka, kiakala vo yambote yovo yambi, o nganga osikidisa e ntalu a nzo yoyo. E ntalu kesikidisa o nganga i ntalu itekelwa e nzo. b 15 Kansi, ndiona ovene1 e nzo andi avo ozolele yo sumbulula, kafwete kudikila tini kiatanu vana ntandu a ntalu isikidisu, e nzo ikala se yandi. 16 “‘Avo muntu ovene1 kwa Yave e ndambu a mpatu andi ina vo vua kwandi, e ntalu a mpatu isikidiswa mun’owu wa mbongo ikunua mo: e kome2 mosi a mbongo a bale 50 ma sekele za palata ifwa. 17 Avo ovene1 e mpatu andi muna Mvu wa Luvevoko, c e ntalu isikidisu ke isoba ko. 18 Avo ovene1 e mpatu kuna nim’a Mvu wa Luvevoko, o nganga osikidisa e ntalu mun’owu wa mvu misala yamuna Mvu wa Luvevoko ulanda, e ntalu yasikidiswa ifwete kululwa. d 19 Kansi, ndiona ovene1 e mpatu avo ozolele yo sumbulula, kafwete kudikila tini kiatanu vana ntandu a ntalu isikidisu, e mpatu ikwamanana kala se yandi. 20 Kansi e mpatu avo kasumbulwidi yo ko, e mpatu yoyo yatekwa kwa muntu ankaka, ke ilendi sumbululwa diaka ko. 21 Avo e mpatu ivutwilu muna Mvu wa Luvevoko, ikituka se lekwa kiavauka kwa Yave, se mpatu yavewa kwa yandi. Ikituka se vua dia anganga. e 27:14-19, 22 1 Mvovo wa sina: “ovawidi.” 27:16 2 E kome mosi, litro 220. Tala Nku. B14.

LEVITIKU 27:12-31 KAPU 27 a Lev 27:19

b Lev 27:11, 12

c Lev 25:10

d Lev 25:15, 16

e Nta 18:8, 14 

Ndambu ya 2 a Lev 25:25

b Lev 27:11, 12 Lev 27:18

c Lev 25:10, 28

d Luv 13:2 Nta 18:17

e Luv 22:30 Nsi 15:19

f Lev 27:11-13

g Nta 18:8, 14

h Nta 21:2

i Yos 6:17 1Sa 15:3, 18

j Tuk 14:20 Tuk 28:22 Nta 18:21, 26 Nsi 14:22 2Tu 31:5 Nek 13:12 Mal 3:10 Luk 11:42 Ayi 7:5

22 “‘Avo muntu ovene1 kwa Yave e mpatu kasumbidi, ina vo ke vua diandi ko, a 23 o nganga okunsikidisila e ntalu mun’owu wa mvu misidi yamuna Mvu wa Luvevoko, oyandi ovana e ntalu isikidisu muna lumbu kiokio. b Ekiaki lekwa kiavauka kwa Yave. 24 Muna Mvu wa Luvevoko, e mpatu ivutulwa kwa ndiona wantekela yo, ndiona ovuidi o ntoto. c 25 “‘Konso ntalu ifwete sikidisilwa mun’owu wa sekele ya fulu kiavauka. E sekele mosi, 20 ma ngera.1 26 “‘Kansi, ke vakadi muntu ko ovana1 mwan’antete a bulu, wau vo owutukanga kala se mwan’antete kwa Yave. d Kiakala wa ngombe a koko yovo wa meme, kwa Yave kavuilu. e 27 Avo mwan’antete wa ˆ bulu kiafunzuka, kankula mun’owu wa ntalu isikidiswa, kafwete kudikila tini kiatanu vana ntandu a ntalu isikidiswa. f Kansi, avo e bulu ke kisumbulwilu ko, kitekwa mun’owu wa ntalu isikidisu. 28 “‘Kansi, konso lekwa o muntu kavambwidi muna lekwa yandi mu kuma kia Yave, ke kilendi tekwa ko ngatu sumbululwa, kiakala muntu yovo bulu yovo mpatu ina vo i yandi. Konso lekwa kivambwilu, i lekwa kisundidi o vauka kwa Yave. g 29 Kuna diak’e sambu, o muntu watumbwa,1 ona wavaulwa kimana kafwasa, ˆ kalendi kulwa ko. h Kafwete vondwa kikilu. i 30 “‘Konso tini kiakumi j kia ntoto, kiakala kia mbongo a mpatu yovo kia bundu ya nti, kwa Yave kivuilu. Ekiaki i lekwa kiavauka kwa Yave. 31 Avo muntu ozolele sumbulula ndambu muna tini kiandi kiakumi, kafwete kudikila tini kiatanu vana ntandu 27:25 1 E ngera mosi, grama 0,57. Tala Nku. B14. 27:26 1 Mvovo wa sina: “ovaula.” 27:29 1 Yovo “wavambulwa muna lufwasu.”

LEVITIKU 27:32 – NTALU Mambu Mena mo a ntalu ya kina kasumbulwidi. 32 Konso tini kiakumi kia kambi dia ngombe ye dia mameme, i sia vo, konso bulu kiakumi1 muna bulu yawonso iviokela kuna nsi a nkau a mvungudi, kikituka se lekwa kiavauka kwa Yave. 33 Kafwete fimpa bulu kiaki ko, kana

Ndambu ya 2  KAPU 27 a Lev 27:9, 10

b Luv 3:1

27:32 1 Yovo “o ntu wakumi.”

Nta 1:1

216 kiambote yovo kiambi ngatu soba kio. Kansi, avo otezele kio soba, e bulu kiantete ye bulu kisobelo, yau yole ikituka yavauka. a E bulu ke kifwete sumbululwa ko.’” 34 Emiami i nkanikinu kavana o Yave kwa Mose mu kuma kia Aneyisaele vana Mongo a Sinai. b

N TA LU MAMBU MENA MO

1

Nsonekw’a wan’amakala bafwana sala se makesa (1-46) Anelevi ke bafwete sala se makesa ko (47-51) Una ufwete sikidisilwa e ndo (52-54)

8 Arone okwikidi e minda nsambwadi (1-4) Luveleleso lwa Anelevi, bayantikidi sala (5-22) Ntela ina Anelevi bafwete kala mu sala e salu (23-26)

2 E ndo zivambwilu mu buka ya makanda tatu (1-34) Buka kia Yuda kuna este (3-9) Buka kia Rubeni kuna sude (10-16) Ndo a Levi vana kati (17) Buka kia Eferaime kuna weste (18-24) Buka kia Dani kuna node (25-31) Lutangu lwa wan’amakala basonekwa (32-34)

9 Nkubika za vanga Nduta muna ngonde ankaka (1-14) Tuti yo tiya vana ntandu a saba (15-23)

3 Wan’amakala a Arone (1-4) Anelevi basolelo mu sala (5-39) ˆ Lukulu lwa wan’antete (40-51) 4 Salu kia Anekoate (1-20) Salu kia Anengeresone (21-28) Salu kia Anemerare (29-33) Lutangu lwa awonso lwa awana basonekwa (34-49) 5 Vaikisa ana bafunzuka kuna mbazi a ndo (1-4) Funguna yo futa ntalu mu kuma kia kuzuka (5-10) Maza mafimpila vangu dia zumba (11-31) 6 Nsilu a Kimvambuki (1-21) Nsambu za anganga (22-27) 7 Tukau twa sunzulwila e saba (1-89)

10 Mpungi za palata (1-10) Bayalukidi vana mongo a Sinai (11-13) Una bakangalelanga (14-28) Kobabe olombelo kafila Isaele (29-34) Sambu kia Mose vava e ndo yalondokanga (35, 36) 11

Tiya twatuka kwa Nzambi mu kuma kia ngidima (1-3) Nkangu udididi mu kuma kia mbizi (4-9) Mose uyimwenene vo kafwana ko (10-15) Yave ovene o mwanda kwa 70 lwa akuluntu (16-25) Eledade yo Medade; Yosua omwene kimpala vana fulu kia Mose (26-30) Yimbimbi; nkangu utumbilu mu kuma kia loko (31-35)

12 Mireyame yo Arone batelamene Mose (1-3) Mose osundidi wantu awonso o lembama (3) Yave otanini Mose (4-8) Mireyame obakamene kwa wazi (9-16)

217

NTALU Mambu Mena mo

13 Alangi 12 batuminu kuna Kenani (1-24) Nsangu zambi za alangi kumi (25-33)

23 Kingana kiantete kia Bilami (1-12) Kingana kiazole kia Bilami (13-30)

14 Nkangu uzolele vutuka kuna Engipito (1-10) Nsangu zambote za Yosua yo Kalebe (6-9) Yave ofungidi makasi; Mose ododokele (11-19) Tumbu: mvu 40 muna makanga (20-38) Isaele itufakeso kwa Aneyamaleke (39-45)

24 Kingana kiatatu kia Bilami (1-11) ´ Kingana kiaya kia Bilami (12-25)

15 Nsiku mu kuma kia tukau (1-21) Nsiku miau mimosi mu kuma kia mungutukila ye nzenza (15, 16) Tukau mu kuma kia sumu ke dialukanu ko (22-29) Tumbu mu kuma kia sumu dialukanu (30, 31) Muntu walembi zitisa e Lumbu kia Vundu ovondelo (32-36) Mvuatu mifwete kala ye nsele muna nswiku (37-41) 16 Ukolami wa Kora, Datani yo Abirami (1-19) Mfundisw’a akolami (20-50) 17 Nkau a Arone usavukidi yo kituka se sinsu (1-13) 18 Salu ya anganga ye Anelevi (1-7) Kunku ya anganga (8-19) Kangu dia mungwa (19) Anelevi betambula yo vana tini kiakumi (20-32) 19 Ngombe ambwaki yo maza ma luveleleso (1-22) 20 Mireyame ofwidi vana Kadese (1) Mose owende tadi yo sumuka (2-13) Edome kayambwidi ko vo Isaele yavioka (14-21) Lufwa lwa Arone (22-29) 21 Ntinu a Aradi otufakeso (1-3) Niok’a nsongo (4-9) Isaele ikondolokele Moabe (10-20) Sikone wa Ntinu a Aneyamore otufakeso (21-30) Onge wa Ntinu a Aneyamore otufakeso (31-35) 22 Balaki obokelese Bilami (1-21) E buluku dia Bilami divovele (22-41)

25 Isaele isumukini yo wan’amakento a Moabe (1-5) Finekase ovangidi diambu (6-18) 26 Makanda ma Isaele masonekeno mu nkumbu wanzole (1-65) 27 Wan’amakento a Selofekade (1-11) Yosua otumbikilu kavinga vana fulu kia Mose (12-23) 28 Tuludiku mu kuma kia tukau twa mpila mu mpila (1-31) Tukau twa lumbu ke lumbu (1-8) Mu kuma kia Lumbu kia Vundu (9, 10) Tukau twa ngonde ke ngonde (11-15) Mu kuma kia Nduta (16-25) Mu kuma kia Nkinzi mia Tumingu (26-31) 29 Tuludiku mu kuma kia tukau twa mpila mu mpila (1-40) Lumbu kia sika e mpungi (1-6) Lumbu kia Luyambulwilu lwa Masumu (7-11) Nkinzi a Sudi (12-38) 30 Nsilu mia akala (1, 2) Nsilu mia akento yo wan’amakento (3-16) 31 Landa e kunda kwa Midiani (1-12) Bilami ovondelo (8) Luludiku mu kuma kia sanzu dia vita (13-54) 32 Mavata ma zunga kia este ya Yodani (1-42) 33 Nkangalu wa Isaele muna makanga (1-49) Tuludiku muna sunda e Kenani (50-56) 34 Mingilu mia Kenani (1-15) Wantu basolelo mu kayanesa e nsi (16-29) 35 Mbanza za Anelevi (1-8) Mbanza za Tinina (9-34) 36 Nsiku mu kuma kia sompa nkento una ye vua (1-13)

NTALU 1:1-28

1

I bosi, muna lumbu kiantete kia ngonde yanzole, muna mvu wanzole tuka bavaikila muna nsi ya Engipito, a Yave ovovese Mose muna saba kia wananina b muna makanga ma Sinai c vo: 2 “Soneka d o nkangu awonso a Isaele,1 mosi-mosi, mun’owu wa vumu yau, mun’owu wa nzo za mase mau yo soneka e nkumbu za wan’amakala awonso. 3 Ongeye yo Arone nubasoneka mun’owu wa buka yau,1 awonso bena ye mvu 20 yovo vioka, e ana bafwana sala se makesa muna vu kia Isaele. 4 “Nubonga mwan’ayakala mosi muna konso kanda; konso muntu kafwete kala ntu muna nzo a se diandi. f 5 Ezazi i nkumbu za wantu bekala yeno: muna kanda dia Rubeni, nubonga Elisu g wa mwan’a Sedeu; 6 muna kanda dia Simeone, nubonga Selumiele h wa mwan’a Surisadai; 7 muna kanda dia Yuda, nubonga Nakesone i wa mwan’a Aminadabi; 8 muna kanda dia Yisakare, nubonga Netanele j wa mwan’a Suare; 9 muna kanda dia Zebulune, nubonga Eliabe k wa mwan’a Kelone; 10 muna wan’a Yosefe: muna kanda dia Eferaime, l nubonga Elisama wa mwan’a Amiudi; muna kanda dia Manase, nubonga Ngamaliele wa mwan’a Pedasu; 11 muna kanda dia Benyamini, nubonga Abidani m wa mwan’a Ngidoni; 12 muna kanda dia Dani, nubonga Akieze n wa mwan’a Amisadai; 13 muna kanda dia Asere, nubonga Pangiele o wa mwan’a Okerane; 14 muna kanda dia Ngadi, nubonga Eleyasafe p wa mwan’a Dewele; 15 muna kanda dia Nafetali, nubonga Akira q wa mwan’a Enane. 16 Awaya i wantu babokelo vana vena nkangu. Yau i mfumu r za makanda ma mase mau, i 1:2 1 Mvovo wa sina: “wan’a Isaele.” 1:3 1 Mvovo wa sina: “mun’owu wa vu yau.”

218 KAPU 1 a Luv 40:17 b Luv 25:22 c Luv 19:1 Mav 7:38

d Luv 30:12 e Luv 30:14 f Luv 18:25 Nta 1:16 Yos 22:13, 14 Yos 23:2 1Tu 27:1

g Nta 2:10 h Nta 7:11, 36 i Ru 4:20 Luk 3:23, 32

j Nta 10:15 k Nta 7:11, 24 l Tuk 48:20 m Nta 2:22 n Nta 7:11, 66 o Nta 7:11, 72 p Nta 2:14 Nta 7:11, 42 Nta 10:20

q Nta 2:29 Nta 10:27

r Luv 18:21 Nta 7:2

 Ndambu ya 2 a Nsi 1:15 b Luv 30:14 c Nta 26:1, 2 d Tuk 29:32 Nta 2:10, 11

e Tuk 29:33 Tuk 46:10 Nta 2:12, 13

f Tuk 30:10, 11 Tuk 46:16 Nta 2:14, 15

g Tuk 29:35 Tuk 46:12 Nta 2:3, 4 1Tu 5:2 Mat 1:2 Ayi 7:14

h Tuk 30:17, 18 Tuk 46:13 Nta 2:5, 6

ntu mia mafunda ye mafunda ma Isaele.” a 17 Muna kuma kiaki, Mose yo Arone babongele wantu awaya ana basolelo kwa Nzambi. 18 Bakutakese nkangu awonso muna lumbu kiantete kia ngonde yanzole, kimana o wan’amakala a mvu 20 yovo vioka b basonekwa mosi-mosi mun’owu wa nkumbu, vumu ye nzo za mase mau, 19 wauna o Yave kakanikina Mose. Osonekene nkumbu zau ekolo bakala muna makanga ma Sinai. c 20 O wan’a Rubeni, o wan’a mwan’antete a Isaele, d basonekeno mun’owu wa nkumbu zau, vumu yau ye nzo za mase mau. Wan’amakala awonso a mvu 20 yovo vioka, ana bafwana sala se makesa muna vu, batangilu mosi-mosi. 21 O lutangu lw’awana basonekeno muna kanda dia Rubeni, 46.500. 22 O wan’a Simeone, e basonekeno mun’owu wa nkumbu zau, vumu yau ye nzo za mase mau. Wan’amakala awonso a mvu 20 yovo vioka, ana bafwana sala se makesa muna vu, batangilu mosi-mosi. 23 O lutangu lw’awana basonekeno muna kanda dia Simeone, 59.300. 24 O wan’a Ngadi, f basonekeno mun’owu wa nkumbu zau, vumu yau ye nzo za mase mau. Wan’amakala awonso a mvu 20 yovo vioka, ana bafwana sala se makesa muna vu, batangilu. 25 O lutangu lw’awana basonekeno muna kanda dia Ngadi, 45.650. 26 O wan’a Yuda, g basonekeno mun’owu wa nkumbu zau, vumu yau ye nzo za mase mau. Wan’amakala awonso a mvu 20 yovo vioka, ana bafwana sala se makesa muna vu, batangilu. 27 O lutangu lw’awana basonekeno muna kanda dia Yuda, 74.600. 28 O wan’a Yisakare, h basonekeno mun’owu wa nkumbu zau,

219 vumu yau ye nzo za mase mau. Wan’amakala awonso a mvu 20 yovo vioka, ana bafwana sala se makesa muna vu, batangilu. 29 O lutangu lw’awana basonekeno muna kanda dia Yisakare, 54.400. 30 O wan’a Zebulune, a basonekeno mun’owu wa nkumbu zau, vumu yau ye nzo za mase mau. Wan’amakala awonso a mvu 20 yovo vioka, ana bafwana sala se makesa muna vu, batangilu. 31 O lutangu lw’awana basonekeno muna kanda dia Zebulune, 57.400. 32 O wan’a Yosefe muna vumu kia Eferaime, b basonekeno mun’owu wa nkumbu zau, vumu yau ye nzo za mase mau. Wan’amakala awonso a mvu 20 yovo vioka, ana bafwana sala se makesa muna vu, batangilu. 33 O lutangu lw’awana basonekeno muna kanda dia Eferaime, 40.500. 34 O wan’a Manase, c basonekeno mun’owu wa nkumbu zau, vumu yau ye nzo za mase mau. Wan’amakala awonso a mvu 20 yovo vioka, ana bafwana sala se makesa muna vu, batangilu. 35 O lutangu lw’awana basonekeno muna kanda dia Manase, 32.200. 36 O wan’a Benyamini, d basonekeno mun’owu wa nkumbu zau, vumu yau ye nzo za mase mau. Wan’amakala awonso a mvu 20 yovo vioka, ana bafwana sala se makesa muna vu, batangilu. 37 O lutangu lw’awana basonekeno muna kanda dia Benyamini, 35.400. 38 O wan’a Dani, e basonekeno mun’owu wa nkumbu zau, vumu yau ye nzo za mase mau. Wan’amakala awonso a mvu 20 yovo vioka, ana bafwana sala se makesa muna vu, batangilu. 39 O lutangu lw’awana basonekeno muna kanda dia Dani, 62.700. 40 O wan’a Asere, f basonekeno mun’owu wa nkumbu zau,

NTALU 1:29-52 KAPU 1 a Tuk 30:20 Nta 2:7, 8

b Tuk 41:51, 52 Tuk 46:20 Tuk 48:17-19 Nta 2:18, 19

c Nta 2:20, 21 d Tuk 43:29 Tuk 46:21 Nta 2:22, 23

e Tuk 30:4-6 Tuk 46:23 Nta 2:25, 26 Nta 10:25

f Tuk 35:26 Nta 2:27, 28

 Ndambu ya 2 a Tuk 30:7, 8 Tuk 46:24 Nta 2:29, 30 Nta 26:48

b Tuk 13:16 Tuk 22:17 Tuk 46:3 Luv 38:26 Nta 2:32

c Tuk 29:34 Tuk 46:11 Nta 3:12

d Nta 2:33 Nta 26:63, 64

e Nta 26:62, 63 f Luv 31:18 g Luv 38:21 Nta 3:6, 8

h Nta 4:15 Nta 4:24-26 Nta 4:31-33

i Nta 3:30, 31 Nta 4:12

j Nta 2:17 Nta 3:23, 29 Nta 3:35, 38

k Nta 10:17, 21 l Nta 3:10 Nta 18:22

vumu yau ye nzo za mase mau. Wan’amakala awonso a mvu 20 yovo vioka, ana bafwana sala se makesa muna vu, batangilu. 41 O lutangu lw’awana basonekeno muna kanda dia Asere, 41.500. 42 O wan’a Nafetali, a basonekeno mun’owu wa nkumbu zau, vumu yau ye nzo za mase mau. Wan’amakala awonso a mvu 20 yovo vioka, ana bafwana sala se makesa muna vu, batangilu. 43 O lutangu lw’awana basonekeno muna kanda dia Nafetali, 53.400. 44 I yau awaya basonekeno kwa Mose, Arone ye mfumu 12 za Isaele, konso mfumu osunzwidi e nzo a se diandi. 45 Aneyisaele awonso a mvu 20 yovo vioka, ana bafwana sala se makesa muna vu, basonekeno mun’owu wa nzo za mase mau. 46 O lutangu lwa wantu awonso basonekeno, 603.550. b 47 Kansi, Anelevi c ke basonekeno kumosi yo yau ko mun’owu wa kanda dia mase mau. d 48 Kadi Yave wavovesa Mose vo: 49 “Kusoneki kanda dia Levi ko, kusie lutangu lwau muna lutangu lwa Aneyisaele ankaka ko. e 50 Vana kwa Anelevi e salu kia lunga-lunga e saba kia Kimbangi f ye salanganu yandi yawonso ye lekwa yawonso ya saba. g Benata e saba ye salanganu yandi yawonso, h besadila muna saba, i besikidisa e ndo zau muna kinzieta kia saba. j 51 Konso ntangwa kinatwa e saba, Anelevi bafwete kio bangula; k avo saba se kitelameswa, Anelevi bafwete kio telamesa; konso muntu1 ona kavewa nswa ko ofinama, kafwete vondwa. l 52 “Konso Nyisaele kafwete simika e nzo andi a ngoto muna ndo andi, konso muntu mun’owu wa buka kiandi kia makanda 1:51 1 Mvovo wa sina: “konso nzenza,” i sia vo, muntu una vo ke Nlevi ko.

NTALU 1:53–2:30 tatu,1a mun’owu wa buka yau.2 53 Anelevi bafwete sikidisa e ndo muna kinzieta kia saba kia Kimbangi, kimana yalembi fungila nkangu a Isaele makasi; b Anelevi bekala ye kiyekwa kia lungalunga e1 saba kia Kimbangi.” c 54 O nkangu a Isaele uvangidi mawonso mana Yave kakanikina Mose. I una kikilu bavangidi. I bosi, Yave ovovese Mose yo Arone vo: 2 “Aneyisaele bafwete sia e ndo zau vana fulu kiasikidiswa mu kuma kia buka kiau kia makanda tatu, d konso muntu vana sinsu kisunzulanga e nzo a se diandi. Bafwete sia e ndo mantalani ye saba kia wananina, muna kinzieta kiawonso kia saba. 3 “Awana besia e ndo kuna este, kuna kuvaikilanga e ntangwa, i buka kia makanda tatu kia ndo a Yuda, mun’owu wa buka yau;2 o Nakesone e wa mwan’a Aminadabi i mfumu a wan’a Yuda. 4 Awana basonekeno muna vu kiandi, 74.600. f 5 E kanda dia Yisakare disia e ndo vana ndambu andi; o Netanele g wa mwan’a Suare i mfumu a wan’a Yisakare. 6 Awana basonekeno muna vu kiandi, 54.400. h 7 Edi dilanda i kanda dia Zebulune; o Eliabe i wa mwan’a Kelone i mfumu a wan’a Zebulune. 8 Awana basonekeno muna vu kiandi, 57.400. j 9 “Awonso basonekeno muna vu ya ndo a Yuda, 186.400. Yau i wantu antete belondoka. k 10 “E buka kia makanda tatu kia ndo a Rubeni l mun’owu wa buka yau,2 kikala kuna sude; o Elisu m wa mwan’a Sedeu i mfumu a wan’a Rubeni. 11 Awana basonekeno muna vu kiandi, 46.500. n 12 E kanda dia Simeone disia e ndo vana ndambu andi;

2

220 KAPU 1 a Nta 2:2, 34 b Nta 8:19 Nta 18:5

c Nta 8:24 Nta 18:2, 3 1Tu 23:32

 KAPU 2 d Nta 1:52 e Nta 7:12 Nta 10:14 Ru 4:20 Mat 1:4

f Nta 1:27 g Nta 7:11, 18 Nta 10:15

h Nta 1:29 i Nta 7:11, 24 Nta 10:16

j Nta 1:31 k Nta 10:14 l Nta 1:20 m Nta 7:11, 30 Nta 10:18

n Nta 1:21 

Ndambu ya 2 a Nta 7:11, 36 Nta 10:19

b Nta 1:23 c Nta 7:11, 42 Nta 10:20

d Nta 1:25 e Nta 10:18 f Nta 1:51 g 1Ko 14:33, 40 h Nta 7:11, 48 Nta 10:22

i Nta 1:33 j Tuk 48:20 k Nta 7:11, 54 Nta 10:23

l Nta 1:35 m Nta 7:11, 60 Nta 10:24

n Nta 1:37 o Nta 10:22 p Nta 7:11, 66 Nta 10:25

q Nta 1:39 r Nta 7:11, 72 Nta 10:26

1:52 1 Yovo “wa dimbu kiandi.” 1:52; 2:3, 10, 18, 25 2 Mvovo wa sina: “mun’owu wa vu yau.” 1:53 1 Yovo “kia lunda e; kia sala e salu kiau muna.”

s Nta 1:41 t Nta 7:11, 78 Nta 10:27

u Nta 1:43

o Selumiele a wa mwan’a Surisadai i mfumu a wan’a Simeone. 13 Awana basonekeno muna vu kiandi, 59.300. b 14 Edi dilanda i kanda dia Ngadi; o Eleyasafe c wa mwan’a Ruele i mfumu a wan’a Ngadi. 15 Awana basonekeno muna vu kiandi, 45.650. d 16 “Awonso basonekeno muna vu ya ndo a Rubeni, 151.450, yau i wantu anzole belondoka. e 17 “Vava e saba kia wananina kinatwa, f e ndo a Anelevi ifwete kala vana kati kwa ndo zankaka. “Bekangalela wauna walandanena e ndo zau, g konso muntu vana fulu kiandi, mun’owu wa buka yau ya makanda tatu. 18 “E buka kia makanda tatu kia ndo a Eferaime mun’owu wa buka yau,2 kikala kuna weste; o Elisama h wa mwan’a Amiudi i mfumu a wan’a Eferaime. 19 Awana basonekeno muna vu kiandi, 40.500. i 20 E kanda dia Manase j disia e ndo vana ndambu andi; o Ngamaliele k wa mwan’a Pedasu i mfumu a wan’a Manase. 21 Awana basonekeno muna vu kiandi, 32.200. l 22 Edi dilanda i kanda dia Benyamini; o Abidani m wa mwan’a Ngidoni i mfumu a wan’a Benyamini. 23 Awana basonekeno muna vu kiandi, 35.400. n 24 “Awonso basonekeno muna vu ya ndo a Eferaime, 108.100, oyau i wantu antatu belondoka. o 25 “E buka kia makanda tatu kia ndo a Dani mun’owu wa buka yau,2 kikala kuna node; o Akieze p wa mwan’a Amisadai i mfumu a wan’a Dani. 26 Awana basonekeno muna vu kiandi, 62.700. q 27 E kanda dia Asere disia e ndo vana ndambu andi; o Pangiele r wa mwan’a Okerane i mfumu a wan’a Asere. 28 Awana basonekeno muna vu kiandi, 41.500. s 29 Edi dilanda i kanda dia Nafetali; o Akira t wa mwan’a Enane i mfumu a wan’a Nafetali. 30 Awana basonekeno muna vu kiandi, 53.400. u

221 31 “Awonso basonekeno muna vu kia ndo a Dani, 157.600. Yau i wantu ansuka belondoka, a mun’owu wa buka yau ya makanda tatu.” 32 Awaya i Aneyisaele ana basonekeno mun’owu wa nzo za mase mau. O lutangu lwa awonso basonekeno muna ndo zawonso mu sala se makesa muna vu, 603.550. b 33 Kansi, Anelevi ke basonekeno c kumosi ye Aneyisaele ankaka ko, d wauna o Yave kakanikina Mose. 34 Aneyisaele bavangidi mawonso mana Yave kakanikina Mose. I mpila yayi basikidisila e ndo zau mun’owu wa buka yau ya makanda tatu, e i mpila yayi mpe balondokelanga, f konso muntu mun’owu wa vumu kiandi ye nzo za mase mau. Awaya i wan’a1 Arone yo Mose muna lumbu kina o Yave kamokena yo Mose vana Mongo a Sinai. g 2 Ezazi i nkumbu za wan’a Arone: Nadabi wa mwan’antete, i bosi Abiu, h Elaza i yo Itama. j 3 Ezazi i nkumbu za wan’a Arone, e nganga zakuswa o mazi ana batumbikwa1 mu sala se anganga. k 4 Kansi, Nadabi yo Abiu bafwa vana ntadisi a Yave l vava batambika tiya vana ndose a Yave tuna ke bavaninua nswa ko muna makanga ma Sinai, ke bawuta wana ko. Vo i Elaza m yo Itama, n bakwamanana sala se anganga kumosi yo Arone wa se diau. 5 I bosi, Yave ovovese Mose vo: 6 “Twasa e kanda dia Levi, o ubatelamesa vana ndose a Arone wa nganga, oyau besadila p Arone. 7 Belungisa e kiyekwa kiau mu kuma kiandi ye mu kuma kia nkangu awonso vana ntwal’a saba kia wananina, muna salanga e salu kiau mu kuma kia saba. 8 Belunga-lunga e

3

3:1 1 Mvovo wa sina: “Ezazi i mbandu za.” 3:3 1 Mvovo wa sina: “ana bazadiswa o moko.”

NTALU 2:31–3:20 KAPU 2 a Nta 10:25 b Tuk 15:5 Luv 38:26 Nta 1:46 Nta 14:29 Nta 26:51, 64

c Nta 1:47 Nta 26:62, 63

d Nta 3:15 e Nta 2:2 f Nta 10:28 

KAPU 3 g Luv 19:2 h Lev 10:1 1Tu 24:2

i Luv 6:25 Nsi 10:6

j Luv 6:23 Luv 38:21 1Tu 6:3

k Luv 28:1 Lev 8:2, 3

l Lev 10:1, 2 m Nta 3:32 Nta 20:26

n Nta 4:28 Nta 7:8

o Nta 8:6 Nta 18:2

p Nta 1:50 Nta 8:11

 Ndambu ya 2 a Nta 4:12 b Nta 1:51 c Nta 8:15, 16 Nta 18:6

d Luv 40:15 Nta 18:7

e Nta 16:39, 40 1Sa 6:19 2Tu 26:16, 18

f Nta 3:41, 45 g Luv 13:2 Luv 34:19 Nta 18:15 Luk 2:23

h i j k l

Luv 13:15

m n o p

Luv 6:17

Lev 27:26 Luv 19:1 Nta 3:39 Luv 6:16 Nta 26:57 1Tu 23:6 Luv 6:18 1Tu 6:29 Luv 6:19

salanganu yawonso a ya saba kia wananina yo lungisa e kiyekwa kiau mu kuma kia Aneyisaele, muna salanga e salu mu kuma kia saba. b 9 Vana Anelevi kwa Arone ye kwa wan’andi. Oyau baveno kwa yandi se lukau lutukidi vana vena Aneyisaele. c 10 Ofwete tumbika Arone yo wan’andi, balungisa e salu yau ya kinganga, d konso muntu ona kavewa nswa ko1 ofinama e nzo avauka, kafwete vondwa.” e 11 Yave okwamanene vovesa Mose vo: 12 “Tala! Vo i mono, mbongele Anelevi vana vena Aneyisaele vana fulu kia wan’antete awonso a Aneyisaele,1f Anelevi bekala se bame. 13 Kadi o wan’antete awonso i bame. g Muna lumbu kina yavonda wan’antete awonso muna nsi ya Engipito, h yakivaulwila wan’antete awonso muna Isaele, tuka muna wantu ye muna bulu. i Oyau bekala se bame. Mono i Yave.” 14 Yave ovovese diaka Mose muna makanga ma Sinai j vo: 15 “Soneka wan’a Levi mun’owu wa nzo za mase mau ye vumu yau. Ofwete soneka wan’amakala awonso a kimbuta kia ngonde mosi yovo vioka.” k 16 Muna kuma kiaki, Mose ubasonekene mun’owu wa lutumu lwa Yave, wauna kakanikinua. 17 Ezazi i nkumbu za wan’a Levi: Ngeresone, Koate yo Merare. l 18 Ezazi i nkumbu za wan’a Ngeresone mun’owu wa vumu yau: Libene yo Simei. m 19 O wan’a Koate mun’owu wa vumu yau: Amerame, Yisa, Keberone yo Uziele. n 20 O wan’a Merare mun’owu wa vumu yau: Makele o yo Musi. p Eyayi i vumu ya Anelevi mun’owu wa nzo za mase mau. 3:10 1 Mvovo wa sina: “nzenza,” i sia vo, muntu una vo katuka mu vumu kia Arone ko. 3:12 1 Mvovo wa sina: “kia konso mwan’antete oziula e vumu muna Aneyisaele.”

NTALU 3:21-45 21 Muna Ngeresone mwatuka e vumu kia Anelibene a ye vumu kia Anesimei. Eyayi i vumu yatuka muna Anengeresone. 22 O lutangu lwawonso lwa wan’au amakala a kimbuta kia ngonde mosi yovo vioka, ana basonekeno, 7.500. b 23 E vumu ya Anengeresone kuna nim’a saba c basikidisilanga e ndo, kuna weste. 24 O Eleyasafe wa mwan’a Laele i mfumu a nzo a se dia Anengeresone. 25 E kiyekwa kia wan’a Ngeresone d muna saba kia wananina i lunga-lunga e saba e ye fukilwa yandi yawonso, f rido g ya mwelo a saba kia wananina, 26 nlele mia yanzala, h rido i ya mwelo a yanzala kiazieta e saba ye ziku, nsinga mia yanzala ye salu yawonso yasadilwanga muna lekwa yayi. 27 Muna Koate mwatuka e vumu kia Anemerame, vumu kia Aneyisa, vumu kia Anekeberone ye vumu kia Aneuziele. Eyayi i vumu ya Anekoate. j 28 O lutangu lwa wan’amakala awonso a kimbuta kia ngonde mosi yovo vioka, 8.600; yau bakala ye kiyekwa kia lunga-lunga e fulu kiavauka. k 29 E vumu ya wan’a Koate kuna sude ya saba l basikidisilanga e ndo. 30 O Elisafane wa mwan’a Uziele m i mfumu a nzo a se dia vumu ya Anekoate. 31 E kiyekwa kiau i lunga-lunga e Nkela, n meza, o zangikilwa kia minda, p maziku, q salanganu r yasadilwanga vana fulu kiavauka, rido s ye salu yawonso yasadilwanga muna lekwa yayi. t 32 O mfidi a mfumu za Anelevi i Elaza u wa mwan’a Arone wa nganga. Yandi wakala nkengi a wantu basalanga e salu ya fulu kiavauka. 33 Muna Merare i mwatuka e vumu kia Anemakele ye vumu kia Anemusi. Eyayi i vumu ya Merare. v 34 O lutangu lwa wan’amakala awonso a kimbuta kia ngonde mosi yovo vioka ana basonekeno, 6.200. w 35 O Suriele

222 KAPU 3 a 1Tu 6:20 b Nta 4:38-40 c Nta 1:53 d Nta 4:24-26 e Luv 26:7 f Luv 26:14 g Luv 26:36 h Luv 27:9 i Luv 27:16 j Nta 3:19 k Nta 4:34-36 l Nta 1:53 m Luv 6:22 1Tu 6:18

n Luv 25:10 o Luv 25:23 p Luv 25:31 q Luv 27:1, 2 Luv 30:1-3

r Luv 38:3 s Luv 26:31 t Nta 4:15 u Nta 4:16 Nta 20:28

v Nta 3:20 Nta 26:58

w Nta 4:42-44 

Ndambu ya 2 a Nta 1:53 b Luv 36:20 c Luv 36:31 d Luv 26:32, 37 Luv 36:37, 38

e Luv 27:19 f Nta 4:31, 32 g Luv 27:10, 11 h Nta 3:10 i Nta 3:15 j Nta 3:12 k Luv 13:2 Nta 18:15

wa mwan’a Abikaile i mfumu a nzo a se dia vumu ya Merare. Kuna node a saba a basikidisilanga e ndo. 36 O wan’a Merare yau bakala ye kiyekwa kia lungalunga e valanganza ya mabaya b ya saba, mbindi zandi, c malunzi mandi, d telamesenua yandi, sadilwa yandi yawonso, e ye salu yawonso yasadilwanga muna lekwa yayi, f 37 kumosi yo malunzi mawonso makala muna kinzieta kia yanzala ye telamesenua yau, g mpalu zau ye nsinga miau. 38 Mose, Arone yo wan’andi kuna este basikidisilanga e ndo vana ntwal’a saba, vana ntwal’a saba kia wananina, kuna kuvaikilanga ntangwa. Yau bakala ye kiyekwa kia lunga-lunga e nzo avauka, eyayi yakala se mbebe au muna wete dia Aneyisaele. Konso muntu ona kavewa nswa ko1 wafinamanga e nzo avauka, wavondwanga. h 39 Wan’amakala awonso a Anelevi a kimbuta kia ngonde mosi yovo vioka, ana Mose yo Arone basonekene mun’owu wa vumu yau muna lutumu lwa Yave, 22.000. 40 I bosi, Yave ovovese Mose vo: “Soneka wan’antete awonso amakal’a Aneyisaele a kimbuta kia ngonde mosi yovo vioka, i ubatanga yo soneka e nkumbu zau. 41 Umbongela Anelevi vana fulu kia wan’antete awonso a Aneyisaele, j bonga twelezi ya Anelevi vana fulu kia wan’antete awonso a twelezi ya Aneyisaele. k Mono i Yave.” 42 I bosi, Mose osonekene wan’antete awonso vana vena Aneyisaele, wauna Yave kankanikina. 43 O lutangu lwa wan’antete awonso amakala ana basonekeno e nkumbu, ana bena ye kimbuta kia ngonde mosi yovo vioka, 22.273. 44 Yave okwamanene vovesa Mose vo: 45 “Bonga Anele3:38 1 Mvovo wa sina: “nzenza,” i sia vo, muntu una vo ke Nlevi ko.

223 vi vana fulu kia wan’antete awonso vana vena Aneyisaele, bonga mpe twelezi ya Anelevi vana fulu kia twelezi ya Aneyisaele, Anelevi bekala se bame. Mono i Yave. ˆ 46 Muna futa e ntalu a lukulu a lwa 273 lwa wan’antete a Aneyisaele ana balutakene lutangu lwa Anelevi, b 47 otambula sekele tanu1 muna muntu, c mun’owu wa sekele ya fulu kiavauka.2 E sekele mosi, 20 ma ngera.3d 48 Van’e nzimbu zozo kwa Aroˆ ne yo wan’andi se ntalu a lukulu lw’awana balutakene lutangu lwa Anelevi.” 49 Muna kuma kiaki, Mose otambwidi e nzimbu za luˆ kulu kwa awana balutakene lutangu lwa Anelevi. 50 Otambwidi e nzimbu kwa wan’antete a Aneyisaele, 1.365 za sekele, mun’owu wa sekele ya fulu kiavauka. 51 I bosi, Mose ovene e nzimbu ˆ za lukulu kwa Arone yo wan’andi mun’owu wa mvovo1 a Yave, wauna Yave kakanikina Mose. I bosi, Yave ovovese Mose yo Arone vo: 2 “O wan’a Koate e bafwete sonekwa vana vena o wan’a Levi, mun’owu wa vumu yau ye nzo za mase mau, 3 i sia vo, awonso bena ye kimbuta kia mvu 30 f yakuna 50, g ana bena muna buka kia awana basolwa mu sadila muna saba kia wananina. h 4 “Ekiaki i salu kia wan’a Koate muna saba kia wananina. i Ekiaki i salu kisundidi o vauka: 5 Avo e ndo se iyaluka, Arone yo wan’andi bekota muna saba yo katula e rido yakakidila j yo fukila yo e nkel’a k Kimbangi. 6 Betenseka e fukilwa kia nkand’a takasi1 vana ntandu andi, beyala nlele a bule vana ntandu andi yo kotesa e mbindi l zandi za natina.

4

3:47 1 E sekele mosi, grama 11,4. Tala Nku. B14. 2 Yovo “mun’owu wa sekele yavauka.” 3 E ngera mosi, grama 0,57. Tala Nku. B14. 3:51 1 Mvovo wa sina: “nua.” 4:6, 8, 10-12, 14 1 Yovo “mbw’a mbu.”

NTALU 3:46–4:15 KAPU 3 a Nta 18:15 b Nta 3:39, 43 c Nta 18:15, 16 d Lev 27:25 

KAPU 4 e Nta 3:19, 27 f 1Tu 23:3 Luk 3:23

g Nta 8:25, 26 h Nta 4:30 1Tu 6:48

i Nta 3:30, 31 Nta 4:15

j Luv 26:31 Luv 40:3 Lev 16:2

k Luv 25:10 l Luv 25:13 

Ndambu ya 2 a Luv 25:23, 24 b Luv 25:29 c Lev 24:5, 6 d Luv 25:28 e Luv 25:31 f Luv 25:37 g Luv 25:38 h Luv 30:1 Luv 37:25, 26

i Luv 30:5 j Nta 3:30, 31 k Lev 6:12 l Luv 27:3 m Luv 27:6 n Nta 4:5

7 “Beyala mpe nlele a bule vana meza ma mbolo za lutambiku, a besia malonga, makopo, pidi ye mbidika za lukau lwa ndua vana ntandu; b e mbolo zitambikwanga ntangwa ke ntangwa c zifwete kalanga kaka vana meza. 8 Beyala o nlele ambwaki vana ntandu a lekwa yayi, befukila o meza muna fukilwa kia nkand’a takasi1 yo kotesa e mbindi zandi za natina. d 9 I bosi, bebonga nlele a bule yo fukila e zangikilwa kia minda e kisadilwanga mu kuma kia ntemo, kumosi ye minda miandi, f ziminua yandi ya minda, lekwa yandi ya natina ntoto ampolo g ye lundilwa yandi yawonso ya mazi mesadilwanga kimana e minda miakalanga miakwama. 10 Bezinga kio va fukilwa kia nkand’a takasi1 kumosi ye sadilwa yandi yawonso, besia kio vana nti a natina. 11 Beyala nlele a bule vana ntandu a ziku dia wolo, h befuka dio e fukilwa kia nkand’a takasi1 yo kotesa e mbindi zandi za natina. i 12 I bosi, bebonga e salanganu yawonso j ina besadilanga vana fulu kiavauka yo sia yo vana nlele a bule, befuka yo e fukilwa kia nkand’a takasi1 yo sia yo vana nti a natina. 13 “Bafwete katula o ntoto ampolo1 vana ziku k yo yala o nlele wavangilwa muna mika mia se kia nduwa vana ntandu a ziku. 14 I bosi, besia vo e sadilwa yandi yawonso isadilwanga vava besadilanga vana ziku: lekwa ya natina tiya, nsoma, pawu ye pidi, i sia vo, sadilwa yawonso ya ziku. l Besia e fukilwa kia nkand’a takasi1 vana ntandu a ziku yo kotesa e mbindi zandi za natina. m 15 “Arone yo wan’andi bafwete fokola fukila e lekwa ya fulu kiavauka n ye salanganu yawonso ya fulu kiavauka, i bosi e ndo 4:13 1 Yovo “ntoto ampolo a mazi,” i sia vo, ntoto ampolo wasangana yo mazi ma yimenga.

NTALU 4:16-37 iyaluka. O wan’a Koate bekota banata yo, a kansi ke bafwete simba lekwa ya fulu kiavauka ko, wana fwa befwa. b Ekiaki i kiyekwa kia1 wan’a Koate mu kuma kia saba kia wananina. 16 “O Elaza c wa mwan’a Arone wa nganga yandi i nkengi muna salu kia lunga-lunga o mazi ma minda, d ndumbu ansunga, e lukau lwa mbwaza lwa lumbu ke lumbu yo mazi mankusa.1f Yandi i nkengi a saba kiawonso ye yawonso ina mo, kumosi ye fulu kiavauka ye salanganu yandi.” 17 Yave ovovese diaka Mose yo Arone vo: 18 “Ke nuyambula ko vo e kanda dia vumu ya Anekoate g diafukiswa vana vena Anelevi. 19 Kansi, owu ovanga mu kuma kiau kimana bakwamanana kala o moyo yo lembi fwa vava befinama e lekwa isundidi o vauka: h Arone yo wan’andi bekota muna saba kia wananina yo vana kwa konso muntu muna yau e salu kiandi ye lekwa ina kenata. 20 Anekoate ke bafwete mo kota ko yo tala lekwa yavauka kana nkutu mu fikolo, wana fwa befwa.” i 21 I bosi, Yave ovovese Mose vo: 22 “Soneka wan’a Ngeresoj ne mun’owu wa nzo za mase mau ye vumu yau. 23 Soneka awonso bena ye kimbuta kia mvu 30 yakuna 50, ana bena muna buka kia awana basolwa mu sadila muna saba kia wananina. 24 Eyayi i lekwa iveno kwa vumu ya Anengeresone balungalunga yo nata yo: k 25 Yau benata o nlele a saba, l saba kia wananina, fukilwa yandi ye fukilwa kia nkand’a takasi1 kina vana ntandu andi, m rido a mwelo a saba kia wananina, n 26 nlele mia yanzala, o rido ya mwelo a yanzala kiazunga e saba p ye ziku, 4:15 1 Mvovo wa sina: “Ediadi i zitu dia.” 4:16 1 I sia vo, mazi masadilwanga muna tumbika muntu. 4:25 1 Yovo “mbw’a mbu.”

224 KAPU 4 a Nta 7:6-9 1Tu 15:2

b 2Sa 6:6, 7 c Nta 3:32 d Luv 27:20 e Luv 30:34, 35 f Luv 30:23-25 g Nta 3:27 h Nta 4:4 i Luv 19:21 1Sa 6:19

j Nta 3:21 k Nta 3:25, 26 l Luv 26:1 m Luv 26:7, 14 n Luv 26:36 o Luv 27:9 p Luv 27:16 

Ndambu ya 2 a Nta 3:21, 23 b Nta 3:25, 26 c Luv 6:23 Nta 4:33 Nta 7:8

d Luv 6:19 Nta 3:33

e Nta 3:36, 37 f Luv 26:15 g Luv 26:26 h Luv 26:37 Luv 36:38

i Luv 26:19 Luv 38:27

j Luv 27:10 k Luv 27:11 l Luv 27:19 m Nta 3:33 n Nta 4:28 o Nta 1:16 p Nta 3:19, 27 q Nta 4:47 Nta 8:25, 26

r Nta 3:27, 28

nsinga miau, salanganu yau yawonso ye lekwa yawonso isadilwanga muna saba. Kiaki i salu kiau. 27 Arone yo wan’andi yau bekala akengi muna salu yawonso ye mazitu mawonso menata Anengeresone; a nukubavana mazitu mama mawonso; ekiaki i kiyekwa kiau. 28 Kiaki i salu kisala e vumu ya Anengeresone muna saba kia wananina. b O Itama c wa mwan’a Arone wa nganga yandi okubafila muna salu yau. 29 “Vo i wan’a Merare, d okubasoneka mun’owu wa vumu ye nzo a se diau. 30 Soneka ana bena ye kimbuta kia mvu 30 yakuna 50, awonso bena muna buka kia awana basolwa mu sadila muna saba kia wananina. 31 Eyayi i lekwa bena ye kiyekwa kia nata e mun’owu wa salu kiau muna saba kia wananina: valanganza ya mabaya f ya saba, mbindi zandi, g malunzi mandi, h telamesenua yandi; i 32 malunzi j ma kinzieta kia yanzala, telamesenua yau, k mpalu zau, l nsinga miau kumosi ye sadilwa yandi yawonso ye salu yawonso isadilwanga muna lekwa yayi. Nuvana konso muntu e lekwa ina kenata mun’owu wa nkumbu zau. 33 E vumu kia wan’a Merare m i wau besadila muna saba kia wananina, o Itama wa mwan’a Arone wa nganga n yandi ovita o ntu.” 34 I bosi, Mose yo Arone ye mfumu o za nkangu basonekene wan’amakala a Anekoate p mun’owu wa vumu yau ye mun’owu wa nzo a se diau, 35 awonso bena ye kimbuta kia mvu 30 yakuna 50, ana bena muna buka kia awana basolwa mu sadila muna saba kia wananina. q 36 O lutangu lwa awonso lwa awana basonekeno mun’owu wa vumu yau, 2.750. r 37 Awaya i basonekeno muna vumu ya Anekoate, awonso ana basadilanga muna saba kia wananina. Mose yo Arone ba-

225 basonekene wauna Yave kakanikina muna Mose. a 38 O wan’a Ngeresone b basonekeno mun’owu wa vumu yau ye nzo a se diau, 39 awonso bena ye kimbuta kia mvu 30 yakuna 50, ana bena muna buka kia awana basolwa mu sadila muna saba kia wananina. 40 O lutangu lwa awonso lwa awana basonekeno mun’owu wa vumu yau ye mun’owu wa nzo a se diau, 2.630. c 41 Awaya i basonekeno muna vumu ya wan’a Ngeresone, awonso ana basadilanga muna saba kia wananina. Mose yo Arone babasonekene wauna kakanikina o Yave. d 42 O wan’a Merare basonekeno mun’owu wa vumu yau ye mun’owu wa nzo a se diau, 43 awonso bena ye kimbuta kia mvu 30 yakuna 50, ana bena muna buka kia awana basolwa mu sadila muna saba kia wananina. e 44 O lutangu lwawonso lwa awana basonekeno mun’owu wa vumu yau, 3.200. f 45 Olwalu i lutangu lwa vumu ya wan’a Merare, ana o Mose yo Arone basonekene wauna Yave kakanikina muna Mose. g 46 Mose yo Arone ye mfumu a Isaele basonekene Anelevi awaya awonso mun’owu wa vumu yau ye mun’owu wa nzo za mase mau; 47 ana bena ye kimbuta kia mvu 30 yakuna 50, awonso baveno e kiyekwa kia sala yo nata mazitu ma saba kia wananina. h 48 O lutangu lwa awonso lwa awana basonekeno, 8.580. i 49 Basonekeno wauna Yave kakanikina muna Mose, konso muntu mun’owu wa salu kiandi ye funda kiandi; basonekeno wauna o Yave kakanikina Mose. Yave ovovese diaka Mose vo: 2 “Kanikina Aneyisaele bavaikisa kuna mbazi a ndo konso muntu una yo wazi, j konso muntu osonswanga ma muna nitu k ye konso muntu ofunzu-

5

NTALU 4:38–5:13 KAPU 4 a Nta 3:15 b Nta 3:21 c Nta 3:21, 22 d Nta 4:22, 23 e Nta 8:25, 26 f Nta 3:33, 34 g Nta 4:29 h Nta 4:15 Nta 4:24-26 Nta 4:31-33

i Nta 3:39 

KAPU 5 j Lev 13:45, 46 k Lev 15:2 

Ndambu ya 2 a Lev 22:4 Nta 19:11

b Nta 19:22 c Luv 25:8 Lev 26:11

d Lev 5:1, 17 e Lev 5:5 Yos 7:19 Yak 5:16

f Lev 6:4, 5 g Lev 5:16 Lev 6:6, 7 Lev 7:7

h Lev 6:14, 17 Lev 7:1, 6 Lev 10:12, 13

i Luv 29:27, 28 Nta 18:8 Nsi 18:3 Yez 44:29 1Ko 9:13

kidi wau kasimbidi e vimbu dia muntu.1a 3 Kiakala yakala yovo nkento, nufwete kubavaikisa. Nufwete kubavaikisa kuna mbazi a ndo, kimana balembi sambukisa b e ndo za nkangu ame, kadi omono ikalanga va kati kwau.” c 4 Muna kuma kiaki, Aneyisaele bavangidi wo, babavaikisi kuna mbazi a ndo. Wauna Yave kavovesa Mose i una mpe Aneyisaele bavanga. 5 Yave okwamanene vovesa Mose vo: 6 “Vovesa Aneyisaele vo: ‘Avo yakala yovo nkento ovolele dimosi muna masumu bevolanga o wantu yo kondwa kwikizi muna Yave, o muntu1 ndioyo okuzukidi. d 7 Kafwete1 funguna e e sumu dina kavolele2 yo vutula e ntalu yawonso mu kuma kia kuzuka diandi, okudikila mpe tini kiatanu kia ntalu andi; f ovana zo kwa muntu kavangidi e mbi. 8 Kansi, avo muntu ndioyo ofwidi ye kena ye yitu kiamenga ko ona olenda tambula kina kifutilu, kina kifutilu kifwete vutulwa kwa Yave, kikala se kia nganga, vana ntandu a meme dia koko dia luyambulwilu lwa masumu dina kelombela luyambulwilu lwa masumu ma ndiona ovangidi e mbi. g 9 “‘Konso lukau lwavauka h luna Aneyisaele besunzula kwa nganga, lufwete kituka se lwandi. i 10 E lekwa yavauka ina konso muntu kesunzula kwa nganga, ikala se yandi. Konso lekwa kesunzula o muntu kwa nganga, e lekwa kiokio kikala se kia nganga.’” 11 Yave ovovese diaka Mose vo: 12 “Vovesa Aneyisaele vo: ‘I wau wuwu ufwete vangwa avo nkento asompwa obendomokene yo kondwa e kwikizi muna yakala diandi, 13 o yakala diankaka 5:2 1 Yovo “moyo.” Tala Nsas’a Mvovo. 5:6 1 Yovo “moyo.” 5:7 1 Mvovo wa sina: “Bafwete.” 2 Mvovo wa sina: “bavolele.”

NTALU 5:14-27 kavukana yandi, a kansi e diambu diadi ke dizayakene ko kwa yakala diandi, dikwamanene dia nsweki, o nkento uyifunzwidi kana una vo ke vena mbangi ko olenda kumfunda kadi kabakamene ko: 14 Avo yakala okitukidi nkwa nsongo yo katikisa e kwikizi kia nkento andi, ye o nkento funzula kikilu kayifunzwidi, yovo yakala okitukidi nkwa nsongo yo katikisa e kwikizi kia nkento andi, kansi o nkento kayifunzwidi kwandi ko, 15 o yakala kafwete nata o nkento andi kwa nganga kumosi yo lukau mu kuma kia nkento, tini kiakumi kia efa1 kia mfumfu ya bale. Kafwete lo yitila mazi ko ngatu sia lo e ndumbu a nti a lebona, kadi i lukau lwa mbwaza mu kuma kia nsongo, lukau lwa mbwaza lusungamesanga e kuzuka. 16 “‘O nganga onata o nkento kuna ntwala yo kuntelamesa vana ntadisi a Yave. b 17 O nganga obonga maza mavauka muna kinzu kia tuma, obonga ndambu a mbundukutu a ntoto a saba yo sia yo muna maza. 18 O nganga otelamesa o nkento vana ndose a Yave, okutulula e nsuki za nkento yo sia vana moko ma nkento o lukau lwa mbwaza lwa luyindulu, i sia vo, lukau lwa mbwaza mu kuma kia nsongo, c o nganga okala yo maza mandudi vana moko, mana metwasanga e sibu. d 19 “‘I bosi, nganga odisa o nkento e ndofi yo kumvovesa vo: “Avo ka vena yakala diankaka ko ovukane yaku ekolo wina muna wisa kia yakala diaku, e avo kubendomokene ko ngatu kuyifunzula, yambula wavevoka muna mpasi za maza mama mandudi metwasanga e sibu. 20 Kansi, avo wabendomokene ekolo wina muna wisa kia yakala diaku 5:15 1 E tini kiakumi kia efa, litro 2,2. Tala Nku. B14.

226 KAPU 5 a Lev 18:20 Nsi 5:18

b Yer 17:10 Ayi 13:4

c Nta 5:15, 25

d Nta 5:22, 24

e Rom 7:2 

Ndambu ya 2 a Lev 18:20 1Ko 6:9, 10

b Nta 5:15

c Lev 2:9

muna kuyifunzula yo vukana yo yakala diankaka—” a 21 Ozevo, o nganga olomba kwa nkento kadia e ndofi ya sibu, nganga ovovesa nkento vo: “Yambula Yave kakitula se mbandu ifwete yikwa muna sibu ye muna ndofi vana vena o nkangu aku. Avo vanga ovangidi wo, yambula Yave kabwisa1 e tungi2 diaku dia kulu yo vimbisa e vumu kiaku. 22 O maza mama metwasanga e sibu mekota muna ndia miaku mu vimbisa e vumu kiaku yo bwisa1 e tungi2 diaku dia kulu.” Muna diadi, o nkento ovova vo: “Amen! Amen!”3 23 “‘I bosi, o nganga osoneka e sibu yayi muna nkanda yo vunzunuina yo muna maza mandudi. 24 I bosi, onuika maza mandudi metwasanga e sibu kwa nkento, o maza mama mekota muna nkento yo twasa e mpasi. 25 Nganga obonga lukau lwa mbwaza mu kuma kia nsongo b vana koko kwa nkento yo zunganisa lukau lwa mbwaza kuna ntwala y’oku nima se lukau lwa zunganisa vana ntadisi a Yave yo twasa lukau vana ndambu a ziku. 26 Nganga obonga koko kumosi kwa lukau lwa mbwaza se sinsu kisunzulanga lukau lwawonso1 yo futumuna ko vana ziku, c i bosi onuika nkento o maza. 27 Vava kenuika maza kwa nkento, avo nkento funzula kikilu kayifunzwidi yo kondwa e kwikizi muna yakala diandi, o maza metwasanga e sibu mekota muna yandi yo twasa e mpasi, e vumu kiandi kivimba, e tungi2 diandi dia kulu dibwa,1 o nkento okituka se mbandu a sibu vana vena 5:21 1 Yovo “kayumisa.” Nanga disongele vo vidisa mawuta. 5:21, 22, 27 2 Mvovo wau yikwa ya wutila uyikanga. 5:22 1 Yovo “yumisa.” Nanga disongele vo vidisa mawuta. 3 Yovo “Yambula diakala wowo! Yambula diakala wowo!” 5:26 1 Yovo “se kunku kia luyindulu kia lukau.” 5:27 1 Yovo “diyuma.” Nanga disongele vo vidisa mawuta.

227 o nkangu andi. 28 Kansi, avo nkento kayifunzwidi ko ye wavelela, ovevoka muna tumbu kiaki, wafwana yimita yo wuta wana. 29 “‘Owau i nsiku mu kuma kia nsongo, a avo nkento obendomokene yo kuyifunzula ekolo kena muna wisa kia yakala diandi, 30 yovo avo yakala okitukidi nkwa nsongo yo katikisa e kwikizi kia nkento andi; o yakala kafwete telamesa o nkento andi vana ntadisi a Yave, o nganga kafwete lungisa o nsiku wau wawonso mu kuma kiandi. 31 O yakala ovevoka muna kuzuka, kansi o nkento andi otumbwa mu kuma kia kuzuka diandi.’” Yave ovovese diaka Mose vo: 2 “Vovesa Aneyisaele vo: ‘Avo yakala yovo nkento osidi nsilu a mfunu wa zingila se Mvambuki b kuna kwa Yave, 3 kafwete vavuka e vinyu yo malavu mawonso mankolwa. Kafwete nua vinagre ya uva ko yovo vinagre ya konso lekwa kikolesanga. c Kafwete nua maza matukidi mu uva ko ngatu dia uva, kiakala yankunzu yovo yayuma. 4 E lumbu yawonso ya Kimvambuki kiandi kafwete dia konso lekwa ko kivangilu muna nsing’a vinyu, tuka muna uva yankunzu yamuna titi yandi. 5 “‘E lumbu yawonso ya nsilu a Kimvambuki kiandi, kuna ntu andi ke kufwete viokela mbele a vuayi1 ko. d Kafwete kwamanana wavauka, muna yambula vo e nsuki za ntu andi zakula yavana ilunga e lumbu yandi ya kukiyekola kwa Yave. 6 Kafwete finama1 muntu2 afwa ko muna lumbu yawonso kekwamanana wavambuka kuna kwa Yave. 7 Kana nkutu vo se diandi yovo ngudi andi yovo mpa-

6

6:5 1 I sia vo, mbele yatoma twa ya zengela nzevo ye nsuki. 6:6 1 Yovo “finama va konso fulu kina.” 6:6, 11 2 Yovo “moyo.” Tala Nsas’a Mvovo.

NTALU 5:28–6:15 KAPU 5 a Nta 5:14, 15 

KAPU 6 b Afu 13:5

c Lev 10:9 Am 2:11, 12 Luk 1:15

d Afu 13:5 Afu 16:17 1Sa 1:11

 Ndambu ya 2 a Lev 21:1, 11

b Nta 19:14

c Nta 6:13, 18

d Lev 5:8, 10

e Nta 30:2 Kim 5:4

f Lev 1:10

g Lev 4:32

h Lev 3:1

ngi andi yovo nsang’andi ofwidi, kafwete kuyifunzula ko, a kadi e nsuki za ntu andi i sinsu kia Kimvambuki kiandi. 8 “‘Oyandi wavauka kuna kwa Yave muna lumbu yawonso ya Kimvambuki kiandi. 9 Kansi, avo muntu ofwididi vana ndambu andi b kuna kinsalukisa yo funzula e nsuki zisunzulanga o vambuka kwandi kuna kwa Nzambi,1 kafwete vala o ntu andi c muna lumbu kia luveleleso lwandi. Kafwete zo vala muna lumbu kiansambwadi. 10 Muna lumbu kianana, kafwete twasa mbwela zole yovo nsweswe miole mia mayembe kwa nganga vana mwelo a saba kia wananina. 11 O nganga otambika imosi se lukau lwa sumu, e yankaka se lukau lwa ngioka yo lomba luyambulwilu lwa sumu dia muntu, d kadi osumukini wau kafinamene muntu2 afwa. O mvambuki kafwete vaula o ntu andi muna lumbu kiokio. 12 Kafwete kuyivambula diaka kwa Yave muna vutukila e lumbu yandi ya Kimvambuki, otwasa mwan’a meme dia koko wa mvu mosi se lukau lwa kuzuka. Kansi, e lumbu ina yavita ke itangwa ko wau vo wafunzwidi e Kimvambuki kiandi. 13 “‘Owau i nsiku mu kuma kia Mvambuki: Vava kelungisa lumbu nana ya Kimvambuki e kiandi, otwaswa vana mwelo a saba kia wananina. 14 Ivavana kesunzulwila lukau lwandi kwa Yave: mwan’a meme dia koko dialunga dia mvu mosi se lukau lwa ngioka, f mwan’a meme ankento walunga wa mvu mosi se lukau lwa sumu, g meme diakoko dialunga se kimenga kia ungudi, h 15 mbangu a mbolo zina nga nlunga zakondwa mfuna, zavangilwa mu mfumfu yambote yasangwa o mazi; mbolo zababama zakondwa mfuna, zasangwa 6:9 1 Yovo “funzula o ntu a Kimvambuki kiandi.”

NTALU 6:16–7:9 o mazi yo tukau twau twa mbwaza a ye twa ndua. b 16 O nganga osunzula e lekwa yayi vana ntadisi a Yave yo tambika lukau lwa sumu yo lukau lwa ngioka. 17 Otambika e meme dia koko se kimenga kia ungudi kwa Yave kumosi ye mbangu a mbolo zakondwa mfuna, o nganga osunzula mpe lukau lwa mbwaza c yo lukau lwa ndua lwa meme diakoko. 18 “‘I bosi, o Mvambuki kafwete vala e nsuki za ntu andi1d vana mwelo a saba kia wananina, obonga e nsuki za ntu andi zina zikolele muna kolo kia Kimvambuki kiandi yo sia zo vana tiya tuna kuna nsi a kimenga kia ungudi. 19 O nganga kafwete bonga e vembo diafukuswa e dia meme dia koko, obonga muna mbangu mbolo imosi ina nga nlunga yakondwa mfuna ye mbolo imosi yababama yakondwa mfuna, osia zo vana moko ma Mvambuki vava kemana vala e sinsu kia Kimvambuki kiandi. 20 O nganga ozunganisa yo kuna ntwala y’oku nima nga lukau lwa zunganisa vana ntadisi a Yave. f Ekiaki lekwa kiavauka kia nganga, kumosi ye tulu kia lukau lwa zunganisa yo kulu kwa lukau. g I bosi, o Mvambuki olenda kwandi nua e vinyu. 21 “‘Owau i nsiku mu kuma kia Mvambuki h ona osidi nsilu: Avo olenda vana lukau kwa Yave luviokele luna lulombwanga muna Kimvambuki kiandi yo sia nsilu muna diambu diadi, kafwete lungisa o nsilu andi mu kuma kia nsiku a Kimvambuki kiandi.’” 22 I bosi, Yave ovovese Mose vo: 23 “Zayisa Arone yo wan’andi vo: ‘I wau wuwu nusambulwila i o nkangu a Isaele. Nubavovesa vo: 24 “Yambula Yave kanusambula j yo kunulunga-lunga. 25 Yambula e ndose a Yave ya6:18 1 Yovo “ntu a kimvambuki kiandi.”

228 KAPU 6 a Lev 2:1 Lev 6:14

b Nta 15:8, 10 c Lev 2:9 d Nta 6:5 e Lev 8:31 f Luv 29:23, 24 g Lev 7:34 h Afu 13:5 i Lev 9:22 Nsi 10:8

j Ru 2:4 Nk 134:3

 Ndambu ya 2 a Nk 31:16 Nk 67:1

b Nk 29:11 Luk 2:14

c Nsi 28:10 Yes 43:7, 10

d Nk 5:12 Nk 67:7

 KAPU 7 e Luv 40:17 f Luv 30:26 g Lev 8:10 h Luv 40:10 i Luv 18:21 Nta 1:4, 16

j Nta 3:25, 26 Nta 4:24-26

k Nta 3:36, 37 Nta 4:31-33

l Nta 3:30, 31 Nta 4:15

m 2Sa 6:13 1Tu 15:15

kezima kwa yeno a yo kunusonga e dienga. 26 Yambula Yave kanutadila kuna ngemba1 yo kunuvana luvuvamu.’” b 27 Oyau bafwete yika e nkumbu ame muna nkangu a Isaele, c kimana yabasambula.” d Muna lumbu kina o Mose kamana telamesa e saba, e okusidi kio mazi f yo vaula kio, kumosi ye salanganu yandi yawonso ye ziku ye sadilwa yandi yawonso. g Vava kakusidi yo vaula e lekwa yayi, h 2 e mfumu za Isaele, i e ntu mia nzo za mase mau, bavene lukau. Mfumu zazi za makanda ana bavita o ntu muna salu kia soneka e nkumbu 3 batwese lukau lwau vana ntadisi a Yave: makalu sambanu mafukilwa ye ngombe 12, kalu dimosi muna mfumu zole, ngombe mosi1 muna konso mfumu; basunzwidi yo vana ntwal’a saba. 4 Yave ovovese Mose vo: 5 “Tambula e lekwa yayi kwa yau, kadi isadilwa muna salu kia saba kia wananina, ofwete yo vana kwa Anelevi, kwa konso muntu mun’owu wa ina kevua o mfunu muna salu yandi.” 6 Muna kuma kiaki, Mose otambwidi makalu ye ngombe, ovene zo kwa Anelevi. 7 Ovene ´ makalu mole ye ngombe ya kwa wan’a Ngeresone, mun’owu wa ina bavuanga o mfunu muna salu yau; j 8 i bosi, ovene makalu ´ maya ye ngombe nana kwa wan’a Merare, mun’owu wa ina bavuanga o mfunu muna salu yau, o Itama wa mwan’a Arone wa nganga k yandi wakala ntu. 9 Kansi, kavene kana lekwa kimosi ko kwa wan’a Koate, kadi lekwa yavauka banatanga ina yasadilwanga vana fulu kiavauka, l vana mavembo mau m i banatinanga yo.

7

6:26 1 Mvovo wa sina: “kazangula e ndose andi oku nuina.” 7:3 1 Yovo “ngombe walembi zengwa e nkandi.”

229 10 Amfumu batwese tukau twau vava kiasunzulwa e ziku, a muna lumbu kina diakuswa o mazi. Vava amfumu basunzwidi tukau twau vana ntwal’a ziku, 11 Yave ovovese Mose vo: “Konso lumbu, mosi muna amfumu otwasa lukau lwandi mu kuma kia nsunzul’a ziku.” 12 Muna lumbu kiantete, Nakesone b wa mwan’a Aminadabi wa kanda dia Yuda, osunzwidi lukau lwandi. 13 O lukau lwandi, longa dimosi dia palata diakala ye zitu dia 130 ma sekele1 ye pidi kimosi kia palata kiakala ye zitu dia 70 lwa sekele, mun’owu wa sekele ya fulu kiavauka,2c e longa ye pidi yazala ye mfumfu yambote yasangwa o mazi se lukau lwa mbwaza; d 14 mbungwa1 imosi ya wolo yakala ye zitu dia sekele 10, yazala ye ndumbu; 15 mwan’a ngombe mosi a koko, meme dimosi dia koko ye mwan’a meme mosi wakoko wa mvu mosi se lukau lwa ngioka; e 16 mwan’a nkombo mosi mu kuma kia lukau lwa sumu; f 17 ngombe zole, mameme tanu ma makoko, nkombo tanu za makoko yo wana tanu a mameme a makoko, konso mwan’a meme wakala ye mvu mosi se kimenga kia ungudi. g Olwalu i lukau lwa Nakesone wa mwan’a Aminadabi. h 18 Muna lumbu kiazole, Netanele i wa mwan’a Suare wa mfumu a kanda dia Yisakare, osunzwidi lukau lwandi. 19 O lukau lwandi, longa dimosi dia palata diakala ye zitu dia 130 ma sekele ye pidi kimosi kia palata kiakala ye zitu dia 70 lwa sekele, mun’owu wa sekele ya fulu kiavauka, j e longa ye pidi yazala ye mfumfu yambote yasangwa o mazi se lukau lwa mbwaza; k 20 mbungwa imosi ya wolo 7:13 1 E sekele mosi, grama 11,4. Tala Nku. B14. 2 Yovo “mun’owu wa sekele yavauka.” 7:14 1 Yovo “fipidi.”

NTALU 7:10-32 KAPU 7 a 1Nti 8:63 2Tu 7:5

b Nta 1:4, 7 Nta 2:3 Ru 4:20 Mat 1:4

c Lev 27:25 d Lev 2:1 e Lev 1:3 f Lev 4:22, 23 g Lev 3:1 h Luv 6:23 Luk 3:23, 33

i Nta 1:4, 8 Nta 2:5 Nta 10:15

j Lev 27:25 k Lev 2:1 

Ndambu ya 2 a Lev 1:3 b Lev 4:22, 23 c Lev 3:1 d Nta 2:7 Nta 10:16

e Lev 27:25 f Lev 2:1 g Lev 1:3 h Lev 4:22, 23 i Lev 3:1 j Nta 1:4, 9 k Nta 2:10 Nta 10:18

l Lev 27:25 m Lev 2:1

yakala ye zitu dia sekele 10, yazala ye ndumbu; 21 mwan’a ngombe mosi, meme dimosi dia koko ye mwan’a meme mosi wakoko wa mvu mosi se lukau lwa ngioka; a 22 mwan’a nkombo mosi se lukau lwa sumu; b 23 ngombe zole, mameme tanu ma makoko, nkombo tanu za makoko yo wana tanu a mameme a makoko, konso mwan’a meme wakala ye mvu mosi se kimenga kia ungudi. c Olwalu i lukau lwa Netanele wa mwan’a Suare. 24 Muna lumbu kiatatu, o Eliabe d wa mwan’a Kelone, wa mfumu a wan’a Zebulune, 25 osunzwidi lukau lwandi, longa dimosi dia palata diakala ye zitu dia 130 ma sekele ye pidi kimosi kia palata kiakala ye zitu dia 70 lwa sekele, mun’owu wa sekele ya fulu kiavauka, e e longa ye pidi yazala ye mfumfu yambote yasangwa o mazi se lukau lwa mbwaza; f 26 mbungwa imosi ya wolo yakala ye zitu dia sekele 10, yazala ye ndumbu; 27 mwan’a ngombe mosi, meme dimosi dia koko ye mwan’a meme mosi wakoko wa mvu mosi se lukau lwa ngioka; g 28 mwan’a nkombo mosi se lukau lwa sumu; h 29 ngombe zole, mameme tanu ma makoko, nkombo tanu za makoko yo wana tanu a mameme a makoko, konso mwan’a meme wakala ye mvu mosi, se kimenga kia ungudi. i Olwalu i lukau lwa Eliabe j wa mwan’a Kelone. 30 Muna lumbu kiaya, o Elisu k wa mwan’a Sedeu, wa mfumu a wan’a Rubeni, 31 osunzwidi lukau lwandi, longa dimosi dia palata diakala ye zitu dia 130 ma sekele ye pidi kimosi kia palata kiakala ye zitu dia 70 lwa sekele, mun’owu wa sekele ya fulu kiavauka, l e longa ye pidi yazala ye mfumfu yambote yasangwa o mazi se lukau lwa mbwaza; m 32 mbungwa imosi ya wolo yakala ye zitu dia sekele 10, yazala

NTALU 7:33-56 ye ndumbu; 33 mwan’a ngombe mosi, meme dimosi dia koko ye mwan’a meme mosi wakoko wa mvu mosi se lukau lwa ngioka; a 34 mwan’a nkombo mosi se lukau lwa sumu; b 35 ngombe zole, mameme tanu ma makoko, nkombo tanu za makoko yo wana tanu a mameme a makoko, konso mwan’a meme wakala ye mvu mosi se kimenga kia ungudi. c Olwalu i lukau lwa Elisu d wa mwan’a Sedeu. 36 Muna lumbu kiatanu, o Selumiele e wa mwan’a Surisadai, wa mfumu a wan’a Simeone, 37 osunzwidi lukau lwandi, longa dimosi dia palata diakala ye zitu dia 130 ma sekele ye pidi kimosi kia palata kiakala ye zitu dia 70 lwa sekele, mun’owu wa sekele ya fulu kiavauka, f e longa ye pidi yazala ye mfumfu yambote yasangwa o mazi, se lukau lwa mbwaza; g 38 mbungwa imosi ya wolo yakala ye zitu dia sekele 10, yazala ye ndumbu; 39 mwan’a ngombe mosi, meme dimosi dia koko ye mwan’a meme mosi wakoko wa mvu mosi se lukau lwa ngioka; h 40 mwan’a nkombo mosi se lukau lwa sumu; i 41 ngombe zole, mameme tanu ma makoko, nkombo tanu za makoko yo wana tanu a mameme a makoko, konso mwan’a meme wakala ye mvu mosi, se kimenga kia ungudi. j Olwalu i lukau lwa Selumiele k wa mwan’a Surisadai. 42 Muna lumbu kiasambanu, o Eleyasafe l wa mwan’a Dewele, wa mfumu a wan’a Ngadi, 43 osunzwidi lukau lwandi, longa dimosi dia palata diakala ye zitu dia 130 ma sekele ye pidi kimosi kia palata kiakala ye zitu dia 70 lwa sekele, mun’owu wa sekele ya fulu kiavauka, m e longa ye pidi yazala ye mfumfu yambote yasangwa o mazi, se lukau lwa mbwaza; n 44 mbungwa imosi ya wolo yakala ye zitu dia sekele 10, yazala ye ndu-

230 KAPU 7 a Lev 1:3 b Lev 4:22, 23 c Lev 3:1 d Nta 1:4, 5 e Nta 2:12 f Lev 27:25 g Lev 2:1 h Lev 1:3 i Lev 4:22, 23 j Lev 3:1 k Nta 1:4, 6 l Nta 2:14 Nta 10:20

m Lev 27:25 n Lev 2:1 

Ndambu ya 2 a Lev 1:3 b Lev 4:22, 23 c Lev 3:1 d Nta 1:4, 14 e Nta 2:18 Nta 10:22

f Lev 27:25 g Lev 2:1 h Lev 1:3 i Lev 4:22, 23 j Lev 3:1 k Nta 1:4, 10 l Nta 2:20 Nta 10:23

m Lev 27:25 n Lev 2:1

mbu; 45 mwan’a ngombe mosi, meme dimosi dia koko ye mwan’a meme mosi wakoko wa mvu mosi se lukau lwa ngioka; a 46 mwan’a nkombo mosi se lukau lwa sumu; b 47 ngombe zole, mameme tanu ma makoko, nkombo tanu za makoko yo wana tanu a mameme a makoko, konso mwan’a meme wakala ye mvu mosi, se kimenga kia ungudi. c Olwalu i lukau lwa Eleyasafe d wa mwan’a Dewele. 48 Muna lumbu kiansambwadi, o Elisama e wa mwan’a Amiudi, wa mfumu a wan’a Eferaime, 49 osunzwidi lukau lwandi, longa dimosi dia palata diakala ye zitu dia 130 ma sekele ye pidi kimosi kia palata kiakala ye zitu dia 70 lwa sekele, mun’owu wa sekele ya fulu kiavauka, f e longa ye pidi yazala ye mfumfu yambote yasangwa o mazi, se lukau lwa mbwaza; g 50 mbungwa imosi ya wolo yakala ye zitu dia sekele 10, yazala ye ndumbu; 51 mwan’a ngombe mosi, meme dimosi dia koko ye mwan’a meme mosi wakoko wa mvu mosi se lukau lwa ngioka; h 52 mwan’a nkombo mosi se lukau lwa sumu; i 53 ngombe zole, mameme tanu ma makoko, nkombo tanu za makoko yo wana tanu a mameme a makoko, konso mwan’a meme wakala ye mvu mosi, se kimenga kia ungudi. j Olwalu i lukau lwa Elisama k wa mwan’a Amiudi. 54 Muna lumbu kianana, o Ngamaliele l wa mwan’a Pedasu, wa mfumu a wan’a Manase, 55 osunzwidi lukau lwandi, longa dimosi dia palata diakala ye zitu dia 130 ma sekele ye pidi kimosi kia palata kiakala ye zitu dia 70 lwa sekele, mun’owu wa sekele ya fulu kiavauka, m e longa ye pidi yazala ye mfumfu yambote yasangwa o mazi, se lukau lwa mbwaza; n 56 mbungwa imosi ya wolo yakala ye zitu dia sekele 10, yazala ye ndu-

231 mbu; 57 mwan’a ngombe mosi, meme dimosi dia koko ye mwan’a meme mosi wakoko wa mvu mosi se lukau lwa ngioka; a 58 mwan’a nkombo mosi se lukau lwa sumu; b 59 ngombe zole, mameme tanu ma makoko, nkombo tanu za makoko yo wana tanu a mameme a makoko, konso mwan’a meme wakala ye mvu mosi, se kimenga kia ungudi. c Olwalu i lukau lwa Ngamaliele d wa mwan’a Pedasu. 60 Muna lumbu kiavua, o Abidani e wa mwan’a Ngidoni, wa mfumu f a wan’a Benyamini, 61 osunzwidi lukau lwandi, longa dimosi dia palata diakala ye zitu dia 130 ma sekele ye pidi kimosi kia palata kiakala ye zitu dia 70 lwa sekele, mun’owu wa sekele ya fulu kiavauka, g e longa ye pidi yazala ye mfumfu yambote yasangwa o mazi, se lukau lwa mbwaza; h 62 mbungwa imosi ya wolo yakala ye zitu dia sekele 10, yazala ye ndumbu; 63 mwan’a ngombe mosi, meme dimosi dia koko ye mwan’a meme mosi wa koko wa mvu mosi se lukau lwa ngioka; i 64 mwan’a nkombo mosi se lukau lwa sumu; j 65 ngombe zole, mameme tanu ma makoko, nkombo tanu za makoko yo wana tanu a mameme a makoko, konso mwan’a meme wakala ye mvu mosi, se kimenga kia ungudi. k Olwalu i lukau lwa Abidani l wa mwan’a Ngidoni. 66 Muna lumbu kiakumi, o Akieze m wa mwan’a Amisadai, wa mfumu a wan’a Dani, 67 osunzwidi lukau lwandi, longa dimosi dia palata diakala ye zitu dia 130 ma sekele ye pidi kimosi kia palata kiakala ye zitu dia 70 lwa sekele, mun’owu wa sekele ya fulu kiavauka, n e longa ye pidi yazala ye mfumfu yambote yasangwa o mazi, se lukau lwa mbwaza; o 68 mbungwa imosi ya wolo yakala ye zitu dia sekele 10, yazala ye ndumbu; 69 mwan’a ngo-

NTALU 7:57-81 KAPU 7 a Lev 1:3 b Lev 4:22, 23 c Lev 3:1 d Nta 1:4, 10 e Nta 2:22 Nta 10:24

f Nta 1:16 g Lev 27:25 h Lev 2:1 i Lev 1:3 j Lev 4:22, 23 k Lev 3:1 l Nta 1:4, 11 m Nta 2:25 Nta 10:25

n Lev 27:25 o Lev 2:1 

Ndambu ya 2 a Lev 1:3 b Lev 4:22, 23 c Lev 3:1 d Nta 1:4, 12 e Nta 2:27 Nta 10:26

f Lev 27:25 g Lev 2:1 h Lev 1:3 i Lev 4:22, 23 j Lev 3:1 k Nta 1:4, 13 l Nta 2:29 Nta 10:27

m Lev 27:25 n Lev 2:1

mbe mosi, meme dimosi dia koko ye mwan’a meme mosi wa koko wa mvu mosi se lukau lwa ngioka; a 70 mwan’a nkombo mosi se lukau lwa sumu; b 71 ngombe zole, mameme tanu ma makoko, nkombo tanu za makoko yo wana tanu a mameme a makoko, konso mwan’a meme wakala ye mvu mosi, se kimenga kia ungudi. c Olwalu i lukau lwa Akieze d wa mwan’a Amisadai. 72 Muna lumbu kia 11, o Pangiele e wa mwan’a Okerane, wa mfumu a wan’a Asere, 73 osunzwidi lukau lwandi, longa dimosi dia palata diakala ye zitu dia 130 ma sekele ye pidi kimosi kia palata kiakala ye zitu dia 70 lwa sekele, mun’owu wa sekele ya fulu kiavauka, f e longa ye pidi yazala ye mfumfu yambote yasangwa o mazi, se lukau lwa mbwaza; g 74 mbungwa imosi ya wolo yakala ye zitu dia sekele 10, yazala ye ndumbu; 75 mwan’a ngombe mosi, meme dimosi dia koko ye mwan’a meme mosi wakoko wa mvu mosi se lukau lwa ngioka; h 76 mwan’a nkombo mosi se lukau lwa sumu; i 77 ngombe zole, mameme tanu ma makoko, nkombo tanu za makoko yo wana tanu a mameme a makoko, konso mwan’a meme wakala ye mvu mosi, se kimenga kia ungudi. j Olwalu i lukau lwa Pangiele k wa mwan’a Okerane. 78 Muna lumbu kia 12, o Akira l wa mwan’a Enane, wa mfumu a wan’a Nafetali, 79 osunzwidi lukau lwandi, longa dimosi dia palata diakala ye zitu dia 130 ma sekele ye pidi kimosi kia palata kiakala ye zitu dia 70 lwa sekele, mun’owu wa sekele ya fulu kiavauka, m e longa ye pidi yazala ye mfumfu yambote yasangwa o mazi, se lukau lwa mbwaza; n 80 mbungwa imosi ya wolo yakala ye zitu dia sekele 10, yazala ye ndumbu; 81 mwan’a ngombe mosi, meme dimosi dia koko ye mwan’a meme mosi wa koko

NTALU 7:82–8:12 wa mvu mosi se lukau lwa ngioka; a 82 mwan’a nkombo mosi se lukau lwa sumu; b 83 ngombe zole, mameme tanu ma makoko, nkombo tanu za makoko yo wana tanu a mameme a makoko, konso mwan’a meme wakala ye mvu mosi, se kimenga kia ungudi. c Olwalu i lukau lwa Akira d wa mwan’a Enane. 84 Olwalu i lukau lwa lusunzulu e lwa ziku lwatwasa mfumu za Isaele vava e ziku diakuswa o mazi: malonga 12 ma palata, pidi 12 ya palata, mbungwa 12 za wolo; f 85 konso longa dia palata diakala ye zitu dia 130 ma sekele ye konso pidi kiakala ye zitu dia 70 lwa sekele, e palata yawonso ya lekwa yayi yakala ye zitu dia 2.400 za sekele, mun’owu wa sekele ya fulu kiavauka; g 86 mbungwa 12 za wolo zazala ye ndumbu, konso mbungwa yakala ye zitu dia sekele 10, mun’owu wa sekele ya fulu kiavauka, e wolo wawonso wa mbungwa wakala ye zitu dia 120 ma sekele. 87 E bulu yawonso ya lukau lwa ngioka, ngombe 12, mameme 12 ma makoko, wan’a mameme 12, konso mwan’a meme wakala ye mvu mosi, yo tukau twau twa mbwaza, wana 12 a nkombo se lukau lwa sumu; 88 e bulu yawonso ya yimenga ya ungudi, ngombe 24, mameme 60 ma makoko, nkombo 60 za makoko, wan’a mameme 60 a makoko, konso mwan’a meme wakala ye mvu mosi. Olwalu i lukau lwa lusunzulu h lwa ziku vava diakuswa o mazi. i 89 Konso ntangwa o Mose kakotanga muna saba kia wananina mu mokena yo Nzambi,1j wawanga e ndinga yavovananga yandi tuka vana fukwa k kia nkel’a Kimbangi, vana kati kwa akelubi wole; l o Nzambi wamokenanga yandi. 7:89 1 Mvovo wa sina: “yandi.”

KAPU 7 a Lev 1:3 b Lev 4:22, 23 c Lev 3:1 d Nta 1:4, 15 e Nta 7:10 Eze 2:68

f Nta 7:13-17 g Lev 27:25 h Nta 7:10 i Nta 7:1 j Luv 33:9 Nta 11:17 Nta 12:8

k Luv 25:22 Luv 37:6

l Luv 25:18 1Sa 4:4 Nk 80:1

 Ndambu ya 2  KAPU 8 a Luv 25:37 Luv 40:24, 25 Lev 24:2

b Ayi 9:2 c Luv 37:17 d Luv 25:9, 40 1Tu 28:12, 19

e Luv 29:4 Yes 52:11

f Luv 30:18, 19 Lev 16:28 Nta 19:7

g Lev 1:3 h Lev 2:1 i Lev 4:3 j Lev 8:2, 3 k Nta 3:9, 41 l Lev 7:30 Nta 8:21

m Nta 1:50 Nta 3:6 2Tu 31:2

n Luv 29:10

8

232

Yave ovovese Mose vo: 2 “Vovesa Arone vo: ‘Vava okwika e minda, e minda miau nsambwadi mifwete minika kuna ntwal’a zangikilwa kia minda.’” a 3 I bosi, Arone ovangidi wo: Okwikidi e minda b mu minika kuna ntwal’a zangikilwa kia minda, wauna o Yave kakanikina Mose. 4 I wau wuwu kiavangilwa e zangikilwa kia minda: Mu wolo watutilwa mu malutelo; tuka muna vimbu diandi yamuna mvuma zandi, kia wolo watutilwa mu malutelo. c E zangikilwa kia minda kiavangilwa mun’owu wa mona meso d kina Yave kasonga kwa Mose. 5 Yave ovovese diaka Mose vo: 6 “Bonga Anelevi vana vena Aneyisaele, ubavelelesa. e 7 I wau wuwu okubavelelesela: Ubazaza maza ma luveleleso,1 bafwete vala e nsuki ye mika miawonso mia nitu muna mbele a vuayi,2 sukula e mvuatu miau yo kuyivelelesa. f 8 I bosi, bebonga mwan’a ngombe g yo lukau lwandi lwa mbwaza h lwa mfumfu yambote yasangwa o mazi, ongeye obonga mwan’a ngombe ankaka se lukau lwa sumu. i 9 Ongeye osunzula Anelevi vana ntwal’a saba kia wananina yo kutakesa o nkangu awonso a Isaele. j 10 Vava osunzula Anelevi vana ndose a Yave, Aneyisaele betenseka moko mau kwa Anelevi. k 11 Arone kafwete tambika1 Anelevi vana ndose a Yave se lukau lwa zunganisa l lutukidi kwa Aneyisaele, Anelevi besala e salu kia Yave. m 12 “Anelevi betenseka moko vana ntu mia ngombe. n I bosi, e ngombe imosi itambikwa se lukau lwa sumu, e yankaka se lukau lwa ngioka kwa Yave, muna 8:7 1 Yovo “mekatulanga e sumu.” 2 I sia vo, mbele yatoma twa ya zengela nzevo ye nsuki. 8:11 1 Mvovo wa sina: “zunganisa,” i sia vo, ozunganisa kuna ntwala y’oku nima.

233 lomba luyambulwilu lwa masumu a ma Anelevi. 13 Ongeye otelamesa Anelevi vana ndose a Arone yo wan’andi yo kubatambika1 se lukau lwa zunganisa kwa Yave. 14 Ofwete vambula Anelevi vana vena Aneyisaele, Anelevi bekituka se i bame. b 15 I bosi, Anelevi bekota mu sadila muna saba kia wananina. I wau wuwu okubavelelesela yo kubatambikila1 se lukau lwa zunganisa. 16 Kadi oyau i baveno kwa mono se lukau vana vena Aneyisaele. Ikubabonga bakala se bame vana fulu kia wan’antete1 awonso a Aneyisaele. c 17 Kadi konso mwan’antete vana vena Aneyisaele i wame, kiakala mwan’a muntu yovo mwan’a bulu. d Yabavaula bakala bame muna lumbu kina yavonda wan’antete awonso muna nsi ya Engipito. e 18 Ibonga Anelevi vana fulu kia wan’antete awonso vana vena Aneyisaele. 19 Ivana Anelevi kwa Arone yo wan’andi se lukau lutukidi vana vena Aneyisaele, basadila muna saba kia wananina f muna wete dia Aneyisaele yo lomba luyambulwilu lwa masumu ma Aneyisaele, kimana valembi bwa vuku vana vena Aneyisaele g avo nkangu a Isaele ufinamen’e fulu kiavauka.” 20 O Mose yo Arone yo nkangu awonso a Isaele bavangidi e diambu diadi kwa Anelevi. Mun’owu wawonso kakanikina o Yave kwa Mose mu kuma kia Anelevi, i wau Aneyisaele bavangidi kwa yau. 21 Ozevo, Anelevi bayivelelese yo sukula e mvuatu miau, h Arone ubatambikidi1 se lukau lwa zunganisa 8:13 1 Mvovo wa sina: “kubazunganisa,” i sia vo, zunganisa kuna ntwala y’oku nima. 8:15 1 Mvovo wa sina: “kubazunganisina,” i sia vo, zunganisa kuna ntwala y’oku nima. 8:16 1 Yovo “konso mwan’antete oziula e vumu.” 8:21 1 Mvovo wa sina: “ubazunganese,” i sia vo, zunganisa kuna ntwala y’oku nima.

NTALU 8:13–9:5

Lev 23:5 Nsi 16:1 1Ko 5:7

vana ntadisi a Yave. a I bosi, Arone olombele luyambulwilu lwa masumu mu kuma kiau muna kubavelelesa. b 22 I bosi, Anelevi bakotele mu sala e salu kiau muna saba kia wananina, vana ndose a Arone yo wan’andi. Wauna o Yave kakanikina kwa Mose mu kuma kia Anelevi, i wau bavangidi kwa yau. 23 Yave ovovese Mose vo: 24 “Ediadi i divangama kwa Anelevi: Tuka muna kimbuta kia mvu 25 yovo vioka, o mwan’a yakala kafwete kota muna buka kia awana besadilanga muna saba kia wananina. 25 Kansi, avo oviokele kimbuta kia mvu 50, okuyikatula muna buka kia salu, kesala diaka konso salu ko. 26 Olenda kwandi sadila e mpangi zandi ana belunga-lunganga e yiyekwa muna saba kia wananina, kansi kalendi mo sadila konso salu ko. I wau wuwu nufwete vanga mu kuma kia Anelevi ye iyekwa yau.” c Muna ngonde yantete d ya mvu wanzole tuka bavaikila muna nsi ya Engipito, Yave ovovese Mose muna makanga ma Sinai vo: 2 “O Aneyisaele bafwete kubika e kimenga kia Nduta e muna ntangwa yasikidiswa. f 3 Nufwete kio kubika muna ntangwa yasikidiswa, muna lumbu kia 14 kia ngonde yayi, muna nkokela vitila e tombe kiabukama.1 Nufwete kio kubikila g mun’owu wa nsiku miawonso ye mambu mawonso masikidiswa mu kuma kia Nduta.” 4 Muna kuma kiaki, Mose ovovese Aneyisaele bakubika e kimenga kia Nduta. 5 Aneyisaele bakubikidi e kimenga kia Nduta muna ngonde yantete, muna lumbu kia 14 kia ngonde, muna nkokela vitila e tombe kiabukama,1 muna makanga ma

g Luv 12:8

9:3, 5 1 Mvovo wa sina: “vana kati kwa nkokela zole.”

KAPU 8 a Lev 1:4

b Nta 3:45 Nta 16:9

c Nta 3:12

d Luv 13:2, 12 Lev 27:26

e Luv 12:29 Luv 13:15

f Nta 3:9 Nta 18:6 1Tu 23:32 Yez 44:11

g Nta 1:53 Nta 18:5 1Sa 6:19

h Nta 8:7 

Ndambu ya 2 a Nta 8:11

b Nta 8:12

c Nta 1:53 Nta 3:32 Nta 18:4

 KAPU 9 d Luv 40:2 Nta 1:1

e Luv 12:27

f Luv 12:3, 6

9

NTALU 9:6-23 Sinai. Mun’owu wawonso Yave kakanikina Mose, i wau Aneyisaele bavangidi. 6 Kansi, vakedi wantu bafunzuka wau basimbidi e vimbu dia muntu, a muna kuma kiaki, ke bafwana kubika kimenga kia Nduta ko muna lumbu kiakina. O wantu awaya bayisunzula vana ndose a Mose yo Arone muna lumbu kiakina b 7 yo kumvovesa vo: “Tufunzukidi wau tuviakane vimbu dia muntu. Ekuma tufwete siminua mu tambika lukau kwa Yave muna ntangwa yasikidiswa vana vena Aneyisaele?” c 8 Muna kuma kiaki, Mose ubavovese vo: ´ “Nuvingila vovo, yambula yawa dina Yave kekanikina mu kuma kieno.” d 9 I bosi, Yave ovovese Mose vo: 10 “Zayisa Aneyisaele vo: ‘Kana nkutu vo mosi muna yeno yovo muna mbandu zeno zilanda ofunzukidi wau kasimbidi e ´ vimbu e yovo mu nkangalu a nda kena, kafwete kubika e kimenga kia Nduta kwa Yave. 11 Bafwete kio kubika muna ngonde yanzole, f muna lumbu kia 14, muna nkokela vitila e tombe kiabukama.1 Bafwete kio dila kumosi ye mbolo zakondwa mfuna yo makaya mandudi. g 12 Ke bafwete sisa kana tini kiandi ko yamuna mene, h ke bafwete tolola kana visi kiandi kimosi ko. i Bafwete kio kubikila mun’owu wa nsiku wasikidiswa mu kuma kia Nduta. 13 Kansi, avo muntu wavelela kwandi yovo kele mu nkangalu ko ye kakubikidi kimenga kia Nduta ko kuna lukanu, o muntu ndioyo kafwete vondwa vana vena o nkangu andi, j kadi kasunzwidi lukau kwa Yave ko muna ntangwa yasikidiswa. O muntu ndioyo otumbwa mu kuma kia sumu diandi. 14 “‘Avo vena yo munduti a nzila vovo nuina, kafwete mpe 9:11 1 Mvovo wa sina: “vana kati kwa nkokela zole.”

234 KAPU 9 a Nta 5:2 Nta 19:14, 16

b Luv 18:15 Nta 15:33 Nta 27:1, 2

c Lev 7:21 Nsi 16:2

d Luv 25:22 Lev 16:2 Nk 99:6

e Nta 5:2 f 2Tu 30:2, 15 g Luv 12:8 h Luv 12:10 i Luv 12:46 Nk 34:20 Yoa 19:36

j Luv 12:15 

Ndambu ya 2 a Luv 12:19, 48 b Luv 12:8 c Lev 24:22 Nsi 31:12

d Luv 40:2, 17 e Luv 40:34, 38 f Luv 13:22 Nek 9:19

g Nta 10:11, 34 h Luv 40:36, 37 i Luv 17:1 Nta 10:11-13

j Luv 40:37 k Luv 40:36 Nk 78:14

kubika e kimenga kia Nduta kwa Yave. a Kafwete wo vangila mun’owu wa nsiku a Nduta ye mun’owu wa mambu masikidiswa mu kuma kia Nduta. b Nsiku wau umosi ufwete sadilwa kwa yeno, kiakala kwa munduti a nzila yovo kwa Nyisaele a kingutukila.’” c 15 Muna lumbu kina e saba kiatelameswa, d e tuti difukidi e saba kia Kimbangi. Kansi muna fuku, e lekwa kiakala nga tiya kikwamanene vana ntandu a saba yamuna mene. e 16 Edi diavangamanga: E tuti diafukanga e saba muna mwini, e lekwa kiakala nga tiya kiafukanga e saba muna fuku. f 17 Konso ntangwa e tuti diakatukanga vana saba, Aneyisaele balondokanga vana vau, g konso fulu kianingamanga e tuti, i vana Aneyisaele basikidisanga e ndo. h 18 Muna lutumu lwa Yave i balondokelanga o Aneyisaele, muna lutumu lwa Yave i basikidisilanga e ndo. i Ekolo kina e tuti diazingilanga vana ntandu a saba, i kolo mpe bakalanga muna ndo. 19 Vava e tuti dianingamanga vana ntandu a saba mu lumbu yayingi, Aneyisaele balemvokelanga Yave, ke balondokanga ko. j 20 Ezak’e ntangwa e tuti diazingilanga lumbu yakete vana ntandu a saba. Muna lutumu lwa Yave i bakwamanenanga muna ndo, muna lutumu lwa Yave i balondokelanga. 21 Ezak’e ntangwa e tuti dianingamanga kaka tuka muna fuku yamuna mene, vava e tuti diazangukanga muna mene, oyau mpe balondokanga. Kiakala mu mwini yovo mu fuku, avo e tuti dilondokele, oyau mpe balondokanga. k 22 Kiakala lumbu yole, ngonde mosi yovo kolo kiayingi e tuti dianingamanga vana ntandu a saba, Aneyisaele bakwamanananga muna ndo, ke balondokanga ko. Kansi vava e tuti dialondokanga, oyau mpe balondokanga. 23 Muna lutumu lwa Yave i basi-

235 kidisilanga e ndo, muna lutumu lwa Yave i balondokelanga. Balemvokelanga Yave, mun’owu wa nkanikinu kavana o Yave muna Mose. I bosi, Yave ovovese Mose vo: 2 “Uyivangila mpungi zole; a vangila zo mu palata yatutilwa mu malutelo yo sadila zo mu bokela o nkangu yo vanga e sinsu kimana e ndo zalondoka. 3 Avo mpungi zau zole zisikilu, nkangu awonso ulungalakana oku wina kuna mwelo a saba kia wananina. b 4 Kansi, avo mpungi mosi kaka isikilu, amfumu kaka, i sia vo, ntu mia mafunda ma Isaele kaka belungalakana oku wina. c 5 “Avo nusikidi e mpungi mu´ na zu dia zakama, e ndo z’awana bena kuna este d zilondoka. 6 Avo nusikidi e mpungi muna ´ zu dia zakama mu nkumbu azole, e ndo z’awana bena kuna sude e zilondoka. I wau wuwu besikila e mpungi konso ntangwa kilondoka ndo imosi. 7 “Muna bokela o nkangu walungana, nufwete sika e mpu´ ngi zau zole, f kansi ke mu zu dia zakama ko. 8 O wan’a Arone, anganga, i besika e mpungi, g o sadila e mpungi dikala se nkanikinu a mvu ke mvu muna mbandu zeno zawonso. 9 “Avo se nunuana e vita muna nsi eno yo mbeni ona okunu´ bangikanga, nufwete vaikisa zu dia vita muna mpungi, h o Yave wa Nzambi eno okunusungamena yo kunuvuluza vana moko ma mbeni zeno. 10 “Vana ntandu, muna nsungi zeno za nkembo i—muna nkinzi mieno j ye muna lubantiku lwa ngonde zeno—nufwete sika e mpungi vana vena tukau tweno twangioka k ye yimenga yeno ya ungudi; l tukau twatu tukala se luyindulu mu kuma kieno vana ntadisi a Nzambi eno. Mono i Yave wa Nzambi eno.” m

NTALU 10:1-22 KAPU 10 a Lev 23:24 b Nta 1:18 Nsi 29:10, 11

c Luv 18:21

10

Nta 1:16 Nta 7:2 Nsi 1:15 Nsi 5:23

d Nta 2:3 e Nta 2:10 f Nta 10:3 g Nta 31:6 1Tu 15:24 1Tu 16:6 2Tu 29:26 Nek 12:35, 41

h 2Tu 13:12 i 1Tu 15:28 2Tu 5:12 2Tu 7:6 Eze 3:10

j Lev 23:24 Nta 29:1

k Nta 28:11 l Lev 3:1 m Luv 6:7 Lev 11:45

 Ndambu ya 2 a Nta 1:1 b Nta 9:17 Nk 78:14

c Luv 40:36 Nta 2:9, 16, 17, 24, 31

d Nta 12:16 Nta 13:26 Nsi 1:1, 2

e Nta 2:34 Nta 9:23

f Nta 1:4, 7 Nta 2:3

g Nta 1:4, 8 Nta 2:5

h i j k

Nta 2:7 Nta 1:51 Nta 3:25, 26 Nta 3:36, 37

l Nta 1:4, 5 Nta 2:10

m Nta 1:5, 6 Nta 2:12

n Nta 1:4, 14 Nta 2:14

o Nta 3:30, 31 Nta 4:15 Nta 7:9

p Nta 1:4, 10 Nta 2:18, 24

11 Muna mvu wanzole, muna ngonde yanzole, muna lumbu kia 20 kia ngonde, a e tuti dikatukidi vana ntandu a saba b kia Kimbangi. 12 Muna kuma kiaki, Aneyisaele bayantikidi londoka tuka muna makanga ma Sinai mun’owu wa nkubika yasikidiswa ya ngialuka zau, c e tuti diningamene muna makanga ma Parani. d 13 Owau i nkumbu antete wayaluka o nkangu mun’owu wa nkanikinu a Yave muna Mose. e 14 Muna diadi, e buka kia makanda tatu kia ndo ya wan’a Yuda, i kiau kiantete kialondoka mun’owu wa buka yau,1 o Nakesone f wa mwan’a Aminadabi yandi wavitanga o ntu muna buka kiaki. 15 O Netanele g wa mwan’a Suare, yandi wavitanga o ntu muna buka kia kanda dia wan’a Yisakare. 16 O Eliabe h wa mwan’a Kelone, yandi wavitanga o ntu muna buka kia kanda dia wan’a Zebulune. 17 Vava e saba kiayalulwa, i o wan’a Ngeresone j yo wan’a Merak re ana banatanga e saba, balondokele. 18 I bosi, e buka kia makanda tatu kia ndo ya Rubeni balondokele mun’owu wa buka yau,1 o Elisu l wa mwan’a Sedeu yandi wavitanga o ntu muna buka kiaki. 19 O Selumiele m wa mwan’a Surisadai, yandi wavitanga o ntu muna buku kia kanda dia wan’a Simeone. 20 O Eleyasafe n wa mwan’a Dewele, yandi wavitanga o ntu muna buka kia kanda dia wan’a Ngadi. 21 I bosi, Anekoate ana banatanga e salanganu ya nzo avauka, o balondokele. E saba kiatelameswanga vitila balwaka. 22 I bosi, e buka kia makanda tatu kia ndo ya wan’a Eferaime kilondokele mun’owu wa buka yau,1 o Elisama p wa mwan’a Amiudi yandi wavitanga o ntu 10:14, 18, 22 1 Mvovo wa sina: “mun’owu wa vu yau.”

NTALU 10:23–11:8 muna buka kiaki. 23 O Ngamaliele a wa mwan’a Pedasu, yandi wavitanga o ntu muna buka kia kanda dia wan’a Manase. 24 O Abidani b wa mwan’a Ngidoni, yandi wavitanga o ntu muna buka kia kanda dia wan’a Benyamini. 25 I bosi, e buka kia makanda tatu kia ndo ya wan’a Dani kilondokele mun’owu wa buka yau,1 yau bakala kuna nima se akengedi a ndo zawonso, o Akieze c wa mwan’a Amisadai yandi wavitanga o ntu muna buka kiaki. 26 O Pangiele d wa mwan’a Okerane, yandi wavitanga o ntu muna buka kia kanda dia wan’a Asere. 27 O Akira e wa mwan’a Enane, yandi wavitanga o ntu muna buka kia kanda dia wan’a Nafetali. 28 I wau wuwu balandanenanga Aneyisaele ye buka yau1 vava balondokanga. f 29 I bosi, Mose ovovese Kobabe wa mwan’a Ruele1g wa musi ˆ Midiani, wa ko wandi vo: “Se tukwenda kuna fulu kina Yave kavova vo: ‘Ikunuvana kio.’ h Wenda yeto, i mambu mambote tukuvanga, kadi o Yave mambu mambote kasila o nsilu kwa Isaele.” j 30 Kansi, oyandi ovovese Mose vo: “Kikwenda ko. Vutuka ivutuka kuna nsi ame, kuna kwa yitu yame.” 31 Muna diadi, Mose umvovese vo: “Dodokolo kutusisi ko, kadi ongeye otomene zaya vana tufwete sikidisila e ndo muna makanga, olenda kala se mfidi eto.1 32 Avo wele yeto, k konso wete kekutusonga o Yave, oyeto mpe tukusonga wo.” 33 Muna diadi, bakatukidi kuna mongo a Yave l bayantikidi o nkangalu a lumbu tatu, e nkel’a m kangu dia Yave ikedi kuna ntwal’au muna lumbu tatu ya nkangalu muna kubavavila e fulu balenda vundila. n 34 E tuti dia Yave o dikedi vana ntandu 10:25, 28 1 Mvovo wa sina: “mun’owu wa vu yau.” 10:29 1 I sia vo, Yitero. 10:31 1 Yovo “meso meto.”

236 KAPU 10 a Nta 1:4, 10 Nta 2:20

b Nta 1:4, 11 Nta 2:22

c Nta 1:4, 12 Nta 2:25, 31

d Nta 1:4, 13 Nta 2:27

e Nta 1:4, 15 Nta 2:29

f Nta 2:34 g Luv 2:16, 18 Luv 3:1 Luv 18:1, 5

h Tuk 12:7 Tuk 13:14, 15 Tuk 15:18

i Afu 1:16 Afu 4:11 1Sa 15:6

j Luv 3:8 Luv 6:7

k Afu 1:16 Afu 4:11

l Luv 3:1 Luv 19:3 Luv 24:16 Nsi 5:2

m Luv 25:10, 17 n Nsi 1:32, 33 Yos 3:3, 4

o Luv 13:21 Nek 9:12 Nk 78:14

 Ndambu ya 2 a Nk 132:8 b Nsi 1:10 

KAPU 11 c Luv 32:11 Nsi 9:19 Nk 106:23 Yak 5:16

d Nsi 9:22 e Luv 12:37, 38 Lev 24:10

f 1Ko 10:6, 10 g Nk 78:18, 22 Nk 106:14

h Luv 16:3 i Luv 16:35 Nta 21:5

j Luv 16:14 Nek 9:20 Yoa 6:31

k Luv 16:31

au muna mwini, vava bakatukidi vana basikidisila e ndo. 35 Konso ntangwa e Nkela yalondokanga, Mose wavovanga vo: “Telama, e Yave, a yambula e mbeni zaku zamwangana, yambula awana bekumenganga batina vana ndose aku.” 36 Vava e Nkela yaningamanga, Mose wavovanga vo: “Vutuka, e Yave, kuna kwa mafunda ye mafunda ma Isaele b malembi tangakana.”1 Owau, o nkangu uyantikidi yidima ye makasi vana ndose a Yave. Vava o Yave kawidi wo, makasi mandi mafusukidi, o tiya tutukidi kwa Yave tubalemene yo bomona akaka mun’awana bakedi muna nsuka za ndo. 2 Vava o nkangu uyantikidi kaza kwa Mose, oyandi ododokele Yave, c o tiya tuzimini. 3 Muna kuma kiaki, e fulu kiokio kiyikilu vo Tabera,1 kadi o tiya tutukidi kwa Yave tubalemene. d 4 E nzenza1e zakala vana kati kwau basongele zolela ya loko, f Aneyisaele mpe bayantikidi diaka dila yo vova vo: “Nani okutuvana e mbizi twadia? g 5 Ekwe tima dia mbizi za maza zina twadianga e ngovo muna Engipito ye tobe, nsudia za nzenzo, ndembe, niaza ye ayi! h 6 Kansi owau, tumene1 yovoka. Ke tumonanga diaka lekwa kiankaka ko avo ke ˆ mana yayi kaka ko.” i ˆ 7 E mana j yakala nze nginga zakete-kete zampembe,1k yakala nze dimbu a bedeliume.2 8 O nkangu wamwangananga mu tota yo, banikanga yo muna nikinua

11

10:36 1 Yovo “kuna kwa yazi ya mazunda ma Isaele.” 11:3 1 Ina ye nsasa vo: “Yoka,” i sia vo, tiya tuyandangiane. 11:4 1 Yovo “E ndonga yasangalakana.” Nanga wantu ke bakala Aneyisaele ko uyikanga. 11:6 1 Yovo “mioyo mieto mimene.” 11:7 1 Mvovo wa sina: “nga nginga za koriande.” 2 E bedeliume i dimbu wa nsunga utukanga mu nti miakete mimenanga muna zunga ya mini miangolo.

237 ya moko yovo tuta yo muna dibuka. I bosi, balambanga yo muna nzungu yovo bavangilanga yo mbolo zavindumuka; a o ntomo andi nga yimbolo-mbolo yanzenzo yasangwa o mazi. 9 Vava e wunge diabwanga muna ndo ˆ muna fuku, e mana mpe yabwanga vana ntandu a wunge. b 10 Mose owidi nkangu udilanga muna nzo zawonso, konso muntu vana mwelo a saba kiandi. Yave ofungidi kikilu makasi, c Mose mpe okendalele kwayingi. 11 I bosi, Mose ovovese Yave vo: “Ekuma omwesesele selo kiaku e mpasi? Ekuma kimweneno dienga ko ova meso maku, wau oyekekele e zitu dia nkangu wau wawonso kwa mono? d 12 Nga mono yayimita o nkangu wau wawonso? Nga mono yabawuta, kimana wampovesa vo: ‘Ubanata muna nkata, wauna o ndezi1 kelunga-lungilanga o mwana oyemanga,’ yamuna nsi ina wadila e ndofi kwa mase mau? e 13 Akweyi ibakila e mbizi ivana kwa nkangu wau wawonso? Kadi bekwamanananga dila vana ndose ame vo: ‘Utuvana e mbizi twadia!’ 14 Kilenda nata nkangu wau wawonso ko mono mosi; e zitu diadi dingi kwa mono. f 15 Avo i wau wuwu okwamanana kumpanga, dodokolo, umponda owau. g Avo mbweno e dienga ova meso maku, kungiambula ko yamona diaka konso mpasi.” 16 Yave ovutwidi Mose vo: “Unkutikila 70 lwa wan’amakala vana vena akuluntu a Isaele, wantu ana ozeye vo1 akuluntu ye mbanda-mbanda za nkangu, h ubanata kuna saba kia wananina, batelama yaku kwakuna. 17 Ikulumuka i yo mokena yaku kwakuna, j ibonga ndambu a mwanda k wina omu ngeye yo

NTALU 11:9-25 KAPU 11 a Luv 16:16, 23 b Nk 78:24 c Nta 11:1 d Luv 17:4 Nsi 1:12

e Tuk 13:14, 15 Tuk 26:3

f Luv 18:17, 18 Nsi 1:9

g 1Nti 19:2, 4 Yob 6:8, 9

h Nsi 16:18 i Luv 19:11 Luv 25:22 Luv 34:5 Nta 12:5

j Nta 11:25 Nta 12:8

k 1Sa 10:6 2Nti 2:15 Nek 9:20 Mav 2:17

 Ndambu ya 2 a Luv 18:21, 22 b Luv 19:10 c Luv 16:7 d Nta 11:4, 5 e Luv 16:8 f Nk 78:29 g Nta 21:5 h Luv 12:37 Luv 38:26 Nta 1:45, 46

i Tuk 18:14 Yes 59:1 Mak 10:27 Luk 1:37

j Nta 11:16 k Luv 33:9 Nta 12:5 Nsi 31:15

l Nk 99:7 m Nta 11:17

11:12 1 Yovo “ndezi wa yakala.” 11:16 1 Yovo “ana osungamene vo; ana bazayakene kwa ngeye vo.”

2Nti 2:9, 15

n 1Sa 10:6 1Sa 19:20

sia wo muna yau. Oyau bekusadisa mu nata e zitu dia nkangu kimana walembi dio nata ngeye mosi kaka. a 18 Zayisa o nkangu vo: ‘Nuyivaula mu kuma kia lumbu kia mbazi, b kadi mbizi kieleka nudia, wau nudididi muna matu ma Yave c vo: “Nani okutuvana e mbizi twadia? Kuna Engipito d twambote kweto twakala.” Yave okunuvana kieleka e mbizi, oyeno nudia yo. e 19 Nudia yo, ke mu lumbu kimosi ko, ke mu lumbu 2 ko, ke mu lumbu 5 ko, ke mu lumbu 10 ko, ke mu lumbu 20 ko, 20 kansi mu ngonde amvimba, yavana ivaika muna mazunu meno yo kituka se lekwa kiankele kwa yeno, f kadi nubembwele Yave, ona wina ova kati kweno, nudididi vana ndose andi vo: “Ekuma twavaikila muna Engipito?”’” g 21 I bosi, Mose ovovele vo: “Va kati kwa 600.000 za makesa h ngina, ongeye oku vo: ‘Ikubavana e mbizi, bedia yo mu ngonde amvimba’! 22 Kana nkutu vo makambi mawonso ma mameme ye ngombe mavondelo, nga mekubafwana e? Yovo, avo mbizi zawonso za kalunga zibakamene, nga zikubafwana e?” 23 I bosi, Yave ovovese Mose vo: “Nga koko kwa Yave kwa nkufi e? i Owau, omona kana vo dina mpovele divangama kwa ngeye yovo ve.” 24 Muna kuma kiaki, Mose ovaikidi yo zayisa e mvovo mia Yave kwa nkangu. Okutakese 70 lwa wana’makala vana vena akuluntu a nkangu, ubatelamese muna kinzieta kia saba. j 25 I bosi, Yave okulumukini muna tuti k yo vovana yandi, l obongele ndambu a mwanda m wakala muna Mose, osidi wo muna 70 lwa akuluntu. Vava o mwanda ukulumukini muna yau, vana vau bayantikidi sala se angunza,1n kansi mu nkumbu wau kaka bavanga wo. 11:25 1 Yovo “bayantikidi sakula.”

NTALU 11:26–12:9 26 Nzole muna akuluntu awaya basidi muna ndo. E nkumbu zau Eledade ye Medade. Kana una vo bakala muna buka kia wantu basonekwa e nkumbu, ke bayenda ko kuna saba. O mwanda ukulumukini mpe muna yau, muna kuma kiaki, bayantikidi sala se angunza muna ndo. 27 Mwan’a toko mosi ozawidi yo zayisa kwa Mose vo: “O Eledade yo Medade mu sala bena se angunza muna ndo!” 28 Muna kuma kiaki, Yosua a wa mwan’a Nuni, wa selo kia Mose tuka muna kileke kiandi, ovovele vo: “E mfumu ame Mose, ubasima!” b 29 Kansi, Mose ovovese Yosua vo: “Nga kimpala omona vana fulu kiame? Kumoni kimpala ko, yadi zola nkutu vo nkangu awonso a Yave wakala se angunza, Yave kasia o mwand’andi muna yau!” 30 Kuna kwalanda, Mose ovutukidi muna ndo kumosi ye akuluntu a Isaele. 31 I bosi, e tembwa kia Yave kivevomokene, kiyantikidi twasa yimbimbi tuka muna mbu yo bwisa yo muna kinzieta kia ndo, c ikedi muna yanzala kilenda diatwa lumbu kiamvimba oku ndambu eyi ye kilenda diatwa lumbu kiamvimba kuna ndambu yankaka, muna kinzieta kiawonso kia ndo, ikundakene tezo kia yinkoso yole1 tuka vana ntoto. 32 Muna kuma kiaki, o nkangu ke waleka ko, ukutikidi yimbimbi muna lumbu kiakina kiawonso ye muna fuku wauna wawonso ye muna lumbu kiawonso kialanda. Yau awonso bakutikidi kome kumi1 yovo vioka, bayanikini yo muna kinzieta kiawonso kia ndo. 33 Kansi, ekolo e mbizi yakala muna nua miau, una ke batafwini yo ko, makasi ma Yave mafusukidi muna nka11:31 1 E kinkoso kimosi, tezo kia centimetro 44,5. Tala Nku. B14. 11:32 1 E kome mosi, litro 220. Tala Nku. B14.

238 KAPU 11 a Luv 17:9 Luv 24:13 Luv 33:11 Nta 27:18-20 Nsi 31:3

b Mak 9:38

c Luv 16:13 Nk 78:26, 27

 Ndambu ya 2 a Nk 78:30, 31 1Ko 10:10

b Nta 33:16 Nsi 9:22

c 1Ko 10:6

d Nta 33:17 

KAPU 12 e Luv 2:16, 21

f Luv 4:14-16 Luv 4:30 Luv 15:20 Luv 28:30 Mik 6:4

g Nta 11:1

h Mat 11:29

i Luv 34:5 Nta 11:25

j Tuk 15:1 Tuk 46:2 Luv 24:9-11

k Tuk 31:10, 11

l Ayi 3:2, 5

m Luv 33:11 Nsi 34:10

ngu, Yave oyantikidi vonda o nkangu e mponda yangolo. a 34 Muna kuma kiaki, bavene fulu kiokio e nkumbu a Kiberoteatava,1b kadi i vana bazikidi o nkangu una wasonga e zolela ya loko. c 35 O nkangu uyalukidi vana Kiberote-atava yo kwenda kuna Kaserote, bakwamanene vana Kaserote. d Mireyame yo Arone bayantikidi vovela Mose e mbi mu kuma kia nkento a musi Kuse kasompa, kadi o nkento kasompa musi Kuse. e 2 Bavovele vo: “Nga o Yave mu Mose kaka kavovela? Nga kavovela mpe mu yeto ko?” f O Yave wawanga dina bavovanga. g 3 Kansi, o Mose i muntu wasunda o lembama vana vena wantu awonso1h ova ntoto. 4 Vana vau, Yave ovovese Mose, Arone yo Mireyame vo: “Nuvaika yeno atatu, nuenda kuna saba kia wananina.” Yau atatu bavaikidi. 5 Yave okulumukini muna lunzi dia tuti, i otelamene vana mwelo a saba, obokele Arone yo Mireyame. Yau awole bafinamene. 6 I bosi ovo´ vele vo: “Dodokolo, nuwa e mvovo miame. Kele vo vakala ngunz’a Yave vovo nuina, omono yadi kuyisunzula kwa yandi muna mona-meso j ye yadi mokena yandi muna ndozi. k 7 Kansi, kuna kwa Mose wa selo kiame ke diau ko ivanganga! Wavewa kiyekwa kia nzo ame yawonso.1l 8 Imokenanga yandi m o mantalani,1 ke kukinsweki ko, ke mu ngwala ko; omonanga e mpw’a Yave. Ozevo, ekuma nukabukidi vovela Mose wa selo kiame e mbi?” 9 Muna kuma kiaki, o maka-

12

11:34 1 Ina ye nsasa vo: “Ziami ya Zolela.” 12:3 1 Yovo “wasunda kuyikulula vana vena wantu awonso.” 12:7 1 Mvovo wa sina: “Muna nzo ame yawonso, oyandi osonganga vo nkwa kwikizi.” 12:8 1 Mvovo wa sina: “Imokenanga yandi nua yo nua.”

239 si ma Yave mabafusukidi, okatukidi vana bena. 10 E tuti dikatukidi vana ntandu a saba, vana vau Mireyame obakamene wazi wampembe nga mvula ampembe. a I bosi, Arone ovilukidi kwa Mireyame, omwene vo Mireyame obakamene wazi. b 11 Vana vau, Arone ovovese Mose vo: “Idodokel’e mfumu ame! Do, kuyambula ko vo twatumbwa mu kuma kia sumu diadi! Dina tuvangidi dia uzowa. 12 Dodokolo, kuyambula Mireyame ko kakwamanana nga mwana owutukidi wafwa, ona oyantikidi wola e nitu!” 13 Mose oyantikidi dodokela Yave, oku vo: “E Nzambi dodokolo, sasula Mireyame Do!” c 14 Yave ovutwidi Mose vo: “Kele vo se diandi kantaulwila mete vana lose, nga kadi fusuka nsoni mu lumbu nsambwadi ko e? Yambula kasiwa va fulu kia yandi kaka mu lumbu nsambwadi kuna mbazi a ndo, d i bosi, olenda kwandi twaswa muna ndo.” 15 Muna kuma kiaki, Mireyame osilu va fulu kia yandi kaka kuna mbazi a ndo mu lumbu nsambwadi, e o nkangu ke walondoka ko yavana o Mireyame katwaswa muna ndo. 16 I bosi, o nkangu ulondokele tuka muna Kaserote, f wele sikidisa e ndo muna makanga ma Parani. g Yave ovovese Mose vo: 2 “Tuma wantu benda langa1 e nsi ya Kenani, ina ivana kwa Aneyisaele. Nutuma muntu mosi muna konso kanda dia mase mau, konso muntu kafwete kala mfumu h vana bena.” i 3 Muna kuma kiaki, Mose ubatumini tuka kuna makanga ma Parani j mun’owu wa lutumu lwa Yave. Yau awonso ntu muna Aneyisaele. 4 Ezazi i nkumbu zau: muna kanda dia Rubeni, Samua wa mwan’a Zaku; 5 muna kanda dia Simeone, Safati wa mwan’a Kori;

13

13:2 1 Yovo “tala.”

NTALU 12:10–13:22 KAPU 12 a Nsi 24:9 b 2Tu 26:19 c Luv 32:11 Yak 5:16

d Lev 13:45, 46 Nta 5:2

e Nsi 24:9 f Nta 11:35 Nta 33:18

g Nta 10:12 

KAPU 13 h Luv 18:25 Nsi 1:15

i Nsi 1:22, 23 j Nta 12:16 Nsi 1:19

 Ndambu ya 2 a Nta 13:30 Nta 14:30, 38 Nta 34:18, 19 1Tu 4:15

b Nta 11:28 Nta 13:16 Nta 14:30 Nta 34:17

c Tuk 48:5 d Tuk 48:17, 19 e Luv 17:9 f Nsi 1:7 g Luv 3:8 Nsi 8:7

h Nek 9:25 Yez 20:6

i Nsi 31:6 Yos 1:6, 9

j Nta 13:23 k Nta 34:2, 3 Yos 15:1

l 2Sa 10:6, 8 m Nta 34:8 n Tuk 13:18 Yos 15:13 Yos 21:11, 12

o Afu 1:10 p Nsi 9:1, 2 Yos 11:21

6 muna kanda dia Yuda, Kalebe a wa mwan’a Yefune; 7 muna kanda dia Yisakare, Yingale wa mwan’a Yosefe; 8 muna kanda dia Eferaime, Oseya b wa mwan’a Nuni; 9 muna kanda dia Benyamini, Paleti wa mwan’a Rafu; 10 muna kanda dia Zebulune, Ngadiele wa mwan’a Sodi; 11 muna kanda dia Yosefe, c e kanda dia Manase, d Ngade wa mwan’a Susi; 12 muna kanda dia Dani, Amiele wa mwan’a Ngemale; 13 muna kanda dia Asere, Setu wa mwan’a Mikaele; 14 muna kanda dia Nafetali, Nakebi wa mwan’a Vofesi; 15 muna kanda dia Ngadi, Ngwele wa mwan’a Maki. 16 Ezazi i nkumbu za wantu ana katuma o Mose mu kwenda langa e nsi. Mose ovene e nkumbu Yosua1e kwa Oseya wa mwan’a Nuni. 17 Vava Mose kabatumini benda langa e nsi ya Kenani, ubavovese vo: “Nutombokela kuna nzil’a Nengebe, i bosi nutomboka kuna zunga kia miongo. f 18 Nutala e nsi una ina, g nutala mpe kana vo nkangu uzingilanga mo bakumama yovo batovoka, kana vo akete yovo ayingi, 19 kana vo e nsi yambote yovo yambi, kana vo e mbanza zina bezingilanga zazungwa e yaka yovo ke zazungwa yaka ko. 20 Nutala kana vo ntoto utoma yimanga e mbongo yovo ve, h kana vo nti mina mo yovo ve. Nukala akwa unkabu, i nubonga e yaka bundu ya nsi.” E nsungi yayina ya uva zantete zabwaka. j 21 Muna kuma kiaki, batombokele yo langa e nsi, tuka kuna makanga ma Zini k yakuna Rekobe, l yakuna Lebo-Kamati.1m 22 Vava batombokele muna Nengebe, balweke muna Keberone, n muna mwazingilanga Akimani, Sesai, Talemai o ye Aneyanaki. p 13:16 1 Yovo “Yeosua,” ina ye nsasa vo: “Yave i Luvuluzu.” 13:21 1 Yovo “fula dia Kamati.”

NTALU 13:23–14:10 Vo i Keberone, yatungwa mvu nsambwadi vitila Soane ya Engipito. 23 Vava balweke muna Ndimb’a Esekole, a bazengele tayi kiakala ye kangi kimosi kia uva, kina kianatwa kwa wantu wole muna nti; batwese mpe nganata1 ye bundu ya nsanda. b 24 Bayikidi e fulu kiokio vo Ndimb’a Esekole,1c mu kuma kia kangi kina Aneyisaele bazenga vavana. 25 Kuna mfoko a lumbu 40 d ina bayenda langa e nsi, bavutukidi. 26 Bezidi kwa Mose yo Arone yo nkangu awonso a Isaele muna makanga ma Parani, kuna Kadese. e Batwese nsangu kwa nkangu awonso yo kubasonga e bundu ya nsi. 27 Bavovele kwa Mose vo: “Tukotele muna nsi ina ututumini, ifwamfumukanga kikilu kimvumina yo wiki, f eyayi i bundu g ya nsi. 28 Kansi, o nkangu uzingilanga muna nsi akwa ngolo, e mbanza zina zazungwa e yaka zanene kikilu. Tumwene mo mpe Aneyanaki. h 29 O Aneyamaleke i muna nsi ya Nengebe j bezingilanga, Anekete, Aneyebuse k ye Aneyamore l muna zunga kia miongo bezingilanga, Anekenani m vana ndambu a mbu n bezingilanga ye muna nlambu a Yodani.” 30 O Kalebe otezele vuvika o nkangu ekolo bakedi batelama vana ndose a Mose, oku vo: “Yambula twatomboka owau, vua kikilu tuvua yo, kadi tulenda yo kweto kutumuna.” o 31 Kansi, o wantu ana batomboka yandi bavovele vo: “Ke twafwana ko mu tomboka yo nuana yo nkangu wauna, kadi batusundidi e ngolo.” p 32 Bakwamanene vana e nsangu zambi q kwa Aneyisaele mu kuma kia nsi ina balanga, oku vo: “Muna nsi ina tuviokele kimana twalanga yo, i nsi ifwasanga awana bezingilanga mo, o

240 KAPU 13 a Nta 32:9 b Nsi 1:25 Nsi 8:7-9

c Nsi 1:24 d Nta 14:33, 34 e Nsi 1:19 f Luv 3:8 Lev 20:24

g Nsi 1:25 h Nta 13:22, 33 Nsi 1:27, 28

i Tuk 36:12 Luv 17:8 1Sa 15:3

j Nta 13:17 k Afu 1:21 2Sa 5:6, 7

l Tuk 10:15, 16 m Luv 23:23 Nsi 7:1 Nsi 20:17

n Tuk 10:19 o Yos 14:7, 8 p Nta 32:9 q Nta 14:36 

Ndambu ya 2 a Am 2:9 b Nsi 1:28 Nsi 9:1, 2

 KAPU 14 c Nsi 1:32, 33 d Nsi 1:27 Nk 106:25

e Nk 78:40 f Nta 14:31 Nsi 1:39

g Nta 11:5 h Nek 9:17 i Nta 13:8, 16 j Nta 13:6, 16 Nta 14:30

k Nta 13:26, 27 Nsi 1:25 Nsi 8:7, 8

l Luv 3:8 m Nsi 7:17, 18 Nsi 20:3

13:23 1 I sia vo, bundu kina nze ngavua yovo mfuluta. 13:24 1 Ina ye nsasa vo: “Kangi kia Uva.”

wantu awonso ana tumwene mo wantu anene-nene. a 33 Tumwene mo Anefili, o wana Anaki, b ana batuka muna Anefili, tuyimwenene nga makonko vana bena, oyau mpe batumwenene nga makonko.” O nkangu awonso vava uwidi mana mavovele amfumu, bazangwidi e ndinga yo kwamanana dila muna fuku wauna wawonso. c 2 Aneyisaele awonso bayantikidi yidimina Mose yo Arone, d o nkangu awonso uvovel’e mbi mu kuma kiau, oku vo: “Ekwe, kele nkutu twafwila kweto muna nsi ya Engipito yovo kele nkutu twafwila kweto mu makanga mama! 3 Ekuma Yave katutwasidi omu nsi yayi twafwila muna nsosolo? e Akento eto yo wan’eto benatwa se sanzu. f Nga ke diambote ko twavutuka kuna Engipito?” g 4 Bavovazianini vo: “Tuyisolela mfidi, twavutuka kuna Engipito!” h 5 Muna kuma kiaki, Mose yo Arone bavumbamene ye ndose zau vana ntoto vana vena e nkutakani yawonso ya Aneyisaele. 6 Yosua i wa mwan’a Nuni yo Kalebe j wa mwan’a Yefune, ana bakala muna buka ki’awana bayenda langa e nsi, batiazwini e mvuatu miau, 7 bavovese nkangu awonso a Isaele vo: “E nsi ina twayele langa yambote, nsi yambote kikilu. k 8 Avo Yave utuyangalele, kalukatikisu ko okutukotesa muna nsi yoyo ye okutuvana yo, e nsi ina ifwamfumukanga kimvumina yo wiki. l 9 Kansi, ke nukolamena Yave ko, ke numoni wonga wa nkangu a nsi m yoyo ko, kadi sunda tukubasunda.1 O lutaninu lwau lubakatwilu, oyeto n tuna yo Yave. Ke nubamoni wonga ko.” 10 Kansi, o nkangu awonso uvovele vo babatuba matadi. o Kansi, o nkembo a Yave umone-

14

n Luv 33:16 Nsi 20:1

o Luv 17:4

14:9 1 Mvovo wa sina: “kadi oyau mbolo kwa yeto.”

241 kene kwa nkangu awonso a Isaele a vana saba kia wananina. 11 I bosi, Yave ovovese Mose vo: “Yamu nkia kolo o nkangu wau ukunkondwa o luzitu? b Yamu nkia kolo balembi kunkwikila, kanele vo mpangidi masivi mayingi vana kati kwau? c 12 Yambula yabafwasila muna vuku yo kubafukisa, vo i ngeye yakitula se zula kikubasunda d o nene ye ngolo.” 13 Kansi, Mose ovovese Yave vo: “Ongeye wavaikisa o nkangu aku muna Engipito muna nkum’aku. Ozevo, avo ovangidi wo, ´ esi Engipito bewa wo, e 14 bezayisa wo kwa awana bezingilanga ´ mu nsi yayi. Oyau mpe bawa kala vo ongeye Yave, una ova kati kwa nkangu wau f ye omonekanga mantalani g kwa yau. Ongeye i Yave, e tuti diaku ditelamanga vana ntandu au, okwendanga kuna ntwal’au muna lunzi dia tuti muna mwini ye muna lunzi dia tiya muna fuku. h 15 Avo ovondele nkangu wau mu nku´ mbu mosi,1 e zula ina yawa e nsangu za tunda diaku ivova vo: 16 ‘Yave kalendele nata nkangu wau ko muna nsi ina kadila e ndofi vo okubavana yo, i dianu kabavondele muna makanga.’ i 17 Owau e Yave, dodokolo, yambula o nene wa nkum’aku wazayakana, wauna wasia o nsilu vava wavova vo: 18 ‘O Yave, ke funganga makasi mu nzaki ko ye wazala yo walakazi,1j ololokanga o bi yo makuzuka, kansi ke yambula tumba nkwa kuma ko, oyambula vo wana ye mbandu ina´ yantatu ye mbandu ina ya nya, k bamona e mpasi mu kuma kia bi wa mase mau.’ 19 Dodokolo, loloka o bi wa nkangu wau mun’owu wa walakazi waku wa14:15 1 Mvovo wa sina: “nze muntu mosi.” 14:18 1 Mvovo wa Kiyibere una ye nsasa vo: “zola ye walakazi ulembi suka.” Tala Nsas’a Mvovo. “Zola kulembi suka.”

NTALU 14:11-32 KAPU 14 a Luv 16:10 b Luv 16:28 Nta 14:22, 23

c Nsi 9:23 Ayi 3:19

d Luv 32:10 e Luv 32:12 Yez 20:9

f Luv 15:13, 14

g h i j

Yos 2:10 Yos 5:1 Nsi 4:12 Nsi 5:4 Luv 13:21 Nk 78:14 Nsi 9:28 Nk 103:8 Mik 7:18 Luv 34:6, 7

k 

Ndambu ya 2 a Luv 34:9 Nk 78:38

b Yak 5:16 c Nk 72:19 Kab 2:14

d Nek 9:17 e Luv 17:2

f g

h i j k l m n

o

p q r

s t

Nk 95:9 Nk 106:14 Ayi 3:16 Nk 81:11 Nta 26:63, 64 Nta 32:11 Nsi 1:35 Nk 95:11 Nk 106:26 Ayi 3:18 Ayi 4:3 Nta 13:30 Nta 26:65 Yos 14:9, 14 Nta 13:29 Nsi 1:40 Luv 16:28 Nta 14:11 1Ko 10:6, 10 Nta 14:2 Nta 26:64 Nta 32:11 Nsi 1:35 Nk 106:26 1Ko 10:5 Ayi 3:17 Nta 1:45, 46 Yud 5 Luv 6:8 Nta 26:65 Nta 32:11, 12 Nsi 1:34-38 Nta 14:3 Nsi 1:39 Nk 106:24

yingi, wauna ololokelanga nkangu wau tuka kuna Engipito yamu wau.” a 20 I bosi Yave ovovele vo: “Ibalolokele mun’owu wa mvovo aku. b 21 Kansi, e nkal’ame kaka, e nza yawonso izala yo nkembo a Yave. c 22 Vo i awana bamwene o nkembo ye sinsu d mpangidi muna Engipito ye muna makanga, kansi bakwamanene kuntonta e mu nkumbu kumi zazi yo lembi wila e ndinga ame, f ke mosi ko 23 omona e nsi ina yadila e ndofi kwa mase mau. Ve, ke mosi ko muna awana balembi kunzitisanga omona yo. g 24 Kansi, wau vo Kalebe h wa selo kiame mwanda waswaswana kena wau ye okwamanananga kundanda yo ntima wawonso, ikunkotesa kieleka muna nsi ina kayele, e mbongo andi ivua e nsi. i 25 Wau vo Aneyamaleke ye Anekenani j muna ndimba bezingilanga, o mbazi nufwete vutuka yo kwenda kuna makanga muna nzil’a Mbu Ambwaki.” k 26 I bosi, Yave ovovese Mose yo Arone vo: 27 “Yamu nkia kolo o nkangu wau wambi ukwamanana kungidimina? l Ngwidi mana Aneyisaele beyidiminanga mu kuma kiame. m 28 Ubavovesa vo: ‘“E nkal’ame kaka,” u kavovele o Yave, “Wauna ngwidi nuvovele, n i wau ikunuvanga! 29 Muna makanga mama i mu bwila mavimbu meno, o elo, awonso bena ye kimbuta kia mvu 20 yovo vioka ana basonekwa, yeno awonso nuyidimini mu kuma kiame. p 30 Ke mosi ko muna yeno okota muna nsi ina yadila e ndofi1 vo ikunuvana yo, q Kalebe kaka wa mwan’a Yefune yo Yosua wa mwan’a Nuni. r 31 “‘“Vo i wan’eno ana nuvovele vo bekituka se sanzu, s yau bezaya e nsi ina nubembwele. t 32 Kansi, o mavimbu meno mu 14:30 1 Mvovo wa sina: “yazangudila o koko kwame.”

NTALU 14:33–15:8 makanga mama mebwila. 33 O wan’eno bekituka se avungudi muna makanga mu mvu 40, a betumbwa mu kuma kia mavangu meno makondwa kwa kwikizi,1 yavana e vimbu dieno diansuka dibwa muna makanga. b 34 Nutumbwa mu mvu 40 c mu kuma kia bi weno, mun’owu wa lutangu lwa lumbu ina nulangidi e nsi, lumbu 40, d konso lumbu mvu mosi, konso lumbu mvu mosi, muna mpila yayi i nuzayila e mfwilu mia kunkolamena.1 35 “‘“Omono Yave, mpovele wo. I wau wuwu ivanga kwa nkangu wau wawonso wambi, awana bavangidi e mfulu mu kuma kiame: Mu makanga mama befokokela, i mwamu befwila. e 36 O wantu ana Mose katuma mu kwenda langa e nsi, ana bafila o nkangu awonso mu yidimina Mose vava bavutuka ye nsangu zambi mu kuma kia nsi, f 37 elo, o wantu ana batwes’e nsangu zambi mu kuma kia nsi, betumbwa yo fwila vana ndose a Yave. g 38 Kansi, o Yosua wa mwan’a Nuni yo Kalebe wa mwan’a Yefune, ana bakala muna buka kia awana bayenda langa e nsi, bekwamanana kieleka zinga.”’” h 39 Vava Mose kazayisa e mvovo miami kwa Aneyisaele awonso, o nkangu ukendalele kwayingi. 40 Basikamene muna mene-mene yo vava tomboka kuna ntandu a mongo, bavovele vo: “Twakubama twina mu tomboka kuna fulu kina Yave kavova, kadi tusumukini.” i 41 Kansi Mose ovovele vo: “Ekuma nukolamenanga o nkanikinu a Yave? Ediadi ke disikila ko. 42 Ke nutomboki ko, kadi o Yave kena yeno ko; wana fwaswa nufwaswa kwa mbeni zeno. j 43 Kadi, Aneyamaleke ye Aneˆ kenani bena kuna mu kununua-

242 KAPU 14 a Nta 32:13 Yos 14:10

b Nsi 1:3 Nsi 2:14

c Nta 13:25 d Nk 95:10 Mav 7:36 Mav 13:18

e Nta 14:29 Ayi 3:17

f Nta 13:32 g 1Ko 10:6, 10 Yud 5

h Nta 14:30 Nta 26:65 Nta 32:11, 12 Nsi 1:35, 36 Yos 14:6

i Nsi 1:41 j Lev 26:14, 17 Nsi 1:42

 Ndambu ya 2 a Nta 13:29 b 2Tu 15:2 c Nsi 1:43 d Nta 10:33 e Nta 21:1, 3 Nsi 1:44

 KAPU 15 f Tuk 15:18 g Lev 1:2, 3 h Lev 7:16 Lev 22:18, 19 Lev 22:21

i Lev 23:4 Nta 28:16 Nta 29:1 Nsi 16:13, 16

j Lev 1:9 k Luv 29:40 Lev 2:1, 11

l Nta 28:6, 7 Nta 28:11, 14

14:33 1 Mvovo wa sina: “mu kuma kia kinkembi kieno.” 14:34 1 Yovo “mfwilu miakala ye mbeni nze mono.”

m Lev 1:3 n Lev 7:16

nisa, a bwa nubwa muna nsosolo. Wau vo nuyambwidi landa Yave, o Yave kekala yeno ko.” b 44 Kansi, muna lulendo lwawonso bele kuna ntandu a mongo, c vo i nkel’a kangu dia Yave yo Mose ke bakatukidi vana kati kwa ndo ko. d 45 I bosi, Aneyamaleke ye Anekenani ana bazingilanga kuna ntandu a mongo wowo, bakulumukini yo kubatufakesa, babamwanganese yakuna Korema. e Yave ovovese diaka Mose vo: 2 “Zayisa Aneyisaele vo: ‘Vava nukota muna nsi ina ikunuvana nuazingila mo f 3 yo tambika ngombe yovo meme yovo nkombo se lukau kwa Yave lwayoka vana tiya—kiakala lukau lwa ngioka g yovo kimenga kia sila nsilu a mfunu yovo lukau lwa mvevo h yovo konso lukau nuvana muna nkinzi mieno muna nsungi i yasikidiswa kimana lwakala se lekwa kia nsunga1 kuna kwa Yave j — 4 o muntu ona osunzula lukau lwandi, kafwete sunzula mpe kuna kwa Yave lukau lwa mbwaza lwa mfumfu yambote, k tini kiakumi kia efa,1 lwasangwa tini kiaya kia yini2 kia mazi. 5 Ofwete vana mpe tini kiaya kia yini kia vinyu se lukau lwa ndua kumosi yo lukau lwa ngioka l yovo mu kuma kia kimenga kia konso mwan’a meme a koko. 6 Mu kuma kia meme dia koko, ofwete vana tini yole muna tini kumi ya efa ya mfumfu yambote se lukau lwa mbwaza lwasangwa e tini kiatatu kia yini ya mazi. 7 Osunzula tini kiatatu kia yini kia vinyu se lukau lwa ndua, se lekwa kia nsunga1 kuna kwa Yave. 8 “‘Kansi, avo ngombe a koko ovana se lukau lwa ngioka m yovo kimenga muna sia nsilu a mfunu n

15

15:3, 7 1 Yovo “nsunga zilembekanga; zivuvikanga ntima.” Mvovo wa sina: “zivundisanga.” 15:4 1 E tini kiakumi kia efa, litro 2,2. Tala Nku. B14. 2 E yini mosi, litro 3,67. Tala Nku. B14.

243 yovo yimenga ya ungudi kuna kwa Yave, a 9 osunzula mpe kumosi ye ngombe a koko, tini tatu muna tini kumi ya efa se lukau lwa mbwaza b lwa mfumfu yambote yasangwa o bula kati kwa yini ya mazi. 10 Ofwete sunzula mpe bula kati kwa yini ya vinyu se lukau lwa ndua, c se lukau lwayoka vana tiya, se lekwa kia nsunga1 kuna kwa Yave. 11 I diau difwete vangwa muna konso ngombe a koko yovo muna konso meme dia koko yovo muna konso mwan’a meme a koko yovo muna konso nkombo. 12 Konso lutangu nutambika, i wau wuwu nuvanga muna konso bulu, mun’owu wa lutangu lwau. 13 Konso Nyisaele a kingutukila i wau wuwu kesunzulwila lukau vana tiya, se lekwa kia nsunga1 kuna kwa Yave. 14 “‘Avo nzenza ozinganga yeno yovo muntu okalanga ova kati kweno muna ulolo wa mbandu zeno ozolele mpe vana lukau lwayoka vana tiya, se lekwa kia nsunga1 kuna kwa Yave, kafwete vanga wauna nuvanganga. d 15 Oyeno nuina muna nkutakani yo nzenza ona ozinganga yeno, nkanikinu wau umosi nukala wau. Owau ukala se nkanikinu a mvu ke mvu muna mbandu zeno zawonso. O nzenza ozinganga yeno okala nga yeno vana ndose a Yave. e 16 Vekala yo nsiku umosi ye nzengo zimosi za mfundisa mu kuma kieno ye mu kuma kia nzenza ona ozinganga yeno.’” 17 Yave ovovese Mose vo: 18 “Zayisa Aneyisaele vo: ‘Vava nukota muna nsi ina ikununata 19 yo dia konso madia ma1 nsi, f nufwete vana lukau kwa Yave. 20 Nufwete vana lukau lwa mbolo zina nga nlunga zavangilwa 15:10, 13, 14, 24 1 Yovo “nsunga zilembekanga; zivuvikanga ntima.” Mvovo wa sina: “zivundisanga.” 15:19 1 Yovo “mbolo a.”

NTALU 15:9-29 KAPU 15 a Lev 3:1, 3 Lev 7:11

b Lev 6:14 Nta 28:11, 12 Nta 29:6

c Nta 28:11, 14

d Luv 12:49 Lev 24:22 Nta 9:14

e Lev 19:34

f Yos 5:11, 12 

Ndambu ya 2 a Luv 23:19 Lev 2:14 Nta 18:8, 12 Nsi 26:1, 2 Ngn 3:9

b Nta 15:8-10

c Nta 28:15

d Lev 4:20 Ayi 2:17 1Yo 2:1, 2

e Lev 4:27, 28

f Lev 4:32, 35

g Luv 12:49 Lev 24:22 Nta 9:14 Nta 15:15

muna nseka zeno za mbwaza zantete. a Nuvana lukau lolo wauna nuvaninanga lukau lwa bundilu. 21 Muna mbandu zeno zawonso, nufwete vana ndambu a nseka zeno za mbwaza zantete se lukau kwa Yave. 22 “‘Avo nuvangidi vilwa yo yambula lemvokela e nkanikinu miami miawonso mina Yave kazayisa kwa Mose, 23 mawonso mana Yave kanukanikina muna Mose, tuka muna lumbu kina Yave kanuvana e nkanikinu yamuna mbandu zeno zilanda, 24 avo vilwa wowo ku bubu uvangamene ye o nkangu ke ubakwidi wo ko vo vilwa uvangidi, o nkangu wawonso ufwete tambika mwan’a ngombe se lukau lwayoka, se lekwa kia nsunga1 kuna kwa Yave, kumosi yo lukau lwandi lwa mbwaza yo lukau lwandi lwa ndua wauna wasikidiswa b yo mwan’a nkombo se lukau lwa sumu. c 25 O nganga olomba luyambulwilu lwa masumu mu kuma kia nkangu awonso a Isaele, oyau belolokwa. d Kadi vilwa kwandi, batwese lukau lwau, i sia vo, lukau kwa Yave lwayoka vana tiya yo lukau lwa sumu vana ndose a Yave, mu kuma kia vilwa wau. 26 O nkangu awonso a Isaele yo nzenza ona ozingilanga vana kati kwau belolokwa, kadi owau vilwa wa nkangu awonso. 27 “‘Avo muntu1 osumukini lembi wo kana, kafwete sunzula nkombo ankento wa mvu mosi se lukau lwa sumu. e 28 O nganga olomba luyambulwilu lwa masumu mu kuma kia muntu ovangidi e mbi, wau kasumukini vana ndose a Yave lembi wo kana, olomba luyambulwilu lwa sumu, e sumu dikunlolokwa. f 29 Avo muntu ovangidi diambu lembi wo kana, g kiakala mungutukila vana vena Aneyisaele yovo nzenza ona ozingilanga vana kati kwau, 15:27 1 Yovo “moyo.”

NTALU 15:30–16:11 nsiku wau mosi kaka nufwete sadila. 30 “‘Kansi, avo muntu ovangidi diambu mu lukanu, a kiakala mungutukila yovo nzenza, Yave katiangwini, kafwete vondwa vana vena nkangu andi. 31 Kadi diambu dia Yave kavezele yo kulula nkanikinu andi, o muntu ndioyo kafwete vondwa kikilu. b Otumbwa mu kuma kia bi wandi.’” c 32 Ekolo Aneyisaele bakala muna makanga, basolwele muntu mosi watiamanga e nkuni muna Lumbu kia Vundu. d 33 Awana bansolwele ekolo ketiamanga e nkuni, bantwese kwa Mose yo Arone ye kwa nkangu awonso. 34 Bankangididi, e kadi muna nsiku ke diasikidiswa ko dina kafwete vangwa. 35 Yave ovovese Mose vo: “O muntu ndioyo kafwete vondwa kikilu, f o nkangu awonso ufwete kuntuba matadi kuna mbazi a ndo.” g 36 Muna kuma kiaki, o nkangu awonso unete kuna mbazi a ndo yo kuntuba matadi, ofwidi, wauna Yave kakanikina Mose. 37 Yave ovovese Mose vo: 38 “Zayisa Aneyisaele vo bafwete sia nsele muna nswiku a mvuatu miau, muna mbandu zau zawonso, bafwete sia nsing’a bule vana ntandu a nsele zina muna nswiku. h 39 ‘Nufwete kala ye nsele zazi muna nswiku mia mvuatu kimana vava numona mio nuasungamena e nkanikinu miawonso mia Yave yo lemvokela mio. i Ke nufwete landa ntima mieno yo meso meno ko, oma mekunufilanga mu kondwa e kwikizi muna mono.1j 40 Ediadi dikunusadisa mu sungamena e nkanikinu miame miawonso, oyeno nulemvokela mio yo kala nuavauka kwa Nzambi eno. k 41 Mono i Yave wa Nzambi eno, ona wanu´ 15:39 1 Mvovo wa sina: “mu ta e zumba kia mwanda.”

244 KAPU 15 a Luv 21:14 Nsi 17:12 Ayi 10:26, 27

b Ayi 10:28 c Yez 18:20 d Luv 20:9, 10 Luv 35:2 Nsi 5:13, 14

e Lev 24:11, 12 f Luv 31:14 g Lev 24:14 h Nsi 22:12 Mat 23:5

i Nsi 11:18 j Luv 34:15 k Lev 11:44 Rom 12:1 1Pe 1:15

 Ndambu ya 2 a Tuk 17:8 Luv 29:45 Lev 25:38

b Luv 3:15 Luv 6:2, 3

 KAPU 16 c Yud 11 d Luv 6:21 e Luv 6:18 f Luv 6:16 g Nta 26:7-9 h Tuk 46:8 i Nta 12:1, 2 Nta 14:2 Nk 106:16

j Luv 19:6 k Luv 29:45 l 2Ti 2:19 m Luv 28:43 Lev 21:6

n Luv 28:1 Nta 17:5 Nk 105:26

o Nta 16:2 p Lev 10:1 q Nta 3:10 r Nta 16:1 s Nta 3:9, 41 t Nta 1:53 Nta 3:6 Nta 4:4 Nsi 10:8

u Flp 2:3

vaikisa muna nsi ya Engipito, kimana yakala Nzambi eno. a Mono i Yave wa Nzambi eno.’” b I bosi, o Kora c wa mwan’a Yisa, d wa mwan’a Koate, e wa mwan’a Levi, f otelamene kumosi yo Datani yo Abirami, o wan’a Eliabe, g yo One wa mwan’a Peleti, o wan’a Rubeni. h 2 Oyau kumosi ye 250 ma wan’amakala a Isaele, e mfumu za nkangu, ana basolwa vana vena e nkutakani, akwa tunda, batelamene Mose. 3 Balungalakene vamosi mu telamena i Mose yo Arone, babavovese vo: “Oyeno mpe nusakisi! O nkangu awonso wavauka, j yau awonso, o Yave una vana kati kwau. k Ozevo, ekuma nufwete kuyitundikila vana vena e nkutakani a Yave?” 4 Vava Mose kawidi e mvovo miami, vana vau ofukamene yo bokeka lose. 5 I bosi, ovovese Kora ye awonso banyikama vo: Muna mene, Yave osonga nani ovuilu kwa yandi, l nani i wavauka ye nani ofwete kumfinama, m konso ndiona kesola n i yandi okumfinama. 6 Owu nuvanga: Ongeye Kora ye awonso bekuyikamanga, o nubonga yokelwa p ya ndumbu, 7 o mbazi, nusia tiya ye ndumbu muna yokelwa ya ndumbu vana ndose a Yave, o muntu ona kesola o Yave, q yandi i wavauka. Kadi, oyeno wan’a Levi r nusakisi!” 8 I bosi, Mose ovovese Kora ´ vo: “Dodokolo, nuwa, yeno wan’a Levi. 9 Nga nubenze vo diambu diakete wau vo Nzambi a Isaele wanuvambula vana vena nkangu a Isaele s yo yambula vo nuamfinama kimana nuasala e salu kia saba kia Yave yo telama vana ntadisi a nkangu muna kubasadila e? t 10 O Nzambi ufinamese ova ndambu andi kumosi ye mpangi zaku zawonso, o wan’a Levi. Owau, nga nuzolele mpe tambula e kinganga e? u 11 Muna kuma kiaki, ongeye ye awonso bekuyikamanga, ana ba-

16

245 lungalakene vamosi, Yave nutelamene. Vo i Arone, oyandi i nani nuanyidimina?” a 12 Kuna kwalanda, Mose otumisi Datani yo Abirami, b o wan’a Eliabe, kansi oyau bavutwidi vo: “Ke tukwiza ko! 13 Nga obenze vo diambu diakete wau watuvaikisa muna nsi ifwamfumukanga kimvumina yo wiki watuvondela mu makanga? c Owau ozolele mpe kuyikitula se mfumu watudiatidila? 14 Muna vova e ludi, ongeye kututwese mu nsi ifwamfumukanga kimvumina yo wiki ko, d kutuvene mpe ntoto ko ngatu mpatu za vinyu se vua. Nga ozolele vo wantu awaya balanda nze mpofo?1 Ke tukwiza ko!” 15 Muna kuma kiaki, Mose ofungidi kikilu makasi yo vova kwa Yave vo: “Kutondi lukau lwau lwa mbwaza ko. Kibongele kana buluku diau dimosi ko ngatu vanga mbi kwa mosi muna yau.” e 16 I bosi, Mose ovovese Kora vo: “Ongeye ye awonso bayikamene nuyisunzula o mbazi vana ndose a Yave, ongeye yo wantu bayikamene yo Arone. 17 Konso muntu kabonga e yokelwa kiandi kia ndumbu yo sia mo e ndumbu, konso muntu kasunzula e yokelwa kiandi kia ndumbu vana ntadisi a Yave, 250 ma yokelwa ya ndumbu, kumosi yo ngeye yo Arone, konso muntu ye yokelwa kiandi kia ndumbu.” 18 Muna kuma kiaki, konso muntu muna yau obongele yokelwa kiandi kia ndumbu, batudidi mo tiya ye ndumbu, batelamene vana mwelo a saba kia wananina kumosi yo Mose yo Arone. 19 Vava Kora kalungalakese awana banyikamene f mu telamena Mose yo Arone vana mwelo a saba kia wananina, o nkembo a Yave umonekene kwa nkangu awonso. g 16:14 1 Mvovo wa sina: “Nga ozolele tobola meso ma wantu awaya?”

NTALU 16:12-30 KAPU 16 a Luv 16:8 Nk 106:16

b Nta 16:1

c Luv 16:3 Nta 14:28, 29

d Luv 3:8 Lev 20:24

e 1Sa 12:1, 3 Mav 20:33 2Ko 7:2

f Nta 16:2

g Nta 12:5 Nta 14:10

 Ndambu ya 2 a Nta 3:10, 38 Nta 16:45

b Yob 12:10 Kim 3:19 Kim 12:7

c Tuk 18:23

d Nta 16:1, 2

e Nta 11:16

f Nsi 18:21, 22

20 I bosi, Yave ovovese Mose yo Arone vo: 21 “Nuyivambula ye buka kiaki, kimana yabafukisa nkumbu mosi.” a 22 Muna kuma kiadi, Mose yo Arone bavumbamene yo bokeka e ndose zau vana ntoto, bavovele vo: “E Nzambi, e Nzambi a mwand’a wantu awonso,1b nga ofungila o nkangu awonso c makasi mu kuma kia sumu dia muntu mosi?” 23 I bosi, Yave ovovese Mose vo: 24 “Zayisa o nkangu vo: ‘Nuvavuka e nzo za ngoto za Kora, Datani yo Abirami!’” d 25 I bosi, Mose otelamene, wele kwa Datani yo Abirami, akuluntu e a Isaele bele yandi kumosi. 26 Ovovese nkangu vo: “Dodokolo, nuvavuka e nzo za ngoto za wantu awaya ambi, ke nuviakani konso lekwa kiau ko, kimana nualembi fwaswa mu kuma kia masumu mau mawonso.” 27 Vana vau bavavukidi e nzo za ngoto za Kora, Datani yo Abirami. O Datani yo Abirami bavaikidi muna nzo zau za ngoto yo telama vana mielo miau kumosi ye akento au, wan’au ye yingiana-ngiana yau. 28 I bosi, Mose ovovele vo: “Muna wau i nuzayila wo vo Yave untumini yavanga mambu mama mawonso, ke ditukidi mu ntim’ame ko:1 29 Avo wantu awaya bafwididi wauna wantu awonso befwilanga, avo batumbilu wauna utumbilwanga wantu awonso, ozevo Yave kantumini ko. f 30 Kansi, avo Yave ubavangidi diambu diansisi, o ntoto waziuka1 yo kubamina, oyau ye lekwa yau yawonso bakulumuka bamoyo muna Ziami,2 kieleka, nuzaya wo vo wantu awaya Yave bakondelo luzitu.” 16:22 1 Mvovo wa sina: “mianda mia nitu zawonso.” 16:28 1 Yovo “ke mu luzolo lwa mono kibeni ko.” 16:30 1 Mvovo wa sina: “waziula o nu’andi.” 2 Yovo “Seol,” i sia vo, ziami kia wantu awonso. Tala Nsas’a Mvovo.

NTALU 16:31–17:3 31 Vava kamene vova mambu mama mawonso, vana vau o ntoto kunansi au ubasukini. a 32 O ntoto uziukidi,1 ubaminini kumosi ye esi nzo zau ye awonso bavuilu kwa Kora b ye lekwa yau yawonso. 33 Muna mpila yayi, oyau ye awonso bavuilu kwa yau bakulumukini bamoyo muna Ziami,1 o ntoto ubafukidi, bavididi vana kati kwa nkutakani. c 34 Aneyisaele awonso ana bakedi vana ndambu au, vava bawidi e kazu kiau batinini, kadi bavovele vo: “Wonga tuna wau kadi o ntoto ulenda mpe kutumina!” 35 I bosi, tiya tutukidi kwa Yave d tukulumukini yo zinisa e 250 ma wan’amakala batambikanga e ndumbu e 36 Yave ovovese Mose vo: 37 “Zayisa Elaza wa mwan’a Arone wa nganga kakatula e yokelwa ya ndumbuf vana tiya, kadi yavauka. Unzayisa mpe vo ke´ nda mwanga o tiya kwanda. 38 E yokelwa ya ndumbu ya wantu basumukini yo vidisa e mioyo miau,1 ifwete kitulwa se tukandala twababama yo lamika to muna ziku, g kadi vana ntadisi a Yave basunzuidi yo, ikitukidi se yavauka. Ifwete kala se sinsu kwa Aneyisaele.” h 39 Muna kuma kiaki, Elaza wa nganga obongele yokelwa ya ndumbu yansongo ina yasunzulwa kwa awana bayokwa, otutidi yo kimana yalamikwa muna ziku, 40 wauna Yave kankanikina muna Mose. E yokelwa yoyo yakala se luyindulu kwa Aneyisaele vo ke vena muntu ko ona kavewa nswa ko,1 una vo ke mbongo a Arone ko ofinama vana ndose a Yave i kayoka e ndumbu, ke vakadi muntu ko okituka nga Kora ye awana banyikama. j 41 Muna lumbu kialanda, o

246 KAPU 16 a Nta 26:10 Nsi 11:6 Nk 106:17

b Luv 6:24 Nta 26:11 1Tu 6:31, 37

c Yud 11 d Lev 10:1, 2 Nta 11:1

e Nta 16:17 Nta 26:10 Nk 106:18

f Nta 16:6, 7 g Luv 38:1 h Nta 16:5 Nta 17:10

i Nta 3:10 Nta 18:7 2Tu 26:16-18

j Nk 106:17 Yud 11

 Ndambu ya 2 a Nta 14:2 b Luv 16:7 Nta 14:10 Nta 16:19

c Nta 20:2, 6 d Luv 23:20, 21 1Ko 10:6, 10

e Nta 16:21, 22 f Lev 6:12

16:32 1 Mvovo wa sina: “uziudi o nu’andi.” 16:33 1 Yovo “Seol,” i sia vo, zia- g Luv 34:9 Nta 8:19 mi kia wantu awonso. Tala Nsas’a Mvovo. 16:38 1 Yovo “basumukini e mioyo  miau.” 16:40 1 Mvovo wa sina: “ke vena KAPU 17 nzenza ko.” h Nta 1:4, 16

nkangu awonso wa Isaele uyantikidi yidimina Mose yo Arone, a oku vo: “Yeno awole nuvondele o nkangu a Yave.” 42 Vava o nkangu ulungalakene vamosi mu telamena Mose yo Arone, batadidi kuna saba kia wananina, bamwene tuti difukidi e saba, o nkembo a Yave uyantikidi moneka. b 43 Mose yo Arone bele vana ntwal’a saba kia wananina, c 44 Yave ovovese Mose vo: 45 “Nukatuka ova kati kwa nkangu wau, kimana yabafukisa nkumbu mosi.” d Muna kuma kiaki, bafukamene yo bokeka e ndose zau vana ntoto. e 46 I bosi, Mose ovovese Arone vo: “Bonga e yokelwa kia ndumbu, wasia mo tiya tutukidi vana ziku f yo sia vo e ndumbu, wenda mu nzaki kuna kwina o nkangu yo lomba luyambulwilu lwa masumu g mu kuma kiau, kadi o makasi ma Yave mafusukidi. E vuku kiyantikidi!” 47 Vana vau Arone obongele e yokelwa, wauna o Mose kavovele, ozawidi vana kati kwa nkutakani, tala, e vuku kiakiyantikila vana vena o nkangu. Muna kuma kiaki, Arone osidi e ndumbu vana yokelwa yo yantika lomba luyambulwilu lwa masumu mu kuma kia nkangu. 48 Otelamene vana kati kwa awana bafwidi ye awana bena o moyo, e vuku kifokokele. 49 O lutangu lwa awana bafwidi muna vuku, 14.700, lembi tanga awana bafwa mu kuma kia Kora. 50 Vava Arone kavutukidi kwa Mose vana mwelo a saba kia wananina, e vuku kiakifokokela. Yave ovovese Mose vo: 2 “Vova kwa Aneyisaele yo tambula kwa yau nkau mosimosi muna konso nzo a se, kwa mfumu a konso nzo a se, h e nkau miawonso mikala 12. Soneka e nkumbu a konso muntu muna nkau andi. 3 Ofwete soneka e nkumbu ya Arone muna nkau a Levi, kadi vena ye nkau mosi kaka mu kuma kia ndio-

17

247 na una vo ntu muna konso nzo a se. 4 Tula e nkau muna saba kia wananina vana ntwal’a Nkel’a Kimbangi, a vana ikuyisunzulwilanga kwa yeno b ntangwa zawonso. 5 O nkau a muntu ona isola c usavuka, ifokola e ngidima beyidimanga Aneyisaele mu kuma kiame d ye mu kuma kieno.” e 6 Muna kuma kiaki, Mose ovovese Aneyisaele. E mfumu zau zawonso bamvene e nkau— nkau 12, nkau mosi muna konso mfumu a nzo a se—o nkau a Arone ukedi vana kati kwa nkau miau. 7 I bosi, Mose osidi e nkau vana ndose a Yave muna saba kia Kimbangi. 8 Muna lumbu kialanda, vava Mose kakotele muna saba kia Kimbangi, tala, o nkau a Arone, owu wasunzulanga e nzo a Levi, usavukidi, uvaikisi e ntu, mvuma yo wuta bundu yabwaka ya nti wa amande. 9 I bosi, Mose otwese kwa nkangu awonso a Isaele e nkau miawonso mikedi vana ndose a Yave. Oyau batadidi mio, konso muntu obongele o nkau andi. 10 I bosi, Yave ovovese Mose vo: “Vutula o nkau a Arone f vana ntwal’a nkel’a Kimbangi kimana walundwa se sinsu g kwa wan’a ukolami, h e ngidima zau mu kuma kiame zafokoka, kimana balembi fwa.” 11 Vana vau, Mose ovangidi una Yave kankanikini. I una kikilu kavangidi. 12 I bosi, Aneyisaele bavovese Mose vo: “Owau fwa tufwa, fuka kieleka tufuka, yeto awonso fuka tufuka! 13 Konso muntu nkutu ofinama e saba kia Yave fwa kefwa! i Nga yeto awonso mpila yayi tufwila e?” j I bosi, Yave ovovese Arone vo: “Ongeye yo wan’aku ye nzo a se diaku yeno nukala se akwa kuma muna konso vilwa uvangama mu kuma kia nzo avauka, k ongeye yo wan’aku nu-

18

NTALU 17:4–18:9 KAPU 17 a Luv 34:29 b Luv 25:22 Luv 30:36 Lev 16:2

c Nta 16:5 d Nta 11:1 Nta 14:27 Nta 16:11 1Ko 10:6, 10

e Nta 14:2 Nta 16:13, 41

f Ayi 9:4 g Nta 16:38 h Nsi 9:7 Nsi 31:27

i Nta 1:51 Nta 18:4, 7

j Nta 16:49 

KAPU 18 k Luv 25:8 Lev 21:10-12

 Ndambu ya 2 a Luv 28:38 Lev 22:9 Nta 18:23

b Nta 3:6 Nta 8:22 Nta 16:9

c Nta 1:53 d Nta 3:25, 26 Nta 3:30, 31 Nta 3:36, 37

e Nta 4:15, 20 Nta 16:39, 40

f Nta 1:51 Nta 3:10

g Lev 24:2, 3 Nta 3:32

h Luv 30:7 i Nta 16:46 j Nta 3:9, 12 Nta 8:15, 16

k Nta 8:19 l Lev 16:2, 12 Ayi 9:3, 7

m 1Sa 2:28 Ayi 5:4

n Nta 3:10 Nta 16:39, 40

o Luv 23:19 Lev 27:28, 30 Nta 18:11, 26

p Lev 7:34 Nta 5:9

q Lev 2:3 r Lev 5:11, 12 Lev 6:25, 26

s Lev 7:1, 7

kala se akwa kuma muna konso vilwa uvangama muna salu kieno kia kinganga. a 2 Bokela mpe mpangi zaku za kanda dia Levi, e kanda dia se diaku, kimana bayikama, basadila ngeye b yo wan’aku vana ntwal’a saba kia Kimbangi. c 3 Bafwete sala e salu wabavana ye salu yawonso ya saba. d Kansi, ke bafwete finama salanganu ya fulu kiavauka ko ye ya ziku, kimana oyau yovo yeno nualembi fwa. e 4 Oyau bekuyikama yo lungisa iyekwa yau mu kuma kia saba kia wananina ye salu yawonso ya saba, ke vakadi muntu1 ko ona kavewa nswa ko okunufinama. f 5 Nufwete lungisa iyekwa yeno mu kuma kia fulu kiavauka g ye ziku, h kimana makasi i malembi bwila diaka o nkangu a Isaele. 6 Mono kibeni mvambwidi e mpangi zeno, Anelevi, vana vena Aneyisaele se lukau kwa yeno. j Oyau baveno kwa Yave mu sala e salu kia saba kia wananina. k 7 Ongeye yo wan’aku nulunga-lunga e salu yeno ya kinganga eyi itadidi e ziku ye lekwa ina kuna nim’a rido, l oyeno nufwete sala e salu kiaki. m Omono inuvene salu kia kinganga se lukau, konso muntu1 ona kavewa nswa ko ofinama, kafwete vondwa.” n 8 Yave ovovese diaka Arone vo: “Mono kibeni inuvene kiyekwa kia lunga-lunga tukau tuvewanga kwa mono. o Muna lekwa yawonso yavauka ina Aneyisaele bevananga, mpene ndambu kwa ngeye ye kwa wan’aku se kunku kieno kia mvu ke mvu. p 9 Muna tukau tusundidi o vauka tuvewa vana tiya, eyi ikala se yeno: konso lukau bevana, kumosi yo tukau twau twa mbwaza q yo tukau twau twa sumu r yo tukau twau twa kuzuka s tuna betwasa kwa mono. Ekiaki lekwa kisundidi 18:4, 7 1 Mvovo wa sina: “nzenza,” i sia vo, muntu una vo katuka mu vumu kia Arone ko.

NTALU 18:10-26 vauka kwa ngeye ye kwa wan’aku. 10 Ofwete kio dila a va fulu kisundidi o vauka. O wan’amakala awonso balenda kio dia kwau. Ekiaki kikala se lekwa kiavauka kwa yeno. b 11 Eyayi mpe ikala se yeno: tukau bevananga c Aneyisaele kumosi ye tukau twau twawonso twa zunganisa. d Mpene to kwa ngeye ye kwa wan’aku amakala ye kwa wan’aku amakento se kunku kia mvu ke mvu. e Konso muntu una vo wavelela muna nzo aku olenda to dia kwandi f 12 “O mazi mawonso masundidi o wete ye vinyu yawonso yampa isundidi o wete ye mbwaza, e mbongo au antete g ina bevana kwa Yave, mpene yo kwa ngeye. h 13 E mbongo antete ya lekwa yawonso ituka muna ntoto au, eyi betwasa kwa Yave, ikituka se yeno. i Konso muntu una vo wavelela muna nzo aku olenda yo dia kwandi. 14 “Yawonso yavambulwa1 muna Isaele, ikituka se yaku. j 15 “Konso mwan’antete muna vangwa yawonso yamoyo, k ina besunzula kwa Yave, kiakala mwan’antete a muntu yovo a bulu, okituka se wame. Kansi, o mwan’antete a muntu ˆ ofwete kunkula, o mwan’antete a l bulu kiafunzuka ofwete mpe kuˆ nkula. m 16 Vava kelungisa ngonde mosi yovo vioka, ofwete ˆ ˆ kunkula muna ntalu a lukulu, e ntalu yasikidiswa i sekele tanu1n za palata, mun’owu wa sekele ya fulu kiavauka,2 i sia vo, ngera 20.3 17 Kansi, o mwan’antete a ngombe yovo mwan’antete a meme a koko yovo mwan’antete ˆ a nkombo kunkudi ko. o Eyayi lekwa yavauka. Ofwete zaza me18:14 1 I sia vo, yawonso yavaulwa mu kuma kia Nzambi wau vo iveno emvimba kwa Nzambi. 18:16 1 E sekele mosi, grama 11,4. Tala Nku. B14. 2 Yovo “mun’owu wa sekele yavauka.” 3 E ngera mosi, grama 0,57. Tala Nku. B14.

248 KAPU 18 a Luv 29:32 Lev 6:14, 16 Lev 10:12, 13

b Lev 6:18 Lev 7:1, 6 Lev 14:13 Lev 21:22

c Nta 15:20 Yez 44:30

d Luv 29:27 Lev 7:34

e Lev 10:14 Nsi 18:3

f Lev 22:4-6 g Ngn 3:9 h Lev 2:14 Nsi 18:4

i Luv 23:19 j Lev 27:21, 28 k Luv 13:2 Lev 27:26 Nta 3:13

l Luv 13:13 m Luv 34:20 Lev 27:27

n Lev 27:6 o Luv 22:30 Nsi 15:19

 Ndambu ya 2 a Lev 17:11 b Lev 3:16 c Luv 29:26 Lev 7:31, 34

d Luv 23:19 Nta 15:18, 19 Nta 18:11, 26 Nta 31:28, 29

e 2Tu 31:4 f Nta 26:62, 63 Nsi 10:9 Nsi 14:27 Yos 14:3

g Nsi 18:1, 2 Yos 18:7 Yez 44:28

h Lev 27:30 Nek 10:37 Nek 12:44 Ayi 7:5

i Nta 3:6, 7 Nta 18:1

j Yos 13:33 k Nsi 10:9 l Nta 18:21 Nsi 12:19

nga mau vana ziku, a o mazi mau ofwete mo futumuna se lukau lwayoka vana tiya, lekwa kia nsunga1 kuna kwa Yave. b 18 E mbizi au ikituka se yaku. Ikituka yaku c nga i tulu kia lukau ´ lwa zunganisa ye to kialunene kia kulu. 19 O tukau twawonso twavauka tuna Aneyisaele bevana kwa Yave, d mpene to kwa ngeye ye kwa wan’aku amakala ye kwa wan’aku amankento se kunku kia mvu ke mvu. e Ediadi kangu dia mungwa diakwele mvu1 vana vena Yave yo ngeye ye mbongo aku.” 20 Yave ovovese diaka Arone vo: “Kukala ye vua ko muna nsi au, ke kunku kimosi ko kia ntoto vana bena kikituka se kiaku. f Omono i kunku kiaku ye vua diaku vana vena Aneyisaele. g 21 “Tala, e tini kiakumi h kiawonso muna Isaele mpene kio kwa wan’a Levi se vua mu kuma kia salu besalanga, e salu kia saba kia wananina. 22 O nkangu a Isaele ke ulendi diaka finama vana saba kia wananina ko, avo bavangidi wo sumu benata yo fwa. 23 Anelevi yau kibeni besala e salu kia saba kia wananina, yau mpe bekala akwa kuma muna vilwa uvangama. i Owau nkanikinu a mvu ke mvu muna mbandu zeno zawonso: oyau ke bafwete tambula konso vua ko vana vena Aneyisaele. j 24 Kadi e tini kiakumi bevana o nkangu a Isaele kwa Yave, mpene kio se vua kwa Anelevi. Ekiaki i kuma ibavovesele vo: ‘Oyau ke bafwete tambula konso vua k ko vana kati kwa Aneyisaele.’” 25 I bosi, Yave ovovese Mose vo: 26 “Zayisa Anelevi vo: ‘Vava nutambula kwa Aneyisaele e tini yakumi ina inuvene se vua dieno, l nubonga tini 18:17 1 Yovo “nsunga zilembekanga; zivuvikanga ntima.” Mvovo wa sina: “zivundisanga.” 18:19 1 I sia vo, kangu dia mvu ke mvu ye ke dilendi sobwa ko.

249 kiakumi muna tini yayi yakumi yo vana kio se lukau kwa Yave. a 27 E tini kiokio kiakumi kibadikilwa se lukau lweno, nga mbwaza za bundilu b dieno yovo ulolo wa vinyu ya kaminu dieno yovo wa mazi ma kaminu dieno. 28 Muna mpila yayi, oyeno mpe nuvana lukau kwa Yave muna tini yakumi yawonso nutambula kwa Aneyisaele, muna tini yoyo yakumi i nuvanina lukau lwa Yave kwa Arone wa nganga. 29 Muna tukau twawonso tusundidi o wete nutambulanga, i muna nubongela lukau lwa mpila zawonso yo vana kwa Yave c se lekwa kiavauka.’ 30 “Ofwete kubazayisa vo: ‘Vava nuvana kina kisundidi o wete muna ina nutambula, ina isala ibadikilwa kwa yeno, Anelevi, nga mbwaza za bundilu dieno yovo ulolo wa vinyu ya kaminu dieno yovo wa mazi ma kaminu dieno. 31 Oyeno ye esi nzo zeno nulenda yo dila va konso fulu, kadi i mfutu a salu kieno muna saba kia wananina. d 32 Avo nutekele kukivanina ina isundidi o wete muna lekwa yoyo, ke nuvola sumu ko muna diambu diadia; ke nufwete funzula lekwa yavauka ko ya Aneyisaele, avo nuvangidi wo fwa nufwa.’” e Yave ovovese diaka Mose yo Arone vo: 2 “Owau i nsiku kakanikini o Yave: ‘Zayisa Aneyisaele vo batwasila ngombe mosi ankento yalunga yambwaki, ina yakondwa e fu f muna nitu ye ke isidi siwa vangu ko. 3 Nuvana yo kwa Elaza wa nganga, oyandi onata yo kuna mbazi a ndo, e ngombe ivondelwa vana ntadisi andi. 4 O Elaza wa nganga ovunga nlembo andi muna menga ma ngombe yo zaza mo nkumbu nsambwadi kuna ndambu a mwelo a saba kia wananina. g 5 I bosi, e ngombe ankento iyokelwa vana ntadisi andi. O nkand’andi yo nsu-

19

NTALU 18:27–19:13 KAPU 18 a Nek 10:38

b Nta 15:20

c Nta 18:8, 12

d 1Ko 9:13

e Lev 22:2, 15 

KAPU 19 f Lev 22:20 Mal 1:14

g Ayi 9:13, 14 

Ndambu ya 2 a Lev 4:11, 12

b Nk 51:7

c Ayi 9:13, 14

d Nta 19:13, 21

e Luv 12:49 Lev 24:22 Nta 15:15

f Lev 21:1, 11 Nta 5:2 Nta 6:9 Nta 9:6 Nta 31:19

g Lev 15:31

h Lev 22:3 Ayi 10:28

i Nta 19:9

ni andi yo menga mandi kumosi ye mvindu andi vumu iyokwa. a 6 O nganga obonga nti a nsedele ye nti a isopo b ye nsinga mia mbwaki akongola,1 otuba yo vana tiya tuyokelwa e ngombe ankento. 7 O nganga osukula e mvuatu miandi yo yowela1 muna maza, i bosi olenda kwandi kota muna ndo; kansi okala wafunzuka yamuna nkokela. 8 “‘Ndiona oyokel’e ngombe ankento osukula e mvuatu miandi muna maza yo yowela1 muna maza, okala wafunzuka yamuna nkokela. 9 “‘O muntu una vo wavelela, okutika o ntoto ampolo c a ngombe ankento yo lunda wo kuna mbazi a ndo vana fulu kiavelela, ufwete lundwa kwa nkangu a Isaele muna kubika o maza mesadilwa mu kuma kia luveleleso. d Olwalu lukau lwa sumu. 10 Ndiona okutikidi o ntoto ampolo a ngombe ankento osukula e mvuatu miandi, okala wafunzuka yamuna nkokela. “‘Owau ukala se nkanikinu a mvu ke mvu e kwa Aneyisaele ye kwa nzenza ozingilanga vana kati kwau. 11 Konso ona osimba muntu afwa,1 okala wafunzuka mu lumbu nsambwadi. f 12 O muntu ndioyo kafwete kuyivelelesela muna maza muna lumbu kiatatu, muna lumbu kiansambwadi okala wavelela. Kansi, avo kayivelelese ko muna lumbu kiatatu, muna lumbu kiansambwadi kekala wavelela ko. 13 Konso ndiona oviakane muntu afwa1 yo lembi kuyivelelesa, saba kia Yave kasafwidi, g o muntu ndioyo kafwete vondwa muna Isaele. h Kadi kazazilu maza ma luveleleso ko, i 19:6 1 Yovo “mbwaki-mbwaki.” 19:7, 8 1 Mvovo wa sina: “sukula e nitu andi.” 19:11 1 Yovo “osimba e vimbu dia konso moyo a muntu.” Tala Nsas’a Mvovo. 19:13 1 Yovo “oviakana e vimbu dia konso moyo a muntu.” Tala Nsas’a Mvovo.

NTALU 19:14–20:11 wakinu kaka wafunzuka. E mfunzuk’andi yakinu muna yandi. 14 “‘Owau i nsiku nusadila avo muntu ofwididi muna saba: Konso muntu okota muna saba ye konso muntu owanukini muna saba okala wafunzuka mu lumbu nsambwadi. 15 Konso kinzu kiaziuka, kikondwa fukwa kiakangidilwa, kikituka kiafunzuka. a 16 Konso muntu una mu nzanza oviakane muntu ovondelo mu nsosolo yovo vimbu yovo visi kia muntu yovo ziami, okala wafunzuka mu lumbu nsambwadi. b 17 Mu kuma kia muntu ofunzukidi, bafwete bonga ntoto ampolo a bulu kia lukau lwa sumu kina kiayokwa, besia wo muna kinzu yo tula wo maza mabongelo muna maza mekukulanga. 18 I bosi, muntu avelela c obonga nti a isopo, d ovunga wo muna maza yo zaza mo muna saba, muna yinzu yawonso, muna wantu1 bena mo ye kwa ndiona osimba visi, yovo osimba muntu ovondelo yovo vimbu yovo ziami. 19 Muna lumbu kiatatu ye muna lumbu kiansambwadi, o muntu avelela ozaza maza kwa ndiona wafunzuka, muna lumbu kiansambwadi e okumvelelesa muna sumu; i bosi, osukula e mvuatu miandi yo yowela muna maza, muna nkokela okituka wavelela. 20 “‘Kansi o muntu wafunzuka, ona olembi kuyivelelesa, o muntu ndioyo kafwete vondwa muna nkutakani, f kadi nzo avauk’a Yave kasafwidi. O maza ma luveleleso ke mazazilu muna yandi ko, muna kuma kiaki wafunzuka. 21 “‘Owau ukala se nkanikinu wa mvu ke mvu kwa yau: O muntu ozaza o maza ma luveleleso g kafwete sukula e mvuatu miandi, o muntu osimba maza ma luveleleso okala wafunzuka yamuna nkokela. 22 Ko19:18 1 Yovo “mioyo.”

250 KAPU 19 a Lev 11:31, 32 b Nta 19:11 Nta 31:19

c Nta 19:9 d Nk 51:7 e Lev 14:9 Nta 19:12 Nta 31:19

f Nta 19:13 g Nta 19:18 Ayi 9:9, 10 Ayi 9:13, 14

 Ndambu ya 2 a Lev 15:4, 5  KAPU 20 b Nta 13:26 Nta 20:22 Nta 33:36 Nsi 2:14

c Luv 15:20 Nta 26:59 Mik 6:4

d Luv 17:1 e Luv 17:2 f Luv 14:11 Luv 17:3 Nta 16:13, 14 Nta 21:5

g Nsi 8:14, 15 h Nsi 8:7, 8 i Luv 16:10 Nta 14:10

j Luv 17:5, 6 Nk 78:15 Nk 105:41 Nk 114:8 Yes 48:21

k Luv 7:12, 19

nso lekwa kiviakanua kwa muntu afunzuka kikituka kiafunzuka, o muntu oviakane kio okala wafunzuka yamuna nkokela.’” a Muna ngonde antete, o nkangu awonso a Isaele ulweke muna makanga ma Zini, o nkangu uyantikidi zingila muna ˆ Kadese. b I muna o Mireyame c kafwila yo zikwa. 2 O nkangu d ke wakala yo maza ko muna makanga, mu kuma kiaki bakutakana yo telamena Mose yo Arone. 3 O nkangu watantana yo Mose, e wavova vo: “Kele vo twafwa kweto vava mpangi zeto bafwa vana ndose a Yave! 4 Ekuma nutwasidi e nkutakani a Yave omu makanga mama, oyeto ye twelezi yeto twafwila mwamu? f 5 Ekuma nuatuvaikisila muna Engipito yo kututwasa ova fulu kiaki kiambi? g Ekiaki ke fulu kia kuna mbongo ko yovo nsanda yovo nsing’a vinyu ngatu nganata,1 va nkatu mpe maza ma nua.” h 6 I bosi, Mose yo Arone bakatukidi vana ndose a nkutakani, bele vana mwelo a saba kia wananina, bafukamene yo bokeka e ndose vana ntoto, o nkembo a Yave uyantikidi moneka kwa yau. i 7 I bosi, Yave ovovese Mose vo: 8 “Bonga o nkau yo kutakesa o nkangu, ngeye yo Arone wa mpangi aku, nuvova kwa tadi vana meso mau kimana diavaikisa o maza, ovaikisa o maza muna tadi yo vana mo kwa nkangu ye kwa twelezi banua.” j 9 Muna diadi, Mose obongele o nkau vana ndose a Yave, k wauna kankanikina. 10 I bosi, Mose yo Arone babokele nkutakani vana ntwal’a tadi, Mose ´ ubavovese vo: “Owau nuwa, yeno akolami! Nga nuzolele vo twanuvaikisila maza omu tadi diadi?” l 11 Mose ozangwidi koko kwandi, owende nkau andi muna tadi

20

Nta 17:10

l Nk 106:32, 33

20:5 1 I sia vo, bundu kina nze ngavua yovo mfuluta.

251 nkumbu miole, o maza mayingi mayantikidi vaika, o nkangu ye twelezi yau bayantikidi nua. a 12 Kuna kwalanda, Yave ovovese Mose yo Arone vo: “Wau vo ke nusongele lukwikilu ko omu mono yo lembi songa vana meso ma nkangu a Isaele vo mono yavauka, ke nukotesa nkutakani yayi ko muna nsi ina ikubavana.” b 13 Omama i maza ma Meriba,1c vana Aneyisaele batantanena yo Yave, muna mpila yayi wasonga kwa yau vo wavauka. 14 I bosi, tuka muna Kadese Mose otwikidi anati a nsangu kwa ntinu a Edome d vo: “I wau wuwu kavovele o mpangi aku Isaele: e ‘Ongeye otomene zaya e mpasi zawonso twamona. 15 Mase meto bayenda kuna Engipito, f mvu miayingi1g twakala kuna Engipito, esi Engipito mpasi batumwesa kumosi ye mase meto. h 16 Kuna kwalanda, twaboka kwa Yave, i oyandi watuwa, watwika e mbasi andi j yo kutuvaikisa muna Engipito, owau ova Kadese twina, e mbanza ina omu mwingilu a zunga kiaku. 17 Dodokolo, yambula twaviokela mu nsi aku. Ke tuviokela mu konso kiana ko yovo mpatu a vinyu, ke tunua maza ma konso sima ko. Mu Bala-bala a Ntinu tuviokela lembi viluka ku lunene yovo ku lumonso yavana tuvioka e zunga kiaku.’” k 18 Kansi, Edome umvutwidi vo: “Kulendi viokela mu zunga kieto ko. Avo ovangidi wo, ivaika yo nsosolo mu kwiza wanana yaku.” 19 Aneyisaele bamvovese vo: “Muna bala-bala tuviokela, avo oyeto ye twelezi yeto tunuini maza maku, sumba tusumba mo. l Vioka kaka tuzolele vioka kiamalu, m ke tuzolele diambu diankaka ko.” 20 Kansi, Edome ovovele 20:13 1 Ina ye nsasa vo: “Nzonzi.” 20:15 1 Mvovo wa sina: “lumbu yayingi.”

NTALU 20:12–21:2 KAPU 20 a 1Ko 10:1, 4 b Nta 27:12-14 Nsi 1:37 Nsi 3:26 Nsi 32:51, 52 Nsi 34:4 Yos 1:2

c Nk 106:32, 33 d Afu 11:17 e Tuk 36:8 Nsi 2:4 Nsi 23:7

f Tuk 46:6 g Tuk 15:13 Luv 12:40

h Luv 1:11, 14 i Luv 2:23 Luv 3:7

j Luv 14:19 Luv 23:20 Luv 33:2

k Nta 21:21, 22 Nsi 2:26, 27

l Nsi 2:5, 6 m Nsi 2:26, 28 

Ndambu ya 2 a Afu 11:17 b Nsi 2:8 Afu 11:18

c Nta 21:4 Nta 33:37 Nta 34:2, 7

d Nta 33:38 Nsi 32:50

e Nta 20:12 Nsi 32:51, 52

f Luv 28:2 Luv 29:29

g Luv 6:23 Nta 4:16

h Nta 33:39 Nsi 10:6 Nsi 32:50

i Nsi 34:8 

KAPU 21 j Nta 33:40 Yos 12:7, 14

vo: “Kuvioki ko.” a Edome ovaikidi yo nkangu ayingi ye vu kiangolo1 kawanana yandi. 21 Muna mpila yayi, Edome kayambwidi ko vo Isaele kaviokela muna zunga kiandi. Muna kuma kiaki, Isaele okondolokele Edome. b 22 O nkangu a Isaele, e nkutakani yawonso iyalukidi muna Kadese, ilweke vana Mongo a Ore. c 23 I bosi, Yave ovovese Mose yo Arone vana Mongo a Ore, muna mwingilu a nsi ya Edome vo: 24 “Arone fwa kefwa yo zikwa wauna wazikilwa mase mandi.1d Ke kota ko muna nsi ina ivana kwa Aneyisaele, kadi yeno awole nuakolamena nkanikinu ame mu kuma kia maza ma Meriba. e 25 Bonga Arone yo Elaza wa mwan’andi, ubanata kuna ntandu a Mongo a Ore. 26 Katula e mvuatu mia Arone, f vuika mio kwa Elaza g wa ˆ mwan’andi, o Arone i kuna kefwila.”1 27 Muna kuma kiaki, Mose ovangidi wauna Yave kakanikini. Batombokele kuna Mongo a Ore vana meso ma nkutakani yawonso. 28 Mose okatwidi e mvuatu mia Arone yo vuika mio kwa Elaza wa mwan’andi. I bosi, Arone ofwididi vavana, vana ntandu a mongo. h Mose yo Elaza bakulumukini tuka kuna mongo. 29 Vava e nkutakani yawonso imwene vo Arone ofwidi, e nzo yawonso ya Isaele idididi Arone mu lumbu 30. i O ntinu a Aradi, j wa musi Kenani, ona wazingilanga muna Nengebe vava kawidi vo Isaele olweke muna nzil’a Atari, onuanisi Isaele yo nata akaka muna yau muna kinkole. 2 Muna kuma kiaki, Isaele osidi o nsilu kwa Yave, oku vo:

21

20:20 1 Mvovo wa sina: “ye koko kwangolo.” 20:24 1 Mvovo wa sina: “Arone oyikama nkangu andi.” 20:26 1 Mvovo wa sina: “Arone oyikama akw’andi yo fwila vana.”

NTALU 21:3-22 “Avo oyekwele nkangu wau vana moko mame, ifwasa kikilu e mbanza zau.” 3 Muna kuma kiaki, Yave owidi e nding’a Isaele, oyekwele Anekenani vana moko mau, babafwasidi kumosi ye mbanza zau. Muna kuma kiaki, bayikidi e fulu kiokio vo Korema.1a 4 Ekolo bakwamanene mu nkangalu au, vava bakatukidi vana Mongo a Ore b yo kwendela muna nzil’a Mbu Ambwaki kimana bakondoloka e nsi ya Edome, c o nkangu1 uyantikidi yoya mu kuma kia nkangalu. 5 O nkangu ukwamanene vovela Mose yo Nzambi e mbi, d oku vo: “Ekuma watuvaikisila muna Engipito twafwila mu makanga? Ke muna ye madia ko ngatu maza, e oyeto tumengene1 mbolo yayi yakondwa o mfunu.” f 6 Muna kuma kiaki, Yave otwikidi nioka zina ye manga miampondi1 vana kati kwa nkangu, e nioka zitatikidi o nkangu, Aneyisaele ayingi bafwidi. g 7 Muna kuma kiaki, nkangu wizidi kwa Mose yo vova vo: “Tusumukini wau tuvovele Yave yo ngeye e mbi. h Dodokela Yave kimana kakatula e nioka ova kati kweto.” Mose ododokele mu kuma kia nkangu. i 8 I bosi, Yave ovovese Mose vo: “Vanga fwaniswa kia niok’a manga ampondi,1 manika yo muna nti. Avo muntu otatikilu, kafwete yo tala kimana kakwamanana zinga.” 9 Vana vau Mose ovangidi niok’a nsongo j yo manika yo vana nti, k vava nioka yatatikanga muntu, o muntu ndioyo watalanga e niok’a nsongo yo kwamanana zinga. l 10 I bosi, Aneyisaele balondokele yo kwenda sikidisa e 21:3 1 Ina ye nsasa vo: “Kiavambulwa Kimana Kiafwaswa.” 21:4 1 Yovo “moyo a nkangu.” 21:5 1 Yovo “e mioyo mieto mimengene.” 21:6 1 Yovo “nioka zatiya.” 21:8 1 Yovo “niok’a tiya.”

252 KAPU 21 a Nta 14:45 b Nta 33:41 c Nta 20:21 Nsi 2:8 Afu 11:18

d Luv 14:11 Luv 15:24 Nta 16:13

e Nta 20:5 f Luv 16:15 Nta 11:6 Nk 78:24, 25

g 1Ko 10:6, 9 h Nk 78:34 i Luv 32:11 j 2Nti 18:1, 4 k Yoa 3:14, 15 l Yoa 6:40 

Ndambu ya 2 a Nta 33:43 b Nta 33:44 c Nsi 2:13 d Nta 22:36 Afu 11:18

e Yos 13:15, 17 f Nta 33:49 g Nsi 3:27 Nsi 34:1

h Nta 23:28 i Nsi 2:26-28

ndo kuna Obote. a 11 Bakatukidi kuna Obote, bele sikidisa e ndo kuna Iye-abarimi, b muna makanga mena mantalani ye Moabe, kuna este. 12 Bakatukidi kwakuna, bele sikidisa e ndo muna Ndimb’a Zerede. c 13 Tuka kwakuna, bele sikidisa e ndo muna zunga kia Arenone, d kina muna makanga mayalangene tuka muna mwingilu wa Aneyamore, kadi Arenone i mwingilu a zunga kia Moabe, vana vena Moabe ye Aneyamore. 14 Ekiaki i kuma o nkand’a Vita za Yave uvovelanga vo: “E Vakebe muna Sufa ye Ndimba mia Arenone, 15 ye nkulumuk’a1 ndimba ina iyalangene yakuna mbanz’a Are, yamuna mwingilu a Moabe.” 16 I bosi, bele kuna Beya. Ekiaki i sima kina Yave kavovesela Mose vo: “Kutakesa o nkangu, omono yabavana o maza.” 17 Muna ntangwa yayina, Isaele oyimbidi o nkunga owu: “Fusuka o maza, e sima! —Numvutula!1 18 E sima kiatimwa kwa amfumu, kina kiazokwa kwa akwa tunda a nkangu, Yo nkau a kimfumu ye nkau mia yau kibeni.” I bosi, bakatukidi muna makanga, bele kuna Matana, 19 bakatukidi muna Matana, bele kuna Naliele, bakatukidi muna Naliele, bele kuna Bamote. e 20 Bakatukidi muna Bamote, bele kuna ndimba una muna zunga kia1 Moabe, f vana mbat’a Pisenga, g una watalana ye Yesimone.2h 21 Isaele otumini anati a nsangu kwa Sikone wa ntinu a Aneyamore, oku vo: i 22 “Yambula twaviokela mu nsi aku. Ke tukota mu konso kiana ko yovo mpatu a vinyu. Ke tunua maza ma 21:15 1 Mvovo wa sina: “nua.” 21:17 1 Mvovo wa sina: “Nunyimbidila.” 21:20 1 Mvovo wa sina: “muna nzanz’a.” 2 Nanga, “makanga.”

253 konso sima ko. Tusingama kaka muna Bala-bal’a Ntinu yavana tuvioka e zunga kiaku.” a 23 Kansi, Sikone kayambwidi Isaele ko kaviokela muna zunga kiandi. Sikone okutakese nkutu o nkangu andi wawonso yo kwenda nuanisa Isaele muna makanga. Vava kalweke kuna Yaza, oyantikidi nuana yo Isaele. b 24 Kansi, Isaele umvondele muna nsosolo, c obakidi e nsi andi d tuka kuna Arenone e yakuna Yaboke, f lukufi ye Aneyamone, kadi e Yaze g muna mwingilu a zunga kia Aneyamone ina. h 25 Isaele okutumwini e mbanza zazi zawonso, bayantikidi zingila muna mbanza zawonso za Aneyemore, i muna Kesebone yo mavata mandi mawonso.1 26 Kadi e Kesebone i mbanz’a Sikone wa ntinu a Aneyamore, ona wanuana yo ntinu a Moabe yo kutumuna e nsi andi yawonso yakuna Arenone. 27 Ediadi i tuku dia kingana kialuvezo kivovanga vo: “Nuiza ku Kesebone. Yambula e mbanz’a Sikone yatungwa yo toma sikidiswa. 28 Kadi o tiya tutukidi muna Kesebone, o nlaku muna mbanz’a Sikone. Uzinisi Are ya Moabe, e mfumu za fulu yazanguka ya Arenone. 29 Nkenda kwa ngeye, Moabe! Fwaswa nufwaswa, o yeno nkangu a Kemose! j Oyandi okitwidi wan’andi amakala se mintayila, o wan’andi amakento se abakami a Sikone wa ntinu a Aneyamore. 30 Yambula twabanonga; E Kesebone ifwaswa yakuna Dibone; k Yambula twasisa yo e nkatu yakuna Nofake; 21:25 1 Yovo “mandi manzungidi.”

NTALU 21:23–22:5 KAPU 21 a Nta 20:14, 17 b Nsi 2:30-35 Nsi 29:7 Afu 11:19, 20

c Nk 135:10, 11 d Nta 32:33 Nek 9:22

e Nta 21:13 Nsi 3:16

f Afu 11:21, 22 g Nta 32:1 1Tu 6:77, 81

h Yos 12:1, 2 i Tuk 10:15, 16 Tuk 15:16 Luv 3:8 Nsi 7:1

j Afu 11:23, 24 1Nti 11:7 2Nti 23:13

k Yos 13:15, 17 

Ndambu ya 2 a Yos 13:8, 9 b Nta 32:1 c Nsi 3:11 Nsi 4:47 Yos 13:8, 12

d Nsi 3:1 Nsi 3:8, 10

e Nsi 20:3 f Luv 23:27 Nsi 7:24

g Nsi 3:2 Nk 135:10, 11

h Nsi 3:3 i Yos 12:4-6 

KAPU 22 j Nta 33:48 k Yos 24:9 Afu 11:25

l Luv 15:15 Nsi 2:25

m Nta 31:7, 8 Yos 13:15, 21

n Nsi 23:3, 4 Yos 13:22 2Pe 2:15

O tiya tusayana yakuna Medeba.” a 31 Muna kuma kiaki, Isaele oyantikidi zingila muna nsi ya Aneyamore. 32 I bosi, Mose otumini wantu benda langa e Yaze. b Bakutumwini mavata mandi1 yo yinga Aneyamore ana bakala mo. 33 I bosi, bavilukidi yo tombokela muna nzil’a Basani. O Onge c wa ntinu a Basani ovaikidi kumosi yo nkangu andi awonso mu wanana yau muna kubanuanisa kuna Ederei. d 34 Yave ovovese Mose vo: “Kumoni wonga wandi ko, e kadi iyekola Onge vana moko maku kumosi yo nkangu andi awonso ye nsi andi. f Ongeye ovanga kwa yandi wauna wavanga kwa Sikone wa ntinu a Aneyamore, ona wazingilanga muna Kesebone.” g 35 Muna mpila yayi, bamvondele kumosi yo wan’andi yo nkangu andi wawonso, yavana ke vasala kana mosi ko muna nkangu andi, h babakidi e nsi andi. i I bosi, Aneyisaele bakatukidi, bele sikidisa e ndo muna makanga ma Moabe, mantalani ye Yeriko, kuna simu dia Yodani. j 2 O Balaki k wa mwan’a Sipo omwene mawonso Isaele kavangidi kwa Aneyamore, 3 Moabe omwene kikilu wonga wa nkangu, kadi ndonga kikilu bakala; kieleka, Moabe otelamene moyo mu kuma kia Aneyisaele. l 4 Moabe ovovese akuluntu a Midiani vo: m “Owau, e nkutakani yayi ivempola yawonso ituzungidi, wauna e ngombe ivempolwelanga e titi muna mfuta.” Muna kolo kiakina, Balaki wa mwan’a Sipo yandi wakala ntinu a Moabe. 5 Otumini anati a nsangu benda bokela Bilami wa mwan’a Beo kuna Peto, n eyi ina vana ndambu a Nzadi,1 muna nsi andi akingutukila, oku vo: “Tala! Vezidi nkangu uvaikidi muna

22

21:32 1 Yovo “mavata manzungidi.” 22:5 1 I sia vo, Uferate.

NTALU 22:6-26 Engipito. Bafukidi e ndose a1 ntoto,2a mantalani bezingilanga yame. 6 Owau, dodokolo, wiza wansibila nkangu wau, b kadi oyau bansundidi e ngolo. Nanga ndenda kubasunda yo kubayinga omu nsi, kadi ntomene wo zaya vo ndiona osambula, osambulwa; ndiona osiba, osibwa.” 7 Muna kuma kiaki, akuluntu a Moabe ye akuluntu a Midiani bele, banete mfutu mu kuma kia ngombo betesa, balweke kwa Bilami c yo kunsamunuina e nsangu za Balaki. 8 Muna diadi, Bilami ubavovese vo: “Nuleka kwaku mu fuku wau, ikunusamunuina konso diambu dina Yave kekumpovesa.” Dianu vo, akuluntu a Moabe bakedi yo Bilami. 9 I bosi, Nzambi wizidi kwa Bilami yo yuvula vo: d “O wantu bena yaku, aki nani?” 10 Bilami ovutwidi kwa Nzambi aludi vo: “Balaki wa mwan’a Sipo, wa ntinu a Moabe, untwikidi e nsangu, oku vo: 11 ‘Tala, o nkangu uvaikidi muna Engipito ufukidi e ndose a1 ntoto.2 Owau, wiza wansibila wantu awaya. e Nanga ndenda kubanuanisa yo kubayinga.’” 12 Kansi, Nzambi ovovese Bilami vo: “Kwendi yau ko. Kusibi nkangu ko, kadi wasambulwa.” f 13 Bilami osikamene muna mene, ovovese akuluntu a Balaki vo: “Nuvutuka kuna nsi eno, kadi Yave kangiambwidi ko vo ngienda yeno.” 14 Muna kuma kiaki, akuluntu a Moabe balondokele, bavutukidi kwa Balaki yo vova vo: “Bilami kazolele kwiza yeto ko.” 15 Kansi, Balaki otumini diaka akuluntu ankaka ana balutidi e buka kiantete muna lutangu yo zitu. 16 Balweke kwa Bilami, bamvovese vo: “I wau wuwu kavovele Balaki wa mwan’a Sipo: ‘Dodokolo, kuyambula konso diambu ko diakakidila mu kwi22:5, 11 1 Mvovo wa sina: “disu dia.” 22:5, 11 2 Yovo “nsi.”

254 KAPU 22 a Tuk 13:14, 16

b Nta 23:7 Yos 24:9 Nek 13:1, 2

c 2Pe 2:15 Yud 11

d Nta 22:20

e Nta 22:5, 6 Nta 23:7, 11 Nta 24:10

f Tuk 12:1-3 Tuk 22:15, 17 Nsi 33:29

 Ndambu ya 2 a Nta 24:13

b Nta 22:8

c Nta 22:35 Nta 23:11, 12

d 2Pe 2:15 Yud 11

za kwa mono, 17 kadi tundidika itoma kutundidika yo vanga konso diambu okumpovesa. Dodokolo diaku, wiza, wansibila nkangu wau.’” 18 Kansi, Bilami ovutwidi selo ya Balaki vo: “Kana nkutu vo Balaki umpene nzo andi yazala ye palata ye wolo, kilendi vanga konso diambu ko avo ke dina dikanikini Yave wa Nzambi ame ko, kiakala diakete yovo dianene. a 19 Kansi, dodokolo, nuleka mpe kwaku o fuku wau kimana yazaya dina Yave kekumpovesa diaka.” b 20 I bosi, Nzambi wizidi kwa Bilami muna fuku yo kumvovesa vo: “Avo wantu awaya ngeye bezidi bokela, wenda yau. Kansi, ofwete vova kaka mana ikuzayisa.” c 21 Muna kuma kiaki, Bilami otelamene muna mene, ovuikidi e buluku diandi1 yo kwenda kumosi ye akuluntu a Moabe. d 22 Kansi, makasi ma Nzambi mafusukidi wau kele, e mbasi a Yave itelamene muna nzila muna kunsima. Bilami vana buluku diandi kayendelanga, ntaudi zandi zole bakedi yandi. 23 Vava e buluku dimwen’e mbasi a Yave itelamene muna nzila yo nsosolo vana koko kwandi, e buluku divavidi vengomoka yo kota kuna mfuta. Kansi, Bilami oyantikidi wanda e buluku kimana diavutuka muna nzila. 24 I bosi, e mbasi a Yave itelamene mu nzila yakete, vana kati kwa mpatu zole za vinyu ye yaka ya matadi muna ndambu zau zole. 25 Vava e buluku dimwene mbasi a Yave, diyantikidi kuyifietekesa muna yaka yo fietekesa mpe kulu kwa Bilami muna yaka, o Bilami oyantikidi diaka wanda e buluku. 26 E mbasi a Yave yele diaka kuna ntwala yo telama va fulu kiabatakana, vana ke vakala ye fulu kia vengomokena ko, kia22:21 1 Mvovo wa sina: “buluku diandi diankento.”

255 kala ku lunene yovo ku lumonso. 27 Vava e buluku dimwene mbasi a Yave, dibubamene kuna nsi a Bilami, muna kuma kiaki, o Bilami ofungidi makasi yo wanda diaka o nkau andi muna buluku. 28 I bosi, Yave oyambwidi vo e buluku diavova,1a divovele kwa Bilami vo: “Adieyi ivangidi ungwandidi e nkumbu ntatu zazi?” b 29 Bilami ovutwidi kwa buluku vo: “Kadi mono osakanene. Kele vo nkala yo nsosolo ova koko kwame, nga ivondele!” 30 I bosi, e buluku divovele kwa Bilami vo: “Nga ke mono ko i buluku diaku dina okangalelanga muna zingu kiaku kiawonso yamu unu? Nga yavanga kala e diambu dia mpila yayi kwa ngeye?” Bilami ovutwidi vo: “Nkatu!” 31 I bosi, Yave oziwidi meso ma Bilami, c omwene mbasi a Yave itelamene muna nzila yo nsosolo andi vana koko. Vana vau Bilami ovumbamene, ofukamene yo bokeka o lose lwandi. 32 I bosi, e mbasi a Yave ivovele kwa Bilami vo: “Ekuma owandidi e buluku diaku mu nkumbu ntatu zazi? Tala! Mono ngizidi muna kusima, kadi e nzil’aku ke ina ngwizani ko yo luzolo lwame. d 33 E buluku dimbwene, divavidi kuntina mu nkumbu ntatu zazi. e Yindula dina diadi vangama kele vo ke divengomoki ko diantina! Yamu wau nga ivondelenge yo vuluza e buluku.” 34 Bilami ovovese mbasi a Yave vo: “Nsumukini, kadi kizeye wo ko vo mu nzila okedi watelama muna wanana yame. Owau, avo diambi vana meso maku, yambula yavutuka.” 35 Kansi, e mbasi a Yave ivovese Bilami vo: “Wenda yau, kansi ofwete vova kaka mana ikuzayisa.” Muna kuma kiaki, Bilami okwamanene kwenda kumosi ye akuluntu a Balaki. 36 Vava Balaki kawidi vo Bila22:28 1 Mvovo wa sina: “oziwidi o nua a buluku diankento.”

NTALU 22:27–23:6 KAPU 22 a 2Pe 2:15, 16

b Nta 22:32

c 2Nti 6:17

d Nta 22:12 2Pe 2:15, 16

e Nta 22:23 Nta 22:25 Nta 22:27

 Ndambu ya 2 a Nta 22:16, 17 Nta 24:10, 11

b Nta 23:26 Nta 24:13

c Nta 23:13, 14 

KAPU 23 d Nta 22:41

e Nta 23:13, 14 Nta 23:28-30

f Nta 22:20

g Nta 22:35

mi olweke, ovaikidi kawanana yandi kuna mbanz’a Moabe, ina muna mbela-mbel’a Arenone muna mwingilu a zunga. 37 Balaki oyuvuidi Bilami vo: “Nga kibokelese ko e? Ekuma kwizidi ko? Nga obenze vo kiafwana kutundidika una ufwene ko e?” a 38 Bilami ovutwidi Balaki vo: “Owau ngizidi kwa ngeye. Kansi, nga iyambulwa vo yavova konso diambu e? Mana kaka o Nzambi kesia muna nua ame i mau ivova.” b 39 Muna kuma kiaki, Bilami wele yo Balaki, balweke muna Kireyate-kusote. 40 Balaki otambikidi ngombe yo mameme se kimenga, otwikidi ndambu a mbizi kwa Bilami ye akuluntu ana bakedi yandi. 41 Muna mene, Balaki onete Bilami yo tomboka yandi kuna Bamote-bale; kimana kamona nkangu awonso tuka vavana. c I bosi, Bilami ovovese Balaki vo: “Untungila maziku nsambwadi ovava, d unkubikila ngombe nsambwadi za makoko ye mameme nsambwadi ma makoko.” 2 Vana vau Balaki ovangidi una uvovele Bilami. Balaki yo Bilami batambikidi ngombe mosi a koko ye meme dimosi dia koko vana konso ziku. e 3 I bosi, Bilami ovovese Balaki vo: “Vingila ova ndambu a lukau lwaku lwa ngioka ekolo ikwenda kuna. Nanga Yave omokena yame. Konso dina kekunsengomwena, i diau ikuzayisa.” Muna kuma kiaki, wele vana ntandu a kundubulu. 4 I bosi, Nzambi omokene yo Bilami, f oyandi ovovese Nzambi vo: “Nkubikidi maziku nsambwadi mu nlonga, ntambikidi ngombe mosi a koko ye meme dimosi dia koko vana konso ziku.” 5 Yave osidi mvovo emi muna nu’a Bilami: g “Vutuka kwa Balaki, edi y’edi ovova.” 6 Bilami ovutukidi, omwene vo Balaki ye akuluntu awonso a Moabe

23

NTALU 23:7-23 batelamene vana ndambu a lukau lwandi lwa ngioka. 7 I bosi, otele kingana eki: a “Balaki wa ntinu a Moabe untwese tuka kuna Arami, b Tuka kuna miongo mia este: ‘Wiza wasiba Yakobo mu kuma kiame. Elo, wiza watumba Isaele.’ c 8 Aweyi isibila awana balembi sibwa kwa Nzambi? Aweyi itumbila awana balembi tumbwa kwa Yave? d 9 Ibamwene tuka vana ntandu za matadi, Ibamwene tuka vana kundubulu. Yau kaka i nkangu uzingilanga vo; e Ke bekuyisianga va kati kwa zula yankaka ko. f 10 Nani olenda tanga e senge dia Yakobo g ´ Yovo tanga e tini kia ya kia Isaele? Yambula yafwa1 o lufwa lwa ansongi, E mbaninu ame yakala nze mbaninu au.” 11 I bosi, Balaki ovovese Bilami vo: “Nkia diambu diadi umpangidi? Itwese kimana wasiba e mbeni zame, kansi ongeye ubasambwidi nkutu.” h 12 O Bilami ovutwidi vo: “Konso dina Yave kasidi muna nu’ame, nga ke diau ko mfwete vova e?” i 13 Balaki ovovese Bilami vo: “Dodokolo, twenda va fulu kiankaka vana olenda kubamwena. Akete kaka muna yau omona; kukubamona yau awonso ko. Unsibila yau tuka kwakuna.” j 14 Muna kuma kiaki, Balaki wele yandi kuna nzanz’a Sofime, vana ntandu a mongo a Pisenga, k otungidi maziku nsambwadi yo tambika ngombe mosi a koko ye meme dimosi dia koko vana konso ziku. l 15 Muna diadi, Bila23:10 1 Yovo “Yambula moyo ame wafwa.”

256

k Tuk 12:1, 3

mi ovovese Balaki vo: “Vingila ova ndambu a lukau lwaku lwa ngioka ekolo ikwenda mokena yo Nzambi kwakuna.” 16 Yave omokene yo Bilami, osidi e mvovo emi muna nu’andi: a “Vutuka kwa Balaki, i wau wuwu ovova.” 17 Muna diadi, Bilami wizidi kwa Balaki, umwene ekolo kavingidinge vana ndambu a lukau lwandi lwa ngioka kumosi ye akuluntu a Moabe. Balaki unyuvuidi vo: “Adieyi Yave kavovele?” 18 Oyandi otele kingana eki: b “Telama, e Balaki, tamba o matu. Ungwa, e mwan’a Sipo. 19 O Nzambi kena nga muntu ko kavuna, c Ngatu mwan’a muntu ona osobanga e ngindu zandi.1d Avo ovovele diambu, nga ke vanga dio ko e? Avo ovovele, nga ke lungisa dio ko e? e 20 Tala! Ntweso kimana yasambula; Owau, Nzambi osambwidi, f kilendi dio soba ko. g 21 Ke yambulanga kana vangu dimosi ko dia mpandu diavanga Yakobo e mbi, Ke yambulanga konso mpasi ko zabwila Isaele Yave wa Nzambi au una yau, h Osanisinuanga se ntinu vana kati kwau. 22 Nzambi ubavaikisi muna Engipito. i Oyandi una nga mpoka za ngombe a mfuta kuna kwa yau. j 23 Ke vena muntu ko olenda sakula mambu ma mbi mu kuma kia Yakobo, k ´ Ngatu ta ngombo mu telamena Isaele. l Owau dilenda vovua mu kuma kia Yakobo yo Isaele vo:

l Nta 22:7

23:19 1 Yovo “ona okuyibanzanga.”

KAPU 23 a Nta 23:18 Nta 24:3

b Tuk 10:22 Nta 22:5 Nsi 23:3, 4

c Nta 22:6 d Nta 22:12 e 1Nti 8:53 f Luv 33:16 g Tuk 13:14, 16 Tuk 22:17 Luv 1:7

h Nta 24:10 Yos 24:10 Nek 13:1, 2

i Nta 22:38 Nta 24:13

j Nta 22:11 k Nsi 34:1 l Nta 22:41 Nta 23:1 Nta 23:28, 29

 Ndambu ya 2 a Nta 22:35 Nta 23:5

b Nta 23:7 Nta 24:3

c Nk 89:35 Tit 1:2

d 1Sa 15:29 e Yes 14:24 Yes 46:10 Mik 7:20

f Tuk 12:1, 2 Tuk 22:15, 17 Nta 22:12

g Nta 22:18 h Luv 13:21 Luv 23:20 Luv 29:45 Yes 8:10

i Luv 20:2 j Nta 24:8

257 ‘Nutala dina Nzambi kavangidi!’ 24 Owau i nkangu utelama nga nkosi, Nga nkosi, ukuyitelamesa. a Ke ulavalala ko yavana udia e bulu ubakidi Yo nua menga m’awana bavondelo.” 25 I bosi, Balaki ovovese Bilami vo: “Avo kulendi kunsiba ko, ozevo kufwete kunsambula mpe ko.” 26 Bilami ovutwidi Balaki vo: “Nga kivovese ko vo: ‘Ivanga mawonso Yave kevova e’?” b 27 Balaki ovovese Bilami vo: “Dodokolo, wiza, yambula yanata diaka va fulu kiankaka. Nanga dikala diambote vana meso ma Nzambi aludi vo wansibila yandi tuka kwakuna.” c 28 Muna diadi, Balaki onete Bilami vana ntandu a mongo a Peo, owu utadidi kuna Yesimone.1d 29 I bosi, Bilami ovovese Balaki vo: “Untungila maziku nsambwadi ovava, unkubikila ngombe nsambwadi za makoko ye mameme nsambwadi ma makoko.” e 30 Muna kuma kiaki, Balaki ovangidi una uvovele Bilami, otambikidi ngombe mosi a koko ye meme dimosi dia koko vana konso ziku. Vava Bilami kamwene vo diyangidikidi1 Yave edi dia sambula Isaele, kavavukidi diaka ko mu vava sinsu ya mambu mambi, f kansi ovilwidi lose lwandi kuna makanga. 2 Vava Bilami kasengwele meso yo mona Isaele isikidisi e ndo mun’owu wa makanda mau, g o mwand’a Nzambi ukulumukini muna yandi. h 3 I bosi, otele kingana eki: i “E mvovo mia Bilami wa mwan’a Beo, E mvovo mia muntu ona oziwilu o meso,

24

23:28 1 Nanga, “makanga.” 24:1 1 Mvovo wa sina: “diambote diakala vana meso ma.”

NTALU 23:24–24:11 KAPU 23 a Nta 24:9 b Nta 22:38 Nta 23:12

c Nta 23:13 d Nta 21:20 e Nta 22:41 Nta 23:1, 14

 KAPU 24 f Nta 23:3, 15 Nta 23:23

g Nta 2:2 Nta 23:9

h 1Sa 19:20 i Nta 23:7, 18 

Ndambu ya 2 a Nta 24:16 b Nta 1:52 Nta 2:2

c Nta 22:11 d Nsi 8:7 e Tuk 49:10 Nk 2:6 Yoa 1:49

f Nta 24:20 g 1Tu 14:2 Dan 2:44 Lus 11:15

h Luv 23:27 Nsi 9:5

i Tuk 12:1-3 Tuk 27:29

j Nta 22:10, 11 Nta 23:11 Nek 13:1, 2

4 E mvovo mia ndiona owanga e mvovo mia Nzambi, Ona omwene mona-meso kia Mpungu-ngolo, Ona ovumbamene yo meso mandi malembi fukilwa: a 5 Ekwe o vienga kwa nzo zaku za ngoto, e Yakobo, E sudi yaku, e Isaele! b 6 Iyalumukini nga ndimba ´ kuna kwanda, c Nga mpatu zina muna ndambu a nkoko, Nga alowe zakunua kwa Yave, Nga nti mia nsedele vana ndambu a maza. 7 Maza mebetomokanga muna katini yandi yole ya nkand’a bulu, E mbongo andi ikuninu vana ndambu a maza mayingi. d O ntinu e andi mpe osunda Angangi onene, f E kintinu kiandi kitundidikwa. g 8 Nzambi umvaikisi muna Engipito; Oyandi una nga mpoka za ngombe a mfuta kwa yau. Ofwasa e zula, abangiki andi, h Otolola e visi yau yo kubafwasa muna nzanza zandi. 9 Oyandi obubamene, olavalele nga nkosi, Nga nkosi, nani oteza kunsikamesa? Ana bekusambulanga, besambulwanga, Ana bekusibanga, besibwanga.” i 10 I bosi, Balaki ofungidi Bilami makasi. Balaki osikidi makonzo kuna luvezo yo vova kwa Bilami vo: “Omono ibokelese wiza siba mbeni zame, j kansi yamu wau kuvangidi kana diambu dimosi ko, muna nkumbu ntatu miami sambula kaka ubasambwidi. 11 Owau vutuka kuna nzo aku. Kani dia toma

NTALU 24:12–25:5 kutundidika nkele diau, a kansi tala! Yave ukakididi e tunda diaku.” 12 Bilami ovutwidi kwa Balaki vo: “Nga kiazayisa anati aku a nsangu ko vo: 13 ‘Kana nkutu vo Balaki umpene nzo andi yazala ye palata ye wolo, kilendi vanga konso diambu ko, kiakala diambote yovo diambi muna luzolo lwame,1 avo ke dina dikanikini Yave ko e? Ye ivova kaka dina Yave kekumpoves’e’? b 14 Owau ngiele kwa nkangu ame. Wiza yazayisa mana nkangu wau uvanga kwa nkangu aku kuna ntwala.”1 15 Muna diadi, otele kingana eki: c “E mvovo mia Bilami wa mwan’a Beo, Mvovo mia muntu ona oziwilu o meso, d 16 Mvovo mia ndiona owanga e mvovo mia Nzambi, Ndiona una yo zayi wa Mpungu-nene, Ona omwene mona-meso kia Mpungu-ngolo Ekolo kavumbamene yo meso mandi malembi fukwa: 17 Ikumona, kansi ke wau ko; Ikuntala, kansi ke mu ntangwa yayi ko. E ntetembwa e ituka muna Yakobo, E mvuala f itelama muna Isaele. g Oyandi obosola kieleka o lose lwa Moabe1h E valanganza ya ntu mia wan’awonso a mvuanga. 18 Edome ikituka se vua, i Elo, e Seyire, j i vua kwa mbeni zandi, k Ekolo Isaele kesonganga unkabu wandi. 19 Muna Yakobo mu vaika muntu okala nyadi, l 24:13 1 Mvovo wa sina: “muna ntim’ame.” 24:14 1 Yovo “muna lumbu yambaninu.” 24:17 1 Yovo “kieleka e konko ya ntu a Moabe.”

258 KAPU 24 a Nta 22:16, 17 b Nta 22:18, 38 c Nta 23:7 d Nta 24:3, 4 e Lus 22:16 f Nk 110:2 Ayi 1:8

g 2Sa 7:16, 17 Yes 9:7

h 2Sa 8:2 1Tu 18:2 Nk 108:9

i Tuk 27:37 2Sa 8:14 Am 9:11, 12

j Tuk 36:8 Yos 24:4

k 1Tu 4:42, 43 Yez 25:14

l Tuk 49:10 Nk 2:9 Nk 72:11 Lus 6:2 Lus 19:15

 Ndambu ya 2 a Luv 17:8, 14 b Nsi 25:19 1Sa 15:3 1Tu 4:43

c Tuk 15:18, 19 Afu 1:16

d Tuk 10:2, 4 Yez 27:6

e Nak 3:18 f Nta 31:7, 8 

KAPU 25 g Yos 2:1 Mik 6:5

h Nta 31:16 1Ko 10:8 Lus 2:14

i Luv 34:15 1Ko 10:20

j Luv 20:5 k Nsi 4:3 Yos 22:17 Nk 106:28, 29 Os 9:10

Ofwasa konso ndiona osala o moyo muna mbanza.” 20 Vava kamwene Amaleke, otele kingana kiandi, oku vo: “Amaleke i zula kiantete muna zula yawonso, a Kansi kuna mfoko, ofwaswa.” b 21 Vava kamwene Anekene, c otele kingana kiandi, oku vo: “E fulu kiaku kiazingila kiangolo, e nzo aku isikidisu vana tadi. 22 Kansi, vekala yo muntu obomona Kaini muna tiya. Kolo kwa kivioka vitila Asuri kanunata muna kinkole?” ´ 23 Okwamanene ta kingana kiandi, oku vo: “Ekwe! Nani osala o moyo vava Nzambi kevanga ediadi? 24 E nzaza zituka kuna nlambu a Kitimi, d Zimwesa Asuri e mpasi, e Zimwesa Ebe e mpasi. Kansi, oyandi mpe ofwaswa emvimba.” 25 I bosi Bilami f otelamene, wele, ovutukidi kuna fulu kiandi. Balaki mpe wele muna nzil’andi. Ekolo Isaele kazingilanga kuna Sitimi, g o wan’a´ makala bayantikidi ta e zumba yo wan’amakento a Moabe. h 2 Akento babokelese wan’amakala benda kuna yimenga ya nzambi zau, i o wan’amakala bayantikidi dia yo vumbamena nzambi zau. j 3 Muna mpila yayi, Isaele oyantikidi sambila1 BalePeo. k Yave ofungidi Isaele o makasi. 4 Yave ovovese Mose vo: “Bonga afidi awonso a1 nkangu wau, ubayengeleka vana ntadisi a Yave muna mwini,2 kimana o makasi ma Yave mavengomoka muna Isaele.” 5 I bosi, Mose

25

25:3 1 Yovo “Isaele oyikanene yo.” 25:4 1 Mvovo wa sina: “ntu miawonso muna.” 2 Mvovo wa sina: “vana ntadisi a mwini.”

259 ovovese afundisi a Isaele vo: a “Konso muntu mu yeno kafwete vonda wantu andi ana bayikamene nsambil’a1 Bale-Peo.” b 6 Kansi, muna ntangwa yayina, mosi muna Aneyisaele otwese nkento a musi Midiani vana vena mpangi zandi, c vana meso ma Mose ye nkangu awonso a Aneyisaele, ekolo badidilanga vana mwelo a saba kia wananina. 7 O Finekase d wa mwan’a Elaza, wa mwan’a Arone wa nganga vava kamwene wo, vana vau otelamene vana kati kwa nkangu, obongele e dionga.1 8 Olende musi Isaele muna nzo a ngoto, ubatobwele yau awole, otobwele yakala wa musi Isaele yo nkento muna kikento kiandi. Muna kuma kiaki, e vuku kina kibwididi Aneyisaele kifokokele. e 9 O lutangu lwa awana bafwidi muna vuku, 24.000. f 10 I bosi, Yave ovovese Mose vo: 11 “Finekase g wa mwan’a Elaza, wa mwan’a Arone wa nganga, ovengomwene makasi mame muna nkangu a Isaele, wau vo kayambulwidi konso vangu ko diakondwa kwikizi kwa mono vana bena. h Kiaki i kuma kifukisidi Aneyisaele ko, ekolo ivavanga vo basambila kaka mono. i 12 Muna kuma kiaki, umvovesa vo: ‘Nkangidi yandi e kangu diame dia luvuvamu. 13 Dikala se kangu dia kinganga dia mvu ke mvu kwa yandi ye kwa mbongo ikulandila, j kadi kayambulwidi vangu diakondwa kwikizi ko mu kuma kia Nzambi andi, k olombele luyambulwilu lwa masumu mu kuma kia nkangu a Isaele.’” 14 Kinga, e nkumbu a musi Isaele ona ovondelo kumosi yo nkento a musi Midiani, Zimere wa mwan’a Salu, mfumu a nzo a Anesimeone. 15 E nkumbu a nkento a musi Midiani ona ovo25:5 1 Yovo “bayikanene yo.” 25:7 1 Yovo “swanga.”

NTALU 25:6–26:10 KAPU 25 a Luv 18:21 b Luv 22:20 Luv 32:25, 27 Nsi 13:6-9

c Nta 25:14, 15 d Luv 6:25 Yos 22:30

e Nk 106:30 f Nta 25:4 Nsi 4:3 1Ko 10:8

g Nta 25:7 h Nk 106:30, 31

i Luv 20:5 Luv 34:14 Nsi 4:24

j 1Tu 6:4 Eze 7:1, 5 Eze 8:1, 2

k 1Nti 19:10 

Ndambu ya 2 a Nta 31:7, 8 Yos 13:21

b 1Tu 1:32, 33 c Nta 31:1, 2 d Nta 25:3 Nta 31:16

e Nta 25:8, 15 f Nta 25:9 

KAPU 26 g Nta 25:7, 8 h Luv 30:12 Luv 38:26 Nta 1:2

i Nta 20:26 j Nta 22:1 Nta 33:48

k Yos 6:1 l Nta 1:3 m Tuk 29:32 n Tuk 46:8, 9 Luv 6:14

o Nta 1:21 p Nta 16:12 q Nta 16:1 r Nta 16:5, 19 Nsi 11:6 Nk 106:17

ndelo, Kozebi wa mwan’ankento a Suro; a o Suro yandi wakala mfumu a makanda ma nzo a se muna Midiani. b 16 Kuna kwalanda, Yave ovovese Mose vo: 17 “Bangika Anemidiani yo kubavonda, c 18 kadi bakunubangika muna mavangu mau ma umpuki kuna Peo d ye dina Kozebi wa nsang’au, wa mwan’ankento a mfumu a Midiani kavanga, ona wavondwa e muna lumbu kia vuku kina kiabwa mu kuma kia dina diavangama kuna Peo.” f Vava vuku kiafokoka, g Yave ovovese Mose yo Elaza wa mwan’a Arone wa nganga vo: 2 “Soneka nkangu wawonso wa Isaele, ana bena ye mvu 20 yovo vioka, mun’owu wa nzo za mase mau, tanga awonso ana balenda sala se makesa muna vu kia Isaele.” h 3 Muna kuma kiaki, Mose yo Elaza i wa nganga bavovese nkangu muna makanga ma Moabe, j muna nlambu a Yodani, vana ndambu a Yeriko k vo: 4 “Nusoneka awonso bena ye mvu 20 yovo vioka, wauna Yave kakanikini Mose.” l O wan’a Isaele ana bavaika muna nsi ya Engipito i awaya: 5 Rubeni, m wa mwan’antete a Isaele; o wan’a Rubeni: n muna Kanoke, vumu kia Anekanoke; muna Palu, vumu kia Anepalu; 6 muna Keserone, vumu kia Anekeserone; muna Kami, vumu kia Anekami. 7 Eyayi i vumu ya Anerubeni, o lutangu lwa wan’au amakala ana basonekwa, 43.730. o 8 O mwan’a Palu, Eliabe. 9 O wan’a Eliabe: Nemuele, Datani yo Abirami. O Datani yo Abirami yau basolwa vana vena nkangu, ana bakolamena Mose p yo Arone kumosi ye buka kia Kora, q vava bakolamena Yave. r 10 I bosi, o ntoto uziukidi1 yo

26

26:10 1 Mvovo wa sina: “uziudi o nu’andi.”

NTALU 26:11-41 kubamina. Vo i Kora, ofwidi kumosi ye awana banyikama vava o tiya twazinisa 250 ma wantu. a Bakitukidi se mbandu a lulukisu. b 11 Kansi, o wan’a Kora ke bafwa ko. c 12 O wan’a Simeone d mun’owu wa vumu yau, i awaya: muna Nemuele, vumu kia Anenemuele; muna Yamini, vumu kia Aneyamini; muna Yakini, vumu kia Aneyakini; 13 muna Zera, vumu kia Anezera; muna Saulu, vumu kia Anesaulu. 14 Eyayi i vumu ya Anesimeone: 22.200. e 15 O wan’a Ngadi f mun’owu wa vumu yau, i awaya: muna Sefone, vumu kia Anesefone; muna Kangi, vumu kia Anekangi; muna Suni, vumu kia Anesuni; 16 muna Ozeni, vumu kia Aneyozeni; muna Eri, vumu kia Aneyeri; 17 muna Arodi, vumu kia Aneyarodi; muna Areli, vumu kia Aneyareli. 18 Eyayi i vumu ya wan’a Ngadi, o lutangu lwa wan’au amakala ana basonekwa, 40.500. g 19 O wan’a Yuda: h Ere yo Orenane. i Kansi, Ere yo Orenane bafwila muna nsi ya Kenani. j 20 O wan’a Yuda mun’owu wa vumu yau, i awaya: muna Sela, k vumu kia Anesela; muna Perese, l vumu kia Aneperese; muna Zera, m vumu kia Anezera. 21 O wan’a Perese: muna Keserone, n vumu kia Anekeserone; muna Kamule, o vumu kia Anekamule. 22 Eyayi i vumu ya Yuda, o lutangu lwa wan’au amakala ana basonekwa, 76.500. p 23 O wan’a Yisakare q mun’owu wa vumu yau, i awaya: muna Tola, r vumu kia Anetola; muna Puva, vumu kia Anepuva; 24 muna Yasubi, vumu kia Aneyasubi; muna Simerone, vumu kia Anesimerone. 25 Eyayi i vumu ya Yisakare, o lutangu lwa wan’au amakala ana basonekwa, 64.300. s 26 O wan’a Zebulune t mun’owu wa vumu yau, i awaya: mu-

260 KAPU 26 a Nta 16:32, 35 Nk 106:18

b Nta 16:38 1Ko 10:10, 11

c Luv 6:24 Nta 26:58 Nk 42:Ntu

d Tuk 35:23

e f g h i j k

l

m n o p q

r s t

Tuk 46:10 Luv 6:15 1Tu 4:24 Nta 1:23 Tuk 35:26 Tuk 46:16 Nta 1:25 Tuk 29:35 Tuk 46:12 Tuk 38:2-4 Tuk 38:7-10 Tuk 38:2, 5 Tuk 38:26 1Tu 4:21 Tuk 38:29 Ru 4:18 Mat 1:3 Tuk 38:30 1Tu 2:4 Ru 4:19 1Tu 2:5 Nta 1:27 Tuk 30:18 Tuk 35:23 Tuk 46:13 1Tu 7:1 1Tu 7:2 Nta 1:29 Tuk 30:20 Tuk 46:14

 Ndambu ya 2 a Nta 1:31 b Tuk 30:24 Tuk 35:24 Tuk 46:20

c Tuk 41:52 d Tuk 41:51 e Tuk 50:23 Nsi 3:15 1Tu 7:14

f Yos 17:1 g Nta 27:7 1Tu 7:15 Nta 36:11 Nta 1:35 Tuk 41:52 1Tu 7:20 Nta 1:33 Yos 17:17 m Tuk 35:24 Tuk 46:21 1Tu 8:1 n 1Tu 7:6 o 1Tu 8:3, 4

h i j k l

na Serede, vumu kia Aneserede; muna Elone, vumu kia Aneyelone; muna Yakelele, vumu kia Aneyakelele. 27 Eyayi i vumu ya Anezebulune, o lutangu lwa wan’au amakala ana basonekwa, 60.500. a 28 O wan’a Yosefe b mun’owu wa vumu yau, i awaya: Manase yo Eferaime. c 29 O wan’a Manase: d muna Makire, e vumu kia Anemakire; o Makire owutidi Ngiladi; muna Ngiladi, f vumu kia Anengiladi. 30 Awaya i wan’a Ngiladi: muna Yezere, vumu kia Aneyezere; muna Keleke, vumu kia Anekeleke; 31 muna Aseriele, vumu kia Aneyaseriele; muna Sekeme, vumu kia Anesekeme; 32 muna Semida, vumu kia Anesemida; muna Kefe, vumu kia Anekefe. 33 O Selofekade wa mwan’a Kefe kawuta wan’amakala ko, g wan’amakento kaka kawuta, e nkumbu za wan’amakento a Selofekade: h Makela, Noa, Kongela, Mileka yo Tiresa. 34 Eyayi i vumu ya Manase, o lutangu lwa wan’au amakala ana basonekwa, 52.700. i 35 Awaya i wan’a Eferaime j mun’owu wa vumu yau: muna Sutelaki, k vumu kia Anesutelaki; muna Beke, vumu kia Anebeke; muna Takani, vumu kia Anetakani. 36 Awaya i wan’a Sutelaki: muna Erane, vumu kia Aneyerane. 37 Eyayi i vumu ya wan’a Eferaime, o lutangu lwa wan’au amakala ana basonekwa, 32.500. l Awaya i wan’a Yosefe mun’owu wa vumu yau. 38 O wan’a Benyamini m mun’owu wa vumu yau, i awaya: muna Bela, n vumu kia Anebela; muna Asebele, vumu kia Aneyasebele; muna Akirami, vumu kia Aneyakirami; 39 muna Sefufame, vumu kia Anesefufame; muna Kufami, vumu kia Anekufami. 40 O wan’a Bela: Arede yo Namani: o muna Arede, vumu kia Aneyarede; muna Namani, vumu kia Anenamani. 41 Awa-

261 ya i wan’a Benyamini mun’owu wa vumu yau, o lutangu lwa wan’au amakala ana basonekwa, 45.600. a 42 Awaya i wan’a Dani b mun’owu wa vumu yau: muna Sukame, vumu kia Anesukame. Eyayi i vumu ya Dani mun’owu wa vumu yau. 43 E vumu yawonso ya Anesukame, o lutangu lwa wan’au amakala ana basonekwa, 64.400. c 44 O wan’a Asere d mun’owu wa vumu yau, i awaya: muna Yimena, vumu kia Aneyimena; muna Yisevi, vumu kia Aneyisevi; muna Bereya, vumu kia Anebereya; 45 Muna wan’a Bereya: muna Kebe, vumu kia Anekebe; muna Malekiele, vumu kia Anemalekiele. 46 O mwan’ankento kawuta o Asere, nkumbu andi Sera. 47 Eyayi i vumu ya wan’a Asere, lutangu lwa wan’au amakala ana basonekwa, 53.400. e 48 O wan’a Nafetali f mun’owu wa vumu yau, i awaya: muna Yakesele, vumu kia Aneyakesele; muna Nguni, vumu kia Anenguni; 49 muna Yesere, vumu kia Aneyesere; muna Sileme, vumu kia Anesileme. 50 Eyayi i vumu ya Nafetali mun’owu wa vumu yau, lutangu lwa wan’au amakala ana basonekwa, 45.400. g 51 O lutangu lwawonso lwa Aneyisaele ana basonekwa: 601.730. h 52 I bosi, Yave ovovese Mose vo: 53 “Nukayanesa e nsi se vua kwa wantu awaya mun’owu wa lutangu lwa nkumbu zau.1i 54 Muna buka yanene, nufwete kudikila e vua; muna buka yakete, nufwete katulula e vua. j E vua dia konso buka difwete vaninua mun’owu wa lutangu lw’awana basonekeno. 55 Kansi, e nsi ifwete kayilwa muna ntew’a nkas’a mienze. k Betambula e vua 26:53 1 Yovo “mun’owu wa lutangu lwa nkumbu zisonekeno.”

NTALU 26:42-65 KAPU 26 a b c d

Nta 1:37 Tuk 30:6 Nta 1:39 Tuk 30:13 Tuk 35:26 Tuk 46:17 1Tu 7:30

e Nta 1:41 f Tuk 30:8 Tuk 35:25 Tuk 46:24 1Tu 7:13

g Nta 1:43 h Luv 38:26 Nta 1:46, 49 Nta 14:29

i Yos 11:23 Yos 14:1

j Nta 33:54 k Nta 34:13 Yos 14:2 Yos 17:4 Yos 18:6 Ngn 16:33

 Ndambu ya 2 a Tuk 46:11 Luv 6:16

b Nta 3:19 c Luv 6:17 Nta 3:18

d Nta 3:27 e Luv 6:19 Nta 3:33

f Nta 3:20 1Tu 23:23

g Luv 6:24 h Luv 6:18 Nta 3:19

i Luv 2:1 Luv 6:20

j Luv 15:20 Mik 6:4

k Luv 6:23 Luv 24:9

l Lev 10:1, 2 Nta 3:2, 4 1Tu 24:2

m Nta 3:39 n Nta 1:49 o Nta 18:24 Nsi 10:9 Nsi 14:27 Yos 14:3

p Nta 1:2 Nsi 2:14 1Ko 10:5

q Ayi 3:17 r Nta 14:29, 30 Yos 14:14 Yos 19:49

diau mun’owu wa nkumbu za makanda ma mase mau. 56 Konso vua dikayanisinua muna ntew’a nkas’a mienze yo vewa kwa buka yanene ye buka yakete.” 57 Awaya i basonekwa muna Anelevi a mun’owu wa vumu yau: muna Ngeresone, vumu kia Anengeresone; muna Koate, b vumu kia Anekoate; muna Merare, vumu kia Anemerare. 58 Eyayi i vumu ya Anelevi: e vumu kia Anelibene, c vumu kia Anekeberone, d vumu kia Anemakele, e vumu kia Anemusi, f vumu kia Anekora. g Koate owutidi Amerame. h 59 E nkumbu a nkento a Amerame, Yokebede, i wa mwan’ankento a Levi, ona kawutilwa kwa nkaz’andi kuna Engipito. Yokebede wawutila Amerame wana: Arone, Mose yo Mireyame wa nsang’au. j 60 I bosi, Arone owutidi Nadabi, Abiu, Elaza yo Itama. k 61 Kansi, o Nadabi yo Abiu bafwa wau basunzula tiya vana ndose a Yave tuna twalembi vaninua nswa. l 62 O lutangu lw’awana basonekwa, 23.000, yau awonso wan’amakala a kimbuta kia ngonde mosi yovo vioka. m Oyau ke batangwa kumosi yo Aneyisaele ankaka ko, n kadi ke bavewa vua ko vana vena Aneyisaele. o 63 Awaya i basonekwa kwa Mose yo Elaza wa nganga vava basoneka Aneyisaele muna makanga ma Moabe, muna nlambu a Yodani, vana ndambu a Yeriko. 64 Kansi, vana kati kwau ke vakala kana mosi ko wasonekwa kwa Mose yo Arone wa nganga vava kiasonekwa Aneyisaele muna makanga ma Sinai. p 65 Kadi o Yave wavova mu kuma kiau vo: “Muna makanga kikilu befwila.” q Muna kuma kiaki, ke vasala kana mosi ko muna yau, Kalebe kaka wa mwan’a Yefune yo Yosua wa mwan’a Nuni. r

NTALU 27:1–28:2

27

I bosi, wan’amakento a Selofekade a wa mwan’a Kefe, wa mwan’a Ngiladi, wa mwan’a Makire, wa mwan’a Manase, muna vumu ya Manase wa mwan’a Yosefe, bafinamene. Ezazi i nkumbu za wan’andi amakento: Makela, Noa, Kongela, Mileka yo Tiresa. 2 Batelamene vana ndose a Mose, Elaza wa nganga, amfumu b ye vana ndose a nkangu awonso, vana mwelo a saba kia wananina yo vova vo: 3 “O se dieto wafwila muna makanga, kansi kakala mu buka kia awana batelamena Yave ko, ana bayikama Kora, c kansi mu sumu dia yandi kibeni kafwila, kawuta wan’amakala ko. 4 Nga e nkumbu a se dieto yafukiswa kwandi muna luvila lwandi wau kalembi wuta mwan’ayakala e? Utuvana kunku kia ntoto vana vena mpangi za se dieto.” 5 Muna kuma kiaki, Mose osunzwidi diambu diau kwa Yave. d 6 I bosi, Yave ovovese Mose vo: 7 “O wan’amakento a Selofekade ndungidi bena yau. Ofwete vanga mawonso muna kubavana e kunku kia ntoto se vua vana vena mpangi za se diau, ubavana e vua dia se diau. e 8 Vovesa Aneyisaele vo: ‘Avo yakala ofwidi lembi wuta mwan’ayakala, nufwete vana e vua diandi kwa mwan’andi ankento. 9 Avo kena yo mwan’ankento ko, nuvana e vua diandi kwa mpangi zandi. 10 Avo kena ye mpangi ko, nuvana e vua diandi kwa mpangi za se diandi. 11 Avo se diandi kena ye mpangi ko, nuvana e vua diandi kwa yitu kiandi kia menga mamosi muna luvila lwandi, yandi otambula dio. E nzengo zazi zamfundisa zikala se nkanikinu wa mvu ke mvu kwa Aneyisaele, wauna Yave kakanikini Mose.’” 12 I bosi, Yave ovovese Mose vo: “Tomboka oku mongo wau wa Abarimi, f watala e nsi ivana kwa Aneyisaele. g 13 Vava omona yo, ongeye mpe ofwa h wauna

262 KAPU 27 a Nta 26:33 b Luv 18:25, 26 c Nta 14:35 Nta 16:1, 2 Nta 16:19, 35

d Luv 18:15, 16 Luv 33:11 Lev 24:11, 12

e Nta 36:2 Yos 17:3, 4

f Nta 33:47 Nsi 32:48, 49

g Tuk 13:14, 15 Nsi 3:27 Nsi 32:52 Nsi 34:1

h Nta 31:2 Nsi 34:7

 Ndambu ya 2 a Nta 20:24, 28 Nta 33:38 Nsi 10:6 Nsi 32:50

b Nta 20:10, 12 Nsi 1:37

c Nk 106:32, 33 d Nsi 1:2 e Yos 15:1 f Nsi 34:9 Mav 6:5, 6

g Nsi 31:7 h Nsi 1:38 Nsi 31:3 Nsi 34:10

i Yos 1:17 j Luv 28:30 1Sa 23:9 1Sa 28:6 Nek 7:65

k Nta 27:18 l Nsi 3:28 Nsi 31:14, 23

wafwila Arone wa mpangi aku, a 14 kadi vava o nkangu watantana yame muna makanga ma Zini, oyeno nuakolamena nkanikinu ame yo lembi kumpaula vana ndose au vava yavaikisa o maza. b Omama i maza ma Meriba c kuna Kadese, d muna makanga ma Zini.” e 15 I bosi, Mose ovovese Yave vo: 16 “Yambula vo Yave wa Nzambi a mwand’a wantu awonso,1 kasola muntu mu kuma kia nkangu, 17 ona ovaika yo kota kuna ntwal’au, ona okubavaikisa yo kubakotesa, kimana o nkangu a Yave walembi kala nze mameme makondwa mvungudi.” 18 Muna kuma kiaki, Yave ovovese Mose vo: “Bonga Yosua wa mwan’a Nuni, o muntu wina yo mwanda, untenseka o koko kwaku. f 19 I bosi, untelamesa vana ndose a Elaza wa nganga ye vana ndose a nkangu awonso, untumbika se mfidi vana meso mau. g 20 Ofwete kumvana e ndambu a wisa kiaku,1h kimana o nkangu awonso a Isaele wanwila. i 21 O Yosua okuyisunzula vana ndose a Elaza wa nganga, ona ovava luludiku lwa Yave muna Urimi j muna wete dia Yosua. Muna lutumu lwandi i bevaikila, muna lutumu lwandi i bekotela, oyandi ye Aneyisaele awonso bena yandi ye nkutakani yawonso.” 22 I bosi, Mose ovangidi wauna o Yave kankanikina. Obongele Yosua, untelamese vana ndose a Elaza wa nganga ye vana ndose a nkangu awonso, 23 untensekele o moko mandi yo kuntumbika se mfidi, k wauna o Yave kavova muna Mose. l I bosi, Yave ovovese Mose vo: 2 “Kanikina Aneyisaele vo: ‘Nufwete kumpananga lukau lwame, e mbolo ame. O tukau twame twayoka vana tiya se

28

27:16 1 Mvovo wa sina: “mianda mia nitu zawonso.” 27:20 1 Yovo “zitu waku.”

263 lekwa kia nsunga2 kwa mono, tufwete vewa muna ntangwa zasikidiswa.’ a 3 “Ubavovesa vo: ‘Olwalu i lukau lwayoka vana tiya nusunzula kwa Yave: konso lumbu nufwete vana wan’amameme wole amakoko alunga a mvu mosi se lukau lwa ngioka, lumbu ke lumbu. b 4 Otambika mwan’a meme mosi wakoko muna mene, otambika mwan’a meme wankaka wakoko muna nkokela, vitila e tombe kiabukama,1c 5 kumosi ye tini kiakumi kia efa1 ya mfumfu yambote yasangwa e tini ´ kiaya kia yini2 ya mazi ma olive yatutwa se lukau lwa mbwaza. d 6 Olwalu i lukau lwa ngioka e lwa lumbu ke lumbu luna lwasikidiswa kuna Mongo a Sinai se lekwa kia nsunga,2 se lukau lwayoka vana tiya kuna kwa Yave, 7 o lukau lwandi lwa ndua, tini ´ kiaya kia yini mu kuma kia konso mwan’a meme. f Yitila malavu mankolwa vana fulu kiavauka se lukau lwa ndua kwa Yave. 8 Otambika mwan’a meme wankaka wakoko muna nkokela, vitila tombe kiabukama.1 Okunsunzula kumosi yo lukau lwa mbwaza nze luna lwa mene, kumosi yo lukau lwa ndua nze luna lwa mene, osunzula lo se lukau lwayoka vana tiya, se lekwa kia nsunga2 kuna kwa Yave. g 9 “‘Kansi, muna Lumbu kia Vundu, h o lukau lufwete kala lwa wana wole amameme amakoko alunga a mvu mosi ye tini kiazole kia efa ya mfumfu yambote yasangwa mazi se lukau lwa mbwaza, kumosi yo lukau lwandi lwa ndua. 10 Olwalu i lukau lwa ngioka lwa Lumbu kia Vu-

NTALU 28:3-19 KAPU 28 a 2Tu 8:13 Nek 10:32, 33

b Luv 29:38 Lev 6:9 Yez 46:15

c Luv 29:39 d Luv 29:40 Nta 15:4

e Luv 29:38, 42 2Tu 2:4 Eze 3:3

f Luv 29:39, 40 g Luv 29:41 h Luv 16:29 Luv 20:10 Yez 20:12

 Ndambu ya 2 a Nta 28:3, 7 b Nta 10:10 1Tu 23:31 2Tu 2:4 Nek 10:32, 33

c Lev 2:11 d Lev 1:10 e Lev 1:10, 13 f Nta 15:8, 10 g Nta 15:6, 7 h Nta 15:5 i Luv 12:14

28:2, 6, 8, 13 2 Yovo “nsunga zilembekanga; zivuvikanga ntima.” Mvovo wa sina: “zivundisanga.” 28:4, 8 1 Mvovo wa sina: “vana kati kwa nkokela zole.” 28:5 1 E tini kiakumi kia efa, litro 2,2. Tala Nku. B14. 2 E yini mosi, litro 3,67. Tala Nku. B14.

Lev 23:5 Nsi 16:1 Yez 45:21 1Ko 5:7

j Luv 12:15 Lev 23:6 1Ko 5:8

ndu, kumosi ye lukau lwa ngioka lwa lumbu ke lumbu yo lukau lwandi lwa ndua. a 11 “‘Kuna lubantiku lwa konso ngonde,1 nusunzula wana wole a ngombe a makoko, meme dimosi dia koko yo wana nsambwadi a mameme a makoko alunga a mvu mosi-mosi b se lukau lwa ngioka kwa Yave, 12 tini kiatatu kia mfumfu yambote yasangwa mazi se lukau lwa mbwaza c mu kuma kia konso ngombe, tini kiazole kia mfumfu yambote yasangwa mazi se lukau lwa mbwaza mu kuma kia meme dimosi dia koko, d 13 tini kiakumi ya mfumfu yambote yasangwa mazi se lukau lwa mbwaza mu kuma kia konso mwan’a meme dia koko, se lukau lwa ngioka, se lekwa kia nsunga,2e lukau lwayoka vana tiya kuna kwa Yave. 14 O tukau twau twa ndua tufwete kala kati-kati kwa yini ya vinyu muna konso ngombe f ye tini kiatatu kia yini mu kuma kia ´ meme dia koko g ye tini kiaya kia yini muna konso mwan’a meme a koko. h Olwalu i lukau lwa ngioka lwa ngonde ke ngonde, konso ngonde muna mvu wawonso. 15 Nufwete mpe vana kwa Yave nkombo mosi se lukau lwa sumu, vana ntandu a lukau lwa ngioka lwa lumbu ke lumbu kumosi yo lukau lwandi lwa ndua. 16 “‘Muna ngonde antete, muna lumbu kia 14 kia ngonde, kikala se lumbu kia Ndut’a Yave. i 17 Muna lumbu kia 15 kia ngonde yayi, mukala nkinzi. Mbolo zakondwa mfuna zidiwa mu lumbu nsambwadi. j 18 Muna lumbu kiantete mukala lukutakanu lwavauka. Ke nufwete sala konso salu kiangolo ko. 19 Nusunzula wan’a ngombe wole amakoko, meme dimosi dia koko yo wana nsambwadi 28:11 1 Mvovo wa sina: “lwa ngonde zeno.”

NTALU 28:20–29:7 a mameme a makoko a mvu mosi-mosi se lukau lwa ngioka kwa Yave vana tiya. Nufwete vana bulu yalunga. a 20 Nufwete yo tambika kumosi ye tukau twau twa mbwaza twa mfumfu yambote yasangwa o mazi, b ndambu yatatu mu kuma kia konso ngombe, ndambu yazole mu kuma kia meme dia koko. 21 Nutambika tini kiakumi mu kuma kia konso mwan’a meme muna wan’a mameme nsambwadi amakoko, 22 nutambika mpe nkombo mosi se lukau lwa sumu muna lomba luyambulwilu lwa masumu meno. 23 Otwatu i tukau nutambika vana ntandu lukau lwa ngioka lwa mene, luna vo i lukau lwa ngioka lwa lumbu ke lumbu. 24 Muna lumbu yau nsambwadi, mu mpila mosi nutambikila tukau twatu konso lumbu, se madia,1 lukau lwayoka vana tiya, se lekwa kia nsunga2 kuna kwa Yave. Lufwete tambikwa kumosi yo lukau lwa ngioka lwa lumbu ke lumbu yo lukau lwandi lwa ndua. 25 Muna lumbu kiansambwadi, nufwete vanga lukutakanu lwavauka. c Ke nufwete sala konso salu kiangolo ko. d 26 “‘Muna lumbu kia mbongo antete, e vava nusunzula lukau lwa mbwaza zampa kwa Yave, f nufwete vanga lukutakanu lwavauka muna nkinzi mieno mia tumingu. g Ke nufwete sala konso salu kiangolo ko. h 27 Nusunzula wan’a ngombe wole amakoko, meme dimosi dia koko yo wana nsambwadi a mameme a makoko ma mvu mosi-mosi i se lukau lwa ngioka, se lekwa kia nsunga2 kuna kwa Yave, 28 nufwete yo tambika kumosi ye tukau twau twa mbwaza twa mfumfu yambo28:24 1 Mvovo wa sina: “mbolo.” 28:24, 27; 29:2, 6 2 Yovo “nsunga zilembekanga; zivuvikanga ntima.” Mvovo wa sina: “zivundisanga.”

264 KAPU 28 a Lev 22:20, 22 Nsi 15:21

b Lev 2:1

c Luv 13:6

d Luv 12:16 Lev 23:8 Nsi 16:8

e Luv 23:16

f Lev 23:15, 16

g Luv 34:22 Nsi 16:10 Mav 2:1

h Lev 23:16, 21

i Lev 23:16, 18 

Ndambu ya 2 a Lev 23:16, 19

b Lev 1:3 

KAPU 29 c Lev 23:24, 25

d Nta 10:2 Nk 81:3

e Nta 28:11-13

f Nta 28:3, 5

g Nta 28:6, 7

te yasangwa o mazi, tini kiatatu mu kuma kia konso ngombe, tini kiazole mu kuma kia meme dimosi dia koko, 29 tini kiakumi mu kuma kia konso meme muna mameme nsambwadi ma makoko, 30 nutambika mpe mwan’a nkombo mosi muna lomba luyambulwilu lwa masumu meno. a 31 Katula lukau lwa ngioka lwa lumbu ke lumbu ye lukau lwandi lwa mbwaza, nutambika mpe lekwa yayi. Ifwete kala bulu yalunga, b kumosi yo tukau twau twa ndua. “‘Muna ngonde yansambwadi, muna lumbu kiantete kia ngonde, nufwete vanga lukutakanu lwavauka. Ke nufwete sala konso salu kiangolo ko. c Ekiaki i lumbu nufwete sika e mpungi. d 2 Nutambika mwan’a ngombe mosi a koko, meme dimosi dia koko yo wana nsambwadi a mameme a makoko a mvu mosi-mosi se lukau lwa ngioka, se lekwa kia nsunga2 kuna kwa Yave, e bulu yawonso ifwete kala yalunga. 3 O lukau lwau lwa mbwaza lwa mfumfu yambote yasangwa o mazi: tini kiatatu kia efa mu kuma kia ngombe a koko, tini kiazole mu kuma kia meme dia koko, 4 tini kiakumi mu kuma kia konso mwan’a meme muna wan’a mameme nsambwadi amakoko, 5 mwan’a nkombo mosi a koko se lukau lwa sumu muna lomba luyambulwilu lwa masumu meno. 6 Vana ntandu a tukau twatu, ovana mpe lukau lwa ngioka lwa ngonde ke ngonde yo lukau lwandi lwa mbwaza; e lukau lwa ngioka lwa lumbu ke lumbu yo lukau lwandi lwa mbwaza; f kumosi ye tukau twau twa ndua, g wauna wasikidiswa mu kuma kia tukau toto, se lekwa kia nsunga,2 se lukau lwayoka vana tiya kuna kwa Yave. 7 “‘Muna lumbu kiakumi kia ngonde yayi yansambwadi, nufwete vanga lukutakanu lwavau-

29

265 ka, a nufwete kendalala.1 Ke nufwete sala konso salu ko. b 8 Nusunzula mwan’a ngombe mosi a koko, meme dimosi dia koko yo wana nsambwadi a mameme a makoko ma mvu mosi-mosi se lukau lwa ngioka kwa Yave, se lekwa kia nsunga,1 e bulu yawonso ifwete kala yalunga. c 9 O lukau lwau lwa mbwaza lwa mfumfu yambote yasangwa o mazi: tini kiatatu mu kuma kia ngombe a koko, tini kiazole mu kuma kia meme dimosi dia koko, 10 tini kiakumi mu kuma kia konso mwan’a meme muna wan’a mameme nsambwadi amakoko, 11 kumosi yo mwan’a nkombo se lukau lwa sumu. Nusunzula tukau twatu vana ntandu a lukau lwa sumu luvewanga mu kuma kia luyambulwilu lwa masumu d yo lukau lwa ngioka lwa lumbu ke lumbu yo lukau lwandi lwa mbwaza, kumosi yo tukau twau twa ndua. 12 “‘Muna lumbu kia 15 kia ngonde yansambwadi, nufwete vanga lukutakanu lwavauka. Ke nufwete sala konso salu kiangolo ko, nufwete kembela nkinzi wa lumbu nsambwadi kwa Yave. e 13 Nusunzula wan’a ngombe 13 amakoko, mameme 2 ma makoko, wan’a mameme 14 amakoko a mvu mosi-mosi se lukau lwa ngioka, lukau lwayoka vana tiya, f se lekwa kia nsunga1 kuna kwa Yave, e bulu yawonso ifwete kala yalunga. g 14 Vo i lukau lwau lwa mbwaza lwa mfumfu yambote yasangwa o mazi: tini kiatatu mu kuma kia konso ngombe muna ngombe 13 za makoko, tini kiazole mu kuma kia konso meme muna mameme mole ma makoko, 15 ye tini kiaku29:7 1 O mvovo “nufwete kendalala” ulenda bakulwilwa mu mpila zayingi, nze kuyiyimina mambu mankaka kumosi ye mina nsoki. 29:8, 13 1 Yovo “nsunga zilembekanga; zivuvikanga ntima.” Mvovo wa sina: “zivundisanga.”

NTALU 29:8-24 KAPU 29 a Lev 16:29

b Lev 23:27-31

c Lev 1:3 Lev 22:22 Nsi 15:21 Nsi 17:1

d Lev 16:3

e Luv 23:16 Lev 23:34-36 Nsi 16:13-15 Nek 8:14-18

f Eze 3:4

g Lev 22:22 Nsi 17:1

 Ndambu ya 2 a Nta 28:3-8

b Lev 22:22 Nsi 17:1

c Nta 28:3-8

d Lev 22:22 Nsi 17:1

e Nta 28:3-8

f Lev 22:22 Nsi 17:1

mi mu kuma kia konso mwan’a meme muna wan’a mameme 14 amakoko, 16 kumosi yo mwan’a nkombo mosi se lukau lwa sumu. Nusunzula tukau twatu vana ntandu a lukau lwa ngioka lwa lumbu ke lumbu, lukau lwandi lwa mbwaza ye lukau lwandi lwa ndua. a 17 “‘Muna lumbu kiazole, wan’a ngombe 12 amakoko, mameme mole ma makoko yo wan’a mameme 14 amakoko a mvu mosi-mosi, e bulu yawonso ifwete kala yalunga, b 18 nusunzula lukau lwa mbwaza yo tukau twa ndua kumosi ye ngombe za makoko, mameme yo wan’a mameme amakoko mun’owu wa lutangu lwau, wauna nuvanganga, 19 kumosi yo mwan’a nkombo se lukau lwa sumu. Nusunzula tukau twatu vana ntandu a lukau lwa ngioka lwa lumbu ke lumbu, lukau lwandi lwa mbwaza kumosi ye tukau twau twa ndua. c 20 “‘Muna lumbu kiatatu, ngombe 11 za makoko, mameme mole ma makoko yo wan’a mameme 14 amakoko a mvu mosi-mosi, e bulu yawonso ifwete kala yalunga, d 21 nusunzula lukau lwa mbwaza yo tukau twa ndua kumosi ye ngombe za makoko, mameme yo wan’a mameme amakoko mun’owu wa lutangu lwau, wauna nuvanganga, 22 kumosi ye nkombo se lukau lwa sumu. Nusunzula tukau twatu vana ntandu a lukau lwa ngioka lwa lumbu ke lumbu, lukau lwandi lwa mbwaza yo lukau lwandi lwa ndua. e ´ 23 “‘Muna lumbu kiaya, ngombe 10 za makoko, mameme mole ma makoko yo wan’a mameme 14 a makoko ma mvu mosi-mosi, e bulu yawonso ifwete kala yalunga, f 24 nusunzula lukau lwa mbwaza yo tukau twa ndua kumosi ye ngombe za makoko, mameme yo wan’a mameme a makoko mun’owu wa lutangu lwau,

NTALU 29:25–30:2 wauna nuvanganga, 25 kumosi yo mwan’a nkombo se lukau lwa sumu. Nusunzula tukau twatu vana ntandu a lukau lwa ngioka lwa lumbu ke lumbu, lukau lwandi lwa mbwaza yo lukau lwandi lwa ndua. a 26 “‘Muna lumbu kiatanu, ngombe 9 za makoko, mameme mole ma makoko ye wan’a mameme 14 a makoko a mvu mosimosi, e bulu yawonso ifwete kala yalunga, b 27 nusunzula lukau lwa mbwaza yo tukau twa ndua kumosi ye ngombe za makoko, mameme yo wan’a mameme a makoko mun’owu wa lutangu lwau, wauna nuvanganga, 28 kumosi ye nkombo se lukau lwa sumu. Nusunzula tukau twatu vana ntandu a lukau lwa ngioka lwa lumbu ke lumbu, lukau lwandi lwa mbwaza yo lukau lwandi lwa ndua. c 29 “‘Muna lumbu kiasambanu, ngombe 8 za makoko, mameme mole ma makoko yo wan’a mameme 14 amakoko a mvu mosi-mosi, e bulu yawonso ifwete kala yalunga, d 30 nusunzula lukau lwa mbwaza yo tukau twa ndua kumosi ye ngombe za makoko, mameme ye wan’a mameme a makoko mun’owu wa lutangu lwau, wauna nuvanganga, 31 kumosi ye nkombo mosi se lukau lwa sumu. Nusunzula tukau twatu vana ntandu a lukau lwa ngioka lwa lumbu ke lumbu, lukau lwandi lwa mbwaza yo tukau twandi twa ndua. e 32 “‘Muna lumbu kiansambwadi, ngombe 7 za makoko, mameme mole ma makoko ye wan’a mameme 14 a makoko a mvu mosi-mosi, e bulu yawonso ifwete kala yalunga, f 33 nusunzula lukau lwa mbwaza yo tukau twa ndua kumosi ye ngombe za makoko, mameme ye wan’a mameme amakoko mun’owu wa lutangu lwau, wauna nuvanganga, 34 kumosi ye nkombo se

266 KAPU 29 a Nta 28:3-8 b Nsi 15:21 Nsi 17:1

c Nta 28:3-8 d Lev 22:22 Nsi 17:1

e Nta 28:3-8 f Lev 22:22 Nsi 17:1

 Ndambu ya 2 a Nta 28:3-8 b Lev 23:36, 39 c Lev 22:22 Nsi 17:1

d Nta 28:3-8 e Lev 23:2 Nsi 16:16

f Nsi 12:5, 6 g Lev 7:16 Lev 22:21

h Lev 1:3 i Lev 2:1 j Nta 15:5 k Lev 3:1 

KAPU 30 l Luv 18:25 m Tuk 28:20-22 Afu 11:30, 31

n Nk 132:1-5 o Nsi 23:21 Nk 116:14 Nk 119:106 Kim 5:4 Mat 5:33

p Nk 50:14 Nk 66:13

lukau lwa sumu. Nusunzula tukau twatu vana ntandu a lukau lwa ngioka lwa lumbu ke lumbu, lukau lwandi lwa mbwaza yo lukau lwandi lwa ndua. a 35 “‘Muna lumbu kianana, nufwete vanga lukutakanu lwampwena. Ke nufwete sala konso salu kiangolo ko. b 36 Nusunzula ngombe mosi a koko, meme dimosi dia koko yo wan’a mameme nsambwadi a makoko a mvu mosi-mosi se lukau lwa ngioka, lukau lwayoka vana tiya, se lekwa kia nsunga1 kuna kwa Yave, e bulu yawonso ifwete kala yalunga, c 37 nusunzula lukau lwa mbwaza yo tukau twa ndua mu kuma kia ngombe a koko, meme yo wan’a mameme a makoko mun’owu wa lutangu lwau, wauna nuvanganga, 38 kumosi ye nkombo mosi se lukau lwa sumu. Nusunzula tukau twatu vana ntandu a lukau lwa ngioka lwa lumbu ke lumbu, lukau lwandi lwa mbwaza yo lukau lwandi lwa ndua. d 39 “‘Otwatu i tukau nutambika kwa Yave muna nkinzi mieno muna nsungi e yasikidiswa vana ntandu a tukau tweno twa nsilu f yo tukau tweno twa mvevo g se tukau twangioka h ye tukau tweno twa mbwaza i ye tukau tweno twa ndua j ye yimenga yeno ya ungudi.’” k 40 Mose ovovese Aneyisaele mawonso mana Yave kankanikina. I bosi, Mose ovovese ana bavitanga o ntu l muna makanda ma Isaele vo: “I wau wuwu kakanikini o Yave: 2 Avo mwan’ayakala osidi nsilu m kwa Yave yovo odidi ndofi n ya kuyisila nsilu walembi1 vanga diambu dimosi, kafwete kulula mvovo miandi ko. o Kafwete lungisa mawonso kasididi o nsilu. p

30

29:36 1 Yovo “nsunga zilembekanga; zivuvikanga ntima.” Mvovo wa sina: “zivundisanga.” 30:2 1 Yovo “okangidi e kangu yo moyo andi dialembi.”

267 3 “Avo mwan’ankento osidi nsilu kwa Yave yovo uyisididi nsilu walembi vanga diambu dimosi wau kena ndumba ye ozingilanga muna nzo a se diandi, 4 o se owidi o nsilu andi yovo owidi o nsilu kayisididi1 walembi vanga diambu dimosi, kansi o se diandi kamengene dio ko, e nsilu miandi miawonso misikila, konso nsilu kayisididi walembi vanga diambu dimosi usikila. 5 Kansi, avo se diandi unsimini vava kawidi vo mwan’andi ankento nsilu kasidi yovo nsilu kayisididi mialembi vanga diambu dimosi, o nsilu andi ke usikila ko. Yave okunloloka wau vo se diandi unsimini. a 6 “Kansi, avo osompelo kwa yakala ekolo kena muna nsilu andi yovo muna nsilu kayisila lembi teka yindula, 7 o yakala diandi owidi wo ye kamengene dio ko muna lumbu kawidi wo, e nsilu miandi yovo nsilu mina kayisididi mialembi vanga diambu dimosi, misikila. 8 Kansi, avo yakala diandi unsimini muna lumbu kawidi wo, o yakala olenda vunzuna e ndofi yovo nsilu kayisididi o nkento lembi teka yindula, b Yave ololoka o nkento. 9 “Kansi, avo nkento wafwilwa yakala yovo nkento wavonda longo osidi nsilu, mawonso kayisididi o nsilu mesikila muna yandi. 10 “Kansi, avo nkento osidi nsilu yovo uyisididi nsilu walembi vanga diambu dimosi ekolo kena muna nzo a yakala diandi, 11 o yakala diandi avo owidi wo, kansi kamengene dio ko ye kansimini ko, e nsilu miandi miawonso yovo konso nsilu kayisididi walembi vanga diambu dimosi usikila. 12 Kansi muna lumbu kina yakala diandi kawidi mio, avo yakala ovunzidi emvimba konso nsilu yovo nsilu una kayisididi walembi vanga diambu dimosi, e nsilu miomio 30:4 1 Yovo “kasididi moyo andi.”

NTALU 30:3–31:6 KAPU 30 a Luv 20:12

b Rom 7:2 1Ko 11:3 Efe 5:22

 Ndambu ya 2 a 1Ko 11:3 1Pe 3:1

b Nsi 23:21 

KAPU 31 c Nta 22:7 Nta 25:1-3 Nta 25:17, 18 1Ko 10:8 Lus 2:14

ke misikila ko. a O yakala diandi ovunzidi mio, Yave ololoka o nkento. 13 Muna diambu ditadidi konso nsilu yovo ndofi yalembi vanga diambu muna kuyiyimina lekwa,1 o yakala diandi una yo nswa wa sikidisa wo yovo vunzuna wo. 14 Kansi, avo yakala diandi kamengene konso diambu ko muna lumbu kina ye muna lumbu ilanda, o yakala osikidisi mpe nsilu miawonso mia nkento yovo e nsilu mina kayisididi mialembi vanga diambu dimosi. O yakala osikidisi mio wau vo kamengene mio ko muna lumbu kina kawidi o nkento osidinge e nsilu. 15 Kansi, avo oviokese fikolo tuka muna lumbu kawila mio, i bosi obakidi nzengo za vunzuna mio, o yakala otumbwa mu kuma kia ngielele ya nkento. b 16 “Emiami i nsiku mina Yave kakanikina Mose mu kuma kia yakala yo nkento andi, mu kuma kia se yo mwan’andi ankento una vo ndumba ona ozingilanga muna nzo andi.” I bosi, Yave ovovese Mose vo: 2 “Landa Anemidiac ni e kunda d mu kuma kia Aneyisaele. I bosi, ofwa.” e 3 Muna kuma kiaki, Mose ovovese nkangu vo: “Nuvana e nuaninua kwa wan’amakala bena va kati kweno kimana banuana e vita ye esi Midiani, balanda e kunda kia Yave kwa Midiani. 4 Muna konso kanda muna makanda mawonso ma Isaele, nufwete tuma 1.000 dia wan’amakala kuna vita.” 5 Muna kuma kiaki, muna mafunda ye mafunda ma Isaele, f basolele 1.000 muna konso kanda: bavene nuaninua kwa 12.000 banuana e vita. 6 I bosi, Mose ubatumini kuna vita, 1.000 muna konso kanda, benda kumosi yo Finekase g wa mwan’a Elaza wa nganga, ona wakala ye salanganu yavauka ye

31

d Nk 94:1 Yes 1:24 Nak 1:2

e Nta 27:12, 13 Nsi 32:48-50

f Nta 26:51

g Nta 25:7, 8

30:13 1 Yovo “nsilu wa mwesa moyo e mpasi.”

NTALU 31:7-30 mpungi a za vita vana koko kwandi. 7 Banuene vita ye Midiani wauna Yave kakanikina Mose, bavondele wan’amakala awonso. 8 Vana kati kw’awana bavondelo vakedi ye atinu a Midiani, i sia vo, Evi, Rekeme, Suro, Kure yo Reba, atinu tanu a Midiani. Bavondele mpe Bilami b wa mwan’a Beo muna nsosolo. 9 Kansi, Aneyisaele banete muna kinkole akento a Midiani kumosi yo wan’au. Basanzidi mpe e twelezi yau yawonso, makambi mau mawonso ye mavua mau mawonso. 10 E mbanza zau zawonso bazingilanga ye ndo zau zawonso1 bayokele zo muna tiya. 11 Babongele yawonso basanzidi ye yawonso bakangidi, kiakala wantu yovo bulu. 12 I bosi, o wantu ye sanzu ye ina babakidi batwese yo kwa Mose yo Elaza wa nganga ye kwa nkangu awonso a Isaele muna ndo, muna makanga ma Moabe, c lukufi ye Yodani kuna Yeriko. 13 I bosi, Mose yo Elaza wa nganga ye mfumu zawonso za nkangu bavaikidi mu wanana yau kuna mbazi a ndo. 14 Kansi, Mose ofungidi afidi a makesa makasi, i sia vo, mfumu za mafunda ye mfumu za nkama ana batukidi muna vita. 15 Mose ubavovese vo: “Ekuma nuvuluzidi mioyo mia wan’amakento awonso? 16 Yau bavukumuna Aneyisaele muna mvovo mia Bilami kimana bakondwa e kwikizi d muna Yave muna dina diavangama kuna Peo e yo twasa e vuku kwa nkangu a Yave. f 17 Owau nufwete vonda wan’amakala awonso vana vena yingiana-ngiana, nuvonda mpe wan’amakento awonso ana bavukana kala yo yakala. 18 Kansi, nuvukisa e dumbelele yawonso ana ke basidi vukana yo yakala ko. g 19 Nufwete kala kuna mbazi a ndo lumbu nsambwadi. 31:10 1 Yovo “ndo zazungwa e yaka.”

268 KAPU 31 a Nta 10:2, 9

b Nta 22:12 2Pe 2:15 Lus 2:14

c Nta 22:1

d Nta 25:1, 2 Lus 2:14

e Nta 25:17, 18 Nsi 4:3 Yos 22:17

f Nta 25:9 1Ko 10:8

g Nta 31:35 

Ndambu ya 2 a Nta 5:2 Nta 19:11, 16

b Nta 19:20

c Nta 19:9

d Nta 19:19, 20

e Yos 22:7, 8

Konso muntu mu yeno ovondele muntu1 ye konso muntu mu yeno osimbidi muntu afwa, a kafwete kuyivelelesa b muna lumbu kiatatu ye muna lumbu kiansambwadi, oyeno ye abakami eno. 20 Nufwete velelesa e mvuatu miawonso, lekwa yawonso ya nkand’a bulu, lekwa yawonso yavangilwa muna mika mia nkombo ye lekwa yawonso ya mabaya.” 21 O Elaza wa nganga ovovese makesa ana bayenda kuna vita vo: “Owau i nsiku kakanikini o Yave kwa Mose: 22 ‘Wolo kaka ye palata ye nsongo ye sengwa ye lanta1 ye mbodi, 23 konso lekwa ke kivianga ko avo kiviokele vana tiya, nufwete kio viokesela vana tiya muna kio velelesa. Kansi, nufwete kio velelesa mpe muna maza ma luveleleso. c E lekwa yawonso ivianga avo iviokele vana tiya, nufwete yo viokesela muna maza. 24 Nufwete sukula e mvuatu mieno muna lumbu kiansambwadi, nukala nuavelela, i bosi nulenda kweno kota muna ndo.’” d 25 I bosi, Yave ovovese Mose vo: 26 “Tanga e lekwa isanzilu, tanga abakami, kiakala wantu yovo bulu; tanga yo kumosi yo Elaza wa nganga ye ntu mia nzo za mase ma nkangu. 27 Kayanesa e lekwa isanzilu mu kunku yole: kunku kimosi mu kuma kia makesa ana bele kuna vita, e kunku kiankaka kia nkangu. e 28 Tambula e mpaku a Yave kwa makesa ana bele kuna vita, bonga mosi1 vana vena 500, kiakala wantu, ngombe, mabuluku, mameme yovo nkombo. 29 Nubongela e mpaku muna kunku kiau yo vana yo kwa Elaza wa nganga se lukau lwa Yave. f 30 Muna kunku kia Aneyisaele, bonga

1Sa 30:24

f Nta 18:20, 29

31:19 1 Yovo “moyo.” 31:22 1 Yovo “foya.” I sia vo, sengwa kina nga mbodi. 31:28 1 Mvovo wa sina: “moyo mosi.” Tala Nsas’a Mvovo.

269 mosi vana vena 50, kiakala wantu, ngombe, mabuluku, mameme yovo nkombo ye twelezi ya mpila zawonso, vana yo kwa Anelevi a ana belunga-lunganga e salu ya saba kia Yave.” b 31 Muna kuma kiaki, Mose yo Elaza wa nganga bavangidi wauna Yave kakanikina Mose. 32 E lekwa ina bakangidi, e lekwa ina isuvidi muna sanzu dina makesa bakutumuna kuna vita, 675.000 ma mameme ye nkombo, 33 72.000 ma ngombe, 34 ye 61.000 ma mabuluku. 35 O lutangu lwa akento ana ke basidi vukana yo yakala ko, c 32.000 ma akento. 36 E kunku kiveno kw’awana bayenda kuna vita, 337.500 za mameme ye nkombo. 37 E mpaku a Yave muna mameme ye nkombo, 675. 38 Vakedi ye 36.000 ma ngombe, e mpaku a Yave muna ngombe, 72. 39 Vakedi ye 30.500 za mabuluku, e mpaku a Yave muna mabuluku, 61. 40 Vakedi ye 16.000 ma wantu, e mpaku a Yave muna yau, 32 ma wantu. 41 I bosi, Mose ovene e mpaku se lukau lwa Yave kwa Elaza wa nganga, d wauna Yave kakanikina Mose. 42 Vo i kunku kia Aneyisaele, kina Mose kavambula ye kunku kia awana bayenda muna vita, 43 o lutangu lwa mameme ye nkombo, 337.500, 44 olu lwa ngombe, 36.000, 45 olu lwa mabuluku, 30.500, 46 olu lwa wantu, 16.000. 47 I bosi, muna kunku kina vo kia Aneyisaele, Mose obongele mosi vana vena 50, kiakala wantu yovo bulu, ovene yo kwa Anelevi, e ana belungalunganga e salu ya saba kia Yave, f wauna Yave kakanikina Mose. 48 I bosi, afidi a makesa ana basolwa mu fila e buka ya vu, g i sia vo, mfumu za mafunda ye mfumu za nkama, bafinamene kwa Mose, 49 bavovese Mose vo: “E selo yaku batangidi ma-

NTALU 31:31–32:6 KAPU 31 a Nsi 12:19

b Nta 3:6, 7 Nta 18:2, 3 1Tu 23:32

c Nta 31:18

d Nta 18:8, 19

e Nsi 12:19

f Nta 3:6, 7 Nta 18:2, 3 1Tu 23:32

g Nta 31:4 

Ndambu ya 2 a Luv 23:27 Lev 26:7, 8

 KAPU 32 b Nta 26:7

c Nta 26:18

d Nta 21:32

e Nta 21:26

f Nta 33:47

g Nta 32:37, 38

h Nta 21:23, 24 Nsi 2:24

i Nsi 2:35

kesa ma vita ana bena mu wisa kieto, batuzayisi vo ke vakondelo muntu ko. a 50 Muna kuma kiaki, yambula konso muntu muna yeto kasunzula se lukau kuna kwa Yave kina kasolwele, lekwa ya wolo, nsanga mia malu, nlunga mia moko, mpeto ya sila dimbu, lunga ya matu ye nsanga miankaka, mu lomba luyambulwilu lwa masumu meto1 vana ndose a Yave.” 51 Muna kuma kiaki, Mose yo Elaza wa nganga batambwidi wolo kwa yau, nsanga miawonso. 52 O lutangu lwawonso lwa wolo una e mfumu za mafunda ye mfumu za nkama bavene kwa Yave, 16.750 ma sekele.1 53 Konso kesa dia vu obongele sanzu mu kuma kiandi. 54 Mose yo Elaza wa nganga batambwidi wolo kwa mfumu za mafunda ye mfumu za nkama, batwese wo muna saba kia wananina se luyindulu vana ndose a Yave mu kuma kia nkangu a Isaele. O wan’a Rubeni b yo wan’a Ngadi c twelezi yayingi kikilu bakala yau. Bamwene vo e nsi ya Yaze d ye nsi ya Ngiladi zunga yambote mu twelela e twelezi. 2 Muna kuma kiaki, o wan’a Ngadi yo wan’a Rubeni bafinamene Mose, Elaza wa nganga ye mfumu za nkangu, bavovele vo: 3 “Atarote, Dibone, Yaze, Nimera, Kesebone, e Elale, Sebame, Nebo f ye Bone, g 4 e nsi ina Yave kafwasa vana meso ma nkangu a Isaele, h nsi yambote yatwelela e twelezi, e selo yaku twelezi yayingi bena yau.” i 5 Bakwamanene vova vo: “Avo tumweneno e dienga ova meso maku, yambula e nsi yayi yakala se vua dia selo yaku. Kutusaula kuna simu dia Yodani ko.” 6 Mose ovovese wan’a Ngadi

32

31:50 1 Yovo “lwa mioyo mieto.” 31:52 1 E sekele mosi, grama 11,4. Tala Nku. B14.

NTALU 32:7-29 yo wan’a Rubeni vo: “Nga mpangi zeno zenda nuana e vita, oyeno nuasala ovav’e? 7 Ekuma nuzolele yoyesela nkangu a Isaele balembi sauka kuna nsi ina Yave kekubavana? 8 I diau mpe mase meno bavanga vava yabatuma tuka kuna Kadese-banea benda tala e nsi. a 9 Vava balwaka kuna Ndimba a Esekole b yo mona e nsi, bayoyesa nkangu a Isaele balembi kwenda kuna nsi ina Yave kadi kubavana. c 10 O makasi ma Yave mafusuka muna lumbu kiakina, muna diadi wadia e ndofi vo: d 11 ‘Akala ana batuka kuna Engipito, bakala ye kimbuta kia mvu 20 yovo vioka ke bemona nsi ko e ina yadila ndofi kwa Abarayama, Isaki yo Yakobo, f kadi ke bandanda yo ntima wawonso ko— 12 nanga vo Kalebe g kaka wa mwan’a Yefune, wa Nkenazi yo Yosua h wa mwan’a Nuni, kadi balende Yave yo ntima wawonso.’ i 13 Muna kuma kiaki, makasi ma Yave mafusuka muna Isaele, ubatungianese muna makanga mu mvu 40, j yavana e mbandu yayina yawonso yavanganga e mbi vana meso ma Yave yafokoka. k 14 Owau, oyeno mbongo a wantu asumuka, nuvingidi vana fulu kia mase meno, kimana nuawokesa makasi ma Yave mu kuma kia Isaele. 15 Kadi avo nuyambwidi kunlanda, kieleka oyandi oyambula diaka nkangu wau mu makanga, ozevo lufwasu nutwasa kwa nkangu wau wawonso.” 16 Kuna kwalanda, bamfinamene yo vova vo: “Yambula twatunga e mpaka za matadi ovava mu kuma kia twelezi yeto ye zimbanza mu kuma kia wan’eto. 17 Kansi, tukwamanana kala twakubama mu nuana e vita, l tuvita Aneyisaele ankaka o ntu yavana tukubalwakisa vana fulu yau, ekolo wan’eto bekala mu mbanza zazungwa e yaka yo taninua muna awana bezingila-

270 KAPU 32 a Nta 13:31 Yos 14:7, 8

b Nta 13:23 Nsi 1:24

c Nta 13:32 Nsi 1:26-28

d Nk 95:11 Yez 20:15 Ayi 3:18

e Nta 14:29, 30 Nsi 2:14

f Tuk 13:14, 15 Tuk 26:3 Tuk 28:13

g Nta 13:30 h Yos 19:49 i Nta 14:24 Nsi 1:34-38 Yos 14:8

j Nta 14:33 Nsi 29:5 Yos 5:6 Nk 95:10 Mav 13:18

k Nta 26:63, 64 Nsi 2:14 1Ko 10:5 Ayi 3:17

l Nsi 3:18 Yos 4:12

 Ndambu ya 2 a Yos 22:1, 4 b Nta 32:33 Yos 12:1 Yos 13:8

c Yos 4:13 d Nk 78:55 e Yos 11:23 Yos 18:1 Nk 44:2

f Yos 22:4, 9 g Nsi 3:19, 20 Yos 1:14, 15 Yos 13:8

h Nta 32:16 Nta 32:34-38

i Yos 1:12-14 j Yos 4:12

nga mu nsi yayi. 18 Ke tuvutuka mu nzo zeto ko yavana Aneyisaele awonso betambula e nsi au se vua. a 19 Kadi ke tutambula vua kumosi yo yau ko kuna simu dia Yodani ye kuna ntwala, wau vo tutambwidi e vua dieto oku ndambu a este ya Yodani.” b 20 Mose ubavutwidi vo: “Avo i diau nuvanga, avo nubongele nuaninua vana ndose a Yave mu nuana e vita; c 21 avo konso muntu mu yeno obongele nuaninua yandi yo sauka e Yodani vana ndose a Yave ekolo keyinga e mbeni zandi vana ndose andi d 22 yavana e nsi isiwa kuna nsi a wisa kia Yave, e ozevo, nulenda kweno vutuka f yo vevoka muna nkanu vana ndose a Yave ye Isaele. E nsi yayi ikituka se vua dieno vana ndose a Yave. g 23 Kansi, avo ke nuvanga wo ko, Yave nusumukina. Nuzaya wo vo, tumbwa nutumbwa mu kuma kia sumu dieno. 24 Ozevo, nutunga zimbanza mu kuma kia wan’eno ye mpaka mu kuma kia makambi meno, h kansi nufwete vanga mana nusidi o nsilu.” 25 O wan’a Ngadi yo wan’a Rubeni bavovese Mose vo: “E selo yaku bevanga wauna o mfumu eto kakanikini. 26 O wan’eto, akento eto, twelezi yeto ye bulu yeto yawonso ya vata isala mu mbanza za Ngiladi, i 27 kansi e selo yaku isauka kuna simu dia Yodani, akala awonso bakubama mu yikama e vita vana ndose a Yave, j wauna o mfumu eto kavovele.” 28 Muna kuma kiaki, Mose ovene nkanikinu mu kuma kiau kwa Elaza wa nganga, kwa Yosua wa mwan’a Nuni ye kwa ntu mia nzo za mase ma makanda ma Isaele. 29 Mose ubavovese vo: “Avo wan’a Ngadi yo wan’a Rubeni basaukidi Yodani kumosi yo yeno, akala awonso bavuete nuaninua mu nuana e vita vana ndose a Yave, e nsi yakala kuna nsi

271 a wisa kieno, ozevo nukubavana e nsi ya Ngiladi se vua. a 30 Kansi, avo ke babongele nuaninua ko yo sauka yeno, oyau bekala vana kati kweno kuna nsi ya Kenani.” 31 Muna kuma kiaki, o wan’a Ngadi yo wan’a Rubeni bavutwidi vo: “Mana o Yave kavovele kwa selo yaku i mau tuvanga. 32 Tubonga e nuaninua yo sauka Yodani vana ndose a Yave kuna nsi ya Kenani, b kansi ku simu diadi dia Yodani tuvuila e vua.” 33 Muna kuma kiaki, Mose ovene kwa wan’a Ngadi ye kwa wan’a Rubeni c ye kwa bulakati kwa kanda dia Manase d wa mwan’a Yosefe e kintinu kia Sikone e wa ntinu a Aneyamore ye kintinu kia Onge f wa ntinu a Basani, i sia vo, ntoto a mbanza za nsi muna zunga yoyo ye mbanza za zunga ina muna kinzieta. 34 O wan’a Ngadi batungidi1 Dibone, g Atarote, h Arowa, i 35 Aterote-sofane, Yaze, j Yongeba, k 36 Bete-nimera l ye Betearane, m mbanza zazungwa e yaka; batungidi mpaka za matadi mu kuma kia makambi. 37 O wan’a Rubeni batungidi Kesebone, n Elale, o Kireyataime, p 38 Nebo, q Bale-mone r (basobele zo e nkumbu) ye Sibema; e mbanza zina batungulwidi basobele zo e nkumbu. 39 O wan’a Makire s wa mwan’a Manase bele nuanisa Ngiladi yo kutumuna yo, bayingidi Aneyamore ana bakala mo. 40 Muna mpila yayi, Mose ovene Ngiladi kwa Makire wa mwan’a Manase, oyandi oyantikidi zingiˆ la muna. t 41 O Yaire wa mwan’a Manase wele nuanisa mavata ma Ngiladi yo kutumuna mo, oyantikidi mo yikila vo Kavoteyaire.1u 42 O Noba wele nuani32:34 1 Yovo “batungulwidi.” 32:41 1 Ina ye nsasa vo: “Mavata ma Nzo za Ngoto ma Yaire.”

NTALU 32:30–33:10 KAPU 32 a b c d e

Yos 13:15, 24 Yos 4:13 Nsi 3:12 Yos 22:7 Nta 21:23, 24 Nsi 2:31

f Nsi 3:4 g Nta 33:45 Yos 13:15, 17

h Nta 32:3, 4 i Nsi 2:36 Yos 12:1, 2

j k l m

Nta 21:32

n o p q r s t

Nta 21:26

Afu 8:11 Nta 32:3, 4 Yos 13:27, 28 Nta 32:3, 4 Yos 13:15, 19 Nta 32:3, 4 Yos 13:15, 17 Nta 26:29 Nsi 3:13 Yos 13:31 Yos 17:1

u Nsi 3:14 Yos 13:29, 30

 Ndambu ya 2  KAPU 33 a Luv 12:51 b Luv 13:18 c Yos 24:5 1Sa 12:8

d Nta 9:17 e Tuk 47:11 Luv 12:37

f Luv 12:2 Luv 13:4

g Luv 12:3, 6 Nsi 16:1

h Luv 12:29 Nk 78:51

i Luv 12:12 Luv 18:11

j k l m n o p q r

Luv 12:37 Luv 13:20 Luv 14:9 Luv 14:2

sa Kenate ye mavata mandi1 yo kutumuna mo, oyantikidi mo yikila vo Noba, mun’owu wa nkumbu andi. I wau wuwu o nkangu a Isaele bakangalela vava bavaika muna nsi ya Engipito a mu buka-buka,1 b muna lutumu lwa Mose yo Arone. c 2 Mun’owu wa lutumu lwa Yave, Mose wasonekanga e fulu ina bayalukanga muna nkangalu au, owau i nkangalu bavanga tuka fulu eki yakuna fulu kiankaka: d 3 Bakatukidi kuna Ramesese e muna ngonde antete, muna lumbu kia 15 kia ngonde. f Muna lumbu kialandila e Nduta, g Aneyisaele bavaikidi ye vuvu kiawonso1 vana meso ma esi Engipito awonso. 4 Muna kolo kiaki, esi Engipito bazikanga wan’antete awonso ana Yave kavonda vana kati kwau, h kadi Yave wafundisa e nzambi zau yo kubatumba. i 5 Muna mpila yayi, Aneyisaele bakatukidi kuna Ramesese, bele sikidisa e ndo kuna Sukote. j 6 I bosi, bakatukidi kuna Sukote, bele sikidisa e ndo kuna Etami, k eyi ina muna mwingilu a makanga. 7 I bosi, bakatukidi kuna Etami, bavutukidi kuna Pi-akirote, eyi ina mantalani ye Bale-sefone, l basikidisi e ndo mantalani ye Mingedole. m 8 I bosi, bakatukidi kuna Pi-akirote yo viokela vana kati-kati kwa mbu, n bele kuna makanga, o bavangidi nkangalu wa lumbu tatu muna makanga ma Etami, p bele sikidisa e ndo kuna Mara. q 9 I bosi, bakatukidi kuna Mara, balweke kuna Elime. Kuna Elime kwakala ye nto 12 za maza ye 70 lwa maba, muna diadi basikidisi e ndo vavana. r 10 I bosi,

33

Luv 14:22 Luv 15:22 Luv 13:20 Luv 15:23 Luv 15:27

32:42 1 Yovo “mavata manzungidi.” 33:1 1 Mvovo wa sina: “mun’owu wa vu yau.” 33:3 1 Mvovo wa sina: “yo koko kwazanguka.”

NTALU 33:11-45 bakatukidi kuna Elime, bele sikidisa e ndo muna nlambu a Mbu Ambwaki. 11 I bosi, bakatukidi kuna Mbu Ambwaki, bele sikidisa e ndo muna makanga ma Sini. a 12 Bakatukidi muna makanga ma Sini, bele sikidisa e ndo kuna Dofeka. 13 Kuna kwalanda, bakatukidi kuna Dofeka, bele sikidisa e ndo kuna Alusi. 14 I bosi, bakatukidi kuna Alusi, bele sikidisa e ndo kuna Refidimi, b kuna ke kwakala maza ko kimana o nkangu wanua. 15 I bosi, bakatukidi kuna Refidimi, bele sikidisa e ndo muna makanga ma Sinai. c 16 Bakatukidi muna makanga ma Sinai, bele sikidisa e ndo kuna Kiberote-atava. d 17 I bosi, bakatukidi kuna Kiberoteatava, bele sikidisa e ndo kuna Kaserote. e 18 I bosi, bakatukidi kuna Kaserote, bele sikidisa e ndo kuna Litema. 19 I bosi, bakatukidi kuna Litema, bele sikidisa e ndo kuna Rimone-perese. 20 I bosi, bakatukidi kuna Rimone-perese, bele sikidisa e ndo kuna Libena. 21 I bosi, bakatukidi kuna Libena, bele sikidisa e ndo kuna Risa. 22 I bosi, bakatukidi kuna Risa, bele sikidisa e ndo kuna Kelata. 23 I bosi, bakatukidi kuna Kelata, bele sikidisa e ndo kuna Mongo a Sefe. 24 I bosi, bakatukidi kuna Mongo a Sefe, bele sikidisa e ndo kuna Karada. 25 I bosi, bakatukidi kuna Karada, bele sikidisa e ndo kuna Makelote. 26 I bosi, bakatukidi f kuna Makelote, bele sikidisa e ndo kuna Takati. 27 I bosi, bakatukidi kuna Takati, bele sikidisa e ndo kuna Tera. 28 I bosi, bakatukidi kuna Tera, bele sikidisa e ndo kuna Miteka. 29 Kuna kwalanda, bakatukidi kuna Miteka, bele sikidisa e ndo kuna Kasemona. 30 I bosi, bakatukidi

272 KAPU 33 a Luv 16:1

b Luv 17:1, 8

c Luv 18:5 Luv 19:1, 2 Nta 1:1 Nta 3:4 Nta 9:1

d Nta 11:34 Nsi 9:22

e Nta 11:35 Nta 12:16

f Nta 9:17 

Ndambu ya 2 a Nsi 10:6

b Nsi 10:7

c Nsi 2:8 1Nti 9:26

d Nta 20:1 Nta 27:14 Nsi 32:51 Yos 15:1

e Nta 20:22

f Nsi 10:6

g Nta 21:1

h Nta 21:4

i Nta 21:10

j Tuk 19:36, 37 Nta 21:11, 13

kuna Kasemona, bele sikidisa e ndo kuna Moserote. 31 I bosi, bakatukidi kuna Moserote, bele sikidisa e ndo kuna Bene-yakani. a 32 Bakatukidi kuna Beneyakani, bele sikidisa e ndo kuna Kore-ngidengadi. 33 I bosi, bakatukidi kuna Kore-ngidengadi, bele sikidisa e ndo kuna Yotebata. b 34 Kuna kwalanda, bakatukidi kuna Yotebata, bele sikidisa e ndo kuna Aberona. 35 I bosi, bakatukidi kuna Aberona, bele sikidisa e ndo kuna Esiongebe. c 36 I bosi, bakatukidi kuna Esio-ngebe, bele sikidisa e ndo muna makanga ma Zini, d i sia vo, Kadese. 37 Kuna kwalanda, bakatukidi kuna Kadese, bele sikidisa e ndo kuna Mongo a Ore, e muna mwingilu a nsi a Edome. 38 Muna lutumu lwa Yave, Arone wa nganga otombokele kuna ˆ Mongo a Ore yo fwila kuna, muna mvu una wa 40 tuka Aneyisaele basisila e nsi ya Engipito, muna ngonde yatanu, muna lumbu kiantete kia ngonde. f 39 Arone kimbuta kia mvu 123 kakala kiau vava kafwa kuna Mongo a Ore. 40 O ntinu a Aradi, g wa Nkenani ona wazingilanga kuna Nengebe muna nsi ya Kenani, owidi vo Aneyisaele mu kwiza bena. 41 Kuna kwalanda, bakatukidi kuna Mongo a Ore, h bele sikidisa e ndo kuna Salemona. 42 I bosi, bakatukidi kuna Salemona, bele sikidisa e ndo kuna Punone. 43 I bosi, bakatukidi kuna Punone, bele sikidisa e ndo kuna Obote. i 44 I bosi, bakatukidi kuna Obote, bele sikidisa e ndo kuna Iye-abarimi, muna mwingilu a Moabe. j 45 Kuna kwalanda, bakatukidi kuna Iyime,1 bele sikidisa e ndo kuna 33:45 1 Nanga i mpila yankufi ya yikila “Iye-abarimi.”

273 Dibone-ngadi. a 46 Kuna kwalanda, bakatukidi kuna Dibonengadi, bele sikidisa e ndo kuna Alemone-dibelataime. 47 I bosi, bakatukidi kuna Alemonedibelataime, bele sikidisa e ndo kuna miongo mia Abarimi, b mantalani ye Nebo. c 48 Kuna kwalanda, bakatukidi muna miongo mia Abarimi, bele sikidisa e ndo kuna makanga ma Moabe muna nlambu a Yodani, vana ndambu a Yeriko. d 49 Bakwamanene sikidisa e ndo muna nlambu a Yodani, tuka kuna Beteyesimote yakuna Abele-sitimi, e muna makanga ma Moabe. 50 Yave ovovese Mose muna makanga ma Moabe, muna nlambu a Yodani, vana ndambu a Yeriko, oku vo: 51 “Vovesa Aneyisaele vo: ‘Se nusauka o nkoko a Yodani, nuakota kuna nsi ya Kenani. f 52 Nufwete yinga vana ntadisi eno awonso bezingilanga muna nsi, nufwete fwasa e teke yau yawonso ya matadi, g e teke yau yawonso yasengwa,1 h nufwete wula e fulu yau yawonso besambidilanga e nzambi zau zaluvunu.2 i 53 Oyeno nuvua e nsi yo zingila mo, kadi omono ikunuvana kieleka e nsi se vua dieno. j 54 Nufwete kayanesa e nsi se vua muna vumu yeno muna ntew’a nkas’a mienze. k Avo e buka kianene, nufwete kudikila e vua diandi; avo buka kiakete, nufwete katulula e vua diandi. l E vua dia konso muntu dikala vana vebwila e nkas’andi a mienze. Nutambula o ntoto eno se vua mun’owu wa makanda ma mase meno. m 55 “‘Kansi, avo ke nuyinga ko ova ntadisi eno ana bezingilanga muna nsi, n awana nusisa o 33:52 1 Yovo “teke yau yawonso yazunzwa.” 2 Mvovo wa sina: “nufwete wula mabata mau mawonso.”

NTALU 33:46–34:10 KAPU 33 a Nta 32:34 b Nta 27:12 Nsi 32:48, 49

c Nsi 34:1 d Nta 22:1 e Nta 25:1 Yos 2:1

f Yos 3:17 g Lev 26:1 h Lev 19:4 Nsi 27:15

i Luv 23:24 Luv 34:13, 17 Nsi 7:5 Nsi 12:3

j Nsi 32:8 k Ngn 16:33 l Nta 26:53, 54 m Yos 15:1 Yos 16:1 Yos 18:11

n Afu 1:21 Nk 106:34

 Ndambu ya 2 a Luv 23:31-33 Nsi 7:3, 4 Yos 23:12, 13 Afu 2:2, 3

b Lev 18:28 Yos 23:15

 KAPU 34 c Tuk 15:18 Tuk 17:8

d Tuk 10:19 Nsi 4:38 Yos 1:4 Yos 14:1 Yer 3:19 Mav 17:26

e Yos 15:1, 2 f Afu 1:36 g Nta 13:26 Nta 32:8

h Yos 15:1, 3 i Luv 23:31 Yos 15:1, 4

j Yos 1:4 Yos 15:12

k Nta 33:37

moyo bekala se mfisi omu meso meno ye nsende omu mpati zeno, bekunubangika muna nsi ina nuzingila. a 56 Ivanga kwa yeno mana nkanini o vanga kwa yau.’” b Yave ovovese diaka Mose vo: 2 “Vana tuludiku twatu kwa Aneyisaele: ‘Vava nukota muna nsi ya Kenani, c e nsi nutambula e se vua, nsi ya Kenani mun’owu wa mingulu miandi. d 3 “‘O mwingilu eno kuna sude utuka kuna makanga ma Zini, muna nlambu a Edome. Kuna este, o mwingilu eno a sude utuka kuna nsuk’a Mbu a Mungwa.1 e 4 O mwingilu eno ubeloka yo viokela kuna sude a ntombok’a Akerabimi, f ukwenda yakuna Zini, ufokokela kuna sude ya Kadese-banea. g I bosi, ukwenda kuna Kasa-ada h yo lwaka yakuna Asemone. 5 Tuka kuna Asemone, o mwingilu ubeloka kuna Ndimb’a Engipito, ufokokela kuna Mbu.1 i 6 “‘O mwingilu eno kuna weste i Mbu Anene1 yo nlambu. Owau ukala se mwingilu eno kuna weste. j 7 “‘Owau ukala se mwingilu eno kuna node: Nutenda o mwingilu eno tuka kuna Mbu Anene yavana Mongo a Ore. k 8 Tuka vana Mongo a Ore, nutenda o mwingilu yakuna Lebo-Kamati,1 l o mwingilu ufokokela kuna Sedade. m 9 O mwingilu ulwaka yakuna Ziferone, ufokokela kuna Kasare-enane. n Owau ukala se mwingilu eno kuna node. 10 “‘I bosi, nutenda o mwingilu eno kuna este, tuka kuna Kasare-enane yakuna Sefame.

34

Nsi 32:50

l Nta 13:21 2Nti 14:25

m Yez 47:15 n Yez 47:17

34:3 1 I sia vo, Mbu Afwa. 34:5 1 I sia ˆ vo, Mbu Anene, Mediterraneo. 34:6 1 I ˆ sia vo, Mediterraneo. 34:8 1 Yovo “fula dia Kamati.”

NTALU 34:11–35:7 11 O mwingilu utuka kuna Sefame yakuna Rebela kuna este ya Aini, o mwingilu ukulumuka yo lwaka kuna simu dia este dia Mbu a Kinerete.1 a 12 O mwingilu ukwenda yakuna Yodani, ufokokela kuna Mbu a Mungwa. b Eyayi ikala se nsi eno c ye mingilu mina muna kinzieta kiandi.’” 13 I bosi, Mose ovene luludiku kwa Aneyisaele vo: “Eyayi i nsi nukayanesa se vua dieno muna ntew’a nkas’a mienze, d wauna o Yave kakanikina vo yavewa kwa makanda vua ye bulakati kwa kanda dia Manase. 14 Kadi e kanda dia Anerubeni mun’owu wa nzo a se diau, e kanda dia Anengadi mun’owu wa nzo a se diau ye bula-kati kwa kanda dia Manase batambwidi kala e vua diau. e 15 O makanda mole ye bula-kati kwa kanda dia Manase batambwidi kala e vua diau kuna este ya zunga kia Yodani, vana ndambu a Yeriko, kuna kuvaikilanga e ntangwa.” f 16 Yave ovovese diaka Mose vo: 17 “Ezazi i nkumbu za wantu bekunukayanesena e nsi se vua: Elaza g wa nganga yo Yosua h wa mwan’a Nuni. 18 Nubonga mfumu mosi muna konso kanda muna kayanesa e nsi se vua dieno. i 19 Ezazi i nkumbu zau: muna kanda dia Yuda, j Kalebe k wa mwan’a Yefune; 20 muna kanda dia wan’a Simeone, l Semuele wa mwan’a Amiudi; 21 muna kanda dia Benyamini, m Elidade wa mwan’a Kiselone; 22 muna kanda dia wan’a Dani, n mfumu mosi, Buki wa mwan’a Yongele; 23 muna wan’a Yosefe, o muna kanda dia wan’a Manase, p mfumu mosi, Kaniele wa mwan’a Efode; 24 muna kanda dia wan’a Eferaime, q mfumu mosi, Kemuele wa mwan’a Si34:11 1 I sia vo, yanga dia Ngenesarete yovo Mbu a Ngalili.

274 KAPU 34 a Nsi 3:16, 17 Yos 11:1, 2 Luk 5:1 Yoa 6:1

b Yos 15:1, 2 c Nsi 8:7-9 d Nta 26:55 Nta 33:54 Yos 14:2 Yos 18:6 Ngn 16:33

e Nta 32:33 Nsi 3:12, 13 Yos 13:8

f Nta 32:5, 32 g Nta 3:32 Nta 20:26 Yos 14:1

h Nta 14:38 Nta 27:18 Yos 19:51

i Nta 1:4, 16 j Yos 15:1 k Nta 14:30 Nta 26:65

l Yos 19:1 m Yos 18:11 n Yos 19:40 o Tuk 46:20 Tuk 48:5 Yos 16:1

p Yos 17:1 q Yos 16:5 

Ndambu ya 2 a Yos 19:10 b Yos 19:17 c Yos 19:24 d Yos 19:32 e Nta 34:18 Nsi 32:8 Yos 19:51 Mav 17:26

 KAPU 35 f Nta 22:1 Nta 36:13

g Tuk 49:7 Nsi 18:1 Yos 14:4

h Lev 25:32-34 Yos 21:3 2Tu 11:14

i Yos 20:2, 3, 7, 8 Yos 21:13, 21, 27, 32, 36, 38

j Nsi 4:42

fetane; 25 muna kanda dia wan’a Zebulune, a mfumu mosi, Elisafane wa mwan’a Panake; 26 muna kanda dia wan’a Yisakare, b mfumu mosi, Palatiele wa mwan’a Azani; 27 muna kanda dia wan’a Asere, c mfumu mosi, Akiudi wa mwan’a Selomi; 28 muna kanda dia wan’a Nafetali, d mfumu mosi, Pedaele wa mwan’a Amiudi.” 29 Awaya i wantu ana Yave kakanikina vo bakayanesa e nsi kwa Aneyisaele muna nsi ya Kenani. e Yave ovovese Mose muna makanga ma Moabe, muna nlambu a Yodani, f vana ndambu a Yeriko, oku vo: 2 “Vovesa Aneyisaele vo, muna vua dina betambula, bavana e zaka mbanza kwa Anelevi bazingila. g Bafwete mpe vana kwa Anelevi o madilu ma twelezi mena muna kinzieta kia zimbanza. h 3 Anelevi bezingila muna mbanza zozo, o madilu mekala se ma twelezi yau, ma lekwa yau ye bulu yau yankaka. 4 Muna mbanza zina nuvana kwa Anelevi, o madilu ma twelezi mekala ye 1.000 dia yinkonso1 tuka muna yaka, muna kinzieta kiawonso kia mbanza. 5 Kuna mbazi a mbanza, nufwete tanga 2.000 ma yinkoso kuna ndambu ya este, 2.000 ma yinkoso kuna ndambu ya sude, 2.000 ma yinkoso kuna ndambu ya weste, 2.000 ma yinkoso kuna ndambu ya node; e mbanza ikala vana kati. Omama mekala se madilu ma twelezi ma mbanza zau. 6 “E mbanza zina nuvana kwa Anelevi, zikala mbanza 6 za tinina, i kimana o mumpondaˆ muntu katinina kuna, j nubavana mpe mbanza 42 zankaka. 7 E mbanza zawonso zina nuvana kwa Anelevi, 48, kumosi yo ma-

35

35:4 1 E kinkoso kimosi, centimetro 44,5. Tala Nku. B14.

275 dilu mau ma twelezi. a 8 E mbanza zina nukubavana muna vua dia Aneyisaele zituka. b Avo e buka kianene, nubonga mbanza zayingi; avo e buka kiakete, nubonga mbanza zakete. c Konso kanda divana e zaka mbanza zandi kwa Anelevi mun’owu wa vua betambula.” 9 Yave okwamanene vovesa Mose vo: 10 “Vovesa Aneyisaele vo: ‘Se nusauka o nkoko a Yodani yo kwenda kuna nsi ya Kenani. d 11 Nufwete sola mbanza zina vo ke zampasi ko kwa yeno mu lwaka, zikala se mbanza za tinina, kimana o mumponda-muntu ona ovondele muntu1 lembi wo kana katiˆ nina kuna. e 12 E mbanza zozo zikala se tininu dieno mu kuma kia nlandi a kunda kia menga, f kimana o mumponda-muntu kalembi vondwa yavana kefundiswa vana vena nkutakani. g 13 E mbanza sambanu za tinina zina nusola zilungisa e kani diadi. 14 Nusola mbanza tatu oku simu diadi dia Yodani, h mbanza tatu kuna nsi ya Kenani, i zikala se mbanza za tinina. 15 E mbanza sambanu zazi zikala se mbanza za tinina kwa Aneyisaele, kwa munduti a nzila j ye kwa nzenza una vana kati kwau, kimana ndiona ovondele muntu1 ˆ lembi wo kana k katinina kuna. 16 “‘Kansi, avo lekwa kia sengwa kamvamini yo fwa, oyandi mumponda-muntu. O mumponda-muntu kafwete vondwa kikilu.l 17 Avo tadi dilenda kumvonda kamvamini, kafwa, oyandi mumponda-muntu. O mumponda-muntu kafwete vondwa kikilu. 18 Avo sadilwa kia baya kilenda kumvonda kamvamini, kafwa, oyandi mumpondamuntu. O mumponda-muntu kafwete vondwa kikilu. 35:11, 15 1 Yovo “ovondele moyo.”

NTALU 35:8-28 KAPU 35 a Yos 21:3

b Tuk 49:7

c Nta 26:54 Nta 33:54

d Luv 3:8 Luv 23:23 Nta 34:2

e Luv 21:12, 13 Nsi 4:42 Nsi 19:4, 5

f Nta 35:19 Nsi 19:6

g Nsi 19:11, 12 Yos 20:5, 9

h Nsi 4:41-43

i Nsi 19:8, 9 Yos 20:7

j Luv 12:49 Lev 19:34 Nta 15:16

k Yos 20:2, 3

l Tuk 9:5 Luv 21:12 Lev 24:17 Nsi 19:11, 12

 Ndambu ya 2 a Luv 21:14 Nsi 19:11, 12

b Luv 21:12, 13 Nsi 19:4, 5 Yos 20:2, 3

c Nta 35:12 Yos 20:4, 5

d Luv 29:4, 7

19 “‘O nlandi a kunda kia menga yandi ovonda o mumpondamuntu. Yandi kibeni okumvonda vava kewanana yandi. 20 Avo unungwini wau vo menga ke kumenganga yovo lekwa kanzukidi ye kani diambi,1 kafwa, a 21 yovo unwende nkome ye kani diambi, kafwa, ndiona unwende e nkome kafwete vondwa kikilu. Oyandi mumpondamuntu. O nlandi a kunda kia menga ovonda o mumponda-muntu vava kewanana yandi. 22 “‘Kansi, avo ke ku lukanu ko ye ke mu kani diambi ko kanungunuini yovo ke mu kani diambi ko b kanzukidi e lekwa,1 23 yovo umbwisidi tadi lembi kumona, kansi kakala mbeni andi ko ye kavavanga kumvanga mbi ko, o muntu ndioyo kafwa, 24 ozevo, e nkutakani ifwete zenga o nkanu vana vena o muntu unwende yo nlandi a kunda kia menga, mun’owu wa tuludiku twatu. c 25 I bosi, e nkutakani ivuluza mumpondamuntu vana moko ma nlandi a kunda kia menga, yo kumvutula muna mbanza ya tinina ina kaˆ tinini, kafwete kala muna yavana kifwa ngang’ambuta ona wakuswa o mazi mavauka. d 26 “‘Kansi, avo mumpondamuntu ovaikidi yo vioka o mwingilu a mbanza ya tinina ina katinini 27 o nlandi a kunda kia menga kansolola kuna mbazi a mwingilu a mbanza ya tinina yo kumvonda, o nlandi a kunda kia menga kekala mu nkanu a menga ko. 28 Kadi o mumponda-muntu kafwete zingila muna mbanza ya tinina yavana o ngang’ambuta kefwa. Kansi, avo ngang’ambuta ofwidi, mumponda-muntu 35:20 1 Mvovo wa sina: “lekwa kanzukidi ekolo kakedi waswama.” 35:22 1 Mvovo wa sina: “yovo kakedi waswama ko.”

NTALU 35:29–36:13 olenda kwandi vutuka kuna nsi andi akivuila. a 29 O mambu mama mekala kwa yeno se nsiku mia fundisila muna mbandu zeno zawonso, muna fulu yawonso nuzingila. 30 “‘Konso ndiona ovondele muntu kafwete vondwa b muna nua mia ambangi, c kadi mumponda-muntu; kansi ke muntu ko ofwete vondelwa muna kimbangi kia muntu mosi kaka. ˆ 31 Ke nutambula lukulu ko mu vuluza mumponda-muntu ona ofwanukini vondwa, kadi kafwete vondwa kikilu. d 32 Ke nutaˆ mbula lukulu ko lwa muntu ona itinini muna mbanza ya tinina, yo kumyambula vo kazingila muna nsi andi vitila o ngang’ambuta kafwa. 33 “‘Ke nufunzula e nsi ko ina nuzingilanga, kadi o menga nsi mesafulanga, e e nsi ke ilendi lombelwa luyambulwilu lwa masumu ko muna menga mabungukidi mo, nanga vo muna menga ma ndiona obungwidi mo. f 34 Ke nufunzula e nsi ko ina nuzingilanga, muna ikalanga; kadi omono Yave, ikalanga vana kati kwa nkangu a Isaele.’” g E mfumu za makanda ma mbongo a Ngiladi, wa mwan’a Makire, h wa mwan’a Manase, wa vumu ya wan’a Yosefe, bafinamene Mose ye mfumu za Aneyisaele. 2 Bavovele vo: “Yave wakanikina mfumu ame vo wakayanesa e nsi kwa Aneyisaele se vua muna ntew’a nkas’a mienze; i o mfumu ame wakanikinua kwa Yave vo wavana e vua dia mpangi eto Selofekade kwa wan’andi amakento. j 3 Avo basompelo kwa akala a kanda diankaka dia Isaele, e vua dia akento dikatulwa muna vua dia mase meto yo kudikilwa muna vua dia kanda dina dikubasompa, ozevo e vua muna kunku kia vua dieto dikatulwa.

36

276 KAPU 35 a Yos 20:6

b Tuk 9:6 Luv 20:13

c Nsi 17:6 Nsi 19:15 Ayi 10:28

d Tuk 9:5 Luv 21:14 Nsi 19:13

e Tuk 4:8, 10 Nk 106:38 Luk 11:50

f Tuk 9:6

g Luv 25:8 Lev 26:12

 KAPU 36 h Nta 26:29

i Nta 26:55 Nta 33:54

j Nta 27:1-7 

Ndambu ya 2 a Lev 25:10

b 1Tu 23:22

c Nta 36:6

d Nta 27:1

e Nta 26:3 Nta 33:50 Nta 35:1

4 Vava o Mvu wa Luvevoko a ufwana kuna kwa nkangu a Isaele, e vua dia akento dikudikilwa mpe muna vua dia kanda dina dikubasompa, ozevo e vua diau mu vua dia kanda dia mase meto dikatulwa.” 5 I bosi, muna lutumu lwa Yave, Mose okanikini Aneyisaele vo: “Dina divovele e kanda dia wan’a Yosefe diambote. 6 I wau wuwu kakanikini o Yave mu kuma kia wan’amakento a Selofekade: ‘Balenda kwau sompwa kwa konso muntu bazolele. Kansi, kafwete kala mosi muna vumu kia kanda dia se diau. 7 Ke vena vua ko dia Aneyisaele difwete katulwa mu kanda edi yo kwenda mu kanda diankaka, kadi Aneyisaele bafwete tatidila e vua dia kanda dia akulu au. 8 Konso mwan’ankento muna makanda ma Isaele una ye vua, kafwete sompwa kaka kwa mosi muna mbongo a kanda dia se diandi, b kimana Aneyisaele batatidila e vua dia akulu au. 9 Ke vena vua ko difwete katulwa mu kanda edi yo kwenda mu kanda diankaka, kadi o makanda ma Isaele mafwete tatidila e vua diau.’” 10 O wan’amakento a Selofekade bavangidi wauna Yave kakanikini Mose. c 11 Muna kuma kiaki, Makela, Tiresa, Kongela, Mileka yo Noa, o wan’amakento a Selofekade, d basompanene yo wan’a mpangi za se diau. 12 Basompelo kwa wan’amakala a vumu ya Manase wa mwan’a Yosefe, kimana e vua diau diakwamanana muna kanda dia vumu kia se diau. 13 Emiami i nkanikinu ye nzengo za mfundisa zina Yave kavana kwa Aneyisaele muna Mose, muna makanga ma Moabe, muna nlambu a Yodani, vana ndambu a Yeriko. e

NS I KU MAMBU MENA MO

1

Bakatukidi vana Mongo a Korebe (1-8) Mfumu ye afundisi batumbikilu (9-18) Bakolamene vana Kadese-banea (19-46) Isaele ke izolele kota mu nsi ko (26-33) Ke balendele sunda Kenani ko (41-46)

Mwan’a ngombe a wolo (7-14) Mose ododokele Yave (15-21, 25-29) Ntonta tatu zankaka (22) 10 Babu yole yankaka ya matadi (1-11) Dina Yave kelombanga (12-22) Vumina yo zola Yave (12)

2 Bayunganene muna makanga mu mvu 38 (1-23) Basundidi Sikone wa Ntinu a Kesebone (24-37)

11

3 Basundidi Onge wa Ntinu a Basani (1-7) Bakayanese nsi kuna este ya Yodani (8-20) Yosua banzayisi vo kamoni wonga ko (21, 22) Mose ke kota ko muna nsi (23-29)

Numwene o nene wa Yave (1-7) Nsi a Nsilu (8-12) Nluta mia lemvokela Nzambi (13-17) Mvovo mia Nzambi mifwete sonekwa muna ntima (18-25) “Nsambu ye sibu” (26-32)

12 Sambila vana fulu kina Yave kesola (1-14) E mbizi nudia kweno, kansi o menga ke nudie ko (15-28) Ke nubwe mu ntambu a nzambi zankaka ko (29-32)

4 Bakasakeso balemvokela Nzambi (1-14) Ke nuvilakani mavangu ma Nzambi ko (9) Yave ovavanga vo wantu basambila kaka yandi (15-31) Ke vena Nzambi yankaka ko, Yave kaka (32-40) Mbanza za tinina kuna este ya Yodani (41-43) Mose oyantikidi vana e Nsiku (44-49)

13 Una nufwete kadila ye avengomoki (1-18) 14 Mpila yambi ya kadila mu kifwidi (1, 2) Madia mavelela ye madia mafunzuka (3-21) Tini kiakumi kia Yave (22-29) 15 Yambulwila e mfuka muna mvu wansambwadi (1-6) Sadisa asukami (7-11) Vevola o mbundu muna konso mvu wansambwadi (12-18) Tobola o kutu kwa mbundu muna ntumbu (16, 17) O wan’antete a bulu bavawilu (19-23)

5 Kangu dia Yave vana Korebe (1-5) E Nsiku Kumi mivutukilu (6-22) Nkangu umwene wonga vana Mongo a Sinai (23-33) 6 Zola Yave muna ntim’aku wawonso (1-9) ´ “E Isaele, wa” (4) Amase bafwete longa o wana (6, 7) Ke nuvilakani Yave ko (10-15) Ke nutonti Yave ko (16-19) Nuzayisa kwa mbandu zilanda (20-25)

16 Nduta, Nkinzi a Mbolo Zakondwa Mfuna (1-8) Nkinzi a Tumingu (9-12) Nkinzi a Sudi (13-17) Ntumbikw’a afundisi (18-20) Lekwa yasimwa muna nsambila (21, 22)

7 Zula nsambwadi ifwaswa (1-6) Kuma kiasolelwa Isaele (7-11) O nlemvo nsambu utwasanga (12-26)

17 Kimenga ke kifwete kala ye fu ko (1) Una ufwete singikilwa diambu dia umpengomoki (2-7) Mambu ma mpasi mu fundisa (8-13) Tuludiku mu kuma kia ntinu otumbikwa (14-20) O ntinu kafwete soneka e kopi kia Nsiku (18)

8 Mose ubasungamese nsambu za Yave (1-9) “Ke zingilanga kaka mu mbolo ko” (3) Ke nuvilakani Yave ko (10-20) 9 Kuma kina Isaele kavaninua e nsi (1-6) ´ Isaele itontele Yave nkumbu ya (7-29) 277

NSIKU Mambu Mena mo 18 Kunku kia anganga ye kia Anelevi (1-8) Nzambi osimini mavangu ma nkisi (9-14) Ngunza una nze Mose (15-19) Mpila ya zayila ngunza zaluvunu (20-22) 19 Nkanu a menga ye mbanza za tinina (1-13) E sinsu ya mingilu ke ifwete sientolwa ko (14) Mbangi kuna mbazi a nkanu (15-21) Vafwete kala mbangi zole yovo zitatu (15) 20 Nkanikinu mu kuma kia vita (1-20) Ana ke bafwete kwenda mu vita ko (5-9) 21 Avo ndiona ovendele muntu kazayakene ko (1-9) Sompana ye akento bayiza mu kinkole (10-14) Nswa wa kimwan’antete (15-17) Mwana wina vo nkwa lulendo (18-21) O muntu omanikinu vana nti wasibwa (22, 23) 22 Zitisa e bulu ya nkwaku (1-4) Vuata mvuatu mia wan’amakala yovo mia wan’amakento (5) Songa e ngemba kwa bulu (6, 7) Tunga e yaka kuna nludi a nzo (8) Mpila yambi ya sangisila e lekwa (9-11) Sia e nsele muna mvuatu (12) Nsiku mu kuma kia mvukana zambi (13-30) 23 Ana ke bafwete kota ko muna nkutakani a Nzambi (1-8) Luveleleso lwa ndo (9-14) Ntaudi otayidi (15, 16) Nzambi osimini e kinkembi (17, 18) Vua nluta yo sia nsilu (19-23) Ina kalenda dia o munduti a nzila (24, 25) 24 Sompa yo vonda longo (1-5) Zitisa o moyo (6-9) Tokanena asukami (10-18) Nkanikinu mu kuma kia wonzolola (19-22) 25 Nkanikinu mu kuma kia lutangu lwa nzwabulwa (1-3)

278 Kukaki nua ngombe ko ekolo ibundanga e mbwaza (4) Longo lwa kinkwezi (5-10) Simba yakala muna kiyakala muna nkindu (11, 12) Tezelo ye nzongo mia ziku (13-16) Aneyamaleke bafwete fwaswa (17-19) 26 Vana e mbongo antete se lukau (1-11) Tini kiakumi kia zole (12-15) Isaele, vua diantalu kwa Yave (16-19) 27 Nsiku ufwete sonekwa muna matadi (1-10) Vana Mongo a Ebale ye Mongo Ngerezime (11-14) E sibu ivutukilu (15-26) 28 Nsambu za lemvokela Nzambi (1-14) Sibu mu kuma kia ukolami (15-68) 29 Kangu yo Isaele kuna Moabe (1-13) Lulukisu mu kuma kia ukolami (14-29) Mambu maswekama, mambu masengomonua (29) 30 Vutuka kwa Yave (1-10) Nkanikinu mia Yave ke miampasi ko (11-14) Sola vana vena moyo yo lufwa (15-20) 31 Lufwa lwa Mose lufinamene (1-8) Ntangilu a Nsiku vana vena o nkangu (9-13) Yosua otumbikilu (14, 15) Ukolami wa Isaele usakwilu (16-30) Nkunga mu longa Isaele (19, 22, 30) 32 Nkung’a Mose (1-47) Yave, e Tadi (4) Isaele ivilakene Tadi diandi (18) “Diame dia landa e kunda” (35) “Nuyangalala, yeno zula yo nkangu andi” (43) Mose kuna Mongo a Nebo kefwila (48-52) 33 Mose osambwidi o makanda (1-29) ‘Moko ma mvu ke mvu’ ma Yave (27) 34 Yave osongele nsi kwa Mose (1-4) Lufwa lwa Mose (5-12)

279

1

Mama i mambu mana Mose kavovesa Isaele yawonso muna zunga kia Yodani muna makanga, muna makanga mana matalana ye Sufa, vana kati kwa Parani, Tofele, Labani, Kaserote ye Dizabi. 2 (Avo muntu otukidi kuna Korebe kenda kuna Kadese-banea a muna nzila ikwendanga kuna Mongo a Seyire, lumbu 11 kevanga.) 3 Muna mvu wa 40, b muna ngonde ya 11, muna lumbu kiantete kia ngonde, Mose ovovese Aneyisaele1 mawonso mana Yave kankanikina vo kabazayisa. 4 Ediadi diavangama vava kasunda Sikone c wa ntinu a Aneyamore, ona wazingilanga muna Kesebone ye vava kasunda Onge d wa ntinu a Basani kuna Ederei, e ona wazingilanga muna Asitarote. 5 Muna zunga kia Yodani muna nsi ya Moabe, Mose oyantikidi sasila o Nsiku wau, f oku vo: 6 “Yave wa Nzambi eto watuzayisa kuna Korebe vo: ‘Kolo kiayingi se nuina mu zunga g kiaki kia miongo. 7 Nukubama, nuenda kuna zunga kia miongo kia Aneyamore h ye kwa mfinangani zau zawonso muna Araba, i muna zunga kia miongo, muna Sefela, muna Nengebe, muna nlambu a mbu, j e nsi ya Anekenani, muna Lebanone,1k yakuna nzadi anene, e nzadi a Uferate. l 8 Tala, nsidi e nsi yayi ova ntadisi eno. Nukota, nuavua e nsi ina Yave kadila e ndofi kwa mase meno, Abarayama, Isaki m yo Yakobo n vo ovana yo kwa yau ye kwa mbongo au ikubalandila.’ o 9 “Muna ntangwa yayina, omono yanuzayisa vo: ‘Kilenda kunufila mono mosi ko. p 10 O Yave wa Nzambi eno unuwokese, o unu kiaki nuwokele nga ntetembwa za zulu. q 11 Yambula Yave wa Nzambi a akulu eno kanuwokesa r nkumbu funda vio1:3 1 Mvovo wa sina: “wan’a Isaele.” 1:7 1 Nanga i nlong’a miongo mia Lebanone.

NSIKU 1:1-21 KAPU 1 a Nsi 9:23 b Nta 32:13 Nta 33:38

c Nta 21:23, 24 Yos 12:1, 2

d Nta 21:33-35 e Yos 13:8, 12 f Nsi 4:8 Nsi 17:18 Nek 8:7

g Luv 19:1 Nta 10:11, 12

h Tuk 15:16 i Yos 12:2, 3 j Yos 9:1, 2 k Yos 13:1, 5 1Nti 9:19

l Tuk 15:18 m Tuk 26:3 n Tuk 28:13 o Tuk 12:7 Tuk 13:14, 15 Tuk 17:1, 7

p Luv 18:17, 18 q Tuk 15:1, 5 Luv 32:13 Nta 26:51 Nsi 10:22

r 1Nti 3:8 

Ndambu ya 2 a Tuk 12:1-3 Tuk 22:15, 17 Tuk 26:3, 4 Luv 23:25

b Luv 18:17, 18 Nta 11:11 Nta 20:3

c Luv 18:21 d Luv 18:25 e Luv 23:8 Nsi 16:18 Yoa 7:24

f Luv 22:21 Lev 19:34 Lev 24:22

g Lev 19:15 Rom 2:11

h Luv 23:3 i Ngn 29:25 j 2Tu 19:6 k Luv 18:25, 26 l Nta 10:12 Nsi 8:14, 15 Yer 2:6

m Nta 13:29 n Nta 13:26

ka lutangu nuina o unu, yambula kanusambula wauna kanusila o nsilu. a 12 Aweyi ndenda natina e zitu dia mambu meno yo zizidila e ntantani zeno b mono mosi? 13 Nusola awana bena ye ngangu, balungalala ye bazikuka muna makanda meno, ikubatumbika se ntu vovo nuina.’ c 14 Oyeno nuamputula vo: ‘Dina utuvovese vo twavanga diambote.’ 15 Muna kuma kiaki, yabaka e ntu mia makanda meno, awana bena ye ngangu ye bazikuka yo kubatumbika se mfumu za mafunda, mfumu za nkama, mfumu za makumatanu, mfumu za kumi ye akengi muna makanda meno. d 16 “Muna ntangwa yayina yakanikina afundisi eno vo: ‘Avo wantu babakanene diambu vana vena o nkangu yo kwiza kwa yeno, nufwete fundisila e diambu muna unsongi, e kiakala vana vena Aneyisaele wole yovo vana vena Nyisaele yo nzenza ozingilanga ova kati kweno. f 17 Ke nusie mpambula ko muna mfundu. g Mpila mosi nufwete wila o nkwa tunda yo muntu wakondwa e tunda. h Ke numoni wonga wa muntu ko, i kadi vava nufundisa, Nzambi nusunzula; j avo e diambu diampasi kikilu kwa yeno, nufwete dio su´ nzula kwa mono, omono iwa dio.’ k 18 Muna ntangwa yayina, yanukanikina mawonso nufwete vanga. 19 “I bosi, twakatuka kuna Korebe, twaviokela muna makanga l mawonso mampwena ye mansisi mana nuamona muna nzil’a zunga kia miongo kia Aneyamore, m wauna o Yave wa Nzambi eto katukanikina. Kuna kwalanda, twalwaka kuna Kadese-banea. n 20 I bosi, yanuvovesa vo: ‘Nulweke omu zunga kia miongo kia Aneyamore, kina o Yave wa Nzambi eto kekutuvana. 21 Tala, Yave wa Nzambi aku uven’e nsi. Tomboka, vua e

NSIKU 1:22-43 nsi, wauna o Yave wa Nzambi a akulu aku kavovesa. a Kumoni wonga ko ngatu vumiswa.’ 22 “Kansi, yeno awonso nuamfinama yo vova vo: ‘Yambula twatuma wantu kuna ntwal’eto batulangila e nsi yo kututwasila e nsangu za nzila ina tufwete kwendela ye mpila mbanza tuwana.’ b 23 Yamona vo e ngindu zeno zambote, muna kuma kiaki yasola wantu 12 vovo nuina, mosi muna konso kanda. c 24 Oyau bayenda, batomboka kuna zunga kia miongo, d balwaka kuna Ndimb’a Esekole yo langa wo. 25 Babonga e yankaka muna bundu ya nsi yo kututwasila yo, batutwasila mpe nsangu, oku vo: ‘E nsi ina Yave wa Nzambi eto kekutuvana yambote.’ e 26 Kansi, oyeno ke nuazola tomboka ko, nuakolamena o nkanikinu a Yave wa Nzambi eno. f 27 Nuayidimanga muna nzo zeno za ngoto, oku vo: ‘O Yave menga kekutumenganga i kuma katuvaikisila muna nsi ya Engipito katuyekola vana moko ma Aneyamore kimana batufukisa. 28 Nkia mpila fulu tukwendanga? E mpangi zeto batuyoyese1 g ntima, oku vo: “O nkangu una ko utusundidi o nene yo ntela, e mbanza zau zanene ye zazungwa e yaka yakuna zulu,2 h tumwene ko o wan’a Aneyanaki.”’ i 29 “Muna kuma kiaki yanuvovesa vo: ‘Ke nuvumiswa ko ngatu mona wonga mu kuma kiau. j 30 Yave wa Nzambi eno okunuvita o ntu yo nuana mu kuma kieno, k wauna kavanga kuna Engipito vana meso meno. l 31 Muna makanga, wamona una Yave wa Nzambi aku kanatina, wauna o muntu kenatinanga o mwan’andi, konso kuna nuayendanga yavana nulweke ova fulu kiaki.’ 32 Kana una vo i wau, ke nua1:28 1 Mvovo wa sina: “batuzelwele.” 2 I ´ sia vo, yazungwa e yaka yanda.

280 KAPU 1 a Luv 23:27 Nsi 1:8

b Nta 13:1, 2 c Nta 13:3 d Nta 13:17 e Nta 13:23-27 f Nta 14:1-4 g Nta 32:9 Yos 14:7, 8

h Nta 13:28, 33 i Nta 13:22 Yos 11:21

j Nta 14:9 k Luv 14:14 Yos 10:42

l Nta 14:22 

Ndambu ya 2 a Nk 78:22 Nk 106:24 Ayi 3:16, 19 Yud 5

b Luv 13:21 Luv 40:36 Nta 10:33, 34 Nk 78:14

c Nta 14:28, 35 Nta 32:10-12 Nsi 2:14 Nk 95:11 Ayi 3:11

d Nta 14:29, 35 1Ko 10:1, 5 Ayi 3:17

e Nta 14:24 Yos 14:9

f Nta 20:12 Nta 27:13, 14 Nsi 3:26 Nk 106:32

g Luv 33:11 Nta 11:28

h Nta 14:38 i Nta 27:18 Nsi 31:7 Yos 1:6, 9

j Nta 14:3 k Nta 14:30, 31 l Nta 14:25 m Nta 14:39-45 n Lev 26:14, 17

kwikila muna Yave wa Nzambi eno ko, a 33 ona wanuvitanga o ntu muna nzila kimana kasolola e fulu kina nusikidisa e ndo. Muna fuku, wamonekanga muna tiya, muna mwini, wamonekanga muna tuti muna kunusonga e nzila ina nufwete kangalela. b 34 “Muna kolo ´ kiakina kiawonso Yave wawa mana nuavovanga, wakendalala yo dia e ndofi vo: c 35 ‘Ke mosi ko muna mbandu yayi yambi omona e nsi yambote ina yadila e ndofi vo ivana yo kwa mase meno, d 36 nanga vo Kalebe kaka wa mwan’a Yefune. Oyandi omona yo, ivana kwa yandi ye kwa wan’andi e nsi ina kadiete, kadi olende Yave yo ntima wawonso.1e 37 (Yave wamfungila nkutu makasi mu kuma kieno, wavova vo: “Ongeye mpe kukota mo ko. f 38 O Yosua wa mwan’a Nuni, wa selo kiaku,1g yandi okota muna nsi. h Unkumika,2i kadi yandi ofila Isaele mu vua e nsi.”) 39 Vana ntandu, e yingianangiana yeno ina nuvovele vo bekituka se sanzu j yo wan’eno ana ke bazeye mbi ye mbote ko o unu, yau bekota mo, ikubavana e nsi se vua. k 40 Vo i yeno, nuviluka, nuenda kuna makanga muna nzil’a Mbu Ambwaki.’ l 41 “Muna kuma kiaki, oyeno nuampovesa vo: ‘Yave tusumukini. Owau, tutomboka yo nuana, wauna Yave wa Nzambi eto katukanikina!’ Muna diadi, konso muntu mu yeno wavuata e nuaninua yandi ya vita, edi nuabanza vo diambu diakete mu tomboka kuna mongo. m 42 Kansi Yave wampovesa vo, ‘Ubavovesa vo: “Ke nutomboki ko yo nuana, kadi kikala yeno ko. n Avo nuele ko, sundwa nusundwa kwa mbeni zeno.”’ 43 Muna kuma kiaki ya1:36 1 Mvovo wa sina: “una ufwene; muna mawonso.” 1:38 1 Mvovo wa sina: “ona otelamene ova ndose aku.” 2 Nanga, “Nzambi unkumikini.”

281

´ vovana yeno, kansi ke nuawa ko. Nuakolamena nkutu nkanikinu a Yave, kuna lulendo lwawonso nuateza tomboka kuna mongo. 44 Aneyamore ana bazingilanga kuna mongo bavaika nga mbuinginina1 mu wanana yeno yo kunukulanesa, banuyinganese muna Seyire yakuna Korema. 45 I bosi, nuavutuka yo yantika o dila vana ntadisi a Yave, kansi ´ Yave kanuwa ko ngatu kunusia e sungididi. 46 Ekiaki i kuma nuzingilanga mu Kadese ekolo kiaki kiawonso. “I bosi, twaviluka yo kwenda kuna makanga muna nzil’a Mbu Ambwaki, wauna Yave kampovesa, a lumbu yayingi twakangala muna nkondolok’a Mongo a Seyire. 2 I bosi, Yave wampovesa vo: 3 ‘Se kolo kiayingi nukondolokele kala mongo wau. Owau nuviluka kuna node. 4 Vana nkanikinu owu kwa nkangu: “Muna mwingilu a mpangi zeno nuviokela, e mbongo a Esau, b ana bezingilanga muna Seyire, c wonga bekunumona. d Dianu vo, nufwete toma keba. 5 Ke nubanuanisi ko,1 kadi kikunuvana kana ndambu a nsi au ko, kana nkutu fulu kia sia e tambi, kadi yavana o Mongo a Seyire kwa Esau se vua diandi. e 6 Nufwete sumba o madia nudia, nufwete sumba o maza nunua. f 7 Kadi, o Yave wa Nzambi aku okusambulanga muna mawonso ovanganga. Oyandi otomene zaya o nkangalu aku mu makanga mama manene. Muna mvu 40 miami, Yave wa Nzambi aku okalanga yaku, kukondelo lekwa ko.”’ g 8 Muna kuma kiaki, twavenga e mpangi zeto, e mbongo a Esau, h ana bezingilanga muna Seyire, twavenga e nzil’a Araba, e nzil’a Elate ye nzil’a Esio-ngebe. i “Kuna kwalanda, twaviluka yo

2

1:44 1 Yovo “nuki.” 2:5 1 Yovo “Ke nubatonti ko.”

NSIKU 1:44–2:22 KAPU 2 a Nta 14:25 b Nta 20:14 Nsi 23:7

c Tuk 27:39, 40 Tuk 36:8, 9

d Luv 15:15 Luv 23:27

e Nsi 32:8 Yos 24:4 Mav 17:26

f Nta 20:18, 19 g Nsi 29:5 Nek 9:21 Nk 23:1 Nk 34:9, 10

h Nta 20:20, 21 i 2Tu 8:17 

Ndambu ya 2 a Nta 21:13 Afu 11:17, 18 2Tu 20:10

b Tuk 19:36, 37 c Tuk 14:5 d Nsi 3:11 1Tu 20:6

e Nta 13:22, 33 f Tuk 14:6 Tuk 36:20

g Tuk 27:39, 40 h Nta 21:12 i Nta 14:33 Nta 32:11 Nsi 1:35 Nk 95:11 Ayi 3:18 Yud 5

j 1Ko 10:1, 5 k Nta 26:63, 64 l Tuk 19:36, 38 Nsi 2:9 Afu 11:15 2Tu 20:10 Mav 17:26

m Tuk 15:18-20 Nsi 3:11

n Nta 13:33 Nsi 9:1, 2

viokela muna nzil’a makanga ma Moabe. a 9 I bosi, Yave wampovesa vo: ‘Kutokanesa Moabe ko ngatu kunuanisa, kadi kikuvana kana ndambu a nsi andi ko se vua, wau vo yavana e Are kwa mbongo a Loti b se vua. 10 (Anemime c i bateka mo kala, akwa nkuma, ayingi ye akwa ntela mianda nga Aneyanaki. 11 Anerefa d mpe babadikilwanga nze Aneyanaki, e Anemoabe babayikilanga vo Anemime. 12 Anekore f i bateka zingila muna Seyire, kansi e mbongo a Esau yabayinga yo kubafukisa yo vinga muna fulu yau, g wauna Isaele kevanga mu kuma kia nsi ina vo i vua diau, ina kikilu Yave kekubavana.) 13 Owau nuenda, nusauka o Ndimb’a Zerede.’ Muna diadi, twasauka o Ndimb’a Zerede. h 14 Ekolo twakangala tuka kuna Kadese-banea yavana twasauka o Ndimb’a Zerede, mvu 38, yavana e mbandu yawonso ya makesa ma vita yafukiswa muna ndo, wauna o Yave kabadila e ndofi. i 15 Yave walambula o koko kwandi muna yau kimana kabafukisa muna ndo, yavana bafwa. j 16 “Vava makesa mawonso ma vita mafwa vana kati kwa nkangu, k 17 Yave wampovesa diaka vo: 18 ‘O unu, ongeye oviokela muna zunga kia Moabe, i sia vo, Are. 19 Vava ofinama Aneyamone, kubavangi mbi ko ngatu kubatonta, kadi kikuvana kana ndambu a nsi ya Aneyamone ko se vua, wau vo yavana yo kwa mbongo a Loti se vua diau. l 20 E nsi yayina yayikilwanga mpe vo nsi ya Anerefa. m (Anerefa yau bateka mo zingila, Aneyamone babayikilanga vo Azamezumi. 21 Oyau akwa nkuma, ayingi ye akwa ntela mianda bakala nga Aneyanaki; n kansi Yave wabafwasa vana meso ma Aneyamone, oyau babakulanesa yo vinga vana fulu kiau. 22 I diau kavanga kwa mbongo a Esau,

NSIKU 2:23–3:4 ana bezingilanga muna Seyire, a vava kafwasa Anekore b vana meso mau, muna mpila yayi, babayinga yo zingila vana fulu kiau yamu unu. 23 Vo i Aneyavi, mu mavata bazingilanga yakuna Ngaza, c yavana Anekafeto d ana batuka muna Kafeto1 babafwasa yo vinga vana fulu kiau.) 24 “‘Nutelama, nusauka o Ndimb’a Arenone. e Tala, mpene Sikone f wa Nyamore wa ntinu a Kesebone vana moko maku. Muna kuma kiaki, yantika baka e nsi andi, nuana yandi e vita. 25 O unu, iyantika sia e zakamu yo wonga muna nkangu awonso ´ oku nsi a zulu ana bewa e nsangu mu kuma kiaku. Betokana yo zakama1 mu kuma kiaku.’ g 26 “I bosi, tuka muna makanga ma Kedemote h yatwika anati a nsangu kwa Sikone wa Ntinu a Kesebone ye mvovo emi mia luvuvamu: i 27 ‘Yambula yaviokela omu nsi aku. Isingama kaka muna nzila, kivengomoka ku lunene ko ngatu ku lumonso. j 28 Idia kaka o madia okuntekela yo nua kaka o maza mana okuntekela. Yambula kaka yaviokela omu nsi aku kiamalu 29 —i diau bampanga e mbongo a Esau izingilanga muna Seyire ye Anemoabe ana bezingilanga muna Are—yavana isauka e Yodani yo kota muna nsi ina Yave wa Nzambi eto kekutuvana.’ 30 Kansi, o Sikone wa Ntinu a Kesebone katuyambula ko twavioka, kadi o Yave wa Nzambi eto1 wabadisa e ngindu zandi2k yo ntim’andi, kimana kanyekola vana moko meto,3 wauna numonanga o unu. l 31 “I bosi, Yave wampovesa vo: ‘Tala, ngiantikidi yekola Sikone ye nsi andi kwa nge-

282 KAPU 2 a Tuk 36:8 b Tuk 14:6 Nsi 2:12

c Tuk 10:19 d Tuk 10:13, 14 e Nta 21:13 f Nta 21:23 g Luv 15:14 Luv 23:27 Nsi 11:25 Yos 2:9, 10

h Yos 13:15, 18 Yos 21:8, 37

i Nsi 20:10 j Nta 21:21, 22 k Rom 9:18 l Nta 21:25 

Ndambu ya 2 a Nta 32:33 Nk 135:10-12

b Nta 21:23, 24 Afu 11:20

c Nsi 20:16, 17 d Nsi 3:12 Nsi 4:47, 48 Yos 13:8, 9

e Nk 44:3 f Nsi 3:16 Afu 11:15

2:23 1 I sia vo, Kerete. 2:25 1 Yovo “mona mpasi nga mpasi za wuta.” g Nta 21:23, 24 2:30 1 Mvovo wa sina: “Nzambi aku.”  KAPU 3 2 Mvovo wa sina: “mwand’andi.” 3 Yovo “moko maku.” h Nta 21:33-35

ye. Yantika baka nsi andi.’ a 32 Vava Sikone kavaika yo nkangu andi wawonso mu wanana yeto, twanuana e vita kuna Yaza, b 33 Yave wa Nzambi eto wanyekola kwa yeto, muna kuma kiaki twansunda kumosi yo wan’andi yo nkangu andi wawonso. 34 Muna ntangwa yayina, twakutumuna yo fwasa e mbanza zandi zawonso, kumosi ye akala, akento ye yingiana-ngiana. Ke twavukisa kana mosi ko. c 35 Twelezi kaka twabonga ye lekwa ina twasanza muna mbanza zina twakutumuna. 36 Tuka muna Arowa d ina muna ndambu a Ndimb’a Arenone (kumosi ye mbanza ina muna ndimba), yakuna Ngiladi, ke vakala mbanza ko twalembi sunda. Yave wa Nzambi eto wayekola e mbanza zawonso kwa yeto. e 37 Kansi, ongeye kwafinama nsi ya Aneyamone ko, f i sia vo, ndambu yawonso ya Ndimb’a Yaboke g ye mbanza za zunga kia miongo, ngatu fulu kiankaka kina kasima o Yave wa Nzambi eto. “I bosi, tuvilukidi yo tombokela muna nzil’a Basani. O Onge wa ntinu a Basani ovaikidi kumosi yo nkangu andi wawonso kawanana yeto muna kutunuanisa kuna Ederei. h 2 Muna kuma kiaki, Yave umpovese vo: ‘Kumoni wonga wandi ko, kadi iyekola Onge vana moko maku kumosi yo nkangu andi wawonso ye nsi andi. Ongeye ovanga kwa yandi wauna wavanga kwa Sikone wa ntinu a Aneyamore, ona wazingilanga muna Kesebone.’ 3 Muna diadi, Yave wa Nzambi eto mpe wayekola Onge wa ntinu a Basani yo nkangu andi wawonso vana moko meto, twabavonda yavana ke vasala kana mosi ko muna nkangu andi. 4 I bosi, twakutumuna e mbanza zandi zawonso. Ke vakala mbanza ko twalembi kubakutumuna—

3

283 mbanza 60, e zunga kiawonso kia Arengobe, e kintinu kia Onge muna Basani. a 5 E mbanza zazi ´ zawonso zazungwa e yaka yanda, mavitu ye mbindi. Zakala mpe ye ulolo wa mavata. 6 Kansi, twafwasa e mbanza zawonso, b wauna twavanga kwa Sikone wa Ntinu a Kesebone, twafwasa e mbanza zawonso kumosi ye akala, akento ye yingiana-ngiana. c 7 Twabonga e twelezi yawonso ye sanzu dia zimbanza. 8 “Muna ntangwa yayina, twakutumuna e nsi ya atinu wole a Aneyamore d ana bakala muna zunga kia Yodani, tuka kuna Ndimb’a Arenone yakuna Mongo a Keremone e 9 (esi Sidone bayikilanga o mongo wau vo Sireyone, Aneyamore bayikilanga wo vo Seni). 10 Twakutumuna e mbanza zawonso zakala vana mongo alelama, e Ngiladi yawonso, e Basani yawonso yakuna Saleka ye Ederei, f e mbanza za kintinu kia Onge muna Basani. 11 Kadi o Onge wa Ntinu a Basani yandi kaka wasala muna Anerefa. E nkel’andi ya luziku yasengwa yakala, ina kuna Raba ya Aneyamone yamu unu. Ina ye yinkoso vua1 ´ ´ muna la ye yinkonso ya muna lambuka, mun’owu wa tezelo isadilwanga. 12 Muna ntangwa yayina, twavua e nsi yayi: eyi yatuka kuna Arowa, g eyi ina muna Ndimb’a Arenone ye ndambu a zunga kia miongo kia Ngiladi. Yavana e mbanza za nsi yayi kwa Anerubeni ye Anengadi. h 13 E ndambu ya Ngiladi ina yasala ye Basani yawonso ya kintinu kia Onge mpene yo kwa bula-kati kwa kanda dia Manase. i E zunga kiawonso kia Arengobe, eki kivuilu kwa Basani, kiazayakana vo i nsi ya Anerefa. 14 “O Yaire j wa mwan’a Manase wabaka e zunga kiawonso 3:11 1 E kinkoso kimosi, centimetro 44,5. Tala Nku. B14.

NSIKU 3:5-24 KAPU 3 a Nta 32:33 Nsi 29:7, 8 Yos 13:29, 30

b Lev 27:29 c Lev 18:25 d Nta 32:33 e Yos 12:1, 2 f Nta 21:33 g Nta 32:34 h Nta 32:33 i Nta 32:39 Yos 13:29-31 1Tu 5:23

j 1Tu 2:22 

Ndambu ya 2 a Nsi 3:4 b Yos 13:13 c Nta 32:40, 41 d Nta 32:39 Yos 17:1

e Nta 32:33 Yos 22:9

f Nta 34:11, 12 g Nta 32:20-22 h Yos 1:14, 15 Yos 22:4, 8

i Nta 11:28 Nta 14:30 Nta 27:18

j Yos 10:25 k Luv 14:14 Luv 15:3 Nsi 1:30 Nsi 20:4 Yos 10:42

l Luv 15:16 Nsi 11:2

kia Arengobe a yakuna mwingilu a Anemingesu ye Anemaka, b ovene mavata ma Basani e nkumbu a yandi kibeni, Kavote-yaire1c yamu unu. 15 Mpene Ngiladi kwa Makire. d 16 Kuna kwa Anerubeni ye Anengadi, e mpene zunga kia Ngiladi yakuna Ndimb’a Arenone (vana kati kwa ndimba i mwingilu), yakuna Yaboke, o ndimba una vo i mwingilu a Aneyamone. 17 Mpene mpe Araba, nkoko a Yodani yo nlambu andi, tuka kuna Kinerete yakuna Mbu wa Araba, i sia vo, Mbu a Mungwa,1 vana sina dia miongo mia Pisenga kuna este. f 18 “I bosi, yanuvana nkanikinu owu: ‘Yave wa Nzambi eno unuvene nsi yayi nuavua yo. O makesa meno mawonso mevuata e nuaninua yo sauka vana ntadisi a mpangi zeno, Aneyisaele. g 19 Akento eno kaka ye yingiana-ngiana ye twelezi (ntomene wo zaya vo twelezi yayingi luna yau) bekwamanana zingila muna mbanza inuvene, 20 yavana o Yave kevana e vundu kwa mpangi zeno, nze una kavangidi kwa yeno, oyau mpe bevua e nsi ina Yave wa Nzambi eno kekubavana kuna simu dia Yodani. I bosi nuvutuka, konso muntu muna vua diandi dina inuvene.’ h 21 “Muna kolo kiakina yakanikina Yosua vo: i ‘Omwene muna meso maku mana Yave wa Nzambi eno kavangidi kwa atinu wole awaya. O Yave ovanga diau dimosi kwa yintinu yawonso ina kuna simu dina osauka. j 22 Ke nubamoni wonga ko, kadi Yave wa Nzambi eno, yandi okununuaninanga.’ k 23 “Muna kolo kiakina, yadodokela Yave vo: 24 ‘E Mfumu Yave, ongeye yantikidi songa kwa selo kiaku o nene waku yo koko kwaku kwankuma, l kadi 3:14 1 Ina ye nsasa vo: “Mavata ma Yaire ma Nzo za Ngoto.” 3:17 1 I sia vo, Mbu Afwa.

NSIKU 3:25–4:14 nkia nzambi ina kuna zulu yovo ova ntoto olenda vanga mavangu mama mankuma nze ngeye? a 25 Dodokolo, yambula yasauka yamona e nsi yambote kuna simu dia Yodani, e zunga kiaki kiambote kia miongo ye Lebanone.’ b 26 Kansi o Yave wakwamanana kumfungila makasi mu kuma kieno, c kazola kungwila ko. Yave wampovesa vo: ‘Sila vovo! Kumpovesa diaka diambu diadi ko. 27 Tomboka kuna mbat’a Pisenga d yo tala kuna weste, kuna node, kuna sude ye kuna este, wamona e nsi muna meso maku, kadi kusauka Yodani yayi ko. e 28 Tumbika Yosua f se mfidi, unkasakesa yo kunkumika, kadi yandi ovita kuna ntwal’a nkangu wau muna sauka, g yandi mpe okubasadisa bavua e nsi ina omona.’ 29 Mawonso mama mavangama ekolo twakala muna ndimba, mantalani ye Bete-peo. h ´ “E Isaele, owau nuwa e nsiku ye nzengo za mfundisa zina ikunulonga nualemvokela, kimana nuazinga, i nuakota yo vua e nsi ina Yave wa Nzambi a akulu eno kekunuvana. 2 Ke nufwete kudikila diambu ko muna mvovo ikunukanikinanga, ke nufwete mo katula mpe diambu ko; j nulunda e nkanikinu mia Yave wa Nzambi eno mina ikunukanikinanga. 3 “O meso meno mamona mana Yave kavanga mu diambu dia Bale-Peo; Yave wa Nzambi eno wafukisa akala awonso ova kati kweno ana balanda BalePeo. k 4 Kansi, oyeno nuatatidila Yave wa Nzambi eno, yeno awonso nuina moyo yamu unu. 5 Tala, omono yanulonga e nsiku ye nzengo za mfundisa, l wauna o Yave wa Nzambi ame kankanikina, kimana nualemvokela mio muna nsi ina nuvua. 6 Nufwete mio lemvokela una ufwene, m kadi ediadi disonga vo nu

4

284 KAPU 3 a Luv 15:11

b c

d e f g h

2Sa 7:22 1Nti 8:23 Nk 86:8 Yer 10:6, 7 Luv 3:8 Nsi 1:7 Nsi 11:11, 12 Nta 20:12 Nta 27:13, 14 Nsi 4:21 Nk 106:32 Nta 27:12 Nsi 34:1, 4 Nta 27:18-20 Nsi 1:38 Nsi 31:7 Yos 1:1, 2 Nsi 4:45, 46 Nsi 34:5, 6

 KAPU 4 i Lev 18:5 j Nsi 12:32 Ngn 30:5, 6 Lus 22:18, 19

k Nta 25:5, 9 Nk 106:28 Os 9:10 1Ko 10:7, 8 l Lev 26:46 Nta 30:16 Nta 36:13 Nsi 6:1 m 1Nti 2:3

 Ndambu ya 2 a Nk 111:10 b Nk 119:98, 100

c 1Nti 4:34 1Nti 10:4-7 Dan 1:19, 20

d Luv 25:8

e f g h i j k l m n

o p

Lev 26:12 Nsi 5:26 2Sa 7:23 Nk 147:19, 20 Tuk 18:19 Nsi 6:6, 7 Luv 19:9 Luv 20:20 Nsi 5:29 Ngn 22:6 Efe 6:4 Luv 19:18 Ayi 12:18, 19 Nsi 9:10 Yes 40:18 Yoa 1:18 Yoa 4:24 Luv 20:22 Luv 19:5 Nsi 5:2 Nsi 9:9 Ayi 9:19, 20 Luv 20:1 Luv 34:28 Nsi 10:4 Luv 24:12 Luv 31:18 Luv 32:19 Luv 34:1

akwa ngangu a ye umbakuzi b ´ vana meso ma wantu ana bewa e nsangu mu kuma kia nsiku miami miawonso yo vova vo: ‘Kalukatikisu ko vo e zula kiaki kianene i nkangu angangu ye umbakuzi.’ c 7 Kadi, nkia zula kianene kina ye nzambi zikubafinamanga wauna o Yave wa Nzambi eto kekutufinamenanga konso ntangwa tukumbokelanga? d 8 Nkia zula kianene kina ye nsiku miansongi ye nzengo za mfundisa zafwanana yo Nsiku wau wawonso isianga ova ntadisi eno unu? e 9 “Toma keba yo sia sungididi,1 kimana walembi vilakana mambu mana o meso maku mamwene, kimana malembi katuka muna ntim’aku muna lumbu yawonso ya zingu kiaku. Ofwete mo zayisa mpe kwa wan’aku ye kwa atekolo aku. f 10 Muna lumbu kina nuatelama vana ntadisi a Yave wa Nzambi kuna Korebe, Yave wampovesa vo: ‘Unkutake´ sela o nkangu kimana bawa e mvovo miame, g kimana balongoka kumpumina h e lumbu yawonso bezinga ova ntoto ye balonga o wan’au.’ i 11 “Muna kuma kiaki, nuafinama yo telama vana sina dia mongo, o mongo wakwamanga tiya twalwakanga yakuna kati kwa zulu;1 vakala tombe, tuti ye tombe kiangolo kikilu. j 12 Yave wayantika vovana yeno tuka ´ ´ vana tiya. k Oyeno nuawa e zu dia mvovo, kansi ke nuamona ´ muntu ko l—ndinga kaka nuawa. m 13 Oyandi wayika e kangu n diandi kwa yeno dina kanukanikina vo nualemvokela, i sia vo, Nsiku Kumi.1o I bosi, wasoneka mio mu babu yole ya matadi. p 14 Muna ntangwa yayina, Yave wankanikina vo yanulonga e nsiku ye nze4:9 1 Yovo “Toma keba o moyo aku.” 4:11 1 Mvovo wa sina: “yakuna ntim’a zulu.” 4:13 1 Mvovo wa sina: “Mvovo ´ Kumi.” Uyikilwanga mpe vo Decalogo.

285 ngo za mfundisa, zina nufwete lemvokela muna nsi ina nukota nuavua yo. 15 “Wau vo ke nuamona muntu ko muna lumbu kina Yave kamokena yeno vana mongo a Korebe tuka vana kati kwa tiya, nutoma sia e sungididi1 16 nualembi vanga mambu mambi muna kuyivangila konso teke kiavalwa kiafwanana ye konso lekwa, kiakala fwaniswa kia yakala yovo kia nkento, a 17 kiakala fwaniswa kia konso bulu ova ntoto yovo fwaniswa kia konso nuni itilumukanga muna zulu, b 18 kiakala fwaniswa kia konso vangwa kiyatatanga ova ntoto yovo fwaniswa kia konso mbizi ina muna maza muna nsi a ntoto. c 19 Vava osengola meso maku kuna zulu yo mona e ntangwa, ngonde ye ntetembwa—e vu kiawonso kia zulu—kuvukumunua ko, kuvumbamena yo ko ngatu sadila yo. d Yave wa Nzambi aku ubavene kwa nkangu miawonso oku nsi a zulu diawonso. 20 Kansi, yeno i kabongaˆ o Yave yo kunuvaikisa muna fulu dia tiya dia fudila e sengwa, i sia vo, muna Engipito, nuakituka se nkangu andi akivuila,1e wauna nuina o unu. 21 “Yave wamfungila makasi mu kuma kieno, f wadia e ndofi vo kisauka Yodani ko ngatu kota muna nsi yambote ina Yave wa Nzambi eno kekunuvana se vua. g 22 Kadi mu nsi yayi ifwila; kisauka Yodani ko, h kansi oyeno nusauka yo vua e nsi yoyo yambote. 23 Nutoma keba kimana nualembi vilakana e kangu dia Yave wa Nzambi eno, dina kakanga yeno, i ke nuyivangila teke kiavalwa ko, kiafwanana ye konso lekwa nuasimwa kwa Yave wa Nzambi eno. j 24 Kadi o Yave wa Nzambi eno tiya k twambomo4:15 1 Yovo “toma keba o moyo aku.” 4:20 1 Yovo “se vua diandi.”

NSIKU 4:15-33 KAPU 4 a Luv 20:4 Nsi 27:15 Yes 40:18 Mav 17:29 1Ko 10:14

b Nsi 5:8 Rom 1:22, 23

c 1Sa 5:4 d Nsi 17:2, 3 2Nti 17:16 Yez 8:16

e Luv 19:5 f Nk 106:32 g Nta 20:12 Nsi 31:1, 2

h Nsi 3:27 i Luv 24:3 j Luv 20:4 k Luv 24:17 Nsi 9:3 Ayi 12:29

 Ndambu ya 2 a Luv 20:5 Luv 34:14 Nta 25:11 Luk 10:27

b Afu 18:30 2Nti 21:1, 7

c 2Nti 17:16, 17 d Lev 18:24, 28 Lev 26:27, 32

e Nsi 28:64 Nek 1:8

f Nsi 28:62 g Nsi 28:15, 36 Yer 16:13 Yez 20:39

h 2Tu 15:4, 15 i Nsi 30:1-3 Nsi 30:8-10 1Nti 8:48, 49 Yer 29:13 Yoe 2:12

j 2Tu 33:13 Nek 1:9

k Luv 34:6 Nsi 30:3 2Tu 30:9 Nek 9:31 Yes 54:7 Yes 55:7

l Lev 26:42 m Nk 44:1

ni, i Nzambi ona ovavanga vo wantu basambila kaka yandi. a 25 “Vava nuwuta wana ye atekolo yo zinga kolo kiayingi muna nsi, nuavanga mambu mekunutwasila lufwasu yo vanga teke yavalwa b ya konso mpila yo vanga oma mambi vana meso ma Yave wa Nzambi eno muna kumfungisa makasi, c 26 yambula awonso bena kuna zulu y’ova ntoto bakala se mbangi zame o unu mu kuma kieno vo mu nzaki kieleka nuvidila muna nsi ina nuvua vava nusauka e Yodani. Ke nuzinga kolo kiayingi ko muna nsi, kansi fwaswa kieleka nufwaswa. d 27 Yave okunumwanganesa muna nkangu, e akete kaka muna yeno besala o moyo f muna zula ina Yave kekununata. 28 Okwakuna, nusadila nzambi za nti ye za matadi ezi zavangilwa muna moko ma wantu, g e nzambi zina ke zilendi ´ mona ko yovo wa yovo dia ngatu nunkuta. 29 “Tuka kwakuna, avo ovavidi Yave wa Nzambi aku, okunsolola kieleka, h avo untombele yo ntim’aku wawonso yo moyo1 aku wawonso. i 30 Muna ntangwa yayina, vava okala mu mpasi zayingi yo bwilwa mambu mama mawonso, ongeye ovutuka ´ kwa Yave wa Nzambi aku, owa e ndinga andi. j 31 Kadi o Yave wa Nzambi aku, Nzambi a nkenda. k Oyandi ke kubembola ko yovo kufwasa ngatu vilakana e kangu kadila e ndofi kwa akulu aku. l 32 “Owau, yuvula oma ma lumbu yankulu, vitila tandu kiaku, tuka muna lumbu kina Nzambi kasemena o muntu ova ntoto; vavulula tuka ku nsuka eyi ya zulu yakuna nsuka yankaka ya zulu. Nga vavangama kala diambu dianene dia mpila yayi? Nga mwawakana kala diambu dia mpila yayi? m 33 Nga vena yo nkangu ´ wawa kala e nding’a Nzambi 4:29 1 Tala Nsas’a Mvovo.

NSIKU 4:34–5:6 tuka vana tiya muna mpila ina owididi yo ye okwamanene zinga? a 34 Yovo, nga Nzambi wateza kala kuyibongela zula vana kati kwa zula kiankaka muna mfundisa,1 sinsu, masivi, b vita, c koko kwankuma, d koko kwalambuka yo mavangu mansisi, e wauna Yave wa Nzambi eno kavanga mu kuma kieno muna Engipito vana meso meno? 35 O mambu mama kwa yeno masongwa kimana nuazaya wo vo Yave i Nzambi aludi; f ke vena wankaka ko. g 36 Wanuwisa e ndinga andi tuka kuna zulu muna kunusingika. Ova ntoto, wanumwesa o tiya twandi twampwe´ na, nuawa e mvovo miandi tuka vana tiya. h 37 “Wau vo wazola akulu eno yo sola e mbongo au ikubalandii la yakala se nkangu andi, oyeno nuavaikiswa muna Engipito vana meso mandi muna nkuma andi anene. 38 Wayinga vana ntadisi eno e zula inusundidi o nene yo nkuma, kimana kanukotesa muna nsi au yo kunuvana yo se vua, wauna dina o unu. j 39 Tuka unu kiaki, zaya dio yo sia dio muna ntim’aku vo Yave i Nzambi aludi kuna zulu diantandu ye ova ntoto kuna nsi. k Ke vena wankaka ko. l 40 Ofwete lunda e nsiku miandi ye nkanikinu miandi mina ikukanikinanga o unu, kimana ongeye yo wan’aku bekulandila nuasambulwa, wazinga kolo kiayingi muna nsi ina Yave wa Nzambi aku kekuvana.” m 41 Muna ntangwa yayina, Mose ovambwidi mbanza tatu kuna este ya Yodani. n 42 Avo muntu ovondele nkwandi lembi wo kana ye kateka kumenga ko, o kafwete tinina mu imosi muna mbanza zazi kimana kazinga. p 43 Ezazi i mbanza: Bese, q ina muna makanga vana mongo alelama mu kuma kia Anerube-

286 KAPU 4 a b c d e

Nsi 5:26 Luv 7:3 Luv 15:3 Luv 13:3 Nsi 26:8 Nk 78:43-51

f Luv 6:7 g Luv 15:11 Nsi 32:39 1Sa 2:2 Yes 45:18 Mak 12:32

h Luv 19:18 Luv 20:22

i Nsi 10:15 Nk 105:6

j Luv 23:28 Nsi 7:1 Nsi 9:1 Yos 3:10

k l m n o p

2Tu 20:6 Yes 44:6 Tuk 48:3, 4 Nta 35:14 Nta 35:22-24 Nta 35:11, 25 Nsi 19:4, 5

q Yos 21:8, 36 

Ndambu ya 2 a Yos 21:8, 38 b Yos 21:27 c Yos 20:8, 9 d Nsi 17:18 Nsi 27:2, 3 Ngl 3:24

e Lev 26:46 Nsi 4:1

f Nsi 1:5 Nsi 3:29

g Nta 21:26 h Nta 21:23, 24 i Nta 21:33 Nsi 3:4

j Nsi 2:36 Nsi 3:12

k Nsi 3:8, 9 l Nsi 3:16, 17 Nsi 34:1

 KAPU 5 m Luv 19:5 Ayi 9:19, 20

n Luv 19:9, 18 Mav 7:38

o Luv 20:19 Ngl 3:19

4:34 1 Yovo “ntonta.”

p Luv 19:16

ni; Ramote a ina muna Ngiladi, mu kuma kia Anengadi; Ngolane, b ina muna Basani mu kuma kia Anemanase. c 44 Owau i Nsiku d una Mose kasia vana ntadisi a nkangu a ˆ Isaele. 45 E miami i mına, nsiku ye nzengo za mfundisa zina Mose kavana kwa Aneyisaele vava bavaika muna Engipito, e 46 muna zunga kia Yodani, muna ndimba una watalana ye Bete-peo, f muna nsi ya Sikone wa Ntinu a Aneyamore, ana bazingilanga muna Kesebone, g ana Mose yo Aneyisaele basunda vava bavaika muna Engipito. h 47 Babaka e nsi andi ye nsi ya Onge wa Ntinu i a Basani, atinu wole a Aneyamore ana bakala muna zunga kia este kia Yodani, 48 tuka kuna Arowa, j eyi ina vana ndambu a Ndimb’a Arenone yakuna Mongo a Sione, i sia vo, Keremone, k 49 ye Araba yawonso muna zunga kia este kia Yodani, yakuna Mbu wa Araba,1 vana sina dia miongo mia Pisenga. l I bosi, Mose obokele Isaele yawonso yo´ kubavovesa vo: “E Isaele, nuwa e nsiku ye nzengo za mfundisa zina ikunuzayisa o unu, nufwete zo longoka yo lemvokela zo una ufwene. 2 Yave wa Nzambi eto wakanga yeto e kangu kuna Korebe. m 3 O Yave kakanga kangu diadi ye akulu eto ko, kansi yo yeto, yeto awonso tuna o moyo ovava o unu. 4 Yave wamokena yeno mantalani vana mongo, tuka vana tiya. n 5 Muna ntangwa yayina, o yatelama vana vena Yave yo yeno mu kunusamunuina e diambu dia Yave, kadi wonga nuakala wau mu kuma kia tiya, ke nuatomboka kuna mongo ko. p Oyandi wavova vo: 6 “‘Mono i Yave wa Nzambi aku, ona wavaikisa muna nsi ya

5

4:49 1 I sia vo, Mbu a Mungwa yovo Mbu Afwa.

287 Engipito, muna nsi ya ubundu.1a 7 Kufwete sambila nzambi zankaka ko, mono kaka ofwete sambila. b 8 “‘Kufwete kuyivangila teke kiavalwa ko c yovo fwaniswa kia konso lekwa kina kuna zulu yovo ova ntoto yovo muna maza. 9 Kufwete yo vumbamena ko ngatu vukumunua muna kubasadila, d kadi omono Yave wa Nzambi aku, i Nzambi ona ovavanga vo wantu basambila kaka yandi. e Iyambula vo wana ye mbandu ´ ina yantatu ye mbandu ina ya nya ya awana bekumbenganga, bamona e mpasi mu kuma kia bi wa mase mau, f 10 kansi isonganga walakazi1 yamuna mbandu ina ya funda y’awana bekunzolanga yo lunda e nkanikinu miame. 11 “‘Kusadila nkumbu a Yave wa Nzambi aku mu mpila yambi ko, g kadi Yave tumba ketumba ndiona osadila e nkumbu andi mu mpila yambi. h 12 “‘Lunda e Lumbu kia Vundu kimana kiakala kiavauka, wauna o Yave wa Nzambi aku kakanikina. i 13 Ofwete sala yo fokola e salu yaku yawonso mu lumbu sambanu, j 14 kansi e lumbu kiansambwadi i lumbu kia vundu kuna kwa Yave wa Nzambi aku. k Kufwete sala konso salu ko, l kana ngeye, kana mwan’aku ayakala yovo mwan’aku ankento ngatu ntaudi aku ayakala yovo ntaudi aku ankento, kana ngombe aku yovo buluku diaku yovo konso twelezi kiaku ngatu nzenza ina omu mbanza zaku,1m kimana o ntaudi aku ayakala yovo ntaudi aku ankento kavunda nze ngeye. n 15 Sungamena vo ngeye mbundu wakituka muna nsi ya Engipito, o Yave wa ˆ Nzambi aku wavaikisa muna yo 5:6 1 Mvovo wa sina: “nzo a ubundu.” 5:10 1 Mvovo wa Kiyibere una ye nsasa vo: “Zola ye walakazi ulembi suka.” Tala Nsas’a Mvovo. “Zola kulembi suka.” 5:14 1 Mvovo wa sina: “mavitu maku.”

NSIKU 5:7-26 KAPU 5 a Luv 13:3 Luv 20:2

b Luv 20:3-6 2Nti 17:35

c Lev 26:1

d e

f g h i j k l m n

Nsi 4:15, 16 Nsi 4:23 Nsi 27:15 Mav 17:29 Luv 23:24 1Ko 10:14 Luv 34:14 Nsi 4:24 Yes 42:8 Mat 4:10 Luv 34:6, 7 Luv 22:28 Lev 19:12 Luv 20:7 Lev 24:16 Luv 16:23 Luv 20:8-10 Luv 31:13 Luv 34:21 Luv 16:29 Nek 13:15 Luv 23:12 Nsi 10:17 Efe 6:9

 Ndambu ya 2 a Luv 6:6 Nsi 4:34

b Luv 21:15

c d

e f

g

h i j k l m n

Lev 19:3 Nsi 27:16 Ngn 1:8 Mak 7:10 Luv 20:12 Efe 6:2, 3 Tuk 9:6 Luv 20:13 Nta 35:20, 21 Mat 5:21 Rom 13:9 Luv 20:14 1Ko 6:18 Ayi 13:4 Luv 20:15 Lev 19:11 Ngn 30:8, 9 1Ko 6:10 Efe 4:28 Luv 20:16 Luv 23:1 Lev 19:16 Nsi 19:16-19 Ngn 6:16, 19 Ngn 19:5 Mat 5:28 Luv 20:17 Luk 12:15 Rom 7:7 Luv 19:9, 18 Luv 24:12 Luv 31:18 Nsi 4:12, 13 Luv 20:18 Ayi 12:18, 19 Luv 24:17 Nsi 4:33, 36

koko kwankuma ye koko kwalambuka. a Kiaki i kuma o Yave wa Nzambi kakanikina vo walunda e Lumbu kia Vundu. 16 “‘Zitisa se diaku yo ngudi aku, b wauna Yave wa Nzambi aku kakanikina, kimana wazinga lumbu yayingi yo vatumuka1 muna nsi ina Yave wa Nzambi aku kekuvana. c 17 “‘Kuvondi ko. d 18 “‘Kute zumba ko. e 19 “‘Kuyiyi ko. f 20 “‘Kusila nkwaku umbangi waluvunu ko. g 21 “‘Kulokokela nkento a nkwaku ko. h Kulokokela nzo a nkwaku ko yovo mpatu andi yovo ntaudi andi ayakala yovo ntaudi andi ankento yovo ngombe andi yovo buluku diandi ngatu konso lekwa kia nkwaku.’ i 22 “Emiami i nkanikinu1 kavova o Yave kwa nkutakani eno yawonso vana mongo, tuka vana tiya, tuti, tombe kiangolo kikilu j ye nding’angolo, kakudikila diaka diambu ko; i bosi, wasoneka mio mu babu yole ya matadi yo vana yo kwa mono. k ´ 23 “Kansi, vava nuawa e ndinga tuka vana tombe, ekolo mongo wakwamanga o tiya, l awonso bavitanga o ntu muna makanda meno ye akuluntu bafinama kwa mono. 24 I bosi nuavova vo: ‘Yave wa Nzambi eto utusongele o nkembo andi yo nene wandi, oyeto tuwidi e nding’andi tuka vana tiya. m O unu, tumwene vo Nzambi olenda mokena yo muntu, o muntu ndioyo olenda kwamanana zinga. n 25 Owau, ekuma tufwete fwila? Kadi o tiya twatu twampwena tulenda kutu´ bomona. Avo tukwamanene wa e nding’a Yave wa Nzambi eto, fwa kikilu tufwa. 26 Kadi,´ nani muna wantu awonso1 wawa kala e nding’a Nzambi amoyo tuka 5:16 1 Yovo “kala kiambote.” 5:22 1 Mvovo wa sina: “mvovo.” 5:26 1 Mvovo wa sina: “muna nitu zawonso.”

NSIKU 5:27–6:15 vana tiya wauna tuwididi yo yeto yo kwamanana zinga? 27 Wenda ngeye kibeni wafinama mu ´ wa mawonso kevova o Yave wa Nzambi eto, ngeye okutuzayisa mawonso mana Yave wa Nzambi ´ eto kekuzayisa, oyeto tuwa yo vanga mo.’ a ´ 28 “Muna diadi, Yave wawa mana nuavova kwa mono, Yave wampovesa vo: ‘Ngwidi e mvovo mivovele o nkangu wau kwa ngeye. Mawonso bavovele mambote. b 29 Ekwe kele vo bakala ye ntima mikumpuminanga lumbu yawonso c yo kwamanana lemvokela e nkanikinu miame miawonso, d mambu mau ye ma wan’au mambote madi kala yakwele mvu! e 30 Wenda, ubazayisa vo: “Nuvutuka muna nzo zeno za ngoto.” 31 Kansi, ongeye kala yame ovava, yambula yazayisa e nkanikinu miawonso, nsiku ye nzengo za mfundisa zina ofwete kubalonga, zina belemvokela muna nsi ina ikubavana kimana bavua yo.’ 32 Owau, nutoma keba kimana nuavanga wauna Yave wa Nzambi eno kanukanikina. f Ke nuviluka ku lunene ko ngatu ku lumonso. g 33 Nufwete kangalela una ufwene muna nzila ina Yave wa Nzambi eno kanukanikina, h kimana nuazinga yo vatumuka yo wokesa e lumbu yeno muna nsi ina nuvua. i “Emiami i nkanikinu, nsiku, nzengo za mfundisa zina Yave wa Nzambi eno kavana yanulonga, nualemvokela zo vava nusauka muna nsi ina nuvua, 2 kimana wavumina Yave wa ˆ Nzambi yo lunda e mına miandi miawonso ye nkanikinu miandi mina ikukanikinanga—ongeye yo mwan’aku yo ntekolo aku j—muna lumbu yawonso ya zingu kiaku, kimana wazinga lumbu yayingi. k ´ 3 E Isaele, wa yo lemvokela mio una ufwene, kimana wavatumuka yo wokela kwayingi muna nsi

6

288 KAPU 5 a Luv 20:19 Ayi 12:18, 19

b Nsi 18:16, 17 c Nsi 10:12 Yob 28:28 Ngn 1:7 Mat 10:28 1Pe 2:17

d Ngn 4:4 Ngn 7:2 Kim 12:13 Yes 48:18 1Yo 5:3

e Nk 19:8, 11 Yak 1:25

f Nsi 6:3, 25 Nsi 8:1

g Nsi 12:32 Yos 1:7, 8

h Nsi 10:12 i Nsi 4:40 Nsi 12:28 Rom 10:5

 KAPU 6 j Tuk 18:19 Nsi 4:9

k Ngn 3:1, 2 

Ndambu ya 2 a Nsi 5:7 Yes 42:8 Zak 14:9 Mak 12:29, 32 1Ko 8:6

b Nsi 10:12 Nsi 11:13 Nsi 30:6 Mat 22:37

c Mak 12:30, 33 Luk 10:27

d Tuk 18:19 Nsi 4:9 Ngn 22:6 Efe 6:4

e f g h

Nsi 11:19 Nsi 11:18 Tuk 15:18 Yos 24:13 Nk 105:44

i Nsi 8:10 j Afu 3:7 k Nsi 10:12 Nsi 13:4

l m n o

Luk 4:8 Yer 12:16 Luv 34:14 Luv 20:5 Nsi 4:24

ifwamfumukanga kimvumina yo wiki, wauna o Yave wa Nzambi a akulu aku kasila o nsilu. ´ 4 “E Isaele, wa: O Yave wa Nzambi eto i Yave mosi kaka. a 5 Ofwete zola Yave wa Nzambi aku yo ntim’aku wawonso yo moyo1 aku wawonso b yo nkum’aku wawonso.2c 6 E mvovo miami ikukanikinanga o unu mifwete kala muna ntim’aku, 7 ofwete mio kotesa1 muna ntima mia wan’aku d yo mokenena mio vava ofonga muna nzo aku, vava okiya muna nzila, vava oleka ye vava osikama. e 8 Kanga mio muna koko kwaku se luyindulu, mifwete kala vana lose lwaku nga tenda kia ntu.1f 9 Soneka mio muna malunzi ma mwelo a nzo aku ye muna mavitu maku. 10 “Vava Yave wa Nzambi aku kekukotesa muna nsi ina kadila e ndofi kwa akulu aku Abarayama, Isaki yo Yakobo vo, ovana yo kwa ngeye g—e mbanza zanene ye zambote zina kwatunga ko, h 11 nzo zazala ye lekwa yambote ya mpila zawonso ina kwasala ko, mawulu ma maza mana kwatima ko, mpatu za vinyu ye nti mia olive mina kwakuna ko—wadia yo yukuta, i 12 toma keba walembi vilakana Yave, j ona wavaikisa muna nsi ya Engipito, muna nsi ya ubundu.1 13 Ofwete vumina Yave wa Nzambi aku, k yandi ofwete sadila, l muna nkumbu andi ofwete dila e ndofi. m 14 Ke nulandi nzambi zankaka ko, kiakala konso nzambi za nkangu minuzungidi, n 15 kadi Yave wa Nzambi aku ona wina ova kati kwaku i Nzambi ona ovavanga vo wantu basambila kaka yandi. o Avo ke wau ko, makasi ma Yave wa Nzambi aku 6:5 1 Tala Nsas’a Mvovo. 2 Yovo “ye yawonso una yau.” 6:7 1 Yovo “vutukila; soneka.” 6:8 1 Mvovo wa sina: “vana kati-kati kwa meso maku.” 6:12 1 Mvovo wa sina: “nzo a ubundu.”

289 mekufusukila, a oyandi okufukisa ova ntoto. b 16 “Ke nufwete tonta Yave wa Nzambi eno ko c wauna nuantontela kuna Masa. d 17 Nufwete lemvokela e nkanikinu mia Yave wa Nzambi eno una ufwene, o tuludiku twandi ye nsiku miandi mina kanukanikina vo nualemvokela. 18 Ofwete vanga oma mansongi ye oma mambote vana meso ma Yave, kimana wavatumuka yo kota yo vua e nsi yambote ina Yave kadila e ndofi kwa akulu aku, e 19 muna yinga e mbeni zaku zawonso ova ntadisi aku, wauna o Yave kasila o nsilu. f 20 “Kuna sentu, vava o mwan’aku kekuyuvula vo: ‘Ayeyi i nsas’a tuludiku, nsiku ye nzengo za mfundisa zina Yave wa Nzambi eto kanukanikina?’ 21 ozevo ofwete vutula kwa mwan’aku vo: ‘Abundu twakituka kwa Faro muna Engipito, kansi Yave watuvaikisa muna Engipito yo koko kwankuma. 22 Vana meso meto, Yave wavanganga sinsu yo masivi, manene ye malufwasu, muna Engipito, g kwa Faro ye kwa esi nzo andi awonso. h 23 Watuvaikisa kwakuna kimana katutwasa okwaku muna kutuvana e nsi ina kadila e ndofi kwa akulu eto. i 24 I bosi, Yave watukanikina vo twalemvokela e nsiku miami miawonso yo vumina Yave wa Nzambi eto muna wete dieto diakwele mvu, j kimana twakwamanana zinga, k wau twina o unu. 25 Tuyikilwa vo ansongi avo tulemvokele nkanikinu miami miawonso una ufwene muna songa lemvo kwa1 Yave wa Nzambi eto, wauna katukanikina.’ l “Vava Yave wa Nzambi aku kekunata muna nsi ina okota wavua yo, m oyandi mpe oyinga e zula yanene ova ntadisi aku: n Anekete, Anengirengase, Ane-

7

6:25 1 Mvovo wa sina: “vana ntadisi a.”

NSIKU 6:16–7:9 KAPU 6 a Luv 32:9, 10 Nta 25:3 Nsi 11:16, 17 Afu 2:14

b 2Nti 17:18 c Mat 4:7 Luk 4:12 1Ko 10:9

d Luv 17:2, 7 Nk 95:8, 9 Ayi 3:8, 9

e f g h i

Tuk 15:18 Luv 23:30 Luv 7:3 Nsi 4:34 Luv 13:5 Nsi 1:8

j Nk 111:10 Ngn 14:27

k Lev 18:5 Nsi 4:1 Ngl 3:12

l Kim 12:13 Rom 10:5

 KAPU 7 m Nsi 31:3 n Luv 33:2 Yos 3:10

 Ndambu ya 2 a Tuk 15:16 b Tuk 10:15-17 c Nsi 20:1 d Nta 33:52 e Lev 27:29 Yos 6:17 Yos 10:28

f Luv 23:32 Luv 34:15 Nsi 20:16, 17

g Yos 23:12, 13 1Nti 11:1, 2 Eze 9:2

h Luv 34:16 1Nti 11:4

i Nsi 6:14, 15 j Luv 23:24 Luv 34:13

k Nsi 16:21, 22 l Nsi 7:25 Nsi 12:2, 3

m Luv 19:5, 6

n o p q

Nsi 14:2 Am 3:2 Nsi 10:15 Nsi 10:22 Tuk 22:16, 17 Luv 6:6 Luv 13:3, 14

yamore, a Anekenani, Aneperese, Anekivi ye Aneyebuse, b zula nsambwadi isundidi ngeye onene yo nkuma. c 2 Yave wa Nzambi aku okubayekola kwa ngeye, ongeye okubasunda. d Ofwete kubafwasa kikilu. e Kufwete kanga yau konso kangu ko ngatu kubafwila e nkenda. f 3 Ke nufwete kanga yau kangu dia longo ko.1 Kuvani wan’aku amakento ko kwa wan’au amakala ngatu bonga wan’au amakento mu kuma kia wan’aku amakala. g 4 Kadi, bevukumuna o wan’aku bayambula kundanda yo kwenda sadila nzambi zankaka; h o makasi ma Yave mekunufusukila, oyandi okunufukisa vana vau. i 5 “Kansi, edi nufwete kubavanga: Nufwasa maziku mau, j nukosomona malunzi mau mavauka, k nubwisa mavindi mau mavauka,1 nuyoka e teke yau yavalwa. l 6 Kadi ongeye u nkangu avauka kuna kwa Yave wa Nzambi aku, o Yave wa Nzambi aku wasola wakituka se nkangu andi, vua diandi diantalu, vana vena nkangu miawonso ova ntoto. m 7 “Ke mu kuma kia sia ko vo yeno i nkangu wasunda o wokela muna nkangu miawonso i kanusongela zola o Yave yo kunusola, n kadi yeno i nkangu wasunda o keva muna nkangu miawonso. o 8 Kansi, i mu kuma kia zola kwa Yave muna yeno ye mu lunganesa e kangu dina kadila e ndofi kwa akulu eno p i kanuvaikisila o Yave yo koko kwankuma, muna ˆ kunukula muna nsi ya ubundu,1q muna nkuma wa2 Faro wa ntinu a Engipito. 9 Ongeye otomene wo zaya vo Yave wa Nzambi aku i Nzambi aludi, Nzambi akwikizi, ona olundanga e kangu diandi yo songa walakazi yamuna mbandu ya funda kuna kw’awana 7:3 1 Yovo “Ke nusompaziani ko.” 7:5 1 Tala Nsas’a Mvovo. 7:8 1 Mvovo wa sina: “nzo a ubundu.” 2 Mvovo wa sina: “vana koko kwa.”

NSIKU 7:10–8:2 bekunzolanga yo lunda e nkanikinu miandi. a 10 Kansi, awana bekunsaulanga okubavutulwila vana vau muna kubafwasa. b Ke zingila ko muna tumba awana bekunsaula; okubavutulwila vana vau. 11 Ozevo, toma sia sungididi kia lunda e nkanikinu, nsiku ye nzengo za mfundisa ezi ikukanikinanga o unu, muna lemvokelanga zo. 12 “Avo nukwamanene sia e sungididi muna nzengo za mfundisa yo lunda zo yo lemvokela zo, Yave wa Nzambi aku olunda e kangu diandi yo songa walakazi kuna kadila e ndofi kwa akulu eno. 13 Oyandi okuzola, okusambula yo kuwokesa. Elo, oyandi okusambula yo wan’ayingi1 c ye mbongo a ntoto aku, i sia vo, mbwaza zaku, vinyu aku yampa ye mazi maku. d Osambula mpe wan’a ngombe zaku yo wan’a mameme maku, muna nsi ina kadila e ndofi kwa akulu aku vo ovana yo kwa ngeye. e 14 Ongeye osambulwa lutila nkangu miawonso; f ke vekala yakala ko yovo nkento vovo wina okondwa wana, ngatu twelezi ikondwa wana. g 15 Yave okatula e yimbevo yawonso vovo wina, ke kutwasila kana kimosi ko muna yimbevo yansisi ina wazaya muna Engipito. h Kansi, otwasa yo kw’awonso ana bekusaulanga. 16 Ofwete fwasa nkangu miawonso mina Yave wa Nzambi aku keyekola kwa ngeye. i Kufwete1 kubafwila nkenda ko, j kusadila nzambi zau ko, k kadi ediadi dikala se sokolo kwa ngeye. l 17 “Avo ovova muna ntim’aku vo: ‘E zula yayi itusundidi onene. Aweyi iyinganesena yo?’ m 18 kubamoni wonga ko. n Ofwete sungamenanga mana Yave wa Nzambi aku kavanga kwa Faro 7:13 1 Mvovo wa sina: “osambula e mbongo a vumu kiaku.” 7:16 1 Mvovo wa sina: “E disu diaku ke difwete.”

290 KAPU 7 a Luv 34:6, 7 b Ngn 2:22 c d e f g

h i

j

k l

m n

2Pe 3:7 Lev 26:9 Lev 26:4 Tuk 13:14, 15 Nsi 33:29 Nk 147:20 Luv 23:26 Nsi 28:11 Nk 127:3 Nsi 28:15, 27 Nsi 7:1, 2 Nsi 20:16 Yos 10:28 Tuk 15:16 Lev 18:25 Nsi 9:5 Luv 20:3 Luv 23:33 Nsi 12:30 Afu 2:2, 3 Nk 106:36 Nta 13:31 Nsi 1:29 Nsi 31:6 Nk 27:1 Yes 41:10

 Ndambu ya 2 a Luv 14:13 b Nek 9:10, 11 Yer 32:20

c Nsi 4:34 d Luv 23:28 Yos 3:10

e Luv 23:29 Nsi 2:25 Yos 2:9 Yos 24:12 f Nta 14:9 g Nsi 10:17 1Sa 4:7, 8

h Luv 23:30 i Nsi 9:3 j Yos 10:24 Yos 12:1

k Luv 17:14 Nk 9:5

l Nsi 11:25 Yos 1:5 Rom 8:31

m Yos 11:14 n Nsi 12:3 1Tu 14:12

o Yes 30:22 p Nsi 27:15 

KAPU 8 q Ngn 3:1, 2 r Tuk 15:18

ye Engipito yawonso, a 19 e tumbu yanene1 ina meso maku yamona, e sinsu, masivi, b koko kwankuma yo koko kwalambuka kuna Yave wa Nzambi aku kavaikisila. c I diau Yave wa Nzambi aku kevanga kwa nkangu miawonso omonanga wonga. d 20 Yave wa Nzambi aku okubatwikila lukendalalu1 yavana befwa awana basala e ye awana bayisweka ova ntadisi aku. 21 Kuzakami ko mu kuma kiau, kadi o Yave wa Nzambi aku wina yaku, f Nzambi anene ye wansisi. g 22 “Yave wa Nzambi aku oyinga kieleka e zula yayi vana ntadisi aku malembe-malembe. h Kuyambulwa ko vo wabafukisa mu nzaki, kimana e bulu ya mfuta yalembi wokela yo kuvanga e mbi. 23 Yave wa Nzambi aku okubayekola kwa ngeye, ongeye okubasunda yavana befukiswa emvimba. i 24 Oyekola e ntinu miau vana moko maku, j ovunzuna e nkumbu zau oku nsi a zulu. k Ke vena muntu ko okutelamena, l yavana okubafukisa. m 25 Ofwete yoka e teke yavalwa ya nzambi zau vana tiya. n Kulokokela palata ye wolo ina muna teke ko ngatu bonga yo mu kuma kiaku, o kimana walembi bwa mu ntambu mu kuma kia lekwa yoyo, kadi lekwa yangemi kuna kwa Yave wa Nzambi aku. p 26 Kufwete nata lekwa kiangemi ko muna nzo aku walembi kituka se lekwa kiayekolwa mu fwaswa nze yau. Ofwete kio kenonokena emvimba yo mwena kio ngemi, kadi lekwa kifwete fwaswa. “Nusia e sungididi kia lemvokela e nkanikinu miawonso mina ikunuvananga o unu, kimana nuakwamanana zinga q yo wokela yo kota yo vua e nsi ina Yave kadila e ndofi kwa akulu eno. r ´ 2 Sungamena e nzila yanda ina Yave wa Nzambi aku kadiati-

8

7:19 1 Yovo “ntonta zanene.” 7:20 1 Nanga, “zakamu; wonga.”

291 sidi muna makanga mu mvu 40 miami, a muna kulonga wakituka se nlembami yo kutonta b kimana kazaya dina diakala muna ntim’aku, c kana vo okwamanana lunda e nkanikinu miandi yovo ve. 3 I dianu kalongela wakituka se nlembami yo kumwesa e nzaˆ la d yo kudikil’e mana e ina kwazaya ko, kana nkutu mase maku ke bazaya yo ko, kimana wazaya wo vo muntu ke zingilanga kaka mu mbolo ko, kansi muna mvovo miawonso mivaikanga muna nu’a Yave. f 4 E mvuatu miaku ke mifwidi ko, o malu maku ke mavimbidi ko mu mvu 40 miami. g 5 Otomene wo zaya muna ntim’aku vo Yave wa Nzambi aku wasingikanga wauna o muntu kesingikilanga o mwan’andi. h 6 “Ozevo, ofwete lunda e nkanikinu mia Yave wa Nzambi aku muna kangalelanga muna nzila zandi ye muna kumvuminanga. 7 Kadi, o Yave wa Nzambi aku okukotesa muna nsi yambote, i nsi ya nkoko, nto za maza ye maza mansini1 mekukulanga yamuna ndimba ye muna zunga kia miongo, 8 nsi ya witi ye bale, ya nsinga mia vinyu, nti mia nsanda, nganata,1j nsi ya mazi ma olive yo wiki, k 9 nsi yazala ye madia, kukondwa lekwa ko, nsi ya matadi mazala ye lekwa ya vangila sengwa, muna miongo miandi otimina e nsongo. 10 “Vava odia yo yukuta, ofwete kembelela Yave wa Nzambi aku mu kuma kia nsi yambote ina kavene. l 11 Toma keba walembi vilakana Yave wa Nzambi aku muna yambula lunda e nkanikinu miandi,ˆ nzengo zandi za mfundisa ye mına miandi emi ikukanikinanga o unu. 12 Vava odia yo yukuta yo tunga nzo zambote yo zingila mo, m 13 vava e ngombe zaku yo mameme 8:7 1 Yovo “nto za maza ma nsi a ntoto.” 8:8 1 I sia vo, bundu kina nze ngavua yovo mfuluta.

NSIKU 8:3–9:3 KAPU 8 a Nsi 2:7 b Luv 16:4 Luv 20:20

c Nsi 13:3 Ngn 17:3

d Luv 16:3 e Luv 16:31 Nk 78:24

f Mat 4:4 g Nsi 29:5 Nek 9:21

h Ngn 3:12 1Ko 11:32 Ayi 12:5-7 Lus 3:19

i Luv 3:8 Lev 26:4 Nsi 11:11, 12

j Nta 13:23 k Yez 20:6 l Nsi 6:10-12 m Os 13:6 

Ndambu ya 2 a Nsi 9:4 Nsi 32:15

b Nk 106:21 c Nsi 1:19 Yer 2:6

d Nta 20:11 e Luv 16:35 f Nsi 8:2 g Ayi 12:11 h Os 12:8 i Nk 127:1 Os 2:8

j Nsi 7:12 k Nsi 4:25, 26 Nsi 30:17, 18 Yos 23:12, 13

l Dan 9:11, 12 

KAPU 9 m Yos 4:19 n Nsi 7:1 o Nta 13:28 p Nta 13:33 q Nsi 1:30 Nsi 20:4 Nsi 31:3

r Nsi 4:24 Ayi 12:29

maku ye nkombo zaku ziwokela, e palata aku ye wolo waku uwokela ye yawonso una yau yawokela, 14 kuyambula ko vo ntim’aku watundalala a yo kufila mu vilakana Yave wa Nzambi aku, ona wavaikisa muna nsi ya Engipito, muna nsi ya ubundu,1b 15 ona wadiatisila muna makanga manene ye mansisi c ye nioka za manga mia mpondi ye kinkalankala,1 muna ntoto ayuma wakondwa maza. Wavaikisa maza tuka muna tadi diangolo, d 16 oyandi ˆ wadikil’e mana e muna makanga, ina mase maku ke bazaya ko, kimana kalonga wakituka se nlembami f yo kutonta wavua nluta kuna sentu. g 17 Avo ovovele muna ntim’aku vo: ‘Muna ngolo za mono kibeni yo nkum’a koko kwame mbakidi umvuama wau,’ h 18 sungamena wo vo Yave wa Nzambi aku uvene o nkuma obakidi umvuama, i muna lungisa e kangu diandi dina kadila e ndofi kwa akulu aku, wauna dina o unu. j 19 “Avo ovilakene Yave wa Nzambi aku yo landa nzambi zankaka, wasadila zo yo vumbamena zo, o unu kiaki inuzayisi wo vo fukiswa nufukiswa. k 20 Fukiswa nufukiswa nze i zula ina Yave kefwasanga ova ntadisi eno, wau nulembi wila e nding’a Yave wa Nzambi eno. l ´ “E Isaele, wa, o unu osauka Yodani m mu kota yo yinga e zula ina isundidi onene yo nkuma, n mbanza zanene ye zazungwa e yaka yamuna zulu,1o 2 wantu anene ye akwa ntela ´ mianda, Aneyanaki, p ana ozeye ye ana wawila e nsangu vo: ‘Nani olenda telama vana vena wan’a Anaki?’ 3 Muna diadi, o unu zaya dio vo Yave wa Nzambi aku okuvita kuna ntwala. q Oyandi tiya twambomoni, r okubafukisa.

9

8:14 1 Mvovo wa sina: “nzo a ubundu.” 8:15 1 Yovo “nkutu.” 9:1 1 I sia vo, yazu´ ngwa e yaka yanda.

NSIKU 9:4-20 Okubasunda vana meso meno kimana wabayinga1 yo kubafwasa mu nzaki, wauna Yave kasila o nsilu. a 4 “Vava Yave wa Nzambi aku kekubayinga ova ntadisi aku, kuvovi ko muna ntim’aku vo: ‘I mu kuma kia unsongi wame o Yave kankotesele mu nsi yayi yavua yo.’ b Kansi, mu kuma kia mbi ya zula yayi c i kabayingidi o Yave ova ntadisi aku. 5 Ke mu kuma kia unsongi waku ko yovo singama kwa ntim’aku okotela muna nsi au yo vua yo. Kansi, i mu kuma kia mbi ya zula yayi i kekubayingilanga o Yave wa Nzambi aku ova ntadisi aku, d muna lungisa e mvovo mina Yave kadila e ndofi kwa akulu aku, Abarayama, e Isaki f yo Yakobo. g 6 Ozevo, zaya wo vo ke mu kuma kia unsongi waku ko o Yave wa Nzambi aku kekuvaninanga e nsi yayi yambote wavua yo, kadi nu nkangu a ntu angolo.1h 7 “Kuvilakani ko, sungamenanga una watontela Yave wa Nzambi aku muna makanga. i Tuka muna lumbu nuasisila e nsi ya Engipito yavana nulweke va fulu kiaki, oyeno nukolamenanga Yave. j 8 Nuatonta Yave kana nkutu kuna Korebe, Yave wanufungila kikilu makasi ye wabaka nzengo za kunufukisa. k 9 Vava yatomboka kuna mongo mu tambula e babu ya matadi, l e babu ya kangu dina Yave kakanga yeno, m yakala kuna mongo lumbu 40, fuku yo mwini, n kiadia lekwa ko ngatu nua maza. 10 I bosi, Yave wampana babu yole ya matadi yasonamena muna nlembo a Nzambi, muna babu yayi mwakala ye mvovo miawonso mina Yave kavova kwa yeno vana mongo, tuka vana kati kwa tiya, muna lumbu kina nuakutakana vava9:3 1 Yovo “wabakutumuna o ntoto.” 9:6, 13 1 Mvovo wa sina: “nsingu zangolo.”

292 KAPU 9 a Luv 23:31 Nsi 7:23, 24

b Nsi 7:7, 8 Yez 36:22

c Tuk 15:16 Nsi 12:31 Nsi 18:9, 12

d Lev 18:25 e Tuk 13:14, 15 Tuk 17:1, 8

f Tuk 26:3 g Tuk 28:13 h Luv 34:9 Nk 78:8

i Nsi 9:22 Nk 78:40 Ayi 3:16

j Luv 17:2 Nta 11:4 Nta 16:1, 2 Nta 25:2, 3 Nsi 31:27

k Luv 32:4, 10 l Luv 24:12 Luv 31:18 Luv 32:16

m Luv 24:7 n Luv 24:18 

Ndambu ya 2 a Luv 19:19 Nsi 4:10-13

b Luv 32:7 c Luv 32:4 d Luv 32:9 e Luv 32:10 f Luv 19:18 g Luv 32:15 h Luv 20:3, 4 i Luv 32:19 j Luv 34:28 k Luv 32:10 l Luv 32:11, 14 Nk 106:23

m Luv 32:2, 21

na.1a 11 Kuna mfoko a lumbu 40, fuku yo mwini, Yave wampana e babu yole ya matadi, e babu ya kangu, 12 Yave wampovesa vo: ‘Telama, kulumuka mu nzaki, kadi o nkangu aku una wavaikisa muna Engipito bavangidi oma mambi. b Babendomokene mu nzaki muna nzila ina yabakanikina vo balanda. Bayivangidi teke kia sengwa.’1c 13 I bosi, Yave wampovesa vo: ‘Mbwene o nkangu wau, i nkangu a ntu miangolo.1d 14 Yambula yabafwasa yo vunzuna e nkumbu zau oku nsi a zulu, ongeye yakitula se zula kibasundidi o nkuma yo lutangu.’ e 15 “I bosi, yaviluka yo kulumuka tuka kuna mongo ekolo mongo wakwamanga o tiya, f e babu yau yole ya kangu yakala ova moko mame. g 16 Ntadidi yo mona vo Yave wa Nzambi eno nuasumukina! Nuayivangila mwan’a ngombe a sengwa.1 Nuavengomoka mu nzaki muna nzila ina Yave kanukanikina vo nualanda. h 17 Muna kuma kiaki, yabonga e babu yau yole yo tuba yo vana ntoto muna moko mau mole yo wula yo vana meso meno. i 18 I bosi, yafukama vana ntadisi a Yave, nze una yateka vanga, lumbu 40, fuku yo mwini. Kiadia lekwa ko ngatu nua maza, j mu kuma kia masumu mawonso nuavola vava nuavanga oma mambi vana meso ma Yave yo kumfungisa makasi. 19 Kadi wonga yakala wau mu kuma kia makasi mayingi mana o Yave kanufungila, k wabaka e nzengo za kunufukisa. Kansi, o nkumbu wau mpe Yave wangwila. l 20 “Yave wafungila kikilu Arone makasi yo baka nzengo za kumfwasa, m kansi o nkumbu wauna yadodokela mpe mu 9:10 1 Yovo “muna lumbu kia lukutakanu.” 9:12 1 Yovo “teke kiazunzwa.” 9:16 1 Yovo “azunzwa.”

293 kuma kia Arone. 21 I bosi, yabonga e lekwa kiasumu kina nuavanga, o mwan’a ngombe, a inyokele vana tiya; inkosomwene, intutidi emvimba yavana kakituka se mbundukutu, ntubidi e mbundukutu muna nkoko watukanga kuna mongo. b 22 “Vana ntandu, nuafungisa mpe Yave makasi kuna Tabera, c kuna Masa d ye kuna Kiberoteatava. e 23 Vava Yave kanutuma tuka kuna Kadese-banea, f oku vo: ‘Nutomboka yo vua e nsi ina kikilu ikunuvana!’ Oyeno nuakolamena diaka lutumu lwa Yave wa Nzambi eno, g ke nuasonga lukwikilu ko h muna yandi ye ke nuanlemvokela ko. 24 Oyeno nukolamenanga Yave tuka yanuzayila. 25 “Muna diadi, yavumbama vana ntadisi a Yave lumbu 40, fuku yo mwini, i yavumbama mu mpila yayi kadi Yave wavova vo fukisa kekunufukisa. 26 Yayantika dodokela Yave yo vova vo: ‘E Mfumu Yave, kufwasi nkangu aku ko. Oyau vua diaku dia kivuiˆ la, j ana wakula muna nkum’aku1 yo kubavaikisa muna Engipito yo koko kwankuma. k 27 Sungamena e selo yaku Abarayama, Isaki yo Yakobo. l Kusie sungididi ko muna ntu angolo a nkangu wau, muna mbi au ye sumu diau. m 28 Avo ke wau ko, o nkangu a nsi ina watubongela uvova vo: “Yave kalendele kubalwakisa ko muna nsi ina kabasila o nsilu, wau vo menga kekubamenganga, ubavaikisi omwamu kabavondela muna makanga.” n 29 Kadi oyau i nkangu aku ye vua diaku dia kivuila, o ana wavaikisa yo nkuma aku anene yo koko kwaku kwalambuka.’ p “Muna ntangwa yayina, Yave wampovesa vo: ‘Vala babu yole ya matadi nze ina yaq ntete, wiza kwa mono oku mongo; vanga mpe nkela ya maba-

10

NSIKU 9:21–10:11 KAPU 9 a Luv 32:4 b Luv 32:20 c Nta 11:3 d Luv 17:7 e Nta 11:4, 34 f Nta 13:26 g Nta 14:3, 4 h Nsi 1:32 Nk 106:24, 25 Ayi 3:19

i Luv 34:28 j Luv 19:5 Nk 135:4

k Luv 32:11 l Luv 3:6 Luv 6:8 Nsi 9:5

m Luv 32:31, 32 n Luv 32:12 Nta 14:15, 16

o 1Nti 8:51 Nek 1:10

p Luv 6:6 Nsi 4:20, 34

 KAPU 10 q Luv 34:1 

Ndambu ya 2 a Luv 34:4 b Luv 32:15 c Luv 20:1 Luv 34:28 Nsi 4:13

d Nsi 4:36 Nsi 5:4

e Luv 19:17 Nsi 5:22

f Luv 34:29 g Nta 20:23, 24 Nta 33:31, 38

h Nta 20:28 i Nta 33:33 j Nta 1:50 Nta 3:6 Nta 8:14

k Nta 3:30, 31 l Nta 6:23-27 Nsi 21:5 2Tu 30:27

m Nta 18:20, 24 Nsi 18:1

n Luv 24:18 Luv 34:28

9:26 1 Yovo “muna nene waku.”

ya. 2 Isoneka muna babu e mvovo mina miakala muna babu yantete, ina wawula, ofwete yo sia muna nkela.’ 3 Muna kuma kiaki, yavanga nkela ya mabaya ma akasia yo vala e babu yole ya matadi nga ina yantete yo tomboka kuna mongo ye babu yole vana moko mame. a 4 I bosi, Nzambi wasoneka muna babu e mvovo mina kateka soneka, b e Nsiku Kumi,1c mina Yave kanuzayisa vana mongo, tuka vana tiya, d muna lumbu nuakutakana vavana;2e Yave wampana yo. 5 I bosi, yaviluka yo kulumuka tuka kuna mongo f yo sia e babu muna ˆ nkela ina yavanga, i muna yakalanga, wauna o Yave kankanikina. 6 “I bosi, Aneyisaele bakatukidi kuna Berote Bene-yakani, ˆ bele kuna Mosera. I kuna Arone kafwila yo zikwa, g o Elaza wa mwan’andi wayantika sala se nganga vana fulu kiandi. h 7 Bakatukidi vavana, bele kuna Ngudengoda, bakatukidi kuna Ngudengoda, bele kuna Yotebata, i e nsi a nkoko. 8 “Muna ntangwa yayina, Yave wavambula e kanda dia Levi j banatanga e nkel’a kangu dia Yave, k batelamanga vana ntadisi a Yave muna kunsadila, basambulanga muna nkumbu andi, l wauna bevanganga yamu unu. 9 Kiaki i kuma o Levi kenena ye kunku ko ngatu vua vana vena e mpangi zandi. Yave i vua diandi, wauna Yave wa Nzambi aku kazayisa Levi. m 10 Vo i mono, yakala kuna mongo nze una yavanga muna nkumbu antete, lumbu 40, fuku yo mwini, n o nkumbu wauna mpe Yave wangwila. o Yave wabaka e nzengo zalembi kufwasa. 11 I bosi, Yave wampovesa vo: ‘Vita kuna ntwal’a nkangu, kubama mu yaluka, kimana bakota yo

o Luv 32:14

10:4 1 Mvovo wa sina: “Mvovo Kumi.” ´ Uyikilwanga mpe vo Decalogo. 2 Yovo “muna lumbu kia lukutakanu.”

NSIKU 10:12–11:9 vua e nsi ina yadila e ndofi kwa akulu au vo ikubavana yo.’ a 12 “Owau, e Isaele, adieyi o Yave wa Nzambi aku kekulombanga? b Edi kaka: vumina Yave wa Nzambi aku c yo diatila muna nzila zandi zawonso d yo kunzola. Sadila Yave wa Nzambi aku yo ntim’aku wawonso yo moyo1 aku wawonso, e 13 yo lunda e nkaniˆ kinu ye mına mia Yave mina ikukanikinanga o unu, mu kuma kia wete diaku. f 14 Tala, o Yave wa Nzambi aku yandi ovuidi e zulu, elo, e zulu diantandu,1 yo ntoto ye yawonso ina mo. g 15 Kansi, kwa akulu eno kaka kafinama o Yave yo songa o zola kwandi, wanusola, yeno mbongo au, h vana vena nkangu miawonso, wauna nuina o unu. 16 Owau, nuveleles’e1 ntima mieno, i nuyambula kala akwa ntu miangolo.2j 17 Kadi, Yave wa Nzambi eno i Nzambi osundidi nzambi zawonso k ye Mfumu a zimfumu, Nzambi anene, Nzambi ankuma ye Nzambi ansisi, ona ke sianga mpambula kwa muntu ko, l ke tondanga mbabu ko. 18 Muna unsongi kezengela e diambu mu kuma kia mwana wakondwa se yo nkento wafwilwa yakala, m ozolanga nzenza n muna kumvana madia ye mvuatu. 19 Oyeno mpe nufwete zolanga nzenza, kadi nzenza nuakituka muna nsi ya Engipito. o 20 “Ofwete vumina Yave wa Nzambi aku, yandi ofwete sadila, p yandi ofwete tatidila, muna nkumbu andi ofwete dila e ndofi. 21 Yandi ofwete kembelela. q Yandi i Nzambi aku ona ovangidi mambu mama mawonso manene ye mansisi mu kuma kiaku, mana o meso maku mamwene. r 22 Vava akulu aku bakulumu10:12 1 Tala Nsas’a Mvovo. 10:14 1 Mvovo wa sina: “zulu dia mazulu.” 10:16 1 Mvovo wa sina: “nuzenga e kutu ya.” 2 Mvovo wa sina: “ke nubadisa diaka nsingu zeno ko.”

294 KAPU 10 a b c d

Tuk 15:18 Mik 6:8 Nsi 5:29 Nsi 5:33 Yos 22:5

e Nsi 6:5 Luk 10:27

f Nsi 6:24 g 1Tu 29:11 Nk 24:1 Nk 115:16

h Nsi 4:37 i Nsi 30:6 j Luv 34:9 Nsi 9:6 Nsi 31:27

k Luv 18:11 2Tu 2:5 Nk 97:9

l Mav 10:34 Rom 2:11

m Nk 68:5 Yak 1:27

n Lev 19:10 Nsi 24:14 Nk 146:9

o Luv 22:21 Lev 19:34

p Luk 4:8 q Luv 15:2 Lus 19:6

r 2Sa 7:23 

Ndambu ya 2 a Tuk 46:27 Luv 1:5 Mav 7:14

b Tuk 15:1, 5 

KAPU 11 c Nsi 6:5 Nsi 10:12 Mak 12:30

d Nsi 8:5 Ayi 12:6

e Nsi 5:24 Nsi 9:26

f Luv 13:3 g Nsi 4:34 h Luv 14:23, 28 Ayi 11:29

i Nta 16:1, 32 j Nsi 4:40 Ngn 3:1, 2

k Tuk 13:14, 15 Tuk 26:3 Tuk 28:13

l Luv 3:8 Yez 20:6

ka kuna Engipito, 70 lwa wantu1 kaka bakala; a owau, Yave wa Nzambi aku uwokese nga ntetembwa za zulu. b “Ofwete zola Yave wa Nzambi aku c yo kwamanana lungisa ˆ kiyekwa kiaku kwa yandi ye mına miandi, nzengo zandi za mfundisa ye nkanikinu miandi. 2 Nuzeye wo vo, o unu kwa yeno ivovanga, ke kwa wan’eno ko ana ke bazeye ko ngatu mona una kanusingikila o Yave wa Nzambi eno d yovo mona o nene wandi, e koko kwandi kwankuma f yo koko kwandi kwalambuka. 3 Oyau ke bamona sinsu ya Nzambi ko yo mavangu kavanga muna Engipito kwa Faro wa ntinu a Engipito ye muna nsi andi yawonso; g 4 yovo mana Nzambi kavanga kwa vu ya Engipito, kwa mvalu mia Faro yo makalu ma vita, mana mafukwa kwa maza ma Mbu Ambwaki vava banulandanga, Yave wabafwasa emvimba mu nkumbu mosi.1h 5 Oyau ke bamona ko mana Nzambi kavanga mu kuma kieno1 muna makanga yavana nulweke va fulu kiaki, 6 yovo mana Nzambi kavanga kwa Datani yo Abirami, o wan’a Eliabe wa mwan’a Rubeni, vava ntoto waziuka vana meso ma Isaele yawonso i yo kubamina, kumosi y’esi nzo zau ye nzo zau za ngoto yo wantu ye bulu bakala yau. 7 O meso meno mamona mavangu mawonso manene kavanga o Yave. 8 “Nufwete lunda nkanikinu miawonso mina ikukanikinanga o unu, kimana nuakituka se nkangu wankuma yo sauka kuna nsi, nuavua yo, 9 kimana nuazinga kolo kiayingi j muna nsi ina Yave kadila e ndofi vo ovana yo kwa akulu eno ye kwa mbongo au, k e nsi ifwamfumukanga kimvumina yo wiki. l

11

10:22 1 Yovo “mioyo.” 11:4 1 Yovo “yamu unu kiaki.” 11:5 1 Yovo “kwa yeno.”

295 10 “E nsi ina okwenda vua ke ifwanane ye nsi ya Engipito ko, muna nuatuka, muna wakuninanga e mbongo aku yo mwangina yo maza muna kulu kwaku,1 nze mpatu a mvudia. 11 Kansi, e nsi ina osauka mu vua yo, i nsi ya miongo ye ndimba. a Nsi inuanga maza ma mvula; b 12 i nsi ina Yave wa Nzambi aku kelunga-lunganga. O meso ma Yave wa Nzaˆ mbi aku mekalanga muna, tuka kuna lubantiku lwa mvu yakuna nsuk’a mvu. 13 “Avo nulemvokela nkanikinu miame una ufwene mina ikunukanikinanga o unu yo zola Yave wa Nzambi eno, nuansadila yo ntim’eno wawonso yo moyo1 eno wawonso, c 14 inokesa mpe mvula muna nsi aku muna ntangw’andi, mvula zantete ye mvula za kintombo, ongeye okutika e mbongo aku ye vinyu aku yampa yo mazi maku. d 15 Imenesa e titi muna nzanza miaku mu kuma kia twelezi yaku, ongeye odia yo yukuta. e 16 Nuyikenga kimana e ntima mieno mialembi vukumunua yo vengomoka nuasambila nzambi zankaka yo kubafukamena. f 17 Avo ke wau ko, o makasi ma Yave mekunufusukila, oyandi okanga e zulu kimana dialembi noka e mvula, g o ntoto ke uyima mbongo andi ko, oyeno nufukiswa mu nzaki muna nsi yambote ina Yave kekunuvana. h 18 “Nufwete soneka e mvovo miame miami muna ntima mieno yo sadila mio muna zingu kieno, nukanga mio muna moko meno se luyindwilu ye mifwete kala vana lose lweno nga tenda kia ntu.1i 19 Nulonga mio kwa wa11:10 1 Yovo “yitila yo maza muna kulu kwaku,” i sia vo, sadila e ngolo za kulu mu zietomona lungungu lwa tombolwela maza muna wulu yovo vanga yo ziula e nsuku mia maza. 11:13 1 Tala Nsas’a Mvovo. 11:18 1 Mvovo wa sina: “vana kati-kati kwa meso maku.”

NSIKU 11:10-30 KAPU 11 a Nsi 1:7 b Nsi 8:7 c Nsi 4:29 Nsi 6:5 Nsi 10:12 Mat 22:37

d Lev 26:4 Nsi 8:7-9 Nsi 28:12 Yer 14:22

e Nsi 8:10 f Nsi 8:19 Nsi 29:18 Ayi 3:12

g Nsi 28:15, 23 1Nti 8:35, 36 2Tu 7:13, 14

h Nsi 8:19 i Ngn 7:1-3 

Ndambu ya 2 a Nsi 6:6-9 Ngn 22:6 Efe 6:4

b Nsi 4:40 Ngn 4:10

c Tuk 13:14, 15 d Nsi 6:5 Luk 10:27

e Nsi 10:20 Nsi 13:4 Yos 22:5

f Luv 23:28 Yos 3:10

g Nsi 7:1 Nsi 9:1, 5

h Yos 14:9 i Tuk 15:18 Luv 23:31

j Nsi 7:24 Yos 1:5

k Luv 23:27 Yos 2:9, 10 Yos 5:1

l Nsi 30:15 m Nsi 28:1, 2 Nk 19:8, 11

n Lev 26:15, 16 Yes 1:20

o Nsi 27:12, 13 Yos 8:33, 34

n’eno, mokenena mio vava ofonga muna nzo aku, vava okiya muna nzila, vava oleka ye vava osikama. a 20 Soneka mio muna malunzi ma mwelo a nzo aku ye muna mavitu maku, 21 kimana oyeno yo wan’eno nuazinga kolo kiayingi b muna nsi ina Yave kadila e ndofi vo ovana yo kwa akulu eno, c muna kolo kiawonso e zulu dikala ova ntandu a ntoto. 22 “Avo nulunda o nkanikinu wau ikunukanikinanga yo lemvokela wo una ufwene, nuazola Yave wa Nzambi eno, d nuakangalelanga muna nzila zandi zawonso yo kuntatidila, e 23 Yave oyinga e zula yayi yawonso vana ntadisi eno, f oyeno nukutumuna ntoto wa zula inusundidi o nkuma yo wokela. g 24 Konso fulu kidiata e tambi yeno kikituka se kieno. h O mwingilu eno utuka kuna makanga yakuna Lebanone, tuka kuna Nzadi, e nzadi a Uferate, yakuna mbu a weste.1i 25 Ke vena muntu ko okunutelamena. j O Yave wa Nzambi eno osayanesa e zakamu yo wonga mu kuma kieno muna nsi yawonso nuviokela, k wauna kanusila o nsilu. 26 “Tala, o unu nsidi e nsambu ye sibu ova ntadisi eno: l 27 nusambulwa, avo nulemvokela e nkanikinu mia Yave wa Nzambi eno mina ikunukanikinanga o unu, m 28 nusibwa, avo ke nulemvokela nkanikinu mia Yave wa Nzambi eno n ko yo vengomoka muna nzila ina ikunukanikinanga o unu nuadiatila yo landa nzambi zina ke nuazaya ko. 29 “Vava Yave wa Nzambi aku kekukotesa muna nsi ina ovua, ofwete yika1 e nsambu vana Mongo a Ngerezime yo yika e sibu vana Mongo a Ebale. o 30 E miongo miami kuna simu dia Yodani ˆ 11:24 1 I sia vo, Mbu Anene, Mediterraneo. 11:29 1 Yovo “vana.”

NSIKU 11:31–12:15 mina, kuna weste,1 muna nsi ya Anekenani ana bezingilanga muna Araba, mantalani ye Ngilengale, vana ndambu a nti mia More. a 31 Kadi oyeno nusauka e Yodani mu kota yo vua e nsi ina kekunuvana o Yave wa Nzambi eno. b Vava nuvua e nsi yo zingila ˆ muna, 32 nufwete keba kimana nualungisa e nsiku miawonso ye nzengo za mfundisa zina isianga ova ntadisi eno o unu. c “Emiami i nsiku ye nzengo za mfundisa nufwete lemvokela una ufwene e lumbu yawonso nuzinga muna nsi ina Yave wa Nzambi a akulu eno kekunuvana se vua. 2 Nufwete fwasa emvimba e fulu yawonso ina e zula nuyinga basambidilanga e nzambi zau, d kana muna ´ miongo mianda yovo muna kundubulu yovo kuna nsi a konso nti watoma savuka. 3 Nubangula maziku mau, nukosomona malunzi mau mavauka, e nuyoka mavindi mau mavauka1 vana tiya yo bwisa e teke yavalwa ya nzambi zau, f nuavunzuna e nkumbu zau vana fulu kiakina. g 4 “Ke nufwete sambila Yave wa Nzambi eno ko muna mpila ina besambilanga e nzambi zau. h 5 Kansi, nuvava Yave wa Nzambi eno konso fulu kina kesola mu sia e nkumbu andi, e fulu kiandi kia zingila vana vena makaˆ nda meno mawonso, i kuna nuˆ kwenda. i 6 I kuna nunata o tukau tweno twangioka, yimenga yeno, j tini yeno ya kumi, k nkayilu eno, l tukau tweno twa nsilu, tukau tweno twa mvevo, m wan’antete a ngombe yo wan’antete a mameme ye nkombo zeno. n 7 Oyeno ye esi nzo zeno nufwete yo dila vavana, vana ntadisi a Yave wa Nzambi eno o yo yangalala mu kuma kia salu yeno ya-

12

11:30 1 Yovo “kuna kudimukinanga e ntangwa.” 12:3 1 Tala Nsas’a Mvovo.

296 KAPU 11 a Tuk 12:6 b Yos 1:11 c Nsi 5:32 Nsi 12:32

 KAPU 12 d Luv 34:13 e Luv 23:24 f Nsi 7:25 g Luv 23:13 Yos 23:7

h Lev 18:3 Nsi 12:31

i 2Tu 7:12 j Lev 1:3 k Nsi 14:22 l Nta 18:19 Nsi 12:11

m 1Tu 29:9 Eze 2:68

n Nsi 12:17 Nsi 15:19

o Nsi 15:19, 20 

Ndambu ya 2 a Lev 23:40 Nsi 12:12, 18 Nsi 14:23, 26 Nk 32:11 Nk 100:2 Flp 4:4

b 1Nti 8:56 1Tu 23:25

c Yos 3:17 d Nsi 33:28 1Nti 4:25

e Nsi 16:2 Nsi 26:2

f Nsi 14:22, 23 g Nsi 14:26 1Nti 8:66 Nek 8:10

h Nta 18:20, 24 Nsi 10:9 Nsi 14:28, 29 Yos 13:14

i Lev 17:3, 4 1Nti 12:28

j 2Tu 7:12 k Nsi 12:21

wonso, a kadi o Yave wa Nzambi aku usambwidi. 8 “Ke nuvangi ko wauna tuvanganga o unu ovava. Konso muntu ovanganga dina kamwene vo diambote muna meso mandi, 9 kadi ke nualweke ntete vana fulu kia vundu ko b ye kuna vua dina Yave wa Nzambi aku kekuvana. 10 Vava nusauka Yodani c yo zingila muna nsi ina Yave wa Nzambi eno kekunuvana nuavua yo, oyandi okunuvana kieleka e vundu vana vena mbeni zeno zawonso zinuzungidi, mu luvuvamu nuzingila. d 11 Yawonso ikunukanikinanga nufwete yo nata vana fulu kina Yave wa Nzambi eno kesola mu sia e nkumbu andi, e i sia vo: tukau tweno twangioka, yimenga yeno, tini yeno yakumi, f nkayilu eno ye konso lukau lwa nsilu luna nusidi nsilu kwa Yave. 12 Nuyangalala vana ntadisi a Yave wa Nzambi eno: g oyeno yo wan’eno amakala, wan’eno amakento, ntaudi zeno zamakala ye ntaudi zeno zamakento yo Nlevi wina omu mbanza zeno,1 kadi oyandi kena ye kunku ko yovo vua vovo nuina. h 13 Nutoma keba nualembi tambikila tukau tweno twangioka vana konso fulu kiakaka kina numona. i 14 Ofwete tambikila kaka tukau twaku twangioka vana fulu kina Yave kesola muna zunga kia kanda dimosi vana vena makanda meno, i vana ofwete vangila mawonso ikukanikinanga. j 15 “Kansi, konso ntangwa ozolele,1 olenda kwaku vonda bulu yo dia e mbizi, k mun’owu wa nsambu zina Yave wa Nzambi aku kekuvana muna mbanza zaku zawonso.2 O muntu wafunzuka yo muntu wavelela balenda yo dia kwau, wauna nudila 12:12 1 Mvovo wa sina: “mavitu meno.” 12:15 1 Yovo “mun’owu wa zolela yawonso ya moyo aku.” 2 Mvovo wa sina: “muna kati kwa mavitu maku mawonso.”

297 nkayi yo mvanda. 16 Kansi, kufwete dia menga ko; a ofwete mo yitila vana ntoto nga maza. b 17 Kuyambulwa ko wadila e tini kiakumi kia mbwaza zaku muna mbanza zaku,1 yovo vinyu aku yampa, mazi maku, mwan’antete a ngombe aku yo mwan’antete a meme diaku ye nkombo aku, c ngatu konso tukau twaku twa nsilu tuna osididi o nsilu, tukau twaku twa mvevo yovo nkayilu aku. 18 Ofwete dila e lekwa yayi vana ntadisi a Yave wa Nzambi aku vana fulu kina Yave wa Nzambi aku kesola d—ongeye yo mwan’aku ayakala, mwan’aku ankento, ntaudi aku ayakala yo ntaudi aku ankento yo Nlevi una omu mbanza zaku;1 ongeye oyangalala vana ntadisi a Yave wa Nzambi aku muna salu yaku yawonso. 19 Toma keba walembi bembola o Nlevi ekolo ozingila muna nsi aku. e 20 “Vava Yave wa Nzambi aku kewokesa e zunga kiaku, f wauna kasila o nsilu, g ongeye wavova vo: ‘Mbizi nzolele dia,’ wau vo nsatu1 a dia mbizi una yau, olenda kwaku dia e mbizi konso ntangwa ozolele.2h 21 Avo e fulu kina Yave wa Nzambi aku kasole´ le mu sia e nkumbu andi i kwanda kina, ozevo, ofwete vonda e zankaka muna ngombe zaku yovo mankaka muna mameme maku ye nkombo zaku zina Yave kavene, wauna yakanikina, ofwete zo dila muna mbanza zaku,1 konso ntangwa ina ozolele.2 22 Olenda yo dia kwaku wauna odila e nkayi yo mvanda; j o muntu wafunzuka yo muntu wavelela balenda yo dia kwau. 23 Kansi, kala kaka ye nzengo zalembi dia menga, k kadi o menga i moyo, l 12:17 1 Mvovo wa sina: “muna kati kwa mavitu maku.” 12:18, 21 1 Mvovo wa sina: “mavitu maku.” 12:20 1 Yovo “wau vo moyo aku nsatu.” 12:20, 21 2 Yovo “mun’owu wa zolela yawonso ya moyo aku.”

NSIKU 12:16–13:2 KAPU 12 a Tuk 9:4 Lev 7:26 Lev 17:10 Mav 15:20, 29

b Lev 17:13 Nsi 15:23

c Nsi 14:22, 23 d Nsi 12:11 Nsi 14:26

e Nta 18:21 Nsi 14:27 2Tu 31:4 Nek 10:38, 39 Mal 3:8

f 1Nti 4:21 g Tuk 15:18 Luv 34:24 Nsi 11:24

h Lev 11:2-4 i Nsi 14:23 2Tu 7:12

j Nsi 14:4, 5 k Lev 3:17 Nsi 12:16

l Tuk 9:4 Lev 17:11, 14

 Ndambu ya 2 a Lev 17:13 Nsi 15:23

b Lev 17:11 c Lev 4:29, 30 d Luv 23:23 Nk 44:2 Nk 78:55

e Nsi 7:16 Nk 106:36 Yez 20:28

f Lev 18:3, 21 Lev 20:2 Nsi 18:10-12 Yer 32:35

g Yos 22:5 h Nsi 4:2 Yos 1:7

kufwete dia moyo ko kumosi yo nsuni. 24 Kufwete mo dia ko. Ofwete mo yitila vana ntoto nga maza. a 25 Kufwete mo dia ko, kimana ongeye yo wan’aku bekulandila nuakala kiambote, wau vo ovanganga oma mambote vana meso ma Yave. 26 Vava okwenda kuna fulu kina Yave kesola, ofwete nata kaka e lekwa yaku yavauka yo tukau twaku twa nsilu. 27 Okwakuna, otambika tukau twaku twangioka, o nsuni yo menga, b vana ziku dia Yave wa Nzambi aku; o menga ma yimenga yaku mafwete yitilwa vana ndambu a ziku c dia Yave wa Nzambi aku, kansi o nsuni olenda wo dia kwaku. 28 “Toma keba kimana walemvokela e mvovo miami miawonso ikukanikinanga, kimana ongeye yo wan’aku nuakala kiambote, wau vo ovanganga oma mambote ye mansongi vana meso ma Yave wa Nzambi aku. 29 “Vava Yave wa Nzambi aku kefukisa e zula ina oyinga, d ongeye wazingila muna nsi au, 30 toma keba walembi bwa mu ntambu vava befukiswa vana ndose aku. Kuyuvula ko mu kuma kia nzambi zau vo: ‘Aweyi e zula yayi basadilanga e nzambi zau? Omono mpe yavanga diau adimosi.’ e 31 Kufwete vanga diambu diadi ko kwa Yave wa Nzambi aku, kadi mawonso mambi mana Yave kemenganga i mau e zula bevanganga kwa nzambi zau, beyokanga nkutu wan’au amakala yo wan’au amakento vana tiya se kimenga kwa nzambi zau. f 32 O mambu mawonso mana ikunukanikinanga i mau nufwete vanga. g Ke nukudikila mo diambu ko ngatu katula. h “Avo ngunza yovo muntu osakulanga muna ndozi ovaikidi vovo wina yo kusonga e sinsu yovo sakula diambu, 2 e sinsu yovo diambu kasakwidi kwa ngeye dialungana

13

NSIKU 13:3-18 yo vova vo: ‘Yambula twalanda nzambi zankaka, e nzambi zina kwazaya ko, yambula twasadila zo,’ 3 kuwila mvovo mia ngunza yoyo ko yovo mia nloti a ndozi ndioyo, a kadi o Yave wa Nzambi aku okutontanga b mu zaya kana vo ozolanga Yave wa Nzambi aku yo ntim’aku wawonso yo moyo1 aku wawonso. c 4 Yave wa Nzambi aku kaka ofwete landa, yandi ofwete mona o wonga, ofwete lunda e nkanikinu miandi yo wila e nding’andi; yandi kaka ofwete sadila, yandi ofwete tatidila. d 5 Vo i ngunza yoyo nloti a ndozi ndioyo kafwete vondwa, e kadi ukolami kayangumwini mu kuma kia Yave wa Nzambi eno—ona wanuvaikisa muna nsi ya Engipito yo ˆ kunukula muna nsi ya ubundu1— muna kuvengomona muna nzila ina Yave wa Nzambi aku kakanikina vo walanda. Ofwete katula edi diambi ova kati kwaku. f 6 “Avo mpangi aku, wa mwan’a ngudi aku yovo mwan’aku ayakala yovo mwan’aku ankento yovo nkento aku anzolwa yovo nkundi aku otoma zolanga1 ovavidi kuvukumuna kuna sweki yo vova vo: ‘Twenda, twasadila nzambi zankaka,’ g e nzambi zina ongeye ye akulu aku ke nuazaya ko, 7 e nzambi za nkangu minuzungidi, kiakala nkangu mina ´ yaku lukufi yovo mina kwanda, tuka kuna nsuka eyi ya nsi yakuna nsuka yankaka ya nsi, 8 kuyambula ko kavukumuna ngatu kunwila, h kufwete kumfwila nkenda ko yovo kumvukisa ngatu kuntanina; 9 kansi, ofwete kumvonda kikilu. i O koko kwaku i kufwete vita muna kumvonda, i bosi o koko kwa nkangu wawonso. j 10 Ofwete kuntuba mata13:3 1 Tala Nsas’a Mvovo. 13:5, 10 1 Mvovo wa sina: “nzo a ubundu.” 13:6 1 Yovo “nkundi aku ona wina nga i moyo aku.”

298 KAPU 13 a Yes 8:19 Yer 27:9

b Nsi 8:2

c Nsi 6:5 Nsi 10:12 Mat 22:37

d Nsi 10:20

e Nsi 18:20

f Nsi 17:2, 3, 7 1Ko 5:13

g 1Nti 11:4 2Pe 2:1

h Ngl 1:8

i Luv 22:20 Luv 32:27 Nta 25:5

j Nsi 17:2, 3, 7 

Ndambu ya 2 a Lev 20:2, 27

b Nsi 17:13 1Ti 5:20

c Nsi 19:15 1Ti 5:19

d Nsi 17:4, 5 2Tu 28:6

e Luv 22:20

f Yos 6:18

g Tuk 22:15, 17 Tuk 26:3, 4

h Nsi 6:18

di yavana kefwa, a wau kavavidi kuvengomona kwa Yave wa Nzambi aku, ona wavaikisa muna nsi ya Engipito, muna nsi ya ubu´ ndu.1 11 E Isaele yawonso i wa wo yo mona wonga, ke besinga vanga diaka diambu diambi nze diadi ko vovo wina. b 12 “Avo owidi muna imosi muna mbanza zina Yave wa Nzambi aku kekuvana wazingila, oku vo: 13 ‘Yimpumbulu ivaikidi vovo wina mu vukumuna wantu bezingilanga muna mbanz’au, oku vo: “Twenda, twasadila nzambi zankaka,” e nzambi zina ke nuazaya ko,’ 14 ofwete toma tala e diambu diodio, toma fimpulula yo toma yuvula; c avo dialudi vo e diambu diodio diangemi vangama divangamene vovo wina, 15 ofwete vonda kikilu o wantu bezingilanga mu mbanza yoyo muna nsosolo. d Fwasa e mbanza muna nsosolo ye yawonso ina mo, e kumosi ye twelezi yandi. 16 I bosi, ofwete kutika e sanzu diawonso dia mbanza vana kati kwa ntanda1 yo yoka e mbanza muna tiya, e sanzu dia mbanza dikala se lukau lwamvimba kwa Yave wa Nzambi aku. E mbanza ikituka se fuku yakwele mvu. Ke isinga tungululwa nkutu ko. 17 O koko kwaku ke kufwete bonga konso lekwa ko kivambwilu mu fwaswa,1f kimana Yave kavilula makasi mandi yo kufwila e nkenda yo kuwokesa, wauna kadila e ndofi kwa akulu aku. g 18 Kadi ofwete lemvokela1 Yave wa Nzambi aku muna lundanga e nkanikinu miandi miawonso mina ikukanikinanga o unu, muna mpila yayi, ovanga owu wansongi vana meso ma Yave wa Nzambi aku. h 13:16 1 Yanzala kiakutakenanga nkangu mu teka, sumba lekwa yo tela mambu. 13:17 1 Yovo “konso lekwa kikitwilu kiavauka wau kisiminu.” 13:18 1 Yovo “wila e nding’a.”

299

14

“Oyeno nu wan’a Yave wa Nzambi eno. Ke nuyilweki ko a ngatu tenda e nsuki za nkut’a ndose zeno1 mu kuma kia muntu ofwidi. b 2 Kadi ongeye u nkangu avauka c kuna kwa Yave wa Nzambi aku, o Yave wasola wakituka se nkangu andi, vua diandi diantalu, vana vena nkangu miawonso ova ntoto. d 3 “Kufwete dia konso lekwa kiangemi ko. e 4 Eyayi i bulu nulenda dia: f ngombe, mameme, nkombo, 5 mvanda, nkayi, nkoko, nkombo a miongo, nsesi, meme dia mfuta, meme dia miongo. 6 Oyeno nulenda dia konso bulu kina ye kole1 yavambana mu ndambu zole, ye kivutukilanga tafuna madia kaminini kala. 7 Kansi, muna bulu ivutukilanga tafuna madia baminini kala yovo ina ye kole yavambana mu ndambu zole, eyi ke nudie ko: samo, nlumba ye nkandi, kadi bevutukilanga tafuna madia baminini kala, kansi ke bena ye kole yavambana mu ndambu zole ko. Bafunzuka kwa yeno. g 8 Ke nudie mpe ngulu ko, kadi una ye kole yavambana mu ndambu zole, kansi ke vutukilanga tafuna madia kaminini kala ko. Wafunzuka kwa yeno. Ke nudie nsuni mia bulu yayi ko yovo simba mavimbu mau. 9 “Muna vangwa yawonso yamoyo ina muna maza, eyi nulenda dia: Konso lekwa kina ye maveve ye mavavala nulenda dia kweno. h 10 Kansi, konso lekwa ke kina ye maveve ye mavavala1 ko ke nufwete kio dia ko. Kiafunzuka kwa yeno. 11 “Nulenda kweno dia konso nuni yavelela. 12 Kansi, ke nudie nuni ezi ko: ngo-zulu, vulu, vungu dia ndombe, i 13 kimbi kia mbwaki, kimbi kia 14:1 1 Mvovo wa sina: “sia (vanga) vandu vana kati-kati kwa meso meno.” 14:6 1 Yovo “mpadi.” 14:10 1 Yovo “mabula.”

NSIKU 14:1-26 KAPU 14 a Lev 19:28

b Lev 21:1, 5

c Lev 19:2 Lev 20:26 Nsi 28:9 1Pe 1:15

d Luv 19:5, 6 Nsi 7:6

e Lev 11:43 Lev 20:25 Mav 10:14

f Lev 11:2, 3

g Lev 11:4-8

h Lev 11:9, 10

i Lev 11:13-20 

Ndambu ya 2 a Luv 22:31 Lev 17:15

b Luv 23:19 Luv 34:26

c Nsi 12:11 Nsi 26:12

d Nsi 12:5, 17 Nsi 15:19, 20

e Nk 111:10

f Nsi 12:5, 6

ndombe, lunganga lwa mpila zawonso, 14 ngono za mpila zawonso, 15 seteleke, lubutiabutia, nkuku-ampela ye nkosi zamokena za mpila zawonso, 16 kutukudia, fungu, dibata dia maza, 17 lembe, vungu, mfimfia-maza, 18 nuni a yanga, kundangongo a mpila zawonso, nsiakoka yo lumpukunia. 19 E vangwa yawonso yakete ikiyilanga mu buka ina ye nsala, yafunzuka mpe kwa yeno. Ke ifwete diwa ko. 20 Nulenda dia konso vangwa kiamoyo kiavelela kitilumukanga. 21 “Ke nufwete dia konso bulu ko kiwanukini kiafwa. a Olenda kio vana kwa nzenza ona wina omu mbanza zaku,1 oyandi olenda kio dia kwandi, yovo kilenda tekwa kwa nzenza. Kadi ongeye u nkangu avelela kuna kwa Yave wa Nzambi aku. “Kulambila mwan’a nkombo muna kimvumina kia ngudi andi ko. b 22 “Konso mvu, ofwete vana e tini kiakumi muna yawonso ivaikidi muna mbongo aku muna mpatu. c 23 Ongeye odila e tini kiakumi kia mbwaza zaku, vinyu aku yampa, mazi maku, wan’antete a ngombe zaku yo wan’antete a mameme ye nkombo zaku vana ntadisi a Yave wa Nzambi aku, vana fulu kina kesola mu sia e nkumbu andi, d kimana walongoka vumina Yave wa Nzambi aku yakwele mvu. e 24 ´ “Kansi, avo nkangalu wanda kwa ngeye ye kulenda nata lekwa yayi yawonso ko kuna fulu kina Yave wa Nzambi aku kesola mu sia e nkumbu andi, f wau vo e ´ fulu kiokio kwanda kina (kadi o Yave wa Nzambi aku okusambula), 25 ozevo, ofwete teka e lekwa yoyo, ye nzimbu vana koko, wenda kuna fulu kina Yave wa Nzambi aku kesola. 26 I bosi, sadila e nzimbu mu sumba konso 14:21 1 Mvovo wa sina: “mavitu maku.”

NSIKU 14:27–15:15 kina ozolele:1 ngombe, meme, nkombo, vinyu ye malavu mankaka mankolwa ye konso lekwa kina ozolele;2 i vana odila, vana ntadisi a Yave wa Nzambi aku yo yangalala, ongeye ye esi nzo aku. a 27 Kubembola Nlevi ko ona wina omu mbanza zaku, b kadi oyandi kena ye kunku ko yovo e vua vovo wina. c 28 “Kuna mfoko a konso mvu tatu, ofwete twasa e tini kiawonso kiakumi kia mbongo aku ya mvu wauna watatu, sia kio omu mbanza zaku. d 29 Ozevo, o Nlevi ona kena ye kunku ko yovo e vua vovo wina, o nzenza, o mwana wakondwa e se yo nkento wafwilwa yakala, ana bezingilanga omu mbanza zaku beza ye badia yavana beyukuta, e kimana o Yave wa Nzambi aku kasambula muna mawonso ovanga. f “Kuna mfoko a konso mvu nsambwadi, ofwete yambulwila e mfuka. g 2 I wau wuwu nuyambulwila e mfuka: konso nsompeki kafwete yambulwila e mfuka ina o mfinangani andi kandia. Kafwete komekena mfinangani andi ko yovo mpangi andi kafuta e mfuka, kadi nkoki wa yambulwila e mfuka ubokelo kuna kwa Yave. h 3 Olenda lomba e mfuka kwa nzenza, i kansi ofwete yambulwila konso lekwa kina o mpangi aku kadeva. 4 Ozevo, ke muntu ko ova kati kwaku ofwete kituka se nsukami, kadi o Yave sambula kikilu kekusambula j muna nsi ina Yave wa Nzambi aku kekuvana se vua, 5 avo olemvokele kaka e nding’a Yave wa Nzambi aku una ufwene yo toma lunda o nkanikinu wau wawonso una ikukanikinanga o unu. k 6 Kadi o Yave wa Nzambi aku okusambula wauna kasila o nsilu, ongeye odevesa1 kwa zula yayingi, kansi ongeye kuva-

15

14:26 1 Yovo “kina moyo aku uzolele.” 2 Yovo “kina o moyo aku ukulomba.” 15:6, 8 1 Yovo “odevesela muna nsimbi.”

300 KAPU 14 a Nsi 12:7 Nsi 26:11 Nk 100:2

b Nta 18:21 2Tu 31:4 1Ko 9:13

c Nta 18:20 Nsi 10:9

d Nsi 26:12 e Luv 22:21 Nsi 10:18 Yak 1:27

f Nsi 15:10 Nk 41:1 Ngn 11:24 Ngn 19:17 Mal 3:10 Luk 6:35

 KAPU 15 g Lev 25:2 h Nsi 31:10 i Luv 12:43 Nsi 14:21 Nsi 23:20

j Nsi 28:8 k Yos 1:7, 8 Yes 1:19

 Ndambu ya 2 a Nsi 28:12 b Nsi 28:13 1Nti 4:24, 25

c Ngn 21:13 Yak 2:15, 16 1Yo 3:17

d Lev 25:35 Ngn 19:17 Mat 5:42 Luk 6:34, 35 Ngl 2:10

e Nsi 15:1 f Luv 22:22, 23 Nsi 24:14, 15 Ngn 21:13

g Mav 20:35 2Ko 9:7 1Ti 6:18 Ayi 13:16

h Nsi 24:19 Nk 41:1

i Mat 26:11 j Ngn 3:27 Mat 5:42 Luk 12:33

k Luv 21:2 Lev 25:39

va deva ko; a oyala zula yayingi, kansi oyau ke bekuyala ko. b 7 “Avo mosi muna mpangi zaku vovo wina okitukidi se nsukami muna imosi muna mbanza za nsi ina Yave wa Nzambi aku kekuvana, kukangi ntima ko ngatu batikina koko mu kuma kia mpangi aku una vo nsukami. c 8 Kansi, ofwete ziwilwila mpangi aku o koko kuna mvevo, d ofwete kikilu kundevesa1 konso lekwa kazolele yovo kakondelo. 9 Toma keba walembi kala ye ngindu ezi zambi muna ntim’aku, oku vo: ‘O mvu wansambwadi una vo i mvu wa yambulwila e mfuka, ufinamene,’ e muna diadi oyambwidi kayila mpangi aku una vo nsukami yo lembi kumvana lekwa. O mpangi aku avo obokele kwa Yave mu kuma kiaku, ediadi dikala se sumu kuna kwa ngeye. f 10 Ofwete kunkayila kuna mvevo, g ongeye kufwete1 kunkayila mu ntim’a mbi ko, kadi kiaki i kuma Yave wa Nzambi aku kesambulwila mambu maku mawonso ye salu yaku yawonso. h 11 Kadi asukami bekala kaka muna nsi. i Ekiaki i kuma ikukanikinanga vo: ‘Ofwete ziula koko kwaku kuna mvevo mu kuma kia mpangi aku una mu mpasi ye nsukami omu nsi aku.’ j 12 “Avo mosi muna mpangi zaku, yakala yovo nkento wa Nyibere otekelo kwa ngeye, kasadila mu mvu sambanu, ozevo muna mvu wansambwadi ofwete kumvevola. k 13 Vava okumvevola, kunyambula kenda moko mankatu ko. 14 Kuna mvevo wawonso, ofwete kumvana lekwa muna twelezi yaku, muna bundilu diaku ye muna kaminu diaku dia mazi ye vinyu. Wauna kekusambulwila o Yave wa Nzambi aku, i una ofwete kumvanina. 15 Sungamena vo ngeye 15:10 1 Mvovo wa sina: “o ntim’aku ke ufwete.”

301 mbundu wakituka muna nsi ya Engipito, Yave wa Nzambi aku ˆ wakula. Kiaki i kuma o unu ikukanikinanga vo wavanga wo. 16 “Kansi, avo uvovese vo: ‘Kikusisa ko!’ wau vo zola ke kuzolanga ye esi nzo aku, una ye kiese kia kusadila, a 17 ofwete kunata vana mwelo yo kuntobola o kutu muna ntumbu, oyandi okituka se ntaudi aku muna zingu kiandi kiawonso. Idiau mpe ovanga kwa ntaudi aku ankento. 18 Kumoni dio diampasi ko vava okumvevola, oyandi kasisa, kadi e salu kasadidi muna mvu sambanu kiviokele nkumbu miole e salu kia nsadi ona ofutwanga, Yave wa Nzambi aku usambwidi muna mambu mawonso. 19 “Ofwete vaulwila Yave wa Nzambi aku konso mwan’antete a koko a ngombe aku yo mwan’antete ameme ye nkombo aku. b Kufwete sadila mwan’antete a ngombe aku ko mu sala konso salu ngatu saka e mika mia mwan’antete ameme diaku. 20 Ongeye ye esi nzo aku nufwete kundila vana ntadisi a Yave wa Nzambi aku mvu ke mvu, vana fulu kina Yave kesola. c 21 Kansi, avo fu kena kiau—ntedingi,1 mpofo yovo konso fu kiankaka—kufwete kuntambika ko se kimenga kwa Yave wa Nzambi aku. d 22 Ofwete kio dila muna mbanza zaku,1 o muntu wafunzuka yo muntu wavelela balenda kio dia kwau, wauna udilwanga e nkayi yovo mvanda. e 23 Kansi, kufwete dia menga mandi ko; f ofwete mo yitila vana ntoto nga maza. g “Sungamena e ngonde ya Abibi,1 kembelela e Ndut’a Yave wa Nzambi aku, h kadi muna ngonde ya Abibi, o Yave wa Nzambi aku wavaikisa muna Engipito muna fuku. i 2 Muna mame-

16

15:21 1 Yovo “kinsoto.” 15:22 1 Mvovo wa sina: “mavitu maku.” 16:1 1 Tala Nku. B15.

NSIKU 15:16–16:10 KAPU 15 a Luv 21:5, 6 b Luv 13:2 Luv 22:30 Nta 3:13 Nta 18:15, 17

c Nsi 12:5, 6 Nsi 14:23 Nsi 16:11

d Lev 22:20 Nsi 17:1 Mal 1:8 Ayi 9:14

e Nsi 12:15 Nsi 14:4, 5

f Tuk 9:4 Lev 7:26 Mav 15:20, 29

g Lev 17:10, 13 Nsi 12:16

 KAPU 16 h Luv 12:14 Lev 23:5 Nta 9:2 Nta 28:16 1Ko 5:7

i Luv 34:18 

Ndambu ya 2 a Luv 12:5, 6 2Tu 35:7

b Mat 26:17 c 1Nti 8:29 d Luv 13:3 Lev 23:6 Nta 28:17 1Ko 5:8

e Luv 12:33 f Luv 12:14 Luv 13:8, 9

g Luv 12:15 Luv 13:7

h Luv 12:10 Luv 34:25

i Luv 12:3, 6 Nta 9:2, 3 Mat 26:19, 20

j Luv 12:8 2Tu 35:13

k Yoa 2:13 Yoa 11:55

l Luv 12:16 Lev 23:8

m Luv 23:16 Luv 34:22 Lev 23:15

n Nta 28:26

me maku, nkombo zaku ye ngombe zaku a obongela e bulu otambika se kimenga kia Nduta kuna kwa Yave wa Nzambi aku, b vana fulu kina Yave kesola mu sia e nkumbu andi. c 3 Kufwete dia kimenga ko kumosi ye konso lekwa kiasiwa e mfuna; d mu lumbu nsambwadi odia e mbolo yakondwa mfuna, e mbolo ampasi, kadi mu nzaki wavaikila muna nsi ya Engipito. e Vanganga wo muna zingu kiaku kiawonso mu sungamena e lumbu wavaika muna nsi ya Engipito. f 4 Mu lumbu nsambwadi, kufwete soloka ye mfuna ko muna zunga kiaku kiawonso. g E mbizi otambika muna nkonkel’a lumbu kiantete ke ifwete lundwa ko tuka muna fuku wawonso yakuna mene. h 5 Kuyambulwa ko vo watambikila bulu kia kimenga kia Nduta muna konso mbanza zina Yave wa Nzambi aku kekuvana. 6 Kansi, kifwete tambikilwa vana fulu kina Yave wa Nzambi aku kesola mu sia e nkumbu andi. Ofwete tambika e bulu kia kimenga kia Nduta muna nkokela, vava e ntangwa idimuka, i muna lumbu1 kina wavaika muna Engipito. 7 Ofwete yanga e bulu kia kimenga yo dila kio j vana fulu kina Yave wa Nzambi aku kesola, k muna mene ovutuka muna nzo aku a ngoto. 8 Mu lumbu sambanu odia e mbolo zakondwa mfuna, muna lumbu kiansambwadi vekala ye lukutakanu lwampwena kwa Yave wa Nzambi aku. Kufwete sala konso salu ko. l 9 “Ofwete tanga tumingu nsambwadi. Oyantikila tanga tumingu nsambwadi tuka muna ntangwa oyantika viokesa e sakilwa muna witi ke wakutikilu ko. m 10 I bosi, okembela Nkinzi a Tumingu kuna kwa Yave wa Nzambi aku n ye lukau lwamvevo lwa moko maku, luvaninua mun’owu 16:6 1 Yovo “ntangwa yasikidiswa.”

NSIKU 16:11–17:5 wa tezo kina Yave wa Nzambi aku kasambulwidi. a 11 Ofwete yangalela vana ndose a Yave wa Nzambi aku, vana fulu kina Yave wa Nzambi aku kesola mu sia e nkumbu andi, ongeye yo mwan’aku ayakala, yo mwan’aku ankento, yo ntaudi aku ayakala yo ntaudi aku ankento, yo Nlevi wina omu mbanza zaku,1 kumosi yo nzenza, mwana wakondwa se yo nkento wafwilwa yakala, ana bezingilanga ova kati kwaku. b 12 Sungamena vo ngeye mbundu wakituka muna Engipito, c lemvokela yo lunda e nsiku miami. 13 “Ofwete kembelela Nkinzi a Sudi1d mu lumbu nsambwadi vava okutika e mbongo a bundilu diaku ye kaminu diaku dia mazi ye vinyu. 14 Yangalala muna kolo kia nkinzi aku, e ongeye yo mwan’aku ayakala, yo mwan’aku ankento, yo ntaudi aku ayakala yo ntaudi aku ankento, yo Nlevi, yo nzenza, yo mwana wakondwa se yo nkento wafwilwa yakala, ana bena omu mbanza zaku. 15 Mu lumbu nsambwadi okembelela nkinzi f kuna kwa Yave wa Nzambi aku vana fulu kesola o Yave, kadi Yave wa Nzambi aku osambula yawonso okutika ye mawonso ovanga, g ongeye oyangalala kwayingi. h 16 “Wan’aku awonso amakala bafwete kwiza vana ndose a Yave wa Nzambi aku vana fulu kina kesola. Bekwiza nkumbu ntatu muna mvu, i sia vo, muna Nkinzi a Mbolo Zakondwa Mfuna, i Nkinzi a Tumingu j yo Nkinzi a Sudi,1k ke mosi ko muna yau okwiza vana ndose a Yave yo moko mankatu. 17 Konso muntu otwasa lukau mun’owu wa tezo kina Yave wa Nzambi aku kansambulwidi. l 18 “Ofwete sola afundisi m ye akengi mu kuma kia konso ka16:11 1 Mvovo wa sina: “mavitu maku.” 16:13, 16 1 Yovo “Saba ya Zingila mu Kolo Kiakete.”

302 KAPU 16 a Nsi 16:17 1Ko 16:2 2Ko 8:12

b Nsi 12:5-7 c Luv 3:7 Nsi 5:15

d Luv 23:16 Lev 23:34 Nta 29:12 Nsi 31:10, 11 Yoa 7:2

e Nsi 12:12 Nek 8:10, 17 Kim 5:18

f Lev 23:36, 40 Nek 8:18

g Nsi 7:13 Nsi 28:8 Nsi 30:16

h Flp 4:4 1Te 5:16

i Luv 23:14, 15 j Nsi 16:10 k Nsi 16:13 l 2Ko 8:12 m Luv 18:25, 26 Nsi 1:16 2Tu 19:4, 5

 Ndambu ya 2 a Luv 23:2 Lev 19:15

b Nsi 1:17 c Luv 23:8 1Sa 12:3 Kim 7:7

d Mik 6:8 e Luv 34:13 f Luv 23:24 Lev 26:1 Nsi 12:3

 KAPU 17 g Lev 22:20 Nsi 15:21 Mal 1:8

h Nsi 4:23 Nsi 13:6-9

i Nsi 4:19 j Nsi 13:12-15 k Yoa 7:51

nda muna mbanza zawonso zina1 Yave wa Nzambi aku kekuvana, bafwete fundisila o nkangu muna unsongi. 19 Kufwete bendomona unsongi ko, a kusie mpambula ko b ngatu tambula mbabu, kadi e mbabu meso ma nkwa ngangu ifukanga c yo tekomona e mvovo mia nkwa unsongi. 20 Unsongi, elo, unsongi kaka ofwete landa d kimana wakwamanana zinga yo vua e nsi ina Yave wa Nzambi aku kekuvana. 21 “Kufwete kuna konso nti ko vana ndambu a ziku dina otungila Yave wa Nzambi aku wakala se vindi diavauka.1e 22 “Ngatu kuyitelamesena lunzi diavauka, f lekwa kina o Yave wa Nzambi aku kemenganga. “Kukelela Yave wa Nzambi aku kimenga kia ngombe ko yovo meme dina ye fu yovo dina ye konso lekwa kiambi, kadi ediadi diangemi kuna kwa Yave wa Nzambi aku. g 2 “Yindula vo muna imosi muna mbanza zaku zina Yave wa Nzambi kekuvana, musolokele yakala yovo nkento ovanganga mambu mambi vana meso ma Yave wa Nzambi aku yo kulula e kangu diandi, h 3 o muntu ndioyo kabendomoka yo sambila nzambi zankaka yo fukamena zo yovo kafukamena ntangwa yovo ngonde yovo vu kiawonso kia zulu, i diambu dina kiakanikina ko. j 4 Avo bazayisi diambu diodio yovo owidi dio, ofwete dio toma fimpulula. Avo dimonekene vo dialudi, k e diambu diodio diangemi divangamene kikilu muna Isaele, 5 ofwete nata kuna mbazi a mavitu ma mbanza zaku o yakala yovo nkento ovangidi e diambu diadi diambi, o yakala yovo nkento ndioyo kafwete tubwa matadi yava-

17

16:18 1 Mvovo wa sina: “muna kati kwa mavitu maku mawonso mana.” 16:21 1 Tala Nsas’a Mvovo.

303 na kefwa. a 6 O muntu ofwanukinu vondwa, kafwete vondelwa muna nua wa mbangi zole yovo wa mbangi tatu. b Kafwete vondelwa muna umbangi wa mbangi mosi ko. c 7 O moko ma ambangi i mafwete vita kuntuba matadi muna kumvonda, i bosi o nkangu wawonso ukuntuba matadi. Ofwete katula edi diambi ova kati kwaku. d 8 “Avo muna imosi muna mbanza zaku muvaikidi diambu diampasi kwa ngeye mu fundisa, diakala vo diambu ditadidi bungula menga e yovo muntu ofundidi nkwandi yovo owende nkwandi mu mpila yansoki yovo mambu mankaka mantantani, ofwete telama yo kwenda vana fulu kina Yave wa Nzambi aku kesola. f 9 Wenda kwa angang’a Anelevi ye kwa mfundisi g okala mu salu muna lumbu yayina, sunzula e diambu kwa yau, oyau bekubakila e nzengo. h 10 Ozevo, ofwete vanga mun’owu wa nzengo bekubakila tuka vana fulu kina Yave kesola. Toma kuyikenga wavanga mawonso bekulonga. 11 Ofwete vangila mambu mun’owu wa nsiku bekusonga ye mun’owu wa nzengo zina bekuzayisa. i Kuvengomoka ko muna nzengo zina bekuzayisa, kiakala ku lunene yovo ku lumonso. j 12 Ndiona osonga lulendo muna lembi wila o nganga ona osadilanga Yave wa Nzambi aku yovo lembi wila o mfundisi, kafwete fwa. k Ofwete katula edi diambi muna Isaele. l ´ 13 Ozevo, o nkangu awonso uwa wo yo mona wonga, ke bevangila diaka mambu mu lulendo ko. m 14 “Vava okota muna nsi ina Yave wa Nzambi aku kekuvana, wavua yo, wazingila mo yo vova vo: ‘Yambula yayitumbikila ntinu nze zula yawonso inzungidi,’ n 15 muna diadi, ofwete tumbika kaka ntinu ona o Yave wa Nzambi aku kesola. o O ntinu ona otumbi-

NSIKU 17:6–18:4 KAPU 17 a Nsi 13:6, 10 b Mat 18:16 Yoa 8:17 1Ti 5:19 Ayi 10:28

c Nta 35:30 Nsi 19:15

d Nsi 13:5 1Ko 5:13

e Nta 35:11 f Nsi 12:5 1Nti 3:16, 28 Nk 122:2, 5

g 1Sa 7:15, 16 h Nsi 19:17 Nsi 21:5

i Mal 2:7 j Nsi 5:32 Nsi 12:32

k Ngn 11:2 Ayi 10:28

l Nsi 13:5 1Ko 5:13

m Nsi 13:11 Nsi 19:20

n 1Sa 8:5, 20 1Sa 10:19

o 1Sa 9:17 1Sa 10:24 1Sa 16:12, 13

 Ndambu ya 2 a Nsi 20:1 2Sa 8:4 Nk 20:7 Ngn 21:31

b Yes 31:1 c 1Nti 11:1-3 Nek 13:26

d Yob 31:24, 28 1Ti 6:9

e Nsi 31:9, 26 2Nti 22:8

f Nk 1:2 Nk 119:97

g 2Tu 34:18 

KAPU 18 h Nta 18:20, 24 Nsi 10:9 Yos 13:14, 33 1Ko 9:13

ka kafwete kala mosi muna mpangi zaku. Kuna yo nswa ko watumbika nzenza, ona una vo ke mpangi aku ko. 16 Kansi, o ntinu kafwete kuyiwokesela mvalu ko a ngatu fila o nkangu wavutuka kuna Engipito mu vua mvalu miayingi, b kadi Yave wanuzayisa vo: ‘Ke nufwete vutuka diaka mu nzila yayi ko.’ 17 Kafwete kuyibongela mpe akento ayingi ko, o ntim’andi walembi vengomoka; c ngatu kuyiwokesela palata ye wolo. d 18 Vava kevuanda vana kunda kiandi kia kintinu, kafwete soneka mu nkanda1 o Nsiku mu kuma kia yandi kibeni, obongela nsiku wau muna nkand’a Nsiku ulundwanga kwa angang’a Anelevi. e 19 “Oyandi okala yo nkanda wowo, kafwete wo tanganga e lumbu yawonso ya zingu kiandi, f kimana kalongoka vumina Yave wa Nzambi andi yo lunda e mvovo miawonso mia Nsiku wau ye ˆ mına miami, muna lemvokelanga mio. g 20 Muna mpila yayi, o ntima andi ke utundalala ko vana vena e mpangi zandi, ke vengomoka ko muna nkanikinu, kana ku lunene yovo ku lumonso, kimana kazingila kolo kiayingi muna kintinu kiandi, oyandi yo wan’andi vana kati kwa Isaele. “Angang’a Anelevi, kana nkutu i kanda diawonso dia Levi, ke dikala ye kunku ko yovo vua kumosi ye Isaele. Oyau bedia tukau tutambikwa kwa Yave vana tiya, tuna vo i vua diau. h 2 Ozevo, ke bafwete kala ye vua ko vana vena e mpangi zau. O Yave i vua diau, wauna kabavovesa. 3 “Anganga bekala yo nswa wa tambula lekwa eyi kwa nkangu: Konso muntu okela kimenga, kiakala kia ngombe yovo meme, ´kafwete vana kwa nganga: to kia koko, matokolo yo lukutu. 4 Eyi yantete muna

18

17:18 1 Yovo “ngungu.”

NSIKU 18:5–19:3 mbwaza zaku, muna vinyu aku yampa, muna mazi maku ye mika miantete misakwa muna kambi diaku, ofwete mio vana kwa yandi. a 5 Yave wa Nzambi aku unsolele yo wan’andi amakala vana vena makanda maku mawonso mu sadila muna nkumbu a Yave yakwele mvu. b 6 “Kansi avo Nlevi okatukidi mu mbanza imosi muna mbanza zaku muna Isaele muna kazingidinge c ye ozolele1 kwenda kuna fulu kina Yave kesola,2 d 7 olenda sadila kwakuna muna nkumbu a Yave wa Nzambi andi wauna e mpangi zandi zawonso bevanganga, Anelevi, ana besadilanga vana ndose a Yave. e 8 Otambula kunku kia madia kiafwanana ye kia mpangi zandi, f vana ntandu a ina ketambula vava keteka e vua dia akulu andi. 9 “Vava okota muna nsi ina Yave wa Nzambi aku kekuvana, kuvavi tanginina ko mavangu mangemi ma zula yoyo. g 10 Ke vafwete soloka muntu ko vovo wina oyoka1 mwan’andi ayakala yovo mwan’andi ankento vana ´ tiya, h ota ngombo, i vanga mavangu ma nkisi, j sasila sinsu, k ndoki, l 11 yovo muntu ovandila nkwandi nkisi yovo vava ngang’a matombola m yovo ngang’a ngombo n yovo muntu ovavanga mokena yo mafwa. o 12 Kadi, konso ona ovanganga mambu mama wangemi kuna kwa Yave, mu kuma kia mambu mama mangemi, o Yave wa Nzambi aku i kayingila e zula yoyo ova ntadisi aku. 13 Ofwete kondwa lusembo vana ntadisi a Yave wa Nzambi aku. p 14 “Kadi e zula ina oyinga, nganga za nkisi q ye nganga za ngombo r bawilanga, kansi o 18:6 1 Yovo “o moyo andi uzolele.” 2 I sia vo, e fulu kina Yave kesola kiakala se fulu kiasambila. 18:10 1 Mvovo wa sina: “oviokesela.”

304 KAPU 18 a Luv 23:19

b c d e f g h

i j k l m n o p q

Nta 18:8, 12 2Tu 31:4 Nek 12:44 Luv 28:1 Nta 3:10 Nsi 10:8 Nta 35:2 Nsi 12:5, 6 Nsi 16:2 Nk 26:8 2Tu 31:2 Lev 7:10 Lev 18:26 Nsi 12:30 Nsi 12:31 2Nti 16:1, 3 2Tu 28:1, 3 Nk 106:35-37 Yer 32:35 2Nti 17:17 Mav 16:16 Lev 19:26 Mav 19:19 Yez 21:21 Luv 22:18 Lev 20:27 1Tu 10:13 Lev 19:31 1Sa 28:7-11 Yes 8:19 Ngl 5:19, 20 Mat 5:48 2Pe 3:14 Lev 19:26 2Nti 21:1, 2, 6 Yos 13:22

r 

Ndambu ya 2 a Tuk 49:10

b c d

e f g h

Nta 24:17 Luk 7:16 Yoa 1:45 Yoa 6:14 Mav 3:22 Mav 7:37 Luv 19:17 Luv 20:19 Luv 34:28 Nta 12:3 Mat 4:1, 2 Mat 11:29 Yoa 5:46 Yoa 17:8 Yoa 12:49 Ayi 1:2 Mav 3:23 Nsi 13:1-5 Yer 28:11-17

 KAPU 19 i Nsi 7:1 Nsi 9:1

j Nta 35:14 Yos 20:7, 9

Yave wa Nzambi aku kayambwidi ko wavanga konso diambu dia mpila yayi. 15 Yave wa Nzambi aku okuvaikisila ngunza nze mono vana vena e mpangi zaku. Nufwete kunwila. a 16 Kadi i diambu diadi walomba kwa Yave wa Nzambi aku kuna Korebe muna lumbu kina nuakutakana,1b vava wavova vo: ´ ‘Kungiambula ko yawa e nding’a Yave wa Nzambi ame ngatu mona diaka tiya twatu twampwena, kimana yalembi fwa.’ c 17 I bosi, Yave wampovesa vo: ‘Dina bavovele diambote. 18 Ikubavaikisila ngunza nze ngeye vana vena e mpangi zau, d isia e mvovo miame muna nu’andi, e oyandi okubazayisa mawonso mana ikunkanikina. f 19 Kieleka, ifundisa o muntu olembi wila mvovo miame mina kevova muna nkumbu ame. g 20 “‘Avo ngunza ovovele diambu ye lulendo muna nkumbu ame dina kinkanikini ko yovo kavovela mu nkumbu a nzambi zankaka, o ngunza ndioyo kafwete fwa. h 21 Kansi, nanga olenda kiyuvula muna ntim’aku vo: “Aweyi tuzayila vo ke Yave ko ovovele mvovo miami?” 22 Avo ngunza ovovele muna nkumbu a Yave, e diambu ke divangamene ko yovo ke dilunganene ko, ozevo ke Yave ko ovovele diambu diodio. O ngunza ndioyo ku lulendo kavovele dio. Ke numweni wonga ko.’ “Vava Yave wa Nzambi aku kefwasa e zula ya nsi ina Yave wa Nzambi aku kekuvana, ongeye wabayinga yo zingila muna mbanza zau ye muna nzo zau, i 2 ofwete vambula mbanza tatu muna kati kwa nsi ina Yave wa Nzambi aku kekuvana wavua yo. j 3 E nsi ina Yave wa Nzambi aku kekuvana wavua yo, ofwete yo kayanesa mu kunku

19

18:16 1 Yovo “kia lukutakanu.”

305 tatu, ofwete kubika nzila kimana konso mumponda-muntu katinina muna imosi muna mbanza zozo. 4 “Edi difwete vangama mu kuma kia mumponda-muntu otinini muna mbanza zozo kimana kakwamanana zinga: Avo ovondele nkwandi lembi wo kana ye kakala mbeni andi ko; a 5 —muna bonga e nona, avo wele yo nkwandi ku mfinda mu tiama e nkuni, kazangula e soka1 mu zenga o nti, e soka diasokoka muna mva, diatela o nkwandi ye kafwa—o mumponda-muntu kafwete tinina muna imosi muna mbanza zazi kimana kakwamanana zinga. b 6 Avo ke wau ko, mu kuma kia makasi,1 o nlandi a kunda kia menga c olakama mumponda-muntu, okumbaka yo kumvonda, wau vo e mbanza ´ kwanda kikilu ikedi. Kansi, oyandi kafwanukini fwa ko, wau vo kamenganga nkwandi ko. d 7 Kiaki i kuma ikukanikinanga vo: ‘Vambula mbanza tatu.’ 8 “Avo Yave wa Nzambi aku owokese zunga kiaku wauna kadila e ndofi kwa akulu aku, e kavana e nsi yawonso ina kasia o nsilu vo ovana yo kwa akulu aku f 9 —avo olemvokele una ufwene o nkanikinu wau wawonso ikukanikinanga o unu, wazola Yave wa Nzambi aku yo kangalela muna nzila zandi ntangwa zawonso g—ozevo, ofwete kudikila mbanza tatu vana ntandu a mbanza tatu zazi. h 10 Muna mpila yayi, ke mubunguka menga ma munkondwa-kuma ko i muna nsi ina Yave wa Nzambi aku kekuvana se vua, kunata nkanu a menga ko. j 11 “Kansi, o muntu avo nkwandi kamenganga, k umvingidi kimana kanwanda, kanlweka mpu-

NSIKU 19:4-21 KAPU 19 a Nta 35:15 Nsi 4:42

b Nta 35:25 c Nta 35:12, 19 d Yos 20:4, 5 e Tuk 15:18 Luv 23:31 Nsi 11:24

f Tuk 28:14 g Nsi 11:22, 23 h Yos 20:7, 8 i Ngn 6:16, 17 j Nsi 21:6-9 k 1Yo 3:15 

Ndambu ya 2 a Tuk 9:6 Luv 21:12 Nta 35:16 Nsi 27:24

b Lev 24:17, 21 Nta 35:33 2Sa 21:1

c Nsi 27:17 d Nta 35:30 Nsi 17:6

e Mat 18:16 Yoa 8:17 2Ko 13:1 1Ti 5:19

f Luv 23:1 1Nti 21:13 Mak 14:56

g Nsi 17:8, 9 h Nsi 13:14 Nsi 17:4 2Tu 19:6

i Ngn 19:5 j Nsi 21:20, 21 Nsi 24:7 1Ko 5:13

k Nsi 13:11

19:5 1 Yovo “sengele.” 19:6 1 Mvovo wa sina: “mu kuma kia ntim’andi a tiyatiya.”

Nsi 17:13 1Ti 5:20

l Nsi 19:13

ta ampwena1 ye kafwa, o muntu ndioyo katinina muna imosi muna mbanza zazi, 12 akuluntu a mbanza andi bafwete tuma wantu benda kumbaka kwakuna, bafwete kunyekola vana moko ma nlandi a kunda kia menga, o muntu ndioyo kafwete fwa. a 13 Ongeye kufwete1 kumfwila nkenda ko, ofwete katula o menga ma munkondwa-kuma muna Isaele, b kimana mambu maku makala mambote. 14 “Vava otambula e vua diaku muna nsi ina Yave wa Nzambi aku kekuvana wavua yo, kufwete sientola mwingilu a mfinangani aku ko c una wasimikwa vana fulu kina akulu basikidisa e mingilu. 15 “O mbangi mosi kaka kalendi tumbisa1 nkwandi ko mu kuma kia konso mbi yovo konso sumu dina kavolele. d E diambu disikidisilwa kaka muna nu’a mbangi zole yovo muna nu’a mbangi tatu. e 16 Avo mbangi a ntim’ambi otelele nkwandi kimbangi kialuvunu yo kumfunda vo nkanu kavolele, f 17 o wantu wole ana bena mu ntantani betelama vana ntadisi a Yave ye vana ntadisi ya anganga ye afundisi ana bekala mu salu muna lumbu yoyo. g 18 Afundisi betoma fimpulula e diambu, h o muntu otele kimbangi avo mbangi aluvunu ye kimbangi kialuvunu katelele mpangi andi, 19 nufwete vanga kwa yandi wauna kakanini vanga kwa mpangi andi, i ofwete katula diambu diambi ova kati ´ kwaku. j 20 Awana besala bewa wo yo mona wonga, ke besinga vanga diaka diambu diambi dia mpila yayi ko vovo wina. k 21 Ongeye kufwete1 kumfwila nkenda ko: l Moyo mu moyo, disu 19:11 1 Yovo “kalweka moyo andi.” 19:13, 21 1 Mvovo wa sina: “E disu diaku ke difwete.” 19:15 1 Mvovo wa sina: “telamena.”

NSIKU 20:1-20 mu disu, dinu mu dinu, koko mu koko, kulu mu kulu. a “Avo wele nuana vita ye mbeni zaku, wamona vo e mvalu miau yo makalu mau ma vita yo makesa mau masundidi o maku muna lutangu, kubamoni wonga ko, kadi o Yave wa Nzambi aku ona wavaikisa muna nsi ya Engipito una yaku. b 2 Avo se nukwenda nuana e vita, o nganga kafwete finama yo vova kwa nkangu. c 3 Kafwete kubavove´ sa vo: ‘E Isaele wa, se nunuana e vita ye mbeni zeno. Ke nutelami ntima ko. Ke numoni wonga ko yovo vumiswa ngatu zakama mu kuma kiau, 4 kadi o Yave wa Nzambi eno okwenda yeno kanuana ye mbeni zeno mu kuma kieno yo kunuvuluza.’ d 5 “Akengi mpe bafwete yuvula nkangu vo: ‘Nani otungidi e nzo ye kasidi mo leka ko? Yambula kavutuka kuna nzo andi. Avo ke wau ko, olenda fwa muna vita, o muntu ankaka oleka mo. 6 Nani okunini mpatu a vinyu ye kasidi mo vela bundu yandi ko? Yambula kenda, kavutuka kuna nzo andi. Avo ke wau ko, olenda fwa muna vita, o muntu ankaka ovela mo e bundu. 7 Nani ozitikidi nkento ye kasompane yandi ntete ko? Yambula kavutuka kuna nzo andi. e Avo ke wau ko, olenda fwa muna vita, o muntu ankaka osompana yandi.’ 8 Akengi bafwete yuvula mpe nkangu vo: ‘Nani una yo wonga yo lukendalalu? f Kavutuka kuna nzo andi, kimana kalembi yoyesa e ntima mia mpangi zandi nze i ntim’andi.’1g 9 Vava akengi befokola mokena yo nkangu, bafwete tumbika mfumu za vu kia makesa zafila o nkangu. 10 “Avo ofinamene mbanza mu nuanisa yo, ofwete zayisa kwa nkangu a mbanza yoyo dina bafwete vanga kimana vakala lu-

20

20:8 1 Yovo “kalembi zezesa e ntima mia mpangi zandi nze i ntim’andi.”

306 KAPU 19 a Luv 21:23-25 Lev 24:20 Mat 5:38

 KAPU 20 b Nsi 3:22 Nsi 31:6 Nk 20:7 Ngn 21:31

c Nta 31:6

d Luv 14:14 Yos 23:10

e Nsi 24:5

f Afu 7:3

g Nta 13:33 Nta 14:1-3 Nta 32:9 Nsi 1:28

 Ndambu ya 2 a Yos 11:19

b Lev 25:44, 46 Yos 9:22, 27

c 2Tu 14:13

d Yos 22:8

e Yos 6:17 Yos 10:28 Yos 11:11

f Nsi 7:1

g Luv 34:15 Nsi 7:4 Yos 23:12, 13 Yes 2:6 1Ko 5:6 1Ko 15:33

h Nek 9:25

vuvamu. a 11 Avo batambulwidi vanga yaku o luvuvamu yo kuziulwila mavitu ma mbanz’au, o wantu awonso owana mo bekituka se wantu aku, oyau bekusadila salu yangolo. b 12 Kansi, avo ke bazolele vanga yaku luvuvamu ko, beza nuana yaku e vita, ongeye ofwete zunga e mbanz’au, 13 Yave wa Nzambi aku oyekola yo kikilu vana moko maku, ofwete vonda muna nsosolo wan’amakala awonso bena muna mbanza. 14 Kansi, akento, yingiana-ngiana, twelezi ye lekwa yawonso ina muna mbanza, e sanzu diandi diawonso, c olenda dio nata mu kuma kiaku, ongeye odia e sanzu dia mbeni zaku, dina o Yave wa Nzambi aku kavene. d 15 “Ediadi i diambu ovanga muna ´ mbanza zawonso zina kwanda yo ngeye, ezi zina vo ke mbanza za zula ina yaku lukufi ko. 16 Kansi, kuyambula ko vo konso lekwa kifulumunanga kiasala o moyo muna mbanza za nkangu wowo, zina Yave wa Nzambi aku kekuvana se vua. e 17 Ofwete kubafwasa emvimba, i sia vo, Anekete, Aneyamore, Anekenani, Anekivi, Aneperese ye Aneyebuse, f wauna o Yave wa Nzambi aku kakanikina; 18 kimana balembi kunulonga nualanda mavangu mau mawonso mangemi mana bevanganga kwa nzambi zau yo kunufila nuasumukina Yave wa Nzambi eno. g 19 “Avo ozungidi mbanza yo nuanisa yo mu lumbu yayingi, i bosi wakutumuna yo, kufwete fwasa nti miandi ko muna zenga mio mu soka.1 Olenda kwaku dia e bundu yandi, kansi e nti kufwete mio zenga ko. h Kufwete nuanisa nti ko nze una onuanisinanga o muntu. 20 Ofwete fwasa kaka o nti una ozeye vo ke wa dia ko. Olenda wo zenga mu tunga e yaka yazungila e mbanza ina ikunuanisa, yavana ibwa. 20:19 1 Yovo “sengele.”

307

21

“Avo muntu owanukini wafwa muna yana ya nsi ina Yave wa Nzambi aku kekuvana wavua yo, ona umvondele kazayakene ko, 2 akuluntu ye afundisi aku a bafwete vaika yo teza ´ o la, tuka vana vena e vimbu yamuna mbanza zina muna ndambu. 3 I bosi, akuluntu a mbanza isundidi lukufi ye vimbu bafwete bonga mwan’a ngombe wankento muna kambi, ona kasadilu ntete salu ko, ona kasidi tunta vangu ko, 4 akuluntu a mbanza yoyo benata o mwan’a ngombe wankento kuna ndimba ukukulanga o maza, una ke usidi vatwa ko ngatu kunua mbongo, kuna ndimba i betololwela e nsingu a mwan’a ngombe wankento. b 5 “I bosi, angang’a Anelevi befinama, kadi o Yave wa Nzambi aku wabasola bansadilanga, c basambulanga muna nkumbu a Yave d yo yika una ufwete singikilwa e ntantani za konso vangu diansoki. e 6 I bosi, akuluntu awonso a mbanza isundidi lukufi ye vimbu bafwete sukula moko mau f vana ntandu a mwan’a ngombe wankento ona otolwelo e nsingu kuna ndimba, 7 bafwete vova vo: ‘O moko meto ke mabungwidi menga mama ko, o meso meto mpe ke mamwene ko vava mabungwilu. 8 E Yave, kutumbi nkangu aku Isaele ko, ˆ una wakula, g kuyambula ko vo nkanu a menga ma munkondwakuma wakwamanana vana vena nkangu aku Isaele.’ h Ozevo, oyau ke bekala mu nkanu a menga ko. 9 Muna mpila yayi, okatula o nkanu a menga ma munkondwakuma ova kati kwaku muna vanga edi diansongi vana meso ma Yave. 10 “Avo wele nuana e vita ye mbeni zaku, o Yave wa Nzambi aku kabasunda mu kuma kiaku, ongeye wabanata muna kinkole, i 11 yo mona nkento a mbote-

NSIKU 21:1-19 KAPU 21 a Nsi 16:18

b Nta 35:33

c Luv 28:1

d Nta 6:23-27 1Tu 23:13

e Nsi 17:8, 9

f Nk 26:6 Mat 27:24

g 2Sa 7:23

h Yes 26:21 Yer 26:15

i Nta 31:9 Nsi 20:13, 14

 Ndambu ya 2 a Nta 20:29 Nsi 34:8

b Nsi 24:1

c Tuk 29:30, 33

d Tuk 25:31 2Tu 21:3

e Luv 20:12 Nsi 27:16 Ngn 1:8 Efe 6:1

mbote vana vena ana baneto muna kinkole, wanlakukila moyo yo zola kumbonga se nkento aku, 12 olenda kwaku kunata kuna nzo aku. Oyandi kafwete vala o ntu andi, zenga e zala yandi, 13 yo katula e mvuatu miandi mia kinkole yo zingila muna nzo aku. Oyandi odila se yo ngudi andi mu ngonde amvimba, a i bosi, olenda kwaku vukana yandi; ongeye okituka yakala diandi, oyandi okituka nkento aku. 14 Kansi, avo kunyangalele ko, ofwete kunyambula kenda b konso kuna kazolele. Kulendi kunteka ko ngatu kumbangika, wau vo nsoni umfusulwisi. 15 “Avo yakala una ye akento wole, otoma zolanga mosi, wankaka ke toma kunzolanga ko,1 akento yau awole bamwutila wan’amakala, o mwan’antete kakala wa nkento ona ke toma zolanga ko, c 16 ozevo, muna lumbu kina kevana e vua kwa wan’andi amakala, ke yambulwa ko vo kakitula mwana wa nkento ndiona ketoma zolanga se mwan’antete mu kota nsoki o mwan’a nkento ndiona ke toma zolanga ko, ona wina vo i mwan’antete. 17 Kafwete kitula o mwan’a nkento a ndiona ke toma zolanga ko se mwan’antete muna kumvana kunku yole muna lekwa yawonso kena yau, kadi o mwana ndioyo i lubantiku lwa nkum’andi a kiyakala. O nswa wa fulu kia kimwan’antete yandi ovuidi wo. d 18 “Avo muntu una yo mwana wina vo nkwa lulendo ye nkolami, ke lemvokelanga se diandi ko ngatu ngudi andi, e oyau batezele kunsingika kansi kazolele kubawila ko, f 19 o se yo ngudi andi bafwete kumbonga yo kunata kuna mbazi, kwa akuluntu vana vitu dia mbanza andi

f Nsi 8:5 Ngn 13:24 Ngn 19:18 Ngn 23:13 Ayi 12:9

21:15 1 Mvovo wa sina: “akento wole, mosi ozolwanga ye wankaka omengwanga.”

NSIKU 21:20–22:17 20 yo vova kwa akuluntu a mbanza vo: ‘O mwan’eto ndioyo nkwa lulendo ye nkolami, kazolele kutulemvokela ko. Nkwa loko a ye nduvu a malavu.’ b 21 I bosi, wan’amakala awonso a mbanza andi bafwete kuntuba matadi yavana kefwa. Muna mpila yayi okatula edi diambi ova kati kwaku, e ´ Isaele yawonso iwa wo yo mona wonga. c 22 “Avo muntu ovolele sumu difwanukini tumbu kia lufwa ye kavondwa, d ongeye wamanika vana nti, e 23 e vimbu diandi ke difwete kala fuku wawonso ko vana nti. f Kansi, ofwete kunzika kaka muna lumbu kiakina, kadi o muntu omanikinu vana nti wasibwa kuna kwa Nzambi, g kufwete funzula nsi aku ko ina Yave wa Nzambi aku kekuvana se vua. h “Avo omwene ngombe yovo meme dia mpangi aku diyungananga, kuvioki dio ko vika sia vo kumwene dio ko. i Ofwete dio nata wavutula dio kwa mpangi aku. 2 Kansi, avo mpangi aku ke zinganga yaku lukufi ko yovo kuzeye ko kana nani ovuidi e bulu, ofwete kio nata kuna nzo aku, okala kiau yavana o mpangi aku kevava kio. I bosi, okumvutulwila kio. j 3 I diau mpe ofwete vanga mu kuma kia buluku diandi, mvuatu andi ye konso lekwa kavidisi o mpangi aku, kina ongeye osolwele. Kufwete kio vioka ko vika sia vo kumwene kio ko. 4 “Avo omwene buluku yovo ngombe a mpangi aku yibwidi muna nzila, kufwete yo vioka ko vika sia vo kumwene yo ko. Ofwete sadisa ndiona ovuidi e bulu muna kio telamesa. k 5 “O mwan’ankento kafwete vuata mvuatu mia mwan’ayakala ko, ngatu mwan’ayakala kavuata mvuatu mia mwan’ankento. Kadi konso ndiona ovanga wo wangemi kuna kwa Yave wa Nzambi aku.

22

308 KAPU 21 a Ngn 28:7

b Rom 13:13 1Ko 6:10 Efe 5:18

c Nsi 13:10, 11

d Nta 25:5

e Yos 10:26 Mav 10:39

f Yos 8:29 Yoa 19:31

g Ngl 3:13

h Nta 35:34 

KAPU 22 i Luv 23:4

j Mat 7:12

k Luv 23:5 Lev 19:18 Luk 10:27 Ngl 6:10

 Ndambu ya 2 a Lev 22:28 Nk 145:9 Ngn 12:10 Mat 10:29

b 2Sa 11:2 Mav 10:9

c Lev 19:19

d Ngn 12:10

e Lev 19:19

f Nta 15:38 Mat 23:2, 5

6 “Avo omwene nzialw’a nuni muna nzila, kiakala ku nti yovo va ntoto, ina yo wana yovo maki, o ngudi kakala vana ntandu a wana yovo vana ntandu a maki, ongeye kubongi ngudi kumosi yo wan’andi ko. a 7 Yambula o ngudi kenda kwandi, kansi olenda kwaku bonga o wana. Vanga wo kimana wakala kiambote ye wazinga kolo kiayingi. 8 “Avo otungidi nzo, ofwete zungisa yaka kuna nludi, b kimana walembi twasa nkanu a menga muna nzo aku mu kuma kia muntu obwidi tuka kuna nludi. 9 “Kufwete kuna mbongo ya mpila yankaka ko muna mpatu aku a vinyu. c Avo ke wau ko, yawonso ituka muna mbongo okunini kumosi ye mbongo a mpatu a vinyu ikutumunua yo vewa kuna nzo avauka. 10 “Kuvatisila ngombe ye buluku mu vangu kimosi ko. d 11 “Kuvuati mvuatu ko wavangilwa mu mika ye lino yasangalakana. e 12 “Ofwete vanga´ nkuta mia nsele muna konko ya ya mvuatu ovuete. f 13 “Avo yakala osompele nkento, kavukana yandi, i bosi kansaula1 14 ye kamfunda vo nkwa mavangu mansoni yo yivisa nkumbu andi muna vova vo: ‘Nkento ndioyu yasompele, kansi vava yavukane yandi, kiamwene ziku kia kimwenze ko,’ 15 o se yo ngudi a mwan’a ndumba bafwete songa e ziku kia kimwenze kia mwan’au a ndumba kwa akuluntu vana vitu dia mbanza. 16 O se dia mwan’a ndumba ovovesa akuluntu vo: ‘Mpene mwan’ame ankento kwa yakala ndioyu kakala se nkento andi, kansi unsawidi1 17 ye umfundidi vo nkwa mavangu mansoni muna vova vo: “Kisolwele ziku kia kimweze ko muna mwa22:13 1 Yovo “kambembola.” 22:16 1 Yovo “umbembwele.”

309 n’aku ankento.” Owau, eki e ziku kia kimweze kia mwan’ame ankento.’ I bosi, beyalumuna o nlele vana vena akuluntu a mbanza. 18 Akuluntu a mbanza a bebonga o yakala yo kuntumba. b 19 Bekunzengela 100 za sekele1 za palata yo vana zo kwa se dia mwan’a ndumba, kadi o yakala ofusulwisi mwenze a Isaele e nsoni, c o nkento okwamanana kala nkaz’andi. O yakala ke yambulwa ko kavambana yandi muna zingu kiandi kiawonso. 20 “Kansi, avo mfundu waludi ye ke vena ziku ko kisonganga vo mwan’a ndumba mwenze kakala, 21 bafwete nata o mwan’a ndumba kuna mbazi, vana mwelo a nzo a se diandi, o wan’amakala a mbanza andi bafwete kuntuba matadi yavana kefwa, kadi vangu diansoni kavangidi d muna Isaele wau katele e zumba1 muna nzo a se diandi. e I mpila yayi okatulwila o bi ova kati kwaku. f 22 “Avo yakala wele wanuka ovukananga yo nkento una vo nkaz’angani, yau awole bafwete vondwa, i sia vo, o yakala ona ovukane yo nkento yo yandi nkento mpe. g I mpila yayi okatulwila o bi muna Isaele. 23 “Avo ndumb’a mwenze wazitikilwa kwa yakala, o yakala diankaka kanwana muna mbanza yo vukana yandi, 24 nufwete nata yau awole kuna mbazi a vitu dia mbanza yo kubatuba matadi yavana befwa, o mwan’a ndumba wau kalembele kaza muna mbanza, o yakala wau kafusulwisi nkento a nkwandi e nsoni. h Muna mpila yayi, okatula edi diambi ova kati kwaku. 25 “Kansi, avo yakala mu kiana kawene o mwan’a ndumba wazitikilwa, o yakala kambaka mu kingolo yo vukana yandi, ozevo, yakala ona ovukane yo ndumba 22:19 1 E sekele mosi, grama 11,4. Tala Nku. B14. 22:21 1 Yovo “wau kakitukidi nkembi.”

NSIKU 22:18–23:5 KAPU 22 a Luv 18:21 Nsi 1:13 Nsi 16:18

b Nsi 25:2 Ngn 10:13 Ngn 19:29

c Mal 2:16 d Ayi 13:4 e Lev 21:9 f Lev 11:45 1Ko 5:13

g Tuk 20:3 Luv 20:14 Lev 20:10 1Ko 6:9, 10 1Ko 6:18

h Lev 20:10 Nsi 5:18 1Te 4:3, 6 Ayi 13:4

 Ndambu ya 2 a Tuk 4:8 Nta 35:20, 21 Yak 2:11

b Tuk 34:2, 5 c Tuk 34:11, 12 Luv 22:16

d Lev 18:8 Lev 20:11 Nsi 27:20 1Ko 5:1

 KAPU 23 e Lev 21:18, 20 Yes 56:4, 5

f Luv 20:14 Lev 20:10

g Nek 13:1, 2 h Afu 11:18 i Nta 22:6

yandi kaka ovondwa, 26 kansi kuvangi diambu ko kwa ndumba. O ndumba kavolele sumu ko difwanukini tumbu kia lufwa. E diambu diadi dina nze muntu onuanisi nkwandi yo kumvonda. a 27 Kadi oyandi mu kiana kanwene, o ndumba wazitikilwa okazidi, kansi ke vakele muntu ko kamvuluza. 28 “Avo yakala owanane yo ndumb’a mwenze ona kazitikilwa ko, kanyilama yo vukana yandi, babakama, b 29 o yakala ona olele yo ndumba kafwete futa 50 ma sekele za palata kwa se dia ndumba, o ndumba okituka se nkaz’andi. c Wau vo nsoni kamfusulwisi, ke yambulwa ko kavonda o longo yo ndumba muna zingu kiandi kiawonso. 30 “Ke vena mwan’ayakala ko ofwete bonga nkento a se diandi, kimana kalembi kondwa se diandi luzitu.1d “Konso yakala una ye nkandi zabofoka yovo wazengwa e kiyakala, kalendi kota mu nkutakani a Yave ko. e 2 “O mwan’a zumba kalendi kota mu nkutakani a Yave ko. f Kana nkutu yamuna mbandu yakumi, ke mosi ko muna mbongo andi okota muna nkutakani a Yave. 3 “Ke mosi ko muna Aneyamone yovo Anemoabe okota muna nkutakani a Yave. g Kana nkutu yamuna mbandu yakumi, ke mosi ko muna mbongo au okota muna nkutakani a Yave, 4 kadi ke bayiza kunusadisa ko muna nzila muna kunuvana madia yo maza vava nuavaika muna Engipito, h ye banubokelela Bilami wa mwan’a Beo kuna Peto ya Mesopotamia kimana kanusiba. i 5 Kansi, Yave wa Nzambi aku kazola wila Bilami ko. j Yave wa Nzambi aku wakitula

23

Yos 24:9

j Nta 22:35

22:30 1 Mvovo wa sina: “kalembi fukula mvuatu a se diandi.”

NSIKU 23:6–24:2 e sibu se nsambu kuna kwa ngeye, a kadi Yave wa Nzambi aku wazola. b 6 Muna zingu kiaku kiawonso, kufwete kubasadisa ko bazingila muna luvuvamu yo umvuama. c 7 “Kumengi musi Edome ko, kadi oyandi mpangi aku. d “Kumengi musi Engipito ko, kadi ongeye nzenza wakituka muna nsi andi. e 8 O wan’au, tuka muna mbandu ina yatatu, balenda kota muna nkutakani a Yave. 9 “Vava osikidisa e ndo mu nuanisa mbeni zaku, ofwete venga konso mfunzuka.1f 10 Avo yakala ofunzukidi wau kavaikidi malume muna fuku, g kafwete vaika kuna mbazi a ndo, kavutuki mu ndo ko. 11 Muna nkokela, kafwete yowela muna maza, vava ntangwa idimuka olenda kwandi vutuka muna ndo. h 12 Vafwete vaulwa fulu1 kuna ˆ mbazi a ndo, i kuna ofwete kwenda. 13 Ofwete kala ye timinua muna sadilwa yaku. Vava okonkama kuna mbazi, ofwete tima e wulu muna timinua yo fuka mvindu aku a vumu. 14 Kadi o Yave wa Nzambi aku okangalanga muna ndo aku i muna kuvuluza yo yekola e mbeni zaku vana moko maku. Muna kuma kiaki, e ndo aku ifwete kala yavauka, j kimana kalembi mona konso lekwa kiafunzuka ova kati kwaku yo yambula kwenda yaku. 15 “Avo ntaudi otayidi o mfumu andi yo kwiza kwa ngeye, kumvutula kwa mfumu andi ko. 16 Olenda zingila ova kati kwaku, konso fulu kina kesola muna imosi muna mbanza zaku, konso fulu keyangalela. Kufwete kumbangika ko. k 17 “Ke mosi ko muna wan’amakento a Isaele okituka nkembi1l a tempelo ngatu mosi mu23:9 1 Yovo “mawonso mambi.” 23:12 1 I sia vo, nzo yakete. 23:17, 18 1 Yovo “nkento a ndumba.”

310 KAPU 23 a Nta 23:11, 25 Nta 24:10

b Nsi 7:7, 8 c 2Sa 8:2 2Sa 12:31

d Tuk 25:25, 26 Tuk 36:1 Nta 20:14

e Tuk 46:6 Lev 19:34 Nk 105:23

f 1Sa 21:5 2Sa 11:11

g Lev 15:16 h Lev 15:31 i Lev 26:12 j 1Pe 1:16 k Luv 22:21 l Lev 19:29 Lev 21:9

 Ndambu ya 2 a 1Nti 14:24 2Nti 23:7

b Luv 22:25 Lev 25:36, 37 Nek 5:10 Nk 15:5

c Nsi 15:6 d Ngn 28:8 e Nsi 15:4 Nsi 15:7, 10 Ngn 19:17 Luk 6:34, 35

f Afu 11:30, 31 1Sa 1:11

g Yon 2:9 h Kim 5:4, 6 i Kim 5:5 j Nta 30:2 Nk 15:4 Ngn 20:25

k Afu 11:35 1Sa 14:24 Mat 5:33

l Mat 6:11 Rom 13:10

m Mat 12:1 Luk 6:1

 KAPU 24 n Mat 5:31, 32 Mak 10:4, 11

o Mal 2:16 Mat 1:19 Mat 19:3-8

na wan’amakala a Isaele okituka nkembi a tempelo. a 18 E nzimbu zifutilu kwa nkembi a nkento1 ye nzimbu zifutilu kwa nkembi a yakala2 ke zifwete natwa ko muna nzo a Yave wa Nzambi aku muna lungisa nsilu, kadi yau yole lekwa yangemi kuna kwa Yave wa Nzambi aku. 19 “Kulombi nluta ko muna kina wadevesa mpangi aku, b kiakala nzimbu, madia yovo konso lekwa. 20 Olenda kwaku lomba nzuka kwa nzenza, c kansi kufwete lomba nluta ko kwa mpangi aku, d kimana o Yave wa Nzambi aku kasambula muna salu yaku yawonso muna nsi ina ovua. e 21 “Avo osidi nsilu kwa Yave wa Nzambi aku, f kuzingila ko mu lungisa wo. g Kadi o Yave wa Nzambi aku lomba kekulomba wo; avo ke wau ko, dikala se sumu kwa ngeye. h 22 Kansi, avo kusidi nsilu ko, kunata sumu ko. i 23 Ofwete lungisa e mvovo mia befo yaku j yo vanga mana nua aku usidi o nsilu se lukau lwa mvevo kuna kwa Yave wa Nzambi aku. k 24 “Avo okotele mu mpatu a vinyu ya mfinangani aku, olenda kwaku dia e uva konso una ozolele yavana oyukuta, kansi kufwete sia kana uva mosi ko muna natinua kiaku. l 25 “Avo okotele mu mpatu a witi ya mfinangani aku, olenda tolola e ntu mia witi yakola muna koko kwaku, kansi kufwete viokesa sakilwa ko muna witi wa mfinangani aku. m “Avo yakala osompele nkento kansi kanyangalele ko wau vo diambu diambi kasolwele muna yandi, o yakala kafwete soneka nkanda wa vondela longo, n okumvana wo yo kumvaikisa muna nzo andi. o 2 Vava o nkento kekatuka muna nzo a ya-

24

23:18 2 Mvovo wa sina: “kwa mbwa.”

311 kala diodio, olenda kwandi kituka nkento a yakala diankaka. a 3 Avo yakala dianzole umengene1 yo kunsonekena nkanda wa vondela longo, kamvana wo yo kumvaikisa muna nzo andi, yovo o yakala dianzole ona wansompa avo ofwidi, 4 o yakala diandi diantete ona wansindika ke kala yo nswa ko wakumbonga diaka se nkaz’andi wau vo wafunzukidi, kadi ediadi diangemi kuna kwa Yave. Kufwete twasa sumu ko muna nsi ina Yave wa Nzambi aku kekuvana se vua. 5 “Avo yakala ke kolo ko kasompele, kafwete kota mu salu kia kisoladi ko ngatu vewa salu yankaka. Ke sala salu ko mu mvu wamvimba, okala kuna nzo yo yangidika nkento andi. b 6 “Ke vena muntu ko obonga tadi dia nikina yovo nsindilu se nsimbi mu kuma kia mfuka, c kadi kina kisadisanga o nkwandi mu zinga i kebonga1 se nsimbi. 7 “Avo muntu osolokele vo mosi muna mpangi zandi za Aneyisaele kanete mu kingolo, umwesese mpasi yo kunteka, d o muntu onete nkw’andi mu kingolo kafwete vondwa. e Ofwete katula edi diambi ova kati kwaku. f 8 “Avo vuku kia wazi kivaikidi,1 toma keba wavanga mawonso bekulonga angang’a Anelevi. g Toma keba wavanga wauna yabakanikina. 9 Sungamena dina Yave wa Nzambi aku kavanga kwa Mireyame muna nzila vava nuavaika muna Engipito. h 10 “Avo odevese konso lekwa kwa mfinangani aku, i kufwete kota mu nzo andi ko mu bonga 24:3 1 Yovo “kanzolele ko.” 24:6 1 Yovo “kadi zingu kebonga; kadi moyo kebonga.” 24:8 1 O mvovo wa Kiyibere wasekolwa vo “wazi” nsasa zayingi wina, ulenda yika mpila zayingi za yimbevo ya nkand’a nitu isambukilanga. Ulenda mpe yika yimbevo ikalanga muna mvuatu ye muna zinzo.

NSIKU 24:3-19 KAPU 24 a Lev 21:7

b Nsi 20:7 Ngn 5:18 Kim 9:9

c Luv 22:26, 27

d Tuk 37:28 Tuk 40:15

e Luv 21:16

f Nsi 19:18, 19 Nsi 21:20, 21

g Lev 13:2, 15 Mak 1:44 Luk 17:14

h Nta 12:10, 15

i Nsi 15:7, 8 Ngn 3:27

 Ndambu ya 2 a Yob 24:9, 10 b Luv 22:26, 27

c Lev 25:39, 43 Ngn 14:31

d Lev 19:13 Yer 22:13 Mat 20:8

e Ngn 22:22, 23 Yak 5:4

f 2Tu 25:3, 4

g Yez 18:20

h Luv 22:21, 22

i Luv 22:26, 27

j Nsi 5:15

kina katambulwidi kuvana se nsimbi. 11 Ongeye ofwete telama kuna mbazi, ndiona odevele kafwete twasa oku mbazi kina katambulwidi kuvana se nsimbi. 12 Avo muntu nsukami, kuleki ko ye lekwa kavene se nsimbi. a 13 Vava e ntangwa idimuka, ofwete kumvutulwila kina kavene se nsimbi, oyandi okwenda leka yo mvuatu andi, b okusambula; ongeye obadikilwa se nsongi vana ndose a Yave wa Nzambi aku. 14 “Kuvuni nsadi ko ona ofutwanga, ona una mu mpasi ye nsukami, kiakala mosi muna mpangi zaku yovo nzenza una omu nsi aku, muna kati kwa mbanza zaku.1c 15 Ofwete kumvana o mfutu andi muna lumbu kiakina, d vitila e ntangwa yadimuka, kadi oyandi nsukami, e zingu kiandi1 muna mfutu andi kina. Avo ke wau ko, oyandi okaza kwa Yave mu kuma kiaku, ediadi dikala se sumu kwa ngeye. e 16 “Amase ke bafwete vondelwa mu dina wan’au bavangidi ko, o wana mpe ke bafwete vondelwa mu dina mase mau bavangidi ko. f O muntu kafwete vondelwa kaka muna sumu dia yandi kibeni. g 17 “Kufwete bendomona nzengo za nzenza ko muna mfundu yovo nzengo za mwana wakondwa o se, h kubongi mvuatu a nkento wafwilwa yakala ko se nsimbi mu kuma kia mfuka. i 18 Sungamena vo ngeye mbundu wakituka muna Engipito, o ˆ Yave wa Nzambi aku wakula mwamuna. j Kiaki i kuma ikukanikinanga wavanga wo. 19 “Vava okutika e mbongo a mpatu aku, avo ovilakene nkuta muna mpatu, kuvutukila wo ko. Ufwete siswa mu kuma kia nzenza yo mwana wakondwa se yo 24:14 1 Mvovo wa sina: “mavitu maku.” 24:15 1 Yovo “moyo andi.”

NSIKU 24:20–25:16 nkento wafwilwa yakala, a kimana o Yave wa Nzambi aku kasambula muna mawonso ovanga. b 20 “Vava oninginisa1 o nti aku a olive, kuvutukila ninginisa tayi yandi ko. E bundu isala, ikala se ya nzenza, ya mwana wakondwa se yo nkento wafwilwa yakala. c 21 “Vava okutika e uva muna mpatu aku a vinyu, kufwete vutuka ko wakutika zina zisidi. Zifwete siswa mu kuma kia nzenza yo mwana wakondwa se yo nkento wafwilwa yakala. 22 Sungamena vo ngeye mbundu wakituka muna nsi ya Engipito. Kiaki i kuma ikukanikinanga wavanga wo. “Avo ntantani zibundumukini vana vena akala wole, bafwete kuyisunzula kwa afundid si; oyau bekubafundisa yo lungisa ona wina ye ndungidi yo yelesa ona wina ye ngielele. e 2 Ndiona wina ye ngielele avo zwabulwa kafwanukini, f o mfundisi okumbubika vana ntoto, ozwabulwa vana ntadisi a mfundisi. O lutangu lwa nzwabulwa kezwabulwa lukala mun’owu wa tezo kia mbi kavangidi. 3 Oyau balenda kunzwabula nkumbu 40, g kansi kuviokesa kana imosi ko. Avo okwamanene kunzwabula nzwabula ziviokele zazi, o mpangi aku nsoni kefusuka ova meso maku. 4 “Kukaki nu’a ngombe ko ekolo ibundanga e mbwaza. h 5 “Avo ampangi bezinganga vamosi, omosi muna yau kafwa lembi wuta mwana, o nkento a mvumbi kafwete sompwa kwa yakala dia vumu kiankaka ko. O nkwezi andi kafwete kwenda kwa yandi yo kumbonga se nkento andi, kavanga yandi longo lwa kinkwezi. i 6 O mwan’antete kewuta o nkento kafwete nata e nkumbu a yakala ona wafwa, j ki-

25

24:20 1 Mvovo wa sina: “owanda.”

312 KAPU 24 a Lev 19:9 Lev 23:22 Ru 2:16 Nk 41:1

b Nsi 15:7, 10 Ngn 11:24 Ngn 19:17 Luk 6:38 2Ko 9:6 1Yo 3:17

c Lev 19:10 Nsi 26:13

 KAPU 25 d Nsi 16:18 Nsi 17:8, 9 Nsi 19:16, 17

e Luv 23:6 2Tu 19:6 Ngn 17:15 Ngn 31:9

f Ngn 10:13 Ngn 20:30 Ngn 26:3 Luk 12:48 Ayi 2:2

g 2Ko 11:24 h Ngn 12:10 1Ko 9:9 1Ti 5:18

i Tuk 38:7, 8 Ru 4:5 Mak 12:19

j Tuk 38:9 Ru 4:10, 17

 Ndambu ya 2 a Nta 27:1, 4 b Ru 4:7 c Ngn 11:1 Ngn 20:10 Mik 6:11

d Lev 19:36 e Nsi 4:40

mana e nkumbu a mvumbi yalembi vunzunua muna Isaele. a 7 “Avo yakala diodio kazolele sompana yo nkwezi andi ko, o nkwezi kafwete kwenda kwa akuluntu kuna vitu dia mbanza yo vova vo: ‘O mpangi a nkaz’ame kazolele ko vo e nkumbu a mpangi andi yakwamanana omu Isaele. Kazolele vanga yame longo lwa kinkwezi ko.’ 8 Akuluntu a mbanz’andi bafwete kumbokela yo mokena yandi. Oyandi avo okwamanene vova vo: ‘Kizolele sompana yandi ko,’ 9 ozevo, o nkwezi andi okumfinama vana vena akuluntu, okatula e nsampatu muna malu mandi, b okuntaulwila mete vana lose yo vova vo: ‘I wau wuwu ufwete vangwa kwa muntu kazolele wutila mpangi andi mwana ko.’ 10 I bosi, e nkumbu a nzo andi1 iyikilwa muna Isaele vo: ‘Nzo ya ndiona wakatulwa e nsampatu.’ 11 “Avo akala wole benuananga, o nkento a mosi muna yau kayisia muna nkindu yoyo mu tanina yakala diandi vana moko ma ndiona okunwandanga, kalambula o koko kwandi yo simba kiyakala kiandi, 12 ofwete zenga o koko kwa nkento. Ongeye kufwete1 kumfwila nkenda ko. 13 “Kufwete kala ye tezelo yole ya matadi yaswaswana ko muna nkutu aku, c kimosi kianene ye kimosi kiakete. 14 Muna nzo aku kufwete kala ye nzongo miole miaswaswana ko,1d nzongo mosi wanene ye umosi wakete. 15 Ofwete kalanga ye tezelo kia ziku ye kia nsongi yo nzongo a ziku ye wansongi, kimana wazinga lumbu yayingi muna nsi ina Yave wa Nzambi aku kekuvana. e 16 Kadi konso muntu wako25:10 1 Mvovo wa sina: “e nkumbu andi.” 25:12 1 Mvovo wa sina: “E disu diaku ke difwete.” 25:14 1 Mvovo wa sina: “kufwete kala ye efa ye efa ko.” Tala Nku. B14.

313 ndwa unsongi ovanganga mambu mama, wangemi kuna kwa Yave wa Nzambi aku. a 17 “Sungamena dina Amaleke kavanga kwa ngeye muna nzila vava nuavaika muna Engipito, b 18 una kawananena yaku muna nzila yo nuanisa awonso balandanga kuna nima vava wakala wayoya yo tovoka. Kamona wonga wa Nzambi ko. 19 Vava Yave wa Nzambi aku kekuvana e vundu vana vena e mbeni zaku zawonso zizungidi muna nsi ina Yave wa Nzambi aku kekuvana se vua, c ofwete fukisa Amaleke, kimana kalembi sungamenua diaka oku nsi a zulu. d Kufwete vilakana ko. “Vava okota muna nsi ina Yave wa Nzambi aku kekuvana se vua, wavua e nsi yo zingila mo, 2 obonga e yaka bundu yantete ya mbongo awonso ya ntoto ina okutika muna nsi ina Yave wa Nzambi aku kekuvana, osia yo muna mbangu yo kwenda kuna fulu kina Yave wa Nzambi aku kesola mu sia e nkumbu andi. e 3 Ofwete kwenda kwa nganga ona okala mu salu muna lumbu yayina yo kumvovesa vo: ‘O unu nzayisi kwa Yave wa Nzambi eto vo nkotele omu nsi ina Yave kadila ndofi kwa akulu eto vo okutuvana yo.’ f 4 “O nganga obonga e mbangu vana koko kwaku yo sia yo vana ntwal’a ziku dia Yave wa Nzambi aku. 5 I bosi, ongeye ovova vana ntadisi a Yave wa Nzambi aku vo: ‘Se diame nyungani a musi Arami kakala, g wakulumuka kuna Engipito h yo ziˆ ngila kuna se nzenza kumosi yo lutangu lwakete lwa esi nzo andi. i Kansi, okwakuna wakituka se zula kiankuma ye kianene. j 6 Esi Engipito batumwesa e mpasi, batubangika yo kutubunduna muna salu yangolo. k 7 Muna kuma kiaki, twayantika kaza kwa Yave wa Nzambi a aku-

26

NSIKU 25:17–26:15

i Yak 1:27

´ lu eto, o Yave wawa e kazu kieto yo sia sungididi muna mpasi zeto, ntokani zeto ye lubangamu lweto. a 8 Kuna kwalanda, Yave watuvayikisa muna Engipito yo koko kwankuma, b yo koko kwalambuka, yo mavangu mansisi, ye sinsu yo masivi. c 9 I bosi, ututwese va fulu kiaki yo kutuvana e nsi yayi, e nsi ifwamfumukanga kimvumina yo wiki. d 10 Owau, ntwese bundu yantete ya mbongo a ntoto ina Yave kampene.’ e “Ofwete sia e mbangu vana ntadisi a Yave wa Nzambi aku yo fukama vana ntadisi a Yave wa Nzambi aku. 11 I bosi, ongeye yo Nlevi yo nzenza ona wina va kati kwaku nuyangalala mu kuma kia lekwa yawonso yambote ina Yave wa Nzambi aku kavene kwa ngeye ye kwa esi nzo aku. f 12 “Vava omana vambula e tini kiakumi g kiawonso kia mbongo aku muna mvu watatu, una vo i mvu wa tini kiakumi, ovana kio kwa Nlevi, kwa nzenza ona ozinganga yaku, kwa mwana wakondwa se ye kwa nkento wafwilwa yakala, oyau bedila muna mbanza zaku1 yavana beyukuta. h 13 I bosi, ovova vana ntadisi a Yave wa Nzambi aku vo: ‘Nkatwidi e tini kiavauka muna nzo ame yo vana kio kwa Nlevi, kwa nzenza ona ozinganga yame, kwa mwana wakondwa se ye kwa nkento wafwilwa yakala, i wauna wankanikina. Kikulwidi ngatu veza nkanikinu miaku ko. 14 Vava mfwidilu kididi kio ko, vava nkedi wafunzuka kisimbidi kio ko ngatu sadila ndambu andi mu kuma kia mafwa. Ndemvokele nding’a Yave wa Nzambi ame yo vanga mawonso mana unkanikini. 15 Owau, tala ova ntoto tuka kuna zulu, kuna fulu kiaku kiavauka okalanga yo sambula nkangu aku Isaele ye nsi ina utuvene, j wauna wadila e ndofi kwa

j Luv 23:25

26:12 1 Mvovo wa sina: “mavitu maku.”

KAPU 25 a Lev 19:35 b Luv 17:8 Nta 24:20

c Yos 22:4 d Luv 17:14 1Sa 14:47, 48 1Sa 15:1-3 1Tu 4:42, 43

 KAPU 26 e Luv 23:19 Lev 23:10 Nta 18:8, 12 2Tu 6:6 2Tu 31:5 Ngn 3:9

f Tuk 17:1, 8 Tuk 26:3

g Tuk 28:5 Os 12:12

h Tuk 46:3 Mav 7:15

i Tuk 46:27 j Luv 1:7 Nsi 10:22 Nk 105:24

k Luv 1:11 

Ndambu ya 2 a Luv 3:9 Luv 4:31 Mav 7:34

b Luv 6:6 c Luv 7:3 Nsi 4:33, 34

d Luv 3:8 Nsi 8:7, 8 Yez 20:6

e Nsi 26:2 f Nsi 12:7 Nsi 16:14

g Nsi 12:5, 6 Nsi 14:22

h Nsi 14:28, 29 Ngn 14:21 1Yo 3:17

NSIKU 26:16–27:17 akulu eto, a e nsi ifwamfumukanga kimvumina yo wiki.’ b 16 “O unu kiaki, Yave wa Nzambi aku okukanikinanga vo walemvokela e nsiku ye nzengo zazi za mfundisa. Ofwete zo lunda yo lemvokela zo yo ntim’aku wawonso c yo moyo1 aku wawonso. 17 O unu, ongeye otambwidi e mvovo mia Yave mia sia vo oyandi okala Nzambi aku ekolo okangalela muna nzila zandi yo lemvokela e nsiku miandi, d nkanikinu miandi, e nzengo zandi za mfundisa f yo wila e nding’andi. 18 O unu, Yave owidi e mvovo miaku vo ongeye okala se nkangu andi, vua diandi diantalu, g wauna kasila o nsilu, ye olemvokela e nkanikinu miandi miawonso, 19 oyandi wavova vo okutundidika vana ntandu a zula yankaka yawonso ina kavanga, h muna kuvana nkembo ye tunda yo zitu ekolo okuyisonga vo u nkangu avauka kuna kwa Yave wa Nzambi aku, i wauna kasia o nsilu.” I bosi, Mose kumosi ye akuluntu a Isaele bakanikini nkangu vo: “Nulemvokela e nkanikinu miawonso ikunukanikinanga o unu. 2 Muna lumbu kina nusauka e Yodani mu kota muna nsi ina Yave wa Nzambi aku kekuvana, tongeka matadi mampwena yo lenga mo e nteke.1j 3 I bosi, vava osauka e Yodani, soneka mo e mvovo miawonso mia Nsiku wau, kimana wakota muna nsi ina Yave wa Nzambi aku kekuvana, e nsi ifwamfumukanga kimvumina yo wiki, wauna o Yave wa Nzambi a akulu aku kasila o nsilu. k 4 Vava nusauka Yodani, nufwete tongeka matadi momo vana Mongo a Ebale l yo lenga mo e nteke,1 wauna ikukanikinanga o unu. 5 Tunga vo mpe ziku mu kuma kia Yave wa Nzambi aku,

27

26:16 1 Tala Nsas’a Mvovo. 27:2, 4 1 Yovo “kusa mo e mpemba.”

314 KAPU 26 a Tuk 15:18 Tuk 26:3

b Nsi 8:7, 8 c Nsi 6:6 Nsi 11:1 Nk 119:34 1Yo 5:3

d Lev 26:46 e Kim 12:13 f Lev 19:37 g Nsi 14:2 Nsi 29:10-13

h Nsi 4:8 i Nsi 7:6 Nsi 28:1, 9

 KAPU 27 j Yos 8:30-32 k Nta 13:26, 27 l Nsi 11:29 

Ndambu ya 2 a Luv 20:25 b Lev 3:1 c Lev 7:15 d Nsi 12:7 e Luv 24:12 f Luv 19:5 Nsi 26:18

g 1Nti 2:3 Mat 19:17 1Yo 5:3

h Nsi 11:29 i Yos 8:33 j Nsi 33:10 k Luv 20:4 Nsi 4:15, 16 Yes 44:9

l Luv 34:17 Lev 19:4

m Nsi 7:25 Nsi 29:17

n Luv 20:12 Nsi 21:18-21 Ngn 20:20 Ngn 30:17 Mat 15:4

ziku dia matadi. Kufwete sadila sengwa ko muna matadi momo. a 6 Ofwete tungila e ziku dia Yave wa Nzambi aku muna matadi mamvimba, i vana otambikila tukau twangioka kwa Yave wa Nzambi aku. 7 Ofwete kela yimenga ya ungudi b yo dila yo vavana, c ongeye oyangalala vana ntadisi a Yave wa Nzambi aku. d 8 Toma soneka muna matadi e mvovo miawonso mia Nsiku wau.” e 9 I bosi, Mose ye anganga Anelevi bavovese Isaele yawonso ´ vo: “Kala e pi-i, wa, e Isaele. O unu kiaki okitukidi se nkangu a Yave wa Nzambi aku. f 10 Ofwete wila e nding’a Yave wa Nzambi aku yo lunda e nkanikinu miandi g ye nsiku miandi emi ikukanikinanga o unu.” 11 Muna lumbu kiakina, Mose okanikini nkangu, oku vo: 12 “Omama i makanda metelama vana Mongo a Ngerezime h mu sambula o nkangu vava nusauka Yodani: Simeone, Levi, Yuda, Yisakare, Yosefe ye Benyamini. 13 Omama i makanda metelama vana Mongo a Ebale i mu yika e sibu: Rubeni, Ngadi, Asere, Zebulune, Dani ye Nafetali. 14 Anelevi bevova mu nding’angolo kwa nkangu awonso wa Isaele, oku vo: j 15 “‘Wasibwa o muntu ovanga teke kiavalwa k yovo teke kia sengwa1l yo muntu osweka yo, kadi lekwa kiangemi kuna kwa Yave, m salu kia moko ma nkwa umbangu.’2 (O nkangu awonso uvova vo: ‘Amen!’3) 16 “‘Wasibwa o muntu oveza se diandi yovo ngudi andi.’ n (O nkangu awonso uvova vo: ‘Amen!’) 17 “‘Wasibwa o muntu osientola mwingilu a mfinangani 27:15 1 Yovo “teke yazunzwa.” 2 Yovo “muntu osalanga salu ya mabaya ye sengwa.” 3 Yovo “Yambula diakala wowo!”

315 andi.’ a (O nkangu awonso uvova vo: ‘Amen!’) 18 “‘Wasibwa o muntu ovidisa mpofo e nzila.’ b (O nkangu awonso uvova vo: ‘Amen!’) 19 “‘Wasibwa o muntu obendomona o mfundu c a nzenza, a mwana wakondwa se yovo wa nkento wafwilwa yakala.’ d (O nkangu awonso uvova vo: ‘Amen!’) 20 “‘Wasibwa o muntu ovukana yo nkento a se diandi, kadi se diandi kakondele luzitu.’1e (O nkangu awonso uvova vo: ‘Amen!’) 21 “‘Wasibwa o muntu ovukana ye konso bulu.’ f (O nkangu awonso uvova vo: ‘Amen!’) 22 “‘Wasibwa o muntu ovukana yo nsang’andi, i sia vo, mwan’ankento a se diandi yovo mwan’ankento a ngudi andi.’ g (O nkangu awonso uvova vo: ‘Amen!’) 23 “‘Wasibwa o muntu ovukana yo ngudi andi anzitu.’ h (O nkangu awonso uvova vo: ‘Amen!’) 24 “‘Wasibwa o muntu ovingila nkwandi kuna nsweki yo kuvonda.’ i (O nkangu awonso uvova vo: ‘Amen!’) 25 “‘Wasibwa o muntu otonda mbabu kimana kavonda munkondwa-kuma.’ j (O nkangu awonso uvova vo: ‘Amen!’) 26 “‘Wasibwa o muntu ke lunda mambu ma Nsiku wau ko muna lembi mo lemvokela.’ k (O nkangu awonso uvova vo: ‘Amen!’) “Avo ngeye owila kikilu e nding’a Yave wa Nzambi aku muna sia sungididi kia lemvokela e nkanikinu miandi miawonso mina ikukanikinanga o unu, o Yave wa Nzambi aku okutundidika kikilu vana ntandu a zula yawonso yankaka ina ova ntoto. l 2 E nsambu zazi zawo-

28

27:20 1 Mvovo wa sina: “kadi mvuatu a se diandi kafukwidi.”

NSIKU 27:18–28:13 KAPU 27 a Nsi 19:14 Ngn 23:10

b Lev 19:14 c Nsi 16:20 Ngn 17:23 Mik 3:11

d Luv 22:21, 22 Nsi 10:17, 18 Mal 3:5 Yak 1:27

e Lev 18:8 1Ko 5:1

f Luv 22:19 Lev 18:23 Lev 20:15

g Lev 18:9 Lev 20:17

h Lev 18:17 Lev 20:14

i Luv 20:13 Luv 21:12 Nta 35:31

j Mat 27:3, 4 k Nsi 28:15 Ngl 3:10

 KAPU 28 l Nsi 26:18, 19  Ndambu ya 2 a Lev 26:3, 4 Ngn 10:22 Yes 1:19

b Nsi 11:14 c Lev 26:9 Nk 127:3 Nk 128:3 d Nsi 7:13

e Nsi 26:2 f Luv 23:25 g Nsi 32:30 Yos 10:11

h Nsi 7:23 2Tu 14:13

i Lev 26:10 Ngn 3:9, 10 Mal 3:10

j Nsi 7:6 k Luv 19:6 l Yes 43:10 Dan 9:19 Mav 15:17

m Nta 22:3 Nsi 11:25 Yos 5:1

n Nsi 30:9 Nk 65:9

o Tuk 15:18 p Lev 26:4 Nsi 11:14

q Nsi 15:6

nso zikwiza kwa ngeye yo kulwakila, a wau vo owididi e nding’a Yave wa Nzambi aku: 3 “Osambulwa muna mbanza, osambulwa mpe kuna mbazi a mbanza. b 4 “Besambulwa o wan’aku1c ye mbongo a ntoto aku yo wan’antete a twelezi yaku, yo wan’a ngombe zaku yo wan’a mameme maku. d 5 “Isambulwa e mbangu aku e ye niemenua kiaku kia mfumfu. f 6 “Osambulwa muna salu yaku yawonso.1 7 “E mbeni zaku zina zikutelamena, Yave okubasunda vana ntadisi aku. g Mu nzila imosi bekwizila muna kunuanisa, kansi mu nzila nsambwadi zaswaswana betinina. h 8 Yave oyika e nsambu mu kuma kiaku, mu kuma kia malundilu maku i ye mu kuma kia salu yaku yawonso, oyandi okusambula kikilu muna nsi ina Yave wa Nzambi aku kekuvana. 9 Yave okusikidisa se nkangu avauka kwa yandi, j wauna kadila e ndofi, k wau vo okwamanene lunda e nkanikinu mia Yave wa Nzambi aku yo diatila muna nzila zandi. 10 E nkangu miawonso ova nza mimona vo ongeye mu nkumbu a Yave oyikilwanga l ye bekumona wonga. m 11 “Yave okuvana wana ayingi ye ulolo wa twelezi yo ntoto utoma yimanga mbongo n muna nsi ina Yave kadila e ndofi kwa akulu aku vo okuvana yo. o 12 Yave okuziulwila e lundilu diandi diambote, i sia vo, e zulu, muna nokesa e mvula mu nsi aku muna nsungi andi p yo sambula mawonso ovanga. Odevesa kwa zula yayingi, kansi ongeye kuvava deva ko. q 13 Avo okwamanana lemvokela e nkanikinu mia Yave wa Nzambi aku mina 28:4 1 Mvovo wa sina: “e mbongo a vumu kiaku.” 28:6 1 Mvovo wa sina: “Osambulwa vava okota, osambulwa vava ovaika.”

NSIKU 28:14-36 ikukanikinanga o unu vo walunda yo lemvokela, Yave okukitula se ntu, ke nkila ko; ongeye okala kaka vana ntandu, a ke kunsi ko. 14 Kuvengomoka ko muna mvovo miawonso mina ikunukanikinanga o unu, kiakala ku lunene yovo ku lumonso, b muna landa nzambi zankaka yo kubasadila. c 15 “Kansi, avo kuwila nding’a Yave wa Nzambi aku ko muna lunda e nkanikinu miandi ye nsiku miandi miawonso ikukanikinanga o unu, e sibu yayi yawonso ikwiza kwa ngeye yo kulwakila: d 16 “Osibwa muna mbanza, osibwa mpe kuna mbazi a mbanza. e 17 “Isibwa e mbangu aku f ye niemenua kiaku kia mfumfu. g 18 “Besibwa o wan’aku1h ye mbongo a ntoto aku yo wan’a ngombe zaku yo wan’a mameme maku. i 19 “Osibwa muna salu yaku yawonso.1 20 “Yave okutwikila sibu, mvuanga ye tumbu muna salu yaku yawonso yavana ofukiswa yo vila mu nzaki mu kuma kia mavangu maku mambi ye wau umbembwele. j 21 Yave oyambula vo kimbevo kialaminina yavana kekufukisa muna nsi ina ovua. k 22 Yave okuyelesa nkovol’a lufulu, ngianduka zangolo, l vimba, tiya twa ngianduka, nsosolo, m mbangazi angolo ye mbumbu; n yawonso yayi ikulakama yavana ovila. 23 E zulu diaku dikituka se nsongo, o ntoto aku ukituka se sengwa. o 24 Yave okitula e mvula za nsi aku se senge ye mbundukutu a ntoto, eyi ikunokena tuka kuna zulu yavana ofukiswa. 25 Yave oyambula vo e mbeni zaku zasunda. p Ongeye mu nzila imosi okwizila mu kubanuanisa, kansi

316 KAPU 28 a 1Nti 4:21 b Nsi 5:32 Yos 1:7 Yes 30:21

c Lev 19:4 d Lev 26:16, 17 Dan 9:11

e 1Nti 17:1 f Nsi 26:2 g Lev 26:26 h Man 2:11, 19 Man 4:10

i Lev 26:20, 22 j Yos 23:16 k Lev 26:25 Yer 24:10

l Lev 26:16 m Lev 26:33 n Am 4:9 o Lev 26:19 Nsi 11:17 1Nti 17:1

p Lev 26:14, 17 1Sa 4:10

 Ndambu ya 2 a Yer 29:18 Luk 21:24

b Yer 7:33 c Luv 4:11 d Yes 59:10 e Afu 3:14 Afu 6:1-5 Nek 9:27

f Yes 5:9 Man 5:2

g Am 5:11 Mik 6:15

28:18 1 Mvovo wa sina: “e mbongo a vumu kiaku.” 28:19 1 Mvovo wa sina: “Osibwa vava okota, osibwa vava ovaika.”

h 2Tu 29:9 i Nek 9:37 Yes 1:7

mu nzila nsambwadi zaswaswana otinina; ongeye okituka se lekwa kiangemi kwa yitinu yawonso ya nza. a 26 E vimbu diaku dikituka se madia ma nuni zawonso za zulu ye bulu yawonso ya ntoto, ke vekala muntu ko okubayinga. b 27 “Yave okuyelesa mavumbu ma Engipito, mput’a vumu, makwanza ye yimbevo ya nkand’a nitu, ina kulendi sasukila ko. 28 Yave okuyelesa kimbevo kia lau ye kimpofo c ye mvuanga.1 29 Babata obabata muna mwini, wauna o mpofo kebabatelanga muna tombe, d mawonso ovanga ke mesikila ko; vunginikwa ovunginikwa ntangwa zawonso yo yiyua, ke vekala muntu ko okutanina. e 30 Ozitikila nkento, kansi yakala diankaka ovukana yandi mu kingolo. Otunga e nzo, kansi kukala mo ko. f Okuna mpatu a vinyu, kansi kukuyivelela bundu yandi ko. g 31 E ngombe aku ivondelwa vana meso maku, kansi kudia kana ndambu andi ko. E buluku diaku diyiwa vana ntadisi aku, kansi ke bekuvutulwila dio ko. Mameme maku mevewa kwa mbeni zaku, kansi kukala yo muntu ko okutanina. 32 O wan’aku amakala yo wan’aku amakento bevewa kwa nkangu ankaka h vana ntadisi aku, okala ye viangi kiau ntangwa zawonso, kansi o moko maku ke melenda vanga diambu ko. 33 E mbongo a ntoto aku ye yawonso ina okutika idiwa kwa nkangu una kuzeye ko, i bekuvunginika yo kubangika ntangwa zawonso. 34 Olauka mu kuma kia mana o meso maku memona. 35 “Yave okuyelesa mavumbu mampasi muna makungunu ye muna malu maku, mana ke mesasukanga ko, tuka muna tambi yakuna mband’a ntu aku. 36 Ongeye yo ntinu ona okuyi28:28 1 Yovo “luzengeneko lwa ntima.”

317 solela, Yave ukununata kwa zula ina ngeye ye akulu aku ke nuazaya ko, a okwakuna osadila nzambi zankaka, e nzambi za nti ye za matadi. b 37 Okituka se lekwa kiangemi ye kialuvezo,1 okituka se kuma kiatusevo vana vena e nkangu miawonso mina Yave kekunata. c 38 “Mbongo ayingi okuna muna mpatu, kansi yakete kaka okutika, d kadi makonko bedia yo. 39 Okuna mpatu za vinyu yo toma zo lunga-lunga, kansi kunuina mo vinyu ko ngatu vela mo konso ma, e kadi mimvidi bedia yo. 40 Okala ye nti mia olive muna zunga kiaku kiawonso, kansi kukala ye mazi ma kuyikusa ko, kadi olive zaku zibetomoka. 41 Owuta wan’amakala yo wan’amakento, kansi kukwamanana kala yau ko, kadi mu kinkole bekwenda. f 42 E buka ya vangwa yamoyo1 idia e nti miaku miawonso ye mbongo a ntoto aku. 43 O nzenza ozingilanga vovo wina okwamanana tundalala, ekolo ongeye okwamanana kuluka. 44 Oyandi okudevesa, kansi ongeye kukundevesa ko. g Oyandi okituka se ntu, ongeye okituka se nkila. h 45 “E sibu yayi yawonso i ikwiza kwa ngeye, ikulakama yo kulwakila yavana ofukiswa, j kadi kuwididi nding’a Yave wa Nzambi aku ko muna lundanga e nkanikinu miandi ye nsiku miandi mina kakanikina. k 46 E sibu yayi ikwamanana omu ngeye ye muna wan’aku se sinsu kia mvu ke mvu ye lulukisu, l 47 kadi kwasadila Yave wa Nzambi aku ko muna kiese yo luyangalalu lwa ntima vava wakala ye ulolo muna lekwa yawonso. m 48 Yave otwika e mbeni zaku banuanisa, ongeye okubasadila n ekolo okala ye nzala o ye vuina ye mvuatu miakete yo kondwa e lekwa ya28:37 1 Mvovo wa sina: “ye kingana.” 28:42 1 Yovo “E makonko.”

NSIKU 28:37-56 KAPU 28 a 2Nti 17:6 2Nti 25:7 2Tu 33:11 2Tu 36:5, 6

b Yer 16:13 c 1Nti 9:8 2Tu 7:20 Yer 24:9 Yer 25:9

d Yes 5:10 Kan 1:6

e Sef 1:13 f 2Nti 24:14 Yer 52:15, 30

g Ngn 22:7 h Eze 9:7 i Nsi 28:15 Nsi 29:27

j 2Nti 17:20 Yer 24:10

k Nsi 11:26-28 l 1Ko 10:11 m Nsi 12:7 Nek 9:35

n 2Tu 12:8, 9 Yer 5:19

o Yer 44:27 

Ndambu ya 2 a Yer 6:22 Kab 1:6

b Yer 4:13 Os 8:1

c Yer 5:15 d 2Tu 36:17 Yes 47:6 Luk 19:44

e Lev 26:26 Yer 15:13

f 2Nti 17:5 2Nti 25:1 Luk 19:43

wonso. Osia vangu kia sengwa muna nsingu aku yavana kekufukisa. 49 “Yave okutwasila zula ki´ tuka kwanda, a kuna nsuk’a nza; e mbeni ikunuanisa mu nzaki wauna e ngo-zulu itilumukinanga mu baka e lekwa, b e zula kivova e ndinga olembi bakula, c 50 e zula kia wantu bena ye ndose zakwitama, ana ke bezitisa nunu ko ngatu songa dienga kwa nleke. d 51 Oyau bedia o wan’a twelezi yaku ye mbongo a ntoto aku yavana ofukiswa. Ke bekusisila lekwa ko, kana mbwaza, kana vinyu ampa yovo mazi, kana wan’a ngombe yovo wan’a mameme yavana bekufwasa. e 52 Bekuzunga yo kukangidila muna mbanza zaku zawonso1 muna nsi aku yavana ibwa e yaka yaku yanda ye yangolo ina obundanga e vuvu. Elo, oyau bekuzunga kikilu muna mbanza zaku zawonso muna nsi ina Yave wa Nzambi aku kekuvana. f 53 Wau vo mbeni zaku bekuzunga e nzunga yangolo yo kumwesa e mpasi, ongeye odia wan’aku,1 e nsuni mia wan’aku amakala yo wan’aku amakento g ana Yave wa Nzambi aku kavene. 54 “Kana nkutu i yakala disundidi ngemba ye zingu kiambote vovo wina, ke kala ye nkenda ko muna mpangi andi yovo muna nkento andi anzolwa ngatu muna wan’andi ana besala, 55 ke kubakayila kana ndambu a nsuni mia wan’andi ko ana kedia, wau vo ke kala ye lekwa kiankaka ko kia dia mu kuma kia nzunga yangolo ozungwa ye mpasi omweswa kwa mbeni aku omu mbanza zaku. h 56 Kana nkutu i nkento a ngemba ye zingu kiambote vovo wina, ona ke yindulanga nkutu diata va ntoto ko wau vo zingu kiambote kikilu kena

g 2Nti 6:28 Man 4:10 Yez 5:10

h Yer 52:6

28:52 1 Mvovo wa sina: “mavitu maku mawonso.” 28:53 1 Mvovo wa sina: “e mbongo a vumu kiaku.”

NSIKU 28:57–29:7 kiau, a ke kala ye nkenda ko muna yakala diandi dianzolwa, muna mwan’andi ayakala ye muna mwan’andi ankento, 57 ke kubakayila kana nkutu ngudi-amwana ko ina ivaikidi vana kati kwa malu mandi yo wana kewuta. Oyandi okubadila kuna nsweki mu kuma kia nzunga yangolo ozungwa ye mpasi omweswa kwa mbeni aku omu mbanza zaku. 58 “Avo kusia sungididi ko kia lemvokela e mvovo miawonso mia Nsiku wau wasonama mu nkanda wau b yo lembi vumina e nkumbu yayi yankembo ye imwesanga wonga, c e nkumbu a Yave d wa Nzambi aku, 59 Yave otwasa kwa ngeye ye kwa wan’aku vuku yampasi, vuku yampwena ye ilembi fokoka, e yimbevo yangolo ye ilembi sasukanga. 60 Okutwasila diaka yimbevo yawonso ya Engipito, ina wamwenang’o wonga, e yimbevo yayi ikulaminina kikilu. 61 Vana ntandu, Yave okunutwasila yimbevo yawonso ye vuku ina ke yasonama ko mu nkand’a Nsiku wau yavana nufukiswa. 62 Kana una vo nuwokele kwayingi nze ntetembwa za zulu, f akete kaka muna yeno besala, g kadi kuwididi nding’a Yave wa Nzambi aku ko. 63 “Wauna Yave kakadila ye kiese kia kunuvuamisa yo kunuwokesa, i wauna mpe Yave kekadila ye kiese kia kunufwasa yo kunufukisa; nuvuzwa muna nsi ina ovua. 64 “Yave okumwanganisa vana vena zula yawonso, tuka ku nsuka eyi ya ntoto yakuna nsuka yankaka ya ntoto, h okwakuna osadila nzambi za nti ye za matadi, zina kwazaya ko, ongeye ye akulu aku. i 65 Kukala ye luvuvamu ko vana vena e zula yayi j ngatu fulu kia vundisila malu maku. Kadi okwakuna, Yave okuvana ntim’a zaka-zaka, k yoya kwa

318 KAPU 28 a Man 4:5 b Luv 24:7 Nsi 31:26

c Nsi 10:17 Nk 99:3

d Luv 3:15 Luv 6:3 Luv 20:2 Nk 83:18 Nk 113:3 Yes 42:8

e Lev 26:21 Dan 9:12

f Nsi 10:22 g Nsi 4:27 h Lev 26:33 Nek 1:8 Luk 21:24

i Nsi 4:27, 28 j Am 9:4 k Yez 12:19 

Ndambu ya 2 a Lev 26:16, 36  KAPU 29 b Luv 24:8 c Luv 19:4 Yos 24:5

d Nsi 4:34 Nek 9:10

e Rom 11:8 f Nsi 1:3 Nsi 8:2

g Nsi 8:4 Nek 9:21 Mat 6:31

h Nta 21:26

meso yo kondwa kwa vuvu.1a 66 O moyo aku mu vonza kiampwena ukala, wonga omona muna fuku ye muna mwini; kukala ye ziku ko kana vo ovuluka. 67 Muna mene ovova vo: ‘Ekwe kele vo kikala kwandi nkokela!’ Muna nkokela ovova vo: ‘Ekwe kele vo kikala kwandi mene!’ mu kuma kia wonga omona muna ntima aku ye mu kuma kia mana o meso maku memona. 68 Yave okuvutula kieleka kuna Engipito muna nzaza, muna nzila ina ivovese vo: ‘Kusinga yo mona nkutu diaka ko,’ okwakuna nukuyiteka kwa mbeni zeno se ntaudi zamakento ye ntaudi zamakala, kansi ke vekala muntu ko okusumba.” Emiami i mvovo mia kangu dina Yave kakanikina Mose vo kakanga yo nkangu a Isaele muna nsi ya Moabe, vana ntandu a kangu dina kakanga yau vana Korebe. b 2 Mose obokele Isaele yawonso yo kubavovesa vo: “Oyeno nuamona mawonso mana Yave kavanga vana meso meno muna nsi ya Engipito, kwa Faro ye ntaudi zandi zawonso ye nsi andi yawonso, c 3 e tumbu yanene ina yamona meso maku,1 e sinsu yayina yanene ye masivi. d 4 Kansi, o Yave kanuvene ntima wa bakulwila ko yovo meso ma mwena ngatu matu ma wila yamu unu kiaki. e 5 ‘Ekolo yanufilanga mu mvu 40 muna makanga, f e mvuatu nuavuata ke miafwasuka ko muna nitu zeno, e nsampatu nuavuata ke zafwasuka ko muna malu meno. g 6 Ke nuadia mbolo ko, ke nuanua vinyu ko ngatu konso lekwa kiankolwa, kimana nuazaya wo vo mono i Yave wa Nzambi eno.’ 7 I bosi, nulweke ova fulu kiaki, o Sikone wa ntinu a Kesebone h

29

28:65 1 Yovo “lutovoko lwa moyo.” 29:3 1 Yovo “ntonta zanene zina zamona meso maku.”

319 yo Onge wa ntinu a Basani, a batuvaikila mu kwiza kutunuanisa, kansi twabasunda. b 8 Twabaka e nsi au yo vana yo se vua kwa Anerubeni, Anengadi ye kwa bula-kati kwa kanda dia Anemanase. c 9 Muna kuma kiaki, nulunda e mvovo mia kangu diadi yo lemvokela mio, kimana mawonso nuvanga matoma sikila. d 10 “O unu, yeno awonso nutelamene ova ntadisi a Yave wa Nzambi eno: e ntu mia makanda meno, akuluntu eno, akengi eno ye akala awonso a Isaele, 11 wan’eno, akento eno e ye nzenza zeno f ana bena ova kati kwa ndo eno, tuka muna ndiona okutiaminanga e nkuni yamu ndiona okutekelanga o maza. 12 Ongeye wina vava kimana wakota muna kangu dia Yave wa Nzambi aku ye muna ndofi andi, ina Yave wa Nzambi aku kedia yaku o unu g 13 kimana kakitula se nkangu andi o unu, h oyandi kakala Nzambi aku, i wauna kasila o nsilu ye wauna kadila e ndofi kwa akulu aku Abarayama, j Isaki k yo Yakobo. l 14 “Owau, ke kwa ngeye kaka ko ikanganga e kangu diadi yo dia ndofi yayi, 15 kansi kwa awana batelamene yeto o unu ova ntadisi a Yave wa Nzambi eto ye kwa awana ke bena yeto ko o unu ovava. 16 (Kadi nutomene zaya una wakala e zingu kieto muna nsi ya Engipito ye una twaviokela vana kati kwa zula yayingi muna nkangalu eto. m 17 Oyeno nuamona e lekwa yau yangemi, i sia vo, teke yau yangemi1n ya mabaya ye matadi, ya palata ye wolo, ina yakala vana bena.) 18 Nuyikenga kimana vovo nuina o unu valembi kala yakala yovo nkento, vumu yovo kanda divengomona ntim’a29:17 1 O mvovo wa Kiyibere usadilu ovava nanga ngwizani wina yo mvovo “doti,” usadilwanga se mvovo a luvezo.

NSIKU 29:8-26 KAPU 29 a Nta 21:33 b Nk 135:10, 11 c Nta 32:33 Nsi 3:12, 13

d Nsi 4:6 Nsi 8:18 Yos 1:7, 8 1Nti 2:3 Nk 103:17, 18 Luk 11:28

e Nek 8:2 f Luv 12:38 g Nsi 1:3 Nsi 29:1

h Luv 19:5 Nsi 7:6 Nsi 28:9

i Luv 6:7 Luv 29:45

j Tuk 17:1, 7 Tuk 22:16, 17

k Tuk 26:3 l Tuk 28:13 m Nsi 2:4 n Nta 25:1, 2 

Ndambu ya 2 a Nsi 11:16 Ayi 3:12

b Ayi 12:15 c Yos 24:19 d Nsi 27:26 Nsi 28:15

e Tuk 19:24 Yud 7

f Tuk 10:19 Tuk 14:2

g 1Nti 9:8, 9 2Tu 7:21, 22 Yer 22:8, 9

h 1Nti 19:10 i Yer 31:32

ndi muna Yave wa Nzambi eto yo kwenda sadila nzambi za zula yoyo, a valembi kala mpe mwanzi vovo nuina uwuta mbongo a mpondi ye a ndudi. b 19 “Kansi, avo muntu owidi e mvovo mia ndofi yayi, kayisana muna ntim’andi oku vo: ‘Mu luvuvamu ikala, kana nkutu nkwamanene diatila muna nzila za ntim’ame;’ muna mpila yayi, kafwasa yawonso1 ina muna nzil’andi, 20 Yave ke zola kunloloka ko. c Kansi, o makasi mayingi ma Yave mefusukila muntu ndioyo, e sibu yawonso yasonama mu nkanda wau ikunlwakila, d Yave ovunzuna e nkumbu a muntu ndioyo oku nsi a zulu. 21 I bosi, Yave okumvambula ye makanda mawonso ma Isaele kimana e mpasi zanlwakila, mun’owu wa sibu yawonso ya kangu diasonama mu nkanda wau wa Nsiku. 22 “Vava e mbandu ilanda ya wan’eno ye nzenza ana betuka ´ kwanda bemona e vuku ya nsi, e yimbevo ina Yave katwese mu nsi— 23 lengo, mungwa yo tiya, kimana e nsi yawonso yalembi kunua yovo mena mbongo ngatu mena konso titi, nze una wafwasilwa Sodoma ye Ngomora, e Adema ye Seboime, f ina Yave kafwasa muna makasi mandi ye muna nsita zandi— 24 oyau ye zula yawonso beyuvula vo: ‘Ekuma Yave kavangidi diambu diadi mu nsi yayi? g Nki kitwese makasi mama mayingi?’ 25 Ozevo bevutula vo: ‘E kuma kadi kangu dia Yave babembola, h o Nzambi a akulu au, e kangu dina kakanga yau vava kabavaikisa muna nsi ya Engipito. i 26 Kansi, oyau bayenda sadila nzambi zankaka yo kubavumbamena, e nzambi zina ke bazaya ko, zina o Nzambi kabavanina nswa ko vo 29:19 1 Mvovo wa sina: “kafwasa ina yatoma nuikwa o maza kumosi y’eyi yayuma.”

NSIKU 29:27–30:17 basambila. a 27 I bosi, makasi mayingi ma Yave malwakila e nsi yayi mu twasila yo e sibu yawonso yasonama mu nkand’a nsiku. b 28 Muna kuma kiaki, Yave wabavuza muna nsi au muna makasi mandi, nsita c ye fwenka diayingi yo kubanata ku nsi yankaka, kuna bena o unu.’ d 29 “O mambu maswekama i ma Yave wa Nzambi eto, e kansi o mambu masengomonua i meto ye ma wan’eto yakwele mvu, kimana twalemvokela e mvovo miawonso mia Nsiku wau. f “Vava e mambu mama mawonso mekulwakila, i sia vo, e nsambu ye sibu eyi nsidi ova ntadisi aku, g ongeye wasungamena yo1h muna zula yawonso ina Yave wa Nzambi aku kekumwanganisa, i 2 wavutuka kwa Yave wa Nzambi aku j yo ntim’aku wawonso yo moyo1 aku wawonso, k ongeye yo wan’aku, wawila e nding’andi mun’owu wa mawonso ikukanikinanga o unu, 3 ozevo, Yave wa Nzambi aku otwasa wantu aku bayenda kinkole; l okufwila e nkenda m yo kukutakesa diaka tuka muna nkangu miawonso muna Yave wa Nzambi aku kamwanganese. n 4 Kana nkutu vo nkangu aku wamwanganeswa yakuna nsuka za nza, o Yave wa Nzambi aku okukutakesa tuka kwakuna yo kutwasa. o 5 Yave wa Nzambi aku okutwasa omu nsi ina mase maku bavua, ongeye ovua yo; Nzambi okuvatumuna yo kuwokesa lutila mase maku. p 6 Yave wa Nzambi aku ovelelesa2 o ntim’aku yo ntim’a wan’aku, q ozevo ngeye ozola Yave wa Nzambi aku yo ntim’aku wawonso yo moyo1 aku wawonso, kimana wakala o moyo. r 7 Yave wa Nzambi aku otwasa e sibu yayi yawonso kwa

30

30:1 1 Mvovo wa sina: “wavutula mo muna ntim’aku.” 30:2, 6, 10 1 Tala Nsas’a Mvovo. 30:6 2 Mvovo wa sina: “ozenga.”

320 KAPU 29 a Afu 2:12 b Lev 26:16 Nsi 27:26

c Nsi 28:45, 63 1Nti 14:15 2Nti 17:18 Luk 21:24 d Eze 9:7 Dan 9:7 e Rom 11:33

f Nk 78:5 Kim 12:13

 KAPU 30 g Nsi 11:26-28 Nsi 28:2, 15

h 1Nti 8:47 Nek 1:9 Yez 18:28 Yoe 2:13 i 2Nti 17:6 2Tu 36:20 j Yes 55:7 1Yo 1:9

k l m n

Nsi 4:29 Yer 29:14 Man 3:22 Eze 1:2, 3 Nk 147:2 Yer 32:37 Yez 34:13

o Nsi 28:64 Sef 3:20

p Nek 1:9 q Yer 32:37, 39 r Nsi 6:5 

Ndambu ya 2 a Tuk 12:2, 3 Yer 25:12 Man 3:64 Rom 12:19

b Yes 65:21, 22 Mal 3:10

c Yer 32:37, 41 d Nek 1:9 Mav 3:19

e f g h

Yes 45:19

i j k l

Nsi 11:26

Rom 10:6 Rom 10:8 Mat 7:21 Yak 1:25 Nsi 6:5 Lev 18:5 Lev 25:18 Nsi 30:5

m Nsi 29:18 Ayi 3:12

n Nsi 4:19

mbeni zaku, ana bamenga yo kumwesa e mpasi. a 8 “I bosi, ongeye ovutuka kwa Yave, owila e nding’andi yo lemvokela e nkanikinu miandi miawonso mina ikukanikinanga o unu. 9 Yave wa Nzambi aku otoma sambula e salu yawonso ya moko maku, b owokesa wan’aku ye twelezi yaku ye mbongo a ntoto aku, kadi Yave oyangalela diaka kusambula, wauna kayangalela akulu aku. c 10 Kadi ongeye owila e nding’a Yave wa Nzambi aku yo lunda e nkanikiˆ nu miandi ye mına miasonama mu nkanda wau wa Nsiku, ongeye ovutuka kwa Yave wa Nzambi aku yo ntim’aku wawonso yo moyo1 aku wawonso. d 11 “O nkanikinu wau ikukanikinanga o unu ke una kikilu mpasi ko ´ kwa ngeye, ke una mpe kwa nda ko.1e 12 Ke una ku zulu ko, kimana wavova vo: ‘Nani otomboka kuna zulu katubakila wo, ´ kimana twawa wo yo lemvokela wo?’ f 13 Ke una mpe ku simu dia mbu ko, kimana wavova vo: ‘Nani osauka kuna simu dia mbu´ katubakila wo, kimana twawa wo yo lemvokela wo?’ 14 Kadi e diambu dina yaku kikilu lukufi, omo nu’aku ye muna ntim’aku, g kimana walemvokela dio. h 15 “Tala, o unu nsidi ova ntadisi aku moyo ye nsambu, lufwa ye sibu. i 16 Avo owila e nkanikinu mia Yave wa Nzambi aku mina ikukanikinanga o unu, muna zolanga Yave wa Nzambi aku, j muna kangalelanga muna nzila zandi, muna lundanga e ˆ nkanikinu miandi ye mına miandi ye nzengo zandi za mfundisa, ozevo okala moyo k yo wokela, Yave wa Nzambi aku okusambula muna nsi ina ovua. l 17 “Kansi, avo ntim’aku uve´ ngomoka m yo lembi wa, wavukumunua yo vumbamena nzambi zankaka yo kubasadila, n 30:11 1 Yovo “ke uvavukidi ko.”

321 18 inuzayisi o unu vo fwa nufwa. a Ke nuzinga kolo kiayingi ko muna nsi ina osaukila Yodani wavua yo. 19 O unu nsidi e zulu ye nza se mbangi mu kuma kieno vo nsidi ova ntadisi aku moyo yo lufwa, nsambu ye sibu; b sola moyo kimana wazinga, c ongeye yo wan’aku, d 20 muna zolanga Yave wa Nzambi aku, e wila e nding’andi yo kuntatidila, f kadi oyandi i moyo aku, muna yandi ozingila kolo kiayingi muna nsi ina Yave kadila ndofi vo ovana yo kwa akulu aku Abarayama, Isaki yo Yakobo.” g I bosi, o Mose ovovele mvovo miami kwa Isaele yawonso, 2 oku vo: “O unu, kimbuta kia mvu 120 se ngina. h Kilendi diaka kunufila ko,1 kadi Yave wampovesa vo: ‘Ongeye kusauka Yodani yayi ko.’ i 3 O Yave wa Nzambi aku yandi osauka kuna ntwal’aku, yandi kibeni ofukisa e zula yayi ova ndose aku, ongeye ovua e nsi au. j O Yosua yandi okunufila mu sauka, k wauna Yave kavova. 4 Yave okubavanga wauna kavanga kwa Sikone l yo Onge, m atinu a Aneyamore ye nsi au vava kabafukisa. n 5 Yave okubasunda mu kuma kiaku, ongeye okubavanga mun’owu wa nkanikinu wawonso inuvene. o 6 Kala yo unkabu, kumama. p Kumoni wonga ko ngatu zakama vana ndose au, q kadi o Yave wa Nzambi aku yandi okangalanga yaku. Ke kuyambula ko ngatu kubembola.” r 7 I bosi, Mose obokele Yosua yo kumvovesela vana meso ma Isaele yawonso vo: “Kala yo unkabu, s kumama, kadi ngeye onata o nkangu wau muna nsi ina Yave kadila ndofi kwa akulu au vo okubavana yo, ongeye okubavana yo se vua. t 8 O Yave yandi okangalanga kuna ntwal’aku, oyandi okwamanana kala yaku. u

31

31:2 1 Mvovo wa sina: “Kilendi vaika diaka ko yovo kota.”

NSIKU 30:18–31:16 KAPU 30 a Nsi 8:19 Yos 23:15 1Sa 12:25

b Nsi 11:26 Nsi 27:26 Nsi 28:2, 15

c d e f g

Nsi 32:47 Yos 24:15 Nsi 10:12 Nsi 4:4 Tuk 12:7 Tuk 15:18

 KAPU 31 h Luv 7:7 Nsi 34:7 Mav 7:23

i Nta 20:12 Nsi 3:27

j Nsi 9:3 k Nta 27:18 Nsi 3:28 Yos 1:2

l m n o

Nta 21:23, 24 Nta 21:33, 35 Luv 23:23 Nta 33:52 Nsi 7:2, 24 Nsi 20:16

p Yos 1:6 Nk 27:14 Nk 118:6

q Nta 14:9 Nsi 7:18

r Nsi 4:31 Yos 1:5 Ayi 13:5

s Yos 10:25 t Nsi 1:38 u Luv 33:14 

Ndambu ya 2 a Yos 1:9 b Luv 34:27 c Nsi 15:1 d Lev 23:34 e Nsi 16:16 f Nek 8:7 g Nsi 4:10 Ayi 10:25

h Nsi 6:6, 7 Efe 6:4

i j k l

Nsi 30:16 Nta 27:13 Nsi 3:28 Luv 33:9 Luv 40:38

Ke kuyambula ko ngatu kubembola. Kumoni wonga ko ngatu vumiswa.” a 9 I bosi, Mose osonekene Nsiku wau b yo vana wo kwa anganga, i sia vo, Anelevi, ana benatanga e nkel’a kangu dia Yave ye kwa akuluntu awonso a Isaele. 10 Mose ubakanikini vo: “Kuna mfoko a konso mvu nsambwadi, muna ntangwa yasikidiswa muna mvu wa yambulwila e mfuka, c muna nsungi a Nkinzi a Sudi,1d 11 vava Isaele yawonso ikwenda vana ntadisi a Yave e wa Nzambi aku vana fulu kina kesola, ofwete tanga o Nsiku wau ki´ mana Isaele yawonso yawa wo. f 12 Kutakesa o nkangu, g akala, akento, wana1 yo nzenza aku ona ozingilanga omu mbanza zaku,2 ´ kimana bawa yo longoka oma ma Yave wa Nzambi aku yo kumvumina yo sia sungididi kia lemvokela e mvovo miawonso mia Nsiku wau. 13 Ozevo, o wan’au ana ´ ke bazeye Nsiku wau ko bewa h yo longoka vumina Yave wa Nzambi eno muna lumbu yawonso ina nuzingila muna nsi ina nuvua vava nusauka Yodani.” i 14 I bosi, Yave ovovese Mose vo: “Tala, e ntangw’a lufwa lwaku ifinamene. j Bokela Yosua, nuenda1 muna saba kia wananina, kimana yantumbika se mfidi.” k Muna kuma kiaki, Mose yo Yosua bele yo kuyisunzula kuna saba kia wananina. 15 Yave omonekene vana saba muna lunzi dia tuti, e lunzi dia tuti ditelamene vana mwelo a saba. l 16 Yave ovovese Mose vo: “Tala, ke kolo ko ofwa,1 o nkangu wau uyantika sambila2 nzambi za nzenza zina zikubazunga 31:10 1 Yovo “Saba ya Zingila mu Kolo Kiakete.” 31:12 1 Mvovo wa sina: “yingiana-ngiana.” 2 Mvovo wa sina: “mavitu maku.” 31:14 1 Yovo “nubonga e fulu yeno.” 31:16 1 Mvovo wa sina: “ke kolo ko oleka yo mase maku.” ´ 2 Yovo “ta zumba kia mwanda ye.”

NSIKU 31:17–32:4 muna nsi ina bekwenda. a Oyau bekumbembola b yo kulula e kangu diame dina yakanga yau. c 17 Muna ntangwa yayina, makasi mame mekubafusukila, d ikubabembola e yo kubasweka e ndose ame f yavana befwaswa. I bosi, vava bebwilwa sumbula ye mpasi zayingi, g bevova vo: ‘Nga mu kuma kia sia vo Nzambi eto kena diaka va kati kweto ko i tubwidilu e sumbula kiaki?’ h 18 Kansi, muna lumbu kiakina ikwamanana sweka e ndose ame, mu kuma kia mambu mawonso mambi bavangidi, wau bavilukidi kwa nzambi zankaka. i 19 “Owau, nusoneka nkunga wau, j nulonga wo kwa Aneyisaele. k Nubalonga wo1 kimana o nkunga wau wakala se mbangi ame mu kuma kia nkangu a Isaele. l 20 Vava ikubanata muna nsi yadila e ndofi kwa akulu au m—nsi ifwamfumukanga kimvumina yo wiki n—badia, bayukuta yo vatumuka,1o beviluka kwa nzambi zankaka yo kubasadila, bekumveza yo kulula e kangu diame. p 21 Vava bebwila sumbula ye mpasi zayingi, q o nkunga wau ukala se mbangi kwa yau (kadi o wan’au ke bafwete wo vilakana ko), kadi ntomene zaya makani bena mau r vitila nkutu yabakotesa muna nsi yadila e ndofi.” 22 Muna kuma kiaki, Mose osonekene nkunga wau muna lumbu kiakina yo longa wo kwa Aneyisaele. 23 I bosi, Oyandi1 otumbikidi Yosua s wa mwan’a Nuni yo vova vo: “Kala yo unkabu, t kumama, kadi ngeye okotesa Aneyisaele muna nsi ina yabadila e ndofi, u omono ikwamanana kala yaku.” 24 Vava Mose kafokola soneka e mvovo miami miawonso mia Nsiku wau muna nkanda, v 31:19 1 Mvovo wa sina: “Nusia wo muna nua miau.” 31:20 1 Mvovo wa sina: “vonga.” 31:23 1 Nanga Nzambi uyikanga.

322 KAPU 31 a Afu 2:17 Nk 106:37-39

b c d e

1Nti 11:33 Afu 2:12, 20 Nsi 29:20 1Tu 28:9 2Tu 15:2 2Tu 24:20

f Nsi 32:20 Nk 104:29 Yez 39:23

g Nek 9:27 h Afu 6:13 i Yes 59:2 j Nsi 31:30 Nsi 32:44

k Nsi 4:9 Nsi 11:19

l Nsi 31:21 m Tuk 15:18 n Luv 3:8 Nta 13:26, 27

o Nek 9:25 p Luv 24:7 Nsi 8:12-14 Nsi 29:1 Nek 9:26

q Nsi 28:59 r Luv 16:4 s Nta 27:18 Nsi 31:14

t Yos 1:6, 9 u Nsi 1:38 Nsi 3:28

v Luv 34:27 

Ndambu ya 2 a Nsi 17:18 2Tu 34:14

b 1Nti 8:9 c Nsi 9:24 Nek 9:26

d Luv 32:9 Nk 78:8

e Nsi 30:19 f Afu 2:19 g Nsi 28:15 h Nsi 32:44 

KAPU 32 i Yoa 17:26 j 1Tu 29:11 Nk 145:3

k 2Sa 22:31 Nk 18:2 Nk 19:7 Yak 1:17

25 Mose okanikini Anelevi, anati a nkel’a kangu dia Yave, oku vo: 26 “Nubonga nkanda wau wa Nsiku a yo sia wo vana ndambu a nkel’a kangu b dia Yave wa Nzambi eno, wakala se mbangi muna kunufundisa. 27 Kadi mono kibeni ntomene zaya ukolami waku c yo lulendo lwaku. d Avo nukolamenanga Yave wau ngina moyo ova nuina, ozevo aweyi dikala vava ifwa? 28 Unkutakesela akuluntu awonso a makanda meno ye akengi eno, yavova e mvovo miami muna matu mau, yambula awonso bena kuna zulu y’ova ntoto bakala se mbangi zame mu kuma kiau. e 29 Kadi ntomene wo zaya vo kuna nima lufwa lwame, oyeno nuvanga mambu mambi f yo vengomoka muna nzila ina inukanikini. E sumbula kikunubwila kieleka g muna lumbu ilanda, wau vo nuvanga mambu mambi vana meso ma Yave, nukumfungisa makasi mu kuma kia salu ya moko meno.” 30 I bosi, muna matu ma nkutakani yawonso ya Isaele, Mose ovutukidi e mvovo mia nkunga wau tuka kuna lubantiku yakuna mfoko, oku vo: h “Tamb’o matu, e zulu, omono ivova, ´ Yambula e nza yawa e mvovo mia nu’ame. 2 E longi diame dinoka nze mvula; E mvovo miame misotoka nze dime,1 Nze mawanga ma mvula vana titi Nze mvul’a ngolo vana mvudi. 3 Kadi izayisa e nkumbu a Yave. i Oyeno nkangu, nuvovela o nene wa Nzambi eto! j 4 E Tadi, mavangu mandi malunga, k

32

32:2 1 Yovo “lowa.”

323

5

6

7

8

9 10

11

Kadi e nzila zandi zawonso zansongi. a Nzambi akwikizi, b ona okondelo vilwa; c Wansongi yo singama. d Oyau i bavanga mambu mambi. e Ke wan’au ko, e mbi ya yau kibeni. f Oyau mbandu yatekomoka yo bendomoka! g E nkangu a uzowa, wakondwa e ngangu, h Nga i wau nufwete tondela Yave? i Nga ke yandi ko i Se diaku ona wavana o moyo, j Ona wavanga yo toma kusikidisa? Sungamena e lumbu yankulu; Badika e mvu mia mbandu zavioka. Yuvula se diaku, oyandi okuzayisa; k Akuluntu aku, oyau bekusamunuina. O Mpungu-nene vava kavana kwa konso zula e vua diandi, l Vava kavambula wan’a Adami,1 muntu yo nkwandi, m Wasikidisa mingilu mia nkangu n Mun’owu wa lutangu lwa wan’a Isaele. o Kadi o nkangu a Yave i kunku kiandi; p O Yakobo i vua diandi. q Oyandi wansolola muna nsi ya makanga r Mu makanga makondwa lekwa, mazala yo mazu ma bulu. s Wanwonzakana muna kuntanina, wanlunga-lunga, t Wanlunga-lunga nze mwan’a disu diandi. u Wauna e ngo-zulu inikunuinanga e nzialw’andi,

32:8 1 Nanga, “wantu.”

NSIKU 32:5-17 KAPU 32 a Nk 33:5 b Nsi 7:9 1Pe 4:19

c Nsi 25:16 d Tuk 18:25 e Nsi 31:27

12

Afu 2:19 Nk 14:1

f Yes 1:4

13

g Nk 78:8 Luk 9:41

h Yer 4:22 i Yes 1:2 j Luv 4:22 Nsi 32:18 Yes 63:16

k Luv 13:14 Nk 44:1

l Tuk 10:5

14

Nk 115:16

m Tuk 11:9 n Nsi 2:5, 19 Mav 17:26

o Tuk 15:18 Luv 23:31

p Luv 19:5 Nsi 7:6

q Nk 78:71 r Nsi 8:14, 15

15

s Yer 2:6 t Nek 9:19, 20 u Zak 2:8 

Ndambu ya 2 a Luv 19:4 b Nsi 1:31 c Yes 43:12 d Nsi 33:29

16

e Nsi 8:7, 8 f Nk 147:14 g Nsi 31:20 Nek 9:25

h Yes 1:4 Os 13:6

i Afu 2:12 1Nti 14:22 1Ko 10:21, 22

j 2Nti 23:13 Yez 8:17

k Lev 17:7 Nk 106:37 1Ko 10:20

17

Yo vuvila vana ntandu a wan’andi, Yo yalumuna mave mandi muna kubabaka, Yo kubanatina muna nsala zau, a Yave kaka wamfilanga;1b Kana nzambi mosi anzenza kakala yandi ko. c Wandiatisila muna mvalu vana fulu yazanguka ya ntoto, d Kimana kadia e mbongo a mpatu. e Wandikila wiki watuka muna tadi Yo mazi matuka muna tadi diangolo, Manteka ma ngombe ye kimvumina kia mameme, Kumosi ye mameme masundidi o wete,1 Ye mameme ma makoko ma Basani ye nkombo, Kumosi ye witi usundidi o wete; f Ye wanua vinyu yatuka muna menga2 ma uva. Vava Yesurune1 kavonga, owende mfumu andi e kinsi. Ongeye ovongele, okumamene yo diasama e vumu. g I bosi, obembwele Nzambi, ona wamvanga, h Ovezele Tadi dia luvuluku lwandi. Bamfungisa o makasi mu kuma kia nzambi za nzenza; i Bankendeleka mu kuma kia lekwa yangemi. j Bakelanga yimenga kwa nkuya, ke kwa Nzambi ko, k Kwa nzambi zina ke bazaya ko,

32:12 1 I sia vo, Yakobo. 32:14 1 Mvovo wa sina: “mameme ma mazi.” 2 Yovo “malavu ma nzenzo.” 32:15 1 Ina ye nsasa vo: “Muntu Ansongi,” zina dia luzitu dia Isaele.

NSIKU 32:18-32

18

19

20

21

22

23 24

Ezi zampa, zina zivaikidi ke kolo ko, Kwa nzambi zina akulu eno ke bazaya ko. Ovilaken’e Tadi, a una vo i se diaku, Kusungamene Nzambi ko ona wawuta. b Vava Yave kamwene wo, ubabembwele c Kadi o wan’andi amakala yo wan’andi amakento bamfungisa makasi. Muna kuma kiaki wavova vo: ‘Ikubasweka e ndose ame; d Imona kana aweyi besukila. Kadi oyau mbandu yabendomoka, e Wana bakondwa e kwikizi. f Bamfungisa makasi1 muna lekwa ina vo ke nzambi ko; g Bankendeleka mu kuma kia teke yau yakondwa mfunu. h Muna kuma kiaki, isadila awana bena vo ke nkangu ko mu kubamwesa e nsongo; i Isadila zula kia uzowa mu kubafungisa makasi. j Kadi makasi mame makwikidi tiya k Tuna tuyoka yamuna nsi a Ziami,1l Tubomona o ntoto ye mbongo andi Yo zinisa e nkubilwa za miongo. Iwokesa e sumbula yau; Muna yau ifokolwela e nzanza zame. Betovoka mu kuma kia nzala m Bediwa kwa ngianduk’angolo ye lufwasu lwampasi. n Ikubatwikila meno ma bulu yansisi o

32:21 1 Yovo “Bambweses’e nsongo.” 32:22 1 Yovo “Seol,” i sia vo, ziami kia wantu awonso. Tala Nsas’a Mvovo.

324 KAPU 32 a Nk 106:21 Yes 17:10 Yer 2:32

b Nsi 4:34

25

c Afu 2:14 Nk 78:59

d Nsi 31:17 e Nsi 32:5 Yes 65:2 Mat 17:17

f Yes 1:2

26

g Nk 96:5 1Ko 10:21, 22

h 1Sa 12:10, 21

27

i Os 2:23 Rom 9:25 Rom 11:11 1Pe 2:10

j Rom 10:19 k Man 4:11 l Am 9:2 m Nsi 28:53 n Nsi 28:21, 22

28

o Lev 26:22 

Ndambu ya 2 a Man 1:20

29

b Yez 7:15 c 2Tu 36:17 Man 2:21

d 1Sa 12:22 Yez 20:14

30

e Luv 32:12 Nta 14:15, 16

f Nk 115:2 g Mat 13:15 h Nk 81:13 i Os 14:9

31

j Yer 2:19 k 2Tu 24:24 l Afu 2:14 1Sa 12:9

m 1Sa 2:2 n Luv 14:25 1Sa 4:8 Eze 1:2, 3

32

Ye manga mia lekwa izanzalanga vana mbundukutu a ntoto. Kuna mbazi, o nsosolo uvonda o wan’aku; a Muna kati, mukala nzakamu b Mu kuma kia toko yo mwenze, Kingiana-ngiana yo nkwa nsuki zampembe. c Yadi vova vo: “Ikubamwanganesa; Isukisa luyindulu lwau vana vena wantu,” Kansi, kivovele wo ko kadi wonga mbwene wa dina e mbeni zame badi vova, d Kadi e mbeni zame ke badi wo bakula ko. e Badi vova vo: “Mu ngolo zeto tusundidi; f Ke Yave ko ovangidi mambu mama mawonso.” Kadi oyau i zula kiakondwa umbakuzi,1 Ke vena umbakuzi ko vana bena. g Ekwe kele vo bakala akwa ngangu! h Oyau badi dio badika. i Badi yindula dina diadi kubabwila. j Aweyi muntu mosi kadi lakamena 1.000, O nzole walakama 10.000? k Ke dilendakana ko, nanga vo o Tadi diau kabateka l O Yave kabayekola kwa mbeni zau. Kadi e tadi diau ke dina nze Tadi dieto ko, m Kana nkutu i mbeni zeto bazeye wo. n Oyau bena nga nsing’a vinyu utukidi kuna Sodoma Muna mpatu a Ngomora. o E uva zau uva zampondi, E saki yau yandudi. p

o Yud 7 p Yes 5:4 Yer 2:21

32:28 1 Nanga, “zula ke kiwanga malongi ko.”

325 33 E vinyu au i manga mia nioka, Manga miampondi mia mpidi. 34 Mavangu mau mawonso nkangidi mo e dimbu Yo lunda mo muna malundilu ma nzo ame. a 35 Diame dia landa e kunda yo senda, b Muna ntangwa yasikidiswa, vava o kulu kwau kusielomoka, c Kadi e lumbu kia vonza kiau kifinamene, O mambu mekubabwila mekwiza mu nzaki.’ 36 Kadi Yave ofundisa o nkangu andi, d Ofwila selo yandi e nkenda e Vava kemona vo nkum’au ukulukidi, Ona kaka okondelo lusadisu yo ntovoki basidi. 37 I bosi, ovova vo: ‘Akweyi zina e nzambi zau, f E tadi dina bavava tinina, 38 Ana badianga mazi ma yimenga yau,1 Yo nua e vinyu ya tukau twau twangioka? g Yambula batelama muna kunusadisa. Yambula bakituka se fulu kieno kia tinina. 39 Owau nutala vo mono, elo, mono i Nzambi,1h Ke vena nzambi zankaka ko. i Mono ivondanga, mono mpe ivananga moyo. j Mono ilwekanga, k mono mpe isasulanga, l Ke vena ona olenda vuluza muntu ko vana moko mame. m 40 Kadi nzangwidi koko kwame kuna zulu, Ndidi e ndofi, oku vo: “I nkal’ame kaka yakwele mvu,” n 32:38 1 Yovo “yimenga yau isundidi o wete.” 32:39 1 Mvovo wa sina: “mono i yandi.”

NSIKU 32:33-50 KAPU 32 a Rom 2:5 b Nak 1:2 Rom 12:19 Ayi 10:30

c Nk 73:12, 18 d Ayi 10:30 e Afu 2:18 Nk 90:13 Nk 106:45 Nk 135:14

f Afu 10:14 g Os 2:8 1Ko 10:20, 21

h Yes 41:4 Yes 48:12

i Nsi 4:35 j 1Sa 2:6 Nk 68:20

k 2Tu 21:16, 18 l Nta 12:13 Yer 17:14

m Yes 43:13 n 1Ti 1:17 Lus 10:5, 6

 Ndambu ya 2 a Nak 1:3 b Yes 1:24 Yes 59:18

c Tuk 12:2, 3 1Nti 8:43 Rom 3:29 Rom 15:10

d 2Nti 9:7 Lus 6:10

e Mik 5:15 f Lus 15:3 g Nta 11:28 Nsi 31:22, 23

h Nsi 11:18 i Nsi 6:6, 7 j Lev 18:5 Nsi 30:19 Rom 10:5

k Nta 27:12 l Nsi 34:1 m Tuk 10:19 Tuk 15:18 Yos 1:3

41 Vava ilenga o nsosolo ame wa nkezimi Yo kubika koko kwame mu fundisa, a Landa ilanda e kunda kwa atantu ame b Yo vutulwila awana bekumbenganga. 42 Inuika e nzanza zame o menga yo kolwa, O nsosolo ame mbizi udia, Yo menga ma awana bavondelo ye ma abakami, Ye ntu mia mfumu za mbeni.’ 43 Nuyangalala, yeno zula yo nkangu andi, c Kadi oyandi olanda e kunda kia menga ma selo yandi, d Yo landa e kunda kwa atantu andi e Yo lomba luyambulwilu lwa masumu ma1 nsi a nkangu andi.” 44 I bosi, Mose wizidi yo tanga e mvovo miawonso mia nkunga wau vana vena nkangu, f oyandi yo Oseya1g wa mwan’a Nuni. 45 Vava Mose kamene yika e mvovo miami miawonso kwa Isaele yawonso, 46 ubavovese vo: “Nubadika e mvovo miawonso mia lulukisu mina ikunuzayisanga o unu, h kimana nuakanikina wan’eno balemvokela e mvovo miawonso mia Nsiku wau. i 47 Kadi emiami ke mvovo miankatu ko kwa yeno, kansi i moyo eno, j muna mvovo miami i nuzingila kolo kiayingi muna nsi ina nuvua vava nusauka Yodani.” 48 Muna lumbu kiau kimosi, Yave ovovese Mose vo: 49 “Tomboka ku mongo wau wa Abarimi, k o Mongo a Nebo, l owu wina mu nsi ya Moabe, mantalani ye Yeriko, tala e nsi ya Kenani ina ivana kwa Aneyisaele se vua. m 50 I bosi, ofwila kuna mongo 32:43 1 Yovo “Yo velelesa e.” 32:44 1 I nkumbu a Yosua ya kingutukila. Oseya i mpila yankufi ya nkumbu Osaya, eyi ina ye nsasa vo: “Ovulwizu kwa YA; YA Ovulwizi.”

NSIKU 32:51–33:11 una otomboka yo yikakeswa yo nkangu aku,1 wauna Arone wa mpangi aku kafwila vana Mongo a Ore a yo yikakeswa yo nkangu andi, 51 kadi yeno awole ke nuansonga kwikizi ko vana vena Aneyisaele vana maza ma Meriba b ya Kadese muna makanga ma Zini, wau nualembi songa vana ntadisi a nkangu a Isaele ´ vo mono yavauka. c 52 Kwanda omwena e nsi, kansi kukota ko muna nsi ivana kwa nkangu a Isaele.” d Ezazi i nsambu kayikidi o Mose wa muntu a Nzambi aludi kwa Aneyisaele vitila lufwa lwandi. e 2 Mose ovovele vo: “Yave—wizidi tuka kuna Sinai, f Okezimini vana bena tuka kuna Seyire. Okezimini muna nkembo tuka kuna zunga kia miongo kia Parani, g Okedi kumosi ye mafunda ye mafunda m’avauki,1h O makesa mandi makedi kuna koko kwandi kwalunene. i 3 Ozolele nkangu andi; j Avauki awonso a nkangu vana koko kwaku bena. k Bavuende vana malu maku; l ´ Bayantikidi wa e mvovo miaku. m 4 (Mose utuvene nkanikinu, nsiku, n Se vua dia nkutakani a Yakobo.) o 5 Oyandi okitukidi se ntinu muna Yesurune,1p Vava e ntu mia nkangu bakutakene, q Kumosi ye makanda mawonso ma Isaele. r 6 Yambula Rubeni kakal’o moyo, kalembi fwa, s

33

32:50 1 E mvovo miami lufwa miyikanga. 33:2 1 Yovo “yazi ya mafunda ma avauki.” 33:5 1 Ina ye nsasa vo: “Muntu Ansongi,” zina dia luzitu dia Isaele.

326 KAPU 32 a Nta 20:28 Nta 33:38

b Nta 20:12, 13 c Lev 22:32 Yes 8:13

d Nta 27:13, 14 Nsi 3:27 Nsi 34:4, 5

 KAPU 33 e Tuk 49:28 f Luv 19:18 g Kab 3:3 h Dan 7:10 Yud 14

i Nk 68:17 j Nsi 7:8 Os 11:1

k Luv 19:6 l Luv 19:23 m Luv 20:19 n Luv 24:8 o Nsi 4:8 Mav 7:53

p Yes 44:2 q Luv 18:25 Luv 19:7

r Nta 1:44, 46 s Tuk 49:3 

Ndambu ya 2 a Nta 26:7 Yos 13:15

b Tuk 49:8 1Tu 5:2

c Nk 78:68 d Afu 1:2 2Sa 7:8, 9

e Tuk 49:5 Nta 3:12

f Luv 28:30 Lev 8:6, 8

g Luv 32:26 h Luv 17:7 i Nta 20:13 j Luv 32:27 Lev 10:6, 7

k Mal 2:4, 5

Yambula lutangu lwa wantu andi lwalembi kuluka.” a 7 Oyikidi e nsambu ezi mu kuma kia Yuda: b ´ “E Yave, wa e nding’a Yuda, c Umvutula kwa nkangu andi. O moko mandi matanini1 kina kavuidi, Unsadisa mu nuana ye atantu andi.” d 8 Mu kuma kia Levi, ovovele vo: e “E Tumimi aku1 ye Urimi aku f ivuilu kwa ndiona okusonga e kwikizi, g Ndiona watonta kuna Masa. h Ongeye wayantika tantana yandi vana maza ma Meriba, i 9 O muntu ona wavovesa se diandi yo ngudi andi vo: ‘Kikubazitisanga ko.’ Kasungamene kana nkutu mpangi zandi ko, j Ovezele o wan’a yandi kibeni. Kadi balemvokele e diambu diaku, Yo lunda e kangu diaku. k 10 Yambula balongela Yakobo muna nzengo zaku za mfundisa l O Isaele muna Nsiku aku. m Yambula bayoka e ndumbu se lekwa kia nsunga kuna kwa ngeye1n Yo lukau lwamvimba vana ziku diaku. o 11 E Yave, sambula e ngolo zandi, Yo yangalela e salu kia moko mandi. Tolola o malu ma1 awana bekuntelamenanga, Kimana awana bekumenganga balembi kuntelamena diaka.”

l Nsi 17:9 m 2Tu 17:8, 9 Mal 2:7

n Luv 30:7 Nta 16:40

o Lev 1:9

33:7 1 Yovo “manuanini.” 33:8 1 Mu sono kiaki, o mvovo “aku” ye “okusonga,” Nzambi uyikanga. 33:10 1 Mvovo wa sina: “muna nzunu aku.” 33:11 1 Yovo “luketo lwa.”

327 12 Mu kuma kia Benyamini ovovele vo: a “Yambula ndiona wazolakana kwa Yave kazingila mu luvuvamu vana ndambu andi; Ekolo kekutanina lumbu kiamvimba, Oyandi ozingila vana kati kwa mavembo mandi.” 13 Mu kuma kia Yosefe ovovele vo: b “Yambula e nsi andi yasambulwa kwa Yave c Ye lekwa ya zulu isundidi o wete, Ye dime1 yo maza ma nto kuna nsi a ntoto, d 14 Ye lekwa isundidi o wete imeneswanga kwa mwini Ye lekwa yisundidi o wete ivaikanga konso ngonde, e 15 Ye lekwa yisundidi o wete itukanga muna miongo miankulu1f Ye lekwa yisundidi o wete ya kundubulu ya mvu ke mvu, 16 Ye lekwa yisundidi o wete ya ntoto ye ina izele ova ntoto, g Ye dienga dia Ndiona wamoneka vana mvanga. h Yambula yawonso yayi iza vana ntu a Yosefe, Vana mbat’a ntu a ndiona wasolwa vana vena e mpangi zandi. i 17 O nkembo andi nze wa mwan’antete a ngombe a koko, E mpoka zandi i mpoka za ngombe amfuta. Muna mpoka zazi i kenungunuina1 e nkangu Yau awonso kumosi, yakuna nsuk’a nza. Oyau i yazi ya mafunda ma makesa ma Eferaime, j Oyau i mafunda ma makesa ma Manase.” 33:13 1 Yovo “lowa.” 33:15 1 Nanga, “miongo mia este.” 33:17 1 Yovo “ketudila.”

NSIKU 33:12-24 KAPU 33 a Tuk 49:27 b Tuk 49:22 c Yos 16:1 d Tuk 49:25 e Lev 26:5 Nk 65:9

f Yos 17:17, 18 g Nsi 8:7, 8 h Luv 3:4 Mav 7:30

i Tuk 37:7 Tuk 49:26 1Tu 5:1, 2

j Tuk 48:19, 20 

Ndambu ya 2 a Tuk 49:13 b Tuk 49:14 c Tuk 49:19

d Yos 13:24-28 e Nta 32:1-5 f Yos 22:1, 4 g Tuk 49:16 h Afu 13:2, 24 Afu 15:8, 20 Afu 16:30

i Yos 19:47 j Tuk 49:21 k Tuk 49:20

18 Mu kuma kia Zebulune ovovele vo: a “E Zebulune, yangalala muna mpaik’aku, Vo i ngeye, Yisakare, muna saba yaku. b 19 Oyau bebokela e nkangu kuna mongo. ˆ I kuna bekelela yimenga ya unsongi. Kadi bevola ulolo wa umvuama muna1 mbu Ye tusalu twaswekama muna senge.” 20 Mu kuma kia Ngadi ovovele vo: c “Wasambulwa ndiona owokesanga e zunga kia Ngadi. d Oyandi obubamene mo nga nkosi, Okubamene mu bukuta o koko, elo, e mbat’a ntu a bulu kabakidi. 21 Oyandi okuyisolela e kunku kiantete e ˆ Kadi i kuna kulundilwanga e kunku kia munsia-nsiku. f Ana bena vo ntu muna nkangu bekutakana. Oyandi olunganisa unsongi wa Yave, Ye nzengo zandi za mfundisa mu kuma kia Isaele.” 22 Mu kuma kia Dani ovovele vo: g “O Dani i mwan’a nkosi. h Otakuka tuka kuna Basani.” i 23 Mu kuma kia Nafetali ovovele vo: j “O Nafetali oyangalele mu kuma kia dienga dia Yave. Ozele ye nsambu zandi. Vua kwaku e weste ye sude.” 24 Mu kuma kia Asere ovovele vo: k 33:19 1 Mvovo wa sina: “befienta e kimvuama kia.”

NSIKU 33:25–34:12 “O Asere osambwilu mu wuta wana. Yambula kavua e dienga dia mpangi zandi, Kavunga1 malu mandi muna mazi. 25 E sengwa ye nsongo i bindikilu ya mavitu maku, a Mu luvuvamu okala e lumbu yaku yawonso.1 26 Ke vena ona ofwanane yo Nzambi aludi b a Yesurune c ko Ona okangalelanga mu mvalu kuna zulu muna kusadisa Ona okangalelanga mu mvalu muna matuti muna nene wandi. d 27 Nzambi i tininu tuka muna tandu yankulu, e Moko mandi ma mvu ke mvu mena oku nsi aku. f Oyinga e mbeni ova ntadisi aku, g Ovova vo: ‘Ubafwasa!’ h 28 Isaele mu luvuvamu izingila, E nto a Yakobo ikala yau mosi kaka Muna nsi ina ye mbwaza ye vinyu ampa, i E zulu diandi disonsa dime.1j 29 E Isaele, u nkwa kiese! k Nani ofwanane yaku, l Nkangu utaninuanga kwa Yave, m Wa ngubu aku a lutaninu n Ye nsosolo aku anene? E mbeni zaku bekuyisakidika mu kuma kia wonga ova ntadisi aku, o Ongeye odiata vana nima zau.”1 I bosi, Mose otombokele tuka muna makanga ma Moabe, wele kuna Mongo a p Nebo, kuna mbat’a Pisenga, q ina

34

33:24 1 Yovo “Kasukula.” 33:25 1 Mvovo wa sina: “wauna una e lumbu yaku i ukala e ngolo zaku.” 33:28 1 Yovo “lowa.” 33:29 1 Nanga, “mabata.”

328 KAPU 33 a b c d e

Nsi 8:7, 9

f g h i j k

Yes 40:11

Luv 15:11 Yes 44:2 Nk 68:32-34 Nk 46:11 Nk 91:2 Nsi 9:3 Nsi 31:3, 4 Nsi 8:7, 8 Nsi 11:11 Nk 33:12 Nk 144:15 Nk 146:5

l Nsi 4:7 2Sa 7:23 Nk 147:20

m Nk 27:1 Yes 12:2

n Nk 115:9 o Nk 66:3 

KAPU 34 p Nsi 32:49 q Nsi 3:27 

Ndambu ya 2 a Nta 36:13 b Afu 18:29 c Luv 23:31 Nta 34:2, 6 Nsi 11:24

d e f g

Yos 15:1 Tuk 13:10 Tuk 19:22, 23 Tuk 12:7 Tuk 26:3 Tuk 28:13

h Nta 20:12 i Nsi 32:50 Yos 1:2

j Yud 9 k Nsi 31:1, 2 Mav 7:23 Mav 7:30, 36

l Nta 20:29 m Nsi 31:14 1Ti 4:14

n Nta 27:18, 21 Yos 1:16

o Nsi 18:15 Mav 3:22 Mav 7:37

p Luv 33:11 Nta 12:8

q Nsi 4:34 r Nsi 26:8 Luk 24:19

mantalani ye Yeriko. a Yave unsongele nsi yawonso, tuka kuna Ngiladi yakuna Dani, b 2 ye Nafetali yawonso ye nsi a Eferaime ye Manase, e nsi yawonso ya Yuda yakuna mbu a weste,1c 3 ye Nengebe d yo Mvivu, e kumosi yo ndimb’a Yeriko, e mbanza maba yakuna Soare. f 4 I bosi, Yave umvovese vo: “Eyayi i nsi ina yadila e ndofi kwa Abarayama, Isaki yo Yakobo, oku vo: ‘Kwa mbongo aku ivana yo.’ g Isongele yo wamona yo muna meso maku, kansi kusauka ko ko.” h 5 I bosi, Mose wa selo kia ˆ Yave ofwididi kuna, muna nsi ya Moabe wauna o Yave kavova. i 6 Oyandi1 unzikidi muna ndimb’a nsi ya Moabe, mantalani ye Bete-peo, yamu unu kiaki ke vena muntu ko ozeye vana vena e ziami kiandi. j 7 Mose kimbuta kia mvu 120 kakala kiau vava kafwa. k Meso mandi ke mafwa nkutu ko, kavidisa mpe nkum’andi ko. 8 O nkangu a Isaele udididi Mose muna makanga ma Moabe mu lumbu 30. l I bosi, e lumbu ya dilu mu kuma kia Mose ifokokele. 9 Yosua wa mwan’a Nuni wazala yo mwand’angangu, kadi o Mose wanyambika o koko kwandi; m Aneyisaele bayantikidi kunwila, bavangidi wauna Yave kakanikina Mose. n 10 Kansi, muna Isaele ke musidi bundumuka diaka ngunza ko ofwanane yo Mose, o ona Yave kazaya mantalani. p 11 Oyandi wavanga sinsu ye masivi mawonso mana Yave kantuma vo kavanga muna nsi ya Engipito, kwa Faro ye selo yandi yawonso ye nsi andi yawonso, q 12 Mose wasonga mpe koko kwankuma yo nkum’a sivi vana meso ma Isaele yawonso. r ˆ 34:2 1 I sia vo, Mbu Anene, Mediterraneo. 34:6 1 Nanga Nzambi uyikanga.

YO S UA MAMBU MENA MO

1

2

3 4 5

6 7

8

9

10

11 12

Yave okasakese Yosua (1-9) Tanga Nsiku muna nding’a kuluka (8) Nkubameno muna sauka Yodani (10-18) Yosua otumini alangi wole kuna Yeriko (1-3) Rakabi oswekele alangi (4-7) Alangi basidi e nsilu kwa Rakabi (8-21a) Sinsu kia nsinga wambwaki (18) Alangi bavutukidi kwa Yosua (21b-24) Aneyisaele basaukidi Yodani (1-17) Matadi masilu se sinsu kia luyindulu (1-24) Wan’amakala bazengelo muna Ngilengale (1-9) ˆ Bakembelele nduta; e mana

13 E nsi yawonso ke ibakilu ko (1-7) E ndambu a nsi kuna este ya Yodani ikayaneso (8-14) Vua dia Rubeni (15-23) Vua dia Ngadi (24-28) Vua dia Manase kuna este (29-32) Yave i vua dia Anelevi (33) 14 Ndambu a nsi kuna weste ya Yodani ikayaneso (1-5) Kalebe otambwidi Kerebone se vua diandi (6-15) 15 Vua dia Yuda (1-12) Mwan’ankento a Kalebe otambwidi e nsi (13-19) Mbanza za Yuda (20-63) 16 Vua dia mbongo a Yosefe (1-4) Vua dia Eferaime (5-10) 17 Vua dia Manase kuna weste (1-13) Zunga yankaka yavewa kwa mbongo a Yosefe (14-18) 18 E ndambu ya nsi ina yasala ikayaneso muna Silo (1-10) Vua dia Benyamini (11-28) 19 Vua dia Simeone (1-9) Vua dia Zebulune (10-16) Vua dia Yisakare (17-23) Vua dia Asere (24-31) Vua dia Nafetali (32-39) Vua dia Dani (40-48) Vua dia Yosua (49-51) 20 Mbanza za tinina (1-9) 21 Mbanza za Anelevi (1-42) Mu kuma kia mbongo a Arone (9-19) Mu kuma kia Anekoate ana basala (20-26) Mu kuma kia wan’a Ngeresone (27-33) Mu kuma kia wan’a Merare (34-40) Nsilu mia Yave milungane (43-45) 22 Makanda ma este mavutukidi kuna nsi au (1-8) Ziku ditungilu kuna Yodani (9-12) Basasidi e kuma batungila e ziku (13-29) Ntantani zisingikilu (30-34) 23 Yosua okanini afidi a Isaele (1-16) Ke vafunga kana diambu dimosi ko dia Yave (14)

ifokokele (10-12) Mfumu a vu kia Yave (13-15) Yaka kia Yeriko kibwidi (1-21) Rakabi ye yitu yandi bavulukidi (22-27) Nkangu a Isaele utufakeso kuna Ai (1-5) Sambu kia Yosua (6-9) Aneyisaele batufakeswa mu kuma kia sumu (10-15) Akani otungulukidi yo vondelwa muna matadi (16-26) Yosua olekele mbanz’a Ai e ntambu (1-13) E mbanz’a Ai ibakamene (14-29) O nsiku utangilu vana Mongo a Ebale (30-35) Esi Ngibone basadidi ndekwa muna kanga e kangu dia luvuvamu (1-15) E ndekwa za esi Ngibone zitungulukidi (16-21) Esi Ngibone bakitukidi se atiami a nkuni ye ateki a maza (22-27) Aneyisaele batanini Ngibone (1-7) Yave onuene muna wete dia Isaele (8-15) Matadi ma mvula mabwididi e mbeni (11) E ntangwa iningamene (12-14) Atinu atanu a mbeni bavondelo (16-28) Mbanza za sude zibakamene (29-43) Mbanza za node zibakamene (1-15) Vita zawonso zina kasunda Yosua (16-23) Atinu batufakese este ya Yodani (1-6) Atinu batufakese weste ya Yodani (7-24) 329

YOSUA Mambu Mena mo –1:17

330

24 Yosua oyikidi lusansu lwawonso lwa Isaele (1-13) Yosua okasakese nkangu basadila Yave (14-24) “Vo i mono y’esi nzo ame, Yave tusadila” (15)

1 Vava Yave

Mose wa ntaudi a kafwa, Yave ovovese Yosua1a wa mwan’a Nuni, wa selo b kia Mose vo: 2 “Mose wa selo kiame wafwidi. c Owau telama, sauka Yodani, ongeye yo nkangu wau wawonso, o nkangu a Isaele, d nuenda kuna nsi ina ikubavana. 3 Ikunuvana konso fulu kina nudiata, wauna yasila o nsilu kwa Mose. e 4 E nsi eno iyantikila kuna makanga, ikwenda yakuna Lebanone ye nzadi anene a Uferate—e nsi yawonso ya Anekete f—yakuna Mbu Anene1 kuna weste.2g 5 Ke vena muntu ko okutelamena e lumbu yawonso ya zingu kiaku. h Ikala yaku i wauna yakadila yo Mose. Kikuyambula ko ngatu kubembola. j 6 Kala yo unkabu, kumama, k kadi ngeye osadisa nkangu wau bavua e nsi ina yadila mase mau e ndofi vo, ikubavana yo. l 7 “Kala yo unkabu, kumama kaka, toma lunda Nsiku wawonso una Mose wa selo kiame kakanikina. Kuvengomoki wo ko kana kuna lunene ngatu kuna lumonso, m wakala ye ngangu muna mawonso ovanga. n 8 O nkanda wau wa Nsiku ke ufwete vavuka mu nu’aku ko, o tanganga wo muna ndinga yakuluka1 fuku yo mwini, kimana watoma lunda mawonso masonama mo; p kadi i nsingika osingika nzila zaku yo vanga owu wa ngangu. q 9 Nga 1:1 1 Ina ye nsasa vo: “Yave i Luvuluzu.” ˆ 1:4 1 I sia vo, Mediterraneo. 2 Yovo “kuna kudimukinanga e ntangwa.” 1:8 1 Yovo “yindulanga wo.”

Kangu dia Yosua yo Isaele (25-28) Lufwa yo luziku lwa Yosua (29-31) Visi ya Yosefe izikilu kuna Sekeme (32) Lufwa yo luziku lwa Elaza (33)

KAPU 1 a Nsi 31:14 b Luv 24:13 c d e f g

Nta 11:28 Nsi 34:5 Nsi 3:28 Nsi 11:24 Nta 13:29

Tuk 15:18 Luv 23:31 Nta 34:2, 3 Nsi 1:7 Yos 15:1, 4 h Nsi 7:24 Nsi 11:25

i Luv 3:12 Yos 3:7

j Nsi 31:6 k Nsi 31:23 l Tuk 12:7 Tuk 15:18 Tuk 26:3 m Nsi 5:32

n Nsi 29:9 1Nti 2:3

o Nsi 6:6 Nsi 30:14

p Nsi 17:18, 19 Nk 1:1, 2 1Ti 4:15 Yak 1:25 q 1Tu 22:13

 Ndambu ya 2 a Luv 23:27 Nsi 31:7, 8

b Nsi 9:1 Yos 3:2, 3

c Nta 32:20-22 Yos 22:1-4

d Nsi 3:19, 20 Nsi 29:8 Yos 13:8

e Nta 1:3 Nta 26:2

f Nsi 3:18 g Nta 32:33 Yos 22:4, 9

h Nta 32:17, 25

kikanikini ko? Kala yo unkabu, kumama. Kuvumiswa ko ngatu mona wonga, kadi Yave wa Nzambi aku okala yaku konso kuna okwenda.” a 10 I bosi, Yosua okanikini akuluntu a nkangu vo: 11 “Nuviokela muna ndo yawonso yo kanikina nkangu vo: ‘Nukubika madia, kadi lumbu tatu isidi nusauka Yodani yo vua e nsi ina Yave wa Nzambi eno kekunuvana nuavua yo.’” b 12 Yosua ovovese Anerubeni, Anengadi ye bula-kati kwa kanda dia Manase vo: 13 “Nusungamena diambu dina kanukanikina o Mose wa selo kia Yave vava kavova vo: c ‘Yave wa Nzambi eno okunuvundisa yo kunuvana e nsi yayi. 14 Akazi eno, wan’eno ye twelezi yeno bezingila mwamu nsi kanuvana Mose kwaku simu1 dia Yodani. d Kansi, yeno awonso amakesa, e nuvuata nuaninua yo sauka, nuavita kuna ntwal’a mpangi zeno. f Nufwete kubasadisa 15 yavana Yave kevana e vundu kwa mpangi zeno, nze i yeno, kimana bavua e nsi ina Yave wa Nzambi eno kekubavana. I bosi nuvutuka mu nsi eno akukivuila nuavua yo, e nsi kanuvana o Mose wa selo kia Yave kuna simu dia Yodani, g kuna este.’” 16 Bavutwidi Yosua vo: “Mawonso utukanikini i mau tuvanga, konso kuna okututuma i kwau tukwenda. h 17 Wauna twawila Mose muna mawonso 1:14 1 I sia vo, ku ndambu a este.

331 kavova, ongeye mpe tukuwila. O Yave wa Nzambi aku kakala kaka yaku wauna kakadila yo Mose. a 18 Konso muntu otelamena lutumu lwaku yo lembi lemvokela mawonso okunkanikina, vondwa kevondwa. b Kala kaka yo unkabu, kumama.” c Yosua wa mwan’a Nuni otumini alangi wole tuka kuna Sitimi d kuna kinsweki. Ubavovese vo: “Nuenda langa e nsi, musungula Yeriko.” Bele, balwakidi muna nzo a nkembi,1 e nkuˆ mbu andi Rakabi, e bakedi muna. 2 Disamwinu kwa ntinu a Yeriko vo: “O fuku wau Aneyisaele bezidi langa e nsi.” 3 Muna kuma kiaki, ntinu a Yeriko otumini nsangu kwa Rakabi vo: “Vaikisa wantu bezidi oku wina, ana bakotele mu nzo aku, kadi nsi yawonso bezidi langa.” 4 O nkento obongele wantu yau wole, ubaswekele. Ovovele vo: “Elo, wantu bezidi kwa mono, kansi kizeye ko kuna batukidi. 5 Vava kubukamene tombe, bavaikidi vitila mielo mia mbanza miazikwa. Kizeye ko kuna bele, kansi avo nubalende mu nzaki, nukubabaka.” 6 (Kansi, Rakabi wabatombola vana nludi yo kubasweka kuna nsi a nkuta mia lino mina kayalumuna vana nludi.) 7 Ozevo, babalende muna nzil’a Yodani yamuna masau, f vava alakami bavaikidi, e mwelo a mbanza uzikilu. 8 Una ke balele ko, Rakabi otombokele vana bena, vana nludi. 9 Ubavovese vo: “Nzeye wo vo Yave okunuvana e nsi, g o wonga mu kuma kieno utulwakidi. h Esi nsi awonso bakendalala bena mu kuma kieno, i 10 kadi tuwidi e ngiumisa kayumisa maza ma Mbu Ambwaki o Yave ova ndose eno vava nuavaika muna Engipito j y’edi nuavanga kwa atinu wole a Aneyamore, Sikone k yo Onge, l ana nuafwasa kuna

2

2:1 1 Yovo “nkento a ndumba.”

YOSUA 1:18–2:20 KAPU 1 a Nta 27:18, 20 Nsi 34:9

b Nsi 17:12

c Nsi 31:7 Yos 1:6, 9

 KAPU 2 d Nta 25:1 Nta 33:49

e Yos 6:17 Mat 1:5 Ayi 11:31 Yak 2:25

f Afu 3:28 Afu 12:5

g Luv 3:8

h Luv 23:27 Nsi 2:25 Nsi 11:25

i Luv 15:15 Yos 5:1

j Luv 14:21 Luv 15:13, 14

k Nta 21:21-24

l Nta 21:33, 34 Nsi 3:3 Yos 9:9, 10

 Ndambu ya 2 a Nsi 4:39 2Tu 20:6 Dan 4:35

b Yos 6:23

c Ayi 11:31

d Nta 30:2

e Yos 6:23

simu dia1 Yodani. 11 Vava twa´ wa wo, twakendalala, ke twakala diaka yo unkabu ko1 mu kuma kieno, kadi Yave wa Nzambi eno, yandi i Nzambi muna zulu kuna ntandu y’ova ntoto kuna nsi. a 12 Owau, dodokolo nundila e ndofi muna Yave, wau vo inusongele walakazi,1 oyeno mpe nusonga o walakazi kwa nzo a se diame; numpana e dimbu kia ziku. 13 Nutanina moyo a se diame, ngudi ame, mpangi zame ye nsanga zame ye yawonso bena yau, nutuvuluza muna lufwa.” b 14 Muna diadi, alangi bamvovese vo: “Tuyekola mioyo mieto mu kuma kieno! Avo ke nusamuna diambu diadi ko, vava Yave kekutuvana e nsi, tukusonga walakazi ye ziku.” 15 I bosi, ubakulumwini vana zianela muna nsinga, kadi e nzo andi vana yaka kia mbanza yakala. Vana yaka kazingilanga. c 16 Ubavovese vo: “Nuenda kuna ˆ mongo i kuna nuswekamena lumbu tatu, alakami balembi kunusolola. Vava bevutuka, nuenda kweno.” 17 Alangi bamvovese vo: “Tuvevoka kaka mu nkanu mu kuma kia ndofi yayi utudisisi d 18 avo kukangidi nsinga wau wambwaki ko ova zianela yayi utukulumwini, vava tukota mu nsi yayi. Kutakesa omu nzo aku, se diaku, ngudi aku ye mpangi zaku ye awonso bena muna nzo a se diaku. e 19 Konso ona ovaika omu nzo aku kenda kuna mbazi, o menga mandi mekala vana ntu andi, oyeto tuvevoka muna nkanu. Kansi, avo diambu diambi dilwakidi kwa konso muntu okala yaku omu nzo, menga mandi mu ntu mieto mekala. 20 Kansi, avo 2:10 1 I sia vo, ku ndambu a este a. 2:11 1 Mvovo wa sina: “e ntima mieto miladidi yo zeza moyo.” 2:12 1 Mvovo wa Kiyibere una ye nsasa vo: “Zola ye walakazi ulembi suka.” Tala Nsas’a Mvovo. “Zola kulembi suka.”

YOSUA 2:21–3:17 osamwini diambu diadi, a tuvevoka muna nkanu mu kuma kia ndofi yayi utudisisi.” 21 Rakabi ubavutwidi vo: “Ingeta, ivanga mawonso numpovese.” Ubasindikidi, bele kwau. I bosi, okangidi e nsinga ambwaki vana zianela. 22 Ozevo, bele kwau, balueke kuna zunga kia miongo, kuna bakedi lumbu tatu yavana alakami bavutukidi. Alakami babavavidi muna nzila zawonso, kansi ke babamwene ko. 23 Alangi yau awole bakulumukini kuna mongo, basaukidi o nkoko, balueke kwa Yosua wa mwan’a Nuni. Bansamunuini mawonso mababwididi. 24 Bavovese Yosua vo: “Yave oyekwele nsi yawonso vana moko meto. b Kadi wantu awonso muna nsi bakendalele mu kuma kieto.” c Yosua osikamene mu menemene, oyandi ye Aneyisaele1 awonso bakatukidi kuna Sitimi d yo lwaka kuna Yodani. Kuna balele, vitila basauka. 2 Vava kiavioka lumbu tatu, akuluntu e baviokele muna ndo 3 bakanikini nkangu vo: “Vava numona e nkel’a kangu dia Yave wa Nzambi eno inatwa kwa anganga Anelevi, f nukatuka muna fulu yeno, nulanda yo. 4 Nuvavuka yo tezo kia 2.000 ma yinkoso;1 ke nufinama yo ko, nuazaya nzila ina nukwendela, kadi ke nuasidi viokela mu nzila yayi ko.” 5 Yosua ovovese nkangu vo: “Nuyivaula, g kadi o mbazi Yave masivi kevanga vovo nuina.” h 6 I bosi Yosua ovovese nganga vo: “Nuzangula e nkel’a kangu, i nuvita nkangu kuna ntwala.” Bazangwidi e nkel’a kangu, bavitidi nkangu kuna ntwala. 7 I bosi, Yave ovovese Yosua vo: “Tuka o unu iyantika kutundidika vana meso ma Isaele awonso, j bazaya wo vo wauna yakadila yo Mose k i una ika-

3

332 KAPU 2 a Yos 2:14 b Luv 23:31 Yos 6:2 Yos 21:44

c Luv 15:14-16 Yos 2:9-11 Yos 5:1

 KAPU 3 d Nta 25:1 Yos 2:1

e Nsi 1:15 Yos 1:10, 11

f Nta 4:15 1Tu 15:2

g Luv 19:10 Lev 20:7

h Luv 34:10 i Luv 25:10 Nta 4:15

j Yos 4:14 k Luv 3:12 Luv 14:31

 Ndambu ya 2 a Yos 1:5, 17 b Yos 3:17 c Nsi 7:21 d Luv 3:8 Nsi 7:1 Nk 44:2

e Yos 4:2, 3 f Nk 114:1, 3 g Luv 25:10 Yos 3:6 Mav 7:44, 45

h Yos 4:18 1Tu 12:15

dila yaku. a 8 Kanikina anganga ana benatanga e nkel’a kangu vo: ‘Vava nuluaka vana nteto a maza ma Yodani, nuningama vana Yodani.’” b 9 Yosua ovovese Aneyisaele ´ vo: “Nufinama nuawa mambu ma Yave wa Nzambi eno.” 10 Yosua ovovele vo: “Muna mpila yayi nuzaya wo vo Nzambi amoyo wina yeno, c kadi yinga keyinga Anekenani, Anekete, Anekivi, Aneperese, Anengirengase, Aneyamore ye Aneyebuse d vovo nuina. 11 Nutala! E nkel’a kangu dia Mfumu a nza yawonso ivitidi kuna ntwal’eno muna Yodani. 12 Owau, nusola wantu 12 muna makanda ma Isaele, muntu mosi muna konso kanda. e 13 E tambi ya nganga ana benantanga e Nkel’a Yave, wa Mfumu a nza yawonso, vava idiata1 muna maza ma Yodani, e maza ma Yodani mevambana, e maza metukanga kuna ntandu metelama nze yaka.” f 14 Vava nkangu ukatukidi muna saba yau basauka Yodani, anganga ana banete nkel’a g kangu bavitidi nkangu kuna ntwala. 15 Anati a Nkela una balueke muna Yodani, o malu ma anganga anati a Nkela mavubamene vana nteto a maza (kadi Yodani olangamanga yamuna makumu h e lumbu yawonso ya nkutika), 16 e maza mana matukanga kuna ntandu maningamene. Makedi nze yaka yo kakama kuna vala kuna Adami, e mbanza ifinamene Saretani, mana makukulanga kuna Mbu a Araba, Mbu a Mungwa1 mayumini. Mavambukidi, o nkangu usaukidi mantalani a Yeriko. 17 Ekolo anganga ana banete nkel’a kangu dia Yave batelamene vana ntoto ayuma i vana kati kwa Yodani, Aneyisaele basaukidi muna ntoto ayuma j yavana

i Yos 4:3

3:1 1 Mvovo wa sina: “wan’a Isaele.” 3:4 1 Tezo kia meta 890. Tala Nku. B14.

j Nk 66:6

3:13 1 Mvovo wa sina: “ivunda.” 3:16 1 I sia vo, Mbu Afwa.

333 nkangu awonso umene sauka Yodani. Vava nkangu wawonso umene sauka Yodani, Yave ovovese Yosua vo: 2 “Nusola wantu 12 muna nkangu, muntu mosi muna konso kanda, a 3 nubakanikina vo: ‘Nubonga matadi 12 mwamu Yodani, vana fulu kiningamene malu ma anganga, b nunata mo yo sia mo vana fulu nuleka muna fuku.’” c 4 Ozevo, Yosua obokele wantu 12 ana kasolele muna Aneyisaele, muntu mosi muna konso kanda. 5 Yosua ubavovese vo: “Nuvita kuna ntwal’a Nkel’a Yave wa Nzambi eno yavana kati kwa Yodani, konso muntu omu yeno kananguna e tadi yo sia dio vana vembo, mun’owu wa lutangu lwa makanda ma Aneyisaele, 6 mekala se sinsu vovo nuina. Avo wan’eno1 bekunuyuvula muna lumbu ilanda: ‘Ekuma nuinina ye matadi mama?’ d 7 nubavutula vo: ‘O maza ma Yodani mavambuka vana vena nkel’a e kangu dia Yave. Vava yasauka Yodani o maza ma Yodani mavambuka. O matadi mama i luyindulu kwa nkangu a Isaele yakwele f mvu.’” 8 Aneyisaele bavangidi wauna kakanikina Yosua. Babongele matadi 12 vana kati kwa Yodani, wauna Yave kakanikina Yosua, mun’owu wa lutangu lwa makanda ma Aneyisaele. Banete mo yo sia mo kuna balele. 9 Yosua mpe otongekele matadi 12 vana kati kwa Yodani, muna mwatelamena malu ma anganga ana banet’e nkel’a kangu, g o matadi mama makinu ˆ muna yamu unu kiaki. 10 Anganga ana banet’e Nkela baningamene vana kati kwa Yodani yavana kivangamene mawonso mana Yave kakanikina Yosua kavovesa kwa nkangu,

4

4:6 1 Mvovo wa sina: “wan’eno amakala.”

YOSUA 4:1-23 KAPU 4 a Yos 3:12, 13

b Yos 3:17

c Yos 4:19, 20

d Luv 13:14 Nsi 6:20, 21 Nk 78:3, 4

e Yos 3:13, 16

f Nsi 4:9

g Yos 3:17 

Ndambu ya 2 a Yos 3:8, 17

b Yos 1:12, 14

c Nta 32:20-22 Nta 32:25-29

d Yos 3:7

e Luv 14:31

f Luv 25:22

g Nta 4:15

h Yos 3:13, 15

i Yos 4:3 Yos 5:8, 9 Yos 10:6

j Yos 4:8

k Nk 44:1

l Yos 3:17 Nk 66:6

mun’owu wawonso Mose kakanikina Yosua. Muna kolo kiakina, o nkangu usaukidi mu nzaki. 11 Vava nkangu wawonso umene sauka, e Nkel’a Yave ye anganga mpe basaukidi vana ntadisi a nkangu. a 12 O Anerubeni, Anengadi ye bula-kati kwa kanda dia Manase, basaukidi ye nuaninua, b kuna ntwal’a Aneyisaele, wauna o Mose kabakanikina. c 13 Tezo kia 40.000 ma makesa bavuete nuaninua, basaukidi vana ndose a Yave, bele kiatama kuna makanga ma Yeriko vana ndimba. 14 E lumbu kiakina, Yave otundidikidi Yosua vana meso ma Isaele awonso, d o nkangu utomene kunzitisa e1 lumbu yawonso ya zingu kiandi nze una batoma zitisilanga Mose. e 15 I bosi, Yave ovovese Yosua vo: 16 “Kanikina anganga ana benatanga e nkel’a f Kimbangi, batomboka muna Yodani.” 17 Yosua ovovese anganga: “Nutomboka muna Yodani.” 18 Vava anganga ana benatanga nkel’a g kangu dia Yave batombokele muna Yodani, e tambi ya nganga idiete vana ntoto ayuma, e maza ma Yodani mavutukidi kukula, mafukidi makumu h mandi mawonso una mateka kala. 19 E lumbu kia kumi kia ngonde antete, o nkangu utombokele muna Yodani, banangini muna Ngilengale i muna mwingilu a nsi a Yeriko kuna este. 20 Vo i matadi 12 mana babongele muna Yodani, Yosua otongekele mo muna Ngilengale. j 21 Ovovese Aneyisaele vo: “Kuna lumbu ilanda, vava wan’eno beyuvula mase mau vo, ‘O matadi mama nkia nsasa mena?’ k 22 nuzayisa wan’eno vo: ‘Isaele wasauka Yodani vana ntoto ayuma l 23 vava Yave wa Nzambi eno kayumisa maza ma 4:14 1 Mvovo wa sina: “nkangu umvumini.”

YOSUA 4:24–6:2 Yodani vana bakala yavana basauka, nze una kavanga Yave wa Nzambi eno vava kayumisa Mbu a Ambwaki vana twakala yavana twasauka. a 24 Wavanga ediadi kimana nkangu miawonso mia nza bazaya wo vo o koko kwa Yave kwa nkuma, b nuavumina Yave wa Nzambi eno e lumbu yawonso.’” Atinu awonso a Aneyamore c ana bakala kuna simu dia Yodani kuna weste1 ye atinu awonso a Anekenani d ana bakala ´ kuna ndambu a mbu, vava bawa wo vo Yave wayumisi maza ma Yodani vana vena Aneyisaele yavana basauka, bakendalele, e ke bakedi diaka yo unkabu ko2 mu kuma kia Aneyisaele. f 2 Muna ntangwa yayina, Yave ovovese Yosua vo: “Vanga mbele za tadi wazenga g wan’amakala muna Isaele, nkumbu anzole.” 3 Yosua ovangidi mbele za tadi yo zenga wan’amakala muna Isaele kuna Ngibeya-aralote.1h 4 Ekiaki i kuma Yosua kabazengela: Akala awonso muna nkangu ana bavaika muna Engipito, i sia vo, makesa mawonso,1 bafwila muna makanga muna nzila vava bavaika muna Engipito. i 5 Akala awonso batuka muna Engipito bazengwa, kansi awonso bawutukila muna makanga muna nzila vava bavaika muna Engipito, ke bazengwa ko. 6 Aneyisaele mvu 40 j bayungana muna makanga, yavana kiafwa e zula kiawonso kialembi wila nding’a Yave, k i sia vo, makesa mana mavaika muna Engipito. Yave wabadila e ndofi vo ke bemona e nsi ko l ina Yave kadila mase mau e ndofi vo okutuvana yo, m nsi ifwamfumukanga kimvumina yo

5

334 KAPU 4 a Luv 14:21 Yes 63:12 Ayi 11:29

b Luv 9:16 Luv 15:6 Nsi 28:10 1Sa 17:46 2Nti 19:19 Nk 106:8

 KAPU 5 c Tuk 10:15, 16 d Nta 13:29 e Luv 15:15 Yos 2:24

f Yos 2:9-11 g Tuk 17:9-11 h Yos 5:8, 9 i Nta 14:29 Nta 26:65 Nsi 2:14

j Nta 14:33 Nsi 1:3

k Nta 14:22, 23 l Nsi 1:35 m Tuk 13:14, 15 Luv 33:1

 Ndambu ya 2 a Luv 3:8 Nta 13:26, 27 Yez 20:6

b Nta 14:31 c Yos 4:19 Yos 5:3

d Luv 12:24, 25 Nta 9:5

e Luv 12:18 f Luv 16:35 g Nsi 6:10-12 Nsi 8:10

h Tuk 18:2 Afu 13:6 Mav 1:10

i Luv 23:23 Nta 22:23 1Tu 21:16

j Luv 23:20

wiki. a 7 O wan’au ana kavingisa vana fulu kiau, b i yau o Yosua kazengele; kadi balembi zengwa bakala, wau vo ke babazenga ko muna nzila. 8 Vava zula kiawonso kiazengwa, bakedi muna fulu yau, muna ndo yavana basasuka. 9 Yave ovovese Yosua vo: “O unu nkatwidi luvezo lwa Engipito omu yeno.” Muna kuma kiaki, e fulu kiakina yamu unu kiyikilwanga vo Ngilengale.1c 10 Aneyisaele banangini muna Ngilengale, e lumbu kia 14 kia ngonde, d badidi e Nduta muna masika, vana ndimba muna makanga ma Yeriko. 11 E lumbu kialandila e Nduta, muna lumbu kiakina, bayantikidi dia mbongo a nsi, mbolo zakondwa mfuna e ye ˆ masa mayokwa. 12 E mana yasuka muna lumbu kina badia e mbongo a nsi; Aneyisaele f ke baˆ kala diaka ye mana ko, bayantikidi dia e mbongo a nsi a Kana muna mvu wauna. g 13 Yosua vava kalwaka vana ndambu a Yeriko, osengwele meso, omwene muntu h otelamene vana ntwal’andi yo nsosolo avoloka vana koko kwandi. i O Yosua umfinamene, unyuvuidi vo: “Ongeye ku sambu dieto wina yovo ku sambu dia mbeni zeto?” 14 Ovutwidi vo: “Ve, ngizidi nze mfumu a vu kia Yave.” j Yosua ovumbamene, bokekele o ntu yo vova vo: “E mfumu ame nkia diambu una diau mu zayisa kwa selo kiaku?” 15 O mfumu a vu kia Yave ovutwidi kwa Yosua vo: “Katula nsampatu muna malu maku, kadi e fulu otelamene kiavauka.” Yosua ovangidi wo vana vau. k Yeriko yatoma bindikwa mu kuma kia Aneyisaele; ke vakala muntu ko wakotanga ngatu vaika. l 2 Yave ovovese Yosua vo: “Ta-

6

1Nti 22:19 5:1 1 Mvovo wa sina: “kuna ndambu a Dan 10:13 mbu.” 2 Mvovo wa sina: “e ntima miau miladidi yo zeza moyo.” 5:3 1 Ina ye k Luv 3:4, 5 nsasa vo: “Kundubulu kia Kutu.” 5:4  KAPU 6 1 Yovo “akala awonso bakala mu ntela 5:9 1 Ina ye nsasa vo: “Nengomoka; Ne´ ngomoka Kwanda.” kisoladi.” l Yos 2:9

335 la, ngiekwele Yeriko vana koko kwaku ye ntinu ye makesa mandi. a 3 Yeno makesa mawonso nuzieta e mbanza, nzieta mosi nuzieta yo. I wau wuwu nuvanga mu lumbu sambanu. 4 Kubika nganga nsambwadi zinata mpungi nsambwadi za mpoka za mameme bavita kuna ntwal’a Nkela. Kansi e lumbu kiansambwadi, nuzieta e mbanza nzieta nsambwadi, anganga basika e mpungi. b 5 Vava besika mpoka za mameme—oyeno avo nuwidi e ´ zu dia mpungi—nkangu wawonso ufwete kaza e kazu kianene kia vita. Ozevo e yaka kia mbanza kibwa vana ntoto, c o nkangu utomboka, konso muntu kuna katadidi.” 6 Yosua wa mwan’a Nuni okutakese anganga yo kubavovesa vo: “Nuzangula nkel’a kangu, nganga nsambwadi banata mpungi nsambwadi za mpoka za mameme bavita kuna ntwal’a Nkel’a Yave.” d 7 Ovovese nkangu vo: “Nuvioka, nuazieta e mbanza, makesa e mavita kuna ntwal’a Nkel’a Yave.” 8 O Yosua vava kavovese nkangu, anganga nsambwadi asiki a mpungi nsambwadi za mpoka za mameme vana ndose a Yave, baviokele kuna ntwala yo sika e mpungi, e nkel’a kangu dia Yave ibalende. 9 Amakesa bavita kuna ntwal’anganga ana basikanga mpungi, ana bakala kunima balende e Nkela, ekolo mpungi zasikwanga lembi vuena. 10 Yosua okanikini nkangu vo: “Ke nukazi ko ngatu tumbula ndinga. Ke nuvaikisa diambu muna nua mieno ko, yamuna lumbu kina ikunuvovesa vo, ‘Nukaza!’ I bosi nukaza.” 11 Ozietese Nkel’a Yave muna mbanza, nzieta imosi. I bosi bavutukidi muna ndo, muna balele. 12 Muna lumbu kialanda, Yosua osikamene mu mene-mene, anganga bazangwidi Nkel’a f Yave, 13 e nganga nsambwadi

YOSUA 6:3-22 KAPU 6 a Nta 14:9 Nsi 7:24 Nek 9:24

b Afu 7:22 c Ayi 11:30 d Nta 4:15 e Nta 10:14, 18, 22 Yos 1:12, 14

f 1Tu 15:2 

Ndambu ya 2 a Yos 6:3 b Yos 6:4 c Yos 6:5, 10 d Lev 27:29 Nsi 7:2 Nsi 20:16

e Yos 2:1 Mat 1:5 Ayi 11:31

f Tuk 12:3 Yos 2:4, 6 Yak 2:25

g Nsi 7:26 h Nsi 13:17 Yos 7:11, 21

i Yos 7:25 j Nta 31:22, 23 k Yos 6:24 1Nti 7:51 1Tu 18:11

l Yos 6:4, 16 m Yos 6:5 Ayi 11:30

n Nsi 7:2 Nsi 20:16

ana banatanga mpungi nsambwadi za mpoka za mameme bavitidi kuna ntwal’a Nkel’a Yave, bele asikinge e mpungi. O makesa mabavitidi kuna ntwala, ana bakala kunima balende e Nkel’a Yave, ekolo mpungi zasikwanga lembi vuena. 14 E lumbu kiazole bazietele mbanza nzieta mosi, i bosi bavutukidi muna ndo. I wau bavangidi mu lumbu sambanu. a 15 Vava kuma kwakia muna lumbu kiansambwadi, basikamene mu mene-mene yo zieta e mbanza, nzieta nsambwadi una bateka vanga. E lumbu kiakina i kiau kaka bazietele mbanza nzieta nsambwadi. b 16 Muna nzieta ina yansambwadi anganga basikidi mpungi, Yosua ovovese nkangu vo: “Nukaza c kadi Yave unuvene e mbanza. 17 E mbanza ye yawonso ina mo ifwete fukiswa emvimba; d yawonso ya Yave. Rakabi e kaka wa nkembi1 ovuluka ye awonso bena yandi muna nzo, kadi wasweka wantu ana twatuma. f 18 Oyeno nutoma kuyikenga muna yawonso ifukiswa, g ke nulokokela lekwa kiakanua fukiswa ko yo bonga kio, h yo kitula ndo a Isaele se lekwa kifukiswa, nuatwasila mo lubukumuku. i 19 Kansi e palata yawonso ye wolo ye salanganu ya nsongo ye ya sengwa, yavauka kwa Yave. j Ifwete siwa muna lundilu dia Yave.” k 20 Una kisikilu mpungi, l o nkangu ukazidi. Vava nkangu ´ uwidi e zu dia mpungi, bakazidi e kazu kia vita, e yaka kia mbanza kibwidi vana ntoto. m I bosi nkangu utombokele muna mbanza, konso muntu kuna katadidi, babakidi yo. 21 Bafwasidi muna nsosolo yawonso ikedi muna mbanza, akala, akento, aleke, ambuta ye ngombe yo mameme yo mabuluku. n 22 Yosua ovovese wantu wole 6:17 1 Yovo “nkento a ndumba.”

YOSUA 6:23–7:13 ana balanga nsi vo: “Nukota muna nzo a nkembi,1 nuvaikisa o nkento ye yawonso kena yau, nze una nuandila e ndofi.” a 23 Matoko m’alangi bakotele muna nzo, bavaikisi Rakabi yo se diandi, ngudi andi ye mpangi zandi ye yawonso kakedi yau; ozevo, bavaikisi e yitu yandi yawonso, b babanete kuna mbazi a ndo a Isaele. 24 I bosi bayokele e mbanza ye yawonso yakala mo. Kansi, e palata, wolo ye salanganu ya nsongo ye ya sengwa, basidi yo muna lundilu dia nzo a Yave. c 25 Rakabi wa nkembi1 ye nzo a se diandi ye yawonso kakedi yau kaka yavuluzwa kwa Yosua; d Rakabi ozinganga muna Isaele yamu unu, e kadi wasweka alangi ana Yosua katuma mu langa Yeriko. f 26 E ntangwa yayina, o Yosua odidi e ndofi1 vo: “Wasibwa vana vena Yave o muntu otungulula e mbanza yayi ya Yeriko. Vava kesia e nkubilwa, mwan’andi antete ofwa, vava kesia mo mavitu, g mwan’andi ansuka ofwa.” 27 Yave wakala yo Yosua, h e tunda diandi diazayakana mu nza yawonso. i Aneyisaele basumukini muna lekwa yayekolwa mu fwaswa, kadi Akani j wa mwan’a Kami wa mwan’a Zebadi wa mwan’a Zera, musi kanda dia Yuda, obongele eyaka lekwa ina yayekolwa mu fwaswa. k O makasi ma Yave mafusukidi muna Aneyisaele. l 2 Yosua otumini wantu tuka kuna Yeriko benda kuna Ai, m ina kuna ndambu a Betavene kuna este a Betele, n ubavovese vo: “Nuenda nualanga e nsi.” Bele, balangidi Ai. 3 Vava bavutukidi kwa Yosua, bamvovese vo: “Ke dina kwandi mfunu ko vo nkangu

7

6:22, 25 1 Yovo “nkento a ndumba.” 6:26 1 Nanga, “wadisa ndofi yayi kwa nkangu.”

336 KAPU 6 a Yos 2:14 Ayi 11:31

b Yos 2:12, 13 Yos 2:17-19

c Yos 6:19 d Yos 2:14 Yos 6:17, 22

e Mat 1:5 f Ayi 6:10 Yak 2:25

g 1Nti 16:34 h Nsi 31:6 Yos 1:5

i Yos 9:1, 2 Yos 9:9, 10

 KAPU 7 j Yos 22:20 1Tu 2:7

k Nsi 7:26 l Yos 6:17, 18 m Tuk 12:8 n Tuk 28:19 

Ndambu ya 2 a Lev 26:14, 17 Nsi 28:15, 25 Nsi 32:30

b Nsi 32:26, 27 Nk 106:8 Nk 143:11 Yez 20:9

c Luv 24:7 d Yos 6:17 e Luv 20:15 f Yos 7:21 g Nsi 7:26 Yos 6:18 Yes 59:2

h Luv 19:10

wawonso benda. Mafunda mole yovo matatu ma wantu mafwana kwandi mu fwasa Ai. Kumwesesa nkangu wawonso mpasi ko, kadi akete kaka bena.” 4 Dianu vo, tezo kia 3.000 ma wantu bayenda, kansi batinini vana vena esi Ai. a 5 Esi Ai bavondele wantu 36, babalende tuka vana vitu dia mbanza yakuna Sebare,1 babavondele kuna nkulumuka. E ntima mia nkangu mizelokele yo kukula nga maza. 6 Yosua otiazwini e mvuatu miandi, ofukamene vana vena Nkel’a Yave yakuna masika, oyandi ye mbuta za Isaele, bayisidi e mbundukutu a ntoto vana ntu. 7 Yosua ovovele vo: “Ekwe! E Mfumu Yave, ekuma oyambulwidi nkangu wau wasauka Yodani? Nga watuyekola vana moko ma Aneyamore kimana batufwasa? Ekwe kele vo twayangalala kweto kala kuna simu dia1 Yodani! 8 Dodokolo e Yave, adieyi ivova wau vo Isaele otinini vana vena mbeni zandi? 9 Anekenani ye nkangu wawonso wa nsi ´ vava bewa wo, bekutuzieta yo vunzuna e nkumbu eto ova nza, aweyi ovanga mu kuma kia nkumbu aku anene?” b 10 Yave ovutwidi Yosua vo: “Telama! Ekuma ofukamene yo bukika ndose vana ntoto? 11 Isaele osumukini. Bakulwidi e kangu c diame dina yabavovesa vo balunda. Babongele lekwa ina yayekolwa mu fwaswa, d bayiyidi yo, e basidi yo muna salanganu yau f kuna nsweki. 12 Ozevo, Aneyisaele ke besunda mbeni zau ko. Befila kaka mbeni zau e nima yo tina, kadi bakitukidi se lekwa kiayekolwa mu fwaswa. Kikala yeno diaka ko, avo nualembi katula vovo nuina e lekwa kiayekolwa mu fwaswa. g 13 Telama wavaula nkangu! h Ubazayi7:5 1 Ina ye nsasa vo: “Fulu kia Bakila Matadi.” 7:7 1 I sia vo, ku ndambu a este a.

337 sa vo: ‘O mbazi nuyivaula, kadi i wau wuwu kavovele o Yave wa Nzambi a Isaele: “E Isaele, vena y’eki kiayekolwa mu fwaswa vovo wina. Kutelama ko vana vena mbeni zaku, yavana okatula vovo wina eki kiayekolwa mu fwaswa. 14 O mbazi mu mene nuyisunzula vana ndose a Nzambi, kanda mu kanda, e kanda dina kesola Yave a difinama vana ndose a Nzambi, vumu mu vumu, e vumu kina kesola o Yave kifinama vana ndose a Nzambi, nzo muna nzo, e nzo ina kesola o Yave ifinama vana ndose a Nzambi, muntu muna muntu. 15 Ndiona obakama ye lekwa kiayekolwa mu fwaswa, yokwa keyokwa, b yandi ye yawonso kena yau, kadi okulwidi e kangu c dia Yave, ovangidi edi dia uzowa muna Isaele.”’” 16 Yosua osikamene muna mene-mene, obokele Isaele vana ndose a Nzambi, kanda mu kanda, e kanda dia Yuda disolelo. 17 Osunzwidi vumu kia Yuda vana ndose a Nzambi, e vumu kia Zera d kisolelo, osunzwidi vumu kia Zera vana ndose a Nzambi, muntu muna muntu, o Zabidi osolelo. 18 Osunzwidi nzo a Zabidi vana ndose a Nzambi, muntu muna muntu, o Akani wa mwan’a Kami, wa mwan’a Zabidi, wa mwan’a Zera muna kanda dia Yuda, osolelo. e 19 Yosua ovovese Akani vo: “E mwan’ame, dodokolo, kembesa Yave wa Nzambi a Isaele, funguna kwa yandi. Dodokolo, unzayisa edi ovangidi. Kunsweki dio ko.” 20 Akani ovutwidi Yosua vo: “Kieleka, mono nsumukini Yave wa Nzambi a Isaele, edi yavangidi. 21 Vava yamwene muna sanzu, mvuela yambote-mbote ya nyadi a Sina f ye 200 za sekele1 za palata ye vimpa kia wolo kizitanga 50 ma sekele, ngiangalele 7:21 1 E sekele mosi, grama 11,4. Tala Nku. B14.

YOSUA 7:14–8:4

i Nk 44:3

yo, mbongele yo. Tala yalundwa muna nsi a ntoto muna saba kiame, ye nzimbu kuna nsi.” 22 Vana vau Yosua otumini wantu, bele nswalu kuna saba, basolwele mvuela yaswekwa muna saba kiandi ye nzimbu kuna nsi. 23 Bavaikisi e lekwa yayi muna saba, banete yo kwa Yosua yo Aneyisaele awonso, basidi yo vana ndose a Yave. 24 Yosua ye Isaele awonso babongele Akani a wa mwan’a Zera ye palata yo mvuel’a nyadi ye baya kia wolo b yo wan’andi amakala ye amakento ye ngombe ye mabuluku ye mameme ye saba ye yawonso kakala yau, babanete kuna Ndimb’a Ako. c 25 Yosua ovovele vo: “Ekuma ututwasidi e mpasi zazi? d Yave okutwasila e mpasi o unu kiaki.” Isaele yawonso intubidi matadi, e i bosi babayokele. f Muna mpila yayi yau awonso batubilu matadi. 26 Bankundidikidi ulolo wa matadi, makinu vana yamu unu kiaki. Muna diadi e makasi ma Yave makulukidi. g Ekiaki i kuma e fulu kiakina kiyikilwanga vo Ndimb’a Ako1 yamu unu. Yave ovovese Yosua vo: “Kumoni wonga ko ngatu vumiswa. h Nata makesa mawonso, wanuanisa Ai. Tala, ngiekwele o ntinu a Ai yo nkangu andi ye mbanza andi ye nsi andi i vana moko maku. 2 Vanga mbanz’a Ai yo ntinu andi wauna wavangidi mbanz’a Yeriko yo ntinu andi, j kansi, e sanzu ye twelezi yandi, nubaka yo se yeno. Tuma makesa benda swamina kuna nim’a mbanza.” 3 Yosua yo makesa mawonso bele nuanisa Ai. O Yosua osolele 30.000 ma makesa, ubatumini muna fuku. 4 Ubakanikini vo: “Tala, nuswamina kuna nim’a mbanza. Ke nuvavuka e mbanza ko, yeno awonso nukala

j Yos 6:2, 21

7:26 1 Ina ye nsasa vo: “Sumbula; Bembolwa.”

KAPU 7 a Ngn 16:33

b Yos 1:18 Yos 7:25

c Luv 24:7

d Tuk 38:30 Nta 26:20 1Tu 2:4, 6

e Ngn 16:33 Mav 5:3

f Tuk 10:10 

Ndambu ya 2 a Yos 22:20

b Yos 6:19

c Yos 15:7, 12 Yes 65:10 Os 2:15

d Yos 6:18 1Tu 2:7

e Lev 24:14 Yos 1:18

f Yos 7:15

g Nsi 13:17 

KAPU 8 h Nsi 7:18 Nsi 31:8 Yos 1:9 Yes 12:2 Rom 8:31

8

YOSUA 8:5-27 nuakubama. 5 Omono yo nkangu wawonso ngina wau, tufinama e mbanza, vava bevaika mu kutunuanisa nze una bateka vanga, a tukubatina. 6 Vava bevaika yo kutulanda, tukubatunta bavavuka e mbanza, kadi bevova vo: ‘Batutinini nze una bateka kututinina.’ b I mpila yayi tutinina vana bena. 7 Ozevo, nuvaika muna fulu nuswamini yo baka e mbanza; Yave wa Nzambi eno oyekola yo vana moko meno. 8 Vava nubaka e mbanza, nuyoka yo. c Nuvanga wo mun’owu wa diambu dia Yave. Owau i nkanikinu inuvene.” 9 I bosi, Yosua ubatumini, bele vana fulu beswamina; bakiatamene vana kati kwa Betele ye Ai, kuna weste a Ai, ekolo Yosua kakedi vana vena nkangu o fuku wauna. 10 Vava Yosua kasikamene muna mene-mene, okutakese makesa, oyandi ye mbuta za Isaele bele kumosi kuna Ai. 11 Makesa mawonso d makala yandi, batombokele, balueke kuna ntwal’a mbanza. Bakubikidi e ndo kuna node a Ai, ndimba wakala va kati kwau ye Ai. 12 Muna ntangwa yayina, Yosua onete 5.000 ma wantu, ubaswekele e vana kati kwa Betele f ye Ai kuna weste a mbanza. 13 O nkangu bakubikidi e ndo kuna node a mbanza, g akaka kuna weste a mbanza. h Muna fuku wauna o Yosua wele vana kati kwa ndimba. 14 O ntinu a Ai vava kamwene wo, oyandi yo nkangu a mbanza bavaikidi mu nzaki muna mene-mene kimana banuanisa Isaele vana fulu kiakala mantalani yo makanga vana ndimba. Kansi kazaya wo ko vo makesa masweme kuna nim’a mbanza. 15 Vava esi Ai babanuanisi, o Yosua ye Isaele yawonso, batinini muna nzil’a makanga. i 16 Esi Ai babokelese nkangu awonso

338 KAPU 8 a Yos 7:5

b Yos 8:16

c Yos 8:19, 28

d Yos 8:1, 3

e Yos 8:2

f Tuk 28:19

g Yos 8:5

h Yos 8:4

i Yos 8:6 

Ndambu ya 2 a Luv 17:11 Yos 8:26

b Nsi 7:24

c Yos 8:8, 28

d Lev 27:29 Nsi 7:2

e Yos 8:29 Yos 12:7, 9

f Luv 17:11 Yos 8:18

g Lev 27:29

muna mbanza babalakama; ekolo balandanga Yosua, batuntilu mu ´ sisa e mbanza kwanda. 17 Ke mwasala yakala ko muna Ai ye Betele ona walembi vaika mu landa Isaele. Basisidi e mbanza kondwa lutaninu yo lakama Isaele. 18 Yave ovovese Yosua vo: “E dionga dina vana koko kwaku lambula dio kuna Ai, a kadi ngiekwele yo vana koko kwaku.” b Yosua olambwidi e dionga dina vana koko kwandi kuna mbanza. 19 Una kalambwidi kaka koko, makesa mana maswama matelamene mu nswalu muna fulu yau, balundumukini muna mbanza yo baka yo. Vana vau, bayokele e mbanza. c 20 Esi Ai vava batadidi kuna nima, bamwene mwisi a mbanza ufutumukini kuna zulu, ke basidi diaka ye nkuma watinina konso fulu ko. O nkangu una watinina ` kuna makanga uvilukıdi alakami. 21 O Yosua ye Isaele yawonso vava bamona vo makesa maswama babakidi e mbanza yo mona mwisi a mbanza ufutumukini, bavutukidi yo vonda esi Ai. 22 Akaka muna mbanza bavaikidi benda wanana yau, i dianu vo esi Ai bakedi vana kati, akaka muna Aneyisaele oku sambu edi, akaka kuna sambu dina. Babavondele yavana ke mwasala kana mosi ko ngatu mosi katina. d 23 Babakidi ntinu a Ai e kimoyo, banete kwa Yosua. 24 Vava Isaele kamana vonda esi Ai awonso muna nzanza, muna makanga muna babalakamena, awonso bafwididi muna nsosolo, Aneyisaele awonso ba` vutukidi kuna Ai, bavondele yo muna nsosolo. 25 Awonso bafwa mu lumbu kiakina, 12.000, akala ye akento, esi Ai awonso. 26 Yosua kakulwidi koko ko, olambwidi kaka e dionga f yavana kafwasa esi Ai awonso. g 27 Aneyisaele babongele twelezi ye sanzu dia mbanza yayina

339 mu kuma kiau, landila nkanikinu mina Yave kavana kwa Yosua. a 28 Yosua oyokele Ai, okitwidi yo se zumbu diampwena, b diakinu yamu unu kiaki. 29 Ozembekele ntinu a Ai muna nti yakuna masika, muna ndimuk’a ntangwa, o Yosua okanikini vo bakulumuna e vimbu muna nti. c I bosi, batubidi dio vana vitu dia mbanza yo tumbidika dio ulolo wa matadi, makinu vana yamu unu kiaki. 30 Muna ntangwa yayina, Yosua otungidi Yave wa Nzambi a Isaele e ziku vana Mongo a Ebale, d 31 nze una Mose wa ntaudi a Yave kakanikina Aneyisaele, una wasonama muna nkand’a Nsiku e a Mose: “E ziku dia matadi mamvimba, mana ke maviakana salanganu ya sengwa ko.” f I vana bayokele tukau kwa Yave ye yimenga ya ungudi. g 32 Osonekene Nsiku h vana ntandu a matadi, o nsiku una Mose kasonekena vana ndose a Aneyisaele. i 33 Isaele yawonso, tuka akuluntu au ye afidi au, ye afundisi batelamene kuna sambu dimosi dia Nkela yakuna sambu diankaka, vana ntadisi a angang’a Anelevi ana banatanga nkel’a kangu dia Yave. Anzenza ye mingutukila bakala vana. j Ndambu muna yau bakala mantalani yo Mongo a Ngerezime ye ndambu yakaka mantalani yo Mongo a Ebale k (una kateka kanikina o Mose wa selo kia Yave), l kimana nkangu a Isaele wasambulwa. 34 I bosi otangidi mambu mawonso ma Nsiku, m nsambu n ye sibu, o landila mawonso masonama muna nkand’a Nsiku. 35 Ke vakondwa diambu ko muna mawonso kakanikina o Mose dina kalembi tanga o Yosua vana vena nkutakani yawonso ya Isaele, p ye akento ye yingiana-ngiana ye nzenza q ana bazinganga1 yau. r 8:35 1 Mvovo wa sina: “bakangalanga.”

KAPU 8 a b c d e f g h i j k l m n o p q r

Yos 8:2 Yos 8:8 Nsi 21:22, 23 Nsi 11:29 Nsi 27:4, 5 Nsi 31:9 Yos 1:8 Luv 20:25 Nsi 27:6, 7 Nsi 27:2, 3 Luv 24:4 Luv 34:27 Lev 24:22 Nta 15:16 Nsi 27:12, 13 Nsi 11:29 Nsi 31:9 Nek 8:3 Nsi 28:2 Nsi 27:15 Nsi 28:15 Nsi 4:2 Nsi 12:32 Lev 24:22 Nta 15:16 Nsi 29:10, 11 Nsi 31:12 Nek 8:2

 Ndambu ya 2  KAPU 9 a Yos 12:7, 8 b Nta 34:2, 6 c Tuk 15:18-21

d e f g h i

j

k l

m n o p

Luv 3:17 Luv 23:23 Nsi 7:1 Yos 24:11 Yos 10:2 Yos 11:19 Yos 6:20 Yos 8:24 Yos 5:10 Yos 10:43 Tuk 10:15, 17 Tuk 34:2 Luv 3:8 Luv 34:12 Nsi 7:2 Nsi 20:16-18 Nsi 20:10, 15 Luv 9:16 Luv 15:13, 14 Yos 2:9, 10 Nta 21:21-24 Nsi 2:32-34 Nta 21:33-35 Nsi 3:3 Nsi 20:10, 11 Yos 9:6

9

YOSUA 8:28–9:12

Atinu awonso bakala kuna simu dia Yodani a kuna este, ´ vava bawa mana mavangama, ana bakala muna zunga ya miongo kuna Sefela, muna nlambu awonso a Mbu Anene,1b mantalani ye Libanone—Anekete, Aneyamore, Anekenani, Aneperese, Anekivi yo Aneyebuse c— 2 bakangidi e kangu kimana banuanisa Yosua ye Isaele. d 3 Esi Ngibone e bawidi mpe una Yosua kavanga kwa Yeriko f ye Ai. g 4 I dianu vo, kuna ndekwa zawonso, basidi madia ˆ muna nsaku zafwa, zamana bakuka, banatini zo muna mabuluku mau ye madila ma vinyu ˆ mavua bakuka yo londwa; ˆ 5 bavuete mpe nsampatu za bakuka, zamana londwa ye mvuatu miaˆ bakuka miamana londwa. E mbolo zawonso banete zamana yuma yo kesomoka. 6 Bele kwa Yosua kuna ndo kuna Ngilengale, h bavovele kwa yandi ye kwa Ane´ yisaele vo: “Ku nsi yanda tutukidi. Owau nukanga yeto e kangu.” 7 Kansi, Aneyisaele bavovese Anekivi i vo: “Nanga numfinangani zeto. Aweyi tukangila yeno e kangu?” j 8 Bavovese Yosua vo: “Oyeto tu ntaudi zaku.” Yosua ubayuvuidi vo: “Oyeno nu aki nani, akweyi nutukidi?” 9 Bamvovese vo: “E ntaudi zaku ´ ku nsi yanda kikilu k batukidi mu kuma kia nkumbu a Yave wa Nzambi aku, kadi tuwidi nsangu zandi ye mawonso kavanga muna Engipito l 10 ye mawonso kavanga kwa atinu wole a Aneyamore kuna simu1 dia Yodani, Sikone m wa Ntinu a Kesebone, yo Onge n wa Ntinu a Basani, kuna Asitarote. 11 Ozevo, e mbuta zeto ye nkangu awonso a nsi batuvovese vo, ‘Nubonga madia ma nkangalu, nuenda kubakika. Nubavovesa vo: “Oyeto tu ntaudi zeno, o nukanga yeto e kangu.”’ p 12 E ˆ 9:1 1 I sia vo, Mediterraneo. 9:10 1 I sia vo, ku ndambu a este.

YOSUA 9:13–10:6 mbolo zazi zatiya zakala e lumbu twakatuka muna nzo zeto muna kunukika. Nze una numwene, owau zimene yuma yo kesomoka. a 13 E madila mama ma nkanda, mampa makala vava twazadisa mo ye vinyu, owau mavuidi buka. b E mvuatu ye nsampatu ´ zeto zimene fwa kadi kwanda tutukidi.” 14 Muna kuma kiaki batambwidi1 madia mau, lembi teka yuvula Yave. c 15 Yosua ovangidi yau ungudi d yo kanga yau e kangu vo ke kubavonda ko, akuluntu a nkutakani babadididi e ndofi vo belungisa e mvovo miau. e 16 Vava vaviokele lumbu tatu tuka bakangidi yau e kangu, bawidi wo vo lukufi bekalanga, mfinangani zau kwandi. 17 Aneyisaele basimbidi e nzila, muna lumbu kiatatu balweke muna mavata mau; e mavata mau, Ngibone, f Kefera, Berote ye Kireyateyarimi. g 18 Kansi, Aneyisaele ke babanuanisi ko kadi akuluntu a nkutakani babadidi e ndofi muna Yave h wa Nzambi a Isaele. E nkutakani yawonso iyantikidi yidimina akuluntu. 19 Akuluntu bavovese nkutakani yawonso vo: “Wau vo twabadididi e ndofi muna Yave wa Nzambi a Isaele, katulendi kubavanga mbi ko. 20 Edi tuvanga: Tubayambula bakala moyo, o makasi ma Nzambi malembi kutufusukila wau twabadididi e ndofi.” i 21 Akuluntu bavovele diaka vo: “Yambula bakala moyo, bakituka se atiami a nkuni ye ateki a maza ma nkutakani yawonso.” Idiau didi akuluntu babasila o nsilu. 22 Yosua ubabokele, ubayuvuidi vo: ´ “Ekuma nutuvunini vo: ‘Kwanda kikilu tukalanga yo yeno,’ kinga vava twina i nuzingilanga? j 23 Tuka owau nusibilu, k ntaudi kaka nukala, atiami a nkuni ye ateki a maza ma nzo a 9:14 1 Yovo “batadidi.”

340 KAPU 9 a Yos 9:5 b Yos 9:4 c Nta 27:18, 21 1Sa 30:7, 8

d Yos 11:19 e 2Sa 21:2 f Yos 10:2 g Yos 18:11, 14 1Sa 7:1 1Tu 13:5

h Nta 30:2 Nsi 6:13

i 2Sa 21:1 Nk 15:4 Kim 5:4, 6

j Yos 9:6, 16 k Tuk 9:25, 26 

Ndambu ya 2 a Nsi 7:1 Nsi 20:16

b Nsi 2:25 Nsi 11:25 Yos 5:1

c Ayi 11:31 d Yos 9:21 e 1Nti 8:29 2Tu 6:6

f 1Tu 9:2 Eze 7:24 Eze 8:17 Nek 3:26 Nek 7:60

 KAPU 10 g Yos 8:24, 29 h Yos 6:2, 21 i Yos 9:9, 15 Yos 11:19

j Nsi 2:25 Nsi 11:25 Yos 2:10, 11 Yos 5:1

k Yos 8:25 l Tuk 23:2 Nta 13:22

m Yos 12:7, 10-12

n Yos 9:9, 15 Yos 11:19

o Tuk 15:16 p Yos 5:10

Nzambi ame.” 24 Bavutwidi Yosua vo: “E ntaudi zaku batomene zayiswa vo Yave wa Nzambi aku wakanikina Mose wa ntaudi andi vo kanuvana e nsi yawonso yo fukisa nkangu miawonso ova ndose eno. a Tumwene wonga wa mioyo mieto mu kuma kieno b i tuvangidi diambu diadi. c 25 Owau tuna ova moko maku. Utuvanga konso dina omwene vo diambote ye diansongi.” 26 I diau kabavangidi; ubavulwizi vana moko ma Aneyisaele, ke babavondele ko. 27 E lumbu kiakina, Yosua ubakitwidi se atiami a nkuni ye ateki a maza ma nkutakani d ye ma ziku dia Yave muna fulu kina kesola Nzambi, e i wau bevanganga yamu unu kiaki. f Adoni-sedeke wa Ntinu a Yerusaleme vava kawidi wo vo Yosua obakidi Ai yo fukisa yo, dina kavanga kwa Yeriko ye ntinu andi g i dina kavangidi kwa Ai yo ntinu andi h yo ungudi bavangidi esi Ngibone ye Isaele i yo kala yau, 2 omwene kikilu o wonga, j kadi Ngibone mbanza yanene, nze mbanz’a kintinu. Yasunda mbanza Ai k onene, awonso bakala mo makesa. 3 Adoni-sedeke wa ntinu a Yerusaleme, otwikidi nsangu kwa Okame wa ntinu a Kerebone l yo Pirami wa ntinu a Yamute yo Yafia wa ntinu a Lakisi yo Debi wa ntinu a Engelone, m oku vo: 4 “Nuiza kunsadisa, twanuanisa Ngibone, kadi bavangidi ungudi yo Yosua ye Aneyisaele.” n 5 Ozevo, e ntinu ntanu mia Aneyamore o—ntinu a Yerusaleme, ntinu a Kerebone, ntinu a Yamute, ntinu a Lakisi yo ntinu a Engelone—bakutakene yo makesa mau, bele kiatamena Ngibone, banuanisa yo. 6 Esi Ngibone batwikidi nsangu kwa Yosua kuna ndo a Ngilengale, p oku vo: “Kubembola1

10

10:6 1 Mvovo wa sina: “Kuzezesa moko ma.”

341 ntaudi zaku ko. a Wiza nswalu! Utuvuluza, utusadisa! Atinu awonso a wan’a Yamore muna zunga ya miongo, bakutakene batunuanisa.” 7 Yosua otombokele tuka kuna Ngilengale yo makesa mandi mawonso ye mabamba-ngolo. b 8 Yave ovovese Yosua vo: “Kubamoni wonga ko, c kadi ibayekwele vana moko maku. d Ke mosi ko muna yau okutelamena.” e 9 Yosua odiete fuku wamvimba tuka kuna Ngilengale, ` ubaluak ıdi kuna kinsalukisa. 10 Yave ubamwanganese vana vena Isaele, f ovondele ayingi muna yau kuna Ngibone, babalakamene tuka kuna ntombok’a Bete-korone yo kubabukumuna vana ndimb’a Azeka yo Makeda. 11 Ekolo batinininge Isaele yo lwaka vana nkulumuk’a Betekorone, Yave ubasotolwele matadi mampwena matuka kuna zulu, yakuna Azeka, bafwidi. Ana bafwila muna matadi ma mvula engi, ke mu awaya ko bavondelwa muna nsosolo kwa Aneyisaele. 12 E lumbu kina Yave kabukumuna Aneyamore vana meso ma Aneyisaele, o Yosua wavovesa Yave vana ndose a nkangu a Isaele vo: “E ntangwa, ningama g kwaku muna Ngibone, h Ongeye ngonde mpe, muna Ndimb’a Ayalone!” 13 E ntangwa iningamene, e ngonde mpe iningamene yavana e zula kialanda e mbeni zau e kunda. Ediadi nga ke diasonama muna nkand’a Yasa ko e? i E ntangwa iningamene vana kati kwa zulu, kavita dimuka ko tezo kia lumbu kiamvimba. 14 Ke vasidi kala lumbu nze kiakina ko, kana ina yavitila yovo ina yalandila kio, kina Yave kawila nding’a muntu, j kadi Yave wanuananga mu kuma kia Isaele. k

YOSUA 10:7-26 KAPU 10 a Yos 9:25, 27 b Yos 8:3 c Nsi 3:2 Nsi 20:1

d Nsi 7:24 Yos 11:6

e Yos 1:3-5 f Nk 44:3

g 2Nti 20:10 Nk 135:6 Yes 38:8

h Yes 28:21 i 2Sa 1:17, 18

j Nsi 9:18, 19 1Nti 17:22 Yak 5:16

k Nsi 1:30 Yos 23:3

 Ndambu ya 2 a Yos 5:10 Yos 9:6

b Yos 10:10 c Yos 10:28

d Nsi 28:7 e Yos 10:3-5 Yos 12:7, 10-12

f Luv 23:27 g Nsi 31:6

15 I bosi, Yosua ye Isaele awonso bavutukidi muna ndo kuna Ngilengale. a 16 Atinu yau tanu batinini yo swekama muna nduka kuna Makeda. b 17 I bosi, dizayisu kwa Yosua vo: “Atinu yau tanu basolokele, baswekamene muna nduka kuna Makeda.” c 18 Yosua ovovele vo: “Nunengomona matadi mampwena vana nu’a nduka, nutula vo wantu babalangidila. 19 Kansi, oyeno ke nuningami ko. Nulakama mbeni zeno yo tufakesa awana bena kuna nima. d Ke nubayambula ko bakota muna mbanza zau, kadi Yave wa Nzambi eno ubayekwele ova moko meno.” 20 O Yosua yo Aneyisaele babavondele e mponda yayingi yamu tezo kia kubafukisa, akete kaka batinini muna mbanza zangolo, 21 nkangu wawonso uvutukidi kwa Yosua kuna luvuvamu kuna ndo a Makeda. Ke vakala diaka muntu ko wakala ye unkabu wavova diambu1 kwa Aneyisaele. 22 I bosi, Yosua ovovele vo: “Nuziula nu’a nduka,1 nuntwasila atinu tanu awaya.” 23 Bantwasidi atinu tanu awaya bavaikisi muna nduka: ntinu a Yerusaleme, ntinu a Kerebone, ntinu a Yamute, ntinu a Lakisi yo ntinu a Engelone. e 24 Vava batwese atinu awaya kwa Yosua, obokelese akala awonso a Isaele, ovovese mfumu za makesa ana bayenda yandi oku vo: “Nufinama. Nudiata makosi ma atinu awaya.” Bafinamene, badiete makosi mau. f 25 Yosua ubavovese vo: “Ke numoni wonga ko ngatu vumiswa. g Nukala yo unkabu, nukumama, kadi i wau kevanga o Yave kwa mbeni zeno zawonso zina nunuanisa.” h 26 I bosi, Yosua ubatufakese yo kubavonda, ubazembelekele

Yos 1:9

h Nsi 3:21 Nsi 7:18, 19

10:21 1 Mvovo wa sina: “wanikuna lubini lwandi.” 10:22 1 Yovo “mpukulu a matadi.”

YOSUA 10:27–11:4 muna nti tanu, bakedi muna nti yakuna masika. 27 Vava kiadimuka ntangwa, Yosua okanikini vo bakulumunua muna nti a yo tubwa muna nduka una baswekamena. Banengomwene matadi mampwena muna nu’a nduka, makinu vana yamu unu kiaki. 28 Yosua obakidi Makeda b muna lumbu kiakina, ofwasidi yo muna nsosolo. Ovondele ntinu ye awonso bakedi mo, kasisidi mosi ko. c Wauna kavanga kwa ntinu a Yeriko i una kavangidi kwa ntinu a Makeda. d 29 Yosua okatukidi ye Isaele yawonso kuna Makeda, bele nuanisa Libena. e 30 Yave oyekwele mpe Libena yo ntinu andi f vana moko ma Isaele, bafwasidi yo muna nsosolo ye awonso1 bakedi mo, ke basisidi kana mosi ko. Wauna bavanga kwa ntinu a Yeriko, g i una bavangidi kwa ntinu a Libena. 31 Yosua ye Isaele yawonso bakatukidi kuna Libena, bele kuna Lakisi, h bakiatamene yo nuanisa yo. 32 Yave oyekwele Lakisi vana koko kwa Isaele, babakidi yo muna lumbu kiazole. Bafwasidi yo muna nsosolo i ye awonso bakedi mo, wauna bavanga muna Libena. 33 Olame wa ntinu a Ngeze j wele sadisa Lakisi, kansi Yosua umvondele yo nkangu andi, kasisidi kana mosi ko. 34 I bosi, Yosua ye Isaele yawonso, bakatukidi kuna Lakisi, bele kuna Engelone, k bakiatamene yo, banuanisa yo. 35 Babakidi yo e lumbu kiakina, bafwasidi yo muna nsosolo. Muna lumbu kiakina bafukisi awonso1 bakedi mo, wauna bavanga muna Lakisi. l 36 I bosi, Yosua ye Isaele yawonso, bakatukidi kuna Engelone, bele kuna Keberone, m banuanisi yo. 37 Babakidi yo, bafwasidi yo muna nsosolo, 10:30, 35 1 Yovo “mioyo miawonso.”

342 KAPU 10 a Nsi 21:22, 23 Yos 8:29

b Yos 10:10 Yos 15:20, 41

c Nsi 20:16 d Yos 12:7, 16 e Yos 15:20, 42 Yos 21:13

f Yos 12:7, 15 g Yos 6:2, 21 h Yos 10:3, 4 Yos 12:7, 11 Yos 15:20, 39

i Nsi 20:16 j Yos 12:7, 12 Yos 16:10 Yos 21:20, 21 1Nti 9:16 k Yos 10:3, 4 Yos 12:7, 12 Yos 15:20, 39 l Nsi 20:16 Yos 10:32 m Tuk 13:18 Tuk 23:19 Nta 13:22 Yos 10:3, 4 Yos 15:13 Yos 21:13

 Ndambu ya 2 a Yos 12:7, 13 Yos 15:15

b Nsi 7:2 c Yos 11:14 d Yos 9:1, 2 Afu 1:9

e Lev 27:29 Nsi 20:16 Yos 11:14

f Nsi 7:2 Nsi 9:5

g Nta 34:2, 4 Nsi 9:23

h i j k

Nsi 2:23 Yos 15:20, 51 Yos 11:16, 19 Luv 14:14 Nsi 1:30 l Yos 4:19

 KAPU 11 m Yos 12:7, 19 n Yos 12:7, 20 o Yos 17:11 Afu 1:27

p Nta 13:29 q Tuk 15:16 r Nsi 7:1 Nsi 20:17

s Nsi 4:48

yo ntinu andi ye mbanza zandi ye awonso bakedi mo, ke basisidi kana mosi ko. Wauna kavangidi kwa Engelone, ofwasidi yo ye awonso bakedi mo. 38 I bosi, Yosua ye Isaele yawonso bele kuna Debi a yo nuanisa yo. 39 Obakidi yo, yo ntinu andi ye mavata mandi mawonso, babatufakese muna nsosolo yo vonda awonso bakedi mo, b ke basisidi kana mosi ko. c Wauna kavanga kwa Kerebone yo Libena yo ntinu andi i una kavangidi kwa Debi yo ntinu andi. 40 Yosua obakidi nsi yawonso, zunga kia miongo, Nengebe, Sefela d ye ndimba ye atinu andi awonso, kasisidi kana mosi ko; ovondele yawonso yafulumunanga, e nze una kakanikina Yave wa Nzambi a Isaele. f 41 Yosua ubasundidi tuka kuna Kadese-banea g yakuna Ngaza h ye nsi yawonso a Ngosene i yakuna Ngibone. j 42 Yosua obakidi ntinu miami miawonso ye nsi zau muna kolo kimosi, kadi Yave wa Nzambi a Isaele wanuanina Isaele. k 43 I bosi, Yosua ye Isaele yawonso bavutukidi kuna ndo kuna Ngilengale. l Yabini wa ntinu a Kaso vava kawidi wo, otwikidi nsangu kwa Yobabe wa ntinu a Madone, m kwa ntinu a Simerone ye kwa ntinu a Akesafe, n 2 kuna kwa atinu ana bakala kuna node, muna zunga kia miongo, ana bakala muna ndimba,1 kuna sude a Kinerete, ye ana bakala kuna Sefela ye muna miongo mia Dore, o kuna weste, 3 kuna kwa Anekenani p kuna este ye kuna weste, Aneyamore, q Anekete, Aneperese, Aneyebuse kuna zunga kia miongo ye Anekivi r kuna nsi ya Keremone s muna nsi ya Misepa. 4 Muna kuma kiaki, bavaikidi ye makesa mau mawonso ye nkangu ayingi nze

11

11:2 1 Yovo “Araba.”

343 senge vana kumu dia mbu ye ulolo wa mvalu ye makalu ma vita. 5 Ntinu miami miawonso bakutakene yo kiatama kuna maza ma Merome, banuanisa Isaele. 6 Yave ovovese Yosua vo: “Kubamoni wonga ko, a kadi o mbazi e ntangwa yayi, ikubayekola vana moko ma Isaele, nuabavonda. Nuzenga mianzi mia malu ma mvalu miau b yo yoka makalu mau ma vita.” 7 Yosua ye makesa mawonso babalwakidi yo kubanuanisa kuna kinsalukisa kuna maza ma Merome. 8 Yave ubayekwele vana moko ma Isaele, c babatufakese yo kubalakama yakuna Sidone Ampwena d ye kuna Miserefotemaimi e yo Ndimb’a Misepa kuna este, babavondele yavana kabasisidi mosi ko. f 9 Yosua ubavangidi wauna kavoveswa kwa Yave; ozengele mianzi mia malu ma mvalu miau yo yoka makalu mau ma vita. g 10 Yosua ovutukidi yo baka Kaso, ovondele ntinu andi muna nsosolo, h kadi Kaso yateka kala se ntu a yintinu yayina yawonso. 11 Bavondele awonso1 bakala mo muna nsosolo yo kubafukisa. i Ke vasala mosi ko ona ofulumunanga. j I bosi oyokele Kaso. 12 Yosua obakidi mbanza zawonso za ntinu miami, ovondele ntinu miau miawonso muna nsosolo. k Ubabukumwini l nze una Mose wa ntaudi a Yave kakanikina. 13 Vo i mbanza zakala vana miongo, o Isaele kayoka zo ko, mbanz’a Kaso kaka ina Yosua kayoka. 14 Aneyisaele basanzidi e mbanza zazi zawonso ye twelezi yau. m Vo i wantu awonso babavondele muna nsosolo yavana bamene kubafukisa. n Ke basisidi mosi ko ona ofulumunanga. o 15 Wauna Yave kakanikina Mose wa ntaudi andi, i una mpe Mose kakanikina Yosua, p i una mpe Yosua kavangidi. Ke vena diambu 11:11 1 Yovo “mioyo miawonso.”

YOSUA 11:5–12:2 KAPU 11 a Yos 10:8 b Nsi 17:16 Ngn 21:31

c Yos 21:44 d Tuk 10:19 e f g h i j k l m n o p

Yos 19:28, 31 Yos 13:1, 6 Nsi 20:16 Yos 11:6 Yos 12:7, 19 Lev 27:29 Nsi 20:16 Yos 11:14 Nsi 9:5 Nsi 7:2, 16 Yos 8:2, 27 Nsi 7:2 Nsi 20:16 Nsi 3:28 Nsi 7:1 Nsi 31:7

 Ndambu ya 2 a Nsi 4:2, 5 b Nta 13:17 c d e f g h i j k l

m

n o p q r s t

Nsi 1:7 Yos 10:40, 41 Yos 12:7, 8 Yos 13:1, 5 Nsi 4:48 Yos 13:8, 11 Yos 9:7, 15 Nsi 20:17 Nsi 2:30 Luv 34:12 Nsi 7:2 Nsi 20:16 Nta 13:22 Nsi 1:28 Yos 15:13, 14 Lev 27:29 Yos 11:12 Yos 24:11 Luv 23:28-30 Afu 1:18 1Sa 17:4 2Tu 26:1, 6 Luv 23:27 Nsi 11:23 Nta 26:53, 54 Yos 14:1 Yos 14:15 Yos 21:44 Yos 23:1

 KAPU 12 u v w x y

Nsi 2:24 Nsi 3:8 Nsi 4:47-49 Nta 21:23, 24 Nsi 3:12

ko kalembi vanga muna mawonso Yave kakanikina Mose. a 16 Yosua obakidi nsi yayina yawonso, zunga ya miongo, Nengebe b yawonso, nsi yawonso ya Ngosene, Sefela c ye Araba d ye zunga yawonso ya miongo ya Isaele ye Sefela andi,1 17 tuka kuna Mongo a Kalaki una waluaka kuna Seyire yakuna Bale-ngadi e kuna Ndimb’a Lebanone, yakuna nsi a Mongo a Keremone; f obakidi ntinu miandi miawonso yo kubavonda. 18 Yosua, kolo kiayingi kanuana ye ntinu miami. 19 Ke vakala mbanza ko yavanga ungudi ye Aneyisaele, Anekivi kaka ana bazingilanga kuna Ngibone. g Babakidi mbanza zawonso muna vita. h 20 Yave wabadisa e ntima i miau banuanisa Isaele kimana kabafwasa lembi kubafwila e nkenda. j Bafukiswa emvimba nze una Yave kakanikina Mose. k 21 Muna ntangwa yayina, Yosua ofukisi Aneyanaki l vana zunga kia miongo, tuka kuna Kerebone ye Debi ye Anabi ye zunga kiawonso kia miongo mia Yuda ye zunga kiawonso kia miongo mia Isaele. Yosua ubafukisi emvimba ye mbanza zau. m 22 Ke mwasala mosi ko n muna Aneyanaki muna nsi ya Aneyisaele; muna Ngaza, o Ngati p ye Asedode q kaka basadila. 23 Yosua obakidi nsi yawonso wauna Yave kasila o nsilu kwa Mose, r Yosua ovene yo se fwa kwa Isaele bakayana yo muna makanda mau. s E nsi ivuvamene muna vita. t Awaya i atinu a nsi ana bavondwa kwa Aneyisaele, bavua e nsi zau kuna simu dia Yodani kuna este, tuka kuna Ndimb’a Arenone u yakuna Mongo a Keremone v ye kuna Araba yawonso kuna este: w 2 Sikone wa ntinu x a Aneyamore ona wazingilanga muna Kesebone, wayalanga tuka Arowa y ina vana

12

11:16 1 Yovo “ye ndimba miandi.”

YOSUA 12:3–13:3 Ndimb’a Arenone, a tuka kuna kati kwa ndimba ye ndambu a Ngiladi yakuna Ndimb’a Yaboke, mwingilu a Aneyamone. 3 Wayalanga mpe Araba yakuna Mbu a Kinerete1b kuna este, yakuna Mbu a Araba wa Mbu a Mungwa2 kuna este, muna nzil’a Bete-yesimote kuna sude, yakuna mongo a Pisenga. c 4 Bavua mpe zunga kia Onge d wa ntinu a Basani, mosi muna nsadidila za Anerefa e ona wazingilanga kuna Asitarote ye Ederei. 5 Wayalanga kuna Mongo a Keremone, muna Saleka ye muna Basani yawonso, f yakuna mwingilu a zunga kia Mingesu ye Anemaka g ye ndambu a Ngiladi yakuna zunga kia Sikone wa ntinu a Kesebone. h 6 Mose wa ntaudi a Yave ye Aneyisaele babavondele, i o Mose wa ntaudi a Yave ovene nsi au se vua kwa wan’a Rubeni yo wan’a Ngadi ye bula-kati kwa kanda dia Manase. j 7 Awaya i atinu a nsi ana bavondwa kwa Yosua yo Aneyisaele kuna simu dia Yodani kuna weste, tuka kuna Balengadi, k kuna Ndimb’a Lebanone l yakuna Mongo a Kalaki m una walwaka kuna Seyire, n e nsi ina Yosua kavana kwa makanda ma Isaele se vua diau bakayana yo, o 8 muna zunga kia miongo, muna Sefela, muna Araba, muna nkulumuka, muna makanga, muna Nengebe p—nsi ya Anekete, ya Aneyamore, q ya Anekenani, ya Aneperese, ya Anekivi ye Aneyebuse: r 9 Kuna Yeriko, s ntinu mosi; kuna Ai t yakala vana ndambu a Betele, ntinu mosi; 10 kuna Yerusaleme, ntinu mosi; kuna Kerebone, u ntinu mosi; 12:3 1 I sia vo, yanga dia Ngenesarete yovo Mbu a Ngalili. 2 I sia vo, Mbu Afwa.

344 KAPU 12 a Nta 21:13 b Yoa 6:1 c Nsi 3:27 d Nta 21:33-35 e Nsi 3:11 f Nsi 29:7 g Yos 13:13 h Nta 21:26 i Nta 21:23, 24 Nta 21:33-35

j Nta 32:33 Nsi 3:12, 13

k Yos 13:1, 5 l Yos 1:4 m Yos 11:16, 17 n Nsi 2:12 o Yos 11:23 p Yos 10:40 Yos 11:16

q Tuk 15:16 r Luv 3:8 Luv 23:23 Nsi 7:1

s Yos 6:2 t Yos 8:29 u Yos 10:23, 26 

Ndambu ya 2 a Yos 10:33 b Yos 10:38 c Yos 10:29 d Yos 10:28 e Afu 1:22 f Yos 11:1, 10 g Yos 21:34 h Yos 11:1, 2 

KAPU 13 i Yos 23:1 Yos 24:29

j Luv 23:29, 30 k 1Sa 27:8 l Tuk 10:19 m Afu 3:1, 3 1Sa 6:4

n Yos 15:20, 46 o Afu 14:19 p 2Sa 21:19

11 kuna Yamute, ntinu mosi; kuna Lakisi, ntinu mosi; 12 kuna Engelone, ntinu mosi; kuna Ngeze, a ntinu mosi; 13 kuna Debi, b ntinu mosi; kuna Ngedere, ntinu mosi; 14 kuna Korema, ntinu mosi; kuna Aradi, ntinu mosi; 15 kuna Libena, c ntinu mosi; kuna Adulami, ntinu mosi; 16 kuna Makeda, d ntinu mosi; kuna Betele, e ntinu mosi; 17 kuna Tapuka, ntinu mosi; kuna Kefe, ntinu mosi; 18 kuna Afeke, ntinu mosi; kuna Lasarone, ntinu mosi; 19 kuna Madone, ntinu mosi; kuna Kaso, f ntinu mosi; 20 kuna Simerone-merone, ntinu mosi; kuna Akesafe, ntinu mosi; 21 kuna Tanaki, ntinu mosi; kuna Mengido, ntinu mosi; 22 kuna Kedese, ntinu mosi; kuna Yokename g ina muna Kamele, ntinu mosi; 23 kuna Dore vana mongo a Dore, h ntinu mosi; kuna Ngoime ina kuna Ngilengale, ntinu mosi; 24 kuna Tiresa, ntinu mosi; yau awonso, atinu 31. Yosua onunini, e mvu miandi se miayingi. i Yave umvovese vo: “Onunini kwaku, mvu miaku se miayingi; kansi e ndambu a nsi isidi mu baka, yanene kikilu. 2 I yau yiyi e ndambu a nsi isidi: j zunga yawonso ya Afelesetia ye Mingesu awonso k 3 (tuka kuna nsuku a Nile1 wina kuna Engipito kuna este,2 yakuna mwingilu a Ekerone kuna node, zunga kiabadikilwanga vo kia Anekenani) l kumosi ye zunga ya mfumu tanu za Afelesetia m—esi Ngaza, esi Asedode, n esi Asekelone, o esi Ngati p

13

13:3 1 Yovo “tuka kuna Siko.” 2 Mvovo wa sina: “mantalani.”

345 ye esi Ekerone; a zunga kia Aneyavi b 4 kuna sude; nsi yawonso ya Anekenani; Mara ina yavuwa kwa esi Sidone, c yakuna Afeke kuna mwingilu a Aneyamore; 5 nsi ya Anengebale d ye Lebanone yawonso kuna este, tuka kuna Bale-ngadi yakuna nsi a Mongo a Keremone yakuna Lebo-Kamati;1e 6 nkangu wawonso wa zunga kia miongo tuka kuna Lebanone f yaku Miserefote-maimi; g ye esi Sidone awonso. h Yinga ikubayinga vana vena Aneyisaele. i Ongeye okayanesa yo kwa Aneyisaele se fwa diau, wauna yakanikina. j 7 Ozevo, kayanesa nsi yayi se fwa kwa makanda vua ye bula-kati kwa kanda dia Manase.” k 8 O Anerubeni yo Anengadi ye ndambu a kanda diankaka, batambula e fwa diau dina kabavana Mose kuna simu dia Yodani kuna este, dina Mose wa ntaudi a Yave kabavana: l 9 tuka kuna Arowa m ina vana ndambu a Ndimb’a Arenone n ye mbanza ina vana kati kwa ndimba ye nzanza wawonso wa Medeba yakuna Dibone; 10 ye mbanza zawonso za Sikone wa Ntinu a Aneyamore ona wayala kuna Kesebone yakuna mwingilu a Aneyamone; o 11 ye Ngiladi ye zunga kia Mingesu yo Anemaka p ye Mongo awonso a Keremone ye Basani q yawonso yakuna Saleka; r 12 kimfumu kiawonso kia Onge kuna Basani ona wayala kuna Asitarote yakuna Ederei. (Yandi i nsadidila muna Anerefa.) s Mose wabatufakesa yo kubayinga. t 13 Kansi Aneyisaele ke bayinga u Mingesu ko ngatu Anemaka, kadi e Mingesu ye Anemaka bekalanga vana vena Aneyisaele yamu unu kiaki. 14 Kanda dia Levi kaka kavana vua ko. v Kadi tukau twangioka tutambikwanga kwa Yave wa 13:5 1 Yovo “fula dia Kamati.”

YOSUA 13:4-27 KAPU 13 a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v

1Sa 5:10 Nsi 2:23 Afu 1:31 1Nti 5:18 Nta 34:2, 8 Nsi 3:25 Yos 11:8 Afu 3:1-3 Luv 23:30 Nta 34:17 Yos 14:1 Nta 33:54 Nta 32:33 Yos 22:4 Nsi 3:12 Nta 21:13 Nta 21:23, 24 Nsi 3:14 Yos 17:1 1Tu 5:11 Nsi 3:11 Nta 21:23, 24 Nta 21:33-35 Nta 33:55 Yos 23:12, 13 Nta 18:20 Nsi 10:9 Nsi 12:12

 Ndambu ya 2 a Lev 7:33-35 b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x

Nsi 18:1 Nta 18:24 Nta 21:25, 26 Nta 32:37, 38 Nta 21:23 Nsi 2:26 Yos 21:8, 37 Nta 32:37, 38 Nsi 3:16, 17 Nta 33:48, 49 Nta 21:25 Nsi 2:30 Nta 31:7, 8 Nta 22:5 2Pe 2:15 Nta 22:7 Nta 32:34, 35 Yos 12:2 Afu 11:13 2Sa 11:1 Nta 21:26 Tuk 32:2 Yos 21:8, 38 Nta 32:34, 36 Tuk 33:17 Nta 21:26 Nta 34:2, 11 Nsi 3:16, 17 Yoa 6:1

Nzambi a Isaele i vua diau a nze una kabasila e nsilu. b 15 Mose ovene e vua kwa kanda dia Rubeni muna vumu yau, 16 e zunga kiau kiayantikilanga kuna Arowa ina vana ndambu a Ndimb’a Arenone, yakuna mbanza ina vana kati kwa ndimba, ye nzanza wawonso wa Medeba; 17 Kesebone ye mbanza zandi c zawonso muna nzanza, Dibone, Bamote-bale, Bete-bale-mone, d 18 Yaza, e Kedemote, f Mefate, g 19 Kireyataime, Sibema h ye Zerete-saka muna mongo wa ndimba-ndimba, 20 Bete-peo, ye miongo mia Pisenga, i Bete-yesimote, j 21 e mbanza zawonso za nzanza ye kimfumu kiawonso kia Sikone wa ntinu a Aneyamore ona wayala muna Kesebone. k Mose wamvonda l ye mbuta za Midiani, Evi, Rekeme, Suro, Kure, Reba, m ezazi i mbuta1 zakala muna nsi ana batumamenanga Sikone. 22 Bilami n wa mwan’a Beo wa ngang’a ngombo, o mosi muna awana bavondelwa muna nsosolo kwa Aneyisaele. 23 Yodani i mwingilu a Anerubeni; e zunga kiaki, mbanza zandi ye mavata mandi i vua dia Anerubeni muna vumu yau. 24 Mose wavana mpe e vua kwa kanda dia Ngadi, kwa Anengadi muna vumu yau, 25 e zunga kiau tuka kuna Yaze p ye mbanza zawonso za Ngiladi ye ndambu a nsi ya Aneyamone q yakuna Arowa ina mantalani ye Raba; r 26 tuka kuna Kesebone s yakuna Ramati-misepe ye Betonime, tuka kuna Makanaimi t yakuna mwingilu a Debi; 27 kuna ndimba, kuna Bete-arama ye Bete-nimera u ye Sukote v ye Safone ye ndambu yasala ya kimfumu kia Sikone wa ntinu a Kesebone, w e Yodani i mwingilu tuka kuna Mbu a Kinerete1x kuna 13:21 1 I sia vo, atinu ana bakala muna wisa kia Sikone. 13:27 1 I sia vo, yanga dia Ngenesarete yovo Mbu a Ngalili.

YOSUA 13:28–14:15 sude, yakuna simu dia Yodani kuna este. 28 Ediadi i vua dia Anengadi, muna vumu yau, mbanza ye mavata mau. 29 Mose wavana mpe vua kwa bula-kati kwa kanda dia Manase, bula-kati kwa kanda dia Manase muna vumu yau. a 30 E zunga kiau kiyantikidi kuna Makanaimi b ye Basani yawonso ye kimfumu kia Onge wa ntinu a Basani ye mavata mawonso ma Yaire c ma nzo za ngoto kuna Basani, mavata 60. 31 E ndambu ya Ngiladi ye Asitarote ye Ederei, d mbanza za kimfumu kia Onge kuna Basani, zavewa kwa Anemakire e wa mwan’a Manase, ndambu a wan’a Makire muna vumu yau. 32 Ediadi i vua kabavana o Mose vana ndimba muna makanga ma Moabe kuna simu dia Yodani kuna este a Yeriko. f 33 Kansi Mose kavana vua ko g kwa kanda dia Levi. Kadi Yave wa Nzambi a Isaele i vua diau nze una kabasila o nsilu. h Ediadi i vua batambula i Aneyisaele muna nsi a Kenani, dina diabavana Elaza wa nganga yo Yosua wa mwan’a Nuni ye ntu mia nzo za mase ma makanda ma Isaele. 2 E vua diau diakayaneswa kwa makanda vua ye bula-kati kwa kanda j muna ntew’a nkas’a mienze k wauna Yave kakanikina muna Mose. 3 Mose wavana e vua kwa makanda mole ye bula-kati kuna simu dia1 Yodani, l kansi Anelevi kabavana vua ko. m 4 Wan’a Yosefe bavambulwa mu makanda mole, n Manase yo Eferaime; o Anelevi ke bavewa kunku ko muna nsi, nanga mavata kaka p makala ye yana mu kuma kia twelezi yau ye lekwa yau. q 5 Aneyisaele bakayanene e nsi, wauna Yave kakanikina Mose. 6 Wan’a Yuda bele kwa Yosua muna Ngilengale, r o Kale-

14

14:3 1 I sia vo, ku ndambu a este a.

346 KAPU 13 a Nsi 3:13 b 1Tu 6:77, 80 c Nta 32:40, 41 Nsi 3:14 Nta 21:33 Nta 32:39 Nta 32:33 Nsi 10:9 Yos 18:7 h Nta 18:24 Nta 26:62, 63 Nsi 18:1

d e f g

 KAPU 14 i Nta 34:17 Yos 19:51

j Nta 34:13 k Nta 26:55

l m n o p q r

Nta 33:54 Ngn 16:33 Mav 13:19 Nta 32:29 Nsi 10:9 Yos 13:14 Tuk 48:5 1Tu 5:2 Tuk 48:19, 20 Nta 35:7 Yos 21:1, 2 Nta 35:2, 5 Yos 4:19 Yos 10:43

 Ndambu ya 2 a Nta 32:11, 12 b Nsi 1:35, 36 c Nta 12:7, 8 d Nta 13:26 e Nta 13:2, 6 f Nta 13:30 Nta 14:6, 7

g Nta 14:24 h i j k l m n o p

q

r

Nta 32:11, 12 Nsi 1:36 Yos 21:45 Nta 14:29, 30 Nta 14:33 Nta 13:33 Nta 13:22, 28 Nta 14:8 Rom 8:31 Yos 15:14 Afu 1:20 Yos 10:36, 37 Yos 15:13 Yos 21:11, 12 1Tu 6:55, 56 Nta 14:24 Nsi 1:35, 36 Yos 14:8 Tuk 23:2

be a wa mwan’a Yefune wa Nkenazi umvovese vo: “Otomene dio zaya dina Yave kavovesa b Mose wa muntu a Nzambi aludi, c edi dia mono yo ngeye kuna Kadesebanea. d 7 Mvu 40 yakala miau vava Mose wa selo kia Yave kantuma tuka kuna Kadese-banea ngienda langa e nsi, e yantwasila nsangu za lukasakeso ye ziku.1f 8 Kanele vo mpangi zame ana bayenda yame bayoyesa nkangu,1 kansi mono yalanda Yave wa Nzambi ame ye ntima wawonso. g 9 Muna lumbu kiakina, Mose odidi ndofi, oku vo: ‘E nsi ina idiete tambi yaku, ikala se vua kwa ngeye ye kwa wan’aku yakwele mvu, kadi olende Yave wa Nzambi ame ye ntim’aku wawonso.’ h 10 Nze una kasia o nsilu, i Yave oyambwidi vo yazinga j mvu 45 miami tuka Yave kasila nsilu wau kwa Mose vava Isaele kavumvulanga muna makanga; k o unu kiaki mvu 85 se ngina miau. 11 Yamu unu kiaki, ngina ye ngolo nze muna lumbu kantuma o Mose. Nze una yakala muna ntangwa yayina, yakinu ye ngolo za nuana yo sala salu yakaka. 12 Ozevo, umpana zunga kiaki kia miongo kina Yave kansila o nsilu e lumbu kiakina. Kadi e lumbu kiaki´ na wawa wo vo Aneyanaki l bena ko ye mavata mampwena mazungwa e yaka, m ngina ye ziku vo Yave okala yame, n ikubayinga nze una Yave kasia o nsilu.” o 13 Yosua unsambwidi, ovene Kerebone kwa Kalebe wa mwan’a Yefune se vua diandi. p 14 I dianu vo Kerebone ikedi se vua dia Kalebe wa mwan’a Yefune wa Nkenazi yamu unu kiaki, kadi walanda Yave wa Nzambi a Isaele ye nsi a ntima wawonso. q 15 Entete Kerebone yayikilwanga vo Kireyate-araba r (Araba 14:7 1 Mvovo wa sina: “nsangu zakala mu ntim’ame.” 14:8 1 Mvovo wa sina: “bazezesa e ntima mia nkangu.”

347 i wasunda Aneyanaki awonso o nkuma). E nsi ivuvamene muna vita. a E kunku kia nsi kiavewa b kwa kanda dia Yuda mun’owu wa vumu yau kialuaka yakuna mwingilu a Edome, c yakuna makanga ma Zini, kuna nsuk’a sude ya Nengebe. 2 E mwingilu a sude wayantikila kuna nsuk’a Mbu a Mungwa1d yakuna nsuvila italanini ye sude. 3 Wayenda kuna sude yakuna ntombok’a Akerabimi, e uviokele yaku Zini yo tomboka kuna sude yakuna Kadese-banea. f Uviokele kuna Keserone, utombokele kuna Adare yo viluka kuna Karoka. 4 I bosi, uviokele kuna Asemone, g wele vaika yakuna Ndimb’a Engipito, h e mwingilu usukidi muna Mbu.1 Owau i mwingilu au kuna sude. 5 E mwingilu kuna este i Mbu a Mungwa,1 utombokele yakuna kwabwila Yodani. E mwingilu kuna node wayantikila kuna nsuvil’a mbu yakuna kwabwila Yodani. i 6 E mwingilu utombokele yakuna Bete-kongela j yo viluka kuna node ya Beta-raba, k e mwingilu utombokele yakuna tadi dia Boane l wa mwan’a Rubeni. 7 E mwingilu utombokele yakuna Debi kuna Ndimb’a Ako m yo viluka kuna node yakuna Ngilengale n ina mantalani ye ntombok’a Adumimi ina kuna ndimba kuna sude, e mwingilu uviokele kuna maza ma Ene-semese o yo sukila kuna Ene-rongele. p 8 E mwingilu utombokele muna ndimb’a Mwan’a Inome, q yakuna nkulumuk’a Aneyebuse r kuna sude, ina vo Yerusaleme, s utombokele vana mongo utalanini ye Ndimb’a Inomi kuna weste, una kuna nsuk’a Ndimb’a Refa kuna node. 9 E mwingilu utombokele vana mongo yakuna nto

15

YOSUA 15:1-19 KAPU 14 a Lev 26:6 Yos 11:23

 KAPU 15 b Nta 26:55 c Tuk 36:19 d Nta 34:2, 3 e Afu 1:36 f Nta 34:4 g Nta 34:2, 5 h 1Nti 8:65 i Nta 34:12 j Yos 18:19, 20 k Yos 18:21, 22 l Yos 18:17, 20 m Yos 7:26 n Yos 5:8, 9 o Yos 18:17, 20 p 1Nti 1:9 q Yos 18:16, 20 2Nti 23:10 Yer 7:31

r Afu 1:21 s Yos 18:28 Afu 19:10

 Ndambu ya 2 a Yos 18:15, 20 b Yos 9:16, 17 2Sa 6:2 1Tu 13:6

c Yos 21:8, 16 d Yos 19:43, 48 Afu 14:1, 2 2Tu 28:18

e 1Sa 5:10 1Sa 7:14 2Nti 1:2

f Nta 34:2, 6 Nsi 11:24

g Nta 13:30 Nsi 1:36

h Tuk 23:2 Tuk 35:27 Yos 20:7 Yos 21:11, 12

i Nta 13:33 Yos 11:21

j Nta 13:22 Afu 1:10, 20

k Yos 10:38, 39 l Afu 3:9-11 m 1Tu 4:13

15:2, 5 1 I sia vo, Mbu Afwa. 15:4 1 I sia ˆ vo, Mbu Anene, Mediterraneo.

n 1Tu 2:49 o Afu 1:14, 15

za maza ma Nefetoka a ulweke yakuna mavata ma Mongo a Eferone; e mwingilu uvulukidi kuna Bala ina vo Kireyate-yarimi. b 10 Tuka kuna Bala uvilukidi kuna weste yakuna Mongo a Seyire, uviokele kuna nkulumuk’a Mongo a Yarimi, kuna node ina vo Kesalone, ukulumukini yakuna Bete-semese c yo viokela kuna Timena. d 11 E mwingilu wele muna nkulumuk’a Ekerone e kuna node, uzietokele kuna Sikerone uviokele yakuna Mongo a Bala yo lwaka kuna Yabenele yo sukila kuna mbu. 12 E mwingilu a weste i nlambu a Mbu Anene.1f Owau i mwingilu a zunga ya wan’a Yuda mun’owu wa vumu yau. 13 Kuna kwa Kalebe g wa mwan’a Yefune, umvene e kunku vana vena wan’a Yuda nze una kakanikina Yave kwa Yosua, Kireyate-araba (Araba i se dia Anaki), i sia vo, Kerebone. h 14 Muna kuma kiaki, Kalebe oyingidi mwamuna o wana tatu a Anaki: i Sesai, Akimani yo Talemai, j wana Anaki. 15 I bosi, tuka kwakuna Kalebe wele nuanisa esi Debi. k (Entete Debi yayikilwanga vo Kireyate-sefe.) 16 Kalebe ovovele vo: “Ndiona ofwasa Kireyate-sefe yo baka yo, ikumvana Akesa wa mwan’ame kakala se nkaz’andi.” 17 Oteniele l wa mwan’a Kenaze m wa nleke a Kalebe, obakidi yo. Kalebe umvene Akesa n wa mwan’andi kakala se nkaz’andi. 18 Vava Akesa kayendanga kuna nzo a nkaz’andi, olebele Oteniele kalomba kiana kwa se diandi. Okulumukini vana buluku.1 Kalebe unyuvuidi vo: “Nki ozolele?” o 19 Ovutwidi vo: “Dodokolo, unsambula, kadi kunku kia ntoto umpene kuna sude;1 ˆ 15:12 1 I sia vo, Mediterraneo. 15:18 1 Nanga, “osikidi moko vava kakala vana buluku.” 15:19 1 Yovo “Nengebe.”

YOSUA 15:20–16:3 umpana mpe Ngulote-maime.”1 Umvene Ngulote ya Ntandu ye Ngulote ya Yanda. 20 Ediadi i vua dia kanda dia Yuda, mun’owu wa vumu yau. 21 E mbanza za kanda dia Yuda zina kuna sude, muna mwingilu ye Edome, a i zazi: Kabisele, Ede ye Yangu, 22 Kina, Dimona, Adada, 23 Kedese, Kaso, Yitenani, 24 Zifi, Teleme, Balote, 25 Kaso-adata, ye Keriote-keserone, i sia vo, Kaso, 26 Amami, Sema, Molada, b 27 Kasangada, Kesemone, Bete-pelete, c 28 Kaza-suale, Bere-seba, d Bizeyoteya, 29 Bala, Yimi, Eseme, 30 Eletolade, Kesile, Korema, e 31 Sikelange, f Mademana, Sansana, 32 Lebote, Silekime, Aini ye Rimone g—e mbanza zawonso 29 ye mavata mandi. 33 Ezazi i mbanza za Sefela: h Esetaole, Sora, i Asana, 34 Zanoka, Enganimi, Tapuka, Ename, 35 Yamute, Adulami, j Soko, Azeka, k 36 Saraimi, l Aditaimi ye Ngedera ye Ngederotaimi1—mbanza 14 ye mavata mandi. 37 Senane, Kadasa, Mingedale-ngadi, 38 Dilani, Misepa, Yoketele, 39 Lakisi, m Bosekati, Engelone, 40 Kabone, Lakemame, Kitilisi, 41 Ngederote, Bete-dangone, Nama ye Makeda n —mbanza 16 ye mavata mandi. 42 Libena, o Ete, Asani, p 43 Yifeta, Asana, Nesibe, 44 Kila, Akezibe ye Maresa —mbanza vua ye mavata mandi. 45 Ekerone ye mavata mandi1 ye mpatavata; 46 tuka kuna Ekerone yakuna weste, mavata mawonso kuna ndambu a Asedode ye mpatavata. 47 Asedode q ye mavata mandi1 ye mpatavata; Ngaza r ye mavata mandi ye mpatavata yakuna 15:19 1 Ina ye nsasa vo: “Malonga ma (Pidi ya) Maza.” 15:36 1 Nanga, “Ngedera ye mpaka zandi.” 15:45 1 Yovo “mavata mandi manzungidi.” 15:47 1 Yovo “mavata manzungidi.”

348 KAPU 15 a Nta 34:2, 3 Nsi 2:5

b Yos 19:1, 2 c Nek 11:25, 26 d Tuk 21:31 Yos 19:1-3

e Nta 14:44, 45 Yos 19:1, 4 Afu 1:17

f Yos 19:1, 5 1Sa 27:5, 6 1Tu 12:1

g Yos 19:1, 7 Nek 11:25, 29

h Afu 1:9 i Yos 19:40, 41 Afu 16:31

j k l m n o

1Sa 22:1 1Sa 17:1 1Sa 17:52 2Nti 18:14 Yos 10:28 Yos 10:29 2Nti 8:22

p Yos 19:1, 7 q 1Sa 5:1 r Tuk 10:19 

Ndambu ya 2 a Nta 34:2, 5 b Yos 21:8, 14 c 1Tu 6:57 d Yos 11:16 e 2Sa 15:12 f Yos 14:15 g 1Sa 23:25 1Sa 25:2, 3

h 1Sa 23:14 i Tuk 38:12 j Yos 9:16, 17 Yos 18:11, 14 1Sa 7:1

k l m n o

Yos 18:21, 22 1Sa 23:29 Tuk 10:15, 16 1Tu 11:4 Nta 33:55 Afu 1:8, 21 Afu 19:11 2Sa 5:6

 KAPU 16 p Tuk 49:22 Nsi 33:13

q Nta 26:55 Nta 33:54 Ngn 16:33

r Yos 18:11, 13

Ndimb’a Engipito, Mbu Anene1 ye zunga kina vana ndambu. a 48 Muna zunga kia miongo, Sami, Yati, b Soko, 49 Dana, Kireyate-sana i sia vo, Debi, 50 Anabi, Esetemo, c Animi, 51 Ngosene, d Kolone, Ngilo e—mbanza 11 ye mavata mandi. 52 Arabe, Duma, Esani, 53 Yanimi, Bete-tapuka, Afeka, 54 Kumeta, Kireyate-araba, ina vo, Keberone f ye Zini—mbanza vua ye mavata mandi. 55 Maone, g Kamele, Zifi, h Yuta, 56 Yizerele, Yokedame, Zanoka, 57 Kaini, Ngibeya, ye Timena i—mbanza kumi ye mavata mandi. 58 Kalekulu, Bete-zuro, Ngedo, 59 Marati, Beta-note ye Eletekone—mbanza sambanu ye mavata mandi. 60 Kireyate-bale, i sia vo, Kireyate-yarimi j ye Raba—mbanza zole ye mavata mandi. 61 Muna makanga, Betaraba, k Midini, Sekaka, 62 Nibesani, Mbanz’a Mungwa ye Engedi l—mbanza sambanu ye mavata mandi. 63 Vo i Aneyebuse m ana bazingilanga muna Yerusaleme, n o wan’a Yuda ke balenda kubayinga ko, o kiaki i kuma Aneyebuse bezingilanga vamosi yo nkangu a Yuda muna Yerusaleme yamu unu kiaki. E nsi yavewa kwa wan’a Yosefe p muna ntew’a nkas’a mienze, q yayantikila kuna Yodani yakuna ntombok’a Yeriko, kuna maza ma Yeriko kuna este, yakuna makanga itombokele kuna Yeriko yakuna zunga kia miongo kia Betele. r 2 Itukidi kuna Betele ina lukufi ye Luzi, yele yakuna mwingilu wa Ayareka kuna Atarote, 3 ukulumukini kuna weste yakuna mwingilu wa Ayafelete yakuna mwingilu a

16

ˆ 15:47 1 I sia vo, Mediterraneo.

349 Bete-korone a ya Yanda ye Ngeze, b yo sukila kuna mbu. 4 Wan’a Yosefe, c Manase yo Eferaime batambwidi e vua dia nsi au. d 5 O mwingilu a wan’a Eferaime muna vumu yau, i wau wuwu: O mwingilu wa vua diau kuna Atarote-ada e kuna este yakuna Bete-korone a Ntandu, f 6 o mwingilu ulweke kuna mbu. Mikemetate g kuna node, o mwingilu uzietomokene kuna este yakuna Tanati-silo uviokele kuna este yakuna Yanoka. 7 Tuka kuna Yanoka ukulumukini kuna Atarote ye kuna Nara yo lwaka kuna Yeriko, h wele yakuna Yodani. 8 Tuka kuna Tapuka i o mwingilu uviokele kuna weste yakuna Ndimb’a Kana yo sukila kuna mbu. j Ediadi i vua dia kanda dia Eferaime muna vumu yau; 9 wan’a Eferaime bakedi mpe ye mbanza muna kati kwa vua dia wan’a Manase, k mavata mawonso ye mpatavata. 10 Kansi ke bayinga Anekenani ko ana bakala kuna Ngeze, l Anekenani bekalanga vana kati kwa Aneferaime yamu unu kiaki, m babakitwidi se abundu. n I bosi, e nkas’a mienze o ibwididi muna kanda dia Manase, p kadi yandi i mwan’antete a Yosefe. q Wau vo Makire r wa mwan’antete a Manase wa se dia Ngiladi kesa dia vita kakala, otambwidi Ngiladi ye Basani. s 2 E nkas’a mienze ibwididi kwa bula-kati kwa kanda dia Manase muna vumu yau, kwa wan’a Abieze, t kwa wan’a Keleke, kwa wan’a Aseriele, kwa wan’a Sekeme, kwa wan’a Kefe, kwa wan’a Semida. Awaya i wan’amakala a Manase wa mwan’a Yosefe, muna vumu yau. u 3 Kansi Zelofekade v wa mwan’a Kefe wa mwan’a Ngiladi wa mwan’a Makire wa mwan’a Manase, kakala ye wana amakala ko, wan’amankento kaka, ezazi i nkumbu za wan’andi amankento: Makela,

17

YOSUA 16:4–17:12 KAPU 16 a Yos 18:11, 13 1Tu 7:24

b 1Tu 7:20, 28 c Tuk 48:5 d Nsi 33:13-15 Yos 17:17, 18

e Yos 18:11, 13 f 2Tu 8:1, 5 g Yos 17:7 h Yos 6:20, 26 i Yos 17:8 j Nta 34:2, 6 k Yos 17:9 l Afu 1:29 m Nta 33:52, 55 n Yos 17:13 

KAPU 17 o Nta 26:55 Nta 33:54 Ngn 16:33

p Tuk 41:51 Tuk 46:20 Tuk 48:17, 18

q Nsi 21:17 r Tuk 50:23 Nta 26:29 1Tu 7:14

s Nsi 3:13 Yos 13:31

t Afu 6:11 u Nta 26:29-32 v Nta 26:33 

Ndambu ya 2 a Nta 27:1, 2 Nta 34:17 Yos 14:1

b Nta 27:7, 11 c Nta 36:6, 12 d Yos 13:29 e Yos 16:5, 6 f Yos 20:7 Yos 24:1 1Tu 6:66, 67

g Yos 16:8 h Yos 16:9 i Yos 16:8 j Nta 34:2, 6 k 2Nti 9:27 l Yos 12:7, 23 m 1Sa 28:7 n Yos 12:7, 21

Noa, Kongela, Mileka yo Tiresa. 4 Basunzukidi vana vena Elaza a wa nganga yo Yosua wa mwan’a Nuni ye kwa ntu mia Isaele, oku vo: “Yave wakanikina Mose vo katuvana e vua vana vena mpangi zeto.” b Ozevo, muna lutumu lwa Yave, Elaza ubavene e vua vana vena mpangi za se diau. c 5 Kunku kumi yiveno kwa Manase, vana ntandu a Ngiladi ye Basani kuna simu dia1 Yodani, d 6 kadi wan’amankento a Manase batambula e vua diau kumosi ye wan’andi amakala, wana akaka amakala a Manase bavua e nsi ya Ngiladi. 7 O mwingilu a zunga kia Manase uyantikidi kuna Asere yakuna Mikemetate, e ina mantalani ye Sekeme, f wele yakuna sude1 kuna nsi esi Ene-tapuka. 8 E nsi a Tapuka g yakituka se ya Manase, kansi e mbanz’a Tapuka ina kuna mwingilu a zunga kia Manase yavuwa kwa wan’a Eferaime. 9 O mwingilu ukulumukini kuna Ndimb’a Kana, kuna sude a ndimba. Muna mavata ma Eferaime mwakala mpe mavata ma Manase, h o mwingilu a Manase ukedi kuna node a ndimba yo sukila kuna mbu. i 10 E zunga kia sude kia Eferaime, e zunga kia node kia Manase, e mbu i mwingilu andi; j o mwingilu a Manase walwakanga kuna Asire kuna node, o Yisakare kuna este. 11 Muna zunga ya Yisakare ye Asere, o Manase oveno Betesana ye mavata mandi,1 Yibelame k ye mavata mandi, esi Dore l ye mavata mau, esi Ene-dore m ye mavata mau, esi Tanaki n ye mavata mau, esi Mengido ye mavata mau, miongo tatu. 12 Kansi, wan’a Manase ke balendele tambula mbanza zazi ko; Anekenani batatamene zingila 17:5 1 I sia vo, ku ndambu a este a. 17:7 1 Mvovo wa sina: “wele yakuna lunene.” 17:11 1 Yovo “mavata mandi manzungidi.”

YOSUA 17:13–18:13 muna nsi yayina. a 13 Vava Aneyisaele bakumama, babundwini Anekenani muna salu yangolo, b kansi ke bayinga yau awonso ko. c 14 O wan’a Yosefe bavovese Yosua vo: “Ekuma utuvanini kunku kimosi kaka, d ndambu a nsi se vua? Kadi tu nkangu ayingi, Yave utusambuidi yamu wau.” e 15 Yosua ubavutwidi vo: “Avo nkangu ayingi nuina nutomboka kuna mfinda, nuyikubikila e fulu muna nsi ya Aneperese f ye Anerefa, g wau vo e zunga kia miongo mia Eferaime h kiabatakana kwa yeno.” 16 O wan’a Yosefe bavovele vo: “E zunga kia miongo ke kiafwana ko kwa yeto, Anekenani awonso ana bena muna ndimba, bavuidi makalu ma vita i mena ye sakilwa ya sengwa,1 ye awana bena kuna Bete-sana j ye mavata mandi2 ye awana bena kuna Ndimb’a Yizerele.” k 17 Yosua ovovese nzo a Yosefe, i sia vo, Eferaime yo Manase: “Nu nkangu ayingi, nuvuidi ngolo zayingi. Ke nutambula kaka kunku kimosi ko, l 18 e zunga kia miongo, kieno mpe kikala. m Kanele vo mfinda, nuvelelesa yo, ikala se mwingilu a zunga kieno. Kadi se nuayinga Anekenani kana una vo akwa ngolo ye bavuidi makalu ma vita mena ye sakilwa ya sengwa.”1n E nkutakani yawonso ya Aneyisaele ikutakene kuna Silo, o basumikini ko saba kia wananina, p kadi e nsi mu wisa kiau se ina. q 2 Kansi, makanda nsambwadi masala muna Aneyisaele ana ke batambula vua ko. 3 Yosua ovovese Aneyisaele vo: “Nkia kolo nuvingila muna kota yo vua e nsi ina Yave wa Nzambi a mase meno kanuvana? r 4 Nusola wantu tatu muna konso kanda yabatuma; benda kangala muna nsi basoneka e mingilu mia

18

17:16, 18 1 Mvovo wa sina: “makalu ma vita ma sengwa.” 17:16 2 Yovo “mavata mandi manzungidi.”

350 KAPU 17 a Afu 1:27 b Yos 16:10 Afu 1:30 2Tu 8:8

c Luv 23:33

d e f g h i j k l m n

Nta 33:55 Nsi 20:16, 17 Yos 23:12, 13 Afu 1:28 Nta 33:54 Tuk 48:19 Nta 26:34, 37 Luv 33:2 Tuk 15:18-20 Yos 24:33 Nsi 20:1 Afu 1:19 Yos 17:11 Yos 19:17, 18 Afu 6:33 Yos 17:14 Nta 33:53 Yos 20:7 Afu 4:5 Nsi 20:1 Nsi 31:6 Yos 13:6 Ngn 21:31

 KAPU 18 o Yos 19:51 Yos 22:9 Afu 21:19

p 1Sa 1:3 1Sa 4:3 Nk 78:60 Yer 7:12 Mav 7:44, 45 q Nta 14:8 Nsi 7:22 Nsi 33:29 r Nta 33:53, 55

 Ndambu ya 2 a Nta 34:13 Yos 19:51

b Yos 15:1 c Yos 16:1, 4 d Nta 26:55

e f g h i j k l m n

Nta 33:54 Yos 14:2 Ngn 16:33 Mav 13:19 Nta 18:20 Yos 13:33 Nsi 10:9 Nsi 18:1 Nsi 3:12, 13 Yos 19:51 Afu 21:19 Ngn 16:33 Nta 33:54 Mav 13:19 Yos 15:1 Yos 16:1 Yos 2:1 Yos 16:1 Yos 7:2

zunga ya nsi mun’owu wa vua diau. I bosi bevutuka oku ngina. 5 Bakayanisa yo mu kunku nsambwadi. a Yuda okala kaka muna mvivu andi kuna sude, b e nzo a Yosefe ikala kaka muna mvivu andi kuna node. c 6 Nufimpa e mingilu mia zunga ya nsi, nukayanesa yo mu kunku nsambwadi, nutwasa nkanda oku ngina, i bosi ikunutela e nkas’a mienze d vana ndose a Yave wa Nzambi eto. 7 Kansi Anelevi ke bena ye kunku ko vovo nuina, e kadi e kinganga kia Yave i vua diau; f o Ngadi, Rubeni ye bula-kati kwa kanda dia Manase g batambwidi kala e vua diau dina kabavana o Mose wa selo kia Yave kuna simu dia Yodani kuna este.” 8 O wantu bakubamene, o Yosua okanikini ana basolwa kimana benda soneka e mingilu mia zunga ya nsi: “Nuenda kangala muna nsi, nuasoneka e mingilu mia zunga ya nsi, i bosi nuvutuka oku ngina yanutela e nkas’a mienze vana ndose a Yave kwaku Silo.” h 9 Wantu bele kangala muna nsi, basonekene e mingilu mia zunga ya nsi, bakayanese yo mu kunku nsambwadi landila e mbanza zandi, basonekene mawonso muna nkanda. I bosi, bavutukidi kwa Yosua kuna ndo a Silo. 10 I bosi, Yosua ubatelele nkas’a mienze vana ndose a Yave i kuna Silo. I kuna Yosua kakayanesene nsi kwa Aneyisaele, kunku kimosi muna konso kanda. j 11 E nkas’a mienze ibwididi muna kanda dia Benyamini, muna vumu yau, e zunga kiau kikedi vana kati kwa wan’a Yuda k ye wan’a Yosefe. l 12 O mwingilu au kuna node uyantikidi kuna Yodani, wele kuna nkulumuk’a Yeriko m kuna node, utombokele kuna mongo kuna weste yo lwaka kuna makanga ma Betavene. n 13 Tuka kwakuna, o mwingilu uviokele kuna Luzi, kuna sude a nkulumuk’a Luzi, i sia vo, Bete-

351 le; a ukulumukini yakuna Ataroteada b kuna mongo, i sia vo, kuna sude a Bete-korone ya Yanda. c 14 O mwingilu ulweke kuna ndambu a weste yo viluka kuna sude tuka kuna mongo una mantalani ye Bete-korone kuna sude; usukidi kuna Kireyate-bale, i sia vo, Kireyate-yarimi, d mbanz’a Yuda. Eyayi i ndambu a weste. 15 E ndambu a sude itukidi kuna nsuk’a Kireyate-yarimi yakuna weste; o mwingilu wele yakuna nto a maza ma Nefetoka. e 16 O mwingilu ukulumukini kuna nsuk’a mongo una mantalani ye Ndimb’a Mwan’a Inomi, f i sia vo, Ndimb’a Refa g kuna node yo kulumuka kuna Ndimb’a Inomi, yakuna nkulumuk’a Aneyebuse h kuna sude yo kulumuka kuna Enerongele. i 17 I bosi, wele kuna node yo luaka kuna Ene-semese, uvaikidi kuna Ngelelote ina mantalani ye ntombok’a Adumimi j yo kulumuka kuna tadi k dia Boane l wa mwan’a Rubeni. 18 Uviokele kuna nkulumuk’a node ina mantalani ye Araba yo kulumuka kuna Araba. 19 O mwingilu wele yakuna nkulumuk’a Bete-kongela m kuna node yo sukila kuna node a Mbu a Mungwa1n kuna nsuk’a sude a Yodani. Owau i mwingilu a sude. 20 Yodani i mwingilu andi kuna ndambu a este. Emiami i mingilu mia vua dia wan’a Benyamini muna ndambu zawonso muna vumu yau. 21 E mbanza za kanda dia Benyamini muna vumu yau i Yeriko, Bete-kongela, Emeke-kesisi, 22 Beta-raba, o Semaraime, Betele, p 23 Avi, Para, Ofera, 24 Kefe-amoni, Ofeni, Ngeba q —mbanza 12 ye mavata mau. 25 Ngibone, r Rama, Berote, 26 Misepa, Kefera, Moza, 27 Rekeme, Yimpele, Tarala, 28 Sela, s Elefe, Yebuse, i sia vo, 18:19 1 I sia vo, Mbu Afwa.

YOSUA 18:14–19:16 KAPU 18 a Tuk 28:18, 19 b Yos 16:5 c Yos 10:11 Yos 21:20, 22

d Yos 15:9 e Yos 15:9, 12 f Yos 15:8, 12

g h i j k l m n o p

Yer 7:31 Yer 19:2 Mat 5:22 Nsi 2:11 Yos 15:63 Yos 15:7, 12 1Nti 1:9 Yos 15:7, 12 Nsi 19:14 Yos 15:6, 12 Yos 15:6, 12 Nta 34:12 Yos 15:6, 12

Tuk 12:8 1Nti 12:28, 29 q Yos 21:8, 17

r Yos 9:16, 17 1Nti 3:4

s 2Sa 21:14 

Ndambu ya 2 a Yos 15:8, 12 1Tu 11:4 2Tu 3:1

b 1Sa 10:26 

KAPU 19 c d e f

Yos 18:6 Tuk 46:10 Tuk 49:5, 7

Tuk 21:31 Tuk 26:32, 33 Yos 15:21, 28 g Yos 15:21, 26 1Tu 4:28-31 h Yos 15:21, 28

i Yos 15:20, 29 j Yos 15:21, 30 k Yos 15:21, 31 1Sa 27:6

l Yos 15:21, 32 m Yos 15:20, 42

n o p q r s t

1Tu 4:24, 32 1Tu 6:59, 64 Afu 1:3 Yos 18:6 Tuk 49:13 Yos 21:27, 28 2Nti 14:25 Yos 12:7, 20 Afu 12:8

Yerusaleme, a Ngibeya b ye Kireyate—mbanza 14 ye mavata mau. Ediadi i vua dia wan’a Benyamini muna vumu yau. E nkas’a mienze ina yazole c ibwididi muna Simeone, d muna kanda dia wan’a Simeone muna vumu yau. E vua diau dikedi vana kati kwa vua dia wan’a Yuda. e 2 Ediadi i vua diau, Bere-seba, f Seba, Molada, g 3 Kaza-suale, h Bala, Eseme, i 4 Eletolade, j Betule, Korema, 5 Sikelange, k Bete-mankabote, Kaza-susa, 6 Bete-labote l ye Sarukena—mbanza 13 ye mavata mau; 7 Aini, Rimo´ ne, Ete ye Asani m—mbanza ya ye mavata mau; 8 ye mavata mawonso mazieta e mbanza zazi yakuna Balatibeo, Rama a sude. Ediadi i vua dia kanda dia Simeone muna vumu yau. 9 Muna kunku kia wan’a Yuda i mwatuka e vua dia wan’a Simeone, kadi e kunku kia wan’a Yuda kianene. Ozevo, wan’a Simeone batambwidi e vua muna ndambu a kanda dia wan’a Yuda. n 10 E nkas’a mienze ina ya tatu o ibwididi muna wan’a Zebulup ne muna vumu yau, e mwingilu a vua diau ulueke yakuna Saridi. 11 E mwingilu au utombokele kuna weste yakuna Marala, ulweke kuna Dabesete yakuna ndimba una mantalani ye Yokename. 12 Tuka kuna Saridi uvilukidi kuna este kuna mpaikilu a ntangwa yakuna mwingilu a Kiselote-tabo, uvaikidi kuna Daberate q yo tomboka kuna Yafia. 13 Tuka kwakuna, uviokele kuna este kuna mpaikilu a ntangwa kuna Ngati-kefe, r kuna Etakasini, uvaikidi kuna Rimone yo luaka yakuna Nea. 14 E mwingilu uvilukidi kuna node kuna Kanatone yo lwaka kuna Ndimb’a Yifetakele, 15 Katati, Nalale, Simerone, s Yidala ye Beteleme t—mbanza 12 ye mavata mau. 16 E diadi i vua dia wan’a

19

YOSUA 19:17-51 Zebulune muna vumu yau. a Ezazi i mbanza zau ye mavata mau. 17 E nkas’a mienze ina ya ´ nya b ibwididi muna wan’a Yisakac re muna vumu yau. 18 E mwingilu ukedi kuna Yizerele d ye Kesulote ye Suneme, e 19 Kafaraime, Sione, Anarate, 20 Rabiti, Kiseyone, Ebese, 21 Remete, Enganimi, f Ene-kada ye Betepasese. 22 E mwingilu ulweke kuna Tabo, g Sakasima, Bete-semese, o lambuka kwa mwingilu au kulweke kuna Yodani —mbanza 16 ye mavata mau. 23 Ediadi i vua dia kanda dia Yisakare muna vumu yau, h e zazi i mbanza zau ye mavata mau. 24 E nkas’a mienze ina yatanu i ibwididi muna kanda dia Asej re muna vumu yau. 25 E mwingilu au Kelekate, k Kale, Betene, Akesafe, 26 Alameleke, Amadi ye Misale. Ulweke kuna weste ye kuna Kamele l yakuna Siko-libenate, 27 uvilukidi kuna este kuna Bete-dangone, ulweke kuna Zebulune yakuna Ndimb’a Yifetakele kuna node, kuna Betemeke ye Niele, uvaikidi kuna Kabule kuna lumonso, 28 ye Eberone, Rekobe, Kamone, Kana, yakuna Sidone Ampwena. m 29 E mwingilu uvilukidi kuna Rama ye kuna mbanza angolo ya Turo. n Uvilukidi kuna Kosa e ndambuk’andi ulweke kuna mbu, kuna zunga kia Akezibe, 30 Uma, Afeke o ye Rekobe p—mbanza 22 ye mavata mau. 31 Ediadi i vua dia kanda dia Asere muna vumu yau. q Ezazi i mbanza zau ye mavata mau. 32 E nkas’a mienze ina yasambanu r ibwididi muna wan’a Nafetali, muna wan’a Nafetali muna vumu yau. 33 E mwingilu au utukidi kuna Kelefe, vana nti anene kuna Sananimi s ye Adami-nekebe ye Yabenele yakuna Lakumi; ulweke kuna Yodani. 34 Uvilukidi kuna weste kuna Asenote-tabo, tuka kwakuna uvaikidi kuna Kukoke,

352 KAPU 19 a b c d

Nta 26:27 Nta 33:54 Tuk 49:14 Yos 17:16 Afu 6:33 1Nti 21:1

e 1Sa 28:4

f g h i

1Nti 1:3 2Nti 4:8 Yos 21:8, 29 Afu 4:6

Nta 26:25 Nta 26:55 Yos 18:6 j Tuk 49:20

k Yos 21:8, 31 l 1Nti 18:19 m Tuk 10:15 Afu 1:31

n 2Sa 5:11 o p q r

1Nti 5:1 Afu 1:31 Yos 21:8, 31 Nta 26:47

Nta 26:55 Yos 18:6 s Afu 4:11

 Ndambu ya 2 a Yos 21:32 b Yos 11:10

c d e f g h

Afu 4:2 1Sa 12:9 Yos 20:7 Afu 1:33 Nta 26:50 Yos 18:6

Tuk 49:17 Yos 15:20, 33 Afu 13:2 i Afu 1:35

j Yos 10:12 k l m n o

Yos 21:8, 24 Afu 14:1 Yos 15:20, 45 Yos 21:8, 23 Yos 21:8, 24 Yon 1:3 Mav 9:36

p Nta 26:54 q r s t

Nta 33:54 Afu 18:7 Afu 18:29 Yos 24:29, 30 Nta 34:17 Yos 14:1

u Afu 21:19 Yer 7:12

v Yos 18:1, 8

ulweke kuna Zebulune kuna sude, ye kuna Asere kuna weste yo kuna Yuda, kuna Yodani kuna este. 35 E mbanza zau zangolo i Sidimi, Sere, Kamati, a Rakati, Kinerete, 36 Adama, Rama, Kaso, b 37 Kedese, c Ederei, Enkaso, 38 Yirone, Mingedalele, Koreme ye Beta-nati ye Bete-semese d—mbanza 19 ye mavata mau. 39 Ediadi i vua dia kanda dia Nafetali muna vumu yau, e ezazi i mbanza zau ye mavata mau. 40 E nkas’a mienze ina yansambwadi f ibwididi muna kanda dia Dani g muna vumu yau. 41 E mwingilu a vua diau i Sora, h Esetaole, Iri-semese, 42 Salabini, i Ayalone, j Yitela, 43 Elone, Timena, k Ekerone, l 44 Eleteke, Ngibetone, m Balati, 45 Yekude, Bene-berake, Ngati-rimone, n 46 Meyakone, Rakone, e mwingilu utalanini ye Yafo. o 47 Kansi e zunga kia Dani kiakete. p Muna kuma kiaki, bele nuanisa Leseme, q babakidi yo, bafwasidi yo muna nsoˆ solo. Bavuidi yo, bazingidi muna, bayikidi Leseme vo Dani, mun’owu wa nkumbu a Dani wa se diau. r 48 Ediadi i vua dia kanda dia Dani muna vumu yau. Ezazi i mbanza zau ye mavata mau. 49 I mpila yayi bakayanene e nsi se vua muna zunga yandi. Aneyisaele bavene vua kwa Yosua wa mwan’a Nuni, vana kati kwau. 50 Muna lutumu lwa Yave, bamvene mbanza ina kalomba, Timenati-sera, s muna zunga kia miongo mia Eferaime, Yosua otungidi e mbanza yo kala mo. 51 Ediadi i vua diakayanisa t Elaza wa nganga yo Yosua wa mwan’a Nuni ye ntu mia nzo za mase ma makanda ma Isaele muna ntew’a nkas’a mienze vana vena Yave kuna Silo, u vana mwelo wa saba kia wananina. v Muna mpila yayi, bamene kayanesa e nsi.

353

20

Yave ovovese Yosua vo: 2 “Vovesa Aneyisaele vo, ‘Nusola mbanza za tinina a zina yanuzayisila muna Mose, 3 mpasi vo mumponda-muntu, ona ovondele muntu lembi wo kana yovo muna sumbula, katinina mo. Zikala se tininu dieno mu kuma kia nlandi a kunda kia menga. b 4 O mumpondamuntu kafwete tinina muna mbanza mosi, c katelama vana vitu dia mbaza, d kasamuna diambu diandi kwa akuluntu a mbanza. Akuluntu bantambula muna mbanza yo kumvana fulu kakala yau. 5 O nlandi a kunda kia menga, avo unlakamene, ke bafwete yekola mumponda-muntu vana koko kwandi ko, kadi kavondele nkwandi ku lukanu ko, katekele kumenga ko. e 6 Mumponda-muntu kafwete kala muna mbanza yayina yavana kefundiswa vana vena e nkuˆ takani, f okala muna yavana kefwa o ngang’ambuta g ona okala mu salu muna kolo kiakina. I bosi, o mumponda-muntu ovutuka kuna mbanza ina katuka, okota muna mbanz’andi, muna nzo andi.’” h 7 Bavawidi Kedese i kuna Ngalili, kuna zunga kia miongo mia Nafetali, Sekeme, j muna zunga kia miongo mia Eferaime, Kireyate-araba, k i sia vo, Kerebone, muna zunga kia miongo mia Yuda. 8 Kuna zunga kia Yodani kuna este a Yeriko, basolele Bese l muna makanga, vana nzanza muna kanda dia Rubeni ye Ramote m muna Ngiladi muna kanda dia Ngadi, ye Ngolane n muna Basani muna kanda dia Manase. o 9 Ezazi i mbanza zakubikilwa Aneyisaele awonso ye nzenza bekalanga yau, kimana konso ona ovondele muntu lembi wo kana, katinina mo, p kalembi fwila vana koko kwa nlandi a kunda kia menga yavana kefundiswa vana vena e nkutakani. q

KAPU 20 a Luv 21:12, 13 Nta 35:14, 15 Nsi 4:41 b Tuk 9:6 Luv 21:23 Nta 35:26, 27

c Nsi 19:3 d Ngn 31:23 e Nta 35:22-24 Nsi 19:4-6

f g h i j

Nta 35:12, 24 Nta 35:25 Nta 35:28 Yos 21:32 Tuk 33:18 Yos 21:20, 21

k Yos 14:15 Yos 21:13

l Yos 21:8, 36 1Tu 6:77, 78

m Yos 21:8, 38 1Tu 6:77, 80

n Yos 21:27 1Tu 6:71

o Nsi 4:41-43 p Nta 35:11, 15 q Nta 35:12, 24 Nsi 21:5

 Ndambu ya 2  KAPU 21 a Nta 34:17 b Yos 18:1 c Lev 25:33, 34 Nta 35:2-4 Yos 14:4

d Nta 35:8 e Tuk 49:5, 7 f Tuk 46:11 g h i j k l

Nta 3:27-31 1Tu 6:54, 55 Yos 19:1 1Tu 6:60, 64 1Tu 6:66 1Tu 6:61, 70 Luv 6:17 Nta 3:21, 22

m Nta 32:33 1Tu 6:62

n o p q r

Luv 6:19 1Tu 6:63 Nta 35:2, 5 1Tu 6:64, 65 Tuk 23:2 Tuk 35:27 Yos 15:13, 14 Yos 20:7 Afu 1:10

21

YOSUA 20:1–21:11

E ntu mia nzo za mase ma Anelevi bezidi kwa Elaza a wa nganga ye kwa Yosua wa mwan’a Nuni ye kwa ntu mia nzo za mase ma makanda ma Isaele, 2 babavovese kuna Silo b muna nsi a Kenani, oku vo: “Yave wakanikina muna Mose vo twavewa mbanza zina tukala ye madilu ma twelezi yeto.” c 3 Muna lutumu lua Yave, Aneyisaele bakatwidi muna vua diau mbanza zakaka d ye madilu ma twelezi, bavene zo kwa Anelevi. e 4 E nkas’a mienze ibwididi muna vumu ya Anekoate, f Anelevi ana batuka muna Arone wa nganga batambwidi muna ntew’a nkas’a mienze, mbanza 13 muna kanda dia Yuda, g muna kanda dia Simeone, h ye muna kanda dia Benyamini. i 5 O Anekoate ana basala, batambwidi1 mbanza kumi muna vumu ya kanda dia Eferaime, j ye muna kanda dia Dani ye muna bula-kati kwa kanda dia Manase. k 6 O Anengeresone l batambwidi mbanza 13 muna kanda dia Yisakare, muna kanda dia Asere, muna kanda dia Nafetali ye bulakati kwa kanda dia Manase kuna Basani. m 7 O Anemerare n muna vumu yau, batambwidi mbanza 12 muna kanda dia Rubeni, muna kanda dia Ngadi ye muna kanda dia Zebulune. o 8 Aneyisaele bavana mbanza zazi yo madilu ma twelezi yau kwa Anelevi muna ntew’a nkas’a mienze, wauna kakanikina o Yave muna Mose. p 9 Muna kanda dia Yuda ye muna kanda dia Simeone, bavene mbanza zazi ziyikilu muna nkumbu, q 10 ziveno kwa wan’a Arone muna vumu ya Anekoate muna Anelevi, kadi e nkas’a mienze kwa yau ntete yabwila. 11 Babavene Kireyate-araba r 21:5 1 Yovo “bavaninua muna ntew’a nkas’a mienze.”

YOSUA 21:12-35 (Araba i se dia Anaki), i sia vo, Keberone, a muna zunga kia miongo mia Yuda ye madilu ma twelezi mana mabazietele. 12 Kansi, e yana ya mbanza ye mavata mandi mavewa kwa Kalebe wa mwan’a Yefune se vua diandi. b 13 Kuna kwa wan’a Arone wa nganga, babavene mbanza za tinina kwa mumponda-muntu, c i sia vo, Keberone d ye madilu mandi ma twelezi yo Libena e ye madilu mandi ma twelezi, 14 Yati f ye madilu mandi ma twelezi, Esetemoa g ye madilu mandi ma twelezi, 15 ye Kolone h ye madilu mandi ma twelezi, Debi i ye madilu mandi ma twelezi, 16 Aini j ye madilu mandi ma twelezi, Yuta k ye madilu mandi ma twelezi, Bete-semese ye madilu mandi ma twelezi—mbanza vua muna makanda mau mole. 17 Muna kanda dia Benyamini: Ngibone l ye madilu mandi ma twelezi, Ngeba ye madilu mandi ma twelezi, m 18 Anatote n ye madilu mandi ma twelezi, Alemone ye madilu mandi ma twelezi —mbanza ziya. 19 Mbanza zawonso zavewa kwa wan’a Arone wa nganga, mbanza 13 ye madilu mandi ma twelezi. o 20 E vumu ya Anekoate ana basala vana vena Anelevi, batambwidi mbanza muna ntew’a nkas’a mienze muna kanda dia Eferaime. 21 Babavene mbanza za tinina kwa mumponda-muntu, p i sia vo, Sekeme q ye madilu mandi ma twelezi muna zunga kia miongo mia Eferaime, Ngeze r ye madilu mandi ma twelezi, 22 Kibesaime ye madilu mandi ma twelezi, Bete-korone s ye madilu mandi ma twelezi—mbanza ziya. 23 Kuna kwa kanda dia Dani: Eleteke ye madilu mandi ma twelezi, Ngibetone ye madilu mandi ma twelezi, 24 Ayalone t ye madilu mandi ma twelezi, Ngati-ri-

354 KAPU 21 a 2Sa 2:1 2Sa 15:10 1Tu 6:54-56

b Afu 1:20 c Nta 35:6, 15 d Yos 15:20, 54 e Yos 15:20, 42 f Yos 15:20, 48 g Yos 15:20, 50 h Yos 15:20, 51 i Yos 15:20, 49 1Tu 6:57, 58

j Yos 19:1, 7 k Yos 15:20, 55 l Yos 9:3 Yos 18:21, 25

m 1Tu 6:57, 60 n Yer 1:1 o Lev 25:33, 34 Nta 35:4

p Nta 35:11, 15 q Yos 20:7 1Nti 12:1

r Yos 16:10 s Yos 16:1, 3 Yos 18:11, 13

t Yos 10:12 Afu 1:35 2Tu 28:18

 Ndambu ya 2 a Yos 17:11 b Yos 21:6 c 1Tu 6:71 d 1Tu 6:72, 73 e Yos 19:12, 16 f 1Tu 6:74, 75 g Yos 19:25, 31 h Yos 19:28, 31 Afu 1:31

i Nta 35:14, 15 j Yos 20:7 k Yos 21:7 l 1Tu 6:77 m Yos 19:10, 11 n Afu 1:30

mone ye madilu mandi ma twelezi—mbanza ziya. 25 E bula-kati kwa kanda dia Manase: Tanaki a ye madilu mandi ma twelezi, Ngati-rimone ye madilu mandi ma twelezi—mbanza zole. 26 Mbanza zawonso zina zatambula vumu ya Anekoate ana basala, mbanza kumi ye madilu mandi ma twelezi. 27 O Anengeresone b muna vumu ya Anelevi batambwidi kuna kwa bula-kati kwa kanda dia Manase, mbanza za tinina kwa mumponda-muntu, Ngolane c muna Basani ye madilu mandi ma twelezi, ye Besetera ye madilu mandi ma twelezi—mbanza zole. 28 Kuna kwa kanda dia Yisakare: d Kiseyone ye madilu mandi ma twelezi, Daberate e ye madilu mandi ma twelezi, 29 Yamute ye madilu mandi ma twelezi, Enganimi ye madilu mandi ma twelezi—mbanza ziya. 30 Kuna kwa kanda dia Asere: f Misale ye madilu mandi ma twelezi, Abedone ye madilu mandi ma twelezi, 31 Kelekate g ye madilu mandi ma twelezi, Rekobe h ye madilu mandi ma twelezi —mbanza ziya. 32 Kuna kwa kanda dia Nafetali: E mbanza za tinina i kwa mumponda-muntu, i Kedese j muna Ngalili ye madilu mandi ma twelezi, Amotedo ye madilu mandi ma twelezi, ye Karetane ye madilu mandi ma twelezi —mbanza zitatu. 33 Mbanza zawonso za Anengeresone muna vumu yau, mbanza 13 ye madilu mandi ma twelezi. 34 E vumu ya Anemerare, k ana basala muna Anelevi, batambwidi kwa kanda dia Zebulune: l Yokename m ye madilu mandi ma twelezi, Kareta ye madilu mandi ma twelezi, 35 Dimina ye madilu mandi ma twelezi, Nalale n ye

355 madilu mandi ma twelezi—mbanza ziya. 36 Kuna kwa kanda dia Rubeni: Bese a ye madilu mandi ma twelezi, Yaza ye madilu mandi ma twelezi, b 37 Kedemote ye madilu mandi ma twelezi, ye Mefate ye madilu mandi ma twelezi—mbanza ziya. 38 Kuna kwa kanda dia Ngadi: c E mbanza za tinina kwa mumponda-muntu, i Ramote muna Ngiladi d ye madilu mandi ma twelezi, Makanaimi e ye madilu mandi ma twelezi, 39 Kesebone f ye madilu mandi ma twelezi, Yaze g ye madilu mandi ma twelezi—zawonso mbanza ziya. 40 E mbanza zavewa muna ntew’a nkas’a mienze kwa Anemerare muna vumu yau, ana basala muna vumu ya Anelevi, mbanza 12. 41 E mbanza zawonso za Anelevi zakala muna vua dia Aneyisaele, mbanza 48 ye madilu mandi ma twelezi. h 42 Konso mbanza yakala ye madilu mandi ma twelezi mazieta—i wau wakala mbanza zazi zawonso. 43 Yave wavana nsi yawonso kwa Aneyisaele, ina kadila ndofi vo ovana yo kwa mase mau, i bavua yo, yo zingila mo. j 44 Vana ntandu, Yave wabavundisa muna zunga yawonso, wauna kadila e ndofi kwa mase mau, k ke vasunda kana mosi ko vana vena mbeni zau zawonso. l O Yave wayekola mbeni zau zawonso vana moko mau. m 45 Ke vafunga nsilu1 ko muna nsilu miawonso miambote kasila o Yave kwa nzo a Isaele; miawonso mialungana. n Yosua okutakese Anerubeni ye Anengadi ye bula kati-kwa kanda dia Manase 2 ubavovese vo: “Nuvangidi mawonso kanukanikina Mose wa selo kia Yave o yo wila nding’ame muna mawonso yanukanikina. p 3 Ke nubembwele mpangi zeno

YOSUA 21:36–22:11 KAPU 21 a Nsi 4:41-43 Yos 20:8

b 1Tu 6:78, 79 c 1Tu 6:80, 81 d Yos 20:8, 9 1Nti 22:3

e Tuk 32:2 2Sa 2:8

f Nta 21:26 Nta 32:37

g Nta 32:1 h Nta 35:5, 7 i Tuk 13:14, 15

j k

l m n

Tuk 15:18 Tuk 26:3 Tuk 28:4 Luv 23:30 Luv 33:14 Nsi 12:10 Yos 1:13 Yos 11:23 Yos 22:4 Nsi 28:7 Nsi 7:24 Nsi 31:3 Yos 23:14 1Nti 8:56 Ayi 6:18

 KAPU 22 o Nta 32:20-22 Nsi 3:18

p Yos 1:16 

Ndambu ya 2 a Yos 11:18 b Nta 32:25-27 c Yos 21:44 d Nta 32:33 e Nsi 6:6 Nsi 12:32 2Nti 21:8

f Nsi 6:5 Nsi 11:1 Mat 22:37

g Nsi 10:12 h Nsi 13:4 1Yo 5:3

i Nsi 4:4 Nsi 10:20 Yos 23:8

j Nsi 6:13

22

k Nsi 4:29

21:45 1 Yovo “diambu.”

l m n o p q r

Yos 24:15 Luk 4:8 Nsi 11:13 Mak 12:30, 33 Yos 13:29, 30 Yos 17:5 Nsi 28:8 Nta 31:27 Nta 32:1 Nta 32:33 Nsi 13:12-15

ko e kolo kiaki kiawonso yamu unu; a nulundidi nkanikinu mia Yave wa Nzambi eno. b 4 Owau, Yave wa Nzambi eno ovundisi ampangi zeno wauna kabasila o nsilu. c Dianu vo, nuvutuka muna saba yeno, muna nsi ina Mose wa selo kia Yave kanuvana, nuavua yo kuna simu dia1 Yodani. d 5 Kansi, nuyikenga yo lunda nkanikinu yo Nsiku una Mose wa selo kia Yave kanuvana, e nuazola Yave wa Nzambi eno, f nuadiatila muna nzila zandi zawonso, g yo lunda nkanikinu miandi, h nuantatidila i yo kunsadila muna ntim’eno wawonso j yo moyo1 eno wawonso.” k 6 I bosi, Yosua ubasambwidi yo kubasindika, bele muna saba yau. 7 Mose wavana e vua kwa bula-kati kwa kanda dia Manase kuna Basani, l vo i ndambu yankaka, o Yosua ubavene e nsi kuna ndambu a weste ya Yodani m kumosi ye mpangi zau. O Yosua vava kabasindikidi muna saba yau, ubasambwidi 8 yo kubavovesa vo: “Nuvutuka muna saba yeno ye kimvuama kiayingi ye twelezi yayingi ye palata yo wolo ye nsongo ye sengwa ye mvuatu miayingi. n Nukayana e sanzu o dia mbeni zeno ye mpangi zeno.” 9 I bosi Anerubeni ye Anengadi ye bula-kati kwa kanda dia Manase bavutukidi, basisidi Aneyisaele akaka tuka kuna Silo kuna nsi a Kenani, bele kuna nsi a Ngiladi p kuna nsi au akivuila ina batambula muna lutumu lwa Yave muna Mose kimana bakala mo. q 10 Vava balweke muna zunga kia Yodani kuna nsi ya Kenani, Anerubeni ye Anengadi ye bula-kati kwa kanda dia Manase batungidi e ziku vana ndambu a Yodani, e ziku diampwena kikilu. 11 I bosi, Aneyisaele ankaka vava bawidi wo, r bavovele vo: “Anerubeni ye 22:4 1 I sia vo, ku ndambu a este a. 22:5 1 Tala Nsas’a Mvovo.

YOSUA 22:12-28 Anengadi ye bula-kati kwa kanda dia Manase batungidi e ziku vana mwingilu a nsi a Kenani muna zunga kia Yodani kuna ndambu ina ivuilu kwa Aneyisaele.” 12 Aneyisaele vava bawidi wo, nkutakani yawonso ya Aneyisaele ilungalakene kuna Silo a kimana benda kubanuanisa. 13 Aneyisaele batumini Finekase b wa mwan’a Elaza wa nganga, kenda kuna Ngiladi, kuna kwa Anerubeni ye Anengadi ye bula-kati kwa kanda dia Manase, 14 wele ye akuluntu kumi, mosi-mosi muna konso nzo a mase muna makanda mawonso ma Isaele. Konso nkuluntu i ntu muna nzo a mase mandi vana vena mafunda1 ma Isaele. c 15 Vava balweke kuna kwa Anerubeni ye Anengadi ye bula-kati kwa kanda dia Manase kuna nsi a Ngiladi, babavovese vo: 16 “I wau wuwu uvovele nkutakani awonso a Yave: ‘Nkia sumu d diadi nusumukini Nzambi a Isaele? Nuyambwidi landa Yave o unu, nuyitungidi e ziku yo kolamena Yave. e 17 E mbi ina twavanga kuna Peo, nga ke ifwene ko vava tuna? Ke twayivelelesa ko muna bi wau yamu unu, kana una vo e vuku kiayiza muna nkutakani a Yave. f 18 Nga nuzolele yambula landa Yave? Avo o unu nutelamene Yave, o mbazi se kafungila nkutakani yawonso a Isaele o makasi. g 19 Avo e nsi eno akukivuila ifunzukidi, ozevo, nusauka kweno kuna nsi a Yave yakukivuila h kuna kwina e saba kia Yave, i nuakala vava twina. Kansi ke nutelamena Yave ko, ngatu kutufila twantelamena wau nuyitungidi e ziku diankaka, ke mu ziku dia Yave wa Nzambi eto ko. j 20 Vava Akani k wa mwan’a Zera kasumuka mu kuma kia lekwa yayekolwa mu fwaswa, o Nzambi ke nkutakani yawonso ya Isaele ko kafungi22:14, 21 1 Yovo “makanda.”

356 KAPU 22 a Yos 18:1 Yos 19:51

b Luv 6:25 Nta 25:11 Afu 20:28

c Nta 1:16 Nsi 1:13

d Yos 22:11, 12

e Nsi 12:13, 14

f Nta 25:3, 9 Nsi 4:3

g Yos 7:1 1Tu 21:14

h Nta 34:2 Yos 1:11

i Yos 18:1

j Nsi 12:13, 14

k Yos 7:1 

Ndambu ya 2 a Yos 7:11, 15

b Yos 7:5 Yos 7:24, 25

c Yos 22:13, 14

d Nsi 10:17

e Nsi 12:11, 13

f Tuk 31:48 Yos 24:27

g Nsi 12:5, 6

la makasi? a Ke yandi kaka ko wafwila muna bi wandi.’” b 21 Anerubeni ye Anengadi ye bula-kati kwa kanda dia Manase bavutwidi kwa ntu mia mafunda1 ma Isaele vo: c 22 “O Yave wa Nzambi osundidi nzambi zawonso, o Yave wa Nzambi osundidi nzambi zawonso, d yandi ozeye, o Isaele mpe ozaya. Avo Yave tutelamene yo sumukina, katuvuluzi ko o unu. 23 Avo tutungidi ziku diadi muna yambula landa Yave yo futumwina vo tukau twangioka yo tukau twa mbwaza, yo kelela vo yimenga ya ungudi, o Yave tumba kekututumba. e 24 Diambu diankaka diatufididi mu tunga e ziku diadi, kadi edi twayindwidi vo, ‘Muna lumbu ilanda, o wan’eno bevovesa wan’eto vo: “Nkia diambu nuna diau yo Yave wa Nzambi a Isaele? 25 Yave osidi Yodani se mwingilu ova kati kweto yo yeno, oyeno Anerubeni ye Anengadi. Ke luna ye kunku ko muna Yave.” O wan’eno bekakidila wan’eto muna sambila1 Yave.’ 26 “I dianu twavovele vo: ‘Yambula twatunga e ziku, ke tufutumwinina vo lukau lwa ngioka ko ngatu kelela vo yimenga, 27 kansi, dikala se mbangi kwa yeno yo yeto f yo wan’eto1 ana bekutulandila, vo tusadila Yave vana kena muna tukau tweto twangioka ye muna yimenga, ye muna tukau twa ungudi, g kimana o wan’eno balembi vova kwa wan’eto muna lumbu ilanda vo: “Ke luna ye kunku ko muna Yave.”’ 28 I dianu twavovele vo: ‘Vava bevova wo kwa yeto yovo kwa wan’eto1 muna lumbu ilanda, tuvova vo: “Nutala e fwani-fwani kia ziku dia Yave, dina diatunga mase meto, ke mu futumwina vo lukau lwa ngioka ko yovo kelela vo kimenga, kansi, dikala se mbangi kwa yeto yo yeno.”’ 22:25 1 Mvovo wa sina: “vumina.” 22:27, 28 1 Mvovo wa sina: “mbandu.”

357 29 Ke tutelamena nkutu Yave ko ngatu yambula landa Yave a o unu muna tunga e ziku dia tukau twangioka yo tukau twa mbwaza, yo kela yimenga, avo ke ziku dia Yave wa Nzambi eto ko dina mantalani ye saba kiandi!” b 30 Finekase wa nganga ye akuluntu a nkutakani ye ntu mia mafunda1 ma Isaele ana bakala yandi, vava bawidi mvovo mia Anerubeni ye Anengadi ye Anemanase, bayangalele. c 31 O Finekase wa mwan’a Elaza wa nganga, ovovese Anerubeni ye Anengadi ye Anemanase vo: “O unu tuzeye wo vo, o Yave wina yeto, wau vo ke nusumukini Yave ko. Owau nuvuluzi Aneyisaele vana koko kwa Yave.” 32 O Finekase wa mwan’a Elaza wa nganga ye akuluntu basisidi Anerubeni ye Anengadi kuna Ngiladi, bavutukidi kuna nsi a Kenani, batwese nsangu kuna kwa Aneyisaele. 33 E nsangu ziyangidikidi Aneyisaele. Aneyisaele batondele Nzambi, ke bavovele diaka diambu ko dia kwenda nuanisa Anerubeni ye Anengadi muna fwantakesa nsi ina bakala. 34 O Anerubeni ye Anengadi bavene ziku1 e nkumbu, kadi bavovele vo: “E ziku diadi i mbangi vava twina vo Yave i Nzambi aludi.” Vava kiavioka kolo kiayingi tuka Yave kavundisila Isaele d muna mbeni zau zawonso zabazieta, o Yosua onunini, e mvu miandi se miayingi, e 2 Yosua obokelese Isaele awonso f ye mbuta zau, ye ntu, ye afundisi ye akuluntu, g ubavovese vo: “Ndunini kwame; e mvu miame se miayingi. 3 Nuamwene mawonso kavangidi Yave wa Nzambi eno kwa zula yayi yawonso muna

23

22:30 1 Yovo “makanda.” 22:34 1 Mu kuma kia mana masasilwa, e ziku nanga diayikilwa vo Mbangi.

YOSUA 22:29–23:13 KAPU 22 a Nsi 6:14 b Nsi 12:14 c Yos 22:13, 14 

KAPU 23 d Luv 33:14 Lev 26:6 Yos 21:44

e Yos 13:1 f Nsi 31:28 g Nsi 16:18 

Ndambu ya 2 a Nsi 20:4 Yos 10:11-14 Yos 10:40, 42

b Yos 18:10 c Yos 13:2-6 d Nsi 7:1 e Luv 23:30 Luv 33:2 Nsi 11:23

f Nta 33:53 g Luv 24:7 Nsi 17:18 Nsi 31:26

h Nsi 5:32 Nsi 12:32 Yos 1:7, 8

i Luv 23:33 Nsi 7:2

j Luv 23:13 k Luv 20:5 l Nsi 10:20 Yos 22:5

m Nsi 11:23 n Yos 1:3-5 o Lev 26:8 Afu 3:31 2Sa 23:8

p Luv 23:27 Nsi 3:22

q Nsi 28:7 r Nsi 4:9 Yos 22:5

s Nsi 6:5 t Luv 23:29 Yos 13:2-6

u Luv 34:16 Nsi 7:3 Afu 3:6 1Nti 11:4 Eze 9:2

v Afu 2:3, 21 w Nta 33:55

diambu dieno, kadi o Yave wa Nzambi eno yandi wanunuanini. a 4 Tala, inukayanese muna ntew’a nkas’a mienze e nsi ya zula ina yalembi fwasa b se vua muna makanda meno, c kumosi ye nsi ˆ ya zula yawonso ina yafukisa, d tuka kuna Yodani yakuna Mbu Anene1 kuna weste.2 5 O Yave wa Nzambi eno, yandi wabayingidi vovo nuina yo kubayalula mu kuma kieno, e oyeno nuavua e nsi au una Yave wa Nzambi eno kanusila o nsilu. f 6 “Owau nukala yo unkabu wa lemvokela yo vanga mawonso masonama muna nkand’a Nsiku g a Mose, ke nuvengomoki wo ko kiakala ku lunene yovo ku lumonso, h 7 ke nusangalakani ye zula yayi i yasala vovo nuina ko. Ke nuyiki nkutu e nkumbu za nzambi zau ko, j yovo kubadila e ndofi, yovo kubasadila, ngatu kubavumbamena. k 8 Nutatidila kaka Yave wa Nzambi eno l wauna nuvanganga yamu unu. 9 Kadi Yave oyinga zula yanene ye yangolo vovo nuina, m yamu unu kiaki kavena muntu ko unusundidi. n 10 Muntu mosi vovo nuina olakama e funda, o kadi o Yave wa Nzambi eno, yandi okununuanina p wauna kanusila o nsilu. q 11 Dianu vo nuyikenga,1r nuzola Yave wa Nzambi eno. s 12 “Kansi, avo nuvengomokene yo yikama e zula yayi yasat la vovo nuina yo sompaziana u yo sangalakana yau, 13 nuzaya wo vo o Yave wa Nzambi eno keyinga diaka zula yayi ko vovo nuina. v Bekala kaka vovo nuina se ntambu ye sokolo ye nzwati muna mpati, w ye nsende muna meso, yavana nuvila muna nsi yayi yambote ina kanuvan’o Yave wa Nzambi eno. ˆ 23:4 1 I sia vo, Mediterraneo. 2 Yovo “Kuna kudimukinanga e ntangwa.” 23:11 1 Yovo “nutoma yingila mioyo mieno.”

YOSUA 23:14–24:14 14 “Tala, owau se ifwa1 kwame, nutomene wo zaya muna nsi a ntim’eno wawonso yo moyo2 eno wawonso vo, ke vafungidi kana diambu dimosi ko muna mambu mawonso mambote kavova o Yave wa Nzambi mu kuma kieno. Mawonso malungane vovo nuina. Ke vafungidi kana diambu dimosi ko. a 15 Wauna ulunganene mambu mawonso mambote kanusila o nsilu o Yave wa Nzambi eno, b i una Yave kekunutwasila mambu mambi mawonso mana kasila o nsilu, yavana kekunufukisa omu nsi yayi yambote ina kanuvene o Yave wa Nzambi eno. c 16 Avo nukulwidi e kangu dia Yave wa Nzambi eno dina kanukanikina vo nualunda, yo sadila nzambi zankaka yo vumbamena zo, ozevo makasi ma Yave mekunufusukila, d vila nuvila muna nsi ambote ina kanuvana.” e Yosua okutakese makanda mawonso ma Isaele kuna Sekeme, obokelese mbuta za Isaele ye ntu miau, ye afundisi, ye akuluntu, f batelamene vana ndose a Nzambi aludi. 2 Yosua ovovese nkangu wawonso vo: “I wau wuwu kavovele o Yave wa Nzambi a Isaele, ‘Kuna nz’ankulu g o mase meno h—Tera wa se dia Abarayama yo se dia Nako ana bazingilanga kuna simu dia Nzadi1—nzambi zankaka basadilanga. i 3 “‘Kuna kwalanda, yabonga se dieno Abarayama j tuka kuna simu dia Nzadi1 yamfila kuna nsi a Kenani yawonso, yawokesa mbongo andi. k Yamvana Isaki; l 4 i bosi, o Isaki yamvana Yakobo yo Esau. m Yavana zunga kia Mongo a Seyire kwa Esau se vua diandi; n o Yakobo yo wan’andi bakulumuka kuna Engipito. o

24

23:14 1 Mvovo wa sina: “O unu se nkwenda e nzila ina ikwendela nza yawonso.” 2 Tala Nsas’a Mvovo. 24:2, 3 1 I sia vo, Uferate.

358 KAPU 23 a Yos 21:45 1Nti 8:56

b Lev 26:3-12 Nsi 28:1

c Lev 26:14-17 Nsi 28:15, 63

d 2Nti 24:20 e Yos 23:12, 13 

KAPU 24 f Luv 18:25 Yos 23:2

g h i j

Tuk 11:28, 31 Tuk 11:26, 27 Yos 24:15

Tuk 12:1 Nek 9:7 Mav 7:2 k Tuk 15:1, 5

l Tuk 21:3 m Tuk 25:26 n Tuk 36:8 Nsi 2:5

o Tuk 46:2, 3 

Ndambu ya 2 a Luv 3:10 b Luv 11:1 c Luv 12:37 d Luv 14:9 e Luv 14:10 f Luv 14:20, 27 Nk 106:11

g Luv 3:20 h i j k

Nsi 4:34 Nta 14:34 Nta 21:23 Nek 9:22 Nta 22:2, 5 Nsi 23:3, 4

l Nta 22:12 m Nta 23:11, 25 n o p q

Nta 24:10 Nta 31:7, 49 Yos 3:17 Yos 5:10

Yos 11:16 Yos 21:44 Ayi 11:30 r Luv 23:28 Yos 2:9, 10 s Nk 44:3

t Yos 11:14 u Nsi 6:10, 11 Nsi 8:7, 8

v Tuk 17:1 Nsi 10:12 Nsi 18:13 1Sa 12:24

5 I bosi yatuma Mose yo Arone, a yatwasa e vuku muna Engipito, b yanuvaikisa mo. 6 Vava yavaikisa mase meno muna Engipito, c oyeno nulweke kuna mbu, Angipito balakamene mase meno yo makalu ma vita ye akwa mvalu yakuna Mbu Ambwaki. d 7 Mase meno baboka kwa Yave, e obukikidi e tombe vana kati kwa yeno ye Angipito, ubavutulwidi o mbu yo kubafuka, f meso meno mamona mambu yavanga muna Engipito. g I bosi, nuakala muna makanga mu mvu miayingi.1h 8 “‘Yanuluakisa muna nsi a Aneyamore ana bazingilanga kuna simu dia1 Yodani, oyau banunuanisa. i Kansi, yabayekola vana koko kweno kimana nuavua nsi au, yabafwasakesela vana ndose eno. j 9 I bosi, Balaki wa mwan’a Sipo wa ntinu a Moabe, otelamene, onuanisi Isaele. Otumini Bilami wa mwan’a Beo kanusiba. k 10 Kansi kiawila Bilami ko. l I dianu kanusambulwila nkumbu miayingi, m omono yanuvuluza vana koko kwandi. n 11 “‘Nuasauka Yodani o yo lwaka kuna Yeriko. p E mfumu1 za Yeriko, Aneyamore, Aneperese, Anekenani, Anekete, Anengirengase, Anekivi ye Aneyebuse banunuanisa, kansi yabayekola vana moko meno. q 12 Yatwika lukendalalu1 kuna ntwal’eno, luna lwabatinisa vovo nuina r— ntinu miole mia Aneyamore. Ke mu nsosolo ko ngatu mu mata meno. s 13 Muna mpila yayi yanuvanina e nsi ina ke nuafuntukina ko, ye mbanza zina ke ˆ nuatunga ko, t yo kala muna. Nudianga uva ye olive zina ke nuakuna ko.’ u 14 “Ozevo, nuvumina Yave yo kunsadila kuna ziku ye kwikizi,1v 24:7 1 Mvovo wa sina: “lumbu yayingi.” 24:8 1 I sia vo, ku ndambu a este a. 24:11 1 Nanga, “Ana bavuidi e nsi.” 24:12 1 Nanga, “zakamu; wonga.” 24:14 1 Yovo “ye ludi.”

359 nukatula nzambi zina zasadila mase meno kuna simu dia Nzadi,1 ye muna Engipito, a nusadila Yave. 15 Owau avo diambi kwa yeno dia sadila Yave, o unu nusola ona nusadila, b kana nzambi zina zasadila mase meno kuna simu dia Nzadi,1c yovo nzambi za Aneyamore mwamu nsi yayi nukalanga. d Vo i mono ye esi nzo ame, Yave tusadila.” 16 Muna diadi, o nkangu uvutwidi vo: “Katulendi nkutu yambula Yave ko muna sadila nzambi zankaka. 17 Kadi Yave wa Nzambi eto, yandi watuvaikisa yo mase meto muna Engipito e muna nsi ya ubundu,1f wavanga sinsu yayina yanene muna meso meto g yo kutulunga-lunga muna nzila yawonso ina twadiatila ye muna nkangu miawonso mina twaviokela. h 18 O Yave wayinga nkangu miawonso vava twina, kumosi ye Aneyamore ana bateka zingila mu nsi yayi. Muna kuma kiaki, yeto mpe Yave tusadila, kadi i Nzambi eto.” 19 Yosua ovovese nkangu vo: “Oyeno ke nuafwana ko mu sadila Yave, kadi i Nzambi avauka; i ovavanga vo wantu basadila kaka yandi. j Ke loloka makuzuka meno1 ko ngatu masumu meno. k 20 Avo nubembwele Yave yo sadila nzambi za nzenza, oyandi mpe okunusia kintantu yo kunufukisa, kana una vo otekele kunuvanga o wete.” l 21 O nkangu uvovese Yosua vo: “Ke wau ko, Yave tusadila!” m 22 O Yosua ovovese nkangu vo: “Nu mbangi muna nzengo zeno wau vo yeno kibeni nusolele Yave, nuansadila.” n Oyau bavutwidi vo: “Tu ambangi kweto.” 23 “Owau, nukatula nzambi za nzenza vovo nuina, nusia e ntima mieno kwa Yave wa Nza24:14, 15 1 I sia vo, Uferate. 24:17 1 Mvovo wa sina: “nzo a ubundu.” 24:19 1 Yovo “ukolami weno.”

YOSUA 24:15-33 KAPU 24 a Lev 17:7 Yez 23:8

b Nsi 30:19, 20 1Nti 18:21

c Yos 24:2 d Luv 23:32 Nsi 7:25 Afu 6:10 Afu 10:6

e Luv 19:4 Nsi 32:12

f Nsi 6:12 g Luv 14:31 Nsi 4:34 Nsi 29:2

h Luv 23:23 i Lev 19:2 Nk 99:5 Yes 6:3 1Pe 1:15

j Luv 20:5 Luv 34:14 Nta 25:11 Mat 4:10

k Luv 23:20, 21 Nta 14:35

l Nsi 28:15, 20 Yos 23:16 2Tu 15:2 Yes 63:10 Yer 17:13

m Luv 19:8 n Nsi 26:17 Yos 24:15

 Ndambu ya 2 a Nsi 31:26 b Tuk 31:45 c Tuk 31:48 d Afu 2:6 e Afu 2:8, 9 f Yos 19:49, 50 g Nsi 31:12, 13 Afu 2:7

h Tuk 50:25 Luv 13:19 Ayi 11:22

i Mav 7:15, 16 j Tuk 33:18, 19 k Yos 20:7 l Nta 3:4 Nta 20:26

m Luv 6:25 Afu 20:28

mbi a Isaele.” 24 O nkangu uvovese Yosua vo: “Yave wa Nzambi eto tusadila yo wila nding’andi!” 25 Dianu vo, Yosua okangidi e kangu yo nkangu e lumbu kiakina, yo kubasikidisila e nsiku ye nzengo kuna Sekeme. 26 I bosi, Yosua osonekene mambu mama muna nkand’a Nsiku a Nzambi, a obongele tadi diampwena b otongekele dio kwakuna, kuna nsi a nti ampwena una vana ndambu a fulu kiavauka kia Yave. 27 O Yosua ovovese diaka nkangu wawonso vo: “Tala, e tadi diadi i mbangi vava twina, c kadi diwidi mvovo miawonso mia Yave mina katuvovese, dikala se mbangi kwa yeno, kimana nualembi vakulwila Nzambi eno o nkalu.” 28 Muna diadi, Yosua osindikidi nkangu, konso muntu muna vua diandi. d 29 Vava kiavioka mambu mama, Yosua wa mwan’a Nuni, wa selo kia Yave, ofwidi ye kimbuta kia mvu 110. e 30 Banzikidi muna zunga kia vua diandi muna Timenati-sera, f ina kuna zunga kia miongo mia Eferaime, kuna node a Mongo a Ngasi. 31 O Isaele okwamanene sadila Yave muna lumbu yawonso ya Yosua ye muna lumbu yawonso ya akuluntu ana bazinga kunima lufwa lwa Yosua, ana bazaya mavangu mawonso ma Yave mana kavanga muna wete dia Isaele. g 32 E visi ya Yosefe h ina batwasa Aneyisaele tuka kuna Engipito, bazikidi yo muna Sekeme muna ndambu a ntoto una kasumba o Yakobo kwa wan’a Kamo i wa se dia Sekeme, muna 100 za sekele za palata; j ikedi se vua dia wan’a Yosefe. k 33 O Elaza wa mwan’a Arone l mpe ofwidi. Banzikidi muna Kundubulu kia Finekase wa mwan’andi m kina kavewa muna zunga kia miongo mia Eferaime.

AFU N DIS I MAMBU MENA MO

1

Vita za sunda Yuda yo Simeone (1-20) Aneyebuse bakala kaka muna Yerusaleme (21) Yosefe obakidi Betele (22-26) Esi Kenani ke bayingwa emvimba ko (27-36)

Ngidone kazolele kala ntinu ko (22-27) Lusansu lwa zingu kia Ngidone (28-35) 9 Abimeleke okitukidi se ntinu a Sekeme (1-6) Kingana kia Yotame (7-21) Luyalu lwa nsoki lwa Abimeleke (22-33) Abimeleke onuanisi Sekeme (34-49) Nkento olwekele Abimeleke; ofwidi (50-57)

2 Lulukisu lwa mbasi a Yave (1-5) Lufwa lua Yosua (6-10) Vabundumuka afundisi muna vuluza Isaele (11-23)

10 Afundisi, Tola yo Yaire (1-5) Isaele okolamene yo viluka o ntima (6-16) Wan’a Amone bavumisi Isaele (17, 18)

3 Yave otontele Isaele (1-6) Oteniele i mfundisi antete (7-11) Eude wa mfundisi ovondele Ntinu a Engelone wanene (12-30) Sanga wa mfundisi (31)

11

4 Yabini wa Ntinu a Kenani obangikidi Isaele (1-3) Debora wa ngunz’a nkento ye Baraki wa mfundisi (4-16) Yaele ovondele Sisera wa mfumu a makesa (17-24)

Yefeta wa mfundisi oyingilu, i bosi okitwilu se mfidi (1-11) Yefeta omokene yo wan’a Amone (12-28) Nsilu wa Yefeta ye mwan’andi akento (29-40) Zingu kia kimpumpa kia mwan’ankento a Yefeta (38-40)

12 Ntantani ye wan’a Efaraime (1-7) Lutonto lwa mvovo, Sibolete (6) Afundisi: Ibesani, Elone yo Abedone (8-15)

5 Nkung’a nsundidi wa Debora yo Baraki (1-31) Ntetembwa zinuanisi Sisera (20) Nkoko a Kisone uzadidi (21) Awana bezolanga Yave bena nze ntangwa (31)

13 Mbasi okingwidi Manoa yo nkaz’andi (1-23) Luwutuku lwa Samesone (24, 25)

6 Midiani obangikidi Isaele (1-10) Mbasi ovovese Ngidone wa Mfundisi vo okunsadisa (11-24) Ngidone obangwidi e ziku dia Bale (25-32) Mwand’a Nzambi ukumikini Ngidone (33-35) Lutonto lwa wika wa meme (36-40)

14 Samesone wa mfundisi ozolele nkento wa Mfelesetia (1-4) Samesone ovondele nkosi muna lusadisu lwa mwand’a Yave (5-9) Ngwala ya Samesone muna lumbu kia longo (10-19) Nkaz’a Samesone oveno kwa yakala diankaka (20)

7 Ngidone ye 300 za wantu (1-8) Makesa ma Ngidone mafwasidi Midiani (9-25) “Nsosolo a Yave ye wa Ngidone!” (20) Mavuanga muna ndo ya esi Midiani (21, 22)

15 Samesone olende Afelesetia e kunda (1-20) 16 Samesone muna Ngaza (1-3) Samesone yo Delila (4-22) Samesone olende Afelesetia e kunda, i bosi ofwidi (23-31)

8 Aneferaime batantane ye Ngidone (1-3) Atinu a Midiani balakameno yo vondwa (4-21)

17 Teke ya Mika ye ngang’andi (1-13) 18 Anedani bavavidi fulu kia zingila (1-31) 360

361

AFUNDISI Mambu Mena mo –1:17 E teke ya Mika ye ngang’andi bakutumwinu (14-20) Laisi ibakamene yo sobwa e nkumbu a Dani (27-29) Teke kiasambilwanga muna Dani (30, 31)

19 Wan’a Benyamini banete nkanu a zumba muna Ngibeya (1-30) 20 Esi Ngibeya banuanisu (1-48) 21 E kanda dia Benyamini ke difukisu ko (1-25)

Vava Yosua kafwa, Aneyi1 saele1 bayuvuidi Yave vo: a

b

“Nani muna yeto ovita tomboka mu nuanisa Anekenani?” 2 Yave ovutwidi vo: “Yuda otomboka. c Kadi, ngiekwele nsi vana moko mandi.” 3 I bosi, Yuda ovovese Simeone wa mpangi andi vo: “Tomboka yame kuna zunga1d yavewa twanuanisa Anekenani. Omono mpe ikwenda yaku muna zunga kina wavewa.” O Simeone wele yandi. 4 Vava Yuda katombokele, Yave oyekwele Anekenani ye Aneperese vana moko mau, e bavondele 10.000 ma wantu muna Bezeke. 5 Basolwele Adonibezeke muna Bezeke, banuene yandi kwakuna yo tufakesa Anekenani f ye Aneperese. g 6 Adoni-bezeke vava katinini, banlakamene yo kumbaka, babutwini nlembo miandi miasina mia moko ye mia malu. 7 Adoni-bezeke ovovele vo: “Vena ye 70 lwa atinu babutunua nlembo miasina mia moko ye mia malu ana benonanga madia kunansi a meza mame. Wauna yavanga, i una kamputwidi o Nzambi.” Bantuese kuna Yerusaleme, h i kuna kafwila. 8 O wan’a Yuda banuanisi Yerusaleme i yo baka yo; bafwasidi yo muna nsosolo, bayokele e mbanza. 9 I bosi, wan’a Yuda bakulumukini, bele nuanisa Anekenani, ana bakala muna zunga kia miongo, muna Nengebe 1:1 1 Mvovo wa sina: “wan’a Isaele.” 1:3 1 Mvovo wa sina: “kunku kiame.”

KAPU 1 a Yos 24:29 b Nta 27:18, 21 Afu 20:18

c Tuk 49:8 Nsi 33:7 1Tu 5:2

d Yos 15:1 Yos 19:1, 9

e Nsi 9:3 f Tuk 10:6 Nsi 20:17

g Tuk 15:18-21 Luv 3:8 Afu 3:5 1Nti 9:20, 21

h Yos 15:8, 12 i Yos 15:63 Afu 1:21

 Ndambu ya 2 a Yos 11:16 Yos 15:20, 33

b Yos 11:21 Yos 15:13, 14

c Yos 10:38 d Yos 15:15 e Nta 13:3, 6 Nta 14:24 Nsi 1:35, 36 Yos 14:13

f Yos 15:16-19 g Afu 3:9 h 1Tu 4:13 i Nta 24:21 Afu 4:11

j Luv 3:1 Luv 4:18 Luv 18:1 Nta 10:29

k Nsi 34:3 Afu 3:13

l Nta 21:1 m Nta 10:29-32

yo Sefela. a 10 Yuda wele nuanisa Anekenani ana bakala kuna Keberone (entete Keberone yayikilwanga vo Kireyate-araba), bavondele Sesai yo Akimani yo Talemai. b 11 Tuka kwakuna bele nuanisa esi Debi. c (Entete Debi yayikilwanga vo Kireyate-sefe.) d 12 Kalebe e ovovele vo: “Ndiona ofwasa Kireyate-sefe yo baka yo, ikumvana Akesa wa mwan’ame kakala se nkaz’andi.” f 13 Oteniele g wa mwan’a Kenaze h wa nleke a Kalebe, obakidi yo. Kalebe umvene Akesa wa mwan’andi kakala se nkaz’andi. 14 Vava Akesa kayendanga kuna nzo a nkaz’andi, olebele Oteniele kalomba kiana kwa se diandi. Okulumukini vana buluku.1 Kalebe unyuvuidi vo: “Nki ozolele?” 15 Ovutwidi vo: “Dodokolo, unsambula, kadi kunku kia ntoto umpene kuna sude;1 umpana mpe Ngulote-maime.”2 O Kalebe umvene Ngulote ya Ntandu ye Ngulote ya Yanda. ˆ 16 O wan’a Nkene i wa ko wa yakala a Mose, j batombokele tuka kuna mbanz’a maba k yo nkangu a Yuda, bele muna makanga ma Yuda mena kuna sude a Aradi. l Bele kwakuna yo zinga kumosi yo nkangu. m 17 O Yuda wele yo Simeone wa mpangi andi, banuanisi Anekenani ana bakala muna Sefate yo 1:14 1 Nanga, “Osikidi makonzo vava kakala vana e buluku.” 1:15 1 Yovo “Nengebe.” 2 Ina ye nsasa vo: “Malonga ma (Pidi ya) Maza.”

AFUNDISI 1:18–2:3 bukumuna yo. a Bayikidi e mbanza vo Korema.1b 18 I bosi, Yuda obakidi e Ngaza c yo mvivu andi, Asekelone d yo mvivu andi ye Ekerone e yo mvivu andi. 19 Yave okedi yo Yuda, babakidi zunga ya miongo, kansi ke balendele yinga ko ana bazingilanga muna ndimba, kadi makalu ma vita mena ye sakilwa ya sengwa1 bakala mau. f 20 Bavene Keberone kwa Kalebe, wauna Mose kasila o nsilu. g Kalebe oyingidi wana tatu a Anaki ana bakala mo. h 21 Kansi, Anebenyamini ke bayinga Aneyebuse muna Yerusaleme ko, kiaki i kuma Aneyebuse bekadilanga ye Anebenyamini muna Yerusaleme yamu unu kiaki. i 22 Muna kolo kiakina, esi nzo a Yosefe j batombokele, bele nuanisa Betele, o Yave okedi yau. k 23 Esi nzo a Yosefe batumini wantu benda langa Betele (entete, e mbanza yayi yayikilwanga vo Luzi), l 24 alangi bamwene muntu ovaikanga muna mbanza. Bamvovese vo: “Utusonga una tulenda kotela muna mbanza, ozevo tukusonga e ngemba.” 25 Ubasongele nzil’a mbanza, bafwasidi e mbanza muna nsosolo, vo i muntu ndiona banyambwidi kenda ye nzo andi yawonso. m 26 O muntu ndiona wele kuna nsi ya Anekete, otungidi e mbanza yo yikila yo vo Luzi, i nkumbu iyikilwanga yamu unu kiaki. 27 Manase kabaka Bete-sani ko ye mavata mandi,1 yovo Tanaki n ye mavata mandi, yovo esi Dore ye mavata mandi, yovo esi Yibelame ye mavata mandi, yovo esi Mengido ye mavata mandi. o Anekenani batatamene zingila muna nsi yayina. 28 Vava wan’a Isaele bakumama, babu1:17 1 Ina ye nsasa vo: “Yakanua Fukiswa.” 1:19 1 Mvovo wa sina: “makalu ma vita ma sengwa.” 1:27 1 Yovo “mavata mandi manzungidi.”

362 KAPU 1 a Lev 27:29 Nsi 20:16

b Yos 19:1, 4 c Tuk 10:19 Yos 11:22

d Afu 14:19 e Yos 13:1-3 Yos 15:20, 45

f Nsi 20:1 Yos 17:16

g Nta 14:24 Yos 14:9

h Nta 13:22 i Yos 15:63 2Sa 5:6

j Yos 14:4 k Tuk 49:22, 24 Yos 16:1 Nk 44:3

l Tuk 35:6 m Yos 6:25 1Sa 15:6

n Yos 21:8, 25 Afu 5:19

o Yos 17:11, 12 

Ndambu ya 2 a Tuk 9:25 1Nti 9:20, 21

b Nta 33:55

c d e f g h i j k l m n o

Nsi 7:2 Nsi 20:16 Yos 17:13 Yos 16:10 1Nti 9:16 Yos 19:15, 16 Nsi 20:17 Afu 2:2 Yos 11:8 Yos 19:28, 31 Yos 19:29, 31 Yos 19:30, 31 Yos 21:8, 31 Yos 19:38, 39 Nsi 7:2 Yos 19:47 Afu 18:1 Yos 10:12 Yos 19:42, 48 Nta 34:2, 4 Yos 15:3, 12

 KAPU 2 p Luv 23:20, 23 Yos 5:13, 14

q Yos 5:8, 9 r Tuk 12:7 Tuk 26:3

s Tuk 17:1, 7 Lev 26:42

t Luv 23:32 Nsi 7:2 2Ko 6:14

u Luv 34:13 Nta 33:52

v Afu 1:28 w Afu 2:20-23 x Nta 33:55

ndwini Anekenani muna salu, a ke bamana kubayinga ko. b 29 Eferaime kayinga Anekenani ko ana bakala kuna Ngeze. Anekenani bakwamanana zinga yo Eferaime muna Ngeze. c 30 Zebulune kayinga esi Kiterone ko ye esi Nalole. d Anekenani bakwamanana zinga yau yo bundunua muna salu. e 31 Asere kayinga esi Ako ko ye esi Sidone, f esi Akelabe, esi Akezibe, g esi Keleba, esi Afiki h ye esi Rekobe. i 32 Aneyasere bakwamanana zinga ye Anekenani ana bakala muna nsi, kadi ke babayinga ko. 33 Nafetali kayinga esi Betesemese ko ye esi Betanati, j bakwamanana zinga ye Anekenani ana bakala muna nsi. k Esi Betesemese ye esi Beta-nati babundunua kwa yau muna salu. 34 Aneyamore bayinga Anedani yakuna zunga kia miongo, kadi ke babayambula ko bakulumuka kuna ndimba. l 35 Aneyamore batatamene zingila muna Mongo a Kerese, ye muna Ayalone, m ye muna Salebimi. n Kansi vava e nzo a Yosefe yakumama,1 bababundwini muna salu. 36 E mvivu wa Aneyamore wayatikila kuna ntomboka ya Akerabimi, o tuka kuna Sela yakuna ntandu. Mbasi a Yave p otombokele tuka kuna Ngilengale q yakuna Bokime, ovovele vo: “Yanuvaikisa muna Engipito yo kunukotesa mu nsi ina yadila mase meno e ndofi. r Yavova mpe vo: ‘E kangu nkangidi yeno kilendi dio kulula ko. s 2 Vo i yeno, ke nukangi kangu yo nkangu a nsi yayi ko, t nubangula maziku mau.’ u Kansi oyeno ke nuawididi nding’ame ` ko. v Ekuma nuvangıdi e diambu diadi? 3 I dianu yavovela vo: ‘Kikubayinga vovo nuina ko, w bekala se sokolo vovo nuina, x e nzambi zau zikunuvukumuna.’” y

2

Yos 23:12, 13

y Luv 23:33 Nsi 7:16 1Nti 11:2

1:35 1 Mvovo wa sina: “vava koko kwa nzo a Yosefe kwazita.”

363 4 Vava mbasi a Yave kavovele mambu mama kwa Aneyisaele awonso, o nkangu ubokomokene ye dilu. 5 Dianu vo, bayikidi e fulu kiakina vo Bokime,1 bakelele vo kimenga kwa Yave. 6 Yosua vava kasindikidi nkangu, Aneyisaele bele konso muntu kuna fwa diandi muna vua e nsi. a 7 O nkangu ukwamanene sadila Yave muna lumbu yawonso ya Yosua, ye muna lumbu yawonso ya ambuta ana bazinga kunim’a lufwa lwa Yosua, ana bamona mavangu mawonso manene ma Yave mana kavanga muna wete dia Isaele. b 8 I bosi, Yosua wa mwan’a Nuni, wa selo kia Yave, ofwidi ye kimbuta kia mvu 110. c 9 Banzikidi muna zunga kia vua diandi muna Timenatisera, d ina kuna zunga kia miongo mia Eferaime, kuna node a Mongo a Ngasi. e 10 E mbandu yayina yawonso yafwa wauna wafwila mase mau, vavaika mbandu yankaka kuna nim’au, ina ke yazaya Yave ko, ngatu mana kavanga kwa Isaele. 11 Aneyisaele bavangidi mambu mambi vana meso ma Yave yo sadila teke ya Bale. f 12 Bayambwidi Yave wa Nzambi a mase mau, ona wabavaikisa muna Engipito. g Balende nzambi zankaka, nzambi za nkangu mina mibazungidi, h yo vumbamena zo, bafungisi Yave makasi. i 13 Bayambwidi Yave, yo sadila Bale ye teke ya Asetorete. j 14 O makasi ma Yave mafusukidi Isaele, i kuma kabayekolwele vana moko ma asanzi ana babasanzidi. k Ubatekele vana moko ma mbeni zau zina zibazietele, l ke balendele diaka telama ko vana vena mbeni zau. m 15 Konso kuna bayendanga, o koko kwa Yave kwazitanga muna yau, kwabatwasilanga e mpasi, n wauna kavova Yave, wauna o Yave kabadila e ndofi, o mpasi kikilu bamona. p 16 Yave 2:5 1 Ina ye nsasa vo: “Dilu.”

AFUNDISI 2:4–3:3 KAPU 2 a Yos 24:28 b Yos 23:3 Yos 24:31

c d e f

Yos 24:29

g h i j

Nsi 31:16

Yos 19:49, 50 Yos 24:30 Afu 3:7 Afu 10:6 1Nti 18:17, 18 Nsi 6:14 Luv 20:5 Afu 3:7 Afu 10:6 1Nti 11:5

k Afu 3:8 2Nti 17:20 Nk 106:40,41

l Afu 4:2 m Lev 26:17, 37 Nsi 28:15, 25

n Nsi 28:15 o Nsi 4:25, 26 p Afu 10:9 

Ndambu ya 2 a Afu 3:9 1Sa 12:11 Nek 9:27 Nk 106:43

b Afu 2:7 c Afu 3:9 d Nsi 32:36 Nk 106:45

e Afu 4:3 f Afu 4:1 Afu 8:33

g Nsi 7:4 Afu 10:7 Nk 106:40

h Luv 24:3, 8 Luv 34:27 Nsi 29:1 Yos 23:16

i Lev 26:14, 17 j Yos 13:1, 2 k Nta 33:55 Nsi 8:2 Yos 23:12, 13 Afu 3:4

 KAPU 3 l Nsi 8:2 Afu 2:10

m Afu 1:18, 19 n Yos 13:1, 4 Afu 1:31

o Yos 9:1, 2 p Yos 13:1, 6

wabundumunanga afundisi, ana babavuluzanga vana moko m’awana babasanzanga. a 17 Ke bawila nkutu afundisi ´ ko, bele ta zumba ye nzambi zankaka yo vumbamena zo. Bavengomokene mu nswalu muna nzila ina yadiatila mase mau, ana balemvokela nkanikinu mia Yave. b Kansi, oyau ke bavangidi wo ko. 18 Konso ntangwa o Yave kababundumwinanga afundisi, c o Yave wakalanga yo mfundisi, yo kubavuluza vana moko ma mbeni zau e lumbu yawonso ya mfundisi; kadi Yave wamonanga nkenda1d mu kuma kia bumu kiau vava e bababangikanga yo kubakota nsoki. 19 Kansi, avo mfundisi ofwidi, bavutukilanga bi wau lutila nkutu mase mau muna landa nzambi zankaka, basadila yo vumbamena zo. f Ke bayambula mavangu mau ko ngatu ntima miau ˆ mia mbadi. 20 Kuna kwalanda, makasi ma Yave mafusukila Isaele, g ovovele vo: “Wau vo e zula kiaki kikulwidi e kangu diame h dina yakanga yo mase mau yo kunkolamena, i 21 kiyinga diaka esi zula ko vana bena, ana Yosua kasisa vava kafwa. j 22 Yatontela Isaele muna yau, kana vo belunda nzil’a Yave k yo diatila mo nze una wavanga mase mau.” 23 Kiaki i kuma Yave kayambulwila e zula yayina. Kabayinga vana vau ko ngatu kubayekola vana moko ma Yosua. Eyayi i zula kasisa Yave kimana yatonta Isaele yawonso, ana ke banuana vita za Kenani ko l 2 (mpasi vo mbandu za Aneyisaele zina zilanda bazaya e vita, i sia vo, awana ke bateka zo zaya ko): 3 awaya i mfumu tanu za Afelesetia m ye Anekenani awonso, ye esi Sidone n ye Anekivi o ana bazingilanga muna Miongo mia Lebanone p tuka kuna Mongo a Bale-kemone

3

2:18 1 Yovo “wakendalalanga.”

AFUNDISI 3:4-25 yakuna Lebo-Kamati.1a 4 Basala kimana wan’a Isaele batontelwa muna yau, mu zaya kana vo belemvokela nkanikinu mia Yave mina kavana kwa mase mau muna Mose. b 5 Dianu vo Aneyisaele bakala vana vena Anekenani, c Anekete, Aneyamore, Aneperese, Anekivi ye Aneyebuse. 6 Basompa wana amakento a zula yayi, bavana mpe wan’au amakento kwa wan’amakala a zula yayi, bayantika sadila nzambi zau. d 7 Dianu vo Aneyisaele bavangidi mambu mambi vana meso ma Yave, bavilakene Yave wa Nzambi au yo sadila teke ya Bale e ye mavindi mavauka.1f 8 I dianu makasi ma Yave mafusukidi muna Isaele, ubayekwele1 vana moko ma Kusani-risataimi wa ntinu a Mesopotamia.2 Aneyisaele basadidi Kusani-risataimi mvu nana. 9 Vava Aneyisaele baboka kwa Yave, g o Yave obundumwini mvuluzi kimana kavuluza Aneyisaele, h Oteniele i wa mwan’a Kenaze wa nleke a Kalebe. 10 Mwand’a Yave wizidi muna yandi, j okitukidi se mfundisi a Isaele. Vava kayenda nuana e vita, Yave oyekwele Kusani-risataimi wa ntinu a Mesopotamia2 vana moko mandi, osundidi Kusani-risataimi e ngolo. 11 I bosi, e nsi yavuvama mu mvu 40. Oteniele wa mwan’a Kenaze ofwidi. 12 Aneyisaele bavangidi diaka mambu mambi vana meso ma Yave. k O Yave oyambwidi vo Engelone wa ntinu a Moabe l kasunda Isaele e ngolo, kadi bavangidi mambu mambi vana meso ma Yave. 13 Ubatwasidi diaka Aneyamone m yo Aneyamaleke. n Banuanisi Isaele yo baka mbanz’a maba. o 14 Aneyisaele mvu 3:3 1 Yovo “fula dia Kamati.” 3:7 1 Tala Nsas’a Mvovo. 3:8 1 Mvovo wa sina: “ubatekele.” 3:8, 10 2 Mvovo wa sina: ˜ “Ara-Naaraim.”

364 KAPU 3 a Nta 34:2, 8 Yos 13:1, 5

b Luv 23:33 Afu 2:21, 22

c Afu 1:29 Nk 106:34

d Luv 34:15, 16 Nta 25:1, 2 Nsi 7:3, 4 1Nti 11:1, 4

e Nsi 31:16 Afu 2:11 Afu 10:6

f Luv 34:13 Nsi 12:3 Nsi 16:21

g Nsi 4:30 Afu 10:10, 15

h Afu 2:16, 18 Afu 3:15

i 1Tu 4:13 j Nta 11:16, 17 Afu 6:34 Afu 11:29 Afu 14:5, 6 Afu 15:14 1Sa 11:6 1Sa 16:13 2Tu 15:1

k Afu 2:19 l Tuk 19:36, 37 m Tuk 19:36, 38 Afu 11:4, 5

n Luv 17:8 Afu 6:3

o Nsi 34:3 

Ndambu ya 2 a Nsi 28:48 b Nk 78:34 c Afu 3:9 d Afu 4:1 e Tuk 49:27 f Afu 20:15, 16 g Yos 4:19 Yos 5:8, 9

18 basadila Engelone wa ntinu a Moabe. a 15 I bosi, Aneyisaele babokele Yave, b dianu vo Yave ubabundumwini mvuluzi, c Eude d wa mwan’a Ngera wa Mbenyamini e wa nkwa lumonso. f I bosi, Aneyisaele batwikidi lukau kwa Engelone wa ntinu a Moabe vana moko ma Eude. 16 Muna kolo kiakina, Eude uyivangidi e nsosolo wa meno mole, o lambuka kwandi kinkoso kimosi,1 osidi wo kuna nsi a mvuatu muna sina dia kulu kwalunene. 17 I bosi osunzwidi lukau kwa Engelone wa ntinu a Moabe. Engelone wanene kikilu kakala. 18 Vava Eude kamana tambika lukau, osindikidi wantu ana banata lukau. 19 Kansi, vava kalweke vana teke yavalwa1 kuna Ngilengale, g ovutukidi yo vova vo: “E ntinu, diambu dia mbumba ngina diau.” O ntinu ovovele vo: “Kal’e pii!” Muna diadi, selo yandi yawonso bavaikidi. 20 Eude umfinamene ekolo kavuende yandi mosi muna suku dia ntandu diazizima. Eude ovovele vo: “Nsangu zitukidi kwa Nzambi itwasidi.” Otelamene vana kunda kiandi kia kimfumu. 21 Eude olambwidi koko kwalumonso, ovolele nsosolo muna sina dia kulu kwalunene, unsukidi wo muna vumu. 22 E mbele ikotele kumosi yo mva,1 o mazi mafukidi o nsosolo, kadi Eude kavolele nsosolo muna vumu kiandi ko, e mvindu a vumu ivaikidi. 23 Eude ovaikidi, ozikidi yo bindika e yelo ya suku dia ntandu. 24 Vava kavaikidi, selo yandi bavutukidi yo mona vo e suku dia ntandu diabindama. Bavovele vo: “Nanga vumu kevevolanga1 muna suku diakati diazizima.” 25 Ba3:16 1 Nanga kinkonso kiankufi, tezo kia centimetro 38. Tala Nku. B14. 3:19 1 Nanga, “fulu kia matadi.” 3:22 1 Yovo “mvini.” 3:24 1 Mvovo wa sina: “Nanga malu mandi kafukidi.”

365 vingidi yavana bayantikidi tokana. Kansi vava bamwene vo kaziudi e yelo ya suku dia ntandu ko, babongele nsabi yo ziula yo. Bamwene mfumu au obukamene vana ntoto, wafwa. 26 Ekolo bavingilanga, Eude otinini. Oviokele vana vena teke yavalwa1a yo lwaka kuna Seyira. 27 Vava kalueke, osikidi mpungi b muna zunga kia miongo mia Eferaime; c Aneyisaele bakulumukini yandi tuka kuna zunga kia miongo, oyandi kuna ntwala. 28 Ubavovese vo: “Nundanda, kadi Yave oyekuele mbeni zeno Anemoabe vana moko meno.” Banlende, babakidi masau ma Yodani mu kakidila Anemoabe, ke bayambwidi muntu ko kasauka. 29 Muna ntangwa yayina, bavondele tezo kia 10.000 ma Anemoabe, d awonso akwa ngolo ye makesa; ke vavuka kana nkutu mosi ko. e 30 Muna lumbu kiakina e Isaele yatufakesa Moabe; e nsi yavuvama mu 80 lwa mvu. f 31 Ona wanlandila i Sanga g wa mwan’a Anati ona wavonda 600 za Afelesetia h muna nzwadi a ngombe; i yandi mpe wavuluza Isaele. Vava Eude kafwa, Aneyisaele bavangidi diaka mambu mambi vana meso ma Yave. j 2 I dianu vo, Yave ubayekwele1 vana moko ma Yabini wa ntinu a Kenani, k ona wayalanga muna Kaso. O mfidi a makesa mandi i Sisera ona wakala kuna Karosete l ya zula.2 3 Aneyisaele babokele kwa Yave, m kadi Yabini makalu 900 ma vita mena ye sakilwa ya sengwa1n kakala mau, mvu 20 kabangika Aneyisaele. o 4 Debora wa ngunza ankento p wa nkaz’a Lapidote, wafundisanga Isaele muna ntangwa

4

3:26 1 Nanga, “fulu kia matadi.” 4:2 1 Mvovo wa sina: “ubatekele.” 2 Yovo “Karosete-Ngoimi.” 4:3 1 Mvovo wa sina: “makalu ma vita ma sengwa.”

AFUNDISI 3:26–4:14 KAPU 3 a Afu 3:19 b Afu 6:34 1Sa 13:3

c Afu 7:24 d Nsi 28:7 e Lev 26:7, 8 f Afu 3:11 g Afu 5:6 h Yos 13:1, 2 i Afu 15:3, 15 1Sa 17:47, 50

 KAPU 4 j Afu 2:19 k Afu 2:14 Afu 3:8 Afu 10:7

l Afu 4:16 m Afu 2:18 Afu 3:9 Nk 107:19

n Yos 17:16 Afu 1:19

o Nsi 28:48 p Luv 15:20 2Nti 22:14 Luk 2:36 Mav 21:8, 9

 Ndambu ya 2 a Yos 18:21, 25 b Tuk 28:17, 19 c Ayi 11:32 d Yos 21:32 e 1Nti 18:40 Nk 83:9

f Nsi 20:1 g Afu 4:21, 22 Afu 5:24, 26

h Yos 20:7, 9 Yos 21:32

i Afu 5:18 j Nta 24:21 Afu 1:16 1Sa 15:6

k Nta 10:29 l Afu 4:6 m Afu 5:20, 21

yayina. 5 Kuna nsi a ba dia Debora kavuandanga, vana kati kwa Rama a ye Betele b muna zunga kia miongo mia Eferaime; Aneyisaele bayendanga kwa yandi kabafundisa. 6 Otumisi Baraki c wa mwan’a Abinoa tuka kuna Kedese-Nafetali, d umvovese vo: “Yave wa Nzambi a Isaele ukanikini vo: ‘Tomboka kuna1 Mongo a Tabo, nata 10.000 ma wan’a Nafetali yo wan’a Zebulune. 7 Ikutwasila Sisera wa mfidi a makesa ma Yabini kuna nkoko a Kisone e yo makalu mandi ma vita yo makesa mandi, ikunyekola vana moko maku.’” f 8 Baraki umvovese vo: “Avo okwenda yame, se ngienda, kansi avo kukwenda yame ko, omono mpe kikwenda ko.” 9 Ovutwidi vo: “Kwenda ikwenda yaku. Kansi, e vita yayi ke ikutwasila nkembo ko, kadi Yave oyekola Sisera vana moko ma nkento.” g Debora otelamene, wele yo Baraki kuna Kedese. h 10 Baraki otumisi Zebulune yo Nafetali i beza oku Kedese, 10.000 ma wantu banlende. Debora mpe wele yandi. 11 O Kebe wa mwan’a Kene wavambana yo Anekene, j wan’a ˆ Kobabe wa ko wa Mose, k e saba kiandi kiakala vana ndambu a nti anene kuna Sananimi muna Kedese. 12 Bazayisi Sisera vo Baraki wa mwan’a Abinoa otombokele kuna Mongo a Tabo. l 13 Vana vau, Sisera okutakese makalu mandi mawonso ma vita—900 za makalu ma vita mena ye sakilwa ya sengwa1—ye makesa mandi mawonso, kimana benda kuna Karosete ya zula yakuna nkoko a Kisone. m 14 Debora ovovese Baraki vo: “Telama, kadi kiaki i lumbu Yave keyekola Sisera vana moko maku. Nga Yave ke 4:6 1 Yovo “Kiatika wantu aku kuna.” 4:13 1 Mvovo wa sina: “makalu ma sengwa.”

AFUNDISI 4:15–5:9 singa kuvita kuna ntwala ko e?” Baraki okulumukini tuka kuna Mongo a Tabo, 10.000 ma wantu banlende. 15 Ozevo, Yave okotese mvuanga kwa Sisera ye makalu mandi ma vita ye vu kiandi kiawonso a vana vena nsosolo a Baraki. I bosi, Sisera okulumukini muna kalu diandi, otinini kia malu. 16 Baraki olakamene makalu mandi ma vita ye makesa yakuna Karosete ya zula. E vu kiawonso kia Sisera kiavondelwa muna nsosolo; ke vavuluka muntu ko. b 17 Sisera otinini kia malu kuna saba kia Yaele c wa nkaz’a Kebe d wa Nkene, kadi Yabini e wa ntinu a Kaso ye nzo a Kebe wa Nkene mu ungudi bakala. 18 Yaele ovaikidi kakika Sisera, umvovese vo: “Wiza e mfumu ame, kota kwaku. Kumoni wonga ko.” Okotele muna saba kiandi, umfukidi e vunga. 19 Umvovese vo: “Umpana fimaza yanua, kadi vuina ngina diau.” Oziwidi mvungu a kimvumina umvene kanua, f i bosi umfukidi diaka. 20 Sisera umvovese vo: “Telama va mwelo a saba, avo muntu wizidi kuyuvula vo: ‘Nga muntu una mo e?’ vova vo: ‘Ve!’” 21 Yaele wa nkaz’a Kebe obongele mpalu a saba ye malutelo. Wau vo wayoya kakala, olele wosola kia tulu, Yaele oyombokele vana kakala, okomene mpalu muna ntu andi, utompokele yamuna ntoto, ofwidi. g 22 Vava Baraki kalweke vana saba mu vava Sisera, Yaele ovaikidi wele kunkika, ovovele vo: “Wiza yasonga muntu ovavanga.” Okotele yandi muna saba, omwene Sisera olavalele wafwa ye mpalu a saba muna ntu. 23 Ozevo, tuka muna lumbu kiakina, Nzambi wasakidika Yabini wa ntinu a Kenani vana vena Aneyisaele. h 24 O koko kwa Aneyisaele kwazitanga kaka vana vena Yabini wa ntinu a Ke-

366 KAPU 4 a Luv 14:24 Yos 10:10

b Lev 26:7 c Afu 5:24 d Afu 4:11 e Afu 4:1, 2 f Afu 5:25 g Afu 4:9 Afu 5:26, 27

h Ayi 11:32, 33 

Ndambu ya 2 a Tuk 9:25 b Nsi 7:24 

KAPU 5 c Afu 4:4 d Afu 4:6 Ayi 11:32

e Luv 15:1 Nk 18:Ntu

f Afu 4:10 g 2Sa 22:50 Nk 7:17

h Luv 20:2 i Nsi 33:2 j Nsi 4:11 k Luv 19:18 Nek 9:13

l Luv 20:2 m Afu 3:31 n Afu 4:17 o Afu 4:4 p Afu 4:5 q Nsi 32:16, 17 Afu 2:12

r Afu 4:1-3 s Afu 4:6

nani a yavana bafwasa Yabini wa ntinu a Kenani. b E lumbu kiakina, Debora c yo Baraki d wa mwan’a Abinoa, bayimbidi nkunga owu: e 2 “Mu kuma kia nsuki zalembi kangwa1 muna Isaele, Mu kuma kia nkangu ukivene kuna mvevo, f Nukembelela Yave! ´ 3 Nuwa oyeno atinu! Nutamba o matu, oyeno amfumu! Omono iyimbidila Yave. Kembelela ikembelela Yave g wa Nzambi a Isaele. h 4 E Yave, vava wavaika kuna Seyire, i Vava wadiata tuka kuna mvivu a Edome, E nza yazakama, e zulu dia noka O matuti mafukumuna maza. 5 E miongo miazeloka1 vana ndose a Yave, j Kana nkutu i Sinai, yazeloka vana ndose a Yave k wa Nzambi a Isaele. l 6 Muna lumbu ya Sanga m wa mwan’a Anati, Muna lumbu ya Yaele, n e nzila za sala e nkatu; E minduti a nzila mu nzila za nzenga baviokelanga. 7 Muna mavata ma Isaele ke mwakala diaka wantu ko; Ke mwakala diaka wantu ko, yavana yabundumuka omono Debora, o Yavana yabundumuka se ngudi muna Isaele. p 8 Basola nzambi zampa; q I bosi, e vita zanuanua muna mavitu. r E ngubu ye maswanga ke mamonekanga diaka ko, Vana vena 40.000 muna Isaele. 9 O ntim’ame muna mfumu za makesa ma Isaele wina, s

5

5:2 1 Yovo “nsuki za makesa zalembi kangwa.” 5:5 1 Nanga, “miazakama.”

367

10

11

12

13

14

15

Ana bayendela kuna mvevo kumosi yo nkangu. a Nukembelela Yave! Oyeno nukwendelanga muna mabuluku ma se kia lukaya lwa yuma, Oyeno nuvuende vana mateva mambote, Oyeno nukangadilanga muna nzila, Nutoma dio yindula! E ndinga za ateki a maza zawakana muna sima ya maza; Mwamuna i basamunuina mavangu mansongi ma Yave, Mavangu mansongi ma nkangu a mavata ma Isaele. O nkangu a Yave ukulumukini muna mavitu. Sikama, sikama e Debora! b Sikama, sikama, yimbila nkunga! c E Baraki, telama! d Nata abakami aku, ongeye mwan’a Abinoa! Ana basala bakulumukini kwa akwa zitu; Nkangu a Yave ukulumukini oku ngina mu nuanisa mbeni za Isaele. Ana bakala vana ndimba, esi Eferaime; E Benyamini, ngeye belandanga vana vena nkangu aku. Mfumu za makesa bakulumukini tuka kuna Makire, e Kuna Zebulune awana bena ye mvuala1 ya nsoneki a makesa. Akuluntu a Yisakare bakala yo Debora, Wauna Yisakare kakadila yo Baraki. f Watumwa kia malu kuna ndimba. g Muna buka ya Rubeni mwakala yo makani mayingi.

5:14 1 Nanga, “ana besadilanga salanganu ya nsoneki.”

AFUNDISI 5:10-23 KAPU 5 a Afu 4:10

b Afu 4:4

c Afu 5:1

d Afu 4:6

e Nta 32:39

f Afu 4:6 Ayi 11:32

g Afu 4:14 

Ndambu ya 2 a Nta 32:1

b Yos 22:9

c Yos 19:46, 48

d Yos 19:24, 29

e Afu 4:6, 10

f Afu 4:14

g Afu 4:13

h Afu 1:27

i Afu 4:16

j Afu 4:7, 13 Nk 83:9

k Nk 20:7 Ngn 21:31

16 Ekuma ofongele vana kati kwa funda yole yazita,1 Owunikini avungudi besikilanga makambi mau e matutu? a Kadi muna buka ya Rubeni mwakala yo makani mayingi. 17 Ngiladi wakala kaka kuna simu dia Yodani; b Ekuma Dani kakadila vana vena e nzaza? c Asere wavuanda nkatu-nkatu vana kumu dia kalunga, Wakala kaka vana kumu diningamenanga e nzaza. d 18 Zebulune i nkangu wasia mioyo miau mu vonza kia lufwa; Nafetali e mpe muna fulu yazanguka. f 19 Atinu bezidi nuana; Atinu a Kenani banuene g Kuna Tanaki kuna maza ma Mengido. h Ke banete sanzu dia palata ko. i 20 E ntetembwa zinuene tuka kuna zulu; Muna ngienda zau, e ntetembwa zinuene yo Sisera. 21 O nkoko a Kisone ubakukulwisi, j Nkoko ankulu, nkoko a Kisone. E moyo1 ame, odiatakese akwa ngolo. 22 E kole ya mvalu izakamese o ntoto Ekolo idiatilanga kuna nganzi. k 23 ‘Nusiba Meroze,’ u kavovele e mbasi a Yave, ‘Elo, nusiba nkangu andi, Kadi ke bezidi yikama Yave ko, Muna yikama Yave ye akwa ngolo.’ 5:16 1 I sia vo, funda ina vana buluku. 5:21 1 Tala Nsas’a Mvovo.

AFUNDISI 5:24–6:11 24 Yaele wa nkaz’a Kebe wa Nkene Olutidi sambulwa muna akento; a Yandi olutidi sambulwa muna akento bezingilanga muna saba. 25 Maza kalombele; kimvumina kamvene. Muna mbungwa i kamvanini ´ kimvumina kianta. b 26 Olambwidi koko, obongele mpalu a saba, Muna koko kwandi kwalunene obongele malutelo ya asadi. Muna malutelo okomene Sisera, okosomwene ntu andi, Untobuele yo kuntompola yo muna ntu. c 27 Okulukidi vana malu mandi; obwidi yo lavalala; Okulukidi vana malu mandi yo bwa; Vana kakulukidi, i vana kafwididi. 28 Nkento otalanga vana zianela, O ngudi a Sisera otalanga muna mavundu, ‘Ekuma e kalu diandi dizingidilanga okwiza? Ekuma e nsindu mia kole ya mvalu miandi mizingididi?’ d 29 Ona olutidi ngangu muna mfumu zandi zamakento, wabavananga e mvutu; Elo, yandi kibeni mpe wakivananga e mvutu, 30 ‘Mu kayana bena e sanzu dina babakidi, Ndumba mosi, ndumba zole, kwa konso kesa, Kuna kwa Sisera, e sanzu dia nlele miakuswa tinta, e sanzu dia nlele miakuswa tinta, Mvuatu miatoma tungwa, nlele miakuswa tinta, mvuatu miole miatoma tungwa Muna nsingu za asanzi.’

368 KAPU 5 a Afu 4:11 Afu 4:17

b Afu 4:19 c Afu 4:21, 22 d Afu 4:15, 16 

Ndambu ya 2 a Nk 83:9 b Afu 3:10, 11 Afu 3:30

 KAPU 6 c Afu 2:19 d Nsi 28:15, 48 Afu 2:14 Nek 9:28

e Nta 33:55 f 1Sa 13:5, 6 g Afu 3:13 h Afu 8:10 i Nsi 28:15, 33 Nsi 28:31, 48

j Afu 8:10 k Afu 7:12 l Nsi 4:30 m Afu 2:18 Nk 107:19

n Luv 20:2 Lev 26:13 Afu 2:1

o Yos 10:42 Nek 9:24

p Nsi 6:4 q Yos 24:15 r Nsi 28:15 Afu 2:2 Yer 3:13

31 E Yave, yambula mbeni zaku zawonso zafwa, a Kansi, awana bekuzolanga, yambula bakala nga ntangwa ivaikanga muna nkembo andi.” E nsi yavuvama mu mvu 40. b Kansi, Aneyisaele bavangidi diaka mambu mambi vana meso ma Yave, c muna kuma kiaki, Yave ubayekwele vana moko ma Midiani mu mvu nsambwadi. d 2 O moko ma Midiani masundidi Isaele e ngolo. e Muna kuma kia Midiani, Aneyisaele bayivangidi fulu ya swamina1 muna miongo, muna nduka ye muna fulu ina vo yampasi mu lwaka. f 3 Vava Isaele kakunanga e mbongo, esi Midiani ye esi Maleke g ye esi Este h babanuanisanga. 4 Bele kubalwakila yo fwasakesa mbongo a nsi yakuna Ngaza, ke basisidi madia ko muna Isaele ngatu mameme, ngombe yovo mabuluku. i 5 Kadi bayizanga ye twelezi yau ye nzo zau za ngoto nga ulolo wa makonko, j oyau ye samo zau zilembi tangakana, k bakotanga muna nsi yo fwasakesa yo. 6 Vo i Isaele yasukama kikilu mu kuma kia Midiani; Aneyisaele balombele lusadisu kwa Yave. l 7 Vava Aneyisaele baboka kwa Yave mu kuma kia Midiani, m 8 Yave otumini ngunza kwa Aneyisaele, ubavovese vo: “I wau wuwu kavovele o Yave wa Nzambi a Isaele: ‘Mono yanukatula muna Engipito yo kunuvaikisa muna nsi ya ubundu.1n 9 Mono yanuvuluza vana moko ma Engipito ye abangiki eno awonso, yabayinga vana ndose eno yo kunuvana e nsi au. o 10 Yanuvovesa vo: “Mono i Yave wa Nzambi eno, p ke numoni wonga wa nzambi za Aneyamore ko, wau nukalanga omu nsi au.” q Kansi, oyeno ke nuangwila ko.’” r 11 I bosi, mbasi a Yave wizi-

6

6:2 1 Nanga, “malundilu ma nsi a ntoto.” 6:8 1 Mvovo wa sina: “nzo a ubundu.”

369 di, a ovuende kuna nsi a nti anene una wakala kuna Ofera ivuilu kwa Yoase wa musi kanda dia Abieze. b O Ngidone wa mwan’andi c wabundanga witi muna kaminu dia vinyu kimana kasweka yo mu kuma kia Anemidiani. 12 Mbasi a Yave omonekene kwa yandi, umvovese vo: “O Yave wina yaku, d e ngeye kesa dia nkuma.” 13 Ngidone umvovese vo: “Undoloka, e mfumu ame, avo Yave wina yeto, ekuma mambu mama mawonso matulwakidi? e Akweyi mena mavangu mandi masivi mana batuvovesa mase meto, f oku vo: ‘Nga ke Yave ko watuvaikisa muna Engipito e?’ g Owau Yave utubembwele h yo kutuyekola vana moko ma Midiani.” 14 Yave otadidi Ngidone yo kumvovesa vo: “Wenda wavuluza Isaele vana moko ma Midiani muna ngolo zaku. i Nga ke mono ko itumini e?” 15 Ngidone umvutwidi vo: “Undoloka, e Yave. Aweyi ndenda vuluzila Isaele? E vumu kiame kilutidi1 okeva muna kanda dia Manase, omono nsundidi sakalala muna nzo a se diame.” 16 Kansi, Yave umvovese vo: “Wau vo ikala yaku, j otufakesa Midiani nga muntu mosi.” 17 Ngidone umvovese vo: “Avo mbweno e dienga ova ndose aku, unsonga sinsu vo ngeye omokene yame. 18 Dodokolo, kukatuki vava ko yavana itwasa lukau lwame, yasunzula lo ova ndose aku.” k Umvutwidi vo: “Ikala vava yavana ovutuka.” 19 Ngidone okotele muna nzo, okubikidi mwan’a nkombo, obongele efa mosi1 ya mfumfu ovangidi mbolo zakondwa mfuna. l Osidi mbizi muna kitunga, ye supu muna nzungu; untwasidi yo kuna nsi a nti anene. 20 E mbasi a Nzambi aludi 6:15 1 Mvovo wa sina: “mafunda mame malutidi.” 6:19 1 Tezo kia litro 22. Tala Nku. B14.

AFUNDISI 6:12-28 KAPU 6 a Afu 2:1 b Yos 17:2 Afu 6:24 Afu 8:32

c Tuk 49:22, 24 Ayi 11:32

d Afu 2:18 e Afu 6:2 f Nsi 4:9 Nk 44:1

g Luv 13:14 h Nsi 31:17 2Tu 15:2

i Afu 8:22 Ayi 11:32

j Nsi 20:3, 4 Afu 2:18

k Tuk 18:3, 5 Afu 13:15

l Tuk 18:6, 7 Tuk 19:1, 3

 Ndambu ya 2 a Lev 9:24 Afu 13:19, 20 1Nti 18:38 1Tu 21:26 2Tu 7:1

b Afu 13:8, 9 Ayi 13:2

c Tuk 16:7, 13 Tuk 32:24, 30 Afu 13:21, 22 Luk 1:11, 12

d Dan 10:19 e Tuk 22:14 Luv 17:15

f Luv 23:24 Nsi 12:3

umvovese vo: “Bonga e mbizi ye mbolo zakondwa mfuna, wasia zo vana ntandu a tadi, yitila zo supu.” Ovangidi wo. 21 Mbasi a Yave olambwidi nkau una vana koko kwandi, oviakanese nsuk’a nkau muna mbizi ye mbolo zakondwa mfuna; o tiya tufutumukini muna tadi, tubomwene mbizi ye mbolo zakondwa mfuna. a I bosi, mbasi a Yave ovididi vana meso mandi. 22 Ngidone obakwidi wo vo i mbasi a Yave. b Vana vau Ngidone ovovele vo: “Ekwe, e Mfumu Yave, kadi mbwene mbasi a Yave mantalani!” c 23 Kansi, Yave umvovese vo: “Luvuvamu oko wina. Kumoni wonga ko; d kufwa ko.” 24 Muna kuma kiaki, Ngidone otungidi vo e ziku mu kuma kia Yave, oyikidi dio vo Yave-salome.1e Dina muna Ofera ya Aneyabieze yamu unu kiaki. 25 Muna fuku wauna Yave umvovese vo: “Bonga mwan’a ngombe a se diaku, ona wanzole wa mvu nsambwadi. Bangula e ziku dia Bale dia se diaku yo zenga e vindi diavauka1 dina vana ndambu a ziku. f 26 Vava otungila Yave wa Nzambi aku e ziku vana ntandu a swekameno diadi diangolo muna matadi matoma kubikwa, bonga mwan’a ngombe wanzole untambika se lukau lwa ngioka muna nkesona za vindi diavauka1 dina kazengele.” 27 Ngidone obongele kumi dia selo yandi, ovangidi una Yave kamvovese. Kansi, wau kamwene o wonga wa nzo a se diandi ye nkangu a mbanza, ovangidi wo mu fuku, ke mu mwini ko. 28 Vava nkangu a mbanza usikamene mu mene-mene, bamwene vo e ziku dia Bale dibangwilu, e vindi diavauka1 dikedi vana ndambu dizengelo. O mwan’a ngombe wanzole otambikilu vana ziku dina ditungilu. 6:24 1 Ina ye nsasa vo: “Yave i Luvuvamu.” 6:25, 26, 28 1 Tala Nsas’a Mvovo.

AFUNDISI 6:29–7:7 29 Bayuvuidi muntu yo nkwandi: “Nani ovangidi diambu diadi?” Vava batomene fimpa, bavovele vo: “Ngidone wa mwan’a Yoase ovangidi dio.” 30 O nkangu a mbanza uvovese Yoase vo: “Vaikisa mwan’aku oku mbazi, kafwete fwa, kadi obangwidi e ziku dia Bale yo zenga e vindi diavauka1 dikalanga vana ndambu a ziku.” 31 Yoase a ovovese awonso bantelamene vo: “Nga nuzolele tanina Bale? Nga yeno nukumvuluza? Ndiona ozolele kuntanina, vondwa kevondwa mu mene wau. b Avo yandi nzambi, yambula yandi kibeni kakitanina, c wau vo e ziku diandi dibangwilu.” 32 E lumbu kiakina, oyikidi Ngidone vo Yerubale,1 ovovele vo: “Yambula Bale kakitanina, wau vo e ziku diandi dibangwilu.” 33 Anemidiani awonso d ye Aneyamaleke e ye esi Este balungalakene; f basaukidi nkoko yo sikidisa ndo kuna Ndimb’a Yizerele. 34 I bosi, mwand’a Yave wizidi muna Ngidone, g osikidi e mpungi, h Anebieze i banlende. 35 Otumini anati a nsangu kwa Manase yawonso, oyau mpe banlende. Otumini mpe anati a nsangu kwa Asere, Zebulune ye Nafetali, bele wanana yandi. 36 Ngidone ovovese Nzambi aludi vo: “Avo mu mono ovuluzila Isaele, wauna wasila o nsilu, j 37 i sia wika wa meme muna bundilu. Avo muna wika kaka mukala dime,1 vo i ntoto wawonso wayuma, ozevo izaya wo vo mu mono ovuluzila Isaele, wauna wasia o nsilu.” 38 I diau mpe diavangama. Vava kasikamene muna mene-mene, okamini e mika, muvaikidi dime1 dizadisi mbungwa anene a maza. 39 Ngidone ovovese Nzambi aludi vo: “Kumfungila makasi ko,

370 KAPU 6 a Afu 6:11

b Nsi 13:5 Nsi 17:2-5

c 1Nti 18:26, 27 Nk 115:5 Yer 10:5

d Nta 25:17, 18 Afu 6:2

e Luv 17:16 Nta 24:20 Nsi 25:19

f Afu 6:3 Afu 7:12

g Afu 3:9, 10 Afu 11:29 Afu 13:24, 25 Afu 14:6 Afu 15:14 Zak 4:6

h Afu 3:26, 27

i Yos 17:2

j Afu 6:14 

Ndambu ya 2  KAPU 7 a Afu 6:11, 32

b 1Sa 14:6 2Tu 14:11

c 1Sa 17:47

6:30 1 Tala Nsas’a Mvovo. 6:32 1 Ina ye nsasa vo: “Yambula Bale Kayitanina.” 6:37-40 1 Yovo “lowa.”

d Nsi 20:8

yambula yalomba diaka diambu dimosi. Dodokolo, yambula yatonta diaka ntonta mosi muna mika mia meme. Yambula e mika miayuma, e dime1 diakala kaka vana ntoto.” 40 I diau mpe kavangidi o Nzambi muna fuku wauna; mika kaka mikedi miayuma, kansi e dime1 dikedi vana ntoto. I bosi, o Yerubale, i sia vo, Ngidone, a yo nkangu wawonso kakala wau batelamene muna mene-mene yo sikidisa ndo vana Sima kia Karode. E ndo ya Midiani ku node a ndo a Ngidone yakala kuna kundubulu kia More vana ndimba. 2 Yave ovovese Ngidone vo: “Wantu una yau engi muna yekola Midiani vana moko maku. b Kadi e Isaele ilenda kuyisana vana ndose ame, oku vo: ‘Koko kwame kumpulwizi.’ c 3 Dodokolo, zayisa nkangu vo: ‘Konso ona omona wonga yo zakama, yambula kavutuka kuna nzo andi.’” d Dianu vo, Ngidone ubatontele. Ozevo, 22.000 bavutukidi muna nzo zau, 10.000 kaka basala. 4 Yave ovovese Ngidone vo: “Yamu wau o nkangu wingi. Ubakulumuna kuna maza yabatonteˆ la kuna. Vava ikuvovesa vo: ‘Ndioyu okwenda yaku,’ yandi okwenda yaku, kansi avo mpovele vo: ‘Ndioyu ke kwenda yaku ko,’ ke kwenda yaku ko.” 5 Okulumwini nkangu kuna maza. Yave ovovese Ngidone vo: “Konso ona oyenzama yo latula maza muna lubini, wauna o mbwa kelatulwilanga, umvambula ye awana befukamanga mu nua o maza.” 6 Lutangu lw’awana bazawidi o maza muna moko mu latula mo, 300. Kansi, awonso basidi yau bafukamene mu nua o maza. 7 Yave ovovese Ngidone vo: “Ikunuvuluzila muna 300 za wantu ana bazawidi o maza yo latula mo, iyekola Midiani vana moko

7

371 maku. a Vo i awonso basidi, bavutuka konso muntu kuna nzo andi.” 8 Vava batambwidi nkuta ye mpungi kwa nkangu, ovovese wantu akaka awonso bavutuka muna nzo zau, onete kaka 300 za wantu. E ndo ya Midiani kuna yanda yakala, kuna ndimba. b 9 Muna fuku wauna, Yave umvovese vo: “Telama wanuanisa e ndo, kadi ngiekwele yo vana moko maku. c 10 Kansi, avo wonga omona muna kubanuanisa, kulumuka kuna ndo ´ yo Pura wa selo kiaku. 11 Wa mana bevova, i bosi okala ye unkabu1 wanuanisa e ndo.” Dianu vo Ngidone yo Pura wa selo kiandi bakulumukini kuna nsuk’a ndo ya makesa. 12 Esi Midiani ye esi Amaleke ye esi Este awonso, d bamwanganene muna ndimba, ulolo nga makonko, e samo zau zilembi tangakana e nze senge vana kumu dia kalunga. 13 O Ngidone vava kalweke, vakedi muntu ozingulwilanga nkwandi ndozi, oku vo: “Tala ndozi ndotele. Vakedi mbolo yavindumuka yavangilwa muna bale, inengomokene muna ndo a Midiani. Yilweke kuna saba, iwandamene e saba mu ngolo zawonso, e saba kibwidi. f E saba kibangukidi yo bwa vana ntoto.” 14 O nkwandi ovovele vo: “Owau i nsosolo a Ngidone g wa mwan’a Yoase wa Nyisaele. Nzambi oyekwele Midiani ye ndo yawonso vana moko mandi.” h 15 Ngidone vava kawidi e ndozi ye nsas’andi, i ofukamene yo samba kwa Nzambi. I bosi ovutukidi kuna ndo a Isaele yo vova vo: “Nutelama, kadi o Yave oyekwele ndo a Midiani va moko meno.” 16 Ovambwidi 300 za wantu mu buka tatu, ovene kwa yau awonso mpungi j 7:11 1 Mvovo wa sina: “moko maku mekumama.”

AFUNDISI 7:8-25 KAPU 7 a Afu 7:2

b Afu 6:33

c Afu 3:9, 10 Afu 4:14

d Afu 6:33

e Afu 6:3, 5

f Afu 6:16

g Afu 6:14

h Afu 7:7

i Afu 7:11

j Afu 7:8 

Ndambu ya 2 a Afu 7:8

b Afu 7:16

c Luv 14:25 2Nti 7:6, 7

d 2Tu 20:23

e 1Nti 19:16

f Afu 6:35

g Nk 83:11 Yes 10:26

ye mvungu miankatu mianene ye mini muna mvungu. 17 Ubavovese vo: “Nuntala, nuvanga konso owu ivanga. Vava ilwaka kuna nsuk’a ndo, konso owu ivanga u nuvanga. 18 Omono ye awonso bena yame, vava tusika e mpungi, oyeno mpe nusika e mpungi muna ndambu zawonso za ndo yo kaza oku vo: ‘Muna Yave ye muna Ngidone!’” 19 Ngidone ye 100 wantu kakala yau, balweke kuna nsuk’a ndo, mu lubantiku lwa ngingila yanzole ya fuku,1 vava bamana soba ayingidi. Basikidi e mpungi a yo wula mvungu miakala vana moko mau. b 20 E buka yau tatu basikidi mpungi yo wula mvungu. Konso muntu osimbidi e mini vana koko kwalumonso ye mpungi vana koko kwalunene, basikidi zo, bakazidi oku vo: “Nsosolo a Yave ye wa Ngidone!” 21 Batelamene konso muntu vana fulu kiandi, bazietele e ndo. Makesa mawonso ma mbeni malundumukini yo kaza vava batinininge. c 22 Ekolo 300 za wantu basikanga e mpungi, Yave ovilwidi nsosolo a konso muntu muna nkwandi muna ndo yawonso; d makesa batinini yakuna Bete-sita kuna Serera, yakuna mwingilu a Abele-mekola, e kuna Tabati. 23 Aneyisaele babokeleso tuka kuna Nafetali yo Asire yo Manase yawonso, f balakamene Midiani. 24 O Ngidone otumini wantu muna zunga kiawonso kia miongo mia Eferaime, oku vo: “Nukulumuka mu nuanisa Midiani, yo baka masau yakuna Betebara kuna Yodani.” Ozevo, Aneferaime yawonso balungalakene, babakidi masau yakuna Betebara kuna Yodani. 25 Babakidi mfumu zole za Midiani, Orebe yo Zebe; bavondele Orebe vana tadi dia Orebe. g Bavondele Zebe vana 7:19 1 Tuka muna tezo kia ola ya 10 ya fuku, yamuna tezo kia ola ya 2.

AFUNDISI 8:1-21 kaminu dia vinyu dia Zebe. Balakamene Midiani, a batuese ntu mia Orebe yo Zebe kwa Ngidone kuna simu dia Yodani. Aneferaime bavovese Ngidone vo: “Nkia diambu diadi utuvangidi? Ekuma walembi kutubokelela vava wayele nuanisa Midiani? b Batomene kuntantanesa. c 2 Ngidone ubavutwidi vo: “Nkia diambu mpangidi dilenda fwanana ye dina nuvangidi? E nsuvil’a uva za Eferaime, d nga ke ˆ isundidi nsalu wa uva za Abieze ko e? e 3 Muna moko meno o Nzambi i kayekwele mfumu za Midiani, Orebe yo Zebe; f ozevo adieyi yadi vanga difwanana ye dina nuavangidi?” Vava kavovele diambu diadi, makasi mau makulukidi.1 4 Ngidone olweke kuna Yodani, osaukidi. Oyandi ye 300 za wantu bakala yandi, bayoya, kansi bakwamanana lakama mbeni zau. 5 Muna kuma kiaki, ovovese esi Sukote vo: “Dodokolo, nuvana madia1 kwa wantu bekundandanga, kadi bayoyele, wau ndakamene Zeba yo Salemuna, ntinu mia Midiani.” 6 E mfumu za Sukote bavovele vo: “O moko ma Zeba yo Salemuna nga mena kala va moko maku, kimana twavana madia kwa makesa maku?” 7 O Ngidone ovutwidi vo: “O Yave vava keyekola Zeba yo Salemuna va moko mame, ozevo mu mvanga ye nsende za makanga ikunuwandila.” g 8 Tuka kwakuna, otombokele kuna Penuele, ubalombele mpe madia. Kansi esi Penuele bamvutwidi una bavutula esi Sukote. 9 Ovovese esi Penuele vo: “Vava ivutuka kuna luvuvamu, bangula ´ ibangula nzo yanda yayi.” h 10 O Zeba yo Salemuna bakala kuna Kanko ye makesa mau,

8

8:3 1 Mvovo wa sina: “mwand’au ulembamene muna yandi.” 8:5 1 Mvovo wa sina: “mbolo.”

372 KAPU 7 a Afu 8:4 

KAPU 8 b Afu 7:2

c Afu 12:1 2Tu 25:10

d Afu 7:24

e Afu 6:11, 34

f Afu 7:24, 25

g Afu 8:16

h Afu 8:17 

Ndambu ya 2 a Afu 7:12

b Nta 32:34, 35

c Afu 8:5, 6

d Afu 8:7

e Afu 8:8, 9

f Nk 83:11

tezo kia 15.000 ma makesa. Awaya i yau basala muna vu kiawonso kia esi Este, a kadi 120.000 ma makesa ana bakala ye nsosolo, bavondwa. 11 Ngidone otombokele muna nzila ya awana bakalanga muna saba kuna este a Noba ye Yongeba, b otufakese ndo, kadi ke yakala yo lutaninu ko. 12 Zeba yo Salemuna batinini, ubalakamene. Obakidi ntinu miole mia Midiani, Zeba yo Salemuna yo zakamesa ndo yawonso. 13 Ngidone wa mwan’a Yoase otukidi kuna vita, oviokele muna mongo a Kerese. 14 Muna nzila obakidi toko dimosi dia musi Sukote, unyuvuidi. O toko unsonekene nkumbu za mfumu ye akuluntu a Sukote, awonso wantu 77. 15 Wele kuna kwa esi Sukote, ovovele vo: “Nutala o Zeba yo Salemuna, ana nuampezela vo: ‘O moko ma Zeba yo Salemuna, nga mena kala va moko maku, kimana twavana madia kwa nkangu aku ana bayoyele?’” c 16 Obakidi akuluntu a mbanza, olongele esi Sukote muna mvanga ye nsende za makanga. d ´ 17 Obangwidi nzo yanda ya Penuele, e yo vonda esi mbanza. 18 Oyuvuidi Zeba yo Salemuna vo: “Nkia mpila wantu nuavonda kuna Tabo?” Bavutwidi vo: “Bakala nze ngeye, awonso nze wan’a ntinu.” 19 Ngidone ovovele vo: “Mpangi zame bakala, wan’a ngudi ame. Ndidi e ndofi muna Yave wa Nzambi amoyo, kele vo nuabavuluza, nga kiadi kunuvonda ko.” 20 Ovovese Yete wa mwan’andi antete vo: “Telama wabavonda.” Kansi e nleke kavolele nsosolo ko; wonga kamwene, kadi nleke kwandi. 21 O Zeba yo Salemuna bavovele vo: “Avo u kesa kikilu, telama watuvonda ngeye kibeni.” O Ngidone otelamene, ovondele Zeba yo Salemuna, f obongele

373 nkembo1 zina zakala muna nsingu za samo zau. 22 I bosi, Aneyisaele bavovese Ngidone vo: “Nutuyala, ongeye yo mwan’aku, yo ntekelo aku, kadi ngeye utuvuluzi vana koko kwa Midiani.” a 23 Ngidone ubavutwidi vo: “Kikunuyala ko, ngatu mwan’ame kanuyala. Yave kaka okunuyala.” b 24 Ngidone ubavovese diaka vo: “Lekwa nzolele kunulomba: konso muntu kampana lunga ya nzunu muna sanzu diandi.” (Kadi Aneyisemaele lunga ya wolo bavuatanga muna nzunu.) c 25 Bavutwidi vo: “Kuna mvevo tuvanina mio.” Bayalumwini mvuela, konso muntu otubidi vo lung’a nzunu kabongele muna sanzu diandi. 26 E zitu dia lunga yawonso ya nzunu ina kalombele, 1.700 za sekele1 za wolo; lembi tanga nlunga mia nsingu, lunga ya matu, ye mvuatu miavangilwa muna mika mia se kia nduwa mia atinu a Midiani ye nsanga mia nsingu za samo zau. d 27 Ngidone ovangidi kidukula muna wolo wauna, e osidi kio muna mbanz’andi, muna Ofera; f Isaele yawonso yele kio sambila.1g Kikitukidi se sokolo kwa Ngidone ye kwa esi nzo andi. h 28 E Midiani i yasakidikwa vana vena Aneyisaele, ke babavumisa diaka ko.1 Muna lumbu ya Ngidone e nsi yavuvama mu mvu 40. j 29 O Yerubale k wa mwan’a Yoase ovutukidi kuna nzo andi, ˆ okedi muna. 30 O Ngidone 70 lwa wana kawuta,1 kadi akento ayingi kakala yau. 31 O makangu mandi mpe kuna Sekeme, wa8:21 1 I sia vo, lekwa yavienga. 8:26 1 E sekele mosi, grama 11,4. Tala Nku. B14. 8:27 1 Yovo “Isaele yawonso yele kio tela e zumba kia mwanda.” 8:28 1 Mvovo wa sina: “ke bavumbula diaka ntu ko.” 8:30 1 Mvovo wa sina: “70 lwa wana kakala lwau, batuka muna nim’andi.”

AFUNDISI 8:22–9:5 KAPU 8 a Afu 6:14 b Luv 15:18 1Sa 10:19 Yes 33:22 Yes 43:15

c Tuk 16:11 Tuk 25:13 Tuk 28:9 Tuk 37:28

d Afu 8:21 e Luv 28:6 Afu 17:5

f Afu 6:11 g Afu 2:17 h Nk 106:36 i Afu 6:1 j Afu 3:11 Afu 5:31

k Afu 6:32 1Sa 12:11

 Ndambu ya 2 a Afu 9:1, 2 2Sa 11:21

b Afu 6:11, 24 c Afu 2:17, 19 Afu 10:6

d Afu 9:4 e Afu 3:7 f Nk 106:43 g Afu 9:16-18 

KAPU 9 h Afu 8:30, 31 i Afu 8:30 j Afu 8:33 Afu 9:46

k Afu 6:11 Afu 8:27

l 2Nti 11:1 2Tu 21:4

nwutila mwan’ayakala, wamvana nkumbu Abimeleke. a 32 Ngidone wa mwan’a Yoase ofwididi muna ununu wafwana, ozikilu muna ziami kia Yoase wa se diandi muna Ofera ya Aneyabieze. b 33 Vava Ngidone kafwa kaka, Aneyisaele bavutukidi sambila1 teke ya Bale, c basolele Bale-berite se nzambi au. d 34 Aneyisaele ke bayindula Yave wa Nzambi au ko, e ona wabavuluza vana moko ma mbeni zau zawonso zabazunga; f 35 ngatu songa walakazi1 kwa nzo a Yerubale, i sia vo, Ngidone, muna mawete mawonso kavanga kwa Isaele. g Kuna kwalanda, Abimeleke h wa mwan’a Yerubale wele kuna Sekeme kuna kwa mpangi za ngudi andi ye kwa vumu kiawonso kia nzo a se dia ngudi andi, ubavovese vo: 2 “Dodokolo, nuyuvula afidi1 awonso a Sekeme, ‘Adieyi i diambote kwa yeno, nuayalua kwa 70 lwa wan’a Yerubale i yovo mosi kaka kanuyala? Nusungamena wo vo mono i menga meno.’”2 3 Muna diadi, mpangi za ngudi andi bazayisi diambu diadi kwa afidi awonso a Sekeme, vo i yau, luzolo lwa landa Abimeleke bakala lwau muna ntima, kadi bavovele vo: “Oyandi i mpangi eto.” 4 Bamvene 70 lwa sekele za palata zatuka muna nzo1 a Bale-berite, j Abimeleke ofutidi zo kwa mazowa ye fwafwala ya wantu ana banlende. 5 I bosi wele kuna nzo a se diandi kuna Ofera, k ovondele mpangi zandi, l 70 lwa wan’a Yerubale vana tadi dimosi. Yotame kaka wa mwan’a nsuk’a Yerubale wavuluka, kadi swama kaswama.

9

´ 8:33 1 Mvovo wa sina: “ta zumba kia mwanda ye.” 8:35 1 Mvovo wa Kiyibere una ye nsasa vo: “zola ye walakazi ulembi suka.” Tala Nsas’a Mvovo. “Zola kulembi suka.” 9:2 1 Nanga, “mfumu za ntoto.” 2 Mvovo wa sina: “visi ye nsuni eno.” 9:4 1 Yovo “tempelo.”

AFUNDISI 9:6-28 6 Afidi awonso a Sekeme ye Bete-milo bakutakene, bayadikidi Abimeleke se ntinu, a kuna ndambu a nti anene, vana lunzi diakala muna Sekeme. 7 Vava bazayisi wo kwa Yotame, vana vau wele telama vana ntandu a Mongo a Ngerezime, b ubavovese mu nding’a ngolo, oku vo: “Nungwa, yeno afidi a Seke´ me, o Nzambi mpe okunuwa. 8 “Lumbu kimosi, e nti miele yadika1 o ntinu au. Mivovele kwa olive vo: ‘Utuyala.’ c 9 Kansi, olive ubavovese vo: ‘Nga yasisa mazi1 mame mevananga nkembo kwa Nzambi yo wantu, ngienda vuembela vana nti miankaka?’ 10 E nti mivovese nsanda vo: ‘Wiza, watuyala.’ 11 Kansi, o nsanda ubavovese vo: ‘Nga yasisa nzenzo ame ye bundu yame yambote, ngienda vuembela vana nti miankaka?’ 12 E nti mivovese nsinga a vinyu vo: ‘Wiza, watuyala.’ 13 Nsinga a vinyu ubavovese vo: ‘Nga yasisa vinyu ame yampa ina imwesanga Nzambi yo wantu e kiese, ngienda vuembela vana nti e?’ 14 I bosi, nti miawonso mivovese mvanga vo: ‘Wiza watuyala.’ d 15 O mvanga uvovese nti vo: ‘Avo nuzolele kieleka yanuyala,1 ozevo nuiza tinina omu kini kiame. Avo ke wau ko, yambula mwavaika tiya muna mvanga yo bomona nsedele mia Lebanone.’ 16 “Nga diansongi ye ziku nuvangidi wau nutumbikidi Abimeleke se ntinu e? e Nga ngemba nuasonga kwa Yerubale ye nzo andi yo kumvanga o wete una umfwanukini e? 17 O se diame wanunuanina f yo sia moyo andi mu vonza muna kunuvuluza vana moko ma Midiani. g 18 Kansi, o unu nutelamen’e nzo a se diame nuvondele wan’andi, 70 9:8 1 Mvovo wa sina: “miele kusa nti o mazi ma kintinu.” 9:9 1 Yovo “mbongo.” 9:15 1 Mvovo wa sina: “kunkusa o mazi ma kintinu kieno.”

374 KAPU 9 a Nsi 17:14 1Sa 8:7

b Nsi 11:29 Yos 8:33 Yoa 4:20

c Afu 8:22

d Afu 9:6

e Afu 9:6

f Afu 7:9

g Afu 8:28 

Ndambu ya 2 a Afu 9:5

b Afu 8:30, 31

c Afu 9:6, 49

d Afu 9:39, 53

e Afu 9:5

f Tuk 9:6 Afu 9:5

g Yos 21:20, 21 Yos 24:1

h Afu 8:33

i Afu 6:32

lwa wantu vana tadi dimosi. a Nutumbikidi Abimeleke wa mwan’a ntaudi andi ankento b se ntinu kuna kw’afidi a Sekeme wau vo mpangi eno. 19 O unu, avo diansongi ye ziku nuvangidi kwa Yerubale ye nzo andi, numwena Abimeleke e kiese, oyandi mpe kanumwena kiese. 20 Avo ke wau ko, yambula tiya twavaika muna Abimeleke twabomona afidi a Sekeme yo Bete-milo. c Muna afidi a Sekeme yo Betemilo mwavaika mpe tiya twabomona Abimeleke.” d 21 Yotame e otinini mu kuma kia Abimeleke wa mpangi andi, wele zingila kuna Beya. 22 Abimeleke oyadidi Isaele mvu ntatu. 23 Nzambi otwese ntantani1 vana vena Abimeleke ye afidi a Sekeme, esi Sekeme bayekwele Abimeleke. 24 Ediadi diavangama kimana 70 lwa wan’a Yerubale ana bavondwa balandilwa e kunda, menga mau makala vana ntu a Abimeleke wa mpangi au f ye muna afidi a Sekeme wau bansadisa mu vonda mpangi zandi. 25 Ozevo, afidi a Sekeme batumini wantu benda swekama vana mbata za miongo mu nuanisa Abimeleke. Bayiyanga awonso baviokelanga mu nzila ina bakala. Kuna kwalanda, e diambu disamwinu kwa Abimeleke. 26 Ngale wa mwan’a Ebede ye mpangi zandi bele kuna Sekeme, g afidi a Sekeme bambundidi e vuvu. 27 Bele kuna yana, bakutikidi uva muna mpatu zau za vinyu, bakamini zo, bakubikidi e lambu, bele muna nzo a nzambi au, h badidi, banuini, basibidi Abimeleke. 28 Ngale wa mwan’a Ebede ovovele vo: “Nani i Abimeleke, nani i Sekeme, ona tufwete sadila? Ke yandi ko i mwan’a Yerubale? i O Zebule ke yandi ko i nsunzudi andi? Nu9:23 1 Mvovo wa sina: “otwikidi mwanda wambi.”

375 sadila nkangu a Kamo wa se dia Sekeme! Ekuma tufwete sadila Abimeleke? 29 Kele vo nkangu wau wakala mu wisa kiame, yadi katula Abimeleke.” I bosi ovovese Abimeleke vo: “Wokesa makesa maku, wiza twanuana.” 30 Vava Zebule wa mfumu a mbanza kawidi e mvovo mia Ngale wa mwan’a Ebede, ofungidi kikilu makasi. 31 Otumini wantu kwa Abimeleke kuna kinsweki,1 oku vo: “Tala, Ngale wa mwan’a Ebede ye mpangi zandi bezidi oku Sekeme, bafididi wantu muna mbanza banutelamena. 32 Owau wiza omu fuku wau, ngeye ye makesa maku, swekama muna nzanza. 33 Vava ntangwa ivaika muna mene, vaika wanuanisa e mbanza; vava Ngale yo makesa mandi kekwiza kunuanisa, vanga mawonso wantufakesa.”1 34 Abimeleke yo nkangu wawonso kakala wau batelamene muna fuku, bele swekama mu ´ buka ya mu nuanisa Sekeme. 35 Vava Ngale wa mwan’a Ebede kavaikidi yo telama vana vitu dia mbanza, Abimeleke yo nkangu andi bavaikidi mu fulu ina bakala. 36 Ngale vava kamwene nkangu, ovovese Zebule vo: “Tala! Wantu bekulumukanga muna mbata za miongo.” Zebule umvovese vo: “Kini1 kia miongo omwene kina oyindwidi vo wantu.” 37 Ngale ovovele diaka vo: “Tala, nkangu ukulumukanga muna kati kwa nsi, e buka kimosi kikwizanga muna nzil’a nti anene a Meonenime.” 38 Zebule umvovese vo: “Akweyi luna lulendo lwaku luna wavovela vo: ‘Nani i Abimeleke, ndioyu tufwete sadila?’ a Owau ke wau ko i nkangu una wabembol’e? Vaika owau, wabanuanisa.” 9:31 1 Yovo “kuna ngangu.” 9:33 1 Yovo “umvanga dina o koko kwaku kulenda vanga.” 9:36 1 Yovo “ninga.”

AFUNDISI 9:29-51 KAPU 9 a Afu 9:28, 29 

Ndambu ya 2 a Afu 9:30

b 1Nti 12:25

c Afu 8:33 Afu 9:4, 27

39 Ngale ovitidi afidi a Sekeme kuna ntwala, onuene yo Abimeleke. 40 Abimeleke unlakamene, Ngale untinini; wantu ayingi bavondelo muna nzila yakuna vitu dia mbanza. 41 Abimeleke okedi kuna Aruma, Zebule a oyingidi Ngale ye mpangi zandi muna Sekeme. 42 Muna lumbu kialanda, o nkangu uvaikidi muna nzanza, dizayisu kwa Abimeleke. 43 Obongele nkangu ovambwidi wo mu buka tatu, basweme muna nzanza. Vava kamona nkangu uvaikidi muna mbanza, ubanuanisi yo kubatufakesa. 44 Abimeleke ye buka kakala yau, bavaikidi yo kiatama vana vitu dia mbanza, e buka yole yanuanisa awana bakala muna nzanza yo kubatufakesa. 45 Abimeleke onuanisi e mbanza lumbu kiakina kiawonso, obakidi yo. Ovondele nkangu wakala mo, obangwidi e mbanza b yo mwanginina yo mungwa. 46 Vava´ mfumu zawonso ´ za nzo yanda a Sekeme bawa wo, vana vau bakotele muna swekameno dia nzo1 a Ele-berite. c 47 Disamwinu kwa Abimeleke vo ´ mfumu zawonso za nzo yanda a Sekeme bakutakene, 48 Abimeleke yo nkangu wawonso kakala wau, batombokele kuna Mongo a Salemone. Abimeleke onete soka1 vana koko, okesele tayi muna nti, osidi kio vana vembo, ovovese nkangu vo: “Nuzabuzioka, nuvanga una mpangidi!” 49 Nkangu wawonso bazengele tayi, balende Abimeleke. Basidi yo muna swekameno yo kwika dio e tiya. Dianu vo, awo´ nso bakala muna nzo yanda ya Sekeme bafwidi, tezo kia 1.000 dia akala ye akento. 50 I bosi, Abimeleke wele kuna Tebese; onuanisi Tebese yo baka yo. 51 Vana kati kwa 9:46 1 Yovo “tempelo.” 9:48 1 Yovo “sengele.”

AFUNDISI 9:52–10:18

´ mbanza vakala ye nzo yanda yangolo, akala awonso ye akento ye mfumu zawonso za mbaˆ nzaˆ batinini muna. Bakizikidi muna yo manta kuna nludi a nzo. 52 Abimeleke wizidi kuna nzo ´ yanda yo nuanisa yo. Ofinamene vana mwelo a nzo kimana kayoka yo. 53 Nkento mosi owende nsindulu vana ntu a Abimeleke, o ntu andi uwudikidi. a 54 Vana vau obokele selo kiandi ona wanatanga nuaninua yandi, umvovese vo: “Vola nsosolo aku, wamponda, kimana balembi vova vo, ‘Nkento umvondele.’” E selo kiandi unsukidi nsosolo, ofwidi. 55 Aneyisaele vava bamwene vo Abimeleke ofwidi, yau awonso bavutukidi kuna nzo. 56 O Nzambi i mpila yayi kavutulwidi o bi una Abimeleke kavanga kwa se diandi, wau kavonda 70 lwa mpangi zandi. b 57 Nzambi ovutwidi mpe mbi yawonso ya esi Sekeme muna ntu miau. E sibu kia Yotame c wa mwan’a Yerubale d kibalwakidi. Vava Abimeleke kafwa, o Tola wa mwan’a Pua wa mwan’a Dodo wa kanda dia Yisakare, ovaikidi muna vuluza Isaele. e Kuna Sami kazingilanga, muna zunga kia miongo mia Eferaime. 2 Mvu 23 kafundisa Isaele. I bosi, ofwidi yo zikwa muna Sami. 3 Vava Tola kafwa, vatelamene Yaire wa Mungiladi, mvu 22 kafundisa Isaele. 4 Wana 30 amakala kakala yau ana bakangalelanga muna mabuluku 30; mavata 30 bakala mau muna nsi a Ngiladi, yamu unu meyikilwanga vo Kavote-yaire. f 5 I bosi, Yaire ofwidi yo zikwa muna Kamone. 6 Aneyisaele bavangidi diaka mambu mambi vana meso ma Yave, g bayantikidi sadila teke ya Bale, h teke ya Asetorete, nzambi za Arami,1 nzambi za Sido-

10

10:6 1 Yovo “za Suria.”

376 KAPU 9 a 2Sa 11:21 b Tuk 9:6 Afu 9:5, 24

c Afu 9:7, 20 d Afu 6:32 

KAPU 10 e Afu 2:16 f Nsi 3:14 g Afu 2:19 Afu 4:1 Afu 6:1 Nek 9:28

h Afu 3:7 Nk 106:36-38

 Ndambu ya 2 a Nta 25:1, 2 b 1Nti 11:5 2Nti 23:13

c Afu 16:23 1Sa 5:4 2Nti 1:2

d Nsi 28:15, 48 Nsi 31:17 Afu 2:14 Afu 4:2

e Nsi 4:30 f Afu 2:13 Afu 3:7 1Sa 12:9, 10

g Luv 14:30 h Nta 21:23-25 i Afu 3:31 j Afu 2:12 k 2Tu 15:2 Mik 3:4

l 1Nti 18:27 m Yer 2:28 n Nsi 7:26 o 2Tu 7:14 2Tu 33:13, 15 Nk 106:44 Yes 63:9

p Tuk 19:36, 38 Afu 3:13

ne, nzambi za Moabe, a nzambi za Aneyamone b ye nzambi za Afelesetia. c Bayambwidi Yave yo lembi kunsadila. 7 Makasi ma Yave mafusukidi Isaele, ubayekwele1 vana moko ma Afelesetia ye vana moko ma Aneyamone. d 8 O mvu wauna banuanisa yo bangika Aneyisaele—mvu 18 babangika Aneyisaele awonso ana bakala kuna simu dia Yodani muna nsi a Aneyamore ina kuna Ngiladi. 9 Aneyamone mpe basaukidi Yodani mu nuanisa Yuda, Benyamini ye nzo a Eferaime; mpasi zayingi bamwesa Isaele. 10 I bosi Aneyisaele babokele kwa Yave, e oku vo: “Tusumukini, kadi tuyambwidi Nzambi eto yo sadila teke ya Bale.” f 11 Yave ovovese Aneyisaele vo: “Nga kianuvuluza ko vana moko ma esi Engipito, g ma Aneyamore, h ma Aneyamone, ma Afelesetia, i 12 ma Anesidone, ma Amaleke ye Midiani ana banubangika? Vava nuankazila, omono yanuvuluza vana moko mau. 13 Kansi, oyeno nuangiambwidi yo sadila nzambi zankaka. j I dianu vo kikunuvuluza diaka ko. k 14 Nuenda lomba lusadisu kwa nzambi zina nusolele. l Yambula banuvuluza muna ntangw’a mpasi zeno.” m 15 Aneyisaele bavutwidi kwa Yave vo: “Tusumukini. Utuvanga konso dina omwene vo diambote vana meso maku. Tudodokele, utuvuluza kaka o unu.” 16 Bakatwidi nzambi za nzenza vana bena yo sadila Yave, n i dianu vo kalendele diaka zizidila1 mpasi za Isaele ko. o 17 I bosi, Aneyamone p bakutakene, basikidisi ndo au kuna Ngiladi. Aneyisaele mpe bakutakene yo sikidisa ndo au kuna Misepa. 18 O nkangu ye mfumu za Ngiladi bavovele kwa muntu 10:7 1 Mvovo wa sina: “ubatekele.” 10:16 1 Mvovo wa sina: “o moyo andi ukendalele mu kuma kia.”

377 yo nkwandi vo: “Nani ovita o ntu mu nuanisa Aneyamone? a Yambula kakala ntu a nkangu awonso a Ngiladi.” Yefeta b wa Mungiladi, kesa diangolo kakala; mwan’a nkembi1 kakala, o Ngiladi i se dia Yefeta. 2 Kansi, nkaz’a Ngiladi mpe wanwutila wan’amakala. Vava wan’a nkaz’andi bakolele, bayingidi Yefeta, bamvovese vo: “Kukala ye vua ko omu nzo a se dieto, kadi u mwan’a nkento ankaka.” 3 Muna kuma kiaki, Yefeta otinini mpangi zandi, okedi kuna nsi a Tobe. Wantu ana bakondwa salu bayikamene Yefeta yo kunlanda. 4 Vava vavioka fikolo, Aneyamone banuanisi Isaele. c 5 Vava Aneyamone banuanisa Isaele, akuluntu a Ngiladi bendele Yefeta kuna nsi a Tobe. 6 Bavovese Yefeta vo: “Wiza, wakala mfumu eto kimana twanuanisa Aneyamone.” 7 Yefeta ovovese akuluntu a Ngiladi vo: “Nga ke yeno ko nuansaula yo kunginga muna nzo a se diame? d Ekuma nuizidi kwa mono wau nuina mu mpasi?” 8 Akuluntu a Ngiladi bavovese Yefeta vo: “I diau twizidi kwa ngeye. Avo wele yeto yo nuanisa Aneyamone, okala se mfidi eto muna nkangu awonso a Ngiladi.” e 9 Yefeta ovovese akuluntu a Ngiladi vo: “Avo nungiambwidi yavutuka ngienda nuanisa Aneyamone, o Yave kabatufakesa ova ngina, mfidi eno kikilu ikala!” 10 Akuluntu a Ngiladi bavovese Yefeta vo: “Yambula Yave kakala se mbangi1 vava twina. Kieleka, tuvanga una ovovele.” 11 Yefeta wele ye akuluntu a Ngiladi, o nkangu unkitwidi se mfidi au ye mfumu a makesa. Yefeta ovovele diaka mambu mandi mawonso vana ndose a Yave kuna Misepa. f 12 Yefeta otumini anati a nsa-

11

11:1 1 Yovo “nkento a ndumba.” 11:10 1 Mvovo wa sina: “ndiona owanga.”

AFUNDISI 11:1-22 KAPU 10 a Afu 11:1 

KAPU 11 b Afu 12:7 1Sa 12:11 Ayi 11:32

c Afu 10:17 d Afu 11:2 e Afu 10:18 f Afu 10:17 Afu 11:34

 Ndambu ya 2 a Tuk 19:36, 38 b Nta 21:23, 24 c Nta 21:26 d Nsi 3:16, 17 e Tuk 19:36, 37 Nsi 2:9

f Nsi 2:19, 37 g Nta 14:25 h Nta 20:1 i Tuk 36:1 Nta 20:14 Nsi 2:4

j Tuk 19:36, 37 k Nta 20:22 l Nta 21:4 m Nta 21:11 n Nta 21:13 o Nta 21:21-26 Nsi 2:26, 27

p Nsi 2:32, 33 q Yos 13:15, 21

ngu kwa ntinu a Aneyamone, a oku vo: “Nkia diambu una diau yo mono, wau wizidi nuanisa e nsi ame?” 13 O ntinu a Aneyamone ovovese anati a nsangu a Yefeta vo: “Kadi Isaele vava kavaika muna Engipito wabaka nsi ame, b tuka kuna Arenone c yakuna Yaboke, yakuna Yodani. d Owau, vutula yo kuna luvuvamu.” 14 Yefeta otumini diaka anati a nsangu kwa ntinu a Aneyamone 15 bamvovese vo: “I wau wuwu kavovele Yefeta: ‘Isaele kakutumuna nsi ya Anemoabe e ko yovo nsi ya Aneyamone, f 16 kadi vava bavaika muna Engipito, Isaele muna makanga baviokela yakuna Mbu Ambwaki g yo lwaka kuna Kadese. h 17 Isaele watuma diaka anati a nsangu kwa ntinu a Edome, i oku vo: “Dodokolo, utuyambula twaviokela muna nsi aku,” kansi ntinu a Edome katonda ko. Bavovese diau dimosi kwa ntinu a Moabe, j kabawila ko. I dianu Isaele kakadila muna Kadese. k 18 I bosi baviokela muna makanga, yo zieta Edome l ye nsi a Moabe. Baviokela kuna este a nsi a Moabe m yo sikidisa ndo muna zunga kia Arenone; ke balwaka muna mwingilu a Moabe ko, n kadi Arenone i mwingilu a Moabe. 19 “‘I bosi, Isaele watuma wantu kwa Sikone wa ntinu a Aneyamore, wa ntinu a Kesebone. Isaele umvovese vo: “Yambula, do, twaviokela mu nsi aku twenda kuna fulu kieto.” o 20 Kansi Sikone wau kalembi bunda Isaele e vuvu kimana kaviokela muna zunga kiandi, okutakese nkangu andi, bele kiatama kuna Yaza yo nuanisa Isaele. p 21 Yave wa Nzambi a Isaele oyekwele Sikone yo nkangu andi wawonso vana koko kwa Isaele, babatufakese. Isaele obakidi nsi yawonso ya Aneyamore ye nkangu a nsi yayina. q 22 Babakidi mvivu wawonso wa Aneyamore tuka kuna

AFUNDISI 11:23–12:1 Arenone yakuna Yaboke, tuka kuna makanga yakuna Yodani. a 23 “‘Yave wa Nzambi a Isaele yandi wayinga Aneyamore vana vena nkangu andi Isaele, b owau ongeye ozolele kubayinga? 24 Ongeye, nga kutambulanga yawonso ko kekuvananga Kemose c wa nzambi aku e? I dianu vo, awonso ana Yave wa Nzambi eto kayinga ova twina, oyeto mpe yinga tukubayinga. d 25 Nga osundidi Balaki e wa mwan’a Sipo wa ntinu a Moabe? Nga Balaki katantana yo Isaele ngatu kubanuanisa? 26 Isaele 300 za mvu kakala muna Kesebone ye mavata mandi,1f muna Arowa ye mavata mandi, ye muna mbanza zawonso zakala vana kumu dia Arenone, ekuma walembi mo kutumuinina muna kolo kiakina? g 27 Omono kisumukini ko, kansi ngeye kaka okumpanganga e mbi muna kundwanisa. O Yave wa Mfundisi, h yambula kazenga diambu o unu vana vena nkangu a Isaele yo nkangu Amone.’” 28 Kansi ´ o ntinu a Aneyamone kazola wa ko mambu mana Yefeta kantumina. 29 Mwand’a Yave wizidi muna Yefeta, i oviokele muna Ngiladi yo Manase kimana kenda kuna Misepa a Ngiladi, j tuka kuna Misepa a Ngiladi wele kuna kwa Aneyamone. 30 Yefeta osidi nsilu k kwa Yave, oku vo: “Avo oyekwele Aneyamone ova moko mame, 31 vava ivutuka kuna luvuvamu muna nuana yo Aneyamone, konso ona ovaika muna nzo ame muna kunkika, wa Yave kekala, l ikuntambika se lukau lwa ngioka.” m 32 Yefeta, wele nuana yo Aneyamone, Yave ubayekwele vana koko kwandi. 33 Ubatufakese e ntufakesa angolo, tuka kuna Arowa yakuna Miniti—mba11:26 1 Yovo “mavata mandi manzungidi.”

378 KAPU 11 a Nsi 2:36

b Nek 9:22

c 1Nti 11:7

d Luv 23:28 Luv 34:11 Nta 33:53 Nsi 9:5 Nsi 18:12

e Nta 22:2, 3 Yos 24:9

f Nta 21:25

g Nta 21:26

h Yes 33:22

i Afu 3:9, 10 Zak 4:6

j Afu 10:17

k Nsi 23:21

l 1Sa 1:11

m 1Sa 1:24 

Ndambu ya 2 a Afu 10:17 Afu 11:11

b Nta 30:2 Nk 15:4 Kim 5:4

c Afu 11:30, 31

d 1Sa 1:22, 24 

KAPU 12 e Afu 8:1

nza 20—yakuna Abele-keramime. Dianu vo Aneyamone basakidikwa vana ndose a Aneyisaele. 34 I bosi, Yefeta olweke kuna nzo andi kuna Misepa, a mwan’andi ankento ovaikidi ye fingomangoma yo kina, muna kunkika. Yandi i mwan’andi mosi kaka. Kakala diaka yo mwan’ayakala ko ngatu mwan’ankento. 35 Vava kamona mwan’andi, Yefeta otiazwini e mvuatu miandi, ovovele vo: “Ekwe mwan’ame! Okosomwene ntim’ame,1 kadi ngeye mbembwele. Nsilu nsidi2 kwa Yave, kilendi vutuka manima ko.” b 36 Kansi, o mwana umvovese vo: “E tata, wau osidi nsilu kuna kwa Yave, umpanga dina osididi o nsilu, c wau vo Yave olandidi e mbeni zaku e kunda, Aneyamone.” 37 Ovovese se diandi vo: “Edi kaka ndombele: Ungiambula ngonde zole, ngienda kangala muna miongo, yadidila kimwenze kiame, omono ye akwame.”1 38 Umvovese vo: “Wenda!” ˆ Unsindikidi kakala kuna ngonde zole, wele kuna miongo ye akwandi kimana kadila kimwenze kiandi. 39 Vava kialunga ngonde zole, ovutukidi kwa se diandi. I bosi Yefeta olungisi nsilu una kasia mu kuma kiandi. d Kasidi leka yo yakala ko. Ediadi dikitukidi se fu1 muna Isaele: 40 Wan’amakento a Isaele mvu ke mvu, bayendanga kingula mwan’ankento a Yefeta wa Mungiladi muna ku´ nsanisina, lumbu ya muna mvu. Esi Eferaime balungalakene, baviokele muna Safone1 yo vovesa Yefeta vo: “Nkia kuma walembi kutubokelela kimana twenda yaku vava wasaukidi mu nuanisa Aneyamone? e Oze-

12

11:35 1 Mvovo wa sina: “Ongeye unkulwidi kikilu.” 2 Mvovo wa sina: “Nziudi nu’ame.” 11:37 1 Yovo “ngienda dila ye akundi ame kadi kisompa diaka ko.” 11:39 1 Yovo “nsiku.” 12:1 1 Nanga, “baviokele kuna node.”

379 vo, muna nzo aku tukuyokela.” 2 Yefeta ubavovese vo: “Omono yo nkangu ame ntantani zayingi twakedi zau ye Aneyamone. Yanulomba lusadisu, kansi ke nuampuluza ko vana moko mau. 3 Vava yamona vo ke numpulwizi ko, yasia moyo ame mu vonza yo kwenda nuanisa Aneyamone, a Yave wabayekola ova moko mame. Ozevo, adieyi nuizidi kundwanisina o unu?” 4 Yefeta okutakese Mingiladi miawonso b mu nuanisa Eferaime; e Mingiladi batufakese Eferaime, kadi bavovele vo: “Oyeno Mingiladi nu mintayila mia Eferaime, muna Eferaime yo Manase.” 5 Ngiladi obakidi masau ma Yodani c makala kuna ntwal’a Eferaime; konso musi Eferaime wavavanga tina yo vova vo: “Yambula yasauka;” Mingiladi banyuvulanga vo: “Ongeye u musi Eferaime?” Avo ovovele vo, “Ve!” 6 bamvovese vo: “Vova vo, Sibolete.” Oyandi ovovele vo, “Zibolete,” kadi ke balendanga toma vova mvovo wau ko. Bambakidi yo kumvondela kuna masau ma Yodani. Ozevo, muna kolo kiakina, 42.000 ma Aneferaime bavondwa. 7 Yefeta mvu sambanu kafundisa Isaele. I bosi, Yefeta wa Mungiladi ofwidi yo zikwa muna mbanza andi, muna Ngiladi. 8 Ibesani wa musi Beteleme yandi wanlandila muna fundisa Isaele. d 9 Wana 30 amakala kakala yau yo wana 30 amakento. Wasindika wan’andi amakento basompwa kwa akala a makanda mankaka yo twasa ndumba 30 za makanda mankaka basompana yo wan’andi amakala. Mvu nsambwadi kafundisa Isaele. 10 I bosi, Ibesani ofwidi yo zikwa muna Beteleme. 11 Elone wa musi Zebulune yandi wanlandila muna fundisa Isaele; mvu kumi kafundisa Isaele. 12 Elone wa musi Zebulune

AFUNDISI 12:2–13:7

Afu 13:1 Nek 9:27

ofwidi yo zikwa muna Ayalone muna nsi a Zebulune. 13 Abedone wa mwan’a Ilele wa musi Piratone yandi wanlandila muna fundisa Isaele. 14 Wana 40 amakala kakala yau, 30 m’atekelo ana bayendelanga muna 70 lwa mabuluku. Mvu nana kafundisa Isaele. 15 Abedone wa mwan’a Ilele wa musi Piratone ofwidi yo zikwa muna Piratone muna nsi a Eferaime vana mongo a Aneyamaleke. a Aneyisaele bavangidi diaka mambu mambi vana meso ma Yave, b o Yave ubayekwele vana moko ma Afelesetia c mu mvu 40. 2 Muna kolo kiakina, vakala musi Sora d wa vumu kia Anedani, e e nkumbu andi Manoa. f O nkaz’andi sita, kakala yo wana ko. g 3 Lumbu kimosi, mbasi a Yave omonekene kwa nkento yo kumvovesa vo: “Tala, u sita, kuna yo wana ko. Kansi yimita oyimita, mwan’ayakala owuta. h 4 Keba, kunue vinyu ko ngatu lekwa kiankaka kia nkolwa, i kudie mpe konso lekwa kiafunzuka ko. j 5 Tala, yimita oyimita yo wuta mwan’a yakala, e nsuki zandi ke zifwete zengwa ko, k kadi o mwana Mvambuki kekala kuna kwa Nzambi tuka muna luwutuku.1 Yandi ovita ntu muna vuluza Isaele vana moko ma Afelesetia.” l 6 O nkento wele vova kwa nkaz’andi vo: “Muntu a Nzambi aludi wizidi oku ngina, e mpw’andi nze mbasi a Nzambi aludi, imwesa kikilu wonga. Kinyuvuidi kuna katukidi ko, oyandi mpe kampovese nkumbu andi ko. m 7 Kansi, edi kampovese vo: ‘Tala, yimita oyimita yo wuta mwan’ayakala. Kunue vinyu ko ngatu lekwa kiankaka kia nkolwa, kudie konso lekwa kiafunzuka ko, kadi o mwana Mvambuki

m Afu 13:17, 18

13:5 1 Mvovo wa sina: “tuka muna vumu.”

KAPU 12 a Afu 11:29

b Nsi 3:12, 13

c Afu 3:28 Afu 7:24

d Afu 2:16 

Ndambu ya 2 a Tuk 36:12 Luv 17:16 Nta 13:29 1Sa 15:2

 KAPU 13 b Afu 2:11, 19 Afu 10:6

c Yos 13:1-3 Afu 10:7

d Yos 15:20, 33 Yos 19:41, 48

e Tuk 49:16

f Afu 16:31

g Tuk 30:22, 23

h Tuk 18:10 1Sa 1:20 Luk 1:11, 13

i Nta 6:2, 3 Luk 1:15

j Lev 11:26, 27

k Nta 6:2, 5

l Afu 2:16

13

AFUNDISI 13:8–14:4 kekala kuna kwa Nzambi tuka muna luwutuku1 yamuna lumbu kia lufwa lwandi.’” 8 Manoa ododokele Yave oku vo: “Dodokolo e Yave. Yambula muntu a Nzambi aludi ona watuma keza diaka katulonga dina tuvanga muna mwana ona owutuka.” 9 O Nzambi aludi owidi ndomb’a Manoa, mbasi a Nzambi aludi wizidi diaka kwa nkento wau kavuende muna mpatu; kansi Manoa wa nkaz’andi kakala yandi ko. 10 O nkento olundumukini kwa nkaz’andi, umvovese vo: “Tala, o muntu ona wayiza kwa mono e lumbu kiakina, undwakidi diaka.” a 11 Manoa otelamene wele yo nkaz’andi. Olweke kwa muntu, umvovese vo: “Nga ongeye i muntu ona wamokene yo nkaz’ame?” Ovutwidi vo: “Ingeta.” 12 Manoa ovovele vo: “Yambula e mvovo miaku mialungana! Aweyi tusansila o mwana, nkia salu kesala?” b 13 Mbasi a Yave ovovese Manoa vo: “Mawonso yavovele kwa nkaz’aku, yambula katoma mo lunda. c 14 Kadie konso lekwa kituka muna nsing’a vinyu ko, kanue vinyu ko yovo lekwa kiankaka kia nkolwa d ngatu konso lekwa kiafunzuka. e Kalunda mawonso yamvovesa.” 15 Manoa ovovese mbasi a Yave vo: “Dodokolo, vingila, twakubikila mwan’a nkombo.” f 16 Mbasi a Yave ovovese Manoa vo: “Avo mvingidi, kidia madia maku ko; kansi avo ozolele tambika lukau lwa ngioka kwa Yave, tambika lo.” Manoa kazaya wo ko vo mbasi a Yave. 17 Manoa oyuvuidi mbasi a Yave vo: “Nkumbu aku nani, g kima` na twazitisa vava mvovo miaku milungana?” 18 Mbasi a Yave umvovese vo: “Ekuma oyuvulwidi e nkumbu ame, wau vo ya sivi?” 13:7 1 Mvovo wa sina: “tuka muna vumu.”

380 KAPU 13 a Afu 13:3

b Afu 13:8

c Afu 13:4

d Nta 6:2, 3

e Lev 11:26, 27

f Tuk 18:5, 7 Afu 6:18, 19 Ayi 13:2

g Tuk 32:29 Afu 13:6

 Ndambu ya 2 a Afu 6:22, 23

b Luv 33:20 Yoa 1:18

c Afu 13:16

d Ayi 11:32

e Afu 3:9, 10 Afu 6:34 Afu 11:29 1Sa 11:6

f Afu 18:11, 12

g Yos 15:20, 33 

KAPU 14 h Nsi 7:3

19 Manoa obongele mwan’a nkombo yo lukau lwa mbwaza, otambikidi lo kwa Yave vana tadi, ona wavanga diambu dia sivi wau Manoa yo nkaz’andi batalanga. 20 O nlaku a tiya vava watomboka kuna zulu tuka vana ziku, Manoa yo nkaz’andi bamwene mbasi a Yave otombokele muna nlaku a tiya. Vana vau, bavumbamene yo bokeka ndose vana ntoto. 21 Mbasi a Yave kamonekene diaka ko kwa Manoa yo nkaz’andi. I bosi, Manoa obakwidi vo i mbasi a Yave. a 22 Manoa ovovese nkaz’andi vo: “Fwa tufwa, kadi tumwene Nzambi.” b 23 O nkaz’andi umvovese vo: “Kele vo Yave kazola kutuvonda, kadi tambula lukau lwa ngioka c ye lukau lwa mbwaza ko ova moko meto. Kadi kutusonga mawonso mama ko ngatu kutuvovesa mambu mama.” 24 Kuna kwalanda, o nkento owutidi mwan’ayakala, umvene nkumbu a Samesone; d vava mwana kakula, Yave okwamanene kunsambula. 25 I bosi, o mwand’a Yave wayantika sala muna yandi e kuna Makane-dani, f vana kati kwa Sora ye Esetaole. g Samesone okulumukini ˆ kuna Timena, i kuna kamwenene nkento1 wa Mfelesetia. 2 Ovutukidi, ovovese se diandi yo ngudi andi vo: “Mwan’a nkento wa Mfelesetia mbwene kuna Timena, inzolele, numbongela yandi kakala nkaz’ame.” 3 O se diandi ye ngudi andi bamvovese vo: “Nga ke vena nkento ko muna wan’a mpangi zaku yo nkangu eto wawonso e? h Ekuma ofwete bongela nkento muna Afelesetia balembi zengwa?” Samesone ovovese se diandi vo: “Umbongela yandi, kadi yandi ngiangalele.”1 4 O se diandi ye ngudi andi ke bazaya wo ko vo ediadi

14

14:1 1 Mvovo wa sina: “nkento wa wan’amakento a Afelesitia.” 14:3 1 Mvovo wa sina: “wambote vana meso mame.”

381 kwa Yave diatuka, kadi nzila kavavanga muna nuanisa Afelesetia, ekolo kiakina Afelesetia bayalanga Isaele. a 5 Samesone okulumukini yo se diandi ye ngudi andi kuna Timena. Vava kalweke muna mpatu za vinyu za Timena, muvaikidi nkosi, wankwitilanga. 6 O mwand’a Yave unkumikini, b otiazwini e nkosi nze yandi otiazwini mwan’a nkombo, kakala ye lekwa ko vana moko. Kazayisa se diandi ye ngudi andi ko dina kavanga. 7 I bosi okulumukini, omokene yo nkento, Samesone omwene vo ndioyu i nkento kaka umfwanukini. c 8 Vava kavutukidi mu bonga o nkento kenda yandi kuna nzo andi, d ovilukidi katala e nkosi ina kavonda, muna vuvu dia nkosi mukedi e bumba kia mbwingina yo wiki. 9 Ovolele wiki yo dia wo ekolo kayendanga. Vava kalweke kwa se diandi ye ngudi andi, ubavene ndambu badia. Kansi, kabazayisi wo ko vo mu vuvu dia nkosi kabongele wo. 10 O se diandi okulumukini kuna kwa nkento, o Samesone olambisi e lambu, kadi i fu kia matoko muna kolo kiakina. 11 Vava bamwene Samesone, bantwasidi akundi 30 a longo bakala yandi. 12 Samesone ubavovese vo: “Yambula yanutela ngwala.1 Avo nukunsasila yo muna lumbu nsambwadi ya lambu, ikunuvana mvuatu 30 mia lino ye mbuba 30 mia nlele. 13 Kansi, avo ke nulenda yo kunsasila ko, yeno nukumpana mvuatu 30 mia lino ye mbuba 30 mia nlele.” Bamvutwidi vo: “Ututela ngwala;1 kadi tuzolele yo ´ wa.” 14 Ubavovese vo: “Muna ndiona odianga mutukidi lekwa kia dia, Muna nkwa ngolo mutukidi lekwa kia nzenzo.” e 14:12-15, 17-19 1 Yovo “ngana.”

AFUNDISI 14:5–15:1 KAPU 14 a Afu 13:1

b Afu 13:24, 25

c Afu 14:2

d Tuk 24:67 Mat 1:24

e Afu 14:8, 9 

Ndambu ya 2 a Afu 16:5

b Afu 16:15

c Afu 16:16, 18

d Afu 14:14

e Afu 14:15

f Afu 13:24, 25 Afu 14:6 Afu 15:14

g Yos 13:2, 3 Afu 1:18

h Afu 14:12

i Afu 14:2

j Afu 14:11 Afu 15:1, 2

Ke balendele sasila ngwala1 ko mu lumbu tatu. 15 Muna lu´ mbu kiaya, bavovese nkaz’a Samesone vo: “Vunginika o nkaz’aku a katusasila e ngwala.1 Avo kuvangidi wo ko, yoka tukuyoka y’esi nzo a se diaku. Nga lwatubokelese mu bonga mavua meto?” 16 Ozevo, nkaz’a Samesone undididi yo kumvovesa vo: “Menga okumbenganga; kukunzolanga ko. b Otelele yitu yame ngwala, kansi kunzayisi nsas’andi ko.” Samesone umvutwidi vo: “Kiazayisi yo nkutu kwa se diame ko ngatu kwa ngudi ame! Ekuma mfwete yo zayisila kwa ngeye?” 17 Undididi muna lumbu nsambwadi ya lambu. Muna lumbu kia nsambwadi, unzayisi e nsas’a ngwala,1 kadi wantokanesanga kaka. Oyandi wele zayisa nsas’a ngwala kwa yitu yandi. c 18 Muna lumbu kia nsambwadi una ntangwa ke yadimukini ko, esi mbanza bamvovese vo: “Nki kisundidi wiki e nzenzo? Nki kisundidi nkosi e ngolo?” d Samesone ubavutwidi vo: “Kele vo ke nuvatidi ye ngombe ame ko, e Ke lwadi sengomona nsas’a ngwal’ame1 ko.” 19 O mwand’a Yave ukumikini Samesone, f okulumukini kuna Asekelone g ovondele wantu 30 vana bena, obongele mvuatu miau yo vana mio kw’awana basasila e ngwala.1h Makasi mandi mafusukidi, ovutukidi kuna nzo a se diandi. 20 O nkaz’a Samesone i wavewa kwa mosi muna nkundi andi a longo ona kakala yandi. j Ke vavioka kolo ko, muna nsungi a nkutik’a masa, Samesone wele kingula nkaz’andi, onete mwan’a nkombo. Ovovele vo: “Nzolele kwenda kwa nkaz’ame muna suku.” O se dia mwan’a ndumba kanyambwidi ko

15

AFUNDISI 15:2-20 kakota. 2 O se dia mwan’a ndumba umvovese vo: “Yabenze vo ‘Menga okumenganga.’ a I diau yamvanini kwa nkundi aku a longo. b Nleke andi nga kalutidi vienga ko yo yandi? Umbonga kavinga vana fulu kiandi.” 3 Kansi, Samesone ubavovese vo: “Owau Afelesetia ke balendi kumpana ngielele ko wau ikubamwesa e mpasi.” 4 Samesone wele baka 300 za mfwenge. Obongele sisi ya tiya, okangidi mfwenge zolezole muna nkila yo sia sisi ya tiya muna nkila miau miole. 5 I bosi, okwikidi sisi ya tiya, oyambwidi mfwenge zenda muna mpatu za masa za Afelesetia. Oyokele yawonso, ntete mia masa, mbongo yalembi kutikwa, mpatu za vinyu ye za olive. 6 Afelesetia bayuvuidi vo: “Nani ovangidi e diambu diadi?” Bavoveso vo: “Samesone wa mwan’a longo wa musi Timena, kadi wabongele nkaz’andi yo kumvana kwa nkundi andi a longo.” c Ozevo, Afelesetia batombokele, bayokele nkento yo se diandi. d 7 Samesone ubavovese vo: “Wau vo nuvangidi e diambu diadi, kidingalala ko yavana ikunulanda e kunda.” e 8 Ubavondele mosi-mosi, ndonga kavondele, i bosi okulumukini, wele kala muna nduk’a tadi dia Etame. 9 Afelesetia batombokele yo sikidisa ndo muna Yuda, bazietele muna Leki. f 10 Esi Yuda bayuvuidi vo: “Ekuma nuizidi kutunuanisina?” Bavutwidi vo: “Samesone twizidi kanga, twamvanga nze una katuvanga.” 11 Dianu vo, 3.000 ma esi Yuda bakulumukini kuna nduk’a tadi dia Etame, bavovese Samesone vo: “Nga kuzeye wo ko vo Afelesetia bekutuyalanga? g Ekuma utuvangidi e diambu diadi?” Ubavovese vo: “Una bampangidi, i wau ibavangidi.” 12 Ba-

382 KAPU 15 a Afu 14:17

b Afu 14:11, 20

c Afu 14:11, 20

d Afu 14:15

e Afu 14:4

f 2Sa 23:11, 12

g Afu 13:1 

Ndambu ya 2 a Afu 13:24, 25 Afu 14:5, 6

b Afu 16:9, 12

c Afu 3:31

d Afu 16:30

e Afu 15:9

f Luv 17:6

g Tuk 49:16 Afu 2:16 Afu 13:1, 5 Afu 16:31 Ayi 11:32

mvovese vo: “Baka twizidi kubaka, twayekola vana moko ma Afelesetia.” Samesone ovovele vo: “Nundila e ndofi vo yeno kibeni ke nukumpanga diambu ko.” 13 Bamvovese vo: “Ve, kanga kaka tukukanga yo kutambika vana moko mau, kansi ke tukuvonda ko.” Dianu vo bankangidi mu nsinga miole miampa yo kumvaikisa muna nduka. 14 Vava kalwaka kuna Leki, Afelesetia una bamona Samesone bakazidi. O mwand’a Yave unkumikini, a e nsinga bankangila moko mikitukidi nze vusu diaziniswa va tiya, misotokele muna moko mandi. b 15 Omwene visi kiampa kia matandi ma buluku; olambwidi koko obongele kio yo vondela kio 1.000 dia wantu. c 16 Samesone ovovele vo: “Muna visi kia matandi ma buluku—zudika dimosi, mazudika mole! Muna visi kia matandi ma buluku, mpondele 1.000 dia wantu.” d 17 Vava kamana vova, olozele e visi kia matandi ma buluku, oyikidi fulu kiakina vo Ramaleki.1e 18 I bosi, omwene vuina diayingi, obokele kwa Yave, oku vo: “Ngeye ovene luvuluzu lwalu lwampwena kwa selo kiaku. Owau nga yafwila muna vuina yo bwa vana moko ma mindembi zengwa?” 19 Nzambi owudidi e tadi diakala muna Leki, muvaikidi maza. f Vava Samesone kanuini, o mwand’andi uvutukidi,1 okumamene. I kuma kayikila fulu kiakina vo Ene-akore,2 kiakinu muna Leki yamu unu kiaki. 20 Samesone mvu 20 kafundisa Isaele muna lumbu ya Afelesetia. g 15:17 1 Ina ye nsasa vo: “Fulu Kiatundalala kia Visi kia Matandi.” 15:19 1 Yovo “e ngolo zandi zivutukidi.” 2 Ina ye nsasa vo: “Nto ya Ndiona Obokanga.”

383

16

Lumbu kimosi, Samesone wele kuna Ngaza, omwene ko nkembi,1 okotele muna nzo andi. 2 Esi Ngaza bavoveso vo: “Samesone una mwamu.” Banzungidi yo kunlangidila vana vitu dia mbanza fuku wawonso. Fuku wawonso bakedi pi-i, yo yindula: “Vava kuma kukia, vonda tukumvonda.” 3 Samesone olele muna nzo a nkembi1 yaku dingi-dingi. Oku dingi-dingi osikamene, osimbidi e vitu dia mbanza, ye malunzi mau mole, ovuzidi mo kumosi ye mbindi, osidi yawonso vana mavembo, onete yo vana ntandu a mongo utalanene ye Keberone. 4 I bosi, Samesone ozolele nkento mosi wakala kuna Ndimb’a Soreke, nkumbu andi Delila. a 5 E mfumu za Afelesetia bele kumvovesa vo: “Umvunginika, b wazaya kuna kutukanga e ngolo zandi zayingi ye una tulenda kumbakila, twankanga yo kunsunda. Avo ovangidi wo, konso muntu vava twina okuvana 1.100 za sekele za palata.” 6 Delila ovovese Samesone vo: “Dodokolo, unzayisa kuna kutukanga e ngolo zaku, mu nki ofwete kangilwa muna kusunda?” 7 Samesone umvovese vo: “Avo bankangidi ye nsinga nsambwadi mia mpunga za nkunzu, zalembi yuma, itovoka yo kituka se mpasi muntu.” 8 Mfumu za Afelesetia bantwasidi nsinga nsambwadi mia mpunga za nkunzu, zalembi yuma, unkangidi mio. 9 O wantu baswekamene muna suku, Delila umvovese vo: “E Samesone, Afelesetia bena vava!” Ozatwini nsinga mia mpunga nga nsing’a vusu uviakane tiya. c Ozevo, e mbumb’a ngolo zandi ke yazayakana ko. 10 Delila ovovese Samesone vo: “Tala, ongeye umpunginikini yo kumpovesa luvunu lwayingi. Owau unzayisa do, mu nki 16:1, 3 1 Yovo “nkento a ndumba.”

AFUNDISI 16:1-19 KAPU 16 a Afu 16:18

b Afu 14:15

c Afu 15:14 

Ndambu ya 2 a Afu 16:9

b Afu 16:7, 11

c Afu 14:16

d Afu 16:7 Afu 16:11 Afu 16:13

e Afu 14:17

f Nta 6:5 Afu 13:5, 7

g Afu 16:5

ofwete kangilwa.” 11 Umvovese vo: “Avo bankangidi muna nsinga miampa mina ke miasadilu ko, itovoka yo kituka se mpasi muntu.” 12 Delila obongele nsinga miampa, unkangidi mio, ovovele vo: “E Samesone, Afelesetia bena vava!” (Muna kolo kiakina wantu baswama bakala muna suku.) Ozevo, odanuini nsinga kakangilu muna moko nga mpusu. a 13 Delila ovovese Samesone vo: “Yamu wau, ongeye umpunginikini, yo kumpovesa luvunu. b Unzayisa mu nki ofwete kangilwa.” Umvutwidi vo: “Kanga mvanda nsambwadi mia nsuki za ntu ame muna nsinga wa kubila nlele.” 14 Okangidi mio muna nsonso, ovovele vo: “E Samesone, Afelesetia bena vava!” Osikamene, ovuzidi nsonso muna nti wa kubila nlele. 15 Umvovese vo: “Aweyi olenda vovela vo, ‘Zola ikuzolanga’ c wau vo ntim’aku ke wina omu mono ko e? Nkumbu ntatu umpunini, kunzayisi e tuku dia ulolo wa ngolo zaku ko.” d 16 Wau vo wantokanesanga lumbu ke lumbu yo kunkomekena, oyoyele kikilu1 yamu tezo kia fwa. e 17 I dianu vo, unziulwidi ntim’andi wawonso, oku vo: “E nsuki za ntu ame ke zisidi zengwa ko,1 kadi i Mvambuki a Nzambi tuka muna luwutuku lwame.2f Avo nsuki zame zizengelo, e ngolo zame zikunkatuka, itovoka yo kituka se mpasi muntu.” 18 Delila vava kamwene vo unziulwidi ntim’andi wawonso, vana vau otumisi mfumu za Afelesetia, g oku vo: “Nuiza owau, kadi unziulwidi ntim’andi wawonso.” Mfumu za Afelesetia bele kwa yandi ye nzimbu vana moko. 19 Unlekese muna nkat’andi; 16:16 1 Yovo “o moyo andi usukidi.” 16:17 1 Mvovo wa sina: “O ntu ame ke watelele vuayi ko.” 2 Mvovo wa sina: “vumu kia ngudi ame.”

AFUNDISI 16:20–17:5 obokele muntu, kanzenga e mvanda nsambwadi mia nsuki za ntu andi. I dianu vo, Delila olungisi kani diandi, kadi e ngolo za Samesone zikatukidi. 20 I bosi ovovele vo: “E Samesone, Afelesetia bena vava!” Osikamene kuna tulu, a ovovele vo: “Ke bekumpanga diambu ko nze muna nkumbu miankaka, ikukivuluza.” Kansi kazaya wo ko vo Yave unyambwidi. 21 Afelesetia bambakidi, bantobwele meso. Bakulumukini yandi kuna Ngaza yo kunkanga muna tuvambu tole, ` okedi se nıki a mbwaza muna pelezo. 22 I bosi, e nsuki za ntu andi zina zazengwa, ziyantikidi diaka o mena. b 23 Mfumu za Afelesetia balungalakene batambikidi kimenga kianene kwa Dangone c wa nzambi au, yo kembela, kadi bavovele vo: “O nzambi eto oyekwele Samesone wa mbeni eto ova moko meto!” 24 O nkangu vava bamwene Samesone, bakembelele nzambi au, bavovele vo: “O nzambi eto oyekwele mbeni eto ova moko meto, ona ofwasanga e nsi eto d yo vonda ulolo wa nkangu eto.” e 25 Wau bakedi muna kiese, bavovele vo: “Tutumisa Samesone, twansakanena.” Batumisi Samesone muna pelezo kimana bansakanena; bansidi vana kati kwa malunzi. 26 Samesone ovovese nleke ona wansimba muna koko vo: “Ungiambula yasimba malunzi mana masimbinini e nzo, yayekama mo.” 27 (E nzo yazala ye akala ye akento. E mfumu zawonso za Afelesetia i ˆ muna bakala, vana nludi vakala ye tezo kia 3.000 m’akala ye akento ana batalanga ekolo Samesone kabasevesanga.) 28 Samesone f obokele kwa Yave, oku vo: “E Mfumu Yave, dodokolo diaku, ungindula yo kunkumika g nkumbu wau kaka, e Nzambi, yalandila Afelesetia e

384 KAPU 16 a Afu 16:9 Afu 16:12 Afu 16:14

b Afu 13:5

c 1Sa 5:4

d Afu 15:4, 5

e Afu 15:7, 8 Afu 15:15, 16

f Ayi 11:32

g Afu 14:5, 6 Afu 14:19 Afu 15:14

 Ndambu ya 2 a Afu 16:21

b Afu 16:27

c Afu 14:19 Afu 15:7, 8 Afu 15:15, 16

d Afu 13:2

e Afu 13:8

f Afu 2:16 Afu 15:20

 KAPU 17 g Yos 17:14, 15

h Luv 20:4 Lev 26:1 Nsi 27:15

i Luv 28:6 Afu 8:27

j Tuk 31:19

kunda kana nkutu muna disu diame dimosi.” a 29 Samesone osimbidi malunzi mole ma kati mana masimbinini e nzo, oyekamene mo, dimosi kuna koko kwalunene, diankaka kuna lumonso. 30 Samesone ovovele vo: “Yambula yafwa kumosi ye Afelesetia!” Onungwini malunzi ye ngolo zawonso, e nzo ibwididi zimfumu yo nkangu wawonso wakala mo. b Ana kavonda vava kafwa, basundidi ana kavonda vava kakala o moyo. c 31 I bosi, mpangi zandi, y’esi nzo a se diandi yau awonso, bakulumukini bambongele. Bele kunzika vana kati kwa Sora d ye Esetaole, muna ziami kia Manoa e wa se diandi. Samesone mvu 20 kafundisa Isaele. f Vakedi ye muntu wa musi zunga kia miongo mia Eferaime, g nkumbu andi Mika. 2 Ovovese kwa ngudi andi vo: “Nga osungamene 1.100 za sekele za palata zina wayiwa yo siba ´ ona wayiya zo? Yawa e sibu kiaku, e palata mono ngina zau. Mono yabonga zo.” O ngudi andi ovovele vo: “Yambula Yave kasambula e mwan’ame.” 3 Vava kavutwidi 1.100 za sekele za palata kwa ngudi andi, ngudi andi ovovele vo: “Vana moko mame ivanina1 palata yayi kwa Yave kimana mwan’ame kavangila yo teke kiavalwa ye teke kia sengwa.2h Owau mvutwidi yo kwa ngeye.” 4 Vava kavutwidi palata kwa ngudi andi, o ngudi andi obongele 200 za sekele za palata, ovene zo kwa mvangi a lekwa ya sengwa. Ovangidi zo e teke kia sengwa2 ye teke kiavalwa; e teke yasiwa muna nzo a Mika. 5 Mika wakala ye nzo a zinzambi, wavanga kidukula i ye teke,1j

17

17:3 1 Mvovo wa sina: “ivaulwila.” 17:3, 4 2 Yovo “teke kiazunzwa.” 17:5 1 Yovo “nzambi za esi nzo.” Mvovo wa sina: “zumbi.”

385 otumbikidi1 mosi muna wan’andi se nganga. a 6 Muna lumbu yayina ke mwakala ntinu ko muna Isaele. b Konso muntu wavanganga dina kamonanga vo diansongi vana meso mandi. c 7 Mwakala toko dimosi dia musi Beteleme d a Yuda, musi kanda dia Yuda. Nlevi kakala, e i ˆ muna kazingilanga mu kolo kiayingi. 8 E toko wakatuka muna mbanza, kuna Beteleme a Yuda, wele avavi fulu kia zingila. Ekolo kakedi muna nkangalu, olweke muna zunga kia miongo mia Eferaime, kuna nzo a Mika. f 9 Mika unyuvuidi vo: “Akweyi otukidi?” Umvutwidi vo: “I Nlevi wa musi Beteleme a Yuda, fulu kina ndenda zingila ivavanga.” 10 Mika umvovese vo: “Kala yame, wakala se1 diame ye ngang’ame. Konso mvu ikuvana sekele kumi za palata, mvuatu yo madia.” Ozevo, Nlevi okotele muna nzo. 11 O Nlevi otambulwidi zinga yandi, e toko okedi nga mwan’andi. 12 Vana ntandu, Mika watumbika1 Nlevi mu kunsadila se nganga, g okedi muna nzo a Mika. 13 I bosi Mika ovovele vo: “Owau nzeye wo vo Yave okunsonga mawete, wau vo Nlevi okitukidi se ngang’ame.” Muna lumbu yayina ke mwakala ntinu ko muna Isaele. h E kanda dia Anedani i fulu kia zingila1 bavavanga, kadi yamu lumbu yayina, ke batambula vua ko vana vena makanda ma Isaele. j 2 O Anedani batumini wantu tanu a kanda diau, makesa ma Sora ye Esetaole k kimana benda langa yo fimpa e nsi. Babavovese vo: “Nuenda fimpa e nsi.” Vava balweke muna zunga kia miongo

18

17:5 1 Mvovo wa sina: “ozadisi koko kwa.” 17:10 1 Yovo “nludiki.” 17:12 1 Mvovo wa sina: “wazadisa koko kwa.” 18:1 1 Mvovo wa sina: “vua.”

AFUNDISI 17:6–18:12

i 1Sa 7:1

mia Eferaime, kuna nzo a Mika, a ˆ balele muna. 3 Vava bafinamena e nzo a Mika, bawidi nding’a toko dia Nlevi, bele kwa yandi, banyuvuidi vo: “Nani utwese kwaku? Nkia salu osalanga va fulu kiaki? Nki kisimbidi kwaku?” 4 Ubavovese vo: “Mika, owu y’owu kampangidi. Futa kamfutidi kimana yansadilanga se nganga.” b 5 I bosi, bamvovese vo: “Dodokolo, yuvula Nzambi, twazaya kana vo nkangalu eto usikila.” 6 O nganga ubavovese vo: “Nuendela kuna luvuvamu. Yave okala yeno muna nzila ina nukwendela.” 7 I dianu vo, wantu yau tanu bele, balweke kuna Laisi. c Bamwene vo nkangu wakala mo, yau kibeni bakilunga-lunganga nze esi Sidone. Mu luvuvamu bazingilanga yo lembi mona o wonga, d kadi muna nsi yayina ke mwakala nyadi ko wababangikanga ngatu kubatokanesa. Bavavukidi esi Sidone, ke bakalanga kintwadi ye konso muntu ko. 8 Vava bavutuka kwa mpangi zau kuna Sora ye Esetaoe le, e mpangi zau babayuvuidi vo: “Aweyi kaka kuna nutukidi?” 9 Bavutwidi vo: “Tutomboka twenda kubanuanisa, kadi tumwene vo e nsi yambote kikilu. Ekuma nukatikisilanga? Ke nuzingidi ko muna kwenda vua e nsi. 10 Vava nulwaka, nuwana o nkangu una mu luvuvamu, f e nsi mpe yasanzuka. Nzambi oyekwele yo vana moko meno, e nsi ina ke ikondelo lekwa ko.” g 11 I bosi, 600 za akala muna kanda dia Dani ana bakala ye nuaninua, basimbidi e nzila tuka kuna Sora ye Esetaole. h 12 Batombokele yo sikidisa ndo kuna Kireyate-yarimi i muna Yuda. I kuma e fulu kiaki kiayikilwa vo Makane-dani1j yamu unu kiaki, ina kuna este ya Kireyate-yarimi.

j Afu 13:24, 25

18:12 1 Ina ye nsasa vo: “Ndo a Dani.”

KAPU 17 a Nta 3:10 Nsi 12:11, 13 2Tu 13:8, 9

b 1Sa 8:4, 5 c Afu 21:25 d Mik 5:2 e Nta 3:45 Yos 14:3 Yos 18:7

f Afu 17:1, 5 g Nta 3:10 Afu 17:5

 KAPU 18 h Afu 8:23 1Sa 8:4, 5

i Yos 19:40 j Yos 19:47, 48 Afu 1:34

k Yos 19:41, 48 

Ndambu ya 2 a Afu 17:1, 5 b Afu 17:9, 10 c Yos 19:47, 48 Afu 18:29

d Afu 18:27 e Yos 15:20, 33 Afu 18:2

f Afu 18:7, 27 g Luv 3:8 Nsi 8:7-9

h Afu 18:2

AFUNDISI 18:13–19:2 13 Tuka kwakuna bele kuna zunga kia miongo mia Eferaime, balueke kuna nzo a Mika. a 14 Wantu tanu ana bayenda langa e nsi a Laisi, b bavovese mpangi zau vo: “Nga nuzeye wo vo muna nzo zazi mwina ye kidukula ye teke1 ye teke kiavalwa ye teke kia sengwa?2 c Nutoma yindula dina nuvanga.” 15 Dianu vo baningamene vavana, bakotele muna nzo a toko dia Nlevi, d muna nzo a Mika, banyuvuidi o vimpi. 16 E 600 za akala muna Anedani, e ana bakedi ye nuaninua, batelamene vana vitu. 17 O wantu yau tanu ana bayenda langa e nsi, f bakotele muna nzo kimana babonga e teke kiavalwa, kidukula, g teke1 h ye teke kia sengwa.2 i (O nganga j otelamene vana vitu ye 600 za akala ana bakala ye nuaninua.) 18 Vava bakotele muna nzo a Mika, babonga e teke kiavalwa, kidukula, teke1 ye teke kia sengwa,2 o nganga ubayuvuidi vo: “Nki nusalanga?” 19 Bamvutwidi vo: “Sia pi-i! Kuvovi diambu ko.1 Wenda yeto, wakala se2 dieto ye nganga eto. Adieyi disundidi o wete—wakala ngang’a nzo a muntu mosi k yovo wakala ngang’a kanda diamvimba ye nzo muna Isaele?” l 20 Nganga oyangalele, obongele kidukula, teke,1 teke kiavalwa m ye wele kumosi yo nkangu. 21 Basimbidi diaka e nzil’au, bavitisi yingiana-ngiana kuna ntwala, twelezi ye lekwa yantalu. 22 Vava bavavukidi nzo a Mika, wantu ana bakala muna nzo zafinama nzo a Mika bakutakene yo landa Anedani. 23 Vava babokele Anedani, bavilukidi kwa yau yo vovesa 18:14, 17, 18, 20 1 Yovo “nzambi za esi nzo.” Mvovo wa sina: “zumbi.” 18:14, 17, 18 2 Yovo “teke kiazunzwa.” 18:19 1 Mvovo wa sina: “Batika koko omo nu’aku.” 2 Yovo “nludiki.”

386 KAPU 18 a Afu 17:1, 5 b Afu 18:2 Afu 18:29

c Nsi 27:15 Afu 17:4, 5

d Afu 17:7, 12 Afu 18:30

e Afu 18:11 f Afu 18:2 g Luv 28:6 Afu 8:27

h Tuk 31:19 i Lev 19:4 Nsi 27:15 Afu 17:3-5

j Afu 17:12 k Afu 17:12 l Afu 18:30 m Afu 17:4, 5 

Ndambu ya 2 a Yos 19:47, 48 Afu 18:29

b Afu 18:7, 10 c Nta 13:17, 21 d Yos 19:47, 48 Afu 20:1 1Nti 4:25 1Nti 12:28, 29

e Tuk 30:6 Tuk 32:28

f Afu 18:7 g Afu 17:1, 4 Afu 18:18

h Afu 17:12 i Luv 2:21, 22 j Luv 40:2 Yos 18:1 1Sa 1:3

 KAPU 19 k 1Sa 8:4, 5 l Yos 17:14, 15 m Tuk 35:19 Mik 5:2

Mika vo: “Nkia diambu una diau? Ekuma okwizilanga ye ndonga yayi?” 24 Mika ovutwidi vo: “Oyeno nubongele nzambi zame zina yavanga yo nganga, nuele kweno. Nki diaka nsidi kiau? Ekuma lungiuvulwidi vo: ‘Nkia diambu una diau?’” 25 Anedani bavutwidi vo: “Kutumbula nding’aku kwa yeto ko, kimana akwa makasi balembi kunuanisa yo vidisa moyo aku ye mioyo mia esi nzo aku.” 26 Anedani basimbidi nzil’au; Mika wau kamwene vo bansundidi e ngolo, ovilukidi yo vutuka kuna nzo andi. 27 Anedani vava babongele e lekwa ina Mika kavanga, kumosi yo nganga, bele kuna Laisi a kwa nkangu wazingilanga mu luvuvamu yo lembi mona o wonga. b Babavondele muna nsosolo yo yoka mbanza muna tiya. 28 Ke mwakala mvuluzi ko, kadi Laisi yavavuka ye Sidone, ke bakala ye diambu ye konso muntu ko. Yakala vana ndimb’a Beterekobe. c Batungulwidi e mbanza yo zingila mo. 29 Vana ntandu, bayikidi e mbanza vo Dani, d bavene yo nkumbu a Dani wa se diau, ona wawutwa kwa Isaele. e Entete, Laisi yayikilwanga. f 30 I bosi, Anedani bakivangila teke kiavalwa, g Yonatane h wa mwan’a Ngeresome i wa mwan’a Mose, oyandi yo wan’andi bakedi se anganga muna kanda dia Dani yamuna lumbu kina nkangu wanatwa muna kinkole. 31 Batelamese teke kiavalwa kina Mika kavanga, ekolo kiawonso e nzo a Nzambi aludi yakala muna Silo. j Muna lumbu yayina, vava ke mwakala ntinu ko muna Isaele, k Nlevi mosi wazingila´ nga kuna kwanda, kuna zunga kia miongo mia Eferaime, l obongele nkento wa musi Beteleme m a Yuda. 2 O nkento andi ote-

19

387 le zumba, oyambwidi yakala diandi, ovutukidi kuna nzo a se diandi kuna Beteleme a Yuda. Okedi ˆ ´ kuna ngonde ya. 3 I bosi, o nkaz’andi wele kunlanda muna kunleba kimana kavutuka; onete selo kiandi ye mabuluku mole. O nkento untambwidi muna nzo a se diandi. O se dia nkaz’andi vava kamwene, oyangalele. 4 O ˆ ko wandi wa se dia mwan’andumba, unlombele kakala yandi mu lumbu tatu; badidi, banuini, baˆ lele muna. ´ 5 Muna lumbu kiaya, vava basikamene muna mene-mene benda kwau, o se dia mwan’andumba ovovese kwa mwan’andi a longo vo: “Teka dia wakumik’e nitu, i bosi nukwenda kweno.” 6 Bavuende, badidi yo nua; i bosi o se dia mwan’andumba umvovese vo: “Dodokolo, leka o fuku wau, wayangidika ntim’aku.” 7 Vava katelamene kenda ˆ kwandi, o ko wandi undodokele diaka, muna kuma kiaki olele ˆ diaka muna. 8 Muna lumbu kiatanu, vava kasikamene muna mene-mene kenda kwandi, o se dia mwan’andumba ovovele vo: “Dodokolo, teka dia wakumik’e nitu.” Banangini yavana kialembama mwini, yau awole bakwamanene dia. 9 Vava katelamene kenda yo ˆ nkaz’andi ye selo kiandi, o ko wandi, o se dia mwan’andumba, umvovese vo: “Tala, o kuma se kufwa. Leka kaka o fuku wau. O kuma kubwitidi. Leka kaka o fuku wau wayangidika ntim’aku, kimana o mbazi muna menemene nuenda kweno nualwaka kuna nzo eno.”1 10 Ozevo, o yakala kazolele leka diaka ko muna fuku wauna, otelamene, wele yakuna Yebuse, i sia vo, Yerusaleme. a Wakala ye mabuluku mau mole yo nkaz’andi ye selo kiandi. 19:9 1 Mvovo wa sina: “saba kieno.”

AFUNDISI 19:3-21 KAPU 19 a Yos 15:8, 63 Yos 18:28 Afu 1:8

 Ndambu ya 2 a Yos 18:28

b Yos 18:21, 25

c Tuk 19:2

d Afu 19:1

e Yos 18:21, 28

f Afu 19:1, 2

g Tuk 24:32

h Tuk 18:5 Tuk 19:3

11 Vava bafinamene muna Yebuse, kuma se kufwa. E selo ovovese mfumu andi vo: “Wiza twakota mu mbanza yayi ya Aneyebuse twaleka mo.” 12 O mfumu andi umvovese vo: “Ka tulendi kota mu mbanza ya nzenza ko, ina ke ya Aneyisaele ko. Tuvioka kuna Ngibeya.” a 13 Ovovese selo kiandi vo: “Ndolo kweto kuna Ngibeˆ ya yovo Rama, i kuna tuleka.” b 14 Baviokele, bele kwau, e ntangwa iyantikidi dimuka vava bakedi lukufi ye Ngibeya ya Benyamini. 15 Bakotele muna Ngibeya ˆ baleka muna. Bavuende vana yanzala kia mbanza, kansi ke vakala muntu ko kabatambuˆ la muna nzo andi baleka muna. c 16 Vava kuma kufwidi, vezidi yakala dia nunu otukidi muna salu kiandi kia kiana. Musi zunga kia miongo mia Eferaime, d muna Ngibeya kazingilanga; kansi, esi mbanza yayina Anebenyamini. e 17 Vava kasengola meso omwene munduti-anzila vana yanzala kia mbanza, unyuvuidi vo: “Akweyi otukidi, akweyi okwendanga?” 18 Ovutwidi vo: “Kuna Beteleme a Yuda tutukidi, kwanda tukwendanga, kuna zunga kia mioˆ ngo mia Eferaime, i kuna yatuka. Kuna Beteleme a Yuda yayenda, f owau ku nzo a Yave ikwendanga,1 kansi kavena muntu ko untambwidi. 19 Tuna yo madia mafwana mu kuma kia mabuluku meto, g mbolo h ye vinyu mu kuma kiame, mu kuma kia nkento ye selo kieto. Ke tukondelo lekwa ko.” 20 O nunu ovovele vo: “Vuvama kwaku! Ikusadisa muna mawonso ovuidi o mfunu. Kansi kuleki va yanzala ko.” 21 Untwese kuna nzo andi, 19:18 1 Nanga, “muna nzo a Yave isadilanga.”

AFUNDISI 19:22–20:9 odikidi1 mabuluku mandi. I bosi basukwidi malu, badidi yo nua. 22 Ekolo bamokenanga, ankaka muna yimpumbulu ya mbanza bazietele e nzo yo dodela kielo. Bavovese nunu ovuidi e nzo vo: “Vaikisa muntu wizidi mu nzo aku, twaleka yandi.” a 23 Ozevo, mfumu a nzo ovaikidi, ubavovese vo: “E mpangi zame, ke nuvangi mbi ya mpila yayi ko. Dodokolo, wau vo muntu ndioyu nzenza mu nzo ame, ke nuvangi diambu diadi diansoni ko. 24 Mwan’ame ankento una vo mwenze yo nkento a muntu ndioyu, bena mwamu. Yambula yabavaikisa, nuabasakanena avo nuzolele.1b Kansi ke nuvangi diambu diadi diansoni ko kwa muntu ndioyo.” 25 Kansi, ke bazolele kunwila ko, o muntu obongele nkento andi c yo kumvaikisa kwa yau. Banlele mu kingolo yo kunsakanena mpimpa yawonso yakuna mene-mene. Vava kuma kwavunguka, banyambwidi. 26 Muna mene-mene, nkento olweke, obwidi vana mwelo a nzo a nunu muna mwakala mfumu andi, yavana kuma kwakia. 27 O mfumu andi osikamene muna menemene, oziwidi yelo ya nzo, ovaikidi kimana kenda kwandi, omwene nkaz’andi wabwa vana mwelo a nzo ye moko vana kaku kia mwelo. 28 Umvovese vo: “Telama, twenda kweto.” Kansi kamvene mvutu ko. I bosi, unsidi vana buluku, wele kuna nzo andi. 29 Vava kalwaka kuna nzo andi, obongele mbele, ozengonuene nkento andi mu tini 12, ˆ ˆ kıkwa mu kıkwa yo twika tini kimosi-kimosi muna konso zunga kia Isaele. 30 Awonso ana bamona diambu diadi bavovele vo: 19:21 1 Yovo “ovene titi yasangwa kwa.” 19:24 1 Yovo “nubasakanena yo kubavanga konso dina numwene vo diambote muna meso meno.”

388 KAPU 19 a Tuk 19:4, 5 Lev 20:13 Rom 1:27 1Ko 6:9, 10 Yud 7

b Tuk 19:6-8

c Afu 19:2 

Ndambu ya 2 a Afu 20:7  KAPU 20 b Yos 19:47, 48 Afu 18:29

c Yos 22:9

d 1Sa 7:5 1Sa 10:17 2Nti 25:23

e Afu 20:17 2Sa 24:9

f Afu 19:22

g Afu 19:1, 2

h Afu 19:12, 14

i Afu 19:25, 26

j Afu 19:29

k Afu 19:30

“E diambu diadi ke diasidi vangama ko ngatu moneka tuka muna lumbu kiavaika Aneyisaele muna nsi ya Engipito yamu unu kiaki. Nutoma dio yindula,1 nuvuanda e mfulu a yo kutuzayisa dina tufwete vanga.” Ozevo, Aneyisaele awonso bavaikidi tuka kuna b Dani yakuna Bere-seba yakuna nsi a Ngiladi, c e nkutakani yawonso ilungalakene1 vana ndose a Yave kuna Misepa. d 2 I dianu vo, mbuta za nkangu ye makanda mawonso ma Isaele batelamene muna nkutakani a nkangu a Nzambi—400.000 ma makesa bekangalelanga kia malu ye nsosolo miau. e 3 Anebenyamini bawidi vo nkangu a Isaele utombokele kuna Misepa. Wan’a Isaele bavovele vo: “Nutuzayisa, nkia diambu diadi diambi divangamene?” f 4 O Nlevi g ona wavondwa o nkento, ovutwidi vo: “Omono yo nkaz’ame twalwaka muna Ngibeya h ya Benyaˆ mini, i muna twaleka. 5 Kansi, esi Ngibeya bantelamena yo zunga e nzo muna fuku. Bakedi ye kani dia kumponda, kansi vana fulu kia kumponda, balele nkaz’ame mu kingolo, ofwidi. i 6 I dianu vo, mbongele e vimbu dia nkaz’ame, nzengele dio tini-tini yo twika yo muna konso zunga kia vua dia Isaele, j kadi vangu diansoni ye diangemi bavangidi mu Isaele. 7 Owau, yeno awonso nkangu a Isaele nusonga e ngindu zeno yo vana luludiku lweno.” k 8 Nkangu awonso utelamene kumosi,1 bavovele vo: “Ke mosi ko vava twina okwenda kuna saba kiandi ngatu vutuka kuna nzo andi. 9 Owau edi tuvanga

20

19:30 1 Yovo “Nusia dio muna ntima mieno.” 20:1 1 Mvovo wa sina: “ilungalakene nze muntu mosi.” 20:8 1 Mvovo wa sina: “nze muntu mosi.”

389 kwa Ngibeya: Tutela yo nkas’a mienze, kimana twenda kubanuanisa. a 10 Vana vena 100 wantu muna makanda mawonso ma Isaele, tusola 10, vana vena 1.000 dia wantu, 100 tusola, vana vena 10.000 ma wantu, 1.000 tusola kimana bakutika madia ma makesa ana bekwenda nuanisa Ngibeya ya Benyamini wau vo vangu diansoni bavangidi mu Isaele.” 11 Dianu vo akala awonso a Isaele balungalakene kumosi1 mu kwenda nuanisa e mbanza. 12 Makanda ma Isaele batumini wantu kwa kanda diawonso dia Benyamini, bavovele vo: “Nkia diambu diadi diambi divangamene vovo nuina? 13 Owau nuyekola yimpumbulu ya Ngibeya b kimana twabavonda twasukisa mbi yayi omu Isaele.” c Kansi Anebenyamini ke bazolele wila mpangi zau Aneyisaele ko. 14 I bosi, Anebenyamini bavaikidi muna mbanza, balungalakene kuna Ngibeya kimana benda nwanisa wan’a Isaele. 15 E lumbu kiakina, Anebenyamini balungalakese 26.000 ma makesa ana bakala ye nsosolo, vana ntandu a 700 za makesa ma Ngibeya masundidi nkuma. 16 Muna vu kiaki mwakala 700 za makesa masundidi nkuma, yau awonso akwa lumonso. Konso muntu muna yau, olenda tuba matadi muna nsinga watubila matadi yo tela muna lusuki lembi vengomoka. 17 O wan’amakal’a Isaele ana bakutakana 400.000 ma makesa ana bakala ye nsosolo, d lembi tanga Anebenyamini. Konso muntu muna yau watoma zaya nuana e vita. 18 Batelamene yo tomboka kuna Betele, bele yuvula Nzambi. e Nkangu a Isaele bayuvuidi vo: “Nani ofwete vita ntu muna 20:11 1 Mvovo wa sina: “nze muntu mosi.”

AFUNDISI 20:10-29 KAPU 20 a Afu 20:18 Ngn 16:33

b Afu 19:22, 25

c Nsi 13:5 Nsi 17:7 Nsi 22:22 1Ko 5:6, 13

d Afu 20:2

e Luv 28:30 Nta 27:21 Afu 20:27

 Ndambu ya 2 a Afu 20:28

b Afu 20:21

c Afu 20:23

d 2Tu 20:3 Eze 8:21

e Lev 1:3

f Lev 3:1

g Nta 27:21 Afu 20:18

h Luv 6:25 Nta 25:7

i Afu 20:23

nuanisa Anebenyamini?” Yave ovutwidi vo: “Yuda ovita ntu.” 19 Aneyisaele bavaikidi mu mene, bele nuanisa Ngibeya. 20 O wan’amakal’a Isaele bavaikidi muna nuanisa Anebenyamini; bakiatamene mu nuana muna Ngibeya. 21 Anebenyamini bavaikidi kuna Ngibeya, muna lumbu kiakina bavondele 22.000 ma wan’amakal’a Isaele. 22 Kansi, makesa ma Isaele bayikasakese, bakubikidi diaka vita vana fulu kina bakala muna lumbu kiantete. 23 Aneyisaele batombokele yo dila vana ndose a Yave yaku masika, bayuvuidi Yave vo: “Nga twenda nuanisa diaka mpangi zeto, o nkangu a Benyamini?” a Muna diadi Yave ovovele vo: “Nutomboka nuabanuanisa.” 24 Aneyisaele bele nuanisa diaka Anebenyamini mu lumbu kianzole. 25 Anebenyamini bavaikidi muna Ngibeya, bele kubanuanisa e lumbu kianzole, bavondele 18.000 ma Aneyisaele, b awonso bakala ye nsosolo. 26 Muna kuma kiaki, wan’amakal’a Isaele awonso batombokele kuna Betele. Bavuende yo dila vana ndose a Yave, c e lumbu kiakina bafionkonuene1d yaku masika, batambikidi tukau twangioka e yo tukau twa ungudi f vana ndose a Yave. 27 I bosi, wan’a Isaele bayuvuidi Yave, g kadi muna lumbu yayina e nkel’a kangu dia Nzambi aludi i ˆ kuna yakala. 28 E lumbu yayina, o Finekase h wa mwan’a Elaza wa mwan’a Arone, yandi watelamanga vana vena nkel’a kangu. Bayuvuidi vo: “Nga twenda nuanisa diaka mpangi zeto, wan’amakal’a Benyamini, yovo twayambula kweto?” i Yave ovutwidi vo: “Nuenda, kadi o mbazi ikubayekola ova moko meno.” 29 O Isaele osidi wantu kimana 20:26 1 Yovo “baminini nsoki.”

AFUNDISI 20:30-48 baswekamena a muna nzunguluka yawonso ya Ngibeya. 30 Aneyisaele bele nuanisa Anebenyamini e lumbu kina kiatatu, bakiatamene Ngibeya una bavanga muna ntangwa zankaka. b 31 Vava Anebenyamini bayenda wanana yau, batunti´ lu mu sisa e mbanza kwanda. c Nze una bavanga muna ntangwa zankaka, bayantikidi nuana yo vonda nkangu muna nzila itombokanga kuna Betele ye ina ikwendanga kuna Ngibeya, bavondele tezo kia 30 ma wan’amakal’a Isaele vana nzanza. d 32 Anebenyamini bavovele vo: “Batufakeso vava twina nze una bateka vangwa.” e Kansi, Aneyisaele bavovele vo: “Ya´ mbula twabatunta kwanda ye mbanza yamuna nzila.” 33 Wan’amakal’a Isaele awonso bavaikidi muna fulu yau yo kiatama kuna Bale-tama, ekolo Aneyisaele ana bakala baswekama bavaikidi muna fulu yau muna nzunguluk’a Ngibeya. 34 Muna Ngibeya mulweke 10.000 ma makesa ma Isaele masundidi nkuma, e vita ngolo kikilu yakala. Kansi, Anebenyamini ke bazaya wo ko vo vonza se kikubalwakila. 35 Yave otufakese Benyamini f vana vena Isaele, muna lumbu kiakina Aneyisaele bavondele 25.100 a wan’amakal’a Benyamini, yau awonso bakala ye nsosolo. g 36 Ozevo, vava wan’amakal’a Isaele batinini vana vena Anebenyamini, o Anebenyamini bayindwidi vo wan’a Isaele batufakeso, h kansi, Aneyisaele batinini kadi babundidi e vuvu kw’awana baswama muna nuanisa Ngibeya. i 37 Awana baswama muna nzunguluk’a mbanza, bavaikidi mu nzaki yo nuanisa Ngibeya. Bakotele muna mbanza yo tufakesa awonso muna nsosolo.

390 KAPU 20 a Yos 8:3, 4

b Afu 20:20, 22

c Afu 20:36

d Afu 20:39

e Afu 20:21, 25

f Afu 20:28, 48

g Afu 20:14, 15 Afu 20:46

h Afu 20:31

i Afu 20:29 

Ndambu ya 2 a Afu 20:31

b Afu 20:21, 25

c Afu 20:15

d Afu 21:13

e Afu 20:15, 35

38 Wan’a Isaele bawizana ye awana baswama muna nuanisa e mbanza vo bavaikisa mwisi muna mbanza se sinsu. 39 Vava Aneyisaele batinini muna vita, wan’amakal’a Benyamini bayantikidi kubatufakesa yo vonda tezo kia 30 ma wan’amakal’a Isaele. a Bavovele vo: “Kieleka, batufakeso vava twina nze muna vita ina yantete.” b 40 Kansi, e sinsu kiyantikidi tomboka muna mbanza nze lunzi dia mwisi. Vava wan’amakal’a Benyamini batadidi kuna nima, bamwene nlaku a tiya muna mbanza yawonso utombokele kuna zulu. 41 Wan’amakal’a Isaele bavutukidi, wan’amakal’a Benyamini bakendalele kikilu, kadi bamwene vo e vonza kibalwakidi. 42 I dianu batinini vana ndose a wan’amakal’a Isaele yakuna makanga, kansi e vita ibalende; o wantu ana batuka muna mavata babavondele. 43 Wan’amakal’a Isaele bazungidi Anebenyamini yo kubalakama. Babadiatakese vana ntalani a Ngibeya kuna este. 44 Muna wan’amakal’a Benyamini mwabwa 18.000, yau awonso mabamba-ngolo. c 45 Wan’amakal’a Benyamini bavilukidi yo tinina kuna makanga yakuna tadi dia Rimone. d Aneyisaele bavondele 5.000 ma wan’amakala yo kubalakama yakuna Ngidome; bavondele diaka 2.000 ma wantu. 46 E lumbu kiakina 25.000 ma wan’amakal’a Benyamini bafwa, awonso mabamba-ngolo ana bakala ye nsosolo. e 47 Kansi, 600 za wan’amakala batinina kuna makanga yakuna tadi dia Rimone, ´ ngonde ya bakala muna tadi dia Rimone. 48 Wan’amakal’a Isaele bavutukidi kwa Anebenyamini, bavondele muna nsosolo awana bakala muna mbanza, twelezi ye

391 lekwa yawonso yasala. Bayokele mpe mavata mawonso makala muna nzila zina baviokela. Aneyisaele badia e ndofi kuna Misepa, a oku vo: “Ke mosi ko vava twina ovana mwan’andi ankento kwa musi Benyamini kakala se nkaz’andi.” b 2 O nkangu ulweke kuna Betele, c bavuende vana ndose a Nzambi aludi yakuna masika, bakazidi yo bokomoka ye dilu. 3 Bavovele vo: “E Yave wa Nzambi a Isaele, ekuma ediadi divangamene muna Isaele? Ekuma o unu vakondelo kanda dimosi muna Isaele?” 4 Vava kuma kwakia, basikamene muna mene-mene, batungidi vo e ziku, batambikidi tukau twangioka ye tukau twa ungudi. d 5 Nkangu a Isaele uvovele vo: “Aki nani muna makanda mawonso ma Isaele ke batombokele ko mu lungalakana vana ndose a Yave?” kadi badia ndofi anene vo ndiona ke kuyisunzula ko vana ndose a Yave kuna Misepa, vondwa kevondwa. 6 Nkangu a Isaele bafwididi mpangi au Benyamini e nkenda. Bavovele vo: “O unu vafukisu kanda dimosi muna Isaele. 7 Awana basidi, adieyi tuvanga muna kubavavila akento, wau vo ndofi twadia vana ndose a Yave e vo ke tukubavana wan’eto amakento ko bakala akazi au?” f 8 Bayuvuidi vo: “Muna makanda ma Isaele, nkia kanda ke ditombokele ko vana ndose a Yave kuna Misepa?” g Bamwene vo ke mosi ko kuna Yabese-Ngiladi wayenda kuna ndo muna nkutakani. 9 Vava kiatangwa o nkangu, bamona vo ke mosi ko muna esi Yabese-ngiladi wakala vo. 10 I dianu vo e nkutakani itwikidi kwakuna, 12.000 ma mabamba-ngolo. Babakanikini vo: “Nuenda vonda esi Yabesengiladi muna nsosolo, ye akento

21

AFUNDISI 21:1-21 KAPU 21 a Afu 20:1

b Afu 21:18

c Afu 20:18, 26

d Lev 3:1

e Lev 5:4 Lev 19:12 Mat 5:33

f Afu 21:1, 18

g Afu 20:1 

Ndambu ya 2 a Afu 21:5

b Yos 18:1

c Afu 20:46, 47

d Afu 21:8, 12

e Afu 21:6

f Lev 19:12 Afu 21:1

g Yos 18:1

ye yingiana-ngiana. a 11 I wau wuwu nuvanga: Konso yakala ozeye nkento yovo nkento ozeye yakala, numvonda.” 12 Basolwele muna esi Yabese-ngiladi 400 za ndumba bena vo mienze, ana ke bazeye yakala ko. Babatwese kuna ndo kuna Silo, b ina muna Kenani. 13 E nkutakani yawonso itwikidi nsangu kwa Anebenyamini ana bakala kuna tadi dia Rimone c yo kubalomba vo bavanga ungudi. 14 Muna kuma kiaki, wan’amakal’a Benyamini bavutukidi muna ntangwa yayina. Babavene akento ana basala o moyo muna akento a esi Yabesengiladi, d kansi ke babafwana ko. 15 O nkangu umwene nkenda mu kuma kia dina diabwila Benyamini, e kadi Yave watwasa mpambani muna makanda ma Isaele. 16 Akuluntu a nkutakani bavovele vo: “Adieyi tuvanga muna vava akento mu kuma kia awaya basidi, wau vo akento awonso a Benyamini bafukiswa?” 17 Bavovele vo: “Wan’a Benyamini ana basidi moyo, bafwete kala kaka muna vua diau kimana muna Isaele mwalembi fukiswa kanda dimosi. 18 Oyeto ka tulendi kubavana wan’eto amakento ko se akazi au, kadi wan’a Isaele badia ndofi vo: ‘Wasibwa ndiona ovana nkento kwa musi Benyamini.’” f 19 Bavovele vo: “Mvu ke mvu, kuna Silo g kukalanga e lambu dia Yave, kuna node a Betele, muna nzil’a este itombokanga tuka kuna Betele yaku Sekeme yakuna sude a Lebona.” 20 I dianu bakanikini wan’a makala a Benyamini vo: “Nuenda swekamena muna mpatu za vinyu. 21 Vava numona wan’amakento a Silo bevaika bakina e kinzieta, ozevo nuvaika muna mpatu za vinyu, konso muntu kabaka nkento muna wan’amakento a

AFUNDISI 21:22–RUTE 1:4

392

Silo. I bosi, nuvutuka kuna nsi ya Benyamini. 22 Avo mase mau yovo mpangi zau bezidi kutuyidimina, oyeto tukubavovesa vo: ‘Nubasonga ntim’a mvevo mu kuma kieto, kadi ka tulendele baka akento afwana ko muna vita a mu vana kwa konso muntu, oyeno kele vo nuabavana akento, nkanu nuadi nata.’” b 23 Wan’amakal’a Benyamini bavangidi wo, konso muntu obongele nkento muna awana bakinanga. I bosi, bavutukidi muna

KAPU 21 a Afu 21:12, 14

b Afu 21:1, 18 

Ndambu ya 2 a Afu 20:48

b Afu 17:6 1Sa 8:4, 5

vua diau yo tungulula e mbanza zau a yo kala mo. 24 Aneyisaele bamwangane tuka kwakuna, konso muntu wele kwa kanda diandi ye vumu kiandi, tuka kwakuna bele kwau konso muntu kuna vua diandi. 25 Muna lumbu yayina, ke mwakala ntinu ko muna Isaele. b Konso muntu wavanganga dina kamonanga vo diansongi vana meso mandi.1 21:25 1 Yovo “dina kayindulanga vo diansongi.”

RUTE MAMBU MENA MO

1

Elimeleke ye esi nzo andi bayalukidi yo kwenda kuna Moabe (1, 2) Naomi, Orepa yo Rute bafwidilu mayakala (3-6) Rute otatididi Naomi ye Nzambi andi (7-17) Naomi ovutukidi yo Rute kuna Beteleme (18-22)

2 Rute wele wonzolola muna mpatu a Boaze (1-3) Rute owanane yo Boaze (4-16)

lumbu ina yayalanga 1 Muna afundisi, mvengele1 ukotea

le omu nsi; muntu mosi otukidi kuna Beteleme b a Yuda yo kwenda zingila kuna nsi2 a Moabe c kumosi yo nkaz’andi yo wan’andi awole amakala. 2 O muntu ndioyo nkumbu andi Elimeleke,1 o nkaz’andi Naomi,2 e nkumbu za wan’andi amakala yau wole, 1:1 1 Yovo “nzala.” 2 Yovo “zunga.” 1:2 1 Ina ye nsasa vo: “Nzambi ame Ntinu.” 2 Ina ye nsasa vo: “Luyangalalu Lwame.”

Rute ozayisi Naomi e ngemba kasongelo kwa Boaze (17-23) 3 Naomi ovene luludiku kwa Rute (1-4) Rute yo Boaze vana bundilu dia masa (5-15) Rute ovutukidi kwa Naomi (16-18) ˆ 4 Boaze otambulwidi kala se nkudi (1-12) Boaze yo Rute bawutidi Obede (13-17) Luvila lwa Davidi (18-22)

KAPU 1 a Afu 2:16

b Mik 5:2

c Tuk 19:36, 37 Nsi 2:9 Afu 3:30

Makelone1 yo Kileyone.2 Oyau esi Eferate a Beteleme ya Yuda. Balweke muna nsi a Moabe yo ziˆ ngila muna. 3 Kuna kwalanda, Elimeleke wa nkaz’a Naomi ofwidi, Naomi osidi yo wan’andi amakala yau wole. 4 I bosi, o wana basompele akento a Moabe; o mosi 1:2 1 Nanga mu mvovo wa Kiyibere yatuka, ina ye nsasa vo: “Tovoka; Yela.” 2 Ina ye nsasa vo: “Ndiona Ovanganga Mpilakanu; Ona Olweke ku Mfoko.”

393 e nkumbu andi Orepa, wankaka e nkumbu andi Rute. a Bazingidi mo tezo kia mvu kumi. 5 Kuna kwalanda, o wana yau awole mpe, Makelone yo Kileyone bafwidi. Naomi osidi kinsona, kondwa kwa wan’andi wole yo nkaz’andi. 6 Muna kuma kiaki, okatukidi muna nsi a Moabe kumosi yo wan’andi a longo, kadi tuka kuna Moabe owidi vo, Yave ovutwidi e sungididi kiandi kwa nkangu andi muna kubavana madia.1 7 Naomi oyalukidi yo wan’andi wole a longo. Ekolo bavutukanga kuna nsi a Yuda, 8 Naomi ovovese wan’andi a longo: “Nuvutuka, konso muntu kuna nzo a ngudi andi. Yambula Yave kanusonga walakazi1b wau` na nuansongela o walakazi kumosi ye akazi eno ana bafwidi. 9 Yambula Yave kanusambula nuasolola e vundu konso muntu muna nzo a nkaz’andi.” c I bosi ubafibidi, babokomokene ye dilu. 10 Bamvutwidi vo: “Ve, kwenda tukwenda yaku kuna kwa nkangu aku.” 11 Naomi ubavovese vo: “Nuvutuka, e wan’ame. Ekuma nukwendela yame? Nga ndenda wuta diaka wana balenda kala akazi eno? d 12 Nuvutuka, e wan’ame. Nuenda, kadi se i nunu kwame, kina diaka mu ntela ya sompa ko. Kana nkutu vo nsompele mu fuku wau yo wuta wana, 13 nga nukubavingila yavana bekola e? Nga nuzizidila lembi sompa mu kuma kiau e? Ve, e wan’ame, nkendalele kikilu mu diambu diadi dinubwididi, kadi o koko kwa Yave kumpilukidi.” e 14 Babokomokene diakaˆ ye dilu. I bosi, Orepa ofibidi ko wandi, ovutukidi. Kansi Rute untatamene. 15 O Naomi ovovele 1:6 1 Mvovo wa sina: “mbolo.” 1:8 1 Mvovo wa Kiyibere una ye nsasa vo: “zola ye walakazi ulembi suka.” Tala Nsas’a Mvovo. “Zola kulembi suka.”

RUTE 1:5–2:2 KAPU 1 a Mat 1:5

b Luv 34:6 Ru 2:20

c Ru 3:1

d Nsi 25:5, 6

e Ru 1:20 

Ndambu ya 2 a Ru 2:11, 12

b Ru 1:1, 2

c Ru 1:13

d Ru 1:3, 5

e Nta 21:13 Ru 1:1

f Ru 2:23 

KAPU 2 g Ru 2:20 Ru 4:21, 22 Mat 1:5 Luk 3:23, 32

h Lev 23:22 Nsi 24:19

vo: “Tala, e mpangi aku a longo ovutukidi kwa nkangu andi ye kwa nzambi zandi. Nda landi mpangi aku a longo.” 16 Kansi Rute ovutwidi vo: “Kundodokela ko yabembola yo lembi kulanda; kadi konso kuna okwenda i kuna ikwenda, konso vana o leka i vau ileka. O nkangu aku ukala se nkangu ame, o Nzambi aku se Nzambi ame. a 17 Vana ofwila i vau mpe ifwila yo zikwa. Yambula Yave kantumba yo lutakesa wo vanga avo ngiambwidi konso diambu diampambula yo ngeye avo ke lufwa ko.” 18 Vava Naomi kamwene vo Rute untatamene kenda yandi, oyambwidi kumvovesa vo kavutuka. 19 Yau awole bakwamanene nkangalu yakuna Beteleme. b Vava balweke kuna Beteleme, e mbanza yawonso inikukini mu kuma kiau, akento bavovele vo: “Nga ndioyu i Naomi e?” 20 Ovutwidi akento vo: “Ke numbokelela diaka Naomi1 ko. Numbokelela Mara,2 kadi Mpungu-ngolo okitwidi zingu kiame se kia ndudi. c 21 Yazala yayenda, kansi o Yave umputwidi ye moko mankatu. Ekuma nukumbokelela Naomi wau vo Yave umvilukidi, o Mpungu-ngolo untwasidi e mpasi?” d 22 I wau wuwu o Naomi kayalukila kuna nsi a Moabe e kumosi yo Rute wa mwan’andi a longo wa musi Moabe. Balweke ku Beteleme muna lubantiku lwa nsungi a nkutik’a mbongo a bale. f Naomi wakala ye yitu muna kanda dia Elimeleke wa nkaz’andi, nkumbu andi Boaze, g mvuama kikilu kakala. 2 Rute wa musi Moabe ovovese Naomi vo: “Dodokolo, ungiambula ngienda kuna kiana yawonzolola h kuna nim’a konso muntu

2

1:20 1 Ina ye nsasa vo: “Luyangalalu Lwame.” 2 Ina ye nsasa vo: “Ndudi.”

RUTE 2:3-21 okunsonga e dienga.” Naomi umvutwidi vo: “Wenda e mwan’ame.” 3 Rute wele, oyantikidi wonzolola muna mpatu kuna nima asadi. Lembi wo zaya, olweke muna mpatu a Boaze a wa yitu kia Elimeleke. b 4 Muna ntangwa yayina, Boaze otukidi kuna Beteleme, olweke yo vovesa asadi vo: “Yambula Yave kakala yeno.” Bavutwidi vo: “Yave ka` sambula.” 5 I bosi, Boaze oyuvuidi mfumu asadi vo: “O mwan’a ndumba ndioyo yitu kia nani?” 6 O mfumu asadi ovutwidi vo: “O mwan’a ndumba ndioyo musi Moabe c ona wayizidi yo Naomi tuka kuna nsi a Moabe. d 7 Undombele vo: ‘Dodokolo, nga ndenda wonzolola e e mbongo isisidi asadi kuna nima?’ Tuka kalwakidi muna mene kayambwidi sala ko, wau kaka kakotele muna sudi1 kavunda fioti.” 8 I bosi, Boaze ovovese Rute ´ vo: “Wa, e mwan’ame kuwonzolwela mu mpatu yankaka ko, kwendi mpe ku fulu kiankaka ko; kala vamosi ye asadi ame akento. f 9 Sia sungididi muna mpatu bekutikila, wenda yau. Nkanikini matoko balembi kutokanesa. Avo mwene vuina, wenda vana mvungu wanua maza mana matoko batekele.” 10 Rute ofukamene, obokekele o luse yo kumvovesa vo: “Ekuma mbweneno e dienga ova ndose aku? Ekuma unsididi e sungididi wau vo i nzenza?” g 11 Boaze umvutwidi vo: “Yazayiswa mawonso wavanga kwa ˆ ko waku vava nkaz’aku kafwa ye mpila wasisila se diaku, ngudi aku, nsi aku ye yitu yaku yo kwiza kwa nkangu una kwateka zaya ko. h 12 Yambula Yave kasambula mu mambu ovanganga i ye tambula nsendo walunga kwa Yave wa Nzambi a Isae2:7 1 Yovo “kilala.”

394 KAPU 2 a Ru 2:20

b Ru 1:2

c Ru 1:3, 4

d Ru 1:16, 22

e Lev 23:22 Nsi 24:19

f Ru 2:22

g Luv 23:9 Lev 19:34

h Ru 1:14, 16

i Ru 4:11, 17 Mat 1:5, 16

 Ndambu ya 2 a Nk 17:8 Nk 36:7 Nk 57:1 Nk 63:7

b Lev 19:9 Ru 2:2

c Ru 2:9

d Ru 2:7

e Ru 2:14

f Nk 41:1

g Luv 34:6 Ru 1:8 Nk 36:7

h Ru 2:1

i Lev 25:25 Nsi 25:5, 6 Ru 3:9, 12

le, kuna nsi a mave ma ndiona wizidi tinina.” a 13 Rute ovutwidi vo: “Yambula yamwenua dienga va ndose aku e mfumu ame, kadi umfiaulwisi yo kumpovesela kuna ngemba, kana una vo ki ntaudi aku ko.” 14 Muna ntangw’a dia, Boaze umvovese vo: “Wiza vuanda wadia e mbolo, vunga e mbolo aku muna vinyu ya ngani.” Ovuende vana ndambu asadi. Boaze umvene masa makangwa, odidi yo yukuta, osidi nkutu ye ndambu a madia. 15 Vava katelamene kenda wonzolola, b Boaze okanikini matoko vo: “Nunyambula kawonzolwela vana vena ˆ mbongo isakilu, ke nuntokanesa ko. c 16 Nukatulanga mpe ntu mia masa muna ntete yo kunsisila kimana kawonzolola, ke nunsimi ko.” 17 Muna kuma kiaki, okwamanene wonzolola yakuna masika. d Vava kabundidi mbongo ina kawonzolola, ivaikisi tezo kia efa1 mosi ya mbongo a bale. 18 I bosi, onete yo kuna mbaˆ nza, o ko wandi omwene ina kawonzolola. Rute ovaikisi mpe madia masuva e vava kadia yo yukuta, umvene mo. ˆ 19 O Naomi wa ko wandi umvovese vo: “Akweyi owonzolwele o unu? Akweyi osadidi? Yambula kasambulwa ndiona usongele dienga.” f Ovovese ˆ ko wandi oma ma mfumu a mpatu ina kasadidi, oku vo: “O mfumu a mpatu nsadidi o unu nkumbu andi Boaze.” 20 Naomi ovovese mwan’andi a longo vo: “Yambula kasambulwa kwa Yave ona osonganga walakazi kwa awana bena moyo ye awana bafwa.” g Naomi ovovele diaka vo: “Muntu ndioyo yitu kieto. h ˆ Yandi i mosi muna akudi eto.” i 21 Rute wa musi Moabe ovovele vo: “Umpovese mpe vo, ‘Kala 2:17 1 Tezo kia litro 22. Tala Nku. B14.

395 kaka kumosi ye asadi ame yavana kifokoka e nkutika yawonso.’” a 22 Naomi ovovese Rute wa mwan’andi a longo vo: “E mwan’ame, diambote wendanga ye asadi andi akento ke mu kwenda tokaneswa mu mpatu yankaka ko.” 23 Muna kuma kiaki, okedi kumosi ye asadi akento a Boaze yo wonzolola yavana kiafokoka e nkutik’a mbongo a bale b ye masa. Wakwamanana zinga kuˆ mosi yo ko wandi. c ˆ Naomi wa ko wandi umvovese vo: “E mwan’ame, yambula yavavila e nzo d yakala se vundilu diaku. 2 O Boaze ona oyambwidi vo wakala ye ntaudi zandi zamakento, yitu kieto. e Mu fuku wau, bale kekwenda veva kun’e bundilu. 3 Ozevo, yowela, uyikusa mazi; i bosi vuata mvuatu miaku,1 wakulumuka kuna bundilu. Kuyambula ko vo kamona yavana kemana dia yo nua. 4 Vava kekwenda leka, vava ´ zaya fulu kina keleka; i bosi, nda fukula tambi yandi yo leka vana ndambu a tambi yandi. Okuvovesa dina ovanga.” 5 Rute ovutwidi vo: “Se yavanga mawonso umpovese.” 6 Okulumukini kuna bundilu, ovangidi mawonso kazayisu kwa ˆ ko wandi. 7 Boaze vava kamene dia yo nua, o ntim’andi uyangalele. I bosi wele leka vana ndambu a mbub’a bale. Rute wele yomboki vana kena, ofukwidi tambi yandi yo leka vana ndambu. 8 Muna dingi-dingi, Boaze omwene kiozi, ovumbukidi yo mona nkento olele vana ndambu a tambi yandi. 9 Oyuvuidi vo: “Ongeye u nani?” Ovutwidi vo: “Mono i Rute wa ntaudi aku. Yalumwina ntaudi aku o nlele,1 ˆ kadi ngeye i nkudi.” f 10 Ovovele vo: “E mwan’ame, yambula

RUTE 2:22–4:1 KAPU 2 a Ru 2:8

b Ru 1:22

c Ru 1:16 

KAPU 3 d Ru 1:9

3

3:3 1 Yovo “yunga kiaku.” 3:9 1 Yovo “nswiku a yunga kiaku.”

e Ru 2:1, 20

f Lev 25:25 Nsi 25:5, 6 Ru 2:20

 Ndambu ya 2 a Ru 1:14, 16

b Ru 3:9

c Lev 25:25 Ru 2:20

d Ru 4:1

e Ru 4:5 

KAPU 4 f Nsi 25:7 Ngn 31:23

g Ru 3:12

Yave kasambula, o walakazi osongele owau usundidi una waso` ngele mu nkumbu antete, a wau kulende matoko ko, nsukami yovo mvuama. 11 E mwan’ame, kumoni wonga ko. Ivanga mawonso ovovele, b kadi wantu awonso mu mbanza1 bazeye wo vo u nkento ambote. 12 Dialuˆ ˆ di vo i nkudi, c kansi vena ye nkudi akaka una vo i yitu undutidi o finama. d 13 Kala vava mu fuku ˆ wau, avo okukula muna mene, ˆ ke diambu ko! Yambula kakula. Kansi avo kakudidi ko, ndidi e ndofi muna Yave wa Nzambi ˆ amoyo, omono kibeni ikukula. e Leka ovava yavana o kuma ku´ kia.” 14 Olele vana ndambu a tambi yandi yaku mene, ekolo kwakinu tombe osikamene kimana kalembi moneka kwa wantu. I bosi, Boaze ovovele vo: “Ke muntu ko ofwete wo zaya vo nkento wizidi oku bundilu.” 15 Ovovele diaka vo: “Twasa o nzak’aku, yalumuna wo.” Oyalumwini wo, osidi vo nzongo sambanu1 mia bale yo kumvana mio, i bosi Boaze wele kuna mbanza. ˆ 16 Rute ˆ ovutukidi kwa ko wandi, o ko wandi umvovese vo: “E mwan’ame, o mambu masikidi e?”1 Umvovese mawonso Boaze kavangidi kwa yandi. 17 Ovovele vo: “Nzongo sambanu mia bale kampene, umpovese mpe vo: ‘Kwendi moko mankatu ko ˆ kwa ko waku.’” 18 Muna kuma kiadi, Naomi ovovele vo: “E mwan’ame, vingila vava yavana ozaya una ufokokela e diambu, kadi o muntu ke vunda ko yavana kesingika e diambu diadi o unu.” Boaze otombokele kuna vitu dia mbanza, f ovuende vana. ˆ Vava o nkudi ona kayika g keviokanga, Boaze ovovele vo: “E

4

3:11 1 Mvovo wa sina: “vitu diawonso dia nkangu ame.” 3:15 1 Dilenda kala vo sea sambanu, tezo kia litro 44. Tala Nku. B14. 3:16 1 Mvovo wa sina: “U nani?”

RUTE 4:2-22 nengandi, wiza fonga ovava.” Wele, ovuende. 2 Boaze obokele akuluntu kumi a mbanza, a ovovele vo: “Nufonga ovava.” Bafongele. ˆ 3 Boaze ovovese nkudi vo: b “Naomi ona watukidi kuna nsi a Moabe, c ozolele teka o ntoto wa mpangi eto Elimeleke. d 4 Mbwene vo diambote yazayisa dio yo kuvovesa vo: ‘Sumba wo ova ndose a esi mbanza ye akuˆ luntu a nkangu ame. e Avo kula ˆ ˆ okula wo, kula wo kwaku. Kaˆ nsi avo kukula wo ko, unzayisa, kadi ngeye ntete una yo nswa wa ˆ kula wo, omono i nlandi aku.’” ˆ ˆ Ovutwidi vo: “Kula ikula wo.” f 5 Boaze ovovele vo: “E lumbu kina osumba o ntoto kwa Naomi, sumba wo mpe kwa Rute wa musi Moabe ona wafwilwa yakala, kimana wavumbula e nkumbu a mvumbi muna vua diandi.” g ˆ 6 O nkudi vava kawidi wo, ovoˆ vele vo: “Kilendi wo kula ko, kadi ˆ se yafukisa e vua diame. Kula wo ngeye kibeni muna nsw’ame, ˆ kadi omono kilendi wo kula ko.” 7 Kuna nz’ankulu muna Isaele, muna sikidisa mambu maˆ wonso ma nkula ye nsobani za ˆ nkudi, owu diavangamenanga: O yakala wakatulanga e nsampatu h andi muna kulu yo vana yo kwa nkwandi, i wau wasikidisilwanga e kangu muna Isaele. 8 Muna ˆ kuma kiaki, vava o nkudi kavoˆ vese Boaze vo: “Kula wo ngeye kibeni,” okatwidi e nsampatu. 9 Boaze ovovese ambuta yo nkangu wawonso vo: “O unu, yeno awonso nu mbangi i vo nsumbidi kwa Naomi yawonso yavua Elimeleke ye yawonso yavua Kileyone yo Makelone. 10 Mbongele mpe Rute wa musi Moabe wa nkaz’a Makelone, kakala se nkaz’ame mpasi vo yavumbula e nkumbu a mvumbi muna vua diandi, j kimana e nkumbu a mvumbi yalembi vilakanua vana vena mpangi zandi ye nkangu a mba-

396 KAPU 4 a Nsi 16:18 b Lev 25:25 Nsi 25:5, 6 Ru 2:20 Ru 3:9, 12

c Ru 1:1, 6 d Ru 1:2 e Tuk 23:18 Yer 32:9, 10

f Ru 3:13 g Tuk 38:7, 8 Nsi 25:5, 6

h Nsi 25:7, 9 i Tuk 23:18 Ru 4:4 Yer 32:12

j Tuk 38:7, 8 Nsi 25:5, 6

 Ndambu ya 2 a Ru 4:4 b Tuk 28:3 Tuk 35:23-26 Tuk 46:15, 18 Tuk 46:22, 25

c Tuk 35:19 d Ru 1:1 Mik 5:2

e Tuk 38:29 Nta 26:20 Mat 1:3

f Nk 127:3 g Ru 1:14, 16 h Mat 1:5 Luk 3:23, 32

i 1Sa 17:12 Yes 11:1 Rom 15:12

j Ru 4:12 Mat 1:2-6

k Tuk 46:12 Nta 26:21 1Tu 2:5

l 1Tu 2:9-15 m Luv 6:23 n Ru 4:17 1Sa 16:1

o 2Sa 7:8 1Tu 2:13, 15

nz’andi.1 O unu, oyeno nu mbangi.” a 11 Muna kuma kiaki, nkangu wawonso wakala vana vitu ye ambuta bavovele vo: “Tu ambangi! Yambula Yave kakitula o nkento okota muna nzo aku nze Rakele yo Lea, ana batunga e nzo a Isaele. b Yambula wanungunuka muna Eferata, c wakivangila nkumbu ambote muna Beteleme. d 12 Muna mbongo kekuvana o Yave muna mwan’a ndumba ndioyu, e nzo aku ikituka nze nzo ya Perese e wa mwan’a Tama kawutila Yuda.” f 13 Boaze obongele Rute, okedi se nkaz’andi. Ovukane yandi, Yave umvene lau dia yimita yo wuta mwan’a yakala. 14 I bosi, akento bavovese Naomi vo: “Yambula Yave kakembelwa, wau ˆ kavene nkudi o unu. E nkumbu a mwana ndioyu yazayakana muna Isaele! 15 Ovutulwisi1 moyo aku, okusadisa muna kinunu kiaku, kadi o mwan’aku a longo ona otoma kuzolanga g yandi unwutidi. O zola kwandi muna ngeye kuviokele o zola kwa wana nsambwadi amakala.” 16 Naomi obongele mwana, unsidi muna nkata, okedi se ndezi andi. 17 Akwandi akento bamvene e nkumbu. Bavovele vo: “Naomi owutilu mwan’a yakala,” bamvene e nkumbu a Obede. h Yandi i se dia Yisai i wa se dia Davidi. 18 Olwalu i luvila lwa1 Perese: j Perese wawuta Keserone; k 19 Keserone wawuta Rami; Rami wawuta Aminadabi; l 20 Aminadabi m wawuta Nakesone; Nakesone wawuta Salemone; 21 Salemone wawuta Boaze; Boaze wawuta Obede; 22 Obede wawuta Yisai; n Yisai wawuta Davidi. o 4:10 1 Yovo “vana vitu dia mbanz’andi.” 4:15 1 I sia vo, ntekolo a Naomi. 4:18 1 Mvovo wa sina: “Eyayi i mbandu a.”

NKANDA WANTETE WA

SAM U E LE MAMBU MENA MO

1

Elekana ye akento andi (1-8) Ana una vo nkento a sita osambidi muna lomba mwan’a yakala (9-18) Samuele owutukidi yo vewa kwa Yave (19-28)

15

2 Sambu kia Ana (1-11) Masumu ma wana wole a Ele (12-26) Yave ofundisi nzo ya Ele (27-36) 3 Samuele obokelo kimana kakala se ngunza (1-21)

16

4 Afelesetia bakutumwini e Nkela (1-11) Ele yo wan’andi bafwidi (12-22) 5 Nkela kuna zunga kia Afelesetia (1-12) Dangone okulwilu (1-5) Vuku kilwakidi Afelesetia (6-12)

17

6 Afelesetia bavutwidi e Nkela kwa Isaele (1-21) 7 Nkela muna Kireyate-yarimi (1) Samuele owondelele nkangu vo: ‘Nusadila kaka Yave’ (2-6) Isaele isundidi e vita kuna Misepa (7-14) Samuele ofundisi Isaele (15-17) 8 Nkangu a Isaele ulombele ntinu (1-9) Samuele olukisi nkangu (10-18) Yave otambulwidi e ndomb’a nkangu ya kubavana ntinu (19-22)

18

19

9 Samuele owanane yo Saulu (1-27) 10 Saulu okusilu se ntinu (1-16) Saulu osunzwilu kwa nkangu (17-27)

20

11

21

Saulu osundidi Aneyamone (1-11) Kintinu kia Saulu kisikidisu (12-15)

12 Longi diansuka dia Samuele (1-25) ‘Ke nulandi lekwa yampavala ko’ (21) Yave ke bembola nkangu andi ko (22)

22

13 Saulu okubikidi vu kia makesa (1-4) Saulu osongele lulendo (5-9) Samuele otumbidi Saulu (10-14) Isaele okondele nuaninua (15-23)

23

14 Yonatane osongele unkabu muna Mikemase (1-14) Nzambi ofwasidi mbeni za Isaele (15-23) Saulu odidi ndofi lembi teka yindula (24-46)

24

397

Nkangu udidi nsuni kumosi yo menga (32-34) Vita za Saulu; esi nzo andi (47-52) Saulu okolamene yo vukisa Angangi (1-9) Samuele otumbidi Saulu (10-23) “O lemvoka kusundidi yimenga” (22) Saulu obembwelo se ntinu (24-29) Samuele ovondele Angangi (30-35) Samuele okusidi Davidi se ntinu (1-13) “Yave ntima ketalanga” (7) Mwand’a Nzambi ukatwilu muna Saulu (14-17) Davidi oyantikidi sikila Saulu e kokolo (18-23) Davidi ovondele Ngoleyate (1-58) Ngoleyate otiangwini Isaele (8-10) Davidi otambulwidi nuana ye Ngoleyate (32-37) Davidi onuene muna nkumbu a Yave (45-47) Kikundi kia Davidi yo Yonatane (1-4) Saulu omwene kimpala mu kuma kia nsunda za Davidi (5-9) Saulu ozolele vonda Davidi (10-19) Davidi osompele Mikale wa mwan’a Saulu (20-30) Saulu okwamanane menga Davidi (1-13) Davidi otinini Saulu (14-24) Yonatane osongele kwikizi kwa Davidi (1-42) Davidi odidi mbolo za lutambiku kuna Nobe (1-9) Davidi uyivunini e kilau kuna Ngati (10-15) Davidi kuna Adulami ye Misepa (1-5) Saulu ovondese ngunza za Nobe (6-19) Abiata otinini (20-23) Davidi ovuluzi mbanz’a Kila (1-12) Saulu olakamene Davidi (13-15) Yonatane okumikini Davidi (16-18) Davidi ovukidi vana moko ma Saulu (19-29) Davidi ovukisi moyo a Saulu (1-22) Davidi ozitisi kuswa kia Yave (6)

1 SAMUELE Mambu Mena mo –1:13

398

25 Lufwa lwa Samuele (1) Nabale obembwele makesa ma Davidi (2-13) Abingaile ovangidi diambu dia ngangu (14-35) “Nkutu a moyo vana vena Yave” (29) Nabale wa zowa ovondelo kwa Yave (36-38) Abingaile okitukidi se nkaz’a Davidi (39-44)

28 Saulu wele kingula ngang’a matombola kuna Endo (1-25) 29 Afelesetia ke babundidi Davidi vuvu ko (1-11)

26 Davidi ovukisi diaka moyo a Saulu (1-25) Davidi ozitisi kuswa kia Yave (11)

31 Lufwa lwa Saulu yo wan’andi tatu (1-13)

27 Afelesetia bavene Sikelange kwa Davidi (1-12)

zunga kia miongo mia 1 Muna Eferaime, mwakala muntu a

wa musi Ramataime-sofime,1b nkumbu andi Elekana, c wa mwan’a Yerokame, wa mwan’a Eleyu, wa mwan’a Toku wa mwan’a Sufi, musi Eferate. 2 Akento wole kakala yau; mosi nkumbu andi Ana, wankaka nkumbu andi Penina. O Penina wakala yo wana, kansi Ana kakala yo wana ko. 3 Muntu ndioyo watukanga kuna mbanz’andi mvu ke mvu yo tomboka kuna Silo, d mu sambila yo kela kimenga kwa Yave a vu. O wana wole a Ele, Kofene yo Fineˆ kase, e i kuna basadilanga se nganga za Yave. f 4 Lumbu kimosi vava Elekana kakela kimenga, ovene kunku kwa nkaz’andi Penina yo kwa wan’andi awonso amakala ye amakento, g 5 kansi ovene kwa Ana e kunku kisundidi, kadi yandi katoma zolanga; kansi Yave kamvana wana ko.1 6 Mband’andi wamvezanga muna kunkendeleka, kadi o Yave kamvana wana ko. 7 I wau kavanganga mvu ke mvu; konso ntangwa Ana katombokanga kuna nzo a Yave, h

30 Aneyamaleke bakotele muna Sikelange bayokele yo (1-6) Davidi ukikumikini muna Nzambi (6) Davidi otufakese Aneyamaleke (7-31) Davidi okutumwini abakami (18, 19) Nzengo za Davidi mu kuma kia sanzu (23, 24)

KAPU 1 a Yos 16:5 b 1Sa 1:19 1Sa 7:15, 17

c 1Tu 6:22, 27 d Luv 23:14 Luv 34:23 Nsi 12:5, 6 Yos 18:1 Afu 21:19 Luk 2:41

e 1Sa 2:12, 22 1Sa 4:17

f Nta 3:10 Nsi 33:10 Mal 2:7

g Lev 7:15 h Nsi 16:16 1Sa 2:18, 19

 Ndambu ya 2 a Luv 25:8 1Sa 3:3 2Sa 7:2

b Nk 55:22 Nk 65:2

c Tuk 30:22

1:1 1 Yovo “musi Rama, Nsufi.” 1:5 1 Mvovo wa sina: “wankanga mawuta.”

d Nta 6:5

o mband’andi wantontanga yamu tezo kia kundidisa, kadianga ko. 8 Nkaz’andi Elekana unyuvuidi vo: “E Ana, ekuma odidilanga yo lembi dia? Ekuma okendalele?1 Nga mono kisundidi wana kumi ko kwa ngeye?” 9 Vava bamene dia yo nua kuna Silo, Ana otelamene. Ele wa nganga wavuanda kakala vana kunda, vana ndambu1 a mwelo a tempelo2a a Yave. 10 Ana omwene kikilu ntantu, osambidi kwa Yave b yo sikumuka ye dilu. 11 Osidi nsilu owu: “E Yave a vu, avo otadidi e mpasi za ntaudi aku, wangindula, yo lembi vilakana ntaudi aku, wavana mwan’a yakala c kwa ntaudi aku, ozevo ikumvana kwa Yave e lumbu yawonso ya zingu kiandi, e nsuki za ntu andi ke zisinga zengwa ko.” d 12 Wau kasambidinge mu ko´ lo kianda vana ndose a Yave, Ele watalanga nu’andi. 13 Ana mu nsi a ntima kavovelanga, befo yandi kaka yanikukanga, e nding’andi ke yawakananga ko. I kuma Ele kabanzila vo wakolwa kakala. 1:8 1 Yovo “O ntim’aku adieyi utelamene?” 1:9 1 Yovo “tungwa kia.” 2 I sia vo, saba.

399 14 Ele umvovese vo: “Yamu nkia ntangwa okolwa? Yambula nua vinyu.” 15 Ana ovutwidi vo: “Ve, e mfumu ame! Mono i nkento wakendalala; kinuini kwame vinyu ko ngatu konso lekwa kia nkolwa, kansi nziwidi ntim’ame vana vena Yave. a 16 Kubadikila ntaudi aku nze nkento wakondwa mfunu ko, kadi muna ulolo wa ntantu yo lukendalalu lwame ivovelanga yamu wau.” 17 Ele ovutwidi vo: “Wendela muna luvuvamu, yambula Nzambi a Isaele kavana mana olombele.” b 18 Ovovele vo: “Yambula ntaudi aku kakala ye dienga ova ndose aku.” O nkento wele kwandi, odidi, e ndose andi ke yakendalala diaka ko. 19 Basikamene muna menemene, bavumbamene vana vena Yave, i bosi bavutukidi kuna nzo au kuna Rama. c Elekana ovukane yo Ana wa nkaz’andi, Yave unsidi e sungididi.1d 20 Muna kolo kia mvu mosi,1 Ana oyimiti, owutidi mwan’a yakala; umvene nkumbu e a Samuele,2 kadi ovovele vo, “kwa Yave yanlomba.” 21 Kuna kwalanda, Elekana ye nzo andi yawonso batombokele mu kelela Yave f e kimenga kia mvu yo tambika lukau lwandi lwa nsilu una kasia. 22 Kansi, Ana katombokele yandi ko, g kadi wavovesa nkaz’andi vo: “Vava mwana ketauka, ikuntwasa; kamoneka vana vena Yave, kakaˆ la kuna yakwele mvu.” h 23 Elekana wa nkaz’andi umvovese vo: “Vanga dina omwene vo diambote.1 Sala mu nzo yavana okuntaula. Yambula Yave kalungisa mana ovovele.” O nkento osidi kuna nzo yo yemeka mwan’andi yavana kantaula. 24 Vava kataukidi, otomboke1:19 1 Yovo “unyindwidi.” 1:20 1 Nanga, “Vava kiafwan’e ntangwa.” 2 Ina ye nsasa vo: “Nkumbu a Nzambi.” 1:23 1 Mvovo wa sina: “vanga edi diambote vana meso maku.”

1 SAMUELE 1:14–2:5 KAPU 1 a Nk 42:6 Nk 62:8 Nk 142:2

b 1Sa 1:11 c 1Sa 1:1 d 1Sa 1:11 Nk 66:19 Ngn 15:29

e Tuk 5:29 Tuk 41:51 Luv 2:21, 22 Mat 1:21

f 1Sa 1:3 g Nsi 16:16 h 1Sa 1:11 1Sa 2:11 2Tu 31:16

 Ndambu ya 2 a Nta 15:8-10 b Yos 18:1 c 1Sa 1:15 d 1Sa 1:11, 17 Nk 66:19

 KAPU 2 e Nk 13:6 Luk 1:46

f Luv 15:11 Nsi 4:35 Nk 73:25 Nk 86:8 Nk 89:6

g Nsi 32:4 h Yob 36:4 Yob 37:16 Rom 11:33

i Yes 40:29 j Luk 1:53 k 1Sa 1:11, 20

le yandi kuna Silo ye ngombe a koko ya mvu ntatu ye efa mosi1 a mfumfu ye nkalu a vinyu, a olweke kuna nzo a Yave kuna Silo b yo mwan’andi. 25 Bavondele ngombe yo nata mwana kwa Ele. 26 Ana ovovele vo: “Unsila nlemvo e mfumu ame, e nkal’aku kaka1 e mfumu, mono i nkento ona watelama yaku va fulu kiaki mu samba kwa Yave. c 27 Ndioyo i mwana yalomba muna sambu, Yave wampene kina yanlomba. d 28 Owau imvene kwa Yave. Kadi wa Yave kekala muna zingu kiandi kiawonso.” Ovumbamene1 Yave vavana. Ana osambidi oku vo: “O ntim’ame uyangalele muna Yave; e E mpok’ame1 izangukidi muna Yave. O nu’ame uziukidi muna mbeni zame, Kadi ngiangalele mavangu maku ma luvuluzu. 2 Ke vena mvauki ko nze Yave, Ke vena wankaka ko, ngeye kaka f Ke vena tadi ko difwanane yo Nzambi eto. g 3 Kuvovela kuna lulendo ko; Kuyambula umvuania wavaika mu nu’aku ko, Kadi Yave i Nzambi a zayi, h Yandi otoma fimpanga mavangu mawonso. 4 E mfumba mia makesa mitolokele, Awana batele masakuba, bakumikinu. i 5 Awana bayukuta bafwete sala mu kuma kia mbolo, Awana befwa nzala beyukuta. j E sita owutidi wana nsambwadi, k

2

1:24 1 Tezo kia litro 22. Tala Nku. B14. 1:26 1 Yovo “Muna zingu kia moyo aku.” 1:28 1 Nanga Elekana oyikilu vava. 2:1 1 Yovo “ngolo zame.” Tala Nsas’a Mvovo.

1 SAMUELE 2:6-23 Ndiona okedi yo ulolo wa wana, osidi kinsona. 6 Yave ovuidi nkuma wa vonda yo tanina moyo;1 Wakulumuna muna Ziami2 yo futumuna. a 7 O Yave osukamesa yo vuamisa; b Osakidika yo tundidika. c 8 Ozangula nsakaladi vana ntoto; Otelamesa nsukami vana ntoto ampolo,1d Kabavuandisa ye akwa tunda, Kabavana e kunda kia nkembo. O malunzi ma nza, e ma Yave, Otensekele vo ntoto uyimanga mbongo. 9 Olunga-lunganga ngienda za minkwikizi miandi, f Kansi e yimpumbulu befwaswa muna tombe, g Kadi o muntu ke sundila mu ngolo zandi ko. h 10 Yave ofwasa1 awana benuana yandi; i Okubatalumukina tuka kuna zulu. j Yave ofundisa yakuna nsuk’a nza, k Ovana ngolo kwa ntinu andi l Owokesa ngolo za2 kuswa kiandi.” m 11 Elekana ovutukidi kuna Rama kuna nzo andi, kansi o mwana wasadilanga Yave n vana vena Ele wa nganga. 12 Wan’a Ele yimpumbulu bakala; o ke bavuminanga Yave ko. 13 Owu bavanganga muna kunku ina anganga bakadila yo nswa watambula kwa nkangu: p 2:6 1 Yovo “vana moyo.” 2 Yovo “Seol,” i sia vo, ziami kia wantu awonso. Tala Nsas’a Mvovo. 2:8 1 Nanga, “vana fuku.” 2:10 1 Nanga, “Awana benuana yo Yave bevumiswa.” 2 Mvovo wa sina: “Otundidika e mpok’a.” Tala Nsas’a Mvovo, “mpoka.”

400 KAPU 2 a Nsi 32:39 Yob 14:13 Nk 30:3 Nk 49:15 Nk 68:20 Os 13:14 Yoa 11:24 1Ko 15:55

b Nsi 8:18 Nsi 28:12 2Tu 1:11, 12 Yob 42:12 Ngn 10:22

c Nk 75:7 d Nk 113:5, 7 Luk 1:52

e Nk 102:25 f Nk 91:11 Nk 97:10 Nk 121:3

g Nk 37:28 h Nk 33:16 Zak 4:6

i Luv 15:6 j 1Sa 7:10 2Sa 22:14 Nk 18:13

k Nk 96:13 Mav 17:31

l Nk 2:6 Nk 110:1 Mat 28:18

m Luk 1:69 Mav 4:27

n 1Sa 1:11 1Sa 3:1, 15

o 1Sa 2:22 p Lev 7:34 

Ndambu ya 2 a Lev 3:3-5 b Lev 3:16 Lev 7:25, 31

c 1Sa 2:29 d 1Sa 2:11 1Sa 3:15

e 2Sa 6:14 f Luv 23:14 1Sa 1:3, 21

g 1Sa 1:27, 28 h Tuk 21:1, 2 1Sa 1:19

i 1Sa 2:26 1Sa 3:19

j 1Sa 2:12-17 k Luv 38:8 Lev 21:6

Konso muntu wakelanga kimenga, o ntaudi a nganga wayizanga yo nsom’a meno matatu vana koko ekolo kiayilang’e mbizi, 14 wasukanga wo muna longa dianene, muna nzungu ya makonzo mole, muna nzungu anene yovo muna nzungu ya konzo dimosi. Yawonso yatombokanga muna nsoma, o nganga wabonganga yo. I wau bavanganga kwa Aneyisaele awonso ana bayendanga kuna Silo. 15 Vana ntandu, una muntu kayokele nkutu mazi ko, a o ntaudi a nganga wayizanga yo kumvovesa vo: “Vana mbizi kwa nganga kayoka yo. Kadi ke tambula mbizi yafukuswa ko kwa ngeye, ya nse kaka.” 16 Avo muntu umvovese vo: “Yambula bateka yoka mazi, b i bosi obonga ina ozolele,” wavutulanga vo: “Ke wau ko, umpana yo owau; avo kukumpana yo ko, ozevo mu kingolo ibongela yo!” 17 E sumu dia ntaudi za nganga disakidi vana vena Yave, c kadi ke bazitisanga tukau twa Yave ko. 18 Samuele wasadilanga d vana vena Yave yo vuata kidukula kia lino e kana una vo nleke kwandi. 19 O ngudi andi wantungilanga yunga kiakondwa moko yo kuntwasila yo mvu ke mvu, vava katombokanga yo nkaz’andi bakela kimenga kia mvu. f 20 O Ele osambwidi Elekana yo nkaz’andi, oku vo: “Yambula Yave kavana mwana muna nkento ndioyu, vana fulu kia ndioyu osompekele kwa Yave.” g Bavutukidi kuna nzo. 21 Yave osidi diaka sungididi kwa Ana, oyimiti; h owutidi wana atatu amakala yo wana wole amakento. O nleke Samuele okudidi vana vena Yave. i 22 Ele onunini kikilu, owidi mawonso bavanganga wan’andi j kwa wan’a Isaele awonso ye una balekelanga akento ana basadilanga vana nkotelo a saba kia wananina. k 23 Wabavovesanga vo: “Ekuma nuvangilanga mambu

401 mama? Kadi o mambu iwanga kwa nkangu awonso mu kuma kieno, mambi. 24 E wan’ame, e nsangu zazi iwanga vana vena nkangu a Yave, ke zambote ko. 25 Avo muntu osumukini nkwandi, valenda kala muntu ododokela Yave muna wete diandi;1 ` kansı, avo Yave kasumukini, a nani olenda samba muna wete diandi?” Kansi ke bazola wila se diau ko, kadi o Yave wabaka e nzengo za kubavonda. b 26 O nleke Samuele wakulanga kaka, wazolakana kwa Yave ye kwa wantu. c 27 Muntu a Nzambi wizidi kwa Ele, umvovese vo: “I wau wuwu kavovele o Yave: ‘Nga kiayisengomona ko kwa nzo a se diaku vava bakala abundu kuna Engipito muna nzo a Faro e? d 28 Yansola muna makanda mawonso ma Isaele e kakala se ngang’ame, katomboka, van’e ziku diame, f kakela yimenga, kayoka ndumbu1 yo vuata kidukula ova ngina; o tukau twawonso twa wan’a Isaele muna tiya, g yavana to kwa nzo a mase maku. 29 Ekuma nuvezele1 kimenga kiame yo lukau luna yakanikina muna nzo ame? h Ekuma olutidi zitisila wan’aku ke mu mono ko, lumene vonga yo mazi ma tukau tusundidi o wete twa nkangu ame Isaele? i 30 “‘Muna kuma kiaki, i wau wuwu kavovele o Yave wa Nzambi a Isaele: “Kieleka, mpovele vo e nzo aku ye nzo a se diaku, idiatila ova ngina yakwele mvu.” j Kansi owau, Yave ovovele vo: “Ediadi ke dilendi vangama ko, kadi awana bekunzitisa ikubazitisa, k awana bekumpeza, bembolwa bebembolwa.” 31 Tala, e lumbu ikwiza, isukisa nku-

1 SAMUELE 2:24–3:6 KAPU 2 a Nta 15:31 1Sa 2:17 1Sa 3:13, 14

b Ngn 29:1 Ngn 30:17

c 1Sa 2:21 d Luv 4:14, 27 e Luv 28:1 Lev 8:12 Nta 17:5, 8

f Nta 18:7 g Lev 2:3 Lev 6:16 Lev 10:14 Nta 5:9 Nta 18:9

h Luv 25:8 Yos 18:1 1Sa 1:3

i 1Sa 2:14-16 j Luv 28:43 k Nk 18:20 Nk 91:14

 Ndambu ya 2 a 1Sa 3:14 1Sa 4:11, 18 1Sa 22:18 1Nti 2:27

b Nk 78:60, 61 c 1Sa 22:18, 21 d 1Sa 4:11, 17 e 1Nti 2:27, 35 1Tu 29:22

f Lev 2:3 Nta 5:9

 KAPU 3 g 1Sa 2:11, 18 h Nta 12:6 1Tu 17:15

i 1Sa 4:15

2:25 1 Nanga, “Nzambi okuzengela o nkanu.” 2:28 1 Nanga, “kafutumuna mwisi a tukau.” 2:29 1 Mvovo wa sina: “nutele kinsi.”

j Lev 24:2 k 1Sa 1:9 1Sa 3:15

m’aku1 yo nkum’a nzo a se diaku, muna nzo aku ke mukala diaka nunu ko. a 32 Mbeni omona muna saba kiame, muna mawete mawonso mevangwanga kwa Isaele, b muna nzo aku ke mukala diaka nunu ko yakwele mvu. 33 O mwan’aku ona kikatula muna salu kia ziku diame ko, yandi ovonda meso maku yo kukendeleka,1 kansi ayingi muna nzo aku mu nsosolo a wantu befwila. c 34 Edi dilwakila wan’aku yau wole, Kofene yo Finekase i sinsu kwa ngeye: Yau wole lumbu kimosi befwa. d 35 I bosi, ivaikisa ngang’ame akwikizi. e Osadila mun’owu wa luzolo lwa ntim’ame;1 ikuntungila nzo asikila, odiatila vana vena kuswa kiame yakwele mvu. 36 Konso ona osala muna nzo aku, okwiza kumvumbamena kimana katambula mfutu a nzimbu ye mbolo, yo vova vo: “Dodokolo, untumba e kinganga mpasi vo yakala ye tini kia mbolo, f yadia kwame.”’” O nleke Samuele wasadilanga g Yave vana vena Ele, kansi e diambu dia Yave ke diatoma wakananga diaka ko muna lumbu yayina; e mona-meso h mpe ke yatoma kalanga diaka ko. 2 Lumbu kimosi, Ele walavalala kakala vana fulu kiandi, o meso mandi mafwa; kamonanga diaka ko. i 3 O mwind’a Nzambi j ke wayiziminua ko, Samuele olele muna tempelo1k a Yave, vana vakala Nkel’a Nzambi. 4 Yave obokele Samuele, yandi ovutwidi vo: “Mon’oyu.” 5 Wele ntinu kwa Ele, oku vo: “Mon’oyu, kadi ngeye umbokele.” O Ele ovutwidi vo: “Kibokele ko. Nda leka kwaku.” Wele leka. 6 Yave umbokele diaka vo: “E Samuele!” Samuele otelamene, wele

3

2:31 1 Mvovo wa sina: “koko kwaku.” 2:33 1 Yovo “finangesa moyo aku.” 2:35 1 Yovo “ovanga owu wina muna ntim’ame yo muna moyo ame.” 3:3 1 I sia vo, “saba.”

1 SAMUELE 3:7–4:6 kwa Ele, oku vo: “Mon’oyu, kadi ngeye umbokele.” Ovutwidi vo: “Kibokele ko, e mwan’ame, nda leka kwaku.” 7 (Samuele kateka zaya Yave ko, e diambu dia Yave ke diateka sengomonua kwa yandi ko.) a 8 Yave obokele diaka Samuele e mboka ina ya ntatu: “E Samuele!” Otelamene wele kwa Ele, oku vo: “Mon’oyu, kadi ngeye umbokele.” O Ele obakwidi wo vo Yave obokele o nleke. 9 I dianu vo, Ele ovovese Samuele vo: “Wenda leka, avo ubokele diaka, vova vo: ‘E Yave, vova kwaku, kadi o ntau´ di aku mu wa kena.’” O Samuele wele leka vana mfulu andi. 10 Yave wizidi, otelamene yo kumbokela nze una katekele kumbokelela, oku vo: “E Samuele, e Samuele!” O Samuele ovutwidi vo: “Vova, o ntaudi aku mu wa kena.” 11 O Yave ovovese Samuele vo: “Tala, diambu ivanga muna Isaele dimwesa mpasi e ´ matu ma ndiona owa dio. b 12 E lumbu kiakina, ivanga kwa Ele mawonso yavova muna diambu dia nzo andi, tuka kuna lubantiku yakuna mbaninu. c 13 Umvovesa vo tumba itumba e nzo andi yakwele mvu mu kuma kia bi una kazeye, d kadi o wan’andi bavezele Nzambi,1e kansi oyandi kabatumbidi ko. f 14 I diau yadila nzo a Ele e ndofi vo yimenga yovo tukau ke tulendi fuka masumu ma nzo a Ele ko.” g 15 Samuele olele yakuna mene-mene; i bosi, oziuwidi yelo ya nzo a Yave. Samuele omwene wonga wa zayisa Ele e mona-meso. 16 Kansi, o Ele obokele Samuele vo: “E mwan’ame Samuele!” Ovutwidi vo: “Mon’oyu.” 17 Unyuvuidi vo: “Nkia diambu kavovesenge? Dodokolo, kunsweki dio ko. O Nzambi okutumba yo lutakesa wo vanga avo unswekele diambu dimo3:13 1 Mvovo wa sina: “basibidi Nzambi.”

402 KAPU 3 a Am 3:7

b 1Sa 4:17

c Nta 23:19 1Sa 2:31-34 Yes 55:10, 11

d 1Sa 2:22, 23 Yoa 15:22 Yak 4:17

e Nta 15:30 1Sa 2:12, 17

f Kim 8:11

g 1Sa 4:11 1Sa 22:21 1Nti 2:27

 Ndambu ya 2 a 1Sa 2:21

b 1Sa 3:1, 4 Nk 99:6

 KAPU 4 c Nsi 28:15, 25 Nsi 32:30 Afu 2:14

d 2Sa 15:25

e Luv 25:18 Nta 7:89 2Nti 19:15 Nk 80:1

f 1Sa 2:12

si muna mawonso kavovesenge.” 18 Ozevo, Samuele umvovese mawonso, kanswekele diambu ko. O Ele ovovele vo: “Yave ovovele mo, yambula kavanga owu wambote muna meso mandi.” 19 O Samuele wakulanga, o Yave wakala yandi, a kayambula ko vo vafunga1 kana diambu dimosi muna mawonso kavova. 20 Isaele yawonso tuka kuna Dani yaku Bere-seba bazaya wo vo, Samuele osolelo se ngunz’a Yave. 21 Yave wakwamanana sengomoka kuna Silo, kadi Yave wayisengomona kwa Samuele kuna Silo muna diambu dia Yave. b E diambu dia Samuele dimwangane muna Isaele yawonso. Aneyisaele bavaikidi banuanisa Afelesetia; basikidisi e ndo vana ndambu a Ebeneza. Afelesetia basikidisi e ndo kuna Afeke. 2 Afelesetia bakubamene mu nuanisa Isaele, vava bayantikidi o nuana, Isaele otufakeso kwa Afelesetia, bavondele 4.000 ma makesa vana banuanini. 3 Vava nkangu uvutukidi kuna ndo, akuluntu a Isaele bavovele vo: “Ekuma Yave kayambulwidi vo twatufakeswa kwa Afelesetia o unu? c Yambula twenda bonga e nkel’a kangu dia Yave kuna Silo, d yakala yeto kimana yatuvuluza vana moko ma mbeni zeto.” 4 O nkangu batumini wantu kuna Silo, babongele ko e nkel’a kangu dia Yave a vu, ona ofongele vana kunda kiandi vana ntandu a1 Akelubi. e Wana wole a Ele, Kofene yo Finekase, f ˆ bakedi kuna ye nkel’a kangu dia Nzambi aludi. 5 Vava nkel’a kangu dia Yave ilweke muna ndo, Aneyisaele awonso bayantikidi kaza, ntoto uzakamene. 6 Afelesetia vava bawidi mazu, bavovele vo: “E

4

3:19 1 Mvovo wa sina: “vasotoka.” 4:4 1 Nanga, “vana vena.”

403 mazu mena kuna ndo ya Ayibere ma nki?” Bawidi wo vo e Nkel’a Yave ilweke muna ndo. 7 Afelesetia bamwene o wonga, bavovele vo: “Nzambi olweke muna ndo.” a Bavovele vo: “Tuladidi kweto, kadi yamu wau e diambu diadi ke diasidi vangama ko! 8 Tuladidi kweto! Nani okutuvuluza vana moko ma Nzambi ndioyo wanene? Ndioyo i Nzambi ona wawanda Engipito muna vuku ya mpila mu mpila muna makanga. b 9 E yeno Afelesetia, nukala yo unkabu, nusonga vo nu makesa, nualembi sadila Ayibere nze una banusadila. c Nusonga vo nu makesa, nunuana!” 10 Afelesetia banuene, Isaele batufakeso, d konso muntu otinini kuna saba kiandi. Ndonga ifwidi; kuna sambu dia Isaele, 30.000 ma makesa bakangalelanga kiamalu bafwidi. 11 E Nkel’a Nzambi ikutumwinu, o wana Ele yau awole, Kofene yo Finekase, bafwidi. e 12 O Mbenyamini wele ntinu tuka kuna vita olweke kuna Silo muna lumbu kiakina ye mvuatu miandi miatiazuka yo ntoto vana ntu andi. f 13 Vava kalweke, Ele wavuanda kakala vana kunda, vana ndambu a nzila, watalanga, kadi ntim’andi uyangamene mu kuma kia Nkel’a Nzambi aludi. g Muntu okotele muna mbanza, osamwini e nsangu, wantu awonso muna mbanza bayantikidi dila. 14 Ele vava kawidi e dilu, oyuvuidi vo: “E dilu kiaki kia nki?” O muntu otwese nsangu wele tikuni, ozayisi e nsangu kwa Ele. 15 (Ele mvu 98 kakala miau; o meso mandi mafwa, kamonanga diaka ko.) h 16 O muntu ovovele kwa Ele vo: “Mono ntukidi kuna vita! Unu ntinini kuna vita.” Ele unyuvuidi vo: “E mwan’ame, adieyi dibwidi?” 17 O muntu watwasa e nsangu ovutwidi vo: “Isaele batinini vana vena Afelesetia, ndonga ivondelo muna nkangu; i wa-

1 SAMUELE 4:7–5:4 KAPU 4 a Luv 14:25 Luv 15:14

b Luv 7:5 Nk 78:43, 51

c Nsi 28:48 Afu 10:7 Afu 13:1

d Lev 26:14, 17 Nsi 28:25 1Sa 4:2

e 1Sa 2:31, 34 1Sa 4:3, 17 Nk 78:61, 64

f Yos 7:6 g 1Sa 4:4 h 1Sa 3:2 i 1Sa 3:11 

Ndambu ya 2 a 1Sa 2:34 b 1Sa 4:10, 11 c 1Sa 14:3 d Nk 78:61 e 1Sa 2:32, 34 1Sa 4:5, 11

f 1Sa 4:11 Yer 7:12

 KAPU 5 g 1Sa 4:11 h Afu 16:23 1Tu 10:8-10

i Luv 12:12 1Tu 16:26 Nk 97:7

j Yes 46:6, 7

n’aku mpe yau wole, Kofene yo Finekase bafwidi, a e Nkel’a Nzambi aludi ikutumwinu.” b 18 Vava kayikidi e Nkel’a Nzambi aludi, Ele obwidi mambemba vana fulu kiandi kuna ndambu a vitu, e nsingu andi itolokele, ofwidi, kadi se nunu kwandi ye wanene kakala. Mvu 40 kafundisa Isaele. 19 Mwan’andi a longo wa nkaz’a Finekase, wayimita kakala, e ntangw’andi a wuta yafinama. Vava kawidi wo vo e Nkel’a Nzambi aludi ikutumwinu, o ˆ ko wandi yo nkaz’andi bafwidi, ofukamene, kadi e nsongo mimbakidi, owutidi. 20 Una se kefwa, akento ana bakala yandi bamvovese vo: “Kumoni wonga ko, kadi mwan’a yakala owutidi.” Kansi kavutwidi diambu ko ngatu sila dio ntima. 21 Ovene mwana e nkumbu vo, Ikabode,1c yo vova vo: “Banete nkembo a Isaele kuna kinkole,” d wau vo e Nkel’a Nzambi aludi ikutumwinu, o ˆ ko wandi yo nkaz’andi bafwidi. e 22 Ovovele vo: “O nkembo ukatukidi muna Isaele, kadi e Nkel’a Nzambi aludi ikutumwinu.” f Vava Afelesetia bakutumwini Nkel’a g Nzambi aludi, bakatwidi yo kuna Ebeneza, banete yo kuna Asedode. 2 Afelesetia babongele Nkel’a Nzambi aludi, bakotese yo muna nzo1 a Dangone, basidi yo vana ndambu a Dangone. h 3 Esi Asedode vava basikamene muna mene-mene, bamwene Dangone obwidi mambukama vana vena Nkel’a Yave. i Babongele Dangone, bamvutwidi vana fulu kiandi. j 4 E lumbu kialanda, vava basikamene muna mene-mene, Dangone obwidi mambukama vana vena Nkel’a Yave. O ntu a Dangone ye moko mavuidi bukuka yo bwa vana nkaku a mwelo. E ndambu ina yakala nze

5

4:21 1 Ina ye nsasa vo: “O Nkembo Akweyi Wina?” 5:2 1 Yovo “tempelo.”

1 SAMUELE 5:5–6:9 mbizi a maza, i yau kaka yasala.1 5 Muna kuma kiaki, e nganga za Dangone ye awonso bekotanga muna nzo a Dangone kuna Asedode ke bediatanga vana nkaku a mwelo ko yamu unu kiaki. 6 O koko kwa Yave kuzitidi muna esi Asedode, ubabukumwini, otwese kimbevo kia mput’a vumu kwa esi Asedode ye zunga yandi yawonso. a 7 Esi Asedode vava bamwene dina divangamene, bavovele vo: “E Nkel’a Nzambi a Isaele ke ifwete kala yeto ko, kadi koko kwandi mpasi kututwasidi ye kwa Dangone wa nzambi eto.” 8 Batumisi mfumu zawonso za Afelesetia, babayuvuidi vo: “Adieyi tuvanga e Nkel’a Nzambi a Isaele?” Bavutwidi vo: “Yambula Nkel’a Nzambi a Isaele yanatwa kuna Ngati.” b I dianu vo, banete Nkel’a Nzambi a Isaele kwakuna. 9 Vava banete yo kwakuna, o koko kwa Yave kukedi muna mbanza yo twasa mpasi zayingi. Owende esi mbanza, ambuta ye aleke, babakamene kimbevo kia mput’a vumu. c 10 Batwikidi e Nkel’a Nzambi aludi kuna Ekerone, d kansi e Nkel’a Nzambi aludi vava ilweke kuna Ekerone, esi Ekerone bayantikidi dila yo vova vo: “Batutwasidi e Nkel’a Nzambi a Isaele yatuvonda yo nkangu eto!” e 11 Batumini anati a nsangu, balungalakese mfumu zawonso za Afelesetia, bavovele vo: “Nutwika Nkel’a Nzambi a Isaele yavutuka kuna fulu kiandi; twalembi bukumunua yo nkangu eto.” Kadi nkangu a mbanza yawonso umwene wonga wafwa; o koko kwa Nzambi aludi kuzitidi muna mbanza, f 12 o wantu ana ke bafwa ko, bayelele mput’a vumu. E dilu kia mbanza kitombokele kuna zulu. 5:4 1 Mvovo wa sina: “Dangone kaka wasala.”

KAPU 5 a 1Sa 6:5, 6

b 1Sa 17:4

c 1Sa 5:6

d Yos 15:20, 45 2Nti 1:2 Am 1:8

e 1Sa 5:7

f 1Sa 5:6, 9 

Ndambu ya 2  KAPU 6 a 1Sa 4:11 1Sa 5:1 Nk 78:61

b Nsi 18:9, 10 Yes 2:6

c 1Sa 6:4, 17

d Yos 13:2, 3 1Sa 6:16

e 1Sa 6:18

f 1Sa 5:6, 11

g Luv 7:13 Luv 8:15 Luv 14:17

h Luv 9:14, 16 Rom 9:17, 18

i Luv 6:1 Luv 11:1 Luv 12:33

j 1Sa 6:3, 4

k Yos 15:10, 12 Yos 21:8, 16 2Tu 28:18

6

404

E Nkel’a a Yave ngonde nsambwadi yakala muna nsi ya Afelesetia. 2 Afelesetia babokele nganga za nzambi zau ye nganga za ngombo, b babayuvuidi vo: “Adieyi tuvanga e Nkel’a Yave? Nutuzayisa una tuvutulwila yo kuna fulu kiandi.” 3 Bavutwidi vo: “Avo nuvutwidi nkel’a kangu dia Yave wa Nzambi a Isaele, ke nuvutula yo mpavala ko. Nufwete yo kumvutulwila ye lukau lwa kuzuka. c Mu mpila yayi kaka nusasukila yo zaya e kuma o koko kwandi ke kwanukatukidi ko.” 4 Bayuvuidi vo: “Nkia lukau lwa kuzuka tukuntwikila?” Bavutwidi vo: “Fwaniswa ya mputa za vumu tanu ya wolo ye fwaniswa ya mpuku tanu za wolo, mun’owu wa lutangu lwa mfumu za Afelesetia, d kadi vuku kiau kimosi kikedi muna yeno awonso ye muna mfumu zeno. 5 Nuvanga fwaniswa ya mputa zeno za vumu ye fwaniswa ya mpuku zeno e zina zifwasanga e nsi, nukembela Nzambi a Isaele. Nanga ozezesa koko kwandi muna yeno ye muna nzambi zeno ye nsi eno. f ˆ 6 Ekuma nubadisila ntima mieno nze una Angipito yo Faro ˆ babadisila ntima miau? g Vava Nzambi kabamwesa e mpasi, h basindika Isaele. i 7 Owau nuvanga kalu diampa, nubonga ngombe zole zankento za mialakazi, zina ke zasilu vangu ko. Nukanga ngombe muna kalu, nuvutula wan’au muna mpaka, nubasisa kuna vala. 8 Nubonga Nkel’a Yave, nuatenseka yo vana kalu, nusia mo e nkela ina ikala e lekwa ya wolo ina nukuntwikila se lukau lwa kuzuka ova ndambu a Nkel’a Nzambi. j I bosi nuvutula yo, 9 nutala: avo ikwenda muna nzil’a Bete-semese, k kuna nsi andi, ozevo nuzaya wo vo yandi utuvangidi e mbi yayi yanene. Kansi avo ke wau ko,

405 tuzaya wo vo ke koko kwandi ko kwatubukumwini; sumbula kaka kiatubwididi.” 10 Bavangidi wo. Babongele ngombe zole zankento za mialakazi, bakangidi zo muna kalu, babindikidi wan’au muna mpaka. 11 Basidi e Nkel’a Yave vana kalu, ye nkela ina ikedi mpuku zawolo ye fwaniswa ya mputa zau za vumu. 12 E ngombe zisimbidi nzila ikwendanga kuna Bete-semese. a Zele muna nzila yayina, zele amekinge, ke zivengomokene ku lunene ko ngatu ku lumonso. Mfumu za Afelesetia bele landi yakuna mwingilu a Bete-semese. 13 Esi Bete-semese witi1 bavelanga muna ndimba. Vava basengwele meso bamwene Nkela, bayangalele kikilu wau bamwene yo. 14 E kalu dilweke muna kiana kia Yosua wa musi Bete-semese, diningamene mo, vana ndambu a tadi diampwena. Babudidi mabaya ma kalu, batambikidi ngombe b se lukau lwa ngioka kwa Yave. 15 Anelevi c bakulumwini Nkel’a Yave ye nkel’a lekwa ya wolo yakala vana ndambu, batensekele yo vana tadi diampwena. Esi Bete-semese d batambikidi tukau twangioka e lumbu kiakina, bakelele Yave kimenga. 16 Mfumu tanu za Afelesetia vava bamwene wo, bavutukidi kuna Ekerone muna lumbu kiakina. 17 E mputa za vumu za wolo zina Afelesetia batwikidi kwa Yave se lukau lwa kuzuka, i zazi: e imosi ya Asedode, f imosi ya Ngaza, imosi ya Asekelone, imosi ya Ngati, g imosi ya Ekerone. h 18 O lutangu lwa mpuku za wolo i lutangu lwa mbanza zawonso za mfumu tanu za Afelesetia—mbanza zina ye yaka ye mavata mena muna yana. E tadi diampwena dina basi6:13 1 E witi i mbwaza zivangilwanga e mfumfu a mbolo.

1 SAMUELE 6:10–7:6 KAPU 6 a 1Sa 6:8, 9 b 1Sa 6:7 c Nta 3:30, 31 d Yos 21:8, 16 e 1Sa 6:4 f 1Sa 5:1 g 1Sa 5:8 h Afu 1:18 1Sa 5:10

 Ndambu ya 2 a Nta 4:15, 20 1Tu 13:10

b Lev 11:45 c Nta 17:12, 13 2Sa 6:8, 9 Nk 76:7

d Yos 18:14 1Tu 13:5, 6

e 1Tu 16:1 2Tu 1:4

 KAPU 7 f 2Sa 6:2, 4 1Tu 13:5, 7

g Nek 9:28 h 1Sa 12:24 i Yos 24:14, 23 Afu 3:7

j Afu 2:13 Afu 10:6 1Nti 11:33

k Nsi 10:20 Nsi 13:4 Luk 4:8

l Nsi 28:1 m Afu 10:16 n Afu 20:1 1Sa 10:17 2Nti 25:23 Yer 40:6

o 1Sa 12:23 Yak 5:16

di Nkel’a Yave, dina se kimbangi yamu unu kiaki, muna kiana kia Yosua wa musi Bete-semese. 19 Nzambi ovondele esi Bete-semese wau batala e Nkel’a Yave. Ovondele muna nkangu 50.070 lwa wantu,1 o nkangu udididi, kadi Yave ovondele nkangu wayingi. a 20 Esi Bete-semese bayuvuidi vo: “Nani olenda telama vana vena Yave wa Nzambi avelela? b Kwa nani kekwenda kimana katusisa?” c 21 Dianu vo, batumini wantu kuna kwa esi Kireyate-yarimi, d bavovele vo: “Afelesetia bavutwidi e Nkel’a Yave. Nukulumuka, nuabonga yo.” e Esi Kireyate-yarimi bezidi, babongele Nkel’a Yave, banete yo kuna nzo a Abinadabi f vana kundubulu, bavaudi Elaza wa mwan’andi kimana kalunda Nkel’a Yave. 2 Kolo kiayingi kiavioka, mvu 20, tuka muna lumbu kina e Nkela yalwakila muna Kireyateyarimi, e nzo a Isaele yawonso bayantikidi tomba1 Yave. g 3 Samuele ovovese nzo a Isaele yawonso vo: “Avo nuvilukidi kieleka kwa Yave yo ntim’eno wawonso, h nukatula nzambi za nzenza i ye teke ya Asetorete j vovo nuina, nusikidisa ntima mieno muna Yave, yandi kaka nusadila, k oyandi okunuvuluza vana moko ma Afelesetia.” l 4 Muna diadi, Aneyisaele bakatwidi teke ya Bale ye Asetorete, basadidi kaka Yave. m 5 I bosi, Samuele ovovele vo: “Nukutakesa Isaele yawonso kuna Misepa, n isamba kwa Yave mu kuma kieno.” o 6 Bakutakene kuna Misepa, batekele maza, bayitidi mo vana vena Yave, bafionkonuene1 mu lumbu kiakina. p Bavovele vo: “Tusumukini Yave.” q Samuele oyantikidi sala

7

p 2Tu 20:3 Nek 9:1 Yoe 2:12

q Afu 10:10

6:19 1 Mvovo wa sina: “70 lwa wantu, 50.000 ma wantu.” 7:2 1 Yovo “didila.” 7:6 1 Yovo “baminini nsoki.”

1 SAMUELE 7:7–8:11 se mfundisi a a Aneyisaele kuna Misepa. 7 Afelesetia vava bawidi vo Aneyisaele bakutakene kuna Misepa, e mfumu za Afelesetia b batombokele muna nuanisa Isaele. Aneyisaele vava bawidi wo, bamwene o wonga mu kuma kia Afelesetia. 8 Aneyisaele bavovese Samuele vo: “Kuyambula bokela Yave wa Nzambi eto ko katusadisa c yo kutuvuluza vana moko ma Afelesetia.” 9 Samuele obongele mwan’a meme oyemanga untambikidi se lukau lwa ngioka d kwa Yave; o Samuele olombele lusadisu kwa Yave muna kuma kia Isaele, o Yave umvutwidi. e 10 Ekolo Samuele katambikanga lukau lwa ngioka, Afelesetia bafinamene mu nuanisa Isaele. Kansi muna lumbu kiakina Yave otalumwini mwandazi angolo f vana vena Afelesetia, okotese mavuanga vana bena, g batufakeso kwa Isaele. h 11 I dianu vo, wan’a Isaele bavaikidi kuna Misepa, balakamene Afelesetia, babatufakese yakuna Betekare kuna sude. 12 Samuele obongele tadi, i osidi dio vana kati kwa Misepa yo Yesana, oyikidi dio vo Ebeneza,1 ovovele vo: “Yamu wau Yave utusadisi.” j 13 Afelesetia basundwa, ke bakota diaka muna mvivu a Isaele ko; k o koko kwa Yave kwazita muna Afelesetia e lumbu yawonso ya Samuele. l 14 E mbanza za Isaele zina Afelesetia bakutumuna zivutwilu kwa Isaele, tuka Ekerone yakuna Ngati, Isaele okutumwini mvivu au vana moko ma Afelesetia. Vakedi mpe luvuvamu vana vena Aneyisaele yo Aneyamore. m 15 Samuele wafundisa Isaele e lumbu yawonso ya zingu kiandi. n 16 Konso mvu wayenda zietinge kuna Betele o ye 7:12 1 Ina ye nsasa vo: “Tadi dia Lusadisu.”

406 KAPU 7 a Afu 2:18 b Yos 13:2, 3 1Sa 6:4

c 1Sa 12:19 Yes 37:4

d Lev 1:10 e Nk 99:6 f 1Sa 2:10 2Sa 22:14

g Yos 10:10 Afu 4:15

h Nsi 20:4 Nsi 28:7

i Yos 4:9 Yos 24:26

j Nk 44:3 k 1Sa 9:16 1Sa 13:5

l 1Sa 14:22, 23 1Sa 17:51

m Tuk 15:18, 21 n 1Sa 3:20 1Sa 12:11 1Sa 25:1 Mav 13:20

o Yos 16:1 

Ndambu ya 2 a Yos 15:7, 12 1Sa 11:15

b 1Sa 7:5 c 1Sa 1:1 1Sa 8:4 1Sa 19:18

d Luv 20:25 

KAPU 8 e 1Tu 6:28 f Luv 18:21 g Luv 23:8 Nsi 16:19 Nk 15:5 Ngn 29:4

h Nsi 24:17 i Nsi 17:14, 15 1Sa 12:13 Mav 13:21

j Afu 8:23 1Sa 10:19 1Sa 12:12 Yes 33:22

k Nsi 9:24 l Afu 2:19 m 1Sa 10:25

Ngilengale a ye Misepa b yo fundisa Isaele muna fulu yayi yawonso. 17 I bosi wavutukanga ˆ kuna Rama, c kadi i kuna kwakala e nzo andi, wafundisanga mpe Isaele kwakuna. Otungidi Yave e ziku kuna Rama. d Vava Samuele kanuna, watumbika wan’andi se afundisi muna Isaele. 2 E nkumbu a mwan’andi antete Yoele, nkumbu a ndiona wanzole Abiya; e yau bakala afundisi muna Bere-seba. 3 Kansi, wan’andi ke badiatilanga muna nzila zandi ko; bavavanga mfutu walembi songa f yo tambula mbabu g yo tekomona unsongi. h 4 Kuna kwalanda, akuluntu awonso a Isaele bakutakana, bele kwa Samuele kuna Rama. 5 Bamvovese vo: “Tala, onunini kwaku, wan’aku ke bediatilanga muna nzila zaku ko. Utusolela ntinu katufundisa nze zula yawonso.” i 6 Ediadi dikendelekele1 Samuele wau bavovele vo: “Utuvana ntinu katufundisa.” Samuele osambidi kwa Yave, 7 Yave ovovese Samuele vo: “Wila nkangu muna mawo` nso bavovese; kadi ke ngeye ko babembwele, kansi mono babembwele yalembi kala diaka ntinu au. j 8 Dina bavangidi, i diau bevanganga tuka lumbu kina yabavaikisa muna Engipito yamu unu kiaki; e ntangwa zawonso bekungiambulanga k yo sadila nzambi zankaka, l i una bavangidi kwa ngeye. 9 Owau, wila nding’au. Kansi, ofwete kubalukisa ye ziku kiawonso; ubazayisa mambu kekadila yo nswa wa vanga o ntinu ona okubayala.” 10 Ozevo, Samuele ozayisi mvovo miawonso mia Yave kwa nkangu ana banlombele ntinu. 11 Ovovele vo: “I mau mama kekadila yo nswa o ntinu ona okunuyala: m Obonga wan’eno ama-

8

8:6 1 Mvovo wa sina: “Ediadi diayiva muna meso ma.”

407 kala a yo kubakitula se anati a makalu mandi ma vita, b bekala akwa mvalu, c ankaka belundumuka kuna ntwal’a makalu mandi. 12 Okitula akaka se mfumu za mafunda d ye mfumu za makumatanu, e akaka bevata mpatu zandi f yo kunkutikila e mbongo g yo vanga nuaninua ye salanganu ya makalu mandi. h 13 Obonga wan’eno amakento bakala avangi a lekwa yansunga, alambi ye avangi a mbolo. i 14 Obonga mpatu zeno zisundidi o wete, mpatu za vinyu ye mpatu za olive, j kavana zo kwa selo yandi. 15 Obonga tini kia kumi kia mbongo a mpatu zeno ye kia mpatu a vinyu kavana kio kwa mbanda-mbanda zandi ye selo yandi. 16 Obonga selo yeno yamakala ye yamakento ye ngombe zeno ye mabuluku meno masundidi o wete, kabasia muna salu kiandi. k 17 Obonga tini kia kumi kia mameme meno, l oyeno nukala selo yandi. 18 Vekala e lumbu kina nukaza mu kuma kia ntinu eno ona nusolele, m kansi Yave ke kunuvana mvutu ko e lumbu kiakina.” 19 Ozevo, nkangu ke bazolele wila Samuele ko, bavovele vo: “Ke wau ko, oyeto ntinu kaka tuzolele. 20 Twafwanana ye zula yawonso, ntinu eto katufundisa, katuvita kuna ntwala yo nuana e vita zeto.” 21 Samuele owidi mvovo miawonso mia nkangu, osamwini mio muna matu ma Yave. 22 Yave ovovese Samuele vo: “Ubawila, ubayadikila o ntinu.” n Samuele ovovese Aneyisaele vo: “Nuvutuka konso muntu kuna mbanza andi.” Vakala Mbenyamini nkumbu andi Kisi, o wa mwan’a Abiele, wa mwan’a Serore, wa mwan’a Bekora, wa mwan’a Afia, wa mwan’a Benyamini, p mvuama kikilu kakala. 2 Wakala yo mwan’a yakala nkumbu andi Saulu, q toko diambote-mbote—muna

9

1 SAMUELE 8:12–9:11 KAPU 8 a 1Sa 14:52 b 1Nti 9:22 1Nti 10:26

c 1Nti 4:26 d 2Sa 18:1 1Tu 27:1

e 2Nti 1:14 f 1Tu 27:26 g 1Nti 4:7 h 1Nti 4:26 i 1Nti 4:22 j 1Tu 27:28, 31 k 1Nti 5:15, 16 l 1Nti 4:22, 23 m 1Nti 12:3, 4 n 1Sa 8:7 Os 13:11

 KAPU 9 o 1Sa 14:51 1Tu 8:33 Mav 13:21

p Afu 21:17 q 1Sa 11:15 1Sa 13:13 1Sa 15:26 1Sa 28:7 1Sa 31:4 2Sa 1:23

 Ndambu ya 2 a 1Sa 10:2 b 1Sa 3:19 c 1Sa 9:19 2Sa 15:27 1Tu 9:22 1Tu 29:29

Aneyisaele ke mwakala muntu ko wansunda kimote—tuka muna mavembo wasunda wantu awonso o ntela. 3 Vava mabuluku1 ma Kisi wa se dia Saulu mavila, Kisi ovovese mwan’andi Saulu vo: “Dodokolo, bonga selo kimosi wenda vavi mabuluku.” 4 Baviokele muna zunga kia miongo mia Eferaime yamuna nsi a Bale-salesa ke basolwele mo ko. Baviokele kuna nsi a Salimi, kwakuna mpe nkatu. Baviokele e nsi yawonso ya Benyamini, ke basolwele mo ko. 5 Vava balwaka muna nsi a Sufi, Saulu ovovele kwa selo ona wakala yandi vo: “Tuvutuka kweto, kadi se diame oyambula tokanena mabuluku, a yo yantika tokana mu kuma kieto.” 6 Selo ovutwidi vo: “Vena yo muntu a Nzambi mu mbanza yayi, otoma zitiswanga. Mawonso kevovanga ˆ melungananga. b Twenda kuna. Nanga okutuzayisa e nzila tufwete kwendela.” 7 Saulu ovovese selo vo: “Avo twele ko, nki tukunatina? Omu nkutu zeto ke muna diaka madia ko; katuna ye lukau ko tufwete vana kwa muntu a Nzambi aludi. Nki tuna kiau?” 8 Selo ovutwidi Saulu ´ vo: “Tala, ngina ye tini kia ya kia sekele1 ya palata va moko. Se yavana kio kwa muntu a Nzambi aludi, katuzayisa e nzila tulanda.” 9 (Muna Isaele kuna nz’ankulu, avo muntu wele yuvula Nzambi, owu kavovanga: “Twenda kwa moni.” c Kadi ndiona oyikilwanga o unu vo ngunza, kuna nz’ankulu moni kayikilwanga.) 10 I bosi, Saulu ovovese selo kiandi vo: “Dina ovovele diambote. Twendi kweto.” Bele kuna mbanza kuna kwakala muntu a Nzambi aludi. 11 Vava batombokanga kuna mbanza, bawanane ye ndumba 9:3 1 Mvovo wa sina: “mabuluku mankento.” 9:8 1 E sekele mosi, grama 11,4. Tala Nku. B14.

1 SAMUELE 9:12–10:2 zavaikanga mu teka maza. Babayuvuidi vo: “Nga moni a una mwamu?” 12 Bavutwidi ˆ vo: “Ingeta. Tala, una kwandi kuna. Nuenda nswalu, unu kalweke muna mbanza, kadi o nkangu yimenga bekela b vana bata o unu. c 13 Vava nulwaka muna mbanza luwanana yandi, vitila kenda dila vana e bata. O nkangu ke udia ko yavana kelwaka, kadi yandi osambula kimenga. I bosi, awana babokelo bedia. Ozevo, nutomboka owau yo wanana yandi.” 14 Batombokele muna mbanza. Una bakotele muna mbanza, Samuele owanane yau vava kavaikanga mu tomboka kuna e bata. 15 Vitila Saulu kalwaka, Yave ovovese1 Samuele vo: 16 “O mbazi muna ntangwa yayi, ikutumina muntu otuka kuna nsi a Benyamini. d Unkusa se ntinu a nkangu ame Isaele, e yandi ovuluza nkangu ame vana moko ma Afelesetia. Kadi mbwene mpasi za nkangu ame, e kazu kiau kilweke oku ngina.” f 17 Samuele vava kamwene Saulu, Yave umvovese vo: “Tala ndioyo i muntu ona yavovese, ‘Yandi oyala nkangu ame.’” g 18 Saulu ofinamene Samuele vana vitu, oku vo: “Do unzayisa, akweyi kwina nzo a moni?” 19 Samuele ovutwidi Saulu vo: “I mono kwame. Nuenda mviti kuna bata, kadi nudia yame o unu. h Oku mene-mene ikusindika, ikuzayisa mawonso ozolele zaya.1 20 Kutokani ko mu kuma kia mabuluku mavididi mu lumbu tatu, i kadi masolokele kala. Yawonso iyangalelwanga muna Isaele ya nani? Nga ke yaku ko ye nzo yawonso ya se diaku?” j 21 Saulu ovutwidi vo: “I Mbenyamini kwame, i kanda dilutidi okeva muna makanda ma Isaele. k E vumu kiame i kiau kiluti9:15 1 Mvovo wa sina: “oziwidi matu ma.” 9:19 1 Mvovo wa sina: “mawonso mena mu ntim’aku.”

408 KAPU 9 a 1Sa 9:19

b 1Sa 7:9 1Sa 16:5

c 1Nti 3:2 1Tu 16:39 2Tu 1:3

d Yos 18:11

e 1Sa 10:1 1Sa 15:1

f Nk 106:43,44 Nk 107:19

g 1Sa 10:24 1Sa 15:17 Mav 13:21

h 1Sa 9:13, 24

i 1Sa 9:3

j 1Sa 8:5, 19 1Sa 12:13

k Afu 20:46, 47 

Ndambu ya 2 a 1Sa 9:13, 19

b 1Sa 9:3, 10 

KAPU 10 c 1Sa 16:13 2Nti 9:2, 3

d 1Sa 9:16 Mav 13:21

e Luv 19:5 Nsi 32:9

f Tuk 35:19

g 1Sa 9:3, 5

di sakalala muna vumu yawonso ya kanda dia Benyamini. Ekuma umpovesele e diambu diadi?” 22 Samuele obongele Saulu ye selo kiandi ubanete muna seka dia dila, ubavuandisi vana fulu yantete mun’awana kabokelesa; tezo kia akala 30. 23 Samuele ovovese nlambi a madia vo: “Twasa kunku yavene, kina yavovese vo, ‘Lunda kio.’” 24 O ´ nlambi obongele to kia kulu ye ˆ kunku kiakala vana, osidi kio vana vena Saulu. Samuele ovovele vo: “Ekiaki i kunku walundilwa. Dia kwaku, kadi kiavambulwa kimana wadia kio mu ntangwa yayi. Kadi yavova vo, ‘Nzenza mbokelese.’” Ozevo, Saulu odidi yo Samuele e lumbu kiakina. 25 I bosi, bakulumukini tuka kuna bata a bele muna mbanza, okwamanene mokena yo Saulu vana nludi a nzo. 26 Basikamene muna mene-mene, vava kuma kuvungukidi, Samuele obokele Saulu vana nludi a nzo, oku vo: “Kubama kimana yasindika.” Saulu okubamene, yandi yo Samuele bavaikidi. 27 Ekolo bavaikanga muna mbanza yo kulumuka kuna ndimba, Samuele ovovese Saulu vo: “Vovesa selo b kenda viti kuna ntwala,” ozevo, wele kuna ntwala. “Ngeye ningama vava, yazayisa e diambu dia Nzambi.” Samuele obongele bungwa kia mazi, obukumwini mo vana ntu a Saulu. c Umfibidi yo kumvovesa vo: “Yave ukusidi wakala mfidi d a nkangu andi.1e 2 Vava okunsisa o unu, omona wantu wole vana ndambu a ziami kia Rakele f muna mvivu a Benyamini kuna Selesake, bekuvovesa vo: ‘E mabuluku mana wayele vavi, masolokele, owau, se diaku oyambwidi tokanena mabuluku, g ngeye ketokanenanga. Ovovele vo: “Aweyi mfwete vanga

10

10:1 1 Mvovo wa sina: “vua diandi.”

409 mu solola mwan’ame?”’ 3 Tuka kwakuna wenda yavana olwaka vana nti anene a Tabo, kwakuna owanana yo wantu tatu bekwenda sambila Nzambi aludi kuna Betele. a O mosi onata wan’a tatu a nkombo, wankaka onata mbolo zitatu, o mosi onata nkalu anene ya vinyu. 4 Bekukayisa yo kuvana mbolo zole, ofwete tambula mbolo zina bekuvana. 5 I bosi olwaka kuna kundubulu kia Nzambi aludi, kuna kwina makesa ma Afelesetia. Vava olwaka kuna mbanza, owanana ye buka kia ngunza zikulumukanga tuka kuna bata besakulanga; vekala yo wantu bekubavita kuna ntwala, besikanga e nsambi ye fingoma-ngoma ye tutu ye kokolo. 6 Mwand’a Yave ukukumika, b osakula yau yo kituka se muntu ankaka. c 7 Vava sinsu yayi imoneka, vanga konso dina olenda, kadi Nzambi aludi una yaku. 8 Okumvita kuna ntwaˆ la kuna Ngilengale, d i kuna ikuwana kimana yatambika yimenga ya ngioka ye yimenga ya ungudi. Lumbu nsambwadi ovingila yavana ilwaka. I bosi ikuzayisa mana ovanga.” 9 Vava Saulu kafila Samuele e nima, Nzambi wayantika vilula ntim’a Saulu, e sinsu yayi yawonso imonekene e lumbu kiakina. 10 Tuka kwakuna bele kuna kundubulu, e buka kia angunza bawanane yandi. Vana vau o mwand’a Nzambi unkumikini, e oyantikidi sakula f vana bena. 11 Awonso ana banzeye vava bamwene vo mu sakula kena ye angunza, bavovaziane vo: “Adieyi dibwididi mwan’a Kisi? Saulu mpe mosi muna angunza?” 12 I bosi muntu mosi vavana oyuvuidi vo: “Nani i se diau?” Ozevo, e mvovo emi miakituka se ngana: “O Saulu mpe mosi muna angunza?” g 13 Vava kamene sakula, wele kuna bata. 14 I bosi mpangi a se dia Saulu oyuvuidi Saulu ye

1 SAMUELE 10:3-24 KAPU 10 a Tuk 28:19, 22

b Nta 11:25

c 1Sa 10:10

d 1Sa 7:15, 16 1Sa 11:14

e Afu 14:5, 6 1Sa 11:6 1Sa 16:13

f 1Sa 10:6 1Sa 19:23

g 1Sa 19:24 

Ndambu ya 2 a 1Sa 9:3

b 1Sa 7:5

c Luv 13:14 Nsi 4:34

d 1Sa 8:7 1Sa 12:12

e Yos 7:16-18 Mav 1:24

f 1Sa 9:21

g Mav 13:21

h Afu 1:1 Afu 20:18, 28 1Sa 23:2

i 1Sa 9:2

j Nsi 17:14, 15 1Sa 9:17

ntaudi andi, oku vo: “Akweyi nuele?” Saulu ovutwidi vo: “Mabuluku twele vavi, a wau vo ke tusolwele mo ko, tulweke kuna kwa Samuele.” 15 Mpangi a se dia Saulu oyuvuidi vo: “Unzayisa, do, Samuele adieyi kavovese?” 16 Saulu umvutwidi vo: “Utuvovese vo mabuluku masolokele.” Vo i diambu dia kintinu dina Samuele kamvovese, o Saulu kanzayisi dio ko. 17 Samuele okutakese nkangu vana ndose a Yave kuna Misepa, b 18 ovovese Aneyisaele vo: “I wau wuwu kavovele o Yave wa Nzambi a Isaele: ‘Yavaikisa Isaele muna Engipito, yanuvuluza vana moko ma Angipito c ye vana moko ma atinu awonso banubangika. 19 Kansi, o unu nubembwele Nzambi eno d ona wanuvuluza muna mbi yawonso ye mpasi, nuvovele vo: “Ve, utusolela kaka ntinu.” Owau nutelama vana ndose a Yave muna makanda meno ye mafunda meno.’”1 20 I dianu vo, Samuele olombele vo makanda mawonso ma Isaele mafinama, e e kanda dia Benyamini disolelo. f 21 Olombele vo kanda dia Benyamini diafinama muna vumu yau, e vumu kia Anemetere kisolelo. I bosi Saulu wa mwan’a Kisi osolelo. g Kansi, vava bamvavidi ke bansolwele ko. 22 Bayuvuidi Yave vo: h “Nga o muntu una vava?” Yave ovutwidi vo: “Tala, oswekamene vana kati kwa funda.” 23 Bele ntinu, bamvaikisi vana kati kwa funda. Vava katelamene vana kati kwa nkangu, osundidi wantu awonso o ntela, i akaka mu mavembo mandi kaka basukilanga. 24 Samuele ovovese nkangu awonso vo: “Nutala ona kasolele Yave, j kavena muntu ko ofwanane yandi muna nkangu awonso.” Nkangu awonso uvovele mu nding’angolo vo: “Zinga kwaku e ntinu!” 10:19 1 Yovo “tuvila tweno.”

1 SAMUELE 10:25–12:2 25 Samuele osamwini kwa nkangu mana belombwa kwa atinu, a osonekene mo muna nkanda yo sia wo muna saba kia Yave. I bosi Samuele osindikidi nkangu awonso, konso muntu kuna nzo andi. 26 Saulu wele kuna nzo andi kuna Ngibeya, makesa mana Yave kasimba e ntima, bele yandi. 27 Akaka muna yimpumbulu bavovele vo: “Aweyi muntu ndioyo kekutuvuluzila?” b Bamvezele, ke bantwasidi lukau ko. c Kansi, Saulu kavovele diambu ko.1 Nakasi wa Nyamone d wizidi sikidisa e ndo kanuanisa Yabese e muna Ngiladi. Esi Yabese yawonso bavovese Nakasi vo: “Kanga yeto e kangu twasadila.” 2 Nakasi wa Nyamone ubavovese vo: “Muna kanga yeno e kangu, edi nufwete vanga: meso meno malunene mafwete tobolwa kimana diakala se luvezo muna Isaele yawonso.” 3 Akuluntu a Yabese bamvutwidi vo: “Utuvana lumbu nsambwadi twatuma anati a nsangu muna mvivu miawonso mia Isaele. Avo kavena muntu ko okutuvuluza, i bosi tukuyitambika kwa ngeye.” 4 Anati a nsangu balweke kuna Ngibeya f a Saulu yo samuna mambu mama muna matu ma nkangu, o nkangu wawonso udididi muna nding’angolo. 5 Saulu otukidi kuna kiana yo kwiza kuna nim’a kambi. Saulu oyuvuidi vo: “Nkia diambu dibwididi o nkangu? Ekuma bedidilanga?” Bansamunuini dina esi Yabese bavova. 6 Vava Saulu kawidi mambu mama, mwand’a Nzambi unkumikini, g ofungidi kikilu makasi. 7 Obongele ngombe zole, ozengele zo tini-tini, otwikidi yo muna mvivu miawonso mia Isaele muna moko ma anati a nsangu, oku vo: “Konso ona olembi vaika kalanda

11

10:27 1 Mvovo wa sina: “okedi nze baba.”

410 KAPU 10 a 1Sa 8:11-18

b 1Sa 11:12

c 1Nti 10:1, 10 2Tu 17:5

 KAPU 11 d Nsi 2:19

e Afu 21:8 1Sa 31:11, 12

f 1Sa 10:26 1Sa 14:2

g Afu 3:9, 10 Afu 6:34 Afu 11:29 Afu 14:5, 6 1Sa 10:10, 11 1Sa 16:13

 Ndambu ya 2 a 1Sa 11:3

b 1Sa 11:1

c 1Sa 10:26, 27

d 2Sa 19:22

e 1Sa 7:15, 16

f 1Sa 10:17, 24

g Lev 7:11

h 1Nti 1:39, 40 2Nti 11:12, 14 1Tu 12:39, 40

 KAPU 12 i 1Sa 8:5 1Sa 10:24 1Sa 11:14, 15

Saulu yo Samuele, i wau wuwu uvangwa e ngombe zandi.” O wonga wa Yave ubwididi nkangu, muna kuma kiaki, awonso bavaikidi ye kani dimosi.1 8 Saulu otangidi nkangu wawonso kuna Bezeke, vakedi 300.000 ma Aneyisaele ye 30.000 ma Ayuda. 9 Bavovese anati a nsangu ana bayiza vo: “I wau wuwu nuvovesa esi Yabese muna Ngiladi, ‘O mbazi vava mwini ubaya, oyeno nuvuluzwa.’” I dianu vo, anati a nsangu balweke, basamwini dio kwa esi Yabese, bayangalele kikilu. 10 I bosi, esi Yabese bavovese Aneyamone vo: “Mbazi tukuyitambika kwa yeno, nuatuvanga konso una nuzolele.” a 11 Muna lumbu kialanda, Saulu ovambwidi wantu mu buka tatu, balweke muna ndo muna ngingila ya mene-mene,1 bayantikidi vonda Aneyamone b yavana mwini wabaya. Ana basala bamwangane, konso muntu ye nzil’andi. 12 I bosi, nkangu uvovese Samuele vo: “Nani ovovele vo, ‘Nga Saulu okutuyala?’ c Twasa wantu awaya, twabavonda.” 13 Saulu ovovele vo: “Ke vevondwa muntu ko o unu kiaki, d kadi o unu Yave ovulwizi Isaele.” 14 I bosi, Samuele ovovese nkangu vo: “Twenda kuna Ngilengale e twatoma sikidisa e kintinu.” f 15 O nkangu wawonso wele kuna Ngilengale, vava balueke muna Ngilengale bakitwidi Saulu se ntinu vana vena Yave. Batambikidi yimenga ya ungudi vana vena Yave, g Saulu yo nkangu wawonso a Isaele bakembele ye kiese kiayingi. h Samuele ovovese Isaele yawonso vo: “Tala, mpangidi1 mawonso nuampovese, inuyadikidi ntinu. i 2 Owau

12

11:7 1 Mvovo wa sina: “nze muntu mosi.” 11:11 1 I sia vo, mu tezo kia ola ya 2 yakuna ola ya 6 ya mene. 12:1 1 Mvovo wa sina: “ngwidi nding’eno muna.”

411 ndioyu i ntinu okunuyala!1a Vo i mono, ndunini kwame, o ntu ame uzele ye mvu. O wan’ame bena yeno. b Ikunufilanga tuka kileke kiame yamu unu kiaki. c 3 Mon’oyu. Nunsila kimbangi vana ndose a Yave ye kuswa kiandi: d Ngombe a nani yovo buluku dia nani yabonga? e Nani yayiya? Nani yabangika? Va koko kwa nani yatambulwila mbabu1 kimana yazima meso mu mana kavanga? f Avo i wau yavanga, ikunuvutulwila yo.” g 4 Bavovele vo: “Kwatuyiya ko, kwatubangika ko ngatu tambula lekwa va moko ma konso muntu.” 5 Samuele ubavovese vo: “Yave i mbangi ame vovo nuina, e kuswa kiandi mpe mbangi o unu, wau nulembi solola e kuma omu mono.”1 Bavutwidi vo: “Nzambi i mbangi.” 6 Samuele ovovese nkangu vo: “Yave ona wasadila Mose yo Arone yo vaikisa mase meno muna Engipito h i mbangi. 7 Owau nutelama, yanufundisa vana ndose a Yave muna mavangu mawonso mansongi kavanga o Yave kwa yeno ye mase meno. 8 “Yakobo vava kalwaka kuna Engipito, i o mase meno baboka kwa Yave, j o Yave watuma Mose k yo Arone, ana bavaikisa mase meno muna Engipito yo kubalwakisa va fulu kiaki bazingila vo. l 9 Kansi bavilakana Yave wa Nzambi au, wabateka m vana moko ma Sisera n wa mfumu a makesa ma Kaso ye vana moko ma Afelesetia o ye vana moko ma ntinu a Moabe p yo kubanuanisa. 10 Babokele Yave, q oku vo: ‘Tusumukini, r kadi tuyambwidi Yave yo sadila teke ya Bale s ye teke ya Asetorete; t owau utuvuluza vana moko ma mbeni zeto kimana twasadila.’ 11 I bosi, Yave watuma Yerubale, u Bedane, Yefeta v yo Samuele w banuvuluza 12:2 1 Mvovo wa sina: “okangalela vovo nuina.” 12:3 1 Yovo “nzimbu; mfutu walembi songa.” 12:5 1 Mvovo wa sina: “ke nusolwele lekwa va koko kwame ko.”

1 SAMUELE 12:3-22 KAPU 12 a b c d e f g h i j k l m n o p q

1Sa 8:20 1Sa 8:1, 3 1Sa 3:19 1Sa 9:16, 17 1Sa 10:1 Nta 16:15 Nsi 16:19 Luv 22:4 Lev 6:4 Luv 6:26 Tuk 46:6 Luv 2:23 Luv 3:9, 10 Yos 11:23 Nsi 32:18, 30 Afu 2:12, 14 Afu 4:2 Afu 10:7 Afu 13:1 Afu 3:12 Afu 2:18 Afu 3:9 Afu 10:10, 15 Afu 3:7 Afu 2:13 Afu 6:32 Afu 11:1 Ayi 11:32

r s t u v w 

Ndambu ya 2 a Lev 26:6 b 1Sa 11:1 c 1Sa 8:5, 19 d Afu 8:23

e f g h i

j k l

m n o p

1Sa 8:7 Yes 33:22 1Sa 9:16, 17 1Sa 10:24 Nsi 10:12 Nsi 17:19 Yos 24:14 Nsi 13:4 Nsi 28:2 Lev 26:14, 17 Nsi 28:15 Yos 24:20 1Sa 8:7 Os 13:11 1Sa 7:5 1Sa 12:23 Nsi 31:29 Yos 23:6 1Sa 12:15 Nsi 6:5 Nsi 32:21 Yer 2:11 Nk 115:4, 5 Yer 16:19 1Nti 6:13 Nk 94:14 Rom 11:1

vana moko ma mbeni zeno zawonso zanuzunga kimana nuazingila muna luvuvamu. a 12 Vava nuamona vo Nakasi b wa ntinu a Aneyamone wizidi kanunuanisa, nuasiandama kumpovesa vo: ‘Ke wau ko, oyeto ntinu kaka tuzolele!’ c kana una vo Yave wa Nzambi eno wakala se Ntinu eno. d 13 Owau, nutala ntinu nusolele, ona nulombele. Nutala! o Yave unuyadikidi o ntinu. e 14 Avo nuvumina Yave, f nuansadila g yo lemvokela nding’andi, h yo lembi kolamena lutumu lwa Yave, oyeno yo ntinu ona okunuyala, nualanda Yave wa Nzambi eno, diambote dikala. 15 Kansi, avo ke nulemvokela nding’a Yave ko yo kolamena lutumu lwa Yave, ozevo o koko kwa Yave mpasi kukunuvanga ye mase meno. i 16 Owau, nutelama, nuamona diambu dianene kevanga o Yave vana meso meno. 17 Eyayi nga ke nsungi a kutika witi ko e? Ibokela Yave kimana katwika miandazi ye mvula; nuazaya wo yo bakula vo diambu diambi nuvangidi vana meso ma Yave wau nulombele ntinu.” j 18 Samuele obokele Yave, o Yave otwikidi miandazi ye mvula e lumbu kiakina, o nkangu wawonso umwenene kikilu Yave yo Samuele o wonga. 19 Nkangu wawonso uvovese Samuele vo: “Samba kwa Yave wa Nzambi aku mu kuma kia ntaudi zaku, k ke tuzolele fwa ko, kadi tukudikidi sumu vana ntandu a masumu meto mawonso wau tulombele ntinu.” 20 Samuele ovovese nkangu vo: “Ke numoni wonga ko. Diambi kikilu nuvangidi. Kansi, ke nuyambula landa Yave ko, l nusadila kaka Yave ye ntim’eno wawonso. m 21 Ke nuvengomoki ko mu landa lekwa yampavala, n ke ina mfunu ko, o ina ke ilendi kunuvuluza ko, kadi yampavala kwandi. 22 Yave ke bembola nkangu andi ko p mu kuma kia

1 SAMUELE 12:23–13:17 nkumbu andi anene, a kadi Yave wabaka nzengo za kunusola nuakala se nkangu andi. b 23 Vo i mono, kisumukina nkutu Yave ko muna lembi samba muna wete dieno. Ikunulongela kaka muna nzil’ambote ye yansongi. 24 Nuvumina kaka Yave c yo kunsadila ye kwikizi1 ye ntim’eno wawonso, kadi numwene mambu manene kavangidi oku kwa ˆ yeno. d 25 Kansi, avo nubadisi e ntima mieno muna vanga mambu mambi, fukiswa nufukiswa e yo ntinu eno.” f Saulu mvu . . .1 kakala miau vava kayantika yala, g mvu miole kayala muna Isaele. 2 Saulu osolele 3.000 ma wan’a Isaele; 2.000 bakala yo Saulu kuna Mikemase ye muna zunga kia miongo mia Betele, 1.000 bakala yo Yonatane h kuna Ngibeya i a Benyamini. Ana basala ubasindikidi konso muntu kuna saba kiandi. 3 Yonatane ovondele makesa ma Afelesetia j makala kuna Ngeba, k Afelesetia bawidi wo. Saulu otumini wantu basika e mpungi l muna nsi yawonso, ´ oku vo: “Yambula Ayibere bawa!” 4 Isaele yawonso bawidi e nsangu vo: “Saulu ovondele makesa ma Afelesetia, muna kuma kiaki, Afelesetia bamengene nkangu a Isaele.” Nkangu ubokeleso balanda Saulu kuna Ngilengale. m 5 Afelesetia mpe balungalakene kimana banuanisa Isaele, 30.000 ma makalu ma vita, 6.000 m’akwa mvalu ye ulolo wa makesa nze senge vana kumu dia kalunga; n batombokele yo sikidisa ndo kuna Mikemase, kuna este a Betavene. o 6 Wan’a Isaele una bamwene vo mu mpasi bena, kadi o nkangu ubangamene kikilu; baswekamene muna nduka, p muna mayenga, muna matadi yo mawulu ye sima. 7 Ayibe-

13

12:24 1 Yovo “muna ludi.” 13:1 1 E ntalu ke ina ko muna sono ya Kiyibere.

412 KAPU 12 a Yos 7:9 Nk 23:3 Nk 106:8 Yer 14:21 Yez 20:14

b Luv 19:5 Nsi 7:7

c 1Sa 12:14 Nk 111:10 Kim 12:13

d Nsi 10:12, 21 e Yos 24:20 f Nsi 28:15, 36 

KAPU 13 g Mav 13:21 h 1Sa 18:1 2Sa 1:4 2Sa 21:7

i Yos 18:28 1Sa 10:26

j Yos 13:2, 3 1Sa 9:16

k Yos 21:8, 17 l Afu 3:26, 27 Afu 6:34 2Sa 2:28

m Yos 5:9 1Sa 11:14

n Nsi 20:1 o Yos 7:2 Yos 18:11, 12 1Sa 14:23

p 1Sa 14:11 

Ndambu ya 2 a Nta 32:1, 33 Yos 13:24, 25

b 1Sa 15:22, 23 c 1Sa 13:6, 8 d 1Sa 13:5 e 1Sa 15:11 f 1Sa 15:28 g 1Sa 16:1 2Sa 7:15 Nk 78:70 Mav 13:22

h Tuk 49:10 2Sa 5:2 2Sa 7:8 1Tu 28:4

i Ngn 11:2 j 1Sa 13:7 1Sa 14:2

k 1Sa 13:3 l 1Sa 13:2

re akaka basaukidi Yodani, bele kuna nsi a Ngadi ye Ngiladi. a Kansi, Saulu osidi kuna Ngilengale, o nkangu wawonso unlende yo zakama ye wonga. 8 Saulu ovingidi lumbu nsambwadi yamuna kolo kina Samuele kasikidisa, kansi Samuele kalweke ko kuna Ngilengale, o nkangu uyantikidi mwangana vana kena. 9 Saulu ovovele vo: “Nuntwasila kimenga kia ngioka ye kimenga kia ungudi.” Otambikidi kimenga kia ngioka. b 10 Vava kamene tambika kimenga kia ngioka, Samuele olweke. Saulu wele kunkika yo kunkayisa. 11 Samuele unyuvuidi vo: “Adieyi ovangidi?” Saulu ovutwidi vo: “Mbwene vo nkangu umwangane vava ngina, c ongeye kulweke muna lumbu kiasikidiswa ko, Afelesetia balungalakene kuna Mikemase. d 12 I kuma mpovele vo: ‘Afelesetia bekulumuka muna kundwanisa oku Ngilengale, kivavidi dienga dia1 Yave ko.’ I dianu ntambikidi kimenga kia ngioka.” 13 Samuele ovovese Saulu vo: “Dia uzowa ovangidi. O nkanikinu una Yave wa Nzambi aku kavana kulemvokele wo ko. e Kele vo walemvokela wo, o Yave wadi sikidisa kintinu kiaku muna Isaele yakwele mvu. 14 Kansi, owau kintinu kiaku ke kizingila ko. f Yave osolola muntu ona oyangidika ntim’andi, g Yave okuntumbika se ntu muna nkangu andi, h kadi kulemvokele ko dina Yave kakanikini.” i 15 Samuele ovaikidi muna Ngilengale, otombokele kuna Ngibeya a Benyamini, Saulu otangidi nkangu una wakala yandi; tezo kia 600 za wantu. j 16 Saulu yo mwan’andi Yonatane yo nkangu wasala yau, bakedi kuna Ngeba k a Benyamini. Afelesetia basikidisi ndo kuna Mikemase. l 17 Buka tatu ya makesa ya13:12 1 Yovo “kilembekele ntim’a.”

413 vaika muna ndo ya Afelesetia. E buka kimosi kiele muna nzil’a Ofera kuna nsi a Suale; 18 E buka kiankaka kiele muna nzil’a Bete-korone; a e buka kiantatu kiele muna nzil’a mvivu utalanini ye ndimb’a Seboime kuna makanga. 19 Muna nsi a Isaele ke mwakala mvangi a lekwa ya sengwa ko, kadi Afelesetia bavova vo: “Ke tuyambula ko vo Ayibere bavanga nsosolo ngatu madionga.” 20 Aneyisaele awonso bakulumukanga kwa Afelesetia mu sekesa nsengo zau, masoka,1 tanzi ye timinua yovo mpalu. 21 Pimi1 kimosi bafutanga muna sekesa nsengo, nsoma, soka, tanzi, timinua ye mpalu. 22 Ozevo, muna lumbu kia vita, ke vakala muntu ko wakala ye nsosolo yovo dionga muna alandi a Saulu yo Yonatane; b Saulu kaka yo mwan’andi Yonatane bakala ye nuaninua. 23 Buka kimosi kia Afelesetia kiayenda muna mvuila mia Mikemase. c Lumbu kimosi Yonatane d wa mwan’a Saulu ovovele kwa toko wa nati a nuaninua yandi vo: “Wiza twasauka kuna sambu diankaka kuna ndo ya Afelesetia.” Kansi kavovele wo kwa se diandi ko. 2 Saulu onangini kuna mwingilu a Ngibeya e kuna nsi a nti a nganata1 kuna Mingerone, 600 za wantu bakala yandi. f 3 (Akiya wa mwan’a Akitubi, g wa mpangi a Ikabode h wa mwan’a Finekase i wa mwan’a Ele j wa ngang’a Yave kuna Silo k yandi wanatanga kidukula.) l O nkangu ke wazaya wo ko vo Yonatane ovaikidi. 4 Muna fulu ina Yonatane kavavanga viokela mu lwaka muna ndo ya Afelesetia, mwakala ye matadi mole

14

13:20 1 Yovo “sengele.” 13:21 1 Kuna nz’ankulu i kunku yole ya sekele. 14:2 1 I sia vo, bundu kina nze ngavua yovo mfuluta.

1 SAMUELE 13:18–14:14 KAPU 13 a Yos 10:11 b 1Sa 17:47, 50 c 1Sa 13:2 1Sa 14:4, 5

 KAPU 14 d 1Sa 14:49 1Sa 18:1 2Sa 1:4

e 1Sa 10:26 f 1Sa 13:15 g 1Sa 22:9 h 1Sa 4:21 i 1Sa 2:12 1Sa 4:17

j 1Sa 1:9 k Yos 18:1 1Sa 1:3

l Luv 29:5 Nta 27:21

 Ndambu ya 2 a 1Sa 13:2, 3 b Tuk 17:9, 10 Afu 14:3 Afu 15:18 1Sa 17:36 1Tu 10:4

c Afu 7:2 2Nti 6:15, 16 2Tu 14:11

d Tuk 24:14 Afu 7:11 1Sa 10:7

e 1Sa 13:6 1Sa 14:22

f 1Sa 14:10 g 1Sa 14:6 2Sa 5:23, 24 2Nti 6:15, 16

mampwena masongoka nze dinu, dimosi kuna ndambu mosi, diankaka kuna ndambu yankaka; e nkumbu a tadi dimosi Bosese, e nkumbu a tadi diankaka Sene. 5 E tadi dimosi diakala nze lunzi kuna node, ditalanene ye Mikemase, diankaka ditalanene ye Ngeba a kuna sude. 6 Yonatane ovovese nati a nuaninua yandi vo: “Wiza twasauka kuna ndo ya makesa mama ma mindembi zengwa. b Nanga Yave okutusadisa, kadi ke vena diambu ko dilenda kakidila Yave mu vuluza, kiakala muna ndonga yovo muna wantu akete.” c 7 O nati a nuaninua umvovese vo: “Vanga edi dina una ntim’aku. Wenda konso kuna ozolele, ikulanda konso kuna ntim’aku ukufila.” 8 Yonatane ovovele vo: “Yambula twasauka vana bena, kimana batumona. 9 Avo batuvovese vo: ‘Nudingalala yavana tukunuluakila!’ tukala vava twina, ke tutomboka ko kuna bena. 10 Avo bavovele vo, ‘Nuiza nuana yeto!’ Tutomboka kadi Yave ubayekwele va moko meto. Ediadi dikala se sinsu kwa yeto.” d 11 Ozevo, yau wole bamonekene kwa buka kiantete kia makesa ma Afelesetia. Afelesetia bavovele vo: “Tala, Ayibere bavaikidi muna mawulu baswekamene.” e 12 Makesa ma Afelesetia bavovese Yonatane yo nati a nuaninua yandi, oku vo: “Nutomboka oku twina, nuatoma kutuzaya!” f Yonatane ovovese nati a nuaninua vo: “Undanda kadi Yave ubayekwele vana moko ma Isaele.” g 13 Yonatane otombokele muna moko yo malu, o nati a nuaninua unlende; Yonatane oyantikidi tufakesa Afelesetia, o nati a nuaninua wabavondanga kuna nima. 14 Muna nkumbu antete, Yonatane yo nati a nuaninua yandi bavondele tezo kia 20 ma wantu, e fulu kina kiabwila

1 SAMUELE 14:15-33 mavimbu kia tezo kia ndambu a akre.1 15 Awonso bakala muna ndo ye awana bakala kuna ntwala bamwene kikilu wonga, kana nkutu i makesa mafilwa mu nuanisa Isaele mazakamene kikilu. a E nsi iyantikidi nikuka, o Nzambi okotese wonga wayingi vana vena Afelesetia. 16 Ayingidi a Saulu muna Ngibeya b a Benyamini bamwene vo mavuanga mamwangane muna ndambu zawonso. c 17 Saulu ovovese wantu bakala yandi vo: “Nutanga nkangu twazaya kana nani okatukidi ova twina.” Vava batangidi o nkangu, bamwene vo Yonatane ye nati a nuaninua yandi ke bena vo ko. 18 Saulu ovovese Akiya d vo: “Twasa Nkel’a Nzambi aludi!” (Kadi muna kolo kiakina,1 e Nkel’a Nzambi aludi Aneyisaele bakala yau.) 19 Vava Saulu kavovanga kwa nganga, e nkindu muna ndo ya Afelesetia iwokele kikilu. I bosi, Saulu ovovese nganga vo: “Yambula vanga dina una vanga.”1 20 Saulu ye nkangu awonso wakala yandi bakutakene benda nuana e vita. Vava balweke, bamwene vo Afelesetia mu vondana bena muna nsosolo, o mavuanga masakidi. 21 Ayibere ana bateka kala ye Afelesetia yo tomboka yau kuna ndo, bayikamene Aneyisaele ana bakala yo Saulu yo Yonatane. 22 Wan’amakala a Isaele ana baswekamena e muna zunga kia miongo ´ mia Eferaime, vava bawa vo Afelesetia batinini, yau mpe bakotele muna vita yo kubalakama. 23 Yave ovulwizi Isaele e lumbu kiakina, f e vita ilweke kuna Betavene. g 24 Wan’amakala a Isaele ba14:14 1 Mvovo wa sina: “tini kia ntoto kia lutama lumosi,” i sia vo, lwa kilenda vatwa kwa ngombe zole mu lumbu kimosi. 14:18 1 Mvovo wa sina: “muna lumbu kiakina.” 14:19 1 Mvovo wa sina: “Katula koko kwaku.”

414 KAPU 14 a 1Sa 13:17

b 1Sa 10:26 1Sa 14:2

c 1Sa 14:20

d 1Sa 14:3

e 1Sa 13:6

f Nsi 33:29 Afu 2:18

g 1Sa 13:5 

Ndambu ya 2 a Lev 5:4 Nta 30:2 Nsi 23:21

b 1Sa 14:17

c 1Sa 14:24

d 1Sa 14:26

e Yos 10:12

f Tuk 9:4 Lev 3:17 Lev 17:10 Nsi 12:16 Mav 15:29

g Nsi 12:23

yoyele e lumbu kiakina, kadi Saulu wadila nkangu e ndofi, oku vo: “Sibwa kesibwa ndiona odia konso lekwa1 vava kuma ke kwafwidi ko, yavana imana landa e kunda kwa mbeni zame!” I dianu vo, ke vakala muntu ko wadia lekwa. a 25 Nkangu wawonso ulweke1 muna mfinda yakala yo wiki vana ntoto. 26 Vava bakotele muna mfinda, bamwene wiki usonsanga, kansi ke vena muntu ko odidi wo, kadi wonga wa ndofi bamwene. 27 Kansi, Yonatane kawa wo ko vo se diandi ndofi kadididi o nkangu. b I dianu vo, olambwidi nsuk’a nti una wakala vana koko kwandi, ovubidi wo muna sasala kia wiki. Vava kadidi wo, nitu andi ikumamene.1 28 Mosi muna nkangu ovovele vo: “O se diaku odididi nkangu e ndofi vo: ‘Sibwa kesibwa ndiona odia konso lekwa o unu!’ c I dianu nkangu uyoyele.” 29 Yonatane ovovele vo: “Se diame nsi kamwesese mpasi.1 Tala una nitu ame ikumamene2 wau ngielekele fiwiki fiafi. 30 Diambote diadi kala o unu kele vo nkangu badia e sanzu d dia mbeni zau dina basolwele! Kadi ndong’ayingi badi vondwa muna Afelesetia.” 31 E lumbu kiakina, bakwamanene vonda Afelesetia tuka kuna Mikemase yakuna Ayalone, e o nkangu uyoyele kikilu. 32 Ozevo, nkangu uzabukidi kuna sanzu ye loko diawonso, babongele mameme, ngombe yo wan’a ngombe, babavondele vana fulu, badidi nsuni yo menga. f 33 Disamwinu kwa Saulu vo: “Tala, o nkangu usumukini Yave, badidi nsuni yo menga.” g Muna kuma kiaki, ovovele vo: 14:24 1 Mvovo wa sina: “mbolo.” 14:25 1 Mvovo wa sina: “Nsi yawonso ilweke.” 14:27 1 Mvovo wa sina: “meso mandi makiele.” 14:29 1 Yovo “otwese mpambani.” 2 Mvovo wa sina: “meso mame makiele.”

415 “Ke nusongele kwikizi ko! Nundengomwena e tadi diampwena owau.” 34 Saulu ovovele vo: “Numwangana muna nkangu, nubavovesa vo: ‘Konso muntu muna yeno katwasa ngombe ye meme diandi, nuavondela mo vava, nuadia. Ke nusumukina Yave ko muna dia o nsuni yo menga.’” a Ozevo, konso muntu otwese ngombe andi muna fuku wauna, umvondele vana. 35 Saulu otungidi Yave e ziku. b Ediadi i ziku diantete katungila Yave. 36 I bosi, Saulu ovovele vo: “Tulakama Afelesetia o fuku, twakutumuna mavua mau ya´ vana kukia. Ke tuvukisa muntu ko.” Bamvovese vo: “Vanga dina omwene vo diambote muna meso maku.” Nganga ovovele vo: “Yambula twafinama Nzambi aludi va fulu kiaki.” c 37 Saulu oyuvuidi kwa Nzambi vo: “Nga yalakama Afelesetia? d Nga okubayekola vana moko ma Isaele?” Kansi Nzambi kamvene mvutu ko e lumbu kiakina. 38 Saulu ovovele vo: “Nuiza, yeno mbuta zawonso za nkangu, nuazaya kana nkia sumu divangamene o unu. 39 Ndididi Yave wa Nzambi amoyo e ndofi, ona ovuluzi Isaele, kana nkutu mwan’ame Yonatane, vondwa kevondwa.” Ke vakala muntu ko muna nkangu wamvana e mvutu. 40 Ovovese Isaele yawonso vo: “Nukala kuna sambu dimosi, omono yo mwan’ame Yonatane tukala ku sambu diankaka.” O nkangu uvovese Saulu vo: “Vanga dina omwene vo diambote muna meso maku.” 41 Saulu ovovele kwa Yave vo: “E Nzambi a Isaele, utuvanina mvutu muna Tumimi!” e Yonatane yo Saulu basolelo, o nkangu uvevokele. 42 Saulu ovovele vo: “Nutela mono yo Yonatane wa mwan’ame e nkas’a mienze.”1f 14:42 1 Tala Nsas’a Mvovo.

1 SAMUELE 14:34-52 KAPU 14 a 1Sa 14:32 b 1Sa 7:15, 17 c Nta 27:21 1Sa 30:7, 8

d Afu 1:1 1Sa 30:8 2Sa 5:19

e Luv 28:30 Nsi 33:8 Eze 2:62, 63

f Ngn 16:33 

Ndambu ya 2 a 1Sa 14:27 b 1Sa 14:24 c 1Sa 14:14 d 1Sa 14:6 e 1Sa 12:9 f 1Sa 11:11 g Tuk 36:8 h 2Sa 10:6 i 1Sa 9:16, 17 j Luv 17:14 Nsi 25:19 1Sa 15:3

k 1Sa 31:2 1Tu 8:33 1Tu 9:39

l 1Sa 18:17 m 1Sa 18:27 1Sa 25:44 2Sa 3:13 2Sa 6:20

n 1Sa 17:55 2Sa 2:8 2Sa 3:27

o 1Sa 9:1 p 1Nti 2:5 q Tuk 49:27 1Sa 9:16, 17

Yonatane osolelo. 43 Saulu ovovese Yonatane vo: “Unzayisa, adieyi ovangidi?” Yonatane umvutwidi vo: “Fiwiki kwandi kaka ngielekele vana nsuk’a nkau ukedi ova koko kwame. a Mon’oyu! Yakubama ngina mu fwa!” 44 Saulu ovovele vo: “Yambula Nzambi kantumba yo sakisa wo vanga, avo kuvondelo ko, e Yonatane.” b 45 O nkangu uvovese Saulu vo: “O Yonatane otwese luvuluzu lwalu lwanene c kwa Isaele, nga kafwete fwa? Ke dilendi vangama nkutu ko! Tudididi Yave wa Nzambi amoyo e ndofi, kana nkutu lusuki lumosi lwa ntu andi ke lusotoka va ntoto ko, kadi osadidi yo Nzambi o unu.” d Muna diadi o nkangu uvuluzi1 Yonatane, kavondelo ko. 46 Saulu oyambwidi lakama Afelesetia, Afelesetia bavutukidi kuna zunga kiau. 47 Saulu una kasikidisi kintinu muna Isaele, onuene ye mbeni zandi zawonso, Anemoabe, e Aneyamone, f Anedome, g ntinu mia Soba, h ntinu mia Afelesetia; i wabatufakesa mwawonso muna kayendanga. 48 Wanuana kuna unkabu wawonso yo tufakesa Amaleke, j wavuluza Isaele vana moko ma awana bakutumunanga mavua mau. 49 Awaya i wan’amakala a Saulu, Yonatane, Yisevi yo Mankisu. k Wana wole amakento kakala yau; o mbuta e nkumbu andi Merabe l o nleke andi i Mikale. m 50 E nkumbu a nkaz’a Saulu Akinoame wa mwan’a Akimasi. E nkumbu a mfumu a makesa mandi, Abene n wa mwan’a Ne wa mpangi a se dia Saulu. 51 Kisi o i se dia Saulu, o Ne p i se dia Abene wa mwan’a Abiele. 52 E lumbu yawonso ya Saulu q mwakala vita yangolo ye Afelesetia. O Saulu vava kamonanga ˆ 14:45 1 Mvovo wa sina: “ukudidi.”

1 SAMUELE 15:1-21 nkwa ngolo yovo nkwa unkabu, wambonganga ye kunkitula se kesa diandi. a Samuele ovovese Saulu ` vo: “Yave untumini yakusa o mazi, wakala se ntinu a nkangu ´ andi Isaele; b owau wa dina Yave kavovele. c 2 I wau wuwu kavovele Yave a vu: ‘Landa ilanda Aneyamaleke e kunda mu kuma kia dina bavanga kwa Isaele, wau babatelamena muna nzila, vava bavaika muna Engipito. d 3 Owau wenda tufakesa Aneyamaleke, e ubafwasa f ye lekwa yawonso bena yau. Kubafwila nkenda ko; vonda awonso, g akala ye akento, yingiana-ngiana ye nsedia, ngombe ye mameme, samo ye mabuluku.’” h 4 Saulu obokelese nkangu, ubatangidi kuna Telaime. Vakala 200.000 ma makesa1 ye 10.000 ma Ayuda. i 5 Saulu wele kuna mbanz’a Amaleke yo sia ayingidi vana ndimba. 6 Saulu ovovese Anekene vo: j “Nukatuka vana vena Aneyamaleke, kimana yalembi kunufukisa kumosi yo yau. k Kadi lwasonga walakazi1 kwa nkangu a Isaele l vava batuka muna Engipito.” Anekene bakatukidi vana vena Aneyamaleke. 7 I bosi, Saulu otufakese Aneyamaleke m tuka kuna Kavila n yakuna Sure o ina kuna mbel’a Engipito. 8 Obakidi Angangi p wa ntinu a Amaleke kimoyo, vo i nkangu wawonso ovondele wo muna nsosolo. q 9 Kansi, Saulu yo nkangu bavukisi1 Angangi yo mameme mambote ye ngombe za mazi ye vaka ya mameme ye yawonso yambote, r ke bafwasidi yo ko. Kansi, lekwa yawonso yambi ye yakondwa mfunu bafwasidi yo. 10 E diambu dia Yave dizidi kwa Samuele, oku vo: 11 “Mbwe-

15

15:4 1 Yovo “makesa mediatilanga kia malu.” 15:6 1 Mvovo wa Kiyibere una ye nsasa vo: “zola ye walakazi ulembi suka.” Tala Nsas’a Mvovo. “Zola kulembi suka.” 15:9 1 Yovo “bafwididi nkenda.”

416 KAPU 14 a 1Sa 8:11 1Sa 10:26

 KAPU 15 b 1Sa 9:16 1Sa 10:1

c 1Sa 12:14 d Luv 17:8 Nta 24:20 Nsi 25:17, 18

e Luv 17:14 Nsi 25:19 1Tu 4:43

f Lev 27:29 1Sa 15:18

g Nsi 9:1, 3 h Nsi 13:17 Yos 6:18

i 1Sa 11:8 1Sa 13:15

j Nta 10:29, 32 Nta 24:21 Afu 1:16

k Tuk 18:25 Tuk 19:12, 13 Yos 6:17

l Luv 18:9, 12 m Nsi 25:19 1Sa 14:47, 48

n Tuk 25:17, 18 o 1Sa 27:8 p 1Sa 15:33 q Lev 27:29 1Sa 15:3

r Yos 7:12 

Ndambu ya 2 a 1Sa 13:13 1Sa 15:3

b 1Sa 16:1 c Yos 15:20, 55 d 2Sa 18:18 e 1Sa 15:3 f 1Sa 15:10, 11 g 1Sa 9:21 1Sa 10:22

h 1Sa 9:16 1Sa 10:1

i 1Sa 15:3 j Nsi 25:19 k Nsi 13:17 1Sa 15:9

l Lev 27:29 Nsi 7:16 1Sa 15:3, 9

ne ntantu wau yakitula Saulu se ntinu, kadi oyambwidi kundanda, kalemvokele mvovo miame ko.” a Samuele okendalele kikilu, ododokele Yave fuku wavimba. b 12 Samuele vava kasikamene muna mene-mene kenda wanana yo Saulu, bavovese Samuele vo: “Saulu wele kuna Kamele, c otelamese lunzi dia luyindwilu lwandi. d I bosi oviokele, okulumukini kuna Ngilengale.” 13 Vava Samuele kalweke kwa Saulu, o Saulu umvovese vo: “Yambula Yave kasambula. Ndemvokele diambu dia Yave.” 14 Samuele ovovele vo: “O mameme ye ngombe ngwidi zimekanga, akweyi zitukingi?” e 15 Saulu ovutwidi vo: “Kwa Aneyamaleke zibongelo, kadi o nkangu uvukisi mameme mambote ye ngombe kimana bakelela Yave wa Nzambi aku e kimenga; kansi, mana masidi tufwasidi mo.” 16 Samuele ovovese Saulu vo: “Dingalala! Yambula yazayisa dina Yave kampovese fuku wau.” f Umvutwidi vo: “Vova kwaku!” 17 Samuele ovovele vo: “Vava wakimwenanga g vo kwafwana ko, nga kwasolwa ko mu kala se ntu a makanda ma Isaele yo kuswa kwa Yave se ntinu a Isaele? h 18 I bosi Yave watuma, oku vo: ‘Wenda tufakesa asumuki a Aneyamaleke. i Ubanuanisa yavana okubafukisa emvimba.’ j 19 Ozevo, ekuma walembi lemvokela nding’a Yave? Kansi, kuna loko diawonso wazabuzioka mu baka e sanzu k yo vanga edi diambi vana meso ma Yave!” 20 Muna diadi, Saulu ovovese Samuele vo: “Yalemvokela nding’a Yave! Yakwenda kuna Yave kantumini, ntwese Angangi wa ntinu a Amaleke yo vonda Aneyamaleke. l 21 Kansi, nkangu babongele muna sanzu, mameme ye ngombe, zina zambote zayekolwa mu fwaswa, kimana

417 bakela zo se kimenga kwa Yave wa Nzambi aku kuna Ngilengale.” a 22 I bosi, Samuele ovovele vo: “Nga Yave oluta yangalela tukau ye yimenga ya ngioka, b ke mu lemvokela nding’a Yave ko e? Tala, o lemvoka kusundidi yimenga, c o wunikina kusundidi mazi ma vaka d ya mameme; 23 kadi o kolama e kufwananene ´ ye sumu dia ta ngombo, f o umvuania ufwananene ye mpandu ye nsambil’a teke.1 Wau obembwele diambu dia Yave, g yandi mpe ubembwele mu kala se ntinu.” h 24 I bosi, Saulu ovovese Samuele vo: “Nsumukini, kadi nkolamene nkanikinu a Yave ye mvovo miaku, kadi mbwenene nkangu o wonga, mpangidi dina bavovele. 25 Owau, dodokolo, loloka sumu diame, vutuka yame kimana yafukamena Yave.” i 26 Kansi, Samuele ovovese Saulu vo: “Kivutuka yaku ko, kadi obembwele diambu dia Yave, o Yave mpe ubembwele, kukala diaka ntinu a Isaele ko.” j 27 Vava Samuele kavilukidi yo kwenda, Saulu osimbinini nsuk’a yunga kiandi kiakondwa moko, kitiazukini. 28 Samuele umvovese vo: “O unu, Yave ukatwidi e kintinu kia Isaele, ovana kio kwa nkwaku ona usundidi o wete. k 29 O Mfumu a Isaele l ke vuna ko m ngatu soba e ngindu zandi,1 kadi oyandi ke muntu ko kasoba e ngindu zandi.”1n 30 Saulu ovovele vo: “Nsumukini. Owau dodokolo, unzitisa ova meso ma akuluntu a nkangu ame ye ova meso ma Isaele. Vutuka yame kimana yafukamena Yave wa Nzambi aku.” o 31 Samuele wele yo Saulu, Saulu ofukamene Yave. 32 Samuele ovovele vo: “Nuntwasila Angangi wa 15:23 1 Mvovo wa sina: “zumbi,” i sia vo, nzambi za esi nzo.” 15:29 1 Yovo “kuyibanza.”

1 SAMUELE 15:22–16:6 KAPU 15 a 1Sa 15:15 b Yes 1:11 c Ngn 21:3 Os 6:6 Mak 12:33

d Lev 3:16 e 1Sa 12:15 f Lev 20:6 Nsi 18:10, 12 1Tu 10:13

g 1Sa 15:3 h 1Sa 13:14 1Sa 16:1 Mav 13:22

i 1Sa 15:30 j 1Sa 13:14 1Sa 16:1

k 1Sa 13:14 1Sa 16:12, 13 Mav 13:22

l 1Tu 29:11 m Tit 1:2 Ayi 6:18

n Nta 23:19 o 1Sa 15:25 

Ndambu ya 2 a Luv 17:14 Nsi 25:19 1Sa 15:3

b 1Sa 16:1 c 1Sa 15:11 

KAPU 16 d 1Sa 15:35 e 1Sa 15:23, 26 f 1Nti 1:39 g Ru 4:17 1Tu 2:12

h Tuk 49:10 1Sa 13:14 Nk 78:70 Mav 13:22

i 1Sa 22:17 j Nk 89:20 k Ru 4:11 1Sa 20:6

ntinu a Amaleke.” Angangi wizidi kwa yandi kuna lukatikisu, kadi Angangi ovovele vo: ‘Kieleka, kina diaka mu vonza kia1 lufwa ko.’ 33 Kansi, Samuele ovovele vo: “Wauna nsosolo aku wakondesa akento o wana, ngudi aku mpe okondwa wana vana vena akento.” Samuele ozengonuene Angangi vana ntadisi a Yave muna Ngilengale. a 34 I bosi, Samuele wele kuna Rama, Saulu otombokele kuna nzo andi kuna Ngibeya a Saulu. 35 Samuele kamonana diaka yo Saulu ko yamuna lumbu kia lufwa lwandi, kadi Samuele wakendalala mu kuma kia Saulu. b Yave mpe wakendalala kikilu wau kakitula Saulu se ntinu a Isaele. c Yave ovovese Samuele vo: “Yamu nkia kolo okendalala mu kuma kia Saulu d wau vo imbembwele mu kala se ntinu a Isaele? e Zadisa mpoka aku yo mazi, f wenda. Ikutuma kwa Yisai g wa musi Beteleme, kadi nsolele ntinu muna wan’andi.” h 2 Samuele ovovele vo: “Aweyi ikwendela? Avo Saulu owidi wo, vonda kekumponda.” i Yave umvutwidi vo: “Nata mwan’a ngombe ankento, vova vo, ‘Yave ngizidi kelela kimenga.’ 3 Bokela Yisai kuna kimenga; ikuzayisa dina ovanga. Ofwete kusa mazi kwa ndiona ikusonga.” j 4 Samuele ovangidi dina Yave kavovele. Vava kalweke kuna Beteleme, k akuluntu a mbanza bele kunkika ye wonga, bavovele vo: “E ngiz’aku ya luvuvamu?” 5 Ovutwidi vo: “Yaluvuvamu. Yave ngizidi kelela kimenga. Nuyivelelesa, nuiza yame kuna kimenga.” Ovelelese Yisai yo wan’andi, i bosi ubabokelese kuna kimenga. 6 Vava balwaka,

16

15:32 1 Mvovo wa sina: “ndudi ya.”

1 SAMUELE 16:7–17:4 Samuele omwene Eliabe, a ovovele vo: “Kieleka, ndioyo i kuswa kia Yave.” 7 Kansi, Yave ovovese Samuele vo: “Kutadi ndose andi ko ngatu ntel’andi, b kadi imbembwele. Kadi Nzambi ke mwenanga una muntu kemwenanga ko, o muntu ndose ketalanga, kansi o Yave ntima ketalanga.” c 8 Yisai obokele Abinadabi, d umviokese vana vena Samuele. Kansi Samuele ovovele vo: “Ke yandi mpe ko kasolele o Yave.” 9 I bosi, Yisai oviokese Sama, e kansi Samuele ovovele vo: “Ke yandi mpe ko kasolele o Yave.” 10 Yisai oviokese wan’andi nsambwadi vana vena Samuele, kansi Samuele ovovese Yisai vo: “Ke yau ko Yave kasolele.” 11 I bosi, Samuele ovovese Yisai vo: “Awaya i wan’aku awonso e?” Yisai ovutwidi vo: “Ona wa nsuka f kaka osidi; mameme kevungulanga.” g Samuele ovovese Yisai vo: “Umbokelesa, kadi ke tuvuanda ko twadia yavana kelwaka.” 12 Umbokelese yo kunkotesa. Wabwaka, meso mandi mambote-mbote ye mpw’ambote. h Yave ovovele vo: “I yandi ndioyo, telama wankusa mazi!” i 13 Samuele obongele mpok’a mazi, j unkusidi mo vana vena mpangi zandi. Mwand’a Yave ukumikini Davidi tuka e lumbu kiakina. k I bosi Samuele ovutukidi kuna Rama. l 14 Mwand’a Yave ukatukidi muna Saulu, m mwand’ambi utukidi kwa Yave uyantikidi kumbangika. n 15 E ntaudi za Saulu bamvovese vo: “E mfumu, mwand’ambi utukidi kwa Nzambi ukubangikanga. 16 Dodokolo, kanikina ntaudi zaku bena va ndose aku kimana bavavila muntu una ye ndekwa za sika e kokolo. o Avo mwand’ambi utuka kwa Nzambi ulwakidi, kasikila e kokolo, ozevo omona o wete.” 17 Dianu vo, Saulu ovo-

418 KAPU 16 a 1Sa 17:28 1Tu 2:13

b 1Sa 10:21, 23 c 1Nti 8:39 1Tu 28:9 Nk 7:9 Ngn 24:12 Yer 17:10 Mav 1:24

d 1Sa 17:13 1Tu 2:13

e 2Sa 13:3 f 1Sa 17:14 g 2Sa 7:8 Nk 78:70

h 1Sa 17:42 i 1Sa 13:14 Nk 89:20 Mav 13:22

j 1Sa 16:1 1Nti 1:39

k Nta 11:17 Afu 3:9, 10 1Sa 10:6 2Sa 23:2

l 1Sa 1:1, 19 m 1Sa 18:12 1Sa 28:15

n 1Sa 18:10 1Sa 19:9

o Ngn 22:29 

Ndambu ya 2 a 1Sa 17:32, 36 1Sa 17:45, 46

b 1Sa 16:12 c 1Sa 18:12 d 1Sa 17:15 e Ngn 22:29 f 1Sa 16:14 1Sa 18:10 1Sa 19:9

 KAPU 17 g Afu 3:1, 3 1Sa 9:16 1Sa 14:52

h 2Tu 28:18 i Yos 15:20, 35 Yer 34:7

j 1Tu 11:12, 13 k 1Sa 21:9 l 1Sa 17:23 m Yos 11:22 2Sa 21:20, 21

vese ntaudi zandi vo: “Dodokolo, numpavila muntu ozeye toma sika e kokolo, nuntwasila yandi.” 18 Mosi muna ntaudi zandi ovovele vo: “Ngwidi mosi muna wan’a Yisai wa musi Beteleme ozeye toma sika e kokolo, nkwa unkabu ye ukesa. a Nkwa mpova zambote, b wa mpw’ambote, Yave mpe una yandi.” c 19 Saulu otumini anati a nsangu kwa Yisai, oku vo: “Untwikila mwan’aku Davidi ona okalanga yo mameme.” d 20 Yisai osidi e mbolo vana buluku, mbwat’a vinyu, yo mwan’a nkombo, otwikidi yo kwa Saulu kumosi yo mwan’andi Davidi. 21 Davidi olweke kwa Saulu, oyantikidi kunsadila. e Saulu unzolele, okitukidi nati a nuaninua yandi. 22 Saulu otwikidi nsangu kwa Yisai oku vo: “Dodokolo, yambula Davidi kakala mu salu kiame, kadi imwenene dienga va meso mame.” 23 Konso ntangwa mwand’ambi watukanga kwa Nzambi walwakilanga Saulu, Davidi wabonganga kokolo yo sika kio, Saulu wavevokanga yo mona wete, mwand’ambi wakatukanga muna yandi. f Afelesetia g bakutakese makesa1 mau benda nuana vita. Bakutakane kuna Soko h dia Yuda, basikidisi e ndo vana kati kwa Soko ye Azeka, i muna Efese-damime. j 2 Saulu yo nkangu a Isaele bakutakane yo sikidisa ndo kuna Ndimb’a Ela, k bakiatamene muna nuanisa Afelesetia. 3 Afelesetia bakiatamene vana mongo kuna diaka sambu, Aneyisaele bakiatamene vana mongo kuna sambu diankaka, ndimba wakala vana kati kwau. 4 Muna ndo ya Afelesetia muvaikidi kesa dimosi; nkumbu andi Ngoleyate, l wa musi Ngati, m ntel’andi yinkoso sambanu yo lu-

17

17:1 1 Mvovo wa sina: “mvengo miau.”

419 tama lumosi.1 5 Wakala ye mpu a nsongo vana ntu, ovuete kinkutu kia sengwa1 kia mabala ma nsongo. E zitu dia kinkutu kiandi, a 5.000 ma sekele2 za nsongo. 6 Wakala ye nkaku mia nsongo muna malu ye dionga b dia nsongo kuna nima. 7 O mvini a dionga diandi wakala nze nti mia akubi a nlele, c e zitu dia ntu wa dionga diandi, 600 za sekele;1 nati a ngubu andi ovitidi kuna ntwal’andi. 8 Ngoleyate otelamene, okazidi kwa makesa ma Isaele, d oku vo: “Ekuma nuizidi kiatamena mu nuana e vita e? Mono i Mfelesetia, oyeno ke nu selo ya Saulu ko e? Nusola muntu kakulumuka vava ngina. 9 Avo olendele nuana yame yo kumponda, tukituka selo yeno. Kansi, avo insundidi yo kumvonda, yeno nukituka selo yeto, nuatusadila.” 10 Mfelesetia ovovele vo: “O unu mfidisi makesa ma Isaele e mpaka. e Numpana muntu kanuana yame!” 11 Saulu yo makesa mawonso ma Isaele una bawidi mvovo mia Mfelesetia, bazakamene ye wonga. 12 Davidi i mwan’a Yisai wa musi Eferate f a Beteleme g ya Yuda, Yisai h wana nana kakala yau, i nunu kakala muna lumbu ya Saulu. 13 O wana tatu a Yisai ana bakala vo ambuta, bayenda yo Saulu kuna vita. j E nkumbu za wan’andi tatu ana bayenda kuna vita i zau zazi, wantete Eliabe, k wanzole Abinadabi, l wantatu Sama. m 14 Davidi i mwan’a nsuka; n mbuta zandi yau atatu bayenda kumosi ye Saulu. 15 Davidi wayendanga kwa Saulu yo vutuka muna vungula mameme o ma se diandi kuna Beteleme. 16 Muna kolo kiaki17:4 1 Tezo kia meta 2,9. Tala Nku. B14. 17:5 1 Kinkutu kivuatanga makesa muna kuyitanina muna vita. 2 Tezo kia yilo 57. Tala Nku. B14. 17:7 1 Tezo kia yilo 6,84. Tala Nku. B14.

1 SAMUELE 17:5-26 KAPU 17 a 1Sa 17:38, 39 1Nti 22:34

b 1Sa 17:45 c 1Tu 20:5 d Nta 33:55 e 1Sa 17:26 2Nti 19:22

f Tuk 35:16, 19 Ru 1:2

g 1Sa 17:58 Mik 5:2 Mat 2:6

h Ru 4:22 i 1Tu 2:13-15 j Nta 1:3 k 1Sa 16:6 l 1Sa 16:8 m 1Sa 16:9 n 1Tu 2:13, 15 o 1Sa 16:11, 19 

Ndambu ya 2 a 1Sa 17:2 1Sa 21:9

b 1Sa 9:16, 17 c 1Sa 17:17, 18 d 1Sa 17:4 e 1Sa 17:10 f 1Sa 17:11 g 1Sa 17:10 h Yos 15:16 1Sa 14:49 1Sa 18:17, 21

na, Mfelesetia wayizanga yo telama mu mene-mene yo masika, lumbu 40 kavanga wo. 17 Yisai ovovese mwan’andi Davidi vo: “Bonga efa1 kiaki kia masa mayokwa ye mbolo zazi kumi, nata zo mu nzaki kuna ndo kwa mpangi zaku. 18 E kunku kumi yayi ya kezio1 natina yo mfumu a 1.000 dia makesa; tala mpe una bena mpangi zaku, untwasila e nsangu.” 19 Saulu ye mpangi za Davidi yo makesa mawonso ma Isaele bakala vana Ndimb’a Ela, a banuananga ye Afelesetia. b 20 Davidi otelamene muna mene-mene, osisidi muntu kavungulanga mameme; okubikidi madia, wele nze una kakanikinua kwa Yisai. Vava kalwaka muna ndo, makesa mavaikanga benda kuna vita yo kaza kazu kia vita. 21 Isaele ye Afelesetia bakiatamene mantalani muna vita. 22 Vana vau Davidi osisidi lekwa vana moko ma nlundi, wele ntinu kuna kwakiatamena makesa. Vava kalweke, oyuvuidi mavimpi kwa mpangi zandi. c 23 Ekolo kamokenanga yau, vavaikidi kesa dimosi muna makesa ma Afelesetia, nkumbu andi Ngoleyate d wa musi Ngati, ovovele diaka mambu mana kateka vova, e Davidi owidi mo. 24 Wan’amakala a Isaele awonso vava bamona Ngoleyate, babakamene wonga yo tina. f 25 Makesa ma Isaele bavovele vo: “Numwene muntu ndioyu okwizanga? Wizidi tianguna Isaele. g Ndiona okumvonda, o ntinu vuamisa kekumvuamisa yo kumvana mwan’andi ankento, h ovevola e nzo a se diandi muna mpaku ye salu muna Isaele.” 26 Davidi uyuvuidi kwa ana batelamene vana ndambu andi vo: “Aweyi kevangwa muntu 17:17 1 Tezo kia litro 22. Tala Nku. B14. 17:18 1 Mvovo wa sina: “kimvumina.”

1 SAMUELE 17:27-46 ovonda Mfelesetia ndioyo yo katula luvezo muna Isaele? Nani i Mfelesetia ndioyu walembi zengwa, katonta makesa ma Nzambi amoyo?” a 27 I bosi, nkangu umvovese mana bateka kumvovesa: “I wau wuwu kevangwa ndiona okumvonda.” 28 Eliabe b wa mpangi andi ambuta unwidi ekolo kemokenanga yo wantu, ofungidi Davidi makasi, ovovele vo: “Ekuma okulumukini kwaku? Kwa nani osisidi mameme mandwelo muna makanga? c Nzeye lulendo lwaku ye makani mambi ma ntim’aku; okulumukini watala e vita.” 29 Davidi ovutwidi vo: “Nkia diambu mpangidi owau? Diambu dimosi kaka ngiuvuidi!” 30 Davidi ovilukidi kwa muntu ankaka, oyuvuidi diaka diau dimosi, d nkangu bamvene mvutu zina bateka kumvana. e 31 Akaka bawidi mambu Davidi kavova, bazayisi mo kwa Saulu. Saulu umbokelese. 32 Davidi ovovese Saulu vo: “Ke muntu ko ofwete yoya mu kuma kia Mfelesetia f ndioyo. Ntaudi aku okwenda nuana yandi.” 33 Kansi, Saulu ovovese Davidi vo: “Kulendi nuanisa Mfelesetia ndioyo ko kadi u nleke kwaku, g yandi kesa tuka muna kileke kiandi.” 34 Davidi ovovese Saulu vo: “Selo kiaku vava kakala mvungudi a mameme ma se diandi, lumbu kimosi vezidi nkosi, h ibongele mwan’ameme muna kambi. E lumbu kiankaka vezidi use, ivangidi diau dimosi. 35 Ibalende yo kubabaka, nkutumwini e meme muna nu’andi. Vava kampilukila, imbakidi muna nsingu,1 inwende yo kumvonda. 36 Ntaudi aku wavonda nkosi yo use, o Mfelesetia ndioyo walembi zengwa okala nze yau, kadi otiangwini1 makesa ma Nzambi amoyo.” i 37 Da17:35 1 Yovo “muna matandi.” Mvovo wa sina: “muna nzevo.” 17:36 1 Yovo “otontele; ovezele.”

420 KAPU 17 a 1Sa 17:10 Yer 10:10

b 1Sa 16:6, 7 1Tu 2:13

c 1Sa 17:20

d 1Sa 17:26

e 1Sa 17:25

f 1Sa 16:18

g 1Sa 17:42

h Yes 31:4

i 1Sa 17:10 Yer 10:10

 Ndambu ya 2 a Nsi 7:21 2Nti 6:16 Ayi 11:32-34

b Afu 20:15, 16

c 1Sa 16:12 1Sa 17:33

d 1Sa 24:14 2Sa 16:9 2Nti 8:13

e 1Sa 17:4, 6

f 2Sa 5:10 Ayi 11:32-34

g 1Sa 17:10 2Nti 19:22

h Nsi 9:1-3 Yos 10:8

vidi ovovele diaka vo: “O Yave ona wampuluza muna kole kia nkosi ye kia use, okumpuluza vana moko ma Mfelesetia ndioyo.” a Saulu ovovese Davidi vo: “Wenda, yambula Yave kakala yaku.” 38 Saulu ovuikidi Davidi e mvuatu miandi. Umvuikidi mpu andi a nsongo vana ntu ye kinkutu kiandi kia sengwa.1 39 Davidi ovuete nsosolo, otezele diata, kansi kalendele ko, kadi kayukwa vuata lekwa yayi ko. Davidi ovovese Saulu vo: “Kilenda kwenda ye lekwa yayi ko, kadi kisidi yo vuata ko.” Ozevo, Davidi okatwidi yo. 40 Obongele nkau andi, osolele matadi matanu malengomoka muna nkoko, osidi mo muna nkutu andi a kimvungudi, osidi nsinga watubila matadi b vana moko, ofinamene Mfelesetia. 41 O Mfelesetia mpe ofinamene Davidi, o nati a ngubu andi okedi kuna ntwala. 42 O Mfelesetia vava kasengwele meso yo mona Davidi, umvezele kadi nleke kakala, wabwaka, wambotembote. c 43 Mfelesetia ovovese Davidi vo: “Nga i mbwa d wau okwizanga kwa mono yo nkau e? Muna diadi Mfelesetia osibidi Davidi muna nzambi zandi. 44 Mfelesetia ovovese Davidi vo: “Wiza vava ngina, yavana nitu aku kwa nuni za zulu ye kwa mbizi za mfuta.” 45 Davidi ovutwidi Mfelesetia vo: “Ongeye wizidi kwa mono yo nsosolo ye dionga e ye swanga, kansi omono ngizidi kwa ngeye muna nkumbu a Yave a vu, f wa Nzambi a makesa ma Isaele ona ofidisi e mpaka. g 46 O unu kiaki Yave okuyekola vana moko mame, h ikuvonda yo kuzenga o ntu; o unu kiaki ivana mavimbu ma makesa ma Afelesetia kwa nuni za zulu ye bulu ya 17:38 1 Kinkutu kivuatanga makesa muna kuyitanina muna vita.

421 mfuta; wantu a nza yawonso bezaya wo vo vena yo Nzambi muna Isaele. a 47 Awonso bakutakene vava1 bezaya wo vo, Yave ke vuluzilanga b muna nsosolo ko yovo muna dionga ngatu muna maswanga, kadi e vita ya Yave, c oyekola yeno awonso vana moko meto.” d 48 Ozevo, Mfelesetia otelamene yo finama kanuana yo Davidi, o Davidi wele ntinu vana fulu kina banuaninanga kimana kanuanisa Mfelesetia. 49 Davidi okobwele koko muna nkutu andi, obongele mo tadi, osidi dio muna nsing’andi watubila matadi yo tuba dio. E tadi ditelele vana nkut’a lose lwa Mfelesetia, tadi dikotele vana nkut’a lose lwandi, obwidi mambukama vana ntoto. e 50 Muna nsing’andi ye tadi, Davidi osundidi Mfelesetia; obwisidi Mfelesetia yo kumvonda, kana una vo Davidi kakala yo nsosolo ko vana koko. f 51 Davidi wele ntinu, otelamene vana ntandu a Mfelesetia. Ovolele nsosolo wakala muna luketo lwa Mfelesetia, g umvondele yo kunzenga o ntu. Afelesetia vava bamwene vo e kesa diau ofwidi, bayantikidi tina. h 52 Dianu vo, makesa ma Isaele ye ma Yuda batelamene, bayantikidi kaza. Balakamene Afelesetia tuka kuna ndimba i yakuna mavitu ma Ekerone, j mavimbu ma Afelesetia mamwangane muna nzil’a Saraimi, k Ngati yakuna Ekerone. 53 Vava Aneyisaele bavutukidi muna lakama Afelesetia, basanzidi e ndo zau. 54 Davidi obongele ntu a Mfelesetia onete wo kuna Yerusaleme, kansi e nuaninua ya Mfelesetia osidi yo muna saba kiandi. l 55 Saulu vava kamwene vo Davidi wele nuanisa Mfelesetia, oyuvuidi Abene m wa mfi17:47 1 Mvovo wa sina: “nkutakani yayi yawonso.”

1 SAMUELE 17:47–18:8 KAPU 17 a Luv 9:16 Nsi 28:10 1Nti 8:43 2Nti 19:19 Dan 3:29

b Nk 44:6, 7 Zak 4:6

c 2Tu 20:15 Ngn 21:31

d Nsi 20:4 e 1Sa 17:37 2Sa 21:22

f Afu 3:31 Afu 15:15, 16 1Sa 17:47

g 1Sa 21:9 h Nsi 28:7 Yos 23:10 Ayi 11:32-34

i 1Sa 17:2, 19 j Yos 15:20, 45 k Yos 15:20, 36 l 1Sa 21:9 m 1Sa 14:50 

Ndambu ya 2 a 1Sa 16:19, 21 b 1Sa 17:54 c Ru 4:22 1Sa 16:1 1Tu 2:13, 15 Mat 1:6 Luk 3:23, 32 Mav 13:22

d 1Sa 17:12 

KAPU 18 e 1Sa 14:1, 49 f 1Sa 19:2 1Sa 20:17, 41 2Sa 1:26

g 1Sa 8:11 1Sa 16:22 1Sa 17:15

h 1Sa 20:8, 42 1Sa 23:18 2Sa 9:1 2Sa 21:7

i Ngn 17:17 Ngn 18:24

j 1Sa 18:30 k 1Sa 14:52 l Luv 15:20, 21 Afu 5:1

m Afu 11:34 n 1Sa 21:11 1Sa 29:5

o Tuk 4:5 Ngn 14:30

di a makesa mandi vo: “Abene, e toko a diadi mwana nani?” Abene ovutwidi vo: “Muna nkal’aku kaka e ntinu, kizeye kwame ko!” 56 Ntinu ovovele vo: “Vava zaya kana toko diadi mwan’a nani.” 57 Davidi vava kavonda Mfelesetia b yo vutuka, Abene umbakidi yo kuntwasa kwa Saulu yo ntu a Mfelesetia vana moko mandi. 58 Saulu unyuvuidi vo: “E toko, u mwan’a nani?” Davidi ovutwidi vo: “I mwan’a ntaudi aku Yisai c wa musi Beteleme.” d Vava Davidi kamene vovana yo Saulu, Yonatane e yo Davidi bakitukidi se akundi akieleka,1 Yonatane unzolele nze yandi kibeni. f 2 Tuka lumbu kiakina, Saulu wakala kaka yo Davidi, kanyambwidi ko kavutuka kuna nzo a se diandi. g 3 Yonatane yo Davidi bakangidi e kangu, h kadi unzolele nze yandi kibeni. i 4 Yonatane okatwidi mvuel’andi yakondwa moko, ovene yo kwa Davidi ye mvuatu andi wa makesa, nsosolo, mfumba ye mpond’andi. 5 Davidi wayendanga konso kuna Saulu kantumanga yo sunda e vita.1j Dianu vo, Saulu wantumbika se mfidi a makesa, k ediadi diayangidika nkangu ye selo ya Saulu. 6 Davidi yo makesa vava bavutukanga muna vonda Afelesetia, akento muna mbanza zawonso za Isaele bavaikanga mu wanana yo Saulu wa Ntinu, bayimbila l ye kiese yo kina, yo sika tumbamba m ye nsambi. 7 Akento bakembelanga yo yimbila vo: “Saulu ovondele mafunda mandi, Vo i Davidi, yazi ya mafunda.” n 8 Saulu ofungidi kikilu makasi, o o nkunga ke unyangidikidi ko, kadi ovovele vo: “Davidi

18

18:1 1 Yovo “o moyo a Yonatane ubakanene yo moyo a Davidi.” 18:5 1 Yovo “ye wakalanga ye ngangu.”

1 SAMUELE 18:9-29 banyikidi yazi ya mafunda, vo i mono bangikidi kaka mafunda. Kintinu kaka kisidi muna kumvana.” a 9 Tuka lumbu kiakina, Saulu wakala ye makani mambi mu kuma kia Davidi. 10 Muna lumbu kialanda, o mwand’ambi utukidi kwa Nzambi ulwakidi Saulu, b oyantikidi vova yo vanga mambu ma kinzenza1 muna nzo, ekolo Davidi kasikanga e kokolo c nze una kavanganga lumbu ke lumbu. Saulu wakala ye dionga vana koko. d 11 Otubidi e dionga, e oku vo: ‘Itobola Davidi muna yaka!’ Kansi Davidi nkumbu miole kavengele dio. 12 Saulu omwenene Davidi o wonga, kadi Yave wakala yandi, f kansi kakala diaka yo Saulu ko. g 13 Saulu okatwidi Davidi vana ndose andi, untumbikidi se mfumu a funda dia makesa. Davidi watuminanga makesa muna vita.1h 14 Davidi wasikila1i muna mawonso kavanganga, kadi Yave wakala yandi. j 15 Saulu una kamwene vo Davidi wasikila muna mawonso kavanganga, umwenene o wonga. 16 Kansi, nkangu wawonso wa Isaele ye Yuda bazolele Davidi, kadi wavitanga o ntu muna vita zau. 17 I bosi Saulu ovovese Davidi vo: “Ikuvana Merabe k wa mwan’ame ambuta, kakala nkaz’aku. l Kwamanana songa unkabu ova ndose ame, wanuana vita za Yave.” m Kadi Saulu ovovele muna nsi a ntim’andi vo: ‘Ke fwila va moko mame ko. Yambula kafwila vana moko ma Afelesetia.’ n 18 Davidi ovovele kwa Saulu vo: “Omono i nani, aki nani i yitu yame ye nzo a se diame muna Isaele yakala se nzitu a ntinu?” o 19 Kansi, vava ntangwa yafwana mu vana Merabe wa mwan’a Sau18:10 1 Yovo “nze ngunza.” 18:13 1 Mvovo wa sina: “wavaikanga yo kota vana vena nkangu.” 18:14 1 Yovo “wakalanga ye ngangu.”

422 KAPU 18 a 1Sa 13:14 1Sa 15:27, 28 1Sa 16:13 1Sa 20:31 1Sa 24:17, 20

b 1Sa 16:14 c 1Sa 16:16, 23 d 1Sa 19:9, 10 e 1Sa 20:33 f 1Sa 18:28, 29 g 1Sa 16:14 h 2Sa 5:2 i 1Sa 18:5 j Tuk 39:2 Yos 6:27 1Sa 10:7 1Sa 16:18

k 1Sa 14:49 l 1Sa 17:25 m 1Sa 25:28 n 1Sa 18:25 o 2Sa 7:18 

Ndambu ya 2 a 2Sa 21:8 b 1Sa 14:49 1Sa 19:11 1Sa 25:44 2Sa 3:13 2Sa 6:16

c 1Sa 18:17 d 1Sa 18:18 e Tuk 29:18 f 1Sa 17:26, 36 2Sa 3:14

g 1Sa 18:21 h 1Sa 17:25 i 1Sa 16:13 1Sa 24:17, 20

j 1Sa 18:20

lu kwa Davidi, wavewa kala kwa Andiele a wa musi Mekola. 20 Mikale b wa mwan’ankento a Saulu wazolanga Davidi, disamwinu kwa Saulu, ediadi dinyangidikidi. 21 Saulu ovovele vo: “Ikumvana Mikale kakala se nekwa kwa yandi, kimana Afelesetia bamvonda.” c Saulu ovovese Davidi mu nkumbu anzole vo: “O unu okituka nzitu ame.”1 22 Vana ntandu, Saulu okanikini ntaudi zandi vo: “Nuvovesa Davidi kuna kinsweki vo: ‘Tala, o ntinu okuyangalelanga, ntaudi zandi zawonso mpe zola bekuzolanga. Kanga e kangu dia longo yo ntinu.’” 23 Vava ntaudi za Saulu bavovesa mambu mama kwa Davidi, o Davidi ovovele vo: “Nga diambu diakete kwa yeno, omono mpasi muntu ye nsukami yakala nzitu a1 ntinu e?” d 24 Ntaudi za Saulu bansamunuini vo: “O mama i mambu kavovele o Davidi.” 25 Saulu ovovele vo: “Nuvovesa kwa Davidi vo, ‘O ntinu kazolele nkam’a longo ko, e 100 kutu f ya Afelesetia kaka kazolele, kalandila mbeni za ntinu e kunda.’” Saulu ntambu kalekela Davidi kimana kavondwa kwa Afelesetia. 26 Ntaudi za ntinu bavovese diambu diadi kwa Davidi, o Davidi oyangalele okala se nzitu a ntinu. g Una ntangwa ke yafwene ko, 27 Davidi ovaikidi yo makesa mandi, bavondele 200 za Afelesetia. Davidi otwese kutu yau yawanso kwa ntinu kimana kakituka se nzitu a ntinu. I dianu vo, Saulu umvene Mikale wa mwan’andi ankento kakala se nkaz’andi. h 28 Saulu omwene vo Yave wakalanga yo Davidi, i o mwan’andi Mikale wanzolanga mpe. j 29 Saulu omwenene kikilu Davidi wonga, Saulu waka18:21 1 Mvovo wa sina: “okanga yame e kangu dia longo.” 18:23 1 Mvovo wa sina: “yakanga e kangu dia longo yo.”

423 la se mbeni a Davidi muna zingu kiandi kiawonso. a 30 Mfumu za Afelesetia bavaikanga mu nuana, kansi ntangwa zawonso bavaikanga, Davidi wabasundanga kaka1 lutila ntaudi zawonso za Saulu; b e nkumbu andi yatoma zitiswa. c Saulu ovovese mwan’andi Yonatane ye ntaudi zandi zawonso vo Davidi kafwete vondwa. d 2 Wau vo Yonatane wa mwan’a Saulu ozolele kikilu Davidi, e Yonatane ovovese Davidi vo: “Se diame Saulu ozolele kuvonda. Dodokolo, mbazi muna mene-mene, toma kuyikenga, vava e fulu waswekamena. 3 Vaika ivaika yo telama yo se diame vana fulu kina okala. Ikuvovela kwa se diame, avo ngwidi diambu, ikuzayisa dio.” f 4 Yonatane otomene vovela Davidi g kwa se diandi Saulu. Umvovese vo: “E ntinu kusumukina Davidi wa ntaudi aku ko, ` kadi kasumukini ko, o mavangu mandi mawonso nluta kaka matwese kwa ngeye. 5 Wasia moyo1 andi mu vonza vava kavonda Mfelesetia, h Yave wavana Isaele yawonso e nsundidi anene. Ongeye wamona yo, wayangalala kibeni. Ekuma ozolele sumukina muna menga ma munkondwa-kuma, wavondesa Davidi kondwa kwa kuma?” i 6 Saulu owididi Yonatane, odidi e ndofi vo: “Ndidi e ndofi muna Yave wa Nzambi amoyo, Davidi ke vondwa ko.” 7 I bosi, Yonatane obokele Davidi yo kunzayisa mawonso mama. Yonatane otwese Davidi kwa Saulu, Davidi ovutukidi sadila Saulu wauna kateka kunsadila. j 8 Vakedi diaka e vita, Davidi wele nuana ye Afelesetia, ovondele ndonga muna yau, bantinini.

19

1 SAMUELE 18:30–19:20 KAPU 18 a 1Sa 18:9, 12 1Sa 20:33

b 1Sa 18:5

c 2Sa 7:9 

KAPU 19 d 1Sa 18:9 Ngn 27:4

e 1Sa 18:1 Ngn 18:24

f 1Sa 20:9, 13 Ngn 17:17

g 1Sa 22:14

h 1Sa 17:49

i 1Sa 20:32

j 1Sa 16:21 1Sa 18:2, 13

 Ndambu ya 2 a 1Sa 16:14

b 1Sa 18:10, 11

c Nk 59:Ntu, 3

d 1Sa 18:9

e 1Sa 18:29

9 Mwand’ambi utukidi kwa Yave ulwakidi Saulu a wau kavuende muna nzo andi ye dionga vana koko, ekolo Davidi kasikanga kokolo. b 10 Saulu ovavidi tobola Davidi muna yaka ye dionga, kansi Davidi ovengele dio, e dionga ditelele muna yaka. Davidi otinini muna fuku wauna. 11 I bosi, Saulu otumini wantu balangidila nzo a Davidi kimana bamvonda muna mene-mene, c kansi Mikale wa nkaz’a Davidi umvovese vo: “Avo kutinini ko1 mu fuku wau, mbazi vondwa ovondwa.” 12 Vana vau Mikale okulumwini Davidi vana zianela kimana katina. 13 Mikale obongele teke,1 osidi kio vana mfulu, osidi mfika a mika mia nkombo kuna ntu, ofukidi kio nlele. 14 Saulu otumini wantu batwasa Davidi, kansi Mikale ovovele vo: “Yela keyela.” 15 Saulu otumini wantu benda tala Davidi, ubavovese vo: “Nuntwasila yandi vana mfulu kimana yamvonda.” d 16 Vava wantu bakotele, bamwene teke1 vana mfulu ye mfika a mika mia nkombo kuna ntu. 17 Saulu ovovese Mikale vo: “Ekuma umpunini wau oyambwidi mbeni ame e katina?” O Mikale ovutwidi Saulu vo: “Yandi umpovese vo, ‘Ungiambula yatina, avo kungiambwidi ko, vonda ikuvonda.’” 18 Davidi otinini, olweke kwa Samuele kuna Rama. f Umvovese mawonso kamvangidi Saulu. Oyandi yo Samuele bele kala kuna Nayote. g 19 Disamwinu kwa Saulu vo: “Tala, Davidi una kuna Nayote muna Rama.” 20 Vana vau, Saulu otumini wantu benda kanga Davidi. Vava bamwene ngunza za nunu besakulanga, Samuele otelamene yo kubatwadisa, mwand’a Nzambi

f 1Sa 7:15, 17

18:30 1 Yovo “wakalanga ye ngangu.” 19:5 1 Yovo “wasia moyo andi vana koko kwandi.”

g 1Sa 20:1

19:11 1 Yovo “Avo kuvuluza moyo aku ko.” 19:13, 16 1 Mvovo wa sina: “zumbi,” i sia vo, nzambi za esi nzo.

1 SAMUELE 19:21–20:15 ulwakidi anati a nsangu a Saulu, oyau mpe bayantikidi sakula. ´ 21 Vava Saulu kawa wo, otumini diaka wantu ankaka, yau mpe basakwidi. Otumini diaka buka kiantatu, yau mpe basakwidi. 22 I bosi yandi kibeni wele kuna Rama. Vava kalweke vana sima kiampwena kina muna Seku, oyuvuidi vo: “Akweyi bena Samuele yo Davidi?” Bavutwidi vo: “Bena kuna Nayote a muna Rama.” 23 Vava Saulu kayendanga kuna Nayote muna Rama, mwand’a Nzambi unlwakidi, oyantikidi sakula yavana kalweke kuna Nayote muna Rama. 24 Okatwidi mvuatu miandi, osakwidi vana vena Samuele, olavalele e nkonga1 o mwini wawonso yo fuku wawonso. I dianu bavovelenge vo: “Nga Saulu mpe ngunza e?” b Davidi otinini tuka kuna Nayote muna Rama. Olweke kwa Yonatane, oyuvuidi vo: “Nkia diambu mpangidi? c Nkia mbi mpangidi, nkia sumu nsumukini o se diaku kevavilanga moyo ame?” 2 Yonatane umvutwidi vo: “Ke dilendi vangama ko! d Kufwa ko. Tala, o se diame ke vanga diambu dianene ko yovo diandwelo lembi dio kunzayisa. Ekuma o se diame kekunswekela diambu diadi? Ediadi ke dilendi vangama ko.” 3 Davidi odidi e ndofi, oku vo: “O se diaku otomene wo zaya vo mbweno e dienga va meso maku, e olenda vova vo: ‘Diambote Yonatane kazayi wo ko, kalembi kendalala.’ Kieleka, ndidi e ndofi muna Yave wa Nzambi amoyo ye muna ngeye, lutambi lumosi kaka luna vana kati kwame yo lufwa.” f 4 Yonatane ovovese Davidi vo: “Ivanga konso diambu ovova.”1 5 Davidi ovovese Yonata-

20

424 KAPU 19 a 1Sa 19:18

b 1Sa 10:11 

KAPU 20 c 1Sa 24:11 Nk 18:20

d 1Sa 19:6

e 1Sa 18:1 1Sa 19:2

f 1Sa 27:1 

Ndambu ya 2 a Nta 10:10 2Tu 2:4

b 1Sa 16:4, 18

c 1Sa 20:28, 29

d Ngn 17:17

e 1Sa 18:3 1Sa 23:18

f 1Sa 20:1

g 1Sa 19:2

h 1Sa 16:13 1Sa 17:37

i 1Sa 10:7 1Sa 11:6

j 2Sa 9:1, 3 2Sa 9:6, 7

19:24 1 Yovo “osidi kaka ye mvuatu mia nsi.” 20:4 1 Yovo “konso edi divova moyo aku.”

k 2Sa 21:7

ne vo: “O mbazi e ngonde izangama, a ngina ye ziku vo ntinu ovava vo yadia yandi vana meza; kansi, ungiambula ngienda kwame, yaswekama kuna kiana yamu lumbu kiatatu muna fuku. 6 Avo se diaku umpavidi, vova vo: ‘Davidi undombele o nswa kenda mu nzaki kuna mbanz’andi kuna Beteleme, b kadi esi nzo andi yawonso kimenga kia mvu bekela.’ c 7 Avo se diaku ovovele vo, ‘Ke diambu ko,’ selo kiaku okala yo luvuvamu. Kansi, avo ofwemene, disongele vo mbi kazolele kumpanga. 8 Songa walakazi kwa selo kiaku, d kadi okangidi kangu ye selo kiaku vana ndose a Yave. e Kansi, avo ngielele ngina yau, f umponda ngeye kibeni. Ekuma okungiekolwela kwa se diaku?” 9 Yonatane ovovele vo: “Kuvovi diambu dia mpila yayi ko! Avo ngwidi vo se diame mbi kakanini kuvanga, ikulukisa.” g 10 Davidi ovovese Yonatane vo: “Avo se diaku uvutulwidi kuna makasi, nani okunzayisa wo?” 11 Yonatane ovovese Davidi vo: “Twendi kuna kiana.” Yau nzole bele kuna kiana. 12 Yonatane ovovese Davidi vo: “Yambula Yave wa Nzambi a Isaele kakala mbangi, mbazi muna ola yayi yovo muna lumbu kiatatu, ifimpa se diame. Avo diambote kevova mu kuma kiaku,1 ikutwikila nsangu wazaya dio. 13 Kansi, avo se diame mbi kakanini kuvanga, yambula Yave kavanga wo kwa Yonatane yo sakisa wo vanga, avo kikuzayisa wo ko yo kusindika kuna luvuvamu. Yambula Yave kakala yaku h wauna kakadila yo se diame. i 14 Kunsongi kaka walakazi wa Yave ko wau ngina moyo, kansi unsonga o walakazi kana nkutu vo mfwidi. j 15 Kukatula walakazi waku muna nzo ame ko, k kana nkutu Yave ofukisi mbeni zawonso za Davidi va nto20:12 1 Mvovo wa sina: “Davidi.”

425 to.” 16 Yonatane okangidi kangu ye nzo a Davidi, ovovele vo: “Yave otumba mbeni za Davidi.” 17 Yonatane odisisi diaka Davidi e ndofi mu kuma kia mpila kanzolelanga, kadi wanzolanga nze yandi kibeni. a 18 Yonatane ovovele vo: “O mbazi e ngonde izangama, b wantu bezaya wo vo kuna ko, kadi e kunda kiaku nkatu kikala. 19 Vava kivioka lumbu tatu, ditoma zayakana vo kuna ko, wenda kuna fulu kina waswekamena muna lumbu kiankaka,1 kala vana ndambu a tadi diadi. 20 Se yatuba nzanza tatu vana ndambu a tadi diadina nze mono nzolele nonga lekwa. 21 Se yatuma selo kiame, ikumvovesa vo: ‘Wenda vavi e nzanza.’ Avo mpovese ntaudi vo: ‘E nzanza zina oku ndambu yayi, bonga zo,’ ozevo, olenda vutuka kwaku, kadi ndidi e ndofi muna Yave wa Nzambi amoyo vo luvuvamu luna kwa ngeye, ke vonza ko. 22 Kansi, avo mpovese kwa nleke vo, ‘E nzanza zilutakene,’ ozevo, nda kwaku, kadi Yave usindikidi. 23 Muna kuma kia nsilu tusilane, c yambula Yave kakala ova twina, ngeye yo mono yakwele mvu.” d 24 Davidi oswekamene kuna kiana. Vava kiazangama e ngonde, ntinu ovuende vana kunda muna dia. e 25 O ntinu ovuende vana kunda kiandi vana ndambu a yaka nze muna ntangwa zankaka. Yonatane ovuende mantalani yo ntinu, Abene f ovuende vana ndambu a Saulu, kansi e kunda kia Davidi kiankatu kiakala. 26 Saulu kavovele diambu ko e lumbu kiakina, kadi obenze vo: ‘Davidi diambu dimbwididi, kavelele ko. g Elo, mvindu kena.’ 27 Muna lumbu kiazole kia nzangam’a ngonde, e kunda kia Davidi kiankatu kaka kiakala. Ozevo, Saulu oyuvuidi mwan’andi Yona20:19 1 Mvovo wa sina: “lumbu kia salu.”

1 SAMUELE 20:16-37 KAPU 20 a 1Sa 18:1, 3 2Sa 1:26 Ngn 18:24

b 1Sa 20:5

c 1Sa 20:13, 14

d 1Sa 20:42

e 1Sa 20:5

f 1Sa 14:50

g Lev 11:23, 24 Lev 15:4, 5 Lev 15:16, 18 Nta 19:16

 Ndambu ya 2 a 1Sa 17:12

b 1Sa 20:6

c 1Sa 18:8

d 1Sa 19:6, 10

e 1Sa 19:5 Ngn 17:17 Ngn 18:24

f 1Sa 18:11 1Sa 19:10

g 1Sa 20:6, 7

tane vo: “Ekuma mwan’a Yisai a kezidi dila ko o zono yo unu?” 28 Yonatane ovovese Saulu vo: “Davidi wandombele nswa kenda kuna Beteleme. b 29 Wampovesa vo, ‘Ungiambula ngienda, do, kadi esi nzo eto kimenga betambika muna mbanza, mpangi ame mpe unkanikini vo yakala kuna. Ozevo, avo mbweno e dienga vana meso maku, ungiambula dodokolo, ngienda tala mpangi zame.’ I dianu kalembele kwizila ku meza ma ntinu.” 30 Saulu ofungidi Yonatane makasi, umvovese vo: “E mwan’a nkento a nkolami, nga obenze vo kizeye wo ko vo wasolele kala kuna sambu dia mwan’a Yisai muna nsoni zaku ye nsoni za ngudi aku e?1 31 Ekolo mwan’a Yisai kena moyo ova ntoto, ongeye ye kintinu kiaku ke kisikila ko. c Ozevo, untumisa, untwasila yandi, kadi kafwete fwa.”1d 32 Yonatane ovovese se diandi Saulu vo: “Ekuma kafwete vondelwa? e Nkia diambu kavangidi?” 33 Saulu untubidi e dionga kantobola, f Yonatane omwene vo se diandi una kikilu ye kani dia vonda Davidi. g 34 Yonatane okatukidi vana meza yo makasi mayingi, kadia madia ko muna lumbu kiazole kia nzangam’a ngonde, kadi wakendalala kikilu muna diambu dia Davidi h ye nsoni kamweswa kwa se diandi. 35 Muna lumbu kialanda muna mene-mene, Yonatane onete selo kiandi kuna kiana, wele wanana yo Davidi. i 36 Ovovese selo kiandi vo: “Dodokolo, tikuna wavava nzanza zina ituba.” E selo wele ntinu, Yonatane otubidi nzanza, inlutakene. 37 Vava selo kalweke vana fulu kibwididi e nzanza, Yonatane obokele selo kiandi, oku vo: “E nzanza

h 1Sa 18:1

i 1Sa 20:19-22

20:30 1 Mvovo wa sina: “muna nsoni za kimpene kia ngudi aku.” 20:31 1 Mvovo wa sina: “kadi mwan’a lufwa.”

1 SAMUELE 20:38–21:13 ke ilutakene ko e?” 38 Yonatane obokele selo kiandi vo: “Zabuka, nda nswalu! Kuzingidi ko!” Ozevo, selo kia Yonatane ononene nzanza, ovutukidi kwa mfumu andi. 39 Selo kazaya diambu ko; Yonatane kaka yo Davidi bazaya nsas’a diambu diadi. 40 I bosi, Yonatane ovene nuaninua yandi kwa selo, umvovese vo: “Wenda, nata yo kuna mbanza.” 41 Vava selo kayenda, Davidi otelamene vana fulu kakala kuna ndambu a sude, ovumbamene nkumbu tatu, bafibane yo dila, kansi Davidi osakisi dila. 42 Yonatane ovovese Davidi vo: “Wendela kuna luvuvamu, kadi yeto awole twadia ndofi a muna nkumbu a Yave, oku vo: ‘Yambula Yave kakala vava twina, mono yo ngeye, vana vena mbongo aku ye mbongo ame yakwele mvu.’” b I bosi, Davidi otelamene, wele kwandi, Yonatane ovutukidi muna mbanza. Kuna kwalanda, Davidi olweke kuna Nobe c kwa Akimeleke wa nganga. Akimeleke wizidi kika Davidi yo zakama, umvovese vo: “Ekuma wizidi ngeye mosi? Ekuma kwizidi ye muntu ko?” d 2 Davidi ovovese Akimeleke wa nganga vo: “O ntinu umpovese yavanga diambu, kansi unkanikini vo, ‘Kuyambula ko vo muntu kazaya diambu dina itumini, ye dina ikanikini.’ Ngwizanene yo matoko mame twawanana kuna fulu kingandi. 3 Avo mbolo tanu wina zau, yovo konso lekwa wina kiau, umpana kio.” 4 Nganga ovutwidi Davidi vo: “Kina ye mpasi mbolo ko, mbolo zavauka kaka ngina zau e— avo matoko bayikengele mun’akento,1 lulenda zo dia kweno.” f 5 Davidi ovutwidi nganga ´ vo: “Akento bavambwilu kwanda yo yeto nze una twavanga vava twayendanga muna vita ntangwa zankaka. g Wau vo nitu za matoko

21

21:4 1 Yovo “avo ke bavukane ko.”

426 KAPU 20 a 1Sa 20:17, 23

b 1Sa 23:18 2Sa 9:7

 KAPU 21 c 1Sa 22:9, 19

d 1Sa 18:13

e Luv 25:30 Lev 24:5, 9 Mat 12:3, 4

f Luv 19:15 Lev 15:16 2Sa 11:11

g Lev 15:18 

Ndambu ya 2 a Lev 24:7-9 Mak 2:25, 26 Luk 6:3, 4

b 1Sa 22:9 Nk 52:Ntu

c Tuk 36:1

d 1Sa 17:51, 54

e 1Sa 17:2, 50

f Luv 28:6

g 1Sa 27:1

h Yos 11:22 1Sa 5:8 1Sa 17:4 1Sa 27:2 Nk 56:Ntu

i 1Sa 18:6-8 1Sa 29:4, 5

j Nk 56:3, 6

k Nk 34:Ntu

zavauka muna mpasi salu, o unu nga ke beluta kuyivaula ko e?” 6 Nganga umvene mbolo zavauka, a kadi ke vakala mbolo zankaka ko, mbolo za lutambiku kaka, zina zakatulwa vana ndose a Yave yo vingiswa mbolo za tiya muna lumbu kina kia sobwanga e mbolo. 7 Muna lumbu kiakina, vakala ntaudi mosi wa Saulu wakangama vana ndose a Yave. Nkumbu andi Doenge, b musi Edome c wa mfumu avungudi a mameme ma Saulu. 8 Davidi oyuvuidi Akimeleke vo: “Nga kuna ye dionga ko yovo nsosolo? Kitwese nsosolo ko ngatu nwaninwa yame, kadi diambu kantumini o ntinu dia nzaki.” 9 Nganga umvutwidi vo: “E nsosolo a Ngoleyate d wa Mfelesetia ona wavondele kuna Ndimb’a Ela e una vava, wazingwa vana nlele kunim’a kidukula. f Avo zolele wo nata, bonga wo, kadi ke vena wankaka ko ovava.” Davidi ovovele vo: “Umpana wo, kadi ke vena nsosolo ko ufwanane yo wau.” 10 Muna lumbu kiakina, Davidi otelamene, okwamanene tina g Saulu, olweke kwa Akisi wa Ntinu a Ngati. h 11 Ntaudi za Akisi bamvovese vo: “Ndioyo ke Davidi ko wa ntinu a nsi a Isaele? Nga ke yandi ko ona bakininanga yo yimbidila vo: ‘Saulu ovondele mafunda mandi, Vo i Davidi, yazi ya mafunda’?” i 12 Davidi olundidi mambu mama muna ntima, omwene wonga wayingi j mu kuma kia Akisi wa Ntinu a Ngati. 13 Muna kuma kiaki, uyivunini e kilau vana bena.1k Oyantidiki soneka muna yelo ya mavitu yo zembesa mete muna nzevo zandi. 21:13 1 Mvovo wa sina: “vana moko mau.”

427 14 Akisi ovovese ntaudi zandi vo: “Numwene vo muntu ndioyo lau kwandi! Ekuma nuntwasidi kwa mono? 15 Nga ke nuzeye wo ko vo lau yayingi ngina yau, wau nuntwasidi diaka e lau kiaki e? Nga muntu ndioyo okota mu nzo ame?” Davidi okatukidi kwakuna, a otinini kuna nduk’a Adulami. b Mpangi zandi ye nzo a se diandi yawonso vava bawidi wo, bakulumukini kuna kakala. 2 Wantu awonso bakala muna mpasi, mindia mfuka ye awana bakendalala, banyikamene, Davidi okitukidi se mfumu au. Tezo kia 400 za wantu bakala yandi. 3 Davidi oyalukidi, wele kuna Misepa, kuna Moabe, ovovese ntinu a Moabe vo: c “Yambula se diame yo ngudi ame beza kala yaku yavana izaya dina Nzambi kevanga mu kuma kiame.” 4 Ubasisidi kwa ntinu a Moabe, bakala yandi e lumbu yawonso ina Davidi kakala muna tininu. d 5 Kuna kwalanda, Ngadi e wa ngunza ovovese Davidi vo: “Kukadi muna tininu ko. Wenda kuna nsi a Yuda.” f Davidi okatukidi, wele muna mfind’a Kerete. 6 Saulu owidi wo vo Davidi yo wantu bakala yandi basolwelo. Saulu wavuanda vana kundubulu kuna Ngibeya g vana nsi a nti a tamareseke ye dionga diandi vana koko, ntaudi zandi zawonso banzietele. 7 I bosi, Saulu ovovese ntaudi ana banzietele vo: “E Anebenyamini, nungwa. Nga mwan’a Yisai h ovana kwa yeno awonso e yana ye mpatu za vinyu e? Nga okunukitula se mfumu za mafunda ye mfumu za nkama? i 8 Yeno awonso lwamvuandidi e mfulu! Kavena muntu ko wanzayisi wo vo mwan’ame wakanga e kangu yo mwan’a Yisai! j Kavena muntu ko umfwididi e nkenda ngatu kumpovesa vo, mwan’ame wakasakese selo

22

1 SAMUELE 21:14–22:17 KAPU 22 a 1Sa 21:10 b Yos 15:20, 35 2Sa 23:13 Nk 34:19 Nk 56:13

c Ru 4:10, 17 1Sa 14:47

d 1Sa 22:1 e 2Sa 24:11, 12 1Tu 21:9, 10 1Tu 29:29 2Tu 29:25

f 1Sa 23:3 g 1Sa 10:26 h Ru 4:22 i 1Sa 8:11, 12 j 1Sa 18:3 1Sa 20:17

 Ndambu ya 2 a 1Sa 21:1, 7 Nk 52:Ntu

b Nk 52:2, 3 c 1Sa 14:3 1Sa 22:20

d 1Sa 21:6, 9 e 1Sa 19:4 1Sa 20:32 1Sa 24:11 1Sa 26:23

f 1Sa 17:25 1Sa 18:27

g 1Sa 18:5, 13 h 1Sa 22:10 i 1Sa 21:1, 2 j 1Sa 14:44 1Sa 20:31

k 1Sa 2:27, 32

kiame kankondelela nze unu kiaki.” 9 Doenge a wa musi Edome ona wakala se ntu a ntaudi za Saulu ovutwidi vo: b “Yamona mwan’a Yisai vava kalwaka kuna Nobe kwa Akimeleke wa mwan’a Akitubi. c 10 Akimeleke wayuvula Yave mu kuma kia Davidi, wamvana madia. Wamvana mpe nsosolo wa Ngoleyate wa Mfelesetia.” d 11 Vana vau ntinu obokelese Akimeleke wa nganga, wa mwan’a Akitubi ye nganga zawonso za nzo a se diandi ana bakala kuna Nobe. Yau awonso bezidi kwa ntinu. 12 Saulu ovovele vo: “E nge´ ye mwan’a Akitubi, wa!” Akimeleke ovutwidi vo: “Mon’oyu, e mfumu ame.” 13 Saulu umvovese vo: “Ekuma lumvuandidi e mfulu ngeye yo mwan’a Yisai, wamvene e mbolo yo nsosolo yo yuvula Nzambi mu kuma kiandi? Davidi okuntelamenanga yo kunkondelela nze unu kiaki.” 14 Akimeleke ovutwidi ntinu vo: “Muna selo yaku yawonso nani oluta bundwanga1 e vuvu avo ke Davidi ko? e Yandi mwan’a longo a ntinu, f mfumu ayingidi aku, otoma zitiswanga muna nzo aku. g 15 Nga yayi i nkumbu antete ngiuvuidi Nzambi mu kuma kiandi e? h Kilendi yekola ntinu ko! Kuyindula konso diambu muna selo kiaku ko ngatu muna nzo yawonso ya se diame, kadi selo kiaku kazeye diambu ko muna mawonso mama.” i 16 Ntinu ovovele vo: “Fwa ofwa, j ngeye Akimeleke ye nzo yawonso ya se diaku.” k 17 Ntinu ovovese ayingidi ana banzietele vo: “Nuviluka, nuavonda nganga za Yave, kadi bayikamene Davidi! Bazaya wo vo Davidi tina ketinanga, kansi ke banzayisa wo ko!” Ntaudi za ntinu ke bazolele lambula moko ko bavonda nganga za Yave. 22:14 1 Yovo “nkwa nkwikizi.”

1 SAMUELE 22:18–23:16 18 Ntinu ovovese Doenge vo: a “Viluka wavonda nganga!” Vana vau Doenge wa musi Edome, b ovilukidi ovondele anganga. E lumbu kiakina ovondele 85 lwa wantu ana bavuete kidukula kia lino. c 19 Ovondele nkangu a Nobe d muna nsosolo, mbanz’a anganga; ovondele akala, akento, yingiana-ngiana ye nsedia, ngombe, mabuluku ye mameme. 20 Kansi, mwana mosi Akimeleke wa mwan’a Akitubi, nkumbu andi Abiata, e otinini, wele kwa Davidi. 21 Abiata ovovese Davidi vo: “Saulu ovondele nganga za Yave.” 22 Davidi ovovese Abiata vo: “E lumbu kiakina f vava yamona Doenge wa musi Edome, yazaya wo vo ozayisa mawonso kwa Saulu. Mono i nkwa kuma muna lufwa lwa wantu awonso muna nzo a se diaku. 23 Kala yame. Kumoni wonga ko. Kadi ndiona ovava moyo aku, moyo ame kevava; tanina ikutanina.” g Ke vavioka kolo kiayingi ko, Davidi banzayisi vo: “Afelesetia mu nuanisa bena h Kila yo sanza mabundilu mau.” 2 I bosi, Davidi oyuvuidi Yave vo: i “Nga ngienda tufakesa Afelesetia awaya?” Yave ovovese Davidi vo: “Wenda tufakesa Afelesetia yo vuluza Kila.” 3 Kansi, wantu ana bakala yo Davidi bamvovese vo: “Wau vo wonga tumona kwaku Yuda, j nga ke tuluta monga wonga ko avo twele nuanisa makesa ma Afelesetia kuna Kila?” k 4 Davidi oyuvuidi diaka Yave. l O Yave umvutwidi vo: “Telama, kulumuka kuna Kila, kadi iyekola Afelesetia vana moko maku.” m 5 Davidi yo wantu ana bakala yandi bele kuna Kila, banuene ye Afelesetia; onete twelezi yau, ovondele ndonga muna yau, Davidi ovulwizi nkangu a Kila. n 6 Abiata o wa mwan’a Akimeleke vava katina kwa Davidi kuna

23

428 KAPU 22 a Nk 52:Ntu b Tuk 25:30 c 1Sa 2:27, 31 d 1Sa 21:1 1Sa 22:9

e 1Sa 23:6 1Sa 30:7 2Sa 20:25 1Nti 2:27

f 1Sa 21:1, 7 g 1Nti 2:26 

KAPU 23 h Yos 15:20, 44 i 1Sa 30:8 2Sa 5:19 Nk 37:5

j 1Sa 22:5 k 1Sa 13:5 1Sa 14:52

l Afu 6:39 m 1Sa 14:6 2Sa 5:19

n 1Sa 23:1 o 1Sa 22:20 

Ndambu ya 2 a 1Sa 23:14 b Nta 27:21 1Sa 30:7

c 1Sa 22:19 d 1Sa 22:1, 2 1Sa 25:13 1Sa 30:9

e Yos 15:20, 55 1Sa 23:19 1Sa 26:1

f 1Sa 18:29 1Sa 20:33 1Sa 27:1

Kila, wanata kidukula. 7 Diasamunua kwa Saulu vo: “Davidi olweke kuna Kila.” Saulu ovovele vo: “Nzambi unyekwele vana moko mame,1a kadi ukikangidi wau kakotele muna mbanza ina mavitu ye mbindi.” 8 Saulu okutakese nkangu wawonso benda kuna vita, bakulumukini kuna Kila, bazietele Davidi ye wantu andi. 9 Davidi vava kazaya wo vo Saulu mbi kakanini kumvanga, ovovese Abiata wa nganga vo: “Twasa kidukula.” b 10 Davidi ovovele vo: “E Yave wa Nzambi a Isaele, selo kiaku owidi wo vo Saulu ozolele kwiza mwamu Kila, kimana kafwasa mbanza mu kuma kiame. c 11 E mfumu1 za Kila, nga bekungiekola vana moko mandi e? Nga Saulu okulumuka wauna selo kiaku kawidi e? E Yave wa Nzambi a Isaele, zayisa selo kiaki, dodokolo.” Yave ovutwidi vo: “Kulumuka kekulumuka.” 12 Davidi oyuvuidi vo: “E mfumu za Kila, nga bekungiekola vana moko ma Saulu?” Yave ovutwidi vo: “Yekola bekuyekola.” 13 Vana vau, Davidi yo wantu andi batelamene, tezo kia 600 bakala, d bakatukidi muna Kila bele konso kuna balenda. Vava diazayiswa kwa Saulu vo Davidi otinini yo katuka muna Kila, Saulu oyambwidi kunlanda. 14 Davidi wakala muna makanga, muna fulu yampasi mu lwaka, muna zunga kia miongo mia makanga ma Zifi. e Saulu wamvavanga lumbu yawonso, f kansi Yave kanyekola vana moko mandi ko. 15 Davidi vava kakala muna makanga ma Zifi muna Koresa, owidi wo vo Saulu ozolele kumvonda. 16 Yonatane wa mwan’a Saulu wele wanana yo Davidi kuna 23:7 1 Mvovo wa sina: “Nzambi untekele vana moko mame.” 23:11 1 Nanga, “ana bavuidi e nsi.”

429 Koresa, unsadisi kavuila nkuma1 muna Yave. a 17 Umvovese vo: “Kumoni wonga ko, kadi se diame Saulu ke kusolola ko; ongeye okala se ntinu muna Isaele, b omono ikulandila; se diame Saulu ozeye wo.” c 18 Yau nzole bakangidi e kangu d vana ndose a Yave, Davidi wakala muna Koresa, Yonatane ovutukidi kuna nzo andi. 19 Esi Zifi bele kwa Saulu kuna Ngibeya, e bavovele vo: “Davidi oswekamene lukufi yo yeto f muna fulu yampasi mu lwaka, kuna Koresa, g vana mongo a Kakila, h kuna sude a1 Yesimone.2 i 20 E ntinu, avo zolele wo, kulumuka, tukunyekola vana moko ma ntinu.” j 21 Saulu ovovele vo: “Yambula Yave kalusambula, kadi lumfwididi e nkenda. 22 Lwenda, luvava e fulu kena, y’ona umwene, kadi bampovese wo vo nkwa ngangu kikilu. 23 Lutoma vava fulu yawonso keswekamenanga, lwavutuka kwa mono ye ziku. I bosi, ikwenda yeno, avo una mwamu nsi, ikumvavila muna mafunda1 mawonso ma Yuda.” 24 Ozevo, batelamene bele kuna Zifi k yo vita Saulu, kansi Davidi yo wantu andi bakala kuna makanga ma Maone, l muna Araba m kuna sude a Yesimone. 25 Saulu yo wantu andi bele kumvava. n Vava diazayiswa kwa Davidi, vana vau okulumukini kuna tadi, o okedi muna maka´ nga ma Maone. Saulu vava kawa wo, wele vavi Davidi muna makanga ma Maone. 26 Saulu olweke vana ndambu imosi ya mongo, Davidi yo wantu andi kuna ndambu yankaka ya mongo. Davidi otinini p Saulu, kansi Saulu yo wantu andi bafinamene Davidi yo wantu andi kimana baba-

1 SAMUELE 23:17–24:8 KAPU 23 a Nk 37:5 Ngn 17:17

b 1Sa 16:13 2Sa 2:4 2Sa 5:3

c 1Sa 20:31 1Sa 24:17, 20

d 1Sa 18:3 1Sa 20:42

e 1Sa 10:26 f 1Sa 26:1 Nk 54:Ntu

g 1Sa 23:15 h 1Sa 26:3 i 1Sa 23:24 j Nk 54:3 k 1Sa 23:14 l Yos 15:20, 55 1Sa 25:2, 3

m Nsi 1:7 n 1Sa 26:2 Nk 54:3

o 1Sa 23:28 p Nk 31:22 

Ndambu ya 2 a Nk 17:9 b Nk 54:7 c Yos 15:20, 62 Nks 1:14

 KAPU 24 d 1Sa 23:28, 29 e Nk 57:Ntu Nk 142:Ntu

f 1Sa 26:8, 23 g 2Sa 24:10 h Luv 22:28

23:16 1 Mvovo wa sina: “okumikini moko mandi.” 23:19 1 Mvovo wa sina: “kuna lunene lwa.” 2 Nanga, “kuna makanga.” 23:23 1 Yovo “makanda.”

1Sa 26:11 2Sa 1:14 1Tu 16:22

i 1Sa 26:17

kanga. a 27 Kansi, nati a nsangu mosi olweke kwa Saulu, ovovele vo: “Vutuka nswalu, kadi Afelesetia mu nuanisa bena e nsi!” 28 Saulu, oyambwidi konda Davidi, b wele nuanisa Afelesetia. I dianu bayikila e fulu kiakina vo Tadi dia Mpambani. 29 I bosi, Davidi okatukidi ko, wele kala muna fulu yampasi mu lwaka kuna Engedi. c Saulu vava kavutuka muna landa Afelesetia, bansamunuini vo: “Tala, Davidi una muna makanga ma Engedi.” d 2 Saulu obongele 3.000 ma wantu basolwa muna Isaele yawonso, wele vavi Davidi ye wantu andi muna miongo mia nkombo za mfuta. 3 Saulu olweke muna mpaka za mameme za matadi muna nzila, kuna kwakala e nduka, okotele mo kawesa,1 o Davidi ye wantu andi bakala muna kati kwa nduka. e 4 Makesa ma Davidi bamvovese vo: “Ekiaki i lumbu kina Yave kavovele vo: ‘Ngiekwele mbeni aku vana moko maku, f umvanga konso una ozolele.’” Davidi otelamene, wele yomboki, ozengele nsuk’a yunga kia Saulu kiakondwa moko. 5 I bosi, ntim’a Davidi uyantikidi1 kuntumba g wau kazengele nsuk’a yunga kia Saulu kiakondwa moko. 6 Ovovese wantu andi vo: “Muna vumi wame kwa Yave, kilendi vanga diambu diadi ko kwa mfumu ame wa kuswa kia Yave, kilambula koko kwame muna yandi ko, kadi kuswa kia Yave.” h 7 Muna mvovo miami, Davidi osimini1 wantu andi, kabayambwidi ko bavanga Saulu e mbi. Saulu ovaikidi muna nduka, wele kwandi. 8 I bosi Davidi ovaikidi muna nduka, obokele Saulu, oku vo: “E mfumu ame wa ntinu!” i Vava Saulu katadidi kunima, Davidi

24

24:3 1 Mvovo wa sina: “kafuka malu mandi.” 24:5 1 Yovo “ntona za Davidi ziyantikidi.” 24:7 1 Yovo “omwanganese.”

1 SAMUELE 24:9–25:8 ovumbamene, okundidi. 9 Davidi ovovese Saulu vo: “Ekuma owididi e mvovo mia wantu ana bavovele vo, ‘Davidi mbi kazolele kuvanga?’ a 10 O unu kiaki meso maku mamwene una Yave kayekolwele vana moko mame muna nduka. Vava bampovese vo yavonda, b ifwididi e nkenda, mpovele vo: ‘Kilambula koko kwame muna mfumu ame ko, kadi yandi i kuswa kia Yave.’ c 11 E tata, tala nsuk’a yunga kiaku va moko mame; kadi vava nzengele nsuk’a yunga kiaku, kivondele ko. Owau, ozeye wo vo kina ye kani dia kuvanga mbi ko yovo kukolamena ngatu kusumukina, d kanele vo okunkondanga wamponda. e 12 Yambula Yave kakala mfundisi kwa ngeye yo mono, f Yave olanda kunda kiame, g kansi kilambula koko kwame muna ngeye ko. h 13 Nze una uvovanga kingana kia nkulu: ‘Muna yimpumbulu i muvaikanga umpumbulu,’ kansi, omono kilambula koko kwame muna ngeye ko. 14 O ntinu a Isaele, nani kavaikidi e? Nani okondanga? Mbwa yafwa yovo mbwengene? i 15 Yambula Yave kakala mfundisi, kazenga nkanu kwa mono yo ngeye, katala, kavovela diambu diame, j ovanga unsongi yo kumvuluza vana moko maku.” 16 Davidi vava kamene vova mambu mama, Saulu oyuvuidi vo: “E mwan’ame Davidi, nga i ngeye?” k Saulu oyantikidi dila muna nding’angolo. 17 Ovovese Davidi vo: “Ngeye u nkwa unsongi ke mono ko, kadi mambu mambote umpangidi, kansi mono ivutwidi e mbi. l 18 Kieleka, o unu umpovese mambu mambote umpangidi wau olembele kumponda kanele vo Yave ungiekwele vana moko maku. m 19 Kadi nkia muntu olenda solola mbeni andi, kanyambula kenda kwandi lembi kumvanga e mbi? Yave osinga kusenda n mu

430 KAPU 24 a 1Sa 26:19 b 1Sa 24:4 c 1Sa 9:16 1Sa 10:1 1Sa 26:9 Nk 105:15

d 1Sa 26:18 Nk 35:7

e 1Sa 23:14 f 1Sa 26:23 g Nsi 32:35 h 1Sa 26:11 i 1Sa 26:20 j 1Sa 25:39 Nk 35:1

k 1Sa 26:17 l 1Sa 26:21 m 1Sa 24:4, 10 n 1Sa 26:25 Nk 18:20

 Ndambu ya 2 a 1Sa 13:14 1Sa 15:28 1Sa 18:8 1Sa 20:31 1Sa 23:17

b Lev 19:12 Nsi 6:13

c 2Sa 9:1 2Sa 21:7

d 1Sa 15:34 e 1Sa 23:29 

KAPU 25 f 1Sa 1:20 1Sa 2:18 1Sa 3:20 Nk 99:6

g 1Sa 7:15, 17 h 1Sa 23:24 i Yos 15:20, 55 j 1Sa 25:25 k 1Sa 27:3 l Nta 13:6 Nta 32:11, 12

m 1Sa 25:17, 21 n 1Sa 25:14-16

kuma kia wete umpangidi o unu. 20 Owau, nzeye wo vo okituka se ntinu, a e kintinu kia Isaele kisikila vana moko maku. 21 Undila e ndofi muna Yave b vo kufukisa mbongo ame ko ye kuvunzuna nkumbu ame ko muna nzo a se diame.” c 22 Davidi odididi Saulu e ndofi, i bosi Saulu ovutukidi kuna nzo andi. d Kansi, Davidi yo wantu andi, bele kuna tininu. e Kuna kwalanda o Samuele f ofwidi; Isaele yawonso bakutakene, bandididi yo kunzika vana ndambu a nzo andi kuna Rama. g I bosi, Davidi okulumukini kuna makanga ma Parani. 2 Muna Maone h mwakala muntu wasadilanga kuna Kamele.1i Mvuama kikilu kakala; wakala ye 3.000 ma mameme, 1.000 dia nkombo, wasakanga mika mia mameme mandi kuna Kamele. 3 Nkumbu andi Nabale, j nkumbu a nkaz’andi Abingaile. k Nkaz’andi nkwa ngangu ye nkento ambote-mbote, kansi yakala diandi musi nzo a Kalebe l nkwa ntima wabala ye fu yambi kakala yau. m 4 Davidi owidi muna makanga vo Nabale mika mia mameme mandi kasakanga. 5 Muna kuma kiaki, Davidi untwikidi matoko kumi, ubavovese vo: “Nutomboka kuna Kamele kwa Nabale, vava nulwaka nunyuvula mavimpi muna nkumbu ame. 6 Luvova vo: ‘Zinga kwaku e mfumu, mavimpi1 kwa ngeye ye nzo aku yawonso ye yawonso una yau. 7 Owau ngwidi wo ˆ vo mika mia mameme osakanga. Avungudi aku vava bakala yeto ke twabavanga mbi ko, n ke bavidisa mpe lekwa ko ekolo bakala kuna Kamele. 8 Yuvula matoko maku, bekuzayisa wo. Yambula matoko mame bakala ye dienga

25

25:2 1 Mbanza imosi muna Yuda; ke Mongo a Kamele ko. 25:6 1 Yovo “luvuvamu.”

431 vana meso maku, kadi twizidi mu ntangw’a kiese.1 Idodokele, vana kwa ntaudi zaku yo kwa mwan’aku Davidi konso lekwa una kiau.’” a 9 Matoko ma Davidi bele, bavovele mawonso mama kwa Nabale muna nkumbu a Davidi. Vava bamene vova, 10 Nabale ovutwidi kwa selo ya Davidi vo: “Nani i Davidi? Nani i mwan’a Yisai? E lumbu yayi, vena ye selo yayingi betinanga mfumu zau. b 11 Ekuma mfwete bongela mbolo zame, maza ye mbizi zina mpo` ˆ ndele asaki ame a mika, yavana zo kwa wantu ana kizeye ko kana akweyi batukidi?” 12 I dianu vo, matoko ma Davidi bavutukidi yo kunzayisa mambu mama mawonso. 13 Vana vau Davidi ovovese wantu andi vo: “Yeno awonso lusia nsosolo muna luketo!” c Awonso basidi nsosolo muna luketo, Davidi mpe osidi nsosolo andi muna luketo, tezo kia 400 za wantu batombokele ye Davidi, 200 basidi ye funda. 14 Muna kolo kiakina, ntaudi mosi ozayisi kwa Abingaile wa nkaz’a Nabale vo: “Tala, Davidi otumini matoko mandi tuka kuna makanga muna kayisa mfumu eto, kansi yandi ubatiangwini. d 15 Wantu awaya batuvanga o wete. Ke batuvanga mbi ko, ke twavidisa lekwa ko ekolo bakala yeto muna yana. e 16 Bakala nze yaka kia lutaninu kwa yeto, fuku yo mwini, e ntangwa zawonso twakala yau vava twavungulanga mameme. 17 Owau vava zaya dina ovanga, kadi ediadi mpasi kikilu ditwasa kwa mfumu eto y’esi nzo andi awonso, f kadi yandi muntu ambi,1g kavena muntu ko olenda kumvovesa diambu.” 18 Muna kuma kiaki, Abingai25:8 1 Mvovo wa sina: “lumbu kiambote.” 25:17 1 Yovo “wakondwa o mfunu.”

1 SAMUELE 25:9-26 KAPU 25 a Nsi 15:7

b 1Sa 22:2

c Nk 37:8 Ngn 15:1 Kim 7:9

d 1Sa 25:10

e 1Sa 25:7

f 1Sa 25:13

g 1Sa 25:3 

Ndambu ya 2 a 1Sa 25:3

b 2Sa 16:1 2Sa 17:27-29

c 1Sa 25:7

d 1Sa 25:10 Nk 35:12

e 1Sa 25:17

le a ozabukidi, obongele 200 za mbolo ye nkalu zole zanene za vinyu ye mameme tanu makubikwa, sea tanu1 za masa makangwa ye mbolo 100 za sangwa bundu ya uva zayuma, ye 200 za mbumba mia bundu ya nsanda, osidi yo vana mabuluku. b 19 Ovovese matoko mandi vo: “Nuenda viti, ikunulanda.” Kansi kavovele diambu ko kwa nkaz’andi Nabale. 20 Abingaile vava kayendanga vana buluku yo kulumuka muna nzila yaswekama ya mongo, owanane yo Davidi ye wantu. 21 Davidi ovovele vo: “Mpasi zankatu yamona vava yalunda mavua ma muntu ndioyo muna makanga. Kavavila lekwa ko muna mavua mandi mawonso, c owau umvutulwidi e mbi muna wete. d 22 Yambula Nzambi katumba mbeni za Davidi yo sakisa wo, avo ngiambwidi vo kana mwan’ayakala1 mosi kasala moyo muna kanda dia Nabale vava kukia.” 23 Vava Abingaile kamwene Davidi, ozabukidi, okulumukini vana buluku, ofukamene vana vena Davidi, ovumbamene. 24 Obwidi vana malu mandi, ovovele vo: “E mfumu ame, yambula e tumbu kiakala kwa mono; yambula selo kiaku kavo´ vesa, wa mvovo mia selo kiaku. 25 E mfumu ame, idodokele, kusie sungididi ko kwa kimpumbulu kiaki, Nabale, e kadi nze nkumbu andi i una mpe kena. Nabale1 i nkumbu andi, zowa kwandi. Kansi, mono selo kiaku kimwene matoko ma mfumu ame ko ana watumini. 26 Owau, e mfumu ame, ndidi e ndofi muna Yave wa Nzambi amoyo, ye muna 25:18 1 E sea mosi, litro 7,33. Tala Nku. B14. 25:22 1 Mvovo wa sina: “ndiona osubilanga muna yaka.” Mvovo a luvezo muna Kiyibere, wan’amakala uyikanga. 25:25 1 Ina ye nsasa vo: “Tunga; Zowa.”

1 SAMUELE 25:27-43 nkal’aku, Yave usimini a walembi bwa muna nkanu a menga b yo landa kunda muna moko maku. Yambula mbeni zaku ye ana bevava vanga e mbi kwa mfumu ame bakala nze Nabale. 27 Owau, yambula lukau lwalu c lutwese1 selo kiaku kwa mfumu ame lwavanua kwa matoko ana belandanga mfumu ame. d 28 Dodokolo, loloka e sumu dia ntaudi aku, kadi Yave otungila mfumu ame e nzo isikila yakwele mvu, e kadi mfumu ame onuananga vita za Yave, f ke vena mbi ko isolokele muna ngeye muna lumbu yaku yawonso. g 29 Vava muntu kekutelamena muna kulakama yo vava katula moyo aku, e moyo a mfumu ame uswekama muna nkutu a moyo vana vena Yave wa Nzambi aku, kansi e mioyo mia mbe´ ni zaku otuba mio kwanda, nze matadi matubilu muna nsinga watubila matadi. 30 Yave vava kevangila e mfumu ame mawonso mambote kasila o nsilu yo kukitula se mfumu muna Isaele, h 31 kukendalala ntima ko ngatu kuyibanza1 mu kuma kia bungula menga ma munkondwa-kuma yovo mu kuma kia kuyilandila e kunda. i Vava Yave kevanga o wete kwa mfumu ame, yindula selo kiaku.” 32 Davidi ovovese Abingaile vo: “Yambula Yave wa Nzambi a Isaele kakembelwa ona utumini kwa mono o unu wawanana yame! 33 Yambula ngangu zaku zasambulwa! Yambula wasambulwa wau unsimini o unu muna nkanu a menga j yo kukilandila e kunda. 34 Ndidi e ndofi muna Yave wa Nzambi a Isaele wa Nzambi amoyo ona unkakididi muna kuvanga e mbi, k kele vo kwizi kunkika mu nzaki ko, l mbazi muna mene ke vadi sala kana nku-

432 KAPU 25 a Tuk 20:6

b Tuk 9:6

c 1Sa 25:18

d 1Sa 22:2 1Sa 25:13

e 1Sa 15:28 2Sa 7:8, 11 1Nti 9:5

f 1Sa 17:45 1Sa 18:17

g 1Sa 24:11 1Nti 15:5

h 1Sa 13:13, 14 1Sa 23:17 2Sa 6:21 2Sa 7:8 Nk 89:20

i Nsi 32:35 1Sa 24:15

j Nsi 19:10 1Sa 25:26

k 1Sa 25:24

l 1Sa 25:18 

Ndambu ya 2 a 1Sa 25:22

b 1Sa 24:15 Nk 35:1

c 1Sa 25:10, 14

d 1Sa 25:34

e Tuk 18:3, 4

25:27 1 Mvovo wa sina: “nsambu zitwese.” 25:31 1 Mvovo wa sina: “kubwa ko ´ ngatu ta sakuba.”

Luk 7:44

f 1Sa 25:3

tu yakala1 dimosi ko muna nzo a Nabale.” a 35 Muna diadi, Davidi otambwidi lekwa ina kantwasidi, umvovese vo: “Tomboka kuna nzo aku kuna luvuvamu. Tala, ngwididi e nding’aku, ivanga mana olombele.” 36 Abingaile vava kavutuka kwa Nabale, oyandi wadianga e lambu nze ntinu muna nzo andi. Nabale1 wayangalala kikilu kakala yo kolwa. Abingaile kamvovesa kana diambu dimosi ko ´ yavana kuma kwakia. 37 Muna mene, vava e nkolw’a Nabale yamana, nkaz’andi unzayisi mambu mawonso. Ntim’andi ukitukidi nze wa muntu wafwa. Okitukidi nze tadi. 38 Vava kiavioka lumbu kumi, Yave owende Nabale, ofwidi. 39 Davidi vava kawidi wo vo Nabale ofwidi, ovovele vo: “Yambula Yave kakembelwa, wau katadidi diambu diame, b umvevuele muna luvezo lwa Nabale c yo sima selo kiandi mu vanga diambu diambi. d E mbi ya Nabale, Yave ovutwidi yo muna ntu andi!” I bosi, Davidi otumini nsamu kwa Abingaile, unlombele vo kakala nkaz’andi. 40 Vava selo ya Davidi balweke kwa Abingaile kuna Kamele, bamvovese vo: “Davidi ututumini kwa ngeye twanata kimana wakituka se nkaz’andi.” 41 Vana vau otelamene, ofukamene, ovovele vo: “Tala, selo kiaku una ye luzolo lwakala se selo ona osukulanga malu e ma selo ya mfumu ame.” 42 Abingaile f otelamene muna nzaki, wele manta vana buluku, e selo yandi tanu yamakento banlende; wele landi matoko ma Davidi, okitukidi se nkaz’andi. 43 Davidi wasompa mpe Aki25:34 1 Mvovo wa sina: “ndiona osubilanga muna yaka.” Mvovo a luvezo muna Kiyibere, wan’amakala uyikanga. 25:36 1 Mvovo wa sina: “Ntim’a Nabale.”

433 noame a wa musi Yizerele, b yau awole bakala se akazi andi. c 44 Kansi, Saulu ovene mwan’andi Mikale d wa nkaz’a Davidi kwa Paleti e wa mwan’a Laisi, wa musi Ngalimi. Esi Zifi f bezidi kwa Saulu muna Ngibeya, g bavovele vo: “Davidi oswekamene vana kundubulu kia Kakila kitalane ye Yesimone.”1h 2 Saulu otelamene yo kulumuka ye 3.000 ma makesa basundidi muna Isaele, kavava Davidi kuna makanga ma Zifi. i 3 Saulu osikidisi e ndo kuna mongo a Kakila utalanini ye Yesimone muna nzila. Davidi okedi muna makanga, owidi wo vo Saulu wizidi anlandi muna makanga. 4 Davidi otumini alangi benda zaya kana vo Saulu olweke. 5 I bosi, Davidi wele kuna ndo yakala Saulu, Davidi omwene fulu kina Saulu yo Abene j wa mwan’a Ne, wa mfumu za makesa mandi baleka; Saulu waleka vana ndo, makesa mandi banzungidi. 6 Davidi oyuvuidi Akimeleke wa Nkete k yo Abisai l wa mwan’a Seruya m wa mpangi a Yoabe vo: “Nani okwenda yame kwa Saulu kuna ndo?” Abisai ovutwidi vo: “Mono ikwenda yaku.” 7 Davidi yo Abisai bakotele muna ndo muna mpimpa, bawene Saulu waleka ye dionga diasumikwa vana ntoto vana ndambu a ntu andi; Abene ye makesa banzungidi. 8 Abisai ovovese Davidi vo: “O unu Nzambi oyekwele mbeni aku vana moko maku. n Owau, dodokolo, yambula yantobola e dionga vana ntoto, nkumbu mosi kaka ikuntobola, kivutukila wo vanga ko.” 9 Davidi ovovese Abisai vo: “Kumvangi mbi ko, kadi nani olenda lambula koko muna kuswa kia Yave o yo lembi nata nkanu?” p 10 Davidi ovovele diaka vo: “Ndidi e ndofi muna

26

1 SAMUELE 25:44–26:19 KAPU 25 a 1Sa 27:3 2Sa 3:2 1Tu 3:1

b Yos 15:20, 56 c 1Sa 30:5 2Sa 5:13

d 1Sa 18:20 e 2Sa 3:14, 15 

KAPU 26 f Yos 15:20, 55 g Afu 19:14 1Sa 10:26

h 1Sa 23:14 1Sa 23:19, 24 Nk 54:Ntu

i 1Sa 24:2 j 1Sa 14:50 1Sa 17:55 2Sa 2:8 2Sa 3:27

k Tuk 10:15 l 2Sa 16:9 2Sa 18:5 2Sa 23:18

m 2Sa 2:18 1Tu 2:15, 16

n 1Sa 24:4 1Sa 26:23

o 1Sa 10:1 p 1Sa 24:6 2Sa 1:14 1Tu 16:22 Nk 20:6

 Ndambu ya 2 a Nsi 32:35 1Sa 24:12 1Sa 25:38 Nk 94:1, 23

b Nk 37:12, 13 c 1Sa 31:3, 6 d Lev 19:18 1Sa 24:6 1Tu 16:22 Nk 105:15

e 1Sa 24:4 f 1Sa 14:50 1Sa 17:55 2Sa 2:8 2Sa 3:8

g 1Sa 26:8 h 1Sa 9:16, 17 1Sa 10:1

i 1Sa 26:11 j 1Sa 24:8, 16

Yave wa Nzambi amoyo, yandi kibeni Yave okumvonda, a yovo e lumbu kia lufwa lwandi kisinga lwaka, b yovo okulumuka kuna vita yo vondwa. c 11 Mu kuma kia vumi wame muna Yave, kilendi lambula koko muna kuswa kia Yave ko. d Owau, dodokolo, bonga e dionga ye nkalu a maza ina vana ndambu a ntu andi, twenda kweto.” 12 I dianu vo, Davidi obongele e dionga ye nkalu a maza vana ntu a Saulu, bele kwau. Ke muntu ko ubamwene, e yovo zaya wo ngatu sikama, kadi yau awonso baleka bakedi, kadi Yave ubalekese tulu twangolo. 13 Davidi osaukidi kuna simu diankaka, babavavukidi yo telama vana ntandu a mongo, tini ´ kianda kiakala vana kati kwau. 14 Davidi obokele makesa yo Abene f wa mwan’a Ne, oku vo: “E Abene, kuvana mvutu ko e?” Abene ovutwidi vo: “Ngeye u nani obokelanga o ntinu?” 15 Davidi ovovese Abene: “Nga ku yakala ko e? Nani ofwanane yaku muna Isaele? Ekuma kulangididi mfumu aku wa ntinu ko? Kadi muna ndo mukotele kesa dimosi kavonda o mfumu aku, o ntinu. g 16 Diambu ovangidi ke diambote ko. I nkal’a Yave kaka, lufwa lunufwanukini, kadi ke nulangididi mfumu eno ko wa kuswa kia Yave. h Akweyi dina e dionga dia ntinu ye nkalu a maza i ina ikele kuna ntu andi?” 17 I bosi, Saulu ozayididi nding’a Davidi, ovovele vo: “E mwan’ame Davidi, nga i ngeye?” j Davidi ovutwidi vo: “I mono, e mfumu ame wa ntinu.” 18 Oyuvuidi vo: “Ekuma e mfumu ame kelakamenanga ntaudi andi? k Adieyi mpangidi? Nkia nkanu ndete? l 19 Idodokele, e mfumu ame ´ wa ntinu, wa mvovo mia ntaudi aku: Avo Yave ufididi wantelamena, yambula katambula1 lukau

k Nk 35:7

26:1 1 Nanga, “makanga.”

l 1Sa 24:9, 11

26:19 1 Mvovo wa sina: “kanukuta.”

1 SAMUELE 26:20–27:12 lwame lwa mbwaza. Kansi avo wantu bafididi, a basibwa vana vena Yave, kadi bangingidi o unu yalembi kala entwadi muna vua dia Yave, b bavovele vo: ‘Wenda sadila nzambi zankaka!’ 20 Owau, kuyambula ko vo menga mame matiamunua vana nto´ to, kuna kwanda ye dose a Yave, kadi o ntinu a Isaele ovaikidi, wele vavi mbwengene, c nze muntu okondanga ngumbe muna miongo.” 21 Saulu ovutwidi vo: “Nsumukini. d Vutuka, e mwan’ame Davidi, kadi kikuvanga diaka mbi ko, kadi o unu kiaki obadikidi moyo ame vo wantalu. e Kieleka, dia uzowa mpangidi, sumu diampwena mpangidi.” 22 Davidi ovutwidi vo: “Tala e dionga dia ntinu. Tuma toko dimosi keza dio baka. 23 Yave ovutulwila konso muntu muna unsongi wandi f ye ziku, kadi o unu, Yave uyekwele vana moko mame, kansi kilambwidi koko kwame muna kuswa kia Yave ko. g 24 Kadi wauna mbadikidi moyo aku vo wantalu o unu kiaki, yambula moyo ame wakala wantalu vana meso ma Yave, yambula kampevola muna mpasi zame zawonso.” h 25 Saulu ovovese Davidi vo: “Yambula wasambulwa, e mwan’ame Davidi. Osinga vanga mambu manene yo sikila.” i Davidi wele kwandi, Saulu ovutukidi kuna fulu kiandi. j Davidi ovovele muna ntim’andi vo: “Konso lumbu, o Saulu vonda kekumponda. E diambu diambote mfwete vanga i tinina kuna nsi ya Afelesetia; k Saulu oyambula kumpava muna mvivu wawonso wa Isaele, l i wau ivulukila vana moko mandi.” 2 Muna kuma kiaki, Davidi otelamene ye 600 za wantu m ana bakala yandi, bele kwa Akisi n wa mwan’a Maoke wa ntinu a Ngati. 3 Davidi yo wantu ana bakala ya-

27

434 KAPU 26 a 1Sa 24:9 b Luv 19:5 Nsi 26:18

c 1Sa 24:14 d 1Sa 24:17 e 1Sa 24:10 1Sa 26:11

f Nk 7:8 Nk 18:20

g 1Sa 24:6 1Sa 26:9

h Nk 34:19 i 1Sa 24:19 j 1Sa 24:22 1Sa 27:4

 KAPU 27 k 1Sa 19:18 1Sa 22:1, 5

l 1Sa 18:29 1Sa 23:23

m 1Sa 25:13 1Sa 30:9

n 1Sa 21:10, 14 1Sa 27:12

 Ndambu ya 2 a 1Sa 25:43 b 1Sa 25:39, 42 c 1Sa 23:14 1Sa 26:25

d Yos 19:1, 5 1Sa 30:1 2Sa 1:1 1Tu 12:1, 20

e 1Sa 29:3 f Yos 13:1, 2 g Tuk 36:12 Luv 17:8, 14 Nta 13:29 1Sa 15:2 2Sa 1:1

h Tuk 25:17, 18 Luv 15:22 1Sa 15:7

i Nsi 25:19 1Sa 15:3

j Yos 15:1, 2

ndi, bakedi yo Akisi kuna Ngati, konso muntu y’esi nzo andi. Davidi ye akazi andi yau awole, Akinoame a wa musi Yizerele yo Abingaile b wa musi Kamele, ona wakala nkaz’a Nabale. 4 Vava diasamunua kwa Saulu vo Davidi otinini kuna Ngati, oyambwidi kumvava. c 5 Davidi ovovese Akisi vo: “Avo ngina ye dienga vana meso maku, umpana fulu muna mbanza imosi. O ntaudi aku ekuma kafwete kadila muna mbanz’a kintinu yo ngeye?” 6 Dianu vo, muna lumbu kiakina, Akisi umvene Sikelange. d Ekiaki i kuma Sikelange ivuidilu kwa ntinu mia Yuda yamu unu kiaki. ´ 7 Mvu mosi ye ngonde ya, i kolo1 Davidi kakala muna nsi ya Afelesetia. e 8 Davidi ye wantu andi bavaikanga yo nuanisa Mingesu, f esi Ngereze ye Aneyamaleke, g kadi bazingilanga tuka kuna Telame yakuna Sure h yo kulumuka kuna nsi a Engipito. 9 Davidi vava kanuanisanga e nsi, kavukisanga kana yakala ko ngatu nkento, i wabonganga mameme, ngombe, mabuluku, samo ye mvuatu, i bosi wavutukanga kwa Akisi. 10 Akisi wanyuvulanga vo: “O unu akweyi wele nuanina?” Davidi wavutulanga vo: “Kuna sude1 a Yuda” j yovo “Kuna sude a Aneyerakemele” k yovo “Kuna sude ya Anekene.” l 11 Davidi kavukisanga kana yakala ko ngatu nkento muna kubatwasa kuna Ngati, kadi wavovanga vo: “Balenda kutufunda, oku vo: ‘I wau wuwu kavangidi Davidi o unu.’” (I wau kavanganga muna lumbu yawonso kakala muna nsi ya Afelesetia.) 12 Akisi okwikidi Davidi yo vova vo: ‘Kieleka, o nkangu andi Isaele umengene, okala kaka se ntaudi ame.’

k 1Tu 2:9 l Nta 24:21 1Sa 15:6

27:7 1 Mvovo wa sina: “lutangu lwa lumbu.” 27:10 1 Yovo “Nengebe.”

435

28

Muna lumbu yayina Afelesetia bakutakese makesa mau kimana benda nuanisa Isaele. a Akisi ovovese Davidi vo: “Zaya wo vo ongeye yo makesa maku kwenda nukwenda yame kuna vita.” b 2 Davidi ovovese Akisi vo: “Otomene zaya dina kevanga ntaudi aku.” Akisi ovovese Davidi vo: “Ekiaki i kuma ikutumbikila se nyingidi ame yakwele mvu.”1c 3 Samuele wafwa, Isaele yawonso bandila yo kunzika muna Rama, mbanz’andi. d Saulu wayinga nganga za matombola ye nganga za ngombo muna nsi. e 4 Afelesetia bakutakene yo sikidisa ndo muna Suneme. f Saulu mpe olungalakese Isaele yawonso, basikidisi ndo muna Ngileboa. g 5 Saulu vava kamwene ndo ya Afelesetia, omwene wonga, ntim’andi uyangamene kikilu. h 6 Kana una vo Saulu wayuvulanga Yave, i o Yave kamvutulanga diaka ko, kiakala muna ndozi, muna Urimi j ngatu muna angunza. 7 I bosi, Saulu ovovese ntaudi zandi vo: “Numpavila nkento wina vo ngang’a matombola, k ngienda kunyuvula.” Ntaudi zandi bamvutwidi vo: “Kuna Ene-dore l kuna yo nkento mosi wina vo ngang’a matombola.” 8 Dianu vo, Saulu osobele mpw’andi, ovuete mvuatu miankaka, wele kwa nkento muna fuku ye ntaudi zandi zole. Ovovele vo: “Dodokolo, unzayisa mambu mevangama kuna ntwala, muna kinganga kiaku kia matombola, m umpaikisila konso ona ikuzayisa.” 9 O nkento umvovese vo: “Ozeye dina kavangidi Saulu ye una kakatulwidi nganga za matombola ye nganga za ngombo muna nsi. n Ekuma ozo-

1 SAMUELE 28:1-19 KAPU 28 a 1Sa 14:52 b 1Sa 27:12 1Sa 29:3

c 1Sa 29:2 d 1Sa 25:1 e Luv 22:18 Lev 19:31 Lev 20:6, 27 Nsi 18:10, 11 Lus 21:8

f Yos 19:17, 18 2Nti 4:8

g 1Sa 31:1 2Sa 1:21 2Sa 21:12

h 1Sa 28:20 i 1Sa 14:37 j Luv 28:30 Nta 27:21

k Luv 22:18 Lev 19:31 Lev 20:6 1Sa 15:23 1Sa 28:3

l Yos 17:11 m Nsi 18:10, 11 1Tu 10:13

n 1Sa 28:3 

Ndambu ya 2 a Luv 22:18 Lev 20:27

b 1Sa 28:3 c 1Sa 15:27 d 1Sa 28:6 e Lev 19:31 f 1Sa 15:23 1Sa 16:14

g 1Sa 13:14 1Sa 15:28 1Sa 16:13 1Sa 24:20

h 1Sa 15:9 1Tu 10:13

i 1Sa 28:1 1Sa 31:1

lele kundekela o ntambu yo kumpoda?” a 10 Saulu undididi e ndofi muna Yave, oku vo: “Ndidi e ndofi muna Yave wa Nzambi amoyo, kunata nkanu ko muna diambu diadi!” 11 O nkento oyuvuidi vo: “Nani ozolele yavaikisila?” Saulu ovutwidi vo: “Umpaikisila Samuele.” 12 O nkento vava kamwene “Samuele,”1b okazidi mu nding’angolo yo vovesa Saulu vo: “Ekuma umpunini? Ngeye i Saulu!” 13 O ntinu umvovese vo: “Kumoni wonga ko, nki omwene?” Nkento ovutwidi kwa Saulu vo: “Ona mbwene una nze nzambi, otombokele muna ntoto.” 14 Saulu oyuvuidi vo: “E mpw’andi aweyi ina?” O nkento ovutwidi vo: “Yakala dia nunu otombokele, ovuete mvuela yakondwa moko.” c Saulu vava kabakwidi wo vo i “Samuele,” ofukamene, obukikidi ndose vana ntoto, okundidi. 15 “Samuele” ovovese Saulu vo: “Ekuma untokanesene muna kuntombolwesa?” Saulu ovutwidi vo: “Mu mpasi kikilu ngina. Afelesetia bezidi kundwanisa, o Nzambi umbembwele, ke kumpananga diaka mvutu ko, kana muna ngunza ngatu muna ndozi; d i kuma ibokelele, wanzayisa dina mfwete vanga.” e 16 “Samuele” ovovele vo: “Ekuma ungiuvulwidi wau vo Yave ubembwele f yo kituka se ntantu aku? 17 Yave ovanga dina kavovele mu mono: Yave okatula kintinu vana moko maku yo vana kio kwa nkwaku, kwa Davidi. g 18 Yave uvangidi diambu diadi o unu, kadi kwalemvokela nding’a Yave ko yo lembi fwasa Aneyamaleke h ana bamfungisa makasi. 19 Yave oyekola Isaele yo ngeye kibeni vana moko ma Afelesetia, i o mbazi ongeye j yo wan’aku k nukala

j 1Sa 31:5

28:2 1 Mvovo wa sina: “se nlundi a ntu ame lumbu yawonso.”

k 1Sa 31:2 2Sa 2:8

28:12 1 Yovo “muntu wakala ye mpw’a Samuele.”

1 SAMUELE 28:20–29:11 yame. Yave oyekola mpe makesa ma Isaele vana moko ma Afelesetia.” a 20 Vana vau Saulu obwidi mambukama vana ntoto, omwene o wonga wayingi mu kuma kia mvovo mia “Samuele.” Kakala diaka ye ngolo ko, kadi kadia ko e lumbu kiakina, fuku yo mwini. 21 O nkento vava kafinamene Saulu yo mona vo oyangamene kikilu o ntima, umvovese vo: “O ntaudi aku olemvokele dina ovovele, nsidi moyo ame mu vonza1b yo vanga dina undombele. 22 Dodokolo, owau, wila ntaudi aku. Yambula yatwasila mbolo; wadia, wakumama kimana wavutuka muna nzil’aku.” 23 Kansi, Saulu kazolele ko, ovovele vo: “Kidia ko.” E ntaudi zandi yo nkento bandodokele. Ubawididi, otelamene yo vuanda vana mfulu. 24 O nkento ozabukidi, wele vonda mwan’a ngombe amazi kakala yandi muna nzo. Obongele mfumfu, obumbidi yo, obabwidi yo e mbolo zakondwa mfuna. 25 Otwese zo kwa Saulu ye ntaudi zandi, badidi. I bosi, batelamene, bele kwau muna fuku wauna. c Afelesetia d bakutakese makesa mau kuna Afeke, Aneyisaele basikidisi ndo vana nto kuna Yizerele. e 2 Mfumu za Afelesetia baviokele muna buka yau, nkama-nkama, mafunda-mafunda, Davidi yo wantu andi yo Akisi f babalende kuna nima. 3 Kansi, Mfumu za Afelesetia bayuvuidi vo: “Ayibere awaya, ekuma bezidi kwaku?” Akisi ovutwidi kwa mfumu za Afelesetia vo: “Ndioyu i Davidi wa ntaudi a Saulu wa Ntinu a Isaele, ona okalanga yame mu kolo kia mvu mosi yovo vioka. g Kimwene mbi muna yandi ko, tuka katini-

29

28:21 1 Yovo “nsidi moyo ame vana koko.”

436 KAPU 28 a 1Sa 31:7

b Lev 20:27

c 1Sa 28:8 

KAPU 29 d 1Sa 28:1

e Yos 19:17, 18 1Sa 29:11

f 1Sa 28:2

g 1Sa 27:7, 12 

Ndambu ya 2 a 1Tu 12:19

b 1Sa 14:21

c 1Sa 18:7 1Sa 21:11

d 1Sa 21:10 1Sa 27:2

e 1Sa 28:2

f 1Sa 27:11, 12

g 1Sa 29:3, 9

h 1Sa 27:12

i Yos 19:17, 18 1Sa 29:1

na kwa mono yamu unu kiaki.” 4 Mfumu za Afelesetia bamfungidi makasi, bamvovese vo: “Vutula muntu ndioyu. a Yambula kavutuka kuna fulu kina wansonga. Kuyambula ko kakulumuka yeto kuna vita, kadi olenda kutuvilukila muna vita. b Nkia mpila yambote kalenda vuila e dienga dia mfumu andi avo ke mu ntu mia makesa meto ko e? 5 Nga ndioyu ke Davidi ko ona bakininanga yo yimbidila vo: ‘Saulu ovondele mafunda mandi, Vo i Davidi, yazi ya mafunda’?” c 6 Akisi d obokele Davidi, umvovese vo: “Ndidi e ndofi muna Yave wa Nzambi amoyo vo, ongeye u nkwa unsongi, nzolele kwenda yaku kuna vita ye makesa mame, e kadi kimwene mbi ko muna ngeye tuka lumbu kina wayizila kwa mono yamu unu. f Kansi amfumu ke bekubundanga vuvu ko. g 7 I dianu vo, vutuka kuna luvuvamu, kuvangi diambu ko dikendeleka mfumu za Afelesetia.” 8 Davidi ovovese Akisi vo: “Ekuma? Nkia diambu mpangidi? Nkia mbi osolwele muna ntaudi aku tuka lumbu yalwakila kwa ngeye yamu unu kiaki? Ekuma kilendi kwendela yaku ko yanuana ye mbeni za mfumu ame wa ntinu?” 9 Akisi ovutwidi Davidi vo: “Nzeye wo vo, u muntu ambote nze mbasi a Nzambi. h Kansi, mfumu za Afelesetia bavovele vo, ‘Kuyambula ko vo kakulumuka yeto kuna vita.’ 10 O mbazi muna mene-mene, sikama ye ntaudi za mfumu aku bezidi ´ yaku; vava kuma kukia nutelama yo vutuka.” 11 Davidi ye wantu andi batelamene muna mene-mene, bavutukidi kuna nsi ya Afelesetia, Afelesetia batombokele kuna Yizerele. i

437

30

Davidi yo wantu andi vava balweke kuna Sikelange a muna lumbu kiantatu, Aneyamaleke b bakotele kuna sude1 ye Sikelange, batufakese Sikelange, bayokele yo. 2 Babakidi akento c ye awonso ana bakala mo, tuka mbuta ye aleke. Ke bavondele mosi ko, kansi babanete, bele kwau. 3 Davidi yo wantu andi vava balweke muna mbanza, bamwene vo e mbanza iyokelo, akento au yo wan’au amakala ye amankento babakamene. 4 Davidi yo wantu bakala yandi babokomokene ye dilu yavana ke bakala diaka ye ngolo za dila ko. 5 Akento a Davidi yau awole babakamene mpe, Akinoame wa mwisi Yizerele ye Abingaile ona wakala nkaz’a Nabale wa mwisi Kamele. d 6 Davidi omwene kikilu ntantu, kadi wantu awonso1 bakendalele mu kuma kia wan’au amakala ye amankento babakamene, dianu vo, bavovele vo bantuba matadi. Kansi, Davidi uyikumikini muna Yave wa Nzambi andi. e 7 I bosi, Davidi ovovese Abiata f wa nganga, wa mwan’a Akimeleke, oku vo: “Dodokolo, twasa kidukula.” g Abiata otwese kidukula kwa Davidi. 8 Davidi oyuvuidi Yave vo: h “Nga mfwete lakama asanzi awaya? Nga ikubabak’e?” Umvutwidi vo: “Ubalakama, kadi baka okubabaka, ovuluza yau awonso banete.” i 9 Vana vau Davidi ye 600 za wantu j ana bakala yandi, basimbidi e nzila. Vava balwaka vana Ndimb’a Beso, akaka basidi kuna nima. 10 Davidi ubalakamene ye 400 za wantu, kansi 200 za wantu basidi kuna nima, kadi bayoyele ke balendele sauka Ndimb’a Beso ko. k 11 Basolwele mwisi Engipito muna kiana, bantwese kwa Davi30:1, 14 1 Yovo “Nengebe.” 30:6 1 Yovo “mioyo mia nkangu wawonso.”

1 SAMUELE 30:1-21 KAPU 30 a Yos 15:21, 31 1Sa 27:5, 6

b Tuk 36:12 Luv 17:14 1Sa 15:2 1Sa 27:8

c 1Sa 27:3

d 1Sa 25:42 1Sa 25:43

e Nk 18:6 Nk 31:1, 9 Nk 34:19 Nk 143:5

f 1Sa 22:20 1Nti 2:26

g 1Sa 23:9

h Nta 27:21 Afu 20:28 1Sa 23:2, 11 1Sa 28:6

i 1Sa 30:18 Nk 34:19

j 1Sa 23:13 1Sa 27:2

k 1Sa 30:21 

Ndambu ya 2 a 2Sa 8:18 1Nti 1:38 1Tu 18:17 Yez 25:16 Sef 2:5

b Yos 14:13

c Luv 17:14

d 1Sa 30:3

e 1Sa 30:8 Nk 34:19

di. Bamvene madia ye maza kanua, 12 bamvene tini kia mbolo yasangwa bundu ya nsanda ye mbolo zole zasangwa uva. Vava kadidi, okumamene,1 kadi kadia lekwa ko ngatu nua maza mu lumbu tatu, fuku yo mwini. 13 Davidi unyuvuidi vo: “Nani uvuidi? E nsi aku akweyi ina?” Ovutwidi vo: “I musi Engipito, i ntaudi a Nyamaleke, kansi mfumu ame unsisidi, kadi o zuzi yela yayelele. 14 Yeto twakotele kuna sude1 a Akerete a ye mvivu a Yuda kuna sude1 a Kalebe b yo yoka Sikelange.” 15 Davidi unyuvuidi vo: “Nga lenda kundwakisa kwa asanzi awaya?” Ovutwidi vo: “Avo odidi e ndofi muna Nzambi vo kukumponda ko ngatu kungiekola kwa mfumu ame, ikulwakisa kwa asanzi awaya.” 16 Ozevo, onete Davidi kuna kwakala Aneyamaleke ana bamwangane muna zunga kiawonso, badianga, nua yo kemba mu kuma kia sanzu diayingi basanzidi muna nsi ya Afelesetia ye muna nsi ya Yuda. 17 Davidi ubatufakese tuka muna menemene yamuna nkokela; ke vatayidi muntu ko, c nanga 400 za wantu kaka ana batinini muna samo. 18 Davidi obakidi yawonso ina Aneyamaleke bakutumuna, d Davidi ovulwizi akazi andi yau awole. 19 Ke vakondwa lekwa ko, ngatu muntu, tuka muna mbuta ye aleke. Bakutumwini wan’au amakala ye amankento ye sanzu diawonso; e Davidi okutumwini yawonso yanatwa. 20 Davidi obongele mameme mawonso ye ngombe zawonso, o wantu andi babasidi kuna ntwal’a twelezi yau. Bavovele vo: “Ediadi i sanzu dia Davidi.” 21 I bosi, Davidi olweke kuna 30:12 1 Mvovo wa sina: “moyo andi uvutulukidi.”

1 SAMUELE 30:22–31:13 kwa 200 za wantu ana bayoya muna kunlanda yo sala kunima vana Ndimb’a Beso. a Bavaikidi yo kwenda kika Davidi yo wantu ana bakala yandi. Davidi vava kabafinamene, ubayuvuidi o vimpi. 22 Kansi, wantu awonso ambi ye akondwa mfunu ana bayenda yo Davidi bavovele vo: “Wau vo ke bele yeto ko, ke tukubavana lekwa ko muna sanzu dina tukutumwini, konso muntu kabonga kaka nkaz’andi yo wan’andi, kenda kwandi.” 23 Davidi ovovele vo: “E mpangi zame, ke nuvangi wo ko muna lekwa katuvene o Yave. Kadi ututanini yo yekola asanzi ana batutelamene vana moko meto. b 24 Nani otambulwila dina nuvovele? E kunku kia muntu wele kuna vita betela kikala ye kunku kia ndiona osidi lunga-lunga salanganu. c Yeno awonso nukayana e sanzu.” d 25 Tuka lumbu kiakina, Davidi okitwidi diambu diadi se nsiku ye nzengo muna Isaele yamu unu kiaki. 26 Davidi ovutukidi kuna Sikelange, otwikidi ndambu a sanzu kwa akuluntu a Yuda ana bakala akundi andi, ovovele vo: “Olwalu i lukau lweno muna sanzu dia mbeni za Yave.” 27 Otwikidi lo kw’awana bakala kuna Betele, e kuna Ramote a Nengebe, kuna Yati, f 28 kuna Arowa, kuna Sifemote, kuna Esetemoa, g 29 kuna Rakale, muna mavata ma Aneyerakemele, h muna mavata ma Anekene, i 30 kuna Korema, j kuna Korasini, kuna Ataki, 31 kuna Keberone k ye fulu yawonso ina Davidi kayendanga yo wantu andi. Afelesetia banuene yo Isaele. l Wan’a Isaele batinini Afelesetia, ndonga bavondelo vana Mongo a Ngileboa. m 2 Afelesetia balakamene Saulu yo wan’andi, bavondele wan’a Saulu, i sia vo, Yonatane, n Abinadabi yo Mankisu. o 3 E vita iki-

31

438 KAPU 30 a 1Sa 30:10 b 1Sa 30:8 c 1Sa 30:10 d Nta 31:27 Yos 22:8 Nk 68:12

e Yos 19:4, 8 f Yos 15:20, 48 Yos 21:8, 14

g Yos 15:20, 50 Yos 21:8, 14

h 1Sa 27:10 1Tu 2:9

i Afu 1:16 1Sa 15:6

j Nta 21:3 Yos 19:1, 4 Afu 1:17

k Yos 14:13 2Sa 2:1

 KAPU 31 l 1Sa 14:52 1Sa 29:1

m 1Sa 28:4 2Sa 1:21 1Tu 10:1-5

n 1Sa 13:2 o 1Tu 8:33 

Ndambu ya 2 a 2Sa 1:4, 6 b 1Sa 17:26 2Sa 1:20

c 1Tu 10:4 d 1Sa 26:10 1Tu 10:13

e 1Sa 28:19 1Tu 10:6, 7

f 1Sa 13:6 g 1Sa 28:4 1Sa 31:1 2Sa 1:6 1Tu 10:8-12

h 2Sa 1:20 i Afu 16:23 j Yos 17:11 Afu 1:27

k 1Sa 11:1, 9-11 l 2Sa 21:12 m 2Sa 2:4, 5

tukidi se yampasi kikilu kuna kwa Saulu, akwa nzanza bansolwele, banlwekele. a 4 Saulu ovovese nati a nuaninua yandi vo: “Vola nsosolo aku wansuka wo kimana mindembi zengwa b awaya balembi kundwakila yo kunsakanena.” Kansi, o nati a nuaninua yandi kazolele ko, kadi wonga wayingi kamwene. Muna kuma kiaki, Saulu obongele nsosolo, uyisukidi wo. c 5 O nati a nuaninua vava kamwene vo Saulu ofwidi, d yandi mpe uyisukidi nsosolo, ofwidi kumosi yo Saulu. 6 Saulu yo wan’andi tatu, nati a nuaninua yandi ye wantu andi, yau awonso bafwidi muna lumbu kiakina. e 7 O nkangu a Isaele una wakala kuna ndimba ye muna mvivu a Yodani vava bamwene wo vo wan’a Isaele batinini, o Saulu yo wan’andi bafwidi, basisidi mbanza zau yo tina; f Afelesetia bezidi, babakidi mo. 8 Muna lumbu kialanda, Afelesetia vava balweke kimana basanza lekwa ya mvumbi, bamwene Saulu yo wan’andi atatu bafwa vana Mongo a Ngileboa. g 9 Bazengele ntu a Saulu, bankatwidi nuaninua yandi, batumini anati a nsangu muna nsi yawonso ya Afelesetia kimana banata nsangu h muna nzo1 za teke yau i ye kwa nkangu au. 10 Basidi nuaninua yandi muna nzo a teke ya Asetorete yo manika e vimbu diandi muna yaka kia Bete-sani. j 11 Esi Yabese-Ngiladi k vava bawidi dina Afelesetia bavangidi kwa Saulu, 12 makesa mawonso matelamene, bele mu fuku, babongele vimbu dia Saulu ye mavimbu ma wan’andi muna yaka kia Bete-sani. Bavuˆ tukidi kuna Yabese, i kuna bayokele mo. 13 Babongele e visi yau, l bazikidi yo kuna nsi a nti a tamareseke muna Yabese, m bafionkonuene1 lumbu nsambwadi. 31:9 1 Yovo “tempelo.” 31:13 1 Yovo “baminini nsoki.”

NKANDA WANZOLE WA

SAM U E LE MAMBU MENA MO

1

Davidi owidi nsangu za lufwa lwa Saulu (1-16) Nkung’a Davidi mu kuma kia lufwa lwa Saulu yo Yonatane (17-27)

13 Amenone olele Tama mu kingolo (1-22) Abesalome ovondele Amenone (23-33) Abesalome otinini kuna Ngesu (34-39)

2 Davidi okitukidi se ntinu muna Yuda (1-7) Isi-bosete okitukidi se ntinu muna Isaele (8-11) Vita muna nzo a Davidi ye nzo a Saulu (12-32)

14 Yoabe yo nkento a musi Tekoa (1-17) Davidi obakwidi ndekwa zambi za Yoabe (18-20) Abesalome oyambwilu vo kavutuka (21-33) 15 Abesalome otelamene Davidi yo vava kutumuna kintinu kiandi (1-12) Davidi otinini yo katuka muna Yerusaleme (13-30) Akitofele oyikamene Abesalome (31) Kusai otuminu muna fungisa luludiku lwa Akitofele (32-37)

3 Nzo a Davidi ikumamene (1) Wan’a Davidi (2-5) Abene wele ku sambu dia Davidi (6-21) Yoabe ovondele Abene (22-30) Davidi odididi Abene (31-39) 4 Isi-bosete ovondelo (1-8) Davidi ovondese ana bavonda Isi-bosete (9-12)

16 Siba ovunini Mefibosete mambu (1-4) Simei otiangwini Davidi (5-14) Abesalome otambwidi Kusai (15-19) Luludiku lwa Akitofele (20-23)

5 Davidi otumbikilu se ntinu muna Isaele yawonso (1-5) Yerusaleme ikutumwinu (6-16) Zione i Mbanz’a Davidi (7) Davidi otufakese Afelesetia (17-25)

17 Kusai ofungisi luludiku lwa Akitofele (1-14) Davidi olukisu; otinini Abesalome (15-29) Bazilai ye wantu akaka bavene lusadisu kwa Davidi (27-29)

6 Banete Nkela kuna Yerusaleme (1-23) Uza osimbidi Nkela, ovondelo (6-8) Mikale ovezele Davidi (16, 20-23) 7 Ke Davidi ko otunga tempelo (1-7) Nzambi okangidi kangu dia kintinu yo Davidi (8-17) Sambu kia matondo kia Davidi (18-29)

18 Abesalome osundilu yo fwa (1-18) Davidi owidi nsangu za lufwa lwa Abesalome (19-33) 19 Davidi odididi Abesalome (1-4) Yoabe otumbidi Davidi (5-8a) Davidi ovutukidi muna Yerusaleme (8b-15) Simei olombele ndoloki (16-23) Mefibosete osongele e ziku vo kakala ye kuma ko (24-30) Bazilai ozitisu (31-40) Nkindu ibwidi muna makanda (41-43)

8 Nsundidi a Davidi (1-14) Luyalu lwa Davidi (15-18) 9 Davidi osongele walakazi kwa Mefibosete (1-13) 10 Davidi osundidi Amone ye Suria (1-19) 11

Davidi otele zumba yo Bate-seba (1-13) Davidi ovondese Ureya (14-25) Davidi osompele Bate-seba (26, 27)

20 Ntelameno a Seba; Yoabe ovondele Amasa (1-13) Balakamene Seba yo kunzenga o ntu (14-22) Luyalu lwa Davidi (23-26)

12 Natani otumbidi Davidi (1-15a) Mwan’a Bate-seba ofwidi (15b-23) Bate-seba owutidi Solomo (24, 25) Raba, mbanz’a Aneyamone ikutumwinu (26-31) 439

2 SAMUELE Mambu Mena mo –1:19

440

21 Esi Ngibone balende nzo a Saulu e kunda (1-14) Afelesetia banuanisu (15-22)

23 Mvovo miansuka mia Davidi (1-7) Mavangu ma unkabu ma makesa ma Davidi (8-39)

22 Davidi osanisini Nzambi muna mavangu mandi ma luvuluzu (1-51) “Yave i tadi diame” (2) Yave nkwa kwikizi kw’awana besonganga kwikizi kwa yandi (26)

24 Sumu dia Davidi dia tanga o nkangu (1-14) Vuku kivondele 70.000 (15-17) Davidi otungidi e ziku (18-25) Kivana yimenga ko lembi yo futila nzimbu (24)

nima lufwa lwa Sau1 Kuna lu, Davidi vava katuka kuna

katufakesela wan’a Aneyamaleke, Davidi okedi lumbu yole kuna Sikelange. a 2 Muna lumbu kiatatu, vezidi muntu otukidi kuna ndo a Saulu ye mvuatu miandi miatiazuka ye ntoto vana ntu andi. Vava kafinamene Davidi, ofukamene, obwidi vana ntoto. 3 Davidi unyuvuidi vo: “Akweyi otukidi?” Ovutwidi vo: “Kuna ndo a Isaele ntukidi, tina ngizidi tina.” 4 Davidi unyuvuidi vo: “Nkia diambu dibwidi? Dodokolo, unzayisa.” Oyandi ovutwidi vo: “Nkangu utinini kuna vita, ayingi bafwidi. O Saulu mpe yo mwan’andi Yonatane bafwidi.” b 5 Davidi oyuvuidi toko dina dintwasidi e nsangu vo: “Aweyi ozayidi wo vo Saulu yo mwan’andi Yonatane bafwidi?” 6 Toko ovutwidi vo: “Vana Mongo a Ngileboa yakedi, c kuna kinsalukisa mbwene Saulu oyekamene muna dionga diandi, makalu ma vita ye akwa mvalu banlakamene. d 7 Vava kavilukidi yo kumbona, umbokele. Mvutwidi vo, ‘Mon’oyu!’ 8 Ungiuvuidi vo: ‘Ongeye u nani?’ Imvutwidi vo: ‘I Nyamaleke kwame.’ e 9 Umpovese vo, ‘Dodokolo, wiza oku ngina, wamponda, kadi mu mpasi zayingi ngina, yakinu moyo.’ 10 Ngiele vana kena, imvondele, f kadi yazaya wo vo kalendi zinga ko wau kalwele. Mbongele kolo-

KAPU 1 a 1Sa 27:5, 6 b 1Sa 31:1, 6 1Tu 10:4, 6

c 1Sa 28:4 1Tu 10:1

d 1Sa 31:3 1Tu 10:3

e Luv 17:16 Nsi 25:19 1Sa 15:20 1Sa 30:1

f 1Sa 31:4 

Ndambu ya 2 a 1Sa 31:11, 13 b 1Sa 31:1 c Nta 12:8 1Sa 24:6 1Sa 26:9 1Sa 31:4

d 2Sa 4:10 e 2Sa 1:6, 10 f 1Sa 31:6 g Yos 10:13 h 1Sa 31:8

wa1 ikedi vana ntu andi ye nlunga muna koko kwandi, ntwese yo kwa mfumu ame.” 11 Davidi otiazwini mvuatu miandi, awonso ana bakala yandi bavangidi diau adimosi. 12 Babokomokene ye dilu yo fionkonona1a yakuna masika mu kuma kia Saulu yo mwan’andi Yonatane yo nkangu a Yave ye nzo a Isaele, b kadi bafwididi muna nsosolo. 13 Davidi oyuvuidi e toko ona untwasidi nsangu vo: “U mwisi kweyi?” Umvutwidi vo: “I mwan’a nzenza kwame, wa Nyamaleke.” 14 Davidi umvovese vo: “Ekuma kumwenene wonga ko muna lambula koko kwaku yo vonda kuswa kia Yave?” c 15 Davidi obokele toko dimosi, umvovese vo: “Finama, wamvonda.” Ozevo, umvondele. d 16 Davidi umvovese vo: “O menga maku mena vana ntu aku, kadi o nu’aku usididi kimbangi wau ovovele vo, ‘Mpondele kuswa kia Yave.’” e 17 Davidi obongele mbembo1 yayi mu kuma kia Saulu yo mwan’andi Yonatane, f 18 ovovele vo nkangu a Yuda bafwete longwa ´ mbembo yayi yayikilwa vo “Ta,” yasonama muna nkand’a Yasa: g 19 “E Isaele, o wete waku ufwididi muna miongo miaku. h Ekwe, mbwa ibwidi makesa! 1:10 1 Yovo “banda.” 1:12 1 Yovo “mina nsoki.” 1:17 1 Yovo “oyimbidi nkung’a mafwa.”

441 20 Ke nuzayisa wo ko muna Ngati; a Ke nusamuna wo ko muna nzila za Asekelone, Kimana wan’amankento a Afelesetia balembi yangalala Ngatu wan’amankento a mindembi zengwa bakembela. 21 E yeno miongo mia Ngileboa, b Omu yeno ke mukala diaka lowa1 ko ngatu mvula, Ke mukala diaka mpatu ziyima mbongo a tukau twavauka ko, c ˆ Kadi i muna musafulwilu e ngubu za makesa, E ngubu a Saulu ke ikuswa diaka mazi ko. 22 Muna menga m’awana bavondwa, muna mazi ma makesa, ´ O ta wa Yonatane ke wavutukanga manima ko, d O nsosolo a Saulu ke wavutukanga nkatu ko. e 23 Saulu yo Yonatane f batoma zolwa yo yangalelwa ekolo bakala o moyo, Kana muna lufwa, ke bavambwilu ko. g Basunda ngo-e zulu o nswalu, h Basunda nkosi e ngolo. i 24 E yeno wan’amankento a Isaele nudila Saulu, Ona wanuvuika nlele mia se kia nduwa ye lekwa yavienga, Ona wasia lekwa ya wolo muna mvuatu mieno. 25 Ekwe mbwa babwidi makesa muna vita! Yonatane ovondelo muna miongo! j 26 Ntantu kikilu mbwene muna ngeye, e mpangi ame Yonatane;

2 SAMUELE 1:20–2:10 KAPU 1 a 1Sa 31:9 b 1Sa 31:1 1Tu 10:1

c Lev 27:16 d 1Sa 18:4 1Sa 20:20

e 1Sa 14:47 f 1Sa 18:1 g 1Sa 31:6 1Tu 10:6

h Yob 9:26 i Ngn 30:30 j 1Sa 31:8 

Ndambu ya 2 a 1Sa 18:1, 3 b 1Sa 19:2 1Sa 20:17, 41 1Sa 23:16-18 Ngn 17:17 Ngn 18:24

 KAPU 2 c Nta 27:21 1Sa 28:6

d Tuk 23:2 Nta 13:22 Yos 14:14 Yos 20:7 2Sa 5:1 1Nti 2:11

e 1Sa 25:43 f 1Sa 25:42 1Sa 30:5

g 1Sa 22:1, 2 1Sa 27:2 1Tu 12:1

h Tuk 49:10 1Sa 15:24, 28 1Sa 16:13 2Sa 5:4, 5 1Tu 11:3

i 1Sa 31:11-13 j 2Sa 9:7 2Sa 10:2

k 1Sa 14:50 1Sa 17:55 1Sa 26:5 2Sa 4:1 1Nti 2:5

l 2Sa 4:5-8 2Sa 4:12

m Tuk 32:1, 2 Yos 13:29, 30

n Yos 13:8, 11 o Yos 19:17, 18

1:21 1 Yovo “dime.”

p Yos 16:5-8

Yatoma kuzola kikilu. a E nzola wanzola yasivi kikilu, iviokele nzol’akento. b 27 Ekwe mbwa babwidi makesa Ye mvila ivididi e nuaninua ya vita!” I bosi, Davidi oyuvuidi Yave, c oku vo: “Nga mfwete kwenda muna mbanza mosi a Yuda e?” Yave umvutwidi vo: “Wenda kwaku.” Davidi oyuvuidi diaka vo: “Nkia mbanza mfwete kwenda?” Umvutwidi vo: “Kuna Keberoˆ ne.” d 2 Davidi otombokele kuna ye akazi andi yau wole, Akinoame e wa musi Yizerele ye Abingaile f ona wakala nkaz’a Nabale wa musi Kamele. 3 Davidi onete mpe ana bakala yandi, g konso muntu ye esi nzo andi, bakedi muna mavata ma Keberone. 4 Nkangu a Yuda bezidi, bakusidi Davidi se ntinu muna nzo a Yuda. h Bavovese Davidi vo: “Esi Yabese-Ngiladi yau bazikidi o Saulu.” 5 Davidi otumini anati a nsangu kwa esi Yabese-Ngiladi, ubavovese vo: “Yambula Yave kanusambula, wau nusongele walakazi1 kwa Saulu wa mfumu eno, nunzikidi. i 6 Yambula Yave kanusonga walakazi ye ziku. Omono mpe ikunusonga ngemba wau nuvangidi diambu diadi. j 7 Owau yambula moko meno makumama, nukala yo unkabu, kadi Saulu wa mfumu eno wafwidi, e nzo a Yuda bankusidi mazi kimana yakala se ntinu au.” 8 Abene k wa mwan’a Ne, wa mfidi a makesa ma Saulu, obongele Isi-bosete l wa mwan’a Saulu untwese kuna Makanaimi, m kuna simu dia nkoko 9 untumbikidi kintinu kia Ngiladi n ye Aneyasura yo Yizerele o yo Eferaime p yo Benyamini ye Isaele yawonso. 10 Isi-bosete wa

2

2:5 1 Mvovo wa Kiyibere una ye nsasa vo: “zola ye walakazi ulembi suka.” Tala Nsas’a Mvovo. “Zola kulembi suka.”

2 SAMUELE 2:11-32 mwan’a Saulu, mvu 40 kakala miau vava kayantika yala Isaele, mvu miole kayala. Kansi, e nzo a Yuda yayikama Davidi. a 11 E kolo kina1 Davidi kakala se ntinu a nzo a Yuda muna Keberone, mvu nsambwadi ye ngonde sambanu. b 12 Kuna kwalanda, Abene wa mwan’a Ne ye ntaudi za Isi-bosete wa mwan’a Saulu, bakatukidi kuna Makanaimi c bele kuna Ngibone. d 13 Yoabe e wa mwan’a Seruya f ye ntaudi za Davidi bavaikidi, bele wanana yau kuna sima kia Ngibone; e buka kimosi kifongele kuna sambu dimosi dia sima, e buka kiankaka kuna sambu diankaka. 14 I bosi, Abene ovovese Yoabe vo: “Yambula matoko batelama banuana1 ova ndose eto.” Yoabe ovutwidi vo: “Yambula batelama.” 15 Dianu vo, matoko batelamene yo sauka, kuna sambu dia Isi-bosete wa mwan’a Saulu basolele matoko 12 muna wan’a Benyamini, kuna sambu dia ntaudi za Davidi mpe matoko 12. 16 Basimbanene o ntu muntu yo nkwandi, yo sukana nsosolo muna mpati, awonso babwidi kumosi. I dianu e fulu kiakina kiayikilwa vo, Kelekatekazurime,1 kina kuna Ngibone. 17 E vita yangolo kikilu e lumbu kiakina, Abene yo wan’a Isaele batufakeso kwa ntaudi za Davidi. 18 Wan’a tatu a Seruya g i vana bakedi—Yoabe, h Abisai i yo Asaele; j o Asaele watikunanga kwayingi nze nsesi muna nzanza. 19 Asaele olakamene Abene, kavilukidi kuna lunene ko ngatu kuna lumonso muna landa Abene. 20 Abene vava katadidi kunima, oyuvuidi vo, “I ngeye, Asaele?” ovutwidi vo, “Ingeta, i mono kwame.” 21 Abene umvovese vo: “Viluka kuna lu2:11 1 Mvovo wa sina: “E lutangu lwa lumbu ina.” 2:14 1 Yovo “batezana e ngolo.” 2:16 1 Ina ye nsasa vo: “Nzanz’a Mbele za Tadi.”

442 KAPU 2 a 2Sa 2:4

b 1Tu 3:4

c 2Sa 2:8

d Yos 10:12 Yos 18:21, 25 Yos 21:8, 17 2Sa 20:8 2Tu 1:3

e 2Sa 8:16 2Sa 20:23 1Nti 1:5, 7

f 1Tu 2:15, 16

g 1Tu 2:15, 16

h 2Sa 10:7 2Sa 24:2 1Nti 11:15 1Tu 11:6

i 1Sa 26:6 2Sa 20:6 1Tu 11:20

j 2Sa 3:27 2Sa 23:24 1Tu 27:1, 7

 Ndambu ya 2 a 2Sa 3:27

b Nsi 1:7 Yos 12:2, 3

c Yos 21:8, 38 2Sa 2:8

d 2Sa 2:18 1Tu 2:15, 16

e Tuk 35:19 Ru 4:11 1Sa 16:1

nene yovo kuna lumonso, wabaka e toko yo bonga e lekwa yandi.” Kansi, Asaele kayambwidi kunlanda ko. 22 Abene ovovese diaka Asaele vo: “Yambula kundanda, ozolele vo yavonda? Aweyi itadila mpangi aku Yoabe?” 23 Asaele kayambwidi kunlanda ko, dianu vo Abene unsukidi nti a dionga muna vumu, a e dionga ditompokele kuna nim’aˆ ndi; obwidi yo fwila vana. Awonso balwakanga vana vabwila Asaele yo fwa, baningamanga vavana. 24 Yoabe yo Abisai balakamene Abene. Una ntangwa se idimuka, balweke kuna kundubulu kia Ama kina mantalani ye Ngika muna nzil’a makanga ma Ngibone. 25 Anebenyamini bayikamene Abene, bakitukidi se vu kimosi yo kiatama vana kundubulu. 26 Abene obokele Yoabe vo: “Nga nsosolo ubukumuna yakwele mvu e? Nga kuzeye wo ko vo kuna mbaninu ndudi ukal’e? Nkia kolo osima nkangu aku bayambula lakama mpangi zau?” 27 Yoabe ovutwidi vo: “Ndidi e ndofi muna Nzambi aludi, kele vo kuvovi ko, o nkangu mu menemene kaka wadi yambula lakama mpangi zau.” 28 Yoabe osikidi mpungi, nkangu andi uyambwidi lakama wan’a Isaele, e vita ifokokele. 29 Abene yo wantu andi badiete o fuku wauna wawonso muna Araba, b basaukidi Yodani yo viokela muna ndimba,1 balweke kuna Makanaimi. c 30 Yoabe ovutukidi muna lakama Abene, okutakese nkangu awonso. Muna ntaudi za Davidi mukondelo wantu 19 kumosi yo Asaele. 31 E ntaudi za Davidi batufakese Anebenyamini yo wantu bakala yo Abene, 360 bafwa. 32 Banete Asaele, d banzikidi muna ziami kia se diandi kuna Beteleme. e I 2:29 1 Yovo “muna Biterone yawonso.”

443 bosi, Yoabe yo nkangu andi badiete fuku wawonso, vava kuma kwakia balweke kuna Keberone. a E vita kolo kiayingi yakala muna nzo a Saulu ye nzo a Davidi; Davidi wakumamanga kaka, b kansi e nzo a Saulu yayoyanga kaka. c 2 Kuna kwalanda, Davidi owutidi wan’amakala kuna Keberone. d O mwan’andi wantete i Amenone, e o ngudi andi Akinoame f wa musi Yizerele. 3 Ona wanzole i Kilabi, o ngudi andi Abingaile g ona wakala nkaz’a Nabale wa musi Kamele. Ona wantatu Abesalome, h o ngudi andi Maka wa mwan’a Talemai i wa nti´ nu a Ngesu. 4 Ona wanya Adoniya, j o ngudi andi Kangiti, ona watanu Sefateya, o ngudi andi Abitale. 5 Ona wasambanu Yiterame, o ngudi andi Engela wa nkaz’a Davidi. Awaya i wana kawuta Davidi muna Keberone. 6 Ekolo vita yakala muna nzo a Saulu ye nzo a Davidi, Abene k watoma kumama muna nzo a Saulu. 7 Saulu wakala yo nkento wankaka, nkumbu andi Resepa l wa mwan’a Aya. Lumbu kimosi Isi-bosete m ovovese Abene vo: “Ekuma olekele yo nkento a se diame?” n 8 Abene ofwemene kikilu muna mvovo mia Isibosete, ovovele vo: “Nga mono i mbwa1 ya Yuda? Yamu unu isonganga walakazi kwa nzo a Saulu wa se diaku, kwa mpangi zandi ye akundi andi, kiyekwele vana moko ma Davidi ko; o unu umbokele ye kuntumba mu kuma kia vilwa mpangidi muna nkento ndioyo. 9 Yambula Nzambi kantumba yo sakisa wo vanga avo kivangidi kwa Davidi ko dina Yave kandila e ndofi: o 10 i sia vo, kakatula kintinu muna nzo a Saulu yo sikidisa kunda kia Davidi muna Isaele ye Yuda, tuka

3

3:8 1 Mvovo wa sina: “i ntu a mbwa.”

2 SAMUELE 3:1-20 KAPU 2 a 2Sa 2:1, 3 1Tu 11:1

 KAPU 3 b 1Sa 15:27, 28 1Sa 24:17, 20 1Sa 26:25

c 2Sa 2:17 d 1Tu 3:1-4 e 2Sa 13:1 f 1Sa 25:43 g 1Sa 25:42 h 2Sa 15:12 i 2Sa 13:37 j 1Nti 1:5 k 2Sa 2:8 l 2Sa 21:8-11 m 2Sa 2:10 n 2Sa 16:21 1Nti 2:22

o 1Sa 15:27, 28 Nk 78:70 Nk 89:20

 Ndambu ya 2 a Afu 20:1 2Sa 24:2

b 2Sa 3:39 c 2Sa 5:3 d 1Sa 18:20 1Sa 19:11 1Tu 15:29

e 2Sa 2:10 f 1Sa 18:25, 27 g 1Sa 25:44 h 2Sa 16:5 1Nti 2:8

i 1Sa 13:14 1Sa 15:27, 28 1Sa 16:1, 13 Nk 89:3, 20 Nk 132:17 Mav 13:22

j 1Sa 10:20, 21 1Tu 12:29

kuna Dani yakuna Bere-seba.” a 11 Isi-bosete kalendele vutula diaka Abene diambu ko, kadi wonga kamwenene. b 12 Vana vau Abene otumini anati a nsangu kwa Davidi, oku vo: “E nsi ya nani?” Okudikidi vo: “Kanga yame e kangu, ivanga mawonso ndenda1 muna vutula Isaele yawonso kuna sambu diaku.” c 13 Davidi ovutwidi vo: “Diamatondo! Ikanga yaku e kangu. Kansi diambu dimosi ikulomba, vava okwiza kuntala kumona mpolo ame ko avo kutwese Mikale d wa mwan’a Saulu ko.” 14 Ozevo, Davidi otwikidi anati a nsangu kwa Isi-bosete e wa mwan’a Saulu, oku vo: “Umpana nkaz’ame Mikale ona yasompela muna 100 kutu ya Afelesetia.” f 15 Isi-bosete otumini wantu benda katula Mikale kwa nkaz’andi Palatiele g wa mwan’a Laisi. 16 Palatiele wele yandi, wele anlandi yo bokomoka ye dilu yakuna Bakurimi. h I bosi, Abene umvovese vo: “Katuka, vutuka kuna nzo aku!” Ovutukidi kwandi. 17 Muna kolo kiakina, Abene otumini nsangu kwa akuluntu a Isaele, oku vo: “Se tuka kolo nuvavanga vo Davidi kakala ntinu eno. 18 Owau nuvanga wo, kadi Yave wavova mu kuma kia Davidi vo: ‘Muna ntaudi ame Davidi i ivuluzila nkangu ame Isaele vana moko ma Afelesetia ye vana moko ma mbeni zau zawonso.’” 19 Abene omokene yo nkangu a Benyamini. j I bosi, Abene wele mokena mpe yo Davidi kuna Keberone muna kunzayisa mana Isaele kawizana ye nzo awonso ya Benyamini. 20 Vava Abene kalweke kwa Davidi kuna Keberone kumosi yo wantu 20, Davidi olambisi e lambu mu kuma kia Abene 3:12 1 Mvovo wa sina: “tala, o koko kwame kukala yaku.”

2 SAMUELE 3:21-38 yo wantu bakala yandi. 21 Abene ovovese Davidi vo: “Yambula ngienda kutakesa Isaele yawonso oku kwa mfumu ame wa ntinu, bakanga yaku e kangu, wayala mwawonso muna ozolele.”1 Davidi osindikidi Abene, wele kwandi kuna luvuvamu. 22 Muna ntangwa yayina, Yoabe ye ntaudi za Davidi batukidi kuna vita, batwese e sanzu diayingi. Abene kakala diaka yo Davidi kuna Keberone ko, kadi Davidi wansindika kuna luvuvamu. 23 Yoabe a yo makesa mawonso vava balweke, bamvovese vo: “Abene b wa mwan’a Ne, c wizidi kwa ntinu, o ntinu unsidikidi, wele kwandi kuna luvuvamu.” 24 Yoabe wele kwa ntinu, umvovese vo: “Adieyi ovangidi? Abene wizidi kwa ngeye. Ekuma unsindikidi kenda kwandi? 25 Otomene zaya Abene wa mwan’a Ne! Vuna kezidi kuvuna, wizidi zaya ngienda zaku zawonso ye mawonso ovanganga.” 26 Yoabe okatukidi vana ndose a Davidi, otumini wantu benda landi Abene, bamvutulwisi vana sima kia Sera; kansi Davidi kazaya wo ko. 27 Vava Abene kavutukidi kuna Keberone, d Yoabe unete vana ndambu a vitu kimana kamokena yandi vana fulu kia ˆ yau awole kaka. I vana kansukidi nsosolo muna vumu, ofwidi; e ovangidi wo, kadi yandi wavonda1 Asaele f wa mpangi andi. 28 Vava Davidi kawidi wo, ovovele vo: “Yave otomene wo zaya vo omono ye kintinu kiame ke tuna kikilu ye kuma ko g muna lufwa lwa Abene wa mwan’a Ne. 29 Yambula menga mandi makala muna ntu a Yoabe h ye nzo a se diandi yawonso. Muna nzo a Yoabe ke mukondwa yakala ko oyela mpulula1i yovo wazi j ngatu 3:21 1 Yovo “muna o moyo aku uzolele.” 3:27 1 Mvovo wa sina: “mu kuma kia menga ma.” 3:29 1 I sia vo, kimbevo kiasonsa maza kuna kiyakala.

444 KAPU 3 a 2Sa 8:16

b 1Sa 14:50 2Sa 2:8, 22

c 1Sa 14:51

d 2Sa 3:20

e 1Nti 2:5

f 2Sa 2:22, 23

g Tuk 9:6 Luv 21:12 Nta 35:33 Nsi 21:9

h Nk 7:16 Nk 55:23 Ngn 5:22

i Lev 15:2

j Lev 13:44 Nta 5:2

 Ndambu ya 2 a Nsi 27:24 Nk 109:2, 10

b 2Sa 2:24

c 2Sa 2:8

d 2Sa 2:23

e 1Nti 2:31, 32

f Afu 20:26

g 2Sa 3:28 1Nti 2:5

yakala osadila mbutu1 yovo ona ovondelwa muna nsosolo yovo ona okondwa madia!” a 30 Yoabe yo mpangi andi Abisai b bavondele Abene, c kadi yandi wavonda Asaele wa mpangi au muna vita d kuna Ngibone. 31 Davidi ovovese Yoabe yo nkangu wawonso wakala yandi, oku vo: “Nutiazuna mvuatu mieno, nuvuata ngoto yo dila Abene.” Davidi wa ntinu wele landi e vimbu dianatwanga kuna luziku. 32 Bazikidi Abene kuna Keberone; o ntinu obokomokene ye dilu vana ziami kia Abene, nkangu wawonso mpe udididi. 33 O ntinu obongele mbembo mu kuma kia Abene, oku vo: “Ekuma Abene kafwididi nze zowa? 34 Moko maku ke makangama ko, E malu maku ke masiwa mu luvambu1 ko. Obwidi nze muntu obwidi vana vena yimpumbulu.”2e O nkangu wawonso undididi diaka. 35 I bosi, o nkangu wawonso batwasidi Davidi mbolo muna kumfiaulwisa1 wau kwakinu mwini, kansi, Davidi odidi e ndofi vo: “Yambula Nzambi kantumba yo sakisa wo vanga, avo ngielekele mbolo yovo konso lekwa yavana kidimuka e ntangwa.” f 36 Nkangu wawonso bamwene dina divangamene, bayangalele. Mawonso kavanga o ntinu mayangidika nkangu wawonso. 37 Dianu vo, e lumbu kiakina Isaele yawonso yo nkangu babakwidi vo, ke ntinu ko wavondesa Abene wa mwan’a Ne. g 38 O ntinu ovovese ntaudi 3:29 1 E mbutu i nti wasadilwanga muna zekela e vusu. Nanga mvanguki wavavanga sala e salu kia akento. 3:34 1 Mvovo wa sina: “nsongo.” 2 Mvovo wa sina: “wan’avilwa.” 3:35 1 Yovo “mbolo a kifwidi.”

445 zandi vo: “Nga ke nuzeye wo ko vo mfumu, muntu anene obwidi o unu mu Isaele? a 39 O unu ntovokele, kana una vo yakuswa se ntinu, b o wantu awaya, wan’a Seruya c akwa nsoki oku ngina. d Yambula Yave kavutulwila mumpanga-mambi mun’owu wa mbi andi.” e Isi-bosete wa mwan’a Saulu, f vava kawidi wo vo Abene ofwidi kuna Keberone, g kakala diaka yo unkabu ko,1 Aneyisaele awonso bamwene wonga. 2 Vakala ye wantu wole batwadisanga e buka y’asanzi ya Isi-bosete wa mwan’a Saulu: mosi nkumbu andi Bana, wankaka Rekabe. Wan’a Rimone wa Mberote, muna kanda dia Benyamini. (Kadi Berote h yabadikilwanga mpe vo zunga kia Benyamini. 3 Aneberote batinini kuna Ngitaime, i i kuna bekadilanga se nzenza yamu unu kiaki.) 4 Yonatane wa mwan’a Saulu j wakala ye mwan’a yakala, mvanguki a malu.1k Mvu tanu kakala vava nsangu za lufwa lwa Saulu yo Yonatane zalwaka muna Yizerele, l o ndezi andi umbongele otinini yandi, ekolo katinanga ye wonga, mwana osotokele yo kituka se mvanguki a malu. E nkumbu andi Mefibosete. m 5 O wan’a Rimone wa Mberote, Rekabe yo Bana bele kuna nzo a Isi-bosete muna mwini angolo, wau kavundidinge muna midi. 6 Bakotele muna nzo nze yau bele bonga witi, bantompwele muna vumu; i bosi, Rekabe yo Bana n wa mpangi andi batinini. 7 Vava bakota muna nzo, waleka kakala muna suku, vana mfulu andi, bantompwele yo kumvonda, i bosi, banzengele o ntu. Banete ntu andi, badiete fuku wawonso muna nzil’a Araba. 8 Balweke kuna Keberone, basunzwidi o ntu a Isi-bosete o kwa

4

4:1 1 Mvovo wa sina: “moko mandi malebokele.” 4:4 1 Yovo “ntedinge.”

2 SAMUELE 3:39–5:4 KAPU 3 a 1Sa 14:50 2Sa 2:8 2Sa 3:12

b 2Sa 2:4 c 1Tu 2:15, 16 d 2Sa 19:13 2Sa 20:10

e 2Sa 3:29 1Nti 2:5, 34

 KAPU 4 f 2Sa 2:8 g 2Sa 3:27 h Yos 9:17 Yos 18:21, 25

i j k l m

Nek 11:31, 33 1Sa 20:16 2Sa 9:3 1Sa 29:1, 11 2Sa 9:13 1Tu 8:34

n 2Sa 4:2 o 2Sa 2:10 

Ndambu ya 2 a 1Sa 18:28, 29 b 1Sa 18:10, 11 1Sa 20:1, 33 1Sa 23:15

c 1Sa 24:12 1Sa 26:25 2Sa 12:7 Nk 34:7

d 2Sa 1:2, 4 e 2Sa 1:13-15 f Tuk 9:6 Luv 21:12 Nta 35:16, 30

g Nk 55:23 h Nsi 21:22 

KAPU 5 i 2Sa 2:1, 11 1Tu 12:23

j 1Tu 11:1-3 k 1Sa 18:13 1Sa 25:28

l Tuk 49:10 1Sa 16:1 1Sa 25:30 2Sa 6:21 2Sa 7:8 1Tu 28:4 Nk 78:71

m 2Nti 11:17 n 1Sa 16:13 2Sa 2:4 Mav 13:22

Davidi, bavovele kwa ntinu vo: “Tala o ntu a Isi-bosete wa mwan’a Saulu wa mbeni aku a ona wavavanga moyo aku. b O unu Yave olandidi o mfumu ame wa ntinu e kunda muna Saulu ye mbongo andi.” 9 Kansi, Davidi ovutwidi kwa wan’a Rimone wa Mberote, Rekabe yo Bana wa mpangi andi vo: “Ndidi e ndofi muna Yave wa Nzambi amoyo, ona wampuluza1 muna mpasi zawonso, c 10 vava muntu kantwasila e nsangu, oku vo: ‘Saulu ofwidi,’ d edi kabanza vo nsangu zambote kantwasila, imbakidi yo kumvondela e kuna Sikelange. I mpila yayi yansendela. 11 Nga kina ye kuma kisundidi ko mu vanga wo mpe kwa yimpumbulu ana bavondele muntu ansongi muna nzo andi, vana mfulu andi? O menga mandi vana moko meno ivavila mo, f yanufukisa ova nza.” 12 I dianu vo, Davidi okanikini matoko babavonda. g Bababukwini moko yo malu, babazembekele h vana ndambu a sima kia Keberone. Babongele ntu a Isi-bosete bazikidi wo muna ziami kia Abene muna Keberone. Kuna kwalanda, makanda mawonso ma Isaele bezidi kwa Davidi kuna Keberone, i bavovele vo: “Tala, yeto tu menga mamosi.1j 2 Vava Saulu kakala ntinu eto, ngeye wavitanga o ntu muna vita za Isaele.1k Yave wavovesa vo: ‘Ngeye ovungula nkangu ame Isaele, okala se ntu a Isaele.’” l 3 Akuluntu awonso a Isaele bele kwa ntinu kuna Keberone, Davidi wa Ntinu okangidi yau e kangu m kuna Keberone vana ndose a Yave. Bakusidi Davidi mazi kakala se ntinu a Isaele. n 4 Davidi mvu 30 kakala miau

5

ˆ 4:9 1 Yovo “wakula moyo ame.” 5:1 1 Yovo “yeto tu visi yaku ye nitu aku.” 5:2 1 Mvovo wa sina: “ngeye wavaikisa yo kotesa Isaele.”

2 SAMUELE 5:5–6:3 vava kayantika yala, mvu 40 kayala. a 5 Mvu 7 ye ngonde 6 kayala Yuda muna Keberone ye muna Yerusaleme b mvu 33 kayala Isaele yawonso ye Yuda. 6 O ntinu ye nkangu andi bele kuna Yerusaleme mu nuanisa Aneyebuse c ana bazingilanga muna zunga kiakina. Bavezele Davidi vo: “Kukota mwamu ko! Kana nkutu ampofo ye atedingi yinga bekuyinga.” Edi babenze vo ‘Davidi kalendi mo kota ko.’ d 7 Kansi, Davidi obakidi e swekameno diangolo dia Zione, dina vo, i Mbanz’a Davidi o unu. e 8 E lumbu kiakina Davidi ovovele vo: “Awana banuanisi Aneyebuse bafwete kwendela muna nzil’a maza ya nsi a ntoto bavonda ‘ampofo ye atedingi’ ana kamenganga Davidi.” I kuma diavovelwa vo: “Ampofo ye atedingi ke balendi kota mu nzo yayi ko.” 9 I bosi Davidi oyantikidi zingila muna swekameno diangolo diayikilwanga vo Mbanz’a Davidi; Davidi ozietese dio e yaka ye nzo zankaka tuka kuna Kundubulu1f yamuna kati. g 10 O nkum’a Davidi wawokelanga kaka, h o Yave wa Nzambi a vu wakala yandi. i 11 Kirami wa ntinu j a Turo otumini anati a nsangu kwa Davidi ye mabaya ma nsedele k ye avadi a nti ye atungi a nzo muna tunga e yaka, mu tungila Davidi e nzo.1l 12 Davidi wabakula wo vo Yave unsikidisi se ntinu a Isaele m yo tundidika kintinu kiandi n muna wete dia nkangu andi Isaele. o 13 Vava kayaluka kuna Keberone, Davidi obakidi diaka makangu p ye akento ayingi muna Yerusaleme, Davidi owutidi diaka wan’amakala yo wan’amakento. q 14 Ezazi i nkumbu za wan’andi bawutukila muna Yerusaleme: Samua, Sobabe, Natani, r Solomo, s 15 Yibeka, Elesua, Nefe5:9 1 Yovo “Milo.” Mvovo wa Kiyibere una ˆ ye nsasa vo “zadisa.” 5:11 1 Yovo “lumbu.”

446 KAPU 5 a 1Tu 29:26, 27 b Tuk 14:18 c Luv 23:23 Yos 15:63 Afu 1:8, 21

d 1Tu 11:4-6 e 1Nti 2:10 Nek 12:37

f 1Nti 9:15, 24 1Nti 11:27 2Tu 32:5

g 1Tu 11:7-9 h 1Sa 16:13 i j k l m

n o p q

2Sa 3:1 1Sa 17:45 1Nti 5:1, 8 2Tu 2:3 2Sa 7:2 1Tu 14:1, 2 2Sa 7:16 Nk 41:11 Nk 89:21 Nk 89:27 1Nti 10:9 2Tu 2:11 2Sa 15:16 1Tu 3:5-9 1Tu 14:3-7 Luk 3:23, 31 2Sa 12:24

r s 

Ndambu ya 2 a 2Sa 5:3 b Nk 2:2 c 1Sa 22:1, 5

d

e f g h i

1Sa 24:22 2Sa 23:14 1Tu 14:8 Yos 15:8, 12 1Tu 11:15 1Tu 14:9 Nta 27:21 1Tu 14:10-12 2Sa 22:41 Yes 28:21 Yos 15:8, 12 1Tu 11:15 1Tu 14:13-17 Lev 26:7 Yos 18:21, 24 Yos 16:10

j k l 

KAPU 6 m 1Sa 7:2 1Nti 8:1 1Tu 13:1-5 n Nsi 20:4 1Sa 1:3 1Tu 17:24 o Luv 25:22 1Sa 4:4 1Tu 13:6-11 Nk 80:1

nge, Yafia, 16 Elisama, Eleyada yo Elefelete. ´ 17 Afelesetia vava bawa wo vo Davidi okusilu mazi kakala se ntinu a Isaele, a Afelesetia awonso bele vava Davidi. b Vava Davidi kawa wo, okulumukini kuna swekameno diangolo. c 18 Afelesetia bezidi, bamwangane muna Ndimb’a Refa. d 19 Davidi oyuvuidi Yave, e oku vo: “Nga yatomboka mu nuanisa Afelesetia? Nga okubayekola ova moko mame?” Yave ovutwidi Davidi vo: “Tomboka, kadi yekola iyekola Afelesetia vana moko maku.” f 20 Davidi wele kuna Bale-peraˆ sime, ubatufakesele kuna. Muna kuma kiaki, ovovele vo: “Yave okukulwisi mbeni zame g ova ngina nga nkukul’a maza.” I kuma Davidi kayikila fulu kiakina vo Bale-perasime.1 h 21 Afelesetia basisidi teke yau vavana, Davidi yo nkangu andi babongele yo. 22 I bosi Afelesetia bezidi diaka, bamwangane muna Ndimb’a Refa. i 23 Davidi oyuvuidi Yave, kansi Nzambi umvutwidi vo: “Kubanuanisina kuna ntwala ko. Ubabalukila kuna nima, wabanuanisina vana mantalani ye nti mia baka. 24 Avo ´ owidi e zu dia nsindu mia wantu kuna ntandu a nti mia baka, ubanuanisa kadi Yave ovita kuna ntwal’aku muna tufakesa vu kia Afelesetia.” 25 Davidi ovangidi una Yave kankanikini, otufakese Afelesetia j tuka kuna Ngeba k yakuna Ngeze. l Davidi okutakese diaka makesa mawonso mana masundidi muna Isaele, 30.000. 2 Davidi yo wantu awonso bakala yandi, bele kuna Bale-Yuda batwasa Nkel’a Nzambi aludi, m ina nkangu bayikilanga e nkumbu a Yave a vu, n ona ovuende vana kunda kia kimfumu vana ntandu a1 akelubi. o 3 Bamantisi Nke-

6

5:20 1 Ina ye nsasa vo: “Mfumu a Nkukula.” 6:2 1 Nanga, “vana kati kwa.”

447 l’a Nzambi aludi muna kalu diampa, a bavaikisi yo muna nzo a Abinadabi b ina vana kundubulu; Uza yo Akio, wan’a Abinadabi, yau badiatisanga e kalu diampa. 4 Banete Nkel’a Nzambi aludi tuka muna nzo a Abinadabi ina vana kundubulu, Akio okedi kuna ntwal’a Nkela. 5 Davidi ye nzo a Isaele yawonso, bakembele vana vena Yave ye mpila zawonso za masikilu ma sipelese, kokolo, matutu, c yingoma-ngoma, d nsasi ye yimbalu. e 6 Kansi, vava balweke vana bundilu dia Nakone, Uza olambwidi koko, osimbidi Nkel’a Nzambi aludi, f kadi fioti fiasala e ngombe nga zabwisa yo. 7 Muna kuma kiaki, Yave ofungidi kikilu Uza o makasi, ˆ Nzambi aludi umvondele vana g mu kuma kia kondwa kwandi kwa vumi, h ofwididi vana ndambu a Nkel’a Nzambi aludi. 8 Kansi Davidi ofwemene1 wau vo Yave ofungidi Uza makasi; e fulu kiakina kiyikilwanga vo Perese-uza2 yamu unu kiaki. 9 E lumbu kiakina, Davidi omwenene Yave wonga, i ovovele vo: “Aweyi ndenda natina Nkel’a Yave kuna mbanz’ame?” j 10 Davidi kazolele diaka nata Nkel’a Yave ko kuna kakala, kuna Mbanz’a Davidi. k Kansi, Davidi onete yo kuna nzo a Obede-edome l wa Ngati. 11 Nkel’a Yave ngonde tatu yakala muna nzo a Obede-edome wa Ngati, Yave osambwidi Obede-edome ye nzo andi yawonso. m 12 Disamwinu kwa Davidi wa Ntinu vo: “Yave osambwidi nzo a Obede-edome ye yawonso kena yau mu kuma kia Nkel’a Nzambi aludi.” I bosi, Davidi wele bonga Nkel’a Nzambi aludi kuna nzo a Obede-edome, onete yo kuna Mbanz’a Davidi ye kiese kiawonso. n 13 Anati o a Nkel’a Yave vava badiata ntambi sa6:8 1 Yovo “okendalele.” 2 Ina ye nsasa vo: “Uza Ofusukilu Makasi.”

2 SAMUELE 6:4-23 KAPU 6 a Luv 25:14 Nta 7:9 Yos 3:14

b 1Sa 7:1 c 1Sa 10:5 d Luv 15:20 e Nk 150:3-5 f Nta 4:15 1Tu 15:2

g Lev 10:1, 2 1Sa 6:19

h Ngn 11:2 i 1Sa 6:20 Nk 119:120

j 1Tu 13:12-14 k 2Sa 5:7 l 1Tu 15:25 m Tuk 30:27 Tuk 39:5

n 1Tu 15:25, 26 Nk 24:7 Nk 68:24

o Nta 4:15 Nta 7:9 Yos 3:3 1Tu 15:2, 15

 Ndambu ya 2 a 1Tu 15:27, 28 b Luv 37:1 Nk 132:8

c 1Tu 15:16 d Nk 150:3 e 1Sa 14:49 1Sa 18:20, 27 2Sa 3:14

f 1Tu 15:29 g 1Tu 15:1 h Lev 1:3 i Lev 3:1 j 1Tu 16:1-3 k 1Sa 18:27 l Luv 22:28 m 1Sa 13:13, 14 1Sa 15:27, 28 1Sa 16:1, 12

n 1Sa 14:49 2Sa 6:16

mbanu, Davidi okelele kimenga kia ngombe ye mbizi amazi. 14 Davidi wakinanga vana vena Yave ye ngolo zandi zawonso; Davidi wavuata kidukula kia lino. a 15 Davidi ye nzo a Isaele yawonso banete Nkel’a b Yave ye kiese kiawonso c ye ´ zu dia mpungi. d 16 Kansi, vava Nkel’a Yave yalwaka muna Mbanz’a Davidi, Mikale e wa mwan’a Saulu, otadidi vana zianela, omwene Davidi wa Ntinu otakuziokanga yo kina vana ntadisi a Yave; oyantikidi kumveza muna ntim’andi. f 17 Bakotese Nkel’a Yave muna saba kina Davidi kasumika, basidi yo vana fulu kiandi. g I bosi, Davidi otambikidi tukau twangioka h ye yimenga ya ungudi i vana ntadisi a Yave. j 18 Vava Davidi kamene tambika tukau twangioka ye yimenga ya ungudi, osambwidi nkangu muna nkumbu a Yave a vu. 19 Vana ntandu, ovene kwa nkangu wawonso, i sia vo, ndonga yawonso a Isaele, akala ye akento, mbolo mosi yavindumuka nze nlunga, mbolo mosi yasiwa bundu ya nsanda ye mbolo mosi yasiwa uva zayuma. I bosi, o nkangu wawonso umwangane, konso muntu wele kuna nzo andi. 20 Davidi vava kavutukidi kasambula esi nzo andi, Mikale k wa mwan’a Saulu wizidi wanana yandi. Ovovele vo: “Ekwe nzitisa kayizitisi o ntinu a Isaele o unu wau kayisenzekele vana meso ma ntaudi zandi z’akento za selo yandi, uyisenzekele nze zowa dia muntu!” l 21 Davidi ovovese Mikale vo: “Nkembelenge vana ndose a Yave, ona wansola ke mu se diaku ko ye nzo andi yawonso, ona wantumbika yakala se ntu a nkangu a Yave, Isaele. m I dianu nkembelele vana vena Yave, 22 ikuyisakidika yo kuyikulula muna meso mame. Vo i ntaudi zamakento ana oyikidi, zitisa bekunzitisa.” 23 Dianu vo, Mikale n wa mwan’a Saulu, kasidi wuta

2 SAMUELE 7:1-21 wana ko yamuna lumbu kia lufwa lwandi. O ntinu vava kayantika zingila muna nzo andi,1a Yave umvene e vundu muna mbeni zawonso zinzietele, 2 o ntinu ovovese Natani b wa ngunza vo: “Tala, omono mu nzo a mabaya ma nsedele izingilanga, c kansi e Nkel’a Nzambi aludi muna saba ina.” d 3 Natani ovutwidi kwa ntinu vo: “Vanga mawonso mena muna ntim’aku, kadi Yave una yaku.” e 4 Kansi muna fuku wauna, diambu dia Yave dizidi kwa Natani, oku vo: 5 “Wenda vovesa Davidi wa selo kiame vo: ‘I wau wuwu kavovele Yave: “Nga ngeye okuntungila e nzo ina ikala e? f 6 Kadi tuka lumbu kina yavaikisa nkangu a Isaele muna Engipito yamu unu, g kikalanga mu nzo ko, kansi mu nzo a ngoto ye saba kaka ikalanga.1h 7 Ekolo kiawonso yakangalanga yo Aneyisaele1 awonso, nga vakala ye lumbu kina yayuvula kwa mfumu za makanda ma Isaele ana yatumbika mu vungula e nkangu ame Isaele, oku vo: ‘Ekuma nualembi kuntungila nzo a mabaya ma nsedele?’”’ 8 Owau vovesa kwa Davidi wa selo kiame vo: ‘I wau wuwu kavovele o Yave a vu: “Ikatwidi muna madilu, muna ovungulwilanga mameme i kimana wakala se mfidi a nkangu ame Isaele. j 9 Ikala yaku konso kuna okwenda, k fukisa ifukisa1 e mbeni zaku zawonso vovo wina; l tundidika itundidika nkumbu aku anene m nze nkumbu za akwa tunda ova nza. 10 Vana ivana e fulu kwa nkanguˆ ame Isaele yo kubasikidisa muna, i muna bekala, ke betokaneswa diaka ko; ke bebangikwa diaka kwa yimpumbulu ko nze

7

ˆ 7:1 1 Yovo “lumbu lwandi.” 7:6 1 Mvovo wa sina: “izietelanga.” 7:7 1 Mvovo wa sina: “wan’a Isaele.” 7:9 1 Mvovo wa sina: “dunguna idunguna.”

448 KAPU 7 a 1Tu 17:1 b 2Sa 12:1 1Tu 29:29

c 2Sa 5:11 d 2Sa 6:17 e 1Nti 8:17 1Tu 17:2 1Tu 22:7

f 1Nti 5:3

g h i j

k l

1Nti 8:17-19 1Tu 17:4-6 1Tu 22:7, 8 Yos 18:1 Luv 40:18, 34 1Sa 16:11 2Sa 5:2 1Tu 17:7-10 1Tu 28:4 Nk 78:70, 71 1Sa 18:14 2Sa 5:10 2Sa 22:1 Nk 18:37 1Tu 14:2, 17

m 

Ndambu ya 2 a Afu 2:14 Nk 89:20, 22

b Afu 2:16 c Nsi 25:19 d 1Nti 2:24 Nk 89:4

e 1Nti 2:1 f Tuk 49:10

g h

i j k l

m n o

1Nti 8:20 1Tu 17:11-14 Nk 132:11 Yes 9:7 Yes 11:1 Mat 21:9 Mat 22:42 Luk 1:32, 33 Yoa 7:42 Mav 2:30 1Nti 5:5 1Nti 6:12 Zak 6:12, 13 1Nti 1:37 1Tu 22:10 1Tu 28:7 Nk 89:4, 36 1Tu 28:6 Mat 3:17 Ayi 1:5 Nk 89:30, 32 Yer 52:3 1Sa 15:23, 26 Nk 45:6 Nk 89:36 Dan 2:44 Ayi 1:8 Lus 11:15 1Tu 17:15 1Tu 17:16-22 1Sa 16:7 Nk 17:3

muna lumbu yavioka, a 11 tuka muna lumbu kina yatumbika afundisi b muna nkangu ame Isaele. Ikuvundisa muna mbeni zaku zawonso. c “‘“Vana ntandu, Yave uvovese vo Yave okutungila nzo.1d 12 Vava kilunga e lumbu yaku e yo fwa nze mase maku, ivingisa e mbongo aku, i sia vo, mwan’aku,1 vana fulu kiaku, isikidisa kintinu kiandi. f 13 Yandi otunga e nzo itwasa zitu muna nkumbu ame, g isikidisa kunda kia kintinu kiandi yakwele mvu. h 14 Omono ikala se diandi, yandi okala mwan’ame. i Avo ovangidi vilwa, ikuntumbila muna lubamba lwa wantu ye ngwanda za wan’a wantu.1j 15 Kikatula walakazi wame ko muna yandi, nze una yakatulwila wo kwa Saulu, k ona yavempola ova ndose aku. 16 E nzo aku ye kintinu kiaku kisikila yakwele mvu vovo wina; e kunda kiaku kia kimfumu kisikidiswa yakwele mvu.”’” l 17 Natani osamwini mambu mama mawonso ye mona-meso kiawonso kwa Davidi. m 18 Muna kuma kiaki, Davidi wa Ntinu okotele yo vuanda vana ntadisi a Yave, ovovele vo: “E Mfumu Yave, omono i nani? E kanda diame i nki wau umpangidi mambu mama mawonso? n 19 Vana ntandu a mawonso mama, e Mfumu Yave, ovovele mpe vo e nzo a selo kiaku kolo kiayingi ikala kuna ntwala; e Mfumu Yave, owau i nsiku1 kwa wantu awonso. 20 Adieyi diaka ikuvovesa omono selo kiaku Davidi? Kadi otomene kunzaya, o e Mfumu Yave. 21 Muna diambu diaku ye mun’owu wa ntim’aku,1 ovangidi mambu mama manene mawonso yo sengomona mo kwa 7:11 1 Yovo “kimfumu.” 7:12 1 Mvovo wa sina: “ndiona otuka muna nim’aku.” 7:14 1 Nanga, “Adami.” 7:19 1 Yovo “luludiku.” 7:21 1 Yovo “muna luzolo lwaku.”

449 selo kiaku. a 22 I dianu vo wanene kikilu, b e Mfumu Yave. Ke vena mosi ko ofwanane yaku; c ke vena Nzambi ko, ngeye kaka; d mawonso tuwidi omu matu meto masongele ziku kia diambu diadi. 23 Nkia zula kiankaka ova nza kina nze nkangu aku Isaele? e O ˆ Nzambi wabakula se nkangu andi, f wakivangila e nkumbu g muna mambu manene ye mansisi wavanga muna wete diau. h Wayinga e zula ye nzambi zau muna wete dia nkangu aku una wakiˆ kudila muna Engipito. 24 Wakitula Isaele se nkangu aku akivuila yakwele mvu; i ongeye Yave wakala se Nzambi au. j 25 “Owau, e Yave wa Nzambi, o nsilu una wasila selo kiaku ye nzo andi, lungisa wo yakwele mvu, vanga dina wasila o nsilu. k 26 Yambula nkumbu aku yatundidikwa yakwele mvu, l kimana wantu bavova vo: ‘Yave a vu i Nzambi a Isaele,’ e nzo a selo kiaku Davidi yasikila ova ndose aku. m 27 Kadi ongeye Yave a vu wa Nzambi a Isaele, osengomwene wo kwa selo kiaku, oku vo, ‘Ikutungila nzo.’1n Ekiaki i kuma o selo kiaku kakabukidi2 mu lomba e sambu kiaki kwa ngeye. 28 E Mfumu Yave, ongeye i Nzambi aludi, o mambu maku maludi, o ngeye wasia nsilu wa mambu mama mambote kwa selo kiaku. 29 I dianu vo, yambula diayangidika edi diasambula nzo a selo kiaku yazinga yakwele mvu ova ndose aku; p kadi ngeye wasia nsilu, e Mfumu Yave, e nzo a selo kiaku yambula yasambulwa yakwele mvu muna nsambu zaku.” q Kuna kwalanda, Davidi wanuanisa yo tufakesa Afelesetia, r Davidi okutumwini Metengeama vana moko ma Afelesetia. 2 Otufakese esi Moabe, s ubalavidikidi vana ntoto yo ku-

8

7:27 1 Yovo “kimfumu.” 2 Mvovo wa sina: “omwene vo diambote mu ntim’andi.”

2 SAMUELE 7:22–8:12 KAPU 7 a Nk 25:14 b Nsi 3:24 1Tu 16:25

c Luv 15:11 Nk 83:18

d Nsi 4:35 e Nsi 4:7 Nk 147:19, 20

f Luv 3:8 g h i j k l

m n o

p q

Luv 19:5 Yes 63:9 Luv 9:16 Nsi 10:21 Nsi 26:18 Luv 15:2 1Tu 17:23-27 Nk 89:20, 28 1Tu 29:11 Nk 72:19 Mat 6:9 Yoa 12:28 Yes 9:7 Yer 33:22 2Sa 7:11 Nta 23:19 Nk 89:35 Nk 132:11 Yoa 17:17 Nk 89:20, 36 Nk 132:12 2Sa 22:51 Nk 72:17

 KAPU 8 r Yos 13:2, 3 2Sa 21:15 1Tu 18:1

s Nta 24:17 Afu 3:29 1Sa 14:47 Nk 60:8

 Ndambu ya 2 a Nsi 23:3-6 b 2Nti 3:4 1Tu 18:2

c 2Sa 10:6 1Nti 11:23 Nk 60:Ntu

d Tuk 15:18

e f g h i j k l

m n

Luv 23:31 1Nti 4:21 1Tu 18:3, 4 Nsi 17:16 Nk 20:7 Nk 33:17 Yes 7:8 1Tu 18:5, 6 Nsi 7:24 2Sa 8:14 1Tu 18:7, 8 2Nti 14:28 1Tu 18:9-11 Yos 6:19 1Nti 7:51 1Tu 22:14 1Tu 26:27 2Sa 8:2 2Sa 8:1

batezela muna nsinga. Awana bafwete vondwa ubatezele muna nsinga miole, awana bafwete vukiswa ubatezele muna nsinga mosi. a Esi Moabe bakitukidi se ntaudi za Davidi yo kuntwasila vaku. b 3 Davidi otufakese Kadadeze wa mwan’a Rekobe wa ntinu a Soba c vava kayenda vutulwisa wisa kiandi kuna mvivu a Nzadi a Uferate. d 4 Davidi obakidi 1.700 za akwa mvalu ye 20.000 ma makesa badiatilanga kia malu. I bosi, Davidi ozengele mianzi mia kole ya mvalu miawonso miatuntanga makalu ma vita, osisidi kaka 100 mvalu mia makalu ma vita. e 5 Esi Suria ya Damaseke f vava bezidi sadisa Kadadeze wa ntinu a Soba, Davidi ovondele 22.000 ma esi Suria. g 6 Davidi osidi makesa mandi muna Suria ya Damaseke, Esi Suria bakitukidi ntaudi za Davidi yo kuntwasila e vaku. Yave wavananga nsundidi kwa1 Davidi konso kuna kayendanga. h 7 Davidi obongele ngubu1 za wolo za ntaudi za Kadadeze, otwese zo kuna Yerusaleme. i 8 Davidi wa Ntinu obongele nsongo yayingi muna Betake ye Berota, mbanza za Kadadeze. 9 Toi wa Ntinu a Kamati j owidi wo vo Davidi otufakese makesa mawonso ma Kadadeze. k 10 Toi otumini Yorami wa mwan’andi kwa Davidi wa Ntinu, kanyuvula o vimpi yo kuntonda wau kanuanisi Kadadeze yo kuntufakesa (kadi o Kadadeze wanuananga yo Toi), untwasidi salanganu ya palata, ya wolo ye ya nsongo. 11 Davidi wa Ntinu ovaudi yo kwa Yave, e palata ye wolo una kavawidi muna zula yawonso ina kakulula: l 12 muna Suria yo Moabe, m muna Aneyamone ye Afelesetia, n 8:6 1 Yovo “wavuluzanga.” 8:7 1 Yovo “ngubu zavindumuka.”

2 SAMUELE 8:13–10:2 ye Aneyamaleke, a ye muna sanzu dia Kadadeze b wa mwan’a Rekobe wa ntinu a Soba. 13 Davidi wakivangila mpe nkumbu ambote vava kavutuka muna vita ina kavondela 18.000 ma esi Edome muna Ndimb’a Mungwa. c 14 Osidi makesa muna Edome. Muna Edome yawonso i kasidi makesa, esi Edome awonso bakitukidi ntaudi za Davidi. d Yave wavananga nsundidi kwa1 Davidi konso kuna kayendanga. e 15 Davidi wayalanga Isaele yawonso, f Davidi wayadilanga muna unsongi ye ziku g muna wete dia nkangu andi wawonso. h 16 Yoabe i wa mwan’a Seruya i mfumu a makesa, Yosafate j wa mwan’a Akiludi i nsoneki a lusansu. 17 Sadoke k wa mwan’a Akitubi yo Akimeleke wa mwan’a Abiata i nganga, o Seraya i nsoneki. 18 Benaya l wa mwan’a Yoyada yandi wavitanga o ntu vana vena Anekerete yo Anepelete. m O wan’a Davidi bakituka se mbanda-mbanda.1 Davidi ovovele vo: “Nga ke mwasala musi nzo a Saulu ko ona mfwete songa walakazi mu kuma kia Yonatane?” n 2 Vakala ntaudi a nzo a Saulu, nkumbu andi Siba. o Bambokele kwa Davidi, o ntinu unyuvuidi vo: “Ongeye i Siba?” Ovutwidi vo: “Mono i ntaudi aku.” 3 Ntinu ovovele diaka vo: “Nga ke mwasala musi nzo a Saulu ko, yansonga walakazi wa Nzambi?” Siba ovutwidi kwa ntinu vo: “Vena yo mwan’a Yonatane; ona wavanguka malu.” p 4 Ntinu unyuvuidi vo: “Akweyi kena?” Siba ovutwidi kwa ntinu vo: “Una muna nzo a Makire q wa mwan’a Amiele kuna Lo-deba.” 5 Vana vau Davidi wa ntinu otumini wantu benda kumbonga kuna nzo a Makire wa mwan’a Amiele kuna Lo-deba. 6 Mefi-

9

8:14 1 Yovo “wavuluzanga.” 8:18 1 Mvovo wa sina: “bakituka se anganga.”

450 KAPU 8 a 1Sa 30:18 b 2Sa 8:7 c 1Tu 18:12, 13 Nk 60:Ntu

d Tuk 25:23, 26 Tuk 27:29, 37 Nta 24:18

e Nk 60:12 f 2Sa 5:3, 5 g 1Nti 3:6 h 1Tu 18:14-17 i 2Sa 20:23 1Tu 11:6

j 2Sa 20:24 1Nti 4:3

k 2Sa 15:27 1Tu 6:8 1Tu 24:3

l 2Sa 23:20 1Nti 1:44 1Nti 2:35

m 2Sa 15:18 2Sa 20:7

 KAPU 9 n 1Sa 18:1, 3 1Sa 20:15, 42

o 2Sa 16:1 2Sa 19:17

p 2Sa 4:4 2Sa 9:13 2Sa 19:26

q 2Sa 17:27-29 

Ndambu ya 2 a Ngn 11:17 b 2Sa 19:28 Ngn 11:25

c 1Sa 24:14 d 2Sa 9:1 2Sa 16:4 2Sa 19:29

e 2Sa 19:28 f 2Sa 19:17 g 1Tu 8:34 1Tu 9:40

h 2Sa 9:7 2Sa 19:28

i 2Sa 4:4 

KAPU 10 j Tuk 19:36, 38 Afu 10:7 Afu 11:12, 33 1Sa 11:1

k 1Tu 19:1-5

bosete wa mwan’a Yonatane wa mwan’a Saulu vava kalweke kwa Davidi, ovumbamene, obukikidi lose vana ntoto. Davidi ovovele vo: “E Mefibosete!” ovutwidi vo: “E mfumu, mon’oyu.” 7 Davidi umvovese vo: “Kumoni wonga ko, kadi ikusonga walakazi a muna diambu dia Yonatane wa se diaku, ikuvutulwila yana yawonso ya Saulu wa nkak’aku, odila1 vana meza mame lumbu ke lumbu.” b 8 Dianu vo, ovumbamene yo vova vo: “O ntaudi aku nki, wau osidi sungididi1 kwa mbwa yafwa c nze mono?” 9 Ntinu obokele Siba wa ntaudi a Saulu, umvovese vo: “Yawonso ya Saulu ye nzo andi, mpene yo kwa ntekelo a mfumu aku. d 10 Okumvatila mpatu—ongeye yo wan’aku ye ntaudi zaku—wakutika mbongo bedia esi nzo a ntekelo a mfumu aku. Vo i Mefibosete wa ntekelo a mfumu aku, odila vana meza e mame lumbu ke lumbu.” Siba wana 15 ye ntaudi 20 kakala zau. f 11 Siba ovutwidi ntinu vo: “E ntaudi aku ovanga mawonso kakanikini o mfumu ame wa ntinu.” I dianu vo, Mefibosete wadilanga vana meza ma Davidi1 nze mosi muna wan’a ntinu. 12 Mefibosete wakala ye kimwana-mwana kia yakala, nkumbu andi Mika; g awonso bakala muna nzo a Siba bakitukidi ntaudi za Mefibosete. 13 Mefibosete muna Yerusaleme kazingilanga, kadi vana meza ma ntinu kadilanga lumbu ke lumbu; h wavanguka malu mau mole. i I bosi, ntinu a Aneyamone j ofwidi, o Kanuni wa mwan’andi oyantikidi yala vana fulu kiandi. k 2 Davidi ovovele vo: “Walakazi isonga kwa Kanuni wa mwan’a Nakasi nze una se diandi kansongela walakazi.”

10

9:7 1 Mvovo wa sina: “odia mbolo.” 9:8 1 Mvovo wa sina: “osongele ndose.” 9:11 1 Nanga, “vana meza mame.”

451 Muna kuma kiaki, Davidi otumini ntaudi zandi benda kumfiaulwisa mu kuma kia lufwa lwa se diandi. Kansi, ntaudi za Davidi vava balwaka muna nsi a Aneyamone, 3 akuluntu a Aneyamone bavovese Kanuni wa mfumu au vo: “Nga obenze vo Davidi se diaku kazitisi wau katumini afiaulwisi e? Davidi nga ke ntaudi zandi ko katumini muna fimpa e mbanza yo langa yo kimana bafwasa yo?” 4 Kanuni obakidi ntaudi za Davidi ubazengele ndambu a nzevo, a ozengele mvuatu miau yamuna yand’a luketo,1 i bosi ubasindikidi. 5 Vava bazayisi wo kwa Davidi, vana vau otumini wantu benda kubakika, kadi bafusulwisu kikilu e nsoni; o ntinu ubavovese vo: “Nukala muna Yeriko b yavana nzevo zeno zimena, i bosi nuvutuka.” 6 Aneyamone vava bamona vo Davidi ubamengene, batumini anati a nsangu kwa Asuria a Bete-rekobe c ye Asuria a Soba, d babadevesa 20.000 ma makesa bediatilanga kia malu; badevele mpe ntinu a Maka e ye 1.000 dia akala; kuna kwa esi Tobe1 12.000 ´ ma akala. f 7 Davidi vava kawa wo, otumini Yoabe ye vu kiawonso kia makesa ye makesa mandi mana masunda nkuma. g 8 Aneyamone bavaikidi, bele kiatama muna vita vana vitu dia mbanza, ekolo Asuria a Soba yo Rekobe y’esi Tobe1 yo Maka bakiatamene vana fulu kia yau kaka muna nzanza. 9 Yoabe vava kamona vo makesa ma atantu manlwakidi kuna ntwala ye kunima, osolele makesa masundidi o nkuma muna Isaele, bakiatamene mu nuanisa Asuria. h 10 Oyekekele makesa mankaka vana moko ma mpangi andi Abisai, i bakiatamene banuanisa Aneyamone. j 11 I bosi, Yoabe ovovele vo: “Avo Asuria 10:4 1 Mvovo wa sina: “yamuna mataku.” 10:6, 8 1 Yovo “akal’a Tobe.”

2 SAMUELE 10:3–11:1 KAPU 10 a Lev 19:27 b Yos 18:21 c Nta 13:21 d 2Sa 8:5 e Yos 13:13 f 1Tu 19:6, 7 g 2Sa 23:8 1Tu 19:8, 9

h 1Tu 19:10-13 i 1Sa 26:6 2Sa 2:18 2Sa 23:18 1Tu 2:15, 16

j Nta 21:24 

Ndambu ya 2 a Nsi 31:6 b Nk 37:5 Nk 44:5 Ngn 29:25

c 1Tu 19:14, 15 d 1Tu 19:16 e 2Sa 8:3-5 f Tuk 15:18 Luv 23:31

g 1Tu 19:17-19 h Nsi 20:1 Nk 18:37, 38

i Tuk 15:18 Nsi 20:10, 11

 KAPU 11 j 2Sa 12:26 k 1Tu 20:1

bekunsunda e ngolo, wiza kunsadisa; kansi avo Aneyamone bekusunda e ngolo, ikwiza kusadisa. 12 Tukumama, tukala yo unkabu a twanuanina nkangu eto ye mbanza za Nzambi eto, Yave ovanga dina diambote vana meso mandi.” b 13 Yoabe yo makesa mandi bele nuanisa Asuria, batinini vana ndose andi. c 14 Aneyamone vava bamona vo Asuria batinini, yau mpe batinini Abisai, bakotele muna mbanza. Yoabe vava kamana nuana ye Aneyamone, i bosi ovutukidi kuna Yerusaleme. 15 Vava Asuria bamona vo batufakeso kwa Isaele, balungalakene diaka. d 16 Kadadeze e obokelese Asuria ana bakala kuna nlambu a Nzadi,1f bezidi kwa Kelame, o Sobake wa mfumu a vu kia makesa ma Kadadeze yandi wabavitanga o ntu. 17 Vava bazayisa e diambu diadi kwa Davidi, vana vau okutakese Isaele yawonso, osaukidi Yodani olweke` muna Kelame. Asuria bakiatamene muna wanana yo Davidi yo kunuanisa. g 18 Asuria batinini Isaele; Davidi ovondele 700 za anati a makalu ma vita ye 40.000 ma Asuria badiatilanga muna mvalu, owende Sobake wa mfumuˆ a vu kia makesa, ofwididi vana. h 19 Vava atinu awonso ana bakala vo selo ya Kadadeze bamona vo batufakeso kwa Isaele, vana vau, bavangidi ungudi yo Isaele, bakitukidi se nkangu andi; i Asuria bamwene wonga wa sadisa diaka Aneyamone. Muna lubantiku lwa mvu,1 muna ntangwa ina atinu bavaikanga muna vita, Davidi otumini Yoabe ye ntaudi zandi ye vu kiawonso kia makesa ma Isaele bafwasakesa Aneyamone, bazietele Raba, j vo i Davidi okedi kuna Yerusaleme. k

11

10:16 1 I sia vo, Uferate. 11:1 1 I sia vo, muna nsungi a masanza.

2 SAMUELE 11:2-23 2 Lumbu kimosi muna fuku,1 Davidi okatukidi vana mfulu andi, wele azieti vana nludi a nzo a2 ntinu. Vava kakala vana nludi, omwene nkento oyowelanga, o nkento wambote-mbote. 3 Davidi otumini muntu kenda zaya kana nani i nkento ndiona. Bamvovese vo: “Yandi i Bateseba a wa mwan’a Eleyame, b wa nkaz’a Uriya c wa Nkete.” d 4 Davidi otumini wantu bantwasa. e O nkento wizidi kwa yandi, unlele. f (Ediadi diavangama vava kakivelelesanga muna funzuka kwandi.1) g I bosi, ovutukidi kuna nzo andi. 5 Nkento oyimiti, i bosi, otwikidi nsangu kwa Davidi vo: “Ngimiti.” 6 Dianu vo, Davidi otwikidi nsangu kwa Yoabe vo: “Untwikila Uriya wa Nkete.” Yoabe otwikidi Uriya kwa Davidi. 7 Uriya vava kalwaka, Davidi unyuvuidi o vimpi wa Yoabe ye makesa ye nsangu za vita. 8 I bosi, Davidi ovovese Uriya vo: “Kulumuka kuna nzo aku, wavunda.”1 Vava Uriya kavaika muna nzo a ntinu, o ntinu untwikidi lukau.2 9 Kansi, Uriya olele vana mwelo a nzo a ntinu ye selo yawonso ya mfumu andi, kasidi kulumuka kuna nzo andi ko. 10 Bazayisi dio kwa Davidi vo: “Uriya kakulumukini kuna nzo andi ko.” Muna diadi, Davidi ovovese Uriya vo: “Nga kutukidi mu nkangalu ko e? Ekuma olembele kulumukina kuna nzo aku?” 11 Uriya ovutwidi Davidi vo: “E Nkela h ye Isaele ye Yuda mu sudi bena, o mfumu ame Yoabe ye selo ya mfumu ame mu nzanza bena. Aweyi ikulumukina kuna nzo ame yadia, yanua, yaˆ 11:2 1 Yovo “kuna masika.” 2 Yovo “lumbu lwa.” 11:4 1 Nanga, “mu lumbu yandi ya ngonde.” 11:8 1 Mvovo wa sina: “wasukula malu maku.” 2 Yovo “madia ma ntinu,” i sia vo, madia ketwikanga ndiona otambwidi nzenza a zitu.

452 KAPU 11 a 2Sa 12:24 1Nti 1:11

b 1Tu 3:5, 9

c 2Sa 23:8, 39 1Nti 15:5

d Tuk 10:15 Nsi 20:17

e Luv 20:14, 17

f Lev 18:20 Lev 20:10 Ngn 6:32 Ayi 13:4

g Lev 12:2 Lev 15:19 Lev 18:19

h 2Sa 6:17 2Sa 7:2

 Ndambu ya 2 a Lev 15:16 1Sa 21:5

b Nk 51:14 Ngn 3:29

c 2Sa 12:9

d Afu 9:50-53

e Afu 6:32 Afu 7:1

leka yo nkaz’ame? a Ndidi e ndofi ova ndose aku, yamuna moyo aku, kilendi wo vanga ko!” 12 Davidi ovovese Uriya vo: “Nangina vava o unu, mbazi ikusindika.” Dianu vo, Uriya onangini muna Yerusaleme e lumbu kiakina ye kina kialanda. 13 Davidi umbokelese, odidi yo nua yandi, unkolwese. Kansi muna fuku ovaikidi, wele leka vana mfulu andi ye selo ya mfumu andi, kakulumukini kuna nzo andi ko. 14 Muna mene-mene, Davidi osonekene nkanda kwa Yoabe, otwikidi wo vana moko ma Uriya. 15 Osonekene muna nkanda vo: “Sia Uriya kuna ntwal’a vita, kuna e vita isundidi e ngolo. I bosi, nuvutuka manima, nuansisa yandi mosi kimana katelelwa yo fwa.” b 16 Yoabe walangidilanga mbanza, osidi Uriya vana fulu kina kazeye vo vena ye makesa ma ngolo. 17 Esi mbanza vava bavaikidi, banuanisi Yoabe, akaka muna selo ya Davidi bafwidi, Uriya wa Nkete mpe ofwidi. c 18 I bosi Yoabe otwikidi nsangu kwa Davidi, unzayisi mawonso mabwidi kuna vita. 19 Ovovese kwa nati a nsangu vo: “Vava omana zayisa kwa ntinu mawonso ma vita, 20 dilenda kala vo, o ntinu ofunga makasi yo kuvovesa vo, ‘Ekuma lwele nuanina lukufi ye mbanza? Nga ke nuzeye wo ko vo yau vana ntandu a yaka benongenanga? 21 Nani wavonda Abimeleke d wa mwan’a Yerubesete? e Nga ka nkento ko wantubila e nsindulu tuka vana ntandu a yaka yo kumvondela kuna Tebese? Ekuma lwele nuanina lukufi ye yaka?’ Ozevo, umvovesa vo: ‘Selo kiaku Uriya wa Nkete mpe, ofwidi.’” 22 O nati a nsangu, wele, ozayisi kwa Davidi mawonso kamvovese Yoabe. 23 O nati a nsangu ovovese Davidi vo: “E mbeni batusundidi e ngolo, batuvaikidi

453 vana nzanza; kansi oyeto tubayinganese yakuna vitu dia mbanza. 24 Akwa maswanga bakala vana ntandu a yaka banongene selo yaku, akaka muna selo ya ntinu bafwidi; e selo kiaku Uriya wa Nkete mpe, ofwidi.” a 25 Muna diadi, Davidi ovovese nati a nsangu vo: “Vovesa Yoabe vo: ‘Kuyambula ko vo diambu diadi diatokanesa, kadi nsosolo ke usolanga muntu ko. Siamisa e vita muna mbanza, wabaka yo.’ b Unkasakesa mpe.” ´ 26 O nkaz’a Uriya vava kawa wo vo Uriya ofwidi, oyantikidi dila nkaz’andi. 27 Vava lumbu ya kifwidi yafokoka, Davidi otumini wantu, bantwese muna nzo andi, unkitwidi se nkaz’andi c yo kunwutila mwan’a yakala. Kansi, e diambu kavanga Davidi diakendeleka kikilu1 Yave. d I bosi, Yave otumini Natani e kwa Davidi. Olweke kwa yandi, f umvovese vo: “Mwakala wantu wole muna mbanza, mosi mvuama, wankaka nsukami. 2 O mvuama wakala ye ulolo wa mameme ye ngombe; g 3 kansi, o nsukami kakala ye lekwa ko, kimwana-mwana kia meme dia nkento kaka, kina kasumba h yo dikila kio, kikudidi kumosi yo wan’andi amakala. Kiadianga fimadia kalendanga, yo nuina muna mbungw’andi yo leka muna nkat’andi. Kikedi nga mwan’andi ankento. 4 Lumbu kimosi, mvuama otambwidi nzenza, vana fulu kia bonga meme diandi yovo ngombe andi, kakubikila nzenza ona wanlwakila, obongele mwan’ameme a nsukami, unkubikidi mu kuma kia nzenza ona wanlwakila.” i 5 Davidi ofungidi muntu ndiona makasi, ovovese Natani vo: “Ndidi e ndofi muna Yave wa Nzambi amoyo vo, j o muntu

12

11:27 1 Mvovo wa sina: “diambi kikilu vana meso ma.”

2 SAMUELE 11:24–12:15 KAPU 11 a 2Sa 11:17 b 2Sa 12:26 c 2Sa 5:13 2Sa 12:9

d Tuk 39:7-9 1Nti 15:5 Nk 5:6 Nk 11:4 Ayi 13:4

 KAPU 12 e 1Nti 1:8 1Tu 17:1 1Tu 29:29

f Nk 51:Ntu g 2Sa 5:13 2Sa 15:16

h 2Sa 11:3 i 2Sa 11:4 j Nsi 6:13 

Ndambu ya 2 a Luv 22:1 b 1Sa 16:13 2Sa 7:8

c 1Sa 18:10, 11 1Sa 19:10 1Sa 23:14

d 1Sa 13:13, 14 1Sa 15:26, 28

e 2Sa 3:7 1Nti 2:22

f 2Sa 2:4 2Sa 5:5

g h i j k

2Sa 7:19 Luv 20:13 Luv 20:14, 17 2Sa 11:15, 27 Nta 14:18 2Sa 13:32 2Sa 18:33 Ngl 6:7

l 2Sa 12:15, 19 2Sa 13:10-15 2Sa 15:14

m Luv 21:24 Yob 31:9-11 Yob 34:11

n 2Sa 16:21, 22 o 2Sa 11:4, 15 p Tuk 39:9 Nk 32:5 Nk 38:3 Nk 51:Ntu, 4 Ngn 28:13

q Luv 34:6 Nk 32:1

r Lev 20:10 Nk 103:10

ovangidi diambu diadi, lufwa lumfwanukini! 6 Kafwete futa ´ mameme maya, a wau kavangidi diambu diadi yo lembi kumfwila e nkenda.” 7 Natani ovovese Davidi vo: “Ongeye i muntu ndioyo! I wau wuwu kavovele Yave wa Nzambi a Isaele: ‘Mono kibeni yakusa se ntinu a Isaele b yo kuvuluza vana moko ma Saulu. c 8 Yakala ye luzolo lwa kuvana e nzo a mfumu aku d yo sia akento a mfumu aku e vana moko maku, yavana e nzo a Isaele ye Yuda. f O mambu mama avo ke mafwana ko, yadi kuvangila diaka mambu mayingi. g 9 Ekuma ovezele diambu dia Yave muna vanga diambu diadi diambi vana meso mandi? Ovondese Uriya wa Nkete muna nsosolo! h Obongele nkaz’andi unkitwidi se nkaz’aku, i umvondesele muna nsosolo wa Aneyamone. j 10 I dianu vo, o nsosolo ke ukatuka diaka ko muna nzo aku, k kadi umvezele wau obongele nkento a Uriya wa Nkete kakala nkaz’aku.’ 11 I wau wuwu kavovele o Yave: ‘Itwasa mpasi muna nzo aku; l ibaka akento aku vana meso maku, yabavana kwa yakala diankaka,1m oyandi okubaleka muna mwini.2n 12 Ongeye mu kinsweki wavangidi wo, o omono muna mwini ivangila wo vana vena Isaele yawonso.’”1 13 Davidi ovovese Natani vo: “Nsumukini Yave.” p Natani ovutwidi kwa Davidi vo: “Yave ololokele sumu diaku.1q Kufwa ko. r 14 Kansi, wau vo otiangwini Yave muna diambu diadi, mwan’aku ona owutukidi, fwa kefwa.” 15 Natani wele kuna nzo andi. Yave owende mwana ona nkaz’a Uriya kawutila Davidi, 12:11 1 Yovo “kwa nkwaku.” 2 Mvovo wa sina: “vana meso ma ntangwa yayi.” 12:12 1 Mvovo wa sina: “vana ndose a ntangwa.” 12:13 1 Yovo “oviokese sumu diaku.”

2 SAMUELE 12:16–13:2 oyelele. 16 Davidi ododokele Nzambi aludi muna wete dia mwana. Davidi ofionkonuene1 yo leka vana ntoto fuku wawonso muna suku diandi. a 17 Muna kuma kiaki, akuluntu a nzo andi batelamanga vana kena muna kuntelamesa vana ntoto, kansi kazolanga ko, kazolanga dia yau mpe ko. 18 Muna lumbu kia nsambwadi mwana wafwa, kansi selo ya Davidi bamwene wonga wa kunzayisa vo mwana ofwidi. Bavovele vo: “Vava mwana kakele moyo twamvovesa, kansi katuwila ko. Ozevo, aweyi tulenda kunzayisila vo mwana ofwidi? Olenda kuyivanga diambu diambi.” 19 Davidi vava kamwene vo selo yandi bewunininanga, obakwidi wo vo mwana ofwidi. Davidi oyuvuidi selo yandi vo: “Nga mwana ofwidi e?” Bavutwidi vo: “Ofwidi.” 20 Davidi otelamene vana ntoto. Oyowele yo kuyikusa mazi, b osobele mvuatu miandi, wele kuna nzo c a Yave, ovumbamene. I bosi, ovutukidi kuna nzo andi1 yo lomba vo bantwasila madia, odidi kwandi. 21 E selo yandi banyuvuidi vo: “Ekuma ovangidi diadi? Vava mwana kakedi o moyo, ofionkonuene yo dila; kansi, wau kafwidi, otelamene yo dia.” 22 Ovutwidi vo: “Vava mwana kakedi o moyo yafionkonona d yo dila, kadi edi yayindwidi: ‘Nani ozeye kana vo Yave okunsonga dienga yo yambula vo mwana kazinga?’ e 23 Ekuma ifionkonuena wau vo mwana ofwidi? Nga ndenda kumvutula moyo e? f Mono ikwenda kuna kena, g kansi oyandi ke vutuka kwa mono ko.” h 24 I bosi, Davidi ofiaulwisi Bate-seba i wa nkaz’andi. Okotele yandi muna nzo, olele yandi. Kuna kwalanda, owutidi mwan’ayakala, umvene nkumbu

454 KAPU 12 a 2Sa 12:22 Yon 3:8, 9

b Ru 3:3 2Sa 14:2

c 2Sa 6:17 d 2Sa 12:16 Yoe 1:14

e Yes 38:3, 5 Yoe 2:13, 14 Am 5:15 Yon 3:8, 9

f Kim 9:6 g Yob 30:23 Kim 3:20 Mav 2:29, 34 Mav 13:36

h Kim 9:5, 10 i 2Sa 11:3 

Ndambu ya 2 a 1Tu 3:5, 9 1Tu 22:9 1Tu 28:5 Mat 1:6

b 2Sa 7:12 1Tu 29:1

c 2Sa 7:4, 5 2Sa 12:1 1Nti 1:8

d Nsi 3:11 Yos 13:24, 25

e Nsi 23:3, 6

Solomo.1 a Yave wanzolanga, b 25 ovovele muna Natani c wa ngunza vo kamvana e nkumbu Yedideya,1 kadi Yave wanzolanga.2 26 Yoabe okwamanene nuanisa Raba d ya Aneyamone, e obakidi mbanz’a kintinu. f 27 Muna diadi, Yoabe otumini wantu kwa Davidi, oku vo: “Ndwanisi e Raba, g mbakidi e mbanz’a maza.1 28 Owau kutakesa makesa mana masidi, nuazieta e mbanza yo baka yo. Kadi avo mbakidi yo, o nkembo kwa mono uvewa.”1 29 Dianu vo, Davidi okutakese makesa mawonso, wele nuanisa Raba, obakidi yo. 30 Okatwidi kolowa kuna ntu a Malekame,1 ina yakala ye zitu dia talanta imosi2 a wolo, kumosi ye matadi ma ntalu, ivuikilu vana ntu a Davidi. Obakidi mpe sanzu diayingi h muna mbanza. i 31 Obakidi nkangu wakala mo, ubasidi muna salu kia wula matadi, yo sadila salanganu ya se´ ngwa yatua, masoka1 yo vanga dobo. I wau kavanga muna mbanza zawonso za Aneyamone. I bosi, Davidi yo makesa mawonso bavutukidi kuna Yerusaleme. Abesalome wa mwan’a Davidi wakala ye nsang’akento wambote-mbote, nkumbu andi Tama, j Amenone wa mwan’a Davidi k wanzolanga. 2 Amenone okendalele kikilu yo yela mu kuma kia Tama wa nsang’andi, kadi mwenze kakala,

13

f 2Sa 11:25

12:24 1 E nkumbu yayi muna nding’a Kiyibere yatuka, ina ye nsasa vo: “Luvuvamu.” 12:25 1 Mvovo wa sina: “wazolakana kwa YA.” 2 Yovo “muna diambu h 2Sa 8:11, 12 dia Yave.” 12:27 1 Nanga nto za maza ma mbanza. 12:28 1 Mvovo wa sina: “e i 1Tu 20:2, 3 mbanza mu nkumbu ame iyikilwa.”  12:30 1 Nanga nzambi a teke ya AneyaKAPU 13 mone; muna fulu yankaka oyikilwanga j 1Tu 3:9 vo Moleke yovo Milekome. 2 E talanta 12:16 1 Yovo “ominini nsoki.” 12:20 mosi, yilo 34,2. Tala Nku. B14. 12:31 ˆ 1 Yovo “lumbu lwandi.” 1 Yovo “sengele.” k 2Sa 3:2 1Tu 20:1

g 2Sa 11:1

455 diampasi diakala kwa Amenone muna kumvanga konso diambu. 3 Amenone wakala yo nkundi mosi, nkumbu andi Yonadabe a wa mwan’a Simea, b mpangi a Davidi; Yonadabe nkwa ngangu zayingi kakala. 4 Yonadabe unyuvuidi vo: “E mwan’a ntinu, ekuma okendalelanga e lumbu yawonso? Unzayisa, nkia diambu dikutokanesanga?” Amenone umvutwidi vo: “Tama wa nsang’a Abesalome wa mpangi ame nzolele.” c 5 Yonadabe umvovese vo: “Leka vana mfulu aku, wakivunina vo yela oyela. Vava se diaku kekwiza kutala, umvovesa vo: ‘Dodokolo, yambula Tama wa nsang’ame keza kumpana madia. Avo okubikidi madia mevewanga kwa mbevo1 vana ndose ame, se yadila mo vana moko mandi.’” 6 Amenone olele, ovunini vo oyelele, o ntinu wizidi kuntala. Amenone ovovese ntinu vo: “Dodokolo, yambula Tama wa nsang’ame keza kumpangila mbolo zole zavindumuka nze ntima ova meso mame, yadila zo vana moko mandi.” 7 Davidi otumini nsangu kwa Tama kuna nzo, oku vo: “Dodokolo, wenda kuna nzo a Amenone wa mpangi aku, wankubikila madia.”1 8 Tama wele kuna nzo a Amenone wa mpangi andi, waleka kakala. Obongele mfumfu, ovangidi mbumba, oniemene wo yo vanga mbolo vana meso mandi, oyokele zo. 9 I bosi, obongele mbolo muna kangwa, umvene zo. Kansi, Amenone kazolele dia ko, ovovele vo: “Yeno awonso nuvaika kuna mbazi!” Awonso bavaikidi vana kena. 10 Amenone ovovese Tama vo: “Twasa madia1 mu suku kimana yadila mo vana moko maku.” Tama obongele mbolo zina kavangidi, onete zo kwa Amenone wa mpangi andi muna suku. 11 Vava kantwasidi mbo13:5, 7, 10 1 Yovo “mbolo a lufiaulwisu.”

2 SAMUELE 13:3-22 KAPU 13 a 2Sa 13:35

b 1Sa 16:9 1Tu 2:13

c Lev 18:9 Lev 20:17

 Ndambu ya 2 a Lev 18:9, 29 Lev 20:17 Nsi 27:22

b Tuk 34:2, 7 Afu 20:5, 6

c Yos 7:6 Est 4:1 Yer 6:26

d 2Sa 3:3 2Sa 13:1

e Lev 18:9 Nsi 27:22

f Ngn 19:13

lo kadia, umbakidi, umvovese vo: “E nsang’ame, wiza, leka yame.” 12 Tama umvovese vo: “Ke wau ko e mpangi ame! Kunkulula luzitu ko, kadi e diambu diadi ke divangamanga ko mu Isaele. a Kuvangi diambu diadi diansoni ko. b 13 Akweyi isia e nsoni zame? Vo i ngeye okala nze zowa muna Isaele. Dodokolo, wenda vovesa ntinu, kadi ke vakulwila nkalu ko wa kumpana kwa ngeye.” 14 Kansi, Amenone kazolele kunwila ko, wau kansudidi e ngolo, unlele muna kingolo. 15 I bosi, Amenone oyantikidi menga Tama, e mbenga kamenga iviokele e nzola kanzola. Ameno´ ne umvovese vo: “Telama; nda kwaku!” 16 Tama umvovese vo: “Ve, e mpangi ame, okunginga kusundidi e mbi ina umpangidi!” Kansi, kazolele kunwila ko. 17 Muna diadi, Amenone obokele selo kiandi, umvovese vo: “Dodokolo, katula nkento ndioyo ova ngina, i bosi kanga e kielo!” 18 (Tama mvuela yambote-mbote1 kavuata, kadi i mpila yavuatilanga wan’amakento a ntinu, amienze.) Ozevo, selo kia Amenone umvaikisi kuna mbazi, ozikidi kielo. 19 Tama osidi ntoto ampolo vana ntu andi, c otiazwini e mvuela ambote-mbote ina kavuata; osidi moko vana ntu, wele akazi yo dila. 20 Abesalome wa mpangi andi, d unyuvuidi vo: “Nga mpangi aku Amenone uvangidi wo? E nsang’ame, vuena kwaku, kadi mpangi aku. e Kusie ntim’aku muna diambu diadi ko.” I bosi, Tama ozingidi muna kinsona muna nzo a mpangi andi Abesalome.´ 21 Vava Davidi wa Ntinu kawa mambu mama mawonso, ofungidi kikilu makasi. f Kansi kazola kendeleka Amenone wa mwan’andi ko, kadi zola kanzolanga, wau vo mwan’andi antete. 22 Abesalome kavova diambu 13:18 1 Yovo “yatoma viengeswa.”

2 SAMUELE 13:23–14:3 ko kwa Amenone, diakala diambi yovo diambote; kadi Abesalome wamenga a Amenone wau kakulula o zitu wa nsang’andi Tama. b 23 Vava kialunga mvu miole, asaki a mika mia mameme ma Abesalome bakala kuna Balekaso, ina kuna ndambu a Eferaime, c Abesalome obokelese wana awonso a ntinu. d 24 Abesalome wele kwa ntinu, umvovese vo: “O ntaudi aku osakanga mika mia mameme mandi. Dodokolo, yambula ntinu ye selo yandi benda yame.” 25 Kansi, o ntinu ovovese Abesalome vo: “Ke wau ko, e mwan’ame. Avo yeto awonso twele, tukala se zitu kwa ngeye.” Kana una vo wakwamanana kundodokela, ntinu katambulwila ko, unsambwidi kaka. 26 I bosi, Abesalome ovovele vo: “Dodokolo, avo kukwenda ko, yambula mpangi ame Amenone kenda yeto.” e O ntinu ovutwidi vo: “Ekuma kafwete kwendela yeno?” 27 Abesalome undodokele kaka, dianu vo osindikidi Amenone yo wana awonso a ntinu, benda yandi. 28 Abesalome okanikini selo yandi vo: “Nutoma tala, vava ntim’a Amenone uyangalala mu kuma kia vinyu, ikunuvovesa vo, ‘Nuvonda Amenone!’ Ozevo, numvonda. Ka numoni wonga ko. Nga ke mono ko inukanikini wo e? Nukumama, nukala yo unkabu.” 29 Selo ya Abesalome bavangidi kwa Amenone una Abesalome kabakanikina; i bosi, wana awonso a ntinu batelamene, konso muntu omente muna mula andi, batinini. 30 Vava bakala muna nzila, nsangu zilweke kwa Davidi, oku vo: “Abesalome ovondele wana awonso a ntinu, ke vavukidi kana mosi ko.” 31 Muna diadi, ntinu otelamene, otiazwini mvuatu miandi, olavalele vana ntoto, selo yawonso ana bakala yandi, batiazwini mpe mvuatu miau.

456 KAPU 13 a Ngn 18:19 b Tuk 34:7 c Yoa 11:54 d 1Nti 1:9, 19 e Nk 55:21 Ngn 10:18 Ngn 26:24-26

 Ndambu ya 2 a 2Sa 13:3 b 1Sa 16:9 1Tu 2:13

c 2Sa 12:10 d Tuk 27:41 Nk 7:14 Ngn 18:19

e 2Sa 13:12-14 f Lev 18:9, 29 g 2Sa 13:38 h 2Sa 13:3 i 2Sa 3:3 j Nsi 3:14 Yos 12:4, 5 2Sa 14:23

 KAPU 14 k 2Sa 2:18 1Tu 2:15, 16

l 2Sa 13:39 2Sa 18:33 2Sa 19:2

m 2Tu 11:5, 6 2Tu 20:20 Am 1:1

n Kim 9:8 Dan 10:3

32 Kansi, Yonadabe a wa mwan’a Simea b wa mpangi a Davidi, ovovele vo: “E mfumu ame, kuyindula ko vo matoko mawonso ma wan’a ntinu mavondelo, Amenone kaka ofwidi. c Ovondelo muna lutumu lwa Abesalome, kadi wabaka e nzengo za vanga diambu diadi d tuka lumbu kina Amenone kakulula o zitu wa Tama e wa nsang’andi. f 33 Dianu vo, e mfumu ame wa ntinu, kukwikila ko1 wau bavovese vo: ‘Wan’awonso a ntinu bamene fwa;’ Amenone kaka ofwidi.” 34 I bosi, Abesalome otinini. g O nyingidi a mbanza, wau katadidi muna nzila yakala kunim’andi, omwene wantu ayingi bekwizanga muna mbela-mbel’a mongo. 35 Yonadabe h ovovese ntinu vo: “Tala, o wan’a ntinu bavutukidi wauna uvovele selo kiaku.” 36 Vava kamene vova, wan’a ntinu bakotele, batumbwidi e ndinga yo dila; o ntinu ye selo yandi yawonso mpe babokomokene ye dilu. 37 Abesalome otinini, wele kwa Talemai i wa mwan’a Amiudi wa ntinu a Ngesu. Davidi odididi mwan’andi lumbu yayingi. 38 Abesalome otinini kuna Ngesu, j kuna kakala mvu ntatu. 39 I bosi, Davidi wa Ntinu okedi ye luzolo lwa kwenda wanana diaka ye Abesalome, kadi e ntantu kakala zau mu kuma kia lufwa lwa Amenone zakuluka. Yoabe wa mwan’a Seruya k ozeye wo vo ntinu wina ye viangi kia Abesalome. l 2 Dianu vo, Yoabe obokelese nkento mosi wa nkwa ngangu kuna Tekoa, m umvovese vo: “Uyivunina kimfwidi; vuata mvuatu mia kimfwidi, kuyikusi mazi ko. n Kala nze nkento odilanga mvumbi mu kolo kiayingi. 3 Wenda kwa ntinu, unzayisa mawonso ikuvo-

14

13:33 1 Mvovo wa sina: “kusie dio mu ntima ko.”

457 vesa.” Yoabe osidi mvovo muna nu’andi.1 4 Nkento wa musi Tekoa wele kwa ntinu, ofukamene yo bukika lose vana ntoto, ovovele vo: “E ntinu, unsadisa!” 5 O ntinu unyuvuidi vo: “Nkia diambu?” O nkento umvutwidi vo: “I nkento ansona; o nkaz’ame ofwidi. 6 O ntaudi aku wana wole amakala kakala yau, yau awole batantana kuna mpatu. Ke kwakala muntu ko muna kubavambula, mosi owende nkwandi, umvondele. 7 Owau, e kanda diawonso ` ditelamene ntaudi aku, bevovanga vo: ‘Ututambika ndioyo ovondele mpangi andi kimana twamvonda, kafuta moyo a mpangi andi, kana una vo mvingidi e fwa tuvonda!’ a Bazolele zima e kala dia tiya nsidi diau,1 bazolele vo nkaz’ame kalembi kala ye nkumbu ngatu muntu una moyo2 ova nza.” 8 O ntinu ovovese nkento vo: “Wenda kuna nzo aku, se yatala e diambu diaku.” 9 Nkento wa musi Tekoa ovovele kwa ntinu vo: “E mfumu ame wa ntinu, yambula ngielele yakala kwa mono ye mu nzo a se diame, vo i ntinu ye kunda kiaku kia kimfumu, yambula kiakondwa kuma.” 10 O ntinu ovovele vo: “Avo muntu uvovese diaka diambu, untwasila yandi, ke kutokanesa diaka ko.” 11 Nkento ovovele vo: “Dodokolo, e ntinu yindula Yave wa Nzambi aku, o nlandi a kunda kia menga b kalembi fwasakesa yo vonda mwan’ame.” O ntinu ovutwidi vo: “Ndidi e ndofi muna Yave c vo kana nkutu lusuki lumosi lwa mwan’aku, ke lusotoka va ntoto ko.” 12 Nkento ovovele vo: “E mfumu ame wa ntinu, yambula ntaudi aku kavovesa diaka diambu.” Ntinu ovutwidi vo: “Vova kwaku!” 14:3 1 Yovo “unzayisi mana kafwete vova.” 14:7 1 I sia vo, vuvu kia kala ye mbongo. 2 Mvovo wa sina: “nsadiswa.”

2 SAMUELE 14:4-20 KAPU 14 a Nta 35:19 Nsi 19:11, 12

b Nta 35:19, 27 Nsi 19:6

c Nsi 6:13 Kim 8:4

 Ndambu ya 2 a Luv 19:5 Nta 6:27

b 2Sa 13:38

c 2Sa 14:2, 7

d 2Sa 14:1-3

13 O nkento ovovele vo: “Ekuma okanini vanga diambu dia mpila yayi kwa nkangu a Nzambi? a O ntinu wau kavovele diambu diadi, ukiyelese, kadi ntinu kazolele vutulwisa mwan’andi ko ona kayinga. b 14 Yeto awonso fwa tufwa, tukala nga maza matiamukini va ntoto, ke malendi kutikwa diaka ko. Nzambi ke vonda muntu1 ko, ovavanga e kuma kimana ndiona wayingwa kalembi kala diaka nyungani kwa yandi. 15 Ngizidi vova diambu diadi kwa mfumu ame wa ntinu, kadi o nkangu umbwesese wonga. O ntaudi aku oyindwidi vo: ‘Yambula ngienda mokena yo ntinu. Nanga ntinu ovanga dina dilomba ntaudi andi. 16 Ntinu nanga owila yo vuluza ntaudi andi vana moko ma ndiona ovavanga kumponda yo mwan’ame mosi kaka ona twavewa kwa Nzambi se vua dieto.’ c 17 Ntaudi aku ovovele vo: ‘Yambula diambu dia mfumu ame wa ntinu diamvuvika ntima,’ kadi o mfumu ame wa ntinu una nze mbasi a Nzambi aludi, ozeye swaswanesa mbote ye mbi. Yave wa Nzambi aku yambula kakala yaku.” 18 O ntinu ovutwidi kwa nkento vo: “Kunsweki konso diambu ko ikuyuvula.” O nkento ovutwidi vo: “Dodokolo e mfumu ame wa ntinu, vova kwaku.” 19 O ntinu oyuvuidi vo: “Nga Yoabe osidi mambu mama mawonso muna nu’aku?” d Nkento ovutwidi vo: “Kieleka, e nkal’aku kaka, e mfumu ame wa ntinu, wauna1 e mfumu ame wa ntinu ovovele, kadi Yoabe wa ntaudi aku undongele yo sia mambu mama mawonso muna nu’a ntaudi aku. 20 O ntaudi aku Yoabe ndekwa kasadidi muna soba e mpila ina mambu mena, kansi, wau vo mfumu ame nkwa ngangu nga 14:14 1 Yovo “moyo.” 14:19 1 Yovo “ke vena ona oviluka kuna lunene ko ngatu kuna lumonso mu dina.”

2 SAMUELE 14:21–15:6 mbasi a Nzambi aludi, ozeye mawonso mavangamene muna nsi.” 21 Ntinu ovovese Yoabe vo: “Ke diambu ko, se yavanga wo. a Wenda yo twasa Abesalome wa toko.” b 22 Muna diadi, Yoabe ofukamene yo bukika lose vana ntoto, okembelele ntinu. Yoabe ovovele vo: “O unu ntaudi aku ozeye wo vo mbweno e dienga va meso maku, e mfumu ame wa ntinu, kadi ovangidi dina ntaudi aku kalombele.” 23 Yoabe otelamene wele kuna Ngesu, c otwese Abesalome kuna Yerusaleme. 24 Ntinu ovovele vo: “Yambula kavutuka kuna nzo andi, kansi kezi mona ndose ame ko.” Abesalome ovutukidi kuna nzo andi, kamona ndose a ntinu ko. 25 Muna Isaele yawonso ke mwakala muntu ko waluta sanisinuanga muna mpw’andi ambote nze Abesalome. Tuka kuna mband’a ntu yamuna tambi yandi kakala ye fu ko. 26 Vava kazenganga nsuki zandi, 200 za sekele1 zazitanga muna tezelwa kia ntinu.2 (Wau vo zita zazitanga wazenganga zo kuna mfoko a konso mvu.) 27 Abesalome wawuta wana tatu amakala d yo mwana mosi ankento, nkumbu andi Tama, wambote-mbote kakala. 28 Abesalome mvu miole kakala muna Yerusaleme, kamona ndose a ntinu ko. e 29 Abesalome obokelese Yoabe kimana kantuma kwa ntinu, kansi Yoabe kezidi ko. Umbokelese mu nkumbu anzole, kansi, kazolele kwiza ko. 30 I bosi, Abesalome ovovese ntaudi zandi vo: “E via dia Yoabe diafinama ye via diame, mbongo a bale ina mo. Nuenda dio yoka.” Ntaudi za Abesalome bayokele e via. 31 Muna 14:26 1 Tezo kia yilo 2,3. Tala Nku. B14. 2 Nanga kiaki i tezelwa kiasikidiswa, kiaˆ lundilwanga kuna lumbu lwa ntinu yovo sekele ya “ntinu” kiaswaswana ye sekele ya nkangu wawonso.

458 KAPU 14 a 2Sa 14:13

b 2Sa 13:38

c Nsi 3:14 2Sa 3:3 2Sa 13:37

d 2Sa 18:18

e 2Sa 14:24 

Ndambu ya 2 a 2Sa 14:23

b Tuk 45:15 

KAPU 15 c 1Sa 8:11 1Nti 1:5 Ngn 11:2

d Nsi 25:7 Ru 4:1

e 1Sa 8:20 2Sa 8:15

f Nk 10:9 Nk 55:21 Ngn 26:25

g Ngn 11:9

diadi, Yoabe otelamene, wele kuna nzo a Abesalome, umvovese vo: “Ekuma ntaudi zaku bayokele e via diame?” 32 Abesalome ovutwidi Yoabe vo: “Tala, yatwikidi nsangu vo, ‘Wiza yatuma wenda yuvula ntinu vo: “Ekuma yakatukidi kuna Ngesu? a Diambote kele vo yakala kwame ˆ kaka kuna. Owau, yambula yamona ndose a ntinu, avo ngielele ngina yau, yambula kamponda.”’” 33 Dianu vo, Yoabe wele wo zayisa kwa ntinu. Ntinu otumisi Abesalome, wizidi kwa ntinu, ofukamene yo bukika lose vana ntoto vana vena ntinu. O ntinu ofibidi Abesalome. b Kuna kwalanda, Abesalome okubikidi e kalu ye mvalu ye 50 ma wantu kimana batikuna kuna ntwal’andi. c 2 Abesalome wasikamanga muna mene-meme yo telama vana mbel’a nzil’a vitu dia mbanza. d Konso muntu wanatanga diambu difwete fundiswa kwa ntinu, e Abesalome wambokelanga yo kunyuvula vo: “Nkia mbanza otukidi?” Wavutulanga vo: “Selo kiaku musi kanda dimosi dia Isaele.” 3 Abesalome wamvovesanga vo: “Tala, e diambu diaku diambote ye diansongi, kansi ke vena muntu ko watumbikwa kwa ntinu owa e diambu diaku.” 4 Abesalome wavovanga vo: “Ekwe kele vo yatumbikwa se mfundisi mu nsi! Ozevo, konso muntu una ye diambu yovo mfundu, wadi kwiza kwa mono yo zenga diambu diandi kuna unsongi.” 5 Vava muntu kamfinamanga muna kumvumbamena, Abesalome walambulanga koko, wansimbanga yo kumfiba. f 6 Abesalome i wau kavanganga kwa Aneyisaele awonso bayizanga ye mfundu kwa ntinu; muna mpila yayi Abesalome wayiyanga e ntima mia wan’a Isaele. g

15

459

´ 7 Kuna mfoko a mvu ya,1 Abesalome ovovese ntinu vo: “Dodokolo, yambula ngienda lunganisa e nsilu una yasila Yave kuna Keberone. a 8 Kadi ntaudi aku wasia nsilu b vava kakala kuna Ngesu c a Suria vo: ‘Avo Yave umvutwidi kuna Yerusaleme, ivana lukau1 kwa Yave.’” 9 O ntinu umvovese vo: “Wendela kuna luvuvamu.” Otelamene, wele kuna Keberone. 10 Abesalome otwikidi alangi muna makanda mawonso ma ´ Isaele, oku vo: “Vava nuwa e ´ zu dia mpungi, nuvova vo, ‘Abesalome okitukidi se ntinu muna Keberone!’” d 11 E 200 za esi Yerusaleme ana bayenda yo Abesalome; wau babokeleswa, kiyendi-kiyendi kaka bayenda, lembi zaya dina diavangamanga. 12 Vana ntandu, vava Abesalome kakela yimenga, obokelese Akitofele e wa musi Ngilo wa nludiki a Davidi, f tuka kuna mbanz’andi Ngilo. g E mfulu bavuende isikidi, o lutangu lwa nkangu wayikama Abesalome luwokele kikilu. h 13 I bosi, nati a nsangu wizidi kwa Davidi, ovovele vo: “E ntima mia wan’a Isaele mivilukidi kuna sambu dia Abesalome.” 14 Vana vau, Davidi ovovese selo yawonso kakala yau kuna Yerusaleme, oku vo: “Tutelama twatina, i kadi ke vena muntu ko ovuka vana moko ma Abesalome! Nuzabuka, kadi avo utubakidi okutubukumuna yo fwasa e mbanza muna nsosolo!” j 15 E selo ya ntinu bamvutwidi vo: “E selo yaku yakubama mu vanga konso dina kevova o mfumu eto wa ntinu.” k 16 Dianu vo, ntinu ovaikidi, esi nzo andi awonso banlende, kansi osisidi makangu mandi kumi, l kimana balangidila e nzo.1 17 O ntinu ovaikidi, 15:7 1 Nanga, “mvu 40.” 15:8 1 Yovo “isambila.” Mvovo wa sina: “isadila.” ˆ 15:16 1 Yovo “lumbu.”

2 SAMUELE 15:7-25 KAPU 15 a 2Sa 3:2 b Lev 22:21 c 2Sa 13:38 2Sa 14:23

d 2Sa 2:1 2Sa 5:1, 5 1Tu 3:4

e 2Sa 16:23 2Sa 17:14 2Sa 23:8, 34

f Nk 41:9 Nk 55:12, 13 Yoa 13:18

g Yos 15:20, 51 h Nk 3:1 Ngn 24:21

i 2Sa 19:9 Nk 3:Ntu

j 2Sa 12:11 k Ngn 18:24 l 2Sa 12:11 2Sa 16:21 2Sa 20:3

 Ndambu ya 2 a 2Sa 8:18 2Sa 20:7 1Nti 1:38 1Tu 18:17

b Yos 13:2, 3 c 1Sa 27:4 1Tu 18:1

d 2Sa 18:2 e 2Sa 2:5, 6 Nk 25:10 Nk 57:3 Nk 61:7 Nk 89:14

f Ngn 17:17 Ngn 18:24

g 2Sa 18:2 h 1Nti 2:36, 37 2Tu 30:14 Yoa 18:1

i 2Sa 8:17 2Sa 20:25 1Nti 1:8 1Nti 2:35 1Tu 6:8

j Nta 8:19 k Luv 37:1 Lev 16:2

l Nta 4:15 Nta 7:9 1Tu 15:2

m 1Sa 22:20 1Sa 30:7

n 2Sa 6:17

nkangu wawonso unlende, bele ningama kuna Bete-merake. 18 E selo yandi yawonso bele yandi,1 Akerete awonso, Apelea te ye Angati, b 600 za wantu banlende tuka kuna Ngati, c baviokanga vana vena ntinu ekolo kabafimpanga.2 19 O ntinu ovovese Itai d wa Ngati vo: “Ekuma ofwete kwendela yeto? Vutuka, wakala ye ntinu ampa, kadi u nzenza kwaku, u nyaluki muna nsi aku. 20 Zono kwaku walweke, nga o unu mfwete kukitula se nyungani vava tuna? Ekuma ofwete kwendela konso kuna ikwenda yo kala konso kuna ikala e? Vutuka, nata e mpangi zaku, yambula Yave kasonga walakazi ye ziku.” e 21 Kansi, Itai ovovele kwa ntinu vo: “Ndidi e ndofi muna Yave wa Nzambi amoyo, yamuna moyo aku e ntinu, konso fulu kina kikala o mfumu ame wa ntinu, kana ˆ mu lufwa yovo mu moyo, i kuna mpe kukala selo kiaku!” f 22 Muna diadi, Davidi ovovese Itai g vo: “Sauka.” Itai osaukidi ye nkangu andi wawonso ye yingiana-ngiana. 23 Awonso muna zunga kiakina bakaza yo dila ekolo nkangu wawonso wasaukanga, o ntinu watelama vana Ndimb’a Kiderone; h nkangu wawonso wasaukanga muna nzil’a makanga. ˆ 24 Sadoke i wakala vana ye Anelevi j awonso ana banatanga nkel’a k kangu dia Nzambi aludi; l basidi e nkel’a kangu dia Nzambi aludi vana ntoto; Abiata m otombokele, ekolo nkangu wawonso wamana vaika muna mbanza yo sauka. 25 Kansi ntinu ovovese Sadoke vo: “Vutula Nkel’a Nzambi aludi muna mbanza. n Avo mbweno dienga vana meso ma Yave, okumputula yo kungiambula yamona diaka e nkela ye 15:18 1 Yovo “basaukidi vana ndambu andi.” 2 Yovo “basaukidinge vana ndose a ntinu.”

2 SAMUELE 15:26–16:8 fulu kiandi. a 26 Avo ovovele vo ‘kiyangalele ko,’ yambula kampanga konso edi diambote vana meso mandi.” 27 O ntinu ovovese Sadoke wa nganga vo: “Ongeye nga ku moni ko e? b Wenda kiambote, vutuka kuna mbanza, lunata wan’eno wole, Akimasi wa mwan’aku yo Yonatane c wa mwan’a Abiata. 28 Tala, se yavingila muna masau ma makanga yavana nukuntwikila nsangu.” d 29 Sadoke yo Abiata bavutukidi ye Nkel’a Nzambi ˆaludi kuna Yerusaleme, bakedi kuna. 30 Davidi otombokele kuna Mongo a Olive, e wele adidi; ofukidi ntu yo kwenda tomboki kondwa kwa nsampatu. Nkangu wawonso mpe wakala yandi ufukidi e ntu yo dila ekolo batombokanga. 31 Davidi ozayisu vo: “Akitofele una vana vena awana bavuende mfulu f yo Abesalome.” g Davidi ovovele vo: “E Yave h dodokolo, kitula luludiku lwa Akitofele nze lwa zowa.” i 32 Davidi vava kalweke vana mbat’a mongo, vana nkangu basambidilanga Nzambi, Kusai j wa Nyareka k wizidi kunkika ye kinkutu kiandi kiatiazuka ye ntoto vana ntu andi. 33 Davidi umvovese vo: “Avo osaukidi yame, okala se zitu kwa mono. 34 Kansi, avo ovutukidi kuna mbanza yo vovesa Abesalome vo, ‘E Ntinu i selo kiaku. Una yateka kadila selo kia se diaku i una ikadila selo kiaku,’ l ozevo, okumfungisila luludiku lwa Akitofele. m 35 Anganga, Sadoke yo Abiata, ˆ bekala yaku kuna. Zayisa kwa´ Sadoke yo Abiata mawonso owa muna nzo a ntinu. n 36 Tala, bena yo wan’au wole, Akimasi o wa mwan’a Sadoke yo Yonatane p wa mwan’a Abiata, yau bekuntwasila nsangu za mambu ´ mawonso nuwa.” 37 Kusai wa q nkundi a Davidi,1 olweke muna 15:37 1 Yovo “ona Davidi kazayisanga mbumba zandi.”

460 KAPU 15 a 2Sa 7:2 Nk 26:8 Nk 27:4

b 1Sa 9:9 c 2Sa 17:17 d 2Sa 15:36 2Sa 17:16, 21

e Mat 21:1 Mat 24:3 Mav 1:12

f Nk 41:9 Nk 55:12, 13 Yoa 13:18

g Nk 3:Ntu h Nk 3:7 i 2Sa 16:23 2Sa 17:14

j 2Sa 16:16 k Yos 16:1, 2 l 2Sa 16:18, 19 m 2Sa 17:7, 14 n 2Sa 17:15, 16 o 2Sa 18:19 p 2Sa 17:17 1Nti 1:42

q 2Sa 16:16 1Tu 27:33

 Ndambu ya 2  KAPU 16 a 2Sa 15:30 b 2Sa 9:2, 9 c 2Sa 9:6 d 1Sa 25:18 e 2Sa 17:27-29 f 2Sa 9:3 g 2Sa 19:25-27 h 2Sa 9:9, 10 i Ngn 26:22 j 2Sa 19:16 1Nti 2:8, 44

k Luv 22:28 Kim 10:20

l 1Sa 24:6, 7 1Sa 26:9, 11 Nk 3:1, 2 Nk 7:1 Nk 71:10, 11

mbanza wau Abesalome kakotele muna Yerusaleme. Vava Davidi kavioka mbat’a mongo, a Siba b wa selo kia Mefibosete c wele kunkika ye mabuluku mole manata 200 za mbolo, ye 100 mbolo zasangwa uva, 100 mbolo zasangwa bundu ya nsungi a mvula1 ye nkalu anene ya vinyu. d 2 O ntinu oyuvuidi Siba vo: “Ekuma otwasidi e lekwa yayi?” Siba ovutwidi vo: “O mabuluku mama i mu kuma kia esi nzo a ntinu kimana bendela mo, e mbolo ye bundu ya nsungi a mvula, ya matoko kimana badia, e vinyu ya awana bayoyele muna makanga kimana banua.” e 3 O ntinu oyuvuidi vo: “Mwan’a mfumu aku akweyi kena?” f Siba ovutwidi ntinu vo: “Osidi kuna Yerusaleme, kadi ovovele vo: ‘O unu e nzo a Isaele ikumputulwila kintinu kia se diame.’” g 4 Ntinu ovovese Siba vo: “Tala, yawonso ya Mefibosete se yaku.” h Siba ovutwidi vo: “Mvumbamene ova ndose aku. Yambula yamwenua e dienga vana meso maku, e mfumu ame wa ntinu.” i 5 Vava ntinu Davidi kalwaka kuna Bakurimi, muntu mosi wa yitu kia Saulu, nkumbu andi Simei j wa mwan’a Ngera, ovaikidi yo kuntianguna ekolo kafinamanga. k 6 Otubidi Davidi matadi ye selo yawonso ya Davidi wa Ntinu, ye nkangu wawonso yo makesa makala kuna lunene ye kuna lumonso lwa ntinu. 7 Simei otiangwini Davidi oku vo: “Vaika, vaika, nati a nkanu a menga! U muntu ambi! 8 Yave uyekekele menga mawonso ma nzo a Saulu, wau wayadila vana fulu kiandi, Yave oyekwele kintinu vana moko ma Abesalome wa mwan’aku. Owau e mpasi zilwakidi, kadi u nati a nkanu a menga!” l

16

16:1 1 Musungula bundu ya nsanda, nanga ye dinsongwa mpe.

461 9 Abisai wa mwan’a Seruya a ovovese ntinu vo: “E mbwa yayi yafwa, b ekuma kafwete tiangunuina mfumu ame wa ntinu? c Dodokolo, yambula ngienda kunzenga o ntu.” d 10 Kansi, ntinu ovovele vo: “Nkia diambu ngina diau yo yeno wan’a Seruya? e Yambula kantianguna, f kadi Yave umvovese vo: g ‘Tianguna Davidi!’ Dianu vo, nani olenda vova vo, ‘Ekuma ovangidi ediadi?’” 11 Davidi ovovese Abisai ye selo yandi yawonso vo: “O mwan’ame watuka omu nim’ame ovavanga moyo ame, h nga Benyamini i ndioyu keluta wo vanga ko e? Nuyambula kantianguna, kadi Yave umvovese wo! 12 Nanga Yave omona mpasi zame, j Yave okunsambula vana fulu kia sibu ina nsibilu unu.” k 13 Davidi yo nkangu andi bakwamanene kwenda muna nzil’au, ekolo Simei kayendelanga muna mbela-mbel’a mongo, watiangunanga l yo tuba matadi yo ntoto ayingi. 14 I bosi, ntinu yo nkangu wawonso kakala wau, balweke kuna bayendanga, bayoyele yo vunda. 15 Muna kolo kiakina, Abesalome yo nkangu wawonso a Isaele balweke muna Yerusaleme, Akitofele m mpe wakala yandi. 16 Kusai n wa Nyareka o wa nkundi a Davidi vava kalwaka kwa Abesalome, Kusai ovovese Abesalome vo: “Zinga kwaku e ntinu! p Zinga kwaku e ntinu!” 17 Abesalome ovovese Kusai vo: “I mpila yayi osongele walakazi kwa nkundi aku e? Ekuma olembele kwendela yo nkundi aku?” 18 Kusai ovutwidi Abesalome vo: “Ve, ku sambu dia ndiona kasolele Yave ikala, kwa nkangu wau ye nkangu wawonso a Isaele. Kwa yandi ikala. 19 Mpovele diaka vo: Nani isadila? Nga ke mwan’andi ko e? Wauna yasadila se diaku i una mpe ikusadila.” q

2 SAMUELE 16:9–17:8 KAPU 16 a 1Tu 2:15, 16 b 1Sa 24:14 c Luv 22:28 d 1Sa 26:8 e 2Sa 19:22 1Nti 2:5

f Nk 37:8 1Pe 2:23

g 2Sa 12:10 h 2Sa 12:11 2Sa 15:14 2Sa 17:12

i 2Sa 19:16 j Tuk 29:32 Luv 3:7 Nk 25:18

k Nk 109:28 l 2Sa 16:5 m 2Sa 15:12, 31 n 2Sa 15:32, 37 1Tu 27:33

o Yos 16:1, 2 p 1Nti 1:25 q 2Sa 15:34 

Ndambu ya 2 a Nk 37:12 b Lev 18:8 Lev 20:11 1Nti 2:22

c 2Sa 15:16 d 2Sa 11:2 e Nsi 22:30 2Sa 20:3

f 2Sa 12:11, 12 g 2Sa 15:12 2Sa 17:14, 23

 KAPU 17 h 2Sa 16:14 i Nk 37:12 Nk 41:9 Nk 55:12, 13

j 2Sa 15:32 2Sa 16:16

k 2Sa 15:34

20 I bosi, Abesalome ovovese Akitofele vo: “Umpana luludiku. a Adieyi tufwete vanga?” 21 Akitofele ovovese Abesalome vo: “Wenda leka makangu ma se diaku b ana kasisidi balangidila e nzo.1c Isaele yawonso vava ´ bewa wo vo se diaku umengene, awana bekuyikamanga bekumama.” 22 Muna kuma kiaki, batelamesene Abesalome e saba vana nludi, d Abesalome olele makangu ma se diandi e vana meso ma Isaele yawonso. f 23 Muna lumbu yayina, o luludiku lwa Akitofele g lwabadikilwanga nze1 diambu dia Nzambi aludi. I wau wuwu Davidi yo Abesalome babadikilanga luludiku lwawonso lwa Akitofele. Akitofele ovovese Abesalome vo: “Dodokolo, umpana nswa kimana yasola 12.000 ma wantu twenda landa Davidi mu fuku wau. 2 Ikunlwakila vava keyoya yo tovoka,1h ikunzakamesa; nkangu wawonso una yandi utina, ntinu kaka ivonda. i 3 I bosi, ivutula nkangu wawonso kwa ngeye. Avo muntu ona ovavanga ofwidi, o nkangu wawonso uvutuka. I bosi, nkangu wawonso ukala mu luvuvamu.” 4 Luludiku lwalu luyangidikidi Abesalome ye akuluntu awonso a Isaele. 5 Kansi, Abesalome ovovele vo: “Nubokela mpe Kusai j wa Nyareka, twawa kana adieyi kevova.” 6 Kusai wele kwa Abesalome. Abesalome umvovese vo: “O lwalu i luludiku kavene Akitofele. Nga tufwete sadila luludiku lwandi? Avo ke wau ko, utuzayisa dina tuvanga.” 7 Kusai ovovese Abesalome vo: “O luludiku kavene Akitofele ke lwambote ko mu ntangwa yayi!” k 8 Kusai ovovele vo: “Otomene

17

ˆ 16:21 1 Yovo “l umbu.” 16:23 1 Yovo “muntu oyuvuidi.” 17:2 1 Yovo “moko mandi mau mole meyoya.”

2 SAMUELE 17:9-24 wo zaya vo o se diaku ye awana bena yandi, mabamba-ngolo, a bena ye nganzi nga use ovidisi wan’andi muna nzanza. b Vana ntandu, e se diaku kesa, c ke leka vana vena nkangu ko. 9 Owau oswekamene muna nduka yovo vana fulu kiankaka; d avo yandi utunuanisi ntete, awana ´ bewa wo bevova vo, ‘O nkangu uyikamene Abesalome utufakeso!’ 10 Kana nkutu nkwa unkabu ona wina ye ntima nze wa nkosi, e oyoya mu kuma kia wonga, kadi Isaele yawonso bazeye wo vo se diaku kesa kwandi, f o wantu bena yandi akwa unkabu. 11 O lwalu i luludiku lwame: Kutakesa nkangu wawonso a Isaele ova wina, tuka kuna Dani yakuna Bere-seba, g nze senge vana kumu dia kalunga, h ongeye ovita kuna ntwala muna vita. 12 Tukunlwakila konso kuna kekala, tukumbwila nze una e dime1 dibwilanga vana ntoto; ke kuvuka muntu ko, yandi yo wantu kena yau. 13 Avo oswekamene muna mbanza mosi, Isaele yawonso benata ngonzi kuna mbanza yayina, tukoka e yaka ya mbanza yakuna ndimba yavana ke musala kana fitadi ko.” 14 Abesalome ye nkangu wawonso a Isaele bavovele vo: “Luludiku lwa Kusai wa Nyareka lusundidi i luludiku lwa Akitofele!” j Kadi Yave wakana fungisa luludiku lwambote lwa Akitofele kimana Yave katwasa mpasi kwa Abesalome. k 15 I bosi, Kusai ovovele kwa anganga, Sadoke yo Abiata l vo: “Akitofele owu kaludikidi Abesalome ye akuluntu a Isaele, omono owu inludikidi. 16 Owau twika nsamu kwa Davidi mu nswalu, unlukisa vo: ‘O fuku wau kuleki muna masau1 ma makanga ko, kansi sauka kuna simu dia nko17:12 1 Yovo “lowa.” 17:16 1 Nanga, “ndimba mia makanga.”

462 KAPU 17 a 1Sa 16:18 2Sa 15:18 2Sa 23:8, 18 1Tu 11:26

b Ngn 17:12 c 1Sa 17:50 1Sa 18:7 1Sa 19:8 2Sa 10:18

d 1Sa 22:1 1Sa 23:19

e Tuk 49:9 2Sa 1:23 Yes 31:4

f 1Sa 18:5 g Afu 20:1 h 1Nti 4:20 i Ngn 21:1 j 2Sa 15:31, 34 2Sa 16:23 Ngn 19:21 Ngn 21:30

k Nsi 2:30 2Tu 25:20

l 2Sa 8:17 2Sa 15:35

 Ndambu ya 2 a Nk 35:24, 25 b 1Nti 1:42 c 2Sa 15:27, 36 2Sa 18:19

d Yos 15:7, 12 Yos 18:16, 20 1Nti 1:9

e 2Sa 16:5 2Sa 19:16

f Luv 1:19 Yos 2:3-5 1Sa 19:12, 14 1Sa 21:2

g 2Sa 17:1, 2 h Yos 15:20, 51 2Sa 15:12

i 2Nti 20:1 j 1Sa 31:4 1Nti 16:18 Nk 5:10 Nk 55:23 Mat 27:3, 5 Mav 1:18

k Tuk 32:1, 2 Yos 13:24, 26

ko, avo ke wau ko o ntinu yo nkangu wawonso kena wau fukiswa ufukiswa.’”1a 17 Yonatane b yo Akimasi c bavingilanga kuna Ene-rongele; d ntaudi mosi ankento wayenda kubazayisa e nsangu, oyau mpe bele zo samuna kwa Davidi wa Ntinu, kadi ke bazola kuyisia mu vonza kia kota muna mbanza ko yo moneka kwa wantu. 18 Kansi, toko dimosi ubamwene, wele wo zayisa kwa Abesalome. Yau awole bele mu nzaki, balweke kuna nzo a muntu mosi muna Bakurimi e ona wakala ye sima vana yanzala kiandi. Basweˆ kamene muna, 19 nkaz’a muntu ndioyo obongele fukwa, oyalumwini kio vana nua a sima, oyanikini vo mbwaza zatutwa; ke vakala muntu ko wazaya wo. 20 E selo ya Abesalome balweke kuna nzo ankento, banyuvuidi vo: “Akimasi yo Yonatane akweyi bena?” Nkento ovutwidi vo: “Basaukidi nkoko.” f Babavavidi, kansi ke babasolwele ko, dianu vo bavutukidi kuna Yerusaleme. 21 Vava selo bayenda, Akimasi yo Yonatane batombokele muna sima, bele zayisa e nsangu kwa Davidi wa Ntinu. Bamvovese vo: “Nutelama, nuenda mu nzaki nusauka nkoko, kadi Akitofele owu y’owu kaludikidi mu kuma kieno.” g 22 Vana vau Davidi yo nkangu wawonso wakala yandi batelamene, basaukidi Yodani. Vava kuma kwakia, ke vasala muntu ko walembi sauka Yodani. 23 Akitofele vava kamona vo luludiku lwandi ke lusadilu ko, omente muna buluku, wele kuna nzo andi, kuna mbanz’andi. h Okubikidi esi nzo andi, i i bosi uyizembelekele. j Ofwidi, banzikidi muna ziami kia mase mandi. 24 Muna kolo kiakina, Davidi wele kuna Makanaimi, k Abesalo17:16 1 Mvovo wa sina: “minua uminua.”

463 me osaukidi Yodani yo wan’amakala awonso a Isaele. 25 Abesalome otumbikidi Amasa a se mfumu a makesa vana fulu kia Yoabe; b Amasa i mwan’a Yitera wa Nyisaele, ona waleka yo Abingaile c wa mwan’a Nakasi wa nsang’a Seruya, wa ngudi a Yoabe. 26 Abesalome yo Isaele basikidisi e ndo muna nsi a Ngiladi. d 27 Vava Davidi kalwaka kuna Makanaimi, Sobi wa mwan’a Nakasi wa musi Raba e ya Aneyamone yo Makire f wa mwan’a Amiele, wa musi Lo-deba yo Bazilai g wa Ngiladi a Rongelimi 28 batwese mfulu, malonga manene, yinzu ya tuma, mbongo a witi, mbongo a bale, mfumfu, masa mayokwa ye nkasa yo wandu ye mbwaza zayokwa, 29 wiki, manteka, mameme ye kezio. Batwese yawonso yayi kuna kwa Davidi yo nkangu andi badia, h kadi bavovele vo: “O nkangu uyoyele, nzala bemona ye vuina muna makanga.” i Davidi otangidi wantu kakala yau, ubatumbikidi mfumu za mafunda ye mfumu za nkama. j 2 Davidi ovambwidi wantu kakala yau mu buka tatu, e buka kiantete osidi kio muna lutumu lwa1 Yoabe, k e buka kianzole muna lutumu lwa Abisai l wa mpangi a Yoabe wa mwan’a Seruya, m e buka kiantatu muna lutumu lwa Itai n wa Ngati. O ntinu ubavovese vo: “Mono mpe kwenda ikwenda yeno.” 3 Kansi, bamvovese vo: “Kwendi ko, o kadi oyeto avo tutinini ke bekutusia sungididi1 ko; avo ndambu muna yeto ifwidi, ke besia dio sungididi ko, kadi ngeye ofwanene ye 10.000 muna yeto. p Muna kuma kiaki, diambote wasala mwamu mbanza watutwiki-

18

18:2 1 Mvovo wa sina: “vana moko ma.” 18:3 1 Mvovo wa sina: “ke bekutusia ntima.”

2 SAMUELE 17:25–18:12 KAPU 17 a 2Sa 19:13 2Sa 20:4, 10

b 2Sa 8:16 c 1Tu 2:16, 17 d Nta 32:1 Nsi 3:15

e Nsi 3:11 Yos 13:24, 25 2Sa 12:26, 29

f 2Sa 9:3-5 g 2Sa 19:31, 32 1Nti 2:7

h Ngn 11:25 i 1Sa 25:18 2Sa 16:2

 KAPU 18 j Ngn 20:18 k 2Sa 8:16 2Sa 10:7

l 2Sa 23:18, 19 m 1Tu 2:15, 16 n 2Sa 15:19, 21 o 2Sa 21:17 p 2Sa 17:1-3 Man 4:20

 Ndambu ya 2 a 2Sa 18:12 b 2Sa 17:26 c 2Sa 16:15 d Nk 3:7 Ngn 24:21, 22

e 2Sa 8:16 2Sa 18:2

la lusadisu.” 4 Ntinu ubavovese vo: “Konso edi numwene vo diambote i diau ivanga.” O ntinu otelamene vana vitu dia mbanza, kansi nkangu wawonso bavaikidi mu buka ya nkama-nkama ye mafunda. 5 O ntinu okanikini Yoabe, Abisai yo Itai vo: “Nusonga e ngemba kwa toko Abesalome muna kuma kiame.” a Nkangu wawonso uwidi wo vava ntinu kakanikini mfumu zawonso mu diambu dia Abesalome. 6 O nkangu uvaikidi, wele kuna nzanza muna nuanisa Isaele, banuanini muna mfind’a Eferaime. b 7 Nkangu a Isaele c utufakeso kwa selo ya Davidi, d e lumbu kiakina ndong’ayingi yavondwa, 20.000 ma wantu bafwa. 8 E vita ilweke muna zunga kiawonso. E mfinda ivondele nkangu wayingi lutila awana bavondelwa mu nsosolo muna lumbu kiakina. 9 Abesalome owanane ye selo ya Davidi. Abesalome wele muna mula, e mula iviokele kuna nsi a tayi ya nti anene, o ntu wa Abesalome uvakamene muna tayi ya nti, dianu vo osangamene vana kati,1 vo i mula ina kayendelenge iviokele kwandi. 10 Muntu mosi omwene dina divangamene, wele dio zayisa kwa Yoabe, e oku vo: “Mbwene Abesalome osangamene muna nti anene.” 11 Yoabe umvovese vo: “Wau umwenenge, ekuma olembele kumvondela vana fulu kiakina? Yadi kuvana sekele kumi za palata ye mponda.” 12 Kansi, muntu ndiona ovovese Yoabe vo: “Kana nkutu bampene1 1.000 dia sekele za palata, kilendi lambula koko kwame ko muna mwan’a ntinu, kadi twawidi dina ntinu kakanikini kwa ngeye, kwa Abisai yo Itai vo, ‘Nutoma tala, 18:9 1 Mvovo wa sina: “muna kati kwa zulu yo ntoto.” 18:12 1 Mvovo wa sina: “kana bantezele ova koko kwame.”

2 SAMUELE 18:13-30 ke nuvangi diambu ko kwa toko Abesalome.’ a 13 Avo nkolamene yo katula moyo andi, ke diadi swekama kwa ntinu ko, ongeye kwadi kuntanina ko.” 14 Yoabe ovovele vo: “Kiviokesa diaka ntangw’ame ko yo ngeye!” Dianu vo, obongele nzanza1 zitatu, osukidi zo muna ntim’a Abesalome ekolo kakala moyo, vana kati kwa ntayi ya nti anene. 15 I bosi, matoko kumi ana banatanga nuaninua ya Yoabe bezidi, banwende yavana kafwa. b 16 I bosi, Yoabe osikidi mpungi, makesa mandi bayambwidi landa Isaele; Yoabe ubasimini. 17 Babongele Abesalome bantubidi muna wulu dianene muna mfinda, i bosi, bankundikidi ulolo wa matadi. c Nkangu wawonso a Isaele batinini muna nzo zau. 18 Abesalome vava kakala moyo, wakitelamesena lunzi vana Ndimb’a Ntinu, d kadi wavova vo: “Kina ye mwana yakala ko olenda tatidila luyindulu lwa nkumbu ame.” e I kuma vo ovene lunzi diadi e nkumbu andi, diyikilwanga vo Luyindulu lwa Abesalome yamu unu kiaki. 19 Akimasi f wa mwan’a Sadoke ovovele vo: “Yambula ngienda ntinu kimana yanata nsangu kwa ntinu, kadi Yave umvangidi unsongi muna kumvuluza kwa mbeni zandi.” g 20 Kansi, Yoabe umvovese vo: “O unu kunata nsangu ko. Lumbu kiankaka onata zo, ke unu ko, kadi mwan’a ntinu ofwidi.” h 21 Yoabe ovovese Nkuse i mosi vo: “Wenda zayisa kwa ntinu oma omwene.” Muna diadi, o Nkuse ovumbamene Yoabe, wele ntinu. 22 Akimasi wa mwan’a Sadoke ovovese diaka Yoabe vo: “Dodokolo, kana nkutu nkia diambu dibwa, yambula ngienda landi o Nkuse.” Yoabe umvovese vo: “E mwan’ame, ekuma okwe18:14 1 Nanga, “madionga.” Mvovo wa sina: “nkau.”

464 KAPU 18 a 2Sa 18:5

b 2Sa 12:10 Ngn 2:22 Ngn 20:20 Ngn 30:17

c Yos 7:24, 26 Yos 8:29 Yos 10:23, 27

d Tuk 14:17

e 2Sa 14:27

f 2Sa 15:35, 36 2Sa 17:17

g Nk 9:4

h 2Sa 18:5

i Tuk 10:6 

Ndambu ya 2 a 2Sa 18:4

b 2Nti 9:17

c 2Sa 18:19

d 2Sa 22:47 Nk 144:1

e 2Sa 18:22

ndela? Kadi kavena diaka nsangu ko okwenda samuna.” 23 Kansi, Akimasi okwamanene kumvovesa: “Kana nkutu nkia diambu dibwa, yambula yatikuna.” Yoabe umvovese vo: “Tikuna!” Akimasi wele ntinu muna nzil’a mvivu a Yodani, i bosi oviokele Nkuse. 24 Davidi wavuanda kakala vana kati kwa mavitu mole ma mbanza, a o nyingidi b otombokele vana nludi a vitu. Wau kasengwele meso, omwene muntu okwizanga ntinu yandi mosi. 25 O nyingidi okazidi, ovovese ntinu. O ntinu ovovele vo: “Avo yandi mosi kena, nsangu kekwizanga zau.” Ekolo kefinamanga, 26 o nyingidi omwene diaka muntu ankaka okwizanga ntinu. O nyingidi okazidi nlangididi a mwelo vo: “Tala, muntu ankaka diaka okwizanga ntinu yandi mosi!” O ntinu ovovele vo: “Ndioyo mpe nsangu kekwizanga zau.” 27 O nyingidi ovovele vo: “Wauna mbwenene, ona wantete e mpil’andi ya tikunuina ina nze ya Akimasi c wa mwan’a Sadoke,” o ntinu ovovele vo: “Oyandi muntu ambote, nsangu zambote kekwizanga zau.” 28 Akimasi ovovele kwa ntinu muna nding’angolo vo: “Kavena diambu ko!” Ovumbamene ntinu. Ovovele vo: “Yambula Yave wa Nzambi aku kakembelwa, kadi oyekwele ana betelamenanga1 mfumu ame wa ntinu!” d 29 Kansi, o ntinu oyuvuidi vo: “Nga toko Abesalome una kiambote?” Akimasi ovutwidi vo: “Mvuanga ayingi mbwene vava Yoabe katuminingi selo kia ntinu yo mono, kansi kizeye ko kana nkia diambu dibwidi.” e 30 O ntinu umvovese vo: “Vingila, telama ova ndambu.” Otelamene, ovingidi vana ndambu. 18:28 1 Mvovo wa sina: “balambula moko kwa.”

465 31 Nkuse olweke, a o Nkuse ovovele vo: “Yambula e mfumu ame wa ntinu katambula nsangu zazi: O unu Yave umvangidi unsongi muna kuvuluza vana moko ma awonso ana bekutelamenanga.” b 32 Kansi, o ntinu oyuvuidi kwa Nkuse vo: “Nga toko Abesalome una kiambote?” Nkuse ovutwidi vo: “Yambula mbaninu a mbeni zawonso za mfumu ame wa ntinu ye awonso batelamene mu kuvanga e mbi, yakala nze ya toko!” c 33 Ntinu okendalele, otombokele kuna suku dia ntandu, diakala vana ntandu a vitu, wele didingi, oku vo: “E mwan’ame Abesalome, e mwan’ame, e mwan’ame Abesalome! Kele vo yafwa vana fulu kiaku, e Abesalome, e mwan’ame, e mwan’ame!” d Wantu bazayisi kwa Yoabe vo: “O ntinu obokomokene ye dilu mu kuma kia Abesae lome.” 2 Ozevo, e lumbu kiakina e nsundidi1 ikitukidi se dilu kwa nkangu awonso, kadi bawidi wo vo ntinu okendalele mu kuma kia mwan’andi. 3 O nkangu wele yomboki kuna mbanza f nga nkangu ufusukidi e nsoni wau batinini kuna vita. 4 Ntinu ofukidi ndose, okwamanene dila mu nding’angolo, oku vo: “E mwan’ame Abesalome! Abesalome, e mwan’ame, e mwan’ame!” g 5 I bosi, Yoabe okotele muna nzo mwakala ntinu, umvovese vo: “O unu ofusulwisi selo yaku yawonso e nsoni, ana bavulwizi o moyo aku ye mioyo mia wan’aku amakala h ye amakento, i akazi aku ye makangu maku. j 6 Ozolanga ana bekumenganga yo menga ana bekuzolanga, o unu otomene songa vo afidi ye selo yaku ke bena mfunu ko kwa ngeye. Kadi nzeye wo vo kele vo Abesalome kakala moyo, oyeto twafwa, diambote diadi kala kwa ngeye.

19

19:2 1 Yovo “luvuluzu.”

2 SAMUELE 18:31–19:15 KAPU 18 a 2Sa 18:21 b 2Sa 22:49 Nk 55:18 Nk 94:1 Nk 124:2, 3

c Nk 27:2 d 2Sa 12:10 2Sa 17:14 2Sa 19:1 Ngn 19:13

 KAPU 19 e 2Sa 18:5 2Sa 18:14

f 2Sa 17:24 g 2Sa 18:33 h 2Sa 3:2-5 2Sa 5:14-16

i 2Sa 13:1 j 2Sa 5:13 2Sa 15:16

 Ndambu ya 2 a 2Sa 18:17 b 1Sa 17:50 1Sa 18:7 1Sa 19:5 2Sa 5:25 2Sa 8:5

c 2Sa 15:14 d 2Sa 15:10, 12 e 2Sa 18:14 f 2Sa 8:17 2Sa 15:25 1Nti 1:8

g 1Sa 22:20 1Sa 30:7 2Sa 15:24 1Tu 15:11, 12

h 2Sa 2:4 i 2Sa 17:25 1Tu 2:16, 17

j 2Sa 8:16 2Sa 18:5, 14

7 Owau telama, vaika wakasakesa1 selo yaku, kadi ndidi e ndofi muna Yave vo, avo kuvaikidi ko, ke muntu ko osala yaku o fuku wau. Ediadi disunda e mbi kwa ngeye lutila mpasi zawonso wabwila tuka muna kileke kiaku yamu wau.” 8 O ntinu otelamene, ovaikidi yo vuanda vana vitu dia mbanza, dizayisu kwa nkangu awonso vo: “O ntinu ovuende vana vitu.” Nkangu wawonso wizidi vana vena ntinu. Kansi, nkangu a Isaele batinini konso muntu kuna nzo andi. a 9 O nkangu muna makanda mawonso ma Isaele uyantikidi tantana yo vova vo: “O ntinu watuvuluza muna mbeni zeto b yo kutukula vana moko ma Afelesetia; kansi owau, otinini muna nsi mu kuma kia Abesalome. c 10 Abesalome ona twakusa mazi katuyala, d ofwidi muna vita. e Ekuma nulembi vangila diambu mu vutulwisa o ntinu?” 11 O Davidi wa ntinu otwikidi nsangu kwa Sadoke f ye Abiata g anganga vo: “Nuvovesa akuluntu a Yuda h vo: ‘Ekuma nukadila wantu ansuka muna vutulwisa o ntinu kuna nzo andi, ekolo kina vo e mvovo mia Isaele yawonso milweke kwa ntinu muna nzo andi? 12 Oyeno nu mpangi zame; tu menga mamosi.1 Ekuma nukadila wantu ansuka muna vutulwisa o ntinu?’ 13 Nuvovesa Amasa i vo, ‘Nga ke tu menga mamosi1 ko e? Yambula Nzambi kantumba yo sakisa wo vanga avo kukala mfumu a makesa mame ko vana fulu kia Yoabe j tuka o unu.’” 14 Ozevo, ntinu olemvuele ntima mia nkangu wawonso a Yuda nga ntim’a muntu mosi, batwikidi nsamu kwa ntinu vo: “Vutuka ye selo yaku yawonso.” 15 O ntinu ovutukidi, olweke 19:7 1 Mvovo wa sina: “wavova muna ntima mia.” 19:12, 13 1 Mvovo wa sina: “nu visi yame ye nitu ame.”

2 SAMUELE 19:16-35 kuna Yodani, nkangu a Yuda balweke kuna Ngilengale a muna kika ntinu yo kunsaula Yodani. 16 Simei b wa mwan’a Ngera, wa Mbenyamini wa musi Bakurimi, wele mu nzaki yo nkangu a Yuda mu wanana yo Davidi wa Ntinu, 17 wakala ye 1.000 dia akala esi Benyamini. O Siba c mpe wa selo kia nzo a Saulu ye wan’andi 15 ye 20 ma ntaudi zandi, bakulumukini mu nzaki kuna Yodani, vitila ntinu kalwaka. 18 Osaukidi1 nkoko vana masau kimana kasaula esi nzo a ntinu yo vanga mawonso kazolele o ntinu. Una ntinu se kesauka Yodani, Simei wa mwan’a Ngera ofukamene vana ndose andi. 19 Ovovese ntinu vo: “E mfumu ame, kubadiki ngielele ame ko ngatu sungamena o bi una kavanga selo kiaku d mu lumbu kina e mfumu ame wa ntinu kavaika muna Yerusaleme. E ntinu kusie dio mu ntima ko, 20 kadi selo kiaku ozeye wo vo sumuka kasumuka; i dianu vo, o unu mono i wantete nkulumukini muna nzo yawonso ya Yosefe muna kika mfumu ame wa ntinu.” 21 Vana vau, Abisai e wa mwan’a Seruya f ovovele vo: “Nga Simei ke vondwa ko wau katiangwini e kuswa kia Yave?” g 22 Kansi, Davidi ovovele vo: “Nkia diambu luna diau yeno wan’a Seruya, h nga nuzolele kala mbeni zame o unu e? Nga mufwete vondwa muntu muna Isaele unu e? Nga kizeye wo ko vo o unu mvutukidi va kunda kia kintinu kia Isaele?” 23 O ntinu ovovese Simei vo: “Kufwa ko.” O ntinu osikidisi dio muna ndofi. i 24 Mefibosete j wa ntekelo a Saulu okulumukini mpe kakika ntinu. Kasukula malu ko yovo zenga e nzevo zandi ngatu sukula mvuatu miandi tuka e lu19:18 1 Yovo “Basaukidi.”

466 KAPU 19 a Yos 5:9 1Sa 11:14

b 2Sa 16:5 1Nti 2:8, 9

c 2Sa 9:2, 10 2Sa 16:1

d 2Sa 16:5

e 2Sa 23:18

f 2Sa 2:18

g Luv 22:28 2Sa 16:7 1Nti 21:13

h 2Sa 3:39 2Sa 16:10

i 1Nti 2:8, 9

j 2Sa 9:3, 6 2Sa 16:3, 4

 Ndambu ya 2 a 2Sa 9:9

b 2Sa 4:4

c Lev 19:16 2Sa 16:3

d 2Sa 9:7-10

e 2Sa 16:4

f 2Sa 17:27-29 1Nti 2:7

g Ngn 3:27

h Ngn 11:25

i Nk 90:10

mbu kina kiavaika o ntinu yavana kavutuka kuna luvuvamu. 25 Vava kalweke muna Yerusaleme kawanana yo ntinu, o ntinu unyuvuidi vo: “E Mefibosete, ekuma walembi kwendela yame?” 26 Umvutwidi vo: “E mfumu ame wa ntinu, selo kiame a wayiza kumpuna. Wau vo selo kiaku mvanguki a malu, yamvovesa vo: ‘Yambula bankubikila e buluku kimana yamanta, ngienda yo ntinu.’ b 27 Kansi, oyandi ovunini selo kiaku e mambu kwa mfumu ame wa ntinu. c Wau vo mfumu ame wa ntinu una nze mbasi a Nzambi aludi, vanga konso dina omwene vo diambote. 28 Awonso muna nzo a se diame bafwana vondwa kwa mfumu ame wa ntinu, kansi, wasia selo kiaku vamosi ye awana bedilanga vana meza maku. d Ozevo, nkia nswa diaka ngina wau mu lomba konso lekwa kwa ntinu?” 29 Ntinu umvovese vo: “Kuvovi diaka diambu ko. E zazi i nzengo mbakidi, ngeye yo Siba nukayana e mpatu.” e 30 Mefibosete ovutwidi kwa ntinu vo: “Yambula kavua yawonso, wau vo mfumu ame wa ntinu ovutukidi mu nzo andi kuna luvuvamu.” 31 Bazilai f wa Mungiladi otukidi kuna Rongelimi, okulumukini kuna Yodani, kafila ntinu muna sauka nkoko a Yodani. 32 Bazilai se nunu kwandi, 80 lwa mvu kakala lwau, yandi wadikila ntinu vava kakala kuna Makanaimi, g kadi mvuama kikilu kakala. 33 O ntinu ovovese Bazilai vo: “Sauka yame, ikudikila kuna Yerusaleme.” h 34 Kansi, Bazilai ovovese ntinu vo: “Mvu1 nkwa diaka nsidi miau muna zinga, kimana yatomboka yo ntinu kuna Yerusaleme? 35 O unu 80 lwa mvu se ngina lwau. i Nga nde19:34 1 Mvovo wa sina: “Lumbu ya mvu.”

467 nda swaswanesa diaka edi diambote y’edi diambi e? Nga ndenda mona ntomo wa kina idia yo ´ nua? Nga ndenda wa diaka e ndinga za ayimbidi amakala ye zamakento? a Ekuma selo kiaku kafwete kudikila e zitu kwa mfumu ame wa ntinu? 36 Selo kiaku oyangalele wau kezidi fila ntinu kasauka Yodani. Ekuma o ntinu kafwete kumpanina nsendo wau? 37 Dodokolo, yambula selo kiaku kavutuka, yambula ngienda fwila muna mbanza ame ina lukufi ye ziami kia se diame ye ngudi ame. b Tala Kimami wa selo kiaku, c yambula kasauka yo mfumu ame wa ntinu, vanga kwa yandi konso dina omwene vo diambote.” 38 O ntinu ovovese Bazilai vo: “Kimami osauka yame, ikumvangila konso dina ozolele; se yavanga konso dina okundomba.” 39 Nkangu wawonso usaukidi Yodani, vava ntinu se kesauka, ofibidi Bazilai d yo kunsambula; Bazilai ovutukidi kuna nzo andi. 40 Vava ntinu kasaukidi, wele kuna Ngilengale, e Kimami wele yandi. Nkangu wawonso a Yuda ye ndambu a nkangu a Isaele basaukidi yo ntinu. f 41 Aneyisaele bele kwa ntinu, banyuvuidi vo: “Ekuma mpangi zeto, Ayuda bele bakila ntinu kuna kinsweki yo kunsaulwisa Yodani ye nzo andi ye wantu awonso a Davidi e?” g 42 Ayuda awonso bavutwidi Aneyisaele vo: “Kadi ntinu yitu kieto. h Ekuma nufwemene muna diambu diadi? Nga madia ma ntinu tudidi yovo lukau katuvene?” 43 Kansi Aneyisaele bavovese Ayuda vo: “Oyeto makanda kumi tuna mau muna kintinu, i dianu vo, e wisa tuna kiau muna Davidi kisundidi e kieno. Ozevo, ekuma lutuvezele? Nga ka yeto ntete ko twadi vutulwisa o ntinu

2 SAMUELE 19:36–20:8 KAPU 19 a Kim 2:8 b Tuk 50:13 c 1Nti 2:7 d Tuk 31:55 1Sa 20:41 Mav 20:37

e 1Sa 11:14 f 2Sa 2:4 g Afu 8:1 Afu 12:1 2Sa 19:15

h Nk 78:68, 70 

Ndambu ya 2  KAPU 20 a 2Sa 20:21 b Afu 3:26, 27 2Sa 15:10

c 2Sa 19:43 d 1Nti 12:16 e Ngn 24:21 f 2Sa 19:15 2Sa 19:41, 42

g 2Sa 5:11 h 2Sa 15:16 i 2Sa 16:21, 22 j 2Sa 17:25 2Sa 19:13 1Tu 2:17

k 1Sa 26:6 2Sa 10:10 2Sa 23:18 1Tu 18:12

l 2Sa 20:1 m 2Sa 15:12 n 2Sa 8:16 o 2Sa 8:18 2Sa 15:18 1Nti 1:38

eto e?” Kansi, e mvovo mia Ayuda misundidi e1 mvovo mia Aneyisaele. Vavana vakala ye kimpumbulu kimosi nkumbu andi Seba a wa mwan’a Bikere, wa Mbeyamini. Osikidi mpungi b yo vova vo: “Katuna ye kunku ko muna Davidi, yovo vua muna mwan’a Yisai. c Yeno awonso nuvutuka kwa nzambi zeno,1 e Isaele!” d 2 Aneyisaele awonso bayambwidi Davidi, balende Seba wa mwan’a Bikere; e kansi Ayuda batatididi ntinu au tuka kuna Yodani yakuna Yerusaleme. f 3 Davidi vava kalweke kuna nzo1 andi muna Yerusaleme, g o ntinu obongele makangu kumi ana kasisa balangidilanga e nzo, h ubasidi muna nzo mosi ye ayingidi babayingilanga. Wabadikilanga, kansi kasidi leka yau diaka ko. i Bakangidilwa yamuna lumbu kia lufwa lwau, kana una vo nkaz’au moyo kakala, oyau bakedi nga mpumpa. 4 O ntinu ovovese Amasa vo: j “Umbokelela Ayuda muna lumbu tatu beza kutakana yame, ongeye mpe ofwete kwiza.” 5 Amasa wele bokela Ayuda, kansi oviokese ntangwa ina kansila. 6 Davidi ovovese Abisai vo: k “Seba l wa mwan’a Bikere nanga oluta kutuvanga e mpasi ke mu Abesalome ko. m Dianu vo, bonga selo ya mfumu aku, unlanda kalembi kota muna mbanza zangolo yo tina.” 7 Wantu ana bakala yo Yoabe, n Akerete, Apelete o ye makesa mawonso banlakamene; bavaikidi muna Yerusaleme, balakamene Seba wa mwan’a Bikere. 8 Vava bafinamene vana tadi dianene dia Ngibone, p o Amasa q wizidi kubakika. Yoabe ovuete nuaninua ye mponda ina

20

p Yos 18:21, 25 Yos 21:8, 17

q 2Sa 17:25 2Sa 19:13

19:43 1 Yovo “misundidi o bala ke mu.” 20:1 1 Nanga, “saba yeno.” 20:3 1 Yovo ˆ “lumbu.”

2 SAMUELE 20:9-26 yakangamena o nsosolo mu luketo. Vava kafinamene Amasa, nsosolo andi ubwidi. 9 Yoabe ovovese Amasa vo: “E mpangi ame, nga una kiambote?” Yoabe osimbidi nzevo za Amasa muna koko kwalunene nze yandi ozolele kumfiba. 10 Amasa kayitanina ko muna nsosolo wakala vana koko kwa Yoabe, o Yoabe unsukidi wo muna vumu, a e ndia miandi mivaikidi, mibwidi vana ntoto. Kansuka wo diaka ko; una wantete kansuka wafwana kwandi muna kumvonda. I bosi, Yoabe yo mpangi andi Abisai balakamene Seba wa mwan’a Bikere. 11 Mosi muna matoko ma Yoabe, otelamene vana ndambu a Amasa, ovovele vo: “Ndiona una kuna sambu dia Yoabe, ona wina ku sambu dia Davidi, yambula kalanda Yoabe.” 12 Amasa wavindumukanga vana menga mandi muna nzila. E toko vava kamona vo wantu awonso baningamanga, okatwidi Amasa muna nzila, unsidi kuna mfuta. I bosi umfukidi o nlele, kadi omwene vo konso muntu ˆ walwakanga vana waningamanga. 13 Vava kakatulwa muna nzila, wantu awonso balende Yoabe, balakamene Seba b wa mwan’a Bikere. 14 Seba wele, oviokele muna makanda mawonso ma Isaele kuna Abele ya Bete-maka. c Anebikere awonso bakutakene, bele anlandi. 15 Yoabe yo wantu andi bezidi kunzunga kuna Abele ya Betemaka, babumbikidi ntoto muna nuanisa e mbanza, kadi yazu´ ngwa yaka yanda. Nkangu awonso wakala yo Yoabe, uyantikidi tima kuna nsi a yaka kimana babwisa kio. 16 Nkento mosi wa nkwa ngangu okazidi mu´ na mbanza, oku vo: “Nuwa, ´ nuwa! Dodokolo, nuvovesa Yoa-

468 KAPU 20 a 2Sa 3:27 1Nti 2:5

b 2Sa 20:1

c 1Nti 15:20 2Nti 15:29

 Ndambu ya 2 a Luv 19:5 Nsi 32:9

b Yos 17:14, 15 Afu 2:8, 9

c 2Sa 20:1

d Kim 9:14, 15 Kim 9:18

e 2Sa 8:16 2Sa 19:13

f 2Sa 23:20 1Tu 27:5

g 1Tu 12:27

h 2Sa 8:18 2Sa 15:18 1Nti 1:38, 44

i 1Nti 4:6 1Nti 12:18

j 1Nti 4:3

k 2Sa 15:27

l 2Sa 17:15 2Sa 19:11 1Nti 4:4

be vo ‘Keza yamokena yandi.’” 17 Yoabe umfinamene, o nkento ovovele vo: “Nga ngeye i Yoabe?” Ovutwidi vo: “I mono.” O ´ nkento umvovese vo: “Wa e mvovo mia ntaudi aku.” Ovutwi´ di vo: “Mu wa ngina.” 18 Nkento ovovele vo: “Kuna nz’ankulu diavovuanga vo: ‘Yambula benda yuvula kuna Abele, i una bazengelanga o mambu.’ 19 Omono, akwa luvuvamu ye akwa kwikizi a Isaele isunzulanga. Ngeye ovavanga fwasa e mbanza ina nze ngudi muna Isaele. Ekuma ozolele fwasila1 e vua dia Yave?” a 20 Yoabe ovutwidi vo: “Kilendi fwasa mbanza yayi ko ngatu fukisa yo. 21 Ke diau ko ngizidi. Kansi, muntu mosi wa musi zunga kia miongo mia Eferaime, b nkumbu andi Seba c wa mwan’a Bikere, wakolamene1 Davidi wa Ntinu. Avo okunyekola, ikatuka omu mbanza.” O nkento ovovese Yoabe vo: “Tala, ikutubila o ntu andi vana yaka!” 22 O nkento wa ngangu wele mokena yo nkangu wawonso, bazengele ntu a Seba wa mwan’a Bikere, batubidi wo kwa Yoabe. Yoabe osikidi mpungi, bakatukidi muna mbanza, konso muntu muna yau wele kuna nzo andi; d Yoabe ovutukidi kwa ntinu kuna Yerusaleme. 23 Yoabe i mfumu a vu kia makesa mawonso ma Isaele; e Benaya f wa mwan’a Yoyada, g i ntu a Akerete ye Apelete. h 24 Adorame i i mfidi mun’awana basalanga salu yangolo; Yosafate j wa mwan’a Akiludi i nsoneki a lusansu. 25 O Seva i nsoneki; Sadoke k yo Abiata l i anganga. 26 O Ira wa Nyaire i mbanda-mband’a1 Davidi. 20:19 1 Mvovo wa sina: “minina.” 20:21 1 Mvovo wa sina: “wazangwidi o koko muna.” 20:26 1 Mvovo wa sina: “wakala se ngang’a.”

469

21

Muna lumbu ya Davidi mukedi mvengele a wa mvu ntatu mialandakana, muna kuma kiaki, Davidi oyuvuidi Yave, o Yave ovovele vo: “Nkanu a menga una muna Saulu ye nzo andi, wau kavonda esi Ngibone.” b 2 O ntinu otumisi esi Ngibone, c omokene yau. (Esi Ngibone ke Aneyisaele ko, kansi ana basala muna Aneyamore. d Aneyisaele babadila ndofi vo ke bevondwa ko, e kansi muna kuma kia vema kwandi muna nkangu a Isaele ye Ayuda, Saulu wavava kubafwasa.) 3 Davidi oyuvuidi esi Ngibone vo: “Adieyi mfwete vanga muna wete dieno? Aweyi ndenda lombela luyambulwilu lwa masumu kimana nuasambula e vua dia Yave?” 4 Esi Ngibone bamvutwidi vo: “E diambu dieto yo Saulu ye nzo andi, ke diambu dia palata ko ngatu wolo; f katulendi vonda muntu ko muna Isaele.” Davidi ovovele vo: “Konso dina nuvova, ikunuvangila dio.” 5 Bavovese ntinu vo: “O muntu ona watubukumuna yo vava kutufukisa emvimba muna mvivu miawonso mia Isaele g— 6 ututambika wan’andi nsambwadi. Twazembeleka mavimbu1 mau h vana vena Yave kuna Ngibeya i a Saulu ona wasolwa kwa Yave.” j Ntinu ovovele vo: “Ikubatambika.” 7 Kansi, o ntinu ovukisi Mefibosete k wa mwan’a Yonatane wa mwan’a Saulu mu kuma kia ndofi badia Davidi yo Yonatane l wa mwan’a Saulu vana vena Yave. 8 Ozevo, ntinu obongele Aremoni yo Mefibosete, wana wole amakala ana Resepa m wa mwan’a Aya kawutila Saulu yo wana tanu amakala ana Mikale1n wa mwan’a Saulu kawutila Andiele o wa mwan’a Bazilai wa musi Mekola. 21:6 1 Mvovo wa sina: “twabasenzeka,” i sia vo, twabatolola moko yo malu. 21:8 1 Nanga, “Merabe.”

2 SAMUELE 21:1-16 KAPU 21 a Lev 26:18, 20 b Tuk 9:6 Luv 20:13 Nta 35:30, 33

c Yos 9:3, 27 d Tuk 10:15, 16 e Yos 9:15 f Nta 35:31 g 2Sa 21:1 h Nta 25:4 Nsi 21:22

i 1Sa 10:26 j 1Sa 9:17 k 2Sa 4:4 2Sa 9:10 2Sa 19:24

l 1Sa 18:3 1Sa 20:42

m 2Sa 3:7 n 1Sa 18:20 1Sa 25:44 2Sa 3:14 2Sa 6:23

o 1Sa 18:19 

Ndambu ya 2 a Nta 35:31 Nsi 19:21

b 2Sa 3:7 c 2Sa 2:5 d 1Sa 28:4 1Sa 31:1 1Sa 31:11, 12 2Sa 1:6 1Tu 10:8

e 2Sa 21:9 f Yos 18:28 g 1Sa 9:1 1Sa 10:11

h Yos 7:24-26 2Sa 24:25

i 2Sa 5:17, 22 j Nsi 2:11 k 1Sa 17:4, 7 1Tu 11:23

9 Ubayekwele kwa esi Ngibone, bazembekele mavimbu mau vana mongo vana vena Yave. a Yau nsambwadi bafwila kumosi; bavondwa muna lumbu yantete ya nsungi a nkutika, kuna lubantiku lwa nkutik’a mbongo a bale. 10 Resepa b wa mwan’a nkento a Aya obongele madila, oyalumwini mo vana tadi. Ovuende, oyantikidi yingila mavimbu tuka muna lubantiku lwa nkutika yavana mvula zanokena mavimbu; kayambula ko vo muna mwini e nuni za zulu zabela muna mavimbu ngatu bulu ya mfuta yabafinama o fuku. 11 Bazayisi kwa Davidi dina kavanga Resepa wa mwan’a Aya wa nkento a Saulu. 12 Davidi wele bonga e visi ya Saulu ye visi ya mwan’andi Yonatane ina yakala kwa mfumu1 za Yabese-Ngiladi, c ana babayiya vana yanzala kia Bete-sani, vana bazembelekwa kwa Afelesetia muna lumbu kina Afelesetia bavonda Saulu kuna Ngileboa. d 13 Tuka kwakuna, otwese visi ya Saulu ye visi ya mwan’andi Yonatane, bakutikidi mpe e visi y’awana bazembelekwa.1e 14 Bazikidi visi ya Saulu ye visi ya mwan’andi Yonatane muna nsi a Benyamini kuna Sela, f muna ziami kia Kisi g wa se diandi. Vava bavangidi mawonso kakanikina o ntinu, o Nzambi owidi ndomba zau mu kuma kia nsi. h 15 Afelesetia banuana diaka e vita ye Isaele. i Dianu vo, Davidi ye ntaudi zandi bakulumukini, bele nuanisa Afelesetia, kansi Davidi oyoyele. 16 Yisebi-benobe wa Anerefa, j wakala ye dionga dia nsongo diazitanga 300 za sekele1k ye nsosolo wampa, wakala ye kani 21:12 1 Nanga, “ana bavuidi e nsi.” 21:13 1 Mvovo wa sina: “basenzekwa.” 21:16 1 Tezo kia yilo 3,42. Tala Nku. B14.

2 SAMUELE 21:17–22:11 dia vonda Davidi. 17 Vana vau Abisai a wa mwan’a Seruya wizidi kunsadisa, b owende Mfelesetia, umvondele. Muna diadi, ntaudi za Davidi bandididi e ndofi vo: “Kuvaika diaka yeto mu vita ko, c kimana walembi zima mwind’a Isaele!” d 18 I bosi, vakedi diaka e vita vana vena Aneyisaele ye Afelesetia e kuna Ngobe. Muna ntangwa yayina, Sibekai f wa musi Kusa ovondele Safe wa mwan’a Anerefa. g 19 Vakedi diaka e vita vana vena Aneyisaele ye Afelesetia h kuna Ngobe, Elekanane wa mwan’a Yare-orengime wa musi Beteleme ovondele Ngoleyate wa Ngati, o mvini a dionga diandi wakala nze nti wa akubi a nlele. i 20 Vakedi diaka e vita kuna Ngati, kuna kwakala muntu wa ´ ntel’anda, wakala ye nlembo 6 muna konso koko ye nlembo 6 muna konso kulu, miawonso nlembo 24; yandi mpe mwan’a Anerefa. j 21 Wau katiangunanga Isaele, k o Yonatane wa mwan’a Simei l wa mpangi a Davidi, umvondele. ´ 22 Awaya yau aya i Anerefa kuna Ngati ana bavondwa kwa Davidi ye ntaudi zandi. m Muna lumbu kina Yave kamvuluza vana moko n ma mbeni zandi o zawonso ye vana moko ma Saulu, Davidi wayimbila nkunga wau p kwa Yave. 2 Oku vo: “Yave i tadi diame, i swekameno diame diangolo q ye mvuluzi ame. r 3 Nzambi ame i tadi diame, s muna yandi itinina, I ngubu ame t ye mpok’ame1 a luvuluzu,2 i tininu diame diasikila3u

22

22:3 1 Tala Nsas’a mvovo. 2 Yovo “mvuluzi ame a nkuma.” 3 Yovo “tininu diame diazanguka.”

470 KAPU 21 a b c d e f g h i j k l

2Sa 23:18, 19 2Sa 22:19 2Sa 18:3 1Nti 11:36 1Nti 15:4 2Nti 8:19 1Tu 20:4 1Tu 11:26, 29 1Tu 27:1, 11 Tuk 14:5 1Tu 20:5 1Sa 17:4, 7 1Tu 20:6-8 1Sa 17:10, 45 2Nti 19:22 1Sa 16:9 1Sa 17:13 1Tu 2:13 Nk 60:12

4

5

6

m 

KAPU 22 n 1Sa 23:14

7

Nk 18:Ntu

o Nk 34:19 p Luv 15:1 Afu 5:1

q Nk 31:3 r Nk 18:2, 3 s Nsi 32:4 1Sa 2:1, 2

t Tuk 15:1 Nsi 33:29 Nk 3:3

u Nk 9:9

8

Ngn 18:10

 Ndambu ya 2 a Nk 59:16 b Yes 12:2 c d e f g h i j k l m n

o p

Luk 1:46, 47 Tit 3:4 Nk 69:14 Nk 18:4 Nk 116:3, 4 Nk 18:5 Nk 142:1 Yon 2:2 Luv 3:7 Nk 18:6 Nk 34:15 Afu 5:4 Yob 26:11 Nk 18:7-12 Nk 77:18 Yes 30:27 Nk 144:5 Yes 64:1 Nsi 4:11 1Nti 8:12 Nk 18:9 Nk 97:2 1Sa 4:4 Nk 80:1 Nk 99:1 Ayi 1:7

9

10

11

I fulu kiame kiatinina, a mvuluzi ame; b okumpuluza muna nsoki. Mbokele Yave, ona ofwene kembelwa, Kampuluza muna mbeni zame. E mavuku ma lufwa mafwasakesa yawonso yinzungidi; c O wantu akondwa mfunu bambwesese wonga nze kizalu. d E nsinga mia Ziami1 minzingalakene; e E ntambu mia lufwa mimbakidi. f Muna mpasi zame mbokele Yave, g Nkwamanene bokela Nzambi ame. Owidi e nding’ame tuka muna tempelo andi, E kazu kiame kilweke muna matu mandi. h E ntoto uyantikidi nikuka yo zakama; i E nkubilwa za zulu zizakamene j Zizakamene kadi ofungidi o makasi. k Muna mazunu mandi mwavaika mwisi, Muna nu’andi mwavaika tiya twa mbomoni; l Makala ma tiya mavaika muna yandi malemanga. Wafumbika e zulu yo kulumuka, m E tombe kiangolo kikilu kikedi kuna nsi a tambi yandi. n Wizidi tilumuka vana ntandu a nkelubi. o Wamoneka muna mave ma mbasi.1p

22:6 1 Yovo “Seol,” i sia vo, ziami kia wantu awonso. Tala Nsas’a Mvovo. 22:11 1 Mvovo wa sina: “mave ma mwanda.”

471 12 I bosi uyizungidi e tombe nga saba, a Muna maza mandombe ye matuti malomboka. 13 Tuka muna ntemo wina vana kena muvaikidi makala ma tiya. 14 I bosi Yave oyantikidi talumuka tuka kuna zulu; b O Mpungu-nene owisisi nding’andi. c 15 Onongene nzanza zandi, d ubamwanganese; Ovaikisi nsemo, ubakotese muna mvuangalakani. e 16 E sina dia kalunga dimonekene; f E nkubilwa za ntoto zisenzamene muna lusembo lwa Yave, Muna mpemo a mazunu mandi. g 17 Olambwidi koko kwandi tuka kuna ntandu; Umbongele ye kuntombola muna nsi a maza. h 18 Umpulwizi vana moko ma mbeni ame angolo, i Vana moko m’awana bambenga, ana bansunda e ngolo. 19 Bandwanisa muna lumbu kia mpasi zame, j Kansi o Yave wansadisa. 20 Wampaikisa yo kundata vana fulu kiavuvama;1k Wampuluza kadi wangiangalela. l 21 Yave wansenda muna kuma kia unsongi wame; m Wamputulwila muna kuma kia moko mame makondwa-kuma.1n 22 Kadi ilundanga nzila za Yave, Kivangidi vilwa wa yambula Nzambi ame ko. 22:20 1 Yovo “kiasanzuka.” 22:21 1 Mvovo wa sina: “moko mame mavelela.”

2 SAMUELE 22:12-34 KAPU 22 a Yob 36:29 b Luv 19:16 1Sa 2:10

c Nk 18:13-16 Yes 30:30

d Nk 7:13 Nk 77:17

e Nk 144:6 f Luv 14:21 Nk 106:9 Nk 114:3

g Luv 15:8 h Nk 18:16-19 Nk 124:2-4 Nk 144:7

i Nk 3:7 Nk 56:9

j 1Sa 19:11 1Sa 23:26 2Sa 15:10

k Nk 31:8 l Nk 149:4 m 1Sa 26:23 1Nti 8:32

n Nk 18:20-24 Nk 24:3, 4

 Ndambu ya 2 a Nsi 6:1 Nk 19:9

b Nsi 8:11 c Nk 84:11 d Nk 18:23 Ngn 14:16

e Yob 34:11 Yes 3:10 Ayi 11:6

f Nk 18:24 Ngn 5:21

g Nk 37:28 Nk 97:10

h Nk 18:25-30 i Mat 5:8 1Pe 1:16

j Nk 125:5 k Yob 34:28 l Dan 4:37 1Pe 5:5

m Nk 27:1 n Nk 97:11 o Nk 18:29 Flp 4:13 Ayi 11:33, 34

p Nsi 32:4 q Nk 12:6 Ngn 30:5

r Nk 35:2 Nk 91:4

s Yes 44:6 t Nsi 32:31 Nk 18:31-42

u Nk 27:1 Yes 12:2

v Yes 26:7

23 E nzengo zandi zawonso a zina ova ndose ame; Kivengomoka muna nsiku miandi ko. b 24 Kikala ye tumbu ko c vana ndose andi, Ikuyikenga muna mbi. d 25 Yambula Yave kansenda muna kuma kia unsongi wame, e Wau nkondelo kuma vana ndose andi. f 26 Kuna kwa nkwa kwikizi, okuyisonga vo u nkwa kwikizi; g Kuna kwa munkondwa-kuma yo nkwa ngolo, okuyisonga vo wakondwa-kuma; h 27 Kuna kwa mveledi, okuyisonga vo u mveledi, i Kuna kwa mbendomoki, okuyisonga vo u nkwa ngangu. j 28 Kadi ovuluza alembami, k Kansi, akwa lulendo okubasianga e kitantu yo kubakulula. l 29 Kadi ongeye u ntemo ame, e Yave; m Yave okitulanga e tombe kinzietele se ntemo. n 30 Muna lusadisu lwaku, ndenda nuana ye buka kia asanzi; Muna ngolo za Nzambi ndenda manta e yaka. o 31 E nzil’a Nzambi aludi yalunga; p E diambu dia Yave diavelela. q Yandi i ngubu kwa awonso betininanga kwa yandi. r 32 Nani i Nzambi avo ke Yave kaka ko e? s Nani i tadi avo ke Nzambi eto kaka ko e? t 33 O Nzambi aludi i swekameno diame diangolo, u Osingika e nzil’ame. v 34 Okitwidi malu mame nga ma nkayi;

2 SAMUELE 22:35–23:2 35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

Untelamese muna fulu yazanguka. a Okundonganga nuana e vita; Moko mame malenda fumbika mfumba wa nsongo. Umpene ngubu aku ya luvuluzu, Lulembamu lwaku luntundidikidi. b Osanzwidi e nzil’a tambi yame; E tambi yame ke isielomoka ko. c Lakama ilakama mbeni zame, yabafwasa; Kivutuka ko yavana ikubafukisa emvimba. Ikubafwasa yo kubakosomona, kimana balembi telama diaka; d Ikubadiatakesa kuna nsi a tambi yame. Okumpana ngolo za nuanina e vita; e Obwisa mbeni zame vana ndose ame. f Oyambula vo mbeni zame bantina;1g Sukisa isukisa2 awana bambengene. h Bakazidi, kansi ke vena muntu ko okubavuluza; Bakazidi nkutu kwa Yave, kansi kabatambulwidi ko. i Ikubafusakesa nga mbundukutu a ntoto; Ikubatufakesa yo kubadiatakesa nga nteke muna nzila. Okumpuluza muna makumbu ma nkangu ame. j Okuntanina kimana yakala se ntu vana vena e zula; k O nkangu una kizeye ko, ukunsadila. l Anzenza bekwiza oku ngina ye wonga; m

22:41 1 Yovo “Okumpana nima za mbeni zame.” 2 Mvovo wa sina: “Ikanga e nua mia.”

472

KAPU 22 a Yes 33:15, 16 Kab 3:19

b Nk 18:35 Nk 113:6-8

46

c Nk 17:5 d Luv 14:13 e 1Sa 23:5 f 1Sa 17:49

47

Nk 44:3, 5

g Tuk 49:8 h Nk 18:40 i 1Sa 28:6 Ngn 1:28 Yes 1:15 Mik 3:4

48

j 1Sa 30:6 2Sa 15:12

k 2Sa 8:3 Nk 2:8 Nk 60:8

49

l Nk 18:43-45 m Nsi 33:29 

Ndambu ya 2 a Nsi 32:4 b Nk 18:46

50

Nk 89:26

c 1Sa 25:29 2Sa 18:19

d Nk 18:47

51

Nk 110:1 Nk 144:1, 2

e 2Sa 5:12 2Sa 7:9

f Nk 18:48 g Nsi 32:43 Nk 117:1

h 1Tu 16:9 Nk 145:2 Rom 15:9

23

i Nk 2:6 Nk 21:1

j Nk 89:20, 29 Luk 1:32, 33

 KAPU 23 k Tuk 49:1 Nsi 33:1

l 1Sa 17:58 Mat 1:6

m 2Sa 7:8 n 1Sa 16:13 o 1Tu 16:9 p Mak 12:36 2Ti 3:16

q Mav 1:16 2Pe 1:21

´ Mana bewa mu kuma kiame mekubafila muna kundemvokela.1 Anzenza ke bekala diaka ye unkabu ko;1 Bevaika ye wonga muna matininu mau. Yave i Nzambi amoyo! Yambula e Tadi diame diakembelwa! a Yambula Nzambi wa tadi dia luvuluzu lwame katundidikwa. b Nzambi aludi okundandila e kunda; c Oyambula vo nkangu miandemvokela; d Umpulwizi vana moko ma mbeni zame. Untundidikidi e vana vena awana bekundwanisanga; Umpulwizi vana moko ma akwa nsoki. f I dianu vo, ikuvutula matondo vana vena zula, g e Yave, Yo yimbidila nkumbu aku: h Ovangidi mavangu manene muna vuluza ntinu andi; i Osonganga walakazi kwa kuswa kiandi, Kwa Davidi ye mbongo andi yakwele mvu.” j E miami i mvovo mia nsuka mia Davidi: k “Mvovo mia Davidi wa mwan’a Yisai, l Mvovo mia muntu watundidikwa, m Kuswa n kia Nzambi a Yakobo, Nyimbidi ambote1 a nkunga o mia Isaele. Mwand’a Yave uvovele omu mono; p Diambu diandi dina ova lubini lwame. q

2

22:45 1 Mvovo wa sina: “Vava bewa muna matu, bekundemvokela.” 22:46 1 Yovo “belala.” 23:1 1 Yovo “Muntu ambote.”

473 3 Nzambi a Isaele ovovele; E Tadi dia Isaele a dimpovese vo: ‘Avo muntu ansongi oyadidi nkangu, b Yo yadila muna vumi wa Nzambi, c 4 O luyalu lwandi lukala nze ntemo a mene-mene vava ntangwa idungumukanga, d Mene-mene wakondwa matuti. Nze mwini uvaikanga avo mvula ikiele, Usakumunanga e titi ova ntoto.’ e 5 E nzo ame, nga ke wau ko ina vana ndose a Nzambi e? Kadi okangidi yame e kangu dia mvu ya mvu, f Diatoma kubikwa yo sikila muna mambu mawonso. Kadi i luvuluku lwame emvimba yo luyangalalu lwame lwawonso, Nga ke mu kuma kiaki ko kasakumwini dio? g 6 Kansi, e yimpumbulu yawonso vetwa ivetwanga h nze nkeka za mfinda, Zina ke zilendi vuzilwa muna moko ko. 7 Ndiona osimba zo, Kafwete kala ye sengwa ye mvini a dionga Zifwete yokwa emvimba muna tiya vana fulu kiau.” 8 E zazi i nkumbu za makesa mankuma ma Davidi: i Yosebebasebete wa Ntakemone i ntu a makesa matatu mankuma. j Wavonda 800 za wantu muna dionga diandi mu nkumbu mosi. 9 Ona wanlandila, Elaza k wa mwan’a Dodo, l wa mwan’a Dodai, mosi muna makesa matatu mankuma ana bakala yo Davidi vava bafidisa Afelesetia e mpaka. Afelesetia bakutakana muna nwana e vita. Vava wan’a Isaele batina, 10 yandi watelama nangwi yo tufakesa Afelesetia ya-

2 SAMUELE 23:3-19 KAPU 23 a Nsi 32:4 Nk 144:1

b Ngn 29:2 Yes 9:7 Yes 32:1

c Luv 18:21 Yes 11:3

d Mal 4:2 Mat 17:2 Lus 1:16

e Nk 72:1, 6 f 2Sa 7:16, 19 1Tu 17:11 Nk 89:3 Nk 89:28, 29 Nk 132:11

g Yes 9:7 Yes 11:1 Am 9:11

h Nk 37:10 i 2Sa 10:7 2Sa 20:7 1Tu 11:10

j 1Tu 11:11 k 1Tu 11:12-14 l 1Tu 27:1, 4 

Ndambu ya 2 a Afu 8:4 b Afu 15:14, 16 1Sa 14:6 1Sa 19:5

c Nk 3:8 Nk 44:3

d Yos 15:20, 35 1Sa 22:1

e Yos 15:1, 8 2Sa 5:22 1Tu 11:15-19

f 1Sa 22:1, 4 1Tu 12:16

g Lev 9:9 Lev 17:13

h Tuk 9:4 Lev 17:10

i 1Sa 26:6 2Sa 21:17

j 2Sa 2:18 1Tu 2:15, 16

k 1Tu 11:20, 21

vana koko kwandi kwayoya yo zita mu kuma kia simba nsosolo. a E lumbu kiakina, Yave ubavene nsund’ampwena;1b i bosi, o nkangu unlende muna sanza mavua ma mvumbi. 11 Ona wanlandila i Sama wa mwan’a Ange wa Nkarara. Afelesetia vava bakutakana kuna Leki, kuna kwakala mpatu a wandu; nkangu utinini mu kuma kia Afelesetia. 12 Kansi, wate´ lama nangwı vana kati kwa mpatu, watanina yo, wavonda Afelesetia, muna diadi Yave wabavana e nsund’ampwena.1c 13 Atatu vana vena ntu 30 mia makesa, bakulumukini kwa Davidi kuna nduk’a Adulami, d muna nsungi a nkutika vava makesa ma Afelesetia basikidisa e ndo kuna Ndimb’a Refa. e 14 Davidi wakala muna swekameno diandi, f e buka kia makesa mantete ma Afelesetia kiakala kuna Beteleme. 15 I bosi, Davidi osongele luzolo lwandi, oku vo: “Ekwe vuina dia nua maza ma sima kina vana ndambu a vitu dia Beteleme!” 16 Muna kuma kiaki, makesa matatu mankuma makotele muna ndo ya Afelesetia muna kingolo, batekele maza muna sima kina vana ndambu a vitu dia Beteleme, batwese mo kwa Davidi; kansi kazolele mo nua ko, otiamwini mo vana vena Yave. g 17 Ovovele vo: “E Yave, kilendi vanga diambu diadi ko! Aweyi ndenda nuina menga h ma wantu ana basidi mioyo miau mu vonza?” Muna kuma kiaki, kazolele mo nua ko. Omama i mambu bavanga makesa mandi matatu mankuma. 18 Abisai i wa mpangi a Yoabe wa mwan’a Seruya, j wakala se ntu a makesa matatu mankaka; wavonda 300 za wantu muna dionga diandi, wakala ye tunda nze makesa matatu mantete. k 19 Kanele vo waluta 23:10, 12 1 Yovo “luvuluzu.”

2 SAMUELE 23:20–24:9 zitiswa muna yau atatu yo kala se ntu au, kansi kalwaka mu tezo kia makesa matatu mantete ko. 20 Benaya a wa mwan’a Yoyada nkwa unkabu kakala, wavanga mambu mayingi manene kuna Kabisele. b Wavonda wana wole a Ariele wa musi Moabe, muna lumbu kianoka e mvul’ampembe, wakulumuka muna sima, wavonda nkosi. c 21 Wavonda mpe musi Engipito mosi ´ wa ntel’anda. Kanele vo musi Engipito wakala ye dionga vana koko, Benaya wayenda kwa yandi yo nkau yo kutumuna dionga diakala vana koko kwa musi Engipito yo kumvondela muna dionga diandi. 22 Omama i mambu kavanga Benaya wa mwan’a Yoyada, e tunda diandi diafwanana ye makesa matatu mankuma. 23 Kana una vo wasunda 30 ma makesa o zitu, kalwaka muna tezo kia makesa matatu mankuma ko. Kansi Davidi wansola kakala se nyingidi andi. 24 Asaele d wa mpangi a Yoabe i mosi muna 30 ma makesa: Elekanane wa mwan’a Dodo, wa musi Beteleme, e 25 Sama wa Nkarodi, Eleka wa Nkarodi, 26 Kelese f wa Mpalete, Ira g wa mwan’a Yikese wa musi Tekoa, 27 Abieze h wa Nyanatote, i Mebunai wa musi Kusa, 28 Salemone wa Nyakoka, Marai j wa musi Netofa, 29 Kelebe wa mwan’a Bana wa musi Netofa, Itai wa mwan’a Ribai wa Ngibeya a Anebenyamini, 30 Benaya k wa musi Piratone, Idai wa musi ndimb’a Ngasi, l 31 Abialebone wa Nyaeba, Azemavete wa musi Bakurimi, 32 Eleyakeba wa Nsalebone wa mwan’a Yasene, Yonatane, 33 Sama wa Nkarana, Akiami wa mwan’a Sarere wa Nkarana, 34 Elefelete wa mwan’a Akasabai wa mwan’a Anemaka, Eleyame wa mwan’a Akitofele m wa Ngilo, 35 Kesero wa Nkamele, Palai wa Nyara-

474 KAPU 23 a 2Sa 8:18 2Sa 20:23 1Nti 1:8 1Nti 2:29 1Tu 27:5, 6

b Yos 15:21 c 1Tu 11:22-25 Ngn 30:30

d 2Sa 2:18, 23 1Tu 2:15, 16 1Tu 27:1, 7

e 1Tu 11:26-41 f 1Tu 27:1, 10 g 1Tu 27:1, 9 h 1Tu 27:1, 12 i Yos 21:8, 18 Yer 1:1

j 1Tu 27:1, 13 k 1Tu 27:1, 14 l Afu 2:8, 9 m 2Sa 15:31 2Sa 16:23 2Sa 17:23 1Tu 27:33

 Ndambu ya 2 a 1Tu 2:53 b 2Sa 11:3 1Nti 15:5

 KAPU 24 c 2Sa 21:1 d 1Tu 27:23, 24 e 1Tu 21:1-3 f 2Sa 8:16 2Sa 20:23

g Afu 20:1 h Nta 1:2 1Tu 21:4

i Nsi 2:36 Yos 13:8, 9

j Nta 32:34, 35 k Nta 32:40 l Tuk 10:15 Tuk 49:13 Yos 11:8

m Yos 19:24, 29 n Yos 11:19 o Yos 15:1 p Tuk 21:31 Yos 15:21, 28

bi, 36 Yingale wa mwan’a Natani wa musi Soba, Bani wa Ngadi, 37 Seleke wa Nyamone, Nakarai wa Mberote wa nati a nuaninua ya Yoabe wa mwan’a Seruya, 38 Ira wa Nyetere, Ngarebe wa Nyetere, a 39 yo Uriya b wa Nkete, awonso 37. O makasi ma Yave mafusukidi diaka muna Isaele c vava Davidi kavukumunua, oku vo: “Wenda tanga d Isaele ye Yuda.” e 2 Muna kuma kiaki, ntinu ovovese Yoabe f wa mfumu a makesa ona wakala yandi vo: “Wenda muna makanda mawonso ma Isaele, tuka kuna Dani yakuna Bere-seba, g tanga nkangu kimana yazaya lutangu lwau.” 3 Yoabe ovovese ntinu vo: “Yambula Yave wa Nzambi aku kawokesa nkama-nkama muna nkangu, meso ma mfumu ame wa ntinu mamona wo. Kansi, e mfumu ame wa ntinu ekuma ozolele vangila diambu diadi?” 4 Kansi o mvovo wa ntinu usundidi o mvovo wa Yoabe ye mfumu za makesa. O Yoabe ye mfumu za makesa bavaikidi vana vena o ntinu muna tanga nkangu a Isaele. h 5 Basaukidi Yodani basikidisi e ndo kuna Arowa, i kuna lunene1 lwa mbanza ina vana kati kwa ndimba, bele kuna ndambu a Ngadi ye Yaze. j 6 I bosi bele kuna Ngiladi k ye kuna nsi a Tatime-kodese, kwakuna bele kuna Dani-yani yakuna Sidone. l 7 Bele kuna mbanz’angolo ya Turo m yamuna mbanza zawonso za Anekivi n ye ezi za Anekenani, bele sukisila kuna Nengebe o a Yuda kuna Bereseba. p 8 Wau bamana zieta nsi yawonso, bavutukidi kuna Yerusaleme kuna nsuk’a ngonde vua ye lumbu 20. 9 Yoabe ovene kwa ntinu lutangu lwa nkangu una katangidi. Muna Isaele mwakala 800.000 ma makesa bakala

24

24:5 1 Yovo “kuna sude.”

475 ye nsosolo, muna Yuda mwakala 500.000 ma wan’amakala. a 10 Vava kamana tanga nkangu, o ntim’a Davidi uyangamene.1b Davidi ovovele kwa Yave vo: “Nsumukini c kikilu muna diambu diadi mpangidi. Owau, e Yave, dodokolo, loloka e sumu dia selo kiaku, d kadi dia uzowa kikilu mpangidi.” e 11 Vava Davidi kasikamene muna mene, e diambu dia Yave dizidi kwa Ngadi f wa ngunza, wa moni a Davidi, oku vo: 12 “Wenda vovesa Davidi vo, ‘I wau wuwu kavovele o Yave: “Mambu matatu isongele. Sola dimosi dina mfwete kuvanga.”’” g 13 Ngadi wizidi kwa Davidi, umvovese vo: “Nga mvengele a mvu nsambwadi ufwete kwiza mu nsi aku? h Yovo watina atantu aku mu ngonde tatu wau bekulakama? i Yovo mwakala vuku kia lumbu tatu mu nsi aku? j Owau toma yindula, unzayisa e mvutu ndenda vana kwa Ndiona untumini.” 14 Davidi ovovese Ngadi vo: “Ediadi diampasi kwa mono. Dodokolo, yambula twabwila vana koko kwa Yave, k kadi e nkenda zandi zingi; l kansi kungiambula ko yabwa vana moko ma wantu.” m 15 I bosi, Yave otwikidi vuku n muna Isaele tuka muna menemene yamuna ntangwa yasikidiswa, ozevo muna nkangu mufwidi o 70.000 tuka kuna Dani yakuna Bere-seba. p 16 Vava mbasi kalambula koko muna fwasa Yerusaleme, Yave omwene ntantu mu kuma kia mpasi katwese, q ovovese mbasi ona wafwasanga nkangu vo: “Sila vovo! Kulula koko kwaku.” O mbasi a Yave okedi vana ndambu a bundilu dia Arauna r wa Nyebuse. s 17 Vava Davidi kamwene mbasi ona wavondanga nkangu, ovovele kwa Yave vo: “Mono nsumukini, mono mpangidi diambu

2 SAMUELE 24:10-25 KAPU 24 a Nta 2:32 Nta 26:51 1Tu 21:5, 6 1Tu 27:23

b 1Sa 24:5 Rom 2:15

c 2Sa 12:13 d Nk 130:3 Os 14:2 1Yo 1:9

e 1Tu 21:8-13 f 1Sa 22:5 1Tu 29:29

g Ngn 3:12 h Lev 26:18, 20 2Sa 21:1

i Lev 26:14, 17 j Lev 26:16 k Ayi 12:6 l Nk 103:8 Nk 119:156

m 2Tu 28:1, 5 n Nta 16:46 1Tu 27:24

o 1Tu 21:14, 15 p 2Sa 24:2 q Nk 78:38 Yer 26:19 Yoe 2:13

r 2Tu 3:1 s Tuk 10:15, 16 Yos 15:8

 Ndambu ya 2 a Nk 95:7 b 1Tu 21:16, 17 c 1Tu 21:18-23 2Tu 3:1

d Nta 16:46, 47 Nta 25:8 2Sa 24:15

e 1Tu 21:24-28 f Luv 20:25 1Tu 22:1

24:10 1 Yovo “ntona za Davidi ziyangamene.”

g 2Sa 21:14 2Tu 33:13

diambi; vo i mameme mama a— adieyi mavangidi? Yambula koko kwaku kwakala omu mono yo mu nzo a se diame.” b 18 E lumbu kiakina Ngadi wizidi kwa Davidi, umvovese vo: “Tomboka kuna bundilu dia Arauna wa Nyebuse, c watungila Yave e ziku.” 19 Davidi otombokele mun’owu wa diambu dia Ngadi, dina Yave kankanikina. 20 Arauna vava kamwene ntinu ye selo yandi bekwizanga vana kena, vana vau Arauna ovaikidi, ovumbamene vana vena ntinu. 21 Arauna oyuvuidi vo: “E mfumu ame wa ntinu, ekuma kezidi kwa selo kiandi?” Davidi ovutwidi vo: “Bundilu diaku ngizidi sumba yatungila Yave e ziku kimana e vuku kiafokoka muna nkangu.” d 22 Kansi Arauna ovovese Davidi vo: “Bonga yo kwaku e mfumu ame wa ntinu, ikuvana mpe konso kina ovuidi o mfunu.1 Tala e ngombe za tukau twangioka, mabaya ma bundilu ye vangu ya ngombe ikala se nkuni. 23 E ntinu, yawonso yayi ikuvana yo.”1 I bosi, Arauna ovovese ntinu vo: “Yambula Yave wa Nzambi aku kasonga e dienga.” 24 O ntinu ovovese Arauna vo: “Ke wau ko, sumba isumba yo kwa ngeye muna ntalu andi. Kizolele tambika tukau kwa Yave wa Nzambi ame ko tuna ndembele futila e nzimbu.” Muna kuma kiaki, Davidi osumbidi e bundilu ye ngombe muna 50 ma sekele1 za palata. e 25 Davidi otungidi vo e ziku f dia Yave, otambikidi tukau twangioka ye yimenga ya ungudi. I bosi Yave owidi ndodokela zau mu kuma kia nsi, g e vuku kifokokele muna Isaele. 24:22 1 Mvovo wa sina: “konso eki omwene vo kiambote muna meso maku.” 24:23 1 Mvovo wa sina: “Arauna ovene yo.” 24:24 1 E sekele mosi, grama 11,4. Tala Nku. B14.

NKANDA WANTETE WA

NTI NU MAMBU MENA MO

1

Davidi yo Abesangi (1-4) Adoniya ovavidi kutumuna kunda kia kimfumu (5-10) Natani yo Bate-seba babakidi nzengo (11-27) Davidi otumini vo Solomo kakuswa (28-40) Adoniya wele tinina vana ziku (41-53)

Salanganu ya wolo imanisu vangwa (48-51) 8 Nkela ineto muna tempelo (1-13) Solomo ovovese nkangu (14-21) Sambu kia Solomo kia lusunzulu lwa tempelo (22-53 Solomo osambwidi nkangu (54-61) Yimenga yo nkinzi wa lusunzulu (62-66)

2 Davidi ovene luludiku kwa Solomo (1-9) Davidi ofwidi; Solomo ovuende vana kunda kia kimfumu (10-12) Kani diambi dia Adoniya dimfididi muna lufwa (13-25) Abiata oyingilu; Yoabe ovondelo (26-35) Simei ovondelo (36-46)

9 Yave omonekene diaka kwa Solomo (1-9) Solomo ovene lukau kwa Kirami wa ntinu (10-14) Salu ya mpila mu mpila ya Solomo (15-28) 10 Ntinu ankento a musi Seba okingwidi Solomo (1-13) Kimvuama kia Solomo (14-29)

3 Solomo osompele mwan’a Faro (1-3) Yave omonekene kwa Solomo muna ndozi (4-15) Solomo olombele ngangu (7-9) Solomo ozengele mfundu wa ngudi zole (16-28)

11

4 Luyalu lwa Solomo (1-19) Luvuatumuku lwa luyalu lwa Solomo (20-28) Luvuvamu kuna nsi a nsing’a vinyu ye nsanda (25) Ngangu ye yingana ya Solomo (29-34)

Akento a Solomo bambendomwene o ntima (1-13) Mbeni za Solomo (14-25) Yerobame ovewa makanda kumi (26-40) Solomo ofwidi; Rekabame otumbikilu se ntinu (41-43)

12 Mvutu zabala za Rekabame (1-15) Makanda kumi makolamene (16-19) Yerobame otumbikilu se ntinu a Isaele (20) Rekabame kafwete nuanisa Isaele ko (21-24) Yerobame ovangidi teke yole muna sambila (25-33)

5 Kirami wa ntinu otwese lekwa ya tungila (1-12) Asadi ana babokelwa kwa Solomo (13-18) 6 Solomo otungidi tempelo (1-38) Suku dia kati (19-22) Akelubi (23-28) Fwaniswa, yelo ye yanzala kia kati (29-36) Tempelo imanisi tungwa mu tezo kia mvu nsambwadi (37, 38) ˆ 7 Mavula ma lumbu lwa Solomo (1-12) Kirami wa nkwa ngangu osadisi Solomo (13-47) Malunzi mole ma nsongo (15-22) Kalunga kwa sengwa kwazunzwa (23-26) Makalu kumi ye malonga masukulwila ma nsongo (27-39)

13 Ungunza mu kuma kia ziku kuna Betele (1-10) E ziku diwudikidi (5) O muntu a Nzambi okolamene (11-34) 14 Ungunza wa Akiya mu kuma kia Yerobame (1-20) Rekabame oyadidi muna Yuda (21-31) Sisaki onuanisi Yerusaleme (25, 26) 15 Abiyami, ntinu a Yuda (1-8) Asa, ntinu a Yuda (9-24) Nadabi, ntinu a Isaele (25-32) Basa, ntinu a Isaele (33, 34) 476

477

1 NTINU Mambu Mena mo –1:9

16 Mfundis’a Yave mu kuma kia Basa (1-7) Ela, ntinu a Isaele (8-14) Zimere, ntinu a Isaele (15-20) Omere, ntinu a Isaele (21-28) Akabi, ntinu a Isaele (29-33) Kiele otungulwidi Yeriko (34)

Eliya kafwete kusa mazi kwa Kazaele, Yeu yo Elesa (15-18) Elesa osolelo kavinga vana fulu kia Eliya (19-21) 20 Asuria banuanisi Akabi (1-12) Akabi otufakese Asuria (13-34) Ungunza mu kuma kia Akabi (35-43)

17 Eliya wa ngunza osakwidi e kala (1) Eliya odikilu kwa ngono (2-7) Eliya okingwidi nkento wafwilwa yakala muna Sarefate (8-16) Mwana wa nkento wafwilwa yakala ofwidi yo futumunua (17-24)

21 Akabi olokokele mpatu a vinyu ya Nabote (1-4) Izebele ovondese Nabote (5-16) Nsangu za Eliya mu kuma kia Akabi (17-26) Akabi uyikulwidi (27-29)

18 Eliya owanane yo Obadiya yo Akabi (1-18) Eliya ye ngunza za Bale vana mongo a Kamele (19-40) ‘Lukatikisu muna mambu mole’ (21) E kala kia mvu tatu ye ndambu kifokokele (41-46)

22 Yosafate okangidi e kangu yo Akabi (1-12) Mikaya wa ngunza osakwidi lufwasu (13-28) Mwanda uvunini Akabi (21, 22) Akabi ovondelo kuna Ramote-ngiladi (29-40) Yosafate oyadidi muna Yuda (41-50) Akaziya wa ntinu a Isaele (51-53)

19 Eliya otinini mu kuma kia makasi ma Izebele (1-8) Yave omonekene kwa Eliya vana mongo a Korebe (9-14)

Davidi wa Ntinu onunini, e 1 mvu miandi se mingi,1 a

kana una vo bamfukanga mavunga, e nitu andi ke yayandukanga ko. 2 E ntaudi zandi bamvovese vo: “Yambula twavava ndumba una vo mwenze kimana kalunga-lunganga o mfumu ame wa ntinu. Kalekanga yaku kimana mfumu ame wa ntinu kayanduka.” 3 Bavavidi ndumba ambote-mbote muna mvivu miawonso mia Isaele, basolwele Abisangi b wa Nsuneme, c bantwese kwa ntinu. 4 Ndumba ambote-mbote, walunga-lunganga ntinu yo kunsadila, kansi o ntinu kasidi vukana yandi ko. 5 Muna kolo kiakina, Adoniya d wa mwan’a Kangiti, wakitundidika yo vova vo: “Mono ikala se ntinu!” Uyikubikidi e kalu 1:1 1 Mvovo wa sina: “lumbu yandi se yayingi.”

KAPU 1 a 2Sa 5:4 1Tu 29:26, 27

b 1Nti 2:17, 22 c Yos 19:17, 18 d 2Sa 3:2, 4 1Tu 3:1, 2

 Ndambu ya 2 a 2Sa 15:1 b 2Sa 20:25 c 1Nti 2:22 d 2Sa 8:17 e 2Sa 20:23 1Tu 27:5

f 2Sa 7:2 2Sa 12:1

g 1Nti 4:7, 18 h 2Sa 23:8 1Tu 11:10

i 2Sa 15:12

ye mvalu ye akwa mvalu ye 50 ma wantu bazaulanga kuna ntwal’andi. a 6 Kansi, o se diandi kasidi kumvovesa diambu ko1 ngatu kunyuvula vo: “Ekuma ovangidi diadi?” Yandi mpe toko diambote-mbote kakala, yandi walandila Abesalome muna wutuka. 7 Adoniya wele mokena yo Yoabe wa mwan’a Seruya yo Abiata b wa nganga, oyau banyikamene yo kunsadisa. c 8 Kansi, Sadoke d wa nganga, Benaya e wa mwan’a Yekoyada, Natani f wa ngunza, yo Simei, g yo Rei yo makesa h ma Davidi ke bayikamene Adoniya ko. 9 I bosi, Adoniya otambikidi yimenga i ya mameme, wan’a ngombe ye twelezi yankaka ya mazi vana tadi dia Zokelete dina lukufi ye Ene-rongele. Obokelese 1:6 1 Yovo “kasidi kunkendeleka ko; kasidi kuntumba ko.”

1 NTINU 1:10-32 mpangi zandi zawonso, wan’a ntinu ye Ayuda awonso, ntaudi za ntinu. 10 Kansi, ka bokelese Natani wa ngunza ko yo Benaya yo makesa, ngatu mpangi andi Solomo. 11 Natani a ovovese Bate-seba b wa ngudi a Solomo vo: c “Nga kuwidi wo ko vo Adoniya d wa mwan’a Kangiti okitukidi se ntinu, Davidi wa mfumu eto kazeye wo ko e? 12 Owau ungwila, do, yambula yalukisa wavuluza moyo aku yo moyo wa mwan’aku Solomo. e 13 Wenda kwa Ntinu Davidi, umvovesa vo: ‘Nga ke mfumu ame ko wa ntinu wadila ntaudi aku e ndofi, oku vo: “O mwan’aku Solomo ovinga va fulu kiame se ntinu, yandi ovuanda vana kunda kiame kia kimfumu”? f Ozevo, ekuma Adoniya kakitukidi se ntinu?’ 14 Vava oyantika vova yo ntinu, mono kibeni ikwiza kulanda yo sikidisa e mvovo miaku.” 15 Bate-seba okotele muna suku dia ntinu. O ntinu se nunu kikilu, Abisangi g wa Nsuneme walunga-lunganga o ntinu. 16 Bate-seba ovumbamene yo fukamena ntinu, o ntinu unyuvuidi vo: “Nki ozolele?” 17 Ovutwidi vo: “E mfumu ame, ngeye wadia e ndofi muna Yave wa Nzambi aku kwa ntaudi aku vo, ‘O mwan’aku Solomo ovinga va fulu kiame se ntinu, yandi ovuanda vana kunda kiame kia kimfumu.’ h 18 Owau Adoniya okitukidi se ntinu, kansi e mfumu ame wa ntinu kuzeye wo ko. i 19 Okelele yimenga ya ngombe, twelezi yankaka ya mazi ye mameme mayingi, obokelese wana awonso a ntinu yo Abiata wa nganga, Yoabe wa mfumu a makesa; j kansi kabokelese ntaudi aku Solomo ko. k 20 Owau, e mfumu ame wa ntinu, meso ma Isaele yawonso kwa ngeye mena muna kubazayisa kana nani ovinga vana kunda kia mfumu ame wa ntinu. 21 Avo kuvangidi diambu ko, vava mfumu ame wa nti-

478 KAPU 1 a 2Sa 7:4, 5

b 2Sa 11:3, 27

c 2Sa 12:24

d 2Sa 3:2, 4

e Afu 9:4-6 1Nti 1:21 2Nti 11:1

f 1Tu 22:9 1Tu 28:5 1Tu 29:1

g 1Nti 1:1, 3

h 1Nti 1:13 1Tu 22:9, 10

i 1Nti 1:5, 11

j 1Nti 1:7

k 1Nti 1:9, 10 

Ndambu ya 2 a 1Nti 1:14

b 1Nti 1:5

c 2Sa 15:12

d 1Nti 1:5, 7

e 1Tu 27:5

f Nk 71:23 Nk 103:4

g 2Sa 20:23 2Sa 23:20 1Tu 27:5

h 1Nti 1:8

nu ovunda yo mase maku, mono yo mwan’ame Solomo tubadikilwa vo tu ayekodi.” 22 Ekolo kevovanga yo ntinu, Natani wa ngunza okotele. a 23 Bazayisi kwa ntinu vo: “O Natani wa ngunza una vava!” I bosi, okotele vana vena ntinu, ovumbamene o ntinu. 24 Natani ovovele vo: “E mfumu ame wa ntinu, nga ngeye ovovele vo, ‘Adoniya ovinga vana fulu kiame se ntinu, yandi ovuanda vana kunda kiame kia kimfumu’? b 25 Kadi o unu, wele kela ngombe, twelezi ya mazi ye mameme mayingi se yimenga, c obokelese wana awonso a ntinu yo Yoabe wa mfumu a makesa yo Abiata wa nganga. d Bedianga yo nua yandi yo vova vo: ‘Zinga kwaku e ntinu Adoniya!’ 26 Kansi, mono ntaudi aku kambokelese ko yo Sadoke wa nganga yo Benaya e wa mwan’a Yekoyada ngatu ntaudi aku Solomo. 27 Nga mfumu ame wa ntinu wavanini dio nswa lembi zayisa kwa ntaudi aku kana nani ovinga vana kunda kia mfumu ame wa ntinu?” 28 Davidi wa Ntinu ovutwidi vo: “Umbokelela Bate-seba.” Wizidi, otelamene vana vena ntinu. 29 Ntinu ovovele vo: “Ndidi e ndofi muna Yave wa Nzambi amoyo, ona wampuluza1 muna mpasi zame zawonso, f ` 30 wauna yadila ndofi muna Yave wa Nzambi a Isaele, oku vo: ‘O mwan’aku Solomo ovinga va fulu kiame se ntinu, yandi ovuanda vana kunda kiame kia kimfumu!’ i diau ivanga o unu kiaki.” 31 Bate-seba ovumbamene yo fukamena ntinu yo vova vo: “Yambula Davidi wa Ntinu wa mfumu ame kazinga yakwele mvu!” 32 Vana vau Davidi wa Ntinu ovovele vo: “Umbokelela Sadoke wa nganga yo Natani wa ngunza yo Benaya g wa mwan’a Yoyada.” h ˆ 1:29 1 Yovo “ona wakula o moyo ame.”

479 Bezidi vana vena ntinu. 33 O ntinu ubavovese vo: “Nuenda ye ntaudi za mfumu eno, nuamantisa mwan’ame Solomo muna mula andi, a nukulumuka yandi kuna Ngikoni. b 34 Sadoke wa nganga yo Natani wa ngunza bankusiˆ la mazi kuna, c kakala ntinu muna Isaele; i bosi nusika mpungi yo vova vo: ‘Zinga kwaku e Ntinu Solomo!’ d 35 I bosi, nunlanda kuna nima, yandi okwiza vuanda va kunda kiame; yandi okala se ntinu vana fulu kiame, omono ikuntumbika se mfumu a Isaele ye Yuda.” 36 Muna diadi, Benaya wa mwan’a Yoyada ovovese ntinu vo: “Amen! Yambula Yave wa Nzambi a mfumu ame wa ntinu kasikidisa dio. 37 Wauna Yave kekadilanga yo mfumu ame wa ntinu, i una kekadila yo Solomo, e kaluta tundidika kunda kia kimfumu kia Solomo ke mu kunda kia Davidi wa Ntinu ko wa mfumu ame.” f 38 Sadoke wa nganga yo Natani wa ngunza yo Benaya g wa mwan’a Yoyada yo Akerete ye Apelete h bakulumukini yo diatisila Solomo muna mula a Davidi wa Ntinu, i banete kuna Ngikoni. j 39 Sadoke wa nganga obongele mpok’a mazi k muna saba, l okusidi Solomo mazi, m basikidi mpungi, o nkangu wawonso uyantikidi kaza vo: “Zinga kwaku e Ntinu Solomo!” 40 I bosi, nkangu wawonso unlende, bele asikinge matutu yo mona kiese kiayingi, o ntoto uzakamene mu kuma kia mazu mau. n 41 Vava bamene dia, Adoniya ye awonso kabokelesa bawidi mazu. o Vava Yoabe kawidi mazu ma mpungi, oyuvuidi vo: “O mazu mama muna mbanza ma nki?” 42 Ekolo kevovanga, Yonatane p wa mwan’a Abiata wa nganga olweke. Adoniya ovovele vo: “Kota kwaku, kadi u muntu ambote, nsangu zambote otwese.” 43 Kansi, Yonatane ovutwidi kwa Adoniya vo: “Ke wau ko!

1 NTINU 1:33-53 KAPU 1 a 1Nti 1:38 Luk 19:33-35

b 2Tu 32:30

c 1Sa 16:13

d 1Sa 10:1, 24 2Sa 15:10 2Nti 11:12

e 1Tu 28:20

f 1Nti 3:12 1Nti 10:23 Nk 72:8

g 1Tu 27:5

h 2Sa 15:18 1Tu 18:17

i 1Nti 1:33 Mat 21:7

j 2Tu 32:30

k Luv 30:23-25 1Sa 16:13

l 2Sa 6:17

m 1Tu 29:22

n 1Sa 4:5

o 1Nti 1:9, 25

p 2Sa 15:36 2Sa 17:17

 Ndambu ya 2 a 1Nti 1:33, 34 b Luv 21:14 Luv 38:1, 2 1Nti 2:28

c 1Nti 2:23

O Davidi wa Ntinu wa mfumu eto otumbikidi Solomo se ntinu. 44 O ntinu otumini Sadoke wa nganga yo Natani wa ngunza yo Benaya wa mwan’a Yoyada ye Akerete ye Apelete benda yandi, bandiatisidi muna mula a ntinu. a 45 Sadoke wa nganga yo Natani wa ngunza bankusidi se ntinu kuna Ngikoni. I bosi, batombokele tuka kwakuna ye kiese, owau e mbanza inikukini. Mama i mazu nuwidi. 46 Vana ntandu, Solomo ovuende vana kunda kia kimfumu. 47 E ntaudi za ntinu mpe bezidi sanisina Davidi wa Ntinu wa mfumu eto, oku vo: ‘Yambula Nzambi aku kaluta tundidika nkumbu a Solomo ke mu nkumbu aku ko, kaluta tundidika kunda kiandi kia kimfumu ke mu kunda kiaku ko!’ Muna diadi, o ntinu ovumbamena vana mfulu. 48 O ntinu ovovele mpe vo: ‘Yambula Yave wa Nzambi a Isaele kakembelelwa, kadi o unu ovene muntu kavuanda va kunda kiame kia kimfumu yo yambula vo meso mame ma mona dio!’” 49 Awonso babokelwa kwa Adoniya bamwene wonga, awonso batelamene, bele kwau. 50 Adoniya mpe omwene wonga mu kuma kia Solomo, otelamene, wele simbinina e mpoka za ziku. b 51 Wantu basamwini kwa Solomo vo: “Adoniya omwene wonga wa Solomo wa Ntinu; osimbinini mpoka za ziku yo vova vo: ‘Yambula Solomo wa Ntinu kandila ntete ndofi vo kevonda selo kiandi ko muna nsosolo.’” 52 Muna diadi, Solomo ovovele vo: “Avo okala ye kadilu kiambote, kana nkutu lusuki lwandi ke lusotoka vana ntoto ko; kansi avo musoloka e mbi muna yandi, c fwa kefwa.” 53 Solomo wa Ntinu otumini wantu bankulumuna vana ziku. Adoniya okotele, ovumbamene Solomo wa Ntinu, i bosi, Solomo umvovese vo: “Wenda kuna nzo aku.”

1 NTINU 2:1-19

2

Vava kiafinama lufwa lwandi, Davidi ovene luludiku lwalu kwa mwan’andi Solomo: 2 “Se ifwa kwame.1 Muna kuma kiaki, kumama, a kala yo uyakala. b 3 Lungisa kiyekwa kiaku kuna kwa Yave wa Nzambi aku, muna kangalela muna nzila zandi yo ˆ lemvokela mına miandi, nkanikinu miandi, nzengo zandi ye tuludiku twandi wauna twasonamena muna Nsiku a Mose; c i nsikila osikila1 muna mambu mawonso ovanga ye konso fulu okwenda. 4 Yave olungisa e nsilu una kansila vo: ‘Avo wan’aku betoma sia sungididi muna nzila zau muna diatila ye kwikizi ye ntima wawonso ye moyo1d wawonso ova ndose ame, muna luvila lwaku ke mukondwa muntu ko2 ovuanda vana kunda kia kimfumu kia Isaele.’ e 5 “Vana ntandu, ozeye kwaku una kampanga Yoabe wa mwan’a Seruya ye una kavanga kwa mfumu zole za vu kia Isaele, Abene f wa mwan’a Ne yo Amasa g wa mwan’a Yete. Wabavonda, wabungula menga h ma vita muna ntangw’a luvuvamu yo sia menga ma vita muna mpond’andi a luketo ye nsampatu za malu mandi. 6 Dianu vo, kala ye ngangu, kuyambula ko vo mvu zandi zakulumuka muna Ziami1i kuna luvuvamu. 7 “Vo i wan’a Bazilai j wa Mungiladi, ubasonga walakazi,1 bafwete kala vana vena awana bedilanga vana meza maku, kadi ku sambu diame bakala k vava yatina Abesalome l wa mpangi aku. 2:2 1 Mvovo wa sina: “Se ikwenda muna nzila ina ikwendela nza yawonso.” 2:3 1 Yovo “okala ye ngangu.” 2:4 1 Tala Nsas’a Mvovo. 2 Mvovo wa sina: “ke mukendonua yakala ko muna ngeye.” 2:6, 9 1 Yovo “Seol,” i sia vo, ziami ya wantu awonso. Tala Nsas’a Mvovo. 2:7 1 Mvovo wa Kiyibere una ye nsasa vo: “zola ye walakazi ulembi suka.” Tala Nsas’a Mvovo. “Zola kulembi suka.”

480

k 1Tu 22:9

8 “O Simei mpe wa mwan’a Ngera wa Mbenyamini wa musi Bakurimi, lukufi kena yo ngeye. Yandi wantianguna a e lumbu kina yayenda kuna Makanaimi; b kansi vava kakulumuka muna kunkika kuna Yodani, yandila e ndofi muna Yave vo: ‘Kikuvondela muna nsosolo ko.’ c 9 Kunyambulwila ko, d kadi u nkwa ngangu, ozeye dina ofwete kumvanga; okulumuna e mvu zandi yo menga muna Ziami.”1e 10 I bosi, Davidi olele yo mase mandi, ozikilu muna Mbanz’a Davidi. f 11 Mvu 40 i kolo1 Davidi kayala muna Isaele. Mvu 7 kayala muna Keberone g ye mvu 33 kayala muna Yerusaleme. h 12 Solomo ovuende vana kunda kia kimfumu kia Davidi wa se diandi, e kintinu kiandi malembe-malembe kiayantika sikila. i 13 Kuna kwalanda, Adoniya wa mwan’a Kangiti, wizidi kwa Bate-seba wa ngudi a Solomo. Unyuvuidi vo: “E ngiz’aku nga yaluvuvamu?” Ovutwidi vo: “Yaluvuvamu.” 14 Adoniya ovovele vo: “Diambu nzolele kuvovesa.” Bate-seba ovovele vo: “Vova kwaku.” 15 Yandi vo: “Otomene wo zaya vo e kimfumu kiame kiadi kala, wan’a Isaele awonso bavingilanga vo yakala se ntinu, j kansi e kintinu kiampengomoka yo kwenda kwa mpangi ame, kadi muna luzolo lwa Yave kiakitukila se kiandi. k 16 Owau diambu dimosi kaka nzolele kulomba. Kumpanina nkalu ko.” Umvutwidi vo: “Vova kwaku.” 17 Adoniya ovovele vo: “Dodokolo, vovesa Solomo wa ntinu kampana Abisangi l wa Nsuneme kakala se nkaz’ame, kadi ke kuvanina nkalu ko.” 18 Muna diadi, Bate-seba ovovele vo: “Ke diambu ko! Se ngienda kuvovela kuna kwa ntinu.” 19 Bate-seba wele kwa So-

l 1Nti 1:1, 3

2:11 1 Mvovo wa sina: “lumbu.”

KAPU 2 a Nsi 31:6 Yos 1:6 1Tu 28:20

b 1Nti 3:7 c Nsi 17:18-20 Kim 12:13

d Nsi 6:5 2Nti 20:3 2Nti 23:3 2Tu 17:3 Mat 22:37

e 2Sa 7:12, 16 1Nti 8:25 1Tu 17:11 Nk 132:11, 12

f 2Sa 3:27, 30 g 2Sa 17:25 2Sa 20:10 1Tu 2:17

h Nta 35:33 2Sa 3:28

i 2Sa 3:29 1Nti 2:31-34

j 2Sa 19:31 k 2Sa 17:27-29 l 2Sa 15:14 

Ndambu ya 2 a 2Sa 16:5-7 b 2Sa 17:24 c 2Sa 19:23 d Luv 22:28 e 1Nti 2:44, 46 f 2Sa 5:7 1Tu 11:7 1Tu 29:26, 27 Mav 2:29

g 1Tu 12:23 h 2Sa 5:4, 5 i 2Sa 7:8, 12 1Tu 29:23 2Tu 1:1 Nk 89:36, 37 Nk 132:12

j 1Nti 1:5, 25

481 lomo wa Ntinu, kamvovesa oma ma Adoniya. Vana vau ntinu otelamene wele kika ngudi andi, umvumbamene. Ovuende vana kunda kiandi kia kimfumu, otumisi kunda kia kimfumu mu kuma kia ngudi a ntinu, kimana kavuanda kuna lunene lwandi. 20 Bate-seba ovovele vo: “Diambu diakete nzolele kulomba. Kumpanina dio nkalu ko.” Ntinu umvovese vo: “Lomba kwaku e ngudi ame; kikuvanina nkalu ko.” 21 Ovovele vo: “Vana Abisangi wa Nsuneme kwa Adoniya wa mpangi aku kakala se nkaz’andi.” 22 Solomo wa Ntinu ovutwidi kwa ngudi andi vo: “Ekuma olombele Abisangi wa Nsuneme mu kuma kia Adoniya? Unlombela mpe kintinu, a kadi mbut’ame, b Abiata wa nganga yo Yoabe c wa mwan’a Seruya d bekunyikamanga.” 23 Muna kuma kiaki, Solomo wa Ntinu odidi ndofi muna Yave vo: “Yambula Nzambi kantumba yo sakisa wo vanga, avo Adoniya ke fwa ko wau kalombele diambu diadi. 24 Ndidi e ndofi muna Yave wa Nzambi amoyo, ona unsikidisi e yo kumvuandisa va kunda kia kimfumu kia Davidi wa se diame, yo kumpana kintinu kiaki ye kwa mbongo ame1f wauna kasia o nsilu, unu Adoniya vondwa kevondwa.” g 25 Vana vau, Solomo wa Ntinu otumini Benaya h wa mwan’a Yoyada, wele, owende1 Adoniya yo kumvonda. 26 O ntinu ovovese Abiata i wa nganga vo: “Wenda kuna mavia maku kuna Anatote! j Lufwa ofwanukinu, kansi kikuvonda ko o unu, kadi ngeye wanata Nkel’a Mfumu Yave vana vena se diame Davidi k yo mona yandi e mpasi zawonso kamona.” l 27 Muna kuma kiaki, Solomo oyingidi Abiata muna kinganga kia Yave 2:24 1 Mvovo wa sina: “ye kuntungila e nzo.” 2:25 1 Yovo “oyilamene.”

1 NTINU 2:20-36 KAPU 2 a 2Sa 16:21 b 1Tu 3:1, 2, 5 c 2Sa 8:16 d 1Nti 1:7 e 1Tu 22:9, 10 f 2Sa 7:11 1Tu 17:10

g 1Nti 1:51, 52 h 2Sa 8:18 1Nti 1:8 1Tu 27:5

i 1Sa 22:20 1Nti 1:7

j Yos 21:8, 18 Yer 1:1

k 1Sa 23:6 2Sa 15:24 1Tu 15:11, 12

l 1Sa 22:22, 23 

Ndambu ya 2 a Yos 18:1 b 1Sa 2:31 1Sa 3:12

c 1Nti 1:7 d 2Sa 18:14 e 1Tu 21:29 f Tuk 9:6 Luv 21:14 Nta 35:33 Nsi 19:13 1Nti 2:5

g 2Sa 3:26, 27 h 2Sa 2:8 i 2Sa 20:10 j 2Sa 17:25 k 2Sa 3:29 l 1Tu 11:24 1Tu 27:5

m 1Sa 2:35 1Tu 6:50, 53 1Tu 12:28 1Tu 16:37, 39 1Tu 24:3

n 1Nti 2:8

kimana dialungana dina kavova Yave kuna Silo a mu kuma kia nzo a Ele. b 28 Vava nsangu zalwaka kwa Yoabe—kadi Yoabe wayikama Adoniya, c kana una vo kayikama Abesalome ko d—Yoabe otinini muna saba kia Yave, e osimbinini mpoka za ziku. 29 Bazayisi kwa Solomo wa Ntinu vo: “Yoabe otinini muna saba kia Yave, vana ndambu a ziku kena.” Solomo otumini Benaya wa mwan’a Yoyada, oku vo: “Wenda, wamvonda!” 30 Benaya wele muna saba kia Yave, ovovese Yoabe vo: “I wau wuwu kavovele o ntinu, ‘Vaika!’” Kansi, yandi ovovele vo: “Ve, vava ifwila.” Benaya onete nsamu kwa ntinu vo: “I wau wuwu kavovele Yoabe, ezazi i mvutu kampene.” 31 O ntinu umvovese vo: “Vanga una kavovele; umvonda yo kunzika, wakatula menga makondwa-kuma mana Yoabe kabungula vava ngina ye muna nzo a se diame. f 32 Yave ovutula menga mana kabungula muna ntu andi, kadi Davidi wa se diame kazaya wo ko vava kavonda wantu wole muna nsosolo ana bansunda unsongi yo wete: Abene g wa mwan’a Ne wa mfumu a makesa ma Isaele h yo Amasa i wa mwan’a Yete wa mfumu a makesa ma Yuda. j 33 O menga mau mekala muna ntu a Yoabe ye mbongo andi yakwele mvu; k kansi kuna kwa Davidi ye mbongo andi, nzo andi ye kunda kiandi kia kimfumu, yambula kwakala yo luvuvamu lwa Yave yakwele mvu.” 34 I bosi, Benaya wa mwan’a Yoyada, otombokele, owende Yoabe yo kumvonda, ozikilu muna nzo andi vana makanga. 35 Ntinu otumbikidi Benaya l wa mwan’a Yoyada se mfumu a makesa vana fulu kia Yoabe, o ntinu osidi Sadoke m wa nganga vana fulu kia Abiata. 36 Ntinu obokele Simei, n umvovese vo: “Ukitungila e nzo muna Yerusaleme wazingila mo;

1 NTINU 2:37–3:11 kuvaiki mo ko yo kwenda ku fulu kiankaka. 37 Kadi e lumbu kina osauka Ndimb’a Kiderone, a zaya wo vo fwa ofwa. E menga maku mu ntu aku mekala.” 38 Simei ovutwidi kwa ntinu vo: “Diambote ovovele. Selo kiaku ovanga owu uvovele mfumu ame wa ntinu.” I dianu Simei kakadila lumbu yayingi muna Yerusaleme. 39 Kansi, vava mialuta mvu tatu, ntaudi zole za Simei zitinini kwa Akisi b wa mwan’a Maka wa ntinu a Ngati. Vava diazayiswa kwa Simei vo: “Tala, e ntaudi zaku zina kuna Ngati,” 40 Simei otelamene, okubikidi e buluku diandi, wele vavi ntaudi zandi kwa Akisi kuna Ngati. Vava Simei katukidi kuna Ngati ye ntaudi zandi, 41 bazayisi kwa Solomo vo: “Simei ovaikidi muna Yerusaleme, wele kuna Ngati, owau ovutukidi.” 42 Muna kuma kiaki, ntinu obokelese Simei, umvovese vo: “Nga kiadisa e ndofi ko muna Yave yo kulukisa vo: ‘E lumbu kina ovaika mwamu, wenda konso fulu, zaya wo vo fwa ofwa’? Kwampovesa ko vo, ‘Edi ovovele diambote; vanga ivanga dio’? c 43 Ekuma kulundidi ndofi a Yave ko ye nkanikinu una yakanikina?” 44 O ntinu ovovese Simei vo: “Muna ntim’aku ozeye e mbi yawonso wavanga kwa Davidi wa se diame, d Yave ovutula e mbi yayi muna ntu aku. e 45 Kansi o Solomo wa Ntinu osambulwa, f e kunda kia kimfumu kia Davidi kisikila yakwele mvu vana vena Yave.” 46 Muna diadi o ntinu otumini Benaya wa mwan’a Yoyada, unwende, ofwidi. g I nsikila kiasikila e kintinu vana moko ma Solomo. h Solomo okangidi e kangu dia longo ye Faro wa ntinu a Engipito. Osompele1 mwan’ankento a Faro, i untwese kuna

3

3:1 1 Yovo “Obongele.”

482 KAPU 2 a 2Sa 15:23 2Nti 23:6 Yoa 18:1

b 1Sa 21:10 1Sa 27:2

c 1Nti 2:38 d 2Sa 16:5, 13 e Nk 7:16 Ngn 5:22

f Nk 21:6 Nk 72:17

g 1Nti 2:8, 9 h 2Tu 1:1 Ngn 16:12

 KAPU 3 i Nsi 7:3, 4 1Nti 7:8 1Nti 9:24 1Nti 11:1 Nek 13:25-27

 Ndambu ya 2 a 2Sa 5:7 1Tu 11:7

b 1Nti 7:1 c 1Nti 8:17-19 d 1Nti 9:15 e 2Tu 33:17 f Nsi 12:5, 6 1Nti 5:3 1Tu 28:6

g 1Sa 7:9 1Sa 10:8 1Tu 21:26

h 1Tu 16:39, 40 1Tu 21:29

i 2Tu 1:3-6 j 2Tu 1:7-10 k 1Nti 2:1, 4 l 1Tu 29:1 Yer 1:6

Mbanz’a Davidi a yavana kamana tunga e nzo andi, b nzo a Yave c ye yaka yazieta Yerusaleme. d 2 Kansi o nkangu watambikanga yimenga muna mabata, e kadi muna ntangwa yayina ke vakala nzo ko yatungwa mu kuma kia nkumbu a Yave. f 3 Solomo wazolanga Yave, wadiatilanga muna nkanikinu mia Davidi wa se diandi, kansi wakelanga kaka yimenga yo futumuna tukau muna mabata. g 4 O ntinu wele tambika yimenga kuna Ngibone, kadi i bata diasunda o mfunu.1h Solomo okelele 1.000 dia yimenga yangioka vana ziku diadina. i 5 Kuna Ngibone, Yave omonekene kwa Solomo muna ndozi, muna fuku, o Nzambi ovovele vo: “Lomba konso kina ozolele vo yavana.” j 6 Muna diadi, Solomo ovovele vo: “Walakazi wayingi wasonga kwa selo kiaku Davidi wa se diame, wakangalela muna kwikizi ye unsongi ye ntim’asikila vana ndose aku. Yamu unu okunsonganga walakazi wayingi kadi umvene mwana kavuanda vana kunda kiandi kia kimfumu. k 7 Owau, e Yave wa Nzambi ame, okitwidi selo kiaku se ntinu vana fulu kia Davidi wa se diame, kana una vo i nleke1 ye kizeye mambu mayingi ko.2l 8 Selo kiaku wina vana vena nkangu aku wasola, m nkangu anene ke ulendi tangakana ko. 9 Dianu vo, vana ntim’a nlemvo kwa selo kiaku kimana kafundisa nkangu aku, n kazaya swaswanesa e mbote ye mbi, o kadi nani olenda fundisa nkangu aku wau wayingi?”1 10 E ndomb’a Solomo iyangidikidi Yave. p 11 Nzambi umvovese vo: “Wau vo olombele edia-

m Luv 19:5, 6 n Nk 72:1 Nk 119:34

o Ayi 5:14 p Ngn 15:8

3:4 1 Mvovo wa sina: “bata dianene.” 3:7 1 Yovo “kimwana-mwana.” 2 Mvovo wa sina: “owu wa vaika yo kota kizeye wo ko.” 3:9 1 Nanga, “wampasi.” Mvovo wa sina: “wazita.”

483

´ di, kulombele zingu kianda1 ko ye kimvuama ngatu lufwa lwa2 mbeni zaku, kansi olombele ´ umbakuzi wawa mambu ma mfundu, a 12 ikuvana dina olombele. b Ikuvana ntim’a ngangu yo umbakuzi, c dianu vo ke vakala muntu ko wafwanana yaku ngatu kala diaka ona olenda fwanana yaku. d 13 Ikuvana mpe ina kulombele ko, e kimvuama yo nkembo, f dianu vo ke vekala ntinu wankaka ko ofwanana yaku muna zingu kiaku kiawonso.1g 14 Avo okangalela muna nzila zame yo lemvokela nkanikinu ye nsiku miame wauna kakangalela Davidi wa se diaku, h ikuvana ´ mpe zingu kianda.”1i 15 Vava Solomo kasikamene, obakwidi vo ndozi kalotele. Ovutukidi kuna Yerusaleme, otelamene vana vena nkel’a kangu dia Yave, otambikidi yimenga ya ngioka ye yimenga ya ungudi, j olambisi e lambu mu kuma kia selo yandi yawonso. 16 Muna ntangwa yayina, akento wole akembi bezidi kwa ntinu, batelamene vana kena. 17 O nkento antete ovovele vo: “Dodokolo e mfumu ame, mono yo nkento ndioyu nzo mosi tuzingilanga, vava yawutidi mwana muna nzo kakedi. 18 Vioka lumbu tatu vava yawutidi, yandi mpe owutidi mwana. Yeto wole kaka twakala; ke twakedi ye muntu ankaka ko muna nzo. 19 Muna fuku mwan’andi ofwidi, kadi wanietamena. 20 Ozevo, muna dingi-dingi otelamene, ekolo ntaudi aku kalele, obongele mwan’ame vana ndambu ame, unsidi vana ndambu andi,1 o mwan’andi wafwa unsidi vana moko mame. 21 Vava yasika3:11 1 Mvovo wa sina: “lumbu yayingi.” 2 Yovo “mioyo mia.” 3:13 1 Mvovo wa sina: “lumbu yaku yawonso.” 3:14 1 Mvovo wa sina: “ilambula e lumbu yaku.” 3:20 1 Yovo “vana moko mandi.” Mvovo wa sina: “vana tulu kiandi.”

1 NTINU 3:12–4:4 KAPU 3 a 1Tu 22:12 1Tu 29:19 2Tu 1:11, 12 Ngn 16:16

b Kim 1:16 1Yo 5:14

c 1Nti 4:29 Ngn 2:3-5 Yak 1:5

d Mat 12:42 e Nk 84:11 Mat 6:33 Efe 3:20

f 1Nti 4:21 Kim 7:11

g 1Nti 10:23 h 1Nti 15:5 i Nk 21:4 Nk 91:14, 16 Ngn 3:13, 16

j Lev 7:11 

Ndambu ya 2 a 1Tu 29:23-25 Nk 72:5

b 1Nti 3:9, 10 

KAPU 4 c 2Tu 9:30 Kim 1:12

d 1Tu 6:8 1Tu 27:16, 17

e 2Sa 8:17 1Tu 27:32

f 2Sa 8:16 2Sa 20:24

g 1Nti 1:8 1Nti 2:35 1Tu 27:5

mene muna mene-mene yayemeka mwan’ame, mbwene vo wafwa. Vava ntomene kumfimpa, mbwene vo ke yandi ko i mwan’ame yawutidi.” 22 Kansi, o nkento wankaka ovovele vo: “Ke wau ko, o mwana amoyo i mwam’ame, oyu wafwa i mwan’aku!” Ona wantete ovovele vo: “Ke wau ko, ndioyo wafwa i waku, o mwana amoyo i wame.” I wau wuwu batantanenenge vana vena ntinu. 23 I bosi, o ntinu ovovele vo: “Omosi ovovele vo, ‘E mwana amoyo i wame, oyu wafwa i waku!’ Wankaka ovovele vo, ‘Ke wau ko, ndioyu wafwa i waku, o mwana amoyo i wame!’” 24 Ntinu ovovele vo: “Nuntwasila nsosolo.” Batwese nsosolo kwa ntinu. 25 Ntinu ovovele vo: “Nuzenga mwana amoyo vana kati, nuvana tini kimosi kimosi kwa konso nkento.” 26 Nkento ona ovuidi mwana amoyo wau kamwena mwan’andi nkenda, vana vau ododokele ntinu. Ovovele vo: “Dodokolo e mfumu ame! Umvana mwana amoyo! Kumvondi ko!” Kansi ona wankaka ovovele vo: “Ke kala waku ko ngatu wame! Nunzenga vana kati!” 27 Muna diadi, ntinu ovovele vo: “Nuvana mwana amoyo kwa nkento wantete! Ke numvondi ko, kadi yandi i ngudi andi.” 28 Isaele yawonso vava bawidi e mpila ina ntinu kazengele o mfundu, bavumini1 ntinu, a kadi bamwene wo vo e ngangu za Nzambi za zenga mfundu b zina muna yandi. Solomo wa Ntinu oyadidi Isaele yawonso. c 2 Awaya i mbanda-mbanda zandi:1 Azareya wa mwan’a Sadoke d i nganga; 3 Elekorefe yo Akiya wan’a Sisa i asoneki; e Yosafate f wa mwan’a Akiludi i nsoneki a lusansu; 4 Benaya g wa mwan’a Yoyada i mfumu a makesa; Sadoke

4

3:28 1 Mvovo wa sina: “bamwene wonga wa.” 4:2 1 Yovo “akuluntu andi.”

1 NTINU 4:5-27 yo Abiata, a anganga; 5 Azareya wa mwan’a Natani b i mfidi a nguvulu za mvivu; Zabude wa mwan’a Natani i nganga ye nkundi a ntinu; c 6 Akisa yandi wavitang’o ntu muna nzo; Adonirami d wa mwan’a Abada yandi wavitang’o ntu muna awana basalanga e salu yangolo. e 7 Solomo nguvulu 12 kakala zau muna Isaele yawonso ana bavananga madia kwa ntinu ye nzo andi. Konso nguvulu ngonde mosi kavananga madia muna mvu. f 8 Ezazi i nkumbu zau: Mwan’a Kure, muna zunga ya miongo mia Eferaime; 9 mwan’a Dekele kuna Makasi, Salebimi, g Bete-semese yo Elonebetekanani; 10 mwan’a Esede, kuna Arubote (yandi watuminanga Soko ye nsi yawonso ya Kefe); 11 mwan’a Abinadabi kuna miongo miawonso mia Dore (Tafate wa mwan’ankento a Solomo, okedi se nkaz’andi); 12 Bana wa mwan’a Akiludi, kuna Tanaki, Mengido h yo mvivu wawonso wa Bete-sana, i vana ndambu a Saretani kuna yand’a Yizerele, tuka kuna Bete-sana yaku Abelemekola yakuna mvivu wa Yokemame; j 13 mwan’a Ngebe, kuna Ramote-ngiladi k (yandi watuminanga mavata ma saba ma Yaire l wa mwan’a Manase kuna Ngiladi; m yandi mpe watuminanga mvivu a Arengobe n una kuna Basani: o Mbanza 60 zanene zakala ye yaka ye mbindi za nsongo); 14 Akinadabi wa mwan’a Ido kuna Makanaimi; p 15 Akimasi, kuna Nafetali (wabonga Basemati wa mwan’ankaka a Solomo se nkaz’andi); 16 Bana wa mwan’a Kusai kuna Asere ye Balote; 17 Yosafate wa mwan’a Paruka kuna Yisakare; 18 Simei q wa mwan’a Ela kuna Benyamini; r 19 Ngebe wa mwan’a Uri kuna nsi a Ngiladi, s nsi a Sikone t wa ntinu a Aneyamore yo Onge u wa ntinu a Basani. Vakala mpe

484 KAPU 4 a 1Nti 2:26 b 1Nti 1:9, 10 c 2Sa 15:37 1Tu 27:33

d 2Sa 20:24 1Nti 5:14 1Nti 12:18

e 1Nti 9:15 f 1Tu 27:1 g Yos 19:42, 48 h 2Nti 23:29 i Yos 17:11 1Sa 31:8, 10

j Yos 21:34 k Nsi 4:41-43 1Nti 22:3

l Nta 32:41 Nsi 3:14

m Nta 32:1 n Nsi 3:4 o Yos 13:8, 11 p Tuk 32:1, 2 2Sa 2:8, 9

q 1Nti 1:8 r Yos 18:11 s Yos 17:1 t Nta 21:21 u Nsi 3:4 

Ndambu ya 2 a Tuk 22:15, 17 b Kim 2:24 c Tuk 15:18 Luv 23:31 2Sa 8:3 Nk 72:8-10

ye nguvulu watuminanga nguvulu zawonso za mvivu miami mia nsi. 20 O nkangu a Yuda ye Isaele wayingi kikilu wakala nze senge vana kumu dia kalunga; a banuanga yo dia yo mona kiese. b 21 O Solomo wayala yintinu yawonso tuka kuna Nzadi1c yakuna nsi ya Afelesetia yakuna mwingilu a Engipito. Batwasanga mpaku yo sadila Solomo e lumbu yawonso ya zingu kiandi. d 22 O madia ma Solomo ma konso lumbu, nzongo1 30 mia mfumfu yambote ye nzongo 60 mia mfumfu, 23 ngombe 10 za mazi, 20 ma ngombe zadilanga muna madilu, 100 mameme, kumosi ye nkayi ye mvudi ye yimpiti ye mayembe ma mfinda ma mazi. 24 Kadi wakala ye wisa muna yawonso ku simu diadi dia Nzadi,1e tuka kuna Tifesake yakuna Ngaza f kumosi ye ntinu miawonso ku simu diadi dia Nzadi; wakala ye luvuvamu muna mvivu miawonso mianzieta. g 25 Yuda yo Isaele bakala mu luvuvamu, konso muntu kuna nsi a nsing’andi a vinyu ye kuna nsi a nsand’andi, tuka kuna Dani yakuna Bere-seba, muna lumbu yawonso ya Solomo. 26 Solomo wakala ye 4.0001 ma masuku ma lundila mvalu mu kuma kia makalu mandi ma vita ye 12.000 ma mvalu.2h 27 E nguvulu zazi yau bavananga madia kwa Solomo wa Ntinu ye awonso ana badilanga vana meza ma Solomo wa Ntinu. Konso nguvulu ngonde mosi kavananga madia yo va-

d Nk 72:10 e Yos 1:4 f Tuk 10:19 g 1Nti 5:4 1Tu 22:9 Nk 72:7

h Nsi 17:15, 16 1Nti 10:24-26 2Tu 1:14, 17

4:21 1 I sia vo, Uferate. 4:22 1 Mvovo wa sina: “kore.” E kore mosi, litro 220. Tala Nku. B14. 4:24 1 I sia vo, kuna weste ya Uferate. 4:26 1 O lutangu lwalu luna muna ngungu zankaka zankulu ye muna sono yankaka ivovelanga e diambu diadi. E ngungu zankaka zankulu ziyikanga vo 40.000. 2 Yovo “akwa mvalu.”

485 nga mawonso kimana valembi kondwa lekwa. a 28 Batwasanga mpe mbongo a bale ye titi yadikila mvalu ye mvalu mia makalu konso kuna bakala, konso muntu muna kiyekwa kiandi. 29 Nzambi ovene Solomo ngangu ye umbakuzi wayingi ye ntim’a umbakuzi wakondwa e tezo1 nze senge vana kumu dia kalunga. b 30 E ngangu za Solomo zisundidi ngangu za wantu awonso a Este ye ngangu zawonso za Angipito. c 31 Osundidi wantu awonso e ngangu, osundidi Etane d wa Nyezera ye Emane, e Kalekole f yo Danda yo wan’a Makole; e tunda diandi dilweke muna zula yawonso yanzieta. g 32 3.000 ma yingana h kasoneka,1 o lutangu lwa nkunga i miandi, 1.005. 33 Wavovela oma ma nti, tuka nsedele ina muna Lebanone ye isopo j imenanga muna yaka; wavovela oma ma bulu, k nuni,1l lekwa iyatatanga m ye mbizi za maza. 34 Wantu muna zula yawonso bayi´ zanga muna wa e ngangu za Solomo, kumosi ye ntinu miawo´ nso mia nza ana bawa oma ma ngangu zandi. n O Kirami wa ntinu a Turo o vava kawa vo Solomo okusilu mazi kayala se ntinu vana fulu kia se diandi, otumini ntaudi zandi kwa Solomo, kadi Kirami nkundi a Davidi kakala.1p 2 Solomo otumini nsangu kwa Kirami vo: q 3 “Ozeye wo vo Davidi wa se diame kalenda tunga nzo ko mu kuma kia nkumbu a Yave wa Nzambi andi, muna kuma kia vita kanuaniswa kwa mbeni zina za nzunga muna ndambu zawonso yavana Yave kabasia kuna nsi a tambi yandi. r 4 Kansi, owau Yave wa Nzambi ame umpene luvuvamu muna ndambu za-

5

4:29 1 Yovo “ntim’anene.” 4:32 1 Yovo “yingana kata.” 4:33 1 Yovo “vangwa itilumukanga.” 5:1 1 Yovo “wazolanga Davidi.”

1 NTINU 4:28–5:13 KAPU 4 a 1Nti 4:7 b 1Nti 10:23 2Tu 1:10 Ngn 2:6

c Mav 7:22 d Nk 89:Ntu e Nk 88:Ntu f 1Tu 2:4, 6 g 1Nti 10:1, 7 Luk 11:31

h Ngn 1:1 Kim 12:9

i Nks 1:1 j Luv 12:22 k Ngn 30:30 l Ngn 30:19 m Ngn 6:6 Ngn 30:25

n 2Tu 9:1, 23 

KAPU 5 o Yez 27:3 p 2Sa 5:11 q 2Tu 2:3 r 2Sa 7:5 1Tu 22:7, 8

 Ndambu ya 2 a 1Nti 4:24, 25 b Ngn 16:7 c 2Sa 7:12, 13 1Tu 22:9, 10 2Tu 2:4

d 1Nti 6:9, 20 e 2Tu 2:8 f 2Tu 2:11, 12 g 2Sa 6:5 1Nti 6:15 2Tu 3:5

h 2Tu 2:15, 16 Eze 3:7

wonso. a Kavena ona untelamene ko, ngatu bwilwa diambu diambi. b 5 Dianu vo, nzolele tunga nzo mu kuma kia nkumbu a Yave wa Nzambi ame, wauna Yave kasila nsilu kwa se diame Davidi, oku vo: ‘O mwan’aku ivingisa vana fulu kiaku, yandi otunga nzo mu kuma kia nkumbu ame.’ c 6 Owau, kanikina nkangu aku bankesela nsedele mia Lebanone. d E ntaudi zame besala ntwadi ye ntaudi zaku, ifuta kwa ntaudi zaku konso kina okundomba, kadi ozeye wo vo yeto katuzeye kesa nti ko nze esi Sidone.” e 7 Kirami vava kawidi mvovo mia Solomo, oyangalele kikilu, ovovele vo: “Yambula Yave kakembelwa o unu, kadi ovene mwan’a ngangu kwa Davidi kayala nkangu wau wayingi!” f 8 Kirami otumini nsangu kwa Solomo vo: “Ngwidi nsangu untumini. Ivanga mawonso mana ozolele, ikutwikila mabaya ma nsedele ye sipelese. g 9 Ntaudi zame bekulumuka mau tuka kuna Lebanone yakuna mbu, se yavanga nzaza kimana yatwikila mo muna kalunga yavana fulu kina okuˆ nsonga. I kuna ikutulwila mo, ongeye onata mo. Madia kaka okumpana mu kuma kia esi nzo ame.” h 10 Kirami otwikidi mabaya mawonso ma nsedele ye sipelese mana Solomo kalomba. 11 Solomo ovene Kirami 20.000 ma nzongo1 mia mbongo a witi ye nzongo 20 mia mazi mambote ma olive2 se madia ma esi nzo andi. I yau Solomo kavananga kwa Kirami konso mvu. i 12 Yave ovene Solomo e ngangu wauna kansila o nsilu. j Vakedi luvuvamu vana vena Kirami yo Solomo, yau awole bakangidi e kangu. 13 Solomo wa Ntinu obokelese wan’amakala awonso a Isaele

i 2Tu 2:10 j 1Nti 3:12 1Nti 4:29 Yak 1:5

5:11 1 Mvovo wa sina: “kore.” E kore mosi, litro 220. Tala Nku. B14. 2 Mvovo wa sina: “mazi ma olive yatutwa.”

1 NTINU 5:14–6:17 muna salu kiangolo; 30.000 ma wantu kabokelesa. a 14 Konso ngonde 10.000 katumanga kuna Lebanone. Ngonde mosi bakalanga kuna Lebanone, ngonde zole muna nzo zau; Adonirami b i nkengi awana basalanga salu kiangolo. 15 Solomo okedi ye 70.000 ma asadi1 ye 80.000 ma awudi a matadi c muna miongo, d 16 wakala mpe ye 3.300 za akengi e ana bafilanga asadi. 17 Muna lutumu lwa ntinu, batimuna matadi manene, matadi mantalu f kimana e nkubilw’a g nzo yatungilwa muna matadi mavalwa. h 18 Muna diadi, atungi a Solomo ye atungi a Kirami ye esi Ngebale, i bawulanga matadi yo kubika mabaya ye matadi mu tunga e nzo. Muna mvu una wa 480 kuna nim’a mpaik’a Aneyisaele1 muna Engipito, j muna mvu wa ´ nya wa luyalu lwa Solomo muna Isaele, muna ngonde a Ziu2k (i sia vo, ngonde yazole) o Solomo wayantika tunga nzo a Yave.3l 2 E nzo ina Solomo wa Ntinu katungila Yave, o lambuka kwandi yinkoso1 60, o sanzuka yinkoso 20, ´ o la yinkoso 30. m 3 E veta n kiakala kuna ntwal’a tempelo,1 kiakala ye yinkoso 20 muna lambuka, mun’owu wa sanzuka kwa nzo. O sanzuka kwandi kuna ntwal’a nzo, yinkonso 10. 4 Ovangidi zianela zabatakana o muna nzo. 5 Otungidi nzo yankaka muna yaka kia nzo, yayikakiana ye yaka ya nzo—i sia vo, yaka ya tempelo1 ye muna suku dia kati, p otungidi mpe masuku muna mpati, ndambu eyi ye ndambu ina. q 6 E banga kiantete kia masuku ma mpati yinkoso tanu kiakala muna sanzuka,

6

486 KAPU 5 a 1Nti 9:15 b 2Sa 20:24 1Nti 4:6 1Nti 12:18

c 1Tu 22:15 d Yos 16:10 1Nti 9:20-22 2Tu 2:2 2Tu 2:17, 18 2Tu 8:7-9

e 1Nti 9:23 f 1Nti 7:9 1Tu 22:2

g Lus 21:14 h 1Nti 6:7 i Yos 13:1, 5 

KAPU 6 j Luv 12:14, 51 k 1Nti 6:37 l 1Tu 28:11, 12 2Tu 3:1, 2

m 2Tu 3:3 Eze 6:3

n 2Tu 3:4 o Yez 41:26 p Lev 16:2 2Tu 5:7 Ayi 9:3

q 1Nti 6:10 Yez 41:5, 26

 Ndambu ya 2 a Yez 41:6, 7 b 1Nti 5:17 c Yez 41:11 d 1Nti 6:38 e 1Nti 5:6 1Nti 6:20

f 1Nti 6:5 g Nsi 17:18, 19 1Nti 8:25 1Tu 28:9

h 2Sa 7:13 1Tu 22:9

i Luv 25:8 Lev 26:12 Nk 132:13

j 1Tu 28:20

5:15 1 Yovo “anati a mazitu.” 6:1 1 Mvovo wa sina: “wan’a Isaele.” 2 Tala Nku. B15. 3 Tala Nku. B8. 6:2 1 E kinkoso kimosi, centimetro 44,5. Tala Nku. B14. 6:3 1 Mvovo wa sina: “tempelo a nzo.” 6:5 1 Fulu Kiavauka kiyikwanga ovava.

k 1Nti 5:8

e banga kiakati yinkonso sambanu kiakala muna sanzuka, e banga kiatatu yinkonso nsambwadi kiakala muna sanzuka, osisidi mawulu muna yaka ya nzo kimana mabaya malembi lwaka muna yaka ya nzo. a 7 E nzo mu matadi mavalwa yatungilwa, b dianu vo ke mwawakananga mazu ma malutelo ko yovo soka1 ngatu sadilwa kia sengwa ekolo yatungwanga. 8 O mwelo a masuku ma mpati kuna ndambu a sude a nzo wakala, c ye sikada yazunguluka batombokelanga muna banga kiakati yo lwaka yakuna banga kiatatu. 9 Wakwamanana tunga e nzo yo manisa yo; d ofukidi e nzo ye mvuambu ye mabaya ma nsedele. e 10 Otungidi masuku muna ndambu zawonso za nzo, f konso suku diakala ye yinkoso tanu ´ muna la, mayikama nzo muna mabaya ma nsedele. 11 Muna ntangwa yayina, diambu dia Yave diayiza kwa Solomo, oku vo: 12 “Mu kuma kia nzo yayi otunganga, avo odiatidi muna nkanikinu miame ye nzengo zame yo lemvokela nsiku miame miawonso yo diatila mo, g ilungisa e nsilu yasila kwa Davidi wa se diaku, h 13 Kala ikala vana vena Aneyisaele, i kibembola nkangu ame Isaele ko.” j 14 Solomo wakwamanana tunga e nzo kimana kamanisa yo. 15 Otungidi yaka ya nzo muna kati ye mabaya ma nsedele. Ofukidi yaka ya kati ye mabaya tuka vana yanda yakuna nludi, oyadidi mabaya ma sipelese vana nsi. k 16 Otungidi ndambu ya yinkoso 20 kuna nim’a nzo muna mabaya ma nsedele tuka vana nsi yakuna nludi, otungidi mo1 suku, l Fulu Kisundidi o Vauka. m 17 E tempelo,1n i sia vo, ndambu a nzo

2Tu 3:5

l 1Nti 6:5 m 2Tu 3:8, 9 Ayi 9:3

n Ayi 9:2

6:7 1 Yovo “sengele.” 6:16 1 I sia vo, muna kati kwa nzo. 6:17 1 I sia vo, Fulu Kiavauka, kuna ntwal’a Fulu Kisundidi o Vauka.

487 kuna ntwala, yinkoso 40 yakala. 18 Mabaya ma nsedele makala muna suku dia kati, mabandulwa fwaniswa a ya nkalu ye mvuma za yalumuka. b Yawonso ya nsedele; o matadi ke mamonekanga ko. 19 Okubikidi suku c muna kati kwa nzo kimana kasia mo e nkel’a kangu dia Yave. d 20 E suku diadi yinkoso 20 diakala muna lambuka, yinkoso 20 muna sa´ nzuka, yinkoso 20 muna la; e olengele dio wolo walembi sangwa lekwa; ofukidi e ziku f ye mabaya ma nsedele. 21 Solomo olengele wolo walembi sangwa lekwa g muna kati kwa nzo, osidi tuvambu twa wolo vana ntwal’a suku dia kati h edi diakuswa wolo. 22 Olengele wolo muna nzo yawonso yavana yafokoka; e ziku i diakala vana ndambu a suku dia kati, olengele dio mpe wolo. 23 Ovangidi akelubi wole j a mabaya ma pino1 muna suku ´ dia kati, o la kwa konso nkelubi, yinkoso kumi. k 24 E ve dimosi dia nkelubi yinkoso tanu, e ve diankaka yinkoso tanu. Tuka kuna nsuk’a ve dimosi yakuna nsuk’a ve diankaka yinkoso kumi. 25 O nkelubi wanzole mpe yinkoso kumi kakala. Akelubi yau awole tezo kimosi ´ ye mpwa mosi bakala. 26 O la kwa nkelubi mosi yinkoso kumi, diau dimosi mpe yo nkelubi wankaka. 27 Osidi akelubi l muna suku.1 O mave m’akelubi mayalumuka, e ve dia nkelubi mosi diaviakana e yaka kimosi, e ve dia nkelubi wankaka diaviakana e yaka kiankaka, o mave mau mayalumuka vana kati kwa nzo, dianu vo mave mau matotakana. 28 Olengele akelubi e wolo. 29 Obandwidi fwaniswa y’akelubi, m maba n ye mvuma za yalumuka o muna yaka yawonso ya 6:23 1 Mvovo wa sina: “mabaya ma nti a mazi,” nanga nti a pino ya alepo. 6:27 1 I sia vo, Fulu Kisundidi o Vauka.

1 NTINU 6:18–7:2 KAPU 6 a 1Nti 7:24 b Luv 25:33 c Ayi 9:3 d Luv 40:21 1Nti 8:6

e 1Nti 6:16 f Luv 30:1 1Nti 7:48

g Luv 26:29 2Tu 3:7

h Luv 26:33 i Luv 30:1, 3 Luv 40:5

j Tuk 3:24 2Nti 19:15 Nk 99:1

k 2Tu 3:10-13 2Tu 5:8

l Nk 80:1 Yes 37:16 Ayi 9:4, 5

m 2Tu 3:14 n Yez 41:17, 18 o Luv 25:33 1Nti 6:18

 Ndambu ya 2 a Yez 41:24, 25 b Luv 27:9 2Tu 4:9 2Tu 7:7

c 1Nti 7:12 d 1Nti 6:1 e 1Tu 28:11, 12 

KAPU 7 f 1Nti 9:10 g Kim 2:4, 5 h 1Nti 10:16, 17 Yes 22:8

nzo, tuka muna suku1 dia kati ye dia kumbazi. 30 Olengele wolo muna kati kwa nzo ye muna suku dia kati yamuna suku dia ku mbazi. 31 Muna mwelo a suku dia kati, ovangidi yelo ya mabaya ma pino, malunzi muna ndambu ye malunzi ma mwelo, se tini kia tanu.1 32 E yelo yau yole ya mabaya ma pino, obandwini yo akelubi, maba ye mvuma zayalumuka, olengele yo wolo; olengele akelubi ye maba e wolo watutwa muna malutelo. 33 Muna mwelo a tempelo,2 ovangidi nkambikwa za mabaya ma ´ pino, ma tini kia ya.1 34 Ovangidi yelo yole ya mabaya ma sipelese. E kielo kimosi kiakala ye ndambu zole zabundakananga vana kati, e kielo kiankaka mpe kiakala ye ndambu zole zabundakananga. a 35 Obandwini yo fwaniswa y’akelubi, maba ye mvuma za yalumuka, olengele wolo muna fwaniswa. 36 Otungidi yaka kia yanzala kia kati b kia nlonga tatu mia matadi mavalwa ye nlonga umosi wa mabaya ma nsedele. c ´ 37 Muna mvu una wa ya, muna ngonde a Ziu,1 bakuba e nkubilw’a nzo a Yave; d 38 muna mvu una wa 11, muna ngonde a Bule1 (i sia vo, muna ngonde ya nana), e nzo yamana tungwa, mun’owu wa mpw’andi. e Mvu nsambwadi katunga yo. Solomo mvu 13 kavanga mu tunga e nzo andi, f yavana kamanisa yo yawonso.1g 2 Otungidi nzo a Mfind’a Lebanone, h o lambuka kwandi 100 yinkoso1 muna sanzuka yinkoso

7

6:29 1 Mvovo wa sina: “tuka muna kati yakuna mbazi.” 6:31, 33 1 Nanga tungwa yasimbanga yelo yovo tezo ya yelo iyikwanga. 6:33 2 I sia vo, Fulu Kiavauka. 6:37, 38 1 Tala Nku. B15. ˆ 7:1 1 Yovo “lumbu lwandi lwawonso.” 7:2 1 E kinkoso kimosi, centimetro 44,5. Tala Nku. B14.

1 NTINU 7:3-21

´ 50, muna la yinkoso 30; otungidi ´ yo vana ntandu a nlonga ya mia malunzi ma nsedele ye mvuambu za nsedele a vana ntandu a malunzi. 3 Kuna ntandu, yafukwa mabaya ma nsedele tuka muna mvuambu zakala vana ntandu a malunzi; mvuambu 45, mvuambu 15 muna konso nlonga. 4 Nlonga ntatu mia zianela miakala mo, konso zianela italanene ye zianela yankaka, muna nlonga miau tatu. 5 E mielo miawonso ´ ye tungwa yandi, konko ya yakala1 kumosi mpe ye zianela zitalane muna nlonga tatu. 6 Otungidi Seka1 dia Malunzi, yinkoso 50 muna lambuka, yinkoso 30 muna sanzuka, diakala ye veta, malunzi yo nludi kuna ntwala. 7 Otungidi mpe Seka dia Kunda, b muna kefundisila, i sia vo, Seka dia Mfundu c—diafukwa mabaya ma nsedele tuka kuna yanda yamuna mvuambu. 8 Otungidi mpe nzo andi1 ya zingila, kuna yanzala kiankaka, d yavambana ye Seka, mpila mosi yatungilwa. Solomo otungidi mpe nzo yafwanana ye Seka diadi mu kuma kia mwan’ankento a Faro, ona kabonga se nkaz’andi. e 9 E nzo zazi zawonso zatungilwa mu matadi mantalu, f mavalwa muna tezo, mavadilwa muna selote za matadi tuka muna kati yaku mbazi, tuka muna nkubilwa yakuna ntandu a yaka, kuna mbazi yakuna yanzala kiampwena. g 10 E nkubilwa yasikidisilwa muna matadi mampwena mantalu; e maka matadi yinkoso kumi makala, mankaka yinkoso nana. 11 Vana ntandu a matadi mama, vakala ye matadi mankaka mantalu, mavalwa muna tezo ye mabaya ma nsedele. 12 E yanzala kiampwena kiazieta yaka kia nlonga ntatu mia matadi ma7:5 1 Yovo “ndambu ziya.” 7:6 1 Yovo ˆ “Veta.” 7:8 1 Yovo “lumbu lwandi.”

488 KAPU 7 a 1Nti 5:8

b 1Nti 10:18 Nk 122:2, 5

c 1Nti 3:9, 28 Ngn 20:8

d 2Nti 20:4

e 1Nti 3:1 1Nti 9:24 2Tu 8:11

f 1Nti 5:17

g 2Tu 4:9 

Ndambu ya 2 a 1Nti 6:36 2Tu 4:9 2Tu 7:7

b 1Nti 6:3

c 1Nti 7:40 2Tu 2:13, 14

d 2Tu 4:16

e Luv 36:1

f 1Nti 7:21

g 2Nti 25:13, 17 2Tu 3:15 Yer 52:21

h 2Nti 25:17 2Tu 4:12, 13

i 2Nti 25:17 2Tu 3:16 Yer 52:22, 23

j 1Nti 6:3 Yez 40:48

valwa ye nlonga umosi wa mabaya ma nsedele, kiafwanana ye yaka kia yanzala kia kati a kia nzo a Yave ye veta kia nzo. b 13 Solomo wa Ntinu obokelese Kirami c kuna Turo. 14 Kirami i mwan’ankento wafwila yakala wa kanda dia Nafetali, se diandi musi Turo, mvangi a lekwa ya nsongo; d nkwa ngangu ye umbakuzi e yo zayi wayingi muna salu kiawonso kia nsongo.1 Wizidi kwa Solomo wa Ntinu, osadidi salu yandi yawonso. 15 Ovangidi malunzi mole ma nsongo; f konso lunzi yinko´ so 18 diakala muna la, nsinga wa yinkoso 12 watezela wazieteswanga muna konso lunzi.1g 16 Ovangidi ntu miole mia nsongo yazunzwa miasiwa vana ntandu a malunzi. O ntu umosi yi´ nkoso tanu wakala muna la, o ´ wankaka yinkoso tanu muna la. 17 Vana ntu mina vana ntandu a konso lunzi vasiwa makonde mazingwa tuvambu; h makonde nsambwadi muna ntu umosi, makonde nsambwadi muna ntu wankaka. 18 Ovangidi bundu ya nganata1 mu nlonga miole miazieta konso konde muna fuka ntu miakala vana ntandu a malunzi; i una kavangidi muna ntu miau miole. 19 E ntu miakala vana ntandu a malunzi ma veta kia mwelo, miafwanana ye mvuma za lenge-lenge za yinko´ ´ so ya muna la. 20 E ntu miakala vana ntandu a malunzi mau mole, vana kinzieta kiazingwa makonde; 200 za nganata1 zasiwa muna nlonga, zazieta konso ntu. i 21 Otelamese malunzi ma veta kia tempelo.1j Otelamese lu7:14 1 Yovo “ntaku,” mu tini kiaki ye muna tini yankaka ya kapu kiaki. 7:15 1 Yovo “konso lunzi muna malunzi mau mole, yinkoso 12 diakala mu vonga.” 7:18, 20 1 I sia vo, bundu kina nze ngavua yovo mfuluta. 7:21 1 I sia vo, Fulu Kiavauka.

489 nzi dialunene,1 ovene dio nkumbu vo Yakini,2 i bosi otelamese e lunzi dialumonso,3 ovene dio nkumbu vo Boaze.4a 22 E ntu mia malunzi miakala nze mvuma za lenge-lenge. I wau kafokolwela e salu kia malunzi. 23 I bosi, ovangidi Kalunga1 kwa sengwa kiazunzwa. b Kwavindumuka, yinkoso 10 tuka kuna sambu dimosi yakuna sambu diankaka ye yinkoso 5 muna ´ la, nsinga wa yinkoso 30 uzietele ko.2c 24 Kuna nsi kwakala ye fwaniswa yantoko d nze nkalu, kumi-kumi muna konso kinkoso, yawonso yazieta Kalunga. Vakala nlonga miole mia fwaniswa ya nkalu, yazunzwa kumosi yo Kalunga. 25 Kwatensekwa vana ntandu a ngombe 12, e zitatu zitadidi kuna node, zitatu kuna weste, zitatu kuna sude ye zitatu kuna este; o Kalunga kwatensama zo, e nkila miau miawonso mitalanene vana kati. 26 O nkandu andi wa kandazi kia koko;1 e mvind’andi wavangwa nze mvind’a mbungwa nze luvuma lwa lenge-lenge. Kwafwana kota 2.000 ma bata.2 27 Ovangidi makalu1 kumi f ma nsongo. Konso kalu yinkoso ´ ya diakala muna lambuka, yinko´ so ya muna sanzuka ye yinkoso ´ ´ ya muna la. 28 E makalu mpila eyi mavangilwa: E yaka yandi ya matolo, e yaka yayi ya matolo yakangama muna tungwa ya makalu. 29 Muna yaka ya matolo mwabandulwa nkosi, g ngombe ye akelubi, h muna tungwa mwakala mpe ye fwaniswa yayi. Vana ntandu ye kuna nsi a nkosi ye ngo7:21 1 Yovo “dia sude.” 2 Ina ye nsasa vo: “Yandi, [i sia vo, Yave] Katoma Sikidisa.” 3 Yovo “dia node.” 4 Nanga ina ye nsasa vo: “Muna Ngolo.” 7:23 1 Yovo “lundilu dia maza.” 2 Yovo “yinkoso 30 muna vindumuka.” 7:26 1 Tezo kia centimetro 7,4. Tala Nku. B14. 2 E bata mosi, litro 22. Tala Nku. B14. 7:27 1 Yovo “makalu ma natina maza.”

1 NTINU 7:22-39 KAPU 7 a 2Tu 3:17

b Luv 30:18 2Nti 25:13

c 2Tu 4:2-5

d 1Nti 6:18

e Yer 52:20

f 2Nti 25:16 Yer 52:17

g Yez 41:19

h Tuk 3:24 Luv 25:18 1Nti 6:27 2Tu 3:7 Yez 41:17, 18

 Ndambu ya 2 a 1Nti 6:29 1Nti 6:32

b 1Nti 7:27

c 1Nti 7:15, 46 2Tu 4:3

d Luv 30:18

mbe, kwakala ye fwaniswa ya mvuma za mabese za zembalala. 30 Konso kalu diakala ye mapine maya ma nsongo ye nkambikwa za nsongo, malu mandi ma konko ´ yau ya i masimbanga mapine. Kuna nsi a longa kwakala ye nsimbi ye fwaniswa ya mvum’a mabese mazunzwa. 31 E mpwasik’a longa mu kati kwa kolowa ´ yakala, kinkoso kimosi muna la; e mpwasik’a kolowa yavindumu´ ka, o la kwa nsimbi andi kinkoso kimosi ye ndambu. Muna kolowa mwakala ye fwaniswa. E yaka ´ yandi yau ya ya matolo yafwanana, ke yavindumuka ko. 32 E ´ mapine ya kuna nsi a konko ya yaka makala, e nsimbi za mapine zakangama muna kalu, konso pine diakala ye kinkoso kimosi ´ ye ndambu muna la. 33 E mapine makala nze mapine ma kalu dia vita. E nsimbi zandi, kangala, nsingala ye sengwa kia kati, ya´ wonso yazunzwa. 34 Nsimbi ya makala muna konso kalu; e nsimbi zazi zazunzwa kumosi ye kalu. 35 Vana ntandu a kalu, vakala ye lukongolo lwa nda´ mbu a kinkoso muna la, e fwaniswa ye yaka ya matolo vana ntandu a kalu, yazunzwa kumosi ye kalu. 36 Vana ntandu a lukongolo ye yaka ya matolo obandwidi vo akelubi, nkosi ye maba konso vana vafwene, yo zietesa mo mvuma za mabese. a 37 I mpila yayi kavangila makalu kumi; b mawonso mpila mosi mazunzwa, c tezo kimosi ye mpwa mosi makala. 38 Ovangidi malonga kumi ma nsongo ma sukulwila; d konso longa bata 40 diakotanga. Konso ´ longa diakala ye yinkoso ya.1 Longa dimosi dimosi diakala muna makalu kumi. 39 Osidi makalu matanu kuna lunene lwa nzo ye makalu matanu kuna lumonso, ´ ˆ 7:38 1 Yovo “yinkoso ya muna diametro.”

1 NTINU 7:40–8:8 osidi o Kalunga1 kuna ndambu a lunene lwa nzo, kuna sude. a 40 Kirami b ovangidi mpe malonga ma sukulwila, pawu c ye pidi. d Kirami omanisi salu kiawonso kasadidi Solomo wa Ntinu mu kuma kia nzo a Yave: e 41 malunzi mole f ye ntu miandi miakala nze pidi vana ntandu a malunzi mole; makonde mole g muna fukila ntu mia malunzi miakala nze pidi vana ntandu a malunzi mau mole; 42 400 za nganata1h muna makonde mole, nlonga miole mia nganata muna konso konde, muna fukila e ntu mia malunzi miau miole miakala nze pidi; 43 makalu kumi i ye malonga kumi masukulwila j makala muna makalu; 44 O Kalunga1k ye ngombe 12 kuna nsi a Kalunga; 45 yinzu ya katulwila ntoto ampolo, pawu ye pidi ye salanganu yawonso ya nsongo wakenzwa una Kirami kavangila Solomo wa Ntinu mu kuma kia nzo a Yave. 46 O ntinu owumbidi yo muna tuma vana kati kwa Sukote ye Saretani kuna mvivu a Yodani. 47 Solomo kasidi teza zitu dia salanganu yawonso ko, kadi ulolo yakala. E zitu dia nsongo ke diazayakana ko. l 48 Solomo ovangidi salanganu yawonso ya nzo a Yave: ziku m dia wolo; meza ma wolo n muna sia mbolo za lutambiku; 49 zangikilwa ya minda o ya wolo walembi sangwa lekwa, itanu kuna lunene, itanu kuna lumonso vana ntwal’a suku dia kati; mvuma, p minda ye ziminua ya minda ya wolo; q 50 malonga masukulwila, zengelwa ya nsing’a mwinda, r pidi, mbungwa s ye matuka1t ma wolo walembi sangwa lekwa; tungwa ya yelo ya wolo ya suku dia kati, u i sia vo, Fulu Kisundidi o Vauka ye yelo ya tempelo, v ya wolo. 7:39, 44 1 I sia vo, lundilu dia maza. 7:42 1 I sia vo, bundu kina nze ngavua yovo mfuluta. 7:50 1 Yovo “maziku.”

490 KAPU 7 a 2Tu 4:6, 10 b 1Nti 7:13 2Tu 2:13

c Luv 27:3 2Nti 25:14

d e f g h

Luv 24:6

i j k l

1Nti 7:27

2Tu 4:11-17 1Nti 7:15 1Nti 7:17 1Nti 7:20 1Nti 7:38 1Nti 7:23 1Tu 22:14, 16 2Tu 4:18-22

m Luv 37:25 n Luv 37:10 o Luv 37:17 Lus 1:20

p 1Nti 6:18 q Luv 37:23 r Yer 52:18 s Luv 25:29 t Lev 16:12 u 1Nti 6:31 v 1Nti 6:33 

Ndambu ya 2 a 2Sa 8:10-12 b 2Tu 5:1  KAPU 8 c d e f

Kim 1:1 2Tu 5:2, 3 2Sa 6:17 2Sa 5:7 1Tu 11:5

g Lev 23:34 Nsi 16:13

h 1Tu 15:2, 15 2Tu 5:4-6

i Luv 40:2 2Tu 1:13

j 1Tu 16:1 k Luv 26:33 Luv 40:21 2Sa 6:17 Lus 11:19

l 1Nti 6:27 2Tu 5:7 Nk 80:1 Yez 10:5

m Luv 25:20 2Tu 5:8-10

n Luv 25:14 Luv 37:4

51 Muna mpila yayi Solomo wa Ntinu omanisi e salu yawonso kasala mu kuma kia nzo a Yave. Solomo okotese mo lekwa ina Davidi wa se diandi kavaula, a osidi palata, wolo ye salanganu yankaka muna malundilu ma nzo a Yave. b Muna ntangwa yayina, Solomo okutakese c akuluntu a Isaele, ntu miawonso mia makanda ye mfumu za nzo za mase ma Isaele. d Bezidi kwa Solomo wa Ntinu kuna Yerusaleme kimana banata e nkel’a kangu dia Yave kuna Mbanz’a Davidi, e i sia vo, Zione. f 2 Nkangu wawonso a Isaele ukutakene vana vena Solomo wa Ntinu muna kembelela nkinzi,1 muna ngonde a Etanime,2 i sia vo, ngonde yansambwadi. g 3 Akuluntu awonso a Isaele bezidi, anganga bazangwidi e Nkela. h 4 Batombwele Nkel’a Yave, saba kia wananina i ye salanganu yawonso yavauka yakala muna saba. Anganga yo Anelevi batombokele yau. 5 Solomo wa Ntinu ye nkutakani yawonso a Isaele ina yabokeleswa kimana bawanana yandi, bakedi vana ntwal’a Nkela. Batambikidi yimenga j yayingi ya mameme ye ngombe zakondwa lutangu. 6 Anganga bakotese nkel’a kangu dia Yave vana fulu kiandi, k muna suku dia kati, i sia vo, Fulu Kisundidi o Vauka, basidi yo kuna nsi a mave ma akelubi. l 7 E mave ma akelubi mayalumuka vana ntandu a fulu kiakala e Nkela, dianu vo akelubi bafukidi Nkela ye mbindi zandi za natina yo. m 8 Wau vo e mbi´ ndi n zandi zanda zakala, e nsuka zandi zamonekanga muna Fulu kiavauka, vana ntwal’a suku dia kati, kansi ke zamonekanga kuna mbazi ko. E mbindi zazi zi-

8

8:2 1 I sia vo, Nkinzi a nzo za Sudi. 2 Tala Nku. B15.

491

ˆ na muna yamu unu kiaki. 9 Ke mwakala lekwa ko muna Nkela, babu a yole kaka ina Mose kasia mo b kuna Korebe vava Yave kakanga e kangu c yo nkangu a Isaele vava bavaika muna nsi ya Engipito. d 10 Anganga vava bavaikidi muna fulu kiavauka, e nzo a Yave e izele ye tuti. f 11 Muna kuma kia tuti, anganga ke balenda mo telama ko kimana basala e salu yau, kadi nkembo a Yave wazala muna nzo a Yave. g 12 Muna diadi, Solomo ovovele vo: “Yave ovovele vo ozingila muna tombe kia matuti. h 13 Omono mbanisi kutungila e nzo yambote, fulu kiaku kiasikiˆ la muna ofwete zingila yakwele mvu.” i 14 I bosi, o ntinu ovilukidi, oyantikidi sambula e nkutakani yawonso ya Isaele ekolo nkutakani yawonso ya Isaele yakala yatelama. j 15 Ovovele vo: “Yambula Yave wa Nzambi a Isaele kakembelwa; muna koko kwandi olungisi nsilu a nu’andi una kasila kwa Davidi wa se diame, oku vo, 16 ‘Tuka muna lumbu kina yavaikisa nkangu ame Isaele muna Engipito, kiasola mbanza ko muna makanda mawonso ma Isaele yatungilwa e nzo ikala e nkumbu ame, k kansi nsolele Davidi kayala nkangu ame Isaele.’ 17 Davidi wa se diame wakala ye luzolo lwa nsi a ntima lwatunga e nzo mu kuma kia nkumbu a Yave wa Nzambi a Isaele. l 18 Kansi, Yave ovovese Davidi wa se diame vo: ‘O luzolo luna muna ntim’aku i tunga nzo mu kuma kia nkumbu ame, diambote wau wina ye luzolo lwalu muna ntim’aku. 19 Kansi, ka ngeye ko otunga e nzo, mwan’aku, ona owuta,1 yandi otunga e nzo mu kuma kia nkumbu ame.’ m 20 Yave olungisi o nsilu una kasia, kadi mvingi8:19 1 Mvovo wa sina: “mwan’aku ona otuka muna nim’aku.”

1 NTINU 8:9-29 KAPU 8 a Nsi 4:13 Ayi 9:4

b Luv 40:20 Nsi 10:5

c Luv 24:8 d Luv 19:1 Nta 10:11, 12

e 2Tu 5:11-14 f Luv 40:34 Lev 16:2

g Luv 40:35 Yez 10:4 Yez 43:4 Yez 44:4 Mav 7:55 Lus 21:23

h Luv 20:21 Nsi 5:22 2Tu 6:1, 2 Nk 18:11 Nk 97:2

i Nk 78:69 Nk 132:13, 14

j 2Tu 6:3-11 k Nsi 12:11 l 2Sa 7:1-3 1Tu 17:1, 2

m 2Sa 7:12, 13 

Ndambu ya 2 a 1Tu 28:5, 6 b Luv 34:28 Nsi 9:9 Nsi 31:26

c 2Tu 6:12 d Luv 15:11 1Sa 2:2 2Sa 7:22

e Nsi 7:9 f 2Tu 6:14-17 g 2Sa 7:12, 13 h 1Nti 2:4 Nk 132:12

i Yes 66:1 j Nk 148:13 Yer 23:24

k 2Tu 2:6 2Tu 6:18-21 Nek 9:6 Mav 17:24

di va fulu kia Davidi wa se diame, mvuende va kunda kia kimfumu kia Isaele, wauna Yave kasia o nsilu. Ntungidi mpe e nzo mu kuma kia nkumbu a Yave wa Nzambi a Isaele, a 21 nkubikidi mo fulu kia Nkela ina yasiwa e kangu b dina Yave kakanga yo mase meto vava kabavaikisa muna nsi ya Engipito.” 22 I bosi, Solomo otelamene vana vena ziku dia Yave vana ntwal’a nkutakani yawonso ya Isaele, oyalumwini moko mandi kuna zulu, c 23 ovovele vo: “E Yave wa Nzambi a Isaele, kavena Nzambi ofwanane yaku ko, d kuna zulu, kuna ntandu yovo ova ntoto, kuna nsi, olundanga e kangu diaku yo songa walakazi e kwa selo yaku, ana bekangalelanga vana ndose aku ye ntim’au wawonso. f 24 Olungisi nsilu aku wasila selo kiaku Davidi wa se diame. Wasia nsilu muna nu’aku, o unu olungisi wo muna koko kwaku. g 25 E Yave wa Nzambi a Isaele, owau lungisa nsilu una wasila ntaudi aku Davidi wa se diame, vava wavova vo: ‘Avo wan’aku betoma sia e sungididi muna nzila zau yo diatila vana ndose ame, wauna wadiatila vana ndose ame, muna luvila lwaku ke mukondwa muntu ko ovuanda vana kunda kia kimfumu kia Isaele.’ h 26 Owau, e Nzambi a Isaele, dodokolo, yambula o nsilu una wasila selo kiaku Davidi wa se diame walungana. 27 “E Nzambi, nga ozingila kikilu ova ntoto? i Elo, e zulu, e zulu dia mazulu ke dilendi kufwana ko; j e nzo yayi ntungidi ozevo nki? k 28 Owau, tamba o matu muna sambu ye ndodokela za selo kiaku, e Yave wa Nzambi ´ ame, wa e kazu ye sambu kina selo kiaku kalombele kwa ngeye o unu. 29 Yambula meso maku matemoka mwamu nzo yayi, fuku yo mwini, e fulu eki wavoˆ va vo: ‘I muna mukala e nkumbu

1 NTINU 8:30-47

´ ame,’ a wa e sambu kina selo kiaku kesambanga va fulu kiaki. b ´ 30 Wa e ndomba za selo kiaku ye ndomba za nkangu aku Isaele vava besamba tuka va fulu kia´ ki. Yambula wawa tuka vana fulu kiaku okalanga koko zulu; c elo, ´ yambula wawa yo loloka. d 31 “Avo muntu osumukini nkwandi, odisisu e ndofi,1 vava kekala kuna nsi a ndofi wizidi va ziku diaku mwamu nzo yayi, e ´ 32 wa kwaku koko zulu, kudingalala ko, fundisa selo yaku muna yelesa e kimpumbulu yo twasa e mbi muna ntu andi, lungisa nkwa unsongi yo kunsendela mun’owu wa unsongi wandi. f 33 “Avo nkangu aku Isaele usundilu kwa mbeni wau bakwamanene kusumukina, g avo bavilukidi kwa ngeye yo kembelela nkumbu aku h yo samba yo kudo´ dokela mwamu nzo yayi, i 34 wa kwaku koko zulu, loloka e sumu dia nkangu aku Isaele, ubavutula mu nsi wavana kwa mase mau. j 35 “Avo zulu dikangamene, lembi noka diaka e mvula k wau vo bakwamanene kusumukina, l avo basambidi va fulu kiaki yo kembelela nkumbu aku yo yambula sumu diau vava okubamwesesa ´ e mpasi,1m 36 wa kwaku koko zulu, loloka masumu ma selo yaku, ma nkangu aku Isaele, kadi okubalonga n nzila yambote ina bafwete diatila; wanokesa mvula mwamu nsi aku o eyi wavana kwa nkangu aku se vua. 37 “Avo mvengele ukotele mwamu nsi, p yovo vuku, mbangazi yangolo, mbumbu, q buka kia makonko yovo makonko ma mfwasi; yovo mbeni zibazungidi muna mbanza zau,1 yovo ko8:31 1 Yovo “osibilu.” I sia vo, kele vo odidi ndofi ya luvunu, tumbwa ketumbwa. 8:35 1 Yovo “okubakulula.” 8:37 1 Mvovo wa sina: “muna nsi za mavitu mau.”

492 KAPU 8 a Luv 20:24 2Sa 7:13

b Dan 6:10 1Pe 3:12

c Nk 33:13 d 2Tu 7:13, 14 Dan 9:19

e 2Tu 6:22, 23 f Yob 34:11 g Lev 26:14, 17 Yos 7:8, 11 2Nti 17:6, 7

h Nek 1:11 i 2Nti 19:19, 20 2Tu 6:24, 25

j Nk 106:47 k Lev 26:19 Nsi 28:23

l Yez 14:13 m 2Tu 6:26, 27 n Yes 30:20 Yes 54:13

o 1Nti 18:1 p Lev 26:16 2Nti 6:25

q Nsi 28:21, 22 Am 4:9

 Ndambu ya 2 a 2Tu 6:28-31 b 2Tu 33:12, 13 c Ngn 14:10 d Yes 63:15 e Nk 130:4 f Yob 34:11 Nk 18:20

g 1Sa 16:7 1Tu 28:9 Yer 17:10

h Nta 9:14

i j k l m n o p

q

Ru 1:16 2Nti 5:15 2Tu 6:32, 33 Yes 56:6, 7 Mav 8:27 Nek 9:10 Nk 11:4 Nk 67:2 Nk 102:15 Luv 23:31 1Nti 20:13 2Tu 14:11 2Tu 20:5, 6 Nk 78:68 Nk 132:13 2Tu 6:34, 35 Nk 51:5 Nk 130:3 Kim 7:20 Rom 3:23 1Yo 1:8 Nsi 28:15, 36 2Nti 17:6 2Nti 25:21 2Tu 6:36-39

nso vuku kiankaka yovo mayela, a 38 konso sambu, konso ndodokela idodokelwa b kwa muntu yovo kwa nkangu aku wawonso Isaele (kadi konso muntu ozeye mpasi za ntim’andi) c avo bayalumwini moko mau mwamu nzo ´ yayi, 39 wa kwaku koko zulu, kuna fulu kiaku okalanga, d yambula waloloka, e kudingalala ko; senda konso muntu mun’owu wa nzila zandi, f kadi ozeye ntim’andi (ngeye kaka otomene zaya e ntima mia wantu awonso), g 40 kimana bavumina e lumbu yawonso bezingila muna nsi ina wavana kwa mase meto. 41 “Muna diambu dia nzenza una vo ke nkangu aku a Isaele ko, ona watuka muna nsi ya´ nda mu kuma kia nkumbu aku,1h ´ 42 (kadi bewa nsangu za nkumbu aku anene, i koko kwaku kwankuma ye koko kwaku kwalambuka) vava kekwiza samba ´ mwamu nzo yayi, 43 wa kwaku koko zulu, e fulu kiaku kina okalanga, j vanga mawonso kekulomba o nzenza kimana nkangu miawonso mia nza bazaya nkumbu aku, bavumina k wauna uvanganga nkangu aku Isaele, bazaya wo vo e nkumbu aku ivovelwanga mwamu nzo yayi ntungidi. 44 “Avo nkangu aku wele nuanisa mbeni zau muna nzila ina okubatuma l yo samba m kwa Yave mwamu mbanza yayi wasola, n ye nzo yayi ntungidi mu kuma ´ kia nkumbu aku, o 45 wa kwaku koko zulu e sambu kiau ye ndomba zau, zenga e diambu muna wete diau. 46 “Avo basumukini (kadi ke vena muntu ko olembi sumukanga), p wabafungila makasi yo kubayekola kwa mbeni zau, babanata se abakami kuna nsi a mbeni, kuna vala yovo lukufi; q 47 avo bavilukidi o ntima muna 8:41 1 Yovo “muna zitu wa nkumbu aku.”

493 nsi ina benatwa se abakami a yo vutuka kwa ngeye b yo kudodokela muna nsi y’awana bekubabaka, c oku vo: ‘Tusumukini, vilwa tuvangidi; diambu diambi kikilu tuvangidi,’ d 48 avo bavutukidi kwa ngeye ye ntima wawonso e ye moyo1 au wawonso muna nsi a mbeni zau, ana bekubanata se abakami, basamba kwa ngeye yo tala e nsi au ina wavana kwa mase mau ye mbanza wasola ye nzo yayi ntungidi mu kuma ´ kia nkumbu aku, f 49 wa kwaku koko zulu, e fulu kiaku kina okalanga, g e sambu kiau ye ndodokela zau, zenga diambu muna wete diau, 50 loloka nkangu aku una usumukini, loloka masumu mawonso ` mana basumukini. Vilula e ntima mia abaki au babafwila e nkenda h 51 (kadi i nkangu aku ye vua diaku, i dina wavaikisa muna ˆ Engipito, j muna fulu dia fudila e sengwa). k 52 Yambula o meso maku matemoka muna ndodokela za ntaudi aku l ye muna ndodokela za nkangu aku Isaele, ubawila konso ntangwa bekubokela.1m 53 Kadi wabavambula muna nkangu miawonso mia nza bakala se vua diaku, n wauna wavova muna selo kiaku Mose vava wavaikisa mase meto muna Engipito, e Mfumu Yave.” 54 Vava Solomo kamana samba e sambu kiaki kwa Yave yo dodokela, otelamene vana ziku dia Yave vana kafukamena yo yalumuna moko kuna zulu. o 55 Otelamene yo sambula nkutakani yawonso ya Isaele, ovovele muna nding’angolo vo: 56 “Nkembo kwa Yave ona ovene fulu kia vundila kwa nkangu andi Isaele, wauna kasila o nsilu. p Ke vafungidi kana diambu dimosi ko muna nsilu miandi miawonso miambote mina ka8:48 1 Tala Nsas’a Mvovo. 8:52 1 Yovo “ubawila muna mawonso bekulomba.”

1 NTINU 8:48-65 KAPU 8 a Lev 26:40 b Nsi 30:1, 2 c Nsi 4:27, 29 2Tu 33:12, 13

d Nek 1:6 Nk 106:6 Ngn 28:13 Dan 9:5

e 1Sa 7:3 f Dan 6:10 g Yes 63:15 h 2Tu 30:9 Eze 7:28 Nek 2:7, 8

i Luv 19:5 Nsi 9:26

j Luv 14:30 k Nsi 4:20 l 2Tu 6:40 m Nk 86:5 Nk 145:18

n Luv 19:6 Nsi 4:34 Nsi 32:9

o 2Tu 6:12, 13 p 1Nti 4:24, 25 

Ndambu ya 2 a Nsi 10:11 Yos 21:45

b Nsi 31:6 Yos 1:5 2Tu 32:7 Nk 46:7

c Yes 41:10 Ayi 13:5

d Nk 86:11 Nk 119:36 2Te 3:5

e Yos 4:24 1Sa 17:46 Yez 36:23 Yez 39:7

f Nsi 4:35, 39 Yes 44:6

g Nsi 18:13 2Nti 20:3 1Tu 28:9 Mat 22:37

h 2Tu 7:4, 5 i Lev 3:1 j Eze 6:16 Nek 12:27

k 2Tu 4:1 l Lev 3:16 m Lev 23:34 n Tuk 15:18 Nta 34:5, 8

sila muna Mose wa selo kiandi. a 57 Yambula Yave wa Nzambi eto kakala yeto wauna kakadila yo mase meto. b Katusisi ko ngatu kutuyambula. c 58 Yambula kalemvola ntima mieto oku kena, d twadiatila muna nzila zandi, twalunda nkanikinu miaˆ ndi, mına miandi, nzengo zandi zina kakanikina kwa mase meto vo balunda. 59 E mambu mama ndodokele kwa Yave, yambula makala vana vena Yave wa Nzambi eto, fuku yo mwini, kazenga diambu dia ntaudi andi ye nkangu andi Isaele mun’owu wa nsatu za lumbu ke lumbu, 60 nkangu miawonso mia nza yambula bazaya wo vo Yave i Nzambi aludi. e Kavena wankaka ko! f 61 Yambula ntima mieno miasikila g muna Yave wa Nzaˆ mbi eto muna diatila muna mına miandi yo lunda nkanikinu miandi, nze una nuvanganga o unu.” 62 O ntinu ye Isaele yawonso batambikidi yimenga yayingi vana ndose a Yave. h 63 Solomo otambikidi yimenga ya ungudi i kwa Yave: Otambikidi 22.000 ma ngombe ye 120.000 ma mameme. O ntinu ye Aneyisaele awonso basunzwidi e nzo a Yave. j 64 Muna lumbu kiakina, o ntinu ovawidi e yanzala kia kati kina kuna ntwal’a nzo a Yave, kadi i vana katambikidi yimenga yangioka, tukau twa mbwaza yo mazi ma yimenga ya ungudi, kadi e ziku dia nsongo k dina diakala vana vena Yave, diakete muna tambikila tukau twangioka, tukau twa mbwaza yo mazi l ma yimenga ya ungudi. 65 E ntangwa yayina, Solomo ovangisi nkinzi m kumosi ye Isaele yawonso, nkutakani yanene ya wantu batuka kuna Lebo-kamati1 yakuna Ndimb’a Engipito, n vana ndose a Yave wa Nzambi eto, entete muna lumbu nsambwadi, i bosi 8:65 1 Yovo “fula dia Kamati.”

1 NTINU 8:66–9:18 muna lumbu nsambwadi yankaka, yawonso lumbu 14. 66 E lumbu kina kialanda,1 osindikidi nkangu, basambwidi o ntinu, bavutukidi muna nzo zau ye kiese yo luyangalalu lwa ntima mu kuma kia wete a una Yave kasongele kwa Davidi wa selo kiandi yo nkangu andi Isaele. Vava Solomo kamana tunga e nzo a Yave ye nzo1 a ntinu b ye mawonso Solomo kazola vanga, c 2 Yave wamoneka kwa Solomo mu nkumbu anzole, wauna kamonekena kwa yandi kuna Ngibone. d 3 Yave umvovese vo: “Ngwidi e sambu kiaku ye ndomba zaku ova ndose ame. Mvaudi e nzo yayi otungidi, e nkumbu ame ikala mo yakwele mvu, e o meso mame yo ntim’ame ukala mo ntangwa zawonso. f 4 Vo i ngeye, avo odiatidi ova ndose ame wauna Davidi wa se diaku kadiatila, g muna ntim’a sikila h yo unsongi, i wavanga mawonso ikanikini j yo lemvokela nsiku miame ye nzengo zame, k 5 ozevo isikidisa e kunda kia kimfumu kiaku muna Isaele yakwele mvu, wauna yasila Davidi wa se diaku o nsilu, oku vo: ‘Muna luvila lwaku ke mukondwa muntu ko ovuanda vana kunda kia kimfumu kia Isaele.’ l 6 Kansi, ongeye yo wan’aku avo nuyambwidi kundanda yo lembi lunda nkanikinu miame ye nsiku mina yasikidisa vovo nuina yo kwenda sadila nzambi zankaka yo vumbamene zo, m 7 ozevo ifukisa Isaele muna nsi ina yabavana, n e nzo eyi mpawidi mu kuma kia nkumbu ame, katula ikatula yo ova meso mame, o Isaele ikituka se kuma kia luvezo1 yo tusevo vana vena nkangu miawonso. p 8 E nzo yayi ikituka se

9

8:66 1 Mvovo wa sina: “lumbu kianana,” i sia vo, kuna mfoko a lumbu kia nsambwadi muna lumingu lwazole. 9:1, ˆ 10, 15 1 Yovo “lumbu.” 9:7 1 Mvovo wa sina: “se ngana.”

494 KAPU 8 a Nk 31:19 Yes 63:7 Yer 31:12

 KAPU 9 b 2Tu 8:1 c d e f g h i j k l

m n

o p

Kim 2:4 2Tu 7:11 1Nti 3:5 Nsi 12:5, 6 1Nti 8:28, 29 2Tu 6:40 2Tu 16:9 Nk 132:13 1Nti 3:6 Nk 78:70, 72 1Tu 29:17 Kim 12:13 2Tu 7:17, 18 2Sa 7:16, 17 1Nti 2:4 Nk 89:20, 29 1Nti 11:4 2Tu 7:19-22 Lev 18:28 Nsi 4:26 2Sa 7:14 2Nti 17:22, 23 Nk 89:30-32 2Nti 25:9, 10 2Tu 15:2 Nsi 28:37 Nk 44:14

 Ndambu ya 2 a 2Tu 36:19 Yes 64:11

b Nsi 29:24, 25 Yer 22:8, 9

c Nsi 28:64

d e f g h i j

k l

m n o p q

Yer 5:19 Yer 12:7 1Nti 6:37–7:1 2Tu 8:1, 2 1Nti 5:1, 7 1Nti 5:8 1Nti 10:21 1Nti 4:6 1Nti 5:13 1Nti 6:37 2Sa 5:9 1Nti 11:27 2Nti 12:20 Yos 19:32, 36 Yos 17:11 Afu 5:19 2Nti 9:27 Afu 1:29 Yos 16:10 1Nti 3:1 Yos 16:1, 3 2Tu 8:4-6 Yos 19:44, 48

mazumbu. a Awonso ana beviokela vo, besivika yo sika mumpiozi yo yuvula vo: ‘Ekuma Yave kavangidi e diambu diadi mu nsi yayi ye nzo yayi?’ b 9 Bevutula vo: ‘Kadi bayambwidi Yave wa Nzambi au, ona wavaikisa mase mau muna nsi a Engipito, bakwamanene sambila nzambi zankaka, bavumbamene zo yo sadila zo. Kiaki i kuma o Yave kabatwasidi e mpasi zazi zawonso.’” c 10 Kuna mfoko a mvu 20 mina Solomo katunga e nzo zau zole, nzo a Yave ye nzo1 a ntinu, d 11 Kirami e wa ntinu a Turo ovene kwa Solomo mabaya ma nsedele ye sipelese ye wolo wawonso una kazola. f O Solomo wa Ntinu ovene Kirami mavata 20 muna Ngalili. 12 Muna kuma kiaki, Kirami otukidi kuna Turo, wizidi tala mavata kamvene Solomo, kansi kayangalele mo ko.1 13 Ovovele vo: “E mpangi ame, nkia mpila mavata mama umpene?” I kuma meyikilwanga vo Ntoto a Kabule1 yamu unu kiaki. 14 Kirami otwikidi 120 ma talanta1 za wolo g kwa ntinu. 15 Olwalu i lusansu lwa awana kabokelesa Solomo wa Ntinu muna sala e salu yangolo h muna tunga nzo a Yave, i nzo1 a yandi kibeni, Kundubulu,2j yaka ya Yerusaleme, Kaso, k Mengido l ye Ngeze. m 16 (Faro wa ntinu a Engipito wizidi nuanisa Ngeze, obakidi yo, oyokele yo, ovondele mpe Anekenani n bakala muna mbanza. Ovene yo se lukau1 lwa sindikila mwan’andi, o wa nkaz’a Solomo.) 17 Solomo otungidi1 Ngeze, Bete-korone ya Yanda, p 18 Balati q yo 9:12 1 Mvovo wa sina: “ke mambote ko muna meso mandi.” 9:13 1 Nanga, “Ntoto Wakondwa o Mfunu.” 9:14 1 E talanta mosi, yilo 34,2. Tala Nku. B14. 9:15 2 Yovo “Milo.” Mvovo wa Kiyibere una ye nsasa vo “zadisa.” 9:16 1 Yovo “lukau lwa longo; nkam’a longo.” 9:17 1 Yovo “okumikini.”

495 Tama muna makanga ma nsi, 19 ye mbanza zawonso za malundilu ma Solomo, mbanza za makalu ma vita, a mbanza za akwa mvalu ye mavata mawonso mana o Solomo kazola tunga muna Yerusaleme, muna Lebanone ye muna nsi yawonso ya luyalu lwandi. 20 Vo i awonso ana basala muna Aneyamore, Anekete, Aneperese, Anekivi yo Aneyebuse, b ana ke bakala nkangu a Isaele ko, c 21 wan’au ana basala muna nsi—ana ke bafukiswa ko kwa Aneyisaele—Solomo, ubabundwini muna salu yangolo yamu unu kiaki. d 22 Kansi, o Solomo kasidi bunduna muntu ko muna Aneyisaele, e kadi yau bakala se makesa mandi, selo, afidi, mbanda-mbanda ye mfumu za anati a makalu mandi ma vita ye akwa mvalu. 23 Vakala ye 550 ma mfumu z’akengi ana bavitanga ntu muna salu kia Solomo. Yau batuminanga asadi. f 24 Kansi, mwan’ankento a Faro g okatukidi muna Mbanz’a Davidi h otombokele kuna nzo andi ina Solomo kantungila; i bosi, Solomo otungidi Kundubulu.1i 25 Muna konso mvu j Solomo nkumbu tatu katambikanga yimenga ya ngioka ye yimenga ya ungudi vana ziku dina katungila Yave, k oyokele ndumbu vana ziku diakala vana ndose a Yave. I mbana kamana tunga e nzo. l 26 Solomo wa Ntinu ovangidi mpe nzaza zayingi kuna Esiongebe, m ina kuna Elate vana kumu dia Mbu Ambwaki, muna nsi a Edome. n 27 O Kirami otumini ntaudi zandi kumosi ye nzaza zazina, o ana bakulukilwa e salu kia kalunga benda sala kumosi ye ntaudi za Solomo. 28 Bele kuna Ofire, p babongele ko 420 ma talanta za wolo, batwese zo kwa Solomo wa Ntinu. 9:24 1 Yovo “Milo.” Mvovo wa Kiyibere una ye nsasa vo “zadisa.”

KAPU 9 a 1Nti 4:26 b Nta 13:29 Nsi 7:1 Afu 1:21

c 2Tu 8:7-10 d Tuk 9:25 e Lev 25:39 f 1Nti 5:16 2Tu 2:18

g 1Nti 3:1 1Nti 7:8 2Tu 8:11

h 2Sa 5:9 i 1Nti 9:15 j Luv 23:14 k 2Tu 8:12, 13 l 2Tu 8:16 m Nsi 2:8 n 2Tu 8:17, 18 o 1Nti 5:12 p Tuk 10:29 1Tu 29:3, 4 Nk 45:9

 Ndambu ya 2  KAPU 10 a 1Nti 4:29 b 2Tu 9:1, 2 Mat 12:42

c Nk 72:10 d Luv 25:3, 6 2Nti 20:13

e 1Nti 3:28 Kim 12:9

f 2Tu 9:3-8 g 1Nti 4:22 h Ngn 8:34 i 1Nti 5:7

10

1 NTINU 9:19–10:9

O ntinu ankento a Seba ´ vava kawa e nsangu mu kuma kia Solomo muna diambu dia nkumbu a Yave, a wizidi kuntonta muna yuvu yampimpita.1b 2 Olweke muna Yerusaleme ye ndong’ayingi ya wantu, c samo zanatanga mazi ma balasamu d ye ulolo wa wolo ye matadi mantalu. Ukisunzwidi kwa Solomo, umvovese mawonso makala muna ntim’andi. 3 Solomo ovene mvutu za yuvu yandi yawonso. Ke vakala diambu diasunda e mpasi1 ko kwa ntinu muna kunsasila. 4 Vava ntinu ankento a Seba kamona ngangu zawonso za Solomo e ye nzo ina katunga, f 5 ye madia vana meza mandi, g mpila ina bavuandilanga e ntaudi zandi, salu kia asadi ana basianga madia vana meza, mvuatu miau, atambiki a mbungwa ye yimenga ya ngioka katambikanga ntangwa zawonso muna nzo a Yave, kakala diaka y’edi diavova ko.1 6 Ovovele kwa ntinu vo: “E nsangu yawidi kuna nsi ame mu kuma kia mavangu maku1 ye ngangu zaku, za ludi. 7 Kansi, kiakwikila zo ko yavana ngizidi kuyimwena omu meso mame. Dialudi vo kana nkutu ndambu ke bansamunuina yo ko. E ngangu zaku ye kimvuama kiaku kisundidi oma yawidi. 8 Kiese kwa wantu aku, kiese kwa selo yaku ana betelamanga ova ndose aku ntangwa zawonso yo ´ wa e ngangu zaku! h 9 Yambula Yave wa Nzambi aku kakembelwa, i ona uyangalele yo kuvuandisa vana kunda kia kimfumu kia Isaele. Wau vo zola kwa Yave muna Isaele kwa mvu ya mvu, utumbikidi se ntinu wasikidisa unsongi ye ziku.” 10:1 1 Yovo “muna ngwala.” 10:3 1 Mvovo wa sina: “ke vakal’edi diaswekama.” 10:5 1 Mvovo wa sina: “o moyo andi uzezele.” 10:6 1 Yovo “mvovo miaku.”

1 NTINU 10:10-27 10 Ovene kwa ntinu 120 ma talanta1 za wolo ye ulolo wa mazi ma balasamu a ye matadi mantalu. b Solomo wa Ntinu kasidi vewa ulolo wa mazi ma balasamu ko nze mana kavewa kwa ntinu ankento a Seba. 11 E nzaza za Kirami zina zatwasa wolo tuka kuna Ofire, c zitwese mpe ulolo wa mabaya d ma alengume tuka kuna Ofire ye matadi mantalu. e 12 Muna mabaya ma alengume, o ntinu ovangidi malunzi ma nzo a Yave y’oma ma nzo a ntinu,1 nsambi ye masikilu ma ayimbidi. f E mabaya mama ma alengume ke masidi twaswa diaka ko ngatu moneka yamu unu kiaki. 13 Vana ntandu a lekwa yawonso Solomo wa Ntinu kavana kwa ntinu ankento a Seba muna ntim’andi amvevo,1 umvene mpe yawonso kazolele ye ina kalombele. I bosi, ovaikidi, ovutukidi kuna nsi andi ye ntaudi zandi. g 14 E zitu dia wolo katambulanga o Solomo muna mvu mosi, 666 za talanta za wolo, h 15 vana ntandu a wolo una akiti batwasanga ye nluta mia ateki y’emi mia ntinu miawonso mia Arabia ye nguvulu za nsi. 16 Solomo wa Ntinu ovangidi 200 za ngubu zanene za wolo i wasangwa e mbodi (konso ngubu yakala ye 600 za sekele1 za wolo) j 17 ye 300 za ngubu zakete1 za wolo wasangwa e mbodi (mina2 tatu mia wolo miakala muna konso ngubu yakete). Ntinu osidi zo muna Nzo ya Mfind’a Lebanone. k 18 Ntinu ovangidi mpe kunda 10:10 1 E talanta mosi, yilo 34,2. Tala ˆ Nku. B14. 10:12 1 Yovo “l umbu.” 10:13 1 Mvovo wa sina: “mun’owu wa koko kwa Solomo wa ntinu.” 10:16 1 E sekele mosi, grama 11,4. Tala Nku. B14. 10:17 1 E ngubu zakete zisadilwanga kwa akwa mfumba. 2 Muna Sono ya Kiyibere e mina mosi, grama 570. Tala Nku. B14.

496 KAPU 10 a Tuk 43:11 b Nk 72:10 c 1Nti 9:27, 28 Nk 45:9

d 2Tu 2:8 e 2Tu 9:10, 11 f 2Tu 5:12 Nk 150:3

g 2Tu 9:12 h 2Tu 9:13, 14 i 1Nti 14:25, 26 j 2Tu 9:15, 16 k 1Nti 7:2 

Ndambu ya 2 a Nk 122:2, 5 b 2Tu 9:17-19 c Tuk 49:9 Nta 23:24 Nta 24:9

d 1Nti 7:2 e 2Tu 9:20, 21 f Tuk 10:4 Nk 72:10 Yez 27:12 Yon 1:3

g 1Nti 10:18 h Kim 5:19 i 1Nti 3:12, 13 1Nti 4:29 2Tu 9:22-24

j Ngn 2:6 k Nsi 17:15, 16 1Nti 4:26

l 2Tu 1:14 2Tu 9:25

kianene kia kimfumu kia meno ma nzamba, a olengele kio wolo wakenzwa. b 19 Vakala ye sikada ya ntombokelo sambanu muna lwaka vana kunda, kuna nim’a kunda kia kimfumu kwakala ye fukwa kiavindumuka, kiakala ye moko mole muna ndambu, vana konso ndambu vatelameswa teke kimosi kia nkosi. c 20 Nkosi 12 zasiwa vana ntombokelo sambanu, nkosi mosi mosi kuna konso sambu dia ntombokelo. Ke mwakala kintinu ko kiavanga e kunda kia kimfumu nze kiakina. 21 E mbungwa zawonso za Solomo wa Ntinu za wolo, e salanganu yawonso ya Nzo a Mfind’a Lebanone d ya wolo walembi sangwa lekwa. Ke mwakala salanganu kia palata ko, kadi muna lumbu ya Solomo e e palata ke yakala mfunu ko. 22 Kadi o ntinu wakala ye nzaza zayingi za Tasisi f muna kalunga zayendanga ntwadi ye nzaza za Kirami. Muna mvu tatu e nzaza za Tasisi nkumbu mosi zatwasanga wolo, palata, meno ma nzamba, g nkewa ye nuni ziyikilwanga vo pavone. 23 Solomo wa Ntinu waluta ntinu miawonso mia nza muna kimvuama h ye ngangu. i 24 Wantu a nza yawonso bavavanga kwenda mokena1 yo So´ lomo mu wa ngangu zandi, zina Nzambi kasia muna ntim’andi. j 25 Bantwasilanga tukau—salanganu ya palata, ya wolo, mvuatu, nuaninua, mazi ma balasamu, mvalu ye mula—bavanganga wo mvu ke mvu. 26 Solomo okwamanene wokesa makalu ma vita ye mvalu;1 okedi ye 1.400 za makalu ma vita, 12.000 ma mvalu,1k osidi mio muna mbanza za makalu ma vita, lukufi yo ntinu muna Yerusaleme. l 27 Ntinu owokese palata mu10:24 1 Mvovo wa sina: “vana ndose a.” 10:26 1 Yovo “akwa mvalu.”

497 na Yerusaleme nga matadi, e mabaya ma nsedele nga nsanda muna Sefela. a 28 E mvalu mia Solomo ku Engipito miatukanga, akiti a ntinu basumbanga e buka ya mvalu1 muna ntalu yasikidiswa. b 29 Konso kalu dia vita diasumbilwanga mu 600 za sekele za palata muna Engipito, konso mvalu wafwanga 150; i bosi oyau mpe batekanga mio kwa atinu awonso a Anekete c ye atinu a Suria. Kansi, Solomo wa Ntinu wazolanga akento ayingi a nzenza d kumosi yo mwan’ankento a Faro: e Akento a esi Moabe, f esi Amone, g esi Edome, esi Sidone h yo Anekete. i 2 Akento a esi zula ina Yave kavovesa Aneyisaele vo: “Ke nusangana yau ko,1 oyau mpe ke basangani yeno ko, kadi bebendomona ntima mieno muna sadila nzambi zau.” j Kansi Solomo i yau katatamena yo kubazola. 3 Wakala ye 700 z’akento akwa tunda ye 300 za makangu, akento andi malembe-malembe bamvilula o ntima.1 4 Solomo vava kanuna, k akento andi bamvilwidi ntima kalanda nzambi zankaka, l ntim’andi ke wasikila ko muna Yave wa Nzambi andi nze ntim’a Davidi wa se diandi. 5 Solomo wele landi Asetorete m wa nzambi ankento a Sidone yo Milekome n wa nzambi a ngemi a Aneyamone. 6 Solomo wavanga mambu mambi vana meso ma Yave, kalanda mvimba Yave ko nze una Davidi wa se diandi kavanga. o 7 I bosi Solomo otungidi e bata p vana mongo mu kuma kia Kemose wa nzambi a ngemi a Moabe, e bata diankaka mu kuma kia Moleke q wa nza-

11

1 NTINU 10:28–11:18 KAPU 10 a 2Tu 1:15 2Tu 9:27

b 2Tu 1:16, 17 2Tu 9:28

c Yos 1:4 

KAPU 11 d Nsi 17:15, 17 Nek 13:26

e 1Nti 3:1 f Tuk 19:36, 37 g 1Nti 14:21 h 1Nti 16:30, 31 i Tuk 26:34, 35 j Luv 34:16 Nsi 7:3 Yos 23:12, 13 2Ko 6:14

k 1Nti 11:42 l Nsi 7:3, 4 Nek 13:26

m Afu 2:11, 13 Afu 10:6 1Sa 7:3

n Sef 1:5 o 1Nti 15:5 p Lev 26:30 Nta 33:52 2Nti 21:1, 3

q Lev 18:21 Mav 7:43

 Ndambu ya 2 a 2Nti 23:13 b Nsi 7:3, 4 Ngn 4:23

c 1Nti 3:5 1Nti 9:2

d 2Tu 7:19, 20 e 2Nti 17:21 f 2Tu 10:18, 19 g 2Sa 7:12, 15 h Nsi 12:11 i 1Nti 12:20 2Tu 11:1

10:28 1 Nanga, “tuka kuna Engipito ye Koa. Akiti a ntinu basumbanga mio kuna Koa,” nanga kuna Kilikia. 11:2 1 Yovo “ke nusompana yau ko.” 11:3 1 Yovo “akazi andi bamvukumwini.”

j 2Sa 7:12, 14 k Tuk 27:40 l 2Sa 8:13 m Nta 10:12

mbi a ngemi a Aneyamone a vana mongo utalanene ye Yerusaleme. 8 I una kavanga mu kuma kia akazi andi awonso a nzenza ana bayokanga ndumbu yo kelela nzambi zau yimenga. 9 Yave ofungidi Solomo makasi wau vo ntim’andi uvengomokene muna Yave wa Nzambi a Isaele b ona wamoneka kwa yandi nkumbu miole c 10 yo kunlukisa muna diambu diadi, i sia vo, kalandi nzambi zankaka ko. d Kansi, Solomo kalemvokela nkanikinu a Yave ko. 11 Yave ovovese Solomo vo: “Wau vo ovangidi diambu diadi yo lembi lunda e kangu diame ye nzengo zame yakanikina, katula ikatula kintinu vana moko maku yo vana kio kwa mosi muna selo yaku. e 12 Kansi, muna kuma kia Davidi wa se diaku, kivanga wo muna lumbu yaku ko. Va moko ma mwan’aku f ikatulwila kio, 13 kikatula kintinu kiawonso ko. g Mu kuma kia Davidi wa selo kiame ye Yerusaleme eyi yasola, h kanda dimosi ivana kwa mwan’aku.” i 14 Yave obundumwinini Solomo mbeni, j Kadadi wa musi Edome wa kanda dia kintinu kia Edome. k 15 Davidi vava kabukumuna Edome, l Yoabe wa mfumu a makesa watomboka kazika ana bavondwa yo vava fukisa emvimba wan’amakala awonso a Edome. 16 (Kadi Yoabe ye Isaele yawonso bakala vana fulu kiakina ngonde sambanu, yavana bavonda1 wan’amakala awonso muna Edome.) 17 Kansi, Kadadi watina ye akaka muna selo ya se diandi, ana bakala ye Anedome, bayenda kuna Engipito; Kadadi kimwana-mwana kakala. 18 Muna diadi, bavaikidi muna Midiani yo lwaka kuna Parani. Babongele wantu muna Parani, m balweke kuna Engipito 11:16 1 Mvovo wa sina: “bafukisa emvimba.”

1 NTINU 11:19-35 kwa Faro wa ntinu a Engipito, ona wavana nzo kwa Kadadi, yo kunkayila madia ye ntoto. 19 Kadadi wamwenua e dienga vana meso ma Faro, umvene nleke a nkaz’andi, Takepenese wa ntinu ankento,1 kakala se nkaz’andi. 20 Kuna kwalanda, o nleke a Takepenese owutidi Kadadi mwan’a yakala, Ngenubate, Takepenese untwese1 muna nzo a Faro, Ngenubate osansukidi muna nzo a Faro kumosi yo wan’a Faro. 21 Tuka kuna Engipito, Kadadi owidi wo vo Davidi olele yo mase mandi, a Yoabe mpe wa mfumu a makesa ofwidi. b Muna kuma kiaki, Kadadi ovovese Faro vo: “Unsindika, yavutuka kuna nsi ame.” 22 Kansi, Faro umvutwidi vo: “Nki kikondele wau ozolele vutukila kuna nsi aku?” Ovutwidi vo: “Kikondelo lekwa ko. Dodokolo, unsindika kaka.” 23 Nzambi obundumwini diaka Solomo mbeni ankaka, c Rezone wa mwan’a Eleyada ona watina mfumu andi Kadadeze d wa ntinu a Soba. 24 Vava Davidi kavonda1 esi Soba, e Rezone wakutakesa buka kia wantu yo kituka se mfumu a asanzi. I bosi, bayenda kuna Damaseke, f bakedi ˆ kuna yo yadila kuna Damaseke. 25 Rezone mbeni a Isaele kakala muna lumbu yawonso ya Solomo, vana ntandu a mpasi zina Kadadi katwasa, wamenga kikilu Isaele ekolo kayalanga muna Suria. 26 Yerobame g wa mwan’a Nebate wa musi Eferaime a Sereda, wa ntaudi a Solomo, h e nkumbu a ngudi andi Serua, nkento wafwilwa yakala. Oyandi mpe wayantika telamena1 ntinu. i 27 Ekiaki i kuma katelamena ntinu: Solo11:19 1 Ntinu ankento ndioyo kayalanga ko. 11:20 1 Nanga, “untawidi.” 11:24 1 Mvovo wa sina: “katufakesa.” 11:26 1 Mvovo wa sina: “olambwidi koko kwandi muna.”

498 KAPU 11 a 1Nti 2:10 b 1Nti 2:34 c 1Nti 11:14 d 2Sa 8:3 e 2Sa 10:18 f 2Sa 8:5 1Nti 19:15 Yes 7:8

g 1Nti 11:31 1Nti 12:32 1Nti 14:10 2Tu 11:14 2Tu 13:3, 20

h 1Nti 9:22 i 2Tu 13:6 

Ndambu ya 2 a 1Nti 9:15, 24 b 2Sa 5:7 c 1Nti 5:16 d 1Nti 12:15 1Nti 14:2 2Tu 9:29

e 1Nti 12:16 f 1Nti 12:20 2Tu 11:1

g Tuk 49:10 h Nsi 12:5, 6 1Nti 11:13 Nk 132:13

i Nsi 28:15 2Tu 15:2

j 1Nti 9:4, 5 Nk 89:49 Nk 132:17 Yes 9:7

mo watunga Kundubulu1a yo londa yaka ya Mbanz’a Davidi wa se diandi. b 28 Yerobame nkwa kikesa kakala. Vava Solomo kamona vo toko diadi nkwa fululu muna salu, untumbikidi kinkengi c kia asadi awonso a nzo a Yosefe ana babokelwa muna salu yangolo. 29 Muna ntangwa yayina, Yerobame ovaikidi muna Yerusaleme, Akiya d wa ngunza wa musi Silo, owanane yandi muna nzila. Akiya ovuete mvuatu ampa, yau awole kaka bakala muna kiana. 30 Akiya okatwidi mvuatu ampa una kavuata, otiazwini wo mu tini 12. 31 Ovovese Yerobame vo: “Bonga tini kumi, kadi i wau wuwu kavovele o Yave wa Nzambi a Isaele: ‘Katula ikatula kintinu vana moko ma Solomo, ikuvana makanda kumi. e 32 Kansi, kanda dimosi kesala diau f mu kuma kia Davidi wa selo kiame g ye Yerusaleme, mbanza ina yasola muna makanda mawonso ma Isaele. h 33 Vanga ivanga wo, kadi bangiambwidi i yo fukamena Asetorete wa nzambi ankento a esi Sidone ye Kemose wa nzambi a esi Moabe yo Milekome wa nzambi a Aneyamone. Ke badiatidi muna nzila zame ko ngatu vanga mambu mansongi vana meso mame yo lemvokela nzengo zame ye mfundisa zame wauna kavanga Davidi wa se diandi. 34 Kansi kikatula kintinu kiawonso ko vana moko mandi, ikunyambula kakala kaka se mfidi muna lumbu yawonso ya zingu kiandi, muna kuma kia Davidi wa selo kiame ona yasola, j kadi walemvokela nkanikinu ye nzengo zame. 35 Kansi, katula ikatula kintinu vana moko ma mwan’andi yavana kio kwa ngeye, i sia vo, 11:27 1 Yovo “Milo.” Mvovo wa Kiyibere una ye nsasa vo “zadisa.”

499 makanda kumi. a 36 Kanda dimosi ivana kwa mwan’andi, kimana Davidi wa selo kiame kakala kaka ye mwinda vana ndose ame muna Yerusaleme, b mbanza ina yasola yasia mo e nkumbu ame. 37 Ikubonga, wayala yawonso ozolele, wakala se ntinu muna Isaele. 38 Avo olemvokele mawonso ikanikini yo diatila muna nzila zame yo vanga mambu mansongi vana meso mame muna lemvokela nzengo zame ye nkanikinu miame, wauna Davidi wa selo kiame kavanga, c mono mpe ikala yaku. Ikutungila nzo asikila wauna yatungila Davidi e nzo, d ikuvana Isaele. 39 Ifusulwisa mbongo a Davidi e nsoni, e kansi ke yakwele mvu ko.’” f 40 Muna diadi, Solomo ovavidi vonda Yerobame, kansi Yerobame otinini kuna Engipito kwa Sisaki g wa ntinu a Engipito, h okeˆ di kuna yavana Solomo kafwa. 41 Vo i mambu mankaka ma lusansu lwa Solomo ye mawonso kavanga ye ngangu zandi nga ke zasonama ko mu nkand’a lusansu lwa Solomo e? i 42 Mvu 40 i kolo1 Solomo kayala muna Yerusaleme ye Isaele yawonso. 43 I bosi, Solomo olele yo mase mandi, banzikidi muna Mbanz’a Davidi wa se diandi; mwan’andi Rekabame j oyantikidi yala vana fulu kiandi. Rekabame wele kuna Sekeme, kadi Isaele yawonso bezidi kuna Sekeme k kimana banyadika se ntinu. l 2 Vava Yero´ bame wa mwan’a Nebate kawa wo (kuna Engipito kakala, kadi i kuna katinina Solomo wa Ntinu, kuna Engipito kazingilanga), m 3 bambokelese. I bosi, Yerobame ye nkutakani yawonso ya Isaele bezidi kwa Rekabame, bavovele vo: 4 “O se diaku watubadisila e vangu. n Avo ovevuele e salu kiabala ye vangu kiazitu1

12

11:42 1 Mvovo wa sina: “lumbu.” 12:4 1 Yovo “kiampasi.”

1 NTINU 11:36–12:14 KAPU 11 a 1Nti 12:20 2Tu 10:16

b 2Sa 7:29 1Nti 15:4 2Nti 8:19

c 1Nti 15:5

d 2Sa 7:11

e 1Nti 12:16

f Tuk 49:10 Yes 11:1 Luk 1:32, 33

g 1Nti 14:25

h 2Tu 10:2

i 2Tu 9:29-31

j 1Tu 3:10 2Tu 13:7 Mat 1:7

 KAPU 12 k Tuk 12:6 Yos 20:7, 9 Afu 9:1, 2 Mav 7:15, 16

l 2Tu 10:1-4

m 1Nti 11:26, 40

n 1Sa 8:11-18 1Nti 4:7

 Ndambu ya 2 a 2Tu 10:5-7

b 2Tu 10:8-11

c 2Tu 10:12-15

katuvana se diaku, tukusadila ntangwa zawonso.” 5 Ubavovese vo: “Nuenda kweno, nuvutuka vava kivioka lumbu tatu.” O nkangu wele kwandi. a 6 Rekabame wa Ntinu wele mokena ye ambuta1 ana basadila se diandi Solomo vava kakala moyo, ubayuvuidi vo: “Nkia luludiku nulenda kumpana kimana yavana e mvutu kwa nkangu wau?” 7 Bamvutwidi vo: “Avo okitukidi selo kia nkangu wau o unu, wavanga dina balombele yo kubavana mvutu zambote, ozevo selo yaku bekala ntangwa zawonso.” 8 Kansi, obembwele luludiku lwa ambuta,1 wele mokena ye matoko ana bakula yandi, ana bansadisanga. b 9 Ubayuvuidi vo: “Nkia luludiku nulenda kumpana kimana twavana mvutu kwa nkangu wau umpovese vo: ‘Vevola e vangu kina katuvana o se diaku’?” 10 Matoko ana bakula yandi bamvovese vo: “Edi ofwete vova kwa nkangu wau uvovese vo: ‘O se diaku wabadisa e vangu, kansi ngeye utuvevolwela kio;’ i wau wuwu ofwete kubavovesa: ‘Nlembo ame ansuka uluta luketo lwa se diame o vonga. 11 Se diame wanuvana e vangu kiazitu, omono ikudikila e zitu dia vangu kieno. Se diame wanutumbila muna lubamba, kansi omono ikunutumbila muna nzwadi mia nsende.’” 12 Yerobame ye nkangu awonso bezidi kwa Rekabame muna lumbu kina kiatatu, wauna ntinu kabavovesa vo: “Nuvutuka vava kivioka lumbu tatu.” c 13 Kansi, o ntinu ovene mvutu zabala kwa nkangu, obembwele luludiku lwa ambuta.1 14 Ubavutwidi mun’owu wa luludiku lwa matoko, oku vo: “Se diame wanuvana e vangu kiazitu, omono ikudikila e zitu dia vangu kieno. Se diame wanutumbila muna lubamba, 12:6, 8, 13 1 Yovo “akuluntu.”

1 NTINU 12:15-33 kansi mono ikunutumbila muna nzwadi mia nsende.” 15 Ozevo, ntinu kawididi nkangu ko, kadi kwa Yave diatuka, a kimana dialungana e diambu kavova o Yave muna Akiya b wa musi Silo kwa Yerobame wa mwan’a Nebate. 16 Isaele yawonso vava bamona vo ntinu kabawididi ko, o nkangu uvutwidi kwa ntinu vo: “Nkia kunku tuna kiau muna Davidi? Ke tuna ye vua ko muna mwan’a Yisai. E Isaele, nuenda kwa nzambi zeno. E Davidi, owau lungalunga e nzo aku!” Muna diadi, wan’a Isaele bavutukidi muna nzo zau.1c 17 Kansi, Rekabame okwamanene yala Aneyisaele ana bazingilanga muna mbanza za Yuda. d 18 Rekabame wa Ntinu otumini Adorame e ona wakala se nkengi awana basalanga e salu yangolo, kansi Isaele yawonso bantubidi matadi yavana kafwa. Rekabame wa Ntinu, omente muna kalu diandi dia vita, otinini kuna Yerusaleme. f 19 Aneyisaele batelamena g e nzo a Davidi yamu unu kiaki. 20 Isaele yawonso vava bawidi wo vo Yerobame ovutukidi, bambokelese keza kwa nkangu, bantumbikidi se ntinu a Isaele yawonso. h Ke vakala mosi ko walanda nzo a Davidi, kanda dia Yuda kaka. i 21 Vava Rekabame kalwaka kuna Yerusaleme, okutakes’e nzo a Yuda yawonso ye kanda dia Benyamini, 180.000 ma makesa matoma longwa1 banuanisa e nzo a Isaele muna vutulwisa kintinu kwa Rekabame wa mwan’a Solomo. j 22 E diambu dia Nzambi aludi dizidi kwa Semaya k wa muntu a Nzambi aludi, oku vo: 23 “Vovesa Rekabame wa mwan’a Solomo wa ntinu a Yuda ye nzo yawonso ya Yuda yo Benya12:16 1 Mvovo wa sina: “saba yau.” 12:21 1 Mvovo wa sina: “masolwa.”

500

l Lev 23:34

mini ye nsadisw’a nkangu vo, 24 ‘I wau wuwu kavovele o Yave: “Ke nutomboki ko, nuanuanisa mpangi zeno Aneyisaele. Konso muntu kavutuka kuna nzo andi, kadi kwa mono ditukidi.”’” a Muna diadi, balemvokele diambu dia Yave, bavutukidi kuna nzo wauna o Yave kabavovesa. 25 Yerobame otungidi1 Sekeme b kuna zunga kia miongo mia ˆ Eferaime yo zingila muna. I bosi, ovaikidi muna Sekeme, otungidi Penuele. c 26 Yerobame ovovele muna ntim’andi vo: “Owau e kintinu kivutuka muna nzo a Davidi. d 27 Avo nkangu wau ukwamanene tomboka mu tambika yimenga muna nzo a Yave kuna Yerusaleme, e o ntim’a nkangu wau uvutuka kwa mfumu au, Rekabame wa Ntinu a Yuda. Bekumponda yo vutuka kwa Rekabame wa Ntinu a Yuda.” 28 Vava ntinu kamokena y’aludiki andi, ovangidi wan’a ngombe wole a wolo, f ovovese nkangu vo: “Diampasi kwa yeno mu tomboka kuna Yerusaleme. E Isaele, o ndioyu i Nzambi eno ona wanuvaikisa muna Engipito.” g 29 I bosi, odongekele kimosi kuna Betele, h kiankaka odongekele kio kuna Dani. i 30 Ediadi diabafila muna sumu, j o nkangu wayendanga yakuna Dani muna sambila teke kia mwan’a ngombe. 31 Otungidi masambilu muna mabata, otumbikidi kinganga kwa wantu muna nkangu, ana bena vo ke Anelevi ko. k 32 Yerobame osikidisi mpe nkinzi muna lumbu kia 15 kia ngonde ya nana nze nkinzi una wavangwanga muna Yuda. l Okelele yimenga kwa wan’a ngombe ana kavanga vana ziku katunga kuna Betele, m otumbikidi nganga za mabata mana katunga kuna Betele. 33 Muna lumbu kia 15 kia ngonde ya nana, e ngonde ina

m Am 7:13

12:25 1 Yovo “okumikini.”

KAPU 12 a Nsi 2:30 2Tu 22:7 Rom 9:18

b 1Nti 11:31 c 2Tu 10:16, 17 d 1Nti 11:12, 13 2Tu 11:13, 16

e 2Sa 20:24 1Nti 4:6 1Nti 5:13, 14

f 2Tu 10:18, 19 g 2Nti 17:21 h 1Nti 11:30, 31 i 1Nti 11:12, 13 Os 11:12

j 2Tu 11:1-4 2Tu 25:5

k 2Tu 12:5 

Ndambu ya 2 a 1Nti 11:30, 31 b 1Nti 12:1 c Tuk 32:30 Afu 8:13, 17

d 1Nti 11:38 e Nsi 12:5, 6 f Luv 20:4 2Nti 10:29

g Luv 32:4, 8 2Tu 11:15, 16

h Tuk 12:8, 9 Tuk 28:19

i Tuk 14:14 Nsi 34:1 Afu 18:29 Afu 20:1

j 2Nti 10:31 2Nti 17:21-23

k Nta 3:10 1Nti 13:33 2Tu 11:14 2Tu 13:9

501 kasola, oyantikidi tambika yimenga vana ziku dina katunga kuna Betele. Osikidisi nkinzi mu kuma kia wan’a Isaele, otombokele kuna ziku muna tambika tukau yo yoka ndumbu. Muna lutumu lwa Yave, muntu a Nzambi a olweke kuna Betele tuka kuna Yuda ekolo Yerobame kakala watelama vana ziku b muna yoka ndumbu. 2 Ovovele mu kuma kia ziku muna lutumu lwa Yave, oku vo: “E ziku, e ziku! I wau wuwu kavovele o Yave: ‘Mwan’ayakala owutuka muna nzo a Davidi ovewa e nkumbu Yosiya! c Ngeye kesadila muna kelela nganga za mabata se yimenga, awana beyokanga ndumbu va ngeye, ngeye kesadila muna yoka e visi ya wantu.’” d 3 Muna lumbu kiakina, muntu a Nzambi ovangidi e sivi, oku vo: “Ediadi i sivi kavovele o Yave: Tala, e ziku diwudika, ntoto ampolo1 una mo uwulumuka.” 4 Vava Yerobame wa ntinu kawidi mana muntu a Nzambi aludi kavovele mu kuma kia ziku dina kuna Betele, olambwidi koko kwandi tuka kuna ziku, ovovele vo: “Numbaka!” e Vana vau, o koko kuna kalambwidi kuyumini, kalendele ko diaka koneneka ko. f 5 E ziku diwudikidi, ntoto ampolo vana ziku uwulumukini mun’owu wa sivi kayika o muntu a Nzambi aludi muna lutumu lwa Yave. 6 O ntinu ovovese muntu a Nzambi aludi vo: “Dodokela1 Yave wa Nzambi aku, samba muna wete diame kimana koko kwame kwasasuka.” g Dianu vo muntu a Nzambi aludi ododokele Yave, o koko kwa ntinu kusasukidi. 7 I bosi, o ntinu ovovese muntu a Nzambi aludi vo: “Twe-

1 NTINU 13:1-19 KAPU 13 a 2Nti 23:16, 17

13

b 1Nti 12:32 Am 3:14

c 2Nti 21:24 2Nti 22:1

d 2Nti 23:15, 16 2Tu 34:33

e 2Tu 16:10 Yer 20:2

f 2Nti 6:18

g Luv 10:16, 17 Nta 21:7 Yer 37:3

Mav 8:24 13:3 1 Yovo “ntoto ampolo a mazi,” i sia vo, ntoto ampolo wasangana yo  mazi ma yimenga. 13:6 1 Yovo “Lembe- Ndambu ya 2 ka ndose a.” a 1Nti 13:1

nda ku nzo ame wadia, ikuvana lukau.” 8 Kansi, muntu a Nzambi aludi ovutwidi kwa ntinu vo: “Kana nkutu umpene ndambu a nzo aku, kikwenda yaku ko yovo dia mbolo ngatu nua maza va fulu kiaki. 9 Kadi i wau yakanikinua kwa Yave, oku vo: ‘Kudie mbolo ko yovo nua maza, ngatu vutukila muna nzila ina wizidi.’” 10 I kuma vo, wendele mu nzila yankaka, kavutukidi mu nzila ina kayizila ku Betele ko. 11 Muna Betele mwakala ngunza mosi wa nunu, wan’andi bezidi kuna nzo, banzayisi mawonso kavangidi muntu a Nzambi aludi muna lumbu kiakina muna Betele ye mana kavovesa kwa ntinu. Vava bazayisi mambu mama kwa se diau, 12 o se diau ubayuvuidi vo: “Nkia nzila kendele?” Wan’andi bansongel’e nzila ina kayendela muntu a Nzambi aludi wa musi Yuda. 13 Ovovese wan’andi vo: “Nunkubikila e buluku.” Bankubikidi e buluku, omente dio. 14 Wele landi muntu a Nzambi aludi, unsolwele wavuanda kuna nsi a nti anene. Umvovese vo: “Ongeye i muntu a Nzambi aludi otukidi kuna Yuda?” a Ovutwidi vo: “Ingeta.” 15 Umvovese vo: “Twenda ku nzo ame wadia mbolo.” 16 Kansi, umvutwidi vo: “Kilendi vutuka yaku ko yovo tambulwila mbok’aku ngatu dia mbolo yovo nua maza va fulu kiaki. 17 Kadi Yave wankanikina vo: ‘Kudie mbolo ko ngatu nua maza va fulu kiaki. Kuvutukila muna nzila ina wizidi ko.’” 18 Muna diadi, umvovese vo: “Mono mpe i ngunza nze ngeye, mbasi mosi umpovese muna lutumu lwa Yave vo, ‘Vutuka yandi ku nzo aku kimana kadia mbolo yo nua maza.’” (Umvunini.) 19 Ovutukidi yandi kimana kadia mbolo yo nua maza muna nzo andi.

1 NTINU 13:20–14:5 20 Ekolo bavuanda vana meza, e diambu dia Yave diayiza kwa ngunza ona umvutulwisi, 21 obokele muntu a Nzambi aludi wa musi Yuda, oku vo, “I wau wuwu kavovele o Yave: ‘Wau vo okolamene lutumu lwa Yave yo lembi lunda nkanikinu una kavene Yave wa Nzambi aku, 22 kansi ovutukidi mu dia e mbolo yo nua maza va fulu kina okanikinu vo: “Kudie mbolo ko ngatu nua maza,” e vimbu diaku ke dizikwa muna ziami kia mase maku ko.’” a 23 Vava muntu a Nzambi aludi kamene dia yo nua, o ngunza wa nunu okubikidi buluku mu kuma kia ngunza ona kavutulwisi. 24 I bosi, muntu a Nzambi aludi wele, kansi owanane ye nkosi muna nzila, imvondele. b E vimbu diandi dikedi muna nzila, e buluku diningamene vana ndambu; e nkosi mpe iningamene vana ndambu a vimbu. 25 Wantu baviokanga bamwene vimbu muna nzila ye nkosi vana ndambu a vimbu. Bakotele muna mbanza ina yakala ngunza wa nunu, basamwini mana bamwene. 26 Ngunza ona wamvutulwisa muna nzila, vava kawa wo, vana vau ovovele vo: “I muntu a Nzambi aludi ona okolamene lutumu lwa Yave, c i kuma Yave kanyekwele kwa nkosi kantiazuna yo kumvonda mun’owu wa diambu dina kamvovesa o Yave.” d 27 I bosi, ovovese kwa wan’andi vo: “Nunkubikila e buluku.” Bankubikidi dio. 28 Wele muna nzila, osolwele e vimbu muna nzila ye buluku ye nkosi vana ndambu a vimbu. E nkosi ke yadia vimbu ko ngatu tiazuna e buluku. 29 O ngunza obongele e vimbu dia muntu a Nzambi aludi osidi dio vana buluku, otwese dio muna mbanz’andi kimana kandila yo kunzika. 30 Osidi e vimbu muna ziami kiandi, bandididi, oku vo: “Ekwe mpangi ame!”

502 KAPU 13 a 1Nti 13:30 2Nti 23:17, 18

b 2Sa 6:7 1Nti 20:35, 36 2Nti 17:25

c 1Nti 13:9

d 1Nti 13:21, 22 

Ndambu ya 2 a 2Nti 23:17, 18

b Lev 26:30 1Nti 12:29, 31

31 Vava kanzikidi, ovovese wan’andi vo: “Vava ifwa, nufwete kunzikila vana fulu kizikilu muntu a Nzambi aludi. Nusia visi yame vana ndambu a visi yandi. a 32 E diambu kavova muna lutumu lwa Yave mu kuma kia ziku dina muna Betele ye masambilu mawonso muna mabata b muna mbanza za Samaria, lungana dilungana.” c 33 Kana nkutu vava diabwa e diambu diadi, Yerobame kayambula landa nzila zandi zambi ko, kansi wakwamanana tumbika anganga muna nkangu kimana basadila muna mabata. d Watumbikanga kinganga kwa konso ona kazolele yo vova vo: “Yambula kakala mosi muna anganga za mabata.” e 34 E sumu diadi dia nzo a Yerobame, f diafila e nzo andi muna lufwasu yo fukiswa emvimba ova ntoto. g Muna ntangwa yayina, Abiya wa mwan’a Yerobame oyelele. 2 Yerobame ovovese nkaz’andi vo: “Dodokolo, telama, soba mpw’aku walembi zayakana vo u nkaz’a Yerobame, wenda kunaˆ Silo. Akiya wa ngunza una kuna. Yandi wampovesa vo yakala se ntinu a nkangu wau. h 3 Nata mbolo kumi, yimbolo-mbolo yayokwa ye bungwa kia wiki, ukisunzula kwa yandi. Yandi okuvovesa dina dibwila mwana.” 4 Nkaz’a Yerobame ovangidi dina kavovele. Otelamene, wele kuna Silo i yo lwaka kuna nzo ya Akiya. O Akiya kamonanga diaka ko, meso mandi mafwa mu kuma kia kinunu. 5 Kansi, Yave ovovese Akiya vo: “O nkaz’a Yerobame okwiza kwa ngeye kayuvula oma ma mwan’andi, kadi wayela kena. Ikuzayisa dina ofwete kumvovesa.1 Vava kelwaka, vuna kevuna vo ke yandi ko.”

14

c 2Nti 23:15, 19

d 1Nti 12:25, 31

e 2Tu 11:14, 15

f 1Nti 16:30, 31 2Nti 3:1, 3 2Nti 10:31 2Nti 13:1, 2

g 1Nti 14:10 1Nti 15:25-29 2Nti 17:22, 23

 KAPU 14 h 1Nti 11:30, 31

i Yos 18:1 1Sa 4:3

14:5 1 Yovo “Owu y’owu ofwete kunzayisa.”

503 6 Akiya vava kawidi nsindu miandi vana mwelo, ovovele vo: “E nkaz’a Yerobame, kota kwaku. Ekuma ovunini vo ka ngeye ko e? Ntuminu kimana yazayisa e nsangu zambi. 7 Wenda, vovesa Yerobame vo, ‘I wau wuwu kavovele o Yave wa Nzambi a Isaele: “Mono yatelamesa vana vena nkangu aku yo kukitula se mfidi a nkangu ame Isaele. a 8 Yakatula kintinu muna nzo a Davidi, yavana kio kwa ngeye. b Kansi, kwafwanana ko ye Davidi wa selo kiame ona walemvokela nkanikinu miame yo kundanda ye ntim’andi wawonso, owu wansongi kaka kavanga vana meso mame. c 9 Kansi, ongeye olutidi vanga e mbi ke mu awonso ` ko ana bavita, ukivangidi nzambi ankaka ye teke ya sengwa1 muna kunkendeleka d yo kumfila nima. e 10 Muna kuma kiaki, mpasi itwasa muna nzo a Yerobame, fukisa ifukisa emvimba1 wan’amakala2 awonso a nzo a Yerobame muna Isaele, kumosi yo ntovoki ye ndiona okondelo nsadisi. Komba ikomba nzo a Yerobame f wauna ukombelwelanga e mbole yavana imana! 11 Konso muntu muna nzo a Yerobame ofwila muna mbanza, mbwa zikundia; konso ona ofwila muna kiana, nuni za zulu zikundia, kadi Yave ovovele wo.”’ 12 “Owau, telama, wenda kuna nzo aku. Vava e tambi yaku idiata muna mbanza, mwana fwa kefwa. 13 Aneyisaele awonso bekundila yo kunzika, kadi yandi kaka ozikwa mu ziami muna nzo a Yerobame, kadi muna nzo a Yerobame, yandi kaka osolokele y’edi diambote oku kwa Yave wa Nzambi a

1 NTINU 14:6-22 KAPU 14 a 1Nti 11:30, 31 1Nti 12:20

b 1Nti 12:16 c 1Nti 15:5 Mav 13:22

d Nsi 27:15 2Tu 11:15

e Nek 9:26 Nk 50:17

f 1Nti 15:25-29 

Ndambu ya 2 a 1Nti 15:25-29 b Nsi 8:7-9 Nsi 29:28 Yos 23:15 2Nti 17:6

c Nsi 28:64 2Nti 15:29 2Nti 18:11

d Nsi 12:3 e 1Nti 12:28-30 1Nti 13:33, 34

f 2Tu 12:15 2Tu 13:3

g 2Tu 13:20 h 1Nti 15:25 i Nk 78:68 Nk 132:13

j Luv 20:24 Nsi 12:5, 6 1Nti 8:16, 17

k 1Nti 11:1 2Tu 12:13

14:9 1 Yovo “teke yazunzwa.” 14:10 1 Mvovo wa sina: “kendona ikendona.” 2 Mvovo wa sina: “ndiona osubilanga muna yaka.” Mvovo a luvezo muna Kiyibere, wan’amakala uyikanga.

l 1Nti 11:7 2Tu 12:1

m Yes 65:2

Isaele. 14 Tuka lumbu kiakina, Yave obundumuna ntinu andi muna Isaele ona ofwasa1 nzo a Yerobame. a Owau mu vangama se dina. 15 Yave owanda Isaele nze tutu divuembanga muna maza, ovuza Isaele mwamu nsi yayi yambote kavana kwa mase mau b yo kubamwanganesa kuna mvivu a simu dia Nzadi,1 c kadi bavangidi mavindi mavauka2 d yo kendeleka Yave. 16 Obembola Isaele muna kuma kia masumu ma Yerobame ye masumu mana kasumukisa Isaele.” e 17 Muna diadi, nkaz’a Yerobame otelamene, wele kwandi, olweke kuna Tiresa. Vava kalweke vana mwelo a nzo, mwana ofwidi. 18 Banzikidi, Isaele yawonso bandididi mun’owu wa diambu dia Yave dina kavovele muna selo kiandi Akiya wa ngunza. 19 Mambu mankaka ma lusansu lwa Yerobame, una kanuanina e vita f ye ngiala kayala, masonama muna nkand’a lusansu lwa ntinu mia Isaele. 20 Mvu 22 i kolo1 kayala o Yerobame, i bosi olele yo mase mandi; g Nadabi wa mwan’andi oyantikidi yala vana fulu kiandi. h 21 Muna ntangwa yayina, Rekabame wa mwan’a Solomo oyantikidi yala muna Yuda. Rekabame mvu 41 kakala miau vava kayantika yala, mvu 17 kayala muna Yerusaleme, e mbanza ina Yave kasola i muna makanda mawonso ma Isaele kimana kasia mo e nkumbu andi. j E nkumbu a ngudi a Rekabame, Nama wa musi Amone. k 22 Yuda wavanga mambu mambi vana meso ma Yave, l muna masumu mau baluta kumfungisa makasi ke mu mana bavanga mase mau ko. m 14:14 1 Mvovo wa sina: “okendona.” 14:15 1 I sia vo, Uferate. 2 Tala Nsas’a Mvovo. 14:20 1 Mvovo wa sina: “lumbu.”

1 NTINU 14:23–15:13 23 Batungidi mpe mabata, malunzi mavauka ye kuyitelamesena mavindi mavauka1a muna miongo miawonso b ye kuna nsi a nti miawonso miasavuka. c 24 Muna nsi mwakala mpe wan’amakala bakala se akembi a tempelo. d Bavanganga mavangu mawonso ma ngemi mana bavanga e zula ina Yave kayinga vana vena Aneyisaele. 25 Muna mvu wa tanu wa luyalu lwa Rekabame wa Ntinu, Sisaki e wa ntinu a Engipito wizidi nuanisa Yerusaleme. f 26 Obongele lusalu lwa nzo a Yave ye lusalu lwa nzo a1 ntinu. g Obongele yawonso, kumosi ye ngubu zawonso za wolo zina kavanga o Solomo. h 27 Muna kuma kiaki, Rekabame wa Ntinu ovangidi ngubu za nsongo yo vingisa zo vana fulu kia ngubu za wolo, ovene zo kwa mfumu za ayingidi1 ana bayingilanga e mwelo a nzo a ntinu. 28 O ntinu konso ntangwa kakotanga muna nzo a Yave, ayingidi banatanga ngubu, i bosi bavutulanga zo muna suku dia ayingidi. 29 Mambu mankaka ma lusansu lwa Rekabame ye mawonso kavanga, nga ke masonama ko muna nkand’a lusansu lwa ntinu mia Yuda? i 30 Vakala kaka vita vana vena Rekabame yo Yerobame. j 31 Rekabame olele yo mase mandi, ozikilu yo mase mandi muna Mbanz’a Davidi. k E nkumbu a ngudi andi, Nama wa musi Amone. l Mwan’andi Abiyami1m oyantikidi yala vana fulu kiandi. Muna mvu una wa 18 wa luyalu lwa Yerobame n wa Ntinu wa mwan’a Nebate, Abiyami oyantikidi yala muna Yuda. o

15

14:23 1 Tala Nsas’a Mvovo. 14:26 ˆ 1 Yovo “l umbu lwa.” 14:27 1 Mvovo wa sina: “atikuni; alundumuki.” 14:31 1 Oyikilwanga mpe vo “Abiya.”

504 KAPU 14 a Lev 26:1 b Yes 65:7 c Nsi 12:2, 3 Yes 57:5 Yer 2:20 Os 4:13

d Nsi 23:17, 18 1Nti 15:11, 12 1Nti 22:46 2Nti 23:7 Os 4:14

e 1Nti 11:40 f 2Tu 12:2-4 g 1Nti 7:51 1Nti 15:18 2Nti 18:14, 15 2Nti 24:12, 13

h 1Nti 10:16, 17 2Tu 12:9-11

i 1Tu 27:24 2Tu 12:15

j 1Nti 15:6 k 1Nti 11:43 l 1Nti 11:1 2Tu 12:13

m 1Tu 3:10 Mat 1:7

 KAPU 15 n 1Nti 12:20 o 2Tu 13:1, 2 

Ndambu ya 2 a 2Tu 11:20-22 b 2Sa 7:8, 12 Nk 89:33-37 Yes 37:35 Yer 33:20, 21

c 1Nti 11:36 2Tu 21:7 Nk 132:13, 17

d 2Sa 11:4, 15 Nk 51:Ntu

e 1Nti 14:30 2Tu 12:15

f 2Tu 13:22 g 2Tu 13:3 h 1Tu 3:10 Mat 1:7

i 2Tu 14:1 j 2Tu 11:21, 22 k 2Tu 14:2-5 2Tu 14:11 2Tu 15:17

l Nsi 23:17, 18 1Nti 14:24 1Nti 22:45,46

m 1Nti 11:7 1Nti 14:22, 23

n 2Tu 11:18, 20

2 Mvu tatu kayala muna Yerusaleme. E nkumbu a ngudi andi, Maka a wa ntekelo a Abisalome. 3 Wakangalela muna masumu mawonso ma se diandi, ntim’andi ke wasikila ko muna Yave wa Nzambi andi, nze una wasikidila o ntim’a Davidi wa nkulu andi. 4 Kansi, muna kuma kia Davidi, b o Yave wa Nzambi andi wamvana mwinda muna Yerusaleme, c wavingisa mwan’andi vana fulu kiandi yo sikidisa Yerusaleme. 5 Kadi Davidi wavanga mambu mansongi vana meso ma Yave, e lumbu yawonso ya zingu kiandi, kasidi vengomoka ko muna nkanikinu mia Nzambi, nanga muna diambu dia Uriya wa Nkete kaka. d 6 Vakala e vita vana vena Rekabame yo Yerobame e lumbu yawonso ya zingu kiandi. e 7 Vo i mambu mankaka ma lusansu lwa Abiyami ye mawonso kavanga, nga ke masonama ko muna nkand’a lusansu lwa ntinu mia Yuda? f Vakala diaka e vita vana vena Abiyami yo Yerobame. g 8 Abiyami olele yo mase mandi, banzikidi muna Mbanz’a Davidi; mwan’andi Asa h oyantikidi yala vana fulu kiandi. i 9 Muna mvu una wa 20 wa luyalu lwa Yerobame wa Ntinu a Isaele, Asa oyantikidi yala muna Yuda. 10 Mvu 41 kayala muna Yerusaleme. E nkumbu a nkak’andi ankento Maka, j wa ntekelo a Abisalome. 11 Asa wavanga mambu mansongi vana meso ma Yave, k wauna Davidi wa nkulu andi kavanga. 12 Oyingidi akembi amakala a tempelo muna nsi, l okatwidi teke yawonso yangemi1 yavanga mase mandi. m 13 Okatwidi nkutu Maka n wa nkak’andi vana fulu kia ntinu 15:12 1 O mvovo wau muna Kiyibere nanga wau umosi kwandi ye “doti,” usadilwanga se mvovo wa luvezo.

505 ankento wa ngudi a ntinu,1 kadi wavanga teke kia ngemi mu kuma kia nsambil’a vindi diavauka.2 Asa obangwidi teke kiandi kia ngemi a yo yoka kio vana Ndimb’a Kiderone. b 14 Kansi, mabata ke makatulwa ko. c Kana una vo i wau, o ntim’a Asa wasikila emvimba muna Yave muna lumbu yawonso ya zingu kiandi. 15 Otwese muna nzo a Yave e lekwa ina se diandi kavaula ye ina yandi kibeni kavaula, palata, wolo ye salanganu ya mpila mu mpila. d 16 Vakala e vita vana vena Asa yo Basa e wa ntinu a Isaele ntangwa zawonso. 17 Ozevo, Basa wa ntinu a Isaele otombokele kanuanisa e Yuda, oyantikidi tunga1 Rama f kimana mwalembi vaika ngatu kota muntu muna zunga kia Asa wa ntinu a Yuda. g 18 Muna kuma kiaki, Asa obongele palata ye wolo wawonso wasala muna lusalu lwa nzo a Yave ye lusalu lwa nzo a ntinu, ovene wo kwa ntaudi zandi. Asa wa ntinu ubatumini kwa Benadadi wa mwan’a Taberimone wa mwan’a Kezeyone wa ntinu a Suria, h ona wakala muna Damaseke, oku vo: 19 “Kangu1 tuna diau ngeye yo mono, o se diame yo se diaku. Itwikidi lukau lwalu lwa palata ye wolo. Kulula e kangu2 una diau yo Basa wa ntinu a Isaele, kimana kakatuka mu zunga kiame.” 20 Benadadi owididi Asa wa Ntinu, otumini mfumu za makesa mandi banuanisa e mbanza za Isaele, bafwasidi Iyone, i Dani, j Abele-bete-maka ye Kinerete yawonso ye nsi yawonso ya Nafetali. 21 Basa vava kawidi wo, vana vau oyambwidi tunga1 Rama, wele zingila muna Tiresa. k 22 Asa wa Ntinu obo15:13 1 Yovo “ndon’ankento.” 2 Tala Nsas’a Mvovo. 15:17, 21 1 Yovo “tungulula; kumika.” 15:19 1 Yovo “Ngwizani.” 2 Yovo “ngwizani.”

1 NTINU 15:14-30 KAPU 15 a Nsi 7:5 2Nti 18:1, 4 2Tu 34:1, 4

b 2Sa 15:23 2Tu 15:16-18 Yoa 18:1

c Nta 33:52 Nsi 12:2 1Nti 22:41,43

d 1Tu 26:26, 27 e 1Nti 16:3, 12 f Yos 18:21, 25 g 2Tu 16:1-6 h 2Tu 16:7 i 2Nti 15:29 j Afu 18:29 1Nti 12:28, 29

k 1Nti 14:17 Nks 6:4

 Ndambu ya 2 a Yos 21:8, 17 b Yos 18:21, 26 Afu 20:1 1Sa 7:5 Yer 40:6

c 2Tu 16:11-14 d 1Nti 22:42 2Tu 17:3, 4 2Tu 18:1 2Tu 19:4 Mat 1:8

e 1Nti 14:20 f 1Nti 14:7, 9 g 1Nti 12:28-30 1Nti 13:33

h Yos 19:44, 48 Yos 21:20, 23 1Nti 16:15

i 1Nti 14:9, 10

kelese Yuda yawonso—kasisidi muntu ko—banete matadi ye mabaya ma Rama mana Basa katungilanga, o Asa wa Ntinu otungidi1 mo Ngeba a muna Benyamini ye Misepa. b 23 Vo i mambu mawonso mankaka ma lusansu lwa Asa, mavangu mandi ma nkuma, mawonso kavanga ye mbanza zina katunga,1 nga ke masonama ko muna nkand’a lusansu lwa ntinu mia Yuda? Kansi, muna kinunu, Asa oyelele kimbevo kia malu. c 24 I bosi, Asa olele yo mase mandi, ozikilu yo mase mandi muna Mbanz’a Davidi wa nkulu andi; Yosafate d wa mwan’andi oyantikidi yala vana fulu kiandi. 25 Nadabi e wa mwan’a Yerobame oyantikidi yala muna Isaele muna mvu una wazole wa luyalu lwa Asa wa ntinu a Yuda, mvu miole kayala muna Isaele. 26 Wavanga mambu mambi vana meso ma Yave, wakangalela muna nzil’a se diandi f yo sumukisa Isaele muna sumu diandi. g 27 Basa wa mwan’a Akiya muna nzo a Yisakare, umvuandidi e mfulu, o Basa umvondele muna Ngibetone h ya Afelesetia, ekolo Nadabi ye Isaele yawonso bazungidi Ngibetone. 28 O mvu una watatu wa Asa wa Ntinu a Yuda, Basa ovondele Nadabi yo kituka se ntinu vana fulu kiandi. 29 Vava kayantik’o yala, ovondele awonso muna nzo a Yerobame. Kavukisi kana mosi ko1 muna nzo a Yerobame; ovondele awonso mun’owu wa diambu dia Yave dina kavova muna selo kiandi Akiya wa musi Silo. i 30 Ediadi diavangama mu kuma kia masumu Yerobame kavola yo sumukisa Isaele, kadi 15:22 1 Yovo “otungulwidi; okumikini.” 15:23 1 Yovo “tungulula.” 15:29 1 Mvovo wa sina: “Kasisidi kana mosi ko ofulumunanga.”

1 NTINU 15:31–16:16 wakendeleka kikilu Yave wa Nzambi a Isaele. 31 Vo i mambu mankaka ma lusansu lwa Nadabi ye mawonso kavanga, nga ke masonama ko muna nkand’a lusansu lwa ntinu mia Isaele? 32 Vakala vita vana vena Asa yo Basa wa ntinu a Isaele a ntangwa zawonso. 33 Muna mvu watatu wa luyalu lwa Asa wa Ntinu a Yuda, Basa wa mwan’a Akiya okitukidi se ntinu muna Tiresa, muna Isaele yawonso, mvu 24 kayala. b 34 Wavanga mambu mambi vana meso ma Yave, c wadiatila muna nzil’a Yerobame yo sumukisa Isaele muna masumu mandi. d Ozevo, e diambu dia Yave mu kuma kia Basa dizidi kwa Yeu e wa mwan’a Kanaf ni, oku vo: 2 “Mono yatelamesa vana ntoto yo kukitula se ntu a nkangu ame Isaele, g kansi ongeye okwamanene kangalela muna nzil’a Yerobame yo sumukisa nkangu ame Isaele, bankendeleka muna masumu mau. h 3 Muna kuma kiaki, komba ikomba Basa ye nzo andi, ikitula yo nze nzo a Yerobame i wa mwan’a Nebate. 4 Konso muntu muna nzo a Basa ofwila muna mbanza, mbwa zikundia; ona ofwila muna kiana, nuni za zulu zikundia.” 5 Vo i mambu mankaka ma lusansu lwa Basa, mana kavanga ye ngolo zandi, nga ke masonama ko muna nkand’a lusansu lwa ntinu mia Isaele? 6 I bosi, Basa olele yo mase mandi, ozikilu muna Tiresa, j o Ela wa mwan’andi oyantikidi yala vana fulu kiandi. 7 E diambu dia Yave mu kuma kia Basa ye nzo andi dizidi diaka muna Yeu wa ngunza wa mwan’a Kanani, mu kuma kia bi wandi wawonso kavanga vana meso ma Yave yo kunkendeleka muna mavangu ma moko mandi, wau kakituka nze nzo a Yerobame ye mu kuma kia

16

506 KAPU 15 a 2Tu 12:15

b 1Nti 16:8

c 1Nti 16:7

d 1Nti 12:28-30 1Nti 13:33

 KAPU 16 e 2Tu 19:2 2Tu 20:34

f 2Tu 16:7

g 1Sa 2:8

h 1Nti 13:33

i 1Nti 14:10, 11 1Nti 15:29

j 1Nti 15:21, 33 

Ndambu ya 2 a 1Nti 15:25-29

b 2Nti 9:31

c 1Nti 16:1-3

d Nsi 32:21 1Sa 12:21 2Nti 17:15 Yes 41:29

e Yos 19:44, 48 Yos 21:20, 23 1Nti 15:27

Nadabi wa mwan’a Yerobame a kavonda. 8 O mvu una wa 26 wa luyalu lwa Asa wa selo kia Yuda, o Ela wa mwan’a Basa oyantikidi yala Isaele muna Tiresa, mvu miole kayala. 9 Zimere wa ntaudi andi, mfumu a ndambu a makalu mandi ma vita, umvuandidi e mfulu ekolo kanuanga yo kolwa malavu kuna Tiresa muna nzo a Aresa wa selo kia nzo a ntinu1 muna Tiresa. 10 Zimere okotele, ovondele ntinu b muna mvu una wa 27 wa luyalu lwa Asa wa Ntinu a Yuda, ovingidi vana fulu kiandi kia kintinu. 11 Zimere vava kayala yo vuanda vana kunda kia kimfumu, ovondele nzo yawonso ya Basa. Kasisidi kana yakala1 dimosi ko yovo yitu2 yandi ngatu akundi andi. 12 Dianu vo, Zimere ofukisi nzo yawonso ya Basa mun’owu wa diambu dia Yave dina kavova muna Yeu wa ngunza c mu kuma kia Basa. 13 Ediadi diavangama mu kuma kia masumu mawonso ma Basa yo Ela wa mwan’andi ye nsumukisa basumukisa Isaele, bakendeleka Yave wa Nzambi a Isaele muna teke yau yakondwa mfunu. d 14 Vo i mambu mankaka ma lusansu lwa Ela ye mawonso kavanga, nga ke masonama ko muna nkand’a lusansu lwa ntinu mia Isaele? 15 O mvu una wa 27 wa luyalu lwa Asa wa ntinu a Yuda, Zimere okitukidi se ntinu, lumbu nsambwadi kayala muna Tiresa ekolo makesa makiatama mu nuanisa Ngibetone e ya Afelesetia. 16 I bosi, makesa mana ´ makala muna ndo bawa dina diavovua vo: “Zimere ovuandi16:9 1 Mvovo wa sina: “ona walunga-lunganga nzo.” 16:11 1 Mvovo wa sina: “ndiona osubilanga muna yaka.” Mvovo a luvezo muna Kiyibere, wan’amakala uyikanga. 2 Yovo “alandi a kunda kia menga.”

507 di ntinu e mfulu yo kumvonda.” Ozevo, muna lumbu kiakina Aneyisaele awonso bakala muna ndo batumbikidi Omere a wa mfumu a makesa se ntinu muna Isaele. 17 Omere ye Isaele yawonso, batombokele tuka kuna Ngibetone, bazungidi Tiresa. 18 Vava Zimere kamwene vo mbanza ibakamene, okotele muna tininu dia ´ nzo yanda ya ntinu,1 oyokele e ˆ nzo yo fwila muna. b 19 Ediadi diavangama mu kuma kia masumu kavola wau kavanga mambu mambi vana meso ma Yave yo diatila muna nzil’a Yerobame ye muna sumu dina kasumukisa Isaele. c 20 Vo i mambu mankaka ma lusansu lwa Zimere ye mfulu kavuandila o ntinu, nga ke masonama ko muna nkand’a lusansu lwa ntinu mia Isaele? 21 O nkangu a Isaele wavambana mu buka yole. E buka kimosi kialanda Tibini wa mwan’a Nginati ye kani dia kunkitula se ntinu, e buka kiankaka kialanda Omere. 22 Kansi, alandi a Omere basundidi alandi a Tibini wa mwan’a Nginati. I dianu vo, Tibini ofwidi, Omere okitukidi se ntinu. 23 Muna mvu una wa 31 wa luyalu lwa Asa wa Ntinu a Yuda, Omere oyantikidi yala Isaele, mvu 12 kayala. Mvu sambanu kayala muna Tiresa. 24 Osumbidi mongo a Samaria kwa Semere muna talanta zole1 za palata, otungidi mbanza vana mongo. E mbanza ina katunga, ovene yo nkumbu a Samaria,2d kadi Semere i mfumu a mongo. 25 Omere wavanganga mambu mambi vana meso ma Yave, osundidi awonso ana bamvita muna vang’o bi. e 26 Wakangalela muna nzila zawonso za Yerobame wa mwan’a Nebate ye muna sumu ˆ 16:18 1 Yovo “lumbu.” 16:24 1 E talanta mosi, yilo 34,2. Tala Nku. B14. 2 Ina ye nsasa vo: “Vua dia Kanda dia Semere.”

1 NTINU 16:17–17:1 KAPU 16 a 2Nti 8:26 Mik 6:16

b Afu 9:53, 54 1Sa 31:4 2Sa 17:23

c 1Nti 12:28-30 1Nti 14:7, 9

d 1Nti 20:1 2Nti 17:24 Am 6:1 Mav 8:5

e Mik 6:16 

Ndambu ya 2 a 1Nti 12:28-30 1Nti 13:33

b 1Nti 16:33 1Nti 21:4 1Nti 21:20-22 2Nti 10:1

c 1Nti 16:23, 24 Yes 7:9

d 1Nti 16:25 1Nti 21:25 2Nti 3:1, 2

e 1Nti 12:28-30 f 1Nti 18:4, 19 1Nti 21:7 2Nti 9:30 Lus 2:20

g Tuk 10:15 h Afu 2:11 Afu 10:6 2Nti 10:19 2Nti 17:16

i 2Nti 10:21, 27 j Luv 34:13 2Nti 10:26, 28 2Nti 13:6

k Yos 6:26 

KAPU 17 l 1Nti 17:15, 16 1Nti 17:22, 24 1Nti 18:36, 38 1Nti 18:46 2Nti 2:8, 11 Luk 1:17 Yoa 1:19, 21

m Yos 22:9

diandi kasumukisa Isaele yo kendeleka Yave wa Nzambi a Isaele muna teke yau yakondwa mfunu. a 27 Vo i mambu mankaka ma lusansu lwa Omere, mana kavanga ye nkum’andi, nga ke masonama ko muna nkand’a lusansu lwa ntinu mia Isaele? 28 I bosi, Omere olele yo mase mandi, ozikilu muna Samaria; Akabi b wa mwan’andi oyantikidi yala vana fulu kiandi. 29 O mvu una wa 38 wa luyalu lwa Asa wa Ntinu a Yuda, Akabi wa mwan’a Omere okitukidi se ntinu a Isaele, Akabi wa mwan’a Omere mvu 22 kayala Isaele muna Samaria. c 30 Akabi wa mwan’a Omere osundidi awonso ana bamvita muna vang’o bi d vana meso ma Yave. 31 Vana ntandu a kangalela muna masumu ma Yerobame e wa mwan’a Nebate, wabonga mpe Izebele f wa mwan’a Etebale wa ntinu a Sidone, g oyantikidi sadila Bale h yo kumvumbamena. 32 Otungidi mpe ziku dia Bale muna nzo1 a Bale i ina katunga muna Samaria. 33 Akabi ovangidi mpe vindi diavauka.1j Akabi mambu mayingi kavanga mana makendeleka Yave wa Nzambi a Isaele lutila ntinu miawonso mia Isaele miamvita. 34 Muna lumbu yandi, o Kiele wa musi Betele otungulwidi Yeriko. Vava kakuba e nkubilw’a mbanza, Abirami wa mwan’andi antete wafwa, vava katungulula mavitu ma mbanza, Sengube wa mwan’andi wansuka wafwa mun’owu wa diambu dia Yave dina kavova muna Yosua wa mwan’a Nuni. k Eliya1l wa Ntesebe wa musi Ngiladi m ovovese Akabi vo: “Ndidi e ndofi muna Yave wa Nzambi amoyo, wa Nzambi a

17

16:32 1 Yovo “tempelo.” 16:33 1 Tala Nsas’a Mvovo. 17:1 1 Ina ye nsasa vo: “Yave i Nzambi Ame.”

1 NTINU 17:2-24 Isaele ona isadilanga,1 mu mvu miami ke kunoka lowa ko ngatu mvula, avo ke mu nkanikinu ame ko.” a 2 E diambu dia Yave dizidi kwa yandi, oku vo: 3 “Katuka va fulu kiaki, nda swekama kuna Ndimb’a Kerite, kuna este a Yodani. 4 Onua maza ma nkoko, ikanikina ngono zadikila ekolo ˆ okala kuna.” b 5 Vana vau wele, ovangidi mun’owu wa diambu dia Yave; okedi vana Ndimb’a Kerite kuna este a Yodani. 6 E ngono zantwasilanga mbolo ye mbizi muna mene ye muna nkokela. Wanuanga maza ma nkoko. c 7 Kansi, vava vavioka yaka lumbu, o nkoko wayuma, d kadi e mvula ke yanokanga ko muna nsi. 8 E diambu dia Yave dizidi kwa Eliya: 9 “Telama, wenda kuna Sarefate, kuna zunga ˆ kia Sidone, wakala kuna. Ikanikina nkento mosi wafwilwa yakala kadikila.” e 10 Otelamene, wele kuna Sarefate. Vava kalweke vana fula dia mbanza, owanane yo nkento mosi wafwilwa yakala otiamanga e nkuni. Ozevo, umbokele yo kumvovesa vo: “Do, untwasila fimaza muna mbungwa yanua.” f 11 Vava kayenda bonga maza, umbokele vo: “Dodokolo, untwasila mpe fimbolo.” 12 O nkento umvovese vo: “I nkal’a Yave wa Nzambi aku kaka, kina kwame ye mbolo ko, fimfumfu kaka ngina fiau muna mbangu anene ye fimazi muna nkalu akete. g Owau nkuni nzolele tiama kimana ngienda yo lamba mu kuma kiame ye mwan’ame. Vava tumana dia, tufwa kweto.” 13 Eliya umvovese vo: “Kumoni wonga ko. Wenda vanga una ovovele. Kansi, umpangila ntete fimbolo muna eki una 17:1 1 Mvovo wa sina: “ntelamene vana kena.”

508 KAPU 17 a Nsi 28:15, 23 Yer 14:22 Luk 4:25 Yak 5:17

b Nk 37:25 Mat 6:11

c Nta 11:23 Afu 15:19

d 1Nti 18:5

e Luk 4:25, 26

f Ayi 11:32, 37

g 2Nti 4:2 

Ndambu ya 2 a Nk 34:10 Nk 37:17, 19 Flp 4:19

b Mat 10:41, 42 Luk 4:25, 26

c 2Nti 4:19, 20

d Yob 13:26

e 2Nti 4:21, 32

f Nk 99:6

g Yak 5:16

h Nsi 32:39 1Sa 2:6 2Nti 4:32, 34 2Nti 13:21 Luk 7:15 Luk 8:54, 55 Yoa 5:28, 29 Yoa 11:44 Mav 9:40, 41 Mav 20:9, 10 Rom 14:9 Ayi 11:17, 19

i Ayi 11:35

kiau, untwasila yo. I bosi, lamba mu kuma kiaku yo mwan’aku. 14 Kadi i wau wuwu kavovele o Yave wa Nzambi a Isaele: ‘E mfumfu muna mbangu anene ke imana ko, yo mazi muna finkalu ke memana ko yamuna lumbu kina Yave kenokesa e mvula ova ntoto.’” a 15 Wele, ovangidi una Eliya kamvovese, oyandi y’esi nzo andi ye ngunza badidi mu lumbu yayingi. b 16 E mfumfu muna mbangu anene ke yamana ko, yo mazi muna finkalu ke mamana ko mun’owu wa diambu dia Yave dina kavova muna Eliya. 17 Kuna kwalanda, mwan’a nkento wa mfumu a nzo oyelele, e kimbevo kiandi kisakidi yavana kafwidi. c 18 Ovovese Eliya vo: “Nkia diambu umbakidi ongeye muntu a Nzambi aludi? Nga sumu diame wizidi kunsungamesa, wavonda mwan’ame?” d 19 Kansi, Eliya umvovese vo: “Umpana mwan’aku.” Umbongele vana moko mandi, otombokele yandi kuna suku diantandu kuna kakalanga, unlekese vana mfulu andi. e 20 Ododokele Yave, oku vo: “E Yave wa Nzambi ame, f nga otwese mpe mpasi kwa nkento ndioyu wafwilwa yakala ona untambwidi omu nzo andi mu vonda mwan’andi?” 21 Olambalele nkumbu tatu vana ntandu a mwana, ododokele Yave, oku vo: “E Yave wa Nzambi ame, dodokolo yambula moyo a mwana wavutuka muna yandi.” 22 Yave owidi ndomb’a Eliya, g o moyo a mwana umvutukidi, ofutumukini.1h 23 Eliya obongele mwana, ovaikidi muna suku diantandu, okulumukini yandi muna nzo, umvene kwa ngudi andi; Eliya ovovele vo: “Tala, mwan’aku una o moyo.” i 24 Muna diadi, nkento ovovese Eliya vo: “Kieleka, owau nzeye wo vo u muntu a 17:22 1 Yovo “ovutukidi zinga.”

509 Nzambi, a e diambu dia Yave dina muna nu’aku, dialudi.” Vioka kolo, o mvu una watatu, b diambu dia Yave dizidi kwa Eliya, oku vo: “Wenda kuyisonga kwa Akabi, nokesa inokesa e mvula va ntoto.” c 2 Eliya wele kuyisonga kwa Akabi, vava mvengele wasaka d muna Samaria. 3 Muna ntangwa yayina, Akabi obokele Obadiya ona wakala selo kia nzo andi. (Obadiya Yave kikilu kavuminanga, 4 vava Izebele e kavonda1 ngunza za Yave, Obadiya obongele 100 ngunza ubaswekele makumatanumakumatanu muna nduka, wabadikilanga mbolo ye maza.) 5 Akabi ovovese Obadiya vo: “Wenda zieta nsi yawonso, nto zawonso za maza ye ndimba miawonso. Nanga tulenda solola madilu mafwana muna dikila mvalu ye mula, kimana bulu yeto yawonso yalembi fwa.” 6 Bakayanene e nsi ina bezieta. Akabi wele muna nzila imosi, Obadiya wele yandi mosi muna nzila yankaka. 7 Obadiya vava kakala muna nzila, Eliya wele wanana yandi. Vana vau, Obadiya unzayididi, umvumbamene, ovovele vo: “Ngeye i mfumu ame Eliya?” f 8 Umvutwidi vo: “I mon’oyu. Nda vovesa mfumu aku vo: ‘Eliya una vava.’” 9 Obadiya ovovele vo: “Nkia sumu mpangidi dina ozolele yekolwela ntaudi aku kwa Akabi, kamponda? 10 Kieleka, wau vo Yave wa Nzambi aku, Nzambi amoyo, kavena zula ko yovo kintinu kina mfumu ame kalembi tuma wantu benda kuvava. Vava bavovanga vo, ‘Kena vo ko,’ o ntinu wavovesanga konso kintinu ye zula badia ndofi vo, ke basolwele ko. g 11 Owau ovovele vo, ‘Nda vovesa mfumu aku vo: “Eliya una vava.’” 12 Avo

18

18:4 1 Mvovo wa sina: “kakendona.”

1 NTINU 18:1-22 KAPU 17 a Yoa 3:2 

KAPU 18 b Luk 4:25 Yak 5:17

c Nk 65:9, 10 Yer 14:22

d Lev 26:26 Nsi 28:24

e 1Nti 16:31

f 2Nti 1:8

g 1Nti 17:2, 3 

Ndambu ya 2 a 2Nti 2:15, 16 Mat 4:1 Mav 8:39

b 1Nti 18:4

c Luv 20:4 1Nti 9:9 1Nti 16:30-33

d Yos 19:26, 31

e 1Nti 16:33

f Yer 2:11 Os 10:2 Mat 12:30 1Ko 10:21 2Ko 6:14, 15

g Luv 20:5 Yos 24:15 1Sa 7:3 Nk 100:3

ngiele kwame, o mwand’a Yave ukunata a ku fulu kina kizeye ko. Vava izayisa wo kwa Akabi yo lembi kusolola, okumponda. Kansi mono ntaudi aku, Yave ivuminanga tuka muna kileke kiame. 13 Nga ke diazayiswa ko kwa mfumu ame dina yavanga vava Izebele kavonda ngunza za Yave? Yasweka 100 ngunza za Yave, makumatanu-makumatanu muna nduka yo kubadikila mbolo ye maza. b 14 Owau ovovele vo, ‘Nda vovesa mfumu aku vo: “Eliya una vava.”’ Vonda kekumponda.” 15 Eliya ovovele vo: “Ndidi e ndofi kwa Yave a vu, wa Nzambi amoyo ona isadilanga1 vo, o unu sunzula ikuyisunzula kwa Akabi.” 16 Obadiya wele wanana yo Akabi, unzayisi wo, Akabi wele wanana yo Eliya. 17 Akabi vava kamwene Eliya, umvovese vo: “Nga ngeye otwese mpasi1 zazi zawonso mu Isaele?” 18 Eliya ovutwidi vo: “Ke mono kwame ko ntwese mpasi mu Isaele, kansi ngeye kibeni ye nzo a se diaku, kadi nubembwele nkanikinu mia Yave yo landa teke ya Bale. c 19 Owau, bokelesa Isaele yawonso kuna Mongo a Kamele d ye 450 ma ngunza za Bale ye 400 za ngunza za vindi diavauka,1e ana bedilanga vana meza ma Izebele.” 20 Akabi otumini nsangu kwa nkangu awonso a Isaele, okutakese angunza kuna Mongo a Kamele. 21 Eliya ofinamene nkangu wawonso, ovovele vo: “Yamu nkia kolo nukatikisa muna mambu mole? f Avo Yave i Nzambi aludi, nunlanda; g avo Bale, nunlanda!” Kansi, nkangu ke bamvutwidi diambu ko. 22 I bosi, 18:15 1 Mvovo wa sina: “ntelamene vana kena.” 18:17 1 Yovo “mpambani.” 18:19 1 Tala Nsas’a Mvovo.

1 NTINU 18:23-38 Eliya ovovese nkangu vo: “Mono kaka i ngunz’a Yave nsidi, a kansi e ngunza za Bale, 450. 23 Yambula batuvana wan’a ngombe wole, basola mwan’a ngombe mosi, basasa yo kunsia vana ntandu a nkuni. Kansi ke bankwiki tiya ko. Omono mpe ikubika mwan’a ngombe wankaka, ikunsia vana nkuni, kansi kikunkwika tiya ko. 24 Nubokela muna nkumbu a nzambi eno, b omono mpe ibokela nkumbu a Yave. O Nzambi ona otwika e tiya, i Nzambi aludi.” c O nkangu awonso uvutwidi vo: “Diambote ovovele.” 25 Eliya ovovese ngunza za Bale vo: “Nusola mwan’a ngombe, nuteka kunkubika, kadi ndonga nuina. I bosi nubokela muna nkumbu a nzambi eno, kansi ke nunkwiki tiya ko.” 26 I bosi, babongele mwan’a ngombe ona babatwasidi, bakubikidi yo, bayantikidi bokela nkumbu a Bale tuka mene-mene yamuna midi, oku vo: “E Bale utuvana e mvutu!” Kansi, ke vawakana ndinga ko ngatu ona ovutula. d Bakwamanene kina yo zieta e ziku dina bavanga. 27 Muna tezo kia midi, Eliya oyantikidi kubasiesiekela, oku vo: “Nukaza kweno! Mbe oyandi nzambi! e Nanga mu yindula kena yovo wele ku nzo akete.1 Dilenda kala vo waleka kena, muntu kevava kansikamesa!” 28 Basakisi okaza, bayilwekele muna nsosolo ye maswanga mun’owu wa fu kiau yavana babuka menga. 29 Vava midi miavioka, bavanganga kaka mambu nze lau1 yakuna masika muna ntangw’a tambika lukau lwa mbwaza, kansi ke vawakana ndinga ko ngatu ona ovutula; ke muntu ko wasianga sungididi. f 18:27 1 Nanga, “mu nkangalu kena.” 18:29 1 yovo “angunza.”

510 KAPU 18 a 1Nti 19:9, 10

b Afu 6:31

c Lev 9:23, 24 Nsi 4:24 Afu 6:21 1Tu 21:26 2Tu 7:1

d Yes 45:20 Yer 10:5 Dan 5:23 Kab 2:18, 19 1Ko 8:4

e Yes 41:23

f Yes 44:19, 20 

Ndambu ya 2 a 1Nti 19:14

b Tuk 32:28, 30 Tuk 35:10 Yes 48:1

c Luv 20:25 Nsi 27:6

d Tuk 22:9 Lev 1:7, 8

e Luv 29:41

f Tuk 26:24

g Tuk 28:13

h Nta 16:28 Yoa 11:42

i Yer 31:18 Yez 33:11

j Lev 9:23, 24 Afu 6:21 2Tu 7:1

30 I bosi, Eliya ovovese nkangu wawonso vo: “Numfinama.” Nkangu wawonso umfinamene. Otungulwidi e ziku dia Yave dina diabangulwa. a 31 Eliya obongele matadi 12, landila lutangu lwa makanda ma wan’a Yakobo, ona walwakilwa diambu dia Yave, oku vo: “Isaele i nkumbu oyikilwa.” b 32 Muna matadi momo otungidi e ziku c muna nkumbu a Yave. I bosi, otimini e wulu muna nzinguluka yawonso ya ziku, o nene wandi wafwana mu kuna sea zole1 za mbongo. 33 Otomene singika e nkuni, osasidi mwan’a ngombe yo kuntenseka vana ziku. d Ovovele vo: “Nuzadisa mvu´ ngu nya mia maza, nuyitila mo muna lukau lwa ngioka ye muna nkuni.” 34 Ovovele vo: “Nuyitila mo mu nkumbu wanzole.” Bayitidi mo mu nkumbu wanzole. I bosi, ovovele vo: “Nuyitila mo mu nkumbu wantatu.” Bayitidi mo mu nkumbu wantatu. 35 O maza makukwidi e kinzieta kia ziku diawonso, ozadisi mpe wulu yo maza. 36 Vava kiafwana e ntangwa ya tambika lukau lwa mbwaza muna masika, e Eliya wa ngunza ofinamene vana ziku, ovovele vo: “E Yave wa Nzambi a Abarayama, f a Isaki g ye Isaele, yambula diazayakana o unu vo u Nzambi mu Isaele, mono i ntaudi aku, muna lutumu lwaku i mpangidi mawonso mama. h 37 E Yave, ungwila! Ungwila kimana nkangu wau wazaya vo ngeye Yave u Nzambi aludi, ozolele vilula ntima miau oku wina.” i 38 O tiya twa Yave tutukidi kuna zulu tubomwene lukau lwa ngioka j ye nkuni ye matadi ye mbundukutu yo yumisa maza 18:32 1 E sea mosi, litro 7,33. Tala Nku. B14

511 makala muna wulu. a 39 Nkangu wawonso vava bamwene wo, vana vau bafukamene yo vova vo: “O Yave i Nzambi aludi! O Yave i Nzambi aludi!” 40 Eliya ubavovese vo: “Nubaka e ngunza za Bale! Ke nutinisi kana mosi ko.” Vana vau bababakidi, o Eliya ubanete kuna nkoko a Kisoˆ ne, b ubavondele kuna. c 41 Eliya ovovese Akabi vo: “Tomboka, wadia yo nua, kadi ´ e zu dia mvula angolo diwakane.” d 42 Akabi otombokele kadia yo nua, vo i Eliya otombokele kuna ntandu a mongo a Kamele, ofukamene yo sia lose vana kati kwa makungunu mandi. e 43 I bosi, ovovese selo kiandi vo: “Dodokolo, wenda tala kuna kalunga.” Wele otadidi, ovovele vo: “Ke kuna lekwa ko.” Eliya nkumbu nsambwadi kantuma, oku vo, “Vutuka diaka.” 44 Muna nkumbu ina ya nsambwadi, selo ovovele vo: “Tala, mumonekene tuti diakete dina ovonga nze koko kwa muntu, ditombokanga muna kalunga.” Eliya umvovese vo: “Wenda samunuina Akabi vo, ‘Kubika kalu diaku dia vita! Kulumuka, mvula zalembi kukakidila!’” 45 Muna ntangwa yayina, e zulu dilombokele yo matuti, vakedi tembwa, e mvula yangolo inokene; f Akabi wele kuna Yizerele g muna kalu diandi. 46 O koko kwa Yave kwakala yo Eliya, okangidi mvuatu andi muna luketo, otikwini kuna ntwal’a Akabi yakuna fula dia Yizerele. Akabi h ozayisi Izebele i mawonso kavanga Eliya ye mpila kavondela ngunza zawonso muna nsosolo. j 2 Muna kuma kiaki, Izebele otumini nati a nsangu kuna kwa Eliya, oku vo: “Yambula nzambi zampanga wo yo sakisa wo vanga, avo mbazi e ntangwa yayi kikuki-

19

1 NTINU 18:39–19:11 KAPU 18 a 1Nti 18:23, 24 b Afu 5:20, 21 Nk 83:9

c Nsi 13:1-5 Nsi 18:20

d 1Nti 17:1 e Yak 5:17, 18 f 1Sa 12:18 Yob 38:37

g Yos 19:17, 18 1Nti 21:1

 KAPU 19 h 1Nti 16:29 1Nti 21:25

i 1Nti 16:31 j 1Nti 18:40 

Ndambu ya 2 a Luv 2:15 1Sa 27:1

b Tuk 21:31 c Yos 15:21, 28 d Nta 11:15 Yob 3:21 Yon 4:3

e Dan 10:8-10 Mav 12:7

f Nk 34:7 Ayi 1:7, 14

g Luv 3:1 Luv 19:18 Mal 4:4

h Ayi 11:32, 38 i Luv 20:4, 5 Nta 25:11 Nk 69:9

j Nsi 29:24, 25 Afu 2:20 1Nti 8:9 2Nti 17:15

k 1Nti 18:4 l 1Nti 19:2 Rom 11:2, 3

m Luv 33:22 n Nk 50:3 Yes 29:6

o 1Sa 14:15 Yob 9:6 Nk 68:8 Nak 1:5

tula ko nze mosi1 muna ngunza zazi!” 3 Dianu vo, Eliya omwene wonga, otelamene, otinini muna vukisa moyo andi. a Olweke kuna Bere-seba b ya Yuda, c osisidi ˆ ntaudi andi kuna. 4 Wele muna makanga, odiete lumbu kimosi, wele fonga kuna nsi a mvanga, osambidi vo kafwa kwandi. Ovovele vo: “Difwene, e Yave, katula moyo ame, d kadi kisundidi mase mame ko.” 5 Olavalele yo leka kuna nsi a mvanga. Kansi, o mbasi wizidi kumviakana, e umvovese vo: “Sikama wadia.” f 6 Vava katadidi, omwene mbolo vana matadi ma tiya, ye nkalu a maza kuna kasidi o ntu. Odidi, onuini, olambalele diaka. 7 I bosi, mbasi a Yave wizidi mu nkumbu wanzole, umviakane yo vova vo: “Sikama ´ wadia, kadi nkangalu wanda kikilu.” 8 Osikamene, odidi, onuini, wele kuna Korebe muna ngolo za madia mama mu lumbu 40, fuku yo mwini, kuna mongo a Nzambi aludi. g 9 Okotele muna nduka, h olele ˆ muna; e diambu dia Yave dizidi kwa yandi, oku vo: “Eliya, adieyi ovanganga vava?” 10 Ovovele vo: “Nsongo kikilu mbwene muna Yave wa Nzambi a vu; i kadi nkangu a Isaele bayambwidi e kangu diaku, j babangwidi maziku maku, bavondele ngunza zaku muna nsosolo, k mono mosi kaka nsidi. Owau moyo ame bevavanga.” l 11 Oyandi ovovele vo: “Vaika, telama vana mongo, vana ndose a Yave.” O Yave mu vioka kena, m e tembwa kiangolo kibudidi miongo yo wula matadi vana vena Yave, n kansi Yave kakala muna tembwa ko. Vava tembwa kiavioka, vakedi nzakam’a ntoto, o kansi Yave kakala muna nzakam’a ntoto ko. 19:2 1 Yovo “kikitula moyo aku ko nze moyo a mosi.”

1 NTINU 19:12–20:9 12 Vava nzakam’a ntoto yavioka, vavaikidi tiya, a kansi Yave kakala muna tiya ko. Eki kialandila tiya, i ndinga yalembama, yakuluka. b 13 Eliya vava kawa e ndinga, ofukidi ndose andi muna mvuel’andi, c ovaikidi, otelamene muna nu’a nduka. E ndinga inyuvuidi vo: “Eliya, adieyi ovanganga vava?” 14 Ovovele vo: “Nsongo kikilu mbwene muna Yave wa Nzambi a vu; kadi nkangu a Isaele bayambwidi e kangu diaku, d babangwidi maziku maku, bavondele ngunza zaku muna nsosolo, mono mosi kaka nsidi. Owau moyo ame bevavanga.” e 15 Yave umvovese vo: “Vutuka, wenda kuna makanga ma Damaseke. Vava olwaka, kusa Kazaele f mazi kimana kakala se ntinu a Suria. 16 Kusa mpe Yeu g wa ntekelo a Nimesi e mazi kakala se ntinu a Isaele, kusa mazi kwa Elesa1 wa mwan’a Safati wa musi Abele-mekola kakala ngunza vana fulu kiaku. h 17 Ndiona ovuka muna nsosolo a Kazaele, i Yeu okumvonda; j ndiona otaya muna nsosolo a Yeu, Elesa okumvonda. k 18 Yakinu ye wantu 7.000 muna Isaele, l awonso bena vo makungunu mau ke mafukamene Bale ko, m e nua miau ke miamfiba ko.” n 19 Ozevo, Eliya okatukidi ko, wele, owanane ye Elesa wa mwan’a Safati ekolo kevatanga ntoto ye ngombe 24 kuna ntwal’andi, zakangama zole-zole. Elesa wavatanga ye ngombe zole zansuka. Eliya umfinamene, untubidi mvuel’andi. o 20 Elesa osisidi ngombe, wele ntinu kwa Eliya, ovovele vo: “Dodokolo, ungiambula ngienda fiba se diame ye ngudi ame, i bosi ikulanda.” Umvutwidi vo: “Wenda kwaku, 19:16 1 Ina ye nsasa vo: “Nzambi i Mvuluzi.”

512 KAPU 19 a Nsi 4:11 b Luv 34:5, 6 c Luv 3:6 d Nsi 31:20 Nk 78:37 Yes 1:4 Yer 22:9

e Rom 11:2, 3 f 2Nti 8:7, 8 Am 1:4

g 2Nti 9:1-3 2Nti 9:30-33

h 2Nti 2:9, 15 i 2Nti 8:12 2Nti 10:32 2Nti 13:3

j 2Nti 9:14, 24 2Nti 10:6, 7 2Nti 10:23, 25

k 2Nti 2:23, 24 l Rom 11:4 m Luv 20:5 n Os 13:2 o 2Nti 2:8 

Ndambu ya 2 a Luv 24:13 2Nti 2:3 2Nti 3:11

 KAPU 20 b 2Nti 8:7 c 2Sa 8:6 2Nti 5:2 Yes 9:12

d Nsi 28:52 e 2Nti 6:24 2Nti 17:5

f 1Nti 16:29 g Nsi 28:15, 48

kadi kisimini ko.” 21 Ovutukidi, obongele ngombe zole, otambikidi zo se kimenga. Osadidi vangu kia mabaya se nkuni, olambidi mbizi, ovene yo kwa nkangu, badidi yo. I bosi, otelamene, olende Eliya yo yantika kunsadila. a Benadadi wa Ntinu b a Suria c okutakese makesa mandi mawonso ye atinu 32 ye mvalu ye makalu mau ma vita; otombokele, ozungidi d Samaria e yo nuanisa yo. 2 Otumini anati a nsangu kwa Akabi f wa Ntinu a Isaele muna mbanza, oku vo: “I wau wuwu kavovele Benadadi, 3 ‘E palata ye wolo waku, i wame, kumosi mpe ye akazi aku yo wan’aku ana basundidi o wete, i bame.’” 4 Ntinu a Isaele ovutwidi vo: “Mun’owu wa mvovo aku, e mfumu ame wa ntinu, omono ye yawonso ngina yau, i yaku.” g 5 Anati a nsangu bavutikidi kwa Akabi, oku vo: “I wau wuwu kavovele Benadadi, ‘Nsamu owu itumini: “Umpana palata ye wolo waku, akazi aku yo wan’aku.” 6 O mbazi muna ntangwa yayi, ikutumina ntaudi zame, kimana batoma fimpa e nzo aku, nzo za ntaudi zaku, babonga yo nata yawonso ina bemona vo yambote.’” 7 Muna diadi, ntinu a Isaele obokelese mbuta zawonso za nsi, ovovele vo: “Do, nutala mpasi kazolele twasa muntu ndioyo, kadi otumini vo yamvana akazi ame, wan’ame, palata ye wolo wame, omono kimvakulwidi nkalu ko.” 8 E mbuta zawonso ye nkangu awonso bamvovese vo: “Kunlemvokela ko ngatu tonda diambu diadi.” 9 Muna kuma kiaki, ovovese anati a nsangu a Benadadi vo: “Nuvovesa mfumu ame wa ntinu vo: ‘Mawonso otekele lomba kwa ntaudi aku, vanga ivanga mo, kansi e diadi kilendi dio vanga ko.’” Anati a

20

513 nsangu bele kwau, basamwini e nsangu kwa Benadadi. 10 I bosi, Benadadi untwikidi nsangu, oku vo: “Yambula nzambi za ntumba yo sakisa wo vanga, avo ntoto usala muna Samaria ufwana muna zadisa koko kwa konso muntu muna nkangu una yame.” 11 O ntinu a Isaele ovovele vo: “Numvovesa vo, ‘Avo e vita ke yayantikidi ko kuyisani ko nze ngeye osundidi yo kala.’” a 12 Benadadi vava kawa mvutu zazi, ekolo kanuanga malavu ye ntinu miankaka muna saba1 yau, ovovese ntaudi zandi vo: “Nukubama, lwabanuanisa!” Bakubamene banuanisa e mbanza. 13 Kansi ngunza mosi ofinamene Akabi b wa Ntinu a Isaele, ovovele vo: “I wau wuwu kavovele o Yave, ‘Nga omwene ndonga yayi yawonso e? Ikubayekola vana koko kwaku o unu, wazaya wo vo mono i Yave.’” c 14 Akabi oyuvuidi vo: “Muna nani?” yandi, oku vo: “I wau wuwu kavovele o Yave, ‘Muna matoko ma akuluntu a mvivu.’” Akabi oyuvuidi vo: “Nani oyantika nuana?” O ngunza umvutwidi vo: “Ngeye!” 15 Akabi otangidi asadisi a akuluntu a mvivu, 232; i bosi otangidi Aneyisaele awonso, 7.000. 16 Bavaikidi muna midi, ekolo Benadadi kanuanga yo kolwa malavu muna saba1 ye ntinu 32 mina miansadisanga. 17 Asadisi a akuluntu a mvivu yau bavita vaika. Vana vau, Benadadi otumini anati a nsangu. Banzayisi vo: “Wantu bavaikidi muna Samaria.” 18 Benadadi ovovele vo: “Avo kuna luvuvamu bavaikidi, nubabaka kimoyo; avo mu vita bavaikidi nubabaka mpe kimoyo.” 19 Kansi, vava asadisi a akuluntu a mvivu ye makesa mabalandanga mavaika muna mbanza— 20 konso muntu muna yau, ovondele 20:12, 16 1 Yovo “sudi.”

1 NTINU 20:10-29 KAPU 20 a Ngn 16:18 Ngn 27:1 Kim 7:8

b 1Nti 16:29

c Luv 14:18 Nk 37:20

 Ndambu ya 2 a Lev 26:8 Nsi 28:7

b 1Nti 20:13

c Ngn 20:18

d 2Sa 11:1

e 1Nti 20:1, 16

f 2Nti 13:17

g Afu 6:5, 6 1Sa 13:5 2Tu 32:7

h Nsi 32:26, 27 Yez 20:9 Yez 36:22

i Luv 6:7 Luv 7:5 Nk 83:18 Yez 6:14 Yez 39:7

nkwandi. I bosi, esi Suria batinini, a Aneyisaele babalakamene, kansi Benadadi wa ntinu a Suria otinini muna mvalu kumosi y’akwa mvalu. 21 O ntinu a Isaele ovaikidi, ofwasidi mvalu ye makalu ma vita, ovondele ulolo wa esi Suria. 22 Kuna kwalanda, o ngunza b ofinamene ntinu a Isaele umvovese vo: “Nda kumika makesa maku yo toma yindula dina ovanga, c kadi muna lubantiku lwa mvu ulanda, o ntinu a Suria otomboka kanuanisa.” d 23 E ntaudi za ntinu a Suria bamvovese vo: “O Nzambi au, Nzambi a miongo. I dianu batusundidi. Kansi, avo tunuene yau kuna ndimba, sunda tukubasunda. 24 Vanga owu: Katula atinu awonso e muna fulu yau, wavingisa anguvulu muna fulu yau. 25 I bosi, kutakesa1 makesa nze mana mafwidi ye mvalu muna mvalu, kalu muna kalu. Twabanuanisa vana ndimba, sunda tukubasunda.” O ntinu owidi luludiku lwau yo vanga wauna bamvovese. 26 Kuna lubantiku lwa mvu, Benadadi okutakese makesa ma Suria, wele kuna Afeke f muna nuanisa Isaele. 27 Nkangu a Isaele ukutakeso mpe, baveno nkuta, bele wanana yau. Vava wan’a Isaele bakiatama, bakala nze yikambi-kambi yole ya nkombo, kansi esi Suria bazele muna nsi yawonso. g 28 O muntu a Nzambi aludi ofinamene ntinu a Isaele, ovovele vo: “I wau wuwu kavovele o Yave, ‘Wau vo esi Suria bavovele vo: “Yave i Nzambi a miongo, ke Nzambi a ndimba ko,” yekola iyekola ndonga yayi yawonso vana moko maku, h nuazaya wo vo mono i Yave!’” i 29 Buka yau yole ya makesa ikiatamene mantalani lumingu lwamvimba, e lumbu kina 20:25 1 Mvovo wa sina: “tanga.”

1 NTINU 20:30–21:2 kia nsambwadi bayantikidi nuana. Aneyisaele bavondele 100.000 ma makesa ma Suria ana badiatilanga kia malu mu lumbu kimosi. 30 Makesa mankaka matinini kuna Afeke, a makotele muna mbanza. Kansi, e yaka kibwididi 27.000 m’awana basala moyo. Benadadi mpe otinini, okotele muna mbanza, osweme muna suku. 31 E ntaudi zandi bamvovese vo: “Tala, tuwidi vo ntinu mia nzo a Isaele akwa nkenda.1 Do, yambula twavuata ngoto muna tuketo yo kanga nsinga muna ntu, twakisunzula kwa ntinu a Isaele. Nanga olenda kuvukisa.” b 32 Ozevo, bavuete ngoto muna tuketo yo zinga nsinga muna ntu miau, bele kwa ntinu a Isaele yo vova vo: “O ntaudi aku Benadadi ovovele vo: ‘Idodokele, ungiambula yazinga.’” O ntinu ovutwidi vo: “Nga wakinu moyo e? Yandi i mpangi ame.” 33 Ntaudi za Benadadi bamwene vo mvutu zambote, basadidi mvovo mia ntinu mu kumvutula vo: “Benadadi mpangi aku.” Muna diadi, ntinu ovovele vo: “Nuenda kumbaka.” I bosi, Benadadi ukiyekwele kwa ntinu, Akabi umantisi muna kalu diandi dia vita. 34 Benadadi ovovese Akabi vo: “E mbanza zina se diame kakutumuna kwa se diaku ivutula zo, olenda mpe tunga mazandu muna Damaseke nze una kavanga se diame muna Samaria.” Akabi ovutwidi vo: “Muna kuma kia kangu diadi ikuyambula wenda kwaku.” Okangidi yandi e kangu, unyambwidi kenda kwandi. 35 Muna lutumu lwa Yave, mosi muna wan’a ngunza1c ovovese nkwandi vo: “Dodokolo,

514 KAPU 20 a 1Nti 20:26

b Yon 3:8, 9

c 2Nti 2:3 

Ndambu ya 2 a 2Nti 10:24 Mav 12:19 Mav 16:27

b 1Nti 20:35

c Lev 27:29 1Sa 15:9 Yer 48:10

d 1Nti 22:31, 35 2Tu 18:33

e 2Nti 6:24 2Nti 8:12 2Tu 18:16

ungwanda!” kansi, nkwandi kazolele kunwanda ko. 36 Umvovese vo: “Wau olembele wila nding’a Yave, vava okatuka ova ngina, nkosi ikuvonda.” Vava kakatukidi kaka, nkosi iwanane yandi, imvondele. 37 Ngunza owanane yo muntu akaka, umvovese vo: “Dodokolo, ungwanda.” Unwende yo kunlweka. 38 I bosi, o ngunza wele vingila ntinu muna nzila, ofukidi tenda vana lose lwandi kalembi zayakana. 39 Vava ntinu kaviokanga, ngunza okazidi kwa ntinu, oku vo: “Ntaudi aku wele muna vita, muntu mosi untwasidi mbakami yo vova vo: ‘Langidila muntu ndioyo. Avo otinini, moyo aku ufutwa muna moyo andi a yovo talanta mosi1 ya palata ofuta.’ 40 Ekolo ntaudi aku kasadidinge salu yankaka, o mbakami otinini.” O ntinu a Isaele umvovese vo: “Ezozo i nzengo zaku; ngeye kibeni ukizengele zo.” 41 Vana vau, o ngunza okatwidi tenda muna meso mandi, o ntinu a Isaele unzayididi vo i mosi muna angunza. b 42 Ovovese ntinu vo: “I wau wuwu kavovele o Yave, ‘Wau vo wavukisa vana koko kwaku c o muntu ona yavova vo kafwete vondwa, moyo aku ufutwa muna moyo andi, d o nkangu aku muna nkangu andi.’” e 43 O ntinu a Isaele wele kuna nzo andi kuna Samaria, f oyoyele yo kendalala. Kuna kwalanda, vabwa diambu mu kuma kia mpatu a vinyu a Nabote wa Nyizerele; e mpatu yayi kuna Yizereˆ le g yakala, vana ndambu a lumbu lwa Akabi wa ntinu a Samaria. 2 Akabi ovovese Nabote vo: “Umpana mpatu aku a vinyu kimana yakuna mo lekwa, kadi lu-

21

20:31 1 Yovo “ntinu mia ngemba.” f 1Nti 16:29 20:35 1 “Wan’a ngunza” nanga i sikola ya  20:39 1 E talanta mosi, yilo 34,2. Tala longelwanga angunza yovo kintwadi kia KAPU 21 angunza. g Yos 19:17, 18 Nku. B14.

515 kufi ina ye nzo ame. Ikuvana mpatu yankaka ya vinyu isundidi yayi o wete. Avo ozolele, ikuvanina yo ntalu andi muna nzimbu.” 3 Kansi, Nabote ovovese Akabi vo: “Kilendi kuvana e vua dia mase mame ko, a kadi o Yave wasima diambu diadi.” 4 Akabi okotele muna nzo andi okendalele wau vo Nabote wa Nyizerele umvovese vo: “Kilendi kuvana e vua dia mase mame ko.” Olambalele vana mfulu andi, ovilwidi mpolo andi kuna yaka, kazolele dia ko. 5 O nkaz’andi Izebele b wizidi kwa yandi, unyuvuidi vo: “Ekuma okendalele yo lembi dia?” 6 Akabi umvutwidi vo: “Mpovese Nabote wa Nyizerele vo: ‘Untekela e mpatu aku a vinyu. Avo kuzolele ko ikuvana mpatu ankaka a vinyu.’ Kansi, ovovele vo: ‘Kilendi kuvana mpatu ame a vinyu ko.’” 7 Izebele wa nkaz’andi umvovese vo: “Nga ku ntinu a Isaele ko e? Telama wadia, wayangidika ntim’aku. Ikuvana e mpatu a vinyu a Nabote wa Nyizerele.” c 8 Muna diadi, Izebele osonekene nkanda muna nkumbu a Akabi yo sia mio dimbu d kia ntinu yo twika mio kwa akuluntu e y’azitu ana bakala muna mbanz’a Nabote. 9 Osonekene muna nkanda vo: “Nuboka nkoki wa fionkonona,1 nuvuandisa Nabote vana kati kwa nkangu. 10 Nusola yimpumbulu yole, bavuanda vana ntwal’andi, bansila kimbangi kia luvunu, f oku vo: ‘Otiangwini Nzambi yo ntinu!’ g I bosi, lunata Nabote kuna mbazi a mbanz’a, nuntuba matadi yavana kefwa.” h 11 Esi mbanz’a Nabote, akuluntu y’akwa zitu ana bazingilanga muna mbanz’andi bavanga wauna Izebele kasoneka muna nkanda kabatwikila. 12 Babokele nkoki wa mfionkonona yo 21:9 1 Yovo “mina nsoki.”

1 NTINU 21:3-21 KAPU 21 a Lev 25:23 Nta 36:7

b 1Nti 16:31 1Nti 18:4 1Nti 19:2 1Nti 21:25

c Mik 2:1 Mik 7:3

d Nek 9:38 Est 8:8

e Nsi 16:18 f Luv 20:16 Nsi 17:6

g Luv 22:28 h Lev 24:16 Yoa 10:33

 Ndambu ya 2 a Am 5:12 Kab 1:4

b 2Nti 9:25, 26 Kim 4:1

c Kim 5:8 Kim 8:14 Kab 1:13

d 1Nti 21:7 e 1Nti 17:1 f 1Nti 16:29 g Tuk 4:8, 10 h Nsi 5:21 Kab 2:9

i 1Nti 22:37, 38

vuandisa Nabote va kati kwa nkangu. 13 Yimpumbulu yole bezidi, bavuende vana ntwal’a Nabote, bansididi kimbangi kia luvunu vana vena nkangu, oku vo: “Nabote otiangwini Nzambi yo ntinu!” a I bosi, banete Nabote kuna mbazi a mbanza, bantubidi matadi yavana kafwidi. b 14 Batwikidi nsangu kwa Izebele, oku vo: “Nabote otubilu matadi, ofwidi.” c 15 Izebele wau kawidi vo Nabote otubilu matadi yo fwa, ovo´ vese Akabi vo: “Telama, nda bonga e mpatu a vinyu a Nabote wa Nyizerele d ina kazola kutekela ko, kadi Nabote kasidi diaka moyo ko, ofwidi.” 16 Akabi vava kawidi wo vo Nabote ofwidi, vana vau otelamene, okulumukini kuna a mpatu a vinyu a Nabote wa Nyizerele, kimana kabonga yo. 17 Kansi, e diambu dia Yave dizidi kwa Eliya e wa Ntesebe, oku vo: 18 “Telama, kulumuka wenda wanana yo Akabi wa ntinu a Isaele, ona wina muna Samaria. f Okulumukini kuna mpatu a vinyu a Nabote, kabonga yo. 19 Umvovesa vo, ‘I wau wuwu kavovele o Yave: “Ovondele muntu, g owau obongele mpe mpatu andi e?’”1 h Umvovesa vo, ‘I wau wuwu kavovele o Yave: “Vana fulu kina e mbwa zavendela menga ma Nabote, i vana mpe mbwa zivendela menga maku.”’” i 20 Akabi ovovese Eliya vo: “E mbeni ame unsolwele!” j Eliya umvutwidi vo: “Isolwele. ‘Wau vo osiandamene1 vanga mambu mambi vana meso ma Yave, k 21 ikutwasila mpasi, ikufukisa yo fwasa emvimba wan’amakala1

2Nti 9:25, 26

j 1Nti 18:17 Am 5:10

k 1Nti 16:30

21:19 1 Mvovo wa sina: “obongele vua diandi.” 21:20 1 Mvovo wa sina: “uyitekele.” 21:21 1 Mvovo wa sina: “ndiona osubilanga muna yaka.” Mvovo a luvezo muna Kiyibere, wan’amakala uyikanga.

1 NTINU 21:22–22:12 awonso a a nzo a Akabi kumosi yo ntovoki ye munkondwa nsadisi muna Isaele. b 22 Ikitula nzo aku nze nzo a Yerobame c wa mwan’a Nebate, ye nzo a Basa d wa mwan’a Akiya, kadi unkendelekele kikilu yo sumukisa Isaele.’ 23 Yave ovovele mu kuma kia Izebele vo: ‘E mbwa zidia Izebele kuna mpatu muna Yizerele. e 24 Konso muntu muna nzo a Akabi ofwila muna mbanza, e mbwa zikundia, ona ofwila muna kiana, e nuni za zulu zikundia. f 25 Ke vasidi kala muntu wafwanana yo Akabi g ko, ona wasiandama1 vanga mambu mambi vana meso ma Yave, wavukumunua kwa Izebele h wa nkaz’andi. 26 Wavanga mambu mangemi mu landa teke yangemi1 wauna bavanganga Aneyamore awonso ana Yave kayinga vana vena Aneyisaele.’” i 27 Akabi vava kawidi mambu mama, otiazwini mvuatu miandi, ovuete ngoto; ofionkonuene,1 olambalele vana ngoto yo kwendela kuna lukendalalu. 28 E diambu dia Yave dizidi kwa Eliya wa Ntesebe, oku vo: 29 “Nga omwene una Akabi kayikululwidi mu kuma kiame? j Wau vo uyikulwidi ova ngina, kitwasa mpasi zazi mu lumbu yandi ko. Itwasa e mpasi zazi muna nzo andi muna lumbu ya mwan’andi.” k Ke vakala vita ko vana vena Suria ye Isaele mu mvu ntatu. 2 Muna mvu una watatu, Yosafate l wa Ntinu a Yuda, okulumukini kwa ntinu a Isaele. m 3 O ntinu a Isaele ovovese ntaudi zandi vo: “Nga ke nuzeye wo ko vo Ramote-ngiladi n i yeto e? Kansi, twakinu yo lukatikisu lwa kutumuna yo vana moko

22

21:25 1 Mvovo wa sina: “wakiteka.” 21:26 1 O mvovo wa Kiyibere nanga ngwizani wina yo mvovo “doti,” usadilwanga se mvovo a luvezo. 21:27 1 Yovo “ominini nsoki.”

516 KAPU 21 a 2Nti 10:7, 17 b 2Nti 9:7-9 c 1Nti 15:25-29 d 1Nti 16:3, 11 e 2Nti 9:10, 35 f 1Nti 14:11 1Nti 16:4

g 1Nti 16:30 h 1Nti 16:31 2Tu 22:2, 3 Lus 2:20

i Luv 23:28 Nsi 9:5

j Nk 78:34 k 2Nti 9:25, 26 2Nti 10:7, 11

 KAPU 22 l 1Nti 15:24 m 2Tu 18:2, 3 n Yos 20:8, 9 1Nti 4:7, 13

 Ndambu ya 2 a 2Nti 3:7 2Tu 19:2

b Nta 27:21 c 2Tu 18:4, 5 d 2Nti 3:11 2Tu 18:6, 7

e 1Nti 18:4 f 1Nti 21:20 2Tu 36:16

g Yes 30:9, 10 Yer 38:4

h 2Tu 18:8-11 i Yez 13:2, 3

ma ntinu a Suria.” 4 I bosi, ovovese Yosafate vo: “Nga okwenda yame muna nuanisa Ramote-ngiladi?” Yosafate ovutwidi kwa ntinu a Isaele vo: “Ikwenda yaku. O nkangu ame ukala yo nkangu aku. E mvalu miame mikala ye mvalu miaku.” a 5 Kansi, Yosafate ovovese ntinu a Isaele vo: “Dodokolo, teka yuvula b diambu dia Yave.” c 6 Ozevo, o ntinu a Isaele okutakese ngunza, tezo kia 400, ubavovese vo: “Nga ngienda nuanisa Ramote-ngiladi yovo kiendi ko e?” Bamvutwidi vo: “Tomboka, kadi Yave oyekola yo vana moko ma ntinu.” 7 Yosafate ovovele vo: “Nga va fulu kiaki ke vena ngunz’a Yave ko? Yambula twayuvula Nzambi muna yandi.” d 8 Muna diadi, ntinu a Isaele ovovese Yosafate vo: “Vena ye muntu mosi ona tulenda yuvulwila Yave; e kansi kikunzolanga ko, f kadi ke sakulanga mambu mambote ko mu kuma kiame, mambu mambi kaka. g I Mikaya wa mwan’a Yimela.” Yosafate ovovele vo: “E ntinu, kuvovi wowo ko.” 9 Muna kuma kiaki, ntinu a Isaele obokele mbanda-mbanda mosi, umvovese vo: “Untwasila Mikaya wa mwan’a Yimela mu nzaki.” h 10 O ntinu a Isaele yo Yosafate wa ntinu a Yuda bafongele konso muntu vana kunda kiandi kia kimfumu, bavuete mvuatu mia kintinu, vana bundilu diakala vana ndambu a vitu dia Samaria, ngunza zawonso zisakwidi vana bena. i 11 Sedekiya wa mwan’a Kenana ukivangidi mpoka za sengwa, ovovele vo: “I wau wuwu kavovele o Yave, ‘Muna mpoka zazi obukumuna Asuria yavana okubafukisa.’” 12 E ngunza zawonso zisakwidi diambu diau dimosi, oku vo: “Tomboka kuna Ramote-ngi-

517

1 NTINU 22:13-32

ladi, okubasunda; Yave oyekola yo vana moko ma ntinu.” 13 Muntu ona wayenda bokela Mikaya umvovese vo: “Tala, ngunza zawonso basakwidi diambu diambote kwa ntinu. Dodokolo, yambula mvovo miaku miakala mpe miambote nze mvovo miau.” a 14 Kansi, Mikaya ovovele vo: “Ndidi e ndofi muna Yave wa Nzambi amoyo, konso diambu kekumpovesa o Yave i diau ivova.” 15 I bosi, ukisunzwidi kwa ntinu, o ntinu unyuvuidi vo: “E Mikaya, nga twenda nuanisa Ramote-ngiladi yovo katwendi ko?” Vana vau, ovutwidi vo: “Tomboka, sunda osunda; Yave oyekola yo vana moko ma ntinu.” 16 O ntinu umvovese vo: “Nkumbu nkwa ikudisa e ndofi vo kumpovesa diambu diankaka ko, kansi umpovesa kaka e ludi muna nkumbu a Yave?” 17 Muna diadi, Mikaya umvutwidi vo: “Mbwene Aneyisaele awonso bamwanganene muna miongo b nze mameme makondwa mvungudi. Yave ovovele vo: ‘Awaya ke bena ye mfumu ko. Yambula konso muntu kavutuka kuna nzo andi kuna luvuvamu.’” 18 O ntinu a Isaele ovovese Yosafate vo: “Kivovese wo ko vo, ‘Ke sakula mambu mambote ko mu kuma kiame, kansi mambu mambi kaka’?” c ´ 19 Mikaya ovovele vo: “Nuwa e diambu dia Yave: Mbwene Yave ovuende vana kunda kiandi kia kimfumu, d e vu kiawonso kia zulu kitelamene vana kena, kuna lunene ye kuna lumonso. e 20 Yave ovovele vo: ‘Nani ovuna Akabi kimana katomboka yo bwila kuna Ramote-ngiladi?’ Mosi ovovele edi, mosi ovovele diankaka. 21 Vezidi mwanda umosi,1 f otelamene vana vena Yave, ovovele vo: ‘Mono ikumvu-

Ndambu ya 2 a 1Nti 22:6

22:21 1 Yovo “mbasi mosi.”

i 1Nti 20:1

KAPU 22 a 2Tu 18:12-16

b Nsi 28:15, 25

c 2Tu 18:17

d Yes 6:1 Yez 1:26

e 2Tu 18:18-22 Yob 1:6 Dan 7:9, 10 Mat 18:10 Lus 5:11

f Nk 104:4 Ayi 1:7, 14



b Yez 14:9

c 1Nti 20:42

d 2Tu 18:23-27

e Ayi 11:32, 36

f Nta 16:28, 29

g 2Tu 18:28-32

h 2Tu 35:22

na.’ Yave unyuvuidi vo: ‘Aweyi okumvunina?’ 22 Ovutwidi vo: ‘Ivaika yo kituka se mwand’a luvunu muna nua mia ngunza zandi zawonso.’ a Ovovele vo: ‘Vuna okumvuna yo kunsunda. Wenda wo vanga.’ 23 Yave osidi mwand’a luvunu muna nua mia ngunza zaku zawonso, b kansi Yave ovovele vo mpasi omona.” c 24 Sedekiya wa mwan’a Kenana ofinamene, owende Mikaya e mbata vana bundi, ovovele vo: “Mu nkia nzila o mwand’a Yave umpiokele muna vovana yaku?” d 25 Mikaya umvutwidi vo: “Ozaya nzila yayi muna lumbu kina okota mu suku dia kati yo swekama.” 26 I bosi, o ntinu a Isaele ovovele vo: “Nubonga Mikaya nuamvutula kwa Amone wa mfumu a mbanza ye kwa Yoase wa mwan’a ntinu. 27 Ubavovesa vo: ‘I wau wuwu kavovele o ntinu: “Nusia muntu ndioyu muna pelezo, e nundikila muna fimbolo yo maza yavana ivutuka kuna luvuvamu.”’” 28 Kansi, Mikaya ovovele vo: “Avo ovutukidi kuna luvuvamu, ozevo Yave kavovane ´ yame ko.” f Okudikidi vo: “Nuwa, yeno nkangu wawonso.” 29 Kansi, o ntinu a Isaele yo Yosafate wa ntinu a Yuda batombokele kuna Ramote-ngiladi. g 30 Ntinu a Isaele ovovese Yosafate vo: “Ivuata mvuatu miankaka, ngienda kuna vita, kansi ngeye, vuata mvuatu miaku mia kintinu.” Ozevo, o ntinu a Isaele ovuete mvuatu miankaka h yo kota muna vita. 31 O ntinu a Suria okanikini afidi 32 a makalu mandi ma vita vo: i “Ke lunuanisa muntu ankaka ko, kakala nleke yovo mbuta, ntinu a Isaele kaka.” 32 Vava afidi a makalu ma vita bamona Yosafate, bavovele vo: “Ndioyu i ntinu a Isaele.” Ozevo, banlende banuanisa; Yosafate oyantikidi kaza yo lomba lusadisu.

1 NTINU 22:33-53 33 Vava afidi a makalu ma vita bamona vo ke ntinu a Isaele ko, bayambwidi kunlanda. 34 Kansi, muntu mosi lembi wo kana otelese ntinu a Isaele nzanza muna mayikilu ma kinkutu kiandi kia sengwa.1 Ntinu ovovese nati a kalu diandi dia vita vo: “Viluka, umpaikisa muna vita kadi ndwele.” a 35 E vita ikedi kikilu yangolo e lumbu kiakina, o ntinu otelameso kaka muna kalu, okedi mantalani ye Asuria, otelamene muna kalu diandi dia vita. Menga mandi makukwidi muna kalu dia vita, ofwidi muna masika. b 36 Muna ndimuk’a ntangwa, mboka yawakana vana vena makesa, oku vo: “Konso muntu muna mbanz’andi! Konso muntu muna nsi andi!” c 37 Muna diadi, ntinu ofwidi, banete kuna Samaria; bazikidi ntinu kuna Samaria. 38 Vava basukwidi e kalu dia vita vana sima kia Samaria, e mbwa zivendele menga mandi, ˆ akembi bayolele vana,1 nze una Yave kavova. d 39 Vo i mambu mankaka ma lusansu lwa Akabi ye mawonso kavanga ye nzo1 katungila muna meno ma nzamba e ye mbanza zawonso katunga, nga ke masonama ko muna nkand’a lusansu lwa ntinu mia Isaele? 40 Akabi olele yo mase mandi; f Akaziya g wa mwan’andi oyantikidi yala vana fulu kiandi. 41 Yosafate h wa mwan’a Asa wakituka se ntinu a Yuda muna ´ mvu wa ya wa luyalu lwa Akabi wa ntinu a Isaele. 42 Yosafate mvu 35 kakala miau vava kayantika yala, mvu 25 kayala muna Yerusaleme. E nkumbu a ngudi andi, Azuba wa mwan’a 22:34 1 Kinkutu kivuatanga makesa muna kuyitanina muna vita. 22:38 1 Nanga, “vana fulu kina akembi bayolelanga, e mbwa bavenda menga mandi.” ˆ 22:39 1 Yovo “lumbu.”

518 KAPU 22 a 2Tu 18:33, 34 b 1Nti 20:42 c 1Nti 22:17 d 1Nti 21:18, 19 e 1Nti 10:22 Yez 27:15

f 1Nti 16:28 g 2Nti 1:2 2Tu 20:35

h 1Tu 3:10 2Tu 17:1 2Tu 20:31 Mat 1:8

 Ndambu ya 2 a 1Nti 15:11 2Tu 14:11 2Tu 15:8

b 2Tu 17:3 c Nsi 12:14 1Nti 14:23 1Nti 15:14

d 2Tu 18:1 2Tu 19:2

e Nsi 23:17, 18 1Nti 14:24

f 1Nti 15:11, 12 g Tuk 36:1, 9 h 2Sa 8:14 2Nti 8:20-22 Nk 108:9

i 1Nti 10:22 j 1Nti 9:26 2Tu 20:35-37

k 1Nti 2:10 l 2Nti 8:16 2Tu 21:1, 5

m 2Nti 1:2 n 1Nti 16:30 o 1Nti 21:25 p 1Nti 12:28-30 1Nti 13:33

q 1Nti 16:31, 32 2Nti 1:2

r Luv 20:3 Luv 34:14

Sileki. 43 Wadiatila muna nzila zawonso za Asa a wa se diandi. Kavengomoka mo ko, wavanga mambu mansongi vana meso ma Yave. b Kansi, mabata ke makatulwa ko, kadi o nkangu wakelanga kaka yimenga yo yoka ndumbu muna mabata. c 44 Yosafate okedi kuna luvuvamu yo ntinu a Isaele. d 45 Vo i mambu mankaka ma lusansu lwa Yosafate, mavangu mandi ye vita kanuana, nga ke masonama ko muna nkand’a lusansu lwa ntinu mia Yuda? 46 Wayinga mpe akembi amakala a tempelo, e ana basala muna nsi muna lumbu ya Asa wa se diandi. f 47 Muna lumbu yayina ke mwakala ntinu ko muna Edome; g nguvulu mosi wayalanga se ntinu. h 48 Yosafate ovangidi mpe nzaza za Tasisi zenda baka wolo i kuna Ofire, kansi e nzaza ke zalwaka ko kadi zadimuka kuna Esio-ngebe. j 49 Akaziya wa mwan’a Akabi ovovese Yosafate vo: “Yambula ntaudi zame benda kumosi ye ntaudi zaku muna nzaza,” kansi Yosafate katambulwidi ko. 50 Yosafate olele yo mase mandi, k ozikilu yo mase mandi muna Mbanz’a Davidi wa nkulu andi; Yorame l wa mwan’andi oyantikidi yala vana fulu kiandi. 51 Akaziya m wa mwan’a Akabi okitukidi se ntinu a Isaele muna Samaria muna mvu wa 17 wa luyalu lwa Yosafate wa Ntinu a Yuda, mvu miole kayala muna Isaele. 52 Wavanganga mambu mambi vana meso ma Yave, wadiatila muna nzil’a se diandi n ye ngudi andi o ye muna nzil’a Yerobame wa mwan’a Nebate, ona wasumukisa Isaele. p 53 Wakwamanana sadila Bale q yo kunkunda yo kendeleka kikilu Yave wa Nzambi a Isaele, r wauna se diandi kavanga.

NKANDA WANZOLE WA

NTI NU MAMBU MENA MO

1

Eliya osakwidi lufwa lwa Akaziya (1-18)

10 Yeu ovondele esi nzo ya Akabi (1-17) Yonadabe oyikamene Yeu (15-17) Yeu ovondele asambidi a Bale (18-27) Lusansu lwa luyalu lwa Yeu (28-36)

2 Eliya oneto kwa kimbongela (1-18) Elesa obongele mvuatu wa kingunza wa Eliya (13, 14) Elesa osaswidi maza ma Yeriko (19-22) Use zivondele aleke a Betele (23-25)

11

3 Yorame, ntinu a Isaele (1-3) Moabe otelamene Isaele (4-25) Moabe otufakeso (26, 27) 4 Elesa owokese mazi ma nkento wafwilwa yakala (1-7) Nkento a musi Suneme osongele fu kia zola nzenza (8-16) Nkento oveno nsendo wa mwan’ayakala; mwana ofwidi (17-31) Elesa ofutumwini mwana wafwa (32-37) Elesa okitwidi madia se mambote (38-41) Elesa owokese mbolo (42-44)

Ataleya okutumwini kunda kia kimfumu (1-3) Yoase otumbikilu se ntinu muna kinsweki (4-12) Ataleya ovondelo (13-16) Yoyada osingikidi mambu (17-21)

12 Yoase, ntinu a Yuda (1-3) Yoase ovangulwidi tempelo (4-16) Asuria banuanisi Isaele (17, 18) Yoase ovondelo (19-21) 13 Yoakazi, ntinu a Isaele (1-9) Yoase, ntinu a Isaele (10-13 Elesa otontele vema kwa Yoase (14-19) Lufwa lwa Elesa; visi yandi ifutumwini muntu (20, 21) Ungunza wa nsuka wa Elesa ulungane (22-25)

5 Elesa owukidi wazi wa Namani (1-19) Ngekazi wa nkwa loko obakamene wazi (20-27)

14 Amaseya, ntinu a Yuda (1-6) Vita vana vena Edome ye Isaele (7-14) Lufwa lwa Yoase wa ntinu a Isaele (15, 16) Lufwa lwa Amaseya (17-22) Yerobame wanzole, ntinu a Isaele (23-29)

6 Elesa otesamese sengele vana ntandu a maza (1-7) Elesa ye Asuria (8-23) Meso ma selo kia Elesa matemokene (16, 17) Asuria bavondelo meso (18, 19) Mvengele ukotele muna Samaria yazungwa (24-33)

15 Azareya, ntinu a Yuda (1-7) Atinu ansuka a Isaele: Zakariya (8-12), Salumi (13-16), Menakeme (17-22), Pekakeya (23-26), Pekake (27-31) Yotame, ntinu a Yuda (32-38)

7 Elesa osakwidi mfoko a mvengele (1, 2) Madia mawanukinu muna ndo yasiswa kwa Asuria (3-15) Ndungan’a ungunza wa Elesa (16-20)

16 Akazi, ntinu a Yuda (1-6) Akazi ovene e mbabu kwa Asuri (7-9) Akazi ovangidi e fwaniswa kia ziku dia nzambi zaluvunu (10-18) Lufwa lwa Akazi (19, 20)

8 Nkento a musi Suneme, ovutulwilu mpatu andi (1-6) Elesa, Benadadi yo Kazaele (7-15) Yorame, ntinu a Yuda (16-24) Akaziya, ntinu a Yuda (25-29)

17 Oseya, ntinu a Isaele (1-4) Lufwasu lwa Isaele (5, 6) Isaele yele mu kinkole mu kuma kia umpengomoki (7-23) Anzenza batweso muna mbanza za Samaria (24-26) E nsambila ya esi Samaria yasangalakana (27-41)

9 Yeu okusilu se ntinu a Isaele (1-13) Yeu ovondele Yorame yo Akaziya (14-29) Izebele ovondelo; mbwa badidi nitu andi (30-37) 519

2 NTINU Mambu Mena mo –1:8

520

18 Kizekeya, ntinu a Yuda (1-8) Mambu mawonso ma lufwasu lwa Isaele (9-12) Sankerebe onuanisi Yuda (13-18) Rabesake otiangwini Yave (19-37)

Ungunza wa Kuleda mu kuma kia lufwasu (14-20) 23 Yosiya osingikidi mambu (1-20) Bakembelele e nduta (21-23) Yosiya osingikidi diaka mambu (24-27) Lufwa lwa Yosiya (28-30) Yoakazi, ntinu a Yuda (31-33) Yoyakime, ntinu a Yuda (34-37)

19 Kizekeya ovavidi lusadisu lwa Nzambi muna Yesaya (1-7) Sankerebe ovumisi Yerusaleme (8-13) Sambu kia Kizekeya (14-19) Yesaya ozayisi e mvutu za Nzambi (20-34) Mbasi ovondele 185.000 ma Asuri (35-37)

24 Ukolami wa Yoyakime ye lufwa lwandi (1-7) Yoyakine, ntinu a Yuda (8, 9) Ana banatwa ku Babele mu nkumbu antete (10-17) Sedekiya, ntinu a Yuda; ukolami wandi (18-20)

20 Kimbevo kia Kizekeya ye una kasasukila (1-11) Anati a nsangu batuka kuna Babele (12-19) Lufwa lwa Kizekeya (20, 21)

25 Nebukandesa ozungidi Yerusaleme (1-7) Yerusaleme ye tempelo andi ifwasilu; nkangu uneto muna kinkole mu nkumbu yanzole (8-21) Ngedaleya otumbikilu se nguvulu (22-24) Ngedaleya ovondelo; nkangu utinini yo kwenda kuna Engipito (25, 26) Yoyakine ovaikisu mu pelezo kuna Babele (27-30)

21 Manase, ntinu a Yuda; menga kabungula (1-18) Yerusaleme ifwaswa (12-15) Amone, ntinu a Yuda (19-26) 22 Yosiya, ntinu a Yuda (1, 2) Luludiku lwa vangulula tempelo (3-7) O nkand’a Nsiku usolokele (8-13)

vava kafwa, 1 Akabi otelamene Isaele.

Moabe a

2 Akaziya osotokele vana ntoto tuka vana zianela ya suku diandi dia ntandu muna Samaria, olwele. Dianu vo, otumini anati a nsangu yo kubavovesa vo: “Nuenda yuvula Bale-zebube wa nzambi a Ekerone b muna zaya kana vo sasuka isasuka muna mputa yayi.” c 3 Kansi, mbasi a Yave ovovese Eliya1d wa Ntesebe vo: “Telama, wenda wanana ye anati a nsangu a ntinu a Samaria, ubavovesa vo: ‘Ekuma nuzolele kwenda yuvulwila Bale-zebube wa nzambi a Ekerone? e Nga muna Isaele ke muna Nzambi ko e? 4 I wau kavovele o Yave: “Ku1:3 1 Ina ye nsasa vo: “Yave i Nzambi Ame.”

KAPU 1 a Tuk 19:36, 37 2Sa 8:2 Nk 60:8

b Yos 13:2, 3 1Sa 5:10

c 2Nti 1:16 d 1Nti 17:1 1Nti 18:36

e Yes 8:19 Yer 2:11

 Ndambu ya 2 a 1Tu 10:13, 14 b 1Nti 19:19 Zak 13:4 Ayi 11:32, 37

katuka ko vana mfulu ina olele, kadi fwa ofwa.”’” Eliya wele kwandi. 5 Vava anati a nsangu bavutukidi, vana vau Akaziya ubayuvuidi vo: “Ekuma nuvutukidi?” 6 Bamvutwidi vo: “Muntu mosi wizidi wanana yeto utuvovese vo, ‘Nuvutuka kwa ntinu unutumini, numvovesa vo, “I wau wuwu kavovele o Yave: ‘Nga muna Isaele ke muna Nzambi ko wau otumini wantu benda yuvula Bale-zebube wa nzambi a Ekerone? Muna kuma kiaki, kukatuka ko vana mfulu ina olele, kadi fwa ofwa.’”’” a 7 Muna kuma kiaki, ubayuvuidi vo: “Aweyi ikedi e mpw’a muntu owanane yeno ona unuvovese mvovo miami?” 8 Bamvutwidi vo: “Mvuatu a mika kavuete b ye mponda nka-

521 nd’a bulu muna luketo lwandi.” a Vana vau ovovele vo: “I Eliya wa Ntesebe.” 9 Ozevo, ntinu untwikidi mfumu a makesa 50 ye 50 ma makesa mandi. Wele wanana yo Eliya ona ovuende vana ntandu a mongo. Umvovese vo: “E muntu a Nzambi aludi, b o ntinu edi kavovele, ‘Kulumuka.’” 10 Kansi Eliya ovutwidi kwa mfumu a makesa 50 vo: “Avo i muntu a Nzambi, yambula vakulumuka tiya tuka kuna zulu c twabomona ngeye yo 50 ma makesa maku.” Tiya tukulumukini tuka kuna zulu, tumbomwene ye 50 ma makesa mandi. 11 I bosi, o ntinu untwikidi diaka mfumu a 50 ye 50 ma makesa mandi. Wele, ovovese Eliya vo: “E muntu a Nzambi aludi, i wau wuwu kavovele o ntinu, ‘Kulumuka mu nzaki.’” 12 Kansi Eliya ubavutwidi vo: “Avo i muntu a Nzambi aludi, yambula vakulumuka tiya tuka kuna zulu twabomona ngeye yo 50 ma makesa maku.” Tiya twa Nzambi tukulumukini tuka kuna zulu, tumbomwene ye 50 ma makesa mandi. 13 I bosi, o ntinu otwikidi diaka mfumu wantatu wa 50 ye 50 ma makesa mandi. Kansi, mfumu wantatu wa 50 otombokele vana mongo, ofukamene vana vena Eliya, undodokele yo kumvovesa vo: “E muntu a Nzambi aludi, yambula moyo ame ye mioyo mia 50 ma ntaudi zaku miakala miantalu vana meso maku. 14 Kadi vabwidi tiya tutukidi kuna zulu tubomwene mfumu zole za 50 ana bavitidi yo 50 ma makesa mau, kansi owau yambula moyo ame wakala wantalu vana meso maku.” 15 Mbasi a Yave ovovese Eliya vo: “Kulumuka yandi. Kumweni wonga ko.” Eliya otelamene, okulumukini, wele yandi kawanana yo ntinu. 16 Eliya ovovese ntinu vo, “I wau wuwu kavovele o Yave: ‘Otumini wantu benda

2 NTINU 1:9–2:6 KAPU 1 a Mat 3:4

b Nsi 33:1

c Nta 11:1 Nta 16:35 Luk 9:54 Yud 7

 Ndambu ya 2 a Yos 13:2, 3

b 2Nti 1:3

c 2Nti 3:1 2Nti 9:22

d 2Nti 8:16

e 1Nti 22:51 

KAPU 2 f 1Nti 17:1

g 2Nti 2:11

h 1Nti 19:16

i 2Nti 4:38

j Tuk 28:18, 19 1Nti 12:28, 29 2Nti 2:23

k 1Nti 19:16

l Yos 6:26 1Nti 16:34

yuvula Bale-zebube wa nzambi a Ekerone. a Nga muna Isaele ke muna Nzambi ko e? b Ekuma olembi kunyuvulwila? Dianu vo, kukatuka ko vana mfulu ina olele, kadi fwa ofwa.’” 17 Ozevo, Akaziya ofwidi mun’owu wa diambu dia Yave dina kavova muna Eliya; wau vo kakala ye mwana ko, Yorame1c oyantikidi yala vana fulu kiandi muna mvu wanzole wa luyalu lwa Yorame d wa mwan’a Yosafate wa ntinu a Yuda. 18 Vo i mambu mankaka ma lusansu lwa Akaziya e ye mana kavanga, nga ke masomana ko muna nkand’a lusansu lwa ntinu mia Isaele? Una Yave se ketombola Eliya f kuna zulu1 muna kimbongela, g Eliya yo Elesa h bakatukidi kuna Ngilengale. i 2 Eliya ovovese Elesa vo: “Kala vava, kadi Yave untumini kuna Betele.” Kansi, Elesa ovovele vo: “Ndidi e ndofi muna Yave wa Nzambi amoyo, yamuna moyo aku, kikuyambula ko.” Ozevo, bakulumukini kuna Betele. j 3 I bosi, wan’a ngunza1 muna Betele bele kika Elesa, banyuvuidi vo: “Nga ozeye wo vo Yave okatula mfumu aku o unu?” k Ovutwidi vo: “Nzeye wo. Nubutama kweno.” 4 Eliya ovovese Elesa vo: “Kala vava, kadi Yave untumini kuna Yeriko.” l Kansi, Elesa ovovele vo: “Ndidi e ndofi muna Yave wa Nzambi amoyo, yamuna moyo aku, kikuyambula ko.” Ozevo, bele kuna Yeriko. 5 Wan’a ngunza kuna Yeriko bafinamene Elesa, banyuvuidi: “Nga ozeye wo vo Yave okatula mfumu aku o unu?” Ovutwidi vo: “Nzeye wo. Nubutama kweno.” 6 Eliya ovovese Elesa vo: “Kala vava, kadi Yave untumini

2

1:17 1 I sia vo, “mpangi a Akaziya.” 2:1 1 Yovo “ngambwila; matuti.” 2:3 1 “Wan’a ngunza” nanga i sikola za longokelanga angunza yovo kintwadi kia angunza.

2 NTINU 2:7–3:1 kuna Yodani.” Elesa umvutwidi vo: “Ndidi e ndofi muna Yave wa Nzambi amoyo, yamuna moyo aku, kikuyambula ko.” Yau awole bele kwau. 7 O 50 ma wan’a ngunza babalende, batelamene kuna vala yo kubatala ekolo yau wole batelamene vana kumu dia Yodani. 8 Eliya obongele mvuatu andi a kingunza, a ozingidi wo, owende wo muna maza, maza mavambukidi kuna lunene yo kuna lumonso, yau wole basaukidi vana ntoto ayuma. b 9 Vava bamene sauka, Eliya ovovese Elesa vo: “Lomba konso kina ozolele una kiakatwilu ko vovo una.” Elesa ovovele vo: “Dodokolo, umpana kunku yole c ya mwand’aku.” d 10 Eliya ovutwidi vo: “Diambu diampasi olombele. Kansi avo okumbona vava ikatulwa vovo wina, dina olombele divangama; kansi avo kumbwene ko, ke divangama ko.” 11 Vava bayendanga yo mokena, vana vau, bavambwilu kwa kalu dia tiya ye mvalu mia tiya, e Eliya otombokele kuna zulu1 muna kimbongela. f 12 Elesa vava kamwene wo, okazidi vo: “E tata, e tata! E kalu dia Isaele y’akwa mvalu miandi!” g Vava kamona vo Eliya ovididi, obongele mvuatu miandi, otiazwini mio mu ndambu zole. h 13 I bosi, obongele mvuatu a kingunza i wa Eliya una wansotokela, ovutukidi, otelamene vana kumu dia Yodani. 14 Elesa obongele mvuatu a kingunza wa Eliya una unsotokele, owende wo muna maza, ovovele vo: “Akweyi kena Yave wa Nzambi a Eliya?” Vava kawende wo muna maza, maza mavambane kuna lumonso ye kuna lunene, Elesa osaukidi. j 15 Vava wan’a ngunza muna Yeriko bamona Elesa kuna vala, bavovele vo: “Mwand’a Eliya ukulumukini muna Elesa.” k Muna diadi, bele kunkika, bavumbame2:11 1 Yovo “ngambwila; matuti.”

522 KAPU 2 a 1Nti 19:19 b Luv 14:21, 22 Yos 3:17 2Nti 2:13, 14

c Nsi 21:17 d Nsi 34:9 1Nti 19:16 Luk 1:17

e 2Nti 6:17 Nk 68:17

f 2Tu 21:5, 12 Yoa 3:13

g 2Nti 13:14 h 2Sa 1:11, 12 Yob 1:19, 20

i 1Nti 19:19 2Nti 1:8 Zak 13:4 Mat 3:4

j Yos 3:13 2Nti 2:8

k Nta 11:24, 25 Nta 27:18, 20 2Nti 2:9

 Ndambu ya 2 a 1Nti 18:11, 12 b Yos 6:26 1Nti 16:34

c Nsi 34:1-3 d Luv 15:23-25 2Nti 4:38-41

e 2Tu 36:15, 16 Luk 10:16

f Ngn 17:12 g 2Nti 1:10 h 2Nti 4:25 

KAPU 3 i 2Nti 1:17

ne vana ndose andi. 16 Bamvovese vo: “Yeto selo yaku tuna ye 50 m’akwa ngolo. Dodokolo, ubayambula benda vava mfumu aku. Nanga mwand’a Yave unete yo kuntuba vana mongo yovo muna ndimba.” a Kansi Elesa ubavovese vo: “Ke nubatumi ko.” 17 Kansi bakwamanene kundodokela yavana kamona nsoni, ubavovese vo: “Nubatuma.” Batumini 50 ma wantu bele kumvava mu lumbu tatu, kansi ke bansolwele ko. 18 Vava bavutukidi kwa Elesa, muna Yeriko kakala. b Ubavovese vo: “Nga kianuvovese ko vo, ka nuendi ko e?” 19 Kuna kwalanda, esi mbanza bavovese Elesa vo: “E mfumu ame, omwene vo e mbanza va fulu kiambote ina; c kansi maza mambi, ntoto ke uyimanga mbongo ko.”1 20 I bosi, Elesa ovovele vo: “Nutula mungwa mu pidi kiampa nuntwasila kio.” Bantwasidi e pidi. 21 Wele kuna nto a maza, otubidi mo mungwa d yo vova vo: “I wau wuwu kavovele o Yave, ‘Nsaswidi maza mama, ke mevonda diaka ko ngatu twasa usita.’”1 22 E maza makinu mambote yamu unu kiaki mun’owu wa diambu diavovua kwa Elesa. 23 I bosi, Elesa otombokele kuna Betele. Ekolo kayendanga, yindende yamakala bavaikidi muna mbanza, bayantikidi kunsakanena, e oku vo: “E nkwa vandu tomboka, e nkwa vandu tomboka!” 24 I bosi, ovilukidi, ubamwene, ubasibidi muna nkumbu a Yave. Vana vau, muvaikidi use zole f zankento muna mfinda, zitiazidi yindende 42. g 25 Tuka kwakuna, wele kuna Mongo a Kamele, h i bosi, ovutukidi kuna Samaria. Yorame i wa mwan’a Akabi oyantikidi yala Isaele muna Samaria muna mvu una wa 18 wa luyalu lwa Yosafate wa Ntinu

3

2:19 1 Nanga, “sulula mesululwisanga.” 2:21 1 Nanga, “sululwisa.”

523 a Yuda, mvu 12 kayala. 2 Wavanga mambu mambi vana meso ma Yave, kansi ke mu tezo kia se diandi ye ngudi andi ko, kadi wabangula e lunzi diavauka dia Bale dina se diandi kavanga. a 3 Kansi, watatamena muna masumu ma Yerobame wa mwan’a Nebate mana kasumukisa Isaele. b Kavengomoka mo ko. 4 Mesa wa ntinu a Moabe mameme katwelanga, wafutanga e mpaku ya 100.000 ma wan’a mameme ye 100.000 ma mameme ma makoko ke masakwa mika ko kwa ntinu a Isaele. 5 Vava Akabi kafwa, c vana vau, o ntinu a Moabe otelamene ntinu a Isaele. d 6 Muna kuma kiaki, Yorame wa ntinu ovaikidi e lumbu kiakina muna Samaria, okutakese Isaele yawonso. 7 Otwikidi mpe nsangu kwa Yosafate wa Ntinu a Yuda, oku vo: “O ntinu a Moabe untelamene. Nga okwenda yame muna nuanisa Moabe?” Ovutwidi vo: “Ikwenda yaku. e O nkangu ame ukala yo nkangu aku. E mvalu miame mikala ye mvalu miaku.” f 8 Yosafate oyuvuidi vo: “Nkia nzila tutombokela?” Yorame ovutwidi vo: “Muna nzil’a makanga ma Edome.” 9 I bosi, o ntinu a Isaele wele yo ntinu a Yuda yo ntinu a Edome. g Vava bazietele lumbu nsambwadi, ke vakala diaka maza ko mu kuma kia makesa ye bulu ina yabalandanga. 10 O ntinu a Isaele ovovele vo: “Tuladidi kweto! Yave obokelese ntinu tatu miami kabayekola vana moko ma ntinu a Moabe!” 11 Muna kuma kiaki, Yosafate ovovele vo: “Nga kavena ngunz’a Yave ko ona tulenda yuvulwila Yave?” h Mosi muna selo ya ntinu a Isaele ovutwidi vo: “Elesa i wa mwan’a Safati ona wayitilanga maza muna moko ma Eliya1j una vava.” 12 Yosafate ovovele vo: “E diambu dia Yave 3:11 1 Yovo “ona wakala selo kia Eliya.”

2 NTINU 3:2-22 KAPU 3 a 1Nti 16:30-33 b 1Nti 12:28-30 c 1Nti 22:37 d 2Sa 8:2 e 2Tu 19:2 f 1Nti 22:3, 4 g 2Sa 8:14 h 1Nti 22:7 i 1Nti 19:16 2Nti 2:15

j 1Nti 19:19, 21 

Ndambu ya 2 a 1Sa 2:30 Yez 14:3

b Afu 10:14 1Nti 18:19 1Nti 22:6

c 2Tu 17:3, 4 2Tu 19:3, 4

d Ngn 15:29 e 1Sa 10:5 1Tu 25:1

f 1Nti 18:46 Yez 1:3 Mav 11:21

g Nk 107:35 h Yer 32:17 Mak 10:27

i Nsi 28:7 j Nsi 3:5 k 2Nti 3:25 l Luv 29:39, 40

dina yandi.” Muna diadi, ntinu a Isaele, Yosafate yo ntinu a Edome, bakulumukini kuna kakala. 13 Elesa ovovese ntinu a Isaele vo: “Nkia diambu tuna diau ngeye yo mono? a Wenda kwa ngunza za se diaku ye kwa ngunza za ngudi aku.” b O ntinu a Isaele umvovese vo: “Ke wau ko, kadi Yave obokelese ntinu tatu miami kimana kabayekola vana moko ma ntinu a Moabe!” 14 Elesa ovovele vo: “Ndidi e ndofi muna Yave a vu wa Nzambi amoyo ona isadilanga,1 kele vo kizitisi Yosafate wa Ntinu c a Yuda ko, kiadi kutala ko ngatu kusia e sungididi. d 15 Nuntwasila nsiki a kokolo.” e Vava nsiki a kokolo kayantika sika, vana vau o koko kwa Yave kwizidi kwa Elesa. f 16 Ovovele vo: “I wau wuwu kavovele o Yave: ‘Nutimuna mawulu va ndimba wau, 17 kadi i wau wuwu kavovele o Yave: “Ke numona tembwa ko ngatu mvula; kansi ndimba wau uzala ye maza g mana lunua kumosi ye ngombe zeno ye bulu yeno yankaka.”’ 18 E diambu diadi diakete vana meso ma Yave, h kadi yekola keyekola Moabe vana moko meno. i 19 Nufwasa konso mbanza yangolo, j konso mbanza yamfunu, nukesa konso nti wambote, nukaka nto zawonso za maza yo fwasa konso ntoto wambote muna matadi.” k 20 Muna mene-mene, muna ntangwa ya tambika lukau lwa mbwaza lwa mene, l vana vau maza matukidi kuna ndambu a Edome, e nsi izele yo maza. 21 Esi Moabe awonso vava bawidi vo e ntinu mitombokele muna kubanuanisa, bakutakese awonso balenda nata nuaninua,1 bakiatamene vana mwingilu a nsi au. 22 Vava batelama muna mene, e ntangwa yakezimanga 3:14 1 Mvovo wa sina: “ntelamene vana kena.” 3:21 1 Yovo “awonso bavuatanga mponda.”

2 NTINU 3:23–4:14 muna maza, kansi kuna sambu dia esi Moabe, maza se mambwaki nze menga. 23 Bavovele vo: “O mama menga! Dialudi, e ntinu mivuidi vondana muna nsosolo. E Moabe, twenda bonga e sanzu!” a 24 Vava bakota muna ndo a Isaele, Aneyisaele batelamene, bayantikidi vonda esi Moabe, esi Moabe batinini. b Aneyisaele bakotele muna Moabe, bavondele esi Moabe. 25 Bafwasidi e mbanza, konso muntu muna yau otubidi tadi dimosi muna konso ntoto wambote, bazadisi mio ye matadi; bakakidi nto zawonso za maza, c bakesele nti miawonso miambote. d Yaka ya matadi ma Kire-karesete e kaka yasala vo, ana batubanga matadi muna nsinga miatubila matadi, bazungidi e mbanza, banuanisi yo. 26 Ntinu a Moabe vava kamona vo osundilu muna vita, obongele 700 za akala ana bakala ye nsosolo kimana baziula nzila muna kwenda kwa ntinu a Edome; f kansi ke balenda ko. 27 I bosi, obongele mwan’andi antete wa yakala ona wadi vinga vana kunda kiandi kia kintinu, untambikidi se kimenga kiangioka g vana ntandu a yaka. Bafungidi Isaele makasi mayingi, bayambwidi nuanisa Moabe, bavutukidi kuna nsi au. Nkento mosi muna akazi a wan’a ngunza, h okazidi kwa Elesa, oku vo: “Nkaz’ame wa selo kiaku wafwa, otomene wo zaya vo selo kiaku Yave kavuminanga. i Owau muntu ona twadia e mfuka wizidi kimana kabaka wan’ame wole bakala se abundu andi.” 2 Elesa umvovese vo: “Adieyi ndenda vanga mu kuma kiaku? Unzayisa, nki una kiau muna nzo?” Ovutwidi vo: “Selo kiaku kena ye lekwa ko muna nzo, mvungu a mazi kaka.” j 3 Umvovese vo: “Wenda lomba mvungu miankatu kwa mfinangani zaku zawonso. Twasa miawo-

4

524 KAPU 3 a Luv 15:9, 10 b Lev 26:7 c Tuk 26:15 2Tu 32:4

d 2Nti 3:19 e Yes 16:7 f 2Nti 3:9 g Nsi 12:31 2Tu 28:1, 3 Nk 106:37, 38

 KAPU 4 h 2Nti 2:3, 5 i 1Nti 19:18 j 1Nti 17:9, 12 

Ndambu ya 2 a Mak 6:41 Mak 8:6-8 Yoa 2:7-9

b Mat 14:19 c Yos 5:12 1Nti 17:14

d Yos 19:17, 18 e Tuk 19:1-3 Afu 13:15

f Afu 3:20 1Nti 17:19

g Mat 10:41 Rom 12:13 Ayi 13:2

h 2Nti 5:25-27 2Nti 8:4

i Yos 19:17, 18 j Rom 16:6 k 2Nti 4:1, 2 Ayi 6:10

l 2Nti 8:3

nso olenda. 4 I bosi, kota muna ˆ nzo aku, ukizikidila muna yo wan’aku. Zadisa mvungu miawonso ye mazi, mina miazala ye mazi sia mio vamosi.” 5 I bosi, okatukidi vana kena. Vava kakikangidila muna nzo yo wan’andi, o wan’andi bayantikidi kumvana mvungu, ozadisi mio yo mazi. a 6 Vava mvungu miazala, ovovele kwa mosi muna wan’andi vo: “Umpana mvungu wankaka.” b Umvutwidi vo: “Kavena diaka mvungu ko.” Muna diadi, mazi mafokokele. c 7 I bosi, wizidi dio zayisa kwa muntu a Nzambi aludi, Elesa ovovele vo: “Nda teka mazi wafuta mfuka aku, e nzimbu zisuva, i zina odia yo wan’aku.” 8 Lumbu kimosi Elesa wele kuna Suneme d kuna kwakala nkento mosi watoma zitiswanga, o nkento undodokele vo kakota ˆ muna kadia. e Konso ntangwa Elesa kaviokelanga ˆ mu nzila yayina, wakotanga muna yo dia. 9 O nkento ovovese nkaz’andi vo: “Nzeye wo vo muntu ndioyo oviokelanga kwaku, muntu avauka a Nzambi. 10 Dodokolo, yambula twavanga suku diakete vana nludi, f twansila mo mfulu, meza, kunda ye zangikilwa kia mwinda. Konso ntangwa kekwiza kwaku, i ˆ muna kelwakila.” g 11 Lumbu kimosi, vava kaˆ lwaka kuna, okotele muna suku dia ntandu kaleka. 12 Ovovese Ngekazi h wa selo kiandi vo: “Bokela nkento ndioyo wa Nsuneme.” i Umbokele, otelamene vana kena. 13 Elesa ovovese Ngekazi vo: “Umvovesa vo, ‘Mayingi ovangidi mu kuma kieto. j Adieyi ozolele twavangila? k Nga yamokena yo ntinu l yovo kwa mfumu a makesa muna wete diaku?’” O nkento ovutwidi vo: “Ve, ngina kwame kiambote, kadi vakati kwa nkangu ame izingilanga.” 14 Elesa oyuvuidi vo: “Adieyi difwete vangwa mu kuma kiandi?” Ngekazi ovutwidi vo: “Kena ye

525 mwana ko, a o nkaz’andi se nunu kwandi.” 15 Vana vau, ovovele vo: “Umbokela.” Ngekazi umbokele, o nkento okotele yo telama vana mwelo. 16 Elesa ovovele vo: “Muna mvu ukwiza, muna nsungi yayi, olela mwana yakala.” b Kansi, o nkento ovovele vo: “Ve, e mfumu ame wa muntu a Nzambi aludi! Kuvuni ntaudi aku ko.” 17 I bosi, nkento obakidi lukau, owutidi mwan’ayakala muna nsungi yayina, muna mvu walanda wauna Elesa kamvovesa. 18 Mwana okolele, lumbu kimosi wele tala se diandi kuna kakala ye akutiki a mbongo. 19 Ovovese se diandi vo: “Ekwe ntu ame, ekwe ntu ame!” O se diandi ovovese selo kiandi vo: “Unata kwa ngudi andi.” 20 Unete kwa ngudi andi, ovuende muna nkat’a ngudi andi yamuna midi, i bosi ofwidi. c 21 Otombokele yandi kuna suku dia ntandu, unlekese vana mfulu a muntu a Nzambi aludi, d okangidi kielo, ovaikidi. 22 Obokele nkaz’andi, umvovese vo: “Dodokolo, untwikila selo kimosi ye buluku, ungiambula ngienda mu nzaki kwa muntu a Nzambi aludi yo vutuka.” 23 Kansi, umvovese vo: “Ekuma okwenda kunkingulwila o unu? Ke nzangam’a ngonde ko e ngatu lumbu kia vundu.” Umvutwidi vo: “Ke diambu ko.” 24 O nkento okubikidi e buluku, ovovese selo kiandi vo: “Diatisila mu nzaki. Kudiatisidi malembe ko mu kuma kiame, nanga vo yavovesa wo.” 25 Wele kwa muntu a Nzambi aludi kuna Mongo a Kamele. Vava muntu a Nzambi aludi kamwene kuna vala, ovovese Ngekazi wa selo kiandi vo: “Tala, nkento a Nsuneme. 26 Dododoko, tikuna kimana wankika, unyuvula vo: ‘Nga una kiambote? O nkaz’aku una kiambote? Mwan’aku una kiambote?’” Ovutwidi vo: “Kiambote.” 27 O nkento

2 NTINU 4:15-35 KAPU 4 a Tuk 15:2 Tuk 30:1

b Tuk 18:10

c 1Nti 17:17

d 2Nti 4:9, 10

e Nta 10:10 Nta 28:11

 Ndambu ya 2 a Mat 28:9

b 2Nti 4:16

c 1Nti 18:46

d Mat 15:22, 28

e Mat 17:15, 16 Mak 9:17, 18

f 2Nti 4:21

g 1Nti 17:19, 20 Yoa 11:41 Mav 9:40

h 1Nti 17:21, 22 Mav 20:9, 10

vava kalweke kwa muntu a Nzambi aludi vana mongo, unsimbidi mu malu mandi. a Ngekazi ofinamene kankatula, kansi o muntu a Nzambi aludi ovovele vo: “Unyambula kadi mu ntantu kena,1 Yave unswekele diambu diadi, kanzayisi dio ko.” 28 Nkento ovovele vo: “Nga mwana yalomba kwa mfumu ame? Nga kiavovesa ko vo, ‘Kumpani vuvu kia luvunu ko e’?” b 29 Vana vau, Elesa ovovese Ngekazi vo: “Kanga mvuatu aku muna luketo, c nata nkau ame va koko kwaku, wenda. Avo owanane yo muntu, kunkayisi ko; ndiona okukayisa kuntambulwidi ko. Wenda sia nkau ame vana mpolo a mwana.” 30 Muna diadi, o ngudi a mwana ovovele vo: “Ndidi e ndofi muna Yave wa Nzambi amoyo, yamuna moyo aku vo kikusisa ko.” d Elesa otelamene, wele yandi. 31 Ngekazi ubavitidi kuna ntwala, osidi nkau vana mpolo a mwana, kansi ke vakala sinsu kia moyo ko. e Ovutukidi, wele kika Elesa, umvovese vo: “Mwana kasikamene ko.” 32 Elesa vava kakotele muna nzo, o mwana wafwa, walavalala vana mfulu andi. f 33 Okotele muna suku, okangidi kielo, yau awole kaka bakala muna suku, Elesa oyantikidi samba kwa Yave. g 34 I bosi, omente vana mfulu, olele vana ntandu a vimbu dia mwana. Osidi nu’andi vana nua a mwana, o meso mandi vana meso ma mwana, moko mandi vana moko ma mwana, olavalele kaka vana ntandu a mwana; i bosi, nitu a mwana iyantikidi yanduka. h 35 Elesa oyantikidi kangala muna nzo kenda oku yo vutuka oku, omente vana mfulu, olavalele diaka vana ntandu a vimbu dia mwana. E kindende kitele nkesia nkumbu nsambwadi. I bosi, otemwene 4:27 1 Yovo “bititi kena diau muna ntima.”

2 NTINU 4:36–5:10 meso. a 36 Elesa obokele Ngekazi, umvovese vo: “Bokela nkento a Nsuneme.” Umbokele, o nkento wizidi kwa yandi. Elesa ovovele vo: “Bonga mwan’aku.” b 37 O nkento okotele muna suku, obwidi vana malu ma Elesa, umvumbamene, i bosi obongele mwand’andi yo vaika. 38 Vava Elesa kavutukidi kuna Ngilengale, mvengele wakala muna nsi. c O wan’a ngunza d bafongele vana kena, Elesa ovovese selo kiandi vo: e “Teleka kinzu kianene vana ziku, lambila wan’a ngunza madia.” 39 Mosi muna yau wele kuna kiana kavela mvudi, osolwele nsinga wa mfinda yo vela bundu yandi, ozadisi yo muna mvuatu andi. Vava kavutukidi, ozengonuene yo, osidi yo muna kinzu lembi zaya kana nkia bundu yoyo. 40 I bosi, bavene mo kwa wantu badia, kansi vava badidi mo bakazidi, oku vo: “E muntu a Nzambi aludi, lufwa luna mu kinzu!” Ozevo, ke balendele mo dia ko. 41 Ubavovese vo: “Nuntwasila e mfumfu.” Vava katubidi yo muna kinzu, ovovele vo: “Nuvana mo kwa nkangu badia.” Muna kinzu ke mwakala diaka lekwa kiambi ko. f 42 Valweke muntu mosi otukidi kuna Bale-salesa, g otwasidi muntu a Nzambi aludi mbolo 20 h zavangilwa muna mbongo antete ya bale yabwaka ye nsaku a mbwaza zampa. i I bosi, Elesa ovovele vo: “Vana zo kwa nkangu badia.” 43 Kansi, e selo kiandi unyuvuidi vo: “Aweyi idikila wantu 100 muna mbolo zazi?” j Elesa umvutwidi vo: “Vana zo kwa nkangu badia, kadi i wau wuwu kavovele o Yave, ‘Dia bedia, yo sisa zo.’” k 44 Muna diadi, ovene zo kwa nkangu, badidi, e mbolo zisuvidi l mun’owu wa diambu dia Yave. Namani wa mfidi a makesa ma ntinu a Suria nkwa tunda kakala, watoma zitiswanga kwa mfumu andi, kadi muna ya-

5

526 KAPU 4 a 2Nti 8:1, 5

b Ayi 11:35

c Nsi 28:23, 24 2Nti 8:1 Yez 14:13

d 2Nti 2:3, 5

e 2Nti 4:12

f Luv 15:23-25 2Nti 2:19-21

g 1Sa 9:3, 4

h Yoa 6:9

i 1Sa 9:6, 7

j Mat 14:17 Mak 8:4

k Mat 14:20 Mak 8:8

l Luk 9:17 Yoa 6:13

 Ndambu ya 2  KAPU 5 a 1Nti 19:16

b Mat 8:2 Mat 11:5 Luk 4:27

c Nsi 32:39

d 1Nti 17:24 1Nti 19:16 2Nti 3:11, 12 2Nti 8:4

ndi, o Yave i kavanina nsundidi1 kwa Suria. Kesa dia nkuma kakala, kana una vo kimbevo kia wazi kayelanga.2 2 Lumbu kimosi vava bayenda nuanisa Isaele, Asuria babaka dumbelele kimosi, ona wakituka se ntaudi a nkaz’a Namani. 3 E dumbelele ovovese mfumu andi ankento vo: “Avo mfumu ame wele kingula ngunza a kuna Samaria, owuka wazi wandi.” b 4 Oyandi1 wele wo zayisa kwa mfumu andi, unsamunuini mawonso kavovele dumbelele wa musi Isaele. 5 O ntinu a Suria ovovele vo: “Nda wenda! Se yatwika nkanda kwa ntinu a Isaele.” Muna diadi, wele, onete talanta kumi1 za palata, 6.000 ma sekele za wolo ye mvuatu kumi miaswaswana. 6 Otwese nkanda kwa ntinu a Isaele owu wavova vo: “Itwikidi nkanda wau kumosi yo Namani wa selo kiame kimana wawuka wazi wandi.” 7 Vava ntinu a Isaele katanga nkanda, otiazwini mvuatu andi, ovovele vo: “Nga mono i Nzambi yavonda yo vuluza muntu e? c Kadi untwikidi muntu ndioyo, umpovese vo yawuka wazi wandi! Nze una numwene yeno kibeni, ntantani kaka kevava kwa mono.” 8 Kansi, Elesa wa muntu a Nzambi aludi vava kawidi vo ntinu a Isaele otiazwini mvuatu miandi, vana vau otumini nsamu kwa ntinu, oku vo: “Ekuma otiazwinini mvuatu aku? Dodokolo, yambula keza kwa mono kimana kazaya wo vo ngunza una mu Isaele.” d 9 Muna diadi, Namani wizidi ye mvalu miandi ye makalu mandi ma vita, otelamene vana mwelo a nzo a Elesa. 10 Kansi, Elesa untwikidi nati a nsangu kamvovesa vo: “Wenda kuyivuba nkumbu nsa5:1 1 Yovo “luvuluzu.” 2 Yovo “kimbevo kia nkand’a nitu kayelanga.” 5:4 1 Nanga i Namani. 5:5 1 E talanta mosi, yilo 34,2. Tala Nku. B14.

527 mbwadi a muna Yodani, b e nitu aku ivutukila o vimpi, ovelela.” 11 Namani ofungidi makasi, otelamene kavutuka kwandi, ovovele vo: “Edi mbenze vo, ‘Vaika kevaika oku ngina, katelama, kavovela e nkumbu a Yave wa Nzambi andi, kavinza o koko kwandi vana wazi mu wuka wo.’ 12 E nkoko mia Damaseke, c Abana yo Farapare, nga ke misundidi maza mawonso ma Isaele ko e? Nga kilendi mo kuyivuba ko yavelela kwame?” Muna kuma kiaki, ovilukidi, wele kwandi kuna makasi. 13 E ntaudi zandi zimfinamene, bamvovese vo: “E tata, kele vo ngunza diambu dianene kalombele, nga kwadi dio vanga ko e? Nga ke diasazu ko wau kavovese vo: ‘Wenda kuyivuba, wavelela’?” 14 Muna diadi, okulumukini, odimukini1 nkumbu nsambwadi muna Yodani, mun’owu wa mvovo a muntu a Nzambi aludi. d E nitu andi ivutukidi nze nitu a kimwana-mwana, e ovelele. f 15 I bosi, ovutukidi kwa muntu a Nzambi aludi g ye wantu awonso1 kakala yau, otelamene vana vena ngunza, umvovese vo: “Owau nzeye wo vo ova nza yawonso Nzambi kena kwankaka ko, mwamu Isaele kaka. h Owau, dodokolo, tambula lukau2 lwa ntaudi aku.” 16 Kansi, Elesa ovovele vo: “Ndidi e ndofi muna Yave wa Nzambi amoyo ona isadilanga1 vo kitambula lo ko.” i Osiandamene kaka vo katambula lo, kansi Elesa katondele ko. 17 I bosi, Namani ovovele vo: “Wau vo kuzolele ko, dodokolo, yambula ntaudi aku kavewa ntoto wa nsi yayi, ulenda natwa kwa mula zole, kadi ntaudi aku ke tambika diaka yimenga yangioka ko yovo lukau 5:14 1 Yovo “uyivubidi.” 5:15 1 Mvovo wa sina: “ndo yawonso.” 2 Mvovo wa sina: “nsambu za.” 5:16 1 Mvovo wa sina: “ntelamene vana kena.”

2 NTINU 5:11-25

d 2Nti 5:5

kwa nzambi zankaka, kansi kwa Yave kaka. 18 Kansi, yambula Yave kaloloka ntaudi aku muna diambu edi: O mfumu ame vava kekotanga muna nzo1 a Rimone kavumbama, mu koko kwame keyekamenanga, muna kuma kiaki, mono mpe ivumbamanga muna nzo a Rimone. Vava ivumbama muna nzo a Rimone, yambula Yave kaloloka ntaudi aku.” 19 Elesa umvovese vo: “Wendela kuna luvuvamu.” Vava Namani kakatukidi vana kena yo kangala fikolo, 20 Ngekazi a wa selo kia Elesa wa muntu a Nzambi aludi, b ovovele muna ntima vo: ‘E mfumu ame oyambwidi vo Namani wa Nsuria c kenda kwandi lembi tambula e lekwa katwese. I nkal’a Yave kaka, yambula yanlanda ntinu kimana yatambula konso lekwa kwa yandi.’ 21 Dianu vo, Ngekazi olende Namani. Namani vava kamwene vo muntu okwiza nlandinge, okulumukini muna kalu diandi, kankika, ovovele vo: “Kiambote, aweyi kaka?” 22 Ovutwidi vo: “Kiambote. O mfumu ame untumini, oku vo, ‘Matoko mole ma wan’a ngunza bandwakidi tuka kuna zunga kia miongo mia Eferaime. Dodokolo, ubavana talanta mosi ya palata ye nlele miole.’” d 23 Namani ovovele vo: “Bonga talanta zole.” Unsiandamene kabonga kaka zole, e okangidi talanta zole za palata muna madila mole ye nlele miole miaswaswana, ovene mio kwa selo yandi yole, banete zo kuna ntwal’a Ngekazi. 24 Vava kalweke kuna Ofele,1 obongele zo vana moko mau, osidi zo muna nzo, ubasindikidi. Bele kwau, 25 okotele, otelamene vana vena mfumu andi. Elesa unyuvuidi vo: “E Ngekazi, akweyi otukidi?” Ovutwidi

e 2Nti 5:16

5:18 1 Yovo “tempelo.” 5:24 1 Fulu kimosi kuna Samaria, kilenda kala mongo yovo yaka kiangolo.

KAPU 5 a Lev 14:7 Nta 19:4

b Yoa 9:6, 7

c Yes 7:8

d 2Nti 5:10

e Yob 33:25

f Luk 4:27 Luk 5:13

g Luk 17:15, 16

h Nk 96:4, 5 Yes 43:10

i Mat 10:8 

Ndambu ya 2 a 2Nti 4:12 2Nti 8:4

b 1Nti 17:24

c 2Nti 5:1 Luk 4:27

2 NTINU 5:26–6:19 vo: “Ntaudi aku kele kuma ko.” a 26 Elesa umvovese vo: “Nga ntim’ame kawele yaku ko vava muntu kakulumukini muna kalu kakika e? Nga yayi i ntangwa ya tambula palata yovo mvuatu yovo mpatu za olive yovo mpatu za vinyu yovo mameme yovo ngombe yovo ntaudi zamakala ye zamakento? b 27 Owau, o wazi wa Namani c ukulaminina ye mbongo aku yakwele mvu.” Vana vau, okatukidi vana kena yo wazi wampembe nze mvul’ampembe. d O wan’a ngunza e bavovese Elesa vo: “Tala, e fulu tuzingilanga yaku kiabatakana. 2 Dodokolo, utuyambula twenda kuna Yodani. Konso muntu mu yeto, kakesa nti yo tunga fulu tulenda zingila.” Elesa ovutwidi vo: “Nuenda.” 3 Mosi ovovele vo: “Nga kwenda okwenda ye ntaudi zaku e?” Ovutwidi vo: “Kwenda ikwenda.” 4 Wele yau, balweke kuna Yodani, bayantikidi kesa e nti. 5 Ngunza mosi vava kakesanga nti, e sengele1 kisotokele muna maza, okazidi, oku vo: “Ekwe mfumu ame, e sengele kiansompa!” 6 O muntu a Nzambi aludi ovovele vo: “Aveyi kisotokele?” Unsongele e fulu. Elesa ozengele tayi kia nti, otubidi kio vana kiabwila, e sengele kitensamene vana ntandu a maza. 7 Elesa ovovele vo: “Bonga kio.” Olambwidi koko kwandi, obongele kio. 8 O ntinu a Suria wele nuanisa Isaele. f Ovuende mfulu ye ntaudi zandi, oku vo: “Kuna fulu kingandi tusikidisila e ndo.” 9 I bosi, o muntu a Nzambi aludi g otwikidi nsamu kwa ntinu a Isaele, oku vo: “Keba kwaku, kuviokela va fulu kingandi ko kadi i kwakuna bekulumukina Asuria.” 10 O ntinu a Isaele olukisi nkangu andi una wakala vana fulu kina kanlukisila o muntu a Nzambi aludi. Elesa wakwamanana

6

6:5 1 Yovo “soka.”

528 KAPU 5 a Mav 5:8, 9

b Mat 10:8 Luk 12:15 Mav 20:33 1Ti 6:10

c 2Nti 5:1

d Luv 4:6 Nta 12:10

 KAPU 6 e 2Nti 2:3, 5 2Nti 9:1

f 1Nti 20:1, 34 1Nti 22:31

g 1Nti 17:24 

Ndambu ya 2 a Mat 2:12

b Dan 2:22, 28

c Tuk 37:16, 17

d Luv 14:13 Nk 3:6

e 2Sa 22:31 2Tu 32:7 Nk 18:2 Nk 27:3 Nk 46:7 Nk 55:18 Nk 118:11 Rom 8:31

f Mav 7:56

g 2Nti 2:11 Nk 68:17 Zak 6:1

h Nk 34:7 Mat 26:53

i Tuk 19:10, 11

lukisa ntinu, dianu vo nkumbu miayingi1 katinanga viokela vana fulu kiakina. a 11 Ediadi diafungisa kikilu ntinu a Suria makasi,1 obokelese ntaudi zandi, ubayuvuidi vo: “Numpovesa, nani vava twina una kuna sambu dia ntinu a Isaele?” 12 Mosi muna ntaudi zandi ovovele vo: “E mfumu ame wa ntinu, ke mosi ko mu yeto! I Elesa wa ngunza ona wina muna Isaele, yandi ozayisanga o ntinu a Isaele mana ovovanga muna suku diaku.” b 13 Ovovele vo: “Nuenda vava e fulu kena, kimana yatuma wantu benda kunkanga.” I bosi, banzayisi vo: “Kuna Dotane kena.” c 14 Vana vau, ntinu otwikidi ko mvalu ye makalu ma vita ye makesa mayingi; balweke muna fuku, bazungidi e mbanza. 15 E selo kia muntu a Nzambi aludi vava kasikamene muna mene-mene yo vaika kuna mbazi, omwene makesa mazungidi e mbanza ye mvalu miau ye makalu ma vita. Vana vau, o selo ovovele vo: “Tuladidi kweto e mfumu ame! Aweyi tuvanga?” 16 Elesa umvutwidi vo: “Kumoni wonga ko! d Kadi ana bena yeto engi ke awana bena yau ko.” e 17 I bosi, Elesa oyantikidi samba, oku vo: “E Yave do, temona meso mandi kimana kamona.” f Vana vau, Yave otemwene meso ma selo, omwene zunga kia miongo kiazala ye mvalu ye makalu ma vita ma tiya, g mawonso mazungidi Elesa. h 18 Vava Asuria bakulumukini kwa yandi, Elesa osambidi kwa Yave, oku vo: “Dodokolo, vonda meso ma zula kiaki.” i Muna diadi, ubavondele meso wauna Elesa kalomba. 19 Elesa ubavovese vo: “Eyayi ke yau ko i nzila, 6:10 1 Yovo “ke nkumbu mosi kaka ko yovo nkumbu miole.” 6:11 1 Mvovo wa sina: “O moyo wa ntinu uyangamene mu kuma kia diambu diadi.”

529 eyayi mpe ke yau ko i mbanza. Nundanda yalufila kwa muntu nuvava.” Kansi, ubanete kuna Samaria. a 20 Vava balweke muna Samaria, Elesa ovovele vo: “E Yave ubatemona o meso bamona.” O Yave ubatemwene meso, bamwene vo va kati kwa Samaria bena. 21 O ntinu a Isaele vava kabamwene, ovovese Elesa vo: “E tata, nga yabavonda, nga yabavonda?” 22 Kansi, Elesa ovutwidi vo: “Kubavondi ko. Kele vo obakidi wantu muna nsoso´ lo ye ta, nga vonda wadi kubavonda? Ubavana mbolo badia yo maza banua, i bosi bevutuka kwa mfumu au.” b 23 O ntinu ubalambisidi e lambu diampwena, badidi yo nua, i bosi ubasindikidi bavutuka kwa mfumu au. Asanzi a Suria c ke bavutuka diaka ko muna nsi a Isaele. 24 I bosi, Benadadi wa ntinu a Suria okutakese vu kia makesa mandi mawonso, otombokele kuna Samaria, d ozungidi yo. 25 Mwakala mvengele angolo e muna Samaria, Asuria bazunga yo yavana buluku dimosi f diatekelwa muna 80 lwa sekele za pa´ lata, e tini kia ya kia nzongo1 a nkal’a mayembe, kiatekelwa mu palata tanu. 26 O ntinu a Isaele vava keviokanga vana ntandu a yaka, o nkento mosi umvovese vo: “E mfumu ame wa ntinu, unsadisa!” 27 Umvovese vo: “Avo Yave ke kusadisa ko, omono akweyi ndenda bakila lusadisu ikuvana? Nga vana bundilu e? Yovo vana kaminu dia vinyu ngatu dia mazi?” 28 O ntinu oyuvuidi nkento vo: “Nkia diambu una diau?” Umvutwidi vo: “O nkento ndioyo umpovese vo: ‘Vana mwan’aku twandia o unu, mbazi mwan’ame tudia.’ g 29 Dianu vo, tulambidi mwan’ame, tundidi. h E lumbu kialanda, 6:25 1 Mvovo wa sina: “kabi.” E kabi kimosi, tezo kia litro 1,22. Tala Nku. B14.

2 NTINU 6:20–7:2 KAPU 6 a 1Nti 16:29

b Ngn 25:21 Rom 12:20

c 2Nti 5:2

d Nsi 28:52 1Nti 20:1

e Lev 26:26 Nsi 28:15, 17

f Nsi 14:3 Yez 4:14

g Lev 26:29 Nsi 28:53-57 Yez 5:10

h Man 4:10 

Ndambu ya 2 a Tuk 37:29 1Nti 21:27

b Yer 38:4

c 1Nti 18:13 1Nti 21:9, 10

 KAPU 7 d Nsi 32:36 2Nti 7:18

e Nta 14:11

f Nta 11:23

g 2Nti 7:17

imvovese vo, ‘Vana mwan’aku twandia.’ Kansi, oswekele mwan’andi.” 30 O ntinu vava kawidi mvovo mia nkento, otiazwini mvuatu andi. a Vava keviokanga vana ntandu a yaka, o nkangu bamwene vo ovuete ngoto kuna nsi a mvuatu miandi.1 31 I bosi, ntinu ovovele vo: “Yambula Nzambi kantumba yo sakisa wo vanga, avo ntu a Elesa wa mwan’a Safati usala yandi o unu.” b 32 Elesa ovuende muna nzo andi, ambuta bavuende yandi. O ntinu otumini muntu kenda viti kuna ntwal’andi, kansi vitila kalwaka, Elesa ovovese ambuta vo: “Nga lumwene una mwan’a mvondi c ndioyo katumini vo banzenga o ntu? Nutoma tala, vava nati a nsangu kelwaka, nuzika kielo, numbaka kimana kalembi kota. Nga ke nuwidi nsindu mia mfumu andi ko kuna nima e?” 33 Ekolo kevovananga yau, nati a nsangu unlwakidi, o ntinu ovovele vo: “E mpasi zazi kwa Yave zitukidi. Ekuma mfwete vingidila diaka muna Yave?” ´ Elesa ovovele vo: “Nuwa diambu dia Yave. I wau wuwu kavovele o Yave: ‘O mbazi muna ntangwa yayi vana vitu1 dia Samaria, e sea mosi2 ya mfumfu, sekele3 imosi itekelwa, e sea zole za mbongo a bale, sekele imosi zitekelwa.’” d 2 E mbandambanda ona ntinu kabundanga e vuvu, ovovese muntu a Nzambi aludi vo: “Kana nkutu Yave oziwidi mielo mia zulu, nga diadi1 vangama divangama e?” e Elesa umvutwidi vo: “Mona omona dio muna meso maku, f kansi kudia ko.” g

7

6:30 1 Yovo “kuna nsi, vana nkand’a nitu.” 7:1 1 Yovo “zandu.” 2 E sea mosi, litro 7,33. Tala Nku. B14. 3 E sekele mosi, grama 11,4. Tala Nku. B14. 7:2 1 Mvovo wa sina: “nga diambu dia mpila yayi.”

2 NTINU 7:3-19 3 Vana vitu dia mbanza vafo´ nga wantu aya bakala yo wazi, a bavovazianene vo: “Nga tufonga kaka vava yavana tufwa? 4 Avo tuvova vo, ‘Yambula twakota ˆ muna mbanza,’ b i muna tufwila, kadi mvengele wakinu muna mbanza. Avo tuvuende vava, fwa kaka tufwa. Dianu vo, yambula twakota muna ndo ya Asuria. Avo bekutuyambula moyo, tuzinga kweto, kansi, avo batuvondele, tufwidi kweto.” 5 Vava kuma kwafwa batelamene, bakotele muna ndo ya esi Suria. Vava balwaka vana fula dia ndo ya esi Suria, ke vawanuka muntu ko. 6 Kadi Yave owisisi make´ sa ma esi Suria e zu dia makalu ma vita, mvalu ye mazu ma makesa mayingi. c Muna kuma kiaki, bavovazianene vo: “Tala, o ntinu a Isaele ofutidi atinu a Anekete ye atinu a Engipito beza kutunuanisa!” 7 Vana vau, batelamene, batinini vava kuma kwayantika fwa, basisidi saba yau, mvalu, mabuluku ye ndo yawonso wauna yakala. Batinini muna vukisa e mioyo miau. 8 Akwa wazi vava balweke kuna fula dia ndo, bakotele muna saba kimosi, bayantikidi dia yo nua. Babongele palata, wolo ye mvuatu, baswekele mio. Bavutukidi, bakotele muna saba kiankaka babongele mo diaka e lekwa, bele yo sweka. 9 I bosi bavovaziane vo: “Edi tuvangidi ke diambote ko. Ekiaki i lumbu kia nsangu zambote! Avo tubutamene yavana kuma ku´ kia, tumbwa tutumbwa. Yambula twenda samuna diambu diadi kuna nzo a ntinu.” 10 Bele, babokele alangididi a mavitu ma mbanza, babazayisi vo: “Tukotele muna ndo ya Asuria, kansi ka ´ mukedi muntu ko, ngatu wa nding’a muntu. Mvalu ye mabuluku makangwa kaka makedi mo ye saba una basisidi yo.” 11 Alangididi a mavitu bamwenge nsa-

530 KAPU 7 a Lev 13:45, 46

b 2Nti 6:25

c Nsi 28:7 2Sa 5:24

 Ndambu ya 2 a 2Nti 6:25 2Nti 6:28, 29

b Yos 8:4, 12 Afu 20:29, 37

c Nta 23:19 2Nti 7:1 Yes 55:10, 11

d 2Nti 7:1, 2

ngu, e diambu disamwinu muna nzo a ntinu. 12 Vana vau, o ntinu otelamene muna fuku, ovovese ntaudi zandi vo: “Dodokolo, yambula yanuzayisa dina batuvangidi Asuria. Bazeye wo vo tufwidi nzala, a dianu bavaikidi muna ndo au, bele swama muna kiana, kadi bavovele vo: ‘Vava bevaika muna mbanza, oyeto tukubabaka kimoyo yo kota muna mbanza.’” b 13 Ntaudi andi mosi ovovele vo: “Dodokolo, yambula akaka babonga mvalu tanu muna mvalu misidi mu mbanza. E mbaninu au ikala nze mbaninu a nkangu awonso a Isaele una vava. E mbaninu au ikala nze nkangu awonso a Isaele una ufwidi kala. Yambula twabatuma benda tala dina dibwidi.” 14 Babongele makalu mole ma vita ye mvalu, o ntinu ubatumini benda kuna ndo ya Asuria, ubavovese vo: “Nuenda tala.” 15 Babalende yakuna Yodani, e nzila yawonso yazala ye mvuatu ye salanganu bavetele Asuria ekolo batinanga yo wonga. Anati a nsangu bavutukidi, basamwini dio kwa ntinu. 16 O nkangu uvaikidi, bele sanza e ndo ya esi Suria, e sea mosi1 ya mfumfu ifwidi sekele mosi, e sea zole za mbongo a bale zifwidi sekele mosi wauna o Yave kavova. c 17 O ntinu otumbidi mbanda-mbanda ona kabundanga e vuvu e kinkengi kia vitu, kansi nkangu bandiatakese vana vitu, ofwidi nze una muntu a Nzambi aludi kavova kwa ntinu vava kakulumuka mu wanana yandi. 18 Diavangama wauna muntu a Nzambi aludi kavova kwa ntinu, oku vo: “O mbazi muna ntangwa yayi, e sea mosi1 ya mfumfu, sekele mosi ifwa, e sea zole za mbongo a bale, sekele mosi zifwa vana vitu dia Samaria.” d 19 Kansi, mbanda-mba7:16, 18 1 E sea mosi, litro 7,33. Tala Nku. B14.

531 nda wavovesa muntu a Nzambi aludi vo: “Kana nkutu Yave oziwidi mielo mia zulu, nga diadi1 vangama divangama e?” Muna kuma kiaki, Elesa umvutwidi vo: “Mona omona dio muna meso maku, kansi kudia ko.” 20 I diau kikilu divangamene kwa yandi, kadi nkangu undiatakese vana vitu, ofwidi. Elesa ovovese ngudi a mwana ona kavutulwisa moyo: a “Telama, wenda ye esi nzo aku, wenda kala konso kuna olenda, kadi Yave ovovele vo mvengele b ukala mwamu nsi mu mvu nsambwadi.” 2 Muna kuma kiaki, nkento otelamene, ovangidi dina muntu a Nzambi aludi kamvovese. Wele ye esi nzo andi, okedi mvu nsambwadi muna nsi ya Afelesetia. c 3 Vava mvu nsambwadi mialunga, nkento ovutukidi tuka kuna nsi ya Afelesetia, wele lomba kwa ntinu kimana bamvutulwila e nzo andi ye kiana kiandi. 4 O ntinu ovovese Ngekazi wa selo kia muntu a Nzambi aludi, oku vo: “Dodokolo, unzayisa mambu mawonso manene kavanga Elesa.” d 5 Ekolo Ngekazi kezayisanga kwa ntinu una Elesa kavutulwisila mvumbi o moyo, e o ngudi a mwana ona wavutulwiswa moyo wizidi kwa ntinu kalomba e nzo andi ye kiana kiandi. f Vana vau, Ngekazi ovovele vo: “E mfumu ame wa ntinu, ndioyu i nkento, o ndioyu i mwan’andi ona Elesa kavutulwisa moyo.” 6 Muna diadi, o ntinu oyuvuidi nkento una diambu diadi diavangamena, o nkento unzingulwidi lusansu. O ntinu umvene mbanda-mbanda, umvovese vo: “Vutula yawonso kakedi yau ye nluta miawonso miatuka muna kiana kiandi tuka e lumbu kakatuka mu nsi yamu wau.” 7 Elesa olweke kuna Damaseke g vava Benadadi h wa ntinu

8

7:19 1 Mvovo wa sina: “nga diambu dia mpila yayi.”

2 NTINU 7:20–8:16 KAPU 8 a 2Nti 4:32-35 b Lev 26:19 Nsi 28:15, 23 1Nti 17:1

c Yos 13:2, 3 d 2Nti 2:14 2Nti 2:20, 21 2Nti 3:17 2Nti 4:4, 7 2Nti 6:5-7 2Nti 7:1

e 2Nti 4:32-35 f Nta 36:9 g Yes 7:8 h 1Nti 20:1 2Nti 6:24

 Ndambu ya 2 a 1Nti 17:24 b 1Nti 19:15 c 1Sa 9:8 1Nti 14:2, 3

d 2Nti 8:15 e 2Nti 10:32 2Nti 12:17 2Nti 13:3 Am 1:3

f Nsi 28:63 Am 1:13

g 1Nti 19:15 h 2Nti 8:10 i 1Nti 16:8, 10 2Nti 11:1 2Nti 15:8, 10

j 1Nti 19:15 k 2Nti 1:17 l 1Nti 22:50 2Tu 21:3, 5

a Suria kayelanga. Banzayisi vo: “O muntu a Nzambi aludi a wizidi kwaku.” 8 Muna diadi, o ntinu ovovese Kazaele vo: b “Nata lukau, wenda kika muntu a Nzambi aludi. c Yuvula Yave muna yandi, oku vo: ‘Nga sasuka isasuka muna kimbevo kiaki?’” 9 Kazaele wele kika Elesa, unatini lukau lwa lekwa yawonso yambote ya Damaseke muna samo 40. Olweke, otelamene vana kena yo vova vo: “Mwan’aku Benadadi wa ntinu a Suria untumini kwa ngeye yayuvula vo: ‘Nga sasuka isasuka muna kimbevo kiaki?’” 10 Elesa umvutwidi vo: “Wenda kumvovesa vo, ‘Sasuka osasuka,’ kansi Yave unsongele vo fwa kefwa.” d 11 Elesa otungunuini Kazaele yavana kamwene nsoni. I bosi, muntu a Nzambi aludi oyantikidi dila. 12 Kazaele unyuvuidi vo: “E mfumu ame, ekuma odidilanga?” Umvutwidi vo: “Kadi nzeye e mpasi omwesa nkangu a Isaele. e Yoka oyoka mavata mau mangolo, ovonda makesa mau muna nsosolo, ozengonona wan’au yo tiazuna vumu ya akento bayimita.” f 13 Kazaele ovovele vo: “E ntaudi aku una vo mbwa kwandi, aweyi kevangila mambu mama?” Elesa ovovele vo: “Yave unsongele vo ngeye okala se ntinu a Suria.” g 14 I bosi, okatukidi vana vena Elesa, ovutukidi kwa mfumu andi ona unyuvuidi vo: “Nkia diambu kavovese Elesa?” Ovutwidi vo: “Edi kampovese vo sasuka osasuka.” h 15 Kansi e lumbu kialanda, Kazaele obongele vunga, ovungidi dio muna maza, ofukidi1 dio vana lose lwa ntinu, oniemenene dio yavana kafwidi. i Kazaele oyantikidi yala vana fulu kiandi. j 16 O mvu una watanu wa Yorame k wa mwan’a Akabi wa ntinu a Isaele, ekolo Yosafate kayalanga muna Yuda, Yorame l wa 8:15 1 Yovo “osidi.”

2 NTINU 8:17–9:8 mwan’a Yosafate wa Ntinu a Yuda oyantikidi yala. 17 Mvu 32 kakala miau vava kayantika yala, mvu nana kayala muna Yerusaleme. 18 Wakangalela muna nzila y’atinu a Isaele, a wauna wavanga nzo ya Akabi, b kadi wabonga mwan’a Akabi se nkaz’andi; c wakwamanana vanga mambu mambi vana meso ma Yave. d 19 Kansi, Yave kazola fwasa Yuda ko mu kuma kia Davidi wa selo kiandi, e kadi wansila nsilu wa kumvana mwinda f yakwele mvu yo wan’andi. 20 Muna lumbu ya Yorame, Edome otelamene Yuda, g uyitumbikidi ntinu. h 21 Muna kuma kiaki, Yorame osaukidi kuna Zara ye makalu mandi mawonso ma vita. Otelamene muna fuku, owende esi Edome ana banzungidi ye afidi a makalu ma vita; o makesa matinini muna saba yau. 22 Kansi, Edome ote` lamene kaka Yuda yamu unu kiaki. Muna ntangwa yayina, Libe` na i mpe otelamene Yuda. 23 Mambu mankaka ma lusansu lwa Yorame ye mawonso kavanga, nga ke masonama ko muna nkand’a lusansu lwa ntinu mia Yuda? 24 Yorame olele yo mase mandi, ozikilu yo mase mandi muna Mbanz’a Davidi. j Akaziya wa mwan’andi k oyantikidi yala vana fulu kiandi. 25 O mvu una wa 12 wa luyalu lwa Yorame wa mwan’a Akabi wa ntinu a Isaele, Akaziya wa mwan’a Yorame wa Ntinu a Yuda oyantikidi yala. l 26 Akaziya mvu 22 kakala miau vava kayantika yala, mvu mosi kayala muna Yerusaleme. E nkumbu a ngudi andi, Ataleya m wa ntekelo1 a Omere wa Ntinu n a Isaele. 27 Wakangalela muna nzil’a nzo ya Akabi, o wakwamanana vanga mambu mambi vana meso ma Yave, wauna wavanga e nzo 8:26 1 Mvovo wa sina: “mwana.”

532 KAPU 8 a 1Nti 12:28-30 b 1Nti 16:32, 33 1Nti 21:25

c 2Nti 8:26, 27 2Tu 18:1

d 2Tu 21:6, 7 e Tuk 49:10 2Sa 7:16, 17

f 1Nti 11:36 Nk 132:17

g Tuk 27:40 2Sa 8:14

h 1Nti 22:47 2Tu 21:8-10

i Yos 21:13 2Nti 19:8

j 1Nti 2:10 2Tu 21:18-20

k 1Tu 3:10, 11 2Tu 21:16, 17 2Tu 22:1, 2

l 2Nti 9:29 m 2Nti 11:1 2Nti 11:13, 16

n 1Nti 16:16, 23 o 1Nti 16:33 

Ndambu ya 2 a 2Nti 8:16, 18 2Tu 22:3, 4

b Yos 21:38 1Nti 22:2, 3

c 1Nti 19:17 2Tu 22:5

d Yos 19:17, 18 1Nti 21:1 2Tu 22:6

e 2Nti 9:15 

KAPU 9 f 2Nti 8:25, 28 g 1Nti 19:16, 17 h 2Tu 22:7 i 1Nti 19:16 j 1Nti 18:4 1Nti 19:2 1Nti 21:15, 25 Luk 18:7

ya Akabi, kadi wabongela nkento muna nzo a Akabi. a 28 Akaziya yo Yorame wa mwan’a Akabi bele nuanisa Kazaele wa Ntinu a Suria kuna Ramote-ngiladi, b esi Suria balwekele Yorame. c 29 Ozevo, Yorame wa ntinu ovutukidi kuna Yizerele d kawukwa e mputa zina kalwekwa kwa esi Suria kuna Rama vava kanuanisa Kazaele wa Ntinu a Suria. e Akaziya wa mwan’a Yorame wa ntinu a Yuda okulumukini kuna Yizerele kakingula Yorame wa mwan’a Akabi, kadi walwekwa.1 Elesa wa ngunza obokele mosi muna wan’a ngunza, umvovese vo: “Kanga mvuatu aku muna luketo, nata bungwa kiaki kia mazi, wenda nzaki kuna Ramote-ngiladi. f 2 Avo olweke kwakuna, vava Yeu g wa mwan’a Yosafate wa mwan’a Nimesi; kota, untelamesa vana vena e mpangi zandi, unata muna suku dia kati. 3 I bosi, bonga bungwa kia mazi yitila mo vana ntu andi yo vova vo, ‘I wau wuwu kavovele o Yave: “Ikusidi mazi wakala se ntinu a Isaele.”’ h I bosi, kuzingidi ko, ziula kielo watina.” 4 I bosi, selo kia ngunza osimbidi e nzila, wele kuna Ramotengiladi. 5 Vava kalweke, e mfumu za makesa bavuanda vana. Ovovele vo: “E mfumu, nsangu itwasidi.” O Yeu oyuvuidi vo: “Nani vava twina?” Ovovele vo: “E mfumu, ngeye.” 6 Yeu otelamene, okotele muna nzo; o selo oyitidi mazi vana ntu andi, umvovese vo, “I wau wuwu kavovele o Yave wa Nzambi a Isaele: ‘Ikusidi mazi wakala se ntinu a nkangu a Yave, muna Isaele. i 7 Fwatakesa nzo ya Akabi wa mfumu aku, ilandila menga ma ntaudi zame angunza e kunda ye ntaudi zawonso za Yave ana bafwila vana moko ma Izebele. j 8 E nzo yawonso ya Akabi ifukiswa; fuki-

9

8:29 1 Yovo “yela kayela.”

533 sa ifukisa wan’amakala1 awonso a nzo ya Akabi kumosi yo ntovoki ye munkondwa nsadisi muna Isaele. a 9 Ikitula nzo ya Akabi nze nzo a Yerobame b wa mwan’a Nebate ye nzo a Basa c wa mwan’a Akiya. 10 Vo i Izebele, mbwa zikundia muna mpatu, kuna Yizerele, d ke vena muntu ko okunzika.’” I bosi, oziudi kielo, otinini. e 11 Yeu vava kavutukidi kuna kwa ntaudi za mfumu andi, banyuvuidi vo: “Nkia diambu? Ekuma lau kiaki kezidi kwa ngeye?” Ubavutwidi vo: “Nuzeye e mpila muntu kena ye moko yandi.” 12 Bamvovese vo: “Luvunu lwaku! Dodokolo, utuvovesa.” Ovovele vo: “Owu y’owu kampovese, okudikidi vo, ‘I wau wuwu kavovele o Yave: “Ikusidi mazi wakala se ntinu a Isaele.”’” f 13 Konso muntu muna yau obongele mvuatu miandi mu nzaki, bayadidi mio vana tombokelwa vana ndose andi, g basikidi e mpungi yo vova vo: “Yeu okitukidi se ntinu!” h 14 I bosi, Yeu i wa mwan’a Yosafate wa mwan’a Nimesi ovuandidi Yorame e mfulu. Yorame ye Isaele yawonso bakala kuna Ramote-ngiladi j kimana batanina yo mu kuma kia Kazaele k wa Ntinu a Suria. 15 I bosi, Yorame wa Ntinu ovutukidi kuna Yizerele l kawukwa muna mputa zandi zina kalwekwa kwa esi Suria vava kanuanisa Kazaele wa Ntinu a Suria. m Yeu ovovele vo: “Avo kusambu diame lwina, ke nuyambudi muntu ko kataya muna mbanza, kenda zayisa diambu diadi muna Yizerele.” 16 Yeu omente muna kalu diandi dia vita, wele kuna Yizerele, kadi Yorame i ˆ kuna kalavalala mu kuma kia mputa zandi, Akaziya wa Ntinu ˆ a Yuda wakulumuka kuna muna 9:8 1 Mvovo wa sina: “ndiona osubilanga muna yaka.” Mvovo a luvezo muna Kiyibere, wan’amakala uyikanga.

2 NTINU 9:9-24 KAPU 9 a 1Nti 21:20, 21

b 1Nti 15:28, 29

c 1Nti 16:11, 12

d 1Nti 21:23

e 2Nti 9:3

f 2Nti 9:6

g Mat 21:7

h 2Sa 15:10 1Nti 1:34, 39

i 1Nti 19:16

j 2Nti 8:28

k 1Nti 19:15 2Nti 8:15 2Nti 10:32

l Yos 19:17, 18 1Nti 21:1

m 2Tu 22:6 

Ndambu ya 2 a 2Nti 8:25 2Nti 8:29 2Tu 22:7

b 1Nti 21:1, 15

c 1Nti 16:31 1Nti 18:4 1Nti 19:2 1Nti 21:7

d Lev 20:6 Nsi 18:10 1Nti 18:19

kingula Yorame. 17 O nyingidi ona otelamene vana yingidilu muna Yizerele, omwene Yeu ye ndong’a wantu bafinamanga. Vana vau ovovele vo: “Mbwene ndong’a wantu.” Yorame ovovele vo: “Bokela nkwa mvalu kenda wanana yau, kabayuvula vo: ‘Nga ngiz’eno ya luvuvamu?’” 18 O nkwa mvalu wele kunkika, ovovele vo: “I wau wuwu kavovele o ntinu, ‘Nga ngiz’eno ya luvuvamu?’” Yeu ovutwidi vo: “Nkia diambu una diau yo ‘luvuvamu’? Viluka oku nim’ame!” O nyingidi ovovele vo: “O nati a nsangu owanane yau, kansi kavutukidi ko.” 19 O ntinu otumini nkwa mvalu wanzole, vava kalweke vana bena ovovele vo: “I wau wuwu kavovele o ntinu, ‘Nga ngiz’eno ya luvuvamu?’” Yeu ovutwidi vo: “Nkia diambu una diau yo ‘luvuvamu’? Viluka oku nim’ame!” 20 O nyingidi ovovele vo: “O nati a nsangu owanane yau, kansi kavutukidi ko.” E ndiatisa kediatisanga e kalu ina nze ndiatisa a Yeu wa ntekelo1 a Nimesi, kadi kuna kilau kediatisilanga e kalu. 21 Yorame ovovele vo: “Kubika e kalu diame dia vita.” Ozevo, bakubikidi e kalu diandi, o Yorame wa Ntinu a Isaele yo Akaziya a wa Ntinu a Yuda bavaikidi konso muntu muna kalu diandi bele kika Yeu. Bawananini yandi muna mpatu a Nabote, b wa Nyizerele. 22 Vava Yorame kamwene Yeu, ovovele vo: “E Yeu, nga ngiz’aku ya luvuvamu?” Umvutwidi vo: “Nkia luvuvamu, ekolo vakinu e zumba ya ngudi aku Izebele c ye yindoki yandi yayingi?” d 23 Vana vau, Yorame ovilwidi kalu diandi dia vita katina, ovovese Akaziya vo: “Akaziya, tubwidi mu ntambu!” 24 Yeu ofumbikidi mfumb’andi, otelese Yorame vana nim’andi, e 9:20 1 Mvovo wa sina: “mwana.”

2 NTINU 9:25–10:6 nzanza ivaikidi muna ntim’andi, obwidi muna kalu diandi dia vita. 25 Yeu ovovese Bideka wa mbanda-mbanda andi, oku vo: “Umbaka, wantuba muna mpatu a Nabote wa Nyizerele. a Sungamena dio vo mono yo ngeye twadiatisanga makalu ma vita1 kunima Akabi wa se diandi vava Yave kavova mu kuma kiandi vo: b 26 ‘“Kieleka, o menga ma Nabote c ye menga ma wan’andi yamwene o zono,” u kavovele o Yave, “kwa ngeye ilandila d mo e kunda mwamu mpatu yayi,” u kavovele o Yave.’ Umbaka yo kuntuba muna mpatu, mun’owu wa diambu dia Yave.” e 27 Akaziya wa ntinu f a Yuda vava kamwene wo, otinini muna nzil’a nzo a mpatu. (I bosi Yeu unlakamene, ovovele vo: “Numvonda mpe!” Bantelese muna kalu diandi dia vita vana ntomboka ya Ngura, ina muna Yibelame. g Akaziya okwamanene tina ˆ yakuna Mengido yo fwila kuna. 28 E ntaudi zandi banete Akaziya kuna Yerusaleme muna kalu dia vita, banzikidi muna ziami kiandi yo mase mandi muna Mbanz’a Davidi. h 29 O mvu una wa 11 wa luyalu lwa Yorame wa mwan’a Akabi, Akaziya i oyantikidi yala muna Yuda.) 30 Izebele j owidi vo Yeu olweke muna Yizerele. k Muna kuma kiaki, olengwele meso mandi ye se kia ndombe, oviengese ntu, otadidi vana zianela. 31 Vava Yeu kakotele muna vitu, Izebele ovovele vo: “Adieyi diabwila Zimere ona wavonda mfumu andi?” l 32 Yeu osengwele meso kuna zianela, ovovele vo: “Nani una ku sambu diame? Nani?” m Vana vau, mbanda-mbanda zole yovo zitatu bantadidi vana nsi. 33 Ovovele vo: “Nuntuba ova nsi!” Bantubidi vana nsi, o menga mandi mamwangane muna yaka 9:25 1 Mvovo wa sina: “twadiatisa mvalu.”

534 KAPU 9 a 1Nti 21:19

b 1Nti 21:29

c Tuk 4:8, 10 Nk 9:12 Nk 72:14

d Tuk 9:5 Lev 24:17

e 1Nti 21:24

f 2Nti 8:29 2Tu 22:7

g Yos 17:11

h 2Sa 5:7

i 2Nti 8:24 2Tu 22:2

j 1Nti 16:31 1Nti 21:25

k 1Nti 21:1

l 1Nti 16:15-19

m Luv 32:26 Nk 94:16

 Ndambu ya 2 a 1Nti 16:31 b 2Nti 9:10

c Yes 55:10, 11

d 1Nti 21:23 

KAPU 10 e 1Nti 16:29

f 1Nti 21:8

g 2Nti 9:24, 27

yo muna mvalu, o Yeu undiatakese. 34 I bosi, okotele, odidi yo nua. Ovovele vo: “Nubonga nkento ndioyo wasibwa, nunzika, kadi mwan’a ntinu.” a 35 Kansi, vava bayenda muna kunzika, ke basolwele lekwa ko, valanganza kia ntu andi kaka ye tambi ye kandazi ya moko. b 36 Vava bavutukidi, bamvovese vo: “Ediadi dilungisi diambu dia Yave c dina kavova muna selo kiandi Eliya wa Ntesebe, oku vo: ‘Kuna mpatu a Yizerele, e mbwa zidia nitu a Izebele. d 37 E vimbu dia Izebele dikituka nga mbole muna mpatu a Yizerele, kimana balembi vova vo: “Ndioyo i Izebele.”’” Akabi e 70 lwa wana kakala lwau muna Samaria. Yeu osonekene nkanda, otwikidi wo kuna Samaria kuna kwa akuluntu f a Yizerele ye mbuta ye asansi a wan’a Akabi,1 owu kasoneka: 2 “Vava nutambula nkanda wau, o wan’a mfumu eno bekala yeno. Oyeno nuna ye makalu ma vita, mvalu, mbanz’a ngolo ye nuaninua. 3 Nusola ona osundidi ye wafwana1 muna wan’a mfumu eno, numvuandisa vana kunda kia kimfumu kia se diandi. Nunuanina nzo a mfumu eno.” 4 Kansi, bamwene wonga wayingi, bavovele vo: “E ntinu miole nkutu ke milendele telama ko vana ndose andi, g oyeto aweyi tulenda telamena?” 5 I diaˆ nu vo, e mbanda-mband’a lumbu lwa1 ntinu, nguvulu a mbanza, akuluntu ye asansi a wan’a ntinu, batwikidi nsangu ezi kwa Yeu: “Oyeto tu selo yaku, mawonso okutuvovesa i mau tuvanga. Ke tusola ntinu ko. Vanga konso dina omwene vo diambote muna meso maku.” 6 I bosi, Yeu ubasonekene nkanda wanzole, oku vo: “Avo ku sambu diame lwina ye luzolele

10

10:1 1 Mvovo wa sina: “alangididi a Akabi.” 10:3 1 Yovo “wansongi.” 10:5 1 Mvovo wa sina: “nzo a.”

535 kundemvokela, nutwasa ntu mia wan’a mfumu eno, o mbazi nuiza kwa mono omu ola yayi kwaku Yizerele.” O 70 lwa wan’a ntinu bakala yo wantu a zitu a mbanza ana babasansanga. 7 Vava batambwidi nkanda, babakidi 70 lwa wan’a ntinu babavondele, a basidi e ntu miau muna yitunga, batwikidi mio kwa Yeu kuna Yizerele. 8 O nati a nsangu olweke, umvovese vo: “Batwese ntu mia wan’a ntinu.” Yeu ovovele vo: “Nusia mio muna kunku yole vana vitu dia mbanza, miakala ˆ vana yaku mene-mene.” 9 Vava kavaikidi muna mene-mene, otelamene vana vena nkangu wawonso, ovovele vo: “Oyeno ke luna ye kuma ko.1 Mono yavuandila mfumu ame e mfulu yo kumvonda, b kansi awonso awaya nani ubavondele? 10 Nuzaya wo vo ke vefunga kana diambu dimosi ko1 dia Yave, c dina kavova Yave mu kuma kia nzo ya Akabi, o Yave ovangidi una kavova muna selo kiandi Eliya.” d 11 Yeu ovondele mpe awonso ana basala muna nzo ya Akabi kuna Yizerele, kumosi ye akwa zitu, akundi andi ye anganga, e kansisila kana mosi ko. f 12 I bosi, otelamene, wele kuna Samaria. Muna nzila mwakala e nzo1 ina avungudi bakangidilanga mameme. 13 Yeu owanane ye mpangi za Akaziya wa Ntinu g a Yuda, ubayuvuidi vo, “Oyeno nu aki nani?” Bavutwidi vo: “Tu mpangi za Akaziya, tukulumukini twenda zaya mavimpi ma wan’awonso a ntinu ye wan’a ntinu ankento wa ngudi a ntinu.”1 14 Vana vau ovovele vo: “Nubabaka kimoyo!” Bababakidi

2 NTINU 10:7-21 KAPU 10 a 1Nti 21:21

b 2Nti 9:14, 24

c 1Sa 15:29 Yes 14:27

d 1Nti 21:19-24 2Nti 9:7, 36

e 1Nti 18:19 2Nti 23:19, 20

f 1Nti 21:21

g 2Nti 8:29 2Nti 9:21, 27 2Tu 22:1

 Ndambu ya 2 a 2Tu 22:8

b Yer 35:6, 19

c 1Tu 2:55

d Nta 25:11 1Nti 19:10

e 2Nti 9:8 2Tu 22:7

f 1Nti 21:20, 21 2Nti 9:26

g 1Nti 16:32, 33 1Nti 18:22

10:9 1 Yovo “Oyeno nu asongi.” 10:10 1 Mvovo wa sina: “kana diambu dimosi ke disotoka ova ntoto ko.” 10:12 1 Nanga i fulu kina avungudi bakangilanga mameme muna kubasaka mika. 10:13 1 Yovo “ndon’ankento.”

kimoyo, babavondele vana sima kia nzo ina bakangidilanga mameme, wantu 42 bakala. Kavukisi kana mosi ko. a 15 Vava kakatuka vavana owanane yo Yonadabe b wa mwan’a Rekabe c ona wayiza kunkika. O Yeu vava kankayisi,1 umvovese vo: “Nga ntim’aku una emvimba2 mu mono, wauna ntim’ame winina emvimba muna ngeye?” Yonadabe ovutwidi vo: “Ingeta.” “Avo i wau, umpana koko kwaku.” Umvene koko kwandi, Yeu untombwele muna kalu diandi. 16 Umvovese vo: “Wiza yame, wamona vo kiyambulwilanga kimbanda ko kuna kwa Yave.” d Yeu wele yandi muna kalu diandi dia vita. 17 Yeu olweke muna Samaria, ovondele awonso ana basala muna nzo a Akabi muna Samaria, ubabukumwini yau awonso, e mun’owu wa diambu dia Yave dina kavova muna Eliya. f 18 Vana ntandu, Yeu okutakese nkangu awonso, ubavovese vo: “Akabi wasambila Bale fiakete, g kansi o Yeu okunsambila kwayingi. 19 Ozevo, nubokelesa ngunza zawonso za Bale, h asambidi andi awonso ye nganga zandi zawonso beza oku ngina. i Ke nusisi mosi ko, kadi kimenga kianene itambika kwa Bale. Konso ona okondwa, vondwa kevondwa.” Kansi, Yeu ndekwa kaka kasadidi muna fwasa asambidi a Bale. 20 Yeu ovovele diaka vo: “Nubokelesa nkoki a1 lukutakanu lwampwena lwa Bale.” Babokelese wo. 21 I bosi, Yeu otwikidi nsamu muna Isaele yawonso, asambidi awonso a Bale bezidi. Ke vasala muntu ko ona walembi

h 2Nti 3:13

i 2Nti 10:11

10:15 1 Yovo “kansambwidi.” 2 Mvovo wa sina: “wasonga.” 10:20 1 Mvovo wa sina: “Nuvaula.”

2 NTINU 10:22–11:4 kwiza. Bakotele muna nzo1 ya Bale, a e nzo yawonso ya Bale izele yamuna konko. 22 Ovovese nlundi a mvuatu vo: “Twasa mvuatu kwa asambidi awonso a Bale.” Ubatwasidi e mvuatu. 23 I bosi, Yeu yo Yonadabe b wa mwan’a Rekabe bakotele muna nzo a Bale. Ovovese asambidi a Bale vo: “Nutoma fimpa yo tala kimana ke vakadi asambidi a Yave ko vava, asambidi a Bale kaka.” 24 Bakotele kimana bakela yimenga yo tambika tukau twangioka. Yeu osidi 80 lwa wantu andi kuna mbazi yo vova vo: “Avo vatinini mosi muna wantu ana isia vana moko meno, ona okuntinisa, ovondwa vana fulu kia ndiona otina.”1 25 Vava kamene tambika lukau lwa ngioka, Yeu ovovese ayingidi1 ye mbanda-mbanda vo: “Nukota nuabavonda! Ke nuvukisi muntu ko!” c Muna kuma kiaki, ayingidi ye mbanda-mbanda babavondele muna nsosolo, batubidi mavimbu mau kuna mbazi, balweke yamuna suku2 dia nzo a Bale. 26 Bavaikisi ku mbazi malunzi mavauka d ma nzo a Bale, bayokele mo. e 27 Babangwidi e lunzi diavauka f dia Bale, babangwidi mpe nzo a Bale g yo kitula yo se kozo, yakinu una yamu unu kiaki. 28 O Yeu i mfukisa kafukisa Bale muna Isaele. 29 Kansi, Yeu kavengomoka masumu ma Yerobame wa mwan’a Nebate ko mana kasumukisina Isaele, i sia vo, nsambil’a wan’a ngombe awolo bakala kuna Betele ye kuna Dani. h 30 Yave ovovese Yeu vo: “Wau vo ovangidi edi diambote ye diansongi vana meso mame, olungisi mawonso makala muna ntim’ame mu kuma kia nzo ya 10:21 1 Yovo “tempelo.” 10:24 1 Yovo “ovana moyo aku muna moyo andi.” 10:25 1 Mvovo wa sina: “atikuni.” 2 Mvovo wa sina: “mbanza,” nanga nzo ina nze tininu.

536 KAPU 10 a 1Nti 16:30, 32 b 2Nti 10:15 Yer 35:6, 19

c Luv 32:26, 27 Nsi 13:6-9 Yez 9:5

d Lev 26:1 e Nsi 7:25 f Lev 26:30 Nsi 7:5

g 1Nti 16:30, 32 h 1Nti 12:28-30 1Nti 13:33 Os 8:6

 Ndambu ya 2 a 1Nti 21:21 b 2Nti 13:1, 10 2Nti 14:23 2Nti 15:8, 12

c Nsi 10:12 Os 1:4

d 1Nti 12:28-30 1Nti 13:34 1Nti 14:16

e 1Nti 19:17 2Nti 8:12 2Nti 13:22

f Nta 32:33 Yos 22:9

g Nsi 3:13-16 Nsi 28:63 Yos 13:8-12

h 2Nti 13:1 

KAPU 11 i 2Nti 8:26 2Nti 11:20 2Tu 21:5, 6 2Tu 24:7

j 2Nti 9:27 k 2Tu 21:4 2Tu 22:10-12

l 2Nti 12:1

Akabi, a o wan’aku yamuna mba´ ndu ina ya nya bevuanda vana kunda kia kimfumu kia Isaele.” b 31 Kansi, Yeu kasia sungididi ko kia kangalela muna Nsiku a Yave wa Nzambi a Isaele ye ntim’andi wawonso. c Kavengomoka ko muna masumu ma Yerobame mana kasumukisina Isaele. d 32 Muna lumbu yayina, Yave oyantikidi katula1 zunga ya Isaele ndambu-ndambu. Kazaele, okwamanene kubanuanisa muna zunga yawonso ya Isaele, e 33 tuka kuna Yodani kuna este, nsi yawonso ya Ngiladi—Anengadi, Anerubeni yo Anemanase f— tuka kuna Arowa ina muna Ndimb’a Arenone yakuna Ngiladi ye Basani. g 34 Mambu mankaka ma lusansu lwa Yeu ye mawonso kavanga ye kikesa kiandi, nga ke masonama ko muna nkand’a lusansu lwa ntinu mia Isaele? 35 Yeu olele yo mase mandi, banzikidi kuna Samaria; Yoakazi h wa mwan’andi oyantikidi yala vana fulu kiandi. 36 Mvu 28 i kolo1 Yeu kayala Isaele muna Samaria. Ataleya i wa ngudi Akaziya vava kamwene vo mwan’andi ofwidi, j otelamene, ofwasidi luvila lwawonso lwa Kintinu.1k 2 Kansi, Yoseba wa mwan’ankento a Yorame wa Ntinu, wa nsang’a Akaziya, obongele Yoase l wa mwan’a Akaziya vana vena wan’a ntinu ana bevondwa, unswekele yo ndezi andi muna suku. Bakwamanene kunsweka mu kuma kia Ataleya, i dianu vo kavondwa ko. 3 Oswekamene yandi mu mvu sambanu muna nzo a Yave, ekolo Ataleya kayalanga e nsi. 4 Muna mvu una wa nsambwadi, Yoyada obokelese mfumu za nkama za esi Kara ana ba-

11

10:32 1 Yovo “kulula.” 10:36 1 Mvovo wa sina: “lumbu.” 11:1 1 Mvovo wa sina: “Mbongo a Kintinu.

537 yingilanga o ntinu ye ayingidi1a a ˆ lumbu lwa ntinu, bezidi kwa yandi muna nzo a Yave. Okangidi yau e kangu yo kubadisisa e ndofi muna nzo a Yave, i bosi ubasongele mwan’a ntinu. b 5 Ubakanikini vo: “I wau wuwu nuvanga: E buka kiantete vovo nuina, ana bekala mu salu muna Lumbu kia Vundu, beyingila e nzo a1 ntinu, c 6 e buka kiazole kikala kuna Vitu dia Nkubilwa, e buka kiatatu kikala kuna vitu kuna nima ˆ ayingidi a lumbu lwa ntinu. Nuvingaziananga muna yingila e nzo. 7 E buka yole ina ke ikala mu salu ko muna Lumbu kia Vundu, ifwete toma yingila e nzo a Yave muna tanina ntinu. 8 Nuzunga o ntinu, konso muntu ye nuaninua yandi vana moko. Konso muntu okota muna nukala, kafwete vondwa. Nukala yo ntinu konso kuna kekwenda.”1 9 Mfumu za nkama d bavangidi una bakanikinu kwa Yoyada wa nganga. Dianu vo, konso nganga obokele akwandi ana bakala mu salu muna Lumbu kia Vundu, kumosi y’awana ke bakala mu salu ko muna Lumbu kia Vundu, bezidi kwa Yoyada wa nganga. e 10 Nganga ovene kwa mfumu za nkama, madionga ye ngubu zavindumuka za Davidi wa Ntinu zina zakala muna nzo a ˆ Yave. 11 Ayingidi a lumbu f lwa ntinu bakiatamene, konso muntu ye nuaninua yandi vana moko, bakiatamene tuka kuna lunene lwa nzo yakuna lumonso lwa nzo, vana ndambu a ziku, g vana ndambu a nzo, yau awonso bazungidi o ntinu. 12 I bosi, Yoyada ovaikisi mwan’a ntinu, h umvuikidi kolowa1 ye Kimbangi,2i bantumbikidi se ntinu yo kunkusa mazi. Bayantikidi sika makonzo 11:4 1 Mvovo wa sina: “atikuni.” 11:5, ˆ 16, 19 1 Yovo “lumbu lwa.” 11:8 1 Mvovo wa sina: “vava kekota yovo vaika.” 11:12 1 Yovo “banda.” 2 Nanga nkanda wakala ye Nsiku a Nzambi.

2 NTINU 11:5-20

n 1Nti 14:27

yo vova vo: “Zinga kwaku e ntinu!” a 13 Ataleya vava kawidi mazu ma nkangu ulundumukanga, vana vau wizidi kwa nkangu muna nzo a Yave. b 14 I bosi, omwene ntinu otelamene vana lunzi mun’owu wa fu kia atinu. c Amfumu ye asiki a mpungi d bakedi yo ntinu, nkangu wawonso ukembelanga yo sika mpungi. Muna kuma kiaki, Ataleya otiazwini mvuatu miandi, okazidi oku vo: “Ntelameno! Ntelameno!” 15 Kansi, Yoyada wa nganga wakanikina mfumu za nkama e ana bakala akengi a makesa, wabavovesa vo: “Nunkatula vana kati kwa makesa. Konso ona okunlanda kafwete vondwa muna nsosolo!” Kadi nganga wavova vo: “Ke vondelwa muna nzo a Yave ko.” 16 Ozevo, bambakidi yo kunata, vava balweke vana vekotelanga mvalu muna nzo a1 ntiˆ nu, f bamvondele vana. 17 Yoyada okangidi kangu vana vena Yave yo ntinu yo nkangu g vo bakala kaka nkangu a Yave. Okangidi mpe e kangu vana vena ntinu ye nkangu. h 18 I bosi, nkangu wawonso a nsi wele kuna nzo1 a Bale, babangwidi maziku mandi, i bakosomwene e teke yandi, j bavondele Matane wa ngang’a Bale k vana ntwal’a maziku. O nganga otumbikidi akengi a nzo a Yave. l 19 Obongele mfumu za nkama, m Anekara ana bayingilanga ntinu n ye ayingidi a ˆ lumbu lwa ntinu ye nkangu wawonso a nsi kimana bakulumuna ntinu tuka kuna nzo a Yave yakuna nzo a1 ntinu muna nziˆ l’a vitu dia ayingidi a lumbu lwa ntinu. Ovuende vana kunda kia atinu. o 20 O nkangu wawonso muna nsi uyangalele, e mbanza ivuvamene, kadi bavondele Ataleya muna nsosolo kuna nzo a ntinu.

o 2Sa 7:8, 16

11:18 1 Yovo “tempelo.”

KAPU 11 a 1Nti 14:27 b 2Tu 23:1-3 c 1Nti 7:1 2Tu 23:4-7

d 2Nti 11:4 e 2Tu 23:8-11 f 1Nti 14:27 g 1Nti 8:22 2Tu 4:1

h 2Nti 11:2 i Luv 25:21 Luv 31:18

 Ndambu ya 2 a 1Nti 1:39, 40 b 2Tu 23:12-15 c 2Nti 23:3 d 2Tu 5:12 e 2Nti 11:4 2Tu 23:9

f 1Nti 7:1 g 1Sa 10:25 2Sa 5:3

h 2Tu 23:16, 17 i Nsi 12:3 j Nsi 7:25 k Nsi 13:5 l 2Tu 23:18-21 m 2Nti 11:4, 15

2 NTINU 11:21–12:18 21 Yoase a mvu nsambwadi kakala miau vava kayantika yala. b O mvu una wa nsambwadi wa luyalu lwa Yeu, c Yoase d okitukidi se ntinu, mvu 40 kayala muna Yerusaleme. E nkumbu a ngudi andi Sibia wa musi Bere-seba. e 2 Yoase wavanga mambu mambote vana meso ma Yave e lumbu yawonso ina kalongwa kwa Yoyada wa nganga. 3 Kansi, e mabata f ke makatulwa ko, o nkangu wakelanga kaka yimenga yo yoka ndumbu muna mabata. 4 Yoase ovovese anganga vo: “Nubonga e nzimbu zawonso za tukau twavauka zina zitwaswa muna nzo a Yave, g nzimbu za mpaku a konso muntu, h nzimbu za zengelwa kwa konso muntu ye nzimbu zawonso zitwaswa muna nzo a Yave kuna ntim’amvevo. i 5 Anganga betambula zo vana moko m’awana bevana zo,1 basadila zo mu vangulula e nzo ye konso fulu kina kifwasukidi.”2j 6 Yamuna mvu una wa 23 wa luyalu lwa Yoase wa Ntinu, anganga ke basidi vangulula nzo ko. k 7 Muna kuma kiaki, Yoase wa Ntinu obokelese Yoyada l wa nganga ye nganga zankaka, ubayuvuidi vo: “Ekuma nulembele vangulwila e nzo? Ke nutambula diaka nzimbu ko kw’awana bevananga zo, nanga za vangulula kaka e nzo.” m 8 Anganga batambulwidi vo ke betambula diaka nzimbu kwa nkangu ko, ngatu kala ye kiyekwa kia vangulula e nzo. 9 Yoyada wa nganga, obongele nkela n oziudi e vundu vana fukwa, osidi yo vana ndambu a ziku kuna lunene lwa mwelo a nzo a Yave. Anganga ana balangidilanga mielo, basianga mo nzimbu zawonso zatwaswa-

12

12:5 1 Yovo “ana bazayakene.” 2 Yovo “konso fulu kiabakuka.”

538 KAPU 11 a 2Nti 11:2 b 2Tu 24:1 

KAPU 12 c 1Nti 19:16 2Nti 10:30

d 2Nti 11:2 1Tu 3:10, 11

e 2Tu 24:1, 2 f Nta 33:52 g 2Tu 31:12 h Luv 30:13 2Tu 24:9

i Luv 25:2 Luv 35:21

j 2Tu 24:7 k 2Tu 24:5 l 2Nti 11:4 2Tu 23:1 2Tu 24:15

m 2Tu 24:6 n 2Tu 24:8 Mak 12:41 Luk 21:1

 Ndambu ya 2 a 2Tu 24:10 b 2Tu 24:11 c 2Nti 22:4-6 2Tu 24:12

d Nta 10:2 2Tu 5:12

e 2Tu 24:14 f 2Nti 22:7 g Lev 5:15 h Lev 7:7 Nta 18:8

nga muna nzo a Yave. a 10 Vava bamonanga vo e nzimbu se zayingi muna nkela, o nsoneki a ntinu ye ngang’ambuta batombokanga yo katula1 yo tanga e nzimbu zatwaswangwa muna nzo a Yave. b 11 E nzimbu zina zatangwanga bavananga zo kwa akengi a salu muna nzo a Yave. Oyau bafutanga avadi a nti ye awana basadilanga muna nzo a Yave, c 12 atungi ye awudi a matadi. Basumbanga mpe mabaya ye matadi mavalwa mu vangulula e nzo a Yave, basadilanga mpe nzimbu mu kuma kia salu yankaka yavangulula e nzo. 13 Kansi e nzimbu zatwaswanga muna nzo a Yave ke zasadilwanga ko mu vanga malonga ma palata, zengelwa ya nsing’a mwinda, pidi, mpungi, d yovo konso salanganu kia wolo ngatu kia palata kia nzo a Yave. e 14 E nzimbu kwa akengi a salu kaka zavewanga, oyau mpe basadilanga zo muna vangulula e nzo a Yave. 15 Ke batanga mbalu ko ye akengi a salu ana batambulanga e nzimbu kimana bafuta asadi, kadi vuvu babundwanga. f 16 Kansi e nzimbu za tukau twa makuzuka g ye za tukau twa sumu ke zanatwanga muna nzo a Yave ko; za anganga kaka. h 17 Muna kolo kiakina, Kazaele i wa ntinu a Suria otombokele kanuanisa Ngati, j obakidi yo, i bosi wele nuanisa1 Yerusaleme. k 18 Yoase wa Ntinu a Yuda obongele tukau twawonso twavauka tuna twavaula mase mandi, Yosafate, Yorame yo Akaziya, atinu a Yuda, ye tukau twandi twavauka ye wolo wawonso wasoloka muna malundilu ma nzo a Yave ye muna nzo a1 ntinu, otwikidi wo kwa Kazaele wa ntinu a Su-

i 1Nti 19:15 2Nti 8:13 2Nti 10:32

j 1Tu 18:1 k 2Tu 24:23

12:10 1 Yovo “batulanga zo muna madila.” Mvovo wa sina: “bakanganga zo.” 12:17 1 Mvovo wa sina: “Kazaele ovilwidi o lose katomboka kuna.” 12:18 1 Yovo ˆ “lumbu lwa.”

539 ria. a Muna kuma kiaki, Kazaele okatukidi muna Yerusaleme. 19 Vo i mambu mankaka ma lusansu lwa Yoase ye mawonso kavanga, nga ke masonama ko muna nkand’a lusansu lwa ntinu mia Yuda? 20 Kansi, ntaudi za Yoase bamvuandidi e mfulu, b bamvondele kuna nzo ina vana Kundubulu,1c muna nzil’a ikulumukanga kuna Sila. 21 E ntaudi zandi, Yozaka wa mwan’a Simati yo Yeozabade wa mwan’a Some, i yau banwanda yo kumvonda. d Banzikidi yo mase mandi muna Mbanz’a Davidi, Amaziya wa mwan’andi oyantikidi yala vana fulu kiandi. e O mvu una wa 23 wa luyalu lwa Yoase f wa mwan’a Akaziya g wa ntinu a Yuda, Yoakazi wa mwan’a Yeu h okitukidi se ntinu a Isaele muna Samaria, mvu 17 kayala. 2 Wavanga mambu mambi vana meso ma Yave, okwamanene muna masumu ma Yerobame wa mwan’a Nebate mana kasumukisina Isaele. i Kasidi mo yambula ko. 3 Dianu vo, makasi ma Yave j mafusukidi muna Isaele, k muna lumbu yayina yawonso, ubayekwele vana moko ma Kazaele wa Ntinu l a Suria ye vana moko ma Benadadi m wa mwan’a Kazaele. 4 Kuna kwalanda, Yoakazi ododokele dienga dia1 Yave, o Yave unwididi, kadi omwene lubangamu luna o ntinu a Suria kabangikilanga Isaele. n 5 Yave ovene Isaele mvuluzi kabavuluza o vana moko ma Suria, Aneyisaele bazingidi muna nzo zau nze una bateka zingila.1 6 (Kansi, ke basidi yambula sumu dia nzo a Yerobame ko dina kasumukisina Isaele. p Bakwamanana muna sumu diadi,1 e vi-

13

2 NTINU 12:19–13:16 KAPU 12 a 1Nti 15:18 2Nti 16:8 2Nti 18:15

b 2Tu 24:25, 26 2Tu 25:27

c 2Sa 5:9 1Nti 9:15, 24 2Tu 32:5

d 2Nti 14:1, 5 e 2Tu 24:27 

KAPU 13 f 2Nti 11:2, 21 g 2Nti 8:26 2Nti 9:27

h 2Nti 10:30,35 i 1Nti 12:28-30 1Nti 13:33 1Nti 14:16

j Ayi 12:29 k Lev 26:14, 17 l 1Nti 19:17 2Nti 8:12

m 2Nti 13:24 n Luv 3:7 Afu 10:16 2Nti 14:26, 27

o Nek 9:27 p 2Nti 10:29 2Nti 17:21

 Ndambu ya 2 a Nsi 7:5 1Nti 14:15 1Nti 16:33

b 2Nti 8:12 2Nti 10:32

c Am 1:3 d 2Nti 10:35 e 2Nti 14:1 f 2Nti 10:29 g 2Nti 14:8, 13 h 2Nti 14:28

12:20 1 Yovo “kuna Bete-Milo.” 13:4 1 Mvovo wa sina: “olembekele lose lwa.” 13:5 1 I sia vo, muna luvuvamu ye ngeˆ mba. 13:6 1 Mvovo wa sina: “I muna kakangalela.”

i 2Nti 10:35 2Nti 13:9

j 1Nti 19:16 k 2Nti 2:11, 12

ndi diavauka1a diakala kaka muna Samaria.) 7 Yoakazi wasala kaka ye makesa 50 ma akwa mvalu, makalu 10 ma vita ye makesa 10.000 badiatilanga kia malu, kadi ntinu a Suria wabafwasa b yo kubadiatakesa nze mbundukutu vana bundilu. c 8 Vo i mambu mankaka ma lusansu lwa Yoakazi ye mawonso kavanga ye nkum’andi, nga ke masonama ko muna nkand’a lusansu lwa ntinu mia Isaele? 9 I bosi, Yoakazi olele yo mase mandi, banzikidi muna Samaria; d Yoase wa mwan’andi oyantikidi yala vana fulu kiandi. 10 Muna mvu una wa 37 wa luyalu lwa Yoase wa Ntinu a Yuda, Yoase e wa mwan’a Yoakazi oyantikidi yala Isaele muna Samaria, mvu 16 kayala. 11 Wavanga mambu mambi vana meso ma Yave, kayambula masumu mawonso ma Yerobame ko wa mwan’a Nebate mana kasumukisina Isaele. f Wakwamanana1 muna masumu mama. 12 Vo i mambu mankaka ma lusansu lwa Yoase ye mawonso kavanga, o nkum’andi ye vita kanuana yo Amaziya wa Ntinu a Yuda, g nga ke masonama ko muna nkand’a lusansu lwa ntinu mia Isaele? 13 Yoase olele yo mase mandi, Yerobame1h ovuende vana kunda kiandi kia kimfumu. Yoase ozikilu muna Samaria ye ntinu mia Isaele. i 14 Vava Elesa j kayela kimbevo kina kiamvonda, Yoase wa ntinu a Isaele okulumukini oku kena, undididi, oku vo: “E tata, e tata, ekwe kalu dia Isaele ye akwa mvalu andi!” k 15 Elesa umvovese vo: “Bonga o mfumba ye nzanza.” Obongele mfumba ye nzanza. 16 Ovovese ntinu a Isaele vo: “Fumbika o mfumba 13:6 1 Tala Nsas’a Mvovo. 13:11 1 Mvovo wa sina: “Wakangalela.” 13:13 1 I sia vo, Yerobame wanzole.

2 NTINU 13:17–14:10 watuba e nzanza.” Ofumbikidi wo, Elesa osidi moko mandi vana moko ma ntinu. 17 Umvovese vo: “Ziula zianela kuna este.” Oziwidi yo. Elesa ovovele vo: “Tuba!” Otubidi yo. Elesa ovovele vo: “I nzanz’a mpuluz’a1 Yave, nzanz’a mpuluza2 muna Suria! Kadi vonda ovonda e Suria muna Afeke a yavana okubafukisa.” 18 Elesa ovovele diaka vo: “Bonga e nzanza,” obongele zo. Ovovele kwa ntinu a Isaele vo: “Wanda ntoto.” Owende ngwanda tatu, oyambwidi. 19 O muntu a Nzambi aludi ofungidi makasi, ovovele vo: “Wadi wanda o ntoto ngwanda tanu yovo sambanu. I ngwanda wadi wanda Suria yavana okubafukisa, owau ngwanda tatu kaka owanda Suria.” b 20 I bosi, Elesa ofwidi, banzikidi. Vakala ye buka kia asanzi c a Moabe bayiza nuanisanga e nsi kuna lubantiku lwa mvu.1 21 O wantu vava bazikanga mvumbi, bamwene buka kia asanzi, vana vau batubidi e vimbu muna ziami kia Elesa, batinini kwau. E vimbu vava ditutane ye visi ya Elesa, muntu ofutumukini, d otelamene. 22 Kazaele wa Ntinu e a Suria obangikidi Isaele f e lumbu yawonso ya Yoakazi. 23 Kansi, o Yave ubasongele ngemba yo kubafwila e nkenda, g ubasidi e sungididi muna kuma kia kangu diandi yo Abarayama, h Isaki i yo Yakobo. j Kazolele kubafwasa ko, ngatu kubayinga vana ndose andi yamu unu kiaki. 24 Kazaele wa Ntinu a Suria vava kafwa, Benadadi wa mwan’andi, oyantikidi yala vana fulu kiandi. 25 Yoase wa mwan’a Yoakazi okutumwini vana moko ma Benadadi wa mwan’a Kazaele e mbanza zina kabaka muna vita kuna kwa Yoakazi wa se diandi. O Yoa13:17 1 Yovo “nsundidi a.” 2 Yovo “nsundidi.” 13:20 1 Mvovo wa sina: “Kuna nkotelo a mvu.” Nanga muna nsungi a masanza.

540

m 2Tu 25:17-19

se ngwanda tatu kanwanda a yo vutulwisa mbanza za Isaele. Muna mvu wanzole wa Yoase b wa mwan’a Yoakazi wa ntinu a Isaele, Amaziya wa mwan’a Yoase wa Ntinu a Yuda oyantikidi yala. 2 Mvu 25 kakala miau vava kayantika yala, mvu 29 kayala muna Yerusaleme. E nkumbu a ngudi andi Yoadini wa musi Yerusaleme. c 3 Wavanga mambu mambote vana meso ma Yave, kansi ke mpila mosi ko yo se diandi Davidi. d Ovangidi mawonso mana kavanga Yoase wa se diandi. e 4 Kansi, mabata ke makatulwa ko, f o nkangu wakelanga kaka yimenga yo yoka ndumbu muna mabata. g 5 E kintinu kiandi vava kiasikila, ovondele selo yandi ana bavonda se diandi wa ntinu. h 6 Kansi, kavondele wan’au ko, kadi walemvokela nkanikinu a Yave wasonama muna nkand’a Nsiku a Mose: “Mase ke bafwete fwila mu kuma kia wan’au ko, o wana ke bafwete fwila mu kuma kia mase mau ko; kansi, konso muntu ofwila muna sumu diandi.” i 7 Ovondele 10.000 ma Anedome j vana Ndimb’a Mungwa, k obakidi Sele muna vita, l ovene dio nkumbu vo, Yoketele, yamu unu kiaki. 8 Amaziya otumini anati a nsangu kwa Yoase wa mwan’a Yoakazi wa mwan’a Yeu wa ntinu a Isaele, oku vo: “Wiza twanuana.”1m 9 Yoase wa ntinu a Isaele otumini e nsangu zazi kwa Amaziya wa Ntinu a Yuda, oku vo: “E nkek’a mfinda muna Lebanone ivovese nti a nsedele muna Lebanone vo: ‘Vana mwan’aku ankento kwa mwan’ame ayakala kakala se nkaz’andi.’ Kansi, vaviokele bulu kia mfuta kia Lebanone kidiatakese e nkek’a mfinda. 10 Kieleka, ongeye owende Edome, n o ntim’aku utundalele. Yangalela nkembo aku,

n 2Nti 14:7

14:8 1 Yovo “twatalan’e ndose.”

KAPU 13 a 1Sa 29:1 1Nti 20:26

b 2Nti 13:25 c 2Nti 1:1 2Nti 24:2

d Yoa 11:44 Ayi 11:35

e 1Nti 19:15 f 2Nti 8:12 2Nti 10:32

g 2Nti 14:26, 27 h Tuk 13:14-16 i Tuk 26:3 j Tuk 28:13 Nk 105:8 Mik 7:20

 Ndambu ya 2 a 2Nti 13:19  KAPU 14 b 2Nti 13:10 c 2Tu 25:1-4 d 1Nti 15:5 e 2Tu 24:2 f 1Nti 15:14 g 2Nti 12:1, 3 h 2Nti 12:20 2Tu 24:25

i Nsi 24:16 j 2Nti 8:20 k 2Sa 8:13 1Tu 18:12

l 2Tu 25:11, 12

14

541 kansi kala kaka muna nzo aku.1 Ekuma ozolele twasila mpasi yo bwa kumosi ye Yuda e?” 11 Kansi Amaziya kawidi ko. a Muna kuma kiaki, Yoase wa Ntinu a Isaele otombokele, oyandi yo Amaziya wa Ntinu a Yuda banuene kuna Bete-semese b dia Yuda. c 12 Yuda otufakeso kwa Isaele, konso muntu otinini kuna nzo andi.1 13 Yoase wa Ntinu a Isaele, obakidi Amaziya wa Ntinu a Yuda, wa mwan’a Yoase kuna Bete-semese. Balweke kuna Yerusaleme, Amaziya obangwidi yaka kia Yerusaleme tuka kuna Vitu dia Eferaime d yakuna Vitu dia Konko, e 400 za yinkoso.1 14 Obongele wolo wawonso, palata ye salanganu yawonso yakala muna nzo a Yave yo lusalu lwa nzo a1 ntinu ye abakami. I bosi, ovutukidi kuna Samaria. 15 Vo i mambu mankaka ma lusansu lwa Yoase, mana kavanga, nkum’andi ye vita kanuana yo Amaziya wa Ntinu a Yuda, nga ke masonama ko muna nkand’a lusansu lwa ntinu mia Isaele? 16 Yoase olele yo mase mandi, ozikilu muna Samaria f ye ntinu mia Isaele; Yerobame1g wa mwan’andi oyantikidi yala vana fulu kiandi. 17 Amaziya h wa mwan’a Yoase wa ntinu a Yuda, mvu 15 kazinga kuna nim’a lufwa lwa Yoase i wa mwan’a Yoakazi wa ntinu a Isaele. j 18 Vo i mambu mankaka ma lusansu lwa Amaziya, nga ke masonama ko muna nkand’a lusansu lwa ntinu mia Yuda? 19 Bamvuandila e mfulu k muna Yerusaleme, watinina kuna Lakisi, batwika wantu banlanda kuna ˆ Lakisi yo kumvondela kuna. 20 Batwese vimbu diandi muna ˆ 14:10 1 Yovo “l umbu lwaku.” 14:12 1 Mvovo wa sina: “saba kiandi.” 14:13 1 Tezo kia 178 lwa meta. Tala Nku. B14. ˆ 14:14 1 Yovo “lumbu lwa.” 14:16 1 I sia vo, Yerobame wanzole.

2 NTINU 14:11-29 KAPU 14 a 2Tu 25:15, 16 b Yos 15:10, 12 Yos 21:8, 16

c 2Tu 25:20-24 d Nek 8:16 Nek 12:38, 39

e Yer 31:38 Zak 14:10

f 2Nti 10:35 2Nti 13:9

g Os 1:1 Am 1:1 Am 7:10

h 2Nti 14:1 i 2Nti 13:10 j 2Tu 25:25-28 k 2Nti 12:20 

Ndambu ya 2 a 1Nti 2:10 b Mat 1:8 c 2Nti 15:1, 2 d 2Tu 26:1 e Nsi 2:8 1Nti 9:26 2Nti 16:6

f 2Tu 26:2 g Os 1:1 Am 1:1

h 1Nti 12:28-30 1Nti 13:34 Nk 106:20

i Nta 13:21 Nta 34:2, 7, 8

j Nsi 3:16, 17 k Yon 1:1 Mat 12:39

l Yos 19:10, 13 m Luv 3:7 Afu 10:16 Nk 106:43,44

n Yer 31:20 o 2Nti 13:4, 5 p 2Sa 8:6 q 2Tu 8:3

mvalu, ozikilu muna Yerusaleme vana vaziama mase mandi muna Mbanz’a Davidi. a 21 O nkangu wawonso wa Yuda babongele Azareya1b wakala ye mvu 16, c bankitwidi se ntinu vana fulu kia Amaziya wa se diandi. d 22 O ntinu1 vava kalele yo mase mandi, Azareya otungulwidi Elate, e ovutwidi yo kwa Yuda. f 23 Muna mvu wa 15 wa luyalu lwa Amaziya wa mwan’a Yoase wa ntinu a Yuda, o Yerobame g wa mwan’a Yoase wa Ntinu a Isaele, oyantikidi yala muna Samaria, mvu 41 kayala. 24 Wavanganga mambu mambi vana meso ma Yave. Kasidi yambula masumu mawonso ko ma Yerobame wa mwan’a Nebate mana kasumukisina Isaele. h 25 Wavutulwisa mwingilu a Isaele tuka kuna Lebo-kamati1i yakuna Mbu a Araba,2j muna diambu dia Yave wa Nzambi dina kavova muna selo kiandi Yona k wa ngunza wa mwan’a Amitai, wa musi Ngati-kefe. l 26 Kadi Yave omwene vo lubangamu lwa Isaele lwampasi. m Ke vasala muntu ko wasadisa Isaele, kana nkutu munkondwa nsadisi yovo ntovoki. 27 O Yave wasia nsilu vo ke vunzuna nkumbu a Isaele kuna nsi e zulu ko. n Dianu vo ubavulwizi vana koko kwa Yerobame wa mwan’a Yoase. o 28 Vo i mambu mankaka ma lusansu lwa Yerobame ye mawonso kavanga, nkum’andi, vita kanuana, ye una kavutulwila Damaseke p yo Kamati q kwa Yuda ye Isaele, nga ke masonama ko muna nkand’a lusansu lwa ntinu mia Isaele? 29 Yerobame olele yo mase mandi ye ntinu mia 14:21 1 Ina ye nsasa vo: “Yave Osadisi.” Oyikilwanga vo Uziya muna 2 Ntinu 15:13; 2 Tusansu 26:1-23; Yesaya 6:1 ye Zakariya 14:5. 14:22 1 I sia vo, Amaziya wa se diandi. 14:25 1 Yovo “fula dia Kamati.” 2 I sia vo, Mbu a Mungwa yovo Mbu Afwa.

2 NTINU 15:1-20 Isaele; Zakariya a wa mwan’andi oyantikidi yala vana fulu kiandi. Muna mvu wa 27 wa luyalu lwa Yerobame1 wa Ntinu a Isaele, Azareya2b wa mwan’a Amaziya c wa Ntinu a Yuda d oyantikidi yala. 2 Mvu 16 kakala miau vava kayantika yala, mvu 52 kayala muna Yerusaleme. E nkumbu a ngudi andi Yekoleya wa musi Yerusaleme. 3 Wavanga mambu mambote vana meso ma Yave, wauna kavanga Amaziya wa se diandi. e 4 Kansi, mabata ke makatulwa ko, f o nkangu wakelanga kaka yimenga yo yoka ndumbu muna mabata. g 5 Yave owende ntinu, okedi kaka ye wazi h yamuna lumbu kia lufwa lwandi; wakala muna nzo yankaka, i ekolo Yotame j wa mwan’a ntinu kakala ye kiyekwa kia nzo1 yo fundisa nkangu a nsi. k 6 Vo i mambu mankaka ma lusansu lwa Azareya l ye mawonso kavanga, nga ke masonama ko muna nkand’a lusansu lwa ntinu mia Yuda? 7 I bosi, Azareya olele yo mase mandi, m banzikidi vana vaziama mase mandi muna Mbanz’a Davidi; Yotame wa mwan’andi oyantikidi yala vana fulu kiandi. 8 O mvu una wa 38 wa luyalu lwa Azareya wa Ntinu n a Yuda, Zakariya o wa mwan’a Yerobame oyantikidi yala Isaele muna Samaria, ngonde sambanu kayala. 9 Wavanga mambu mambi vana meso ma Yave wauna bavanga mase mandi. Kasidi yambula ko masumu mana Yerobame wa mwan’a Nebate kasumukisina Isaele. p 10 Salumi wa mwan’a Yabese umvuandidi e mfulu, unwende q kuna Yibelame. r Umvondele, oyantikidi yala vana fulu kiandi. 11 Vo i mambu mankaka ma lusansu lwa Zakari-

15

15:1 1 I sia vo, Yerobame wanzole. 2 Ina ye nsasa vo: “Yave Osadisi.” Oyikilwanga vo Uziya muna 2 Ntinu 15:13; 2 Tusansu 26:1-23; Yesaya 6:1 ye Zakariya ˆ 14:5. 15:5 1 Yovo “lumbu.”

542 KAPU 14 a 2Nti 15:8 

KAPU 15 b 2Nti 14:21 c 2Nti 14:1 d 2Tu 26:1, 3 e 2Tu 26:4, 5 f Nta 33:52 g Nsi 12:13, 14 1Nti 22:41,43 2Nti 14:1, 4

h Nta 12:10 2Nti 5:27

i Lev 13:45, 46 j 2Nti 15:32 k 2Tu 26:16-21 l 2Tu 26:22, 23 m Yes 6:1 n 2Nti 14:21 o 2Nti 14:29 p 1Nti 12:28-30 1Nti 13:33 1Nti 14:16

q Os 1:4 Am 7:9

r Yos 17:11 

Ndambu ya 2 a 2Nti 13:1, 10 2Nti 14:23, 29

b 2Nti 10:30 c 2Tu 26:1 d 1Nti 14:17 1Nti 15:21 1Nti 16:8, 17

e 2Nti 15:10 f 1Nti 12:28-30 1Nti 13:33 1Nti 14:16

g 1Tu 5:26 h 2Nti 12:18 2Nti 16:8

i 2Nti 23:35

ya, masonama muna nkand’a lusansu lwa ntinu mia Isaele. 12 I ndungana dialungana e diambu dia Yave dina kavova muna Yeu, oku vo: “O wan’aku yamuna mba´ ndu ina ya nya, a bevuanda vana kunda kia kimfumu kia Isaele.” b I diau diavangama. 13 Salumi wa mwan’a Yabese oyantikidi yala muna mvu una wa 39 wa luyalu lwa Uziya wa Ntinu c a Yuda, ngonde mosi kayala muna Samaria. 14 Menakeme wa mwan’a Ngadi otombokele tuka muna Tiresa, d olweke muna Samaria, ovondele Salumi e wa mwan’a Yabese muna Samaria. I bosi, oyantikidi yala vana fulu kiandi. 15 Vo i mambu mankaka ma lusansu lwa Salumi ye mfulu kavuanda, masonama muna nkand’a lusansu lwa ntinu mia Isaele. 16 O Menakeme vava kakatukidi kuna Tiresa, ofwasidi Tifesake ye awonso bakala mo yamuna zunga yandi, kadi ke banziwudidi mavitu ko. Ofwasidi yo, otiazwini vumu y’akento awonso ana bakala ye tukau. 17 Muna mvu una wa 39 wa luyalu lwa Azareya wa Ntinu a Yuda, Menakeme wa mwan’a Ngadi oyantikidi yala Isaele, mvu 10 kayala muna Samaria. 18 Wavanga mambu mambi vana meso ma Yave. Kasidi yambula ko masumu mawonso mana Yerobame wa mwan’a Nebate kasumukisina Isaele f e lumbu yandi yawonso. 19 Pule wa ntinu g a Asuri wizidi nuanisa e nsi, o Menakeme ovene 1.000 dia talanta1 za palata kwa Pule kimana kansadisa muna siamisa kimfumu kiandi. h 20 Menakeme obongele palata ya Isaele wau kalombele yo kwa mvuama ye akwa tunda. i Ovene 50 ma sekele1 za palata kwa ntinu a Asu15:19 1 E talanta mosi, yilo 34,2. Tala Nku. B14. 15:20 1 E sekele mosi, grama 11,4. Tala Nku. B14

543 ri muna konso muntu. I bosi, o ntinu a Asuri okatukidi muna nsi. 21 Vo i mambu mankaka ma lusansu lwa Menakeme a ye mawonso kavanga, nga ke masonama ko muna nkand’a lusansu lwa ntinu mia Isaele? 22 Menakeme olele yo mase mandi; Pekakeya wa mwan’andi oyantikidi yala vana fulu kiandi. 23 Muna mvu wa 50 wa luyalu lwa Azareya wa Ntinu a Yuda, Pekakeya wa mwan’a Menakeme oyantikidi yala Isaele muna Samaria, mvu miole kayala. 24 Wavanga mambu mambi vana meso ma Yave. Kasidi yambula ko masumu mawonso mana Yerobame wa mwan’a Nebate kasumukisina Isaele. b 25 Pekake c wa mwan’a Remaleya wa mbanda-mbanda andi umvuandidi e mfulu, umvondele kumosi ye Arengobe yo Areye muna ´ Samaria, vana nzo yanda yangolo muna nzo a1 ntinu. Okedi ye 50 ma esi Ngiladi; vava kamvodele, oyantikidi yala vana fulu kiandi. 26 Vo i mambu mankaka ma lusansu lwa Pekakeya ye mawonso kavanga, masonama muna nkand’a lusansu lwa ntinu mia Isaele. 27 Muna mvu una wa 52 wa luyalu lwa Azareya wa Ntinu a Yuda, Pekake d wa mwan’a Remaleya oyantikidi yala Isaele muna Samaria, mvu 20 kayala. 28 Wavanga mambu mambi vana meso ma Yave, kasidi yambula ko masumu mawonso ma Yerobame wa mwan’a Nebate mana kasumukisina Isaele. e 29 Muna lumbu ya Pekake wa Ntinu a Isaele, Tingelate-pilese wa Ntinu f a Asuri, onuanisi yo baka Iyone, Abele-bete-maka, g Yanoka, Kedese, h Kaso, Ngiladi i ye Ngalili, nsi yawonso ya Nafetali, j onete nkangu kuna Asuri k se abakami. 30 I bosi, Oseya l wa mwan’a ˆ 15:25 1 Yovo “lumbu lwa.”

2 NTINU 15:21–16:3 KAPU 15 a 2Nti 15:14 b 1Nti 12:28-30 1Nti 13:33 1Nti 14:16

c 2Tu 28:6 d 2Tu 28:6 Yes 7:1, 4

e 1Nti 12:28-30 1Nti 13:33 1Nti 14:16

f 2Nti 16:7 1Tu 5:6 1Tu 5:26 2Tu 28:19, 20

g 1Nti 15:20 h Yos 20:7, 9 i Nta 32:40 j Yes 9:1 k Lev 26:38 Nsi 28:64 2Nti 17:22, 23 Yes 8:4

l 2Nti 17:1 

Ndambu ya 2 a 2Tu 27:1 b 2Tu 27:7 Mat 1:9

c 2Nti 14:21 d 2Tu 27:1 e 2Tu 27:2 f Nta 33:52 Nsi 12:14

g 2Tu 27:3 h 2Nti 15:27 2Tu 28:6

i 2Nti 16:5 Yes 7:1, 2

 KAPU 16 j Yes 1:1 Yes 7:1 Os 1:1 Mik 1:1 Mat 1:9

k 2Tu 28:1-4 l 1Nti 12:28-30 1Nti 16:33

Ela ovuandidi Pekake wa mwan’a Remaleya e mfulu, unwende yo kumvonda; oyantikidi yala vana fulu kiandi muna mvu wa 20 wa luyalu lwa Yotame a wa mwan’a Uziya. 31 Vo i mambu mankaka ma lusansu lwa Pekake ye mawonso kavanga, masonama muna nkand’a lusansu lwa ntinu mia Isaele. 32 Muna mvu una wazole wa luyalu lwa Pekake wa mwan’a Remaleya wa ntinu a Isaele, Yotame b wa mwan’a Ntinu Uziya c oyantikidi yala Yuda. 33 Mvu 25 kakala miau vava kayantika yala, mvu 16 kayala muna Yerusaleme. E nkumbu a ngudi andi Yerusa wa mwan’a Sadoke. d 34 Wavanga mambu mambote vana meso ma Yave wauna kavanga Uziya wa se diandi. e 35 Kansi, mabata ke makatulwa ko, o nkangu wakelanga kaka yimenga yo yoka ndumbu muna mabata. f Yandi wavanga vitu dia ntandu dia nzo a Yave. g 36 Vo i mambu mankaka ma lusansu lwa Yotame ye mana kavanga, nga ke masonama ko muna nkand’a lusansu lwa ntinu mia Yuda? 37 Muna lumbu yayina, Yave otumini Resine wa ntinu a Suria yo Pekake h wa mwan’a Remaleya banuanisa Yuda. i 38 I bosi, Yotame olele yo mase mandi, ozikilu vana vaziama mase mandi muna Mbanz’a Davidi wa nkulu andi. Akazi wa mwan’andi oyantikidi yala vana fulu kiandi. Muna mvu una wa 17 wa luyalu lwa Pekake wa mwan’a Remaleya, Akazi j wa mwan’a Yotame wa Ntinu a Yuda oyantikidi yala. 2 Akazi mvu 20 kakala miau vava kayantika yala, mvu 16 kayala muna Yerusaleme. Kavanga mambu mambote ko vana meso ma Yave wa Nzambi andi nze una kavanga o Davidi wa nkulu andi. k 3 Kansi, wakangalela muna nzila y’atinu a Isaele, l wayoka nkutu mwan’andi

16

2 NTINU 16:4-20 vana tiya,1a watanginina mavangu mangemi ma zula b ina Yave kayinga vana vena Aneyisaele. 4 Wakelanga mpe yimenga yo yoka ndumbu muna mabata, c muna kundubulu ye kuna nsi a nti miawonso miasavuka. d 5 Muna kolo kiakina, Resine wa Ntinu a Suria yo Pekake wa mwan’a Remaleya wa ntinu a Isaele batombokele mu nuanisa Yerusaleme. e Bazungidi Akazi, kansi ke balendele kutumuna mbanza ko. 6 O Resine wa ntinu a Suria ovutwidi Elate f kwa Edome, i bosi oyingidi Ayuda1 bakala muna Elate. Esi Edome bakotele muna Elate, bakinu ˆ muna yamu unu kiaki. 7 Muna kuma kiaki, Akazi otumini wantu kwa Tingelate-pilese g wa ntinu a Asuri, oku vo: “I ntaudi aku, i mwan’aku. Tomboka wampuluza vana moko ma ntinu a Suria ye vana moko ma ntinu a Isaele, ana bezidi kundwanisa.” 8 Akazi obongele palata ye wolo wakala muna nzo a Yave ye muna lusalu lwa nzo a1 ntinu, otwikidi wo se mbabu kwa ntinu a Asuri. h 9 O ntinu a Asuri unwididi, otombokele kuna Damaseke obakidi yo, onete nkangu kuna kinkole kuna Kire, i ovondele Resine. j 10 Akazi wa Ntinu wele kika Tingelate-pilese wa Ntinu a Asuri kuna Damaseke. Vava kamwene e ziku dina muna Damaseke, Akazi wa Ntinu otwikidi fwaniswa kia ziku kwa Ureya wa nganga, e mbandu yasonganga una diakala ye mpila diatungilwa. k 11 Ureya l wa nganga otungidi e ziku m mun’owu wa luludiku katwikilwa kwa Akazi wa Ntinu tuka kuna Damaseke. Ureya wa nganga omanisi dio tunga vitila Akazi wa Ntinu kavutuka tuka kuna Damaseke. 12 O 16:3 1 Mvovo wa sina: “waviokesela mwan’andi vana tiya.” 16:6 1 Yovo ˆ “nkangu a Yuda.” 16:8 1 Yovo “lumbu lwa.”

544 KAPU 16 a Lev 20:2, 3 2Tu 33:1, 6 Yer 7:31

b Nsi 12:29-31 c Nta 33:52 d Nsi 12:2 e 2Nti 15:37 2Tu 28:5, 6

f 2Nti 14:21, 22 g 2Nti 15:29 h 1Nti 15:18, 19 i Am 1:4, 5 j Yes 9:11 k Nsi 12:30 l Yes 8:2 m Yer 23:11 Yez 22:26

 Ndambu ya 2 a 2Tu 28:22, 23 2Tu 28:25

b 2Tu 4:1 c Yes 8:2 d 2Tu 28:23 e Luv 29:39-41 f 2Nti 16:11 g 1Nti 7:27, 28 h 1Nti 7:38 2Tu 4:6

i 1Nti 7:23, 25 j 2Tu 28:24 2Tu 29:19

k 2Tu 28:26, 27 l 2Nti 18:1 2Tu 29:1 Yes 1:1 Os 1:1 Mat 1:9

ntinu vava katukidi kuna Damaseke omwene e ziku, ofinamene, okelele yimenga vana ziku. a 13 Otambikidi tukau twangioka ye tukau twa mbwaza; oyitidi mpe tukau twa ndua, yo zazila menga ma yimenga yandi ya ungudi vana ziku. 14 Okatwidi ziku b dia nsongo diakala vana vena Yave vana ntwal’a nzo, vana kati kwa ziku diandi ye nzo a Yave, osidi dio kuna sambu dia node ya ziku diandi. 15 Akazi wa ntinu okanikini Ureya c wa nganga vo: “Futumuna lukau lwa ngioka lwa menemene vana ziku dianene d ye lukau lwa mbwaza lwa masika, e lukau lwa ngioka lwa ntinu, lukau lwandi lwa mbwaza kumosi ye lukau lwa ngioka, lukau lwa mbwaza ye lukau lwa ndua lwa nkangu wawonso. Ofwete vo zazila mpe menga mawonso ma tukau twangioka yo menga ma yimenga yankaka. Vo i ziku dia nsongo, mono izaya una disadilwa.” 16 Ureya wa nganga ovangidi mawonso kakanikinua kwa Akazi wa Ntinu. f 17 Vana ntandu, o Akazi wa Ntinu ozengonuene yaka ya makalu, g okatwidi sukulwilwa yakala mo, h okatwidi Kalunga vana ntandu a ngombe za nsongo i zina zasikininanga ko, otensekele ko vana ntandu a matadi malelama. j 18 Akazi okatwidi muna nzo a Yave o nludi a nzila yakotela yatungwa muna nzo mu kuma kia Lumbu kia Vundu; ovangidi wo mu kuma kia ntinu a Asuri. 19 Vo i mambu mankaka ma lusansu lwa Akazi ye mawonso kavanga, nga ke masonama ko muna nkand’a lusansu lwa ntinu mia Yuda? k 20 I bosi, Akazi olele yo mase mandi, ozikilu vana vaziama mase mandi muna Mbanz’a Davidi; o Kizekeya1l wa 16:20 1 Ina ye nsasa vo: “Yave Okumikanga.”

545 mwan’andi oyantikidi yala vana fulu kiandi. Muna mvu wa 12 wa luyalu lwa Akazi wa Ntinu a Yuda, Oseya a wa mwan’a Ela oyantikidi yala Isaele muna Samaria; mvu vua kayala. 2 Wavanga mambu mambi vana meso ma Yave, kansi ke mu tezo kia ntinu mia Isaele ko mina mimvitidi. 3 Samanese wa ntinu a Asuri wizidi kunuanisa, Oseya okitukidi se ntaudi andi, b oyantikidi futa e vaku. c 4 Kansi, o ntinu a Asuri owidi wo vo Oseya umvuandidi mfulu, kadi watuma wantu kwa So wa Ntinu a Engipito d yo lembi futa diaka e vaku kwa ntinu a Asuri wauna kateka vanga. Muna kuma kiaki, ntinu a Asuri unkangidi yo kunsia muna pelezo. 5 O ntinu a Asuri onuanisi nsi yawonso, olweke muna Samaria ozungidi yo mu mvu ntatu. 6 Muna mvu wa vua wa luyalu lwa Oseya, ntinu a Asuri obakidi Samaria. e Onete nkangu a Isaele kuna Asuri, f ubasidi muna Kalaki ye Kabo vana nkoko a Ngozane g ye muna mbanza za esi Madai. h 7 Ediadi diavangama kadi nkangu a Isaele wasumukina Yave wa Nzambi au, ona wabavaikisa muna nsi a Engipito yo kubakatula muna wisa kia Faro wa ntinu a Engipito. i Basambidi1 nzambi zankaka, j 8 balende fu ya zula ina Yave kayinga vana vena Aneyisaele ye fu ina ntinu mia Isaele basikidisa. 9 Aneyisaele bakivene mvimba muna mambu malembi songa vana meso ma Yave wa Nzambi au. Batungidi mabata muna mbanza zau zawonso, k tuka kuna yingidilu yakuna mbanza yangolo.1 10 Bayidongelekele malu-

17

17:7 1 Mvovo wa sina: “Bavumini.” 17:9 1 I sia vo, muna fulu yawonso, kiakala muna fulu yakala nkangu ayingi ye ina ke yakala nkangu ayingi ko.

2 NTINU 17:1-17 KAPU 17 a 2Nti 15:30 b 2Nti 18:9 Yes 10:5, 6 Os 10:14, 15

c 2Nti 18:14 d Yes 31:1 e Os 13:16 f Lev 26:32, 33 Nsi 4:27 Nsi 28:64 1Nti 14:15

g 1Tu 5:26 h 2Nti 18:9-11 i Luv 20:2 j Luv 20:5 k Os 12:11 

Ndambu ya 2 a Luv 34:13 Nsi 16:21, 22

b Nsi 12:2 Yes 57:5

c Lev 20:23 d 1Nti 12:28-30 1Nti 21:25, 26

e Luv 20:3-5 Lev 26:1 Nsi 4:23

f 2Tu 24:18, 19 2Tu 36:15, 16 Yer 25:4

g Yes 55:7 h Nsi 1:32 Nsi 31:27

i Nsi 5:2 Nsi 29:12

j Os 4:6 k Nsi 32:21 1Sa 12:21

l Nk 115:4-8 Yes 44:9

m Nsi 12:30 n 1Nti 12:28-30 o 1Nti 14:15 1Nti 16:33

p Nsi 4:19 Yer 8:2

q 1Nti 16:30, 31 1Nti 22:51, 53 2Nti 10:21 2Nti 23:4, 5

r 2Nti 16:1, 3

nzi mavauka a ye mavindi mavauka1 muna imongo-mongo yawonso ye kuna nsi a nti miawonso miasavuka; b 11 bayokele ndumbu muna mabata mawonso nze una wavanganga e zula ina kayinga Yave vana bena. c Bavanganga mambu mambi muna kendeleka Yave. 12 Bakwamanana sadila teke yangemi1d ina Yave kabavovesela vo: “Ke nuvangi wo ko!” e 13 Yave wakwamanana lukisa Isaele ye Yuda muna ngunza zandi zawonso ye amoni awonso, f oku vo: “Nuviluka muna nzila zeno zambi! g Nulunda nkaniˆ kinu miame ye mına miame mun’owu wa nsiku wawonso una yakanikina kwa mase meno yo kunusamunuina muna ntaudi zame angunza.” 14 Kansi ke ˆ bawidi ko, babadisi ntima miau1 nze mase mau ana balembi kwikila muna Yave wa Nzambi au. h ˆ 15 Bakwamanene bembola mına miandi ye kangu diandi kakanga i yo mase mau, tuludiku tuna kabavana se lulukisu, j bakwamanene sadila teke yakondwa mfunu, k ke bakala diaka mfunu ko, l batanginina e zula ina yabazunga ina Yave kabakanikina vo ke batanginina yo ko. m 16 Bayambwidi nkanikinu miawonso mia Yave wa Nzambi au, bavangidi teke yole ya sengwa2n ya wan’a ngombe ye vindi diavauka,1o bavumbamene e vu kiawonso kia zulu p yo sadila Bale. q 17 Bayokele mpe wan’au amakala ye amakento vana tiya,1r batesese ngombo yo vava 17:10, 16 1 Tala Nsas’a Mvovo. 17:12 1 O mvovo wa Kiyibere nanga ngwizani wina yo mvovo “doti,” usadilwanga se mvovo a luvezo. 17:14 1 Mvovo wa sina: “babadis’e nsingu zau.” 17:16 2 Yovo “teke yazunzwa.” 17:17 1 Mvovo wa sina: “Baviokesele wan’au amakala ye amakento vana tiya.”

2 NTINU 17:18-36 mpandu, a bakivene1 muna mavangu mambi vana meso ma Yave muna kunkendeleka. 18 Dianu vo Yave ofungidi Isaele makasi, ubakatwidi vana meso mandi. b Kasisidi muntu ko, kanda dia Yuda kaka. 19 Kana nkutu nkangu a Yuda ke balunda nkanikinu mia Yave wa Nzambi au ko; c oyau mpe balanda fu ina yalanda Isaele. d 20 Yave obembwele mbongo yawonso a Isaele, ubakulwidi yo kubayekola vana moko ma asanzi, yavana kabayinga vana kena. 21 Wakatula Isaele muna nzo a Davidi, oyau batumbikidi Yerobame wa mwan’a Nebate se ntinu. e Kansi, Yerobame ovukumwini Isaele kimana bayambula landa Yave, wabasumukisa e sumu diampwena. 22 O nkangu a Isaele ukwamanene kangalela muna masumu ma Yerobame. f Ke bayambwidi mo ko 23 yavana Yave kabakatwidi vana meso mandi nze una kavova muna ntaudi zandi zawonso, angunza. g Isaele oyalwilu muna nsi andi yo natwa se abakami ˆ kuna nsi ya Asuri, h bakinu kuna yamu unu kiaki. 24 I bosi, o ntinu a Asuri obongele wantu muna Babele, Kuta, Ava, Kamati yo Sefavayime i ubavingisi vana fulu kia Aneyisaele muna mbanza za Samaria; babongele Samaria se fua diau yo zingila muna mbanza zandi. 25 Kuna lubantiku, ke bavuminanga1 Yave ko. Muna kuma kiaki, Yave otwikidi nkosi vana bena, j zivondele akaka muna nkangu. 26 Bazayisa kwa ntinu a Asuri vo: “E zula ina wanata yo kubavingisa muna mbanza za Samaria ke bazeye sambila Nzambi a nsi ko. Muna kuma kiaki, Nzambi otwikidi nkosi vana bena yo kubavonda, kadi ke 17:17 1 Mvovo wa sina: “bayitekele.” 17:25 1 Yovo “basambilanga.”

546

j Luv 6:6

mosi ko muna yau ozeye sambila Nzambi a nsi.” 27 Muna kuma kiaki, o ntinu a Asuri okanikini vo: “Nuvutula ko nganga mosi muna nganga zina ˆ nuayalula ko, kakala kuna kabalonga una bafwete sambidila Nzambi a nsi.” 28 Mosi muna nganga zina zayalulwa muna Samaria yo natwa kuna kinkole, ovutukidi kuna Betele, a oyantikidi kubalonga una bafwete vumina1 Yave. b 29 Kansi, konso zula kivangidi nzambi au yo kunsia muna masambilu muna mabata mana batunga muna Samaria; konso zula kivangidi wo muna mbanza zina bakalanga. 30 Esi Babele bavangidi Sukote-benote, esi Kuta bavangidi Nengale, esi Kamati c bavangidi Asima, 31 esi Ava bavangidi Nibekazi yo Tataki. Esi Sefavayime bayokele wan’au vana tiya se yimenga kwa nzambi za Sefavayime, d i sia vo, Andameleke yo Anemeleke. 32 Kana una vo bavumina Yave, bayitumbikila mpasi wantu se nganga za mabata, ana basadilanga muna masambilu muna mabata. e 33 Dianu vo, bavuminanga Yave yo sambila mpe nzambi zau mun’owu wa nsambila za zula ina batuka. f 34 Yamu unu kiaki bakinu landa nsambila zau zankulu. Ke mosi ko muna yau osambilanga ˆ Yave ngatu lunda mına miandi, nzengo zandi, Nsiku ye nkanikinu mina Yave kavana kwa wan’a Yakobo ona kasoba nkumbu vo Isaele. g 35 Vava Yave kakanga yau e kangu, h wabakanikina vo: “Ke nuvumina nzambi zankaka ko, ke nuvumbamena zo ko yovo sadila zo ngatu kelela zo kimenga. i 36 Kansi, Yave ona wanuvaikisa muna nsi a Engipito yo nkum’andi yo koko kwandi kwalambuka, j Yandi nuvumina, k vu-

k Nsi 6:12, 13

17:28 1 Yovo “sambidila.”

KAPU 17 a Nsi 18:10 Mik 5:12

b Yos 23:12, 13 Yes 42:24

c 1Nti 14:22 Yer 3:8

d Yez 23:4, 11 e 1Nti 12:20 f 1Nti 12:28-30 g Nsi 28:45, 63 1Nti 14:16 Os 1:4 Am 5:27 Mik 1:6

h 2Nti 18:11 i 2Nti 19:11, 13 j Luv 23:29 

Ndambu ya 2 a Tuk 28:18, 19 Yos 16:1 1Nti 12:28, 29

b Yoa 4:20-22 c 2Nti 17:24 d 2Nti 18:34 e 1Nti 12:31, 32 1Nti 13:33

f 2Nti 17:24, 41 g Tuk 32:28 h Luv 19:5 Luv 24:7 Nsi 29:1

i Luv 20:3-5 Luv 23:24 Luv 34:14 Nsi 5:9

547 mbamena yo kelela kimenga. ˆ 37 E mına miandi, nzengo, Nsiku ye nkanikinu una kanusonekene, a nutoma mio lundanga, ke nuvumina nzambi zankaka ko. 38 Ke nuvilakani e kangu yakanga yeno ko, b ke nuvumina nzambi zankaka ko. 39 Nuvumina kaka Yave wa Nzambi eno, kadi yandi okunuvuluza vana moko ma mbeni zeno.” 40 Kansi, ke basidi kumlemvokela ko, balende nsambil’au yankulu. c 41 E zula yayi bavumini Yave, d kansi basadidi mpe teke yau yavalwa. O wan’au ye atekelo au yamu unu kiaki bakinu vanga una wavanga mase mau. Muna mvu una watatu wa luyalu lwa Oseya e wa mwan’a Ela wa ntinu a Isaele, Kizekeya f wa mwan’a Akazi g wa Ntinu a Yuda, oyantikidi yala. 2 Mvu 25 kakala miau vava kayantika yala, mvu 29 kayala muna Yerusaleme. E nkumbu a ngudi andi Abi1 wa mwan’a Zakariya. h 3 Wavanga mambu mambote vana meso ma Yave, i wauna kavanga o Davidi wa nkulu andi. j 4 Yandi wakatula mabata, k wabangula malunzi mavauka yo bwisa vindi diavauka.1l Wakosomona mpe nioka ya nsongo ina yavanga Mose; m kadi yamu lumbu yayina, nkangu a Isaele wayokelanga yo ndumbu yo yikila yo vo teke kia nioka ya nsongo.2 5 Kizekeya obundidi Yave n wa Nzambi a Isaele e vuvu; ke vakala ona wafwanana yandi ko muna ntinu miawonso mia Yuda mina miamvita ngatu mina mianlandila. 6 Watatidila Yave. o Kayambula kunlanda ko; walunda nkanikinu mina Yave kavana kwa Mose. 7 Yave wakala yandi. Kizekeya wavangilanga mawonso muna ngangu. Otelamene ntinu a Asuri, kansa-

18

18:2 1 I mpila yayikila nkumbu Abiya muna lukufi. 18:4 1 Tala Nsas’a Mvovo. 2 Yovo “yayikilwanga vo Nekuseta.”

2 NTINU 17:37–18:16 KAPU 17 a Nsi 31:9 b Nsi 4:23 c 2Nti 17:34 d Eze 4:1, 2 

KAPU 18 e 2Nti 15:30 2Nti 17:1

f 2Tu 28:27 Mat 1:9

g 2Nti 16:2, 20 h 2Tu 29:1, 2 i 2Nti 20:3 2Tu 31:20, 21 Nk 119:128

j 1Nti 15:5 k Nta 33:52 1Nti 3:2 2Nti 14:1, 4

l Nsi 7:5 Nsi 12:3 2Tu 31:1

m Nta 21:8, 9 n 2Nti 19:15 2Tu 32:7, 8

o Nsi 10:20 Yos 23:8

 Ndambu ya 2 a 2Nti 16:7 b 2Tu 28:18, 19 Yes 14:28, 29

c 2Nti 17:1 d 2Nti 17:3-6 e Os 13:16 Am 3:11 Mik 1:6

f Yes 8:4 Am 6:1, 7

g 2Nti 17:6 1Tu 5:26

h Nsi 8:20 1Nti 14:15

i Yes 10:5

didi ko. a 8 Otufakese Afelesetia b yakuna Ngaza ye zunga yandi, tuka kuna yingidilu yakuna mbanza yangolo.1 ´ 9 Muna mvu wa ya wa luyalu lwa Kizekeya wa Ntinu, i sia vo, mvu una wa nsambwadi wa luyalu lwa Oseya c wa mwan’a Ela wa ntinu a Isaele, Samanese wa Ntinu a Asuri, otombokele kuna Samaria, ozungidi yo. d 10 Kuna mfoko a mvu tatu, babakidi yo; e muna mvu wa sambanu wa luyalu lwa Kizekeya, i sia vo, mvu una wa vua wa luyalu lwa Oseya wa Ntinu a Isaele, Samaria yabakama. 11 O ntinu a Asuri onete nkangu a Isaele muna kinkole f kuna Asuri, ubasidi muna Kalaki ye Kabo vana nkoko a Ngozane ye muna mbanza za Madai. g 12 Kadi ke bawila nding’a Yave wa Nzambi au ko, bakulula e kangu diandi ye mawonso kakanikina Mose wa selo ´ kia Yave. h Ke bawa ko ngatu lemvoka. 13 Muna mvu wa 14 wa luyalu lwa Kizekeya wa Ntinu, o Sankerebe wa ntinu a Asuri i otombokele yo nuanisa e mbanza zawonso zangolo za Yuda yo kutumuna zo. j 14 Muna kuma kiaki, Kizekeya wa Ntinu a Yuda otumini nsamu kwa ntinu a Asuri kuna Lakisi, oku vo: “Nsumukini. Katuka mu nsi ame, konso kina okunzengela, ikuvana kio.” O ntinu a Asuri ozengele Kizekeya wa Ntinu a Yuda 300 za talanta1 za palata ye 30 ma talanta za wolo. 15 Kizekeya ovene palata yawonso yasoloka muna nzo a Yave ye muna lusalu lwa nzo a1 ntinu. k 16 Muna ntangwa yayina, Kizekeya okatwidi yelo ya tempelo l a Yave ye nkambikwa ya yelo ina Kizekeya wa Ntinu a Yuda

j 2Tu 32:1 Yes 36:1

k 2Nti 12:18 2Nti 16:8 2Tu 16:2, 3

l 1Nti 6:33-35

18:8 1 I sia vo, muna fulu yawonso, kiakala muna fulu yakala nkangu ayingi ye ina ke yakala nkangu ayingi ko. 18:14 1 E talanta mosi, yilo 34,2. Tala Nku. ˆ B14. 18:15 1 Yovo “lumbu lwa.”

2 NTINU 18:17-32 kalenga wolo, a ovene yo kwa ntinu a Asuri. 17 Ntinu a Asuri otumini Tatani,1 Rabi-sarese2 yo Rabesake3 yo makesa mayingi tuka kuna Lakisi, b kuna kwa Kizekeya wa Ntinu kuna Yerusaleme. c Batombokele kuna Yerusaleme, bakiatamene vana mvuila utukanga kuna zinga kia ntandu, kina vana nzil’ampwena ya mpatu a nsukudi a mvuatu. d 18 Vava babokele ntinu kavaika, Eleyakime e wa mwan’a Kilekiya ona wavitanga o ntu muna nzo,1 yo Sebena f wa nsoneki yo Yoake wa mwan’a Asafi wa nsoneki a lusansu, bavaikidi muna wanana yau. 19 Rabesake ubavovese vo: “Dodokolo, nuzayisa kwa Kizekeya vo, ‘I wau wuwu kavovele o ntinu anene, o ntinu a Asuri: “Mu nki obundidi e vuvu? g 20 Ongeye ovovele vo: ‘Ngina ye ndekwa ye ngolo za nuanina e vita,’ kansi e miami mvovo miankatu. Kwa nani obundidi e vuvu muna kunkolamena? h 21 Tala, ongeye obundidi e vuvu muna tutu diadi diabosoka, i sia vo, Engipito, i edi dikotanga yo tobola e kandazi kia muntu oyekamene dio. I una kena Faro wa ntinu a Engipito kw’awonso bekumbundanga e vuvu. 22 Avo umpovese vo: ‘Muna Yave wa Nzambi eto j tubundidi e vuvu,’ nga o Kizekeya kabangula mabata mandi ko k ye maziku mandi yo vovesa Yuda ye Yerusaleme vo: ‘Ova ntadisi a ziku diadi nufwete vumbamena muna Yerusaleme’?”’ l 23 Owau, dodokolo vana nsimbi yayi kwa mfumu ame wa ntinu a Asuri: Ikuvana 2.000 ma mvalu, tutala kana olenda solola wantu afwana muna diatisa mio. m 24 Ozevo, aweyi osundila kana nkutu 18:17 1 Yovo “mfidi a makesa.” 2 Yovo “mfidi a mbanda-mbanda.” 3 Yovo “mfidi wa atambiki a mbungwa.” 18:18 ˆ 1 Yovo “lumbu.”

548 KAPU 18 a 2Tu 29:1, 3

b Yos 15:20, 39 2Tu 11:5, 9

c 2Tu 32:9

d Yes 36:2, 3

e 2Nti 19:2 Yes 22:20-24

f Yes 22:15-19

g 2Tu 32:10 Yes 36:4-10

h 2Nti 18:7

i Yes 30:1, 2

j 2Tu 32:8

k 2Tu 31:1

l Nsi 12:11, 13 2Tu 32:12

m Yes 10:12, 13 

Ndambu ya 2 a 2Nti 18:18

b 2Nti 18:17

c Eze 4:7 Dan 2:4

d Yes 36:11, 12

e Yes 36:13-20

f 2Tu 32:15

g 2Nti 19:32-34

nguvulu mosi ona osundidi o keva vana vena e ntaudi za mfumu ame, wau obundidi e vuvu muna Engipito mu vua makalu ma vita ye akwa mvalu? 25 Owau, nga ke mu lutumu lwa Yave ko ntombokele oku fulu kiaki kimana yafwasa kio? Yandi kibeni Yave umpovese vo: ‘Tomboka wanuanisa e nsi yayi yo fwasa yo.’” 26 Muna kuma kiaki, Eleyakime wa mwan’a Kilekiya yo Sebena a yo Yoake bavovese Rabesake vo: b “Dodokolo, vovesela e ntaudi zaku muna nding’a Ki-aramiti,1c kadi bakula kweto tubakula yo; kutuvovesela mu nding’a Ayuda ko, kadi nkangu una vana ´ yaka mu wa bena.” d 27 Kansi, Rabesake ubavutwidi vo: “Nga o mfumu ame kwa mfumu eno ye kwa yeno kaka kantumini yavova mambu mama? Nga ke kwa nkangu mpe ko una ufongele vana yaka, una udia e mvindu au a vumu yo nua masuba mau kumosi yo yeno e?” 28 I bosi, Rabesake otelamene, okazidi muna nding’a Ayuda, ´ oku vo: “Nuwa e mvovo mia ntinu anene, o ntinu a Asuri. e 29 I wau wuwu kavovele o ntinu: ‘Ke nuyambula ko vo Kizekeya kanuvuna, kadi kalendi kunuvuluza ko ova moko mame. f 30 Ke nuyambula ko vo Kizekeya kanufila nuabunda e vuvu muna Yave, oku vo: “O Yave vuluza kikilu kekutuvuluza, e mbanza yayi ke iyekolwa vana moko ma ntinu a Asuri ko.” g 31 Ke nuwila Kizekeya ko, kadi i wau wuwu kavovele o ntinu a Asuri: “Nuvanga yame luvuvamu, nuyitambika,1 konso muntu muna yeno odia e bundu ya nsing’andi a vinyu ye bundu ya nsand’andi yo nua maza ma sima kiandi, 32 yavana ikwiza, yanunata muna nsi 18:26 1 Yovo “Kisuri.” 18:31 1 Mvovo wa sina: “Nusambulwa yame, nuiza kwa mono.”

549 yafwanana ye nsi eno, a nsi a masa ye vinyu yampa, nsi a mbolo ye mpatu za vinyu, nsi a olive ye wiki. Nukwamanana zinga, ke nufwa ko. Ke nuwila Kizekeya ko, kadi vuna kekunuvunanga ekolo kevovanga vo: ‘Yave okutuvuluza.’ 33 Nga vena ye mosi muna nzambi za zula ona wavuluza e nsi andi ova moko ma ntinu a Asuri? 34 Akweyi zina e nzambi za Kamati b ye Ampadi? Akweyi zina e nzambi za Sefavayime, c Ena ye Iva? Nga nzambi zazi zavuluza e Samaria ova moko mame? d 35 Muna nzambi zawonso za nsi zazi, nkia nzambi yavuluza e nsi andi ova moko mame? Nga o Yave olenda vuluza e Yerusaleme ova moko mame?”’” e 36 Kansi, nkangu ukedi kaka e pi-i, ke bamvutwidi kana diambu dimosi ko, kadi o ntinu wakanikina vo: “Ke numvani mvutu ko.” f 37 Kansi, Eleyakime wa mwan’a Kilekiya, ona wavitanga o ntu muna nzo,1 yo Sebena wa nsoneki yo Yoake wa mwan’a Asafi wa nsoneki a lusansu, bele kwa Kizekeya ye mvuatu miau miatiazuka, banzayisi e mvovo mia Rabesake. Vava Kizekeya wa ntinu kawidi wo, otiazwini mvuatu miandi, ovuete ngoto, okotele muna nzo a Yave. g 2 I bosi, otumini Eleyakime ona wavitanga o ntu muna nzo,1 yo Sebena wa nsoneki ye akuluntu vana vena anganga ana bavuete ngoto, benda kwa Yesaya wa ngunza h wa mwan’a Amoze. 3 Bamvovese vo: “I wau wuwu kavovele o Kizekeya, ‘E lumbu kiaki lumbu kiampasi, kialusembo1 ye kiansoni; kadi o wana bazolele wutuka, kansi o ngudi kena ye ngolo za wuta ko. i 4 Nanga o Yave wa Nzambi aku ´ owa e mvovo mia Rabesake, ona

19

ˆ 18:37; 19:2 1 Yovo “lumbu.” 19:3 1 Yovo “kialuvezo.”

2 NTINU 18:33–19:14 KAPU 18 a 2Nti 17:6 b Nta 13:21 c 2Nti 17:24 d 2Nti 17:6 e 2Nti 19:17-19 2Tu 32:15 Yes 37:23

f Yes 36:21, 22 

KAPU 19 g Yes 37:1-4 h Yes 1:1 i Yes 26:17, 18 

Ndambu ya 2 a 1Sa 17:45 2Nti 18:35

b 2Sa 22:7 2Tu 20:9 2Tu 32:20 Nk 50:15

c Yes 37:5-7 d Nsi 20:3 Yes 41:10 Yes 51:7

e 2Nti 18:17 f 2Tu 32:21 Yes 37:37, 38

g 2Nti 18:14 h Yes 37:8-13 i 2Nti 18:17 j 2Tu 32:15 k 2Nti 17:5 2Tu 32:10, 13 Yes 10:8-11

l Tuk 11:31 m 2Nti 17:24 2Nti 18:33, 34

otuminu kwa mfumu andi, o ntinu a Asuri, kimana keza fidisa Nzambi amoyo a e mpaka, o Yave wa Nzambi aku kamvuntulwila mun’owu wa mvovo mina kawidi. Muna kuma kiaki, samba b muna wete dia nkangu una o moyo.’” 5 Muna diadi, e selo ya Kizekeya wa Ntinu bele kwa Yesaya, c 6 o Yesaya ubavovese: “I wau wuwu nuvova kwa mfumu eno, ‘I wau wuwu kavovele o Yave: “Kumoni wonga ko d mu kuma kia mvovo mina owidi, e mvovo mia lutiangu mina e selo ya ntinu a Asuri bavovele mu kuma kiame. e 7 Kadi ivilakesa e ngindu ´ zandi,1 owa e nsangu yo vutuka kuna nsi andi; ikumfila kafwila muna nsosolo muna nsi andi.”’” f 8 Vava Rabesake kawidi vo ntinu a Asuri okatukidi kuna Lakisi, g wele kwa yandi, unwene ekolo kenuanisanga Libena. h 9 I bosi, o ntinu owidi e nsangu mu kuma kia Tinkaka wa Ntinu a Etiopia vo: “Oyandi ovaikidi keza nuana yaku.” Muna kuma kiaki, otumini diaka anati a nsangu i kwa Kizekeya, oku vo: 10 “I wau wuwu nuvovesa Kizekeya wa ntinu a Yuda, ‘Kuyambula ko vo Nzambi aku ona obundanga e vuvu kavuna, oku vo: “Yerusaleme ke iyekolwa vana moko ma ntinu a Asuri ko.” j 11 Tala! Ongeye owidi mana atinu a Asuri bavangidi muna nsi zawonso, e mpila bafwasidi zo. k Nga obenze vo ngeye kaka ovuluka e? 12 E nzambi za zula, nga zavuluza e zula ina akulu ame bafwasa e? Akweyi ina e Ngozane, Karani, l Rezefe yo nkangu a Edene una wakala muna Telasa? 13 Akweyi kena o ntinu a Kamati, ntinu a Ampadi yo ntinu a mbanz’a Sefavayime, a mbanz’a Ena ye Iva?’” m 14 Kizekeya otambwidi e nkanda vana moko ma anati a nsangu, otangidi mio. I bosi, 19:7 1 Mvovo wa sina: “isia mwanda muna yandi.”

2 NTINU 19:15-29 Kizekeya otombokele kuna nzo a Yave, oyalumwini mio1 vana ntadisi a Yave. a 15 Kizekeya oyantikidi samba b vana ntadisi a Yave, oku vo: “E Yave wa Nzambi a Isaele, ovuende vana kunda kia kimfumu vana ntandu a1 akelubi, c ngeye kaka i Nzambi aludi muna yintinu yawonso ova ntoto. d Ngeye wavanga e zulu ye ntoto. 16 E´ Yave, tamba o matu maku yo wa! e E Yave, temona o ´ meso maku f yo mona! Wa e mvovo miawonso mina Sankerebe katumini mu tonta Nzambi amoyo. 17 Kieleka, e Yave, atinu a Asuri bafwasidi e nsi zawonso kumosi ye nsi zau. g 18 Batubidi e nzambi zau vana tiya, kadi ke nzambi ko, h kansi salu ya moko ma wantu, i nti ye matadi. I kuma bafwasidi zo. 19 Kansi owau, e Yave wa Nzambi eto, dodokolo utuvuluza vana moko mandi kimana yintinu yawonso ya nza yazaya wo vo ngeye kaka i Nzambi, e Yave.” j 20 I bosi, Yesaya wa mwan’a Amoze otwikidi nsangu ezi kwa Kizekeya: “I wau wuwu kavovele o Yave wa Nzambi a Isaele: ‘Ngwidi e sambu k kiaku osambidi mu kuma kia Sankerebe wa Ntinu a Asuri. l 21 Edi kavovele o Yave mu kuma kiandi: “O mwenze wa mwan’ankento a Zione uvezele yo kuseva. O mwan’ankento a Yerusaleme uninginisini o ntu. 22 Nani ofidisi e mpaka yo tianguna? m Nani ozangulwidi e ndinga aku n Ye nani osengolwele meso maku ma lulendo e? Kwa Mvauki a Isaele! o 23 Ovezele Yave p muna anati aku a nsangu q yo vova vo: ‘Ye ulolo wa makalu mame ma vita 19:14 1 Mvovo wa sina: “wo.” 19:15 1 Nanga, “vana kati kwa.”

550 KAPU 19 a 1Nti 8:30 Yes 37:14-20

b 2Tu 32:20 c Luv 25:22 d 1Tu 29:10, 11 e 1Nti 8:29 Nk 65:2

f 2Tu 16:9 Dan 9:18

g 2Nti 16:8, 9 2Nti 17:6, 24

h Yes 41:29 i Yer 10:3 j Nk 83:17, 18 Yes 45:5, 6

k 2Nti 19:15 l Yes 37:21, 22 m 2Nti 19:10 n 2Nti 18:30 Yes 10:12, 13

o Yes 37:23-25 p 2Tu 32:17 Yes 10:10, 11

q 2Nti 18:17 

Ndambu ya 2 a Yes 14:24 b Nk 33:11 c Yes 46:10 d Yes 10:5 Yes 37:26, 27

e Yes 40:7 f Ngn 5:21 Ayi 4:13

g Yes 37:28, 29 h Nk 46:6 Yes 10:5, 15

Itomboka kuna mbata za miongo, Kuna zunga ´ ya Lebanone ina kwanda kikilu. ´ Kesa ikesa nti mianda mia nsedele ye sipelese zandi zambote. Ikota muna matininu mandi ´ mena kwanda kikilu, muna mfinda zandi za nkaki. 24 Itimuna e sima yo nua maza ma nsi a kinzenza; Iyumisa nkoko1 miawonso mia Engipito muna tambi yame.’ 25 Nga kuwidi ko e? Ediadi se kolo diasikidiswa.1a Yakubika2 dio b tuka muna lumbu ya nz’ankulu. Owau ilungisa dio. c Ongeye okitula e mbanza za zungwa e yaka se mazumbu. d 26 O nkangu au ke ukala ye ntanini ko; Bezakama yo wonga yo fusulwiswa e nsoni. Bekituka nze titi ya nzanza ye titi yankunzu, e Nze titi imenene vana nkala yo yumiswa kwa tembwa kia este. 27 Kansi, ntomene zaya vava ovuandanga, vava ovaikanga ye vava okotanga, f Ye vava okumfungilanga makasi, g 28 Kadi o makasi umfungidi h ye nkwit’aku ilweke mu matu mame. i Muna kuma kiaki, isia luvaku lwame muna nzunu aku ye bindikilwa j muna nu’aku, Ikuvutulwisa muna nzila ina wizidi.” k 29 “‘Ekiaki kikala se sinsu kwa ngeye:1 Omu mvu wau oyeno nudia ina ikuyimenena;2 muna mvu una wanzole nudia

i 2Nti 18:35 Yes 10:12, 13

j Nk 32:9 k 2Nti 19:33

19:24 1 Yovo “nsuku mia Nile.” 19:25 1 Mvovo wa sina: “diavangwa.” 2 Yovo “Yavanga.” 19:29 1 I sia vo, Kizekeya. 2 Yovo “imena muna mbongo ibwa.”

551 mbwaza za makunde ma ina ikuyimenena; a kansi muna mvu una wantatu, nukuna yo vela mbongo, nukuna mpatu za vinyu yo dia e bundu yandi. b 30 Awana bevuluka muna nzo a Yuda, i sia vo, awana besala, c bemena e mianzi kuna nsi yo yima bundu muna tayi. 31 Kadi muna Yerusaleme muvaika nsadiswa, muna Mongo a Zione muvaika awana besala o moyo. O vema kwa Yave a vu kuvanga wo. d 32 “‘Ozevo, i wau wuwu kavovele o Yave mu kuma kia ntinu a Asuri: e “Ke kota mu mbanza yayi ko f Yovo tuba mo e nzanza Yovo nuanisa yo muna ngubu Ngatu bumbila yo e kundubulu mu nuanisa yo. g ˆ 33 Muna nzila ina kezidi, i muna kevutukila; Oyandi ke kota mu mbanza yayi ko,” u kavovele o Yave. 34 “Itanina e mbanza yayi h yo vuluza yo mu kuma kia nkumbu ame i Ye mu kuma kia Davidi wa selo kiame.”’” j 35 Muna fuku wauna, o mbasi a Yave ovaikidi, ovondele 185.000 ma wantu muna ndo ya Asuri. k Vava nkangu wasikama muna mene-mene, wamona mavimbu mawonso. l 36 Muna kuma kiaki, Sankerebe wa Ntinu a Asuri okatukidi, ovutukidi kuna Niniˆ ve m yo kala kuna. n 37 Vava kavumbamenenge muna nzo1 a Niseroke wa nzambi andi, o wan’andi, Andameleke yo Sareze bamvondele muna nsosolo, o batinini kuna nsi ya Ararate. p Esakadone q wa mwan’andi oyantikidi yala vana fulu kiandi. Muna lumbu yayina, Kizekeya oyelele, fioti fiasala nga wafwa. r Yesaya wa ngunza wa mwan’a Amoze wizidi, umvovese vo: “I wau wuwu kavove-

20

19:37 1 Yovo “tempelo.”

2 NTINU 19:30–20:10 KAPU 19 a Lev 25:4-6 b Yes 37:30-32 c 2Tu 32:22 Yes 10:20

d Yes 59:17 Zak 1:14, 15

e Yes 10:24 f 2Tu 32:22 g Yes 37:33-35 h Yes 31:5 i 1Sa 12:22 Yes 43:25 Yez 36:22

j 2Nti 20:6 Yer 23:5

k 2Tu 32:21 Yes 31:8

l Luv 12:30 Yes 37:36-38

m Yon 1:2 n 2Nti 19:7, 28 o 2Tu 32:21 p Tuk 8:4 q Eze 4:2 

KAPU 20 r 2Tu 32:24 

Ndambu ya 2 a Yes 38:1-3 b 2Tu 31:20, 21 Nk 25:7 Nk 119:49

c Yes 38:4-6 d Nk 39:12 e Nsi 32:39 Nk 41:3 Nk 103:3 Nk 147:3

f Nk 66:13 Nk 116:12-14

g 2Tu 32:22 Yes 10:24

h 2Nti 19:34 Yes 37:35

i Yes 38:21, 22 j Afu 6:17 Yes 7:11

k Yes 38:7, 8

le o Yave: ‘Vana luludiku kwa esi nzo aku; kadi fwa ofwa, kusasuka ko.’” a 2 Muna kuma kiaki, Kizekeya ovilwidi lose lwandi kuna yaka, oyantikidi samba kwa Yave, oku vo: 3 “E Yave, idodokele, sungamena e mpila ikangalelanga vana ntadisi aku ye kwikizi yo ntima wawonso ye mambu mambote ivanganga vana meso maku.” b Kizekeya obokomokene ye dilu. 4 Yesaya una kalweke ko vana yanzala kia kati, e diambu dia Yave dizidi kwa yandi, oku vo: c 5 “Vutuka kwa Kizekeya wa mfidi a nkangu ame, umvovesa vo: ‘I wau wuwu kavovele o Yave wa Nzambi a Davidi wa nkulu aku: “Ngwidi e sambu kiaku. Mbwene mansanga maku. d Sasula ikusasula. e Muna lumbu kiantatu, otomboka kuna nzo a Yave. f 6 Ikudikila mvu 15 muna zingu kiaku,1 vuluza ikuvuluza, ivuluza mpe mbanza yayi vana moko ma ntinu a Asuri, g tanina itanina e mbanza yayi mu kuma kia nkumbu ame ye mu kuma kia Davidi wa selo kiame.”’” h 7 I bosi, Yesaya ovovele vo: “Nutwasa bundu ya nsanda yayuma yatutwa.” Batwese yo, basidi yo vana vumbu, Kizekeya malembe-malembe osasukidi. i 8 Kizekeya oyuvuidi Yesaya vo: “Nkia sinsu j kisonga vo Yave sasula kekunsasula ye muna lumbu kiantatu itomboka kuna nzo a Yave?” 9 Yesaya ovutwidi vo: “Ekiaki i sinsu kitukidi kwa Yave muna kusonga e ziku vo Yave olungisa dina kavovele: Nga ozolele vo e kini1 vana sikada2 kiatomboka ntombokelo kumi yovo kiakulumuka ntombokelo kumi e?” k 10 Kizekeya ovovele vo: “Diasazu e kini kiatomboka ntombokelo kumi vana sikada ke mu 20:6 1 Mvovo wa sina: “lumbu yaku.” 20:9 1 Yovo “ninga.” 2 Nanga sikada yayi yasadilwanga muna tadila ola, nze lolonzi ya ntangwa.

2 NTINU 20:11–21:7 kulumuka ntombokelo kumi ko.” 11 Yesaya wa ngunza ododokele Yave; o Nzambi oyambwidi vo e kini kina kiayikulumukina ntombokelo kumi vana sikada ya Akazi kiatomboka ntomboka kumi. a 12 Muna ntangwa yayina, o ntinu a Babele, Berodake-baladani wa mwan’a Baladani, otwikidi nkanda yo lukau kwa Kizekeya, kadi owidi wo vo Kizekeya yela kayelele. b 13 Kizekeya ubatambwidi1 yo kubasonga e nzo ya tusalu c twandi twawonso— palata, wolo, mazi ma balasamu yo mazi mankaka mantalu, nuaninua yandi ye lekwa yawonso yakala muna tusalu twandi. Ke mwakala lekwa ko muna nzo andi2 ye muna luyalu lwandi lwawonso kina o Kizekeya kalembi kubasonga. 14 I bosi, Yesaya wa ngunza wizidi kwa Kizekeya wa Ntinu, unyuvuidi vo: “Nkia diambu bavovele o wantu awaya ye akweyi batukidi?” Kizekeya ovu´ twidi vo: “Ku nsi yanda batukid di, kuna Babele.” 15 I bosi, Yesaya oyuvuidi vo: “Nki bamwene omu nzo aku?”1 Kizekeya ovutwidi vo: “Bamwene lekwa yawonso ina omu nzo ame.2 Ke muna lekwa ko muna tusalu twame kina ndembele kubasonga.” 16 I bosi, Yesaya ovovese Ki´ zekeya vo: “Wa e diambu dia Yave, e 17 ‘Tala! Muna lumbu ikwiza, e lekwa yawonso ina omu nzo aku1 ye yawonso yalunda akulu aku yamu unu kiaki, inatwa kuna Babele. f Ke musala lekwa ko,’ u kavovele o Yave. 18 ‘Ankaka muna wan’aku ana owuta, natwa benatwa g yo kituˆ ka se mbanda-mbanda muna lumbu lwa ntinu a Babele.’” h 19 Muna diadi, Kizekeya ovovese Yesaya vo: “E diambu dia ˆ 20:13 1 Yovo “ubawididi.” 2 Yovo “luˆ mbu lwandi.” 20:15, 17 1 Yovo “lumbu ˆ lwaku.” 20:15 2 Yovo “lumbu lwame.”

552 KAPU 20 a Yos 10:12 2Tu 32:31

b Yes 39:1, 2 c 2Tu 32:27 d Yes 39:3, 4 e Yes 39:5-7 f 2Nti 24:12, 13 2Nti 25:13 2Tu 36:7, 18 Yer 27:21, 22 Dan 1:2

g 2Nti 24:12 h Dan 1:19 Dan 2:49

 Ndambu ya 2 a Nk 141:5 b Yes 39:8 c Yoa 9:11 d 2Tu 32:30 e 1Nti 2:10 f 2Nti 21:16 2Nti 23:26 2Tu 33:11-13

g 2Tu 32:33 

KAPU 21 h 1Tu 3:13 Mat 1:10

i 2Tu 33:1 j Nsi 12:30, 31 2Tu 36:14 Yez 16:51

k 2Tu 33:2-6 l 2Nti 18:1, 4 m 2Nti 23:4 n 1Nti 16:30, 32 o Nsi 4:19 p Yer 32:34 q Nsi 12:5 2Sa 7:12, 13 1Nti 8:29 1Nti 9:3

r Yez 8:16 s 1Nti 6:36 1Nti 7:12

t Lev 19:26 u Lev 20:27 Nsi 18:10, 11

v 2Nti 23:6

Yave dina ovovele diambote.” a I bosi, okudikidi vo: “Diambote wau vo vekala ye luvuvamu yo lutaninu1 muna kolo kia zingu kiame.”2b 20 Vo i mambu mankaka ma lusansu lwa Kizekeya ye nkum’andi ye zinga c ye mvuila katimisa watwasanga maza muna mbanza, d nga ke masonama ko muna nkand’a lusansu lwa ntinu mia Yuda? 21 I bosi, Kizekeya olele yo mase mandi, e Manase f wa mwan’andi oyantikidi yala vana fulu kiandi. g Manase h mvu 12 kakala miau vava kayantika yala. Mvu 55 kayala muna Yerusaleme. i E nkumbu a ngudi andi Kefeseba. 2 Wavanga mambu mambi vana meso ma Yave, watanginina mavangu mangemi ma zula j ina Yave kayinga vana vena nkangu a Isaele. k 3 Otungulwidi mabata mana Kizekeya wa se diandi kabangula, l otungidi maziku ma Bale, odongekele vindi diavauka,1m nze una wavanga Akabi wa ntinu a Isaele. n Ovumbamene vu kiawonso kia zulu yo sadila kio. o 4 Otungidi mpe maziku muna nzo a Yave, p ina Yave kavovela vo: “Isia nkumbu ame muna Yerusaleme.” q 5 Otungidi mpe maziku mu kuma kia vu kiawonso kia zulu r muna yanzala yau yole ya nzo a Yave. s 6 Oyokele1 mpe mwan’andi vana tiya; ovandidi nkisi, otesese ngombo, t otumbikidi nganga za matombola ye nganga za ngombo. u Ovangidi mambu mayingi mambi vana meso ma Yave muna kunkendeleka. 7 E teke kiavalwa kia vindi diavauka1v kina kavanga osidi kio muna nzo ina Yave kavovesela Davidi yo Solomo wa mwan’andi vo: “Muna nzo yayi ye muna Yerusaleme ina yasola muna ma-

21

20:19 1 Yovo “ludi.” 2 Mvovo wa sina: “muna lumbu yame.” 21:3, 7 1 Tala Nsas’a Mvovo. 21:6 1 Yovo “Oviokese.”

553 kanda mawonso ma Isaele, isia mo e nkumbu ame yakwele mvu. a 8 Kiyunganesa diaka malu ma ´ Isaele ko kuna kwanda ye nsi ina yavana kwa mase mau, b avo batomene lemvokela mawonso yabakanikina, c o Nsiku awonso una Mose wa selo kiame kabakanikina vo balanda wo.” 9 Kansi ke balemvokele wo ko, Manase okwamanene kubavukumuna yo kubafila mu vanga e mbi lutila e zula ina Yave kafwasa vana vena Aneyisaele. d 10 Yave okwamanene vova muna selo yandi angunza, e oku vo: 11 “Manase wa ntinu a Yuda ovangidi mawonso mama mangemi; olutidi vanga e mbi ke mu wan’a Yamore f awonso ko ana bamvita g yo sumukisa Yuda muna teke yandi yangemi.1 12 I wau wuwu kavovele o Yave wa Nzambi a Isaele: ‘E mpasi itwasa muna Yerusaleme h ye muna Yuda zilunzisa matu ma ndio´ na owa zo. i 13 Teza iteza Yerusaleme ye nsing’a j tezela wasadilwa mu teza Samaria k ye muna nsing’a nzaba1 wasadilwa mu teza nzo ya Akabi, l sukula isukula Yerusaleme wauna usukulwilwanga e pidi, sukula isukula yo, yo bukika yo. m 14 Bembola ibembola e nsadisw’a vua diame, n ikubayekola vana moko ma mbeni zau, bekituka se sanzu kuna kwa mbeni zau zawonso, o 15 kadi bavangidi mambu mambi vana meso mame, bekunkendelekanga tuka e lumbu kina kiavaika mase mau muna Engipito yamu unu kiaki.’” p 16 Manase mpe wabungula menga mayingi ma minkondwakuma, q yavana kazadisa Yerusaleme yawonso. Vana ntandu, wanata e sumu dina diavukumuna

2 NTINU 21:8–22:2 KAPU 21 a 2Tu 33:7-9 b 1Tu 17:9 c Nsi 28:1 d Nsi 7:1 e 2Tu 33:10 2Tu 36:15, 16 Yer 7:25 Mat 23:37

f Tuk 15:16 g Lev 18:24, 25 2Nti 23:26 2Nti 24:3 Yer 15:4

h 2Nti 22:16, 17 Mik 3:12

i Yer 19:3 j Yes 28:17 Man 2:8

k 2Nti 17:6 Yez 23:33

l 1Nti 21:21 2Nti 10:11

m Yer 25:9 n Nsi 32:9 2Nti 17:18

o Lev 26:25 Nsi 28:63

p Nsi 9:21 Nsi 31:29 Afu 2:11, 13

q 2Nti 24:3, 4 Yer 2:34 Mat 23:30 Ayi 11:37

 Ndambu ya 2 a 2Nti 21:23, 26 b Mat 1:10 c 2Tu 33:21 d 2Tu 33:22, 23 e 2Nti 21:1, 3 f 2Nti 22:16, 17 Yer 2:13

g 2Tu 33:25 h 2Nti 21:18 i Mat 1:10 

KAPU 22 j 1Nti 13:2

21:11 1 O mvovo wa Kiyibere nanga ngwizani wina yo mvovo “doti,” usadilwanga se mvovo a luvezo. 21:13 1 Nsinga usadilwanga kwa atungi muna singika e yaka.

Yer 1:2 Sef 1:1

k 2Tu 34:1, 2 l Yos 15:20, 39 m 1Nti 15:5

Yuda mu vanga mambu mambi vana meso ma Yave. 17 Vo i mambu mankaka ma lusansu lwa Manase ye mawonso kavanga ye masumu kavola, nga ke masonama ko muna nkand’a lusansu lwa ntinu mia Yuda? 18 Manase olele yo mase mandi, ozikilu muna mpatu a nzo andi, muna mpatu a Uza; a o mwan’andi Amone oyantikidi yala vana fulu kiandi. 19 Amone b mvu 22 kakala miau vava kayantika yala, mvu miole kayala muna Yerusaleme. c E nkumbu a ngudi andi Mesulemete wa mwan’ankento a Karuse wa musi Yoteba. 20 Wavanga mambu mambi vana meso ma Yave wauna Manase wa se diandi kavanga. d 21 Wakangalela muna nzila zawonso zina se diandi kakangalela, wakwamanana sadila yo vumbamena teke yangemi ina se diandi kasadila. e 22 Oyambwidi Yave wa Nzambi a mase mandi, kadiatidi muna nzil’a Yave ko. f 23 Kuna kwalanda, e selo ya Amone bamvuandidi e mfulu, bavondele ntinu muna nzo andi. 24 Kansi, nkangu a nsi bavondele awonso ana bavuandila Amone wa Ntinu e mfulu, batumbikidi Yosiya wa mwan’andi se ntinu vana fulu kiandi. g 25 Vo i mambu mankaka ma lusansu lwa Amone ye mana kavanga, nga ke masonama ko muna nkand’a lusansu lwa ntinu mia Yuda? 26 Amone ozikilu muna ziami kiandi muna mpatu a Uza, h o mwan’andi Yosiya i oyantikidi yala vana fulu kiandi. Yosiya j mvu nana kakala miau vava kayantika yala, mvu 31 kayala muna Yerusalek me. E nkumbu a ngudi andi Yedida wa mwan’ankento a Adaya wa musi Bosekati. l 2 Wavanga mambu mambote vana meso ma Yave, wakangalela muna nzila zawonso za Davidi wa nkulu andi, m kasidi vengomoka kulunene ko ngatu kulumonso.

22

2 NTINU 22:3-20 3 Muna mvu wa 18 wa luyalu lwandi, Yosiya wa Ntinu otumini nsoneki Safani wa mwan’a Azaleya wa mwan’a Mesulame kuna nzo a Yave, a oku vo: 4 “Tomboka kwa Kilekiya b wa ngang’ambuta, kabonga nzimbu zawonso zitwaswanga muna nzo a Yave c zina alangididi a mielo batambwidi kwa nkangu. d 5 Kavana zo kwa akengi a salu kia nzo a Yave, oyau bevana zo kwa asadi a nzo a Yave ana bevangululanga e1 nzo, e 6 i sia vo, akwa umbangu, atungi ye awudi a matadi; basumba mabaya ye matadi mavalwa mu vangulula e nzo. f 7 Kansi, ka bafwete teseswa mbalu ko muna nzimbu betambula, kadi vuvu bebundwanga.” g 8 I bosi, Kilekiya wa ngang’ambuta ovovese Safani wa nsoneki vo: h “Nsolwele nkand’a Nsiku i muna nzo a Yave.” Kilekiya ovene wo kwa Safani, oyantikidi wo tanga. j 9 I bosi, Safani wa nsoneki wele kwa ntinu, umvovese vo: “E ntaudi zaku bakutikidi nzimbu zakedi muna nzo, bavene zo kwa akengi a salu kia nzo a Yave.” k 10 Safani wa nsoneki ovovele mpe kwa ntinu vo: “Tala nkanda l kampene Kilekiya wa nganga.” I bosi, Safani oyantikidi wo tanga vana ntadisi a ntinu. 11 O ntinu vava kawidi mvovo mia nkand’a Nsiku, otiazwini mvuatu miandi. m 12 I bosi, o ntinu okanikini Kilekiya wa nganga, Akikami n wa mwan’a Safani, Akebo wa mwan’a Mikaya, Safani wa nsoneki yo Asaya wa selo kia ntinu, oku vo: 13 “Nuenda yuvula Yave mu kuma kiame, mu kuma kia nkangu ye mu kuma kia Yuda yawonso mu diambu dia mvovo mia nkanda wau usolwelo, kadi makasi ma Yave ma22:5 1 Yovo “bevangululanga konso fulu kiabakuka muna.”

554 KAPU 22 a 2Tu 34:8 b 1Tu 6:13 c 2Nti 12:4, 5 2Tu 24:8

d 2Nti 12:9 2Tu 34:9

e 2Nti 12:11, 12 2Tu 34:10

f 2Tu 34:11 g 2Nti 12:15 2Tu 34:12

h 2Nti 22:3 i Nsi 31:24-26 j 2Tu 34:14, 15 k 2Tu 34:16-18 l Nsi 31:9 m 2Tu 34:19-21 Yoe 2:13

n 2Nti 25:22 Yer 26:24

 Ndambu ya 2 a Nsi 4:24 Nsi 29:27 Nsi 31:17

b Luv 15:20 Afu 4:4 Nek 6:14 Luk 2:36 Mav 21:8, 9

c 2Tu 34:22-28 d 2Nti 22:8 e Luv 20:3 Nsi 32:17 Afu 2:12 Yer 2:11

f Yes 2:8 g Nsi 32:22 Yes 33:14 Yer 7:20 Yez 20:48

h 1Nti 21:29 Yak 4:6

i 2Nti 22:11

fusukidi muna yeto mengi, a kadi mase meto ke balemvokela mvovo mia nkanda wau ko ngatu vanga mawonso masonama mo mu kuma kieto.” 14 Muna kuma kiaki, Kilekiya wa nganga, Akikami, Akebo, Safani yo Asaya, bele kwa Kuleda wa ngunz’a nkento. b Kuleda i nkaz’a Salumi wa mwan’a Tikeva wa mwan’a Karase, wa nlundi a mvuatu. Kuleda muna Yerusaleme kazingilanga, kuna Belo Kiazole; bele mokena yaˆ ndi kuna. c 15 Ubavovese vo: “I wau wuwu kavovele o Yave wa Nzambi a Isaele, ‘Nuvovesa ndiona unutumini kwa mono vo: 16 “I wau wuwu kavovele o Yave: ‘Mpasi itwasa va fulu kiaki ye muna nkangu andi, e mvovo miawonso miasonama muna nkanda una ntinu a Yuda katangidi. d 17 Wau vo bangiambwidi, bayokele e ndumbu kwa nzambi zankaka e kimana bankendeleka muna salu yawonso ya moko mau, f makasi mame mefusukila va fulu kiaki ke memana ko.’” g 18 Kansi nuvovesa ntinu a Yuda ona unutumini nuayuvula Yave, “I wau wuwu kavovele o Yave wa Nzambi a Isaele: ‘Muna kuma kia mambu mana owidi, 19 wau vo ntim’aku ulemvokele,1 uyisakidikidi vana ndose a Yave h vava owidi mana yavova mu kuma kia fulu kiaki ye nkangu andi—bekituka se lekwa kia kenonokena2 ye sibu—otiazwini mvuatu miaku i yo dila ova ngina, omono mpe iwidi, u kavovele o Yave. 20 Muna kuma kiaki, ikuvundisa vamosi yo mase1 maku, ovunda kuna luvuvamu muna ziami kiaku, meso maku ke memona mpasi zawonso itwasa va fulu kiaki ko.’”’” I bosi, banete mvutu kwa ntinu. 22:19 1 Mvovo wa sina: “ukulukidi.” 2 Yovo “kia nsasi.” 22:20 1 E mvovo miami lufwa miyikanga.

555

23

O ntinu obokelese akuluntu awonso a Yuda ye Yerusaleme. a 2 I bosi, ntinu otombokele kuna nzo a Yave ye Ayuda awonso, ye nkangu a Yerusaleme ye anganga ye ngunza zawonso—nkangu wawonso, ambuta ye aleke. Otangidi muna matu mau o mambu mawonso ma nkanda b wa kangu una wasololwa c muna nzo a Yave. d 3 O ntinu otelamene vana ndambu a lunzi, okangidi e kangu1 vana ndose a Yave e vo olanda Yave yo lunda nkanikinu miaˆ ndi, tuludiku ye mına miandi ye nsi a ntim’andi yawonso ye kiwuntu kiandi kiawonso muna lungisa mambu ma kangu diadi mana masonama muna nkanda wau. O nkangu wawonso utambulwidi e kangu. f 4 O ntinu okanikini Kilekiya g wa ngang’ambuta ye angang’a kamba kianzole ye alangididi a yelo ya tempelo, bavaikisa mu tempelo a Yave e salanganu yawonso ya Bale ye vindi diavauka1h ye vu kiawonso kia zulu. Oyokele yo kuna mbazi a Yerusaleme kuna yana ya Kiderone, onete ntoto ampolo andi kuna Betele. i 5 Okatwidi nganga za nzambi zaluvunu ana ntinu mia Yuda batumbika kimana bayokanga ndumbu muna mabata ma mbanza za Yuda ye muna zunga kia Yerusaleme. Okatwidi mpe ana bayokelanga Bale ndumbu ye ntangwa ye ngonde ye buka kia ntetembwa kia zodiake ye vu kiawonso kia zulu. j 6 Okatwidi vindi diavauka1k muna nzo a Yave, onete dio kuna mbazi a Yerusaleme, kuna Ndimb’a Kiderone, oyokele dio l kuna Ndimb’a Kiderone. Ofumfumwini dio vana ziami kia mpasi wantu. m 7 Obangwidi mpe nzo za akembi amakala n zina zakala muna nzo a Yave, 23:3 1 Yovo “okangidi kangu diampa.” 23:4, 6, 7 1 Tala Nsas’a Mvovo.

2 NTINU 23:1-13 KAPU 23 a 2Tu 34:29, 30 b Nsi 31:26 c Luv 24:8 d 2Nti 22:8 e 2Nti 11:17 2Tu 15:10, 12

f Yos 24:24, 25 2Tu 34:31, 32

g 2Nti 22:4 h 2Nti 21:1, 7 2Tu 34:4

i 1Nti 12:28, 29 j 2Nti 21:1, 3 Yer 8:1, 2

k 2Nti 21:1, 7 l Nsi 7:25 m 2Tu 34:4 n Lev 18:22 Nsi 23:17, 18 1Nti 15:11, 12 1Nti 22:46

 Ndambu ya 2 a Yos 21:17, 19 1Nti 15:22

b Tuk 21:31 c Yez 44:10 Mal 2:7, 8

d Yer 7:31 e Yos 15:8

muna akento bavangilanga ngoto zasadilwanga mu tunga nzo a vindi diavauka.1 8 I bosi, okatwidi nganga zawonso muna mbanza za Yuda, ofunzwini mabata mana anganga bayokelanga ndumbu, tuka kuna Ngeba a yakuna Bere-seba. b Obangwidi mpe mabata ma mavitu mana makala kuna vitu dia Yosua wa mfumu a mbanza, kuna lumonso lwa vitu dia mbanza. 9 E nganga za mabata ke basadilanga vana ziku dia Yave ko muna Yerusaleme, c kansi badianga mbolo zakondwa mfuna ye mpangi zau. 10 Ofunzwini Tofete d ina vana Ndimb’a Wan’a Inome1e kimana valembi kala ona oyokela2 vana tiya o mwan’andi a yakala yovo wa nkento kwa Moleke. f 11 Okanikini mpe vo e mvalu mina atinu a Yuda bavaula1 kwa ntangwa ke mikotela diaka muna nzo a Yave ko vana suku2 dia Natani-meleke wa mbanda-mbanda, dina diakala vana veta; oyokele mpe makalu ma vita mana mavaulwa kwa ntangwa. g 12 O ntinu obangwidi mpe maziku mana batunga ntinu mia Yuda vana nludi h a suku dia ntandu dia Akazi, ye maziku mana katunga Manase muna yanzala yole ya nzo a Yave. i Ofumfumwini mo, omwenge mfumfuta muna Ndimb’a Kiderone. 13 O ntinu ofunzwini mabata makala kuna ntwal’a Yerusaleme, kuna sude1 ya Mongo a Lutumbuku,2 mana Solomo wa ntinu a Isaele katungila Asetorete wa nzambi ankento angemi wa esi Sidone; ye Kemose wa nzambi a ngemi a Moabe;

f 2Nti 16:2, 3 Yer 32:35

g Nsi 4:19 Yez 8:16

h Yer 19:13 Sef 1:4, 5

i 2Nti 21:1, 5

23:10 1 Tala Nsas’a Mvovo, “Ngeena.” 2 Mvovo wa sina: “viokesela.” 23:11 1 Mvovo wa sina: “Bavana.” 2 Yovo “suku dia dila.” 23:13 1 Mvovo wa sina: “Kuna lunene.” I sia vo, kuna sude avo una kuna ntwala a este. 2 I sia vo, Mongo a Olive, una kuna sude, wazayakana mpe vo Mongo a Luvezo.

2 NTINU 23:14-30 ye Milekome a wa nzambi a ngemi a Aneyamone. b 14 Okosomwene malunzi mavauka, obwisidi mavindi mavauka,1c ozadisi visi ya wantu vana fulu kiau. 15 Obangwidi mpe e ziku diakala kuna Betele ye bata dina katunga Yerobame wa mwan’a Nebate dina diasumukisa Isaele. d Vava kabangwidi e ziku diadi ye bata, oyokele e bata, ofumfumwini dio, oyokele mpe vindi diavauka.1e 16 Yosiya vava kavilukidi, omwene ziami vana mongo, otumini wantu bakatula visi muna ziami, oyokele yo vana ziku, ofunzwini dio, mun’owu wa diambu dia Yave diavova muntu a Nzambi aludi, ona wasakula mambu mama. f 17 Yosiya oyuvuidi vo: “E ziami kiakina kia nani?” Esi mbanza bavutwidi vo: “I ziami kia muntu a Nzambi aludi, wa musi Yuda g ona wasakula mambu mama ovangidi kwa ziku dia Betele.” 18 Yosiya ovovele vo: “Nunyambula kavunda. Ke nuyambula muntu kasimba visi yandi ko.” Ozevo, ke bayambwidi muntu ko kasimba e visi yandi ye visi ya ngunza ona watuka kuna Samaria. h 19 Yosiya okatwidi mpe masambilu mawonso muna mabata ma mbanza za Samaria, i mana e ntinu mia Isaele batunga muna kendeleka Nzambi, ovangidi mo wauna kavanga kwa bata dia Betele. j 20 Ovondele muna maziku e nganga zawonso za mabata ˆ zikedi muna, oyokele visi ya wantu muna maziku. k I bosi, ovutukidi kwandi kuna Yerusaleme. 21 O ntinu okanikini kwa nkangu awonso vo: “Nudila Yave wa Nzambi eno e Nduta, l nze una wasonama muna nkanda wau wa kangu.” m 22 Ke basidi dia Nduta nze yayi ko tuka muna lumbu ina afundisi bafundisanga Isaele yovo muna lumbu yawo23:14, 15 1 Tala Nsas’a Mvovo.

556 KAPU 23 a Sef 1:4, 5 b 1Nti 11:5, 7 c Luv 23:24 Nsi 7:5 2Tu 34:1, 3

d 1Nti 12:28, 33 e 2Tu 34:6, 7 f 1Nti 13:2 g 1Nti 13:1 h 1Nti 13:30, 31 i 1Nti 12:25, 31 1Nti 13:32 2Nti 17:9

j 2Tu 34:6, 7 k 1Nti 13:2 l 2Tu 35:1 m Luv 12:3-14 

Ndambu ya 2 a 2Tu 35:18, 19 b Lev 19:31 Nsi 18:10, 11 2Nti 21:1, 6 Yes 8:19

c Tuk 31:19 d Nta 33:52 Nsi 12:2

e 2Nti 22:8 f Nsi 4:29 g 2Nti 21:11, 12 2Nti 24:3, 4 Yer 15:4

h Nsi 29:28 2Nti 25:11 Yez 23:33

i 2Nti 18:11 2Nti 21:13

j Nsi 12:5 1Nti 8:29 1Nti 9:3

k 1Nti 9:15 2Tu 35:20-25 Zak 12:11

nso bayalanga e ntinu mia Isaele ye ntinu mia Yuda. a 23 Kansi, muna mvu wa 18 wa luyalu lwa Yosiya wa Ntinu, e Nduta a Yave kuna Yerusaleme yadilwa. 24 Yosiya okatwidi mpe nganga za matombola, nganga za ngombo, b teke ya nzo,1c teke yangemi,2 ye lekwa yawonso yangemi yakala muna nsi a Yuda ye Yerusaleme, kimana kalungisa mambu ma Nsiku d masonama muna nkanda una kasolola Kilekiya wa nganga muna nzo a Yave. e 25 Ke vakala ntinu ko ona wafwanana yandi muna awana bamvita yovo muna ana banlandila, f ona wavutuka kwa Yave ye ntim’andi wawonso ye kiwuntu kiandi kiawonso ye ngolo zandi zawonso, mun’owu wa Nsiku wawonso wa Mose. 26 Kansi, o Yave kavilukidi ko muna makasi mandi mayingi muna Yuda, mu kuma kia mambu mawonso mangemi mana kavanga Manase muna kunkendeleka. g 27 Yave ovovele vo: “Katula ikatula Yuda va meso mame, h wauna yakatulwila Isaele; i bembola ibembola Yerusaleme, e mbanza ina yasola ye nzo ina yavovele vo: ‘E nkumbu ame ikala ˆ kaka muna.’” j 28 Vo i mambu mankaka ma lusansu lwa Yosiya ye mawonso kavanga, nga ke masonama ko muna nkand’a lusansu lwa ntinu mia Yuda? 29 Muna lumbu yandi, Faro Neko wa ntinu a Engipito wizidi wanana yo ntinu a Asuri vana Nzadi a Uferate, Yosiya wa Ntinu ovaikidi kanuanisa Faro Neko; kansi vava Neko kamwene Yosiya, umvondele kuna Mengido. k 30 E ntaudi zandi basidi e vimbu diandi muna kalu, banete dio kuna Yerusaleme tuka kuna Mengido, banzikidi muna ziami 23:24 1 Yovo “nzambi za esi nzo.” Mvovo wa sina: “zumbi.” 2 O mvovo wa Kiyibere nanga ngwizani wina yo mvovo “doti,” usadilwanga se mvovo a luvezo.

557 kiandi. I bosi, o nkangu a nsi babongele Yoakazi wa mwan’a Yosiya bankusidi mazi, bantumbikidi se ntinu vana fulu kia se diandi. a 31 Yoakazi b mvu 23 kakala miau vava kayantika yala, ngonde tatu kayala muna Yerusaleme. E nkumbu a ngudi andi Kamutale c wa mwan’a Yeremiya wa musi Libena. 32 Wavanga mambu mambi vana meso ma Yave, wauna bavanga mase mandi. d 33 O Faro Neko e unsidi muna pelezo kuna Rebela, f muna nsi a Kamati mpasi vo kalembi yala muna Yerusaleme. Ozengele nsi e mpaku ya 100 talanta1 za palata ye talanta imosi ya wolo. g 34 Vana ntandu, Faro Neko otumbikidi Eleyakime wa mwan’a Yosiya se ntinu vana fulu kia se diandi, unsobele nkumbu vo Yoyakime; kansi obongele Yoakazi unete kuna Engipito h yavana kafwa. i 35 Yoyakime ovene palata ye wolo kwa Faro, kansi muna vana nzimbu zina Faro kalomba, ovakulwisi e mpaku kwa nkangu a nsi. Wavakulwisa palata ye wolo yasikidisilwa kwa konso muntu kimana kavana yo kwa Faro Neko. 36 Yoyakime j mvu 25 kakala miau vava kayantika yala. Mvu 11 kayala muna Yerusaleme. k E nkumbu a ngudi andi Zebida wa mwan’a Pedaya wa musi Ruma. 37 Wakwamanana vanga mambu mambi vana meso ma Yave, l wauna bavanga mase mandi. m Muna lumbu ya Yoyakime, Nebukandesa wa Ntin nu a Babele otombokele kwa yandi, Yoyakime okedi se ntaudi andi mu mvu ntatu. Kansi, otelamene Nebukandesa ye kunkolamena. 2 O Yave untwikidi buka kia makesa ma Akaladi, o ma Suria, ma Moabe ye buka kia makesa ma Aneyamone. Okwamanene kubatuma muna Yuda, kimana

24

23:33 1 E talanta mosi, yilo 34,2. Tala Nku. B14.

2 NTINU 23:31–24:13 KAPU 23 a 2Tu 36:1, 2 b Yer 22:11 c 2Nti 24:18 d 2Nti 21:1, 2 2Nti 21:19-21

e 2Nti 23:29 f Yer 39:5 Yer 52:10

g 2Tu 36:3 h 2Tu 36:4, 5 i Yer 22:11, 12 j Yer 1:3 Yer 22:18, 19

k 2Tu 36:5 l Yer 26:21 Yer 36:22-24

m 2Tu 28:24, 25 2Tu 33:1, 4

 KAPU 24 n Yer 25:1 Yer 46:2 Dan 1:1 Dan 3:1 Dan 4:33

o Kab 1:6 

Ndambu ya 2 a Lev 26:27, 28 Nsi 28:15 2Nti 23:27

b Lev 26:33 Nsi 4:26

c 2Nti 21:11 2Nti 23:26

d 2Nti 21:16 Yer 2:34 Yer 19:4

e Yer 15:1 Man 3:42

f 2Tu 36:8 g Yer 22:18, 19 Yer 36:30

h Yer 46:2 i Nta 34:2, 5 j Tuk 15:18 1Nti 4:21

k Yer 24:1 Yer 37:1

l 2Tu 36:8 m Dan 1:1 n 2Tu 36:9, 10 Yer 24:1 Yez 17:12

o Yer 29:1, 2 p Yer 52:28

bafwasa yo mun’owu wa diambu dia Yave a dina kavova kwa selo yandi, angunza. 3 Kieleka, ediadi diavangama muna Yuda muna lutumu lwa Yave kimana kabakatula vana meso mandi b mu kuma kia masumu mawonso ma Manese, c 4 yo menga ma minkondwa-kuma mana kabungula d yo zadisa mo muna Yerusaleme, i dianu Yave kazola kubalolokela ko. e 5 Vo i mambu mankaka ma lusansu lwa Yoyakime ye mawonso kavanga, nga ke masonama ko muna nkand’a lusansu lwa ntinu mia Yuda? f 6 I bosi, Yoyakime olele yo mase mandi; g mwan’andi Yoyakine oyantikidi yala vana fulu kiandi. 7 O ntinu a Engipito kasidi vaika diaka muna nsi andi ko, kadi o ntinu a Babele wakutumuna yawonso yavuwa kwa ntinu a Engipito, h tuka kuna Ndimb’a Engipito i yakuna Nzadi a Uferate. j 8 Yoyakine k mvu 18 kakala miau vava kayantika yala, ngonde tatu kayala muna Yerusaleme. l E nkumbu a ngudi andi Nekuseta wa mwan’a Elenatane wa musi Yerusaleme. 9 Wavanganga mambu mambi vana meso ma Yave, wauna kavanga se diandi. 10 Muna ntangwa yayina, e ntaudi za Nebukandesa wa Ntinu a Babele batombokele kuna Yerusaleme, bazungidi e mbanza. m 11 Nebukandesa wa ntinu a Babele wizidi muna mbanza ekolo ntaudi zandi bazunga yo. 12 Yoyakine wa ntinu a Yuda ukitambikidi kwa ntinu a Babele n kumosi yo ngudi andi, ntaudi zandi, amfumu ye mbanda-mbanda zandi; o o ntinu a Babele unete kuna kinkole muna mvu wa nana wa luyalu lwandi. p 13 Nze una Yave kavova, o ntinu a Babele obongele lusalu lwawonso lwa nzo a1 Yave ye lusalu lwa ˆ 24:13 1 Yovo “lumbu lwa.”

2 NTINU 24:14–25:12 nzo a ntinu, a owudidi salanganu yawonso ya wolo ina Solomo wa ntinu a Isaele kavanga muna tempelo a Yave. b 14 Onete Yerusaleme yawonso muna kinkole, c mfumu zawonso, makesa mawonso, akwa umbangu awonso, ye avangi awonso a lekwa ya sengwa1d—onete 10.000 ma wantu muna kinkole. Ke mwasala wantu ko, nanga asukami a nsi kaka. e 15 I ndata kanete Yoyakine f muna kinkole muna Babele; g onete mpe kuna Babele awana bayalulwa muna Yerusaleme, ngudi a ntinu, akazi a ntinu, mbanda-mbanda zandi ye akwa tunda a nsi. 16 O ntinu a Babele onete mpe kuna kinkole muna Babele, 7.000 ma makesa ye 1.000 dia akwa umbangu ye avangi a lekwa ya sengwa,1 awonso akwa ngolo, balongwa nuana e vita. 17 O ntinu a Babele otumbikidi Mataneya wa se diandi dia nleke h se ntinu vana fulu kiandi, unsobele nkumbu vo Sedekiya. i 18 Sedekiya mvu 21 kakala miau vava kayantika yala, mvu 11 kayala muna Yerusaleme. E nkumbu a ngudi andi Kamutale j wa mwan’a Yeremiya wa musi Libena. 19 Wakwamanana vanga mambu mambi vana meso ma Yave, mun’owu wa mawonso mana Yoyakime kavanga. k 20 Mambu mama mavangama muna Yerusaleme ye Yuda mu kuma kia makasi ma Yave, yavana kabayinga vana ndose andi. l Sedekiya wakolamena ntinu a Babele. m Muna mvu wa vua wa luyalu lwa Sedekiya, muna ngonde ya kumi, muna lumbu kia kumi kia ngonde, o Nebukandesa wa Ntinu n a Babele wizidi nuanisa Yerusaleme o yo makesa mandi mawonso. Osikidisi e ndo yo tunga e yaka muna nzungulu-

25

24:14, 16 1 Nanga, “atungi a nzo zangolo.”

558 KAPU 24 a 2Nti 20:13, 17 b 1Nti 7:48-50 c d e f g h i j k

l m

Eze 1:7 Dan 5:2 Dan 1:3, 6 Yer 24:1 2Nti 25:12 2Nti 25:27 1Tu 3:17 Yer 22:24, 25 1Tu 3:15 2Tu 36:10-12 Yer 37:1 Yer 52:1 2Nti 23:31 2Nti 23:36, 37 Yer 24:8 Yer 37:1, 2 Yer 38:5, 6 Yez 21:25 2Nti 23:27 2Tu 36:11, 13 Yer 27:12 Yer 38:17 Yez 17:12-15

 KAPU 25 n Yer 27:8 Yer 43:10 Dan 4:1

o 2Tu 36:17 Yer 34:2 Yez 24:1, 2

 Ndambu ya 2 a Yes 29:3

b

c d e f g h i j

k l m n o

Yer 32:2, 28 Yer 39:1 Yer 52:4, 5 Yez 4:1, 2 Yez 21:21, 22 Lev 26:26 Nsi 28:53 Yer 37:21 Yer 38:2 Man 4:4 Yez 4:16 Yez 5:10, 12 Yer 52:6-11 Yer 21:4 Yer 39:2, 4-7 Yez 33:21 Yez 12:12 Yer 21:7 Yer 32:4, 5 Yez 12:12, 13 Yez 17:16 Yer 40:1 Yer 52:12-14 Man 4:12 1Nti 9:8 Nk 74:3 Nk 79:1 Yes 64:11 Yer 7:14 Man 1:10 Man 2:7 Mik 3:12 1Nti 7:1 Yer 34:22 2Tu 36:19 Nek 1:3 Yer 39:8 Yer 15:2 Yer 39:9 Yer 52:15, 30 Yez 5:2

k’andi yawonso, a 2 bazungidi e mbanza yamuna mvu una wa 11 wa luyalu lwa Sedekiya wa Ntinu. 3 E lumbu kina kia vua kia ngo´ nde ya nya, o mvengele wasaka b muna mbanza, ke mwakala madia ko mu dikila o nkangu a nsi. c 4 Baziudi e vundu muna yaka kia mbanza. d Makesa mawonso batinini muna fuku vana vitu dina vana kati kwa yaka yau yole ina lukufi ye mpatu a ntinu, ekolo Akaladi bazunganga e mbanza; o ntinu wendele muna nzil’a Araba. e 5 Kansi, makesa ma Akaladi balakamene o ntinu, bambakidi muna makanga ma Yeriko, makesa mandi mawonso mamwangane. 6 I bosi, bakangidi o ntinu, f banete kwa ntinu a Babele kuna Rebela, banzengele tumbu. 7 Bavondele wan’a Sedekiya vana meso mandi; Nebukandesa ovondele meso ma Sedekiya, unkangidi muna tuvambu twa nsongo yo kunata kuna Babele. g 8 Muna ngonde ina yatanu, muna lumbu kia nsambwadi kia ngonde, i sia vo, muna mvu wa 19 wa luyalu lwa Nebukandesa wa Ntinu a Babele, Nebuzadani h wa mfumu a ayingidi, wa selo kia ntinu a Babele wizidi muna Yerusaleme. i 9 Oyokele nzo a Yave, j nzo a1 ntinu k ye nzo zawonso muna Yerusaleme; l oyokele mpe nzo za akwa tunda awonso. m 10 Makesa mawonso ma Akaladi mana makala yo mfumu ayingidi, babangwidi e yaka yazunga Yerusaleme. n 11 Nebuzadani wa mfumu ayingidi, onete muna kinkole o nkangu una wasiswa muna mbanza, ye awana bayitambika kwa ntinu a Babele ye nsadisw’a nkangu. o 12 Kansi, o mfumu ayingidi osisidi nkangu wankaka muna nsi ana bakala vo asukami kikilu kimana basalanga muna mpatu za vinyu se asaˆ 25:9 1 Yovo “lumbu lwa.”

559 di a salu yangolo. a 13 Akaladi bakosomwene malunzi ma nsongo b ma nzo a Yave, ye makalu c ye Kalunga d kwa nsongo kwakala muna nzo a Yave, banete nsongo kuna Babele. e 14 Banete mpe e yinzu ya katulwila ntoto ampolo, pawu, zengelwa ya nsing’a mwinda, mbungwa ye lekwa yawonso ya nsongo yasadilwanga muna salu kia tempelo. 15 O mfumu ayingidi obongele natinua ya tiya ye pidi ya wolo walembi sangwa lekwa f ye palata. g 16 Vo i malunzi mau mole ye Kalunga ye makalu mana kavanga Solomo mu kuma kia nzo a Yave, ke dialendakana ko mu teza e zitu dia nsongo wakala muna lekwa yayi ´ yawonso. h 17 O la wa konso lunzi, yinkoso 18,1i konso lunzi diakala ye ntu ansongo. O ntu wa´ kala ye yinkoso tatu muna la, e makonde ye nganata2 zawonso zazingwa muna ntu zansongo. j E lunzi dianzole ye makonde mandi mpe mafwanana. 18 O mfumu a ayingidi obongele mpe Seraya k wa mbut’anganga yo Sefaniya l wa nganga anzole ye ayingidi atatu a mielo. m 19 Obongele mbanda-mbanda ona wakala se mfumu a makesa muna mbanza ye aludiki tanu a ntinu ana bawanuka muna mbanza yo nsoneki a mfumu a makesa ona wasonekanga o nkangu a nsi muna salu kia kisoladi ye 60 ma mpasi wantu ana bakala muna mbanza. 20 Nebuzadani n wa mfumu ayingidi ubabakidi, ubanete kwa ntinu a Babele kuna Rebela. o 21 O ntinu a Babele ubawende yo kubavondela kuna Rebela kuna nsi a Kamati. p I ngialula bayalwidi e Yuda muna nsi andi. q 22 Nebukandesa wa Ntinu a Babele otumbikidi Ngedaleya r wa ´ 25:17 1 E kinkoso kimosi, centımetro 44,5. Tala Nku. B14. 2 I sia vo, bundu kina nze ngavua yovo mfuluta.

2 NTINU 25:13-30 KAPU 25 a Yer 39:10 Yer 52:16

b 1Nti 7:15 c 1Nti 7:27 d 1Nti 7:23 e 2Nti 20:17 Yer 52:17-20

f 1Nti 7:48, 50 g 2Tu 24:14 2Tu 36:18 Eze 1:7, 10, 11 Dan 5:2

h 1Nti 7:47 i 1Nti 7:15 j 1Nti 7:16, 20 Yer 52:21-23

k Eze 7:1 l Yer 21:1, 2 Yer 29:25, 29

m Yer 52:24-27 n 2Nti 25:8 Yer 39:9 Yer 40:1

o Yer 39:5 p Nta 34:2, 8 1Nti 8:65

q Nsi 28:36, 64 2Nti 23:27 Yer 25:11

r Yer 39:13, 14 

Ndambu ya 2 a Yer 26:24 b 2Nti 22:8 c Yer 40:5, 6 d Yer 40:7-9 e Yer 27:12 f Yer 40:15 g Yer 41:1, 2 h Yer 42:14 Yer 43:4, 7

i Yer 41:17, 18 j 2Nti 24:8, 12 Yer 24:1 Mat 1:11

k Yer 52:31-34

mwan’a Akikami a wa mwan’a Safani b se nkengi a nkangu una kasisidi muna Yuda. c 23 E mfumu zawonso za makesa vava bawidi vo ntinu a Babele otumbikidi Ngedaleya e kinkengi, bezidi kwa Ngedaleya kuna Misepa. Ezazi i nkumbu zau: Yisemaele wa mwan’a Netaneya, Yokanane wa mwan’a Kareka, Seraya wa mwan’a Tankumete wa musi Netofa yo Yazaneya wa mwan’a Anemaka, bezidi yo wantu bakala yau. d 24 Ngedaleya ubadididi e ndofi yo wantu ana bakala yau, oku vo: “Ke numoni wonga ko wa kituka ntaudi za Akaladi. Nukala kaka mu nsi, nusadila o ntinu a Babele, e zingu kieno kiambote kikala.” e 25 Muna ngonde ya nsambwadi, Yisemaele f wa mwan’a Netaneya wa mwan’a Elisama muna luvila lwa kintinu, wele kumosi yo wantu kumi, bawende Ngedaleya, ofwidi; bavondele mpe Ayuda ye Akaladi ana bakala yandi kuna Misepa. g 26 I bosi, o nkangu awonso, aleke ye ambuta, mfumu za makesa, batelamene, bele kuna Engipito, h kadi bamwene wonga wa Akaladi. i 27 Muna mvu una wa 37 wa kinkole kia Yoyakine wa Ntinu j a Yuda, muna ngonde ya 12, muna lumbu kia 27 kia ngonde, muna mvu una Evile-merodake kayantika yala se ntinu muna Babele, ovevuele Yoyakine wa ntinu a Yuda muna pelezo. k 28 Umvovesele kuna ngemba yo tundidika e kunda kiandi kia kimfumu lutila kunda ya atinu ankaka ana bakala yandi muna Babele. 29 Muna kuma kiaki, Yoyakine okatwidi mvuatu miandi mia pelezo, odididi vana meza ma ntinu e lumbu yawonso ya zingu kiandi. 30 Watambulanga e kunku kia madia ntangwa zawonso kuna kwa ntinu, e lumbu yawonso ya zingu kiandi.

NKANDA WANTETE WA

TUSANS U MAMBU MENA MO

1

Tuka muna Adami yakuna Abarayama (1-27) Mbongo ya Abarayama (28-37) Anedome ye atinu au ye mfumu zau (38-54)

14 Davidi osikidisu se ntinu (1, 2) Esi nzo ya Davidi (3-7) Afelesetia batufakeso (8-17) 15 Anelevi banete Nkela kuna Yerusaleme (1-29) Mikale ovezele Davidi (29)

2 Wana 12 a Isaele (1, 2) Mbongo a Yuda (3-55)

16 Nkela isilu muna saba (1-6) Nkung’a Davidi wa matondo (7-36) “Yave okitukidi se Ntinu!” (31) Sadila vana ntadisi a Nkela (37-43)

3 Mbongo a Davidi (1-9) Luvila lwa kintinu kia Davidi (10-24) 4 Mbongo yankaka ya Yuda (1-23) Yabese ye sambu kiandi (9, 10) Mbongo a Simeone (24-43)

17 Ke Davidi ko otunga tempelo (1-6) Nzambi okangidi kangu dia kintinu yo Davidi (7-15) Sambu kia Davidi kia matondo (16-27)

5 Mbongo a Rubeni (1-10) Mbongo a Ngadi (11-17) Akangere basundilu (18-22) Bula-kati kwa kanda dia Manase (23-26)

18 Nsundidi za Davidi (1-13) Luyalu lwa Davidi (14-17) 19 Aneyamone batiangwini anati a nsangu a Davidi (1-5) Aneyamone ye Asuria basundilu (6-19)

6 Mbongo a Levi (1-30) Ayimbidi a tempelo (31-47) Mbongo a Arone (48-53) Mavata ma Anelevi (54-81)

20 Raba ibakamene (1-3) Mabamba-ngolo ma Afelesetia bavondelo (4-8)

7 Mbongo a Yisakare (1-5), a Benyamini (6-12), a Nafetale (13), a Manase (14-19), a Eferaime (20-29), ye mbongo a Asere (30-40)

21 Davidi otangidi nkangu lembi lomba nswa (1-6) Tumbu kia Yave (7-17) Davidi otungidi ziku (18-30)

8 Mbongo a Benyamini (1-40) Luvila lwa nzo a Saulu (33-40)

22 Davidi ovangidi nkubika mu kuma kia tempelo (1-5) Davidi ovene luludiku kwa Solomo (6-16) Akuluntu bakanikinu kimana basadisa Solomo (17-19)

9 Luvila lwa wantu batuka muna kinkole (1-34) Luvila lwa nzo a Saulu luyikilu diaka (35-44) 10 Lufwa lwa Saulu yo wan’andi (1-14) 11

23 Davidi okubikidi Anelevi (1-32) Arone yo wan’andi bavambwilu (13)

Davidi okusilu se ntinu kwa Isaele yawonso (1-3) Davidi obakidi Zione (4-9) Makesa mankuma ma Davidi (10-47)

24 Davidi ovambwidi anganga muna buka 24 (1-19) Salu yankaka ya Anelevi (20-31)

12 Nkangu uyikamene kintinu kia Davidi (1-40)

25 Asiki a miziki ye ayimbidi a nzo a Nzambi (1-31)

13 Batwese Nkela tuka kuna Kireyate-yarimi (1-14) Uza ovondelo (9, 10)

26 Buka ya alangididi a mavitu (1-19) Alundi a tusalu ye mbanda-mbanda zankaka (20-32) 560

561

1 TUSANSU Mambu Mena mo –1:31

27 Mbanda-mbanda za salu kia ntinu (1-34) 28 Longi dia Davidi muna ntungilu a tempelo (1-8) Tuludiku twavewa kwa Solomo; oveno mbandu ya tungila tempelo (9-21)

1 Adami, Sete, a

Enose, 2 Kenane, Malalele, b Yarede, c 3 Enoke, d Metusela, Lameke, e 4 Noa, f Seme, g Kami yo Yafete. h 5 O wan’a Yafete: Ngome, Mangonge, Madai, Yavani, Tubali, i Meseke j yo Tirasi. k 6 O wan’a Ngome: Asekenaze, Rifati yo Tongarema. l 7 O wan’a Yavani: Elisa, Tasisi, Kitimi yo Rodanime. 8 O wan’a Kami: Kuse, m Miseraime, Puti yo Kenani. n 9 O wan’a Kuse: Seba, o Kavila, Sabeta, Rama p yo Sabeteka. O wan’a Rama: Seba yo Dedane. q 10 Kuse wawuta Nimerode. r O Nimerode i muntu antete wakituka nkwa nkuma ova ntoto. 11 Miseraime wawuta Ludime, s Yanami, Labi, Nafetukime, t 12 Paterusi, u Kaselu (muna yandi mwatuka Afelesetia) v yo Kafeto. w 13 Kenani wawuta Sidone x wa mwan’andi antete yo Kete, y 14 ye Aneyebuse, z Aneyamore, a Anengirengase, b 15 Anekivi, c Aneyareke, Anesini, 16 Aneyaruvadi, d Anesemara ye Anekamati.

29 Nkayilu mu kuma kia tempelo (1-9) Sambu kia Davidi (10-19) Nkangu uyangalele; kintinu kia Solomo (20-25) Lufwa lwa Davidi (26-30)

KAPU 1 a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z a

Tuk 4:25 Tuk 5:12, 15 Tuk 5:18 Ayi 11:5 Tuk 5:25, 28 Tuk 5:29 Tuk 11:10 Tuk 6:10 Yes 66:19 Yez 27:13 Tuk 10:2 Tuk 10:3 Yez 27:14 Yes 11:11 Tuk 10:6 Nk 72:10 Yez 27:22 Tuk 10:7 Tuk 10:8, 9 Yer 46:9 Tuk 10:13, 14 Yez 29:14 Yos 13:2, 3 Nsi 2:23 Am 9:7 Yes 23:2 Tuk 10:15-18 Afu 1:21 Tuk 15:16 Nta 13:29 Nsi 3:8 Nsi 7:1 Yos 9:3, 7 Yez 27:11

b c d 

Ndambu ya 2 a Eze 4:9 b Yez 27:23 c Tuk 10:22, 23 d Tuk 11:14 e Tuk 11:19 f Tuk 10:26-29 g 1Nti 9:28 h Tuk 2:11 i j k l m n o p q r s

Tuk 25:18 Tuk 11:19 Tuk 11:21 Tuk 11:23 Tuk 11:25 Tuk 11:26 Tuk 17:5 Tuk 21:3 Tuk 16:11, 12 Tuk 28:9 Yez 27:21 Tuk 25:13-15

17 O wan’a Seme: Elame, a Asure, b Ampakesade, Ludi yo Arami, yo1 Usi, Kule, Ngetere yo Masi. c 18 Ampakesade wawuta Sela, d o Sela wawuta Ebe. 19 Ebe wawuta wana wole. Mosi nkumbu andi Pelenge,1e kadi muna lumbu yandi o ntoto2 wavambana. E nkumbu a mpangi andi Yoketane. 20 Yoketane wawuta Amodade, Selefe, Kasamavete, Yerake, f 21 Kadorama, Uzale, Dikela, 22 Obale, Abimaele, Seba, 23 Ofire, g Kavila h yo Yobabe; yau awonso awaya wan’a Yoketane. 24 Seme, Ampakesade, Sela, 25 Ebe, Pelenge, i Reu, j 26 Serunge, k Nako, l Tera, m 27 Abarama, i sia vo, Abarayama. n 28 Wan’a Abarayama: Isaki o yo Yisemaele. p 29 O twatu i tuvila twau: O mwan’antete a Yisemaele i Nebayote, q i bosi Keda, r Adebele, Mibesame, s 30 Misema, Duma, Masa, Kadadi, Tema, 31 Yetule, 1:17 1 E nkumbu zilende za wan’a Arami. Tala Tuku 10:23. 1:19 1 Ina ye nsasa vo: “Vambana.” 2 Yovo “nkangu.”

1 TUSANSU 1:32–2:7 Nafisi yo Kedema. Awaya i wan’a Yisemaele. 32 O wan’a Ketura a wa nkento ankaka a Abarayama i Zimerane, Yokesane, Medane, Midiani, b Yisebake yo Sua. c O wan’a Yokesane: Seba yo Dedane. d 33 O wan’a Midiani: Efa, e Efe, Kanoke, Abida yo Eleda. Awonso awaya i wan’a Ketura. 34 Abarayama wawuta Isaki. f Wan’a Isaki: Esau g yo Isaele. h 35 O wan’a Esau: Elifaze, Ruele, Yusi, Yalami yo Kora. i 36 O wan’a Elifaze: Temane, j Oma, Zefo, Ngatami, Kenaze, Timena yo Amaleke. k 37 O wan’a Ruele: Nakati, Zera, Sama yo Miza. l 38 O wan’a Seyire: m Lotane, Sobale, Sibone, Ana, Disone, Eze yo Disani. n 39 O wan’a Lotane: Kori yo Emane. Timena i nsang’a Lotane. o 40 O wan’a Sobale: Alevane, Manakati, Ebale, Sefo yo Oname. Wan’a Sibone: Aya yo Ana. p 41 O mwan’a1 Ana: Disone. O wan’a Disone: Kemedane, Esebane, Yiterane yo Kerane. q 42 O wan’a Eze: r Bilani, Zavani yo Akane. O wan’a Disani: Usi yo Arani. s 43 Awaya i atinu ana bayala muna nsi a Edome t vitila Aneyisaele1 bayalwa kwa konso ntinu: u Bela wa mwan’a Beo; e nkumbu a mbanz’andi, Dinaba. 44 Vava Bela kafwa, Yobabe wa mwan’a Zera wa musi Bozera, v oyantikidi yala vana fulu kiandi. 45 Vava Yobabe kafwa, Kusami wa musi nsi ya Temane, oyantikidi yala vana fulu kiandi. 46 Vava Kusami kafwa, Kadadi wa mwan’a 1:41; 2:7 1 Mvovo wa sina: “Wana.” 1:43 1 Mvovo wa sina: “wan’a Isaele.”

562 KAPU 1 a Tuk 25:1-4 b Tuk 37:28 c Yob 2:11 d Yes 21:13 e Yes 60:6 f Mav 7:8 g Tuk 25:25 h Tuk 32:28 i Tuk 36:4, 5 j Ob 9 k Tuk 36:11, 12 l Tuk 36:13 m Tuk 36:8 n Tuk 36:20, 21 o Tuk 36:22 p Tuk 36:23, 24 q Tuk 36:25, 26 r 1Tu 1:38 s Tuk 36:27, 28 t Tuk 32:3 u Tuk 36:31-39 v Yer 49:13 

Ndambu ya 2 a Tuk 36:40-43  KAPU 2 b Tuk 32:28 c Tuk 29:32 Tuk 49:3, 4

d Tuk 29:33 e Tuk 29:34 Tuk 49:5-7

f Tuk 29:35 Tuk 49:8-12 Ayi 7:14

g Tuk 30:18 Tuk 49:14, 15

h Tuk 30:20 Tuk 49:13

i Tuk 30:4-6 Tuk 49:16-18

j Tuk 30:22, 24 Tuk 49:22-26

k Tuk 35:16, 18 Tuk 49:27

l Tuk 30:7, 8 Tuk 49:21

m Tuk 30:9-11 Tuk 49:19

n Tuk 30:12, 13

Bedade ona watufakesa Midiani kuna zunga kia1 Moabe, oyantikidi yala vana fulu kiandi. E nkumbu a mbanz’andi, Aviti. 47 Vava Kadadi kafwa, Samela wa musi Masereka oyantikidi yala vana fulu kiandi. 48 Vava Samela kafwa, Saulu wa musi Rekobote ina vana ndambu a Nkoko, oyantikidi yala vana fulu kiandi. 49 Vava Saulu kafwa, Bale-kanani wa mwan’a Akebo, oyantikidi yala vana fulu kiandi. 50 Vava Bale-kanani kafwa, Kadadi oyantikidi yala vana fulu kiandi. E nkumbu a mbanz’andi Pau, e nkumbu a nkaz’andi Metabele wa mwan’ankento a Materede wa mwan’ankento a Mezabi. 51 I bosi, Kadadi ofwidi. Ezazi i mfumu za makanda ma Edome: Timena, Aleva, Yetete, a 52 Olibama, Ela, Pinone, 53 Kenaze, Temane, Mibesa, 54 Mangediele, Irami. Ezazi i mfumu za makanda ma Edome. Awaya i wan’a Isaele: b Rubeni, c Simeone, d Levi, e Yuda, f Yisakare, g Zebulune, h 2 Dani, i Yosefe, j Benyamini, k Nafetali, l Ngadi m yo Asere. n 3 O wan’a Yuda: Ere, Onane yo Sela. Yau ntatu i kawutila muna mwan’a Sua wa Nkenani. o Kansi, Ere wa mwan’antete a Yuda wakendeleka Yave, muna kuma kiaki, o Nzambi wamvonda. p 4 O Tama q wa mwan’a longo a Yuda, wanwutila Perese r yo Zera. Wana awonso a Yuda, atanu. 5 O wan’a Perese: Keserone yo Kamule. s 6 O wan’a Zera: Zimere, Etane, Emane, Kalekole yo Dara. Awonso atanu. 7 Mwan’a1 Kami i Aka2 ona watwasa sumbula3 muna Isae-

2

Tuk 49:20

o p q r s

Tuk 38:2-5 Tuk 38:7 Tuk 38:11 Luk 3:23, 33 Nta 26:21

1:46 1 Mvovo wa sina: “nzanza wa.” 2:7 2 Ina ye nsasa vo: “Ndiona Otwese Mpasi; Ndiona Otwese Mpambula. Muna Yosua 7:1 oyikilwanga mpe vo Akani. 3 Yovo “mpasi.”

563 le a wau kalembi songa kwikizi muna kulula nkanikinu wa lekwa yayekolwa mu fwaswa. b 8 O mwan’a1 Etane: Azareya. 9 O wan’a Keserone ana kawutilwa i Yerakemele, c Rami d yo Kelubai.1 10 Rami wawuta Aminadabi. e Aminadabi wawuta Nakesone f wa mfumu a wan’a Yuda. 11 Nakesone wawuta Salema. g Salema wawuta Boaze. h 12 Boaze wawuta Obede. Obede wawuta Yisai. i 13 Yisai wawuta mwan’andi antete, Eliabe, wanzole Abinadabi, j wantatu Sima, k 14 wa ´ nya Netanele, wantanu Radani, 15 wa nsambanu Oseme, wa nsambwadi Davidi. l 16 E nsanga zau Seruya yo Abingaile. m Wan’a Seruya: Abisai, n Yoabe o yo Asaele, p atatu. 17 Abingaile wawuta Amasa, se dia Amasa q i Yete wa Nyisemaele. 18 Kalebe1 wa mwan’a Keserone wawuta wana muna Azuba wa nkaz’andi yo Yeriote; awaya i wan’andi: Yese, Sobabe yo Aredone. 19 Vava Azuba kafwa, Kalebe osompele Eferate, r unwutidi mwan’ayakala, nkumbu andi Kure. s 20 Kure wawuta Uri. Uri wawuta Besalele. t 21 Keserone wasompa mwan’a Makire u wa se dia Ngiladi. v Ona kabonga vava kakala ye mvu 60, wanwutila Sengube. 22 Sengube wawuta Yaire w ona wakala ye mbanza 23 muna nsi a Ngiladi. x 23 I bosi, Ngesu y ye Suria z bakutumwini Kavote-yaire a ye Kenate b ye mavata mandi,1 mbanza 60. Awaya awonso wan’a Makire wa se dia Ngiladi. 24 Keserone c wafwila muna Kalebe-eferata, i bosi Abiya wa

1 TUSANSU 2:8-43 KAPU 2 a Yos 7:15, 18 b Nsi 7:26 Yos 6:18 Yos 22:20

c 1Sa 27:10 d Ru 4:19-21 Mat 1:3

e Mat 1:4, 5 f Nta 2:3 g Luk 3:23, 32 h Ru 2:1 i Ru 4:17, 22 1Sa 16:1

j 1Sa 17:13 k 1Sa 16:6-10 l 1Sa 16:13 1Sa 17:12 Mat 1:6

m 2Sa 17:25 n 2Sa 21:17 2Sa 23:18, 19

o 2Sa 8:16 1Tu 11:6

p 2Sa 2:18 2Sa 3:30 2Sa 23:24

q 2Sa 19:13 1Nti 2:5

r 1Tu 4:4 s Luv 17:12 Luv 24:14

t Luv 31:2-5 Luv 36:1 Luv 37:1

u Tuk 50:23 1Tu 7:14

v Nta 26:29 Yos 17:1

w Nsi 3:14 Yos 13:29, 30

x Nta 32:40, 41 y 2Sa 3:3 2Sa 13:38

z 2Sa 8:6 a 1Nti 4:13 b Nta 32:42 c Tuk 46:12 

nkaz’a Keserone unwutidi Asura a wa se dia Tekoa. b 25 O wan’a Yerakemele wa mwan’antete a Keserone: Rami wa mwan’andi antete, Buna, Orene, Oseme yo Akiya. 26 Yerakemele wakala ye nkento ankaka, nkumbu andi Atara. Ngudi a Oname. 27 O wan’a Rami wa mwan’antete a Yerakemele: Masa, Yamini yo Eke. 28 O wan’a Oname: Samai yo Yada. Wan’a Samai: Nadabi yo Abisu. 29 E nkumbu a nkaz’a Abisu, Abikaile ona wanwutila Akebane yo Molede. 30 O wan’a Nadabi: Selede yo Apaimi. Kansi, Selede wafwa lembi wuta wana. 31 O mwan’a1 Apaimi: Yisi. O mwan’a1 Yisi: Sesane, o mwan’a2 Sesane: Akelai. 32 O wan’a Yada wa mpangi a Samai: Yete yo Yonatane. Kansi, Yete wafwa lembi wuta wana. 33 Wan’a Yonatane: Peleti yo Zaza. Awaya i wan’a Yerakemele. 34 Sesane kakala yo wan’amakala ko, wan’amankento kaka. Sesane wakala ye ntaudi wa musi Engipito, nkumbu andi Yara. 35 Sesane ovene mwan’andi ankento kwa Yara wa ntaudi andi, unwutidi Atai. 36 Atai wawuta Natani. O Natani wawuta Zabadi. 37 Zabadi wawuta Efelale. O Efelale wawuta Obede. 38 Obede wawuta Yeu. O Yeu wawuta Azareya. 39 Azareya wawuta Kelese. Kelese wawuta Elasa. 40 Elasa wawuta Sisemai. Sisemai wawuta Salumi. 41 Salumi wawuta Yekameya. Yekameya wawuta Elisama. 42 O wan’a Kalebe1 c wa mpangi a Yerakemele: Mesa wa mwan’andi antete wa se dia Zifi yo wan’a Maresa wa se dia Keberone. 43 O wan’a Keberone: Kora, Tapuka,

2:8 1 Mvovo wa sina: “Wana.” 2:9 Ndambu ya 2 1 Muna tini kia 18, 19 ye 42 oyikilwanga a 1Tu 4:5 mpe vo Kalebe. 2:18, 42 1 Muna tini 2:31 1 Mvovo wa sina: “O wan’a.” 2 Mvokia 9 oyikilwanga mpe vo Kelubai. 2:23 b Nek 3:5 1 Yovo “mavata mandi manzungidi.” vo wa sina: “o wan’a.” c 1Tu 2:9

1 TUSANSU 2:44–3:22 Rekeme yo Sema. 44 Sema wawuta Rakami wa se dia Yonkame. Rekeme wawuta Samai. 45 O mwan’a Samai, Maone. Maone wawuta Bete-zuro. a 46 Efa wa nkento ankaka a Kalebe, wawuta Karani, Mosa yo Ngazeze. Karani wawuta Ngazeze. 47 O wan’a Yadai: Rengeme, Yotame, Ngesane, Pelete, Efa yo Safi. 48 Maka wa nkento ankaka a Kalebe, wawuta Sebe yo Tinkana. 49 Wawuta mpe Safi wa se dia Mademana, b Seva wa se dia Makebena yo Ngeba. c O mwan’ankento a Kalebe, d Akesa. e 50 Awaya i wan’a Kalebe. O wan’a Kure f wa mwan’antete a Eferata: g Sobale wa se dia Kireyate-yarimi, h 51 Salema wa se dia Beteleme i yo Karefe wa se dia Bete-ngadi. 52 Sobale wa se dia Kireyateyarimi wawuta wan’amakala: Aroe ye bula-kati kwa kanda dia Amenukote. 53 Eyayi i vumu ya Kireyate-yarimi: Ayetere, j Aputi, Anesuma yo Amiˆ sera. I muna mwatuka Anesora k y’esi Esetaole. l 54 O wan’a Salema: Beteleme m Anetofa, Ateroto-bete-Yoabe yo bulakati kwa kanda dia Anemanakati yo Anesore. 55 E makanda ma asoneki makala kuna Yabese: Atira, Asimati ye Sukatite. Awaya i Akene n ana batuka muna Kamati wa se dia nzo a Rekabe. o Awaya i wan’a Davidi ana bawutukila muna Keberone: p O mwan’antete i Amenone, q o ngudi andi Akinoame r wa musi Yizerele; wanzole, Daniele, o ngudi andi Abingaile s wa Nkamele; 2 wantatu, Abesalome, t o ngudi andi Maka wa mwan’a Talemai ´ wa ntinu a Ngesu; wanya, Adoniya, u o ngudi andi Kangiti; 3 wantanu, Sefateya, o ngudi andi Abitale; wansambanu, Yiterame, o ngudi andi Engela wa nkaz’a

3

564 KAPU 2 a Yos 15:20, 58 b c d e f g h i j k l m n o

Nek 3:16 Yos 15:21, 31 Yos 15:20, 57 1Tu 2:18 Yos 15:16, 17 Luv 17:12 Luv 24:14 1Tu 2:19 Yos 15:9, 12 1Tu 13:5 Tuk 35:19 Yoa 7:42 1Tu 11:10, 40 1Tu 4:2 Yos 15:20, 33 Tuk 35:19 Mat 2:1 Afu 1:16 Afu 4:11 1Sa 15:6 2Nti 10:15 Yer 35:6, 19

 KAPU 3 p q r s t

2Sa 3:2-5 2Sa 13:32 1Sa 25:43 1Sa 25:2, 39 2Sa 13:28, 37 2Sa 15:10 2Sa 18:14 u 1Nti 1:5, 11 1Nti 2:24

 Ndambu ya 2 a 2Sa 5:5 b 2Sa 5:13-16 1Tu 14:3-7 Luk 3:23, 31 Mat 1:7 2Sa 11:3, 27 2Sa 13:1 1Nti 11:43 2Tu 13:1 2Tu 14:1 2Tu 20:31 2Tu 21:5 2Tu 22:2 2Tu 24:1 2Tu 25:1 2Nti 14:21 2Tu 27:1 2Tu 28:1 2Tu 29:1 2Nti 21:1 2Nti 21:19 2Nti 22:1 2Nti 23:34 2Tu 36:5 w 2Nti 24:17 2Tu 36:11 x 2Nti 24:6, 8 2Nti 25:27 Est 2:6 y Eze 5:2 Mat 1:12 Luk 3:23, 27

c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v

Davidi. 4 Yau asambanu awaya muna Keberone bawutukila; mvu 7 ye ngonde 6 kayala muna Keberone ye mvu 33 kayala muna Yerusaleme. a 5 Awaya i wan’andi bawutukila muna Yerusaleme: b Sima, Sobabe, Natani c yo Solomo; d yau ´ nya ngudi au Bate-seba e wa mwan’a Amiele. 6 Wan’andi vua ankaka: Yibeka, Elisama, Elefelete, 7 Nonga, Nefenge, Yafia, 8 Elisama, Eleyada yo Elefelete. 9 Awaya awonso i wan’a Davidi, lembi tanga wan’a makangu mandi, o Tama f i nsang’au. 10 O mwan’a Solomo i Rekabame; g Rekabame wawuta Abiya, h Abiya wawuta Asa, i Asa wawuta Yosafate, j 11 Yosafate wawuta Yorame, k Yorame wawuta Akaziya, l Akaziya wawuta Yoase, m 12 Yoase wawuta Amaziya, n Amaziya wawuta Azareya, o Azareya wawuta Yotame, p 13 Yotame wawuta Akazi, q Akazi wawuta Kizekeya, r Kizekeya wawuta Manase, s 14 Manase wawuta Amone, t Amone wawuta Yosiya. u 15 O wan’a Yosiya: Wantete Yokanane, wanzole Yoyaki´ me, v wantatu Sedekiya, w wanya Salumi. 16 O wan’a Yoyakime: Yekoneya x wa mwan’andi yo Sedekiya wa mwan’andi. 17 O wan’a Yekoneya wa mbakami: Saletiele, 18 Mankirami, Pedaya, Senaza, Yekameya, Osama yo Nedabeya. 19 O wan’a Pedaya: Zerubabele y yo Simei; wan’a Zerubabele: Mesulame yo Kananiya (Selomite i nsang’au); 20 o wan’andi tanu ankaka: Kasuba, Oele, Berekeya, Kasadiya yo Kusabi-kesede. 21 O wan’a Kananiya: Pelateya yo Yesaya; mwan’a1 Yesaya: Refaya; mwan’a1 Refaya: Orenane; mwan’a1 Orenane: Obadiya; mwan’a1 Obadiya: Sekaneya; 22 o wan’a Sekaneya: Semaya yo wan’a Semaya: Katusi, Yingale, Bareya, Nareya 3:21 1 Mvovo wa sina: “wan’a.”

565 yo Safati—yau awonso nsambanu. 23 O wan’a Nareya: Eloenai, Kizikiya yo Azerikami, atatu. 24 O wan’a Eloenai: Odaveya, Eleyasibe, Pelaya, Akubi, Yokanane, Delaya yo Anani, nsambwadi. O wan’a Yuda: Perese, a Keserone, b Kami, Kure c yo Sobale. d 2 O Raya wa mwan’a Sobale wawuta Yakati; Yakati wawuta Akumai yo Ladi. Awaya i vumu ya Anesora. e 3 Awaya i wan’a se dia Etame: f Yizerele, Yisema yo Yidebase (nkumbu a nsang’au Kaselelepone), 4 Penuele wa se dia Ngedo yo Eze wa se dia Kusa. Awaya i wan’a Kure g wa mwan’antete a Eferata wa se dia Beteleme. h 5 Asura i wa se dia Tekoa j akento wole kakala yau, Kela yo Nara. 6 Nara wanwutila Akuzami, Kefe, Temeni yo Akasetare. Awaya i wan’a Nara. 7 Wan’a Kela: Zerete, Yisa yo Etanane. 8 Akose wawuta Anubi, Sobeba ye vumu kia Akankele wa mwan’a Karumi. 9 Yabese waluta zitiswa ke mu mpangi zandi ko; ngudi andi wamvana nkumbu vo Yabese,1 kadi wavova vo: “Mu mpasi inwutidi.” 10 Yabese wavova kwa Nzambi a Isaele oku vo: “Ekwe, kele vo wansambula yo vongesa e zunga kiame! Koko kwaku kwakala yame, kwantanina muna mbi, kwalembi kuntwasila e mpasi.” Nzambi olungisi e ndomb’andi. 11 Kelube wa mpangi a Suka wawuta Meki wa se dia Esetone. 12 Esetone wawuta Bete-rafa, Paseke yo Tekina wa se dia Irenakasi. Awaya i esi Reka. 13 O wan’a Kenaze: Oteniele k yo Seraya, mwan’a1 Oteniele: Kakati. 14 O Monote wawuta Ofera. O Seraya wawuta Yoabe wa se dia

4

4:9 1 E nkumbu Yabese nanga mu mvovo wa Kiyibere yatuka una ye nsasa vo “mpasi.” 4:13, 15 1 Mvovo wa sina: “wan’a.”

1 TUSANSU 3:23–4:28 KAPU 4 a Tuk 38:29 Nta 26:20 Ru 4:18 Mat 1:3

b Tuk 46:12 1Tu 2:5

c Luv 17:12 Luv 24:14 1Tu 2:19

d 1Tu 2:50

e 1Tu 2:53

f 2Tu 11:5, 6

g 1Tu 2:19

h Mik 5:2

i 1Tu 2:24

j 2Tu 11:5, 6

k Yos 15:16, 17 Afu 3:9, 11

 Ndambu ya 2 a Nta 32:11, 12 Yos 15:13

b Tuk 38:2, 5 Nta 26:20

c Tuk 46:10

d Nta 26:12, 13

e Nta 26:22

Nge-karasimi,1 bayikilwa nkumbu yayi kadi akwa umbangu bakala. 15 O wan’a Kalebe a wa mwan’a Yefune: Iru, Ela yo Nami; mwan’a1 Ela: Kenaze. 16 O wan’a Yalelele: Zifi, Zifa, Tireya yo Asarele. 17 O wan’a Esera: Yete, Merede, Efe yo Yalone; wayimita1 yo wuta Mireyame, Samai yo Yisebeke wa se dia Esetemoa. 18 (O nkaz’andi wa Nyuda wawuta Yerede wa se dia Ngedo, Kebe wa se dia Soko yo Yekutiele wa se dia Zanoka.) Awaya i wan’a Biteya wa mwan’ankento a Faro ona wasompwa kwa Merede. 19 O wan’a nkaz’a Odiya wa nsang’a Nakami i se dia Kila wa Ngereme yo Esetemoa wa Maka. 20 Wan’a Simone: Amenone, Rina, Bene-kanani yo Tilone. Wan’a Yisi: Zokete yo Benezokete. 21 Wan’a Sela b wa mwan’a Yuda: Ere wa se dia Leka, Lada wa se dia Maresa, vumu ya avangi a nlele mia lino mia nzo a Aseba, 22 Yokime, esi Kozeba, Yoase, Sarafi ana babonga akento a Moabe yo Yasubi-lekeme. Mambu mama mankulu.1 23 Awaya i awumbi bakala muna ˆ Netaime ye Ngedera. I muna bazingilanga yo sadila ntinu. 24 O wan’a Simeone: c Nemuele, Yamini, Yaribi, Zera yo Saulu. d 25 Salumi wawuta Mibesame, Mibesame wawuta Misema. 26 O wan’a Misema: Kamuele wa mwan’andi, Zaku wa mwan’andi yo Simei wa mwan’andi. 27 Simei wakala yo wan’amakala 16 ye wan’amankento a 6; kansi mpangi zandi ke bakala yo wan’amakala ayingi ko, ke mosi ko muna vumu yau wakala yo wan’ayingi nze Ayuda. e 28 Bazingilanga 4:14 1 Ina ye nsasa vo: “Ndimb’a Akwa Umbangu.” 4:17 1 Nanga i Biteya oyikilu muna tini kia 18. 4:22 1 Yovo “mambu mama ma lusansu lwankulu.”

1 TUSANSU 4:29–5:16 muna Bere-seba, a Molada, b Kazasuale, c 29 Bila, Eseme, d Tolade, 30 Betwele, e Korema, f Sikelange, g 31 Bete-mankabote, Kasansusi, h Bete-bire ye Saraimi. E zazi i mbanza zau yamuna luyalu lwa Davidi. 32 E mama i mavata mau: Etame, Aini, Rimone, Tokene, Asani, i mavata matanu, 33 ye mavata mazieta mbanza zazi yakuna Bale. O twatu i tuvila twau ye fulu ina bazingilanga. 34 O Mesobabe, Yameleke, Yosa wa mwan’a Amaziya, 35 Yoele, Yeu wa mwan’a Yosebeya wa mwan’a Seraya wa mwan’a Asiele, 36 Eloenai, Yakoba, Yesokaya, Asaya, Adiele, Yesimiele, Benaya, 37 Ziza wa mwan’a Sifi wa mwan’a Alone wa mwan’a Yedaya wa mwan’a Simere wa mwan’a Semaya; 38 awaya bayikilu e nkumbu i ntu mia vumu yau, e nzo za mase mau zawokela mu lutangu. 39 Bayenda kuna fula dia Ngedo yakuna ndimba kuna este, mu vava madilu ma twelezi yau. 40 Basolola madilu mayingi ye mambote-mbote, e nsi yasanzuka yo vuvama. O wan’a Kami yau bateka mo zingila. j 41 Muna lumbu ya Kizekeya wa Ntinu k a Yuda, awaya basonekwa e nkumbu, bayiza tufakesa saba ya wan’a Kami ye esi Munimi ana bakala mo. Babafukisa emvimba yamu unu kiaki; bavinga muna fulu yau kadi madilu ma twelezi makala mo. 42 Akaka muna Anesimeone, 500 za wan’amakala, bayenda kuna Mongo a Seyire l muna lutumu lwa wan’a Yisi: Pelateya, Nareya, Refaya yo Uziele. 43 Batufakesa nsadisw’a mintayila mia Aneyamaleke, m bezingilaˆ nga kuna yamu unu kiaki. Awaya i wan’a Rubeni n wa mwan’antete a Isaele. Yandi i mwan’antete, kansi wau kasafula mfulu a se diandi o e kimbuta kiandi kiavewa kwa wan’a

5

566 KAPU 4 a Yos 19:1, 2 b Yos 15:21, 26 c Yos 15:21, 28 Yos 19:1, 3 Nek 11:25-27

d Yos 15:21, 29 e Yos 19:1, 4 f Afu 1:17 g Yos 15:20, 31 Yos 19:1, 5 1Sa 27:5, 6

h Yos 19:1, 5 i Yos 19:1, 7 j Tuk 10:6, 20 k 2Tu 29:1 l Tuk 36:8 m Luv 17:14, 16 1Sa 15:7

 KAPU 5 n Tuk 29:32 Tuk 49:3, 4

o Tuk 35:22 

Ndambu ya 2 a Tuk 49:22, 26 Yos 14:4

b Tuk 49:8, 10 Nta 2:3 Nta 10:14 Afu 1:1, 2 Nk 60:7

c Mat 2:6 Ayi 7:14

d Tuk 46:9 Luv 6:14

e 2Nti 16:7 f Nsi 2:36 g Nta 32:34, 38 Yos 13:15, 17 Yez 25:9, 10

h Tuk 15:18 Nsi 1:7 Yos 1:4 2Sa 8:3

i Yos 22:9 j Nsi 3:8, 10 Yos 12:4, 5

k Nta 32:1 l Nsi 3:3, 13 Nsi 32:14

Yosefe a wa mwan’a Isaele, i dianu vo muna luvila kasonama ko se mwan’antete. 2 Kana una vo Yuda b wasunda mpangi zandi ye ndiona wakituka se mfumu muna yandi kayizila, c kansi e lau dia kimbuta diavewa kwa Yosefe. 3 O wan’a Rubeni wa mwan’antete a Isaele: Kanoke, Palu, Keserone yo Kami. d 4 O wan’a Yoele: Semaya wa mwan’andi, Ngonge wa mwan’andi, Simei wa mwan’andi, 5 Mika wa mwan’andi, Raya wa mwan’andi, Bale wa mwan’andi 6 yo Bera wa mwan’andi ona wanatwa muna kinkole kwa Tingelatepilenese wa Ntinu a Asuri; e yandi i ntu a Anerubeni. 7 Ezazi i mpangi zandi mun’owu wa vumu yau, vava basonekwa muna tuvila twau. E ntu miau, Yiele, Zakariya 8 yo Bela wa mwan’a Azazi wa mwan’a Sema wa mwan’a Yoele ona wakalanga muna mvivu a Arowa f yakuna Nebo ye Balemone. g 9 Kuna este, wabaka zunga kialwaka yakuna lubantiku lwa makanga mena kuna Nzadi a Uferate, h kadi e twelezi yau yawokela muna Ngiladi. i 10 Muna lumbu ya Saulu, banuana yo Akangere, babatufakesa yo zingila muna saba yau kuna este a Ngiladi. 11 O wan’a Ngadi bazingilanga lukufi yo yau muna nsi a Basani yakuna Saleka. j 12 Muna Basani, Yoele wakala se ntu, Safame wanzole, Yanai yo Safati. 13 Mpangi zau muna nzo za mase mau: Mikaele, Mesulame, Seba, Yorai, Yakani, Ziya yo Ebe, nsambwadi. 14 Awaya i wan’a Abikaile wa mwan’a Kuri, wa mwan’a Yaroke, wa mwan’a Ngiladi, wa mwan’a Mikaele, wa mwan’a Yesisai, wa mwan’a Yakedo, wa mwan’a Buze. 15 Aki wa mwan’a Abediele wa mwan’a Nguni, yandi i ntu a nzo a mase mau. 16 Bakedi muna Ngiladi, k muna Basani l ye muna mavata

567 mandi1 ye muna madilu mawonso ma Sarone, yamuna mingilu miau. 17 Awonso awaya basonekwa muna tuvila muna lumbu ya Yotame wa Ntinu a a Yuda ye muna lumbu ya Yerobame1b wa Ntinu a Isaele. 18 Anerubeni ye Anengadi ye bula-kati kwa kanda dia Manase, bakala yo 44.760 ma mabambangolo ana banatanga ngubu ye nsosolo, yo nonga e mfumba,1 balongwa nuana e vita. 19 Banuene ye Akangere, c Yetule, Nafisi d yo Nodabe. 20 Wau badodokele kwa Nzambi mu lomba lusadisu yo kumbunda e vuvu, Nzambi owidi ndodokela zau yo kubasadisa muna vita, i dianu vo, oyekwele Akangere ye awonso bakala yau vana moko mau. e 21 Babakidi twelezi yau—e samo zau, 50.000, o mameme 250.000, e mabuluku 2.000 kumosi ye 100.000 ma wantu. 22 Ndonga bavondwa, kadi e vita ya Nzambi aludi. f Bavingidi muna fulu yau, yavana banatwa kuna kinkole. g 23 O wan’a bula-kati kwa kanda dia Manase h bazingilanga tuka kuna nsi a Basani yakuna Bale-kemone, Seni ye Mongo a Keremone. i Ndonga ayingi bakala. 24 Awaya i ntu mia nzo za mase mau: Efe, Yisi, Eleyele, Azerele, Yeremiya, Odaveya yo Yakediele; makesa mankuma ye akwa tunda, bakala se ntu mia nzo za mase mau. 25 Kansi, ke basikila ye kwikizi ko muna Nzambi a mase mau, ´ bata zumba ye nzambi za nkangu a nsi, j ana Nzambi kafwasa vana bena. 26 Muna kuma kiaki, Nzambi a Isaele obundumwini mwand’a Pule wa ntinu a Asuri k (i sia vo, Tingelate-pilenese l wa Ntinu a Asuri) oyalwidi Anerubeni, Anengadi ye bula-kati kwa 5:16 1 Yovo “mavata mandi manzungidi.” 5:17 1 I sia vo, Yerobame wanzole. 5:18 1 Mvovo wa sina: “badiatanga mfumba.”

1 TUSANSU 5:17–6:22 KAPU 5 a 2Nti 15:32

b c d e f g h i j

k

2Tu 27:1 Yes 1:1 Os 1:1 Mik 1:1 2Nti 14:16, 28 1Tu 5:10 Tuk 25:13, 15 1Tu 1:31 Nk 20:7 Nk 22:4 Yos 10:42 1Sa 17:45, 47 2Tu 20:15 2Nti 15:29 2Nti 17:6 Yos 13:29, 30 Nsi 4:47, 48 Nsi 5:7-9 Afu 2:17 Afu 8:33 2Nti 17:10, 11 Eze 1:1 Ngn 21:1 2Nti 15:19, 29

l 

Ndambu ya 2 a 2Nti 17:6 2Nti 18:11

 KAPU 6 b Tuk 29:34 c d e f g h i j k l m

n o p q r s t u v w x y

Luv 6:16 Luv 6:18 Nta 3:27 Nta 3:17 Nta 26:57 Luv 6:21 Luv 6:22 Lev 10:4 Luv 6:20 1Tu 23:13 Luv 6:26 Mav 7:37, 38 Luv 15:20 Luv 24:1 Lev 10:1 Nta 3:32 Nsi 10:6 Luv 6:23 Luv 28:1 Nta 4:28 1Tu 24:2, 4 Luv 6:25 Nta 25:11 2Sa 8:17 1Nti 1:8 1Nti 2:35 2Sa 15:27, 36 Nek 11:11 2Tu 34:14 2Nti 25:18 Kan 1:1 Nta 3:18 Nta 3:19, 20 Nta 26:57 Nta 3:18

kanda dia Manase, ubanete kuna Kalaki, Kabo, Kara ye kuna zunga kia nkoko a Ngozane, a bakinu kuna yamu unu kiaki. O wan’a Levi: b Ngeresone, Koate c yo Merare. d 2 O wan’a Koate: Amerame, Yisa, e Keberone yo Uziele. f 3 O wan’a Amerame: g Arone, h Mose i yo Mireyame. j O wan’a Arone: Nadabi, Abiu, k Elaza l yo Itama. m 4 Elaza wawuta Finekase; n Finekase wawuta Abisua. 5 Abisua wawuta Buki; Buki wawuta Uzi. 6 Uzi wawuta Zerakeya; Zerakeya wawuta Merayote. 7 Merayote wawuta Amareya; Amareya wawuta Akitubi. o 8 Akitubi wawuta Sadoke; p Sadoke wawuta Akimasi. q 9 Akimasi wawuta Azareya; Azareya wawuta Yokanane. 10 Yokanane wawuta Azareya. Yandi wakala se nganga muna nzo ina katunga Solomo muna Yerusaleme. 11 Azareya wawuta Amareya; Amareya wawuta Akitubi. 12 Akitubi wawuta Sadoke; r Sadoke wawuta Salumi. 13 Salumi wawuta Kilekiya; s Kilekiya wawuta Azareya. 14 Azareya wawuta Seraya; t Seraya wawuta Yosadake. u 15 Yosadake wanatwa kuna kinkole vava Yave kayekola Yuda ye Yerusaleme vana moko ma Nebukandesa. 16 O wan’a Levi: Ngeresome,1 Koate yo Merare. 17 Ezazi i nkumbu za wan’a Ngeresome: Libene yo Simei. v 18 O wan’a Koate: Amerame, Yisa, Keberone yo Uziele. w 19 O wan’a Merare: Makele yo Musi. Eyayi i vumu ya wan’a Levi muna mase mau: x 20 O wan’a Ngeresome: y Libene wa mwan’andi, Yakati wa mwan’andi, Zima wa mwan’andi, 21 Yoake wa mwan’andi, Ido wa mwan’andi, Zera wa mwan’andi, Yiterai wa mwan’andi. 22 O

6

6:16 1 Muna tini kia 1, oyikilwanga mpe vo Ngeresone.

1 TUSANSU 6:23-57 wan’a1 Koate: Aminadabi wa mwan’andi, Kora a wa mwan’andi, Asi wa mwan’andi. 23 Elekana wa mwan’andi, Ebiasafi b wa mwan’andi, Asi wa mwan’andi, 24 Takati wa mwan’andi, Uriele wa mwan’andi, Uziya wa mwan’andi, Saulu wa mwan’andi. 25 O wan’a Elekana: Amasai yo Akimote. 26 Vo i Elekana, wan’a Elekana: Sofai wa mwan’andi, Nakati wa mwan’andi, 27 Eliabe wa mwan’andi, Yerokame wa mwan’andi, Elekana c wa mwan’andi. 28 O wan’a Samuele: d ona wantete Yoele, wanzole Abiya. e 29 O wan’a1 Merare: Makele, f Libene wa mwan’andi, Simei wa mwan’andi, Uza wa mwan’andi, 30 Sima wa mwan’andi, Kangia wa mwan’andi, Asaya wa mwan’andi. 31 Awaya i katumbika Davidi se atwadisi a nkunga muna nzo ˆ a Yave vava Nkela yasiwa muna. g 32 Bakala ye kiyekwa kia yimbila nkunga muna saba kia wananina yavana Solomo katunga nzo a Yave muna Yerusaleme, h basalanga e salu ina basikidisilwa. i 33 Awaya i basalanga e ntwadi yo wan’au: Muna Anekoate: Emane j wa nyimbidi, wa mwan’a Yoele, k wa mwan’a Samuele, 34 wa mwan’a Elekana, l wa mwan’a Yerokame, wa mwan’a Eleyele, wa mwan’a Toka, 35 wa mwan’a Sufi, wa mwan’a Elekana, wa mwan’a Makati, wa mwan’a Amasai, 36 wa mwan’a Elekana, wa mwan’a Yoele, wa mwan’a Azareya, wa mwan’a Sefaniya, 37 wa mwan’a Takati, wa mwan’a Asi, wa mwan’a Ebiasafi, wa mwan’a Kora, 38 wa mwan’a Yisa, wa mwan’a Koate, wa mwan’a Levi, wa mwan’a Isaele. 39 Mpangi a Asafi m watelama kuna lunene lwandi; Asafi wa mwan’a Berekeya, wa mwan’a 6:22, 29 1 Yovo “mbongo a.”

568 KAPU 6 a Nta 16:1, 32 Nta 26:10, 11 Yud 11

b Luv 6:24 c 1Sa 1:1 d 1Sa 1:20 e 1Sa 8:1, 2 f Luv 6:19 1Tu 23:21

g 2Sa 6:17 1Tu 15:16

h 1Nti 6:14 i 2Tu 35:15 j 1Tu 15:16, 17 k 1Sa 8:1, 2 l 1Sa 1:1 m 1Tu 25:1 2Tu 5:12 Nk 50:Ntu

 Ndambu ya 2 a 1Tu 23:6 b 1Tu 15:16, 17 c Nta 3:5-7 d Luv 28:1 Nta 3:10

e Luv 29:38 f Luv 30:7 g Luv 30:10 Lev 4:20 Lev 17:11 2Tu 29:24

h Luv 6:23 i Luv 28:1 Nta 3:32

j 2Sa 8:17 k 1Nti 2:35 l Nta 13:22 Yos 21:8, 11

m Yos 14:13 Afu 1:20

Sima, 40 wa mwan’a Mikaele, wa mwan’a Baseya, wa mwan’a Malekiya, 41 wa mwan’a Eteni, wa mwan’a Zera, wa mwan’a Adaya, 42 wa mwan’a Etane, wa mwan’a Zima, wa mwan’a Simei, 43 wa mwan’a Yakati, wa mwan’a Ngeresome, wa mwan’a Levi. 44 Kuna lumonso, mpangi zau, wan’a Merare: a Etane b wa mwan’a Kisi, wa mwan’a Abedi, wa mwan’a Maluki, 45 wa mwan’a Kasabiya, wa mwan’a Amaziya, wa mwan’a Kilekiya, 46 wa mwan’a Amezi, wa mwan’a Bani, wa mwan’a Semere, 47 wa mwan’a Makele, wa mwan’a Musi, wa mwan’a Merare, wa mwan’a Levi. 48 E mpangi zau, wan’a Levi bavewa1 salu yawonso ya saba ye nzo a Nzambi aludi. c 49 Arone ye wan’andi d bayokanga tukau twa mfutisila mwisi vana ziku dia tukau twa ngioka e ye vana ziku dia ndumbu f yo sala e salu yawonso yavauka muna luyambulwilu lwa masumu ma Isaele, g landila mawonso kakanikina Mose wa selo kia Nzambi aludi. 50 Awaya i wan’a Arone: h Elaza i wa mwan’andi, Finekase wa mwan’andi, Abisua wa mwan’andi, 51 Buki wa mwan’andi, Uzi wa mwan’andi, Zerakeya wa mwan’andi, 52 Merayote wa mwan’andi, Amareya wa mwan’andi, Akitubi j wa mwan’andi, 53 Sadoke k wa mwan’andi, Akimasi wa mwan’andi. 54 Mama i mavata mau, ye ndo1 zau muna mvivu au: E nkas’a mienze antete ibwididi kwa wan’a Arone muna vumu kia Anekoate, 55 babavene Keberone l muna nsi a Yuda ye madilu mandi muna mbela-mbela. 56 Kansi, e yana ya mbanza ye mavata mandi mavewa kwa Kalebe m wa mwan’a Yefune. 57 O 6:48 1 Mvovo wa sina: “batumbikwa e kiyekwa kia.” 6:54 1 Yovo “ndo za zungwa e yaka.”

569 wan’a Arone bavewa mbanza1 za tinina, a Keberone b ye Libena c ye madilu mandi, Yati d ye Esetemoa ye madilu mandi, e 58 Kilene ye madilu mandi, Debi f ye madilu mandi, 59 Asani g ye madilu mandi, Bete-semese h ye madilu mandi; 60 kuna kwa kanda dia Benyamini: Ngeba i ye madilu mandi, Alemete ye madilu mandi, Anatote j ye madilu mandi. Mbanza zawonso muna vumu yau, 13. k 61 O Anekoate ana basala, mbanza kumi batambula1 muna vumu kia kanda, bula-kati kwa kanda, bula-kati kwa kanda dia Manase. l 62 O Anengeresome mbanza 13 batambula muna vumu yau, muna kanda dia Yisakare, kanda dia Asere, kanda dia Nafetali ye kwa kanda dia Manase muna Basani. m 63 O Anemerare muna vumu yau, batambula mbanza 12 muna ntew’a nkas’a mienze, muna kanda dia Rubeni, muna kanda dia Ngadi ye muna kanda dia Zebulune. n 64 Aneyisaele bavana mbanza zazi ye madilu ma twelezi yau kwa Anelevi. o 65 Vana nta´ ndu, vava bata e nkas’a mienze, bavewa e mbanza muna kanda dia Yuda, muna kanda dia Simeone ye muna kanda dia Benyamini, e mbanza ziyikilu muna nkumbu zau. 66 Ankaka muna vumu ya Anekoate, batambula mbanza muna kanda dia Eferaime, se zunga kiau. p 67 Babavene mbanza za tinina:1 Sekeme q ye madilu mandi ma twelezi muna zunga kia miongo mia Eferaime, Ngeze r ye madilu mandi ma twelezi, 68 Yokemame ye madi6:57 1 Nanga, “i mbanza” za tinina ziyikwanga muna Yosua 21:13. 6:61 1 Yovo “bavaninua muna ntew’a nkas’a mienze.” 6:67 1 Nanga, “i mbanza” za tinina ziyikwanga muna Yosua 21:21.

1 TUSANSU 6:58-81 KAPU 6 a Nta 35:12, 13 b Yos 20:7, 9 c Yos 15:20, 42 d Yos 15:20, 48 e Yos 21:13-16 f Afu 1:11 g 1Tu 4:24, 32 h Yos 15:10, 12 i Yos 18:21, 24 j Yos 21:8, 18 Yer 1:1

k Yos 21:4 l Yos 21:5 m Yos 21:27-33 n Yos 21:34-40 o Nta 35:2-4 p Yos 21:20-26 q Yos 20:7, 9 r Yos 16:10 

Ndambu ya 2 a Yos 10:11 b Yos 10:12 Afu 1:35

c Yos 19:45, 48 d Nsi 4:41-43 e Yos 21:27 f Yos 19:12, 16 g Yos 21:8, 28 h Yos 21:8, 30 i Yos 19:28, 31 Afu 1:31

j Yos 20:7, 9 Yos 21:32, 33

k Mat 3:13 l Yos 21:34-39 m Nta 21:23 n Nsi 2:26 o Tuk 32:1, 2 2Sa 2:8

p Nta 21:26 q Nta 32:1

lu mandi ma twelezi, Bete-korone a ye madilu mandi ma twelezi, 69 Ayalone b ye madilu mandi ma twelezi, Ngati-rimone c ye madilu mandi ma twelezi; 70 muna bula-kati kwa kanda dia Manase: Ane ye madilu mandi ma twelezi, Bileami ye madilu mandi ma twelezi, e mbanza zazi zavewa kwa vumu ya Anekoate ana basala. 71 O Anengeresome muna vumu kiau, batambula kwa bulakati kwa kanda dia Manase: Ngolane d muna Basani ye madilu mandi ma twelezi yo Asitarote ye madilu mandi ma twelezi; e 72 kuna kwa kanda dia Yisakare: Kedese ye madilu mandi ma twelezi, Daberate f ye madilu mandi ma twelezi, g 73 Ramote ye madilu mandi ma twelezi, Aneme ye madilu mandi ma twelezi; 74 kuna kwa kanda dia Asere: Masale ye madilu mandi ma twelezi, Abedone ye madilu mandi ma twelezi, h 75 Kukoke ye madilu mandi ma twelezi, Rekobe i ye madilu mandi ma twelezi; 76 kuna kwa kanda dia Nafetali: Kedese j ye madilu mandi ma twelezi muna Ngalili, k Kamone ye madilu mandi ma twelezi yo Kireyataime ye madilu mandi ma twelezi. 77 Awana basala muna Anemerare, batambula kuna kwa kanda dia Zebulune: l Rimono ye madilu mandi ma twelezi, Tabo ye madilu mandi ma twelezi; 78 kuna kwa kanda dia Rubeni kuna zunga kia Yodani kuna este, kuna Yeriko, batambula Bese muna makanga ye madilu mandi ma twelezi, Yaza m ye madilu mandi ma twelezi, 79 Kedemote n ye madilu mandi ma twelezi, Mefate ye madilu mandi ma twelezi; 80 kuna kwa kanda dia Ngadi: Ramote muna Ngiladi ye madilu mandi ma twelezi, Makanaimi o ye madilu mandi ma twelezi, 81 Kesebone p ye madilu mandi ma twelezi yo Yaze q ye madilu mandi ma twelezi.

1 TUSANSU 7:1-28

7

O wan’a Yisakare: Tola, Pua, ´ Yasubi yo Simerone a—nya. 2 O wan’a Tola: Uzi, Refaya, Yeriele, Yakemai, Yibesame yo Semuele, yau i ntu mia nzo za mase mau. Wan’a Tola makesa mankuma, o lutangu lwau muna lumbu ya Davidi, 22.600. 3 O wan’a1 Uzi: Yizerakeya; wan’a Yizerakeya: Mikaele, Obadiya, Yoele yo Yisiya—yau ntanu ntu mia makanda. 4 Muna ndandani a tuvila twau, muna nzo za mase mau, bakala yo 36.000 ma makesa makubama muna nuana, kadi bakala ye akento ayingi yo wana. 5 E mpangi zau, muna vumu yawonso ya Yisakare makesa mankuma, wauna basonama muna ndandani a tuvila, 87.000. b 6 O wan’a Benyamini: c Bela, d Beke e yo Yediyaele f—ntatu. 7 O wan’a Bela: Esebone, Uzi, Uziele, Yerimote yo Iri—ntanu—ntu mia nzo za mase mau, makesa mankuma, basonama muna ndandani a tuvila twau, 22.034. g 8 Wan’a Beke: Semira, Yoase, Elieze, Eloenai, Omere, Yeremote, Abiya, Anatote yo Alemete —awaya awonso wan’a Beke. 9 Basonama muna ndandani a tuvila twau, mun’owu wa ntu mia nzo za mase mau, 20.200 za makesa mankuma. 10 O wan’a Yediyaele: h Bilani yo wan’a Bilani: Yusi, Benyamini, Eude, Kenana, Zetane, Tasisi yo Akisaka. 11 Yau awonso i wan’a Yediyaele muna ntu mia mase mau. Mwakala ye 17.200 za makesa mankuma bakubama mu nuana vita. 12 Sufimi yo Akupimi i wan’a Ire; i Akusi i wan’a Ake. 13 O wan’a Nafetali: j Yakesiele, Nguni, Yesere yo Salumi— wan’a Bila. k 14 O wan’a Manase: l Aseriele ona kawutila muna nkaz’andi wa musi Suria. (Yandi wawuta Makire m wa se dia Ngiladi. 15 Makire wabongela Kupi7:3 1 Yovo “E mbongo a.”

570 KAPU 7 a Tuk 46:13 Nta 26:23, 24

b Nta 26:25 c Tuk 35:16, 18 Nta 26:38, 39

d 1Tu 8:1 e Tuk 46:21 f 1Tu 7:10 g Nta 26:41 h 1Tu 7:6 i 1Tu 7:7 j Nta 26:48, 49 k Tuk 30:3, 8 Tuk 46:24, 25

l Tuk 41:50, 51 m Tuk 50:23 Nta 26:29 Nsi 3:15

 Ndambu ya 2 a Nta 26:33 b Nta 27:1, 7 c Nta 1:33 d Nta 26:35 e 1Sa 7:14 1Sa 17:4

f Yos 16:1, 3 g Yos 16:5 Yos 21:20, 22 2Tu 8:3, 5

h Luv 33:11 Nta 11:28 Nta 32:11, 12 Nsi 34:9 Yos 1:1

i Tuk 28:16, 19 Yos 16:1, 2

mi yo Sufimi akento, e nkumbu a nsang’andi, Maka.) E nkumbu a ndiona wanzole Selofekade, a Selofekade wan’amankento kaka kakala yau. b 16 O Maka wa nkaz’a Makire wawuta mwan’ayakala, umvene nkumbu a Perese; e nkumbu a mpangi andi Serese; wan’andi Ulami yo Rekeme. 17 O mwan’a1 Ulami: Bedane. Awaya i wan’a Ngiladi wa mwan’a Makire wa mwan’a Manase. 18 O nsang’andi, Amolekete. Wawuta Isodi, Abieze yo Makela. 19 Wan’a Semida: Akiani, Sekeme, Lekeki yo Aniami. 20 O wan’a Eferaime: c Sutelaki, d Berede wa mwan’andi, Takati wa mwan’andi, Eleyada wa mwan’andi, Takati wa mwan’andi. 21 Zabadi wa mwan’andi, Sutelaki wa mwan’andi, Eze yo Elada. Esi Ngati e a mingutukila mia nsi, bakulumukini mu yiya twelezi ya wan’a Eferaimi, bavondele Eze yo Elada. 22 Eferaime wa se diau, odididi lumbu yayingi, e mpangi zandi bezidi kumfiaulwisa. 23 I bosi, olele yo nkaz’andi, oyimiti, owutidi mwan’a yakala. Umvene nkumbu a Bereya,1 kadi wanwuta vava mpasi zakota muna nzo andi. 24 O Sera wa mwan’andi ankento, watunga Bete-korone ya Yanda f ye Bete-korone g ya Ntandu ye Uzene-sera. 25 Refake yo Resefe wan’a Eferaime mpe, Resefe wawuta Telake wa mwan’andi, Takani wa mwan’andi, 26 Ladani wa mwan’andi, Amiudi wa mwan’andi, Elisama wa mwan’andi, 27 Nuni wa mwan’andi yo Yosua1h wa mwan’andi. 28 E vua diau ye mavata mau i Betele i ye mpata-vata zandi, kuna este, Narani, kuna weste, Ngeze ye mavata mandi,1 Se7:17 1 Mvovo wa sina: “wan’a.” 7:23 1 Ina ye nsasa vo: “Muna Mpasi.” 7:27 1 Ina ye nsasa vo: “Yave i Mvuluzi.” 7:28 1 Yovo “mavata mandi manzungidi.”

571 keme ye mavata mandi, yakuna Aza1 ye mavata mandi; 29 lukufi yo wan’a Manase, Bete-sana a ye mavata mandi, Tanaki b ye mavata mandi, Mengido c ye mavata mandi, Dore d ye mavata mandi. Omama i mavata mazingilanga wan’a Yosefe wa mwan’a Isaele. 30 O wan’a Asere: Yimena, Yiseva, Yisevi, Bereya, e o Serake i nsang’au. f 31 O wan’a Bereya: Kebe yo Malekiele wa se dia Birezavite. 32 Kebe wawuta Yafelete, Some, Kotame yo Sua wa nsang’au. 33 Wan’a Yafelete: Pasake, Bimale yo Asevate. Awaya i wan’a Yafelete. 34 O wan’a Semere:1 Aki, Ronga, Yekuba yo Arami. 35 O wan’a Eleme1 wa mpangi andi: Sofake, Imena, Selese yo Amale. 36 O wan’a Sofake: Suki, Kalenefe, Suale, Bere, Yimera, 37 Bese, Ode, Sama, Silesa, Yiterane yo Bera. 38 Wan’a Yete: Yefune, Pisepa yo Ara. 39 O wan’a Ula: Araki, Kaniele yo Riseya. 40 Yau awonso i wan’a Asere, ntu mia nzo za mase mau, makesa mankuma, masolwa, ntu mia akuluntu; o lutangu lwau lwasonama muna ndandani za tuvila g twau, 26.000 ma makesa h bakubama muna vita. Benyamini i wawuta Bela j wa mwan’andi antete, Asebele k wanzole, Akera wantatu, ´ 2 Noka wa nya, Lafa wantanu. 3 O wan’a Bela: Adare, Ngera, l Abiude, 4 Abisua, Namani, Akoka, 5 Ngera, Sefufame yo Kurami. 6 Awaya i wan’a Eude, ntu mia nzo za mase ma esi Ngeba m ana banatwa kuna kinkole kuna Manakati: 7 Namani, Akiya yo Ngera ona wabanata kuna kinkole, yandi wawuta Uza yo Akiudi. 8 Sakaraime wawu-

8

7:28 1 Nanga, “Ngaza,” kansi ke Ngaza ya Filesetia ko. 7:34 1 Oyikilwanga mpe vo Some muna tini kia 32. 7:35 1 Nanga yandi i Kotame oyikilu muna tini kia 32.

1 TUSANSU 7:29–8:33 KAPU 7 a Yos 17:11 1Sa 31:8, 10

b Afu 5:1, 19 c Afu 1:27 1Nti 9:15

d 1Nti 4:7, 11 e Nta 26:44, 45

f Tuk 46:17 g Luv 30:14 h Nta 1:41 Nta 26:47

 KAPU 8 i Tuk 35:16, 18 j 1Tu 7:6 k Tuk 46:21 l Tuk 46:21 m Yos 21:8, 17 1Sa 13:16

 Ndambu ya 2 a Nek 6:2 b Eze 2:1, 33 c Yos 19:42, 48 Yos 21:8, 24

d Yos 9:15, 17 Yos 21:8, 17 1Tu 21:29

e 1Tu 9:35-38 f 1Sa 14:50 g 1Sa 9:1, 2 1Sa 11:15

ta wana muna mvivu1 a Moabe, vava kabayinga. Kusimi yo Bara i akazi andi.2 9 Muna Kosese wa nkaz’andi, wawuta Yobabe, Sibeya, Mesa, Malekame, 10 Yeuze, Sakeya yo Mirema. Awaya i wan’andi, ntu mia nzo za mase. 11 Muna Kusimi, Sakaraime wawuta Abitubi yo Elepale. 12 O wan’a Elepale: Ebe, Miasami, Semede (yandi watunga Ono a yo Lode b ye mavata mandi1), 13 Bereya yo Sema. Awaya i ntu mia nzo za mase ma esi Ayalone. c Yau bayinga esi Ngati. 14 Vakala mpe Akio, Sasaki, Yeremote, 15 Zebadeya, Aradi, Ede, 16 Mikaele, Yisepa, Yoka wa mwan’a Bereya; 17 Zebadeya, Mesulame, Kiziki, Kebe, 18 Yisemere, Yizeleya, Yobabe, wan’a Elepale; 19 Yakimi, Zikere, Zabedi, 20 Eleyanai, Siletai, Eleyele, 21 Adaya, Beraya, Simerate, wan’a Simei; 22 yo Yisepane, Ebe, Eleyele, 23 Abedone, Zikere, Kanane, 24 Kananiya, Elame, Antotia, 25 Yifedeya, Penuele, wan’a Sasaki; 26 yo Semeserai, Sekareya, Ataleya, 27 Yareseya, Eliya, Zikere, wan’a Yerokame. 28 Awaya i ntu mia nzo za mase mau muna tuvila twau. Akuluntu awaya muna Yerusaleme bazingilanga. 29 O Yiele wa se dia Ngibone, kuna Ngibone kazingilanga. d E nkumbu a nkaz’andi, Maka. e 30 Abedone i mwan’andi antete, walandilwa kwa Suro, Kisi, Bale, Nadabi, 31 Ngedo, Akio yo Zeke. 32 Mikelote wawuta Simea. Yau awonso muna Yerusaleme bazingilanga lukufi ye mpangi zau, kumosi ye mpangi zau zankaka. 33 O Ne f wawuta Kisi; Kisi wawuta Saulu; g Saulu wawuta Yonatane, h Mankisu, i Abinadabi j

h 1Sa 14:45 i 1Sa 14:49 j 1Sa 31:2

8:8 1 Mvovo wa sina: “mpatu.” 2 Nanga, “vava kayinga akazi andi, Kusimi yo Bara.” 8:12 1 Yovo “mavata mandi manzungidi.”

1 TUSANSU 8:34–9:20 yo Esebale.1a 34 Yonatane wawuta Mere-bale.1b Mere-bale wawuta Mika. c 35 O wan’a Mika: Pitone, Meleke, Tarea yo Akazi. 36 Akazi wawuta Yoada; Yoada wawuta Alemete, Azevamete yo Zimere. Zimere wawuta Mosa. 37 Mosa wawuta Bina, Rafa wa mwan’andi, Elasa wa mwan’andi, Asele wa mwan’andi. 38 Asele wan’a sambanu kakala yau, e nkumbu zau: Azerikami, Bokeru, Yisemaele, Sareya, Obadiya yo Kanane. Yau awonso i wan’a Asele. 39 O wan’a Eseke wa mpangi andi: Ulami wa mwan’andi antete, wanzole Yusi, wantatu Elefelete. 40 Wan’a Ulami makesa mankuma bazaya sadila ´ mata. Wana ye atekelo ayingi bakala yau, awonso 150. Awaya yau awonso wan’a Benyamini. Aneyisaele awonso basonama muna ndandani za tuvila twau, basonama muna Nkanda wa Ntinu mia Isaele. Yuda yanatwa muna kinkole kuna Babele mu kuma kia kondwa kwandi kwa kwikizi. d 2 O wantu antete bavutuka muna nsi au ye muna mbanza zau, ndambu ya Aneyisaele, anganga, Anelevi ye selo ya tempelo.1e 3 Akaka muna kanda dia Yuda, f dia Benyamini, g dia Eferaime ye kanda dia Manase bele zingila muna Yerusaleme: 4 Utai wa mwan’a Amiudi, wa mwan’a Omere, wa mwan’a Imere, wa mwan’a Bani, wa mwan’a Perese, h wa mwan’a Yuda. 5 Esi Silo, Asaya wa mwan’antete yo wan’andi. 6 Wan’a Zera: i Yuele ye 690 lwa mpangi zandi. 7 Wan’a Benyamini: Salu wa mwan’a Mesulame, wa mwan’a Odaveya, wa mwan’a Asenua, 8 Yibeneya wa mwan’a Yerokame, Ela wa mwan’a Uzi, wa mwan’a Mikere yo Mesulame wa mwa-

9

8:33 1 Oyikilwanga mpe vo Isi-bosete. 8:34 1 Oyikilwanga mpe vo Mefibosete. 9:2 1 Yovo “Anetine.” Mvovo wa sina: “Ana batambikwa.”

572 KAPU 8 a 2Sa 2:8 1Tu 9:39-44

b 2Sa 4:4

c 2Sa 9:12 

KAPU 9 d Yer 39:9

e Yos 9:3, 27 Eze 2:43-54 Eze 2:70 Eze 8:20 Nek 7:73 Nek 11:3

f Nek 11:4, 5

g Nek 11:7-9

h Tuk 46:12 1Tu 2:4

i 1Tu 2:4, 6 

Ndambu ya 2 a Nek 11:10-14

b Nek 11:15

c 1Tu 2:54 Nek 12:28

d Eze 2:1, 42 Nek 11:19

e Nek 3:29

f Nta 25:11, 13 Yos 22:30 Afu 20:28

g Luv 6:25 Nta 3:32

n’a Sefateya, wa mwan’a Ruele, wa mwan’a Yibeniya. 9 E mpangi zau basonama muna ndandani a tuvila, 956. Awaya awonso ntu mia nzo za mase mau.1 10 Anganga: Yedaya, Yoyaribe, Yakini, a 11 Azareya wa mwan’a Kilekiya, wa mwan’a Mesulame, wa mwan’a Sadoke, wa mwan’a Merayote, wa mwan’a Akitubi, wa ntu a nzo1 a Nzambi aludi, 12 Adaya wa mwan’a Yerokame, wa mwan’a Paseku, wa mwan’a Malekiya, Masai wa mwan’a Adiele, wa mwan’a Yakezera, wa mwan’a Mesulame, wa mwan’a Misilemite, wa mwan’a Ime, 13 ye mpangi zau, ntu mia nzo za mase, awonso 1.760 ma akwa nkuma, bakubama muna salu kia nzo a Nzambi aludi. 14 Anelevi: Semaya b wa mwan’a Kasubi, wa mwan’a Azerikami, wa mwan’a Kasabiya wa wan’a Merare; 15 yo Bakabaka, Kerese, Ngalale, Mataneya wa mwan’a Mika, wa mwan’a Zikere, wa mwan’a Asafi, 16 Obadiya wa mwan’a Semaya, wa mwan’a Ngalale, wa mwan’a Yedutune, yo Berekeya wa mwan’a Asa, wa mwan’a Elekana ona wakalanga muna mavata ma esi Netofa. c 17 Ayingidi a mavitu: d Salumi, Akubi, Talemone, Akimani, ye mpangi au Salumi wa ntu, 18 muna kolo kiakina wakala se nyingidi a vitu dia ntinu kuna este. e Awaya i ayingidi a mavitu ma ndo za Anelevi. 19 Salumi wa mwan’a Kore, wa mwan’a Ebiasafi, wa mwan’a Kora ye mpangi zandi za nzo za mase mandi, wan’a Kora yau bakala ye kiyekwa kia yingila e mielo mia saba, mase mau yau bateka kala ye kiyekwa kia yingila e nkotelo a ndo a Yave. 20 Finekase f wa mwan’a Elaza g yandi wakala ntu muna yau; Yave wakala yandi. 9:9 1 Mvovo wa sina: “ntu mia mase muna nzo za mase mau.” 9:11 1 Yovo “tempelo.”

573 21 Zakariya a wa mwan’a Meselemeya, yandi wakala nyingidi a mwelo a saba kia wananina. 22 Awaya awonso basolwa se ayingidi a mavitu, 212. Bakala muna mavata mau, basonama muna ndandani za tuvila twau. b Davidi yo Samuele wa moni, c babavana kiyekwa kiaki kiavewanga kwa wantu babundwanga e vuvu. 23 Oyau yo wan’au bakala ye kiyekwa kia yingila mavitu ma nzo a Yave, d i sia vo, nzo a tenda. 24 Ayingidi baka´ la muna ndambu zau ya—kuna este, weste, node yo sude. e 25 Ntangwa ke ntangwa, mpangi zau batukanga muna mavata mau, mu sala yau entwadi mu lumbu nsambwadi. 26 Ayingidi ´ ya akwa nkuma, Anelevi ana babundwanga e vuvu, bakala ye kiyekwa kia masuku1 ye malundilu muna nzo a Nzambi aludi. f 27 Ayingidi awaya bakalanga fuku wamvimba muna fulu yau muna nzunguluk’a nzo a Nzambi aludi, kadi bakala ye kiyekwa kia yingila yo, yau mpe bakala ye kiyekwa kia lunda nsabi yo ziula e nzo konso mene. 28 Ankaka bakala ye kiyekwa kia lunga-lunga salanganu g ya salu; batanganga yo vava yavaikiswanga yo vutulwa muna fulu yandi. 29 Ankaka bavewa kiyekwa kia salanganu, salanganu yawonso yavauka, h mfumfu, i vinyu, j mazi, k ndumbu a nti a lebona l ye mazi ma balasamu. m 30 Ankaka muna wan’a nganga bavanganga mazi ma balasamu masangwa lekwa ya nsunga. 31 Matiteya wa Nlevi wa mwan’antete a Salumi wa Nkora, yandi wakala ye kiyekwa kia awana babundwanga e vuvu mu lunga-lunga e lekwa yakadingilwanga muna kadingwa. n 32 Ankaka muna mpangi za Anekora, bakala ye kiyekwa kia 9:26, 33 1 Yovo “maseka ma dila.”

1 TUSANSU 9:21–10:4

l 1Tu 8:33

vanga mbolo za lubakanisu,1a bakubikanga zo lumbu yawonso ya vundu. b 33 Awaya i ayimbidi, ntu mia nzo za mase ma Anelevi muna masuku,1 bavevolwa muna salu yankaka; kadi bakala ye kiyekwa kia sala fuku yo mwini. 34 Awaya i ntu mia nzo za mase ma Anelevi, basonama muna tuvila twau. Yau bazingilanga muna Yerusaleme. 35 O Yiele wa se dia Ngibone, kuna Ngibone kazingilanga. c E nkumbu a nkaz’andi, Maka. 36 Abedone i mwan’andi antete, walandilwa kwa Suro, Kisi, Bale, Ne, Nadabi, 37 Ngedo, Akio, Zakariya yo Mikelote. 38 Mikelote wawuta Simami. Yau awonso muna Yerusaleme bazingilanga lukufi ye mpangi zau, kumosi ye mpangi zau zankaka. 39 O Ne d wawuta Kisi; Kisi wawuta Saulu; e Saulu wawuta Yonatane, f Mankisu, g Abinadabi h yo Esebale. 40 Yonatane wawuta Merebale. i Mere-bale wawuta Mika. j 41 Wan’a Mika: Pitone, Meleke, Terea yo Akazi. 42 Akazi wawuta Yara; Yara wawuta Alemete, Azevamete yo Zimere. Zimere wawuta Mosa. 43 Mosa wawuta Bina yo Refaya wa mwan’andi, Elasa wa mwan’andi, Asele wa mwan’andi. 44 Asele wan’a sambanu kakala yau, e nkumbu zau: Azerikami, Bokeru, Yisemaele, Sareya, Obadiya yo Kanane. Awaya i wan’a Asele. Afelesetia banuene yo Isaele. Wan’a Isaele batinini Afelesetia, ndonga bavondelo vana Mongo a Ngileboa. k 2 Afelesetia balakamene Saulu yo wan’andi, bavondele wan’a Saulu, i sia vo, Yonatane, Abinadabi yo Mankisu. l 3 E vita ikitukidi se yampasi kikilu kuna kwa Saulu, akwa nzanza bansolwele, banlwekele. m 4 Saulu

m 1Sa 26:9, 10

9:32 1 I sia vo, mbolo za lutambiku.

KAPU 9 a 1Tu 26:14, 19 b 1Tu 9:1 c 1Sa 9:9 d 2Tu 23:16, 19 Nek 12:45

e 1Tu 26:14-16 f 1Tu 26:20 1Tu 28:11, 12 2Tu 31:12

g Nta 1:50 h 1Nti 8:4 i Lev 2:1 1Tu 23:29

j Lev 23:12, 13 k Luv 27:20 l Lev 2:1, 2 m Luv 25:3, 6 n Lev 2:5, 7 

Ndambu ya 2 a 2Tu 2:4 2Tu 13:11

b Lev 24:6, 8 c Yos 21:8, 17 d 1Sa 14:50 e 1Sa 9:1, 2 1Sa 11:15

f 1Sa 14:45 1Sa 18:1 2Sa 1:23

g 1Sa 14:49 h 1Sa 31:2 i 2Sa 4:4 j 2Sa 9:12 

KAPU 10 k 1Sa 31:1-5 2Sa 1:21, 25

10

1 TUSANSU 10:5–11:11 ovovese nati a nuaninua yandi vo: “Vola nsosolo aku wansuka wo kimana mindembi zengwa awaya balembi kundwakila yo kunsakanena.” a Kansi, o nati a nuaninua yandi kazolele ko, kadi wonga wayingi kamwene. Muna kuma kiaki, Saulu obongele nsosolo, uyisukidi wo. b 5 O nati a nuaninua vava kamwene vo Saulu ofwidi, yandi mpe uyisukidi nsosolo, ofwidi. 6 Saulu ofwidi yo wan’andi atatu, awonso muna nzo andi bafwidi kumosi. c 7 O nkangu awonso a Isaele una wakala kuna ndimba vava bamwene vo awonso batinini, Saulu yo wan’andi bafwidi, basisidi mavata mau yo tina; Afelesetia bezidi, babakidi mo. 8 Muna lumbu kialanda, Afelesetia vava balwaka kimana basanza lekwa ya mvumbi, bamwene Saulu yo wan’andi bafwa vana Mongo a Ngileboa. d 9 Bankatwidi mvuatu, bazengele ntu andi, babongele nuaninua yandi, batumini anati a nsangu muna nsi yawonso ya Afelesetia kimana banata nsangu muna nzo za teke e yau ye kwa nkangu au. 10 Basidi nuaninua yandi muna nzo1 a nzambi au yo manika ntu andi muna nzo a Dangone. f 11 Esi Yabese g awonso muna Ngiladi vava bawidi mawonso Afelesetia bavangidi kwa Saulu, h 12 makesa mawonso matelamene, bele mu fuku, babongele vimbu dia Saulu ye mavimbu ma wan’andi. Batwese mo kuna Yabese, i bazikidi visi yau kuna nsi a nti anene muna Yabese, bafionkonuene1 lumbu nsambwadi. 13 Muna mpila yayi Saulu wafwa mu kuma kia kondwa kwikizi muna Yave, j kadi kalemvokela diambu dia Yave ko, wayenda yuvula nkento wa ngang’a matombola. k 14 vana fulu kia vava Yave. I dianu Nzambi kamvonde10:10 1 Yovo “tempelo.” 10:12 1 Yovo “baminini nsoki.”

574 KAPU 10 a Afu 16:21, 23 b 1Tu 10:13 c 1Sa 31:6, 7 d 1Sa 28:4 1Sa 31:8-10

e Afu 16:23, 24 f 1Sa 5:2 g 1Sa 11:1 h 1Sa 31:11-13 i 2Sa 2:5 2Sa 21:12

j 1Sa 13:13 1Sa 15:22, 23

k Lev 20:6 1Sa 28:7

 Ndambu ya 2 a Ru 4:17 1Sa 13:14 1Sa 15:27, 28 2Sa 5:3

 KAPU 11 b Nta 13:22 2Sa 2:1 2Sa 5:5 1Tu 12:23

c 2Sa 5:1, 2 d 1Sa 18:6, 13 e 2Sa 6:21 2Sa 7:8, 9 Nk 78:70, 71

f 1Sa 16:13 2Sa 2:4 2Sa 5:3

g 1Sa 15:27, 28 h Yos 15:63 Afu 1:21 Afu 19:10

i Tuk 10:15, 16 Tuk 15:18, 21 Luv 3:17

j 2Sa 5:6-10 k 1Nti 8:1 Nk 2:6 Nk 48:2

l 1Nti 2:10 m 2Sa 2:18 n 2Sa 3:1 o 1Sa 16:12, 13

le yo vana kintinu kwa Davidi wa mwan’a Yisai. a Kuna kwalanda, Aneyisaele awonso bakutakene yo Davidi kuna Keberone, b bavovele vo: “Tala, yeto tu menga mamosi.1c 2 Vava Saulu kakala ntinu, ngeye wavitanga o ntu muna vita za Isaele.1d Yave wa Nzambi aku wavovesa vo: ‘Ngeye ovungula nkangu ame Isaele, okala se ntu a nkangu ame Isaele.’” e 3 Akuluntu awonso a Isaele bele kwa ntinu kuna Keberone, Davidi okangidi yau e kangu kuna Keberone vana ndose a Yave. Bakusidi Davidi mazi kakala se ntinu a Isaele, f wauna kavova Yave muna Samuele. g 4 I bosi, Davidi yo Isaele yawonso bele kuna Yerusaleme, i sia vo, Yebuse, h kuna kwazingilanga Aneyebuse. i 5 Esi Yebuse bavovese Davidi kuna luvezo vo: “Kukota mwamu ko!” j Kansi, Davidi obakidi e swekameno diangolo dia Zione, k dina vo, i Mbanz’a Davidi o unu. l 6 Davidi ovovele vo: “Ndiona ovita tufakesa Aneyebuse, okala se ntu ye mfumu.” Yoabe m wa mwan’a Seruya ovitidi tomboka, okedi se ntu. 7 Davidi oyantikidi zingila muna swekameno diangolo. I dianu bayikila fulu kiakina vo Mbanz’a Davidi. 8 Otungidi e mbanza tuka kuna Kundubulu1 yamuna nzunguluka, Yoabe otungulwidi ndambu yankaka ya mbanza. 9 O nkum’a Davidi wawokelanga kaka, n o Yave a vu wakala yandi. 10 E miami i ntu mia makesa mankuma ma Davidi, ana banyikama muna kimfumu kiandi ye Isaele yawonso, bantumbikidi se ntinu muna diambu dia Yave muna Isaele. o 11 O lwalu i lutangu lwa makesa mankuma ma

11

11:1 1 Mvovo wa sina: “yeto tu visi yaku ye nitu aku.” 11:2 1 Mvovo wa sina: “ngeye wavaikisa yo kotesa Isaele.” 11:8 1 Yovo “Milo.” Mvovo a Kiyibere una ye nsasa vo “zadisa.”

575 Davidi: Yosabame a wa mwan’a Kakemoni, wa ntu a makesa matatu mankuma. b Wavonda 300 za wantu muna dionga diandi mu nkumbu mosi. c 12 Ona wanlandila, Elaza d wa mwan’a Dodo wa Nyakoka. e Mosi muna makesa matatu mankuma. 13 Elaza wakala yo Davidi kuna Pase-damiˆ mi, f kuna Afelesetia bakutakanena muna vita. Kwakala ye mpatu yazala ye mbongo a bale, o nkangu utinini mu kuma kia Afelese-´ tia. 14 Kansi, watelama nangwı vana kati kwa mpatu, watanina yo, wavonda Afelesetia, muna diadi Yave wabavana e nsund’ampwena.1g 15 Atatu vana vena ntu 30 mia makesa, bakulumukini kwa Davidi kuna nduk’a Adulami, h vava makesa ma Afelesetia basikidisa e ndo kuna Ndimb’a Refa. i 16 Davidi wakala muna swekameno diandi, e buka kia makesa ma Afelesetia kiakala kuna Beteleme. 17 I bosi, Davidi osongele luzolo lwandi, oku vo: “Ekwe vuina dia nua maza ma sima kina vana ndambu a vitu dia Beteleme!” j 18 Muna kuma kiaki, makesa matatu makotele muna ndo ya Afelesetia muna kingolo, batekele maza muna sima kina vana ndambu a vitu dia Beteleme, batwese mo kwa Davidi; kansi Davidi kazolele mo nua ko, otiamwini mo vana vena Yave. 19 Ovovele vo: “Muna kuma kia vumi wame kwa Nzambi ame kilendi vanga diambu diadi ko! Aweyi ndenda nuina menga ma wantu ana basidi mioyo miau mu vonza?” k Muna kuma kiaki, kazolele mo nua ko. Omama i mambu bavanga makesa mandi matatu mankuma. 20 Abisai l wa mpangi a Yoabe m wakala se ntu a makesa matatu mankaka; wavonda 300 za wantu muna dionga diandi, wakala ye tunda nze makesa mata11:14 1 Yovo “luvuluzu.”

1 TUSANSU 11:12-34 KAPU 11 a 1Tu 27:1, 2 b 2Sa 23:8 c Yos 23:10 d 2Sa 23:9, 10 2Sa 23:15-17

e 1Tu 8:1, 4 f 1Sa 17:1 g Nk 18:50 h 1Sa 22:1 i Yos 15:8, 12 2Sa 23:13-17

j 1Sa 20:6 k Tuk 9:4 Lev 17:10

l 1Sa 26:6 2Sa 2:18 2Sa 18:2

m 2Sa 3:30 

Ndambu ya 2 a 2Sa 23:18, 19 b 1Nti 4:4 1Tu 27:1, 5

c Yos 15:21 d Afu 14:5, 6 1Sa 17:36, 37 2Sa 23:20-23

e 1Sa 17:4 f 1Sa 17:7 g 1Sa 17:51 h 1Tu 11:19 i 2Sa 2:18, 23 1Tu 27:1, 7

j 2Sa 23:24-39 k 1Tu 27:1, 9 l 1Tu 27:1, 12 m 2Sa 21:18 1Tu 27:1, 11

n 1Tu 27:1, 13 o 1Tu 27:1, 15 p Afu 20:15 1Tu 12:1, 2

q Yos 24:30

tu mantete. a 21 Muna yau tatu, oyandi waluta zitiswa, ke mu nwole ko, wakala se ntu au; kansi kalwaka mu tezo kia makesa matatu mantete ko. 22 Benaya b wa mwan’a Yoyada nkwa unkabu1 kakala, wavanga mambu mayingi manene kuna Kabisele. c Wavonda wana wole a Ariele wa musi Moabe, muna lumbu kianoka e mvul’ampembe, wakulumuka muna sima, wavonda nkosi. d 23 Wavonda mpe musi Engipito mosi ´ wa ntel’anda—e ntel’andi yinkoso tanu.1e Kanele vo musi Engipito wakala ye dionga vana koko, f diakala nze nti wa kubila nlele, Benaya wayenda kwa yandi yo nkau, wakutumuna dionga diakala vana koko kwa musi Engipito yo kumvondela muna dionga diandi. g 24 Omama i mambu kavanga Benaya wa mwan’a Yoyada, e tunda diandi diafwanana ye makesa matatu mankuma. 25 Kana una vo wasunda 30 ma makesa o zitu, kalwaka muna tezo kia makesa matatu ma nkuma ko. h Kansi Davidi wansola kakala se nyingidi andi. 26 E nkumbu za makesa mankuma i zazi: Asaele i wa mpangi a Yoabe, Elekanane wa mwan’a Dodo wa musi Beteleme, j 27 Samote wa Nyarode, Kelese wa Mpelone, 28 Ira k wa mwan’a Yikese wa musi Tekoa, Abieze l wa Nyanatote, 29 Sibekai m wa Nkusa, Ilai wa Nyakoka, 30 Marai n wa musi Netofa, Kelede o wa mwan’a Bana wa musi Netofa, 31 Yitai wa mwan’a Ribai wa musi Ngibeya a Anebenyamini, p Benaya wa musi Piratone, 32 Kurai wa musi ndimb’a Ngasi, q Abiele wa musi Beta-raba, 33 Azevamete wa musi Bakurimi, Eleyakeba wa Nsalebone, 34 wan’a Kaseme wa musi 11:22 1 Mvovo wa sina: “mwan’a muntu a mfunu.” 11:23 1 Tezo kia meta 2,23 kakala. Tala Nku. B14.

1 TUSANSU 11:35–12:19 Ngizone, Yonatane wa mwan’a Sange wa Nkarana, 35 Akiami wa mwan’a Saka wa Nkarana, Elifale wa mwan’a Ure, 36 Kefe wa musi Mekerate, Akiya wa Mpelone, 37 Kesero wa Nkamele, Narai wa mwan’a Ezabai, 38 Yoele wa mpangi a Natani, Mibeka wa mwan’a Kangare, 39 Seleke wa Nyamone, Nakarai wa Mberote wa nati a nuaninua ya Yoabe wa mwan’a Seruya; 40 Ira wa Nyetere, Ngarebe wa Nyetere, 41 Uriya a wa Nkete, Zabadi wa mwan’a Akelai, 42 Adina wa mwan’a Siza wa Nrubeni, ntu a Anerubeni, ye 30 bakala yandi; 43 Kanane wa mwan’a Maka, Yosafati wa musi Mitene, 44 Uziya wa mwisi Asitarote, Sama yo Yiele, wan’a Kotame wa musi Arowa; 45 Yediyaele wa mwan’a Simere yo mpangi andi Yoka wa Ntisi; 46 Eleyele wa musi Mavi, Yerebai yo Yosaveya, wan’a Elename yo Yitema wa musi Moabe; 47 Eleyele, Obede yo Yasiele wa musi Mesoba. Awaya i bayiza kwa Davidi kuna Sikelange b vava kaswekama mu kuma kia Saulu c wa mwan’a Kisi. Awaya i ankaka muna makesa manyikama muna ´ vita. d 2 Bakala ye mata, batubanga matadi muna nsinga miatubila matadi e yo sika nzanza muna mfumba muna koko kwalunene yovo kwalumonso. f Mpangi za Saulu bakala, wan’a Benyamini. g 3 Akieze wakala se ntu, kumosi yo Yoase, yau awole wan’a Sema wa musi Ngeba; h Yeziele yo Pelete wa mwan’a Azemavete, i Beraka, Yeu wa musi Anatote, 4 Yisemaya wa musi Ngibone, j kesa dia nkuma muna 30 k yo ntu au; Yeremiya, Yakaziele, Yokanane, Yozabade wa musi Ngedera, 5 Eluzai, Yerimote, Baleya, Semareya, Sefateya wa musi Karifi, 6 Elekana, Yisiya, Azarele, Yoeze yo Yosabame, Anekora; l 7 Yoela yo Zebadeya, wan’a Yerokame wa musi Ngedo.

12

576

g 2Sa 15:21

8 Akaka muna wan’a Ngadi bele kuna sambu dia Davidi muna swekameno, kuna makanga; a makesa mankuma bakala, bakubama muna nuana ye ngubu zanene ye nzanza, e mpolo zau nze nkosi, batikunanga nga nkayi muna miongo. 9 Eze i ntu, wanzole Obadiya, wantatu Elia´ be, 10 wanya Misemana, wantanu Yeremiya, 11 wasambanu Atai, wansambwadi Eleyele, 12 wanana Yokanane, wavua Elezabade, 13 wakumi Yeremiya, wakumi ye mosi Makebanai. 14 Awaya i Anengadi, b ntu muna vu kia makesa. Ona wandwelo ntu a 100, ona wanene ntu a 1.000. c 15 Awaya i basauka Yodani muna ngonde antete vava makumu mandi mawonso malangalakana, bayinga awonso bakala muna ndimba kuna este ye weste. 16 Akaka muna wan’a Benyamini yo wan’a Yuda, balweke kwa Davidi muna swekameno diandi. d 17 Davidi wele kubakika, ubavovese vo: “Avo kuna luvuvamu lwizidi muna kunsadisa, o ntim’ame ukala yeno. Kansi avo lwizidi muna kungiekola kwa mbeni zame, wau kivangidi kwame mbi ko, yambula Nzambi a mase meto katala yo zenga diambu diadi.” e 18 O mwanda wizidi muna1 Amasai f wa ntu a 30, ovovele vo: “E Davidi, tu wantu aku, tuna yaku, e mwan’a Yisai. g Luvuvamu, luvuvamu lwakala yaku, yambula luvuvamu lwakala mpe kw’awana bekusadisanga, Kadi Nzambi aku okusadisanga.” h Muna diadi, ubatambwidi yo kubatumbika se ntu mia makesa! 19 Akaka muna wan’a Manase bayikama mpe Davidi vava kayenda ye Afelesetia muna nua-

h Nk 54:4

12:18 1 Mvovo wa sina: “umvuete.”

KAPU 11 a 2Sa 11:3, 17 2Sa 12:9 1Nti 15:5

 KAPU 12 b 1Sa 27:5, 6 2Sa 1:1

c 1Sa 27:1 d 1Tu 11:10 e 1Sa 17:49 f Afu 3:15 Afu 20:15, 16

g Tuk 49:27 h 1Sa 11:4 i 1Tu 11:26, 33 j Yos 9:3 k 1Tu 11:15 l Nta 26:10, 11 

Ndambu ya 2 a 1Sa 23:14, 29 1Sa 24:22 1Tu 11:16

b Tuk 49:19 Nsi 33:20

c Lev 26:8 d 1Sa 22:1 1Sa 23:14 1Sa 24:22

e 1Sa 24:12, 15 1Sa 26:23 Nk 7:6

f Afu 6:34 Afu 13:24, 25

577 nisa Saulu; kansi Davidi kasadisa Afelesetia ko, kadi mfumu za Afelesetia a vava bateka mokena, bansindika yo vova vo: “Ovutuka kwa Saulu wa mfumu andi, ediadi vonza dikututwasila.” b 20 Awaya i wan’a Manase bayikama Davidi vava kayenda kuna Sikelange: c Adana, Yozabade, Yediyaele, Mikaele, Yozabade, Eleyu yo Siletai, ntu mia mafunda ma Manase. d 21 Basadisa Davidi mu nuanisa buka kia asanzi, kadi awonso makesa mankuma ye akwa unkabu, e bakituka se mfumu za vu kia makesa. 22 Lumbu ke lumbu, nkangu wayizanga kwa Davidi f muna kunsadisa yavana ndo yakituka yanene nze ndo a Nzambi. g 23 Lwalu i lutangu lwa ntu mia makesa bavuata nuaninua ana bayiza kwa Davidi kuna Keberone h bavana kintinu kia Saulu kwa yandi mun’owu wa diambu dia Yave. i 24 Ayuda ana bakala ye ngubu zampwena, madionga yo vuata e nuaninua, 6.800. 25 Muna Anesimeone mwakala 7.100 za makesa mankuma ye akwa unkabu. 26 Muna Anelevi, 4.600. 27 Yoyada j wa ntu a wan’a Arone k wakala ye 3.700 za makesa, 28 Sadoke, l toko, nkwa unkabu ye kikesa, ye mfumu 22 za nzo za mase mandi. 29 Anebenyamini, mpangi za Saulu, m 3.000 ma makesa, ayingi muna yau bateka kala se ayingidi a mavua ma nzo a Saulu. 30 Aneferaime, 20.800 za makesa, akwa unkabu y’akwa tunda muna nzo za mase mau. 31 O bula-kati kwa kanda dia Manase, 18.000 ana bayikwa muna nkumbu kimana benda tumbika Davidi se ntinu. 32 Muna kanda dia Yisakare, 200 za ntu ana babakulanga e nsungi yo zaya dina Isaele bafwete vanga, e mpangi zau zawonso mu lutumu lwau bakala. 33 Muna kanda dia Zebulune,

1 TUSANSU 12:20–13:2 KAPU 12 a Afu 3:1, 3

b 1Sa 29:2-4

c 1Sa 30:1

d Nsi 33:17

e 1Tu 5:23, 24 1Tu 11:10

f 2Sa 2:3

g 2Sa 3:1

h 2Sa 2:1 2Sa 5:1

i 1Sa 16:1, 13 1Tu 11:10

j 1Tu 27:1, 5

k 1Tu 6:49

l 2Sa 8:17 1Nti 1:8 1Nti 2:35 1Tu 6:1, 8 1Tu 27:16, 17

m 1Tu 8:1, 33 1Tu 12:1, 2

 Ndambu ya 2 a Nta 32:33 Yos 13:8

b Tuk 49:8, 10

50.000 m’akala bafwana kota muna vu kia makesa, bazaya kiatama kuna vita ye nuaninua yau yawonso, yau awonso bayikama Davidi ye kwikizi kiawonso.1 34 Muna kanda dia Nafetali, 1.000 dia mfumu za makesa bakala ye 37.000 ma makesa ana bakala ye ngubu zanene ye madionga. 35 Muna kanda dia Dani, 28.600 za makesa ana bavuata nuaninua. 36 Muna kanda dia Asere, 40.000 m’akala bafwana kota muna vu kia makesa yo vuata nuaninua. 37 Muna Anerubeni, Anengadi ye bula-kati kwa kanda dia Manase kuna simu dia Yodani, a 120.000 ma makesa bavuata nuaninua ya mpila mu mpila. 38 Yau awonso makesa ma vita, bakisunzula kuna vita; bezidi ye ntim’asikila kuna Keberone batumbika Davidi se ntinu a Isaele yawonso, o nkangu awonso a Isaele mpe bakala ye luzolo lwa1 tumbika Davidi se ntinu. b 39 Bakedi ˆ kuna yo Davidi mu lumbu tatu, badia yo nua ina bakubika mpangi zau mu kuma kiau. 40 Awana babafinamene ye awana baka´ la kwanda, kanda dia Yisakare, Zebulune yo Nafetali batwasanga mabuluku, samo, mula ye ngombe zanatanga madia: mfumfu, mbolo za bundu ya nsanda, uva zayuma, vinyu yo mazi. Batwese ngombe ye mameme mayingi, kadi kiese kiayingi kiakala muna Isaele. Davidi omokene ye mfumu za mafunda, mfumu za nkama ye afidi awonso. c 2 Davidi ovovese nkutakani yawonso a Isaele vo: “Avo diambote kwa yeno, yo tondakana kwa Yave wa Nzambi eto, yambula twatwika nsamu kwa mpangi zeto ana basala muna zunga yawonso ya Isaele, kwa anganga ye

13

1Tu 11:10

 KAPU 13 c 1Tu 15:25

12:33 1 Yovo “awonso bayikama Davidi ke akwa ntima miole ko.” 12:38 1 Mvovo wa sina: “yo ntima mosi muna.”

1 TUSANSU 13:3–14:11 kwa Anelevi muna mbanza zau,1a beza kutakana yeto. 3 Twatwasa Nkel’a b Nzambi eto.” Kadi muna lumbu ya Saulu, c ke basianga yo sungididi ko. 4 E nkutakani yawonso itambulwidi dio, kadi nkangu wawonso umwene vo diambote. 5 Muna kuma kiaki, Davidi okutakese Isaele yawonso, tuka kuna nkoko1 a Engipito yakuna Lebo-Kamati2d kimana batwasa Nkel’a Nzambi aludi tuka kuna Kireyate-yarimi. e 6 Davidi ye Isaele yawonso, bele kuna Bala, f i sia vo, Kireyate-yarimi ya Yuda, batwasa Nkel’a Yave wa Nzambi aludi ona ovuende vana kunda kia kimfumu vana ntandu a1 akelubi, g vana veyikilwanga e nkumbu andi. 7 Bamantisi Nkel’a Nzambi aludi muna kalu diampa, h bavaikisi yo muna nzo a Abinadabi; Uza yo Akio yau badiatisanga e kalu. i 8 Davidi ye Isaele yawonso bakembele vana vena Nzambi aludi ye ngolo zau zawonso, muna nkunga, kokolo, nsambi, yingoma-ngoma, j yimbalu k ye mpungi. l 9 Kansi vava balweke kuna bundilu dia Kidone, Uza olambwidi koko, osimbidi e Nkela kadi fioti fiasala e ngombe nga zabwisa yo. 10 Muna kuma kiaki, Yave ofungidi kikilu Uza o makasi, umvondele wau kalambwidi koko kwandi muna Nkeˆ la, m ofwididi vana, vana ndose a Nzambi. n 11 Kansi Davidi ofwemene1 wau vo Yave ofungidi Uza makasi; e fulu kiakina kiyikilwanga vo Perese-uza2 yamu unu kiaki. 12 E lumbu kiakina, Davidi omwenene Nzambi aludi wonga, ovovele vo: “Aweyi ndenda natina Nkel’a Nzambi aludi kuna

578 KAPU 13 a Nta 35:2 b 1Sa 7:2 c 1Sa 14:18 d Nta 34:2, 8 e 1Sa 6:21–7:1 2Sa 6:1, 2 1Tu 15:3

f Yos 15:9, 12 g Luv 25:22 Nta 7:89 1Sa 4:4 2Sa 6:2

h Luv 37:5 i 2Sa 6:3-8 j Luv 15:20 k 1Tu 25:1 l 2Tu 5:13 m Nta 4:15 n Lev 10:1, 2 

Ndambu ya 2 a 2Sa 6:9-11 b Tuk 30:27 Tuk 39:5

 KAPU 14 c 1Nti 5:6, 8 d 2Sa 5:11, 12 e Nk 89:20, 21 f 2Sa 7:8 g Nsi 17:17 h 2Sa 5:13-16 i 1Tu 3:5-9 j Luk 3:23, 31 k 1Nti 1:47 Mat 1:6

l 1Tu 11:3 m 2Sa 5:17

13:2 1 Mvovo wa sina: “mbanza zau ye madilu.” 13:5 1 Yovo “tuka kuna Siko.” 2 Yovo “fula dia Kamati.” 13:6 1 Nanga, “vana kati kwa.” 13:11 1 Yovo “okendalele.” 2 Ina ye nsasa vo: “Makasi Mafusukidi Muna Uza.”

Nk 2:2

n 2Sa 5:18, 22 2Sa 23:13

o 2Sa 5:19-21 p Yes 28:21

mbanz’ame?” a 13 Davidi kanete diaka Nkela kuna kakala ko, kuna Mbanz’a Davidi, kansi onete yo kuna nzo a Obede-edome wa Ngati. 14 E Nkel’a Nzambi aludi yasiwa muna nzo a Obedeedome, yakala muna nzo andi mu ngonde tatu, Yave osambwidi e nzo a Obede-edome ye yawonso kakala yau. b Kirami c wa ntinu a Turo otumini anati a nsangu kwa Davidi ye mabaya ma nsedele, atungi1 ye avadi a nti mu kuntungila e nzo.2d 2 Davidi wabakula wo vo Yave unsikidisi se ntinu a Isaele, e kadi kintinu kiandi kiatundidikwa kikilu muna wete dia nkangu andi Isaele. f 3 Davidi obongele diaka akento g muna Yerusaleme, Davidi owutidi wana ayingi amakala ye amakento. h 4 Ezazi i nkumbu za wan’andi ana bawutukila muna Yerusaleme: i Samua, Sobabe, Natani, j Solomo, k 5 Yibeka, Elesua, Elepelete, 6 Nonga, Nefenge, Yafia, 7 Elisama, Beleyada yo Elefelete. ´ 8 Afelesetia vava bawa wo vo Davidi wakusilu mazi kakala se ntinu muna Isaele yawonso, l Afelesetia awonso bele ´ vava Davidi. m Vava Davidi kawa wo, ovaikidi muna kubanuanisa. 9 Afelesetia bezidi, bayantikidi kubanuanisa kuna Ndimb’a Refa. n 10 Davidi oyuvuidi Nzambi, oku vo: “Nga yatomboka mu nuanisa Afelesetia? Nga yekola okubayekola ova moko mame?” Yave umvutwidi vo: “Tomboka, yekola ikubayekola vana moko maku.” o 11 Davidi otombokele kuna Bale-perasiˆ me, p ubatufakesele kuna. Muna kuma kiaki, Davidi ovovele vo: “Nzambi aludi okukulwisi mbeni zame muna moko mame, nga nkukul’a maza.” Dianu bayiki-

14

ˆ 14:1 1 Yovo “atungi a yaka.” 2 Yovo “lumbu.”

579 di e fulu kiakina vo Bale-perasime.1 12 Afelesetia basisidi nzambi zau vavana, bayokele zo muna lutumu lwa Davidi. a 13 I bosi, Afelesetia babanuanisi diaka vana ndimba. b 14 Davidi oyuvuidi diaka Nzambi, kansi Nzambi aludi umvovese vo: “Kubanuanisina kuna ntwala ko. Kansi, baluka kuna nim’au, ubanuanisina vana mantalani ye nti ´ mia baka. c 15 Avo owidi e zu dia nsindu mia wantu kuna ntandu a nti mia baka, ubanuanisa kadi Nzambi aludi ovita kuna ntwal’aku muna tufakesa vu kia Afelesetia.” d 16 Davidi ovangidi una Nzambi aludi kankanikini, e batufakese vu kia Afelesetia tuka kuna Ngibone yakuna Ngeze. f 17 E nsangu za Davidi zimwanganene muna nsi zawonso, Yave omwesese zula yawonso o wonga wa Davidi. g Davidi wakwamanana tunga nzo zandi muna Mbanz’a Davidi, okubikidi e fulu kia Nkel’a Nzambi aludi, osumikini yo e saba. h 2 I bosi, Davidi ovovele vo: “E Nkel’a Nzambi aludi ke inatwa kwa wantu ankaka ko, Anelevi kaka, kadi o Yave yau kasola mu nata Nkel’a Yave yo kunsadila yakwele mvu.” i 3 Davidi okutakese Isaele yawonso muna Yerusaleme kimana batwasa Nkel’a Yave vana fulu kina kakubikidi yo. j 4 Davidi okutakese wan’a Arone k yo Anelevi: l 5 o Anekoate: Uriele wa ntu ye mpangi zandi, 120; 6 o Anemerare: Asaya m wa ntu ye mpangi zandi, 220; 7 o Anengeresome: Yoele n wa ntu ye mpangi zandi, 130; 8 o Anelisafane: o Semaya wa ntu ye mpangi zandi 200; 9 o wan’a Keberone: Eleyele wa ntu ye 80 lwa mpangi zandi; 10 o wan’a Uziele: p Aminadabi wa ntu ye mpangi zandi,

15

14:11 1 Ina ye nsasa vo: “Mfumu a Nkukula.”

1 TUSANSU 14:12–15:22 KAPU 14 a Nsi 7:25 b 2Sa 5:22-25 c Yos 8:2 Nk 18:34

d Nsi 23:14 Afu 4:14

e Tuk 6:22 Luv 39:32

f Yos 16:10 g Nsi 2:25 Nsi 11:25 Yos 2:9

 KAPU 15 h 2Sa 7:1, 2 1Tu 16:1 Nk 132:1-5

i Nta 4:15 Nsi 10:8

j 2Sa 6:12 1Tu 13:5

k Nta 3:2, 3 l 1Tu 6:1 m 1Tu 6:29, 30 n 1Tu 23:6-8 o Luv 6:18, 22 p Luv 6:16, 18 

Ndambu ya 2 a 2Sa 8:17 b 1Sa 22:20 1Nti 2:27, 35

c 2Sa 6:3 d 2Sa 6:8 e Nta 4:15 Nsi 31:9

f Luv 25:14 Nta 4:6 2Tu 5:9

g Nk 33:2 h 1Tu 16:5 2Tu 5:12, 13

i 1Tu 6:31, 33 1Tu 25:5

j 1Tu 6:31, 39 1Tu 25:1, 2 Nk 83:Ntu

k 1Tu 6:31, 44 l 1Tu 25:9 m 1Tu 6:31-33 n 1Tu 25:1 o 1Tu 13:8 p Nk 46:Ntu q 1Tu 16:4, 5 r Nk 6:Ntu s 1Tu 15:27

112. 11 Davidi obokele anganga Sadoke a yo Abiata b yo Anelevi: Uriele, Asaya, Yoele, Semaya, Eleyele yo Aminadabi, 12 ubavovese vo: “Yeno i ntu mia nzo za mase ma Anelevi. Nuyivaula oyeno ye mpangi zeno, nuatwasa Nkel’a Yave wa Nzambi a Isaele vana fulu kina nkubikidi yo. 13 Kadi oyeno wau nualembi yo tombola muna nkumbu antete, c o Yave wa Nzambi eto watufungila makasi, d wau twalembi vava zaya mpila yambote ya natina yo.” e 14 Anganga yo Anelevi bakivawidi muna nata Nkel’a Yave wa Nzambi a Isaele. 15 Anelevi banatini Nkel’a Nzambi aludi muna nti vana mavembo, f wauna kakanikina Mose muna diambu dia Yave. 16 Davidi ovovese ntu mia Anelevi vo batumbika mpangi zau se ayimbidi, bayimbila ye kiese kiawonso ye masikilu: nsambi, kokolo g ye yimbalu. h 17 Anelevi batumbikidi Emane i wa mwan’a Yoele; muna mpangi zandi, batumbikidi Asafi j wa mwan’a Berekeya; muna mpangi zau Anemerare, batumbikidi Etane k wa mwan’a Kusaya. 18 Bakala ye mpangi zau za buka kianzole: l Zakariya, Bene, Yaziele, Semiramote, Yekiele, Uni, Eliabe, Benaya, Maseya, Matiteya, Elifeleu, Mikeneya ye ayingidi a mavitu, Obede-edome yo Yiele. 19 Ayimbidi Emane, m Asafi, n yo Etane bakala ye kiyekwa kia sika yimbalu o ya nsongo; 20 yo Zakariya, Aziele, Semiramote, Yekiele, Uni, Eliabe, Maseya yo Benaya, yau basikanga e nsambi zalekama muna Alamote;1p 21 yo Matiteya, q Elefeleu, Mikeneya, Obede-edome, Yiele yo Azazia yau basikanga kokolo yalekama muna Seminite1r yo twadisa ayimbidi. 22 Kenaniya s wa ntu a Anelevi, wakala se 15:20, 21 1 Tala Nsas’a Mvovo.

1 TUSANSU 15:23–16:15 ntwadisi wa ayimbidi ana banatanga Nkela, kadi watoma zaya e salu kiaki, 23 ayingidi a mielo Berekeya yo Elekana, yau bakala vana ntadisi a Nkela. 24 Anganga Sebaneya, Yosafati, Netanele, Amasai, Zakariya, Benaya yo Elieze yau basikanga mpungi vana vena Nkel’a Nzambi aludi, a ayingidi a mavitu, Obede-edome yo Yekiya yau bakala vana vena Nkela. 25 Davidi ye akuluntu a Isaele ye ntu mia mafunda bele bonga e Nkel’a kangu dia Yave kuna nzo a Obede-edome b ye kiese kiawonso. c 26 Wau vo Nzambi aludi wasadisa Anelevi ana banata Nkel’a kangu dia Yave, batambikidi ngombe nsambwadi za makoko ye mameme nsambwadi ma makoko. d 27 Davidi ovuete mvuel’a lino yakondwa moko, nze una bavuatila Anelevi awonso ana banatanga e Nkela ye ayimbidi; Davidi ovuete mpe kidukula kia lino. e 28 Aneyisaele yawonso banete nkel’a kangu dia Yave muna kazu kia kiese f ye ´ zu dia mpungi, tulumbeta g ye yimbalu, basikidi nsambi ye koko´ lo muna zu diangolo. h 29 Vava nkel’a kangu dia Yave yalwaka muna Mbanz’a Davidi, i Mikale j wa mwan’a Saulu otadidi vana zianela, omwene Davidi wa Ntinu otakuziokanga yo kemba; oyantikidi kumveza muna ntim’andi. k Batwese Nkel’a Nzambi aludi, bakotese yo muna saba kina kasumika Davidi; l batambikidi tukau twangioka ye yimenga ya ungudi vana ntadisi a Nzambi aludi. m 2 Vava Davidi kamana tambika tukau twangioka n ye yimenga ya ungudi, o osambwidi nkangu muna nkumbu a Yave. 3 Vana ntandu, ovene kwa Aneyisaele awonso, akala ye akento, konso muntu mbolo mosi yavindumuka, mbolo mosi yasiwa bundu ya nsanda ye mbo-

16

580 KAPU 15 a 1Tu 16:4, 6 b 1Tu 13:14 c 2Sa 6:4, 5 2Sa 6:12

d 2Sa 6:13 e 2Sa 6:14, 15 f 1Tu 13:8 g 1Tu 16:4, 6 h 2Sa 6:5 i 1Tu 17:1 j 1Sa 18:27 2Sa 3:13, 14

k 2Sa 6:16 

KAPU 16 l 1Nti 8:1 1Tu 15:1

m 2Sa 6:17-19 1Nti 8:5

n Lev 1:3 o Lev 3:1 

Ndambu ya 2 a Nta 18:2 b 1Tu 6:31, 39 c 1Tu 15:18 d 1Tu 15:21 e 1Tu 15:17, 19 f 1Tu 6:31, 39 g Nk 106:1 h Nk 67:2 Nk 105:1-6 Yes 12:4

i 2Sa 23:1 Efe 5:19

j Nk 107:43 k Lev 22:32 Yes 45:25 Yer 9:24

l 1Tu 28:9 Flp 4:4

m Am 5:4 Sef 2:3

n Nk 24:5, 6 o Nk 111:2-4 p Yes 41:8 q Nk 135:4 r Nk 95:7 s Nk 105:7-11

lo mosi yasiwa uva zayuma. 4 I bosi, otumbikidi Anelevi ankaka kimana basadilanga vana vena Nkel’a Yave, a muna sanisina,1 vutula matondo yo kembelela Yave wa Nzambi a Isaele. 5 Asafi b wakala se ntu, walandilwanga kwa Zakariya; yo Yiele, Semiramote, Yekiele, Matiteya, Eliabe, Benaya, Obede-edome yo Yiele, c yau basikanga nsambi ye kokolo; d Asafi wasikanga yimbalu, e 6 anganga Benaya yo Yakaziele basikanga e mpungi ntangwa zawonso vana vena nkel’a kangu dia Nzambi aludi. 7 E lumbu kiakina, i kiantete Davidi kakubika nkunga yo vana wo kwa Asafi f ye mpangi zandi muna vutula matondo kwa Yave: 8 “Nuvutula matondo kwa Yave, g nuvovela nkumbu andi, Nuzayisa mavangu mandi vana vena nkangu! h 9 Nunyimbidila, nunkembelela muna nkunga, i Nuyindula1 mavangu mandi mawonso masivi. j 10 Nuyisanina muna nkumbu andi avauka. k Yambula ntima mia awana bevavanga Yave miamona kiese. l 11 Nuvava Yave m yo nkum’andi. Nutomba ndose andi e ntangwa zawonso. n 12 Nusungamena mavangu mandi manene, o Masivi mandi ye mfundisa zandi, 13 Yeno mbongo a Isaele wa selo kiandi, p Yeno wan’a Yakobo, ana kasola. q 14 Yandi i Yave wa Nzambi eto. r E mfundisa zandi zina muna nza yawonso. s 15 Nuyindulanga e kangu diandi yakwele mvu, 16:4 1 Mvovo wa sina: “sungamesa.” 16:9 1 Nanga, “Nuvovela.”

581 16 17

18 19

20

21

22

23

24

25

26

27

O nsilu kasia1 kwa funda dia mbandu, a E kangu kakanga yo Abarayama, b Ye ndofi ina kadila Isaki, c ˆ Ina kasikidisa se mına kwa Yakobo d Se kangu dia mvu ya mvu kwa Isaele, Oku vo: ‘Ikuvana nsi ya Kenani e Se kunku kia vua diaku.’ f Ediadi diavangama vava ke nuakala ndonga ko, Elo, andwelo kikilu ye anzenza nuakala muna nsi yayina. g Bayungana tuka zula yaku zula, Tuka muna kintinu kimosi yamuna nkangu ankaka. h Kayambula konso muntu ko kababangika, i Kansi, watumba atinu mu kuma kiau, j Oku vo: ‘Ke nuviakana kuswa yame ko, Ke nuvangi mbi kwa ngunza zame ko.’ k Nuyimbidila Yave, e nza yawonso! Nuzayisa mpuluz’andi e lumbu ke lumbu! l Nusamuna o nkembo andi muna zula, Yo mavangu mandi masivi muna nkangu miawonso. Kadi Yave wanene, yandi ofwene tambula nkembo wawonso. Yandi ofwete vuminua ke mu nzambi zankaka ko. m E nzambi zawonso za nkangu, zakondwa mfunu, n Vo i Yave yandi wavanga e zulu. o O zitu yo nkembo una vana kena; p

16:15 1 Mvovo wa sina: “E diambu kakanikina.”

1 TUSANSU 16:16-35 KAPU 16 a Nsi 7:9 b Tuk 15:18

28

Tuk 17:1, 2

c Tuk 26:3-5 d Tuk 28:14 e Tuk 12:7 Tuk 17:8 Tuk 35:12

f Nsi 32:8

29

g Tuk 34:30 Nsi 26:5 Nk 105:12-15

h Tuk 20:1 Tuk 46:6

i Tuk 31:7, 42 j Tuk 12:17 Tuk 20:3

30

k Tuk 20:7 l Nk 40:10 Nk 96:1-6

31

m Luv 15:11 n Yes 45:20 1Ko 8:4

o Yes 44:24

32

p Nsi 33:26 Nk 8:1

 Ndambu ya 2 a 1Ti 1:11

33

b Nk 68:34 Nk 96:7-13

c Nsi 28:58 Nek 9:5 Nk 148:13

34

d 1Tu 29:3-5 Mat 5:23

e Nsi 26:10 f Nk 104:5 Kim 1:4

g Nk 97:1 h Lus 19:6 i 2Tu 5:13 Luk 18:19

j Nk 103:17 Yer 31:3 Man 3:22

k Nk 68:20 l Nk 122:4

35

O nkuma ye kiese kina vana fulu kezingilanga. a E makanda ma nkangu, nuvana kwa Yave kina kimfwanukini Nuvana kwa Yave kina kimfwanukini muna diambu dia nkembo ye ngolo zandi. b Nuvana kwa Yave o nkembo ufwanukini e nkumbu andi; c Nutwasa lukau, nuiza va ndose andi. d Nufukama vana ndose a1 Yave ye mvuatu miavauka.2e Nuzakama vana ndose andi, e nza yawonso! O ntoto watoma sikidiswa; ke ulendi nikunua ko. f Yambula e zulu diamona kiese, e nza yayangalala; g Nusamuna muna zula vo: ‘Yave okitukidi se Ntinu!’ h Yambula kalunga kwatalumuka ye yawonso ina mo; Yambula e yana yamona kiese ye yawonso ina mo. Yambula e nti mia mfinda miayengoloka ye kiese kumosi vana vena Yave, Kadi mu kwiza kena1 kafundisa e nza. Nuvana matondo kwa Yave, kadi oyandi wambote; i O walakazi1 wandi wakwele mvu. j Nuvova vo: ‘Utuvuluza, e Nzambi a luvuluzu lweto, k Utukutakesa yo kutuvuluza muna zula, Kimana twakembelela e nkumbu aku avauka l

16:29 1 Yovo “Nusambila.” 2 Nanga, “mu kuma kia nkembo a vauka kwandi.” 16:33 1 Yovo “olweke.” 16:34 1 Mvovo wa Kiyibere una ye nsasa vo: “zola ye walakazi ulembi suka.” Tala Nsas’a Mvovo. “Zola kulembi suka.”

1 TUSANSU 16:36–17:12 Twakala ye kiese kiayingi muna kusanisina.1a 36 Yambula Yave wa Nzambi a Isaele kakembelwa Yamu mvu ya mvu.’” Nkangu wawonso uvovele vo: “Amen!”1 Bakembelele Yave. 37 Davidi osisidi Asafi b ye mpangi zandi vana vena nkel’a kangu dia Yave kimana basadilanga vana vena Nkela, c mun’owu wa salu ya lumbu ke lumbu. d 38 Obede-edome ye mpangi zandi, yau awonso 68, Obede-edome wa mwan’a Yedutune yo Kosa, ayingidi a mavitu; 39 Sadoke e wa nganga ye akwandi anganga bakala vana vena saba kia Yave vana bata diakala kuna Ngibone, f 40 batambikanga tukau twangioka kwa Yave vana ziku dia tukau, mene yo masika, yo vanga mawonso masonama muna Nsiku a Yave, una kakanikina kwa Isaele. g 41 Emane wakala yau yo Yedutune h ye akaka ana basolwa, ana bayikilwa muna nkumbu, bavutula matondo kwa Yave, i kadi o “walakazi wandi wakwele mvu”; j 42 Emane k yo Yedutune bakala yau muna sika e mpungi, yimbalu ye masikilu masadilwanga mu kembelela1 Nzambi aludi; wan’a Yedutune l bakala ye kiyekwa kia lunga-lunga e vitu. 43 I bosi, nkangu awonso uvutukidi muna nzo zau, Davidi wele sambula e nzo andi. O Davidi vava kayantika zingila muna nzo andi,1 ovovese Natani m wa ngunza vo: “Tala, omono mu nzo a mabaya ma nsedele n izingilanga, kansi e nkel’a kangu dia Yave muna saba ina.” o 2 Natani ovutwidi kwa Davidi vo: “Vanga mawonso mena muna ntim’aku, kadi Nzambi aludi una yaku.”

17

16:35 1 Yovo “yo sanisina nkembo aku.” 16:36 1 Yovo “Yambula diakala wowo.” 16:42 1 Yovo “masikilu ma nkunga ˆ mia.” 17:1 1 Yovo “lumbu lwandi.”

582 KAPU 16 a Yes 43:21 b 1Tu 15:16, 17 c 1Tu 16:4-6 d Luv 29:38 2Tu 13:11 Eze 3:4

e 1Tu 12:28 f 1Nti 3:4 g Luv 29:39 2Tu 2:4

h 1Tu 25:1 i 1Tu 16:4 j 2Tu 5:13 Eze 3:11

k 1Tu 6:31, 33 1Tu 15:16, 17

l 1Tu 25:1, 3 

KAPU 17 m 1Nti 1:8 1Tu 29:29

n 1Tu 14:1 o 2Sa 7:1-3 1Tu 15:1 2Tu 1:4

 Ndambu ya 2 a 2Sa 7:4-7 1Nti 8:17-19 1Tu 22:7, 8

b Luv 40:2 Nta 4:24, 25 2Sa 6:17 Nk 78:60

c 1Sa 16:11, 12 1Sa 17:15 1Sa 25:30 2Sa 7:8-11 Nk 78:70, 71

d 1Sa 18:14 2Sa 8:6

e 1Sa 25:29 1Sa 26:10 Nk 89:20, 22

f 1Sa 18:30 g Luv 2:23 h Afu 2:16 i Nk 18:40 j 1Nti 8:20 Nk 132:11

k 2Sa 7:12-17 1Nti 9:5 1Tu 28:5 Yer 23:5

l 1Nti 5:5 1Tu 22:10

3 Kansi, muna fuku wauna, diambu dia Nzambi dizidi kwa Natani, oku vo: 4 “Wenda vovesa Davidi wa selo kiame vo: ‘I wau wuwu kavovele o Yave: “Ka ngeye ko okuntungila e nzo ina ikala. a 5 Kadi tuka lumbu kina yavaikisa Isaele muna Engipito yamu unu, kikalanga muna nzo ko, kansi ikalanga kaka tuka nzo a ngoto yamu nzo ya ngoto, tuka saba yaku saba.1b 6 Ekolo kiawonso yakangalanga ye Isaele yawonso, nga vakala ye lumbu kina yayuvula afundisi a Isaele ana yatumbika mu vungula e nkangu ame Isaele, oku vo: ‘Ekuma nualembi kuntungila nzo a mabaya ma nsedele?’”’ 7 “Owau vovesa kwa Davidi wa selo kiame vo: ‘I wau wuwu kavovele o Yave a vu: “Ikatwidi muna madilu, muna ovungulwilanga mameme kimana wakala se mfidi a nkangu ame Isaele. c 8 Ikala yaku konso kuna okwenda, d fukisa ifukisa1 e mbeni zaku zawonso vovo wina; e tundidika itundidika nkumbu aku nze nkumbu za akwa tunda ova nza. f 9 Vana ivana e fulu kwa nkangu ame Isaele yo kubasikidiˆ sa muna, i muna bekala, ke betokaneswa diaka ko; ke bebangikwa diaka kwa yimpumbulu ko1 nze muna lumbu yavioka, g 10 tuka muna lumbu kina yatumbika afundisi muna nkangu ame Isaele. h Fwasa ifwasa mbeni zaku zawonso. i Ivovese wo vo: ‘Yave okutungila e nzo.’1 11 “‘“Vava kilunga e lumbu yaku yo fwa nze mase maku, ivingisa e mbongo aku, i sia vo, mosi muna wan’aku, j vana fulu kiaku, isikidisa kintinu kiandi. k 12 Yandi okuntungila e nzo, l isi17:5 1 Nanga, “konso fulu kiasumikwanga e saba yakuna fulu kiakaka, tuka kalu eki yakuna kalu kina.” 17:8 1 Mvovo wa sina: “dunguna idunguna.” 17:9 1 Mvovo wa sina: “ke beyoya ko.” 17:10 1 Yovo “kimfumu.”

583 kidisa kunda kia kimfumu kiandi yakwele mvu. a 13 Omono ikala se diandi, yandi okala mwan’ame. b Kikatula walakazi wame ko muna yandi, c nze una yakatulwila wo muna ndiona wavita. d 14 Ikunsikidisa muna nzo ame ye muna kintinu kiame yakwele mvu, e e kunda kiandi kia kimfumu kisikila yakwele mvu.”’” f 15 Natani osamwini mambu mama mawonso ye mona-meso kiawonso kwa Davidi. 16 Muna kuma kiaki, Davidi wa Ntinu okotele yo vuanda vana ntadisi a Yave, ovovele vo: “E Yave wa Nzambi, omono i nani? E kanda diame i nki wau umpangidi mambu mama mawonso? g 17 Vana ntandu a mawonso mama, e Nzambi ovovele mpe vo e nzo a selo kiaku kolo kiayingi ikala kuna ntwala, h e Yave wa Nzambi, umbwenene mpe nze muntu wafwana tundidikwa. 18 O selo kiaku Davidi adieyi kevova diaka ova ndose aku muna zitu umpene? Kadi otomene zaya selo kiaku. i 19 E Yave, muna kuma kia selo kiaku ye mun’owu wa ntim’aku,1 ovangidi mambu mawonso mama manene muna sengomona o nene waku. j 20 E Yave, ke vena mosi ko ofwanane yaku, k ke vena Nzambi ko, ngeye kaka; l mawonso tuwidi mu matu meto masongele e ziku kia diambu diadi. 21 Nkia zula kiankaka ova nza kina nze nkangu aku Isaele? m O Nzambi aludi waˆ bakula se nkangu andi. n Wakivangila e nkumbu muna mavangu maku manene ye mansisi, o muna yinga e zula vana vena nkangu ˆ aku p una wakula muna Engipito. 22 Wakitula Isaele se nkangu aku akivuila yakwele mvu; q ongeye Yave wakala se Nzambi au. r 23 Owau, e Yave, yambula nsilu una wasila selo kiaku ye nzo andi wasikila yakwele 17:19 1 Yovo “muna luzolo lwaku.”

1 TUSANSU 17:13–18:6 KAPU 17 a Nk 89:3, 4 Yes 9:7 Dan 2:44

b 2Sa 7:14 Luk 9:35 Ayi 1:5

c Yes 55:3 d 1Sa 15:24, 28 1Tu 10:13, 14

e Dan 2:44 Yoa 1:49 2Pe 1:11

f Nk 89:36

g h i j k l m n o

p q r

Yer 33:20, 21 Luk 1:32, 33 Ayi 1:8 Lus 3:21 2Sa 7:8 2Sa 7:18-20 Mat 22:42 Mav 13:34 Lus 22:16 Nk 139:1 2Sa 7:21-24 Luv 15:11 Yes 43:10 Nsi 4:7 Nk 147:20 Luv 19:5 Nk 77:15 Nsi 4:34 Nek 9:10 Yes 63:12 Yez 20:9 Nsi 7:1 Yos 10:42 Yos 21:44 1Sa 12:22 Tuk 17:7 Nsi 7:6, 9

 Ndambu ya 2 a 2Sa 7:25-29 b 2Tu 6:33 Nk 72:19 Mat 6:9 Yoa 12:28 c Nk 89:35, 36

 KAPU 18 d 1Sa 5:8 2Sa 1:20

e 2Sa 8:1 f Nta 24:17 Nk 60:8

g 2Sa 8:2 2Nti 3:4

h 1Nti 11:23 i 1Sa 14:47 2Sa 10:6 Nk 60:Ntu

j 2Tu 8:3 k Tuk 15:18 Luv 23:31 2Sa 8:3, 4

l Nk 20:7 m Nsi 17:16 Nk 33:17 n 2Sa 8:5-8

mvu, vanga dina wasila o nsilu. a 24 Yambula nkumbu aku yasikila yo tundidikwa b yakwele mvu, kimana wantu bavova vo: ‘Yave a vu wa Nzambi a Isaele, i Nzambi kwa Isaele,’ e nzo a selo kiaku Davidi yasikila ova ndose aku. c 25 Kadi ongeye, e Nzambi ame, osengomwene kani diaku kwa selo kiaku vo okuntungila nzo.1 Ekiaki i kuma o selo kiaku kasambidi e sambu kiaki kwa ngeye ye vuvu kiawonso. 26 E Yave, ongeye i Nzambi aludi, ngeye wasia nsilu wa mambu mama mambote mu kuma kia selo kiaku. 27 I dianu vo, yambula diayangidika edi diasambula nzo a selo kiaku yazinga yakwele mvu ova ndose aku; e Yave, osambwidi yo, isambulwa yakwele mvu.” Kuna kwalanda, Davidi wanuanisa yo tufakesa Afelesetia, okutumwini Ngati d ye mavata mandi1 vana moko ma Afelesetia. e 2 Otufakese Moabe, f esi Moabe bakitukidi se ntaudi za Davidi yo kuntwasila vaku. g 3 Davidi otufakese Kadadeze h wa Ntinu a Soba i lukufi ye Kamati, j vava kayenda sikidisa wisa kiandi kuna mvivu wa Nzadi a Uferate. k 4 Davidi obakidi 1.000 dia makalu ma vita, 7.000 m’akwa mvalu ye 20.000 ma makesa badiatilanga kia malu. l I bosi, Davidi ozengele mianzi mia kole ya mvalu miawonso miatuntanga makalu ma vita, osisidi kaka 100 mvalu. m 5 Esi Suria ya Damaseke vava bezidi sadisa Kadadeze wa Ntinu a Soba, Davidi ovondele 22.000 ma esi Suria. n 6 Davidi osidi makesa mandi muna Suria ya Damaseke, esi Suria bakitukidi ntaudi za Davidi yo kuntwasila e vaku. Yave wavananga nsundidi kwa1

18

17:25 1 Yovo “kimfumu.” 18:1 1 Yovo “mavata mandi manzungidi.” 18:6 1 Yovo “wavuluzanga.”

1 TUSANSU 18:7–19:9 Davidi konso kuna kayendanga. a 7 Davidi obongele ngubu1 za wolo za ntaudi za Kadadeze, otwese zo kuna Yerusaleme. 8 Davidi obongele nsongo yayingi muna Tibekati ye Kuni, mbanza za Kadadeze. E nsongo zazi i zau Solomo kavangila Kalunga ya nsongo, b malunzi ye salanganu ya nsongo. c 9 Tou wa Ntinu a Kamati owidi wo vo Davidi otufakese makesa mawonso ma Kadadeze d wa Ntinu a Soba, e 10 vana vau otumini Yorami wa mwan’andi kwa Davidi wa Ntinu, kanyuvula o vimpi yo kuntonda wau kanuanisi Kadadeze yo kuntufakesa (kadi o Kadadeze wanuananga yo Tou), untwasidi salanganu ya mpila mu mpila ya palata, ya wolo ye ya nsongo. 11 Davidi wa Ntinu ovaudi yo kwa Yave, f e palata ye wolo una kasanza muna zula yawonso: Muna Edome yo Moabe, muna Aneyamone, g Afelesetia h ye Aneyamaleke. i 12 Abisai j wa mwan’a Seruya k ovondele 18.000 ma esi Edome kuna Ndimb’a Mungwa. l 13 Osidi makesa muna Edome, esi Edome awonso bakitukidi se ntaudi za Davidi. m Yave wavananga nsundidi kwa1 Davidi konso kuna kayendanga. n 14 Davidi wayalanga Isaele yawonso, o wayadilanga muna unsongi ye ziku muna wete dia nkangu andi wawonso. p 15 Yoabe wa mwan’a Seruya i mfumu a makesa, q Yosafate r wa mwan’a Akiludi i nsoneki a lusansu, 16 Sadoke wa mwan’a Akitubi yo Akimeleke wa mwan’a Abiata i nganga, o Savesa i nsoneki. 17 Benaya wa mwan’a Yoyada yandi wavitanga o ntu vana vena Anekerete s yo Anepelete. t O wan’a Davidi yau bakala se mbanda-mbanda za ntinu.

KAPU 18 a 1Tu 17:8 b 1Nti 7:23 c 1Nti 7:15, 45 d 2Sa 8:3 e 2Sa 8:9-11 f Yos 6:19 2Tu 5:1

g 1Tu 20:1 h 2Sa 5:25 i 1Sa 27:8, 9 1Sa 30:18, 20

j 1Sa 26:6 2Sa 3:30 2Sa 10:10 2Sa 20:6 2Sa 21:17

k 1Tu 2:15, 16 l 2Sa 8:13, 14 m Tuk 25:23 Tuk 27:40

n Nk 18:48 Nk 144:10

o 1Nti 2:11 p 2Sa 8:15-18 2Sa 23:3, 4 Nk 78:70-72

q 1Tu 11:6 r 1Nti 4:3 s 1Sa 30:14 Sef 2:5

t 1Nti 1:38 

Ndambu ya 2  KAPU 19 a 2Sa 10:1-5 b 2Sa 9:7 c Tuk 19:36, 38 d Lev 19:27 e 1Nti 16:34 f 1Sa 14:47 2Sa 8:3 2Sa 10:6

g Yos 13:8, 9 h 2Sa 8:16

18:7 1 Yovo “ngubu zavindumuka.” 18:13 1 Yovo “wavuluzanga.”

i 2Sa 10:7, 8 2Sa 23:8

19

584

I bosi, Nakasi wa ntinu a Aneyamone ofwidi, o mwan’andi oyantikidi yala vana fulu kiandi. a 2 Davidi ovovele vo: “Walakazi isonga b kwa Kanuni wa mwan’a Nakasi, kadi se diandi wansonga walakazi.” Muna kuma kiaki, Davidi otumini wantu benda kumfiaulwisa mu kuma kia lufwa lwa se diandi. Kansi, ntaudi za Davidi vava balwaka muna nsi a Aneyamone c muna fiaulwisa Kanuni, 3 akuluntu a Aneyamone bavovese Kanuni vo: “Nga obenze vo Davidi se diaku kazitisi wau katumini afiaulwisi e? E ntaudi zandi nga ka ngeye ko bezidi fimpa yo langa e mbanza bafwasa yo?” 4 Kanuni obakidi ntaudi za Davidi ubakatwidi nzevo, d ozengele mvuatu miau yamuna yand’a luketo,1 i bosi ubasindikidi. 5 Vava bazayisi Davidi dina dibwididi selo yandi, vana vau otumini wantu ankaka benda kubakika, kadi bafusulwisu kikilu e nsoni; o ntinu ubavovese vo: “Nukala muna Yeriko e yavana nzevo zeno zimena, i bosi nuvutuka.” 6 Aneyamone vava bamona vo Davidi ubamengene, Kanuni ye Aneyamone batwikidi wantu ye 1.000 dia talanta1 za palata kimana benda deva makalu ma vita ye akwa mvalu muna Mesoˆ potamia,2 Arami-maka ye Soba. f 7 Muna diadi, badevele 32.000 ma makalu ma vita ye ntinu a Maka ye nkangu andi. Bezidi kiatama kuna ntalani a Medeba. g Aneyamone bavaikidi muna mbanza zau, bele nuana vita. ´ 8 Davidi vava kawa wo, otumini Yoabe h ye vu kiawonso ye makesa mandi mana masunda nkuma. i 9 Aneyamone bavaikidi, bele kiatama muna vita vana 19:4 1 Mvovo wa sina: “yamuna mataku.” 19:6 1 E talanta mosi, yilo 34,2. Tala Nku. B14. 2 Mvovo wa sina: “Arami-naarayimi.”

585 fula dia mbanza, atinu ana bayiza bakiatamene vana fulu kia yau kaka, muna nzanza. 10 Yoabe vava kamona vo makesa ma atantu manlwakidi kuna ntwala ye kunima, osolele makesa masundidi o nkuma muna Isaele, bakiatamene mu nuanisa Asuria. a 11 Oyekekele makesa mankaka vana moko ma mpangi andi Abisai, b bakiatamene banuanisa Aneyamone. 12 I bosi, Yoabe ovovele vo: “Avo Asuria c bekunsunda e ngolo, wiza kunsadisa; kansi avo Aneyamone bekusunda e ngolo, omono ikusadisa. 13 Tukumama, tukala yo unkabu d twanuanina nkangu eto ye mbanza za Nzambi eto, Yave ovanga dina diambote vana meso mandi.” 14 Yoabe yo makesa mandi bele nuanisa Asuria, batinini vana ndose andi. e 15 Aneyamone vava bamona vo Asuria batinini, yau mpe batinini Abisai wa mpangi andi, bakotele muna mbanza. I bosi Yoabe ovutukidi kuna Yerusaleme. 16 Vava Asuria bamona vo batufakeso kwa Isaele, batumini anati a nsangu babokela Asuria ana bakala kuna nlambu a Nzadi,1f yo Sofaki wa mfumu a vu kia makesa ma Kadadeze ona wabavitanga o ntu. g 17 Vava bazayisa e diambu diadi kwa Davidi, vana vau okutakese Isaele yawonso, osaukidi Yodani, ubalwakidi yo kiatama muna kubanuanisa. Davidi okubamene muna nuanisa Asuria, oyau mpe banuene yandi. h 18 Asuria batinini Isaele; Davidi ovondele 7.000 ma anati a makalu ma vita ye 40.000 ma makesa ma Asuria badiatilanga kia malu, ovondele Sofaki wa mfumu a vu kia makesa. 19 Vava selo ya Kadadeze bamona vo batufakeso kwa Isaele, i vana vau, ba19:16 1 I sia vo, Uferate.

1 TUSANSU 19:10–20:7 KAPU 19 a 2Sa 10:9-12 b 1Tu 11:20, 21 c 2Sa 8:5 d Nsi 31:6 Yos 1:9

e Lev 26:7, 8 Nsi 28:7 2Sa 10:13, 14

f 2Sa 8:3 g 2Sa 10:15, 16 h 2Sa 10:17-19 i Nk 18:39 

Ndambu ya 2 a 1Tu 14:17 Nk 18:44

 KAPU 20 b 1Tu 11:6 c Nsi 3:11 d 2Sa 11:1 e 2Sa 12:26 f 2Sa 8:11, 12 2Sa 12:30, 31

g 1Nti 9:20, 21 h 2Sa 21:18 1Tu 11:26, 29

i Nsi 3:13 j 1Sa 17:4, 7 1Sa 21:9

k 2Sa 21:19 1Tu 11:23, 24

l Yos 11:22 1Sa 7:14

m Nta 13:33 Nsi 2:10 Nsi 3:11

n 2Sa 21:16 2Sa 21:20-22

o 1Sa 17:10 2Nti 19:22

vangidi ungudi yo Davidi, bakitukidi se nkangu andi; a Asuria ke basadisa diaka Aneyamone ko. Muna lubantiku lwa mvu,1 muna ntangwa ina atinu bavaikanga muna vita, Yoab be onete makesa kimana kenda nuanisa e nsi ya Aneyamone yo tufakesa yo; ozietele Raba, c vo i Davidi okedi kuna Yerusaleme. d Yoabe onuanisi Raba, ofwasidi yo. e 2 Davidi okatwidi kolowa kuna ntu a Malekame,1 ina yakala ye zitu dia talanta imosi2 ya wolo, kumosi ye matadi ma ntalu; ivuikilu vana ntu a Davidi. Obakidi mpe sanzu diayingi muna mbanza. f 3 Obakidi nkangu wakala mo, ubasidi muna salu g kia wula matadi yo sa´ dila salanganu ya sengwa yatua ye masoka.1 I wau wuwu kavanga Davidi muna mbanza zawonso za Aneyamone. I bosi, Davidi yo makesa mawonso bavutukidi kuna Yerusaleme. 4 I bosi, vakedi e vita vana vena Aneyisaele ye Afelesetia kuna Ngeze. Muna ntangwa yayina, Sibekai h wa musi Kusa ovondele Sipai wa mwan’a Anerefa, i Afelesetia basakidikwa. 5 Vakedi diaka e vita vana vena Aneyisaele ye Afelesetia, Elekanane wa mwan’a Yare ovondele Lakemi wa mpangi a Ngoleyate j wa Ngati, o mvini a dionga diandi wakala nze nti wa akubi a nlele. k 6 Vakedi diaka e vita kuna Ngati, l kuna kwakala muntu ´ wa ntel’anda, m wakala ye nlembo 6 muna konso koko ye nlembo 6 muna konso kulu, miawonso nlembo 24; yandi mpe mwan’a Anerefa. n 7 Wau katiangunanga o Isaele, o Yonatane wa

20

20:1 1 I sia vo, muna nsungi a masanza. 20:2 1 Nanga, nzambi a teke ya Aneyamone; muna fulu yankaka oyikilwanga vo Moleke yovo Milekome. 2 E talanta imosi, yilo 34,2. Tala Nku. B14. 20:3 1 Yovo “sengele.”

1 TUSANSU 20:8–21:20 mwan’a Sima a wa mpangi a Davidi, umvondele. 8 Awaya i Anerefa b kuna Ngati, c ana bavondwa kwa Davidi ye ntaudi zandi. Satana1 otelamene Isaele yo vukumuna Davidi katanga Isaele. d 2 Muna kuma kiaki, Davidi ovovese Yoabe e ye mbuta za nkangu vo: “Nuenda tanga Isaele, tuka kuna Bere-seba yakuna Dani; f i bosi nuiza kunzayisa lutangu lwau.” 3 Yoabe ovovele vo: “Yambula Yave kawokesa o nkangu andi nkumbu 100! E mfumu ame wa ntinu, yau awonso ke ntaudi za mfumu ame ko e? E mfumu ame ekuma ozolele vangila diambu diadi? Ekuma ozolele natisina Isaele sumu?” 4 Kansi o mvovo wa ntinu usundidi o mvovo wa Yoabe. O Yoabe ovaikidi, wele muna Isaele yawonso, i bosi ovutukidi muna Yerusaleme. g 5 Yoabe ovene kwa Davidi lutangu lwa nkangu una katangidi. Muna Isaele yawonso mwakala 1.100.000 bakala ye nsosolo, muna Yuda mwakala 470.000 ana bakala ye nsosolo. h 6 Kansi, kanda dia Levi ye kanda dia Benyamini ke diatangwa ko, i kadi mvovo a ntinu ke wayangidika Yoabe ko. j 7 Ediadi dikendelekele kikilu Nzambi aludi, muna kuma kiaki, otumbidi Isaele. 8 Davidi ovovele kwa Nzambi aludi vo: “Nsumukini k kikilu muna diambu diadi mpangidi. Owau, dodokolo loloka e sumu dia selo kiaku, l kadi dia uzowa kikilu mpangidi.” m 9 Yave ovovese Ngadi n wa moni a Davidi, oku vo: 10 “Wenda vovesa Davidi vo: ‘I wau wuwu kavovele o Yave: “Mambu matatu isongele. Sola dimosi dina mfwete kuvanga.”’” 11 Ngadi wizidi kwa Davidi, umvovese vo: “I wau wuwu kavovele o Yave, ‘Sola dina ozolele, 12 mvu tatu mia mvengele, o

21

21:1 1 Nanga, “Mbeni.”

586 KAPU 20 a 1Tu 2:13 b Nsi 2:11 c 1Sa 17:4 

KAPU 21 d 2Sa 24:1-3 e 2Sa 8:16 f Afu 18:29 2Sa 17:11

g 2Sa 24:4, 8 h 2Sa 24:9 i Nta 1:47 j 1Tu 27:23, 24 k 2Sa 12:13 l Nk 25:11 Nk 51:1

m 2Sa 24:10-14 n 1Tu 29:29 o Lev 26:26 

Ndambu ya 2 a Lev 26:14, 17 b Lev 26:25 c 2Nti 19:35 d Luv 34:6 Nk 51:1 Yes 55:7 Man 3:22

e 2Tu 28:9 f Nta 16:46 g 2Sa 24:15, 16 h Luv 32:14 Nsi 32:36

i Nk 90:13 j 2Tu 3:1 k 2Sa 5:6 l Nta 22:31 Yos 5:13

m 2Nti 19:1 n 2Sa 24:17 o Nk 51:4 p Luv 32:12 Nta 16:22

q 2Sa 24:11 r 2Sa 24:18-23 2Tu 3:1

yovo ngonde tatu ofwasakeswa kwa atantu aku muna nsosolo, a yovo lumbu tatu ya nsosolo a Yave—vuku kikala mu nsi, b e mbasi a Yave otwasa lufwasu c muna mvivu miawonso mia Isaele.’ Owau toma yindula, unzayisa e mvutu ndenda vana kwa Ndiona untumini.” 13 Davidi ovovese Ngadi vo: “Ediadi diampasi kwa mono. Dodokolo, yambula yabwila vana koko kwa Yave, kadi e nkenda zandi zingi; d kansi kungiambula ko yabwa vana moko ma wantu.” e 14 Yave otwikidi vuku f muna Isaele, ozevo muna nkangu a Isaele mufwidi 70.000. g 15 Vana ntandu, Nzambi aludi otumini mbasi kuna Yerusaleme kafwatakesa yo; kansi una se kevanga wo, Yave otadidi, omwene ntantu muna lufwasu lwalu, h ovovese mbasi ona wavondanga nkangu vo: “Sila vovo! i Kulula koko kwaku.” O mbasi a Yave otelamene vana ndambu a bundilu dia Orenane j wa Nyebuse. k 16 Davidi vava kasengwele meso, omwene mbasi a Yave otelamene vana kati kwa ntoto ye zulu, una yo nsosolo l avoloka vana koko ulambwilu muna Yerusaleme. Davidi ye akuluntu bakifukidi e ngoto, m vana vau babwidi mambukama vana ntoto. n 17 Davidi ovovele kwa Nzambi aludi vo: “Nga ke mono ko yavovele vo nkangu watangw’e? Mono nsumukini, mono mpangidi diambu diambi; o vo i mameme mama—adieyi mavangidi? E Yave wa Nzambi ame, yambula koko kwaku kwakala omu mono yo mu nzo a se diame; kansi kutwasi vuku kiaki kwa nkangu aku ko.” p 18 O mbasi a Yave otumini Ngadi q kavovesa Davidi vo katomboka kuna bundilu dia Orenane wa Nyebuse, r katungila Yave e ziku. 19 Davidi otombokele mun’owu wa diambu dia Ngadi dina kavovele muna nkumbu a Yave. 20 I bosi, Orenane

587 ovilukidi, omwene mbasi, o wa´ n’andi yau ya bakala yandi basweme. Orenane witi kabundanga. 21 Vava Davidi kalweke kwa yandi, Orenane otadidi, omwene Davidi, vana vau okatukidi vana bundilu, ovumbamene vana vena Davidi. 22 Davidi ovovese Orenane vo: “Untekela1 bundilu diaku yatungila Yave e ziku. Untekela dio muna ntalu andi kimana e vuku kiafokoka muna nkangu.” a 23 Orenane ovovese Davidi vo: “Bonga dio kwaku, yambula mfumu ame wa ntinu kavanga edi kamwene vo diambote.1 Ikuvana e ngombe za tukau twangioka ye mabaya ma bundilu b se nkuni ye witi2 se lukau lwa mbwaza. Ivene yawonso.” 24 Davidi wa Ntinu ovovese Orenane vo: “Ke wau ko, sumba isumba dio muna ntalu andi, kadi kizolele baka lekwa kiaku ko yatambika kio kwa Yave, ngatu tambika tukau twangioka tuna ndembele futila e nzimbu.” c 25 Muna kuma kiaki, Davidi ovene kwa Orenane 600 za sekele1 za wolo mu kuma kia fulu. 26 Davidi otungidi vo e ziku d dia Yave, otambikidi tukau twangioka ye yimenga ya ungudi yo bokela Yave ona umvene e mvutu tuka kuna zulu muna twika tiya e vana ziku dia lukau lwa ngioka. 27 Yave ovovese mbasi f kavutula nsosolo andi muna kutu. 28 Davidi vava kamwene vo Yave umvene mvutu vana bundilu dia Orenane wa Nyebuse, okwamanene kelela yimenga vana fulu kiakina. 29 E saba kia Yave kina Mose kavanga muna makanga ye ziku dia tukau twangioka, e ntangwa yayina diakala vana bata kuna Ngi-

1 TUSANSU 21:21–22:9 KAPU 21 a Nta 25:8 b Yes 28:27 c 2Sa 24:24, 25 d Luv 20:25 e Lev 9:23, 24 1Nti 18:38 2Tu 7:1

f 2Sa 24:16 Nk 103:20

 Ndambu ya 2 a 1Nti 3:4 1Tu 16:39 2Tu 1:3

 KAPU 22 b Nsi 12:5, 6 2Sa 24:18 2Tu 3:1

c 1Nti 9:20, 21 2Tu 2:17, 18

d 1Nti 5:15, 17 1Nti 6:7 1Nti 7:9

e 1Nti 7:47 f 2Sa 5:11 g 1Nti 5:6, 8 h 2Tu 2:3 i 1Nti 3:7 j 2Tu 2:5 k Kan 2:3 l Nk 68:29 m Nsi 12:5, 6 2Sa 7:2 Nk 132:3-5

n 1Tu 17:4 o 1Tu 28:5

21:22 1 Mvovo wa sina: “Umpana.” 21:23 1 Mvovo wa sina: “diambote vana meso mandi.” 2 E witi i mbwaza zivangilwanga e mfumfu a mbolo. 21:25 1 E sekele mosi, grama 11,4. Tala Nku. B14.

p 2Sa 7:12, 13 1Nti 4:25 1Nti 5:4

q 2Sa 12:24

bone. a 30 ˆ Kansi, Davidi kayendanga kuna ko muna yuvula Nzambi, kadi wonga kamonanga mu kuma kia nsosolo wa mbasi a Yave. Davidi ovovele vo: “Eyayi i nzo a Yave wa Nzambi aludi, ediadi i ziku dia tukau twangioka mu kuma kia Isaele.” b 2 Davidi okanikini vo balungalakesa anzenza c bena muna nsi a Isaele, ubavene e salu kia wula matadi, kimana bawula yo vala matadi ma tungila e nzo a Nzambi aludi. d 3 Davidi okubikidi mpe ulolo wa sengwa yavangila nsonso za mielo mia mavitu ye mayikilu, ulolo wa nsongo wakondwa tezo, e 4 mabaya ma nsedele f makondwa lutangu, kadi esi Sidone g ye esi Turo h batwasila Davidi ulolo wa mabaya ma nsedele. 5 Davidi ovovele vo: “O mwan’ame Solomo nleke kwandi, kazeye mambu mayingi ko, i e nzo itungilwa Yave yambote kikilu ikala, j e nsangu ye nkembo andi k uzayakana mu nsi zawonso. l Ozevo, ikunkubikila yawonso.” I dianu vo, Davidi okubikidi lekwa yayingi vitila kafwa. 6 I bosi, obokele Solomo wa mwan’andi, unkanikini vo katungila Yave wa Nzambi a Isaele e nzo. 7 Davidi ovovese mwan’andi Solomo vo: “Vo i mono, diakala muna ntim’ame dia tungila e nkumbu a Yave wa Nzambi ame e nzo. m 8 Kansi, diambu dia Yave diayiza kwa mono, oku vo: ‘Ongeye menga mayingi wabungula yo nuana vita zanene. Kutungila nkumbu ame nzo ko, n kadi menga mayingi wabungula va ntoto vana ndose ame. 9 O mwan’a yakala owuta o nkwa luvuvamu kekala, ikumvundisa muna mbeni zandi zawonso, p Solomo1q i nkumbu andi, itwasa luvuvamu ye ngemba kwa Isaele

22

22:9 1 Yatuka muna mvovo wa Kiyibere ina ye nsasa vo: “Luvuvamu.”

1 TUSANSU 22:10–23:15 muna lumbu yandi. a 10 Yandi otungila nkumbu ame e nzo. b Okala se mwan’ame, omono ikala se diandi. c Sikidisa isikidisa kunda kia kimfumu kiandi muna Isaele yakwele mvu.’ d 11 “Owau, e mwan’ame, yambula Yave kakala yaku, wasikila muna tunga e nzo a Yave wa Nzambi aku, una kavovele mu kuma kiaku. e 12 Yambula Yave kavana ngangu ye umbakuzi f vava kekuvana kimfumu kia Isaele kimana walunda nsiku a Yave wa Nzambi aku. g 13 I nsikila osikila, avo otoma lunda nzengo h ye nsiku mina Yave katuma kwa Mose kazayisa mio kwa Isaele. i Kala yo unkabu, kumama. Kumoni wonga ko ngatu vumiswa. j 14 Mpangidi mawonso muna kubikila nzo a Yave, 100.000 ma talanta1 za wolo, 1.000.000 dia talanta za palata, ulolo wa nsongo ye sengwa k yakondwa tezo. Nkubikidi mpe mabaya ye matadi, l kansi ngeye okudikila lekwa yankaka. 15 Asadi ayingi bena yaku— awudi a matadi, atungi, m avadi a nti yo wantu awonso ana bena ye ngangu muna konso mpil’a salu. n 16 E wolo, palata, nsongo ye sengwa yakondwa lutangu. o Telama wayantika e salu, yambula Yave kakala yaku.” p 17 I bosi, Davidi okanikini akuluntu awonso a Isaele basadisa mwan’andi Solomo: 18 “Nga Yave wa Nzambi eno kena yeno ko e? Nga kanuvundisi muna ndambu zawonso ko e? Kadi oyekwele nkangu a nsi va moko mame, e nsi yayi isakidikilu vana vena Yave yo nkangu andi. 19 Owau, nusia sungididi kia vava Yave wa Nzambi eno q ye nsi a ntim’eno ye kiwuntu kieno kiawonso, nuayantika tunga e nzo avauk’a Yave wa Nzambi aludi, r kimana nuatwasa nkel’a kangu dia Yave ye salanganu yavauka 22:14 1 E talanta imosi, yilo 34,2. Tala Nku. B14.

588 KAPU 22 a Nk 72:7 b 1Nti 5:5 c 2Sa 7:14 Ayi 1:5

d 1Tu 17:12-14 Nk 89:35, 36

e 1Tu 28:20 f 2Tu 1:10 Nk 72:1

g Nsi 4:6 h Lev 19:37 1Tu 28:7

i Nsi 12:1

j k l m n o p q

Nsi 17:18, 19 Yos 1:8 1Nti 2:3 1Tu 28:7 Nk 19:8, 11 Yos 1:6, 9 1Tu 28:20 1Tu 29:6, 7 1Tu 29:2-4 1Nti 5:17 1Nti 6:7 1Nti 7:9 1Nti 7:13, 14 1Tu 22:3 2Tu 1:1 Nsi 4:29 2Tu 20:3 Dan 9:3 1Nti 6:1

r 

Ndambu ya 2 a 1Nti 8:6, 21 b Nsi 12:21 1Nti 8:29 1Nti 9:3

 KAPU 23 c 1Nti 1:33, 39 d e f g h i j k l m n o p q r s

1Tu 28:5 Luv 29:8, 9 Nta 3:6 Nta 4:2, 3 Nsi 16:18 1Tu 26:29 2Tu 19:8 1Tu 26:12 1Tu 6:31, 32 2Tu 8:14 2Tu 31:2 Luv 6:16 1Tu 26:21, 22 Luv 6:21 Luv 6:18 Luv 4:14 Luv 6:20, 26 Luv 28:1 Lev 9:22 Nta 6:23-27 Nsi 21:5 Luv 2:21, 22

ya Nzambi aludi a muna nzo itungilwa muna nkumbu a Yave.” b Davidi vava kanunini yo finama ku mfoko a zingu kiandi,1 otumbikidi mwan’andi Solomo se ntinu muna Isaele. c 2 Olungalakese akuluntu awonso a Isaele, d anganga ye Anelevi. e 3 Anelevi batangwa, tuka ana bakala ye mvu 30 yovo vioka; f o lutangu lwa yau awonso, ntu muna ntu, 38.000. 4 Muna lutangu lwalu, 24.000 bakala se akengi a salu kia nzo a Yave, 6.000 ma mbanda-mbanda ye afundisi, g 5 vakala ye 4.000 ma ayingidi a mavitu h ye 4.000 bakembelelanga Yave i ye masikilu mana Davidi kavovela vo: “Mpangidi mo muna kembelela Nzambi.” 6 I bosi, Davidi ubavambwidi muna buka-buka, j muna Anelevi: Ngeresone, Koate yo Merare. k 7 Muna Anengeresone: Ladani yo Simei. 8 O wan’a Ladani: Yekiele, Zetame yo Yoele, l atatu. 9 O wan’a Simei: Selomote, Kaziele yo Karani, atatu. E miami i ntu mia nzo za mase ma Ladani. 10 O wan’a Simei: Yakati, ´ Zina, Yusi yo Bereya. Yau nya, wan’a Simei. 11 Yakati i ntu, o Ziza wanzole. Wau vo Yusi yo Bereya ke bakala ye wan’a makala ayingi ko, batangwa se nzo mosi a mase ana bakala ye kiyekwa kimosi. 12 O wan’a Koate: Amerame, Yisa, m Keberone yo Uzie´ le, n nya. 13 O wan’a Amerame: Arone o yo Mose. p Kansi Arone wavambulwa mvimba kimana kavaula q e Fulu Kisundidi o Vauka, yandi yo wan’andi batambikanga yimenga vana vena Yave yo kunsadila yo sambula nkangu muna nkumbu andi yakwele mvu. r 14 Vo i Mose wa muntu a Nzambi aludi, wan’andi batangwa muna kanda dia Anelevi. 15 O wan’a Mose: Ngeresome s yo Elie-

23

23:1 1 Mvovo wa sina: “onunini ye lumbu yafwana.”

589 ze. a 16 Muna wan’a Ngeresome, Sebuele b i ntu. 17 Muna wan’a Elieze, Rekabeya c i ntu; Elieze kakala ye wan’amakala ankaka ko, kansi Rekabeya wakala ye wan’amakala ayingi. 18 Muna wan’a Yisa, d Selomite e i ntu. 19 O wan’a Keberone: Yereya i ntu, Amareya wanzole, Yakazie´ le wantatu, Yekamame f wa nya. 20 Muna wan’a Uziele, g Mika i ntu, wanzole Yisiya. 21 O wan’a Merare: Makele yo Musi. h Wan’a Makele: Elaza yo Kisi. 22 Elaza wafwa lembi wuta wan’amakala, wan’amakento kaka kawuta. Muna kuma kiaki, o wan’a Kisi bena vo i yitu yau,1 bababonga se akazi au. 23 O wan’a Musi: Makele, Ede yo Yeremote, atatu. 24 Awaya i wan’a Levi muna nzo za mase mau, muna ntu mia nzo za mase. Batangwa yo sonekwa muna ndandani a nkumbu zau, yau basalanga e salu ya nzo a Yave tuka muna kimbuta kia mvu 20 yovo vioka. 25 Kadi Davidi wavova vo: “Yave wa Nzambi Isaele ovene vundu kwa nkangu andi, i okala muna Yerusaleme yakwele mvu. j 26 Anelevi mpe ke benata diaka saba ko ngatu salanganu yandi ya salu.” k 27 Mun’owu wa luludiku lwansuka lwa Davidi, Anelevi batangwa, tuka mun’awana bakala ye mvu 20 yovo vioka. 28 Yau bakala ye kiyekwa kia sadisa wan’a Arone l muna salu kia nzo a Yave, muna lunga-lunga yanzala, m masuku madila, velelesa salanganu yawonso yavauka ye konso salu kiasalwanga muna nzo a Nzambi aludi. 29 Yau mpe basadisanga muna kubika mbolo za lubakanisu,1n mfumfu yambote mu kuma kia lukau lwa mbwaza, mbolo zababama zakondwa mfuna, o mbolo zakangwa ˆ vana menga, p mbumba wasa23:22 1 Mvovo wa sina: “mpangi zau.” 23:29 1 I sia vo, mbolo za lutambiku.

1 TUSANSU 23:16–24:8 KAPU 23 a Luv 18:3, 4 b 1Tu 26:24 c 1Tu 26:25 d Nta 3:27 e 1Tu 24:20, 22 f 1Tu 24:20, 23 g Luv 6:22 h Luv 6:19 i 2Sa 7:1 j 1Nti 8:12, 13 Nk 135:21

k Nta 4:15 l Nta 3:9 m 1Nti 6:36 n Lev 24:5, 6 1Tu 9:32

o Luv 29:1, 2 Lev 2:4

p Lev 7:12 

Ndambu ya 2 a Luv 29:39 b 1Tu 16:4, 37 c Luv 20:10 d Nta 10:10 Nk 81:3

e Nsi 16:16 

KAPU 24 f Lev 10:1 g Luv 6:23 Luv 28:1

h Nta 26:61 i Nta 16:39, 40 j 2Sa 8:17 k Ngn 16:33 l 1Nti 2:35 m 2Sa 8:17 n 2Sa 19:11 1Nti 1:5, 7

ngwa mazi, nzongo ye tezelo yawonso. 30 Batelamanga konso mene a yo masika muna kembelela Yave yo kumvutula matondo. b 31 Basadisanga muna tambika tukau twangioka kwa Yave muna Lumbu ya Vundu, c muna nzangama za ngonde, d muna nsungi za nkinzi, e landila lutangu lwavuwanga o mfunu, i wau bavanganga ntangwa ke ntangwa vana vena Yave. 32 Balunga-lunganga mpe saba kia wananina, fulu kiavauka yo sadisa mpangi zau, wan’a Arone muna salu kia nzo a Yave. Eyayi i buka ya salu ya wan’a Arone: Wan’a Arone: Nadabi, Abiu, f Elaza yo Itag ma. 2 Kansi, Nadabi yo Abiu bafwa vitila se diau, h ke bawuta wana ko; Elaza i yo Itama bakwamanana se anganga. 3 Davidi yo Sadoke j muna wan’a Elaza yo Akimeleke muna wan’a Itama, ubavambwidi muna kinkengi kia salu yau. 4 Wau vo ayingi bavitanga o ntu muna wan’a Elaza, ke mu wan’a Itama ko, mpila eyi bavambulwilwa: Muna wan’a Elaza ntu 16 mia nzo za mase mau, muna wan’a Itama ntu 8 mia nzo za mase mau. 5 Babavambwidi muna ntew’a nkas’a mienze, k e buka yau yole, kadi muna wan’a Elaza yo muna wan’a Itama mwakala akuluntu a nzo avauka ye akuluntu basadilanga Nzambi aludi. 6 Muna kuma kiaki, Semaya wa mwan’a Netanele wa nsoneki a Anelevi, osonekene nkumbu zau vana vena ntinu, akuluntu, Sadoke l wa nganga, Akimeleke m wa mwan’a Abiata n ye nkumbu za ntu mia nzo za mase ma anganga ye Anelevi, nzo mosi a mase ya Elaza ye nzo mosi a mase ya Itama isolelo. 7 E nkas’a mienze yantete ibwididi kwa Yoyaribe; yanzole kwa Yedaya, 8 yantatu kwa ´ Karimi, ya nya kwa Seoreme,

24

1 TUSANSU 24:9–25:10 9 yantanu kwa Malekiya, yansambanu kwa Miyamini, 10 yansambwadi kwa Akose, yanana kwa Abiya, a 11 yavua kwa Yesua, ya 10 kwa Sekaneya, 12 ya 11 kwa Eleyasibe, ya 12 kwa Yakimi, 13 ya 13 kwa Kupa, ya 14 kwa Yesebabe, 14 ya 15 kwa Bilenga, ya 16 kwa Ime, 15 ya 17 kwa Kezi, ya 18 kwa Apisese, 16 ya 19 kwa Petakeya, ya 20 kwa Yekezekele, 17 ya 21 kwa Yakini, ya 22 kwa Ngamule, 18 ya 23 kwa Delaya, ya 24 kwa Mazeya. 19 Eyayi i ndandani au a salu b kia kota muna nzo a Yave nze una kasikidisa Arone wa se diau, wauna Yave wa Nzambi a Isaele kankanikina. 20 Anelevi ana basala: muna wan’a Amerame, c Subaele; d muna wan’a Subaele, Yekedaya; 21 muna Rekabeya: e wan’a Rebakeya, Yisiya i ntu; 22 muna wan’a Yisa, Selomote; f muna wan’a Selomote, Yakati; 23 muna wan’a Keberone, Yereya g i ntu, Amareya wanzole, Yakazie´ le wantatu, Yekamame wa nya; 24 muna wan’a Uziele, Mika, muna wan’a Mika, Sami. 25 Mpangi a Mika, Yisiya; muna wan’a Yisiya, Zakariya. 26 O wan’a Merare: h Makele yo Musi; muna wan’a Yazia, Beno. 27 O wan’a Merare: Yazia, Beno, Soame, Zaku yo Ibere; 28 muna Makele, Elaza ona kawuta wan’amakala ko; i 29 muna Kisi: wan’a Kisi, Yerakemele; 30 o wan’a Musi: Makele, Ede yo Yerimote. Awaya i Anelevi muna nzo za mase mau. 31 Yau mpe batele nkas’a mienze j nze una bavanga mpangi zau wan’a Arone vana vena Davidi wa Ntinu, Sadoke, Akimeleke ye ntu mia nzo za mase ye anganga yo Anelevi. Muna nzo za mase, o ntu mpila mosi kabadikilwanga yo nleke.

KAPU 24 a Luk 1:5 b 2Nti 11:9 Luk 1:8, 23

c Luv 6:18 d 1Tu 23:16 1Tu 26:24

e 1Tu 23:17 f 1Tu 23:18 g 1Tu 26:31 h Tuk 46:11 i 1Tu 23:22 j Ngn 16:33 

Ndambu ya 2  KAPU 25 a 1Tu 16:41, 42 2Tu 5:11, 12 2Tu 35:15

b 1Sa 10:5 c 1Tu 15:16 d 1Tu 16:41, 42 e 1Tu 15:16, 18 f Efe 5:19 g 1Tu 15:16, 19 h 1Tu 13:8 1Tu 15:16 1Tu 16:5

i Ngn 16:33 j 1Tu 25:1, 2

25

590

Davidi ye afidi a buka ya salu bavambwidi ankaka muna wan’a Asafi, wan’a Emane yo wan’a Yedutune a kimana basakulwila muna kokolo, b nsambi ye yimbalu. c Eyayi i ndandani y’awana basolwa muna salu, 2 o wan’a Asafi: Zaku, Yosefe, Netaneya yo Asarela, o wan’a Asafi ana bakala muna wisa kia Asafi, ona wasakulwila muna lutumu lwa ntinu. 3 Muna Yedutune, d o wan’a Yedutune: Ngedaleya, Zere, Yesaya, Simei, Kasabiya yo Matiteya, e nsambanu, muna wisa kia se diau Yedutune, ona wasakulwila muna kokolo, yo vutula matondo yo kembelela Yave. f 4 Muna Emane, g o wan’a Emane: Bukiya, Mataneya, Uziele, Sebuele, Yerimote, Kananiya, Kanani, Eleyata, Ngidalete, Romametieze, Yosebekasa, Maloti, Oti yo Maziote. 5 Awaya awonso i wan’a Emane wa moni a ntinu ona wazayisa mambu ma Nzambi aludi muna nkembo andi;1 Nzambi aludi ovene kwa Emane wana 14 amakala ye wan’atatu amakento. 6 Awaya awonso bayimbidilanga muna nzo a Yave ye yimbalu, nsambi ye kokolo h muna wisa kia se diau muna salu kia nzo a Nzambi aludi. Asafi, Yedutune yo Emane muna wisa kia ntinu bakala. 7 O lutangu lwau ye lwa mpangi zau ana balongwa yimbidila Yave, awonso batoma zaya yimbila, 288. 8 Batele nkas’a mienze i muna kubavana e salu yau, tuka aleke ye ambuta, tuka muna alongi ye alongoki. 9 E nkas’a mienze yantete ya Asafi, ibwididi muna Yosefe, j eyi yanzole ibwididi muna Ngedaleya k (mpangi zandi ye wan’andi 12); 10 eyi yantatu ibwididi muna Zaku, l wan’andi ye mpangi

k 1Tu 25:1, 3 l 1Tu 25:1, 2

25:5 1 Mvovo wa sina: “muna zangula mpok’andi.”

591

´ zandi, 12; 11 eyi ya nya ibwididi muna Yisere, wan’andi ye mpangi zandi, 12; 12 eyi ya ntanu ibwididi muna Netaneya, a wan’andi ye mpangi zandi, 12; 13 eyi ya sambanu ibwididi muna Bukiya, wan’andi ye mpangi zandi, 12; 14 eyi ya nsambwadi ibwididi muna Yesarela, wan’andi ye mpangi zandi, 12; 15 eyi ya nana ibwididi muna Yesaya, wan’andi ye mpangi zandi, 12; 16 eyi ya vua ibwididi muna Mataneya, wan’andi ye mpangi zandi, 12; 17 eyi ya 10 ibwididi muna Simei, wan’andi ye mpangi zandi, 12; 18 eyi ya 11 ibwididi muna Azarele, wan’andi ye mpangi zandi, 12; 19 eyi ya 12 ibwididi muna Kasabiya, wan’andi ye mpangi zandi, 12; 20 eyi ya 13 ibwididi muna Subaele, b wan’andi ye mpangi zandi, 12; 21 eyi ya 14 ibwididi muna Matiteya, wan’andi ye mpangi zandi, 12; 22 eyi ya 15 ibwididi muna Yeremote, wan’andi ye mpangi zandi, 12; 23 eyi ya 16 ibwididi muna Kananiya, wan’andi ye mpangi zandi, 12; 24 eyi ya 17 ibwididi muna Yosebekasa, wan’andi ye mpangi zandi, 12; 25 eyi ya 18 ibwididi muna Kanani, wan’andi ye mpangi zandi, 12; 26 eyi ya 19 ibwididi muna Maloti, wan’andi ye mpangi zandi, 12; 27 eyi ya 20 ibwididi muna Eleyata, wan’andi ye mpangi zandi, 12; 28 eyi ya 21 ibwididi muna Oti, wan’andi ye mpangi zandi, 12; 29 eyi ya 22 ibwididi muna Ngidalete, c wan’andi ye mpangi zandi, 12; 30 eyi ya 23 ibwididi muna Maziote, d wan’andi ye mpangi zandi, 12; 31 eyi ya 24 ibwididi muna Romametieze, e wan’andi ye mpangi zandi, 12. Eyayi i buka y’ayingidi a mavitu: f muna Anekora, Meselemeya g wa mwan’a Kore, muna wan’a Asafi. 2 O wan’a Meselemeya: Zakariya wa mwa-

1 TUSANSU 25:11–26:16 KAPU 25 a 1Tu 25:1, 2

b 1Tu 25:1, 4

c 1Tu 25:1, 4

d 1Tu 25:1, 4

e 1Tu 25:1, 4 

KAPU 26 f 1Tu 9:2, 22 2Tu 23:16, 19

g 1Tu 26:14, 19 

Ndambu ya 2 a 1Tu 26:14, 19

b Ngn 16:33

c 1Tu 26:4, 5

26

d 1Tu 26:10, 11

n’antete, Yediyaele wanzole, Zebadeya wantatu, Yateniele wa ´ nya, 3 Elame wantanu, Yekanane wasambanu, Eleyoenai wansambwadi. 4 Obede-edome wakala yo wan’amakala: Semaya wa mwan’antete, Yeozabade wanzole, Yoake wantatu, ´ Saka wa nya, Netanele wantanu, 5 Amiele wa sambanu, Yisakare wansambwadi, Puletai wanana; kadi Nzambi wansambula. 6 Semaya wa mwan’andi, wawuta wan’amakala ana bayala nzo a se diau, kadi makesa bakala ye bafwana. 7 O wan’a Semaya: Oteni, Refaele, Obede yo Elezabade; e mpangi zandi, Eleyu yo Semakeya, bafwana mpe bakala. 8 Awaya awonso i wan’a Obede-edome; oyau yo wan’au ye mpangi zau makesa bakala, bafwana muna salu, o wan’a Obede-edome 62 bakala. 9 Meselemeya a wakala yo wan’amakala ye mpangi, 18 dia wantu afwana. 10 O wan’a Kosa, muna wan’a Merare. Simere i ntu, kana una vo ke mwan’antete ko, o se diandi wantumbika se ntu, 11 Kilekiya wanzole, Teba´ leya wantatu, Zakariya wa nya. O wan’amakala awonso ye mpangi za Kosa, 13. 12 Muna awaya mwakala buka ya ayingidi a mavitu, awana bakala se ntu, bakalanga ye kiyekwa kia sadila muna nzo a Yave nze mpangi zau. 13 Batele nkas’a mienze b mun’owu wa nzo za mase mau, tuka zina zandwelo ye zanene mu zaya kana nani oyingila muna konso vitu. 14 E nkas’a mienze ya vitu dia este ibwididi muna Selemeya. E nkas’a mienze ya Zakariya wa mwan’andi, wa nludiki angangu, ibwididi kuna vitu dia node. 15 Eyi ya Obede-edome ibwididi kuna sude, wan’andi c baveno kiyekwa kia malundilu. 16 Eyi ya Sufimi yo Kosa d ibwididi kuna weste, lukufi ye Vitu dia Salekete vana

1 TUSANSU 26:17–27:7 nzil’a ntomboka, konso buka kia ayingidi kiakalanga mantalani ye buka kiankaka; 17 kuna este kwakalanga Anelevi samba´ nu; kuna node nya konso lumbu, ´ kuna sude nya konso lumbu; muna malundilu, a nwole nwole; 18 vana veta kia weste ayingidi ´ nya, b nzole vana nzila, nzole vana ndambu a veta. 19 Eyayi i buka ya ayingidi a mavitu ya wan’a Kora yo wan’a Merare. 20 Muna Anelevi, Akiya yandi wakala ye kiyekwa kia tusalu twa nzo a Nzambi aludi ye malundilu ma lekwa yavaulwa. c 21 O wan’a Ladani: muna wan’a Ngeresone bavuilu kwa Ladani, ntu mia nzo za mase ma Ladani wa musi Ngeresone, Yekieli, d 22 wan’a Yekieli, Zetame ye mpangi andi Yoele. Yau i akengi a tusalu twa nzo a Yave. e 23 Muna Aneyamerame, Aneyisa, Anekeberone yo Aneuziele, f 24 Sebuele wa mwan’a Ngeresome wa mwan’a Mose wakala ntu a malundilu. 25 Vo i mpangi zandi, muna Elieze: g Rekabeya h wa mwan’andi, Yesaya wa mwan’andi, Yorami wa mwan’andi, Zikere wa mwan’andi yo Selomote wa mwan’andi. 26 Selomote ye mpangi zandi bakala ye kinkengi kia malundilu mawonso ma lekwa yavauka, i ina yavaulwa kwa Davidi wa Ntinu, j kwa ntu mia nzo za mase, k mfumu za mafunda ye mfumu za nkama ye kwa mfumu za makesa. 27 Bavaula lekwa yankaka ya sanzu dia vita l muna vangulula nzo a Yave; 28 Mwakala mpe lekwa yawonso ina yavaulwa kwa Samuele wa moni, m Saulu wa mwan’a Kisi, Abene n wa mwan’a Ne yo Yoabe o wa mwan’a Seruya. p Konso lekwa kiavaulwa kwa konso muntu, kiakalanga muna wisa kia Selomite ye mpangi zandi. 29 Muna Aneyisa, q Kenaniya ye wan’andi bavewa salu ya kumbazi a nzo a Nzambi, bakala

592 KAPU 26 a 1Tu 26:15 b 1Tu 26:16 c 1Nti 7:51 1Nti 14:25, 26 1Tu 9:26 1Tu 18:10, 11

d 1Tu 29:8 e 1Nti 15:18 f Nta 3:27 g Luv 18:3, 4 h 1Tu 23:17 i Nta 31:50 1Tu 18:10, 11

j 1Tu 29:3, 4 k 1Tu 29:6, 7 l Nta 31:28 Yos 6:19

m 1Sa 9:9 n 1Sa 14:50 o 2Sa 20:23 p 2Sa 2:18 q 1Tu 23:12 

Ndambu ya 2 a Nsi 17:9 2Tu 19:8

b 1Tu 23:12 c 1Tu 23:19 d 1Tu 29:26, 27 e Yos 13:24, 25 Yos 21:8, 39

 KAPU 27 f Luv 18:25 Nsi 1:15 1Sa 8:11, 12

g 1Tu 28:1 h 1Tu 11:11 i Nta 26:20, 21 j 2Sa 23:9 k 1Tu 8:1, 4 l 2Sa 23:20-23 1Nti 4:4

m 1Tu 12:27

se mbanda-mbanda ye afundisi a muna Isaele. 30 Muna wan’a Keberone, b Kasabiya ye mpangi zandi, 1.700 za wan’amakala afwana, bakala se akengi a Isaele muna mvivu a Yodani kuna weste, muna salu kiawonso kia Yave ye salu kia ntinu. 31 Muna Anekeberone, Yeriya c i ntu a Anekeberone mun’owu wa luvila lwa nzo za mase mau. Muna mvu una wa 40 wa luyalu lwa Davidi, d bavavua, muna yau mwasoloka makesa, ayakala akumama kuna Yaze e muna Ngiladi. 32 O lutangu lwa mpangi zandi, 2.700 z’akala akumama, ntu mia nzo za mase mau. Dianu vo Davidi wa Ntinu ubavene e wisa muna Anerubeni, Anengadi ye bula-kati kwa kanda dia Manase, muna lunga-lunga mambu mawonso ma Nzambi aludi ye mambu mawonso ma ntinu. O lwalu i lutangu lwa Aneyisaele, ntu mia nzo za mase, mfumu za mafunda ye mfumu za nkama, f mbanda-mbanda zau ana basadilanga ntinu g muna mambu mawonso ma buka ina yakotanga yo vaika ngonde ke ngonde, muna ngonde zawonso za mvu; wantu 24.000 bakalanga muna konso buka. 2 Muna buka kiantete kiakotanga mu ngonde antete, Yosabame h wa mwan’a Zabadiele i ntu, e buka kiandi 24.000. 3 Muna wan’a Perese, i Yosabame i ntu wa akuluntu awonso a buka ina yasolwa mu sala muna ngonde antete. 4 O ntu a buka kia ngonde yazole i Dodai j wa Nyakoka k ye buka kiandi, Mikelote i mfidi, e buka kiandi 24.000. 5 Benaya l wa mwan’a Yoyada m wa mbut’anganga, i nkuluntu a buka kiantatu kiasolwa mu sala muna ngonde yantatu, e buka kiandi 24.000. 6 Benaya ndioyu imosi muna makesa 30 ma nkuma, yandi i ntu a 30, Amisabadi wa mwan’andi i nkengi a buka kiaki. ´ 7 O mfidi a buka kia nya,

27

593

´ muna ngonde ya nya i Asaele a wa mpangi a Yoabe, b Zebadeya wa mwan’andi wanlandilanga, e buka kiandi 24.000. 8 Mfidi a buka kiatanu, muna ngonde ya tanu i Samekute wa Nyizaraka, e buka kiandi 24.000. 9 Mfidi a buka kia sambanu, muna ngonde ya sambanu, Ira c wa mwan’a Yikese wa musi Tekoa, d e buka kiandi 24.000. 10 Mfidi a buka kia nsambwadi, muna ngonde ya nsambwadi, Kelese e wa Mpelone, muna wan’a Eferaime, e buka kiandi 24.000. 11 Mfidi a buka kianana, muna ngonde yanana, i Sibekai f wa Nkusa wa kanda dia Azerake, g e buka kiandi 24.000. 12 Mfidi a buka kia vua, muna ngonde yavua, Abieze h wa Nyanatote i wa Mbenyamini, e buka kiandi 24.000. 13 Mfidi a buka kia kumi muna ngonde yakumi, Marai j wa Netofa wa kanda dia Zera, k e buka kiandi 24.000. 14 Mfidi a buka kia kumi ye mosi muna ngonde ya kumi ye mosi, Benaya l wa musi Piratone, muna wan’a Eferaime, e buka kiandi 24.000. 15 Mfidi a buka kia kumi ye zole muna ngonde ya kumi ye zole, Keledai wa Netofa, muna vumu kia Oteniele, e buka kiandi 24.000. 16 Awaya i mfumu za makanda ma Isaele: muna kanda dia Rubeni, Elieze wa mwan’a Zikere i ntu; muna wan’a Simeone, Sefateya wa mwan’a Maka; 17 muna wan’a Levi, Kasabiya wa mwan’a Kemuele; muna wan’a Arone, Sadoke; 18 muna Yuda, Eleyu, m mosi muna mpangi za Davidi; muna Yisakare, Omere wa mwan’a Mikaele; 19 muna Zebulune, Yisemaya wa mwan’a Obadiya; muna Nafetali, Yerimote wa mwan’a Azerele; 20 muna wan’a Eferaime, Oseya wa mwan’a Azazia; muna bula-kati kwa kanda dia Manase, Yoele wa mwan’a Pedaya; 21 muna bula-kati kwa kanda dia Manase muna Ngiladi,

1 TUSANSU 27:8-33 KAPU 27 a 2Sa 2:18 2Sa 23:8, 24

b 1Tu 2:15, 16 c 2Sa 23:8, 26 d 2Tu 11:5, 6 Am 1:1

e 1Tu 11:10, 27 f 2Sa 21:18 g Nta 26:20 h 2Sa 23:8, 27 i 1Tu 6:60, 64 j 2Sa 23:8, 28 k Nta 26:20 l 2Sa 23:8, 30 m 1Sa 16:1, 6 1Sa 17:28

 Ndambu ya 2 a 1Sa 14:50 2Sa 3:27

b Tuk 15:5 c 2Sa 24:2, 15 1Tu 21:6, 7

d 2Nti 18:15 e 2Tu 9:27 f 2Tu 26:9, 10 g Yes 35:2 h 2Sa 13:3 2Sa 21:21

i 1Tu 3:1-9 j 2Sa 15:12 2Sa 16:23 2Sa 17:23

Ido wa mwan’a Zakariya; muna Benyamini, Yasiele wa mwan’a Abene; a 22 muna Dani, Azarele wa mwan’a Yerokame. Awaya i mfumu za makanda ma Isaele. 23 Awana bakala ye mvu 20 ye awana balembi mio lungisa, Davidi kabatanga ko, kadi Yave wasia nsilu vo Isaele iwokela nze ntetembwa za zulu. b 24 Yoabe wa mwan’a Seruya oyantikidi tanga nkangu, kansi kafokola wo ko; kadi o Nzambi wafungila Isaele makasi1 muna diambu diadi, c o lutangu ke lwasiwa ko muna lusansu lwa lumbu ya Davidi wa Ntinu. 25 Azemavete wa mwan’a Adiele i nkengi a malundilu ma ntinu. d Yonatane wa mwan’a Uziya i nkengi a malundilu1 muna mpatu, muna mbanza, muna mavata yamuna nzo za´ nda. 26 Eziri wa mwan’a Kelube i nkengi asadi ana bavatanga ntoto. 27 Simei wa musi Rama i nkengi a mpatu za vinyu; Zabedi wa musi Sefane i nkengi akami a vinyu, ana bazadisanga malundilu ma vinyu. 28 Bale-kanani wa Ngedere i nkengi a olive ye nsanda e muna Sefela; f Yoase i nkengi a malundilu ma mazi. 29 Siterai wa Nsarone i nkengi a ngombe zadilanga muna Sarone; g Safati wa mwan’a Adelai i nkengi a ngombe zadilanga muna ndimba. 30 Obile wa Nyisemaele i nkengi a samo; Yekedaya wa musi Meronote i nkengi a mabuluku.1 31 Yazizi wa Nkangere i nkengi a mameme. Awaya awonso i akuluntu a mavua ma Davidi wa Ntinu. 32 Yonatane h wa mwan’a mpangi a Davidi, i nludiki, nkwa ngangu ye nsoneki, Yekiele wa mwan’a Kakemoni yandi walunga-lunganga wan’a ntinu. i 33 Akitofele j i nludiki a ntinu, 27:24 1 Mvovo wa sina: “makasi makala muna Isaele.” 27:25 1 Yovo “tusalu.” 27:30 1 Mvovo wa sina: “mula.”

1 TUSANSU 27:34–28:15 Kusai a wa Nyareka i nkundi1 a ntinu. 34 Yoyada wa mwan’a Benaya b yo Abiata c yau balandilanga Akitofele; Yoabe d i mfidi a vu kia makesa ma ntinu. Davidi okutakese akuluntu awonso a Isaele kuna Yerusaleme: akuluntu a makanda, ntu mia buka, afidi a buka e ana basadilanga ntinu, mfumu za mafunda, mfumu za nkama, f akuluntu a mavua mawonso ye twelezi ya ntinu g yo wan’andi, h mbanda-mbanda zandi ye makesa mawonso ye mabamba-ngolo. i 2 Davidi wa Ntinu otelamene, ovovele vo: “Nungwa, e mpangi zame yo nkangu ame. Diakala muna ntim’ame edi dia tungila nkel’a kangu dia Yave e nzo ya vundila, yakala se sikinua kia tambi ya Nzambi eto, j yakubika mawonso muna tunga e nzo. k 3 Kansi, Nzambi aludi umpovese vo: ‘Ka ngeye ko otungila nkumbu ame e nzo, l kadi u nuani a mvita, menga wabungula.’ m 4 Kansi, Yave wa Nzambi a Isaele wansola muna nzo yawonso ya se diame yakala se ntinu a Isaele yakwele mvu, n kadi wasola Yuda se ntu, o muna nzo a Yuda osolele nzo a se diame, p muna wan’a se diame, mono kasonga e dienga yo kuntumbika se ntinu a Isaele yawonso. q 5 Muna wan’ame awonso—kadi Yave wan’ayingi kampene r—osolele Solomo s wa mwan’ame kimana kavuanda vana kunda kia kimfumu kia Yave muna Isaele. t 6 “Umpovese vo, ‘Mwan’aku Solomo yandi otunga e nzo ame ye yanzala yame, kadi yandi nsolele kakala mwan’ame, mono yakala se diandi. u 7 Sikidisa isikidisa kimfumu kiandi yakwele mvu, v avo okwamanana lunda nkanikinu miame ye nzengo zame w wauna kevanganga owau.’

28

27:33 1 Yovo “muntu kazayisanga mbumba zandi.”

594 KAPU 27 a 2Sa 15:37 2Sa 16:16, 17

b 2Sa 23:20-23 1Nti 2:35

c 1Nti 1:7 d 1Tu 11:6 

KAPU 28 e f g h i j k l m n

o

p q r s t u v w

1Tu 27:1 Luv 18:25 1Tu 27:25, 29 1Tu 3:1-9 1Tu 11:10 Nk 132:3-5 1Tu 22:2-4 1Tu 17:4 1Tu 22:7, 8 1Sa 16:1, 13 2Sa 7:8 Nk 89:20 Tuk 49:10 1Tu 5:2 Nk 60:7 Ru 4:22 1Sa 13:14 1Sa 16:11, 12 1Tu 3:1-9 1Tu 22:9 1Tu 17:14 2Tu 1:8 2Sa 7:13, 14 1Tu 17:13, 14 Nk 72:8 Nsi 12:1 1Nti 6:12

 Ndambu ya 2 a Nsi 6:3 b Nsi 10:12 c 1Sa 16:7

d e

f

g h i j k l m

1Tu 29:17 Ngn 17:3 Lus 2:23 Nsi 31:21 Nk 139:2 Mat 7:7 Ayi 11:6 Yak 4:8 Nsi 31:17 2Tu 15:2 Ayi 10:38 Ayi 8:5 2Tu 3:4 Lev 16:2 1Nti 6:19 1Nti 6:36 1Nti 7:12 1Tu 9:26 1Tu 26:20 1Tu 24:1 2Tu 4:7

8 I dianu mpovele vana meso ma Isaele yawonso, e nkutakani a Yave ye muna matu ma Nzambi eto: Nutoma lunda yo tomba nkanikinu miawonso mia Yave wa Nzambi eno, nuavua e nsi yambote a yo sisila yo kwa wan’eno se vua diau yakwele mvu. 9 “Vo i ngeye Solomo wa mwan’ame, zaya Nzambi a se diaku, unsadila yo ntim’asikila ye luyangalalu1 lwa ntima, b kadi Yave ofimpanga ntima c miawonso yo bakula ngindu ye makani mawonso. d Avo umvavidi, oyambula vo wansolola, e kansi avo unyambwidi, okubembola yakwele mvu. f 10 Zaya wo vo Yave ngeye kasolele watunga e nzo avauka. Kala yo unkabu, yantika e salu.” 11 Davidi ovene kwa mwan’andi Solomo e mbandu a mweg lo a tempelo h ye mbandu za nzo zandi, malundilu mandi, masuku ma ntandu ye masuku makati ye nzo ina yakalanga e fukwa kia vutulwisila e ngwizani.1i 12 Umvene mbandu a lekwa yawonso kasongwa muna mwanda, mbandu a yanzala j yawonso ya nzo a Yave, masuku mawonso madila makala muna nzunguluka, malundilu ma nzo a Nzambi aludi ye malundilu ma lekwa yavauka;1k 13 umvene mpe luludiku mu kuma kia buka l ya nganga ye Anelevi ye salu yawonso ya nzo a Yave ye salanganu yawonso ya salu kia nzo a Yave; 14 osikidisi e zitu dia wolo, wolo wa salanganu ya mpila zawonso za salu, zitu dia salanganu yawonso ya palata ye salanganu ya mpila zawonso za salu; 15 osikidisi mpe e zitu dia wolo wa zangikilwa ya minda, m minda miandi mia wolo, zitu dia zangikilwa ya minda yaswaswana ye minda miandi ye zitu dia palata ya zangikilwa ya minda, konso za28:9 1 Yovo “luzolo.” 28:11 1 Yovo “nzo a luyambulwilu lwa masumu.” 28:12 1 Yovo “lekwa yatambikwa.”

595 ngikilwa kia minda ye minda miandi mun’owu wa salu kisadilwa; 16 zitu dia wolo wa meza ma mbolo za lubakanisu,1a muna konso meza, zitu dia palata muna meza ma palata, 17 zitu dia nsoma, pidi, mvungu mia wolo walembi sangwa lekwa, zitu dia pidi yakete, konso pidi yakete ya wolo, b zitu dia pidi yakete ya palata, muna konso pidi kiakete. 18 Osikidisi mpe zitu dia wolo wakenzwa watungila e ziku c dia ndumbu ye fwaniswa kia kalu, d i sia vo, akelubi e a wolo ye mave mau mayalumuka vana Nkel’a kangu dia Yave. 19 Davidi ovovele vo: “O koko kwa Yave kwakala yame, wampana ngangu za soneka mawonso ma mbandu f itungilwa e nzo.” g 20 Davidi ovovese mwan’andi Solomo vo: “Kala yo unkabu, kumama, wayantika e salu. Kumoni wonga ko ngatu vumiswa, kadi Yave wa Nzambi, wa Nzambi ame una yaku. h Ke kuyambula ko ngatu kusisa, i okala yaku yavana kifokoka e salu kia nzo a Yave. 21 Tala, vena ye buka ya nganga j ye Anelevi k muna sala e salu kiawonso kia nzo a Nzambi aludi. Una ye asadi akwa ntim’a mvevo, ana bena ye ngangu za salu ya mpila mu mpila, l akuluntu m ye nkangu wawonso ana belemvokela luludiku lwaku lwawonso.” Davidi wa Ntinu ovovese nkutakani yawonso vo: “O mwan’ame Solomo ona kasolele Nzambi, n wakinu nleke, kazeye mambu mayingi ko, o e salu kianene, kadi e tempelo1 ke ya wantu ko, ya Yave wa Nzambi kaka. p 2 Mpangidi mawonso muna kubika yawonso ya nzo a Nzambi ame, wolo muna lekwa ya wolo, palata muna lekwa ya palata, nsongo muna lekwa ya nsongo, sengwa muna lekwa ya sengwa, q mabaya r muna lekwa ya

29

28:16 1 I sia vo, mbolo za lutambiku. ˆ 29:1 1 Yovo “lumbu.”

1 TUSANSU 28:16–29:11 KAPU 28 a 2Tu 4:8, 19 b 1Nti 7:48, 50 c 1Nti 7:48 d Nk 18:10 e Luv 25:20 1Sa 4:4 1Nti 6:23

f 1Tu 28:11 g Luv 25:9, 40 h Nsi 31:6 Yos 1:6, 9 Rom 8:31

i Yos 1:5 j 1Tu 24:1 k 1Tu 24:20 l Luv 36:1, 2 m 1Tu 22:17 1Tu 28:1

 KAPU 29 n 1Tu 28:5 o 1Nti 3:7 p 2Tu 2:4 q 1Tu 22:3, 16 r 1Tu 22:4, 14 

Ndambu ya 2 a Nk 26:8 Nk 27:4 Nk 122:1

b 1Tu 21:24 c Yob 28:16 d Luv 35:5 e Luv 18:25 f 1Tu 27:25, 29 1Tu 27:31

g 1Tu 26:22 h 1Tu 6:1 i 2Ko 9:7 j Nk 145:3 1Ti 1:17

k Lus 5:13 l 1Tu 16:27 Nk 8:1

mabaya, matadi ma onise, matadi ma lamika, matadi mankezimi, matadi mantalu ma mpila zawonso ye ulolo wa matadi mampembe. 3 Wau vo ngiangalele kikilu nzo a Nzambi ame, a vena mpe ye lusalu b lwa mono kibeni lwa wolo ye palata, mpene lo muna salu kia nzo a Nzambi ame, vana ntandu a lekwa yawonso nkubikidi mu kuma kia nzo avauka. 4 Mpene 3.000 ma talanta1 za wolo wa Ofire, c 7.000 ma talanta za palata yakenzwa, muna lenga e yaka ya nzo, 5 wolo muna lekwa ya wolo, palata muna lekwa ya palata ye salu yawonso isalwa kwa akwa umbangu. Owau, nani ozolele vana lukau kwa Yave kuna mvevo?” d 6 Muna kuma kiaki, akuluntu a nzo za mase, akuluntu a makanda ma Isaele, akuluntu a mafunda e ye mfumu za nkama ye akengi a salu kia ntinu f bavanini kuna mvevo. 7 Bavene muna salu kia nzo a Nzambi aludi: 5.000 ma talanta za wolo, 10.000 ma dareki,1 10.000 ma talanta za palata, 18.000 ma talanta za nsongo ye 100.000 ma sengwa. 8 Ana bakala ye matadi mantalu bavene mo muna lundilu dia nzo a Yave, vana moko ma Yekiele g wa Ngeresone. h 9 O nkangu umwene kiese wau bavanini tukau twatu kuna mvevo, kadi bavanini tukau twa mvevo kwa Yave yo ntim’asikila, i Davidi wa ntinu mpe omwene kiese kiayingi. 10 Davidi okembelele Yave vana meso ma nkutakani yawonso. Davidi ovovele vo: “Yambula wakembelwa yamu mvu ya mvu, e Yave wa Nzambi a Isaele wa se dieto. 11 O nene waku, e Yave, ye ngolo j yo nkembo k yo vienga yo zitu,1l kadi yawonso 29:4 1 E talanta imosi, yilo 34,2. Tala Nku. B14. 29:7 1 E dareki i nzimbu za wolo za esi Parasa. Tala Nku. B14. 29:11 1 Yovo “umfumu.”

1 TUSANSU 29:12-30 ina koko zulu y’ova nza, yaku. a Kiaku e kimfumu, e Yave. b Watundalala se ntu kuna kwawonso. 12 O umvuama yo nkembo kwa ngeye watuka, c ngeye oyalanga yawonso, d e ngolo e ye nkuma una vana koko kwaku, f o koko kwaku kutundidika g yo vana ngolo kw’awonso. h 13 Owau, e Nzambi eto, tuvutwidi matondo yo kembela nkumbu aku ambote. 14 “Omono i nani, nkangu ame se nki, twavana tukau twa mpila yayi kuna mvevo? Kadi e lekwa yawonso kwa ngeye itukidi, tuvene eyi itukidi vana koko kwaku. 15 Kadi tu nzenza kweto ova ndose aku, ku nsi yankaka twatuka nze mase meto mawonso. i E lumbu yeto ova nza ina nga kini j—ke vena vuvu ko. 16 E Yave wa Nzambi eto, e lekwa yayi yawonso tukubidi muna tunga nzo mu kuma kia nkumbu aku avauka, vana koko kwaku itukidi, yawonso i yaku. 17 E Nzambi ame, nzeye wo vo ofimpanga ntima k yo yangalela unsongi.1l Muna unsongi wa ntim’ame mpanini yawonso yayi kuna mvevo, ngiangalele wau mbwene nkangu aku una vava bavene kwa ngeye tukau kuna mvevo. 18 E Yave wa Nzambi a mase meto, Abarayama yo Isaki yo Isaele, sadisa nkangu wau bakala kaka ye tima diadi, basadila ye nsi a ntima wawonso. m 19 Vana ntim’asikila n kwa mwan’ame Solomo, kalunda nkanikiˆ nu miaku o yo tuludiku ye mına, kavanga mambu mama mawonso yo tunga tempelo1 ina nkubikidi lekwa yayi.” p 20 Davidi ovovese nkutakani yawonso vo: “Owau nukembelela Yave wa Nzambi eno.” E nkutakani yawonso ikembelele Yave wa Nzambi a mase mau, bavumbamene yo fukama vana ntadisi a Yave yo ntinu. 21 E lumbu 29:17 1 Yovo “kwikizi.” 29:19 1 Yovo ˆ “lumbu.”

596 KAPU 29 a Nk 24:1 Yes 42:5

b Nk 103:19 Mat 6:10

c Nsi 8:18 Ngn 10:22 Flp 4:19

d 2Tu 20:6 e Yes 40:26 f Nsi 3:24 Efe 1:19 Lus 15:3

g 2Tu 1:11, 12 h 2Tu 16:9 Nk 18:32 Yes 40:29

i Lev 25:23 Ayi 11:13

j Yob 14:1, 2 Yak 4:13, 14

k 1Tu 28:9 l Ngn 11:20 Ngn 15:8 Ayi 1:9

m Nk 10:17 Nk 86:11

n Mak 12:30 o 1Nti 6:12 p 1Tu 22:14 

Ndambu ya 2 a Lev 1:3 b Lev 23:12, 13 Nta 15:5

c 1Nti 8:63, 64 d Nsi 12:7 2Tu 7:10 Nek 8:12

e 1Nti 1:38-40 1Tu 23:1

f 1Nti 2:35 g 1Tu 28:5 h 1Tu 22:17 i 1Tu 28:1 j 1Tu 3:1-9 k 1Nti 3:12 2Tu 1:1, 12 Kim 2:9

l 2Sa 2:11 m 2Sa 5:4, 5 n 1Nti 1:1 o 1Nti 2:10-12 p 2Sa 7:2 2Sa 12:1

q 1Tu 21:9, 10

kialanda bakelele yimenga kwa Yave, a batambikidi tukau twangioka kwa Yave: 1.000 dia wan’a ngombe a makoko, 1.000 dia mameme ma makoko, 1.000 dia wan’a mameme ye tukau twa ndua; b bakelele ulolo wa yimenga muna Isaele yawonso. c 22 E lumbu kiakina, badidi, banuini ye kiese kiayingi vana vena Yave. d Batumbikidi Solomo wa mwan’a Davidi se ntinu mu nkumbu anzole, bankusidi mazi vana vena Yave kakala se ntu, e bakusidi mpe Sadoke mazi kimana kakala nganga. f 23 Solomo ovuende vana kunda kia kimfumu kia Yave, g se ntinu vana fulu kia Davidi wa se diandi. Osikidi muna mawonso, Aneyisaele awonso banlemvokele. 24 Akuluntu awonso h yo makesa mankuma i ye wana awonso a Davidi wa Ntinu j basakalele Solomo wa ntinu. 25 Yave otundidikidi kikilu Solomo vana meso ma Isaele yawonso, umvene o zitu wa kimfumu, una ke ukedi ye konso ntinu ko wavita muna Isaele. k 26 I ngiala kayala Davidi wa mwan’a Yisai muna Isaele yawonso, 27 mvu 40 i kolo1 kayala muna Isaele. Mvu 7 kayala muna Keberone l ye mvu 33 kayala muna Yerusaleme. m 28 Ofwidi muna ununu wafwana, n ye zingu kia kiese1 yo umvuama yo zitu; Solomo wa mwan’andi oyantikidi yala vana fulu kiandi. o 29 O lusansu lwa Davidi wa Ntinu, tuka kuna lubantiku yakuna mbaninu, lwasonama muna sono ya Samuele wa moni, ya Natani p wa ngunza ye sono ya Ngadi wa moni, q 30 e sono yayi ivovelanga luyalu lwandi lwawonso, kikesa kiandi, mawonso mabwa muna Isaele muna tandu kiandi ye muna yimfumu yawonso yanzieta. 29:27 1 Mvovo wa sina: “lumbu.” 29:28 1 Mvovo wa sina: “ye lumbu yafwana.”

NKANDA WANZOLE WA

TUSANS U MAMBU MENA MO

1

Solomo olombele e ngangu (1-12) Kimvuama kia Solomo (13-17)

16 Asa okangidi kangu ye Suria (1-6) Kanani otumbidi Asa (7-10) Lufwa lwa Asa (11-14)

2 Nkubika za tunga e tempelo (1-18)

17 Yosafate, ntinu a Yuda (1-6) Akuluntu batuminu benda longa nkangu (7-9) Vu kia ngolo kia makesa ma Yosafate (10-19)

3 Solomo oyantikidi tunga e tempelo (1-7) Fulu Kisundidi o Vauka (8-14) Malunzi mole ma nsongo (15-17) 4 Ziku, Kalunga ye malonga masukulwila (1-6) Zangikilwa ya minda, meza ye yanzala (7-11a) Salanganu ya tempelo imene vangwa (11b-22)

18 Yosafate okangidi kangu yo Akabi (1-11) Mikaya osakwidi lufwasu lwa Isaele (12-27) Akabi ovondelo kuna Ramote-ngiladi (28-34)

5 Nkubika za lusunzulu lwa tempelo (1-14) E Nkela isilu muna tempelo (2-10)

19 Yeu otumbidi Yosafate (1-3) Yosafate osingikidi mambu (4-11)

6 Solomo ovovele kwa nkangu (1-11) Sambu kia Solomo kia lusunzulu (12-42)

20 Esi zula ana bakala lukufi bavumisi Ayuda (1-4) Yosafate olombele lusadisu muna sambu (5-13) Mvutu za Yave (14-19) Yuda ivukisu mu mpila yasivi (20-30) Mfoko a luyalu lwa Yosafate (31-37)

7 E tempelo izele yo nkembo a Yave (1-3) Lukutakanu lwa lusunzulu (4-10) Yave omonekene kwa Solomo (11-22) 8 Nzo zankaka Solomo katunga (1-11) E nsambila muna tempelo ikubikilu (12-16) Nzaza za Solomo (17, 18)

21 Yorame, ntinu a Yuda (1-11) Nkanda watuka kwa Eleya (12-15) Mfoko ambi ya Yorame (16-20)

9 Ntinu a nkento a Seba okingwidi Solomo (1-12) Kimvuama kia Solomo (13-28) Lufwa lwa Solomo (29-31)

22 Akaziya, ntinu a Yuda (1-9) Ataleya okutumwini e kunda kia kimfumu (10-12) 23 Yoyada ovangidi diambu; Yoase okitukidi se ntinu (1-11) Ataleya ovondelo (12-15) Yoyada osingikidi mambu (16-21)

10 Nkangu a Isaele ukolamene Rekabame (1-19) 11

Luyalu lwa Rekabame (1-12) Anelevi akwa kwikizi bele kuna Yuda (13-17) Esi nzo a Rekabame (18-23)

24 Luyalu lwa Yoase (1-3) Yoase ovangulwidi e tempelo (4-14) Umpengomoki wa Yoase (15-22) Yoase ovondelo (23-27)

12 Sisaki onuanisi Yerusaleme (1-12) Mfoko a luyalu lwa Rekabame (13-16)

25 Amaziya, ntinu a Yuda (1-4) Vita yo Edome (5-13) Nsambil’a teke ya Amaziya (14-16) Yoase wa ntinu a Isaele onuene yo Amaziya (17-24) Lufwa lwa Amaziya (25-28)

13 Abiya, ntinu a Yuda (1-22) Abiya otufakese Yerobame (3-20) 14 Lufwa lwa Abiya (1) Asa, ntinu a Yuda (2-8) Asa otufakese 1.000.000 dia Anetiopia (9-15)

26 Uziya, ntinu a Yuda (1-5) Vita za Uziya (6-15)

15 Asa osingikidi mambu (1-19) 597

2 TUSANSU Mambu Mena mo –1:10

598

Uziya wa nkwa lulendo obakamene wazi (16-21) Lufwa lwa Uziya (22, 23)

Kimbevo ye lulendo lwa Kizekeya (24-26) Mambu mana Kizekeya kavanga yo lufwa lwandi (27-33)

27 Yotame, ntinu a Yuda (1-9) 28 Akazi, ntinu a Yuda (1-4) Yuda otufakeso kwa Suria ye Isaele (5-8) Odede olukisi Isaele (9-15) Yuda okulwilu (16-19) Nsambil’a teke ya Akazi; lufwa lwandi (20-27) 29 Kizekeya, ntinu a Yuda (1, 2) Kizekeya osingikidi mambu (3-11) Tempelo iveleleso (12-19) Salu ya tempelo ivutukilu (20-36) 31 Kizekeya osukisi umpengomoki (1) Anganga ye Anelevi baveno lusadisu (2-21)

36 Yoakazi, ntinu a Yuda (1-3) Yoyakime, ntinu a Yuda (4-8) Yoyakine, ntinu a Yuda (9, 10) Sedekiya, ntinu a Yuda (11-14) Lufwasu lwa Yerusaleme (15-21) Nsiku a Kurese wa tungulula tempelo (22, 23)

32 Sankerebe ovumisi Yuda (1-8) Sankerebe ofidisi Yave mpaka (9-19) Mbasi ovondele vu kia makesa ma Asuri (20-23)

kiandi. Yave wa Nzambi andi wakala yandi, wantundidika kikilu. a 2 Solomo obokelese Isaele yawonso, mfumu za mafunda ye mfumu za nkama, afundisi ye mbuta zawonso za Isaele ye ntu mia nzo za mase. 3 Solomo ye nkutakani yawonso bele kuna bata kuna Ngibone, b kadi i kuna kwakala e saba kia wananina kia Nzambi aludi, kina katunga o Mose wa selo kia Yave muna makanga. 4 Kansi, Davidi wateka katula e Nkel’a Nzambi a ludi kuna Kireyate-yarimi c yo nata yo kuna fulu kina Davidi kakubikila yo; kadi watungisila yo e saba muna Yerusaleme. d 5 E ziku dia nsongo e dina kavanga Besalele f wa mwan’a Ure wa mwan’a Kuru, diakala vana vena saba kia Yave; Solomo ye

34 Yosiya, ntinu a Yuda (1, 2) Yosiya osingikidi mambu (3-13) Nkand’a Nsiku usolwelo (14-21) Ungunza wa Kuleda wa lufwasu (22-28) Yosiya otangidi nkanda kwa nkangu (29-33) 35 Yosiya okubikidi Nduta yampwena (1-19) Yosiya ovondelo kwa Faro Neko (20-27)

30 Kizekeya okembelele Nduta (1-27)

wa mwan’a Davi1 Solomo di wakumama muna kimfumu

33 Manase, ntinu a Yuda (1-9) Manase ovilukidi ntima muna mbi andi (10-17) Lufwa lwa Manase (18-20) Amone, ntinu a Yuda (21-25)

KAPU 1 a 1Tu 29:25 Kim 2:9 Mat 6:28, 29 Mat 12:42

b 1Nti 3:4 1Tu 21:29

c 1Tu 13:5 d 1Tu 16:1 e Luv 38:1, 2 f Luv 31:2-5 

Ndambu ya 2 a 1Nti 3:4 b 1Nti 3:5-9 c 2Sa 7:8 d 1Tu 28:5 Nk 89:28, 29

e 2Sa 7:12 1Tu 28:6 Nk 132:11

f Tuk 13:14, 16 g Ngn 2:6 Yak 1:5

ˆ nkutakani i vana basambilanga.1 ˆ 6 Solomo i vana katambikidi tukau vana vena Yave, otambikidi 1.000 dia tukau twangioka vana ziku dia nsongo a muna saba kia wananina. 7 Muna fuku wauna, Nzambi omonekene kwa Solomo, umvovese vo: “Lomba konso kina ozolele vo yavana.” b 8 Muna diadi, Solomo ovovele kwa Nzambi vo: “Walakazi1 wayingi wasonga kwa Davidi c wa se diame, ungiadikidi se ntinu vana fulu kiandi. d 9 Owau, e Yave wa Nzambi ame, yambula nsilu aku kwa Davidi wa se diame walungana, e kadi unkitwidi se ntinu a nkangu wayingi nze mbundukutu a ntoto. f 10 Umpana ngangu yo zayi g ki1:5 1 Yovo “bantombelanga.” 1:8 1 Mvovo wa Kiyibere una ye nsasa vo: “zola ye walakazi ulembi suka.” Tala Nsas’a Mvovo. “Zola kulembi suka.”

599 mana yafila nkangu wau,1 kadi nani olenda fundisa nkangu aku wau wayingi?” a 11 Nzambi ovovese Solomo vo: “Wau vo lwalu i luzolo lwa ntim’aku, kulombele mavua ko yovo umvuama yovo zitu yovo lu` fwa lwa1 awana bamengene, nga´ tu lomba zingu kianda,2 kansi olombele ngangu yo zayi wafundisila nkangu ame, una itumbikidi se ntinu, b 12 ikuvana ngangu yo zayi; ikuvana mpe mavua ye kimvuama yo zitu una ke usidi kala ye konso ntinu ko wavita ngatu ona okulandila.” c 13 Solomo okatukidi kuna bata dia Ngibone, d kuna saba kia wananina, wizidi kuna Yerusaleme; oyadidi Isaele. 14 Solomo okwamanene wokesa makalu mavita ye mvalu;1 okedi ye 1.400 za makalu ma vita, 12.000 ma mvalu,1e osidi mio muna mbanza za makalu ma vita, f lukufi yo ntinu muna Yerusaleme. g 15 O ntinu owokese palata ye wolo muna Yerusaleme nze matadi, h e mabaya ma nsedele nze nsanda muna Sefela. i 16 E mvalu mia Solomo ku Engipito miatukanga, j akiti a ntinu basumbanga e buka ya mvalu1 muna ntalu yasikidiswa. k 17 Konso kalu dia vita diasumbilwanga mu 600 za sekele za palata muna Engipito, konso mvalu wafwanga 150; i bosi oyau mpe batekanga mio kwa atinu awonso a Anekete ye atinu a Suria. Solomo okanikini vo bayantika tungila e nkumbu a Yave l e nzo1 ye nzo a kintinu kiandi. m 2 Solomo osolele 70.000 ma asadi,1 80.000 ma awudi a matadi

2

1:10 1 Mvovo wa sina: “yavaika yo kota vana vena nkangu.” 1:11 1 Yovo “mioyo mia.” 2 Mvovo wa sina: “lumbu yayingi.” 1:14 1 Yovo “akwa mvalu.” 1:16 1 Nanga, “tuka kuna Engipito ye Koa. Akiti a ntinu basumbanga mio kuna Koa,” nanga kuna Kilikia. 2:1, 3 1 Yovo ˆ “lumbu.” 2:2 1 Yovo “anati a mazitu.”

2 TUSANSU 1:11–2:10 KAPU 1 a Nk 72:1, 2 b 1Nti 3:10-13 1Nti 3:28

c 1Tu 29:25 2Tu 9:22 Kim 2:9

d 1Nti 3:4 e Nsi 17:16 1Nti 4:26

f 2Tu 8:5, 6 g 2Tu 9:25 h 1Nti 10:21 i 1Nti 10:27 2Tu 9:27

j 2Tu 9:28 k 1Nti 10:28, 29 

KAPU 2 l Nsi 12:11 1Tu 22:10

m 1Nti 7:1 

Ndambu ya 2 a 1Nti 5:15 b 1Nti 5:16 1Nti 9:22 2Tu 2:17, 18

c 1Nti 5:1 d 2Sa 5:11 e Luv 30:7 f Luv 25:30 g Nta 28:4 h Nta 28:9 i Nta 28:11 j Nsi 16:16 k 1Nti 8:27 Yes 66:1 Mav 17:24

l 1Nti 7:13, 14 m 1Tu 22:15 n 1Nti 5:6, 8 2Tu 3:5

o 1Nti 10:11 p 1Nti 5:9 q 1Nti 5:14 r 1Nti 5:11

muna miongo a ye 3.600 z’akengi bafilanga asadi. b 3 Solomo otumini nsangu kwa Kirami c wa ntinu a Turo vo: “Umpangila una wavanga kwa Davidi wa se diame vava wantwikila mabaya ma nsedele katungila e nzo1 yo kala mo. d 4 Nzolele tunga nzo mu kuma kia nkumbu a Yave wa Nzambi ame, yavaula yo, yayokelanga ndumbu a lekwa yansunga e vana kena, yatambikilanga mbolo za lubakanisu,1f tukau twangioka twa mene yo masika, g muna Lumbu ya Vundu, h muna nzangama za ngonde i ye nsungi za nkinzi j mia Yave wa Nzambi eto. Owau i nkanikinu wa mvu ke mvu kwa Isaele. 5 E nzo ina itunga yanene kikilu ikala, kadi o Nzambi eto osundidi nzambi zawonso. 6 Nani olenda kuntungila e nzo? Kadi e zulu ye zulu dia mazulu ke dilendi kumfwana ko, k omono i nani yantungila nzo, avo ke fulu kiayokela kaka ndumbu ko vana kena? 7 Owau, untwikila nkwa ngangu ozeye sadila wolo ye palata ye nsongo l ye sengwa ye mika mia se kia nduwa, nlele wambwaki ye nsinga mia se kia bule, ona ozeye salu kia bandula fwaniswa. Kasala ye akwa ngangu bena yame muna Yuda ye Yerusaleme, ana kakubika Davidi wa se diame. m 8 Untwikila mabaya ma nsedele, ma sipelese n ye ma alengume, o tuka kuna Lebanone, kadi nzeye wo vo ntaudi zaku bazeye kesa nti mia Lebanone. p E ntaudi zame besala ntwadi ye ntaudi zaku q 9 bankubikila ulolo wa mabaya, kadi e nzo ina itunga yanene kikilu ikala. 10 Tala, ivana madia kwa ntaudi zaku, r akesi a nti: 20.000 ma kore1 ya witi, 20.000 ma kore ya bale, 20.000 ma bata2 ya vinyu, 20.000 ma bata ya mazi.” 2:4 1 I sia vo, mbolo za lutambiku. 2:10 1 E kore imosi, litro 220. Tala Nku. B14. 2 E bata mosi, litro 22. Tala Nku. B14.

2 TUSANSU 2:11–3:12 11 Kirami wa ntinu a Turo otwikidi nsangu ezi kwa Solomo muna nkanda: “Wau vo Yave ozolele nkangu andi, utumbikidi se ntinu au.” 12 Kirami ovovele vo: “Yambula Yave wa Nzambi a Isaele ona wavanga zulu ye ntoto kakembelwa, kadi ovene mwan’a ngangu kwa Davidi wa Ntinu, a nkwa lulungalalu yo umbakuzi, b katungila Yave e nzo ye nzo a kimfumu kiandi. 13 Owau ntwikidi nkwa ngangu yo umbakuzi, Kirami-abi c 14 wa mwan’a nkento mosi wa musi Anedani, se diandi musi Turo; ozeye sadila wolo, palata, nsongo, sengwa, matadi ye mabaya, nsinga mia mika mia se kia nduwa, nsinga mia se kia bule, nlele mimbote ye nsing’a mbwaki. d Olenda bandula fwaniswa ya mpila zawonso yo sala konso salu kevewa. e Osala ye akwa ngangu aku ye akwa ngangu a mfumu ame Davidi wa se diaku. 15 Owau, yambula mfumu ame katwika witi ye bale, mazi ye vinyu ina kasila o nsilu kwa ntaudi zandi. f 16 Tukesa nti mia Lebanone, g konso mina ovuidi o mfunu, tukutwasila mio muna nlalu muna kalunga kuna Yafo; h ongeye onata mio kuna Yerusaleme.” i 17 Solomo otangidi nzenza zawonso bena muna nsi a Isaej le, wauna kavanga Davidi wa se diandi, k lutangu lwau, 153.600. 18 Osolele muna yau, 70.000 ma asadi,1 80.000 ma awudi a matadi l muna miongo ye 3.600 z’akengi a salu vana vena nkangu. m Solomo oyantikidi tunga nzo a Yave n muna Yerusaleme vana Mongo a Moria, o vana Yave kamonekena kwa Davidi wa se diandi, p vana fulu kina kakubika Davidi, vana bundilu dia Orenane q wa Nyebuse. 2 Oyantikidi tunga muna lumbu kina kiazole kia ngonde ina yazole ya mvu ´ una wa nya wa luyalu lwandi.

3

2:18 1 Yovo “anati a mazitu.”

600 KAPU 2 a 1Nti 5:7 b 2Tu 1:11, 12 c 1Nti 7:13, 14 2Tu 4:11-16

d 2Tu 3:14 e Luv 31:2-5 f 2Tu 2:10 g 1Nti 5:6, 8 h Yos 19:46, 48 Eze 3:7

i 1Nti 5:9 j 2Tu 8:7, 8 k 1Tu 22:2 l 1Nti 5:17, 18 1Tu 22:15

m 1Nti 5:15, 16 

KAPU 3 n 1Nti 6:1 1Nti 6:37

o Tuk 22:2, 14 p 2Sa 24:25 1Tu 21:18

q 2Sa 24:18 1Tu 21:22

 Ndambu ya 2 a 1Nti 6:2 b 1Nti 6:3 c 1Nti 6:15, 22 d 1Nti 6:29 e 1Nti 6:21 f 1Tu 29:2, 8

3 E nkubilwa ina kakuba Solomo muna tunga nzo a Nzambi aludi, yinkoso 60 yakala muna lambuka, yikonso 20 muna sanzuka, a landila tezelo yankulu.1 4 E veta kiakala kuna ntwala, o lambuka kwandi yinkoso 20, kwafwanana yo lambuka kwa ´ nzo,1 o la kwandi 120;2 olengele yo wolo walembi sangwa lekwa muna kati. b 5 Ofukidi nzo ampwena ye mabaya ma sipelese muna kati, i bosi olengele yo wolo wakenzwa, c obandwidi mo fwaniswa ya maba d ye tuvambu. e 6 Vana ntandu, oviengese nzo ye matadi mantalu mantoko; f yo wolo g kasadidi kuna Parevaime watuka. 7 Olengele wolo muna nzo, mvuambu, sumbuka ya mielo, yaka yandi ye yelo yandi; h obandwidi akelubi muna yaka. i 8 Ovangidi suku dia Fulu Kisundidi o Vauka;1j o lambuka kwandi kwafwanana yo sanzuka kwa nzo, yinkoso 20, o sanzuka kwandi mpe yinkoso 20. Olengele yo 600 za talanta2 za wolo wakenzwa. k 9 E zitu dia wolo wa nsonso 50 ma sekele;1 olengele wolo muna masuku mantandu. 10 Ovangidi e teke yole y’akelubi muna suku dia Fulu Kisundidi o Vauka,1 olengele yo wolo. l 11 E mave m’akelubi, m yinkoso 20 muna lambuka; e ve dimosi dia nkelubi antete, yinkoso tanu, diviakane e yaka kia nzo, e ve diankaka yinkoso tanu, diviakane e ve dia nkelubi ankaka. 12 E ve dia nkelubi ankaka yinkoso tanu, diviakane e yaka kia-

g 1Tu 29:3, 4 h Luv 26:29 i Luv 26:1 1Nti 6:29

j Luv 26:33 1Nti 8:6 Ayi 9:24

k 1Nti 6:20 l 1Nti 6:23-28 m 1Nti 8:6 1Tu 28:18

3:3 1 E kinkoso kiasikidiswa centimetro 44,5 kiakalanga, kansi akaka bevovanga vo muna “tezelo yankulu” i kinkoso kia lambuka, kina ye centimetro 51,8. Tala Nku. B14. 3:4 1 Yovo “yinkoso 20 muna lambuka, betela yakala yo lambuka kwa nzo.” 2 E tezelo ke kizayakene ko. 3:8 1 Yovo “nzo avauka.” 2 E talanta mosi, yilo 34,2. Tala Nku. B14. 3:9 1 E sekele mosi, grama 11,4. Tala Nku. B14. 3:10 1 Yovo “nzo Isundidi o Vauka.”

601 nkaka kia nzo, e ve diankaka yinkoso tanu, ditotakene ve dia nkelubi antete. 13 E mave m’akelubi awaya mayalumukini yinkoso 20; batelama, e ndose zau zitadidi muna nzo.1 14 Ovangidi mpe rido a muna nsing’a se kia bule, nsinga mia mika mia se kia nduwa, nsinga mia mbwaki ye lino, obandwidi mo fwaniswa y’akelubi. b 15 Ovangidi vana ntwal’a nzo, malunzi mole c ma yinkoso 35 ´ muna la, o ntu vana ntandu a konso lunzi, yinkoso tanu. d 16 Ovangidi tuvambu nga nlunga, osidi mio vana ntu mia malunzi, ovangidi 100 bundu ya nganata1 osidi yo muna tuvambu. 17 Otelamese malunzi vana ntwal’a tempelo, dimosi kuna lunene,1 diankaka kuna lumonso;2 oyikidi dina dialunene e nkumbu a Yakini,3 dina dialumonso, Boaze.4 Ovangidi e ziku dia nsongo e dia yinkoso 20 muna lambuka, yinkoso 20 muna ´ sanzuka ye yinkoso 10 muna la. 2 Ovangidi Kalunga1f kwa sengwa kiazunzwa. Kwavindumuka, yinkoso 10 tuka kuna sambu dimosi yakuna sambu dianka´ ka ye yinkoso 5 muna la, nsinga wa yinkoso 30 uzietele ko.2g 3 Kuna nsi kwakala ye fwaniswa nze nkalu, h kumi-kumi muna konso kinkoso, yawonso yazieta Kalunga. Vakala nlonga miole mia fwaniswa ya nkalu, yazunzwa kumosi ye Kalunga. 4 Kwatensekwa vana ntandu a ngombe 12, i zitatu zitadidi kuna node, zitatu kuna weste, zitatu kuna sude ye zitatu kuna este; e

4

3:13 1 I sia vo, vana Fulu kia Vauka. 3:16; 4:13 1 I sia vo, bundu kina nze ngavua yovo mfuluta. 3:17 1 Yovo “oku sude.” 2 Yovo “kuna node.” 3 Ina ye nsasa vo: “Yandi, [i sia vo, Yave] Katoma Sikidisa.” 4 Ina ye nsasa vo: “Muna Ngolo.” 4:2 1 Yovo “Lundilu dia maza.” 2 Yovo “yinkoso 30 muna vindumuka.”

2 TUSANSU 3:13–4:15 KAPU 3 a Mat 27:51 Ayi 10:19, 20

b Luv 26:31, 33 c 2Nti 25:13 d 1Nti 7:15-22 2Nti 25:17 2Tu 4:11-13 Yer 52:22, 23

 KAPU 4 e Luv 38:1, 2 1Nti 8:22

f Luv 30:20 Luv 38:8

g 1Nti 7:23-26 h 1Nti 6:18 i Yer 52:20 

Ndambu ya 2 a 1Nti 7:38, 39 b Lev 1:9 Lev 9:14

c Luv 29:4 d Luv 37:17 e 1Tu 28:12, 15 f Luv 40:24 g 2Tu 4:19 h Luv 27:9 Lev 6:16

i 1Nti 6:36 j 1Nti 7:12 k 1Nti 7:39 l Luv 27:3 m 1Nti 7:40-46 n 2Tu 3:17 o 1Nti 7:17 p 1Nti 7:20 q Yer 52:22 r 1Nti 7:27, 38 s 1Nti 7:23, 25

Kalunga kwatensama zo, e nkila miau miawonso mitalanene vana kati. 5 O nkandu andi wa kandazi kia koko;1 e mvind’andi wavangwa nze mvind’a mbungwa nze luvuma lwa lenge-lenge. E lundilu dia maza diafwana kota 3.000 ma bata.2 6 Ovangidi malonga kumi ma sukulwila, osidi matanu kuna lunene, matanu kuna lumonso. a I ˆ muna basukulwilanga lekwa yawonso basadilanga muna tukau twangioka. b Kansi e maza ma Kalunga, nganga kaka basukulwilanga mo. c 7 Ovangidi mpe zangikilwa kumi ya minda ya wolo, d nze una wasikidiswa, e osidi yo muna tempelo, itanu kuna lunene, itanu kuna lumonso. f 8 Ovangidi mpe meza kumi, osidi mo muna tempelo, matanu kuna lunene, matanu kuna lumonso; g ovangidi 100 pidi ya wolo. 9 Ovangidi yanzala h ki’anganga i ye yanzala kianene1 ye yelo ya yanzala, j olengele yo e nsongo. 10 Osidi Kalunga kuna ndambu a lunene, kuna sude. k 11 Kirami ovangidi mpe yinzu ya katulwila ntoto ampolo, pawu ye pidi. l Kirami omanisi e salu kavangila Solomo wa Ntinu mu kuma kia nzo a Nzambi aludi: m 12 malunzi mole n ye ntu miandi miakala nze pidi vana ntandu a malunzi mole; makonde mole o muna fukila e ntu mia malunzi miakala nze pidi vana ntandu a malunzi mau mole; 13 400 za nganata1 p muna makonde mole; nlonga miole mia nganata muna konso konde, muna fukila e ntu mia malunzi miakala nze pidi; q 14 makalu kumi r ye malonga kumi masukulwila makala muna makalu; 15 Kalunga ye ngombe 12 kuna nsi a Kalunga; s 4:5 1 Tezo kia centimetro 7,4. Tala Nku. B14. 2 E bata dimosi, litro 22. Tala Nku. B14. 4:9 1 Yovo “kiazungwa.”

2 TUSANSU 4:16–5:13 16 yinzu ya katulwila ntoto ampolo, pawu, nsoma a ye salanganu yawonso. Kirami-abive b wavangila Solomo wa Ntinu salanganu yayi yawonso ya nsongo wakenzwa mu kuma kia nzo a Yave. 17 O ntinu owumbidi yo muna tuma kuna mvivu a Yodani, vana kati kwa Sukote c ye Sereda. 18 Solomo ovangidi ulolo wa salanganu yayi yawonso; e zitu dia nsongo ke diazayakana ko. d 19 Solomo ovangidi salanganu yawonso e ya nzo a Nzambi aludi: ziku dia wolo; f meza g masiwanga mbolo za lutambiku; h 20 zangikilwa ya minda ye minda miandi mia wolo walembi sangwa lekwa, i yalemanga vana ntwal’a suku dia kati wauna diakanikinua; 21 e mvuma, minda ye ziminua ya minda ya wolo walembi sangwa lekwa; 22 e zengelwa ya nsing’a mwinda, pidi, mbungwa ye yokelwa ya wolo walembi sangwa lekwa; e nkotelo a nzo ye yelo ya kati ya Fulu Kisundidi o Vauka j ye yelo ya nzo a tempelo, ya wolo. k Muna mpila yayi Solomo omanisi e salu yawonso kasala mu kuma kia nzo a Yave. l Solomo okotese mo lekwa ina Davidi wa se diandi kavaula, m osidi palata, wolo ye salanganu yawonso muna malundilu ma nzo a Nzambi aludi. n 2 Muna ntangwa yayina, Solomo okutakese akuluntu awonso a Isaele, ntu mia makanda ye mfumu za nzo za mase ma Isaele. Bezidi kuna Yerusaleme kimana banata e nkel’a kangu dia Yave tuka muna Mbanz’a Davidi, o i sia vo, Zione. p 3 Nkangu wawonso a Isaele ukutakene vana vena ntinu muna kembelela nkinzi1 wavangamanga muna ngonde yansambwadi. q 4 Akuluntu awonso a Isaele bezidi, Anelevi bazangwidi e Nkela. r 5 Batombwele e Nke-

5

5:3 1 I sia vo, Nkinzi a Nzo za Sudi.

602 KAPU 4 a b c d

Luv 38:3 2Tu 2:13, 14 Yos 13:27, 28 1Nti 7:47 1Tu 22:3, 14 Yer 52:20

e 2Nti 24:13 f Luv 37:25, 26 Lus 8:3

g Luv 25:23, 24 2Tu 4:8

h 1Nti 7:48-50 i Luv 25:31, 37 j 1Nti 6:31, 32 k 1Nti 6:33-35 

KAPU 5 l 1Nti 6:38 m 1Tu 22:14 n 1Nti 7:51 1Tu 26:26

o 2Sa 6:12 2Tu 1:4

p 1Nti 8:1, 2 Nk 2:6

q Lev 23:34 2Tu 7:8

r Luv 25:14 Nta 4:15 1Nti 8:3-5 1Tu 15:2, 15

 Ndambu ya 2 a Luv 40:35 Nta 4:29, 31

b 2Sa 6:13 c 1Nti 6:20, 23 1Nti 8:6-9

d Luv 25:14 e Luv 34:1 Luv 40:20

f Luv 19:5 Luv 24:7

g Luv 19:1 h Luv 19:10 Nta 8:21

i j k l m

1Tu 24:1 1Tu 15:16 1Tu 6:31, 39 1Tu 6:31, 33 1Tu 16:41 1Tu 25:1, 6 1Tu 25:3

n 1Tu 15:24 o 1Tu 16:34 p Luv 40:34, 35 1Nti 8:10, 11

la, saba kia wananina a ye salanganu yawonso yavauka yakala muna saba. Anganga yo Anelevi1 batombokele yau. 6 Solomo wa Ntinu ye nkutakani yawonso ya Isaele ina yabokeleswa kimana bawanana yandi, bakedi vana ntwal’a Nkela. Batambikidi yimenga yayingi ya mameme ye ngombe b zakondwa lutangu. 7 Anganga bakotese nkel’a kangu dia Yave vana fulu kiandi, muna suku dia kati, i sia vo, Fulu Kisundidi o Vauka, basidi yo kuna nsi a mave ma akelubi. c 8 E mave ma akelubi mayalumuka vana ntandu a fulu kiakala e Nkela, dianu vo akelubi bafukidi Nkela ye mbindi zandi za natina yo. d 9 Wau vo e mbindi zandi ´ zanda zakala, e nsuka zandi zamonekanga vana Fulu kiavauka, vana ntwal’a suku dia kati, kansi ke zamonekanga ku mbazi ko. E ˆ mbindi zazi zina muna yamu unu kiaki. 10 Ke mwakala lekwa ko muna Nkela, babu yole ya matadi kaka ina Mose kasia mo kuna Korebe e vava Yave kakanga e kangu f yo nkangu a Isaele vava bavaika muna Engipito. g 11 Anganga vava bavaika muna fulu kiavauka (kadi nganga zawonso ana bakala vo bayivelelesa, h kiakala nkia buka bena), i 12 ayimbidi awonso a Anelevi j ana bafilwanga kwa Asafi, k Emane, l Yedutune m yo wan’au amakala ye mpangi zau, bavuete nlele mia lino ye yimbalu, nsambi ye kokolo; batelamene kuna este a ziku, kumosi ye 120 ma nganga basikanga mpungi. n 13 Asiki a mpungi ye ayimbidi bakembele yo tonda Yave ´ kumosi, e zu dia mpungi, yimba´ lu ye zu dia masikilu mankaka diwakane vava bakembele Yave, oku vo “oyandi wambote; kadi o walakazi wandi wakwele mvu,” o e nzo, e nzo a Yave izele ye tuti. p 5:5 1 Yovo “anganga Anelevi.”

603 14 Muna kuma kia tuti, anganga ke balenda mo telama ko basala e salu yau, kadi nkembo a Yave wazala muna nzo a Nzambi aludi. a Muna diadi, Solomo ovovele vo: “Yave ovovele vo ozingila muna tombe kia matuti. b 2 Owau, mbanisi kutungila e nzo yambote, fulu kiaku kiasikiˆ la muna ozingila yakwele mvu.” c 3 I bosi, o ntinu ovilukidi, oyantikidi sambula e nkutakani yawonso ya Isaele, ekolo nkutakani yawonso ya Isaele yakala yatelama. d 4 Ovovele vo: “Yambula Yave wa Nzambi a Isaele kakembelwa; muna moko mandi olungisi nsilu a nu’andi una kasila kwa Davidi wa se diame, oku vo, 5 ‘Tuka muna lumbu kina yavaikisa nkangu ame muna nsi ya Engipito, kiasola mbanza ko muna makanda mawonso ma Isaele yatungilwa mo e nzo kimana e nkumbu ame yakala mo, e ngatu sola muntu kakala ntu muna nkangu ame Isaele. 6 Kansi nsolele Yerusaleme f kimana mwakala nkumbu ame, nsolele Davidi kayala nkangu ame Isaele.’ g 7 Davidi wa se diame wakala ye luzolo lwa nsi a ntima lwatunga e nzo mu kuma kia nkumbu a Yave wa Nzambi a Isaele. h 8 Kansi Yave ovovese Davidi wa se diame vo: ‘O luzolo luna muna ntim’aku i tunga nzo mu kuma kia nkumbu ame, diambote wau wina ye luzolo lwalu muna ntim’aku. 9 Kansi, ka ngeye ko otunga e nzo, mwan’aku ona owuta,1 yandi otunga e nzo mu kuma kia nkumbu ame.’ i 10 Yave olungisi o nsilu una kasia, kadi mvingidi va fulu kia Davidi wa se diame, mvuende va kunda kia kimfumu kia Isaele, j wauna Yave kasila o nsilu. k Ntungidi mpe e nzo mu kuma kia nkumbu a Yave wa Nzambi a

6

6:9 1 Mvovo wa sina: “mwan’aku ona otuka muna nim’aku.”

2 TUSANSU 5:14–6:20 KAPU 5 a 2Tu 7:1, 2 Yez 10:4 Lus 21:23

 KAPU 6 b Luv 20:21 1Nti 8:12, 13 Nk 97:2

c Nk 132:13, 14 d 1Nti 8:14-21 e Nsi 12:5, 6 f Nk 48:1 g 2Sa 7:8 1Tu 28:4

h 2Sa 7:2 1Nti 5:3

i 1Tu 17:4 j 1Tu 28:5 1Tu 29:23

k 1Tu 17:11 

Ndambu ya 2 a Luv 40:20 1Nti 8:9

b 1Nti 8:22 c 1Nti 6:36 d 1Nti 8:54 e Nsi 7:9 1Nti 8:23-26

f 1Nti 3:6 g 2Sa 7:12, 13 1Tu 22:10

h Nk 132:12 i 1Nti 2:4 j Mav 7:48 k 2Tu 2:6 Yes 40:12 Mav 17:24

l 1Nti 8:27-30 Yes 66:1

Isaele, 11 nsidi mo Nkela ina yasiwa e kangu a dina Yave kakanga yo nkangu a Isaele.” 12 I bosi, Solomo otelamene vana vena ziku dia Yave vana ntwal’a nkutakani yawonso ya Isaele, oyalumwini moko mandi. b 13 (Kadi Solomo ovangidi e vovelo kiansongo, osidi kio vana kati kwa yanzala. c O lambuka kwandi yinkoso tanu,1 ´ o sanzuka yinkoso tanu, o la yiˆ nkoso tatu; otelamene vana.) Ofukamene vana ntwal’a nkutakani yawonso a Isaele, oyalumwini moko mandi kuna zulu, d 14 ovovele vo: “E Yave wa Nzambi a Isaele, kavena Nzambi ofwanane yaku ko, kuna zulu yovo ova ntoto, olundanga e kangu diaku yo songa walakazi kwa selo yaku, ana bekangalelanga vana ndose aku ye ntim’au wawonso. e 15 Olungisi nsilu aku una wasila selo kiaku Davidi wa se diame. f Wasia nsilu muna nu’aku, o unu olungisidi wo muna koko kwaku. g 16 E Yave wa Nzambi a Isaele, owau lungisa nsilu una wasila selo kiaku Davidi wa se diame, vava wavova vo: ‘Avo wan’aku betoma sia e sungididi muna nzila zau muna diatila muna nsiku ame, h wauna wadiatila vana ndose ame, muna luvila lwaku ke mukondwa muntu ko ovuanda vana kunda kia kimfumu kia Isaele.’ i 17 Owau, e Yave wa Nzambi a Isaele, yambula o nsilu una wasila selo kiaku Davidi walungana. 18 “E Nzambi, nga ozingila kikilu kumosi yo wantu ova ntoto? j Elo, e zulu, e zulu dia mazulu ke dilendi kufwana ko; k e nzo yayi ntungidi ozevo nki! l 19 Owau, tamba o matu muna sambu ye ndodokela za selo kiaku, e Yave ´ wa Nzambi ame, wa e kazu ye sambu kina selo kiaku kalombele kwa ngeye. 20 Yambula 6:13 1 E kinkoso kimosi, centimetro 44,5. Tala Nku. B14.

2 TUSANSU 6:21-37 meso maku matemoka mwamu nzo yayi fuku yo mwini, va fulu kina wavova vo osia nku´ mbu aku, a wa e sambu kina selo kiaku ´ kesambanga va fulu kiaki. 21 Wa e ndodokela za selo kiaku ye ndodokela za nkangu aku Isaele, vava besamba va fulu kia´ ki, b yambula wawa vana fulu kiaku okalanga koko zulu; c elo, ya´ mbula wawa yo loloka. d 22 “Avo muntu osumukini nkwandi, odisisu e ndofi,1 vava kekala kuna nsi a ndofi,2 wizidi va ziku diaku mwamu nzo yayi, e ´ 23 wa kwaku koko zulu, kudingalala ko, fundisa selo yaku muna vutula e mbi kwa kimpumbulu, o mavangu mandi makala muna ntu andi, f lungisa nkwa unsongi yo kunsendela mun’owu wa unsongi wandi. g 24 “Avo nkangu aku Isaele usundilu kwa mbeni, wau bakwamanene kusumukina, h avo bavilukidi yo kembelela nkumbu aku i yo samba j yo kudodokela mwa´ mu nzo yayi, k 25 wa kwaku koko zulu, l loloka e sumu dia nkangu aku Isaele, ubavutula mu nsi ina wavana kwa yau ye kwa mase mau. m 26 “Avo zulu dikangamene, lembi noka diaka e mvula n wau vo bakwamanene kusumukina, o avo basambidi va fulu kiaki yo kembelela nkumbu aku yo yambula sumu diau vava okubamwese´ sa e mpasi,1 p 27 wa kwaku koko zulu, loloka masumu ma selo yaku, ma nkangu aku Isaele, kadi okubalonga e nzila yambote ina bafwete diatila; q wanokesa e mvula r mwamu nsi aku eyi wavana kwa nkangu aku se vua. 28 “Avo mvengele ukotele mwamu nsi, s yovo vuku, t mbangazi yangolo, mbumbu, u buka 6:22 1 Yovo “osibilu.” I sia vo, odidi ndofi a luvunu yovo lembi lungisa ndofi ina kadidi, tumbwa ketumbwa. 2 Mvovo wa sina: “sibu.” 6:26 1 Yovo “okubakulula.”

604 KAPU 6 a Nsi 26:2 b Dan 6:10 c 2Nti 19:20 2Tu 30:27

d 2Tu 7:12-14 Mik 7:18

e 1Nti 8:31, 32 f Yob 34:11 g Yes 3:10, 11 Yez 18:20

h Lev 26:14, 17 i j k l m n o p q r s t u

Yos 7:8, 11 Afu 2:14 Dan 9:3, 19 Eze 9:5 1Nti 8:33, 34 Yes 57:15 Nk 106:47 Lev 26:19 Nsi 28:23 Yez 14:13 1Nti 8:35, 36 Yes 30:20, 21 Yes 54:13 1Nti 18:1 Ru 1:1 2Nti 6:25 Lev 26:14, 16 Nsi 28:21, 22 Am 4:9 Kan 2:17

 Ndambu ya 2 a Nsi 28:38 Yoe 1:4

b 2Tu 12:2 c d e f g h i j

k

l m n

o p q r s

2Tu 32:1 1Nti 8:37-40 2Tu 20:5, 6 2Tu 33:13 Ngn 14:10 Dan 6:10 Yes 63:15 Nk 130:4 1Sa 16:7 1Tu 28:9 Yer 11:20 Yer 17:10 Luv 12:48 Ru 1:16 2Nti 5:15 Yes 56:6, 7 Mav 8:27 1Nti 8:41-43 Nk 22:27 Nk 46:10 Nta 31:2 Yos 8:1 Afu 1:1, 2 1Sa 15:3 2Tu 14:11 2Tu 20:5, 6 1Nti 8:44, 45 Yes 37:36 Nk 130:3 Kim 7:20 Rom 3:23 Lev 26:34 1Nti 8:46-50 Dan 9:7

kia makonko a yovo makonko mamfwasi yovo mbeni zibazungidi muna mbanza zau,1b yovo konso vuku kiankaka yovo mayela, c 29 konso sambu, d konso ndodokela idodokelwa e kwa muntu yovo kwa nkangu aku wawonso Isaele (kadi konso muntu ozeye vuku ye mpasi zandi), f avo bayalumwini moko mau mwamu ´ nzo yayi, g 30 wa kwaku koko zulu, kuna fulu kiaku okalanga, h yambula waloloka; i senda konso muntu mun’owu wa nzila zandi, kadi ozeye ntim’andi (ngeye kaka otomene zaya e ntima mia wantu), j 31 kimana bavumina yo diatila muna nzila zaku e lumbu yawonso bezingila muna nsi ina wavana kwa mase meto. 32 “Muna diambu dia nzenza una vo ke nkangu aku a Isaele ko, ´ ona watuka muna nsi yanda mu kuma kia nkumbu aku anene1k ye koko kwaku kwankuma ye koko kwaku kwalambuka, vava kekwiza samba mwamu nzo ´ yayi, l 33 wa kwaku koko zulu, e fulu kiaku kina okalanga, vanga mawonso kekulomba o nzenza kimana nkangu miawonso mia nza bazaya e nkumbu aku, m bavumina wauna uvanganga nkangu aku Isaele, bazaya wo vo e nkumbu aku ivovelwanga mwamu nzo yayi ntungidi. 34 “Avo nkangu aku wele nuanisa mbeni zau muna nzila ina okubatuma n yo samba o kwa ngeye mwamu mbanza yayi wasola ye mwamu nzo yayi ntungidi mu ´ kuma kia nkumbu aku, p 35 wa kwaku koko zulu e sambu kiau ye ndodokela zau, zenga e diambu muna wete diau. q 36 “Avo basumukini (kadi ke vena muntu ko olembi sumukanga) r wabafungila makasi ye kubayekola kwa mbeni, babanata se abakami kuna vala yovo lukufi, s 37 avo bavilukidi o ntima 6:28 1 Mvovo wa sina: “muna nsi za mavitu mau.” 6:32 1 Yovo “zitu waku.”

605 muna nsi ina benatwa yo vutuka kwa ngeye yo kudodokela muna nsi ina bekala se abakami, oku vo: ‘Tusumukini, vilwa tuvangidi; diambu diambi kikilu tuvangidi,’ a 38 avo bavutukidi kwa ngeye ye ntima wawonso b ye moyo au wawonso muna nsi a kinkole, c kuna benatwa, basamba yo tala nsi au ina wavana kwa mase mau, e mbanza ina wasola d ye nzo yayi ntungidi mu kuma kia nkumbu ´ aku, 39 wa kwaku koko zulu, e fulu kiaku kina okalanga, e sambu kiau ye ndodokela zau, zenga diambu muna wete diau, e loloka nkangu aku una usumukini. 40 “E Nzambi ame, owau idodokele, yambula meso maku matemoka, e matu maku mawunikina e sambu kisambilwa mwamu1 fulu kiaki. f 41 E Yave wa Nzambi tomboka, kota muna vundilu diaku, g ngeye ye Nkel’a nkum’aku. E Yave wa Nzambi, songa vo luvuluzu kwa ngeye lutuka,1 yambula minkwikizi miaku miayangalala muna wete waku. h 42 E Yave wa Nzambi, kubembola1 kuswa kiaku ko. i Sungamena walakazi wasonga kwa Davidi wa selo kiaku.” j Solomo vava kamana samba, k o tiya tukulumukini tuka kuna zulu, l tubomwene tukau twangioka ye yimenga, e nzo izele yo nkembo a Yave. m 2 Anganga ke balendele kota muna nzo a Yave ko, kadi nkembo a Yave uzele muna nzo a Yave. n 3 Aneyisaele awonso bamwene tiya vava tukulumukini, o nkembo a Yave ukedi muna nzo, bafukamene ye ndose zau va ntoto, bakundidi, bavutwidi matondo kwa Yave, “kadi oyandi wambote; o walakazi wandi wakwele mvu.” 4 I bosi, o ntinu yo nkangu

7

6:40 1 Yovo “mu kuma kia.” 6:41 1 Mvovo wa sina: “yambula nganga zaku zavuata luvuluzu.” 6:42 1 Mvovo wa sina: “kuvilula ndose a.”

2 TUSANSU 6:38–7:11 KAPU 6 a Lev 26:40 Eze 9:6 Nek 1:6 Nk 106:6 Dan 9:5

b 1Sa 7:3 c Nsi 30:1-3 Dan 9:2, 3

d Dan 6:10 e Yer 51:36, 37 f 2Tu 7:15 2Tu 16:9 Nk 65:2 Yes 37:17

g 1Tu 28:2 h Nk 65:4 Nk 132:8-10

i 1Nti 1:34 Nk 18:50

j Mav 13:34 

KAPU 7 k 1Nti 8:54 l Lev 9:24 1Tu 21:26

m Luv 40:34, 35 n 1Nti 8:11 

Ndambu ya 2 a 1Nti 8:62, 63 b Eze 6:16 c 1Tu 25:7 2Tu 5:11, 12

d 2Tu 5:13 e Lev 1:3 f 2Tu 4:1 g Lev 2:1 h Lev 4:8-10 1Nti 8:64-66

i Lev 23:34 Nsi 16:13

j Nta 34:2, 5, 8 k Lev 23:36 l Nsi 16:15 m 2Tu 6:41 n Kim 2:4

awonso batambikidi yimenga vana ndose a Yave. a 5 Solomo wa Ntinu otambikidi kimenga kia 22.000 ma ngombe ye 120.000 ma mameme. Ozevo, ntinu ye nkangu awonso basunzwidi e nzo a Nzambi aludi. b 6 Anganga batelamene muna fulu yau ya salu kumosi yo Anelevi ana bakala ye masikilu mayimbidila Yave. c (Davidi wa Ntinu wavanga salanganu yayi kimana yasadilwanga muna vutula matondo kwa Yave—“kadi o walakazi wandi wakwele mvu”—vava Davidi kakembelelanga yau kumosi.1) Anganga basikanga mpungi d vana vena Anelevi ekolo Aneyisaele awonso batelama. 7 O Solomo ovawidi yanzala kia kati kina kiakala kuna ntwal’a nzo a Yave, kadi ivana katambikidi tukau twangioka e ye mazi ma yimenga ya ungudi, kadi e ziku dia nsongo f dina Solomo kavanga diakete muna tambikila yimenga yangioka, tukau twa mbwaza g yo mazi. h 8 E ntangwa yayina, Solomo ovangisi nkinzi wa lumbu nsambwadi i kumosi ye Isaele yawonso, nkutakani anene ya wantu batuka kuna Lebo-Kamati1 yakuna Ndimb’a Engipito. j 9 Muna lumbu kianana,1 bavangidi lukutakanu lwampwena, k kadi basunzwidi e ziku mu lumbu nsambwadi yo vanga nkinzi mu lumbu nsambwadi. 10 Muna lumbu kia 23 kia ngonde ya nsambwadi, Solomo osindikidi nkangu, oyau bavutukidi muna nzo zau ye kiese l ye luyangalalu lwa ntima mu kuma kia wete una Yave kasongele kwa Davidi, kwa Solomo ye kwa nkangu andi Isaele. m 11 Ozevo, Solomo omanisi tunga e nzo a Yave ye nzo a1 ntinu; n Solomo ovangidi mawonso 7:6 1 Nanga Anelevi beyikwanga ovava. 7:8 1 Yovo “fula dia Kamati.” 7:9 1 Lumbu kialandila o nkinzi, yovo lumbu kia ˆ kumi ye tanu. 7:11 1 Yovo “lumbu lwa.”

2 TUSANSU 7:12–8:11 makala muna ntim’andi mu kuma kia nzo a Yave ye nzo andi, otomene mo vanga. a 12 I bosi, Yave omonekene kwa Solomo b muna fuku, umvovese vo: “Ngwidi e sambu kiaku, nsolele e fulu kiaki kiakala se nzo ya kimenga. c 13 Avo nkangidi e zulu dialembi noka e mvula, avo nkanikini makonko madia e titi ya nsi, avo ntumini vuku kwa nkangu ame, 14 avo nkangu ame ana bayikilwa muna nkumbu ame, d bayikulwidi e yo samba muna vava ndose ame yo viluka muna nzila zau ´ zambi, f se yawa tuka kuna zulu, iloloka e sumu diau yo wuka e nsi au. g 15 Ozevo, meso mame metemoka, matu mame mewunikina e sambu kisambilwa va fulu kiaki. h 16 Kadi nsolele yo vaula e nzo yayi kimana e nkumbu ame yakala mo yakwele mvu, i o meso mame yo ntim’ame mpe ukala mo ntangwa zawonso. j 17 “Vo i ngeye, avo odiatidi ova ndose ame wauna Davidi wa se diaku kadiatila yo vanga mawonso ikanikini yo lemvokela nsiku miame ye nzengo zame, k 18 ozevo, isikidisa e kunda kia kimfumu kiaku, l nze una yakanga e kangu yo Davidi wa se diaku, m oku vo: ‘Muna luvila lwaku ke mukondwa muntu ko oyala Isaele.’ n 19 Kansi, avo nuvengomokene yo bembola nsiku ye nkanikinu miame mina inukanikini yo kwenda sadila nzambi zankaka yo vumbamena zo, o 20 vuza ivuza Isaele muna nsi ame ina yabavana, p e nzo eyi mvawidi mu kuma kia nkumbu ame, katula ikatula yo ova meso mame, ikitula yo se kuma kia luvezo1 ye tusevo vana vena nkangu miawonso. q 21 E nzo yayi ikituka se mazumbu. Awonso ana beviokela vo besivika r yo yuvula vo: ‘Ekuma Yave kavangidi e diambu diadi mu nsi yayi 7:20 1 Mvovo wa sina: “ngana.”

606 KAPU 7 a 1Nti 9:1-3 b 2Tu 1:7 c Nsi 12:5, 6 Nk 78:68

d Yes 43:10 e Lev 26:41 f g h i j k l m n o

2Tu 33:12, 13 Yes 55:7 2Tu 6:39 2Tu 6:40 Nsi 12:21 2Tu 6:20 1Nti 9:4, 5 2Sa 7:12, 13 Nk 89:28, 29 1Nti 2:4 Luv 20:5 1Nti 9:6-9

p Nsi 4:25, 26 2Nti 17:20

q Nsi 28:37 Yer 24:9

r 2Tu 29:8 Dan 9:12

 Ndambu ya 2 a Nsi 29:24, 25 2Nti 25:8, 9 Yer 22:8, 9

b 2Tu 15:2 c Luv 12:51 d Yes 2:8 Yer 2:11

e 2Tu 36:17 

KAPU 8 f 1Nti 6:37, 38 1Nti 7:1 1Nti 9:10 g 1Nti 5:1

h i j k

1Nti 9:17-19 2Nti 14:28 Yos 16:5

Yos 16:1, 3 1Tu 7:24 l Yos 19:44, 48 m 1Nti 4:26

n Tuk 15:18-21 Nta 13:29

o 1Nti 9:20-23 p Yos 15:63 Yos 17:12

q Yos 16:10 2Tu 2:17, 18

r Lev 25:39 s 1Sa 8:11, 12 t 1Nti 5:16 1Nti 9:23 2Tu 2:18

ye nzo yayi?’ a 22 Bevutula vo: ‘Kadi bayambwidi Yave b wa Nzambi a mase mau ona wabavaikisa muna Engipito, c bakwamanene sambila nzambi zankaka, bavumbamena zo yo sadila zo. d Kiaki i kuma kabatwasidi e mpasi zazi zawonso.’” e Kuna mfoko a mvu 20 mina Solomo katunga e nzo a Yave ye nzo andi,1f 2 Solomo otungulwidi mbanza zina Kirami g kavana kwa Solomo, osidi mo Aneyisaele.1 3 I bosi, Solomo wele nuanisa Kamati-soba, obakidi yo. 4 Otungidi1 Tademo muna makanga ye mbanza zawonso za malundilu h katunga kuna Kamati. i 5 Otungidi1 mpe Betekorone ya Ntandu j ye Bete-korone ya Yanda, k mbanza zangolo zazungwa e yaka, mavitu ye mbindi, 6 Balati l ye mbanza zawonso za malundilu ma Solomo, mbanza za makalu ma vita, m mbanza z’akwa mvalu ye mavata mawonso mana Solomo kazola tunga muna Yerusaleme, muna Lebanone ye muna nsi yawonso ya luyalu lwandi. 7 Vo i awonso ana basala muna Anekete, Aneyamore, Aneperese, Anekivi ye Aneyebuse, n ana ke bakala nkangu a Isaele ko, o 8 wan’au ana basala muna nsi—ana ke bafukiswa ko p kwa Aneyisaele—Solomo ubabundwini muna salu yangolo yamu unu kiaki. q 9 Kansi, o Solomo kasidi bunduna muntu ko muna Aneyisaele muna salu kiandi, r kadi yau bakala se makesa mandi, mfumu za mbanda-mbanda zandi ye mfumu za anati a makalu mandi ma vita ye akwa mvalu. s 10 Vakala ye 250 ma mfumu z’akengi a salu kia Solomo wa Ntinu, yau batuminanga asadi. t 11 Solomo okatwidi mwan’a-

8

ˆ 8:1 1 Yovo “lumbu lwandi.” 8:2 1 Mvovo wa sina: “wan’a Isaele.” 8:4, 5 1 Yovo “Otungulwidi.”

607 nkento a Faro a muna Mbanz’a Davidi, unete muna nzo ina kantungila, b kadi wavova vo: “Kana una vo nkaz’ame, kalendi kala muna Mbanz’a Davidi wa Ntinu a Isaele ko, kadi e fulu yawonso yateka kala e Nkel’a Yave, yavauka.” c 12 I bosi, Solomo okelele Yave yimenga ya ngioka d vana ziku e dia Yave dina katunga vana ntwal’a veta kia mwelo. f 13 Walandanga nkubika za lumbu ke lumbu mun’owu wa nkanikinu a Mose mu kuma kia Lumbu ya Vundu, g nzangama za ngonde, h nkinzi tatu muna mvu i—Nkinzi a Mbolo Zakondwa Mfuna, j Nkinzi a Lumingu k ye Nkinzi a Sudi.1l 14 Mun’owu wa luludiku lwa Davidi wa se diandi, Solomo osolele buka y’anganga m yo kubasia muna salu yau, osolele mpe Anelevi yo kubasia muna fulu yau, kimana bakembelelanga Nzambi n yo sala vana vena anganga mun’owu wa salu ya lumbu ke lumbu, ayingidi a mavitu muna buka yau ya mavitu maswaswana, o kadi i wau kakanikina o Davidi wa muntu a Nzambi aludi. 15 Ke bavengomoka ko muna nkanikinu a ntinu una kavana kwa anganga yo Anelevi yovo muna konso diambu ngatu muna malundilu. 16 E salu kiawonso kia Solomo kiatoma kubikwa, tuka muna lumbu kiasiwa e nkubilwa ya nzo a Yave p yavana yafokoka. E nzo a Yave imanisi o tungwa. q 17 I bosi, Solomo wele kuna Esio-ngebe r ye kuna Elate s vana kumu dia kalunga, muna nsi a Edome. t 18 O Kirami u untwikidi e nzaza ye ntaudi zandi ana bakulukilwa e salu kia kalunga. Bele ye ntaudi za Solomo kuna Ofire, v babongele ko 450 ma ta8:13 1 Yovo “Saba ya Zingila mu Kolo Kiakete.”

2 TUSANSU 8:12–9:8 KAPU 8 a 1Nti 3:1 b 1Nti 7:8 1Nti 9:24

c Luv 29:43 d Lev 1:3 e 2Tu 4:1 f 1Nti 6:3 g Nta 28:9 h Nta 28:11-15 i Nsi 16:16 j Lev 23:6 k Lev 23:15, 16 l Lev 23:34 m 1Tu 24:1 n 1Tu 6:31, 32 1Tu 15:16 1Tu 16:37, 42 1Tu 25:1

o 1Tu 26:1 p 1Nti 6:1 q 1Nti 7:51 r Nta 33:1, 35 1Nti 22:48

s Nsi 2:8 2Nti 14:21, 22 2Nti 16:6

t 1Nti 9:26-28 u 2Sa 5:11 v 1Nti 22:48 Nk 45:9

 Ndambu ya 2 a 1Nti 10:22 b Kim 2:8 

KAPU 9 c Mat 12:42 Luk 11:31

d Nk 72:15 e 1Nti 10:1-3 f 1Nti 3:28 Kim 12:9

g 1Nti 10:4-9 h 1Nti 4:22, 23 i 2Tu 8:12, 13 j Luk 11:31 k Kim 1:16 l 1Nti 4:31, 34 2Tu 1:11, 12

lanta1 za wolo, a batwese zo kwa Solomo wa Ntinu. b O ntinu ankento a Seba c vava ´ kawa e nsangu mu kuma kia Solomo, wayiza muna Yerusaleme kantonta muna yuvu yampimpita.1 Wayiza ye ndong’ayingi ya wantu, samo zanatanga mazi ma balasamu ye ulolo wa wolo d ye matadi mantalu. Ukisunzuidi kwa Solomo, umvovese mawonso makala muna ntim’andi. e 2 Solomo ovene mvutu za yuvu yandi yawonso. Ke vakala diambu diasunda e mpasi1 ko kwa Solomo muna kunsasila. 3 Vava ntinu ankento a Seba kamona e ngangu za Solomo f ye nzo ina katunga, g 4 ye madia vana meza mandi, h mpila ina bavuandilanga e ntaudi zandi, salu kia asadi ana basianga madia vana meza, mvuatu miau, atambiki a mbungwa ye mvuatu miau ye yimenga ya ngioka katambikanga ntangwa zawonso muna nzo a Yave, i kakala diaka y’edi diavova ko.1 5 Ovovele kwa ntinu vo: “E nsangu yawidi kuna nsi ame mu kuma kia mavangu maku1 ye ngangu zaku, za ludi. 6 Kansi, kiakwikila zo ko yavana ngizidi kuyimwena omu meso mame. j Dialudi vo, ke bansamunuina kana nkutu ndambu ko muna ngangu zaku zayingi. k Osundidi kikilu oma yawidi mu kuma kiaku. l 7 Kiese kwa wantu aku, kiese kwa selo yaku ana betelamanga ova ndose aku nta´ ngwa zawonso yo wa e ngangu zaku! 8 Yambula Yave wa Nzambi aku kakembelwa, ona uyangalele yo kuvuandisa vana kunda kiandi kia kiamfumu se ntinu mu kuma kia Yave wa

9

8:18 1 E talanta mosi, yilo 34,2. Tala Nku. B14. 9:1 1 Yovo “muna ngwala.” 9:2 1 Mvovo wa sina: “ke vakal’edi diaswekama.” 9:4 1 Mvovo wa sina: “o moyo andi uzezele.” 9:5 1 Yovo “mvovo miaku.”

2 TUSANSU 9:9-25 Nzambi aku. Kadi Nzambi aku ozolele Isaele, a ozolele mpe vo nkangu wau wasikila yakwele mvu, utumbikidi se ntinu wasikidisa unsongi ye ziku.” 9 Ovene kwa Solomo wa ntinu 120 ma talanta1 za wolo b ye ulolo wa mazi ma balasamu ye matadi mantalu. Solomo wa Ntinu c kasidi vewa ulolo wa mazi ma balasamu ko nze mana kavewa kwa ntinu ankento a Seba. 10 E ntaudi za Kirami ye ntaudi za Solomo ana batwasa wolo tuka kuna Ofire, d batwese mpe ulolo wa mabaya ma alengume ye matadi mantalu. e 11 Muna mabaya ma alengume, o ntinu ovangidi sikada za nzo a Yave f ye za nzo a1 ntinu, g nsambi ye masikilu ma ayimbidi. h E mabaya mama ke mateka moneka ko muna nsi a Yuda. 12 Solomo wa ntinu ovene mpe kwa ntinu ankento a Seba yawonso kazolele ye ina kalombele, lekwa ina kamvene isundidi1 ina katwasila ntinu. I bosi, ovaikidi, ovutukidi kuna nsi andi ye ntaudi zandi. i 13 E zitu dia wolo katambulanga o Solomo muna mvu mosi, 666 za talanta za wolo, j 14 vana ntandu a wolo una akiti batwasanga ye nluta mia ateki y’emi mia ntinu miawonso mia Arabia ye nguvulu za nsi ana batwasanga wolo ye palata kwa Solomo. k 15 Solomo wa ntinu ovangidi 200 za ngubu zanene za wolo wasangwa e mbodi, l (konso ngubu yakala ye 600 za sekele1 za wolo) m 16 ye 300 za ngubu zakete1 za wolo wasangwa e mbodi (mina2 tatu mia wolo miakala 9:9 1 E talanta mosi, yilo 34,2. Tala Nku. ˆ B14. 9:11 1 Yovo “lumbu lwa.” 9:12 1 Nanga, “iviokele ntalu a lukau luna.” 9:15 1 E sekele mosi, grama 11,4. Tala Nku. B14. 9:16 1 E ngubu zakete zisadilwanga kwa akwa mfumba. 2 Muna sono ya Kiyibere, e mina mosi grama 570. Tala Nku. B14.

608 KAPU 9 a 2Tu 2:11 b Nk 72:10 c 1Nti 10:10 d 1Nti 9:27, 28 1Nti 10:22 2Tu 8:18

e 1Nti 10:11, 12 f 1Nti 6:8 g 1Nti 7:1 h 1Tu 25:1 Nk 92:3

i 1Nti 10:13 j 1Nti 10:14, 15 2Tu 1:15 Nk 68:29 Nk 72:15

k Nk 72:10 l 2Tu 12:9 m 1Nti 10:16, 17 

Ndambu ya 2 a 1Nti 7:2 b 1Nti 10:18-20 c Tuk 49:9 d Nta 23:24 e 1Nti 10:21, 22 1Nti 10:27

f Nk 72:10 Yon 1:3

g 1Nti 9:27 h 1Nti 10:18 i 1Nti 3:12, 13 1Nti 4:29 1Nti 10:23-25

j 1Nti 3:28 1Nti 4:34 2Tu 1:12 Ngn 2:6

k Mat 6:29 l Nsi 17:16 1Nti 4:26

muna konso ngubu yakete). Ntinu osidi zo muna Nzo ya Mfind’a Lebanone. a 17 Ntinu ovangidi mpe kunda kianene kia kimfumu kia meno ma nzamba, olengele kio wolo walembi sangwa lekwa. b 18 Vakala ye sikada ya ntombokelo sambanu muna lwaka vana kunda, nsikinu’a tambi kia wolo kialamikwa muna kunda kia kimfumu, kiakala ye moko mole muna ndambu, vana konso ndambu vatelameswa teke kimosi kia nkosi. c 19 Nkosi 12 d zasiwa vana ntombokelo sambanu, nkosi mosi mosi kuna konso sambu dia ntombokelo. Ke mwakala kintinu ko kiavanga e kunda kia kimfumu nze kiakina. 20 E mbungwa zawonso za Solomo wa Ntinu za wolo, e salanganu yawonso ya Nzo a Mfind’a Lebanone ya wolo walembi sangwa lekwa. Ke mwakala salanganu kia palata ko, kadi muna lumbu ya Solomo e e palata ke yakala mfunu ko. 21 Kadi nzaza za ntinu zayendanga kuna Tasisi f ye ntaudi za Kirami. g Muna mvu tatu e nzaza za Tasisi nkumbu mosi zatwasanga wolo, palata, meno ma nzamba, h nkewa ye pavone.1 22 Solomo wa ntinu waluta e ntinu miawonso mia nza muna kimvuama ye ngangu. i 23 Atinu a nza yawonso bavavanga kwe´ nda mokena yo1 Solomo mu wa ngangu zina Nzambi aludi kasia muna ntim’andi. j 24 Bantwasilanga tukau—salanganu ya palata, ya wolo, mvuatu, k nuaninua, mazi ma balasamu, mvalu ye mula—bavanganga wo mvu ke mvu. 25 Solomo wakala ye 4.000 ma masuku ma lundila mvalu mu kuma kia mvalu miandi ye makalu ma vita, 12.000 ma mvalu,1l osidi mio muna mbanza za makalu ma vita, luku9:21 1 E “pavone,” nkumbu a nuni. 9:23 1 Mvovo wa sina: “bavavanga ndose a.” 9:25 1 Yovo “akwa mvalu.”

609 fi yo ntinu muna Yerusaleme. a 26 O Solomo wayala ntinu miawonso tuka kuna Nzadi1 yakuna nsi ya Afelesetia yakuna mwingilu a Engipito. b 27 O ntinu owokese palata muna Yerusaleme nga matadi, e mabaya ma nsedele nga nsanda muna Sefela. c 28 Batwasilanga Solomo mvalu tuka kuna Engipito d yamuna nsi zawonso. 29 Vo i mambu mankaka ma lusansu lwa Solomo, e tuka kuna lubantiku yakuna mbaninu, nga ke masonama ko muna nkanda mia Natani f wa ngunza, muna ungunza wa Akiya g wa musi Silo ye muna nkanda mia mona-meso ya Ido h wa moni muna kuma kia Yerobame i wa mwan’a Nebate? 30 Solomo mvu 40 kayala Isaele yawonso muna Yerusaleme. 31 I bosi, Solomo olele yo mase mandi. Banzikidi muna Mbanz’a Davidi wa se diandi; j o mwan’andi Rekabame oyantikidi yala vana fulu kiandi. k Rekabame wele kuna Sekeme, l kadi Isaele yawonso bezidi kuna Sekeme kimana bantumbika se ntinu. m 2 Vava Ye´ robame n wa mwan’a Nebate kawa wo, (kuna Engipito kakala, kadi i kuna katinina Solomo wa Ntinu), o o Yorobame ovutukidi tuka muna Engipito. 3 Bambokelese, Yerobame ye Isaele yawonso bezidi kwa Rekabame, bavovele vo: 4 “O se diaku watubadisila e vangu. p Avo ovevuele e salu kiabala ye vangu kiazitu1 katuvana se diaku, tukusadila ntangwa zawonso.” 5 Ubavovese vo: “Nuenda kweno, nuvutuka vava kivioka lumbu tatu.” O nkangu wele kwandi. q 6 Rekabame wa Ntinu wele mokena ye ambuta1 ana basadila se diandi Solomo vava ka-

10

9:26 1 I sia vo, Uferate. 10:4 1 Yovo “kiampasi.” 10:6, 8, 13 1 Yovo “akuluntu.”

2 TUSANSU 9:26–10:16 KAPU 9 a 1Nti 10:26 b 1Nti 4:21 c 1Nti 10:27 1Tu 27:28

d 1Nti 10:28 2Tu 1:16

e 1Nti 11:41-43 f 2Sa 7:2 2Sa 12:1 1Nti 1:8 1Tu 29:29

g 1Nti 11:30, 31 1Nti 14:2 1Nti 14:6, 10

h 2Tu 12:15 2Tu 13:22

i 1Nti 11:26 j 2Sa 5:9 1Nti 2:10

k 1Nti 14:21 

KAPU 10 l Yos 20:7 Yos 24:1 Afu 9:1

m 1Nti 12:1-4 n 1Nti 11:28 o 1Nti 11:40 p 1Sa 8:11-18 1Nti 4:7

q 1Nti 12:5-7 

Ndambu ya 2 a 1Nti 12:8-11 b 1Nti 12:12-15 c Nsi 2:30 2Sa 17:14

d 1Nti 11:29-31

kala moyo, ubayuvuidi vo: “Nkia luludiku nulenda kumpana kimana yavana e mvutu kwa nkangu wau?” 7 Bamvutwidi vo: “Avo osongele ngemba kwa nkangu wau, wavanga dina balombele yo kubavana mvutu zambote, ozevo ntaudi zaku bekala e ntangwa zawonso.” 8 Kansi, obembwele luludiku lwa ambuta,1 wele mokena ye matoko bakula yandi, ana bansadisanga. a 9 Ubayuvuidi vo: “Nkia luludiku nulenda kumpana kimana twavana e mvutu kwa nkangu wau umpovese vo: ‘Vevola e vangu kina katuvana o se diaku’?” 10 Matoko ana bakula yandi bamvovese vo: “Edi ofwete vutula kwa nkangu wau uvovese vo: ‘Se diaku wabadisa e vangu kieto, kansi ngeye utuvevolwela kio’; i wau wuwu ofwete kubavovesa, ‘O nlembo ame ansuka uluta luketo lwa se diame o vonga. 11 Se diame wanuvana e vangu kiazitu, omono ikudikila e zitu dia vangu kieno. Se diame wanutumbila muna lubamba, kansi omono ikunutumbila muna nzuadi mia nsende.’” 12 Yerobame ye nkangu awonso bezidi kwa Rekabame muna lumbu kina kiatatu, wauna ntinu kabavovesa vo: “Nuvutuka vava kivioka lumbu tatu.” b 13 Kansi, ntinu ubavene mvutu zabala. Rekabame wa Ntinu obembwele luludiku lwa ambuta.1 14 Ubavutwidi mun’owu wa luludiku lwa matoko, oku vo: “Badisa ibadisa e vangu kieno yo kudikila kio e zitu. Se diame wanutumbila muna lubamba, kansi mono ikunutumbila muna nzuadi mia nsende.” 15 Ozevo, o ntinu kawididi nkangu ko, kadi kwa Nzambi aludi diatuka, c kimana dialungana e diambu kavova o Yave muna Akiya d wa musi Silo kwa Yerobame wa mwan’a Nebate. 16 Avo i Isaele yawonso, wau vo ntinu kabawididi ko, o nkangu uvutwidi kwa ntinu vo: “Nkia

2 TUSANSU 10:17–11:23 kunku tuna kiau muna Davidi? Ke tuna ye vua ko muna mwan’a Yisai. E Isaele, nuenda kwa nzambi zeno. E Davidi, a owau lungalunga e nzo aku!” Muna diadi, wan’a Isaele awonso bavutukidi muna nzo zau.1b 17 Kansi, Rekabame okwamanene yala Aneyisaele ana bazingilanga muna mbanza za Yuda. c 18 Rekabame wa Ntinu otumini Adorame d ona wakala se nkengi awana basalanga e salu yangolo, kansi Aneyisaele bantubidi matadi yavana kafwa. Rekabame wa Ntinu, omente muna kalu diandi dia vita, otinini kuna Yerusaleme. e 19 Aneyisaele batelamena e nzo a Davidi yamu unu kiaki. Vava Rekabame kalweke kuna Yerusaleme, vana vau okutakese nzo a Yuda yawonso ye Benyamini, f 180.000 ma makesa matoma longwa1 banuanisa Isaele muna vutulwisa kintinu kwa Rekabame. g 2 Kansi, e diambu dia Yave dizidi kwa Semaya h wa muntu a Nzambi aludi, oku vo: 3 “Vovesa Rekabame wa mwan’a Solomo wa ntinu a Yuda ye Isaele yawonso muna Yuda ye Benyamini, 4 ‘I wau wuwu kavovele o Yave: “Ke nutomboki ko, nuanuanisa mpangi zeno. Konso muntu kavutuka kuna nzo andi, kadi kwa mono ditukidi.”’” i Muna diadi, balemvokele diambu dia Yave, bavutukidi, ke banuanisi Yerobame ko. 5 Rekabame okedi muna Yerusaleme, otungidi mbanza zangolo muna Yuda. 6 Otungidi1 Beteleme, j Etame, Tekoa, k 7 Bete-zuro, Soko, l Adulami, m 8 Ngati, n Maresa, Zifi, o 9 Adoraime, Lakisi, p Azeka, q 10 Sora, Ayalone, r Keberone, s osiamisi mbanza zazi muna Yuda ye Be-

11

10:16 1 Mvovo wa sina: “saba yau.” 11:1 1 Mvovo wa sina: “masolwa.” 11:6 1 Yovo “Okumikini.”

610 KAPU 10 a 1Nti 11:32 b 1Nti 12:16, 17 c 1Nti 11:35, 36 d 2Sa 20:24 1Nti 4:6

e 1Nti 12:18, 19 

KAPU 11 f Tuk 49:27 2Tu 14:8

g 1Nti 12:21-24 h 2Tu 12:15 i 1Nti 11:31 2Tu 10:15

j Tuk 35:19 Mat 2:1

k Am 1:1 l 2Tu 28:18 m 1Sa 22:1 n 1Tu 18:1 o 1Sa 23:14 p 2Tu 32:9 q Yos 10:10 Yer 34:7

r Yos 19:42, 48 s Yos 14:14, 15 2Sa 2:1

 Ndambu ya 2 a Nta 35:2, 3 b 1Nti 12:31, 32 c 1Nti 13:33 d Lev 17:7 e 1Nti 12:26, 28 f Nsi 12:11 1Tu 22:1 2Tu 15:8, 9 2Tu 30:10, 11

g 1Sa 16:6 1Sa 17:13

h 2Sa 13:1 2Sa 18:33

i 1Nti 15:1 2Tu 12:16 Mat 1:7

j Nsi 17:17

nyamini. 11 Vana ntandu, osiamisi mbanza zangolo, osidi mo mfumu za makesa, wabavananga madia, mazi ye vinyu, 12 ovene ngubu zanene ye maswanga muna mbanza zazi zawonso; otomene zo siamisa. Yuda ye Benyamini ikedi muna lutumu lwandi. 13 Anganga ye Anelevi bakedi muna Isaele yawonso, batukidi muna zunga yau, bezidi yikama Rekabame. 14 Anelevi basisidi madilu ma twelezi yau ye mavua mau, a bele kuna Yuda ye Yerusaleme, kadi Yerobame yo wan’andi babakatwidi muna kiyekwa kiau kia sala se nganga za Yave. b 15 Yerobame otumbikidi nganga zandi muna mabata, c basadilanga nkuya mina nze nkombo d yo wan’a ngombe kavanga. e 16 Awana bakala ye tima dia vava Yave wa Nzambi a Isaele muna makanda mawonso ma Isaele, balende anganga kuna Yerusaleme muna kela yimenga kwa Yave wa Nzambi a mase mau. f 17 Basiamisi kintinu kia Yuda yo yikama Rekabame wa mwan’a Solomo mu mvu tatu, bakangalela muna nzil’a Davidi yo Solomo mu mvu tatu. 18 Rekabame obongele nkento, Makalata wa mwan’a Yerimote wa mwan’a Davidi, wa mwan’a Abikaile wa mwan’ankento a Eliabe g wa mwan’a Yisai. 19 Kuna kwalanda, wanwutila wan’amakala: Yusi, Semareya yo Zami. 20 I bosi, obongele diaka Maka wa ntekelo a Abesalome. h Kuna kwalanda, wanwutila Abiya, i Atai, Ziza yo Selomite. 21 Rekabame olutidi zola Maka wa ntekelo a Abesalome ke mu akento andi awonso ko ye makangu mandi, j kadi akento 18 kakala yau ye makangu 60, wan’amakala 28 kawuta ye wan’amakento 60. 22 Rekabame otumbikidi Abiya wa mwan’a Maka se ntu ye mfidi vana vena mpangi zandi, kadi wakala ye kani dia kunkitula se ntinu. 23 Kansi,

611 Rekabame okedi nkwa umbakuzi, omwanganisi akaka muna wan’andi muna mvivu miawonso mia Yuda ye Benyamini, yamuna mbanza zawonso zangolo, a ubavene ulolo wa madia, ubavene akento ayingi. Vava kintinu kia Rekabame kiasikila b yo kumama, wayambula Nsiku a Yave, c nkangu a Isaele wawonso wakala yandi bavanga diau dimosi. 2 O mvu una watanu wa luyalu lwa Rekabame wa Ntinu, Sisaki d wa Ntinu a Engipito otombokele kanuanisa Yerusaleme, kadi ke basikila ye kwikizi ko muna Yave. 3 Okedi ye 1.200 za makalu ma vita, 60.000 m’akwa mvalu yo makesa malembi tangakana, bezidi yandi tuka kuna Engipito— esi Libia, Sukimi ye esi Etiopia. e 4 Obakidi mbanza za ngolo za Yuda yo lwaka kuna Yerusaleme. 5 Semaya f wa ngunza wele kwa Rekabame ye kwa mfumu za Yuda ana bakutakana kuna Yerusaleme mu kuma kia Sisaki, ubavovese vo: “I wau wuwu kavovele o Yave, ‘Wau vo nungiambwidi, mono mpe inuyambwidi g vana moko ma Sisaki.’” 6 Muna kuma kiadi, akuluntu a Isaele ye ntinu bayikulwidi, h bavovele vo: “Yave wansongi.” 7 Yave vava kamwene vo bayikulwidi, e diambu dia Yave dizidi kwa Semaya, oku vo: “Bayikulwidi. Kikubafwasa ko, i ke kolo ko ikubavuluza. Kitumbila1 Yerusaleme muna Sisaki ko. 8 Kansi, bekala se ntaudi zandi, kimana bazaya e nswaswani ina muna kunsadila yo sadila ntinu1 mia nsi zankaka.” 9 I bosi, Sisaki wa ntinu a Engipito wizidi nuanisa Yerusaleme. Obongele lusalu lwa nzo a Yave j ye lusalu lwa nzo a1 nti-

12

12:7 1 Yovo “Makasi mame ke mefusukila.” 12:8 1 Mvovo wa sina: “yimfumu.” ˆ 12:9 1 Yovo “lumbu lwa.”

2 TUSANSU 12:1–13:2 KAPU 11 a 2Tu 11:5, 11 

KAPU 12 b 2Tu 11:17 c Nsi 32:15 2Tu 26:11, 16

d 1Nti 11:40 1Nti 14:25

e Nak 3:9 f 1Nti 12:22-24 g Nsi 28:15 2Tu 15:2

h 2Tu 33:10, 12 i 1Nti 21:29 2Tu 34:26, 27

j 1Nti 7:51 

Ndambu ya 2 a 1Nti 10:16, 17 1Nti 14:25-28

b 2Tu 33:10, 12 c Man 3:22 d Tuk 18:23-25 1Nti 14:1, 13 2Tu 19:2, 3

e Nsi 23:3 1Nti 11:1 1Nti 14:21

f 1Sa 7:3 1Nti 18:21 Mak 12:30

g 1Nti 12:22-24 h 2Tu 9:29 2Tu 13:22

i 1Nti 14:30, 31 j 2Sa 5:9 k Mat 1:7 

KAPU 13 l 1Nti 15:1, 2 m 2Tu 11:20, 21

nu. Obongele yawonso, kumosi ye ngubu zawonso za wolo zina kavanga o Solomo. a 10 Muna kuma kiaki, Rekabame wa Ntinu ovangidi ngubu za nsongo yo vingisa zo vana fulu kia ngubu za wolo, ovene zo kwa mfumu za ayingidi1 ana bayingilanga e mwelo a nzo a ntinu. 11 O ntinu konso ntangwa kakotanga muna nzo a Yave, ayingidi bakotanga ye ngubu zau, i bosi bavutulanga zo muna suku dia ayingidi. 12 Wau vo ntinu ukikulwidi, makasi ma Yave makatukidi muna yandi, b kabafukisi ko. c Vana ntandu, muna Yuda mwasoloka mambu mankaka mambote. d 13 Rekabame wa Ntinu osiamisi wisa kiandi muna Yerusaleme, okwamanene yala; Rekabame mvu 41 kakala miau vava kayantika yala, mvu 17 kayala muna Yerusaleme, e mbanza ina Yave kasola muna makanda mawonso ma Isaele kimana kasia mo nkumbu andi. E nkumbu a ngudi a ntinu Nama wa musi Amone. e 14 Kansi, wavanga oma mambi, kadi kakala yo ntim’asikila ko muna vava Yave. f 15 Mambu ma lusansu lwa Rekabame, tuka kuna lubantiku yakuna mbaninu, nga ke masonama ko muna nkand’a Semaya g wa ngunza ye muna nkand’a Ido h wa moni, mun’owu wa tuvila? Vakedi kaka vita vana vena Rekabame yo Yerobame. i 16 Rekabame olele yo mase mandi, ozikilu muna Mbanz’a Davidi; j mwan’andi Abiya k okitukidi se ntinu vana fulu kiandi. Muna mvu una wa 18 wa luyalu lwa Yerobame wa Ntinu, Abiya oyantikidi yala muna Yuda. l 2 Mvu tatu kayala muna Yerusaleme. E nkumbu a ngudi andi, Maka m wa mwan’a

13

12:10 1 Mvovo wa sina: “atikuni; alundumuki.”

2 TUSANSU 13:3-20 Uriele wa musi Ngibeya. a Vakala kaka vita vana vena Abiya yo Yerobame. b 3 Abiya ovaikidi ye makesa 400.000 matoma longwa.1 Yerobame mpe ovaikidi ye makesa 800.000 matoma longwa,1c bakiatamene mu nuana yo Abiya. 4 Abiya otelamene vana Mongo a Semaraime muna zunga kia miongo mia Eferaime, ovove´ le vo: “Ungwa, e Yerobame ye Isaele yawonso. 5 Nga ke nuzeye wo ko vo Yave wa Nzambi a Isaele wavana kimfumu kia Isaele kwa Davidi yakwele mvu, d kwa yandi yo kwa wan’andi e muna kangu dia mungw’e?1f 6 Kansi, Yerobame g wa mwan’a Nebate wa ntaudi a Solomo wa mwan’a Davidi, otelamene kanuanisa mfumu andi. h 7 E miolo ye yimpumbulu banyikamene. Basundidi Rekabame wa mwan’a Solomo e ngolo, kadi Rekabame nleke kwandi ye nkwa unkuta, kalendele kubanuanisa ko. 8 “Owau nubenze vo nulenda nwanisa kintinu kia Yave vana moko ma wan’a Davidi wau vo nu ndong’ayingi, nuina ye wan’a ngombe a wolo ana Yerobame kanuvangila se nzambi zeno. i 9 Nga ka yeno ko nuayinga nganga za Yave, j wan’a Arone, Anelevi yo tumbika nganga za yeno kibeni, nze nkangu mia nsi zankaka? k Konso muntu watwasanga1 mwan’a ngombe ye mameme nsambwadi ma makoko, olenda kituka se nganga a teke ina vo ke nzambi ko. 10 Vo i yeto, Yave i Nzambi eto, l ke tunyambwidi ko; tuna ye nganga zeto, wan’a Arone besadilanga Yave, o Anelevi bekubasadisanga muna salu. 11 Bafutumunanga tukau twangioka kwa Yave konso mene ye konso ma13:3 1 Mvovo wa sina: “masolwa.” 13:5 1 I sia vo, kangu dia mvu ya mvu, ke disobakana ko. 13:9 1 Mvovo wa sina: “wazadisanga moko mandi ye.”

612 KAPU 13 a Yos 18:28 1Sa 10:26

b 1Nti 15:6 c 2Tu 11:1 d Tuk 49:10 2Sa 7:8 Nk 78:70, 71

e 2Sa 7:12, 13 1Tu 17:11, 14 Luk 1:32

f Nk 89:28, 29 g 2Tu 10:2 h 1Nti 11:26, 27 1Nti 12:20

i 1Nti 12:26, 28 2Tu 11:15

j 2Tu 11:14 k 1Nti 12:31, 33 1Nti 13:33

l 2Tu 11:16 

Ndambu ya 2 a Luv 29:39 b Luv 30:1 c Luv 25:30 d Luv 27:20 e Luv 25:31 f Nta 10:9 g 2Tu 14:11 2Tu 18:31

h 2Nti 18:1, 5 1Tu 5:20 2Tu 16:8 Nk 22:5 Nk 37:5 Nak 1:7

sika a kumosi ye ndumbu ya nsunga. b E mbolo za lubakanisu1c zina vana meza ma wolo walembi sangwa lekwa, konso fuku d bekwikanga minda mia wolo muna zangikilwa e yandi, kadi tulungisanga kiyekwa kieto kuna kwa Yave wa Nzambi eto; kansi yeno nunyambwidi. 12 Tala, Nzambi aludi una yeto, okutufilanga, e nganga zandi bena ye mpungi besika kimana twanuana yeno. E wan’a Isaele, ke nunuani yo Yave wa Nzambi a mase meno ko, kadi ke nusunda ko.” f 13 Kansi, Yerobame otumini makesa maswekama kuna nim’au, muna diadi makesa mandi makedi kuna ntwal’a Yuda ye kuna nim’au. 14 Ayuda vava bavilukidi, bamwene vo e vita ina oku nima y’oku ntwala. Dianu vo babokele Yave, g anganga ba´ sikidi e mpungi ye zu diangolo. 15 Ayuda bakazidi kazu kia vita. Vava Ayuda bakazidi kazu kia vita, Nzambi aludi otufakese Yerobame ye Isaele yawonso vana vena Abiya ye Yuda. 16 Aneyisaele batinini vana vena Yuda, kadi Nzambi ubayekwele vana moko mau. 17 Abiya ye wantu andi bavondele ulolo muna yau, bavondele 500.000 ma Aneyisaele batoma longwa.1 18 Muna ntangwa yayina wan’a Isaele bakulwilu, Ayuda basundidi e ngolo, kadi babundidi e vuvu1 muna Yave wa Nzambi a mase mau. h 19 Abiya okwamanene lakama Yerobame, okutumwini mbanza ye mavata mandi, Betele i ye mavata mandi,1 Yesana ye mavata mandi, Eferone j ye mavata mandi. 20 Yerobame kasidi kala diaka ye ngolo ko muna lumbu ya Abiya; i bosi, Yave unwende, ofwidi. k

i 1Nti 12:28, 29 j Yoa 11:54 k 1Sa 25:38 1Nti 14:20 Mav 12:21-23

13:11 1 I sia vo, mbolo za lutambiku. 13:17 1 Mvovo wa sina: “basolwa.” 13:18 1 Mvovo wa sina: “bayekamene.” 13:19 1 Yovo “mavata mandi manzungidi.”

613 21 Kansi, Abiya okumamene. Kuna kwalanda osompele akento 14 a yo wuta wan’amakala 22 yo wan’amakento 16. 22 Mambu mankaka ma lusansu lwa Abiya, mana kavanga ye mana kavova, masonama muna nkand’a Ido b wa ngunza. Abiya olele yo mase mandi, banzikidi muna Mbanz’a Davidi; c mwan’andi Asa oyantikidi yala vana fulu kiandi. Muna lumbu yandi e nsi yavuvama mvu kumi. 2 Asa wavanga mambu mambote ye mansongi vana meso ma Yave wa Nzambi andi. 3 Okatwidi maziku d ma nzenza ye mabata, okosomwene malunzi mavauka e yo bwisa mavindi mavauka.1f 4 Vana ntandu, ovovese Ayuda bavava Yave wa Nzambi a mase mau yo lunda Nsiku ye nkanikinu. 5 Okatwidi mabata ye maziku ma ndumbu muna mbanza zawonso za Yuda, g e kintinu kiavuvama muna luyalu lwandi. 6 Otungidi mbanza zangolo muna Yuda, h kadi e nsi yavuvama, ke mwakala vita ko muna mvu miami, kadi Yave wamvana vundu. i 7 Asa ovovese Yuda vo: “Yambula twatunga mbanza, twazunga zo e yaka ye ´ nzo zanda, j mavitu1 ye mbindi. Kadi e nsi yeto, wau tuveve Yave wa Nzambi eto. Tuntombele, oyandi utuvene e vundu muna mbeni zeto zawonso zituzietele.” Dianu vo, batungidi e mbanza. k 8 Asa okedi ye vu kia 300.000 ma makesa ma Ayuda, bakedi ye ngubu zanene ye maswanga. Muna Benyamini mwakala ye 280.000 ma makesa mankuma bakedi ye ngubu zakete1 ye mfumba.2l 9 I bosi, Zera wa Ntiopia wizidi ye 1.000.000 dia makesa ye

14

14:3 1 Tala Nsas’a Mvovo. 14:7 1 Mvovo wa sina: “yelo yole.” 14:8 1 E ngubu zakete zisadilwanga kwa akwa mfumba. 2 Mvovo wa sina: “badiatanga mfumba.”

2 TUSANSU 13:21–15:5 KAPU 13 a Nsi 17:17 b 2Tu 9:29 2Tu 12:15

 KAPU 14 c 2Sa 5:9 d Nsi 7:5 e Luv 23:24 f 1Nti 14:22, 23 2Nti 18:1, 4

g 2Tu 34:1, 4 h 2Tu 11:5 i 2Tu 15:15 Ngn 16:7

j 2Tu 32:2, 5 k Nk 127:1 l 2Tu 11:1, 12 2Tu 13:3

 Ndambu ya 2 a 2Tu 16:8 b Yos 15:20, 44 2Tu 11:5, 8

c Luv 14:10 1Tu 5:20 2Tu 32:20

d Afu 7:7 1Sa 14:6

e 2Tu 13:12 2Tu 32:7, 8

f 1Sa 17:45 Nk 20:5 Ngn 18:10

g Yos 7:9 Nk 9:19

h Nsi 28:7 i Tuk 20:1 

KAPU 15 j Yak 4:8 k Yes 55:6 l 1Tu 28:9 Ayi 10:38

m Nsi 33:8, 10 2Tu 17:8, 9 Mal 2:7

n Nk 106:43, 44 Yes 55:7

300 za makalu ma vita. a Vava balweke kuna Maresa, b 10 o Asa ovaikidi muna kunuanisa, bakiatamene vana Ndimb’a Sefata kuna Maresa. 11 Asa ododokele Yave wa Nzambi andi, c oku vo: “E Yave, ngeye kaka osadisanga awonso, diakala ndonga yovo awana bakondelo e ngolo. d Utusadisa, e Yave wa Nzambi eto, kadi kwa ngeye tubundidi e vuvu, e muna nkumbu aku twizidi nuanisina e ndonga yayi. f E Yave, ngeye i Nzambi eto. Kuyambula ko vo muntu kasunda.” g 12 Ozevo, Yave otufakese Anetiopia vana vena Asa ye Yuda, Anetiopia batinini. h 13 Asa ye makesa mandi babalakamene yakuna Ngerare, i bavondele Anetiopia, ke bavukisi muntu ko, kadi batufakeso kwa Yave ye makesa mandi. I bosi, Ayuda babakidi sanzu diayingi. 14 Batufakese mbanza zawonso zazieta Ngerare, kadi wonga wa Yave ubalwakidi; basanzidi mbanza zawonso, kadi sanzu diayingi diakala mo. 15 Batufakese mpe saba ye awana bakala ye twelezi, babakidi ulolo wa mameme ye samo, i bosi bavutukidi kuna Yerusaleme. O mwand’a Nzambi wizidi muna Azareya wa mwan’a Odede. 2 Dianu vo wele kika Asa, umvovese vo: “E Asa ye Yuda yawonso ye Benyamini, nungwa! Yave okala yeno, ekolo nukala yandi; j avo nuntombele, oyambula vo nuansolola, k kansi avo numbembwele, yandi okunubembola. l 3 Kadi kolo kiayingi1 Isaele kakondwa Nzambi aludi, nganga muna longa ye nsiku. m 4 Kansi, vava bakalanga muna mpasi yo vutuka kwa Yave wa Nzambi a Isaele yo kuntomba, oyandi wayambulanga vo bansolola. n 5 Muna ntangwa yayina, ke mwakala muntu ko wavanganga nkangalu a

15

15:3 1 Mvovo wa sina: “lumbu yayingi.”

2 TUSANSU 15:6–16:4 luvuvamu,1 kadi mavuanga mayingi makala vana vena nkangu miawonso mia nsi. 6 E zula eki kiafwasanga e zula kiankaka, e mbanza eyi yafwasanga mbanza yankaka, kadi Nzambi wabasia muna mavuanga mabatwasila e mpasi za mpila zawonso. a 7 Kansi, oyeno nukumama, ke nuyoyi ko,1b kadi e salu kieno kisendwa.” ´ 8 Vava Asa kawa mvovo miami ye ungunza wa Odede wa ngunza, okabukidi, okatwidi teke yangemi yakala muna nsi a Yuda yawonso c ye Benyamini yamuna mbanza zina kabaka muna zunga kia miongo mia Eferaime, otungulwidi e ziku dia Yave diakala vana veta kia mwelo a Yave. d 9 Okutakese Yuda yawonso ye Benyamini ye nzenza ana bakala yau tuka kuna Eferaime, Manase ye Simeone, e kadi ndonga batina muna Isaele yo yikama Asa vava bamona vo Yave wa Nzambi andi wakala yandi. 10 Muna kuma kiaki, bakutakene muna Yerusaleme muna ngonde yatatu, muna mvu wa 15 wa luyalu lwa Asa. 11 E lumbu kiakina, bakelele yimenga kwa Yave, 700 za ngombe ye 7.000 ma mameme muna twelezi basanza. 12 Vana ntandu, bakangidi kangu dia tomba Yave wa Nzambi a mase mau ye ntim’au wawonso ye kiwuntu kiau kiawonso. f 13 Konso ona olembi tomba Yave wa Nzambi a Isaele, vondwa kevondwa, diakala nleke yovo mbuta, yakala yovo nkento. g 14 Dianu vo, badidi ndofi kwa Yave muna nding’angolo, bakololokele ye kiese kiayingi ye tulumbeta ye mpungi. 15 E Yuda yawonso bayangalele mu kuma kia ndofi, kadi badidi e ndofi ye ntim’au wawonso, bantombele kuna luzolo, 15:5 1 Mvovo wa sina: “ke vakala luvuvamu ko kwa ndiona wavaikanga ngatu kwa ndiona wakotanga.” 15:7 1 Mvovo wa sina: “ke nuyambula moko meno ko mazeza.”

614 KAPU 15 a Nsi 28:15, 48 b Yos 1:9 1Tu 28:20

c 2Nti 23:24 d 2Tu 8:12 e 2Tu 11:16 2Tu 30:25

f Nsi 4:29 2Nti 23:3 Nek 10:28, 29

g Luv 22:20 

Ndambu ya 2 a 2Tu 15:2 b Ngn 16:7 c 1Nti 15:9, 10 d Nsi 13:6-9 e 1Nti 15:13, 14 f 1Nti 22:43 g 1Nti 14:22, 23 2Nti 14:3, 4 2Nti 23:19, 20

h 1Nti 8:61 i 1Nti 7:51 1Nti 15:15 1Tu 26:26

j 2Tu 14:1 

KAPU 16 k 1Nti 15:25, 27 l Yos 18:21, 25 m 1Nti 15:17-19 n 1Nti 7:51 o 1Nti 20:1 2Nti 12:18 2Nti 16:8

p 2Nti 15:29 q Afu 18:29

oyambwidi vo bansolola, a Yave okwamanene kubavana vundu muna ndambu zawonso. b 16 O Asa wa ntinu okatwidi Maka c wa nkak’andi vana fulu kia ntinu ankento wa ngudi a ntinu,1 kadi wavanga teke kiangemi mu kuma kia nsambil’a vindi diavauka.2d Asa obangwidi teke kiandi kiangemi, okosomwene kio, oyokele kio kuna Ndimb’a Kiderone. e 17 Kansi, mabata ke makatulwa ko f muna Isaele. g Kana una vo i wau, o ntim’a Asa wasikila emvimba muna zingu kiandi kiawonso.1 h 18 Otwese muna nzo a Nzambi aludi e lekwa ina se diandi kavaula ye ina yandi kibeni kavaula—palata, wolo ye salanganu ya mpila mu mpila. i 19 Ke vakala diaka vita ko yamuna mvu una wa 35 wa luyalu lwa Asa. j Muna mvu wa 36 wa luyalu lwa Asa, Basa k wa Ntinu a Isaele otombokele kanuanisa e Yuda, oyantikidi tunga1 Rama l kimana mwalembi vaika ngatu kota muntu muna zunga kia Asa wa Ntinu a Yuda. m 2 Dianu vo, Asa obongele palata ye wolo muna lusalu lwa nzo a Yave n ye nzo a1 ntinu, otwikidi wo kwa Benadadi wa Ntinu a Suria, o ona wakala muna Damaseke, oku vo: 3 “Kangu tuna diau1 ngeye yo mono, o se diame yo se diaku. Itwikidi lukau lwalu lwa palata ye wolo. Kulula e kangu una diau2 yo Basa wa Ntinu a Isaele, kimana kakatuka mu zunga kiame.” 4 Benadadi owididi Ntinu Asa, otumini mfumu za makesa mandi banuanisa mbanza za Isaele, bafwasidi Iyone, p Dani, q Abele-maimi ye mbanza zawo-

16

15:16 1 Yovo “ndon’ankento.” 2 Tala Nsas’a Mvovo. 15:17 1 Mvovo wa sina: “muna lumbu yandi yawonso.” 16:1 1 Yovo “siamisa; tungulula.” 16:2 ˆ 1 Yovo “lumbu lwa.” 16:3 1 Yovo “Ngwizani una yau.” 2 Yovo “ngwizani.”

615 nso za malundilu ma Nafetali. a 5 Basa vava kawidi wo, vana vau oyambwidi tunga1 Rama yo sisa salu kiandi. 6 Asa wa Ntinu okutakese Yuda yawonso, banete matadi ye mabaya ma Rama b mana Basa katungilanga, c osadidi mo mu tunga1 Ngeba d ye Misepa. e 7 Muna ntangwa yayina, Kanani f wa moni wizidi kwa Asa wa Ntinu a Yuda, umvovese vo: “Wau vo obundidi e vuvu1 kwa ntinu a Suria, kubundidi vuvu2 kwa Yave wa Nzambi aku ko, o makesa ma ntinu a Suria matayidi vana moko maku. g 8 Nga Anetiopia ye esi Libia ke bakala ye vu kianene ko ye makalu mayingi ma vita ye akwa mvalu e? Kansi, vava wabunda e vuvu muna Yave, oyandi wabayekola vana moko maku. h 9 Kadi meso ma Yave mekwendanga muna nza yawonso i muna songa nkum’andi muna wete dia awana bena yo ntim’asikila muna1 yandi. j Dia uzowa ovangidi; tuka wau vita okala zau.” k 10 Muna diadi, Asa ofungidi moni makasi yo kunsia muna pelezo,1 kadi umfungidi kikilu makasi mu kuma kia diambu diadi. Tuka kolo kiakina, Asa oyantikidi bangika akaka muna nkangu. 11 O lusansu lwa Asa, tuka kuna lubantiku yakuna mbaninu, lwasonama muna Nkanda wa Ntinu mia Yuda ye Isaele. l 12 Muna mvu una wa 39 wa luyalu lwandi, Asa obakamene kimbevo kia malu, kimbevo kiampasi kikilu; kana nkutu muna kimbevo kiandi, kavavidi Yave ko, kansi ovavidi awuki. 13 I bosi, Asa olele yo mase mandi; m ofwidi muna mvu wa 41 wa lu16:5, 6 1 Yovo “siamisa; tungulula.” 16:7 1 Mvovo wa sina: “oyekamene.” 2 Mvovo wa sina: “kuyekamene.” 16:9 1 Yovo “bakiyekola emvimba kwa.” 16:10 1 Mvovo wa sina: “unsidi muna ˆ ku.”

2 TUSANSU 16:5–17:10 KAPU 16 a 1Nti 15:20-22 b Yos 18:21, 25 c 1Nti 15:17 d Yos 18:21, 24 1Tu 6:60, 64

e Yos 18:21, 26 Afu 20:1

f 1Nti 16:1 2Tu 19:2 2Tu 20:34

g Yer 17:5 h 2Tu 14:9, 11 Nk 37:39, 40

i Zak 4:10 j 1Pe 3:12 k 1Nti 15:32 l 1Nti 15:23 m 1Nti 15:24 

Ndambu ya 2 a 2Sa 5:7 b Mak 16:1 Luk 23:55, 56 Yoa 19:40

 KAPU 17 c 1Nti 15:24 1Nti 22:41

d 2Tu 15:8 e 2Sa 8:15 f Nsi 4:29 2Tu 26:1, 5

g 1Nti 12:28-30 1Nti 13:33

h 1Nti 9:4, 5 Nk 132:12

i 2Tu 18:1 j 1Nti 22:42, 43 k Nsi 7:5 l Nsi 33:8, 10 Mal 2:7

m Nsi 31:11 Yos 1:7, 8 Nek 8:7

yalu lwandi. 14 Banzikidi muna ziami kiampwena kina kayitimina muna Mbanz’a Davidi, a banlekese vana mfulu yazadiswa ye mazi ma balasamu ye mazi mansunga masangwa lekwa ya mpila mu mpila. b Bankwikidi ziku dianene dia ndumbu.1 Yosafate c wa mwan’andi okitukidi se ntinu vana fulu kiandi, osiamisi kimfumu kiandi muna Isaele. 2 Osidi makesa muna mbanza zawonso zangolo za Yuda ye buka ya makesa muna nsi a Yuda yamuna mbanza za Eferaime zina kabaka Asa wa se diandi. d 3 Yave okedi kaka yo Yosafate kadi wadiatila muna nzila zina kateka diatila Davidi e wa nkulu andi, kasidi tomba teke ya Bale ko. 4 Ovavidi Nzambi a se diandi, f olende1 nkanikinu miandi, ke mavangu ma Isaele ko. g 5 Yave osikidisi kintinu vana moko mandi; h Yuda yawonso yavananga tukau kwa Yosafate, okedi ye kimvuama kiayingi yo nkembo. i 6 Okedi ye unkabu walanda nzila za Yave, okatwidi mabata j ye mavindi mavauka1k muna Yuda. 7 Muna mvu watatu wa luyalu lwandi, otumini akuluntu andi, Benkaile, Obadiya, Zakariya, Netanele yo Mikaya benda longa nkangu muna mbanza za Yuda. 8 Awaya i Anelevi bayenda yau: Semaya, Netaneya, Zebadeya, Asaele, Semiramote, Yonatani, Adoniya, Tobiye yo Toba-doniya kumosi ye anganga, Elisama yo Yorame. l 9 Bayantikidi longa nkangu muna Yuda, banete nkand’a Nsiku m a Yave, bele azieti muna mbanza zawonso za Yuda yo longa nkangu. 10 E yintinu yawonso ya nsi zina zazieta Yuda bamona wonga wa Yave, ke banuanisi Yosafate

17

16:14 1 Ke disongele ko vo vimbu dia Asa diayokwa, kansi lekwa yansunga bayoka. 17:4 1 Mvovo wa sina: “odiatidi muna.” 17:6 1 Tala Nsas’a Mvovo.

2 TUSANSU 17:11–18:12 ko. 11 Afelesetia batwasidi Yosafate tukau ye nzimbu se vaku. Esi Arabia bantwasidi 7.700 za mameme ma makoko ye 7.700 za nkombo za makoko muna makambi mau. 12 Yosafate wakumamanga kaka, a okwamanene tunga nzo zangolo b ye mbanza za malundilu c muna Yuda. 13 Yosafate osadidi salu yayingi muna mbanza za Yuda, okedi yo makesa, i sia vo, mabamba-ngolo muna Yerusaleme. 14 Lualu i lutangu lwau mun’owu wa nzo za mase mau: muna Yuda, e mfumu za mafunda, Adana wa mfumu, okedi ye 300.000 ma mabamba-ngolo. d 15 Yekanane wa mfidi okedi muna lutumu lwandi, okedi ye 280.000 ma makesa. 16 Amaseya wa mwan’a Zikere okedi mpe muna lutumu lwandi, wakivana kuna mvevo muna salu kia Yave, okedi ye 200.000 ma makesa. 17 Muna Benyamini, e Eleyada wa kesa dia muntu, okedi ye 200.000 ma akwa mfumba ye ngubu. f 18 Yeozabade okedi muna lutumu lwandi, okedi ye 180.000 batoma kubikwa muna nuana vita. 19 Awaya basadilanga ntinu, vana ntandu awana ntinu kasia muna mbanza zangolo muna Yuda yawonso. g Yosafate wakala ye kimvuama yo nkembo ayingi, h kansi okangidi e kangu dia longo yo Akabi. i 2 Ke kiavioka mvu miayingi ko, Yosafate okulumukini kwa Akabi kuna Samaria, j Akabi ovondele ulolo wa1 mameme ye ngombe mu kuma kiandi ye nkangu wakala yandi. Osiatamene2 kimana Yosafate katomboka yandi kuna Ramotengiladi. k 3 Akabi wa Ntinu a Isaele oyuvuidi Yosafate wa Ntinu a Yuda vo: “Nga okwenda yame muna nuanisa Ramote-ngiladi?” Umvutwidi vo: “Ikwenda

18

18:2 1 Mvovo wa sina: “okelele ulolo wa yimenga ya.” 2 Yovo “Owondelele.”

616 KAPU 17 a 2Tu 18:1

b 2Tu 14:2, 6

c 1Nti 9:19 2Tu 8:3, 4

d 2Tu 13:3 2Tu 26:11-13

e Tuk 49:27

f 2Tu 14:8

g 2Tu 11:5, 23 

KAPU 18 h 2Tu 17:5

i 1Nti 16:28, 33 1Nti 21:25

j 1Nti 22:2-4 2Tu 19:2

k Nsi 4:41-43 1Tu 6:77, 80

 Ndambu ya 2 a 2Sa 2:1 1Nti 22:5, 6

b 2Nti 3:11

c 1Nti 22:7, 8

d 1Nti 18:4 1Nti 19:9, 10

e Yer 38:4

f 1Nti 22:9-12

g Mik 3:5

yaku. O nkangu ame ukala yo nkangu aku, tukala yaku muna vita.” 4 Kansi, Yosafate ovovese ntinu a Isaele vo: “Dodokolo, teka yuvula diambu dia Yave.” a 5 Ozevo, o ntinu a Isaele okutakese ngunza, tezo kia 400, ubayuvuidi vo: “Nga twenda nuanisa Ramote-ngiladi yovo kiendi ko e?” Bavutwidi vo: “Tomboka, kadi Nzambi aludi oyekola yo vana moko ma ntinu.” 6 Yosafate ovovele vo: “Nga va fulu kiaki ke vena ngunz’a Yave ko? b Yambula twanyuvula.” c 7 Muna diadi, o ntinu a Isaele ovovese Yosafate vo: “Vena ye muntu mosi d ona tulenda yuvulwila Yave; kansi kikunzolanga ko, kadi ke sakulanga mambu mambote ko mu kuma kiame, mambu mambi kaka. e I Mikaya wa mwan’a Yimela.” Yosafate ovovele vo: “E ntinu, kuvovi wowo ko.” 8 Muna kuma kiaki, ntinu a Isaele obokele mbanda-mbanda mosi, umvovese vo: “Untwasila Mikaya wa mwan’a Yimela mu nzaki.” f 9 O ntinu a Isaele yo Yosafate wa ntinu a Yuda bafongele konso muntu vana kunda kiandi kia kimfumu, bavuete mvuatu mia kintinu; bavuende vana bundilu diakala vana ndambu a vitu dia Samaria, ngunza zawonso zisakwidi vana bena. 10 Sedekiya wa mwan’a Kenana ukivangidi mpoka za sengwa, ovovele vo: “I wau wuwu kavovele o Yave, ‘Muna mpoka zazi obukumuna1 Asuria yavana okubafukisa.’” 11 E ngunza zawonso zisakwidi diambu diau dimosi, oku vo: “Tomboka kuna Ramotengiladi, okubasunda; g Yave oyekola yo vana moko ma ntinu.” 12 Muntu ona wayenda bokela Mikaya umvovese vo: “Tala, ngunza zawonso basakwidi diambu diambote kwa ntinu. Dodo18:10 1 Yovo “onungunuina; otudila.”

617 kolo, yambula mvovo miaku miakala mpe miambote a nze mvovo miau.” b 13 Kansi, Mikaya ovovele vo: “Ndidi e ndofi muna Yave wa Nzambi amoyo, konso diambu kekumpovesa o Nzambi ame, i diau ivova.” c 14 I bosi, ukisunzwidi kwa ntinu, o ntinu unyuvuidi vo: “E Mikaya, nga twenda nuanisa Ramote-ngiladi yovo kiendi ko?” Vana vau, ovutwidi vo: “Tomboka, sunda osunda; yekolwa beyekolwa vana moko maku.” 15 O ntinu umvovese vo: “Nkumbu nkwa ikudisa e ndofi vo kumpovesa diambu diankaka ko, kansi umpovesa kaka e ludi muna nkumbu a Yave?” 16 Mikaya umvutwidi vo: “Mbwene Aneyisaele awonso bamwanganene muna miongo nze mameme makondwa mvungudi. d Yave ovovele vo: ‘Awaya ke bena ye mfumu ko. Yambula konso muntu kavutuka kuna nzo andi kuna luvuvamu.’” 17 O ntinu a Isaele ovovese Yosafate vo: “Kivovese wo ko vo, ‘Ke sakula mambu mambote ko mu kuma kiame, kansi mambu mambi kaka’?” e ´ 18 Mikaya ovovele vo: “Nuwa diambu dia Yave: Mbwene Yave ovuende vana kunda kiandi kia kimfumu, f e vu kiawonso kia zulu g kitelamene vana lunene lwandi ye vana lumonso lwandi. h 19 Yave ovovele vo: ‘Nani ovuna Akabi wa Ntinu a Isaele kimana katomboka yo bwila kuna Ramote-ngiladi?’ Mosi ovovele edi, mosi ovovele diankaka. 20 Vezidi mwanda umosi,1i otelamene vana vena Yave, ovovele vo: ‘Mono ikumvuna.’ Yave unyuvuidi vo: ‘Aweyi okumvunina?’ 21 Ovutwidi vo: ‘Ivaika yo kituka se mwand’a luvunu muna nua mia ngunza zandi zawonso.’ Ovovele vo: ‘Vuna okumvuna yo kunsunda. Wenda wo vanga.’ 22 Yave osidi mwand’a luvunu 18:20 1 Yovo “mbasi mosi.”

2 TUSANSU 18:13-33 KAPU 18 a 1Nti 22:13-17

b Yes 30:9, 10

c Yer 23:28 Mav 20:27

d Lev 26:14, 17 Nta 27:16, 17

e 1Nti 22:18

f Yes 6:1 Yez 1:26 Lus 20:11

g Yob 1:6 Dan 7:9, 10

h 1Nti 22:19-23

i Nk 104:4 

Ndambu ya 2 a Yes 19:14 Yez 14:9

b 2Tu 18:10

c 2Tu 18:7

d Yer 20:2 Mak 14:65

e 1Nti 22:24-28

f 2Tu 16:10 Mav 5:18

g Nta 16:29

h Yos 20:8 1Nti 22:29-33 2Tu 18:2

i Luv 14:10 2Tu 13:14

muna nua mia ngunza zaku, a kansi Yave ovovele vo mpasi omona.” 23 Sedekiya b wa mwan’a Kenana ofinamene, owende Mikac ya e mbata vana bundi, d ovovele vo: “Mu nkia nzila mwand’a Yave umpiokele muna vovana yaku?” e 24 Mikaya umvutwidi vo: “Ozaya nzila yayi muna lumbu kina okota muna suku dia kati yo swekama.” 25 I bosi, o ntinu a Isaele ovovele vo: “Nubonga Mikaya nuamvutula kwa Amone wa mfumu a mbanza ye kwa Yoase wa mwan’a ntinu. 26 Ubavovesa vo: ‘I wau wuwu kavovele o ntinu: “Nusia muntu ndioyu muna pelezo, f nundikila muna fimbolo yo maza yavana ivutuka kuna luvuvamu.”’” 27 Kansi, Mikaya ovovele vo: “Avo ovutukidi kuna luvuvamu, ozevo Yave kavovane yame ko.” g Okudikidi ´ vo: “Nuwa, yeno nkangu wawonso.” 28 Kansi, ntinu a Isaele yo Yosafate wa ntinu a Yuda batombokele kuna Ramote-ngiladi. h 29 O ntinu a Isaele ovovese Yosafate vo: “Ivuata mvuatu miankaka, ngienda kuna vita, kansi ngeye vuata mvuatu miaku mia kintinu.” Ozevo, ntinu a Isaele ovuete mvuatu miankaka, bakotele muna vita. 30 Ntinu a Suria okanikini afidi a makalu mandi ma vita vo: “Ke lunuanisa muntu ankaka ko, kakala nleke yovo mbuta, ntinu a Isaele kaka.” 31 Vava afidi a makalu ma vita bamona Yosafate, bavovele vo: “Ndioyu i ntinu a Isaele.” Ozevo, banlende banuanisa; Yosafate oyantikidi kaza yo lomba lusadisu, i o Yave unsadisi. Vana vau o Nzambi ubavengomwene vana kena. 32 Vava afidi a makalu ma vita bamona vo ke ntinu a Isaele ko, bayambwidi kunlanda. 33 Kansi, muntu mosi lembi wo kana otelese ntinu a Isaele

2 TUSANSU 18:34–20:6 nzanza muna mayikilu ma kinkutu kiandi kia sengwa.1 O ntinu ovovese nati a kalu diandi dia vita vo: “Viluka, umpaikisa muna vita2 kadi ndwele.” a 34 E vita ikedi kikilu yangolo muna lumbu kiakina, o ntinu a Isaele otelameso kaka muna kalu dia vita, okedi mantalani ye Asuria yakuna masika; ofwidi muna ndimuk’a ntangwa. b Yosafate wa Ntinu a Yuda ovutukidi kuna luvuvamu c kuna nzo andi1 kuna Yerusaleme. 2 Yeu d wa mwan’a Kanani e wa moni wele kunkika, ovovele kwa Yosafate wa Ntinu vo: “Nga ofwete sadisa yimpumbulu f yo zola awana bemenganga Yave? g Muna kuma kiaki, Yave ufungidi kikilu makasi. 3 Kansi, omu ngeye musolokele mambu mambote, h kadi okatwidi mavindi mavauka1 muna nsi, okubikidi ntim’aku2 muna tomba Nzambi aludi.” i 4 Yosafate okedi muna Yerusaleme. I bosi, wele tala diaka nkangu tuka Bere-seba yakuna zunga kia miongo mia Efaraime, j kimana kabavutulwisa kwa Yave wa Nzambi a mase mau. k 5 Otumbikidi mpe afundisi muna nsi yamuna mbanza zawonso zangolo za Yuda. l 6 Ovovese afundisi vo: “Nutoma tala edi nuvanga, kadi e mfundisa eno ke ya muntu ko, ya Yave kaka, yandi una yeno muna mfundisa. m 7 Nuyambula vo vumi wa Yave wakala omu yeno. n Nuyikenga muna dina nuvanga, kadi kuna kwa Yave wa Nzambi eto, ke kuna vilwa ko o yovo sia mpambula, p ngatu tambula mbabu.” q 8 Muna Yerusaleme, Yosafate otumbikidi mpe Anelevi aka-

19

18:33 1 Kinkutu kivuatanga makesa muna kuyitanina muna vita. 2 Mvovo ˆ wa sina: “ndo.” 19:1 1 Yovo “lumbu lwandi.” 19:3 1 Tala Nsas’a Mvovo. 2 Yovo “osidi etima dia tomba.”

618 KAPU 18 a 1Nti 22:34, 35 b 2Tu 18:22 

KAPU 19 c 2Tu 18:31, 32 d 1Nti 16:1 e 2Tu 16:7 f 1Nti 21:25 g Nk 139:21 h 1Nti 14:1, 13 i 2Tu 17:3-6 j Yos 17:14, 15 k 2Tu 15:8 l Nsi 16:18 m Nsi 1:16, 17 Nk 82:1

n Luv 18:21 o Tuk 18:25 Nsi 32:4

p Mav 10:34 Rom 2:11 1Pe 1:17

q Nsi 10:17 Nsi 16:19

 Ndambu ya 2 a Nsi 17:9 Nsi 21:5 Nsi 25:1

b Nsi 17:8 c Mal 2:7 d 2Tu 15:2 

KAPU 20 e Afu 3:14 2Sa 8:2 Nk 83:2, 6

f Tuk 19:36-38 g Yos 15:1

ka ye anganga ye ntu mia mase ma Isaele bakala se afundisi muna mfundu mia Yave yo zenga mambu ma nkangu a Yerusaleme. a 9 Ubakanikini vo: “I wau wuwu nuvanga muna vumi wa Yave, kuna ziku yo ntim’asikila: 10 Avo mpangi zeno ana bekalanga muna mbanza zau, banutwasidi mfundu mia mbungul’a menga b yovo mfundu mia mambu ˆ ma nsiku, nkanikinu, mına yovo nzengo, nubalonga, kimana balembi kala ye ngielele vana ndose a Yave; avo ke wau ko, makasi mandi mekala muna yeno ye muna mpangi zeno. I wau wuwu nuvanga, nualembi kala ye ngielele. 11 Tala, Amariya wa mbut’anganga i nkuluntu eno muna mambu mawonso ma Yave. c O Zebadeya wa mwan’a Yisemaele, i ntu a nzo a Yuda muna mambu mawonso ma ntinu. Anelevi i akengi eno. Nukumama yo sala, yambula Yave kakala ye awana bevanganga mambu mambote.” d Kuna kwalanda, Anemoabe e yo Aneyamone f ye akaka muna Amuni,1 bezidi nuanisa Yosafate. 2 Bazayisi kwa Yosafate vo: “E ndong’ayingi izidi kunuanisa, itukidi kuna mvivu a mbu,1 kuna Edome, g owau bena kuna Kasasoni-tama, i sia vo, Engedi.” h 3 Muna diadi, Yosafate omwene wonga, osidi etima dia tomba Yave. i Obokele nkoki a mfionkonona1 muna Yuda yawonso. 4 Esi Yuda bakutakene bayuvula Yave; j batukidi muna mbanza zawonso za Yuda bayuvula Yave. 5 Yosafate otelamene vana vena nkutakani a Yuda ye Yerusaleme, muna nzo a Yave, vana yanzala kiampa, 6 ovovele vo: “E Yave wa Nzambi a mase meto, nga ka ngeye ko i Nza-

20

h Yos 15:20, 62 i 2Tu 19:1, 3 j Nsi 4:29-31

20:1 1 Nanga, “Aneyamuni.” 20:2 1 Nanga Mbu Afwa. 20:3 1 Yovo “mina nsoki.”

619 mbi kuna zulu? a Nga ka ngeye ko i nyadi a yimfumu yawonso ya zula? b Muna koko kwaku i mwina ngolo yo nkuma, kavena muntu ko olenda kutelamena. c 7 E Nzambi eto, nga ka ngeye ko wayinga nkangu a nsi yayi vana vena nkangu aku Isaele yo vana yo se vua diakwele mvu kwa mbongo ya Abarayama wa nkundi aku? d 8 Bazingidi mo, batungidi mo e nzo avauka muna nkumbu aku, e oku vo: 9 ‘Avo mbi itulwakidi, kana nsosolo yovo tumbu yovo vuku yovo mvengele, yambula twatelama ova nzo yayi ye vana ndose aku (kadi e nkumbu aku ina mwamu nzo yayi,) f twabokela muna mpasi zeto, okutuwa yo kutuvuluza.’ g 10 Tala Aneyamone ye Anemoabe y’esi zunga kia miongo mia Seyire, h ana wakanikina Isaele vo balembi kubanuanisa vava bavaika muna Engipito. Aneyisaele babavengomoka, ke babafwasa ko. i 11 Owau tala una batusendele, bezidi batuyinga mwamu vua diaku dina watuvana se fwa dieto. j 12 E Nzambi eto, nga kukubafundisa ko e? k Kadi katuna ye ngolo ko muna ndonga yayi yayingi itulwakidi; katuzeye ko dina tuvanga; l o meso meto kwa ngeye kaka mena.” m 13 E ntangwa yayina, Ayuda awonso batelamene vana vena Yave, ye nsedia miau ye akazi au yo wan’au.1 14 I bosi, mwand’a Yave wizidi vana kati kwa nkutakani, muna Yakaziele wa mwan’a Zakariya wa mwan’a Benaya wa mwan’a Yiele, wa mwan’a Mataneya, wa Nlevi muna wan’a Asafi. 15 Ovovele vo: “Nuwinikina, yeno Ayuda awonso ye yeno esi Yerusaleme yo ngeye Yosafate wa Ntinu. I wau wuwu kanuvovese o Yave: ‘Ke numoni wonga ko ngatu vumiswa muna kuma

2 TUSANSU 20:7-24 KAPU 20 a 1Nti 8:23 Mat 6:9

b 1Tu 29:11 Dan 4:17

c 1Tu 29:12 Yes 40:15, 17 Dan 4:35

d Tuk 12:7 Nek 9:7, 8 Yes 41:8 Yak 2:23

e 2Tu 2:4 f 2Tu 6:20 g 1Nti 8:33, 34 2Tu 6:28-30

h Tuk 36:8 i Nta 20:17, 18 Nsi 2:5, 9, 19

j Afu 11:23, 24 Nk 83:2, 4

k Afu 11:27, 28 Nk 7:6

l 2Nti 6:15, 16 m 2Tu 14:11 Nk 25:15 Nk 62:1

 Ndambu ya 2 a Nsi 1:29, 30 Yos 11:4, 6 2Tu 32:7, 8

b Yes 30:15 c Luv 14:13, 14 Luv 15:2 1Sa 2:1 1Tu 16:23 Man 3:26

d Nsi 31:8 Yos 10:25

e Nta 14:9 2Tu 15:2

f 1Tu 23:12 g 1Tu 15:16 h 2Tu 11:5, 6 i Luv 14:31 Luv 19:9

j 1Tu 15:16 k Luv 34:6 l Afu 7:22 1Sa 14:20

m Nsi 2:5 n Luv 14:25 Yez 38:21

20:13 1 Mvovo wa sina: “wan’amakala.”

o 2Tu 20:16

kia ndonga yayi, kadi e vita ke yeno ko, ya Nzambi kaka. a 16 O mbazi nubakulumukina. Betomboka muna ntombok’a Sisi, nukubasolola kuna nsuk’a ndimba kuna makanga ma Yeruele. 17 Ke nunuana ko muna vita yayi. Nukiatama, nutelama, b nutala una kekunuvuluzila o Yave. c E Yuda ye Yerusaleme, ke numoni wonga ko ngatu vumiswa. d O mbazi nubavaikila, kadi Yave okala yeno.’” e 18 Vana vau Yosafate ovumbamene ye ndose vana ntoto, Ayuda awonso y’esi Yerusaleme bafukamene vana vena Yave, basambidi Yave. 19 Anelevi bena vo Anekoate f yo Anekora batelamene bakembele Yave wa Nzambi a Isaele muna nding’angolo. g 20 Muna lumbu kina kialanda, batelamene muna menemene, bele kuna makanga ma Tekoa. h Una se bevaika, o Yosafate otelamene, ovovele vo: “Nungwa, e Yuda y’esi Yerusaleme! Nukwikila muna Yave wa Nzambi eno, nuakala ngwi. Nukwikila muna ngunza zandi, i nuasikila.” 21 Vava kamokena yo nkangu, osolele wantu mu yimbidij la Yave yo kunkembelela muna mvuatu miavauka ekolo bekwenda kuna ntwal’a vu kia makesa, oku vo: “Nuvana matondo kwa Yave, kadi o walakazi wandi wakwele mvu.” k 22 Vava bayantikidi yimbila yo kembela ye kiese kiawonso, o Yave ofididi wantu kimana baswekamena Aneyamone ye Anemoabe y’esi zunga kia miongo mia Seyire, ana bayiza nuanisa Yuda, dianu vo bayantika vondaziana. l 23 Aneyamone ye Anemoabe banuanisi esi zunga kia miongo mia Seyire m kimana babavonda yo kubafukisa; vava bamana vonda esi Seyire, yau mpe bavondazianini. n 24 Ayuda vava balweke kuna yingidilu dia makanga, o batadidi

2 TUSANSU 20:25–21:9 ndonga, bamwene kaka mavimbu vana ntoto; a ke vavulukidi kana mosi ko. 25 Yosafate yo nkangu andi bezidi sanza e sanzu, basolwele ulolo wa mavua, mvuatu ye lekwa yantalu vana vena mavimbu, ina basanzidi se vua diau, ke balendele nata yawonso ko. b Lumbu tatu bavanga muna nata e sanzu, kadi diayingi. 26 E lumbu kina kiaya balungalakene kuna Ndimb’a Beraˆ ka, kadi i kuna bakembele1 Yave. I kuma bayikila e fulu kiakina vo Ndimb’a Beraka2c yamu unu kiaki. 27 Ayuda awonso y’esi Yerusaleme yo Yosafate ona wakala kuna ntwal’au, bavutukidi kuna Yerusaleme ye kiese, kadi Yave ubamwesese kiese wau basundidi e mbeni zau. d 28 Balweke kuna Yerusaleme ye nsambi ye kokolo e ye mpungi, f bele kuna nzo a Yave. g 29 Yimfumu yawonso muna nsi ikedi yo wo´ nga wa Nzambi, wau bawa vo Yave wanuanisa mbeni za Isaele. h 30 Dianu vo, e kintinu kia Yosafate kivuvamene, kadi Nzambi andi umvene vundu muna ndambu zawonso. i 31 Yosafate okwamanene yala muna Yuda. Mvu 35 kakala miau vava kayantika yala, mvu 25 kayala muna Yerusaleme. E nkumbu a ngudi andi Azuba wa mwan’a Sileki. j 32 Wadiatila muna nzil’a Asa k wa se diandi. Kavengomoka mo ko, wavanga mambu mansongi vana meso ma Yave. l 33 Kansi, mabata ke makatulwa ko, m o nkangu ke bakubika ntima miau ko muna tomba Nzambi a mase mau. n 34 Vo i mambu mankaka ma lusansu lwa Yosafate, tuka kuna lubantiku yakuna mbaninu, masonama muna lusansu lwasoneka Yeu o wa mwan’a Kanani, p luna 20:26 1 Mvovo wa sina: “basambwidi.” 2 Ina ye nsasa vo: “Nsambu.”

620 KAPU 20 a Luv 14:30 Nk 110:5, 6 Yes 37:36

b Luv 12:35 2Nti 7:15, 16

c Luv 17:14, 15 1Sa 7:12

d 1Sa 2:1 Nk 20:5 Nk 30:1

e 2Sa 6:5 1Tu 16:5

f Nta 10:8 1Tu 13:8 2Tu 29:26

g Nk 116:19 h Luv 15:13, 14 Yos 9:3, 9 2Tu 17:10

i Yos 23:1

j k l m

n o

2Sa 7:1 2Tu 15:15 1Nti 22:41, 42 1Nti 15:11 2Tu 17:3, 4 2Tu 19:2, 3 1Nti 15:14 1Nti 22:43 2Tu 17:1, 6 1Nti 18:21 1Nti 16:1 2Tu 19:2 2Tu 16:7

p 

Ndambu ya 2 a 2Nti 1:2, 16 b 1Nti 10:22, 23 c Nta 33:1, 35 Nsi 2:8 1Nti 9:26

d 2Tu 19:2 Nk 127:1

e 1Nti 22:48 

KAPU 21 f g h i j k l m

n

o p

1Nti 22:50 2Tu 11:5, 23 2Nti 8:16 Afu 9:5, 6 2Nti 8:17-19 1Nti 14:7, 9 Os 4:1 2Tu 22:2 Nek 13:26 2Sa 23:5 Nk 89:20, 28 Yer 33:20, 21 2Sa 7:12, 16 1Nti 11:36 Nk 132:11 Tuk 27:40 1Nti 22:47 2Nti 8:20-22

lwasiwa muna Nkanda wa Ntinu mia Isaele. 35 I bosi, Yosafate wa Ntinu a Yuda okangidi kangu yo Akaziya wa Ntinu a Isaele, ona wavanganga mambu mambi. a 36 Owizane yandi bavanga e nzaza zenda kuna Tasisi, b bavangidi e nzaza muna Esio-ngebe. c 37 Kansi, Elieze wa mwan’a Dodavau wa musi Maresa osakwidi mu kuma kia Yosafate vo: “Wau vo okangidi e kangu yo Akaziya, o Yave ofwasa salu yaku.” d Muna diadi, e nzaza zadimuka, e ke zayenda kuna Tasisi ko. Yosafate olele yo mase mandi, ozikilu yo mase mandi muna Mbanz’a Davidi; Yorame wa mwan’andi oyantikidi yala vana fulu kiandi. f 2 Ezazi i mpangi zandi, wan’a Yosafate: ` Azariya, Yekiele, Zakariya, Azariya, Mikaele yo Sefateya; awaya awonso i wan’a Yosafate wa Ntinu a Isaele. 3 Se diau wabavana tukau twayingi twa palata ye wolo ye lekwa yambote ye mavata mangolo muna Yuda; g kansi wavana kintinu kwa Yorame, h kadi yandi i mwan’antete. 4 Yorame vava katambwidi kintinu kia se diandi yo sikidisa e wisa kiandi, ovondele mpangi zandi zawonso i muna nsosolo, ye akuluntu akaka a Isaele. 5 Yorame mvu 32 kakala miau vava kayantika yala, mvu nana kayala muna Yerusaleme. j 6 Wakangalela muna nzila y’atinu a Isaele, k wauna wavanga nzo ya Akabi, kadi wabonga mwan’a Akabi se nkaz’andi; l wakwamanana vanga mambu mambi vana meso ma Yave. 7 Kansi, Yave kazola fwasa nzo a Davidi ko mu kuma kia kangu dina kakanga yo Davidi, m kadi wasia nsilu wa kumvana mwinda yakwele mvu yo wan’andi. n 8 Muna lumbu ya Yorame, Edome otelamene Yuda, o osikidisi ntinu andi. p 9 Muna kuma

21

621 kiaki, Yorame osaukidi ye afidi andi ye makalu mandi mawonso ma vita, otelamene muna fuku, owende esi Edome ana banzungidi ye afidi a makalu ma ` vita. 10 Kansi, Edome otelamene Yuda yamu unu kiaki. Muna ntangwa yayina, Libena a mpe ` untelamene, kadi obembwele Yave wa Nzambi a mase mandi. b 11 Otungidi mpe mabata c muna miongo mia Yuda kimana esi Yerusaleme balembi tatidila kwikizi kiau muna Nzambi,1 ovukumwini Yuda. 12 I bosi, Yorame otambwidi nkanda watuka kwa Eliya d wa ngunza, oku vo: “I wau wuwu kavovele o Yave wa Nzambi a Davidi wa se diaku, ‘Ongeye kukangalele muna nzil’a Yosafate e wa se diaku ko, ngatu muna nzil’a Asa f wa Ntinu a Yuda. 13 Okangalele kaka muna nzila y’atinu a Isaele g yo vukumuna Yuda y’esi Yerusaleme balembi tatidila kwikizi kiau muna Nzambi,1h una wavanga e nzo ya Akabi, i ovondele mpangi zaku, j e nzo a se diaku, ` ana basundidi o wete. 14 Muna kuma kiaki, Yave otwasa vuku kiangolo kwa nkangu aku ye kwa wan’aku ye akazi aku ye mavua maku mawonso. 15 Oyela yimbevo yayingi yamuna ndia, yavana ndia miaku mivaika, muna kuma kia yela kwa lumbu ke lumbu.’” 16 I bosi, Yave obundumwini k Afelesetia1 l y’esi Arabia m ana bakala lukufi ye Anetiopia, banuanisi Yorame. 17 Bakotele muna Yuda, banuanisi yo, babakidi lusalu lwawonso lwakala muna nzo a1 ntinu n yo wan’andi ye akazi andi, Yoaka21:11 1 Yovo “muna tesesa esi Yerusaleme e zumba kia mwanda.” 21:13 1 Yovo “watesesa Yuda y’esi Yerusaleme e zumba kia mwanda.” 21:16 1 Mvovo wa sina: “mwand’a Afelesetia.” 21:17 ˆ 1 Yovo “lumbu lwa.”

2 TUSANSU 21:10–22:6 KAPU 21 a Yos 21:13 2Nti 19:8

b 2Tu 15:2 Yer 2:13

c Nsi 12:2 d 2Nti 2:1, 11 e 2Tu 17:3 f 1Nti 15:11 2Tu 14:2, 5

g 1Nti 16:25, 33 h Luv 34:15 Yer 3:8

i 2Nti 9:22 j 2Tu 21:4 k 1Nti 11:14 2Tu 33:11 Yes 10:5

l Yos 13:1, 2 2Sa 8:1

m 2Tu 17:11 n 1Nti 14:25, 26 

Ndambu ya 2 a 2Tu 22:1 b Mav 12:21-23 c 2Tu 16:13, 14 Yer 34:4, 5

d 1Nti 2:10 e 2Tu 24:24, 25 2Tu 28:27

 KAPU 22 f 2Tu 21:16, 17 g 2Nti 8:24-26 h 2Nti 11:1 2Nti 11:13, 16 2Tu 24:7

i 1Nti 16:28 j 1Nti 16:33 2Nti 8:27, 28 Mik 6:16

k 1Nti 22:3 2Tu 18:14

l 2Nti 8:15 2Nti 10:32

m Yos 19:18, 23 n 2Nti 9:15

ze1 a wa mwan’andi ansuka kaka wasala. 18 Vava mambu mama mavioka, Yave unyelese kimbevo kilembi sasuka muna ndia miandi. b 19 I bosi, vava kialunga mvu miole, e ndia miandi mivaikidi mu kuma kia yela, ofwididi muna mpasi za mayela mandi; o nkangu andi ke bankwikidi ziku dia ndumbu ko nze una bavanga kwa mase mandi. c 20 Mvu 32 kakala miau vava kayantika yala, mvu nana kayala muna Yerusaleme. Ke muntu ko wakendalala vava kafwa. Banzikidi muna Mbanz’a Davidi, d kansi ke muna ziami ki’atinu ko. e Esi Yerusaleme bayadikidi mwan’a nsuk’a Yorame se ntinu vana fulu kiandi, kadi buka kia asanzi ana bayiza y’esi Arabia muna ndo bamana vonda mbuta zawonso. f Muna kuma kiaki, Akaziya wa mwan’a Yorame oyantikidi yala muna Yuda. g 2 Akaziya mvu 22 kakala miau vava kayantika yala, mvu mosi kayala muna Yerusaleme. E nkumbu a ngudi andi Ataleya h wa ntekelo1 a Omere i wa Ntinu a Isaele. 3 Wakangalela muna nzila za nzo ya Akabi, j kadi ngudi andi yandi wanlonganga mu vanga mambu mambi. 4 Wakwamanana vanga mambu mambi vana meso ma Yave, wauna wavanga e nzo ya Akabi, kadi vava se diandi kafwa bakituka se aludiki andi muna lufwasu lwandi. 5 Akaziya walanda malongi mau, wayenda kumosi yo Yorame wa mwan’a Akabi wa Ntinu a Isaele kuna Ramote-ngiladi, k banuanisa ˆ Kazaele l wa Ntinu a Suria, i kuna akwa nzanza balwekela Yorame. 6 Wavutuka kuna Yizerele m kawukwa e mputa zina banlweka kuna Rama vava kanuanisa Kazaele wa Ntinu a Suria. n

22

21:17 1 Oyikilwanga mpe vo “Akaziya.” 22:2 1 Mvovo wa sina: “mwana.”

2 TUSANSU 22:7–23:8 Akaziya1 wa mwan’a Yorame a wa ntinu a Yuda wakulumuka kuna Yizerele kakingula Yorame b wa mwan’a Akabi, kadi walwekwa.2 c 7 Kansi, Nzambi watwasila Akaziya lufwasu wau kayenda kingula Yorame; vava kalwaka wavaika yo Yorame muna kwenda wanana yo Yeu d wa ntekelo1 a Nimesi ona Yave kakusa o mazi kimana kafukisa2 e nzo ya Akabi. e 8 Yeu vava kayantika fwasa e nzo ya Akabi, wawanana ye akuluntu a Yuda yo wan’a mpangi za Akaziya, ana basadilanga Akaziya, wabavonda. f 9 I bosi, wayenda vava Akaziya; e selo yandi bambaka kuna Samaria kaswekamena, bantwasa kwa Yeu. Bamvonda yo kunzika, g kadi bavova vo: “Yandi i ntekelo a Yosafate, ona watomba Yave ye ntim’andi wawonso.” h Muna nzo ya Akaziya ke mwakala muntu ko wakala ye wisa kia tambula kintinu. 10 Ataleya i wa ngudi Akaziya vava kamona vo mwan’andi ofwidi, watelama yo fwasa luvila lw’awonso lwa kintinu1 kia nzo a Yuda. j 11 Kansi, Yosabate wa mwan’ankento a ntinu, wabonga Yoase k wa mwan’a Akaziya vana vena wan’a ntinu ana bavondwanga, wansweka muna suku yo ndezi andi. Yosabate wa mwan’ankento a ntinu Yorame l (nkaz’a Yoyada m wa nganga ye nsang’a Akaziya) wakwamanana kunsweka mu kuma kia Ataleya, i kuma kalembi kumvondela. n 12 Waswekama yau mu mvu sambanu muna nzo a Nzambi aludi, ekolo Ataleya kayalanga e nsi. 22:6 1 Muna nkanda miankaka mia Kiyibere oyikilwanga vo “Azareya.” 2 Yovo “yela kayela.” 22:7 1 Mvovo wa sina: “mwana.” 2 Mvovo wa sina: “kendona.” 22:10 1 Mvovo wa sina: “mbongo awonso ya kintinu.

KAPU 22 a 2Nti 8:16 b 2Nti 3:1 c 2Nti 9:16 d 1Nti 19:16 2Nti 9:20, 21

e 2Nti 9:6, 7 f 2Nti 10:10-14 g 2Nti 9:27, 28 h 2Tu 17:3, 4 i 2Tu 22:2 j 2Nti 11:1-3 k 2Nti 11:21 l 2Nti 8:16 m 2Tu 23:1 n 2Sa 7:12, 13 1Nti 15:4 2Tu 21:7

 Ndambu ya 2  KAPU 23 a 2Nti 11:4 b 2Tu 8:14 c 2Sa 5:3 d 2Sa 7:8, 12 1Nti 2:4 1Nti 9:5 Nk 89:20, 29

e 1Tu 24:3 f 2Nti 11:5-8 1Tu 9:22-25 1Tu 26:1

g 1Nti 7:1 h 1Nti 7:12 i 1Tu 23:28, 32 j 2Nti 11:9-12

23

622

Muna mvu una wa nsambwadi, Yoyada okabukidi, okangidi kangu ye mfumu za nkama: a Azareya wa mwan’a Yerokame, Yisemaele wa mwan’a Yekanane, Azareya wa mwan’a Obede, Maseya wa mwan’a Adaya yo Elesafate wa mwan’a Zikere. 2 I bosi, bele zieti muna Yuda, bakutakese Anelevi b muna mbanza zawonso za Yuda ye ntu mia nzo za mase ma Isaele. Vava balwaka muna Yerusaleme, 3 e nkutakani yawonso bakangidi e kangu c yo ntinu muna nzo a Nzambi aludi, i bosi ubavovese vo: “Nutala, mwan’a ntinu, yandi oyala wauna Yave kasia nsilu mu kuma kia wan’a Davidi. d 4 I wau wuwu nuvanga: Anganga ye Anelevi ana bekala mu salu e muna Lumbu kia Vundu, nubavambula mu buka tatu. E buka kiantete bekala se ayingidi a mavitu; f 5 e buka kiazole kikala kuna nzo a ntinu, g e buka kiatatu kikala kuna Vitu dia Nkubilwa, o nkangu wawonso ukala muna yanzala ya nzo a Yave. h 6 Ke nuyambula muntu ko kakota muna nzo a Yave nanga vo nganga kaka yo Anelevi ana bekala mu salu. i I yau bekota, kadi e buka kiau kiavauka, o nkangu wawonso belungisa e mbebe au kuna kwa Yave. 7 Anelevi bafwete zunga ntinu muna ndambu zawonso, konso muntu ye nuaninua yandi vana moko. Ndiona okota muna nzo kafwete vondwa. Nukala yo ntinu konso fulu kakwenda.”1 8 Anelevi ye Ayuda awonso bavanga una bakanikinu kwa Yoyada wa nganga. Muna kuma kiaki, konso muntu okutakese akwandi ana bakala mu salu muna Lumbu kia Vundu, kumosi y’awana ke bakala mu salu ko muna Lumbu kia Vundu, j 23:7 1 Mvovo wa sina: “vava kekota yovo vaika.”

623 kadi Yoyada wa nganga kasindika buka a ko. 9 Yoyada wa nganga ovene kwa mfumu za nkama, b madionga ye ngubu zakete1 ye ngubu zavindumuka za Davidi wa Ntinu, c zina zakala muna nzo a Nzambi aludi. d 10 Osidi nkangu wawonso muna fulu yau, konso muntu ye nuaninua yandi vana moko, tuka kuna lunene yakuna lumonso lwa nzo, vana ndambu a ziku ye vana ndambu a nzo, yau awonso bazungidi o ntinu. 11 I bosi, bavaikisi mwan’a ntinu, e bamvuikidi kolowa1 ye Kimbangi,2f bantumbikidi se ntinu, Yoyada yo wan’andi bankusidi mazi. Bavovele vo: “Zinga kwaku e ntinu!” g 12 Vava Ataleya kawa mazu ma nkangu utikunanga yo sanisina ntinu, vana vau wizidi kwa nkangu muna nzo a Yave. h 13 Omwene ntinu otelamene vana ndambu a lunzi diandi, vana mwelo. Amfumu i ye asiki a mpungi bakedi yo ntinu, nkangu wawonso wa nsi ukembelanga j yo sika mpungi, ayimbidi basikanga masikilu yo vita ntu1 muna yimbila nkunga. Muna kuma kiaki, Ataleya otiazwini mvuatu miandi, okazidi oku vo: “Ntelameno! Ntelameno!” 14 Kansi, Yoyada wa nganga watuma e mfumu za nkama ana bakala se akengi a makesa, wabavovesa vo: “Nunkatula vana kati kwa makesa. Konso ona okunlanda kafwete vondwa muna nsosolo!” Kadi nganga wavova vo: “Ke vondelwa muna nzo a Yave ko.” 15 Dianu vo, bambaka yo kunata, vava balwaka vana Vitu dia Mvalu dia nzo a1 ntinu, baˆ mvondele vana. 16 Yoyada okangidi e kangu, oyandi yo nkangu wawonso yo

2 TUSANSU 23:9–24:5 KAPU 23 a 1Tu 24:1 1Tu 26:1

b 2Nti 11:4 c 2Sa 8:7 d 1Tu 26:26, 27 2Tu 5:1

e 2Nti 11:2 f Nsi 17:18 g 1Sa 10:1, 24 h 2Nti 11:13-16 i 2Tu 23:1 j 1Nti 1:39, 40 

Ndambu ya 2 a 2Nti 11:17, 18 2Tu 34:1, 31

b 2Nti 10:27, 28 c Nsi 12:3 2Tu 34:1, 4

d Nsi 13:5 1Nti 18:40

e 1Tu 23:6 1Tu 23:30, 31

f Luv 29:38 Nta 28:2

g 1Tu 9:26 1Tu 26:1, 13

h 2Nti 11:9 i 1Nti 7:7 j 2Nti 11:19, 20 

KAPU 24 k 2Nti 11:21 l Tuk 21:14 2Sa 3:10 2Nti 12:1

m 2Nti 12:2

23:9 1 E ngubu zakete zisadilwanga kwa akwa mfumba. 23:11 1 Yovo “banda.” 2 Nanga nkanda wakala ye Nsiku a Nzambi. 23:13 1 Yovo “bavanganga e siˆ nsu.” 23:15, 20 1 Yovo “lumbu lwa.”

n 2Nti 22:3-5 o 2Nti 12:4, 5 2Tu 29:1, 3 2Tu 34:9, 10

ntinu vo bekwamanana kala nkangu a Yave. a 17 I bosi, nkangu wawonso a nsi wele kuna nzo1 a Bale, babangwidi yo, b bakosomwene maziku mandi ye teke yandi, c bavondele Matane wa ngang’a Bale d vana ntwal’a maziku. 18 I bosi, Yoyada oyekekele kinkengi kia nzo a Yave kw’anganga ye Anelevi, ana Davidi kasia muna buka kimana basadila muna nzo a Yave, bayokanga tukau kwa Yave, e wauna wasonama muna Nsiku a Mose, f kuna kiese ye nkunga, una Davidi kakanikina.1 19 Osidi mpe ayingidi g muna mavitu ma nzo a Yave, kimana mwalembi kota konso muntu wafunzuka. 20 Obongele mfumu za nkama, h azitu, ayadi a nkangu, ye nkangu wawonso wa nsi bakulumwini ntinu tuka kuna nzo a Yave yakuna nzo a1 o ntinu muna nzil’a vitu dia ntandu, bavuandisi ntinu vana kunda i kia kimfumu. j 21 O nkangu wawonso muna nsi uyangalele, e mbanza ivuvamene, kadi bavondele Ataleya muna nsosolo. Yoase mvu nsambwadi kakala miau vava kayantika yala, k mvu 40 kayala muna Yerusaleme. E nkumbu a ngudi andi Sibia wa musi Bere-seba. l 2 Yoase wavanga mambu mambote vana meso ma Yave e lumbu yawonso ya Yoyada wa nganga. m 3 Yoyada osolele Yoase akento wole, owutidi wan’amakala yo wan’amakento. 4 I bosi, Yoase okedi ye luzolo lwa vangulula e nzo a Yave. n 5 Muna kuma kiaki, okutakese anganga ye Anelevi, ubavovese vo: “Nuenda muna mbanza za Yuda, nutambula nzimbu kwa nkangu wawonso a Isaele muna vangulula nzo a Nzambi eno o mvu ke mvu; nusala e

24

23:17 1 Yovo “tempelo.” 23:18 1 Mvovo wa sina: “muna moko ma Davidi.”

2 TUSANSU 24:6-22 salu kiaki mu nzaki.” Kansi, Anelevi ke basadidi kio mu nzaki ko. a 6 I dianu vo, ntinu obokele Yoyada wa ngang’ambuta, umvovese vo: b “Ekuma olembele tumina Anelevi benda muna Yuda ye Yerusaleme balomba mpaku avauka ina yasikidiswa kwa Mose c wa selo kia Yave, mpaku avauka ya nkutakani a Isaele mu kuma kia saba kia Kimbangi? d 7 Kadi wan’a Ataleya, e nkento ndiona wa kimpumbulu, babangula nzo a Nzambi aludi, f babonga lekwa yawonso yavauka ya nzo a Yave, basadila yo muna nsambil’a teke ya Bale.” 8 Bavanga nkela g muna lutumu lwa ntinu yo sia yo kuna mbazi a nzo a Yave, h vana ndambu a vitu. 9 I bosi, baboka e nkoki muna Yuda ye Yerusaleme vo batwasila Yave e mpaku avauka i ina kasikidisa o Mose wa selo kia Nzambi aludi kwa Isaele muna makanga. 10 Akuluntu ye nkangu wawonso bayangalala, j batwasa tukau yo kobola to muna nkela yavana yazala.1 11 Anelevi vava banatanga e nkela kwa ntinu yo mona vo nzimbu zayingi zakalanga mo, o nsoneki a ntinu yo nsunzudi a ngang’ambuta bayendanga katula e nzimbu, i bosi bavutulanga e nkela k vana fulu kiandi. I wau bavanganga lumbu ke lumbu, nzimbu zayingi bakutikanga. 12 O ntinu yo Yoyada bavananga e nzimbu kw’akengi a salu kia nzo a Yave, oyau bafutanga awudi a matadi ye akwa umbangu muna vangulula e nzo a Yave l ye asadi a salu ya sengwa ye nsongo muna vangulula e nzo a Yave. 13 Akengi a salu bayantika e salu, e salu kia vangulula kianungunuka muna wisa kiau, batoma vangulula e nzo a Nzambi aludi yo siamisa yo wauna yateka kala. 14 Vava bamanisa 24:10 1 Nanga, “yavana yau awonso bavana tukau.”

624 KAPU 24 a 2Nti 12:6 b 2Nti 12:7 c Luv 30:12-16 d Nta 1:50 e 2Tu 22:2, 3 f 2Tu 28:24 g Mak 12:41 h 2Nti 12:9 i Luv 30:12-16 Nek 10:32 Mat 17:24

j 1Tu 29:9 k 2Nti 12:10 l 2Nti 12:11, 12 2Tu 34:10, 11

 Ndambu ya 2 a Luv 37:16 Nta 7:84

b Nta 28:3 c 1Nti 2:10 d 2Tu 23:1 e 2Nti 17:13, 14 2Tu 36:15, 16 Yer 7:25, 26

f 2Tu 23:11 g Nsi 29:24, 25 1Tu 28:9 2Tu 15:2

h Yer 11:19 i Mat 23:35 Luk 11:51

e salu, e nzimbu zina zasala batwasa zo kwa ntinu ye kwa Yoyada, basadila zo muna vanga salanganu ya nzo a Yave, salanganu ya salu, salanganu ya tambikila tukau ye mbungwa ye salanganu ya wolo ye palata. a Bakelanga yimenga yangioka b muna nzo a Yave e lumbu yawonso ya Yoyada. 15 Kuna mfoko a zingu kia´ nda ye kiakiese,1 Yoyada ofwidi; mvu 130 kakala miau vava kafwa. 16 Banzika muna Mbanz’a Davidi kumosi ye atinu, c kadi wavanga mambu mambote muna Isaele, d kuna kwa Nzambi aludi ye nzo andi. 17 Yoyada vava kafwa, akuluntu a Yuda bezidi vumbamena ntinu, o ntinu ubawididi. 18 Bayambwidi nzo a Yave wa Nzambi a mase mau, bayantikidi sadila mavindi mavauka1 ye teke, muna kuma kia sumu diau, o makasi ma Nzambi malwakidi Yuda ye Yerusaleme. 19 Yave wabatwikilanga angunza kimana bavutuka kwa yandi, angunza mpe babalukisanga,1 kansi ke babawilanga ko. e 20 O mwand’a Nzambi wizidi muna Zakariya wa mwan’a Yoyada f wa nganga, otelamene vana fulu kiazangama vana vena nkangu, ovovele vo: “I wau wuwu kavovele o Nzambi aludi, ‘Ekuma nukolamenanga nkanikinu mia Yave? Ke nusikila ko! Wau vo nubembwele Yave, yandi mpe okunubembola.’” g 21 Kansi, bamvuandidi e mfulu, h bantubidi matadi vana yanzala kia nzo a Yave i muna lutumu lwa ntinu. 22 Ozevo, Yoase wa Ntinu kasungamena ko walakazi kansonga Yoyada wa se diandi,1 ovondele 24:15 1 Mvovo wa sina: “Vava kanuna ye lumbu yafwana.” 24:18 1 Tala Nsas’a Mvovo. 24:19 1 Yovo “babasilanga umbangi.” 24:22 1 I sia vo, “se dia Zakariya.”

625 mwan’andi, ona wavova vitila kafwa: “Yambula Yave kamona dio ye kulanda e kunda.” a 23 Kuna lubantiku lwa mvu,1 makesa ma Suria bayiza nuanisa Yoase, bakota muna Yuda ye Yerusaleme. b Bavonda akuluntu c awonso a nkangu, batwika e sanzu diau diawonso kwa ntinu a Damaseke. 24 Kana una vo lutangu lwa makesa ma Suria lwakete, Yave wayekola vu kiampwena kia makesa d vana moko mau, kadi Yuda ye Yerusaleme babembola Yave wa Nzambi a mase mau; i dianu batwasila1 tumbu muna Yoase. 25 Vava Asuria bansisa (kadi walwala kikilu bansisa), ntaudi zandi bamvuandila e mfulu mu kuma kia menga ma wan’a1 Yoyada e wa nganga kabungula. Bamvondela vana mfulu andi. f Muna diadi, ofwidi, banzikidi muna Mbanz’a Davidi, g kansi ke muna ziami kia atinu ko. h 26 Awaya i bamvuandila e mfulu: i Zabadi wa mwan’a Simati wa Nyamone yo Yeozabade wa mwan’a Simerite wa musi Moabe. 27 O mambu mawonso ma wan’andi ye tumbu yayingi ina kavewa j ye una kavangulwila k e nzo a Nzambi aludi, mawonso masonama muna lusansu lwa Nkanda wa Atinu. Amaziya wa mwan’andi oyantikidi yala vana fulu kiandi. Amaziya mvu 25 kakala miau vava kayantika yala, mvu 29 kayala muna Yerusaleme. E nkumbu a ngudi andi Yoyadane wa musi Yerusaleme. l 2 Wavanga mambu mambote vana meso ma Yave, kansi ke mu ntim’asikila ko. 3 Vava kintinu kiandi kiasikila, ovondele selo yandi ana bavonda se diandi wa ntinu. m 4 Kansi, kavonda wan’au

25

24:23 1 Mvovo wa sina: “O mvu vava walunga.” 24:24 1 I sia vo, Asuria. 24:25 1 Yovo “mwan’a.”

2 TUSANSU 24:23–25:11 KAPU 24 a Tuk 9:5 Nk 94:1 Yer 11:20 Ayi 10:30

b 2Nti 12:17

c 2Tu 24:17, 18

d Lev 26:17, 37 Nsi 32:30

e 2Tu 24:20, 21

f 2Nti 12:20

g 2Sa 5:9 1Nti 2:10

h 2Tu 21:16, 20 2Tu 28:27

i 2Nti 12:21

j 2Tu 24:20

k 2Tu 24:13 

KAPU 25 l 2Nti 14:1-6

m 2Tu 24:26 

Ndambu ya 2 a Nsi 24:16

b 1Sa 8:11, 12

c Nta 1:2, 3

d 2Tu 19:2

e 2Tu 14:11 2Tu 20:6

f 1Sa 2:7 Ngn 10:22 Kan 2:8

ko, kadi wavanga una wasonama muna Nsiku, muna nkand’a Mose, muna Yave kakanikina vo: “Mase ke bafwete fwila mu kuma kia wan’au ko, o wana ke bafwete fwila mu kuma kia mase mau ko; konso muntu ofwila muna sumu diandi.” a 5 Amaziya okutakese Ayuda, ubatelamese mun’owu wa nzo za mase mau, mfumu za mafunda ye mfunu za nkama muna Yuda yawonso ye Benyamini. b Otangidi awana bakala ye mvu 20 yovo vioka, c omwene vo vakala 300.000 ma makesa matoma longwa,1 ana balenda kota muna vu kia makesa yo sadila maswanga ye ngubu zanene. 6 Vana ntandu, wasonekesa 100.000 ma makesa muna Isaele yo kubafuta 100 talanta1 za palata. 7 Kansi, o muntu a Nzambi aludi, wizidi kwa yandi umvovese vo: “E ntinu kuyambula ko vo makesa ma Isaele benda yaku, kadi Yave kena ye Isaele ko, d ngatu konso muntu muna wan’a Eferaime. 8 Wenda kaka ngeye, vanga diambu, kala yo unkabu muna vita. Avo ke wau ko, o Nzambi aludi olenda kubwisa vana vena mbeni, kadi Nzambi ovuidi nkuma wasadisa e yo bwisa.” 9 Muna kuma kiaki, Amaziya ovovese muntu a Nzambi aludi vo: “Aweyi mfwete vanga muna talanta 100 zina mpene kwa makesa ma Isaele?” Muntu a Nzambi aludi ovutwidi vo: “Yave olenda kuvana zina zisundidi ezazi.” f 10 Amaziya osindikidi makesa mayiza kwa yandi tuka kuna Eferaime, ubavutwidi kuna nsi au. Kansi, bafungidi kikilu Yuda makasi, dianu vo bavutukidi kuna nsi au yo makasi mayingi. 11 Amaziya okabukidi, wele yo makesa mandi kuna Ndimb’a 25:5 1 Mvovo wa sina: “masolwa.” 25:6 1 E talanta mosi, yilo 34,2. Tala Nku. B14.

2 TUSANSU 25:12-28 Mungwa, a ovondele 10.000 ma makesa ma Seyire. b 12 Ayuda babakidi kimoyo 10.000 ma makesa. Babanete vana ntandu a tadi babanengomwene tuka vana ntandu a tadi, yau awonso bamene tiazuka. 13 Makesa mana kavutulwisa Amaziya balembi kwenda yandi kuna vita, c banuanisi mbanza za Yuda, tuka Samaria d yakuna Bete-korone; e bavondele mo 3.000 ma wantu, basanzidi ulolo wa sanzu. 14 Kansi, Amaziya vava katukidi kuna kavondele Anedome, otwese nzambi za wan’a Seyire, otongekele zo se nzambi za` ndi, f ovumbamene zo, oyokele zo ndumbu. 15 Muna kuma kiaki, Yave ofungidi kikilu Amaziya makasi, untumini ngunza, ona umvovese vo: “Ekuma otombele nzambi za nkangu zina zalembi vuluza nkangu au vana moko maku?” g 16 Ekolo kavovanga, o ntinu umvovese vo: “Nga twatumbikidi se nludiki a ntinu e? h Sia pi-i! i Nga fwa ozolele?” O ngunza osidi pi-i, kansi ovovele diaka vo: “Nzeye wo vo Nzambi okanini kufwasa wau ovangidi diambu diadi yo lembi lemvokela luludiku lwame.” j 17 Amaziya wa Ntinu a Yuda vava kamokena ye aludiki andi, watuma e nsangu kwa Yoase wa mwan’a Yoakaze wa mwan’a Yeu wa ntinu a Isaele, oku vo: “Wiza twanuana.”1k 18 Yoase wa Ntinu a Isaele otumini e nsangu zazi kwa Amaziya wa Ntinu a Yuda, oku vo: “E nkek’a mfinda muna Lebanone ivovese nti a nsedele muna Lebanone vo: ‘Vana mwan’aku ankento kwa mwan’ame ayakala kakala se nkaz’andi.’ Kansi, vaviokele bulu kia mfuta kia Lebanone kidiatakese nkek’a mfinda. 19 Ngeye ovovele vo: ‘Mono ngwende Edome.’ l Dianu vo, ntim’aku utundalele, ozolele 25:17 1 Mvovo wa sina: “twatalan’e ndose.”

626 KAPU 25 a 2Sa 8:13 Nk 60:Ntu

b 2Nti 14:7 2Tu 20:10, 11

c 2Tu 25:9 d 1Nti 16:29 e 2Tu 8:3, 5 f Luv 20:3, 5 Nsi 7:25 2Tu 28:22, 23

g 2Tu 24:20 Nk 115:8 Yer 2:5 Yer 10:5

h 2Tu 16:10 2Tu 18:25, 26

i Yes 30:10 j 1Sa 2:25 Ngn 29:1

k 2Nti 14:8-10 l 2Tu 25:11 

Ndambu ya 2 a 2Nti 14:11-14 b 2Tu 22:7 c 2Tu 25:14 d Yos 21:8, 16 1Sa 6:19

e Nek 8:16 Nek 12:38, 39

f 2Tu 26:9 Yer 31:38 Zak 14:10

g 1Nti 7:51 1Nti 15:18 2Nti 24:12, 13 2Nti 25:13-15 2Tu 12:9

h 2Nti 14:1 i 2Nti 13:10 j 2Nti 14:17-20 k 2Nti 12:20 2Nti 15:8, 10 2Nti 21:23

tambula nkembo. Kansi owau, kala kaka muna nzo aku.1 Ekuma ozolele twasila mpasi yo bwa kumosi ye Yuda e?” 20 Kansi, Amaziya kawidi ko; a kadi i luzolo lwa Nzambi aludi lwa kubayekola vana moko ma mbeni zau, b kadi balende nzambi za Edome. c 21 Muna kuma kiaki, Yoase wa Ntinu a Isaele otombokele, oyandi yo Amaziya wa Ntinu a Yuda banuene kuna Bete-semese, d mbanz’a Yuda. 22 Yuda otufakeso kwa Isaele, konso muntu otinini kuna nzo andi.1 23 Yoase wa Ntinu a Isaele obakidi Amaziya wa Ntinu a Yuda wa mwan’a Yoase wa mwan’a Yoakaze,1 kuna Bete-semese. I bosi unete kuna Yerusaleme, obangwidi yaka kia Yerusaleme tuka kuna Vitu dia Eferaime e yakuna Vitu dia Konko, f 400 za yinkoso.2 24 Obongele wolo wawonso ye palata ye salanganu yawonso yakala muna nzo a Nzambi aludi, ye1 Obedeedome yo lusalu lwa nzo a2 ntinu g ye abakami. I bosi ovutukidi kuna Samaria. 25 Amaziya h wa mwan’a Yoase wa ntinu a Yuda, mvu 15 kazinga kuna nim’a lufwa lwa Yoase i wa mwan’a Yoakazi wa ntinu a Isaele. j 26 Vo i mambu mankaka ma lusansu lwa Amaziya tuka kuna lubantiku yakuna mbaninu, nga ke masonama muna Nkanda wa Ntinu mia Yuda ye Isaele ko e? 27 Tuka muna ntangwa ina Amaziya kayambula landa Yave, bamvuandila mfulu k muna Yerusaleme, watinina kuna Lakisi, kansi batwika wantu banlanda kuna Lakisi yo kuˆ mvondela kuna. 28 Batwasa e vimbu diandi muna mvalu yo ˆ 25:19 1 Yovo “l umbu lwaku.” 25:22 1 Mvovo wa sina: “saba kiandi.” 25:23 1 Oyikilwanga mpe vo Akaziya. 2 Tezo kia meta 178. Tala Nku. B14. 25:24 1 Yovo “yakala muna lutumu lwa.” ˆ 2 Yovo “lumbu lwa.”

627 kunzika vana fulu kiaziama mase mandi muna mbanz’a Yuda. O nkangu wawonso wa Yuda babongele Uziya a wakala ye mvu 16 bankitwidi se ntinu vana fulu kia Amaziya b wa se diandi. 2 O ntinu1 vava kalele yo mase mandi, c Uziya otungulwidi Elote, d ovutwidi yo kwa Yuda. 3 Uziya e mvu 16 kakala miau vava kayantika yala, mvu 52 kayala muna Yerusaleme. E nkumbu a ngudi andi Yekoleya wa musi Yerusaleme. f 4 Wavanga mambu mambote vana meso ma Yave, wauna kavanga Amaziya wa se diandi. g 5 Wakivana muna tomba Nzambi mu lumbu ya Zakariya ona wanlonga ovumina Nzambi aludi. Muna kolo kina katombanga Yave, o Nzambi aludi wansambulanga. h 6 Ovaikidi, wele nuanisa Afelesetia, i obangwidi e yaka kia Ngati, j yaka kia Yabene k ye yaka kia Asedode. l Otungidi mbanza muna mvivu a Asedode vana vena Afelesetia. 7 Nzambi aludi okwamanene kunsadisa mu nuanisa Afelesetia y’esi Arabia m ana bazingilanga muna Ngurabale ye Amuni. 8 Aneyamone n bayantikidi futa vaku kwa Uziya. E tunda diandi dilweke yakuna Engipito, kadi okumamene kikilu. 9 Uziya otungidi mpe nzo ´ zanda o muna Yerusaleme vana Vitu dia Konko p ye Vitu dia Ndimba q ye vana Sikininua kia yaka, osiamisi zo. 10 Otungidi ´ mpe nzo zanda r muna makanga, otimini1 sima yayingi (kadi twelezi yayingi kakala yau); i wau mpe kavanga muna Sefela ye muna ndimba. Wakala ye avati ye awana basadilanga muna mpatu za vinyu muna miongo ye kuna Kamele, kadi wazolanga salu kia mpatu. 11 Uziya okedi mpe ye vu

26

2 TUSANSU 26:1-19 KAPU 26 a Mat 1:8 b 2Nti 14:21 c 2Nti 14:22 d 1Nti 9:26 2Nti 16:6

e Yes 1:1 Yes 6:1

f 2Nti 15:2 g 2Nti 14:1, 3 h 2Tu 14:7 Nk 1:2, 3

i 2Sa 8:1 2Tu 21:16 Yes 14:29

j 1Tu 18:1 k Yos 15:11, 12 l Yos 15:20, 46 1Sa 5:1

m 2Tu 17:11 n Tuk 19:36, 38 Afu 11:15

o 2Tu 14:2, 7 p 2Nti 14:13 Yer 31:38 Zak 14:10

q Nek 3:13 r 2Nti 9:17 

Ndambu ya 2 a Nta 1:2, 3 2Sa 24:9

b 2Tu 24:11 c 2Tu 11:1 2Tu 13:3 2Tu 14:8 2Tu 17:14 2Tu 25:5

d 2Tu 11:5, 12 e 1Sa 17:4, 5 f Afu 20:16 1Sa 17:49 1Tu 12:1, 2

g 2Tu 14:2, 7 h Nta 1:51 i Nta 16:39, 40 Nta 18:7

j Luv 30:7 1Tu 23:13

26:2 1 I sia vo, se diandi Amaziya. 26:10 1 Nanga muna nsenzele.

k 2Tu 16:10 2Tu 25:15, 16

kia makesa matoma kubikwa mu nuana e vita. Bavaikanga muna nuana e vita muna buka yatoma kubikwa. Batangwa yo sonekwa a kwa Yiele wa nsoneki b yo Maseya wa mfidi, muna lutumu lwa Kananiya wa mbanda-mband’a ntinu. 12 O lutangu lwawonso lwa ntu mia nzo za mase ana batuminanga makesa mama, 2.600. 13 Muna wisa kiau, mukedi ye 307.500 za makesa makubama muna vita, yau basadisanga ntinu mu nuana ye mbeni. c 14 Uziya ovene kwa vu kiawonso kia makesa, ngubu, maswanga, d mpu za vita, yinku´ tu ya sengwa, e mata ye nsinga mia tubila matadi. f 15 Ovangidi mpe masinu ma vita muna Yerusaleme, masokwa kwa akwa umbangu; basia mo muna nzo ´ zanda g ye muna konko ya yaka, masikila nzanza ye matadi mampwena. E nsangu za tunda dia´ ndi zalwaka kwanda, kadi watambula lusadisu lwampwena yo kumama. 16 Kansi, vava kakumamene, okitukidi nkwa lulendo,1 muna lufwasu lwandi, okolamene Yave wa Nzambi andi, okotele muna tempelo a Yave kayoka e ndumbu vana ziku dia ndumbu. h 17 Vana vau, Azareya wa nganga ye 80 lwa nganga zankaka za Yave z’akwa unkabu, banle` nde. 18 Batelamene Uziya wa Ntinu, bamvovese vo: “E Uziya, ka ngeye ko ofwete yokela Yave e ndumbu! i Anganga kaka bafwete yoka e ndumbu, kadi i wan’a Arone j ana bavaulwa. Vaika mu nzo avauka, kadi osumukini, kutambula nkembo ko kwa Yave wa Nzambi wau ovangidi diambu diadi.” 19 Kansi, Uziya okedi ye yokelwa vana koko kwandi kayoka e ndumbu, ofungidi makasi; k wau kamwenene anganga makasi, 26:16 1 Yovo “o ntim’andi uzangukidi.”

2 TUSANSU 26:20–28:6 wazi a uvaikidi vana mbunzu andi vana vena anganga muna nzo a Yave vana ndambu a ziku dia ndumbu. 20 Azareya wa mbut’anganga ye nganga zawonso, vava bavilukidi, bamwene vo obakamene wazi vana mbunzu. Bamvaikisi mu nzaki kuna mbazi, yandi mpe ovaikidi mu nzaki, kadi Yave unwende. 21 Uziya wa Ntinu wakala ye wazi yamuna lumbu kia lufwa lwandi, muna kuma kia wazi, b yandi mosi kaka kakalanga muna nzo, kadi wayingwa muna nzo a Yave. Yotame wa mwan’andi wakala ye kiyekwa kia nzo a1 ntinu yo fundisa nkangu a nsi. c 22 Mambu mankaka ma lusansu lwa Uziya, tuka kuna lubantiku yakuna mbaninu, masonekwa kwa Yesaya d wa ngunza wa mwan’a Amoze. 23 I bosi, Uziya olele yo mase mandi, banzikidi vana fulu kiaziama mase mandi, kansi kuna mbazi a ziami ki’atinu, kadi bavovele vo: “Nkwa wazi kwandi.” Yotame e wa mwan’andi oyantikidi yala vana fulu kiandi. Yotame f mvu 25 kakala miau vava kayantika yala, mvu 16 kayala muna Yerusaleme. E nkumbu a ngudi andi Yerusa wa mwan’a Sadoke. g 2 Wavanga mambu mambote vana meso ma Yave wauna kavanga Uziya wa se diandi, h kansi yandi kakota muna tempelo ya Yave ko mu kingolo. i Kansi o nkangu mambu mambi kaka bavanganga. 3 Ovangidi vitu dia ntandu dia nzo a Yave j yo tunga nzo zayingi vana yaka kia Ofele. k 4 Otungidi mpe mbanza l muna zunga kia miongo mia Yuda, m otungidi ´ nzo zangolo n ye nzo zanda o muna mfinda. 5 Wanuana vita yo ntinu a Aneyamone p yo kubasunda, muna mvu wauna Aneyamone bamvana 100 talanta1 za

27

ˆ 26:21 1 Yovo “lumbu lwa.” 27:5 1 E talanta mosi, yilo 34,2. Tala Nku. B14.

628 KAPU 26 a Nta 12:10 2Nti 5:27

b Lev 13:45, 46 Nta 5:2 Nta 12:14, 15

c 2Nti 15:5-7 d Yes 1:1 Yes 6:1

e 2Nti 15:32 

KAPU 27 f Yes 1:1 Os 1:1 Mik 1:1 Mat 1:9 g 2Nti 15:33

h 2Nti 15:34, 35 2Tu 26:3, 4

i 2Tu 26:16-18 j Yer 26:10 k 2Tu 33:1, 14 Nek 3:26

l 2Tu 11:5 2Tu 14:2, 7

m Yos 14:12, 13 n 2Tu 17:12 o 2Nti 9:17 2Tu 26:9, 10

p Afu 11:4 2Sa 10:6 2Tu 20:1 Yer 49:1

 Ndambu ya 2 a 2Tu 26:8 b 2Nti 15:36 c 2Nti 15:33 d 2Sa 5:9 e 2Nti 15:38  KAPU 28 f Os 1:1 Mik 1:1 Mat 1:9

g 2Nti 16:2 h 1Nti 12:26, 28 1Nti 16:33

i Luv 34:17 j 2Tu 33:1, 6 Yer 7:31

k l m n

Nsi 12:31 Lev 26:30 Yes 57:4, 5 2Nti 16:5, 6 2Tu 24:24

o 2Sa 8:6 1Tu 18:5

p 2Nti 15:37 Yes 7:1

palata, 10.000 ma nzongo1 mia witi, 10.000 ma nzongo mia bale. Aneyamone bamfuta diaka lekwa yayi muna mvu wazole yo una watatu. a 6 Ozevo, Yotame wakumama kikilu, kadi wasikidisa1 nzila zandi vana vena Yave wa Nzambi andi. 7 Vo i mambu mankaka ma lusansu lwa Yotame, vita zandi zawonso ye ngienda zandi, zasonama muna Nkanda wa Ntinu mia Isaele ye Yuda. b 8 Yotame mvu 25 kakala miau vava kayantika yala, mvu 16 kayala muna Yerusaleme. c 9 I bosi, Yotame olele yo mase mandi, banzikidi muna Mbanz’a Davidi. d Akazi wa mwan’andi oyantikidi yala vana fulu kiandi. e Akazi f mvu 20 kakala miau vava kayantika yala, mvu 16 kayala muna Yerusaleme. Kavanga mambu mambote ko vana meso ma Yave nze una kavanga o Davidi wa nkulu andi. g 2 Wakangalela muna nzila z’atinu a Isaele, h wavanga nkutu teke ya sengwa1i ya Bale. 3 Wayoka ndumbu vana Ndimb’a Mwan’a Inome,1 wayoka wan’andi vana tiya j yo tanginina mavangu mangemi ma esi zula k ina Yave kayinga vana vena Aneyisaele. 4 Wakelanga mpe yimenga yo yoka ndumbu muna mabata, l muna kundubulu ye kuna nsi a nti miawonso miasavuka. m 5 Dianu vo, Yave wa Nzambi andi unyekwele vana moko ma ntinu a Suria, n bansundidi, babakidi ndong’ayingi, babatwese kuna Damaseke. o Unyekwele mpe vana moko ma ntinu a Isaele ona wavonda ndong’ayingi muna nkangu andi. 6 Pekake p wa mwan’a Remaleya wavonda 120.000 ma wantu muna

28

27:5 1 Mvovo wa sina: “kore.” E kore imosi litro 220. Tala Nku. B14. 27:6 1 Yovo “wakubika.” 28:2 1 Yovo “teke yazunzwa.” 28:3 1 Tala Nsas’a Mvovo, “Ngeena.”

629 Yuda mu lumbu kimosi, awonso makesa matoma longwa, kadi bayambula Yave wa Nzambi a mase mau. a 7 Zikere wa kesa dia Eferaime, ovondele Maseya wa mwan’a ntinu yo Azerikami wa nkengi ˆ a lumbu lwa1 ntinu yo Elekana wa landi kiandi. 8 Vana ntandu, Aneyisaele babakidi 200.000 ma mpangi zau—akento, wan’amakala ye wan’amakento; babakidi mpe sanzu diayingi, banete dio kuna Samaria. b 9 Kansi, kwakala ngunz’a Yave, nkumbu andi Odede. Wele kika vu kia makesa mana mayizanga muna Samaria, ubavovese vo: “Tala, Yave wa Nzambi a mase meno, ofungidi kikilu Yuda makasi, i kuma kabayekwele vana moko meno, c oyeno nubavondele kuna makasi mayingi, o Nzambi ozeye wo. 10 Owau luzolele kitula nkangu a Yuda ye Yerusaleme se ntaudi zeno zamakala ye zamankento. d Nga yeno mpe ke lunete sumu ko vana ndose a Yave wa Nzambi eno? 11 Owau nungwila, nuvutula mpangi zeno ana lunete se abakami, kadi e nsita za makasi ma Yave zina mu yeno.” 12 Muna diadi, ankaka muna akuluntu a wan’a Eferaime, Azareya wa mwan’a Yekanane, Berekeya wa mwan’a Mesilemote, Yekizekiya wa mwan’a Salumi yo Amasa wa mwan’a Kadelai, bate` lamene makesa matukidi muna vita, 13 babavovese vo: “Ke nutwasi abakami mwamu tuna ko, kadi ngielele dikututwasila kuna kwa Yave. E diambu nuzolele vanga dikudikila diaka masumu meto ye ngielele eto, kadi e ngielele eto yanene, e nsita za makasi ma Nzambi zina mu Isaele.” 14 I dianu vo, makesa ana bakala ye nuaninua bavene abakami ye sanzu e kw’akuluntu ye kwa nkutakani yawonso. 15 Wantu ana basolwa, 28:7 1 Mvovo wa sina: “nzo a.”

2 TUSANSU 28:7-24 KAPU 28 a 2Tu 15:2 Nk 73:27

b 1Nti 16:23, 24 1Nti 22:51

c Afu 2:14 Afu 3:8

d Lev 25:39, 46 2Tu 8:9

e 2Tu 28:8 

Ndambu ya 2 a 2Nti 16:7, 8 Yes 7:10-12

b 2Tu 26:1, 6

c 2Tu 26:10

d Yos 15:10, 12

e 2Tu 11:10

f Afu 14:1

g 2Nti 15:29 2Nti 16:7, 8 1Tu 5:26

h 2Nti 17:5 Yes 7:20

i 2Nti 18:15, 16 2Tu 12:9

j 2Tu 25:14

k 2Nti 16:10-13

l Yer 44:18

m 2Nti 16:17

batelamene, babongele abakami awonso, bavene mvuatu miatuka muna sanzu kwa awonso ana bakala ye nkonga.1 Babavuikidi mvuatu ye nsapatu, babavene madia yo nua ye mazi makusa mu nitu. Bamantisi ana bayoya muna mabuluku yo kubanata kwa mpangi zau kuna Yeriko, e mbanza za maba. I bosi, bavutukidi kuna Samaria. 16 Muna ntangwa yayina, Akazi wa Ntinu olombele lusadisu kwa atinu a Asuri. a 17 Esi Edome bakotele diaka muna Yuda, banuanisi yo, banete abakami. 18 Afelesetia b mpe bakotele muna mbanza za Sefela c ye Nengebe a Yuda, babakidi Bete-semese, d Ayalone, e Ngederote, Soko ye mavata mandi,1 Timena f ye mavata mandi, Ngimezo ye mavata mandi; bayantikidi ˆ zingila muna. 19 Yave okulwidi Yuda mu kuma kia Akazi wa Ntinu a Isaele, kadi wabendomona kikilu Yuda, ediadi diabafila mu kolamena Yave. 20 Vana fulu kia kunsadisa, Tingelate-pilenese g wa ntinu a Asuri wizidi kunuanisa yo kumwesa mpasi zayingi. h 21 Kadi Akazi wayiya lekwa ya nzo a Yave, ya nzo a1 ntinu i ye ya nzo z’akuluntu, yo vana lukau kwa ntinu a Asuri; kansi ke diansadisa ko. 22 Muna ntangw’a mpasi, Akazi wa Ntinu osakisi sumukina Yave. 23 Oyantikidi kela yimenga kwa nzambi za Damaseke j zina zantufakesa, k ovovele vo: “Wau vo nzambi za Suria zikubasadisanga, yambula yabakelela yimenga kimana bansadisa mpe.” l Kansi, ediadi dintesese sakuba ye Isaele yawonso. 24 Vana ntandu, Akazi okutikidi salanganu ya nzo a Nzambi aludi; ozengonuene salanganu ya nzo a Nzambi aludi, m okangidi yelo 28:15 1 Yovo “kimpene.” 28:18 1 Yovo “mavata mandi manzungidi.” 28:21 ˆ 1 Yovo “lumbu lwa.”

2 TUSANSU 28:25–29:17 ya nzo a Yave, a otungidi maziku muna konko yawonso ya Yerusaleme. 25 Otungidi mpe mabata ma yokela ndumbu kwa nzambi zankaka b muna mbanza zawonso za Yuda, okendelekele Yave wa Nzambi a mase mandi. 26 Vo i mambu mankaka ma lusansu lwandi, mavangu mandi mawonso tuka kuna lubantiku yakuna mbaninu, masonama muna Nkanda wa Ntinu mia Yuda ye Isaele. c 27 I bosi, Akazi olele yo mase mandi, banzikidi muna mbanz’andi muna Yerusaleme, kadi ke banete kuna ziami y’atinu a Isaele ko. d O Kizekeya wa mwan’andi oyantikidi yala vana fulu kiandi. Kizekeya e mvu 25 kakala miau vava kayantika yala, mvu 29 kayala muna Yerusaleme. E nkumbu a ngudi andi Abiya wa mwan’a Zakariya. f 2 Wavanga mambu mambote vana meso ma Yave, g wauna kavanga o Davidi wa nkulu andi. h 3 Muna mvu una wantete wa luyalu lwandi, muna ngonde antete, oziwidi yelo ya nzo a Yave yo vangulula yo. i 4 I bosi, obokelese anganga ye Anelevi, ubakutakese vana yanzala, kuna este. 5 Ubavovese vo: “Nungwa, yeno Anelevi. Nuyivaula owau, j nuvaula nzo a Yave wa Nzambi a mase meno, nukatula lekwa kiafunzuka vana fulu kiavauka. k 6 Kadi mase meto bakolama, bavanga mambu mambi vana meso ma Yave wa Nzambi eto. l Bambembola, bavengomona ndose zau muna saba kia Yave, bamfila e nima. m 7 Bazikidi yelo ya nkotelo a tempelo, n bazimini e minda miakala vo. o Bayambwidi yoka ndumbu p yo kela yimenga yangioka q kwa Nzambi a Isaele vana fulu kiavauka. 8 Muna kuma kiaki, makasi ma Yave mafusukidi muna Yuda ye Yerusaleme, r ubakitwidi se lekwa kia kenono-

29

630 KAPU 28 a 1Nti 6:33, 34 2Tu 29:7

b 1Nti 14:22, 23 2Nti 15:32, 35 2Tu 21:5, 11 2Tu 33:1, 3

c 2Nti 16:19 d 2Tu 21:16, 20 2Tu 33:20

 KAPU 29 e Yes 1:1 Os 1:1 Mat 1:10

f 2Nti 18:1, 2 g 2Tu 31:20 h 1Nti 15:5 2Nti 18:3

i 1Nti 6:33, 34 2Tu 28:24

j 1Tu 15:11, 12 k 2Nti 18:4 l 2Tu 28:22, 23 Yer 44:21

m Yer 2:27 Yez 8:16

n 1Nti 6:33, 34 o Lev 24:2 p Luv 30:8 q Luv 29:38 r 2Tu 24:18 

Ndambu ya 2 a Lev 26:32 Nsi 28:15, 25

b Lev 26:14, 17 c 2Tu 28:5-8 d 2Tu 15:10-13 e Nta 3:6 Nsi 10:8

f 1Tu 23:13 g Nta 4:2, 3 1Tu 23:12

h 1Tu 23:21 i 1Tu 23:7 j 1Tu 15:16, 17 1Tu 25:1, 2

k 1Tu 25:5 l 1Tu 25:1 m 2Tu 29:5 n 1Nti 6:36 o 2Nti 23:4, 6 2Tu 15:16 Yoa 18:1

p 1Nti 6:3 1Tu 28:11

kena, kuma kia mwena wonga ye kia tusevo,1 nze una nulenda kukimwena muna meso meno. a 9 Mase meto babwila muna nsosolo, b o wan’eto amakala ye amakento, ye akazi eto banatwa muna kinkole muna kuma kiaki. c 10 Owau ngina ye luzolo lwa nsi a ntima lwa kanga e kangu yo Yave wa Nzambi a Isaele d kimana makasi mandi makatuka omu yeto. 11 E wan’ame, eyayi ke ntangwa ya zinga moko ko,1 kadi Yave wanusola nuatelama vana ndose andi, nuansadila e yo kunyokela e ndumbu.” f 12 Dianu vo, Anelevi batelamene: Muna Anekoate, g Makati wa mwan’a Amasai yo Yoele wa mwan’a Azareya; muna wan’a Merare, h Kisi wa mwan’a Abedi yo Azareya wa mwan’a Yalelele; muna Anengeresone, i Yoake wa mwan’a Zima yo Edene wa mwan’a Yoake; 13 muna wan’a Elisafane, Simere yo Yuele; muna wan’a Asafi, j Zakariya yo Mataneya; 14 muna wan’a Emane, k Yekiele yo Simei; muna wan’a Yedutune, l Semaya yo Uziele. 15 Bakutakese mpangi zau, bayivaudi, bele velelesa nzo a Yave, m wauna kakanikina ntinu, mun’owu wa diambu dia Yave. 16 Anganga bakotele muna nzo a Yave muna velelesa yo, bavaikisi lekwa yawonso yafunzuka basolwele muna tempelo a Yave, banete yo vana yanzala n kia nzo a Yave. Anelevi babongele yo, banete yo kuna mbazi kuna Ndimb’a Kiderone. o 17 Muna lumbu kiantete kia ngonde antete bayantikidi e salu kia vaula, muna lumbu kia nana kia ngonde, balweke vana nkotelo a tempelo a Yave. p Bavelelese nzo a Yave lumbu nana, muna lumbu kina kia 16 kia ngonde antete, bamanisi. 29:8 1 Yovo “lusembo.” 29:11 1 Yovo “vunda.”

631 18 I bosi bele kwa Kizekeya wa Ntinu bavovele vo: “Tuvelelese nzo a Yave yawonso ye ziku dia tukau twangioka a ye salanganu yawonso b ye meza ma mbolo za lubakanisu1c ye salanganu yandi yawonso. 19 E salanganu yawonso ina kabonga Akazi wa Ntinu muna luyalu lwandi vava kakolamena Nzambi, d tukubikidi yo, tuvawidi yo, e ina vana ndambu a ziku dia Yave.” 20 Kizekeya wa Ntinu otelamene muna mene-mene, okutakese akuluntu a mbanza, i bosi, batombokele kuna nzo a Yave. 21 Batwese ngombe nsambwadi za makoko ye vaka nsambwadi ya mameme yo wan’a mameme nsambwadi a makoko ye vaka nsambwadi ya nkombo se lukau lwa sumu mu kuma kia kintinu, nzo avauka ye Yuda. f Ovovese anganga wan’a Arone batambika yo vana ziku dia Yave. 22 Bavondele ngombe, g anganga babongele menga, bazazidi mo vana ziku; h i bosi bavondele vaka ya mameme, bazazidi menga vana ziku, bavondele wan’a mameme, bazazidi menga vana ziku. 23 I bosi, batwese vaka ya nkombo ya lukau lwa sumu vana vena ntinu ye nkutakani, batensekele yo moko. 24 Anganga bavondele yo, batambikidi yo se lukau lwa sumu, basidi menga mau vana ziku muna luyambulwilu lwa masumu ma Isaele, kadi ntinu wavova vo lukau lwa ngioka ye lukau lwa sumu lwavanua mu kuma kia Isaele yawonso. 25 Muna kolo kiakina, osidi Anelevi muna fulu yau muna nzo a Yave ye yimbalu, nsambi, kokolo i wauna kakanikina Davidi j yo Ngadi k wa moni a ntinu yo Natani l wa ngunza, kadi Yave wavana nkanikinu wau muna ngunza zandi. 26 Muna diadi, Anelevi batelamene ye masikilu ma Davidi, anganga mpe ye mpungi. m 29:18 1 I sia vo, mbolo za lutambiku.

2 TUSANSU 29:18-35 KAPU 29 a 2Tu 4:1 b 1Nti 7:40 c 1Nti 7:48 d 2Tu 28:1, 2 2Tu 28:24

e 2Tu 29:5 f Lev 4:3 Lev 4:13, 14 Nta 15:22-24

g Lev 4:4 h Lev 4:7, 18 i 1Tu 25:1, 6 2Tu 9:11

j 1Tu 28:12, 13 2Tu 8:12, 14

k 2Sa 24:11, 12 1Tu 29:29

l 2Sa 7:2 2Sa 12:1

m Nta 10:8 1Tu 15:24

 Ndambu ya 2 a Lev 1:3, 4 b 2Sa 23:1 c 1Tu 16:7 d Lev 1:3 e 1Nti 3:4 1Nti 8:63 1Tu 29:21, 22

f Nta 8:19 2Tu 30:17 2Tu 35:10, 11

g 2Tu 30:2, 3 h 2Tu 29:32 i Lev 3:1 Lev 3:14-16

j Nta 15:5

27 I bosi, Kizekeya watuma vo batambika kimenga kia ngioka vana ziku. a Vava bayantikidi yoka lukau, e nkung’a Yave uyantikidi yimbilwa ye mpungi zilandanga masikilu ma Davidi wa Ntinu a Isaele. 28 E nkutakani yawonso yavumbama ekolo kiayimbilwanga e nkunga, e mpungi zisikilu—bakwamanana wo vanga yavana bamana yoka lukau. 29 Vava bamene tambika lukau, ntinu ye awonso bakedi yandi, bavumbamene yo fukama. 30 Kizekeya wa Ntinu ye akuluntu bavovese Anelevi bakembelela Yave muna mvovo mia Davidi b ye mia Asafi c wa moni. Bakembelele ye kiese kiawonso, bavumbamene yo fukama. 31 Kizekeya ovovele vo: “Owau nuvawilu1 muna salu kia Yave, nuiza, nutwasa yimenga ye tukau twa matondo mu nzo a Yave.” Dianu vo, e nkutakani yiyantikidi twasa yimenga ye nkayilu a matondo, awonso bakala yo ntim’a mvevo batwese tukau twangioka. d 32 Olwalu i lutangu lwa tukau twangioka twatwaswa kwa nkutakani: 70 lwa ngombe, 100 vaka ya mameme, 200 za wan’a mameme a makoko—twawonso twatu i tukau twangioka twa Yave e— 33 o tukau twavauka: 600 za ngombe ye 3.000 ma mameme. 34 Wau vo ke vakala nganga zafwana ko muna katula nkanda mia bulu yawonso ya tukau, e mpangi zau Anelevi babasadisa f yavana salu kiamanisa ye nganga bamana kukivaula, g kadi Anelevi balutidi sia e sungididi1 muna diambu dia kukivaula ke mu anganga ko. 35 Vakala mpe ye tukau twayingi twangioka h ye mazi ma yimenga ya ungudi i ye tukau twa ndua twavewanga kumosi ye tukau twangioka. j 29:31 1 Mvovo wa sina: “Owau nuzadisi moko.” 29:34 1 Mvovo wa sina: “ntima miansongi.”

2 TUSANSU 29:36–30:17 I mpila yayi bavutukila1 e salu kia nzo a Yave. 36 Kizekeya ye nkangu wawonso bamwene kiese mu kuma kia mana kavangidi o Nzambi aludi kwa nkangu, a kadi mawonso mama ku kinsalukisa mavangamena. Kizekeya otwikidi nsamu muna Isaele b yawonso ye Yuda, osonekene mpe nkanda kwa Eferaime yo Manase c vo beza muna nzo a Yave kuna Yerusaleme, bakembela e Ndut’a Yave wa Nzambi a Isaele. d 2 O ntinu ye akuluntu andi ye nkutakani yawonso muna Yerusaleme babakidi e nzengo za kembela e Nduta muna ngonde yazole, e 3 kadi ke balenda yo kembelela ko muna ntangwa yasikidiswa, f kadi ke vakala ye nganga zafwana ko muna zina zakivaula, g ngatu nkangu wakutakana muna Yerusaleme. 4 E diambu diadi dimonekene vo diambote vana meso ma ntinu ye nkutakani yawonso. 5 Muna kuma kiaki, babokelese nkoki muna Isaele, tuka kuna Bere-seba yakuna Dani, h vo nkangu wawonso wiza kembela e Ndut’a Yave wa Nzambi a Isaele kuna Yerusaleme, kadi ke balungalakananga diaka ko muna kembelela yo nze una wasonama. i 6 Ozevo, anati a nsangu1 bele muna Isaele yawonso ye Yuda, banete nkanda mia ntinu ye mia akuluntu andi, wauna ntinu kakanikina, oku vo: “E nkangu a Isaele, nuvutuka kwa Yave wa Nzambi a Abarayama, Isaki yo Isaele, kimana yandi mpe kavutuka kwa nsadiswa batina vana moko m’atinu a Asuri. j 7 Ke nukadi nze mase meno ko ye mpangi zeno ana bakolamena Yave wa Nzambi a mase mau, dianu kabakitulwila se lekwa kia kenonokena, nze una numwene. k 8 Ke nubadisi ntima

30

29:35 1 Yovo “yakubamena.” 30:6, 10 1 Mvovo wa sina: “alundumuki.”

632 KAPU 29 a 2Tu 30:12 

KAPU 30 b 2Tu 11:14, 16 c 2Tu 34:1, 6, 7 d Luv 12:43 Lev 23:5 Nsi 16:2 2Tu 35:1

e Nta 9:10, 11 f Luv 12:18 g 2Tu 29:34 h Afu 18:29 i 2Tu 35:18 j 2Nti 15:29 1Tu 5:26 2Tu 28:20, 21

k 2Tu 29:8, 9 

Ndambu ya 2 a Luv 32:9 b Nsi 12:5, 6 Nk 132:13

c 2Tu 29:10 d 1Nti 8:49, 50 e Nsi 30:1-3 f Luv 34:6 Nk 86:5 Mik 7:18

g 2Tu 15:2 Yes 55:7 Yak 4:8

h 2Tu 30:1 i 2Tu 36:15, 16 j 2Tu 11:14, 16 k Nta 9:10, 11 l Lev 23:6 m 2Nti 18:22 n 2Tu 28:24 o Lev 1:5

ko nze mase meno. a Nuyikulula vana vena Yave, nuiza mu nzo andi avauka b ina kavaula yakwele mvu, nusadila Yave wa Nzambi eno kimana nsita za makasi mandi zakatuka omu yeno. c 9 Kadi avo nuvutukidi kwa Yave, mpangi zeno yo wana eno befwilwa e nkenda kwa awana babaka, d bekubayambula bavutuka mwamu nsi yayi, e kadi Yave wa Nzambi eno nkwa ngemba ye nkenda, f ke vilula ndose andi oku nuina ko avo nuvutukidi kwa yandi.” g 10 Muna kuma kiaki, anati a nsangu1 bele muna mbanza zawonso muna nsi a Eferaime ye Manase, h bele mpe muna Zebulune, kansi nkangu babasevele ye kubasakanena. i 11 Kansi, akaka muna Asere, Manase ye Zebulune bayikulwidi, bezidi muna Yerusaleme. j 12 O koko kwa Nzambi aludi kukedi mpe muna Yuda mu kubayikanesa e ngindu1 bavanga dina bakanikinua kwa ntinu ye akuluntu, landila diambu dia Yave. 13 E ngonde ina yazole, k nkangu ayingi ulungalakene kuna Yerusaleme muna kembelela Lambu dia Mbolo Zakondwa Mfuna; l nkutakani anene yakala. 14 Batelamene, bakatwidi maziku makala muna Yerusaleme, m bakatwidi maziku n mawonso ma ndumbu, batubidi mo kuna Ndimb’a Kiderone. 15 Bavondele meme dia Nduta kina kia 14 kia ngonde yazole. Anganga ye Anelevi bamwene nsoni, dianu vo bayivaudi, batwese tukau twangioka muna nzo a Yave. 16 Bavutukidi muna fulu yau mun’owu wa Nsiku a Mose wa muntu a Nzambi aludi; i bosi anganga bazazidi menga o mana batambwidi vana moko ma Anelevi. 17 Ndonga muna nkutakani ke bakivaula ko, Anelevi yau 30:12 1 Mvovo wa sina: “ubavene ntima mosi.”

633 bakala ye kiyekwa kia vonda mameme ma Nduta ma wantu awonso ana balembi kivaula a kimana babavaula kwa Yave. 18 Kadi ndonga muna nkangu, musungula muna Eferaime, Manase, b Yisakare ye Zebulune, ke bakivaula ko, kansi badidi e Nduta, bakulwidi dina diasonama. Kansi, Kizekeya osambidi mu kuma kiau, oku vo: “E Yave wambote, c loloka 19 awonso bakubikidi ntima miau muna tomba Nzambi aludi d wa Yave wa Nzambi a mase mau, kana una vo ke bakivelelese ko mun’owu wa nkanikinu wa kuyivaula.” e 20 Yave owididi Kizekeya, ololokele1 nkangu. 21 Aneyisaele ana bakala muna Yerusaleme bakembelele Lambu dia Mbolo Zakondwa Mfuna f mu lumbu nsambwadi ye kiese kiawonso, g Anelevi ye nganga bakembele Yave lumbu ke lumbu yo sikila Yave masikilu. h 22 Vana ntandu, Kizekeya wakasakesa1 Anelevi awonso ana basadidi Yave kuna lulungalalu. Badia e lambu mu lumbu nsambwadi, i bakelele yimenga ya ungudi j yo vutula matondo kwa Yave wa Nzambi a mase mau. 23 Nkutakani yawonso ibakidi nzengo za dia diaka e lambu muna lumbu nsambwadi, dianu vo badidi dio diaka kuna kiese muna lumbu nsambwadi. k 24 Kizekeya wa Ntinu a Yuda ovene 1.000 dia ngombe ye 7.000 ma mameme kwa nkutakani, akuluntu bavene 1.000 dia ngombe ye 10.000 ma mameme kwa nkutakani; l nganga zayingi bakivaudi. m 25 E nkutakani yawonso ya Yuda, anganga, Anelevi ye nkutakani yawonso yatuka muna Isaele n ye nzenza o zatuka muna nsi a Isaele ye ana bazingila30:20 1 Mvovo wa sina: “owukidi.” 30:22 1 Mvovo wa sina: “ovovele muna ntima mia.

2 TUSANSU 30:18–31:5 KAPU 30 a 2Tu 29:34 b 2Tu 30:1 c Nk 86:5 d 2Tu 19:2, 3 Eze 7:10

e Nta 9:6, 10 f Lev 23:6 g Nsi 12:5, 7 Nek 8:10

h 2Tu 29:25 i Lev 23:6 j Lev 3:1 k 1Nti 8:65 l 2Tu 35:7, 8 m 2Tu 29:34 n 2Tu 30:11, 18 o Luv 12:49 

Ndambu ya 2 a 1Nti 8:65, 66 b Nta 6:23-26 Nsi 10:8

 KAPU 31 c Luv 23:24 d Nsi 7:5 2Nti 18:1, 4 2Tu 14:2, 3 2Tu 34:1, 3

e Nsi 12:2 f 2Tu 23:16, 17 g 2Tu 30:1, 18 h 1Tu 24:1 i 1Tu 23:6 j 2Tu 8:14 k 1Tu 23:13 1Tu 23:27-30

l 2Tu 30:24 m Luv 29:39 n Nta 28:9 o Nta 10:10 p Nsi 16:16 q Nta 18:21 Nek 10:38, 39

r Nta 18:12

nga muna Yuda, bamwene kiese. 26 Mukedi kiese kiayingi muna Yerusaleme, kadi tuka muna lumbu ya Solomo wa mwan’a Davidi wa ntinu a Isaele, ke musidi vangama diambu dia mpila yayi ko muna Yerusaleme. a 27 Anelevi bena vo anganga, batelamene, basambwidi nkangu; b Nzambi owidi e nding’au, e sambu kiau kilweke kuna fulu kiandi kiavauka, kuna zulu. Vava bamana dia lambu diadi, Aneyisaele awonso bele muna mbanza za Yuda, bakosomwene malunzi mavauka, c babwisidi mavindi mavauka,1d babwisidi mpe mabata e ye maziku f muna Yuda yawonso ye Benyamini, muna Eferaime ye Manase, g yavana bafwasa mo emvimba, i bosi Aneyisaele awonso bavutukidi muna mbanza zau, konso muntu muna vua diandi. 2 Kizekeya osikidisi anganga muna buka yau h ye Anelevi muna buka yau ya salu, i anganga ye Anelevi konso buka muna salu kiau, j muna tambika tukau twangioka ye yimenga ya ungudi, muna sala yo kembela yo vutula matondo muna mavitu ma yanzala ya1 Yave. k 3 E kunku kia lusalu lwa ntinu kiavewanga muna tukau twangioka l yo tukau twa mene-mene ye tukau twa masika, m tukau twangioka twa Lumbu ya Vundu, n twa nzangama za ngonde o ye muna nkinzi p nze una wasonama muna Nsiku a Yave. 4 Vana ntandu, okanikini nkangu wakala muna Yerusaleme bavana kunku kifwanukini anganga ye Anelevi q kimana batoma tatidila1 nsiku a Yave. 5 Vava kiavewa nkanikinu wau, Aneyisaele bavene ulolo wa mbongo antete ya masa, vinyu ampa, mazi, r wiki

31

31:1 1 Tala Nsas’a Mvovo. 31:2 1 Mvovo wa sina: “ndo za.” 31:4 1 Yovo “bakivana emvimba muna.”

2 TUSANSU 31:6–32:2 ye mbongo yawonso ya mpatu; a batwese tini kia kumi muna yawonso. b 6 Aneyisaele ye Ayuda ana bazingilanga muna mbanza za Yuda, batwese tini kia kumi kia ngombe ye mameme, tini kia kumi kia lekwa yavaulwa c mu kuma kia Yave wa Nzambi au. Batwese yo, bakutakese yo muna mazudika mayingi. 7 Muna ngonde ina yatatu d bayantikidi kutika tukau twau muna mazudika; bamanisi mo muna ngonde yansambwadi. e 8 Kizekeya ye amfumu vava balwaka yo mona mazudika mama, bakembele Yave yo sambula nkangu andi a Isaele. 9 Kizekeya oyuvuidi anganga ye Anelevi mu kuma kia mazudika, 10 Azareya wa mbut’anganga wa nzo a Sadoke umvutwidi vo: “Tuka bayantikila twasa tukau muna nzo a Yave, f o nkangu udianga yo yukuta yo sisa ulolo wa madia, kadi Yave osambwidi nkangu andi, o ulolo wa madia mama i masuvidi.” g 11 I bosi, Kizekeya ubavovese vo bakubika malundilu1 h muna nzo a Yave, bakubikidi mo. 12 Bakwamanene mo twasa tukau, tini yakumi i ye lekwa yavauka kuna ziku; Konaniya wa Nlevi otumbikilu kinkengi kia lekwa yayi yawonso, mpangi andi Simei, i landi kiandi. 13 Yekiele, Azaziya, Nakati, Asaele, Yerimote, Yozabade, Eleyele, Yisemakiya, Makati yo Benaya, bakala se akengi muna wisa kia Konaniya ye mpangi andi Simei muna lutumu lwa Kizekeya wa Ntinu; Azareya i nkengi a nzo a Nzambi aludi. 14 O Kore wa mwan’a Yimena wa Nlevi, wa nyingidi a vitu dia este, j wasiwa kinkengi kia tukau twa mvevo k twa nzo a Nzambi aludi, muna kaya tukau twa Yave l ye lekwa isundidi ovauka. m 15 Muna wisa kiandi mwakala 31:11 1 Yovo “maseka ma dila.”

634 KAPU 31 a Luv 22:29 Luv 23:19 Nek 10:37

b Ngn 3:9 c Lev 27:30 Nsi 14:28

d Lev 23:16 e Lev 23:24 f Nta 18:8 g Mal 3:10 h Nek 10:38, 39 Nek 12:44

i Lev 27:30 Nsi 14:28

j 1Tu 26:17, 19 k Nsi 12:5, 6 Nsi 16:10

l Nta 18:8 m Lev 2:10 Lev 7:1

 Ndambu ya 2 a Yos 21:19 b 1Tu 24:1 c 1Tu 24:4 d Nta 4:2, 3 Nta 8:24 1Tu 23:24

e 1Tu 23:6 f Lev 25:33, 34 Nta 35:2 Yos 21:13

g 2Tu 29:35 

KAPU 32 h 2Tu 31:20 i 2Nti 18:7, 13 Yes 36:1

Edene, Mineyamine, Yesua, Semaya, Amareya yo Sekaneya muna mbanza z’anganga. a Bavewa kiyekwa kiabundwanga e vuvu kia kayanesa kunku yafwanana kwa mpangi zau muna buka yau, b ambuta ye aleke. 16 Bakayilanga mpe lekwa yayi kwa wan’amakala bakala ye mvu ntatu yovo vioka ana bakisonekesa mun’owu wa tuvila twau, basadilanga muna nzo a Yave lumbu ke lumbu, muna buka yau. 17 O tuvila twa anganga twasonamena muna nzo za mase mau, c ye Anelevi ana bakala ye mvu 20 yovo vioka d muna buka yau ya salu. e 18 Muna luvila lwau mwasonama mpe wan’au amakala ye amankento kumosi ye yingiana-ngiana yau yawonso, akazi au, ye nkutakani au yawonso—kadi bakivaulanga mu kuma kia lekwa yavauka ye kiyekwa kiau kia salu— 19 kumosi yo wan’a Arone, anganga ana bakala muna mpatu za zunga e mbanza zau. f Muna mbanza zawonso mwakala ye akala ana basolwa muna nkumbu kimana bavananga kunku kwa wan’amakala awonso vana vena anganga ye awonso basonama muna tuvila twa Anelevi. 20 I wau kavanga o Kizekeya muna Yuda yawonso, wakwamanana vanga mambu mambote ye mansongi ye kwikizi vana vena Yave wa Nzambi andi. 21 Muna konso salu kasala muna tomba Nzambi andi, kiakala muna salu kia nzo a Nzambi aludi g yovo muna Nsiku ye nkanikinu, wavangila mo ye nsi a ntima wawonso yo sikila. Vava kiavioka mambu mama ye mavangu mama makwikizi, h Sankerebe wa Ntinu a Asuri, wizidi nuanisa Yuda. Ozungidi mbanza zangolo ye kani dia kota yo kutumuna zo. i 2 Kizekeya vava kamona vo Sankerebe wizidi ye kani dia

32

635 nuanisa Yerusaleme, 3 wau katekele mokena ye akuluntu ye makesa mandi, obakidi e nzengo za kanga e nto za maza zakala kuna mbazi a mbanza, a oyau banyikamene. 4 Bakutakese wantu ayingi, bakakidi nto za maza zawonso ye nkoko miakala muna nsi yayina, bavovele vo: “Ekuma ntinu a Asuri kekwiza wanina ulolo wa maza?” 5 Vana ntandu, obakidi e nzengo za tungulula e yaka kia´ bangulwa, otungidi nzo zanda muna yaka, otungidi yaka kiankaka kuna mbazi. Ovangulwidi mpe e Kundubulu1b kia Mbanz’a Davidi yo vanga ulolo wa nuaninua2 ye ngubu. 6 I bosi otumbikidi mfumu za makesa muna nkangu, ubalungalakese vana yanzala kia vitu dia mbanza, ubakasakese,1 oku vo: 7 “Nukala yo unkabu, nukumama. Ke numoni wonga ko ngatu vumiswa mu kuma kia ntinu a Asuri c ye ndonga kena yau, kadi awaya bena yeto engi ke mu awana bena yandi ko. d 8 Ngolo za wantu zina kuna sambu diandi, kansi, Yave wa Nzambi eto wina oku sambu dieto, yandi okutusadisa yo nuana e vita zeto.” e O nkangu ukumamene muna mvovo mia Kizekeya wa Ntinu a Yuda. f 9 Ekolo Sankerebe wa ntinu a Asuri kakala kuna Lakisi g yo makesa mandi mawonso,1 otumini selo yandi kuna Yerusaleme kwa Kizekeya wa Ntinu a Yuda ye kwa Ayuda awonso muna Yerusaleme, h oku vo: 10 “I wau wuwu kavovele Sankerebe wa Ntinu a Asuri, ‘Mu nki nubundidi e vuvu, wau nui32:5 1 Yovo “Milo.” Mvovo a Kiyibere una ye nsasa vo “zadisa.” 2 Yovo “nkele miangolo.” 32:6 1 Mvovo wa sina: “ovovele muna ntima miau.” 32:9 1 Yovo “yo nkum’andi wawonso ye nkembo andi.”

2 TUSANSU 32:3-19 KAPU 32 a 2Nti 20:20 b 2Sa 5:9 1Nti 9:24 1Nti 11:27 2Nti 12:20

c 2Nti 19:6 d Nsi 31:6, 8 Yos 1:6, 9 2Nti 6:16, 17 2Tu 20:15

e Nta 14:9 Nsi 20:1, 4 Yos 10:42 Yer 17:5

f 2Tu 20:20 g Yes 37:8 h 2Nti 18:17 Yes 36:2

 Ndambu ya 2 a 2Nti 18:19 Yes 36:4

b 2Nti 18:29, 30 2Nti 19:10

c 2Nti 18:1, 4 d 2Tu 31:1 e 2Nti 18:22 Yes 36:7

f 2Nti 15:29 2Nti 17:5 Yes 37:12

g 2Nti 18:33, 34 2Nti 19:17, 18

h Luv 14:3 Luv 15:9

i 2Nti 18:29 j Luv 5:2 Nsi 32:27 Dan 3:14, 15

k 2Nti 19:14 l Yes 37:29 m 2Nti 17:6 2Nti 19:12

n 2Nti 18:26,28 Yes 36:11, 13

na muna Yerusaleme izungilu e? a 11 Nga kanumwene ko vo Kizekeya vuna kekunuvunanga yo kunuyekola lwafwila muna nzala ye vuina wau kavovele vo: “Yave wa Nzambi eto okutuvuluza vana moko ma ntinu a Asuri e”? b 12 Nga ke Kizekeya ko wabangula mabata c ma Nzambi eno ye maziku d mandi yo vova kwa Yuda ye Yerusaleme vo: “Ziku dimosi kaka nufwete vumbamena yo yokela ndumbu eno e”? e 13 Nga ke nuzeye wo ko una twavanga yo mase mame kwa nkangu miawonso mia nsi e? f Nga nzambi za zula ya nsi zazi zalenda vuluza e nsi zau ova moko mame? g 14 Vana vena nzambi za zula ina mase mame bafwasa, nkia nzambi walenda vuluza nkangu andi va moko mame? Nga Nzambi eno olenda kunuvuluza ova moko mame? h 15 Ke nuyambula ko vo Kizekeya kanuvuna ngatu kunuleba mu mpila yayi! i Ke nunkwikila ko, kadi ke vena nzambi a zula ko yovo kintinu kialenda vuluza nkangu andi va moko mame ye vana moko ma mase mame. Diau dimosi mpe, Nzambi eno ke lenda kunuvuluza ko ova moko mame.’” j 16 Ntaudi zandi basakisi tianguna Yave wa Nzambi aludi yo Kizekeya wa ntaudi andi. 17 Osonekene mpe nkanda k muna veza Yave wa Nzambi a Isaele l yo kuntianguna, oku vo: “Wauna nzambi za zula ka zalenda vuluzila nkangu miau ko va moko mame, m o Nzambi a Kizekeya mpe ke lenda vuluza nkangu andi ko ova moko mame.” 18 Bavovesele nkangu a Yerusalame wakala vana yaka muna nding’a ngolo muna Kiyuda muna kubavumisa yo kubamwesa wonga kimana bakutumuna e mbanza. n 19 Batiangwini Nzambi a Yerusaleme wauna batiangunuini nzambi za nkangu mia nsi, ezi zina vo salu

2 TUSANSU 32:20–33:5 ya moko ma wantu. 20 Kansi, Kizekeya wa Ntinu yo Yesaya wa ngunza a wa mwan’a Amoze bakwamanene samba muna diambu diadi yo lomba lusadisu kuna zulu. b 21 I bosi Yave otumini mbasi mosi ovondele makesa mawonso, c afidi ye mfumu za makesa muna ndo ya ntinu a Asuri, I kuma Sankerebe kavutukila kuna nsi andi ye nsoni. Vava kakotele muna nzo1 a nzambi andi, akaka muna wan’andi bamvondele muna nsosolo. d 22 Muna diadi, Yave wavuluza Kizekeya ye nkangu a Yerusaleme vana moko ma Sankerebe wa Ntinu a Asuri ye vana moko ma mbeni zankaka yo kubavana e vundu muna ndambu zawonso. 23 Ayingi batwasanga tukau kwa Yave kuna Yerusaleme, ye lekwa yantalu kwa Kizekeya wa Ntinu a Yuda, e tuka muna ntangwa yayina Kizekeya wazitiswa kikilu muna zula yawonso. 24 Muna lumbu yayina, Kizekeya wayela, fioti fiasala nga wafwa, wasamba kwa Yave f ona wamvana mvutu ye sinsu. g 25 Kansi, Kizekeya kavutwidi matondo ko muna wete una kavangilu, okitukidi se nkwa lulendo, o makasi ma Nzambi mezidi muna yandi ye muna Yuda ye Yerusaleme. 26 Kansi, Kizekeya uyikulwidi, oyambwidi ntim’a lulendo, h yandi yo nkangu a Yerusaleme, dianu vo makasi ma Yave ke mabalwakidi ko muna lumbu ya Kizekeya. i 27 Kizekeya okedi ye kimvuama kiayingi yo nkembo; j otungidi malundilu k ma palata, wolo, matadi mantalu, mazi ma balasamu, ngubu ye lekwa yawonso yantalu. 28 Otungidi mpe malundilu ma masa, vinyu yampa, mazi ye mpaka za twelezi ya mpila zawonso ye mpaka za maka32:21 1 Yovo “tempelo.”

636 KAPU 32 a 2Nti 19:2, 20 Yes 37:2

b 2Nti 19:14, 15 2Tu 14:11

c Nk 76:5 d 2Nti 19:35-37 Yes 37:37, 38

e 1Nti 4:21 2Tu 17:1, 5

f 2Nti 20:1, 2 Yes 38:1, 2

g 2Nti 20:5, 9 2Tu 32:31 Yes 38:8

h Yer 26:18, 19 i 2Nti 20:19 j 2Tu 1:11, 12 2Tu 17:1, 5

k 1Nti 9:17-19 

Ndambu ya 2 a 2Tu 32:4 b 1Nti 1:33, 45 c 2Sa 5:9 d 2Nti 20:8-11 Yes 38:8

e 2Nti 20:12 Yes 39:1

f Tuk 22:1 g Nsi 8:2 Nk 7:9 Nk 139:23

h 2Tu 31:20, 21 i Yes 1:1 j 2Nti 20:20 k 1Nti 11:43 

KAPU 33 l Mat 1:10 m 2Nti 21:1 n 2Nti 21:2-6 o 2Nti 18:1, 4 p Nsi 4:19 2Nti 23:5

q 2Nti 16:10, 11 r Nsi 12:11 2Tu 6:6

mbi. 29 Otungidi mpe mbanza za yandi kibeni, okedi ye ulolo wa twelezi, mameme ye ngombe, kadi Nzambi wamvana mavua mayingi. 30 Kizekeya wakaka e nto a maza a ma Ngikoni, b oziwidi nzila kimana makukula kuna yanda, kuna weste yakuna Mbanz’a Davidi, c Kizekeya wasikila muna salu yandi yawonso. 31 Mfumu za Babele vava batuma wantu banyuvula e sinsu d kiamoneka muna nsi, e Nzambi aludi wanyambula yandi mosi muna kuntonta f mu zaya mawonso makala muna ntim’andi. g 32 Vo i mambu mankaka ma lusansu lwa Kizekeya, mavangu mandi ye walakazi wandi, h masonama muna mona-meso kia Yesaya i wa ngunza wa mwan’a Amoze, muna Nkanda wa Ntinu mia Yuda ye Isaele. j 33 I bosi, Kizekeya olele yo mase mandi, banzikidi vana ntombokelo ya ziami kia wan’a Davidi; k ozitisu kikilu kwa Ayuda awonso y’esi Yerusaleme vava kafwa. Manase wa mwan’andi oyantikidi yala vana fulu kiandi. Manase l mvu 12 kakala miau vava kayantika yala, mvu 55 kayala muna Yerusaleme. m 2 Wavanga mambu mambi vana meso ma Yave, watanginina mavangu mawonso mangemi ma zula ina Yave kayinga vana vena nkangu a Isaele. n 3 Otungulwidi mabata mana kabangula Kizekeya wa se diandi, o otungidi maziku ma teke ya Bale, ovangidi mavindi mavauka,1 ovumbamene vu kiawonso kia zulu yo sadila kio. p 4 Otungidi mpe maziku muna nzo a Yave, q ina Yave kavovela vo: “E nkumbu ame ikala mu Yerusaleme yakwele mvu.” r 5 Otungidi mpe maziku mu kuma kia vu kiawonso kia zulu muna yanzala yau yole

33

33:3 1 Tala Nsas’a Mvovo.

637 ya nzo a Yave. a 6 Oyokele1 mpe wan’andi vana tiya b vana Ndimb’a Mwan’a Inome, c ovandidi e nkisi, d otesese ngombo yo ˆ nıka kindoki, otumbikidi nganga za matombola ye nganga za ngombo. e Ovangidi mambu mayingi mambi vana meso ma Yave muna kunkendeleka. 7 E teke kiavalwa kina kavanga osidi kio muna nzo a Nzambi aludi f ina o Nzambi kavovesela Davidi yo mwan’andi Solomo vo: “Muna nzo yayi ye muna Yerusaleme ina yasola muna makanda mawonso ma Isaele, isia mo e nkumbu ame yakwele mvu. g 8 Kikatula diaka malu ma Isaele ko muna nsi ina yavana kwa mase mau, avo batomene lemvokela mawonso yabakanikina, ˆ o Nsiku awonso, mına ye nzengo zame za mfundisa zina yavana muna Mose.” 9 Kansi, Manase okwamanene vukumuna Yuda ye nkangu a Yerusaleme yo kubafila mu vanga mambu mambi lutila zula ina Yave kafwasa vana vena Aneyisaele. h 10 Yave walukisanga Manase ye nkangu andi, kansi ke banwilanga ko. i 11 Muna kuma kiaki, Yave ubatwikidi mfumu za vu kia makesa ma ntinu a Asuri, babakidi Manase muna luvaku,1 bankangidi muna tuvambu tole yo kunata kuna Babele. 12 Muna mpasi zandi, ododokele1 Yave wa Nzambi andi, uyikulwidi kikilu vana ndose a Nzambi a mase mandi. 13 Manase okwamanene samba kwa Nzambi, dianu vo wau kamfwididi e nkenda mu kuma kia ndodokela zandi, owidi e sambu kiandi, umvutulwisi muna Yerusaleme muna kintinu kiandi. j I mpila yayi Manase kazayila vo Yave i Nzambi aludi. k 14 I bosi, otungidi yaka kuna 33:6 1 Mvovo wa sina: “Oviokese.” 33:11 1 Nanga, “muna nduka.” 33:12 1 Yovo “olembekele ndose a.”

2 TUSANSU 33:6-22

o 2Nti 21:19-24

mbazi a Mbanz’a Davidi a kuna weste a Ngikoni b kuna ndimba yakuna Vitu dia Mbizi a Maza, c okwamanene kio tunga, ozungidi e mbanza yakuna Ofele, d e yaka ´ kianda kikilu kiakala. Vana ntandu, otumbikidi mfumu za makesa muna mbanza zawonso zangolo za Yuda. 15 Okatwidi nzambi za nzenza ye teke muna nzo a Yave e ye maziku mawonso katunga vana mongo a nzo a Yave f ye muna Yerusaleme, ovetele yo kuna mbazi a mbanza. 16 Otungulwidi mpe e ziku dia Yave, g oyantikidi vo tambikila yimenga ya ungudi h ye yimenga ya matondo, i ovovese Yuda vo basadila Yave wa Nzambi a Isaele. 17 O nkangu ukwamanene kela yimenga muna mabata, kansi kwa Yave wa Nzambi au kaka bakelelanga yo. 18 Vo i mambu mankaka ma lusansu lwa Manase, sambu kina kasamba kwa Nzambi andi ye mambu ma amoni mana bamvovesela muna nkumbu a Yave wa Nzambi a Isaele, masonama muna lusansu lwa ntinu mia Isaele. 19 E sambu kiandi mpe j ye una ndodokela zandi zavaninua e mvutu, masumu mandi mawonso yo kondwa kwandi kwa kwikizi k ye fulu ina katungila mabata ye mavindi mavauka1l katongeka ye teke yavalwa ina kakivangila, masonama muna mvovo mia amoni andi. 20 I bosi, Manase olele yo mase mandi, banzikidi muna nzo andi; mwan’andi Amone oyantikidi yala vana fulu kiandi. m 21 Amone n mvu 22 kakala miau vava kayantika yala, mvu miole kayala muna Yerusaleme. o 22 Wavanga mambu mambi vana meso ma Yave wauna Manase wa se diandi kavanga; p Amone wakelanga yimenga kwa teke yawonso ina kavanga Manase wa se

p 2Tu 33:1, 2

33:19 1 Tala Nsas’a Mvovo.

KAPU 33 a 1Nti 6:36 1Nti 7:12

b 2Nti 16:1, 3 c Yos 15:8, 12 2Nti 23:10

d Lev 19:26 e Lev 20:6 Nsi 18:10, 11

f 2Nti 23:6 g 2Nti 21:7-9 2Nti 23:27 2Tu 7:16

h Lev 18:24 Yos 24:8 2Nti 21:11, 16

i 2Tu 36:15, 16 j Yes 1:18 k Dan 4:25 

Ndambu ya 2 a 2Sa 5:9 2Tu 32:2, 5

b 2Tu 32:30 c Nek 3:3 d 2Tu 27:1, 3 e 2Nti 21:1, 7 f 2Nti 21:1, 4, 5 g 2Tu 29:18 h Lev 3:1 i Lev 7:12 j 2Tu 33:12, 13 k 2Nti 21:2, 9 l 2Nti 21:3, 7 m 2Nti 21:18, 19 n Mat 1:10

2 TUSANSU 33:23–34:15 diandi, a wakwamanana yo sadila. 23 Kansi, kasidi kuyikulula ko vana ndose a Yave b nze una Manase wa se diandi kayikulwila; c Amone wawokesa kaka o bi wandi. 24 Kuna kwalanda, selo yandi bamvuandidi e mfulu, d bamvondele muna nzo andi. 25 Kansi, nkangu a nsi, bavondele awonso bavuandila Amone wa Ntinu e mfulu, e batumbikidi Yosiya f wa mwan’andi se ntinu vana fulu kiandi. Yosiya g mvu nana kakala miau vava kayantika yala, mvu 31 kayala muna Yerusaleme. h 2 Wavanga mambu mansongi vana meso ma Yave, wakangalela muna nzila za Davidi wa nkulu andi, kasidi vengomoka kulunene ko ngatu kulumonso. 3 Muna mvu wa nana wa luyalu lwandi, vava kakala nleke, oyantikidi tomba Nzambi a Davidi wa nkulu andi; i muna mvu wa 12, oyantikidi velelesa Yuda ye Yerusaleme j muna katula mabata k ye mavindi mavauka,1 teke yavalwa l ye teke ya sengwa.2 4 Vana ntandu, obangwidi maziku ma teke ya Bale vana ndose andi, obangwidi mpe maziku ma ndumbu makala vana ntandu a teke ya Bale. Okosomwene mpe mavindi mavauka,1 teke yavalwa ye teke ya sengwa,2 okitwidi yo se mbundukutu, omwanganese yo muna ziami y’awana bakelelanga yo yimenga. m 5 Oyokele visi ya nganga muna maziku mau. n I mpila yayi kavelelesela Yuda ye Yerusaleme. 6 Wele muna mbanza za Manase, Eferaime, o Simeone yamuna Nafetali, muna fulu yafwasakana ya mbanza zazi, 7 obangwidi maziku yo kosomona mavindi mavauka1 ye teke yavalwa, p okitwidi yo se mbundukutu; obangwidi mpe maziku

34

34:3, 4, 7 1 Tala Nsas’a Mvovo. 34:3, 4 2 Yovo “teke yazunzwa.”

638 KAPU 33 a 2Nti 21:1, 7 b Yer 8:12 c 2Tu 33:12, 13 d 2Nti 12:20 2Tu 25:27

e 2Tu 25:1, 3 f 2Nti 21:25, 26 

KAPU 34 g 1Nti 13:2 Sef 1:1 Mat 1:10

h 2Nti 22:1, 2 i 2Tu 15:2 j 2Nti 23:4, 14 k 2Tu 33:17 l 2Tu 33:21, 22 m 2Nti 23:6 n 1Nti 13:2 2Nti 23:16

o 2Nti 23:19 2Tu 30:1

p 2Nti 17:41 

Ndambu ya 2 a 2Tu 31:1 b 2Nti 22:12 c 2Nti 22:3-6 d 2Tu 30:11, 18 e 2Nti 12:11, 12 f 2Nti 12:15 g 1Tu 23:6 h 2Tu 20:19 i 1Tu 25:1 j 2Tu 8:14 k 2Nti 22:4 l Nsi 17:18 Nsi 31:24-26 Yos 1:8 2Nti 22:8

m Lev 26:46

mawonso ma ndumbu muna nsi a Isaele, a i bosi ovutukidi kuna Yerusaleme. 8 Muna mvu una wa 18 wa luyalu lwandi, vava kamanisa velelesa e nsi ye tempelo,1 otumini Safani b wa mwan’a Azaleya, Maseya wa nkuluntu a mbanza yo Yoake wa mwan’a Yoakaze wa nsoneki, benda vangulula e nzo a Yave wa Nzambi andi. c 9 Bele kwa Kilekiya wa ngang’ambuta, bamvene nzimbu zatwaswa muna nzo a Nzambi. Anelevi ana bayingilanga mavitu bakutika e nzimbu zazi muna mbanza za Manase, Eferaime ye awonso basala muna Isaele, d Yuda, Benyamini ye kwa nkangu a Yerusaleme. 10 Bavene nzimbu zazi kwa akengi a salu kia nzo a Yave. Kuna diaka e sambu, asadi a nzo a Yave basadilanga nzimbu zazi muna londa yo vangulula e nzo. 11 E nzimbu zavewa kwa akwa umbangu ye atungi kimana basumbila matadi mavalwa, mabaya ma vangila mvuambu ye nkambikwa muna tungila e nzo zina ntinu mia Yuda bayambula vo zabwa. e 12 Asadi basadidi e salu kiau una ufwene. f Batumbika kinkengi kwa Anelevi: Yakati yo Obadiya, Anemerare, g Zakariya yo Mesulame, Anekoate. h Anelevi awonso ana bazaya sika masikilu, i 13 bakala se akengi a anati a mazitu ye wantu awonso ana basalanga e salu ya mpila mu mpila; Anelevi akaka asoneki bakala, afidi ye ayingidi a mavitu. j 14 Vava bayenda bonga e nzimbu zatwaswa muna nzo a Yave, k Kilekiya wa nganga osolwele nkand’a Nsiku a Yave l una kavana kwa1 Mose. m 15 Kilekiya ovovese Safani wa nsoneki vo: “Nsolwele nkand’a Nsiku muna nzo a Yave.” Kilekiya ovene 34:8 1 Mvovo wa sina: “nzo.” 34:14 1 Mvovo wa sina: “vana moko ma.”

639 wo kwa Safani. 16 Safani onete nkanda kwa ntinu, umvovese vo: “E ntaudi zaku bevanganga mawonso batuminu. 17 Bakutikidi e nzimbu zikedi muna nzo a Yave, bavene zo kwa akengi y’awana besalanga e salu.” 18 I bosi, Safani wa nsoneki ovovele mpe kwa ntinu vo: “Tala nkanda kampene o Kilekiya wa nganga.” a Safani oyantikidi wo tanga vana vena o ntinu. b 19 O ntinu vava kawidi mvovo mia Nsiku, otiazwini mvuatu miandi. c 20 I bosi, o ntinu okanikini Kilekiya, Akikami d wa mwan’a Safani, Abedone wa mwan’a Mika, Safani wa nsoneki yo Asaya wa selo kia ntinu, oku vo: 21 “Nuenda yuvula Yave mu kuma kiame, mu kuma ki’awana basala muna Isaele ye Yuda muna diambu dia mvovo mia nkanda wau usolwelo; kadi o makasi ma Yave mekutulwakila mengi kikilu, o mase meto ke balemvokela mvovo mia Yave ko muna vanga mawonso masonama mu nkanda wau.” e 22 Muna kuma kiaki, Kilekiya y’awana batumwa kwa ntinu, bele kwa Kuleda wa ngunz’a nkento. f Kuleda i nkaz’a Salumi wa mwan’a Tikeva wa mwan’a Karase, wa nlundi a mvuatu. Kuleda muna Yerusaleme kazingilanga, kuna Belo Kiazole; bele mokena ˆ yandi kuna. g 23 Ubavovese vo: “I wau wuwu kavovele o Yave wa Nzambi a Isaele, ‘Nuvovesa ndiona unutumini kwa mono vo: 24 “I wau wuwu kavovele o Yave: ‘Mpasi itwasa va fulu kiaki ye muna nkangu andi, h e sibu yawonso yasonama muna nkanda i una batangidi vana ndose a ntinu a Yuda. 25 Wau vo bangiambwidi, j bayokele ndumbu kwa nzambi zankaka kimana bankendeleka k muna salu yawonso ya moko mau, makasi mame melwakila e fulu kiaki, ke memana

2 TUSANSU 34:16-33 KAPU 34 a 2Nti 22:8 b Nsi 17:18, 19 c 2Nti 22:11-13 d 2Nti 25:22 Yer 40:14

e Nsi 30:17, 18 Nsi 31:16 Nsi 31:24-26 Yos 1:8

f Luv 15:20 Afu 4:4 Luk 2:36 Mav 21:8, 9

g 2Nti 22:14-20 h Yer 35:17 i Lev 26:16 Nsi 28:15 Nsi 30:17, 18 Dan 9:11

j Nsi 28:20 k 2Nti 21:1, 3, 6 2Tu 28:1, 3

 Ndambu ya 2 a Nsi 29:22, 23 Yer 7:20

b 2Tu 34:19 c 2Tu 32:26 2Tu 33:11, 13

d 1Nti 21:29 Yes 39:8

e 2Nti 23:1 f 2Nti 23:2 2Tu 17:3, 9 Nek 8:3

g Eze 10:3 h Nsi 6:5 i Nsi 31:24-26 2Nti 22:8

j 2Tu 30:1, 12 2Tu 33:1, 16

k 2Nti 23:5

ko.’” a 26 Kansi, nuvovesa ntinu a Yuda ona unutumini nuayuvula Yave: “I wau wuwu kavovele o Yave wa Nzambi a Isaele: ‘Muna kuma kia mambu mana owidi, b 27 wau vo ntim’aku ulemvokele, uyisakidikidi vana ndose a Nzambi vava owidi e mvovo miandi mu kuma kia fulu kiaki ye nkangu andi, uyikulwidi vana ndose ame yo tiazuna mvuatu miaku yo dila ova ngina, omono mpe iwidi, c u kavovele o Yave. 28 Muna kuma kiaki, ikuvundisa vamosi yo mase maku,1 ovunda kuna luvuvamu muna ziami kiaku, meso maku ke memona mpasi zawonso itwasa va fulu kiaki ko ye nkangu andi.’”’” d I bosi, banete mvutu kwa ntinu. 29 Muna kuma kiaki, ntinu obokelese akuluntu awonso a Yuda ye Yerusaleme. e 30 I bosi, ntinu otombokele kuna nzo a Yave ye Ayuda awonso, nkangu a Yerusaleme, anganga, Anelevi—nkangu wawonso, ambuta ye aleke. Otangidi muna matu mau o mambu mawonso ma nkand’a kangu una wasoloka muna nzo a Yave. f 31 O ntinu otelamene vana fulu kiandi, okangidi kangu g vana ndose a Yave vo olanda Yave yo lunda ˆ nkanikinu miandi, mına miandi ye nzengo zandi ye nsi a ntim’andi yawonso ye kiwuntu kiandi kiawonso h muna lungisa mambu ma kangu masonama muna nkanda wau. i 32 Vana ntandu, okasakese awonso ana bakala muna Yerusaleme ye Benyamini batambulwila e kangu diadi. Nkangu a Yerusaleme bavangidi mun’owu wa kangu dia Nzambi, wa Nzambi a mase mau. j 33 Yosiya okatwidi lekwa yawonso y’angemi muna nsi zawonso za Aneyisaele, k osadisi awonso muna Isaele basadila Yave wa 34:28 1 E kingana kiaki lufwa kiyikanga.

2 TUSANSU 35:1-17 Nzambi au. Vava kakala moyo1 ke bayambula landa Yave wa Nzambi a mase mau ko. Yosiya okubikidi Ndut’a a Yave muna Yerusaleme, e bulu ya kimenga kia Nduta b ivondelo kina kia 14 kia ngonde yantete. c 2 Osidi anganga muna fulu yau ya salu, ubakasakese basala e salu kiau muna nzo a Yave. d 3 Ovovese Anelevi, alongi a Isaele yawonso, e awana bavaulwa vana vena Yave: “Nusia Nkela avauka muna nzo ina Solomo wa mwan’a Davidi wa ntinu a Isaele katunga; f ke lunatina yo diaka vana mavembo ko. g Owau nusadila Yave wa Nzambi eno ye nkangu andi Isaele. 4 Nukubama muna buka yeno ya salu, mun’owu wa nzo za mase meno, nulanda mana masonekwa kwa Davidi wa Ntinu h a Isaele ye kwa mwan’andi Solomo. i 5 Nutelama vana fulu kieno kiavauka muna buka ya nzo za mase ma mpangi zeno, nsadiswa za nkangu,1 konso nzo a mase ma Anelevi ifwete kala muna buka kiau. 6 Nuvonda bulu ya kimenga kia Nduta, j nuyivaula, nukubikila mpangi zeno e Nduta kimana balungisa e diambu dia Yave dina kavova muna Mose.” 7 Yosiya ovene twelezi kwa ˆ nkangu wakala vana, 30.000 ma wan’a mameme a makoko ye nkombo za makoko ye 3.000 ma ngombe mu kuma kia kimenga kia Nduta. Yawonso yayi muna mavua ma ntinu yatuka. k 8 Akuluntu andi mpe bavene lukau lwa mvevo kwa nkangu, anganga ye Anelevi. Kilekiya, l Zakariya yo Yekiele, ntu mia nzo a Nzambi aludi, bavene kwa anganga 2.600 za bulu ya yimenga ya Nduta ye 300 za ngombe. 9 Konaniya ye mpangi zandi, Semaya yo Ne-

35

34:33 1 Mvovo wa sina: “lumbu yawonso ya zingu kiandi.” 35:5 1 Mvovo wa sina: “wan’a nkangu.”

640

k Lev 23:5

tanele kumosi yo Kasabiya, Yiele yo Yozabade, akuluntu Anelevi bavene kwa Anelevi 5.000 ma bulu ya kimenga kia Nduta ye 500 za ngombe. 10 E salu kiakubikwa, nganga batelama muna fulu yau ya salu, Anelevi muna buka yau a wauna ntinu kakanikina. 11 Bavondele bulu ya kimenga kia Nduta, b anganga bazazidi menga batambwidi kwa yau, c ekolo Anelevi bakatulanga e nkanda muna bulu. d 12 I bosi bakubikidi tukau twangioka kimana bakaya to kwa nkangu, ana bakutakene mun’owu wa nzo za mase, kimana batambika to kwa Yave wauna diasonama muna nkand’a Mose; bavangidi diau dimosi ye ngombe. 13 Balambidi1 mbizi ya lukau lwa Nduta vana tiya wauna wasikidiswa; e balambidi e mbizi ya tukau twavauka muna nzungu, yinzu yatuma ye kadingwa, i bosi banete yo kwa nkangu mu nzaki. 14 I bosi, bakubikidi mbizi ya Nduta ya yau kibeni ye anganga, kadi anganga, wan’a Arone, batambikanga tukau twangioka yo mazi yavana kuma kwafwanga. I dianu vo, Anelevi bakubikidi mbizi ya Nduta mu kuma kia yau kibeni ye anganga, wan’a Arone. 15 Wan’a Asafi f bena vo ayimbidi, bakedi muna fulu yau wauna kakanikina Davidi, g Asafi, h Emane yo Yedutune i wa moni a ntinu; ayingidi bakedi muna mavitu maswaswana. j Ke diakala mfunu ko bayambula salu kiau, kadi mpangi zau, Anelevi babakubikila Nduta. 16 Ozevo, muna lumbu kiakina mawonso ma salu kia Yave makubikwa mpasi vo badia Nduta k yo tambika tukau twangioka vana ziku dia Yave, wauna kakanikina Yosiya wa Ntinu. l 17 Aneyisaele ana bakala mu-

l 2Nti 23:21

35:13 1 Nanga, “Bayangidi e.”

KAPU 35 a Luv 12:3-11 2Nti 23:21

b Luv 12:21 c Lev 23:5 Nsi 16:1

d 2Tu 23:18 2Tu 31:2

e Nsi 33:10 2Tu 17:8, 9 Nek 8:7, 8

f 1Nti 6:38 2Tu 5:7

g Nta 4:15 1Tu 23:25, 26

h 1Tu 23:6 i 2Tu 8:14 j Luv 12:21 2Tu 30:1, 15

k 2Tu 30:24 l 2Nti 23:4 2Tu 34:14

 Ndambu ya 2 a 1Tu 23:6 b Luv 12:3, 6 c 2Tu 30:16 d 2Tu 29:34 e Luv 12:8 Nsi 16:6, 7

f 1Tu 16:37 g 1Tu 23:5 h 1Tu 25:1, 2 i 1Tu 16:41, 42 1Tu 25:3

j 1Tu 26:12, 13

641 na ntangwa yayina, badia Nduta ye Lambu dia Mbolo Zakondwa Mfuna mu lumbu nsambwadi. a 18 Ke mwasala vangama Nduta ya mpila yayina ko muna Isaele tuka muna lumbu ya Samuele wa ngunza; ke vakala mpe ntinu ankaka ko a Isaele wakubika Nduta nze ina yakubikwa kwa Yosiya, b anganga, Anelevi ye Yuda yawonso ye nkangu a Isaele una wakala ko y’esi Yerusaleme. 19 E Nduta yayi yavangama muna mvu wa 18 wa luyalu lwa Yosiya. 20 Kuna kwalanda, Yosiya vava kavangulula tempelo,1 Neko wa Ntinu c a Engipito otombokele kanuanisa Kankemisi kuna Uferate. Ozevo, Yosiya ovaikidi kanuanisa. d 21 Untwikidi anati a nsangu, oku vo: “E ntinu a Yuda, nkia diambu una diau? Ke ngeye ko ngizidi nuanisa o unu, kansi nzo ankaka ngizidi nuanisa, o Nzambi umpovese vo yasia nswalu. Muna wete diaku, yambula telamena Nzambi ona una yame, avo kuwidi ko, okutwasila lufwasu.” 22 Kansi, Yosiya kayambwidi kunuanisa ko, uyikitwidi kimana balembi kunzayidila, e wele nuana yandi; kawididi mvovo mia Neko ko, kadi kwa Nzambi miatuka.1 Dianu vo wele nuana vana Ndimb’a Mengido. f 23 Akwa maswanga batelese Yosiya wa Ntinu, ntinu ovovese ntaudi zandi vo: “Nunkatula vava, kadi nduele kikilu.” 24 Ntaudi zandi bankatwidi muna kalu dia vita, bansidi muna kalu diandi dianzole, bantwese kuna Yerusaleme. I bosi, ofwidi, ozikilu muna ziami kia mase mandi, g Yuda yawonso ye Yerusaleme, badididi Yosiya. 25 Yeremiya h obongele Yosiya mbembo, 35:20 1 Mvovo wa sina: “nzo.” 35:22 1 Mvovo wa sina: “mu nu’a Nzambi miatuka.”

2 TUSANSU 35:18–36:8 KAPU 35 a Luv 12:15 Lev 23:6 Nsi 16:3 2Tu 30:1, 21

b 2Nti 23:22, 23 2Tu 30:5, 26

c Yer 46:2 d 2Nti 23:29 e 1Nti 22:30 f Afu 1:27 Afu 5:19 Zak 12:11 Lus 16:16

g 2Nti 23:30 2Tu 34:28

h Yer 1:1 

Ndambu ya 2 a Yer 9:17, 20 b 2Nti 23:28 

KAPU 36 c 1Tu 3:15 Yer 22:11

d 2Nti 23:30, 31 e 2Nti 18:14 2Nti 23:33

f 2Nti 23:29 Yer 46:2

g 2Nti 23:34 Yer 22:11, 12

h Yer 26:20, 21 Yer 36:32

i 2Nti 23:36, 37 j 2Nti 24:1 2Nti 25:1 Yer 25:1

k 2Nti 24:16 Dan 1:1

l Eze 1:7 Yer 27:16 Dan 1:2 Dan 5:2

ayimbidi awonso, akala ye akento a beyimbidilanga Yosiya muna maniongo1 mau yamu unu kiaki; diasikidiswa vo o nkunga wau wayimbilwanga muna Isaele, wasonama muna maniongo. 26 Vo i mambu mankaka ma lusansu lwa Yosiya, walakazi una kasonga yo kwamanana lunda mana masonama muna Nsiku a Yave 27 ye mawonso kavanga tuka kuna lubantiku yakuna mbaninu, masonama muna Nkanda wa Ntinu mia Isaele ye Yuda. b I bosi, o nkangu a nsi babongele Yoakazi wa mwan’a Yosiya, c bantumbikidi se ntinu muna Yerusaleme vana fulu kia se diandi. d 2 Yoakazi mvu 23 kakala miau vava kayantika yala, ngonde tatu kayala muna Yerusaleme. 3 Kansi, ntinu a Engipito unkatwidi vana kunda kia kimfumu muna Yerusaleme, ozengele nsi e mpaku ya 100 talanta1 za palata ye talanta imosi ya wolo. e 4 Vana ntandu, ntinu a Engipito okitwidi Eleyakime wa mpangi a Yoakazi se ntinu a Yuda ye Yerusaleme, unsobele nkumbu vo Yoyakime; kansi, Neko f obongele mpangi andi Yoakazi unete kuna Engipito. g 5 Yoyakime h mvu 25 kakala miau vava kayantika yala, mvu 11 kayala muna Yerusaleme. Wakwamanana vanga mambu mambi vana meso ma Yave wa Nzambi andi. i 6 Nebukandesa j wa ntinu a Babele unlwakidi kimana kankanga muna tuvambu tole twa nsongo kanata kuna Babele. k 7 Nebukandesa onete salanganu yankaka ya nzo a Yave kuna Babele, osidi yo ˆ muna lumbu lwandi kuna Babele. l 8 Vo i mambu mankaka ma lusansu lwa Yoyakime, mambu

36

35:25 1 Yovo “nkung’a mafwa.” 36:3 1 E talanta mosi, yilo 34,2. Tala Nku. B14.

2 TUSANSU 36:9-23 mangemi mana kavanga ye mbi yasoloka muna yandi, masonama muna Nkanda wa Ntinu mia Isaele ye Yuda; mwan’andi Yoyakine oyantikidi yala vana fulu kiandi. a 9 Yoyakine b mvu 18 kakala miau vava kayantika yala, ngonde tatu ye lumbu kumi kayala muna Yerusaleme; wavanganga mambu mambi vana meso ma Yave. c 10 Kuna lubantiku lwa mvu,1 Nebukandesa wa Ntinu otumini wantu bantwasa kuna Babele d kumosi ye lekwa yantalu ya nzo a Yave. e Nabukandesa okitwidi Sedekiya wa mpangi a se diandi se ntinu muna Yuda ye Yerusaleme. f 11 Sedekiya g mvu 21 kakala miau vava kayantika yala, mvu 11 kayala muna Yerusaleme. h 12 Wakwamanana vanga mambu mambi vana meso ma Yave wa Nzambi andi. Kayisakidika ko vana vena Yeremiya i wa ngunza ona wavovela muna lutumu lwa Yave. 13 Watelamena mpe Nebukandesa j wa Ntinu ona wandisisa e ndofi kuna kwa Nzambi, okedi se nkwa lulendo1 ˆ yo ntim’a mbandi, kazolele vutuka kwa Yave wa Nzambi a Isaele ko. 14 Mfumu zawonso z’anganga ke bakala kikilu ye kwikizi ko, bavanganga mambu mawonso mangemi ma esi zula, bafunzula e nzo a Yave k ina kavaula muna Yerusaleme. 15 Yave wa Nzambi au wabatumina anati a nsangu zandi ana babalukisanga ntangwa ke ntangwa, kadi wafwila nkangu andi e nkenda ye fulu kiandi. 16 Kansi, bavezanga anati a nsangu za Nzambi aludi l yo tianguna mambu mandi m ye ngunza zandi n yavana makasi ma Yave malwaki36:10 1 Nanga muna nsungi a masanza. 36:13 1 Mvovo wa sina: “obadisi nsingu andi.”

642 KAPU 36 a 2Nti 24:5, 6 b Yer 22:24 Mat 1:12

c 2Nti 24:8, 9 d 2Nti 24:10 Yer 29:1, 2 Yez 1:2

e 2Nti 24:13 Yer 27:17, 18

f 2Nti 24:17 g Yer 37:1 h 2Nti 24:18-20 Yer 52:1-3

i Yer 21:1, 2 Yer 34:2 Yer 38:14, 24

j 2Nti 24:20 Yez 17:12-15

k 2Nti 16:11 Yez 8:10, 11

l 2Tu 30:1, 10 m Yer 5:12 n Yer 20:7 

Ndambu ya 2 a Nk 74:1 b 2Nti 24:2 c Lev 26:31 Nsi 28:25 Nk 79:2

d e f g

Yez 9:7 Man 2:21 Nsi 28:49-51 2Nti 20:16, 17 Yes 39:6 Yer 27:19-22 Yer 52:17

h Nk 74:4-7 i Yer 52:14 j 1Nti 9:7 2Nti 25:9, 10 Nk 79:1

k 2Nti 25:21 Nk 137:1

l m n o p

Yer 27:6, 7 Eze 1:1-3 Yer 25:9 Lev 26:34 Yer 25:12 Zak 1:12

q Yes 44:28 Yes 45:1

r Yer 29:14 Yer 32:42 Yer 33:10, 11

s t u v

Eze 1:1-4 Dan 5:18 Yes 44:28 Eze 7:12, 13

la nkangu andi, a ke vakala diaka nsasuka ko. 17 Dianu vo, ubalwakisidi ntinu a Akaladi b ona wavonda matoko mau muna nsosolo c vana nzo avauka; d kafwila matoko nkenda ko ngatu mienze, mbuta yovo mbevo. e O Nzambi oyekwele lekwa yawonso vana koko kwandi. f 18 E salanganu yawonso ya nzo a Nzambi aludi, yanene ye yakete kumosi ye tusalu twa nzo a Yave ye tusalu twa nzo a ntinu ye mfumu zandi, yawonso onete yo kuna Babele. g 19 Oyokele nzo a Nzambi aludi, h obangwidi yaka ya Yerusaleme, i oyokele nzo za´ ndi zanda zawonso, ofwasidi lekwa yawonso yantalu. j 20 Obakidi ana bavuluka muna nsosolo k yo kubanata kuna Babele, bakedi ntaudi zandi l ye ntaudi za wan’andi yavana kintinu1 kia Parasa kiayantika yala, m 21 muna lunganisa diambu dia Yave diavovua kwa Yeremiya n yavana e nsi ifuta lumbu yandi ya vundu. o Ekolo kiawonso yasala e nkatu, e nsi yavunda,1 yavana kialunga 70 lwa mvu. p 22 Muna mvu wantete wa luyalu lwa Kurese q wa Ntinu a Parasa, muna lunganesa e diambu dia Yave dina diavovua kwa Yeremiya, r Yave osikamese mwand’a Kurese wa Ntinu a Parasa kimana kaboka nkoki muna kintinu kiandi kiawonso, osonekene wo mpe muna nkanda, s oku vo: 23 “I wau wuwu kavovele o Kurese wa Ntinu a Parasa: ‘Yave wa Nzambi a zulu umpene yintinu yawonso ya nza, t untumini yantungila e nzo muna Yerusaleme, ina muna Yuda. u Ovava avo vena yo muntu una vo wa nkangu andi, yambula Yave wa Nzambi andi kakala yandi, yambula ˆ katomboka kuna.’” v 36:20 1 Yovo “kimfumu.” 36:21 1 Yovo “e nsi yalunda e lumbu kia vundu.”

EZERA MAMBU MENA MO

1

Kurese wa ntinu obokele nkoki wa tungulula tempelo (1-4) Abakami bakubamene mu katuka kuna Babele (5-11) 2 Nkumbu z’abakami bavutuka kuna nsi au (1-67) Selo ya tempelo (43-54) Wan’a selo ya Solomo (55-57) Tukau twa mvevo mu kuma kia tempelo (68-70)

Tatenai osonekene nkanda kwa Dareyuse wa Ntinu (6-17) 6 Dareyuse otomene fimpa mambu yo vana nsiku (1-12) E salu kia tungulula tempelo kifokokele; i bosi isunzwilu (13-18) Bakembelele Nduta (19-22) 7 Ezera olweke kuna Yerusaleme (1-10) Antakesate osonekene nkanda kwa Ezera (11-26) Ezera okembelele Yave (27, 28)

3 E ziku ditungulwilu; batambikidi yimenga (1-7) Salu kia tungulula tempelo kiyantikidi (8, 9) Nkubilw’a tempelo itungilu (10-13)

8 Nkumbu z’awana bavutuka yo Ezera (1-14) Nkubika mu kuma kia nkangalu (15-30) Bavaikidi kuna Babele yo lwaka kuna Yerusaleme (31-36)

4 E salu kia tungulula tempelo kisilu kitantu (1-6) Atantu basonekene nkanda kwa Antakesate wa Ntinu (7-16) Mvutu za Antakesate (17-22) E salu kia tungulula tempelo kiningameso (23, 24)

9 Aneyisaele basompele akento a zula bakala yau lukufi (1-4) Ezera osambidi yo funguna masumu (5-15) 10 Bakangidi kangu dia sindika akento anzenza (1-14) Akento anzenza basindikilu (15-44)

5 Ayuda bavutukidi e salu kia tungulula tempelo (1-5)

mvu wantete wa luyalu 1 Muna lwa Kurese wa Ntinu a Paa

rasa, muna lunganesa e diambu dia Yave dina diavovua kwa Yeremiya, b Yave osikamese mwand’a Kurese wa Ntinu a Parasa kimana kaboka nkoki muna kintinu kiandi kiawonso, osonekene wo mpe muna nkanda, c oku vo: 2 “I wau wuwu kavovele o Kurese wa Ntinu a Parasa: ‘Yave wa Nzambi a zulu umpene yintinu yawonso ya nza, d untumini yantungila e nzo muna Yerusaleme, e ina kuna Yuda. 3 Ovava avo vena yo muntu, una vo wa nkangu andi, yambula Nzambi andi kakala yandi, yambula ka-

KAPU 1 a Yes 45:1 Dan 10:1

b Yer 25:12 Yer 29:14 Yer 33:10, 11

c 2Tu 36:22, 23 d Dan 4:34, 35 e Yes 44:28 

Ndambu ya 2 a 2Nti 17:6 Yer 9:16

b Luv 35:21 1Tu 29:9 Eze 7:14-16

643

tomboka kuna Yerusaleme, kuna Yuda, katungulula e nzo a Yave wa Nzambi a Isaele, wa Nzambi aludi, nzo ina yakala muna Yerusaleme.1 4 Konso muntu una vo nzenza, a kana nkia fulu kena, yambula katambula kwa mfinangani zandi,1 palata, wolo, tusalu ye twelezi ye tukau twamvevo twa nzo a Nzambi aludi b ina kuna Yerusaleme.’” 5 I bosi, ntu mia nzo za mase ma Yuda ye Benyamini ye anganga ye Anelevi—awonso ana bafilwa kwa mwand’a Nzambi— bakubamene kimana batomboka 1:3 1 Nanga, “katungulula e nzo a Yave, ina muna Yerusaleme.” 1:4 1 Mvovo wa sina: “kwa wantu a fulu kiandi.”

EZERA 1:6–2:53 mu tungulula e nzo a Yave ina kuna Yerusaleme. 6 E mfinangani zau zawonso babasadisi, babavene1 salanganu ya palata, wolo, tusalu, twelezi, lekwa yantalu ye tukau twawonso twamvevo. 7 Kurese wa Ntinu ovaikisi mpe salanganu ya nzo a Yave ina kabonga Nebukandesa muna Yerusaleme yo sia yo muna nzo a nzambi andi. a 8 Kurese wa Ntinu a Parasa ovene yo vana moko ma Miteredate wa nlundi a tusalu, otangidi yo, ovene yo kwa Sesebasa1 b wa ntu a Yuda. 9 Eyayi i lekwa katanga: Lekwa 30 ya wolo ina nze itunga, 1.000 dia lekwa ya palata ina nze itunga ye itunga 29 yankaka, 10 30 ma pidi yakete ya wolo, 410 dia pidi yakete ya palata ye 1.000 dia salanganu yankaka. 11 E salanganu yawonso ya wolo ye palata, 5.400. Sesebasa watwasa yawonso yayi vava abakami c bavaika muna Babele yo vutuka kuna Yerusaleme. Wau i nkangu a mvivu una watuka muna kinkole, d una Nebukandesa wa Ntinu a Babele kanata kuna Babele. e Ana bavutuka kuna Yerusaleme ye Yuda, konso muntu muna mbanz’andi, f 2 ana bayiza yo Zerubabele, g Yesua, h Nekemiya, Seraya, Relaya, Modekai, Bilesani, Misepa, Bingevai, Rekume yo Bana. Muna lutangu lwa Aneyisaele mwakala: i 3 wan’a Parose, 2.172; 4 wan’a Sefateya, 372; 5 wan’a Araki, j 775; 6 wan’a Pakati-moabe, k wan’a Yesua yo wan’a Yoabe, 2.812; 7 wan’a Elame, l 1.254; 8 wan’a Zatu, m 945; 9 wan’a Zakai, 760; 10 wan’a Bani, 642; 11 wan’a Bebai, 623; 12 wan’a Azengade, 1.222; 13 wan’a Adonikami,

2

1:6 1 Mvovo wa sina: “bakumikini moko mau muna.” 1:8 1 Dilenda kala vo Zerubabele oyikilu muna Ezera 2:2; 3:8.

644 KAPU 1 a 2Nti 24:11, 13 2Tu 36:7, 18 Eze 6:5 Dan 1:1, 2 Dan 5:2 b Eze 5:14, 16 Kan 1:1, 14 Kan 2:23 c 2Nti 24:14, 15 2Tu 36:20

 KAPU 2 d Eze 8:1 e 2Nti 24:15, 16 2Nti 25:11 2Tu 36:20

f Nek 7:6, 7 g Eze 1:8, 11 Kan 1:14 Mat 1:12

h Eze 3:8 Eze 5:2 Zak 3:1

i Nek 7:8-38 j Nek 6:17, 18 k Eze 10:30, 44 Nek 3:11

l Eze 10:26, 44 m Eze 10:27, 44 

Ndambu ya 2 a Eze 10:33, 44 b Yos 21:8, 18 c d e f g h

Yer 1:1 Yos 18:21, 25 Yos 18:21, 24 Yos 7:2 Eze 10:43, 44 Nek 7:39-42 1Tu 9:2, 10 Nek 11:3, 10

i 1Tu 24:3, 11 j 1Tu 24:3, 14 Eze 10:20, 44

k Eze 10:22, 44 l 1Tu 24:3, 8 Eze 10:21, 44

m Nek 7:43 n Eze 3:9 Nek 12:8, 24

o Nek 7:44 p 1Tu 15:16, 17 Nek 11:3, 17

q Nek 7:45 r 1Tu 9:2, 17 Nek 11:3, 19

s Nek 12:25, 26 t Yos 9:3, 27 1Tu 9:2 Nek 3:26 Nek 7:46-56

666; 14 wan’a Bingevai, 2.056; 15 wan’a Adini, 454; 16 wan’a Ate, muna nzo a Kizekeya, 98; 17 wan’a Bezai, 323; 18 wan’a Yora, 112; 19 wan’a a Kasumi, 223; 20 wan’a Ngibare, 95; 21 wan’a Beteleme, 123; 22 esi Netofa, 56; 23 esi Anatote b 128; 24 wan’a Beta-zemavete, 42; 25 wan’a Kireyate-yarimi, Kefera yo Berote, 743; 26 wan’a Rama c yo Ngeba, d 621; 27 esi Mikemasi, 122; 28 esi Betele ye Ai, e 223; 29 wan’a Nebo, f 52; 30 wan’a Mangebise, 156; 31 wan’a Elame wankaka, 1.254; 32 wan’a Karimi, 320; 33 wan’a Lode, Kadidi yo Ono, 725; 34 wan’a Yeriko, 345; 35 wan’a Sena, 3.630. 36 Anganga: g wan’a Yedaya, h muna nzo a Yesua, i 973; 37 wan’a Ime, j 1.052; 38 wan’a Paseku, k 1.247; 39 wan’a Karimi, l 1.017. 40 Anelevi: m wan’a Yesua yo Kademiele, n muna wan’a Odaveya, 74. 41 Ayimbidi: o wan’a Asafi, p 128. 42 Wan’a ayingidi a mavitu: q wan’a Salumi, wan’a Ate, wan’a Talemone, r wan’a Akubi, s wan’a Katita, wan’a Sobai, awonso, 139. 43 Selo ya tempelo:1t wan’a Sika, wan’a Kasufa, wan’a Tabaote, 44 wan’a Kerose, wan’a Sia, wan’a Padone, 45 wan’a Lebana, wan’a Kangaba, wan’a Akubi, 46 wan’a Kangabe, wan’a Salemai, wan’a Kanane, 47 wan’a Ngidele, wan’a Ngaka, wan’a Raya, 48 wan’a Resine, wan’a Nekoda, wan’a Ngazami, 49 wan’a Uza, wan’a Paseke, wan’a Besai, 50 wan’a Asena, wan’a Amuni, wan’a Nefisime, 51 wan’a Bakebuke, wan’a Kakufa, wan’a Kanku, 52 wan’a Baseluti, wan’a Mekida, wan’a Karesa, 53 wan’a Bakose, wa2:43 1 Yovo “Anetine.” Mvovo wa sina: “Ana batambikwa.”

645 n’a Sisera, wan’a Tema, 54 wan’a Nesika, wan’a Katifa. 55 Wan’a selo ya Solomo: wan’a Sotai, wan’a Sofereti, wan’a Peruda, a 56 wan’a Yala, wan’a Dakone, wan’a Ngidele, 57 wan’a Sefateya, wan’a Katile, wan’a Pokere-asebai, wan’a Ami. 58 Selo yawonso ya tempelo1 yo wan’a selo ya Solomo, 392. 59 Awaya i wantu batomboka tuka kuna Tele-malake, Tele-karesa, Kerube, Adone yo Ime, kansi ke balenda songa luvila lwau ko ye nzo za mase mau, muna zaya kana vo Aneyisaele kikilu bakala: b 60 wan’a Delaya, wan’a Tobiya, wan’a Nekoda, 652. 61 Wan’anganga: wan’a Kabaya, wan’a Akose, c wan’a Bazilai ona wabonga nkento muna wan’amakento a Bazilai d wa Mungiladi yo yikilwa muna nkumbu au. 62 Awonso awaya bavava luvila lwau muna nkand’a tuvila, kansi ke basolola lo ko, muna kuma kiaki bakatulwa muna salu kia kinganga.1 e 63 O nguvulu1 wabavovesa vo ke badie lekwa yavauka ko f yavana vemoneka nganga ona oyuvula Urimi ye Tumimi. g 64 O lutangu lwa nkutakani yawonso, 42.360, h 65 lembi tanga ntaudi zau zamakala ye zamakento, yau awonso, 7.337; bakala mpe ye 200 za ayimbidi amakala ye amakento. 66 E mvalu miau, 736, e mula zau, 245, 67 e samo zau, 435, mabuluku mau, 6.720. 68 Vava balweke kuna nzo a Yave muna Yerusaleme, akaka muna ntu mia nzo za mase bakelele yimenga kuna mvevo, i kimana e nzo a Nzambi aludi ya2:58 1 Yovo “Anetine.” Mvovo wa sina: “Ana batambikwa.” 2:62 1 Yovo “bakatulwa muna salu kia kinganga wau babadikilwa vo bafunzuka.” 2:63 1 Yovo “Tiresata,” zina dia Aparasi diavewanga kwa nguvulu a mvivu.

EZERA 2:54–3:5 KAPU 2 a Nek 7:57-60 b Nek 7:61-65 c 1Tu 24:3, 10 Nek 3:21

d 2Sa 17:27-29 1Nti 2:7

e Nta 3:10 f Lev 2:3 Lev 6:26 Nta 18:11

g Luv 28:30 Nta 27:21 1Sa 28:6

h Nek 7:66-69 Yes 10:21 Yer 23:3

i Luv 35:5 1Tu 29:5 Nek 7:70-72

 Ndambu ya 2 a 2Tu 3:1 b Eze 8:25 c Nek 7:73 

KAPU 3 d 1Nti 8:2 e Kan 1:1 f Eze 1:7, 8 Luk 3:23, 27

g 1Tu 3:17 Mat 1:12

h Luv 20:24 Luv 40:29

i Eze 4:4 j Nta 28:3, 4 k Luv 23:16 Lev 23:34

l Luv 29:38 Nta 29:12, 13

m Luv 29:39, 42 n Nta 10:10 Nk 81:3

tungululwa1 vana fulu kiandi. a 69 Mun’owu wa mbakilu zau, bavene tukau muna lundilu dia nzimbu za salu, 61.000 ma drakima1 za wolo, 5.000 ma mina2 za palata b ye 100 yunga ya anganga. 70 Anganga, Anelevi ye akaka muna nkangu, ayimbidi, ayingidi a mavitu ye selo ya tempelo,1 bayantika zingila muna mbanza zau, Aneyisaele awonso2 ana basala bazingilanga muna mbanza zau. c Vava e ngonde yansambwadi yafwana, d Aneyisaele1 bakala muna mbanza zau, bakutakene ye kani dimosi muna Yerusaleme. 2 Yesua e wa mwan’a Yosadake ye akwandi anganga yo Zerubabele f wa mwan’a Saletiele g ye mpangi zandi batelamene, batungidi e ziku dia Nzambi a Isaele kimana bakelela vo yimenga yangioka nze una wasonama muna Nsiku a Mose h wa muntu a Nzambi aludi. 3 Kanele vo bakala ye wonga wa nkangu mia nsi zabazunga, i batungidi e ziku vana fulu kina diateka kala, bayantikidi vo kelela yimenga yangioka kwa Yave, yimenga ya mene-mene ye ya masika. j 4 Bavangidi Nkinzi a Sudi1 nze una wasonama, k lumbu ke lumbu bakelelenge yimenga yangioka muna lutangu lwasikidiswa muna konso lumbu. l 5 I bosi, batambikidi tukau twangioka tuna twatambikwanga ntangwa zawonso, m tukau twa nzangama za ngonde, n tukau twa nsungi zawonso za nki-

3

2:68 1 Yovo “yatelameswa.” 2:69 1 Tezo kimosi yakala ye dareki ya wolo ya Aparasi, yazitanga grama 8,4. Eyayi ke drakima ya Sono ya Kingerekia ko. Tala Nku. B14. 2 Muna Sono ya Kiyibere e mina mosi, grama 570. Tala Nku. B14. 2:70 1 Yovo “Anetine.” Mvovo wa sina: “ana batambikwa.” 2 Mvovo wa sina: “Isaele yawonso.” 3:1 1 Mvovo wa sina: “wan’a Isaele.” 3:4 1 Yovo “Saba ya Zingila mu Kolo Kiakete.”

EZERA 3:6–4:7 nzi miavauka a mia Yave ye tukau twawonso batwasanga akwa ntim’a mvevo kwa Yave. b 6 Tuka muna lumbu kiantete kia ngonde yansambwadi, c bayantikidi kela yimenga yangioka kwa Yave, kana una vo e nkubilw’a tempelo a Yave ke yakubwa ntete ko. 7 Bavene nzimbu kwa awudi a matadi d ye akwa umbangu, e bavene madia, ndua ye mazi kwa esi Sidone y’esi Turo kimana batwasa mabaya ma nsedele tuka kuna Lebanone yakuna Yafo, f mun’owu wa nswa batambula kwa Kurese wa Ntinu a Parasa. g 8 Muna mvu una wazole wa ndwak’au muna nzo a Nzambi aludi kuna Yerusaleme, muna ngonde ina yazole, Zerubabele wa mwan’a Saletiele, Yesua wa mwan’a Yosadake ye ankaka muna mpangi zau, anganga ye Anelevi ye awonso balwaka muna Yerusaleme ana batuka kuna kinkole h bayantika e salu; batumbikidi kinkengi kia salu kia nzo a Yave kwa Anelevi tuka ana bakala ye mvu 20 yovo vioka. 9 Ozevo, Yesua yo wan’andi ye mpangi zandi, Kademiele yo wan’andi, wan’a Yuda, bakedi entwadi muna twadisa e salu kia nzo a Nzambi aludi kumosi yo wan’a Kenadade, i wan’au ye mpangi zau, Anelevi. 10 Atungi vava bakuba e nkubilw’a tempelo a Yave, j anganga ye mvuatu miau mia kinganga, mpungi zau, k Anelevi, wan’a Asafi ye yimbalu yau, batelama bakembelele Yave mun’owu wa luludiku lwa Davidi wa Ntinu a Isaele. l 11 Bayantika yimbila yo tambuziana e ndinga, m bakembelele Yave yo kumvutula matondo, “kadi oyandi wambote; o walakazi1 wandi kwa Isaele wa-

646 KAPU 3 a Nsi 16:16 b Nsi 12:5, 6 c Nta 29:1 d 1Nti 5:17 e Eze 5:8 f Yos 19:46, 48 1Tu 22:3, 4 2Tu 2:10, 16

g Eze 1:2, 3 Eze 6:3, 4

h Nek 7:6, 7 i Nek 3:18 j Zak 4:9 k Nta 10:8 l 1Tu 6:31, 32 1Tu 23:5 1Tu 25:1

m Luv 15:21 Nek 12:24

 Ndambu ya 2 a 1Tu 16:34 2Tu 7:3

b 1Nti 6:22 Kan 2:3

c Nk 126:1, 6 Yes 35:10 Zak 4:9

 KAPU 4 d Eze 4:6-8 Nek 4:7, 8

e Eze 2:1, 64 f 2Nti 17:33, 34 g 2Nti 19:36, 37 h 2Nti 17:24 i Nek 2:19, 20 Yoa 4:9, 22

j 2Tu 36:23 Eze 1:1-3 Eze 6:3, 4

k Nek 6:9 l Nek 6:10-12

3:11 1 Mvovo wa Kiyibere una ye nsasa vo: “zola ye walakazi ulembi suka.” Tala Nsas’a Mvovo. “Zola kulembi suka.”

m Eze 4:24 Eze 5:5 Eze 6:1

kwele mvu.” a I bosi, nkangu awonso bakembelele Yave muna nding’angolo kadi nkubilw’a nzo a Yave ikubilu. 12 Nganga zayingi, Anelevi, ntu mia nzo za mase, ambuta ana bamona e nzo ina yankulu, vava bamwene nkubilw’a nzo yayi, b bakazidi ye dilu, kansi ayingi bakazidi ye kiese kiawonso. c 13 Muna diadi, wantu ka balenda swaswane´ sa ko e zu dia kiese ye dilu, kadi nkangu wakazanga muna ndi´ ng’angolo, e zu diau diawakana ´ kwanda. Vava e mbeni za Yuda ye Be´ nyamini d bawa vo ana batuka kuna kinkole e bayantikidi tunga tempelo a Yave wa Nzambi a Isaele, 2 vana vau bele kwa Zerubabele ye kwa ntu mia nzo za mase, babavovese vo: “Yambula twanuyikama; kadi yeto mpe, Nzambi eno tusambilanga1 f yo kunkelela yimenga tuka muna lumbu ya Esa-kadone wa Ntinu g a Asuri ona watutwasa mwamu.” h 3 Kansi, Zerubabele yo Yesua ye akaka muna ntu mia nzo za mase ma Isaele babavovese vo: “Ke nutunga yeto nzo a Nzambi eto ko, i kadi yeto kibeni kaka tutunga e nzo a Yave wa Nzambi a Isaele, wauna katukanikina Kurese wa Ntinu a Parasa.” j 4 Dianu vo, esi nsi bayoyesanga1 Ayuda yo kubatokanesa kimana bayambula yo tunga. k 5 Bafutanga aludiki kimana bafukisa nkubika zau l e lumbu yawonso ya luyalu lwa Kurese wa ntinu a Parasa yamuna luyalu lwa Dareyuse wa ntinu m a Parasa. 6 Muna lubantiku lwa luyalu lwa Akasurose, basonekene nkanda muna funda esi Yuda ye Yerusaleme. 7 Muna lumbu ya Antakesate wa Ntinu a Parasa, Biselame, Miteredate, Tabele ye

4

4:2 1 Mvovo wa sina: “tutombanga.” 4:4 1 Mvovo wa sina: “zezesa moko ma.”

647 akwau, basonekene nkanda kwa Antakesate wa ntinu; basekwele nkanda muna Ki-aramiti, a basonekene wo muna masono ma Kiaramiti.1 8 1 Rekume wa ntu a mbandambanda ye Simesai wa nsoneki basonekene nkanda kwa Antakesate wa Ntinu mu kuma kia Yerusaleme, oku vo: 9 (Nkand’a Rekume wa ntu a mbandambanda yo Simesai wa nsoneki ye akwau, afundisi, alandi a nguvulu, asoneki, esi Ereke, b esi Babele, esi Susa, c i sia vo, esi Elame, d 10 y’esi zula yankaka ina Asenapa wanene ye nkwa tunda kanata kuna kinkole yo kubasia muna mbanza za Samaria e ye mvivu miankaka kuna Simu dia Nzadi,1 owau 11 o mama i mambu masonama muna nkanda una batwikila Antakesate wa Ntinu.) “Kwa Antakesate wa Ntinu, tuka kwa ntaudi zaku, nkangu a zunga kia este kuna Simu dia Nzadi:1 Owau 12 e ntinu zaya wo vo Ayuda ana bayiza oku twina tuka kwa ngeye, balwaka muna Yerusaleme. Bayantika tungulula e mbanza ya ukolami ye umpumbulu, se bemanisa e yaka f yo tungulula e nkubilwa. 13 Yambula ntinu kazaya wo vo, avo mbanza yayi itungulwilu, e yaka yandi yafokoka, ke befuta mpaku ko, vaku, g ngatu mpaku ya nzila, ediadi mfwilu ditwasa muna tusalu twa atiˆ nu. 14 Wau vo mungw’a lumbu lwa ntinu tudianga,1 ke diansongi ko twazinga moko yo tala kaka ekolo e vua dia ntinu dibebeswanga, i kuma tutwikidi e nsangu zazi kwa ntinu, 15 ki4:7 1 Nanga wasonekwa muna Ki-aramiti i bosi wasekolwa. 4:8 1 Ezera 4:8 yakuna 6:18 entete mu Ki-aramiti yasonekenua. 4:10, 11, 16, 17, 20 1 E mvivu a simu dia Nzadi i zunga ya weste a Ufeˆ rate. 4:14 1 Yovo “mfutu a lumbu tutambulanga.”

EZERA 4:8-24 KAPU 4 a 2Nti 18:26

b Tuk 10:9, 10

c Nek 1:1 Est 1:2 Dan 8:2

d Tuk 10:22 Yes 11:11 Yer 49:35, 36

e 2Nti 17:24

f Nek 1:3

g 2Nti 23:35 Nek 5:4

 Ndambu ya 2 a Est 2:23 Est 6:1

b Yer 52:3

c Nsi 11:24

d 2Nti 18:1, 7 2Nti 24:20 Eze 4:15

e Eze 4:13

f Eze 5:5 Eze 6:1 Kan 1:14, 15

mana watoma fimpa nkanda wa tusansu twa akulu aku. a Osinga solola muna nkanda wa tusansu vo e mbanza yayi, mbanza ya ukolami ye umpumbulu, mfwilu itwasanga kwa atinu ye mvivu, tuka kuna nz’ankulu o nkangu a mbanza yayi wantu kaka befilanga muna ukolami. Kiaki i kuma yafwasilwa. b 16 Tuzolele zayisa kwa ntinu vo, avo mbanza yayi itungulwilu, e yaka yandi ifokokele, kukala diaka ye wisa2 ko muna mvivu una kuna Simu dia Nzadi.”1 c 17 O ntinu otwikidi mvutu kwa Rekume wa ntu a mbandambanda yo Simesai wa nsoneki ye akwau ana bakala kuna Samaria ye akaka muna mvivu a Simu dia Nzadi:1 “Kiambote! Tala, 18 o nkanda una nuatutwikidi, utangi´ lu mu mpila yakia1 ova ngina. 19 Ntumini wantu bavanga lufimpu, disolokele vo e mbanza yayi tuka kolo atinu itelamenanga, ukolami ye nkindu zitukanga mo. d 20 Muna Yerusaleme mwakala atinu angolo ana bayalanga mvivu wawonso wa Simu dia Nzadi,1 bafutwanga mpaku, vaku ye mpaku ya nzila. 21 Ozevo, nusima wantu awaya bayambula salu kiaki, kimana e mbanza yalembi tungululwa yavana ivana o nswa. 22 Nuyikenga, ke nuvezi nkanikinu wau ko, kinumana e vua dia ntinu dialembi fwaswa.” e 23 Vava kiatangwa nkanda wa Antakesate wa Ntinu vana vena Rekume, Simesai wa nsoneki ye akwau, vana vau bele kuna Yerusaleme yo makesa basimini e salu kia Ayuda. 24 Muna kuma kiaki, e salu kia nzo a Nzambi kianingama muna Yerusaleme; kianingama yamuna mvu wanzole wa luyalu lwa Dareyuse wa Ntinu a Parasa. f 4:16 2 Yovo “kunku.” 4:18 1 Nanga, usekwelo yo tangwa.

EZERA 5:1-17

5

I bosi, Kangai a wa ngunza yo Zakariya b wa ntekelo a Ido, c basakwidi kwa Ayuda muna Yuda ye Yerusaleme muna nkumbu a Nzambi a Isaele ona wakala yau. 2 O Zerubabele d wa mwan’a Saletiele yo Yesua e wa mwan’a Yosadake, bayantikidi tungulula e nzo a Nzambi f ina yakala kuna Yerusaleme; e ngunza za Nzambi bakala yau, zabasadisa. g 3 E ntangwa yayina, Tatenai wa nguvulu a mvivu kuna Simu dia Nzadi,1 yo Setabozenai ye akwau, bezidi kwa yau babayuvuidi vo: “Nani unuvene o nswa watunga e nzo yayi yo manisa e yaka kiaki?” 4 Babayuvuidi diaka vo: “Azeyi i nkumbu za wantu ana betunganga e nzo yayi?” 5 Kansi, Nzambi wayingilanga1 akuluntu a Ayuda, h ke babaningamesa ko yavana batwika e nsangu kwa Dareyuse, o ntinu watwika o nkanda mu vana e mvutu mu kuma kia diambu diodio. 6 O mama i mambu ma nkanda watwika Tatenai wa nguvulu a mvivu kuna Simu dia Nzadi yo Seta-bozenai ye akwandi ye alandi a nguvulu a mvivu kuna Simu dia Nzadi,1 kuna kwa Dareyuse wa ntinu; 7 bantwikidi nsangu, i wau wuwu basonekene: “Kuna kwa Dareyuse: “Luvuvamu kw’awonso! 8 Yambula diazayakana kwa ntinu vo twayele muna mvivu a Yuda, kuna nzo a Nzambi anene eyi ina tungululwa muna matadi mampwena ye mabaya masilu muna yaka. E salu mutoma salwa kina kwa nkangu, kinungunukanga muna ngolo zau. 9 Ozevo, tuyuvuidi akuluntu au, oku vo: ‘Nani unuvene o nswa 5:3, 6 1 E mvivu a simu dia Nzadi i zunga ya weste a Uferate. 5:5 1 Mvovo wa sina: “e disu dia Nzambi au diakala muna.”

648 KAPU 5 a Kan 1:1 b Zak 1:1 c Nek 12:1, 4 d Mat 1:12 e Zak 6:11 f Eze 3:2, 8 g Eze 6:14 Kan 2:4, 21 Zak 4:7

h Eze 7:6, 28 Eze 8:22

 Ndambu ya 2 a Eze 5:3, 4 b 1Nti 7:51 c Nsi 31:17 2Tu 34:24, 25

d 2Nti 24:1 2Nti 25:1

e 2Nti 25:8, 9 f 2Nti 25:11 g Eze 1:1-3 h 2Nti 25:14, 15 2Tu 36:7, 18

i Eze 1:8, 11 j Kan 1:1, 14 k Eze 1:2, 7 l Eze 3:10 Kan 2:18 Zak 4:9

m Eze 4:23, 24 n 2Tu 36:22, 23 Eze 6:3, 4

watunga e nzo yayi yo manisa e yaka kiaki?’ a 10 Tuyuvuidi nkumbu zau kimana twasonekena nkumbu za wantu bevitanga o ntu. 11 “Ezazi i mvutu batuvene: ‘Oyeto tu ntaudi za Nzambi a zulu yo ntoto, tutungululanga nzo yayi yatungwa vioka mvu miayingi kwa ntinu mosi anene a Isaele. b 12 Kansi, wau vo mase meto mafungisa Nzambi a zulu o makasi, c wabayekola vana moko ma Nebukandesa wa Ntinu d a Babele wa Nkaladi, ona wafwasa nzo yayi e yo nata nkangu kuna Babele. f 13 Kansi, muna mvu wantete wa Kurese wa Ntinu a Babele, o Kurese wa Ntinu wavana nswa watungulula nzo yayi ya Nzambi. g 14 Vana ntandu, e salanganu ya wolo ye palata ya nzo a Nzambi ina Nebukandesa kabonga muna tempelo a Yerusaleme yo twasa yo muna tempelo a Babele, h Kurese wa Ntinu wavaikisa yo muna tempelo a Babele yo tambika yo kwa Sesebasa1 i ona Kurese kayadika se nguvulu. j 15 Kurese umvovese vo: “Tambula e salanganu yayi. Wenda yo sia muna tempelo muna Yerusaleme, yambula nzo a Nzambi yatungululwa vana fulu kiandi kiantete.” k 16 I dianu vo, Sesebasa wayiza, wakuba e nkubilwa ya nzo a Nzambi l muna Yerusaleme; ozevo tuka ntangwa yayina yamu wau, yakinu tungwa, kansi ke yamene ko.’ m 17 “Owau, avo dimonekene vo diambote kwa ntinu, yambula e lundilu dia ntinu diavavululwa koko Babele, muna zaya kana vo Kurese wa Ntinu wavana nswa watungulula e nzo yayi ya Nzambi muna Yerusaleme; o ntinu katutwikila e nzengo zandi muna diambu diadi.” n 5:14 1 Nanga i Zerubabele oyikwanga muna Ezera 2:2; 3:8.

649

6

Ozevo, Dareyuse wa Ntinu ovene nswa, bavavulwidi nkanda1 muna malundilu ma lekwa yantalu ya Babele. 2 Muna ˆ lumbu lwa Akimeta, muna mvivu a Madai, mwasoloka o nkanda una wasonama lusansu vo: 3 “Muna mvu wantete wa luyalu lwa Kurese wa Ntinu, o Kurese wa Ntinu wavana nswa wau mu kuma kia nzo a Nzambi muna Yerusaleme vo: a ‘Yambula e nzo yatungululwa kimana yakala se fulu kia kelela yimenga ye nkubilwa zandi zasidikiswa; o ´ la wandi yinkoso 60, o lambuka kwandi yinkoso 60,1 b 4 ye nlonga ntatu mia matadi mampwena ye nlonga mosi wa mabaya; c e nzimbu zisadilwa, muna nzo a ntinu zituka. d 5 Vana ntandu, e salanganu ya wolo ye palata ya nzo a Nzambi, ina Nebukandesa kabonga muna tempelo kuna Yerusaleme yo nata yo kuna Babele, e yambula yavutulwa kimana yasiwa muna fulu yandi muna tempelo kuna Yerusaleme, yasiwa muna nzo a Nzambi.’ f 6 “I dianu vo, e Tatenai wa nguvulu a mvivu a Simu dia Nzadi1 yo Seta-bozenai ye akweno, alandi a nguvulu a mvivu a Simu dia Nzadi g—nuvavuka mo. 7 Ke nusie nkaku ko muna salu kia nzo yoyo ya Nzambi. O nguvulu a Ayuda ye akuluntu a Ayuda betungulula e nzo yayi ya Nzambi vana fulu kiandi. 8 Vana ntandu, inukanikini mana nufwete vanga kwa akuluntu awaya a Ayuda muna tungulula e nzo yoyo ya Nzambi: Muna lusalu lwa ntinu, h muna mpaku ya mvivu a Simu dia Nzadi,1 i mutuka mfutu uvewa kwa wantu awaya kimana bakwamanana sala e salu kiaki, lembi ningama. i 9 Konso kina kivuilu

EZERA 6:1-16 KAPU 6 a 2Tu 36:22, 23 Eze 1:1-3

b 1Nti 6:2 c Eze 3:7 Eze 5:8

d Eze 7:20 Yes 49:23

e 2Nti 25:13-15 2Tu 36:7, 18 Dan 1:1, 2 Dan 5:2

f Eze 1:8, 11 g Eze 5:3, 6 h Eze 7:20 Kan 2:7, 8

i Eze 5:5 

Ndambu ya 2 a Lev 1:3, 5 b Lev 1:10 c Nta 28:3 d Lev 2:1 e Lev 2:13 f Nta 15:5 g Luv 27:20 Lev 2:4

h Eze 7:23 i Nsi 12:5, 6 2Tu 7:16

j Eze 5:6 k Kan 1:12 l Eze 5:1, 2 Zak 1:1, 7 Zak 6:15

m Eze 3:8 Eze 4:3

n Kan 1:8 o 2Tu 36:23 Eze 1:2, 3 Yes 44:28

p Eze 6:12

6:1 1 Mvovo wa sina: “nzo a nkanda.” 6:3 1 Tezo kia meta 26,7. Tala Nku. B14. 6:6, 8, 13 1 E mvivu a simu dia Nzadi i zunga ya weste a Uferate.

q Eze 7:12, 13 r 1Tu 9:2 Nek 7:73

o mfunu—kana wan’a ngombe, a kana vaka ya mameme, b kana wan’a mameme c se tukau kwa Nzambi a zulu, masa, d mungwa, e vinyu f yo mazi, g wauna wavova nganga zina muna Yerusaleme— i kivanua kwa yau lumbu ke lumbu, ke kikondi ko, 10 kimana bakwamanana sunzula tukau tuyangidika Nzambi a zulu, basambila muna wete dia moyo a ntinu yo wan’andi. h 11 Nkanikini mpe vo konso ona okulula nsiku wau, yambula muna nzo andi mwakatulwa o nti, kamaniˆ kwa1 muna, e nzo andi ikituka se kozo kia2 ndonga mu kuma kia sumu diadi. 12 O Nzambi a zulu ona wasia mo nkumbu andi, i ofwasa ntinu miawonso ye nkangu mina milambula o koko muna kulula nkanikinu wau yo fwasa nzo yoyo ya Nzambi ina koko Yerusaleme. Omono, Dareyuse, nsikidisi nkanikinu wau. Yambula wasadilwa vana vau.” 13 O Tetanai wa nguvulu a mvivu a Simu dia Nzadi1 yo Seta-bozenai j ye akwau, vana vau bavangidi mawonso katuma Dareyuse wa Ntinu. 14 Akuluntu a Ayuda wau bakasakeso muna nsakula za Kangai k wa ngunza yo Zakariya l wa ntekelo a Ido, bakwamanene tunga, m e salu kinungunukini; bamanisi yo tunga mun’owu wa nkanikinu a Nzambi a Isaele n ye nkanikinu a Kurese o yo Dareyuse p yo Antakesate wa Ntinu q a Parasa. 15 Bamanisi tunga e nzo yoyo muna lumbu kiatatu kia ngonde ya Ada,1 muna mvu una wasambanu wa luyalu lwa Dareyuse wa Ntinu. 16 I bosi, Aneyisaele, anganga ye Anelevi r ye ayaluki ankaka ana batuka kuna kinkole, basunzwidi1 e nzo yayi ya Nzambi 6:11 1 Yovo “kakomenua.” 2 Nanga, “fuku; fuku dia mbole.” 6:15 1 Tala Nku. B15. 6:16 1 Yovo “batambikidi.”

EZERA 6:17–7:13 kuna kiese. 17 Muna sunzula e nzo ya Nzambi, basunzwidi 100 wan’a ngombe, 200 za vaka ya mameme, 400 za wan’a mameme, muna lukau lwa sumu dia Isaele yawonso, basunzwidi vaka 12 ya nkombo, mun’owu wa lutangu lwa makanda kumi ye zole ma Isaele. a 18 Basidi anganga muna buka yau, Anelevi muna buka yau, muna salu kia Nzambi kuna Yerusaleme, b nze una wasonama muna nkand’a Mose. c 19 Abakami ana batuka kuna kinkole badia e Nduta kina kia 14 kia ngonde antete. d 20 Anganga ye Anelevi bamana kuyivelelesa, e yau awonso bavelela; bavonda e bulu ya Nduta mu kuma kia abakami awonso batuka kuna kinkole, ye akwau anganga yo yau kibeni. 21 Aneyisaele ana batuka muna kinkole badia e Nduta kumosi ye awonso babayikama muna sambila1 Yave wa Nzambi a Isaele yo kuyivambula muna mavangu mambi ma zula ya nsi. f 22 Badia mpe e Lambu dia Mbolo Zakondwa Mfuna g mu lumbu nsambwadi kuna kiese, kadi o Yave wabamwesa kiese yo vilula ntim’a ntinu a Asuri muna wete diau h kimana kabasadisa1 muna salu kia nzo a Nzambi aludi, wa Nzambi a Isaele. Kuna kwalanda, muna luyalu lwa Antakesate i wa Ntinu a Parasa, o Ezera1 j ovutukidi. Yandi i mwan’a Seraya k wa mwan’a Azariya wa mwan’a Kilekeya, l 2 wa mwan’a Salumi, wa mwan’a Sadoke, wa mwan’a Akitubi, 3 wa mwan’a Amareya, wa mwan’a Azareya, m wa mwan’a Merayote, 4 wa mwan’a Zerakeya, wa mwan’a Uzi, wa mwan’a Buki, 5 wa mwan’a Abisua, wa mwan’a Finekase, n wa mwan’a Elaza, o

7

6:21 1 Mvovo wa sina: “tomba.” 6:22 1 Mvovo wa sina: “kabakumika o moko.” 7:1 1 Ina ye nsasa vo: “Nsadisi.”

650 KAPU 6 a 2Tu 7:5 b 1Tu 23:6 c Nta 3:6 d Luv 12:2, 14 Lev 23:5 Nsi 16:1 Est 3:7

e Luv 30:19, 20 Lev 21:8 Lev 22:2, 3

f Luv 12:48 Nta 9:14

g Luv 12:17 Lev 23:6

h Eze 7:27 Ngn 21:1

 KAPU 7 i Nek 2:1 j Nek 8:2 Nek 12:26

k 1Tu 6:14 l 2Nti 22:8 m 2Tu 31:10 n Nta 25:11 Afu 20:28

o Luv 6:23, 25 Nta 3:32 Nsi 10:6

 Ndambu ya 2 a Luv 7:1 Luv 28:1

b Nek 8:1, 4 c Eze 8:18, 19 d 1Tu 6:31, 32 e 1Tu 9:22-27 f 1Tu 9:2 Eze 8:20

g Eze 8:22 h Nsi 5:1

wa mwan’a Arone a wa mbut’anganga. 6 O Ezera ndioyu yandi watuka kuna Babele. Oyandi nsoneki kakala ye watoma zaya Nsiku1 b a Mose una Yave wa Nzambi a Isaele kavana. O ntinu wamvana mawonso kalomba kadi koko kwa Yave wa Nzambi andi kwakala yandi. 7 Akaka muna Aneyisaele batomboka, anganga ye Anelevi, c ayimbidi, d ayingidi a mavitu e ye selo ya tempelo,1 f batombokele kuna Yerusaleme, muna mvu wa nsambwadi wa luyalu lwa Antakesate wa Ntinu. 8 Ezera olweke muna Yerusaleme muna ngonde yatanu muna mvu wa nsambwadi wa luyalu lwa ntinu. 9 Muna lumbu kiantete kia ngonde antete, otukidi kuna Babele, olweke muna Yerusaleme kina kiantete kia ngonde yatanu, kadi koko kwambote kwa Nzambi andi kwakala yandi. g 10 Ezera wakubika ntim’andi1 muna fimpa Nsiku a Yave, mu lemvokela wo, h yo loˆ nga mına ye nzengo muna Isaele. i 11 E mama i mambu ma nkanda una Antakesate wa Ntinu kavana kwa Ezera wa nganga ye nsoneki,1 watoma zaya nkanikiˆ nu mia Yave ye mına miandi kavana kwa Isaele: 12 1 “Antakesate, j ntinu wa atinu, kuna kwa Ezera wa nganga, wa nsoneki a Nsiku a Nzambi a zulu: Yambula wakala ye luvuvamu lwafwana. O wau, 13 nkanikini vo nkangu wawonso wa Isaele ye anganga ye Anelevi, mu kimfumu kiame, ana bazolele kwenda yaku kuna Yerusaleme, benda kwau. k

Nsi 17:10

i Nsi 33:8, 10 Mal 2:7

j Eze 6:14 Nek 2:1

k Eze 1:2, 3

7:6 1 Yovo “nsoneki a ngangu kakala.” 7:7 1 Yovo “Anetine.” Mvovo wa sina: “ana batambikwa.” 7:10 1 Yovo “wasia e tima.” 7:11 1 Yovo “nsoneki a mambu.” 7:12 1 Ezera 7:12 yakuna 7:26, entete mu Ki-aramiti yasonekenua.

651 14 Kadi otuminu kwa ntinu ye kwa aludiki andi nsambwadi, wavav’o zaya kana vo Nsiku a Nzambi aku wina vana moko maku mu sadilwa wina muna Yuda ye Yerusaleme, 15 wanata palata ye wolo una o ntinu ye mbanda-mbanda zandi bavanini kuna mvevo kwa Nzambi a Isaele, ona okalanga kuna Yerusaleme, 16 ye palata yawonso yo wolo una otambula1 mwamu mvivu awonso a Babele yo lukau lwa mvevo bevana o nkangu ye anganga mu kuma kia nzo a Nzambi au muna Yerusaleme. a 17 Muna nzimbu zazi, sumba vana vau, ngombe za makoko b ye vaka ya mameme c yo wan’a mameme d yo tukau twa mbwaza e ye twa ndua, f wasunzula to vana ziku dia nzo a Nzambi aku muna Yerusaleme. 18 “Vanga konso dina omwene vo diambote kwa ngeye ye kwa mpangi zaku muna palata ye wolo una usuva, mun’owu wa luzolo lwa Nzambi aku. 19 E salanganu yawonso ina oveno mu kuma kia salu kia nzo a Nzambi aku, tambika yo vana ndose a Nzambi muna Yerusaleme. g 20 Konso lekwa kikondwa muna nzo a Nzambi aku kina ofwete vana, bonga kio muna lusalu lwa ntinu. h 21 “Mono Antakesate wa Ntinu, mpene nswa kwa alundi awonso a lusalu bena koko mvivu a Simu dia Nzadi,1 vo konso kina kelomba Ezera i wa nganga, wa nsoneki a Nsiku a Nzambi a zulu, kiavanua kwa yandi vana vau, 22 yakuna 100 talanta1 za palata ye 100 kore2 ya masa, ye 100 bata3 ya vinyu j ye 100 bata ya mazi k yo mungwa l

EZERA 7:14–8:2 KAPU 7 a Eze 1:5, 6 Eze 8:25

b Lev 1:3 c Lev 1:10 d Nta 28:3 e Nta 15:4 f Nta 15:5 g Eze 8:30 h Eze 6:3, 4 Eze 6:8

i Eze 7:6 Nek 8:2

j Nta 15:5 k Luv 27:20 Lev 2:1

l Lev 2:13 

Ndambu ya 2 a Eze 1:2 b Eze 6:9, 10 c 1Tu 15:16 d 1Tu 9:2 e Nek 5:4 f Nek 8:2, 3 g Eze 6:22 Ngn 21:1 Yes 60:13

h Eze 9:9 Nek 1:11

wakondwa tezo. 23 Konso diambu disikidiswa kwa Nzambi a zulu mu kuma kia nzo a Nzambi a zulu, a yambula diavangilwa kuna vema, kimana valembi kala makasi muna mvivu mia ntinu yo wan’andi. b 24 Tunuzayisi vo, anganga ye Anelevi, ayimbidi, c ayingidi a mavitu, selo ya tempelo1 d ye asadi a nzo yayi ya Nzambi ke bafwete futiswa mpaku ko kana vaku, e ngatu mpaku a nzila. 25 “Ongeye Ezera, muna ngangu za Nzambi zina yaku,2 tumbika afundisi ye azengi ankanu, bafundisa nkangu awonso wina kuna mvivu a Simu dia Nzadi,1 awonso ana bazeye nsiku mia Nzambi aku; vo i ndiona olembi mio zaya, nunlonga mio. f 26 Konso ona olembi lemvokela Nsiku a Nzambi aku yo nsiku a ntinu, kafwete fundiswa yo vewa tumbu vana vau, kiakala kia lufwa, kana kia yingwa, kana kia futiswa nzimbu yovo siwa mu pelezo.” 27 Yambula kakembelwa o Yave wa Nzambi a mase meto ona osidi muna ntim’a ntinu o luzolo lwa viengesa e nzo a Yave muna Yerusaleme! g 28 Muna walakazi wandi kansonga, mbweno e dienga vana vena ntinu h ye mbanda-mbanda zandi i ye mfumu zawonso za nkuma za ntinu. Wau vo koko kwa Yave wa Nzambi ame kuna yame, ozevo nkabukidi,1 nkutakese ntu mia Isaele batomboka yame. Awaya i ntu mia nzo za mase mau ye tuvila twa awana batuka yame kuna Babele, mu kolo kia luyalu lwa Antakesate wa Ntinu: j 2 muna

8

7:16 1 Mvovo wa sina: “osolola.” 7:21, 7:24 1 Yovo “Anetine.” Mvovo wa sina: 25 1 E mvivu a simu dia Nzadi i zunga ya “ana batambikwa.” 7:25 2 Mvovo wa weste a Uferate. 7:22 1 E talanta mosi, i Eze 7:14 yilo 34,2. Tala Nku. B14. 2 E kore imosi,  sina: “mun’owu wa ngangu za Nzambi KAPU 8 aku zina ova moko maku.” 7:28 1 Yovo litro 220. Tala Nku. B14. 3 E bata mosi, litro 22. Tala Nku. B14. “nkumamene.” j Eze 7:7

EZERA 8:3-26 wan’a Finekase, a Ngeresome; muna wan’a Itama, b Daniele; muna wan’a Davidi, Katusi; 3 muna wan’a Sekaneya, muna wan’a Parose, Zakariya kumosi ye 150 ma wan’amakala basonekwa; 4 muna wan’a Pakati-moabe, c Eleyoenai wa mwan’a Zerakeya kumosi ye 200 za wan’amakala; 5 muna wan’a Zatu, d Sekaneya wa mwan’a Yakaziele kumosi ye 300 za wan’amakala; 6 muna wan’a Adini, e Ebede wa mwan’a Yonatane kumosi ye 50 ma wan’amakala; 7 muna wan’a Elame, f Yesaya wa mwan’a Ataleya, 70 lwa wan’amakala; 8 muna wan’a Sefateya, g Zebadeya wa mwan’a Mikaele, kumosi yo 80 lwa wan’amakala; 9 muna wan’a Yoabe, Obadiya wa mwan’a Yekiele kumosi ye 218 dia wan’amakala; 10 muna wan’a Bani, Selomite wa mwan’a Yosifeya kumosi ye 160 ma wan’amakala; 11 muna wan’a Bebai, h Zakariya wa mwan’a Bebai kumosi ye 28 dia wan’amakala; 12 muna wan’a Azengade, i Yokanane wa mwan’a Akatani kumosi ye 110 dia wan’amakala; 13 muna wan’a Adonikami, j awaya i basukinina ovutuka, ezazi i nkumbu zau: Elefelete, Yiele yo Semaya kumosi ye 60 ma wan’amakala; 14 muna wan’a Bingevai, k Utai yo Zabudi kumosi yo 70 lwa wan’amakala. 15 Yabakutakesa kuna nkoko una ukwendanga kuna Ava, l lumbu tatu twavanga ko. Kansi, vava ntomene tala nkangu ye nganga, kisolwele vo kana Nlevi mosi ko. 16 Muna kuma kiaki, mbokelese Elieze, Ariele, Semaya, Elenatane, Yaribi, Elenatane, Natani, Zakariya yo Mesulame, ana bakala se ntu yo Yoyarebe yo Elenatane, yau i alongi. 17 Ibatumini kwa Ido wa mfumu a fulu kiyikilwanga vo Kasifa. Ibavovese vo bavova kwa Ido ye

652 KAPU 8 a 1Tu 6:3, 4

b Luv 6:23

c Eze 2:1, 6

d Eze 2:1, 8 Eze 10:27, 44

e Eze 2:1, 15

f Eze 2:1, 7

g Eze 2:1, 4

h Eze 2:1, 11 Eze 10:28, 44

i Eze 2:1, 12

j Nek 7:6, 18

k Eze 2:1, 14

l Eze 8:31 

Ndambu ya 2 a Nta 3:20 b Eze 8:24, 25

c 1Tu 6:16

d 2Tu 16:9 Eze 7:6 Eze 7:28 Zak 4:6

e 2Tu 15:2

f 2Tu 7:14 Yer 29:10, 12 Yer 50:4, 5

g Eze 8:18, 19

h Eze 7:14-16 Eze 7:19

mpangi zandi selo ya tempelo,1 kuna Kasifa, batutwasila selo ya nzo a Nzambi eto. 18 Wau vo o koko kwambote kwa Nzambi ` eto kwakala yeto batutwasıdi muntu ona wakala vo nlungaladi muna wan’a Makele a wa ntekelo a Levi, wa mwan’a Isaele, i sia vo, Serebeya b yo wan’andi ye mpangi zandi, 18 dia wan’amakala; 19 yo Kasabiya yo Yesaya muna wan’a Merare c ye mpangi zandi yo wan’au, 20 ma wan’amakala. 20 Vakala 220 ma selo ya tempelo,1 ana Davidi ye akuluntu bavana muna sadisa Anelevi muna salu kiau, yau awonso bayikilwa muna nkumbu zau. 21 Yaboka e nkoki a mfionkonona1 vana nzadi a Ava, twayikulula vana vena Nzambi eto, twavava luludiku mu kuma kia nkangalu tuvanga ye wan’eto ye mavua meto. 22 Nsoni yamona za lomba makesa ye akwa mvalu kwa ntinu batutanina mu kuma kia mbeni muna nzila, kadi twateka vova kwa ntinu vo: “O koko kwambote kwa Nzambi eto, kwina yawonso beku` ntombanga, d kansı tu o nkum’andi ye makasi mandi mena muna awonso bekunyambulanga.” e 23 Tufionkonuene1 yo lomba kwa Nzambi eto muna diambu diadi, oyandi owidi ndodokela zeto. f 24 Nsolele 12 dia mbuta za nganga, Serebeya yo Kasabiya g kumosi ye kumi dia mpangi zau. 25 Ibatezele palata ye wolo ye salanganu, o lukau lwa nzo a Nzambi eto luna katambika o ntinu ye mbanda-mbanda zandi ye akuluntu andi yo Aneyisaele awonso bawanuka vo. h 26 Ntezele vana koko kwau 650 ma talanta1 za palata, 100 salanganu 8:17, 20 1 Yovo “Anetine.” Mvovo wa sina: “ana batambikwa.” 8:21 1 Yovo “a mina nsoki.” 8:23 1 Yovo “Tuminini nsoki.” 8:26 1 E talanta mosi, yilo 34,2. Tala Nku. B14.

653 ya palata yafwanga talanta zole, 100 talanta za wolo, 27 ye 20 ma pidi ya wolo yafwanga 1.000 dia dareki1 ye salanganu 2 ya nsongo yakenzua, yambwaki ikezimanga ya ntalu nga wolo. 28 Ibavovese vo: “Oyeno nuavaulwa mu kuma kia Yave, a e salanganu mpe yavaulwa, e palata ye wolo i lukau lwamvevo kuna kwa Yave wa Nzambi a mase meno. 29 Nutoma yo lunga-lunga yavana nuteza yo vana vena e mbuta za nganga ye Anelevi ye akuluntu a nzo za mase ma Isaele kuna Yerusaleme, b muna masuku1 ma nzo a Yave.” 30 Anganga ye Anelevi batambwidi palata ye wolo ye salanganu ina yatezwa kimana banata yo kuna Yerusaleme muna nzo a Nzambi eto. 31 Kina kia 12 kia ngonde antete, c twakatuka kuna nzadi a Ava d yo kwenda kuna Yerusaleme, o koko kwa Nzambi eto kwakala yeto, watuvuluza vana moko ma mbeni ye awana batukondanga muna nzila. 32 Twalwaka muna Yerusaleme, e twanangina mo lumbu ´ tatu. 33 E lumbu kiaya twateza palata ye wolo ye salanganu muna nzo a Nzambi eto, f twayekeka yo vana koko kwa Meremote, g wa mwan’a Uriya wa nganga, wakala kumosi yo Elaza wa mwan’a Finekase, bakala kumosi yo Yozabade h wa mwan’a Yesua yo Noadeya wa mwan’a Binui, i Anelevi. 34 Yawonso yatangwa yo tezwa, e zitu dia lekwa yawonso disonekeno. 35 Awana batuka kuna kinkole, basunzwidi tukau twa ngioka kuna kwa Nzambi a Isaele, wan’a ngombe 12 j mu kuma kia Isaele yawonso, 96 lwa vaka ya mameme, k 77 lwa wan’a mameme a makoko ye 8:27 1 E dareki i nzimbu za wolo za Aparasi. Tala Nku. B14. 8:29 1 Yovo “maseka ma dila.”

EZERA 8:27–9:6 KAPU 8 a Lev 21:6-8 Yes 52:11

b Eze 7:19 Eze 8:33

c Est 3:7 d Eze 8:15, 21 e Eze 7:8 f Eze 7:19 Eze 8:29

g Nek 3:4, 21 h Nek 8:7 i Nek 12:1, 8 j Lev 1:3 k Lev 1:10 

Ndambu ya 2 a Lev 22:18, 19 b Eze 7:17 c Eze 7:21 d Tuk 15:18 e Eze 6:13 

KAPU 9 f Lev 20:23 Nsi 12:29, 30

g Lev 18:3 h Tuk 15:16 i Luv 34:15, 16 Eze 10:44

j Luv 19:5, 6 k Nek 13:1, 3 l Luv 29:41 m Nta 28:4, 5

vaka 12 ya nkombo a se lukau lwa sumu; yawonso yayi i lukau lwa ngioka kwa Yave. b 36 I bosi, tutambikidi nsiku mia ntinu c kwa akumbi1 a ntinu ye kwa nguvulu za mvivu kuna Simu dia Nzadi,2 d bayikamene nkangu ye nzo a Nzambi aludi. e O mambu mama vava mavangama, akuluntu bamfinamene, oku vo: “O nkangu a Isaele ye anganga ye Anelevi, ke bayivaula muna nkangu mia nsi ko ye mavangu mau mangemi, f mavangu ma Anekenani, Anekete, Anepereze, Aneyebuse, Aneyamone, Anemoabe, Angipito g ye Aneyamore. h 2 Oyau yo wan’au amakala babongele wan’au amakento se akazi au. i Owau, e mbongo avauka j isangalakene ye nkangu mia nsi. k Akuluntu ye alandi a nguvulu i basundidi vanga e sumu diadi.” ´ 3 Vava yawa e diambu diadi, vana vau ntiazwini mvuatu ame ye yunga kiame, mvuzidi nsuki za ntu ame ye nzevo, mvuende yo kendalala. 4 I bosi, awonso ana bavuminanga1 mambu ma Nzambi a Isaele banzungidi muna kuma kia sumu dia nkangu watuka kuna kinkole, ekolo yavuanda yo kendalala yamuna ntangwa ya tambika lukau lwa mbwaza lwa masika. l 5 Muna ntangw’a lukau lwa mbwaza lwa masika, m ntelamene muna lukendalalu lwame ye yunga kiame kiatiazuka, mfukamene, ndambwidi moko kwa Yave wa Nzambi ame. 6 Mpovele vo: “E Nzambi ame, nsoni ye wonga ngina wau wa zangula e ndose ame oku wina, e Nzambi ame, kadi o bi weto

9

8:36 1 Ina ye nsasa vo: “atanini a ntinu,” ovava isadilu mu yika nguvulu za mvivu mia Luyalu lwa Parasa. 2 E mvivu a simu dia Nzadi i zunga ya weste a Uferate. 9:4 1 Mvovo wa sina: “bazakamene.”

EZERA 9:7–10:6 usakidi, utuviokele o ntu, o usumuki weto ulweke yakuna zulu. a 7 Tuka muna lumbu ya mase meto yamu unu, vilwa wayingi tuvangidi; b muna kuma kia bi weto, oyeto ye ntinu mieto ye nganga zeto, twayekolwa vana moko ma ntinu mia nsi, muna nsosolo, c twanatwa kuna kinkole, d twasanzua e yo fusulwiswa e nsoni, nze unu kiaki. f 8 Owau, e Yave wa Nzambi eto utusongele e dienga mu fikolo wau kayambwidi vo nsadiswa yavuluzwa, utuvene fulu kiasikila1 muna nzo andi avauka, g utukiesesa o meso, e Nzambi eto yo kutuvana filuvutwilu fia moyo muna ubundu weto. 9 Kana una vo tu abundu, h o Nzambi eto katubembwele ko muna ubundu weto; kansi utusongele walakazi vana vena e ntinu mia Parasa, i muna kutukasakesa kimana twatungulula nzo a Nzambi eto j yafwasakana, katuvana yaka kia matadi1 muna Yuda ye Yerusaleme. 10 “Owau, adieyi tulenda vova muna mambu mama, e Nzambi eto? Kadi twayambula nkanikinu miaku 11 mina watuvanina muna ntaudi zaku angunza, oku vo: ‘E nsi ina nuvua i nsi yasafuka muna kuma kia usafu wa nkangu mia nsi, mu kuma kia mavangu mau mangemi, bafunzula yo tuka nsuka yaku nsuka. k 12 Dianu vo, ke nuvani wan’eno amakento kwa wan’au amakala ko ngatu yambula vo wan’eno amakala babonga wan’au amakento; l Ke nuvavi luvuvamu lwau ko yo luvuatumuku lwau, m kimana nuakumama, nuadia wete wa nsi, nuasisa yo se fwa dia wan’eno yakwele mvu.’ 13 Wau tubwididi mama mawonso mu kuma kia mavangu meto mambi yo ulolo wa masumu meto—ongeye, e 9:8 1 Mvovo wa sina: “mpalu a saba.” 9:9 1 Yovo “yaka kia lutaninu.”

654 KAPU 9 a Dan 9:7 b Nta 32:14 2Tu 29:6

c 2Nti 10:32 2Tu 36:17

d 2Nti 17:22, 23 2Nti 25:6, 7

e 2Nti 17:20 f Nek 9:32 g Nek 9:31 Nk 138:7

h Nek 9:36, 37 i Eze 1:1-3 j Eze 6:14 Zak 4:9

k Lev 18:24 Nsi 12:30, 31 Nsi 18:9-11

l Luv 23:32 Luv 34:15, 16 Nsi 7:3, 4 Yos 23:12, 13

m Nsi 23:3, 6 

Ndambu ya 2 a Nk 103:8, 10 Man 3:22

b Nk 106:46 c Eze 9:1 Nek 13:23

d Nek 9:33 Dan 9:7

e Nk 130:3 Nk 143:2

 KAPU 10 f Eze 9:5, 6 g Eze 10:26, 44 h Eze 2:1, 7 i Eze 9:2 j 2Nti 11:17 2Tu 29:10 2Tu 34:31

k Eze 9:4 l Nek 10:28-30

Nzambi eto, kutuvene e tumbu kifwene o bi weto ko, a oyambwidi vo yeto twina vava twavuluka b— 14 nga tukulula diaka nkanikinu miaku yo sompaziana ye nkangu mivanganga mambu mama mangemi? c Nga kukutufungila makasi ko yavana okutufuˆ kisa e mvimba yo lembi sisa nsadiswa ngatu vukisa muntu? 15 E Yave wa Nzambi a Isaele, ngeye wansongi, d kadi twavuluˆ ka se nsadiswa yamu unu kiaki. Twina ova ndose aku muna usumuki weto, kadi ke tulendi telama vana ndose aku ko muna kuma kiaki.” e Ekolo Ezera kasambanga f yo funguna masumu, wadilanga yo vumbama muna nzo a Nzambi aludi, ndonga ya Aneyisaele, akala y’akento yo wana balungalakene vana kena, kadi o nkangu dila kwayingi wadilanga. 2 Sekaneya wa mwan’a Yekiele, g mosi muna wan’a Elame h ovovese Ezera vo: “Ke twasonga kwikizi ko muna Nzambi eto, wau twabonga1 akento a nzenza muna nkangu mia nsi. i Kansi, o Isaele wakinu ye vuvu muna diambu diadi. 3 Owau yambula twakanga e kangu yo Nzambi eto, j twasindika akento awonso yo wan’au, muna luludiku lwa Yave ye lw’awana bevuminanga1 nkanikinu a Nzambi eto. k Yambula twavanga mun’owu wa Nsiku. 4 Telama, kadi ngeye wina ye mbebe muna diambu diadi, oyeto tukusadisa. Kumama, vanga diambu.” 5 I bosi, Ezera otelamene, odisisi e ndofi kwa mbuta za nganga, Anelevi ye Isaele yawonso vo bevanga una bavovele. l Ozevo, badidi e ndofi. 6 Ezera otelamene, okatukidi vana nzo

10

10:2 1 Yovo “twatambula muna nzo zeto.” 10:3 1 Mvovo wa sina: “bezakamenanga.”

655 a Nzambi aludi, wele kota muna suku1 dia Yokenane wa mwan’a Eleyasibe. Vava kakotele mo, kadidi lekwa ko ngatu nua maza, kadi dila kaka kadilanga mu kuma kia masumu ma nkangu watuka kuna kinkole. a 7 Babokese nkoki muna Yuda yawonso ye Yerusaleme vo awonso batuka kuna kinkole, bakutakana kuna Yerusaleme; 8 mun’owu wa luludiku lw’amfumu ye lw’akuluntu, konso muntu olembi lwaka muna kolo kia lumbu tatu, mavua mandi mawonso mebongwa,1 oyingwa muna nkutakani y’awana batuka kuna kinkole. b 9 Ozevo, Ayuda awonso ye Benyamini bakutakene muna Yerusaleme muna lumbu kiatatu, i sia vo, muna lumbu kia 20 kia ngonde ya vua. Nkangu wawonso uvuende vana yanzala kia nzo a Nzambi aludi, bazakamene mu kuma kia diambu diadi ye mu kuma kia mvula yayingi. 10 Ezera wa nganga otelamene, ubavovese vo: “Nusumukini mu kuma kia akento anzenza nubongele, c muna diadi, nukudikidi e sumu dia Isaele. 11 Owau nufunguna e sumu dieno kwa Yave wa Nzambi a mase meno, nuvanga luzolo lwandi. Nuyivambula muna nkangu mia nsi ye muna akento awaya anzenza.” d 12 E nkutakani yawonso ivutwidi muna ndinga angolo vo: “Una ovovele i wau tuvanga. 13 Kansi, o nkangu wingi una ovava, eyayi nsungi a mvula. Ke tulendi kala va mbazi ko, e diambu diadi ke dilendi talwa mu lumbu kimosi ko yovo yole, kadi twakolama kikilu muna diambu diadi. 14 Ozevo, yambula mfumu zeto basunzula nkutakani yawonso; e 10:6 1 Yovo “seka dia dila.” 10:8 1 Yovo “kangwa.”

EZERA 10:7-25 KAPU 10 a Eze 9:3, 4 Dan 9:3-5

b Eze 7:26

c Nek 13:23

d Nsi 7:3, 4 Nek 13:3 2Ko 6:17

e Eze 9:1 

Ndambu ya 2 a Nek 8:7 Nek 11:16

b Eze 9:1, 2 Nek 13:28 Yez 44:22 Mal 2:7, 8

c Eze 2:1, 2 Eze 3:2 Zak 6:11

d Lev 5:17, 18

e 1Tu 24:3, 14 Eze 2:1, 37

f 1Tu 24:3, 8 Eze 2:1, 39

g Eze 2:1, 38

h Eze 2:1, 3 Nek 3:25

yambula esi mbanza zeto zawonso ana babonga akento anzenza beza muna ntangwa yasikidiswa ye akuluntu ye afundisi a konso mbanza, yavana tuvilula e kasi diansita za Nzambi mu yeto muna diambu diadi.” 15 Kansi, Yonatane wa mwan’a Asaele yo Yekezeya wa mwan’a Tikeva ke batondele dio ko, Mesulame yo Sabetai a wa Nlevi babayikamene. 16 Kansi, ana batuka muna kinkole, bavangidi wo; o Ezera wa nganga ye akaka ntu mia nzo za mase mau, yau awonso basolwa muna nkumbu, bavuende va fulu kia yau kaka muna lumbu kiantete kia ngonde ya kumi, muna fimpa e diambu diadi; 17 muna lumbu kiantete kia ngonde antete, bamene tala e diambu dia akala awonso ana babonga akento anzenza. 18 Muna wan’a nganga ana babonga akento anzenza mwasoloka awaya: b muna mwan’a Yesua c wa mwan’a Yosadake ye mpangi zandi, Maseya, Elieze, Yaribi yo Ngedaleya. 19 Kansi, oyau basidi nsilu wa sindika1 akazi au, wau vo ngielele bakala yau, betambika vaka kia meme muna sumu diau. d 20 Muna wan’a Ime, e Kanani yo Zebadeya; 21 Muna wan’a Karimi, f Maseya, Eliya, Semaya, Yekiele yo Uziya; 22 muna wan’a Paseku, g Eloenai, Maseya, Yisemaele, Netanele, Yozabade yo Elasa. 23 Muna Anelevi, Yozabade, Simei, Kelaya, (i sia vo Kelita), Petakeya, Yuda yo Elieze; 24 muna ayimbidi, Eleyasibe; muna ayingidi a mavitu, Salumi, Teleme yo Uri. 25 Muna Aneyisaele, muna wan’a Parose, h Ramiya, Yiziya, Malekiya, Miyamini, Elaza, 10:19 1 Mvovo wa sina: “bavene moko mau muna.”

EZERA 10:26– NEKEMIYA Mambu Mena mo Malekiya yo Benaya; 26 muna wan’a Elame, a Mataneya, Zakariya, Yekiele, b Abedi, Yeremote yo Eliya; 27 muna wan’a Zatu, c Eloenai, Eleyasibe, Mataneya, Yeremote, Zabadi yo Aziza; 28 muna wan’a Bebai, d Yekanane, Kananiya, Zabai yo Atelai; 29 muna wan’a Bani, Mesulame, Maluke, Adaya, Yasubi, Sale yo Yeremote; 30 muna wan’a Pakati-moabe, e Adena, Kelale, Benaya, Maseya, Mataneya, Besalele, Binui yo Manase; 31 muna wan’a Karimi, f Elieze, Yisia, Malekiya, g Semaya, Simeone, 32 Benyamini, Maluke yo Semareya; 33 muna

KAPU 10 a Eze 2:1, 7 Eze 8:1, 7

b Eze 10:2 c Eze 2:1, 8 d Eze 2:1, 11 Eze 8:1, 11

e Eze 2:1, 6 f Eze 2:1, 32 g Nek 3:11 

Ndambu ya 2 a Eze 2:1, 19 Nek 8:4

b Nsi 7:3, 4 c Eze 10:16, 17

656 wan’a Kasumi, a Matenai, Matata, Zabadi, Elefelete, Yeremai, Manase yo Simei; 34 muna wan’a Bani, Madai, Amerame, Wele, 35 Benaya, Bedeya, Kelui, 36 Vaneya, Meremote, Eleyasibe, 37 Mataneya, Matenai yo Yasu; 38 muna wan’a Binui, Simei, 39 Selemeya, Natani, Adaya, 40 Makenadebai, Sasai, Sarai, 41 Azarele, Selemeya, Semareya, 42 Salumi, Amareya yo Yosefe; 43 muna wan’a Nebo, Yiele, Matiteya, Zabadi, Zebina, Yadai, Yoele yo Benaya. 44 Awonso awaya babonga akento anzenza, b basindikidi akazi au kumosi yo wan’au. c

N E K E M I YA MAMBU MENA MO

1

Nsangu za Yerusaleme (1-3) Sambu kia Nekemiya (4-11)

Selo ya tempelo (46-56) Wan’a selo ya Solomo (57-60) Tukau mu kuma kia salu (70-73)

2 Nekemiya otuminu kuna Yerusaleme (1-10) Nekemiya wele tala e yaka ya mbanza (11-20)

8 O nkand’a Nsiku utangilu yo sasilwa kuna kwa nkangu (1-12) Bakembelele Nkinzi a Sudi (13-18)

3 Salu kia tungulula e yaka (1-32)

9 Nkangu bafungwini masumu mau (1-38) Yave, Nzambi a luloloko (17)

4 E salu kinungunukini kana una vo basilu kitantu (1-14) E salu kikwamanene; asadi besalanga ye nuaninua yau (15-23) 5 Nekemiya osukisi e fu kia lombaziana nluta vana vena Ayuda (1-13) Nekemiya ukivene kuna mvevo (14-19) 6 Kitantu kikwamanene muna salu kia tungulula e yaka (1-14) E yaka kimene tungululwa mu lumbu 52 (15-19) 7 Mavitu ma mbanza ye ayingidi a mavitu (1-4) Nkumbu za awana batuka mu kinkole (5-69)

10 O nkangu utambulwidi lunda Nsiku (1-39) “Ke tubembola nzo a Nzambi eto ko” (39) 11

Yerusaleme izele diaka yo nkangu (1-36)

12 Anganga ye Anelevi (1-26) E yaka isunzwilu (27-43) Lusadisu muna salu kia tempelo (44-47) 13 Nekemiya osingikidi diaka mambu mankaka (1-31) Ayuda bavene tini kia kumi (10-13) Lumbu kia Vundu ke kifwete safulwa ko (15-22) (15-22) Nekemiya otumbidi fu kia sompaziana ye anzenza (23-28)

657

1

Mambu ma Nekemiya1 a wa mwan’a Kakaleya: Muna ngonde a Kisileu,2 o mvu una wa ˆ 20, yakala muna lumbu lwa Susani.3 b 2 E ntangwa yayina, yalwakilwa kwa Kanani, c mosi muna mpangi zame ye ankaka batuka kuna Yuda, ibayuvuidi nsangu za nsadiswa za Ayuda ana batuka kuna kinkole d ye nsangu za Yerusaleme. 3 Bavutwidi vo: “Awana batuka muna kinkole ana bena muna mvivu, mu mpasi zayingi bena yo luvezo. e E yaka ya Yerusaleme yabangulwa, f mavitu mandi mayokwa.” g ´ 4 Vava yawa mambu mama, mvuende, ngiantidiki dila, nkendalele mu lumbu yayingi, mfionkonuene1 h yo samba kwa Nzambi a zulu. 5 Mpovele vo: “E Yave wa Nzambi a zulu, Nzambi anene ye wansisi, ona olundanga e kangu diandi yo songa walakazi1 kwa awana bekuzolanga yo lunda nkanikinu miaku, i 6 dodokolo, yambula kutu kwaku kwawunikina, meso maku ´ matemoka, wa sambu kia ntaudi aku eki nsambidi kwa ngeye o unu, fuku yo mwini, j muna kuma kia ntaudi zaku, Aneyisaele, wau mfungwini masumu ma nka` ngu a Isaele mana basumukina. Mono ye nzo a se diame tusumukini. k 7 Mambu mayingi mambi twavanga kwa ngeye, l ke twaluˆ nda nkanikinu ye mına ko yovo nzengo zina wakanikina ntaudi aku Mose. m 8 “Dodokolo, yindula diambu dina wakanikina1 Mose wa selo kiaku, oku vo: ‘Avo nusumuka, ikunumwanganesa vana vena nkangu. n 9 Kansi avo nuvilu1:1 1 Ina ye nsasa vo: “YA Mfiaulwisi.” 1:1; 2:1 2 Tala Nku. B15. 1:1 3 Yovo “Susa.” 1:4 1 Yovo “mbinini nsoki.” 1:5 1 Mvovo wa Kiyibere una ye nsasa vo: “zola ye walakazi ulembi suka.” Tala Nsas’a Mvovo. “Zola kulembi suka.” 1:8 1 Yovo “lulukisu luna wavana kwa.”

NEKEMIYA 1:1–2:6 KAPU 1 a Nek 1:11 Nek 5:14 Nek 10:1

b Est 1:2 Est 3:15 Dan 8:2

c Nek 7:2 d Yer 52:30 e 1Nti 9:7 Nek 9:36, 37 Nk 79:4

f 2Nti 25:10 g Nek 2:17 Man 1:4

h 2Tu 20:3 Eze 8:21

i Nsi 7:9 Dan 9:4

j Nk 88:1 Luk 18:7

k 2Tu 29:6 Eze 9:6

l Nk 106:6 m Lev 27:34 Nta 36:13 Nsi 12:1 Nek 9:34

n Lev 26:33 Nsi 4:27 Nsi 28:64

 Ndambu ya 2 a Nsi 30:1-4 b Nsi 12:5 Nk 132:13

c Lev 25:42 Nsi 5:15 Nsi 9:26, 29

d 1Nti 8:49, 50 Eze 7:6 Nk 106:46 Ngn 21:1

e Nek 2:1 

KAPU 2 f Nek 1:1 g Eze 7:1 Nek 13:6

h Nek 1:11 i Nek 1:2, 3 j 1Sa 1:13 k Dan 9:25

ka kwa mono, nualunda nkanikinu miame yo lemvokela mio, kana nkutu nkangu aku una wamwangana yakuna nsuk’a nza, ikubakutakesa a kwakuna, yabatwasa ova fulu kina yasola yo sia vo e nkumbu ame.’ b 10 Oyau ntaudi zaku ye nkangu aku, ana ˆ wakudila muna nkum’aku ayingi ye koko kwaku kwankuma. c 11 E Yave dodokolo, yambula kutu kwaku kwawunikina sambu kia ntaudi aku ye sambu kia ntaudi zaku ana bayangalelanga vumina nkumbu aku, dodokolo, sikidisa ntaudi aku o unu, yambula muntu ndioyo kamfwila e nkenda.” d E ntangwa yayina, mono yatambikanga mbungwa kwa ntinu. e Muna mvu wa 20 f wa luyalu lwa Antakesate g wa Ntinu, muna ngonde a Nisani,2 e vinyu isilu vana kena, wau vo i salu kiame, mbongele vinyu, mpene yo kwa ntinu. h Kiakendalalanga ko vana ndose andi. 2 Muna kuma kiaki, Ntinu umpovese vo: “Ekuma okendalele wau vo kuna wayela ko? Ediadi ke diambu diankaka ko, ntantu za ntima kaka.” Muna kuma kiaki, mbwene wonga wayingi. 3 I bosi, mpovese ntinu vo: “Zinga kwaku e ntinu! Ekuma kikendalela ko wau vo e mbanza, e fulu kiaziama mase mame kiakituka se zumbu, mavitu mayokwa?” i 4 O ntinu umpovese vo: “Adieyi ozolele?” Vana vau, nsambidi kwa Nzambi a zulu. j 5 Mpovese ntinu vo: “Avo diyangidika ntinu, o ntaudi aku mpe avo omweneno e dienga vana meso maku, untuma kuna Yuda, kuna mbanza yaziamina mase mame, yatungulula yo.” k 6 I bosi, ekolo ntinu ankento kavuanda vana ndambu andi, o ntinu ungiuvuidi vo: “Nkia kolo uzingila e nkangalu aku? Nkia ntangwa ovutuka?” I dianu

2

NEKEMIYA 2:7–3:4 vo, o ntinu oyangalele kuntuma, a ˆ inzayisi e ntangwa ikala kuna. b 7 Mpovese ntinu vo: “Avo diyangidikidi e ntinu, yambula yavewa nkanda mina ivana kwa nguvulu za mvivu a Simu dia Nzadi,1 c kimana bandutisa, yavana ilwaka kuna Yuda, 8 yo nkanda ivana kwa Asafi wa nlundi a Mfind’a Ntinu, kimana kampana mabaya yavanga mielo mia Mbongi d a Nzo,1 ye mia yaka kia mbanza, e y’emi mia nzo ina ikala.” Muna diadi, ntinu umpene nkanda, f kadi o koko kwambote kwa Nzambi ame kwakala yame. g 9 I bosi, ndweke kwa nguvulu za mvivu mia Simu dia Nzadi,1 ibavene nkanda mia ntinu. Ntinu wantuma kumosi ye akuluntu a makesa ye akwa mvalu. 10 Sambalati h wa musi Korone yo Tobiya i wa Nyamone j ona wa´ kala nkuluntu,1 vava bawa wo, bakendalele kikilu, wau vo vezidi muntu ovanga edi diambote kwa nkangu a Isaele. 11 I bosi, yalwaka kuna Yerusaleme, lumbu tatu yakala ko. 12 Ntelamene muna fuku, mono yo wantu andwelo, kiazayisa muntu ko dina kasia Nzambi omu ntim’ame yavanga mu kuma kia Yerusaleme, kiakala ye bulu kiankaka ko, nanga kina kaka yayendelanga. 13 Mpaikidi muna fuku kuna Vitu dia Ndimba, k mpiokele kuna Sima kia Nioka Anene, yakuna Vitu dia Kundubulu ya Ntoto Ampolo, l ntadidi yaka ya Yerusaleme ina yabwa ye mavitu mandi mavia. m 14 Mpiokele kuna Vitu dia Nto n ye kuna Zinga kia Ntinu, kansi ke vakala fulu ko kiaviokesela e bulu kina yayendelanga. 15 Yatomboka ndimba o mu fuku, ngie-

658 KAPU 2 a Nek 1:11 b Nek 5:14 Nek 13:6

c Yos 1:4 Eze 5:3

d Nek 7:2 e Nek 1:3 f Eze 7:21 g Eze 7:6 h Nek 4:1 Nek 6:2

i Nek 2:19 Nek 4:3 Nek 6:14 Nek 13:7

j Nek 13:1 k 2Tu 26:9 l Nek 3:13 m Nek 1:3 Man 1:4 Man 2:9

n Nek 3:15 Nek 12:37

o 2Sa 15:23 Yoa 18:1

 Ndambu ya 2 a Nek 4:14 b Eze 7:6, 28 Nek 2:7, 8

c Dan 9:25 d Kan 1:14 e Nek 6:14 f Nek 13:1, 2 g Nek 4:7 Nek 6:1, 2

h Nk 79:4 i Nek 6:6 j Nk 127:1 k Eze 4:1-3 

KAPU 3 l Nek 12:10 Nek 13:4, 28

m Yoa 5:2 n Nek 12:30 o Nek 12:38, 39

p Yer 31:38 Zak 14:10

2:7, 9 1 E mvivu mia simu dia Nzadi i zunga ya weste a Uferate. 2:8 1 Yovo “Tempelo.” 2:10 1 Mvovo wa sina: “ntaudi.”

q Eze 2:1, 34 r 2Tu 33:1, 14 Sef 1:10

s Nek 2:7, 8

le tadinge yaka, i bosi yavutuka, nkotele kuna Vitu dia Ndimba. 16 Alandi a nguvulu a ke bazaya kuna yayenda ko ye dina yavanganga, kadi kiavova diambu ko kwa Ayuda, anganga, azitu, alandi a nguvulu yovo kw’asadi akaka. 17 I bosi, ibavovese vo: “Numwene wo vo mu mpasi kikilu twina, e Yerusaleme yakituka se zumbu, mavitu mandi mayokwa mu tiya. Lwiza twatungulula yaka ya Yerusaleme, kimana twakatuka muna luvezo lwalu.” 18 Ibasamunuini una koko kwambote kwa Nzambi ame kwakadila yame b ye mambu kampovesa o ntinu. c Oyau bavovele vo: “Tutelama, twatunga.” Ozevo, bayikumikini1 mu sala salu kiaki kiambote. d 19 Sambalati wa musi Korone yo Tobiya e wa Nyamone f wa mbanda-mbanda1 yo Ngeseme wa Nyaraba, g vava bawidi wo, bayantikidi kutuseva, h batuvezele, oku vo: “Adieyi nuvanganga? Nga ntinu nutelamenanga?” i 20 Ibavutwidi vo: “O Nzambi a zulu, yandi osikidisa e salu kieto, j oyeto tu selo yandi, tutelama twatunga; vo i yeno ke luna ye kunku ko yovo nswa, ngatu luyindulu1 mu Yerusaleme.” k Eleyasibe l wa ngang’ambuta ye mpangi zandi anganga batelamene, batungidi e Vitu dia Mameme. m Bavauidi1 dio, n basidi yelo yandi; bavawidi yo yaku´ na Nzo Yanda ya Mea o yakuna ´ Nzo Yanda ya Kananele. p 2 Esi Yeriko q batungulwidi ndambu ilende; o Zaku wa mwan’a Imere otungulwidi ndambu ilende. 3 O wan’a Kasena batungidi e Vitu dia Mbizi a Maza; r basidi dio mabaya, s basidi yelo yandi ye vakikilwa ye mbindi. 4 Me-

3

2:18 1 Mvovo wa sina: “basiamisi moko mau.” 2:19 1 Mvovo wa sina: “wa ntaudi.” 2:20 1 Yovo “malau.” 3:1 1 Yovo “Baziudi.”

659 remote a wa mwan’a Ureya wa mwan’a Akose otungulwidi ndambu ilende, Mesulame b wa mwan’a Berekeya wa mwan’a Mesezabele otungulwidi ndambu ilende, Sadoke wa mwan’a Bana otungulwidi ndambu ilende. 5 Esi Tekoa c batungulwidi ndambu ilende, kansi o wantu au atunda ke bayikulula ko mu1 sala kuna nsi a wisa kia akengi au a salu. 6 Yoyada wa mwan’a Paseke yo Mesulame wa mwan’a Besodeya batungulwidi e Vitu dia Mbanza Yankulu; d basidi dio mabaya, basidi yelo yandi ye vakikilwa ye mbindi. 7 Melateya wa musi Ngibone e yo Yadone wa Meronote y’esi Ngibone y’esi Misepa f ana bakala kuna nsi a wisa1 kia nguvulu a mvivu a Simu dia Nzadi,2g batungulwidi ndambu ilende. 8 Uziele wa mwan’a Karaya, mvangi a lekwa ya wolo,1 otungulwidi ndambu ilende, Kananiya, mosi muna asangi a mazi mansunga,2 otungulwidi e ndambu ilende; Bayadidi Yerusaleme matadi yakuna Yaka kia Sanzuka. h 9 Refaya wa mwan’a Kure wa nguvulu a ndambu a mvivu a Yerusaleme, otungulwidi ndambu ilende. 10 Yedaya wa mwan’a Karumafa otungulwidi vana ntalani a nzo andi, Katusi wa mwan’a Kasebeneya, otungulwidi ndambu ilende. 11 Malekiya wa mwan’a Karimi i yo Kasubi wa mwan’a Pakatimoabe j batungulwidi ndambu ´ yankaka ye Nzo Yanda ya Mafulu ma Mbolo. k 12 Salumi wa mwan’a Kalokese wa nguvulu a ndambu a mvivu a Yerusaleme otungulwidi ndambu ilende yo wan’andi amakento. 3:5 1 Mvovo wa sina: “ke banata nsingu zau ko muna.” 3:7 1 Mvovo wa sina: “bavuilu muna kimfumu.” 2 E mvivu a simu dia Nzadi i zunga ya weste a Uferate. 3:8 1 I sia vo, “Mvangi a lekwa ya sengwa.” 2 Yovo “avangi a mazi mansunga.”

NEKEMIYA 3:5-20 KAPU 3 a Eze 8:33 Nek 3:21

b Nek 3:30 Nek 6:17, 18

c Nek 3:27 Am 1:1

d Nek 12:38, 39

e 2Sa 21:2 f Yos 18:21, 26 2Tu 16:6 Yer 40:6

g Tuk 15:18 h Nek 12:38 i Eze 2:1, 32 j Eze 2:1, 6 k Nek 12:38 

Ndambu ya 2 a Yos 15:20, 34 Nek 11:25, 30

b 2Tu 26:9 c Nek 2:13 d Yer 6:1 e Yos 18:21, 26 f Nek 2:14 Nek 12:37

g Yes 22:9 h Yer 39:4 i Nek 12:37 j 2Sa 5:7 k Yos 15:20, 58 2Tu 11:5-7

l 1Nti 2:10 2Tu 16:13, 14

m Nek 2:14 n Yos 15:20, 44 o Eze 2:1, 40 p 2Tu 26:9 Nek 3:24

q Eze 10:28, 44 r Nek 3:1 Nek 13:4

13 Kanuni y’esi Zanoka a batungulwidi Vitu dia Ndimba; b batungulwidi dio, basidi yelo yandi ye vakikilwa ye mbindi, batungulwidi 1.000 dia yinkoso1 dia yaka yakuna Vitu dia Mazudika ma Ntoto Ampolo. c 14 Malekiya wa mwan’a Rekabe wa nguvulu a mvivu a Beta-kereme, d otungulwidi Vitu dia Kundubulu ya Ntoto Ampolo; otungulwidi dio, osidi yelo yandi ye vakikilwa ye mbindi. 15 Salune wa mwan’a Kolekoze wa nguvulu a mvivu a Misepa, e otungulwidi Vitu dia Nto; f otungulwidi dio, ofukidi dio, osidi yelo yandi ye vakikilwa ye mbindi, ye yaka kia Zinga g kia Sela vana ndambu a Mpatu a Ntinu, h yakuna Ntombokelo i a Mbanz’a Davidi. j 16 Nekemiya wa mwan’a Azebuke wa nguvulu a ndambu a mvivu a Bete-zuro, k otungulwidi ndambu ilende yakuna fulu kitalanini ye Ziami kia Davidi l yakuna zinga m kina kiatimwa yakuna Nzo a Makesa. 17 Anelevi batungulwidi e ndambu ilende muna lutumu lwa Rekume wa mwan’a Bani; Kasabiya wa nguvulu a ndambu a mvivu a Kila, n otungulwidi e ndambu ilende muna zunga kiandi. 18 Mpangi zandi batungulwidi e ndambu ilende muna lutumu lwa Bavai wa mwan’a Kenadade wa nguvulu a ndambu a mvivu wa Kila. 19 Eze wa mwan’a Yesua o wa nguvulu a Misepa otungulwidi e ndambu yankaka italanini ye ntombok’a Lundilu dia Nuaninua vana Nsikinu a Yaka. p 20 Baruki wa mwan’a Zabai q osadidi ye fululu kiawonso, otungulwidi e ndambu yankaka tuka kuna Nsikinu’a Yaka yakuna mwelo a nzo a Eleyasibe r wa ngang’ambuta. 3:13 1 Tezo kia meta 445. Tala Nku. B14.

NEKEMIYA 3:21–4:7 21 Meremote a wa mwan’a Ureya wa mwan’a Akose otungulwidi ndambu yankaka, tuka vana mwelo a nzo a Eleyasibe yakuna nsuk’a nzo a Eleyasibe. 22 Anganga, esi zunga kia Yodani1 b batungulwidi e ndambu ilende. 23 Benyamini yo Kasubi batungulwidi vana ntalani a nzo au. Azareya wa mwan’a Maseya wa mwan’a Ananiya, otungulwidi vana ndambu a nzo andi. 24 Binui wa mwan’a Kenadade otungulwidi ndambu yankaka, tuka vana nzo a Azareya yakuna Nsikinu’a Yaka, c yakuna konko. 25 Palale wa mwan’a Uzai otungulwidi ndambu ilende vana ndambu a Nsikinu’a Yaka ye ´ vana ntalani a nzo yanda ina vana Nzo a Ntinu,1 d ina vana ndambu a Yanzala kia Ayingidi. e Pedaya wa mwan’a Parose f otungulwidi e ndambu ilende. 26 Selo ya tempelo1 g ana bakala muna Ofele h batungulwidi e ndambu ilende yakuna fulu kiatalana ye Vitu dia Maza i kuna ´ este ye vana nzo yanda isundidi ozanguka. 27 Esi Tekoa j batungulwidi ndambu yankaka, vana ntala´ ni a nzo yanda yampwena isundidi ozanguka, yakuna yaka kia Ofele. 28 Anganga batungulwidi vana ntandu a Vitu dia Mvalu, k konso muntu vana ntalani a nzo andi. 29 Sadoke l wa mwan’a Ime otungulwidi e ndambu italanini ye nzo andi. Semaya wa mwan’a Sekaneya wa nlundi a Vitu dia Este m otungulwidi e ndambu ilende. 30 Kananiya wa mwan’a Selemeya yo Kanuni wa mwan’a sa3:22 1 Nanga, “mvivu una lukufi.” 3:25 ˆ 1 Yovo “vana Lumbu.” 3:26, 31 1 Yovo “Anetine.” Mvovo wa sina: “ana batambikwa.”

660 KAPU 3 a Eze 8:33 b Tuk 13:10 c Nek 3:19 d 2Sa 5:11 Nek 12:37

e Yer 37:21 f Eze 2:1, 3 g Yos 9:3, 27 1Tu 9:2 Eze 2:43-54 Eze 8:17, 20

h 2Tu 27:1, 3 2Tu 33:1, 14 Nek 11:21

i Nek 8:1 Nek 12:37

j Nek 3:5 k Yer 31:40 l Nek 13:13 m 1Tu 9:17, 18 

Ndambu ya 2 a Nek 6:17, 18 b Nek 3:26 c Nek 3:1 Yoa 5:2

 KAPU 4 d Nek 2:10 Nek 6:1, 2 Nek 13:28

e Nek 4:10 f Nek 2:19 g Nek 13:1, 2 h Nk 123:3 i Nk 79:12 j Yer 18:23 k Nek 4:3 l Nek 2:19

mbanu wa Salafi batungulwidi e ndambu ilende. O Mesulame a wa mwan’a Berekeya otungulwidi vana ntalani a nzo andi. 31 Malekiya, mosi muna avangi a lekwa ya wolo, otungulwidi e ndambu ilende yakuna nzo a selo ya tempelo1 b ye nzo akiti, vana ntalani a Vitu dia Lufimpu yakuna suku dia ntandu vana konko. 32 Avangi a lekwa ya sengwa ye akiti batungulwidi e ndambu ilende vana kati kwa suku dia ntandu dina vana konko ye Vitu dia Mameme. c ´ Vava Sambalati d kawa wo vo yaka twatungululanga, ofwemene, ofungidi kikilu makasi, oyantikidi veza Ayuda. 2 Ovovele vana ntadisi a mpangi zandi yo makesa ma Samariya, oku vo: “Nki bevanganga Ayuda awaya atovoki? Nga babenze vo lenda belenda kio? Nga yimenga bekela? Nga bemanisa kio tunga mu lumbu kimosi? Nga befutumuna matadi mayokwa muna mafuku e?” e 3 Tobiya f wa Nyamone g ona wakala vana ndambu andi, ovovele vo: “Kana nkutu mfwenge imente vana yaka kina betunganga, bangula kebangula yaka kiau kia matadi.” ´ 4 Wa, e Nzambi eto, kadi tuvezelo, h yambula luvezo lwau lwavutuka muna ntu miau, i ubayekola kwa asanzi muna nsi a kinkole. 5 Kufuki bi wau ko, ngatu yambula sumu diau diavunzuka vana ndose aku, j kadi bavezele atungi. 6 I bosi, tukwamanene tunga e yaka. E yaka kiawonso kivuidi yikakiana, kitungulwilu yava´ na kati muna la kwandi, kadi o nkangu ukwamanene kuyivana emvimba muna salu. 7 Kansi, vava Sambalati yo Tobiya k ye Ayaraba l ye Aneya-

4

661 mone y’esi Asedode, a bawidi wo vo e salu kia tungulula yaka ya Yerusaleme kinungunukini, e mpwasi mu londwa zina, bafungidi kikilu makasi. 8 Yau awonso bavuende e mfulu, kimana beza nuanisa Yerusaleme, basia mo e mvuanga. 9 Kansi, tusambidi kwa Nzambi eto, tusidi ayingidi kimana batutaninanga fuku yo mwini. 10 Ayuda bavovele vo: “E ngolo za asadi1 zisukidi, e lekwa yafwasakana se yingi; e yaka katulenda kio tungulula ko.” 11 Atantu eto bavovanga vo: “Ke bezaya wo ko ngatu kutumona, yavana tukubalwakila yo kubavonda, twaningamesa e salu kiau.” 12 Ayuda ana bazingilanga lukufi yo yau, bayizanga kutuvovesa vo:1 “Bekutunuanisa muna ndambu zawonso.” 13 I dianu yasila ayingidi muna ndambu za yanda kuna nim’a yaka muna mpwasi, yabasia mun’owu wa makanda mau ye nsosolo ye maswanga ye mfumba miau. 14 Vava yamona vo bamwene wonga, vana vau ntelamene, mpovese azitu b ye alandi a nguvulu ye ankaka muna nkangu vo: “Ke nubamoni wonga ko. c Nuyindula Yave, ona una vo wanene ye wansisi; d lunuanina mpangi zeno yo wan’eno amakala ye amakento, akazi eno ye nzo zeno.” ´ 15 E mbeni zeto vava bawa vo e kani diau tuzeye dio, o Nzambi aludi wafungisa e kani diau, yeto awonso tuvutukidi muna salu kieto kia tungulula e yaka. 16 Tuka lumbu kiakina, e ndambu a matoko mame basalanga, e e ndambu yankaka basimbanga maswanga ye ngubu yo mfumba ye yinkutu ya 4:10 1 Yovo “anati a mazitu.” 4:12 1 Mvovo wa sina: “batusamunuini nkumbu kumi.”

NEKEMIYA 4:8–5:4 KAPU 4 a Yos 13:2, 3 Nek 13:23

b Nek 13:17

c Nta 14:9 Nsi 20:3 Yos 1:9

d Nsi 7:21 Nsi 10:17

e Nek 5:16 

Ndambu ya 2 a Nek 11:1

b Nta 10:9 2Tu 13:12

c Nsi 1:30 Yos 23:10

d Nek 13:19 

KAPU 5 e Nsi 15:9

f Nsi 28:15, 33 Nek 9:36, 37

vita. Mfumu a zasadisanga1 nzo awonso ya Yuda 17 ana batunganga e yaka. Anati a mazitu basadilanga koko kumosi, muna koko kwankaka basimbanga e nuaninua. 18 Konso muntu muna atungi, ovuete nsosolo muna luketo ekolo katunganga, nsiki a mpungi b okedi vana ndambu ame. 19 Mpovese azitu ye alandi a nguvulu ye ankaka muna nkangu vo: “E salu kiayingi ye kianene, twamwangana tuna muna yaka, twavavuka muntu yo nkwandi. 20 Avo nuwidi e ´ zu dia mpungi, nuiza kutakana yeto. Nzambi eto okutunuanina.” c 21 I mpila yayi twasadilanga e salu, ekolo ndambu ya wantu basimbanga madionga vava kuma kwakianga yavana kiavaikanga ntetembwa. 22 Muna ntangwa yayina yavovesa nkangu vo: “Yambula akala awonso ye asadisi au bakalanga muna Yerusaleme mu fuku, bakalanga se ayingidi eto mu fuku, kansi muna mwini basalanga.” 23 Muna kuma kiaki, omono, mpangi zame, selo yame d ye ayingidi ana bandandanga, ke twasobanga mvuatu ko, konso muntu wakalanga ye nuaninua kiandi vana koko kwalunene. Ozevo, vakedi kazu kiayingi vana vena akala ye akazi au mu kuma kia mpangi zau Ayuda. e 2 Akaka bavovanga vo: “Oyeto yo wan’eto amakala ye amakento, ndonga twina. Masa tuvuidi o mfunu, twadia kimana twakala moyo.” 3 Akaka bavovanga vo: “Tusimbisi mavia meto ye mpatu za vinyu ye nzo muna tambula masa muna kuma kia mvengele.” 4 Akaka bavovanga vo: “Oyeto nzimbu twasompa muna futa vaku kwa ntinu, f

5

4:16 1 Mvovo wa sina: “bakala kuna nim’a.”

NEKEMIYA 5:5-18 i kuma twasimbisila mavia meto ye mpatu za vinyu. 5 Ozevo, yeto tu esi kanda dimosi ye mpangi zeto,1 o wan’eto bena nze wan’au; kansi musindika tuna wan’eto amakala ye amakento muna ubundu, akaka muna wan’eto amakento basilu kala muna ubundu. a Katuna ye ngolo ko mu kakidila diambu diadi, kadi mavia meto ye mpatu zeto za vinyu kwa wantu akaka zivuilu.” 6 Vava yawa kazu kiau ye mvovo miami, yafunga kikilu makasi. 7 Ozevo, ntomene yindula mambu mama muna ntim’ame, ntantane ye azitu ye alandi a nguvulu, ibavovese vo: “Nluta mialembi songa1 nutambulanga konso muntu muna mpangi andi.” b Vana ntandu, nkubikidi lukutakanu lwampwena mu kuma kiau. 8 Ibavovese vo: “Tuvangidi mawonso muna sumbulula mpangi zeto Ayuda ana batekwa kuna kwa zula; kansi owau nuzolele teka mpangi zeno?” c Se betekwa diaka kwa yeto e? Muna diadi, babutamene kaka, ke bakedi y’edi bavova ko. 9 Mpovele vo: “Ke diambote ko nuvanganga. Nga ke nufwete diatila muna vumi wa Nzambi eto d ko kimana twalembi vezwa kwa esi zula, bena vo i mbeni zeto? 10 Mono ye mpangi zame ye selo yame, twabasompeka mpe nzimbu yo masa. Dodokolo, tuyambula sompeka ye kani dia tambula nluta. e 11 Dodokolo, o unu kiaki nubavutulwila mavia mau f ye mpatu zau za vinyu ye mpatu za olive ye nzo zau, kumosi ye nluta mia1 nzimbu zau, mia masa, mia vinyu ye nluta mia mazi mina nukubalombanga.” 5:5 1 Mvovo wa sina: “e nitu zeto zina nze nitu za mpangi zeto.” 5:7 1 Yovo “nzuka.” 5:11 1 Mvovo wa sina: “tini kia nkama kia,” i sia vo, konso ngonde.

662 KAPU 5 a Luv 21:7 Nsi 15:12

b Luv 22:25 Nsi 23:19 Nk 15:5 Yez 22:12

c Lev 25:35 Nsi 15:7, 8 Yer 34:8, 9

d Lev 25:36 Nek 5:15

e Yez 18:5, 8

f Nek 5:3 

Ndambu ya 2 a Nek 10:1

b Nek 2:1

c Nek 13:6

d Eze 8:1

e 1Ko 9:14, 15 2Te 3:8

f 2Ko 11:9 2Ko 12:14

g Nek 5:9

h Mav 20:33 2Ko 12:17

12 I bosi, bavovele vo: “Vutula tukubavutulwila e lekwa yayi, ke tukubalomba lekwa ko. Tuvanga mawonso mana ovovele.” Mbokele anganga, ndisisi wantu awaya e ndofi kimana balungisa nsilu wau. 13 I bosi, nkubwidi nswiku mia mvuatu miame,1 oku vo: “O Nzambi aludi i mpila yayi kekubulwila konso muntu muna nzo andi yo muna vua diandi, ona olembi lungisa nsilu wau, i mpila yayi kekubulwilwa yo sala moko mankatu.” Muna kuma kiaki, e nkutakani yawonso ivove` le vo: “Amen!”2 Bakembele Yave, o nkangu uvangidi mun’owu wa nsilu au. 14 Vana ntandu, tuka ntangwa ina kansola yakala se nguvulu au a muna nsi a Yuda, tuka muna mvu una wa 20 b yamuna mvu una wa 32 c wa luyalu lwa Antakesate wa Ntinu, d mvu 12, omono ye mpangi zame ke twadia madia ma kinguvulu ko. e 15 Kansi e nguvulu zina zavita basia mazitu kwa nkangu, babazengela sekele1 40 za palata muna sumbila madia ye vinyu konso lumbu. E selo yau mpe badiatidila nkangu. Kansi mono kiavanga wo ko, f muna kuma kia vumi wa Nzambi. g 16 Vana ntandu, yatoma vana moko muna salu kia tungulula e yaka kiaki, ke twasumba kana via ko; h selo yame ˆ yawonso bakutakana kuna muna salu. 17 Vakala 150 ma Ayuda ye alandi a nguvulu badilanga vana meza mame ye awana bayizanga kwa yeto tuka muna zula. 18 E lumbu yawonso yakalanga ye wantu bakubikanga ngombe mosi, mameme masambanu matoma solwa ye nuni, muna lumbu kumi, nkumbu mosi twaka5:13 1 Mvovo wa sina: “nkubwidi nkat’ame.” 2 Yovo “yambula diakala wowo!” 5:15 1 E sekele mosi, grama 11,4. Tala Nku. B14.

663 langa ye ulolo wa vinyu za mpila zawonso. Kansi, kisidi vava madia mavewanga kwa nguvulu ko, kadi o nkangu wakikadila ye zitu dia salu. 19 E Nzambi ame, unsungamena muna wete, muna mawonso mpangidi muna wete dia nkangu wau. a Vava Sambalati yo Tobiya b yo Ngeseme wa Nyaraba c ye mbeni zeto zankaka bazayiswa vo mbanisi tungulula e yaka, d ke mwasala diaka mpwasi ko (kana una vo e ntangwa yayina kiasia yelo muna mavitu ko), e 2 vana vau, Sambalati yo Ngeseme bantwikidi nsangu, oku vo: “Wiza twawanana kuna mavata ma Ndimb’a Ono.” f Kansi mbi bakana kumpanga. 3 Ozevo, ntumini anati a nsangu babavovesa vo: “Salu kianene ngina kiau, kilendi kulumuka ko. Ekuma mfwete sisila e salu yakulumuka oku nuina?” 4 Bantwikidi nsa´ mu wau umosi mu nkumbu ya, konso ntangwa mvutu zau zimosi yabavutulanga. 5 Sambalati untumini selo kiandi ye nsamu wau umosi muna nkumbu una watanu yo nkanda wayalumuka vana moko. 6 Mwasonama vo: “Diwakane muna zula, o Ngeseme g mpe ovovele dio vo ngeye ye Ayuda, kolama nuzolele. h I dianu nutungulwilanga e yaka; mun’owu wa nsangu zazi ongeye zolele kituka ntinu au. 7 Watumbika mpe angunza basamuna mu kuma kiaku muna Yerusaleme yawonso vo: ‘Ntinu una mwamu Yuda.’ O mambu mama zayiswa mezayiswa kwa ntinu. I dianu vo, wiza twamokenena diambu diadi.” 8 Imvutwidi vo: “Mana ovovele ke mavangamene ko; ngeye kibeni osokele mo.”1 9 Kadi

6

6:8 1 Mvovo wa sina: “mu ntim’aku matukidi.”

NEKEMIYA 5:19–6:18 KAPU 5 a Nek 13:14 Nk 18:24 Yes 38:3 Mal 3:16

 KAPU 6 b Nek 2:10 Nek 4:3

c Nek 2:19 Nek 4:7

d Dan 9:25

e Nek 3:1, 3

f 1Tu 8:12 Nek 11:31, 35

g Nek 2:19

h Eze 4:14, 15 

Ndambu ya 2 a Eze 4:4

b Nk 68:35 Nk 138:3 Yes 41:10

c Nta 1:51 Nta 18:7 2Tu 26:18, 19

d Nek 2:10

e Nek 4:3, 4

f Nek 4:7

awonso bavavanga kutumwesa wonga, oku vo: “O moko mau yoya meyoya muna salu, ke kifokoka ko.” a Owau, e Nzambi, kumika moko mame. b 10 I bosi, ngiele ku nzo a Semaya wa mwan’a Delaya wa mwan’a Metabele, ona wakibindikila muna nzo. Ovovele vo: “Tusikidisa e ntangwa kimana twawanana muna nzo a Nzambi aludi, muna tempelo, twazika yelo ya tempelo, kadi vonda bekwiza kuvonda. Mu fuku bekwiza kuvonda.” 11 Mpovele vo: “O muntu nze mono, nga tina ketinanga e? O muntu nze mono, nga olenda kota muna tempelo yo vuluka? c Kikota mo ko.” 12 I bosi, mbakwidi wo vo ke Nzambi ko wantuma, kansi Tobiya yo Sambalati d bamfuta kimana kasakula diambu diadi mu kuma kiame. 13 Wafutwa muna kumbwesa wonga ye kunsumukisa, kimana bakala ye kuma kia yivisa e nkumbu ame yo kumpeza. 14 E Nzambi ame, kuvilakani Tobiya e yo Sambalati ko ye mavangu mau yo Noadeya wa ngunza ankento ye ngunza zankaka, ana bavavanga kumbwesesa o wonga. 15 E yaka kiamana tungwa kina kia 25 kia ngonde a Elule,1 muna lumbu 52. 16 E mbeni zeto zawonso ´ vava bawa wo, e zula yawonso ina yatuzunga vava bamona kio, bamwene kikilu nsoni,1 f babakwidi vo e salu kiaki mu lusadisu lwa Nzambi eto kisadilu. 17 Muna lumbu yayina, azitu g a Yuda, batwika nkanda miayingi kuna kwa Tobiya, o Tobiya mpe wabavana e mvutu. 18 Ayingi muna Yuda bandila e ndofi vo

Nk 129:5

g Nek 5:7

6:15 1 Tala Nku. B15. 6:16 1 Mvovo wa sina: “bakulukidi kikilu vana meso ma yau kibeni.”

NEKEMIYA 6:19–7:51 ku sambu diandi bekala, kadi nzitu a Sekaneya wa mwan’a Araki a kakala, mwan’andi Yokanane wabonga mwan’a Mesulame b wa mwan’a Berekeya se nkaz’andi. 19 Banzayisanga mpe mavangu mandi mambote, basamunanga mpe mambu mame kwa yandi. I bosi Tobiya wantwikilanga nkanda kimana kambwesesa o wonga. c E yaka vava kiamana tungululwa, d yasia kio e yelo; e ayingidi a mavitu, f ayimbidi g ye Anelevi h bavewa mbebe zau za salu. 2 Ngiekekele kinkengi kia Yerusaleme kwa mpangi ame Kanani i yo Kananiya wa mfidi a Mbongi, j kadi Kananiya nkwa ziku, osundidi ayingi muna vumina Nzambi aludi. k 3 Ibavovese vo: “E mavitu ma Yerusaleme ke mafwete ziulwa ko yavana o mwini ubaya, ekolo ayingidi bayingilanga, bafwete zika yelo yo bindika yo. Nutumbika esi Yerusaleme se ayingidi, akaka muna mayingidilu, akaka vana ntwal’a nzo zau.” 4 E mbanza yasanzuka ye yanene, kansi o nkangu wakala mo wandwelo, l e nzo ke zatungululwa ko. 5 O Nzambi ame wasia mu ntim’ame e kani diakutakesa azitu ye alandi a nguvulu yo nkangu, kimana basonama mun’owu wa tuvila twau. m I bosi, nsolwele nkand’a tuvila tw’awana bavita tomboka, mbwene vo muna nkanda wau mwasonama: 6 Wau i nkangu a mvivu una watuka muna kinkole, una Nebukandesa n wa Ntinu a Babele kanata, o ana bavutuka kuna Yerusaleme ye Yuda, konso muntu muna mbanza andi, p 7 ana bayiza yo Zerubabele, q Yesua, r Nekemiya, Azariya, Rameya, Nakamani, Modekai, Bilesani, Miseperete, Bingevai, Nekume yo Bana. Muna lutangu lwa Aneyisaele mwakala: s 8 wan’a Pa-

7

664 KAPU 6 a Eze 2:1, 5 b Nek 3:4 c Nek 6:9 Nek 6:10, 13

 KAPU 7 d Nek 2:17 e f g h i j k l m n o

p q r

Nek 6:15 Dan 9:25 Nek 3:1, 6, 13 1Tu 26:1 Eze 2:1, 42 1Tu 9:33 Eze 2:1, 41 Eze 3:8 Nek 1:2 Nek 2:8 Nek 5:15 Nek 11:1 1Tu 9:1 Eze 2:59, 62 2Nti 25:1 Dan 3:1 2Nti 24:12, 14 2Tu 36:17, 20 Yer 39:9 Yer 52:15, 28 Eze 2:1 Eze 1:8, 11 Zak 4:9 Mat 1:12 Eze 3:8 Eze 5:2 Kan 1:14 Zak 3:1 Eze 2:2-35

s 

Ndambu ya 2 a Nek 6:17, 18 b Eze 10:30, 44 c Eze 8:1, 9 d Eze 10:26, 44 e Yos 11:19 2Sa 21:2 Nek 3:7

f Yos 21:8, 18 g h i j k l m n o p q r s t u v w

Yer 1:1 1Sa 7:2 Yos 18:25, 28 Yos 18:21, 24 1Sa 13:5 1Nti 12:32 Yos 7:2 Nek 6:2 Nek 11:31, 35 Eze 2:36-39 Eze 10:22, 44 1Tu 24:3, 8 Eze 2:40 Eze 3:9 1Tu 25:7 Eze 2:41 1Tu 6:31, 39 Eze 2:42 Nek 7:1 1Tu 9:2, 17 Nek 11:19 Nek 12:25 Yos 9:3, 27 1Tu 9:2 Eze 2:43-54 Eze 2:58

rose, 2.172; 9 wan’a Sefateya, 372; 10 wan’a Araki, a 652; 11 wan’a Pakati-moabe, b wan’a Yesua yo wan’a Yoabe, c 2.818; 12 wan’a Elame, d 1.254; 13 wan’a Zatu, 845; 14 wan’a Zakai, 760; 15 wan’a Binui, 648; 16 wan’a Bebai, 628; 17 wan’a Azengade, 2.322; 18 wan’a Adonikami, 667; 19 wan’a Bingevai, 2.067; 20 wan’a Adini, 655; 21 wan’a Ate, muna nzo a Kizekeya, 98; 22 wan’a Kasumi, 328; 23 wan’a Bezai, 324; 24 wan’a Karifi, 112; 25 wan’a Ngibone, e 95; 26 esi Beteleme ye Netofa, 188; 27 esi Anatote, f 128; 28 esi Beta-zemavete, 42; 29 esi Kireyate-yarimi, g Kefera yo Berote, h 743; 30 esi Rama yo Ngeba, i 621; 31 esi Mikemasi, j 122; 32 esi Betele k ye Ai, l 123; 33 esi Nebo yankaka, 52; 34 wan’a Elame wankaka, 1.254; 35 wan’a Karimi, 320; 36 wan’a Yeriko, 345; 37 wan’a Lode, Kadidi yo Ono, m 721; 38 wan’a Sena, 3.930. 39 Anganga: n wan’a Yedaya muna nzo a Yesua, 973; 40 wan’a Ime, 1.052; 41 wan’a Paseku, o 1.247; 42 wan’a Karimi, p 1.017. 43 Anelevi: q wan’a Yesua, wa kanda dia Kademiele, r muna wan’a Odeva, 74. 44 Ayimbidi: s wan’a Asafi, t 148. 45 Ayingidi a mavitu: u wan’a Salumi, wan’a Ate, wan’a Talemone, wan’a Akubi, v wan’a Katita, wan’a Sobai, 138. 46 Selo ya tempelo:1 w wan’a Sika, wan’a Kasufa, wan’a Tabaote, 47 wan’a Kerose, wan’a Sia, wan’a Padone, 48 wan’a Lebana, wan’a Kangaba, wan’a Salemai, 49 wan’a Kanane, wan’a Ngidele, wan’a Ngaka, 50 wan’a Raya, wan’a Resine, wan’a Nekoda, 51 wan’a Nga7:46 1 Yovo “Anetine.” Mvovo wa sina: “ana batambikwa.”

665 zami, wan’a Uza, wan’a Paseke, 52 wan’a Besai, wan’a Amuni, wan’a Nefusesime, 53 wan’a Bakebuke, wan’a Kakufa, wan’a Kanku, 54 wan’a Baseleti, wan’a Mekida, wan’a Karesa, 55 wan’a Bakose, wan’a Sisera, wan’a Tema, 56 wan’a Nesika, wan’a Katifa. 57 Wan’a selo ya Solomo: a wan’a Sotai, wan’a Soferete, wan’a Pereda, 58 wan’a Yala, wan’a Dakone, wan’a Ngidele, 59 wan’a Sefateya, wan’a Katile, wan’a Pokere-asebai, wan’a Amone. 60 Selo yawonso ya tempelo1 b yo wan’a selo ya Solomo, 392. 61 Awaya i wantu batomboka tuka Tele-malake, Tele-karesa, Kerube, Adone ye Ime, kansi ke balenda songa luvila lwau ko ye nzo za mase mau, muna zaya kana vo Aneyisaele bakala: c 62 wan’a Delaya, wan’a Tobiya, wan’a Nekoda, 642. 63 Anganga: wan’a Kabaya, wan’a Akose, d wan’a Bazilai, e ona wabonga nkento muna wan’amakento a Bazilai wa Mungiladi yo yikilwa muna nkumbu au. 64 Awonso awaya bavava luvila lwau muna nkand’a tuvila, kansi ke basolola lo ko, muna kuma kiaki bakatulwa muna salu kia kinganga.1 f 65 O nguvulu1 g wabavovesa vo ke badie lekwa yavauka h ko yavana vemoneka nganga ona oyuvula Urimi ye Tumimi. i 66 O lutangu lwa nkutakani yawonso, 42.360, j 67 lembi tanga ntaudi zau zamakala ye zamakento, k yau awonso, 7.337; bakala mpe ye 245 dia ayimbidi amakala ye amakento. l 68 E 7:60, 73 1 Yovo “Anetine.” Mvovo wa sina: “ana batambikwa.” 7:64 1 Yovo “bakatulwa muna salu kia kinganga wau babadikilwa vo bafunzuka.” 7:65, 70 1 Yovo “Tiresata,” zina dia Aparasi diavewanga kwa nguvulu a mvivu.

NEKEMIYA 7:52–8:3 KAPU 7 a Eze 2:55-58 Nek 11:3

b Yos 9:3, 27 Nek 3:26

c Eze 2:59-63 d 1Tu 24:3, 10 Nek 3:21

e 2Sa 17:27-29 2Sa 19:31 1Nti 2:7

f Nta 18:7 g Nek 8:9 Nek 10:1

h Lev 2:3 Nta 18:8, 9

i Luv 28:30 1Sa 28:6

j Eze 2:64-67 k Lev 25:44 l Luv 15:21 1Sa 18:6

 Ndambu ya 2 a Eze 2:68, 69 b Lev 6:10 c Nek 7:1 d Nek 11:20 e Lev 23:24, 27 1Nti 8:2 Eze 3:1

f Eze 2:70 

KAPU 8 g Nek 3:26 Nek 12:37

h Eze 7:6 i Nsi 31:9 Yos 1:8

j Lev 27:34 k Lev 23:24 1Nti 8:2

l Nsi 31:12 2Tu 17:8, 9 Mal 2:7

m Mav 13:15 Mav 15:21

mvalu miau, 736, e mula zau, 245, 69 e samo zau, 435, mabuluku mau, 6.720. 70 Ankaka muna ntu mia nzo za mase bavene tukau mu kuma kia salu. a O nguvulu1 wavana muna lundilu 1.000 dia drakima2 ya wolo, 50 ma pidi ye 530 ma yinkutu ya nganga. b 71 Akaka muna ntu mia nzo za mase bavana muna lundilu dia salu, 20.000 ma drakima za wolo ye 2.200 za mina1 za palata. 72 O nkangu wankaka bavana, 20.000 ma drakima za wolo ye 2.000 ma mina za palata ye 67 ma yinkutu ya nganga. 73 Anganga, Anelevi, ayingidi a mavitu, ayimbidi c ye ankaka muna nkangu, selo ya tempelo1 ye ankaka muna Aneyisaele2 bayantika zingila muna mbanza zau. d E ngonde ya nsambwadi vava yalwaka, e Aneyisaele bazingilanga muna mbanza zau. f Nkangu awonso ulungalakene ye kani dimosi vana ntanda1 una vana Vitu dia Maza, g bavovese Ezera h wa nsoneki vo katwasa nkand’a Nsiku a Mose, i una Yave kakanikina Isaele. j 2 Ozevo, e lumbu kiantete kia ngonde yansambwadi, k Ezera wa nganga otwese nkand’a Nsiku kuna kwa nkutakani l y’akala y’akento ye awonso balenda ´ wa yo bakula. 3 Otangidi wo m vana ntanda1 una vana Vitu dia Maza, tuka nkielelo a kuma yaku midi, vana vena akala ye akento ye awonso ana balenda bakula;

8

7:70 2 Tezo kimosi yakala ye dareki ya wolo ya Aparasi yazitanga grama 8,4. Eyayi ke drakima ya Sono ya Kingerekia ko. Tala Nku. B14. 7:71 1 E mina mosi ya Sono ya Kiyibere, grama 570. Tala Nku. B14. 7:73 2 Mvovo wa sina: “Isaele yawonso.” 8:1, 3 1 Yanzala kiakutakenanga nkangu mu teka, sumba lekwa yo tela mambu.

NEKEMIYA 8:4-18 o nkangu uwidi ye sungididi kiawonso a oma ma nkand’a Nsiku. 4 Ezera wa nsoneki otelamene va fulu kiazangama kia mabaya, kina bavanga muna kuma kia diambu diadi; vana ndambu andi, kuna koko kwalunene kutelamene Matiteya, Sema, Anaya, Uriya, Kilekiya yo Maseya; kuna koko kwandi kwalumonso, Pedaya, Misaele, Malekiya, b Kasumi, Kase-badana, Zakariya yo Mesulame. 5 Ezera oyalumwini nkanda vana vena nkangu wawonso, kadi va fulu kiazangama kakala muna nkangu wawonso. Vava kayalumwini wo, nkangu wawonso utelamene. 6 Ezera okembelele Yave wa Nzambi aludi, Nzambi Wanene, nkangu awonso uvutwidi vo: “Amen!1 Amen!” c bazangwidi moko. Bafukamene Yave, babukikidi ndose vana ntoto. 7 Yesua, Bani, Serebeya, d Yamini, Akubi, Sabetai, Odiya, Maseya, Kelita, Azareya, Yozabade, e Kanane yo Pelaya bakala vo Anelevi, basasidi Nsiku kwa nkangu, f ekolo nkangu wakala watelama. 8 Bakwamanana tanga nkand’a Nsiku a Nzambi aludi ´ muna nding’angolo, yatoma kia yo sasila wo; i mpila yayi basadisila nkangu mu toma bakula mana matangwanga. g 9 Nekemiya wa nguvulu,1 Ezera h ona wakala nganga ye nsoneki ye Anelevi ana balonganga nkangu, bavovese nkangu wawonso vo: “Kiaki i lumbu kiavauka kwa Yave wa Nzambi eno. i Ke numoni ntantu ko ngatu dila.” Kadi nkangu wawonso wadilanga vava bawa mambu ma Nsiku. 10 Ubavovese vo: “Nuenda kweno, nudia madia masundidi o wete,1 lunua malavu ma nzenzo, nuatwika kunku kia ma8:6 1 Yovo “Yambula diakala wowo.” 8:9 1 Yovo “Tiresata,” zina dia Aparasi diavewanga kwa nguvulu a mvivu. 8:10 1 Yovo “lekwa ya mazi.”

666 KAPU 8 a Mav 16:14 Mav 17:11

b Nek 12:40, 42

c Nsi 27:26 d Nek 9:4 e Eze 8:33 Nek 11:16

f Nsi 33:8, 10 g Luk 24:27 Mav 8:30, 31

h Eze 7:11 i Lev 23:24 

Ndambu ya 2 a Est 9:19 b Nk 126:1-3 c Nek 8:8 d Lev 23:34, 42 Nsi 16:13, 16 Yoa 7:2

e Lev 23:4 f 1Nti 6:36 1Nti 7:12 2Tu 4:9 2Tu 20:5

g Nek 3:26 Nek 8:1, 3

h 2Nti 14:13 Nek 12:38, 39

i Yos 1:1 j Nsi 16:14, 15 k Nsi 31:10-12

dia a kw’awana balembele kubika lekwa; kadi e lumbu kiaki kiavauka kwa Mfumu eto, ke numoni ntantu ko; kadi e kiese kia Yave i swekameno dieno diangolo.”1 11 Anelevi balembekele nkangu wawonso, oku vo: “Ke nudidi ko, kadi e lumbu kiaki kiavauka, ke numoni ntantu ko.” 12 Muna kuma kiaki, nkangu wawonso bele kwau, bele dia yo nua yo twikila ankaka madia, bakedi ye kiese kiayingi, b kadi babakwidi mambu mana bazayisu. c 13 E lumbu kiazole, e ntu mia nzo za mase ma nkangu wawonso, anganga, Anelevi bakutakene vana vena Ezera wa nsoneki kimana batoma longwa diaka mambu ma Nsiku. 14 I bosi, basolola dina diasonama muna Nsiku una Yave kakanikina muna Mose vo Aneyisaele bafwete zingila muna sudi1 muna nkinzi a ngonde a nsambwadi, d 15 ye bafwete boka nkoki e yo samuna muna mavata mau mawonso ye muna Yerusaleme, oku vo: “Nuenda kuna zunga kia miongo, nuatwasa ntayi za olive, za nti mia mazi, ntayi za militi, ndala ye ntayi za nti miankaka, nuatunga sudi, wauna wasonama.” 16 O nkangu wele, batwese zo, batungidi sudi, konso muntu vana nludi andi yo muna yanzala yau, muna yanzala ya nzo a Nzambi aludi, f vana ntand’a Vitu dia Maza g ye vana ntand’a Vitu dia Eferaime. h 17 E nkutakani yawonso yatuka muna kinkole batungidi sudi, bakala muna sudi, kadi tuka lumbu ya Yosua i wa mwan’a Nuni yamu lumbu kiakina, Aneyisaele ka bavanga wo ko, i dianu vo, kiese kiayingi bakala kiau. j 18 O nkand’a Nsiku a Nzambi aludi k watangwanga lumbu ke lumbu, tuka kia8:10 1 Yovo “ngolo zeno.” 8:14 1 Yovo “saba kia zingila mu kolo kiakete.”

667 ntete yamuna lumbu kiansuka. Bavangidi nkinzi mu lumbu nsambwadi, muna lumbu kia nana mukedi lukutakanu lwavauka, wauna wasikidiswa. a Muna lumbu kia 24 kia ngonde, Aneyisaele balungalakene; bafionkonuene,1 bavuete ngoto ye kuyikusa mbundukutu. b 2 E mbongo a Isaele bakivambwidi muna nzenza zawonso, c batelamene, bafungwini masumu mau ye mbi ya mase mau. d 3 Batelamene muna fulu kiau, batangidi nkand’a Nsiku e a Yave wa Nzambi au mu ola tatu;1 muna ola tatu zankaka bafunguna masumu yo fukamena Yave wa Nzambi au. 4 Yesua, Bani, Kademiele, Sebaneya, Buni, Serebeya, f Bani yo Kenani, batelamene vana zangameno g kia Anelevi, babokele Yave wa Nzambi au muna nding’angolo. 5 Anelevi, Yesua Kademiele, Bani, Kasebeneya, Serebeya, Odiya, Sebaneya yo Petakeya bavovele vo: “Nutelama, nuakembelela Yave wa Nzambi eno yamu mvu ya mvu. h Yambula bakembela nkumbu aku ankembo, ina yatundalala, yavioka nsambu zawonso ye nkembo. 6 “Ngeye kaka i Yave; i ngeye wavanga e zulu, elo, e zulu dia zulu, ye vu kiau kiawonso, e ntoto ye lekwa yawonso ina mo, kalunga ye yawonso ina mo. Otaninanga yawonso, e vu kia zulu ngeye kifukamenanga. 7 Ngeye u Yave wa Nzambi aludi, ona wasola Abarama, j wamvaikisa muna Ure k ya Akaladi yo kumvan’e nkumbu Abarayama. l 8 Wamona vo ntim’andi waziku vana ndose aku, m i dianu wakangila yandi e kangu vo okumvana e nsi ya Anekenani, Anekete, Aneyamore, Anepere-

9

9:1 1 Yovo “bamini nsoki.” 9:3 1 Mvovo ´ wa sina: “ndambu a nya ya lumbu.”

NEKEMIYA 9:1-17 KAPU 8 a Lev 23:34, 36 

KAPU 9 b Yos 7:6 Yon 3:5, 6

c Eze 9:1, 2 Nek 13:3

d Lev 26:40 Eze 9:6 Nk 106:6 Dan 9:8

e Nek 8:3, 8 f Nek 8:7 g Nek 8:4 h Yer 33:10, 11 i Nsi 6:4 j Tuk 12:1, 2 k Tuk 11:31 l Tuk 17:5 m Tuk 22:10-12 

Ndambu ya 2 a Tuk 15:18 b Luv 2:23-25 Luv 3:7

c Luv 7:3 Nsi 6:22

d Luv 5:2 e Luv 9:16 f Luv 14:21, 22 g Luv 15:1, 5, 10

h Luv 13:21 Luv 14:19, 20

i Luv 19:11 j Nsi 4:10, 36 k Nsi 4:8 l Luv 16:29 Luv 20:8-11 Nsi 5:12-14

m Luv 16:4 n Luv 17:6 o Nta 14:44 p Nsi 9:6 q Nta 14:11, 41

se, Aneyebuse ye Anengirengase ye kwa wan’andi;1 a walungisa nsilu miaku, kadi ongeye wansongi. 9 “Wamona mpasi za mase ´ meto muna Engipito b yo wa kazu kiau vana ndambu a Mbu Ambwaki. 10 Wasonga sinsu ye masivi kwa Faro, kwa ntaudi zandi zawonso ye kwa nkangu wawonso a nsi andi, c kadi wazaya wo vo nkangu aku babangikanga. d Wakivangila nkumbu yamu unu kiaki. e 11 Wavambula e mbu vana bakala kimana basaukila mbu vana ntoto ayuma, f wadimuna alakami au muna mwasina, nze tadi ditubilu muna maza mangolo. g 12 Wabafidilanga muna lunzi dia tuti muna mwini, muna fuku muna lunzi dia tiya, diaminikanga e nzila ina bayendelanga. h 13 Wakulumuka vana mongo a Sinai, i wabavovesa tuka kuna zulu j yo kubavana nzengo zansongi ye nsiku mia ziku,1 ye ˆ mına miambote ye nkanikinu. k 14 Wabazayisa e Lumbu kiaku kia Vundu l kiavauka, wabavana ˆ nkanikinu, mına ye nsiku muna Mose wa ntaudi aku. 15 Vava bafwa nzala, m wabavana madia1 matuka kuna zulu yo kubavaikisila maza muna tadi vava bakala ye vuina, n wabavovesa vo bakota yo vua e nsi ina wadila ndofi2 vo okubavana yo. 16 “Kansi mase meto basonga lulendo, o babadisa ntima1 p miau, ke balemvokela nkanikinu miaku ko. 17 Ke bazola kuwila ko, q ke basungamena mavangu masivi ko mana wavanga vana bena, kansi babadisa kaka ntima miau,1 basola ntwadisi kimana bavutuka kwau muna 9:8 1 Yovo “mbongo andi.” 9:13 1 Yovo “miafwana bundwa e vuvu.” 9:15 1 Mvovo wa sina: “mbolo.” 2 Mvovo wa sina: “wazangwila o koko.” 9:16, 17 1 Mvovo wa sina: “babadisa nsingu zau.”

NEKEMIYA 9:18-32 ubundu kuna Engipito. a Kansi, wau vo ngeye u Nzambi wakubama mu loloka, u nkwa ngemba ye nkenda ye ulolo wa walakazi, b kufunganga makasi mu nzaki ko, kwababembola ko. c 18 Kana nkutu vava bakivangila teke kiasengwa1 kia mwan’a ngombe yo vova vo: ‘Endio` yo i Nzambi aku wavaikisa muna Engipito,’ d bavangidi mambu manene ma luvezo, 19 ngeye muna ulolo wa nkenda zaku, kwababembola ko muna makanga. e E lunzi dia tuti diabafilanga muna nzila muna mwini, ke diabavavukanga ko, ngatu lunzi dia tiya diabaminikanga muna nzila ina bayendelanga mu fuku. f 20 Wabavana mwand’aku ambote muna kuˆ bavana umbakuzi, g e mana aku kwabayimina yo ko, h wabavana maza vava bakala ye vuina. i 21 Mvu 40 wabadikila muna makanga. j Ke bakondwa lekwa ko. E mvuatu miau ke miafwa ko, k malu mau ke mavimba ko. 22 “Wabavana yintinu ye nkangu, wabakayanisina nsi ndambu ndambu, l ozevo, babaka nsi a Sikone, m e nsi a ntinu a Kesebone, n ye nsi a Onge o wa ntinu a Basani. 23 Wasayanisa wan’au nze ntetembwa za zulu. p I bosi wabatwasa muna nsi ina wavovesa mase mau vo bakota, bavua yo. q 24 Wan’au bakota yo vua e nsi, r ongeye wabasakidikila Anekenani, s ana bazingilanga muna nsi, wabayekola muna moko mau ye ntinu au ye nkangu a nsi, babavanga konso una bazola. 25 Babaka mbanza zangolo t ye ntoto a mbongo,1 u babonga nzo zazala ye lekwa yawonso yambote ye sima yatimwa ye mpatu za vinyu ye mpatu za olive v yo ulolo wa nti miadia. Badia, bayukuta, bavonga, baya9:18 1 Yovo “kiazunzwa.” 9:25 1 Yovo “a kimvuama.”

668 KAPU 9 a Nta 14:1, 4 b Luv 34:6 c d e f

Nta 14:18 Nsi 4:31 Luv 32:1, 4

Nta 14:19, 20 Luv 40:38 Nta 9:15 g Nta 11:17, 25

h Luv 16:14, 15 i Nta 20:8 j Luv 16:35 Nta 14:33 Nsi 2:7 k Nsi 29:5

l Yos 11:23 m Nta 21:23, 24 n o p q

Nsi 2:31 Nta 21:26 Nta 21:33, 35 Tuk 15:1, 5 Tuk 12:7 Tuk 26:3

r Nta 14:29-31 Yos 21:43

s Yos 18:1 t Nsi 3:4, 5 u Nsi 8:7-9 v Yos 24:13 

Ndambu ya 2 a Nsi 31:20 Nsi 32:15 Afu 2:12

b 2Nti 21:11 Nk 106:38

c Afu 2:14 d Nsi 31:17 e Afu 2:18 Afu 3:9, 15 1Sa 12:11 2Nti 13:4, 5 f Afu 2:19

g Afu 4:1, 2 Afu 6:1

h Afu 6:6 i Nk 106:4345

j 2Nti 17:13, 14 2Tu 24:19

k Lev 18:5 l Rom 10:21 m 2Tu 36:15, 16 Yes 42:24 Yer 40:2, 3

n Yez 14:22 o Luv 34:6 Nsi 4:31

p Nsi 7:9 Dan 9:4

ngalela muna wete waku wayingi. 26 “Kansi, yau bakolama, ` batelamena, a bafila Nsiku aku e nima.1 Bavonda ngunza zaku zina zabalukisa kimana bavutuka kwa ngeye, bavanga mambu manene ma luvezo. b 27 I kuma wabayekolwela vana moko ma mbeni zau, c ana babamwesanga e mpasi. d Kansi muna ntangw’a mpasi vava bakazanga kwa ngeye, wawanga tuka kuna zulu; muna kuma kia ulolo wa nkenda zaku wabavana mvuluzi muna kubavuluza vana moko ma mbeni zau. e 28 “Kansi, vava bavevokanga, bavanganga diaka mambu mambi vana ndose aku, f wabayekolanga vana moko ma mbeni zau babayala.1 g I bosi bavutukanga diaka kwa ngeye yo lomba lusadisu, h wawanga tuka kuna zulu, nkumbu miayingi wabavuluzanga muna kuma kia nkenda zaku zayingi. i 29 Kana una vo wabalukisa bavutuka muna Nsiku aku, kansi basonga lulendo, ke balemvokela nkanikinu miaku ko; j basumukina kaka nsiku miaku mina vo avo muntu olemvokele mio, k okala moyo. Bafila nima kuna lulendo lwawoˆ nso, babadisa ntima miau, ke bawa ko. 30 Wabazizidila l mu mvu miayingi yo kwamanana kubalukisa muna mwand’aku, muna ngunza zaku, kansi ke bazo´ la wa ko. I dianu wabayekolwela vana moko ma nkangu mia nsi. m 31 Kansi muna ulolo wa nkenda zaku, kwabafukisa ko n ngatu kubabembola, kadi u Nzambi a nkenda ye nkwa ngemba. o 32 “Owau, e Nzambi eto, wa Nzambi anene, nkwa ngolo ye wansisi, ona olundanga e kangu diaku yo songa walakazi, p kuve9:26 1 Mvovo wa sina: “batuba Nsiku aku kuna nima.” 9:28 1 Yovo “bababangika.”

669 zi mpasi zawonso ko zina zatubuila ye ntinu mieto ye akuluntu eto a ye nganga b ye ngunza c yo mase ye nkangu aku wawonso, tuka muna lumbu y’atinu a Asuri d yamu unu kiaki. 33 Ngeye wavanga owu wansongi muna mawonso matubwila, kadi wasonga mavanga ma kwikizi; kansi yeto twavanga e mbi. e 34 Atinu eto ye akuluntu ye nganga yo mase meto ke balemvokela Nsiku aku ko, ngatu wunikina nkanikinu miaku yo luludiku1 luna wabavana. 35 Kana nkutu vava bakala muna kintinu kiau yo yangalala mawete mayingi mana wabavana ye nsi yasanzuka, iyimanga mbongo1 ina wabavana, ke basadila ko f ngatu yambula mavangu mau mambi. 36 Muna kuma kiaki, o unu tu abundu, g elo, tu abundu mwamu nsi ina wavana kwa mase meto kimana badia mbongo andi ye lekwa yandi yambote. 37 Muna kuma kia masumu meto, h o ulolo wa mbongo a nsi yayi kwa ntinu mina watusila ivewanga. Beyalanga nitu zeto ye twelezi yeto konso una bazolele, mu mpasi zayingi twina. 38 “Muna kuma kia mawonso mama, tukangidi e kangu i diaziku, tusonekene dio, akuluntu eto ye Anelevi ye nganga zeto, j basikidisi dio yo sia dio e dimbu.” Awaya i basikidisa e kangu yo sia dio e dimbu: k Nekemiya wa nguvulu,1 wa mwan’a Kakaleya, Yo Sedekiya, 2 Seraya, Azareya, Yeremiya, 3 Paseku, Amareya, Malekiya, 4 Katusi, Sebaneya, Maluke, 5 Karimi, l Meremote, Obadiya, 6 Daniele, m Nginetone, Baruki, 7 Mesulame,

10

9:34 1 Yovo “lulukisu.” 9:35 1 Yovo “nsi a kimvuama.” 10:1 1 Yovo “Tiresata,” zina dia Aparasi diavewanga kwa nguvulu a mvivu.

NEKEMIYA 9:33–10:30 KAPU 9 a 2Nti 24:12, 14

b Yer 34:18-20

c Man 4:13, 14

d 2Nti 17:6

e Dan 9:5

f Nsi 28:47 Nsi 32:15

g Nsi 28:48 Eze 9:9

h Nsi 28:15, 33 Nek 5:4

i 2Nti 23:3 2Tu 15:12 Eze 10:3

j Nek 10:28, 29

 KAPU 10 k Nek 9:38

l Eze 2:1, 39

m Eze 8:1, 2 

Ndambu ya 2 a Eze 3:9 Nek 12:8

b Nek 12:24

c Nek 7:6, 11

d Nek 8:1 Nek 9:2

Abiya, Miyamini, 8 Mazeya, Bilengai yo Semaya; awaya i anganga. 9 Anelevi: Yesua wa mwan’a Azaniya, Binui wa mwan’a Kenadade, Kademiele, a 10 ye mpangi zau, Sebaneya, Odiya, Kelita, Pelaya, Kanane, 11 Mika, Rekobe, Kasabiya, 12 Zaku, Serebeya, b Sebaneya, 13 Odiya, Bani yo Beninu. 14 Ntu mia nkangu: Parose, Pakati-moabe, c Elame, Zatu, Bani, 15 Buni, Azengade, Bebai, 16 Adoniya, Bingevai, Adini, 17 Ate, Kizekeya, Azu, 18 Odiya, Kasumi, Bezai, 19 Karifi, Anatote, Nebai, 20 Mangepiase, Mesulame, Kezi, 21 Mesezabele, Sadoke, Yadua, 22 Pelateya, Kanane, Anaya, 23 Oseya, Kananiya, Kasubi, 24 Kalokese, Pileka, Sobeke, 25 Rekume, Kasabena, Maseya, 26 Akiya, Kanane, Anana, 27 Maluke, Karimi yo Bana. 28 Ankaka muna nkangu— nganga, Anelevi, ayingidi a mavitu, ayimbidi, selo ya tempelo,1 ye awonso bayivambula muna nkangu mia nsi muna lemvokela Nsiku a Nzambi aludi, d ye akazi au, yo wan’au amakala ye amakento, konso ona wakala yo zayi yo umbakuzi2— 29 bayikamene mpangi zau, wantu atunda, badidi e ndofi1 vo e sibu yabalwakila avo ke balemvokele Nsiku a Nzambi aludi ko, una wavaninua muna Mose wa ntaudi a Nzambi aludi yo lunda nkanikinu miawonso mia Yave wa Mfumu eto ye nzengo zandi ye ˆ mına miandi. 30 Ke tuvana wan’eto amakento kwa nkangu mia nsi ko, ngatu tambulwila wan’au 10:28 1 Yovo “Anetine.” Mvovo wa sina: “ana batambikwa.” 2 Nanga, “awonso ana bakala se mbuta muna lenda bakula.” 10:29 1 Mvovo wa sina: “bakotele muna sibu ye ndofi.”

NEKEMIYA 10:31–11:4 amakento basompwa kwa wan’eto amakala. a 31 Avo nkangu mia nsi batwese lekwa yo madia ma mpila zawonso kimana bateka muna Lumbu kia Vundu, ke tukubasumba lekwa ko muna Lumbu kia Vundu b ngatu mu lumbu kiavauka. c Muna mvu una wa nsambwadi d ke tusala ko, tuyambulwila e mfuka zawonso. e 32 Vana ntandu, twayisila nsiku vo konso muntu mu yeto kavana tini kiatatu kia sekele1 konso mvu muna salu kia nzo2 a Nzambi eto, f 33 muna mbolo za lubakanisu1 g yo lukau lwa mbwaza, h yo lukau lwa ngioka lwa ntangwa ke ntangwa muna Lumbu ya Vundu, i lwa nzangama za ngonde, j lwa nkinzi miasikidiswa, k lwa lekwa yavauka, lwa yimenga ya sumu, l muna luyambulwilu lwa masumu ma Isaele ye muna salu kiawonso kia nzo a Nzambi eto. 34 Tutele mpe nkas’a mienze mu kuma kia nkuni zina nganga, Anelevi yo nkangu bafwete twasa muna nzo a Nzambi eto mun’owu wa nzo za mase meto, muna ntangwa ya sikididi, mvu ke mvu, zasiwa vana ziku dia Yave wa Nzambi eto, nze una wasonama muna Nsiku. m 35 Tutwasa mpe bundu yantete ya nsi eto ye bundu yantete yabwaka ya mpila zawonso za nti muna nzo a Yave, n mvu ke mvu, 36 yo wan’eto antete amakala ye wan’antete a twelezi yeto o— wauna wasonama muna Nsiku—ye wan’antete a ngombe zeto ye mameme meto. Tutwasa mo kuna nzo a Nzambi eto, kuna kwa nganga zina zisadilanga muna nzo a Nzambi eto. p 37 Tutwasa mpe mfumfu eto ya 10:32 1 E sekele mosi, grama 11,4. Tala Nku. B14. 2 Yovo “tempelo.” 10:33 1 I sia vo, mbolo za lutambiku.

670 KAPU 10 a Luv 34:15, 16 Nsi 7:3, 4

b Luv 20:10 c Luv 12:16 Nta 29:1, 12

d Luv 23:10, 11 Lev 25:4, 5

e Nsi 15:1-3 f Luv 30:13 g Lev 24:5-7 h Luv 29:40, 41 i Nta 28:9 j Nta 28:11-13 1Tu 23:31

k Nsi 16:16 l Lev 16:15 m Lev 1:7 Lev 6:12, 13

n Luv 23:19 Nta 18:8, 13 Nsi 26:2

o Luv 13:2 Nta 18:15

p Nta 18:8, 11 1Ko 9:13

 Ndambu ya 2 a Nta 15:20 b Lev 27:30 c Nta 18:8, 12 Nsi 18:1, 4

d 2Tu 31:11 e Nta 18:21 f Nta 18:26 g Nsi 12:5, 6 h Nsi 14:23 i Nek 13:10, 11 

KAPU 11 j Nek 7:4 k Ngn 16:33 l Yos 9:3, 27 Eze 8:17

m Eze 2:58 n Eze 2:70

mbwaza zantete a yo tukau tweto ye bundu yantete ya mpila zawonso za nti, b vinyu yampa ye mazi c kuna kwa nganga, muna malundilu ma nzo a Nzambi eto, d ye tini yakumi ya mbongo a ntoto eto kuna kwa Anelevi, kadi Anelevi e yau betambulanga tini yakumi ya mbongo muna mavata mawonso ma mpatu zeto. 38 O nganga una vo mwan’a Arone kafwete kala ye Anelevi vava Anelevi betambula e tini yakumi; muna tini yayi yakumi, Anelevi bafwete vana tini kia kumi muna nzo a Nzambi eto, f muna masuku1 ma malundilu. 39 Kadi Aneyisaele ye Anelevi betwasa lukau g lwa mbwaza ye lwa vinyu yampa ye lwa mazi h muna masuku mana mena salanganu ya nzo avauka ye nganga zina zisalanga ye ayingidi a mavitu ye ayimbidi. Ke tubembola nzo a Nzambi eto ko. i Amfumu za nkangu bazingilanga muna Yerusaleme; j kansi ankaka muna nkangu batele nkas’a mienze k kimana vana vena wantu kumi batwasa mosi keza zingila muna Yerusaleme e mbanz’avauka, vo i vua bazingila muna mbanza zankaka. 2 O nkangu usambwidi awonso bakivana kuna mvevo kimana bazingila muna Yerusaleme. 3 Awaya i afidi a mvivu ana bakala muna Yerusaleme. (Akaka muna Aneyisaele, anganga ye Anelevi ye selo ya tempelo1 l yo wan’a ntaudi za Solomo, m bakala muna mbanza za Yuda, konso muntu kuna vua diandi muna mbanza andi. n 4 Vana ntandu, ankaka muna nkangu Ayuda ye Anebenya-

11

10:38 1 Yovo “maseka ma dila.” 11:3 1 Yovo “Anetine.” Mvovo wa sina: “ana batambikwa.”

671 mini muna Yerusaleme bazingilanga.) Muna wan’a Yuda, Ataya wa mwan’a Uziya, wa mwan’a Zakariya, wa mwan’a Amareya, wa mwan’a Sefateya, wa mwan’a Malalele, wa mwan’a Perese, a 5 yo Maseya wa mwan’a Baruki, wa mwan’a Kolekoze, wa mwan’a Kazaya, wa mwan’a Adaya, wa mwan’a Yoyarebe, wa mwan’a Zakariya, wa mwan’a Sela. 6 Wana awonso a Perese ana bakala muna Yerusaleme, 468 dia makesa. 7 Muna nkangu a Benyamini mwakala: Salu, b mwan’a Mesulame, mwan’a Yoede, mwan’a Pedaya, mwan’a Kolaya, mwan’a Maseya, mwan’a Itiele, mwan’a Yesaya, 8 ona wanlandila i Ngabai yo Salai, 928; 9 Yoele wa mwan’a Zikere i nkengi au, o Yuda wa mwan’a Asenua i wanzole muna kinkengi kia mbanza. 10 Anganga: Yedaya wa mwan’a Yoyarebe, Yakini, c 11 Seraya wa mwan’a Kilekiya, wa mwan’a Mesulame, wa mwan’a Sadoke, wa mwan’a Merayote, wa mwan’a Akitubi, d wa ntu a nzo1 a Nzambi aludi, 12 mpangi zau ana basalanga salu kia nzo, 822; ye Adaya wa mwan’a Yerokame, wa mwan’a Pelaleya, wa mwan’a Amezi, wa mwan’a Zakariya, wa mwan’a Paseku, e wa mwan’a Malekiya, 13 ye mpangi zandi, ntu mia nzo za mase, 242; ye Amasesai wa mwan’a Azarele, wa mwan’a Akezai, wa mwan’a Mesilemote, wa mwan’a Ime, 14 mpangi zau, makesa mankuma ye unkabu, 128; nkengi au i Zabadiele, mwana muna nzo mosi y’akwa tunda. 15 Anelevi: Semaya f wa mwan’a Kasubi, wa mwan’a Azerikami, wa mwan’a Kasabiya, wa 11:11 1 Yovo “tempelo.”

NEKEMIYA 11:5-25 KAPU 11 a Nta 26:20

b 1Tu 9:3, 7

c 1Tu 9:10-13

d 1Tu 6:12

e Yer 21:1, 2 Yer 38:1

f 1Tu 9:2, 14 

Ndambu ya 2 a Eze 10:14, 15

b Eze 8:33 Nek 8:7

c Nek 11:22 Nek 12:25

d Nek 7:6, 44

e 1Tu 16:4 2Tu 5:13

f 1Tu 16:41, 42 2Tu 35:15

g 1Tu 9:2, 17 Eze 2:1, 42 Nek 12:25

h Eze 2:1, 58

i 2Tu 27:1, 3 Nek 3:26

j 1Tu 9:2, 15

mwan’a Buni, 16 Sabetai a yo Yozabade, b ntu mia Anelevi, ana bakala se akengi a salu yaku mbazi a nzo a Nzambi aludi; 17 Mataneya c wa mwan’a Mika, wa mwan’a Zabedi, wa mwan’a Asafi, d ona wakala se ntwadisi a nkunga, wabonganga nkung’a matondo muna sambu, e yo Bakebukeya, wanzole vana vena mpangi zandi, yo Abada wa mwan’a Samua, wa mwan’a Ngalale, wa mwan’a Yedutune. f 18 Anelevi awonso muna mbanza avauka, 284. 19 Ayingidi a mavitu, Akubi, Talemone g ye mpangi zandi ana balangidilanga mavitu, 172. 20 Aneyisaele akaka, anganga ye Anelevi, bakala muna mbanza zawonso za Yuda, konso muntu muna vua diandi dina kavewa.1 21 Selo ya tempelo1 h muna Ofele i bazingilanga, Sika yo Ngisepa i akengi a selo ya tempelo.1 22 O nkengi a Anelevi kuna Yerusaleme i Uzi wa mwan’a Bani, wa mwan’a Kasabiya, wa mwan’a Mataneya, j wa mwan’a Mika, wa mwan’a Asafi, ayimbidi; yandi wakala se nkengi a salu ya nzo a Nzambi aludi. 23 Kadi vakala nkanikinu a ntinu muna wete diau k ye nkubika yasikididi mu kuma kia nsatu za lumbu ke lumbu za ayimbidi. 24 Petakeya wa mwan’a Mesezabele, wa mwan’a Zera, wa mwan’a Yuda i nludiki a ntinu1 muna mambu mawonso ma nkangu. 25 Muna kuma kia mavata ye yana yau, akaka muna nkangu a Yuda bakala muna Kireyate-araba l ye mavata mandi, muna Dibone ye mavata mandi, muna

k Eze 6:3, 9 Eze 7:21-24

l Tuk 23:2 Yos 14:15

11:20 1 Yovo “fwa diandi.” 11:21 1 Yovo “Anetine.” Mvovo wa sina: “ana batambikwa.” 11:24 1 Mvovo wa sina: “wakala vana koko kwa ntinu.”

NEKEMIYA 11:26–12:25 Yekabesele a ye mavata mandi,1 26 muna Yesua, muna Molada, b muna Bete-pelete, c 27 muna Kaza-suale, d muna Bere-seba ye mavata mandi,1 28 muna Sikelange, e muna Mekona ye mavata mandi,1 29 muna Ene-rimone, f muna Sora, g muna Yamute, 30 muna Zanoka, h muna Adulami ye mavata mandi, muna Lakisi i ye yana yandi, muna Azeka j ye mavata mandi.1 Bakedi2 tuka kuna Bere-seba yakuna Ndimb’a Inomi. k 31 O nkangu a Benyamini bakedi muna Ngeba, l Mikemase, Aya, Betele m ye mavata mandi,1 32 Anatote, n Nobe, o Ananeya, 33 Kaso, Rama, p Ngitaime, 34 Kadidi, Seboime, Nebalate, 35 Lode ye Ono, q ndimba akwa umbangu. 36 E buka yankaka ya Anelevi muna Yuda bafilwa kuna zunga kia Benyamini. Awaya i nganga ye Anelevi bavutuka yo Zerubaber le wa mwan’a Saletiele s yo Yesua: t Seraya, Yeremiya, Ezera, 2 Amareya, Maluke, Katusi, 3 Sekaneya, Rekume, Meremote, 4 Ido, Nginetoi, Abiya, 5 Miyamini, Madeya, Bilenga, 6 Semaya, Yoyarebe, Yedaya, 7 Salu, Amoke, Kilekiya yo Yedaya. Awaya i ntu mia nganga ye mpangi zau muna lumbu ya Yesua. 8 Anelevi: Yesua, Binui, Kademiele, u Serebeya, Yuda yo Mataneya v ona watwadisanga nkung’a matondo kumosi ye mpangi zandi. 9 Bakebukeya yo Uni, mpangi zau batelamanga yau mantalani muna salu kia yingila.1 10 Yesua owutidi Yoyakimi, Yoyakimi owutidi Eleyasi-

12

672 KAPU 11 a Yos 15:21 2Sa 23:20

b Yos 15:21, 26 Yos 19:1, 2

c Yos 15:21, 27 d Yos 19:1, 3 e Yos 15:21, 31 Yos 19:1, 5 1Sa 27:5, 6

f Yos 15:21, 32 g Yos 15:20, 33 Yos 19:40, 41

h Yos 15:20, 34 Nek 3:13

i Yos 15:20, 39 Yes 37:8

j Yos 15:20, 35 k Yos 15:8, 12 2Nti 23:10

l Yos 18:21, 24 m Tuk 28:19 Yos 18:11, 13

n Yos 21:8, 18 o 1Sa 21:1 p Yos 18:21, 25 q 1Tu 8:12 Eze 2:1, 33

 KAPU 12 r Eze 1:8, 11 s Mat 1:12 t Zak 3:1 u Eze 2:1, 40 Eze 3:9

v 1Tu 9:2, 15 Nek 11:17 Nek 12:25

 Ndambu ya 2 a Nek 3:1 b Nek 13:28 c Nek 11:3, 11 d Nek 12:1 e Eze 2:1, 39 f Nek 12:1, 4 g Nek 12:1, 5 h Nek 12:1, 6 i Nek 12:10, 11 j Nek 8:7

11:25, 27, 28, 30, 31 1 Yovo “mavata mandi manzungidi.” 11:30 2 Yovo “Basikidisi e ndo.” 12:9 1 Nanga, “muna ntangw’a salu.”

k Eze 2:1, 40 l 1Tu 16:4 1Tu 23:28, 30

m 1Tu 9:2, 15

be, Eleyasibe a owutidi Yoyada. b 11 Yoyada owutidi Yonatane, Yonatane owutidi Yadua. 12 Awaya i nganga, ntu mia nzo za mase muna lumbu ya Yoyakimi: muna nzo a Seraya, c Meraya; muna nzo a Yeremiya, Kananiya; 13 muna nzo a Ezera, d Mesulame; muna nzo a Amareya, Yekanane; 14 muna nzo a Maluki, Yonatane; muna nzo a Sebaneya, Yosefe; 15 muna nzo a Karimi, e Adena; muna nzo a Merayote, Kelekai; 16 muna nzo a Ido, Zakariya; muna nzo a Nginetone, Mesulame; 17 muna nzo a Abiya, f Zikere; muna nzo a Mineyamine, . . . ;1 muna nzo a Moadeya, Piletai; 18 muna nzo a Bilenga, g Samua; muna nzo a Semaya, Yonatani; 19 muna nzo a Yoyarebe, Matenai; muna nzo a Yedaya, h Uzi; 20 muna nzo a Salai, Kalai; muna nzo a Amoke, Ebe; 21 muna nzo a Kilekiya, Kasabiya; muna nzo a Yedaya, Netanele. 22 Awaya i ntu mia nzo za mase ma Anelevi muna lumbu ya Eleyasibe, Yoyada, Yokanane yo Yadua, i basonama mpe se anganga muna luyalu lwa Dareyuse wa Mparasa. 23 Anelevi, ana bakala se ntu mia nzo za mase, basonekwa muna nkand’a lusansu, yamuna lumbu ya Yokanane wa mwan’a Eleyasibe. 24 Awaya i ntu mia Anelevi, Kasabiya, Serebeya, Yesua j wa mwan’a Kademiele, k e mpangi zau batelamanga vana ntwal’au muna kembelela yo vana matondo mun’owu wa nkanikinu a Davidi l wa muntu a Nzambi aludi, buka kia ayingidi kitalanini ye buka kiankaka kia ayingidi. 25 Mataneya, m Bakebukeya, Obadiya, 12:17 1 Nanga muna sono ya Kiyibere nkumbu ikondelo ovava.

673 Mesulame, Talemone yo Akubi, a bayingilanga mavitu b yo langidila malundilu ma mavitu. 26 Awaya basalanga muna lumbu ya Yoyakimi wa mwan’a Yesua c wa mwan’a Yozadake ye muna lumbu ya Nekemiya wa nguvulu yo Ezera d wa nganga ye nsoneki. 27 Vava basunzula e yaka kia Yerusaleme, bavava Anelevi muna fulu yau yawonso, babatwasa kuna Yerusaleme, bakembelela lusunzulu kuna kiese ye nkunga mia matondo e ye yimbalu ye kokolo ye nsambi. 28 O wan’ayimbidi1 balungalakene, batukidi muna mvivu,2 muna mbelambela zawonso za Yerusalame yo muna mavata ma esi Netofa, f 29 muna Bete-Ngilengale, g muna yana ya Ngeba h ye Azemavete, i kadi ayimbidi batungidi mavata mau muna mbelambela zawonso za Yerusaleme. 30 Anganga ye Anelevi bayivelelesa, bavelelesa mpe nkangu j ye mavitu k ye yaka. l 31 I bosi, mbatisi akuluntu a Yuda vana ntandu a yaka. Nkubikidi mpe buka yole yampwena ya ayimbidi ana bavananga matondo ye buka yankaka yabalandanga; kimosi kiele kuna koko kwalunene vana yaka yakuna Vitu dia Ntoto Ampolo. m 32 Osaya ye ndambu y’akuluntu a Yuda babalende, 33 yo Azareya, Ezera, Mesulame, 34 Yuda, Benyamini, Semaya yo Yeremiya. 35 Bakala kumosi ye akaka muna wan’a nganga ana bakala ye mpungi: n Zakariya wa mwan’a Yonatane, wa mwan’a Semaya, wa mwan’a Mataneya, wa mwan’a Mikaya, wa mwan’a Zaku, wa mwan’a Asafi, o 36 ye mpangi andi Se12:28 1 Yovo “Ayimbidi ana batoma longwa.” 2 I sia vo, mvivu wakala kuna ndambu a Yodani.

NEKEMIYA 12:26-44 KAPU 12 a 1Tu 9:17 Eze 2:1, 42 Nek 11:1, 19

b 1Tu 9:22-27 c Eze 3:2, 8 d Eze 7:1, 6 e 2Tu 5:13 2Tu 7:6

f 1Tu 2:54 1Tu 9:2, 16 Nek 7:6, 26

g Yos 15:7, 12 h Yos 21:8, 17 Nek 11:31

i Eze 2:1, 24 j Luv 19:10 k Nek 7:1 l Nek 6:15 m Nek 2:13 Nek 3:13

n Nta 10:2 2Tu 5:12

o 1Tu 25:1, 2 

Ndambu ya 2 a 1Tu 23:5 b Nek 8:4 c Nek 2:14 d Nek 3:15 e 2Sa 5:7, 9 f Nek 3:26 Nek 8:1

g Nek 3:11 h Nek 3:8 i 2Nti 14:13 Nek 8:16

j Nek 3:6 k 2Tu 33:14 Nek 3:3

l Yer 31:38 Zak 14:10

m Nek 3:1 Yoa 5:2

n Eze 6:16, 17 o Yer 31:13 p Eze 3:10, 13 q 2Tu 31:11 r Nek 10:39 s Nek 10:35-37 t Nek 10:38 Nek 13:12, 13

maya, Azarele, Milalai, Ngilalai, Mai, Netanele, Yuda yo Kanani. Bakala ye masikilu ma Davidi a wa muntu a Nzambi aludi; Ezera b wa nsoneki wabavita kuna ntwala. 37 Vana Vitu dia Nto, c bele kuna ntwala kuna Ntombokelo d a yaka, baviokele vana ntombokelo a Mbanz’a Davidi, e vana nzo a Davidi yakuna Vitu dia Maza f kuna este. 38 E buka kiankaka kia ayimbidi a nkung’a matondo bele mantalani kuna sambu diankaka, e ndambu a nkangu ibalende vana ntandu a yaka, baviokele ´ kuna Nzo Yanda ya Mafulu ma Mbolo, g yakuna Yaka kia Sanzuka h 39 baviokele kuna Vitu dia Eferaime i ye Vitu dia Mbanza Yankulu j ye Vitu dia Mbizi a Maza k ´ ye Nzo Yanda ya Kananele, l ye ´ Nzo Yanda ya Mea, m yakuna Vitu dia Mameme; baningamene kuna Vitu dia Ayingidi. 40 E buka yau yole y’ayimbidi a nkung’a matondo, batelamene vana nzo a Nzambi aludi; yo mono ye ndambu y’alandi a nguvulu, 41 ye anganga, Eleyakime, Maseya, Mineyamine, Mikaya, Eloenai, Zakariya yo Kananiya ye mpungi zau, 42 yo Maseya, Semaya, Elaza, Uzi, Yekanane, Malekiya, Elame yo Eze. Ayimbidi bayimbidi muna nding’angolo muna lutumu lwa Yizerakeya. 43 Muna lumbu kiakina bakelele yimenga yayingi ye kiese kiawonso, n kadi Nzambi aludi ubamwesese kiese kiayingi. Akento yo wana mpe bayangalele, o muna diadi luyangalalu lwa Yerusaleme lwawakana kwa´ nda. p 44 Muna lumbu kiakina, wan’amakala batumbikwa kinkengi kia malundilu q ma tukau, r ma mbongo yantete s ye ma tini yaˆ kumi. t I muna bekutikila ina ituka muna yana ya mbanza, e

NEKEMIYA 12:45–13:14 kunku y’anganga ye Anelevi yasikidiswa muna Nsiku, a kadi kiese kiayingi kiakala muna Yuda mu kuma kia nganga ye Anelevi b ana bakala muna salu. 45 Basia sungididi muna salu ya Nzambi au ye mbebe au ya luveleleso, diau dimosi mpe bavanga ayimbidi ye ayingidi a mavitu, mun’owu wa nkanikinu a Davidi yo Solomo wa mwan’andi. 46 Kadi tuka kolo, muna lumbu ya Davidi yo Asafi, vakala afidi1 a ayimbidi ye afidi a nkunga mia kembelela yo vutula matondo kwa Nzambi. c 47 Muna lumbu ya Zerubabele d ye muna lumbu ya Nekemiya, Isaele yawonso bavananga kunku kw’ayimbidi e ye ayingidi a mavitu f mun’owu wa nsatu zau za lumbu ke lumbu. Bavawidi kunku ya Anelevi, g Anelevi bavawidi kunku ya wan’a Arone. E lumbu kiakina batangidi nkand’a Mose muna matu ma nkangu, h muna nkanda wau mwasonama vo Nyamone yovo musi Moabe i kafwete kota ko muna nkutakani a Nzambi aludi j yakwele mvu, 2 kadi ke bayenda kika Aneyisaele ko yo madia ye maza, kansi bafuta Bilami kabasiba. k Kansi, o Nzambi eto wakitula sibu se nsambu. l 3 Vava bawidi Nsiku, bayantikidi vambanisa wan’awonso a nzenza1 muna Isaele. m 4 Vitila kolo kiakina, Eleyasibe n wa nganga, wa yitu kia Tobiya o yandi wakala se nkengi a malundilu1 ma nzo2 a Nzambi eto. p 5 Wakubikila Tobiya e lundilu1 diampwena dina dialundilwanga tukau twa mbwaza, ndumbu a nti a lebona, salanganu, tini yakumi ya mbwaza, vinyu

13

674 KAPU 12 a Luv 34:26 Nta 15:18, 19 Nsi 26:2

b Nta 18:21 c 1Tu 25:1, 6 d Eze 3:2 Kan 1:12 Luk 3:23, 27

e Nek 11:23 f Nek 10:39 g Nta 18:21 

KAPU 13 h Nsi 31:11 Nek 8:2, 3 Mav 15:21

i Tuk 19:36-38 j Nsi 23:3, 6 k Nta 22:4-6 l Nta 23:8 Nta 24:10

m Eze 10:10, 11 Nek 9:1, 2

n Nek 3:1 o Nek 2:10 p Nek 10:37, 38 

Ndambu ya 2 a Nsi 18:3, 4 b Nta 18:24 c Nek 12:44 d Nek 5:14 e Eze 7:1 Nek 2:1

f Nek 12:10 g Nek 4:7 h Nek 10:39 i Lev 2:14, 15 j Nek 10:37 Nek 12:47

k Mal 3:8 l Nta 35:2 m Eze 9:2 n Nek 10:39 o Lev 27:30

12:46 1 Mvovo wa sina: “ntu.” 13:3 1 Yovo “wan’a sangalakana.” 13:4, 9 1 Yovo “maseka ma dila.” 13:4 2 Yovo “tempelo.” 13:5, 8 1 Yovo “seka dia dila.”

Nta 18:21

p Nek 10:38, 39 Mal 3:10

yampa ye mazi, a lekwa yayi i yau yavewanga kwa Anelevi, b kw’ayimbidi ye ayingidi a mavitu yo tukau twa anganga. c 6 E kolo kiakina kiakala kuna Yerusaleme ko, kadi muna mvu una wa 32 d wa Antakesate e wa Ntinu a Babele yavutuka kwa ntinu; vioka lumbu yakete, yalomba nswa kwa ntinu yavutuka kuna Yerusaleme. 7 Ndweke kuna Yerusaleme, mbwene o bi una wavanga Eleyasibe f muna sadisa Tobiya, g kadi wankubikila e lundilu vana yanzala kia nzo a Nzambi aludi. 8 Diankendeleka kikilu, i dianu yavetela e salanganu yawonso ya nzo a Tobiya kuna mbazi a lundilu.1 9 I bosi, nkanikini vo bavelelesa malundilu;1 mvutwidi mo salanganu ya nzo a Nzambi aludi h yo tukau twa mbwaza ye ndumbu a nti a lebona. i 10 Yawa mpe vo Anelevi j ke bavewanga diaka kunku kiau ko, k muna kuma kiaki, Anelevi ye ayimbidi ana basalanga e salu, bayenda kwau konso muntu kuna kiana kiandi. l 11 Yatumba alandi a nguvulu, m oku vo: “Ekuma yavezelwa e nzo a Nzambi aludi?” n I bosi, ibakutakese yo kubavutulwisa muna fulu yau. 12 E Yuda yawonso yatwasa tini kia kumi o kia mbwaza ye vinyu yampa ye mazi muna malundilu. p 13 Ntumbikidi kinkengi kia malundilu kwa Selemeya wa nganga, Sadoke wa nsoneki yo Pedaya wa Nlevi, o Kanani wa mwan’a Zaku, wa mwan’a Mataneya yandi wabasadisanga, kadi vuvu babundwanga. Yau bakala ye kiyekwa kia kaya madia kwa mpangi zau. 14 E Nzambi ame, dodokolo ungindula q muna kuma kiaki, kuvilakani walakazi wame ko una yasonga muna nzo a Nzambi ame ye salu kiandi.1 r

q Nek 5:19 r Ayi 6:10

13:14 1 Yovo “yo lunga-lunga yo.”

675 15 E lumbu yayina yamona ankaka muna Yuda bakamanga e vinyu muna Lumbu kia Vundu, a bakutikanga ntete mia masa yo natina mio muna mabuluku, batwasanga mpe vinyu ye uva, bundu ya nsanda, ye mazitu ma mpila zawonso muna Yerusaleme muna Lumbu kia Vundu. b Yabavovesa vo ke bateki madia mu lumbu kiakina ko.1 16 Esi Turo ana bakala muna mbanza batwasanga mbizi za maza ye yinkita ya mpila zawonso, batekanga yo kwa Ayuda muna Yerusaleme, muna Lumbu kia Vundu. c 17 Yatumba azitu a Yuda, oku vo: “Nkia mbi yayi nuvanganga, wau nusafulanga e Lumbu kia Vundu? 18 Mase meno ke wau ko bavanganga? O Nzambi eto ke mu kuma kiaki ko katwasila mbi yayi mu yeto ye muna mbanza yayi? Nga nuzolele kudikila makasi ma Nzambi muna Isaele wau nusafulanga Lumbu kia Vundu?” d 19 Ozevo, nkanikini vo mavitu ma Yerusaleme mazikwa vitila tombe kiabukama, i sia vo, vitila lubantiku lwa Lumbu kia Vundu. Nkanikini mpe vo ke mafwete ziulwa ko yavana kivioka e Lumbu kia Vundu, nsidi akaka muna selo yame bayingila mavitu kimana mwalembi koteswa konso funda muna Lumbu kia Vundu. 20 Ozevo, akiti ye ateki a lekwa ya mpila zawonso balele kuna mbazi a Yerusaleme lumbu kimosi yovo yole. 21 Ibalukisi, oku vo: “Ekuma nulekelanga vana yaka? Avo nuvangidi wo diaka, mu ngolo ikunukatulwila.” Tuka lumbu kiakina ke bayizanga diaka ko muna Lumbu kia Vundu. 22 Mpovese Anelevi vo bayivelelesanga e lumbu yawonso, beza langidilanga mavitu, ki13:15 1 Nanga, “yabavovese muna lumbu kiakina balembi teka madia.”

NEKEMIYA 13:15-31 KAPU 13 a Luv 20:10 Luv 34:21 Luv 35:2

b Yer 17:21, 27 c Nek 10:31 d Luv 20:8-10 

Ndambu ya 2 a Nsi 5:12 b Nek 5:19 Nek 13:14 Nek 13:30, 31

c Eze 9:1, 2 Eze 10:10 2Ko 6:14

d Yos 13:2, 3 e Nsi 23:3, 4 f Nsi 25:2 Eze 7:26

g Nsi 7:3, 4 Nek 10:30

h 1Nti 3:12, 13 2Tu 9:22

i 2Sa 12:24 j 1Nti 11:1-5 k Eze 10:2 l Nek 12:10 m Nek 3:1 Nek 13:4

n Nek 2:10 Nek 6:14

o Luv 40:15 Nta 25:11-13

p Mal 2:4 q 1Tu 23:6 1Tu 25:1

r Nek 10:34 s Nek 5:19

mana e Lumbu kia Vundu kiavaulwa. a Ungindula mpe muna diambu diadi, e Nzambi ame, umfwila e nkenda muna walakazi waku wayingi. b 23 Muna lumbu yayina mbwene Ayuda ana basompele akento c a esi Asedode, d Amone y’esi Moabe. e 24 Akaka muna wan’au nding’a Asedode ye ndinga za nkangu miankaka bavovanga, kansi ke bavovanga nding’a Yuda ko. 25 Yabatumba, yabalevola, yawanda akaka muna yau, f yavuza nsuki zau, yabadisa e ndofi muna Nzambi, oku vo: “Ke nuvani wan’eno amakento kwa wan’au amakala ko, ngatu yambula vo wan’eno amakala babonga wan’au amakento yovo yeno kibeni nuababonga. g 26 Nga Solomo wa Ntinu a Isaele ke mu diambu diadi ko kasumukin’e? Ke vakala ntinu wafwanana yandi ko muna zula yayingi; h wazolakana kwa Nzambi andi, i i kuma Nzambi kanyadikila se ntinu muna Isaele yawonso. Kansi, akento a nzenza bansumukisa. j 27 Ekuma nuvangidi e mbi yayi yayingi yo sumukina Nzambi eto muna sompa akento anzenza?” k 28 Mosi muna wan’a Yoyada, l wa mwan’a Eleyasibe m wa ngang’ambuta, nzitu a Sambalati n wa musi Korone kakala. I dianu yanyingila vana yakala. 29 E Nzambi ame, ubayindula, dodokolo, kadi basafwidi unganga ye kangu dia unganga o ye kangu dia Anelevi. p 30 Ibavelelese muna usafu wa nzenza zawonso, nsidi anganga ye Anelevi muna fulu yau, konso muntu muna salu kiandi, q 31 nkubikidi mpe salu kia twasa e nkuni r muna ntangwa yasikididi ye bundu yantete yabwaka. Ungindula, dodokolo, e Nzambi ame, muna wete. s

E STE RE MAMBU MENA MO

1

Akasurose wa ntinu olambisi lambu kuna Susani (1-9) Vasiti wa ntinu a nkento kazolele lemvokela ntinu ko (10-12) Ntinu omokene ye akwa ngangu andi (13-20) Ntinu osikidisi nsiku (21, 22)

5 Estere wele kwa ntinu (1-8) Makasi yo lulendo lwa Amani (9-14) 6 Modekai ozitisu kwa ntinu (1-14) 7 Estere osenzekele kani diambi dia Amani (1-6a) Amani ozembekelo muna nti una yandi kibeni kavanga (6b-10)

2 Ntinu ovavidi ntinu a nkento wankaka (1-14) Estere okitukidi se ntinu a nkento (15-20) Modekai osenzekele mfulu ina bavuandila ntinu (21-23)

8 Modekai otundidikilu (1, 2) Estere ododokele diaka ntinu (3-6) Ntinu osikidisi nsiku wankaka (7-14) Luvevoko ye kiese kuna kwa Ayuda (15-17)

3 Amani otundidikilu kwa ntinu (1-4) Amani okanini fwasa Ayuda (5-15)

9 Nsundidi ya Ayuda (1-19) Nkinzi a Pureme usikidisu (20-32)

4 Modekai okendalele (1-5) Modekai olombele kwa Estere kadodokela ntinu (6-17)

Muna lumbu ya Akasurose,1 i 1 sia vo, o Akasurose ona wa-

yalanga mvivu 127, a tuka kuna India yakuna Etiopia,2 2 muna lumbu ina Akasurose wa Ntinu wakala vana kunda kia kiˆ mfumu muna lumbu lwa Susani,1b 3 muna mvu una wantatu wa luyalu lwandi, olambisidi akuluntu andi awonso ye ntaudi zandi e lambu. E mfumu za makesa ma Parasa, c ma Madai, d akwa zitu ye akuluntu a mvivu bakedi vana kena, 4 ubasongele kimvuama kia kintinu kiandi kia nkembo yo nene wandi yo zitu wa kimfumu kiandi muna lumbu yayingi, i sia vo, lumbu 180. 5 E lumbu yayina vava yalunga, o ntinu olambisi e lambu dia lumbu nsambwadi mu kuma kia nkangu ˆ wawonso wakala muna lumbu 1:1 1 Nanga i Xerxer 1, mwan’a Dareyuse, Wanene (Dareyuse Histaspes). 2 Yovo “Kuse.” 1:2, 5 1 Yovo “Susa.”

10 Unene wa Modekai (1-3)

KAPU 1 a Est 8:9 Dan 6:1

b Eze 4:9 Nek 1:1 Dan 8:2

c Eze 1:2

d Yes 21:2 Yer 51:11 Dan 5:28

676

lwa Susani,1 ambuta ye aleke, ˆ vana yanzala kia mpatu a lumbu lwa ntinu. 6 Vakala ye nlele mia lino, miavusu diambote ye mia se kia bule miayengelekwa muna nsinga miavangilwa muna nlele miambote. Vakala mpe ye nsinga mia mika mia se kia nduwa miavakikwa muna nlunga mia palata, malunzi ma matadi ˆ ma mabele. Vana yanzala kiayaˆ lwa matadi ma pofire,1 ma maˆ bele, perle ye ma mabele ya ndombe vakala ye kunda ya wolo ye ya palata. ` 7 Banuinıni vinyu muna mbungwa za wolo; konso mbungwa yaswaswana ye yankaka, e vinyu ya ntinu yayingi, kadi ntinu kaka wafwana yo vana. 8 Ke muntu ko wakomekenua mu nua,1 edia1:6 1 Tadi diangolo dia ndombe a fufukila dina ye matete mampembe. 1:8 1 Yovo “Ke muntu ko wasimwanga muna nua.”

677 di i diasikidiswa, kadi o ntinu ye ˆ mbanda-mbanda za lumbu lwandi babaka nzengo vo konso muntu kavanga una kazolele. 9 O Vasiti a wa Ntinu ankento olambisi mpe lambu mu kuma kia akento a nzo a kimfumu kia1 Akasurose wa ntinu. 10 Muna lumbu kia nsambwadi, vava ntim’a ntinu wayangalala mu kuma kia vinyu, ovovese Mumani, Bizete, Karebona, b Bingeta, Abangata, Zeta yo Kakasi, mbanda-mbanda nsambwadi ana basadilanga Akasurose wa Ntinu, 11 vo batwasa Vasiti wa Ntinu ankento vana vena ntinu ye kolow’a1 kintinu vana ntu andi, kasonga o vienga kwandi kwa nkangu ye kw’akuluntu, kadi nkento wambote-mbote kakala. 12 Kansi, o Vasiti wa Ntinu ankento kazolele lemvokela mvovo mia mbanda-mbanda za ntinu ko. Dianu vo ntinu ofungidi kikilu makasi, e nsita zandi zifusukidi. 13 O ntinu ovovele kw’akwa ngangu ana bazeye lusansu, (kadi mambu ma ntinu i mpila yayi malwakilanga kw’awonso bazeye nsiku ye nzengo, 14 aludiki ana bakala lukufi i Karesena, Seta, Ademata, Tasisi, Merese, Maresena yo Memukane, awaya i akuluntu nsambwadi c a Parasa ye Madai ana balwakanga vana vena ntinu, yau bakala vana fulu yantete ya kintinu). 15 O ntinu oyuvuidi vo: “Mun’owu wa nsiku, adieyi difwete vangwa kwa Vasiti wa Ntinu ankento wau vo kalemvokele nkanikinu a mbanda-mbanda za Akasurose wa Ntinu ko e?” 16 Memukane ovutwidi kwa ntinu ye akuluntu vo: “Vasiti wa Ntinu ankento kavangidi kaka mbi kwa ntinu ko, d kansi kw’akuluntu awonso mpe ye nkangu ˆ 1:9 1 Yovo “l umbu lwa.” 1:11 1 Yovo “banda kia.”

ESTERE 1:9–2:3 KAPU 1 a Est 1:12 Est 2:1, 17

b Est 7:9

c Eze 7:14

d Est 1:12 

Ndambu ya 2 a Est 8:8 Dan 6:8

b Est 3:12, 14 

KAPU 2 c Est 1:1

d Est 1:12

e Est 1:19

f Est 8:9

mia mvivu miawonso mia Akasurose wa Ntinu. 17 Kadi akento awonso bewa dina Ntinu ankento kavangidi, yau mpe beveza akazi au, oku vo: ‘Akasurose wa Ntinu watumisa Vasiti wa Ntinu ankento keza vana kena, kansi kayiza ko.’ 18 O unu kiaki akento a akuluntu a Parasa ye Madai ana bawidi diambu divangidi ntinu ankento, diau dimosi bevova kwa akuluntu awonso a ntinu yo twasa luvuezo ye makasi mayingi. 19 Avo diambote kuna kwa ntinu, yambula vasikidiswa nkanikinu a kintinu mu kuma kiandi, wasonekwa muna nsiku mia Parasa ye Madai, mina ke milendi sobwa ko vo: a Vasiti kalendi kwiza diaka vana ndose a Akasurose wa Ntinu ko; o ntinu kavana fulu kiandi kia ntinu ankento kwa nkento ona unsundidi o wete. 20 E nkanikinu a ntinu vava uwakana muna kintinu kiandi kiawonso, akento awonso bezitisa akazi au, tuka ambuta ye aleke.” 21 E ngindu zazi ziyangidikidi ntinu ye akuluntu, o ntinu ovangidi dina kavovele Memukane. 22 Muna diadi, o ntinu otwikidi nkanda muna mvivu miandi miawonso, b muna konso mvivu mun’owu wa nsonekeno au, kuna kwa konso nkangu muna nding’au, kinumana konso yakala kakala se mfumu muna nzo andi, kavovela muna nding’a nkangu andi. Vava mambu mama mavioka, e nganzi za Akasurose c wa Ntinu vava zakuluka, wayindula dina kavanga Vasiti d ye nzengo kazengelwa. e 2 Mbanda-mbanda za ntinu bavovele vo: “Yambula ntinu kavavilwa ndumba zambote-mbote za mienze. 3 O ntinu katumbika wantu e kinkengi kia mvivu miawonso mia kintinu kiandi, f bakutakesa ndumba zawonso zambote-mboˆ te zina vo mienze kuna lumbu

2

ESTERE 2:4-17 lwa Susani,1 muna nzo y’akento. Bayekekwa vana moko ma Engai a wa nzimb’a ntinu, wa nlundi akento, kimana baviengeswa e nitu.2 4 Ndumba ona otoma yangalelwa kwa ntinu, yandi okala se ntinu akento vana fulu kia Vasiti.” b E ngindu zazi ziyangidikidi o ntinu, ovangidi dio. ˆ 5 Muna lumbu lwa Susani1c mwakala Nyuda mosi, nkumbu andi Modekai d wa mwan’a Yaire wa mwan’a Simei wa mwan’a Kisi wa Mbenyamini, e 6 ona wanatwa muna kinkole tuka kuna Yerusaleme ye awana banatwa yo Yekoneya1f wa Ntinu a Yuda, ona Nebukandesa wa Ntinu a Babele kanata muna kinkole. 7 Yandi wasansa Kadasa,1 i sia vo, Estere wa mwan’ankento wa mpangi a se diandi, g kadi kakala ye se ko ngatu ngudi. Ndumba ambote-mbote kakala muna nitu ye muna mpwa, se diandi ye ngudi andi vava bafwa, Modekai wambaka yo kunkitula se mwan’andi. 8 Vava kiazayiswa e nzengo za ntinu ye nsiku andi ye vava ndumba zayingi zanatwa ˆ kuna lumbu lwa Susani,1 basiwa muna wisa kia Engai, h Estere mpe wanatwa muna nzo a2 ntinu muna wisa kia Engai wa nyingidi a akento. 9 O ndumba wayangidika Engai yo kunsonga e ngemba,1 vana vau wamvana lekwa yaviengesela e nitu i ye kunku kiandi kia madia ye ndumba nsambwadi zina zafwana vewa kwa yandi tuka muna nzo a ntinu. Wafila Estere ye ndumba zandi kuna fulu kisundidi wete kia nzo y’akento. 10 Estere kavova diambu ko mu kuma kia nkangu andi j ye yitu yandi, kadi Modekai k 2:3, 8 1 Yovo “Susa.” 2:3 2 Yovo “balengolwa e nitu.” 2:5 1 Yovo “Susa.” 2:6 1 Muna 2 Ntinu 24:8, oyikilwanga vo Yoyakine. 2:7 1 Ina ye nsasa vo: “Mirte.” ˆ 2:8 2 Yovo “lumbu lwa.” 2:9 1 Yovo “walakazi.”

678 KAPU 2 a Est 2:15 b Est 1:19 c Eze 4:9 Nek 1:1 Est 1:2 Dan 8:2

d Est 3:2 Est 10:3

e Tuk 49:27 1Sa 9:21

f 2Nti 24:14, 15 1Tu 3:16 2Tu 36:9, 10 Yer 22:28 Yer 24:1 Yer 37:1 Yer 52:31 Mat 1:11

g Est 2:15

h Est 2:3 i Est 2:12

j Est 3:8 k Est 2:7 

Ndambu ya 2 a Est 4:12-14 b Ngn 7:17 Nks 3:6

c Tuk 43:11 1Nti 10:2 2Nti 20:13

d Est 2:3

e Est 4:11 f Est 2:7

g Est 1:3

wankanikina vo kavovi wo kwa muntu ko. a 11 Lumbu yawonso Modekai wayendanga kuna ntwal’a yanzala kia nzo y’akento muna zaya o vimpi wa Estere ye mana mambwilanga. 12 Vitila kialwaka e lumbu kiandi kia kuyisunzula kwa Akasurose wa Ntinu, konso ndumba waviengeswanga e nitu mu ngonde 12 wauna wasikidiswa muna nsiku mu kuma kia akento. Baviengeselwanga e nitu mu mpila eyi: ngonde sambanu za kuswa ˆ mazi ma mo, b ngonde sambanu za kuswa mazi ma balasamu c ye lekwa yankaka ya nsunga yaviengesela nitu. 13 I bosi, ndumba wakisunzulanga kwa ntinu, konso kina kalombanga mu nata vava kavaikanga muna nzo y’akento mu kwenda kuna nzo a ntinu, kiavewanga kwa yandi. 14 O ndumba wakotanga muna nzo a ntinu muna nkokela, oku mene-mene wavutukanga muna nzo ina yanzole y’akento, muna wisa kia Sasengaze wa nzimb’a ntinu, d wa nyingidi a makangu. O ndumba kakotanga diaka kuna kwa ntinu ko nanga vo ntinu unyangalele yo lomba vo kabokelwa muna nkumbu. e 15 E lumbu kiandi kia kuyisunzula kuna kwa ntinu vava kialwaka, Estere wa mwan’a Abikaile wa mpangi a se dia Modekai ona wantambula se mwan’andi ankento, f kalomba lekwa ko nanga ina yayikwa kaka kwa Engai wa nzimb’a ntinu, wa nyingidi a akento. (Muna kolo kiaki kiawonso, Estere wayangalelwanga kw’awonso bamonanga.) 16 Estere wanatwa kwa Akasurose wa Ntinu muna nzo andi a kintinu muna ngonde ina yakumi, i sia vo, ngonde a Tebete,1 muna mvu una wa nsambwadi g wa luyalu lwandi. 17 O ntinu 2:16 1 Tala Nku. B15.

679 olutidi zola Estere ke mu akento awonso ko, Estere osundidi yangalelwa kwa ntinu yo songwa ngemba1 ke mu ndumba zawonso za mienze ko. Dianu vo, unsidi kolw’a2 ntinu vana ntu andi, unkitwidi se ntinu ankento a vana fulu kia Vasiti. b 18 O ntinu olambisi e lambu dianene, e lambu dia Estere, mu kuma kia akuluntu andi awonso ye ntaudi zandi. Obokele nkoki a luloloko lwa nkangu mia mvivu, ovene tukau mun’owu wa mavua ma ntinu. 19 E mienze1c vava batwaswa mu nkumbu wanzole, Modekai ovuende vana vitu dia ntinu. 20 Estere kavova diambu ko mu kuma kia nkangu andi ye yitu yandi, d nze una Modekai kankanikina; Estere wakwamanana lemvokela Modekai nze una kanlemvokelanga vava kansansanga. e 21 Muna lumbu yayina, ekolo Modekai kavuandanga vana vitu dia ntinu, Bingetana yo Terese mbanda-mbanda zole za ntinu, ayingidi a mavitu bafungidi makasi, bavavidi vonda1 Akasurose wa Ntinu. 22 Kansi, e diambu diadi diazayakana kwa Modekai, vana vau wazayisa dio kwa Estere wa Ntinu ankento. Estere ovovele dio kwa ntinu muna nkumbu a Modekai.1 23 Vava e diambu diafimpululwa, diamoneka vo dialudi, yau awole bazembelekwa muna nti; mawonso mama masonekwa muna nkand’a tusansu vana vena ntinu. f Kuna kwalanda, Akasurose wa Ntinu otundidikidi Amag ni wa mwan’a Kamedata wa Ngangi, h unzangwidi yo sia kunda kiandi vana ntandu akuluntu awonso ana bakala yandi. i 2 Ntaudi zawonso za ntinu zina

3

2:17 1 Yovo “walakazi.” 2 Yovo “banda kia” 2:19 1 Yovo “ndumba.” 2:21 1 Mvovo wa sina: “sia o moko kwa.” 2:22 1 Yovo “muna wete dia Modekai.”

ESTERE 2:18–3:9 KAPU 2 a Est 4:14

b Est 1:19

c Est 2:3, 4

d Est 2:5, 6 Est 3:8

e Est 2:7, 10

f Est 6:1, 2 

KAPU 3 g Est 3:10 Est 8:7 Est 9:24

h Luv 17:16 Nta 24:7 Nsi 25:19 1Sa 15:8, 32

i Est 1:14 

Ndambu ya 2 a Dan 6:13

b Est 2:5

c Est 5:9

d Est 1:3 Est 2:16

e Est 9:24

f Est 9:1

g Nsi 4:27 Nek 1:8 Yer 50:17

h Est 1:1

zakala vana vitu dia ntinu, zavumbamenanga yo fukamena Amani, kadi i una ntinu kakanikina. Kansi Modekai kamvumbamenanga ko ngatu kumfukamena. 3 Muna diadi, e ntaudi za ntinu zina zakala vana vitu dia ntinu, bayuvuidi Modekai vo: “Ekuma okolamenanga nkanikinu a ntinu?” 4 I wau bamvovesanga lumbu ke lumbu, kansi kabawilanga ko. Basamuna dio kwa Amani kimana bamona kana vo e fu kia Modekai kiyambulwilwa; a kadi wabazayisa vo yandi Nyuda. b 5 Amani vava kamona vo Modekai kazola kumvumbamena ko ngatu kumfukamena, Amani ofungidi kikilu makasi. c 6 Kansi wayindula vo ke Modekai kaka ko ofwete vondwa,1 kadi banzayisa mambu ma nkangu a Modekai. Dianu vo Amani wavava fwasa Ayuda awonso ana bakala muna kintinu kiawonso kia Akasurose, i sia vo, nkangu awonso wa Modekai. 7 Muna ngonde yantete, i sia vo, ngonde a Nisani,1 muna mvu wa 12 d wa luyalu lwa Akasurose wa ntinu, batele Pure, e (i sia vo, Nkas’a Mienze), vana vena Amani kimana bazaya e lumbu ye ngonde, e nkas’a mienze yabwa muna ngonde ina ya 12, i sia vo, ngonde Adare.1f 8 Amani ovovese Akasurose wa Ntinu vo: “Vena yo nkangu umosi wamwangana muna nkangu g mia mvivu miawonso mia kintinu kiaku, h e nsiku miau miaswaswana ye nsiku mia nkangu miawonso; ke belundanga nsiku mia ntinu ko, avo ubayambwidi mfwilu kaka betwasa kwa ntinu. 9 Avo diyangidikidi o ntinu, yambula vasonama nsiku vo bafwaswa. Ozevo 10.000 ma talanta1 za palata ifuta kwa mbanda-mbanda kimana 3:6 1 Mvovo wa sina: “siwa o moko.” 3:7 1 Tala Nku. B15. 3:9 1 E talanta mosi, yilo 34,2. Tala Nku. B14.

ESTERE 3:10–4:11 basia zo muna malundilu ma ntinu.”1 10 Ntinu okatwidi mpeto andi a muna koko yo vana yo kwa Amani b wa mwan’a Kamedata wa Ngangi c wa mbeni a Ayuda. 11 O ntinu ovovese Amani vo: “E palata yo nkangu uveno kwa ngeye, vanga konso dina omwene vo diambote.” 12 Dianu vo, asoneki a ntinu d babokeleso muna lumbu kia 13 kia ngonde antete. Basonekene e mawonso kakanikina Amani kuna kwa nkumbi za ntinu ye nguvulu za mvivu ye akuluntu a nkangu miawonso, kuna kwa konso mvivu muna mpil’au yasonekena, kuna kwa konso nkangu muna nding’au. Masonekwa muna nkumbu a Akasurose wa Ntinu yo siwa e dimbu muna mpeto a ntinu. f 13 E nkanda mitwikilu vana moko m’anati a nsangu muna mvivu miawonso mia ntinu yo nkanikinu wafwasa, vonda yo fukisa Ayuda awonso ye aleke ye ambuta, yingiana-ngiana ye akento muna lumbu kimosi, kia 13 kia ngonde ya 12, i sia vo, ngonde Adare g yo sanza mavua mau. h 14 Diasikidiswa vo mambu ma nkanda makala se nsiku muna mvivu miawonso yo samunua kwa nkangu miawonso, kimana bakubama muna lumbu kiakina. 15 Anati a nsangu bavaikidi mu nzaki zawonso i muna nkanikinu a ntinu; o nsiku usiˆ lu muna lumbu lwa Susani.1j O ntinu yo Amani bavuende kimana banua, kansi mavuanga makota muna mbanz’a Susani.1 Modekai k vava kazaya mawonso mavangamene, l Otiazuna mvuatu miandi yo vuata ngoto ye kuyikusa ntoto ampolo, wele muna mbanza yo kaza kazu kia-

4

3:9 1 Nanga, “10.000 ma talanta ifuta muna lundilu dia tusalu twa kintinu mu kuma kia ndiona osala e salu kiaki.” 3:15; 4:8 1 Yovo “Susa.”

680 KAPU 3 a Tuk 41:42 b Est 3:1 Est 8:2

c Nta 24:7 1Sa 15:8, 32

d Est 8:9 e Dan 6:8 f Est 8:8 Dan 6:17

g Est 9:1 h Est 8:11, 12 i Est 8:14 j Eze 4:9 Nek 1:1 Dan 8:2

 KAPU 4 k Est 2:5 l Est 3:8-11 

Ndambu ya 2 a Est 1:1 b 2Tu 20:3 Eze 8:21

c Dan 9:3 d Est 3:9 e Est 3:8, 13 f Est 3:14, 15 g Est 2:20 h Est 2:5, 7 i Est 5:1

ngolo ye ntantu. 2 Wayenda telama kaka vana vitu dia ntinu, kadi muntu wavuata ngoto kalendi kotela muna vitu dia ntinu ko. 3 Muna mvivu miawonso a mwalwaka nkanikinu ye nsiku a ntinu, vakedi kifwidi vana vena Ayuda, mfionkonona,1b dilu ye lukendalalu. Ayingi balavalele vana ngoto ye vana ntoto ampolo. c 4 E ndumba za Estere ye nzimba zandi vava bayiza wo kunzayisa, ntinu ankento wakendalala kikilu. Otwikidi mvuatu kwa Modekai kavuata yo katula e ngoto, kansi katambulwila mio ko. 5 Muna diadi, Estere obokele Kataki, mosi muna nzimba za ntinu, ona kavana mbebe ya kunsadila, untumini kenda kwa Modekai mu zaya kana nkia diambu dibwidi. 6 Kataki wayenda kwa Modekai vana ntanda1 wa mbanza una mantalani ye vitu dia ntinu. 7 Modekai unzayisi mawonso mambwididi ye ntalu yasikididi ya nzimbu d zina Amani kavanina nsilu vo osia zo muna lundilu dia ntinu muna fwasa Ayuda. e 8 Wamvana mpe nkand’a nsiku una wasiwa muna Susani1f wa kubafwasakesa. Umvovese vo kasonga wo kwa Estere yo kunsasila wo, wanzayisa g kenda kwa ntinu, kimana kandodokela, kavova muna wete dia nkangu andi. 9 Kataki wavutuka yo samuna kwa Estere mana Modekai kavovele. 10 Estere otumini Kataki kenda vova kwa Modekai vo: h 11 “E ntaudi zawonso za ntinu ye nkangu mia mvivu miandi bazeye wo vo, konso yakala yovo nkento olembi bokelwa yo kwenda kwa ntinu muna yanzala kiakati, i vena ye nsiku mosi kaka muna yandi: Vondwa kevondwa; ozinga kaka kele vo ntinu unta4:3 1 Yovo “mina nsoki.” 4:6 1 Yanzala kiakutakenanga nkangu mu teka, sumba lekwa yo tela mambu.

681 mbikidi e mvuala ya wolo. a Kansi, se lumbu 30 kibokelwanga ko kwa ntinu.” ´ 12 Modekai vava kawa mvovo mia Estere, 13 ovutwidi Estere vo: “Kuyindula ko vo ongeye wau una muna nzo a ntinu ovuluka lutila Ayuda awonso. 14 Kadi avo odingalele kwaku, ozevo luvevoko yo luvuluzu lwa Ayuda muna fulu kiankaka lutuka, b kansi ngeye ye nzo a se diaku vila nuvila. Nani ozeye kana vo ke mu kuma kiaki ko walwakila vana kunda kia kintinu akento?” c 15 Estere ovutwidi kwa Modekai vo: 16 “Nda kutakesa Ayuda awonso bena mu Susani,1 nufionkonona2d mu kuma kiame. Ke nudie ko ngatu nua mu lumbu tatu, e fuku yo mwini. Mono ye ndumba zame mpe tufionkonona.3 I bosi ikwenda kota kuna kwa ntinu, kana una vo disimwanga muna nsiku, avo fwa ifwa, yambula yafwa.” 17 Ozevo, Modekai wele, ovangidi mawonso ` Estere kankanikına. Muna lumbu kiatatu, f Estere ovuete mvuatu andi a kintinu, otelamene vana yanzala kiakati kia nzo a ntinu kiatalana ye ˆ lumbu lwa ntinu ekolo ntinu kavuanda vana kunda kia kimfumu muna nzo a kintinu mantalani ye mwelo a nzo. 2 Vava ntinu kamwene vo Estere wa Ntinu ankento otelamene vana yanzala, unsongele dienga, o ntinu otambikidi mvuala ya wolo kwa Estere g ina yakala vana koko kwandi. Estere ofinamene, osimbidi nsuk’a mvuala. 3 O ntinu unyuvuidi vo: “Estere wa Ntinu ankento, nkia diambu una diau? Nki ozolele lomba? Kana nkutu ndambu a kintinu kiame ikuvana kio!” 4 Estere ovutwidi vo: “Avo diyangidikidi ntinu, yambula ntinu yo Amani h beza o unu ku lambu

5

4:16 1 Yovo “Susa.” 2 Yovo “numina nsoki.” 3 Yovo “tumina nsoki.”

ESTERE 4:12–5:14

KAPU 4 a Est 5:2 Est 8:4

b 1Sa 12:22 Yes 54:17

c Est 2:17

d 2Tu 20:3 Eze 8:21

e Est 5:1 

KAPU 5 f Est 4:16

g Est 4:11 Est 8:4

h Est 3:1, 10 

Ndambu ya 2 a Est 7:2

b Est 3:2-5

c Est 5:14 Est 6:13

d Est 9:7-10

e Est 3:1

f Est 5:5

g Est 5:8

h Est 6:4 Est 7:9

` dina inkubikıdi.” 5 Ntinu ovovese ntaudi zandi, oku vo: “Nuzayisa Amani keza nswalu, wauna uvovele Estere.” Ozevo, ntinu yo Amani bele kuna lambu dina diakubika Estere. 6 Ekolo banuanga e vinyu, ntinu oyuvuidi Estere vo: “Ayeyi i ndomb’aku? Ivewa kwa ngeye! Adieyi ozolele? Kana nkutu ndambu a kintinu kiame ikuvana kio!” a 7 Estere ovutwidi vo: “E ndomb’ame eyi, 8 avo mbweneno e dienga vana meso ma ntinu, avo oyangalele kumpana ndomb’ame yo vanga dina nzolele, yambula ntinu yo Amani beza kuna lambu dina ikubakubikila mbazi muna mene; mbazi ivana e mvutu kwa ntinu.” 9 E lumbu kiakina Amani wavaika muna kiese ye luyangalalu lwa ntima. Kansi Amani vava kamwene vo Modekai vana vitu dia ntinu katelama ko ngatu kunzakamena, ofungidi kikilu Modekai makasi. b 10 Kansi, Amani wakanga o ntima yo kwenda kuna nzo andi. Wabokelesa akundi andi yo nkaz’andi Zerese. c 11 Amani wakisana muna nkembo a kimvuama kiandi ye ulolo wa wan’andi d ye mpila ntinu kantundidikila ye kunzangula lutila akuluntu ye ntaudi za ntinu. e 12 Amani ovovele diaka vo: “Vana ntandu a mama mawonso, Estere wa Ntinu ankento mono kaka kabokele ngienda yo ntinu ` muna lambu kakubikıdi. f Umbokele diaka yakala yandi o mbazi kumosi yo ntinu. g 13 Kansi mawonso mama ke mekungiangidikanga ko ekolo yakinu mona Modekai wa Nyuda wavuanda vana vitu dia ntinu.” 14 Ozevo, Zerese nkaz’andi ye akundi andi awonso bamvovese vo: “Tuma wantu bakubika ´ nti wa yinkonso 501 muna la. Mbazi muna mene vovesa ntinu vo Modekai kazembekwa vana nti. h I bosi okwenda dia 5:14 1 Tezo kia meta 22,3. Tala Nku. B14.

ESTERE 6:1–7:4 yo yangalala yo ntinu kuna lambu.” E ngindu zazi ziyangidikidi Amani, ovangisi nti. Muna fuku wauna o ntinu kalendele leka ko.1 Ozevo, otumini vo bantwasila nkanda wa tusansu wa lumbu yayina, a watangwa vana kakala o ntinu. 2 Bamwene fulu kiasonama mambu mana Modekai kasamuna mu kuma kia Bingetana yo Terese, mbanda-mbanda zole za ntinu, ayingidi a mavitu, ana bavava vonda1 Akasurose b wa Ntinu. 3 Ntinu oyuvuidi kwa selo yandi vo: “Nkia zitu yo nsendo kavewa Modekai muna diambu diadi?” E selo ya ntinu bavutwidi vo: “Kavewa nsendo ko.” 4 I bosi, ntinu oyuvuidi vo: “Nani una vana yanzala?” Amani okotele vana yanzala kiambazi c kia nzo a1 ntinu, kimana kalomba kwa ntinu vo Modekai kazembekwa vana nti una kankubikila. d 5 Selo ya ntinu bavovele vo: “Amani e otelamene vana yanzala.” Ntinu ovovele vo: “Nunkotesa.” 6 Vava Amani kakotele, ntinu unyuvuidi vo: “Adieyi difwete vangwa kwa muntu ona wina vo o ntinu ozolele kunzitisa?” Amani oyindwidi muna ntim’andi vo: “Ntinu nani kazolele zitisa avo ke mono ko?” f 7 Amani ovovese ntinu vo: “O muntu ona o ntinu kazolele zitisa, 8 yambula mvuatu wa kintinu g una uvuatanga ntinu watwaswa yo mvalu udiatilanga ntinu, bavuika kolow’a ntinu vana ntu a mvalu. 9 E mvuatu ye mvalu watambikwa vana moko ma mosi muna akuluntu a ntinu, bavuika muntu ona o ntinu kazolele zitisa, kakangalela vana mvalu vana ntanda1 wa

6

6:1 1 Mvovo wa sina: “tulu twa ntinu tuvempokele.” 6:2 1 Mvovo wa sina: “sia ˆ o moko kwa.” 6:4 1 Yovo “lumbu lwa.” 6:9, 11 1 Yanzala kiakutakenanga nkangu mu teka, sumba lekwa yo tela mambu.

682 KAPU 6 a Est 10:2

b Est 2:21, 23

c Est 4:11

d Est 5:14

e Est 3:1

f Est 3:2 Est 5:11

g Est 8:15 

Ndambu ya 2 a Tuk 41:42, 43

b Est 2:5, 6

c Est 5:10, 14

d Est 5:8 

KAPU 7 e Est 3:1

f Est 5:3, 6

g Est 2:5, 7

h Est 3:8, 9

mbanza. Baboka ku ntwal’andi, oku vo: ‘I wau uvangwanga kwa muntu ona ntinu kazolele zitisa!’” a 10 Vana vau ntinu ovovese Amani vo: “Sia nswalu! Bonga mvuatu ye mvalu, vanga una ovovele kwa Modekai wa Nyuda ona ovuandanga vana mwelo a ntinu. Vanga mawonso ovovele.” 11 Amani obongele mvuatu ye mvalu, ovuatisi mio kwa Modekai b yo kunkangalesa muna ntanda1 wa mbanza yo boka kuna ntwal’andi, oku vo: “I wau uvangwanga kwa muntu ona ntinu kazolele zitisa!” 12 I bosi, Modekai ovutukidi vana vitu dia ntinu, kansi Amani wele ntinu kuna nzo andi, odididi yo fuka ntu andi. 13 Amani ozayisi kwa Zerese c wa nkaz’andi ye akundi andi mawonso mambwila. Akwandi akwa ngangu yo Zerese wa nkaz’andi bamvovese vo: “O Modekai ona wina vo vana kena ongeye oyantikidi kuluka, avo oyandi wa mbongo a Ayuda kena, kukunsunda ko; bwa kaka obwa vana ntadisi andi.” 14 Ekolo kavovanga, mbandambanda za ntinu balweke yo nata Amani mu nswalu wawonso kuna lambu diakubikwa kwa Estere. d O ntinu yo Amani e bele kuna lambu kakubika Estere wa Ntinu ankento. 2 Muna lumbu kiazole kia lambu vava banuanga vinyu, ntinu oyuvuidi diaka Estere vo: “Nki ozolele lomba Estere wa Ntinu ankento? Ikuvana kio. Adieyi ozolele lomba? Kana nkutu ndambu a kintinu kiame ikuvana kio!” f 3 Estere wa Ntinu ankento ovutwidi vo: “E ntinu, avo mbweno dienga vana meso maku, avo diyangidikidi ntinu, ndombele vo wavuluza moyo ame ye wa nkangu ame. g 4 Kadi mono yo nkangu ame twatekwa, h kimana twafwaswa, twavondwa yo fukiswa. Kele vo twatekwa mu kala ntaudi zamakala ye

7

683

ESTERE 7:5–8:9

ntaudi zamakento, nga yadi kal’e pi-i. Kansi e diambu diadi ke diansongi ko, kadi mfwilu mpe ditwasa kwa ntinu.” a 5 Akasurose wa ntinu ovovese Estere wa Ntinu ankento vo: “Nani ndioyo, akweyi kena ndiona una yo unkabu wa vanga e diambu diadi?” 6 Estere ovutwidi vo: “O muntu ndioyo wa ntantu ye mbeni i Amani wa kimpumbulu.” Amani omwene wonga mu kuma kia ntinu yo ntinu ankento. 7 Ntinu otelamene yo makasi vana lambu, wele kuna ˆ mpatu a lumbu, kansi Amani otelamene kadodokela Estere wa Ntinu ankento mu kuma kia moyo andi, kadi obakwidi wo vo ntinu ozolele kuntumba. 8 Ntiˆ nu okatukidi kuna mpatu a lumbu, ovutukidi muna nzo a lambu, omwene Amani uyitubidi vana kunda kiakala Estere. Ntinu ovovele vo: “Tala, ozolele mpe leka ntinu ankento mu kingolo mu nzo ame?” Vava ntinu kamene vova, bafukidi mpolo a Amani. 9 Karebona b mosi ˆ muna mbanda-mbanda za lumbu lwa ntinu, ovovele vo: “Amani okubikidi mpe nti kimana kazembeka Modekai c ona wazayisa e nsangu zina zavuluza o ntinu. d O nti una kuna nzo a Amani, wa yi´ nkoso 501 muna la.” Muna kuma kiaki, ntinu ovovele vo: “Nunzembeka mo.” 10 Dianu vo, bazembekele Amani muna nti kakubikila Modekai, i bosi makasi ma ntinu makulukidi. Muna lumbu kiakina, Akasurose wa Ntinu wavana nzo ya Amani e wa mbeni a Ayuda f kwa Estere wa Ntinu ankento; Modekai wakisunzula kwa ntinu, kadi Estere wanzayisa vo yitu kiandi. g 2 I bosi, ntinu wakatula mpeto h andi ina kabonga kwa Amani yo vana yo kwa Modekai. Estere wa-

Ndambu ya 2 a Dan 2:48

7:9 1 Tezo kia meta 22,3. Tala Nku. B14.

j Est 9:3

8

KAPU 7 a Est 3:13 Est 4:7, 8

b Est 1:10

c Est 5:14

d Est 6:2 

KAPU 8 e Est 5:11

f Est 3:8 Est 9:24

g Est 2:5, 7

h Tuk 41:41, 42 Est 3:10 Dan 6:17



b Est 3:9 Est 7:4 Est 9:24, 25

c Est 4:11

d Est 3:12, 14

e Luv 17:16 Nta 24:7 Nsi 25:19 1Sa 15:8, 33

f Est 8:1

g Est 7:10

h Dan 6:8, 15

i Dan 6:1

vana kiyekwa kia nzo ya Amani kwa Modekai. a 3 Estere wayenda mokena diaka yo ntinu. Obwidi vana malu mandi, odididi yo kundodokela vo kavengomona e mbi ya Amani wa Ngangi ye kani diandi diafukisa Ayuda. b 4 Ntinu otambikidi mvual’andi ya wolo kwa Estere, c ozevo Estere ovumbukidi yo telama vana vena ntinu. 5 Ovovele vo: “Avo diyangidikidi ntinu, avo mbweneno dienga vana meso maku, avo diambote kwa ntinu, avo ntinu ungiangalele, yambula vasonekwa nsiku uvilula nkanda mia Amani d wa mwan’a Kamedata wa Ngangi, e mina kasoneka ye kani diambi dia fukisa Ayuda mu mvivu miawonso mia ntinu. 6 Kadi aweyi ndenda tadila mpasi zibwila nkangu ame? Aweyi ndenda zizidila lufwasu lulwakila yitu yame?” 7 Akasurose wa Ntinu ovovese Estere wa Ntinu ankento yo Modekai wa Nyuda vo: “Tala, mpene nzo ya Amani kwa Estere, f inzembekele mpe vana nti g mu kuma kia kani diandi dia fukisa1 Ayuda. 8 Owau, nusoneka nkanda muna nkumbu a ntinu muna wete dia Ayuda yo sia wo dimbu kia mpeto a ntinu, kadi nsiku usonekeno muna nkumbu a ntinu yo siwa e dimbu muna mpeto a ntinu, ke ulendi vunzunua ko.” h 9 Ozevo, asoneki a ntinu babokeleswa muna ntangwa yayina, muna lumbu kia 23 kia ngonde ya ntatu, i sia vo, ngonde a Sivani,1 basoneka mawonso Modekai kakanikina kwa Ayuda, kwa nkumbi za ntinu, i nguvulu ye akuluntu a mvivu j tuka India yakuna Etiopia, mvivu 127 muna konso mvivu mun’owu 8:7 1 Mvovo wa sina: “wau kalambwidi koko kwandi muna.” 8:9 1 Tala Nku. B15.

ESTERE 8:10–9:12 wa mpil’au yasonekena, kuna kwa konso nkangu muna nding’au ye kuna kwa Ayuda mun’owu wa mpil’au yasonekena ye nding’au. 10 Modekai wasoneka nkanda muna nkumbu a Akasurose wa Ntinu yo sia mio dimbu kia mpeto a ntinu a yo vana mio kwa anati a nsangu ana bayendelanga mu mvalu muna salu kia ntinu. 11 Muna nkanda miami, ntinu wavana nswa kwa Ayuda muna mbanza zawonso kimana bakutakana muna tanina mioyo miau, bafwasa yo vonda yo fukisa konso nkangu yovo mvivu ukubanuanisa, kiakala akento ye yingiana-ngiana yo kutumuna mavua mau. b 12 Diavangama muna lumbu kimosi muna mvivu miawonso mia Akasurose wa Ntinu, kina kia 13 kia ngonde ya 12, i sia vo, muna ngonde ya Adare.1c 13 E mvovo mia nkanda wau miakala se nsiku muna mvivu miawonso. Miasamunua kwa nkangu miawonso, kimana Ayuda bakubama muna lumbu kiakina balanda kunda kwa mbeni zau. d 14 Anati a nsangu bayenda muna lutumu lwa ntinu, bayenda mu nswalu muna mvalu mia salu kia ntinu. O nsiku wau mpe wazayiswa ˆ muna lumbu lwa Susani.1e 15 Modekai wavaika vana vena ntinu ye mvuatu miandi mia kintinu mia se kia bule ye mpembe ye kolowa anene ya wolo ye nzaka wavangilwa muna mika mia se kia nduwa. f E mbanz’a Susani1 ikazidi ye kiese. 16 Kuna kwa Ayuda kukedi luvevoko1 ye kiese, luyangalalu yo zitu. 17 Muna mvivu miawonso ye mbanza zawonso zalwaka nsiku ye nzengo za ntinu, Ayuda

684 KAPU 8 a Est 8:2

b Est 9:5-10

c Est 3:13 Est 9:1, 2 Est 9:16, 17

d Nk 149:6, 7

e Eze 4:9 Nek 1:1 Est 1:2 Dan 8:2

f Est 6:7, 8 

Ndambu ya 2 a Zak 8:23  KAPU 9 b Est 3:7 Est 8:11, 12

c Est 3:13

d Nsi 32:36 2Sa 22:41

e Est 1:1

f Est 8:17

g Dan 6:1

h Est 8:15

i Est 8:11

j Eze 4:9 Nek 1:1 Est 1:2 Dan 8:2

k Est 3:8, 10 Est 7:4-6

8:12; 9:1 1 Tala Nku. B15. 8:14, 15; 9:6, 11 1 Yovo “Susa.” 8:16 1 Mvovo wa sina: “ntemo.”

l Est 8:11 Est 9:16

bakala ye kiese yo yangalala, badia e lambu yo kembela. Ndonga vana vena nkangu mia nsi bayikitula se Ayuda, a kadi bamona wonga wa Ayuda. Muna lumbu kia 13 kia ngonde a 12, i sia vo, ngonde ya Adare,1b muna lumbu kiakina kiadi lungana nzengo za ntinu ye nsiku andi, c e lumbu kina mbeni za Ayuda zadi kubasunda, vabwa diambu diankaka, Ayuda yau bafukisa mbeni zau. d 2 Ayuda bakutakana muna mbanza zawonso, muna mvivu miawonso mia Akasurose e wa Ntinu muna nuanisa awana bavavanga kubavanga e mbi, ke vakala ona walenda kubatelamena ko kadi nkangu miawonso babamwene wonga. f 3 Akuluntu awonso a mvivu, e nkumbi za ntinu, g nguvulu ye awonso basalanga e salu kia ntinu bayikama Ayuda, kadi bamwena Modekai wonga. 4 Modekai wakumama h muna nzo a1 ntinu, e tunda diandi dimwangana muna mvivu miawonso kadi wakumamanga kaka. 5 Ayuda batufakesa mbeni zau zawonso muna nsosolo, babavonda yo kubafwasa; bavanga mawonso bazola kw’awana ˆ babamenganga. i 6 Muna lumbu lwa Susani,1j Ayuda bavonda yo fwasa 500 za wantu. 7 Bavonda mpe Pasandata, Dalefone, Asepata, 8 Porata, Adaliya, Aredata, 9 Pamaseta, Aresai, Aredai yo Vaizata, 10 wana kumi a Amani wa mwan’a Kamedata, wa mbeni a Ayuda. k Kansi vava babavonda, ke bakutumuna mavua mau ko. l 11 Muna lumbu kiakina, o lutangu lwa wantu bavondwa ˆ muna lumbu lwa Susani1 lwazayiswa kwa ntinu. 12 Ntinu ovovese Estere wa ˆ ntinu ankento vo: “Kuna lumbu

9

ˆ 9:4 1 Yovo “lumbu lwa.”

685 lwa Susani,1 Ayuda bavondele yo fwasa 500 za wantu kumosi yo wan’a Amani. Adieyi bavangidi muna mvivu miankaka mia ntinu? a Owau ayeyi i ndomb’aku? Ivewa kwa ngeye. Nki diaka ozolele? Ovewa kio.” 13 Estere ovutwidi vo: “Avo diyangidikidi ntinu, b yambula Ayuda ana bena muna Susani1 bavewa nswa kimana mbazi bavanga mun’owu wa nsiku a unu; c yambula wana kumi a Amani bazembelekwa muna nti.” d 14 Ntinu wavana nswa vo diavangwa. O nsiku wasiwa muna Susani,1 bazembeleka wana kumi a Amani. 15 Ayuda kuna Susani1 bakutakana diaka kina kia 14 kia ngonde ya Adare e yo vonda 300 za wantu kuna Susani,1 kansi ke bakutumuna mavua mau ko. 16 Ayuda akaka bazingilanga muna mvivu mia ntinu bakutakana mpe yo tanina e mioyo miau. f Bafukisa mbeni zau, g bavonda 75.000 ma mbeni zau; kansi ke bakutumuna mavua mau ko. 17 Ediadi mu lumbu kia 13 kia ngonde ya Adare diavangama, bavunda kina kia 14, bakitula e lumbu kiaki se lumbu kia nkinzi ye kiakiese. 18 Ayuda ana bakala kuna Susani1 bakutakana muna lumbu kia 13 h ye 14, i bavunda kina kia 15, bakitula e lumbu kiaki se lumbu kia nkinzi ye kiakiese. 19 Muna kuma kiaki, Ayuda ana bakala muna mbanza za mvivu miakala lukufi, bakitula lumbu kia 14 kia ngonde ya Adare se lumbu kiakiese, kia nkinzi, j kia nkembo ye lumbu kia twikaziana madia. k 20 Modekai l wasoneka mambu mama muna nkanda yo twika mio kwa Ayuda muna mvivu miawonso mia Akasurose wa Ntinu, tuka muna mvivu mina miakala lukufi ye mina miaka9:12-15, 18 1 Yovo “Susa.”

ESTERE 9:13-28

KAPU 9 a Est 9:16 b Est 5:8 Est 7:3 Est 8:5

c Est 8:11 d Est 7:10 e Est 9:21, 22 f Est 7:3 g Est 8:13 Nk 149:6, 7

h Est 9:1, 2 i Est 9:13, 15 j Nk 124:2, 6 k Nek 8:10 l Est 2:5, 6 

Ndambu ya 2 a Est 4:1-3 b Est 3:1 c Luv 17:16 Nta 24:7 Nsi 25:19 1Sa 15:8, 33

d Est 3:8, 9 e Est 3:7 f Est 8:10 g Est 8:3 h Est 5:14 Est 7:10 Est 9:14

i Est 3:7 j Lev 24:22 Est 8:17

´ la kwanda. 21 Wabakanikina vo bakembelelanga lumbu kia 14 ye kina kia 15 kia ngonde ya Adare konso mvu, 22 kadi i lumbu ina Ayuda bavunda muna mbeni zau, muna ngonde yayina e ntantu zau zakituka se kiese, e dilu kiau a se lumbu kia nkembo. Bakitula yo se lumbu ya nkinzi ye kiese, lumbu ya twikaziana madia ye twika tukau kwa asukami. 23 Ayuda batambulwila vo bevanga dina Modekai kabasonekena yo kwamanana kembelela e lumbu kiakina bayantika. 24 Kadi, o Amani b wa mwan’a Kamedata wa Ngangi, c wa mbeni Ayuda awonso wasadila ndekwa muna fwasa Ayuda, d watesesa e Pure, e i sia vo, Nkas’a Mienze muna kubasia muna mvuanga yo kubafwasa. 25 Kansi Estere vava kakota vana vena o ntinu, o ntinu wakanikina muna nkanda vo: f “Yambula makani mambi ma Amani mana kakanini mu kuma kia Ayuda g mavutuka muna ntu andi;” muna kuma kiaki, banzembeka vana nti yo wan’andi. h 26 I kuma bayikila e lumbu yoyo vo Pureme, nkumbu yatuka muna nkumbu Pure.1i Ozevo, muna kuma kia mawonso masonama muna nkanda ye mana bamona ye mana mababwila, 27 Ayuda basikidisa dio vo tuka yau kibeni, wan’au ye awonso ana bekubayikama, j bekala ye mbebe ya kembelelanga e lumbu yole yayi muna ntangwa yasikidiswa muna konso mvu yo vanga una wasonama mu kuma kiau. 28 E lumbu yayi yayindulwanga yo kembelwa muna mbandu zawonso, muna makanda mawonso, muna mvivu miawonso ye muna mbanza zawonso; e lumbu yayi ya Pureme ke ifwete 9:26 1 “Pure,” ina ye nsasa vo: “Nkas’a Mienze.” O nkinzi una Ayuda bakembelanga muna ngonde ya kumi mun’owu wa manaka mavauka bayantika wo yikila vo “Pureme.” Tala Nku. B15.

ESTERE 9:29–YOBI Mambu Mena mo fokoka ko vana vena Ayuda, luyindulu lwau ke lusuka ko vana vena wan’au. 29 I bosi, Estere wa Ntinu ankento wa mwan’a Abikaile yo Modekai wa Nyuda, basoneka nkanda wanzole ye wisa kiawonso mu kuma kia Pureme. 30 Modekai watwika nkanda kuna kwa Ayuda awonso bakala muna mvivu 127 a mia kintinu kia Akasurose b ye mvovo mia ngemba ye mialudi 31 muna sikidisa o nkinzi a lumbu ya Pureme muna ntangw’andi yasikidiswa, wauna Modekai wa Nyuda yo Estere wa Ntinu ankento babazayisa vo bavanga c ye wauna badila e ndofi vo bevanga wo yo wan’au, d kumosi ye mfionkonona1e yo dodokela. f 32 O nkanikinu wa Estere wasikidisa

a Est 8:9 b Est 1:1 c Est 9:20, 21 d Est 9:27 e 2Tu 20:3 f Est 4:1 

Ndambu ya 2 a Est 9:26  KAPU 10 b Est 2:5, 6 Est 8:15 Dan 2:48

c Eze 4:15 Est 6:1

d Est 1:3

9:31 1 Yovo “mbina nsoki.”

686

KAPU 9

Dan 6:15

mambu mama mawonso ma Pureme, a mambu mama masonekwa muna nkanda. Akasurose wa Ntinu osikidisi salu yangolo muna nsi ye muna sanga ya kalunga. 2 Mavangu mandi mawonso manene ye mankuma, kumosi ye lusansu lwa mpila ina katundidikilwa Modekai kwa ntinu, b nga ke masonama ko muna nkanda wa lusansu lwa kolo c kia atinu a Madai ye Parasa? d 3 Kadi Modekai wa Nyuda wakala se landi kia Akasurose wa Ntinu. Muntu anene1 kakala vana vena Ayuda yo zitiswa kwa mpangi zandi zawonso, wasalanga muna wete dia nkangu andi yo tatidila wete dia2 wan’au awonso.

10

10:3 1 Yovo “Watoma zayakana.” 2 Mvovo wa sina: “wavovanga oma ma luvuvamu lwa.”

YO B I MAMBU MENA MO

1

Ziku ye kimvuama kia Yobi (1-5) Satana okatikisi makani ma Yobi (6-12) Yobi ovidisi mavua ye wan’andi (13-19) Yobi kasidi tumba Yave ko (20-22)

2 Satana okatikisi diaka makani ma Yobi (1-5) Satana oveno nswa wa yelesa Yobi kimbevo (6-8) Nkaz’a Yobi ovovele vo: “Yambula Nzambi, wafwa!” (9, 10) Akundi atatu a Yobi bezidi (11-13)

“Nzambi ke bundanga ntaudi zandi vuvu ko” (18) 5 Longi diantete dia Elefaze dikwamanene (1-27) ‘Nzambi obakilanga akwa ngangu muna umpuki wau’ (13) ‘Yobi kafwete bembola longi dia Nzambi ko’ (17)

3 Yobi okendalele mu kuma kia luwutuku lwandi (1-26) Yobi oyuvuidi ekuma kemwenanga e mpasi (20, 21)

6 Mvutu za Yobi (1-30) Ovovele vo ndungidi kena yau muna yidima (2-6) Yobi ovovele vo afiaulwisi andi ayekodi (15-18) “E mvovo miaziku ke mitwasanga mpasi ko!” (25)

4 Longi diantete dia Elefaze (1-21) Ovezele kwikizi kia Yobi (7, 8) Osamwini nsangu za mwanda umosi (12-17)

7 Yobi okwamanene vana mvutu (1-21) E zingu kina nze salu kiangolo (1, 2) “Ekuma unkitulwidi se lekwa kia nonga?” (20)

687 8 Longi diantete dia Biledade (1-22) Ovovele nze vika sia vo wan’a Yobi sumuka basumuka (4) ‘Kele vo wakala wavelela, Nzambi wadi kutanina’ (6) Ovovele nze vika sia vo Yobi kimpumbulu (13) 9 Mvutu za Yobi (1-35) Mpasi muntu kalendi tantana ye Nzambi ko (2-4) ‘Mambu kevanganga Nzambi ke malendi fimpakana ko’ (10) Kavena muntu ko olenda katikisa Nzambi (32) 10 Yobi okwamanene vana mvutu (1-22) ‘Ekuma Nzambi kekuntantanisinanga?’ (2) Nswaswani vana vena Nzambi yo Yobi (4-12) ‘Yambula yasolola fi luvevoko’ (20) 11

Longi diantete dia Sofa (1-20) Ovovele vo Yobi nkwa mawulumuna (2, 3) Ovovese Yobi vo kavengomoka muna mbi (14)

12 Mvutu za Yobi (1-25) “Yeno ke nunsundidi ko” (3) “Nkitukidi se kuma kia sevela” (4) ‘Ngangu zina kwa Nzambi’ (13) Nzambi osundidi afundisi ye atinu (17, 18) 13 Yobi okwamanene vana e mvutu (1-28) ‘Nzolele vova kwa Nzambi’ (3) “Nu awuki akondwa mfunu” (4) “Nzeye wo vo ndungidi ngina yau” (18) Oyuvuidi ekuma Nzambi kekumbadikilanga vo mbeni andi (24) 14 Yobi okwamanene vana e mvutu (1-22) Zingu kia muntu kiankufi ye kiampasi (1) “Kana nkutu muna nti muna ye vuvu” (7) “Ekwe kele vo wansweka kwame muna Ziami!” (13) “O muntu avo ofwidi, nga olenda zinga diaka?” (14) Nzambi okala ye viangi muna salu kia moko mandi (15)

YOBI Mambu Mena mo 15 Longi dia zole dia Elefaze (1-35) Ovovele vo Yobi ke vuminanga Nzambi ko (4) Oyikidi Yobi vo nkwa lulendo (7-9) ‘Nzambi ke bundanga vuvu kwa mbasi zandi ko’ (15) ‘Ndiona omonanga e mpasi i kimpumbulu’ (20-24) 16 Mvutu za Yobi (1-22) “Vana fulu kia kumfiaulwisa, nusakisi e mpasi zame!” (2) Ovovele vo Nzambi unkitwidi nze lekwa kazolele nonga (12) 17 Yobi okwamanene vana e mvutu (1-16) “Avezi banzungidi” (2) “Unkitwidi se kuma kia luvezo” (6) “E Ziami kikala se nzo ame” (13) 18 Longi dia zole dia Biledade (1-21) Oyikidi nsendo wa asumuki (5-20) Ovovele nze vika sia vo Yobi kazeye Nzambi ko (21) 19 Mvutu za Yobi (1-29) Katambulwidi tumbu ya “akundi” andi ko (1-6) Ovovele vo obembwelo (13-19) ˆ “Nkudi ame una moyo” (25) 20 Longi dia zole dia Sofa (1-29) Sofa obenze vo Yobi finga kamfingidi (2, 3) Ovovele nze vika sia vo Yobi kimpumbulu (5) Ovovele vo Yobi sumu keyangalelanga (12, 13) 21 Mvutu za Yobi (1-34) ‘Ekuma yimpumbulu bekadilanga ye zingu kiasikila?’ (7-13) Osenzekele “afiaulwisi” andi (27-34) 22 Longi diatatu dia Elifaze (1-30) ‘Nga muntu olenda kala mfunu kuna kwa Nzambi?’ (2, 3) Oyikidi Yobi vo nkwa loko ye munkondwa unsongi (6-9) ‘Vutuka kwa Nzambi, wavuatumuka diaka’ (23) 23 Mvutu za Yobi (1-17) Ozolele sunzula diambu diandi vana ndose a Nzambi (1-7) Ovovele vo kalendele solola Nzambi ko (8, 9)

YOBI Mambu Mena mo ‘Ndundidi nzil’andi, lembi vengomoka’ (11) 24 Yobi okwamanene vana e mvutu (1-25) ‘Ekuma Nzambi kalembi sikidisila e ntangwa?’ (1) Ovovele vo Nzambi oyambulwilanga e mbi (12) Asumuki bezolanga tombe (13-17) 25 Longi diatatu dia Biledade (1-6) ‘Aweyi muntu kalenda kadila wansongi vana ndose a Nzambi?’ (4) Ovovele vo kwikizi kia muntu mpavala kwandi (5, 6) 26 Mvutu za Yobi (1-14) “Ekwe mpila osadisidi ndiona okondelo nkuma!” (1-4) ‘Nzambi wamanika o ntoto muna nkatu’ (7) ‘Mbela-mbel’a nzila za Nzambi kaka’ (14) 27 Yobi bakidi nzengo za tatidila kwikizi kiandi (1-23) “Kiyambula kwikizi kiame ko” (5) Wantu ambi ke bena ye vuvu ko (8) ‘Ekuma mvovo mieno ke mina mfunu ko?’ Yimpumbulu ke besalanga ye lekwa ko (13-23) 28 Yobi oswaswanese tusalu twa ntoto ye ngangu (1-28) Salu kia tima tusalu (1-11) Ngangu zisundidi pelola o mfunu (18) O vumi wa Yave i ngangu zakieleka (28) 29 Yobi osungamene lumbu ya kiese vitila lubangamu lwandi (1-25) Wazitiswanga vana vitu dia mbanza (7-10) Mavangu mandi mansongi mana mavioka (11-17) Awonso bawanga luludiku lwandi (21-23) 30 Yobi oyikidi e nsobani za zingu kiandi (1-31) Wantu akondwa mfunu bamvezele (1-15) Wakala nze yandi obembwelo kwa Nzambi (20, 21) “O nkand’ame ulombokele” (30)

688 31 Yobi otanini kwikizi kiandi (1-40) “Nkangidi kangu yo meso mame” (1) Olombele vo katezwa kwa Nzambi (6) Yobi kakala munta-zumba ko (9-12) Kakala nzodi a nzimbu ko (24, 25) Kakala nsambidi a teke ko (26-28) 32 Eleyu wa toko okotele muna moko (1-22) Ofungidi Yobi ye akundi andi makasi (2, 3) Ovingidi kuna luzindalalu vitila kavova (6, 7) Ke kimbuta kaka ko kikitulanga muntu se nkwa ngangu (9) Eleyu ozolele kikilu vova (18-20) 33 Eleyu otumbidi Yobi wau kakibadikidi vo nkwa unsongi (1-33) ˆ Lukulu lusolokele (24) Vutukila ngolo za kileke (25) 34 Eleyu otundidikidi unsongi wa Nzambi ye nzila zandi (1-37) Yobi ovovele vo Nzambi unyimini ndungidi (5) “Nzambi aludi kalendi vanga umpumbulu ko” (10) Yobi kena yo zayi ko (35) 35 Eleyu osongele vo ngindu za Yobi zabendomoka (1-16) Yobi ovovele vo osundidi unsongi ke mu Nzambi ko (2) Nzambi olutidi zanguka, e sumu ke dilendi kumvanga diambu ko (5, 6) Yobi kafwete vingila kwa Nzambi (14) 36 Eleyu otundidikidi o nene wa Nzambi walembi fimpakana (1-33) Akwa nlemvo sikila besikila; wantu ambi bembolwa bebembolwa (11-13) ‘Nkia nlongi ofwanane ye Nzambi?’ (22) Yobi wadi tundidika Nzambi (24) “O Nzambi wanene, olutidi mana tulenda zaya” (26) Nzambi una ye wisa muna mvula ye nsemo (27-33) 37 O nkum’a nsema usonganga vo Nzambi wanene (1-24) Nzambi olenda ningamesa salu ya muntu (7) ‘Toma fimpa mavangu masivi ma Nzambi’ (14) Wantu ke balendi bakula Nzambi ko (23)

689

YOBI Mambu Mena mo –1:10 Ke vana muntu ko ofwete kuyibadikila vo nkwa ngangu (24)

Seteleke (13-18) Mvalu (19-25) Kimbi ye ngo-zulu (26-30)

38 Yave ovovele mambu mesonganga ` vo muntu nke (1-41) ‘Akweyi wakala vava kiasemwa ntoto?’ (4-6) Wan’a Nzambi bayengoloka ye kiese (7) Yuvu mu kuma kia masivi ma nsema (8-32) “Nsiku miyalanga e zulu” (33)

40 Yuvu yankaka ya Yave (1-24) Yobi otambulwidi vo kena diaka ye diambu diavova ko (3-5) “Nga okatikisa unsongi wame?” (8) Nzambi oyikidi ngolo za Beyemote” (15-24) 41 Nzambi oyikidi e mpil’e sivi Leviatane kenena (1-34)

39 Bulu yasemwa isonganga kizowa kia muntu (1-30) Nkombo za miongo ye nkayi (1-4) Buluku dia mfuta (5-8) Mpakasa (9-12)

nsi ya Usi mwaka1 Muna la yo muntu, nkumbu andi

Yobi.1 Nkwa ziku yo unsongi;2b wavuminanga Nzambi yo venga mambu mambi. c 2 Wana nsambwadi amakala kawuta ye wana tatu amakento. 3 Wakala ye 7.000 ma mameme, 3.000 ma samo, 1.000 dia ngombe1 ye 500 za mabuluku2 ye ulolo wa ntaudi, muntu anene kakala vana vena nkangu awonso a Este. 4 Wan’andi amakala balambisanga e lambu, konso muntu muna nzo andi, muna lumbu kiandi kiasikdiswa. Babokelanga nsanga zau tatu, kimana badia yo nua yau. 5 Vava lumbu ya lambu yaviokanga, Yobi wababokelanga muna kubavelelesa. Wasikamanga mu mene-mene yo tambika yimenga ya ngioka d mu kuma kiau. Kadi Yobi wavovanga vo: “Dilenda kala vo wan’ame basumukini yo tianguna Nzambi a

1:1 1 Nanga ina ye nsasa vo: “Lekwa Kiamengwa.” 2 Yovo “kondwa tumbu.” 1:3 1 Mvovo wa sina: “500 za vangu ya ngombe.” 2 Mvovo wa sina: “mabuluku mankento.”

42 Yobi ovene mvutu kwa Yave (1-6) Akundi atatu a Yobi batumbilu (7-9) Yave osambwidi Yobi (10-17) Wan’amakala ye wan’amakento a Yobi (13-15)

KAPU 1 a Yez 14:14 Yak 5:10, 11

b Tuk 6:9 c Yob 2:3 d Tuk 8:20 Tuk 12:7, 8

 Ndambu ya 2 a Tuk 18:17, 19 b Tuk 6:2 Nsi 33:2 Yob 38:7

c 1Nti 22:19 Nk 103:20 Dan 7:13

d Zak 3:1 Mat 4:1, 3 Luk 22:31 Yoa 13:2 Lus 12:9

e Yob 2:1-3 f 1Pe 5:8 g Tuk 6:9 h Lus 12:10 i Tuk 15:1 Tuk 31:7

j Tuk 26:12

muna ntima miau.” I wau Yobi kavanganga ntangwa zawonso. a 6 Lumbu kimosi, vava wan’a Nzambi aludi1b bakota muna kuyisunzula vana ndose a Yave, c Satana d mpe okotele vana kati kwau. e 7 I bosi, Yave oyuvuidi Satana vo: “Akweyi otuka?” Satana ovutwidi Yave vo: “Mu vumvula vana ntoto yo kangalela vo.” f 8 Yave ovovese Satana vo: “Nga omwene1 selo kiame Yobi? Kavena muntu ko ofwanane yandi va ntoto. Nkwa unsongi2g yo kwikama, ovuminanga Nzambi yo venga mambu mambi.” 9 Muna kuma kiaki, Satana ovutwidi Yave vo: “Nga mu nkatu Yobi kevuminanga Nzambi e? h 10 Oyandi ye nzo andi ye lekwa yawonso kena yau, nga kuzietese yo ˆ lumbu ko e? i Wasambula e salu ya moko mandi, j e twelezi yandi iwokelanga kikilu muna nsi. 1:6 1 Mvovo wa kingana kia Kiyibere, wan’a Nzambi uyikanga, i sia vo, ambasi. 1:8 1 Mvovo wa sina “Nga osidi ntim’aku muna.” 2 Yovo “Wakondwa tumbu, muntu ambote.”

YOBI 1:11–2:8 11 Kansi owau, lambula koko kwaku yo katula yawonso kena yau, kieleka okutianguna vana ndose aku.” 12 I bosi, Yave ovovese Satana vo: “Tala, yawonso kena yau ina vana moko maku.1 Kansi, yandi kibeni kumviakani ko!” Muna diadi Satana okatukidi vana ndose a Yave. a 13 Lumbu kimosi wan’andi amakala ye amakento badianga yo nua vinyu muna nzo a mpangi au ambuta, b 14 o nati a nsangu olweke kwa Yobi, ovovele vo: “Ekolo ngombe zivatidingi ye mabuluku madidingi vana ndambu, 15 Aneseba babalwakidi, banete yau awonso, bavondele mpe ntaudi zaku muna nsosolo. Mono mosi kaka mvukidi muna kuzayisa wo.” 16 Wau kavovanga, wankaka olweke, ovovele vo: “Tiya twa Nzambi1 tutukidi kuna zulu, tuyokele mameme ye ntaudi, tuzinisi yau awonso! Mono mosi kaka mvukidi muna kuzayisa wo.” 17 Wau kavovanga, wankaka olweke, ovovele vo: “Akaladi c bezidi mu buka tatu, bakutumwini samo, babanete, bavondele ntaudi zaku muna nsosolo. Mono mosi kaka mvukidi muna kuzayisa wo.” 18 Wau kavovanga, wankaka olweke, ovovele vo: “Wan’aku amakala ye amakento vava badidingi yo nua vinyu muna nzo a mpangi au ambuta, 19 kuna kinsalukisa, tembwa kiangolo kitukidi muna makanga kiwandame´ ne muna konko yau ya ya nzo, e nzo ibwididi aleke, bafwidi. Mono mosi kaka mvukidi muna kuzayisa wo.” 20 Ozevo, Yobi otelamene, otiazwini mvuatu miandi, ozengele nsuki za ntu andi; i bosi obwidi vana ntoto, ofukamene, 21 ovovele vo: 1:12 1 Yovo “muna wisa kiaku.” 1:16 1 Nanga, “Nsemo.”

690 KAPU 1 a Yob 2:7

b Yob 1:4

c Tuk 11:28 

Ndambu ya 2 a Tuk 3:19 Nk 49:17 Kim 5:15 Kim 12:7 1Ti 6:7

b Kim 5:19 Yak 1:17

 KAPU 2 c Tuk 6:2 Nsi 33:2 Yob 38:7

d Nk 103:20 Dan 7:13

e Yob 1:6-8

f 1Pe 5:8

g Tuk 6:9

h Yob 27:5

i Yob 1:11

j Lev 24:15, 16 Yob 1:11, 12 Lus 12:10

k Yob 30:30

“Nkonga1 yavaika muna vumu kia ngudi ame, Nkonga mpe ivutuka. a Yave ovene, b Yave okatwidi. Yambula nkumbu a Yave yakwamanana kembelwa.” 22 Muna mawonso mama, Yobi kasidi sumuka ko ngatu vova vo Nzambi mbi kavangidi.1 Kuna kwalanda, vakala lumbu kina wan’a Nzambi aludi1c bakota muna kuyisunzula vana ndose a Yave, d Satana mpe okotele vana bena, kayisunzula vana ndose a Yave. e 2 Yave oyuvuidi Satana vo: “Akweyi otuka?” Satana ovutwidi Yave vo: “Mu vumvula vana ntoto yo kangalela vo.” f 3 Yave ovovese Satana vo: “Nga omwene1 selo kiame Yobi? Kavena muntu ko ofwanane yandi va ntoto. Nkwa unsongi2g yo kwikama, ovuminanga Nzambi yo venga mambu mambi. Wakinu tatidila kwikizi kiandi, h kana una vo ngeye ozolele kumfila i yamfwasa3 kondwa kuma.” 4 Satana ovutwidi Yave vo: “Nkanda mu nkanda. Muntu ovana yawonso kena yau mu kuma kia moyo andi. 5 Kansi owau, lambula koko kwaku yo viakana e visi yandi ye nitu andi, kieleka okutianguna vana ndose aku.” j 6 I bosi, Yave ovovese Satana vo: “Tala, una vana moko maku!1 Kansi, kumvondi ko!” 7 Muna diadi, Satana okatukidi vana ndose a Yave, oyelese Yobi mavumbu mampasi,1k tuka muna tambi yakuna mbat’a ntu. 8 Yobi obongele vasi kia kinzu kayi-

2

1:21 1 Yovo “Kimpene.” 1:22 1 Yovo “ngatu yikila Nzambi diambu diambi.” 2:1 1 Mvovo wa kingana kia Kiyibere, wan’a Nzambi uyikanga, i sia vo, ambasi. 2:3 1 Mvovo wa sina “Nga osidi ntim’aku muna.” 2 Yovo “Wakondwa tumbu, muntu ambote.” 3 Mvovo wa sina: “yamina.” 2:6 1 Yovo “una muna wisa kiaku.” 2:7 1 Yovo “mputa zampwena.”

691 kwangilanga, ovuende vana ntoto ampolo. a 9 Nkaz’andi umvovese vo: “Nga wakinu tatidila e kwikizi kiaku? Yambula Nzambi, wafwa kwaku!” 10 Kansi, Yobi umvovese vo: “Ovovele nze nkento azowa. Nga mawete kaka tufwete tambulwila kwa Nzambi aludi, yo lembi tambulwila mambu mambi e?” b Muna mawonso mama, Yobi kasidi sumuka ko muna nu’andi.1c 11 Akundi atatu a Yobi—Elifaze d wa musi Temane, Biledade e wa musi Nsuka f yo Sofa g wa musi Nama, vava bawidi e mpasi zawonso zibwididi Yobi, bezidi konso muntu tuka kuna fulu kiandi. Bawizane vo benda kunkasakesa yo kumfiaulwisa. 12 Vava bamwene kuna vala, ke banzayidila ko. Bayantika kaza yo dila yo tiazuna mvuatu miau, bamwenge ntoto kuna zulu ye vana ntu miau. h 13 Bavuanda yandi vana ntoto muna lumbu nsambwadi, fuku yo mwini. Ke vakala muntu ko wamvovesa kana diambu dimosi, kadi bamona vo e mpasi zandi zayingi kikilu. i I bosi, Yobi oyantikidi vova yo siba e lumbu kia luwutuku lwandi.1j 2 Yobi ovovele vo: 3 “E lumbu kina yawutuka, yambula kiavila, k Ye fuku una muntu mosi kavova vo: ‘Mwan’a yakala owutukidi!’ 4 E lumbu kiakina, yambula kiakala tombe. O Nzambi koko zulu kalembi kio vua o mfunu; Yambula kialembi temena ntemo. 5 Yambula kiaminua kwa tombe kin’e bu.1

3

2:10 1 Mvovo wa sina: “befo yandi.” 3:1 1 Mvovo wa sina: “osibidi lumbu yandi.” 3:5 1 Yovo “tombe ye kini kia lufwa kiabaka kio.”

YOBI 2:9–3:15 KAPU 2 a Yer 6:26

b Yob 1:21

6

c Yak 5:10, 11

d Yob 4:1 Yob 15:1 Yob 22:1 Yob 42:7, 9

e Yob 8:1 Yob 18:1 Yob 25:1

f Tuk 25:1, 2

7

8

9

g Yob 11:1 Yob 20:1

h Yez 27:30, 31

10

i Yob 16:6 

KAPU 3

11

j Yer 20:14, 15

k Yob 10:18, 19 Yer 15:10

12

 Ndambu ya 2 a Yob 10:18, 19

13

b Yob 41:1, 10 Nk 104:25, 26

14

c Yob 10:18

15 d Yer 20:17, 18

e Kim 9:5, 10

f Yoa 11:11

Yambula kiafukwa kwa tuti dia mvula. ˆ E lekwa ilombolanga kuma yamwesa kio wonga. O fuku wauna, yambula wabakwa kwa tombe kin’e bu; a Walembi mona kiese mu lumbu ya mvu, Walembi kota muna lutangu lwa ngonde. Elo, o fuku wauna yambula wakituka sita; Ke muwakana kazu kiakiese ko. Awana besibanga e lumbu, yambula basiba kio, Awana balenda sikamesa Leviatane.1b Yambula ntetembwa zandi zankielelo zalomboka; Yambula kavingila ntemo, kansi wau kamoni, Yambula o fuku wauna walembi mona ntemo ankielelo. Kadi ke ukakidi vumu kia ngudi ame ko; c Ngatu sweka e mpasi muna meso mame. Ekuma yalembi fwila vava yawutuka? Ekuma yalembi vidila vava yavaika muna vumu? d Ekuma vakadila e nkata yandela Ye ntulu zina zangiemeka? Owau nga yalavalala kwame kuna luvuvamu; e Nga yadi leka kwame yo vunda f Kumosi ye ntinu mia nza ye aludiki au, Ana bakitungila e fulu ina owau se mazumbu,1 Yovo ye mfumu zina zakala ye wolo, E nzo zau zazala ye palata.

3:8 1 Obadikilwanga vo ngandu yovo mbizi ankaka yanene ye yangolo. 3:14 1 Nanga, “ana bakitungila e fulu ina yasala nkatu.”

YOBI 3:16–4:14 16 Yovo ekuma yalembi kadila nze mwana wasuluka lembi zayakana kwa wantu, Nze nsedia mialembi mona ntemo? 17 Muna lufwa mufokokelanga kana nkutu mavuanga ma yimpumbulu; ˆ I muna muvundilanga ana bayoyele. a ˆ 18 I muna abakami bekadilanga kumosi muna luvuvamu; Ke bewanga nding’a muntu ko okubatuminanga vo basala. 19 Muna lufwa, anene ye andwelo bafwanana, b O ntaudi ovevokele muna mfumu andi. 20 Ekuma kavanini o ntemo kwa mumbona-mpasi Yo moyo kw’awana bakendalala? c 21 Ekuma bevavilanga lufwa, kansi ke lukwizanga ko? d Bevavanga lufwa lutila tusalu twaswekama, 22 Ana bena ye kiese kiayingi, Beyangalalanga vava besololanga e ziami. 23 Ekuma kavanini ntemo kwa muntu ovilakene nzil’andi, Ona Nzambi kazietes’e yaka? e 24 Kadi vana fulu kia dia, ivumukanga, f E bumu yame g ina nze maza ma nkoko mekumbanga. 25 Kadi dina dianzakamesanga dindwakidi, Dina yamwenanga wonga dimbwididi. 26 Kina ye luvuvamu ko yovo ngemba ngatu vundu, E mpasi zakinu kwiza.” Elifaze h wa Ntemane ovutwidi vo: 2 “Avo muntu ozolele vovana yaku, nga kuwunikina kuna luzindalalu ko e? Kadi nani olenda dingalala? 3 Dialudi, wantu ayingi walonganga,

4

692 KAPU 3 a Nk 146:4 Kim 9:10 Yes 57:1, 2

4

5 b Yob 30:23 Nk 49:10, 12 Kim 8:8 Kim 9:2

6

7 c 1Sa 1:10 2Nti 4:27

8

d Nta 11:11, 15 1Nti 19:3, 4 Yob 7:15, 16 Yon 4:2, 3

9

10 e Yob 12:14 Yob 19:8

11

f Nk 102:9, 10

12

13 g Nk 22:1 Nk 38:8

 KAPU 4 h Yob 2:11 Yob 15:1 Yob 22:1 Yob 42:7, 9

14

Yo kumika ana bavavanga lusadisu. E mvovo miaku miatelamesanga ndiona watanga sakuba, Wakumikanga awana se bebwa.1 Kansi wau vo e mpasi zinlwakidi, okendalele;1 Wau zinlwakidi, ozakamene. O vumi waku muna Nzambi, ke uvene vuvu ko e? E nzila zaku za ziku, a nga ke zivene vuvu ko e? Nga wamona kala munkondwa-kuma kafwa? Nkia ntangwa wamona ansongi bafwaswa? Imonanga vo awana bevatanga mpatu za mambu mambi Ye awana bekunanga nsoki, mambu mambi ye nsoki bekutikanga. Muna mpemok’a Nzambi befwila, Muna mpemok’a makasi mandi i besukisilwa. Nkosi okwitidi, mwan’a nkosi otatwidi e ndinga, Kansi kana nkutu meno ma nkosi zangolo1 matolokanga. Nkosi yifwidi wau ikondelo bulu kiadia, Wan’a nkosi bamwangane. Diambu banzayisi kuna kinsweki, E nguninina zilweke mu kutu kwame. Muna fuku mbwene monameso kitokanese ngindu zame, Vava wantu balele tulu twangolo, E wonga ye zakamu dindwakidi,

4:4 1 Mvovo wa sina: “makungunu mayoya.” 4:5 1 Mvovo wa sina: “otokaneNdambu ya 2 ne.” 4:10 1 Yovo “wan’a nkosi a mika miayingi muna nsingu.” a Yob 1:1 

693 15

16

17

18

19

20

21

5 2 3

4

Dizadisi e visi yame yawonso ye wonga. Mwanda uviokele vana mpolo ame; E mika mia nitu ame mikankumukini. I bosi, uningamene, Kansi kivisidi mpw’andi ko. Kini1 kikedi vana meso mame; Vakedi pi-i, i bosi ngwidi ndinga: ‘Nga mpasi muntu osunda unsongi lutila Nzambi e? Nga muntu osunda velela lutila Mvangi andi?’ Nzambi ke bundanga ntaudi zandi vuvu ko, Mbi kesololanga muna mbasi1 zandi. Olutidi wo vanga kw’awana bekalanga muna nzo za nteke, Zina vo e nkubilw’andi ina muna ntoto, a Bekosomonuanga nze nselele. Bekosomonuanga tuka mene yakuna masika; Bevila yakwele mvu, ke muntu ko ozaya wo. Nga ka bena nze saba kikutulwilu nsinga ko e? Befwa kondwa kwa ngangu. “Bokela! Nga vena yo muntu okutambulwila? Kwa nani muna avauki ovavila lusadisu? Kadi e fu kia lunda makasi kivonda e zowa, E zinu divonda e tunga. Mbwene zowa ovaikidi e mianzi, Kansi kuna kinsalukisa e nzo andi isibilu. Wan’andi ke bena ye lutaninu ko, Bekosomonua vana vitu dia

4:16 1 Yovo “Ninga.” 4:18 1 Yovo “anati a nsangu.”

YOBI 4:15–5:16 KAPU 4 a Tuk 3:19 

5

Ndambu ya 2  KAPU 5 a Ngn 22:22 Am 5:12

6

7

8

9

10 11 12

13

14

15

16

b 1Ko 3:19

mbanza, a ke vena muntu ko okubavuluza. E mimfwa nzala bedianga ina bekutikanga, Bebakilanga yo kana nkutu vana nsende, E mavua mau mebakama muna ntambu. Kadi e mpasi ke zitukanga mu mbundukutu ko, E lubangamu ke lutukanga mu ntoto ko. Kadi muntu muna mpasi kawutukila, Nze una ntimbu-ntimbu za tiya zitimbukilanga. Vo i mono kwa Nzambi idodokela, Kuna kwa Nzambi isunzula e diambu diame, Ona ovanganga mambu manene ye mampimpita, Ye mambu masivi malembi tangakana. Onokesanga mvula va ntoto Yo twika maza muna mpatu. Otundidikanga nlembami, Yo zangula ona wakendalala yamuna luvuluzu. Ofukisanga makani ma yimpumbulu, Kimana salu ya moko mau yalembi sikila. Obakilanga akwa ngangu muna umpuki wau, b Muna diadi, makani ma akwa ngangu mefukiswanga. Bewanana ye tombe muna mwini, Bebabata muna midi1 nze mu mpimpa. Ovuluzanga muna nsosolo a nua miau, Ovuluza nsukami vana moko ma nkwa ngolo, Dianu vo vena ye vuvu kuna kwa nlembami, Kansi, o nua wa nkwa vilwa ubutikwa.

5:14 1 Yovo “ntangw’anlungu.”

YOBI 5:17–6:13 17 Nkwa kiese ona otumbilu kwa Nzambi; Dianu vo, kubembodi e longi dia Mpungu-ngolo ko! 18 Kadi olweka, kansi okanga e mputa; Okosomona, kansi owuka muna moko mandi. 19 Okuvuluza mu sumbula sambanu, Kana nkutu kina kia nsambwadi ke kikuvanga mbi ko. 20 Muna ntangw’a mvengele, okuvuluza muna lufwa, Yamuna ngolo za nsosolo muna vita. 21 Otaninua muna ngwandwa za lubini, a Kumona wonga wa lufwasu ko vava lulwaka. 22 Oseva lufwasu ye nzala, Kumona wonga wa bulu yansisi ya ntoto ko. 23 Kadi matadi ma nzanza ke mekuvanga mpasi ko,1 E bulu ya mfuta ikadila yaku kuna luvuvamu. 24 Ozaya wo vo e saba kiaku kiasikila,1 Vava ofimpa madilu maku ma twelezi, omona vo ke mukondwa lekwa ko. 25 Okala yo wan’ayingi, Mbongo aku iwokela nze titi ya ntoto. 26 Okala ye ngolo vava okulumuka muna ziami, Nze ntete mia masa mikutikilu muna nsungi andi. 27 I mau mama twafimpa, i wau kikilu mena. ´ Wa yo tambulwila mo.” Yobi ovutwidi vo: 2 “Ekwe kele vo ntantu b zame zatezwa Yo siwa vana balanza kumosi ye mpasi zame!

694 KAPU 5 a Ngn 12:18 

KAPU 6 b Nk 31:9 

Ndambu ya 2 a Kim 7:7 Yak 3:2

b Ngn 18:14

c Yob 24:5

d Nta 11:11, 15 1Nti 19:3, 4 Yon 4:3

e Lev 19:2 Os 11:9

6

5:23 1 Yovo “mekanga yaku e kangu.” 5:24 1 Mvovo wa sina: “kiavuvama.”

f Yob 7:6, 7 Nk 103:15, 16

3 Kadi ziviokele senge dia kalunga e zitu. I kuma mpovele mambu lembi yindula.1a 4 Kadi nzanza za Mpungungolo zintobwele, O mwand’ame unuini manga miandi; b O Nzambi unzadisi ye wonga wau kandwanisi. 5 E buluku dia mfuta c nga dilenda kaza wau dina ye titi? Yovo e ngombe nga imeka wau ina ye titi? 6 Madia makondwa nzenzo nga mediwa lembi siwa mungwa? Nga dimbu wa nti wina yo ntomo? 7 Kiasimba1 lekwa yayi ko. Ina nze madia mafwidi ngani. 8 Ekwe kele vo yatambula ina ndombele, O Nzambi kalungisa nsatu zame! 9 Ekwe kele vo Nzambi kakala ye luzolo lwa kunkosomona, Yo lambula koko kwandi kamponda! d 10 Diadi kuntwasila lufiaulwisu; Yadi timuka ye kiese kanele vo e mpasi zisakidi, Kadi kibembwele mvovo mia Mvauki ko. e 11 Nga ngina ye ngolo muna kwamanana vingila? f Nkia diambu diambote dikundwakila kuna ntwala, dina mfwete kwamanana zingila?1 12 Nga ngina ye ngolo nze tadi? Nga nitu ame ya nsongo? 13 Nga ndenda kuyisadisa Wau nkatwilu mawonso mansadisanga e? 6:3 1 Yovo “mvovo mia losola-losola.” 6:7 1 Yovo “Moyo ame ke wasimba.” 6:11 1 Yovo “dina mfwete lambulwila e zingu kiame (moyo).”

695 14 Ndiona olembi songa walakazi1 kwa nkwandi a Obembwele vumi wa Mpungu-ngolo. b 15 E mpangi zame bampunini c nze nkoko miyumanga, Nze maza ma nkoko miayuma muna nsungi a sivu.1 16 Miandombe mu kuma kia maza makangama, Muna muswekamenanga e mbungezi. 17 Kansi muna nsungi andi milalanga maza yo lwaka kumfoko; Avo kuyandukidi, miyumini. 18 E nzila zau zivengomweno; Milweke kuna makanga yo vila. 19 E buka y’akangadi a Tema d bevavila mo maza; Akangadi Aneseba e bevingila mo. 20 Bafusuka e nsoni kadi vuvu kiankatu babundidi mio; Balweke ko muna fusuka kaka nsoni. 21 Kadi i wau nukitukidi va meso mame; f Lumwene mpasi za lubangamu lwame, luzakamene ye wonga. g 22 Nga ‘lekwa yinulombele,’ Yovo lukau inulombele muna kimvuama kieno? ˆ 23 Nga lomba yalomba vo yakulwa vana moko ma mbeni Yovo yavuluzwa1 vana moko ma abangiki? 24 Nundonga, yakala e pi-i; h Nunsadisa yabakula vilwa wame. 25 E mvovo miaziku ke mitwasanga mpasi ko! i Kansi, nkia nsendo ndenda vua muna tumbu kieno? j 6:14 1 Mvovo wa Kiyibere una ye nsasa vo: “zola ye walakazi ulembi suka.” Tala Nsas’a Mvovo. “Zola kulembi suka.” 6:15 1 Yovo “mbangala.” 6:23 1 Mvovo ˆ wa sina: “yakulwa.”

YOBI 6:14–7:7 KAPU 6 a Ngn 3:3 Ngn 19:22 Os 6:6 Zak 7:9

b 1Yo 3:17 c Yob 19:19 Nk 38:11

d Yes 21:13, 14 e Yob 1:14, 15 f Yob 13:4 g Nk 38:11 h Yob 32:11, 12 i Ngn 12:18 Ngn 25:11

j Yob 16:2, 3 Yob 21:34

 Ndambu ya 2 a Yob 10:1 b Yob 31:21, 22 Mal 3:5

c Tuk 37:28 

KAPU 7 d Yob 14:5, 6 Nk 39:4

e Lev 19:13 Nsi 24:15

f Nk 6:6 g Yob 2:8 Yob 30:17

h Yob 30:19 i Yob 30:30 j Nk 102:11 Nk 103:15 Nk 144:4

k Yob 17:15 l Nk 89:47 Kim 2:11

26 Nga nuzolele tumba mvovo miame, E mvovo mia mundimbula vuvu, a emi minatwa kwa tembwa? 27 Oyeno mpe lulenda tela mwan’a nsona e nkas’a mienze b Yo teka nkundi eno! c 28 Owau, nuviluka, nuntala, Kadi kivuna ko vana ndose eno. 29 Dodokolo, nutoma yindula— ke numfundisi ko— Elo, nutoma yindula, kadi unsongi wame wakinu. 30 Nga vena yo vilwa vana lubini lwame? Nga lubini lwame ke lulendi bakula lekwa kiambi ko e? “E zingu kia muntu ova ntoto nga ke kiazala ye mpasi ko? E lumbu yandi ke ina ko nze lumbu ya muntu obakilu mu salu e? d 2 Nze mbundu, olakukilanga viozi e moyo, Nze muntu obakilu mu salu, ovingilanga mfutu andi. e 3 Ozevo, banzengele ngonde zampavala Yo mafuku mazele ye mpasi. f 4 Avo ndavalele, iyuvulanga vo: ‘Nkia ntangwa isikama?’ g Kansi vava fuku ulambukanga, ibalumukanga vana mfulu yavana kuma kukia. 5 E nitu ame izele ye mimvidi ye mbundukutu a ntoto; h Nkand’ame a nitu uzele ye mputa yo tufina. i 6 E lumbu yame nswalu iviokanga lutila ntumbu a masini ma tungila nlele, j Ifokoka kondwa e vuvu. k 7 Sungamena vo e zingu kiame kiankufi,1l E meso mame ke memona diaka kiese2 ko.

7

7:7 1 Yovo “kina nze tembwa.” 2 Yovo “memona o wete.”

YOBI 7:8–8:9 8 Meso mana mambwene owau, ke mekumbona diaka ko; Meso maku mekumpava, kansi kikala diaka ko. a 9 Nze una uladilanga e tuti yo vila, I una ndiona okulumuka muna Ziami,1 ke vutuka ko. b 10 Ke vutuka diaka kuna nzo andi ko, E fulu kiandi ke kinkunzayidila diaka ko. c 11 Ozevo, kibumika nu’ame ko. Vova ivova muna ntantu za ntim’ame;1 Yidima iyidimina muna ndudi ame.2d 12 Nga mono i kalunga yovo mbizi ampwena ya kalunga, Wansila nyingidi? 13 Avo mpovele vo: ‘E mfulu ame ikumfiaulwisa; E mfulu ame ivevola mpasi zame,’ 14 Umbwesese wonga muna ndozi, Unzakamese muna mona-meso, 15 Dianu vo, nsolele1 lufwa, Elo, diambote yafwa ke mu zinga ye nitu yayi ko.2e 16 Mbengene moyo ame; f kizolele zinga diaka ko. Ungiambula, kadi e lumbu yame ina nze mwaya. g 17 O muntu i nki, wantokanena Yo kunsia e sungididi?1h 18 Ekuma okumfimpilanga konso mene-mene Yo kuntonta ntangwa zawonso? i 19 Yamu nkia kolo okwamanana kuntala 7:9 1 Yovo “Seol,” i sia vo, ziami kia wantu awonso. Tala Nsas’a Mvovo. 7:11 1 Mvovo wa sina: “mwand’ame.” 2 Yovo “ndudi a moyo ame.” 7:15 1 Yovo “moyo ame usolele.” 2 Mvovo wa sina: “ke mu visi yame yayi ko.” 7:17 1 Mvovo wa sina: “Wansia ntima.”

696 KAPU 7 a Yob 7:21 Yak 4:14

20

b Yob 10:21 Yob 14:12 Nk 78:39 Kim 9:10

c Nk 103:15, 16 Nk 146:4 Kim 9:5

d 1Sa 1:10

21

Yob 10:1 Ngn 14:10

e Yob 3:20, 21 f Tuk 27:46 1Nti 19:4 Yob 10:1 Yon 4:3

g Nk 62:9 Nk 144:4 Kim 6:12

8 2

h Nk 8:4 Nk 103:15 Nk 144:3

3

i Yob 23:10 

Ndambu ya 2 a Yob 14:6

4

b Yob 34:21 Ngn 5:21 Yer 16:17 Ayi 4:13 1Pe 3:12

c Tuk 3:19 Nk 104:29 Kim 12:7

5 6

 KAPU 8 d Yob 18:1

7

Yob 25:1

e Tuk 25:1, 2 Yob 42:9

f Yob 11:3

8

g Yob 5:8, 9 Yob 11:13 Yob 22:23

h Yob 1:8 i Yob 11:14, 17 j Yob 15:17, 18

9

Yo lembi kumpana ntangwa kimana yamina mete? a Avo sumuka nsumukini, aweyi ndenda kuvangila e mbi, ongeye omonanga mawonso bevanganga wantu? b ´ Ekuma unkitulwidi se ma kia nonga? Nga nkitukidi se zitu kwa ngeye? Ekuma olembi lolokela e sumu diame Yo viokesa bi wame? Kadi ke kolo ko ilavalala va ntoto, c Okumpava, kansi kikala diaka ko.” I bosi, Biledade d wa musi Nsuka e ovutwidi vo: “Yamu nkia kolo okwamanana vovela e mpila yayi? f E mvovo mia nu’aku mina nze tembwa kiangolo. Nga Nzambi obendomona unsongi, Yovo Mpungu-ngolo kabendomona e ziku? Avo wan’aku Nzambi basumukina, Oyandi wayambula vo batumbwa mu kuma kia ukolami wau;1 Kele vo wavava Nzambi g Yo dodokela Mpungu-ngolo, Kele vo wavelela kikilu yo kala nkwa unsongi, h Wadi kusia e sungididi1 Yo kuvutulwila e fulu kiaku. Kana una vo lubantiku lwaku lwandwelo, E mbaninu aku yanene yadi kala. i Dodokolo, yuvula mbandu yavita, Yo sia sungididi mana mase mau bamona. j Kadi yeto mazono twawutukidi, katuzeye diambu ko,

8:4 1 Mvovo wa sina: “wabayekola vana moko ma ukolami wau.” 8:6 1 Mvovo wa sina: “kusikamesa.”

697 10 11

12 13

14 15

16

17

18

19 20

Kadi e lumbu yeto va ntoto ina nze kini.1 Nga ke bekulonga ko, Yo kuvovesa mana bazeye?1 Nga mawu malenda kola vana vakondelo mayang’e? E tutu nga dilenda kola kondwa kwa maza? Ekolo mesavukanga yo lembi vuzwa, Meyuma vitila nti miankaka. Eyayi i mbaninu1 ya wantu awonso ana bevilakana Nzambi, Kadi e vuvu kia kimpumbulu2 kidimbuka, E vuvu kiau kiankatu kwandi E vuvu kiau kiazeza nze konde dia1 sangangungu. Oyekamena nzo andi, kansi ke isikila ko; Osimbinina yo kansi, ke isikila ko. Una nze nti uyitilwanga maza vana mwini, E tayi yandi isayananga muna mpatu. a E mianzi miandi mizingalakana vana matadi; Ovavidi e nzo vana vena matadi.1 Kansi avo ovuzilu1 vana fulu kiandi, E fulu kikumvakulwilanga nkalu, oku vo: ‘Kiasidi kumona ko.’ b Kieleka, i wau kevidila;1c Akaka muna ntoto bevaikila. Kieleka, Nzambi ke bembola awana besikilanga ye kwikizi ko;1 Ngatu yikama2 yimpumbulu,

8:9 1 Yovo “ninga.” 8:10 1 Yovo “Nga ke bevaikisa mana mena muna ntima miau ko?” 8:13 1 Mvovo wa sina: “i wau wina e nzila.” 2 Yovo “mvengomoki.” 8:14 1 Mvovo wa sina: “nzo ya.” 8:17 1 Yovo “otadidi nzo a matadi.” 8:18 1 Yovo “omininu.” 8:19 1 Yovo “e nzil’andi i wau ividila.” 8:20 1 Yovo “ke bembola minkondwa-kuma ko.” 2 Mvovo wa sina: “simba moko ma.”

YOBI 8:10–9:10 KAPU 8 a Yob 5:3

b Yob 20:9

c Yob 20:5 

Ndambu ya 2  KAPU 9 a Nsi 32:4 Nk 143:1, 2 Rom 3:23

b Yob 40:2 Rom 9:20

c Yob 36:5 Nk 104:24 Yes 40:26 Dan 2:20

d Ngn 14:16 Ngn 28:14 Yes 30:1 Dan 5:18, 20 Zak 7:12 Rom 2:5

e Nk 75:3

f Tuk 1:16

g Tuk 1:1 Nk 33:6 Yes 44:24

h Yob 38:8-11

i Yob 38:31 Am 5:8

j Yes 40:28 Rom 11:33

21 Vo i ngeye, o Nzambi ozadisa nu’aku ye tusevo Ye kazu kiakiese muna befo yaku. 22 Ana bekumenganga bevuikwa nsoni, E saba kia yimpumbulu ke kikala diaka ko.” Yobi ovutwidi vo: 2 “Nzeye wo vo i wau dina. Kansi, o mpasi muntu aweyi kalenda kadila ye ndungidi muna mfundu yo Nzambi? a 3 Avo muntu ozolele tantana yo Nzambi,1b Ke lenda vana mvutu ko kana mu diambu dimosi muna funda dia yuvu kekunyuvula. 4 Yandi nkwa ntim’a ngangu, osundidi muna nkuma. c Nani olenda kuntelamena yo lembi mona e mpasi? d 5 Okatulanga miongo, kansi wantu ke bezayanga wo ko; Okindulanga mio muna makasi mandi. 6 Onikunanga ntoto vana fulu kiandi, I dianu malunzi mandi mezakamenanga. e 7 Okanikinanga ntangwa yalembi temoka Yo kakidila ntemo a ntetembwa; f 8 Oyalumunanga e zulu yandi mosi, g Yo diatila vana mavuku manene ma kalunga. h 9 Wavanga buka ya ntetembwa za Ase,1 Kesile2 ye Kima3 i Ye buka ya ntetembwa za Sude;4 10 Ovanganga lekwa yanene, yalembi fimpakana, j

9

9:3 1 Yovo “ozolele kunata kuna mbazi a nkanu.” 9:9 1 Nanga i buka ya ntetembwa muna mpw’a Use Anene. 2 Nanga i buka ya ntetembwa muna mpw’a Orione. 3 Nanga i buka ya ntetembwa za Peleyade muna mpw’a Ngombe. 4 Mvovo wa sina: “masuku ma sude.”

YOBI 9:11-32 11

12

13

14 15

16

17

18 19

20

21

Mambu masivi malembi tangakana. a Oviokele vana ngina, kansi kimwene ko; Oviokele vana ndambu ame, kansi kimvisidi ko. Avo okutumwini lekwa, nani okunsima? Nani olenda kumvovesa vo, ‘Adieyi ovanganga?’ b Nzambi ke vilula makasi mandi ko; c Kana nkutu asadisi a Rakabi1d bamfukamene. Kele vo yamvana e mvutu, Mvovo yadi sola muna vovana yandi! Kana nkutu vo yakala ye ndungidi, kiadi kumvana mvutu ko. e Yadi dodokela kaka mfundisi ame1 kamfwila e nkenda. Avo imbokele, nga okumpana e mvutu? ´ Kikwikidi ko vo owa nding’ame, Kadi okunkosomona muna tembwa Yo wokesa e mputa zame kondwa kuma. f Kangiambwidi ko yatevola;1 Owokesanga e mpasi zame. Avo diambu ditadidi ngolo, yandi i nkwa ngolo. g Avo diambu ditadidi unsongi, ovovele vo: ‘Nani olenda kumfundisa?’1 Avo ndungidi yadi kala yau, o nu’ame wadi kumpana e ngielele; Kana nkutu nsongele ziku,1 okungikila vo i nkwa ngielele.2 Kana nkutu ntatididi ziku

9:13 1 Nanga mbizi ampwena ya kalunga. 9:15 1 Nanga, “mbeni ame kuna mbazi a nkanu.” 9:18 1 Yovo “yafulumuna.” 9:19 1 Mvovo wa sina: “kumbokelesa.” 9:20, 21 1 Yovo “Kana nkutu i munkondwa kuma.” 9:20 2 Mvovo wa sina: “i mbendomoki.”

698 KAPU 9 a Nk 40:5

22 b Dan 4:35 Rom 9:20

23 c Nsi 32:22

24 d Yob 26:12

25 e Yob 10:15

26 f Yob 2:3 Yob 34:5, 6

27 g Yes 40:28 

28

Ndambu ya 2 a 1Yo 5:19

29 b Yob 7:6 Nk 90:10 Yak 4:14

30

c Yob 21:6

31

d Nk 73:13

32

e Yer 2:22 Mal 3:2

f Yes 45:9 Rom 9:20

kiame,1 kizeye ko dina dikumbwila;2 Mbengene3 moyo ame. Kavena kwandi nswaswani ko. I dianu mpovele vo: ‘Ofwasanga minkondwakuma1 kumosi ye yimpumbulu.’ Avo kizalu kivondele kuna kinsalukisa, Seva kadi seva e mpasi za minkondwa kuma. Oyekwele nza vana moko ma kimpumbulu; a Ofukidi meso1 m’afundisi. Avo ke yandi ko, ozevo nani? Owau, e lumbu yame ilutidi nswalu ke mu ntikuni ko; b Itinini lembi mona o wete. Iviokele nzaki nga nzaza za mawu, Nze ngo-zulu zikulumukinanga e mbizi. Avo mpovele vo: ‘Ivilakana ngidimu ame, Isoba mpw’ame yo yangalala,’ Ikala kaka ye wonga mu kuma kia mpasi zame zawonso, c Nzeye wo vo kukumbadikila ko se munkondwa-kuma. Ngielele kaka ivewa. Ozevo, ekuma ifuntukina e nkatu? d Avo ikisukwidi muna maza ma mvul’ampembe, Yo velelesa moko mame muna sabuni,1e Okuntuba muna wulu dia ntebe, Idianu vo e mvuatu miame nkutu mikumbenga. Kadi yandi ke muntu ko nze mono yamvana e mvutu, Yovo twenda fundana kuna mbazi a nkanu. f

9:21 2 Yovo “kizeye moyo ame ko.” 3 Yovo “Mvezele; Bembwele.” 9:22 1 Yovo “akwa ziku.” 9:24 1 Mvovo wa sina: “mpolo.” 9:30 1 Yovo “ntoto ampolo.”

699 33 Kavena muntu ko okutuzengela e diambu,1 Ona olenda kala se mfundisi eto.2 34 Kele vo kangiambula kungwanda,1 Yo yambula kumbwesesa wonga muna mambu mansisi, a 35 Yadi vovana yandi kondwa kwa wonga, Kadi kikalanga ye wonga wa vova ko. “Mbengene moyo ame. b Vaikisa ivaikisa ntokani zame. Vova ivova muna ntantu zame.1 2 Ivovesa Nzambi vo: ‘Kungielesa ko. Unzayisa, ekuma okuntantanesenanga? 3 Nga nluta obaka muna bangika, Muna veza e salu kia moko maku, c Ekolo otambulwidi luludiku lwa yimpumbulu? 4 Nga meso ma kinitu una mau, Yovo omwenanga una muntu kemwenanga? 5 Nga lumbu yaku ina nze lumbu ya wantu, Yovo mvu miaku nze mvu mia muntu, d 6 Wau ovavanga mbi ame Yo kwamanana tomba e sumu diame? e 7 Ozeye wo vo kina ye ngielele ko; f Kavena muntu ko olenda kumpuluza vana moko maku. g 8 Moko maku mangumba yo kumpanga, h Kansi owau ozolele kumfwasa emvimba.

10

9:33 1 Yovo “okala se nkambakani eto.” 2 Mvovo wa sina: “Kasia koko muna yeto awole.” 9:34 1 Mvovo wa sina: “kakatula lubamba lwandi oku ngina.” 10:1 1 Yovo “muna ndudi a moyo ame.”

YOBI 9:33–10:20

KAPU 9 a Yob 13:21 

KAPU 10 b Nta 11:11, 15 1Nti 19:3, 4 Yob 7:16 Yon 4:3

c Yob 14:15 Nk 138:8 Yes 64:8

d Nk 90:2

e Yob 10:14

f Yob 1:8 Nk 139:1

g Nsi 32:39

h Nk 119:73 Nk 139:13-16

 Ndambu ya 2 a Tuk 2:7 Yes 45:9 Yes 64:8 Rom 9:21

b Tuk 3:19 Nk 104:29 Kim 12:7

c Nk 139:15

d Nk 8:4

e Nk 139:1

f Yob 9:15

g Nk 119:153

h Yes 38:13

i Yob 3:11 Yer 20:18

ˆ 9 Sungamena vo mu tuma wampangila, a Kansi owau umputwidi muna ntoto. b 10 Nga kuntiamwini ko nze kimvumina Yo kunkangamesa nze kezio? 11 Umvuikidi nkanda ye nsuni, Ungikakese ye visi ye mianzi. c 12 Umpene moyo yo kunsonga walakazi; Otanini mwand’ame1 muna kundunga-lunga. d 13 Kansi ozolele vanga mambu mama kuna kinsweki.1 Nzeye wo vo mambu mama kwa ngeye matukidi. 14 Kele vo yasumuka, wadi kumbona, e Kwadi loloka sumu diame ko. ˆ 15 Avo ngielele ngina yau, tatu kwa mono! Kana nkutu vo kina ye kuma ko, kilendi zangula ntu ko, f Kadi nzele ye luvezo ye mpasi. g 16 Avo nzangwidi ntu, okunkonda nze nkosi h Osonga diaka nkum’aku muna kundwanisa. 17 Untwasidi mbangi zampa zamfunda, Owokese makasi maku omu mono, Ekolo mpasi ye mpasi zindwakidi. 18 Nkia kuma wampaikisila muna vumu? i Diambote kele vo yafwa kwame una kiamonekene kwa muntu ko. 19 Diadi kala vika sia vo kiakala kwame ko; Nga yanatwa tuka muna vumu yamuna ziami.’ 20 Nga ke lumbu yandwelo ko

10:12 1 Yovo “fulumwinu kiame; moyo ame.” 10:13 1 Mvovo wa sina: “oswekele mambu mama muna ntim’aku.”

YOBI 10:21–11:20

21

22

nsidi yau? a Bika kangiambula kuna luvuvamu; Yambula kavengomona meso mandi mu mono kimana yavevoka fioti1b Vitila ngienda kuna kilendi vutukila ko, c Kuna nsi ya tombe kiangolo,1d Kuna nsi ya tombe kiangolo, Nsi ya tombe kin’e bu ye mvuanga, ˆ Kuna ntemo una nze tombe kiangolo.” Sofa e wa musi Nama ovutwidi vo: “E mambu mama mawonso nga ke mevaninua mvutu ko e? Nga vova kwayingi i kwau kulungisa o muntu?1 Nga mawulumuna maku mekaka nua mia wantu? Nga kavena muntu ko okutumba muna mvovo miaku mia lutiangu? f Kadi ovovele vo: ‘E longi diame diavelela, g Yavelela vana meso maku.’ h Ekwe kele vo Nzambi kavova Yo ziula nu’andi kwa ngeye! i Okusengomwena mbumba za ngangu, Kadi e ngangu zakieleka ke diambu diakete ko. Wazaya wo vo Nzambi ke sungamena bi waku wankaka ko. Nga olenda solola mambu masina ma Nzambi Yovo zaya mambu mawonso mu kuma kia1 Mpungu-ngolo? E ngangu zisundidi e zulu muna zanguka. Adieyi olenda vanga?

11 2

3

4 5 6

7

8

700 KAPU 10 a Yob 7:6 Yob 14:1, 2 Nk 39:5, 6 Nk 103:15, 16

9

10 b Yob 9:27

c Yob 7:9

11

12

Nk 115:17 Yes 38:11

13 14 d Yob 38:17 Nk 88:12 Kim 9:10

 KAPU 11

15

e Yob 20:1 Yob 42:9

16 f Yob 12:4

17

18 g Yob 6:10

19 h Yob 6:29 Yob 10:7

20

Zisundidi e Ziami1 muna koboka. Adieyi olenda zaya? Ziviokele o ntoto muna sanzuka, Ziviokele mpe kalunga muna yalumuka. Avo wizidi kanga muntu kanata kuna mbazi a nkanu, Nani olenda kunkakidila? Kadi ozeye vava wantu bevunanga. Nga ke sianga sungididi ko vava kemonanga e mbi? Kansi, o zowa obakula kaka Vava buluku dia mfuta diwuta muntu. Kele vo wakubika ntim’aku Yo lambula moko maku kwa yandi. Avo diambu diambi ovanganga, yambula dio, Kuyambula ko vo vilwa wakala muna saba yaku. I bosi, olenda zangula ntu kondwa nsoni; Olenda sikila lembi mona wonga. Kadi ovilakana e mpasi zaku; Osungamena zo nga maza mana maviokele. E lumbu ya zingu kiaku iluta ´ o kia, ke mu midi ko; E tombe nkutu kikala nze mene-mene. Okala wavuvama kadi vena ye vuvu, Otala oku yakuna, yo lekela kuna luvuvamu. Vava olavalala, ke vekala muntu ko okumwesa wonga, Wantu ayingi bevava wete waku. Kansi meso ma yimpumbulu fwa mefwa; Ke bekala ye fulu kia tinina ko, E vuvu kiau lufwa kaka.”1a

10:20 1 Yovo “yayangalala fiakete.” i Yob 38:1 10:21 1 Yovo “muna tombe ye muna kini  kia lufwa.” 11:2 1 Yovo “Nga nkwa lusa- Ndambu ya 2 11:8 1 Yovo “Seol,” i sia vo, ziami kia wanu okala ye ndungidi e?” 11:7 1 Yovo a Yob 8:13, 14 ntu awonso. Tala Nsas’a Mvovo. 11:20 “solola tezo kia.” Yob 18:5, 14 1 Yovo “ngiambuk’a moyo.”

701

12 3

4

5

6

7

8 9

10

11

Yobi ovutwidi vo: 2 “Kieleka, oyeno nuzeye mawonso,1 E ngangu zifwa yeno! Kansi, mono mpe ngina ye umbakuzi.1 Yeno ke nunsundidi ko. Nani olembele zaya mambu mama? Nkitukidi se kuma kia sevelwa kwa akwame, a Muntu obokelanga Nzambi yo vingila vo kamvana e mvutu. b O nsongi yo munkondwa tumbu okitukidi se kuma kia sevelwa. O muntu una ye zingu kiasikila, osevanga awana bemonanga e mpasi, Oyindulanga vo wantu ambi kaka1 bebwilwanga mpasi. E saba ya mivi yavuvama, c Awana befungisanga Nzambi makasi mu luvuvamu bena, d Awana bena ye nzambi zau vana moko. Ozevo, yuvula e bulu, ikulonga; Ye nuni za zulu mpe, zikuzayisa. Yovo tala1 e nza, ikulonga; Ye mbizi za kalunga zikuzayisa dio. Muna awaya awonso nani lembele wo zaya Vo koko kwa Yave kuvangidi wo? E mioyo mia vangwa yawonso yamoyo mina vana moko mandi Yo mwand’a wantu awonso.1e Nga ke kutu ko kutezanga mambu

12:2 1 Mvovo wa sina: “yeno i nkangu.” 12:3 1 Mvovo wa sina: “yo ntima.” 12:5 1 Mvovo wa sina: “awana kaka bezakamanga malu.” 12:8 1 Nanga, “vovesa.” 12:10 1 Mvovo wa sina: “fulumwinu kia wantu awonso.”

YOBI 12:1-22 KAPU 12 a Yob 16:10 Yob 17:2 Yob 30:1 Nk 22:7 Ayi 11:36

12

b Nk 91:15

13

Mik 7:7

c Nk 37:35 Nk 73:12 Yer 12:1

14

d Yob 21:7, 9 e Nta 16:22

15

Nk 104:30 Kim 12:7 Yez 18:4

 Ndambu ya 2 a Yob 34:3

16

b Yob 32:6, 7 c Yob 9:4

17

Dan 2:20

d Yob 36:5 Nk 147:5 Yes 40:14 Yer 10:12 Rom 11:34

18

e Yud 7

19 f Tuk 8:1 Luv 14:21 Nak 1:4

g Tuk 6:17

20

h Rom 1:20 i Yes 29:14

21

Yes 44:25

j Dan 2:21 k Yer 14:18

22

Nze una lulaka1 luyelekelanga madia? a Nga e ngangu ke zina kwa anunu ko, b Ye umbakuzi muna zingu kianda? Oyandi una ye ngangu yo nkuma; c Una ye longi ye umbakuzi. d Avo obangwidi e lekwa, ke kitungululwa ko; e Kina kakangidi, ke muntu ko olenda kio ziula. Avo okakidi maza, yawonso iyuma; f Avo otwikidi mo, mezadisa e nza. g Oyandi una ye nkuma ye ngangu; h O mbendomoki yo mbendomoni bena vana moko mandi; Oyambulanga vo aludiki bakangalela ye malu makondwa nsampatu,1 Okitulanga afundisi se mazowa. i Okutulula tuvambu twa atinu, j Okanga tuketo twau e mponda. Oyambula vo nganga bakangalela ye malu makondwa nsampatu, k Yo bwisa akwa wisa ana basikila; l Okanganga nua mia aludiki bebundwanga e vuvu Yo katula ngangu za anunu;1 Otiamuna luvezo muna akwa tunda, m Yo zezesa akwa ngolo;1 Osengomona mambu masina ma tombe, n Otemesa ntemo vana vena tombe kin’e bu;

l Luk 1:52 m Nk 107:40 n Dan 2:22

12:11 1 Yovo “lubini.” 12:17 1 Yovo “basanzwa.” 12:20 1 Yovo “akuluntu.” 12:21 1 Mvovo wa sina: “Ozezesa mponda z’akwa ngolo.”

YOBI 12:23–13:21 23 Owokesa e zula kimana kafwasa yo; Owokesa e zula kimana kabafila muna kinkole. 24 Okatula umbakuzi1 kw’afidi a nkangu Yo kubayunganesa muna makanga makondwa nzila. a 25 Bebabatanga muna tombe b kia kondwa ntemo; Okubayunganesanga nze wantu bakolelo malavu. c “Elo, meso mame mamwene mawonso mama, Matu mame mawidi yo bakula mo. 2 Dina nuzeye, mono mpe nzeye dio; Yeno ke nunsundidi ko. 3 I kuma nzolele vovela kwa yandi kibeni Mpungu-ngolo; Nzolele sunzula diambu diame vana ndose a Nzambi. d 4 Kansi yeno nunsafwidi ye luvunu; Yeno awonso nu awuki akondwa mfunu. e 5 Kele vo nuakala pi-i, Diadi kala dia ngangu kwa yeno. f ´ 6 Dodokolo, nuwa ngindu zame, Nuwunikina mvovo mia nu’ame. 7 Nga nuvova vilwa muna wete wa Nzambi, Yo vova luvunu muna wete diandi? 8 Nga nukuyisia kuna sambu diandi,1 Yo vava yikama Nzambi aludi muna diambu diadi? 9 Adieyi dikunubwila kele vo unufimpidi? g Nga nukumvuna wauna nuvuninanga o wantu? 10 Kieleka, tumba kekunutumba Avo nukala ye fu kia

13

12:24 1 Mvovo wa sina: “ntima.” 13:8 1 Yovo “nusia mpambula muna wete diandi.”

702 KAPU 12 a Nk 107:40

b Nsi 28:29

c Nk 107:27 

KAPU 13

11

12

13

d Yob 23:3, 4 Yob 31:35

14

e Yob 16:2

15

f Ngn 17:28

16

Yak 1:19

17 g Nk 139:23 Yer 17:10



18

Ndambu ya 2 a Nk 50:20, 21 Yak 2:9

19 20

b Yob 19:25 Nk 23:4

21 c Luv 15:2 Nk 27:1 Yes 12:2

d Yob 27:8 Yob 36:13 Yes 33:14

e Yob 9:34, 35 Yob 33:6, 7

sola ndose za wantu kuna kinsweki. a O nene wandi nga ke ukunuzakamesa ko, O wonga wandi ke ukunulwakila ko e? E mvovo mieno mia ngangu1 yingana yakondwa o mfunu;2 E nuaninua yeno3 yakondwa ˆ ngolo nze ngubu za tuma. Nudingalala kimana yavova. Konso diambu dikumbwila, yambula diambwila! Ekuma ikisididi mu vonza,1 Yo sia moyo ame va moko mame? Kana una vo olenda kumponda, ivingila; b Ivovela diambu diame1 vana ndose andi. Okala se luvuluzu lwame, c Kadi kimpumbulu1 ke telama vana ndose andi ko. d ´ Nutoma wa diambu diame; Nutamba matu muna mvovo miame. Owau nkubikidi mfundu ame; Nzeye wo vo ndungidi ngina yau. Nani otantana yame? Avo yakala pi-i, fwa ifwa!1 E Nzambi, umpana kaka mambu mole,1 Kimana yalembi swekama va ndose aku: Katula koko kwaku kwamfinga vava ngina, Kuyambula ko vo wonga mu kuma kiaku wanzakamesa. e

13:12 1 Yovo “Luyindwilu lweno.” 2 Mvovo wa sina: “yingana ya ntoto ampolo.” 3 Mvovo wa sina: “E ngubu zeno za.” 13:14 1 Mvovo wa sina: “Ekuma inatinanga nitu ame mu meno mame?” 13:15 1 Yovo “nzila zame.” 13:16 1 Yovo “mvengomoki.” 13:19 1 Nanga, “Avo vena ye muntu lenda wo vanga, ibutama kwame yo fwa.” 13:20 1 Mvovo wa sina: “kumpangi mambu mau mole ko.”

703 22 Obokela, mono itambulwila, Yambula yavova, wampana e mvutu. 23 Mambi mame ye masumu mame, ameyi? Unzayisa e mbi ame ye sumu diame. 24 Nkia kuma oswekele ndose aku a Yo kumbwena se mbeni aku? b 25 Nga ovava vumisa lukaya lwavevomonua kwa tembwa? Yovo landa titi kiayuma? 26 Kadi wakinu kunsonekena mambu mandudi, Yo kumbwesesa mpasi mu kuma kia masumu ma kileke kiame. 27 Ongeye osidi malu mame muna nsuku, Ofimpidi nzila zame zawonso, Yo fimpa ntambi zame zawonso. 28 O muntu1 obotomokanga nze lekwa kiawola, Nze mvuatu wadiwa kwa nselele. “O muntu wawutwa kwa nkento, E zingu kiandi kiankufi, c wazala ye ntokani. d 2 Omena nze luvuma, i bosi olengela;1e Ovioka nze kini2 yo vila. f 3 Kieleka, unsidi meso, Yo kunata1 kuna mfundu. g 4 Nani olenda wuta mveledi muna muntu wafunzuk’e? h Ke muntu ko! 5 Avo lumbu yandi yazengwa, Lutangu lwa ngonde zandi kwa ngeye luna. Unsididi mwingilu una kalendi vioka ko. i

14

13:28 1 Mvovo wa sina: “yandi,” Nanga Yobi kayikidinge.” 14:2 1 Nanga, “ozengwa.” 2 Yovo “ninga.” 14:3 1 Mvovo wa sina: “kundata.”

YOBI 13:22–14:15 KAPU 13 a Nk 10:1 Nk 13:1 Nk 44:24

b Yob 16:9 Yob 19:11 Yob 33:8-11

 KAPU 14 c Nk 39:5, 6 Yak 4:14

d Tuk 3:19 Tuk 47:9 Nk 90:10 Kim 2:23

e Nk 103:15, 16 Yes 40:6 Yak 1:10, 11 1Pe 1:24

f 1Tu 29:15 Nk 102:11 Nk 144:4

g Nk 143:2 h Tuk 5:3 Nk 51:5 Rom 5:12

i Nk 39:4 

Ndambu ya 2 a Nk 39:13 b Kim 3:19, 20 Kim 9:10

c Kim 9:5 Kim 12:5

d Nk 13:3 Yoa 11:11 Mav 7:59, 60

e 1Sa 2:6 Yes 57:1, 2

f Luk 23:42 Yoa 5:28, 29 Ayi 11:35

g Yoa 11:25 Mav 26:8 1Ko 15:12 Lus 20:13

6 Vengomona meso maku muna yandi, kavunda, Yavana kemanisa lumbu kiandi nze muntu wabakama mu salu. a 7 Kadi kana nkutu muna nti muna ye vuvu. Avo ukeselo, usavuka diaka, E tayi yandi ikwamanana nungunuka. 8 Avo mwanzi andi ununini muna nsi, E sinza kiandi kifwidi muna ntoto, 9 Usavuka muna ntundulu a maza; Uvaikisa tayi nze nti wampa. 10 Kansi avo muntu ofwidi, kalendi vanga diaka diambu ko; Avo muntu ofwidi, akweyi kekwendanga? b 11 Maza memananga muna kalunga, O nkoko ulalanga yo yuma. 12 I una kelavalela o muntu, ke vumbuka ko. c Yavana zulu divua, ke besikama ko, Ngatu sikameswa kuna tulu. d 13 Ekwe kele vo wansweka kwame muna Ziami,1e Wansweka kwame yavana makasi maku mevioka, Ekwe kele vo wanzengela e ntangwa, i bosi wansungamena! f 14 O muntu avo ofwidi, nga olenda zinga diaka? g Ivingila lumbu yawonso ya ubundu wame Yavana kilwaka luvevoko lwame. h 15 Obokela, mono itambulwila. i Okala ye viangi1 muna salu kia moko maku.

h Yob 19:25 i Dan 12:13 Yoa 5:28, 29 Yoa 11:43, 44

14:13 1 Yovo “Seol,” i sia vo, ziami kia wantu awonso. Tala Nsas’a Mvovo. 14:15 1 Yovo “Olakukila moyo.”

YOBI 14:16–15:19 16 Kansi owau otanganga ntambi zame zawonso; Sumu diame kaka ovavanga. 17 E sumu diame diakangwa muna nkutu, Okangidi e mbi ame ye dimbu. 18 Wauna uvotomokena mongo yo vasuka, Ye tadi dikatukidi vana fulu kiandi, 19 O maza meladisanga matadi, E tembwa kiandi kiangolo kikukulwisanga ntoto, I una mpe ofwasidi vuvu kia muntu. 20 Okunsunda yavana kefwa; a Ovilula ndose andi yo kunsindika. 21 O wan’andi bazitisu, kansi yandi kazeye wo ko; Bakulwilu, kansi yandi kabakwidi wo ko. b 22 Omonanga kaka e mpasi ekolo kakinu moyo; Odilanga kaka ekolo kena moyo.” Elifaze c wa musi Temane ovutwidi vo: 2 “O nkwa ngangu nga ovutula muna mvovo miankatu,1 Yo zadisa vumu kiandi ye tembwa kia este? 3 O lombolola kwankatu ke kwina mfunu ko, O vova kwankatu ke kutwasa nluta ko. 4 Kadi okulwidi vumi wa Nzambi, Ovezele vumi wa Nzambi. 5 Kadi o bi waku ukufilanga mu vovela e mpila yayi,1 Osolele mvovo mia umpuki. 6 Nu’aku uyelese, ke mono ko; E befo yaku itelele kimbangi. d 7 Nga ngeye i muntu antete wawutuk’e?

15

15:2 1 Yovo “muna zayi wa mwaya.” 15:5 1 Yovo “o bi waku i nlongi a nu’aku.”

704 KAPU 14 a Kim 8:8 Yes 57:16

8

9 b Kim 9:5, 6 

KAPU 15 c Yob 2:11

10

Yob 4:1

11

d Yob 42:8 

12

Ndambu ya 2 a Yob 13:2 Yob 16:2

13

14 b Yob 32:6

15 c Yob 25:4

16

d Yob 25:5, 6 Yob 42:7

17 18

e Yob 4:18, 19

19

f Yob 8:8

Yovo wavita wutuka ke mu miongo ko e? Nga mambu mansweki ma Nzambi owidi, Yovo ngeye kaka una ye ngangu? Adieyi ozeye, dina katuzeye ko? a Adieyi obakula, dina ke tulenda bakula ko? Akwa mvu ye anunu bena yeto, b Ana balutidi se diaku muna kimbuta. Nga lufiaulwisu lwa Nzambi ´ luke kwa ngeye, Yovo e mvovo miandi mia´ ngemba mike kwa ngeye? Ekuma o ntim’aku ukitwidi se nkwa lulendo,1 O meso maku nkia kuma mazadidi ye nganzi? Kadi ofungidi Nzambi makasi,1 Yo yambula vo mambu mama mavaika mu nu’aku. O muntu nga olenda kala wavelela vana meso ma Nzambi, Yovo ona wawutwa kwa nkento kakala wansongi? c Ke bundanga vuvu kwa mbasi zandi1 ko, Kana nkutu e zulu ke diavelela ko vana meso mandi. d Adieyi tuvova mu kuma kia muntu una vo wangemi yo yiva, e O muntu ona onuanga vilwa nze maza! Diambu ikuzayisa; ungwa! Ikusamunuina mana mbwene, Mana masamuna akwa ngangu kwa mase mau matuka, f Ke baswekele mo ko. E nsi kwa yau kaka yavewa,

15:12 1 Mvovo wa sina: “ntim’aku unatini kwanda.” 15:13 1 Mvovo wa sina: “Ovilwidi mwand’aku muna Nzambi.” 15:15 1 Mvovo wa sina: “avauki andi.”

705 20

21

22 23

24

25

26

27 28

29

30

Ke vaviokela nzenza ko vana bena. Kimpumbulu omweswanga e mpasi e lumbu yandi yawonso, E mvu miawonso mialundilwa mbangiki. ´ E zu dia wonga dina muna matu mandi; a Muna kolo kia luvuvamu, afwasi bekunuanisa. Kakwikidi ko vo ovevoka muna tombe; b Nsosolo ukumvingilanga. Oyungananga muna vava madia,1 oku vo akweyi mena? Ozeye wo vo e lumbu kia tombe kifinamene. Mpasi ye kinkenda kinzakamese; Kinsundidi nze ntinu okubamene muna nuana vita. Olambulwidi Nzambi o koko kwandi Yo fidisa Mpungu-ngolo e mpaka;1 Kuna lulendo lwawonso, wele nswalu kanuanisa Nzambi, Ye ngubu andi yanene ye yangolo.1 E ndose andi izele ye mazi, O luketo lwandi luzele ye mazi; Ozingilanga muna mbanza zifwaswa, Muna nzo ke zizingila muntu ko, Zikituka se mazudika ma matadi. Ke vuama ko, mavua mandi ke mewokela ko, E kimvuama kiandi ke kisayana ko muna nsi. Ke lenda tina tombe ko; O nlaku a tiya uyumisa tayi kiandi kiampa,1

15:23 1 Mvovo wa sina: “mbolo.” 15:25 1 Yovo “vava sunda Mpungu-ngolo.” 15:26 1 Mvovo wa sina: “ye makodia ma ngubu zandi.” 15:30 1 I sia vo, vuvu kia savuka diaka.

YOBI 15:20–16:6 KAPU 15 a Yob 18:11 Yob 20:25

31

32 b Yob 18:12 

Ndambu ya 2 a Yob 4:9

33

34 b Yob 22:15, 16

35

c Yob 8:11-13 

16

KAPU 16 d Yob 13:4, 5 Yob 19:2, 3

3

4 e Nk 109:25 Mat 27:39

5 f Ngn 27:9 Mat 7:12 Rom 12:15 1Pe 3:8

6

g Yob 2:13

Ofwila muna mpemo a nu’a Nzambi.1a Kafwete vengomoka ko ngatu bunda e vuvu muna lekwa kiakondwa o mfunu, Kadi lekwa kiakondwa o mfunu i nsendo ketambula; Diadi divangama vitila ngiz’a lumbu kiandi, E ntayi zandi ke zisakumuka ko. b Okala nze nsing’a vinyu usotolanga uva zandi za nkunzu, Ye olive ikunkumukini mvuma. Kadi e nkutakani a yimpumbulu1 ya sita, c E tiya tuzinisa saba ya umbabu. Beyimitanga e mpasi yo wuta e mbi, E vumu kiau kiwutanga luvunu.” Yobi ovutwidi vo: 2 “Ngwidi kala mambu mayingi nze mama. Vana fulu kia kumfiaulwisa, nusakisi e mpasi zame! d E mvovo miami miankatu,1 nga ke mifokoka ko e? Adieyi difididi mu vova mpila yayi? Mono mpe yadi vova nze yeno. Kele vo lwakala va fulu kiame,1 Yadi kunusonga vo vilwa nuna wau Yo kunuzungila o ntu. e Kansi vana fulu kiavanga wo, yadi kunukumika ye mvovo mia nu’ame, Yo kunulembeka muna lufiaulwisu lwa befo yame. f Avo mpovele, e ndunzi zame ke zikuluka ko, g

15:30 1 Mvovo wa sina: “nu’andi.” 15:34 1 Yovo “ya avengomoki.” 16:3 1 Yovo “mia mwaya.” 16:4 1 Yovo “Avo moyo eno uvingidi va fulu kiame.”

YOBI 16:7–17:5

7

8

9

10

11

12

13

14

15

Kanele vo ngiambwidi vova, aweyi ivevokela muna mpasi zame? Kansi owau, yandi ungioyese; a Ofwasidi esi nzo ame awonso.1 Vana ntandu, ngeye mpe unkangidi, ankaka bamwene dio, O tanda kwame kutelamene yo sia kimbangi vana ndose ame. Makasi mandi mankosomwene, undundidi nsita. b Unkwetesele meno. Mbeni ame untadidi kuna makasi. c Baziwidi e nua muna kumbina, d Bangwende kuna luvezo vana bundi; Ndong’ayingi bamvuandidi e mfulu. e Nzambi ungiekwele kwa matoko, Untambikidi vana moko ma yimpumbulu. f Yavuvama yakala, kansi ungwende; g Umbakidi muna nsingu, unkosomwene; Untelamese nze lekwa kazolele nonga. Akwa mfumba miandi banzietele; h Otobwele nsi ame a mbundu, i lembi kumfwila e nkenda; Otiamwini mbilubisu ame vana ntoto. Undwakidi, omene kuntobola; Olundumukini oku ngina nze kesa. Ntungidi nsaku yafuka nkand’ame a nitu, j Nzikidi zitu wame1 muna ntoto. k

16:7 1 Yovo “awana bekutakananga yame.” 16:15 1 Yovo “ngolo zame.” Mvovo wa sina: “mpok’ame.”

706 KAPU 16 a Yob 7:3 b Yob 10:16 c Yob 33:8-10 d Nk 22:13 e Nk 35:15 f Nk 27:12 g Yob 1:12, 17 h Yob 7:20 i Nk 73:21 j 1Nti 21:27 2Nti 6:30

k Yob 30:19 Nk 7:5

 Ndambu ya 2 a Nk 6:6 Nk 31:9 Man 1:16

b Tuk 4:8, 10 Nk 72:14

c Yob 12:4 d Nk 40:1 Nk 142:2

e Yob 31:35 f Yob 7:9 Yob 14:10 Kim 12:5

 KAPU 17 g Nk 88:3, 4 Yes 38:10

h Nk 35:16 Ayi 11:36

i Ngn 17:18 j 2Sa 17:14 Yes 6:10 Mat 11:25

16 E mpolo ame ifunzukidi ye dilu, a E meso mame mabukamene tombe.1 17 Kansi, kina ye nsoki ko muna moko mame, E sambu kiame kiavelela. 18 E ntoto, kufuki menga mame ko! b Yambula e kazu kiame kiakondwa e fulu kiavundila! 19 Owau, e mbangi ame una kuna zulu; Ona olenda kuntela kimbangi, kuna ntandu kena. 20 Akundi ame bansevele c Ekolo meso mame mebetomonanga kinsanga1 kwa Nzambi. d 21 Yambula muntu kazenga diambu vana vena muntu yo Nzambi, Wauna uvangamanga kwa muntu yo nkwandi. e 22 Kadi e mvu misidi mike, Ikwenda kwame muna nzila ina kilendi vutuka diaka ko. f “Mwand’ame ukosomokene, e lumbu yame ivuidi; E ziami mu kumvingila kina. g 2 Avezi banzungidi, h E meso mame mamwene1 mavangu mau ma ukolami. 3 Dodokolo, tambula nsimbi ame, lunda yo. Nani diaka okumbundila ntulu yo kumpanina nsimbi? i 4 Kadi oswekele umbakuzi muna ntima miau; j I kuma olembele kubatundidikila. 5 Vena ye ndiona okayananga e kunku kiandi ye akundi andi, Ekolo meso ma wan’andi mekoboka ye nzala.

17

16:16 1 Yovo “kini kia lufwa.” 16:20 1 Nanga, “metalanga kondwa kwa tulu.” 17:2 1 Yovo “matungunuini.”

707 6 Unkitwidi se kuma kia luvezo1 kwa nkangu, a I dianu bantaulwidi mete vana mpolo. b 7 O meso mame mayoyele mu kuma kia ntantu, c E yikwa yame yawonso ina nze kini.1 8 Asongi basivikidi dio kikilu, O munkondwa-kuma oyangamene ntima mu kuma kia kimpumbulu.1 9 O nsongi otatidilanga e nzil’andi, d Nkwa moko mavelela, okumamene kaka. e 10 Ozevo, yeno awonso nulenda vova diaka, Kadi kimwene nkwa ngangu ko vovo nuina. f 11 E lumbu yame ivuidi; g O makani mame ye zolela ya ntim’ame isukidi. h 12 Bakitwidi fuku se mwini, Bavovele vo: ‘O ntemo nanga ufinamene, kadi kubukamene tombe.’ 13 Avo mvingidi, e Ziami1 kikala se nzo ame; i Iyadila mfulu ame muna tombe. j 14 Ivovesa wulu1 vo: k ‘U se diame!’ Kwa mumvidi vo, ‘U ngudi ame ye nsang’ame.’ 15 Ozevo, e vuvu kiame akweyi kina? l Nani olenda mona e vuvu kiame? 16 Kikulumuka2 kuna mielo mia Ziami1 Vava tukulumuka kumosi muna ntoto.” m 17:6 1 Mvovo wa sina: “ngana; savu.” 17:7 1 Yovo “ninga.” 17:8 1 Yovo “mvengomoki.” 17:13, 16 1 Yovo “Seol,” i sia vo, ziami kia wantu awonso. Tala Nsas’a Mvovo. 17:14 1 Yovo “ziami.” 17:16 2 I sia vo, vuvu kiame.

KAPU 17 a Nk 69:11, 12

18 2

b Yob 30:9, 10 c Yob 16:16 Nk 6:7 Nk 31:9

3

d Nk 119:165 e Nk 24:3, 4

4

Nk 84:5, 7

f Yob 6:29 g Yob 7:6 Yob 9:25 Yes 38:10

5

h Yak 4:13, 14 i Kim 12:5, 7

6

j Yob 10:21, 22 k Nk 49:7, 9 Nk 143:7

7

l Yob 7:6 Yob 14:19 Yob 19:10

m Tuk 3:19 Yob 3:19



8 9

Ndambu ya 2 

10

KAPU 18 a Yob 2:11 Yob 8:1

b Nk 73:22

11

c Yob 8:13, 14 Yob 11:20

d Yob 5:13 e Yob 5:5 Yob 22:5, 10

f Yob 15:21 Yob 20:25

g Yob 15:23

12 13

YOBI 17:6–18:13

Biledade a wa musi Nsuka ovutwidi vo: “Yamu nkia kolo okwamanana vova mambu mama? Songa umbakuzi, i bosi tumokena. Ekuma utubadikidi nze bulu, b Nze mazowa1 vana meso maku? Kana nkutu omene kuyilweka1 mu kuma kia makasi, Nga e nza ibembolwa mu kuma kiaku? Yovo tadi dikatuka vana fulu kiandi? O ntemo wa kimpumbulu zimwa uzimwa, O nlaku a tiya twandi ke ulema ko. c O ntemo a saba kiandi ukituka se tombe, O mwinda una vana ntandu andi uzimwa. E ntambi zandi za nkuma, zikufikwa, Makani mandi mekumbwisa. d Kadi malu mandi mekunata kuna kwina e konde, Yo bwa muna konde. O ntambu ukumbakila muna bombo kia kulu; E sokolo dikunkanga. e Vena ye nsinga unswekamene muna ntoto, Yo ntambu ulekelo muna nzil’andi. E mambu mansisi mekunzakamesa muna ndambu zawonso f Yo kunlanda. E ngolo zandi zikulukidi, E mpasi g zikuntungianisa.1 O nkand’andi a nitu udilu; E kimbevo kilutidi vonza kididi1 yikwa yandi.

18:3 1 Nanga, “afunzuki.” 18:4 1 Yovo “ozengele moyo aku.” 18:12 1 Yovo “zikuntedingisa.” 18:13 1 Mvovo wa sina: “Mwan’antete a lufwa odidi.”

YOBI 18:14–19:17 14 Ovuzilu muna saba kiandi kia luvuvamu a Yo natwa kwa ntinu ansisi.1 15 Anzenza1 bekala muna saba kiandi; E lengo dimwanganiswa muna nzo andi. b 16 E mianzi miandi kuna nsi, miyuma, E tayi yandi kuna ntandu ilengela. 17 Luyindulu lwandi luvila ova nza, Ke muntu ko osungamena e nkumbu andi.1 18 Yingwa keyingwa muna ntemo yo siwa muna tombe, Oyingwa emvimba muna ntoto a mbongo. 19 Ke kala ye wana ko ngatu mbongo muna nkangu andi, Kuna kezingilanga1 ke kuvuka muntu ko. 20 Vava kilwaka e lumbu kiandi, o nkangu a Weste ukendalala, O nkangu a Este uzakama. 21 I diau dibwanga muna saba ya kimpumbulu Yamuna fulu kia ndiona olembi zaya Nzambi.” Yobi ovutwidi vo: 2 “Nkia kolo nukwamanana kumfungisa makasi,1c Yo kunkosomona muna mvovo? d 3 Nkumbu kumi nuntumbidi1 kala; Ke numwene nsoni ko wau numbwesese mpasi. e 4 Avo diambu diambi mpangidi, E mbi ame ina yame.

708 KAPU 18 a Yob 11:20

b Nsi 29:22, 23 

KAPU 19 c Nk 42:10

d Nk 55:21 Ngn 12:18

e Ngn 18:24 

Ndambu ya 2 a Nk 22:2 Kab 1:2

b Luk 18:7

c Yob 3:23 Nk 88:8

19

18:14 1 Yovo “lufwa lwampasi.” 18:15 1 Mvovo wa sina: “Eki kina vo ke kiandi ko.” 18:17 1 Mvovo wa sina: “ke kala ye nkumbu ko muna nzila.” 18:19 1 Yovo “kuna kekalanga mu fikolo.” 19:2 1 Yovo “kendeleka moyo ame.” Tala Nsas’a Mvovo. 19:3 1 Yovo “nundevuele.”

d Yob 13:24

e Nk 31:11 Nk 69:8

f Nk 38:11

g Yob 31:32

h Yob 2:9

5 Avo nukwamanene kuyitundidika vava ngina, Yo vova vo tumbu kimfwanukini, 6 Nuzaya wo vo Nzambi umpunini, Umbakidi muna konde diandi. ´ 7 Nuwa! Nkazidi vo: ‘Nkotelo nsoki!’ kansi kitambwidi mvutu ko; a Ndombele lusadisu, kansi kavena nzengi a mambu ko. b 8 Okakidi nzil’ame ye yaka kia matadi, kilendi vioka ko; Ofukidi mayendelo mame ye tombe. c 9 Okatwidi nkembo ame Okatwidi kolowa ova ntu ame. 10 Unkosomwene muna ndambu zawonso yamuna lufwasu; Ovuzidi e vuvu kiame nze nti. 11 Makasi mandi mamfusukidi, Umbwenene nze mbeni andi. d 12 E makesa mandi mezidi kumosi, manzietele, Mazungidi saba kiame. 13 Okatwidi mpangi zame vava ´ ngina, ubafididi kwanda, Awana banzeye bantinini. e 14 Akundi ame1 bangiambwidi, Ana yatoma zaya, bamvilakene. f 15 Anzenza muna nzo ame g ye ntaudi zame zamakento bambwenene vo i nzenza; I musi nsi yankaka vana meso mau. 16 Mbokele ntaudi ame, kansi katambulwidi ko; Indodokele kamfwila e nkenda. 17 E fulumwinu kiame se nkele kwa nkaz’ame, h E nsudi ame se yangemi kuna kwa mpangi zame.1 19:14 1 Yovo “Yitu yame.” 19:17 1 Mvovo wa sina: “kuna kwa wan’a vumu kiame,” i sia vo, vumu kina kianguta (vumu kia ngudi ame).

709 18 E yindende nkutu bampezele; Avo ntelamene, bayantikidi kunseva. 19 Akundi ame awonso bambengene, a Awana yazolanga, bampilu` kıdi. b 20 Nitu ame se visi ye visi,1c Fioti kaka fiasala, nga yafwa.2 21 Numfwila nkenda, numfwila nkenda, akundi ame, Kadi koko kwa Nzambi kumpiakane. d 22 Ekuma nukwamanene kumbangikila wauna Nzambi kekumbangikilanga, e Yo kwamanana kundwanisa?1f 23 Ekwe kele vo mvovo miame miasonekwa, Miasonekwa muna nkanda! 24 Kele vo miasonekwa vana tadi yakwele mvu, Muna lapi kia sengwa ye mbodi! ˆ 25 Kadi nzeye wo vo nkudi ame g una moyo; I bosi kekwiza yo telama va ntoto. 26 O nkand’ame umene fwasakana Ekolo yakinu moyo imona Nzambi, 27 Mono kibeni ikumona, Ikumona muna meso mame, ke ma muntu ankaka ko. h Kansi nkendalele muna nsi ame a mbundu.1 28 Kadi nuvovele vo: ‘Aweyi tumbangikidi?’ i Wau vo mono i tuku dia mambu. 29 Numona wonga wa nsosolo, j 19:20 1 Mvovo wa sina: “E visi yame ilamini nkand’ame yo nsuni ame.” 2 Mvovo wa sina: “Ntayidi muna nkand’a meno mame.” 19:22 1 Mvovo wa sina: “Ke nuayukuta nitu ame ko?” 19:27 1 Yovo “E nsi ame a mbundu iladidi.”

YOBI 19:18–20:11 KAPU 19 a Yob 17:6 Nk 88:8

b Nk 109:5

c Yob 30:30 Nk 102:5

d Yob 1:10-12 Nk 38:2

20 2

3

e Yob 2:9, 10

4 f Nk 69:26

g Yob 14:14 Nk 19:14 Nk 69:18 Nk 103:2, 4 Mat 20:28 Mak 10:45

5

6

h Nk 17:15

i Nk 69:26

j Nsi 32:41 

7

8

Ndambu ya 2 a Nk 58:11 Mat 7:1 Rom 14:4 Yak 4:12

9

 KAPU 20 b Yob 2:11 Yob 11:1

10

c Yob 8:8

11 d Yob 8:13, 19 Yob 21:28

e Yob 8:13, 18

f Yob 20:18

Kadi nsosolo utwasa tumbu kwa awana bevanganga mambu mambi; Nuzaya wo vo vena yo mfundisi.” a Sofa b wa musi Nama ovutwidi vo: “E ntokani zame zimfididi mu vutula, Muna kuma kia ntantu mbwene. O lusembo luna ngwidi i fingu kwa mono; Umbakuzi1 wame umfididi mu vutula. Kieleka, ediadi otomene dio zaya, Kadi i wau dikalanga tuka kiasilwa muntu1 ova nza, c E kazu kiakiese kia kimpumbulu kia kolo kiandwelo, E kiese kia kimpumbulu1 ndaya meso kwandi. d Kana una vo o nene wandi utombokele kuna zulu O ntu andi ulweke muna matuti, Ovila yakwele mvu nze mvindu andi a vumu; Ana bamonanga beyuvula vo: ‘Akweyi kena?’ Ovilakanua mu nzaki nze ndozi, ke bekunsolola ko; Ovila nze mona-meso kia fuku. O meso mana mamonanga ke mekumona diaka ko, E fulu kiandi ke kikumona diaka ko. e O wan’andi bevava dienga kwa asukami, E moko mandi mevutula kimvuama kiandi. f E visi yandi yazala ye ngolo za kileke, Kansi, zilavalala1 yandi muna ntoto.

20:3 1 Mvovo wa sina: “Mwand’a umbakuzi.” 20:4 1 Yovo “wantu; Adami.” 20:5 1 Yovo “mvengomoki.” 20:11 1 I sia vo, ngolo zandi.

YOBI 20:12–21:6 12 Avo diambu diambi dizenzele muna nu’andi, Avo oswekele dio kuna nsi a lubini lwandi, 13 Avo oyelekele dio yo lembi dio vaikisa Yo lunda dio kaka muna nu’andi, 14 E madia mandi ngani mekituka muna vumu; Mekala nze manga1 mia nioka muna vumu kiandi. 15 Ominini kimvuama, kansi luka keluka kio; Nzambi ovaikisa kio muna vumu kiandi. 16 Yema keyema manga mia mpidi; Meno ma1 mboma mekumvonda. 17 Ke mona nkukula za maza ko, Nkukul’a wiki ye manteka. 18 Vutula kevutula mavua mandi, ke sadila mo ko;1 Ke mona wete wa kimvuama ko kina kavuila muna kinkita. a 19 Kadi okosomwene yo bembola nsukami; Okutumwini nzo ina katunga ko. 20 Kansi ke kala mu luvuvamu ko; Mavua mandi ke mekumvuluza ko. 21 Ke vasidi lekwa ko kina kedia; Muna kuma kiaki, e kimvuama kiandi ke kizingila ko. 22 Vava kimvuama kiandi kiwokela, e ntelamw’a moyo ukunyala; O mambu mawonso mambi mekunlwakila. 23 Vava kezadisa vumu kiandi, Nzambi okuntwasila nsita za makasi mandi, 20:14 1 Yovo “mbilubisu.” 20:16 1 Mvovo wa sina: “Lubini lwa.” 20:18 1 Mvovo wa sina: “ke mina mo ko.”

710 KAPU 20 a Yob 20:10 

24

Ndambu ya 2 a Yob 15:21 Yob 18:5, 11

 KAPU 21

25

b Yob 16:10, 20 Yob 17:2 Ayi 11:36

26

27 28

29

Okunokesena mo yamuna ndia miandi. Vava ketina nuaninua ya sengwa, E maswanga ma nsongo mekuntobola. Ovuzidi swanga dina katelele kuna nim’andi, Okatwidi swanga dia nkezimi muna mbilubisu1 andi, Obakamene wonga. a E kimvuama kiandi kividila muna tombe kiangolo; E tiya twalembi kwikwa kwa muntu tukunzinisa; E mpasi zivingila awana besala ye moyo muna saba kiandi. E zulu disengomona mbi andi; E nza ikuntelamena. E kizalu kikukulwisa e nzo andi; Kizalu kiampwena kikala muna lumbu kia makasi ma Nzambi.1 Ekiaki i kunku o Nzambi kevana kwa kimpumbulu, I vua kansikidisila o Nzambi.” Yobi ovutwidi vo: ´ 2 “Lutoma wa mana ivova; Mambu mama yambula makala se lufiaulwisu lumpene. Nuvuvika e ntima ekolo ivova; Avo mbanisi vova, i bosi nukunseva. b Nga kwa muntu ntatidi e? Avo i wau, nga kiadi suka ntima ko e? Nuntala yo sivika; Nukala pi-i.1 Avo ngindwidi wo, o ntim’ame uyangamene,

21 3

4 5 6

20:25 1 Yovo “ndulu; kinkadi-nkadi.” 20:28 1 Mvovo wa sina: “mandi.” 21:5 1 Mvovo wa sina: “Nusia koko muna nua.”

711 7 8 9

10

11

12 13

14

15

16

17

YOBI 21:7-28 E nitu ame yawonso ikankumukini. Ekuma yimpumbulu bezingilanga kaka, a Benunanga yo vuama?1b Wan’au bekalanga kaka vana ndose au, Yo mona mbongo au. E nzo zau zasikila, ke bemonanga wonga ko, c Nzambi ke kubawandanga ko muna nkau andi. E ngombe zau za makoko wutisa kaka ziwutisanga; E ngombe zau zankento wuta kaka ziwutanga, ke zisululanga ko. O wan’au amatoko betikunanga kuna mbazi nze kambi, Wan’au beyengolokanga ye kiese. Beyimbilanga ye yingomangoma ye kokolo, ´ Yo yangalela zu dia matutu. d E lumbu ya zingu kiau yakiese Bekulumuka muna Ziami1 kuna luvuvamu.2 Kansi bevovanga kwa Nzambi aludi vo: ‘Utuyambula!’ Katuzolele zaya nzila zaku ko. e Nani i Mpungu-ngolo twansadila? f Nkia nluta tubaka muna kunsambila?’ g Kansi nzeye wo vo ke belendanga lunga-lunga mavua mau ko. h E ngindu za1 yimpumbulu, zimpavukidi. i E minda mia yimpumbulu nkumbu nkwa mizimwa? j

21:7 1 Yovo “kumama.” 21:13 1 Yovo “Seol,” i sia vo, ziami kia wantu awonso. Tala Nsas’a Mvovo. 2 Yovo “vana vau,” i sia vo, befwa mu nzaki lembi mona e mpasi. 21:16 1 Yovo “E longi dia; Makani ma.”

KAPU 21 a Kab 1:3, 13 b Yob 12:6 Nk 37:7 Nk 73:3 Nk 73:12 Yer 12:1

18

c Nk 73:3, 5 d Yes 5:12

19

Yes 22:13 Am 6:4, 5

e Nk 10:4, 11 Nk 73:3, 11

20

f Luv 5:2 Nk 10:4 Os 13:6

g Mal 3:14

21

h Luk 12:19, 20 i Nk 1:1 j Ngn 13:9 Ngn 20:20 Ngn 24:20



22 23

Ndambu ya 2 a Nk 11:6 Yes 26:11

b Nk 75:8 Yes 51:17 Yer 25:15 Lus 14:10

24 25

c Nk 55:23 d Yes 40:13, 14 Rom 11:34 1Ko 2:16

e Yes 40:23

26 27

f Nk 49:17 Luk 12:19, 20

g Nk 73:12, 19 Mat 24:38, 39

h Yob 3:19 Kim 9:2

i Yob 24:20 j Nk 59:3

28

E mpasi nkumbu nkwa zikubabwilanga? O Nzambi nkumbu nkwa kekubatwasilanga lufwasu muna makasi mandi? Nga bekitukanga nze titi vana vena tembwa, Nze vevele yanatwa kwa kimbongela? Nzambi olundilanga tumbu kia muntu kwa wan’andi. Kansi, yambula Nzambi kamvutulwila wo kimana kazaya wo. a Yambula meso mandi mamona lufwasu lwandi, Yambula kanua makasi ma Mpungu-ngolo. b Aweyi ketokanena dina dibwila esi nzo andi kuna nim’a lufwa lwandi Avo lutangu lwa ngonde zandi lukufikilu?1c Wau vo Nzambi ofundisanga akwa tunda d Nani olenda longa Nzambi?1e Muntu ofwa ye nkum’andi wawonso f Ekolo kena mu luvuvamu ye ngemba, g E masina ma malu mandi mavongele E visi yandi ngolo ina.1 Kansi, wankaka ofwila muna lukendalalu lwasaka,1 Kasidi yeleka lekwa yambote ko. Kumosi belavalala vana ntoto, h E mimvidi mikubafuka. i Ntomene zaya e ngindu zeno Ye kani dieno dia kumpanga e mbi.1j Kadi nuvovele vo: ‘Akweyi ina e nzo ya nkwa tunda,

21:21 1 Yovo “luzengelo vana kati.” 21:22 1 Yovo “Nani olenda longa Nzambi o zayi?” 21:24 1 Mvovo wa sina: “o nluku a visi yandi wayondalala.” 21:25 1 Yovo “moyo a ndudi.” 21:27 1 Nanga, “muna kunkota nsoki.”

YOBI 21:29–22:18 29

30

31

32 33

34

Akweyi kina e saba kina bakala yimpumbulu?’ a Nga yeno ke nuyuvuidi minduti-a-nzila ko? Nga ke nutomene fimpa mvovo miau1 ko? Nga muntu ambi ovukiswa muna lumbu kiampasi, Yo taninua muna lumbu kia makasi? Nani okuntumba mu kuma kia nzil’andi, Nani okumvutulwila dina kavangidi? Vava kenatwa kuna ziami, Beyingila ziami kiandi. O ntoto a ndimba uzenza kuna kwa yandi, b Wantu awonso bekunlandanga1c Nze ana balembi tangakana bamvita. Ekuma nukumfiaulwisilanga mu nkatu? d E mvutu zeno, za luvunu kwandi!” Elifaze e wa musi Temane ovutwidi vo: “O muntu nga olenda kala mfunu kwa Nzambi e? Nga nkwa ngangu olenda kala mfunu kwa yandi e? f Nga mfunu dina kwa Mpungu-ngolo1 wau vo u muntu ansongi, Yovo nluta kebaka wau vo u nkwa kwikizi? g Nga tumba kekutumba Yo kota yaku muna mfundu wau okumvuminga? Nga o bi waku ke wanene ko E mbi aku ke ina nsuka ko e? h Kadi obakidi nsimbi kwa mpangi zaku kondwa kwa kuma,

22 2

3

4 5 6

21:29 1 Mvovo wa sina: “sinsu yau.” 21:33 1 Mvovo wa sina: “Ovitumuna wantu awonso.” 22:3 1 Yovo “Nga diyangidikanga Mpungu-ngolo.”

712 KAPU 21 a Yob 20:5, 7

b Yob 3:17

7 8 9

c Rom 5:12

10 d Yob 16:2, 3 

KAPU 22

11

e Yob 2:11 Yob 4:1

12

f Yob 15:14, 15

13

g Yob 2:3 Yob 32:3

14

h Yob 1:8 Yob 4:7

 Ndambu ya 2 a Yob 31:19, 22

15 16

b Yob 31:17, 22

17

c Yob 31:25, 28

18

d Yob 18:5, 9

e Yob 4:18, 19

Obongele mvuatu mia akaka, ubasisidi e nkonga.1a Kuvene maza kwa ntovoki ko, Ngatu vana madia kwa ndiona ofwidi e nzala. b E nsi ya nkwa ngolo, c Ndiona oyangalelo, ozingila mo. Vo i ngeye osindikidi akento ansona e nkatu, Otolwele moko ma wan’ansona.1 I dianu e ntambu1 mizietele, d E wonga wa kinsalukisa uzakamese; I kuma e tombe kisakidi kimana walembi mona, O ulolo wa maza mafukidi. O Nzambi nga kena kuna zulu dia mazulu ko e? Tala e mpila zazangukila e ntetembwa zawonso. Kansi ngeye ovovele vo: ‘O Nzambi nkia diambu kazeye? Nga olenda fundisila muna tombe kin’e bu? Matuti mamfukidi kalembi mona Odiatilanga muna nzunguluk’a1 zulu.’ Nga okwendela muna nzil’ankulu Ina yayendela yimpumbulu, Ana bakatulwa1 vitila e ntangw’au, Ana bena vo e nkubilw’au yakukula muna kizalu?2e Oyau bavova kwa Nzambi aludi vo: ‘Utuyambula!’ O ‘Mpungu-ngolo adieyi kalenda kutuvanga?’ Kansi, Nzambi wazadisa nzo au ye lekwa yambote.

22:6 1 Mvovo wa sina: “Ovudidi mvuatu kw’awana bena kimpene.” 22:9 1 Yovo “minkondwa mase.” 22:10 1 Mvovo wa sina: “ntambu mia nuni.” 22:14 1 Yovo “ngambwil’a.” 22:16 1 Yovo “Ana bena vo zingu kiau kiakufikwa.” 2 Mvovo wa sina: “nkoko.”

713 19

20 21

22 23

24

25 26

27 28

29 30

YOBI 22:19–23:13 (E ngindu zazi zambi zimpavukidi.) Ansongi bemona wo, beyangalala, O munkondwa-kuma okubaveza, oku vo: ‘E mbeni zeto zifwasilu, E tiya tuzinisa ina isala muna yau.’ Zaya Nzambi, wakala mu luvuvamu; I bosi mambu mambote mekulwakila. Tambula nsiku a nu’andi, Lunda mvovo miandi muna ntim’aku. a Avo ovutukidi kwa Mpungungolo, ovuatumuka diaka; b Avo okatwidi vilwa muna saba kiaku, Avo otubidi wolo waku1 vana ntoto, Ye wolo wa Ofire c muna matadi ma ndimba, O Mpungu-ngolo okala se wolo waku,1 Ye palata aku yantalu. Kadi oyangalela muna Mpungu-ngolo Ozangula mpolo aku kwa Nzambi. ´ Okundodokela, yandi okuwa; Ngeye olungisa nsilu miaku. Konso diambu ovanga disikila, O ntemo utemena muna nzil’aku. Vava ovovela kuna lulendo, okululwa, Kansi ovuluza nlembami.1 Ovuluza minkondwa-kuma; Avo moko maku mavelela, vuluzwa ovuluzwa.” Yobi ovutwidi vo: 2 “Yamu unu yakinu yidima kuna lulendo;1d

23

22:24, 25 1 Yovo “ngelengenze zaku za wolo.” 22:29 1 Yovo “ndiona otalanga ova nsi.” 23:2 1 Yovo “e ngidim’ame ya ukolami.”

KAPU 22 a Yob 11:13

3 b Yob 8:5, 6

4 c 1Nti 9:28 Yob 28:16 Nk 45:9 Yes 13:12

5

 KAPU 23 d Yob 10:1 

6

Ndambu ya 2 a Yob 13:3 Yob 16:21

7 b Yob 31:37

8 c Nk 22:24 Yes 57:16

9 d Yob 1:8 Nk 1:6 Nk 139:1

10 e Yob 31:6 Nk 17:3

f Nk 18:21

11

Nk 44:18

g Nk 119:11,127

12

Yer 15:16

h Rom 9:19

13

E ngolo zame zisukidi mu kuma kia bumu kiame. Kele vo yazaya kuna ndenda sololwela Nzambi, a Yadi kwenda vana fulu kezingilanga. b Yasunzula e mfundu ame kwa yandi Yo zadisa nu’ame ye mambu; Yazaya e mvutu kadi kumpana Yo toma wunikina mana kekumpovesa. Nga okundwanisa muna nene wa nkum’andi? Ke wau ko, ka lukatikisu ko vo okungwa. c Kwakuna o nsongi osingika diambu yo Nzambi, Yadi lungiswa yakwele mvu kwa mfundisi ame. Kansi, avo ngiele kuna este, kena ko ko; Avo mvutukidi, kilendele kunsolola ko. Vava ntadidi kuna lumonso kuna kesadilanga, kimwene ko; Vava kavilukidi kuna lunene, kilendele mpe kumona ko. Kansi, ozeye nzila ina ikwendelanga. d Vava kekuntonta, ivaika nze wolo walembi sangwa lekwa. e O malu mame malende ntambi zandi una ufwene; Ndundidi nzil’andi, ke mu vengomoka ko. f Kivavukidi nkanikinu mia befo yandi ko. Ndundidi mvovo miandi g lutila mana yakanikinua.1 Avo obakidi e nzengo, nani olenda kunsima? h Konso dina kazolele i diau kevanga. i

i Nta 23:19 Nk 135:6 Yes 14:24 Yes 46:10

23:12 1 Yovo “ke mu mana yasonekenua ko.”

YOBI 23:14–24:16 14 Kadi olungisa emvimba dina diasikidiswa1 mu kuma kiame, Mambu mayingi ma mpila yayi kandundidi. 15 Idianu ntokanene mu kuma kiandi; Avo inyindwidi, o vumi wame uwokelanga. 16 Nzambi umbwesese ntantu, Mpungu-ngolo umbwesese o wonga. 17 Kana nkutu e tombe kifukidi mpolo ame, Kilendi dingalala ko. “O Mpungu-ngolo, ekuma kalembi sikidisila e ntangwa? a Awana banzeye, ekuma balembi mwena lumbu kiandi?1 2 Vena ye awana besietolanga e sinsu ya mwingilu; b Beyiyanga mameme yo nata mo muna madilu mau. 3 Bekutumunanga e buluku dia wan’ansona1 Betambulanga ngombe a nkento wafilwa yakala se nsimbi mu kuma kia mfuka. c 4 Beyinga akondami muna nzila; Asukami a nza babaswekamene. d 5 Akondami bevava madia nga mabuluku e ma mfuta vana nzanza; Muna makanga bevavilanga madia ma wan’au. 6 Bekutikila mbongo muna mpatu za wantu akaka1 Bewonzolola muna mpatu a vinyu ya kimpumbulu. 7 Nkonga belekanga muna fuku, kondwa kwa mvuatu; f Ke bena ye nlele mia kuyifu-

24

23:14 1 Yovo “mana masonekwa.” 24:1 1 I sia vo, “lumbu kiandi kia mfundisa.” 24:3 1 Yovo “minkondwa mase.” 24:6 1 Nanga, “bekutika titi muna mpatu.”

714 KAPU 24 a Kab 1:2

8 b Nsi 19:14 Nsi 27:17 Ngn 23:10 Os 5:10

c Nsi 24:17

9

10

d Nk 109:16 Ngn 22:16 Yes 10:1, 2 Yak 5:4

11

e Yes 32:14 Yer 14:6

12 f Luv 22:26, 27 Nsi 24:13

 Ndambu ya 2 a 2Nti 4:1

b Luv 22:26, 27

13

Nsi 24:13

c Yer 22:13 Yak 5:4

14

d Kim 4:1

15 e Yoa 3:19

kila ko muna diambu dia kiozi. Bayondalele mu kuma kia mvula za miongo; Babimbakene matadi, kadi ke bena ye tininu ko. Mwan’ansona1 ozavuinu vana ntulu a ngudi andi; a E mvuatu mia asukami mineto se nsimbi a mfuka, b I kuma bekangalelanga e nkonga, kondwa mvuatu, Wau bena ye nzala, benatanga e ntete mia masa. Muna mbangazi a mwini, befuntukanga muna1 yaka ya matadi ya mpatu za miongo; Bediatanga makaminu ma vinyu, kansi bemonanga vuina. c Awana bafinamene fwa bebumanga muna mbanza; Awana bena ye mputa zampwena1 lusadisu bevavanga, d Kansi Nzambi ke badikila dio ko vo diambi.2 Vena ye awana batelamene o ntemo; e Ke bazeye nzila zandi ko, Ke belandanga mayendelo mandi ko. O mumponda-muntu osikamanga muna mene-mene; Ovondanga munkondwa nsadisi ye nsukami, f Muna mpimpa oyiyanga. O munta-zumba ovingilanga vo kuma kwafwa, g Ovovele vo: ‘Ke muntu ko okumbona!’ h Ofukidi ndose andi. Muna tombe bebangulanga1 e nzo;

f Nk 10:4, 8

16

g Ngn 7:8-10

24:9 1 Yovo “Munkondwa se.” 24:11 1 Nanga, “Bekamanga mazi muna.” 24:12 1 Yovo “Mioyo mi’awana balwele.” 2 Nanga, “Nzambi ke vananga muntu ngielele ko mu kuma kia bi.” 24:16 1 Mvovo wa sina: “betima.”

h 2Sa 12:9, 12 Nk 94:3, 7 Ngn 30:20

715

17

18

19

20

21

22

23

24

YOBI 24:17–26:5 Muna mwini bakizikidi muna nzo. Ke bazeye ntemo ko. a Kwa yau e mene-mene kina nze tombe kin’e bu; Batomene zaya wonga wa tombe kin’e bu. Kansi nzaki benatumunua kwa maza.1 E kunku kiau kia ntoto kisibwa. b Ke bevutuka muna mpatu zau za vinyu ko. Wauna e mbangazi iyumisinanga maza ma mvul’ampembe, I una Ziami1 kinatinanga asumuki! c O ngudi1 andi okumvilakana; mumvidi ukundia. Ke yindulwa diaka ko. d O vilwa ubwiswa nga nti. Omwesesa nkento a sita e mpasi, Yo bangika nkento wafwilwa yakala. Nzambi1 ofwasa akwa ngolo muna nkum’andi; Kana una vo betelama, e zingu kiau ke kisikila ko. Nzambi1 okubayambula vo bakala ye vuvu yo luvuvamu, e Kansi meso mandi mena muna mawonso bevanganga.2f Batundidikilu mu kolo kiandwelo, i bosi bavididi kwau; g Bakulwilu yo fwa h nze una ufwilanga wantu awonso; Bazengwa nga ntu mia masa.

KAPU 24 a Yoa 3:20

b Nsi 28:15, 16 Ngn 3:33

c Nk 49:13, 14 Nk 55:15 Luk 12:20

d Ngn 10:7 Kim 8:10 Kim 9:5

e Kim 8:11 Yes 56:12 Luk 12:19

f Nk 11:4 Ngn 5:21 Ngn 15:3

g Nk 37:10 Nk 92:7 Yak 1:11

h Kim 8:12, 13 

Ndambu ya 2  KAPU 25 a Yob 2:11 Yob 8:1

b Yob 4:17, 18 Yob 22:3

25 Nani olenda songa vo i nkwa luvunu Yovo katikisa e mvovo miame?” Biledade a wa musi Nsuka ovutwidi vo: 2 “E kimfumu i kiandi, o nkum’andi wansisi; Osikidisi luvuvamu kuna zulu.1 3 Makesa mandi nga malenda tangwa? Nani olembi temenanga ntemo andi? 4 Ozevo muntu aweyi kalenda kadila wansongi vana ndose a Nzambi? b Yovo ndiona wawutwa kwa nkento nga olenda kondwa kuma?1c 5 E ngonde nkutu ke ikezimanga ko E ntetembwa ke zavelela ko vana meso mandi, 6 Adieyi tuvova mu kuma kia muntu una vo kimpiatu, Yo mwan’a muntu una vo i mumvidi!” Yobi ovutwidi vo: 2 “Ekwe mpila osadisidi ndiona okondelo nkuma! Ekwe mpila ovuluzwidi muntu wakondwa ngolo! d 3 Ekwe longi diambote wavana kwa munkondwa ngangu! e Yo toma sengomona ngangu zaku!1 4 Kwa nani ozolele vovesa mambu mama, Nani uvumunuini wavova mambu mama?1 5 Awana bakondwa nkuma muna lufwa, bezakamanga; Bena muna nsi a kalunga ye yawonso ina mo.

25

26

24:18 1 Mvovo wa sina: “Nkwa nswa- c Yob 15:14, 15 lu kwandi vana nkanda-nkand’a maza.”  24:19 1 Yovo “Seol,” i sia vo, ziami KAPU 26 kia wantu awonso. Tala Nsas’a Mvo- d Yob 16:2, 3 25:2 1 Mvovo wa sina: “kuna ntandu.” vo. 24:20 1 Mvovo wa sina: “E vumu.” 25:4 1 Yovo “kala wavelela.” 26:3 24:22, 23 1 Mvovo wa sina: “Yandi.” 1 Yovo “ngangu zavimpi.” 26:4 1 Mvo24:23 2 Mvovo wa sina: “muna nzila e Yob 12:2 vo wa sina: “Fulumwinu (yovo mwand’a) zau.” kia nani kitukidi omo ngeye.” Yob 17:10

YOBI 26:6–27:13 6 E Ziami1 nkonga2 kina vana ndose a Nzambi,3a E fulu kia lufwasu4 ke kiafukwa ko. 7 Olambulanga e zulu dia node muna nkatu, b Omanikanga o ntoto muna nkatu; 8 Okanganga maza muna matuti, c Kimana matuti malembi buka mu kuma kia zitu; 9 Ofukidi kunda kiandi, Oyalumunuini e tuti diandi vana ntandu. d 10 Osidi mwingilu vana ntandu a maza; e Osidi mwingilu vana vena ntemo ye tombe. 11 Malunzi ma zulu mazakamene; Masivikidi lusembo lwandi. 12 Onikunanga kalunga muna nkum’andi, f Muna umbakuzi wandi okosomonanga mbizi yampwena1 ya kalunga. g 13 Ovelelesa e zulu muna fulumwinu kiandi; Ovondele niok’a nzaki. 14 Eyayi i mbela-mbel’a nzila zandi kaka; h Finguninina kaka tuwidi mu kuma kiandi! Ozevo, nani obakula e mwandazi andi angolo?” i Yobi okwamanene vova,1 oku vo: 2 “Ndidi e ndofi muna Nzambi amoyo ona ungimini unsongi, j Yamuna Mpungu-ngolo ona umbangikidi, k

27

26:6 1 Yovo “Seol,” i sia vo, ziami kia wantu awonso. Tala Nsas’a Mvovo. 2 Yovo “kimpene.” 3 Mvovo wa sina: “yandi.” 4 Yovo “Abadone.” 26:12 1 Mvovo wa sina: “Rakabi.” 27:1 1 Mvovo wa sina: ´ “ta kingana kiandi.”

716 KAPU 26 a Nk 139:8 Ayi 4:13

b Yob 9:8 Nk 104:2 Yes 42:5

c Ngn 30:4 Kim 11:3

d Nk 97:2 e Ngn 8:27 Yer 5:22

f Nk 74:13 Yes 51:15

g Yob 9:13 h Nk 92:5 Kim 3:11 Yes 55:9

i Yob 37:5 

KAPU 27 j Yob 34:5 k Ru 1:20 2Nti 4:27

 Ndambu ya 2 a Tuk 2:7 Yes 42:5 Mav 17:25

b Yob 22:1, 5 Ngn 27:11

c Yob 2:3 d Yob 13:15, 16 Yob 36:13

e Yob 35:12 Nk 18:37, 41 Ngn 28:9 Yer 11:11 Yak 4:3

f Nk 11:6 Kim 8:13 Mal 3:5

3 Ekolo fulumwinu kiame kina yame Ye mwand’a Nzambi una muna mazunu mame, a 4 E nu’ame ke uvova vilwa ko; Ngatu lubini lwame lwavova luvunu! 5 Kilendi kunuyikila ko vo nu ansongi! Yavana ifwa, kiyambula1 kwikizi kiame ko! b 6 Itatidila unsongi wame, kiyambula wo ko; c O ntim’ame ke ukuntumba ko1 ekolo ngina o moyo.2 7 Yambula mbeni ame kasuka nze kimpumbulu, Ana bekundwanisanga nze asumuki. 8 Nkia vuvu kina kwa kimpumbulu1 avo ofwasilu, d Avo Nzambi okatwidi moyo andi? 9 Nga Nzambi owa kazu kiandi Avo mpasi zinlwakidi? e 10 Nga oyangalela Mpungungolo? Nga obokela Nzambi e ntangwa zawonso? 11 Ikunulonga mambu ma nkum’a1 Nzambi; Kisweka konso diambu dia Mpungu-ngolo ko. 12 Avo yeno awonso mona-meso lumwene, Ekuma luvovele mambu makondwa mfunu? 13 Ekiaki i kunku ketambula o kimpumbulu kuna kwa Nzambi, f I vua betambula abangiki kuna kwa Mpungu-ngolo. 27:5 1 Yovo “kikatula; isimbinina.” 27:6 1 Yovo “ke ukunsemba ko.” 2 Yovo “kana nkutu mu lumbu kimosi.” 27:8 1 Yovo “mvengomoki.” 27:11 1 Nanga, “muna koko kwa.”

717 14 Avo wan’au bawokele, bebwila muna nsosolo, a E mbongo andi ke yikala ye madia mafwana ko. 15 Awana besala o moyo muna mbongo andi bezikwa mu kuma kia vuku, Akento au ana bafwilwa akala, ke bekubadila ko. 16 Kana nkutu okutikidi palata nga ntoto Yo lunda ulolo wa nlele mia ˆ lino nze tuma, 17 Kana nkutu okutikidi mio, ansongi bevuata mio, b Minkondwa kuma bekayana e palata andi. 18 E nzo katungidi yakondwa ngolo nze mbumb’a nselele, Nze sudi c kitungilu kwa nyingidi. 19 Olavalele nze mvuama, kansi ke kutika lekwa ko; Vava ketemona meso, ke vesala lekwa ko. 20 Mambu mansisi mekunlwakila nze kizalu; Muna fuku e tembwa kiangolo kikunata. d 21 E tembwa kia este kikunata ´ kwanda, ovila; Kikunkukulwisa vana fulu kiandi. e 22 Kinkulwakila kondwa kwa nkenda, f Ekolo kevava tina e ngolo zandi. g 23 Okunsikila makonzo kuna luvezo Yo kunsikila mumpiozi h vana fulu kiandi.1 “Vena ye fulu kia timina palata Ye fulu kia wolo una bekenzanga; i 2 E sengwa mu ntoto kibongelwanga,

28

27:23 1 Nanga, “Bekunsikila makonzo yo kunsikila mumpiozi vana fulu kiau.”

YOBI 27:14–28:13 KAPU 27 a Est 9:7-10 Os 9:13

3

b Ngn 13:22 Ngn 28:8 Kim 2:26

4

c Yes 1:8 Man 2:6

d Nk 73:3, 19

5 e Mat 7:26, 27

6 f Nk 83:15

7

g Yes 10:3 Am 2:14

h Man 2:15 

KAPU 28

8

9

i Ngn 17:3 Mal 3:3

 Ndambu ya 2 a Nsi 8:7, 9

b 2Nti 20:20

10

11

2Tu 32:30

12 c Ngn 2:6 Yak 1:5

13 d Yob 28:28

e Ngn 3:15

Muna matadi i muvangilwanga1 e nsongo. a O muntu osukisanga e tombe; Ovavululanga yakuna nsuk’a tombe kin’e bu, Muna vava matadi mantalu.1 Otimanga mawulu kuna kwa´ nda ye kuna kukalanga wantu, Muna fulu yavilakanua ina ´ kwanda ye muna muviokelanga wantu; Ankaka bakulumukina mo, basangamena yo yengalela. Vana ntandu a ntoto i vetukanga madia; Kansi muna nsi muvilulwanga nze muna tiya.1 Muna matadi i mwina safire, Muna ntoto i mwina wolo. Kavena nuni ko odianga e mbizi ozeye nzil’a yoyo. Meso ma kimbi kia ndombe ke mamwene yo ko. E bulu yansisi ke idiete mo ko, O mwan’a nkosi kaviokele mo ko. O moko ma muntu mewanda e tadi; Ovuza miongo tuka muna masina. Oziula nzila za maza b muna matadi; E meso mandi memona lekwa yawonso yantalu. Okanga nto za nkoko Yo vaikisa kuna ntemo eki kiswekamene. Vo i ngangu, akweyi zilenda sololwelwa? c E nto a umbakuzi akweyi ina? d O muntu kazeye zo ntalu ko, e

28:2 1 Mvovo wa sina: “muzezeselwanga.” 28:3 1 Mvovo wa sina: “tadi.” 28:5 1 Nanga salu kia tima matadi mantalu kiyikwanga.

YOBI 28:14–29:8 14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

Ke zilendi sololwa ko mu nsi ya awana bena moyo. O maza masina mavovele vo: ‘Ke zina kwa mono ko!’ O kalunga kuvovele vo: ‘Ke zina yame ko!’ a Ke zilendi sumbilwa ko muna wolo walembi sangwa lekwa; Ngatu tezelwa muna zitu dia palata. b Ke zilendi sumbilwa muna wolo wa Ofire ko c Ngatu muna onise yantalu yovo safire. Wolo ye pelo ke ilendi fwanana ye ngangu ko; Ngatu sobanesa zo ye kinzu kia wolo wakenzwa. d Ka dina mfunu ko mu yika tadi dia kristale ye kolado, e Kadi e ngangu zisundidi e nkutu yazala ye pelola. E tadi dia topaze f dia Kuse ke dilendi fwanana ye ngangu ko; Ke zilendi sumbilwa nkutu ko muna wolo walembi sangwa lekwa. Ozevo, e ngangu akweyi zitukanga? E nto ya umbakuzi akweyi ina? g Zaswekama muna meso ma vangwa yawonso yamoyo h Yo swekama kwa nuni za zulu. O lufwasu yo lufwa luvovele vo: ‘Nsangu zandi kaka tuwidi omu matu meto.’ Nzambi ozeye nzila ya vuilwa e ngangu; Yandi kaka ozeye kuna zikalanga, i Kadi otalanga yakuna nsuka za nza, Otalanga yawonso ina kuna nsi a zulu. j

718 KAPU 28 a Rom 11:34 b Ngn 3:13, 14 c Yes 13:12 d Ngn 16:16 e Ngn 8:11 Ngn 20:15

f Luv 28:15, 17 g Yob 28:12 h Kim 8:17 1Ko 2:8, 11

i Yak 1:5 j Ngn 15:3 Zak 4:10 1Pe 3:12

 Ndambu ya 2 a Nk 148:8 Kim 1:6

b Yob 5:10 Yob 26:8 Yob 37:10 Nk 135:7 Ngn 30:4 Yes 40:12

c Zak 10:1 d Yob 38:25 e Nsi 4:6 Nk 111:10 Ngn 9:10 Kim 12:13 Rom 1:20

f Ngn 3:7 

KAPU 29 g Nk 18:28 Nk 119:105

h Nk 25:14 Ngn 3:32

i Nsi 32:13 Nsi 33:24

j Ru 4:1 Ngn 31:23

k Nek 8:1

25 Vava kakubika e ngolo za1 tembwa, a Yo zonga maza. b 26 Vava kasikidisa nsiku kwa mvula c Ye nzila kwa nsemo ye mwandazi, d 27 Wamona e ngangu yo sasila zo; Wasikidisa zo yo teza zo. 28 Wavova kwa muntu vo: ‘Tala, o vumi wa Yave—i ngangu, e Ovengomoka muna mbi i umbakuzi.’” f Yobi okwamanene vova,1 oku vo: 2 “Kele vo yavutuka una yakala muna ngonde zavioka, E lumbu ina Nzambi kandunga-lunganga, 3 Vava kalemesanga mwinda andi vana ntu ame, Vava yadiatilanga muna ntemo andi muna tombe, g 4 Vava yakala ye1 ngolo zame, Vava saba kiame kiasambulwanga mu kuma kia kikundi yakala kiau yo Nzambi, h 5 Mpungu-ngolo vava kakala yame, Vava wan’ame1 awonso banzieta, 6 E tambi yame vava yasukulwanga muna manteka, Vava matadi mampongolwelanga nkoko mia mazi. i 7 Vava yayendanga vana vitu dia mbanza j Yo vuanda vana ntanda,1k 8 Matoko bambonanga yo sisa e nzila,1

29

28:25 1 Mvovo wa sina: “zitu dia.” 29:1 ´ 1 Mvovo wa sina: “ta kingana kiandi.” 29:4 1 Mvovo wa sina: “Muna lumbu ya.” 29:5 1 Yovo “asadisi ame.” 29:7 1 Yanzala kiakutakenanga nkangu mu teka, sumba lekwa yo tela mambu. 29:8 1 Mvovo wa sina: “baswamanga.”

719 9 10

11

12

13

14

15

16 17

18

19

YOBI 29:9–30:4 Anunu nkutu bavumbukanga yo telama. a Mfumu zadingalalanga; Basianga koko vana nua. E ndinga za akwa tunda ke zawakananga diaka ko; O tubini twau twalamininanga kuna ntandu a nua miau. Ndiona wangwanga, wampovelanga o wete, Awana bambonanga, bansilanga umbangi wambote. Kadi yasadisanga o nsukami walombanga lusadisu, b Ye mwan’a nsona1 ye konso muntu wakondwanga nsadisi. c Ndiona wakalanga mu mpasi za lufwa, wansambulanga, d Yayangidika ntim’a nkento wafwilwa yakala. e Yavuatanga unsongi se mvuatu miame; E ziku kiame nze mvuela1 ye mpu. Yakituka se meso kwa mpofo Ye malu kwa mvanguki a malu. Yakala se kwa asukami; f Yatoma fimpanga mfundu mi’awana ndembele zaya. g Yawulanga matokolo ma kimpumbulu h Yo kutumuna mbizi muna meno mandi. Yavovanga vo: ‘Mu nzo ame ifwila,1i E lumbu yame wokela iwokela nze senge. E mianzi miame misayana yamuna maza, E lowa1 dikala muna ntayi zame e fuku wawonso.

KAPU 29 a Lev 19:32

b Ngn 21:13 Ngn 24:11

c Yak 1:27

d Nsi 24:12, 13

e Nsi 10:17, 18

f Luk 14:13 Yak 1:27

g Ngn 29:7

h Nk 58:6 Ngn 30:14

i Tuk 25:8 2Nti 22:20

 Ndambu ya 2 a Yob 29:9

b Nk 72:6 Ngn 16:15

c Yob 1:3

20 Nkembo ame uvangulukanga ntangwa zawonso, E mfumba vana moko mame ukwamanana nonga.’ 21 Wantu bangwanga ye sungididi kiawonso, Badingalalanga yo vingila luludiku lwame. a 22 Vava yamananga vova, ke bakala diaka ye diambu diavova ko; E mvovo miame miakotanga1 muna matu mau. 23 Bamvingilanga nze una bevingidilanga e mvula; Baziulanga e nua nze yau benua maza ma mvul’a kintombo. b 24 Vava yabasevanga, ke bakwikilanga dio ko; O ntemo a ndose ame wabavuvikanga.1 25 Yabavananga luludiku nze mfumu au, Yakalanga nze ntinu vana kati kwa makesa mandi, c Nze ndiona ofiaulwisanga awana bedilanga. d “Owau bansevele e —Awana bena vo ibasundidi kimbuta, Kiadi tonda ko vo mase mau Bakala ye mbwa zina zayingilanga kambi diame. 2 Nkia mfunu zakala e ngolo za moko mau kwa mono? E ngolo zau zavila. 3 Batovokele mu kuma kia mpasi ye nzala; Bebukutanga ina basolwele muna nsi ayuma Ina yafwasakana yo sala e nkatu. 4 Bevelanga makaya ma mungwa muna matiti;

30

29:22 1 Mvovo wa sina: “miasonsanga 29:12 1 Yovo “munkondwa se.” 29:14 d Kim 7:2 1 Yovo “yunga kiakondwa moko.” 29:18  malembe-malembe.” 29:24 1 Nanga, 1 Mvovo wa sina: “Muna nzalwa ame ifwi- KAPU 30 “Ke balombolanga ntemo a ndose ame la.” 29:19 1 Yovo “dime.” ko.” e Yob 12:4

YOBI 30:5-25 5

6

7

8 9

10

11

12

13 14

Madia mau i mianzi mia mvanga; Beyingwanga muna mavata; a Wantu bekubakazilanga nze mwivi. Bekalanga muna mbel’a ndimba, Muna mawulu ye muna nduka mia matadi. Bekazilanga vana vena nti miakete Bekutakananga kuna nsi a mankundia. Wau vo wan’a mazowa yo wan’a mpasi wantu, Bayingilu1 muna nsi. Owau bampezele nkutu yamuna nkunga miau; b Nkitukidi se kuma kia luvezo1 kuna kwa yau. c Bambengene yo kumpavuka; d Ke bena ye wonga ko wa kuntaulwila mete vana mpolo. e Kadi Nzambi okutumwini nuaninua yame1 yo kunkulula; Ke bena diaka ye volo2 ko ova ndose ame. Batelamene oku lunene lwame nga buka kia yimpumbulu; Bantinisi Basidi nkaku mia lufwasu muna nzil’ame. Bafwasidi e nzila zame Bawokese mpasi zame, f Ke muntu ko ubasimini.1 Bekwizila nze muna mpwasi asanzuka muna yaka; Bezidi muna kati kwa lufwasu.

30:8 1 Mvovo wa sina: “Bazabwilu.” 30:9 1 Mvovo wa sina: “se kinganga.” 30:11 1 Mvovo wa sina: “ozezese nsing’a mfumb’ame.” 2 Yovo “Bavetele bindikilu.” 30:13 1 Nanga, “Ke bena ye nsadisi ko.”

720 KAPU 30 a Tuk 4:12 Nk 109:10 Dan 4:25

b Nk 69:12 Man 3:14

c Yob 17:6

d Yob 19:13

e Nta 12:14 Nsi 25:9 Yes 50:6 Mat 27:30

f Yob 16:2 Nk 69:26

 Ndambu ya 2 a Nk 22:14

b Yob 10:15

c Nk 6:2

d Yob 2:8, 13 Yob 7:4

e Yob 19:7 Nk 22:2

f Yob 7:20 Yob 19:6

g Yob 13:25

h Ngn 14:21 Ngn 14:31 Ngn 19:17

15 Wonga umbakidi; O zitu wame unatukini nze tembwa, E vuvu kiame kia luvuluku kivididi nze tuti. 16 Owau moyo ame uladidi; a Lumbu ya mpasi b indwakidi. 17 Ndunzi zitobwele visi1 yame muna fuku; c E mpasi zikundianga ke zivuenanga ko. d 18 Muna kuma kia ngolo zasaka, o mvuatu ame ufwidi;1 Unzingalakene nze nsingu a kinkutu kiame. 19 Nzambi untubidi vana nteke; Nkitukidi nze mbundukutu ye ntoto ampolo. 20 Nkazidi wansadisa, kansi kumpene mvutu ko; e Ntelamene, kansi tala kaka okuntalanga. 21 Okitukidi se mbangiki kwa mono; f Okundwanisanga muna ngolo za koko kwaku. 22 Unzangwidi yo kundata muna tembwa; I bosi untubidi oku yakuna muna tembwa kiangolo.1 23 Kadi nzeye wo vo okumfila kuna lufwa, Muna nzo ina wantu awonso bewananina. 24 Kansi, kavena muntu ko olenda nuanisa ndiona okosomokene1g Ekolo kevavanga lusadisu muna ntangw’a mpasi. 25 Nga kiadila ko mu kuma ki’awana belwakilanga lumbu yampasi e? Nga kiafwila1 nsukami nkenda ko? h 30:17 1 Mvovo wa sina: “Visi yame itompokele.” 30:18 1 Nanga, “Ntandidi mu kuma kia mpasi zame ziwokele.” 30:22 1 Nanga, “umpondele muna tembwa kiangolo.” 30:24 1 Mvovo wa sina: “zumbu.” 30:25 1 Yovo “moyo ame ke wafwila.”

721 26 Kana una vo mawete yavingilanga, e mbi yalwaka; Ntemo yavingilanga, e tombe kialwaka. 27 E ngiangamu a ntim’ame ke ivuenene ko; E lumbu yampasi indwakidi. 28 Nkangalele kuna lukendalalu; a o mwini nkatu. Ntelamene muna nkutakani, ndombele lusadisu. 29 Nkitukidi se mpangi a mbulu Ye nkundi a wan’a seteleke. b 30 O nkand’ame ulombokele yo bwa; c E visi yame ividi mu kuma kia mbangazi.1 31 E kokolo kiame kia didila kaka, ´ ˆ E zu dia tutu diame dia dilu kaka. “Nkangidi e kangu yo meso mame. d Ozevo, aweyi ndenda tadila ndumba yo kunlengokela o moyo? e 2 Nkia kunku itambula kwa Nzambi kuna ntandu, Nkia vua itambula kwa Mpungu-ngolo kuna kayengele? 3 Nga ke vonza ko kilwakila kimpumbulu Ye mpasi zayingi kwa awana bevanganga mambu mambi? f 4 Nga kamwene nzila zame ko g Yo tanga ntambi zame zawonso? 5 Nga luvunu yavova?1 Nga malu mame nswalu mayenda muna vova luvunu? h 6 Yambula Nzambi kanteza vana balanza ya ziku; i Ozevo, yandi ozaya wo vo i nkwa kwikizi. j

31

30:30 1 Nanga, “ngianduka.” 31:5 1 Nanga, “Nga akwa luvunu yakangala yau?”

YOBI 30:26–31:16 KAPU 30 a Nk 38:6 Nk 42:9 Nk 43:2

b Mik 1:8 c Yob 7:5 Man 4:8

 KAPU 31 d Ngn 6:25, 26 Mat 5:28

e Yob 31:9, 10 f Yob 20:26-29 Nk 73:3, 18 Ngn 10:29

g Tuk 16:13 2Tu 16:9 Nk 139:3 Ngn 5:21 Yer 32:19

h Nk 26:5 Ngn 6:16, 18

i 1Sa 2:3 j Yob 2:3 Yob 27:5 Nk 7:8

 Ndambu ya 2 a Nsi 11:16 Yer 10:23

b Nta 15:39 Kim 11:9 Yez 6:9 Mat 5:29 1Yo 2:16

c Lev 26:16 d Yob 31:1 Mat 5:28

e Yob 24:15 f 2Sa 12:9, 11 Yer 8:10

g Tuk 38:24 Lev 20:10 Nsi 22:22

h Ngn 6:25-27 Ngn 7:27

7 Avo ntambi zame zivengomokene muna nzila a Avo ntim’ame ulende meso mame b Avo moko mame mafunzukidi, 8 Ozevo, yambula yakuna e mbongo, muntu ankaka kadia, c Yambula e mbongo ina nkunini yavuzwa.1 9 Avo ntim’ame uvukumwinu kwa nkento d Yo kondelela mwelo e a mfinangani ame, 10 Ozevo, yambula nkaz’ame katuta masa ma yakala diankaka, Akaka bavukana yandi.1f 11 Kadi diambu diansoni yadi vanga, Sumu difwene tumbwa kwa afundisi. g 12 Diadi kala nze tiya tubomonanga yo fwasa,1h Yo bomona nkutu mianzi mia mbongo ame yawonso.2 13 Avo kiatalanga diambu dia ntaudi ame ayakala ko yovo wankento kuna unsongi Vava bangidiminanga,1 14 Adieyi ivanga avo Nzambi umfundisi? Adieyi ivutula avo untesese mbalu? i 15 Ndiona wampanga muna vumu, nga ke yandi ko wabavanga? j Nga ke yandi ko watuvanga vitila twawutuka?1k 16 Avo kiavana kw’asukami ko kina bavuanga o mfunu, l

i Ngn 22:22, 23 Yes 10:1-3

j Yob 34:19 Ngn 14:31 Ngn 22:2 Mal 2:10

k Nk 139:16 l Nsi 15:7, 8

31:8 1 Yovo “Yambula wan’ame bavuzwa.” 31:10 1 Mvovo wa sina: “Akaka bafukama vana kena.” 31:12 1 Mvovo wa sina: “tudianga (bomona) yamuna lufwasu.” 2 Yovo “vuza mbongo ame.” 31:13 1 Yovo “bakalanga yo mfundu.” 31:15 1 Mvovo wa sina: “muna vumu.”

YOBI 31:17-35 17

18

19

20

21

22

23

24 25

26

Avo nkento wafwilwa yakala yakendeleka;1a Avo mono mosi kaka yadianga madia mame Lembi mo kayila kwa wan’a nsona; b (Kadi tuka muna kileke kiame yasansa mwan’a nsona,1 yakala nze se diandi, Tuka muna kileke kiame2 isadisanga nkento wafwilwa yakala.) Avo yamona muntu wafwa nkonga Yovo nsukami wakondwa nlele wa kuyifuka; c Avo kamvutulanga matondo ko1d Vava kayifukanga nlele a mika mia mameme mame; Avo mwan’a nsona yazangulwila e nkomi e Vava kandomba lusadisu vana vitu dia mbanza;1f Yambula koko kwame kwasokoka muna vembo, Koko kwame kwatoloka vana kongonia. Kadi yamona wonga vo Nzambi okuntwasila mpasi, Kilenda telama ko muna kuma kia zitu wandi. Avo wolo yabunda e vuvu Yo vova kwa wolo wakenzwa vo: ‘U ntanini ame!’ g Avo kimvuama kiame kiayingi yamwena kiese h Muna kuma kia ulolo wa mavua mame; i Avo yamonanga ntangwa1 yakezimanga

31:16 1 Mvovo wa sina: “Avo meso ma nkento wafwilwa yakala yavonda.” 31:18 1 Mvovo wa sina: “mwan’a yakala.” 2 Mvovo wa sina: “Tuka muna vumu kia ngudi ame.” 31:20 1 Mvovo wa sina: “Avo luketo lwandi ke lunsambwidi ko.” 31:21 1 Nanga, “Wau mbwene vo ngina ye nsadisi vana vitu dia mbanza.” 31:26 1 Mvovo wa sina: “mwini.”

722 KAPU 31 a Nsi 10:18 Ngn 28:27

27

b Yez 18:5, 7 Yak 1:27 1Yo 3:17

28

c Yes 58:7 Luk 3:11 Yak 2:15, 16

d Nsi 24:13

29

e Ngn 14:21 f Ngn 31:23

30

g Nk 49:6, 7 1Ti 6:17

31

h Est 5:11 Nk 62:10 Ngn 11:28

i Nsi 8:17, 18 

32

Ndambu ya 2 a Nsi 4:19 b Nsi 11:16

33

c Ngn 17:5 Ngn 24:17, 18

34 d Mat 5:44 Rom 12:14

e Tuk 18:5 Rom 12:13

f Tuk 19:1, 3 Ayi 13:2 1Pe 4:9

g Tuk 3:8 Ngn 28:13 Mav 5:8

h Yob 19:7

i Yob 13:22

35

Yovo ngonde wakangalanga muna nkembo andi; a Avo ntim’ame wavukumunua kuna kinsweki, Avo nu’ame wafiba koko kwame muna sambila yo; b Eyayi mbi yafwana tumbwa kw’afundisi, Kadi Nzambi aludi una kuna ntandu yadi vakulwila o nkalu. Nga mpasi za mbeni ame yamwena kiese c Yovo yayangalala wau vo mbi yanlwakila? Kisidi yambula nu’ame ko wasumuka Muna kunsiba yo lomba lufwa lwandi. d Wantu muna saba kiame ke bavova ko vo: ‘Nani olenda solola ona walembi yukuta muna madia mandi?’1e Ke mwakala nzenza ko waleka ku mbazi; f Yaziulanga yelo yame mu kuma kia munduti a nzila. Nga yafuka masumu mame nze una bevanganga akaka, g Yo sweka bi wame muna posi kia mvuatu ame? Nga ndonga yamwena wonga, Yovo luvezo lwa esi nzo zankaka yazakamena, Yo dingalala yo lembi vaika ku mbazi mu kuma kia wonga? Ekwe kele vo vakala muntu ´ olenda kungwa! h Nga nsinini e nkumbu ame kuna mfoko a mvovo miame. Yambula Mpungu-ngolo kampana e mvutu! i Kele vo ndiona umfundidi

31:31 1 Mvovo wa sina: “mbizi andi.”

723 kasoneka mfundu muna nkanda! 36 Nga yadi wo nata vana vembo diame, Yo sia wo vana ntu ame nze kolowa. 37 Yadi kunzayisa lutangu lwa ntambi zame zawonso; Yadi kumfinama ye ntima wawonso nze mfumu. 38 Avo ntoto ame ukunkazila E nkala mia yana yandi miawonso miadidila kumosi; 39 Avo mbongo andi yadia lembi futa nzimbu, a Avo awana bavuidi mpatu yadimbulwisa e vuvu; b 40 Yambula nsende zamena vana fulu kia masa Titi yansudi yamena vana fulu kia mbongo a bale.” I mfoko a mvovo mia Yobi. Wantu awaya yau tatu, bayambula vana mvutu kwa Yobi, kadi wakimwenanga vo ndungidi kakala yau.1c 2 Kansi Eleyu wa mwan’a Barakele wa musi Buzi d wa musi kanda dia Rami ofungidi kikilu makasi. Ofungidi Yobi makasi wau kavavidi kuyilungisa ke mu Nzambi ko. e 3 Ofungidi mpe akundi atatu a Yobi makasi, wau vo ke bavene mvutu zasikila ko, kansi batumbidi kaka Nzambi. f 4 Eleyu wavingila muna vana mvutu kwa Yobi, kadi oyau bansunda kimbuta. g 5 Eleyu vava kamwene vo yau atatu ke bavene mvutu zasikila ko, ofungidi makasi. 6 Eleyu wa mwan’a Barakele wa Mbuzi oyantikidi vova, oku vo: “I toko kwame1 Oyeno nu ambuta. h Muna songa luzitu idiau ndingalele, i

32

32:1 1 Yovo “nkwa unsongi vana meso mandi.” 32:6 1 Mvovo wa sina: “I nke muna lumbu.”

YOBI 31:36–32:18 KAPU 31 a Yak 5:4

7 b 1Nti 21:15 

KAPU 32

8

c Yob 6:29 Yob 27:6

d Tuk 22:20, 21

e Yob 10:2, 3

9

10 11

f Luv 20:7 Yob Yob Yob Yob

4:18-20 22:2, 3 25:5, 6 42:8

12 g Lev 19:32

h Yob 15:10

13

i 1Ti 5:1 1Pe 5:5



14

Ndambu ya 2 a 1Nti 3:12 1Nti 4:29 Yob 35:11 Ngn 2:6 Kim 2:26 Dan 1:17 Mat 11:25 Yak 1:5

15

16

b Nk 119:100 Kim 4:13

17

Kizolele kunuvovesa ko mana nzeye. Mpovele vo: ‘Yambula e kimbuta kiavova,1 Ulolo wa mvu wazayisa e ngangu.’ Kansi mwanda una muna wantu, E fulumwinu kia Mpungungolo i kiau kikubavananga umbakuzi. a Ambuta ke yau kaka ko bena ye ngangu, Ke anunu kaka ko bebakulanga diambu diansongi. b I dianu mpovele vo: ‘Nungwa, Yanuzayisa dina nzeye.’ Mvingidingi mvovo mieno; Ntomene wunikina e ngindu zeno c Ekolo nuavavidingi mana nuvova. d Ntomene kunusia e sungididi, Kansi ke mosi ko vovo nuina olendele songa vo Yobi mbi kavangidi Ngatu vanina mvovo miandi e mvutu. I dianu vo, ke nuvovi ko vo: ‘Tu akwa ngangu; Nzambi okunsemba, ke muntu ko.’ Yobi kampovese diambu ko, I dianu vo kikumvutulwila mun’owu wa mvovo mieno ko. Bamwene wonga, ke bena diaka ye mvutu ko; Ke bena diaka ye diambu dia vova ko. Mvingidi, kansi ke bavovele diaka ko; Badingalele, ke bavene diaka mvutu ko. Omono mpe i kuma ivanina e mvutu; Mono mpe ivova mana nzeye, Kadi mambu mayingi ngina mau;

c Yak 1:19

18

d Ngn 15:28

32:7 1 Mvovo wa sina: “lumbu yavova.”

YOBI 32:19–33:19 19

20

21 22

O mwanda una mu mono umfididi yavova. Muna kati ngina nze vinyu ikondelo vundu, ˆ Nze madıla mampa ma nkand’a bulu se mebuka. a Yambula yavova kimana yavevoka! Iziula e befo yame yo vana e mvutu. Kisia mpambula ko; b Ngatu vova malengo1 kwa konso muntu, Kadi kizeye mvovo mia malengo ko; Avo mpangidi wo, o Mvangi ame okumponda. “Owau, e Yobi, dodokolo ´ wa mvovo miame; Tamba matu muna mawonso ivova. Dodokolo, yambula yabatuna o nu’ame; O lubini lwame1 luvova. E mvovo miame miyika unsongi wa ntim’ame, c Mana nzeye i mau mevovanga e befo yame ye ziku kiawonso. O mwand’a Nzambi umpangidi, d E fulumwinu kia Mpungungolo kimpene moyo. e Umpana e mvutu, avo olenda; Sunzula mambu maku ova ngina; kubama. Tala, ngina nze ngeye vana ndose a Nzambi aludi; Mono mpe mu ntoto yavangilwa. f I dianu vo kuzakami ye wonga ko mu kuma kiame, Ke vena diambu diame ko dikukosomona. Ovovelenge mu matu mame,

33 2 3

4

5

6

7

8

32:21 1 Yovo “yikila nkumbu a tunda.” 33:2 1 Mvovo wa sina: “lubini lwame ye ntandu a nu’ame.”

724 KAPU 32 a Mat 9:17

9 b Lev 19:15 Ngn 24:23 Yak 3:17



10

KAPU 33 c Mat 12:34 Luk 6:45

11

d Nk 119:73 e Tuk 2:7

12

Kim 12:7 Mav 17:25

f Tuk 2:7 

Ndambu ya 2 a Yob 10:7

13

Yob 16:16, 17 Yob 23:11

b Yob 29:14

14

c Yob 13:24 Yob 16:9 Yob 19:11

d Yob 13:27

15

Yob 14:16 Yob 31:4

e Yob 12:13 Nk 8:4 Yes 40:25 Yes 55:9

16

f Yes 45:9 Rom 9:20

17 g Yob 13:24 h Nta 12:6 Dan 4:5

18

i Yob 36:10 j Tuk 20:6, 7 Mat 27:19

k Dan 4:24, 25 l Tuk 31:24

19

Kieleka, nkumbu miayingi ngwidi e mvovo emi: ‘Yavelela, kivangidi kwame mbi ko; a Yavelela, kina ye kuma ko. b Kansi Nzambi osolwele kuma muna kunsia kitantu; Umbadikidi vo i mbeni andi. c Osidi malu mame muna nsuku; Ofimpidi nzila zame zawonso.’ d Ongeye kuna ye ndungidi ko muna diambu diadi ovovele, ozevo yambula yavana e mvutu: Nzambi osundidi o nene ke mu mpasi muntu ko. e Ekuma otantanene yandi? f Nga mu kuma kia sia vo kavene mvutu ko muna mvovo miaku miawonso? g Kadi Nzambi ovovanga nkumbu antete ye nkumbu anzole, Kansi ke muntu ko otambanga matu. Ovovelanga muna ndozi, muna mona-meso kia fuku, h Vava wantu belwakilwanga kwa tulu twangolo Vava belekanga vana mfulu zau. I bosi, okakula matu mau i Yo kotesa1 malongi mandi muna ngindu zau, Kimana kavengomona muntu muna mavangu mambi j Yo tanina muntu muna umvuania. k Nzambi ovengese moyo andi muna wulu,1l O moyo andi walembi fwila muna nsosolo.2 O muntu olongwa kwa mpasi vana mfulu andi

33:16 1 Mvovo wa sina: “kubasia dimbu kia.” 33:18 1 Yovo “ziami.” 2 Yovo “nkele (maswanga).”

725 20

21 22

23

24

25

26

27

28

YOBI 33:20–34:9 Ye nkwamu a ndunzi za visi yandi, I dianu vo moyo andi umengene mbolo, Omengene1 nkutu madia mambote. a E nitu andi iladidi, E visi yandi yaswekama, imonekene.1 O moyo andi ufinamene wulu;1 O moyo andi ufinamene avondi. Avo kakala ye nati a nsangu,1 Ye kimpovela kimosi vana vena funda, Kasonga kwa muntu edi diansongi, O Nzambi kansonga dienga yo vova: ‘Umvuluza kalembi kulumuka muna wulu!1b ˆ Nsolwele lukulu! c Yambula e nitu andi yakituka se yampa,1 lutila nitu ya kileke; d Yambula kavutukila e ngolo zina kakala zau muna lumbu ya kileke kiandi.’ e Ododokela Nzambi, f okuntambulwila, Okala ye kiese kiamona ndose andi, Ovutula unsongi wandi kwa muntu. O muntu ndioyo ovova1 kwa wantu vo: ‘Nsumukini, g mbendomwene edi diansongi, Kansi, kitambwidi dina mfwanukini ko.2 Ovuluzi moyo ame walembi kulumuka muna wulu,1h O moyo ame umona e ntemo.’

33:20 1 Mvovo wa sina: “Moyo andi umengene.” 33:21 1 Yovo “isenzamene.” 33:22, 24, 28, 30 1 Yovo “ziami.” 33:23 1 Yovo “mbasi.” 33:25 1 Yovo “yakala yo vimpi.” 33:27 1 Mvovo wa sina: “oyimbila.” 2 Nanga, “Ediadi ke dintwasidi nluta ko.”

KAPU 33 a Nk 107:17, 18

b Yob 14:13

c Yob 19:25 Mat 20:28

d 2Nti 5:14

e Nsi 34:7 Yob 42:16 Nk 103:3-5

f Nk 30:8

g 2Sa 12:13 Nk 32:5 Ngn 28:13 Luk 15:21 1Yo 1:9

h Nk 19:14 Yes 38:17

 Ndambu ya 2 a Nk 56:13  KAPU 34 b Yob 29:14 Yob 33:9

c Yob 27:2

d Yob 9:17, 18

e Ngn 1:10, 15 Ngn 4:14

29 Kieleka, Nzambi ovanganga mawonso mama Nkumbu miole, nkumbu ntatu, muna wete dia muntu, 30 Kantombola2 muna wulu,1 Kimana kamona diaka ntemo a moyo. a 31 E Yobi, tamb’o matu, ungwa! Kala e pi-i, ikwamanana vova. 32 Avo diambu una diau, umpana e mvutu. Vova, kadi nzolele songa vo ndungidi una yau. 33 Avo kuna ye diambu ko, ungunikina; Kala e pi-i, ikulonga e ngangu.” Eleyu okwamanene vova vo: ´ 2 “Nuwa mvovo miame yeno akwa ngangu; ´ Nungwa, yeno nuina yo zayi wayingi. 3 Kadi o kutu kuteza e mambu, Nze una lulaka1 luyelekelanga madia. 4 Yambula twafimpa edi diansongi; Twabaka nzengo muna edi diambote. 5 Kadi Yobi ovovele vo: ‘Ndungidi ngina yau, b Kansi Nzambi, kandungisi ko. c 6 Nga mfwete vuna muna tambulwila e ngielele? E mput’ame ke isasuka ko kana una vo kisumukini ko.’ d 7 Nani ofwanane yo Yobi, Ona onuanga luvezo nze maza? 8 Okalanga entwadi ye mimpanga mambi, Ye nkundi a yimpumbulu. e 9 Kadi ovovele vo: ‘Muntu ke baka nluta ko

34

33:30 2 Yovo “Katombola moyo andi.” 34:3 1 Yovo “lubini.”

YOBI 34:10-30 10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

Avo ovavidi yangidika Nzambi.’ a Muna kuma kiaki, nungwa yeno akwa umbakuzi:1 O Nzambi aludi kalendi vanga umpumbulu ko, b O Mpungu-ngolo kalendi vanga vilwa ko! c Kadi osenda muntu mun’owu wa mavangu mandi d Yo kuntwasila mfwilu mia nzila zandi. Dialudi, Nzambi kalendi vanga umpumbulu ko; e O Mpungu-ngolo ke bendomona unsongi ko. f Nani uvene e kiyekwa kia ntoto, Yovo nani untumbikidi se nyadi a nza yawonso? Kele vo kasia wantu e sungididi,1 Kele vo kakutika mwanda ye fulumwinu kiau, g Wantu awonso1 kumosi badi fwila, Wantu badi vutuka muna ntoto. h Ozevo, avo una yo umbakuzi, tamba diambu diadi matu; Toma tamba o matu mu mana ivova. Nga ndiona omenganga unsongi olenda yala? Nga olenda yelesa muntu ansongi una vo nkwa ngolo? Nga olenda vova kwa ntinu vo: ‘Kuna mfunu ko,’ Yovo kwa akwa tunda vo, ‘Nu yimpumbulu’? i Vena ye Ndiona olembi solanga ndose za wantu muna wete dia amfumu Ngatu luta songa e dienga kwa mvuama ke kwa nsukami ko j

34:10 1 Mvovo wa sina: “ntima.” 34:14 1 Mvovo wa sina: “ntim’andi kwa wantu.” 34:15 1 Mvovo wa sina: “Nitu zawonso.”

726 KAPU 34 a Yob 9:22-24 Yob 35:3

b Tuk 18:25 c d

e f

g

h i j

2Tu 19:7 Nk 92:15 Nsi 32:4 Rom 9:14 Ayi 6:10 1Tu 28:9 Nk 62:12 Ngn 24:12 Yer 32:19 Yez 33:20 Rom 2:6 2Ko 5:10 Ngl 6:7 1Pe 1:17 Lus 22:12 Yak 1:13 Nk 89:14 Nk 97:2 Nk 99:4 Rom 2:11 Nk 104:29 Kim 12:7 Yes 42:5 Mav 17:25 Tuk 3:19 Nk 146:4 Kim 3:20 Luv 22:28 Kim 8:2-4 Kim 10:20 Nsi 10:17 2Tu 19:7 Mav 10:34 Rom 2:11 Efe 6:9

 Ndambu ya 2 a Yob 31:13-15 Ngn 22:2

20

21

22

23

24

25 26

b Nk 73:3, 19 c d e

f

g h i j k l m n

Mav 12:21-23 Luv 12:29 Dan 5:30 1Sa 25:38 Tuk 6:5 2Tu 16:9 Yob 31:4 Ngn 5:21 Ngn 15:3 Yer 16:17 Yer 32:19 1Pe 3:12 Nk 139:11, 12 Yes 29:15 Yer 23:24 Am 9:3 Ayi 4:13 Yez 21:26, 27 Dan 2:21 Dan 4:25 Os 7:2 1Sa 4:17 Dan 5:30 Nta 12:10 1Sa 15:11 Nk 28:5 Luv 22:22, 23 Yak 5:4 Yob 13:16 Yob 27:8

27 28

29

30

Kadi yau awonso salu ya moko mandi. a Balenda fwa kuna kinsalukisa, b muna dingidingi; c Bezakama kikilu yo fwa; Kana nkutu akwa ngolo bekatulwanga, kansi ke mu moko ma wantu ko. d Kadi o meso ma Nzambi memonanga nzila za muntu, e Ye ntambi zandi zawonso. Ke kuna mpimpa ko ngatu tombe kin’e bu Kuna kulenda swekamena yimpumbulu. f Kadi Nzambi kasikidisila muntu ntangwa ko Kimana kakisunzula kwa yandi muna mfundu. Ofwasanga akwa ngolo lembi kala yo mfunu wa vanga lufimpu Yo vingisa akaka vana fulu kiau. g Kadi ozeye mavangu mau; h Okubabwisanga muna fuku ye kubakosomona. i Ubatufakese mu kuma kia bi wau, Vana fulu balenda mwenua kw’awonso. j Kadi bayambwidi kunlanda k Ke bevuanga nzila zandi mfunu ko; l Muna kuma kia mavangu mau, e kazu kia nsukami kilweke oku kena, Owidi e kazu kia akondami. m Avo Nzambi obutamene, nani olenda kuntumba? Avo oswekele ndose andi, nani olenda kunsolola? Kana nkutu ovangidi wo kwa zula yovo kwa muntu mosi, diau dimosi kwandi, I dianu vo ke yambula ko vo kimpumbulu1 kayala n

34:30 1 Yovo “mvengomoki.”

727 31

32

33

34

35 36

37

YOBI 34:31–35:16 Ngatu kalekela nkangu e ntambu. Nga vena yo muntu ovova kwa Nzambi vo: ‘Ntumbilu kana una vo kivangidi mbi ko; a Undonga muna dina ndembele mona; Avo diambi mpangidi, nga kivanga dio diaka ko e’? Nga kafwete kusendela wauna ozolele, ekolo kina vo omengene nzengo zandi? Ngeye ofwete baka nzengo, ke mono ko. Unzayisa dina otomene zaya. Akwa umbakuzi1 bekumpovesa, —Konso nkwa ngangu okungwa— ‘Yobi ovovanga kondwa zayi, b E mvovo miandi miakondwa ngangu.’ Yambula Yobi katontwa1 yakuna nsuka Kadi mvutu zandi zina nze mvutu za yimpumbulu! Okudikidi ukolami muna sumu diandi; c Osikidi makonzo vava tuna kuna luvezo Owokese mvovo mia makasi muna Nzambi aludi!” d Eleyu ovutwidi diaka vo: 2 “Nga ndungidi kikilu una yau wau ovovele vo: ‘Nsundidi Nzambi muna unsongi’? e Kadi ovovele vo: ‘Ediadi nkia mfunu dina kwa ngeye?1 Kele vo yasumuka, nga zingu kiame kiambote kiadi kala?’ f Ikuvutula Ye akundi g aku.

35 3

4

34:34 1 Mvovo wa sina: “ntima.” 34:36 1 Nanga, “E tata, yambula Yobi katontwa.” 35:3 1 Nanga Nzambi oyikwanga.

KAPU 34 a Dan 9:7 Rom 3:23

b Yob 35:16 Yob 38:2 Yob 42:3

c Yob 10:1 Yob 19:6

d Yob 35:2 

KAPU 35 e Yob 10:7 Yob 16:16, 17 Yob 34:5

f Yob 9:22-24 Yob 34:9 Nk 73:13

g Yob 2:11 

Ndambu ya 2 a Nk 68:34 b Ngn 8:36 Ngn 9:12

c Ngn 19:3 d Rom 11:35 e Ngn 29:2 f Yes 51:12, 13 1Pe 4:19

g Nk 42:8 Nk 149:5 Mav 16:25

h Nk 94:12 Yes 48:17

i Tuk 1:26 j Nk 18:41 k Ngn 1:28, 29 1Pe 5:5

l Ngn 15:29 Yes 1:15 Yer 11:11

m Yob 9:11 n Nk 37:5 o Nk 103:10-12

5 Tala kuna zulu wamona, Tala matuti a mana malutidi zanguka vana ntandu aku. 6 Avo osumukini, nkia mpasi okuntwasila? b Avo masumu maku mawokele, nkia diambu mekumvanga? c 7 Avo u nsongi, nki okumvana; Nki ketambula kwa ngeye? d 8 O bi waku, nkwaku kaka utwasila e mfwilu, O unsongi waku mwan’a muntu kaka utwasila nluta. 9 Wantu bekazanga mu kuma kia lubangamu lwayingi; Bekazanga vo bavevolwa muna wisa kia1 akwa nkuma. e 10 Kansi ke muntu ko ovovele vo: ‘Akweyi kena Nzambi wa Mvangi ame Anene, f Ona ofilanga wantu bayimbila nkunga muna fuku?’ g 11 Okutulonganga h ke mu bulu ya nza ko, i Yo luta kutuvana ngangu ke mu nuni za zulu ko. 12 Wantu bekazanga, kansi yandi kavutwidi ko, j Mu kuma kia lulendo lwa yimpumbulu. k 13 Kieleka, Nzambi ke wanga kazu kiankatu ko;1l O Mpungu-ngolo ke sianga kio sungididi ko. 14 Musungula vava oyidimanga vo kumwene ko! m O mfundu aku wina vana kena, i dianu vo kwa yandi ofwete vingila ye tima diawonso. n 15 Kansi, kantumbidi kuna makasi ko Ngatu sia sungididi muna lulendo lwandi. o 16 Yobi oziwidi nu’andi mu nkatu; 35:9 1 Mvovo wa sina: “vana koko kwa.” 35:13 1 Yovo “luvunu ko.”

YOBI 36:1-22 Osakisi vova mambu kondwa kwa zayi.” a Eleyu okwamanene: 2 “Kala yo luzindalalu muna kungwa ekolo ivovanga, Kadi yakinu ye mambu ma vova muna wete dia Nzambi. Vova ivova mawonso nzeye Yo samuna vo unsongi wa Mvangi ame. b Kieleka, mambu mame ke maluvunu ko; Ndiona walunga muna zayi c una ova ndose aku. Dialudi, Nzambi nkwa ngolo, d ke bembolanga muntu ko; Umbakuzi wandi wayingi.1 Ke zingisa mioyo mia yimpumbulu ko, e Kansi ovanganga owu wa nsongi kwa mimbonampasi. f Kevengomona meso mandi muna ansongi ko; g Okubavuandisa vana kunda kumosi ye atinu1h yo kubatundidika yakwele mvu. Kansi, avo bakangwa muna tuvambu Yo kangwa mu nsinga miampasi, Ubasongele dina bavangidi, Ye masumu ma lulendo lwau. Oziulanga matu mau kimana ´ bawa longi Yo kubavovesa vo bavengomoka muna mbi. i Avo balemvokele yo kunsadila, E lumbu yau ifokokela muna mawete, E mvu miau miakiese mikala. j

36 3 4

5

6

7

8

9 10

11

36:5 1 Yovo “Wanene muna nkum’a ntima.” 36:7 1 Nanga, “Oyadikanga atinu.”

728 KAPU 35 a Yob 34:35 Yob 38:2

 KAPU 36 b Nsi 32:4 Nk 11:7 Nk 139:14 Dan 9:14 Lus 15:3

c 1Sa 2:3 Yob 37:16

d Nk 24:8 Nk 99:4 Yer 32:18

e Nk 9:17 Nk 68:2 2Pe 2:9

f Nk 10:14 Nk 140:12 Ngn 22:22, 23

g Nk 33:18 Nk 34:15

h Nk 78:70, 71 Nk 113:7, 8 Yes 9:7

i Yez 18:30 j Yer 26:13 

Ndambu ya 2 a Yob 33:16-18 Yes 1:19, 20 Rom 2:8

b Nk 55:23 c 1Nti 14:24 d Yes 30:21 e Nk 18:19 f Yes 55:2 g Ngn 2:22 Yer 25:31

h Ngn 19:19

12 Kansi, avo ke balemvokele ko, befwila muna nsosolo1a Yo fwa kondwa kwa zayi. 13 Akwa ntima mia umpumbulu1 belunda makasi. Ke belomba lusadisu ko kana nkutu ubakangidi. 14 Befwanga ekolo bakinu aleke, b Befwasanga1 zingu kiau ye wan’amakala bena vo akembi a tempelo. c ˆ 15 Kansi Nzambi1 okula mimbona mpasi muna mpasi zau; Oziula matu mau vava bebangikwanga kimana banwila. 16 Ukatwidi muna mpasi, d Unete vana fulu kiasanzuka, eki kiakondwa nkakalakani, e Vana meza maku vesiwa madia mambote muna kufiaulwisa. f 17 I bosi, oyangalela mfundis’a yimpumbulu, g Vava mfundu uzengwa yo sikidisa unsongi. 18 Kansi, uyikenga kimana nganzi zalembi kufila muna landa e kunda,1h Kuyambula ko e mbabu yanene yavukumuna. 19 Nga okaza mu lomba lusadisu, Yovo e ngolo zaku zawonso zikuvevola muna mpasi? i 20 Kulakukilwa fuku moyo ko, Vava wantu bevilanga muna fulu yau. 21 Uyikenga walembi vutukila vangu diambi Yo sola dio vana fulu kia tambulwila e mpasi. j 22 Tala, Nzambi osundidi muna nkum’andi;

Ngn 29:22

i Yob 34:20 Nk 33:16 Ngn 11:4

j Ayi 11:24, 25

36:12 1 Yovo “nkele (maswanga).” 36:13 1 Yovo “avengomoki.” 36:14 1 Nanga, “Besukisanga.” 36:15 1 Mvovo wa sina: “Yandi.” 36:18 1 Yovo “mu sika makonzo kuna lulendo.”

729 23 24 25

26

27

28

29

30

31

32

33

Nkia nlongi ofwanane yandi? Nani wasingika1 nzil’andi a Ngatu kumvovesa vo: ‘Diambu ovangidi diambi’? b Kuvilakana tundidika mavangu mandi ko, c Mana wantu beyimbidilanga. d Wantu awonso bemonanga mo, ´ Kansi kwanda betadilanga mo. O Nzambi wanene, olutidi mana tulenda zaya; e E mvu miandi ke milendi tangakana ko.1f Otombolanga matonsi ma maza; g E wisisi kikangamanga yo noka se mvula; I bosi matuti metiamunanga mo; h Metiamunanga mo kwa wantu. Nani olenda bakula e ngialumuk’a matuti, Ye miandazi mitalumukanga tuka muna saba1 kiandi? i Tala mpila keyalumunanga nsemo1j miandi muna matuti Yo fuka masina ma2 kalunga. Muna lekwa yayi i kesadisilanga1 nkangu; Yo kubavana ulolo wa madia. k Ofukanga nsemo muna moko mandi, Ofilanga mio konso kuna kazolele. l O mwandazi andi usamuna e ngiz’andi, E twelezi nkutu isamunanga ndiona1 okwizanga.

36:23 1 Nanga, “wakumba; wamfundisa mu kuma kia.” 36:26 1 Yovo “fimpakana ko.” 36:29 1 Mvovo wa sina: “sudi.” 36:30 1 Mvovo wa sina: “ntemo.” 2 Mvovo wa sina: “mianzi mia.” 36:31 1 Nanga, “ketaninanga.” 36:33 1 Nanga, “dina dikwizanga.”

KAPU 36 a Yes 40:14 b Yob 34:10 Rom 9:14

37 2

c Nk 92:5 Nk 104:24

d Luv 15:1

3

e Nk 145:3 Nk 148:13 Lus 15:3

f Nk 90:2

4

Nk 102:25-27 1Ti 1:17 Ayi 1:10-12

g Tuk 2:6 Am 5:8

h Ngn 3:20 Yes 55:10 Yer 14:22

5

i 2Sa 22:12 j Yob 37:3

6

k Mav 14:17 l 2Sa 22:15 Nk 18:14 Nk 144:6

7

 Ndambu ya 2 

8

KAPU 37 a Yob 37:11 Nk 97:4

b Yob 40:9 Nk 29:3 Nk 68:33

9

c 2Sa 22:14 d Kim 3:11

10

Lus 15:3

e Nk 147:16 f Am 9:6 g Nk 104:3 h Ngn 25:23

11

YOBI 36:23–37:11

“Muna kuma kiaki, ntim’ame ududilanga Yo nikuka vana fulu kiandi. Nutoma winikina nkum’a nding’andi1 Ye mazu ma mwandazi utukidi muna nu’andi. Otwikanga wo kuna nsi a zulu diawonso Otwikanga e nsemo a miandi yakuna nsuka za nza. I bosi kuwakane ndinga ikunga; Otalumukanga ye nding’a nene, b Ke simanga nsemo ko vava nding’andi iwakananga. Nzambi otalumwini nding’andi c mu mpila yasivi; Mambu manene kevanganga mana katulendi bakula ko. d Kadi ovovese mvul’ampembe vo: ‘Noka vana ntoto,’ e Kwa mvula yangolo vo: ‘Noka muna ngolo zawonso.’ f Nzambi oningamesanga salu kia wantu awonso1 Kimana awonso bazaya salu kiandi. Bulu ya mfuta ikotele muna nduka miau Ikedi kaka muna maswaminu mau. Kimbongela kitukanga muna fulu kiandi, g E kiozi muna tembwa kia node. h Muna fulumwinu kia Nzambi muvangamenanga matadi ma maza, i Maza mawonso mekangamanga nze matadi. j Elo, ozadisanga matuti ye mantosi ma maza; Oyalumunanga ntemo k andi muna matuti;

i Nk 147:16 j Yob 38:29, 30 k Yob 37:3

37:2 1 I sia vo, Nzambi. 37:7 1 Mvovo wa sina: “osianga dimbu muna moko ma wantu awonso.”

YOBI 37:12–38:9 12 Mezietanga konso kuna kakanikini mo; Mevanganga mawonso kakanikini a muna nza yawonso.1 13 Ovanganga wo muna tumba1b yovo muna wete dia ntoto Yovo muna songa walakazi. c ´ 14 E Yobi, wa diambu diadi; Dingalala yo toma fimpa mavangu masivi ma Nzambi. d 15 Nga ozeye una Nzambi keyadilanga matuti Ye una kevaikisilanga nsemo muna tuti diandi? 16 Nga ozeye una usangamenanga matuti kuna zulu? e Omama i mavangu masivi ma ndiona walunga muna zayi. f 17 Ekuma mvuatu miaku miyandukilanga Avo nza idingalele mu kuma kia tembwa kia sude? g 18 Nga olenda yalumuna1 yandi e zulu h Dina vo diangolo nze pelo kia sengwa? 19 Utuzayisa dina tufwete kumvovesa; Katulendi vana mvutu ko kadi mu tombe twina. 20 Nga kafwete zayiswa vo vova nzolele vova? Yovo muntu kavova diambu difwete zayiswa kwa yandi? i 21 Wantu ke balendi mona nkutu ntemo ko,1 Kanele vo utemanga kuna zulu, Yavana tembwa kivioka yo vungula matuti. 22 Kuna node kutukanga lezi-lezi dia wolo; 37:12 1 Yovo “muna ntoto uyimanga mbongo.” 37:13 1 Mvovo wa sina: “nkau.” 37:18 1 Yovo “leleka.” 37:21 1 I sia vo, ntemo a ntangwa.

730 KAPU 37 a Nk 148:8 b Luv 9:23

23

1Sa 12:17, 18

c 1Nti 18:45 Yob 36:29, 31 Yob 38:25-27 Yak 5:17, 18

d Nk 111:2 Nk 145:5

e Yob 36:29

24

f Yob 36:4 Nk 18:30 Nk 104:24

g Luk 12:55 h Yes 44:24 i Rom 11:34 

Ndambu ya 2 a 1Tu 16:27 Nk 8:1

b Nk 145:3

38 2 3

Kim 3:11 Rom 11:33

c 1Tu 29:11 Yob 36:22 Yes 40:26

4

d Nsi 32:4 Nk 33:5 Nk 37:28

e Nk 11:7

5

Nk 71:19

f Nk 33:8 Ngn 1:7 Mat 10:28

g Ngn 3:7 Mat 11:25 Rom 11:20 Rom 12:16 1Ko 1:26



6

7

KAPU 38 h Luv 19:16, 19 1Nti 19:11

i Yob 42:3 j Tuk 1:1

8

Nek 9:6 Nk 136:6 Ngn 8:29 Ayi 1:10

k Nk 104:5 l Lus 22:16 m Tuk 6:2 1Nti 22:19 Yob 1:6 Yob 2:1 Nk 89:6

n Nk 33:7 Ngn 8:29

Onene wa Nzambi a wambubu. Katulendi bakula Mpungungolo ko; b Wanene muna nkuma, c Kalendi kulula ziku kiandi ko d ye ulolo wa unsongi wandi. e Muna kuma kiaki, wantu bafwete kumvumina. f Kadi ke songanga dienga ko kw’awana bekuyimwenanga vo akwa ngangu.”1g I bosi, Yave ovutwidi Yobi muna kimbongela, oku vo:h “Nani ndioyu obendomwene longi diame Yo vova kondwa zayi? i Dodokolo, toma kanga luketo nze kesa; Yuvu ikuyuvula, unzayisa. Akweyi wakala vava yakuba e nkubilwa za ntoto? j Unzayisa avo umbakuzi una wau. Nani wasikidisa tezo yandi, avo ozeye wo, Yovo nani wasia mo nsinga wa tezela? Nki kisimbanga e nkubilwa zandi, Yovo nani wasia e tadi diandi dia konko, k Vava ntetembwa za menemene l zayengolokanga kumosi ye kiese, Wan’awonso a Nzambi1m babokanga ye kiese? Nani wakanga kalunga e yelo n Vava kavaika kuna kinsalukisa muna vumu, Vava yamvuika e matuti Yo kumfuka ye tombe kiangolo,

9

37:24 1 Mvovo wa sina: “akwa ntima mia ngangu.” 38:7 1 Mvovo wa kingana kia Kiyibere, wan’a Nzambi uyikanga, i sia vo, ambasi.

731 10 Vava yasia mo mwingilu Yo kunsia yelo ye mbindi, a 11 Mpovele vo: ‘Lwaka kaka vava, kuvioki ko; Nga mavuku maku malulendo i vava mesukil’e’? b 12 Nga1 wavana kala nkanikinu kwa mene Yovo zayisa nkielelo fulu kiandi, c 13 Kimana yasimba nsuka za nza Yo nikuna yimpumbulu bakatuka mo? d ˆ 14 E nza ikitukidi nze tuma kuna nsi a dimbu, Yawonso ina mo imonekanga nze lekwa yantoko muna mvuatu. 15 Kansi o ntemo a yimpumbulu ubakatwilu, Koko kwau kwazanguka kutolokele. 16 Nga wakulumuka kala kuna nto za kalunga Yovo toma fimpa o sina kwa maza? e 17 Nga mavitu ma lufwa f masengomokene kwa ngeye, Yovo wamona kala mavitu ma tombe kin’e bu?1g 18 Nga obakwidi o sanzuka kwa ntoto? h Unzayisa, avo ozeye mambu mama mawonso. 19 Akweyi ina e nzil’a kalu kia ntemo? i E fulu kia tombe akweyi kina? 20 Kimana wanata kio muna zunga kiandi, Wazaya nzila za nzo andi? 21 Nga ediadi ozeye dio wau vo muna ntangwa yayina wawutuka kala Ye lutangu lwa mvu1 miaku lwayingi? 38:12 1 Mvovo wa sina: “Mu lumbu yaku.” 38:17 1 Yovo “mia kini kia lufwa.” 38:21 1 Mvovo wa sina: “lumbu.”

YOBI 38:10-32 KAPU 38 a Tuk 1:9 Yer 5:22

b Ngn 8:29 c Tuk 1:5 Nk 74:16

d Yob 24:15 1Te 5:7

e Tuk 1:2 Nk 77:19

f Nk 9:13 Mat 16:18

g Yob 10:21, 22 h Nk 74:17 Nk 89:11

i Yes 45:7 

Ndambu ya 2 a Yob 37:6 b Yos 10:11 Yes 30:30

c Luv 9:24 Yez 13:13

d Nk 135:7 e Yob 28:26 f Nk 104:13 Nk 107:35

g Nk 147:7, 8 h 1Sa 12:18 Yes 30:23 Yer 5:24

i Tuk 27:28 j Nk 147:16 k Yob 37:10 l Am 5:8

22 Nga okotele muna malundilu ma mvul’ampembe, a Yovo omwene malundilu ma mvul’a matadi, b 23 Mana ndundidi mu kuma kia ntangw’a mpasi, Muna kuma kia lumbu kia nkindu ye vita? c 24 O ntemo1 akweyi umwanganene, E tembwa kia este akweyi kitukanga vava kivevomokanga ova ntoto? d 25 Nani oziulanga e nzil’a kizalu Yo kubika nzil’a nsemo a mwandazi a tuti, e 26 Onokesanga mvula muna ke muzingilanga wantu ko, Muna makanga mwakondwa o wantu, f 27 Muna yukutisa fulu yafwasakana Yo menesa e titi? g 28 Nga e mvula ina ye se? h Yovo nani wawuta matonsi ma lowa?1i 29 Mu vumu kia nani mwatuka maza makangama, Nani owutanga e wunge dia zulu, j 30 Vava maza mefukwanga nze tadi, E maza masina mekangamanga yo kituka se tadi? k 31 Nga olenda kanga e nsinga mia ntetembwa za Kima,1 Yovo kutulula nsinga mia ntetembwa za Kesile?2l 32 Nga olenda vaikisa buka kia ntetembwa1 muna nsungi andi 38:24 1 Nanga, “nsemo.” 38:28 1 Yovo “dime.” 38:31 1 Nanga i buka ya ntetembwa za Peleyade muna mpw’a Ngombe. 2 Nanga i buka ya ntetembwa muna mpw’a Orione. 38:32 1 Mvovo wa sina: “Masaroti.” Muna 2 Ntinu 23:5 buka kia ntetembwa ya Zodiake uyikanga.

YOBI 38:33–39:14

33

34

35 36

37

38

39 40

41

Yovo fila buka kia ntetembwa1 za Ase yo wan’andi? Nga ozeye nsiku miyalanga e zulu, a Yovo olenda sikidisa wisa kiau1 ova ntoto? ˆ Nga olenda tatula ndinga yakuna matuti Kimana maza ma kizalu mafuka? b Nga olenda tuma nsemo? Nga kwiza mikwiza yo kuvovesa vo: ‘Tuna vava’? Nani wasia e ngangu muna matuti?1c Yovo nani wavana umbakuzi kwa lekwa ina kuna zulu?2d Nani una ye ngangu za tanga matuti, Yovo nani olenda tiamuna mvungu mia maza ma zulu? e Kimana mbundukutu yakituka se nteke, Ye mbumba mia nteke miakangama kumosi? Nga olenda kondela nkosi e bulu Yovo yukutisa wan’a nkosi f Vava bebatamanga muna maswaminu mau Yovo vava belangidilanga muna maswaminu mau? Nani okubikilanga e ngonongono e madia g O wan’andi vava bekaza kwa Nzambi Yo vumvula mu kuma kia kondwa kwa madia? “Nga ozeye ntangwa iwutanga e nkombo za miongo? h Nga wamona kala nkayi vava ziwutanga wan’au? i

39

38:32 1 Nanga i buka ya ntetembwa muna mpw’a Use Anene. 38:33 1 Nanga, “Kiandi.” 38:36 1 Nanga, “muna nsi a mbundu a muntu.” 2 Nanga, “muna nyindu.”

732 KAPU 38 a Ngn 3:19 Yer 31:35 Yer 33:25

b Zak 10:1

c Yer 10:12

d Nk 136:5 Ngn 3:20

e Yer 10:13

f Nk 104:21 Nk 145:15, 16 Nak 2:12

g Nk 147:9 Mat 6:26 Luk 12:24

 KAPU 39 h Nk 104:18

i Nk 29:9 

Ndambu ya 2 a Yob 24:5 Nk 104:10, 11

b Nsi 33:17

c Nk 104:17 Zak 5:9

2 Nga olenda tanga e ngonde bekalanga bayimita? Nga ozeye e ntangwa ina bewutanga? 3 Bekulukanga avo se bewuta o wan’au, E nsongo miau mifokokanga. 4 Wan’au bekumamanga yo kudila muna nzanza; Bevaika yo lembi vutuka diaka kwa yau. 5 Nani ovevuele buluku dia mfuta, a Nani okutulwidi e nsinga mia buluku dia mfuta? 6 Nkubikidi makanga se nzo andi E nsi a mungwa i fulu kiandi. 7 Ovezele mavuanga ma mbanza; ´ Ke wanga mazu ma mfidi ko. 8 Ovumvulanga muna miongo mu vava madilu, Otombanga e nti miawonso mia savuka. 9 E mpakasa nga ozola kusadila? b Nga oleka muna mpak’aku?1 10 Nga okanga nsengo muna mpakasa kavatila, Yovo okulanda kuna nima kavatila ndimba? 11 Nga obunda e vuvu muna ngolo zandi zayingi Yo yambula vo kasadila e salu yaku yangolo? 12 Nga okumbunda e vuvu katwasila mbongo aku, Yo kutika yo vana bundilu diaku? 13 E mave ma seteleke mepapumukanga ye kiese, Nga mave ye nsala zandi zilenda tezaneswa ye za malanda-ngombe? c 14 Osisanga maki mandi va ntoto, Yo yandulwila mo vana senge. 39:9 1 Yovo “dikilwa kia twelezi.”

733 15 Ovilakananga vo malenda diatakeswa yo kosomonua kwa wantu Yovo bulu kia mfuta kilenda mo diatakesa. 16 Obangikanga wan’andi nze ke wan’andi ko; a Ke yindulanga ko vo e salu kiandi kiampavala. 17 Kadi Nzambi wanyimina1 e ngangu, Kamvana umbakuzi ko. 18 Kansi avo otelamene yo papumuna mave mandi, Osevanga mvalu ye ndiona okwendelanga mo. 19 Nga ngeye ovananga ngolo kwa mvalu, b Yo vuatisa e nsingu andi sasala kia mika mipepomokanga? 20 Nga olenda kumfila katilumuka nze dikonko? E nkufun’andi angolo wonga imwesanga. c 21 Ofulutanga ndimba yo yangalela ngolo zandi; d Ovaikidi, wele nuana e vita.1e 22 Osevele o wonga, ke kemwenanga lekwa wonga ko. f Ngatu vutuka manima mu kuma kia nsosolo. 23 Maswanga meninganga vana kena, E dionga dianene ye diakete dikezimanga. 24 Ozakamanga yo fwema, okwenda tikuningi kuna ntwala,1 Kalendi dingalala ko2 muna ´ zu dia mpungi. 25 E mpungi avo isikilu, okufunanga!’ Owanga nsudi a vita tuka kuna vala 39:17 1 Mvovo wa sina: “wamvilakesa.” 39:21 1 Mvovo wa sina: “Ovaikanga kawanana ye nuaninua.” 39:24 1 Mvovo wa sina: “ominanga ntoto.” 2 Nanga, “Kalendi kwikila ko.”

YOBI 39:15–40:8 KAPU 39 a Man 4:3

b Nk 147:10 Yes 31:1

c Yer 8:16

d Afu 5:22 Nk 32:9

e Ngn 21:31 Yer 46:9 Yer 47:3 Kab 1:8

f Yes 5:28 Yer 8:6

 Ndambu ya 2 a Yer 46:4

b Ngn 23:5 Yes 40:31

c Yer 49:16 Ob 4

d Yob 9:26 Yer 49:22

e Mat 24:28 

KAPU 40 f Yob 33:12, 13 Yes 45:9

g Yob 13:3 Yob 23:3-5 Yob 31:35

h Yob 42:5, 6

i Nk 39:9 Ngn 30:32

j Yob 38:1

k Yob 38:3 Yob 42:4

Owanga e kazu kia mfumu a makesa ye kazu kia vita. a 26 E kimbi nga otilumukanga muna umbakuzi waku, Yo yalumuna mave mandi kuna sude? 27 E ngo-zulu nga mu lutumu lwaku ketilumukinanga kuna zulu, b Yo tunga zala diandi kuna zulu, c 28 Olekanga vana tadi, Vana swekameno diandi kekalanga, vana ntandu a tadi?1 29 I kwakuna kevavilanga madia; d Meso mandi memonanga tuka kuna vala. 30 O wan’andi menga benuanga; Konso fulu kina e bulu kiafwa, i kuna kena.” e Yave okwamanene vana mvutu kwa Yobi: 2 “Nga muntu ovavanga vilwa kafwete tantana yo Mpungu-ngolo? f Ndiona ozolele tumba Nzambi yambula kavana e mvutu.” g 3 Yobi ovutwidi kwa Yave vo: 4 “Kiafwana ko! h Adieyi ndenda kuvutula? Mbatikidi koko va nu’ame. i 5 Nkumbu mosi mpovele, kansi kivutula diaka ko; Nkumbu miole mpovele, kansi kivova diaka diambu ko.” 6 I bosi, Yave ovutwidi Yobi muna kimbongela vo: j 7 “Dodokolo, toma kanga luketo nze kesa; Yuvu ikuyuvula, unzayisa. k 8 Nga okatikisa1 unsongi wame?

40

39:28 1 Mvovo wa sina: “muna meno ma tadi.” 40:8 1 Yovo “ofungisa.”

YOBI 40:9–41:9 9

10 11 12

13 14 15 16

17

18

19

20

Nga okungielesa kimana wakala ye ndungidi? a Nga una ye koko kwa nkuma nze kwa Nzambi aludi, b Yovo nding’aku ilenda talumuka nze yandi? c Dodokolo, uyiviengesa ye nkembo yo nene; Vuata zitu ye kimfumu. Songa nsita za makasi maku; Tala akwa lulendo awonso wabakulula. Tala akwa lulendo awonso wabafusulwisa e nsoni, Diatakesa yimpumbulu vana batelamene. Sweka awonso muna ntoto; Ubakanga1 vana fulu kiaswekama, I bosi ikusanisina1 vo Koko kwaku kwalunene kulenda kuvuluza. Tala Beyemote1 ona yavanga wauna yavangila ngeye. Odianga titi nze ngombe. Tala ngolo zina muna to yandi ya malu Ye ngolo zina muna mianzi mia vumu kiandi! Obadisanga nkil’andi nze nti a nsedele; E mianzi mia to yandi miazingalakana kumosi. E visi yandi ina nze mvumba mia nsongo; E to yandi ina nze mvimpa ya sengwa. Oyandi i wantete1 muna mavangu ma Nzambi; Mvangi andi kaka olenda kunsuka nsosolo. Kadi madia mandi memenanga muna miongo, Kuna kusakanenanga bulu yawonso ya mfuta.

40:13 1 Mvovo wa sina: “Kanga ndose zau.” 40:14 1 Yovo “ikutambulwila.” 40:15 1 Nanga i nguvu. 40:19 1 Mvovo wa sina: “i lubantiku.”

734 KAPU 40 a Nk 51:4 Rom 3:4

b Luv 15:6 Nk 89:13 Yes 40:26 1Ko 10:22

c Yob 37:4 Nk 29:3

 Ndambu ya 2 a Yos 3:15  KAPU 41 b Nk 104:25,26

c Yob 41:26

21 Olavalalanga kuna nsi a nti a lotuse, Muna swekameno dia mawu ye nyaba. 22 E nti mia lotuse mikumfukanga ye viozi yandi, E nti mia alava mia ndimba minzungidi. 23 O nkoko vava ukumbanga, ke kalanga ye wonga ko. Kana nkutu maza ma Yodani a makukwidi muna nu’andi, ke kalanga ye wonga ko. 24 Nga muntu olenda kumbaka ekolo ketalanga, Yovo tobola nzunu andi muna luvaku?1 “Nga olenda takula Leviatane1b muna luvaku Yovo kanga lubini lwandi muna nsinga? 2 Nga olenda viokesa e ngonzi1 muna nzunu andi, Yovo tobola matokolo mandi muna luvaku?2 3 Nga okudodokela e ndodokela zayingi, Yovo kuvovesela kuna ngemba? 4 Nga okanga yaku e kangu, Kimana wankitula se ntaudi aku yakwele mvu? 5 Nga osakana yandi nze nuni? Yovo okunkangila muna luvambu mu kuma kia wan’aku a dumbelele? 6 Akiti nga bekunkita? Nga bekunkayana? 7 Nga otobola nkand’andi yo maswanga, c Yovo ntu andi ye madionga? 8 Untenseka koko kwaku; Kuvilakana vita ko, kuvanga wo diaka ko! 9 Konso vuvu kia kunlemvola, kiampavala kwandi.

41

40:24 1 Mvovo wa sina: “sokolo.” 41:1 1 Nanga i ngandu. 41:2 1 Mvovo wa sina: “lubamba.” 2 Mvovo wa sina: “nsende.”

735 10

11

12

13 14

15 16

17 18

19

20

21

Okumona kwankatu, kukumwesa wonga.1 Kavena muntu ko una ye unkabu wa kunsakanena. Ozevo nani otelama vana ndose ame? a Nani otekele kunkayila lekwa kimana yamvutulwila? b Yawonso ina ku nsi a zulu i yame. c Kiyambula vovela oma ma yikwa yandi ko, Oma ma ngolo zandi ye nitu andi yatoma vangwa. Nani okatula nkand’andi? Nani oviokela muna matokolo mandi? Nani olenda ziula yelo ya nua1 andi? Meno mandi mawonso mansisi. E kunda dia nim’andi dina ye nlong’a mavavala1 Mabindakana kumosi. Konso vavala dibatakene ye diankaka, Dianu vo o mupepe ke ukotanga vana kati ko. Mayikakana kumosi; Malaminina, ke malendi vambulwa ko. E nkesia zandi zivaikisanga ntimbu-ntimbu za ntemo, O meso mandi mena nga nseˆ mo a nkielelo a kuma. Muna nu’andi muvaikanga nsemo; Muvaikanga ntimbu-ntimbu za tiya. Muna mazunu mandi muvaikanga mwisi, ˆ Nze fulu dia tiya dilemesenuanga muna mawu. E mpemo andi ikwikanga makala,

41:9 1 Yovo “kukubwisa.” 41:14 1 Mvovo wa sina: “ndose.” 41:15 1 Nanga, “e nlonga miandi mia mavavala i umvuania wandi.”

YOBI 41:10-32 KAPU 41 a 2Tu 20:6 Dan 4:35 Mav 11:17 Rom 9:19

22

23

24

25 b Rom 11:35

26

27 28

c Nsi 10:14 Nk 24:1 Nk 50:12 1Ko 10:26

 Ndambu ya 2 a Yob 41:7

29 30

31

32

b Yes 41:15

O nlaku uvaikanga mu nu’andi. Muna nsingu andi muna ye nkuma wayingi, Awonso bewanananga yandi bezakamanga yo wonga. E nswiku za nkand’andi1 zayikakana; Zasiama muna yandi; ke zinikukanga ko. O ntim’andi wabala nze tadi, Elo, wabala nze tadi diakete dia nikina. Avo ozangukidi, akwa ngolo bamwene wonga; E ndikuk’andi zakamesa izakamesanga. Ke vena nsosolo ko kesukwa ukumvanga mpasi; Ngatu dionga, nzanza yovo ntu a swanga. a Kuna kwa yandi e sengwa kina nze titi, E nsongo nze nti awola. E nzanza ke ikuntinisanga ko; Kuna kwa yandi, o matadi ma tubilwa mu nsinga miatubila matadi mena nze nianga. O nkau obadikilanga wo se minga, ´ Osevele e zu dia dionga. E vumu kiandi kina nga vasi ya meno; Osisidi dimbu vana nteke nga bundilwa kia mbongo. b Oyidisanga zinga ya maza nze kinzu; Onikunanga kalunga nga mazi meyilanga muna kinzu. Osisanga nsemo muna nzila kelutilanga. O muntu olenda yindula vo nsuki zampembe zina muna nsi a maza.

41:23 1 Mvovo wa sina: “nitu andi.”

YOBI 41:33–42:17 33 Ova nza ke vena ona ofwanane yandi ko, Muna mpila ina kavangilwa kalendi mona wonga ko. 34 Otalanga vangwa yawonso ya lulendo. Yandi i ntinu muna bulu yawonso yampwena ya mfuta.” Ozevo, Yobi ovutwidi kwa Yave vo: 2 “Nzeye wo vo ngeye wafwana vanga mawonso Kavena diambu ko okanini vanga dina vo ke dilendakana ko. a 3 Ngeye ovovele vo: ‘Nani ndioyo obendomwene longi diame kondwa zayi?’ b I dianu mpovele mana ndembele bakula Mambu masivi kikilu kwa mono, mana ndembele zaya. c 4 Ngeye ovovele vo: ‘Dodokolo, wunikina yavova. Yuvu ikuyuvula, unzayisa.’ d 5 Ngwidi nsamu mu kuma kiaku, Kansi, owau meso mame mamwene. 6 Ekiaki i kuma ikibanzidi mu mana mpovele, e Mvilukidi o ntima muna mbundukutu ye ntoto ampolo.” f 7 O Yave vava kamene vova mambu mama kwa Yobi, Yave ovovese Elifaze wa Ntemane vo: “Makasi mame mafusukidi omu ngeye ye akundi aku yau wole, g kadi ke luvovele ludi ko mu kuma kiame, h nze una kavovele Yobi wa selo kiame. 8 Owau, nubonga ngombe nsambwadi ye vaka nsambwadi ya mameme, nuenda kwa Yobi wa selo kiame nuatambika lukau lwa ngioka mu kuma kieno. O Yobi wa selo kiame osamba mu kuma kieno. i Se yatambulwila e

42

736 KAPU 42 a Tuk 18:14 Nk 135:6 Yes 43:13 Yes 55:10, 11 Yer 32:17 Mak 10:27 Luk 18:27

b Yob 38:2

c Nk 40:5 Nk 139:6

d Yob 38:3 Yob 40:7

e Yob 40:4

f Eze 9:6 Nk 51:17

g Yob 2:11

h Yob 11:6 Yob 15:14, 15 Yob 22:2, 3

i Tuk 20:17 Yak 5:15

 Ndambu ya 2 a Mat 6:14 b Yob 2:6, 7 Yak 5:11

c Tuk 32:10 1Sa 2:7 2Tu 25:9 Ngn 22:4 Yes 61:7

d Yob 19:13

e Ngn 3:33 Ngn 10:22 Ayi 11:6 Yak 5:11

f Yob 1:3

g Yob 1:1, 2

ndomb’andi,1 kikunuvanga diambu ko muna uzowa weno, kadi ke nuvovele ludi ko mu kuma kiame, nze una kavovele Yobi wa selo kiame.” 9 Muna kuma kiaki, Elifaze wa musi Temane, Biledade wa musi Nsuka yo Sofa wa musi Nama, bele bavangidi una Yave kabavovese. O Yave otambulwidi e sambu kia Yobi. 10 Yobi vava kasambidi mu kuma kia akundi andi, a Yave okatwidi e mpasi za Yobi b yo kumvutulwila kimvuama kiandi.1 Yave umvene yole-yole muna yawonso kateka kala yau. c 11 I bosi, e mpangi zandi ye nsanga zandi zawonso ye akundi andi d awonso bezidi kunkingula, badidi kumosi muna nzo andi. Bamwenene nkenda yo kumfiaulwisa muna mpasi zawonso zina Yave kayambwidi vo zambwila. Konso muntu muna yau umvene lukau lwa nzimbu ye mpeto ya wolo. 12 Muna diadi, Yave olutidi sambula mbaninu a zingu kia Yobi ke mu lubantiku lwandi ko, e Yobi okedi diaka ye 14.000 ma mameme, 6.000 ma samo, 1.000 dia vangu ya ngombe ye 1.000 dia mabuluku mankento. f 13 Owutidi diaka wana nsambwadi amakala ye wana atatu amakento. g 14 Ona wantete umvene nkumbu vo Yemima, ona wanzole Kesia, ona watatu Kerene-apuki. 15 Muna nsi yawonso ke mwakala akento ambote-mbote ko nze wan’amakento a Yobi, o se diau ubavene e fwa kumosi ye mpangi zau. 16 O Yobi wazinga diaka 140 ma mvu, wamona wan’andi ye atekelo andi—mbandu ziya. 17 I bosi Yobi ofwidi, kuna nim’a zi´ ngu kianda ye kiakiese.1 42:8 1 Mvovo mia sina: “Kieleka, se yavumbula ndose andi.” 42:10 1 Mvovo wa sina: “Yave okatwidi kinkole kia Yobi.” 42:17 1 Mvovo wa sina: “se nunu ye lumbu yafwana.”

N KU NGA MAMBU MENA MO

1

Nzila zole zaswaswana O tanga nsiku a Nzambi kiese ditwasanga (2) Ansongi bena nze nti uyimanga bundu (3) Yimpumbulu bena nze titi ivevomweno kwa tembwa (4)

11

12

2 Yave ye kuswa kiandi Yave osevanga e zula (4) Yave oyadikidi ntinu andi (6) Nuzitisa mwana (12)

13

14

3 Bundidi vuvu muna Nzambi kanele vo mu vonza kena ‘Ekuma mbeni ziwokelele?’ (1) “O luvuluzu kwa Yave lwina” (8)

15

4 Sambu kisonganga e vuvu muna Nzambi “Numona makasi, kansi ke nusumuki ko” (4) ‘Ileka kuna luvuvamu’ (8) 5 Yave i tininu kuna kwa ansongi Nzambi omenganga mambu mambi (4, 5) “Umfidila muna unsongi waku” (8)

Tinina kwa Yave “Yave una muna tempelo andi avauka” (4) Nzambi omenganga ndiona ozolanga nsoki (5) Yave otelamene kavanga diambu Mvovo mia Nzambi miavelela (6) Lakukila luvuluzu lwa Yave o moyo “E Yave, yamu nkia kolo?” (1, 2) Yave i nsendi kikilu (6) Mvovo mia zowa “Ke vena Yave ko” (1) “Ke vena muntu ko ovanganga mambu mambote” (3) Nani onangina muna saba kia Yave? Ndiona ovovanga e ludi muna ntim’andi (2) Ke kumbanga ankaka ko (3) Olungisanga nsilu andi kana nkutu vo mpasi dikuntwasila (4)

16 Yave i Nto ya mawete “Yave i kunku kiame” (5) ‘E nsi ame a mbundu ikunsingikanga muna fuku’ (7) ‘Nsidi Yave oku koko kwame kwalunene’ (8) “Kadi kukunsisa ko muna Ziami” (10) 17 Sambu kia lombela lutaninu “Ofimpidi ntim’ame” (3) “Unsweka muna kini kia mave maku” (8)

6 Ndombelo a dienga Amafwa ke bekembelanga Nzambi ko (5) Nzambi owanga ndodokelo (9) 7 Yave i Mfundisi a nsongi “Umfundisa, e Yave” (8) 8 Nkembo a Nzambi yo zitu wa muntu “E nkumbu aku yanene” (1, 9) “O muntu i nki, kimana wanyindula?” (4) Muntu wavuikwa kolowa yo zitu (5)

18 Kembelela Nzambi mu kuma kia luvuluzu “Yave i tadi diame” (2) Yave nkwa ziku kuna kwa akwa ziku (25) E nzil’a Nzambi yalunga (30) “Lulembamu lwaku luntundidikidi” (35)

9 Ovovelanga mavangu ma Nzambi masivi Yave i tininu diasikila (9) Ozaya e nkumbu a Nzambi i kumbunda e vuvu (10)

19 Nsema yo nsiku a Nzambi utelekanga umbangi “E zulu ditelekanga nkembo a Nzambi” (1) O nsiku a Nzambi walunga, uvutulwisa ngolo (7) “Masumu mana isumukanga lembi wo zaya” (12)

10 Yave i nsadisi a minkondwa nsadisi O zowa ovovele vo: “Nzambi kena ko” (4) O munkondwa nsadisi kwa Yave ketininanga (14) “Yave i Ntinu a mvu ya mvu” (16) 737

NKUNGA Mambu Mena mo 20 Luvuluzu lwa ntinu a kuswa kia Nzambi Akaka mu makalu ma vita ye mvalu bebundanga e vuvu, ‘kansi yeto tubokela nkumbu a Yave’ (7) 21 Nkwa nsambu o ntinu ona obundanga Yave e vuvu ´ Zingu kianda kiveno kwa ntinu (4) Mbeni za Nzambi fwaswa befwaswa (8-12) 22 Entete dimbwidi e vuvu, i bosi okembelele Nzambi “E Nzambi ame, ekuma ungiambulwidi?” (1) “Batelele mvuatu ame nkas’a mienze” (18) Kembelela Nzambi muna nkutakani (22, 25) E nza yawonso isambila Nzambi (27) 23 “Yave i mvungudi ame” “Kikondwa lekwa ko” (1) “Okumvuvika” (3) “E mbungw’ame izele” (5) 24 Ntinu a nkembo okotele muna mavitu ‘O ntoto wa Yave’ (1) 25 Sambu kia lombela luludiku ye luloloko “Unsonga nzila zaku” (4) “Kikundi kiakola yo Yave” (14) “Loloka masumu mame mawonso” (18) 26 Kangalela kuna ziku “Umfimpa, e Yave” (2) Venga yikundi yambi (4, 5) ‘Idiatila muna nzunguluk’a ziku dia Nzambi’ (6) 27 Yave i tininu dia moyo ame Luyangalalu muna tempelo a Nzambi (4) Yave olunga-lunganga kana nkutu mase ke bavangidi wo ko (10) “Bunda e vuvu muna Yave” (14) 28 E sambu kia ntozi a nkunga kiwakane “Yave i ngolo zame ye ngubu ame” (7) 29 Nding’a Yave ya nkuma Nusambila muna mvuatu miavauka (2) “Nzambi a nkembo otalumukini” (3) Yave okumikanga nkangu andi (11) 30 Lukendalalu lukitukidi se kiese E dienga dia Nzambi diakwele mvu (5)

738 31 Tinina kwa Yave “Vana moko maku ngiekekele mwand’ame” (5) “Yave wa Nzambi aludi” (5) O wete wa Nzambi wayingi (19) 32 Kiese kw’awana balolokelo masumu “Mfunguni sumu diame kwa ngeye” (5) Nzambi ovananga ngangu (8) 33 Kembelela Mvangi “Nunyimbidila nkung’ampa” (3) Yavangilwa muna mvovo ye mwand’a Yave (6) Zula kiakiese kia Yave (12) Meso ma Yave metalanga (18) ˆ 34 Yave okulanga selo yandi ‘Yambula twasanisina nkumbu andi entwadi’ (3) Mbasi a Yave otaninanga (7) “Numeka, nuamona wo vo Yave wambote” (8) ‘Kana visi kiandi kimosi ke kitolokele ko’ (20) 35 Olombele muna sambu vo kavuluzwa vana moko ma mbeni E mbeni ziyinganeswa (5) Sanisina Nzambi vana vena ndonga (18) Omengeno kondwa kuma (19) 36 O walakazi wa Nzambi wantalu Kimpumbulu ke vuminanga Nzambi ko (1) Nzambi i nto a moyo (9) “Muna ntemo aku, tulenda mona ntemo” (9) 37 Awana bebundanga e vuvu muna Yave bevuatumuka Kufungila kimpumbulu makasi ko (1) “Yangalela muna Yave” (4) “Yekeka nzil’aku kwa Yave” (5) “Alembami bevua e nza” (11) Ansongi ke bekondwa madia ko (25) Ansongi bezingila ova nza yakwele mvu (29) 38 Sambu kia mumbona mpasi ovilukidi o ntima “Mu mpasi kikilu ngina ye ntantu zayingi” (6) Yave owanga ana bekumbundanga e vuvu (15)

739

NKUNGA Mambu Mena mo “O ntim’ame uyangamene mu kuma kia sumu diame” (18)

39 Zingu kiankufi O muntu mwaya kwandi (5, 11) “Kuvezi mansanga mame ko” (12) 40 Vutulanga matondo kwa Nzambi olembi tezakana Mavangu ma Nzambi mengi, ke malendi tangakana ko (5) Ke yimenga ko isundidi o mfunu kuna kwa Nzambi (6) ‘Ovanga luzolo lwaku, i diau iyangalelanga’ (8) 41 Sambu vana mfulu a mayela Yave osadisanga e mbevo (3) Wayekolwa kwa nkundi akola (9) 42 Kembelela Nzambi wa Mvuluzi Anene Mwena Nzambi e vuina nze nkayi una ye vuina dia maza (1, 2) “Ekuma ndimbulwidi e vuvu?” (5, 11) ‘Bunda Nzambi e vuvu’ (5, 11) 43 Nzambi Mfundisi ye mvuluzi ‘Twika ntemo aku ye ludi’ (3) “Ekuma vuvu kiame kidimbukidi?” (5) “Ivingila muna Nzambi” (5) 44 Lomba lusadisu muna sambu “Ngeye watuvuluza” (7) “Tubadikilwanga nze mameme mevondwa” (22) “Telama, watusadisa!” (26) 45 Longo lwa ntinu wakuswa Mvovo mia ngemba (2) “O Nzambi i kunda kiaku kia mvu ya mvu” (6) Ntinu oyangalele o vienga kwa ndumb’ansompi (11) Wana bekala se akuluntu mu nza yawonso (16) 46 “Nzambi i tininu dieto” Mavangu masivi ma Nzambi (8) Nzambi osukisa vita mu nza yawonso (9) 47 Nzambi i ntinu a nza yawonso “Yave ofwene vuminua” (2) Yimbidila Nzambi (6, 7) 48 Zione i mbanz’a Ntinu Anene Kiese kia nza yawonso (2) Nufimpa e mbanza ye nzo zandi ´ zanda (11-13)

49 Kizowa kia bunda e vuvu muna kimvuama ˆ Ke vena muntu ko olenda kula nkwandi (7, 8) ˆ Nzambi okulanga muna Ziami (15) Kimvuama ke kilendi vuluza muntu ko muna lufwa (16, 17) 50 Nzambi ofundisanga nkwa ziku ye kimpumbulu Kangu dia Nzambi muna kimenga (5) “Nzambi i Mfundisi” (6) E bulu yawonso ya Nzambi (10, 11) Nzambi osenzekanga yimpumbulu (16-21) 51 Sambu kia muntu ovilukidi o ntima Nsumuki tuka muna vumu (5) “Umpelelesa muna sumu diame” (7) “Sema ntim’avelela omu mono” (10) Ntima wakosomoka Nzambi uyangadikanga (17) 52 Bunda e vuvu muna walakazi wa Nzambi Lulukisu kw’awana bekuyisananga muna mbi (1-5) Yimpumbulu bebundanga e vuvu muna kimvuama (7) 53 Mvovo mia mazowa “Ke vena Yave ko” (1) “Ke vena muntu ko ovanganga mambu mambote” (3) 54 Lomba lusadisu muna sambu vana vena e mbeni “Nzambi i nsadisi ame” (4) 55 Sambu kalomba vava kayekolwa kwa nkundi Watiangunua kwa nkundi akola (12-14) “Yekeka e zitu diaku kwa Yave” (22) 56 Sambu vava kabangikwa “Kwa Nzambi nsidi e vuvu” (4) “Sia mansanga mame muna mbwat’aku” (8) “O mpasi muntu adieyi kekumpanga?” (4, 11) 57 Ndombelo a dienga Tinina kuna nsi a mave ma Nzambi (1) E mbeni babwidi muna ntambu a yau kibeni (6) 58 Vena yo Nzambi ona ofundisanga e nza Osambidi muna tumba yimpumbulu (6-8)

NKUNGA Mambu Mena mo 59 Nzambi i ngubu ye tininu ‘Kufwila ayekodi nkenda ko’ (5) “Iyimbidila nkum’aku” (16) 60 Nzambi odiatakesa e mbeni “Luvuluzu lwa wantu ke luna mfunu ko” (11) “Muna Nzambi tuvuila nkuma” (12) 61 Nzambi i nzo yangolo yanuanisina mbeni “Ikala muna saba kiaku” (4) 62 Luvuluzu lwakieleka kwa Nzambi lutukanga “Kwa Nzambi kaka ivingilang’e pi-i” (1, 5) ‘Nuziula e ntima mieno vana ndose a Nzambi’ (8) Wan’a wantu mwaya kwandi (9) Kusie vuvu muna kimvuama ko (10) 63 Lakukila Nzambi o moyo “O walakazi waku usundidi o moyo o wete” (3) “Ngiukwiti ye kunku kisundidi o wete” (5) Yindula mambu ma Nzambi muna fuku (6) ‘Ntatididi Nzambi’ (8) 64 Taninua mu kuma ki’awana bamvuandidi e mfulu kuna kinsweki “Nzambi okubanonga” (7) 65 Nzambi olunga-lunganga ntoto “E ngeye Owanga e sambu” (2) “Kiese kwa muntu ona osolele” (4) O wete wa Nzambi wayingi (11) 66 Mavangu ma Nzambi mansisi “Nuiza tala mavangu ma Nzambi” (5) “Ilungisa e nsilu miame mina yasila” (13) Nzambi owanga e sambu (18-20) 67 E nsuka za nza zivumina Nzambi Nzil’a Nzambi izayakana (2) ‘Yambula nkangu miawonso miasanisina Nzambi’ (3, 5) “Nzambi okutusambula” (6, 7) 68 ‘Yambula mbeni za Nzambi zamwangana’ “Se dia wan’a nsona” (5) Nzambi ovananga nzo kwa minkondwa nsadisi (6) Akento besamunanga e nsangu zambote (11)

740 Obakidi wantu se tukau (18) ‘Yave onatanga mazitu meto lumbu ke lumbu’ (19) 69 Osambidi muna vuluzwa “O zola muna nzo aku kukweme omu mono nze tiya” (9) “Umpana mvutu mu nzaki” (17) “Bampene maza mangani yanua” (21) 70 Ndomb’a lusadisu lwa nzaki “Zabuka wansadisa” (5) 71 Vuvu kia anunu Bundanga e vuvu kwa Nzambi tuka muna kileke (5) “Avo ngolo zame zisukidi” (9) ‘Nzambi okundonganga tuka muna kileke kiame’ (17) 72 Luyalu lwa luvuvamu lwa ntinu wasolwa kwa Nzambi ‘Ansongi besakumuka’ (7) O nkangu keyala bekala tuka mbu yakuna mbu (8) Bevuluzwa muna nsoki (14) Ulolo wa masa ukala ova ntoto (16) Nkumbu a Nzambi ikembelwa yakwele mvu (19) 73 Muntu ovuminanga Nzambi okumama diaka muna kimwanda “Malu mame nga mavengomokene” (2) “Yabwilwa mpasi e lumbu kiamvimba” (14) ‘Yavana yakota muna nzo avauk’a Nzambi’ (17) Yimpumbulu bena vana fulu kia nlelo (18) Ofinama Nzambi diambote (28) 74 Olombele vo Nzambi kasungamena nkangu andi Mavangu ma Nzambi ma luvuluzu masungameno (12-17) “Sungamena nsokela za mbeni” (18) 75 Nzambi muna unsongi kefundisilanga Wantu ambi mbungw’a Yave besinga nua (8) 76 Nzambi osundidi mbeni za Zione Nzambi ovuluza alembami (9) E mbeni bena vo akwa lulendo bekululwa (12) 77 Sambu muna ntangw’a mpasi Badika mavangu ma Nzambi (11, 12)

741

NKUNGA Mambu Mena mo ‘E Nzambi, nani wina wanene nze ngeye?’ (13)

78 Lusadisu lwa Nzambi; Isaele kena yo lukwikilu ko Samuna kwa mbandu ilanda (2-8) “Ke bakala yo lukwikilu ko muna Nzambi” (22) “Masa matuka kuna zulu” (24) ‘Bakendeleka Mvauki a Isaele’ (41) Tuka kuna Engipito yakuna Nsi a Nsilu (43-55) ‘Bakwamanana fidisa Nzambi e mpaka’ (56) 79 Sambu kialombwa vava esi zula banuanisa nkangu a Nzambi “Tukitukidi se luvezo” (4) ‘Utusadisa mu diambu dia nkumbu aku’ (9) “Vutula nkumbu nsambwadi kwa mfinangani zeto” (12) 80 O Mvungudi a Isaele olombelo diaka e dienga “E Nzambi, utusonga diaka e dienga” (3) Isaele wina nze nsing’a vinyu (8-15) 81 Luwondelelo lwa songa nlemvo Kusambidi nzambi za nzenza ko (9) ‘Ekwe kele vo nuangwila’ (13) 82 Nufundisila muna unsongi Nzambi ofundisila vana vena “zinzambi” (1) “Nutanina nsukami” (3) “Yeno nu zinzambi” (6) 83 Sambu muna ntangw’ampasi “E Nzambi, kukadi pi-i ko” (1) Atantu bekituka nze nianga zayuma (13) Yave i nkumbu a Nzambi (18) 84 Viangi kia saba kianene kia Nzambi Nlevi ozolele kala nze nuni (3) “E lumbu kimosi muna yanzala yaku” (10) “Nzambi i ntangwa ye ngubu” (11) 85 Sambu kia luvutulwisu Nzambi osamuna luvuvamu kwa minkwikizi (8) Walakazi uwanana ye ziku (10) 86 Kavena nzambi ko ofwanane yo Yave Yave wakubama muna loloka (5) Zula yawonso isambila Yave (9)

‘Undonga muna nzil’aku’ (11) “Sikidisa ntim’ame” (11) 87 Zione, mbanza ya Nzambi aludi Awana bawutukila muna Zione (4-6) 88 Olombele muna sambu kavuluzwa muna lufwa “O moyo ame ufinamene muna Ziami” (3) ‘Isambanga kwa ngeye konso mene-mene’ (13) 89 Yimbidila walakazi wa Yave Kangu yo Davidi (3) Mbongo a Davidi izinga yakwele mvu (4) Kuswa kia Nzambi okunyikilanga vo “Se” (26) Kangu dia Davidi disikidisu (34-37) Muntu kalendi tina Ziami ko (48) 90 Nzambi ozinganga yakwele mvu, kansi zingu kia muntu kiankufi E funda dia mvu nze mazono (4) Muntu ozinganga 70 yovo 80 lwa mvu (10) “Utulonga una tulenda tangila e lumbu yeto” (12) 91 Lutaninu vana fulu kiaswekama kia Nzambi Vuluzwa muna ntambu a mbaki a nuni (3) Tinina kuna nsi a mave ma Nzambi (4) Ovulwizu kanele vo mafunda mabwidi (7) Ambasi bakanikinu vo batanina (11) 92 Yave otundidikilu yakwele mvu Salu yanene ye ngindu zandi zasina (5) ‘Ansongi besakumuka nze nti’ (12) Anunu bekwamanana ye ngolo (14) 93 Kintinu kia nkembo kia Yave “Yave okitukidi se Ntinu!” (1) “Tuludiku twaku, vuvu tubundwanga” (5) 94 Olombele muna sambu vo Nzambi kalanda kunda “Yamu nkia kolo yimpumbulu bekwamanana?” (3) E longi dia YA kiese ditwasanga (12) Nzambi ke bembola nkangu andi ko (14)

NKUNGA Mambu Mena mo ‘Soka nsoki muna nkumbu a nsiku’ (20) 95 Nsambil’aludi ntwadi isalanga yo nlemvo “O unu, avo nuwidi nding’andi” (7) “Ke nubadisa ntima mieno ko” (8) “Ke bekota muna vundu kiame ko” (11) 96 “Nuyimbidila Yave nkung’ampa” Yave, ofwene tambula nkembo wawonso (4) E nzambi za nkangu zakondwa o mfunu (5) Nusambila ye mvuatu miavauka (9) 97 Yave watundalala vana ntandu a nzambi zankaka “Yave okitukidi se Ntinu!” (1) Zolanga Yave, menganga edi diambi (10) Ntemo utemena muna ansongi (11) 98 Yave, Mvuluzi ye Mfundisi ansongi Mpuluz’a Yave izayakene (2, 3) 99 Yave, Ntinu avauka Ovuende vana kunda vana ntandu a akelubi (1) Nzambi ona ololokanga yo vana tumbu (8) 100 Matondo kwa Mvangi “Nusadila Yave ye kiese” (2) ‘Nzambi watuvanga’ (3) 101 Nyadi ovangilanga mambu kuna ziku ‘Kiyambulwila nkwa umvuania ko’ (5) “Meso mame mekala muna minkwikizi” (6) 102 Sambu kia mbangami muna ntangw’ampasi “Nkitukidi nze nuni wina kinsona” (7) ‘E lumbu yame ina nze kini kilalanga’ (11) “Yave otungulula Zione” (16) Yave okalanga kaka yakwele mvu (26, 27) 103 “Yambula yasanisina Yave” Nzambi osianga masumu meto ´ kwanda (12) Nzambi wa se dia nkenda (13) Nzambi osungamenanga vo tu mbundukutu (14) Kunda kia kimfumu kia Yave ye kintinu (19)

742 Ambasi belungisanga diambu dia Nzambi (20) 104 Nkembo kwa Nzambi mu kuma kia nsema wasivi Ntoto usikila yakwele mvu (5) Vinyu ye mbolo mu kuma kia muntu (15) “Ekwe ulolo wa mavangu maku!” (24) ‘Avo mwanda ukatwilu, bafwidi’ (29) 105 Mavangu ma Yave ma ziku kuna kwa nkangu andi Nzambi osungamenanga e kangu diandi (8-10) “Ke nuviakana kuswa yame ko” (15) Yosefe wasadilwa kwa Nzambi muna ubundu (17-22) Masivi ma Nzambi muna Engipito (23-36) Mpaik’a Isaele muna Engipito (37-39) Nzambi osungamenanga nsilu kasila Abarayama (42) 106 Untokozi wa Isaele Bavilakene mavangu ma Nzambi mu nzaki (13) Basobele nkembo a Nzambi muna teke kia ngombe (19, 20) Ke bakala ye lukwikilu ko muna nsilu mia Nzambi (24) Bayantikidi sambila Bale (28) Wana bakelwa se yimenga kwa nkuya (37) 107 Matondo kwa Nzambi muna mavangu mandi masivi Wabafila muna nzil’ansongi (7) Wayukutisa nkwa vuina yo nkwa nzala (9) Wabavaikisa muna tombe (14) Watuma diambu diandi muna kubawuka (20) Otaninanga nsukami mu kuma kia mbangiki (41) 108 Sambu kia nsundidi kuna kwa mbeni “O luvuluzu lwa wantu ke luna mfunu ko” (12) “Muna Nzambi tuvuila nkuma” (13) 109 Sambu kia mbangami ‘Yambula e kinkengi kiandi kiabongwa kwa muntu ankaka’ (8) Nzambi otelamanga kuna sambu dia nsukami (31)

743

NKUNGA Mambu Mena mo

110 Ntinu ye nganga nze Mankizedeke “Yala vana kati kwa mbeni zaku” (2) Matoko ma ntim’a mvevo bena nze matonsi ma lowa (3) 111

Nukembela Yave mu kuma kia mavangu mandi manene Nkumbu a Nzambi yavauka, yambubu (9) O vumi wa Yave i ngangu (10)

112 O nsongi Yave kevuminanga Ndiona osompekanga kuna mvevo ovuatumuka (5) “O nsongi oyindulwa yakwele mvu” (6) Nkwa ntim’a mvevo okayilanga asukami (9) 113 Tuka kuna zulu Nzambi otelamesa minkondwa nsadisi E nkumbu a Yave ikembelwa yakwele mvu (2) Nzambi oyenzamanga (6) ˆ 114 Lukulu lwa Isaele muna Engipito Kalunga otinini (5) E miongo mitakukidi nze vaka ya mameme (6) E tadi dikitukidi nze nkukula za maza (8) 115 O nkembo kwa Nzambi kaka ufwete vewanga Teke yakondwa moyo (4-8) O ntoto wavewa kwa wantu (16) “Wantu afwa ke bekembelelanga YA ko” (17) 116 Nkung’a matondo “Nki ivutula kwa Yave?” (12) “Zangula izangula e mbungw’a luvuluku” (13) “Lungisa ilungisa e ndofi zame kwa Yave” (14, 18) O lufwa lwa minkwikizi lwa ntalu (15) 117 E zula yawonso yakambelela Yave O walakazi wa Nzambi wanene (2) 118 Matondo mu kuma kia nsundidi a Yave ‘Mbokele YA, oyandi umpene mvutu’ (5) “Yave wina oku sambu diame” (6, 7) E tadi diabembolwa dikitukidi se tadi dia ntu a konko (22) ‘Ndiona okwizilanga muna nkumbu a Yave’ (26)

119 Luyangalalu muna diambu dia ntalu dia Nzambi ‘E matoko aweyi balenda velelesela e ngienda zau?’ (9) “Malongi maku i luyangalalu lwame” (24) “E diambu diaku i vuvu kiame” (74, 81, 114) “Ekwe nzola nzolele nsiku aku!” (97) “Nsundidi umbakuzi ke mu alongi ame awonso ko” (99) “E diambu diaku i mwinda wa tambi yame” (105) ‘E ludi i nsabi za diambu diaku’ (160) Luvuvamu kw’awana bezolanga nsiku a Nzambi (165) 120 Nzenza ovavanga luvuvamu “Umpuluza muna befo y’akwa luvunu” (2) “Mono i nkwa luvuvamu” (7) 121 Yave otaninanga nkangu andi “O lusadisu lwame kwa Yave lutuka” (2) Yave ke lekanga ko (3, 4) 122 Sambu mu kuma kia luvuvamu lwa Yerusaleme Kiese kia kwenda kuna nzo a Yave (1) Mbanza yatoma yikakiana (3) 123 Tadila Yave muna vua e dienga ‘Nze ntaudi, o meso meto kwa Yave metalanga’ (2) “Tuvezelo kikilu” (3) 124 “Kele vo Yave kakadi yeto ko” Tuvukidi muna ntambu utolokele (7) ‘Nkumbu a Yave i lusadisu lweto’ (8) 125 Yave otaninanga nkangu andi “Nze una miongo mizungidi Yerusaleme” (2) “Yambula luvuvamu lwakala muna Isaele” (5) 126 Kiese kia vutuka muna Zione ‘O Yave mambu manene kavangidi’ (3) Dilu kikitukidi se kiese (5, 6) 127 Kondwa kwa Nzambi, lekwa yawonso mpavala kwandi “Avo Yave katungidi nzo ko” (1) Wana, nkayilu a Nzambi (3) 128 Ovumina Yave, kiese ditwasanga

NKUNGA Mambu Mena mo Nkento una nze nsing’a vinyu wa sakumuka (3) “Yambula wamona wete wa Yerusaleme” (5) 129 Onuanisu kansi kasundilu ko Ana bemenganga Zione nsoni befusulwiswa (5) 130 “Ibokele tuka muna mwasina” “Kele vo wasianga e sungididi muna bi” (3) O luloloko lwakieleka kwa Yave luna (4) “Mvingidi Yave ye tima diawonso” (6) 131 Oyangalele nze mwana oyemokene “Kivavanga mambu manene ko” (1) 132 Davidi ye Zione yasolwa “Kubembola kuswa kiaku ko” (10) Nganga za Zione bavuikilu luvuluzu (16) 133 Zingila vamosi muna ungudi Nze mazi kuna ntu a Arone (2) “Nze dime dia Keremone” (3) 134 Nukembelela Nzambi muna fuku “Nukala nuavauka vava nuzangula moko meno” (2) 135 Nukembelela YA mu kuma kia nene wandi Sinsu ye masivi muna Engipito (8, 9) “E nkumbu aku ikala yakwele mvu” (13) Teke yakondwa moyo (15-18) 136 Walakazi wa Yave wakwele mvu E zulu ye ntoto mu ngangu wavangilwa (5, 6) Faro ofwididi muna Mbu Ambwaki (15) Nzambi oyindulanga ana bakendalala (23) Ovananga madia kwa vangwa yawonso yamoyo (25) 137 Muna nkoko mia Babele E nkunga mia Zione miyimbilu (3, 4) Babele fwaswa ifwaswa (8) 138 Kana una vo watundalala, Nzambi ovuanga wantu o mfunu ‘Ongeye wavana mvutu za sambu kiame’ (3) ‘Kana nkutu vana kati kwa vonza, okumpuluza’ (7)

744 139 Nzambi otomene zaya selo yandi Ke dilendakana ko mu tina mwand’a Nzambi (7) ‘E mpila yavangilwa yasivi’ (14) ‘Wamboma vava yakala muna vumu’ (16) “Umfila muna nzil’a mvu ya mvu” (24) 140 Yave i Mvuluzi a nkuma Wantu ambi bena nze nioka (3) Akwa nsoki bwa bebwa (11) 141 Sambu kia lutaninu “Yambula e sambu kiame kiakala nze ndumbu” (2) O lusembo lwa nsongi luna nze mazi (5) Yimpumbulu bebwanga muna makonde mau (10) 142 Ndomba ya vuluzwa vana moko ma abangiki “Kavena fulu ko ndenda tinina” (4) ‘Ongeye i yawonso ngina yau’ (5) 143 Mwena Nzambi vuina nze muntu wina muna nsi ayuma ‘Iyindulanga e salu yaku’ (5) “Undonga yavanga luzolo lwaku” (10) ‘Yambula mwand’aku wambote wamfila’ (10) 144 Sambu kia nsundidi “O muntu nki?” (3) ‘Yambula mbeni zamwangana’ (6) Kiese kw’awana bena vo nkangu a Yave (15) 145 Nkembo kwa Nzambi wa Ntinu anene ‘Isamuna o nene wa Nzambi’ (6) “Yave wambote kw’awonso” (9) “E minkwikizi miaku mikukembelela” (10) Kintinu kia Nzambi kiakwele mvu (13) Koko kwa Nzambi kuyukutisa awonso (16) 146 Nubunda vuvu muna Nzambi, ke mu wantu ko Muna lufwa, e ngindu za wantu zivilanga (4) Nzambi otelamesanga ana bakovamene (8) 147 Sanisina Nzambi mu kuma kia mavangu mandi masivi yo zola Osasulanga ana babudikwa e ntima (3)

745

NKUNGA Mambu Mena mo –2:8 Oyikilanga ntetembwa zawonso muna nkumbu (4) “Onokesanga e mvul’a mpembe nze vusu” (16)

148 Nsema wawonso wakembelela Yave “Nunkembelela, e mbasi zandi zawonso” (2) ‘Nunkembelela, ntangwa, ngonde ye ntetembwa’ (3) Ambuta ye aleke, nukembelela Nzambi (12, 13)

1 2

3

4

5

6

149 Nkung’a lusanisinu lwa nsundidi a Nzambi Nzambi oyangalelanga nkangu andi (4) O zitu wa minkwikizi mia Nzambi (9) 150 Yawonso ifulumunanga, yambula yakembela YA Aleluya! (1, 6)

NKANDA WANTETE (Nkunga 1-41) Nkwa kiese o muntu ke kaEkuma e zula inina mu KAPU 1 nkinda-nkinda ngalelanga muna malongi a Ngn 4:14 b Ngn 22:10 ma yimpumbulu ko, Ye nkangu beyindulwilanga c Nk 19:7 mambu makondwa mfunu? a Yo lembi telama muna Nk 40:8 Nk 112:1 nzil’asumuki a 2 E ntinu mia nza bakubamene Mat 5:3 Ngatu vuanda kumosi ye Ayadi bakutakene1 nze Rom 7:22 Yak 1:25 avezi. b muntu mosi b d Yos 1:8 Kansi o luyangalalu lwandi Muna nuanisa Yave ye kuswa Nk 119:97 luna muna nsiku a Yave, c kiandi.2c 1Ti 4:15 22:13 Otanganga nsiku Andi muna e 1Tu 3 Bavovele vo: “Yambula twaYer 17:7, 8 ndinga yakuluka1 fuku yo tabula kangwa yandi f Mat 25:41 mwini. d Yo katula nsinga miandi!” g Mal 3:18 Mat 13:49, 50 Okala nze nti wakunua vana 4 Ndiona ovuende vana kunda h Nk 37:18 ndambu a maza, kia kimfumu kuna zulu Yer 12:3 1Pe 3:12 oseva; Uyimanga e bundu muna i Ngn 14:12 nsungi andi, Yave okubaveza.  Makaya mandi ke melengela5 Muna ntangwa yayina, okuNdambu ya 2 nga ko. bavovesela kuna makasi  e Mawonso kevanga mesikila. Okubazakamesa muna nsita KAPU 2 zandi, E yimpumbulu ke bena a Mav 4:25-28 wau ko; 6 Ovova vo: “Mono kibeni b Mat 27:1, 2 ngiadikidi ntinu ame d Bena nze vevele ivevomweno Luk 23:10, 11 Lus 19:19 Muna Zione, e mongo ame kwa tembwa. c Nk 89:20 avauka.” Kiaki i kuma yimpumbulu Yes 61:1 d Nk 45:6 7 Yambula yasamuna nsiku a ke betelamena ko muna Yez 21:27 Yave; mfundu; f Dan 7:13, 14 Lus 19:16 Umpovese vo: “Ngeye u Ngatu asumuki batelama e 2Sa 5:7 mwan’ame; f muna nkutakani ya Lus 14:1 ansongi. g O unu nkitukidi se diaku. g f Mat 3:16, 17 Mak 1:9-11 Kadi Yave ozeye nzila ya 8 Undomba, ikuvana zula se Rom 1:4 ansongi, h vua diaku g Mav 13:33 Ayi 1:5 Kansi e nzil’a yimpumbulu, E nsuka za nza se vua diaku. h Ayi 5:5 vila ivila. i h Nk 72:8

1:2 1 Yovo “Obadikanga nsiku Andi.”

2

Ayi 1:2 Lus 11:15

2:2 1 Yovo “bavuende mfulu.” 2 Yovo “Kristu andi.”

NKUNGA 2:9–4:8 9 Okubatufakesa ye mvual’a sengwa, a Yo kubakosomona nze kinzu ˆ kia tuma.” b 10 Owau, yeno atinu nukala ye ngangu; Yeno afundisi a nza nutambulwila e longi.1 11 Nusadila Yave kuna vumi, Numona kiese yo zakama. 12 Nuzitisa1 mwana, c kimana Nzambi2 kalembi funga makasi, Oyeno nualembi fwila muna nzila, d Kadi makasi mandi nzaki mefusukanga. Akwa kiese awonso betininanga kwa Yandi. Nkung’a Davidi vava katinanga mwan’andi Abesalome. e

ekuma mbeni zame 3 E Yave, ziwokelele? f

2

3

4 5

6

7

Ekuma wantu ayingi bantelamene? g Ayingi bevovanga mu kuma kiame1 vo: “Nzambi ke kumvuluza ko.” h (Sela)2 Kansi ongeye, e Yave, u ngubu ikuntaninanga muna ndambu zawonso i U nkembo ame, j ona ovumbulanga o ntu ame. k Ibokela Yave, Okumvutula tuka kuna mongo andi avauka. l (Sela) Ilavalala yo leka; Isikamena muna luvuvamu, Kadi Yave okwamanana kunsadisa. m Kimona wonga wa yazi ya mafunda ko Ana bantelamene mwawonso. n Telama, e Yave! Umpuluza, o e Nzambi ame!

2:10 1 Yovo “nuluka kweno.” 2:12 1 Mvovo wa sina: “Nufiba.” 2 Mvovo wa sina: “Oyandi.” 3:2 1 Yovo “bevovesanga moyo ame.” 2 Tala Nsas’a Mvovo.

746 KAPU 2 a Lus 12:5 Lus 19:15

b Dan 2:44 Lus 2:26, 27

c Flp 2:9-11 d Yoa 3:36 

KAPU 3 e 2Sa 15:14

Kadi okosomona mbeni zame zawonso muna bobo; Otolola meno ma yimpumbulu. a 8 O luvuluzu kwa Yave lwina. b E nsambu zaku muna nkangu aku zina. (Sela) Kuna kwa ntwadisi a nkunga; muna masikilu ma nsinga. Nkung’a Davidi.

mbokele, untambulwila, 4 Avoe Nzambi ame ansongi. c

f 2Sa 15:12 2Sa 16:15

g 2Sa 12:11 h 2Sa 16:7, 8

2

i Tuk 15:1 j Yes 45:25 k Nk 27:6 l 2Sa 15:25

3

Nk 2:6

m Nk 4:8 Ngn 3:24

n 2Nti 6:15, 16

4

Nk 27:3 Rom 8:31

o 1Ti 4:10 

Ndambu ya 2 a 2Te 1:6 b Nk 37:39 Yes 43:11 Lus 19:1

5 6

 KAPU 4 c Nk 11:7 d Efe 4:26

7

e Nk 37:3 Nk 62:8 Ngn 3:5 1Pe 4:19

f Nta 6:26 Nk 80:7 Ngn 16:15 1Pe 3:12

g Nk 3:5 Ngn 3:24, 26

h Lev 25:18

8

Untetela e nzila1 muna mpasi zame. ´ Unsonga e dienga, wa sambu kiame. E wan’a wantu, yamu nkia kolo nuveza o zitu wame? Yamu nkia kolo nuzola mambu makondwa o mfunu yo vava mambu maluvunu? (Sela) Nuzaya wo vo Yave otoma lunga-lunga munkwikizi andi;1 Yave okungwa avo imbokele. Numona makasi, kansi ke nusumuki ko. d Nuvova muna nsi a ntima mieno, vana mfulu zeno, nudingalala. (Sela) Nutambika yimenga ya unsongi, Nubunda e vuvu muna Yave. e Ndonga bavovele vo: “Nani okutuvana lekwa yambote?” E Yave, yambula ntemo a ndose aku watutemena. f Ozadisi ntim’ame ye kiese Lutila kiese kia awana bena ye masa mayingi ye vinyu yampa. Lavalala ilavalala yo leka kuna luvuvamu, g Kadi ngeye kaka, e Yave okunzingisanga mu luvuvamu. h

4:1 1 Mvovo wa sina: “Unsanzulwila e fulu.” 4:3 1 Yovo “ovana o zitu kwa munkwikizi andi; okuyivaulwila munkwikizi andi.”

747

NKUNGA 5:1–6:7

Kuna kwa ntwadisi a nkunga muna Neyiloti.1 Nkung’a Davidi.

´

Yave, wa e mvovo miame; 5 ETamba o matu muna bumu 2 3

4

5

6

7

8

9

10

a

kiame. ´ Wa kazu kiame, E Ntinu ame, e Nzambi ame, kadi kwa ngeye nsambidi. ´ E Yave, muna mene owa nding’ame; b Muna mene ikuzayisa e ntokani zame, c ivingila ye vuvu. Kadi u Nzambi ona ke yangalelanga mbi ko; d Kavena muntu ambi ko olenda kala yaku. e Kavena nkwa lulendo ko olenda telama vana ndose aku. Ngeye omenganga yimpumbulu yawonso; f Ofwasa awana bevovanga luvunu. g Yave omenganga akwa nsoki ye akwa luvunu.1h Vo i mono, muna kuma kia ulolo wa walakazi1i waku kota ikota muna tempelo aku yavauka;2j Ifukamena muna tempelo aku avauka muna vumi waku. k E Yave, umfidila muna unsongi waku muna kuma kia mbeni zame; Unsingikila e nzil’aku. l Kadi kavena diambu ko bevova dilenda bundwa e vuvu; Muna nsi au a ntima mbi kaka ina mo; E malaka mau i ziami kiaziuka; Malengo kaka bevovanga muna tubini twau. m Nzambi okubatumba;

5:Ntu; 6:Ntu 1 Tala Nsas’a Mvovo. 5:6 1 Yovo “mbungudi a menga ye mvuni.” 5:7 1 Mvovo wa Kiyibere una ye nsasa vo: “zola ye walakazi ulembi suka.” Tala Nsas’a Mvovo. “Zola kulembi suka.” 2 Yovo “”nzo aku avauka.”

KAPU 5 a Nk 65:2 1Pe 3:12

b Nk 55:16, 17 c Mak 1:35 d Nk 89:14 Ngn 6:16-19 Kab 1:13

e Nk 15:1-5 Ngn 12:19

f Rom 12:9 Ayi 1:9

g Ngn 20:19 Yoa 8:44 Kol 3:9 Lus 21:8

h Tuk 9:6 Nk 55:23 Ngn 6:16, 17 1Pe 3:10

i Nk 69:13 j 1Sa 3:3 1Tu 16:1

k Nk 28:2 Nk 138:2

l Nk 25:4, 5 Nk 27:11

O makani mau mekubabwisa. a Yambula bayingwa muna kuma kia ulolo wa masumu mau, ` Kadi batelamene. 11 Kansi, awonso ana betinina kwa ngeye beyangalala; b Beyengoloka kaka ye kiese. Ngeye okubatanina, Awana bezolanga nkumbu aku, beyangalala muna ngeye. 12 Kadi osambula ansongi, e Yave; E dienga diaku dikubatanina nze ngubu anene. c Kuna kwa ntwadisi a nkunga; uyimbidilwa muna masikilu ma nsinga mialekama muna Seminite.1 Nkung’a Davidi.

kunsembela muna 6 E Yave, makasi maku ko, 2

m Ngn 29:5 Rom 3:13

 Ndambu ya 2 a 2Sa 15:31

3

2Sa 17:23 Nk 7:14, 15

b Nk 40:16 c Tuk 15:1

4

Nk 3:3

 KAPU 6

5

d Nk 38:1 Yer 10:24

e Nk 41:4 Nk 103:2, 3

6

f Mat 26:38, 39 g Nk 13:1, 2 h Nk 50:15 i Nk 119:88 Man 3:22

j Nk 30:9 Nk 115:17 Kim 9:5, 10

k Nk 69:3 l Nk 39:12 m Nk 31:9

7

Kuntumbila muna nsita zaku ko. d Umfwila e nkenda, e Yave, kadi ntovokele. Unsasula, e Yave, e kadi e visi yame ititilanga. Elo, ngiangamene kikilu o ntima, f Iyuvuidi, e Yave—yamu nkia kolo? g E Yave, vutuka wampuluza; h Umpuluza mu kuma kia walakazi waku. i Kadi kuna lufwa ke kuna muntu ko okuvovela;1 Nani okukembelela muna Ziami?2j ˆ Ngioyele muna vumuka kwame; k Fuku wawonso nzadisi e mfulu ame ye mansanga;1 Ngiondelekele mfulu ame ye mansanga. l Meso mame makobokele mu kuma kia ntantu; m

6:5 1 Yovo “okuyindula.” 2 Yovo “Seol,” i sia vo, ziami kia wantu awonso. Tala Nsas’a Mvovo. 6:6 1 Mvovo wa sina: “Ntesekele mfulu ame vana mansanga.”

NKUNGA 6:8–7:17

748

Mabukamene tombe1 mu kuma kia wantu awonso bekumbangikanga. 8 Nukatuka vava ngina, yeno yimpumbulu yawonso, ´ Kadi Yave owa nding’a dilu kiame. a ´ 9 Yave owa ndodokel’ame; b Yave otambulwila sambu kiame. 10 E mbeni zame zawonso befusulwiswa e nsoni yo kendalala; Bevutuka manima kuna kinsalukisa muna kuma kia nsoni. c Maniongo mana1 Davidi kayimbidila Yave mu kuma kia mvovo mia Kuse wa Mbenyamini.

wa Nzambi ame, kwa 7 E Yave ngeye ntinini. d

2

3

4

5

6

Umpuluza muna awonso beˆ kumbangikanga, unkula. e Avo ke wau ko, bekuntiazuna1 nga nkosi, f Bekumbaka kondwa kwa muntu kampuluza. E Yave wa Nzambi ame, avo ngielele ngina yau muna diambu diadi, Avo vilwa mpangidi, Avo mbi mpangidi kwa ndiona wampanga o wete, g Avo mbeni ame yasanza kondwa kuma,1 Yambula mbeni kandakama yo kumbaka;1 Kadiatakesa moyo ame vana ntoto Yo fukisa nkembo ame muna mbundukutu. (Sela) Telama muna kasi diaku, e Yave; Telamena makasi ma mbeni zame; h

6:7 1 Yovo “Manunini.” 7:Ntu 1 Yovo “Mbembo a.” 7:2 1 Yovo “betiazuna moyo ame.” 7:4 1 Nanga, “Ekolo yayambulwilanga ndiona wansia kintantu kondwa kuma.” 7:5 1 Yovo “kalakama moyo ame.”

KAPU 6 a Nk 3:4 Nk 145:18, 19 Ayi 5:7

b Nk 31:22 Nk 40:1 Yon 2:2

7 8

c Nk 40:14 Yer 20:11

 KAPU 7 d Nk 18:2

9

Ngn 18:10

e Yer 15:15 2Ko 4:9 2Pe 2:9

f Nk 10:9 g Ngn 17:13 h Nk 3:7 Nk 35:1

 Ndambu ya 2 a Nk 103:6

10 11

b Tuk 18:25 Nk 9:7, 8

c Nk 18:20 Nk 26:11 Nk 41:12

12

d Nk 37:25 e Nsi 32:4 Lus 15:3

f 1Sa 16:7

13

g 1Tu 28:9 Yer 17:10 Lus 2:23

h Tuk 15:1 Ngn 30:5

14

i Ngn 2:21 j Tuk 18:25 Nk 9:4 Nk 98:9

k Yes 55:7

15

l Nsi 32:41 m Nsi 32:21, 23 n Nsi 32:42 o Yak 1:15

16

p Est 7:10 Nk 10:2 Nk 35:7, 8 Nk 57:6 Ngn 26:27

q Est 9:24, 25 r Nk 35:28 s Yes 25:1 Ayi 13:15 Lus 15:4

t Dan 4:17

17

Telama wansadisa, kanikina vo diambu diazengwa kuna unsongi. a ` Yambula e zula yazieta; Wabanuanisa tuka kuna zulu. Yave ofundisa minkangu. b Umfundisa, e Yave, mun’owu wa unsongi wame Mun’owu wa ziku kiame. c Sukisa mavangu mambi ma yimpumbulu. Kansi, sikidisa akwa unsongi, d Kadi u Nzambi a unsongi, e ona ofimpanga ntima f y’oma maswekama.1g Nzambi i ngubu ame, h i Mvuluzi kuna kwa akwa ntima mia nsongi. i Nzambi i Mfundisi a nsongi, j Nzambi otumbanga yimpumbulu e lumbu yawonso. Avo muntu ke viluka ntima ko, k osekesa nsosolo andi; l Ofumbika mfumb’andi yo kubika wo. m Okubikanga nuaninua yandi yampondi; Okubikanga maswanga mandi matiya. n Nutala ndiona owutanga umpumbulu; Oyimiti mpasi yo wuta luvunu. o Otimini e wulu, otomene dio kobola, Kansi obwidi muna wulu dina katimini. p E mpasi zina katwese zivutuka muna ntu andi; q O nsoki andi ukumbwila vana ntandu a ntu. Ikembelela Yave muna kuma kia unsongi wandi; r Yimbidila iyimbidila e nkumbu a Yave s wa Mpungunene. t

7:9 1 Yovo “otontanga ntima ye nguba.”

749

NKUNGA 8:1–9:12 Kuna kwa ntwadisi a nkunga; muna Ngititi.1 Nkung’a Davidi.

wa Mfumu eto, e nku8 E Yave mbu aku yanene muna nza

2

3

4

5

6

7 8

9

yawonso; Osidi e nkembo aku vana ntandu a zulu.1a Muna nua mia yingianangiana ye nsedia b osongele ngolo zaku Muna kuma kia mbeni zaku, Muna butika nu’a mbeni ye nlandi a kunda. Avo ntadidi e zulu diaku, salu kia nlembo miaku, E ngonde ye ntetembwa wavanga, c O muntu nki, kimana wanyindula? Ye mwan’a muntu nki, kimana wanlunga-lunga? d Wansakidika kikilu vana vena ambasi,1 Wamvuika kolow’a nkembo yo zitu. Wanyekeka e salu ya moko maku; e Wasia lekwa yawonso kuna nsi a tambi yandi: Mameme mawonso ye ngombe, Ye bulu ya mfuta, f Nuni za zulu, mbizi za kalunga, Ye yawonso isiensianga muna kalunga. E Yave wa Mfumu eto, e nkumbu aku yanene muna nza yawonso.

Kuna kwa ntwadisi a nkunga; muna Muti-labene.1 Nkung’a Davidi. 1 [Alefe]

ikukembelela ye nsi a 9 E Yave, ntim’ame yawonso; Ivovela mavangu maku mawonso masivi. g 2 Iyangalela yo yengoloka muna ngeye;

8:Ntu; 9:Ntu 1 Tala Nsas’a Mvovo. 8:1 1 Nanga, “O nkembo aku usamunuanga kuna ntandu a zulu.” 8:5 1 Mvovo wa sina: “zinzambi.”

KAPU 8 a 1Nti 8:27 Nk 104:1 Nk 148:13

b Mat 21:16 Luk 10:21 1Ko 1:27

c Nk 19:1 Nk 104:19 Yes 40:26 Rom 1:20

d Tuk 1:29 Tuk 9:3 Nk 144:3 Mat 6:25, 30 Yoa 3:16 Mav 14:17 Ayi 2:6-8

e Tuk 1:26 Tuk 9:1, 2

f Tuk 1:28 Tuk 9:3

 KAPU 9 g 1Tu 16:12 1Tu 29:11 Lus 4:11

 Ndambu ya 2 a Nk 28:7 b Nk 56:9 c Nk 89:14 1Pe 2:23

d Nsi 9:4 e Nsi 25:19 f Nk 90:2 1Ti 1:17

g Rom 14:10 Lus 20:11

h Tuk 18:25 Nk 85:11 Yes 26:9

i Nk 96:13 Nk 98:9 Mav 17:31

j Nk 91:2 k Nk 46:1 Nk 54:7

l Nk 91:14 Ngn 18:10 Yer 16:21

m 2Tu 20:12 Nk 25:15 2Ko 1:10

n Nk 96:10 Nk 107:19, 22 Yes 12:3, 4

Iyimbidila nkumbu aku e nkunga, e Mpungu-nene. a

2 [Bete]

3 Vava mbeni zame zivutuka manima, b Beta sakuba yo fwila vana ndose aku. 4 Kadi untanini muna mfundu ame ansongi; Ovuende vana kunda kiaku kia kimfumu yo fundisila kuna unsongi. c

3 [Ngimele]

5 Otumbidi zula d yo fwasa yimpumbulu, Ovunzwini nkumbu zau yakwele mvu. 6 E mbeni bafwasilu yakwele mvu; Ofwasidi mbanza zau, O luyindulu lwau lwawonso luvila emvimba. e

5 [He]

7 Kansi Yave una vana kunda kiandi kia kimfumu yakwele mvu; f Watoma sikidisa kunda kiandi kia kimfumu muna unsongi. g 8 Ofundisila e nza1 muna unsongi; h Ozengela e zula nzengo za nsongi. i

6 [Wau]

9 Yave okala se tininu kwa mimbona-mpasi, j Tininu diasikila1 muna ntangw’a mpasi. k 10 Awana bazeye nkumbu aku bekubunda e vuvu; l Kusinga bembola ko awana bekuvavanga, e Yave. m

7 [Zayine]

11 Nuyimbidila Yave, yeno nukalanga muna Zione; Nuzayisa mavangu mandi kwa minkangu. n 12 Kadi o Nzambi olandilanga 9:8 1 Yovo “ntoto uyimanga e mbongo.” 9:9 1 Yovo “diazanguka.”

NKUNGA 9:13–10:9 menga ma mimbona-mpasi e kunda, okubayindula; a Ke vilakana kazu kiau ko. b

750 KAPU 9 a Tuk 4:9, 10

8 [Hete]

13 Unsonga dienga, e Yave; tala e mpasi mbweseso kw’awana bekumbenganga, Ngeye untombwele muna mavitu ma lufwa, c 14 Kimana yasamuna mavangu maku mana mafwene sanisinua muna mavitu ma mwan’ankento a Zione, d Yamwena mavangu maku ma luvuluzu e kiese. e

9 [Tete]

15 E zula ibwidi muna wulu dina batimini; O malu mau mabakamene muna konde dina balekele. f 16 Yave ozayakene muna nzengo zandi. g E kimpumbulu obakamene muna vangu dia moko mandi. h Yingayoni.1 (Sela)

[Yode]

17 E yimpumbulu bekwenda muna Ziami,1 E zula yawonso ina ivilakananga Nzambi. 18 Kansi asukami ke bevilakanua ko yakwele mvu; i E vuvu kia alembami ke kisuka ko. j

 [Kafe]

19 Telama, e Yave! Kuyambula ko vo muntu kasunda. Yambula e zula yafundisilwa vana ndose aku. k 20 Ubamwesa wonga, e Yave, l Yambula e zula yazaya wo vo mpasi wantu kwau. (Sela)

10

[Lamede]

E Yave, ekuma otelamene ´ kwanda? Ekuma oswekamene muna ntangw’a mpasi? m

9:16 1 Tala Nsas’a Mvovo. 9:17 1 Yovo “Seol,” i sia vo, ziami kia wantu awonso. Tala Nsas’a Mvovo.

b

c

d e f g

h i j k l

Tuk 9:5 Nsi 32:43 2Nti 9:24, 26 2Nti 24:3, 4 Luk 11:49-51 Luv 3:7 Nk 72:13, 14 Luk 18:7 Nk 30:3 Yes 38:9, 10 Lus 1:17, 18 Yer 17:19, 20 Nk 13:5 Nk 20:5 Nsi 32:35 Ngn 5:22 Luv 14:4 Yos 2:10 2Nti 19:19 Ngn 26:27 Yes 3:11 Nk 12:5 Nk 72:4 Nk 10:17 Mat 5:5 Tuk 18:25 Nk 82:8 Luv 15:16 Luv 23:27

 KAPU 10 m Nk 13:1 Nk 22:1 Yer 14:8

 Ndambu ya 2 a Luv 14:17 b Nk 7:14, 16

c d

e f g h i

j k l

m

Nk 37:7 Ngn 5:22 Ngn 26:27 Luv 15:9 Os 12:8 Nk 14:1, 2 Nk 53:1 Sef 1:12 Nk 37:35 Yes 26:11 Os 14:9 Ngn 14:16 Kim 8:11 Rom 3:14 Nk 7:14 Nk 12:2 Nk 55:21 Ngn 1:10, 11 Nk 17:9, 11 Yob 38:39, 40 Nk 17:12 Nk 59:3 Nk 140:5 Yer 5:26

2 Muna lulendo lwandi kimpumbulu olakamene munkondwa nsadisi, a Kansi obakamena muna makani mandi mambi. b 3 Kadi e kimpumbulu okuyisanina muna maketo mandi1c Osambula nkwa loko;2

 [Nune]

Okondwa Yave luzitu. 4 Muna umvuania wandi, e kimpumbulu ke vavanga Nzambi ko; Ezazi i ngindu zandi zawonso: “Ke vena Nzambi ko.” d 5 Mana kevanganga mesikilanga, e Kansi, e mfundisa zaku kalendi zo bakula ko; f Ovezanga1 mbeni zandi zawonso. 6 Ovovele muna ntim’andi vo: “Kinikunua ko;1 Kadi muna mbandu ke mbandu Kisinga mona mpasi ko.” g

 [Pe]

7 E nu’andi uzele ye sibu, luvunu ye mavumisa; h Kuna nsi a lulaka lwandi kuzele mpasi ye mbi. i 8 Oswekamene muna mafula ma mavata; Muna swekameno diandi ovondele munkondwa-kuma. j

 [Ayine]

Meso mandi mevavanga muntu kekota nsoki. k 9 Olangidilanga muna swekameno diandi nze nkosi muna nduk’andi.1l Olangidilanga kimana kabaka munkondwa nsadisi. Obaka munkondwa nsadisi vava kelekanga konde diandi. m 10:3 1 Yovo “zolela ya moyo andi.” 2 Nanga, “Nkwa loko okuyisambula.” 10:5 1 Yovo “Okufununanga.” 10:6 1 Yovo “Kilendi bwa ko.” 10:9 1 Yovo “vana fulu kiandi kialeka.”

751

NKUNGA 10:10–12:2

10 Obwisa mbakami vana ntoto yo kunkosomona; E nkondami obwidi vana moko mandi. 11 Ovovele muna ntim’andi vo: “Nzambi ovilakene. a Oswekele ndose andi. Kamwene kwandi ko.” b

 [Kofe]

KAPU 10 a Kim 8:11 b Nk 73:3, 11 Nk 94:3, 7 Yez 8:12 Yez 9:9

c Nk 3:7 d Mik 5:9 e Nk 9:12 Nk 35:10

12 Telama, e Yave. c E Nzambi, zangula koko kwaku. d Kuvilakani munkondwa nsadisi ko. e 13 E kimpumbulu nkia kuma kavezele Nzambi? Ovovele muna ntim’andi vo: “Ke kumfundisa ko.”

 [Rese]

14 Kansi ngeye omonanga e nsoki ye mpasi. Otadidi, osidi diambu diadi vana koko. f Ndiona okotelo nsoki ovilukidi kwa ngeye; g Ongeye u nsadisi a mwan’a nsona.1h

 [Sime]

15 Tolola koko kwa kimpumbulu, i Kadi avo otombele mbi andi, Kusolola yo ko. 16 Yave i Ntinu a mvu ya mvu. j E zula ivididi ova nza. k

 [Tau]

f 2Nti 9:26

3

2Tu 6:23

g 1Pe 4:19 h Nsi 10:17, 18

4

Nk 146:9 Ayi 13:6

i Yob 38:15 j Luv 15:18 Nk 145:13 Yer 10:10 Dan 4:34 1Ti 1:17

k Nk 9:5

5

Nk 44:2

l Nk 9:18 m 1Tu 29:18, 19 n Ngn 15:8

6

1Pe 3:12

o Nk 72:4 p Yes 51:12 

KAPU 11 q 2Tu 14:11 Nk 7:1 Nk 56:11

 Ndambu ya 2 a Mik 1:2 Kab 2:20

´ 17 Kansi, owa e ndomba za nlembami, e Yave. l Okumika ntima miau m yo kubatamba o matu. n 18 Ozenga diambu dia wan’a nsona ye mimbona-mpasi muna unsongi, o Kimana muntu una vo wa nza kalembi kubamwesa diaka wonga. p

2

b 2Tu 20:6 Nk 103:19 Lus 4:2, 3

c 2Tu 16:9 Ngn 15:3 Zak 4:10 Ayi 4:13

d Tuk 6:5 Tuk 7:1

e Ngn 3:31 Ngn 6:16, 17

f Tuk 19:24 Yez 38:22

7

“Tinina kuna mongo nze nuni? Tala una yimpumbulu bafumbikidi e mfumba; Basidi nzanza zau muna nsinga mia mfumba, Kimana banonga akwa ntima miansongi muna tombe. Avo nkubilwa1 zifwasilu, O muntu a nsongi adieyi kalenda vanga?” Yave una muna tempelo andi avauka. a E kunda kia Yave kuna zulu kina. b O meso mandi memonanga, ´ o meso mandi makia metalanga wan’a wantu. c Yave ofimpanga ansongi ye yimpumbulu; d Omenganga1 ndiona ozolanga nsoki. e Olekele ntambu1 muna yimpumbulu; Onokese tiya ye lengo, f e tembwa kiambangazi i kunku kiau.2 Kadi Yave wansongi, g ozolanga mavangu mansongi. h O nsongi omona ndose andi.1i

Kuna kwa ntwadisi a nkunga. Muna masikilu ma nsinga mialekama muna Seminite.1 Nkung’a Davidi.

e Yave, kadi 12 Umpuluza, kavena diaka nkwa

ziku ko; Minkwikizi basukidi vana vena wantu. 2 Bevovanga luvunu muntu yo nkwandi; Bevovelanga muna befo ya malengo ye ntim’a umpuki.1j

11:3 1 Yovo “nkubilwa za unsongi.” 11:5 1 Yovo “Moyo andi umenganga; Nkal’aKwa Yave ntinini. ndi imenganga.” 11:6 1 Nanga, “makaNk 34:15 la ma tiya.” 2 Mvovo wa sina: “kunku Ozevo, aweyi lulenda 1Pe 3:12 kia mbungw’au.” 11:7 1 Yovo “otondakumpovesela1 vo:  kana kwa yandi.” 12:Ntu 1 Tala Nsas’a Mvovo. 12:2 1 Mvovo wa sina: “ntima 10:14 1 Yovo “munkondwa se.” 11:1 KAPU 12 miole.” 1 Yovo “vovesela moyo ame.” j Nk 28:3 Kuna kwa ntwadisi a nkunga. Nkung’a Davidi.

11

q

g Nsi 32:4 h Nk 146:8 i Yob 36:7

NKUNGA 12:3–14:7 3 Yave ofwasa befo yawonso ya malengo Ye lubini luvovanga mambu manene ma lusanu, a 4 Ana bavovele vo: “Tusundila muna tubini tweto. Tusadila befo yeto konso una tuzolele; Nani okala mfumu eto?” b 5 “Muna kuma kia mpasi zimweswanga minkondwa asadisi, Muna kuma kia bumu ki’asukami, c Se yatelama yo vanga diambu,” u kavovele o Yave. “Ikubavuluza vana moko m’awana bekubasakanenanga.”1 6 E mvovo mia Yave miavelela; d Mina nze palata yakenzelwa ˆ muna fulu dia ntoto, yakenzwa nkumbu nsambwadi. 7 Okubatanina, e Yave; e Otanina konso muntu muna yau tuka muna mbandu yayi yamu mvu ya mvu. 8 E yimpumbulu bekwendanga konso kuna bazolele Kadi wan’a wantu basakisi o umpumbulu. f Kuna kwa ntwadisi a nkunga. Nkung’a Davidi.

13

E Yave, yamu nkia kolo okumpilakana? Yakwele mvu? Yamu nkia kolo okunsweka ndose aku? g 2 Yamu nkia kolo itelamwa moyo, Ye ntantu muna ntim’ame konso lumbu? Yamu nkia kolo kekunsunda mbeni ame? h 3 E Yave wa Nzambi ame, unsia sungididi, umpana e mvutu. Kiesesa meso mame kimana yalembi leka tulu twa lufwa.

12:5 1 Yovo “bekubakufunuinanga.”

752 KAPU 12 a Luv 15:9, 10 1Sa 2:3 Yez 28:2

b Nk 10:5 c Luv 3:7 d 2Sa 22:31 Nk 19:8

e 1Sa 2:9 f Kim 8:11 

KAPU 13

4 E mbeni ame kalembi vova vo: “Insundidi!” Kuyambula ko vo mbeni zame bayangalala wau mbwidi. a 5 Vo i mono, muna walakazi waku mbundidi e vuvu; b O ntim’ame uyangalela muna mavangu maku ma luvuluzu. c 6 Iyimbidila Yave, kadi unsendele kikilu.1d Kuna kwa ntwadisi a nkunga. Nkung’a Davidi.

zowa1 ovovele muna 14 O ntim’andi vo:

g Yob 13:24 Nk 6:3 Nk 22:2

h Nk 22:7, 8 

2

Ndambu ya 2 a Nk 25:2 Nk 35:19

b Nk 52:8 Nk 147:11 1Pe 5:6, 7

3

c 1Sa 2:1 d Nk 116:7 Nk 119:17

 KAPU 14

4

e Nk 10:4 Yes 29:16

f Nk 53 Rom 3:10-12

5

g 2Tu 16:9 Nk 33:13-15 Ayi 11:6

6 h Kim 7:29 i Luv 15:16

7 j Nk 9:9

“Ke vena Yave ko.” e Mavangu mau mambi, e fu yau yangemi; Ke vena muntu ko ovanganga mambu mambote. f Kansi, Yave otalanga wan’a wantu tuka kuna zulu, Otalanga kana vo vena ye muntu una ye umbakuzi, kana vo vena ye muntu ovavanga Yave. g Yau awonso bavengomokene; h Yau awonso bayividi. Ke vena muntu ko ovanganga mambu mambote, Kana nkutu mosi. Ekuma mimpanga mambi ke bebakulwilanga mambu ko e? Bedianga nkangu ame nze una bedilanga e mbolo. Ke bevovelanga Yave ko. Kansi bebakama wonga wayingi, i Kadi Yave una ye mbandu ya wantu ansongi. Yeno yimpumbulu, nuvavanga vunzakesa makani ma nlembami, Kansi Yave i tininu diandi. j Yambula luvuluzu lwa Isaele lwatuka kuna Zione! k

Nk 142:5

k Rom 11:26, 27

13:6 1 Yovo “umpangidi mawete.” 14:1 1 Yovo “tunga.”

753

NKUNGA 15:1–17:2

Vava Yave kevaikisa nkangu andi muna kinkole, Yambula Yakobo kamona e kiese, e Isaele kayangalala.

15 2

3

4

5

KAPU 15 a Nk 2:6 Nk 24:3, 4

b Nk 1:1

5

c Yes 33:15, 16

Nkung’a Davidi.

E Yave, nani onangina muna saba kiaku? Nani lenda kala muna mongo aku avauka? a Ndiona okangalelanga kuna ziku,1b Ovanganga mambu mansongi c Yo vova ludi muna ntim’andi. d Ke sadilanga lubini lwandi ko muna kumba ankaka, e Ke vanganga mbi kwa nkwandi ko, f Ke tiangunanga1 akundi andi ko. g Obembolanga muntu ambi, h Kansi ozitisanga awana bevuminanga Yave. Olungisanga nsilu1 andi, kana nkutu vo mfwilu dikuntwasila. i Ke sompekanga nzimbu ko muna baka nluta, j Ke tambulanga mbabu ko muna yelesa munkondwakuma. k Ndiona ovanganga mambu mama ke nikunua ko.1l Mikitame1 kia Davidi.

e Nzambi, kadi 16 Untanina, muna ngeye ntinini. m

2 Mpovele kwa Yave vo: “Nge u Yave, Nto a mawete mame. 3 Avauki bena ova nza, Akwa tunda, kiese kiayingi bekuntwasilanga.” n 4 Ana bevavanga nzambi zankaka ntantu bekuyiwokeselanga. o Kisinga kubakelela tukau twa menga ko,

Mav 10:34, 35

d Ngn 3:32

6

Efe 4:25

e Lev 19:16 Nk 101:5 Ngn 20:19

f Ngn 14:21

7

Rom 12:17

g Luv 23:1 h Est 3:2 i Yos 9:18-20 Afu 11:34, 35 Nk 50:14 Mat 5:33

8

j Luv 22:25 k Luv 23:8 l Nk 16:7, 8 Ngn 12:3 2Pe 1:10

9

 KAPU 16 m Nk 25:20

10

n Nk 119:63 o Nsi 8:19 Nk 97:7 Yon 2:8

 Ndambu ya 2 a Luv 23:13 Yos 23:6, 7

b Nk 73:26 c Nk 23:5 d Nk 78:55 e Yes 48:17 f Nk 17:3 Nk 26:2

g Nk 139:17, 18 h Nk 73:23 Mav 2:25-28

i Nk 49:15 Mav 2:31 Mav 3:15 Lus 1:17, 18

11

Ngatu yayika e nkumbu zau mu befo yame. a Yave i kunku kiame b ye mbungwa ame. c Ngeye i ntanini a vua diame. Ngiangalele e mingilu mia zunga kiame. Elo, ngiangalele e vua diame. d Ikembelela Yave, ona okundonganga. e Kana nkutu muna fuku, e nsi ame a mbundu1 ikunsingikanga. f Nsidi Yave ova ndose ame ntangwa zawonso. g Wau vo wina oku koko kwame kwalunene, kinikunua ko.1h Dianu vo ntim’ame uyangalele, e kiwuntu kiame kiawonso1 kimwene kiese. Mu luvuvamu ngina.2 Kadi kukunsisa1 muna Ziami2 ko. i Kuyambula ko vo munkwikizi aku kamona e wulu.3j Unsongele nzil’a moyo. k Kiese kiayingi kina vana ndose aku; l Kiese kina kuna koko kwaku kwalunene, yakwele mvu. Sambu kia Davidi.

´ E Yave, wa ndomba zame wanzengela diambu muna unsongi; Tamba matu muna kazu kiame; ´ Wa sambu kiame ndombele kuna unsongi. m 2 Zenga diambu muna unsongi muna wete diame; n

17

16:7 1 Yovo “ngindu za nsi ame a mbundu.” Mvovo wa sina: “nguba zame.” k Ngn 12:28 16:8 1 Yovo “kibwiswa ko.” 16:9 1 Mvol Nk 21:6 vo wa sina: “nkembo ame.” 2 Yovo “E Mat 5:8 nitu ame mu luvuvamu ina.” 16:10  1 Mvovo wa sina: “kusisa moyo ame.” 15:2 1 Yovo “kwikizi.” 15:3 1 Yovo “Ke 2 Yovo “Seol,” i sia vo, ziami kia wantu fusulwisanga nsoni.” 15:4 1 Mvovo wa KAPU 17 awonso. Tala Nsas’a Mvovo. 3 Nanga, sina: “ndofi.” 15:5 1 Yovo “ke bwa ko.” m Nk 145:18 n Nk 37:5, 6 16:Ntu 1 Tala Nsas’a Mvovo. “kamona uwolezia.” j Yob 14:13, 14

Mav 13:34-37

NKUNGA 17:3–18:6 3

4

5

6

7

8

9

10 11 12

13

Yambula meso maku matala edi diambote. Ofimpidi e ntim’ame, umfimpidi muna fuku; a Umpelelese; b Omona vo kikanini vanga kwame diambu diambi ko, O nu’ame ke usumukini ko. Vo i mavangu ma wantu, Mun’owu wa mvovo a befo yaku, mvengele nzila za mwivi. c Yambula ntambi zame zasikila muna nzila zaku, ´ E tambi yame yalembi ta sakuba. d Ibokele, kadi okumpana e mvutu, e e Nzambi. Untamba kutu kwaku.1 Wunikina e mvovo miame. f Songa walakazi waku mu mpil’esivi, g E Mvuluzi awana betininanga kuna koko kwaku kwalunene, Muna kuma ki’awana bekutelamenanga. Undunda nze ngengele a disu diaku; h Unsweka muna kini kia mave maku. i Untanina muna yimpumbulu ana bekundwanisanga, Muna mbeni zame1 zina zinzietele. j Babadisi ntima miau;1 E nua miau mivovelanga kuna umvuania; Owau batuzungidi; k Bevavanga e lau dia kutubwisa.1 E kimpumbulu una nze nkosi otiazunanga e mbizi, Nze mwan’a nkosi obatamene kimana kabaka mbizi. Telama, e Yave, wanuanisa l yo kumbwisa;

17:6 1 Yovo “Kuluka, wangwa.” 17:9 1 Yovo “mbeni za moyo ame.” 17:10 1 Yovo “Bakangamene muna mazi mau.” 17:11 1 Yovo “kutubwisa vana ntoto.”

754 KAPU 17 a Nk 11:5 Nk 16:7 1Ko 4:4

b Nk 26:2 Mal 3:3 1Pe 1:6, 7

c Nk 119:9 d Nk 18:36 Nk 94:18 Nk 119:133 Nk 121:3

e Nk 55:16 f Yes 37:17 g Nk 31:21 Man 3:22

h Nsi 32:9, 10 Zak 2:8

i Ru 2:12 Nk 36:7 Nk 57:1

j 1Sa 24:11 Nk 35:4

k 1Sa 23:26 l Nk 7:6 

Ndambu ya 2 a Nk 73:12 b Mat 5:45 c Nk 65:4 

KAPU 18 d 2Sa 22:1 e Nk 18:32 Yes 12:2

f Nk 3:3 Nk 37:39, 40 Nk 40:17

g Nsi 32:4 h Tuk 15:1 2Sa 22:2-4

Umpuluza1 muna nsosolo a kimpumbulu; 14 Umpuluza muna koko kwaku, e Yave, Muna wantu a nza yayi,1 ana bena vo e kunku kiau muna zingu kiaki kina, a Awana ozadisi ye lekwa yaku yambote, b Ana besisilanga e vua kwa ulolo wa wan’au. 15 Vo i mono, muna unsongi imwena ndose aku; Ngina ye kiese wau nsikamene vana ndose aku.1c Kuna kwa ntwadisi a nkunga. Nkung’a Davidi wa selo kia Yave, una kayimbidila Yave muna lumbu kina Yave kamvuluza vana moko ma mbeni zandi zawonso ye vana koko kwa Saulu, oku vo: d

e Yave, wa ngolo 18 Izolele, zame. e

2 Yave i tadi diame ye swekameno diame diangolo ye mvuluzi ame. f Nzambi ame i tadi diame, g kwa yandi ntinini, E ngubu ame ye mpok’ame1 a luvuluzu2 ye tininu diame diasikila.3h 3 Mbokele Yave ona ofwene kembelwa, Kampuluza muna mbeni zame. i 4 E nsinga mia lufwa minzingalakene; j O wantu akondwa mfunu bambwesese o wonga nze kizalu. k 5 E nsinga mia Ziami1 minzingalakene; E ntambu mia lufwa mimbakidi. l 6 Muna mpasi zame mbokele Yave,

i Nk 50:15 j 1Sa 20:3 Nk 116:3

k 2Sa 20:1 2Sa 22:5, 6 Nk 22:16

l Kim 9:12

17:13 1 Yovo “Vuluza moyo ame.” 17:14 1 Yovo “tandu kiaki.” 17:15 1 Yovo “wau mbwene mpw’aku.” 18:2 1 Tala Nsas’a Mvovo. 2 Yovo “mvuluzi ame a nkuma.” 3 Yovo “tininu diame diazanguka.” 18:5 1 Yovo “Seol,” i sia vo, ziami kia wantu awonso. Tala Nsas’a Mvovo.

755

7

8

9

10

11

12

13

14

15

NKUNGA 18:7-26 Ndombele lusadisu kwa Nzambi ame. Owidi e nding’ame tuka muna tempelo andi, a E kazu kiame kilweke muna matu mandi. b E ntoto uyantikidi nikuka yo zakama; c E nkubilwa za miongo ziwudikidi Yo zakama kadi ofungidi o makasi. d Muna mazunu mandi mwavaika mwisi, Muna nu’andi mwavaika tiya twa mbomoni; e Makala ma tiya mavaika muna yandi malemanga. Wafumbika e zulu yo kulumuka, f E tombe kiangolo kikilu kikedi kuna nsi a tambi yandi. g Wizidi tilumuka vana ntandu a nkelubi; h Wizidi tilumuka nswalu muna mave ma mbasi.1i Ukifukidi e tombe, j Kinzungidi nga saba, Maza mandombe ye matuti malomboka. k Tuka muna ntemo wina vana kena, Ye muna matuti muvaikidi mvul’a matadi ye makala ma tiya. I bosi Yave oyantikidi talumuka kuna zulu; l O Mpungu-nene owisisi nding’andi m Onokese mvul’a matadi ye makala ma tiya. Onongene nzanza zandi, ubamwanganese; n Ovaikisi nsemo andi, ubakotese muna mavuanga. o Masina ma nkoko mamonekene; p

18:10 1 Mvovo wa sina: “mave ma mwanda.”

KAPU 18 a Nk 11:4 b 2Sa 22:7 Nk 10:17 Nk 34:15 1Pe 3:12

16

c Afu 5:4 d 2Sa 22:8-16 Nk 77:18

e Yes 30:27

17

f Nk 144:5 Yes 64:1

g 2Sa 22:10 h Nk 99:1 i Nk 104:3 Ayi 1:7

18

j Nk 97:2 k Yob 36:29 l 1Sa 2:10

19

1Sa 7:10

m 2Sa 22:14 Nk 29:3

n Yes 30:30

20

o Yob 36:32 Nk 144:6

p Nk 74:15 Nk 106:9 Nk 114:1, 3

 Ndambu ya 2 a Luv 15:8 2Sa 22:16

21 22

b 2Sa 22:17-20 Nk 124:2-4

c Nk 3:7 d Nk 35:10

23

e 1Sa 19:11 1Sa 23:26

f Nk 149:4 g 1Sa 26:23

24

1Nti 8:32

h 1Sa 24:11 2Sa 22:21-25 Nk 24:3, 4

i Nk 84:11

25

j 2Sa 22:24 Ngn 14:16

k Yes 3:10 Ayi 11:6

l 2Sa 22:25 Ngn 5:21

m Nk 97:10 n 2Sa 22:26-31 Yob 34:11 Yer 32:19

o Mat 5:8

26

E nkubilwa za ntoto zisenzamene muna lusembo lwaku, e Yave, Ye mpemo a mazunu maku. a Olambwidi koko kwandi tuka kuna ntandu; Umbongele ye kuntombola muna nsi a maza. b Umpulwizi vana moko ma mbeni ame angolo, c Vana moko m’awana bambenga, ana bansunda e ngolo. d Bandwanisa muna lumbu kia mpasi zame, e Kansi o Yave wansadisa. Wampaikisa yo kundata vana fulu kiavuvama;1 Wampuluza kadi wangiangalela. f Yave wansenda muna kuma kia unsongi wame; g Wamputulwila muna kuma kia moko mame makondwakuma.1h Kadi ilundanga nzila za Yave, Kivangidi vilwa wa yambula Nzambi ame ko. E nzengo zandi zawonso zina ova ndose ame; Kivengomoka muna nsiku miandi ko. Kikala ye tumbu ko vana ndose andi, i Ikuyikenga muna mbi. j Yambula Yave kansenda muna kuma kia unsongi wame, k Wau nkondelo kuma vana ndose andi. l Kuna kwa nkwa kwikizi, okuyisonga vo u nkwa kwikizi; m Kuna kwa munkondwa-kuma, okuyisonga vo wakondwakuma; n Kuna kwa mveledi, okuyisonga vo u mveledi, o

18:19 1 Yovo “fulu kiasanzuka.” 18:20 1 Yovo “velela kwa moko mame.”

NKUNGA 18:27-48 27 28

29

30

31

32 33

34 35

36

37

Kuna kwa mbendomoki, okuyisonga vo u nkwa ngangu. a Kadi ovuluza alembami,1b Kansi, akwa lulendo2 okubakulula. c Kadi ngeye okwikanga mwinda ame, e Yave; Nzambi ame ona okitulanga e tombe kiame se ntemo. d Muna lusadisu lwaku, ndenda nuana ye buka kia asanzi; e Muna ngolo za Nzambi ndenda manta e yaka. f E nzil’a Nzambi aludi yalunga; g E diambu dia Yave diavelela.1h Yandi i ngubu kwa awonso betininanga kwa yandi. i Nani i Nzambi avo ke Yave kaka ko e? j Nani i tadi avo ke Nzambi eto kaka ko e? k O Nzambi aludi okunkumikanga, l Yo singika e nzil’ame. m Okitwidi malu mame nga ma nkayi; Untelamese muna fulu yazanguka. n Okundonganga nuana e vita; Moko mame malenda fumbika mfumba wa nsongo. Umpene ngubu aku ya luvuluzu, o Koko kwaku kwalunene kunsadisi, Lulembamu lwaku luntundidikidi. p Osanzwidi e nzil’a tambi yame; E tambi yame ke isielomoka ko. q Lakama ilakama mbeni zame, yabafwasa; Kivutuka ko yavana ikubafukisa emvimba.

18:27 1 Yovo “mimbona-mpasi.” 2 Yovo “meso ma lulendo.” 18:30 1 Yovo “diatontwa vana tiya.”

756 KAPU 18 a Nk 125:5 b Yob 34:28 c Ngn 6:16, 17 Yes 2:11 Luk 18:14

d Nk 97:11 Yes 42:16

e 2Sa 5:19 Ayi 11:32-34

f 2Sa 22:30 Flp 4:13

g Nsi 32:4 Dan 4:37 Lus 15:3

h Nk 12:6 Nk 19:8

i Nk 18:2 Nk 84:11

j Nk 86:8 Yes 45:5

k Nsi 32:31 1Sa 2:2 2Sa 22:32-43

l Nk 84:5, 7 m Yes 26:7 n Kab 3:19 o Tuk 15:1 Nsi 33:29 Nk 28:7

p 2Sa 22:36 Nk 113:6-8

q Nk 17:5 

Ndambu ya 2 a Nk 2:8, 9 b Nk 44:5 c 2Sa 22:41 Nk 34:21

d 1Sa 30:6 e 2Sa 8:3 Nk 2:8

f 2Sa 22:44-46 g Nsi 33:29 h Nsi 32:4 i Luv 15:2 2Sa 22:47-49

j Nsi 32:35 Nak 1:2 Rom 12:19

38 Ikubakosomona kimana balembi telama diaka; a Ikubadiatakesa kuna nsi a tambi yame. 39 Okumpana ngolo za nuanina e vita; Obwisa mbeni zame vana ndose ame. b 40 Oyambula vo mbeni zame bantina;1 Sukisa isukisa2 awana bambengene. c 41 Bakazidi, kansi ke vena muntu ko okubavuluza; Bakazidi nkutu kwa Yave, kansi kabatambulwidi ko. 42 Ikubafusakesa nga mbundukutu inatwanga kwa tembwa; Ikubaveta kuna mbazi nga nteke muna nzila. 43 Okumpuluza muna makumbu ma nkangu. d Okuntumbika se ntu vana vena e zula; e O nkangu una kizeye ko ukunsadila. f 44 Vava bewa kaka e nsangu mu kuma kiame, bekundemvokela; Anzenza bekwiza oku ngina ye wonga. g 45 Anzenza ke bekala diaka ye unkabu ko;1 Bevaika ye wonga muna matininu mau. 46 Yave i Nzambi amoyo! Yambula e Tadi diame diakembelwa! h Yambula Nzambi a luvuluzu lwame katundidikwa. i 47 Nzambi aludi okundandila e kunda; j Oyambula vo nkangu miandemvokela. 48 Umpulwizi vana moko ma mbeni zame akwa nganzi; 18:40 1 Yovo “okumpana nima za mbeni zame.” 2 Mvovo wa sina: “Ikaka nua mia.” 18:45 1 Yovo “belala.”

757

NKUNGA 18:49–20:3

Untundidikidi vana vena awana bekundwanisanga; a Umpulwizi vana moko ma nkwa nsoki. 49 I dianu vo, ikukembelela vana vena zula, e Yave, b Yo yimbidila nkumbu aku. c 50 Ovangidi mavangu manene muna vuluza ntinu andi; d Osonganga walakazi kwa kuswa kiandi, e Kwa Davidi ye mbongo andi yakwele mvu. f Kuna kwa ntwadisi a nkunga. Nkung’a Davidi.

ditelekanga nke19 E zulu mbo a Nzambi; g

2

3

4

5

6

7

8

E ngambwila isamunanga e salu kia moko mandi. h Lumbu ke lumbu e mvovo miau mibetomokanga nze maza, Konso fuku misengomonanga o zayi. Ke kwina mvovo ko, ngatu mambu; E ndinga zau ke ziwakananga ko. ´ Kansi, e zu diau diele1 muna nza yawonso, E nsangu zau zilweke yakuna nsuk’a nza. i Osumikini saba kia ntangwa kuna zulu; Ina nze toko diansompi ovaikanga muna suku; Iyangalelanga nze kesa otikunanga muna nzila. Ivaika kuna nsuk’a zulu, Izietomoka yakuna nsuka yankaka; j Ke vena lekwa ko kiswekama muna mbangazi andi. O nsiku a Yave walunga, k uvutulwisanga e ngolo.1l Tuludiku twa Yave vuvu tubundwanga, m tuvananga e ngangu kwa zowa. n Malongi ma Yave mansongi,

19:4 1 Nanga, “e nsing’au watezela wele.” 19:7 1 Yovo “moyo.”

KAPU 18 a 2Sa 7:9 Nk 59:1

b Nsi 32:43 Nk 117:1 Yes 11:10

c 2Sa 22:50, 51 1Tu 16:9 Rom 15:9 d Nk 2:6 Nk 144:10 e 2Sa 7:15-17 1Nti 3:6 f Nk 89:20, 36 Yes 9:7 Luk 1:32, 33 Lus 5:5

9

10

 KAPU 19 g Nk 8:3, 4 Yes 40:22 Rom 1:20

h Nk 150:1 Lus 4:11 Rom 10:18 Nk 104:19 Nk 119:72 Nk 23:3 Nk 119:111, 129 n Ngn 1:5 2Ti 3:15

i j k l m

11

12

 Ndambu ya 2 a 2Tu 24:9, 10 b Ngn 4:4 c d e f g h i j

k l m

n o

Ngn 6:23 Mat 6:22 Nsi 10:12 Ngn 1:7 Mal 3:16 Nk 119:137, 160 Lus 16:7 Nk 119:127 Ngn 8:10 Nk 119:103 Ngn 16:24 Nk 119:11 Nk 119:165 1Ko 4:4 Tuk 20:6 Nsi 17:12 1Sa 15:23 2Sa 6:7 2Tu 26:16-18 Nk 119:133 Yes 38:3 Nk 49:3 Nk 51:15 Nk 143:5 Flp 4:8 Nk 18:2 Yob 19:25 Yes 43:14

 KAPU 20 p Nk 9:10 Ngn 18:10

q 2Tu 20:8, 9 r 2Sa 5:7 Nk 50:2 Nk 134:3

13

14

memwesanga ntima e kiese; a O nkanikinu a Yave wavelela, ukiesesanga e meso. b O vumi wa Yave c wavelela, uzingila yakwele mvu. E nzengo za Yave zaludi, zansongi muna mpila zawonso. d Zisundidi o mfunu ke mu wolo ko, Lutila nkutu wolo wayingi wakenzwa, e Zilutidi o nzenzo ke mu wiki ko, f wiki usonsanga muna sasala. ˆ Ntaudi aku i muna kelukisilwanga; g Olunda zo, nsendo ayingi ditwasanga. h Nani olenda bakula mpilakanu za yandi kibeni? i Undoloka muna masumu mana isumukanga lembi wo zaya. Tanina ntaudi aku kalembi vangila mambu kuna lulendo; j Kuyambula ko mansunda. k Ozevo, ikala walunga l Yo kondwa kuma muna masumu mampwena.1 E mvovo mia nu’ame ye makani ma ntim’ame Yambula mayangidika, m e Yave, wa Tadi diame n yo ˆ Nkudi ame. o Kuna kwa ntwadisi a nkunga. Nkung’a Davidi.

`

Yave kavana 20 Yambula mvutu muna lumbu

kia mpasi. E nkumbu a Nzambi a Yakobo ` yatanina. p 2 Yambula katwikila lusadisu tuka kuna fulu kiavauka q Ye kusadisa tuka kuna Zione. r 3 Yambula kayindula tukau twaku twawonso;

19:13 1 Yovo “muna masumu mayingi.”

NKUNGA 20:4–21:13 4

5

6

7

8 9

Katonda lukau lwaku lwa ngioka1 kuna kiese. (Sela) Yambula kavana una uzolele ntim’aku a Yo sikidisa makani maku mawonso. Tuyengoloka ye kiese mu kuma kia mavangu maku ma luvuluzu; b Tuzangula dimbu muna tundidika nkumbu a Nzambi eto. c Yambula Yave kalungisa e domba zaku zawonso. Owau, nzeye wo vo Yave ovulwizi kuswa kiandi. d Umvene mvutu tuka kuna zulu diandi diavauka Muna luvuluku lwanene1 vana koko kwandi kwalunene. e Akaka mu makalu ma vita bebundanga e vuvu, akaka muna mvalu, f Vo i yeto, tubokela nkumbu a Yave wa Nzambi eto. g Batele sakuba yo bwa, Vo i yeto, tutelamene yo sikila. h E Yave, vuluza ntinu! i Okutuvana e mvutu e lumbu kina tukunlomba lusadisu. j Kuna kwa ntwadisi a nkunga. Nkung’a Davidi.

o ntinu muna ngo21 E Yave, lo zaku kemwenanga e kiese; k Ekwe kiese kemonanga muna mavangu maku ma luvuluzu! l 2 Olungisi luzolo lwa ntim’andi, m Kunyimini ndomba za befo yandi ko. (Sela) 3 Kadi wele kunkika ye ulolo wa nsambu;

20:3 1 Mvovo wa sina: “Kabadikila lukau lwaku lwa ngioka nze mazi.” 20:6 1 Yovo “nsundidi zanene.”

758 KAPU 20 a Nk 21:1, 2 b Nk 59:16 c 1Sa 17:45

4 5

d Nk 2:2, 4 e Nk 17:7 f Nk 33:17

6

Yes 31:1

g 2Tu 14:11 2Tu 20:12 2Tu 32:8

7

h Afu 5:31 Nk 125:1

i Nk 18:50 j Nk 44:4 

8

KAPU 21 k Nk 63:11 l Nk 28:7

9

m Nk 2:8 Nk 20:4

 Ndambu ya 2 a 2Sa 12:30 b Nk 13:3

10

Nk 61:6

c 2Sa 7:8, 9 d Nk 72:17

11

e Nk 16:11 Nk 45:7

f 1Sa 30:6

12

g Nk 16:8 h Nsi 32:22 Nk 110:5 Mal 4:1

i Nk 34:16 j Nk 2:1 k Nk 9:3 Nk 56:9

13

Umvuikidi kolowa kia wolo wakenzwa vana ntu andi. a Ulombele moyo, umvene wo, b ´ Zingu kianda,1 kia mvu ya mvu. E mavangu maku ma luvuluzu mantwasidi nkembo anene. c Umvene zitu yo nkembo. Unsambwidi yakwele mvu; d Unzadisi ye kiese vana ndose aku. e Kadi o ntinu obundanga Yave e vuvu; f Muna kuma kia walakazi wa Mpungu-nene, kalendi nikunua ko.1g O koko kwaku kusolola mbeni zaku zawonso; O koko kwaku kwalunene kusolola awana bekumenganga. ˆ Okubakitula se fulu dia tiya twanyuyi vava okubasia sungididi muna ntangwa yasikidiswa. Yave okubamina muna makasi mandi, o tiya tukubabomona. h Ofwasa mbongo au ova ntoto, Ye kanda diau muna wan’a wantu. Kadi bakanini kuvanga e mbi; i Makani mau mambi, ke mesikila ko. j Kadi okubatinisa k Vava ovakika nzanza zaku muna nsinga muna kubanonga.1 Telama, e Yave, muna ngolo zaku. Tuyimbidila nkum’aku e nkunga.

21:4 1 Mvovo wa sina: “Nlambuku a lumbu.” 21:7 1 Yovo “kalendi bwa ko.” 21:12 1 Mvovo wa sina: “vana ndose au.”

759 Kuna kwa ntwadisi a nkunga; muna ngimbil’a “Nkayi a Mene.”1 Nkung’a Davidi.

22 2

3 4

5

6

7

8

9

10

11

E Nzambi ame, e Nzambi ame, ekuma ungiambulwidi? a Ekuma olembi kwiza kumpuluzila? Ekuma olembele wila kazu kia mpasi zame? b E Nzambi ame, muna mwini mbokele, kansi kuvutwidi ko; c Muna fuku kibutamene ko. Ongeye wavauka, d Isaele yawonso ikukembelelanga. Mase meto kwa ngeye babundanga e vuvu; e Babunda e vuvu, ngeye wabavuluza. f Kwa ngeye bakazanga, bavuluzwanga; Kwa ngeye babunda e vuvu, ke bafusuka nsoni ko. g Kansi mono i mumvidi, ki muntu ko, Ntiangwinu1 kwa wantu yo vezwa kwa nkangu. h Awonso bambwene, bamvezele; i Bansevele yo nikuna ntu miau kuna luvezo: j “Obundidi Yave e vuvu. ˆ Yambula kankula! Yambula kamvuluza, avo otoma kunzolanga!” k Ngeye wampaikisa muna vumu, l Ngeye wantanina vana ntulu za ngudi ame. Vana moko maku yayekekwa1 tuka yawutukila; Tuka muna vumu kia ngudi ame, ngeye u Nzambi ame. Kumpavuki ko, kadi mpasi zifinamene m Kina ye nsadisi ankaka ko. n

´ 22:Ntu 1 Nanga zu yovo mpil’a nkunga. 22:6 1 Yovo “I nsoni.” 22:10 1 Mvovo wa sina: “Kwa ngeye yayekekwa.”

NKUNGA 22:1-23 KAPU 22 a Nk 22:16 Mat 27:46 Mak 15:34

b Ayi 5:7 c Nk 42:3 d Yes 6:3 1Pe 1:15

e Tuk 15:1, 6 f Luv 14:13 Ayi 11:32-34

g Nk 25:2 Nk 99:6 Rom 10:11

h Nk 31:11 Yes 53:3

i Nk 35:16 j Nk 109:25 k Mat 27:41-43 Luk 23:35, 36

l Nk 71:6 Nk 139:16

m Nk 10:1 n Luk 23:46 Ayi 5:7

 Ndambu ya 2 a Nk 68:30 b Yez 39:18 c Mat 26:4 d Nk 57:4 1Pe 5:8

e Luk 22:44 Yoa 12:27

f Mat 26:38 Mak 14:33

g Ngn 17:22 h Yoa 19:28 i Yes 53:12 1Ko 15:3, 4

j Nk 59:5, 6 Luk 22:63

k Nk 86:14 l Mat 27:35 Yoa 20:25

m Nk 34:20 Yoa 19:36

n Mak 15:24 Luk 23:34 Yoa 19:23, 24

o Nk 10:1 p Nk 40:13 q Nk 22:16 r Nk 35:17 s Yoa 17:6 t Nk 40:9 Ayi 2:11, 12

12 Ngombe zayingi za makoko zinzietele; a Ngombe zangolo za Basani zinzungidi. b 13 Banziulwidi o nua, c Nga nkosi ankwiti otiazunanga e mbizi. d 14 Ntiamwinu nze maza; E visi yame yawonso ivambane muna mayikilu. O ntim’ame ukitukidi nze sasala ya wiki; e Uzezele mu mono. f 15 E ngolo zame ziyumini nze ˆ vasi kia kinzu kia tuma; g Lulaka lwame lulaminini muna mfingini ame; h Unkulumwini muna wulu kimana yafwa. i 16 Kadi e mbwa zinzietele; j Zinzietele nze buka kia yimpumbulu, k Bantatikidi muna moko ye malu nze nkosi. l 17 Ndenda tanga visi yame yawonso. m E mbeni zame bekuntalanga yo kuntungununa. 18 Bakayane mvuatu miame, Batelele kinkutu kiame nkas’a mienze. n 19 Vo i ngeye, ´ e Yave, kukadi kwanda ko. o Ngeye i ngolo zame; wiza nswalu wansadisa. p 20 Umpuluza1 muna nsosolo, Vuluza moyo ame wantalu muna ngolo za2 mbwa; q 21 Umpuluza muna nu’a nkosi r ye muna mpoka za mpakasa; Umpana e mvutu yo kumpuluza. 22 Samuna isamuna nkumbu aku kwa mpangi zame; s Ikukembelela muna nkutakani. t 23 Oyeno nuvuminanga Yave, nunkembelela! 22:20 1 Yovo “Vuluza moyo ame.” 2 Mvovo wa sina: “vana kandazi ya.”

NKUNGA 22:24–24:6

24

25

26

27

28 29

30 31

Yeno awonso mbongo a Yakobo, nunkembela! a Nunzitisa, yeno awonso mbongo a Isaele. Kadi kavezele mpasi za mumbona-mpasi ko ngatu vakulwila zo nkalu; b Kanswekele ndose andi ko. c Vava kankazidi, owidi. d Ikukembelela muna nkutakani anene; e Lungisa ilungisa e nsilu miame vana vena awana bekumvuminanga. Alembami bedia yo yukuta; f Awana betombanga Yave bekunkembelela. g Yambula nuazinga1 yakwele mvu. E nsuka zawonso za nza zisungamena yo vutuka kwa Yave. Makanda mawonso ma zula mefukama vana ndose andi. h Kadi e kimfumu kia Yave; i Yandi oyalanga e zula. Mvuama zawonso za1 nza bedia yo vumbama; Awonso bekulumukanga muna ntoto befukama vana kena; Ke mosi ko olenda vuluza moyo andi. E mbongo au ikunsadila; E mbandu ikwiza, bezayiswa oma ma Yave. Bekwiza yo zingula unsongi wandi. Besamuna mana kevanganga kwa nkangu usinga uwutuka.

23

Nkung’a Davidi.

Yave i mvungudi ame. j Kikondwa lekwa ko. k 2 Okumbubikanga muna madilu ma titi ya nkunzu;

22:26 1 Mvovo wa sina: “ntima mieno miazinga.” 22:29 1 Mvovo wa sina: “Wantu awonso anene ova.”

760 KAPU 22 a Nk 50:23 b Nk 34:6 Nk 69:33

c Nta 6:25 d Ayi 5:7 e Nk 35:18 Nk 40:10 Nk 111:1

f Nk 37:11

3

4

Yes 65:13

g Sef 2:3 h Tuk 22:18 Lus 7:9 Lus 15:4

i 1Tu 29:11 Lus 11:17



5

KAPU 23 j Nk 80:1 Yer 23:3 Yez 34:12 1Pe 2:25 k Nk 34:9 Nk 84:11 Mat 6:33 Flp 4:19 Ayi 13:5

6

 Ndambu ya 2 a Yez 34:13, 14 b Nk 19:7 Nk 51:12

c Nk 31:3 d Yob 38:17 e Nk 3:6 f g h i j k

Nk 27:1 Yes 41:10 Yes 43:2 Rom 8:31 Nk 22:26 Nk 31:19 Luk 7:46 Yak 5:14 Nk 16:5 Nk 103:17 Nk 15:1-5 Nk 27:4 Nk 65:4 Nk 122:1

24 2 3

4

 KAPU 24 l 1Tu 29:11 m

n o p q r

Yob 41:11 1Ko 10:26 Tuk 1:9 Yob 38:11 Nk 136:6 Yer 5:22 Nk 15:1-5 2Sa 22:21 Yes 33:15, 16 Mat 5:8 Nk 34:12, 13 Mal 3:5 Nk 128:1-5 Yes 12:2

Okumfilanga muna fulu ya vundila ina yo maza mayingi.1a Okumvuvikanga.1b Okumfilanga muna nzila za unsongi, mu kuma kia nkumbu andi. c Kana nkutu ndiatidi muna ndimb’a tombe kin’e bu, d Kimona wonga wa mbi ko, e Kadi ongeye una yame; f O nkau ye mvual’aku ikumpuvikanga.1 Ungiadidi meza vana vena mbeni zame. g Okusidi ntu ame o mazi; h E mbungw’ame izele. i Kieleka, o wete yo walakazi ukundanda lumbu yawonso ya zingu kiame, j Kala ikala muna nzo a Yave e lumbu yame yawonso. k

5 6

Nkung’a Davidi.

O ntoto ye yawonso ina mo ya Yave, l O ntoto uyimanga mbongo ye awana bezingilanga mo. Kadi yandi wasikidisa wo muna kalunga m Yo sikidisa wo muna nkoko. Nani olenda tomboka vana mongo a Yave? n Nani olenda telama vana fulu kiandi kiavauka? Nkwa moko makondwa kuma yo nkwa ntim’avelela, o Ona walembi dia ndofi ya luvunu omu mono kibeni,1 Ngatu dia ndofi a luvunginiku. p Otambula nsambu kwa Yave q Yo badikilwa vo nsongi1 kwa Nzambi a luvuluku lwandi. r Eyayi i mbandu y’awana bekuntombanga,

23:2 1 Yovo “muna maza mavuvama.” 23:3 1 Yovo “Ovuvikanga moyo ame.” 23:4 1 Yovo “ikumfiaulwisanga.” 24:4 1 Yovo “Moyo ame,” i sia vo, moyo a Yave una muntu kalenda dila e ndofi. 24:5 1 Yovo “ndungidi.”

761 7

8

9

10

NKUNGA 24:7–25:14 Awana bevavanga ndose aku, e Nzambi a Yakobo. (Sela) Nuzangula e ntu mieno, yeno mavitu; a Nuziuka,1 yeno mielo miankulu, O Ntinu ankembo kakota! b Nani i Ntinu ankembo? Yave wa nkwa ngolo ye nkuma, c Yave wa nkwa ngolo muna vita. d Nuzangula e ntu mieno, yeno mavitu; e Nuziuka, yeno mielo miankulu, O Ntinu ankembo kakota! Nani i Ntinu ankembo ndioyo? Yave a vu—yandi i Ntinu ankembo. f (Sela) Nkung’a Davidi. 1 [Alefe]

kwa ngeye 25 E Yave, ntinini.1

2 [Bete]

2 E Nzambi ame, kwa ngeye mbundidi e vuvu; g Kungiambula ko yafusuka e nsoni. h Kuyambula ko vo mbeni zame bayangalala mu kuma kia mpasi zame. i

3 [Ngimele]

3 Kieleka, ke vena muntu ko okubunda e vuvu ofusukwa e nsoni, j Kansi, awana beyekolanga akaka kondwa kuma, yau befusukwa e nsoni. k

KAPU 24 a Nk 118:19 Nk 122:2

b 2Sa 6:15 Nk 48:1-3

c Nk 93:1 d Luv 15:3 1Sa 17:47 2Tu 20:15 Yes 42:13

e Nk 118:19 f 1Tu 29:11 

KAPU 25 g h i j k l

24:7 1 Yovo “Nutelama.” 25:1 1 Yovo “ngiekekele moyo ame.”

Nk 41:11 Nk 69:6 Nk 31:17 Luv 33:13 Nk 86:11 Nk 143:8

Ndambu ya 2 a Luv 34:6 Yes 55:3

b Nk 103:17 Nk 136:1

c Nk 6:4 Nk 51:1 d Luv 33:19 Nk 27:13

e Nk 92:15 Nk 119:68 Nk 145:9 Mav 14:17 f Nk 119:33 Yes 30:20 Mik 4:2

g h i j k

4 Unsonga e nzila zaku, e Yave; l Undonga ngiendelo zaku. m 5 Undiatisila muna ludi kiaku yo kundonga, n Kadi u Nzambi a luvuluku lwame.

Rom 10:11

m Nk 27:11 n Nk 43:3 

4 [Dalete] 5 [He]

Yes 26:3

l m n o p

Sef 2:3 Nk 32:8 Nsi 29:1 Nk 19:7 Nk 31:3 Nk 79:9 Nk 109:21 Nk 143:11 Yez 36:22 Dan 9:19 Mat 6:9 Nk 111:10 Nk 37:23 Nk 31:19 Nk 37:11 Ngn 3:32 Yoa 15:15

q Tuk 18:17 Tuk 22:17 Am 3:7

6 [Wau]

Ngeye nsidi e vuvu lumbu kiamvimba.

7 [Zayine]

6 E Yave, yindula e nkenda yo walakazi waku, a Una osonganga ntangwa zawonso.1b

8 [Hete]

7 Kuyindula masumu ye mpilakanu za kileke kiame ko. Unsungamena mun’owu wa walakazi waku, c Muna diambu dia wete waku, e Yave. d

9 [Tete]

8 Yave wambote ye wansongi. e I kuma kelongelanga asumuki e nzila ina bafwete landa. f

[Yode]

9 Ofila alembami bavanga edi diansongi,1g Olonga alembami e nzil’andi. h

 [Kafe]

10 Nzila zawonso za Yave zizele yo walakazi ye ziku Kw’awana belundanga e kangu i ye nsiku miandi. j

[Lamede]

11 E Yave, muna diambu dia nkumbu aku, k Loloka o bi wame, kana una vo wanene.

 [Meme]

12 Nani ovuminanga Yave? l Okunlonga e nzila ina kafwete sola. m

 [Nune]

13 Otambula lekwa yambote, n E mbongo andi ivua o ntoto. o

 [Sameke]

14 E kikundi kiakola yo Yave kia awana bekumvuminanga, p Okubazayisanga e kangu diandi. q 25:6 1 Yovo “Una watuka kuna nz’ankulu.” 25:9 1 Mvovo wa sina: “muna mfundu.”

NKUNGA 25:15–27:1

 [Ayine]

15 O meso mame Yave kaka metadilanga, a Kadi okatula malu mame muna konde. b

 [Pe]

16 Vutula ndose aku oku ngina, unsonga dienga, Kadi mono mosi kaka ngina, kina ye nsadisi ko.

 [Tsade]

17 E ntantu za ntima ziwokele; c Umpevola muna ntantu zame.

 [Rese]

18 Tala ntantu ye mpasi zame, d Loloka masumu mame mawonso. e 19 Tala una mbeni zame ziwokelele Ye mpila bambengene.

 [Sine]

20 Lunda moyo ame, umpuluza. f Kuyambula ko vo yafusulwiswa e nsoni, kadi kwa ngeye ntinini.

 [Tau]

21 E kwikizi ye unsongi, yambula wantanina, g Kadi e vuvu kiame kwa ngeye kina. h 22 E Nzambi, vuluza1 Isaele muna mpasi zandi zawonso. Nkung’a Davidi.

e Yave, kadi 26 Umfundisa, muna ziku kiame ikangalelanga; i Muna Yave mbundidi e vuvu lembi katikisa. j 2 Umfimpa, e Yave, untonta; Velelesa nsi ame a mbundu1 ye ntim’ame. k 3 Kadi walakazi waku una ova ntadisi ame ntangwa zawonso, Muna ludi kiaku ikangalelanga. l

ˆ 25:22 1 Mvovo wa sina: “kula.” 26:2 1 Yovo “ngindu za nsi ame a mbundu.” Mvovo wa sina: “nguba zame.”

762 KAPU 25 a Nk 141:8 b Nk 91:3 Nk 124:6-8

c Nk 73:21 d 2Sa 16:12 e Nk 32:5 Nk 51:9

f Nk 17:8 Nk 121:7

g Nk 41:12 h Nk 37:34 

KAPU 26 i 2Nti 20:3 j Nk 21:7 k Nk 17:3 Nk 66:10

l Nk 43:3 Nk 86:11

 Ndambu ya 2 a Yer 15:17 b Nk 139:21 c Nk 1:1 d Nk 50:23 Nk 95:2

e 1Sa 3:3 1Tu 16:1 Nk 27:4

f Nk 63:2 g 1Sa 25:29

4 Kikalanga1 ntwadi ye akwa luvunu ko, a Ivenganga kala vamosi ye awana beswekanga kiwuntu kiau.2 5 Mbengene kikundi ye mimpanga mambi, b Kikangalanga1 ye yimpumbulu ko. c 6 Sukula isukula moko mame muna songa vo i munkondwa-kuma, Idiatila muna nzunguluk’a ziku diaku, e Yave, 7 Kimana yawisa e nding’a matondo d Yo samuna mavangu maku mawonso masivi. 8 E Yave, nzolele nzo aku ina okalanga, e E fulu kikalanga o nkembo aku. f 9 Kumfwasi kumosi ko ye asumuki g Ngatu katula moyo ame kumosi ye akwa nsoki,1 10 Ana bena vo moko mau mevanganga mavangu mansoni, O koko kwau kwalunene kuzele ye mbabu. 11 Avo i mono, muna ziku kiame ikangalela. Umpuluza1 yo kunsonga dienga. 12 O kulu kwame kutelamene vana valelama; h Muna nkutakani anene,1 ikembelela Yave. i

h 1Sa 2:9 Ngn 10:9

i Nk 111:1 

KAPU 27 j Nk 36:9 Nk 43:3 Nk 119:105

k Nk 23:4 Rom 8:31 Ayi 13:6

l Nk 62:6 Yes 12:2

27

Nkung’a Davidi.

Yave i ntemo ame j yo luvuluzu lwame. Nani imwena wonga? k Yave i swekameno dia moyo ame. l

26:4, 5 1 Mvovo wa sina: “Kivuandanga.” 26:4 2 Yovo “Kisangalakananga ye ampuki ko.” 26:9 1 Yovo “abungudi a menga.” 26:11 1 Mvovo wa sina: ˆ “Unkula.” 26:12 1 Mvovo wa sina: “lukutakanu lwampwena.”

763 2

3

4

5

6

7 8

9

Nani izakamena? Vava kimpumbulu kikundwanisa, kadia nitu ame, a Mbeni zame ye atantu ame ´ beta sakuba yo bwa. Kana una vo vu kia makesa basikidisi ndo ova ngina, O ntim’ame ke umona wonga ko. b Kana una vo vita zindwakidi, Ikala kaka ye vuvu. Diambu dimosi ndombele kwa Yave —i diau ivava— Yakala muna nzo a Yave e lumbu yawonso ya zingu kiame, c Yamona wete wa Yave Yo yangalela1 tempelo andi.2d Kadi muna lumbu kiampasi okunsweka muna tininu diandi; e Okunsweka muna swekameno dia saba kiandi; f Okunsia vana tadi diazanguka. g O ntu ame usundidi zanguka ke mu mbeni zame ko ana banzungidi; Ikelela yimenga muna saba kiandi kuna kiese; Iyimbidila yo kembelela Yave. E Yave, ungwa avo mbokele; h Umfwila e nkenda yo kumvutula. i Muna kuma kiaku, o ntim’ame uvovele vo: “Vava e ndose ame.” E ndose aku ivava, e Yave. j Kusweki ndose aku oku ngina ko. k Kubembola selo kiaku ko muna makasi maku. Ngeye u nsadisi ame; l Kungiambula ko ngatu kunsisa, e Nzambi a luvuluzu lwame.

NKUNGA 27:2–28:4 KAPU 27 a Nk 22:16 b 2Tu 20:15 2Tu 32:7 Nk 3:6

c Nk 23:6 Nk 65:4

d 1Sa 3:3 1Tu 16:1 Nk 26:8

e Nk 32:7 Nk 57:1 Sef 2:3

f Nk 61:4 g Nk 40:2 h Nk 130:2 i Nk 4:1 Nk 5:2

j Nk 63:1 Nk 105:4 Sef 2:3

k Nk 69:17 Nk 143:7

l Nk 46:1 

Ndambu ya 2 a Nk 69:8 b Yes 49:15 c Nk 25:4 Nk 86:11 Yes 30:20 Yes 54:13

d Nk 31:8 Nk 41:2 Nk 41:11

e Mat 26:59-61 f Yob 33:28-30 g Nk 25:3 Nk 62:5

h Yes 40:31 

KAPU 28 i Nsi 32:4 Yes 26:4

j Yob 33:28 k Nk 5:7 l Nta 16:25, 26 Nk 26:9

m Nk 62:4

27:4 1 Yovo “Yatala kuna luyangalalu muna.” 2 Yovo “nzo andi avauka.”

n Nk 59:12 Yer 18:22

10 Kana nkutu se diame yo ngudi ame bambembwele, a Yave okuntambula. b 11 Undongela muna nzil’aku, e Yave, c Undiatisila muna nzil’a unsongi muna kuma kia mbeni zame. 12 Kungiekola kwa mbeni zame ko,1d Kadi mbangi zaluvunu zintelamene, e Bambangikidi mbangik’a nsoki. 13 Akweyi yadi kala kele vo kikadi yo lukwikilu ko vo, Imona o wete wa Yave muna nsi ya awana bena o moyo?1f 14 Bunda e vuvu muna Yave; g Kala yo unkabu ye kumika o ntima. h Elo, bunda e vuvu muna Yave.

28

Nkung’a Davidi.

Kwa ngeye mbokele, e Yave wa Tadi diame; i Kuyambula kungwa ko. Avo wakala kaka e pi-i oku ngina, Ikala nze awana bekulumukanga muna wulu.1j ´ 2 Wa ndodokela zame avo ilombele lusadisu Avo nzangwidi moko kuna suku dia nzo aku avauka. k 3 Kumfundisi kumosi ye yimpumbulu ko, ye mimpanga mambi, l Awana bevovanga mambu ma luvuvamu kw’akwau ekolo e mbi ina muna ntima miau. m 4 Ubavutulwila mun’owu wa mavangu mau, n Mun’owu wa mavangu mau mambi.

27:12 1 Yovo “Kungiekola kwa mioyo mia mbeni zame ko.” 27:13 1 Nanga, “Ngina kikilu ye lukwikilu vo imona wete wa Yave muna nsi ya awana bena o moyo.” 28:1 1 Yovo “ziami.”

NKUNGA 28:5–30:3

5

6 7

8

9

Ubasendela mun’owu wa salu ya moko mau, Mun’owu wa salu kiau. a Kadi ke besianga sungididi ko muna salu ya Yave, b Ngatu muna salu kia moko mandi. c Okubabwisa, ke kubatelamesa ko. Yambula Yave kakembelwa, Kadi owidi ndodokela zame. Yave i ngolo zame d ye ngubu ame; e O ntim’ame muna yandi usidi e vuvu. f Ntambwidi lusadisu lwandi, o ntim’ame uyangalele, I dianu vo ikunkembelela muna nkung’ame. Yave i nkuma kuna kwa nkangu andi; Yandi i swekameno, otwasa luvuluzu kwa kuswa kiandi. g Vuluza nkangu aku, sambula vua kwaku. h Ubavungula yo kubanata vana moko maku yakwele mvu. i Nkung’a Davidi.

kwa Yave kina 29 Nuvana kimfwanukini, yeno

wana akwa ngolo, Nuvana kwa Yave kina kimfwanukini muna diambu dia nkembo ye ngolo zandi. j 2 Nuvana kwa Yave o nkembo ufwanukini e nkumbu andi. Nufukama vana ndose a1 Yave ye mvuatu miavauka.2 3 E nding’a Yave iwakane vana ntandu a maza; Nzambi a nkembo otalumukini nze mwandazi. k Yave una vana ntandu a maza mayingi. l 4 E nding’a Yave yangolo; m E nding’a Yave yankembo.

29:2 1 Yovo “Nusambila.” 2 Nanga, “muna kuma kia nkembo a vauka kwandi.”

764 KAPU 28 a Nk 62:12 2Te 1:6

b Yob 34:26, 27 c Yes 5:12 d Yes 12:2 e Tuk 15:1 2Sa 22:3 Nk 3:3

f Nk 56:4 g 1Sa 16:13 2Sa 22:3 Nk 20:6

h Nsi 9:29 i Yes 40:11 

KAPU 29 j 1Tu 16:28, 29 k 1Sa 7:10 Nk 18:13

l Nk 104:3 m Yob 26:11 Yob 40:9

 Ndambu ya 2 a Yes 2:12, 13 b Nsi 3:8, 9 c Luv 19:18 Nk 77:18

d Yes 13:13 Ayi 12:26

e Nta 13:26 f Yes 10:17, 18 Yez 20:47

g Yob 38:25 h 1Ti 1:17 i Yes 40:29 j Nk 72:7 

KAPU 30 k Nk 25:2 Nk 41:11

l 2Nti 20:5 Nk 6:2 Nk 103:3

m Nk 86:13 n Nk 16:10 Nk 28:1 Yes 38:17 Yon 2:6

5 E nding’a Yave itolola nsedele; Elo, Yave otolola nsedele mia Lebanone. a 6 Oyambula vo Lebanone1 yatimuka nga mwan’a ngombe, Ye Sireyone b nga mwan’a mpakasa. 7 E nding’a Yave ivaikisa nlaku mia tiya; c 8 E nding’a Yave izakamesanga makanga; d Yave ozakamese makanga ma Kadese. e 9 E nding’a Yave izakamese nkayi yo kubawutisa, Yo yumisa e mfinda. f Awonso muna tempelo andi bavovele vo: “Nkembo!” 10 Yave ovuende vana kunda kiandi kia kimfumu vana ntandu a kizalu;1g Yave ovuende vana kunda kiandi se Ntinu yakwele mvu. h 11 Yave ovana nkuma kwa nkangu andi. i Yave osambula nkangu andi yo luvuvamu. j Nkunga. Nkung’a sunzulwila e nzo. Nkung’a Davidi.

e Yave, kadi 30 Ikutundidika, untelamese;1

Kuyambwidi ko vo mbeni zame bayangalala mu kuma kia mpasi zame. k 2 E Yave wa Nzambi ame, kwa ngeye nkazidi wansadisa, ongeye ungukidi. l 3 E Yave, ngeye untombwele muna Ziami.1m Oyambwidi vo yakala moyo; untanini yalembi bwa muna wulu.2n

29:6 1 Nanga i nlong’a miongo mia Lebanone. 29:10 1 Yovo “kalunga kwa zulu.” 30:1 1 Yovo “unzangwidi.” 30:3 1 Yovo “Seol,” i sia vo, ziami kia wantu awonso. Tala Nsas’a Mvovo. 2 Yovo “ziami.”

765

NKUNGA 30:4–31:11

4 Nuyimbidila Yave, yeno minkwikizi miandi, a Nuvutula matondo muna nkumbu andi avauka.1b 5 Kadi makasi mandi ma kolo kiandwelo, c Kansi, ovua e dienga diandi, dia zingu kiawonso. d E dilu kilenda lwaka o fuku, kansi muna mene-mene, kiese. e 6 Vava yakala muna luvuvamu, yavova vo: “Kilendi nikunua ko.”1 7 E Yave, vava yakala ye dienga diaku, wansiamisa nze mongo. f Kansi vava wasweka e ndose aku, yamona wonga. g 8 E Yave, kwa ngeye yabokelanga; h Kwa Yave yadodokelanga. 9 Nkia nluta mikala muna lufwa lwame,1 avo nkulumukini muna wulu?2i Nga ntoto ukukembelela? j Nga usamuna e ziku kiaku e? k ´ 10 Wa, e Yave, unsonga e dienga. l E Yave, kala nsadisi ame. m 11 Okitwidi dilu kiame se makinu; Okatwidi ngoto ame, umvuikidi kiese, 12 Kimana omono1 yayimbidila nkembo aku, vana fulu kia dingalala. E Yave wa Nzambi ame, ikukembelela yakwele mvu. Kuna kwa ntwadisi a nkunga. Nkung’a Davidi.

31

E Yave, kwa ngeye ntinini. n Kuyambula ko yafusuka e nsoni. o Umpuluza muna unsongi waku. p

30:4 1 Mvovo wa sina: “luyindulu lwa vauka kwandi.” 30:6 1 Yovo “kilendi bwiswa ko.” 30:9 1 Mvovo wa sina: “menga mame.” 2 Yovo “ziami.” 30:12 1 Yovo “o zitu wame.”

KAPU 30 a Nk 32:11 b Luv 3:15 c Yes 12:1 d Yes 54:8 e Nk 126:5 f 2Sa 5:12 Nk 89:17

g Nk 10:1 Nk 143:7

h Nk 34:6 Nk 77:1

i Nk 28:1 j Nk 6:5 Nk 115:17 Kim 9:10

k Nk 88:11 Yes 38:18

l Nk 143:1 m Nk 28:7 

KAPU 31 n Nk 18:2 o Nk 22:4, 5 Rom 10:11

p Nk 143:1 

Ndambu ya 2 a Nk 40:17 Nk 70:1 Nk 71:2

b 2Sa 22:3 Nk 18:2

c 2Sa 22:2 d Nk 25:11 Yer 14:7

e Nk 23:3 f Nk 91:3 Mat 6:13

g Ngn 18:10 h Luk 23:46 Mav 7:59

i Nsi 32:4 j Nk 9:13 k Nk 6:7 l Nk 22:14 m Ngn 15:13 n Nk 71:9 o Nk 32:3 Nk 102:3, 5

p Nk 22:6 Nk 42:10 Nk 102:8

2 Untamba o matu.1 Wiza kumpuluza mu nzaki. a Kala se mongo ame watinina, Fulu kiangolo muna kumpuluza. b 3 Kadi ngeye u tadi diame ye swekameno diame. c Muna kuma kia nkumbu aku, d okundiatisa yo kumfila. e 4 Okunkatula muna konde bandekele kuna kinsweki, f Kadi ngeye u swekameno diame. g 5 Vana moko maku ngiekekele mwand’ame. h E Yave wa Nzambi aludi,1 ˆ unkudidi. i 6 Mbengene ana besambilanga teke yampavala, yakondwa mfunu, Vo i mono, kwa Yave mbundidi e vuvu. 7 Iyangalala kikilu muna walakazi waku, Kadi wamona e mpasi zame; j Ozeye lukendalalu lwame.1 8 Kungiekwele vana moko ma mbeni ame ko, Untelamese vana fulu kiavuvama.1 9 E Yave, unsonga e dienga, kadi mu mpasi ngina. E ntantu zikobwele meso mame k yo yoyesa nitu1 ame yawonso. l 10 O moyo ame usukidi mu kuma kia ntantu, m E mvu miame mu kuma kia bumu. n E ngolo zame zisukidi mu kuma kia vilwa wame; E visi yame iyoyele. o 11 E mbeni zame zawonso bekuntiangunanga, p Musungula mfinangani zame. 31:2 1 Yovo “kuluka, wangwa.” 31:5 1 Yovo “Nzambi a ziku.” 31:7 1 Yovo “ntantu za moyo ame.” 31:8 1 Yovo “fulu kiasanzuka.” 31:9 1 Yovo “moyo ame ye vumu kiame.”

NKUNGA 31:12–32:4

12

13

14

15

16

17

18

19

20

Ana banzeye bekumbwenanga wonga; Avo bambwene kuna mbazi, bantinini. a Bankatwidi muna ntima miau,1 bamvilakene nze mono yafwa; Ngina nze kinzu kiawudika. Ngwidi mambu mayingi mambi bevovanga; O wonga unzietele. b Vava bamvuandidi e mfulu Bazolele katula moyo ame. c Vo i mono, kwa ngeye mbundidi e vuvu, e Yave. d Mpovele vo: “Ngeye u Nzambi ame.” e E lumbu yame1 vana moko maku ina. Umpuluza vana moko ma mbeni zame ye awana bekumbangikanga. f Songa e dienga kwa selo kiaku. g Umpuluza muna walakazi waku. E Yave, kuyambula ko vo yafusulwiswa e nsoni wau ibokele. h Yambula yimpumbulu yafusulwiswa e nsoni; i Yambula bakala pi-i muna Ziami.1j Yambula nua mi’akwa luvunu miabutikwa, k E befo ina ivoveselanga nkwa unsongi kuna lulendo, umvuania yo luvezo. Ekwe nene wa wete waku! l Olundidi wo awana bekuvuminanga, m Osongele wo kw’awana betininanga kwa ngeye vana ndose a wantu awonso. n Okubaswekela muna swekameno dina vana ndose aku o

31:12 1 Yovo “muna ngindu zau.” 31:15 1 Mvovo wa sina: “E ntangwa zame.” 31:17 1 Yovo “Seol,” i sia vo, ziami kia wantu awonso. Tala Nsas’a Mvovo.

766 KAPU 31 a Nk 38:11 b Yer 20:10 c Nk 57:4 d Nk 56:4 e Nk 43:5

21

f Nk 142:6 g Nta 6:25 h Nk 25:2 Yes 50:7

22

i Nek 6:16 Yes 41:11 Yer 20:11

j 1Sa 2:9 k Nk 12:3 Nk 63:11

23

l Nk 73:1 Yes 63:7

m Yes 64:4 1Ko 2:9

n Nk 126:2 Yes 26:12

o Nk 27:5 Nk 32:7

 Ndambu ya 2 a Nk 64:2, 3 b Nk 17:7 c 1Sa 23:7 d Yon 2:4 e 2Tu 33:13 Nk 6:9 Ngn 15:29 Ayi 5:7

f Nsi 10:12 g 1Sa 2:9 Nk 145:20

h 2Sa 22:28 Yes 2:11 Yak 4:6

i Yes 35:4 j Nk 62:1 Man 3:20, 21 Mik 7:7

 KAPU 32 k Yes 1:18 Mav 3:19

l Rom 4:7, 8 m Ngn 28:13 n Nk 38:2

24

Muna kuma kia ntantani za wantu; Muna kuma kia makumbu1 Okubasweka muna tininu diaku. a Yambula Yave kakembelwa, Kadi unsongele walakazi wandi mu mpil’esivi, b muna mbanza yazungwa kwa atantu. c Vo i mono, mbwene wonga, mpovele vo: “Vondwa ivondwa vana ndose aku.” d Kansi owidi ndodokela zame vava ilombele lusadisu. e Nuzola Yave, yeno awonso minkwikizi miandi! f Yave olunga-lunganga akwa kwikizi, g Kansi, o nkwa lulendo okumvana tumbu kisundidi e mpasi. h Nukala ye kikesa, yambula ntima mieno miakumama, i Yeno awonso nubundanga Yave e vuvu. j Nkung’a Davidi. Maskile.1

kwa ndiona una vo 32 Kiese e mbi andi ilolokelo, e

sumu diandi difukilu.1k 2 Kiese kwa ndiona una vo Yave kamvene ngielele ko, l Ona okondelo umpuki muna ntim’andi. 3 Vava mbutamene, e visi yame iyoyele muna kuma kia bumu kiame e lumbu kiamvimba. m 4 Kadi fuku yo mwini, koko kwaku1 kwazita kwa mono. n E ngolo zame zisukidi2 nze una uyuminanga maza muna mbangala. (Sela)

31:20 1 Mvovo wa sina: “Muna nzonzi mia tubini.” 32:Ntu 1 Tala Nsas’a Mvovo. 32:1 1 Yovo “dilolokelo.” 32:4 1 Yovo “lukendalalu lwaku.” 2 Yovo “maza ma nitu ame mayumini.”

767 5 I bosi, mfunguni e sumu diame kwa ngeye; Kiswekele bi wame ko. a Mpovovele vo: “Funguna ifunguna masumu mame kwa Yave.” b Ongeye, ololokele o bi ye masumu mame. c (Sela) 6 Muna kuma kiaki, konso munkwikizi kwa ngeye kesamba d Ekolo olenda soloka. e Dianu vo, kana nkutu kizalu ke kikunlwakila ko. 7 Ongeye u swekameno diame; Okuntanina muna mpasi. f Okuntelamesa vana kati kwa wantu bena ye kiese mu kuma kia luvuluzu lwaku. g (Sela) 8 “Ikuvana ngangu yo kulonga e nzila ofwete kwendela. h Ikuvana longi yo kusia meso. i 9 Kukadi nze mvalu ko yovo mula wakondwa umbakuzi, j Ona wina vo muna kunlemvola kafwete kangwa muna nsinga yovo siwa bindikilwa, I bosi kekufinama.” 10 E mpasi za kimpumbulu zayingi; Kansi, ndiona obundanga Yave e vuvu, o walakazi wandi ukunzieta. k 11 Numwena Yave kiese yo yangalala, yeno ansongi; Nuyengoloka ye kiese, yeno awonso akwa ntima miansongi. Yeno ansongi, nuyengoloka ye kiese muna Yave. l Difwene kwa ansongi bankembelela. 2 Nuvutula matondo kwa Yave muna kokolo; Nunyimbidila ye nsambi ya nsinga kumi. 3 Nunyimbidila nkung’ampa; m Nutoma sika masikilu yo yengoloka ye kiese.

33

NKUNGA 32:5–33:15 KAPU 32 a Nk 38:18 Nk 51:4 1Yo 1:9

b Lev 5:5 Nk 41:4

c 2Sa 12:13 Nk 86:5 Nk 103:3 Yes 44:22 d Nk 65:2, 3 e Nk 69:13 Yes 55:6 f Nk 9:9

g Luv 15:1 2Sa 22:1

h Nk 86:11 i Ngn 3:6 j Ngn 26:3 Yer 8:6

k Nk 34:8 Ngn 13:21 Ngn 16:20

 KAPU 33 l Flp 4:4 m Nk 40:3 Nk 98:1 Nk 149:1 Yes 42:10 Lus 5:9

 Ndambu ya 2 a Nk 12:6 b Yob 37:23

c d e

Nk 11:7 Nk 45:7 Nk 145:16 Mav 14:17 Ayi 11:3 Tuk 1:9 Yob 38:8-11 Ngn 8:29 Yer 5:22 Lus 14:7 Nk 148:4, 5 Nk 119:90

f g h i Yes 8:10 Yes 19:3

j Nk 21:8, 11 k Ngn 19:21 Yes 46:10

l Nsi 33:29 m Nk 65:4 Nk 135:4 1Pe 2:9

4 Kadi e diambu dia Yave diansongi, a Mawonso kevanganga mafwana bundwa e vuvu. 5 Ozolanga unsongi ye ziku. b E nza izele yo walakazi wa Yave. c 6 Muna mvovo a Yave, e zulu diavangama, d Ye yawonso ina kuna zulu1 muna mwand’a2 nu’andi. 7 Okutikanga maza ma kalunga nze zudika; e Yo sia nkukwilu za maza muna malundilu. 8 Yambula ntoto wawonso wavumina Yave. f Awonso bezingilanga mo,1 yambula banzakamena. 9 Kadi wavova, e lekwa yavangama; g Wakanikina, e lekwa yawonso yasikila. h 10 Yave ofungisi makani ma1 zula; i Ovunzanesa makani ma2 nkangu. j 11 Kansi, e nzengo za1 Yave zisikila yakwele mvu; k E makani ma ntim’andi mekala kaka muna mbandu ke mbandu. 12 Kiese kwa zula kina vo Yave i Nzambi andi, l O nkangu una kasola se vua diandi. m 13 Yave otalanga tuka kuna zulu; Omonanga wan’a wantu awonso. n 14 Tuka vana fulu kiandi kina kekalanga, Otalanga nkangu mia nza. 15 Yandi wavanga ntima mia yau awonso; Ofimpanga salu yau yawonso. o

n Nk 11:4 Nk 14:2 Ngn 15:3 Ayi 4:13 o 1Tu 28:9 Yob 34:21 Ngn 24:12

33:6 1 Yovo “vu kiau kiawonso.” 2 Mvovo wa sina: “fulumwinu kia.” 33:8 1 Yovo “muna ntoto uyimanga.” 33:10, 11 1 Yovo “tuludiku twa.” 33:10 2 Yovo “ngindu za.”

NKUNGA 33:16–34:14 16 Kavena ntinu ko ovuluzwa kwa ulolo wa makesa mandi; a E kesa ke vuluzilwa muna ngolo zandi zayingi ko. b 17 O mvalu muna vulukila i vuvu kia luvunu; c E ngolo zandi zayingi ke zilendi twasa luvuluzu ko. 18 Meso ma Yave metalanga awana bekumvuminanga, d Awana bebundanga e vuvu muna walakazi wandi, 19 Kimana kabavuluza1 muna lufwa Yo kubazingisa muna ntangw’a mvengele. e 20 Oyeto1 Yave tuvingilanga. Yandi i nsadisi eto ye ngubu eto. f 21 E ntima mieto muna yandi mimwena kiese, Kadi muna nkumbu andi avauka i tubundidi e vuvu. g 22 O walakazi waku yambula wakala omu yeto, e Yave, h Ekolo tuvingilanga kwa ngeye. i Nkung’a Davidi. Vava kakivunina kilau j vana ndose a Abimeleke ona wanyinga, i bosi wayenda kwandi. 1 [Alefe]

34

Ikembelela Yave ntangwa zawonso; Kiyambula kunkembelela ko.

2 [Bete]

2 Ikuyisanina muna Yave; k Alembami bewa yo mona e kiese.

3 [Ngimele]

3 Yambula twatundidika Yave kumosi; l Twasanisina nkumbu andi entwadi.

4 [Dalete]

4 Nsambidi kwa Yave, oyandi untambulwidi. m Umpevuele muna wonga wame wawonso. n 33:19 1 Yovo “kavuluza mioyo miau.” 33:20 1 Yovo “Mioyo mieto.”

KAPU 33 a Yos 11:6 b 2Tu 32:21 Nk 44:4, 5

c 2Nti 7:6, 7 Nk 20:7 Ngn 21:31 Yes 31:1

d Yob 36:7 Nk 34:15

e Yes 33:15, 16 f Nsi 33:29 g Nk 28:7 Ngn 18:10

h Nk 32:10 i Mik 7:7 

KAPU 34 j 1Sa 21:12, 13 k Yer 9:24 1Ko 1:31

l Nk 35:27 m Ayi 5:7 n Nk 18:48 

Ndambu ya 2 a 2Sa 22:1 b 2Nti 6:17 Nk 91:11 Mat 18:10 Ayi 1:7, 14

c 2Nti 19:35 Dan 6:22 Mav 5:18, 19 Mav 12:11

d 1Pe 2:3 e Nk 23:1 Flp 4:19

f Nk 23:6 Nk 84:11

g Yob 28:28 Ngn 1:7 Ngn 8:13

h Nsi 6:1, 2 Nsi 30:19, 20 1Pe 3:10-12

i Yak 1:26 Yak 3:8

j Ngn 12:19 Ngn 15:4 1Pe 2:1

k Nk 37:27 Nk 97:10 Am 5:15 Rom 12:9

5 [He]

768

5 Awana bantadidi bayangalele; Ke balendi fusuka nsoni ko.

7 [Zayine]

6 Nlembami ndioyu obokele, Yave owidi. Umvulwizi muna mpasi zandi zawonso. a

8 [Hete]

7 E mbasi a Yave izunganga awana bekumvuminanga, b Okubavuluzanga. c

9 [Tete]

8 Numeka, nuamona wo vo Yave wambote; d Kiese kwa muntu otinina kwa yandi.

[Yode]

9 Nuvumina Yave, yeno awonso avauki andi, Awana bekumvuminanga ke bekondwa lekwa ko. e

 [Kafe]

10 Kana nkutu wan’a nkosi angolo1 bafwidi e nzala, Awana betombanga Yave ke bekondwa lekwa kiambote ko. f

[Lamede]

11 E wan’ame, nuiza, nungwa; Ikunulonga vumi wa Yave. g

 [Meme]

12 Avo ozolele yangalela e zingu, Yo mona lumbu yayingi yambote, h

 [Nune]

13 Ozevo, lunga-lunga lubini lwaku muna mambu mambi, i E befo yaku muna vova luvunu. j

 [Sameke]

14 Vengomoka muna mambu mambi, vanga mambu mambote; k 34:10 1 Yovo “wan’a nkosi a mika miayingi muna nsingu.”

769

NKUNGA 34:15–35:10

Vava luvuvamu yo tatidila lo. a

 [Ayine]

KAPU 34 a Mat 5:9 Ayi 12:14

15 Kadi meso ma Yave muna ansongi mena, b O matu mandi mewanga e kazu kiau. c

 [Pe]

16 Kansi Yave osianga kitantu kw’awana bevanganga mambu mambi, Kimana kavunzuna luyindulu lwau ova nza. d

 [Tsade]

b Yob 36:7 Nk 33:18

c Nk 18:6 Yes 59:1

d Nk 37:10 Ngn 10:7

e Nk 145:18, 19 f 2Tu 32:22 Mav 12:11

17 Ansongi bakazidi, Yave owidi; e Ubavulwizi muna mpasi zau zawonso. f

 [Kofe]

g Nk 147:3 Yes 61:1

h Nk 51:17 Yes 57:15 Yes 66:2

18 Yave ofinamene awana bawudika e ntima; g Ovuluzanga awana bakendalala.1h

i Ngn 24:16

19 E mpasi za nsongi zayingi, i Kansi Yave okumvuluza muna mpasi zawonso. j

k Yoa 19:36

 [Rese]

 [Sine]

20 Olundidi e visi yandi yawonso; Kana kimosi ke kitolokele ko. k

 [Tau]

21 E kimpumbulu ofwila muna sumbula; Awana bemenganga muntu ansongi tumbwa betumbwa. ˆ 22 Yave okula mioyo mia selo yandi; Ke vena muntu ko otinina kwa yandi otumbwa. l Nkung’a Davidi.

umpovela muna 35 E Yave, mfundu ngina wau ye

mbeni zame; Nuanisa awana bekundwanisanga. n m

34:18 1 Mvovo wa sina: “ana bakosomokene muna mwanda.”

2Ti 3:12

j Dan 6:21, 22 1Ko 10:13

l Nk 84:11 

KAPU 35 m 1Sa 24:15 n Nk 3:7 

Ndambu ya 2 a Luv 15:3 b Yes 42:13 c 1Sa 23:26 d Yes 12:2 e Yer 17:18 f Luv 14:19, 20 Yes 37:36

g Nk 57:6 Nk 141:10

h Nk 18:17 i Nk 40:17 Ngn 22:22, 23

2 Bonga ngubu aku yakete1 ye ngubu yampwena, a Telama wantanina. b 3 Zangula dionga diaku ye soka dia vita1 wanuanisa awana bandakamene. c Umpovesa vo: “Mono i luvuluzu lwaku.” d 4 Awana bevavanga moyo ame, yambula bafusuka e nsoni yo kululwa. e Yambula batina ye nsoni awana bakanini kumfwasa. 5 Yambula bakala nze vevele ivevomweno kwa tembwa; Yambula mbasi a Yave kabayinga. f 6 E nzil’au yakala tombe yo nlelo Vava mbasi a Yave kekubalakama. 7 Kadi bandekele konde kuna kinsweki kondwa kuma, kimana bambaka; Bantimunuini1 e wulu kondwa kuma. 8 Yambula lufwasu lwabalwakila kuna kinsalukisa; Yambula e konde dina bandekele diababaka; Yambula babwa mo yo fwasakana. g 9 Vo i mono iyangalela1 muna Yave; Iyangalela mavangu mandi ma luvuluzu. 10 E visi yame yawonso ivova vo: “E Yave, nani ofwanane yaku? Ovuluzanga munkondwa nsadisi vana moko m’akwa ngolo, h O munkondwa nsadisi ye nsukami vana moko m’awana bekubayiyanga.” i 35:2 1 Ngubu yakete yasadilwanga kwa akwa mfumba. 35:3 1 Yovo “sengele kia meno mole.” 35:7 1 Yovo “Batimini moyo ame.” 35:9 1 Yovo “moyo ame uyangalela.”

NKUNGA 35:11-28 11 E mbangi za nsoki zitelamene, a Bangiuvuidi mambu mana kizeye ko. 12 Bamvutulwidi e mbi muna wete, b Muna kunkendeleka.1 13 Kansi vava bayela, yavuata ngoto; Yakimwesa mpasi1 muna fionkonona,2 Ye vava sambu yame ke yavaninuanga mvutu ko,3 14 Yakangalanga yo dila, nze mono yadilanga nkundi yovo mpangi ame; Yavumbamanga ye nkenda nze muntu ofwidilu ngudi andi. 15 Kansi, vava ntele sakuba, bayangalele yo kutakana vamosi; Balungalakene kimana bandwanisa vana fulu banswekamene; Bantiazwini, ke babutamene ko. 16 Yimpumbulu bantiangwini,1 Bankwetesele meno. c 17 E Yave, yamu nkia kolo otungununa kaka? d ˆ Unkula1 muna lufwasu lwau, e Vuluza moyo ame wantalu vana kandazi ya wan’a nkosi.2f 18 Ozevo, ikuvana matondo muna nkutakani anene; g Ikukembelela vana vena nkangu miayingi. 19 Kuyambula ko vo awana bekunsianga kitantu nkatunkatu bamwena mpasi zame e kiese; 35:12 1 Yovo “Muna kendeleka moyo ame.” 35:13 1 Yovo “Yamwesa moyo ame e mpasi.” 2 Yovo “mina nsoki.” 3 Yovo “yavutukanga muna ntulu ame.” 35:16 1 Nanga, “yimpumbulu batiangwini mu kuma kia mbolo.” 35:17 1 Yovo ˆ “Kula moyo ame.” 2 Yovo “mwan’a nkosi a mika miayingi muna nsingu.”

770 KAPU 35 a Nk 27:12 Mat 26:59

b 1Sa 19:4, 5

20

1Sa 20:33 Yer 18:20

c Nk 37:12

21 d Kab 1:13

e Nk 142:6

22

f Nk 22:20

23

Nk 57:4

g Nk 22:22 

Ndambu ya 2 a Nk 69:4

24

Yoa 15:24, 25

b Ngn 6:12, 13

25

c Nk 31:13 Yer 11:19 Mat 26:4

26

d Nk 28:1

e Nk 10:1 Nk 71:12

27

f Nk 26:1 Nk 96:13

g Nk 41:1, 2

h Nk 84:11 Nk 149:4

i Nk 51:14

j Nk 71:24

28

Kuyambula ko vo awana bambengene kondwa kuma a bandayila meso kuna luvezo. b Kadi ke bevovanga mambu ma luvuvamu ko, Kansi kuna umpuki, besokanga makani mambi mu kuma kia akwa luvuvamu bena ova nza. c Baziwidi e nua miau muna kumfunda, Bavovele vo: “Ah! Ah! Meso meto mamwene wo.” Ongeye omwene wo, e Yave. Kubutama ko. d E Yave, kumpavuki ko. e Sikama, nza kuntanina, E Yave wa Nzambi ame, umpovela muna mfundu ame. E Yave wa Nzambi ame, umfundisa mun’owu wa unsongi wame; f Kuyambula ko vo bamwena mpasi zame e kiese. Kuyambula ko bavova vo: “Ah, i diau twazolele.”1 Kuyambula ko bavova vo: ` “Tumınini.” g Yambula awonso bafusuka e nsoni yo kululwa, Awana bamwenene mpasi zame e kiese. Awana bekadilanga yame kuna umvuania, yambula bavuata nsoni ye luvezo. Kansi, ana beyangalelanga e ziku kiame yambula bayengoloka ye kiese; Yambula bakwamanana vova vo: “Yambula Yave katundidikwa, ona oyangalelanga luvuvamu lwa selo yandi.” h O lubinu lwame luvovela1 unsongi waku i Yo kukembelela lumbu ke lumbu. j

35:25 1 Yovo “Ee! mioyo mieto.” 35:28 1 Yovo “luyindula.”

771

NKUNGA 36:1–37:9

Kuna kwa ntwadisi a nkunga. Nkung’a Davidi wa selo kia Yave.

nsi a ntim’a kimpu36 Muna mbulu, o bi ukumvove-

2

3

4

5

6

7

8

9 10

11

sanga; O vumi wa Nzambi ke una muna meso mandi ko. a Kadi omonanga muna meso mandi vo mfunu kikilu kena Ke zayanga bi wandi ko ngatu menga wo. b E mvovo mia nu’andi mia luvunginiku yo lweka; Kena ye umbakuzi ko muna vanga diambu diambote. Kana nkutu vana mfulu andi, oyindulanga makani mambi. Ukivene muna nzila yambi; Ke tinanga mbi ko. E Yave, o walakazi waku ulweke yakuna zulu, c E kwikizi kiaku kilweke yakuna matuti. Unsongi waku wina nze ´ miongo mianda; d E mfundisa zaku nze nkoko miasanzuka ye miasina. e E Yave, ngeye ozingisanga1 muntu ye bulu. f E Nzambi, o walakazi waku wantalu kikilu! g Wan’a wantu betininanga Muna kini1 kia mave maku. h Okubayukutisa ye ulolo wa lekwa ya nzo aku, i Okubanuikanga ulolo wa lekwa yaku yambote. j E nto a moyo kwa ngeye ina; k Muna ntemo aku, tulenda mona ntemo. l Kwamanana songa walakazi waku kw’awana bazeye, m Ye unsongi waku kw’akwa ntima miansongi. n Kuyambula ko vo malu m’akwa lulendo mandiatakesa

36:6 1 Yovo “ovuluzanga.” 36:7 1 Yovo “ninga.”

KAPU 36 a Rom 3:18 b Nsi 29:19, 20 c Nk 103:11 d Nk 71:19

Ngatu yimpumbulu banginga. 12 Kwakuna yimpumbulu babwidi; Babwisisu, ke balendi telama ko. a

e Rom 11:33

Nkung’a Davidi.

f Nk 145:9 1Ti 4:10

g Mik 7:18 h Ru 2:12 Nk 17:8 Nk 91:4

i Nk 65:4 j Nk 16:11 k Yob 33:4 Yer 2:13 Mav 17:28 Lus 4:11

l Nk 27:1 Nk 43:3 Yak 1:17 1Pe 2:9

m Nk 103:17 n Nk 7:10 Nk 97:11

 Ndambu ya 2 a Nk 1:5  KAPU 37 b Nk 73:3 Ngn 23:17

c Nk 73:12, 19 d Yes 1:17 Ayi 13:16

e Ngn 28:20 f Nk 55:22 Ngn 16:3

g Mat 6:33 Flp 4:6 1Pe 5:6, 7

h Nk 62:1 Man 3:26

i Yob 21:7 Nk 73:3 Yer 12:1

j Ngn 14:29 Efe 4:26

k Nk 55:23 l Nk 25:12, 13 Nk 37:29 Mat 5:5 2Pe 2:9

37

1 [Alefe]

Kufungi makasi ko mu kuma kia yimpumbulu Ngatu mwena mimpangamambi e kimpala. b 2 Kadi nzaki beyuma nze titi, c Belengela nze titi yankunzu.

2 [Bete]

3 Bunda Yave e vuvu, vanga o wete; d Zingila va ntoto,1 songa e kwikizi. e 4 Yangalela muna Yave, Yandi olungisa zolela ya ntim’aku.

3 [Ngimele]

5 Yekeka nzil’aku kwa Yave; f Umbunda e vuvu, yandi ovanga mambu muna wete diaku. g 6 Otemesa unsongi waku nze ntemo wa nkielelo, E ziku kiaku nze mwini a midi.

4 [Dalete]

7 Kala pi-i vana vena Yave h Umvingila kuna luzindalalu. Kutokani ko mu kuma kia ndiona Osikidi muna makani mandi mambi. i

5 [He]

8 Yambula makasi, tina e nganzi; j Kukadi ye nsita ko, kuvangi mbi ko.1 9 Kadi yimpumbulu fwaswa befwaswa, k Kansi awana bevingilanga muna Yave, bevua nza. l 37:3 1 Yovo “nsi.” 37:8 1 Nanga, “Kufwemi ko, kadi mfwilu kaka ditwasa.”

NKUNGA 37:10-31

6 [Wau]

10 Fioti kaka fisidi, yimpumbulu ke bekala diaka ko; a Otala vana bakala, Ke bekala vo diaka ko. b 11 Kansi alembami bevua nza, c Bezingila muna luvuvamu ye kiese kiayingi. d

7 [Zayine]

12 Yimpumbulu besokelanga ansongi mambu mambi; e Bekubakweteselanga meno. 13 Kansi Yave okubasevanga, Kadi ozeye wo vo e lumbu kiau se kilwaka. f

8 [Hete]

14 E yimpumbulu bavolele nsosolo yo fumbika mfumba miau Kimana babwisa mumbonampasi ye nsukami, Bavonda awana bekangalelanga muna nzil’a unsongi. 15 Kansi, e nsosolo au utobola e ntima miau; g E mfumba miau mitololwa.

9 [Tete]

16 Efi lekwa kena fiau o nsongi fisundidi o wete Ke mu ulolo wa yimpumbulu yayingi ko. h 17 Kadi moko ma yimpumbulu metololwa, Kansi, Yave osadisa ansongi.

[Yoda]

18 Yave ozeye mambu mebwilanga minkwikizi,1 E vua diau dizingila yakwele mvu. i 19 Ke befusuka nsoni ko muna ntangw’a mpasi; Muna lumbu ya mvengele, bekala ye ulolo wa madia.

 [Kafe]

KAPU 37 a Yob 24:24 b 1Sa 25:39 Nk 52:4, 5

c Yes 45:18 Mat 5:5 Lus 21:3

d Nk 72:7 Nk 119:165 Yes 48:18

e 1Sa 18:21, 25 f 1Sa 26:9, 10 g 2Sa 17:23 Est 7:10 Nk 7:15

h Ngn 16:8 Ngn 30:8, 9 1Ti 6:6

i Nk 16:11 j Ngn 10:7 

Ndambu ya 2 a Nsi 15:11 Yob 31:16, 22 Nk 112:9 Ngn 19:17

b Nk 37:9 c Ngn 16:9 d Ngn 11:20 e Nk 34:19 Ngn 24:16

f Nk 91:11, 12 g Nk 94:14 Mat 6:33 Ayi 13:5

h Nsi 24:19 Nk 145:15 Ngn 10:3

i Nsi 15:7, 8 Nk 112:5

j Nk 34:14 Yes 1:17

k 2Sa 22:26 l Nk 97:10 Ngn 2:7, 8

m Ngn 2:22 n Nsi 30:20 Nk 37:9 Ngn 2:21 Mat 5:5

20 Kansi yimpumbulu befukiswa; j E mbeni za Yave bevila nze wete wa madilu; Belala nze mwisi.

o Mat 25:46

37:18 1 Mvovo wa sina: “ozeye lumbu ya minkwikizi.”

q Nsi 6:6

Lus 21:3, 4

p Mat 12:35 Efe 4:29 Kol 4:6 Nk 40:8

[Lamede]

772

21 E kimpumbulu odevanga, kansi yandi kavutudi, Vo i nsongi okayanga kuna mvevo.1a 22 Awana basambulwa kwa Nzambi bevua nza, Kansi, awana basibwa kwa yandi fukiswa befukiswa. b

 [Meme]

23 Yave odiatisanga1 ntambi za muntu c Avo oyangalele nzil’andi. d 24 Kana una vo otele sakuba, ke bwa ko, e Kadi Yave okunsimba muna koko. f

 [Nune]

25 Toko yakala, owau ndunini, Kansi kisidi mona nsongi ko kabembolwa, g Ngatu wan’andi bavava madia.1h 26 Ntangwa zawonso osompekanga kuna mvevo, i Wan’andi besambulwa.

 [Sameke]

27 Vengomoka muna mbi, vanga o wete, j Wasikila yakwele mvu. 28 Kadi Yave ozolanga unsongi, Ke yambula minkwikizi miandi ko. k

 [Ayini]

Okubatanina ntangwa zawonso; l Kansi, e mbongo a yimpumbulu fwaswa ifwaswa. m 29 Ansongi bevua nza, n Bezingila vo yakwele mvu. o

 [Pe]

30 O nu’a ansongi mambu ma ngangu uvovanga, O lubini lwandi luvovanga mambu ma ziku. p 31 O nsiku a Nzambi andi una muna ntim’andi; q 37:21 1 Yovo “nkwa nkenda.” 37:23 1 Yovo “osikidisanga.” 37:25 1 Yovo “mbolo.”

773

NKUNGA 37:32–38:12

E tambi yandi ke yita sakuba ko. a

 [Tsade]

KAPU 37 a Nk 121:3

32 E kimpumbulu kikondelelanga o nsongi, Muna vava kumvonda. 33 Kansi Yave ke kunyambula vana moko mandi ko b Ngatu kumvana ngielele vava kefundiswa. c

b 2Pe 2:9

34 Sia vuvu muna Yave, landa nzil’andi, Okutundidika kimana wavua e nza. Vava yimpumbulu befwaswa, d ngeye omona wo. e

f Est 5:11

 [Kofe]

 [Rese]

35 Mbwene kimpumbulu una vo nkwa nsoki Wayalangana nze nti wasavuka vana ntoto andi. f 36 Kansi, ovididi kuna kinsalukisa, kena diaka ko; g Imvavidi, kansi kilendele kunsolola ko. h

 [Sin]

37 Tala o munkondwa tumbu,1 Sia sungididi muna nsongi, i Kadi e zingu kiandi kuna ntwala kia luvuvamu. j 38 Kansi, asumuki awonso fwaswa befwaswa; E zingu kia yimpumbulu kuna ntwala sukiswa kisukiswa. k

 [Tau]

39 O luvuluzu lwa nsongi kwa Yave lutuka; l Yandi i swekameno diandi muna ntangw’a mpasi. m 40 Yave okubasadisa yo ˆ kubakula. n ˆ Okubakula vana moko ma kimpumbulu yo kubavuluza, Kadi kwa yandi batinini. o 37:37 1 Yovo “nkwa kwikizi.”

c Nk 109:31

Nkung’a Davidi, una se luyindulu.1

kuntumbila muna 38 E Yave, makasi maku ko, 2

d Nk 37:22 e Nk 52:5, 6

3

Yob 21:7

g Luv 15:9, 10

4

h Nk 37:10 i Yob 1:1

5

j Yob 42:12, 16

6 k Nk 1:4 Ngn 10:7 2Pe 2:9

l Yes 12:2

7

m Nk 9:9

8

Yes 33:2

n Yes 46:4 1Ko 10:13

9

o Nk 22:4 Dan 3:17 Dan 6:23

 Ndambu ya 2

10

 KAPU 38 a Yer 10:24

11

b Nk 32:4 c Nk 6:2 Nk 41:4 Nk 51:8

d Eze 9:6 Nk 40:12

e Nk 38:3 f Nk 6:7

12

Ngatu kundongela muna nsita zaku. a Kadi e nzanza zaku zinkotele, O koko kwaku kundiemenene. b E nitu ame yawonso iyelele mu kuma kia makasi maku. Luvuvamu nkatu muna visi yame mu kuma kia sumu diame. c Kadi mbi ame ina va ntandu a ntu ame; d Nze funda kiazita, kilenda wo nata ko. E mputa zame zitele nsudi yo vaika mafina Muna kuma kia uzowa wame. Mu mpasi kikilu ngina ye ntantu zayingi; Idiatilanga kuna lukendalalu lumbu ke lumbu. O ntim’ame uyangamene;1 E nitu ame yawonso iyelele. e Ngioyele yo kosomoka emvimba; Nkungidi mu kuma kia lukendalalu lwa ntim’ame. E Yave, e zolela yame yawonso ina va ndose aku, E mvumuk’ame ke iswekamene ko vovo wina. O ntim’ame ududilanga, e ngolo zame zisukidi, O meso mame mabukamene tombe.1f Akundi ye akwame bantinini mu kuma kia kimbevo kiame, Akundi ame akola bampavukidi. Ana bevavanga moyo ame, balekele ntambu;

38:Ntu 1 Yovo “muna sungamesa.” 38:7 1 Mvovo wa sina: “Luketo lwame luzele ye mbangazi.” 38:10 1 Mvovo wa sina: “O ntemo a meso mame unkatukidi.”

NKUNGA 38:13–39:9

13 14

15

16

17 18 19

20

21 22

Awana bevavanga kunkota nsoki, bevovanga oma ma lufwasu; a Besokanga luvunu lumbu kiamvimba. Nze fwa-matu, kiwanga ko; b Nze baba, kiziulanga nua ko. c Ngina nze muntu ke wanga ko, Ona wina vo nu’andi ke ulendi vova ko muna kuyitanina. Kadi kwa ngeye nsidi e vuvu, e Yave, d Ongeye untambulwidi, e Yave wa Nzambi ame. e Kadi mpovele vo: “Kuyambula ko vo bamwena mpasi zame e kiese Ngatu kuyisana avo kulu kwame kusielomokene.” Kadi yadi bwa, E mpasi zame zikedi kaka yame. f Mfunguni mbi ame; g O ntim’ame uyangamene mu kuma kia sumu diame. h Kansi, e mbeni zame akwa ngolo1 ye akwa nkuma,2 Awana bambengene kondwa kuma, basakidi. Bamputulwidi e mbi muna wete; Bansidi kimbeni wau ikuyivananga muna vanga mambu mambote. Kungiambula ko, e Yave. E Nzambi, kumpavuka ko. i Wiza nswalu, wansadisa, E Yave, ngeye i luvuluzu lwame. j Kuna kwa ntwadisi a nkunga; wa Yedutune.1k Nkung’a Davidi.

39

Mpovele vo: “Itoma lungalunga e tambi yame Yalembi sumuka muna lubini lwame. l

38:19 1 Mvovo wa sina: “moyo bena.” 2 Nanga, “Awana bena vo mbeni zame kondwa kuma ndonga bena.” 39:Ntu 1 Tala Nsas’a Mvovo.

774 KAPU 38 a 2Sa 16:7 Nk 62:4

b 2Sa 16:11

2

c Nk 39:2, 9 d 2Sa 16:12 Nk 123:2

e Nk 138:3

3

f Nk 77:2 g Nk 32:5

4

h Nk 51:3 i Nk 22:11 Nk 35:22

j Nk 27:1

5

Nk 62:2 Yes 12:2

 KAPU 39 k 1Tu 16:41 1Tu 25:1

l Ngn 18:21 

Ndambu ya 2 a Nk 141:3

6

b Nk 38:13 Mat 27:12 1Pe 2:23

c Nk 90:12 d Nk 90:9

7

Yak 4:14

e Nk 90:4

8

f Nk 62:9 Nk 144:4

g Nk 49:10 Kim 2:18, 19 Kim 4:8 Luk 12:19, 20

h Nk 25:11 Mik 7:19

i Yob 40:4 Nk 38:13

j 2Sa 16:10

9

Isia nkaku muna nu’ame a Ekolo kimpumbulu kena vava ngina.” Nkitukidi baba, nkedi pi-i; b Kana nkutu muna diambu diambote ndingalele kwame, Kansi, ndunzi zame zisakidi.1 O ntim’ame uyangamene.1 Ekolo ngindwidi,2 tiya tukweme. I bosi mpovele vo: “E Yave, unsadisa yazaya mbaninu ame, Ye tezo kia lumbu yame, c Kimana yazaya vo e zingu kiame kiankufi kikilu. Kieleka, okufikidi e lumbu yame;1d O lambuka kwa zingu kiame, mpavala kwandi vana meso maku. e Kieleka, wantu awonso, kana nkutu ndiona omonekene vo wasiama, mwaya kwandi. f (Sela) Kieleka, wantu awonso bekwendanga yo kwiza nze kini.1 Nkatu-nkatu befutunganga.2 Bewokesanga kimvuama, kansi ke bazeye ko kana nani ovuila kio nluta. g Nki diaka ndenda vingila, e Yave? Ngeye kaka i vuvu kiame. Umpevola muna masumu mame mawonso. h Kuyambula ko vo zowa kansakanena. Ndingalele; Kilendele ziula nua ko, i Kadi ngeye ovangidi wo. j

39:2 1 Yovo “ziyangumukini.” 39:3 1 Mvovo wa sina: “uyandukidi.” 2 Yovo “yavumukanga.” 39:5 1 Mvovo wa sina: “Okitwidi lumbu yame nze lambuka kwa koko.” 39:6 1 Yovo “ninga.” 2 Mvovo wa sina: “Mazu mankatu besianga.”

775

NKUNGA 39:10–40:12

10 Katula e vuku eki untwasidi. Ngioyele kadi koko kwaku kungwende. 11 Ngeye otumbanga muntu mu kuma kia bi wandi; a Ofwasanga lekwa ina keyangalelanga nze nselele. Kieleka, wantu awonso mwaya kwandi. b (Sela) ´ 12 Wa sambu kiame, e Yave, Tamba matu muna kazu kiame. c Kuvezi mansanga mame ko. Kadi i nzenza kwa ngeye, d I munduti-a-nzila kwame, nze akulu ame awonso. e 13 Kuntadi kuna lusembo ko kimana yayangalala Ekolo kiayele ko yo vila.” Kuna kwa ntwadisi a nkunga. Nkung’a Davidi.

40 2

3

4

5

Yavingila kwa Yave kuna luzindalalu, Oyandi wantamba kutu ´ kwandi,1 wawa kazu kiame. f Untombwele muna wulu dia maza mekumbanga, Muna wulu dia ntebe. Osidi malu mame vana ntandu a tadi; Osiamisi tambi yame. I bosi osidi nkung’ampa mu nu’ame, g Wakembelela Nzambi eto. Ndonga besivika mu kuma kia dina bemona, Bebunda e vuvu muna Yave. Nkwa kiese o muntu osianga e vuvu kwa Yave Ndiona una vo ke vavanga lusadisu kwa yimpumbulu ko ngatu kw’ampuki.1 Ekwe ulolo wa mambu ovangidi,

KAPU 39 a Nk 90:8 b Nk 39:5 Nk 102:11

c Nk 28:1 d Lev 25:23 1Tu 29:15

6

e Ayi 11:13 

KAPU 40 f Nk 34:15 g Nk 33:3

7

Nk 98:1

 Ndambu ya 2 a Lus 15:3

8

b Luv 15:11 c Nk 139:17, 18

9

d 1Sa 15:22 Nk 51:16, 17 Os 6:6

e Yes 50:5

10

f Ayi 10:5-9 g Luk 24:44 h Yoa 4:34 i Nk 37:31

11

Rom 7:22

j Nk 22:22 k Ayi 13:15 l Ayi 2:12 m Nk 61:6, 7

12

E Yave wa Nzambi ame, O mavangu maku masivi ye ngindu zaku zingi oku twina. a Kavena ona ofwanane yaku ko; b Avo nzingwidi yo samuna mo, Mengi, ke metangakana ko! c E yimenga yo tukau, ke twau ko ozolele,1d Kansi, oziwidi matu mame ´ mawa. e Kulombele tukau twangioka ko ye tukau twa sumu. f I bosi yavova vo: “Tala, ngizidi. Muna nkanda diasonama mu kuma kiame. g Ovanga luzolo lwaku, e Nzambi ame, i diau iyangalelanga,1h O nsiku aku una muna nsi ame a mbundu. i Isamunanga nsangu zambote za unsongi muna nkutakani aku anene. j Kibutikidi befo yame ko, k E Yave, ngeye ozeye wo. Kiswekele unsongi waku ko omu ntim’ame. Nsamuni e ziku ye luvuluzu lwaku. Kiswekele walakazi waku ko ye ludi kiaku muna nkutakani anene.” l E Yave, kungimina nkenda zaku ko. Yambula o walakazi ye ludi kiaku kiantanina ntangwa zawonso. m E mpasi zilembi tangakana, zinzietele. n O bi wame wingi, unkosomwene, kilendi mona nzil’ame ko; o Usundidi e nsuki za ntu ame o wokela,

n Nk 71:20

40:1 1 Yovo “wakuluka kimana kangwa.” 40:4 1 Yovo “akwa luvunu.”

o Nk 38:4

40:6 1 Yovo “oyangalele.” 40:8 1 Yovo “i luzolo lwame.”

NKUNGA 40:13–41:13 13 14

15

16

17

Nkendalele kikilu. E Yave, dodokolo umpuluza. a E Yave, zabuka wansadisa. b Awonso bazolele kumponda Yambula bafusuka e nsoni yo kululwa. Awana beyangalelanga e mpasi zame Yambula batina yo fusuka e nsoni. Awana bekumpovesanga vo: “Dimfwanukini!” Yambula bakendalala mu kuma kia nsoni zau. Kansi, awana bekuvavanga c Yambula bayangalala yo mona kiese muna ngeye. d Awana bezolanga mavangu ma mpuluz’aku, bavova ntangwa zawonso vo: “Yambula Yave katundidikwa.” e Vo i mono i munkondwa nsadisi ye nsukami; Yambula Yave kansia e sungididi. Ngeye i nsadisi ye mvuluzi ame; f E Nzambi ame, kuzingidi ko. g Kuna kwa ntwadisi a nkunga. Nkung’a Davidi.

41

Nkwa kiese muntu osadisanga nsukami; h Yave okumvuluza muna lumbu kia mpasi. 2 Yave okuntanina yo lunda moyo andi. Oyikilwa vo nkwa kiese ova ntoto; i Kuyambula ko vo kabwa vana moko ma1 mbeni zandi. j 3 Yave okunsadisa vana mfulu andi a yela; k Muna kolo kia mayela mandi osoba emvimba mfulu andi.

41:2 1 Yovo “muna zolela ya.”

776 KAPU 40 a Nk 25:17 b Nk 38:22 Nk 70:1-5

c Nsi 4:29 d Nk 13:5 e Nk 35:27 f Nk 54:4 Yes 50:7 Ayi 13:6

g Nk 143:7 

KAPU 41 h Nsi 15:7, 8 Nk 112:9 Ngn 14:21 Ngn 22:9

i Mat 5:7 j 2Pe 2:9 k 2Nti 20:5 Nk 103:3

 Ndambu ya 2 a Nk 51:1 b Nk 6:2 Nk 147:3

c Nk 32:5 Nk 38:3 Ngn 28:13

d Nk 3:2 Nk 71:10, 11

e 2Sa 15:12 Yob 19:19 Nk 55:12, 13

f Mak 14:18 Yoa 13:18 Yoa 13:26

g Nk 31:8 Yer 20:13

h Nk 25:21 Ngn 2:7

i Nk 34:15 j 1Tu 16:36 1Tu 29:10

4 Kadi yavova vo: “E Yave, umfwil’e nkenda. a Unsasula,1b kadi ngeye nsumukini.” c 5 Kansi, e mbeni zame bampovele e mbi: “Nkia ntangwa kefwa, e nkumbu andi yavila?” 6 Avo mosi vana bena wizidi kuntala, ntim’andi luvunu kaka uvova. Mambu mambi kaka kevava muna vova; Vava kavaikidi kuna mbazi osamwini mo. 7 Awonso ana bambengene, bewunininanga muntu yo nkwandi; Bekunsokelanga mambu mambi: 8 “Vonza kimbwididi; Wau kalavalele, ke telama diaka ko.” d 9 Kana nkutu muntu ona wakalanga yame kuna luvuvamu, ona yabundanga e vuvu, e Ona wadianga yame,1 okitukidi se mbeni ame.2f 10 Vo i ngeye, e Yave, umfwila e nkenda, untelamesa, Kimana yabavutula dina bavangidi. 11 Muna mpila yayi izayila vo ungiangalele: Avo mbeni ame kansundidi ko. g 12 Ongeye okunsadisanga mu kuma kia ziku kiame; h Okungiambula yakala vana ndose aku yakwele mvu. i 13 Yambula Yave wa Nzambi a Isaele kakembelelwa, Yamu mvu ya mvu.1j Amen, Amen. 41:4 1 Yovo “Sasula moyo ame.” 41:9 1 Mvovo wa sina: “mbolo ame.” 2 Mvovo wa sina: “unzangulwidi bombo kia kulu.” 41:13 1 Yovo “yakwele mvu.”

777

NKUNGA 42:1–43:4

NKANDA WANZOLE (Nkunga 42-72) Kuna kwa ntwadisi a nkunga. O mavuku maku mampwena KAPU 42 Maskile1 ma wan’a Kora. a mansundidi. a a 2Tu 20:19 Nze nkayi una ye vuina dia 8 Muna mwini Yave okunsonga b Nk 63:1 maza, walakazi wandi, c Nk 27:4 Ngina1 ye tima diaku, e Muna fuku o nkung’andi ukaNk 84:2 Nzambi. la yame—sambu kwa Nzad Nk 3:2 2 Nze muntu una ye vuina dia mbi ona wampana moyo. b Nk 42:10 maza, nsatu za Nzambi kiNk 79:10 9 Ivova kwa Nzambi wa tadi kilu ngina zau, wa Nzambi diame vo: e Nsi 16:14, 16 amoyo. b 2Tu 30:23, 24 “Ekuma umvilakene? c Nkia ntangwa ikwenda yo Ekuma mfwete kangalela f Nk 55:4 moneka vana ndose a Mak 14:34 kuna lukendalalu muna Nzambi? c diambu dia lubangamu g Nk 37:7 3 E mansanga mame i madia Man 3:24 lwa mbeni ame?” d Mik 7:7 mame fuku yo mwini; 10 Ye kimpala1 e mbeni zame E lumbu kiamvimba wantu h Nk 43:5 bekunsakanenanga; bekunsakanenanga vo: “O E lumbu kiamvimba bekunsai Nk 22:1 Nzambi aku akweyi kena?” d Yoa 12:27 kanenanga vo: “O Nzambi 4 Nsungamene mambu mama, j Yon 2:7 aku akweyi kena?” e mpongwele o moyo1 ame,  11 Ekuma ndimbulwidi e vuvu? Kadi yakangalanga ye Ndambu ya 2 Ekuma ntim’ame ndonga; uyangamene? a Nk 88:7 Yakangalanga malembeIsia Nzambi e vuvu, f b Nk 27:1 malembe kuna ntwal’au Kadi ikunkembelela se c Nk 13:1 yakuna nzo a Nzambi, Mvuluzi ame Anene. g d Nk 38:6 Yo yengoloka ye kiese yo E Nzambi, umfundisa, h Nk 43:2 vutula matondo, Umpovela muna mfundu i Vana vena ndonga yakembe- e Nk 3:2 ngina wau ye zula kiakoNk 42:3 e lelanga nkinzi. ndwa kwikizi. Nk 79:10 5 Ekuma ndimbulwidi e vuvu? f Umpuluza muna akwa luvuf Nk 37:7 Ekuma ntim’ame uyanganu ye yimpumbulu. g Nk 42:5 mene? 2 Kadi ngeye u Nzambi ame, Nk 43:5 g Isia Nzambi e vuvu, u swekameno diame. j  Kadi ikunkembelela kadi u Mu nkia kuma umbemboKAPU 43 h Mvuluzi ame Anene. lwele? h Nk 26:1 6 E Nzambi ame, e vuvu kiame Nk 35:24 Ekuma mfwete kangalela i kidimbukidi. kuna lukendalalu muna i Nk 35:1 Ngn 22:22, I kuma iyindulwidi, j diambu dia lubangamu lwa 23 mbeni ame? k Tuka muna nsi a Yodani yaj Nk 28:7 3 Twika ntemo aku ye ludi kuna mongo a Keremone, Nk 140:7 kiaku. l Kuna Mongo a Miza.1 k Nk 42:9 Kimana kiamfila; m 7 O maza masina mabokele Yambula kiamfila kuna momaza masina l Nk 40:11 Ngn 6:23 ngo aku avauka ye saba Muna mazu ma makululuka kiaku kianene. n m Nk 5:8 maku. Nk 27:11 4 Ozevo, ikwenda kuna ziku Nk 143:10 42:Ntu 1 Tala Nsas’a Mvovo. 42:1 dia Nzambi, o

42

43

1 Yovo “Moyo ame una.” 42:4 1 Tala Nsasa Mvovo. 42:6 1 Yovo “mongo wandwelo.”

n 1Tu 16:1 Nk 78:68, 69

o Nk 84:3

42:10 1 Nanga, “Wau bakosomwene visi yame.”

NKUNGA 43:5–44:19 Kwa Nzambi, wa kiese kiame kialunga. Ikukembelela ye kokolo, a e Nzambi, e Nzambi ame. 5 Ekuma vuvu kiame kidimbukidi? Ekuma ntim’ame uyangamene? Ivingila muna Nzambi, b Ikunkembelela kadi u Mvuluzi ame Anene ye Nzambi ame. c Kuna kwa ntwadisi a nkunga. Nkung’a Wan’a Kora. d Maskile.1

´ E Nzambi, twawa muna matu meto, Akulu eto batuzayisa, e Mana wavanga muna lumbu yau, Muna lumbu ya nz’ankulu. Wayinga e zula muna koko kwaku f Yo vingisa mo akulu eto. g Wasakidika e zula yo kubayinga. h Ke mu nsosolo miau ko babakila e nsi, i Ke mu moko mau ko basundila. j Kansi, muna koko kwaku kwalunene kaka, muna ngolo zaku k yo ntemo a ndose aku, Kadi wabayangalela. l E Nzambi, ngeye u Ntinu ame; m Vana nsundidi1 kwa Yakobo. Muna nkum’aku tuyinganesa e mbeni zeto; n Muna nkumbu aku, tudiatakesa awana bekututelamenanga. o Kadi kibundanga mfumb’ame vuvu ko, O nsosolo ame ke ulendi kumpuluza ko. p Ngeye watuvuluza kwa mbeni zeto, q

44 2

3

4 5

6

7

44:Ntu 1 Tala Nsas’a Mvovo. 44:4 1 Yovo “luvuluzu lwanene.”

778 KAPU 43 a 2Sa 6:5

8

b Nk 37:7 c Nk 42:5, 11 

KAPU 44

9

d 2Tu 20:19 e Luv 13:14 Nta 21:14 Afu 6:13

10

f Nsi 7:1 g Luv 15:17 Nk 78:55 Nk 80:8, 9

11

h Yos 10:5, 11 Nk 135:10, 11

12 i Nsi 4:38 Yos 24:12

j 1Sa 12:22

13

k Yes 63:11-13 l Nsi 7:7, 8

14

m Nk 74:12 Yes 33:22

n Nk 18:39

15

Flp 4:13

o Nk 60:12

16

p 1Sa 17:45 Nk 20:7 Nk 33:16

q Yos 24:8 

Ndambu ya 2 a Nsi 28:15, 25 b Nsi 28:64 c Nsi 32:30 d Nsi 28:37 2Tu 7:20

e Luv 34:10

17 18

19

Wafusulwisa e nsoni awana bekutumenganga. Tuvana nkembo kwa Nzambi lumbu kiamvimba, Tuvutula matondo muna nkumbu aku yakwele mvu. (Sela) Kansi, owau utubembwele yo kutukulula, Kukwendanga diaka ye makesa meto ko. Okututinisanga vana vena mbeni zeto; a Awana batumengene bekutusanzanga konso una bazolele. Utuyekwele kwa mbeni zeto batudia nze mameme; Utumwanganese vana vena e zula. b Otekele nkangu aku muna ntalu yandwelo; c Kubakidi wo nluta ko.1 Utukitwidi se luvezo kuna kwa mfinangani zeto, Awonso ana batuzungidi bekutuvezanga yo kutuseva. Utukitwidi se kuma kia lusembo1 vana vena e zula, d Se lekwa kina nkangu benikunuinanga o ntu. O luvezo luna ova ngina e lumbu kiamvimba, E nsoni zimfukidi, Muna kuma kia lutiangu ye luvezo lwau, Muna kuma kia mbeni eto wa nlandi a kunda. Mawonso mama matubwididi, kansi ke tuvilakene ko, Ngatu kulula e kangu diaku. e E ntima mieto ke mibendomokene ko; E ntambi zeto ke zivengomokene muna nzil’aku ko. Kansi, okutukosomonanga vana fulu kizingilanga e mbulu;

44:12 1 Yovo “Kubakidi nluta ko muna ntalu ubatekele.” 44:14 1 Mvovo wa sina: “se kingana.”

779 20

21 22

23

24

25 26

Okutufukanga ye tombe kin’e bu. Avo tuvilakene nkumbu a Nzambi eto Yovo tulambwidi moko twasamba kwa nzambi a nzenza, Nga Nzambi ke zaya wo ko e? Ozeye mambu maswekama muna ntima. a Kadi muna kuma kiaku tuvondelwanga ntangwa zawonso; Tubadikilwanga nze mameme mevondwa. b E Yave, sikama. Ekuma okwamanene lekela? c Sikama! Kutubembodi ko yakwele mvu. d Mu nkia kuma oswekele ndose aku? Ekuma ovilakene mpasi yo lubangamu lweto? Kadi tukulwilu yavana ntoto; E nitu eto ilaminini vana ntoto. e Telama, watusadisa! f Utuvuluza1 muna diambu dia walakazi waku. g

Kuna kwa ntwadisi a nkunga; nkung’a mvuma za “Lenge-lenge.” Nkung’a wan’a Kora. h Maskile.1 Nkung’a nzola.

45

O ntim’ame uyangamene mu kuma kia diambu diambote. Mpovele vo: “Iyimbila nkunga wau mu kuma kia1 ntinu mosi.” i O lubini lwame yambula lwakala nze lapi2j kia nsoneki ambote. k 2 E ntinu, ngeye osundidi wan’a wantu o wete. Muna nu’aku muvaikanga mvovo mia ngemba. l Kiaki i kuma Nzambi kasambulwidi yakwele mvu. m

ˆ 44:26 1 Mvovo wa sina: “Utuk ula.” 45:Ntu 1 Tala Nsas’a Mvovo. 45:1 1 Mvovo wa sina: “Salu yame ya.” 2 Yovo “pena.”

NKUNGA 44:20–45:12 KAPU 44 a Nk 139:1 Kim 12:14 Yer 17:10

b Rom 8:36 c Nk 7:6 Nk 78:65, 66

d Yob 13:24 Nk 13:1 Nk 88:14

e Nk 119:25 f Nk 33:20 g Nk 130:7 

KAPU 45 h 2Tu 20:19 i Nk 2:6 j Yes 8:1 k 2Sa 23:2 Eze 7:6

l Yoa 7:46 m Nk 72:17 

Ndambu ya 2 a Lus 1:16 Lus 19:15

b Yes 9:6 c Ayi 1:3 d Lus 6:2 e Lus 19:11 f Nk 2:9 2Te 1:7, 8

g Lus 17:14 Lus 19:19

h Nk 89:29, 36 i Yes 11:4 Yer 33:15 Ayi 1:8, 9

j Ayi 7:26 k Mat 7:23 l Yes 61:1 Mav 10:38

m Nk 21:6 n Yes 13:12

3 Vuata nsosolo aku a muna luketo, e kesa, b Vuata zitu yo nkembo aku. c 4 Muna nkembo aku wenda, wasunda; d Wendela muna mvalu muna diambu dia ludi, lulembamu ye unsongi, e O koko kwaku kwalunene kuvanga1 mambu mansisi. ´ 5 E nzanza zaku zatwa, zibwisanga wantu vana ntadisi aku; f Zitobolanga e ntima mia mbeni za ntinu. g 6 O Nzambi i kunda kiaku kia kimfumu yamu mvu ya mvu; h E mvual’a kintinu kiaku i mvual’a ziku.1i 7 Ozolanga unsongi j yo menga umpumbulu. k I kuma Nzambi wa Nzambi aku kakusila mazi l yo kuvana kiese m lutila akwaku. 8 E mvuatu miaku miawonso ˆ misiwanga e nsunga za mo, za alowe ye kasia; ˆ Muna lumbu lwampwena lwaviengeselwa muna meno ma ´ nzamba muvaikanga e zu dia nsambi dikuyangidikanga. 9 O wan’amakento a ntinu bena vana vena akento aku a zitu. O ntinu a nkento otelamene kuna koko kwaku kwalunene uyiviengesele muna wolo wa Ofire. n ´ 10 Wa, e mwan’ankento, sia sungididi, tamba matu; Vilakana nkangu aku ye nzo a se diaku. 11 O ntinu oyangalela vienga kwaku, Wau vo yandi i mfumu aku, Umfukamena. 12 O mwan’ankento a Turo otwasa lukau; 45:4 1 Mvovo wa sina: “kukulonga.” 45:6 1 Yovo “unsongi.”

NKUNGA 45:13–47:5 13

14

15

16

17

Akala ana basundidi vuama bevava dienga diaku.1 O mwan’ankento a ntinu1 ozele yo nkembo kuna ˆ lumbu; E mvuatu miandi miviengeso ye2 wolo. Otwaswa kwa ntinu ye mvuatu miatoma tungwa. E mienze mikulandanga, i sia vo, akundi andi, batweso vana ndose aku.1 Benatwa muna kiese ye luyangalalu; ˆ Bekota muna lumbu lwa ntinu. O wan’au bevinga muna fulu ya akulu au, Okubatumbika se akuluntu mu nza yawonso. a Izayisa e nkumbu aku muna mbandu zawonso zilanda. b I dianu vo, e nkangu mikukembelela yamu mvu ya mvu. Kuna kwa ntwadisi a nkunga. Nkung’a wan’a Kora. c Muna ngimbila ya Alamote.1

i tininu dieto yo 46 Nzambi nkuma, d

Yandi i nsadisi muna ntangw’ampasi. e 2 I dianu vo kimona wonga ko kana nkutu vo o ntoto uvilukidi Kana nkutu e miongo miwongomokene muna sina dia kalunga. f 3 Avo maza ma kalunga makumbidi yo vaikisa fulu-fulu, g E miongo mizakamene muna ndikuk’andi. (Sela) 4 Vena ye nkoko una vo e nsuku miandi mimwesanga mbanz’a Nzambi e kiese, h Saba kianene kiavauka kia Mpungu-nene.

45:12 1 Yovo “belembeka e ndose aku.” 45:13 1 I sia vo, “ndumb’a nsompi.” 2 Mvovo wa sina: “ye matona ma.” 45:14 1 I sia vo, kwa ntinu. 46:Ntu 1 Tala Nsas’a Mvovo.

780 KAPU 45 a Yes 32:1 b Nk 72:17 

KAPU 46 c 2Tu 20:19 d Ngn 14:26 Yes 25:4

e Nsi 4:7 Nk 145:18, 19 Nak 1:7

f Yes 54:10 g Nk 93:4 Yer 5:22

h 2Tu 6:6 

Ndambu ya 2 a Nsi 23:14 Nk 132:13 Yes 12:6

b Luv 14:24 c Yos 2:24 d Yos 1:9

5 Nzambi una muna mbanza; a ke ilendi fwaswa ko. Nzambi osadisa yo muna nkielelo a kuma. b 6 E zula ikotele mu mvuanga, yimfumu ibwisilu; Nzambi otatwidi nding’andi, o ntoto uzelokele. c 7 Yave a vu una yeto; d O Nzambi a Yakobo i tininu dieto diasikila.1 (Sela) 8 Nuiza nuatala salu ya Yave, Una kevangilanga mambu masivi ova ntoto. 9 Osukisanga e vita muna nza yawonso. e Yo tolola mfumba yo bukuna e dionga; Oyokanga makalu ma1 vita vana tiya. 10 Nukitambika, nuazaya wo vo mono i Nzambi. Itundidikwa vana vena e zula; f Itundidikwa muna nza. g 11 Yave a vu una yeto; h O Nzambi a Yakobo i tininu diasikila kwa yeto. i (Sela)

Yer 1:19 Rom 8:31

e Yes 11:9 Mik 4:3

Kuna kwa ntwadisi a nkunga. Nkung’a wan’a Kora. j

nkangu miawonso, 47 Yeno nusika makonzo.

f Yes 2:11 g 1Tu 29:11

2

h 2Tu 20:17 i Nk 48:3

3

Nk 125:2

 KAPU 47 j 2Tu 20:19

4

k Nk 76:12 l Nk 22:28 m Nsi 33:29 n Nsi 9:5 o Nsi 7:6 Mal 1:2

5

Nusanisina Nzambi, nuyengoloka ye kiese. Kadi Yave Mpungu-nene ye ofwene vuminua; k Yandi i Ntinu anene muna nza yawonso. l Oyambulanga nkangu miatusakalela; Osianga e zula oku nsi a tambi yeto. m Watusolela e vua dieto, n Lusanu lwa Yakobo, ona kazolele. o (Sela) Nzambi otombokele muna mazu makiese; ´ Yave otombokele muna zu dia mpungi.1

46:7 1 Yovo “diazanguka.” 46:9 1 Nanga, “ngubu.” 47:5 1 Yovo “mpok’a vaka kia meme.”

781

NKUNGA 47:6–49:5

6 Nuyimbidila Nzambi, nuyimbila. Nuyimbidila Ntinu eto, nuyimbila. 7 Kadi Nzambi i Ntinu a nza yawonso; a Nuyimbila, nukala yo umbakuzi. 8 Nzambi okitukidi Ntinu a zula. b Nzambi ovuende vana kunda kiandi kiavauka. 9 E mfumu za nkangu bakutakene Ye nkangu a Nzambi a Abarayama. Kadi ayadi a1 nza kwa Nzambi bavuilu. Watundalala kikilu. c Nkunga. Nkung’a wan’a Kora. d

48 2

3

4 5

6 7 8

Yave wanene, ofwene kembelwa Muna mbanz’a Nzambi eto, muna mongo andi avauka. Wambote muna zanguka kwandi, i kiese kia nza yawonso, e I Mongo a Zione kuna mbel’a node, Mbanz’a Ntinu Anene. f ´ Muna nzo zandi zanda zangolo, Nzambi wasonga vo yandi i tininu diasikila.1g Nutala, atinu balungalakene;1 Bele kumosi. Vava bamwene mbanza, basivikidi. Bazakamene yo tina ye wonga. ˆ E zaka-zaka dibabakidi kuna, Ye nsongo nze mia nkento se wuta. Muna tembwa kia este, ofwasidi e nzaza za Tasisi. Mana twawidi, owau tukimwenene mo

47:9 1 Mvovo wa sina: “E ngubu za.” 48:3 1 Yovo “tininu diazanguka.” 48:4 1 Yovo “bawanane wauna bawizanene.”

KAPU 47 a Yer 10:7 Zak 14:9

b 1Tu 16:31 Nk 96:10 Nk 97:1 Lus 19:6

c Nk 97:9 

9 10

KAPU 48 d 2Tu 20:19 e Man 2:15

11

f Nk 47:8 Nk 135:21 Mat 5:34, 35

12 g Nk 125:1 

Ndambu ya 2 a Nk 87:5 Yes 2:2 Mik 4:1

b Nk 26:3 Nk 40:10 Nk 63:3

c Nk 113:3

13

zangolo, Kimana nuasamuna yo kwa mbandu zilanda. 14 Kadi ndioyu i Nzambi eto i yamu mvu ya mvu. Yandi okutufila yakwele mvu.1j Kuna kwa ntwadisi a nkunga. Nkung’a wan’a Kora. k

d Nk 17:7 Nk 60:5 Nk 98:2

e Nk 78:68

´

a diambu diadi, yeno 49 Nuw nkangu miawonso.

f Nk 97:8

2

g Nek 12:38,

3

39

h Yes 26:1 i Nk 31:14 j Yes 58:11 

KAPU 49 k 2Tu 20:19 l Nk 143:5 m Nk 27:1

Muna mbanz’a Yave a vu, muna mbanz’a Nzambi eto. Nzambi osikidisa yo yakwele mvu. a (Sela) Tuyindwidi o walakazi waku, e Nzambi, b Muna tempelo aku. Nze nkumbu aku, e Nzambi, o nkembo aku Ulweke yakuna nsuk’a nza. c Unsongi uzele vana koko kwaku kwalunene. d Yambula Mongo a Zione e wamona kiese, Yambula mbanza za1 Yuda zamona kiese, mu kuma kia mfundisa zaku. f Nuzieta e Zione; nuzunga yo; ´ Nutanga nzo zandi zanda. g Nutoma tala e yaka yandi ya lutaninu.1h ´ Nufimpa e nzo zandi zanda

4 5

Nutamba matu, yeno nkangu miawonso mia nza, Andwelo ye anene, Mvuama ye asukami. O nu’ame uvova mambu ma ngangu, E mbadika za ntim’ame l zisonga umbakuzi. Itamba matu muna ngana; Itela kingana kiame muna kokolo. Mu nkia kuma mfwete mwena wonga muna lumbu yampasi, m

48:11 1 Mvovo wa sina: “wan’a makento.” 48:13 1 Yovo “yaka yandi yangolo.” 48:14 1 Nanga, “yavana tufwa.”

NKUNGA 49:6–50:5 6

7

8

9 10

11

12

13

14

Avo mbi y’awana bazolele kumbwisa inzungidi? Awana bebundanga e vuvu muna kimvuama kiau a Yo kuyisanina muna ulolo wa kimvuama kiau, b Ke mosi ko muna yau olenda ˆ kula mpangi andi ˆ Ngatu vana lukulu kwa Nzambi mu kuma kia mpangi andi, c ˆ (E ntalu a lukulu lwa moyo andi isundidi kikilu Ke balendi yo futa ko yakwele mvu); Kimana kazinga mvu ya mvu, lembi mona wulu.1d O muntu omwene vo akwa ngangu nkutu fwa befwanga; O zowa ye tunga kumosi bevidila, e Yo sisa kimvuama kiau kw’akaka. f Kuna nsi au a mbundu, bazolele vo e nzo zau zakala kaka yakwele mvu, E saba yau, ya tandu ke tandu. Balukidi lekwa yau e nkumbu zau. Kansi, kana nkutu o muntu ozitiswanga, ke kwamanana zinga ko; g Kasundidi mfunu ko e bulu ina ifwanga. h Eyayi i nzil’a mazowa i Ye awana bekubalandanga, ana beyangalelanga mvovo miau miakondwa o mfunu. (Sela) Bakubikilu e Ziami1 nze mameme. O lufwa lukubavungula; Ansongi bekubayala j muna mene-mene. Yau awonso bevila emvimba; k ˆ E nzo au i Ziami,1l ke lumbu ko. m

49:9 1 Yovo “ziami.” 49:14, 15 1 Yovo “Seol,” i sia vo, ziami kia wantu awonso. Tala Nsas’a Mvovo.

782

KAPU 49 a Nsi 8:17, 18 Ngn 18:11

b Yer 9:23 1Ti 6:17

c Ngn 11:4 Mat 16:26

d Nk 89:48 e Kim 2:16 Rom 5:12

f Nk 39:6 Ngn 11:4 Ngn 23:4 Kim 2:18 Luk 12:19, 20

g Nk 39:5 Yak 1:11

h Nk 49:20 i Luk 12:19, 20 j Mal 4:3 k Nk 39:11 l Yob 24:19 m 1Sa 2:6 Yob 7:9

 Ndambu ya 2 a Yob 33:28 Nk 16:10 Nk 30:3 Nk 86:13

ˆ 15 Kansi, Nzambi okula moyo ame muna nkum’a2 Ziami,1a Kadi okuntanina. (Sela) 16 Kumoni wonga ko avo muntu ovueme, Avo nkembo a nzo andi ukulamene, 17 Kadi vava kefwa kenata lekwa ko; b O nkembo andi ke ukulumuka yandi ko. c 18 Kadi muna zingu kiandi, okuyisanisinanga. d (Avo mavua maku mawokele, wantu bekusanisina.) e 19 Kansi, kuna mfoko oyikamene mbandu a mase mandi. Ke balenda mona diaka ntemo ko. 20 O muntu ona olembi bakula diambu diadi, kana nkutu ozitiswanga, f Kasundidi mfunu ko e bulu ina ifwanga.

50

b Yob 1:21 Kim 5:15 1Ti 6:17

c Yes 10:3 d Luk 12:19

2

e Ngn 14:20 f Nk 49:12 

3

KAPU 50 g 1Tu 25:1 h Nk 95:3 i Nk 48:2 Man 2:15

4

j Yes 65:6 k Luv 19:18 Dan 7:9, 10 Ayi 12:29

l Nk 97:3, 4 m Nsi 30:19 Nsi 32:1 Yes 1:2

n Mik 6:2 o Luv 24:8

5

Nkung’a Asafi. g

Yave wa Nzambi ona osundidi nzambi zawonso, h ovovele; Obokele nza Tuka kuna mpaikilu a ntangwa yakuna ndimuk’andi.1 Tuka muna Zione, ovienga kwalunga, i Nzambi okezimanga. Nzambi eto okwiza, ke kala pi-i ko. j Vana ndose andi vena ye tiya tuzinisanga, k Muna nzunguluka andi muna ye tembwa kiangolo. l Obokele zulu ye ntoto, m Kimana kafundisa nkangu andi: n “Nukutakana ova ngina yeno minkwikizi miame, Awana bakangidi yame e kangu muna kimenga.” o

49:15 2 Mvovo wa sina: “koko kwa.” 50:1 1 Yovo “Tuka kuna este yakuna weste.”

783 6 E zulu ditelekanga unsongi wandi, Kadi Nzambi i Mfundisi. a (Sela) ´ 7 “Nuwa, e nkangu ame, yavova; E Isaele, ikala se mfundi aku. b Mono i Nzambi, wa Nzambi eno. c 8 Kinutumbidi ko mu kuma kia yimenga yeno, Ye tukau tweno twangioka nutambikanga ntangwa zawonso ova ndose ame. d 9 Kivuidi mfunu wa tambula koko dia ngombe ko muna nzo eno Ngatu nkombo1 muna mpaka zeno. e 10 Kadi e mbizi zawonso za mfinda i zame, f Kana nkutu bulu ina vana funda dia miongo. 11 Nzeye nuni zawono za miongo; g E mbizi zawonso za mfuta zilembi tangakana i zame. 12 Kele vo nzala ngina zau, kiadi wo kuzayisa ko, Kadi o ntoto uyimanga e mbongo ye yawonso ina mo i yame. h 13 Nga idia mbizi a ngombe Yo nua menga ma nkombo? i 14 Vana yimenga ya matondo kwa Nzambi, j Lungisa e nsilu miaku kwa Mpungu-nene; k 15 Umbokela muna ntangw’ampasi. l Ikuvuluza, okunkembelela.” m 16 Kansi, Nzambi ovova kwa kimpumbulu vo: “Nani uvene nswa wa samuna nsiku miame n Ngatu vovela kangu diame? o 17 Kadi ongeye omenganga e longi, 50:9 1 Mvovo wa sina: “nkombo za makoko.”

NKUNGA 50:6–51:3 KAPU 50 a Nk 75:7 b Nek 9:30

18

Nk 81:8

c Luv 20:2 d 1Sa 15:22 Yes 1:11 Yer 7:22, 23 Os 6:6

e Mik 6:7 f 1Tu 29:14 Mav 17:24

19

20

g Yob 38:41 h Nsi 10:14 Yob 41:11 1Ko 10:26

i Mik 6:6-8 j Nk 69:30, 31

21

Ngn 21:3 Os 6:6 Ayi 13:15

k Nsi 23:21 Nk 76:11 Kim 5:4

l 2Tu 33:12, 13 Nk 91:15

m Nk 22:21-23

22

Nk 50:23

n Yer 7:4 Mat 7:22, 23 Rom 2:21

o Nsi 31:20 Ayi 8:9

 Ndambu ya 2 a Nek 9:26 Yes 5:24

b c d e

Yes 5:22, 23 Yer 9:5 Lev 19:16 Nk 50:4 Kim 12:14

f Nk 9:17 Yer 2:32 Os 4:6

g 1Te 5:18 Ayi 13:15

h Mik 6:8 

KAPU 51 i 2Sa 11:3 j Nta 14:18 Nk 25:7 Nk 41:4

k Nk 103:13 Ngn 28:13 Yes 43:25 Yes 44:22 l Yes 1:18 1Ko 6:11

m Ayi 9:13, 14 1Yo 1:7

23

Yo fila mvovo miame nima.1a Vava omwene mwivi, untondele,1b Okangalanga entwadi ye minta-zumba. O nu’aku usayanesanga mambu mambi, O luvunu lwalaminina muna lubini lwaku. c Ovuende wakumba mpangi aku; d Osenzekele bi wa mwan’a ngudi aku. Vava wavanga mambu mama, mono yadingalala, I dianu wayindulwila vo mfwanane yaku. Kansi, owau tumba ikutumba, Funda ikufunda kuna mbazi a nkanu. e Nuyindula mambu mama, e yeno nuvilakene Nzambi, f Avo ke wau ko, ikunuzenga tini-tini, ke nukala ye mvuluzi ko. Ndiona okumpana yimenga ya matondo, okunkembelelanga, g Ndiona olandanga e nzila yasikidiswa, Ikumfila kamona luvuluzu lwa Nzambi.” h Kuna kwa ntwadisi a nkunga. Nkung’a Davidi, vava Natani wa ngunza kalwakila Davidi vava kata zumba yo Bate-seba. i

umfwa e nke51 E Nzambi, nda mun’owu wa walakazi waku. j Muna ulolo wa nkenda zaku, vunzuna masumu mame. k 2 Unsukula emvimba muna bi wame. l Umpelelesa muna sumu diame. m 3 Kadi ntomene zaya o bi wame,

50:17 1 Mvovo wa sina: “Yo tuba mvovo miame oku nima aku.” 50:18 1 Nanga, “unyikamene.”

NKUNGA 51:4–52:5 4

5

6

7

8

9 10

11 12

13 14

E sumu diame dina ova ngina1 ntangwa zawonso. a Ngeye nsumukini, ngeye kaka nsumukini; b Diambu diambi mpangidi vana meso maku. c Kimana wasonga vo u nkwa unsongi vava ovovanga, U nkwa unsongi muna mfundis’aku. d Kieleka, muna mbi yawutukila, Muna sumu yayimitinua kwa ngudi ame.1e Nzeye wo vo ngeye oyangalalanga vava osololanga e ludi muna ntim’a muntu; f Longa ngangu zakieleka muna nsi ame a mbundu.1 Umpelelesa muna sumu diame muna isopo kimana yavelela; g Unsukula, kimana yapemba lutila mvul’ampembe. h ´ Ungiambula yawa nding’a luyangalalu ye kiese, Kimana e visi ina wakosomona yamona e kiese. i Kutadi1 masumu mame ko, j Vunzuna o bi wame wawonso. k Sema ntim’avelela omu mono, e Nzambi, l Sia mwand’ampa m omu mono, owu wasikila. Kungingi ko vana ndose aku; Kunkatula mwand’aku avelela ko. Umputula kiese kia luvuluzu lwaku; n Sikamesa luzolo lwa kulemvokela omu mono.1 Longa ilonga nzila zaku kw’asumuki, o Kimana bavutuka kwa ngeye. Umpevola muna nkanu a me-

51:3 1 Yovo “omu ngindu zame.” 51:5 1 Yovo “Yasumuka tuka muna vumu kia ngudi ame.” 51:6 1 Yovo “kiwuntu kiame.” 51:9 1 Mvovo wa sina: “Sweka ndose aku muna.” 51:12 1 Mvovo wa sina: “Unsikinina yo mwand’a mvevo.”

784 KAPU 51 a Nk 32:5 Nk 40:12

b Tuk 39:9 2Sa 12:13

c 2Sa 12:9 Nk 38:18

d Rom 3:4 e Yob 14:4 Rom 3:23 Rom 5:12

f 1Sa 16:7 g h i j k l m

2Nti 20:3 1Tu 29:17 Lev 14:3, 4 Ayi 9:13, 14 Yes 1:18 Nk 6:2 Nk 38:3 Yes 57:15 Nk 103:12 Yes 38:17 Mik 7:19 Yer 32:39 Yez 11:19 Efe 4:23 Nk 21:1 Mav 2:38

n o 

Ndambu ya 2 a Tuk 9:6 b Nk 38:22

15 16

17

18

19

Yes 12:2 Lus 7:10

c Nek 9:33

d e f g

Nk 35:28 Nk 59:16 Dan 9:7 Nk 34:1 Nk 109:30 Ayi 13:15 Ngn 21:3 1Sa 15:22 Nk 40:6 Os 6:6 2Nti 22:18, 19 2Tu 33:13 Nk 22:24 Nk 34:18 Ngn 28:13 Yes 57:15 Luk 15:22-24 Luk 18:13, 14 Os 14:2

h 

Kuna kwa ntwadisi a nkunga. Maskile.1 Nkung’a Davidi. Vava Doenge wa musi Edome kavovesa Saulu vo Davidi wele kuna nzo ya Akimeleke. i

mu nkia kuma 52 E kesa, okuyisaninanga muna

2

3

KAPU 52 i 1Sa 22:9 j 1Sa 21:7 k l m n

Nk 94:3, 4 Nk 103:17 Nk 57:4 Nk 59:7 1Sa 22:9, 18 Nk 109:2 Ngn 12:19 Ngn 19:9

nga, a e Nzambi, e Nzambi a luvuluzu lwame, b Kimana lubini lwame lwateleka unsongi waku kuna kiese. c E Yave, ziula befo yame, Kimana o nu’ame wasamuna nkembo aku. d Kadi kuzolele kimenga ko, nga ivene kio; e Kuyangalele lukau lwawonso lwa ngioka ko. f E yimenga iyangidikanga Nzambi, mwand’a kosomoka; O ntima wa budika yo kosomoka, e Nzambi, kubembola1 wo ko. g Muna luzolo lwaku lwambote, ovangidi o wete kwa Zione; Tungulula e yaka ya Yerusaleme. I bosi oyangalela yimenga ya unsongi, Yimenga yawonso ya ngioka; Betambika ngombe za makoko vana ziku. h

4 5

mavangu mambi? j O walakazi wa Nzambi uzingilanga e ntangwa zawonso. k ´ Lubini lwaku lwatwa nze mbele a meno, l Okanini vanga e mbi yo vuna. m Olutidi zola mbi ke wete ko, O lutidi zola luvunu yo lembi vova edi diansongi. (Sela) Ekwe mpila ozolele mambu mawonso mambi, E nkwa lubini lwa luvunu! I kuma Nzambi kekufwasila yakwele mvu; n

51:17 1 Yovo “kuveza.” 52:Ntu 1 Tala Nsas’a Mvovo.

785

6 7

8

9

Baka kekubaka yo kuvaikisa muna saba kiaku; a Okuvuza muna nsi ya wantu amoyo. b (Sela) Ansongi bemona dio yo sivika, c Seva bekunseva. d “Ndioyo i muntu ona walembi kitula Nzambi se tininu diandi,1e Kansi osidi vuvu muna ulolo wa kimvuama kiandi f Yo sia vuvu2 muna makani mandi mambi.”3 Kansi, mono ikala nze olive yasakumuka muna nzo a Nzambi; Nsidi e vuvu muna walakazi wa Nzambi, g yamu mvu ya mvu. Ikukembelela yakwele mvu, kadi ovangidi diambu; h Vana ndose a minkwikizi miaku, Isia vuvu muna nkumbu aku, i kadi yambote.

Kuna kwa ntwadisi a nkunga; muna Makalati.1 Maskile.1 Nkung’a Davidi.

zowa1 ovovele muna 53 O ntim’andi:

“Ke vena Yave ko.” j Mavangu mau mambi ye mangemi; Ke vena mosi ko ovanganga mambu mambote. k 2 Kansi, Nzambi tuka kuna zulu otalanga wan’a wantu l Kimana kamona kana vo vena ye muntu una ye umbakuzi, kana vo vena ye muntu ovavanga Yave. m 3 Yau awonso bavengomokene; Yau awonso bayividi. Ke vena muntu ko ovanganga mambu mambote, Kana nkutu mosi. n

52:7 1 Yovo “se nzo andi angolo.” 2 Yovo “vava e tininu.” 3 Mvovo wa sina: “muna mpasi zandi.” 53:Ntu; 54:Ntu 1 Tala Nsas’a Mvovo. 53:1 1 Yovo “O tunga.”

NKUNGA 52:6–54:6 KAPU 52 a Nk 37:9 b Ngn 2:22 c Nk 37:34 d Nk 58:10 e Yer 17:5 f Nk 49:6, 7 Ngn 11:28

g Nk 13:5 Nk 147:11

h Nk 50:15 i Nk 27:14 Nk 123:2 Ngn 18:10

 KAPU 53 j Nk 10:4 Rom 1:21

k Nk 14:1-7 Rom 3:10

l Nk 11:4 Nk 33:13-15 Yer 16:17 Yer 23:24

m 1Tu 28:9 2Tu 15:2 2Tu 19:1, 3 Yes 55:6 1Pe 3:12

n Kim 7:20 Rom 3:12

4 Ekuma mimpanga mambi ke bebakulwilanga mambu ko e? Bedianga nkangu ame nze una bedilanga e mbolo. Ke bebokelanga Yave ko. a 5 Kansi, bebakama wonga wayingi, Wonga una ke basidi mona ko,1 Kadi Nzambi omwanganesa e visi y’awana bekunuanisa.2 Ngeye okubafusulwisa e nsoni, kadi Yave ubabembwele. 6 Yambula luvuluzu lwa Isaele lwatuka kuna Zione! b Vava Yave kevaikisa nkangu andi muna kinkole, Yambula Yakobo kamona e kiese, e Isaele kayangalala. Kuna kwa ntwadisi a nkunga; wayimbidilwa muna masikilu ma nsinga. Maskile.1 Nkung’a Davidi vava esi Zifi bayiza vova kwa Saulu vo: “Davidi oswekamene oku twina.” c

umpuluza muna 54 E Nzambi, nkumbu aku, d

2

 Ndambu ya 2 a Yob 21:7, 14

3

b Yes 12:6 

KAPU 54 c 1Sa 23:19 1Sa 26:1

4

d Nk 20:1 Nk 79:9 Ngn 18:10

5

e Nk 43:1 f Nk 13:3 Nk 65:2

g Nk 22:16 Nk 59:3

h Nk 36:1 i 1Tu 12:18 Ayi 13:6

j Rom 12:19 k Nk 143:12 l Nk 50:14 Ayi 13:15

6

Untanina e muna nkum’aku. ´ E Nzambi, wa sambu kiame; f Tamba matu muna mvovo mia nu’ame. Kadi nzenza zintelamene, Akwa nsoki bavavidi moyo ame. g Ke bevuanga Nzambi mfunu ko.1h (Sela) Nzambi i nsadisi ame; i Yave una ye awana bekungikamanga.1 Vutula kevutula e mbi kwa mbeni zame; j Ubasukisa1 muna ziku kiaku. k Ikukelela kimenga l kuna mvevo.

53:5 1 Nanga, “Bemona wonga vana ke vena kuma kia mwena wonga ko.” 2 Mvovo wa sina: “bekusikidisila e ndo.” 54:3 1 Yovo “Ke besianga Nzambi vana ndose au ko.” 54:4 1 Yovo “awana beyikamanga moyo ame.” 54:5 1 Mvovo wa sina: “Ubakanga nua.”

NKUNGA 54:7–55:19 Ikembelela nkumbu aku, e Yave, kadi yambote. a 7 Kadi umpulwizi muna mpasi zame zawonso, b Iyengoloka ye kiese vava imona e mbeni zame. c Kuna kwa ntwadisi a nkunga; uyimbidilwa muna masikilu ma nsinga. Maskile.1 Nkung’a Davidi.

´ Wa sambu kiame, e Nzambi. d Kuvezi ndomb’ame ko ya kumfwila e nkenda.1e Ungwinikina yo kumpana e mvutu. f O ntim’ame uyangamene mu kuma kia ntokani zame, g Kizeye dina mpanga ko Muna kuma kia dina bevovanga mbeni Yo lubangamu lwa kimpumbulu. Kadi basakisi e mpasi zame, Bandundidi makasi kuna nsita zawonso. h O ntim’ame uyangamene kikilu , i Wonga wa lufwa umbakidi. j E wonga ye zakamu dindwakidi, E kiozi kimbakidi. Mpovele vo: “Ekwe kele vo yakala yo mave nze yembe! ´ Yadi tilumuka kwanda, ngienda zingila vana fulu kiasikila. ´ Nga ntinini kwanda. k Yo kala muna makanga. l (Sela) Nzaki yadi kwenda muna tininu Yavavuka e tembwa kiangolo ye kimbongela.” Ubatungianisa, e Yave, fungisa makani mau,1m Kadi mbwene nsoki ye ntantani muna mbanza. Bezietanga vana ntandu a

55 2

3

4 5 6

7 8

9

10

55:Ntu 1 Tala Nsas’a Mvovo. 55:1 1 Yovo “Kuswekama ko vava ilomba lusadisu muna sambu.” 55:9 1 Mvovo wa sina: “swaswanesa e ndinga zau.”

786 KAPU 54 a Nk 7:17 Nk 52:9

b 2Sa 4:9 Nk 34:19 Nk 37:39

11

c Nk 37:34 Nk 59:10

 KAPU 55 d 1Pe 3:12

12

e Nk 28:2 Nk 143:7

f Nk 17:1 g Yes 38:14 h 2Sa 16:5-7

13

i Nk 69:29 j Nk 18:4 Nk 116:3 Yes 38:10

14

k 2Sa 15:14 l 1Sa 23:14 m 2Sa 15:31

15

2Sa 17:7

 Ndambu ya 2 a 2Sa 17:1 b Nk 109:2 c Nk 41:9 Mat 26:21 Yoa 13:18

d 2Sa 15:12

16 17

2Sa 16:23

e Luk 22:21 Luk 22:48

18

f 2Sa 17:23 2Sa 18:14 Nk 109:15 Mat 27:3, 5 Mav 1:16, 18

g Nk 91:15 h Nk 119:147 Dan 6:10

19

yaka ya mbanza fuku yo mwini; E mbi ye nsoki una muna kati. a O lufwasakanu luna muna kati kwandi; O lubangamu ye luvunu ke lukatukanga vana ntanda1 andi ko. b Kadi ke mbeni ko untiangwini; c Kele vo i wau, yadi zizidila. Ndiona untelamene ke ntantu ko; Kele vo i wau, yadi kunswama. Kansi i ngeye, muntu nze mono,1d Nkundi ame ona ntomene zaya. e Ngwizani ambote twakala yau; Twayendanga kumosi ye ndonga yakuna nzo a Nzambi. Yambula lufwasu lwabalwakila! f Bakulumuka kimoyo muna Ziami;1 Kadi e mbi ina muna yau ye vana bena. Vo i mono, kwa Nzambi iboka, Yave okumpuluza. g Ngiangamene ntima yo buma, muna nkokela yamuna mene-mene ye midi, h Nzambi owidi nding’ame. i Okumpuluza1 yo kumpana luvuvamu vana vena awana bekundwanisanga, Kadi ndonga bantelamene. j ´ Nzambi owa yo kubavutulwila, k Ndiona ovuende vana kunda kiandi tuka kuna nz’ankulu. l (Sela)

i Nk 5:3 j 2Tu 32:7 Nk 3:6

k Nk 143:12 l Nsi 33:27 Nk 90:2

55:11 1 Yanzala kiakutakenanga nkangu mu teka, sumba lekwa yo tela mambu. 55:13 1 Yovo “nkwame muntu.” 55:15 1 Yovo “Seol,” i sia vo, ziami kia wantu awonso. Tala Nsas’a Mvovo. 55:18 ˆ 1 Yovo “Okunkula.”

787

20 21

22

23

Awana ke bevuminanga Nzambi ko, a Ke bezola soba ko. Onuanisi1 awana bakala yandi muna luvuvamu; b Okulwidi e kangu diandi. c E mvovo miandi mialeboka lutila manteka, d Kansi, muna ntim’andi muzele ye ntantani. E mvovo miandi milutidi lelomoka ke mu mazi ko, Kansi i nsosolo miavolwa. e Yekeka e zitu diaku kwa Yave, f Oyandi okusadisa. g Kesinga yambula ko vo nsongi kabwa. h Vo i ngeye, e Nzambi, okubakulumuna muna wulu diakoboka; i Abungudi a menga awaya ye akwa luvunu ke bezinga kana bula-kati kwa lumbu yau ko. j Vo i mono, kwa ngeye ibunda e vuvu.

Kuna kwa ntwadisi a nkunga; muna “nkung’a Yembe dia Butama dina Kwanda.” Nkung’a Davidi. Mikitame.1 Vava Afelesetia bambaka kuna Ngati. k

e nkenda, e Nza56 Umfwila mbi, kadi muntu undwa-

nisi.1 Bandwanisi yo kumbangika e lumbu kiamvimba. 2 E mbeni zame bambangikidi e lumbu kiamvimba; Ndonga bekundwanisanga kuna lulendo lwawonso. 3 Avo mbwene wonga, l kwa ngeye isia e vuvu. m 4 Muna Nzambi una vo diambu diandi isanisinanga, Muna Nzambi nsidi e vuvu; kimona wonga ko. O mpasi muntu1 adieyi kekumpanga? n

55:20 1 I sia vo, nkundi ankulu ona oyikilu muna tini kia 13 ye 14. 56:Ntu; 57:Ntu 1 Tala Nsas’a Mvovo. 56:1 1 Yovo “ozolele kuntafuna.” 56:4 1 Mvovo wa sina: “nitu.”

NKUNGA 55:20–57:1 KAPU 55 a Nk 36:1 b 2Sa 15:12 c 2Sa 5:3 Kim 8:2

d 2Sa 16:23 e Nk 28:3 Nk 62:4

f Nk 43:5 1Pe 5:6, 7

g Nk 37:5 Nk 68:19 Flp 4:6, 7

h Nk 37:23, 24 Nk 62:2 Nk 121:3

i Nk 55:15 j Nk 5:6 Ngn 10:27

 KAPU 56 k 1Sa 21:10 l 1Sa 21:12 m Nk 18:2 n Nk 27:1 Nk 56:10, 11 Rom 8:31 Ayi 13:6

 Ndambu ya 2 a Yer 18:18 b Luk 20:20 c Nk 59:3 Nk 71:10

d Yer 18:23 e 1Sa 27:1 f Nk 39:12 g Mal 3:16 h Nk 18:40 i Rom 8:31 j Nk 27:1 k Nk 56:4 Yes 51:7, 12

l Nta 30:2 Kim 5:4

m Nk 50:23 n 2Ko 1:10 o Nk 94:18 Nk 116:8

p Yob 33:29, 30 

KAPU 57 q 1Sa 22:1 1Sa 24:3 Nk 142:Ntu

r Nk 18:2

5 E lumbu yawonso bekundwanisanga ye kumbangika; E kani diau ikuntwasila kaka mpasi. a 6 Basweme kimana bandwanisa; Belangidilanga e ntambi zame zawonso, b Ye kani dia kumponda.1c 7 Ubabembola muna kuma kia umpumbulu wau. Bwisa e zula muna makasi maku, e Nzambi. d 8 Otomene zaya ngienda zame. e Sia mansanga mame muna mbwat’aku.1f Nga ke masonama ko muna nkand’aku e? g 9 E mbeni zame betina vava ikubokela muna lomba lusadisu. h Kadi edi nsididi e vuvu: Nzambi una oku sambu diame. i 10 Muna Nzambi una vo diambu diandi isanisinanga Muna Yave una vo diambu diandi isanisinanga 11 Kwa Nzambi nsidi e vuvu; kimona wonga ko. j O mpasi muntu adieyi kekumpanga? k 12 Lungisa` ilungisa e ndofi ame ina yadila, e Nzambi; l Ikuvutula matondo. m 13 Kadi umpuluzi muna lufwa n Ovengese malu mame muna sakuba, o Kimana yakangalela vana ndose a Nzambi muna ntemo awana bena moyo. p Kuna kwa ntwadisi a nkunga; muna nkunga, “Kutwasi Lufwasu ko.” Nkung’a Davidi. Mikitame.1 Vava katina Saulu yo swama muna nduka. q

e nkenda, e Nza57 Umfwila mbi, umfwila e nkenda, Kadi kwa ngeye ntinini, r Muna kini1 kia mave maku

56:6 1 Yovo “dia vempola moyo ame.” 56:8 1 Mvovo wa sina: “dila dia nkand’a bulu.” 57:1 1 Yovo “ninga.”

NKUNGA 57:2–58:9 2

3

4

5

6

7

8

9

10

ntinini yavana kiviok’e mpasi. a Mbokele kwa Nzambi wa Mpungu-nene, Kuna kwa Nzambi aludi ona omanisanga e mpasi mu kuma kiame. Otwika lusadisu tuka kuna zulu, kampuluza. b Ofungisa ndiona okumbangikanga. (Sela) Nzambi otwika walakazi wandi ye ziku kiandi. c Nzungilu1 kwa nkosi; d Ndavalele vana vena awana bazolele kundia, O meno mau, madionga ye maswanga O tubini twau, nsosolo ´ watwa. e Yambula watundalala kuna ntandu a zulu, e Nzambi; O nkembo aku wakala vana ntandu a nza yawonso. f Balekele malu mame e konde; g Nkovamene muna kuma kia mpasi. h Batimini e wulu kuna ntwal’ame, Kansi yau kibeni babwidi mo. i (Sela) E Nzambi, j o ntim’ame usikidi, O ntim’ame usikidi. Iyimbila nkunga yo kukembelela. Sikama e ntim’ame.1 Sikama, e nsambi; ongeye mpe e kokolo. Isikamesa nkielelo a kuma. k E Yave, ikukembelela vana vena nkangu; l Yo kuyimbidila vana vena zula. m Kadi o walakazi waku wayingi, wazanguka nze una wazangukila e zulu, n E ziku kiaku kilweke yamuna matuti.

57:4 1 Yovo “Moyo ame uzungilu.” 57:8 1 Mvovo wa sina: “nkembo ame.”

788 KAPU 57 a Ru 2:12 Nk 17:8

b Nk 144:7 Mav 12:11

c Nk 40:11 Nk 61:7

d Nk 22:13

11 Yambula watundalala kuna ntandu a zulu, e Nzambi; O nkembo aku wakala vana ntandu a nza yawonso. a Kuna kwa ntwadisi a nkunga; muna nkunga, “Kutwasi Lufwasu ko.” Nkung’a Davidi. Mikitame.1

nulenda vova mambu 58 Ngamansongi wau nubuta-

Nk 35:17

e Nk 52:2 Nk 64:3 Ngn 25:18

2

f Nk 57:11 Nk 108:5

g Nk 35:7

3

h Nk 42:6 i 1Sa 24:4 Ngn 26:27

4

j Nk 112:7 k Nk 108:2-5

5

l Nk 9:11 Nk 145:11, 12

m Rom 15:9

6

n Nk 36:5 Nk 103:11

 Ndambu ya 2 a Nk 8:1

7

Nk 57:5 Nk 108:5

 KAPU 58 b 2Tu 19:6

8

c Nk 82:2 d Kim 3:16 Mik 3:9

e Kim 5:8 Yes 10:1, 2

f Nk 140:3 Yak 3:8

g Ngn 10:25 Yer 23:19

9

mene? b Nga nulenda fundisila kuna unsongi, yeno wan’a wantu? c Kadi nukananga vanga vilwa muna ntima mieno, d O moko meno mesayanesanga nsoki muna nsi. e E yimpumbulu bebendomokanga tuka muna luwutuku;1 Akolami ye akwa luvunu tuka muna vumu. E manga miau mina nze manga mia nioka; f Bafwa matu nze mpidi ikakidi matu. Ke iwila ndinga z’alemvodi a nioka ko, Kana nkutu bavuidi ngangu zayingi za kubasakanesa. E Nzambi, wula meno ma nua miau! E Yave, wula matokolo ma nkosi1 zazi! Yambula balala nze maza mayumini. Yambula Nzambi kafumbika mfumb’andi, kababwisila muna maswanga mandi. Yambula bakala nze nkodi a mbete se ifwa1 muna nzila; Nze mwana osulukidi ona ke mona ntangwa ko. E yinzu yeno una ke yabakidi tiya twa mvanga ko, Nzambi onata tayi ya nkunzu ye ina ilemanga, nze tembwa kiangolo. g

58:Ntu 1 Tala Nsas’a Mvovo. 58:3 1 Mvovo wa sina: “tuka muna vumu.” 58:6 1 Yovo “wan’a nkosi.” 58:8 1 Mvovo wa sina: “ilalanga.”

789 10 O nsongi omona kiese vava kemona yimpumbulu belandwa e kunda; a Osukulwila malu mandi muna menga ma yimpumbulu. b 11 I bosi wantu bevova vo: “Kieleka, vena yo nsendo kwa muntu ansongi. c Vena kikilu yo Nzambi ofundisanga e nza.” d Kuna kwa ntwadisi a nkunga; muna nkunga, “Kutwasi Lufwasu ko.” Nkung’a Davidi. Mikitame.1 Vava Saulu katuma wantu balangidila e nzo a Davidi kimana bamvonda. e

59 2

3

4

5

6 7

Umpuluza muna mbeni zame, e Nzambi ame; f Untanina muna awana bantelamene. g Umpuluza muna yimpumbulu, Umpuluza muna akwa nsoki.1 Tala, bankondelele;1h Akwa ngolo bandwanisi Ke mu kuma kia sia ko vo kolama nkolamene ngatu sumuka, e Yave. i Kana una vo kivangidi mbi ko, balundumukini yo kubama kimana bandwanisa. Telama muna kuma kia kazu kiame, watala. Kadi ongeye, e Yave wa Nzambi a vu, i Nzambi a Isaele. j Sikama, wunikina e zula yawonso. Kufwila ayekodi awonso nkenda ko. k (Sela) Bevutuka muna nkokela; l Bewuna1 nze mbwa m yo zieta muna mbanza. n ´ Wa mana mevaikanga1 muna nua miau; E befo yau nga nsosolo, o Kadi bavovele vo: “Nani ´ owa?” p

59:Ntu 1 Tala Nsas’a Mvovo. 59:2 1 Yovo “muna abungudi a menga.” 59:3 1 Yovo “bakondelele moyo ame.” 59:6 1 Yovo “Bewoka.” 59:7 1 Yovo “belufanga.”

NKUNGA 58:10–59:16 KAPU 58 a Nk 52:5, 6 Nk 64:10 Yez 25:17 Lus 18:20

b Ngn 21:18 c Yes 3:10 d Nk 9:16 Nk 98:9

 KAPU 59 e 1Sa 19:11 f 1Sa 19:12 Nk 18:48 Nk 71:4

g Nk 12:5 Nk 91:14

h 1Sa 19:1 Nk 10:9 Nk 71:10

i 1Sa 24:11 1Sa 26:18 Nk 69:4

j k l m n o

Nsi 33:29 Ngn 2:22 1Sa 19:11 Nk 22:16 Nk 59:14 Nk 57:4 Nk 64:3

p Nk 10:4, 11 Nk 73:3, 11

 Ndambu ya 2 a Nk 37:12, 13 b Nk 33:10 c Nk 27:1 Nk 46:1

d Nk 9:9 Nk 62:2

e Nk 6:4 f Nk 54:7 g Tuk 15:1 Nsi 33:29 Nk 3:3

h Nk 64:8 Ngn 12:13 Ngn 16:18

i Nk 7:9 j 1Sa 17:46 Nk 9:16 Nk 83:17, 18

k Nk 59:6 l Nk 109:2, 10 m Yob 37:23 Nk 21:13 Nk 145:10-12

n 1Sa 17:37 Nk 61:3

o Ngn 18:10

8 Vo i ngeye, e Yave, okubaseva; a Semba osemba e zula yawonso. b 9 E Nkum’ame, ngeye itadila; c Kadi Nzambi i tininu diame diasikila.1d 10 O Nzambi ona unsongele walakazi okwiza kunsadisa; e Nzambi okunsadisa yamona lufwasu lwa mbeni zame. f 11 Kubavondi ko kimana nkangu ame walembi vilakana. Ubatungianisa muna nkum’aku; Yambula babwa, e Yave wa ngubu eto. g 12 Yambula babakama muna lulendo lwau, Mu kuma kia sumu dia nua miau ye mvovo mia lubini lwau, h Mu kuma kia sibu ye luvunu bevovanga. 13 Ubasukisa muna makasi maku; i Ubasukisa kimana bavila emvimba; Ubayambula bazaya wo vo Nzambi oyalanga muna Yakobo yakuna nsuk’a nza. j (Sela) 14 Yambula bavutuka muna nkokela; Yambula bawuna1 nze mbwa yo zieta muna mbanza. k 15 Yambula benda yungani mu vava lekwa kia dia; l Kuyambula ko bayukuta ngatu solola fulu kina bekala. 16 Vo i mono, iyimbidila nkum’aku; m Muna mene-mene isamuna walakazi waku ye kiese kiawonso. Kadi ngeye u tininu diame diasikila n Ye fulu kia tinina muna ntangw’a mpasi. o 59:9 1 Yovo “diazanguka.” 59:14 1 Yovo “bawoka.”

NKUNGA 59:17–61:8 17 E Nkum’ame, ngeye iyimbidila, a Kadi Nzambi i tininu diame diasikila, o Nzambi ona unsongele walakazi wandi. b Kuna kwa ntwadisi a nkunga; nkunga muna mvuma za “Lenge-lenge dia Luyindulu.” Mikitame.1 Nkung’a Davidi. Muna longa. Vava kanuana yo Arami-nakaraime yo Arami-Soba, vava Yoabe kavutuka yo vonda 12.000 ma esi Edome vana Ndimb’a Mungwa. c

60 2

3

4

5

6

7

8

E Nzambi, watubembola; watutufakesa. d Watufungila makasi; kansi owau ututambula diaka. Ozakamese o ntoto; obudidi wo. Londa mbamvu miandi, kadi o ntoto mu fwasuka kaka wina. Wamwesesa nkangu aku e mpasi. Watunuika vinyu yatutwasila kizungu-zungu. e Vana e sinsu kwa awana bekuvuminanga Kimana batina yo venga maswanga. (Sela) Yambula azolw’aku bavuluzwa, Utuvuluza muna koko kwaku kwalunene, utuvana e mvutu. f Nzambi ovovele muna vauka kwandi1 vo: “Yangalala iyangalala, ikayanesa Sekeme se vua, g Teza iteza Ndimb’a Sukote. h E Ngiladi yame, o Manase i mpe wame, O Eferaime i mpu1 a ntu ame; E Yuda i mvual’a kimfumu kiame. j Moabe i longa diame diakuyisukulwila. k Muna Edome ituba nsampatu ame. l Muna Felesetia ibokela mbok’a nsundidi.” m

60:Ntu 1 Tala Nsas’a Mvovo. 60:6 1 Nanga, “vana fulu kiandi kiavauka.” 60:7 1 Mvovo wa sina: “i nzo ame angolo.”

790 KAPU 59 a Yes 12:2 b Nk 59:10 

KAPU 60 c 2Sa 8:13 1Tu 18:3

d Nk 60:10 e Yes 51:17 f Nk 18:35 Nk 21:8 Nk 108:6 Nk 118:15 Yes 41:10 g Tuk 12:6, 7

h Yos 13:27, 28 Nk 108:7-9

i Yos 13:29-31 j Tuk 49:10 k Nta 24:17 2Sa 8:2

l Nta 24:18 2Sa 8:14

m 2Sa 8:1 

Ndambu ya 2 a 2Sa 8:14 Nk 108:10-13

b Nsi 1:42 Nsi 20:4 Yos 7:12

c Nk 62:9 Nk 118:8 Nk 146:3

d Nk 18:32 e 2Sa 10:12 Nk 44:5

 KAPU 61 f Nk 5:2 Nk 17:1 Nk 28:2 Nk 55:1

g Yon 2:2 h Nk 27:5 Nk 40:2

i 1Sa 17:45 Nk 18:2 Ngn 18:10

j Nk 23:6 Nk 27:4

k Nk 63:7 l Nk 115:13 m Nk 18:50 Nk 21:1, 4

n 2Sa 7:16, 17 Nk 41:12

o Nk 40:11 Nk 143:12 Ngn 20:28

p Nk 146:2

9 Nani okundata muna mbanza yazungwa? Nani okumfila kuna Edome? a 10 E Nzambi, ka ngeye ko watubembola, E Nzambi eto, ka ngeye ko wayambula kwenda yo makesa meto? b 11 Utusadisa muna mpasi zeto, Kadi o luvuluzu lwa wantu ke luna mfunu ko. c 12 Muna Nzambi tuvuila o nkuma, d Yandi odiatakesa mbeni zeto. e Kuna kwa ntwadisi a nkunga; uyimbidilwa muna masikilu ma nsinga. Nkung’a Davidi.

´

Nzambi, wa kazu kiame. 61 EWinikina sambu kiame. f

2 Tuka kuna nsuk’a nza, ikaza kwa ngeye Avo vuvu kiame kidimbukidi.1g Umfila vana tadi dinsundidi ´ o la. h 3 Kadi ngeye i tininu diame, ´ Nzo yanda ikuntaninanga kwa mbeni zame. i 4 Ikala muna saba kiaku yakwele mvu; j Itinina muna swekameno dia mave maku. k (Sela) ´ 5 Kadi, ongeye e Nzambi, wawa nsilu miame. Wampana e vua divuilu kw’awana bevuminanga e nkumbu aku. l 6 Okudikila e lumbu muna zingu kia1 ntinu, m E mvu miandi mikala yamu mbandu ye mbandu. 7 Ovuanda vana kunda kia kimfumu yakwele mvu vana vena Nzambi; n Unsonga walakazi ye ziku kimana kiantanina. o 8 Ozevo, iyimbidila e nkumbu aku yakwele mvu p

61:2 1 Yovo “Avo ntim’ame uyoyele.” 61:6 1 Mvovo wa sina: “lumbu ya.”

791

NKUNGA 62:1–63:7 Ekolo ilungisanga e nsilu miame lumbu ke lumbu. a

Kuna kwa ntwadisi a nkunga; wa Yedutune.1 Nkung’a Davidi.

kwa Nzambi kaka 62 Kieleka, ivingilang’e pi-i. 2

3

4

5

6

7

8

9

O luvuluzu lwame kwa yandi lutuka. b Yandi i tadi diame ye luvuluzu lwame, tininu diame diasikila;1c Kisinga nikunua nkutu ko. d Yamu nkia kolo nunuanisa muntu muna kumvonda? e Yeno awonso nu akwa nsoki nze yaka kiabendalala, nze yaka se kiwulumuka.1 Kadi bavuende mfulu kimana bambwisa vana fulu kiandi kiazanguka;1 Beyangalelanga vuna. Muna nua miau besambulanga, kansi muna nsi a ntima miau besibanga. f (Sela) Kieleka, kwa Nzambi kaka ivingilang’e pi-i. g Kadi e vuvu kiame muna yandi kitukanga. h Yandi i tadi diame ye luvuluzu lwame, tininu diame diasikila; Kisinga nikunua nkutu ko. i Muna Nzambi i mwina luvuluzu lwame yo nkembo ame. Nzambi i tadi diame diangolo ye tininu diame. j E nkangu, numbunda e vuvu ntangwa zawonso. Nuziula e ntima mieno kwa yandi. k Nzambi i tininu dieto. l (Sela) O wan’a wantu mwaya kwandi, Wan’a wantu vavala kwandi. m Avo basilu kumosi vana balanza, balutidi vevoka ke mu mwaya ko. n

62:Ntu 1 Tala Nsas’a Mvovo. 62:2 1 Yovo “diazanguka.” 62:3 1 Nanga, “Yeno awonso, vika sia vo oyandi una nze yaka kibwanga, yaka kia matadi se kibwa.” 62:4 1 Yovo “muna zitu wandi.”

KAPU 61 a Nk 65:1 Nk 66:13 Kim 5:4

 KAPU 62 b Nk 37:39 Nk 68:19 Yes 12:2

c Nk 18:2 d Nk 37:23, 24 2Ko 4:8, 9

e Nk 38:12 f Nk 5:9 Nk 28:3 Nk 55:21

g Nk 43:5 Mik 7:7

h Nk 62:1, 2 Nk 71:5

i Nk 16:8

10 Kusie vuvu muna salu kia kutumuna lekwa yangani ko Ngatu bunda e vuvu kiampavala muna wivi. Avo kimvuama kiaku kiwokele, kusie kio ntima ko. a 11 Nzambi ovovele nkumbu mosi, edi ngwidi nkumbu miole: O nkuma wa Nzambi. b 12 O walakazi mpe i waku, e Yave, c Kadi ovutulwila konso muntu mun’owu wa mavangu mandi. d

Ngn 10:30

Nkung’a Davidi, vava kakala muna makanga ma Yuda. e

j Nk 95:1 Yes 26:4

k 1Sa 1:15 l Ngn 14:26 m Nk 60:11 n Yes 40:15 

ngeye u Nzambi 63 E Nzambi, ame, yakinu kuvava. f

Ndambu ya 2 a Nsi 6:10-12 Yob 31:24, 28 Ngn 11:4, 28 Ngn 23:4, 5 Mat 6:19, 24 Mak 8:36 Luk 12:15 1Ti 6:17 1Yo 2:16 b Yob 9:4 Nak 1:3 Lus 19:1 c Nk 36:7 Nk 86:15 Mik 7:18 d Yob 34:11 Ngn 24:12 Rom 2:6 2Ko 5:10 Ngl 6:7 2Ti 4:14 Lus 20:12, 13 Lus 22:12

 KAPU 63 e f g h i j k l m n o

1Sa 23:14 Yes 26:9 Nk 42:2 Nk 63:Ntu Nk 143:6 1Tu 16:28 Nk 96:6 Nk 30:5 Nk 100:5 Nk 66:16, 17 Nk 71:23 Nk 135:3 Nk 119:55, 148 1Sa 17:37 Nk 5:11 Nk 57:1 Nk 61:4

2

3

4

5

6

7

Ikulakukilanga moyo. g Ngioyele mu kuma kia tima diaku Muna nsi ayuma ye makanga, yakondwa maza. h Ozevo, itadidi muna nzo aku avauka; Mbwene nkuma ye nkembo aku. i O walakazi waku usundidi moyo o wete, j Muna kuma kiaki, e befo yame ikukembelela. k I dianu vo ikukembelela muna zingu kiame kiawonso; Izangula moko muna diambu dia nkumbu aku. Ngiukwiti ye kunku kisundidi o wete, kiatoma solwa,1 Dianu vo nu’ame ukukembelela ye befo yakiese. l Ikuyindula avo ndavalele vana mfulu ame; Ikuyindula muna ngingila za fuku. m Kadi ngeye u nsadisi ame, n Muna kini1 kia mave maku, iyengoloka ye kiese. o

63:5 1 Mvovo wa sina: “kina yo nluku yo mazi.” 63:7 1 Yovo “ninga.”

NKUNGA 63:8–65:6 8 Itatididi;1 O koko kwaku kwalunene kunsimbinini. a 9 Kansi awana bevavanga fwasa moyo ame Kulumuka bekulumuka muna nsi a ntoto. 10 Beyekolwa muna nkum’a nsosolo; Bekituka se madia ma mbulu.1 11 Kansi ntinu oyangalala muna Nzambi. Awonso bedila e ndofi muna Nzambi beyangalala,1 Kadi e nua mia awana bevovanga luvunu kakwa mikakwa. Kuna kwa ntwadisi a nkunga. Nkung’a Davidi.

´ E Nzambi, wa nding’ame, avo idodokele. b Tanina moyo ame muna vita zampasi za mbeni zame. Untanina muna yimpumbulu bamvuandidi e mfulu kuna nsweki, c Muna ndonga ya mimpanga mambi. Balengele tubini twau nze nsosolo; Batubidi mvovo miambi nze maswanga, Muna maswekameno mau banongene munkondwakuma; Banongene kuna kinsalukisa, yau kebamoni wonga. Batatamene makani mau mambi;1 Bavovele una belekela ntambu miau. Bavovele vo: “Nani omona mio?” d Bavavidi ndekwa zampa za vangila mambu mambi;

64 2

3

4

5

6

792 KAPU 63 a Yes 41:10 

KAPU 64 b Nk 55:1 c Nk 56:6 Nk 109:2

8

d Nk 10:4, 11 Nk 59:7

 Ndambu ya 2 a Nk 140:5

9

b Nk 7:11, 12 c Ngn 12:13

10

Ngn 18:7

d Nk 107:40, 43 e Nk 58:10

Kuna kwa ntwadisi a nkunga. Nkung’a Davidi. Nkunga.

Nk 68:2, 3

 KAPU 65 f Nk 76:2 g Nk 116:18 Kim 5:4

h Nk 145:18 Mav 10:31 1Yo 5:14

i Nk 40:12 Rom 7:23, 24 Ngl 5:17

nkembo ukuvingilanga 65 O muna Zione, e Nzambi; f

2 3 4

j Nk 51:2 Yes 1:18 1Yo 1:7

k Nk 15:1-5

5

Nk 27:4 Nk 84:1-4 Nk 84:10

l Nk 36:7, 8 m 1Sa 3:3 1Tu 16:1

63:8 1 Yovo “Moyo ame utatididi.” 63:10 1 Yovo “mfwenge.” 63:11; 64:10 1 Yovo “bekuyisana.” 64:5 1 Yovo “Bekasakesanga muntu yo nkwandi muna vanga mbi.”

7

n Nsi 10:21

Basokele makani mambi kuna kinsweki; a E ngindu ye ntim’a konso muntu ke ufimpakana ko. Kansi Nzambi okubanonga e nzanza; b Ku kinsalukisa belwekelwa. Tubini twau tukubatwasila lufwasu; c Awonso bemona wo, benikuna ntu miau. Ozevo, wantu awonso bemona wonga, Besamuna mana Nzambi kavangidi, Bebakula mavangu mandi. d O nsongi omwena kiese muna Yave, otinina kwa yandi; e Awonso akwa ntima miansongi beyangalala.1

6

Lungisa tulungisa o nsilu una ` twasila. g E ngeye Owanga e sambu, o wantu a mpila zawonso kwa ngeye bekwiza. h O bi wame unkosomwene, i Kansi ngeye ofukidi masumu meto. j Kiese kwa muntu ona osolele yo kuntwasa oku wina Kakala muna yanzala yaku. k Tuyukuta muna wete wa nzo aku, l Muna tempelo aku avauka.1 m Okutuvutulwila muna mavangu maku mansongi, masivi, n E Nzambi a luvuluzu lweto; Ngeye i vuvu kia wantu awonso yakuna nsuk’a nza o ´ Ye awana bena kwanda muna makumu ma kalunga. Ngeye1 wasikidisa miongo muna nkum’aku;

Lus 15:3

o Nk 22:27

65:4 1 Yovo “nzo aku avauka.” 65:6 1 Mvovo wa sina: “Yandi.”

793 7

8

9

10

11

12 13

Ovuete1 nkuma. a Ngeye1 okululanga e nkumba za kalunga, b Ye nkumb’a mavuku mandi ye nkindu za zula. c E nkangu mikalanga muna ´ fulu ina kwanda bezakama muna sinsu yandi; d Oyambula vo bayengoloka ye kiese tuka kuna mpaikilu a ntangwa yakuna ndimuk’a ntangwa. Olunga-lunganga ntoto, Oyimisanga wo mbongo1 yo vuamisa wo. e Nkoko a Nzambi ufulukidi ye maza, Ngeye okubavananga masa, f Kadi i una wakubikila o ntoto. Ozadisanga mvuila miandi yo lelamesa o ntoto andi wavatwa; Oyoyesanga ntoto muna mvula zayingi; yo sambula e mbongo andi. g Ovuikidi o mvu ye kolow’a wete waku; E nzila zaku zizele yo ulolo wa madia.1h O madilu ma nzanza mazele, i E kundubulu ivuete kiese. j O madilu mafukilu yo makambi, E ndimba mivuete masa. k Bebokanga mbok’a nsundidi, elo, yimbila beyimbila. l

Kuna kwa ntwadisi a nkunga. Nkunga.

ye kiese, nu66 Nuyengoloka sanisina Nzambi, e nza

yawonso. m 2 Nuyimbidila nkumbu andi a nkembo. Numvana zitu ye nkembo. n 3 Nuvova kwa Nzambi vo: “Mavangu maku mansisi! o

65:6 1 Mvovo wa sina: “Yandi ovuete.” 65:7 1 Mvovo wa sina: “Yandi.” 65:9 1 Mvovo wa sina: “Owokeselanga wo.” 65:11 1 Mvovo wa sina: “zisonsanga mazi.”

NKUNGA 65:7–66:14 KAPU 65 a Nk 93:1 b Nk 89:9 Nk 107:29

c Yes 17:12, 13 Yes 57:20

d Nk 66:3 e Nsi 11:11, 12 Mav 14:17

f Nk 104:14, 15 g Nk 147:7, 8 h Tuk 27:28 Nsi 33:16 Mal 3:10

i Yes 35:1 j Yes 55:12 k Yes 30:23 l Mav 14:17 

KAPU 66 m Nk 98:4 n Nk 72:19 Lus 4:11

o Luv 15:16 Nk 76:12 Yes 2:19 Yer 10:10

 Ndambu ya 2 a Nk 81:15 b Nk 22:27 Mal 1:11

c Yes 42:10 Lus 15:4

d Nk 46:8 Sef 2:11

e Luv 14:21, 22 f Yos 3:15, 16 g Luv 15:1 h Dan 4:34 1Ti 1:17

i Nk 11:4 Ngn 15:3 Ayi 4:13

j Yes 37:29 k Nsi 32:43 Rom 15:10

l 1Sa 25:29 m 1Sa 2:9 Nk 121:3

n Nsi 8:2 o Nta 15:3 p Nk 56:12 Nk 116:14 Kim 5:4, 5

q Nta 30:2 Afu 11:35

Muna nene wa nkum’aku, E mbeni zaku zizakama yo wonga vana ndose aku. a 4 E nza yawonso ikufukamena; b Bekuyimbidila nkunga; Beyimbidila nkumbu aku.” c (Sela) 5 Nuiza tala mavangu ma Nzambi. E salu yandi kuna kwa wan’a wantu, yansisi. d 6 Wakitula kalunga se ntoto ayuma; e Basauka o nkoko kiamalu. f ˆ Twamwena e kiese kuna. g 7 Oyadilanga muna nkum’andi yakwele mvu. h Meso mandi metalanga e zula. i Yambula akwa lulendo balembi kuyitundidika. j (Sela) 8 Nusanisina Nzambi eto, yeno nkangu, k ´ Yambula mazu ma nkembelw’andi mawakana. 9 Ozingisanga mioyo mieto; l Ke yambulanga ko vo malu ´ meto mata sakuba.1m 10 Kadi ngeye Nzambi watufimpa; n Watukenza nze una ukenzelwanga palata. 11 Watubwisa muna konde; Watusia zitu diampwena.1 12 Wayambula vo mpasi muntu katudiatakesa; Twaviokela muna tiya yamuna maza; I bosi, watulwakisa vana fulu kia vundila. 13 Ikota muna nzo aku ye tukau twangioka; o Lungisa ilungisa e nsilu miame mina yasila p 14 E nsilu mina miatuka muna befo yame q 66:9 1 Yovo “masielomoka.” 66:11 1 Mvovo wa sina: “Wasia zitu diampwena muna tuketo tweto.”

NKUNGA 66:15–68:6 15

16

17 18 19 20

Yo vovua muna nu’ame vava yakala muna mpasi. lkukelela yimenga ya ngioka ya mbizi za mazi Yo futumuna tukau twa vaka ya mameme. Itambika ngombe ye nkombo. (Sela) Nuiza nuawa, yeno awonso nuvuminanga Nzambi, Ikunuzayisa mana kavangidi muna wete diame.1a Yambokela muna nu’ame Yankembelela muna lubini lwame. Kele vo yalunda diambu diambi muna ntim’ame, Yave kadi kungwa ko. b Kansi, Nzambi ungwidi kikilu; c Owinikini e sambu kiame. d Yambula Nzambi kakembelelwa ona ke bembola e sambu kiame ko Ngatu kungimina walakazi wandi. Kuna kwa ntwadisi a nkunga, uyimbidilwa muna masikilu ma nsinga. Nkunga.

67 2

3

4

5

Nzambi okutufwila e nkenda yo kutusambula; Otemesa ndose andi kwa yeto, e (Sela) Kimana nzil’aku yazayakana muna nza yawonso, f Mavangu maku ma luvuluzu mazayakana muna zula yawonso. g E Nzambi, yambula nkangu miakembelela; Yambula nkangu miawonso miasanisina. Yambula zula yayangalala yo yengoloka ye kiese, h Kadi ngeye ofundisila nkangu muna unsongi. i Ofila zula ya nza. (Sela) Yambula nkangu miakembelela, e Nzambi;

66:16 1 Yovo “moyo ame.”

794 KAPU 66 a Nk 22:24 b Yob 27:8, 9 Ngn 15:29 Ngn 28:9 Yes 1:15 Yoa 9:31

c Nk 34:6 Nk 65:2 Nk 116:1 1Yo 3:22

d Ayi 5:7 

KAPU 67

Yambula nkangu miawonso miakembelela. 6 O ntoto uyima mbongo andi; a O Nzambi, wa Nzambi eto okutusambula. b 7 Nzambi okutusambula, E nsuka zawonso za nza vumina zikumvumina.1c Kuna kwa ntwadisi a nkunga. Nkung’a Davidi. Nkunga.

Nzambi katela68 Yambula ma, e mbeni zandi za-

e Nta 6:25 Ngn 16:15

f Rom 10:18 Kol 1:23

2

g Nk 98:2 Yes 49:6 Luk 2:30, 31 Mav 28:28 Tit 2:11

h Yes 42:10 i Nk 9:8

3

Nk 96:10 Nk 98:9 Rom 2:5

 Ndambu ya 2 a Lev 26:4 Nk 85:12 Yes 30:23 Yez 34:27

4

b Tuk 17:7 c Nk 22:27 Lus 15:4

 KAPU 68 d Nta 10:35

5

Nk 21:8

e Nak 1:6 f Nk 32:11 g Yes 12:4 h Luv 6:3 i Luv 22:22-24 Nsi 10:17, 18 Nk 10:14 Nk 146:9

j Yes 57:15 k Nk 113:9 l Yes 61:1 m Nsi 28:15, 23 Nk 107:33, 34

6

mwangana, Awana bekumenganga batina oku ndose andi. d Ubavempola nze una tembwa kivempolwelanga mwisi; Wauna uzezelanga sasala kia wiki vana tiya, I una uvidila e yimpumbulu vana ndose a Nzambi. e Vo i ansongi yambula bayangalala; f Baluta yangalala vana ndose a Nzambi; Yambula bayengoloka ye kiese. Nuyimbidila Nzambi; nuyimbidila nkumbu andi. g Nuyimbidila ndiona okwendelanga muna mvalu muna makanga.1 YA2 i nkumbu andi! h Nuyangalala vana ndose andi! Se dia wan’a nsona,1 ntanini2 akento bafwilw’akala i I Nzambi muna fulu kiandi kiavauka. j Nzambi ovananga nzo kwa minkondwa nsadisi; k Ovaikisanga abakami yo kubavuamisa. l Vo i akwa lulendo,1 muna nsi ayuma bekala. m

67:7 1 Yovo “zitisa zikunzitisa.” 68:4 1 Nanga, “muna matuti.” 2 “YA,” i mpila yankufi ya yikila e nkumbu Yave. 68:5 1 Yovo “minkondwa mase.” 2 Mvovo wa sina: “mfundisi.” 68:6 1 Yovo “akolami.”

795 7 E Nzambi, vava ofididi1 nkangu aku, a Vava oviokele muna makanga, (Sela) 8 O ntoto uzakamene; b E zulu dinokese mvula1 muna kuma kia Nzambi; E mongo a Sinai uzakamene muna kuma kia Nzambi, wa Nzambi a Isaele. c 9 E Nzambi, onokese mvula zayingi; Okumikini nkangu aku wayoya.1 10 Muna saba kiaku bekalanga; d Muna wete waku, odikidi nsukami, e Nzambi. 11 Yave okanikini; Akento ana besamunanga nsangu zambote i vu kiampwena kia makesa. e 12 Atinu ye vu yau ya makesa batinini, f batinini. O nkento wasala muna nzo otambwidi kunku muna sanzu. g 13 Kana una vo nualavalala muna maziku ma ndo,1 Vekala ye mave ma mayembe mafukwa palata, Ye nsala za wolo wakenzwa.2 14 O Mpungu-ngolo vava kamwanganesa atinu a nsi yayi,1h E mvul’ampembe yanoka muna Salemone.2 15 O mongo a Basani i i mongo a Nzambi;1 E mongo a Basani i mongo wasongoka. 16 E yeno miongo miasongoka, 68:7 1 Mvovo wa sina: “ovaikidi vana ndose a.” 68:8 1 Mvovo wa sina: “dianoka.” 68:9 1 Mvovo wa sina: “vua diaku diayoya.” 68:13 1 Nanga, “vana vena e mpaka za mameme.” 2 Yovo “wolo wa se kia mbum’a diaki yasangana ye se kia lukaya lwa nkunzu.” 68:14 1 Mvovo wa sina: “atinu bena mo.” 2 Yovo “Diakala nze mvul’ampembe yanoka muna Salemone.” 68:15 1 Yovo “mongo anene.”

NKUNGA 68:7-25 KAPU 68 a Luv 13:21 b Nk 114:1, 4 Ayi 12:26

c Luv 19:18 Afu 5:4, 5

d Nta 10:34

17

e Luv 15:20 Afu 5:1 Afu 11:34 1Sa 18:6

f Nta 31:25-27 Yos 10:12, 16 Yos 12:7 Afu 5:19

18

g Nta 31:27 1Sa 30:23-25

h Nta 21:3 Yos 10:5, 10

19

i Nta 21:33 Nsi 3:8, 10

 Ndambu ya 2 a 1Tu 11:5 Nk 48:2, 3 Nk 132:13

20

b Nsi 12:5, 6 1Nti 9:3 Ayi 12:22

21

c 2Nti 6:16, 17 Mat 26:53

d Luv 19:23 Nsi 33:2

e 2Sa 5:7

22

f Efe 4:8, 11 g Nsi 2:36 Nsi 7:22

23

h Nk 55:22 1Pe 5:6, 7

i Yes 12:2 Yes 45:17

24

j Nsi 32:39 k Nk 55:23 Yez 18:26

l Nta 21:33 m Nk 58:10 n 1Tu 15:25, 28 Nk 24:7

o 1Tu 15:16 Nk 87:7 Nk 150:3

25

mu nkia kuma nutadilanga ye kimpala, E mongo una kasolele1 Nzambi se fulu kiandi? a Elo, Yave okala ko yakwele mvu. b E makalu ma vita ma Nzambi, yazi ya mafunda, mafunda ye mafunda. c Yave otukidi kuna mongo a Sinai, okulumukini kuna fulu kiandi kiavauka. d Otombokele kuna zulu; e Onete abakami; Obakidi wantu se tukau, f Elo, kana nkutu akwa lulendo, g wakala yau, e YA wa Nzambi. Yambula kakembelelwa o Yave onatanga mazitu meto lumbu ke lumbu, h Nzambi aludi i luvuluku lweto. (Sela) O Nzambi aludi i Nzambi okutuvuluzanga; i E Mfumu Yave ovuluzanga muna lufwa. j Elo, Nzambi okosomona ntu mia mbeni zandi, Okosomona valanganza kia ntu wa konso muntu okwamanana1 muna mbi. k Yave ovovele vo: “Ikubavutula tuka kuna Basani; l Ikubatombola muna masina ma kalunga, Kimana tambi yaku yadiata menga ma mbeni zaku, m O lubini lwa mbwa zaku lwavenda menga mau.” Bamwene ndiat’a nsundidi aku, e Nzambi, Ndiat’a nsundidi a Nzambi ame, wa Ntinu ame, muna fulu kiavauka. n Ayimbidi bele kuna ntwala, asiki a masikilu ma nsinga babalende; o Vana kati kwau vena ye

68:16 1 Yovo “kazolele.” 68:21 1 Yovo “okangalela.”

NKUNGA 68:26–69:8 26

27

28

29 30

31

32 33

34

35

ndumba besikanga yingoma-ngoma. a Nusanisina Nzambi muna nkutakani; Nukembelela Yave, yeno awonso muna Nto a Isaele. b Kwakuna o Benyamini c una vo nleke, ubayadidi, Akuluntu a Yuda mpe, ye ndong’au bayengolokele ye kiese, Akuluntu a Zebulune ye akuluntu a Nafetali. Nzambi aku osikidisi vo okumama. E Nzambi, songa e ngolo zaku, ngeye ovanganga diambu muna wete dieto. d Muna kuma kia tempelo aku kuna Yerusaleme, e E ntinu mikutwasila tukau. f Tumba bulu yansisi ikalanga muna mabu, Kambi dia ngombe za makoko g ye wan’au, Yavana nkangu mivumbama yo twasa vimpa ya palata. Kansi omwanganesanga nkangu miyangalelanga vita. E lekwa ya bronze itwaswa1 tuka kuna Engipito; h Kuse ozabuka muna tambika tukau kwa Nzambi. E yintinu ya nza, nuyimbidila Nzambi, i Nuyimbidila Yave. Ndiona ozangamene kuna zulu dia zulu diankulu. j ´ Nuwa! Otatwidi nding’andi, nding’andi yangolo. Nukembelela Nzambi mu kuma kia nkum’andi. k O nene wandi wina muna Isaele, Ye ngolo zandi zina kuna zulu.1 O Nzambi wambubu muna nzo andi1 avauka. l

68:31 1 Nanga, “Akunzi bekwiza.” 68:34 1 Mvovo wa sina: “matuti.” 68:35 1 Mvovo wa sina: “nzo aku.”

796 KAPU 68 a Afu 11:34 1Sa 18:6

b Nk 95:6 Yes 44:2

c Tuk 49:27 1Sa 9:21

d Nk 138:8 e 1Nti 6:1 1Tu 16:1 Eze 5:14

f 1Nti 10:10 2Tu 32:23 Nk 72:10

g Yez 39:18 h Yes 45:14 Yes 60:5

i Nsi 32:43 j Nk 104:3 k Nk 96:7 l Nk 47:2 Nk 66:5

 Ndambu ya 2 a Nk 29:11 Yes 40:29-31

 KAPU 69 b Nk 144:7 Man 3:54 Yon 2:5

c Nk 40:2 d Nk 32:6 Yon 2:3

e Nk 22:2 f Nk 119:82 Nk 119:123 Yes 38:14

g Luk 23:22 Yoa 15:24, 25

h Nk 22:6 Yer 15:15

i Yes 50:6 Mat 26:67 Mat 27:29

j Yob 19:13 Nk 31:11 Yoa 1:11 Yoa 7:5

Yandi i Nzambi a Isaele Ovananga ngolo ye nkuma kwa nkangu, a Yambula Nzambi kakembelelwa. Kuna kwa ntwadisi a nkunga; muna “Mvuma za Lenge-lenge.” Nkung’a Davidi.

umpuluza kadi 69 E Nzambi, maza masidi moyo ame

mu vonza.1b 2 Ndimukini muna nteke, kavena fulu ko ndenda sia kulu. c Nkotele muna maza masina, E nkukula yangolo inkukulwisi. d 3 Ngioyele wau mbokele kwayingi; e Nding’ame ikelele. Meso mame makobokele wau ivingilanga Nzambi ame. f 4 Ana bambengene kondwa kuma g Engi, balutidi nsuki za ntu ame. Awana bazolele kumponda, E mbeni zame, bena vo ayekodi bakitukidi se ayingi. Bankomekene yavutula ina kiayiya ko. 5 E Nzambi, ozeye uzowa wame, Kiswekele masumu mame ko. 6 Kuyambula ko vo awana bevingilanga muna ngeye bafusulwiswa nsoni mu kuma kiame, E Mfumu, wa Yave a vu. Kuyambula ko vo awana bekuvavanga bavezwa mu kuma kiame, E Nzambi a Isaele. 7 ltiangunuanga mu kuma kiaku; h Luvezo lufukidi ndose ame. i 8 Nkitukidi nzenza kuna kwa mpangi zame, Ye munduti a nzila kuna kwa wan’a ngudi ame. j

69:1 1 Yovo “maza malweke omu moyo ame.”

797 9 O vema muna nzo aku kukweme omu mono nze tiya,a O luvezo lwa awana bekuvezanga lumbwididi. b 10 Vava ikisakidikidi yo fionkonona,1 Bantiangwini mu kuma kiaki. 11 Vava mvuete ngoto, Nkitukidi se kuma kia luvezo1 kuna kwa yau. 12 Awana bavuende vana vitu dia mbanza bekunkumbanga, E nduvu za vinyu bansidi muna nkunga miau. 13 Yambula sambu kiame kialwaka kwa ngeye, E Yave, muna ntangw’a dienga. c Muna ulolo wa walakazi waku, e Nzambi, Umputulwila muna mavangu maku ma luvuluzu. d 14 Unkatula muna nteke; Kungiambula ko yadimuka. Umpuluza muna awana bekumbenganga Ye muna maza masina. e 15 Kuyambula ko vo e nkukula za maza zankukulwisa, f Yovo zinga ya maza yambina, Ngatu o nu’a sima1 wanzikamena. g 16 Umpana mvutu, e Yave, kadi o walakazi waku wambote. h Vutuka kwa mono muna ulolo wa nkenda zaku. i 17 Kusweki ndose kwa ntaudi aku ko. j Umpana mvutu mu nzaki, kadi mu mpasi ngina. k ˆ 18 Umfinama, wankula;1 ˆ Unkula muna diambu dia mbeni zame. 19 Ozeye lusembo lwame, nsoni zame yo luvezo lwame. l Ozeye mbeni zame zawonso. 69:10 1 Nanga, “Vava ndididi yo fionkonona.” 69:11 1 Mvovo wa sina: “ngana.” 69:15 1 Yovo “wulu.” 69:18 1 Yovo “Fiˆ nama moyo ame, wakula wo.”

NKUNGA 69:9-30 KAPU 69 a 1Nti 19:10 Nk 119:139 Mat 21:12, 13 Mak 11:15-17 Yoa 2:13-17

b Rom 15:3 c Yes 49:8 Ayi 5:7

d Nk 68:20 e Nk 144:7 f Nk 69:2 g Nk 16:10 h Nk 63:3 Nk 109:21

i Nk 25:16 j Nk 27:9 Nk 102:2

k Nk 31:9 Nk 40:13

l Nk 22:6 

Ndambu ya 2 a Nk 142:4 b Yob 19:14 c Mat 27:34 Mak 15:23

d Mat 27:48 Mak 15:36 Luk 23:36 Yoa 19:29

e Rom 11:9, 10 f Nk 21:9 g Mav 1:20 h Luv 32:33 i Flp 4:3 Lus 3:5 Lus 13:8

j Nk 109:22

20 O luvezo luwudidi e ntim’ame, e mputa ke zisasukanga ko.1 Mpavidi muntu okumfwila e nkenda, kansi kinsolwele ko, a Mpavidi mfiaulwisi, kansi kinsolwele ko. b 21 Bampene ndikila1 vana fulu kia madia, c Vava mbwene vuina, bampene vinagre yanua. d 22 Yambula o meza mau makituka se ntambu vovo bena, Kimvuama kiau nze sokolo. e 23 Yambula o meso mau mabukama e tombe kimana balembi mona, E malu mau mazakama1 ntangwa zawonso. 24 Ubatiamunuina makasi maku, E nsita za makasi maku zabalwakila. f 25 Yambula e ndo au1 yasala e nkatu; E saba yau yalembi kala o wantu. g 26 Bebangikanga ndiona wawanda, Bakwamanene mokenena e ndunzi za awana walweka. 27 Kudikila bi muna bi wau, Ke bena ye kunku ko muna unsongi waku. 28 Ubavunzuna muna nkand’awana bena moyo,1h Kuyambula ko basonama kumosi ye ansongi. i 29 Vo i mono mbangamene, mu mpasi ngina. j O nkum’aku a luvuluzu yambula wantanina, e Nzambi. 30 Iyimbidila e nkumbu a Nzambi, 69:20 1 Yovo “e vuvu kiame kidimbukidi.” 69:21 1 Yovo “nti ampondi.” 69:23 1 Mvovo wa sina: “E tuketo twau twazakama.” 69:25 1 Yovo “ndo yazungwa yaka.” 69:28 1 Yovo “nkand’a moyo.”

NKUNGA 69:31–71:9 31

32

33

34

35

36

Ikuntundidika ye matondo. Ediadi diyangidika Yave ke mu ngombe ko, Ngatu mwan’a ngombe una ye mpoka ye kole. a Alembami bemona wo, beyangalala. Yeno nuvavanga Nzambi, yambula ntima mieno miayangalala. Kadi Yave owinikinanga asukami, b Ke veza nkangu andi wabakama ko. c E zulu ye ntoto, yambula wankembelela, d Yo kalunga ye yawonso ikangalelanga mo. Kadi Nzambi ovuluza Zione e Yo tungulula mbanza za Yuda, ˆ I muna bekala yo vua e nsi yayi. E wan’a ntaudi zandi bevua yo, f Awana bezolanga nkumbu andi g bekala mo. Kuna kwa ntwadisi a nkunga. Nkung’a Davidi una se luyindulu.1

70

E Nzambi, umpuluza; E Yave, zabuka wansadisa. h 2 Awana bazolele kumponda Yambula bafusuka e nsoni yo kululwa. Awana beyangalelanga e mpasi zame Yambula batina yo fusuka e nsoni. 3 Awana bevovanga vo: “Dimfwanukini!” Yambula bayingwa yo fusulwiswa e nsoni. 4 Kansi, awana bekuvavanga Yambula bayangalala yo mona e kiese muna ngeye. i Awana bezolanga mavangu ma mpuluz’aku, bavova ntangwa zawonso vo:

70:Ntu 1 Yovo “muna sungamesa.”

798 KAPU 69 a Nk 50:13-15 Os 14:2

5

b Nk 10:17 Nk 102:17 Yes 66:2

c Nk 146:7 Yes 61:1 Luk 4:18

d Nk 96:11 Yes 49:13

e Nk 51:18 f Yes 61:9 Yes 66:22

71 2

g Nk 91:14 Yak 1:12

 KAPU 70

3

h Nk 40:13-17 i Nk 5:11 Man 3:25

 Ndambu ya 2 a Nk 109:22

4

b Nk 141:1 c Nk 18:2 d Nk 13:3 

5

KAPU 71 e Nk 25:2 Nk 31:1-3 Yes 45:17 Yer 17:18

6

f Nk 34:15 g 2Sa 22:2, 3 Nk 18:2 Nk 144:2

h Nk 17:8, 9

7

Nk 59:1 Nk 140:4 Mat 6:13

i 1Sa 17:45 Yer 17:7

8

j Nk 22:9, 10 Nk 139:16 Yes 46:3

k Nk 51:15 Ayi 13:15

l Nk 92:14 m Nk 73:26 Kim 12:3

“Yambula Nzambi katundidikwa!” Vo i mono i munkondwa nsadisi ye nsukami; a E Nzambi, zabuka wansadisa. b Ongeye i nsadisi ye mvuluzi ame; c E Yave, kuzingidi ko. d E Yave, kwa ngeye ntinini. Kuyambula ko vo yafusulwiswa e nsoni. e Muna unsongi waku, ˆ umpuluza, unkula. Untamba o matu,1 umpuluza. f Kala se nzo ame angolo yatungilwa vana tadi Muna mfwete kotanga ntangwa zawonso. Kanikina kimana yavuluzwa, Kadi u tadi diame ye swekameno diame. g E Nzambi ame, umpuluza vana moko ma kimpumbulu, h Vana moko ma mbangiki. Kadi ngeye i vuvu kiame, e Mfumu Yave; Kwa ngeye isianga e vuvu tuka muna kileke kiame. i Mu ngeye yayekamena tuka yawutukila; Ngeye wampaikisa muna vumu kia ngudi ame. j Ikusanisinanga ntangwa zawonso. Nkitukidi se sivi kwa wantu ayingi, Kansi, ngeye i tininu diame diangolo. O nu’ame uzele yo nkembo aku; k Nzayisi o nkembo aku e lumbu kiamvimba. Kungiambula ko muna kinunu kiame; l Avo ngolo zame zisukidi, kumbembola ko. m

9

71:2 1 Yovo “Kuluka, wangwa.”

799 10 E mbeni zame bekunkumbanga, Awana bazolele kumponda,1 bamvuandidi e mfulu, a 11 Bavovele vo: “Nzambi unyambwidi. Nunlanda, nuambaka, kadi kena yo mvuluzi ko.” b 12 E Nzambi, kumpavuka ko. Wiza nswalu, wansadisa. c 13 Yambula vo awana bantelamene Bafusuka nsoni yo vila d Awana bevavanga mpasi zame Bavezwa yo mweswa e nsoni. e 14 Vo i mono, ikwamanana kuvingila; Iwokesa lusanisinu lwaku. 15 O nu’ame uzayisa unsongi waku, f Mavangu maku ma luvuluzu e lumbu kiamvimba, Kanele vo mayingi ye kilendi mo bakula ko.1g 16 Ikwenda yo samuna mavangu maku mankuma, E Mfumu Yave; Ivovela unsongi waku, waku kaka. 17 E Nzambi, ngeye okundonganga tuka muna kileke kiame, h Yamu wau isamunanga mavangu maku masivi. i 18 E Nzambi, kungiambula ko, kana nkutu vava inuna yo vaika e nsuki zampembe. j Yambula yasamuna nkum’aku1 kwa mbandu ilanda Ye ngolo zaku kw’awana bekwiza. k 19 Unsongi waku ulweke kuna kayengele, e Nzambi; l Wavanga mambu manene; E Nzambi, nani una nze ngeye? m 71:10 1 Yovo “Awana bevavanga moyo ame.” 71:15 1 Yovo “kizeye mo lutangu ko.” 71:18 1 Yovo “koko kwaku.”

NKUNGA 71:10–72:6 KAPU 71 a 2Sa 17:1, 2 b Nk 3:2 Nk 42:10 Mat 27:42, 43

c Nk 22:11 Nk 35:22 Nk 38:21, 22

d 2Sa 17:23 e Nk 109:29 f Nk 35:28 Nk 40:9

g Nk 40:5 h Nk 71:5 i 2Sa 22:1 1Tu 16:4 Nk 9:1

j Nk 37:25 Nk 71:9

k Luv 13:8 1Tu 29:10, 11 Nk 78:2-4

l Nk 36:6

20 Kana una vo umbwesese mpasi zayingi ye ntantu, a Umpana diaka o moyo; Untombola muna nsi a ntoto. b 21 Wokesa o nene wame Unzietesa lutaninu lwaku yo kumfiaulwisa. 22 Ozevo, ikukembelela muna nsambi Muna ziku kiaku, e Nzambi ame. c Ikuyimbidila muna kokolo, E Mvauki a Isaele. 23 E befo yame iyengoloka ye kiese vava ikuyimbidila, d Kadi ovulwizi moyo ame.1e 24 Lubini lwame lusamuna1 unsongi waku e lumbu kiamvimba, f Kadi awana bevavanga lufwasu lwame, befusulwiswa e nsoni yo kululwa. g

m Luv 15:11 Nk 86:8 Nk 89:6 Yer 10:7

 Ndambu ya 2 a 2Sa 12:10, 11

Nkunga mu kuma kia Solomo.

vana nzengo 72 E Nzambi, zaku kwa ntinu, 2

b Nk 40:2 Nk 86:13

c Nk 25:10 Nk 108:4 Nk 146:6

3

d Nk 63:5 Nk 104:33

e 2Sa 4:9 Nk 103:4

4

f Nk 71:8 g Nk 71:13 

KAPU 72 h 1Tu 22:11, 12

5

1Tu 29:19 Yer 23:5

i 1Nti 3:9, 28 j Yes 11:4 k Nk 89:36, 37 Luk 1:32, 33 Lus 11:15

l 2Sa 23:3, 4 Ngn 16:15 Ngn 19:12

6

Yo unsongi waku kwa mwan’a ntinu. h Yambula kazenga diambu dia nkangu aku kuna unsongi, Ye diambu dia alembami aku kuna unsongi. i Yambula miongo miatwasa luvuvamu kwa nkangu aku, E kundubulu yatwasa unsongi. Yambula katanina alembami vana vena nkangu, Kavuluza wan’asukami Yo kosomona ona osadilanga umpuki muna kubayiya. j Bekuvumina ekolo e ntangwa ikezimanga Ekolo e ngonde ikala, Muna mbandu ye mbandu. k Okala nze mvula inokanga muna titi yazengwa, Nze ulolo wa mvula uyondelekanga ntoto. l

ˆ 71:23 1 Yovo “Ok udidi moyo ame.” 71:24 1 Yovo “luyindula.”

NKUNGA 72:7–73:6 7 Muna lumbu yandi, o nsongi osakumuka, a Luvuvamu luwokela b yavana e ngonde ke ikala diaka ko. 8 Yala keyala tuka muna kalunga yamu kalunga Tuka mu Nzadi,1 yakuna nsuka za nza. c 9 Awana bezingilanga muna makanga, bekumfukamena, E mbeni zandi bevenda ntoto. d 10 Atinu a Tasisi ye atinu a sanga, befuta e mpaku. e E ntinu mia Siba yo Seba mitwasa tukau. f 11 E ntinu miawonso mikumvumbamena, E zula yawonso ikunsadila. ˆ 12 Kadi okula nsukami vava kekaza, Ye mumbona-mpasi ye ndiona okondelo nsadisi. 13 Ofwila mumbona-mpasi e nkenda yo nsukami, Ovuluza mioyo miau. ˆ 14 Okubakula1 muna lubangamu ye nsoki, O menga mau, mantalu mekala vana meso mandi.

800 KAPU 72 a Yes 61:11 b 1Nti 4:25 1Tu 22:9 Yes 2:4 Yes 9:6

c Luv 23:31 1Nti 4:21 Nk 2:8 Nk 22:27, 28 Dan 2:35 Zak 9:10

d Nk 2:9 Nk 110:1

e 1Nti 4:21 f 1Nti 10:1, 2 

Ndambu ya 2 a 1Nti 10:10 b Yes 30:23 c Yes 35:1, 2 d 1Nti 4:20 e Nk 45:17 Nk 89:35, 36

f Tuk 22:18 Ngl 3:14

g 1Tu 29:10 h Luv 15:11 i Lus 5:13 j Nta 14:21

72:8 1 I sia vo, Uferate. 72:14 1 Yovo ˆ “Okula mioyo miau.”

Kab 2:14

k 1Sa 17:58

15 Yambula ntinu kazinga yo vewa wolo wa Seba. a O nkangu wakwamanana samba muna wete diandi, Yambula kasambulwa e lumbu kiamvimba. 16 Vekala ye ulolo wa masa ova ntoto; b Yamuna nsuka za miongo. E mbongo a ntinu ivuembeta nze muna Lebanone, c O wantu muna mbanza besakumuka nze titi ya ntoto. d 17 Yambula nkumbu andi yakala yakwele mvu, e Yambula yakala kolo kiawonso nze ntangwa. O wantu bavuila nsambu muna yandi; f E zula yawonso yanyikila vo nkwa kiese. 18 Yambula Yave wa Nzambi kakembelelwa, wa Nzambi a Isaele, g Yandi kaka ovanganga mambu masivi. h 19 Yambula nkumbu andi yankembo yasanisinua yakwele mvu, i Yambula nkembo andi walungila mu nza yawonso. j Amen ye Amen. 20 E sambu ya Davidi wa mwan’a Yisai imene. k

NKANDA WANTATU (Nkunga 73-89) Nkung’a 4 Kadi ke bemonanga mpasi ko KAPU 73 Nzambi wambote kikilu yavana befwa; a 2Tu 35:15 kuna kwa Isaele, kuna E nitu zau zakola.1a b Nk 84:11 kw’awana bavelela muna Mat 5:8 5 Mana metokanesanga ankaka ntima. b c Nk 94:18 ke mekubabwilanga ko, b 2 Vo i mono, fioti fiasidi, Ngatu mona mpasi nze wantu d Yob 21:7 malu mame nga mavengoYer 12:1 akaka. c  mokene; 6 I dianu vo, umvuania i nsaNdambu ya 2 E tambi yame yadi nga mia nsingu zau; d sielomoka. c a Kim 7:15 Bevuatanga o nsoki nze 3 Kadi mbwenene akwa lusanu b Yob 12:6 mvuatu. Yob 21:7, 9 kimpala Vava mbwene luvuvamu lwa c Yer 12:1 73:4 1 Yovo “E vumu yau yazala yo yimpumbulu. d d Yob 21:14, 15 mazi.”

73

Asafi. a

801 7 O meso mau mamana lunzuka mu kuma kia kimvuama kiau;1 E zingu kiau kiatoma sikila lutila makani ma ntima miau. 8 Bavezele akaka yo vova mambu mambi. a Babavumisi kuna lulendo vo bangika bekubabangika. b 9 Bevovanga nze yau bazanguka wauna wazangukila e zulu, Tubini twau tuvumvulanga ova nza kuna umvuania. 10 Ozevo, o nkangu a Nzambi1 uvutukidi kwa yau, Banuinini muna ulolo wa maza mau. 11 Bavovele vo: “O Nzambi aweyi kezayila wo e? c Nga Mpungu-nene ozaya wo e?” 12 Elo, awaya i yimpumbulu, ke betokananga ko. d Bakinu wokesa kimvuama kiau. e 13 Elo, nkatu-nkatu kwandi mpelelese ntim’ame Yo sukula moko mame muna songa vo i munkondwakuma. f 14 Yabwilwa mpasi e lumbu kiamvimba; g Yo tumbwa konso mene. h 15 Kansi, kele vo yavova mambu mama, Yadi yekola nkangu aku.1 16 Ekolo yavava dio bakula, Diantokanesa kikilu 17 Yavana yakota muna nzo avauk’a Nzambi, Yabakula e mbaninu au. 18 Kieleka, ubasidi vana fulu kia nlelo. i Ubabwisisi muna lufwasu. j 19 Bafwasilu kuna kinsalukisa! k 73:7 1 Mvovo mia sina: “mazi mau.” 73:10 1 Yovo “nkangu andi.” 73:15 1 Mvovo wa sina: “mbandu a wan’aku.”

NKUNGA 73:7–74:1 KAPU 73 a Nk 53:1 b 1Nti 21:7

20

c Nk 10:4, 11 Nk 94:3, 7 Yez 8:12 Sef 1:12

d Nk 37:35

21

e Nk 17:14 f Yob 34:7, 9 Yob 35:3

22

g Nk 34:19 h Yob 7:17, 18 i Nk 35:6, 7

23

Yer 23:11, 12

j Nk 37:10, 20 Nk 55:23 Ngn 3:33

24

k Yob 21:23 Nk 37:1, 2 Yes 30:13

 Ndambu ya 2 a Nk 73:3 b Nk 16:8

25 26

Nk 63:8 Yes 41:10

c Nk 25:9 Nk 32:8 Nk 37:23 Nk 143:10 Ngn 3:6

27

d Nk 37:34 e Nk 42:2 Nk 84:2 Yes 26:9

f Nk 16:5 Man 3:24

g Nta 15:39 Yak 4:4

h Nk 65:4 Yak 4:8

i Nk 118:17 

KAPU 74 j 1Tu 25:1 2Tu 35:15

k Man 5:20 l Nsi 29:19, 20 Nk 100:3

28

Bafwasilu kuna kinsalukisa, e mbaninu au yampasi kikilu! Nze ndozi vava muntu kesikamanga, e Yave, Vava otelama, kusie sungididi muna mpw’au ko.1 Kansi, o ntim’ame wakituka wandudi, a Mpasi kikilu yamona muna nsi a mbundu. Zowa yakala yo kondwa umbakuzi; Yakala nze bulu kia kondwa nzayilu vovo wina. Kansi, owau yakinu yaku; Osimbinini koko kwame kwalunene. b Umfididi muna malongi maku, c I bosi, okumfila muna nkembo. d Nani ngina yandi koko zulu? Wau ngina yaku, kizolele diaka wankaka ko ova ntoto. e E nitu ame yo ntim’ame ulenda yoya, Kansi, Nzambi i tadi dia ntim’ame ye kunku kiame yakwele mvu. f Kieleka, awana bekuvavukanga, vila bevila. Sukisa osukisa1 awana bekubembolanga muna lembi songa e kwikizi.2g Vo i mono, ofinama Nzambi diambote kwa mono. h Nkitwidi Mfumu Yave se tininu diame, Yasamuna mavangu maku mawonso. i

74

Maskile.1 Nkung’a Asafi. j

E Nzambi, ekuma utubembolwele yakwele mvu? k E nsita za makasi maku, mu nkia kuma zikwamini muna mameme ma kambi diaku? l

73:20 1 Mvovo wa sina: “oveza e mpw’au.” 73:27 1 Yovo “Okaka e nua mia.” 2 Yovo “awana bena nze mintazumba.” 74:Ntu 1 Tala Nsas’a Mvovo.

NKUNGA 74:2-23 2 Sungamena nkangu1 aku una wasola tuka kolo, a ˆ E kanda dina wakula se vua diaku. b Sungamena Mongo a Zione kuna okalanga. c 3 Sia sungididi muna fulu ina yafwaswa emvimba. d Mbeni ofwasidi lekwa yawonso muna fulu kiavauka. e 4 E mbeni zaku bakazidi e kazu kia nsundidi muna sambilu diaku. f Mwamuna batelamese dimbu yau se sinsu. 5 Bakala nze wantu basimbidi masoka1 muna kesa nti mia mfinda yanene. 6 Bakosomwene teke yawonso yavalwa g muna masoka1 ye sengwa. 7 Bayokele nzo aku avauka. h Bafunzwidi e saba kiyikilwanga muna nkumbu aku, babwisidi kio vana ntoto. 8 Yau yo wan’au bavovele muna ntima miau vo: “Masambilu mawonso ma Nzambi1 mu nsi yayi mafwete yokwa.” 9 Ke vena diaka sinsu ko kina tulenda mona; Ke vena diaka ngunza ko, Ke mosi ko omu yeto ozeye ntangwa dizingila e diambu diadi. 10 E Nzambi, yamu nkia ntangwa mbeni kekwamanana kutianguna? i Nga mbeni oveza nkumbu aku yakwele mvu? j 11 O koko kwaku, o koko kwaku kwalunene, ekuma kuzingamene? k Katula ko vana tulu kiaku,1 kimana wabasukisa.

802 KAPU 74 a Nsi 9:29 b Nsi 4:20 Nsi 32:9

c Nk 48:2 Nk 132:13

d Dan 9:17 e Nk 79:1 f Man 2:7 g 1Nti 6:18, 35 h 2Nti 25:9 Yes 64:11

i Nk 13:2 Nk 79:4

j Yez 36:23 k Nk 44:23 Yes 64:12 Man 2:3

 Ndambu ya 2 a Luv 15:2 Yes 33:22

b Luv 14:21 Nek 9:10, 11

c Yes 48:21 d Yos 3:13 e Tuk 1:3, 5 Nk 136:7, 8

f Mav 17:26 g Tuk 8:22 h Yes 52:5 i Nk 12:5

74:2 1 Mvovo wa sina: “nkutakani.” 74:5, 6 1 Yovo “sengele.” 74:8 1 Yovo “Fulu yawonso isambilwanga Nzambi.” 74:11 1 Yovo “vana mfokola za mvuatu miaku.”

j Eze 3:11 k Nk 89:50, 51 Yes 52:5

12 Kansi Nzambi i Ntinu ame tuka kuna nz’ankulu, Ndiona ovuluzanga ova ntoto. a 13 Onikwini kalunga muna ngolo zaku; b Owudidi ntu mia mbizi zansisi muna kalunga. 14 Okosomwen’e ntu mia Leviatane;1 Umvene se madia kwa nkangu, kw’awana bekalanga muna makanga. 15 Oziwidi nto za nkoko ye mvuila; c Oyumisi e nkoko mikukulanga. d 16 O mwini i waku; o fuku mpe i waku. Ngeye wavanga ntemo ye ntangwa. e 17 Ngeye wasikidisa mingilu miawonso mia ntoto; f Ngeye wasikidisa nsungi ya mvula ye mbangala. g 18 E Yave, sungamena mafingu ma mbeni, Ye ndevola belevolanga nkumbu aku o nkangu a mazowa. h 19 Kuvani moyo a mbwel’aku ko kwa bulu yansisi. Kuvilakani e zingu kia nkangu aku ko umonanga e mpasi yakwele mvu. 20 Yindula e kangu diaku, Kadi e fulu ya tombe ya nza izadidi ye nsoki. 21 Yambula mbangami kalembi kwenda ye nsoni i E mumbona-mpasi ye nsukami basanisina nkumbu aku. j 22 E Nzambi, telama wazenga e diambu diaku. Sungamena wo vo zowa okutiangunanga e lumbu kiamvimba. k 23 Kuvilakani ko dina divovele mbeni zaku. 74:14 1 Tala Nsas’a Mvovo.

803

NKUNGA 75:1–76:11

E kazu ki’awana batelamene kitombokanga kuna zulu ntangwa zawonso. Kuna kwa ntwadisi a nkunga. Muna nkunga, “Kutwasi Lufwasu Ko.” Nkung’a Asafi. a Nkunga.

matondo, e Nza75 Tuvutwidi mbi, tuvutwidi matondo; E nkumbu aku lukufi ina, Wantu besamunanga mavangu maku masivi. Ovovele vo: “Avo nsikidisi kolo, Ifundisila muna unsongi. E nza yawonso ye nkangu andi vava yazakama, Mono yasikinina malunzi mandi.” (Sela) Mpovese akwa lulendo: “Ke nuyisani ko,” Kuna kwa yimpumbulu: “Ke nusanisini ngolo zeno ko.1 Ke nuluta sanisina ngolo zeno ko1 Ngatu vovela kuna lulendo. Kadi o zitu ke utuka Kuna este ko yovo kuna weste ngatu kuna sude. Kadi Nzambi i Mfundisi. c Okulwidi mosi yo tundidika wankaka. d Kadi vana koko kwa Yave vena ye mbungwa; e E vinyu iyilanga, izele ye nsangu. Kieleka, otiamuna yo, Yimpumbulu yawonso ya nza benua yo, yamuna tosi dia nsuka.” f Vo i mono, isamuna diambu diadi yakwele mvu; Iyimbidila Nzambi a Yakobo. Kadi ovovele vo: “Sukisa isukisa ngolo1 zawonso za yimpumbulu, Kansi e ngolo1 z’asongi wokela kaka ziwokela.” b

2 3

4

5 6 7 8

9 10

75:4 1 Mvovo wa sina: “Ke nuzangula mpoka zeno ko.” 75:5 1 Mvovo wa sina: “zangula mpoka.” 75:10 1 Mvovo wa sina: “mpoka.”

KAPU 75 a 2Tu 35:15 b Yes 30:27

Kuna kwa ntwadisi a nkunga; uyimbidilwa muna masikilu ma nsinga. Nkung’a Asafi. a Nkunga.

ozayakene muna 76 Nzambi Yuda; b

c Nk 50:6 Nk 58:11

d 1Sa 2:7 Dan 2:21 Dan 4:17 Luk 1:52

e Nk 11:5, 6

2 3

f Yob 21:19, 20 Yer 25:15, 28 Yer 49:12 Lus 14:9, 10 Lus 16:19 Lus 18:6

4

 Ndambu ya 2  KAPU 76

5

a 2Tu 35:15 b Nk 48:1, 3 c 2Tu 2:5 d Tuk 14:18

6

e Nk 74:2 Nk 132:13 Nk 135:21

f 2Tu 32:21 Nk 46:9

7

g Luk 1:51 h Yes 31:8

8

Yes 37:36

i Nak 2:13 j Nk 89:7

9

k Yer 10:10 Nak 1:6

l 1Nti 8:49 m 2Tu 20:29

10

Nk 2:4, 5

n Nk 147:6 Ngn 3:34 Sef 2:3

o Ngn 16:4 Dan 3:19, 28

p Nta 30:2 q 2Tu 32:23 Nk 89:7

11

Nkumbu andi yanene muna Isaele. c E saba kiandi kina muna Saleme, d Ye nzo andi muna Zione. e ˆ I muna katololwele maswanga ma tiya ma mfumba, Ngubu, nsosolo ye nuaninua ya vita. f (Sela) Ongeye okezimanga yo nkembo;1 Osundidi miongo mikalanga ye mbizi zayingi. Akwa ntima mia kikesa basanzilu. g Balele tulu; Mabamba-ngolo mawonso ke balendele kuyitanina ko. h Muna lusembo lwaku, e Nzambi a Yakobo, Anati a makalu ma vita ye akwa mvalu balele wosola kia tulu. i Ngeye kaka una wambubu. j Nani lenda telamena nsita za makasi maku? k Tuka kuna zulu ozayisi e nzengo; l E nza imwene wonga, ikedi pi-i m Vava Nzambi katelamene muna fundisa, Yo vuluza alembami awonso a nza. n (Sela) Kadi makasi ma wantu nkembo mekutwasila; o E kasi diau dia nsuka dikuviengesa. Nusia nsilu kwa Yave wa Nzambi eno, nulunganisa mio, p Yambula awonso ana banzietele batwasa tukau twau kuna vumi. q

76:4 1 Yovo “Ofukilu yo ntemo.”

NKUNGA 76:12–77:20 12 Okulula lulendo lwa1 afidi; Ozakamesanga ntinu mia nza. Kuna kwa ntwadisi a nkunga; muna Yedutune.1 Nkung’a Asafi. a Nkunga.

kwa Nzambi muna 77 Iboka nding’ame; 2

3

4

5 6

7

8

9

´ Iboka kwa Nzambi, yandi owa nding’ame. b Muna lumbu kia mpasi zame mvavidi Yave. c O fuku ndambwidi moko mame kwa yandi yo lembi vuena.1 Kilendi2 fiaulwiswa ko. Avo ngindwidi Nzambi, mvumukini; d Ntokane yo yoya kibeni.1e (Sela) Kuyambwidi ko vo meso mame mazima; Ngiangamene o ntima, kilendele vova ko. Ngindu zame zivutukidi muna lumbu yavioka, f Muna mvu mia nz’ankulu. Muna fuku iyindulanga nkung’ame; g Ibadikanga muna ntim’ame; h Mpavidi1 ye fululu kiawonso. Nga Yave okutubembola yakwele mvu? i Nga kesinga kutufwila diaka nkenda ko? j Nga walakazi wandi usukidi yakwele mvu? Nga nsilu andi ke ulungana ko muna mbandu zawonso e? Nga Nzambi ovilakene songa dienga diandi, k Yovo makasi mandi masukisi nkenda zandi e? (Sela)

76:12 1 Mvovo wa sina: “mianda mia.” 77:Ntu 1 Tala Nsas’a Mvovo. 77:2 1 Mvovo wa sina: “lembi leka.” 2 Yovo “Moyo ame ke ulendi.” 77:3 1 Mvovo wa sina: “mwand’ame uyoyele.” 77:6 1 Mvovo wa sina: “Mwand’ame uvavidi.”

804 KAPU 77 a 2Tu 35:15 b Nk 34:6 Ngn 15:29

c Nk 18:6 Nk 50:15

d Nk 42:5 e Nk 143:4 f Nk 143:5 Yes 51:9

g Nk 42:8 h Nk 77:12 i Nk 74:1 j Nk 79:5 k Yes 49:14 Yes 63:15

 Ndambu ya 2 a Nk 31:22 b 1Tu 16:9 Nk 143:5

c Luv 15:11 Nk 89:8

d Nk 72:18 Lus 15:3

e Luv 9:16 Yes 52:10 Dan 3:29 Dan 6:26, 27

f Luv 6:6 Nsi 9:29

g Luv 14:21 Yos 3:16 Nk 114:1-3

h 2Sa 22:15 Nk 144:6

i Nk 29:3 j Nk 97:4 k Luv 19:18 2Sa 22:8

l Nek 9:10, 11 Kab 3:15

m Luv 13:21 Nk 78:52

n Yes 63:11 Mav 7:35, 36

10 Nga ikwamanana vova vo: “Edi dintwasidi e mpasi:1a O Mpungu-nene osobele mpila kekadilanga2 yeto?” 11 Iyindula mavangu ma YA;1 Iyindula mavangu maku masivi ma nz’ankulu. 12 Ibadika mavangu maku mawonso Yo yindula salu yaku. b 13 E Nzambi, e nzila zaku zavauka. E Nzambi, nkia nzambi wina wanene nze ngeye? c 14 Ongeye i Nzambi aludi, ona ovanganga mambu masivi. d Osengomwene ngolo zaku kwa nkangu. e 15 Wavuluza1 nkangu aku muna nkum’aku,2f Wan’a Yakobo yo wan’a Yosefe. (Sela) 16 Maza mamona, e Nzambi; Maza mamona yo tokana. g Maza masina mafusuka. 17 O matuti manokesa maza. E zulu dialomboka, diatalumuna miandazi, E maswanga maku mayenda muna ndambu zawonso. h ´ 18 E zu dia mwandazi i aku di´ kedi nze zu dia mapine ma makalu ma vita; E nsemo mitemese e nza; j E ntoto uzakamene yo vasuka. k 19 Waziula nzila muna kalunga, l Ye yendelo diaku muna maza mayingi; Kansi ntambi zaku ke zamoneka ko. 20 Wafila nkangu aku nze kambi, m Muna moko ma Mose yo Arone. n 77:10 1 Yovo “Edi dintobwele.” 2 Mvovo wa sina: “osobele koko kwandi kwalunene oku kwa.” 77:11 1 “YA,” i mpila yankufi ya yikila e nkumbu Yave. ˆ 77:15 1 Yovo “Wakula.” 2 Mvovo wa sina: “koko kwaku.”

805 ´ E nkangu ame, nuwa nsiku ame;1 Nutamba matu meno muna mvovo mia nu’ame. lvovela muna yingana. ´ Ita nguala za nz’ankulu. b ´ Mambu twawa yo zaya, Mana mase meto batuzingulwila, c Ke tusweka mo kwa wan’au ko; Tusamuna kwa mbandu ilanda d O mavangu ma Yave ma nkembo yo nkum’andi e Ye mambu masivi mana kevanganga. f Wasikidisa nzengo muna Yakobo Wasikidisa nsiku muna Isaele; Wakanikina akulu eto Bazayisa mambu mama kwa wan’au, g Kimana e mbandu ilanda, O wana ana bewutuka bazaya mo. h Yau mpe bazayisa mo kwa wan’au. i Basia e vuvu kiau kwa Nzambi. Balembi vilakana mavangu ma Nzambi j Kansi balemvokela nkanikinu miandi. k Muna mpila yayi, ke bekala nze akulu au ko, Mbandu y’akwa lulendo ye akolami l Mbandu y’akwa ntima mia soba-soba1m Ana ke basonga kwikizi ko kuna kwa Nzambi. O wan’a Eferaime bakala ye ´ mata, Kansi muna lumbu kia vita, batina.

78 2 3 4

5

6

7

8

9

NKUNGA 78:1-21 Maskile.1 Nkung’a Asafi. a

78:Ntu 1 Tala Nsas’a Mvovo. 78:1 1 Yovo “longi diame.” 78:8 1 Mvovo wa sina: “ntima mialembi sikila.”

KAPU 78 a 1Tu 25:1 b Ngn 1:5, 6 Mat 13:34, 35

c Luv 13:8 Nk 44:1

d Nsi 4:9 Nsi 6:6, 7 Nsi 6:21 Nsi 11:18, 19 Yos 4:6, 7

e Yes 63:7 f Nk 98:1 g Tuk 18:19 Nsi 6:6, 7

h Nk 71:17, 18 Nk 102:18

i Nsi 4:10 j Nsi 4:9 Nk 103:2

k Nsi 5:29 l Luv 32:9 Nsi 1:43 Nsi 31:27 2Nti 17:13, 14 Yez 20:18 Mav 7:51

m Nk 81:11, 12 Yer 7:24-26

 Ndambu ya 2 a Nsi 31:16 b 2Tu 13:8, 9 Nek 9:26

c Nsi 32:18 2Tu 13:12 Yer 2:32

d Nk 106:21, 22 e Nsi 4:34 Nek 9:10

f Nta 13:22 g Luv 14:21, 22 Luv 15:8

h Luv 13:21 Luv 14:20, 24

i Luv 17:6 Nta 20:11 Nk 105:41 Yes 48:21 1Ko 10:4

j Nsi 8:14, 15 k Nsi 9:21, 22 Nk 95:8 Ayi 3:16

l Nk 106:14 m Luv 16:8 n Luv 17:6

10 Ke balunda kangu dia Nzambi ko a Bamenga kangalela muna nsiku andi. b 11 Bavilakana mpe mavangu mandi, c E mavangu masivi kabasonga. d 12 Wavanga mambu masivi vana ndose a akulu au, e Muna nsi a Engipito, muna zunga kia Soane. f 13 Wavambula kalunga kimana baviokela mo, Watelamesa maza nga yaka.1g 14 Muna mwini wabafidila muna tuti O fuku wawonso muna ntemo a tiya. h 15 Wawula matadi muna makanga, Wabanuika yavana e vuina diau diamana, nze yau banuina muna maza masina. i 16 Ovaikisi nkukula za maza muna tadi Yo kukulwisa maza nze nkoko. j 17 Kansi bakwamanana kunsumukina Yo telamena Mpungu-nene muna makanga. k 18 Batontele Nzambi muna ntima miau l Muna lomba madia mana balakukilanga moyo. 19 I bosi bakumba Nzambi, Oku vo: “Nga Nzambi olenda yala meza muna makanga?” m 20 Yandi wawanda e tadi Diapongola maza yo kukulwisa mo nze nkoko. n “Nga olenda kutuvana mpe mbolo, Ngatu vana mbizi kwa nkangu andi e?” o 21 Vava Yave kabawa, wafunga kikilu makasi; p

o Luv 16:3 p Nta 11:10

78:13 1 Mvovo wa sina: “zudika.”

NKUNGA 78:22-43

22

23 24

25

26

27

28

29 30

31

32

33

E tiya a tukwama muna Yakobo, E makasi mandi mafusuka muna Isaele. b Kadi ke bakala yo lukwikilu ko muna Nzambi; c Ke basia vuvu ko muna nkum’andi wa kubavuluza. Muna diadi, wavana nkanikinu kwa matuti kuna zulu, Yo ziula yelo ya zulu. ˆ Wanokesa mana tuka kuna zulu kimana badia; Wabavana masa matuka kuna zulu. d Wantu badia mbolo ya akwa ngolo;1e Wabavana madia mafwana muna kubayukutisa. f Wavevomwena tembwa kia este muna zulu, Wafula tembwa kia sude muna nkum’andi. g Wabanokesena mbizi nze mbundukutu a ntoto, E nuni nze senge vana kumu dia kalunga. Wabetomwena zo vana kati kwa ndo andi, Muna mbela-mbel’a saba yandi. Badia yo toma yukuta; Wabavana ina balakukilanga moyo. h Kansi, vitila balungisa e nsatu zau, Madia una makala kaka muna nua miau, O makasi ma Nzambi mabafusukila. i Wavonda mabamba-ngolo mau; j Wafwasa matoko ma Isaele. Vana ntandu a mama mawonso, basakisa osumuka k Ke bakala yo lukwikilu ko muna mavangu mandi masivi. l I dianu vo, wasukisa e lumbu yau nze mwaya, m

78:25 1 Yovo “ambasi.”

806 KAPU 78 a Ayi 12:29 b Nta 11:1 c Nk 106:24

34

Ayi 3:10 Yud 5

d Luv 16:14, 35 Luv 16:31, 32 Nta 11:7 Nsi 8:3 Yoa 6:31 1Ko 10:2, 3

e Nk 103:20 f Luv 16:12

35

36

g Nta 11:31-34 h Nta 11:19, 20 i Nta 11:10

37

j Nta 11:34 k Nta 14:2-4 Nta 25:3 1Ko 10:8-10

l Luv 16:15

38

Nsi 8:14, 15

m Nta 14:29, 35 Nsi 2:14

 Ndambu ya 2 a Nta 21:7 Afu 4:3

39

b Nsi 32:4 c Luv 6:6 d Nk 95:10 Ayi 3:10

40

e Nsi 31:20 Yer 31:32

f Luv 34:6 Nta 14:18 Nek 9:31

41

g Nta 14:19, 20 Yer 30:11 Man 3:22

42

h Nek 9:27 Yes 48:9 Yez 20:9

i Nk 103:14 j Nta 14:11 k Yes 63:10 Efe 4:30 Ayi 3:16

l Nta 14:22 Nsi 6:16 Nk 95:8, 9

m Luv 14:30 n Nsi 4:34 Nek 9:10 Nk 105:27-36

43

Yo sukisa mvu miau kuna kinsalukisa, muna lubangamu. Kansi, konso ntangwa kavondanga ankaka muna yau, bamvavanga; a Bavilukanga yo vava Nzambi, Basungamenanga vo Nzambi i Tadi diau, b O Nzambi wa Mpungu-nene ˆ i Nkudi au.1c Kansi, bavavanga kumvunginika muna nua miau Yo kumvuna muna tubini twau. E ntima miau ke miasikila ko muna yandi; d Ke basonga kwikizi ko muna kangu diandi. e Vo i yandi nkwa nkenda; f Walolokanga1 o bi wau yo lembi kubafwasa. g Wakanganga o ntima muna makasi mandi h Yo lembi yangumuna makasi mandi mawonso. Kadi wasungamenanga vo nitu kwau, i Tembwa kiviokanga yo lembi vutuka diaka.1 Nkumbu nkwa bantelamena muna makanga j Yo kunlweka ntima! k Ntangwa ke ntangwa batontanga Nzambi, l Yo kendeleka1 Mvauki a Isaele. Ke basungamena nkum’andi1 ko, E lumbu kina kabavuluza vana moko ma mbeni, m I nsonga kasonga sinsu yandi muna Engipito n Yo masivi mandi muna zunga kia Soane,

78:35 1 Yovo “Nlandi a kunda.” 78:38 1 Mvovo wa sina: “Wafukanga.” 78:39 1 Nanga, “Mwanda mu vaika wina, ke uvutuka diaka ko.” 78:41 1 Yovo “mwesa mpasi.” 78:42 1 Mvovo wa sina: “koko kwandi.”

807 44 Ye una kakitulwila e nsuku za Nile se menga a Muna diadi ke balenda nuina muna nkukwila zandi ko. 45 Watwika buka ya mbwanzi zabatatika b Ye mazundu mabafwasa. c 46 Wavana mbongo au kwa makonko ma loko, Wavana mfutu a salu kiau kwa buka kia makonko. d 47 Wafwasa nsinga miau mia vinyu muna mvul’a matadi e Ye nsanda miau muna matadi ma mvula. 48 Wayekola twelezi yau kwa mvul’a matadi f Yo makambi mau muna nsemo.1 49 Wabatwasila nsita za makasi mandi, Nganzi, fuluta ye mpasi, Watwika vu kia mbasi kiatwasa e mpasi. 50 Waziula e nzila muna makasi mandi. Kabavukisa1 ko muna lufwa; Wabayekola2 muna vuku. 51 Kuna mfoko, wavonda wan’antete awonso a Engipito, g E mbongo antete a nkum’a nima zau muna saba ya Kami. 52 I bosi, wavaikisa nkangu andi nze kambi h Wabafila nze mameme muna makanga. 53 Wabafila muna luvuvamu, Ke bamona wonga ko; i Vo i mbeni zau, bafukwa kwa kalunga. j 54 Wabalwakisa muna nsi andi avauka, k Kiaki i zunga kia miongo kabaka muna koko kwandi kwalunene. l 78:48 1 Nanga, “ngianduka yangolo.” 78:50 1 Yovo “Kavukisa mioyo miau.” 2 Mvovo wa sina: “Wayekola mioyo miau.”

NKUNGA 78:44-65 KAPU 78 a Luv 7:19 b Luv 8:24 c Luv 8:6 d Luv 10:14, 15 e Luv 9:23 f Luv 9:25 g Luv 12:29 Nk 105:36

h Nk 77:20 Nk 105:37

i Luv 14:20 Ayi 11:29

j Luv 14:27 Luv 15:10

k Luv 15:17 l Nk 44:3 

Ndambu ya 2 a Yos 24:12 Nk 44:2

b Yos 13:7 c Nek 9:24, 25 d Nsi 31:16 Nsi 32:15 Afu 2:11 2Sa 20:1 Nek 9:26

e 2Nti 17:15 Yer 44:23

f Nsi 9:7 Afu 3:6

g Os 7:16 h Nsi 12:2 Afu 2:2 Yez 20:28

i Afu 2:12 1Sa 7:3

j Afu 2:20 k Yos 18:1 1Sa 4:11

l Yer 7:12 m 1Sa 4:21 1Sa 5:1

n 1Sa 4:2, 10 o 1Sa 2:33, 34 1Sa 4:11

p 1Sa 4:19 q Nk 44:23

55 Wayinga e zula vana ndose zau; a Wabakayila e vua muna nsing’a tezela; b Wasikidisa makanda ma Isaele muna nzo zau. c 56 Kansi, oyau bakwamanana fidisa Nzambi wa Mpungunene mpaka yo kunkolamene; d Ke batamba matu ko muna nkanikinu miandi. e 57 Bavengomoka yo kituka se ayekodi nze akulu au. f Ke bafwana bundwa vuvu ko nze mfumba wayoya. g 58 Bakwamanana kunkendeleka muna mabata mau, h Ye kumfungisa makasi1 muna teke yau yavalwa. i ´ 59 Nzambi wawa wo, wafunga kikilu makasi, j Idianu kabembolwela mvimba Isaele. 60 Kuna mfoko, wabembola saba kia Silo, k E saba kina kazingilanga vana vena wantu. l 61 Wayambula vo sinsu kia ngolo zandi kienda kuna kinkole; E nkembo andi wabwa vana moko ma mbeni. m 62 Wayekola nkangu andi muna nsosolo n Wafungila e vua diandi makasi. 63 O tiya twazinisa matoko mandi, E ndumba1 zandi ke zayimbidilu nkunga mia lukazalu ko.2 64 Nganga zau babwa muna nsosolo, o Akento au ansona ke babadididi ko. p 65 I bosi, Yave wasikama nze muntu otukidi kuna tulu, q 78:58 1 Yovo “kumwesesa nsongo.” 78:63 1 Yovo “mienze miandi.” 2 Mvovo wa sina: “ndumba zandi ke zakembelelwa ko.”

NKUNGA 78:66–79:13 66 67 68

69

70 71

72

Nze kesa a ovungukidi muna nkolw’a vinyu. Watinisa mbeni zandi; b Wabayekola muna luvezo lwa mvu ya mvu. Wabembola saba kia Yosefe; Kasola kanda dia Eferaime ko. Kansi wasola kanda dia Yuda, c Mongo a Zione una kezolanga. d Watoma sikidisa nzo andi avauka nze zulu,1e Nze ntoto owu kasikidisa yakwele mvu. f Wasola Davidi g wa selo kiandi Wankatula muna mpaka za mameme, h Muna kavungulwilanga mameme mayemekanga; Wankitula se mvungudi a Yakobo, nkangu andi, i Yo Isaele wa vua diandi. j Wabavungula muna ntim’a unsongi. k Muna moko mandi, watoma kubafila. l

79

Nkung’a Asafi. m

E Nzambi, e zula ikotele muna vua diaku; n Bafunzwidi tempelo aku avauka; o Bakitwidi Yerusaleme se zudika dia mazumbu. p 2 Bavene mavimbu ma ntaudi zaku se madia kwa nuni za zulu E nitu za minkwikizi miaku kwa bulu ya mfuta ya ntoto. q 3 Babungwidi menga mau nze maza muna mbela-mbel’a Yerusaleme, Ke vasidi muntu ko muna kubazika. r 4 Tukitukidi se luvezo kwa mfinangani zeto; s

78:69 1 Mvovo wa sina: “Otungidi e nzo andi avauka nze fulu yazanguka.”

808 KAPU 78 a b c d e f g h i j k

Yes 42:13 1Sa 5:6 Tuk 49:10 Nk 87:2 Nk 132:13 Nk 135:21 Nk 76:2 Nk 104:5 Nk 119:90 Kim 1:4 1Sa 16:12, 13 1Sa 17:15 2Sa 7:8 2Sa 6:21 2Sa 8:15 1Nti 3:6 1Nti 9:4 1Nti 15:5 1Sa 18:14

5

6

7 8

l 

KAPU 79 m 1Tu 25:1 n Luv 15:17 o 2Nti 24:12, 13 p q r s

Nk 74:3, 7 Man 1:10 2Nti 25:9, 10 2Tu 36:17-19 Yer 52:13 Yer 7:33 Yer 15:3 Yer 34:20 Yer 14:16 Yer 16:4 Nsi 28:37 Yez 36:4

9

10

 Ndambu ya 2 a Nk 74:1 b c d e f g h

i j k l m n o p

Nk 85:5 Yes 64:9 Sef 1:18 Yer 10:25 2Tu 36:20, 21 Nek 9:34 Nk 69:17 Man 3:22 1Tu 16:35 Yos 7:9 1Sa 12:22 2Tu 14:11 Nk 115:1, 2 Yes 48:9 Yer 14:7 Yoe 2:17 Yer 51:35 Yez 36:23 Luv 2:23 Yes 42:6, 7 Nk 102:19, 20 Yer 12:14 Nk 74:18 Nk 74:1 Nk 95:7 Nk 100:3 Nk 145:4 Yes 43:21

11

12

13

Awana batuzungidi batutiangwini yo kutuseva. E Yave, yamu nkia kolo ofunga makasi? Ofunga makasi yakwele mvu e? a O makasi maku yamu nkia kolo melema nze tiya? b Yitila makasi maku muna zula ilembele kuzaya Ye muna yintinu ke ivovelanga nkumbu aku ko. c Kadi bavempwele Yakobo Basisidi e nsi au e nkatu. d Kututumbila muna mbi y’akulu eto ko. e Yambula e nkenda zaku zatulwakila mu nzaki, f Kadi tukulwilu kikilu. Utusadisa, e Nzambi a luvuluzu lweto, g Muna diambu dia nkumbu aku a nkembo; Utuvuluza yo loloka1 masumu meto mu kuma kia nkumbu aku. h Ekuma e zula, ivovela vo: “Akweyi kena o Nzambi au?” i Ova ndose eto, yambula diazayakana muna zula vo Menga ma ntaudi zaku mabungulwa malandilu e kunda. j ´ Yambula wawa bumu kia mbakami. k Muna nkum’aku1 anene vukisa2 awana bavewa tumbu kia lufwa.3l E Yave, landa e kunda nkumbu nsambwadi kwa mfinangani zeto m Muna ntianguna ina batiangwini. n Vo i yeto, tu nkangu aku ye kambi diaku, o Tukuvana matondo yakwele mvu; Tusamuna nkembo aku muna mbandu ke mbandu. p

79:9 1 Yovo “fuka.” 79:11 1 Mvovo wa sina: “koko kwaku.” 2 Nanga, “vevola.” 3 Mvovo wa sina: “kia wan’a lufwa.”

809 Kuna kwa ntwadisi a nkunga; muna “Mvuma za Lenge-lenge.” Luyindulu. Nkung’a Asafi. a Nkunga.

80 2

3

4 5

6

7

8

9 10

E Mvungudi a Isaele, tamba o matu, Ngeye ofilanga Yosefe nze kambi. b Ngeye ovuende vana ntandu1 a akelubi, c Kezima kwaku.2 Vana ndose a Eferaime, Benyamini yo Manase, Yangumuna nkum’aku; d Wiza watuvuluza. e E Nzambi, utusonga diaka e dienga; f Yambula e ndose aku yakezima oku twina kimana twavuluzwa. g E Yave wa Nzambi a vu, yamu nkia kolo omwena sambu ya nkangu aku makasi e? h Okubadikilanga muna mbolo ya mansanga, Yo kubanuika ulolo wa mansanga. Oyambwidi vo e mfinangani zeto banuana mu kuma kieto; Mbeni zeto bakwamanene kutusakanena wauna bazolele. i E Nzambi a vu, utusonga diaka e dienga; Yambula e ndose aku yakezima oku twina kimana twavuluzwa. j Okatwidi nsinga mosi wa vinyu k muna Engipito. Oyingidi e zula muna nsi au, okunini wo. l Okubikidi wo e fulu, Umenene mianzi yo lungila e nsi. m E kini1 kiandi kifukidi e miongo, E tayi yandi ifukidi e nsedele za Nzambi.

80:1 1 Nanga, “vana kati kwa.” 2 Yovo “Temesa ntemo aku.” 80:10 1 Yovo “ninga.”

NKUNGA 80:1–81:1 KAPU 80 a 1Tu 25:1 b Nk 77:20 Yes 40:11 Yer 31:10 Yez 34:12 1Pe 2:25

c Luv 25:20, 22 1Sa 4:4

d Yes 42:13 e Yes 25:9 f Nk 85:4 Man 5:21

g Nta 6:25 Nk 67:1, 2

h Nk 74:1 Nk 85:5 Man 3:44

i Nk 44:13 Nk 79:4

j Nk 80:3, 19 k Yes 5:7 l Nk 44:2 Nk 78:55 Yer 2:21

m Luv 23:28, 30 Yos 24:12, 13 1Nti 4:25

 Ndambu ya 2 a Tuk 15:18 Luv 23:31 1Nti 4:21 Nk 72:8

b Yes 5:5 c Nak 2:2 d 2Nti 18:9 2Nti 24:1 2Nti 25:1 2Tu 32:1 Yer 39:1

e Yes 63:15 f Yes 5:7 Yer 2:21

g Luv 4:22 Yes 49:5

h Nk 79:5 Yer 52:12, 13

i Nk 89:20, 21 j Nk 80:7 

KAPU 81 k 1Tu 25:1 l Nk 28:8

11 E tayi yandi ilweke yakuna kalunga, E tayi yandi yakete yakuna Nzadi.1a 12 Ekuma obwisidi e yaka ya matadi ya mpatu a vinyu, b Kimana awonso beviokanga bavela e bundu yandi? c 13 E ngulu za mfuta zifwasidi wo, E mbizi za mfuta zididi wo. d 14 E Nzambi a vu, dodokolo, vutuka. Tala tuka kuna zulu, wamona! Lunga-lunga e nsinga wau wa vinyu, e 15 E tayi kiakunua1 kwa koko kwaku kwalunene, f Yo mwana ona2 wakikumikina. g 16 Kiyokelo muna tiya, h kizengelo. O nkangu ufwididi muna lusembo lwaku.1 17 Yambula koko kwaku kwasadisa muntu una kuna lunene lwaku, E mwan’a muntu ona okumikini muna kuma kiaku. i 18 Dianu vo, oyeto ke tukuyambula ko. Yambula twakala o moyo kimana twavovela nkumbu aku. 19 E Yave wa Nzambi a vu, utusonga diaka e dienga; Yambula e ndose aku yakezima oku twina kimana twavuluzwa. j Kuna kwa ntwadisi a nkunga, muna Ngititi.1 Nkung’a Asafi. k

ye kiese 81 Nuyengoloka kuna kwa Nzambi wa nkum’eto. l Nuyengolokela Nzambi a Yakobo.

80:11 1 I sia vo, Uferate. 80:15 1 Yovo “O nsing’a vinyu wakunua.” 2 Yovo “tayi kina.” 80:16 1 Mvovo wa sina: “muna tumbu kia ndose aku.” 81:Ntu 1 Tala Nsas’a Mvovo.

NKUNGA 81:2–82:7 2 Nubonga nkunga ye yingomangoma, Kokolo kiambote ye nsambi. 3 Nusika e mpungi muna nzangam’a ngonde, a Vava e ngonde ilunga, muna lumbu kia nkinzi eto. b 4 Kadi i nsiku kuna kwa Isaele, I nzengo za Nzambi a Yakobo. c 5 Wasikidisa wo se nkanikinu kwa Yosefe d Vava kayenda nuanisa e nsi a Engipito. e Yawa ndinga ina ndembele zaya: 6 “Mvevuele zitu vana vembo diandi; f Moko mandi mavevokele muna zitu dia kitunga. 7 Muna mpasi obokele, yakuvuluza; g Ivutulwidi muna mwandazi a tuti dia ndombe.1h Itontele kuna maza ma Meriba.2i (Sela) ´ 8 Nuwa, e nkangu ame, ikunulukisa. E Isaele, kele vo wangwila! j 9 Ke vekala nzambi anzenza ko vovo nuina, Kuvumbamena nzambi anzenza ko. k 10 Mono i Yave wa Nzambi aku, Ona wavaikisa muna nsi a Engipito. l Toma ziula nu’aku, yazadisa wo ye madia. m 11 Kansi, nkangu ame ke wawa nding’ame ko; Isaele kazola kundemvokela ko. n 12 I dianu yayambulwila vo balanda ntima miau miabala; Bavanga dina bamona vo diambote.1o 13 Ekwe kele vo nkangu ame wangwila, p 81:7 1 Mvovo wa sina: “muna swekameno dia miandazi.” 2 Ina ye nsasa vo: “Ntantani.” 81:12 1 Mvovo wa sina: “Bakangalela muna luludiku lwau.”

810 KAPU 81 a Nta 29:1 b Luv 23:16 Nta 10:10

c Lev 23:23, 24 d Luv 12:14 e Luv 12:12 f Luv 1:13, 14 Luv 6:6

g Luv 14:10, 13 Nk 91:15

h Luv 19:16, 19 i Luv 17:6, 7 j Luv 15:26 k Luv 20:2-5 Nsi 6:13, 14

l Nsi 5:6

O Isaele kakangalela muna nzila zame! a 14 Nzaki yadi sakidika mbeni zau Yo vilula koko kwame muna mbeni zau. b 15 Awana bemenganga Yave bezakama vana ndose andi, E mbaninu1 au yakwele mvu. 16 Kansi, okudikila1 yo masa2 masundidi o wete c Yo kuyukutisa muna wiki wa tadi.” d

82

m Nsi 32:13, 14 n Luv 32:1 Nsi 32:15

2

o Yer 7:23, 24 Yer 11:7, 8 Mik 6:16

p Nsi 32:29 

3

Ndambu ya 2 a Nsi 5:29 Yes 48:17, 18

b Nta 14:9 c Nk 147:14

4

d Nsi 32:13, 14 

KAPU 82 e 1Tu 25:1

5

f 2Tu 19:6 g Luv 18:21, 22 Nk 82:6 Yoa 10:34, 35

h Lev 19:15 Kim 5:8

6

i Nsi 1:16, 17 2Tu 19:7 Ngn 18:5

j Nsi 24:17 k Yer 22:3 l Mik 3:1

7

Nkung’a Asafi. e

Nzambi otelamene vana fulu kiandi muna nkutakani a Nzambi; f Ofundisila vana vena zinzambi: g “Yamu nkia kolo nukwamanana fundisila kuna vilwa h Yo songa e dienga kwa yimpumbulu? i (Sela) Nutanina nsukami ye mwan’a nsona.1j Nuzenga diambu dia munkondwa nsadisi ye mumbonampasi kuna unsongi. k Nuvuluza munkondwa nsadisi yo nsukami; Nubavuluza vana moko ma yimpumbulu.” Ke bazeye diambu ko, ngatu bakula; l Bekangalelanga muna tombe; E nkubilwa zawonso za ntoto zinikukini. m “Mpovele vo: ‘Oyeno nu zinzambi, n Yeno awonso nu wan’a Mpungu-nene. Kansi nufwa nze mpasi wantu; o Nubwa wauna ubwilanga konso mfumu!’” p

m Nk 11:3 Ngn 29:4

n Yoa 10:34, 35 1Ko 8:5

o Nk 49:12 p Nk 146:3, 4

81:15 1 Mvovo wa sina: “ntangwa.” 81:16 1 Mvovo wa sina: “yandi,” i sia vo, nkangu a Nzambi. 2 Mvovo wa sina: “mazi ma.” 82:3 1 Yovo “munkondwa se.”

811

NKUNGA 82:8–84:5

8 Telama, e Nzambi, fundisa e nza, a Kadi e zula yawonso yaku.

83 2

3

4

5 6 7 8 9

10 11

12

Nkunga. Nkung’a Asafi. b

E Nzambi, kukadi pi-i ko; c Kudingalala ko ngatu vuena, e Nzambi. Tala, e mbeni zaku mu nkinda-nkinda bena, d Awana bekumenganga basongele lulendo.1 Kuna umpuki wawonso, bakanini nkangu aku makani mambi kuna kinsweki; Bavuandidi ana ozolanga1 e mfulu. Bavovele vo: “Nuiza, twafukisa e zula kia Isaele, e Kimana nkumbu au yavilakanua emvimba.” Bakanini e mbi entwadi;1 Bakangidi e kangu muna kunuanisa f— E saba ya Edome, Yisemaele, Moabe g ye Akangere, h Ngebale, Amone, i Amaleke, Felesetia j ye esi Turo. k Asuri l mpe babayikemene; Basadisi1 wan’a Loti. m (Sela) Ubavanga wauna wavanga kwa Midiani, n Ubavanga wauna wavanga kwa Sisera yo Yabini kuna nkoko a Kisone. o Bafukiswa kuna Ene-dore. p Bakitukidi se mbole mu kuma kia ntoto. Vanga kw’azitu au wauna wavanga kwa Orebe yo Zebe q Vanga kw’afidi au wauna wavanga kwa Zeba yo Salemuna, r Kadi bavovele vo: “Yambula twavua nsi ina kezingilanga Nzambi.”

KAPU 82 a Nk 96:13 

KAPU 83 b 2Tu 20:14 c Nk 28:1 d Nk 2:1, 2 e Luv 1:8-10 2Tu 20:1 Est 3:6

f 2Sa 10:6 Yes 7:2, 5

g 2Tu 20:1, 10 h 1Tu 5:10 i Yer 49:2 j Luv 15:14 Nk 60:8

k Am 1:9 l 2Nti 17:5 m Tuk 19:36-38 Nsi 2:9

n Afu 8:10, 12 o Afu 4:2, 7, 15 p Yos 17:11 q Afu 7:25 r Afu 8:21 

Ndambu ya 2 a Yes 17:13

13 E Nzambi ame, ubakitula nze nianga zayuma zineto kwa kimbongela. a Nze titi ineto kwa tembwa. 14 Nze tiya tuyokele mfinda, Nze nlaku a tiya uyokele miongo, b 15 Ubalakamena muna kimbongela kiaku c Ubazakamesa muna tembwa kiaku kiangolo. d 16 Zadisa e ndose zau yo luvezo, Kimana bavava e nkumbu aku, e Yave. 17 Yambula bafusuka e nsoni yo zakameswa yakwele mvu; Yambula bavezwa yo vila; 18 Yambula o wantu bazaya wo vo, ngeye una ye nkumbu Yave, e Nge kaka i Mpungu-nene omu nza yawonso. f Kuna kwa ntwadisi a nkunga; muna Ngititi.1 Nkung’a wan’a Kora. g Nkunga.

ovienga kwa1 saba 84 Ekwe kiaku kianene, h

2

b Nk 144:5 Nak 1:6

c Yes 30:30 d Nk 11:6 e Luv 6:3

3

Nk 68:4 Yes 42:8 Yes 54:5

f Nk 59:13 Nk 92:8 Dan 4:17

 KAPU 84 g 2Tu 20:19 h Nk 27:4 Nk 43:3 Nk 46:4

4

i Nk 42:1, 2 Nk 63:1, 2

83:2 1 Yovo “bazangwidi o ntu.” 83:3 1 Mvovo wa sina: “aswekami aku.” 83:5 1 Mvovo wa sina: “Bavangidi mfulu a ntima mosi.” 83:8 1 Mvovo wa sina: “Bakitukidi se koko kwa.”

j Nk 23:6 Nk 65:4

k 1Tu 25:7 Nk 150:1

l Nk 28:7

5

E Yave a vu! O moyo ame umwene viangi, Elo, ngioyele muna lakukila E yanzala ya Yave o moyo. i O ntim’ame ye nitu ame iyengolokele ye kiese muna Nzambi amoyo. E nuni nkutu isolwele mo e nzo Ye mvengia osidi mo e nzialw’andi, Muna kelunga-lungila wan’andi Vana ndambu a ziku diaku dianene, e Yave a vu, E Ntinu ame yo Nzambi ame! Akwa kiese awana bezingilanga muna nzo aku! j Bekwamanana kukembelela. k (Sela) Akwa kiese awana bevuilanga o nkuma muna ngeye, l

84:Ntu 1 Tala Nsas’a Mvovo. 84:1 1 Yovo “nzolwa kiatoma zolwa e.”

NKUNGA 84:6–85:13 6

7

8

9 10

11

12

Awana bena vo e nzila za nzo aku zina muna ntima miau. Vava beviokela muna Ndimb’a Baka,1 Bekitula wo se nto za maza; E mvula zantete zifuka wo2 ye nsambu. Bekangalela muna nkuma ye nkuma; a Konso muntu okuyisunzula vana ndose a Nzambi muna Zione. ´ E Yave wa Nzambi a vu, wa sambu kiame; Tamba matu, e Nzambi a Yakobo. (Sela) Tala, ngubu b eto, e Nzambi eto,1 Tala e ndose a kuswa kiaku. c Kadi e lumbu kimosi muna yanzala yaku kisundidi o wete lutila funda dia lumbu muna fulu yankaka! d Nsolele sadila1 vana mwelo a nzo a Nzambi ame Ke mu kala muna saba ya umpumbulu ko. Kadi o Yave wa Nzambi i ntangwa e ye ngubu; f Ovananga e dienga yo nkembo. Yave ke yimina konso lekwa kiambote ko Kw’awana bekangalelanga kuna ziku. g E Yave a vu, Nkwa kiese o muntu okubundanga e vuvu. h

812 KAPU 84 a Nk 18:32 Yes 40:29-31 Kab 3:19

b Tuk 15:1 c 1Sa 2:10 d Nk 26:8

e Nk 27:1 Yes 60:19, 20

5

f Nsi 33:29 2Sa 22:3 Nk 144:2

g Nk 34:9 Nk 37:18

h Nk 146:5

6

Yer 17:7

 KAPU 85

7

i 2Tu 20:19 j Lev 26:42 Yoe 2:18

8

k Eze 2:1 Yer 30:18 Yez 39:25

 Ndambu ya 2 a Yer 50:20 Mik 7:18

b Nk 103:9

9

Yes 12:1

c Nk 80:3, 4 d Nk 74:1 Nk 79:5

e Eze 3:11

10

Yer 33:10, 11

f Man 3:22 g Yes 57:19

Kuna kwa ntwadisi a nkunga. Nkung’a wan’a Kora. i Nkunga.

E Yave, osongele nsi aku e dienga; j Ovutwidi o nkangu a Yakobo una wanatwa muna kinkole. k 2 Ololokele vilwa wa nkangu aku;

i Yes 46:13

84:6 1 Yovo “muna ndimb’a nti mia Baka. 2 Nanga, “O nlongi uyifukidi.” 84:9 1 Nanga, “Tala e ngubu eto, e Nzambi.” 84:10 1 Mvovo wa sina: “telama.”

4

Nk 27:4 Nk 43:3, 4

h Nsi 8:17, 18

85

3

11

Nk 78:7

12

j Nk 72:3 Yes 32:17

k Yes 26:9 Yes 45:8

l Nk 84:11 Yak 1:17

m Lev 26:4 Nk 67:6 Yes 25:6 Yes 30:23

n Nk 89:14

13

Ololokele1 masumu mau mawonso. a (Sela) Ovilukidi muna makasi maku mawonso; Yo vavuka e nsita za makasi maku. b Utuvutula1 e Nzambi a luvuluzu lweto, Yambula makasi maku muna yeto. c Nga okutufungila makasi yakwele mvu? d Nga makasi maku mekala kaka muna mbandu ye mbandu? Nga kukutuzingisa diaka ko Kimana nkangu aku wamona kiese muna ngeye? e Utusonga walakazi waku, e Yave, f Utuvana luvuluzu lwaku. ´ ´ Wa iwa mana kevova o Yave wa Nzambi aludi, Kadi osamuna luvuvamu kwa nkangu andi, g kwa minkwikizi miandi, Kansi, yambula balembi vutuka kuyibunda vuvu kiasaka. h Kieleka, e mpuluz’andi ifinamene awana bekumvuminanga, i Kimana nkembo andi wakala mwamu nsi eto. O walakazi uwanana ye ziku; O unsongi ufibana ye luvuvamu. j E ziku kisakumuka muna ntoto, Tuka kuna zulu, unsongi utala ova nsi. k Elo, Yave ovana lekwa yambote,1l E nsi eto iyima e mbongo andi. m Unsongi ukumvita kuna ntwala n Yo ziulwila e tambi yandi e nzila.

85:2 1 Yovo “Ofukidi.” 85:4 1 Yovo “Utukutakesa diaka.” 85:12 1 Yovo “kimvuama.”

813

NKUNGA 86:1–87:4 Sambu kia Davidi.

o matu,1 e Yave, 86 Tamba umpana e mvutu, 2

3 4 5

6 7

8

9

10 11

Kadi mu mpasi ngina yo sukama. a Lunga-lunga moyo ame, kadi i munkwikizi. b Vuluza selo kiaku ona ubundidi e vuvu, Kadi u Nzambi ame. c Umfwila e nkenda, e Yave, d Kadi kwa ngeye ibokelanga e lumbu kiamvimba. e Mwesa selo kiaku1 e kiese, Kadi kwa ngeye ikiyekwele,2 e Yave. Kadi ngeye, e Yave, wambote, f wakubama muna loloka; g O wakalazi waku wayingi kw’awonso bekubokelanga. h ´ E Yave, wa sambu kiame; Tamba o matu muna ndodokela zame. i Muna lumbu kia mpasi zame ˆ ikutatila, j Kadi ngeye okumpana mvutu. k Kavena ona ofwanane yaku ko vana vena zinzambi, e Yave, l Kavena mavangu ko mafwanane yo maku. m E Yave, e zula yawonso wavanga Ikwiza fukama vana ndose aku, n Ikembelela nkumbu aku. o Kadi ngeye u nene, ovanganga mambu masivi; p Ngeye kaka i Nzambi. q E Yave, undonga e nzil’aku. r Ikangalela muna ludi kiaku. s Sikidisa ntim’ame1 kimana yavumina e nkumbu aku. t

86:1 1 Yovo “Kuluka, wangwa.” 86:4 1 Yovo “moyo a selo kiaku.” 2 Yovo “nzangwidi moyo ame.” 86:11 1 Yovo “Umpana ntima mosi.”

KAPU 86 a Nk 34:6 b c d e f

g

Yes 66:2 Nk 37:28 2Tu 16:9 Nk 57:1 Nk 25:5 Nk 25:8 Nk 145:9 Luk 18:19 Yes 55:7 Mik 7:18 Nk 130:7 Nk 17:1 Nk 18:6 Nk 116:1

h i j k l Luv 15:11

Nk 96:5 1Ko 8:5, 6

m Nsi 3:24 Nk 104:24

n Yes 2:2, 3 Zak 14:9 Lus 7:9, 10

o Lus 15:4 p Nk 72:18 Dan 6:27

q Nsi 6:4 Nk 83:18 Yes 44:6 1Ko 8:4 r Nk 27:11 Nk 119:33 Nk 143:8 Yes 54:13 s Nk 43:3 t Kim 12:13 Yer 32:39

 Ndambu ya 2 a Mat 22:37 b Yob 33:28 Nk 56:13 Nk 116:8

c 2Sa 15:12 d Nk 10:4 Nk 54:3

e Luv 34:6 Nek 9:17 Yon 4:2

f Nk 25:16 g Nk 28:7 

KAPU 87 h 2Tu 20:19 i Nk 48:1 j Nk 78:68 Nk 132:13 k Nk 48:2 Yes 60:14 l Nk 89:10 Yes 30:7

12 E Yave wa Nzambi ame, ikusanisina ye nsi a ntima wawonso, a Ikembelela nkumbu aku yakwele mvu, 13 Kadi walakazi waku wanene kwa mono, Ovulwizi moyo ame muna Ziami1 kiakoboka. b 14 E Nzambi, akwa lulendo bantelamene; c Buka kia yimpumbulu bevavanga kumponda, Ke bekuvuanga mfunu ko.1d 15 Vo i ngeye, e Yave u Nzambi a nkenda ye ngemba, Kufunganga makasi mu nzaki ko, ozele yo walakazi ye ziku.1e 16 Viluka kwa mono kimana wamfwila e nkenda. f Vana nkuma kwa selo kiaku, g Yo vuluza mwan’a ntaudi aku a nkento. 17 Unsonga e sinsu1 kia wete waku, Kimana awana bekumbenganga bamona kio yo fusuka nsoni. Kadi ngeye, e Yave, u nsadisi yo mfiaulwisi ame. Nkung’a wan’a Kora. h Nkunga.

mbanz’andi 87 E nkubilw’a ina muna miongo mia-

vauka. i 2 Yave olutidi zola mavitu ma Zione j Ke mu saba yawonso ya Yakobo ko. 3 E mbanz’a Nzambi aludi, k o wantu bekuvovelanga mambu ma nkembo. (Sela) 4 Iyika Rakabi1l ye Babele vana vena awana banzeye;2

86:13 1 Yovo “Seol,” i sia vo, ziami kia wantu awonso. Tala Nsas’a Mvovo. 86:14 1 Yovo “Ke bekusianga vana ndose zau ko.” 86:15 1 Yovo “ludi.” 86:17 1 Yovo “ziku.” 87:4 1 Nanga Engipito. 2 Yovo “banzayididi.”

NKUNGA 87:5–88:15 Tala Felesetia, Turo ye Kuse. ˆ Divovua vo: “Ndioyu i kuna kawutukila.” 5 Muna kuma kia Zione divovua vo: ˆ “Awonso i muna bawutukila.” O Mpungu-nene okunsikidisa. 6 Vava kesoneka minkangu, Yave ovova vo: ˆ “Ndioyu i kuna kawutukila.” (Sela) 7 Ayimbidi a ye awana bekinanga makinu ma kinzieta, b bevova vo: “E nto zame zawonso mu ngeye zina.”1c Nkunga. Nkung’a wan’a Kora. d Kuna kwa ntwadisi a nkunga; muna ´ Makalati,1 uyimbidilwa mu zu diaswaswana. Maskile1 ya Emane e wa mwan’a Ezera.

wa Nzambi a luvu88 E Yave, luzu lwame, f

2

3

4

5

Muna mwini nkazidi, Muna fuku ndweke vana ndose aku. g Yambula sambu kiame kialwaka kwa ngeye, h Tamba o matu muna1 kazu kiame. i Kadi moyo1 ame uzele ye mpasi, j O moyo ame ufinamene muna Ziami.2k Bansidi muna lutangu lw’awana bekulumukanga muna wulu;1l Nkitukidi se munkondwa nsadisi,2m Ngiambwilu vana vena wantu afwa Ngina nze mavimbu malavalele muna ziami Ana kusungamene diaka ko

814 KAPU 87 a 1Tu 15:16 b Nk 150:4 c Nk 46:4 

KAPU 88

6

7

d 2Tu 20:19 e 1Nti 4:30, 31 1Tu 2:6

f Nk 27:9

8

Yes 12:2

g Nk 22:2 h 1Nti 8:30 i Nk 141:1

9

j Nk 71:20 k Yes 38:10 l Nk 143:7 m Nk 31:12 

10

Ndambu ya 2 a Nk 90:7 Nk 102:10

b Yob 19:13, 19 Nk 31:11 Nk 142:4

11

c Yob 17:7 Nk 42:3 Man 3:49

12

d Nk 55:17 e Yob 14:14 Nk 115:17 Yes 38:18

13

f Kim 2:16 Kim 8:10 Kim 9:5

14

g Nk 46:1

87:7 1 Yovo “Kuna kwa mono, ngeye i nto a lekwa yawonso.” 88:Ntu; 88:3 1 Tala Nsas’a Mvovo. 88:2 1 Yovo “Ku´ luka wawa e.” 88:3 2 Yovo “Seol,” i sia vo, ziami kia wantu awonso. Tala Nsas’a Mvovo. 88:4 1 Yovo “ziami.” 2 Yovo “Ngina nze muntu okondele ngolo.”

h Nk 55:17 Nk 119:147

i Nk 43:2 j Yob 13:24 Nk 13:1

15

Yo katulwa muna lutaninu lwaku.1 Untubidi muna wulu diatoma koboka, Muna fulu ya tombe, muna yenga dianene. E nsita zaku zizitidi omu mono, a Umbweses’e mpasi muna mavuku maku mampwena. (Sela) Oyambwidi vo awana banzeye bantina; b Unkitwidi se lekwa kiangemi kuna kwa yau. Nkangamene, kilendi tina ko. O meso mame mabukamene tombe mu kuma kia mpasi zame. c E Yave, ikubokelanga e lumbu kiamvimba; d Kwa ngeye ngialumunuini moko muna sambu. Nga ovanga masivi mu kuma ki’awana bafwa? Awana ke bena diaka ye ngolo ko muna mafwa, nga balenda sikama muna kukembelel’e? e (Sela) Nga walakazi waku uzayiswa muna ziami e? Yovo ziku kiaku muna fulu ya lufwasu e?1 Nga masivi maku mezayakana muna tombe Yovo unsongi waku muna nsi yavilakanua? f Vo i mono, yakinu kaza kwa ngeye, e Yave, g E sambu kiame kilwaka vana ndose aku konso mene. h E Yave, ekuma umbembolwele?1i Ekuma unswekele ndose aku? j Tuka muna kileke kiame,

88:5 1 Mvovo wa sina: “vana moko maku.” 88:11 1 Yovo “muna Abadone.” 88:14 1 Yovo “obembolwele moyo ame.”

815 I mumbona-mpasi, mfinamene o fwa; a Mbangamene mu kuma kia mpasi zina oyambwidi vo zandwakila. 16 E nsita za makasi maku zinkosomwene; b O wonga waku umfwasidi. 17 Unzietele nze maza e lumbu kiamvimba; Undwakidi muna ndambu zawonso.1 18 Ovavuidi akundi ye akwame ´ kuna kwanda yo mono; c E tombe kikitukidi se nkundi ame. Maskile.1 Nkung’a Etane d wa Nyezera.

walakazi wa 89 Iyimbidila Yave yakwele mvu.

2

3

4

5

6

7

Muna nu’ame izayisila ziku kiaku kwa mbandu zawonso. Kadi mpovele vo: “O walakazi uzingila1 yakwele mvu, e Osikidisi ziku kiaku kuna zulu.” “Nkangidi e kangu ye ndiona nsolele; f Ndididi Davidi wa selo kiame e ndofi: g ‘Isikidisa e mbongo aku h yakwele mvu, Yo siamisa e kunda kiaku muna mbandu zawonso.’” i (Sela) E zulu disanisina masivi maku, e Yave, Ye ziku kiaku muna nkutakani y’avauki. Kadi nani kuna zulu olenda tezaneswa yo Yave? j Nani muna wan’a Nzambi k una nze Yave? Nzambi ovuminuanga muna lukutakanu lw’avauki; l Watundalala ye wambubu kuna kw’awonso banzietele. m

88:17 1 Nanga, “Undwakidi kumosi.” 89:Ntu 1 Tala Nsas’a Mvovo. 89:2 1 Yovo “usikidiswa.”

NKUNGA 88:16–89:19 KAPU 88 a Yob 17:1 b Nk 102:10 c Yob 19:13 Nk 31:11 Nk 38:11 Nk 142:4

 KAPU 89 d 1Nti 4:30, 31 1Tu 2:6

e 1Tu 16:41 Yes 54:10

f 2Sa 7:8 1Nti 8:16 Luk 1:32, 33

g Nk 132:11

h i j

Yez 34:23 Os 3:5 Yoa 7:42 1Tu 17:11 Lus 22:16 2Sa 7:12, 13 Ayi 1:8 Nk 40:5 Nk 71:19 Yob 38:7 Yes 6:2, 3 Dan 7:9, 10

k l m 

Ndambu ya 2 a 1Sa 2:2 Nk 84:12

b Nsi 32:4 c Yer 31:35 d Nk 65:7 Nk 107:29

e Yes 30:7 f Luv 14:26 Luv 15:4

g Luv 3:20 Nsi 4:34 Luk 1:51 h 1Ko 10:26

i 1Tu 29:11 Nk 50:12

j Yos 19:22, 23 k Nsi 3:8 l m n o

p q r s t

Yos 12:1 Luv 6:6 Luv 13:3 Nk 44:3 Nsi 32:4 Nk 71:19 Lus 15:3 Luv 34:6 Yer 9:24 Nta 10:10 Nk 98:6 Nk 28:7 1Sa 2:10 Nk 2:6

8 E Yave wa Nzambi a vu, Nani i nkwa nkuma nze ngeye, e YA? a E ziku kiaku kizungidi. b 9 Oyalanga lulendo lwa kalunga; c Avo mavuku mandi matombokele, ngeye okulula mo. d 10 Okosomwene Rakabi1e nze muntu ovondelo. f Muna koko kwaku kwa nkuma omwanganese mbeni zaku. g 11 E zulu diaku, o ntoto mpe waku; h O ntoto ye yawonso izele mo i—ngeye wavanga yo. 12 E node ye sude—ngeye wavanga yo; E Tabo j ye Keremone k yasanisina nkumbu aku ye kiese kiawonso. 13 O koko kwaku kwankuma; l Koko kwaku kwangolo; m Koko kwaku kwalunene kwazanguka. n 14 Unsongi ye ziku i nkubilw’a kunda kiaku; o O walakazi ye ziku kina vana ndose aku. p 15 Akwa kiese o nkangu uzeye e kazu kiakiese. q E Yave, muna ntemo a ndose aku bekangalelanga. 16 Muna nkumbu aku beyangalela e lumbu kiamvimba, Yo tundidikwa muna unsongi waku. 17 Kadi ngeye i nkembo a ngolo zau, r Muna dienga diaku e ngolo1 zeto zitundidikilu. s 18 Kadi e ngubu eto ya Yave, O ntinu eto wa Mvauki a Isaele. t 19 Muna ntangwa yayina wavovesela minkwikizi miaku muna mona-meso, oku vo: 89:10 1 Nanga Engipito yovo Faro andi. 89:17 1 Mvovo wa sina: “mpoka.”

NKUNGA 89:20-44

20

21 22

23

24

25

26

27 28

29

30

31 32

“Mpene nkuma kwa kesa; a Ntundidikidi muntu wasolwa muna nkangu. b Nsolwele Davidi wa selo kiame; c Yinkusidi mazi mame mavauka. d O koko kwame kukunsadisa, e Koko kwame kunkumika. Kavena mbeni ko okumfutisa e mpaku, Kavena nkwa vilwa ko okumwesa e mpasi. f Itiazuna mbeni zandi vana kena g Yo vonda awana bekumenganga. h E ziku kiame yo walakazi una yandi, i Muna nkumbu ame e ngolo zandi ziwokela.1 Isia koko kwandi1 muna kalunga Yo koko kwandi kwalunene muna zinzadi. j Okumbokela, oku vo: ‘Ongeye u Se diame, Nzambi ame ye Tadi dia luvuluku lwame.’ k Ikunkitula se mwan’antete, l Se ntinu a nza ona osundidi. m Ikwamanana kunsonga walakazi wame yakwele mvu, n E kangu dina nkangidi yandi ke difunga ko. o Isikidisa e mbongo andi yakwele mvu Yo zingisa kunda kiandi nze zulu. p Avo wan’andi bayambwidi nsiku ame Yo lembi kangalela diaka mun’owu wa nzengo zame,1 ˆ Avo bakulwidi e mına miame Yo lembi lunda e nkanikinu miame, Ozevo, itumbila ukolami wau muna nkau q

89:24 1 Mvovo wa sina: “mpoka andi itundalala.” 89:25 1 Yovo “wisa kiandi.” 89:30 1 Yovo “mfundisa zame.”

816 KAPU 89 a 1Sa 18:14

33

b 2Sa 7:8 c Mav 13:22 d 1Sa 16:12, 13 Mav 10:38

34

e Nk 80:17 Yes 42:1

f 1Tu 17:9

35

g 2Sa 3:1 2Sa 7:9

h Nk 110:1

36

i 2Sa 7:15 1Tu 17:13 Mav 13:34

j 1Nti 4:21 Nk 72:8

37

k 2Sa 22:47 Nk 18:2

l Nk 2:7 Ayi 1:5

38

m 1Ti 6:15 Lus 1:5 Lus 19:16

n Mav 13:34

39

o 2Sa 23:5 Nk 89:34

p Yes 9:7 Yer 33:17 Ayi 1:8

40

q 2Sa 7:14 1Nti 11:14, 31



41

Ndambu ya 2 a 2Sa 7:15 1Nti 11:32, 36

b Yer 33:20, 21

42

c Yak 1:17 d Nta 23:19 Nk 132:11

43

e 2Sa 7:16, 17 Nk 72:17 Yes 11:1 Yer 23:5 Yoa 12:34 Lus 22:16

44

Yo bi wau muna ngwanda. Kansi, kiyambula songa walakazi wame ko kwa yandi a Ngatu kondwa ziku muna nsilu ame.1 E kangu diame kikulula dio ko b Ngatu soba mana mavovele o nu’ame. c Muna vauka kwame, ndididi e ndofi yakwele mvu; Kivuna Davidi ko. d E mbongo andi izinga yakwele mvu; e E kunda kiandi kia kimfumu kizinga nze ntangwa oku ngina. f Kisikidiswa yakwele mvu nze ngonde, Nze mbangi a ziku kuna zulu.” (Sela) Kansi ngeye umbembwele yo kumbenga; g Ofungidi kuswa kiaku makasi. Obembwele e kangu dia selo kiaku; Ofunzwidi kolow’andi1 wau otubidi yo vana ntoto. Obangwidi yaka yandi yawonso ya matadi;1 Okitwidi matininu mandi se mazumbu. E minduti a nzila miawonso misanzidi yo; Ikitukidi se luvezo kwa mfinangani zandi. h Osundisi atantu andi;1i Omwesese mbeni zandi zawonso e kiese. Ovutwidi e nsosolo andi manima, Unyambwidi vo kalembi sunda muna vita. Osukisi o wete wandi, Okindwidi kunda kiandi vana ntoto.

f Dan 7:14 Luk 1:32, 33

g 1Tu 28:9 h Nsi 28:37 i Nsi 28:25

89:33 1 Mvovo wa sina: “Ngatu vunisa ziku kiame.” 89:39 1 Yovo “banda kiandi.” 89:40 1 Yovo “matininu mandi.” 89:42 1 Mvovo wa sina: “Ozangwidi koko kwalunene kw’atantu andi.”

817

NKUNGA 89:45–90:12

45 Okufikidi e lumbu ya kitoko kiandi; Umvuikidi e nsoni. (Sela) 46 Yamu nkia kolo oswekama, e Yave? Nga yakwele mvu? a Nga nsita zaku zikwamanana lema nze tiya? 47 Yindula una zingu kiame kinina kiamkufi! b Nga nkatu-nkatu wasemena wantu awonso e? 48 Nkia muntu ozinga, yandi kamoni lufwa e? c Nga olenda kukivuluza1 muna nkum’a Ziami?2 (Sela) 89:48 1 Yovo “vuluza moyo andi.” 2 Yovo “Seol,” i sia vo, ziami kia wantu awonso. Tala Nsas’a Mvovo.

KAPU 89 a Nk 13:1

b Yob 7:7 Nk 39:5

c Yob 30:23 Nk 49:7, 9

 Ndambu ya 2 a 2Sa 7:12-15 Nk 132:11 Yes 55:3

b Nk 41:13 Nk 72:18

49 Akweyi wina o walakazi waku wa ntama, e Yave, Una wadila ndofi kwa Davidi muna ziku kiaku? a 50 E Yave, yindula lusembo lwa selo yaku; E mpila nzizididi1 tusembo twa nkangu miawonso; 51 E Yave, yindula una mbeni zaku batiangunuini; Yindula una batiangunuini ngienda zawonso za kuswa kiaku. 52 E Yave yambula wakembelwa yamu mvu ya mvu. Amen ye Amen. b 89:50 1 Mvovo wa sina: “ndatini vana tulu kiame.”

´ NKANDA WA YA (Nkunga 90-106) Sambu kia Mose wa muntu a Nzambi aludi. a

ngeye i fulu kieto 90 E Yave, kia zingila1 muna mba-

KAPU 90 a Nsi 33:1 b Nsi 33:27

b

2

3

4 5

6

7

ndu zawonso. Vitila e miongo miawutuka Yovo vitila wasema e nza ye ntoto uyimanga e mbongo, c Ongeye u Nzambi yamu mvu ya mvu. d Ngeye ovutula muntu muna ntoto; Ovovele vo: “Nuvutuka, yeno wan’a wantu.” e Kadi, e funda dia mvu vana meso maku, nze mazono, f Nze ngingila ya fuku. Ubakukumwini nze kizalu; g bena nze tulu; Muna mene bena nze titi isakumukini. h Oku mene yimenene yo sakumuka, Kansi, kuna masika ilengele yo yuma. i Kadi muna makasi maku tuvempokele j

90:1 1 Nanga, “i tininu dieto.”

Nk 91:1

8

c Yer 10:12 d Nk 93:2

e

f g h i j

Yes 40:28 Kab 1:12 1Ti 1:17 Lus 1:8 Lus 15:3 Tuk 3:19 Nk 104:29 Nk 146:3, 4 Kim 3:20 Kim 12:7 2Pe 3:8 Yob 9:25 Nk 103:15 1Pe 1:24 Yob 14:2 Nta 17:12, 13 Nsi 32:22



9

10

11

Ndambu ya 2 a Yer 16:17 b Ngn 24:12 Ayi 4:13

Yo zakama muna nganzi zaku. Osidi masumu meto vana ndose aku;1a Mambu meto mansweki masenzamene muna ntemo a ndose aku. b E lumbu yeto iviokele mu kuma kia makasi maku; E mvu mieto misukanga nze mwaya. E mvu mia zingu kieto 70 Yovo 80 c kw’awana bakumama. Kansi miazala ye mpasi ye ntantu; Nzaki miviokanga, i bosi tuvilanga. d Nani olenda zaya tezo kia nkum’a makasi maku? E nganzi zaku zayingi kikilu nze vumi owu ofwanukini. e Utulonga una tulenda tangila e lumbu yeto f Kimana twavua ntim’a ngangu.

c 2Sa 19:34, 35 d Yob 14:10

12

Nk 78:39 Luk 12:20 Yak 4:13, 14 e Yes 33:14 Luk 12:5 f Nk 39:4

90:8 1 Yovo “Ngeye ozeye o bi weto.”

NKUNGA 90:13–91:16 13 E Yave, a vutuka! Yamu nkia kolo dizingila diambu diadi? b Mwena ntaudi zaku e nkenda. c 14 Utuyukutisa yo walakazi d waku muna mene, Kimana twayangalala yo mona kiese e e lumbu yeto yawonso. 15 Utumwesa kiese mun’owu wa lumbu watumwesesa e mpasi, f Kadi mvu miayingi twamona e mpasi. g 16 Yambula selo yaku bamona salu yaku, O wan’au bamona wete waku. h 17 Yambula dienga dia Yave wa Nzambi eto diakala yeto; Wokesa1 e salu ya moko meto. Elo, wokesa2 e salu ya moko meto. i Ndiona okala muna fulu kiaswekama kia Mpungu-nene j Osolola tininu muna kini kia Mpungu-ngolo. k 2 Ivova kwa Yave vo: “Ngeye u tininu diame ye swekameno diame, l Nzambi ame ona mbundidi e vuvu.” m 3 Kadi okuvuluza muna ntambu wa mbaki a nuni, Muna vuku kiamfwasi. 4 Okufuka ye1 nsala zandi, Ngeye otinina kuna nsi a mave mandi. n E ziku o kiandi kikala se ngubu anene p ye yaka kia lutaninu. 5 Kumona wonga wa vonza ya fuku ko, q Yovo nzanza zininga mu mwini, r

91

90:17 1 Yovo “Utusikidisila.” 2 Yovo “utusikidisila.” 91:4 1 Yovo “Okukakidila muna.”

818 KAPU 90 a Nk 6:4 b Nk 89:46 c Nsi 32:36 Nk 135:14

d Nk 36:7

e f g h i

Nk 51:1 Nk 63:3 Nk 85:7 Nk 149:2 Nk 30:5 Nsi 2:14 Nta 14:31 Yos 23:14 Nk 127:1 Ngn 16:3 Yes 26:12 1Ko 3:7

 KAPU 91 j Nk 27:5 Nk 31:20 Nk 32:7

k Nk 57:1 l Nk 18:2 Ngn 18:10

m Ngn 3:5 n Luv 19:4 Nsi 32:11 Ru 2:12

o Nk 57:3 Nk 86:15

p Tuk 15:1 Nk 84:11

q Nk 121:4, 6 Yes 60:2

r Nk 64:2, 3 Yes 54:17

 Ndambu ya 2 a Luv 12:13 b Nk 71:3 Nk 90:1

c Ngn 12:21 d 2Nti 6:17 Nk 34:7 Mat 18:10

e Luv 23:20 Ayi 1:7, 14

f Yes 63:9 g Nk 37:24 Mat 4:6 Luk 4:10, 11

h Luk 10:19 i Nk 18:2 j Nk 9:10 Ngn 18:10

6 Ngatu vuku kizietanga muna tombe, Yovo lufwasu lufwasakesela muna mwini. 7 Funda bebwa vana ndambu aku Mafunda kumi kuna koko kwaku kwalunene, Vo i ngeye, ke kikufinama ko. a 8 Omwena kio kaka muna meso Okala se mbangi muna tumbu kia1 yimpumbulu. 9 Kadi ovovele vo: “Yave i tininu diame,” Okitwidi Mpungu-nene se fulu kiaku kia zingila;1b 10 Ke vena mpasi ko zikulwakila, c Ngatu vuku kifinama saba kiaku. 11 Kadi okanikina e mbasi zandi d mu kuma kiaku, Kimana zatanina muna nzila zaku zawonso. e 12 Bekunatina muna moko mau, f Kimana walembi wanda o kulu vana tadi. g 13 Odiata nkosi ye mpidi; Odiatakesa mwan’a nkosi ye nioka anene. h 14 Nzambi ovovele vo: “Wau vo zola kekunzolanga,1 ikumvuluza. i Ikuntanina kadi ozeye nkumbu ame. j 15 Okumbokela, mono ikuntambulwila. k Muna ntangw’a mpasi ikala yandi. l Ikumvuluza yo kunkembesa. ´ 16 lkunsenda ye zingu kianda, m Yo kumwesa mavangu ma mpuluz’ame.”1n

k Rom 10:13 Ayi 5:7

l Nk 138:7 Yes 43:2 m Nk 21:1, 4 Ngn 3:1, 2 n Yes 45:17

91:8 1 Mvovo wa sina: “muna nsendo a.” 91:9 1 Nanga, “nzo aku angolo; tininu diaku.” 91:14 1 Mvovo wa sina: “ungikamene.” 91:16 1 Yovo “kumwesa e mpuluz’ame.”

819

NKUNGA 92:1–94:3

Nkunga. Nkunga wa Lumbu kia Vundu.

mu vutula mato92 Diambote ndo kwa Yave a

2 3 4

5 6

7

8 9

10

11

12

Yo yimbidila nkumbu aku, e Mpungu-nene, Yo samuna walakazi waku b o mene Ye ziku kiaku muna fuku, Muna nsambi ya nsinga kumi ye kokolo, ´ Muna zu dia nsambi. c Kadi ongeye, e Yave, umbwesese e kiese muna mavangu maku, Muna kuma kia salu ya moko maku, ngiengolokele ye kiese. Ekwe onene wa salu yaku, e Yave! d E ngindu zaku zasina kikilu! e O munkondwa ngangu kalendi zo zaya ko; Ke vena zowa ko olenda bakula diadi: f Avo yimpumbulu imenene nze titi, Ye mimpanga mambi awonso basakumukini, I befwasilwa yakwele mvu. g Kansi ngeye Yave, watundalala yakwele mvu. Elo, tala lufwasu lwa mbeni zaku, e Yave, Kieleka, e mbeni zaku zivila mvimba; E mimpanga mambi awonso bemwanganeswa. h Kansi, ongeye okunkumika1 nze mpakasa; Ikusa mazi muna nkand’a nitu ame. i O meso mame metungununa mbeni zame vava bebwa; j O matu mame mewa nsangu za lufwasu lwa yimpumbulu bekundwanisanga. Kansi ansongi besakumuka nze ba

92:10 1 Mvovo wa sina: “ozangula mpok’ame.”

KAPU 92 a Nk 50:23 b Yes 63:7

13

c 1Tu 15:16 1Tu 25:6 2Tu 29:25

d Nk 40:5

14

Nk 145:4 Kim 3:11 Lus 15:3

e Yob 26:14 Rom 11:33

15

f Nk 14:1 1Ko 2:14

g Nk 37:35, 38 Yer 12:1-3

h Nsi 28:7

93

Nk 68:1

i Nk 23:5 j Nk 37:34 

Ndambu ya 2 a Nk 52:8 Yes 61:3 Yes 65:22

2

b Nk 100:4 c Nk 71:18 Ngn 16:31 Yes 40:31 Yes 46:4

3

d Yer 17:7, 8 e Nsi 32:4 

4

KAPU 93 f Nk 96:10 Nk 97:1 Yes 52:7 Lus 11:17 Lus 19:6

5

g Nk 145:13 h Nk 90:2 i Nk 8:1 Nk 76:4

j Nk 65:7 k Nk 19:7 Nk 119:111

94

l Yez 43:12 1Pe 1:16



2

KAPU 94 m Nsi 32:35 Nak 1:2 Rom 12:19

n Tuk 18:25 Mav 17:31

o Nk 31:23

Yo kula nze nsedele muna Lebanone. a Bakuninu muna nzo a Yave; Basakumukini muna yanzala ya Nzambi eto. b Kana nkutu muna kinunu1 beyima mbongo ayingi; c Bekala kaka ye ngolo2 yo vienga, d Yo samuna vo Yave nkwa unsongi. Yandi i Tadi diame, e muna yandi ke mwina vilwa ko. Yave okitukidi se Ntinu! f Ovuete o nene; Yave ovuete e ngolo; Uyizingidi ngolo nze mponda. O ntoto1 watoma sikidiswa; Ke ulendi nikunua ko. E kunda kiaku kiasikidiswa tuka kuna nz’ankulu; g Okalanga kaka yamu mvu ya mvu. h E Yave, e nzadi zizangukidi, E nzadi zizangukidi yo kumba; E nzadi zikwamanene zanguka yo kumba. Yave wanene kuna zulu, i ´ Osundidi e zu dia maza mayingi, j Osundidi nkuma o kumba kwa mavuku ma kalunga. Tuludiku twaku, vuvu tubundwanga. k E Yave, o vauka kuviengesanga e nzo aku l yakwele mvu. E Yave, wa Nzambi a nlandi a kunda, m E Nzambi wa nlandi a kunda, temesa o ntemo! E Mfundisi a nza, n telama. Vutula akwa lulendo dina dibafwanukini. o Yamu nkia kolo, e Yave,

3

92:14 1 Yovo “vava bemena e mvu.” 2 Mvovo wa sina: “Bevonga.” 93:1 1 Yovo “ntoto uyimanga e mbongo.”

NKUNGA 94:4–95:2

4 5

6 7

8

9

10

11 12 13

14

Yamu nkia kolo e yimpumbulu bekwamanana yangalala? a Bevovanga kuna umvuania; E mimpanga-mambi awonso bekuyisananga. Bakosomwene nkangu aku, e Yave, b Bamwesese e vua diaku e mpasi. Bavondele nkento wafwilwa yakala ye nzenza, Bavondele wan’a nsona.1 Bavovele vo: “O YA ke monanga ko; c Nzambi a Yakobo kazeye dio ko.” d Nubakula ediadi, oyeno nuakondwa umbakuzi; E yeno mazowa, nkia ntangwa nukala ye umbakuzi? e Ndiona wavanga1 kutu, nga ´ kalendi wa ko e? Ndiona wavanga disu, nga kalendi mona ko e? f Ndiona osingikanga e zula, nga kalendi tumba ko e? g Yandi olonganga zayi kwa wantu! h Yave ozeye ngindu za wantu, Ozeye wo vo bena nze mwaya. i Nkwa kiese o muntu ona osingikanga, E YA, j Ona olonganga nsiku aku, k Kimana kavuvama muna lumbu yampasi, Yavana yimpumbulu betiminua e wulu. l Kadi Yave ke yambula nkangu andi ko, m Ngatu bembola e vua diandi. n E nzengo za nsongi zivutuka diaka, Akwa ntima miansongi awonso belanda zo. Nani otelamena yimpumbulu muna diambu diame?

820 KAPU 94 a Nk 73:3 Nk 74:10

17

b Nk 14:4 c Nk 59:2, 7 Yez 8:12

d Nk 10:4, 11

18

Nk 73:3, 11 Yes 29:15

e Ngn 1:22 f Nk 34:15

19

g Nk 9:5 Yes 10:12

h Nk 25:8 Yes 28:26 Yoa 6:45

20

i 1Ko 3:20 j Nk 119:71 Ngn 3:11 1Ko 11:32 Ayi 12:5, 6

k Nk 19:8 l Nk 55:23

21

22

2Pe 2:9

m 1Sa 12:22 Nk 37:28 Ayi 13:5

23

n Nsi 32:9 

Ndambu ya 2 a Nk 124:2, 3 2Ko 1:10

b 1Sa 2:9 Nk 37:24 Nk 121:3 Man 3:22

95

c Nk 86:17 Flp 4:6, 7

d Yes 10:1 Dan 6:7 Mav 5:27, 28

e Nk 59:3 f 1Nti 21:13

Nani onuanisa mimpanga mambi muna diambu diame? Kele vo Yave kakadi nsadisi ame ko, Fioti kaka fiasala nga yafwa.1a Vava mpovele vo: “Malu mame masielomokene,” O walakazi waku ukwamanene kunsikina, e Yave. b Vava o ntelamw’a moyo1 unkosomwene,2 Ngeye umfiaulwisi yo kumvuvika.3c Nga kunda kia vilwa kikala1 yaku entwadi Wau kisokanga nsoki muna nkumbu a nsiku? d Babangikidi nkwa unsongi kuna nsoki wawonso e Yo tumba tumbu kia lufwa kwa munkondwa-kuma.1f Kansi Yave okala se tininu diame diasikila,1 E Nzambi ame i tadi diame diatinina. g Okubavutulwila muna mavangu mau mambi. h Okubafwasa1 muna mambi mau. E Yave wa Nzambi eto okubafwasa.2i Nuiza, twayengoloka ye kiese kuna kwa Yave! Yambula twayengoloka ye kiese yo kembelela Tadi dieto dia luvuluzu. j Yambula twenda vana kena twamvutula matondo; k Twayimbila yo kunkembelela.

2

94:17 1 Mvovo wa sina: “Va fulu kiabutama yadi kala.” 94:19 1 Yovo “ntokani.” 2 Yovo “uwokele omu mono.” 3 Yovo “O h Ngn 5:22 lufiaulwisu lwaku luvuvikidi moyo ame.” 2Te 1:6 94:20 1 Yovo “ayadi (afundisi) avilwa i 1Sa 26:9, 10 balenda kala.” 94:21 1 Mvovo wa  16 sina: “Yo tumba menga ma munkondwa KAPU 95 kuma.” 94:22 1 Yovo “diazanguka.” j 2Sa 22:47 94:23 1 Mvovo wa sina: “Okubakanga o 94:6 1 Yovo “minkondwa mase.” 94:9 k Nk 50:23 nua.” 2 Mvovo wa sina: “okubakanga o nua.” 1 Mvovo wa sina: “wakuna.” Nk 100:4

15

g Nk 18:2

821 3 Kadi Yave i Nzambi anene, Ntinu anene, oviokele nzambi zawonso. a 4 E sina dia ntoto dina vana koko kwandi; E ntandu za miongo zandi. b 5 O kalunga i kwandi, yandi kibeni wavanga ko, c O ntoto wayuma, moko mandi mavanga wo. d 6 Nuiza, twasambila yo vumbama; Yambula twafukamena Yave wa Mvangi eto. e 7 Kadi yandi i Nzambi eto, Yeto tu nkangu a madilu mandi, Tu mameme vana moko mandi. f O unu, avo nuwidi nding’andi, g 8 Ke nubadisa ntima mieno ko nze kuna Meriba,1h Nze muna lumbu kia Masa2 muna makanga. i 9 Vava akulu eno bantonta; j Bamfidisa e mpaka kanele vo bamona mavangu mame. k 10 Mvu 40 yamenga e mbandu yayina, yavova vo: “Ntangwa zawonso o nkangu wau ulandanga makani ma ntima miau; Ke basidi zaya nzila zame ko.” 11 I dianu yadila ndofi kuna makasi mame vo: “Ke bekota muna vundu kiame ko.” l Nuyimbidila Yave nkung’ampa. m Nuyimbidila Yave, e nza yawonso! n 2 Nuyimbidila Yave; nukembelela nkumbu andi. Nusamuna e nsangu zambote za mpuluz’andi e lumbu ke lumbu. o

96

95:8 1 Ina ye nsasa vo: “Ntantani.” 2 Ina ye nsasa vo: “Ntonta.”

NKUNGA 95:3–96:12 KAPU 95 a Luv 18:11 Yer 10:10 1Ko 8:5, 6

b Am 4:13 Am 9:3

c Yer 5:22 d Tuk 1:9, 10 e Nk 100:3 Mat 4:10 Lus 14:7

f Nk 23:1 Yes 40:11

g Ayi 3:7-11 Ayi 4:7

h Ayi 3:15 i Luv 17:7 j Nk 78:18 1Ko 10:9

k Nta 14:22, 23 l Tuk 2:3 Nta 14:22, 23 Ayi 4:3

 KAPU 96 m Nk 33:3 Nk 40:3 Nk 98:1 Nk 149:1 Yes 42:10 n 1Tu 16:23-25 Nk 66:4 o Nk 40:10 Nk 71:15 Yes 52:7

 Ndambu ya 2 a Mat 28:19 1Pe 2:9 Lus 14:6

b Nk 97:7 Yes 44:10

c 1Tu 16:26 1Ko 8:4

d Luv 24:9, 10

e f g h

i

Yes 6:1-3 Yez 1:27, 28 Lus 4:2, 3 1Tu 16:27 1Tu 29:11 1Tu 16:28-33 Nk 29:1 Nk 29:2 Nk 72:19 Nk 93:1 Nk 97:1 Lus 11:15 Lus 19:6 Nk 67:4 Nk 98:9 Nk 98:7

j k Nk 65:13 l 1Tu 16:33

3 Nusamuna o nkembo andi muna zula, Yo mavangu mandi masivi muna nkangu miawonso. a 4 Yave wanene, yandi ofwene tambula nkembo wawonso. Yandi ofwete vuminua ke mu nzambi zankaka ko. 5 E nzambi zawonso za nkangu, zakondwa o mfunu, b Vo i Yave yandi wavanga e zulu. c 6 O zitu yo nkembo una vana kena; d O nkuma yo vienga kuna muna nzo andi avauka. e 7 E makanda ma nkangu, nuvana kwa Yave kina kimfwanukini, Nuvana kwa Yave kina kimfwanukini muna diambu dia nkembo ye ngolo zandi. f 8 Nuvana kwa Yave o nkembo ufwanukini e nkumbu andi; g Nutwasa lukau, nukota muna yanzala yandi. 9 Nufukama vana ndose a1 Yave ye mvuatu miavauka;2 Nuzakama vana ndose andi, e yeno nkangu miawonso mia nza! 10 Nusamuna muna zula vo: “Yave okitukidi se Ntinu! h O ntoto watoma sikidiswa, ke ulendi nikunua ko. Ofundisila1 nkangu kuna unsongi.” i 11 Yambula e zulu diamona kiese, e nza yayangalala; Yambula kalunga kwatalumuka ye yawonso ina mo; j 12 Yambula e yana yamona kiese ye yawonso ina mo. k Yambula e nti miawonso mia mfinda miayengoloka ye kiese kumosi l 96:9 1 Yovo “Nusambila.” 2 Nanga, “muna kuma kia nkembo a vauka kwandi.” 96:10 1 Yovo “Ovovela.”

NKUNGA 96:13–98:7 13 Vana vena Yave, kadi mu kwiza kena,1 kafundisa e nza. Okwiza fundisa e nza. Ofundisila e nza2 muna unsongi a Ye nkangu kuna ziku. b Yave okitukidi se Ntinu! c Yambula e nza yamona e kiese. d Yambula e sanga yayingi yayangalala. e 2 Matuti ye tombe kinzietele; f O unsongi ye ziku i nkubilw’a kunda kiandi. g 3 O tiya tumvitidi h Tuyokele mbeni zandi muna ndambu zawonso. i 4 E nsemo miandi mitemese o ntoto; E ntoto vava umwene mio, uzakamene. j 5 E miongo mizelokele nze sasala kia wiki vana vena Yave, k Vana vena o Mfumu a nza yawonso. 6 E zulu disamunanga unsongi wandi, E nkangu miawonso mimwene o nkembo andi. l 7 Awonso besadilanga teke yavalwa, yambula bafusuka e nsoni, m Awana bekuyisananga mu kuma kia nzambi zau zakondwa mfunu. n Numfukamena,1 yeno nzambi zawonso. o 8 E Zione owidi, oyangalele; p E mbanza za Yuda zimwene1 kiese Muna kuma kia nzengo zaku, e Yave. q 9 Kadi ngeye, e Yave, u Mpungu-nene mu nza yawonso;

97

96:13 1 Yovo “olweke.” 2 Yovo “ntoto uyimanga e mbongo.” 97:7 1 Yovo “Nunsambila.” 97:8 1 Mvovo wa sina: “Wan’amakento a Yuda bamwene.”

822 KAPU 96 a Tuk 18:25 Nk 9:8 Nk 98:9 Mav 17:31 2Pe 3:7 b Nsi 32:4

 KAPU 97 c Nk 96:10 d e f g h i j k l m n o

Lus 11:16, 17 Lus 19:6 Yes 49:13 Yes 60:9 Luv 20:21 Nk 99:4 Nk 50:3 Dan 7:9, 10 Nak 1:2, 6 Mal 4:1 Luv 19:16, 18 Nk 77:18 Nk 104:32 Afu 5:5 Nak 1:5 Kab 3:6 Kab 2:14 Yer 10:14 Yes 37:19 Luv 12:12 Luv 18:11 Yes 51:3 Nk 48:11

p q 

Watundalala vana ntandu a nzambi zawonso. a 10 Oyeno nuzolanga Yave, numenga o bi. b Olundanga mioyo mia minkwikizi miandi; c Okubavuluzanga vana moko ma1 yimpumbulu. d 11 O ntemo utemene muna ansongi e Ye kiese muna akwa ntima miansongi. 12 Nuyangalela muna Yave, e yeno ansongi, Nuvana matondo muna nkumbu andi avauka.1

98 2

Ndambu ya 2 a Luv 18:11 Yes 44:8

b Nk 34:14 Nk 101:3 Nk 119:104 Rom 12:9 Ayi 1:9 c Nk 37:28 Nk 145:20 d Dan 3:28 Mat 6:13 e Nk 112:4 Ngn 4:18 Yes 30:26 Mik 7:9

3

4

 KAPU 98 f Nk 33:3

g h

i j k l m n

Nk 96:1 Nk 149:1 Yes 42:10 Luv 15:11 Nk 111:2 Luv 15:6 Yes 52:10 Yes 59:16 Yes 63:5 Luk 2:30, 31 Yes 5:16 Lev 26:42 Luk 1:54, 55 Yes 49:6 Mav 28:28 Rom 10:18 Nk 47:1 Nk 67:4 Nta 10:10 1Tu 15:28 2Tu 29:27

5

6

7

Nkunga.

Nuyimbidila Yave nkung’ampa, f Kadi masivi kavangidi. g Koko kwandi kwalunene, o koko kwandi kwavauka, kutwese luvuluzu.1h Yave osamwini e mpuluz’andi; i Osengomwene unsongi wandi muna zula. j Oyindwidi walakazi wandi ye ziku kuna kwa nzo a Isaele. k E nsuka zawonso za nza zimwene mpuluz’a Nzambi eto.1l Nukembelela Yave, e nza yawonso. Nuyangalala, nuyengoloka ye kiese yo yimbila. m Nuyimbidila Yave muna kokolo, Muna kokolo ye nkunga ambote. ´ Muna tulumbeta ye zu dia mpungi, n Nuyengoloka ye kiese vana vena o Ntinu, Yave. Yambula kalunga kwatalumuka ye yawonso ina mo,

97:10 1 Yovo “muna wisa kia.” 97:12 1 Mvovo wa sina: “luyindulu lwandi.” 98:1 1 Yovo “kuntwasidi e nsundidi.” 98:3 1 Yovo “nsundidi a Nzambi eto.”

823 8

9

O ntoto1 ye awonso bezingilanga mo. Yambula nkoko miasika makonzo; Yambula miongo miayengoloka kumosi ye kiese a Vana ndose a Yave, kadi kwiza kekwiza2 kafundisa e nza. Ofundisila e nza1 yawonso muna unsongi b Yo nkangu muna ziku. c Yave okitukidi se Ntinu. d Yambula nkangu miazakama. Ovuende vana kunda kiandi vana ntandu1 a akelubi. e Yambula o ntoto wazakama. Yave wanene muna Zione, Una vana ntandu a nkangu miawonso. f Yambula bakembela e nkumbu aku anene, g Kadi yambubu, yavauka. Oyandi i ntinu a nkuma ona ozolanga unsongi. h Otomene sikidisa oma mansongi. Otwese ziku ye unsongi i kwa Yakobo. Nutundidika Yave wa Nzambi eto, j nufukama1 vana sikinua kia tambi yandi; k Yandi wavauka. l O Mose yo Arone bakala vana vena nganga zandi, m Samuele wakala vana vena awana babokelanga nkumbu andi. n Babokelanga Yave, Yandi wabavananga e mvutu. o Wamokenanga yau muna lunzi dia tuti. p Balunda tuludiku twandi ye nzengo zina kabavana. q

99 2 3 4

5

6

7

NKUNGA 98:8–101:3 KAPU 98 a Yes 44:23 b Nk 9:8 Mav 17:31

c Nk 67:4 Nk 96:10 Rom 2:6

 KAPU 99 d Nk 93:1 Lus 11:17

e Luv 25:22 f Nk 83:18 g Nk 8:1 Nk 148:13 Lus 15:4

h Yob 36:6 i Nsi 10:17, 18 Yer 9:24

j Luv 15:2 k 1Tu 28:2 Nk 132:7

8 E Yave wa Nzambi eto, ngeye wabavana e mvutu. a Wakala se Nzambi ona wabalolokanga, b Kansi, wabatumba1 muna diambu dia masumu mau. c 9 Nutundidika Yave wa Nzambi eto d Numfukamena1 vana mongo andi avauka, e Kadi Yave wa Nzambi eto wavauka. f

100 2

l Lev 19:2 m Luv 24:6 Nta 14:19, 20

n 1Sa 7:9 o Luv 15:24, 25

3

1Sa 15:10 p Luv 19:9 q Luv 40:16 1Sa 12:3

 Ndambu ya 2 a Nsi 9:19 b Mik 7:18 c Luv 34:6, 7 d Luv 15:2 e Nk 2:6 f 1Sa 2:2 Yes 6:3

 KAPU 100 g Nk 95:1, 2 Nk 98:4

h Nsi 12:12 Nek 8:10

i Nsi 6:4 j Nk 149:2 k Nk 95:6, 7 l m n o p

Yez 34:31 1Pe 2:25 Nk 50:23 Nk 66:13 Nk 122:1, 2 Nk 65:4 Nk 96:2 Ayi 13:15 Nk 86:5 Luk 18:19 Luv 34:6, 7 Nsi 7:9 Nk 98:3

4

5

Nkung’a matondo.

Nuyengoloka ye kiese kuna kwa Yave, e nza yawonso. g Nusadila Yave ye kiese. h Lwiza kwa yandi, nuyengoloka ye kiese. Nuzaya wo vo Yave i Nzambi. i Yandi watuvanga, oyeto kwa yandi tuvuilu.1j Tu nkangu andi, tu mameme ma madilu mandi. k Nukotela muna mavitu mandi ye matondo, l Muna yanzala yandi ye nkembo. m Numvutula matondo; nusanisina e nkumbu andi. n Kadi Yave wambote; o Walakazi wandi wakwele mvu, Ye ziku kiandi kia mbandu ye mbandu. p Nkung’a Davidi.

walakazi ye 101 Iyimbidila unsongi.

E Yave, nge iyimbidila. 2 Ikadila kuna ngangu ye unsongi.1 Nkia ntangwa okwiza kunsadisa? Ikangalela muna kwikizi kia ntima q muna nzo ame. 3 Kitala diambu diakondwa mfunu ko.

98:7, 9 1 Yovo “ntoto uyimanga e mbo-  99:8 1 Mvovo wa sina: “wabalanda e ngo.” 98:9 2 Yovo “olweke.” 99:1 1 Na- KAPU 101 kunda.” 99:9 1 Yovo “Nunsambila.” nga, “vana kati kwa.” 99:5 1 Yovo “nu- q 1Nti 9:4 100:3 1 Nanga, “ke yeto kibeni ko.” sambila.” Nk 78:70, 72 101:2 1 Yovo “kondwa tumbu.”

NKUNGA 101:4–102:15

4 5

6

7

8

Mbengene mavangu m’awana bavengomokene muna edi diansongi; a Kikala yau ntwadi ko muna konso diambu.1 O ntim’a bendomoka umpavukidi; Kitambulwila1 edi diambi ko. Ndiona okumba nkwandi kuna kinsweki, b Ikunkaka o nua. O nkwa umvuania ye nkwa lulendo, Kikunyambulwila ko. Meso mame mekala muna minkwikizi mia nza, Kimana bakala yame. Ndiona okangalela kuna ziku,1 yandi okunsadila. O mpuki ke kala muna nzo ame ko, Ye nkwa luvunu ke telama ova ngina1 ko. Konso mene, ivonda1 yimpumbulu yawonso ova nza, Ifukisa mimpanga mambi awonso muna mbanz’a Yave. c Sambu kia mbangami vava kadimbwidi e vuvu1 yo zayisa ntokani zandi vana ndose a Yave. d

´ E Yave, wa sambu kiame; e Yambula kazu kiame kialwaka kwa ngeye. f 2 Kunsweki ndose aku ko muna ntangw’ampasi. g Tamba o matu maku oku ngina;1 Avo ibokele umpana e mvutu mu nzaki. h 3 Kadi e lumbu yame, iladidi nze mwisi, E visi yame ikweme nga nkuni. i

102

101:3 1 Yovo “Mavangu mau ke mandaminini ko.” 101:4 1 Mvovo wa sina: “Kizaya.” 101:6 1 Mvovo wa sina: “okondwa tumbu.” 101:7 1 Mvovo wa sina: “ova meso mame.” 101:8 1 Yovo “ikaka e nua mia.” 102:Ntu 1 Yovo “vava kayoyele.” 102:2 1 Yovo “Kuluka wangwa.”

824 KAPU 101 a Nk 97:10 b Ngn 20:19 c Ngn 20:8 

KAPU 102 d Nk 61:2 Nk 142:2

e Nk 55:1 Dan 9:17

f Luv 2:23 g Nk 27:9 Man 1:20

h Nk 143:7 Yes 65:24

i Man 1:13 

Ndambu ya 2 a Nk 143:4 b Nk 6:6 Nk 38:8

c Yob 19:20 Ngn 17:22

d Nk 38:11 e Nk 31:11 Nk 74:10 Nk 79:4

f Man 3:15 g Nk 80:5 h Nk 39:5 i Yob 14:1, 2 Nk 102:4

j Nk 90:2 k Luv 3:15 l Yes 49:15 m Yes 60:10 n Eze 1:1, 2 Yes 40:2 Dan 9:2

o Nek 2:3 Nk 137:5

p Nk 79:1

4 O ntim’ame ufuntakene yo lengela nze titi, a Kadi mvilakene o dia madia mame. 5 Muna kuma kia bumu kiame, b Nkitukidi visi ye visi. c 6 Ngina nze lembe1 kia makanga; Ngina nze fungu muna mazumbu. 7 Kilendele leka ko;1 Nkitukidi nze nuni wina kinsona vana nludi. d 8 E mbeni zame bekunsakanenanga e lumbu kiamvimba. e Awana bekumvezanga1 basadidi e nkumbu ame se sibu. 9 Ndidi ntoto ampolo nga mbolo, f Ina inuanga yasangwa ye mansanga, g 10 Muna kuma kia fuluta ye nsita zaku, Kadi untelamese kimana wambembola. 11 E lumbu yame ina nze kini1 kikwenda vidinge,2h Ndengele nze titi. i 12 Vo i ngeye, e Yave, okalanga yakwele mvu, j E nkumbu aku1 izingila muna mbandu zawonso. k 13 Telama otelama wafwila Zione nkenda, l Kadi yayi i ntangwa ya kunsonga e dienga; m E ntangwa yasikidiswa ifwene. n 14 Kadi selo yaku bayangalele matadi ma Zione, o Bezolanga nkutu o ntoto andi. p 15 E zula ivumina nkumbu a Yave, 102:6 1 Nkumbu a nuni. 102:7 1 Nanga, “Ntandidi.” 102:8 1 Yovo “Awana bankitwidi se zowa.” 102:11 1 Yovo “ninga.” 2 Yovo “kini kilambukanga.” 102:12 1 Yovo “E tunda diaku.” Mvovo wa sina: “O luyindulu lwaku.”

825 16

17 18

19

20

21

22 23 24

25 26

27 28

E ntinu miawonso mia nza, bezaya nkembo aku. a Kadi Yave otungulula e Zione; b Moneka kemoneka muna nkembo andi. c ´ Owa e sambu kia asukami; d Ke veza sambu kiau ko. e Ediadi disonamene mu kuma kia mbandu ilanda, f I dianu, o nkangu una ukubikwa1 ukembela YA. Kadi otalanga ova nsi tuka kuna fulu kiandi kiavauka, g O Yave kuna zulu otalanga e nza, ´ Kimana kawa bumu kia mbakami, h Kavevola awana bavewa tumbu kia lufwa, i E nkumbu a Yave yasamunua muna Zione j Ye nkembo andi muna Yerusaleme, Vava minkangu ye yintinu Ikutakana muna sadila Yave. k Unkatwidi ngolo una ntangwa ke ifwene ko; Okufikidi e lumbu yame. Mpovele vo: “E Nzambi ame, Kumpondi va kati-kati kwa zingu kiame ko, Kadi ongeye, ozinganga yakwele mvu. l Wakuba e nkubilwa za ntoto tuka kolo, E zulu i salu kia moko maku. m E ntoto ye zulu dikuyifwila, vo i ngeye okala kaka; Ifwa nze mvuatu. Soba osoba yo nze mvuatu, fokoka ifokoka emvimba. Kansi ongeye kusobanga ko, e mvu miaku ke misuka nkutu ko. n Wan’a ntaudi zaku bezingila mu luvuvamu, E mbongo au isikila emvimba vana ndose aku.” o

102:18 1 Mvovo wa sina: “una usemwa.”

NKUNGA 102:16–103:12 KAPU 102 a Yes 60:3 Zak 8:22

b Nk 147:2 c d e f g h i j k l m n

Yer 33:7 Yes 60:1 Dan 9:20, 21 Nk 22:24 Nk 78:4 Rom 15:4 2Tu 16:9 Luv 3:7 Yes 61:1 2Tu 33:12, 13 Nk 79:11 Nk 9:13, 14 Nk 22:22 Yes 51:11 Yes 11:10 Yes 49:22 Yes 60:3 Nk 90:2 Kab 1:12 Lus 1:8 Nk 8:3 Yes 48:13 Ayi 1:10-12 Yob 36:26 Mal 3:6 Yak 1:17 Yes 66:22

o 

103 2 3

4

5

6

Ndambu ya 2 

7

KAPU 103 a Nsi 8:2 Nk 105:5

b 2Sa 12:13 Yes 43:25

8

c Luv 15:26

d e f g h i

j k l m n o p q r

Nk 41:3 Nk 147:3 Yes 33:24 Yak 5:15 Lus 21:4 Nk 56:13 Mik 7:18 Nk 23:5 Nk 65:4 Nk 51:12 Yes 40:31 Nk 9:8 Nk 12:5 Ngn 22:22, 23 Yak 5:4 Luv 24:4 Nta 12:8 Nk 147:19 Yes 55:7 Yak 5:11 Luv 34:6 Yoe 2:13 Yon 4:2 Nk 30:5 Yes 57:16 Nek 9:31 Eze 9:13 Nk 130:3 Yes 55:7 Nk 103:17 Yes 55:9

9

10

11

12

Nkung’a Davidi.

Yambula yasanisina1 Yave; Yawonso ina mu mono, yambula yasanisina nkumbu andi avauka. Yambula yasanisina1 Yave; Yambula yalembi vilakana mawonso kavanga. a Ololokanga mbi aku yawonso b Yo sasula yimbevo yaku yawonso; c Okula moyo aku muna wulu,1d Yo kuvuika walakazi ye nkenda. e Okuyukutisa ye lekwa yambote f muna zingu kiaku kiawonso, Mpasi vo utoko waku wavanguluka nze ngo-zulu. g Yave nkwa ziku ye unsongi h Kw’awonso bebangikwanga. i Wasonga e nzila zandi kwa Mose, j Ye mavangu mandi kwa wan’a Isaele. k Yave nkwa nkenda ye ngemba, l Ke funganga makasi mu nzaki ko, ozele yo walakazi. m Ke kwamanana kututumba ko, n Ngatu funga makasi yakwele mvu. o Ke kadilanga yeto ko mun’owu wa masumu meto, p Ngatu kutuvutulwila mun’owu wa bi weto. q Kadi, wauna e zulu disundidi o ntoto muna zanguka, O walakazi wandi mpe usundidi o nene kw’awana bekumvuminanga. r Wauna wavavukila e fulu kivaikilanga e ntangwa ye fulu kidimukinanga e ntangwa,

103:1, 2 1 Yovo “Yambula moyo ame wasanisina.” 103:4 1 Yovo “ziami.”

NKUNGA 103:13–104:11 13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

I una kasididi o masumu ´ meto kwanda. a Nze una se kefwilanga wan’andi e nkenda, Yave mpe ofwilanga e nkenda awana bekumvuminanga. b Kadi otomene zaya owu twavangilwa, c Osungamenanga vo tu ntoto. d Vo i muntu, e lumbu yandi ina nze lumbu ya titi; e Osakumuka nze mvuma muna kiana. f Kansi, avo tembwa kivevomokene, zivila emvimba, Nze vika sia vo ke zasidi kala ko.1 Kansi, o walakazi wa Yave wakwele mvu1 Kw’awana bekumvuminanga, g Unsongi wandi yamuna atekelo au, h Kwa awana belundanga e kangu diandi i Ye awana betoma lundanga nkanikinu miandi. Yave watoma sikidisa e kunda kiandi kuna zulu; j E kintinu kiandi kiyalanga yawonso. k Nusanisina Yave, e mbasi zandi zawonso za nkuma, l Ana belungisanga diambu diandi m yo lemvokela nding’andi.1 Nukembela Yave, yeno vu yandi yawonso, n Yeno selo yandi nuvanganga luzolo lwandi. o Nukembela Yave ye salu yandi yawonso, Muna fulu yawonso ina keyalanga.1

103:16 1 Mvovo wa sina: “E fulu kiau ke kizayakene diaka ko.” 103:17 1 Yovo “wa mvu ya mvu.” 103:20 1 Mvovo wa sina: “wila nding’andi.” 103:22 1 Yovo “Muna fulu ya kimfumu kiandi.”

826 KAPU 103 a Lev 16:21, 22 Yes 43:25 Yer 31:34

b Nk 78:38 Yes 49:15 Mal 3:17 Yak 5:15

c Nk 78:39 d Tuk 2:7 e Nk 90:5, 6

104 2

1Pe 1:24 f Yob 14:1, 2

g Luk 1:50 h Luv 20:6 i Luv 19:5

3

Nsi 7:9 Nk 25:10

j 2Tu 20:6 Yes 66:1

k Nk 47:2 Nk 145:13 Dan 4:25

l Dan 7:10 m 2Nti 19:35 Luk 1:19 n 1Nti 22:19 Nk 148:2 Luk 2:13, 14

4

5

o Mat 13:41 Ayi 1:7

 Ndambu ya 2  KAPU 104 a Nk 103:1 b Nk 86:10 c 1Tu 16:27 Yez 1:27, 28 Dan 7:9

d Yak 1:17

6 7

8

1Yo 1:5 e Yes 40:22

f Nk 18:11 Am 9:6

g Nsi 33:26

9

Yes 19:1

h 2Sa 22:11 Yob 38:1

i Yez 1:13 Ayi 1:7, 14

10

j Yob 38:4, 6 Nk 24:1, 2

k l m n o

Kim 1:4 Tuk 1:2 Tuk 1:9 Ngn 8:25 Yob 38:8-10 Nk 33:7 Ngn 8:29 Yer 5:22

E kiwuntu kiame kiawonso, yambula kiakembelela Yave. Yambula yakembelela1 Yave. a E Yave wa Nzambi ame, u nene kikilu. b Ovuete zitu yo nkembo. c Ozungilu kwa ntemo d nze vunga; Oyalumwini e zulu nze nlele a saba. e Olekese mvuambu za suku diandi diantandu vana ntandu a1 maza, f Okitwidi matuti se kalu diandi, g Odiatila muna mave ma tembwa. h Okitulanga e mbasi zandi se mianda, E selo yandi se tiya twambomoni. i Wasikidisa o ntoto muna nkubilwa zandi; j Ke ukatulwa ko vana fulu kiandi1 yakwele mvu. k Ofukidi wo maza masina nze mvuatu. l E miongo mifukilu kwa maza. Muna lusembo lwaku maza matinini; m ´ Muna zu dia miandazi miaku mamwangane. —E miongo mitombokele, n e ndimba mikulumukini— Muna fulu ina wasikidisila mio. Osikidisi mwingilu una ke mafwete vioka ko, o Kimana malembi fuka diaka ntoto. Osidi nto za maza muna ndimba; O maza mekukulanga muna miongo. E bulu yawonso ya mfuta i ˆ muna inuinanga;

11

104:1 1 Yovo “Yambula moyo ame wakembelela.” 104:3 1 Mvovo wa sina: “muna.” 104:5 1 Yovo “Ke unikunua ko.”

827

12

13

14

15

16 17

18 19

20

21

22

O mabuluku ma mfuta i ˆ muna memanisinanga e vuina. E nuni za zulu zikalanga muna nti mia makumu mandi; Ziyimbidilanga muna tayi yandi. Oyondelekanga miongo tuka muna masuku mandi ma ntandu. a E nza iyukutilanga muna mbongo a salu yaku. b Omenesenanga twelezi e titi Ye nti misadilwanga kwa wantu, c Kimana basolola madia muna ntoto Ye vinyu iyangidikanga o ntim’a muntu, d Yo mazi melengolanga ndose, Ye mbolo ikumikanga ntim’a muntu. e E nti mia Yave miyukwiti, E nsedele mia Lebanone mina kakuna, ˆ I muna e nuni zitungilanga nzialwa. E nuni ayanga f e nzo andi ina muna sipelese. ´ E miongo mianda, i miongo mia nkombo za mfuta; g O matadi i tininu dia nkandi. h Wavanga e ngonde muna swaswanesa e nsungi; E ntangwa otomene zaya e ndimuk’andi. i Ongeye otwasanga e tombe, o fuku ubwidi, j Ekolo bulu yawonso ya mfuta ivaikanga. Wan’a nkosi1 bekwitilanga e bulu k Yo vavila madia kwa Nzambi. l Avo ntangwa ivaikidi, Baswekamene yo bubama muna nduka miau.

104:21 1 Yovo “wan’a nkosi a mika miayingi muna nsingu.”

NKUNGA 104:12-34 KAPU 104 a Yob 38:37 Nk 147:8 Yer 10:13 Am 9:6 Mat 5:45

b Nk 65:9 Mav 14:17

c Tuk 1:29, 30 Tuk 9:3

d Kim 9:7 e Kim 10:19 f Yer 8:7 g Yob 39:1 h Ngn 30:26 i Tuk 1:16 Nk 19:6 Yer 31:35

j Tuk 1:5 Nk 74:16 Yes 45:7

k Am 3:4 l Nk 147:9 

Ndambu ya 2 a Nek 9:6 b Ngn 3:19 Yer 10:12

c Tuk 1:21 d Yob 41:1 e Nk 136:25 Nk 145:15 Nk 147:9 Mat 6:26

f Luk 12:24 g Nk 107:9 Nk 145:16

h Tuk 3:19 Yob 34:14, 15 Nk 146:3, 4 Kim 3:19, 20 Kim 12:7

i Yob 33:4 Mav 17:28

j Tuk 1:31

23 O muntu okwendanga muna salu yandi, Osalanga yamuna masika. 24 Ekwe ulolo wa mavangu maku, e Yave! a Muna ngangu wavangila mawonso. b O ntoto wazala ye salu yaku. ˆ 25 I muna mwina o kalunga, kwanene yo yalumuka, Muzele ye ma ya moyo yakondwa lutangu, yanene ye yandwelo. c ˆ 26 I muna muviokela e nzaza, Yo Leviatane1d ona wasema kasakanenanga mo. 27 Yau awonso ngeye bevingilanga Wabavana madia muna ntangwa ifwene. e 28 Ina okubavananga, i yau bekutikanga. f Vava oziulanga o koko, beyukutanga ye lekwa yambote. g 29 Avo oswekele ndose aku, bazakamene. Avo okatwidi mwand’au, bafwidi yo vutuka muna ntoto. h 30 Avo otumini mwand’aku, basemeno, i Yo vangulula e mpw’a ntoto. 31 O nkembo a Yave uzinga yakwele mvu. Yave omwena salu yandi e kiese. j 32 Otadidi o ntoto, uzakamene; Osimbidi e miongo, mifutumukini mwisi. k 33 Iyimbidila Yave l muna zingu kiame kiawonso; Iyimbidila Nzambi ame wau ngina moyo. m 34 Yambula e ngindu zame zanyangidika.1 Imwena e kiese muna Yave.

k Luv 19:18 l Nk 13:6 m Nk 146:2

104:26 1 Tala Nsas’a Mvovo. 104:34 1 Nanga, “Yambula mana ibadikanga mu kuma kiandi makala ma luyangalalu.”

NKUNGA 104:35–105:23 35 Asumuki vila bevila va ntoto, E yimpumbulu ke ikala diaka ko. a Yambula yakembelela Yave. Nukembelela YA!1 Nuvutula matondo kwa Yave, b nuvovela e nkumbu andi, Nuzayisa mavangu mandi vana vena nkangu! c 2 Nunyimbidila, nunkembelela muna nkunga, Nuyindula1 mavangu mandi mawonso masivi. d 3 Nuyisanina muna nkumbu andi avauka. e Yambula ntima mia awana bevavanga Yave miamona e kiese. f 4 Nuvava Yave g yo nkum’andi. Nutomba ndose andi e ntangwa zawonso. 5 Nusungamena mavangu mandi manene, Masivi mandi ye mfundisa zandi, h 6 Yeno mbongo a Abarayama wa selo kiandi, i E yeno wan’a Yakobo, ana kasola. j 7 Yandi i Yave wa Nzambi eto. k E mfundisa zandi zina muna nza yawonso. l 8 Osungamenanga e kangu diandi yakwele mvu, m O nsilu kasia1 kwa funda dia mbandu, n 9 E kangu kakanga yo Abarayama, o Ye ndofi ina kadila Isaki, p ˆ 10 Ina kasikidisa se mına kwa Yakobo, Se kangu dia mvu ya mvu kwa Isaele, 11 Oku vo: “Ikuvana nsi ya Kenani q Se kunku kia vua diaku.” r

105

104:35 1 Yovo “Aleluya!” E “YA” i mpila yankufi ya yikila e nkumbu Yave. 105:2 1 Nanga, “Nuvovela.” 105:8 1 Mvovo wa sina: “E diambu kakanikina.”

828 KAPU 104 a Nk 37:10, 38 Ngn 2:22

 KAPU 105 b Nk 136:1 c 1Tu 16:8-13

d e f g h i j k l

m n o p q

Nk 96:3 Nk 145:11, 12 Yes 12:4 Nk 77:12 Nk 119:27 Yer 9:24 Nk 119:2 Am 5:4 Sef 2:3 Nsi 7:18, 19 Luv 3:6 Luv 19:5, 6 Yes 41:8 Luv 20:2 Nk 100:3 1Tu 16:14-18 Yes 26:9 Lus 15:4 Nek 1:5 Nsi 7:9 Luk 1:72, 73 Tuk 17:1, 2 Tuk 22:15-18 Tuk 26:3 Tuk 12:7 Tuk 13:14, 15 Tuk 15:18 Tuk 26:3 Tuk 28:13 Nk 78:55

r 

Ndambu ya 2 a Tuk 34:30 b Tuk 17:8

c d e f g

h

i j k l

m n

Tuk 23:4 1Tu 16:19-22 Mav 7:4, 5 Tuk 20:1 Tuk 46:6 Tuk 31:7, 42 Tuk 12:17 Tuk 20:2, 3 Tuk 26:9, 11 Tuk 41:30, 54 Tuk 42:5 Mav 7:11 Tuk 37:28, 36 Tuk 45:4, 5 Tuk 50:20 Tuk 39:20 Mav 7:10 Tuk 41:14 Tuk 41:39-41 Tuk 41:48 Tuk 45:8 Tuk 41:33, 38 Tuk 46:4, 6

12 Ediadi diavangama vava ke bakala ndonga ko, a Elo, andwelo kikilu ye nzenza bakala muna nsi yayina. b 13 Bayungana tuka zula yamuna zula, Tuka muna kintinu kimosi yamuna nkangu ankaka. c 14 Kayambula konso muntu ko kababangika, d Kansi, watumba atinu mu kuma kiau, e 15 Oku vo: “Ke nuviakana kuswa yame ko, Ke nuvangi mbi kwa ngunza zame ko.” f 16 Watwika mvengele muna nsi; g Wasukisa e tuku dia madia mau.1 17 Wabavitisila muntu, Yosefe ona watekwa se ntaudi. h 18 Bankanga malu muna luvambu, i Basia e nsingu1 andi muna sengwa 19 Yavana kialungana e diambu diandi, j E mvovo a Yave wamvelelesa. 20 O ntinu watuma vo kavaikiswa, k O nyadi a nkangu wamvevola. 21 Wanyekeka kimfumu kia nzo andi, Ye kiyekwa kia mavua mandi mawonso, l 22 Katwadisa1 afidi andi muna luzolo lwandi,2 Yo longa akuluntu andi e ngangu. m 23 I bosi Isaele wakota muna Engipito, n 105:16 1 Mvovo wa sina: “Watolola nkau miawonso mia mbolo.” Nanga i nkau mina bazembelekanga e mbolo zakala nga nlunga.” 105:18 1 Yovo “Bakanga o moyo.” 105:22 1 Mvovo wa sina: “Kakanga.” 2 Yovo “una uzolele moyo andi.”

829 24

25

26 27

28

29 30 31 32

33

34 35 36

37

Yakobo okedi se nzenza muna nsi a Kami. Nzambi wawokesa kikilu o nkangu andi; a Wabasundisa e ngolo lutila mbeni zau, b Wavilula ntima miau kimana bamenga nkangu andi, Yo kana vanga selo yandi e mbi. c Watuma Mose wa selo kiandi d Yo Arone e ona kasola. Bavanga sinsu yandi vana kati kwau, Ye masivi mandi muna nsi a Kami. f Nzambi watwika tombe, e nsi yayina yabukama tombe; g Ke bakolamena mvovo miandi ko. Wakitula maza mau se menga Yo vonda mbizi zau za maza. h E nsi au yazala ye mazundu, i Yamuna masuku ma ntinu. Watwika mbwanzi Ye mbu muna mvivu miau miawonso. j Wabanokesena matadi ma mvula Yo kubatwikila nsemo1 muna nsi. k Wafwasa e nsinga miau mia vinyu ye nsanda miau Wafutakesa nti muna mvivu miau. Watwika buka kia makonko, Wan’a makonko balembi tangakana. l Badia makaya mawonso muna nsi, Yo dia e mbongo a ntoto. I bosi, wavonda wan’antete awonso muna nsi, m Lubantiku lwa nkum’a nima zau. Wavaikisa nkangu andi ye palata ye wolo; n Muna makanda mandi ke mwakala muntu ko wata sakuba.

105:32 1 Yovo “nlaku mia tiya.”

NKUNGA 105:24–106:4 KAPU 105 a Luv 1:7 Mav 7:17

b Luv 1:8, 9 c Luv 1:10 Mav 7:18, 19

d Luv 3:10 Luv 4:12 Luv 6:11

e Luv 4:14 Luv 7:1

f Nek 9:10 Nk 78:43-51

g Luv 10:22, 23 h Luv 7:20, 21 i Luv 8:6 j Luv 8:17, 24 k Luv 9:23-26 l Luv 10:13-15 m Luv 12:29 n Tuk 15:13, 14 Luv 3:22 Luv 12:35, 36

 Ndambu ya 2 a Luv 12:33 b Luv 14:19, 20 c Luv 13:21 d Nk 78:27 e Luv 16:12-15 Nk 78:24

f Luv 17:6 1Ko 10:1, 4

g Nk 78:15, 16 h Tuk 12:7 Tuk 15:13, 14 Luv 2:24 Nsi 9:5

i Nta 33:3 j Yos 11:23 Yos 21:43 Nek 9:22 Nk 78:55 Mav 13:19

k Nsi 6:10, 11 Yos 5:11, 12

l Nsi 4:40 

KAPU 106 m Luk 18:19 n 1Tu 16:34 Eze 3:11 Nk 103:17 Nk 107:1

o Nk 40:5 p Nk 15:1, 2 Yes 64:5

38 Engipito yayangalala vava bavaika, Kadi wonga wa Isaele wabalwakila. a 39 Wayalumuna tuti muna kubatanina b Ye tiya twavananga o ntemo muna fuku. c 40 Oyau balomba, oyandi wabavana yimbimbi; d Wakwamanana kubayukutisila muna madia1 matuka kuna zulu. e 41 Wawula tadi, maza mapongoka; f Makukula nze nkoko muna makanga. g 42 Kadi wasungamena nsilu avauka owu kasila Abarayama wa selo kiandi. h 43 Wavaikisa nkangu andi kuna kiese, i Ana kasola ye kazu kiakiese. 44 Wabavana nsi za zula; j Babaka mfutu a salu kia nkangu miankaka, k 45 Kimana balunda nkanikinu miandi l Yo lemvokela nsiku miandi. Nusanisina YA.1 Nukembelela YA!1 Nuvana matondo kwa Yave, kadi oyandi wambote; m O walakazi wandi wakwele mvu. n 2 Nani olenda samuna mavangu ma nkum’a Yave Ngatu samuna mavangu mawonso ma nkembo andi? o 3 Akwa kiese awana betatidilanga unsongi, Ye awana bevanganga mambu ma unsongi. p 4 E Yave, unsungamena vava

106

105:40 1 Mvovo wa sina: “mbolo.” 105:45 1 Yovo “Aleluya.” E “YA” i mpila yankufi ya yikila e nkumbu Yave. 106:1 1 Yovo “Aleluya!” E “YA” i mpila yankufi ya yikila e nkumbu Yave.

NKUNGA 106:5-27

5

6 7

8

9

10

11 12

13

14

osonga dienga1 kwa nkangu aku. a Undunga-ndunga yo kumpuluza, Kimana yamona o wete osonganga kw’awana wasola, b Yamona e kiese kumosi ye zula kiaku, Yo kusanisina kumosi ye vua diaku. Tusumukini nze akulu eto; c Tuvangidi edi diambi; tuvangidi owu wa umpumbulu. d Akulu eto kuna Engipito ke bayangalela mavangu maku masivi ko. Ke basungamena ulolo wa walakazi waku ko, Kansi, bakolama vana mbu, vana Mbu Ambwaki. e Kansi Nzambi wabavuluza muna kuma kia nkumbu andi, f O nkum’andi wazayakana. g Watumba Mbu Ambwaki, i bosi wayuma; Wabafidila muna masina ma kalunga nze muna makanga. h Wabavuluza vana moko ma atantu au i ˆ Yo kubakula vana moko ma mbeni. j O maza mafuka e mbeni zau; Ke vavuluka1 kana mosi ko. k Muna kuma kiaki, bakwikila muna nsilu andi; l Bayantika yimbidila o nkembo andi. m Kansi vana vau bavilakana mana kavanga; n Ke bavingila luludiku lwandi ko. Bakivana muna zolela yau muna makanga; o Batonta Nzambi muna makanga. p

106:4 1 Yovo “luzolo lwambote.” 106:11 1 Yovo “Ke vasala.”

830 KAPU 106 a Nek 5:19 Nk 51:18 Nk 119:132

b Luv 19:5 c Nek 9:16 Nk 78:8

d Eze 9:6 Dan 9:5

e Luv 14:11, 12 f Nk 143:11 Yez 20:14

g Luv 9:16 Rom 9:17

h Luv 14:21, 22 i Luv 14:30 j Yes 49:26 k Luv 14:13, 28 l Luv 14:31 m Luv 15:1 n Luv 15:24 Luv 16:2, 3 Luv 17:7

o Nta 11:4 Nsi 9:22 1Ko 10:6

p Luv 17:2 Nk 78:18 1Ko 10:9 Ayi 3:8, 9

 Ndambu ya 2 a Nta 11:31, 33 Nk 78:29-31

b Nta 16:3 c Lev 21:8 Nta 16:5-7

d Nta 16:27, 32 e Nta 16:35 f Luv 32:4 Nsi 9:12

g Luv 20:4 h Nsi 32:18 i Nsi 4:34 j Nk 78:51 k Luv 14:25 l Luv 32:10, 11 Nsi 9:14, 19

m Nta 13:32 Nsi 8:7-9

n Nta 14:11 o Nta 14:2 Nsi 1:27

p Nta 14:22, 23 q Nta 14:28, 29 Ayi 3:11

15 Wabavana ina balomba, Kansi wabawanda ye kimbevo kina kiabatandisa. a 16 Muna ndo bamwena Mose kimpala Yo Arone b wa mvauki a Yave. c 17 O ntoto waziuka, wamina Datani Yo fuka awana bakala entwadi yo Abirami. d 18 O tiya twalemena vana buka kiau; O nlaku a tiya wazinisa yimpumbulu. e 19 Bavanga mwan’a ngombe kuna Korebe Yo kunda teke kia sengwa;1f 20 Basoba nkembo ame Ye fwaniswa kia ngombe odianga e titi. g 21 Bavilakana Nzambi h wa Mvuluzi au, Ona wavanga mambu manene muna Engipito, i 22 Mambu masivi muna nsi a Kami, j Mambu mansisi muna Mbu Ambwaki. k 23 Fioti fiasala nga wakanikina vo babukumunua, Kansi Mose ona kasola, wandodokela1 Kimana kakulula makasi mandi mamfwasi. l 24 I bosi baveza nsi yambote; m Ke bakwikila muna nsilu andi ko. n 25 Bakwamanana yidima muna saba yau; o Ke bawila nding’a Yave ko. p 26 I kuma kazangulwila koko yo dia ndofi Vo okubafwasila muna makanga; q 27 Oyambula vo mbongo au yafwaswa muna zula, 106:19 1 Yovo “teke kiazunzwa.” 106:23 1 Mvovo wa sina: “watelama vana kena.”

831 28

29

30 31

32

33 34 35 36

37 38

39

Yo kubamwanganesa muna zinsi. a I bosi bakivana muna1 nsambila ya Bale-Peo, b Yo dia yimenga yakelelwa kwa mafwa.2 Bafungisa Nzambi makasi muna mavangu mau, c E vuku i ndwakila kiabalwakila. d Kansi, Finekase vava katelama yo zenga e diambu, E vuku kiafokoka. e Muna kuma kiaki wabadikilwa vo muntu ansongi, Muna mbandu zawonso yakwele mvu. f Bafungisa Nzambi makasi vana maza ma Meriba,1 Mose wabaka kikilu mfwilu muna kuma kiau. g Bafungisa Mose makasi, Wavova lembi yindula muna befo yandi. h Ke bafukisa minkangu ko i Wauna Yave kabakanikina. j Kansi basangana ye zula k Yo tanginina e1 fu yau. l Bakwamanana sadila teke yau, m Yo kituka se ntambu kuna kwa yau. n Bakelanga wan’au amakala Ye amakento se yimenga kwa nkuya. o Bakwamanana bungula menga ma munkondwa-kuma, p Menga ma wan’au amakala ye amakento Ana bakelanga se yimenga kwa teke ya Kenani; q E nsi yasafulwa muna vangu dia bungula menga. Bafunzuka muna mavangu mau;

106:28 1 Yovo “bayikama.” 2 I sia vo, yimenga yatambikwanga kwa wantu afwa yovo kwa teke. 106:32 1 Ina ye nsasa vo: “Ntantani.” 106:35 1 Yovo “longoka.”

NKUNGA 106:28-48 KAPU 106 a Lev 26:33 Nsi 4:27

b Nta 25:3

40

Os 9:10

c Nta 25:6 Nsi 32:16

d Nta 25:9

41

1Ko 10:8

e Nta 25:7, 8 f Nta 25:11-13 g Nta 20:2, 12

42

Nta 27:13, 14

h Nta 20:10 i Yos 16:10 Yos 17:12 Afu 1:21

43

j Nta 33:52 Nsi 7:1, 2

k Yos 15:63 Afu 1:33

l Yes 2:6 m Afu 2:11, 12

44

2Nti 17:12

n Luv 23:32, 33 o Nsi 12:31

45

2Nti 16:1, 3 2Nti 17:17, 18 Yer 7:30, 31 1Ko 10:20

p 2Nti 21:16 q Yez 16:20 

Ndambu ya 2 a Yer 3:9

46 47

b Nsi 32:30 Afu 3:8

c Afu 10:6-8 d Afu 10:11, 12 1Sa 12:11

e Afu 4:1 f Afu 6:1-5 g Afu 2:18 h Afu 3:9 i Luv 34:6 Nsi 32:36 Yes 63:7 Man 3:32 Yoe 2:13

48

Bata zumba kia mwanda muna mavangu mau. a I dianu vo, makasi ma Yave mafusukila muna nkangu andi, Yo menga e vua diandi. Nkumbu miayingi kabayekola kwa esi zula, b Kimana bayalwa kw’awana babamenganga. c Babangikwa kikilu kwa mbeni zau, Basakidikwa kuna nsi a wisa kiau.1 Nkumbu miayingi kabavuluza, d Kansi yau bantelamenanga ye kunkolamena, e Bakululwa muna bi wau. f Kansi wamonanga e mpasi zau g ´ Yo wa e kazu kiau. h Wasungamenanga e kangu diandi mu kuma kiau, Yo kubafwila e nkenda1 mu kuma kia walakazi wandi wayingi. i Wafila awana babanata muna kinkole Babafwila e nkenda. j Utuvuluza, e Yave wa Nzambi eto, k Utukutakesa tuka muna zula l Kimana twakembelela e nkumbu aku avauka, Twakala ye kiese kiayingi muna kusanisina.1m Yambula Yave wa Nzambi a Isaele kakembelwa Yamu mvu ya mvu. n O nkangu awonso uvovele vo, “Amen!”1 Nukembelela YA!2

j Eze 9:9 k Nk 79:9 l Yer 32:37 m 1Tu 16:35 n 1Tu 29:10 Nk 41:13 Luk 1:68

106:42 1 Mvovo wa sina: “koko kwau.” 106:45 1 Yovo “Yo kendalala.” 106:47 1 Yovo “Twayangalela muna nkembo aku.” 106:48 1 Yovo “Yambula diakala wowo! 2 Yovo “Aleluya!” E “YA” i mpila yankufi ya yikila e nkumbu Yave.

NKUNGA 107:1-21

832

NKANDA WATANU (Nkunga 107-150) Nuvana matondo kwa 11 Kadi bakolamena mvovo a KAPU 107 Yave, kadi oyandi Nzambi; a Luk 18:19 wambote; a Baveza malongi ma O walakazi wandi wakwele Mpungu-nene. a b 1Tu 16:34 Nk 103:17 mvu. b 12 I dianu kasakidikila e ntima 2 I wau bevova awana miau muna kubatwasila e ˆ c Yes 35:10 bakulwa1 kwa Yave, mpasi; b ˆ Yer 15:21 Ana kakudidi vana moko ma2 Bata sakuba, ke bakala ye Mik 4:10 c mbeni, nsadisi ko. 3 Ana kakutakese tuka muna 13 Muna mpasi zau, bakaza kwa d Nk 106:47 d zinsi, Yer 29:14 Yave; Tuka kuna este yakuna Oyandi wabavuluza muna weste,1 e Yes 43:5, 6 mpasi zau. Yer 31:8 Tuka kuna node yakuna 14 Ubavaikisa muna tombe sude. e kin’e bu, 4 Bavumvulwila muna makaf Os 5:14, 15 Yo zatuna tuvambu twau. c nga, muna nzanza, 15 Yambula wantu bavutula maKe basolola nzil’a mbanza ko g Yes 41:17 tondo kwa Yave muna walaina bafwana zingila. kazi wandi d 5 Bafwa e nzala ye vuina; h Yes 30:21 Ye muna mavangu mandi maBayoya1 kikilu mu kuma kia sivi muna wete dia wan’a lutovoko. i Nek 11:3 wantu. 6 Muna mpasi zau, bakazanga 16 Kadi wabangula yelo kwa Yave; f j 1Tu 16:8 yansongo Oyandi wabavuluzanga muna Yo tolola mbindi za sengwa. e mpasi zau. g k Nk 40:5 17 Mazowa kwau, bamona e 7 Wabadiatisila muna nzila mpasi f asikila h l Nk 34:10 Muna kuma kia bi ye masumu Kimana balwaka muna mbaYes 55:2 Luk 1:53 mau. g nza bezingila. i 8 Yambula wantu bavutula ma-  18 Bavidisa e te dia madia tondo kwa Yave j muna wa- Ndambu ya 2 mawonso;1 a Nk 106:43 lakazi wandi Bafinama mavitu ma lufwa. Man 3:42 Ye muna mavangu mandi ma19 Muna mpasi zau, bakazanga sivi muna wete dia wan’a kwa Yave; b Lev 26:21 wantu. k Oyandi wabavuluzanga muna 9 Kadi wayukutisa nkwa mpasi. c Nk 68:6 vuina1 20 Watwikanga diambu diandi Nk 146:7 Yo zadisa nkwa nzala2 ye Yes 49:8, 9 yo kubawuka h lekwa yambote. l Yes 61:1 Yo kubatombola muna 10 Akaka bakala mu tombe mawulu mana babwa. kin’e bu, d Man 3:22 21 Yambula wantu bavutula maBakangama muna mpasi ye tondo kwa Yave muna walatuvambu. e Yes 45:1, 2 kazi wandi Ye muna mavangu mandi ma107:2 1 Yovo “basumbululwa.” 2 Yovo f Yer 2:19 sivi muna wete dia wan’a “muna wisa kia.” 107:3 1 Yovo “kuna wantu. mpaikilu a ntangwa yakuna ndimuk’a

107

ntangwa.” 107:5 1 Yovo “E mioyo miau miayoya.” 107:9 1 Yovo “moyo wina ye vuina. 2 Yovo “moyo wina ye nzala.”

g Man 3:39 h Nk 147:3

107:18 1 Yovo “E mioyo miau miamwena madia mawonso e ngemi.”

833 22 Yambula batambika yimenga ya matondo a Yo samuna mavangu mandi kuna kiese. 23 Awana bekwendelanga muna nzaza muna kalunga, Awana bekitilanga muna maza manene, b 24 I yau bemonanga lekwa yambote-mbote Yave kavanga Ina muna kalunga; c 25 Mu nkia mpila, muna nkanikinu andi, vabundumukini tembwa kiangolo, d Kizangwidi mavuku ma kalunga. 26 Batombokele kuna zulu; Badimukini muna mwasina. Wau bamwene vonza, unkabu wau usukidi. 27 Babakama kizungu-zungu yo sansala nze akwa nkolwa, E ngangu zau zawonso ke zina diaka mfunu ko. e 28 I bosi, muna mpasi zau, bakazidi kwa Yave, f Oyandi ubavulwizi muna mpasi zau. 29 Ovuvikidi e tembwa; O mavuku ma kalunga mavuvamene. g 30 Bamwene kiese wau mavuvamene, O Nzambi ubafididi vana sau dina bazolele. 31 Yambula wantu bavutula matondo kwa Yave muna walakazi wandi Ye muna mavangu mandi masivi muna wete dia wan’a wantu. h 32 Yambula bantundidika muna nkutakani a nkangu, i Yo kunkembelela muna lukutakanu1 lwa akuluntu. 33 Okitula nkoko se makanga, E nto za maza se ntoto ayuma, j 107:32 1 Mvovo wa sina: “vana fongo kia.”

NKUNGA 107:22–108:2 KAPU 107 a Lev 7:12 Nk 50:14

b 2Tu 9:21 Yez 27:9

c Tuk 1:21 Nk 104:25

d Nk 135:7 Yer 10:13 Yon 1:4

e Yon 1:4, 13 f Yon 1:14 g Nk 65:7 Nk 89:9 Yon 1:15

h Nk 105:5 i Nk 111:1 j 1Nti 17:1, 7 Yes 42:15 Am 4:7

 Ndambu ya 2 a Tuk 13:10 Nsi 29:22, 23

b 2Nti 3:17 Yes 35:7 Yes 41:18

c Nk 146:7 Luk 1:53

d Nk 107:7 e Yes 65:21 f Mav 14:17 g Nsi 7:13, 14 h Yob 12:21, 24 i 1Sa 2:8 j Nk 58:10 k Luv 11:7 Nk 63:11

l Nk 64:9 Os 14:9

m Nk 77:12 Nk 143:5 Yer 9:24

 KAPU 108

34 O ntoto a mbongo se ntoto a mungwa, ke uyimanga mbongo ko, a Muna kuma kia umpumbulu wa awana bezingilanga mo. 35 Okitula makanga se mayanga mazala ye matiti, O ntoto ayuma se nto za maza. b ˆ 36 I muna kesia mimfwa nzala, c Kimana batunga mo e mbanza ina balenda zingila. d 37 Bakunini yana ye mpatu za vinyu e Zina ziyima mbongo ayingi. f 38 Ubasambwidi, bawokele kikilu; Kayambwidi ko vo twelezi yau yakuluka. g 39 Kansi, bakitukidi diaka se andwelo yo sakidikwa Muna kuma kia lubangamu, mpasi ye ntantu. 40 Otiamuna luvezo muna akwa tunda Yo kubayunganesa muna makanga makondwa nzila. h 41 Vo i asukami okubatanina muna lubangamu i Yo wokesa nzo zau nze kambi dia mameme. 42 Ansongi bamwene wo, bayangalele; j Kansi, minkondwa unsongi awonso bakakidi e nua. k 43 O nkwa ngangu otoma fimpa mambu mama l Yo toma yindula o walakazi wa Yave. m Nkunga. Nkung’a Davidi.

ntim’ame 108 E Nzambi, usikidi.

Iyimbila nkunga yo kukembelela ye kiwuntu kiame kiawonso.1n 2 Sikama, e nsambi; ongeye mpe e kokolo. o Isikamesa nkielelo a kuma.

n Nk 57:7-11 Nk 104:33

o Nk 81:2

108:1 1 Mvovo wa sina: “yamuna nkembo ame.”

NKUNGA 108:3–109:10 3 E Yave, ikukembelela vana vena nkangu, Yo kuyimbidila vana vena e zula. 4 Kadi o walakazi waku wayingi, wazanguka nze una wazangukila e zulu, a E ziku kiaku kilweke yamuna matuti. 5 Yambula watundalala kuna ntandu a zulu, e Nzambi; O nkembo aku wakala vana ntandu a nza yawonso. b 6 Yambula azolw’aku bavuluzwa, Utuvuluza muna koko kwaku kwalunene, umpana e mvutu. c 7 Nzambi ovovele muna vauka kwandi vo:1 “Yangalala iyangalala, ikayanesa Sekeme d se vua, Teza iteza Ndimb’a Sukote. e 8 E Ngiladi f yame, o Manase mpe wame, O Eferaime i mpu1 a ntu ame; g E Yuda i mvual’a kimfumu kiame. h 9 Moabe i longa diame diakuyisukulwila. i Muna Edome ituba nsampatu ame. j Muna Felesetia ibokela mbok’a nsundidi.” k 10 Nani okundata muna mbanza yangolo? Nani okumfila kuna Edome? l 11 E Nzambi, ka ngeye ko watubembola, E Nzambi eto, ka ngeye ko wayambula kwenda yo makesa meto? m 12 Utusadisa muna mpasi zeto, n Kadi o luvuluzu lwa wantu ke luna mfunu ko. o 108:7 1 Nanga, “vana fulu kiandi kiavauka.” 108:8 1 Mvovo wa sina: “i nzo ame angolo.”

834 KAPU 108 a Nk 36:5 Nk 103:11

b Nk 8:1 Nk 57:5, 11

c Nk 20:6 Nk 60:5

13 Muna Nzambi tuvuila nkuma, a Yandi odiatakesa mbeni zeto. b Kuna kwa ntwadisi a nkunga. Nkung’a Davidi.

ona isanisina109 E Nzambi nga, kukadi pi-i ko. c

d Yos 17:7 e Tuk 33:17 Nk 60:6-8

f Yos 13:8, 11 g Nsi 33:17 h Tuk 49:10 i 2Sa 8:2 j Nta 24:18 2Sa 8:14

k 2Sa 8:1 l Nk 60:9-12 m Nsi 23:14 n Nk 18:6 o Nk 118:8 Nk 146:3, 4

 Ndambu ya 2 a 1Sa 2:4 2Sa 22:40 Yes 40:29-31

b Nk 44:5 

KAPU 109 c Nk 33:1 d 2Sa 15:2, 3 Nk 31:18

e 2Sa 15:12 2Sa 16:5-7 Nk 69:4

f 2Sa 13:39 g Nk 35:11, 12 Nk 38:19, 20

h Nk 55:12-14 i Yes 1:15 Mik 3:4

j Nk 55:23 Mat 27:5

k Mav 1:16-20

2 Kadi e yimpumbulu ye akwa luvunu bangiasunuini o nua. Bekumpovelanga muna lubini lwa luvunginiku; d 3 Banzungidi ye mvovo mia lumengo, Yo kundwanisa kondwa kuma. e 4 Bansidi kintantu muna kuma kia nzola ibazolele; f Kansi, omono yakinu samba. 5 Bamvutulwidi e mbi muna wete g Yo lumengo muna zola kwame. h 6 Tumbika kimpumbulu kafundisa mbeni ame;1 E mbeni katelama kuna koko kwandi kwalunene. 7 Yambula kavewa e ngielele1 vava kefundiswa; E sambu yandi nkutu yabadikilwa se sumu. i 8 Yambula lumbu yandi yakufama; j E kinkengi kiandi kiabongwa kwa muntu ankaka. k 9 O wan’andi1 basala e kinsona,2 O nkaz’andi, kakala se nkento wafwilwa yakala. 10 O wan’andi1 bakituka se ayungani ye avingi, Bavavanga madia muna nzo zau zafwasakana.

109:6 1 Mvovo wa sina: “kamfundisa.” 109:7 1 Yovo “kabadikilwa se kimpumbulu.” 109:9, 10 1 Mvovo wa sina: “wan’andi amakala.” 109:9 2 Yovo “bakondwa e se.”

835 11 Yambula o nsompeki andi kakutumuna1 yawonso kena yau, Anzenza basanza mavua mandi. 12 Ke vakadi muntu ko kansonga e ngemba,1 Ngatu muntu kafwila wan’andi a nsona e nkenda. 13 Yambula mbongo andi yafwaswa;1a E nkumbu zau zavunzunua muna mbandu au. 14 Yambula Yave kayindula o bi wa mase mandi, b O masumu ma ngudi andi malembi vunzunua. 15 Yambula Yave kalembi vilakana mana bavangidi; Yo fukisa luyindulu lwau ova ntoto. c 16 Kadi kayindula songa ngemba1 ko, d Kansi walakama mumbona mpasi, e nsukami ye ndiona wakendalala kikilu ntima Kimana kamvonda. f 17 Wazolanga siba ankaka, i dianu vo e sibu kiamvutukila; Kasambulanga akaka ko, i kuma kasambulwilwa ko. 18 Wavuata sibu nze mvuatu. Yatiamuka muna nitu andi nze maza, Yakota muna visi yandi nze mazi. 19 Yambula e sibu yandi yakala nze nlele una kekuyifukilanga, g Nze mponda ina kevuatanga ntangwa zawonso. 20 Owau i nsendo a Yave kw’awana bekuntelamenanga h Ye awana bekuntiangunanga.1 109:11 1 Yovo “Yambula asompeki andi baleka ntambu muna.” 109:12, 16 1 Yovo “walakazi.” 109:13 1 Yovo “nkun’andi wafwaswa.” 109:20 1 Yovo “betiangunanga moyo ame.”

NKUNGA 109:11-31 KAPU 109 a Nk 37:28

b 2Sa 3:28, 29 2Sa 21:1

c Nk 34:16

d Yak 2:13

e Nk 10:2

f 2Sa 16:11 2Sa 17:1, 2 Nk 37:32

g Nk 109:29

h 2Sa 17:23 

Ndambu ya 2 a Nk 25:11 Nk 31:3

b Nk 36:7 Nk 69:16 Nk 86:5

c Nk 40:17

d Nk 102:4

e Nk 31:11

f Nk 22:7 Mat 27:39

g Nk 35:26

h Nk 22:22

21 Kansi, ongeye e Mfumu Yave, Umpangila diambu mun’owu wa nkumbu aku. a Umpuluza, kadi o walakazi waku wambote. b 22 Kadi i munkondwa nsadisi ye nsukami, c O ntim’ame ulwele. d 23 Ndadidi nze kini;1 ´ Mpevomweno kwanda nze dikonko. 24 O makungunu mame mayoyele mu kuma kia fionkonona;1 Ntandidi, ntovokele kwame.2 25 Nkitukidi se kuma kia luvezo lwau. e Avo bambwene, baninginisi o ntu. f 26 Unsadisa, e Yave wa Nzambi ame; Umpuluza muna walakazi waku. 27 Yambula bazaya wo vo mu koko kwaku divangamene; Vo ngeye ovangidi wo, e Yave. 28 Yambula basiba, kansi ongeye wavana e nsambu. Avo bantelamene, yambula bafusulwiswa e nsoni, Kansi, yambula e selo kiaku kamona e kiese. 29 Awana bantelamene yambula bavuata luvezo; Yambula bavuata e nsoni nze mvuela.1g 30 O nu’ame uvana nkembo kwa Yave yo vema kawonso; Ikunkembelela vana vena nkangu miayingi. h 31 Kadi otelama kuna koko kwalunene kwa nsukami Kamvuluza vana moko m’awana bekuntumbanga.1 109:23 1 Yovo “ninga.” 109:24 1 Yovo “mina nsoki.” 2 Mvovo wa sina: “nitu ame yakondwa mazi.” 109:29 1 Yovo “yunga kiakondwa moko.” 109:31 1 Yovo “betumbanga moyo andi.”

NKUNGA 110:1–111:9 Nkung’a Davidi. Nkunga.

ovovese Mfumu 110 Yave ame vo:

2

3

4

5

6

7

“Vuanda oku koko kwame kwalunene a Yavana isia e mbeni zaku se sikinua kia tambi yaku.”1b Yave olambula e mvual’a nkum’aku tuka muna Zione, oku vo: “Yala vana kati kwa mbeni zaku.” c Nkangu aku ukuyivana kuna mvevo muna lumbu kia nkum’a makesa maku. Muna vienga kwavauka, tuka muna nkielelo a kuma, Otambwidi e vu kiaku kia matoko nze lowa. Yave wadia e ndofi, ke soba ngindu zandi1 ko: “Ongeye u nganga yakwele mvu, d Nze kinganga kia Mankizedeke!” e Yave okala kuna koko kwaku kwalunene; f Okosomona atinu muna lumbu kia makasi mandi. g Ofundisa e zula; h Ozadisa e nsi yo mavimbu. i Okosomona mfumu1 a nsi yanene.2 Muna nzila onuina1 maza muna nkoko. Muna kuma kiaki, ozangula ntu andi. Nukembelela YA!1j

111

1 [Alefe]

KAPU 110 a Rom 8:34 Efe 1:20 Ayi 8:1 Ayi 12:2

b Mat 22:43, 44 Mak 12:36 Luk 20:42, 43 Mav 2:34, 35 1Ko 15:25 Ayi 1:3, 13 Ayi 10:12, 13

c Nk 2:8, 9 Nk 45:4, 5 Mat 28:18 Lus 6:2 Lus 12:5 Lus 19:11, 15

d Ayi 7:21, 28 e Tuk 14:18 Ayi 5:5, 6 Ayi 6:19, 20 Ayi 7:3, 11

f Nk 16:8 g Nk 2:2 Rom 2:5 Lus 11:18 Lus 19:19

h Nk 79:6 i Yer 25:31-33 

KAPU 111 j Nk 68:4 Nk 113:1 Lus 19:1

k Nk 9:1 

Ndambu ya 2 a Nk 98:1 Nk 139:14 Lus 15:3

b Nk 77:12 Nk 143:5

c Nk 103:17 d Nsi 31:19 Yos 4:5-7

Ikembelela Yave ye ntim’ame wawonso k

e Luv 34:6

Muna lukutakanu lwa ansongi ye muna nkutakani.

g Nk 89:34

2 [Bete]

110:1 1 Yovo “Yavana ikitula mbeni zaku nze sikinua kia tambi yaku.” 110:4 1 Yovo “ke kuyibanza.” 110:6 1 Mvovo wa sina: “ntu.” 2 Yovo “nza yawonso.” 110:7 1 I “Mfumu ame” oyikilu muna tini kia 1. 111:1 1 Yovo “Aleluya!” E “YA” i mpila yankufi ya yikila e nkumbu Yave.

Yak 5:11

f Nk 37:25 Mat 6:33 Nk 105:8

h Nk 44:2 Nk 105:44

i Nsi 32:4 j Nk 19:8 Yes 55:10, 11

k Nk 19:9 l Luv 15:13 Luk 1:68 Lus 7:10

3 [Ngimele]

836

2 Mavangu ma Yave manene; a

4 [Dalete]

Melongokwanga kw’awonso beyangalelanga mo. b

5 [He]

3 E salu yandi ya nkembo yo zitu,

6 [Wau]

O unsongi wandi ukala yakwele mvu. c

7 [Zayine]

4 Oyambulanga vo mavangu mandi masivi mayindulwa. d

8 [Hete]

Yave nkwa ngemba ye nkenda. e

9 [Tete]

5 Ovananga madia kw’awana bekumvuminanga. f

[Yoda]

Oyindulanga e kangu diandi yakwele mvu. g

 [Kafe]

6 Wasonga mavangu mandi mankuma kwa nkangu andi

[Lamede]

Muna kubavana e vua dia zula. h

 [Meme]

7 E salu ya moko mandi yaludi ye yansongi; i

 [Nune]

E nkanikinu miandi miawonso miafwana bundwa e vuvu. j

 [Sameke]

8 Miafwana bundwa e vuvu, tuka wau yamu mvu ya mvu;

 [Ayine]

Miakubikilwa muna ludi ye ziku. k

 [Pe]

ˆ 9 Ovene lukulu kwa nkangu andi. l

 [Tsade]

Okanikini vo e kangu diandi diakala yakwele mvu.

837

E nkumbu andi yavauka, yambubu. a

 [Rese]

10 O vumi wa Yave i lubantiku lwa ngangu. b

 [Sine]

Awonso belemvokelanga nkanikinu miandi akwa umbakuzi. c

 [Tau]

Nkembelw’andi yakwele mvu. Nukembelela YA!1d

112

NKUNGA 111:10–113:4

 [Kofe]

1 [Alefe]

Nkwa kiese o muntu ovuminanga Yave, e

2 [Bete]

Ona otoma yangalelanga nkanikinu miandi. f

3 [Ngimele]

2 Wan’andi makesa bekala ova nza,

a Nk 89:7 Yes 6:2, 3 Luk 1:49 Lus 4:8 b Yob 28:28 Ngn 1:7 Kim 12:13 c Nsi 4:6 Yos 1:7, 8 1Nti 2:3 Nk 119:100 2Ti 3:14, 15

 KAPU 112 d Luv 15:2 e f g h i j

4 [Dalete]

E mbongo y’ansongi isambulwa. g

5 [He]

3 O ulolo ye kimvuama kizele muna nzo andi,

6 [Wau]

O unsongi wandi ukala kaka yakwele mvu.

7 [Zayine]

4 Kuna kw’ansongi, okezimanga nze ntemo muna tombe. h

8 [Hete]

Oyandi nkwa ngemba, nkenda ye unsongi. i

9 [Tete]

5 Nkwa kiese ndiona osompekanga kuna mvevo. j

[Yode]

Ovangilanga mambu mandi muna unsongi.

 [Kafe]

6 Kesinga nikunua ko. k 112:1; 113:1 1 Yovo “Aleluya!” E “YA” i mpila yankufi ya yikila e nkumbu Yave.

[Lamede]

KAPU 111

k

Lus 19:1 Nk 111:10 Nk 1:1, 2 Nk 40:8 Nk 25:12, 13 Nk 37:25, 26 Nk 97:11 1Pe 2:9 Luk 6:36 Efe 4:32 Nsi 15:7, 8 Nk 41:1 Ngn 19:17 Luk 6:34, 35 Mav 20:35 Ayi 13:16 Nk 15:5 Nk 125:1

 Ndambu ya 2 a Nek 5:19 Ngn 10:7

b Nk 27:1 Ngn 3:25

c Nk 62:8 Yes 26:3

d Ngn 28:1 e Nk 59:10 f Nsi 15:11 Ngn 11:24 Ngn 19:17

g Nsi 24:12, 13 2Ko 9:9 Ayi 6:10

h Ngn 11:7 

KAPU 113 i 1Tu 16:36 1Tu 29:10 Nk 106:48

j Nk 72:19 Nk 86:9 Yes 59:19 Mal 1:11 k Nk 97:9 Nk 99:2 l 1Nti 8:27

O nsongi oyindulwa yakwele mvu. a

 [Meme]

7 Ke mona wonga wa nsangu zambi ko. b

 [Nune]

Ntim’andi wasikila, obundanga e vuvu muna Yave. c

 [Sameke]

8 Ntim’andi usikila; kena ye wonga ko; d

 [Ayine]

Kuna mfoko omona lufwasu lwa mbeni zandi. e

 [Pe]

9 Okayidi lekwa yayingi;1 okayidi kwa asukami. f

 [Tsade]

O unsongi wandi ukala yakwele mvu. g

 [Kofe]

O nkum’andi utundidikwa2 muna nkembo.

 [Rese]

10 Kimpumbulu omona wo, okendalala.

 [Sine]

Okwetesa meno yo vila.

 [Tau]

E zolela ya yimpumbulu vila ivila. h Nukembelela YA!1 Nukembelela, yeno ntaudi za Yave, Nukembelela nkumbu a Yave. 2 Yambula nkumbu a Yave yakembelwa, Tuka owau yakwele mvu. i 3 Yambula nkumbu a Yave yakembelwa, j Tuka kuna mpaikilu a ntangwa yakuna kudimukinanga e ntangwa. 4 O Yave una vana ntandu a zula yawonso; k O nkembo andi ulutidi e zulu o zanguka. l

113

112:9 1 Yovo “Okayidi kuna mvevo.” 2 Mvovo wa sina: “E mpok’andi itundidikwa.”

NKUNGA 113:5–115:13 5 Nani wina nze Yave wa Nzambi eto, a Ona okalanga1 kuna zulu? 6 Oyenzamanga katala e zulu ye ntoto, b 7 Ozangula munkondwa nsadisi vana ntoto. Otelamesa nsukami tuka vana ntoto ampolo1c 8 Kamvuandisa vamosi ye azitu, Azitu a nkangu andi. 9 Ovana nzo kwa nkento a sita Yo kunkitula se nkwa kiese ye ngudi a wana. d Nukembelela YA!1 O Isaele vava kavaika muna Engipito, e E nzo a Yakobo vava yavaika muna nkangu wavovanga nding’a kinzenza, 2 Yuda yakituka se nzo andi avauka,1 Isaele se kintinu kiandi. f 3 O kalunga wamona wo yo tina; g E Yodani yavutuka manima. h 4 E miongo mitakukidi nze vaka ya mameme, i E kundubulu nze wan’amameme. 5 Nkia diambu ditinisi, e kalunga? j E Yodani, ekuma ovutukidi manima? k 6 E miongo, ekuma nutakukilanga nze vaka ya mameme, Ye kundubulu, nze wan’a mameme? 7 E ntoto, zakama muna diambu dia Mfumu, Muna kuma kia Nzambi a Yakobo, l 8 Ona okitwidi e nsenzele nze yanga diazala ye mabu, E tadi nze nkukula za maza. m

114

KAPU 113 a Luv 15:11

115

b Nk 18:35 Nk 138:6 Yes 57:15 Yes 66:2

c 1Sa 2:7 d 1Sa 2:5

2

Yes 54:1

 KAPU 114

3

e Luv 12:41 f Luv 6:7 Luv 19:6 Nsi 32:9

g Luv 14:21 h Yos 3:16

4 5

i Luv 19:18 Afu 5:4

j Luv 15:8 k Yos 4:23

6

l 1Tu 16:29, 30 m Luv 17:6 Nta 20:11 Nsi 8:14, 15 Nk 107:35

7

 Ndambu ya 2  KAPU 115 a Yes 48:11 Yoa 12:28

8

b Nk 138:2 c Luv 32:12 Nta 14:15, 16 Nsi 32:26, 27 Nk 79:10

9

d Nk 135:15-18 Yes 40:19 Yes 46:6 Yer 10:3, 4 Yer 10:8, 9 Mav 19:26 1Ko 10:19

e Kab 2:19

10

11

f 1Sa 5:3 Yes 46:7

g Kab 2:18 h Yes 44:9

12

i Nk 97:7 j Ngn 3:5 k Nsi 33:29

113:5 1 Yovo “ovuende vana kunda kiandi kia kimfumu.” 113:7 1 Nanga, “vana fuku.” 113:9 1 Yovo “Aleluya!” E “YA” i mpila yankufi ya yikila e nkumbu Yave. 114:2 1 Yovo “fulu kiavauka.”

Nk 33:20

l Luv 28:1

13

838

Ke kwa yeto ko, e Yave, ke kwa yeto ko,1 Kansi kembesa e nkumbu aku a Muna diambu dia walakazi waku ye ziku kiaku. b Ekuma e zula ifwete vovela vo: “Akweyi kena o Nzambi au?” c Nzambi eto kuna zulu kena; Ovanganga konso una unyangidikidi. E teke yau palata ye wolo, Salu ya moko ma wantu. d Ina yo nua, kansi ke ilendi vova ko; e Ina yo meso, kansi ke ilendi mona ko; Ina yo ´ matu, kansi ke ilendi wa ko; Ina yo nzunu, kansi ke ilendi nunkuta ko; Ina ye moko, kansi ke ilendi simba ko; Ina ye malu, kansi ke ilendi diata ko; f Ke ilendi vova ko muna malaka mau. g Wantu ana bevanganga yo bekituka nze yau, h Ye awonso ana bebundanga yo e vuvu. i E Isaele, bunda Yave e vuvu j —Yandi i nsadisi aku ye ngubu aku. k E nzo a Arone, l bunda Yave e vuvu —Yandi i nsadisi aku ye ngubu aku. E yeno nuvuminanga Yave, nubunda Yave e vuvu m —Yandi i nsadisi eno ye ngubu eno. n Yave okutusungamena yo kutusambula; Osambula nzo a Isaele; o Osambula e nzo a Arone. Osambula awana bevuminanga Yave,

m Ngn 16:20 n Nk 84:11 o Tuk 12:2

115:1 1 Yovo “Ke yeto ko, e Yave, ke yeto ko.”

839 14 15 16 17

18

Tuka andwelo ye anene. Yave okunuwokesa, Oyeno yo wan’eno.1a Yambula nuasambulwa kwa Yave, b Wa Mvangi a zulu yo ntoto. c E zulu dia Yave, d Kansi o ntoto wavana wo kwa wan’a wantu. e Wantu afwa ke bekembelelanga YA ko; f Ngatu awana bekulumukanga muna lufwa.1g Kansi yeto, YA tusanisina Tuka owau yakwele mvu. Nukembelela YA!1 Izolanga Yave Kadi owanga e nding’ame,1 e ndodokela zame. h Wau kantambidi o matu,1i Bokela ikumbokela ekolo ngina moyo.2 E nsinga mia lufwa minzingalakene; E Ziami kimbakidi.1j E mpasi ye ntantu zinsundidi. k I dianu mbokelele nkumbu a Yave vo: l “E Yave, umpuluza!”1 Yave nkwa ngemba yo unsongi; m Nzambi eto nkwa nkenda. n Yave olundanga minkondwa ngangu. o Vava ngioyele, umpulwizi. Yambula moyo1 ame wavunda diaka, Kadi Yave unsongele ngemba.

116 2 3

4 5 6 7

NKUNGA 115:14–117:1 KAPU 115 a Tuk 13:16 b Nk 3:8 c Nk 96:5 d Yes 66:1 e Tuk 1:28 Nk 37:29 Yes 45:18 Mav 17:26

f Nk 6:5 Kim 9:5

g Nk 31:17 

KAPU 116 h Nk 18:6 i Nk 34:15 j Yes 38:10 k Nk 18:4 Nk 38:6

l Nk 34:6 Rom 10:13

m Nsi 32:4 n Luv 34:6 Nek 9:17 Dan 9:9

o Nk 19:7 

Ndambu ya 2 a Nk 56:13 Nk 94:18

b 2Ko 4:13 c Rom 3:4 d Nk 22:25 Yon 2:9

e 1Sa 25:29 Yob 1:12 Nk 91:14 Zak 2:8 2Pe 2:9

f Nk 107:14 g Lev 7:12 Nk 50:23

8 Ngeye umpulwizi muna lufwa, O meso mame muna mansanga, o malu mame muna sakuba. a 9 Idiatila vana vena Yave muna nsi y’awana bena moyo. 10 Nkwikidi, i kuma mpovele; b Mu mpasi kibeni yakedi. 11 Vo i mono, mbwene wonga yo vova vo: “Wantu awonso akwa luvunu.” c 12 Nki ivutula kwa Yave Muna mawete mawonso kampangidi? 13 Zangula izangula e mbungw’a luvuluku,1 Yo bokela nkumbu a Yave. 14 Lungisa ilungisa e ndofi zame kwa Yave Vana vena nkangu andi wawonso. d 15 E diambu diampasi1 vana meso ma Yave I lufwa lwa minkwikizi miandi. e 16 E Yave, idodokele, Kadi mono i selo kiaku. I selo kiaku, mwan’a ntaudi aku ankento. Unkutulwidi muna tuvambu twame. f 17 Ikuvana kimenga kia matondo; g Ibokela e nkumbu a Yave. 18 Lungisa ilungisa e ndofi zame kwa Yave h Vana vena nkangu andi wawonso, i 19 Vana yanzala ya nzo a Yave, j Vana kati kwaku, e Yerusaleme. Nukembelela YA!1k Nukembelela Yave, e yeno zula yawonso; l Nunkembelela, e yeno nkangu miawonso.1m

115:14 1 Mvovo wa sina: “wan’eno amah Nk 22:25 kala.” 115:17 1 Mvovo wa sina: “muNk 76:11 na mwina e pi-i.” 115:18; 116:19 1 Yovo “Aleluya!” E “YA” i mpila yankufi ya yiki- i Nk 116:14 la e nkumbu Yave. 116:1 1 Nanga, “Ngi- j Nk 96:8 na yo zola, kadi o Yave owanga.” 116:2 k Lus 19:1 1 Yovo “kakulukidi kangwa.” 2 Mvovo  wa sina: “e lumbu yame yawonso.” KAPU 117 116:13 1 Yovo “e mpuluz’ampwena.” 116:3 1 Mvovo wa sina: “E mpasi za 116:15 1 Mvovo wa sina: “Lwantalu.” Seol zinsolwele.” 116:4 1 Yovo “vuluza l Lus 7:9, 10 moyo ame.” 116:7 1 Tala Nsas’a Mvovo. m Rom 15:11 117:1 1 Yovo “makanda mawonso.”

117

NKUNGA 117:2–118:24 2 Kadi o walakazi waku wingi oku kwa yeto; a E ziku b kia Yave kizinga yakwele mvu. c Nukembelela YA!1d Nuvana matondo kwa Yave, kadi oyandi wambote; e O walakazi wandi wakwele mvu. 2 Yambula Isaele kavova vo: “O walakazi wandi wakwele mvu.” 3 Yambula esi nzo ya Arone bavova vo: “O walakazi wandi wakwele mvu.” 4 Yambula awana bevuminanga Yave bavova vo: “O walakazi wandi wakwele mvu.” 5 Muna mpasi zame mbokele YA;1 YA umpene mvutu, unkotese vana fulu kiavuvama.2f 6 Yave wina oku sambu diame; kimona wonga ko. g O muntu adieyi kalenda kumpanga? h 7 Yave wina oku sambu diame, se nsadisi ame;1i Isinga mona lufwasu lw’awana bambengene. j 8 O tinina kwa Yave disundidi o wete Ke mu sia vuvu kwa wantu ko. k 9 O tinina kwa Yave disundidi o wete Ke mu sia vuvu kw’a mfumu ko. l 10 E zula yawonso inzungidi, Kansi ibatinisini m Muna nkumbu a Yave. 11 Banzungidi, elo, banzungidi muna ndambu zawonso,

118

117:2 1 Yovo “Aleluya!” E “YA” i mpila yankufi ya yikila e nkumbu Yave. 118:5 1 E “YA” i mpila yankufi ya yikila e nkumbu Yave. 2 Yovo “fulu kiasanzuka.” 118:7 1 Nanga, “vana vena awana bekunsadisanga.”

840 KAPU 117 a Man 3:22 b Nk 25:10 Nk 91:4

c Nk 100:5 d Nk 111:1 

KAPU 118 e Mat 19:17 f Nk 18:19 g Nk 27:1 h Yes 51:12 Rom 8:31 Ayi 13:6

i Mat 26:52, 53 j Nk 54:7 k Nk 40:4 Nk 146:3, 4 Yer 17:5

l Yez 29:6, 7 m 2Tu 20:15, 17 

Ndambu ya 2 a 2Tu 14:11 b Luv 15:2 Nk 18:2 Yes 12:2

c Nk 89:13 Yes 63:12

d Luv 15:6 Yes 40:26

e Nk 6:5 Nk 71:17

f Nk 66:10 Nk 94:12

g Nk 16:10 h Yes 26:2 Lus 22:14

i Nk 24:3, 4 j Nk 116:1 k Yes 28:16 Luk 20:17 Mav 4:11 1Ko 3:11 Efe 2:19, 20 1Pe 2:4-7

l Mav 5:31 m Mak 12:10, 11

Kansi ibatinisini, Muna nkumbu a Yave. 12 Banzungidi nze mbwingina,1 Kansi muna nzaki baziminu nze nlaku a tiya a mvanga. Muna nkumbu Yave, Ibatinisi. a 13 Bandungwini1 kimana yabwa, Kansi Yave unsadisi. 14 YA i tininu diame ye nkum’ame, Okitukidi se luvuluzu lwame. b 15 E nding’a kiese yo luvuluzu1 Ina muna saba y’ansongi. O koko kwalunene kwa Yave kusonganga nkum’andi. c 16 O koko kwalunene kwa Yave kuzangukidi; O koko kwalunene kwa Yave kusonganga nkum’andi. d 17 Kifwa ko, zinga izinga, Kimana yasamuna mavangu ma YA. e 18 YA umpene tumbu kiangolo, f Kansi kangiekwele muna lufwa ko. g 19 Unziulwila mavitu ma unsongi; h ˆ Ikotela muna, yakembela YA. 20 Ediadi i vitu dia Yave. ˆ Ansongi i muna bekotela. i 21 Kembelela ikukembelela, kadi umpene mvutu j Okitukidi se luvuluku lwame. 22 E tadi dina diabembolwa kw’atungi I diau diakituka se mbut’a tadi dia konko.1k 23 Ediadi kwa Yave diatuka; l Diasivi mu meso meto. m 24 E kiaki i lumbu kiavanga Yave; Tumona e kiese yo yangalela kio. 118:12 1 Yovo “nuki.” 118:13 1 Nanga, “Ngeye undungwini.” 118:15 1 Yovo “nsundidi.” 118:22 1 Mvovo wa sina: “ntu a konko.”

841

NKUNGA 118:25–119:19

25 E Yave, tudodokele, utuvuluza! E Yave, do, utuvana nsundidi! 26 Nkwa nsambu ndiona okwizanga muna nkumbu a Yave; a Tunusambulwidi muna nzo a Yave. 27 Yave i Nzambi; Okutuvananga ntemo. b Nuyikama e ndiat’a nkinzi ye mandalala vana moko, c Yavana mpoka za ziku. d 28 Ngeye u Nzambi ame, kembelela ikukembelela; E Nzambi ame, tundidika ikutundidika. e 29 Nuvana matondo kwa Yave, f kadi oyandi wambote; O walakazi wandi wakwele mvu. g

119 2

3 4 5

6 7

1 [Alefe]

Akwa kiese awana bakondelo tumbu1 muna ngienda zau, Ana bekangalelanga muna nsiku a Yave. h Akwa kiese awana belundanga tuludiku twandi, i Awana bekumvavanga ye ntima wawonso. j Ke bevanganga vilwa ko; Bekangalelanga muna nzila zandi. k Ngeye wakanikina Vo malongi maku matoma lundwa. l Ekwe kele vo yakala ngingi1m Kimana yalemvokela e nkanikinu miaku! Ozevo kimona nsoni ko n Muna lemvokela e nkanikinu miaku miawonso. Kembelela ikukembelela muna ntim’a unsongi

119:1 1 Yovo “bena ye kwikizi.” 119:5 1 Mvovo wa sina: “Ekwe kele vo nzila zame zatoma sikidiswa.”

KAPU 118 a Mat 21:7-9 Mat 23:39 Mak 11:7-10 Luk 19:37, 38

b Nk 18:28 1Pe 2:9

c Lev 23:34 Nk 42:4

d Luv 27:2 e Luv 15:2 Yes 25:1

f Nk 50:23 g Eze 3:11 Nk 118:1

 KAPU 119 h 2Nti 20:3 Yak 1:25

i Nk 19:7 j 2Tu 31:20, 21 k Yes 38:3 l Nsi 5:33 Yer 7:23 Yak 2:10

m Nk 51:10 n Nk 119:80 

Ndambu ya 2 a Ngn 6:20, 22 b Nk 25:5 c Nk 112:1 d Nk 19:13 Nk 37:31

e Yer 15:16 f Nk 19:8, 10 Nk 119:72

g Nk 119:93 Nk 119:100

h Nk 25:10 i Yak 1:23-25 j Yes 38:20 k 1Tu 29:15

Avo ndongokele nzengo zaku zansongi. ˆ 8 Lunda ilunda mına miaku. Kungiambula nkutu ko.

2 [Bet]

9 E toko aweyi kalenda velelesela nzila zandi? Muna sianga e sungididi yo kangalela mun’owu wa diambu diaku. a 10 Ikuvavanga ye ntim’ame wawonso. Kuyambula ko vo yavengomoka muna nkanikinu miaku. b 11 Ndundidi e mvovo miaku muna ntim’ame c Kimana yalembi kusumukina. d 12 Yambula wakembelelwa, e Yave; ˆ Undonga mına miaku. 13 Muna befo yame nsamwini E nzengo zawonso zina ozengele. 14 Ndutidi yangalela tuludiku twaku e Ke mu lekwa yawonso yantalu ko. f 15 Badika ibadika1 e nkanikinu miaku g Yo tala e nzila zaku. h ˆ 16 Ntomene yangalela mına miaku. Kivilakana diambu diaku ko. i

3 [Ngimele]

17 Songa e ngemba kwa selo kiaku, Kimana yazinga yo lunda e diambu diaku. j 18 Temona meso mame kimana yatoma mona Mambu masivi ma nsiku aku. 19 I nzenza kwame mwamu nsi. k Kunsweki nkanikinu miaku ko. 119:15 1 Yovo “Longoka ilongoka.”

NKUNGA 119:20-41 20 O zola kwame muna nzengo zaku Kukumvempola1 ntangwa zawonso. 21 Osembanga akwa lulendo, Ana basibwa wau bevengomokanga muna nkanikinu miaku. a 22 Katula lusembo yo luvezo oku ngina,1 Kadi ndundidi tuludiku twaku. 23 Kana nkutu vava akuluntu bevuandanga kumosi yo kungika, E selo ˆ kiaku obadikanga1 mına miaku. 24 O malongi maku i luyangalalu lwame; b O tuludiku twaku i alongi ame. c

4 [Dalete]

25 Mvumbamene1 vana ntoto. d Ungiambula yazinga mun’owu wa diambu diaku. e 26 Izayisi nzila zame, ongeye umpene mvutu; ˆ Undonga mına miaku. f 27 Umbakulwisa e1 nkanikinu miaku, Kimana yabadika2 mavangu maku masivi. g 28 Kilekanga ko1 mu kuma kia ntantu zasaka. Unkumika mun’owu wa diambu diaku. 29 Katula e nzil’a luvunu ova ngina, h Unsonga dienga, undonga nsiku aku. 30 Nsolele nzil’a ziku. i Nzeye wo vo e nzengo zaku za nsongi. 31 Itatidilanga tuludiku twaku. j 119:20 1 Mvovo wa sina: “Kudianga moyo ame.” 119:22 1 Mvovo wa sina: “ova ntandu ame.” 119:23 1 Yovo “olongokanga.” 119:25 1 Yovo “Moyo ame uvumbamene.” 119:27 1 Mvovo wa sina: “nzila za.” 2 Yovo “yalongoka.” 119:28 1 Yovo “Moyo ame ke ulekanga ko.”

842 KAPU 119 a Nsi 28:15 b Nk 119:14 Nk 119:168

c Nsi 17:18-20 Nk 119:105 2Ti 3:16, 17

d Nk 22:15 e Nk 119:154 Nk 143:11

f Nk 86:11 g Nk 145:5 h Nk 141:4 Ngn 30:8

i Yos 24:15 j Nk 19:7 

Ndambu ya 2 a Nk 25:20 Nk 119:80

b Yes 48:17 Yoa 6:45 Yak 1:5

c Nk 119:112 d Nk 23:3 e Luk 12:15 1Ti 6:10 Ayi 13:5

f Nta 15:39 Ngn 4:25 Ngn 23:4, 5

g Nk 19:9 Nk 119:75

h Nk 51:1 Nk 90:14

i Nk 119:76

E Yave, kungiambula ko yafusuka e nsoni. a 32 Landa ilanda e1 nzil’a nkanikinu miaku ye tima diawonso Kadi okubikidi mio e fulu mu ntim’ame.2

5 [He]

b undonga nzil’a 33 E Yave, ˆ mına miaku, Landa ilanda yo yakuna mbaninu. c 34 Umpana umbakuzi, Kimana yalunda o nsiku aku Yo lunda wo ye ntim’ame wawonso. 35 Umfila1 muna nzil’a nkanikinu miaku, d Kadi i mwau mwina o luyangalalu lwame. ˆ 36 Sia ntim’ame muna mına miaku, Ke mu loko ko.1e 37 Vengomona meso mame muna tala mambu makondwa mfunu, f Yambula yakala moyo muna nzil’aku. 38 Lungisa nsilu1 una wasia kwa selo kiaku, Kimana kavumina.2 39 Unkatula e nsoni zina mbwenene wonga, Kadi e nzengo zaku zambote. g 40 Tala nzola nzolele malongi maku. Ungiambula yazinga mun’owu wa unsongi waku.

6 [Wau]

41 E Yave, unsonga walakazi waku, h E mpuluz’aku mun’owu wa nsilu1 aku; i 119:32 1 Mvovo wa sina: “Lundumuka ilundumuka muna.” 2 Nanga, “Kadi oyambwidi vo ntim’ame wakala ye vuvu.” 119:35 1 Yovo “Undiatisila.” 119:36 1 Yovo “Ke mu vava nluta ko.” 119:38, 41 1 Yovo “mvovo.” 119:38 2 Nanga, “Mina wasila kw’awana bekuvuminanga.”

843

NKUNGA 119:42-66

42 I bosi, ivana mvutu kwa ndiona okunsembanga, Kadi nsidi e vuvu muna diambu diaku. 43 Kukatula diambu dialudi ko mu nu’ame, Kadi nzengo zaku nsidi e vuvu.1 44 Lunda ilunda o nsiku aku ntangwa zawonso, Yamu mvu ya mvu. a 45 Idiatila vana fulu kiavuvama,1b Kadi mpavidi malongi maku. 46 Vovela ivovela tuludiku twaku vana vena atinu, Kimweswa nsoni ko. c 47 E nkanikinu miaku i luyangalalu lwame, Elo, ntomene mio zola. d 48 Izangula moko mame kimana yasamba mu kuma kia nkanikinu miaku, mina izolanga, e ˆ Yo yindula1 mına miaku. f

7 [Zayine]

49 Yindula nsilu1 aku kwa selo kiaku, Una wampanina e vuvu.2 50 Olwalu i lufiaulwisu muna mpasi zame, g Kadi muna diambu diaku nginina moyo. 51 Akwa lulendo basakisi kunsemba, Kansi, kivengomokene muna nsiku aku ko. h 52 Ngindwidi nzengo zaku za nz’ankulu, i e Yave, Zikumfiaulwisanga. j 53 Mbwene kikilu makasi mu kuma kia yimpumbulu, Ana bebembolanga nsiku aku. k

KAPU 119 a Nk 119:33 b Nk 118:5 c Rom 1:16 d Yob 23:12 Nk 119:174 Rom 7:22

e Nk 119:127 f Nk 119:23 Nk 119:71

g Nk 94:19 Rom 15:4

h Nk 119:157 i Nta 16:5 Nsi 1:35, 36 Nsi 4:3

j Rom 15:4 k Nk 119:158 Nk 139:21 Ngn 28:4

 Ndambu ya 2 a Nk 63:6 Yes 26:9

b Nk 16:5 c Luv 19:8 d Nk 51:17 e Nk 57:1 f Nk 119:101 Efe 5:15

g 2Tu 29:1, 3 h 1Sa 26:8, 9 2Tu 29:1, 2

i Nk 42:8 j Ngn 13:20 k Nk 33:5 Nk 104:13

119:43 1 Yovo “ivingilanga.” 119:45 1 Yovo “kiasanzuka.” 119:48 1 Yovo “longoka.” 119:49, 58 1 Yovo “mvovo.” 119:49 2 Yovo “Una wamvingidisila.”

l 1Nti 3:9 Nk 94:10 Dan 2:21 Flp 1:9

ˆ 54 E mına miaku i nkunga iyimbilanga Konso vana ngina.1 55 Muna fuku iyindulanga e nkumbu aku, e Yave, a Kimana yalunda nsiku aku. 56 E kiaki i fu kiame, Kadi ilemvokelanga e nkanikinu miaku.

8 [Hete]

57 Yave i kunku kiame; b Nsidi nsilu wa lunda e mvovo miaku. c 58 Idodokele2 ye ntim’ame wawonso; d Umfwila e nkenda e mun’owu wa nsilu1 aku. 59 Ifimpanga nzila zame, Kimana yavutula tambi yame muna tuludiku twaku. f 60 Nsidi nswalu, kizingidi ko Muna lunda nkanikinu miaku. g 61 E nsinga mia yimpumbulu minzingalakene, Kansi kivilakene nsiku aku ko. h 62 Ivumbukanga muna dingidingi yo kuvana matondo i Muna nzengo zaku zansongi. 63 I nkundi a wantu awonso ana bekuvuminanga Ye awana belundanga nkanikinu miaku. j 64 E Yave, e nza izele yo walakazi waku; k ˆ Undonga e mına miaku.

9 [Tete]

65 Osongele ngemba kwa selo kiaku E Yave, mun’owu wa diambu diaku. 66 Undonga umbakuzi yo zayi, l Kadi nsidi e vuvu muna nkanikinu miaku. 119:54 1 Yovo “Muna nzo ikalanga se nzenza.” 119:58 2 Yovo “Ndembekele (mpavidi tusevo twa) ndose aku.

NKUNGA 119:67-88 67 Vitila yamweswa e mpasi, yavengomokanga,1 Kansi owau ndundidi mvovo aku. a 68 Ongeye wambote, b mavangu maku mambote. ˆ Undonga mına miaku. c 69 Akwa lulendo bamvunini mambu, Kansi, ndundidi malongi maku ye ntim’ame wawonso. 70 E ntima miau miabala,1d Vo i mono, nsiku aku i luyangalalu lwame. e 71 Diambote wau mbweseso e mpasi, f Kimana yalongoka nkanikinu miaku. 72 O nsiku una osamwini wambote kwa mono, g Ulutidi o wete ke mu mafunda ma wolo ye palata ko. h

[Yode]

73 Moko maku mansema yo kumpanga. Umpana umbakuzi, Kimana yazaya e nkanikinu miaku. i 74 Awana bekuvuminanga, bamwene kiese wau bambwene, Kadi e diambu diaku i vuvu kiame.1j 75 E Yave, nzeye wo vo nzengo zaku zansongi, k Ngeye umbwesese mpasi muna ziku kiaku. l 76 Dodokolo, yambula walakazi waku m wamfiaulwisa, Mun’owu wa nsilu1 wasila ntaudi aku. 77 Umfwila e nkenda, kimana yakala moyo, n Kadi nsiku aku i luyangalalu lwame. o

844 KAPU 119 a Nk 119:11 b Nk 86:5 Mak 10:18

c Yes 48:17 d Yes 6:10 e Nk 40:8 Rom 7:22

f 1Ko 11:32 Ayi 12:9-11

g Nsi 17:18, 19 h Nk 19:7, 10 Ngn 3:13-15

i 1Tu 22:12 Yob 32:8

j Nk 119:147 k Nk 119:160 l Nsi 32:4 Ayi 12:11

m Luv 34:6 Nk 86:5

n Nk 51:1 Nk 103:13 Nk 119:116 Dan 9:18 Luk 1:50

o Rom 7:22 

Ndambu ya 2 a Nk 119:45 b 1Nti 8:58 c Nk 119:5, 6 1Yo 2:28

d Mik 7:7 e Nk 69:3 f Nk 86:17 Nk 102:2

g Nk 119:61

119:67 1 Yovo “yasumukanga lembi wo kana.” 119:70 1 Mvovo wa sina: “miakangama nze mazi.” 119:74 1 Yovo “Kadi ivingilanga e diambu diaku.” 119:76 1 Yovo “mvovo aku.”

Nk 119:176

h Nk 7:6 Lus 6:9, 10

i Nk 142:6

78 Yambula akwa lulendo bafusuka e nsoni, Kadi bambwesese mpasi kondwa kuma.1 Kansi, badika ibadika2 malongi maku. a 79 Awana bekuvuminanga yambula bavutuka oku ngina, ˆ Awana bazeye mına miaku. 80 Yambula ntim’ame wakondwa lusembo muna leˆ mvokela mına miaku, b Kimana yalembi fusulwiswa e nsoni. c

 [Kafe]

81 Mpuluz’aku ilakukilanga o moyo, d Kadi muna diambu diaku i nsidi e vuvu.1 82 O meso mame mvovo aku melakukilanga moyo e Wau mpovele vo: “Nkia ntangwa okumfiaulwisa e?” f ´ 83 Kadi nkitukidi nze dıla dia nkand’a bulu diyumini vana mwisi, Kansi, kivilakene nkanikinu miaku ko. g 84 Lumbu kwa kafwete vingila selo kiaku? Nkia ntangwa ofundisa awana bekumbangikanga? h 85 Akwa lulendo ana batelamene nsiku aku, Bantimini e wulu. 86 E nkanikinu miaku miawonso vuvu mibundwanga. O wantu bambangikidi kondwa kuma; unsadisa! i 87 Fioti fiasala nga bansukisa ova ntoto, Kansi omono kiyambwidi malongi maku ko. 88 Yambula yazinga mu kuma kia walakazi waku, Kimana yalunda tuludiku tuna wayika. 119:78 1 Nanga, “muna luvunu.” 2 Yovo “longoka ilongoka.” 119:81 1 Yovo “Kadi diambu diaku ivingilanga.”

845

[Lamede]

89 Yakwele mvu, e Yave, E diambu diaku disikila kuna zulu. a 90 E ziku kiaku kia mbandu zawonso. b Wasikidisa ntoto kimana wasiama. c 91 Muna mfundisa zaku, lekwa1 yakinu yamu unu, Kadi lekwa yawonso i selo kiaku. 92 Kele vo kiazola nsiku aku ko, Nga yafwa muna mpasi zame. d 93 Kivilakana nkanikinu miaku ko, ˆ Kadi i muna untanini kimana yakala moyo. e 94 Omono kwa ngeye mvuilu; umpuluza, f Kadi nkanikinu miaku ivavanga. g 95 E yimpumbulu bavavidi kumponda, Kansi, ˆ nsidi sungididi muna mına miaku. 96 Mbwene vo o lunga kwawonso kuna ye tezo, Kansi nkanikinu aku ke una ye tezo ko.1

 [Meme]

97 Ekwe mpila nzolele nsiku aku! h Lumbu kiawonso iyindulanga1 wo. i 98 Nkanikinu miaku minkitwidi se nkwa ngangu ke mu mbeni zame ko, j Kadi mina yame ntangwa zawonso. 99 Nsundidi umbakuzi ke mu alongi ame awonso ko, k Kadi iyindulanga1 tuludiku twaku. 100 Ndutidi anunu muna umbakuzi, 119:91 1 I sia vo, nsem’aku wawonso. 119:96 1 Mvovo wa sina: “wayalangana kikilu.” 119:97, 99 1 Yovo “ilongokanga.”

NKUNGA 119:89-112 KAPU 119 a Nk 89:2 Nk 119:152

101

b Nsi 7:9 c Nk 104:5 Kim 1:4

d Ngn 6:23

102

Mat 4:4

e Lev 18:5 Nsi 30:16 Yoa 6:63 Rom 10:5

103

f Nk 86:2 Yes 41:10

g Nk 119:15 h Nk 40:8 i Nk 1:2 j Nk 19:7 Ngn 2:6 Ngn 10:8

k Mat 11:25 Luk 2:46, 47

 Ndambu ya 2 a Nk 18:23 Nk 119:59

b Nk 19:7, 10 Ngn 24:13, 14

c Nk 119:100 d Nk 97:10 Nk 101:3 Ngn 8:13 Ngn 13:5 Rom 12:9

e Nk 43:3 Ngn 6:23 Yes 51:4 Rom 15:4 2Ti 3:16, 17 2Pe 1:19

f Nk 34:19 g Nk 119:88 Nk 143:11

h Nk 50:23 Os 14:2 Ayi 13:15

i Nsi 33:10 Yes 48:17

j Nk 119:61 k Nk 119:87 l Nk 19:8 Nk 119:129 Yer 15:16

104

Kadi nkanikinu miaku ilundanga. Kikangalela muna nzila yambi ko, a Kimana yalunda diambu diaku. Kivengomokene muna nzengo zaku ko, Kadi ngeye undongele. Ekwe zenza izenzele mvovo miaku ova lubini lw’ame, Milutidi wiki o zenza muna nu’ame! b Muna malongi maku i nginina ye umbakuzi, c Idianu mbengene ngienda zawonso za luvunu. d

 [Nune]

105 E diambu diaku i mwinda wa tambi yame, Yo ntemo a nzila zame. e 106 Ndidi e ndofi, lungisa ilungisa yo, Kimana yalunda nzengo zaku zansongi. 107 Mbweseso kikilu e mpasi. f E Yave, ungiambula yazinga mun’owu wa diambu diaku. g 108 E Yave, do, tambula tukau twame twamvevo,1h Undonga nzengo zaku. i 109 E zingu kiame mu vonza kaka kina,1 Kansi kivilakene nsiku aku ko. j 110 E yimpumbulu bandekel’e ntambu, Kansi kivengomokene muna malongi maku ko. k 111 O tuludiku twaku i vua diame diakwele mvu, Kadi i luyangalalu lwa ntim’ame. l 112 Mbakidi nzengo1 za lunda ˆ mına miaku 119:108 1 Mvovo wa sina: “tukau twamvevo twa nu’ame.” 119:109 1 Yovo “O moyo ame una ova koko kwame ntangwa zawonso.” 119:112 1 Mvovo wa sina: “Nsidi tima dia.”

NKUNGA 119:113-136 Ntangwa zawonso, yakuna mbaninu.

 [Sameke]

113 Mbengene akwa ntim’a viluvilu,1a Kansi nzolele o nsiku aku. b 114 U swekameno diame ye ngubu ame, c Kadi muna diambu diaku nsidi e vuvu.1d 115 Nukatuka oku ngina, yeno yimpumbulu, e Kimana yalunda nkanikinu mia Nzambi ame. 116 Unsadisa wauna wasia nsilu,1f Kimana yakala kaka o moyo; Kuyambula ko yafusuka e nsoni mu kuma kia vuvu kiame. g 117 Unsadisa kimana yavuluzwa; h I bosi, isia sungididi muna ˆ mına miaku. i 118 Obembwele awonso ana ˆ bavengomokene mına miaku, j Kadi akwa luvunu ye mpuki. 119 Ovetele yimpumbulu yawonso ya nza nze mvindu. k Kiaki i kuma nzolele tuludiku twaku. 120 E nitu ame ikankumukini mu kuma kia wonga waku; Ivuminanga nzengo zaku.

 [Ayine]

121 Ivanganga oma mambote ye mansongi. Kungiambula ko vana moko m’awana bekumbangikanga! 122 Yambula mambu mawonso ma selo kiaku masikila; Kuyambula ko vo akwa lulendo bambangika. 123 Meso mame mayoyele muna vingila mpuluz’aku l

846 KAPU 119 a 1Nti 18:21 Lus 3:16 Nk 119:97

c Nk 32:7 Nk 91:2

125

d Nk 130:5 e Nk 26:5 f Yes 41:10

126

g Nk 25:2 Rom 10:11

h Yes 41:13

127

i Yos 1:8 Nk 119:48

j 1Tu 28:9 Nk 95:10

k Ngn 2:22 Ngn 25:4, 5 Yez 22:18

l Nk 69:3 Nk 143:7

 Ndambu ya 2 a Nk 119:81 b Nk 69:16 c Nk 143:10 d Nk 119:34 2Ti 2:7 Yak 1:5

e Nk 9:19 Yer 18:23

f Nk 19:9, 10 Nk 119:72 Ngn 3:13, 14

g Nk 19:8 h Nk 119:104 i Nk 119:105 Ngn 6:23 2Ko 4:6 2Pe 1:19

j Nk 19:7 Ngn 1:1, 4 2Ti 3:15

k Nk 42:1 1Pe 2:2

l 1Sa 1:10, 11 2Sa 16:11, 12 Yes 38:9, 20

m Ayi 6:10

119:113 1 Yovo “akwa nyindu miole.” 119:114 1 Yovo “Kadi diambu diaku ivingilanga.” 119:116 1 Yovo “mun’owu wa mvovo aku.”

124

b Nk 40:8

n Nk 19:13

128

Ye ndungan’a nsilu1 aku ansongi. a Songa walakazi waku kwa ntaudi aku, b ˆ Undonga e mına miaku. c Mono i ntaudi aku; umpana umbakuzi, d Kimana yazaya tuludiku twaku. Ifwene ntangwa kasikidisa o Yave muna kubatumba, e Kadi bakulwidi o nsiku aku. I kuma nzolele nkanikinu miaku Ke mu wolo ko, kana nkutu wolo wakenzwa. f Dianu vo, ibadikilanga malongi maku mawonso vo mansongi; g Mbengene ngienda zawonso za luvunu. h

 [Pe]

129 O tuludiku twaku twasivi. I kuma ndundidi to. 130 Lusengomoko lwa mambu maku, ntemo lutwasanga, i Yo vana umbakuzi kwa minkondwa ngangu. j 131 Mbatwini nua yo vumuka, Kadi ndakukilu nkanikinu miaku moyo. k 132 Viluka kwa mono, umfwila e nkenda, l Mun’owu wa nzengo zaku kw’awana bazolele nkumbu aku. m 133 Sikidisa ntambi zame muna mvovo aku; Kuyambula ko vo mbi yangiala. n 134 Umpuluza1 vana moko ma abangiki, I ndunda ilunda nkanikinu miaku. 135 Temesa ndose aku kwa selo kiaku, o ˆ Undonga mına miaku. 136 O meso mame mebetomokanga mansanga

Rom 6:12

o Nta 6:25 Nk 4:6

119:123 1 Yovo “mvovo.” 119:134 ˆ 1 Mvovo wa sina: “Unkula.”

847

NKUNGA 119:137-160 Kadi wantu ke belundanga nsiku aku ko. a

 [Tsade]

137 Ngeye Yave, wansongi, b E nzengo zaku mpe zansongi. c 138 O tuludiku wavana twansongi, Vuvu kikilu tubundwanga. 139 O vema kwame kumvempwele, d Kadi e mbeni zame bavilakene mvovo miaku. 140 O mvovo aku wavelela kikilu, e E selo kiaku ozolele wo. f 141 Kuna kw’akaka kina mfunu ko, vezwa ivezwanga; g Kansi, kivilakene nkanikinu miaku ko. 142 Unsongi waku, unsongi wakwele mvu, h O nsiku aku i ludi. i 143 Kanele vo mpasi ye ntantu zinduakidi, Yakinu zola nkanikinu miaku. 144 O tuludiku twaku twansongi yakwele mvu. Umpana umbakuzi j kimana yakwamanana zinga.

 [Kofe]

145 Mbokele ye ntim’ame wawonso. E Yave, umpana e mvutu. ˆ Lunda ilunda e mına miaku. 146 Ibokele; umpuluza! Lunda ilunda tuludiku twaku. ´ 147 Vitila kuma kwakia nsikamene yalomba lusadisu, k Kadi muna diambu diaku nsidi e vuvu.1 148 O meso mame matemokene vitila ngingil’a fuku, Kimana yatoma yindula1 e mvovo miaku. l 149 Wa nding’ame muna walakazi waku. m 119:147 1 Yovo “Kadi diambu diaku ivingilanga.” 119:148 1 Yovo “longoka.”

KAPU 119 a Yez 9:4 2Pe 2:7, 8

b Nsi 32:4 c Lus 16:5, 7 d 2Nti 10:16 Nk 69:9 Yoa 2:17

e Nk 12:6 Nk 119:160

f Nk 119:97 g Nk 22:6, 7 h Nk 36:6 i Luv 34:6 Nk 119:160 Yoa 17:17

j Nk 119:34 k Nk 5:3 Nk 88:13 Mak 1:35

l Nk 63:6 Luk 6:12

m Nk 51:1 Yes 63:7

 Ndambu ya 2 a Nsi 4:7 Nk 46:1 Nk 145:18

b Nk 19:9 Yoa 17:17

c Nk 119:144 Kim 3:14

d Nk 9:13 e 1Sa 24:15 Nk 43:1

f 2Nti 17:15, 18 Nk 73:27 Ngn 15:29

g 1Tu 21:13 Nk 86:15 Yes 55:7 2Ko 1:3 Yak 5:11

h Nk 25:19 i Nk 139:21 j Nk 119:40, 88 Man 3:22

k 2Sa 7:28 Nk 12:6 Yoa 17:17

E Yave, ungiambula yazinga mun’owu wa unsongi waku. 150 Awana bakivene muna mavangu ma nsoni, yambula bafinama; Kwanda bena yo nsiku aku. 151 E Yave, lukufi wina yo mono, a E nkanikinu miaku miawonso mialudi. b 152 Yalongoka tuludiku twaku tuka kolo, Tuna wasikidisa kimana twakala yakwele mvu. c

 [Rese]

153 Tala e mpasi zame, umpuluza, d Kadi kivilakene nsiku aku ko. 154 Untanina1 yo kumpuluza; e Ungiambula yazinga mun’owu wa nsilu2 aku. 155 O luvuluzu lwavavuka yimpumbulu, ˆ Kadi ke bevavanga mına miaku ko. f 156 E Yave, e nkenda zaku zayingi. g Ungiambula yazinga mun’owu wa unsongi waku. 157 Abangiki ye mbeni zame engi; h Kansi kivengomokene tuludiku twaku ko. 158 Ntadidi akwa luvunu kuna luvezo, Kadi ke belemvokelanga mvovo aku ko. i 159 Tala e nzola nzolele nkanikinu miaku! E Yave, ungiambula yazinga mu kuma kia walakazi waku. j 160 E diambu diaku i ludi, k E nzengo zaku zawonso zansongi zikala kaka yakwele mvu. 119:154 1 Yovo “Tala mfundu ame.” 2 Yovo “mvovo.”

NKUNGA 119:161–121:2

 [Sin] yovo [Sine]

848

161 Akuluntu bambangikidi kondwa kuma, Kansi o ntim’ame uvuminanga mambu maku. b 162 Mbwenene diambu diaku e kiese c Nze muntu obakidi sanzu diayingi. 163 Mbengene luvunu—mbwenene lo ngemi d— Nzolele nsiku aku. e 164 Nkumbu nsambwadi ikusanisinanga muna lumbu Kadi e mfundisa zaku zansongi. 165 Awana bezolanga nsiku aku, mu luvuvamu mvimba bena; f Ke vena diambu ko dilenda kubatesesa sakuba.1 166 E Yave, nsidi e vuvu muna luvuluzu lwaku, Yo lunda nkanikinu miaku. 167 Ndundidi o tuludiku twaku, Nzolele to kikilu. g 168 Ndundidi nkanikinu ye tuludiku twaku, Kadi ozeye mawonso ivanganga. h a

 [Tau]

169 E Yave, e kazu kiame kilweke kwa ngeye. i Umpana umbakuzi mun’owu wa diambu diaku. j 170 Yambula ndodokel’ame yalwaka koko wina. Umpuluza, wauna wasila o nsilu.1 171 Yambula e befo yame yazala ye lusanisinu, k ˆ Kadi undongele mına miaku. 172 Yambula lubini lwame lwayimbila mvovo miaku, l Kadi e nkanikinu miaku miawonso miansongi. 173 Yambula koko kwaku kwakala kwakubama muna kunsadisa, m 119:165 1 Yovo “Kuna kwa yau, ke vena tadi dia sakuba ko.” 119:170 1 Yovo “mun’owu wa mvovo aku.”

KAPU 119 a Nk 119:23 b 2Nti 22:19 c Yer 15:16 d Nk 101:7 Nk 119:29, 104

e Nk 1:2 f Nk 1:2, 3 Ngn 3:1, 2 Yes 32:17 Yes 48:18

g Nk 1:2 Nk 40:8 Rom 7:22

h Nk 139:3 Ngn 5:21 Ngn 15:11 Ayi 4:13

i Nk 18:6 j 1Tu 22:12 Ngn 2:3, 5

Kadi nsolele lemvokela nkanikinu miaku. a 174 Ilakukilanga e mpuluz’aku o moyo, e Yave, Nsiku aku i luyangalalu lwame. b 175 Yambula yakala moyo kimana yakembelela; c E nzengo zaku zansadisa. 176 Mpengomokene nze meme diavila. d Vava e selo kiaku, Kadi kivilakene nkanikinu miaku ko. e Nkung’a Ntomboka.1

mpasi zame 120 Muna mbokele Yave, f

2

k Nk 63:5 Nk 71:17 Nk 145:7

l Nk 40:9 m Nk 60:5 

Ndambu ya 2 a Nsi 30:19

3 4

Yos 24:15, 22

b Nk 1:2 c Nk 9:13, 14 Yes 38:19

5

d Nk 95:7 Luk 15:4 1Pe 2:25

e Kim 12:13 

6

KAPU 120 f Nk 18:6 g Nk 50:15 Yon 2:1, 2

h Ngn 12:22 i Nk 7:13 j Nk 140:10 k Tuk 10:2 l Yer 49:28 m Nk 57:4 

KAPU 121 n Nk 125:2 o Nk 46:1 Yes 41:13 Yer 20:11 Ayi 13:6

7

Oyandi umpene mvutu. g E Yave, umpuluza muna befo y’akwa luvunu Ye muna lubini lwa nkwa luvunu. O Nzambi adieyi kekuvanga, nkia mpila kekutumbila,1 E lubini lwa luvunginiku? h Muna nzanza za kesa i zatwa Ye muna makala ma tiya j ma mvanga. ˆ Tatu kwa mono, kadi izingilanga se nzenza muna Meseke! k Ikalanga muna saba ya Keda. l Kolo kiayingi izingilanga Ye awana bamengene luvuvamu. m Mono i nkwa luvuvamu, avo mpovele, Yau vita kaka bazolele. Nkung’a Ntomboka.

meso kuna 121 Nsengwele miongo. n

Akweyi kutuka lusadisu lwame? 2 O lusadisu lwame kwa Yave lutuka, o Ona wavanga e zulu ye ntoto.

120:Ntu 1 Tala Nsas’a Mvovo. 120:3 1 Mvovo wa sina: “nki kekukudikila?”

849 3 Ke yambula ko vo kulu kwaku kwasielomoka. a Ndiona okulunga-lunganga kesinga nimba ko. 4 Elo, Ndiona olunga-lunganga Isaele, Kesinga nimba ko ngatu leka. b 5 Yave okulunga-lunganga. Yave i kini1c oku koko kwaku kwalunene. d 6 O ntangwa ke kuvanga mpasi ko muna mwini, e Ngatu ngonde muna fuku. f 7 Yave okutanina muna mbi yawonso. g Olunda moyo aku. h 8 Yave okutanina muna mawonso ovanga1 Tuka owau yakwele mvu. Nkung’a Ntomboka. Nkung’a Davidi.

kiese wau 122 Mbwene bampovese vo:

“Twenda kuna nzo a Yave.” i 2 Owau malu meto matelamene Muna mavitu maku, e Yerusaleme. j 3 Yerusaleme yatungwa Se mbanza yatoma kubikwa yo yikakiana. k ˆ 4 O makanda i kuna matombokele, O makanda ma YA,1 Mun’owu wa nsiku wavewa kwa Isaele, Bakembela e nkumbu a Yave. l ˆ 5 Kadi i kuna kwasikidisilwa e kunda ya lufundisu, m Kunda ya nzo a Davidi. n 6 Nulomba luvuvamu lwa Yerusaleme. o E mbanza, awana bekuzolanga betaninua. 7 Yambula luvuvamu lwakala muna yaka yaku ya lutaninu,1

121:5 1 Yovo “ninga.” 121:8 1 Mvovo wa sina: “olunda mpaik’aku ye nkot’aku.” 122:4 1 E “YA” i mpila yankufi ya yikila e nkumbu Yave. 122:7 1 Yovo “yaka yandi yangolo.”

NKUNGA 121:3–124:6 KAPU 121 a Nk 91:11, 12 Ngn 3:26

b Yes 27:3 Yes 40:28

c Nk 91:1 Yes 25:4

d Nk 16:8 Nk 109:31

e Yes 49:10 Lus 7:16

f Nk 91:5, 6 g Nk 91:10 Ngn 12:21

h Nk 97:10 Nk 145:20

 KAPU 122 i 2Sa 6:15 Nk 27:4 Nk 42:4 Nk 84:10 j 2Tu 6:6 Nk 84:7 Nk 100:4

k 2Sa 5:9 l Luv 23:17 Nsi 12:5, 6

m Nsi 17:8, 9 2Tu 19:8

n 2Sa 7:16 1Nti 10:18 1Tu 29:23

o Nk 51:18 

Ndambu ya 2 a 1Tu 29:3 Nk 26:8 Nk 69:9

 KAPU 123 b Nk 25:15 Nk 121:1

c Nk 119:82 Nk 130:6 d Man 3:25 Mik 7:7 e Nek 4:4 Nk 44:13



E ngemba muna nzo zaku zangolo. 8 Kadi muna kuma kia mpangi zame ye akwame, ivova vo: “Yambula luvuvamu lwakala omu ngeye.” 9 Muna kuma kia nzo a Yave wa Nzambi eto, a Vava ivava o wete waku. Nkung’a Ntomboka.

meso kwa 123 Nsengwele ngeye, b

Ngeye ovuende vana kunda kiaku kuna zulu. 2 Wauna o meso ma ntaudi metadilanga koko kwa mfumu au, O meso ma ntaudi ankento muna koko kwa mfumu andi ankento, O meso meto mpe metalanga kwa Yave wa Nzambi eto, c Yavana kekutufwila e nkenda. d 3 Utufwila e nkenda, e Yave, utufwila e nkenda, Kadi tuvezelo kikilu. e 4 Tuyukwiti kikilu1 luvezo lw’awana bekuyibundanga vuvu kiasaka Yo luvezo lwa akwa lulendo. Nkung’a Ntomboka. Nkung’a Davidi.

vo Yave kakadi 124 “Kele yeto ko,” f

2 3 4

KAPU 124 f Nk 46:7 Rom 8:31 Ayi 13:6

g Nk 54:4 Nk 118:6

h Nk 3:1 Nk 22:16

i Nk 27:2 j Nk 56:1 k Nk 18:4

5 6

—Yambula Isaele yavova— “Kele vo Yave kakadi yeto ko g Vava twatelamenua kwa wantu batunuanisa, h Badi kutumina kimoyo i Muna nsita za makasi mau. j Ozevo maza madi kutukukulwisa, O maza madi kutunata.1k Maza ma ngolo madi kutulanga.1 Yambula Yave kasanisinua,

123:4 1 Yovo “E mioyo mieto miyukwiti kikilu.” 124:4 1 Yovo “nata e mioyo mieto.” 124:5 1 Yovo “madi langa e mioyo mieto.”

NKUNGA 124:7–128:2 Kadi katuyekwele ko nze mbizi muna meno mau. 7 Tuna nze nuni ovukidi Muna ntambu wa mbaki a nuni; a O ntambu utolokele, Tuvukidi. b 8 O lusadisu lweto lwina muna nkumbu a Yave, c Ona wavanga e zulu yo ntoto.”

125 2

3

4 5

Nkung’a Ntomboka.

Awana bebundanga vuvu muna Yave d Bena nze Mongo a Zione, ke ulendi nikunua ko Kansi ukala yakwele mvu. e Nze una miongo mizungidi Yerusaleme, f I una Yave kazungidi nkangu andi g Tuka owau yakwele mvu. E mvual’a umpumbulu ke ikala muna nsi yavewa kwa ansongi ko, h Kimana ansongi balembi vanga1 mambu mambi. i E Yave, vanga o wete kuna kwa wantu ambote, j Kwa akwa ntima miansongi. k Vo i awana bavengomoka muna landa e nzila zau zatekama, Yave okubafwasa kumosi ye mimpanga mambi. l Yambula luvuvamu lwakala muna Isaele.

126

Nkung’a Ntomboka.

Yave vava kavutula muna Zione awana banatwa kuna kinkole, m Twakala nze yeto tulotele ndozi. 2 Muna ntangwa yayina e nua mieto miazala yo tusevo, O tubini tweto ye mboka za kiese. n Muna ntangwa yayina muna zula bavovanga vo:

125:3 1 Yovo “vutula moko mau muna.”

850 KAPU 124 a 1Sa 23:26-28 2Sa 17:21, 22

b Nk 25:15

3

Nk 91:3 c Ngn 18:10

 KAPU 125 d Yer 17:7 e 1Nti 8:12, 13 f g h i j k l

Nk 48:2 Nk 132:13, 14 1Nti 11:7 Mav 1:12 Nk 34:7 Yes 31:5 Zak 2:4, 5 Yes 14:5 Kim 7:7 Nk 51:18 Nk 36:10 Nk 73:1 1Tu 10:13 Nk 53:5 Yes 59:8



4 5 6

Nkung’a Ntomboka. Nkung’a Solomo.

katungidi 127 AvonzoYave ko,

KAPU 126 m Eze 1:2, 3 Nk 85:1

n Eze 3:11 Nk 106:47 Yes 49:13 Yer 31:12

 Ndambu ya 2 a Yos 2:9, 10

2

Nek 6:15, 16

b Eze 7:27, 28 Yes 11:11

c Nk 30:5 Yes 61:1-3

d Yes 9:3 

KAPU 127

3 4

e Ngn 3:6 f g h i

Ngn 10:22 Ngn 16:3 Yes 27:3 Nk 3:5 Kim 5:12 Tuk 33:4, 5 Tuk 48:3, 4 1Sa 2:21 Tuk 41:51, 52 Lev 26:9 Yob 42:12, 13 Nk 128:3 Ngn 17:6 Tuk 50:23

j k 

KAPU 128 l Nk 112:1 Ayi 5:7

m Nk 119:1 Mik 6:8

“O Yave mambu manene kabavangidi.” a O Yave mambu manene katuvangidi, b Kiese kiayingi tumwene. E Yave, vutula abakami eto Nze maza ma nkoko mia Nengebe. Awana bekunina kuna mansanga Kuna kiese bekutikila. Ndiona ovaika, kana nkutu okwendela kuna dilu, Yo nata nkutu andi a mbongo, Kuna kiese kevutukila c Ye ntete miandi. d

5

Atungi andi mu nkatu-nkatu befuntukila yo. e Avo Yave kalundidi mbanza ko, f Ayingidi mu nkatu-nkatu beyingidila. Nkatu-nkatu nusikamene muna mene-mene, Yo sakisa ntangw’a leka, Yo funtuka muna vua madia, Kadi ovananga azolw’andi madia yo kubavana tulu. g O wana i nkayilu a Yave; h E mbongo a vumu i nsendo. i Nze nzanza vana koko kwa kesa, I wina wan’a toko. j Nkwa kiese o muntu una ye kutu kizele ye nzanza. k Ke bemweswa nsoni ko, Kadi vovana bevovana ye mbeni vana vitu dia mbanza. Nkung’a Ntomboka.

kiese o muntu 128 Nkwa ona ovuminanga

Yave, l Ona okangalelanga muna nzila zandi. m 2 Odia mbongo ina kefuntukina.

851 3

4 5

6

129 2

3 4 5 6

7

8

NKUNGA 128:3–131:3

Okala ye kiese yo vuama. a Nkaz’aku okala nze nsing’a vinyu a sakumuka muna nzo aku; b Wan’aku bekala nze nkuna za olive muna nzinguluk’a meza. I wau kekala o muntu ovuminanga Yave Sambulwa kesambulwa. c Yave okusambula tuka kuna Zione. Yambula wamona wete wa Yerusaleme e lumbu yawonso ya zingu kiaku d Yo mona atekelo aku. Yambula luvuvamu lwakala muna Isaele. Nkung’a Ntomboka.

“Tuka muna kileke kiame bekundwanisanga” e —Yambula Isaele yavova— “Tuka muna kileke kiame bekundwanisanga; f Kansi ke bekunsundanga ko. g Avati bavatidi e nim’ame; h ´ Bavangidi e nkala mianda.” Kansi Yave wa nsongi; i Ozengele nsinga mia yimpumbulu. j Nsoni befusulwiswa yo tina, Awonso ana bamengene Zione. k Bekala nze titi imenene vana nludi a nzo Eyi iyuma una ke yavuzilu ko, Ke ilendi zadisa moko ma nsadi ko Ngatu moko ma nkutiki a ntete. Awana beviokela vo ke bevova ko vo: “Yambula e nsambu za Yave zakala yeno; Tunusambwidi muna nkumbu a Yave.”

KAPU 128 a Kim 5:18 Yes 65:22

b Luv 23:26 Nk 127:3

c Nk 127:4, 5 d Nk 122:6 Yes 33:20

 KAPU 129 e Luv 5:6, 9 f Man 1:3 g Nk 118:13 Nk 125:3

h Nk 66:12 Yes 51:23

i Eze 9:15 Nek 9:33

j Nk 124:7 k Nek 4:4 Nek 6:15, 16 Est 6:13 Est 9:5 Nk 137:7 Zak 12:3

 Ndambu ya 2  KAPU 130 a Man 3:55 Yon 2:1, 2

b Nk 38:4 Nk 103:14 Nk 143:1, 2 Yes 55:7 Dan 9:18 Rom 3:20 Tit 3:5

c Luv 34:6, 7 Nk 25:11

d Yer 33:8, 9 e Mik 7:7 f Nk 119:147 g Nk 86:5 

KAPU 131 h Nk 78:70 Nk 138:6

i 1Sa 18:23 j 1Sa 30:6 Nk 62:1 Yes 30:15 Man 3:26

k Nk 130:7 Mik 7:7

Nkung’a Ntomboka.

tuka muna 130 Ibokele mwasina, e Yave. ´

a

2 E Yave, wa nding’ame. Yambula matu maku mawunikina ndodokela zame. 3 E YA,1 kele vo wasianga e sungididi muna2 bi, E Yave, nani wadi telama? b 4 Kadi luloloko lwakieleka kwa ngeye lwina, c Kimana wavuminua. d 5 Nsidi e vuvu muna Yave, imbundidi e vuvu muna kiwuntu kiame kiawonso; Nsidi e vuvu muna diambu diandi. 6 Mvingidi Yave ye tima diawonso, e Lutila ayingidi bevingilanga nkielelo a kuma, f Elo, lutila ayingidi bevingilanga nkielelo a kuma. 7 Yambula Isaele yakwamanana vingila Yave, Kadi Yave nkwa ziku muna zola kwandi, g ˆ Ovuidi nkum’ayingi wa kula. ˆ ˆ 8 Kula kekula Isaele muna bi wandi wawonso. Nkung’a Ntomboka. Nkung’a Davidi.

ntim’ame ke wa 131 E Yave, lulendo ko,

Kizangwidi meso mame ko; h Kivavanga mambu manene ko, i Ngatu mambu mana mansundidi. 2 Ve, kansi mbokele yo vuvika moyo1 ame j Nze mwana watauka kuna kwa ngudi andi; Ngiangalele nze mwana watauka. 3 Yambula Isaele kabunda Yave e vuvu k Tuka wau yakwele mvu.

130:3 1 E “YA” i mpila yankufi ya yikila e nkumbu Yave. 2 Yovo “wasonekanga o.” 131:2 1 Tala Nsas’a Mvovo.

NKUNGA 132:1–133:3

852

Nkung’a Ntomboka.

sungamena 132 E Yave, Davidi 2

3 4 5

6

7

8 9

10

11

12

Ye mpasi zandi zawonso; a E mpila kadila e ndofi kwa Yave, Ye nsilu kasia kwa Nengolo a Yakobo: b “Kikota muna saba kiame ko, muna nzo ame. c Ngatu leka vana mfulu ame; Kizima meso mame ko, ˆ Ngatu yambula ve yame ya meso yanimba Yavana isololwela Yave e fulu, E nzo ambote1 a Nengolo a Yakobo.” d Tuwidi nsangu zandi muna Eferata; e Tusolwele yo muna masole ma mfinda. f Yambula twakota muna nzo andi;1g Twafukama vana sikinua kia tambi yandi. h Telama, e Yave, kota muna vundilu diaku, i Ongeye ye Nkel’a nkum’aku. j E nganga zaku yambula zavuata unsongi, E minkwikizi miaku bayengoloka ye kiese. Muna kuma kia selo kiaku Davidi, Kubembola1 kuswa kiaku ko. k Yave wadila Davidi e ndofi; Ke vutuka manima ko muna diambu diandi: “Vuandisa ivuandisa mosi muna mbongo aku,1 Vana kunda kiaku kia kimfumu. l Avo wan’aku balundidi e kangu diame

132:5 1 Yovo “Saba kianene.” 132:7 1 Yovo “saba kiandi kianene.” 132:10 1 Mvovo wa sina: “Kuvilula ndose a kuswa kiaku ko.” 132:11 1 Mvovo wa sina: “Mbongo a vumu kiaku.”

KAPU 132 a b c d

1Sa 20:1 2Sa 7:2, 3 2Sa 5:11 2Sa 7:2 1Nti 8:17 1Tu 15:3, 12 Mav 7:45, 46

e 1Sa 17:12 f 1Sa 7:1 1Tu 13:6

g Nk 43:3 h 1Tu 28:2 Nk 5:7 i Nta 10:35 2Sa 6:17

j 2Tu 6:41, 42 k 1Nti 15:4

13 14

15

2Nti 19:34

l 1Nti 8:25 Nk 89:3, 4 Nk 89:20, 36 Yes 9:7 Yer 33:20, 21 Mat 9:27 Luk 1:69 Mav 2:30, 31 Mav 13:22, 23

16

17

 Ndambu ya 2 a 1Tu 29:19 b 2Sa 7:12, 16 1Tu 17:11, 12 Nk 89:20, 29

c Nk 48:2, 3 Nk 78:68 Ayi 12:22

d Nk 87:2 e Nk 46:5 Yes 24:23

f Nk 22:26 Nk 147:12, 14

g Nk 149:4 h Nk 132:8, 9 i 1Nti 11:36 1Nti 15:4 2Tu 21:7

j Nk 2:6 Nk 72:8 Yes 9:6 Lus 11:15

 KAPU 133 k Tuk 13:8 Yoa 13:35 Kol 3:14 Ayi 13:1

l Ngn 27:9 m Luv 29:4, 7 n Nsi 3:8, 9 1Tu 5:23

o Nk 125:2

18

ˆ Ye mına miame mina ikubalonganga, a Ozevo wan’au mpe Bevuanda vana kunda kiaku kia kimfumu yakwele mvu.” b Kadi Yave osolele Zione; c Ozolele yo se fulu kiandi, oku vo: d “Diadi i vundilu diame diakwele mvu; I kwaku izingila, e kadi i luzolo lwame. Sambula isambula yo ye madia; Iyukutisa asukami ye mbolo. f Ivuika luvuluzu kwa nganga zandi, g E minkwikizi miandi beyengoloka ye kiese. h ˆ Kuna iwokesela nkum’a1 Davidi. Nkubikidi kuswa kiame e mwinda. i Ivuika nsoni kwa mbeni zandi, Kansi, e kolowa vana ntu andi isakumuka.” j

Nkung’a Ntomboka. Nkung’a Davidi.

wete, ekwe kiese 133 Ekwe Kwa ampangi bakadi-

langa vamosi muna ungudi! k 2 Bena nze mazi mantalu matiamwinu kuna ntu l Mana mekukulanga yamuna nzevo, E nzevo za Arone, m Yo kulumuka yamuna nsingu a yunga kiandi. 3 Bena nze dime1 dia Keremone n Dina dikulumukanga muna miongo mia Zione. o ˆ I kuna Yave kavovela vo kukala nsambu zandi —Moyo a mvu ya mvu.

132:17 1 Mvovo wa sina: “e mpok’a.” 133:3 1 Yovo “lowa.”

853

NKUNGA 134:1–135:21 Nkung’a Ntomboka.

Yave, 134 Nukembelela Yeno selo yawonso ya

2

3

Yave, a Yeno nusalanga muna nzo a Yave muna fuku. b Nukala nuavauka vava nuzangula moko meno c muna sambu,1 Nukembelela Yave. Yambula Yave ona wavanga e zulu ye ntoto, Kanusambula tuka muna Zione. Nukembelela YA! Nukembelela nkumbu a Yave; Numvana matondo, yeno selo ya Yave, d Yeno nusadilanga1 muna nzo a Yave, Muna yanzala ya nzo a Nzambi eto. e Nukembelela YA, kadi Yave wambote. f Nuyimbidila nkumbu andi, kadi dia luyangalalu. Kadi o YA ukisolele Yakobo, Isaele se vua diandi diantalu. g Ntomene wo zaya vo Yave wanene; O Mfumu eto osundidi nzambi zawonso zankaka o nene. h Yave ovanganga mawonso kazolele vanga i Kuna zulu yo va ntoto, muna kalunga yamuna masina ma kalunga. Otombolanga matuti1 tuka kuna nsuka za nza; Ovaikisanga nsemo muna mvula; Ovaikisanga e tembwa muna malundilu mandi. j Wavonda wan’antete a Engipito,

135 2

3

4 5

6

7

8

KAPU 134 a Lus 19:5 1Tu 23:27, 30 Luk 2:37 Lus 7:15

c Nk 28:2 Nk 141:2

 KAPU 135

10 11

d Nk 113:1 Lus 19:5

e Nk 96:8 Nk 116:19

f Nk 119:68 Mat 19:17

12

g Luv 19:5 Nsi 7:6

h Nsi 10:17

13

Nk 97:9

i Nk 115:3 Yes 46:10

j Luv 14:21 Nta 11:31 Yer 10:13 Yer 51:16 Yon 1:4

14

 Ndambu ya 2 a Luv 12:12, 29

15

b Luv 7:20

16

Luv 8:6, 17 Luv 9:6, 10 Luv 9:23 Luv 10:12, 21

c Nk 136:15

17

d Nk 44:2 e Yos 12:7, 8 f Nta 21:23, 24 g Nta 21:33-35

18

h Yos 11:23 i Luv 3:15 Nk 102:12

j Luv 14:31

19

k Nsi 32:36 l Nk 115:4-8 Yes 46:6 Mav 17:29 1Ko 10:19

20

m Kab 2:19 n Yer 10:14 o Yes 44:9 p Nk 97:7

134:2 1 Nanga, “muna nzo avauka.” 135:2 1 Yovo “nutelamanga.” 135:7 1 Yovo “wisisi.”

9

b 1Tu 9:33

q Nsi 10:8 r Nk 48:1 Nk 132:13

21

Wan’a wantu yo wan’a bulu. a Wavanga sinsu yo masivi vana kati kwaku, e Engipito, b Kuna kwa Faro ye ntaudi zandi zawonso. c Wafwasa zula yayingi d Yo vonda atinu a nkuma e —Sikone wa ntinu a Aneyamore, f Onge wa ntinu a Basani, g Ye yintinu yawonso ya Kenani. Wavana e nsi au se vua, Se vua kwa nkangu andi Isaele. h E Yave, e nkumbu aku ikala yakwele mvu. E Yave, e tunda1 diaku dikala kaka muna mbandu zawonso. i Kadi Yave otanina nkangu andi, j Yo fwila selo yandi e nkenda. k E teke ya zula palata ye wolo, Salu ya moko ma wantu. l Ina ye nua, kansi ke ilendi vova ko; m Ina yo meso, kansi ke ilendi mona ko; Ina yo ´ matu, kansi ke ilendi wa ko. Ke ina ye fulumwinu ko muna nua miau. n Wantu ana bevanganga yo bekituka nze yau, o Ye awonso ana bebundanga yo e vuvu. p E nzo a Isaele, kembelela Yave. E nzo a Arone, kembelela Yave. E nzo a Levi, kembelela Yave. q O yeno nuvuminanga Yave, nukembelela Yave. Yambula Yave kakembelelwa muna Zione, r

135:13 1 Yovo “nkumbu aku.” Mvovo wa sina: “luyindulu lwaku.”

NKUNGA 136:1-25 Ona okalanga muna Yerusaleme. a Nukembelela YA! b Nuvana matondo kwa Yave, kadi oyandi wambote; c O walakazi wandi wakwele d mvu. Nuvana matondo kwa Nzambi osundidi nzambi zawonso, e Kadi o walakazi wandi wakwele mvu. Nuvana matondo kwa Mfumu a zimfumu, Kadi o walakazi wandi wakwele mvu. Yandi kaka ovanganga masivi manene, f Kadi o walakazi wandi wakwele mvu. g Muna ngangu1 kasemena e zulu, h Kadi o walakazi wandi wakwele mvu. Wayalumuna o ntoto vana ntandu a maza, i Kadi o walakazi wandi wakwele mvu. Wavanga mini yanene, j Kadi o walakazi wandi wakwele mvu, E ntangwa katema1 muna mwini, k Kadi o walakazi wandi wakwele mvu, E ngonde ye ntetembwa zavana ntemo1 muna fuku, l Kadi o wakalazi wandi wakwele mvu. Wavonda wan’antete a Engipito, m Kadi o walakazi wandi wakwele mvu. Wavaikisa Isaele vana kati kwau, n Kadi o walakazi wandi wakwele mvu, Muna koko kwankuma o yo koko kwalambuka,

136 2

3

4

5

6

7 8

9

10

11

12

136:5 1 Yovo “umbakuzi.” 136:8 1 Mvovo wa sina: “yayala.” 136:9 1 Mvovo wa sina: “zayala.”

854 KAPU 135 a Yer 3:17 b Lus 19:6 

13

KAPU 136 c Luk 18:19

14

d 2Tu 7:3 2Tu 20:21 Nk 106:1 Nk 107:1

e Nk 97:9

15

Dan 2:47

f Luv 15:11 Lus 15:3

16

g Nk 103:17 h Yob 38:36 Ngn 3:19, 20

17

i Tuk 1:9 Nk 24:1, 2

j Tuk 1:14

18

k Tuk 1:16 Yer 31:35

l Nk 8:3

19

m Luv 12:29 n Luv 12:51 o Luv 13:14 

Ndambu ya 2 a Luv 14:21 b Luv 14:29

20 21 22

c Luv 14:27, 28 d Luv 13:18 Luv 15:22

e Yos 12:7, 8

23

f Nta 21:21-24 g Nta 21:33-35

24

h Nta 32:33 i Nsi 32:36 j Nek 9:32

25

Kadi o walakazi wandi wakwele mvu. Wavambula Mbu Ambwaki vana kati,1a Kadi o walakazi wandi wakwele mvu. Wafila Isaele kaviokela vana kati kwa Mbu, b Kadi o walakazi wandi wakwele mvu. Watuba Faro yo makesa mandi muna Mbu a Ambwaki, c Kadi o walakazi wandi wakwele mvu. Watwadisa nkangu andi muna makanga, d Kadi o walakazi wandi wakwele mvu. Wafwasa ntinu mianene, e Kadi o walakazi wandi wakwele mvu. Wavonda ntinu miankuma, Kadi o walakazi wandi wakwele mvu, Sikone f wa ntinu a Aneyamore, Kadi o walakazi wandi wakwele mvu, Yo Onge g wa ntinu a Basani, Kadi o walakazi wandi wakwele mvu. Wavana nsi au se vua, h Kadi o walakazi wandi wakwele mvu, Se vua kwa Isaele wa selo kiandi, Kadi o walakazi wandi wakwele mvu. Watuyindula vava twakala twasakalala, i Kadi o walakazi wandi wakwele mvu. j Watuvuluzanga vana moko ma mbeni zeto, k Kadi o walakazi wandi wakwele mvu. Ovananga madia kwa vangwa yawonso ya moyo,1l

k Afu 3:9 Afu 6:9

l Nk 145:15 Nk 147:9

136:13 1 Mvovo wa sina: “mu ndambu zole.” 136:25 1 Mvovo wa sina: “nitu zawonso.”

855 26

Kadi o walakazi wandi wakwele mvu. Nuvana matondo kwa Nzambi a zulu, Kadi o walakazi wandi wakwele mvu. Vana nlambu a nkoko mia Babele, a i vana twavuanda. Twadila vava twasungamenanga Zione. b Vana nti mia wilo miakala vana kati kwandi,1 Tumanikini kokolo yeto. c Kadi kwakuna, awana batubaka batulomba nkunga, d Awana batusakanenanga bazola vo twabayangidika: “Nutuyimbidila nkunga mosi wa Zione.” Aweyi tuyimbidila nkung’a Yave Muna nsi a kinzenza? Avo ikuvilakana, e Yerusaleme, Yambula koko kwame kwalunene kwavilakana e salu yandi.1e Yambula lubini lwame lwalaminina kuna ntandu a nu’ame, Avo kisungamene ko, Avo kisidi Yerusaleme Vana ntandu a kuma ya kiese kiame ko. f E Yave, sungamena, Dina bavova Anedome muna lumbu kiabwa Yerusaleme: “Nubangula yo! Nubangula yo yamuna nkubilw’andi!” g E mwan’ankento a Babele, ona ofwaswa ke kolo ko, h Nkwa kiese ndiona okuvutulwila Muna mpila ina utuvangidi. i Nkwa kiese ndiona obaka wan’aku Yo kubatiazunuina muna matadi. j

137 2 3

4 5

6

7

8

9

137:2 1 I sia vo, muna Babele. 137:5 1 Nanga, “kwayuma.”

NKUNGA 136:26–138:8 KAPU 137 a Yer 51:13 Yez 3:15 Dan 10:4

138

b Dan 9:2, 3 c Yes 24:8 d Nk 123:4

2

e Nek 2:3 Nk 84:2 Nk 102:13, 14 Yes 62:1 Yer 51:50

f Nk 122:1 g Yer 49:7 Man 4:22 Yez 25:12 Ob 10-13

h Yes 47:1 Yer 25:12 Yer 50:2

3

4

i Yer 50:29 Lus 18:6

j Yes 13:1, 16 

5

Ndambu ya 2  KAPU 138

6

a Nk 9:1 b 1Sa 3:3 1Tu 16:1 Nk 28:2

7

c Yoa 17:6 d Nk 18:6 e Nk 29:11 Yes 12:2 Yes 41:10

f Nk 102:15 Yes 60:3

g 1Nti 8:10, 11 h 1Sa 2:8 Nk 113:6-8 Yes 57:15

8

Nkung’a Davidi.

Ikukembelela yo ntim’ame wawonso. a Vana ntadisi a nzambi zankaka, Ikuyimbidila nkunga.1 Ikuvumbamena vana ndose a tempelo1 aku avauka, b Ikembelela nkumbu aku c Muna kuma kia walakazi ye ziku kiaku. Kadi otundidikidi diambu diaku ye nkumbu aku vana ntandu a lekwa yawonso.2 E lumbu kina yabokela, ongeye wamputula; d Wampana unkabu1 yo kunkumika. e Atinu awonso a nza bekukembelela, e Yave, f ´ Kadi bewa e nsilu mia nua aku. Beyimbidila oma ma nzila za Yave, Kadi o nkembo a Yave wanene. g Kana una vo Yave wazanguka, otalanga nlembami, h Kansi, o nkwa umvuania kuna vala kanzayidi. i Kana nkutu vava idiatila vana kati kwa vonza, ongeye okunzingisa. j Olambulanga koko kwaku muna kakidila makasi ma mbeni zame; O koko kwaku kwalunene kukumpuluza. Yave olungisa mawonso muna wete diame. E Yave, o walakazi waku wakwele mvu; k Kubembola salu ya moko maku ko. l

i Yak 4:6 1Pe 5:5

j Nk 71:20 k Nk 103:17 l Yob 14:15 Nk 71:18

138:1 1 Nanga, “Muna kolamena nzambi zankaka, ikuyimbidila nkunga.” 138:2 1 Yovo “nzo.” 2 Nanga, “otundidikidi mvovo aku vana ntandu a nkumbu aku yawonso.” 138:3 1 Yovo “wavana moyo ame unkabu.”

NKUNGA 139:1-22 Kuna kwa ntwadisi a nkunga. Nkung’a Davidi.

ngeye okumfi139 E Yave, mpanga, otomene 2

3

4

5 6

7

8

9

10

11

12

kunzaya. a Ozayanga vava ivuandanga ye vava itelamanga. b Tuka kuna vala obakulanga e ngindu zame. c Okuntalanga1 vava ikangalanga ye vava ilavalalanga; Otomene zaya e nzila zame zawonso. d O lubini lwame una ke luvaikisi mvovo ko, Ongeye, e Yave, ozeye wo kala. e Unzungidi ku nima ye kuna ntwala; Untensekele koko kwaku. O zayi wau uviokele umbakuzi wame.1 Wazanguka kikilu, kilendi wo baka ko.2f Akweyi ndenda tinina mwand’aku, Akweyi ndenda tinina e ndose aku? g Kele vo yatomboka ˆ kuna zulu, wadi kala kuna, Kele vo yasia e mfulu ame muna Ziami,1 wadi kala ˆ muna. h Kele vo yatilumukina muna mave ma nkielelo Ngienda kala kuna kalunga, ´ kuna kwanda kikilu, Kana nkutu kwakuna, o koko kwaku kukumfila, O koko kwaku kwalunene kukuntanina. i Kele vo yavova: “E tombe fuka kikumfuka!” Ozevo, o fuku una unzungidi wadi kituka se ntemo. E tombe nkutu, ke kiadi kala tombe ko kwa ngeye,

139:3 1 Mvovo wa sina: “Okuntezanga.” 139:6 1 Yovo “wasivi kikilu kwa mono.” 2 Yovo “kilendi wo fimpa ko.” 139:8 1 Yovo “Seol,” i sia vo, ziami kia wantu awonso. Tala Nsas’a Mvovo.

856

KAPU 139 a 1Sa 16:6, 7 1Tu 28:9 Nk 17:3 Nk 139:23 Yer 20:12

13

b Tuk 16:13 c Nk 94:11 d Tuk 28:15 2Sa 8:14 Yob 31:4 Nk 121:8 Ngn 5:21

14

15

e Ayi 4:12 f Yob 26:14 Yob 42:3 Nk 40:5 Rom 11:33

g Yon 1:3

16

h Yob 26:6 Ngn 15:11

i Nk 63:8 Nk 73:23 Yes 41:13

 Ndambu ya 2 a Dan 2:22

17

b Ayi 4:13 c Nk 22:9 Nk 71:6 Yer 1:5

18

d Tuk 1:26 e Nk 19:1 Nk 104:24 Nk 111:2 Lus 15:3

f Yob 10:10, 11

19

20

g Yes 55:9 h Rom 11:33 i Nk 40:5

21

j Nk 63:6 k Nk 5:6 l Luv 20:7

22

´ O fuku wadi kala wakia nga mwini; a E tombe yo ntemo diau dimosi kwa ngeye. b Kadi ngeye wavanga e nguba zame; Wamfuka1 muna vumu kia ngudi ame. c Isanisini kadi e mpila yavangilwa yampimpita ye sivi. d Mavangu maku masivi, e Ntomene wo zaya. E visi yame ke yaswekama ko oku wina Vava yavangwa kuna kinsweki, Vava yatungwa muna nsi a ntoto. f Meso maku mamboma vava yakala muna vumu; E yikwa yame yawonso yasonama muna nkand’aku Muna lumbu ina yavangamanga, ˆ Una ke vakala kana kıkwa kimosi ko. I dianu vo, e ngindu zaku zamfunu kikilu kwa mono! g E Nzambi, o lutangu lwa ngindu zaku lwayingi kikilu! h Avo ntezele zo tanga, zisunda e senge muna lutangu. i Vava isikamanga, yakinu yaku.1j E Nzambi, kele vo wavonda yimpumbulu! k Akwa nsoki1 nga bampavukidi, Awana bekuvovelanga ye makani mambi;1 I mbeni zaku ana besadilanga nkumbu aku e mpavala. l E Yave, nga kimengene awana bekumenganga ko, m Yo mwena ngemi awana bekutelamenanga? n Menga kikilu ikubamenganga; o

m 2Tu 19:2 2Ko 6:14

n Nk 119:158 o Nk 101:3

139:13 1 Nanga, “Wantunga.” 139:18 1 Nanga, “yakinu zo tanga.” 139:19 1 Yovo “Abungudi a menga.” 139:20 1 Yovo “mun’owu wa ngindu zau.”

857

NKUNGA 139:23–141:5

Kuna kwa mono bakitukidi se mbeni. 23 E Nzambi, umfimpa, wazaya o ntim’ame. a Umfimpa, wazaya ntokani zame.1b 24 Tala kana vo makani mambi mena mu mono, c Umfila d muna nzil’a mvu ya mvu. Kuna kwa ntwadisi a nkunga. Nkung’a Davidi.

140 2

3 4

5

6

7

8

9

E Yave, umpuluza vana moko ma yimpumbulu; Untanina muna akwa nsoki, e Ana bekananga e mbi muna ntima miau f Yo yangumuna e nkindu lumbu kiamvimba. Balengele tubini nze nioka; g E mvovo miau miampondi nze mang’a mpidi. h (Sela) E Yave, untanina vana moko ma yimpumbulu; i Undunga-lunga muna akwa nsoki, Ana bekundekelanga sokolo. Akwa umvuania bandekele ntambu; Yo nsinga, bayadidi e konde vana ndambu a nzila. j Bandekele masokolo. k (Sela) Mpovele kwa Yave vo: “U Nzambi ame. E Yave, tamba o matu muna ndodokela zame.” l E Mfumu Yave, wa Mvuluzi ame angolo, Ngeye otaninanga ntu ame muna lumbu kia vita. m E Yave, kulungisa luzolo lwa yimpumbulu ko. Kuyambula ko vo makani mau mambi masikila, kimana balembi kuyitundidika. n (Sela) Yambula e ntu mia awana banzungidi

139:23 1 Yovo “ntelamw’ame a moyo.”

KAPU 139 a Yer 20:12 b Nk 94:19 c Nk 17:3 d Nk 5:8

10

Nk 143:8 Nk 143:10

 KAPU 140

11

e Nk 18:48 Nk 59:1

f Nk 64:2, 6 g Nk 52:1, 2 Nk 58:3, 4

12

h Rom 3:13 Yak 3:8

i Nk 17:8 Nk 36:11 Nk 71:4

13

j Nk 10:9 k Yer 18:22 l Nk 28:2

Miafukwa muna mpova zambi za tubini twau. a Yambula makala matiya mabasotokela. b Batubwa vana tiya, Muna mawulu makoboka,1c ke batomboki diaka ko. Yambula o nkumbi kalembi solola fulu va ntoto.1d Yambula o bi walakama akwa nsoki yo kubafwasa. Nzeye wo vo Yave otanina nlembami, Ozenga diambu dia nsukami muna unsongi. e Ansongi bevana matondo muna nkumbu aku; Akwa ziku bekala vana ndose aku.1f

Nk 55:1

m 1Sa 17:37 n 2Sa 15:31 Nk 27:12

 Ndambu ya 2 a Nk 7:16

141 2

Ngn 12:13

b c d e

Nk 11:5, 6 Nk 55:23 Nk 12:3 Nk 10:17, 18 Nk 22:24

f Nk 23:6 

3

KAPU 141 g Nk 31:17 h Nk 40:13

4

Nk 70:5

i Nk 39:12 j Luv 30:34-36 k Luk 1:9, 10 Lus 5:8 Lus 8:3, 4

l Luv 29:41 m Ngn 13:3 Ngn 21:23 Yak 1:26

n 1Nti 8:58 Nk 119:36

o 2Sa 12:7, 9 Ngn 17:10 Ngl 6:1

p Ngn 6:23 Yak 5:14

q Ngn 9:8 Ngn 19:25 Ngn 25:12

5

Nkung’a Davidi.

E Yave, ibokele. g Wiza nswalu, wansadisa. h Winikina vava ikubokelanga. i Yambula e sambu kiame kiakala vana ndose aku nze ndumbu j yatoma kubikwa, k O moko mame mazanguka, makala nze lukau lwa mbwaza lwa masika. l E Yave, sia nyingidi vana nu’ame, Sia nkengedi vana mwelo a befo yame. m Kuyambula ko vo ntim’ame wavukumunua muna diambu diambi, n Yo vanga mambu mambi ye yimpumbulu; Yalembi zola madia mau mambote. Avo nsongi ungwende, ibadikila dio se vangu dia walakazi; o Avo unsembele, dikala se mazi ova ntu ame, p O ntu ame ke umenga mo ko. q

140:10 1 Yovo “sima ya maza.” 140:11 1 Yovo “omu nsi.” 140:13 1 Yovo “ntadisi aku.”

NKUNGA 141:6–143:6 6

7

8

9

10

Ikwamanana samba kana nkutu muna mpasi zau. Kana nkutu afundisi au batubilu kuna yenga, O nkangu usia e sungididi muna mvovo miame, kadi miambote. Nze una o muntu kevatilanga o ntoto yo mwanganesa wo, I una e visi yeto imwanganeseno muna nu’a Ziami.1 Kansi meso mame kwa ngeye matadidi, e Yave wa Mfumu. a Kwa ngeye kwina e tininu diame. Kukatula moyo ame ko.1 Untanina muna ntambu bandekele, Muna masokolo ma wantu ambi. Wantu ambi awonso bebwila kumosi muna makonde mau b Vo i mono, vuka ivuka. Maskile.1 Nkung’a Davidi vava kakala muna nduka. c Sambu.

142

Muna nding’ame, mbokele Yave kansadisa; d Muna nding’ame, ndodokele Yave kamfwila e nkenda. 2 Nzayisi ntokani zame vana ndose andi; Nzayisi mpasi zame vana ndose andi e 3 Vava ikalanga yakendalala. Ongeye oyingilanga nzil’ame. f Muna nzila idiatilanga, Belekanga ntambu muna kumbaka. 4 Tala oku lunene lwame yo mona Kavena muntu ko okumvuanga mfunu.1g

141:7 1 Yovo “Seol,” i sia vo, ziami kia wantu awonso. Tala Nsas’a Mvovo. 141:8 1 Yovo “Kuyitila moyo ame ko.” 142:Ntu 1 Tala Nsas’a Mvovo. 142:4 1 Mvovo wa sina: “Kavena muntu ko unzeye.”

858 KAPU 141 a 2Tu 20:12 Nk 25:15

b Est 7:10 Nk 7:14, 15 Nk 9:15 Nk 57:6

 KAPU 142 c 1Sa 22:1 1Sa 24:3 Ayi 11:32, 38

d Nk 28:2 Nk 141:1

e Nk 18:6 Yon 2:7 Mat 26:38, 39 Mak 15:34 Ayi 5:7

f Nk 139:3

Kavena fulu ko ndenda tinina; a Kavena muntu ko okuntokanenanga. 5 E Yave, ibokele wansadisa. Mpovele vo: “Ngeye i tininu diame, b Yawonso mvuidi1 muna nsi a wantu amoyo.” 6 Winikina e kazu kiame, Kadi nkendalele kikilu. Umpuluza vana moko ma abangiki ame, c Kadi bansundidi e ngolo. 7 Umpaikisa1 muna pelezo Kimana yakembelela nkumbu aku. Yambula ansongi bakutakana yo kunzieta Kadi okunsonganga ngemba.

143

g Nk 31:11 Nk 69:20

 Ndambu ya 2 a 1Sa 23:11

2

b Ngn 18:10

3 c 1Sa 20:33 1Sa 23:26 1Sa 25:29

 KAPU 143 d Nk 65:2

4 e Yob 9:2 Nk 130:3 Kim 7:20 Rom 3:20 Ngl 2:16 1Yo 1:10

f Nk 142:3

5

6

Nkung’a Davidi.

´ E Yave, wa sambu kiame; d Wunikina ndodokela zame. Umpana mvutu mun’owu wa ziku ye unsongi waku. Kukoti mu mfundu yo ntaudi aku ko, Kadi ke vena muntu amoyo ko olenda kala nkwa unsongi vovo wina. e Kadi o mbeni okumbangikanga; Okosomwene moyo ame vana ntoto. Unkomekene yakala muna tombe nze wantu ana bafwa se kolo. O mwand’ame1 uyoyele; f O ntim’ame utungamene. g Iyindulanga e lumbu yankulu; Ibadikanga mavangu maku mawonso; h Iyindulanga1 e salu ya moko maku. Nzangwidi moko mame kwa ngeye;

g Nk 102:4

h Nk 77:5, 6 Nk 77:11, 12 Nk 111:2, 3

142:5 1 Mvovo wa sina: “I kunku kiame.” 142:7 1 Yovo “Vaikisa moyo ame.” 143:4 1 Yovo “O nkum’ame.” 143:5 1 Yovo “Ilongokanga.”

859 7

8

9 10

11

12

NKUNGA 143:7–144:11

Ngina nze nsi yayuma ina ye vuina diaku. a (Sela) E Yave, umpana mvutu mu nzaki; b O nkum’ame1 ufokokele. c Kunsweki ndose aku ko, d Avo ke wau ko, ikituka nze awana bekulumukanga muna wulu.2e ´ Ungiambula yawa oma ma walakazi waku konso mene, Kadi ngeye nsidi e vuvu. Unsonga e nzila mfwete kangalela, f Kadi kwa ngeye ntinini.1 E Yave, umpuluza vana moko ma mbeni. Ivavanga lutaninu lwaku. g Undonga yavanga luzolo lwaku, h Kadi ngeye i Nzambi ame. Mwand’aku wambote; Yambula wamfila muna fulu kialelama.1 E Yave, ungiambula yakala moyo mu kuma kia nkumbu aku. Muna unsongi waku, umpuluza1 muna mpasi. i Muna walakazi waku, sukisa1 e mbeni zame; j Fwasa awonso ana bekumbangikanga,2k Kadi i selo kiaku. l Nkung’a Davidi.

Yave wa Tadi 144 Yambula diame kakembelwa, m

Ona walonga moko mame o nuana vita, Yo longa nlembo miame o nuana vita. n 2 Yandi i nzo ame angolo, okunsonganga walakazi,

143:7 1 Mvovo wa sina: “O mwand’ame.” 2 Yovo “ziami.” 143:8 1 Yovo “Kadi ngeye mbokele.” 143:10 1 Yovo “muna nsi ya unsongi.” 143:11 1 Yovo “vuluza moyo ame.” 143:12 1 Mvovo wa sina: “Butika e nua mia.” 2 Yovo “bemwesanga moyo ame mpasi.”

KAPU 143 a Nk 63:1 b Nk 40:13 Nk 70:5

c Nk 142:3 d Nk 27:9

3

e Nk 28:1 f Nk 5:8 Ngn 3:6

g Nk 59:1

4

Nk 61:3, 4 Nk 91:1

h Nk 25:4

5

i Nk 31:1 j 1Sa 25:29 1Sa 26:9, 10

6

k 1Sa 24:12 l Nk 89:20 

KAPU 144

7

m Nsi 32:4 n 2Sa 22:35 Nk 18:2, 34

 Ndambu ya 2 a 2Sa 22:2, 3

8

b Nk 18:47 c Nk 8:4 Ayi 2:6

9

d Nk 39:5 e 1Tu 29:15 Yob 14:1, 2

10

f Nk 18:9 g Luv 19:18 h Yob 36:32 i 2Sa 22:15 j 2Sa 22:17, 18 Nk 18:16, 17 Nk 54:3

k Nk 33:3 Nk 40:3 Nk 96:1 Yes 42:10 Lus 5:9 Lus 14:3

l 2Sa 5:19 Nk 18:50

m 1Sa 17:45, 46 2Sa 21:15, 17

11

E tininu diame diasikila1 ye mvuluzi ame, E ngubu ame ye swekameno diame, a Ona osianga minkangu kuna nsi a wisa kiame. b E Yave, o muntu nki kimana wantala, Yo mwan’a muntu wansia sungididi? c O muntu una nze mwaya; d E lumbu yandi ina nze kini1 kiviokanga. e E Yave, kulula e zulu diaku, wakulumuka; f Simba e miongo, futumuna mio o mwisi. g Twika nsemo, wamwanganesa e mbeni; h Sika e nzanza zaku yo kubatiakanesa. i Lambula o moko tuka kuna zulu; ˆ Unkula yo kumpuluza muna maza mangolo, Muna moko ma1 nzenza, j Ana bena vo e nua miau luvunu mivovanga Yo zangula koko kwalunene mu dia e ndofi a luvunu.1 E Nzambi, ikuyimbidila nkung’ampa. k Ikuyimbidila ye nsambi ya nsinga kumi. Ona ovananga e nsundidi1 kwa atinu, l Ona ovuluzanga selo kiandi Davidi muna nsosolo a lufwasu. m ˆ Unkula yo kumpuluza vana moko ma nzenza, Ana bena vo e nua miau luvunu mivovanga Ana bazangwidi koko kwalunene muna dia e ndofi a luvunu.

144:2 1 Yovo “diazanguka.” 144:4 1 Yovo “ninga.” 144:7 1 Yovo “wisa kia.” 144:8 1 Mvovo wa sina: “O koko kwau kwalunene i koko kwalunene kwa luvunu.” 144:10 1 Yovo “Ona ovananga luvuluzu.”

NKUNGA 144:12–145:15 12 O wan’eto amakala bekala nze nti mikulanga mu nzaki, Wan’eto amakento nze malunzi ma konko matoma vaˆ lwa ye fwaniswa muna lumbu lwa ntinu. 13 Malundilu meto mezala ye mbongo ya mpila mu mpila; O mameme meto mewutana muna yana yeto, mafunda ye mafunda, yazi ya mafunda. 14 E ngombe zeto za yimita, ke zivanguka ko ngatu sulula; Muna ntanda1 mieto ke mukala dilu ko. 15 Akwa kiese o nkangu una wau! Akwa kiese o nkangu una vo Yave i Nzambi au! a

145

Nkung’a Davidi. 1 [Alefe]

Ikutundidika, e Nzambi ame wa Ntinu, b Yo kembelela nkumbu aku yamu mvu ya mvu. c

2 [Bete]

2 Ikukembelela lumbu kiamvimba; d Ikembelela nkumbu aku yakwele mvu. e

3 [Ngimele]

3 Yave wanene, ofwene kembelelwa; f O nene wandi ke ufimpakana ko.1g

4 [Dalete]

4 Mbandu ke mbandu besanisina mavangu maku; Besamuna mavangu maku mankuma. h

5 [He]

5 Zingula bezingula nkembo a zitu waku, i Itoma yindula mavangu maku masivi. 144:14 1 Yanzala kiakutakenanga nkangu mu teka, sumba lekwa yo tela mambu. 145:3 1 Yovo “ke ulendi bakulwa ko.”

KAPU 144 a Nk 33:12 Nk 37:9 Nk 37:37 Nk 146:5

 KAPU 145 b Yes 33:22 Lus 11:17

c 1Tu 29:10 d Nk 119:164 e Nk 146:2 f Nk 150:2 Rom 1:20 Lus 15:3

g Yob 26:14 Nk 139:6 Rom 11:33

h Luv 12:26, 27 i Nk 8:1 

Ndambu ya 2 a 1Nti 8:66 Nk 13:6 Nk 31:19 Yes 63:7 Yer 31:12

b Nk 51:14 Lus 15:3

c 2Tu 30:9 Efe 2:4

d Luv 34:6 Nek 9:17

e Nk 25:8 Nak 1:7 Mat 5:44, 45 Mav 14:17 Yak 1:17

f Nk 19:1 g Nk 30:4 Ayi 13:15

h Luk 10:8, 9 i Nsi 3:24 1Tu 29:11 Lus 15:3

j Nk 98:1 k Nk 103:19 l Nk 146:10 1Ti 1:17

m Nk 37:23, 24 Nk 94:18

n Nk 146:8

6 [Wau]

860

6 Bezingula mavangu maku masivi,1 Samuna isamuna o nene waku.

7 [Zayine]

7 Besamuna ye kiese vava besungamena o wete waku wayingi, a Beyengoloka ye kiese mu kuma kia unsongi waku. b

8 [Hete]

8 Yave nkwa ngemba ye nkenda, c Ke funganga makasi mu nzaki ko, o walakazi wandi wingi. d

9 [Tete]

9 Yave wambote kw’awonso, e E nkenda zandi zimonekanga muna mavangu mandi mawonso.

[Yoda]

10 Mavangu maku mawonso mekukembelela, e Yave, f E minkwikizi miaku mikukembelela. g

 [Kafe]

11 Besamuna o nkembo a kintinu kiaku h Yo mokenena ngolo zaku, i

[Lamede]

12 Kimana bazayisa mavangu maku mankuma kwa wantu j Yo nkembo a zitu wa kintinu kiaku. k

 [Meme]

13 E kintinu kiaku i kintinu kiakwele mvu, O luyalu lwaku lukala kaka muna mbandu zawonso. l

 [Sameke]

14 Yave osadisanga awonso bebwanga m Yo telamesa awonso bavumbama. n

 [Ayine]

15 Meso mawonso kwa ngeye matadidi; 145:6 1 Yovo “mankuma.”

861

NKUNGA 145:16–147:4

Okubavananga madia muna nsungi andi. a

 [Pe]

16 Oziulanga koko kwaku Yo lungisa e zolela ya awonso bena o moyo. b

 [Tsade]

17 Yave wansongi muna nzila zandi zawonso, c Nkwa ziku muna mawonso kevanganga. d

 [Kofe]

18 Yave ofinamene awonso bekumbokelanga, e Awonso bekumbokelanga kuna ziku.1f

 [Rese]

19 Olungisanga e zolela ya awana bekumvuminanga; g ´ Owanga kazu kiau yo kubavuluza. h

 [Sine]

20 Yave olundanga awonso bekunzolanga, i Kansi, osinga fwasa yimpumbulu yawonso. j

 [Tau]

21 O nu’ame usamuna nkembo a Yave; k Yambula vangwa yawonso yamoyo1 yakembelela nkumbu andi avauka yakwele mvu. l Nukembelela YA!1m Yambula kiwuntu kiame kiawonso kiakembelela Yave. n 2 Ikembelela Yave muna zingu kiame kiawonso. Iyimbidila Nzambi ame wau ngina moyo. 3 Ke nubundi wantu azitu vuvu ko Ngatu kwa mwan’a muntu, ona kalendi twasa luvuluku ko. o

146

145:18 1 Yovo “ye ludi.” 145:21 1 Mvovo wa sina: “nitu zawonso.” 146:1, 10; 147:1 1 Yovo “Aleluya!” E “YA” i mpila yankufi ya yikila e nkumbu Yave.

KAPU 145 a Tuk 1:30 Nk 136:25

b Nk 104:27, 28 Nk 107:9 Nk 132:14, 15

c Tuk 18:25 Nsi 32:4

d Nk 18:25 Lus 15:3, 4

e Nk 34:18 Yak 4:8

f Nk 17:1 g Nk 34:9 h Nk 37:39, 40 Nk 50:15

i Nk 31:23 Nk 97:10

j Ngn 2:22 k Nk 34:1 Nk 51:15

l Nk 117:1 Nk 150:6

 KAPU 146 m Lus 19:6 n Nk 103:1 o Nk 62:9 Nk 118:8, 9 Yes 2:22 Yer 17:5

 Ndambu ya 2 a Tuk 3:19

b c d e f g h i j k l m

Nk 104:29 Kim 3:20 Kim 12:7 Kim 9:5, 10 Yes 38:18 Nk 46:7 Nk 71:5 Yer 17:7 Mav 4:24 Lus 14:7 Nsi 7:9 Nk 107:9 Nk 145:16 Nk 107:14 Nk 142:7 Yes 29:18 Yes 35:5 Nk 145:14 2Ko 7:6 Nsi 10:18 Nk 68:5 Nk 145:20 Luv 15:18 Dan 6:26 Lus 11:15

 KAPU 147 n Nk 135:3 o Nk 102:16 p Nsi 30:1-3 Yez 36:24

4 O mwand’andi uvaika, ovutuka muna ntoto; a Muna lumbu kiakina ngindu zandi zifokoka. b 5 Kiese kwa ndiona una vo Nzambi a Yakobo i nsadisi andi, c E vuvu kiandi kina muna Yave wa Nzambi andi, d 6 O Mvangi a zulu yo ntoto, Kalunga ye yawonso ina mo, e Ona una vo nkwa ziku ntangwa zawonso, f 7 Ona ozenganga diambu dia awana bebangikwanga muna unsongi, Ona ovananga madia kwa muntu una ye nzala. g Yave ovevolanga abakami.1h 8 Yave otemonanga meso ma mpofo; i Yave otelamesanga ana bakovamene; j Yave ozolanga ansongi. 9 Yave otaninanga anzenza; Osadisanga wana bakondwa mase ye akento bafwilwa akala, k Kansi ofungisanga makani ma yimpumbulu.1l 10 Yave okala se Ntinu yakwele mvu, m O Nzambi aku, e Zione oyala yamu mbandu ke mbandu. Nukembelela YA!1 Nukembelela YA!1 Kadi diambote dia yimbidila Nzambi eto; Diawete ye difwanukini muna kunkembelela! n 2 Yave otunga Yerusaleme; o Okutakesa nkangu a Isaele wamwangana. p 3 Osasulanga awana babudikwa e ntima; Owukanga mputa zau. 4 Ozeye lutangu lwa ntetembwa;

147

146:7 1 Mvovo wa sina: “akangami.” 146:9 1 Yovo “otekomonanga nzil’a yimpumbulu.”

NKUNGA 147:5–148:8 5

6 7

8

9 10

11

12 13

14

15

16

Oyikilanga zawonso muna nkumbu. a O Mfumu eto wanene, osundidi o nkuma; b Umbakuzi wandi ke una ye tezo ko. c Yave otelamesa alembami, d Vo i yimbumpulu okubabwisa vana ntoto. Nuyimbidila Yave yo matondo; Nuyimbidila Nzambi eto muna kokolo, Ona ofukanga e zulu yo matuti, Ona onokesanga e mvula ova ntoto, e Yo menesa e titi f muna miongo. Ovananga madia kwa bulu, g Kwa wan’a ngono-ngono ana bekienganga ye nzala. h Ke yangalelanga ngolo za mvalu ko; i Ngatu sivika malu mangolo ma muntu. j Yave oyangalelanga ana bekumvuminanga, k Ana bebundanga walakazi wandi e vuvu. l E Yerusaleme, sanisina Yave. E Zione, kembelela Nzambi aku. Osiamisa e mbindi za mavitu ma mbanz’aku; Osambula wan’aku bena yaku. Otwasa luvuvamu muna mvivu aku; m Okuyukutisila muna wiki1 isundidi o wete. n Otwikidi nkanikinu andi ova ntoto; E mvovo andi nzaki ukwendanga. Onokesanga e mvul’a mpembe nze vusu; o Omwanganesanga dime diakangama mu kuma kia kiozi nze ntoto ampolo. p

147:14 1 E witi i mbwaza zivangilwanga e mfumfu a mbolo.

862 KAPU 147 a Yes 40:26 b Nak 1:3 c Yes 40:28 Rom 11:33

d Nk 37:11 e 1Nti 18:45 Yer 14:22 Mat 5:45

f Yob 38:25-27 Yes 30:23

g Nk 136:25 h Yob 38:41 Luk 12:24

i Yes 31:1 Os 1:7

j 1Sa 16:7 k Mal 3:16 l Nk 33:18 m Lev 26:6 Yes 60:17

n Nsi 8:7, 8 Nk 132:14, 15

o Yob 37:6 p Yob 38:29 

Ndambu ya 2 a Yos 10:11 b Yob 37:10 c Nk 148:8 d Nsi 4:5 e Luv 19:5 Luv 31:16, 17 Nsi 4:8 1Tu 17:21 Rom 3:1, 2

f Lus 19:6 

KAPU 148 g Nk 89:5 h Nk 103:20 Luk 2:13

i Yer 32:18 Yud 14

j Nk 19:1 k Nk 33:6 l Nk 89:37 m Nk 119:91 Yer 31:35, 36 Yer 33:25

17 Onokesanga matadi ma mvula nze nkesona za mbolo. a Nani olenda zizidila e kiozi kiandi? b 18 Otwikanga e diambu diandi, mazelokele. Ovevomonanga tembwa kiandi, c o maza mekukulanga. 19 Ozayisi diambu diandi kwa Yakobo, ˆ E mına ye nzengo zandi kwa Isaele. d 20 Kavangidi wo kwa konso zula ko; e Ke bazeye oma ma nzengo zandi ko. Nukembelela YA!1f Nukembelela YA!1 Nukembelela Yave tuka kuna zulu; g Nunkembelela muna kayengele. 2 Nunkembelela, e mbasi zandi zawonso. h Nunkembelela, e vu yandi yawonso. i 3 Nunkembelela, e ntangwa ye ngonde. Nunkembelela, e ntetembwa zawonso zankezimi. j 4 Nunkembelela, e zulu diazanguka1 Yo maza mena vana ntandu a zulu. 5 Yambula bakembelela e nkumbu a Yave, Kadi yandi wakanikina, i bosi ivangamene. k 6 Wasikidisa yo yamu mvu ya mvu; l Wavana nsiku ke ulendi vioka ko. m 7 Nukembelela Yave ova nza, E mbizi zanene za kalunga yo maza mawonso masina, 8 E nsemo ye mvul’a matadi, mvul’ampembe yo matuti,

148

147:20; 148:1 1 Yovo “Aleluya!” E “YA” i mpila yankufi ya yikila e nkumbu Yave. 148:4 1 Mvovo wa sina: “e zulu dia mazulu.”

863 9

10 11

12 13

14

E tembwa yangolo, nulunganisanga diambu diandi, a E miongo ye kundubulu yawonso, b E nti miyimanga e bundu ye nsedele miawonso, c E mbizi za mfuta d ye twelezi yawonso, E vangwa iyatatanga ye nuni, E yeno atinu a nza ye zula yawonso, E yeno akuluntu ye afundisi awonso a nza, e E yeno matoko ye ndumba,1 Yeno ambuta ye aleke kumosi. Yambula bakembelela e nkumbu a Yave, Kadi nkumbu andi kaka yatunda. f O zitu wandi una va ntoto ye kuna zulu. g Otundidika ngolo1 za nkangu andi, Muna nkembo a minkwikizi miandi, Wan’a Isaele, i nkangu umfinamene. Nukembelela YA!2 Nukembelela YA!2 Nuyimbidila Yave nkung’ampa; h Nunkembelela muna nkutakani a minkwikizi. i Yambula Isaele kamwena Mvangi andi Anene e kiese; j Yambula wan’a Zione bamwena Ntinu au e kiese. Yambula bakembelela e nkumbu andi ye makinu k Yo kunyimbidila muna yingoma-ngoma ye kokolo. l Kadi Yave oyangalelanga nkangu andi. m Oviengesanga alembami muna luvuluzu. n

149 2

3

4

148:12 1 Mvovo wa sina: “mienze.” 148:14 1 Mvovo wa sina: “mpoka.” 148:14; 149:1, 9; 150:1, 6 2 Yovo “Aleluya!” E “YA” i mpila yankufi ya yikila e nkumbu Yave.

NKUNGA 148:9–150:6 KAPU 148 a Luv 9:23 Nk 107:25 Yes 30:30

b Nk 98:8 c 1Tu 16:33 Yes 44:23

d Yes 43:20 e Nk 2:10, 11 f Nk 8:1 Yes 12:4

g 1Nti 8:27 1Tu 29:11

 KAPU 149 h Nk 33:3 Nk 96:1 Yes 42:10 Lus 5:9

i Nk 22:22 j Nk 100:3 Yes 54:5

k Afu 11:34 l Luv 15:20 Nk 150:4

m Nk 84:11 n Nk 132:16 Yes 61:10

 Ndambu ya 2 a Nk 63:6 b Nsi 7:1 

KAPU 150 c Lus 19:6 d Nk 116:19 e Nk 19:1 f Nk 107:15 Lus 15:3

g Nsi 3:24 Nk 145:3

h Nk 81:3 i 1Tu 15:28 j Luv 15:20 k Nk 92:1, 3 Nk 144:9

l 1Sa 10:5 m 2Sa 6:5 1Tu 15:19 1Tu 16:5

n Lus 5:13

5 Yambula minkwikizi bayangalela muna nkembo; Bayengoloka kuna kiese muna mfulu zau. a 6 E nkunga mia kembelela Nzambi yambula miakala muna tubini twau, Ye nsosolo a meno mole vana moko mau. 7 Muna landa e kunda kwa zula Yo tumba nkangu, 8 Bakanga atinu au muna tuvambu Ye azitu au muna tuvambu twa sengwa, 9 Muna kubazengela e nzengo zina basonekenua. b O zitu wau wa minkwikizi miandi miawonso. Nukembelela YA!2 Nukembelela YA!2c Nukembelela Nzambi vana fulu kiandi kiavauka. d Nunkembelela kuna zulu1 ditanga kimbangi kia nkum’andi. e 2 Nunkembelela mun’owu wa mavangu mandi ma nkuma. f Nunkembelela mun’owu wa nene wandi wayingi. g ´ 3 Nunkembelela muna zu dia mpungi. h Nunkembelela muna nsambi ye kokolo. i 4 Nunkembelela ye yingomangoma j ye makinu ma kinzieta. Nunkembelela ye nsinga k ye matutu. l 5 Nunkembelela ye yimbalu yatoma siama. Nunsanisina ye yimbalu yangolo. m 6 Yawonso ifulumunanga, yambula yakembelela YA. Nukembelela YA.2n

150

150:1 1 Mvovo wa sina: “ngambwila.”

NGANA MAMBU MENA MO

1

Kani dia ngana (1-7) Vonza kia yikundi yambi (8-19) Ngangu zakieleka zikazanga muna nzila (20-33)

9

2 Mfunu wa ngangu (1-22) Vava ngangu nze tusalu twaswekama (4) Umbakuzi tanina utaninanga (11) ´ O ta zumba vonza ditwasanga (16-19)

10

3 Kala ye ngangu, bunda vuvu kwa Yave (1-12) Zitisa Yave ye lekwa yantalu (9) Ngangu kiese zitwasanga (13-18) Ngangu luvuvamu zitwasanga (19-26) Kadilu kiambote kuna kw’akaka (27-35) Vanga mbote kw’akaka avo dina mu lendo kiaku (27) 4 Luludiku lwa ngangu lwa se (1-27) Vana ntandu a mawonso vua ngangu (7) Venga nzila za yimpumbulu (14, 15) E nzila za nsongi ziluta kezimanga (18) “Toma lunga-lunga o ntim’aku” (23)

11

5 Lulukisu mu kuma kia nkento wa munta-zumba (1-14) Mwenanga nkaz’a kitoko kiaku e kiese (15-23)

12

6 Keba muna vana nsimbi (1-5) “Wenda kwa kimfietete, e molo” (6-11) Muntu ambi ye kimpumbulu (12-15) Lekwa nsambwadi kemenganga Yave (16-19) Uyikenga muna nkento a kimpumbulu (20-35)

13

7 Lemvokela nkanikinu mia Nzambi, wazinga (1-5) E toko dia kondwa ngangu ovukumwinu (6-27) “Nze ngombe inatwanga kuna vondelo” (22)

14

8 E ngangu ziyikilwanga nze muntu, zivovele (1-36) ‘Omono i vangwa kiantete muna salu ya Nzambi’ (22) ‘Yakala se nsadi a ngangu vana ndambu a Nzambi’ (30) 864

‘Yatoma yangalelanga wan’a wantu’ (31) E ngangu zakieleka zivene mboka (1-12) “E mvu mia zingu kiaku mikudikilwa” (11) Mboka ya nkento a zowa (13-18) “E maza ma yiya mazenza” (17) NGANA ZA SOLOMO (10:1–24:34) E mwan’a ngangu se diandi kemwesanga kiese (1) Moko m’akwa fululu kimvuama metwasanga (4) E mvovo miayingi ke mikondwa vilwa ko (19) Nsambu za Yave vuamisa zivuamisanga (22) O vumi wa Yave zingu ulambulanga (27) E ngangu kw’alembami zina (2) Abendomoki befwasanga akaka (9) “Muna ulolo wa aludiki i mwina ye nluta miambote” (14) O nkwa ntim’a mvevo vuama kevuama (25) Ndiona obundanga e vuvu muna mavua bwa kebwa (28) Ndiona omenganga lusembo kena ye ngangu ko (1) “O vova lembi yindula dina nze muntu osukanga nsosolo” (18) Osiamisa luvuvamu kiese ditwasanga (20) E befo ya luvunu yangemi kwa Yave (22) E ntokani ziyoyesanga ntima (25) Ana bevavanga luludiku akwa ngangu (10) E vuvu kilembi lungana ntima kiyelesanga (12) O ntumw’a ziku lukindisu ketwasa (17) Ona okangala ye nkwa ngangu okala ye ngangu (20) E longi i sinsu kia zola (24) O ntima uzeye mpasi zandi (10) E nzila ina imonekanga vo yambote ilenda twasa lufwa (12) Munkondwa ngangu okwikilanga muna mawonso (15) Akundi a mvuama ayingi (20) Ntim’a vuvama i moyo muna nitu (30)

865

NGANA Mambu Mena mo

15 E mvutu za malembe zilembekanga e nganzi (1) O meso ma Yave mena mwawonso (3) E sambu kia nsongi kiyangidikanga Nzambi (8) Vana vakondelo mbokena makani mafunga (22) Teka yindula vitila wavana e mvutu (28)

22 Nkumbu ambote isundidi ulolo wa kimvuama (1) O longwa muna kileke ditwasa nluta muna zingu kiawonso (6) O molo omonanga wonga wa nkosi kuna mbazi (13) E tumbu uzowa kivengomonanga (15) O nkwa fululu atinu kesadilanga (29)

16 Yave ofimpanga makani (2) Yekeka mavangu maku kwa Yave (3) E balanza yansongi kwa Yave yatuka (11) Vitila muntu kabwa, lulendo luvitanga (18) E mvu i kolow’ambote (31)

23 Kala ye ngangu avo bavene mbok’a madia (2) Kukivani mvimba ko mu vava kimvuama (4) E kimvuama kilenda tilumuka ´ kwanda (5) Kukadi vana vena nduvu za vinyu ko (20) E malavu mankolwa metatika nze nioka (32)

17 Kuvutudi mbi muna mbote ko (13) Katuka vitila ntantani zayantika (14) Nkundi akieleka ozolanga ntangwa zawonso (17) “Ntim’a kiese i nlongo miambote” (22) O nkwa zayi olunga-lunganga mvovo miandi (27) 18 Ndiona okuyivambulanga zolela ya yandi kibeni kevavanga (1) ´ E nkumbu a Yave i nzo yanda yangolo (10) Mavua i lutaninu lwa kimbanzikila (11) ´ Dia ngangu mu wa ndambu zau zole (17) Nkundi otatidilanga lutila mpangi (24) 19 O nkwa ngangu ke funganga makasi mu nzaki ko (11) Nkento wazola ntantani una nze nludi unokanga (13) Nkento a ngangu i nkayilu utukanga kwa Yave (14) Longa mwana wau vena ye vuvu (18) Ngangu za wa e longi (20) 20 E vinyu mvezi (1) O molo muna nsungi a mbangala ke vatanga ko (4) E makani muna ntim’a muntu mena nze maza masina (5) Lulukisu mu kuma kia sia nsilu lembi teka yindula (25) O nkembo a matoko i nkum’au (29) 21 Yave ovilulanga ntim’a ntinu (1) O unsongi ulutidi yimenga (3) O sala ye fululu nluta ditwasanga (5) ´ Ndiona olembi wa kazu kia nsukami, yandi mpe ke tambulwilwa ko (13) Ke vena ngangu ko zitelamena Yave (30)

24 Kumweni wantu ambi kimpala ko (1) Muna ngangu i mutungilwa nzo (3) O nsongi kana nkutu vo obwidi telama ketelama (16) Kuvutula mbi muna mbi ko (29) Finimba-nimba usukami fitwasanga (33, 34) 25 NGANA ZA SOLOMO ZA BANDULWA KWA NTAUDI ZA KIZEKEYA WA NTINU (25:1–29:27) Kala nlundi a mbumba (9) Mvovo miatoma solwa (11) Kwendingi mu nzo ya nkwaku ko ntangwa zawonso (17) Sia makala ma tiya vana ntu a mbeni (21, 22) Nsangu zambote zina nze maza manzizi (25) 26

Kadilu kia miolo kisenzekelo (13-16) Kuyisia mu ntantani zangani ko (17) Venga nsaka zambi (18, 19) Vana vakondelo nkuni, o tiya zima tuzima (20, 21) E mvovo mia nkwa makumbu mina nze madia mambote (22)

27

Lusembo lwa nkundi nluta lutwasanga (5, 6) E mwan’ame, mwesa ntim’ame kiese (11) Sengwa kisekesanga e sengwa (17) Zaya kambi diaku (23) Kimvuama ke kizingila yakwele mvu ko (24)

NGANA Mambu Mena mo –1:14

866

28

E sambu kia muntu olembi wanga, kiangemi (9) Ndiona ofunguna masumu nkenda kefwilwa (13) Ndiona osutila vuama, nkanu kenata (20) Lusembo lusundidi malengo (23) Ndiona okayanga ke kondwa lekwa ko (27)

29

O mwana walutulwa nsoni ketwasanga (15) Vana vakondelo mona-meso, o nkangu utungiana (18) O nkwa makasi nkindu keyangumunanga (22) O nlembami zitiswa kezitiswa (23) Omwena wantu o wonga i ntambu (25)

za Solomo wa mwa1 Ngana n’a Davidi wa ntinu a Isaea

b

le: c 2 Muna longokela ngangu d ye longi; Muna bakula mvovo mia ngangu; 3 Muna vua longi e divananga lulungalalu, Unsongi, f ndwenga g ye ziku; 4 Muna vana lulungalalu h kwa mazowa; Muna vana zayi ye ntona zambote kwa toko. i 5 O nkwa ngangu owanga yo tambula malongi mayingi; j O nkwa umbakuzi ovuanga tuludiku twa ngangu k 6 Muna bakula ngana ye mvovo miampimpita, Mvovo mia ngangu ye ngwala zau.1 l 7 O vumi wa Yave i lubantiku lwa zayi. m Mazowa kaka bevezanga ngangu ye longi. n ´ 8 E mwan’ame, wa longi dia se diaku, o

1:6 1 Yovo “ngana.”

30 MAMBU MA ANGU (1-33) Kumpani usukami ko ngatu kimvuama (8) Lekwa ke iyukutakanga ko (15, 16) Lekwa ke isisanga lambu ko (18, 19) Nkento wa munta-zumba (20) Bulu ina ye ngangu za kingutukila (24) 31 MAMBU MA LEMUELE WA NTINU (1-31) O nkento a ngangu, nani olenda kunsolola? (10) Nsadi ambote ye nkwa fululu (17) O wete wina vana lubini lwandi (26) O wana yo nkaz’andi bekunsanisinanga (28) E kimote yo vienga vila kuvilanga (30)

KAPU 1 a 1Nti 4:29, 32 Kim 12:9

b 2Sa 12:24

9

c 1Nti 2:12 d Ngn 8:11 e Ngn 3:11, 12

10

f Ayi 12:11 g 1Nti 3:28 h Ngn 15:5

11

i Ngn 2:11 Ngn 3:21 Ngn 8:12

j Ngn 9:9 k 1Sa 25:32, 33 Ngn 24:6

l Kim 12:11 m Yob 28:28

12

Ngn 9:10

n Ngn 5:12, 13 Ngn 18:2

o Nsi 6:6, 7 Efe 6:4 Ayi 12:9

13

 Ndambu ya 2 a Lev 19:3 Ngn 31:26 2Ti 1:5

b Ngn 4:7, 9 c Ngn 3:21, 22 d Tuk 39:7, 8 Nsi 13:6-8

14

Kubembola luludiku lwa1 ngudi aku ko. a Kadi i kolowa ya mvuma kuna ntu aku b Ye nsanga wambote muna nsingu aku. c E mwan’ame, avo asumuki bavavidi kuvukumuna, kutambulwidi ko. d Avo bavovele vo: “Wiza yeto. Yambula twenda swekama kimana twabungula menga. Twaswekama yo vingila minkondwa kuma, twabasakanena. Tukubamina kimoyo nze Ziami,1 Baminuka amvimba nze awana bekulumukanga muna wulu. Yambula twenda kutumuna tusalu twau twawonso; Twazadisa nzo zeto ye sanzu. Kala yeto entwadi,1

1:8 1 Yovo “nsiku a.” 1:12 1 Yovo “Seol,” i sia vo, ziami kia wantu awonso. Tala Nsas’a Mvovo. 1:14 1 Yovo “Wiza twata e nkas’a mienze.”

867

15 16

17 18

19

20

21

22

23

24

Yeto awonso tubaka kunku kiafwanana muna ina tuyiya.”1 E mwan’ame, kubalandi ko. Kusie tambi yaku muna nzila zau ko, a Kadi malu mau nzaki mekwendanga muna vanga e mbi; Bezabuziokanga muna bungula menga. b Kieleka, ke dina mfunu ko mu leka konde vana meso ma nuni. I kuma beswekamenanga muna bungula menga; Belangidilanga muna katula mioyo mia wantu ankaka. Ezazi i nzila z’awana bevavanga nluta mia lembi songa, Ana bekatulanga mioyo mia awana bavuidi mio. c E ngangu zakieleka d zikazanga muna nzila. e Zitatulanga e ndinga muna ntanda.1 f Zibokanga muna konko ya nzila zilutilanga e ndonga. Muna mielo mia mavitu ma mbanza, zivovele vo: g “E yeno mazowa, yamu nkia kolo nuzolela kizowa? E yeno avezi, yamu nkia kolo nuyangalela luvezo? E yeno mazowa, yamu nkia kolo numengena zayi? h Nutambulwila lusembo lwame.1 i I bosi ikunubungulwila mwand’ame; Ikunuzayisa mvovo miame. j Yakunubokela, kansi yeno ke nuazola kungwila ko, Yalambula koko, kansi ke muntu ko wasia sungididi. k

NGANA 1:15–2:3 KAPU 1 a Ngn 4:14 Ngn 13:20 1Ko 15:33

b Ngn 6:16-18 Rom 3:15

c Ngn 15:27 d Rom 16:27 1Ko 1:20 Yak 3:17

e Mat 10:27 f Ngn 8:1-3 Ngn 9:1, 3

g Yoa 18:20 Mav 20:20

h Ngn 5:12, 13 Yoa 3:20

i Nk 141:5 Lus 3:19

j Yes 54:13 k Yes 65:12 

Ndambu ya 2 a Afu 10:13, 14 b Man 3:44 c Os 4:6 d Afu 5:8 e Yer 6:19 Ngl 6:7

f Yes 48:18 g 2Nti 6:15, 16 Yes 26:3 2Pe 2:9

 KAPU 2 h Nsi 6:6, 8 i Ngn 1:5 j Ayi 5:14

1:14 1 Yovo “Nkutu mosi tusadila yeto awonso.” 1:20 1 Yanzala kiakutakenanga nkangu mu teka, sumba lekwa yo tela mambu. 1:23 1 Yovo “Vava ikunusemba, nuvutuka manima.”

k 1Nti 3:11, 12 Ngn 9:10 2Ti 2:7

l Flp 1:9

25 Nuvezele luludiku lwame Yo bembola tumbu kiame, 26 Omono mpe seva ikunuseva vava nubwilwa e sumbula; Sakanena ikunusakanena vava nubwilwa dina numwenanga wonga, a 27 Kina numwenanga wonga vava kikwiza nze tembwa kiangolo, Ye sumbula vava kikwiza nze kimbongela, Vava mpasi ye lukendalalu lukunulwakila. 28 Muna ntangwa yayina bekumbokela, kansi kikubavana mvutu ko; Bekumpava ye tima diawonso, kansi ke bekunsolola ko, b 29 Kadi bamengene zayi, c Ke bazolele vumina Yave ko. d 30 Ke batambulwidi longi diame ko; Bavezele tuludiku twame twawonso. 31 Ozevo, mfwilu bebaka muna mavangu mau, e Bezala ye makani mau.1 32 Kadi ukolami wa mazowa ukubavonda, O luvuvamu lwa mazowa lukubafwasa. 33 Kansi konso ona okungwila mu luvuvamu kekala f Yo vuvama, lembi mona wonga wa sumbula.” g E mwan’ame, avo otambulwidi mvovo miame Yo lunda nkanikinu miame muna ntima, h 2 Watamba matu muna ngangu i Yo sia ntim’aku muna mbakula; j 3 Vana ntandu, avo obokele umbakuzi k Yo tatula ndinga muna mbakula; l

2

1:31 1 Yovo “tuludiku twau.”

NGANA 2:4–3:5 4 Avo okwamanene vava mambu mama nze palata, a Yo satulula mo nze tusalu twaswekama; b 5 Ozevo, obakula vumi wa Yave, c Yo solola zayi wa Nzambi. d 6 Kadi Yave yandi ovananga ngangu; e Muna nu’andi i mutukanga zayi yo umbakuzi. 7 Olundilanga ansongi e ngangu za vimpi; Yandi i ngubu kw’awana bekangalelanga muna ziku. f 8 Otaninanga nzila za unsongi, Yo lunda nzila za minkwikizi miandi. g 9 Ozevo, obakula edi diansongi, diambote ye dia ziku, Ye nzila zawonso zambote. h 10 Vava ngangu zikota muna ntim’aku i Yo zayi uyangidika moyo1 aku, j 11 E ndwenga zikuyingila, k O umbakuzi ukutanina, 12 Kimana wavuluza muna nzila yambi, Muna wantu bevovanga mambu mabendomoka, l 13 Muna awana bayambula mayendelo mansongi Kimana bakangalela muna nzila za tombe, m 14 Muna awana beyangalelanga vanga e mbi, Yo yangalela mambu mambi ye umpumbulu, 15 Awana bena vo nzila zau zabendomoka, O mayendelo mau mawonso matekama. 16 E ngangu zikuvuluza muna nkento wa munta-zumba,1 Muna mvovo mia 2:10 1 Tala Nsas’a Mvovo. 2:16 1 Mvovo wa sina: “nzenza.” Nanga, nkento wavambana yo Nzambi muna kuma kia nkal’andi yambi.

868 KAPU 2 a Nk 19:9, 10 b Yob 28:15-18

17

c Yob 28:28 Ngn 8:13 Yer 32:40

d Yer 9:24

18

1Yo 5:20

e Luv 31:2, 3 1Nti 4:29 2Ti 3:16, 17 Yak 3:17

19

f Nk 41:12 Ngn 28:18

g Nk 97:10

20

h Kim 12:13 Mik 6:8 Mat 22:37-40

i Nk 119:111

21

j Mav 17:11 k Kim 7:12 l Ngn 8:13

22

m Yoa 3:19 

Ndambu ya 2 a Tuk 39:10-12 Ngn 6:23, 24 Ngn 7:4, 5

b Tuk 2:24 Ngn 5:18

3 2

c Ngn 5:3, 5 Ngn 5:20, 23 Ngn 9:16-18 Efe 5:5

d Kim 7:26

3

Lus 22:15

e Ngn 13:20 f Nk 37:11, 29 g Nk 104:35 Ngn 10:7 Mat 25:46

h Nsi 28:45, 63 

KAPU 3 i Nsi 5:16 j Os 12:6 k Nsi 6:6, 8 l 2Ko 8:21 m Yes 26:4 Yer 17:7

4

5

malengo mia nkento a kimpumbulu,1 a Ona wayambula yakala dia kindumba kiandi b Yo vilakana kangu kakanga yo Nzambi andi; Kadi e nzo a nkento a kimpumbulu ku lufwa inatanga, E nzila zandi zifilanga ana batovoka muna lufwa. c Konso ona ovukana yandi1 ke vutuka ko, Ngatu vutuka diaka muna mayendelo ma moyo. d Dianu vo, landa nzil’a wantu ambote Yo tatidila mayendelo ma unsongi, e Kadi ansongi kaka bezingila va ntoto, Akwa ziku1 besikila vo. f Kansi yimpumbulu, befwaswa ova ntoto, g Akwa luvunu vuzwa bevuzwa va ntoto. h E mwan’ame, kuvilakani malongi mame1 ko, Lunda nkanikinu miame muna ntim’aku, Kadi mikukudikila lumbu yayingi Ye mvu mia zingu ye luvuvamu. i Kuyambula ko vo walakazi1 ye kwikizi kiasisa. j Kanga kio muna nsingu aku; Soneka kio muna babu kia ntim’aku; k Muna diadi, osolola dienga ye umbakuzi wafwana Vana meso ma Nzambi ye ma wantu. l Bunda Yave e vuvu m ye ntim’aku wawonso,

2:19 1 Mvovo wa sina: “okota muna nzo andi.” 2:21 1 Yovo “Ana betatidilanga kwikizi.” 3:1 1 Yovo “nsiku ame.” 3:3 1 Mvovo wa Kiyibere una ye nsasa vo: “zola ye walakazi ulembi suka.” Tala Nsas’a Mvovo. “Zola kulembi suka.”

869

6 7

8 9

10

11

12

13 14

15

16

Kubundi vuvu muna1 umbakuzi wa ngeye kibeni ko. a Untadila muna nzila zaku zawonso, b Yandi osingika e nzila zaku. c Kubundi vuvu muna ngangu za ngeye kibeni ko. d Vumina Yave, vengomoka muna mbi. Ediadi dikala se nlongo muna nitu aku1 Yo kumika visi yaku. Zitisila Yave muna lekwa yaku yantalu, e Ye mbongo antete1 ya nkutik’aku yawonso;2 f Ozevo, malundilu maku mezala, g Makaminu maku mesempoka ye vinyu yampa. E mwan’ame, kubembola longi dia Yave ko, h Ngatu mwena lusembo lwandi e ngemi, i Kadi Yave osembanga awana kezolanga, j Wauna se kevanganga kwa mwana ndiona kezolanga. k Nkwa kiese o muntu osolwele ngangu l Yo muntu obakidi umbakuzi; O baka ngangu disundidi wete ke mu palata ko, E nluta miandi misundidi wete ke mu nluta mia wolo ko. m E ntalu andi isundidi ina ya makolado;1 Ke vena lekwa ko oyangalelanga kilenda tezaneswa ye ngangu. E zingu kianda kina vana koko kwandi kwalunene; E kimvuama yo nkembo una

NGANA 3:6-28 KAPU 3 a Ngn 28:26 Yer 10:23 1Ko 3:18

b 1Sa 23:2, 4 Nek 1:11 Flp 4:6

18

c Yos 1:7 Nk 25:9 Yak 1:5

d Ngn 26:12

19

Rom 12:16

e Nta 31:50 Nsi 16:16 Luk 16:9 1Ti 6:18

20

f Luv 23:19 g 2Tu 31:10

21

Mal 3:10

h Ngn 15:32 Ayi 12:5, 6

i Nk 94:12 j Lus 3:19

22

k Nsi 8:5 Ayi 12:7, 9

l Kim 7:12 m Yob 28:15, 18 

Ndambu ya 2 a Flp 4:9

23

24

b Nk 1:1, 2 c Nk 104:24

25

d Ngn 8:27 Yer 10:12

e Yob 36:27 Yob 38:37 Yer 10:13

26

f Yes 26:7 g Nk 3:5 Ngn 6:22

h Kim 5:12 i Nk 27:1

27

j Nk 73:12, 19 k Ngn 10:29 Ngn 28:1

3:5 1 Mvovo wa sina: “Kuyekamena.” 3:8 1 Mvovo wa sina: “nkumba aku.” 3:9 1 Yovo “kunku kisundidi o wete.” 2 Yovo “mfutu aku wawonso.” 3:15 1 Tala Nsas’a Mvovo.

17

l Nk 91:14 m Yak 2:15, 16 n Nsi 15:7, 8 Ngn 28:27

28

vana koko kwandi kwalumonso. E nzila zandi, zambote, Mayendelo mandi mawonso ma luvuvamu. a Yandi i nti a moyo kw’awana besimbinina zo, Awana betatidila zo beyikilwa vo akwa kiese. b Yave mu ngangu kakubikila o ntoto. c Mu umbakuzi katoma sikidisila e zulu. d Muna zayi wandi o maza ma masina i mabulanena Ye matuti manokesa e lowa. e E mwan’ame, kuyambula sia sungididi muna mambu mama ko.1 Tatidila ngangu za vimpi ye ndwenga; Zikuvana moyo Yo kala se nsanga muna nsingu aku; Ozevo, i nkangala okangalela mu luvuvamu, Malu maku ke meta sakuba ko. f Vava olavalala, kukala ye wonga ko, g Vava oleka, o tulu twaku twambote tukala. h Kumona wonga wa konso diambu diansisi ko dikwizila kuna kinsalukisa, i Ngatu tembwa kiangolo kilwakila yimpumbulu. j Kadi Yave okala se nto a vuvu kiaku; k Olunda kulu kwaku kwalembi bakama muna ntambu. l Kuyambula vanga mbote ko kw’awana bafwanukini yo m Avo una ye lendo kia sadisa.1 n Kuvovesa nkwaku ko vo:

3:21 1 Kalukatisiku ko vo, i ngangu, umbakuzi yo zayi wa Nzambi uyikilu muna tini iviokele. 3:27 1 Yovo “Avo koko kwaku kulenda wo vanga.”

NGANA 3:29–4:17

29

30

31 32

33

34 35

4 2

3

4

´ “Nda kwaku; vutuka mbazi, i bosi ikuvana kio,” Avo olenda kio kumvana owau. Kukani vanga mbi kwa mfinangani aku ko a Ona ozingilanga yaku mu luvuvamu. Kutantani yo muntu nkatunkatu ko b Avo kavangidi diambu diambi ko. c Kumwena nkwa nsoki kimpala ko d Ngatu landa nzila zandi, Kadi Yave omenganga mpuki, e Kansi okalanga se nkundi akola kw’ansongi. f E sibu kia Yave kina muna nzo a kimpumbulu, g Kansi osambula nzo z’ansongi. h Kadi ovezanga avezi, i Kansi ofwilanga alembami e nkenda. j Akwa ngangu nkembo betambula, Kansi mazowa besanisinanga mambu metwasanga e nsoni. k ´ E wan’ame, nuwa longi dia se; l Nuwunikina kimana nuakala ye umbakuzi, Kadi ikunuvana longi diambote; Ke nubembola malongi mame1 ko. m Yakala se mwan’ambote kuna kwa se diame n Yatoma zolwanga kwa ngudi ame. o Wandonga yo kumpovesa vo: “Yambula ntim’aku wasimbinina e mvovo miame. p Lunda nkanikinu miame kimana wakwamanana zinga. q

4:2 1 Yovo “nsiku ame.”

870 KAPU 3 a Ngn 6:16, 18 b Ngn 18:6 Ngn 20:3

c Rom 12:18 d Nk 37:1 Ngn 23:17

e Ngn 6:16, 17 f Nk 15:1, 2 Nk 24:3, 4 Nk 25:14

g Nsi 28:15 Yos 7:24, 25 Est 9:24, 25

h Yob 42:12, 13 Nk 37:25

i Ngn 19:29 j Nk 37:11 Nk 138:6 Yes 57:15 Yak 4:6

k Est 6:11, 12 Ngn 12:8

 KAPU 4 l Nsi 6:6, 7 Ngn 19:20 Efe 6:1

m 1Tu 28:9 n 1Nti 2:12 o 1Nti 1:16-21 p Nsi 4:9 q Lev 18:5 

Ndambu ya 2 a Nek 8:3, 8 Ngn 9:10

b Kim 7:12 c Ngn 15:14 Mat 13:23 Ayi 5:14

d Dan 1:17, 20 e 1Nti 4:29 f Nsi 5:16 g 1Nti 4:29 h Yes 26:7 i Ngn 8:10 Ayi 2:1 Ayi 12:5, 6

j Nsi 32:45-47 Ayi 12:11

k Nk 1:1 1Ko 15:33

l Am 5:15 Efe 5:11

m Ngn 5:3, 8 1Te 5:22

5 Baka ngangu yo umbakuzi. a Kuvilakani ko, ngatu vengomoka e mvovo mia nu’ame. 6 Kuyambula ngangu ko, kadi tanina zikutanina. Zola zo, kadi zikulungalunga. 7 E ngangu i diambu disundidi o mfunu, ozevo baka ngangu, b Vana ntandu a mawonso obaka, baka mpe umbakuzi. c 8 Toma zo yangalela, zikutundidika. d Avo obimbakene zo, zikuzitisa. e 9 E ngangu zisia nzingu awete kuna ntu aku; Zikuviengesa ye kolow’a nkembo.” 10 E mwan’ame, tambulwila e mvovo miame, E mvu mia zingu kiaku mikala miayingi. f 11 Ikulongela muna nzil’a ngangu; g Ikudiatisila muna mayendelo ma unsongi. h 12 Vava okangala, e tambi yaku ke ikukakalakesa ko; Avo wele tikuna, kuta sakuba ko. 13 Simbinina e longi; kuyambula dio ko. i Tatidila dio, kadi i moyo aku kikilu. j 14 Kukoti muna yendelo dia yimpumbulu ko, Ngatu landa nzila za wantu ambi. k 15 Venga zo, kuviokela mo ko; l Vavuka zo, lutakana zo. m 16 Kadi ke belekanga ko avo ke bavangidi diambu diambi ko. O tulu twau tuvunzananga avo ke babwisidi muntu ko. 17 Mbolo a umpumbulu bedianga Yo nua vinyu a nsoki.

871 18 Kansi, e nzil’a nsongi ina nze ntemo a kuma kukianga Una unungunukanga temoka yavana ntangwa ivaika. a 19 E nzil’a yimpumbulu ina nze tombe; Ke bazeye kina kikubatesesa sakuba ko. ´ 20 E mwan’ame, wa mambu mame; Toma winikina mvovo miame.1 21 Kukatula mio vana meso maku ko; Toma mio lunda muna nsi a ntim’aku, b 22 Kadi i moyo kwa awana besolola mio c Yo mavimpi muna nitu au yawonso. 23 Vana ntandu a mawonso, toma lunga-lunga o ntim’aku, d Kadi i nto a moyo. 24 Katula mvovo miabendomoka vana wina, e Vavuka mvimba mvovo mialuvunu. 25 Meso maku mafwete tala kaka kuna ntwala, Elo, tala kaka kuna ntwal’aku. f 26 Leleka nzil’a malu maku, g E nzila zaku zawonso zisikila. 27 Kuvengomoki kulunene ko ngatu kulumonso. h Katula malu maku muna mambu mambi. ´ E mwan’ame, wa ngangu zame. Tamba matu muna umbakuzi wame, i 2 Kimana walunda e ndwenga zaku Yo tatidila zayi muna lubini lwaku. j 3 Kadi e mvovo mia1 nkento

5

4:20 1 Mvovo wa sina: “Tamba mvovo miame o matu.” 5:3 1 Mvovo wa sina: “befo ya.”

NGANA 4:18–5:15 KAPU 4 a 2Sa 23:3, 4 Nk 119:105 1Ko 13:12 2Ko 4:6 2Pe 1:19

4

b Nk 40:8 Ngn 2:1

5 c 1Ti 4:8 d Yer 17:9 Mak 7:21-23 Efe 6:14

6

e 1Pe 2:1 f Mat 6:22 g Efe 5:15

7 8

h Nsi 12:32 Yos 1:7



9

KAPU 5 i 1Nti 4:29 Yak 1:19

10

j Ngn 15:7 

Ndambu ya 2 a Ngn 7:14-21

11

b Ngn 9:16, 17 c Kim 7:26

12

d Ngn 6:32, 33 e Ngn 9:14, 15

13

f Ngn 29:3 g Ngn 6:33-35

14

Ngn 7:23

h Ngn 31:3 Luk 15:30

i Ngn 7:22, 23 j Ngn 6:27-29

15

a kimpumbulu1 miazenza nze wiki, a O nu’andi walelomoka nze mazi. b Kansi kuna kulanda, wandudi nze nlulu, c Watwa nze nsosolo a meno mole. d Malu mandi mekulumuka kuna lufwa. E tambi yandi ifilanga muna Ziami.1 Ke sianga sungididi muna nzila a moyo ko. Oyungananga, lembi zaya kuna kakwenda. Owau, e wan’ame, nungwila, Ke nuvengomoki muna mvovo mia nu’ame ko. Kumfinama ko; Kufinama vana mwelo a nzo andi ko, e Kimana walembi vana zitu waku kw’akaka f Ngatu yima mvu miampasi; g Kimana anzenza balembi fokola tusalu twaku,1 h O mfutu a salu kiaku walembi manina muna nzo a nzenza. Avo ke wau ko, okunga kuna mbaninu a zingu kiaku Vava ngolo zaku ye nitu aku itovoka. i Yo vova vo: “Ekwe mpila yamengena e longi! Ekwe mpila ntim’ame wabembolwela lusembo! ´ Kiawa ndinga y’aludiki ame ko Ngatu tamba matu kwa alongi ame. Fioti fiasala nga yabwa emvimba muna mpasi Vana meso ma nkutakani yawonso.” j Nuina maza muna sima kiaku

5:3 1 Mvovo wa sina: “nzenza.” Tala Ngana 2:16. 5:5 1 Yovo “Seol,” i sia vo, ziami kia wantu awonso. Tala Nsas’a Mvovo. 5:10 1 Yovo “nkum’aku.”

NGANA 5:16–6:15 16

17 18

19

20

21

22

23

6 2

Yo maza mefwafumukanga1 muna nto aku. a E nto zaku nga zifwete mwangana kuna mbazi, Ye nkukula za maza maku muna ntanda?1 b Yambula zakala za ngeye mosi kaka, Ke za nzenza bena yaku ko. c Yambula nto aku yasambulwa, Wamwena kiese muna nkento a kitoko kiaku, d Nsese anzodi, nkombo ambote a miongo. Yambula ntulu1 zandi zayangidika2 ntangwa zawonso. e E nzol’andi yamwesa e kiese ntangwa zawonso. f E mwan’ame, ekuma oyambulwila vo nkento wa munta-zumba1 kavukumuna Yovo wabimbakana ntulu za nkento una vo kimpumbulu?1 g Kadi e nzila za muntu zina vana meso ma Yave; Ofimpanga mayendelo mandi mawonso. h E kimpumbulu obakama muna masumu mandi, Yo kangama muna nsinga mia sumu diandi. i Ofwila muna kondwa kwa longi Yo tungianina muna uzowa wandi wayingi. E mwan’ame, avo ovanini nkwaku nsimbi, j Avo owizanene yo nzenza, k Avo obakamene muna nsilu aku, l

5:15 1 Yovo “maza manzizi.” 5:16 1 Yanzala kiakutakenanga nkangu mu teka, sumba lekwa yo tela mambu. 5:19 1 Yovo “mayeno.” 2 Yovo “zakolesa.” 5:20 1 Mvovo wa sina: “nzenza.” Tala Ngana 2:16.

872 KAPU 5 a 1Ko 7:3 Ayi 13:4

3

b Ngn 5:20 c Tuk 2:24 d Nsi 24:5 Kim 9:9

e Nks 2:9 f Tuk 26:8 Tuk 29:20 Nks 8:6

4 5

g Ngn 22:14 h 2Tu 16:9 Nk 11:4 Nk 17:3 Yer 17:10 Ayi 4:13

i Nk 7:14-16

6

7

Ngl 6:7

 KAPU 6

8

j Ngn 17:18 k Ngn 11:15 Ngn 20:16

l Ngn 18:7 

Ndambu ya 2 a Mat 5:25

9

10

b Ngn 10:26 Ngn 26:13-15

c Ngn 30:24,25

11

d Ngn 20:13 Ngn 24:33, 34 Kim 4:5

12

e Ngn 13:4 Ngn 20:4 Ngn 24:30-34

13

f Ngn 16:27 Yak 3:6

g Ngn 10:10 Ngn 16:30

14

h Nk 36:1, 4 Yes 32:7 Mik 2:1

i Ngn 16:28 Rom 16:17

j Nk 73:12, 18

15

Avo okangamene muna mvovo mia nu’aku, E mwan’ame, vanga edi, muna kukivevola, Kadi obwidi vana koko kwa nkwaku: Wenda kuyisakidika yo dodokela nkwaku. a Kuzimi meso ko waleka, Ngatu yambula vo ve yaku ya meso yanimba. Uyikutumuna nze nkayi vana moko ma nkongo, Nze nuni vana moko ma mbaki a nuni. Wenda kwa kimfietete, e molo; b Toma tala e nzila zandi wavua e ngangu. Kana una vo kena ye mfidi ko, yovo ntwadisi ngatu nyadi, Okubikanga madia mandi muna nsungi a masanza, c Yo lunda madia mandi muna nsungi a nkutika. E molo, yamu nkia kolo oleka? Nkia ntangwa osikama kuna tulu? Fitulu-tulu, finimba-nimba, Finzinga-nzinga moko muna leka, d O usukami waku ukwiza nze mwivi, E nkondelo aku nze muntu una ye nuaninua. e O muntu ambi, e kimpumbulu, e salu kiandi kwenda vovi luvunu; f Obwetanga e disu, g odudidilanga muna tambi yo vanga e sinsu muna nlembo miandi. Muna ntim’andi ambi, Okananga mbi h yo mwanganesa ntantani. i Muna kuma kiaki, e mpasi zandi zikwizila muna kinsalukisa Okosomonua vana vau, ke sasuka diaka ko. j

873 16 Vena ye mambu sambanu Yave kemenganga; Elo, mambu nsambwadi mena vo mangemi kwa yandi:1 17 Meso malulendo, a lubini lwa luvunu b ye moko mebungulanga menga ma munkondwa-kuma, c 18 Ntima ukananga mbi ye malu d mekwendanga ntinu muna bi, 19 Mbangi a luvunu ona ovovanga kaka luvunu, e Ye ndiona ovaikisanga ntantani vana vena ampangi. f 20 E mwan’ame, lunda nkanikinu a se diaku, Kubembola luludiku lwa1 ngudi aku ko. g 21 Kanga mio muna ntim’aku; Zitikila mio muna nsingu aku. 22 Vava okangala, mikufila; Vava oleka, mikulungalunga; Vava osikama, mikumokenesa.1 23 Kadi e nkanikinu i mwinda, h O nsiku i ntemo, i O tusembo twa longi i nzil’a moyo. j 24 Mikutanina muna nkento ambi, k Muna malengo ma lubini lwa nkento a kimpumbulu.1 l 25 Kuzinina wete wandi ntima ko m Ngatu kunyambula kavukumuna muna ndengol’a meso mandi, 26 Kadi o nkembi1 okitula yakala se tini kia mbolo, n Vo i nkento wa muntazumba2 okondelelanga moyo a ntalu. 6:16 1 Yovo “kwa moyo andi.” 6:20 1 Yovo “nsiku a.” 6:22 1 Yovo “mikulonga.” 6:24 1 Mvovo wa sina: “nzenza.” Tala Ngana 2:16. 6:26 1 Yovo “nkento a ndumba.” 2 Mvovo wa sina: “nkento angani.”

NGANA 6:16–7:3 KAPU 6 a Nk 101:5 Ngn 8:13 Ngn 16:5

b Ngn 12:22 Lus 21:8

c Tuk 4:8, 10 Nta 35:31 Nsi 27:25

d Ngn 11:20 Zak 8:17 Mal 2:16

e Luv 23:1 f Lev 19:16 Ngl 5:20, 21 Yak 3:14, 15

g Nsi 21:18, 21 Efe 6:1

h Nk 119:105 i Yes 51:4 j Ngn 4:13 Ayi 12:11

k Kim 7:26 l Ngn 5:3 Ngn 7:4, 5

m Mat 5:28 Yak 1:14, 15

n Ngn 29:3 Luk 15:16, 30

 Ndambu ya 2 a Ngl 6:7 b 2Sa 11:4 2Sa 12:10, 11 Ngn 6:32-35 Ayi 13:4

c Luv 22:1, 4 d Ngn 2:18, 19 Ngn 5:20, 23 Mal 3:5 1Ko 6:9, 10 Ayi 13:4

e Ngn 5:8, 9 f 1Nti 15:5 1Tu 5:1 Mat 1:6

g Tuk 39:19, 20 

KAPU 7 h Ngn 10:14 i Lev 18:5 Nsi 5:16 Yes 55:3 Yoa 12:50

j Ngn 2:10, 11

27 O muntu nga olenda sia tiya vana ntulu, e mvuatu miandi mialembi via? a 28 Yovo muntu nga olenda diatila vana makala matiya, e tambi yandi yalembi babuka? 29 I diau divangamanga kwa ndiona ovukananga yo nkento a mfinangani andi; Ke vena muntu ko okumviakana lembi nata nkanu. b 30 Wantu ke bevezanga mwivi ko Avo mu kuma kia nzala kayiyidi. 31 Kansi, avo obakamene nkumbu nsambwadi kefuta ina kayiyidi; Ovana tusalu twawonso twa nzo andi. c ´ 32 Ndiona ota e zumba yo nkento, munkondwa-ngangu;1 Ndiona ovanga wo mpasi kekuyitwasila. d 33 Mputa kaka ye nsoni kebakama, e Nsoni zandi ke zifokoka ko. f 34 Kadi e nsongo zifungisa yakala makasi; E lumbu kelanda e kunda ke kala ye nkenda ko. g 35 Ke tambulwila konso mfutu1 ko; Ke yangalala ko, kana nkutu lukau lwayingi umvene. E mwan’ame, lunda mvovo miame, Yo lunda nkanikinu miame. h 2 Lunda e nkanikinu miame, wazinga; i Lunda e longi diame1 nze ngengele a disu diaku. 3 Kanga mio muna nlembo miaku; Yo soneka mio muna babu kia ntim’aku. j

7

6:32 1 Mvovo wa sina: “munkondwa-ntiˆ ma.” 6:35 1 Yovo “lukulu.” 7:2 1 Yovo “nsiku ame.”

NGANA 7:4-27 4 Vovesa ngangu vo, “U nsang’ame,” Yikila umbakuzi vo “yitu kiame,” 5 Kimana watanina muna nkento wa munta-zumba,1 a Muna nkento wambi1 ye mvovo miandi mia malengo.2 b 6 Tuka vana zianela ya nzo ame, Nkengelele vana nsi, vana vundu, 7 Wau ntadidi minkondwa ngangu, Mbwene toko dia munkondwa-ngangu1 vana vena matoko. c 8 Oviokele muna bala-bala vana ndambu a konko kiandi, Wele muna nzil’a nzo andi 9 Muna nkokela, vava o kuma kwabwitanga, d Vava fuku ye tombe kiabukama. 10 Mbwene nkento owanane yandi, Ovuete nze nkembi,1 e nkwa umpuki muna ntima. 11 Nkwa kinua, nkolami. f Ke vuandanga1 muna nzo ko. 12 Ezaka e ntangwa una muna bala-bala, ezaka e ntangwa una muna ntanda,1 Okondelelanga muna konko yawonso. g 13 Obakidi e toko, umfibidi; Kuna unkabu wawonso, umvovese vo: 14 “Ntambikidi kala tukau twa ungudi. h O unu ndungisi nsilu miame. 7:5 1 Mvovo wa sina: “nzenza.” Tala Ngana 2:16. 2 Yovo “mia luvuki.” 7:7 1 Mvovo wa sina: “munkondwa-ntima.” 7:10 1 Yovo “nkento a ndumba.” 7:11 1 Mvovo wa sina: “O malu mandi ke mekalanga.” 7:12 1 Yanzala kiakutakenanga nkangu mu teka, sumba lekwa yo tela mambu.

874 KAPU 7 a Ngn 23:27, 28

b Ngn 2:11, 16 Ngn 5:3 Ngn 6:23, 24

c Ngn 6:32 Ngn 9:16, 17

d Yob 24:15

e Yer 4:30

f Ngn 9:13-18

g Ngn 23:27, 28

h Lev 19:5 

Ndambu ya 2 a Yez 27:7

b Nks 3:6 Nks 4:14

c Ngn 5:3

d 1Ko 6:18

e Ngn 5:8-11

f Ngn 5:8

g Kim 7:26

h 1Ko 10:8

15 I kuma mpaikidi yawanana yaku, Ngeye ngizidi vava, owau isolwele! 16 Ngiadidi mavunga mambote vana mfulu ame, Ma lino ma se ya Engipito. a 17 Nzazidi kala mfulu ame ye ˆ mafuta ma mo, alowe ye kinamone. b 18 Wiza, twakolwa e nzola yamuna mene-mene; Twenda twayangalela nkembo a nzola, 19 Kadi nkaz’ame kena ku nzo ko; ´ Wele mu nkangalu wanda. 20 Onete nkutu a nzimbu, Ke vutuka wau ko yavana ngonde ilunga.” 21 Umvunini muna nlebo miayingi. c Umvukumwini muna mvovo mia malengo. 22 Vana vau e toko unlende, nze ngombe inatwanga kuna vondelo, Nze zowa okwenda komwa muna nsuku,1 d 23 Yavana e nzanza intobwele e kimoyo; Nze nuni itilumukanga muna ntambu, kazeye wo ko vo lufwa dikuntwasila. e 24 Owau, e wan’ame, nungwila; Nuwunikina e mvovo miame. 25 Ke nuyambula ko vo ntima mieno miavukumuka muna nzila zandi. Ke nukoti ko muna mayendelo mandi, f 26 Kadi mioyo mia wantu ayingi kakatwidi kala, g Ayingi kavondele kala. h 27 E nzo andi ku Ziami1 inatanga, Yo kulumuka muna masuku ma lufwa. 7:22 1 Yovo “ku.” 7:27 1 Yovo “Seol,” i sia vo, ziami kia wantu awonso. Tala Nsas’a Mvovo.

875

8 2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

E ngangu nga ke zikazanga ko e? O umbakuzi nga ke utatulanga nding’andi ko e? a Zitelamene muna fulu yazanguka b muna nlambu a nzila, Ye muna mpambu za nzila. Vana ndambu a mavitu ma mbanza, Vana nkotelo a mielo, I zikazilanga vo: c “E nkangu, kwa yeno ibokanga; Kw’awonso1 ntatwidi nding’ame. E yeno minkondwa ngangu, nulongoka lulungalalu; d E yeno mazowa, nuvua ntim’a ngangu.1 ´ Nuwa, kadi mambu mamfunu ivovanga, O lubini lwame mambu mansongi luvovanga. Kadi o nu’ame ludi uvovanga muna nding’a kuluka, O lubini lwame lumengene mambu mambi. E mvovo miawonso mia nu’ame mia unsongi. Ke mwina mvovo wabendomoka ko ngatu waluvunu. Miawonso miasingama kw’awana bena yo umbakuzi Miansongi kw’awana basolole mio. Nutambulwila e longi diame ke palata ko, Yo zayi ke mu wolo usundidi o wete ko, e Kadi e ngangu zisundidi makolado;1 Lekwa yawonso iyangalelwanga ke ilendi tezaneswa ye ngangu ko. Omono ngangu, kumosi izingilanga yo lulungalalu; Nsolwele zayi ye ndwenga. f

NGANA 8:1-25 KAPU 8 a Ngn 1:20, 21 b Mat 10:27 c Mav 20:20 d Nk 19:7 e Nk 19:9, 10 Nk 119:72, 127 Ngn 3:13-15

f Ngn 2:11 Ngn 5:1, 2

 Ndambu ya 2 a Nk 97:10 Nk 101:3 Ngn 16:6 Rom 12:9

b Nk 101:5 1Pe 5:5

c Ngn 4:24 d Ngn 2:7 e Ngn 4:7 f Ngn 24:5 g Nk 72:1 h Ngn 2:4, 5 i Ngn 3:13, 14 j Yoa 1:1-3, 14 k Kol 1:15-17 l Mik 5:2 m Yoa 8:58

8:4 1 Mvovo wa sina: “Kwa wan’a wantu.” 8:5 1 Mvovo wa sina: “ntim’a umbakuzi.” 8:11 1 Tala Nsas’a Mvovo.

Yoa 17:5

n Tuk 1:2

13 O kala yo vumi wa Yave disongele vo menga e mbi. a Mbengene umvuania, lulendo, b nzil’ambi ye mvovo miambi. c 14 Ngina ye luludiku lwambote ye ngangu za vimpi; d O umbakuzi e yo nkuma, wame. f 15 Atinu beyadilanga muna mono, Ayadi besikidisanga nsiku miansongi. g 16 Omu mono i muyadilanga akuluntu, Azitu befundisilanga muna unsongi. 17 Izolanga ana bekunzolanga, Awana bekumpavanga, bekunsolola. h 18 Umvuama yo nkembo una yame, Mavua malembi suka ye unsongi. 19 E mbongo ame ilutidi e wolo, elo, wolo wakenzwa, E nluta ame usundidi o wete ke mu palata yantalu ko. i 20 Muna nzil’a ziku ikangalelanga, Vana kati kwa nzila za unsongi; 21 Mpene vua diantalu kwa awana bekunzolanga, Yo zadisa malundilu mau. 22 Yave wampanga se lubantiku lwa nzil’andi, j Se vangwa kiantete muna salu yandi yankulu. k 23 Yasikidiswa tuka kuna nz’ankulu, l Tuka kuna lubantiku, vitila ntoto wasemwa. m 24 Una ke vakedi maza masina ko, n yasemwa,1 Vava ke vakala nto zafusukanga maza ko. 25 Vitila miongo miasikidiswa, Vitila kundubulu, yasemwa, 8:24 1 Yovo “yawutuka nze muna nsongo.”

NGANA 8:26–9:12 26 Una kavangidi ntoto ko ye yana yandi Ngatu ndambu antete ya ntoto. 27 Vava kakubika e zulu, a yakala vana; Vava kasikidisa mwingilu1 vana ntandu a maza, b 28 Vava kasikidisa matuti kuna zulu, Vava kasikidisa nto za maza masina, 29 Vava kasia nsiku kwa kalunga Vo maza mandi ke makuludi lutumu lwandi ko, c Vava kasikidisa nkubilwa za ntoto, 30 Ozevo, yakala vana ndambu andi se nsadi a ngangu. d Mono katoma yangalelanga e lumbu ke lumbu; Yayangalelanga vana ndose andi ntangwa zawonso; f 31 Yayangalelanga ntoto andi una uzingilwanga kwa wantu, O wan’a wantu, i yau yatoma yangalelanga. 32 Owau, e wan’ame, nungwa; Kadi akwa kiese awana belundanga e nzila zame. 33 Nuwa longi, g nukala akwa ngangu, Ke nubembola dio ko. 34 Nkwa kiese o muntu okungwila, Ona olwaka mene-mene vana mwelo a nzo ame lumbu ke lumbu, Yo vingila vana ndambu a mwelo a nzo ame; 35 Kadi ona okunsolola, moyo kesolola, h Yo tondwa kwa Yave. 36 Kansi, ona okumbembola, mfwilu kekuyitwasila, Awana bekumbenganga, lufwa bezolanga. i 8:27 1 Mvovo wa sina: “lukongolo.”

KAPU 8 a Nk 33:6 Yer 10:12

b Tuk 1:6, 7 Yob 26:10

9 2

c Yob 38:8-11 Nk 33:7 Nk 104:6-9 Yer 5:22

3

d Tuk 1:26 Yoa 1:1, 3 Yoa 17:5 Kol 1:15, 16

4

e Yes 42:1 Mat 3:17

f Yob 38:7 g Ngn 3:11 Ngn 4:13 Ayi 12:7, 9

h Ngn 13:14 i Ngn 5:23 

Ndambu ya 2

5 6

7

 KAPU 9 a Ngn 1:20-22

8

b Nk 119:130 c Ngn 4:5 Ngn 13:20

d Ngn 15:12

9

e 1Nti 21:20, 21 1Nti 22:8 2Tu 25:15, 16 Mat 7:6

10

f Nk 141:5 Ngn 27:6 Ngn 28:23

11

g Ngn 1:5 Ngn 15:31 Ngn 17:10 Ngn 25:12

h Nk 111:10 i 1Tu 28:9 Mat 11:27 Yoa 17:3

j Nsi 6:1, 2 Ngn 8:35 Ngn 10:27

12

876 E ngangu zakieleka zitungidi e nzo andi; Zivadidi malunzi mandi nsambwadi. Zikubikidi mbizi ayingi;1 Yo sanganisa vinyu andi; Ziyadidi mpe meza mandi. Zitumini ntaudi zandi za akento Kimana bakaza muna fulu yazangama ya mbanza, oku vo: a “Ona wina vo munkondwa ngangu, yambula keza ovava.” Ovovele kwa munkondwangangu1 vo: “Nuiza, nuadia mbolo ame Yo nua vinyu ina nsanganisi. Nuyambula uzowa weno, nuazinga; b Nuenda kuntwala muna nzil’a umbakuzi. c Ndiona olonga mvezi, nsoni kekuyitwasila, d Ona osingika kimpumbulu, mpasi kekuyitwasila. Kusembi mvezi ko, kadi okumenga. e Singika nkwa ngangu, kadi okuzola. f Longa o nkwa ngangu, kadi e ngangu zandi ziwokela. g Longa o nkwa unsongi, o zayi wandi uwokela. O vumi wa Yave i lubantiku lwa ngangu, h Ozaya o Mvauki i i umbakuzi. Kadi muna mono, e lumbu yaku yayingi ikala, j E mvu mia zingu kiaku mikudikilwa. Avo okitukidi nkwa ngangu, okala ye ngangu muna wete dia ngeye kibeni, Kansi avo u mvezi, ngeye mosi obaka e mfwilu.

9:2 1 Mvovo wa sina: “Ovondele mbizi zandi.” 9:4 1 Mvovo wa sina: “minkondwa-ntima.”

877 13 O nkento azowa nkwa mavuanga. a O tunga kazeye diambu ko. 14 Ovuende vana mwelo a nzo andi, Vana kunda, vana fulu kiazangama muna mbanza, b 15 Obokelanga minduti a nzila, Ana bena muna nzila zau: 16 “Ndiona wina vo munkondwa-ngangu,1 yambula keza ovava.” Ovovele kwa minkondwazayi2 vo: c 17 “E maza ma yiya, mazenza, O madia mediwanga kuna kinsweki, mantomo.” d 18 Kansi kazeye wo ko vo e nzo andi yazala yo mafwa, E nzenza zandi bena muna masina ma Ziami.1 e Ngana za Solomo. f Mwan’a ngangu se diandi kemwesanga kiese, g Kansi, mwan’a zowa, i ntantu za ngudi andi. 2 O tusalu twabakilwa muna mpila yambi, ke tukala mfunu ko, Kansi, unsongi i wau uvuluzanga o muntu muna lufwa. h 3 Yave ke yambula ko vo nsongi kafwa e nzala, i Kansi oyimina yimpumbulu ina belokokelanga. 4 O molo sukama kesukama, j Kansi o nkwa fululu vuama kevuama. k 5 O mwana wina vo nkwa ngangu okutikanga mbongo muna nsungi a masanza, Kansi o mwana olekanga muna nkutika, nsoni kefusuka. l 6 E nsambu zina vana ntu a nsongi, m

10

NGANA 9:13–10:16 KAPU 9 a Ngn 7:10, 11 b Ngn 23:27, 28 d Ngn 7:18, 19 e Ngn 2:18, 19 Ngn 7:23, 26 Ngn 23:27, 28

8

 KAPU 10 f Ngn 1:1 g Ngn 13:1 Ngn 27:11

9

h Ngn 11:4 i Nk 33:18, 19 Nk 37:25 Mat 6:33

j Ngn 20:4 Kim 10:18

10

k Ngn 12:24 Ngn 13:4 Ngn 21:5

l Ngn 6:6, 9 m Luv 23:25 Ngn 28:20

11

 Ndambu ya 2 a Nk 112:6 Kim 7:1

12

b Nk 9:5 c Nsi 4:6 Nk 19:7 Nk 119:34 Nk 119:100

13

d Ngn 18:6 e Nk 25:21 f 1Ti 5:24 g Ngn 6:12, 13 h Ngn 18:21

14

i Ngn 11:30 j Mat 12:35 Yak 3:5

k Ngn 17:9

15

1Ko 13:4, 7 1Pe 4:8

l Yes 50:4 m Ngn 26:3 n Ngn 9:9 o Ngn 13:3

9:16; 10:13 1 Mvovo wa sina: “munkondwa-ntima.” 9:16 2 Mvovo wa sina: “minkondwa-ntima.” 9:18 1 Yovo “Seol,” i sia vo, ziami ya wantu awonso. Tala Nsas’a Mvovo.

7

c Ngn 6:32

Ngn 18:7

p Ngn 19:7 Ngn 30:8, 9 Kim 7:12

q Mat 7:17

16

Kansi e nua mia yimpumbulu nsoki miswekanga. O luyindulu lwa1 muntu ansongi lusambulwa, a Kansi e nkumbu a yimpumbulu, wola iwola. b O nkwa ntim’a ngangu, otambulwila malongi,1 c Kansi ndiona ovovanga mambu ma kizowa bwa kebwa. d Ndiona okangalela muna ziku, mu luvuvamu kekangalela, e Kansi ndiona obendomonanga e nzila zandi, zayakana kezayakana. f Ndiona obwetanga e disu kuna umpuki, mpasi ketwasanga, g Ndiona ovovanga mambu ma uzowa bwa kebwa. h E nua mia ansongi i nto a moyo, i Kansi, e nua mia yimpumbulu nsoki miswekanga. j O lumengo ntantani lutwasanga, Kansi, o zola kufukanga masumu mawonso. k E ngangu zina muna befo ya nkwa umbakuzi, l Kansi o lubamba, lwa wandila nim’a munkondwangindu.1 m Akwa ngangu belundanga zayi muna ntima, n Kansi o nu’a zowa wina lukufi yo lufwasu. o E mavua ma mvuama i mbanz’andi angolo. O lufwasu lwa nsukami i usukami wandi. p E salu kia muntu ansongi kifilanga ku moyo; Kansi o nsendo a salu kia kimpumbulu ufilanga mu sumu. q

10:7 1 Yovo “E nkumbu a.” 10:8 1 Yovo “nkanikinu.”

NGANA 10:17–11:6 17 Ndiona owanga e longi osonganga e nzil’a moyo,1 Kansi ndiona obembolanga lusembo, ankaka kevukumunanga. 18 Ndiona oswekanga lumengo lwandi, luvunu kevovanga, a Ndiona omwanganesanga makumbu,1 zowa. 19 Avo mvovo miayingi, ke vekondwa vilwa ko, b Kansi ndiona olunga-lunganga lubini lwandi, nlungaladi. c 20 O lubini lwa nsongi luna nze palata yantalu, d Kansi, o ntim’a kimpumbulu ke una beni mfunu ko. 21 E mvovo mia nsongi, ndonga midikila, e Kansi mazowa befwanga mu kuma kia kondwa ngangu. f 22 E nsambu za Yave i zau zivuamisanga, g Ke tesekanga zo mpasi1 ko. 23 Kuna kwa zowa, o kuyivana muna mambu mansoni i nsaka, Kansi e ngangu za nkwa umbakuzi. h 24 Dina kimpumbulu kemwenanga wonga, i diau dinkulwakila; Kansi o luzolo lw’ansongi lulungiswa. i 25 Vava tembwa kivioka, e yimpumbulu ke ikala diaka ko, j Kansi ansongi i nkubilwa ya mvu ya mvu. k 26 Nze vinagre muna meno ye mwisi muna meso, I wina molo kwa ndiona okuntuma.1 27 O vumi wa Yave ulambulanga e zingu, l

878 KAPU 10 a 1Sa 18:17, 21 b Kim 5:2 Ngn 17:27 Ngn 21:23 Yak 1:19

d Ngn 12:18

29

Ngn 16:13

e Yer 3:15 f Os 4:6 g Nsi 8:17, 18

30

Nk 37:22 1Ti 6:6

h Ngn 2:10, 11 Ngn 14:9 Ngn 15:21

31

i Nk 37:4 1Yo 5:14

j Nk 37:10 k Mat 7:24, 25

32

l Nk 91:15, 16 

Ndambu ya 2 a Nk 55:23 b Nk 16:9

11

Rom 12:12

c Ngn 11:7 d Ngn 18:10

2

Yes 40:31

e Rom 2:6-8 f Nk 16:8

3

g Nk 37:9 

KAPU 11 h Lev 19:36

4

i Ngn 16:18 Luk 14:8, 9

j Mik 6:8 1Pe 5:5

k Nk 26:1

5

Ngn 13:6

l Ngn 28:18 m Yez 7:19 Mat 16:26

n Tuk 7:1 o 2Sa 17:23

10:17 1 Nanga, wina muna nzil’a moyo. 10:18 1 Yovo “O nkwa mawulumuna.” 10:22 1 Yovo “ntantu.” 10:26 1 Yovo “mfumu andi.”

28

c Nk 39:1

Est 7:10 Ngn 5:22

p Yer 39:18 q Ngn 1:32

Kansi e mvu mia yimpumbulu kufikwa mikufikwa. a E vuvu kia ansongi kiese kitwasanga, b Kansi e vuvu kia yimpumbulu suka kisuka. c E nzil’a Yave i swekameno diangolo kwa munkondwatumbu, d Kansi i lufwasu kwa mimpanga mambi. e Ansongi ke besinga bwiswa ko, f Kansi yimpumbulu ke bezingila diaka ova ntoto ko. g O nu’a nsongi uyima1 ngangu, Kansi lubini lwambi, fwaswa lufwaswa. E befo yansongi izeye mambu mambote, Kansi o nu’a kimpumbulu wambi. E balanza yaluvunu yangemi kuna kwa Yave, Kansi e zitu dialunga,1 kiese dikumwesanga. h Avo lulendo lwizidi, e nsoni zilandanga. i Kansi e ngangu kuna kw’alembami zina. j E ziku ki’ansongi kikubafila, k Kansi o luvunu lwa awana bevunanga lukubafwasa. l O mavua ke mekala mfunu ko muna lumbu kia makasi, m Kansi o unsongi uvuluza muna lufwa. n Unsongi wa munkondwatumbu usingika nzil’andi. Kansi e kimpumbulu muna umpumbulu wandi kebwila. o O unsongi wa ansongi ˆ ukubakula, p Kansi akwa luvunu bebakilwa muna zolela yau. q

6

10:31 1 Yovo “uyima mbongo a.” 11:1 1 Yovo “zitu dia tadi dialunga.”

879 7 Avo kimpumbulu ofwidi e vuvu kiandi kivididi; E vuvu kia nkum’andi mpe kivididi. a 8 O nsongi ovuluzwa muna mpasi, E kimpumbulu ovinga vana fulu kiandi. b 9 Muna nu’andi, o mbendomoki otwasanga lufwasu kwa nkwandi, Kansi muna zayi muvuluzilwa ansongi. c 10 O wete wa ansongi uyangidika e mbanza, Avo yimpumbulu ivididi, vekala ye kazu kiakiese. d 11 Muna nsambu z’ansongi, e mbanza itundidikwa, e Kansi o nu’a yimpumbulu ubangula yo. f 12 O munkondwa-ngangu1 nkwandi kevezanga, Kansi, nkwa umbakuzi, okalanga e pi-i. g 13 O nkumbi osengomonanga e mbumba, h Kansi ona obundwanga e vuvu,1 mbumba kelundanga.2 14 Vana vakondelo luludiku lwa ngangu, o nkangu bwa ubwa, Kansi muna ulolo wa aludiki i mwina ye nluta miambote.1 i 15 Ndiona ovanina nzenza e nsimbi, mpasi kemona, j Kansi, ndiona otina bunda e ntulu,1 mu luvuvamu kekala. 16 Nkento ambote zitu kevuanga, k Kansi, akwa nsoki kimvuama bekutumunanga. 11:12 1 Mvovo wa sina: “munkondwantima.” 11:13 1 Mvovo wa sina: “nkwa mwand’a ziku.” 2 Mvovo wa sina: “ofukanga e diambu.” 11:14 1 Yovo “vena ye luvuluzu.” 11:15 1 I sia vo, sia o nsilu.

NGANA 11:7-26 KAPU 11 a Luv 15:9, 10 Luk 12:18-20

b Est 7:9 Ngn 21:18 Dan 6:23, 24

c Ngn 2:10-12 d Luv 15:20, 21 Est 9:19, 22

e Ngn 14:34 f Yak 3:6 g Ngn 17:27 1Pe 2:23

h Lev 19:16 Ngn 20:19 Ngn 26:22

i Ngn 15:22 Ngn 20:18 Ngn 24:6

j Ngn 6:1, 5 Ngn 20:16

k 1Sa 25:39 1Pe 3:3, 4

 Ndambu ya 2 a Luk 6:38 b Yak 5:3, 4 c Yob 27:13, 14 d Ngl 6:7, 8 e Mav 10:34, 35 Lus 2:10

f Nk 18:26 Ngn 3:32

g Nk 51:6 Ngn 15:8

h Kim 8:13 Yez 18:4

i Yes 26:9 Mat 5:6

j Nsi 15:10 Ngn 19:17 Kim 11:1, 2

k Kan 1:6 l Mav 20:35 2Ko 9:6

m Luk 6:38

17 Nkwa ngemba nluta kekuyitwasilanga,1 a Kansi, nkwa nsoki mpasi2 kekuyitwasilanga. b 18 E kimpumbulu mfutu a luvunu ketambulanga, c Kansi ona okunina muna unsongi nsendo akieleka kevua. d ´ 19 Ndiona otelamene e ngwı mu kuma kia unsongi, mu nzil’a moyo kena, e Kansi ndiona olandanga e mbi, ku lufwa kekwendanga. 20 Akwa ntima miabendomoka, bangemi kuna kwa Yave, f Kansi minkondwa-kuma, kiese bekuntwasilanga. g 21 Kala ye ziku mu diambu edi:1 E yimpumbulu tumbwa betumbwa, h Kansi wana ansongi, ke betumbwa ko. 22 Wauna wina nlung’a wolo muna nzumbu a ngulu I una o nkento ambotembote ona obembolanga ngindu zasikila. 23 O luzolo lwa ansongi wete lutwasa, i Kansi e vuvu kia yimpumbulu makasi kitwasa. 24 Ndiona ovaninanga kuna mvevo,1 ulolo ketambula; j Ndiona ke zolanga kaya ko, sukama kesukama. k 25 Nkwa ntim’a mvevo, vuama kevuama,1 l Ndiona okasakesanga2 akaka, yandi mpe okasakeswa. m 26 O nkangu besiba ndiona osweka masa, Kansi besambula ona oteka mo. 11:17 1 Yovo “moyo andi kevanga wete.” 2 Yovo “nsoni.” 11:21 1 Mvovo wa sina: “Koko mu koko.” 11:24 1 Yovo “omwanganga.” 11:25 1 Mvovo wa sina: “vonga kevonga.” 2 Mvovo wa sina: “oyitilanga maza.”

NGANA 11:27–12:15 27 O nkwa fululu muna vanga wete, dienga kevavanga; a Kansi ndiona ovavanga e mbi, mbi kikilu ikumbwila. b 28 Ndiona osianga vuvu muna kimvuama kiandi, bwa kebwa, c Kansi ansongi besakumuka nze makaya. d 29 Ona otwasanga e mpasi1 kwa esi nzo andi, tembwa i vua diandi, e O zowa okala se ntaudi a nkwa ntim’a ngangu. 30 E mbongo a nsongi i nti a moyo, f Ndiona obakanga mioyo,1 nkwa ngangu. g 31 Kieleka, avo muntu ansongi osendwanga ova ntoto, Nga kimpumbulu ye nsumuki keluta sendwa ko e? h Ndiona ozolele longi, zayi kazolele, i Kansi ndiona omenganga lusembo, zowa kwandi.1 j 2 Muntu ambote dienga ketambula kwa Yave, Kansi nkwa makani mambi okuntumba. k 3 Kavena muntu ko ovuila luvuvamu muna umpumbulu, l Kansi ansongi ke bevuzwa ko. 4 O nkento ambote i kolowa kwa nkaz’andi, m Kansi o nkento ovanganga mambu mansoni una nze kimbevo kiwolesanga e visi yandi. n 5 E ngindu z’ansongi zambote, Kansi luludiku lwa yimpumbulu i luvunu. 6 E mvovo mia yimpumbulu mina nze mbeni osweka-

12

11:29 1 Yovo “nsoni.” 11:30 1 Tala Nsas’a Mvovo. 12:1 1 Yovo “ke yindulanga ko.”

880 KAPU 11 a Ngn 12:2 b Est 7:10 Nk 10:2

c Yob 31:24, 28

7

Nk 52:5, 7

d Nk 1:2, 3 Nk 52:8

e Yos 7:15 f Ngn 15:4

8

g 1Ko 9:20-22 Yak 5:19, 20

h Yez 18:24 2Te 1:6 1Pe 4:18

9

 KAPU 12 i Ngn 4:13 j Nk 32:9 k Nsi 25:1

10

1Nti 8:31, 32

l Nk 37:10, 38 m Ngn 18:22 Ngn 19:14

11

n 1Nti 21:25 

Ndambu ya 2 a 2Sa 17:1, 2

12

b Est 7:3, 4 Ngn 14:3

c Ngn 24:3 Mat 7:24, 25

d Tuk 41:39

13

1Sa 16:18

e 1Sa 25:14, 17 Mat 27:3, 4

f Ngn 13:7 g Tuk 33:12-14

14

Luv 23:12 Nsi 22:4, 10 Nsi 25:4 Yon 4:11

h Ngn 28:19 Efe 4:28

i 1Nti 2:23, 24 Nk 5:6 Kim 5:6

j Ngn 13:2 Ngn 18:20

k Ngn 3:7 Ngn 26:12

l Ngn 1:5

15

mene muna bungula menga,1 a Kansi e nua mia ansongi mikubavuluza. b Vava yimpumbulu bebwiswanga, ke bekalanga diaka ko, Kansi e nzo y’ansongi sikila isikila. c O muntu ovovelanga kuna lulungalalu sanisinua kesanisinuanga, d Kansi o nkwa ntim’a bendomoka vezwa ke vezwa. e Disundidi o wete mu kala mpasi muntu yo kala ye ntaudi Ke mu kuyitundidika ko yo kondwa madia.1 f O nsongi olunga-lunganga twelezi yandi, g Kansi, e nkenda za kimpumbulu za nsoki. Ndiona ovatanga ntoto andi, okala ye ulolo wa madia, h Kansi ndiona ovavanga lekwa yakondwa mfunu, munkondwa-ngindu.1 E kimpumbulu oketokelanga ina bebakanga akwandi yimpumbulu, Kansi, mwanzi ansongi mbongo uyimanga. E kimpumbulu obakamenanga muna moko kiandi kiambi, i Kansi nsongi ovukanga muna mpasi. Muna mbongo a mvovo miandi,1 o muntu i keyangalela edi diambote, j Yo vua nsendo muna salu kia moko mandi. E nzil’a zowa yambote muna meso mandi, k Kansi o nkwa ngangu owanga e longi.1 l

12:6 1 Mvovo wa sina: “nkondelel’a menga.” 12:9 1 Mvovo wa sina: “mbolo.” 12:11 1 Mvovo wa sina: “munkondwa-ntima.” 12:14 1 Mvovo wa sina: “mbongo a nu’andi.” 12:15 1 Yovo “luludiku.”

881 16 O zowa ovaikisanga e kasi diandi vana vau,1 a Kansi nlungaladi ke landanga mafingu ko.2 17 E mbangi akwikizi ludi1 kevovanga, Kansi, mbangi aluvunu, luvunu kevovanga. 18 O vova lembi yindula dina nze muntu osukwanga nsosolo, Kansi lubini lwa nkwa ngangu wuka luwukanga. b 19 E befo ivovanga ludi isikila yamu mvu ya mvu, c Kansi o lubini luvovanga luvunu, mu fikolo kaka luzinga. d 20 O luvunu luna muna ntima mia awana bekananga e mbi, Kansi awana besiamisanga1 luvuvamu bena ye kiese. e 21 Kavena mpasi ko zilwakila ansongi, f Kansi, e yimpumbulu mpasi zayingi bemona. g 22 E befo ya luvunu yangemi kuna kwa Yave, h Kansi akwa kwikizi okubayangalelanga. 23 O nlungaladi olundanga mana kazeye, Kansi ntim’a zowa usenzekanga kizowa kiandi. i 24 O koko kwa nkwa fululu kuyala, j Kansi o moko ma molo salu yangolo mesala. k 25 E ntokani zasaka ziyoyesanga1 ntim’a muntu, l Kansi, e diambu diambote dimwesanga wo e kiese. m 26 O nsongi otoma talanga madilu mandi, Kansi, e nzil’a yimpumbulu ikubavengomona. 12:16 1 Yovo “muna lumbu kiakina.” 2 Mvovo wa sina: “mafingu kefukanga.” 12:17 1 Yovo “mambu mansongi.” 12:20 1 Mvovo wa sina: “aludiki a.” 12:25 1 Yovo “zikunkendeleka.”

NGANA 12:16–13:8 KAPU 12 a Ngn 29:11 b Ngn 16:24 c 1Pe 3:10 d Ngn 19:9 Mav 5:3, 5

e Mat 5:9 f Nk 91:9, 10 g Ngn 1:30, 31 Yes 48:22

h Nk 5:6 Ngn 6:16, 17 Lus 21:8

i Ngn 10:19 j Tuk 39:4 1Nti 11:28

k Ngn 19:15 l Nk 38:6 Ngn 13:12 Ngn 15:13

m Ngn 16:24 Yes 50:4

 Ndambu ya 2 a Ngn 26:13-15 b Nk 37:27 Ngn 10:7 Kab 2:4

 KAPU 13 c Ayi 12:7, 9 d 1Sa 2:22-25 Ngn 9:7

e Ngn 12:14 Ngn 18:20

f Nk 39:1 Nk 141:3 Ngn 21:23

g Ngn 10:19 Mat 12:36

h Ngn 26:13-15 i Ngn 10:4 Ngn 12:24

j Nk 119:163 Ngn 8:13 Efe 4:25

k Nk 25:21 l Ngn 12:9 m Yer 41:8 n Yer 39:10

27 O molo ke lakamanga bulu ko, a Kansi e fululu i lusalu lwantalu kwa muntu. 28 E nzil’a unsongi ifilanga ku moyo; b Muna mayendelo mama ke muna lufwa ko. O mwan’a ngangu owanga e longi dia se diandi, c Kansi mvezi ke wanga lusembo ko. d 2 Muna mbongo a mvovo miandi,1 o muntu i muna kedila lekwa kiambote, e O luzolo lwa yimpumbulu i nsoki. 3 Ndiona okebanga nu’andi,1 moyo andi ketaninanga, f Kansi ona oyasuna e befo yandi, fwaswa kefwaswa. g 4 E zolela ya molo yayingi kansi kena ye lekwa ko, h Kansi nkwa fululu otoma yukuta.1 i 5 O nsongi omenganga luvunu, j Kansi mavangu ma kimpumbulu nsoni ye luvezo metwasa. 6 Unsongi utanina ona wina vo nzil’andi ya ziku, k Kansi o umpumbulu ubwisa nsumuki. 7 Vena ye ndiona okuyisonganga vo mvuama, kansi kena ye lekwa ko; l Vena ye wankaka okuyisonganga vo nsukami, kansi kimvuama kiayingi kena kiau. ˆ 8 E kimvuama i lukulu lwa moyo a muntu, m Kansi asukami ke bevumiswanga nkutu ko.1 n

13

13:2 1 Mvovo wa sina: “mbongo a nu’andi.” 13:3 1 Yovo “mvovo miandi.” 13:4 1 Mvovo wa sina: “okala ye mpongo.” 13:8 1 Mvovo wa sina: “ke bewanga lusembo ko.”

NGANA 13:9–14:4 9 O ntemo ansongi utoma kezimanga,1 a Kansi e minda mia yimpumbulu zimwa mizimwa. b 10 O lulendo ntantani kaka lutwasanga, c Kansi, e ngangu zina kw’awana bevavanga luludiku.1 d 11 E kimvuama kibakilwanga mu nzaki-nzaki1 kuluka kikuluka, e Kansi kimvuama kia ndiona okutikanga malembe-malembe,2 wokela kiwokela. 12 E vuvu kialembi lungana, ntima kiyelesanga, f Kansi e zolela kialungana i nti a moyo. g 13 Ndiona ovezanga e longi,1 tumbwa ke tumbwa, h Kansi ndiona ozitisanga nkanikinu sendwa kesendwa. i 14 E longi dia1 nkwa ngangu i nto a moyo, j Divengomona muna masokolo ma lufwa. 15 Umbakuzi wayingi dienga utwasanga, Kansi, e nzila y’akwa luvunu yampasi. 16 O nlungaladi mu nzayilu kevangilanga mambu, k Kansi, e zowa osenzekanga uzowa wandi. l 17 O nati a nsangu ona una vo kimpumbulu mu mpasi kebwa, m Kansi o ntumw’a ziku lukindisu ketwasanga. n 18 Ndiona ovezanga e longi sukama kesukama yo fusuka nsoni, Kansi ona owanga e longi1 sanisinua kesanisinua. o

882 KAPU 13 a Nk 97:11 b Ngn 24:20 c Afu 8:1 d Ngn 11:2 Ngn 24:6 Mav 15:5, 6

e Ngn 28:8 Yer 17:11

f Nk 143:7 g Tuk 21:5-7 Luk 2:29, 30

h 2Tu 36:15, 16 i Nk 19:8, 11 Ngn 13:18

j Ngn 24:14 k Ngn 14:15 l 1Sa 25:25 m 2Sa 4:9, 10 n Ngn 25:25 o Nk 141:5 Ngn 15:32 Ayi 12:11

 Ndambu ya 2 a 1Nti 1:47, 48 b Am 5:10 c Mav 4:13 d Tuk 34:1, 2 e Nsi 28:20 f Rom 2:9, 10 g Nsi 6:10, 11 h 1Sa 3:12, 13 1Nti 1:5, 6 Ngn 29:15

i Nsi 6:6, 7 Ngn 19:18 Ngn 22:15 Efe 6:4 Ayi 12:6

19 Avo e zolela kilungane, kiese ditwasanga kwa muntu, a Kansi o zowa omenganga vengomoka muna mbi. b 20 Ndiona okangalanga ye nkwa ngangu okala ye ngangu, c Kansi o nkundi a mazowa mpasi kemona. d 21 E mpasi zilakamanga asumuki, e Kansi, o luvuatumuku i nsendo ansongi. f 22 Muntu ambote vua kesisanga kwa atekelo andi, Kansi kimvuama kia nsumuki, kilundilwa nsongi. g 23 E mpatu ya nsukami madia mayingi yiyimanga, Kansi ilenda1 fwaswa kwa vilwa. 24 Ndiona olembi sadilanga lubamba,1 mwan’andi kemenganga, h Kansi ndiona ozolanga mwan’andi, okunlonganga ye fululu kiawonso.2 i 25 O nsongi odia yo yukuta, j Kansi e vumu ya yimpumbu´ lu ke ina ye ma ko. k O nkento a ngangu otunganga nzo andi, l Kansi nkento azowa obangulanga yo muna moko mandi. 2 Ndiona okangalelanga muna unsongi Yave kevuminanga, Kansi ona okangalelanga muna nzila zabendomoka okumvezanga. 3 O lubamba lwa umvuania luna muna nua mia mazowa, Kansi e befo y’akwa ngangu tanina ikubatanina. 4 Vana vakondelo ngombe, e dikilwa kiavelela,

14

34:10 13:9 1 Mvovo wa sina: “wa kiese.” j Nk Nk 37:25 13:10 1 Yovo “zina kw’awana bevuandanga e mfulu.” 13:11 1 Yovo “e kimvua- k Yes 65:13 ma kiatuka mu vavala.” 2 Mvovo wa  sina: “okutikilanga muna moko.” 13:13 KAPU 14 13:23 1 Yovo “oyandi olenda.” 13:24 1 Yovo “longi; tumbu.” 2 Nanga, “oku1 Yovo “diambu.” 13:14 1 Yovo “O nsiku l Ngn 24:3 wa.” 13:18 1 Yovo “lusembo.” nlonganga vana vau.” Ngn 31:26

883 5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

Kansi o nkum’a ngombe ˆ uwokesanga nsalu. E mbangi aziku ke vunanga ko, Kansi mbangi aluvunu, vuna kaka kevunanga. a O mvezi ovavanga ngangu, ke solola zo ko, Kansi o zayi sazu ukwiza kwa nkwa umbakuzi. b Vavuka vana vena e zowa dia muntu, Kadi kumona zayi muna befo yandi ko. c E ngangu zifilanga nlungaladi kabakula nzil’andi, Kansi mazowa bevunginikinua1 muna uzowa wau. d O mazowa besevanga e ngielele,1 e Kansi luzolo lwa vanga ungudi luna vana vena ansongi. Konso ntima uzeye mpasi zandi, Ke vena muntu ko olenda kala ntwadi muna kiese kiandi. E nzo a yimpumbulu fwaswa ifwaswa, f Kansi e saba kia ansongi sakumuka kisakumuka. Vena ye nzila imonekanga kwa muntu vo yambote, g Kansi e mbaninu andi i lufwa. h Kana muna tusevo, o ntima ulenda mona e mpasi, E kiese kilenda manina muna ntantu. O nkolami muna ntima, obaka mfwilu mia nzila zandi, i Kansi muntu ambote obaka nsendo a mavangu mandi. j O muntu wakondwa ngangu okwikilanga konso diambu, Kansi nlungaladi otoma kebanga konso lutambi. k O nkwa ngangu walungalala,

14:8 1 Nanga, “bevunanga akaka.” 14:9 1 Yovo “ngindu zasingika diambu.”

NGANA 14:5-26 KAPU 14 a Ngn 6:16, 19 Ngn 19:5

b Ngn 18:15

17 c Ngn 13:20 d Ngn 14:12 e Ngn 10:23

18

Ngn 30:20

f Ngn 21:12

19 g Ngn 30:12 h Ngn 16:25 i Ngn 1:32

20

j Ngl 6:7, 8 k Nek 6:2, 3

21

Ngn 27:12

 Ndambu ya 2 a Ngn 12:16 Ngn 16:32

22

b Ngn 4:7-9 c Ngn 19:7

23 d Ngn 19:4 e Nk 41:1 Ngn 19:17 Yes 58:7, 8

24

f Yob 42:10 Nk 25:10

25

g Ngn 28:19 h Ngn 27:22 i Nk 34:9 Rom 8:31

j Ngn 18:10 Yer 15:11

26

ovengomokanga muna mbi, Kansi o zowa ke nlungaladi ko1 ye okuyibundanga vuvu kiasaka. Ndiona ofunganga makasi mu nzaki dia uzowa kevanganga, a Kansi muntu otoma yindulanga, omengwanga. Wantu bakondwa ngangu kizowa bevua, Kansi, alungaladi bevuikwanga kolowa kia zayi. b Wantu ambi befukama vana ntadisi a wantu ambote, Kansi, yimpumbulu befukama muna mielo mia ansongi. O nsukami omengwanga kana nkutu kwa akwandi, c Kansi akundi a mvuama ayingi. d Ndiona ovezanga nkwandi, sumu kenatanga, Kansi ndiona ofwilanga asukami e nkenda, nkwa kiese. e Awana bekananga e mbi, nga ke bevila ko e? Kansi awana bevanganga o wete besongwa walakazi ye ziku. f Muna mfuntu wawonso muna ye nluta, Kansi e moko yankatu, sukamesa isukamesanga. g E kolowa y’akwa ngangu i kimvuama kiau; Kansi uzowa wa mazowa i uzowa kaka. h O mbangi akieleka mioyo kevuluzanga, Kansi o mbangi aluvunu, luvunu kaka kevovanga. Muna vumi wa Yave o muntu osolola vuvu kiasikila, i Ye tininu kuna kwa wan’andi. j

14:16 1 Yovo “o zowa nkwa lulendo.”

NGANA 14:27–15:13 27 O vumi wa Yave i nto a moyo, Uvengomonanga muntu muna masokolo ma lufwa. 28 Muna ulolo wa wantu i mwina nkembo a ntinu, a Kansi o mfumu wakondwa nkangu, mpavala kwandi. 29 Ndiona olembi funganga makasi mu nzaki, umbakuzi wayingi kena wau, b Kansi ndiona ofunganga makasi mu nzaki, uzowa wandi kesonganga. c 30 Ntim’a vuvama i moyo1 muna nitu, Kansi e kimpala kiwolesa e visi. d 31 Ndiona oyiyanga nsukami, Mvangi andi ketiangunanga, e Kansi ndiona ofwilanga nsukami e nkenda Mvangidi andi kekembelelanga. f 32 E kimpumbulu obwisilwa muna mbi andi, Kansi o nsongi osolola tininu muna kwikizi kiandi. g 33 E ngangu zivuende pi-i muna ntim’a nkwa umbakuzi, h Kansi vana vena mazowa senzeka zikuyisenzekanga. 34 Unsongi utundidikanga e zula, i Kansi e sumu i nsoni kuna kwa nkangu. 35 O ntinu oyangalela ntaudi a ngangu, j Kansi makasi mandi mefusukila ndiona o vanganga mambu mansoni. k E mvutu za malembe1 nganzi zilembekanga, l Kansi, e mvovo milwekanga makasi misakisanga. m 2 O lubini lw’akwa ngangu lutoma sadilanga zayi, n Kansi o nu’a mazowa ufwafumuna uzowa.

15

14:30 1 Yovo “vimpi.” 15:1 1 Yovo “ngemba.”

884 KAPU 14 a 1Nti 4:21 b Ngn 17:27 Yak 1:19

c Ngn 25:28 Ngn 29:11 Kim 7:9

d Tuk 37:3, 4 1Sa 18:8, 9

e Nsi 24:14, 15 Nk 12:5

f Mat 19:21 g Ngn 2:7 Ngn 10:9

h Ngn 15:28 i Nsi 4:6 j 2Sa 15:32-34 Ngn 22:29

k 1Nti 2:44, 46 

KAPU 15 l Afu 8:2, 3 1Sa 25:32, 33 Ngn 25:15

m 1Nti 12:14, 16 n Ngn 16:23 Yes 50:4

 Ndambu ya 2 a 2Tu 16:9 Nk 11:4 Ayi 4:13

b Ngn 12:18 Ngn 16:24 Ngn 17:27

c 1Sa 2:22-25 d Nk 141:5 Ngn 13:1 Ayi 12:11

e Yak 5:3, 4 f Nk 37:30 Mat 10:27

g Mat 12:34, 35 h Yes 1:11 i Yak 5:16 1Pe 3:12 1Yo 3:21, 22

j k l m

Nk 146:9 Yes 26:7 1Nti 18:17, 18 Lev 26:21 Ngn 1:32

n Nk 139:8 o Yer 17:10 Ayi 4:13

p Ngn 9:7 Yoa 3:20 Yoa 7:7

q 2Tu 18:6, 7

3 O meso ma Yave mena mwawonso, Metalanga wantu ambi ye wantu ambote. a 4 O lubini lwa lembama1 i nti a moyo, b Kansi mvovo miambi ntantu mitwasanga.2 5 E zowa longi dia se diandi kevezanga, c Kansi o nlungaladi otambulwilanga lusembo.1 d 6 Muna nzo a nsongi muna ye tusalu twayingi, Kansi mbongo1 a kimpumbulu mpasi itwasanga. e 7 E befo ya nkwa ngangu, zayi imwanganesanga, f Kansi o ntim’a zowa ke uvanganga wo ko. g 8 E kimenga kia yimpumbulu kiangemi kuna kwa Yave, h Kansi e sambu ki’ansongi kia luyangalalu kwa yandi. i 9 E nzil’a kimpumbulu yangemi kwa Yave, j Kansi ozolanga ndiona ovavanga unsongi. k 10 E longi, diambi1 dikalanga kwa ndiona ovengomokene muna nzila, l Kansi ndiona omenganga lusembo fwa kefwa. m 11 E Ziami1 ye fulu kia lufwasu2 kina vana meso ma Yave. n Musungula ntima mia wantu! o 12 O mvezi ke zolanga ndiona okunsingikanga ko. p Ke yuvulanga akwa ngangu ko. q 13 O ntim’a kiese ndose ukiesesanga, 15:4 1 Yovo “O lubini luwukanga.” 2 Mvovo wa sina: “mwanda mikosomonanga.” 15:5 1 Yovo “tumbu.” 15:6 1 Yovo “mfutu.” 15:10 1 Yovo “diampasi.” 15:11 1 Yovo “Seol,” i sia vo, ziami kia wantu awonso. Tala Nsas’a Mvovo. 2 Yovo “Abadone.”

885 14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

Kansi o ntima wakendalala mwanda ukosomonanga. a O ntim’a nkwa umbakuzi, uvava nzayilu, b Kansi e nua mia mazowa uzowa midianga.1 c E lumbu yawonso ya mumbona-mpasi yambi, d Kansi nkwa ntim’a kiese1 okalanga kaka ye lambu. e Diambote mu kala ye fiakete yo vumi wa Yave, f Ke mu kala ye kimvuama kiayingi ko ye ntokani zayingi.1 g E longa dia makaya disundidi o wete vana vena o zola h Ke mu ngombe a mazi ko vana vena lumengo. i Ndiona ofunganga makasi mu nzaki, nkindu keyangumunanga, j Kansi ndiona olembi funganga makasi mu nzaki, ntantani kelembekanga. k E nzil’a molo ina nze yaka kia nsende, l Kansi e yendelo dia nsongi dina nze nzila yalelama. m Mwan’a ngangu se diandi kemwesanga kiese, n Kansi e zowa ngudi andi kevezanga. o Uzowa uyangidikanga munkondwa-ngangu,1 p Kansi nkwa umbakuzi ke vengomokanga ko. q Vana vakondelo mbokena1 makani mefunganga, Kansi vana vena aludiki ayingi o makani mesikilanga. r O muntu omonanga kiese muna mvutu zandi zambote,1 s

15:14 1 Yovo “mivavanga.” 15:15 1 Yovo “ntim’ambote.” 15:16 1 Yovo “mvuanga.” 15:21 1 Mvovo wa sina: “munkondwa-ntima.” 15:22 1 Yovo “valembi vuandwa e mfulu.” 15:23 1 Mvovo wa sina: “muna mvutu za nu’andi.”

NGANA 15:14-33 KAPU 15 a Ngn 12:25 Ngn 17:22

b Nk 119:97

24

Mav 17:11

c d e f g h i j k

Yes 30:9, 10

l m n o

Ngn 26:13-15

Yob 3:11 Mav 16:23-25

25

Nk 37:16 Ngn 15:17 Nk 133:1 Ngn 17:1

26

Ngn 10:12 Tuk 13:8, 9 1Sa 25:23, 24 Ngn 25:15 Yak 1:19

27

Yes 30:21 Ngn 27:11 Ngn 23:22 Ngn 30:17

p Ngn 26:18, 19 Kim 7:4

28

q Ngn 10:23 Efe 5:15, 16 Yak 3:13

r Ngn 20:18 s Efe 4:29 

Ndambu ya 2 a 1Sa 25:32, 33 Ngn 25:11

b c d e f g h

29 30

Mat 7:13, 14 Ngn 8:35, 36 Luk 18:14 Nk 146:9

31

Ngn 6:16, 18 Nk 19:14 Nsi 16:19 1Sa 8:1, 3 Ngn 1:19

32

i Yes 33:15, 16 j Ngn 16:23 k Nk 34:15, 16 Nk 138:6 Nk 145:19 Yoa 9:31

l Ngn 16:24 Ngn 25:25

m Ngn 9:8 Ngn 19:20

n Ngn 5:12, 14 Ayi 12:25

o Ngn 13:18 Mat 7:24, 25

p Nk 111:10 q Ngn 18:12 Yak 4:10

33

Ekwe wete e diambu divovelo muna ntangw’ambote! a E nzil’a moyo ifilanga nkwa ngangu kuna ntandu, b Ye kumvengesa muna nzil’a Ziami1 kuna nsi. c Yave obangula nzo ya nkwa lulendo, d Kansi otatidila mwingilu a nkento wafwilwa yakala. e Makani ma kimpumbulu mangemi kuna kwa Yave, f Kansi e mvovo miambote miavelela kwa yandi. g Ndiona obakanga nluta mialembi songa, esi nzo andi ketwasilanga e mpasi,1 h Kansi ndiona omenganga mbabu okwamanana zinga. i O ntim’a nsongi uteka yindulanga muna vana e mvutu,1 j Kansi nu’a kimpumbulu uwulumunanga mambu mambi. Yave wavavuka yimpumbulu, Kansi owanga e sambu ki’ansongi. k ´ Meso matoma kia memwesanga ntima e kiese; E nsangu zambote visi zisiamisanga.1 l Ndiona owanga lusembo luvananga moyo Vana vena akwa ngangu kekalanga. m Ndiona otinanga e longi moyo andi kebembolanga, n Kansi ndiona owanga lusembo umbakuzi1 kevuanga. o O vumi wa Yave ngangu ulonganga, p O lulembamu luvitanga nkembo. q

15:24 1 Yovo “Seol,” i sia vo, ziami kia wantu awonso. Tala Nsas’a Mvovo. 15:27 1 Yovo “nsoni.” 15:28 1 Yovo “utoma badikanga mana kevutula; oyindulanga vitila kavova.” 15:30 1 Mvovo wa sina: “visi zisianga mazi.” 15:32 1 Mvovo wa sina: “ntima.”

NGANA 16:1-21

16 2

3 4

5

6

7

8

9

10

O muntu okubikanga makani ma ntim’andi,1 Kansi e mvutu2 kevananga kwa Yave zitukanga. a E nzila zawonso za muntu zambote1 vana meso mandi, b Kansi, Yave ofimpanga makani.2 c Bunda Yave e vuvu muna mawonso ovanganga,1 d E makani maku mesikila. Yave ovanganga mawonso mu kuma kia kani diandi, Kana nkutu yimpumbulu muna lumbu kia lufwasu. e Akwa ntima mia lulendo awonso angemi kuna kwa Yave. f Kala ye ziku1 vo tumbwa betumbwa. Muna walakazi ye ziku, e sumu dilolokwanga, g Muna vumi wa Yave muntu ovengomokanga muna mbi. h Avo Yave oyangalele nzil’a muntu, Oyambulanga nkutu mbeni zandi bakadilanga yandi kuna luvuvamu. i Disundidi o wete mu kala ye fiakete muna unsongi j Ke mu kala ye mfutu ayingi ko yo kondwa kwa unsongi. k Muntu olenda sikidisa nzila muna ntim’andi, Kansi Yave ofilanga ntambi zandi. l E nzengo za Nzambi zifwete kala muna befo ya ntinu; m

16:1 1 Mvovo wa sina: “E nkubika za ntima, za muntu.” 2 Yovo “mvutu zasikila.” Mvovo wa sina: “mvutu za lubini.” 16:2 1 Mvovo wa sina: “zavelela.” 2 Mvovo wa sina: “mianda.” 16:3 1 Mvovo wa sina: “Yekeka mavangu maku kwa Yave.” 16:5 1 Mvovo wa sina: “Koko mu koko.”

886 KAPU 16 a Yer 1:9 Luk 12:11, 12

11

b 1Sa 15:13, 14 Nk 36:1, 2 Ngn 21:2 Yer 17:9

12

c 1Sa 16:6, 7 Ngn 24:12

d Nk 37:5 Flp 4:6, 7

13

e Luv 14:4 Rom 9:21

f Ngn 6:16, 17 Ngn 8:13 Ngn 21:4

14

g Mav 3:19 h Nek 5:8, 9 2Ko 7:1

15

i Tuk 31:24 Luv 34:24

j 1Ti 6:6

16

k Nk 37:16 Yer 17:11

l Ngn 16:1 Yer 10:23

17

m Nsi 17:18, 19 1Nti 3:28

 Ndambu ya 2 a Nk 72:1, 14

18

b Lev 19:36 Ngn 11:1

c Ngn 20:26 d Ngn 29:14

19

Lus 19:11

e Nk 101:6 f 1Sa 22:17, 18 1Nti 2:29

g Kim 10:4

20

h Nk 72:1, 6 i Kim 7:12 j Ngn 4:7 k Ngn 10:9 l Ngn 11:2 Dan 4:30-32

m Yes 57:15 n Ngn 4:7

21

Kafwete teka unsongi ko. a E balanza ye tezelwa kiansongi, kwa Yave yatuka; Nkutu zawonso za tezela mazitu i mavangu mandi. b Mavangu mambi mangemi kuna kwa atinu, c Kadi muna unsongi i musikidisilwa e kunda. d E mvovo mi’ansongi mia luyangalalu kwa atinu. Bezolanga ona ovovanga e ludi. e Makasi ma ntinu mena nze nati a nsangu za lufwa, f Kansi nkwa ngangu olembeka1 mo. g Muna ntemo a ndose a ntinu i mwina o moyo; E dienga diandi dina nze tuti dia mvula za kintombo. h Disundidi o wete mu vua ngangu ke wolo ko. i Obaka umbakuzi ikufwete solwa ke mu palata ko. j Ansongi bevenganga nzila zambi. Ndiona olunga-lunga nzil’andi, moyo andi kelundanga. k Vitila muntu kabwa, lulendo luvitanga, O mwand’a umvuania uvitanga e sakuba. l Diambote mukala nlembami1 vana vena alembami m Ke mu kayana sanzu ko y’akwa lulendo. Ndiona osadilanga umbakuzi muna konso diambu, sikila kesikila,1 Nkwa kiese ndiona osianga e vuvu muna Yave. O nkwa ntim’a ngangu oyikilwanga vo nkwa umbakuzi, n

16:14 1 Yovo “ovenga.” 16:19 1 Mvovo wa sina: “nlembami muna mwanda.” 16:20 1 Mvovo wa sina: osolola o wete.”

887 22

23

24

25

26

27

28

29 30

31 32

Nkwa mvovo mia ngemba1 olutidi kwikidisa. a E ngangu i nto a moyo kw’awana bavuidi zo, Kansi mazowa belongelwanga muna uzowa wau. O ntima wa nkwa ngangu uvananga ngangu muna nu’andi b Yo kudikila malengo muna mvovo miandi. E mvovo miambote mina nze sasala kia wiki, Nzenzo a moyo1 yo vimpi muna visi. c Vena ye nzila imonekanga kwa muntu vo yambote, Kansi e mbaninu andi i lufwa. d E nsatu za nsadi zikumfilanga mu funtuka Kadi e nzala1 zikumfilanga mu vanga wo. e E fwafwala kia muntu osenzekanga diambu diambi; f E mvovo miandi mina nze tiya twanyuyi. g Nkwa ntantani ngwizani kefwasanga, h O nkumbi, akundi akola kevambulanga. i O nkwa nsoki nkwandi kevukumunanga Yo kunata muna nzila yambi. Obwetanga disu ekolo kekananga mbi. Obwetanga e befo ekolo kevanganga e mbi. E mvu i kolow’ambote1 j Avo ziwanukini muna nzil’a unsongi. k Ndiona olembi funganga makasi mu nzaki, l osundidi e kesa, Ndiona ozeye kukiyala osu-

16:21 1 Yovo “Nkwa mvovo mia malengo.” Mvovo wa sina: “E nzenzo a befo.” 16:24 1 Yovo “Nzenzo vana lulaka.” Tala Nsas’a Mvovo. 16:26 1 Mvovo wa sina: “o nu’andi.” 16:31 1 Yovo “a nkembo.”

NGANA 16:22–17:9 KAPU 16 a Luk 4:22 Kol 4:6

33

b Ngn 22:17, 18 Mat 12:35

c Ngn 4:20-22 Ngn 12:18

d Ngn 14:12 Mat 7:22, 23

17

e Kim 6:7 f Ngn 6:12, 14 g Yak 3:6

2

h Yak 3:16 i Tuk 3:1 1Sa 24:9 Rom 16:17

j Lev 19:32 Yob 32:7 Ngn 20:29

3

k Nk 92:12-14 l Ngn 14:29 Yak 1:19

4

 Ndambu ya 2 a Ngn 25:28 b Nta 26:55 Ngn 18:18

5

c 1Sa 14:41, 42 Mav 1:24, 26

 KAPU 17 d Nk 37:16

6

e Ngn 15:16, 17 Ngn 21:9, 19

f Ngn 27:21

7

g Nk 26:2 Ngn 21:2 Ngn 24:12

h Yer 5:31 i Ngn 14:31

8

j Ngn 24:17 Ob 12

k Ngn 26:7 l Ngn 16:10 m Tuk 32:20 2Sa 16:1

n 1Sa 25:18, 35 Ngn 18:16 Ngn 19:6

o Ngn 10:12 1Pe 4:8

p Ngn 16:28

ndidi ndiona obakidi e mbanza. a E nkas’a mienze mu nkata itubwanga, b Kansi e nzengo zandi zawonso za Yave. c E mbolo ayuma isundidi o wete vana vena luvuvamu d Ke mu nzo yazala ye lambu1 ko ye ntatani. e E ntaudi angangu okala ye wisa muna mwana ovanganga mambu mansoni; Otambula kunku muna e vua nze mosi mun’ampangi. ˆ E palata ye wolo mu fulu dia tiya iveleleselwanga, f Kansi, Yave ofimpanga e ntima. g E kimpumbulu osianga e sungididi muna mvovo milwekanga, O nkwa luvunu otambanga matu muna lubini lwambi. h Ndiona ovezanga nsukami, Mvangi andi kevezanga, i Ndiona omonanga kiese mu kuma kia mpasi z’akaka, tumbwa ketumbwa. j Atekelo i kolowa kuna kw’anunu, Amase i zitu wa wan’au. E mvovo miansongi ke mifwanukinu kwa zowa ko. k Musungula mvovo mialuvunu miafwanukina kwa nyadi! l O lukau luna nze tadi diantalu1 kwa mfumu andi; m Konso kuna kekwenda, dikuntwasila nluta. n Ndiona ololokanga1 e sumu, nzola kesiamisanga, o Kansi ndiona okwamanana vovela e diambu, akundi akola kevambula. p

9

17:1 1 Mvovo wa sina: “yimenga.” 17:8 1 Yovo “tadi ditwasanga dienga.” 17:9 1 Mvovo wa sina: “ofukanga.”

NGANA 17:10–18:2 10 Lusembo lumosi luluta twasa nluta kwa nkwa ngangu a Ke mu wanda zowa ngwanda nkama ko. b 11 Muntu ambi ukolami kaka kevavanga, Kansi nati a nsangu una vo nkwa nsoki otumwa kimana kenda kuntumba. c 12 Disundidi o wete mu wanana ye use oyiyilu wana Ke mu wanana ye zowa ko muna uzowa wandi. d 13 Avo muntu ovutwidi mbi muna mbote, E mbi ke ikatuka muna nzo andi ko. e 14 Oyangumuna e nkindu dina nze muntu obukisi nkam’a maza;1 Katuka vitila ntantani zayantika. f 15 Ndiona olungisanga kimpumbulu ye ndiona ovananga ngielele kwa nsongi g Yau awole bangemi kuna kwa Yave. 16 Nkia mfunu dina kwa zowa mu vua ngangu Wau vo kazolele zo vua ko e?1 h 17 Nkundi akieleka ozolanga e ntangwa zawonso i I mpangi wawutuka mu kuma kia ntangw’ampasi. j 18 O munkondwa-ngangu1 obundanga ntulu Yo tambulwila vana nsimbi vana vena nkwandi. k 19 Ndiona ozolanga e nkindu, sumu kezolanga. l Ndiona ozangulanga mwelo a nzo andi lufwasu kevavanga. m 20 O nkwa ntim’a bendomoka ke sikila ko,1 n 17:14 1 Mvovo wa sina: “ziulwila maza e nzila.” 17:16 1 Mvovo wa sina: “munkondwa-ntima.” 17:18 1 Mvovo wa sina: “Munkondwa-ntima.” 17:20 1 Mvovo a sina: “ke solola wete ko.”

888 KAPU 17 a Nk 141:5 Ngn 9:8

21

b Ngn 27:22 c 2Sa 18:15 2Sa 20:1, 22 1Nti 2:22, 24

22

d Ngn 27:3 e 2Sa 12:8-10 f Tuk 13:8, 9 Ngn 25:8 Mat 5:39 Rom 12:18

g Luv 23:7 1Nti 21:13 Yes 5:22, 23

23

24

h Ngn 1:22 Rom 1:20, 21

i Ngn 18:24 Yoa 15:13

25

j Ru 1:16, 17 1Sa 19:2

k Ngn 11:15

26

Ngn 22:26, 27

l Yak 3:16 m 2Sa 15:2-4

27

n Nk 18:26 Ngn 6:14, 15

 Ndambu ya 2 a 1Sa 2:22-25

28

1Sa 8:1-3 2Sa 15:14

b Ngn 12:25 Ngn 15:13

c Ngn 18:14

18

d Luv 23:8 e Kim 2:14 f Ngn 15:20 g Ngn 10:19 Yak 1:19

h Ngn 15:4 Kim 9:17 Yak 3:13

O nkwa luvunu mu mpasi kebwa. O se una ye mwan’a zowa ntantu kemona; O se una ye mwana wakondwa ngangu kena ye kiese ko. a Ntim’a kiese i nlongo miambote,1 b Kansi mwand’a kosomoka, ngolo za muntu usukisanga.2 c E kimpumbulu otambulanga mbabu kuna kinsweki1 Kimana kabendomona nzil’a unsongi. d E ngangu zina vana ndose a nkwa umbakuzi, Kansi meso ma mazowa metungiananga yakuna nsuk’a nza. e O mwan’a zowa se diandi kemwesanga e nsoni Ye ntantu1 kwa ndiona wanwuta. f Ke diambote ko mu tumba1 nsongi, Ke diansongi ko mu wanda wantu azitu. O nkwa zayi olunga-lunganga mvovo miandi, g O nkwa umbakuzi, wavuvama kekalanga.1 h Kana nkutu zowa avo okedi e pi-i obadikilwa vo nkwa ngangu, Ndiona okanganga e befo yandi, nkwa umbakuzi. Ndiona okuyivambulanga zolela ya yandi kibeni kevavanga; Ovezanga ngangu zawonso zavimpi. O zowa ke yangalelanga umbakuzi ko;

2

17:22 1 Yovo “kindisa ukindisanga.” 2 Yovo “visi uyumisanga.” 17:23 1 Mvovo wa sina: “mbabu vana mfokola.” 17:25 1 Yovo “ndudi.” 17:26 1 Yovo “zengela nzimbu kwa.” 17:27 1 Mvovo wa sina: “nkwa mwand’a nzizi.”

889 3

4

5

6

7

8

9 10

11

12

13 14

Oyangalelanga vaikisa mana mena mu ntim’andi. a Avo yimpumbulu izidi, o luvezo mpe lwizidi, O luvezo i lutwasanga e nsoni. b E mvovo mia nu’a muntu i maza masina, E nto a ngangu i nkukul’a maza. c Ke diambote ko mu sia e mpambula muna wete dia kimpumbulu d Ngatu yambula vana ndungidi kwa nsongi. e E mvovo mia zowa, ntantani mitwasanga, f Nu’andi uyangumunanga nkindu. g O nu’a zowa i lufwasu lwandi, h E befo yandi i ntambu a moyo andi. E mvovo mia nkwa makumbu mina nze madia mantomo; i Meminukanga mu sazu yo lelomoka yamuna kati kwa vumu. j Ndiona osadilanga muna kimolo Mpangi a mfwasi. k ´ E nkumbu a Yave i nzo yanda yangolo. l O nsongi otininanga mo yo taninua.1 m E kimvuama kia mvuama i mbanz’andi angolo; Muna ngindu zandi kina nze yaka kia lutaninu. n O muntu vitila kabwa, o ntim’andi wa lulendo, o Lulembamu luvitanga nkembo. p Ovana e mvutu lembi ´ teka wa, Dia uzowa ye nsoni. q O nkwa unkabu olenda zizidila mayela, r

18:10 1 Mvovo wa sina: “osiwa vana fulu kiazangama,” i sia vo, fulu ke kilendi lwaka muntu ko, ovuluzwa.

NGANA 18:3-24 KAPU 18 a b c d

Ngn 10:19

e f g h i j k l

1Nti 21:9, 10

Ngn 11:2

15

Ngn 10:11 Nsi 1:16, 17 Ngn 28:21 Ngn 13:10

16

Ngn 19:19 Ngn 13:3 Lev 19:16 Ngn 26:22

17

Ngn 10:4 1Sa 17:45, 46 Nk 20:1

m Nk 18:2 Nk 91:14

n Nk 49:6, 7

18

Ngn 11:4 Yer 9:23 Luk 12:19-21

o Ngn 11:2 Dan 5:23, 30 Mav 12:21-23

19

p Ngn 22:4 1Pe 5:5

q Ngn 25:8 r Yob 1:21 2Ko 4:16 2Ko 12:10



20

Ndambu ya 2 a Ngn 17:22 b 1Nti 3:7-9 Ngn 9:9

c Tuk 43:11

21

Ngn 17:8

d 2Sa 16:3, 4 e 2Sa 19:25-27 Ngn 25:8

22

f Yos 14:1, 2 Nek 11:1 Ngn 16:33

g Tuk 27:41 2Sa 13:22

23

h 2Sa 14:28 Mav 15:37-39

i Ngn 12:14 Ngn 13:2

j Mat 15:18 Efe 4:29 Yak 3:6, 9

k Kim 10:12 l Ngn 31:10 m Ngn 19:14 Kim 9:9

n 2Sa 15:31 Mat 26:49

o 1Sa 19:2, 4 Ngn 17:17

24

Kansi nani olenda zizidila ntim’a kosomoka?1 a O ntima wa nkwa umbakuzi uvuanga nzayilu, b O kutu kwa nkwa ngangu kuvavanga nzayilu. O lukau lwa muntu lukunziulwilanga e nzila; c Lukunsadisanga mu lwaka kwa akwa tunda. Ndiona ovita fundanga nkwandi, omonekanga vo ndungidi kena yau, d Yavana kilwaka nkwandi kantungulula.1 e E nkas’a mienze ifokolanga e ntantani f Yo zenga e diambu vana vena mbeni zankuma. Olembeka mpangi ofwemene disundidi mpasi ke mu baka mbanz’a ngolo ko, g Vena ye ntantani zina nze mbindi za mavitu ma mbanz’angolo. h Muna mbongo a mvovo miandi,1 o muntu ozadisa vumu kiandi; i Yo yukuta muna mbongo a befo yandi. O lufwa ye moyo una muna wisa kia lubini; j Awana bezolanga lo sadila, bedia mbongo andi. k Ndiona osolwele nkento ambote, osolwele lekwa kiambote, l Yo vua dienga dia Yave. m O nsukami ododokelanga mvuama muna kunlomba lusadisu, Kansi o mvuama okumvananga e mvutu za lutiangu. Vena ye akundi bevavanga kota nsoki kwa muntu yo nkwandi, n Kansi vena ye nkundi ona otatidilanga lutila mpangi. o

18:14 1 Yovo “vuvu kia dimbuka.” 18:17 1 Yovo “katoma kunyuvula.” 18:20 1 Yovo “mia nu’andi.”

NGANA 19:1-20

19 2

3

4

5

6

7

8

9

10

Disundidi o wete o kala nsukami yo kangalela kuna ziku a Ke mu kala zowa ko yo vova luvunu. b Ke diambote ko muntu kakondwa zayi, c O nkwa ntim’a duku-duku,1 osumukanga. O uzowa wa muntu ubendomonanga nzil’andi, O ntim’andi Yave ufungilanga makasi. E kimvuama akundi ayingi kiwokesanga, Kansi, o nsukami bembolwa kebembolwa kana nkutu kwa nkundi andi. d O mbangi aluvunu tumbwa ketumbwa, e Ndiona ovovanga luvunu ke vuluka ko. f Ayingi bevavanga dienga dia nkwa zitu,1 Awonso bezolanga vanga kikundi ye ndiona okayanga tukau. Avo nsukami omengwanga kwa mpangi zandi zawonso, g Vo i akundi andi nkutu vavuka bekumvavuka! h Okubalandanga yo kubadodokela, kansi ke muntu ko okumvananga e mvutu. Nkwa ngindu zambote,1 okuyizolanga. i Ndiona oyangalelanga umbakuzi, nluta kevua.2 j O mbangi aluvunu tumbwa ketumbwa, Ndiona ovovanga luvunu fwa kefwa. k Ke difwene ko kwa zowa kazingila muna kimvuama; Ngatu ntaudi kayala zimfumu! l

19:2 1 Mvovo wa sina: “Ona ozabuziokela o malu.” 19:6 1 Yovo “nkwa ntim’a mvevo.” 19:8 1 Mvovo wa sina: “Ndiona ovua ntima.” 2 Mvovo wa sina: “wete kevua.”

890 KAPU 19 a Ngn 15:16 Yak 2:5

b Ngn 28:6 c Rom 10:2 d Ngn 14:20 e Nsi 19:18, 19 f Ngn 19:9 g Ngn 14:20 h Kim 9:14, 15 Yak 2:2, 3

i Ngn 15:32 j Ngn 2:2, 5 k Ngn 19:5 Lus 21:8

l 2Sa 3:24 2Sa 3:38, 39 Ngn 30:21, 22 Kim 10:7

 Ndambu ya 2 a Ngn 14:29 Ngn 16:32 Yak 1:19

b Tuk 50:19-21 Mat 18:21, 22 Efe 4:32

c Ngn 16:14 Ngn 20:2 Dan 2:12

d 2Sa 16:21, 22 e Ngn 21:9, 19 Ngn 27:15

f Tuk 24:14 Ngn 18:22 Ngn 31:10

g Ngn 23:21 Ngn 24:33, 34 2Te 3:10

h Ngn 16:17 i Ngn 15:32 j Nsi 15:7, 8 Nk 37:25, 26 Ayi 13:16

k Ngn 11:24 Mat 5:7 Ayi 6:10

l Ngn 13:24 Ngn 22:6, 15

m 1Sa 3:12, 13 n 1Sa 24:16-18 1Sa 26:21

o Ngn 4:13 p Nsi 8:14, 16 Ayi 12:7, 11

11 O nkwa ngangu ke funganga makasi mu nzaki ko, a Diambote kuna kwa yandi mu viokesa e mbi.1 b 12 E kasi dia ntinu dina nze nkwit’a nkosi,1 c Kansi, e dienga diandi dina nze lowa muna matiti. 13 O mwan’a zowa se diandi kemwesanga e mpasi, d O nkento wazola ntantani1 una nze nludi a nzo ukwamanananga noka. e 14 E nzo ye kimvuama i vua betambulanga o wana kwa mase, Kansi o nkento angangu i nkayilu utukanga kwa Yave. f 15 E kimolo wosola kia tulu kitwasanga, O molo nzala kefwa. g 16 Ndiona olundanga nkanikinu, moyo andi ketatidilanga; h Ndiona olembi lungalunganga nzila zandi, fwa kefwa. i 17 Ndiona ofwilanga nsukami e nkenda Yave kesompekanga, j Senda kekunsenda muna vangu diandi. k 18 Longa mwan’aku ekolo vena ye vuvu, l Kukadi nkwa kuma ko muna lufwa lwandi.1 m 19 O muntu ofunganga makasi mu nzaki, tumbwa ketumbwa; Avo unyambulwidi, nkumbu miayingi ovanga wo. n ´ 20 Wa luludiku yo tambulwila e longi, o Kimana wakala ye ngangu kuna sentu. p 19:11 1 Yovo “kuzuka.” 19:12 1 Yovo “mwan’a nkosi.” 19:13 1 Yovo “wuninina.” 19:18 1 Yovo “Kuvavi lufwa lwandi ko.”

891 21 E makani mayingi muna ntim’a muntu, Kansi lukanu1 lwa Yave lusikila. a 22 E diambu ditoma yangalelwanga muna muntu i walakazi wandi; b Diambote mu kala nsukami ke mu kala nkwa luvunu ko. 23 O vumi wa Yave ufilanga ku moyo; c Ona wina wau, vuvama kevuvama ke kala mu vonza ko. d 24 O molo osidi koko kwandi muna pidi, Kansi kavangidi ngolo ko za nata ko muna nua. e 25 Wanda mvezi, f kimana muˆ nkondwa ngangu kaluka, g Tumba nkwa umbakuzi kimana zayi wandi wawokela. h 26 Ndiona obangikanga se diandi yo yinga ngudi andi I mwana otwasanga nsoni yo luvezo. i 27 E mwan’ame, avo yambwidi wa longi, Vengomoka ovengomoka muna mpova za zayi. 28 O mbangi ambi ovezanga unsongi, j O nu’a kimpumbulu mambu mambi uminanga. k 29 Akwa luvezo tumbu bakubikilwa, l E nima za mazowa zakubikilwa e ngwanda. m E vinyu mvezi, n e malavu mankolwa kimpumbulu; o Ndiona ovukumukinanga mo ke nkwa ngangu ko. p 2 Nze nkwit’a nkosi, o ntinu wonga wayingi kemwesanga kwa wantu; q Ndiona oyangumunanga ma-

20

19:21 1 Yovo “luludiku.”

NGANA 19:21–20:13 KAPU 19 a Tuk 11:6, 7

b c d e

f g h i

j k l m

Tuk 50:19, 20 Ngn 21:30 Dan 4:35 Mav 5:38, 39 Mik 6:8 Ngn 14:27 Mal 3:16 Ngn 12:21 Ngn 6:9-11 Ngn 15:19 Ngn 24:30, 31 Ngn 26:14, 15 Nsi 25:2 Ngn 15:5 Ngn 9:9 Ngn 21:11 Luv 20:12 Lev 20:9 Ngn 20:20 Ngn 30:17 1Nti 21:9, 10 Ngn 4:16, 17 Ngn 9:12 Ngn 10:13 Ngn 26:3

3

4

5

6

7

 KAPU 20 n Tuk 9:20, 21 Ngn 23:29-35

8

o Yes 28:7 p 1Ko 6:10 Ngl 5:21 Efe 5:18

q Ngn 19:12

9

Kim 10:4

 Ndambu ya 2 a 1Nti 2:22-24 b Ngn 14:29

10

2Ti 2:23

c Ngn 18:6 Kim 7:9

11

d Ngn 6:10, 11 e f g h

i j

k

l m n

2Te 3:10 Yob 1:1 Luk 1:5, 6 Nk 37:25, 26 1Nti 7:7 1Nti 3:28 Nk 72:1, 4 Ngn 16:12 Yob 14:4 Nk 51:5 Kim 7:20 Yak 3:2 Ngn 11:1 Am 8:5 Mik 6:11 Ngn 22:15 Luv 4:11 Ngn 10:4

12 13

kasi mandi, moyo andi kesianga mu vonza. a Dialuzitu kwa muntu ovenganga e ntantani, b Kansi o zowa okuyikotesanga mo. c O molo muna nsungi a mbangala ke vatanga ko, I dianu vo muna nsungi a nkutika okala se nlombi, wau vo kena ye lekwa ko.1 d E makani1 muna ntim’a muntu mena nze maza masina, Kansi o nkwa umbakuzi ovaikisa mo oku mbazi. Wantu ayingi bekuyisananga vo akwa walakazi, Kansi nani olenda solola nkwa kwikizi? O nsongi okangalelanga muna ziku kiandi, e Akwa kiese o wana ana bekunlandila. f Avo ntinu ovuende vana kunda muna fundisa, g Ofimpulula wantu ambi muna meso mandi. h Nani olenda vova vo: “Mpelelese ntim’ame; i Mpelele muna sumu diame”? j E balanza yaluvunu ye nzongo aluvunu,1 Yau yole yangemi kuna kwa Yave. k O mwana1 nkutu ozayakene muna mavangu mandi, Kana vo mavangu mandi mavelela ye mansongi. l O kutu kuwanga ye disu dimonanga, Yau yole Yave wavanga yo. m Kuzodi tulu ko, kadi se wasukama. n

20:4 1 Nanga, “Vava kevava muna nsungi a nkutika, kansi ke solola lekwa ko.” 20:5 1 Mvovo wa sina: “O luludiku.” 20:10 1 Yovo “Tezelo yole ya tadi yaswaswana ye mvungu miole mia zongela miaswaswana.” 20:11 1 Yovo “mwan’a yakala.”

NGANA 20:14–21:5 14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

Ziula o meso kimana wakala yo madia mayingi. a “Ke kiambote ko, ke kiambote ko!” ukavovele o nsumbi; I bosi wele kwandi ye kuyisana muna kinkita kavangidi. b Vena ye wolo, vena ye ulolo wa makolado,1 Kansi o nua usamunanga nzayilu i lekwa kiantalu. c Bonga mvuatu mia muntu avo obundidi nzenza e ntulu; d Umbonga nsimbi avo obundidi nkento a nzenza e ntulu. e E mbolo ina muntu kabakila muna luvunu yantomo, Kansi kuna kulanda, o nu’andi uzala ye mbwekesi. f Vana vena mbokena1 o makani mesikila, g Muna luludiku lwa ngangu onuanina vita. h O nkwa makumbu osengomonanga mbumba; i Ndiona ozolanga makumbu1 kukadi yandi kikundi ko. Ndiona osibanga se diandi ye ngudi andi, E mwinda andi uzimwa vava tombe kilwaka. j E mavua mabakilwa muna loko kuna lubantiku k Ke metwasa nsambu ko kuna mfoko. Kuvovi ko vo: “Landa ilanda e kunda!” l Bunda Yave e vuvu, m okuvuluza. n E balanza yaluvunu yangemi kuna kwa Yave, O nzongo aluvunu ke wambote ko. Yave ofilanga ntambi za muntu; o

20:15 1 Tala Nsas’a Mvovo. 20:18 1 Yovo “luludiku.” 20:19 1 Yovo “Ndiona ovukumunanga ankaka muna befo yandi.”

892 KAPU 20 a Ngn 12:11 b Lev 19:13 c d e f g h

i

j

k l

m n o

Ngn 21:6 Ngn 3:13-15 Ngn 11:15 Ngn 27:13 Ngn 6:30, 31 Ngn 15:22 Ngn 11:14 Ngn 24:6 Luk 14:31, 32 Lev 19:16 Ngn 11:13 Ngn 25:9, 23 Luv 20:12 Lev 20:9 Ngn 19:26 Ngn 28:8, 20 1Ti 6:9, 10 Nsi 32:35 Ngn 24:29 Mat 5:38, 39 Rom 12:17, 19 1Te 5:15 Nk 37:34 Nk 34:7 1Pe 4:19 Nk 37:23 Yer 10:23

25

26

27

28

29 30

 Ndambu ya 2 a Lev 27:9 b Nta 30:2 c d e f g h

Kim 5:4, 6 Mat 5:33 Nk 101:8 Yes 28:27 Nk 61:6, 7 Nk 21:7 Kim 11:9 Lev 19:32 Ngn 16:31 Nk 119:71

i 

KAPU 21

21 2

3

j Luv 14:4 Eze 7:27

k Nek 2:7, 8 Yes 44:28 Lus 17:17

4

l Nk 36:1, 2 m

n

o p q

Ngn 16:2 1Sa 16:6, 7 Ngn 24:12 Yer 17:10 1Sa 15:22, 23 Os 6:6 Mik 6:7, 8 Mat 12:7 Nk 10:4 Ngn 13:4 Ngn 14:29

O muntu aweyi kalenda zayila nzil’andi?1 I ntambu kwa muntu ovovanga lembi teka yindula vo “Diavauka!” a I bosi keyindula dina kadididi e ndofi. b O ntinu angangu ovambulanga yimpumbulu c Yo kubadiatakesa muna lungungu lwa bundilwa. d E fulumwinu kia muntu i mini kia Yave, Kifimpanga nsi andi a mbundu. O walakazi ye ziku i lutaninu lwa ntinu; e Muna walakazi olunga-lunganga e kunda kiandi. f O nkembo a matoko i nkum’au, g O wete w’anunu i mvu zau. h E mputa ye ngwandwa mbi zikatulanga, i E ngwandwa, nsi a mbundu zivelelesanga. O ntim’a ntinu una nze nkukula za maza vana koko kwa Yave. j Ovilulanga zo konso kuna kazolele. k E nzila za muntu zawonso zambote vana meso mandi, l Kansi Yave ofimpanga ntima.1 m O vanga diambu diambote ye diansongi Dilutidi yangidika Yave ke mu kimenga ko. n O meso ma lulendo yo ntim’a umvuania; E mini kifilanga yimpumbulu i sumu. o E makani ma nkwa fululu nluta metwasanga, p Kansi akwa ntim’a dukuduku sukama besukama. q

5

20:24 1 Yovo “nzila ina kafwete landa.” 21:2 1 Yovo “makani.”

893 6 O mavua mebakilwanga muna luvunu Mena nze mbungezi ilalanga, ntambu a lufwa.1 a 7 O nsoki wa yimpumbulu ukubafwasa, b Kadi batinini vangila mambu muna unsongi. 8 E nzil’a muntu ovangidi e mbi yabendomoka, Kansi mavangu ma mveledi mansongi. c 9 Disundidi owete mu zingila vana konko kia nludi a nzo, Ke mu zingila mu nzo mosi ko yo nkento wazola ntantani.1 d 10 E kimpumbulu olakukilanga mambu mambi o moyo; e Ke fwilanga nkwandi nkenda ko. f 11 Avo mvezi otumbilu, o zowa obakidi ngangu, O nkwa ngangu avo olongelo,1 obakidi zayi. g 12 O Nsongi otalanga nzo a kimpumbulu; Obwisanga yimpumbulu muna mpasi. h 13 Ndiona okakanga matu muna kazu kia nsukami Yandi mpe oboka, kansi ke tambulwilwa ko. i 14 O lukau luvaninuanga kuna kinsweki makasi lulembekanga, j E mbabu ya kinsweki,1 nsita za makasi ilembekanga. 15 Diakiese kwa nsongi mu vangila mambu muna unsongi. k Kansi diambu diansisi dibwila awana bevanganga mambu mambi. 16 O muntu ovengomokanga muna nzil’a lulungalalu

NGANA 21:6-27 KAPU 21 a Ngn 1:19 Ngn 20:21

c Nk 37:37 Ngn 16:17 1Pe 1:22

d Ngn 17:1

18

Ngn 21:19 Ngn 25:24 Ngn 27:15

e Tuk 6:5 Nk 36:1, 4

19

f 1Sa 25:10, 11 g Ngn 9:9 Ngn 19:25

h Tuk 19:29 Nk 37:10, 20 2Pe 2:4 2Pe 3:5, 6

20

i Nsi 15:9 Ngn 28:27 Yak 5:4

21

j Ngn 18:16 k Nk 106:3 

Ndambu ya 2 a Yak 1:15

22

2Pe 2:21

b Kim 7:4 Luk 15:13, 14

c Est 7:10 d Ngn 17:1

23

Ngn 21:9 Ngn 25:24 Ngn 27:15

e Ngn 15:6 Kim 5:19

24

f Luk 15:13, 14 g Ngn 15:9 Ngn 22:4 Mat 5:6 Rom 2:6, 7

25

h Kim 7:19 2Ko 10:4

i Nk 141:3 Ngn 10:19 Kim 10:20

26

j Nta 14:44 Est 6:4

k Ngn 6:6-11 Ngn 13:4 Ngn 19:24

l Nk 37:25, 26

21:6 1 Nanga, “kw’awana bevavanga lufwa.” 21:9, 19 1 Yovo “wuninina.” 21:11 1 Yovo “obakwidi.” 21:14 1 Mvovo wa sina: “E mbabu vana mfokola.”

17

b Nk 7:14-16

Nk 112:9 Luk 6:30

m 1Sa 15:22, 23 Ngn 15:8 Yes 1:11

27

Ovunda kumosi ye awana bafwa.1 a O munzodi a nsaka,1 sukama kesukama; b O munzodi a vinyu yo mazi ke vuama ko. ˆ E kimpumbulu i lukulu kuna kwa nsongi, O nyekodi vana fulu kia nsongi kevinga. c Disundidi owete mu zingila muna makanga Ke mu zinga kumosi ko yo nkento wazola ntatani1 ye nkwa makasi. d Lusalu lwantalu yo mazi mu nzo a nkwa ngangu mena, e Kansi e zowa dia muntu ofwasanga1 ina kena yau. f Ndiona ovavanga unsongi yo walakazi, Moyo, unsongi yo zitu kesolola. g O nkwa ngangu olenda tomboka yaka kia1 mbanz’a makesa Yo kulula nkuma una besianga e vuvu. h Ndiona olunga-lunganga nu’andi ye lubini lwandi Vevoka kevevoka muna mpasi. i Oyikilwanga vo mvezi, nkwa lulendo ye nkwa umvuania Ndiona oluta vangilanga mambu kuna umvuania. j E nsatu za molo vonda zikumvonda, Kadi moko mandi mamengene o sala. k E lumbu kiamvimba ozinukinanga nsatu zandi, Kansi, o nsongi okayanga kuna mvevo. l E kimenga kia yimpumbulu kiangemi. m

21:16 1 Mvovo wa sina: “Ovunda kumosi y’awana bakondelo nkuma muna mafwa.” 21:17 1 Yovo “nkembo.” 21:20 1 Mvovo wa sina: “ominanga.” 21:22 1 Yovo “baka.”

NGANA 21:28–22:17 28

29

30 31

Musungula avo otambikidi kio ye kani diambi! O mbangi a luvunu fwa kefwa, a Kansi ndiona otoma wunikinanga, e kimbangi kiandi sikila kisikila.1 E kimpumbulu osonganga vana ndose andi vo kena ye nsoni ko, b Kansi, o nsongi yandi una ye nzila yasikila.1 c Ke vena ngangu ko yovo umbakuzi, ngatu luludiku lutelamena Yave. d O mvalu wakubikilwa muna lumbu kia vita, e Kansi o luvuluzu lwa Yave. f Osola nkumbu ambote disundidi ulolo wa kimvuama; g O zitiswa1 disundidi palata ye wolo. O mvuama ye nsukami bafwanana mu diambu edi:1 Yau awonso Yave wabavanga. h O nlungaladi omwene vonza, oswekamene, Kansi e minkondwa ngangu balutakene yo baka e mfwilu.1 O nsendo a lulembamu yo vumi wa Yave Umvuama, nkembo ye moyo. i E nsende ye ntambu mina muna nzil’a kimpumbulu, Kansi, ndiona ozitisanga moyo ovavuka zo. j Longa mwana1 muna nzila ina kafwete kwendela; k Kana nkutu vava kenuna ke vengomoka mo ko. l O mvuama oyalanga nsukami,

22 2

3

4 5

6

7

894 KAPU 21 a Nsi 19:18, 19 Ngn 19:5

Ngn 29:1

c Ngn 11:5 d Nta 23:7, 8

9

Ngn 19:21 Mav 5:38, 39

e Nk 20:7 Nk 33:17 Yes 31:1

10

f 2Tu 20:15, 17 Nk 68:20 Lus 7:10



11

KAPU 22 g Kim 7:1 h Mav 17:26

12

i Nk 34:9 Ngn 18:12

j Ngn 4:14, 15

13

k Tuk 18:19 Nsi 6:6, 7 Efe 6:4

l 2Ti 3:14, 15 

14

Ndambu ya 2 a 2Nti 4:1 Mat 18:25

b Ngl 6:7, 8

15

c Nk 125:3 d Nsi 15:7, 8 Ngn 11:25 Ayi 6:10

16

e Nk 45:2 Ngn 16:13 Mat 5:8

f Mav 13:8-10 g Ngn 26:13-15 h Ngn 5:3 Kim 7:26

i Tuk 8:21 j Ngn 13:24

21:28 1 Mvovo wa sina: “ovova yakwele mvu.” 21:29 1 Yovo “osikidisanga nzil’andi.” 22:1 1 Mvovo wa sina: “Ovua dienga.” 22:2 1 Mvovo wa sina: “bewanana.” 22:3 1 Yovo “yo vewa e tumbu.” 22:6, 15 1 Yovo “mwan’ayakala; toko.”

8

b Ngn 28:14

Ngn 19:18

k Nk 12:5 Ngn 14:31

l Ngn 13:20 m Ngn 15:14

17

O ndevi okalanga se ntaudi a ndevisi. a Ndiona okunanga vilwa, mpasi kekutika, b O lubamba lwa makasi mandi lusuka. c O nkwa ntim’a mvevo1 sambulwa kesambulwa, Kadi okayananga madia mandi yo nsukami. d Yinga o mvezi, E nkindu zifokoka; E ntantani1 ye luvezo lumana. Ndiona ozolanga ntim’avelela ye mpov’a ngemba Okala se nkundi ntinu. e O meso ma Yave melungalunganga zayi Vo i mvovo mia ayekodi ofungisa mio. f O molo ovovele vo: “Nkosi una kuna mbazi! Vondwa ivondwa vana kati kwa ntanda!”1 g O nu’a nkento a kimpumbulu1 i wulu diakoboka. h Ndiona wavewa tumbu kwa Yave bwa kebwa mo. O uzowa una muna ntim’a mwana,1 i Kansi lubamba luvengomona wo. j Ndiona ovunginika nsukami mu wokesa kimvuama kiandi k Ye ndiona ovana tukau kwa mvuama Sukama besukama. ´ Tamba o matu yo wa mvovo mia nkwa ngangu, l Kimana wasia ntima muna zayi wame, m

22:9 1 Mvovo wa sina: “nkwa meso ma kiyaya.” 22:10 1 Yovo “mfundu.” 22:13 1 Yanzala kiakutakenanga nkangu mu teka, sumba lekwa yo tela mambu. 22:14 1 Mvovo wa sina: “nzenza.” Tala Ngana 2:16.

895 18 Kadi diambote walunda mio muna ntim’aku, a Kimana miawonso miakala muna befo yaku ntangwa zawonso. b 19 Muna bunda e vuvu kiaku muna Yave, O unu ivene zayi. 20 Nga kisonekene ko, Muna kuvana luludiku yo zayi, 21 Muna kulonga mvovo miaziku ye mialudi, Kimana wavutuka ye nsangu za sikididi kwa ndiona utumini? 22 Kuyiyi nsukami ko wau vo yandi nsukami, c Kubangiki nlembami ko vana vitu dia mbanza. d 23 Kadi yandi kibeni Yave ovovela mfundu au, e Okatula1 e mioyo mi’awana bekubayiyanga. 24 Kuvangi kikundi yo nkwa makasi ko Ngatu kala nkundi a nkwa nsita za makasi, 25 Kimana walembi landa e nzila zandi, Yo kuyilekela e sokolo. f 26 Kukadi vana vena awana bebundanga ntulu ko,1 Ana bevananga nsimbi muna mfuka z’akaka. g 27 Avo kuna ye lekwa ofuta ko, E mfulu ina olele ibongwa! 28 Kusientola sinsu kia mwingilu ankulu ko Una wasiwa kwa akulu aku. h 29 Nga omwene nkwa ngangu muna salu kiandi? Otelama vana ndose atinu; i Ke vana ndose a mpasi wantu ko. Avo ovuende wadia yo ntinu, Toma badika eyi ina vana ndose aku;

23

22:23 1 Yovo “Oyiya.” 22:26 1 I sia vo, ana besianga nsilu.

NGANA 22:18–23:13 KAPU 22 a Ngn 2:10 Ngn 24:14

b Ngn 15:7

c Ngn 23:10

d Luv 23:6 Am 5:12

e 1Sa 24:12 Nk 12:5

f Ngn 13:20

g Ngn 6:1-3

h Nsi 19:14 Ngn 23:10 Os 5:10

i 1Sa 16:18, 19 1Nti 7:13, 14

 Ndambu ya 2  KAPU 23 a Ngn 28:20 Yoa 6:27 1Ti 6:9, 10

b 1Yo 2:16, 17

c Ngn 27:24

d Ngn 9:7 Ngn 26:4

e Mat 7:6

f Nsi 19:14 Ngn 22:28

g Luv 22:22, 23 Nk 10:14

h Ngn 13:24 Ngn 19:18 Efe 6:4

2 Sia mbele vana laka diaku1 Avo te diayingi una diau.2 3 Kulokokela madia mandi mantomo ko, Kadi madia ma luvunginiku. 4 Kukivani mvimba muna vava mavua ko. a Kusie vuvu muna umbakuzi waku ko. 5 Avo osidi mo kaka o meso, mavididi, b Kadi mavua memenanga o mave nze ngo-zulu yo tilumuka kuna zulu. c 6 Kudie madia ma mwimi1 ko; Kulokokela madia mandi mantomo ko, 7 Kadi ofwanane yo muntu otanga mbalu a nzimbu.1 Uvovese vo: “Dia kwaku, nua kwaku,” kansi ke nkwa ziku ko.2 8 E madia makete odidi, luka oluka mo Yo vidisa lusanisinu lwaku mu nkatu-nkatu. 9 Kuvovela vana matu ma zowa ko, d Kadi veza keveza mvovo miaku mia ngangu. e 10 Kusientola sinsu kia mwingilu ankulu ko, f Kukoti ko muna mpatu ya wan’a nsona.1 11 Kadi Ntanini1 au nkwa ngolo; Vovela kevovela mfundu au muna ngeye. g 12 Sia ntim’aku muna longi Yo tamba matu muna mpova za zayi. 13 Kuyambula longa mwana1 ko. h 23:2 1 Yovo “Dila muna tezo.” 2 Yovo “moyo aku wazala ye zolela.” 23:6 1 Yovo “nkwa disu diambi.” 23:7 1 Yovo “obadikanga muna ntima.” 2 Mvovo wa sina: “Kansi o ntim’andi ke wina yaku ko.” 23:10 1 Yovo “minkondwa se.” ˆ 23:11 1 Mvovo wa sina: “Nkudi.” 23:13 1 Yovo “kindende; toko.”

NGANA 23:14-34 14

15 16

17

18

19

20

21

22 23

24

Avo unwandidi muna lubamba, ke fwa ko. Ofwete kunwandila muna lubamba, Kimana kavuluzwa1 muna Ziami.2 E mwan’ame, avo ntim’aku ukala ngangu, O ntim’ame umona e kiese. a E nsi ame a mbundu iyangalala1 Vava befo yaku ivova mambu mansongi. Kuyambula ko vo ntim’aku wamwena asumuki kimpala, b Kansi vumina Yave e lumbu kiamvimba, c Muna mpila yayi, okala ye zingu kiambote kuna sentu d E vuvu kiaku ke kikatulwa ko. ´ Wa, e mwan’ame, kala ye ngangu, Singika ntim’aku muna nzil’a nsongi. Kukadi vana vena awana benuanga vinyu ayingi ko, e Ye awana belokokelanga e mbizi. f Kadi e nduvu za malavu y’akwa loko dia madia sukama besukama, g O tulu tukubavuika mataya. Wila se diaku ona wawuta, Kuvezi ngudi aku ko wau vo se nunu. h Sumba1 e ludi, kuteki kio ko, i Sumba mpe ngangu, longi yo umbakuzi. j O se dia nsongi kiese kikilu kemona; O se dia mwan’a ngangu okunyangalela.

23:14 1 Yovo “wavuluza moyo andi.” 2 Yovo “Seol,” i sia vo, ziami kia wantu awonso. Tala Nsas’a Mvovo. 23:16 1 Mvovo wa sina: “nguba zame ziyangalala.” 23:23 1 Yovo “Vua.”

896 KAPU 23 a Ngn 27:11 3Yo 4

b Nk 37:1

c Nk 111:10 2Ko 7:1

d Nk 37:37 Ngn 24:14

e Ngn 20:1 Yes 5:11 Rom 13:13 1Pe 4:3

f Ngn 28:7 1Ko 10:31

g Nsi 21:20, 21 Ngn 21:17

h Luv 20:12 Luv 21:17 Mat 15:5, 6 Efe 6:1

i Flp 3:7, 8

j Ngn 4:5 Ngn 16:16

 Ndambu ya 2 a Nk 107:43

b Ngn 22:14

c Ngn 7:10, 12 Kim 7:26

d Ngn 20:1 Efe 5:18

e Os 4:11

25 O se diaku ye ngudi aku bemona kiese, O ngudi ona wawuta kiese kemona. 26 E mwan’ame, umpana ntim’aku, Yambula meso maku mayangalela e nzila zame. a 27 Kadi o nkembi1 i wulu diakoboka, O nkento a kimpumbulu2 i sima kiabatakana. b 28 Okondelelanga wantu nze mwivi; c Owokesanga lutangu lwa wan’amakala bakondwa kwikizi. 29 Nani i nkwa ekwe-ekwe? Nani i nkwa ntokani zasaka e? Nani i nkwa ntantani? Nani i nkwa mfundu-mfundu? Nani i nkwa nduadi zankatunkatu? Nani i nkwa meso mabwaka? 30 Awana beviokesanga ntangwa yayingi mu nua vinyu; d Ana bevavanga1 vinyu yasangwa. 31 Kutadi bwaka kwa vinyu ko Vava ilezimanga muna mbungwa yo kwenda lelomoki, 32 Kadi kuna mfoko itatika nze nioka Yo vaikisa manga nze wa mpidi. 33 O meso maku memona mambu manzenza, O ntim’aku uvova mambu mambi. e 34 Okala nze muntu olele vana kati kwa kalunga, Nze muntu olele vana ntandu a lunzi dia zitika o nlele a nzaza. 23:27 1 Yovo “nkento a ndumba.” 2 Mvovo wa sina: “nzenza.” Tala Ngana 2:16. 23:30 1 Yovo “Ana belungalakananga mu yeleka.”

897 35 Ovova vo: “Bangwende, kansi kimwene mpasi ko. Bambundidi, kansi kibakwidi wo ko. Nkia ntangwa isikam’e? a Vinyu diaka nzolele.”1 Kumweni wantu ambi kimpala ko, Ngatu zinukina kikundi kiau, b 2 Kadi ntima miau nsoki kaka miyindulanga, E befo yau mambu mambi ivovanga. 3 Muna ngangu i mutungilwa e nzo,1 c Muna umbakuzi isikidila. 4 Muna zayi i muzadisilwa masuku mandi Ye tusalu twawonso twa ntalu yo wete. d 5 O nkwa ngangu nkwa ngolo, e Muna zayi o muntu owokesanga e ngolo zandi. 6 Muna luludiku lwa ngangu onuanina vita, f Muna ulolo wa aludiki i mwina e nsundidi.1 g 7 O zowa kalendi vua ngangu zakieleka ko; h Kena ye diambu diavova ko vana vitu dia mbanza. 8 Ona okananga e mbi Oyikilwa vo nkwa ntantani. i 9 O makani ma uzowa1 i sumu, O mvezi wangemi kwa wantu. j 10 Avo okendalele muna lumbu kia mpasi, E ngolo zaku zikuluka. 11 Vuluza awana se benatwa kuna lufwa, Vuluza awana se bevondwa. k 12 Avo nuvovele vo, “Ediadi ke tuzeye dio ko,” Nga ndiona ofimpanga ntima1 ke bakula dio ko e? l

24

23:35 1 Yovo “Vava diaka ivava yo.” 24:3 1 Yovo “esi nzo.” 24:6 1 Yovo “luvuluzu.” 24:9 1 Yovo “Makani mazowa.” 24:12 1 Yovo “makani.”

NGANA 23:35–24:22 KAPU 23 a Tuk 19:33 

KAPU 24 b Nk 26:5 Ngn 1:10

13

c Ngn 9:1 Ngn 14:1

d 1Nti 10:23 Ngn 15:6

14

e Ngn 8:14 Ngn 21:22

f Ngn 20:18 Luk 14:31, 32

g Ngn 11:14 Ngn 13:10 Ngn 15:22 Mav 15:5, 6

15

h Ngn 14:6 1Ko 2:14

i Ngn 6:12-14

16

j Ngn 22:10 k Nk 82:4 l Ngn 5:21 Ngn 17:3 Ngn 21:2



17

Ndambu ya 2 a Nk 62:12 Mat 16:27 Rom 2:5, 6

18

b Nk 19:9, 10 Nk 119:103

c Ngn 23:18

19

d Nk 34:19 2Ko 1:10

e 1Sa 26:9, 10 Est 7:10

20

f Yob 31:29 Ngn 17:5 Ngn 25:21, 22

g Yez 26:2, 3 Zak 1:15

21

h Nk 73:18, 27 Ngn 10:7

i Ngn 13:9 j 1Sa 24:6, 7 1Pe 2:17

k 2Sa 15:12 l Nta 16:2, 31

22

Elo, ndiona okunutalanga, ozaya dio Yo senda konso muntu mun’owu wa mavangu mandi. a E mwan’ame, dia wiki kadi wambote; O wiki wa sasala, wazenza muna nua. Diau dimosi mpe, zaya wo vo e ngangu zambote kwa ngeye.1 b Avo solwele zo, okala ye zingu kiambote kuna sentu E vuvu kiaku ke kikatulwa ko. c Kukondelela lukufi ye nzo a nsongi ko nze kimpumbulu; Kufwasi vundilu diandi ko. Kadi, o nsongi kana nkutu obwidi nkumbu nsambwadi, telama ketelama, d Kansi e yimpumbulu bebwa mvimba muna kuma kia mpasi. e Avo mbeni aku obwidi, kuyangalala ko, Avo otele sakuba, kumoni kiese ko muna ntima; f Ozevo, Yave omona wo yo kendalala, Ovilula makasi mandi muna yandi.1 g Kukendalala ko mu kuma kia wantu ambi; Kumweni yimpumbulu kimpala ko, Kadi yimpumbulu ke bena ye vuvu kia kusentu ko; h E minda mia yimpumbulu zimwa mizimwa. i E mwan’ame, vumina Yave yo ntinu. j Kukadi ntwadi ye akolami1 ko. k Kadi e mpasi zau ku kinsalukisa zikwizila. l

24:14 1 Yovo “za nzenzo muna moyo aku.” 24:18 1 I sia vo, mbeni. 24:21 1 Yovo “ana bevavanga nsobani.”

NGANA 24:23–25:11 23

24

25

26 27

28

29

30

31

32

Nani ozeye mpasi bekubatwasila?1 a E diambu diadi mpe dia nkwa ngangu: O tala e ndose ke diambu diambote ko muna mfundu. b Ndiona ovovesa kimpumbulu vo: “Ngeye u nsongi,” c Sibwa kesibwa kwa minkangu yo tumbwa kwa zula. Awana bekuntumba bemona o wete; d Sambulwa besambulwa ye lekwa yambote. e O nkangu ufiba e befo ya ndiona ovana mvutu za ziku.1 f Kubika salu kiaku kuna mbazi, sisa mawonso makubama kuna mpatu; I bosi otunga nzo aku.1 Kusidi nkwaku kimbangi ko kondwa ziku. g Kuvunginiki ankaka muna befo yaku ko. h Kuvovi ko vo: “Ikumvanga una kampangidi; Ikumvutula dina kavangidi.”1 i Mviokele muna mpatu ya molo, j Muna mpatu a vinyu ya munkondwa-ngangu.1 Mbwene vo mpatu yawonso yazala ye mbundu; O ntoto wazala ye nkeka za mfinda, E yaka kiandi kia matadi kiafwasakana. k Mbwene ediadi, nsidi dio mu ntima; Mbwene dio, ndongokele diambu edi:1

24:22 1 I sia vo, Yave yo ntinu. 24:26 1 Nanga, “Ovana mvutu zambote difwanane ye mfibu.” 24:27 1 Yovo “osikidisa esi nzo aku.” 24:29 1 Yovo “Kunda ikunlanda.” 24:30 1 Mvovo wa sina: “munkondwa-ntima.” 24:32 1 Mvovo wa sina: “ntambwidi longi.”

898 KAPU 24 a Ngn 20:2 b Lev 19:15 Nsi 1:16, 17 Nsi 16:19 2Tu 19:7 1Ti 5:21

c Ngn 17:15 d Lev 19:17 1Ti 5:20

e Ngn 28:23 f Ngn 27:5 g Luv 20:16 h Efe 4:25 i Ngn 20:22 Rom 12:17, 19 1Te 5:15

j Ngn 6:10, 11 k Ngn 20:4 Ngn 22:13 Kim 10:18

 Ndambu ya 2 a Ngn 10:4 Ngn 23:21

 KAPU 25 b 1Nti 4:29, 32 Kim 12:9

c 2Tu 29:1 d Nsi 29:29 Rom 11:33

e Ngn 17:3 f 1Nti 2:44, 46 Ngn 20:28 Ngn 29:14

g Ngn 27:2 h Nk 131:1 i Luk 14:8-10 1Pe 5:5

j Ngn 18:17 Mat 5:25

k Mat 18:15 l Ngn 11:13

33 Fitulu-tulu, finimba-nimba, Finzinga-nzinga moko muna leka, 34 Usukami waku ukwiza nze mwivi, E nkondelo aku nze muntu una ye nuaninua. a Ezazi mpe ngana za Solomo b zabandulwa kwa selo ya Kizekeya c wa ntinu a Yuda: 2 O nkembo a Nzambi i sweka mbumba, d O nkembo wa atinu itoma fimpa diambu. 3 Wauna e zulu dinina dia zanguka yo ntoto wakoboka, I wina ntima mia atinu ke mifimpakana ko. 4 Katula mvindu muna palata, I nkenzoka ikenzoka emvimba. e 5 Katula kimpumbulu vana vena ntinu, E kunda kiandi kisikidisilwa muna unsongi. f 6 Kuyitundidiki vana vena ntinu ko, g Kubaki fulu vana vena wantu anene ko, h 7 Kadi diambote kavovesa vo: “Tomboka vava,” Ke mu kululwa ko vana vena akwa tunda. i 8 Kuzabuka kuna mfundu ko, Kadi, adieyi ovanga avo kuna kulanda o nkwaku ukulwidi? j 9 Singika diambu obakanene yo nkwaku, k Kansi kusengomona mbumba1 ko ina bazayisi. l 10 Avo osengomwene yo, ndiona okuwa okufusulwisa e nsoni, E nsangu zambi zina1 omwenge kulenda zo vunisa diaka ko. 11 Nze pome za wolo muna mbangu ya palata

25

25:9 1 Yovo “mbumba yangani.” 25:10 1 Yovo “O makumbu mana.”

899 12

13

14

15

16

17

18

19

20

I diambu divovelo muna ntangwa ifwene. a Nze nlunga mia matu mia wolo ye lekwa kia viengesela e nitu kia wolo wakenzwa I wau una lusembo lwa nkwa ngangu muna kutu kuwanga. b Nze wunga muna lumbu kia nkutika, I una nati a nsangu wa kwikizi kw’awana bantumini, Kadi oyangidikanga mfumu andi.1 c Nze matuti ye tembwa kiakondwa e mvula I wau wina o muntu okuyisananga nkatu-nkatu muna lukau kavene ko.1 d Muna luzindalalu i mukwikidisilwanga e mfumu, O lubini lwalembama lulenda tolola visi. e Avo osolwele wiki, dia kaka una ufwene, Kadi avo olutakese wo, luka oluka wo. f Kusie kulu muna nzo a nkwaku ntangwa zawonso ko, Kimana kalembi kusuluka yo kumenga. Nze bota1 kia vita, nsosolo ye nzanza yatwa I wau wina muntu osididi nkwandi kimbangi kia luvunu. g Nze dinu diatoloka yo kulu kwafisuka I bunda e vuvu kwa nkwa luvunu1 muna ntangw’ampasi. Nze ndiona okatwidi e mvuatu muna lumbu kia kiozi, Nze vinagre isilu muna mungwa1

NGANA 25:12–26:1 KAPU 25 a Ngn 15:23 Yes 50:4

21 b Nk 141:5 Ngn 1:8, 9 Ngn 9:8

c Ngn 13:17

22

d Mat 5:37

23 e Tuk 32:4, 5 Ngn 15:1

f Ngn 25:27

24

g Luv 20:16 

Ndambu ya 2 a Nk 137:3, 4

25

b Luv 23:5 2Nti 6:21, 22 Ngn 24:17 Mat 5:44

c Rom 12:20

26

27

d Nk 101:5

e Ngn 21:9, 19 Ngn 27:15

f Ngn 15:30 Yes 52:7

g Ngn 25:16

h Ngn 27:2 Yoa 5:44 Flp 2:3

28

I ndiona oyimbidila nkunga kwa muntu wakendalala o ntima. a Avo mbeni aku1 nzala kena yau, umvana madia kadia; Avo vuina kena diau, umvana maza kanua, b Kadi muna vanga owau, osia makala ma tiya vana ntu andi,1 c O Yave okusenda. E tembwa kia node kitwasanga e mvula, O lubini lwa nkumbi lukangisanga e mbunzu. d Disundidi owete mu zingila vana konko kia nludi a nzo Ke mu zingila mu nzo mosi ko yo nkento wazola ntantani.1 e Nze maza manzizi kwa nkwa vuina1 I una e nsangu zambote ´ zitukidi ku nsi yanda. f Nze nto a maza ya nteba ye sima kiafunzuka I wau wina o nsongi ona oyambulwila e1 kimpumbulu. Osakisa o dia wiki ke diambote ko, g Ke dia nkembo ko mu vava nkembo wa ngeye kibeni. h Nze mbanza yabangulwa, yakondwa e yaka, I wau wina muntu wakondwa volo.1 i Nze mvul’ampembe muna nsungi a mvula ye mvula muna nsungi a nkutika, O luzitu ke lufwanukini kwa zowa ko. j

26

25:21 1 Mvovo wa sina: “ndiona okumenganga.” 25:22 1 I sia vo, lembeka muntu yo zezesa ntim’andi wabala. 25:24 1 Yovo “wuninina.” 25:25 1 Mvovo wa sina: “moyo wayoya.” Tala Nsas’a 25:13 1 Yovo “moyo a mfumu andi.”  Mvovo. 25:26 1 Yovo “osisila e nzila.” 25:14 1 Mvovo wa sina: “lukau lwa luvunu.” 25:18 1 Yovo “nkoko.” 25:19 KAPU 26 Mvovo wa sina: “obwa vana ndose a.” 1 Yovo “nkwa nyekodi.” 25:20 1 I lekwa j Ngn 30:21, 22 25:28 1 Yovo “ke lendanga yala mwakiyikilwanga vo soda muna Kiyibere. nd’andi ko.” Kim 10:7 i 1Sa 20:33

Ngn 16:32 Ngn 22:24, 25 Ngn 29:11

NGANA 26:2-23 2 Wauna nuni kenena ye kuma kia tina, o mvengia una ye kuma kia tilumuka, E sibu mpe ke kivewanga nkatu-nkatu ko.1 3 O nzwangi wa mvalu, e bindikilwa kia buluku, a O lubamba lwa nim’a mazowa. b 4 Kuvani mvutu kwa zowa ko mun’owu wa uzowa wandi, Kimana walembi fwanana yandi. 5 Vana e mvutu kwa zowa mun’owu wa uzowa wandi, Kimana kalembi yindula vo nkwa ngangu. c 6 Nze muntu ozengele malu mandi yo kuyitwasila mfwilu1 I wau wina muntu ozayisanga mambu mandi kwa zowa. 7 Nze malu makoka makondwa ngolo, I wau wina kingana muna nu’a mazowa. d 8 Nze tadi dizingilu muna nsinga watubila matadi, Diau dimosi yo vana nkembo kwa zowa. e 9 Nze nti wa nsende vana koko kwa nkwa nkolwa, I wau wina e kingana muna nu’a zowa. 10 Nze nkwa maswanga otelesa lembi wo kana, I wau wina ona obakidi zowa muna salu yovo minduti a nzila. 11 Nze mbwa ovutukidi e luki yandi, I wau wina zowa ovutukidi uzowa wandi. f 12 Nga wamona kala muntu oyindulanga vo nkwa ngangu? g 26:2 1 Nanga, “E sibu kia vilwa ke kilungananga ko.” 26:6 1 Mvovo wa sina: “yo nua nsoki.”

900 KAPU 26 a Nk 32:9

13 b Ngn 27:22

14

c Mat 21:23-25

d Ngn 17:7

15

e Ngn 19:10 Ngn 26:1

16

f 2Pe 2:22

17 g Ngn 12:15 1Ko 3:18 1Ko 8:2

 Ndambu ya 2 a Ngn 22:13

b Ngn 6:9 Ngn 19:15 Ngn 24:33, 34

18 19 20

c Ngn 19:24

21 d 1Te 4:11 1Pe 4:15

e Ngn 15:21

22

f Ngn 22:10 Yak 3:6

23 g Ngn 3:30 Ngn 16:28 Ngn 17:14

h Ngn 18:8

Muna ye vuvu kiayingi muna zowa ke mu yandi ko. O molo ovovele vo: “Mwan’a nkosi wina muna nzila, Nkosi una vana ntanda!”1 a Nze una uzietomokenanga kielo muna kangilwa yandi,1 I wau wina molo vana mfulu andi. b O molo osidi koko kwandi muna pidi, Kansi wau vo oyoyele, kalendele ko nata muna nua ko. c O molo oyindulanga vo osundidi e ngangu Lutila wantu nsambwadi ana bavene mvutu zambote. Nze muntu obakidi mbwa muna matu I wau wina munduti a nzila ofungidi makasi mu kuma kia1 ntantani zangani. d Nze lau otubanga maswanga matiya ye nzanza za mpondi, I wau wina muntu ovunini nkwandi yo vova vo: “Sakana kaka nkele sakana!” e Vana vakondelo e nkuni, o tiya zima tuzimanga, Vana vakondelo nkumbi, e nzonzi mifokokanga. f Nze makala vana makala matiya ye nkuni vana tiya, I wau wina munzodi a nkindu ona oyangumunanga nzonzi. g E mvovo mia nkwa makumbu mina nze madia mambote; Meminukanga mu sazu yo lelomoka yamuna kati kwa vumu. h Nze palata yakuswa muna tenga kia kinzu kia tuma I wau wina mvovo mia

26:13 1 Yanzala kiakutakenanga nkangu mu teka, sumba lekwa yo tela mambu. 26:14 1 Yovo “makozi mandi.” 26:17 1 Nanga, “una vo nyakami a.”

901 24

25

26

27

28

ngemba mitukidi muna1 ntim’ambi. a Ndiona omenganga ankaka oswekanga wo muna befo yandi, Kansi luvunu kelundanga muna kati. Kana nkutu ovovele kuna ngemba, kunsi’e vuvu ko, Kadi mambu nsambwadi mangemi mena muna ntim’andi.1 Kana una vo lumengo lwandi lwaswekama muna luvunu, Umpumbulu wandi usenzekwa muna nkutakani. Ndiona otimunanga e wulu yandi kibeni obwa mo, Ndiona onengomonanga e tadi, wandama dikunwandama. b O lubini lwa luvunu lumenganga awana lubangikanga, O nu’a malengo lufwasu utwasanga. c Kuyisani ko mu kuma kia mbazi, Kadi kuzeye ko dina ditwasa1 konso lumbu. d Yambula muntu ankaka1 kasanisina, ke nu’aku ko; Yambula akaka2 bavanga wo, ke befo yaku ko. e E tadi dia zitu, e senge dia zitu kikilu, Kansi o makasi ketwasanga o zowa masundidi yau yole e zitu. f O makasi diambu diampasi, e ngazi i nkukula, Kansi nani olenda zizidila kimpala? g O sembela muntu vana ndonga disundidi o wete ke mu zola kwaswekama ko. h

27 2

3

4

5

26:23 1 Mvovo wa sina: “befo yanlemi yo.” 26:25 1 Yovo “Kadi ntim’andi wangemi kikilu.” 27:1 1 Mvovo wa sina: “dina diwuta.” 27:2 1 Yovo “nzenza.” 2 Mvovo wa sina: “Anzenza.”

NGANA 26:24–27:14 KAPU 26 a 2Sa 20:9, 10

b Est 7:10 Nk 9:15 Ngn 28:10 Kim 10:8

c Ngn 29:5 

KAPU 27 d Luk 12:19, 20 Yak 4:13, 14

e Ngn 25:27 Yer 9:23 2Ko 10:18

f 1Sa 25:25

g Tuk 37:9-11 Ngn 14:30 Mav 17:5

h Lev 19:17 Mat 18:15

 Ndambu ya 2 a 2Sa 12:7, 9 Nk 141:5 Lus 3:19

b 1Sa 23:16 Ngn 15:23 Ngn 16:24

c Ngn 17:17 Ngn 18:24

d Ngn 10:1 Ngn 23:15 2Yo 4

e Yob 1:8, 9

f Ngn 18:10 Yes 26:20 Ayi 11:7

g Ngn 20:16

6 O lusembo lwa nkundi lulenda twasa ntantu, kansi muna vanga wo, osonga vo nkwa ziku, a E mfiba za mbeni zayingi.1 7 Ndiona oyukwiti, obembolanga wiki wa sasala, Kansi ndiona una ye nzala, kana nkutu lekwa kia ndudi kuna kwa yandi kia nzenzo. 8 Nze nuni ovavukidi1 e nzialw’andi I wau wina muntu ovavukidi nzo andi. 9 O mazi ye ndumbu imwesanga ntima e kiese, Diau dimosi ye kikundi kiambote kitukanga muna longi dia kieleka.1 b 10 Kubembola nkundi aku ko ngatu nkundi a se diaku, Kukoti muna nzo a mpangi aku ko muna lumbu kiampasi zaku; O muntu una lukufi osundidi mpangi una kwanda. c 11 E mwan’ame, kala ye ngangu wamwesa ntim’ame kiese, d Kimana yavana mvutu kwa ndiona okuntiangunanga. e 12 O muntu una vo nlungaladi omwene e vonza, oswekamene, f Kansi e minkondwa ngangu balutakene yo baka mfwilu.1 13 Bonga mvuatu mia muntu avo obundidi nzenza e ntulu; Umbonga e nsimbi avo obundidi nkento a nzenza e ntulu. g 14 Avo muntu osambwidi nkwandi muna nding’angolo muna mene-mene, 27:6 1 Nanga, “zakivunina; zakomekena.” 27:8 1 Yovo “otinini.” 27:9 1 Yovo “longi dia nsi a ntima.” 27:12 1 Yovo “vewa tumbu.”

NGANA 27:15–28:7 15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

Dibadikilwa se sibu kwa yandi. O nkento wazola ntantani1 una nze nludi a nzo ukwamanananga noka muna lumbu kia mvula. a Ndiona okunkakidila, olenda kakidila mpe tembwa Yo batikina mazi muna koko kwandi kwalunene. Wauna sengwa kisekeselanga e sengwa, O muntu mpe olengolanga nkundi andi.1 b Ndiona olunga-lunganga nsanda odia bundu yandi, c Ndiona olunga-lunganga mfumu andi ozitiswa. d Nze una zizi kia muntu kimonekenanga muna maza, I una ntim’a muntu umonekenanga muna ntim’a nkwandi. E Ziami ye fulu kia lufwasu1 ke kilendi yukuta ko, e O meso ma muntu mpe ke meyukutanga ko. Nze palata ye wolo uveleleseˆ lwanga muna fulu dia tiya, f O muntu mpe otontelwanga muna lusanisinu ketambulanga. Kana nkutu otutidi e zowa Nze masa matutilu muna dibuka,1 O uzowa ke ukunkatuka ko. Ofwete toma zaya e mpw’a kambi diaku. Toma lunga-lunganga1 mameme maku, g Kadi e kimvuama ke kizingilanga yakwele mvu ko, h Ngatu kolowa yakala yamu mbandu ke mbandu. E titi ya nkunzu ivididi, e titi yampa ivaikidi,

27:15 1 Yovo “wuninina.” 27:17 1 Mvovo wa sina: “ndose a nkundi andi.” 27:20 1 Yovo “Seol ye Abadone.” 27:22 1 Yovo “kiamba.” 27:23 1 Yovo “Sia ntima muna; Sia sungididi muna.”

902 KAPU 27 a Ngn 21:9, 19

26

b 1Sa 23:16 Ayi 10:24, 25

27

c Ngn 13:4

d Tuk 39:2 Ngn 17:2

28

e Ngn 30:15, 16

f Ngn 17:3

2

g Kol 3:23

h Ngn 23:4, 5 1Ti 6:17



3

Ndambu ya 2  KAPU 28 a Dan 3:16, 17

4

Mav 4:13

b 1Nti 16:8, 15 1Nti 16:22

5 c Dan 4:27

d Ngn 14:31

6

e Nta 25:6-8 1Sa 15:22, 23 Efe 5:11

f Nk 25:14 Mak 4:11, 12 Yak 1:5

g Ngn 16:8 Ngn 19:1

h Ngn 23:20 1Ko 15:33

E titi ya miongo ikutikilu. E wan’a mameme bekuvananga mvuatu, E vaka ya nkombo ivananga e ntalu a mpatu. Vena ye kimvumina kiafwana kia nkombo muna kuyidikila, Yo dikila esi nzo aku ye ntaudi zaku zamakento. E yimpumbulu betinanga kana nkutu ke bayingilu kwa muntu ko, Kansi ansongi bena ye unkabu nze nkosi.1 a Avo ukolami wina1 muna nsi, e mfumu zivingana vana fulu, b Kansi, muna lusadisu lwa nkwa umbakuzi yo zayi, o mfumu osikila mu kolo kianda. c O nsukami ovunanga mumbona-mpasi d Una nze mvula yangolo imanisanga madia mawonso. Ana bebembolanga nsiku, kimpumbulu besanisinanga, Kansi ana belundanga nsiku bekubamenganga. e Wantu ambi ke balendi bakula unsongi ko, Kansi awana bevavanga Yave balenda bakula mawonso. f O nsukami ona okangalelanga muna ziku osundidi o wete Ke mu mvuama ko okangalelanga muna nzila za umpuki. g Ndiona olemvokelanga nsiku i mwana una ye umbakuzi, Kansi ndiona ovanganga kikundi y’akwa loko dia madia se diandi kemwesanga nsoni. h

7

28:1 1 Yovo “wan’a nkosi.” 28:2 1 Yovo “ntelameno ina.”

903 8 Ndiona owokeselanga kimvuama kiandi muna nluta miambi a ye nzuka Okutikilanga kio ndiona ofwilanga nsukami e nkenda. b 9 Ndiona ovengomonanga matu muna nsiku —E sambu kiandi nkutu kiangemi. c 10 Ndiona ovukumunanga nsongi muna nzila yambi, bwa kebwa muna wulu diandi, d Kansi minkondwa-tumbu bevua edi diambote. e 11 O mvuama nkwa ngangu muna ngindu zandi, f Kansi o nsukami una vo nkwa umbakuzi ozayanga kana nkia mpila muntu kena. g 12 Avo ansongi basundidi, o nkembo wayingi, Kansi vava yimpumbulu beyalanga, wantu beswekamanga. h 13 Ndiona ofuka masumu mandi ke sikila ko, i Kansi ndiona ofunguna yo yambula mo, nkenda kefwilwa. j 14 Nkwa kiese ndiona oyingilanga1 ntangwa zawonso, Kansi ndiona obadisanga ntim’andi, mu mpasi kebwa. k 15 Nze nkosi ankwiti ye use onuanisanga wantu I una kimpumbulu kiyalanga nkangu wakondwa ntanini. l 16 O mfumu wakondwa umbakuzi osadilanga wisa kiandi mu mpila yambi, m Kansi ndiona omenganga nluta mialembi songa, kolo kiayingi kezinga. n 17 O muntu obangamanga mu kuma kia nkanu a menga

NGANA 28:8-26 KAPU 28 a Nsi 23:19 b Ngn 13:22 Ngn 19:17

c Nk 66:18

d Nk 7:14-16 e Nsi 7:12 Nk 37:11, 18 Nk 84:11

19

f Ngn 18:11 g Mak 10:21 h 1Nti 17:1-3 Ngn 29:2

i 1Sa 15:13-15 j 2Sa 12:13

20

2Tu 33:12, 13 Nk 32:3, 5 Nk 51:1

k Luv 7:22 Nek 9:29 Ngn 29:1 Yer 16:12, 13

21

l Sef 3:3 Mat 2:16

m Nek 5:15 Am 4:1

n Yes 33:15, 16 

Ndambu ya 2 a Tuk 9:6 1Nti 21:19 Mat 27:3-5

22

23

b Nk 25:21 c Nk 73:12, 18 1Te 5:3 Lus 3:3

d Ngn 23:21

24

Luk 15:13, 14

e 1Sa 18:5 Nek 7:2 Nk 101:6

f 2Nti 5:20-22

25

Yer 17:11 1Ti 6:9

g Lev 19:15 Ngn 18:5 Yak 2:1

h 2Sa 12:7, 9 Ngl 2:11

i Nk 141:5 Ngn 27:6

j Mak 7:10, 11

26

k Ngn 19:26 l 1Nti 3:11-13 m Ngn 3:5 Yer 17:9

28:14 1 Yovo “osonganga vumi.”

18

Ngn 15:29 Yes 1:15

okwamanana tina yamuna ziami.1 a Ke kala ye nsadisi ko. Ndiona okangalelanga kuna ziku, vuluzwa kevuluzwa, b Kansi ndiona olandanga nzila zabendomoka bwa kebwa kuna kinsalukisa. c Ndiona ovatanga ntoto andi, okala ye ulolo wa madia, Kansi ndiona okuyivananga muna mambu makondwa mfunu, sukama kikilu kesukama. d O nkwa kwikizi nsambu zayingi ketambula, e Kansi, ndiona ovavanga vuama mu nzaki, ke kala kaka munkondwa-kuma ko. f Ke diambote ko mu sia mpambula; g Kansi o muntu olenda vanga edi diambi mu kuma kia tini kia mbolo. O nkwa kimpala1 osutilanga kimvuama, Lembi wo zaya vo usukami ukunlwakila. Ndiona otumbanga muntu, h kuna kulanda oluta songwa dienga i Ke mu nkwa lubini lwa malengo ko. Ndiona oyiyanga se ye ngudi andi yo vova vo: “Ke diambi kwandi ko,” j I nkundi a mfwasi. k O nkwa loko1 ntantani keyangumunanga, Kansi ndiona obundanga Yave e vuvu osakumuka.2 l Ndiona obundanga e vuvu muna ntim’andi zowa kwandi, m Kansi ndiona okangalela muna ngangu vuluka kevuluka. n

n Yob 28:28

28:17 1 Yovo “wulu.” 28:22 1 Yovo “loko.” 28:25 1 Nanga, “O nkwa ntim’a lulendo.” 2 Mvovo wa sina: “vonga kevonga.”

NGANA 28:27–29:19 27 Ndiona okayilanga asukami ke kondwa lekwa ko, a Kansi ndiona ozimanga meso muna mpasi zau, sibu yayingi kesibwa. 28 Vava yimpumbulu beyalanga, o wantu beswekamanga, Kansi avo bafwidi, asongi bewokelanga. b Ndiona okwamanananga badisa ntim’andi vava kesembwanga nkumbu miayingi c Ku kinsalukisa kekosomwenua, mawuku nkatu. d 2 Vava ansongi bewokelanga, o nkangu uyangalalanga, Kansi vava yimpumbulu beyalanga, o nkangu ubumanga. e 3 Ndiona ozolanga ngangu, omwesa se diandi e kiese, f Kansi, ona okangalanga y’akembi, kimvuama kiandi kefwasanga. g 4 Muna unsongi o ntinu osikidisanga e nsi, h Kansi ndiona ovavanga tambula mbabu fwasa kefwasanga yo. 5 Ndiona ovoveselanga nkwandi muna mvovo mia malengo i Malu mandi kelekelanga konde. 6 E sumu dia kimpumbulu i ntambu kwa yandi, j Kansi o nsongi oyimbilanga yo mona kiese. k 7 Nsongi otokanenanga mfundu wa nsukami, l Kansi e kimpumbulu ke tokanenanga dio ko. m 8 Akwa lusanu mbanza beyokanga, n Kansi akwa ngangu nsita bekululanga. o 9 Avo nkwa ngangu uyisidi mu ntantani ye zowa,

29

904 KAPU 28 a Nsi 15:7, 10 Nk 41:1 Ngn 19:17 Ayi 13:16

10

b Est 8:17 

KAPU 29 c Luv 11:10

11

2Tu 36:11-13

d 1Sa 2:22-25 2Tu 36:15, 16

e Est 3:13, 15

12

f Ngn 27:11 g Ngn 5:8-10 Ngn 6:26 Luk 15:13, 14

13

h 2Sa 8:15 Nk 89:14 Yes 9:7

i Ngn 26:28 Rom 16:18

14

j Ngn 5:22 k Nk 97:11 l Nk 41:1

15

m Yer 5:28 n Yak 3:6 o Mav 19:29, 35 

Ndambu ya 2 a Ngn 26:4

16

b Tuk 27:41 1Sa 20:31 1Yo 3:11, 12

17

c Ngn 12:16 Ngn 25:28

d Ngn 14:29 e 1Nti 21:8-11

18

Yer 38:4, 5

f Nk 72:1, 2 g Ngn 20:28 Ngn 25:5 Yes 9:7

h Ngn 22:6 Ngn 22:15 Ngn 23:13 Efe 6:4

i Nk 37:34 Lus 18:20

j Ayi 12:11 k Os 4:6 l Ngn 19:16 Yoa 13:17 Yak 1:25

19

Lusanu yo luvezo kaka lukala vo, kansi e diambu ke disingikwa ko. a Abungudi a menga bemenganga munkondwa-kuma, b Bevavanga katula moyo wa nsongi.1 O zowa olwasumunanga makasi mandi mawonso,1 c Kansi o nkwa ngangu wavuvama, oyalanga makasi. d Avo mfumu osidi sungididi muna luvunu, E selo yandi yawonso yimpumbulu bekituka. e O nsukami yo mbangiki bafwanana mu diambu edi:1 Yave otemesa meso ma yau wole.2 Avo ntinu ofundisidi asukami muna unsongi, f E kunda kiandi sikila kisikila ntangwa zawonso. g O lubamba1 yo lusembo ngangu luvananga, h Kansi o mwana walutulwa nsoni ketwasanga kwa ngudi andi. Avo yimpumbulu iwokele, masumu mewokelanga, Kansi asongi besinga kubamona vava bebwa. i Longa mwan’aku, katwasila e vundu; Yo kumwesa e kiese kiayingi. j Vana vakondelo mona-meso,1 o nkangu utungiananga, k Kansi, akwa kiese awana belundanga nsiku. l O ntaudi ke tondanga singikilwa muna mvovo miankatu ko,

29:10 1 Nanga, “Kansi, o nsongi ovavanga tanina moyo andi.” 29:11 1 Mvovo wa sina: “mwand’andi wawonso.” 29:13 1 Mvovo wa sina: “bewanana.” 2 I sia vo, Yandi wabavana moyo. 29:15 1 Yovo “E longi; E tumbu.” 29:18 1 Yovo “mona-meso ya ungunza; lusengomono.”

905 Kadi, kana una vo obakwidi, ke songa nlemvo ko. a 20 Nga wamona kala muntu ovovanga lembi teka yindula? b Vena ye vuvu kiasikila kwa zowa ke kwa yandi ko. c 21 Avo selo olutwilu tuka muna kileke kiandi, Kuna kulanda okituka se ntokozi.1 22 Ndiona ofunganga makasi mu nzaki, nkindu keyangumunanga; d O nkwa nsita masumu mayingi kenatanga. e 23 O lulendo lwa muntu lukunkulula, f Kansi nkwa ntim’a lulembamu zitiswa kezitiswa. g 24 Ndiona ovanganga kikundi yo mwivi, menga kekuyimenganga.1 Kana owidi e mboka mu kwenda ta kimbangi, ke vova diambu ko. h 25 Omwena wantu o wonga i ntambu, i Kansi ndiona obundanga Yave e vuvu taninua ketaninua. j 26 Wantu ayingi bevavanga wanana yo1 nyadi, Kansi o muntu kwa Yave kevuila unsongi. k 27 O nkwa vilwa wangemi kuna kwa ansongi, l Ndiona okangalelanga muna nzil’a unsongi wangemi kuna kwa kimpumbulu. m O mambu mamfunu ma Angu wa mwan’a Yake, mana kazayisa kuna kwa Itiele ye kuna kwa Ukale. 2 Mono nsundidi kizowa ke mu muntu ankaka ko, n

30

29:21 1 I sia vo, muntu olembi tondanga. 29:24 1 Yovo “moyo andi kemenganga.” 29:26 1 Nanga, “bevavanga dienga dia.” Mvovo wa sina: “bevavanga ndose a.”

NGANA 29:20–30:12 KAPU 29 a Ngn 26:3 b Kim 5:2

3

Yak 1:19

c Ngn 14:29 Ngn 21:5

4

d Ngn 15:18 e 1Sa 18:8, 9 Yak 3:16

f Est 6:6, 10 Yak 4:6

g Ngn 18:12 Mat 18:4 Flp 2:8, 9

h Lev 5:1 i Mat 10:28 Mat 26:75

5

j 2Tu 14:11 Ngn 18:10

k Nk 62:12 Luk 18:6, 7

6

l Nk 119:115 Nk 139:21

m Yoa 7:7 1Yo 3:13

 KAPU 30 n Yob 42:3 

Ndambu ya 2 a Yoa 3:13

7 8

b Yes 40:12 c Yob 38:4 d Nk 12:6 e Tuk 15:1

9

2Sa 22:31 Nk 84:11

f Nsi 4:2 Lus 22:18

g Ngn 12:22 h Mat 6:11

10

1Ti 6:8

i Nsi 6:10-12 j Dan 6:24

11

k Lev 20:9 Ngn 19:26 Mak 7:10, 11

l Nk 36:1, 2 Yes 65:5 1Yo 1:8

12

Nkondelo umbakuzi una muntu kafwana kala wau. Kialongoka ngangu ko, Ngatu vua zayi wa Mvauki Anene. Nani watomboka kuna zulu yo kulumuka? a Nani wabatikina e tembwa vana moko? Nani wakanga maza muna mvuatu andi? b Nani wasikidisa nsuka zawonso za nza? c E nkumbu andi nani? E nkumbu a mwan’andi nani? Nga ozeye yo? E mvovo miawonso mia Nzambi miavelela. d Yandi i ngubu kw’awana betininanga kwa yandi. e Ke kudikilanga diambu muna mvovo miandi ko, f Avo ke wau ko, semba kekusemba, Yo zayakana vo u nkwa luvunu. Mambu mole ikulomba. Kungimina mo ko vitila yafwa. Vengomona luvunu ye luvunginiku muna mono. g Kumpani usukami ko ngatu kimvuama. Umpana kaka e kunku kiame kia madia, h Kimana yalembi yukuta yo kubembola, oku vo: “Nani i Yave?” i Kungiambula ko yasukama yo yiya yo fusulwisa nkumbu a Nzambi ame e nsoni. Kukumbi ntaudi ko kuna kwa mfumu andi, Avo ovangidi wo, siba kekusiba yo kuyelesa. j Vena ye mbandu isibanga o se diandi, Yo lembi sambula ngudi andi. k Vena ye mbandu yavelela muna meso mau l

NGANA 30:13-33 13 14

15

16

17

18

19

20

21

Kansi, ke yasukuka ko muna usafu wau.1 Vena ye mbandu ina yo meso ma lulendo Ye ntal’a umvuania! a Vena ye mbandu ina yo meno ma nsosolo, O matokolo mau i mbele; Bevempolanga minkondwa nsadisi ova nza Ye asukami vana vena wantu. b E mintudia mina yo wana wole bekazanga vo “Vana diaka! Vana diaka!” Vena ye lekwa yole ke iyukutakanga ko, ´ Lekwa ya ke ivovanga ko vo “Ifwene!” —Ziami1 c ye vumu kia sita, Ntoto ulembi yukutanga maza, Yo tiya tulembi vovanga vo: “Ifwene!” Meso metiangunanga o se yo veza diambu dia lemvokela ngudi d —E ngono za ndimba zidunguna mo, Yo diwa kwa wan’a ngo-zulu. e Vena ye mambu matatu ndembele zaya,1 Mambu maya ndembele bakula: Nzil’a ngo-zulu kuna zulu, Nzil’a nioka muna matadi, Nzil’a nzaza muna kalunga, Ye nzila ya toko ye ndumba. Eyayi i nzila ya nkento una vo munta-zumba: Odidi, okuswini nu’andi; I bosi ovovele vo: “Kivangidi kwame diambi ko.” f Vena ye lekwa tatu izakamesanga ntoto ´ Ye lekwa ya ke ulendi zizidila ko:

30:12 1 Mvovo wa sina: “mvindu au.” 30:16 1 Yovo “Seol,” i sia vo, ziami kia wantu awonso. Tala Nsas’a Mvovo. 30:18 1 Yovo “masivi kikilu kwa mono.”

906

l Ngn 27:2

22 Avo ntaudi oyadidi se ntinu, a Avo zowa oyukwiti madia, 23 Avo nkento wamengwa obongelo, Avo ntaudi a nkento ovingidi vana fulu kia mfumu andi ankento. b ´ 24 Vena ye vangwa ya isundidi okeva ova ntoto, Kansi ivuidi ngangu zayingi. c 25 E yimfietete ke ina ye ngolo ko, Kansi, ikubikanga madia mau muna nsungi a sivu. d 26 E nkandi1 e i bulu kia kondwa e ngolo, Kansi muna matadi betungilanga nzo zau. f 27 O makonko ke mena ye ntinu ko, g Kansi mawonso mekangalelanga muna nlonga.1 h 28 E ndiasila i olamininanga mwawonso muna malu mandi, ˆ Yo kota kuna lumbu lwa ntinu. 29 Vena ye bulu itatu ikangalelanga mu mpil’asivi. ´ Bulu ya idiatilanga mu mpil’asivi: 30 O nkosi, osundidi e ngolo muna bulu, Ke tinanga lekwa ko; j 31 Mbw’a nkonda; kimboko kia nkombo; Yo ntinu ye vu kia makesa mandi. 32 Avo vangidi uzowa wa kuyitundidika k Yovo avo okanini wo vanga, Bukika koko muna nu’aku. l 33 O vilula kimvumina, divaikisanga manteka O niema nzunu, divaikisa menga, Diau dimosi mpe oyangumuna makasi, divaikisanga ntantani. m

m Ngn 26:21

30:26 1 Bulu kiafwanana ye nlumba. 30:27 1 Yovo “muna buka.”

KAPU 30 a Nk 101:5 Ngn 6:16, 17

b Nk 14:4 Ngn 22:16 Yes 32:7

c Ngn 27:20

d Ngn 23:22

e Lev 20:9 Nsi 21:18, 21 Ngn 20:20

f Ngn 7:10, 11 

Ndambu ya 2 a Ngn 19:10 Kim 10:7 Yes 3:4

b Tuk 16:5

c Yob 35:11

d Ngn 6:6-8

e Lev 11:5

f Nk 104:18

g Luv 10:14 Yoe 1:4

h Yoe 2:7

i Lev 11:29, 30

j Nta 23:24 Yes 31:4

k Ngn 26:12

907

NGANA 31:1-19

31

Mambu mamfunu ma Lemuele wa Ntinu, mana ngudi andi kavova muna kunlonga: a 2 E mwan’a me, adieyi mfwete kuvovesa, Adieyi, e mwan’a vumu kiame, Adieyi, e mwan’a nsilu miame? b 3 Kuvani ngolo zaku kwa akento ko, c Ngatu landa nzila zifwasanga atinu. d 4 E Lemuele, ke diambote ko kwa atinu, Ke diambote ko kwa atinu o nua e vinyu Ngatu ayadi bavova vo: “Ameyi malavu mame?” e 5 Kimana balembi nua yo vilakana nsiku miasikidiswa Yo bendomona e nzengo za asukami. 6 Vana e vinyu kwa awana bekwendanga ku lufwasu f Ye vinyu kwa awana bakendalala. g 7 Yambula banua yo vilakana usukami wau; Yambula balembi yindula diaka e mpasi zau. 8 Vovela awana ke balendi vova ko; Tanina e diambu dia awonso se befwa. h 9 Ubavovela yo fundisila kuna unsongi; Zenga diambu dia munkondwa nsadisi ye nsukami. i

KAPU 31 a Ngn 1:8 2Ti 1:5

b 1Sa 1:11, 28

c Os 4:11

d Nsi 17:15, 17 1Nti 11:1-3 Nek 13:26

e Kim 10:17 Yes 28:7

f Nk 104:15 Mat 27:34

g Yer 16:7

3 [Ngimele]

12 Okunsendanga muna wete, ke mu mbi ko, Muna lumbu yawonso ya zingu kiandi.

4 [Dalete]

13 Obakanga mika mia mameme ye lino; Una ye kiese kia sala muna moko mandi. a

5 [He]

14 Una nze nzaza za nkiti, b Zikuntwasilanga madia tuka kuna fulu kianda.

6 [Wau]

15 Osikamanga una kwakinu o fuku, Ovananga esi nzo andi madia Yo vana kunku kwa ntaudi zandi za mankento. c

7 [Zayine]

h Nk 82:4

i Nsi 1:16, 17 2Sa 8:15 Nk 72:1, 2 Yes 11:4

j Ru 3:10, 11 Ngn 12:4 Ngn 19:14

 Ndambu ya 2 a 1Sa 2:18, 19 Tit 2:3-5

16 Obakidi e nzengo za vua mpatu, osumbidi yo; Okunini mpatu a vinyu muna mfutu wa salu kiandi.1

8 [Hete]

17 Okubamene muna salu kiangolo1 d Yo siamisa moko mandi.

9 [Tete]

18 Omwene vo e kinkita kiandi nluta kitwasanga; E mwind’andi ke uzimanga ko muna fuku.

[Yoda]

1 [Alefa]

10 O nkento angangu,1 nani olenda kunsolola? j E ntalu andi ilutidi kikilu makolado.2

Kakondelo lekwa kia ntalu ko.

b 2Tu 9:21

c 1Ti 5:9, 10

2 [Bete]

11 O ntim’a nkaz’andi ukumbundanga e vuvu,

d Tuk 24:15, 20

31:10 1 Yovo “nkento ambote.” 2 Tala Nsas’a Mvovo.

e Luv 35:25

19 Moko mandi masimbidi nti wa zekela e vusu, O moko mandi masimbidi mbutu.1 e 31:16 1 Yovo “muna nluta miandi.” Mvovo wa sina: “muna mbongo a moko mandi.” 31:17 1 Mvovo wa sina: “Ovuete ngolo muna luketo lwandi.” 31:19 1 E mbutu i nti wasadilwanga muna zekela e vusu, i sia vo, wavangila nsinga ye lino.

NGANA 31:20 – KIMPOVI Mambu Mena mo

 [Kafe]

20 Oyalanga moko mandi kwa munkondwa nsadisi, Yo ziulwila nsukami o moko. a

KAPU 31 a 1Sa 25:18 Ngn 19:17 1Ti 2:10 Ayi 13:16

 [Meme]

22 Ovanganga nlele mia mfulu. E mvuatu miandi mia lino ye mika mia se kia nduwa.

 [Nune]

23 Nkaz’andi otomene zayakana muna mavitu ma mbanza, b Muna kevuandanga ye mbuta za nsi.

 [Sameke]

24 Mvuatu mia1 lino ketunganga yo teka Yo teka mponda kw’akiti.

908

26 Oziwidi nu’andi muna ngangu; a O nsiku a wete1 wina vana lubini lwandi.

 [Tsade]

[Lamede]

21 Ke tokanenanga esi nzo andi ko vava mvul’ampembe inokanga, Kadi esi nzo andi awonso nlele mia nsungi a kiozi bevuatanga.1

 [Pe]

b Ru 4:1 Yob 29:7, 8

 Ndambu ya 2 a Afu 13:22, 23 1Sa 25:30, 31 Est 5:8 Tit 2:3

27 Otoma talanga e salu kia esi nzo andi, Ke dianga madia ma kimolo ko. b

 [Kofe]

28 O wan’andi batelamene, banyikidi vo nkwa kiese; O nkaz’andi otelamene, unsanisini.

 [Rese]

b Ngn 14:1 1Ti 5:9, 10 Tit 2:3-5

29 Vena ye akento ayingi ambote, Kansi, ngeye osundidi yau awonso.

 [Sine]

c 2Nti 9:30 Est 1:10-12 Ngn 6:25, 26

30 O wete ulenda kala wa luvunu, ovienga kulenda vioka, c Kansi o nkento ovuminanga Yave osanisinua. d

 [Ayine]

d Tuk 24:60

31:21 1 Mvovo wa sina: “bekundakesanga.” 31:24 1 Yovo “Yinkutu ya.” 31:25 1 Yovo “Osevanga e lumbu ilanda.”

e Ru 3:10, 11

31 Yambula kasendwa mu kuma kia mavangu mandi,1 e E salu yandi yansanisina muna mavitu ma mbanza. f

f Rom 16:1, 2

31:26 1 Yovo “Luludiku lwambote; Nsiku a zola.” 31:31 1 Mvovo wa sina: “Umvana mbongo a moko mandi.”

Afu 5:7 1Pe 3:3, 4

25 Ovuete nkuma yo wete, Otalanga kuna ntwala ye vuvu kiasikila.1

 [Tau]

K I M P OV I MAMBU MENA MO

1

Mambu mawonso i mpavala (1-11) O ntoto ukwamanana yakwele mvu (4) Mambu mekwamanananga vangama muna nsema (5-7) Ke vena diambu diampa ko oku nsi a ntangwa (9) E ngangu za wantu za tezo (12-18) Landa e tembwa (14)

2 Mambu mana o Solomo kavanga (1-11) E nluta mia ngangu za wantu mia tezo (12-16) O sala kwayingi i mpavala kwandi (17-23) Dia, nua, yo mona e kiese muna salu (24-26) 3 Konso diambu dina ye ntangw’andi (1-8)

909

KIMPOVI Mambu Mena mo –1:5

O yangalela e zingu i lukau lwa Nzambi (9-15) Luzolo lwa zinga yakwele mvu lwina muna ntim’a muntu (11) Nzambi ofundisilanga awonso muna unsongi (16, 17) Wantu ye bulu fwa befwanga (18-22) Awonso mu ntoto bevutuka (20)

8 Luyalu lwa wantu alembi lunga (1-17) Lemvokela lutumu lwa ntinu (2-4) Luyalu lwa wantu mpasi lutwasanga (9) Avo e tumbu ke kiveno vana vau ko (11) Dia, nua yo yangalala (15) 9 Yau awonso mfoko mosi bena yau (1-3) Yangalela e zingu vitila wafwa (4-12) Amafwa ke bazeye diambu ko (5) Muna Ziami ke muna salu ko (10) Ntangw’ampasi yo mambu makinsalukisa (11) Ngangu ke ntangwa zawonso ko ziyangalelwanga (13-18)

4 Lubangamu lusundidi e mpasi ke mu lufwa ko (1-3) Ngindu zasikila mu kuma kia salu (4-6) Mfunu wa kala yo nkundi (7-12) Wantu wole basundidi muntu mosi (9) E zingu kia nyadi kilenda kala se kia mpavala (13-16)

10 Uzowa wandwelo uzitanga lutila ngangu (1) Vonza kialembi zaya e salu (2-11) Zingu kiampasi kia zowa (12-15) Uzowa vana vena ayadi (16-20) E nuni ilenda nata e mvovo miaku (20)

5 Finama Nzambi kuna vumi (1-7) Ona wakete otalwanga kwa ndiona wanene (8, 9) O mavua i mpavala (10-20) Azodi a nzimbu ke beyukutanga ko (10) O tulu twa nsadi twanzenzo (12)

11

6 Mavua ke metwasanga kiese ko (1-6) Yangalela ina una yau (7-12) 7 Nkumbu ambote ye lumbu kia lufwa (1-4) Lusembo lwa nkwa ngangu (5-7) Mbaninu isundidi o lubantiku (8-10) Nluta mia kala ye ngangu (11, 12) Lumbu yambote ye lumbu yambi (13-15) Kuviokesi tezo ko (16-22) Mvovo mia nkutakesi (23-29)

mia nkutakesi,1 1 Ewa mvovo mwan’a Davidi, wa ntinu a

b

muna Yerusaleme. 2 “I mpavala kikilu!”1 ukavovele o nkutakesi, “I mpavala kikilu! Mambu mawonso i mpavala kwandi!” c 3 Nkia nluta kevua o muntu muna salu yandi yawonso yangolo

1:1 1 Yovo “ndiona obokelesanga wantu.” 1:2 1 Yovo “vavala.”

12 Sungamena o Mvangi aku muna kileke (1-8) Mvovo miansuka mia nkutakesi (9-14) Mvovo mia ngangu mina nze mpalu (11) Vumina Nzambi aludi (13)

KAPU 1 a 1Nti 8:1, 22 b 1Nti 2:12 2Tu 9:30

c Nk 39:5 Rom 8:20

 Ndambu ya 2 a Kim 2:11 Mat 16:26 Yoa 6:27

b Nk 78:69 Nk 104:5 Nk 119:90

c Tuk 8:22 Nk 19:6

Toma sadila konso lau (1-8) Tuba e mbolo aku muna maza (1) Kuna e mbongo tuka muna mene yakuna masika (6) Sadila kileke mu mpila yambote (9, 10)

Ina kefuntukinanga oku nsi a ntangwa e? a 4 Mbandu ikwenda, mbandu ikwiza, Kansi, o ntoto ukwamanana1 yakwele mvu. b 5 E ntangwa ivaika,1 e ntangwa idimuka; I bosi, ivutukanga mu nzaki kuna fulu kina ivaikila diaka. c 1:4 1 Mvovo wa sina: “utelama.” 1:5 1 Yovo “ikezima.”

KIMPOVI 1:6–2:5 6 E tembwa kivevomoka kuna sude yo zietomoka kuna node; Kizietomoka yo kwamanana zietomoka; e tembwa kikwamanana vanga nzietomoka zandi. 7 E nkoko miawonso1 mikukulanga yo bwa muna kalunga, kansi kwau ke kuzadi. a Kuna kutukanga e nkoko, i kuna mpe mivutukanga yo kukula diaka. b 8 Mambu mawonso yoyesa meyoyesanga; Kavena muntu ko olenda sasila mambu mawonso. E disu ke diyukutanga ko mu mana kemonanga; O kutu mpe ke kuzalanga ko mu mana kewanga. 9 Dina diateka kala, i diau dikala diaka, Dina diateka vangama, i diau divangama diaka; Ke vena diambu diampa ko oku nsi a ntangwa. c 10 Nga vena ye lekwa kina muntu kalenda yika vo: “Tala, e lekwa kiaki kiampa”? E lekwa kiokio kiateka kala tuka kolo; E lekwa kiokio kiateka kala vitila tandu kieto. 11 Ke vena muntu ko osungamenanga awana bazinga muna tandu yankulu; Kavena muntu ko osungamena awana belanda; Awaya mpe ke besungamenua ko kwa awana bekubalandila. d 12 Omono nkutakesi, yakituka se ntinu a Isaele muna Yerusaleme. e 13 Muna ngangu, f yasia sungididi kia longoka yo fimpulula mawonso mevangamanga ova ntoto g—e salu kia1:7 1 Yovo “E nkoko miawonso mia nsungi.”

910 KAPU 1 a Yob 38:8, 10

b Yob 36:27, 28 Yes 55:10 Am 5:8

c Tuk 8:22 Kim 1:4

d Kim 2:16 Kim 9:5 Yes 40:6

e 1Nti 11:42 Kim 1:1

f 1Nti 4:29, 30

g Kim 8:16 

Ndambu ya 2 a Nk 39:5, 6 Kim 2:11, 18 Kim 2:26 Luk 12:15

b Kim 2:9

c 1Nti 3:28 1Nti 4:29-31 2Tu 1:10-12

d Kim 2:2, 3 Kim 2:12 Kim 7:25

e Kim 2:15 Kim 12:12

 KAPU 2 f Nk 104:15 Kim 10:19

g 1Nti 9:17-19 2Tu 9:15, 16

h 1Nti 7:1, 8

i 1Nti 4:25 Nks 8:11

mpasi kina Nzambi kavana kwa wan’a wantu, kina befuntukinanga. 14 Mbwene e salu yawonso isalwanga oku nsi a ntangwa, Kinga, mambu mawonso i mpavala, i landa e tembwa. a 15 Kina kiatekama ke kilendi singikwa ko, Kina kikondelo ke kilendi tangwa ko. 16 I bosi, mpovele muna ntim’ame vo: “Tala, mvuidi ngangu zayingi, vioka konso ona wampita muna Yerusaleme, b o ntim’ame ukitukidi se wangangu yo zayi wayingi.” c 17 Yavanga e ngolo za zaya e ngangu, za zaya ulau1 yo zaya uzowa, d ediadi mpe i landa e tembwa. 18 Kadi o ulolo wa ngangu i utwasanga ulolo wa ntokani, Ozevo, konso ona owokesa o zayi, owokesa e mpasi. e I bosi, mpovele omu ntim’ame vo: “Yambula yateza e kiese1 yamona nluta ivua.” Kansi, ediadi mpe i mpavala kwandi. 2 Mpovele mu kuma kia tusevo vo: “Ulau kwandi!” Mu kuma kia kiese1 vo: “Nkia mfunu kina?” 3 Yabaka nzengo za zaya kana nkia wete utukanga muna kuyivana muna vinyu, f ekolo kiawonso yatatidilanga e ngangu zame; yabimba nkutu o uzowa yazaya kana nkia diambu disundidi o wete dina wantu balenda vanga muna lumbu yakete ya zingu kiau ova ntoto. 4 Yavanga salu yanene. g Yayitungila zinzo; h yayikunina mpatu za vinyu. i 5 Yayivangila ntonga ye mpatu, yakuna mo e nti mia mpila zawonso miyimanga e bundu.

2

1:17 1 Yovo “uzowa wasaka.” 2:1, 2 1 Yovo “luyangalalu.”

911 6 Yayitimina zinga ya maza mu yitidila maza muna mpatu ya nti miambote-mbote. 7 Yavua ntaudi zamakala ye zamakento, a yakala ye ntaudi zawutukila muna nzo ame. Yavua mpe twelezi yayingi—ngombe ye mameme b—lutila awonso bampita muna Yerusaleme. 8 Yayilundila palata ye wolo, c mavua ma1 atinu ye ma mvivu. d Yayikutakesela ayimbidi amakala ye amakento, kumosi ye diambu ditwasanga kiese kiayingi kwa wan’a wantu, i sia vo, nkento, elo, ulolo wa akento. 9 Ozevo, nkitukidi se muntu anene yo vioka awonso bampita muna Yerusaleme. e E ngangu zame zikwamanene yame. 10 Kiayiyimina konso lekwa ko kina yazola.1 f Kiayimina ntima ame konso mpila kiese2 ko, kadi o ntim’ame wayangalalanga mu kuma kia salu yame yawonso yangolo, owau wakala se mfutu ame3 mu kuma kia salu yame yawonso yangolo. g 11 Kansi, vava yayindula e salu yawonso yavanga o moko mame ye salu yawonso yangolo ina yafuntukina, h yamona vo mambu mawonso i mpavala, i landa e tembwa; i ke kwakala kana diambu dimosi ko diamfunu kikilu1 oku nsi a ntangwa. j 12 I bosi, mvutwidi e sungididi kiame kwa ngangu yo ulau yo uzowa. k (Kadi, adieyi kalenda vanga o muntu okwiza kuna nim’a ntinu? Dina kaka diateka vangwa kala.) 13 Yamona vo e ngangu zisundidi o uzowa, l wauna o ntemo usundidi e tombe. 14 O nkwa ngangu una yo meso metoma monanga;1 m kansi o zowa mu tombe kekanga-

KIMPOVI 2:6-23 KAPU 2 a 1Sa 8:10, 13 1Nti 9:22

b 1Nti 4:22, 23 c 1Nti 9:14, 28 1Nti 10:10 2Tu 1:15

d 1Nti 10:14, 15 2Tu 9:13, 14

e 1Nti 3:13 1Nti 10:23

f Kim 11:9 g Kim 3:22 Kim 5:18 Kim 9:9

h 1Nti 7:1 i Nk 49:10 Kim 1:14 Kim 2:16 1Ti 6:7

j Kim 1:3 Kim 2:17

k Kim 1:17 Kim 7:25

l Ngn 4:7 Kim 7:11, 12

m Ngn 4:25 

Ndambu ya 2 a Ngn 14:8 Ngn 17:24 Yoa 3:19 1Yo 2:11

b Kim 3:19, 20 Kim 9:2, 3 Kim 9:11

c Nk 49:10 d Luv 1:8 Kim 1:11

e Kim 6:8 Rom 5:12

f 1Nti 19:2, 4 Yer 20:17, 18

g Yob 7:6 Kim 2:21 Rom 8:20

h Kim 1:14 Kim 5:16

i Kim 2:4-8 j Nk 39:6 Luk 12:20

2:8 1 Yovo “lekwa ivuilu kaka kwa.” 2:10 1 Mvovo wa sina: “kina meso mame malomba.” 2 Yovo “luyangalalu.” 3 Yovo “kunku kiame.” 2:11 1 Yovo “diatwasa nluta.” 2:14 1 Mvovo wa sina: “una yo meso vana ntu.”

k 1Nti 12:6, 8 2Tu 12:1, 9

l Kim 2:18 Kim 5:15, 16

m Kim 1:3 Kim 3:9

lelanga. a Yabakula mpe vo diau dimosi dibwilanga yau awonso. b 15 I bosi, mpovele omu ntim’ame vo: “Dina dibwila o zowa i diau mpe dikumbwila.” c Ozevo, nkia nluta mbakidi mu kala nkwa ngangu zayingi? Mpovele omu ntim’ame vo: “Ediadi mpe i mpavala kwandi.” 16 Kadi, o nkwa ngangu yo zowa ke besungamenua yakwele mvu ko. d Muna lumbu ikwiza, yau awonso bevilakanua. Aweyi ufwila o nkwa ngangu? Wauna ufwila o zowa. e 17 Muna kuma kiaki mbengene e zingu, f wau vo e salu yawonso ivangamanga oku nsi a ntangwa mbwenene yo vo yantokani kwandi, g kadi mambu mawonso i mpavala kwandi, i landa e tembwa. h 18 Mbengene mawonso mana yafuntukina oku nsi a ntangwa, i wau vo isisa yawonso kwa muntu okundandila. j 19 Nani ozeye kana vo nkwa ngangu kekala yovo zowa? k Kansi, yandi osala ye lekwa yawonso ina yabakila muna mfuntu ye ngangu oku nsi a ntangwa. Ediadi mpe i mpavala kwandi. 20 Muna kuma kiaki, o ntim’ame wayantika kendalala mu kuma kia salu yawonso yangolo ina yafuntukina oku nsi a ntangwa. 21 Kadi, kana nkutu vo muntu ofuntukini ye salu, ofidilu kwa ngangu, kwa zayi yo umbangu, ovana yawonso kasadidi1 kwa ndiona kasala yo kwandi ko. l Ediadi mpe i mpavala ye sumbula kiampwena.2 22 Nki kieleka ketambulanga o muntu muna salu yandi yawonso yangolo ye loko dikufilanga mu1 kuyifuntuna oku nsi a ntangwa? m 23 Kadi muna lumbu yandi yawonso, e salu kiandi kitwasanga mpasi ye 2:21 1 Mvovo wa sina: “ovana e kunku kiandi.” 2 Yovo “i mpasi.” 2:22 1 Mvovo wa sina: “ye ngolo za ntim’andi za.”

KIMPOVI 2:24–3:17 ntokani, a kana nkutu muna fuku o ntim’andi ke uvundanga ko. b Ediadi mpe i mpavala kwandi. 24 Ke vena diambu disundidi wete ko kwa muntu avo ke dia yo nua ko yo mona e kiese1 muna salu kiandi kiangolo. c Mbakwidi vo ediadi mpe va koko kwa Nzambi aludi ditukidi, d 25 kadi nani otoma dianga yo toma nua lutila mono? e 26 Kwa muntu ona okunyangidikanga, Nzambi ovananga ngangu yo zayi ye kiese, f kansi kwa nsumuki Nzambi ovananga salu kia kutika yo lunda kaka kimana kavana kwa ndiona oyangidikanga Nzambi aludi. g Ediadi mpe i mpavala kwandi, i landa e tembwa. Vena ye ntangwa yasikidiswa mu kuma kia mambu mawonso, Vena ye ntangwa mu kuma kia salu yawonso ova ntoto: 2 Ntangw’a wutuka ye ntangw’a fwa; Ntangw’a kuna ye ntangw’a vuza eki kikuninu; 3 Ntangw’a vonda ye ntangw’a vukisa;1 Ntangw’a wula ye ntangw’a tunga; 4 Ntangw’a dila ye ntangw’a seva; Ntangw’a bokana ye dilu ye ntangw’a kina;1 5 Ntangw’a tuba matadi ye ntangw’a kutika matadi; Ntangw’a bimbakana ye ntangw’a lembi bimbakana; 6 Ntangw’a vava ye ntangw’a badikila e lekwa vo kivididi; Ntangw’a lunda ye ntangw’a tuba;

3

912 KAPU 2 a Yob 14:1, 2 Luk 12:29

b Tuk 31:40, 41 c Nsi 12:18 Kim 3:22 Kim 8:15 Mav 14:17

d Kim 3:12, 13 Kim 5:18, 19

e 1Nti 4:7 1Nti 4:22, 23 1Nti 10:4, 5 1Nti 10:21

f 1Sa 18:14 Ngn 3:32, 33 Yes 3:10

g Nsi 6:10, 11 Ngn 13:22 Ngn 28:8

 Ndambu ya 2  KAPU 3 a 2Sa 3:31 b Nk 39:1 c 1Sa 19:4 1Sa 25:23, 24 Est 4:13, 14 Nk 145:11 Ngn 9:8

d Nk 139:21 Rom 12:9

e Kim 1:3 Kim 5:15, 16

f Tuk 1:31 Rom 1:20

g Nk 37:3 1Te 5:15

h Kim 5:18, 19 Yes 65:21, 22

i Yer 10:7 Lus 15:4

j Kim 1:9 k Nk 82:2 Nk 94:16, 21

2:24 1 Yovo “yo fila moyo andi wamona wete.” 3:3 1 Mvovo wa sina: “wuka.” 3:4 1 Mvovo wa sina: “takuzioka.”

l Kim 12:14 Mav 17:31 Rom 2:5, 6

7 Ntangw’a tiazuna a ye ntangw’a londa; Ntangw’a kala e pi-i b ye ntangw’a vova; c 8 Ntangw’a zola ye ntangw’a menga; d Ntangw’a vita ye ntangw’a luvuvamu. 9 Nkia nluta kevua o nsadi muna mfuntuk’andi yawonso? e 10 Mbwene salu kavana o Nzambi kwa wan’a wantu kimana bafuntukinanga. 11 Nzambi ovangidi yawonso yambote1 muna ntangwa yasikidiswa. f Osidi nkutu e ngindu za zinga yakwele mvu muna ntima miau; kansi o wantu ke besinga zaya ko e salu kina Nzambi aludi kasala tuka kuna lubantiku yakuna mfoko. 12 Mbakwidi vo ke vena diambu disundidi o wete ko kwa wantu avo ke mona kiese ko yo vanga diambu diambote muna zingu kiau, g 13 ye mpe konso muntu kadia yo nua yo mona e kiese muna salu kiandi kiawonso kiangolo. Olwalu i lukau lwa Nzambi. h 14 Yabakula vo yawonso kavanga o Nzambi aludi izinga yakwele mvu. Ke vena lekwa ko kilenda mo kudikilwa ye ke vena lekwa ko kilenda mo katulwa. O Nzambi aludi i wau kavangila yo kimana o wantu bamvumina. i 15 Konso diambu divangamanga diavangama kala, dina divangama diateka kala; j kansi o Nzambi aludi ovavanga ina itombwanga.1 16 Edi mpe yamona oku nsi a ntangwa: Vana fulu kia unsongi vakedi umpumbulu, vana fulu kia ziku vakedi umpumbulu. k 17 Muna diadi mpovele omu ntim’ame vo: “O Nzambi aludi ofundisa o nsongi ye kimpumbulu, l kadi vena ye ntangwa mu kuma 3:11 1 Yovo “yatoma kubikwa.” 3:15 1 Nanga, “ina yavioka.”

913 kia salu yawonso ye mavangu mawonso.” 18 Mpovele mpe omu ntim’ame mu kuma kia wan’a wantu vo Nzambi aludi okubafimpa yo kubasonga vo bafwanana ye bulu, 19 kadi dina dibwilanga o wantu i diau mpe dibwilanga e bulu; yau awonso mfoko mosi bena yau. a Una ufwilanga o mosi, i una mpe ufwilanga wankaka; yau awonso mwanda mosi bena wau. b Ozevo o muntu kasundidi bulu ko, kadi mambu mawonso i mpavala kwandi. 20 Yau awonso fulu kimosi bekwendanga. c Yau awonso mu ntoto batuka, d yau awonso mu ntoto mpe bevutukanga. e 21 Nani kieleka ozeye kana vo mwand’a wantu ku zulu ukwendanga ye mwand’a bulu mu ntoto ukulumukanga? f 22 Mbwene vo ke vena lekwa ko kisundidi o wete kwa muntu avo ke mona kiese muna salu kiandi ko, g wau vo owau i mfutu andi; kadi nani olenda kunsadisa kamona mana mevangama vava kefwa kwandi? h Mvutwidi diaka e sungididi kiame muna mavangu mawonso ma lubangamu oku nsi a ntangwa. Mbwene mansanga ma awana bebangikwanga, kansi ke bakedi yo mfiaulwisi ko. i Abangiki au bakedi yo nkuma, vo i yau ke bakedi yo mfiaulwisi ko. 2 Idianu nsanisini wantu ana bafwa kala, ke mu awana bena o moyo ko. j 3 Kansi, ona osundidi yau awole i ndiona kawutukidi ntete ko, k ona kamwene ntete mavangu mambi ko mevangwanga oku nsi a ntangwa. l 4 Mbwene ngolo zayingi1 ye salu kia umbangu utukanga muna kitantu kia muntu yo nkwandi; m ediadi mpe i mpavala kwandi, i landa e tembwa. 5 O zowa ozinganga e moko

4

4:4 1 Yovo “salu yangolo.”

KIMPOVI 3:18–4:14 KAPU 3 a Yob 14:10 Nk 39:5 Nk 89:48

b Tuk 7:22 Nk 104:29 Kim 12:7

c Kim 9:10 d Tuk 2:7, 19 e Tuk 3:19 Yob 10:9

f Nk 146:3, 4 Kim 3:19 Kim 9:10

g Nsi 12:7 Kim 5:18

h Yob 14:21 Kim 6:12

 KAPU 4 i Nk 69:20 Nk 142:4

j Yob 3:17 Kim 2:17

k Yer 20:18 l Kim 1:14 m Ngl 5:26 

Ndambu ya 2 a Ngn 6:10, 11 Ngn 20:4

b Nk 37:16 Ngn 15:16 Ngn 16:8 Ngn 17:1

c Ngn 27:20 Kim 5:10

d Nk 39:6 Luk 12:18-20

e Kim 2:22, 23 f Tuk 2:18 Ngn 27:17

g Ngn 19:1 Ngn 28:6, 16

h 1Nti 22:8 2Tu 25:15, 16

i Tuk 41:14, 40

mandi ekolo nitu andi ifwasukanga.1 a 6 O vunda fiakete1 kusundidi ke mu salu kiangolo2 ko, kadi ediadi dina nze landa e tembwa. b 7 Mvutwidi e sungididi kiame mu nona kiankaka kia mpavala oku nsi a ntangwa: 8 Vena yo muntu una yandi mosi kaka, kena yo nkwandi ko; kena yo mwana ko ngatu mpangi, kansi e salu yandi yawonso yangolo ke ina nsuka ko. c O meso mandi ke meyukutanga umvuama ko. Kansi, nga okukiyuvulanga: ‘Mu kuma kia nani ifuntukinanga yo kuyiyimina1 e lekwa yambote’? d Ediadi mpe i mpavala ye salu kiampasi. e 9 O wantu wole basundidi muntu mosi, f kadi bena yo mfutu ambote1 muna salu kiau kiangolo. 10 Kadi avo mosi muna yau obwidi, wankaka olenda sadisa o nkwandi katelama. Kansi, adieyi divangama kwa ndiona obwidi ye kena ye ona untelamesa ko? 11 Vana ntandu, avo nwole balele kumosi, omosi oyandula o nkwandi, kansi o mosi kaka aweyi kekuyiyandulwila? 12 O muntu olenda sunda ndiona wina yandi mosi kaka, kansi o nwole balenda kuntelamena. E ngonzi ya nsinga tatu miasietwa ke ilendi zatunua mu nzaki ko. 13 O toko una vo nsukami kansi nkwa ngangu osundidi o ntinu g una vo nunu kansi zowa, ona kena diaka ye ngi´ ndu zasikila ko mu wa lulukisu. h 14 Kadi oyandi1 ovaikidi muna pelezo kakituka se ntinu, i kana 4:5 1 Mvovo wa sina: “ekolo kedianga e nitu andi.” 4:6 1 Mvovo wa sina: “O koko kumosi kwazala ye vundu.” 2 Mvovo wa sina: “moko mole mazala ye salu kiangolo.” 4:8 1 Yovo “yimina moyo ame.” 4:9 1 Yovo “nluta wampwena.” 4:14 1 Nanga toko diangangu uyikanga.

KIMPOVI 4:15–5:17 una vo nsukami kawutuka muna kintinu kia ntinu ndioyo anunu. a 15 Mbadikidi awonso bena o moyo, ana bekangalanga oku nsi a ntangwa ye dina divangamanga kwa ntinu una vo toko, ona ovinga vana fulu kia nkwandi. 16 Kana una vo ulolo wa wantu bekunyikamanga, awana belanda ke bekunyangalela ko. b Ediadi mpe i mpavala kwandi, i landa e tembwa. Kenga e ntambi zaku konso ntangwa okwenda kuna nzo a Nzambi aludi; c diambote wafi´ nama mu wa d ke mu kela kimenga ko nze una uvanganga mazowa, e kadi ke bazeye wo ko vo dina bevanganga diambi. 2 Kukadi ye nzaki za ziula nu’aku ko, ngatu yambula vo ntim’aku wavova vana ndose a Nzambi aludi lembi yindula, f kadi Nzambi aludi kuna zulu kekalanga kansi ongeye ova ntoto wina. Kiaki i kuma e mvovo miaku mifwete kadila miandwelo. g 3 Kadi e ntokani zayingi i zitwasanga e ndozi, h muna mvovo miayingi i mutukanga e mpov’a uzowa. i 4 Konso ntangwa o sia nsilu kwa Nzambi, kuzingila ko muna wo lungisa, j kadi Nzambi ke yangalelanga mazowa ko. k Dina osididi o nsilu, lungisa dio. l 5 Diambote walembi sia nsilu, ke mu sia nsilu ko yo lembi wo lungisa. m 6 Kuyambula ko vo nu’aku wafila1 mu sumuka, n kuvovi vana ndose a mbasi2 ko vo mpilakanu kwandi. o Ekuma ofungisila Nzambi aludi makasi muna dina ovova kimana kafwasa e salu kia moko maku? p 7 Kadi, wauna e ntokani zayingi zitwasilanga e ndozi, q i una mpe e mvovo miayingi mitwasilanga o mambu mampavala. Kansi, vumina Nzambi aludi. r 8 Avo omwene lubangamu

5

5:6 1 Mvovo wa sina: “wafila e nitu aku.” 2 Yovo “nati a nsangu.”

914 KAPU 4 a 2Sa 7:8 Yob 5:11

b 2Sa 20:1 

KAPU 5 c Nk 15:1, 2 d Nsi 31:12 Mav 17:11

e 1Sa 13:12, 13 1Sa 15:22 Ngn 21:27 Yes 1:13 Os 6:6

f Nta 30:2 1Sa 14:24

g Ngn 10:19 h Mat 6:25, 34 Luk 12:18-20

i Ngn 10:19 Ngn 15:2

j Nsi 23:21 Nk 76:11 Mat 5:33

k Kim 10:12 l Nta 30:2 Nk 66:13

m Nsi 23:22 Ngn 20:25

n Afu 11:35 o Lev 5:4 p Nk 127:1 Kan 1:11

q Kim 5:3 r Kim 12:13 

Ndambu ya 2 a Kim 3:16 b 1Sa 8:11, 12 1Nti 4:7 2Tu 26:9, 10 Nks 8:11

c Kim 4:8 d Mat 6:24 Luk 12:15 1Ti 6:10

e 1Nti 4:22, 23 f Ngn 23:4, 5 1Yo 2:16

g Ngn 23:4, 5 Mat 6:19

h Yob 1:21 i Nk 49:17 Luk 12:20 1Ti 6:7

j Mat 16:26 Yoa 6:27

k 1Ti 6:10

lwa nsukami ye mbendomonu’a unsongi ye ziku muna mvivu aku, kusivika dio ko. a Kadi ndiona wina ye wisa otalwanga kwa ndiona unsundidi e wisa, vena mpe ye akaka ana babasundidi e wisa. 9 Ye mpe, e mbongo a ntoto ikayaneswanga kwa yau awonso; kana nkutu i ntinu, ovewanga ina itukanga muna mpatu. b 10 O nzodi a palata ke singa yukuta palata ko, o nzodi a kimvuama ke singa yukuta nluta miandi ko. c Ediadi mpe i mpavala kwandi. d 11 Vava lekwa yambote iwokelanga, awana bedianga yo mpe bewokelanga. e Nkia nluta kebaka ndiona ovuidi yo, avo ke tungununa yo kaka muna meso mandi? f 12 O tulu twa nsadi twanzenzo, kiakala kiayingi yovo kiakete kadidi, kansi e kimvuama kia mvuama ke kikunlekesanga tulu ko. 13 Vena ye sumbula1 mbwene oku nsi a ntangwa: o mavua melundwanga muna wokesa e mpasi za ndiona ovuidi mo. 14 Mavua momo mavididi mu kuma kia diambu diambi dibwidi,1 vava kawutidi o mwana, kasidi diaka ye lekwa ko. g 15 Wauna o muntu kevaikilanga e nkonga muna vumu kia ngudi andi, diau dimosi vava kefwanga. h Kalendi nata konso lekwa ko muna salu yandi yawonso yangolo. i 16 Ekiaki mpe sumbula kiampwena: Wauna o muntu kekwizilanga, i una mpe kekwendelanga; nkia nluta kevua o muntu osalanga kwayingi muna landa e tembwa? j 17 Ye mpe, lumbu yawonso mu tombe kedilanga, mu ntokani zayingi, mayela yo makasi. k 5:13 1 Yovo “ye diambu diampasi.” 5:14 1 Yovo “salu kiambi.”

915 18 Edi mbwene vo i diambote yo wete: o muntu kadia yo nua yo mona e kiese kia salu yandi yawonso yangolo a ina kefuntukinanga oku nsi a ntangwa muna lumbu yakete ya zingu kiandi ina Nzambi aludi kamvene, kadi owau i mfutu andi.1 b 19 Ye mpe, vava Nzambi aludi kevananga muntu umvuama c ye ngangu za mwena wo e kiese, kafwete tambula o mfutu andi1 yo yangalela e salu kiandi kiangolo. Olwalu i lukau lwa Nzambi. d 20 Kadi ke tokana kwayingi1 ko muna lumbu ya zingu kiandi eyi iviokanga nzaki, wau vo Nzambi aludi ozadisi o ntim’andi ye kiese. e Vena ye sumbula kiankaka1 mbwene oku nsi a ntangwa, edi ditoma vangamanga vana vena wantu: 2 O Nzambi aludi ovene kwa muntu umvuama yo nkembo, kimana kalembi kondwa konso kina kazolele;1 kansi o Nzambi aludi kanyambwidi ko kamwena wo e kiese, kana una vo nzenza olenda wo mwena e kiese. Ediadi i mpavala ye mpasi zayingi. 3 Avo yakala owutidi nkama wana yo zinga mvu miayingi yo nuna, kansi kasidi1 mona kiese ko muna lekwa yandi yambote vitila kenda muna ziami,2 mpovele vo mwana owutukidi wafwa unsundidi o wete. f 4 Kadi mwana ndioyo nkatu kwandi kezidi yo kwenda muna tombe, e tombe kifukidi e nkumbu andi. 5 Kana una vo kasidi mona ntangwa ko ngatu zaya konso lekwa, mwana

6

5:18 1 Yovo “kadi kiaki i kunku kiandi.” 5:19 1 Yovo “e kunku kiandi.” 5:20 1 Yovo “Kadi ke sungamena.” 6:1 1 Yovo “ye diambu diankaka diampasi.” 6:2 1 Yovo “kimana moyo andi walembi kondwa lekwa.” 6:3 1 Yovo “kansi o moyo andi ke usidi.” 2 Yovo “kansi kana nkutu i ziami kasidi kio vua ko.”

KIMPOVI 5:18–7:3 KAPU 5 a 1Nti 4:20

b Kim 2:24 Kim 3:22 Yes 65:21, 22

c 1Nti 3:12, 13 Yob 42:12

d Nsi 8:10 Kim 3:12, 13 1Ti 6:17 Yak 1:17

e Nsi 28:8 Nk 4:7

 KAPU 6 f Kim 4:2, 3 

Ndambu ya 2 a Yob 3:11, 13 Yob 14:1

b Yob 30:23 Kim 3:20 Rom 5:12

c Tuk 3:19 Ngn 16:26

d Nk 49:10 Kim 2:15, 16

e 1Tu 29:15 Yob 8:9 Yob 14:1, 2 Nk 102:11

 KAPU 7

ndioyo osundidi o wete1 ke mu yakala diodio ko. a 6 Nkia nluta wina muna zinga mafunda mole ma mvu lembi mona e kiese? Nga awonso ke fulu kimosi ko bekwendanga e? b 7 E salu yawonso yangolo kesalanga o muntu i mu kuma kia nu’andi; c kansi e nsatu andi a dia ke ifokokanga ko.1 8 Kadi aweyi o nkwa ngangu kasundidi o zowa, d yovo nkia mfunu dina avo nsukami ozeye una kafwete natina e zingu?1 9 O yangalela ina imonanga o meso disundidi o wete ke mu landa e zolela ko. Ediadi mpe i mpavala kwandi, i landa e tembwa. 10 Yawonso ina owau yavewa kala e nkumbu ye dizayakene mpe vo muntu i nki; o muntu kalendi nuana1 ko yo ndiona unsundidi o nkuma. 11 Avo mvovo miayingi,1 mambu mampavala mpe mayingi; nkia luta mitwasa kwa muntu? 12 Nani ozeye e diambu diambote kafwete vanga o muntu muna lumbu yandwelo ya zingu kiandi kiankufi,1 eyi iviokanga nze kini?2 e Kadi nani olenda zayisa o muntu mana mevangama oku nsi a ntangwa vava kefwa kwandi? E nkumbu ambote1 isundidi mazi mantalu, f e lumbu kia lufwa kisundidi e lumbu kia luwutuku. 2 Diambote mu kwenda kuna nzo ya dilu ke mu kwenda kuna nzo ya nkinzi ko, g kadi o lufwa i mfoko a wantu awonso, ana bena o moyo bafwete dio sungamenanga. 3 O lukendalalu lusundidi tusevo, h kadi e ndose

7

f Ngn 10:7 Ngn 22:1 Yes 56:5 Luk 10:20

g Yes 5:11, 12

h Nk 119:71 Luk 6:21

6:5 1 Mvovo wa sina: “oluta kala mu luvuvamu.” 6:7 1 Yovo “kansi o moyo andi ke uyukutanga ko.” 6:8 1 Mvovo wa sina: “kangalela vana ntwal’a awana bena o moyo.” 6:10 1 Yovo “filana mpaka.” 6:11 1 Nanga, “lekwa yayingi.” 6:12 1 Mvovo wa sina: “kiampavala.” 2 Yovo “ninga.” 7:1 1 Mvovo wa sina: “E nkumbu.”

KIMPOVI 7:4-26 yakendalala ntima itomesanga. a 4 O ntim’a nkwa ngangu una kuna nzo ya dilu, kansi o ntim’a zowa una kuna nzo ya nkinzi.1 b ´ 5 Diambote mu wa lusembo ´ lwa nkwa ngangu c ke mu wa nkung’a mazowa ko. 6 Kadi wauna e nsende zibabanenanga ekolo zivianga kuna nsi a kinzu, i una mpe wina tusevo twa zowa; d ediadi mpe i mpavala kwandi. 7 O lubangamu lulenda fila o nkwa ngangu mu lauka, e mbabu ntima ibendomonanga. e 8 E mfoko a diambu isundidi o lubantiku lwandi. O kala yo luzindalalu kusundidi mwand’a lulendo. f 9 Kufungi makasi mu nzaki ko,1 g kadi o ntim’a mazowa i ufunganga o makasi.2 h 10 Kuvovi ko vo: “Ekuma e lumbu yavioka isundidi eyayi?” Kadi ke ngangu ko zifididi mu yuvula e kiuvu kiaki. i 11 Avo nkwa ngangu otambwidi e vua, diambu diambote. Ediadi nluta ditwasanga kwa awana bemonanga ntemo a lumbu.1 12 Kadi e ngangu tanina zitaninanga j wauna e nzimbu zitaninanga, k kansi o zayi usundidi muna diambu edi: E ngangu zitaninanga moyo a ndiona una zau. l 13 Badika e salu kia Nzambi aludi, kadi nani olenda singika kina kavangidi kiatekama? m 14 Muna lumbu kiambote, kala wambote, n kansi muna lumbu kiampasi,1 sungamena vo Nzambi wavanga e lumbu yau yole o kimana o wantu balembi kala ye ziku kia2 dina dikubabwila muna lumbu ikwiza. p 7:4 1 Yovo “nsaka.” 7:9 1 Mvovo wa sina: “Kuzabuzioka funga makasi ko muna mwand’aku.” 2 Nanga, “o funga makasi i sinsu kia mazowa.” 7:11 1 I sia vo, awana bena o moyo. 7:14 1 Yovo “kiasumbula.” 2 Yovo “balembi zaya.”

916 KAPU 7 a 2Ko 7:10 Ayi 12:11

b 1Sa 25:36 Ngn 21:17

c Nk 141:5 Ngn 15:31

d Kim 2:2 e Luv 23:8

f g h

i j k l m n o p

Nsi 16:19 1Sa 8:1-3 Ngn 17:23 Ngn 13:10 Yak 5:10 1Pe 5:5 Ngn 16:32 Yak 1:19 Tuk 4:5 Est 5:9 Ngn 14:17, 29 Ngn 29:11 Luk 9:62 Ngn 4:5, 6 Ngn 10:15 Ngn 3:13, 18 Ngn 8:35 Ngn 9:11 Yob 9:12 Yes 14:27 Yak 5:13 Yob 2:10 Yes 45:7 Ngn 27:1 Kim 9:11 Yak 4:13, 14

 Ndambu ya 2 a Nk 39:5 b Tuk 4:8 1Sa 22:18

c Yob 21:7 Nk 73:12

d Yes 65:5

e f g h i j k

l m n

o

Mat 6:1 Rom 10:3 Rom 14:10 Ngn 3:7 Rom 12:3 Ngn 16:18 Nk 14:1 Ngn 14:9 Nk 55:23 Ngn 10:27 Flp 4:5 Ngn 21:22 Ngn 24:5 2Tu 6:36 Nk 51:5 Rom 3:23 1Yo 1:8 1Sa 24:9 Yak 3:2, 8, 9 Nk 36:6 Nk 139:6 Yes 55:9 Rom 11:33 Kim 1:17 Kim 2:12

15 Muna zingu kiame kiankufi,1 a mbwene mambu mawonso— tuka muna muntu ansongi ona ofwila muna unsongi wandi b yamuna muntu ambi ona ozinganga lumbu yayingi kana una vo nkwa mavangu mambi. c 16 Kukadi nkwa unsongi wasaka ko d ngatu kuyisonga vo u nkwa ngangu zasaka. e Ekuma okuyitwasila lufwasu? f 17 Kuyivani mvimba ko mu vanga e mbi ngatu kala zowa. g Ekuma ofwila e nzaki? h 18 Diambote mu lemvokela longi dimosi lembi bembola diankaka; i kadi ndiona ovuminanga Nzambi olemvokela mau mole. 19 E ngangu zikitulanga nkwa ngangu se nkwa nkuma lutila akwa ngolo kumi muna mbanza. j 20 Kadi ke vena muntu ansongi ko ova ntoto ona ovanganga kaka diambu diambote yo lembi sumuka. k 21 Ye mpe, kusie sungididi ko muna mambu mawonso bevovanga o wantu; l avo ke wau ´ ko, owa ntaudi aku okuvovelang’e mbi;1 22 kadi ngeye kibeni otomene wo zaya muna ntim’aku vo nkumbu miayingi ovovelanga akaka e mbi. m 23 Mawonso mama mfimpidi mo muna ngangu, mpovele vo: “Ikituka se nkwa ngangu.” Kansi kialenda dio ko. 24 Mana mavangama kala mampasi mu bakula ye mpe masina kikilu. Nani olenda mo bakula? n 25 Mvilwidi o ntim’ame mu zaya yo fimpa yo vavulula e ngangu yo zaya e kuma mambu mevangamenanga yo bakula o bi wa uzowa yo uzowa wa ulau. o 26 Edi yasolola: O nkento wina nga ntambu,1 ona wina yo ntima nga konde ye wina yo moko nga tuvambu twa pelezo osundidi lufwa e ndudi. 7:15 1 Mvovo wa sina: “kiampavala.” 7:21 1 Mvovo wa sina: “okusibanga.” 7:26 1 Yovo “konde dia bulu.”

917 Ona oyangidikanga Nzambi aludi otina nkento ndioyo, a kansi o nsumuki obakama kwa yandi. b 27 “Tala, edi nsolwele,” u kavovele o nkutakesi. c “Nsatulwidi diambu dimosi-dimosi yazaya e kuma, 28 kansi dina yavavanga1 kisolwele dio ko. Vana vena funda dia wantu nsolwele yakala dimosi,2 kansi kisolwele vo kana nkento mosi ko. 29 Mono kibeni edi nsolwele: O Nzambi aludi wavanga wantu basingama, d kansi oyau kibeni basolele nzila zau zankaka.” e Nani una nze i nkwa ngangu? Nani ozeye e nzengo za diambu?1 E ngangu za muntu zikezimisanga lose lwandi yo zezesa lose lwandi lwakangama. 2 Mpovele vo: “Lemvokela lutumu lwa ntinu, f kadi ndofi wadia vana ndose a Nzambi. g 3 Kukatuki vana ntadisi andi mu nzaki ko. h Kuyikami diambu diambi ko; i kadi oyandi olenda vanga konso dina kazolele, 4 kadi e mvovo mia ntinu ke misobwanga ko; j nani olenda kumvovesa vo: ‘Adieyi ovanganga e?’” 5 Ndiona olemvokelanga o nkanikinu ke mona mpasi ko, k o ntim’a ngangu uzaya e ntangw’ambote ye mpila yambote ya vangila e diambu. l 6 Kadi konso diambu dina ye ntangwa ye mpila ya vangila dio, m kadi e ntokani za wantu zayingi. 7 Wau vo ke vena muntu ko ozeye dina divangama, nani olenda kunzayisa una divangamena? 8 Wauna o muntu kenena ye wisa ko muna mwanda1 yovo simbinina o mwanda, ke vena muntu ko una ye wisa muna lumbu kia lufwa. n Wauna o kesa kale-

8

7:28 1 Yovo “moyo ame wavavanga.” 2 Yovo “yakala diansongi.” 8:1 1 Yovo “ozeye sasila e diambu.” 8:8 1 Yovo “fulumwinu; mupepe.”

KIMPOVI 7:27–8:15 KAPU 7 a Tuk 39:7-9 b Ngn 5:3, 14 Ngn 7:22, 23 Ngn 22:14

c Kim 1:1 d Tuk 1:26, 31 e Tuk 3:6 Tuk 6:12 Nsi 32:5

 KAPU 8 f Ngn 24:21, 22 Rom 13:1 Tit 3:1 1Pe 2:13

g 2Sa 5:3 h Kim 10:4 i 1Nti 1:5, 7 Ngn 20:2

j 1Nti 2:24, 25 k Rom 13:5 1Pe 3:13

l 1Sa 24:12, 13 1Sa 26:8-10 Nk 37:7

m Kim 3:17 n Nk 89:48 

Ndambu ya 2 a Luv 1:13, 14 Mik 7:3

b Ngn 10:7 c Nk 10:4, 6 d 1Sa 2:22, 23 e Nk 34:9 Nk 103:13 Nk 112:1 Yes 3:10 2Pe 2:9

f Nk 37:10 Yes 57:21

g Yob 24:24 h Kim 7:15 i Nk 37:7 Nk 73:12

j Nk 100:2 k Kim 2:24 Kim 3:12, 13

mbi yambulwilwanga muna ntangwa vita, e mbi ke ivukisa ko awana bevanganga yo.1 9 Mbwene mawonso mama, nsidi e sungididi muna salu yawonso isalwanga oku nsi a ntangwa, ekolo kiawonso kina o muntu keyalanga nkwandi muna kumwesa e mpasi.1 a 10 Yamona wantu ambi bazikwanga, ana bakotanga yo vaika muna fulu kiavauka, kansi bavilakanua vana vau muna mbanza ina bavangilanga o bi. b Ediadi mpe i mpavala kwandi. 11 Wau vo e tumbu mu kuma kia diambu diambi ke kiveno vana vau ko, c e ntima mia wantu mizadidi yo unkabu wa vanga o bi. d 12 Kana una vo nsumuki ovanga o bi nkumbu nkama yo zinga kolo kiayingi, kansi nzeye wo vo e mbaninu ya awana bevuminanga Nzambi aludi yambote kaka ikala, kadi Nzambi bevuminanga. e 13 Kansi, e mbaninu ya muntu ambi ke ikala yambote ko, f ke lambula lumbu yandi ko eyi ina nga kini,1 g kadi ke vuminanga Nzambi ko. 14 Vena ye diambu diampavala1 divangamanga ova nza: Vena yo wantu ansongi bevangilwanga mambu nga yimpumbulu, h vena yo wantu ambi bevangilwanga mambu nga ansongi. i Mpovele vo ediadi mpe i mpavala kwandi. 15 Muna kuma kiaki nsanisini e kiese, j kadi ke vena diambu disundidi ko kwa muntu oku nsi a ntangwa avo ke dia yo nua ko yo mona e kiese; ediadi dikala yandi ekolo kefuntukanga muna lumbu yawonso ya zingu kiandi, k ina o Nzambi aludi kamvene oku nsi a ntangwa. 8:8 1 Nanga, “e mbi ya wantu ambi ke ilendi kubavukisa ko.” 8:9 1 Yovo “kumvanga e mbi.” 8:13 1 Yovo “ninga.” 8:14 1 Yovo “diambu diantokani.”

KIMPOVI 8:16–9:12 16 Yasia e ngolo za vua ngangu yo mona mambu mawonso1 mevangamanga ova ntoto, a kialekanga nkutu ko fuku yo mwini.2 17 I bosi, mbadikidi e salu yawonso ya Nzambi aludi, mbakwidi vo wantu ke balendi bakula ko mana mevangamanga oku nsi a ntangwa. b Kana nkutu nkia ngolo bavanga o wantu, ke balendi mo bakula ko. Kana nkutu bavovele vo ngangu zafwana bena zau mu zaya, ke balendi mo kikilu bakula ko. c Muna diadi, mfimpidi mawonso mama yo bakula vo o nsongi yo nkwa ngangu kumosi ye salu yau, vana moko ma Nzambi aludi bena. d O wantu ke bazeye ko o zola ye kitantu kiateka kala vitila oyau bawutuka. 2 Yau awonso mfoko mosi bena yau, e o muntu ansongi yo muntu ambi, f o muntu ambote yo muntu avelela yo muntu afunzuka, awana bekelanga yimenga ye awana ke bekelanga yimenga ko. O muntu ambote mpila mosi yo nsumuki; o muntu odianga e ndofi mpila mosi yo muntu oteka yindulanga vitila kadia e ndofi. 3 Ediadi diambu diampasi divangamanga oku nsi a ntangwa: Kadi yau awonso mfoko mosi bena yau, g o ntim’a wantu mpe uzadidi ye mambu mambi; o ulau ukedi muna ntim’au muna zingu kiau kiawonso, i bosi befwanga!1 4 Vena ye vuvu kwa ndiona una vana kati kwa awana bena o moyo, kadi e mbwa amoyo isundidi e nkosi afwa. h 5 Kadi awana bena o moyo bazeye wo1 vo fwa befwa, i kansi awana bafwa ke bazeye konso diambu ko, j ke bena mpe diaka yo nsendo2

9

8:16 1 Yovo “mona e salu yawonso.” 2 Nanga, “o wantu ke bemonanga tulu ko, kiakala mu fuku yovo muna mwini.” 9:3 1 Mvovo wa sina: “i bosi—kuna kwa wantu afwa.” 9:5 1 Yovo “bena ye ziku.” 2 Yovo “mfutu.”

918 KAPU 8 a Kim 1:13 Kim 7:25

b Kim 3:11 Rom 11:33

c Yob 28:12 Kim 7:24 Kim 11:5

 KAPU 9 d Nsi 33:3 1Sa 2:9 Nk 37:5

e Kim 5:15 f Kim 8:10 g Yob 3:17-19 Kim 2:15

h Yes 38:19 i Tuk 3:19 Rom 5:12

j Nk 88:10 Nk 115:17 Nk 146:4 Yes 38:18 Yoa 11:11

 Ndambu ya 2 a Yob 7:9, 10 Kim 2:16

b Kim 9:10 c Nsi 12:7 Nk 104:15 Kim 2:24

d Nsi 16:15 Mav 14:17

e Dan 10:2, 3 f Ngn 5:18 g Kim 5:18 h Nk 115:17 Nk 146:3, 4 Yes 38:18

i 1Sa 17:50 Nk 33:16

j Kim 2:15 k 2Sa 17:23 l Kim 8:8 Yak 4:13, 14

ko, kadi mawonso malenda sungamenua mu kuma kiau mavilakeno. a 6 Ye mpe, o zola kwau ye kitantu kiau ye kimpala kiau kivuidi vila, ke bena diaka y’edi bavanga ko muna mambu mevangamanga oku nsi a ntangwa. b 7 Wenda, dia madia maku ye kiese, nua e vinyu aku yo luyangalalu lwa ntima, c kadi o Nzambi aludi oyangalele kala e salu yaku. d 8 Yambula e mvuatu miaku miakala kaka miampembe,1 kuyambula sia mazi vana ntu aku ko. e 9 Yangalela e zingu yo nkento aku anzolwa f e lumbu yawonso ya zingu kiaku kiankufi,1 kina Nzambi kavene oku nsi a ntangwa, elo, e lumbu yaku yawonso yankufi,2 kadi ekiaki i kunku kiaku muna zingu ye salu kiaku kiangolo kina ofuntukinanga oku nsi a ntangwa. g 10 Konso salu olenda sala, sala kio yo nkum’aku wawonso, kadi ke muna salu ko yovo nkubika yovo zayi ngatu ngangu muna Ziami,1 h muna okwenda. 11 Mbwene diaka diambu diankaka oku nsi a ntangwa: ke ntangwa zawonso ko akwa ntinu zayingi besundanga o nkula yovo akwa ngolo besundanga e nkindu i yovo akwa ngangu bekalanga ye madia yovo akwa umbakuzi bekalanga ye mavua, j ke ntangwa zawonso ko mpe akwa zayi bekalanga ye tunda, k kadi e ntangw’ampasi yo mambu makinsalukisa mebwilanga yau awonso. 12 Kadi o muntu kazeye ntangwa andi ko. l Wauna e mbizi za maza zibakamenanga muna konde dia mpondi ye wauna e nuni zibakamenanga muna ntambu, i una o wan’a 9:8 1 I sia vo, nlele miatoma pemba misonganga vo muntu kukiese kena, ke nlele mia kifwidi ko. 9:9 1 Mvovo wa sina: “kiampavala.” 2 Mvovo wa sina: “yampavala.” 9:10 1 Yovo “Seol,” i sia vo, ziami kia wantu awonso. Tala Nsas’a Mvovo.

919 wantu bebakamenanga muna ntambu muna ntangw’a mpasi,1 vava ikubalwakilanga kuna kinsalukisa. 13 Edi mpe yamona mu kuma kia ngangu oku nsi a ntangwa— ediadi diansivikisa: 14 Vakala ye mbanza yakete ina ke yakala yo wantu ayingi ko; ntinu mosi angolo wizidi nuanisa e mbanza yo zunga yo, otungidi yaka yampwena muna kinzieta. 15 Muna mbanza mukedi yakala dimosi dia nsukami kansi nkwa ngangu, otanini e mbanza muna ngangu zandi. Kansi, ke vakedi muntu ko osungamene o nsukami ndioyo. a 16 Mpovele vo: ‘E ngangu zisundidi o wete ke mu ngolo ko; b kana una vo i wau, e ngangu za nsukami zivezwanga, e mvovo miandi ke mitambulwilwanga ko.’ c ´ 17 Diambote mu wa mvovo mialembama mia nkwa ngangu ´ ke mu wa nkololo za nyadi a mazowa ko. 18 E ngangu zisundidi o wete ke mu nuaninua ya vita ko, kansi o nsumuki mosi olenda fwasa lekwa yayingi yambote. d Wauna e mbwanzi zafwa zifwasilanga o mazi mansunga yo tesesa mo e nsudi, i wauna o uzowa wandwelo uzitilanga lutila ngangu yo nkembo. e 2 O ntim’a nkwa ngangu ukumfilanga muna nzila yambote,1 kansi o ntim’a zowa ukumfilanga muna nzila yambi.2 f 3 Muna konso nzila kekangalela o zowa, kekalanga ye ngindu zasikila ko,1 g osonganga kwa wantu awonso vo oyandi zowa. h 4 Avo makasi ma nyadi mafusukidi omu ngeye, kukatuka vana fulu kiaku ko, i kadi o lu-

10

9:12 1 Yovo “sumbula.” 10:2 1 Mvovo wa sina: “una kuna koko kwandi kwalunene.” 2 Mvovo wa sina: “una kuna koko kwandi kwalumonso.” 10:3 1 Mvovo wa sina: “okondwa ntima.”

KIMPOVI 9:13–10:15 KAPU 9 a Kim 9:11 b Ngn 21:22 Ngn 24:5 Kim 7:12, 19 Kim 9:18

c Mak 6:3 1Ko 2:8

d Yos 22:20 1Ko 5:6 Ayi 12:15

 KAPU 10 e Nta 20:10, 12 2Sa 12:9-11

f Ngn 14:8 Ngn 17:16

g Ngn 10:23 h Ngn 13:16 Ngn 18:7

i Kim 8:2, 3 

Ndambu ya 2 a 1Sa 25:23, 24 Ngn 25:15

b 1Sa 26:21 1Nti 12:13, 14

c Ngn 30:21-23 d Ngn 26:27 e 1Nti 10:6, 8 Nk 37:30 Luk 4:22 Efe 4:29

f Nk 64:2, 8 Ngn 10:14, 21 Ngn 14:3

g 1Sa 25:10, 11 h Ngn 10:19 Ngn 15:2

i Ngn 27:1 Kim 6:12 Yak 4:13, 14

lembamu masumu manene lulembekanga. a 5 Vena ye diambu diampasi mbwene oku nsi a ntangwa, e mpil’a vilwa uvangwanga kwa awana beyalanga: b 6 Amazowa besiwanga mu fulu yayingi yatunda, kansi ana bafwene1 bakinu muna fulu yasakalala. 7 Mbwene e ntaudi zikangalelanga muna mvalu, kansi e mfumu bekangalanga kiamalu nga ntaudi. c 8 Ndiona otimunanga e wulu olenda mo bwa; d ndiona owulanga yaka kia matadi olenda tatikwa kwa nioka. 9 Ndiona otimunanga matadi olenda lwala muna matadi momo, ndiona o pasulanga mavindi ma nti mu vonza kekuyisianga.1 10 Avo e sadilwa kia sengwa ke kina meno ko ye ke kilengelo ko, divava vo muntu kavanga ngolo zayingi. Kansi e ngangu zisadisa mu vua nluta. 11 Avo nioka itatikidi vitila yalemvolwa, ndiona ozeye toma nlemvola e nioka1 kena diaka mfunu ko. 12 E mvovo mivaikanga muna nua wa nkwa ngangu dienga mitwasanga, e kansi e befo ya zowa i lufwasu lwandi. f 13 E mvovo miantete mia nu’andi i uzowa, g e mvovo miandi miansuka i ulau wasaka. 14 Kansi, o zowa okwamanene vova. h O muntu kazeye ko dina divangama, nani olenda kunzayisa dina divangama vava kefwa? i 15 E salu kiangolo kia zowa yoyesa kikunyoyesanga, kadi kana nkutu e nzil’a kwendela kuna mbanza kazeye una ke sololwela yo ko. 10:6 1 Yovo “amvuama.” 10:9 1 Nanga, “kafwete kuyikeba mu kuma kia mavindi momo.” 10:11 1 Mvovo wa sina: “o nkwa umbangu wa lubini.”

KIMPOVI 10:16–12:3 16 Diavonza kwa nsi avo ntinu andi nleke, a e mfumu zandi beyantikanga e nkinzi miau muna mene-mene! 17 Diakiese kwa nsi avo ntinu andi mwan’a nkwa zitu, e mfumu zandi bedianga muna ntangwa ifwene muna vutulwisa o nkuma, ke mu kolwa malavu ko! b 18 Mu kuma kia kimolo kiasaka, e miangu mia1 nludi misotokele. Mu kuma kia moko mazebalala, e nzo inokene. c 19 E mbolo1 ivangwanga mu vana e kiese, e vinyu ikitulanga e zingu se kiakiese; d kansi e nzimbu zilungisanga e nsatu zawonso. e 20 Kusibi ntinu ko kana nkutu muna ngindu zaku,1 f kusibi mvuama ko muna suku diaku; kadi e nuni2 ilenda nata e mvovo miaku,3 e ma kina ye nsala kilenda samuna dina ovovele. Tuba1 e mbolo aku muna maza, g kadi vava kivioka lumbu yayingi osolola yo diaka. h 2 Kayila e ndambu a kina ovuidi kwa nsambwadi yovo nkutu kwa nana, i kadi kuzeye ko e sumbula1 kibwa ova ntoto. 3 Avo matuti mazadidi yo maza, meyitila e mvula ova ntoto; avo nti ubwididi kuna sude yovo kuna node, e fulu kina o nti ubwididi i vana ukala. 4 Ndiona otalanga e tembwa ke kuna mbongo ko, ona otalanga matuti ke kutika ko. j 5 Wauna kuzayidi ko una o mwanda usadilanga muna visi ya mwana una muna vumu1 kia nkento wayimita, k i una mpe kuzayidi ko e salu kia Nzambi alu-

11

10:18 1 Yovo “o maleka ma.” 10:19 1 Yovo “madia.” 10:20 1 Nanga, “vana mfulu aku.” 2 Mvovo wa sina: “ma kitilumukanga kuna zulu.” 3 Yovo “e nsangu zaku.” 11:1 1 Yovo “Twika.” 11:2 1 Yovo “mpasi.” 11:5 1 Mvovo wa sina: “visi muna vumu.”

920 KAPU 10 a 2Tu 13:7 2Tu 36:9

b Ngn 31:4, 5 c Ngn 21:25 Ngn 24:33, 34

d Nk 104:15 Kim 9:7

e Kim 7:12 f Luv 22:28 

KAPU 11 g Ngn 22:9 h Nsi 15:10, 11 Ngn 19:17 Luk 14:13, 14 Ayi 6:10

i Nk 37:21 Luk 6:38 2Ko 9:7 1Ti 6:18

j Ngn 20:4 k Nk 139:15 

Ndambu ya 2 a Yob 26:14 Nk 40:5 Kim 8:17 Rom 11:33

b Kim 9:10 2Ko 9:6 Kol 3:23

c Kim 5:18 Kim 8:15

d Kim 12:1 e Kim 3:17 Kim 12:14 Rom 2:6

f Nk 25:7 2Ti 2:22

 KAPU 12 g Nk 71:17 Nk 148:7, 12 Luk 2:48, 49 2Ti 3:15

h Nk 90:10 i 1Sa 4:15

di, ona ovanganga lekwa yawonso. a 6 Kuna e mbongo aku muna mene, kuvundisa moko maku ko yavana kuma kufwa; b kadi kuzeye ko ayeyi ivana nluta, kiakala eyi yovo yayina, yovo zau zole zambote zikala. 7 O ntemo wambote, diambote kwa meso mu tala e ntangwa. 8 Muna kuma kiaki, avo muntu ozingidi mvu miayingi yambula kamwena miawonso e kiese. c Kansi, kafwete sungamena vo e lumbu ya tombe ilenda kala yayingi; mawonso mekwiza i mpavala kwandi. d 9 E nleke yangalala ekolo wakinu nleke, yambula o ntim’aku wayangalala muna lumbu ya kileke kiaku. Landa e nzila za ntim’aku, wenda kuna o meso maku mekufila; kansi zaya wo vo Nzambi aludi okufundisa1 muna mambu mama mawonso. e 10 Ozevo, katula mambu ma ntokani muna ntim’aku yo vengomona mambu mampasi muna nitu aku,1 kadi e kileke ye nsungi ambote ya zingu yankufi.2 f Muna kuma kiaki, sungamena o Mvangi aku Anene muna lumbu ya kileke kiaku, g vitila yalwaka e lumbu yampasi, h vitila mialwaka e mvu mina ovova vo: “Kiyangalele mio ko”; 2 vitila e ntangwa yo ntemo ye ngonde ye ntetembwa zabukama i e tombe, o matuti mavutuka kuna mfoko a1 mvula angolo; 3 muna lumbu ina ayingidi a nzo beyantika zakama, akala akwa ngolo bekovama, akento beyambula nika wau vo akete kaka basidi, e ndumba zitalanga vana zianela bemona kaka e

12

11:9 1 Yovo “okutesesa mbalu.” 11:10 1 Mvovo wa sina: “muna nsuni aku.” 2 Mvovo wa sina: “i mpavala kwandi.” 12:2 1 Nanga, “mavutuka kumosi ye.”

921

KIMPOVI 12:4 – NKUNG’A SOLOMO Mambu Mena mo

tombe; a 4 vava e mielo miatala kuna bala-bala mizikama, vava o mazu ma tadi dia nikina mekuluka, vava o muntu kesikama muna mazu ma nuni, o wan’amakento awonso a nkunga beyoya, b 5 vava muntu kekala yo wonga wa fulu yazanguka yo wonga wa vonza muna bala-bala; vava o nti wa amande uvaikisa e mvuma, c e dikonko dikuyikoka, e bundu kimwesanga e nzala1 kipasuka, kadi o muntu mu kwenda kena muna nzo ina ke´ zingila kolo kianda, d awana bedila bekangala muna bala-bala; e 6 vitila o nsing’a palata wazatuka, e pidi kia wolo kiawudika, o mvungu vana ndambu a nto wawudika, o lungungu lwa bakila o maza muna wulu lwafwasuka. 7 I bosi, e mbundukutu ivutuka muna ntoto, f wauna wateka kala, o mwanda1 uvutuka kwa Nzambi aludi ona wavana wo. g 8 “I mpavala1 kikilu!” ukavovele o nkutakesi. h “Mambu mawonso i mpavala kwandi!” i

KAPU 12 a b c d e f g

Tuk 48:10 2Sa 19:34, 35 Ngn 16:31 Yob 30:23 Kim 9:10 Tuk 50:7, 10 Tuk 3:19 Nk 146:4 Tuk 2:7 Yob 27:3 Yob 34:14, 15 Nk 104:29 Yes 42:5 1Nti 8:1 Kim 1:2, 14

h i 

Ndambu ya 2 a 1Nti 10:1, 3

12:5 1 Yovo “e bundu kia nti a kapere.” 12:7 1 Yovo “ngolo za moyo.” 12:8 1 Yovo “vavala.”

1Nti 10:6, 8

b 1Nti 4:29, 32 Ngn 1:1

c Ngn 16:24 Ngn 25:11

d Mav 2:37 Ayi 4:12

e Kim 1:18 f Yob 28:28 Nk 111:10 Ngn 1:7

g 1Yo 5:3 h Nsi 6:1, 2 Nsi 10:12

i Nk 62:12 Kim 11:9 Mat 12:36, 37 Mav 17:31 2Ko 5:10 1Ti 5:24

9 O nkutakesi kakituka kaka nkwa ngangu ko, kansi wakwamanana longa o nkangu mana kazaya, a watoma yindula yo toma vavulula mu kubika1 yingana yayingi. b 10 O nkutakesi wavavanga solola mvovo miambote c mu soneka e mvovo mialudi ye sikididi kiawonso. 11 E mvovo mia akwa ngangu mina nze mpalu, d e mvovo miau miabundakeswa mina nze nsonso zatoma komwa; mitukidi kwa mvungudi mosi. 12 Konso diambu vana ntandu a mambu mama, e mwan’ame keba, toma luka: O soneka nkanda miayingi ke kuna nsuka ko, o kuyivana kwayingi muna mio tanga nitu kuyoyesanga. e 13 Mawonso mafwana vovoka mavovokele, e mfoko a diambu i yayi: Vumina Nzambi aludi f yo lunda e nkanikinu miandi, g kadi omama i mambu emvimba kafwete vanga o muntu. h 14 Kadi o Nzambi aludi ofundisa mavangu mawonso kumosi ye mambu mawonso maswekama, yo songa kana vo mambote yovo mambi. i 12:9 1 Yovo “sia muna mandandani.”

N K U N G ’A S O LO M O MAMBU MENA MO

NSULAMI MUNA NDO YA SOLOMO WA NTINU (1:1–3:5) 1

Nkung’a Solomo (1) Ndumba (2-7) Wan’amakento a Yerusaleme (8) Ntinu (9-11) “Tukuvangila nlunga miawolo” (11) Ndumba (12-14) “O nzolw’ame una nga finkutu fia ˆ mo ansunga” (13)

Mvungudi (15) “U mote kikilu, e nzolw’ame” Ndumba (16, 17) “Ongeye u mote, e nzolw’ame” (16) 2 Ndumba (1) “Omono i safoni” Mvungudi (2) ‘O nzolw’ame una nze lenge-lenge’ Ndumba (3-14) ‘Ke nutezi yangumuna nzola ko yavana yau mosi isikama’ (7)

NKUNG’A SOLOMO Mambu Mena mo –1:4 Mvovo mia mvungudi (10b-14) “E mote ame, wiza twenda” (10b, 13) Mpangi za ndumba (15) “Nutubakila e mfwenge” Ndumba (16, 17) “O nzolw’ame i wame, omono i wandi” (16) 3 Ndumba (1-5) “Muna fuku, mvavidi ndiona izolanga” (1) NSULAMI MUNA YERUSALEME (3:6–8:4) 3 Wan’amakento a Zione (6-11) Solomo ye makesa mandi 4 Mvungudi (1-5) “U mote kikilu, e nzolw’ame” (1) Ndumba (6) Mvungudi (7-16a) ‘Ongeye oyiyidi o ntim’ame, e nzitikil’ame’ (9) Ndumba (16b) 5 Mvungudi (1a) Akento a Yerusaleme (1b) ‘Nukolwa e mvovo mianzola!’ Ndumba (2-8) Osamwini e ndozi andi Wan’amakento a Yerusaleme (9) “O nzolw’aku mu nki kasundidi wan’amakala ankaka?” Ndumba (10-16) “Olutidi awonso vana vena mafunda kumi” (10) 6 Wan’amakento a Yerusaleme (1) Ndumba (2, 3) “Omono i wa nzolw’ame, o nzolw’ame i wame” (3)

nkunga usundidi e nkunga 1 Omiawonso,1 una vo wa Solomo: a 2 “Umfiba ye mfibu za nu’aku, Kadi e mvovo miaku mianzola misundidi e vinyu o wete. b 3 E nsunga za mazi maku zambote. c E nkumbu aku ina nga mazi

1:1 1 Mvovo wa sina: “Nkung’a nkunga.”

922 Ntinu (4-10) “Ongeye u mote nga Tiresa” (4) Mvovo mia akento (10) Ndumba (11, 12) Ntinu (ye akaka) (13a) Ndumba (13b) Ntinu (ye akaka) (13c)

7 Ntinu (1-9a) “Wavienga kikilu, e ndumb’a nzolwa” (6) Ndumba (9b-13) “Omono i wa nzolw’ame, e tima diandi kwa mono dina” (10) 8 Ndumba (1-4) “Ekwe kele vo ongeye wakala nze mpangi ame” (1) NSULAMI OVUTUKIDI, OSONGELE ZIKU KIANDI (8:5-14) 8 Mpangi za ndumba (5a) ‘Nani ndioyo oyekamene o nzolw’andi?’ Ndumba (5b-7) “E nzola ivuidi ngolo nga lufwa” (6) Mpangi za ndumba (8, 9) “O nsang’eto avo yaka, . . . kansi avo nsang’eto mwelo, . . . ” (9) Ndumba (10-12) “Omono i yaka” (10) Mvungudi (13) ´ ‘Yambula yawa nding’aku’ Ndumba (14) “Zabuzioka nze nsesi”

KAPU 1 a 1Nti 4:29, 32

b Nks 4:10

c Ngn 27:9 Kim 9:8 Nks 5:5

 Ndambu ya 2 a Kim 7:1

mansunga mayitilu vana ntu. a Kiaki i kuma e ndumba bekuzolelanga. 4 Undata;1 twatikuna kumosi. O ntinu unkotese muna masuku mandi! Yambula twayangalala yo mona e kiese kumosi. 1:4 1 Mvovo wa sina: “Untunta oku nim’aku.”

923

5

6

7

8

9 10

11

Yambula twakembela1 e mvovo miaku mianzola, emi misundidi e vinyu o wete. Ke nkatu ko oyau2 bekuzolelanga. E wan’amakento a Yerusaleme, omono i ndombe kwame, kansi i mote, Nze saba ya Keda, a nze nlele mia saba b kia Solomo. Nuyambula kuntungununa wau mpiukidi, Kadi o mwini umpiukisi. O wan’amakala a ngudi ame bamfungidi o makasi; Bansidi se nyingidi a mpatu za vinyu, Vo i mpatu ame a vinyu, kilendele yo yingila ko. Unzayisa, ongeye itoma zolanga,1 Akweyi okwenda vungulwilanga e kambi diaku? c Akweyi okubavundisilanga muna midi? Ekuma mfwete kadila nga nkento uyifukidi e fukwa2 Vana vena makambi ma akundi aku?” “E ndumba isundidi o wete, avo kuzeye ko, Landa e ntambi za kambi Yo vungulwila wan’aku a nkombo vana ndambu a saba ya avungudi.” “E nzolw’ame, itezanese yo mvalu1 ankento vana vena makalu ma vita ma Faro. d Mabundi maku mambotembote avo ovuete nlunga,1 E nsingu aku avo ovuete nsanga. Tukuvangila nlunga miawolo1

NKUNG’A SOLOMO 1:5–2:4 KAPU 1 a Nk 120:5 Yez 27:21

12

b Luv 36:14

13

c Nks 6:3

14

d 1Nti 10:28 2Tu 1:16, 17 Nks 6:4

 Ndambu ya 2 a Nks 4:13, 14

b Luv 30:23, 25 Est 2:12 Nk 45:8 Nks 4:6 Nks 5:13

15 16

17

2 c Nks 4:13

2

d Yos 15:20, 62

3

1Sa 23:29 2Tu 20:2

e Nks 4:1 Nks 5:2

4

Mialamikwa matadi maketekete ma palata.” “Ekolo ntinu kafongele vana meza mandi, E nsunga za mazi1 a mame zimwangane. Kuna kwa mono, o nzolw’aˆ me una nga finkutu fia mo b ansunga Ina ilekanga vana kati kwa mayene mame muna fuku. Kuna kwa mono, o nzolw’ame una nga saki kia mvuma za ena c Vana vena e mpatu za vinyu za Engedi.” d “U mote kikilu, e nzolw’ame. U mote. Meso maku mena nga meso ma mayembe.” e “Ongeye u mote, e nzolw’ame, wavienga kikilu! f E mfulu eto ya makaya mankunzu. E miangu mia nzo eto1 mia nti mia nsedele, E mvuambu zeto za nti mia sipelese. “Kansi omono i safoni ya Saroni,1 Lenge-lenge a ndimba.” g “Nze lenge-lenge vana vena e nsende I wina o nzolw’ame vana vena wan’amakento.” “Nze nti a pome vana vena nti mia mfinda, I wina o nzolw’ame vana vena wan’amakala. Ngina ye tima diayingi dia fonga vana kini1 kiandi, E bundu kiandi kianzenzo omu nu’ame. Unkotese muna nzo ya nkinzi,1

1:4 1 Yovo “Twavovela.” 2 I sia vo, e 1:12 1 Mvovo wa sina: “nardu.” 1:17 ndumba. 1:7 1 Yovo “ongeye moyo 1 Yovo “nzo eto anene.” 2:1 1 Yovo “saame utoma zolanga.” 2 Yovo “fukwa f Nks 5:10 kia kimfwidi.” 1:9 1 Yovo “mvalu ame.”  foni a kumu dia mbu dialelama.” 2:3 KAPU 2 1 Yovo “ninga.” 2:4 1 Mvovo wa sina: 1:10 1 Nanga, “vana kati kwa nsuki zakangwa.” 1:11 1 Yovo “kolowa.” “nzo a vinyu.” g Nks 2:16

NKUNG’A SOLOMO 2:5–3:3 5

6

7

8

9

10

11 12

13

Awonso bamwene vo e nzol’andi omu mono ina. Nunsiamisina muna yimbolo-mbolo ya bundu ya vinyu yayuma; a Nunkumikina muna pome, Kadi kimbevo kia nzola iyela. O koko kwandi kwalumonso kuna oku nsi a ntu ame, O koko kwandi kwalunene kumbimbakene. b Inudisisi e ndofi, e wan’amakento a Yerusaleme, Muna nsesi c ye muna mvanda mia nzanza: Ke nutezi sikamesa ko yovo yangumuna e nzola omu mono yavana yau mosi isikama. d Ngwidi nding’a nzolw’ame! Tala! Yandi ona okwizanga, Mu tomboka kena e miongo, otakuziokanga vana kundubulu. O nzolw’ame una nga nkayi, nga mwan’a mvanda a koko. e Yandi ona, otelamene kuna nim’a yaka kieto, Otalanga vana zianela, Okengelelanga muna mavundu. O nzolw’ame ovovele, umpovese vo: ‘Telama, e nzolw’ame, E mote ame, wiza twenda. Tala! E kintombo kiviokele.1 E mvula zikiele, zele kwandi. E mvuma zivaikidi omu nsi, f E ntangw’a vangila e nti ifwene, g O nkung’a mbwela uwakane omu nsi eto. h E bundu yantete ya nti a nsanda ibweke; i E nsinga mia vinyu mivaikisi e mvuma yo mwanga e nsunga zandi. Telama, e nzolw’ame, wiza.

2:11 1 Yovo “E nsungi a mvula.”

924 KAPU 2 a 1Sa 30:11, 12

14

b Nks 8:3 c 2Sa 2:18 d Nks 3:5 Nks 8:4

15

e Nks 2:17 Nks 8:14

f Nks 6:11

16

g Yes 18:5 Yoa 15:2

h Yer 8:7

17

i Yes 28:4 Nak 3:12

 Ndambu ya 2 a Nks 5:2 Yer 48:28

b Nks 8:13 c Nks 1:5

3

Nks 6:10

d Nks 7:10

2

e Nks 1:7 f Nks 2:1 Nks 6:3

g 2Sa 2:18

3 h Nks 2:9 Nks 8:14

 KAPU 3 i Nks 1:7 j Nks 5:6

k Nks 5:7

E mote ame, wiza twenda. E yembe diame, muna nduka mia matadi, a Muna mbamvu za miongo, ´ Yambula yamona yo wa e nding’aku, b Kadi e ndinga aku yalembama, e mpw’aku yambotembote.’” c “Nutubakila e mfwenge, E mfwenge zakete zifwasanga e mpatu za vinyu, Kadi e mpatu zeto za vinyu zivaikisi e mvuma.” “O nzolw’ame i wame, omono i wandi. d Oyandi ovungulwilanga e kambi e vana vena e lengelenge. f Yavana mupepe wa lumbu uvevomoka malembemalembe,1 e yini yavila, Vutuka mu nzaki, e nzolw’ame, Nze nsesi g yovo mwan’a mvanda akoko h vana ntandu a miongo mina va kati kweto.2 “Vana mfulu ame muna fuku, Mvavidi ndiona izolanga.1 i Imvavidi, kansi kinsolwele ko. j Itelama yo kwend’akangadi muna mbanza; Muna zibala-bala ye muna ntanda,2 Ngiend’avavi ndiona izolanga.1 Imvavidi, kansi kinsolwele ko. Ayingidi bekwenda zietinge muna mbanza bansolwele. k Ibayuvuidi vo:

2:17 1 Mvovo wa sina: “Yavana e lumbu kifulumuna.” 2 Nanga, “vana ntandu a miongo miapasuka.” Yovo “vana ntandu a miongo mia Betere.” 3:1, 2 1 Yovo “moyo ame uzolanga.” 3:2 2 Yanzala kiakutakenanga nkangu mu teka, sumba lekwa yo tela mambu.

925 4

5

6

7

8

9

10

‘Ndiona izolanga1 nga ke numwene ko e?’ Vava mviokele kaka ayingidi Nsolwele ndiona izolanga.1 Insimbinini, kizolele kunyambula ko Yavana inkotese muna nzo a ngudi ame, a Muna suku dia ndiona wangimita. Inudisisi e ndofi, e wan’amakento a Yerusaleme, Muna nkayi ye muna mvanda mia nzanza: Ke nutezi sikamesa ko yovo yangumuna e nzola omu mono yavana yau mosi isikama.” b “Nki kiokio kikwiza tombokinge nga malunzi ma mwisi tuka muna makanga, ˆ Kitanga e nsunga za mo ye ndumbu a nti a lebona, Ye mfumfu zawonso za nsunga za nkiti e?” c “Tala! I kipoyo1 kia Solomo. Kizungilu kwa mabambangolo makumasambanu, Muna mabamba-ngolo ma Isaele, d Yau awonso ye nsosolo miau, Yau awonso balongwa nuana e vita, Konso muntu yo nsosolo andi muna luketo Muna kuyitanina muna vonza ya fuku.” “I kipoyo1 kia kimfumu kia Ntinu Solomo Kina kayivangila muna nti mia Lebanone. e O malunzi mandi mu palata kavangila mo, E sikinua yandi mu wolo.

3:3, 4 1 Yovo “moyo ame uzolanga.” 3:7, 9 1 I sia vo, kunda kiasiwa nludi ye nlele miayengalala, kiasadilwanga mu natina nkwa tunda.

NKUNG’A SOLOMO 3:4–4:4 KAPU 3 a Nks 8:2

b Nks 2:7

11

Nks 8:4

c Luv 30:23, 24 Luv 30:34

4 d 1Nti 9:22

2 e 1Nti 5:8, 9 

Ndambu ya 2 a 2Sa 12:24 Ngn 4:3

 KAPU 4 b Nta 32:1 Nsi 3:12 Nks 6:5-7

3

4 c Nks 1:10

d Nek 3:25 Nks 7:4

E vuandilu kiandi kia nlele a mika mia se kia nduwa; Muna kati kwandi mwatoma viengeswa Kwa wan’amakento a Yerusaleme muna zola kwawonso.” “Nuvaika, e wan’amakento a Zione, Nutala Solomo wa Ntinu Ovuete kolowa1 ya lukazalu ina kavangilwa kwa ngudi andi a Muna lumbu kia lukazalu lwandi, Muna lumbu kia kiese kia ntim’andi.” “U mote kikilu, e nzolw’ame. U mote. O meso maku kuna nsi a fukwa mena nga meso ma mayembe. E nsuki zaku zina nga kambi dia nkombo Dikulumukanga e miongo mia Ngiladi. b O meno maku mena nga kambi dia mameme matukidi sakwa e mika Metombokanga tuka kuna mele sukulwilwa, Mawonso ye mapasa mau, Ke mosi ko ovidisi o mwan’andi. E befo yaku ina nga nsing’ambwaki, E mpov’aku yambote-mbote. Nze tini ya nganata1 I una wina mabundi maku kuna nsi a fukwa kiaku. E nsingu aku c ina nga nzo ´ yanda ya Davidi, d Yatungilwa mu nlonga mia matadi Muna mumanikwanga funda dia ngubu,

3:11 1 Yovo “kolowa ya mvuma.” 4:3 1 I sia vo, bundu kina nze ngavua yovo mfuluta.

NKUNG’A SOLOMO 4:5–5:2 5

6

7 8

9

10

11

E ngubu zawonso zazietomoka za makesa. a E mayene maku mole mena nga wana wole a mvanda, Nga mapasa ma nsesi, b Ana bedianga vana vena lenge-lenge.” “Yavana mupepe a lumbu uvevomoka malembe-malembe,1 e yini yavila, ˆ Ikwenda kuna mongo a mo Ye kuna kundubulu kia ndumbu a nti a lebona.” c “Ngeye awonso u mote, e nzolw’ame, d Omu nitu aku ke muna fu ko. Kulumuka yame tuka kuna Lebanone, e nzitikil’ame, Kulumuka yame tuka kuna Lebanone. e Kulumuka tuka vana mbat’a Amana,1 Tuka vana mbat’a Seni, e mbat’a Keremone, f Tuka muna malekelo ma nkosi, tuka muna miongo mia ngo. Ongeye oyiyidi o ntim’ame, g e nsang’ame, e nzitikil’ame, Oyiyidi o ntim’ame muna ntala mosi ya meso maku, Muna tadi dimosi diyengalele muna nsang’aku a nsingu. E mvovo miaku mianzola miambote-mbote, h e nsang’ame, e nzitikil’ame! E mvovo miaku mianzola misundidi e vinyu o wete, i E nsunga za mazi maku zisundidi ezi za lekwa yawonso yansunga! j E befo yaku, e nzitikil’ame, isonsanga wiki wa sasala. k Wiki ye kimvumina kina kuna nsi a lubini lwaku, l E nsunga za mvuatu miaku

4:6 1 Mvovo wa sina: “Yavana e lumbu kifulumuna.” 4:8 1 Yovo “Anti-Lebanone.”

926 KAPU 4 a 2Sa 8:7 2Nti 11:10

12

b Nks 7:3 c Kim 2:5 d Nks 4:1

13

e Nsi 3:25 f Nsi 3:8, 9 Nk 133:3

14

g Ngn 5:18, 19 h Nks 7:12 i Nks 1:2, 4

15

j Est 2:12 Nks 1:12

k Ngn 16:24

16

l Nks 5:1 

Ndambu ya 2 a Yoa 12:3 b Yes 43:24 c Ngn 7:17 d Nk 45:8

5

e Luv 30:23, 24 Luv 30:34 Yez 27:2, 22

f Yer 18:14 

KAPU 5 g Nks 4:16 h Nks 4:13, 14 i Nks 4:11 j Nks 1:2 k Nks 3:1

2

zina nga nsunga za Lebanone. E nsang’ame, e nzitikil’ame, una nze mpatu yabindikwa, Mpatu yabindikwa, nto a maza yafukilwa. E ntombo za mpatu aku1 i paradiso2 ya nganata3 Ina ye bundu isundidi o wete, kumosi ye nti mia ena ye nti mia nadu, E nardu a ye safoni, kane1 b ye kinamone, c Ye nti mia mpila zawonso ˆ mia ndumbu, mo ye alowe, d Kumosi yo mazi mawonso masundidi e nsunga. e Ongeye u nto a mpatu, sima kia maza mavelela, Nkoko mikukulanga tuka kuna Lebanone. f Sikama, e mupepe a node; Kota, e mupepe a sude. Vevomoka malembe muna mpatu ame. Yambula e nsunga zandi zamwangana.” “Yambula o nzolw’ame kakota mu mpatu andi Kadia e bundu isundidi o wete ya mpatu.” “Nkotele muna mpatu ame, g E nsang’ame, e nzitikil’ame. ˆ Nzonzwene mo ame ye titi yame yansunga. h Ndidi e sasala yame yo wiki wame; Nduini e vinyu ye kimvumina kiame.” i “Nudia, akundi ame azolwa! Nunua yo kolwa e mvovo mianzola!” j “Yaleka ngina, kansi ntim’ame wasikama. k

4:13 1 Nanga, “O nkand’a nitu aku.” 2 Yovo “mpatu.” 3 I sia vo, bundu kina nze ngavua yovo mfuluta. 4:14 1 Tutu diansunga.

927

3

4

5

6

7

8

´ Ngwidi e zu dia nzolw’ame ododelanga!” “Unziulwila, e nsang’ame, e nzolw’ame, E yembe diame diakondwa e fu! O ntu ame uzele ye lowa, E nzinga za nsuki zame ziyondalele yo matonsi ma fuku.” a “‘Mvudidi kala e yunga kiame. Nga mfwete kio vuata diak’e? Nsukwidi kala malu mame. Nga mfwete mo funzula diak’e?’ O nzolw’ame okatwidi koko kwandi vana vundu dia kielo, O ntim’ame uzakamene mu kuma kiandi. Ntelamene yaziulwila o nzolw’ame; Moko mame mu sonsa mena ˆ e mo, E nlembo miame mu sonsa ˆ mina o mazi ma mo, Vana simbilwa ya bindikilwa. Nziulwidi o nzolw’ame, Kansi o nzolw’ame ovilukidi, wele kwandi. Ntokanene vava kele kwandi.1 Imvavidi, kansi kinsolwele ko. b Imbokele, kansi kantambulwidi ko. Ayingidi bazietanga muna mbanza bansolwele. Bangwende, bandwekele. Ayingidi a yaka bakatwidi e fukwa1 kiame. Inudisisi e ndofi, e wan’amakento a Yerusaleme: Avo nusolwele nzolw’ame, Nusamunuina vo kimbevo kia nzola iyela.”

5:6 1 Nanga, “O moyo ame unsisidi vava kavovele.” 5:7 1 I sia vo, nlele wa fukila mavembo.

NKUNG’A SOLOMO 5:3-16 KAPU 5 a Luk 2:8

b Nks 3:1, 3 

Ndambu ya 2 a Nks 6:2

b Nks 1:13

c Nk 92:12

9 “O nzolw’aku mu nki kasundidi o wan’amakala ankaka, E nkento osundidi akento ankaka kimote? O nzolw’aku mu nki kasundidi o wan’amakala ankaka, Muna kutudisa e ndofi ya mpila yayi e?” 10 “O nzolw’ame wavienga, wambwaki; Olutidi awonso vana vena mafunda kumi. 11 O ntu andi wolo, o wolo usundidi o wete. E nzinga za nsuki zandi zina nze ndala za ba zinikukanga,1 Zandombe nze ngono. 12 Meso mandi mena nze mayembe vana ndambu a nkoko, Meyowelanga muna kimvumina, Mabelele vana kumu dia yanga diazala yo maza.1 13 Mabundi mandi mena nze mpatu a lekwa yansunga, a Miongo mia titi yansunga. E befo yandi ina nze lengelenge, isonsanga mazi ma ˆ mo. b 14 O moko mandi mena nze matutu ma wolo, masiwa e kerusolito. E vumu kiandi i dinu dia nzamba diasekeswa diakuswa e safire. 15 O malu mandi i malunzi ma ˆ mabele matensekwa vana telamesenua ya wolo usundidi o wete. E mpw’andi ina nga Lebanone, ke ilendi tezaneswa ko nga nti a nsedele. c 16 O nu’andi1 i nzenzo kibeni, 5:11 1 Nanga, “nze kangi ya dinsongwa.” 5:12 1 Nanga, “vana ndambu a nto.” 5:16 1 Mvovo wa sina: “E ndambu yantandu ya kati kwa nu’andi.”

NKUNG’A SOLOMO 6:1-13

6 2

3

4

5

6

7

Mawonso mu kuma kiandi mambote kaka. a O ndioyu i toko diame, o ndioyu i nzolw’ame, e wan’amakento a Yerusaleme.” “O nzolw’aku akweyi kele, E ngeye osundidi akento akaka o vienga? Akweyi kalende o nzolw’aku? Yambula twenda yaku, twamvava.” “O nzolw’ame okulumukini kuna mpatu andi, Kuna nkala mia nti miansunga, Wele vungula vana vena zimpatu Yo vela e lenge-lenge. b Omono i wa nzolw’ame, O nzolw’ame i wame. c Oyandi ovungulwilanga e kambi vana vena e lengelenge.” d “Ongeye u mote nga Tiresa,1 e e nzolw’ame, f U mote nga Yerusaleme, g Wavienga nga buka ya makesa izungidi e sinsu yau ya nsi. h Katula meso maku i oku ngina, Kadi ntim’ame medudisanga. E nsuki zaku zina nga kambi dia nkombo Dikulumukanga e miongo mia Ngiladi. j O meno maku mena nga kambi dia mameme Metombokanga tuka kuna mele sukulwilwa, Mawonso ye mapasa mau, Ke mosi ko ovidisi o mwan’andi. Nga ndambu a nganata1 I una wina mabundi maku kuna nsi a fukwa kiaku.

6:4 1 Yovo “Mbanz’ambote.” 6:7, 11 1 I sia vo, bundu kina nze ngavua yovo mfuluta.

928 KAPU 5 a Nks 2:3 

KAPU 6 b Nks 1:7 Nks 2:16

c Nks 7:10

d Nks 2:16

e 1Nti 14:17 1Nti 15:33

f Nks 1:9

g Nk 48:2

h Nks 6:10

i Nks 1:15 Nks 4:9 Nks 7:4

j Nks 4:1-3 

Ndambu ya 2 a 1Nti 11:1

b Nks 2:14

c Nks 6:4

d Kim 2:5

e Nks 1:6

8 Kana nkutu vakedi 60 ma atinu ankento 80 lwa makangu Ye ndumba zilembi tangakana, a 9 Mosi kaka i yembe diame b diakondwa e fu. Yandi i mwana mosi kaka angudi andi. Yandi osundidi o zolwa1 kwa ndiona wanwuta. O wan’amakento bamwene, banyikidi vo nkwa kiese; Atinu akento ye makangu bansanisini. 10 ‘Nkia nkento ndioyo okeziˆ manga1 nga kia kwa kuma, Mote nga ngonde yalunga, Wavelela nga ntemo a ntangwa, Wavienga nga buka ya makesa izungidi e sinsu yau ya nsi?’” c 11 “Nkulumukini kuna mpatu a nti miwutanga e bundu2 d Mu tala ina imenene muna ndimba, Mu tala kana vo nsing’a vinyu umenene,3 Kana vo e nti mia nganata1 mivaikisi e mvuma. 12 Vitila yazaya wo, Luzolo lwame1 lundete Vana makalu ma nkangu ame akwa luzolo lwambote.” 13 “Vutuka, vutuka, e Nsulami! Vutuka, vutuka, Kimana twatala! “Ekuma nutadilanga Nsulami yo sivika?” e “Oyandi una nga makinu ma ndo zole!”1 6:9 1 Yovo “Yandi i wambote.” 6:10 1 Mvovo wa sina: “otalanga oku nsi.” 6:11 2 I sia vo, e bundu ina itetwanga nze nkandi. 3 Yovo “uvaikisi o ntu.” 6:12 1 Yovo “Moyo ame.” 6:13 1 Yovo “makinu ma Makanaimi.”

929

7

2

3 4

5

6

7

8

“Ekwe o wete wa tambi yaku muna nsampatu, E mwan’ankento a zitu! Mabuku-buku1 maku mambote-mbote nga nsanga mia viengesela nitu, Salu kia moko kia nkwa umbangu. O nkumb’aku i mbungwa yazietomoka. Ina ke ikondwanga vinyu ko. E vumu kiaku i kunku kia witi, Kiazungwa kwa lenge-lenge. E mayene maku mole mena nga wana wole a mvanda, Nga mapasa ma nsesi. a E nsingu aku b ina nga nzo ya´ nda ya meno ma nzamba. c O meso maku d mena nga maza ma Kesebone, e Vana ndambu a vitu dia Bate-rabimi. O nzunu aku una nga nzo ´ yanda ya Lebanone, Eyi italanene ye Damaseke. O ntu aku una nga mongo a Kamele, f E nzinga za nsuki zaku g zina1 nga nlele a mika mia se kia nduwa. h O ntinu obakamene2 muna nzinga za nsuki zaku zivevomokanga. Kieleka u mote, wavienga kikilu, E ndumb’a nzolwa, olutidi e ma yawonso yantomo! O ntel’aku una nga ba, O mayene maku mena nga kangi kia bundu ya dinsongwa. i Mpovele vo: ‘Manta imanta kuna ba Yasimba e nsinga mia bundu yandi.’ Yambula mayene maku makala nga kangi kia uva,

7:1 1 Yovo “Matanganga.” 7:5 1 Yovo “O ntu aku una.” 2 Yovo “okangamene.”

NKUNG’A SOLOMO 7:1–8:2 KAPU 7 a Nks 4:5

b Nks 1:10

9

c Nks 4:4

d Nks 4:1

10

e Nta 21:25

11

Yos 21:8, 39

f Yes 35:2

12 g Nks 6:5

h Est 8:15

i Nks 7:3 Nks 8:10

 Ndambu ya 2 a Nks 2:16

13

Nks 6:3

b Nks 1:14

c Nks 2:13

d Nks 6:11

8

e Nks 1:2 Nks 4:10

f Tuk 30:14

g Nks 4:16 

KAPU 8 h Nks 1:2

i Nks 3:4

2

E fulumwinu kiaku kiakala nga mazi mansunga ma pome, O nu’aku1 nga vinyu isundidi o wete.” “Yambula yalelomoka kuna kwa nzolw’ame, Yakukula malembe vana befo ya awana balele. Omono i wa nzolw’ame, a E tima diandi kwa mono dina. Wiza, e nzolw’ame, Twenda kuna nzanza; Twaleka vana vena e nti mia ena. b Yambula twasikama muna mene yo kwenda kuna mpatu za vinyu Mu tala kana vo nsing’a vinyu umenene,1 Kana vo e mvuma ziziukidi, c Kana vo e nti mia nganata2 mivaikisi e mvuma. d ˆ I kuna ikusongela e nzol’ame. e E mandrangore f mamweng’e nsunga zandi zambote; Vana mwelo eto vena ye mpila zawonso za bundu isundidi o wete. g Yampa ye yankulu, E nzolw’ame, ilundidi yo. “Ekwe kele vo ongeye wakala nze mpangi ame, Ona wayema mayene ma ngudi ame! Ozevo, vava yadi kuwana kuna mbazi, yadi kufiba, h Ke muntu ko wadi kumveza. Omono yadi kufila; Yadi kukotesa muna nzo a ngudi ame, i Ona wandonga.

7:9 1 Mvovo wa sina: “E ndambu yantandu ya kati kwa nu’andi.” 7:12 1 Yovo “uvaikisi o ntu.” 2 I sia vo, bundu kina nze ngavua yovo mfuluta.

NKUNG’A SOLOMO 8:3-14

3

4

5

6

7

8

Yadi kuvana vinyu ansunga wanua, Yo malavu manzenzo ma nganata.1 O koko kwandi kwalumonso kwadi kala kuna nsi a ntu ame, O koko kwandi kwalunene kwadi kumbimbakana. a Inudisisi e ndofi, e wan’amakento a Yerusaleme: Ke nutezi sikamesa ko yovo yangumuna e nzola omu mono yavana yau mosi isikama.” b “Nani ndioyo okwiza tombokanga tuka muna makanga, Oyekamene o nzolw’andi?” “Isikamese kuna nsi a nti a pome. ˆ Ikuna o ngudi aku kabakamena nsongo aku. ˆ Ikuna kakadila ye nsongo ndiona wawuta. Unsia se dimbu vana ntim’aku, Se dimbu vana koko kwaku, Kadi e nzola ivuidi ngolo nga lufwa, c E kwikizi kilakamanga nze Ziami.1 E nlaku miandi mina nga tiya twambomoni, o nlaku a YA.2 d O maza menikukanga mu ngolo ke malendi zima nzola ko, e Kana nkutu nzadi ke zilendi yo kukulwisa ko. f Avo muntu ovene mavua mawonso ma nzo andi mu kuma kia nzola, Mevezwa1 kikilu.” “Tuvuidi nsang’eto anleke, g

8:2 1 I sia vo, bundu kina nze ngavua yovo mfuluta. 8:6 1 Yovo “Seol,” i sia vo, ziami kia wantu awonso. Tala Nsas’a Mvovo. 2 “YA” i mpila yankufi ya yikila e nkumbu Yave. 8:7 1 Nanga, “Ovezwa.”

930 KAPU 8 a Nks 2:6

b Nks 2:7

9

Nks 3:5

c Yoa 15:13 Efe 5:25 Lus 12:11

10

d Nsi 4:24 1Yo 4:8

11

e 1Ko 13:8, 13

f Rom 8:38, 39

12

g Nks 1:6 

Ndambu ya 2 a Kim 2:4

13

b Nks 1:6 Nks 6:11

c Nks 2:14

d Nks 2:9, 17

14

Kamenene ntete mayene ko. Adieyi tuvanga kwa nsang’eto Muna lumbu kelombwa vo bansompa?” “O nsang’eto avo yaka, Tutunga yaka1 kia palata vana ntandu andi, Kansi avo nsang’eto mwelo, Tukunkakila muna baya dia nsedele.” “Omono i yaka, O mayene mame mena nga ´ nzo zanda. Ozevo, vana meso mandi nkitukidi Nga muntu una mu luvuvamu. Solomo wakala ye mpatu a vinyu a kuna Bale-amone. Wavana e mpatu a vinyu kwa avati1 balunga-lunga yo Konso muntu wantwasilanga funda dia sekele za palata mu kuma kia bundu yandi. Omono mvuidi mpatu a vinyu ya mono kibeni ova ngina. E funda dia palata1 dia ngeye, e Solomo, E nkama zole, za awana belunga-lunganga e bundu yandi.” “E ngeye ozingilanga muna zimpatu, b Akundi bewanga e nding’aku. ´ Yambula mpe omono yawa yo.” c “Tikuna, e nzolw’ame, Zabuzioka nze nsesi d Yovo mwan’a mvanda akoko. Vana miongo mia titi yansunga.”

8:9 1 I sia vo, yaka kikakidilanga muntu kuna nludi kalembi bwa. 8:11 1 Yovo “ayingidi.” 8:12 1 Mvovo wa sina: “E funda.”

Y E S AYA MAMBU MENA MO

1

Se yo wan’andi akolami (1-9) Yave omenganga nsambil’a disu ku nsi a lukaya (10-17) “Twasingika o mambu” (18-20) Zione ikituka diaka se mbanz’a kwikizi (21-31)

Koko kwa Nzambi kwizidi muna Isaele (8-21) 10 Koko kwa Nzambi kwizidi muna Isaele (1-4) Asuri—Nkau a makasi ma Nzambi (5-11) Tumbu kia Asuri (12-19) E nsadisw’a Yakobo ivutuka (20-27) Nzambi ofundisa Asuri (28-34)

2 Mongo a Yave ukundidikwa (1-5) Kitula e nsosolo se nsengo (4) Lumbu kia Yave kiakulula akwa umvuania (6-22)

11

3 Ayadi a Yuda babendomwene o nkangu (1-15) Wan’amakento a Zione belengelekanga o meso bafundisu (16-26)

Luyalu lwansongi lwa tayi kia Yisai (1-10) Dievua dikala vamosi yo mwan’a meme (6) E nza izala yo zayi wa Yave (9) E nsadiswa ivutulwiswa (11-16)

12 Nkung’a matondo (1-6) “Yave i ngolo zame” (2)

4 Akento nsambwadi kwa yakala dimosi (1) Kina Yave kemenesa kia nkembo kikala (2-6)

13 Nsangu za mfundisa mu kuma kia Babele (1-22) E lumbu kia Yave kifinamene! (6) E Madai isunda Babele (17) Babele ke izingilwa diaka ko (20)

5 Nkunga mu kuma kia mpatu a vinyu a Yave (1-7) ˆ Tatu kwa mpatu a vinyu a Yave (8-24) Nzambi ofungidi nkangu andi makasi (25-30)

14 Isaele izingila muna nsi andi a kivuila (1, 2) Kingana kia luvezo mu kuma kia ntinu a Babele (3-23) Ndiona okezimanga osangumuka tuka kuna zulu (12) Koko kwa Yave kukosomona Asuri (24-27) Nsangu za mfundisa mu kuma kia Felesetia (28-32)

6 Mona-meso kia Yave muna tempelo andi (1-4) “Wavauka, wavauka, wavauka o Yave” (3) E befo ya Yesaya iveleleso (5-7) Yesaya otuminu (8-10) “Mon’oyu! Untuma!” (8) “E Yave, yamu nkia kolo?” (11-13)

15 Nsangu za mfundisa mu kuma kia Moabe (1-9)

7 Nsangu kwa Ntinu Akazi (1-9) Sa-yasubi (3) Sinsu kia Imanuele (10-17) Mfwilu mu kuma kia kondwa kwikizi (18-25)

16 Nsangu za mfundisa mu kuma kia Moabe zikwamanene (1-14) 17 Nsangu za mfundisa mu kuma kia Damaseke (1-11) E zula isembwa kwa Yave (12-14)

8 Asuri mu kingolo kekotela (1-8) Maere-salale-kasi-bazi (1-4) Ke numoni wonga ko—“Nzambi una yeto!” (9-17) Yesaya yo wan’andi bena se sinsu (18) Nuyuvula o nsiku, ke nkuya ko (19-22)

18 Nsangu za mfundisa mu kuma kia Etiopia (1-7) 19 Nsangu za mfundisa mu kuma kia Engipito (1-15) Engipito izaya Yave (16-25) Ziku dia Yave muna Engipito (19)

9 Ntemo ayingi mu kuma kia nsi a Ngalili (1-7) Luwutuku lwa “Mfumu a Luvuvamu” (6, 7)

20 Sinsu mu kuma kia Engipito ye Etiopia (1-6) 931

YESAYA Mambu Mena mo 21 Nsangu za mfundisa mu kuma kia makanga ma kalunga (1-10) Kwamanana yingila tuka vana yingidilu (8) “E Babele ibwidi!” (9) Nsangu za mfundisa mu kuma kia Duma ye nzanza (11-17) “E nyingidi, aweyi wina o fuku?” (11) 22 Nsangu za mfundisa mu kuma kia Ndimb’a Mona-meso (1-14) Eleyakime ovingisu vana fulu kia Sebena (15-25) Nsonso a fwaniswa (23-25) 23 Nsangu za mfundisa mu kuma kia Turo (1-18) 24 Yave osisa e nsi e nkatu (1-23) Yave okitukidi se Ntinu vana Zione (23) 25 Nkangu a Nzambi usambwilu kwayingi (1-12) Lambu dia Yave dia vinyu yambote (6) Lufwa ke lukala diaka ko (8)

932 Bakumamene wau babundidi e vuvu (15-17) Yave osongele dienga kwa nkangu andi (18-26) Yave wa Nlongi Anene (20) “Eyayi i nzila” (21) Yave otumba Asuri (27-33) 31 Lusadisu lwakieleka kwa Nzambi lutukanga, ke kwa wantu ko (1-9) E mvalu mia Engipito mia nsuni (3) 32 O ntinu ye akuluntu beyadila muna unsongi wakieleka (1-8) Lulukisu kwa akento bakondwa e ntokani (9-14) Nsambu vava o mwanda upongolwa (15-20) 33 Unsongi ye vuvu kwa ansongi (1-24) Yave i Mfundisi, Munsia-Nsiku ye Ntinu (22) Ke mosi ko ovova vo: “Yayela ngina” (24) 34 Yave olanda e kunda kwa zula (1-4) Edome isiswa e nkatu (5-17)

26 Nkunga mu kuma kia bunda e vuvu ye luvuluzu (1-21) YA Yave, i Tadi diakwele mvu (4) Wantu a nza belongoka unsongi (9) “Mafwa maku mezinga” (19) Nukota muna masuku ma kati yo swekama (20)

35 Paradiso ivutulwiswa (1-7) ´ Ampofo bemona; afwa matu bewa (5) Nzil’a Vauka mu kuma kia awana ˆ bekulwa

27 Leviatane ovondwa kwa Yave (1) Nkunga mu kuma kia Isaele ina nze mpatu a vinyu (2-13)

37 Kizekeya ovavidi lusadisu lwa Nzambi muna nzil’a Yesaya (1-7) Sankerebe ovumisi Yerusaleme (8-13) Sambu kia Kizekeya (14-20) Yesaya ozayisi e mvutu za Nzambi (21-35) Mbasi mosi ovondele makesa 185.000 ma Asuri (36-38)

28 Nkenda kwa nduvu za Aferaime! (1-6) E nganga ye ngunza za Yuda mu sansala bena (7-13) “Kangu yo Lufwa” (14-22) Tadi diantalu dia konko muna Zione (16) Salu kianzenza kia Yave (21) Nona kia mpila yambote ina Yave ketumbilanga (23-29) 29 Nkenda kwa Ariele! (1-16) O umpuki wa nsambila utumbilu (13) ´ Afwa matu bewa; ampofo bemona (17-24) 30 Lusadisu lwa Engipito ke lwina mfunu ko (1-7) Nkangu ubembwele nsangu za ungunza (8-14)

(8-10)

36 Sankerebe okotele muna Yuda (1-3) Rabesake ovezele Yave (4-22)

38 Kimbevo kia Kizekeya ye nsasuk’andi (1-22) Nkung’a matondo (10-20) 39 Anati a nsangu batukidi kuna Babele (1-8) 40 Lufiaulwisu kwa nkangu a Nzambi (1-11) Ndinga muna makanga (3-5) Nene wa Nzambi (12-31) Zula ina nze tonsi dia maza muna katini (15) Nzambi okalanga vana ntandu a “ntoto wavindumuka” (22)

933

YESAYA Mambu Mena mo E ntetembwa zawonso ziyikilwanga muna nkumbu (26) Nzambi ke yoyanga ko (28) O bunda e vuvu muna Yave nkuma divutulwisanga (29-31)

41 Nsundi otuka kuna kuvaikilanga e ntangwa (1-7) Isaele osolelo se selo kia Nzambi (8-20) “Abarayama wa nkundi ame” (8) Nzambi otontele nzambi zankaka (21-29) 42 Selo kia Nzambi ye salu kiandi (1-9) ‘Yave i nkumbu ame’ (8) Nkung’ampa mu kembelela Yave (10-17) Isaele mpofo ye fwa matu (18-25) 43 Yave ovutulwisi o nkangu andi (1-7) E nzambi zifundisu (8-13) “Oyeno nu mbangi zame” (10, 12) Bavaikidi muna Babele (14-21) “Yambula twafundaziana” (22-28) 44 Nsambu kwa nkangu kasola o Nzambi (1-5) Ke vena Nzambi yankaka ko, Yave kaka (6-8) Uzowa wa sambila e teke yavangwa kwa muntu (9-20) ˆ Yave, Nkudi a Isaele (21-23) Nzambi osadidi Kurese muna salu kia tungulula (24-28) 45 Kurese okusilu o mazi mu kutumuna Babele (1-8) ˆ O tuma ke tulendi tantana yo Nwumbi ko (9-13) E zula yankaka ikwiza kwa Isaele (14-17) O nsema ye mona-meso ya Nzambi yafwana bundwa e vuvu (18-25) O ntoto wasemwa kimana wazingilwa (18) 46 Teke ya Babele ye Nzambi a Isaele (1-13) Yave osamunanga mana mevangama (10) Nuni ambaki otukidi kuna kuvaikilanga e ntangwa (11) 47 Babele ibwidi (1-15) Afimpi a ntetembwa basenzekelo (13-15) 48 Isaele isembelo yo veleleswa (1-11) Yave onuanisa Babele (12-16a) Malongi ma Nzambi mamfunu (16b-19) “Nuvaika muna Babele!” (20-22)

49 Kiyekwa kia selo kia Yave (1-12) Ntemo kuna kwa zula (6) Lufiaulwisu kwa Isaele (13-26) 50 Masumu ma Isaele matwese mambu (1-3) Selo kia nlemvo kia Yave (4-11) Lubini yo kutu kwa awana balongwa (4) 51 Zione ikituka nze mpatu a Edene (1-8) Lufiaulwisu lutukidi kwa nkwa nkuma wa Mvangi a Zione (9-16) Mbungw’a makasi ma Yave (17-23) 52 E Zione, Sikama! (1-12) Wete wa malu ma awana betwasanga e nsangu zambote (7) Ayingidi a Zione bakazidi kumosi (8) Awana benatanga e salanganu ya Yave bafwete kala bavelela (11) O selo kia Yave otundidikwa (13-15) Ndose yafwasuka (14) 53 Mpasi, lufwa ye luziku lwa selo kia Yave (1-12) Vezwa yo bembolwa (3) Wanata mayela ye mpasi zeto (4) “Nga meme kuna vondelo” (7) Onete masumu ma wantu ayingi (12) 54 O Zione wa sita owuta wana ayingi (1-17) Yave, yakala dia Zione (5) O wan’a Zione belongwa kwa Yave (13) Nuaninua mu kuma kia Zione ke isikila ko (17) 55 Mboka ya dia yo nua mu ngovo (1-5) Nuvava Yave ye diambu diandi diaziku (6-13) E nzila za Nzambi zisundidi e nzila za wantu (8, 9) E diambu dia Nzambi dilungana kikilu (10, 11) 56 Nsambu kwa nzenza ye nzimba (1-8) Nzo a sambu kwa wantu awonso (7) Ayingidi bena vo ampofo, e mbwa zina vo mababa (9-12) 57 O nsongi yo nkwa kwikizi mu fwa bena (1, 2) Kinkembi kia mwanda kia Isaele kisenzekelo (3-13) Lufiaulwisu kwa alembami (14-21) E yimpumbulu ina nze kalunga kunikukanga (20)

YESAYA Mambu Mena mo –1:7

934

Yimpumbulu ke bekala mu luvuvamu ko (21)

E nzenza zisadisa (5) “Nganga za Yave” (6)

58 Mpila yambote ye yambi ya minina nsoki (1-12) Kala ye kiese muna lunda e Lumbu kia Vundu (13, 14)

62 Nkumbu ampa a Zione (1-12)

59 O masumu ma Isaele mamvambwidi yo Nzambi (1-8) Funguna masumu (9-15a) Yave ovangidi diambu mu kuma kia awana bavilukidi e ntima (15b-21)

64 Sambu kia luviluku lwa ntima kikwamanene (1-12) Yave “i Nwumbi eto” (8)

63 Yave olanda e zula e kunda (1-6) Walakazi wa Yave kuna nz’ankulu (7-14) Sambu kia luviluku lwa ntima (15-19)

60 O nkembo a Yave ukezimanga vana Zione (1-22) Nze mayembe mekwendanga muna nzo au (8) Wolo vana fulu kia nsongo (17) Ona wandwelo okituka se funda (22)

65 Yave ofundisa asambidi a teke (1-16) Nzambi a Malau ye nzambi a Mambu Mateka Kanua (11) “E selo yame bedia” (13) Zulu diampa ye nz’ampa (17-25) Betunga nzo yo kuna mpatu za vinyu (21) Ke vena muntu ko ofuntuka e nkatu (23)

61 Okusilu o mazi mu samuna e nsangu zambote (1-11) “Mvu wa dienga dia Yave” (2) “Nti mianene mia unsongi” (3)

66 Nsambil’a ludi ye nsambil’a luvunu (1-6) Zione wa ngudi yo wan’andi (7-17) Nkangu ukutakeswa mu sambila muna Yerusaleme (18-24)

mona-meso eki kamona o 1 EYesaya1 wa mwan’a Amoze a

mu kuma kia Yuda ye Yerusaleme muna lumbu ya Uziya, b Yotame, c Akazi d yo Kizekeya, e atinu a Yuda: f ´ 2 Nuwa, oyeno koko zulu, nusia e sungididi, oyeno ova ntoto, g Kadi Yave ovovele vo: “Wana yasansa yo longa, h Kansi bantelamene. i 3 E ngombe itomene zaya o mfumu andi, E buluku ditomene zaya e fulu kina o mfumu andi kekundikidilanga; Kansi Isaele kanzeye ko,1j O nkangu ame akuyivuila uvangilanga o mambu kondwa kwa umbakuzi.” ˆ 4 Tatu kwa zula kiasumuka, k

1:1 1 Ina ye nsasa vo: “Mpuluz’a Yave.” 1:3 1 Yovo “kazeye mfumu andi ko.”

KAPU 1 a 2Tu 32:32 b 2Tu 26:22 Yes 6:1

c 2Tu 27:1, 2 d 2Tu 28:1 e 2Tu 29:1, 2 2Tu 32:20

f Mat 1:9 g Nk 50:4 h Nsi 1:31 i Nsi 4:25, 26 Yez 20:8

j Os 4:6 k Dan 9:11 

Ndambu ya 2 a Nsi 31:16 Yer 2:5

b Yer 5:3 c Nek 9:34, 35 Dan 9:8

d Luk 10:34

O nkangu uzele yo bi, Mbongo a mimpanga-mambi, wan’a nsoki! Babembwele Yave; a Bakondelo Mvauki a Isaele o luzitu; Bamfididi e nima. 5 Aveyi diaka nuwandilwa wau nuwokesanga o ukolami weno? b O ntu awonso wayela, O ntima wawonso wayela. c 6 Tuka muna tambi yakuna ntu, ke vena lekwa ko kina yo vimpi. Vena ye ndwadi, mvimbu ye mputa zaziuka —Ke zawukwa1 ko yovo kangwa tenda ngatu lembeka zo mazi. d 7 E nsi eno isidi e nkatu. E mbanza zeno ziyokelo muna tiya. 1:6 1 Mvovo wa sina: “Ke zaniemwa.”

935

8

9

10

11

12

13

14

E nzenza zifwasidi o ntoto eno vana meso meno. a Nga nsi ifwasilu kwa mbeni. b O mwan’ankento a Zione osisilu nga saba1 muna mpatu a vinyu, Nga nsampa muna mpatu a tobe, Nga mbanza izungilu kwa mbeni. c Kele vo Yave a vu katusisila findambu fia wantu ko, Twadi kituka nze Sodoma, Yo fwanana ye Ngomora. d ´ Nuwa e diambu dia Yave, oyeno akwa ntima mia mbadi1 a Sodoma. e Nusia e sungididi muna Nsiku a2 Nzambi eto, oyeno nkangu a Ngomora. f “O ulolo wa yimenga yeno nkia mfunu ina kwa mono?” g U kavovele o Yave. “Nsulukidi o tukau tweno twangioka twa mameme ma koko h yo mazi ma bulu itoma dikilwanga, i Kiyangalelanga diaka menga j ma wan’a ngombe amakoko ko k ye ma wan’a mameme ye nkombo. l Vava nukwizanga ova ntadisi ame, m Nani okunulombanga nuiza, Yo diata muna yanzala yame?n Ke nutwasi diaka tukau twa mbwaza ko twakondwa o mfunu. E ndumbu eno yangemi kwa mono. o E nzangama za ngonde, p lumbu ya vundu, q e nkoki miatukutakanu r —Kilendi yambulwila mavangu ma mpandu ko s kumosi yo lukutakanu lweno lwampwena. Mbengene1 nzangama zeno za ngonde ye nkinzi mieno.

1:8 1 Yovo “sudi.” 1:10 1 Yovo “oyeno ayadi.” 2 Yovo “luludiku lwa.” 1:14 1 Yovo “O moyo ame umengene.”

YESAYA 1:8-21 KAPU 1 a Nsi 28:33, 63 b 2Nti 18:11 c 2Nti 18:13, 14

15

Yes 8:7, 8

d Tuk 19:24, 25 Nsi 29:22, 23 Rom 9:29

e Tuk 13:13 Yes 3:8, 9

f Nsi 32:32 Yud 7

g 1Sa 15:22 Ngn 15:8 Os 6:6 Mik 6:7

h i j k l m n

16

Luv 29:38 Lev 3:14-16 Lev 17:11

17

Lev 4:18, 21 Lev 16:5 Nsi 16:16 Kim 5:1 Mal 1:8

o Ngn 21:27 Yez 8:11, 12

p Nta 28:11 q Luv 31:13 r Lev 23:2 s Lev 19:26 

18

Ndambu ya 2 a Ngn 15:29 b Mat 6:7 c Ngn 28:9 Yes 59:2 Man 3:44

d e f g h

Mik 3:2-4

19

Yer 4:14 Yes 55:7 Mik 6:8 Nsi 10:18 Yer 22:3

20

i Mik 6:2 Yak 4:8

j Nk 51:7 Yes 44:22 Mik 7:19

k Nsi 28:1, 2 Yoe 2:19

l Lev 26:33 Ngn 29:1

m Nk 48:2 n Yer 2:20 o 2Sa 8:15 1Nti 3:28

p 2Tu 19:9, 10 q Mik 3:1-3 Luk 13:34

21

Mikitukidi se zitu kwa mono; Ngioyele mio nata. Vava nuzangulanga o moko meno, Ikunuswekanga o meso mame. a Kana una vo nuvanganga e sambu yayingi, b Kiwanga yo kwame ko; c O moko meno mazele yo menga. d Nuyisukula, nuyivelelesa; e Nukatula mavangu meno mambi ova ndose ame; Nuyambula vanga o bi. f Nulongoka vanga o wete, nuvava unsongi, g Nusingika o mbangiki, Nutanina o nswa wa mwana wakondwa e se, Yo vovela nkento wafwilwa yakala.” h “Owau nuiza, twasingika o mambu ova kati kweto,” u kavovele o Yave. i “Kana una vo masumu meno mambwaki nga menga, Mepembeswa nga mvul’a mpembe; j Kana una vo mambwaki nga nlele ambwaki akongola,1 Mepembeswa nga mika.2 Avo nusonga luzolo lwambote yo lemvo, Nudia e lekwa yambote ya nsi yayi. k Kansi, avo numenga yo kolama, Fwaswa nufwaswa muna nsosolo, l Kadi o nu’a Yave uvovele wo.” Ekwe mbanz’a kwikizi m ikitukidi se nkembi!1n Yazala yakala yo unsongi; o O unsongi muna yandi i walekanga, p Kansi owau mimpondi belekanga mo. q

1:18 1 Yovo “nga nlele a mbwaki-mbwaki.” 2 Mvovo wa sina: “nlele a mika.” 1:21 1 Yovo “nkento a ndumba.”

YESAYA 1:22–2:4 22 E palata aku ikitukidi se mvindu ikenzelo mu palata, a Malavu maku mankolwa1 masangilu o maza. 23 E mfumu zeno akwa lulendo ye akundi a mivi. b Konso muntu muna yau ozolanga tambula mbabu yo landidila tukau. c Ke befundisilanga diambu dia mwana wakondwa se mu unsongi ko, E diambu dia nkento wafwilwa yakala ke dilwakanga nkutu kwa yau ko. d 24 Muna kuma kiaki, o Mfumu aludi, o Yave a vu, O Nengolo a Isaele, ovovele vo: “Imene! Katula ikatula e mbeni zame, Kunda ilanda kwa mbeni zame. e 25 Tumba ikutumba, Ikenza e mvindu aku nze una ukenzelwanga e mvindu a palata, Katula ikatula e mvindu aku yawonso. f 26 Ikuvana diaka afundisi nze kuna lubantiku Ikuvana diaka aludiki nze kuna lubantiku. g I bosi, oyikilwa vo Mbanz’a Unsongi, Mbanz’a Kwikizi. h ˆ 27 E Zione ikudilwa muna unsongi, i O nkangu andi una uvutuka, ˆ ukudilwa muna ndungidi. 28 Akolami ye asumuki bekosomonua kumosi, j Awana bebembolanga Yave befukiswa. k 29 Kadi nsoni befusuka mu kuma kia nti mianene mina nuzolele, l Nsoni nufusuka mu kuma kia mpatu1 zina nusolele. m 1:22 1 Yovo “Malavu maku ma witi.” 1:29 1 Nanga e mvovo nti ye mpatu ngwizani mina ye nsambila ya teke.

936 KAPU 1 a Yez 22:18 b Yes 3:14 Mik 3:9-11

c Luv 23:8 d Luv 22:22 Yer 5:28

e Yez 5:13 f Yer 6:29, 30 Yer 9:7 Mal 3:3

g Nta 12:3 1Sa 12:1, 3 Yes 32:1 Yez 34:23

h Yes 62:1 i Yer 31:11 j Yez 20:38 k 1Nti 9:6, 7 l Yez 6:13 m Yes 65:3 Yes 66:17

 Ndambu ya 2 a Yer 17:5, 6  KAPU 2 b Yes 1:1 c Zak 8:3 d Nk 72:1, 8 Nk 86:9 Mik 4:1-3 Kan 2:7 Mav 10:34, 35

e Zak 8:23 f Yes 54:13 g Yes 51:4 h Nk 46:9 i Nk 72:7 Yes 60:18 Mat 26:52

30 Kadi nukituka nga nti anene wina yo makaya malengela, a Nga mpatu yakondwa o maza. 31 O yakala diankuma okituka nga titi yayuma, E salu yandi nga nsemo a tiya; Yau yole ivia kumosi vana tiya, Ke vena muntu ozima yo ko.” Ediadi i diambu kamona o Yesaya wa mwan’a Amoze mu kuma kia Yuda ye Yerusaleme: b 2 Muna lumbu yambaninu, O mongo a nzo a Yave Utoma sikila vana mbata za miongo, Ukundidikwa vana ntandu a kundubulu yawonso, c ˆ E zula yawonso i kuna itomboka. d 3 Nkangu miayingi mikwenda yo vova vo: “Nuiza, twatomboka kuna mongo a Yave, Kuna nzo a Nzambi a Yakobo. e Oyandi okutulonga e nzila zandi, Oyeto tukangalela muna mayendelo mandi.” f Kadi kuna Zione i kutuka o nsiku,1 Muna Yerusaleme i mutuka e diambu dia Yave. g 4 Oyandi ofundisa vana vena e zula Yo singika o mambu ma nkangu miayingi. Oyau bekitula e nsosolo miau se nsengo. O madionga mau se zengelwa ya titi. h E zula ke kizangula nsosolo ko mu nuanisa zula kiankaka, Ke belongoka diaka nuana vita ko. i

2

2:3 1 Yovo “luludiku.”

937 5 Nuiza, e nzo a Yakobo, Twakangalela muna ntemo a Yave. a 6 Nzambi obembwele o nkangu aku, e nzo a Yakobo, b Wau vo bazele ye lekwa ya Este; Bevanganga mavangu ma mpandu c nga Afelesetia, O wan’a nzenza bazele vana bena. 7 E nsi au izele ye palata ye wolo, O tusalu twau ke tuna lutangu ko. E nsi au izele ye mvalu, O makalu mau mavita ke mena lutangu ko. d 8 E nsi au izele ye fwafwala ya nzambi. e Bevumbamenanga e salu ya moko ma yau kibeni, E lekwa yavangwa kwa nlembo miau. 9 Muna mpila yayi, o muntu okuyikululanga yo fusulwa e nsoni, Ongeye kulendi nkutu kubaloloka ko. 10 Kota muna tadi, uyisweka muna mbundukutu a ntoto Mu kuma kia wonga wasaka muna Yave Ye mu kuma kianene wa nkembo andi. f 11 O meso ma nkwa lulendo mefusulwiswa e nsoni, Akwa umvuania bekululwa. Yave kaka otundidikwa muna lumbu kiakina. 12 Kadi, ekiaki i lumbu kia Yave a vu. g Kikwiza kwa awonso bena vo akwa lulendo ye akwa kuyitundidika, Kwa wantu awonso, kiakala ana batundalala yovo ana basakalala, h 13 Kwa nsedele miawonso mia ´ Lebanone mianda ye miazanguka

YESAYA 2:5-22 KAPU 2 a Yes 60:19, 20

b Nsi 31:16, 17

14

15

c Nsi 18:10

16

d Nsi 17:15, 16

17

e 2Tu 28:1, 2

18

2Tu 33:1, 7

19 f Luv 20:18

g Sef 1:4, 7

20 h Yes 66:16 

Ndambu ya 2 a 1Nti 10:22 Yez 27:25

21 b Yes 27:9

c Lus 6:15

22 d Yes 2:10 2Te 1:9

e Yes 30:22 Yes 31:7

Ye kwa nti mia terebinte miawonso mia Basani, Muna miongo miawonso ´ mianda Ye muna kundubulu yawonso yazanguka, ´ Muna nzo zawonso zanda ye muna yaka yawonso yangolo, Muna nzaza zawonso za Tasisi a Ye muna nzaza zawonso zambote muna meso. Akwa lulendo bekululwa, Akwa umvuania bekululwa. Yave kaka otundidikwa muna lumbu kiakina. E fwafwala ya nzambi ivila emvimba. b O nkangu ukota muna nduka mia matadi Ye muna mawulu muna ntoto, c Mu kuma kia wonga wasaka muna Yave Yo nene wa nkembo andi, d Vava ketelama mu zakamesa o ntoto muna wonga. Muna lumbu kiakina, wantu bebonga e fwafwala yau ya nzambi za palata ye wolo Zina bayivangila kimana bavumbamenanga Ye betuba zo kwa mpuku1 ye tumpukunia, e Kimana bakota muna mawulu ma matadi Ye muna mbamvu za matadi, Mu kuma kia wonga wasaka muna Yave Yo nene wa nkembo andi, Vava ketelama mu zakamesa o ntoto muna wonga. Muna wete dia yeno kibeni, nuyambula bunda e vuvu kwa mpasi muntu, Ona una vo fulumwinu kia mazunu mandi kwandi.1 Nkia nluta kalenda twasa?

2:20 1 Yovo “niunge.” 2:22 1 Yovo “e fulumwinu kina muna mazunu mandi.”

YESAYA 3:1-17

3

2 3

4 5

6

7

8

9

Kadi nutala! O Mfumu aludi, o Yave wa vu, Mu katula kena lusadisu lwa mpila zawonso ye yawonso ya vukila muna Yerusaleme ye Yuda, I sia vo, lusadisu lwawonso lwa mbolo yo maza, a Bamba-ngolo yo kesa, Mfundisi yo ngunza, b ngang’a ngombo yo nkuluntu, Mfumu a 50, c nyadi yo nludiki, Nkwa mavangu ma mpandu ye nlemvodi a nioka. d Ikitula aleke se mfumu zau, Ye akwa vilu-vilu bekubayala. O wantu bebangika muntu yo kwandi, Konso muntu yo nkwandi. e O nleke onuanisa o mbuta, Ona ovezwanga ofilana e mpaka yo ndiona ozitiswanga. f Konso muntu osimbinina o mpangi andi muna nzo a se diandi yo vova vo: “Ongeye nzaka una wau— kala se nyadi eto. Kala se mfidi a zumbu diadi.” Kansi, muna lumbu kiakina oyandi ovutula vo: “Kiwuka mputa zaku ko;1 Kina yo madia ko ngatu mvuatu muna nzo ame. Ke nunkitula se nyadi a nkangu ko.” Kadi e Yerusaleme itele sakuba, E Yuda ibwidi, Wau vo batelamene Yave muna mvovo ye muna mavangu; Bavangidi mambu ma ukolami vana ntadisi a nkembo andi.1g E zizi yau ibafundidi,1

3:7 1 Yovo “Kikala nwuki aku ko.” 3:8 1 Mvovo wa sina: “vana meso ma nkembo andi.” 3:9 1 Mvovo wa sina: “ibasididi umbangi.”

938 KAPU 3 a Lev 26:26 Nsi 28:49, 51 Yer 37:21 Yez 4:16

10 b Yez 13:9

11 c Luv 18:21

d Nsi 18:10, 12

12

Yes 8:19

e Yer 9:4, 5 Mik 3:2, 3

13 f Lev 19:32

14 g 2Tu 33:1, 6 Yez 9:9

 Ndambu ya 2 a Tuk 18:20 Yes 1:10 Yud 7

b Kim 8:12 Sef 2:3

15

16

c Yer 5:31 Kab 1:4

d Yes 1:23 Yer 5:26-28 Mik 2:1, 2 Mik 6:10

e Mik 3:2, 3

17

Bevovelanga masumu mau nga esi Sodoma; a Ke beswekanga mo nkutu ko. ˆ Tatu kwa yau,1 kadi bekuyitwasilanga lufwasu! Zayisa kwa ansongi vo mambu mau mambote mekala; Besendwa mu mana bevanganga.1b ˆ Tatu kwa muntu ambi! E mpasi zikumbwila, Kadi dina divangidi o moko mandi i diau divangwa kwa yandi! Vo i nkangu ame, ubangikwanga kwa afidi au a salu, Yo yalwa kwa akento. E nkangu ame, afidi eno bekunutungianisanga, Yo vilakesa mayendelo meno. c Yave okubamene kasunzula o mfundu andi; Otelamene kabaka e nzengo mu kuma kia minkangu. Yave ofundisa akuluntu a nkangu andi ye mfumu zau. “Oyeno nuyokel’e mpatu a vinyu, Kina nuyiyidi kwa nsukami kina muna nzo zeno. d Mu diambu dia nki nudiatakeselanga o nkangu ame Yo nika e ndose za nsukami vana ntoto?” e U kavovele o Mfumu Yave a vu. Yave ovovele vo: “Wau vo wan’amakento a Zione akwa lulendo, Bekangalanga ye ntu muna zulu,1 Belengelekanga o meso mau, niongota wau bekwendanga, Ye bevanganga mazu muna nlunga miau mia malu, Yave ozadisa e ntu mia wa-

3:9 1 Yovo “kwa moyo au.” 3:10 1 Mvovo wa sina: “Bedia e mbongo a mavangu mau.” 3:16 1 Mvovo wa sina: “ye nsingu zananguka.”

939 n’amakento a Zione yo makodia,1 O Yave osenzeka e ndose zau. a 18 Muna lumbu kiakina, Yave okatula e ntoko a nlunga miau mia malu, E tenda ya kanga ku ntu ye lekwa ya kuyiviengesela ina nga ngonde ya ndambu, b 19 E lunga ya matu, e nlunga mia moko, fukwa kia lose, 20 Fukilwa ya ntu, nsanga mia malu, tenda ya kanga va tulu, Bungwa ya mazi mansunga ye nsanga, 21 Mpeto ye nlunga mia nzunu, 22 E mvuatu mia nkembo, yunga, mvuela, nkutu za moko, 23 Pelo za moko c ye mvuatu mia lino,1 E mpu za nlele ye fukwa kia lose. 24 Vana fulu kia nsunga za mazi ma balasamu, d vevinga nsudi; Vana fulu kia mponda, nsinga; Vana fulu kia nsuki zatoma singikwa, luvanda; e Vana fulu kia mvuatu miantalu, mvuatu mia ngoto; f Vana fulu kia vienga, fu kia tiya. 25 O wantu aku bebwila muna nsosolo, O mabamba-ngolo maku muna vita. g 26 E mbanza ina nze nkento okatwilu mavua mandi mawonso h Ona ovuende vana ntoto ankatu.” i Muna lumbu kiakina, akento nsambwadi besimbinina yakala dimosi j yo vova vo: “Mbolo a yeto kibeni tudia

4

3:17 1 Yovo “mabanda.” 3:23 1 Yovo “yunga.”

YESAYA 3:18–5:2 KAPU 3 a Yes 3:24

b Afu 8:26

c Luv 38:8

d Est 2:12

e Mik 1:16

f Man 2:10

g Man 2:21

h Man 1:4

i Man 2:10 

KAPU 4 j Yes 3:25  Ndambu ya 2 a Tuk 30:22, 23 Luk 1:24, 25

b Yes 30:23 Yoe 3:18 Zak 9:17

c Luv 32:32, 33

d Yez 36:25

e Yez 22:20-22

f Luv 13:21 Nta 9:15 Zak 2:4, 5

g Nk 121:5

h Yes 25:4 

KAPU 5 i Nk 80:8 Yes 5:7 Yer 2:21 Luk 20:9

Yo vuata e mvuatu mia yeto kibeni; Yambula twayikilwa kaka muna nkumbu aku Muna katula luvezo lweto.”1a 2 Muna lumbu kiakina, ina o Yave kemenesa ikala yambote ye yankembo, awana besala o moyo muna Isaele bekuyisana yo yangalala mu kuma kia mbongo a nsi. b 3 Awonso besala muna Zione ye ana besala muna Yerusaleme beyikilwa vo bavauka, awonso basonekwa muna Yerusaleme mu kwamanana zinga. c 4 Vava o Yave kesukula e mvindu a1 wan’amakento a Zione d yo katula e mbunguka menga vana kati kwa Yerusaleme muna mwand’a mfundisa ye muna mwand’a ngioka,2e 5 o Yave ovanga mpe tuti yo mwisi muna mwini, tiya twankezimi muna fuku vana ntandu a Mongo a Zione wawonso ye vana ntandu a fulu kia tukutakanu twandi twampwena; f vana ntandu a fulu kiawonso kiankembo vekala ye fukwa kia lutaninu. 6 Vekala ye sudi mu kuma kia viozi muna mbangazi a mwini, g tininu ye swekameno mu kuma kia tembwa ye mvula. h Yambula yayimbidila nzolw’ame o nkunga Nkunga mu kuma kia nzolw’ame ye mpatu andi a vinyu: i O nzolw’ame wakala ye mpatu a vinyu muna mbel’a kundubulu kitoma yimanga e mbongo. 2 Otimini o ntoto yo katula o matadi. Okunini mo nsing’a vinyu wambote wa uva zambwaki, Otungidi e yingidilu vana kati kwa mpatu,

5

4:1 1 I sia vo, luvezo lwa lembi sompa yo lembi wuta wana. 4:4 1 Mvovo wa sina: “e doti dia.” 2 Yovo “mwand’a luveleleso.”

YESAYA 5:3-16

3

4

5

6

7

8

9

Otimini mo kaminu dia vinyu. a I bosi, ovingidi vo yayima uva zambote, Kansi, uva zambi kaka yayima. b “Owau, oyeno esi Yerusaleme ye esi Yuda, Dodokolo, nutufundisa omono ye mpatu ame a vinyu. c Adieyi diaka mfwete vanga mu kuma kia mpatu ame a vinyu Dina kivangidi ko e? d Uva zambote yavingidinge, Ekuma iyimini kaka uva zambi? Owau yambula yanuzayisa Dina ivanga kwa mpatu ame a vinyu: ˆ Ikatula o lumbu lwandi, Yokwa iyokwa. e Wula iwula e yaka kiandi kia matadi, Idiatakeswa. Ikitula yo se ntoto wabembolwa; f Ke ivangilwa ko ngatu vatwa. Izala ye mvanga ye nkeka za mfinda, g Ikanikina matuti malembi kunokesena e mvula. h Kadi e mpatu a vinyu a Yave a vu i nzo a Isaele; i Esi Yuda i nkuna kazolanga. Wavingilanga unsongi, j Kansi vakedi kondwa kwa unsongi; Wavingilanga ndungidi, Kansi vakedi dilu mu kuma kia mpasi.” k ˆ Tatu kwa awana beyikakesanga e nzo imosi ye nzo yankaka l Ye awana bebundakesanga e mpatu mosi ye mpatu yankaka m Yavana ke vesala diaka fulu ko Yo zinga yeno kaka omu nsi! Ngwidi Yave a vu odidi e ndofi vo

940 KAPU 5 a Mat 21:33 Mak 12:1

b Os 10:1

10 c Mik 6:2

d 2Tu 36:15 Yez 24:13

11

e Lev 26:31, 33 Nek 2:3 Nk 79:1

f Nsi 29:22, 23 Yer 25:11 Yer 45:4

12

g Yes 32:13

h Nsi 11:16, 17 i Nk 80:8

13

Yer 12:10

j Mik 6:8 k Nsi 15:9

l Mik 2:1, 2

14

m 1Nti 21:15, 16 

Ndambu ya 2 a 2Tu 36:20, 21 Yes 27:10

b Nsi 28:15, 17

15

Yoe 1:17

c Luk 21:34 Rom 13:13

d Yes 27:11 Yer 8:7 Os 4:6

e Man 4:9

f Nsi 28:63

16

Nzo zayingi, kana una vo zanene ye zambote, Zikituka se lekwa kia mwena wonga, Zakondwa wantu. a Kadi e akre kumi1 za mpatu a vinyu, bata mosi2 kaka ya vinyu ziyima, E kome mosi2 ya mbongo, efa mosi2 kaka iyima. b ˆ Tatu kwa awana besikamanga mene-mene mu nua malavu mankolwa, c Ana bekwamanananga nua yamuna fuku yavana e vinyu ikubalaula! Bena ye kokolo ye nsambi, Fingoma-ngoma, matutu ye vinyu muna nkinzi miau; Kansi ke beyindulanga mavangu ma Yave ko, Ke bemonanga salu ya moko mandi ko. Muna kuma kiaki, o nkangu ame unatwa muna kinkole Wau ukondelo o zayi; d Akwa zitu vana bena befwa e nzala, e O nkangu au awonso uyuma mu kuma kia vuina. Muna kuma kiaki e Ziami1 kiyivongese2 Kiziwidi o nu’andi kondwa kwa tezo; f O nkembo a Yerusaleme,3 nkangu andi yo wantu andi bazola nkinzi Bekulumuka mo. O muntu okululwa, O muntu osakidikwa, O meso ma nkwa umvuania mesakidikwa. Yave a vu otundidikwa muna mfundis’andi;1

5:10 1 Mvovo wa sina: “lutama kumi.” 2 Tala Nku. B14. 5:14 1 Yovo “Seol,” i sia vo, ziami kia wantu awonso. Tala Nsas’a Mvovo. 2 Yovo “kivongese moyo andi.” 3 Yovo “O wantu andi atunda.” 5:16 1 Yovo “muna unsongi wandi.”

941 17

18

19

20

21

22

23

24

O Nzambi aludi, o Mvauki, a okuyivaula muna unsongi. b O wan’a mameme bedila va fulu kiokio nze yau bena vana madilu mau; E nzenza zidila vana fulu isala e nkatu, vana vakala e bulu ya mazi. ˆ Tatu kwa awana betuntanga o bi wau muna nsinga mia luvunu Yo tunta masumu mau muna nsinga mia tuntila e kalu; Awana bevovanga vo: “Yambula kasazula e salu kiandi; Yambula kiza mu nzaki kimana twamona kio. Yambula e kani dia1 Mvauki a Isaele dialungana Kimana twazaya dio!” c ˆ Tatu kwa awana bevovanga vo e mbote i mbi, e mbi i mbote, d Awana bevingisanga e tombe vana fulu kia ntemo, o ntemo vana fulu kia tombe, Awana bekitulanga e ndudi se nzenzo, o nzenzo se ndudi! ˆ Tatu kwa awana bena vo akwa ngangu vana meso ma yau kibeni Ye alungaladi muna mbweno zau! e ˆ Tatu kwa awana bena vo makesa muna nua e vinyu Ye kwa awana bena vo akwa umbangu muna sangisa malavu mankolwa, f Awana bevananga e ndungidi kwa nkwa kuma mu diambu dia mbabu g Ye awana beyelesanga o nsongi! h Kansi, wauna e finlaku fiatiya fibomonuenanga e titi Ye una e titi yayuma izininanga muna nlaku a tiya, E mianzi miau miwola,

5:19 1 Yovo “e nzengo za; luzolo lwa.”

YESAYA 5:17-29 KAPU 5 a Yes 6:3 Lus 4:8

b Nsi 32:4

25 c Yer 5:12 Yer 17:15 Yez 12:22

d Ngn 17:15 Mal 2:17

e Ngn 3:7 Rom 12:16

f Ngn 23:20 Ngn 31:4, 5

26

g Nsi 16:19 Yes 1:23 Mik 3:11

h 1Nti 21:13 Ngn 17:15

27

 Ndambu ya 2 a Nsi 31:20 2Nti 17:13, 14 Nek 9:26 Yes 1:4

b Nsi 31:16, 17

28

2Tu 36:15, 16 Man 2:2

c Yer 16:4

d Yer 52:4

e Nsi 28:49, 50 Yer 5:15

f Yer 4:13

g Kab 1:8

h Yer 50:17

29

E mvuma zau zimwangana nze mbundukutu a ntoto, Wau babembwele o nsiku a1 Yave a vu Yo lembi zitisa e diambu dia Mvauki a Isaele. a Kiaki i kuma o makasi ma Yave mafusukidi o nkangu andi, Olambula koko kwandi kwa yau yo kubawanda. b E miongo mizakama, E mvumbi zau zikala nze titi muna bala-bala. c Muna mambu mama mawonso, o makasi mandi ke mavilukidi ko, Kansi, o koko kwandi kwakinu kwalambuka mu wanda. Oyandi ozangwidi e sinsu1 ´ kwa zula kina kwanda; d Ubasikidi mumpiozi beza tuka kuna nsuka za nza; e Tala! balweke ye nzaki zawonso. f Ke mosi ko muna yau oyoyele ´ yovo ta sakuba. Ke mosi ko onimbanga yovo leka. E mponda muna tuketo twau ke zizezele ko, Ngatu nsinga mia nsampatu zau miazatuka. E nzanza zau zawonso zatwa, E mfumba miau miawonso miakubama mu nonga. E kole ya mvalu miau ina nga tadi diangolo, O tungungu twau tuna nga tembwa. g E nkwit’au nga nkwita ya nkosi; Bekwitanga nga wan’a nkosi.1h Oyau bekwita, bebaka e bulu kiadia Yo nata kio, ke vekala ona ovukisa kio ko.

5:24 1 Yovo “luludiku lwa.” 5:26 1 Yovo “lunzi dia sinsu.” 5:29 1 Yovo “wan’a nkosi a mika miayingi muna nsingu.”

YESAYA 5:30–7:2 30 Muna lumbu kiakina, oyau bekungila kio Nze nkung’a mbu. a Konso ona otala e nsi yayi omona tombe kiampasi; Kana nkutu vo ntemo ukituka se tombe mu kuma kia matuti. b Muna mvu una o Ntinu Uziya kafwa, c yamona Yave ovuende vana kunda kia kimfumu kiazangama yo tundalala, d e nsuka za mvuela andi zizadisi e tempelo. 2 Aserafi bakedi muna ndambu andi; konso serafi okedi yo mave sambanu. Konso serafi1 ofukidi e ndose andi muna mave mole, ofukidi malu mandi muna mave mole ye konso serafi otilumukininge muna mave mole. 3 O mosi obokele nkwandi yo vova vo: “Wavauka, wavauka, wavauka o Yave a vu. e E nza yawonso izele yo nkembo andi.” 4 Malunzi ma mielo mazaka´ mene mu kuma kia zu dia awana bekazanga,1 e nzo izele yo mwisi. f ˆ 5 I bosi mpovele vo: “Tatu kwa mono! Muna vova e ludi, mfwidi kwame kala,1 Kadi i nkwa befo yafunzuka, Ye vakati kwa nkangu a befo yafunzuka izingilanga; g Kadi o meso mame mamwene kikilu o Ntinu, o Yave a vu!” 6 Muna diadi, mosi muna aserafi otilumukini oku ngina, vana koko kwandi vakedi kala dia tiya h dina kabongele vana ziku muna lukwatu. i 7 Oviakane o nu’ame yo vova vo: “Tala! Ediadi diviakane befo yaku.

6

6:2 1 Mvovo wa sina: “Oyandi.” 6:4 ´ 1 Mvovo wa sina: “zu dia ndiona obokanga.” 6:5 1 Mvovo wa sina: “Mbutikilu o nua.”

942 KAPU 5 a Yer 6:23 b Yer 4:23 

KAPU 6 c 2Tu 26:23 d 1Nti 22:19 Dan 7:9

e Luv 15:11 Lus 4:8

f Lus 15:8 g Yes 29:13 h Yez 10:2 i Lus 8:5 

Ndambu ya 2 a Tuk 1:26 Yoa 1:1, 2 Yoa 12:41

b Nk 110:3 Mat 4:19, 20

c Yer 5:21 Mat 13:14, 15 Luk 8:9, 10 Mav 28:25-27

d Yez 3:7 e Yer 6:10 Yoa 3:20

f 2Tu 36:20, 21 Yes 3:26 Yes 24:1

g 2Nti 25:11 

KAPU 7 h 2Nti 16:1, 2 i 2Nti 15:37 2Tu 28:6

j 2Nti 16:5

O bi waku ukatwilu, E sumu diaku difukilu.” 8 I bosi, ngwidi e nding’a Yave, oku vo: “Nani ituma, nani okala se nati eto a nsangu?” a Mpovele vo: “Mon’oyu! Untuma!” b 9 Oyandi ovutwidi vo: “Wenda zayisa kwa nkangu wau vo: ´ ‘Nkumbu miayingi nuwa, Kansi ke nubakula ko; Nkumbu miayingi numona, Kansi ke nuvua zayi ko.’ c 10 Badisa o ntim’a nkangu wau, d Kaka o matu mau, e Yo zima o meso mau, Kimana balembi mona muna meso mau ´ Yo lembi wa muna matu mau, Kimana o ntim’au walembi bakula Yo lembi vutuka kwa mono yo wukwa.” 11 Muna diadi mpovele vo: “E Yave, yamu nkia kolo?” I bosi ovutwidi vo: “Yavana e mbanza zikituka se mazumbu yo kondwa o wantu E nzo zikondwa o wantu E nsi ikituka se zumbu yo sala e nkatu; f 12 Yavana o Yave keyalula o wa´ ntu yo kubanata kwanda g E zunga yanene ya nsi isala e nkatu. 13 “Kansi, mukala ye tini kia kumi, ekiaki mpe kiyokwa diaka nze nti anene ye nze nti a terebinte, mina vo avo mizengelo misisanga e sinza; e sinza kiandi kikala se mbongo avauka.” Muna lumbu ya Akazi h wa mwan’a Yotame wa mwan’a Uziya, wa ntinu a Yuda, o Resine wa Ntinu a Suria yo Pekake i wa mwan’a Remaleya wa ntinu a Isaele, batombokele mu nuanisa Yerusaleme, kansi ke balendele1 yo kutumuna ko. j 2 Disamwinu

7

7:1 1 Nanga, “kalendele.”

943 kwa nzo a Davidi, oku vo: “E Suria iyikamene Eferaime.” O ntim’a Akazi yo ntim’a nkangu andi uyantikidi zakama, wauna e nti mia mfinda minikunuinuanga kwa tembwa. 3 I bosi, Yave ovovese Yesaya vo: “Dodokolo, vaika wenda wanana yo Akazi, ongeye yo mwan’aku Sa-yasubi,1a kuna nsuka mvuila utukanga kuna zinga kia ntandu, b vana ndambu a nzil’ampwena ya mpatu a nsukudi a mvuatu. 4 Ofwete kumvovesa vo: ‘Vuvama. Kumoni wonga ko, kuzakami ntima ko mu kuma kia sinza yole ya nkuni ifwitanga o mwisi, mu kuma kia makasi masaka ma Resine yo Suria yo mwan’a Remaleya. c 5 Kadi o Suria yo Eferaime yo mwan’a Remaleya bakanini kuvanga e mbi, oku vo: 6 “Yambula twatomboka mu nuanisa e Yuda yo zengonona yo tini-tini,1 twakutumuna yo,2 twatumbika mwan’a Tabele se ntinu andi.” d 7 “‘I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: “Ke disikila ko, Ngatu vangama. 8 Kadi o ntu a Suria i Damaseke, O ntu a Damaseke i Resine. Vitila mvu 65 mialungana Eferaime ikosomonua emvimba, ke ikala diaka nkangu ko. e 9 O ntu a Eferaime i Samaria, f O ntu a Samaria i mwan’a Remaleya. g Nanga vo nuakala yo lukwikilu lwasikila, Avo ke wau ko, ke nusikila ko.”’” 10 Yave okwamanene vovesa Akazi vo: 11 “Lomba e sinsu 7:3 1 Ina ye nsasa vo: “Nsadiswa Kaka Ivutuka.” 7:6 1 Nanga, “yo zakamesa yo.” 2 Yovo “twaziula e mpwasika muna yaka yau.” Mvovo wa sina: “twapasula yo.”

YESAYA 7:3-20 KAPU 7 a Yes 8:18

b 2Nti 18:17

c 2Nti 15:30 Yes 8:6, 7

d 2Nti 16:5

e 2Nti 17:6 Os 1:6

f 1Nti 16:23, 24

g 2Nti 15:27 

Ndambu ya 2 a Afu 6:36, 37 Yes 37:30 Yes 38:7, 8

b 2Tu 36:15, 16

c Yes 9:6 Yoa 1:14 1Ti 3:16

d Mat 1:23 Luk 1:30-35

e 2Nti 15:29 2Nti 16:8, 9 Yes 8:3, 4 Yes 17:1

f 1Nti 12:20

g 2Nti 18:13, 14 2Tu 28:19, 20 Yes 36:1

h 2Nti 16:7

kwa Yave wa Nzambi aku; a kana nkutu vo kiatoma kuluka nga Ziami1 yovo kiatoma zanguka nga matuti.” 12 Kansi, o Akazi ovutwidi vo: “Kilomba sinsu ko, ngatu tonta Yave.” 13 I bosi, Yesaya ovovele vo: ´ “Dodokolo nuwa, e nzo a Davidi. Nga ke diafwana ko edi diatonta luzindalalu lwa wantu? Nga nufwete tonta mpe luzindalalu lwa Nzambi? b 14 Ozevo, Yave yandi kibeni okunuvana e sinsu: Tala! O mwan’a nkento1 oyimita ye owuta mwan’a yakala, c okumvana e nkumbu vo Imanuele.2d 15 Manteka kaka yo wiki kekala dia muna ntangwa kezaya bembola o bi yo sola e mbote. 16 Kadi vitila o nleke kazaya bembola o bi yo sola e mbote, e nsi ya atinu wole ana omwenanga o wonga isala emvimba e nkatu. e 17 Yave oyambula vo ngeye yo nkangu aku ye nzo a se diaku nuazingila mu ntangw’a mpasi ina ke isidi kala nkutu ko tuka muna lumbu kina Eferaime kavambuka Yuda, f kadi Oyandi otwasa o ntinu a Asuri. g 18 “Muna lumbu kiakina, Yave osika mumpiozi mu bokela e mbwanzi tuka kuna ndimba mia´ nda mia nzadi a Nile ya Engipito yo bokela e mbwingina tuka kuna Asuri, 19 yau awonso bekwiza yo bela muna ndimba mia lunengenenge, muna nduka mia matadi, muna mvanga miawonso ye muna manuinu mawonso ma maza. 20 “Muna lumbu kiakina, muna mbele a vuayi1 yamfutila ituka kuna zunga kia Nzadi,2 i sia vo, muna ntinu a Asuri, h Yave ovala o ntu ye mika mia malu, e mbele ivala mpe e nzevo. 7:11 1 Yovo “Seol,” i sia vo, ziami kia wantu awonso. Tala Nsas’a Mvovo. 7:14 1 Yovo “ndumba.” 2 Ina ye nsasa vo: “Nzambi una Yeto.” 7:20 1 I sia vo, mbele yatoma twa ya zengela nzevo ye nsuki. 2 I sia vo, Uferate.

YESAYA 7:21–8:12 21 “Muna lumbu kiakina, o muntu ovukisa mwan’a ngombe muna kambi ye mameme mole. 22 Mu kuma kia ulolo wa kimvumina, o muntu odia manteka, kadi yau awonso besala muna nsi manteka yo wiki bedia. 23 “Muna lumbu kiakina, konso fulu kiakala ye 1.000 dia nsinga mia vinyu emi miafwanga 1.000 dia sekele za palata, mvanga ye nkeka za mfinda kaka zikala vo. 24 O wantu bekwenda vo ye mfumba ye nzanza, kadi e nsi yawonso izala ye mvanga ye nkeka za mfinda. 25 E miongo miawonso miavatwanga muna nsengo, kulenda mio diaka finama ko mu kuma kia wonga wa mvanga ye nkeka za mfinda; mikituka se fulu kia dikidila ngombe ye ntoto udiatakeswanga kwa mameme.” Yave umpovese vo: “Bonga babu kianene, a soneka mo mu ´ mpila yakia1 vo: ‘Maere-salalekasi-bazi.’2 2 Yambula e mbangi za ziku, Uriya b wa nganga yo Zakariya wa mwan’a Yebenkeya, bansila dio umbangi muna sono.”1 3 I bosi mvukanene yo1 ngunza ankento,2 oyimiti yo wuta mwan’ayakala. c O Yave umpovese vo: “Umvana e nkumbu vo Maere-salale-kasi-bazi, 4 kadi o mwana vitila kazaya o boka vo: ‘E tata!’ ye ‘E mama!’ o umvuama wa Damaseke ye sanzu dia Samaria dinatwa vana ndose a ntinu a Asuri.” d 5 Yave umpovese diaka vo: 6 “Wau vo nkangu wau ubembwele maza ma Siloa1

944 KAPU 8 a Yes 30:8

b 2Nti 16:10

c Yes 8:18

d 2Nti 15:29 2Nti 16:8, 9 2Nti 17:6 Yes 7:16 Yes 17:1

 Ndambu ya 2 a 2Nti 17:16 Yer 17:13

8

8:1 1 Yovo “soneka mo muna lapi kina wantu besadilanga.” Mvovo wa sina: “muna lapi kia mpasi muntu.” 2 Ina ye nsasa vo: “Wantu Bezabuzioka mu Kwiza Sanza e Nsi ya Mbeni, Bekwiza mu Nzaki Kuna Baku.” 8:2 1 Yovo “basila kio umbangi.” 8:3 1 Mvovo wa sina: “mfinamene.” 2 I sia vo, nkento a Yesaya. 8:6 1 I sia vo, mvuil’a maza.

b Yes 7:1

c 2Nti 17:5 2Nti 18:9

d 2Tu 28:19, 20 Yes 7:17, 20 Yes 10:28-32

e Yes 7:14 Mat 1:23

f 2Tu 32:21

g Nsi 20:1 Nk 44:3

mekukulanga malembemalembe, a Uyangalele Resine yo mwan’a Remaleya, b 7 Yave okubatwasila Maza ma Nzadi,1 mangolo ye mayingi: Ntinu a Asuri c yo nkembo andi wawonso. Otomboka vana ntandu a mvuila miandi miawonso Yo pongoka muna makumu mandi mawonso” 8 Yo kota muna Yuda. Ozala yo vioka, olwaka yamuna nsingu; d O yalumuka kwa mave mandi kuzadisa o yalumuka kwa nsi aku, E Imanuele!1e 9 Nufwasakesa, e yeno minkangu, kansi nuzengononua tini-tini. ´ Nuwa, yeno awonso luna muna zunga ya nza ina ´ kwanda! Nukubama mu nuana,1 kansi nuzengononua tini-tini! f Nukubama mu nuana, kansi nuzengononua tini-tini! 10 Nuvuanda e mfulu, kansi funga ifunga! Nuvova konso dina nuzolele, kansi ke disikila ko, Kadi o Nzambi una yeto!1g 11 O koko kwankuma kwa Yave kukedi omu mono, undukisi yalembi landa e nzil’a nkangu wau, oku vo: 12 “Ke nufwete yikila lutelameno ko dina wantu beyikilanga vo lutelameno! Ke numoni wonga ko wa kina oyau bemwenanga o wonga; Ke nuzakamena kio ko. 8:7 1 I sia vo, Uferate. 8:8 1 Tala Yesaya 7:14. 8:9 1 Yovo “Nukanga tuketo tweno.” 8:10 1 E mvovo “Nzambi una yeto,” muna Kiyibere i Imanuele. Tala Yesaya 7:14; 8:8.

945 13 Yave a vu—yandi nufwete badikila vo wavauka, a Yandi nufwete mwena o wonga, Yandi ofwete kunuzakamesa.” b 14 Oyandi okituka se nzo avauka, Kansi okala mpe se tadi dibwisa Ye tadi dia tela sakuba c Kwa nzo zau zole za Isaele, Nga ntambu ye sokolo Kwa esi Yerusaleme. ´ 15 Ndonga muna yau beta e sakuba, bebwa yo toloka; Befwa muna ntambu yo bakama. 16 Bundika o nkand’a umbangi; Sia e dimbu muna nsiku1 vana kati kw’alongoki ame! 17 Ikwamanana vingila1 Yad ve, ona oswekele e ndose andi kwa nzo a Yakobo, e ibunda e vuvu muna yandi. 18 Tala! Omono yo wana ana kampene o Yave f tuna se sinsu g ye masivi muna Isaele, matukidi kwa Yave a vu, ona ozingilanga vana Mongo a Zione. 19 Avo banuvovese vo: “Nuyuvula nganga za matombola yovo kwa nganga za ngombo, ana befwetelelanga yo wuninina,” nga o wantu ke kwa Nzambi au ko bafwete yuvula? Nga bafwete yuvula mafwa muna wete dia awana bena o moyo e? h 20 Ve, bafwete yuvula o nsiku yo nkand’a umbangi! Avo ke bevovelanga mun’owu wa diambu diadi ko, ke bena yo ntemo ko.1i 21 Konso muntu muna mpasi ye nzala keviokela muna nsi; j mu kuma kia nzala yo makasi, otala kuna zulu yo siba ntinu andi yo Nzambi andi. 22 I bosi, otala ova ntoto, omo8:16 1 Yovo “luludiku.” 8:17 1 Yovo “Ivingila ye tima diawonso kwa.” 8:20 1 Mvovo wa sina: “ke bena ye nkielelo ko.”

YESAYA 8:13–9:6 KAPU 8 a Lev 10:3 Lev 22:32

b Kim 12:13 Mat 10:28

c Mat 21:42, 44 Luk 20:17, 18 Rom 9:31-33 1Ko 1:23 1Pe 2:7, 8

d Nk 33:20 e Nsi 31:16, 17 Mik 3:4

f Ayi 2:13 g Yes 7:14, 16 Yes 8:3, 4

h Lev 20:6 Nsi 18:10, 11 Nk 146:4 Kim 9:5, 10

i Ngn 4:19 j Nsi 28:15, 48 

Ndambu ya 2  KAPU 9 a 2Nti 15:29 b Mat 4:13-16 Luk 1:78, 79 Luk 2:30-32 Yoa 1:9 Yoa 8:12

c Afu 8:12, 28 Yes 10:26, 27

d Luk 1:35 Luk 2:11

e Tuk 49:10 Nk 2:6 Zak 6:13 Luk 22:29 Lus 19:16

f Yes 11:2 Mat 7:28, 29 Mat 12:42

g Nk 45:3 Yoa 1:18

na kaka mpasi ye tombe, bubu ye nsungi za mpasi, tombe kina ˆ e bu, o ntemo nkatu. ˆ Kansi, e tombe kina e bu ke kikala diaka una kiakala ko muna nsi vava yakala mu mpasi, ekolo e nsi a Zebulune ye nsi a Nafetali yavezwanga. a Kansi muna ntangwa ilanda, Oyandi okitula yo se ya zitu—e nzila ina vana ndambu a mbu, muna zunga kia Yodani, Ngalili ya esi zula. 2 O nkangu wakangadilanga muna tombe Umwene o ntemo ayingi. Vo i awana bazingilanga muna nsi a ntombe kin’e bu O ntemo ubatemene. b 3 Okitwidi e zula se kianene; Owokese kikilu e kiese kiau. Bayangalele vana ntadisi aku, Wauna o nkangu uyangalelanga muna ntangw’a nkutika, Nze awana bekayananga e sanzu ye kiese kiawonso. 4 Kadi otolwele e vangu kia mazitu mau, O nti bewandilwanga muna mavembo mau, o nkau a mfidi au a salu, Nze muna lumbu ya Midiani. c 5 E nsampatu zawonso za makesa zizakamesanga o ntoto vava bekangalanga Ye mvuatu miawonso mizele yo menga Mikituka se lekwa ya lemesena tiya. 6 Kadi tuwutilu mwana, d Tuveno mwan’ayakala; O luyalu lukala1 vana mavembo mandi. e Oyikilwa vo Nludiki a Sivi, f Nzambi Nengolo, g Se dia Mvu ya Mvu, Mfumu a Luvuvamu.

9

9:6 1 Yovo “E kimfumu kikala.”

YESAYA 9:7-21 7 O wokela kwa luyalu lwandi,1 Yo luvuvamu vana kunda kia kimfumu kia Davidi a Ye muna kintinu kiandi, ke kukala nsuka ko, b Kitoma sikila c yo sikinua Muna unsongi d ye ndungidi, e Tuka owau yakwele mvu. O vema kwa Yave a vu kuvanga wo. 8 Yave otumini diambu mu kuma kia Yakobo, E diambu dibwididi Isaele. f 9 O nkangu awonso uzaya dio —Eferaime ye esi Samaria— Ana bevovanga kuna umvuania yo lulendo lwa ntima miau vo: 10 “E bilikisi zisotoka, Kansi mu matadi mavalwa tutungila. g E nti mia sikomore mizengelo, Kansi oyeto tuvingisa e nsedele vana fulu kiandi.” 11 Yave obundumana e mbeni za Resine mu kunuanisa Ofila e mbeni zandi bavanga diambu, 12 E Suria ituka kuna este, Afelesetia betuka kuna weste,1h Beziula e nua miau mu mina Isaele. i Muna mambu mama mawonso, o makasi mandi ke mavilukidi ko, Kansi, o koko kwandi kwakinu kwalambuka mu wanda. j 13 Kadi o nkangu ke uvutukidi ko kwa Ndiona okubawandanga; Ke bavavidi Yave a vu ko. k 14 Muna Isaele, Yave obutuna Ntu yo nkila, ntombo ye diadia,1 mu lumbu kimosi. l 15 O nunu ona otoma zitiswanga yandi i ntu, 9:7 1 Yovo “kimfumu kiandi.” 9:12 1 Mvovo wa sina: “tuka kuna nima.” 9:14 1 Nanga, “lundala ye tutu.”

946 KAPU 9 a Luk 1:32, 33

16

b Nk 72:1, 7 Dan 2:44

17 c 2Sa 7:16, 17 Lus 11:15

d Yes 42:1 Mat 12:18

e Nk 45:6 Yes 32:1 Yer 23:5 Ayi 1:8

f 2Nti 17:6

g Am 5:11

h 2Tu 28:18

18

i Nsi 31:17

j Yes 5:25 Yes 10:4

19

k 2Nti 17:13, 14 Os 7:10 Am 4:6 Am 5:6

20 l 2Nti 17:6 Os 10:15

 Ndambu ya 2 a Nsi 13:1-3

b Nsi 4:25, 26

c Yes 5:25

d 2Tu 28:6

e Yes 5:25

21

E ngunza ivananga tuludiku twaluvunu yandi i nkila. a Awana befilanga o nkangu wau bekubatungianesanga, Awana befilwanga bevilakeswanga. Kiaki i kuma o Yave ke yangalela matoko ma nkangu wau ko, Ye awana bakondwa mase ye akento bafwilwa akala a nkangu wau ke kubafwila nkenda ko Kadi yau awonso avengomoki ye avangi a mambi b Yau awonso oma ma uzowa bevovanga. Muna mambu mama mawonso, o makasi mandi ke mavilukidi ko, Kansi, o koko kwandi kwakinu kwalambuka mu wanda. c Kadi o bi ukweme nga tiya, Ubomwene mvanga ye nkeka za mfinda. Ukwika tiya muna kanka ya mfinda, Yo kituka se matuti ma mwisi. Muna makasi ma Yave a vu E nsi ikweme o tiya, O nkangu ukituka se lekwa ya lemesena tiya. Ke vena muntu ko ofwila mpangi andi e nkenda. O mosi ozenga nsuni kuna lunene Kansi okala kaka ye nzala; O mosi odila kuna lumonso Kansi ke yukuta ko. Konso muntu odia o nsuni a koko kwandi, Manase odia Eferaime, O Eferaime odia Manase. Yau awole benuanisa Yuda. d Muna mambu mama mawonso, o makasi mandi ke mavilukidi ko, Kansi, o koko kwandi kwakinu kwalambuka mu wanda. e

947

ˆ Tatu kwa awana besokanga e nsiku miansoki, a Awana bekwamanananga soneka nkanikinu miampasi, Mu lembi fundisa o mfundu a nsukami, Mu lembi vana e ndungidi kw’awana basakalele vana vena nkangu ame, b Mu bonga mavua ma akento bafwilwa akala Yo sanza o wana bakondwa mase! c Adieyi nuvanga muna lumbu kia tumbu, d Vava lufwasu lutuka ´ kwanda? e Kwa nani nukwenda vavila lusadisu f Ye akweyi nusisa mavua meno?1 Kukala yedi ovanga ko, avo ke batalala kaka ko vana vena abakami Yovo bwa vana vena awana bavondelo. Muna mambu mama mawonso, o makasi mandi ke mavilukidi ko, Kansi, o koko kwandi kwakinu kwalambuka mu wanda. g “Ekwe! O Nsuri, h O nkau wasongela makasi mame i Ye mvuala ina ova koko kwandi i yasongela e kudi diame! Ikuntuma kanuana ye zula kia avengomoki, j Kanuanisa o nkangu umfungisi o makasi; Ikunkanikina kasanza sanzu diayingi yo baka lekwa yayingi Kabadiatakesa nga nteke muna nzila. k Kansi, oyandi ke kala ye ngindu zazi ko O ntim’andi ke ukana vanga diambu diadi ko;

10 2

3

4

5

6

7

10:3 1 Yovo “nkembo eno.”

YESAYA 10:1-14 KAPU 10 a Lev 19:15 Nsi 1:16, 17

b Am 2:7, 8 c Nsi 27:19 Yak 1:27

d Os 9:7 e Nsi 28:49, 50 f Os 5:13 g Yes 5:25 Yes 9:12

h Tuk 10:9, 11 i 2Nti 17:3 Yes 8:3, 4 Yes 10:24

j 2Nti 17:6 k Nsi 28:45, 63 2Nti 17:22, 23

 Ndambu ya 2 a 2Nti 18:19, 24 b Am 6:2 c 2Tu 35:20 d 2Nti 17:24 e 2Nti 19:11, 13 f 2Nti 17:5 2Nti 18:9, 10

g 2Nti 16:8, 9 h 2Nti 19:17, 18 i 2Nti 18:33, 34 2Tu 32:16, 19

j 2Nti 18:19 2Nti 18:28, 35

k 2Nti 15:29 2Nti 17:6 2Nti 18:11 1Tu 5:26

l 2Nti 16:8 2Nti 18:16

m 2Nti 18:19, 25

Kadi e kani dia ntim’andi i fukisa, I fwasa zula yayingi, ke yakete ko. 8 Kadi oyandi ovovele vo: ‘Nga e mfumu zame ke atinu ko yau awonso e? a 9 Nga o Kaleno b kena nze Kankemisi c ko e? Nga o Kamati d kena nze Ampadi e ko e? Nga o Samaria f kena nze Damaseke g ko e? 10 O koko kwame kubakidi e yintinu isambilanga fwafwala ya nzambi, Ana bena vo e teke yau yavalwa isundidi eyi ya Yerusaleme ye Samaria o ulolo! h 11 Nga kivanga kwa Yerusaleme ye teke yandi ko Wauna yavanga kwa Samaria ye fwafwala yandi ya nzambi e?’ i 12 “Vava o Yave kefokola e salu kiandi kiawonso vana Mongo a Zione ye muna Yerusaleme, otumba1 o ntinu a Asuri mu kuma kia ntim’andi walutiangu ye ntal’andi ya umvuania ye yalulendo. j 13 Kadi ovovele vo: ‘Ivangila e diambu diadi muna nkum’a koko kwame Ye muna ngangu zame, kadi i nkwa ngangu. Ikatula e mingilu mia nkangu k Yo kutumuna tusalu twau, l Nze nkwa nkuma, isakidika awana bena mo. m 14 Nze muntu olweke vana nzialwa, O koko kwame kubonga tusalu twa minkangu; Nze muntu okutikanga maki mabembolwa, Ikutika o nkangu awonso ova ntoto! Ke vena ona opupumuna 10:12 1 Mvovo wa sina: “itumba.”

YESAYA 10:15-32 15

16

17

18

19

20

21 22

mave mandi ko yovo ziula o nua ngatu kienga.’” Nga e soka1 dikuyitundidika vana vena ndiona ozengelanga dio e? Nga e si2 kikuyitundidikanga vana vena ndiona ozengela kio e? Nga o nkau a ulenda nikuna ndiona ozangwidi yo e? Yovo nkau wazangula ndiona kavangilwa mu nti ko e? Muna kuma kiaki, o Mfumu aludi, o Yave a vu Otandisa o nkangu andi1 akwa mpongo, b Olemesa tiya twangolo kuna nsi a nkembo andi. c O Ntemo a Isaele d ukituka se tiya, e O Mvauki andi se nlaku; Uyoka yo bomona e nkeka zandi za mfinda ye mvanga miandi mu lumbu kimosi. Osukisa emvimba o nkembo a mfinda andi ye wa mpatu andi a nti miyimanga bundu; Dikala nze vava o mbevo ketandanga. f E nti misala muna mfind’andi Miakete kaka mikala, emi milenda tangwa kwa kingianangiana. Muna lumbu kiakina, awana besala muna Isaele Ye awana besala o moyo muna nzo a Yakobo Ke beyekama diaka kwa ndiona wabawandanga ko; g Kansi, beyekama kwa Yave, Wa Mvauki a Isaele, ye kwikizi kiawonso. Nsadiswa kaka ivutuka, E nsadisw’a Yakobo, kwa Nzambi Nengolo. h E Isaele, kana una vo nkangu aku, Una nze senge dia kalunga,

10:15 1 Yovo “sengele.” 2 Yovo “dinguengue.” 10:16 1 I sia vo, “Nsuri” iyikilu muna tini kia 5 ye kia 24.

948 KAPU 10 a Yes 10:5 b 2Tu 32:21 c Yes 30:30, 31 d Nk 84:11 e Yes 9:5 Yes 30:27 Yes 31:8, 9 Nak 1:6

f Yes 37:36 g 2Tu 28:20, 21 Os 5:13 Os 14:3

h Yes 65:9 Os 1:10, 11

 Ndambu ya 2 a Yes 1:9 b Yes 28:22 c Rom 9:27, 28 d Nsi 28:45, 63 e 2Nti 18:13 Yes 10:5

f Luv 14:3, 9 g 2Nti 19:35 h 2Tu 32:21 Yes 30:32 Nak 3:7

i Afu 7:25 Afu 8:21 Nk 83:11

j Luv 14:21, 27 k Yes 9:4 Nak 1:13

l Yes 14:25 m 2Nti 19:35 Yes 37:35, 36

n Yos 7:2 o 1Sa 13:2 1Sa 14:31

p Yos 21:8, 17 2Tu 16:6

q Afu 20:13 r Os 5:8 s Yos 21:8, 18 Yer 1:1

t 1Sa 22:18, 19

Nsadiswa kaka ivutuka. a Nzengo za fukisa zibakamene, b O unsongi ukubamina1 nga kizalu. c 23 Elo, nzengo za fukisa zibakilu kwa Mfumu, o Yave a vu, Zilungana muna nsi yawonso. d 24 Muna kuma kiaki, i wau wuwu kavovele o Mfumu, o Yave a vu: “E nkangu ame uzingilanga muna Zione, kumoni wonga wa Nsuri ko, ona okunuwandilanga muna nzuadi e ye okunuzangulwilanga o nkau andi nze una wavanganga Engipito. f 25 Kadi ntangwa yakete kaka isidi e tumbu kiame se kifokoka; makasi mame meviluka muna yau muna kubafwasa. g 26 Yave a vu okunwandila muna nzwangi, h nze vava kasunda Midiani vana tadi dia Orebe. i E mvual’andi ikala vana mbu, oyandi ozangula yo nze una kavanga kwa Engipito. j 27 Muna lumbu kiakina, e zitu diandi dikatulwa vana vembo diaku, k E vangu kiandi kikatulwa vana nsingu aku, l E vangu kitololwa m mu kuma kia mazi.” 28 Oyandi olweke kuna Ayate; n Oviokele muna Mingerone; Osisidi e funda yandi muna Mikemase. o 29 Basaukidi o nkoko; Balele muna Ngeba; p E Rama izakamene, e Ngibeya q ya Saulu itinini. r 30 Kaza mu ngolo, e mwan’ankento a Ngalimi! Sia e sungididi, e Laisa! E Anatote wa nsukami! s 31 E Madamena itinini. Esi Ngebime bavavidi e tininu. 32 Muna lumbu kiakina, oyandi oningama muna Nobe. t 10:22 1 Yovo “E tumbu kikubamina.”

949

33

34

Onikuna e nkome andi muna mongo a mwan’ankento a Zione, E kundubulu kia Yerusaleme. Tala! O Mfumu aludi, wa Yave a vu, Mu zenga kena e tayi muna ´ zu diangolo; a ´ E nti misundidi o la mu zengwa mina, ´ Mina mianda mukululwa mina. Oyandi ozengele kanka ya mfinda muna sadilwa kia sengwa,1 O nkwa nkuma obwisa e Lebanone. Muna sinza kia Yisai b muvaika tayi, c Muna mianzi miandi muvaika ntombo d iyima e mbongo. O mwand’a Yave ukunyitalela, e O mwand’a ngangu f ye wa umbakuzi, O mwand’a ndongesela ye wa nkuma, g O mwand’a zayi ye wa vumi wa Yave. Oyangalela muna vumi wa Yave. h Ke fundisila muna mbona meso ko, Ngatu tumbila kaka mu dina kawidi. i Ofundisila nsukami muna unsongi, Otumbila kuna ziku muna wete dia alembami a nza. Owandila e nza muna nkau a nu’andi j Ovondela yimpumbulu muna fulumwinu kia1 befo yandi. k O unsongi ukala se mponda muna luketo lwandi, E ziku mpe se mpond’a luketo lwandi. l

11 2

3

4

5

10:34 1 Yovo “soka.” 11:4 1 Yovo “mwand’a.”

YESAYA 10:33–11:12 KAPU 10 a 2Tu 32:21 Yes 37:36

 KAPU 11 b Ru 4:17

c

d

e

f g h i j

1Sa 17:58 Mat 1:1, 6 Luk 3:23, 32 Mav 13:22, 23 Rom 15:12 Nk 132:11 Yes 53:2 Lus 5:5 Lus 22:16 Yer 23:5 Yer 33:15 Zak 3:8 Zak 6:12 Yes 42:1 Yoa 1:32 Mav 10:38 Luk 2:52 Yes 9:6 Ayi 5:7 Yoa 7:24 Yoa 8:16 Nk 2:9 Nk 110:2 Lus 19:11, 15 2Te 2:8 Lus 3:14

k l 

Ndambu ya 2 a Yes 65:25 b Yez 34:25 c Os 2:18 d Yes 2:4

e

f g h

i j k

l m n o p

Yes 35:9 Yes 60:18 Mik 4:4 Yes 51:3 Yes 56:7 Yes 65:25 Nk 22:27 Kab 2:14 Rom 15:12 Lus 22:16 Tuk 49:10 Yes 49:22 Yes 62:10 Mav 11:18 Mav 28:28 Yes 11:16 Yes 27:13 Yer 44:28 Mik 7:12 Yer 44:15 Sef 3:10 Dan 8:2 Yes 66:19 Eze 1:2, 3 Yes 49:22 Yes 62:10

6 E dievua dikala vamosi yo mwan’a meme, a O ngo obubama vamosi yo mwan’a nkombo, O mwan’a ngombe ye nkosi1 ye bulu kia mazi, yau awonso bekala vamosi;2b E kingiana-ngiana kikubafila. 7 E ngombe yo use bedila vamosi, O wan’au bebubamena vamosi. O nkosi odia e titi nga ngombe. c 8 O mwana oyemanga osakanena vana wulu dia mpidi, O mwana watauka osia koko kwandi vana nu’a niok’a ˆ manga a mpondi. 9 Ke bevanga mbi ko d Ngatu fwasa konso lekwa muna mongo ame awonso wavauka, e Kadi e nza izala kieleka yo zayi wa Yave Wauna o maza mefukilanga kalunga. f 10 Muna lumbu kiakina, o mwanzi a Yisai g utongama se sinsu1 kwa minkangu. h E zula kwa yandi ikwenda mu vava luludiku,2i E fulu kiandi kia vundila kikituka se kia nkembo. 11 Muna lumbu kiakina, Yave olambula diaka o koko kwandi, ˆ mu nkumbu anzole, mu kula e nsadisw’a nkangu andi ana basala muna Asuri, j muna Engipito, k muna Paterose, l muna Kuse, m muna Elame, n muna Sina,1 muna Kamati ye muna sanga ya mbu. o 12 Otongeka sinsu1 mu kuma kia zula yo kutakesa esi Isaele ana bamwangana, p okutakesa esi 11:6 1 Yovo “mwan’a nkosi a mika miayingi muna nsingu.” 2 Nanga, “O mwan’a ngombe yo nkosi vamosi bedila.” 11:10 1 Yovo “se lunzi dia sinsu.” 2 Yovo “E zula yandi ivava.” 11:11 1 I sia vo, Babele. 11:12 1 Yovo “lunzi dia sinsu.”

YESAYA 11:13–13:4 Yuda ana bamwangana muna ko´ nko ya ya nza. a 13 E kimpala kia Eferaime kivila, b Awana bebangikanga Yuda befukiswa. Eferaime ke mwena Yuda kimpala ko, Yuda mpe ke bangika Eferaime ko. c 14 Oyau benuanisa e miongo mia1 Afelesetia kuna weste; Ntwadi besanza o nkangu a Este. Belambula koko kwau2 kwa Edome d ye Moabe, e Ye Aneyamone bekuyisakidika kwa yau. f 15 Yave okayanesa1 e nsuvil’a2 mbu a Engipito g Onikuna o koko kwandi muna Nzadi.3h Muna mpemon’andi ya tiya4 owanda yo muna nkoko miandi nsambwadi, Ye oviokesela mo wantu ye nsampatu zau. 16 Vekala ye bala-bala i ituka kuna Asuri mu kuma kia nsadisw’a nkangu andi, j Nze una vakadila ye nzila muna lumbu kina Isaele kavaika muna nsi ya Engipito. Kieleka, muna lumbu kiakina ovova vo: “E Yave, ivutwidi o matondo, Kadi, kana una vo makasi wamfungila, Makasi maku makulukidi malembe-malembe, ongeye umfiaulwisi. k 2 Tala! Nzambi i luvuluzu lwame. l Ikumbunda e vuvu, kizakama ko; m

12

11:14 1 Mvovo wa sina: “benuanisa e vembo dia.” 2 Yovo “nkum’au.” 11:15 1 Nanga, “oyumisa.” 2 Mvovo wa sina: “lubini lwa.” 3 I sia vo, Uferate. 4 Yovo “Muna mwand’andi.”

950 KAPU 11 a Nk 147:2 Yes 66:20

b 2Tu 30:1, 10 Yer 31:6

c Yer 3:18 Yez 37:16, 19 Os 1:11

d Am 9:11, 12 Ob 18

e Yes 25:10 f Yer 49:2 g Luv 14:22 h Tuk 15:18 i Yes 19:23 Yes 27:13 Yes 35:8 Yes 40:3 Yes 57:14 Yer 31:21

j Eze 1:2, 3 

KAPU 12 k Nsi 30:3 Nk 30:5 Nk 85:1 Nk 126:1 Yes 40:2 Yes 66:13

l Yes 45:17 m Yes 26:4 

Ndambu ya 2 a Nk 118:14 Os 1:7

b Yes 49:10 c 1Tu 16:8 Nk 105:1, 2

d Luv 15:2 e Nk 149:3 f Nk 98:1 

KAPU 13 g Yes 1:1 h Yer 25:12 Yer 50:1-3 Lus 18:2

i Yer 51:12 Yer 51:27, 28

j Yes 45:1

Kadi o YA,1 o Yave i ngolo zame yo nkum’ame, Oyandi okitukidi se luvuluzu lwame.” a 3 Nutekela o maza kuna kiese, Muna nto za luvuluzu. b 4 Muna lumbu kiakina nuvova vo: “Nuvutula matondo kwa Yave, nuvovela nkumbu andi, c Nuzayisa mavangu mandi vana vena nkangu! Nusamuna vo e nkumbu andi yatunda. d 5 Nuyimbidila Yave o nkunga, e kadi mambu manene kavangidi. f Yambula ediadi diazayiswa mu nza yawonso. 6 Kaza yo yengoloka ye kiese, ongeye ozingilanga muna1 Zione, Kadi o Mvauki a Isaele ona una ova kati kwaku wanene.” Nsangu za mfundisa zina Yesaya g wa mwan’a Amoze kawa muna mona-meso mu kuma kia Babele: h 2 “Nutongeka e sinsu1i va mongo a matadi. Nubakazila, nubalawulwila o koko, Kimana beza kota muna mavitu ma azitu. 3 Mpene nkanikinu kwa awana yasola.1j Mbokele makesa mame kimana basonga makasi mame, Ana bena ye kiese kiayingi. ´ 4 Nuwa, ndonga ina muna miongo; ´ ´ E zu diau dina nga zu dia ulolo wa nkangu! ´ Nuwa, o mazu ma yintinu,

13

12:2 1 “YA,” i mpila yankufi ya yikila e nkumbu Yave. 12:6 1 Mvovo wa sina: “ongeye musi.” 13:2 1 Yovo “lunzi dia sinsu.” 13:3 1 Mvovo wa sina: “kwa avauki ame.”

951

5

6

7

8

9

10

11

12

Ye ma zula ikutakene! a Yave a vu mu kutika kena makesa mu nuana e vita. b ´ Tuka kuna nsi ina kwanda, c Tuka kuna nsuk’a zulu, Yave ye nuaninua ya makasi mandi mukwiza bena Muna fwasa e nza yawonso. d Nudila, kadi e lumbu kia Yave kifinamene! Kikwiza se lufwasu lutuka kwa Mpungu-ngolo. e Muna kuma kiaki, moko mawonso meyovoka, E ntima miawonso mia wantu mizeloka mu kuma kia wonga. f O wantu mu zakama bena. g Babakamene kwa nkatanga ye mpasi, Nga nkento una mu nsongo. Betalanga yo wonga kwa muntu yo nkwandi, Ye ndose zizele yo lukendalalu. Tala! E lumbu kia Yave kilweke, Kiampasi, kianganzi ye nsita za makasi, Mu kitula e nsi se kuma kia mwena wonga, h Ye mu fwasa asumuki bena mo. Kadi e ntetembwa za zulu ye buka yau1i Ke ivana ntemo ko; E ntangwa vava ivaika ibukama e tombe, E ngonde ke ivana miezi ko. Tumba itumba e nza mu kuma kia bi wandi, j Yo wantu ambi mu kuma kia bi wau. Isukisa lulendo lwa akwa lulendo, Yo kulula umvuania wa abangiki. k Ikitula dio se diampasi mu

13:10 1 Mvovo wa sina: “ye Kesile zau,” nanga Orione uyikanga ye buka ya ntetembwa inzungidi.

YESAYA 13:5-20 KAPU 13 a Dan 5:28 b Yer 50:15 c Yer 50:9

13

Yer 51:28

d Yer 51:11 e Yes 13:18 Yer 50:13

f Yer 50:43

14

g Dan 5:6 h Yer 50:23, 29 i Yob 9:9 Yob 38:31 Am 5:8

15

j Nk 137:8 Yer 51:37 Lus 18:2

16

k Yer 50:29 Dan 5:22, 23

 Ndambu ya 2 a Yer 50:30 Yer 51:3, 4

17

b 1Nti 10:11 c Yer 51:29 d Yer 50:16

18

e Yer 51:3, 4 f Nk 137:8, 9 g Yes 21:2 Yer 50:9 Yer 51:11 Dan 5:30, 31

19

h Yer 50:14 i Yes 47:5 Dan 4:30

j Yes 47:1 k Tuk 19:24, 25 Yer 50:40

l Yer 50:3, 13 Yer 51:29, 37 Lus 18:21

20

mona o muntu ke mu wolo wakenzwa ko, a Mu mona wantu ke mu wolo wa Ofire ko. b Kiaki i kuma izakamesena e zulu, O ntoto unikunua yo katuka vana fulu kiandi c Muna nsita za Yave a vu, muna lumbu kia nsita za makasi mandi. Nze nkayi ikulaneswanga, nze kambi dikondelo mvungudi, Konso muntu ovutuka kwa nkangu andi; Konso muntu otayila kuna nsi andi. d Konso ona osoloka, tompolwa ketompolwa, Konso ona obakama ofwila muna nsosolo. e E nsedia miau mizengononua vana meso mau, f E nzo zau zisanzua, Akento au belekwa mu kingolo. Ikubabundumwina esi Madai banunuanisa, g Ana bebadikilanga e palata se ma kiakondwa o mfunu Ana ke beyangalelanga wolo ko. E mfumba miau mikosomona matoko; h Ke bemwena mbongo a vumu nkenda ko Ngatu fwila yingiana-ngiana e nkenda. E Babele, e kintinu kisundidi o nkembo1 muna yitinu yawonso, i O wete yo lulendo lwa Akaladi, j Ikituka nze mbanz’a Sodoma ye Ngomora vava o Nzambi kafwasa zo. k Ke mu zingila diaka muntu ko, Ke mu zingilwa diaka ko muna mbandu zawonso. l

13:19 1 Yovo “vienga.”

YESAYA 13:21–14:13 O Arabe ke simika mo nzo andi ya ngoto ko, Avungudi ke bevundisila mo makambi mau ko. 21 E bulu ya makanga ibubamena mo; E nzo zau zizala ye mafungu. E seteleke zizingila mo, a E nkombo za mfuta1 zitakuziokela mo. 22 E bulu iwokanga iwokela ´ muna nzo zandi zanda, E mbulu ziwokela muna nzo zandi zambote-mbote. E ntangw’andi ifinamene, e lumbu yandi ke ilambulwa ko.” b Kadi Yave ofwila Yakobo e nkenda, c osola diaka Isaele. d Okubasikidisa1 muna nsi au, e e nzenza zikubayikama, zilaminina e nzo a Yakobo. f 2 E nkangu mikubabonga yo kubavutula1 vana fulu kiau, muna nsi a Yave, e nkangu mikituka se ntaudi zamakala ye zamakento za nzo a Isaele; g e Isaele ikanga awana babanata muna kinkole yo yala awana babasadisanga e salu yangolo.2 3 Muna lumbu kina o Yave kekuvundisa muna mpasi zaku, muna ntokani zaku ye muna ubundu una wasiwa, h 4 ongeye oveza ntinu a Babele muna kingana eki: “Ekwe nsuka kasukidi ndiona wasadisanga akaka e salu yangolo!1 O lubangamu lufokokele! i 5 Yave otolwele o nkau a kimpumbulu, E mvual’a ayadi, j 6 Ndiona wawendeng’e nkome kwa nkangu ntangwa zawonso kuna makasi, k Ndiona wayadiding’e zula

14

13:21 1 Nanga, “nkuya mina nga nkombo.” 14:1 1 Yovo “Okubavundisa.” 14:2 1 I sia vo, mivutula Aneyisaele. 2 Yovo “yo sakidika afidi au a salu.” 14:4 1 Yovo “o mfidi a salu.”

952 KAPU 13 a Lus 18:2

7 b Yer 51:33 

KAPU 14

8

c Lev 26:42

d Zak 1:17

e Nsi 30:1-3 Yes 66:20 Yer 24:6 Yez 36:24

9

f Yes 56:6, 7 Yes 60:3 Zak 8:22, 23

g Yes 61:5 Zak 2:8, 9

h Eze 3:1 Eze 9:8 Yer 30:10

i Yer 50:23

j Nk 125:3

10

11

k 2Tu 36:17 Yer 50:17

 Ndambu ya 2 a Kab 1:6 Zak 1:15

12 b Nk 126:2 Yes 49:13 Yer 51:48 Lus 18:20

c Lus 18:22

13 d 2Tu 36:17 Yer 51:7 Yez 29:19 Dan 5:18, 19

e Yes 47:7 Dan 4:30

kuna nsita yo lubangamu lwangolo. a Owau e nza yawonso ivundidi, ivuvamene. O nkangu ukazidi ye kiese. b Kana nkutu i nti mia sipelese miyangalele mu kuma kiaku, Kumosi ye nsedele mia Lebanone. Mivovele vo: ‘Tuka wabwididi, Ke vena nzengi a nti ko wizidi kutuzenga.’ Kana nkutu i Ziami1 kuna nsi mu zaka-zaka kina Mu wanana yaku vava okulumuka. Mu kuma kiaku, e ziami kisikamesa awana bakondelo nkuma muna lufwa, Afidi awonso bena vo abangiki2 ova nza. Kitelamese atinu awonso a zula vana kunda yau ya kimfumu. Yau awonso bamvovese vo: ‘Ongeye mpe otovokele nga i yeto e? Okitukidi nga i yeto e? O umvuania waku ukulumwinu muna Ziami,1 Kumosi ye mazu ma nsambi zaku. c E mimvidi miyalumukini kuna nsi aku nga mfulu, E ngambu2 i vunga diaku.’ Ekwe mpila osangumukini tuka kuna zulu, Ongeye ntetembwa a nkezimi, mwan’a nkielelo! Ekwe mpila ozengelo yo nungunua vana ntoto, Ongeye wasundanga e zula! d Ongeye ovovele muna ntim’aku vo: ‘Tomboka itomboka kuna zulu. e

14:9, 11 1 Yovo “Seol,” i sia vo, ziami kia wantu awonso. Tala Nsas’a Mvovo. 14:9 2 Mvovo wa sina: “E nkombo zawonso za makoko.” 14:11 2 Yovo “nsalu.”

953

14

15 16

17

18

19

20

Izangika e kunda kiame kia kimfumu vana ntandu a ntetembwa za Nzambi, a Yo vuanda vana mongo a lukutakanu, Kuna nsuka-nsuka za node. b Itomboka vana ntandu a matuti; Ikuyifwananesa yo Mpungunene.’ Kansi, okulumunua yamuna Ziami,1 Yamuna sina dia wulu. Awana bekumona bekutungununa; Bekufinama yo kutaluziola yo vova vo: ‘Nga ndioyu i muntu wanikwining’e nza, Ona wazakamesenge yitinu, c Ona wakitula e nza nga makanga Yo bangula e mbanza zandi, d Ona kayambulanga abakami andi ko bavutuka kuna nzo?’ e Atinu awonso a zula, Elo, yau awonso, balekele kuna nkembo, Konso muntu muna ziami kiandi.1 Vo i ngeye, olozelo kondwa kwa ziami, Nga ntombo angemi,1 Ofukilu kwa mavimbu ma awana batompwelo muna nsosolo, Ana bekulumukanga muna wulu diazala yo matadi, Nga vimbu didiatakeso. Ongeye kuzikwa kumosi ye atinu ko, Kadi ongeye ofwasidi e nsi aku, Ovondele o nkangu aku. E nkumbu a mbongo a wantu ambi ke iyikwa diaka ko.

14:15 1 Yovo “Seol,” i sia vo, ziami kia wantu awonso. Tala Nsas’a Mvovo. 14:18 1 Mvovo wa sina: “muna nzo andi.” 14:19 1 Yovo “tayi kiangemi.”

YESAYA 14:14-29 KAPU 14 a Dan 5:22, 23

b Nk 48:1, 2

c Yer 51:25

d 2Nti 25:21 Yes 64:10

e 2Nti 24:12, 14 2Nti 25:11

 Ndambu ya 2 a Yes 43:14 Yer 50:25 Yer 51:56

b Yer 51:62

c Yes 13:1, 21 Yer 50:35, 39 Lus 18:2

d 2Tu 32:21, 22 Yes 30:31 Yes 31:8 Yes 37:36, 37

e Yes 10:24

f Nk 33:11 Ngn 19:21 Ngn 21:30 Yes 46:11

g 2Tu 20:5, 6 Yes 43:13

h 2Nti 16:20 2Tu 28:27

21 Nukubika e fulu kia vondela wan’andi Mu kuma kia bi wa akulu au, Kimana balembi telama yo vua e nza Yo zadisa e nza ye mbanza zau.” 22 “Ikubatelamena,” a u kavovele o Yave a vu. “Ifukisa emvimba muna Babele e nkumbu andi, nsadiswa andi, mbongo andi ye ana belanda,” b u kavovele o Yave. 23 “Ikitula yo se vua dia nsekele ye zunga kia mayanga, ikomba yo muna sesa kia lufwasu,” c u kavovele o Yave a vu. 24 Yave a vu odidi e ndofi vo: “Wauna ngindwidi i una divangamena, Wauna nkanini i una dilunganena. 25 Ikosomona Nsuri muna nsi ame, Ikundiatakesa muna miongo miame. d E vangu kiandi kikatulwa muna nkangu ame, E zitu diandi dikatulwa vana mavembo mau.” e 26 Ezazi i nzengo zibakilu mu kuma kia1 nza yawonso, Okwaku i koko kulambukidi mu kuma kia2 zula yawonso. 27 Kadi Yave a vu obakidi e nzengo, Nani olenda zo fungisa? f O koko kwandi kulambukidi, Nani olenda ko vutula? g 28 Muna mvu una o Ntinu Akazi kafwa, h Nzambi watwika e nsangu ezi: 29 “E Felesetia, ke mosi ko omu ngeye ofwete yangalala, Wau vo e mvual’a ndiona wanuwandanga itolwelo. 14:26 1 Mvovo wa sina: “Ediadi i longi diveno kwa.” 2 Yovo “kukubamene mu wanda.”

YESAYA 14:30–15:9

30

31

32

Kadi muna mwanzi a nioka a ˆ muvaika niok’a manga ampondi, b E mbongo andi ikala se niok’ampondi itilumukanga.1 Ekolo wan’antete a akondami bedia Ye asukami belekela mu luvuvamu, Ivondela o mwanzi aku muna nzala, Ina isala omu ngeye vondwa ivondwa. c Dila, e vitu! Kaza, e mbanza! Kendalala nukendalala yeno awonso, e Felesetia! Kadi o mwisi utuka kuna node, Ke kesa dimosi ko divengomokene muna nlonga andi.” Adieyi bevutula kwa anati a nsangu a zula? Bekubavutula vo Yave okubidi e nkubilw’a Zione, d ˆ I muna mutinina awana bakondwa nsadisi muna nkangu andi. Nsangu za mfundisa mu kuma kia Moabe: e Wau vo ifwasilu mu fuku umosi kaka, E Are f ya Moabe ikangilu o nua. Wau vo ifwasilu mu fuku umosi kaka, E Kire g ya Moabe ikangilu o nua. Oyandi otombokele kuna Nzo1 ye kuna Dibone, h Kuna mabata mu dila. O Moabe odididi mu kuma kia Nebo i ye Medeba. j E ntu miawonso mivadilu, k e nzevo zawonso zizengelo. l Bavuete e ngoto muna nzila zau. Vana nludi miau ye muna

15

2

3

954 KAPU 14 a 2Tu 26:3, 6 b 2Nti 18:1, 8

Yez 25:16 Yoe 3:4 Am 1:6-8 Sef 2:4 Zak 9:5

d Nk 48:1-3 Nk 87:1, 2 Nk 132:13, 14

5

 KAPU 15 e Yer 9:25, 26 Yez 25:11

f Nta 21:28 Nsi 2:9

g 2Nti 3:24, 25

6

Yer 48:31

h Yer 48:18 i Yer 48:1

7 j Nta 21:30 Yos 13:15-17

k Nsi 14:1 l Yer 48:36, 37 

8

Ndambu ya 2 a Yer 48:38 b Nta 32:37 Yes 16:9

9 c Afu 11:20 d Tuk 13:10 e Yer 48:34 f Yer 48:3, 5 g Yer 48:20

14:29 1 Yovo “niok’a tiya itilumukanga.” 15:2 1 Yovo “Tempelo.”

4

c Yer 47:1

h 2Nti 17:25, 26

ntanda1 miau, yau awonso mu dila bena; Badididi ekolo bekulumukanga. a E Kesebone ye Elale b mu kaza bena; ´ E zu dia nding’au diwakane yakuna Yaza. c Ekiaki i kuma makesa ma Moabe mekazilanga. Oyandi mu zakama kena.1 O ntim’ame ukazidi mu kuma kia Moabe. E mintayila miandi mitinini yakuna Soare d ye Engelatesilesia. e Batombokele e ntombok’a Lukiti ye dilu; Muna nzil’a Koronaime babokanene mu kuma kia nkosomoka. f Kadi e maza ma Nimerime mayumini emvimba; E titi yankunzu iyumini, E titi ifokokele, ke vasidi kana ma kimosi kia nkunzu ko. Kiaki i kuma banatini yawonso isuvidi muna ina belundanga ye muna imvuama yau; Basaukidi o ndimb’a nti mia alava. ´ E zu dia kazu diwakane muna zunga kiawonso kia Moabe. g E dilu kilweke yakuna Engelaime; E dilu kilweke yakuna Bere-elime. Kadi e maza ma Dimone mazele yo menga, Mayingi diaka ngina mau mu kuma kia Dimone: Nkosi mosi mu kuma kia mintayila mia Moabe Ye mu kuma kia awana basidi muna nsi. h

15:3 1 Yanzala kiakutakenanga nkangu mu teka, sumba lekwa yo tela mambu. 15:4 1 Yovo “Moyo andi mu zakama wina.”

955

16 2

3

4

5

6

7

Nutwika meme dimosi dia koko kwa nyadi a nsi, Tuka kuna Sela muna nzil’a makanga Yakuna mongo a mwan’ankento a Zione. Nze nuni iyinganeso vana nzialw’andi, a I una bekala o wan’amakento a Moabe vana masau ma Arenone. b “Vana e longi, lungisa e nzengo. Kitula e kini kiaku se fuku muna midi. Sweka ana bamwanganene, kuyekola ana batayidi ko. E Moabe, yambula ana bamwanganene bazingila ova kati kwaku. Kituka se swekameno kwa yau mu kuma kia mfwasi. c O mbangiki osuka, O lufwasu lufokoka, Awana bediatakesanga akaka bevila ova ntoto. I bosi, kunda kia kimfumu kitoma sikidiswa muna walakazi.1 Ndiona ovuanda vo muna saba kia Davidi, nkwa ziku kekala; d Mu unsongi kefundisila, mu nzaki kevangila edi diansongi.” e Tuwidi e nsangu za lulendo lwa Moabe—oyandi nkwa lulendo lwasaka f— Tuwidi o kuyitundidika kwandi yo lulendo lwandi ye nsita zandi; g Kansi, e mvovo miandi miankatu ke mivanga diambu ko. Ekiaki i kuma o Moabe kedidila mu kuma kia Moabe; Yau awonso bedila. h Awana bawendo dila bedila

16:5 1 Mvovo wa Kiyibere una ye nsasa vo: “zola ye walakazi ulembi suka.” Tala Nsas’a Mvovo. “Zola kulembi suka.”

YESAYA 16:1-14 KAPU 16 a Yer 48:19

b Nta 21:13

c Yer 48:8, 42

d 2Sa 7:16, 17

e Nk 45:6 Nk 72:1, 2 Yes 9:6, 7 Yes 32:1 Yer 23:5

f Yer 48:26, 29 Sef 2:9, 10

g Am 2:1

h Yes 15:2 Yer 48:20

 Ndambu ya 2 a 2Nti 3:24, 25

b Yos 13:15, 17

c Nta 32:37, 38 Yos 13:15, 19

d Yos 13:24, 25 Yer 48:32

e Yes 15:4 Yer 48:34

f Yer 48:33

g Sef 2:9

h Yes 15:5 Yer 48:36

i Yes 15:1

j Yer 48:7, 35

mu kuma kia yimbolo-mbolo ya uva ya Kire-karesete. a 8 Kadi e mpatu za Kesebone b ziyumini, O nsing’a vinyu a Sibema, c Ayadi a zula badiatakese tayi yandi yazala ye uva zambwaki;1 Eyi yalwaka yakuna Yaze; d Eyi yayalumuka muna makanga. E tayi yandi yayalumuka yo lwaka yakuna kalunga. 9 I dianu ididila mu kuma kia nsing’a vinyu a Sibema nze una ididilanga mu kuma kia Yaze. Ikuyondeleka yo mansanga mame, e Kesebone ye Elale, e Kadi e nkololo mu kuma kia bundu yaku ya nsungi a mvula ye nkutik’aku zifokokele.1 10 E kiese yo luyangalalu lukatukidi muna mpatu a nti mia bundu, Muna mpatu za vinyu ke mwina ye nkunga mia kiese ko ngatu nkololo. f Muna makaminu ke mututilwanga diaka uva ko, Kadi mfokwel’e nkololo. g 11 Ekiaki i kuma e vumu kiame kibulukwitidi mu kuma kia Moabe, h Nze nsinga mia kokolo; E ndia miame mpe mibulukwiti mu kuma kia Kirekaresete. i 12 Kana nkutu vo Moabe ukiyoyese vana bata yo kota muna nzo andi avauka mu samba, ke lenda vanga diambu ko. j 13 Emiami i mvovo kateka vova o Yave mu kuma kia Moabe. 14 Owau Yave ovovele vo: “Vitila mvu ntatu miafokoka, nze mvu 16:8 1 Yovo “tayi yandi yambwaki.” 16:9 1 Nanga, “Kadi e kazu kia vita kizidi muna bundu yaku ya nsungi a mvula ye nkutik’aku.”

YESAYA 17:1-13 mia nsadi ofutwanga,1 o nkembo a Moabe ukululwa muna mvuanga za mpila zawonso, awana besala akete kikilu bekala ye bakondwa o mfunu.” a Nsangu za mfundisa mu kuma kia Damaseke: b “Tala! E Damaseke ke ikala diaka mbanza ko, Ikituka se zumbu. c 2 E mbanza za Arowa d nkatu zisala; Zikituka se fulu ya bubamena makambi Ke vekala muntu ko okubamwesa o wonga. 3 E mbanza zazungwa e yaka vila zivila muna Eferaime, e E yitinu vila ivila muna Damaseke; f O nkembo awana besala muna Suria Ukala nze nkembo a Aneyisaele,”1 u kavovele o Yave a vu. 4 “Muna lumbu kiakina, o nkembo a Yakobo ukeveswa, E mpongo za nitu andi zitanda.1 5 Dikala nze vava o nkutiki kekutikanga masa muna mpatu O koko kwandi kukutika e ntu mia masa, Nze vava o muntu kewonzolola e nsadidila za masa muna Ndimb’a Refa. g 6 Nsadidila kaka isala, Nze vava o nti a olive uninginiswanga: Olive zole yovo zitatu kaka zabwaka zisalanga kuna tayi kia ntandu, Ziya yovo zitanu kaka muna tayi yatoma yima,” h u kavo-

17

16:14 1 Yovo “mitangwa wauna uvanganga o nsadi ofutwanga;” i sia vo, muna kolo kia mvu tatu kikilu. 17:3 1 Mvovo wa sina: “wan’a Isaele.” 17:4 1 Mvovo wa sina: “O mazi ma nsuni andi metanda.”

956 KAPU 16 a Yes 25:10 Yer 48:46, 47 Sef 2:9

 KAPU 17 b Yer 49:23 Zak 9:1

c 2Nti 16:8, 9 Yes 8:4 Am 1:5

d Nta 32:34 Yos 13:15, 16 2Nti 10:32, 33

e 2Nti 17:6 Yes 7:8 Yes 28:1, 2 Os 5:14

f 2Nti 16:8, 9

g Yos 15:8, 12 Yos 18:11, 16

h Nsi 4:27 Nsi 24:20

 Ndambu ya 2 a 2Tu 31:1

b Os 8:6, 11

c Os 10:14 Am 3:11

d Nk 50:22 Os 8:14

e Nsi 32:4 2Sa 22:32

f Nsi 28:30 Os 8:7

vele o Yave wa Nzambi a Isaele. 7 Muna lumbu kiakina, o muntu otala kwa Mvangi andi, o meso mandi metala kwa Mvauki a Isaele. 8 Ke tala kuna maziku ko, a e salu kia moko mandi; b ke tala ina yavanga e nlembo miandi ko, kiakala mavindi mavauka1 yovo maziku ma ndumbu. 9 Muna lumbu kiakina, e mbanza zandi zazungwa e yaka zikituka nze fulu kiabembolwa muna mfinda, c Nze tayi kiabembolwa vana ntadisi a Aneyisaele; Ikituka se makanga. 10 Kadi ongeye ovilakene Nzambi d a luvuluku lwaku; Kusungamene Tadi e dia nzo aku angolo ko. Ekiaki i kuma okuninanga mpatu za nti miambotembote Yo sia mo tayi kia nzenza.1 11 Muna mwini, otomene zungiˆ sa mpatu aku o lumbu, Muna mene-mene, omenese mbongo aku, ˆ Kansi, o nsalu uvila muna lumbu kia kimbevo ye nlunzi milembi fokoka. f ´ 12 Wa! Mazu ma wantu ayingi mena ko, O mazu mau nga mazu ma mbu! E zula mu mvuanga ina, ´ ´ E zu diau nga zu dia maza mangolo! ´ 13 E zula ivanga mazu nze zu dia maza mayingi. Oyandi okubasemba, oyau ´ betina kwanda, Bemwanganeswa muna miongo nga vevele ineto kwa tembwa, Nga nti miayuma mineto1 kwa kimbongela. 17:8 1 Tala Nsas’a Mvovo. 17:10 1 Yovo “nzambi za nzenza.” 17:13 1 Yovo “Nga finti fiansende fineto.”

957 14 Muna fuku, wonga. Vitila kuma kwakia, oyau ke bena diaka ko. Owau i mfutu wa wantu bekutusanzanga Ye kunku kia wantu bekutumunanga e lekwa yeto. ˆ Tatu kwa nsi izele yo mazu ma ma yamoyo itilumukanga Muna zunga kia nkoko mia Etiopia! a 2 E nsi itwikanga anati a nsangu muna nzil’a kalunga, Basauka e maza muna nzaza za mawu, oku vo: “Nuenda, yeno anati a nsangu anzaki, Kwa zula ´ kia wantu a ntel’anda ye akwa nkand’a lengoka,1 Kwa nkangu umwenuanga o wonga muna fulu yawonso, b Kwa zula kiangolo ye kisundanga,2 Kina ye nsi ikukulwiswanga kwa nkoko miayingi.” 3 Yeno awonso nukalanga ova ntoto, oyeno nuzingilanga vo, Mana numona mekala se sinsu1 kiazangulwa vana miongo, ´ ´ ´ Ye nuwa e zu nga zu dia mpungi. 4 Kadi i wau wuwu kampovese o Yave: “Yavuvama ikala yo tala e1 fulu kiame, Nze mbangazi yo mwini, Nze tuti dia dime2 muna mbangazi a nsungi a nkutika. 5 Kadi vitila nsungi a nkutika, Vava e mvuma zifokoka, e uva zabwaka,

YESAYA 17:14–19:3 KAPU 18 a Yes 20:3, 4 Yez 30:4

6

18

18:2, 7 1 Mvovo wa sina: “zula kialambuka ye kialengolwa.” 18:2, 7 2 Yovo “zula kia nkum’ayingi, kidiatakesanga.” 18:3 1 Yovo “lunzi dia sinsu.” 18:4 1 Nanga, “tuka kuna.” 2 Yovo “lowa.”

b 2Tu 12:2, 3 2Tu 14:9 2Tu 16:8

 Ndambu ya 2 a Yes 8:18

7

Yes 24:23

 KAPU 19 b Yer 25:17, 19 Yez 29:2 Yoe 3:19

c Luv 12:12

19

Yer 43:12 Yer 46:25 Yez 30:13

2 d Yes 19:11, 13

3

e Yes 8:19 Mav 16:16 Lus 18:23

E ntombo izengwa muna zengelwa ya titi E nsungu zazingama zizengwa yo katulwa. Mavimbu mau mawonso mesiswa se madia ma nuni za miongo zidianga e nsuni Se madia ma bulu ya ntoto. E nuni zidianga e nsuni vana ntandu au beviokesela e nsungi a mvula, E bulu yawonso ya ntoto vana ntandu au beviokesela e nsungi a nkutika. Muna ntangwa yayina, zula ´ kia wantu a ntel’anda ye akwa nkand’a lengoka,1 Nkangu umwenuanga o wonga muna fulu yawonso, Zula kiangolo ye kisundanga,2 Kina ye nsi ikukulwiswanga kwa nkoko miayingi, Kitwasa lukau kwa Yave a vu, Vana fulu kiyikilwanga muna nkumbu a Yave a vu, o Mongo a Zione.” a Nsangu za mfundisa mu kuma kia Engipito: b Tala! Yave olweke omu Engipito vana ntandu a tuti dikwendanga mu nzaki. E fwafwala ya nzambi za Engipito izakama vana ntadisi andi, c E ntima mia esi Engipito mizeloka. “Ifila esi Engipito banuana ye akw’au esi Engipito, Benuana muntu yo nkwandi, Konso muntu yo mpangi andi yo mfinangani andi, Mbanza ye mbanza, kintinu ye kintinu. Esi Engipito betungiana, Ivuangalakesa makani mau. d Bekwenda kwa fwafwala ya nzambi, Kwa alemvodi a nioka, kwa nganga za matombola ye kwa nganga za ngombo. e

YESAYA 19:4-21 4 Yekola iyekola Engipito vana koko kwa mfumu una vo nkwa nsita, Ntinu una vo mbangiki okubayala,” a u kavovele o Mfumu aludi, wa Yave a vu. 5 O maza ma kalunga meyuma, O nkoko uyuma, ke ukala diaka maza ko. b ´ 6 E nkoko mita e nsudi; E nsuku mia Nile ya Engipito milala yo yuma. O matutu yo mawu mewola. c 7 E nti mina muna nlambu a Nzadi a Nile, vana nu’a Nile, yuma miyuma. O ntoto wawonso wakunua e mbongo muna nlambu a Nile d yuma uyuma. e Yawonso inatwa kwa mupepe, ke ikala diaka ko. 8 Abaki a mbizi za maza mu kifwidi bekala, Awana betubanga luvaku muna Nile bekendalala, Awana beyalumunanga makonde muna maza akete kaka bekala. 9 Awana besadilanga e lino yasionua f Ye awana bevanganga nlele mia mpembe nsoni befusulwiswa. 10 Avangi andi a nlele bemweswa e mpasi; Asadi awonso befutwanga bekendalala.1 11 E mfumu za Soane g mazowa kwau. Aludiki a Faro ana basundidi e ngangu bavene tuludiku twa uzowa. h Aweyi nuvovesela Faro vo: “Omono i mwan’a akwa ngangu, Mwan’a atinu mia nz’ankulu”? 12 Ozevo, o wantu aku akwa ngangu akweyi bena? i Yambula bazayisa dina Yave 19:10 1 Yovo “bekendalala muna moyo.”

958 KAPU 19 a Yes 20:3, 4 Yer 46:25, 26 Yez 29:19

b Yez 30:12 Zak 10:11

c Luv 2:3

d Nsi 11:10

e Yez 29:10

f Luv 9:25, 31 Ngn 7:16

g Nk 78:12 Yez 30:14

h Yes 44:25

i Tuk 41:8 1Nti 4:30 Mav 7:22

 Ndambu ya 2 a Yer 46:14 Yez 30:13

b Yob 12:20, 24 Yes 19:3

c Yes 11:15

d Yes 20:3, 4 Yer 25:17, 19 Yer 43:10, 11 Yez 29:6

e Yer 43:4, 7 Yer 44:1

a vu kakanini mu kuma kia Engipito avo bazeye dio. 13 E mfumu za Soane dia uzowa kikilu bavangidi; E mfumu za Nofe1a bavunginikinu; E mfumu za makanda ma Engipito zivukumwini e nsi. 14 Yave obungwidi mwand’a mvuanga muna Engipito; b Mfumu za Engipito bavukumwini e nsi muna mawonso ivanganga, Wauna o nkwa nkolwa kelengomokenanga vana lukilu yandi. 15 Engipito ke ilenda vanga konso diambu ko, Kiakala ntu yovo nkila, ntombo yovo diadia.1 16 Muna lumbu kiakina, esi Engipito bekala nze akento, bezakama yo mona o wonga wau vo koko kwa Yave kubalambukidi mu kubanuanisa. c 17 E nsi a Yuda ikituka se kuma kia mwena wonga kwa Engipito. Vava ´ bewa e nkumbu a Yuda, bemona o wonga mu kuma kia nzengo zina Yave a vu kabakidi mu kuma kiau. d 18 Muna lumbu kiakina, mukala ye mbanza tanu muna nsi ya Engipito zivova e nding’a Kenani, e zidia e ndofi ya songa kwikizi kwa Yave a vu. Imosi muna mbanza zozo iyikilwa vo Mbanz’a Lubukumuku. 19 Muna lumbu kiakina, vekala ye ziku dia Yave vana kati kwa nsi ya Engipito ye lunzi dia Yave muna mwingilu a nsi. 20 Dikala se sinsu yo umbangi mu kuma kia Yave a vu muna nsi ya Engipito; kadi bekaza kwa Yave mu kuma kia abangiki, okubatwikila mvuluzi anene, ona okubavuluza. 21 Yave ozayakana kwa esi Engipito, esi Engipito bezaya Yave muna lumbu kiakina, beke19:13 1 Yovo “Memfise.” 19:15 1 Nanga, “lundala ye tutu.”

959 la yimenga yo vana tukau yo dia e ndofi kwa Yave yo lungisa yo. 22 Yave owanda Engipito, a owanda yo wuka yo; esi Engipito bevutuka kwa Yave, oyandi ovana e mvutu za ndodokela zau yo kubawuka. 23 Muna lumbu kiakina, vekala ye nzil’ampwena b ituka muna Engipito yakuna Asuri. I bosi, esi Asuri bekwenda muna Engipito, esi Engipito bekwenda muna Asuri, esi Engipito besadila Nzambi kumosi ye esi Asuri. 24 Muna lumbu kiakina, o Isaele okala se wantatu, kumosi ye Engipito ye Asuri, c se nsambu ova kati kwa nza, 25 kadi Yave a vu okubasambula, oku vo: “Mbula wasambulwa o nkangu ame, Engipito, ye salu kia moko mame, Asuri, ye vua diame, Isaele.” d Muna mvu una Tatani1 katumwa kwa Sangone wa Ntinu a Asuri kenda kuna Asedode, e oyandi wanuanisa Asedode yo kutumuna yo. f 2 Muna ntangwa yayina, Yave wavovela muna Yesaya g wa mwan’a Amoze, oku vo: “Wenda, vula e ngoto muna luketo lwaku yo katula e nsampatu muna malu maku.” Ovangidi wo, oyantikidi kangala kimpene1 yo malu makondwa e nsampatu. 3 I bosi, Yave ovovele vo: “Wauna o selo kiame Yesaya kekangalelanga kimpene yo malu makondwa e nsampatu mu mvu ntatu se sinsu h ye lulukisu lwa mana mebwila Engipito i ye Etiopia, j 4 i una o ntinu a Asuri kefidila abakami a Engipito k ye mintayila mia Etiopia, amatoko ye anunu, i sia vo, kimpene yo malu makondwa e nsampatu ye mataku vana mbazi, e nsoni za1 Engipito. 5 Bemona o wonga yo fusuka e nsoni

20

20:1 1 Yovo “mfumu a makesa.” 20:2 1 Yovo “kangala ye nlele mia nsi.” 20:4 1 Mvovo wa sina: “e kimpene kia.”

YESAYA 19:22–21:5 KAPU 19 a Yes 19:1 Yer 46:13

b Yes 11:16 Yes 35:8 Yes 40:3

c Zak 2:11

d Nsi 32:9 Nk 115:12 Yes 61:9

 KAPU 20 e Yos 13:2, 3

f Am 1:8

g Yes 1:1

h Yes 8:18

i Yes 19:1

j Yes 18:1

k Yes 19:4 

Ndambu ya 2  KAPU 21 a Yes 13:1, 20

b Yes 13:4, 18

c Yer 51:11, 28 Dan 5:28, 30

d Nk 137:1 Yes 14:4, 7 Yes 35:10

e Kab 3:16

f Dan 5:1

mu kuma kia Etiopia babundiding’e vuvu ye Engipito babundiding’e tulu.1 6 Muna lumbu kiakina, awana bezingilanga muna nlambu a mbu bevova vo: ‘Tala dina dibwididi ndiona twabundiding’e vuvu, ndiona twele atinina katusadisa yo kutuvuluza vana moko ma ntinu a Asuri! Owau, aweyi tuvulukil’e?’” Nsangu za mfundisa mu kuma kia makanga ma kalunga:1a O lufwasu lulweke wauna yimbongela ikombelanga e sude, Tuka kuna makanga, tuka kuna nsi imwesanga wonga. b 2 Mona-meso kiampasi kisengomweno kwa mono: O nyekodi ovangidi mambu ma kinyekodi, O mfwasi mu fwasa kena. E Elame, tomboka! E Madai, zunga! c Sukisa isukisa e bumu yawonso katwese. d 3 Ntokanene kwayingi1 mu kuma kia mona-meso kiaki. e Mbakamene kwa nkatanga, Nga nkento owutanga. ´ Kilenda wa ko mu kuma kia ntokani; Kilenda mona ko mu kuma kia ntokani. 4 O ntim’ame mu dudila wina; uzakamene mu kuma kia wonga. O fuku yalakukilanga o moyo unzakamese. 5 Nuyala o meza yo kubika e kunda! Nudia yo nua! f Oyeno amfumu, nutelama, nukusa1 e ngubu o mazi!

21

20:5 1 Yovo “ina basivikidinge o vienga kwandi.” 21:1 1 Nanga zunga kia Babele yankulu uyikanga. 21:3 1 Mvovo wa sina: “Luketo lwame luzele ye mpasi.” 21:5 1 Yovo “nulenga.”

YESAYA 21:6–22:4 6 Kadi i wau wuwu kampovese o Yave: “Wenda, sia nyingidi kimana kazayisanga mana kemona.” 7 Oyandi omwene kalu dia vita dituntwanga kwa mvalu miole, Kalu dia vita dituntwanga kwa mabuluku, Kalu dia vita dituntwanga kwa samo. Otomene tala ye sungididi kiawonso. 8 I bosi, okazidi nga nkosi: “E Yave, muna mwini ntelamene ova ntandu a yingidilu ntangwa zawonso, Yo telama ova fulu kiame kia kinyingidi konso fuku. a 9 Tala kina kikwizanga: Wantu muna kalu dia vita dituntwanga kwa mvalu miole!” b I bosi ovovele vo: “Ibwidi! E Babele ibwidi! c E teke yavalwa yawonso ya nzambi zandi ikosomokene ova ntoto!” d 10 E nkangu ame una udiatakeso, E mbongo a1 bundilu diame, e Inuzayisi mana ngwidi kwa Yave a vu, wa Nzambi a Isaele. 11 Nsangu za mfundisa mu kuma kia Duma:1 Muntu okumbokelanga tuka kuna Seyire: f “E nyingidi, aweyi wina o fuku? E nyingidi, aweyi wina o fuku?” 12 O nyingidi ovutwidi vo: “O kuma se kukia, o fuku mpe ukwiza. Avo nuzolele yuvula, nuyuvula kweno. Nuvutuka diaka!” 21:10 1 Mvovo wa sina: “E wan’a.” 21:11 1 Ina ye nsasa vo: “Dingalala.”

960 KAPU 21 a Yez 3:17 Kab 2:1

b Yer 50:3, 9 Yer 51:27, 28

c Yes 13:19 Yes 14:4 Yes 45:1 Yer 51:8 Dan 5:28, 30 Lus 14:8 Lus 18:2

d Yer 50:2 Yer 51:44, 52

e 1Nti 8:46

f Tuk 32:3 Nsi 2:8 Nk 137:7

 Ndambu ya 2 a Yer 25:17, 23

b Yob 6:19 Yer 25:17, 23

c Tuk 25:13 Nk 120:5 Nks 1:5 Yes 42:11 Yer 49:28 Yez 27:21

 KAPU 22 d Yer 6:6

e Yes 3:1 Yer 38:2 Man 4:9

f 2Nti 25:4, 5

g 2Nti 25:11

13 Nsangu za mfundisa mu kuma kia nzanza: Oyeno muna mfinda nuleka, muna nzanza, E buka ya esi Dedane ikangalanga ye samo zau. a 14 Oyeno nuzingilanga muna nsi a Tema, b Nutwasa o maza kwa nkwa vuina, Ye mbolo kwa ndiona otinini. 15 Kadi batinini o nsosolo, o nsosolo uvolelo muna nkutu, Yo mfumba wakubama mu nonga ye vita yangolo. 16 Kadi i wau wuwu kampovese o Yave: “Vitila mvu mosi wafokoka, nze mvu mia nsadi ofutwanga,1 o nkembo awonso wa Keda c ufokoka. 17 Atubi a nzanza ana besala muna makesa ma Keda akete kaka bekala, kadi Yave wa Nzambi a Isaele ovovele wo.” Nsangu za mfundisa mu kuma kia Ndimb’a Monameso:1d Nkia diambu dibwididi, difididi nkangu aku awonso mu tomboka kuna nludi? 2 Ongeye wazala wakala ye mvuanga, Mbanz’a mazu, e vata dia kiese. Wantu aku bavondwa, ke bavondelwa mu nsosolo ko, Ngatu fwila mu vita. e 3 Abangiki aku awonso batinini kumosi. f Bakangilu lembi sadila mfumba. Awonso ana basoloka bakangilu, g ´ Kana una vo kwanda batinini. 4 Ekiaki i kuma yavovela vo: “Nuvengomona meso meno oku ngina,

22

21:16 1 Yovo “mitangwa wauna uvanganga o nsadi ofutwanga;” i sia vo, muna kolo kia mvu mosi kikilu. 22:1 1 E mvovo miami Yerusaleme miyikanga.

961 Bokomoka ibokomoka ye dilu. a Ke nukwamanani kumfiaulwisa ko Mu kuma kia lufwasu lwa mwan’ankento1 a nkangu ame. b 5 Kadi kiaki i lumbu kiamvuanga, kiadiatakesa ye kiazakamu, c Kuna kwa Mfumu Yave a vu, Muna Ndimb’a Mona-meso. E yaka mu bwiswa kina d Ye kazu mu kuma kia lusadisu kiwakane kuna mongo. 6 Elame e obongel’e nkutu yazala ye nzanza, Olweke ye makalu ma vita ye mvalu,1 Kire f okatwidi e fukwa kia2 ngubu. 7 E ndimba miaku miambotembote Mizala yo makalu ma vita, E mvalu mikiatama1 vana vitu, 8 O lutaninu lwa1 Yuda lukatulwa. “Muna lumbu kiakina otala kuna lundilu dia nuaninua dia Nzo a Mfinda, g 9 numona ulolo wa mbamvu muna yaka ya Mbanz’a Davidi. h Nukutika maza ma zinga kiayanda. i 10 Nutanga e nzo za Yerusaleme, nuwula e nzo mu siamisa e yaka. 11 Nutima e wulu vana kati kwa yaka yau yole mu lundila e maza ma zinga kiankulu, kansi ke nutala kwa Mvangi Anene ko ona wavanga yo, ke numona Ndiona wakubika yo ko se tuka kolo. 12 Muna lumbu kiakina, o Mfumu, Yave a vu, Oboka nkoki a dilu yo lukendalalu, j 22:4 1 Nanga e mvovo miami nkenda ye ngemba miyikanga. 22:6 1 Yovo “akwa mvalu.” 2 Yovo “Kire okubikidi e.” 22:7 1 Yovo “Akwa mvalu bekiatama.” 22:8 1 Yovo “E rido ya.”

YESAYA 22:5-23 KAPU 22 a Yer 4:19 Yer 8:18, 19 Yer 9:1

b Mik 1:8, 9

c Mik 7:4

d 2Nti 25:10 Nek 1:3

e Tuk 10:22

f 2Nti 16:9

g 1Nti 7:1, 2

h 2Nti 25:9, 10 Yer 52:7

i Nek 3:15

j Yoe 2:17 

Ndambu ya 2 a Yes 5:12 Yes 56:12 Am 6:1, 4 Luk 17:27 Yak 5:5

b 1Ko 15:32

c Lev 26:31 Yes 1:11 Yer 15:1 Yez 24:13

d 2Nti 18:37 2Nti 19:2

e 2Nti 18:26, 37

f Tuk 41:41, 42 Est 8:15

g Lus 3:7

Mu katula o luvanda yo vuata e ngoto. 13 Kansi, vena yo nkembo yo luyangalalu, Mvondw’a ngombe ye mvondw’a mameme, Ndiw’a mbizi ye ndu’a vinyu. a ‘Yambula twadia yo nua, kadi o mbazi fwa kweto tufwa.’” b 14 I bosi, Yave a vu osengomwene diambu edi kwa mono:1 “‘E mbi yayi ke ifukilwa ko yavana oyeno nufwa,’ c u kavovele o Mfumu, Yave a vu.” 15 I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave a vu: “Wenda kwa selo kiaki, kwa Sebena, d ona olunga-lunganga e nzo,1 umvovesa vo: 16 ‘Nkia lekwa una kiau okwaku? Nani i yitu kiaku okwaku, mu kwiza kuyitimina e ziami okwaku?’ Okuyitiminanga e ziami vana fulu kiazanguka; okuyivosonuenanga e vundilu1 muna tadi. 17 ‘Tala! O Yave okutuba kuna nsi muna ngolo zawonso, okukanga muna ngolo zawonso. 18 Kieleka, otoma kuzinga yo kutuba nga somba muna nsi ˆ ˆ yasanzuka. Ikuna ofwila, ikuna kukala makalu maku mavita ma nkembo, e nzo a mfumu aku ifusuka e nsoni. 19 Ikukunkula vana fulu kiaku yo kukatula e kiyekwa kiaku. 20 “‘Muna lumbu kiakina ibokela selo kiame Eleyakime e wa mwan’a Kilekiya, 21 ikumvuika e yunga kiaku yo toma kunkanga e mponda aku, f isia e wisa kiaku vana koko kwandi. Okala e se kuna kwa esi Yerusaleme ye kuna kwa nzo a Yuda. 22 Isia e nsabi za nzo a Davidi g vana vembo diandi. Oyandi oziula, ke vekala muntu ko okanga; oyandi okanga, ke vena muntu ko oziula. 23 Ikunkoma nze nsonso 22:14 1 Mvovo wa sina: “muna matu ˆ mame.” 22:15 1 Yovo “o l umbu.” 22:16 1 Mvovo wa sina: “e nzo.”

YESAYA 22:24–23:13 vana fulu kiangolo,1 okituka se kunda kia kimfumu kiankembo kwa nzo a se diandi. 24 Bemanika nkembo wawonso wa1 nzo a se diandi muna yandi: wana ye atekolo,2 i sia vo, mvungu miawonso miakete, pidi ye mbidika zawonso zanene. 25 “‘Muna lumbu kiakina,’ u kavovele o Yave a vu, ‘e nsonso yakomwa vana fulu kiangolo1 ikatulwa, a ikendonua yo sotoka, e zitu kesimbininanga disotoka yo wosakana, kadi yandi kibeni Yave ovovele wo.’” Nsangu za mfundisa mu kuma kia Turo: b Nudila, yeno nzaza za Tasisi! c Kadi e ningameno dia nzaza difwasilu; ke mulendi kotwa diaka ko. Ediadi dibasengomweno tuka kuna nsi ya Kitimi. d 2 Nukala e pi-i, yeno nuzingilanga muna nlambu a mbu. E minkiti mia Sidone e misaukanga o mbu mivuamisi. 3 Vana ntandu a maza mayingi i vayendelanga e mbwaza za1 Siko,2f ˆ O nsalu a Nile, o mfutu andi, Yo twasa nluta kwa zula yayingi. g 4 E Sidone, fusuka e nsoni, e swekameno diangolo muna kalunga, Kadi o kalunga ovovele vo: “Kikedi ye nsongo mia wuta ko, kiwutidi mpe mwana ko, Kiasansa wan’amakala ko ngatu longa wan’amakento.”1h 5 Nze una diakala vava wantu ´ bawa e nsangu za Engipito, i

23

22:23, 25 1 Mvovo wa sina: “fulu kiakwele mvu.” 22:24 1 Yovo “Imanika e zitu diawonso dia.” 2 Yovo “mbongo.” 23:3 1 Mvovo wa sina: “mbongo a.” 2 I sia vo, e tayi kia Nzadi a Nile. 23:4 1 Mvovo wa sina: “mienze.”

962 KAPU 22 a Yes 22:15, 17 

6

KAPU 23 b Yer 25:17, 22 Yer 47:4 Yez 26:3 Yez 27:2 Yoe 3:4 Am 1:9, 10 Zak 9:3, 4

7

c 2Tu 9:21 Yez 27:25

8

d Tuk 10:2, 4 Yer 2:10 Yez 27:6

e Tuk 10:15 Yez 27:8

f Yer 2:18

9

g Yez 27:32, 33 Yez 28:4

h Yer 47:4 i Yes 19:1, 16 

Ndambu ya 2 a Yez 27:35

10

Yez 28:19

b Yez 28:2

11

c Dan 4:37 Yak 4:6

d Yes 23:1 Yez 26:14, 17

12

e Yez 26:5, 15 f Yez 26:13 g Yez 27:6 h Yes 13:19 Kab 1:6

i Yes 10:12 Nak 3:18 Sef 2:13

13

Wantu betokana mu kuma kia nsangu za Turo. a Nusauka o mbu yo kwenda kuna Tasisi! Nudila, yeno nuzingilanga muna nlambu a kalunga! Nga yayi i mbanz’aku eyi yakala ye kiese tuka kuna nz’ankulu, tuka muna lumbu yandi yantete? Malu mandi mamfididi ku nsi ´ ˆ zanda kimana kakala kuna. Nani obakidi Turo e nzengo zazi, Ona wakayanesanga kolowa, Ona wakala ye minkiti miakala vo zimfumu, Ona wakala ye minkiti miazitiswanga omu nza yawonso? b Yave a vu yandi kibeni obakidi e nzengo zazi, Mu fokola lulendo lwandi lw’awonso mu kuma kia vienga kwandi, Muna sakidika awonso ana bazitiswanga omu nza yawonso. c E mwan’ankento a Tasisi, sauka e nsi aku nze Nzadi a Nile. Ke vena diaka fulu kiavangila nzaza1 ko. d Olambwidi o koko kwandi muna kalunga; Ozakamese yitinu. Yave okanikini vo e swekameno diangolo dia Fenisia diafwaswa. e Oyandi ovovele vo: “Ongeye kuyangalala diaka ko, f Ongeye obangikwanga, e mwenze wa mwan’ankento a Sidone. Telama, sauka kuna Kitimi. g Kana nkutu kwakuna, kusolola vundu ko.” Tala e nsi ya Akaladi! h Owau i nkangu—ke Asuri i ko—

23:10 1 Nanga, “ningameno dia nzaza.”

963 Oyau bankitwidi1 se fulu kizingilanga bulu ya makanga. ´ Batelamese nzo zau zanda za vita; Babangwidi e nzo zandi ´ zanda zangolo, a Bankitwidi se zumbu. 14 Nudila, yeno nzaza za Tasisi, Kadi e swekameno dieno diangolo difwasilu. b 15 Muna lumbu kiakina, e Turo ivilakanua mu mvu 70, c e lumbu ya zingu ya ntinu mosi. Kuna mfoko a mvu 70, Turo ikituka nze i nkembi1 oyikwanga muna nkunga owu: 16 “Bonga e kokolo, zieta e mbanza, nge nkembi1 wavilakanua. Toma sika e kokolo kiaku; Yimbila nkunga miayingi, Kimana oyau basungamena.” 17 Kuna mfoko a mvu 70, Yave osia diaka e sungididi kiandi kwa Turo, e Turo ivutukila diaka e salu yandi,1 ivanga kindumba ye yintinu yawonso ina ova nza. 18 Kansi, e nluta miandi yo mfutu andi ukituka se lekwa kiavauka kwa Yave. Ke ulundwa ko ngatu wonzekwa, kadi o mfutu andi ukala se wa nkangu a Yave, kimana badia yo yukuta yo vuata mvuatu miambote. d Tala! Yave okatula awonso muna nsi1 yo sisa yo e nkatu. e Bukika kebukika yo,2f yo mwanganesa wantu andi. g 2 Diau dimosi dibwila wantu awonso: Kwa nkangu yo nganga, Kwa ntaudi ayakala yo mfumu andi, Kwa ntaudi ankento yo mfumu andi ankento,

24

23:13 1 Nanga, “Turo.” 23:15, 16 1 Yovo “nkento a ndumba.” 23:17 1 Yovo “o mfutu andi.” 24:1 1 I sia vo, Yuda ye Yerusaleme. 2 Yovo “Oyandi otekeka e ndose andi.”

YESAYA 23:14–24:10 KAPU 23 a Yez 26:8, 9 b Yes 23:1 c Yer 25:8, 11 Yer 27:3, 6

3

d Yes 60:5 

KAPU 24 e Yes 5:5 Yer 4:6 Yez 6:6

4

f 2Nti 21:13 g Nsi 28:63, 64 Nek 1:8 Yer 9:16

5

 Ndambu ya 2 a Yez 7:12, 13 b Lev 26:31 Nsi 29:28

6

c Yer 4:28 Man 1:4

d Lev 18:24 Nta 35:33, 34 2Tu 33:9 Yer 3:1 Yer 23:10, 11 Man 4:13

7

e 2Nti 22:13 Dan 9:5

f Mik 3:11

8

g Luv 19:3, 5 Luv 24:7 Yer 31:32 Yer 34:18-20

h Lev 26:15, 16

9

i Nsi 4:27 Nsi 28:15, 62

j Yer 8:13 Yoe 1:10

k Yes 32:12 l Yer 7:34 m 2Nti 25:8-10

10

Kwa nsumbi yo nteki, Kwa ndevesi yo ndevi, Kwa nsompeki ovavanga nluta ye nsompi ofutanga yo nluta. a Awonso bekatulwa emvimba omu nsi; Sanzwa isanzwa emvimba, b Kadi Yave ovovel’e diambu diadi. E nsi mu kimfwidi1 ina; c mu tanda ina. O ntoto uyimanga e mbongo uyumini; mu vila wina. O nkangu atunda a nsi utandidi. E nsi ifunzwilu kw’awana bezingilanga mo, d Kadi bavengomoken’e nsiku, e ˆ Basobel’e mına, f Bakulwidi e kangu dia mvu ke mvu.1g Ekiaki i kuma e sibu kifwasilanga e nsi, h Awana bekalanga mo bebadikilwanga vo akwa kuma. Ekiaki i kuma benena se akete ana bekalanga mo, Akete kikilu basidi. i E vinyu ampa mu kifwidi1 ina, o nsing’a vinyu ulengele, j Awonso bakedi yo ntim’a kiese mu buma bena. k ´ E zu diakiese dia tumbamba difokokele; O mazu m’awana bakembelanga mavuidi; ´ E zu diakiese dia kokolo difokokele. l Benuanga vinyu kondwa kwa nkunga, O malavu mankolwa se mandudi kwa awana benuanga mo. E mbanza yasala e nkatu ibangukidi; m E nzo zawonso zizikamene

24:4, 7 1 Nanga, “yuma.” 24:5 1 Yovo “kangu diankulu.”

YESAYA 24:11–25:3 11

12 13

14

15

16

17 18

19

kimana mwalembi kota muntu. Bekazanga muna nzila wau vo e vinyu nkatu. E kiese kiawonso kifokokele; E kiese kia nsi kivididi. a E mbanza ikitwilu se zumbu; E vitu diwudilu yo kituka se fuku dia matadi. b Kadi i wau wuwu ukala muna nsi, vana vena minkangu: Nze vava o nti a olive unikunuanga, c Nze nsadidila za uva kuna mfoko a nkutika. d Bezangula e ndinga zau, Bekaza ye kiese. Tuka kuna kalunga,1 besamuna o nene wa Yave. e Bekembelela Yave muna zunga kia ntemo;1f Muna sanga ya mbu, bekembelela e nkumbu a Yave wa Nzambi a Isaele. g Tuwidi nkunga tuka kuna nsuk’a nza: “Nkembo1 kwa Nzambi ansongi!” h Kansi mpovele vo: “Mu tanda ngina, mu tanda ngina! Ekwe omono! O nkangu uyekwele mfinangani zau; O nkangu wakinu yekola e mfinangani zau.” i O wonga yo mawulu ye ntambu mikuvingilanga, ongeye okalanga omu nsi yayi. j Konso ndiona otina mazu memwesanga o wonga obwa muna wulu, Ye konso ndiona ovaika muna wulu obakama muna ntambu. k Kadi e mielo mia maza kuna zulu miziulwa, E nkubilwa za nsi zizakama. E nsi ipasukidi; E nsi inikukini; E nsi izakamene mu ngolo. l

24:14 1 Yovo “weste.” 24:15 1 Yovo “kuna este.” 24:16 1 Yovo “Vienga.”

964 KAPU 24 a Man 5:15 b Yes 32:14 Yer 9:11 Man 1:4 Man 2:8, 9

c Nsi 24:20 d Yer 6:9 Yez 6:8

e Yes 40:9 Yer 31:12 Yer 33:10, 11

f Yes 43:5 g Yes 11:11 Yes 60:9

h Luv 15:11 Eze 9:15 Nk 145:7 Lus 15:3

i Yer 9:2, 3 j Yer 8:3 Yez 14:21

k Yer 48:44 l Yer 4:24 

Ndambu ya 2 a 2Nti 21:16 2Tu 36:15, 16 Yer 14:20

b Lus 21:23 c Nk 97:1 Lus 11:17

d Nk 132:13 Yes 12:6 Yoe 3:17 Mik 4:7 Zak 2:10

e 1Nti 8:11 

KAPU 25 f Nk 40:5 Nk 98:1 Nk 107:8 Nk 145:1, 4

g Nk 33:11 h Nsi 32:4 Nek 9:33

20 E nsi isansale nga muntu una ku nkolwa, Ikwenda kunima yo kuntwala nga nsampa unikunua kwa tembwa. E sumu diandi dizitidi omu yandi, a Bwa ibwa, ke itelama diaka ko. 21 Muna lumbu kiakina, Yave osia e sungididi kiandi kwa vu kia zulu Ye kwa atinu ova ntoto. 22 Bekutakeswa Nga abakami basilu mu wulu dimosi, Besiwa muna pelezo ya nsi a ntoto Vava vevioka lumbu yayingi, besiwa e sungididi. 23 E ngonde yalunga imona e nsoni, E ntangwa yankezimi imona e nsoni, b Kadi Yave a vu okitukidi se Ntinu c muna Mongo a Zione d ye muna Yerusaleme, Nkwa nkembo vana ntadisi a akuluntu a nkangu andi.1e E Yave, ngeye i Nzambi ame. Itundidikidi, nkembele nkumbu aku, Kadi ovangidi mambu masivi, f O mambu wakana1 tuka kuna nz’ankulu, g Muna kwikizi, h muna sikididi. 2 Kadi okitwidi mbanza se fuku dia matadi, Okitwidi e mbanza yazungwa e yaka se zumbu. E mbanza anzenza ke isidi diaka mbanza ko; Ke itungululwa diaka ko. 3 Muna kuma kiaki, nkangu ankuma ukukembelela;

25

24:23 1 Mvovo wa sina: “ntadisi a akuluntu andi.” 25:1 1 Yovo “malongi wavana.”

965 4

5

6

7

8

9

E mbanz’a zula ya abangiki ikumona wonga. a Kadi okitukidi se swekameno diangolo kwa ndiona okondelo nsadisi, Se swekameno diangolo kwa nsukami muna mpasi zandi, b Se tininu dia mvul’a mupepe angolo, Ye viozi mu kuma kia mbangazi. c Vava e mpemok’abangiki ikalanga nze mvula mupepe iwandamanga mu yaka, Nze mbangazi muna ntoto ayuma, Ongeye okululanga mazu ma anzenza. Wauna e mbangazi ikululwilwanga kwa kini kia tuti, Muna mpila yayi, o nkung’abangiki usukisu. Omu mongo wau, d Yave a vu okubikila nkangu miawonso E lambu dia madia mambote, e E lambu dia vinyu yambote,1 Dia madia mambote mazala yo nluku, Dia vinyu yambote, yakenzwa. Vana mongo wau, oyandi okatula1 fukwa kifukanga nkangu miawonso O nlele una2 vana ntandu a zula yawonso. Oyandi ofokola1 lufwa yakwele mvu, f O Mfumu Yave okunguna mansanga muna ndose zawonso. g Okatula lusembo lwa nkangu andi omu nza yawonso, Kadi yandi kibeni Yave ovovele wo. Muna lumbu kiakina bevova vo:

25:6 1 Yovo “vinyu yalundwa ye boto.” 25:7, 8 1 Mvovo wa sina: “omina.” 25:7 2 Yovo “E fukwa kina.”

YESAYA 25:4–26:3 KAPU 25 a Nk 46:10 Nk 66:3 Yez 38:23

b Nk 46:1 Nak 1:7 Sef 3:12

c Nk 91:1 Nk 121:5-7 Yes 49:10

d Yes 11:9 Yes 65:25

e Nk 72:16 Nk 85:11, 12 Yer 31:12

f Os 13:14 1Ko 15:54 2Ti 1:10 Lus 20:14

g Yes 35:10 Lus 7:17 Lus 21:4

 Ndambu ya 2 a Yes 25:1 b Nk 37:34 Nk 146:5

c Mik 7:7 d Nk 20:5 Sef 3:14, 15

e Nk 132:13, 14 Yes 12:6

f Yes 15:1 Sef 2:9

g Yer 48:29 Yak 4:6

 KAPU 26 h Yer 33:10, 11 i Luv 15:1 2Sa 22:1 Yes 12:5

j Nk 48:2, 12 k Yes 60:18 Zak 2:4, 5

l Yes 60:11 m Nk 119:165 Yes 54:13 Flp 4:6, 7

n Nk 9:10 Yer 17:7

“Tala! Ondioyu i Nzambi eto! a Tusidi e vuvu kieto muna yandi, b Oyandi okutuvuluza. c Ondioyu i Yave! Tusidi e vuvu kieto muna yandi. Yambula twamona e kiese yo yangalela muna luvuluzu lwandi.” d 10 Kadi o koko kwa Yave kuvundila vana mongo wau, e E Moabe idiatakeselwa vana fulu kiandi f Nga titi idiatakeselo vana fuku dia mbole. 11 Oyandi owanda yo1 muna moko mandi Wauna o muntu osiensianga2 kewandilanga o maza muna moko mandi mu siensia, Okulula lulendo lwandi g Muna kuwandila muna moko mandi mazeye toma wanda. 12 Oyandi owula e mbanza yazungwa e yaka, ´ Ye yaka yandi yanda ya lutaninu; Obwisa yo vana ntoto, vana mbundukutu kikilu. Muna lumbu kiakina, muna nsi a Yuda h mu yimbilwa nkunga owu: i “Tuvuidi mbanz’angolo. j Oyandi okitula luvuluzu se yaka ya mbanza ye mongo a lutaninu. k 2 Nuziula mavitu l kimana e zula kiansongi kiakota, E zula kikangadilanga kuna ziku. 3 Otanina awana bebundanga kikilu e vuvu muna ngeye;1 Ongeye okubavana luvuvamu lwa ntangwa ke ntangwa, m Kadi kwa ngeye bebundanga e vuvu. n

26

25:11 1 I sia vo, Moabe. 2 Yovo “otanga mansa.” 26:3 1 Nanga, “awana bena ye ngindu ke zisobanga ko.”

YESAYA 26:4-19 4 Bunda e vuvu muna Yave yakwele mvu, a Kadi o YA1 Yave i Tadi diakwele mvu. b 5 Kadi okulwidi awana bazingilanga vana fulu kiazanguka, e mbanza yazanguka. Oyandi obwisidi yo, Oyandi obwisidi yo vana ntoto; Otubidi yo vana mbundukutu. 6 O kulu kudiatakesa yo, Idiatakeswa kwa malu ma mumbona-mpasi, kwa tambi ya nkondami.” 7 E nzil’a muntu ansongi yasingama.1 Wau vo ongeye wasingama, Oleleka e nzil’a muntu ansongi. 8 E Yave, ekolo tuvavanga e nzila zaku zansongi, Kwa ngeye tusianga e vuvu kieto. Nkumbu aku yo luyindulu lwaku tulakukilwanga o moyo.1 9 Muna fuku, mbwene kikilu e viangi kiaku muna ntima ame,1 Elo, o mwand’ame ukwamanene kuvava; c Kadi vava ofundisanga e nza, Awana bezingilanga muna nsi belongokanga unsongi. d 10 O kimpumbulu kana nkutu vo osongelo e dienga, Ke longoka unsongi ko. e Kana nkutu muna nsi ya unsongi,1 mbi kaka kevanga, f Ke mona nene wa Yave ko. g 11 E Yave, o koko kwaku kuzangukidi, kansi ke bamwene ko ko. h 26:4 1 “YA,” i mpila yankufi ya yikila e nkumbu Yave. 26:7 1 Yovo “yalelama.” 26:8 1 I sia vo, o Nzambi ye nkumbu andi ifwete sungamenua yo samunua. 26:9 1 Yovo “muna moyo ame.” 26:10 1 Yovo “nsi ya mambu mambote.”

966 KAPU 26 a 2Tu 20:20 Nk 62:8 Ngn 3:5

b Nsi 32:4, 31

12

c Nk 63:6 Nk 119:62 Luk 6:12

13 d Nk 9:8 Nk 58:10, 11 Nk 85:11, 13 Nk 96:13 Nk 97:2 Yes 61:11

14

e Nk 106:43

f Yer 2:7 Os 11:7

g Nk 28:5 Yes 5:12

15

h Yes 6:9 

Ndambu ya 2 a Yes 57:19 Yer 33:6, 7

16

b 2Tu 12:7, 8 c 2Ti 2:19

17

d Yer 51:39

e Yes 60:21

f 1Nti 4:21

18

g Nk 78:34, 35 Os 5:15

h Yes 25:8 Os 13:14 Mak 12:26 Yoa 5:28, 29 Yoa 11:24, 25 Mav 24:15 1Ko 15:21 1Te 4:14 Lus 20:12, 13

19

Oyau bemona o vema osonga mu kuma kia nkangu aku, befusuka e nsoni. Elo, o tiya twakubikilwa atantu aku tukubabomona. E Yave, ongeye okutuvana luvuvamu, a Kadi mawonso tuvanganga Ngeye okutuvananga o nkuma wa vanga mo. E Yave wa Nzambi eto, katula ngeye, twayalwa kwa mfumu zankaka, b Kansi, nkumbu aku kaka tukembelelanga. c Oyau bafwidi; ke bekala diaka moyo ko. Ke bena yo nkuma ko muna lufwa, ke betelama ko. d Kadi ovutwidi e sungididi kiaku kwa yau Mu kubafwasa yo kubavunzuna balembi sungamenua diaka. E Yave, owokese e zula Ongeye owokes’e zula; Uyikembese. e Oyalumwini kikilu e mingilu miawonso mia nsi. f E Yave, muna ntangw’ampasi, kwa ngeye batinini; Vava ubatumbidi, baziwidi e ntima miau muna sambu kia nsi a ntima. g Nze nkento wayimita ozolele wuta Una mu nsongo ye okazanga mu kuma kia nsongo, I wau twina mu kuma kiaku, e Yave. Tuyimiti, tukedi mu nsongo, Kansi, dina nze yeto tuwutidi mupepe. Ke tutwese luvuluzu ko omu nsi, Ke vawutukidi muntu ko kazingila omu nsi. “Mafwa maku mezinga. Mavimbu ma nkangu ame1 metelama. h

26:19 1 Mvovo wa sina: “O mavimbu mame.”

967

20

21

Nusikama yo kaza ye kiese, Oyeno nukalanga muna mbundukutu a ntoto! a Kadi e dime1 diaku dina nga dime dia mene-mene,2 O ntoto uyambula vo awana bakondelo nkuma muna lufwa bavutuka zinga.3 Wenda, e nkangu ame, nukota muna masuku meno ma kati, Yo kanga yelo yeno. b Nuyisweka mu fikolo Yavana makasi mevioka. c Kadi tala! Yave olweke tuka vana fulu kiandi Muna fundisa awana bezingilanga omu nsi mu kuma kia bi wau, E nsi isenzeka e mbungul’andi a menga Ke ifuka diaka mavimbu mandi ko.” Muna lumbu kiakina, Yave muna nsosolo andi angolo, ampwena ye wankuma, d Ovutula e sungididi kiandi kwa Leviatane,1 e nioka ikwendelanga mu nswalu, Kwa Leviatane, e nioka yazingalakana, Oyandi ovonda e vangwa kiampwena kikalanga muna kalunga. Muna lumbu kiakina, nuyimbidila nkento1 o nkunga owu: “E mpatu a uva zivaikisanga e vinyu!2e Omono Yave, ikuntaninanga. f Ntangwa zawonso ikunyitidilanga o maza. g Ikuntaninanga fuku yo mwini,

27

2

3

26:19 1 Yovo “lowa.” 2 Nanga, “dime dia titi.” 3 Yovo “o ntoto uwuta awana bakondelo nkuma muna lufwa.” 27:1, 9 1 Tala Nsas’a Mvovo. 27:2 1 Nanga Isaele uyikanga, ovava oyikilwanga nze nkento ye nze nsing’a vinyu. 2 Yovo “e vinyu ya fulu-fulu.”

YESAYA 26:20–27:10

Yer 26:18 Man 2:5 Yez 36:4

Kimana valembi kala ona okumvanga e mbi. a Kina diaka ku makasi ko. b Nkia mpil’a mvanga ye nkeka za mfinda zikuntelamena muna vita e? Ikubadiatakesa yo kubayoka kumosi vana tiya. Vo ke wau ko, yambula kenda muna swekameno diame diangolo. Yambula kavanga yame luvuvamu; Elo, yambula kavanga yame luvuvamu.” Muna lumbu ikwiza, Yakobo ovaikisa e mianzi, Isaele ovaikisa e ntombo ye mvuma, c Oyau bezadisa e nsi ye mbongo. d Nga kafwete wandwa muna mpila bekunwandilanga? Yovo kafwete vondwa muna mpila ina wantu andi bavondelo? Otantana yo nkento mu kazu kiangolo vava okunsidika Oyandi oyinga o nkento muna tembwa kiandi kiangolo muna lumbu kia tembwa kia este. e Muna mpila yayi, o bi wa Yakobo uyambulwilwa, f Owau ukala se mfwilu2 vava e sumu diandi dikatulwa: Okitula matadi mawonso ma ziku Nze matadi ma mpemba matutilu, Ye ke vesala kana vindi dimosi diavauka1 ko ngatu ziku dia ndumbu. g Kadi e mbanza yazungwa e yaka isala e nkatu; O madilu mevilakanua yo sala e nkatu nga makanga. h ˆ I muna o mwan’a ngombe kedila yo bubama Yo dia e tayi yandi. i

i Yes 32:14

27:9 2 Mvovo wa sina: “Eyayi ikala se mbongo awonso.”

KAPU 26 a Tuk 3:19

4

b Tuk 7:15, 16 Luv 12:22, 23 Ngn 18:10

c Nk 27:5 Nk 91:4

5

 KAPU 27 d Nsi 32:41 Yer 47:6

e Nk 80:8 Yes 5:1 Yer 2:21

6

f Nsi 33:29

g Yes 35:6 Yes 41:18 Yes 58:11

7

 Ndambu ya 2 a Nk 121:4 Yes 46:3, 4

8

b Nk 85:2, 3 Yes 12:1

c Yez 39:25 Os 14:5

9

d Yes 60:21, 22 Yer 30:18, 19

e Yer 4:11 Yez 13:13

f Yes 4:4 Yes 48:10

g Mik 5:13, 14

h Yes 6:11, 12

10

YESAYA 27:11–28:11 11 Vava e tayi yandi iyuma, Akento bekwiza, betolola yo, Yo lungila yo tiya. Kadi o nkangu wau ke una yo umbakuzi ko. a Kiaki i kuma o Mvangi au ke kubafwila nkenda ko, Ndiona wabavanga ke kubasonga dienga ko. b 12 Muna lumbu kiakina, Yave onikuna e bundu tuka kuna Nzadi1 yakuna ndimb’a Engipito, c oyeno nukutikwa mosi-mosi, e nkangu a Isaele. d 13 Muna lumbu kiakina mpungi anene isikwa, e awana bamana tanda muna nsi ya Asuri f ye awana bamwangana muna nsi ya Engipito, g bekwiza yo vumbama kwa Yave muna mongo avauka muna Yerusaleme. h Nkenda kwa kolow’a1 lusanu2 ya minkolwa malavu mia Eferaime i Yo nkembo a vienga kwandi kuna nga luvuma lwalengela, Luna vana ntu a ndimba utoma yimanga e mbongo, wa awana basundilu kwa vinyu! 2 Tala! Yave otuma nkwa ngolo ye nkwa nkuma. Nze mvul’a tembwa kiangolo ye miandazi yo matadi, tembwa kiangolo kia lufwasu, Nze kimbongela kitwasanga kizalu kiampwena, Muna ngolo zawonso, oyandi otuba e kolowa vana ntoto. 3 E kolow’a lusanu2 ya minkolwa malavu mia Eferaime Diatakeswa idiatakeswa. j 4 Yo luvuma lwalengela lwa nkembo a vienga kwandi, Luna vana ntu a ndimba utoma yimanga e mbongo,

28

27:12 1 I sia vo, Uferate. 28:1 1 Nanga o mvovo wau mbanza kimfumu uyikanga, i sia vo, Samaria. 28:1, 3 2 Yovo “umvuania; lulendo.”

968 KAPU 27 a Nsi 32:28 Yes 1:3 Yer 4:22 Os 4:6

b 2Tu 36:15, 16 Yez 9:9, 10

c Nta 34:2, 5

d Nsi 30:3 Nek 1:9 Yes 11:11, 12 Am 9:14

e Yes 49:22 Yes 62:10

f 2Nti 17:6 Yes 11:16 Os 9:3

g Yer 43:4, 7 Zak 10:10

h Yes 2:3 Yes 25:6 Yes 52:1 Yer 3:17

 KAPU 28 i Yes 7:2

j 2Nti 17:6 Yes 17:3

 Ndambu ya 2 a Yes 11:16

b Nk 18:34 Nk 68:35

c 2Nti 16:10, 11 Yer 5:31

d 2Nti 21:13 Yes 28:17 Man 2:8

Ukituka nze bundu yantete ya nsanda vitila nsungi a mvula. Vava muntu kemona yo, ovela yo dia yo vana vau. 5 Muna lumbu kiakina, Yave a vu okituka se kolow’a nkembo a kimfumu ye kolow’ambote ya mvuma kwa awana besala muna nkangu andi. a 6 Okituka se mwand’a unsongi kwa ndiona ofongele mu fundisa, se nto a nkuma kw’awana beyinganga e mbeni vana vitu. b 7 Anganga ye angunza batungianene mu kuma kia vinyu; Malavu mau mankolwa mabasansalese. Batungianene mu kuma kia malavu mankolwa, E vinyu ibavidisi e ngindu, Oyau basansalele mu kuma kia malavu mau mankolwa; E mona-meso kiau kibatungianese, Bavangidi vilwa muna mfundisa. c 8 Kadi meza mau mazele ye luki yangemi —Ke vena fulu kikondelo luki ko. 9 Bavovele vo: kwa nani kelonga o zayi, Kwa nani kesasila e nsangu? Nga kwa awana bataukidi, Awana bakatwilu muna mayene? 10 Kadi i “nkanikinu vana ntandu a nkanikinu, nkanikinu vana ntandu a nkanikinu, Nsiku vana ntandu a nsiku, nsiku vana ntandu a nsiku,1d Ndambu oku, ndambu okuna.” 11 Muna mpila yayi, oyandi ovovesela nkangu wau muna 28:10 1 Mvovo wa sina: “Nsing’a tezela vana ntandu a nsing’a tezela, nsing’a tezela vana ntandu a nsing’a tezela.”

969 awana bekukumanga1 ye muna nding’a kinzenza. a 12 Oyandi wabavovesa vo: “Ekiaki i fulu kiavundila. Nuyambula ona otovokele kavunda; ekiaki i fulu kia´ vuvamena,” kansi ke bazola wa ko. b 13 Muna kuma kiaki, kuna kwa yau e diambu dia Yave owu dikala: “Nkanikinu vana ntandu a nkanikinu, nkanikinu vana ntandu a nkanikinu, Nsiku vana ntandu a nsiku, nsiku vana ntandu a nsiku,1c Ndambu oku, ndambu okuna,” Kimana vava bekangala, ´ Beta e sakuba yo bwa manima Betoloka, befwa mu ntambu yo bakama. d ´ 14 Muna kuma kiaki, nuwa e diambu dia Yave oyeno akwa lusanu, Ayadi a nkangu bena mu Yerusaleme, 15 Kadi oyeno nuvovanga vo: “Tukangidi e kangu yo Lufwa, e Tuwizanene1 ye Ziami.2 Vava kizalu kiangolo kivioka, Ke kikutulwakila ko, Kadi tukitwidi luvunu se tininu dieto Tuyiswekele muna luvunu.” f 16 Muna kuma kiaki, i wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: “Tala! Nsidi muna Zione tadi diatontwa se nkubilwa, g E tadi diantalu dia konko h dia nkubilwa yasikila. i 28:11 1 Mvovo wa sina: “muna kukuma kwa befo.” 28:13 1 Mvovo wa sina: “Nsing’a tezela vana ntandu a nsing’a tezela, nsing’a tezela vana ntandu a nsing’a tezela.” 28:15 1 Nanga, “tulunganes’e mona-meso.” 28:15, 18 2 Yovo “Seol,” i sia vo, ziami kia wantu awonso. Tala Nsas’a Mvovo.

YESAYA 28:12-22 KAPU 28 a Nsi 28:49, 50 Yer 5:15 1Ko 14:21

17

b Nk 81:10, 11

c Yes 28:17

d 2Tu 36:15, 16 Yes 8:14, 15

18

e Yes 28:18

f Yes 30:9, 10

g Nk 118:22

19

h Mat 21:42 Mak 12:10 Luk 20:17 Mav 4:11

i Efe 2:19, 20 

20

Ndambu ya 2 a Rom 9:33 Rom 10:11 1Pe 2:4, 6

21

b 2Nti 21:13

c Yer 11:20

d Yes 28:15

e Yes 24:1

f Yos 10:8-14 2Sa 5:20 1Tu 14:10-16

g Man 2:15 Kab 1:5-7

22

Konso ona osonga lukwikilu ke mona wonga ko. a Ikitula unsongi se nsing’a tezela b E ndungidi se nsing’a nzaba.1c E mvul’a matadi ifwasa e tininu dia tuvunu, E maza melanga e fulu kiaswekamena. E kangu dieno yo Lufwa fwaswa difwaswa, E ngwizani eno ye Ziami2 ke isikila ko. d Vava e kizalu kiangolo kivioka, Fwasa kikunufwasa. Konso ntangwa kivioka, Komba kikunukomba; e Kadi kivioka mene ke mene, Muna mwini ye muna fuku. Wonga kaka ukubafila mu bakula e nsas’a diambu diwakene.”1 Kadi e mfulu ikufi kikilu muna yo leka, E vunga dikufi kikilu muna kuyifukila. Kadi Yave otelama nze una katelamena vana Mongo a Perasime; Oyandi ofwema nze una kafwemena vana ndimba una lukufi ye Ngibone, f Kimana kavanga e vangu diandi—e vangu diandi diasivi— Kimana kalungisa e salu kiandi—e salu kiandi kianzenza. g Owau ke nuvezi ko, h Kimana tuvambu tweno twalembi toma bwetwa diaka, Kadi ngwidi kwa Mfumu Yave a vu vo, Okanini fwasa e nsi yawonso.1i

h 2Tu 36:15, 16 Yer 20:7

i Yes 10:23 Yes 24:1

28:17 1 Nsinga usadilwanga kwa atungi muna singika e yaka. 28:19 1 Nanga, “Vava bebakula, oyau bemona kikilu o wonga.” 28:22 1 Yovo “ntoto awonso.”

YESAYA 28:23–29:7

´ 23 Nutamba o matu yo wa e nding’ame; ´ Nusia e sungididi yo wa mana mvovanga. 24 Nga mvati a nsengo ovatanga kaka lumbu kiawonso vitila kakuna e mbongo e? Nga o ntoto kaka kewulanga yo leleka ntangwa zawonso e? a 25 Vava kelelekanga o ntoto, Nga ke mwanganga wo kumini-andombe ko yo kuna e kumini? Nga ke kunanga witi ko, milete ye bale muna fulu yau Ye sepeleta b muna mingilu e? 26 Kadi Nzambi okuntumbanga1 mu mpila yambote; O Nzambi andi okunlonganga. c 27 Kadi e kumini-andombe ke ibundilwanga mu bundilwa kiameno ko, d O lungungu lwa kalu ke luvindumunuanga vana ntandu a kumini ko. Kansi, e kumini-andombe mu nti ibundilwanga, E kumini mu nkau. 28 Nga muntu mbwaza kenikanga mu vanga e mbolo? Ve, oyandi ke bundanga zo ntangwa zawonso ko; e Vava keviokesanga lungungu lwa kalu vana ntandu ye mvalu miandi, Ke nikanga zo ko. f 29 Ediadi mpe kwa Yave a vu ditukidi, Malongi mandi1 masivi Ye mavangu mandi manene.2g “Nkenda kwa Ariele,1 Ariele, e mbanza ina Davidi kasia e ndo! h Nukwamanana mvu ke mvu;

29

28:26 1 Yovo “okunlonganga.” 28:29 1 Yovo “Makani mandi.” 2 Yovo “ngangu zandi zanene.” 29:1 1 Dilenda kala vo, “fulu kia lemesena tiya vana ziku dia Nzambi,” Yerusaleme uyikanga.

970 KAPU 28 a Nk 30:5 Nk 103:9 Mik 7:18

2

b Luv 9:31, 32 Yez 4:9

c Nk 119:71

3

d Yes 41:15 Am 1:3

e Nk 103:9 Yes 21:10 Mik 7:18

f Lev 26:44

4

Yer 10:24

g Nk 40:5 Yer 32:19 Rom 11:33

 KAPU 29 h 2Sa 5:7, 9 

Ndambu ya 2 a Nsi 16:16

5

b Nsi 28:53-55 c Yes 51:19 Man 1:4

d Yer 15:14

6

Sef 1:7

e 2Nti 24:11 2Nti 25:1

f Yes 51:23 g Yes 13:19 Yes 14:22 Yes 21:9

h Yes 13:11 Yes 17:13

i Yes 47:9 Yes 48:3

j 1Sa 2:10 Yer 50:25 Nak 1:3

k Yer 25:12, 14

7

Yambula e nkinzi miaku a miakwamanana. Kansi, omono itwasa mpasi kwa Ariele, b Vekala ye dilu ye maniongo, c Oyandi okituka kwa mono nga fulu kia lemesena tiya vana ziku dia Nzambi. d Isikidisa e ndo muna kinzieta kiaku kiawonso muna kunuanisa, ˆ Ikuzungila lumbu lwa nti miasongoka Itelamesa nkaku miangolo e kinzieta muna kunuanisa. e Ongeye okululwa; Ovova tuka vana ntoto, E mvovo miaku ke mitoma wakana ko mu kuma kia mbundukutu. E ndinga aku ituka muna ntoto f Nga nding’a nganga matombola, Muna mbundukutu mutuka e mvovo miaku miawuninina. O ulolo wa mbeni1 zaku ukala nga mbundukutu, g O ulolo wa abangiki ukala nga vevele ineto kwa tembwa. h Ediadi vana vau divangama, kuna kinsalukisa. i Yave a vu osia e sungididi kiandi omu ngeye yo kutanina Muna mwandazi, nzakamu a ntoto, mazu mangolo, Muna kimbongela, tembwa kiangolo yo nlaku a tiya twambomoni.” j Ozevo, o ulolo wa nkangu wa zula yawonso inuananga e vita ye Ariele k —Awonso ana bekunuanisanga e vita, ´ Yo tunga nzo zanda za vita muna kunuanisa, Ye awana bekuntwasilanga e mpasi— Bekituka nga ndozi, nga mona-meso kia fuku.

29:5 1 Mvovo wa sina: “nzenza.”

971 8 Elo, dikala nze muntu una mu nzala olotele ndozi vo mu dia kena, Kansi osikamene ye nzala,1 Dikala nze muntu una ye vuina olotele ndozi vo mu nua kena, Kansi osikamene wayoya ye vuina.2 I diau divangama kwa ulolo wa nkangu a zula yawonso Ana benuananga e vita yo Mongo a Zione. a 9 Nusivika yo yituka; b Nuyivonda o meso yo kala se mpofo. c Mu nkolwa bena, kansi ke ya vinyu ko; Mu sansala bena, kansi ke mu kuma kia malavu mankolwa ko. 10 Kadi Yave opongwele mwand’a wosola kia tulu muna yeno; d Ozimini meso meno, angunza, e Ofukidi e ntu mieno, amoni a mona-meso. f 11 Kuna kwa yeno, e monameso yawonso ikitukidi nga mvovo mia nkanda wasiwa e dimbu. g Avo bavene wo kwa muntu ona ozeye tanga yo kumvovesa vo: “Dodokolo, tanga o nkanda wau mu nding’angolo,” oyandi ovutula vo: “Kilendi ko, kadi wasiwa e dimbu.” 12 Avo bavene o nkanda kwa muntu kazeye tanga ko yo kumvovesa vo: “Dodokolo, tanga wo,” oyandi ovutula vo: “Kizeye tanga ko.” 13 Yave ovovele vo: “O nkangu wau mu nua kaka bekumfinamenanga Ye mu befo kaka bekunzitisilanga, h Kansi e ntima miau miavavuka yo mono; 29:8 1 Yovo “osikamene ye moyo ankatu.” 2 Yovo “ye moyo andi una ye vuina.”

YESAYA 29:8-19 KAPU 29 a Yes 10:12 Yer 51:24

14 b Kab 1:5

c Yes 6:9

d Yes 6:10 Rom 11:8

e Yer 14:14

15

Yer 27:15

f Mik 3:7

g Yes 8:16

h Yes 48:1 Yer 5:2



16

Ndambu ya 2 a Mat 15:7-9 Mak 7:6-8

b Yes 28:21 Kab 1:5

c Yer 8:9 1Ko 1:19

d Yes 30:1

e Yez 8:12

17

f Yes 64:8

g Yer 18:6

18

h Rom 9:20, 21

i Yes 35:1 Yes 41:19

j Yes 32:14, 15

k Yes 35:5 Yes 42:16

19

O vumi bekunsonganga mu nkanikinu mia wantu utukanga, mina balongwa. a Muna kuma kiaki, omono ivanga diaka mambu masivi kwa nkangu wau, b Diambu diasivi vana ntandu a diambu diasivi; E ngangu za akwa ngangu zivila, O umbakuzi wa akwa umbakuzi uswekama.” c Nkenda kwa awana bevanganga mawonso muna sweka makani1 mau kwa Yave. d Mavangu mau va fulu kia tombe mevangilwanga, Ekolo bevovanga vo: “Nani utumwene? Nani ozeye dina tuvangidi e?” e Ekwe mpila nubendomwenanga o mambu!1 Nga o nwumbi ofwete badikilwa vo wafwanana ye ˆ tuma? f Nga kina kiavangwa kilenda vova mu kuma kia mvangi andi vo: “Oyandi kampanga ko”? g Nga kina kiwumbilu kivova mu kuma kia nwumbi andi vo: “Oyandi kazeye kwandi diambu ko”? h Kolo kiakete kaka kisidi, e Lebanone ikituka se mpatu a nti miyimanga e bundu, i E mpatu a nti miyimanga e bundu ibadikilwa se mfinda. j Muna lumbu´ kiakina, afwa matu bewa e mvovo mia nkanda, O meso ma mpofo memona wau vo ke vekala diaka tombe ko ye tombe kina e bu. k Alembami beyangalala kwayingi muna Yave,

29:15 1 Yovo “malongi.” 29:16 1 Yovo “Oyeno nu wantu ambi kikilu!”

YESAYA 29:20–30:8 Asukami bemona e kiese muna Mvauki a Isaele. a 20 Kadi o mbangiki ke kala diaka ko, O nkwa luvezo ofukiswa, Awonso ana bekubamanga mu vanga e mbi befwaswa, b 21 Awana besadilanga mvovo mialuvunu mu vana e ngielele kwa akaka, Awana belekanga ntambu kwa awana betaninanga1 akaka vana vitu dia mbanza, c Ye awana besadilanga mvovo miakondwa o mfunu mu lembi vana e ndungidi kwa nsongi. d ˆ 22 Ozevo, Yave ona wakula Abarayama, e i wau wuwu kavovele kwa nzo a Yakobo: “Yakobo ke fusulwiswa diaka nsoni ko, E ndose ˆ andi ke ikala diaka yaseboka ko.1f 23 Kadi vava kemonanga wan’andi, Ana bena vo i salu kia moko mame, vana kati kwandi, g Oyau bezitisa e nkumbu ame; Elo, oyau bezitisa o Mvauki a Yakobo, Ye bevumina Nzambi a Isaele. h 24 Awana bena vo akolami muna mwanda bevua umbakuzi, Awana beyidimanga, betambulwila e longi.” “Nkenda kwa wana bena vo akolami,” i u kavovele o Yave, “Ana bevanganga mambu mana kikanini ko, j Ana bevanganga kikundi,1 kansi ke mun’owu wa mwand’ame ko,

30

29:21 1 Mvovo wa sina: “betumbanga.” 29:22 1 I sia vo, mu kuma kia nsoni yo lukendalalu. 30:1 1 Mvovo wa sina: “Beyitilanga lukau lwa ndua,” nanga kanga kangu uyikanga.

972 KAPU 29 a Yes 41:16 b Mik 2:1

c Am 5:10

d Yez 13:19

e Nek 9:7 Mik 7:20

f Yoe 2:27 g Yes 45:11

h Yes 8:13 Os 3:5

 KAPU 30 i Yes 1:2 Yes 63:10 Yes 65:2

j Yes 29:15 

Ndambu ya 2 a Yes 31:1 Yez 29:6

b Nta 27:21 1Nti 22:7

c Yer 17:5

d Yes 19:11 Yez 30:14

e Yes 31:3 Yer 2:36

f Yes 31:1 Yer 37:7, 8

g Nk 87:4 Nk 89:10

h Yes 8:1 Yer 36:2

i Rom 15:4

Muna kudikila sumu vana ntandu a sumu. 2 Bekulumukanga kuna Engipito a lembi kungiuvula,1b Mu swekamena kuna nsi a lutaninu lwa Faro2 Yo tinina vana viozi kia Engipito! 3 Kansi, o lutaninu lwa Faro lukituka kwa yeno se kuma kia mwena e nsoni, E tininu vana viozi kia Engipito dikituka se kuma kia luvezo. c 4 Kadi e mfumu zandi muna Soane bena, d E ntumwa zandi zilweke kuna Kanese. 5 Yau awonso nsoni bemweswa Kwa nkangu ke ulendi kubatwasila nluta ko, Ana ke bevananga lusadisu ko ngatu nluta, Nsoni kaka ye luvezo.” e 6 Nsangu za mfundisa mu kuma kia bulu ya sude: Muna nsi ya lukendalalu ye mpasi, Ya nkosi, ya nkosi ikwitanga, Ya mpidi ye niok’ampondi itilumukanga1 Oyau benatinanga umvuama wau vana nim’a mabuluku. E lekwa yau vana kunda ya samo. Kansi, e lekwa yayi ke itwasa nluta ko kwa nkangu. 7 Kadi, o lusadisu lwa Engipito ke luna nkutu mfunu ko. f Kiaki i kuma inyikidi vo: “Rakabi, g ona ovuende kaka.” 8 “Owau wenda, soneka dio mu babu vana ntadisi au, Soneka dio mu nkanda, h Kimana muna lumbu ikwiza diasadilwa Se umbangi wakwele mvu. i 30:2 1 Yovo “lembi yuvula o nu’ame.” 2 Mvovo wa sina: “muna swekameno diangolo dia Faro.” 30:6 1 Yovo “niok’a tiya itilumukanga.”

973 9 Kadi oyau nkangu wa akolami, a wan’a luvunu, b ´ Wana ke bazolele wa nsiku a1 Yave ko. c 10 Bevovanga kwa awana bemonanga mambu vo: ‘Ke numoni ko,’ Kwa amoni a mona-meso vo: ‘Ke nutuzayisa mona-meso yakieleka ko. d Nutuzayisa mambu mambote;1 nutuzayisa mona-meso yaluvunu. e 11 Nuvengomoka muna nzila; nukatuka muna mayendelo. Nuyambula tula o Mvauki a Isaele ova ntadisi eto.’” f 12 Ozevo, i wau wuwu kavovele o Mvauki a Isaele: “Wau vo nubembwel’e diambu diadi g Nubundidi e vuvu muna wivi yo luvunu Yo yekama mo, h 13 E mbi yayi ikala kwa yeno nze yaka kina ye mbamvu, ´ Nze yaka kianda kiyekokele, eki kibwa ke kolo ko. Kiwulumuka vana vau, kuna kinsalukisa. 14 Kiwudika nze mbidika yanene ya nwumbi, Itoma kosomoka, ke vesala kana belengenze kimosi ko vana vena e tini yandi Eki kilenda bongelwa tiya vana ziku Yovo kilenda tekelwa maza vana yanga.”1 15 Kadi i wau wuwu kavovele o Mfumu Yave, wa Mvauki a Isaele: “Avo nuvutuka kwa mono yo vunda, nuvuluzwa; Avo nukala nuavuvama yo bunda e vuvu, nuvua o nkuma.” i Kansi oyeno ke nuzolele ko. j 30:9 1 Yovo “luludiku lwa.” 30:10 1 Mvovo wa sina: “mambu melembekanga.” 30:14 1 Nanga, “vana lundilu dia maza.”

YESAYA 30:9-22 KAPU 30 a Nsi 31:27 Yes 1:4 Yer 44:3

b Yes 59:3 Yer 9:3

c 2Tu 33:10

d

e

2Tu 36:15, 16 Nek 9:29 Yer 7:13 2Tu 16:10 2Tu 18:7 Yer 11:21 Yer 26:11 Yer 23:16, 17 Yez 13:7 Mik 2:11 Am 7:13, 16 Am 2:4, 5

f g h Yer 13:25 Mik 3:11

i 1Tu 5:20 2Tu 16:8 Yes 26:3

j Mat 23:37 Mav 7:51

 Ndambu ya 2 a Yes 31:1, 3 b Nsi 28:49, 50

c d e f g h i

j k l

Yer 4:13 Man 4:19 Kab 1:6, 8 Lev 26:36 Nsi 32:30 Yez 12:16 Luv 34:6 Yez 36:9, 10 Nk 102:13 Rom 9:15 Nk 99:4 Yer 10:24 Yer 17:7 Nek 11:1 Yes 44:28 Yes 62:1 Yer 31:6 Zak 1:17 Nek 12:27 Yes 61:3 Yer 29:11, 12 Lev 26:26 Nk 80:5

m Yob 36:22 Nk 32:8 Nk 71:17 Nk 119:102 n Nsi 5:32 Yos 1:7, 8 Ngn 4:27 o Nk 25:8, 9

p Luv 32:4 Nsi 7:5, 25 Afu 17:3, 4

16 Kansi, nuvovele vo: “Nkatu, mu mvalu tutinina!” Ekiaki i kuma nutinina kikilu. “Mu mvalu mianswalu tudiatila!” a Muna kuma kiaki, awana bekunulanda akwa nswalu mpe bekala. b 17 E funda dia wantu dizakama mu kuma kia mvumisa ya muntu mosi kaka; c Mu kuma kia mvumisa ya wantu tanu, oyeno nutina, Yavana awana besala omu yeno bekala nze lunzi dia´ nda vana ntandu a mongo, Nze lunzi dia sinsu vana kundubulu. d 18 Kansi, Yave ovingilanga ye luzindalalu lwawonso mu kunusonga e dienga, e Oyandi otelama kanufwila e nkenda. f Kadi o Yave i Nzambi a unsongi. g Akwa kiese awonso ana bekumvingilanga ye tima diawonso. h 19 Vava o wantu bezingila muna Zione, muna Yerusaleme, i oyeno ke nudila nkutu ko. j Oyandi okunusonga kikilu e dienga vava nukaza mu lomba lusadisu; okunuvana e mvu´ tu vana vau vava kewa e kazu kieno. k 20 Kana una vo Yave okunuvana e mpasi se madia meno, o lubangamu se maza meno, l o Nlongi eno Anene ke kuyisweka diaka ko. Oyeno numona Nlongi Anene m eno muna meso meno. 21 Avo nuvengomoka ku lunene yovo ku lumonso, n o matu ´ meno mewa e ndinga oku nima vo: “Eyayi i nzila. o Nudiatila mo.” 22 Oyeno nufunzula e teke yeno yavalwa yakuswa e palata ye teke yeno yasengwa1 yakuswa e wolo. p Veta nuveta yo nga tenda kia menga ma nkento una ku ngonde, nuvovesa 30:22 1 Yovo “teke yeno yazunzwa.”

YESAYA 30:23–31:1 yo vo: “Nukatuka!”1a 23 Oyandi onokesa e mvula mu kuma kia mbongo ina nukuna muna ntoto, b madia mevaika muna ntoto mekala mayingi ye mambote.1c Muna lumbu kiakina, e twelezi yeno idila muna madilu mampwena. d 24 E ngombe yo mabuluku mana mevatanga o ntoto bedia madia mambote, mana mavevelo muna pawu yo nsoma wanene. 25 Vana konso mo´ ngo wanda ye vana konso kundubulu kiazanguka vekala ye nkoko mia maza ye nkukwila, e muna lumbu kia mpond’ampwena, vava ´ e nzo zanda zibwa. 26 E miezi mia ngonde alunga mikituka nze ntemo a ntangwa; o ntemo a ntangwa ukituka se wangolo nkumbu nsambwadi, f nze ntemo a lumbu nsambwadi, muna lumbu kina o Yave kekanga e mput’a nkangu andi g yo sasula e mputa anene ina yandi kabalwekele. h 27 Tala! O Yave mu kwiza kena1 tuka kuna vala, Ikweme yo makasi mandi yo matuti manene. E befo yandi izele ye nganzi, O lubini lwandi luna nga tiya twambomoni. i 28 O mwand’andi una1 nga maza ma nkoko masampukidi, malweke yamuna nsingu, Kimana kayungula e zula muna yungulu kia lufwasu;2 E nkangu mikala ye bindikilwa muna nua miau j muna kubabendomona. 29 Kansi, o nkunga eno ukala nze i nkunga uyimbilwanga muna fuku

974 KAPU 30 a Os 14:8 Zak 13:2

b Nk 65:9 Zak 10:1

c Os 2:21, 22 d Yes 65:10 e Yes 41:18

30

Yes 44:3

f Yes 60:20 Lus 21:23 Lus 22:5

g Man 2:13 h Yer 33:6 Am 9:11

i Yes 10:17 Nak 1:6 Sef 3:8

31

j 2Nti 19:28 Nk 32:9

 Ndambu ya 2 a Nsi 16:14

32

Nk 42:4 Yer 33:10, 11

b Nsi 32:4 Yes 26:4

c Nk 29:3, 4 d Luv 15:16 Nk 98:1

e Nak 1:2 f Nk 18:13 g Afu 5:4 h Yos 10:11 i Yes 37:36 j Yes 10:12 k Luv 15:20 Afu 11:34

l Yes 10:24, 26 m 2Nti 23:10 Yer 7:32

33

Vava nukubamanga1 mu kuma kia nkinzi, a E ntima mieno miyangalala Nze muntu okangalanga ye2 tutu Mu kwenda kuna mongo a Yave, kuna kwa Tadi dia Isaele. b Yave owisa e nding’andi ankembo c Yo sengomona koko kwandi, d oku kukulumuka ye makasi mayingi, e Yo nlaku a tiya twambomoni, f Mvula yangolo yakinsalukisa, g mvul’a mupepe wangolo ye mvul’a matadi. h Kadi, e Asuri izakama yo wonga mu kuma kia nding’a Yave; i Mu nkau kewandila yo. j Konso nzwabula ina o Yave kezwabula Asuri Muna nkau andi a tumbila E nsambi ye kokolo isikwa k Ekolo kenikuna o koko kwandi muna nuana yau. l Kadi e Tofete1m andi ikubikilu kala; Ikubikilu mpe mu kuma kia ntinu. n E fulu kina kavangidi mu kuma kia zudika dia nkuni kiakoba, Mwina ye tiya ye nkuni zayingi. E fulumwinu kia Yave, kina nga nkoko a lengo, Kikwika yo tiya. ˆ Tatu kwa awana bekulumukanga kuna Engipito mu lomba lusadisu, o Ana bebundanga e vuvu muna mvalu, p Ana bebundanga e vuvu muna makalu ma vita wau vo mayingi mena,

31

30:22 1 Nanga, “yo kubayikila vo bafunzuka.” 30:23 1 Mvovo wa sina: “ye n Yes 37:37, 38 Yez 32:22 mazala yo mazi.” 30:27 1 Mvovo wa  sina: “E nkumbu a Yave mu kwiza ina.” 30:29 1 Yovo “nukuyivaulanga.” 2 Yovo KAPU 31 ´ 30:28 1 Yovo “E fulumwinu kiandi kina.” “okangalanga muna zu dia.” 30:33 o Yes 30:2 2 Mvovo wa sina: “yungulu kiakondwa 1 “Tofete,” isadilu ovava se fwani-fwani mfunu.” p Nsi 17:15, 16 kia fulu kia yokela, lufwasu isonganga.

975

2

3

4

5

Ye muna ngolo za mvalu mia vita.1 Kansi, ke bekwendanga kwa Mvauki a Isaele ko, Ye ke bevavanga Yave ko. Kansi oyandi mpe nkwa ngangu, otwasa e mpasi, Olunganesa e mvovo miandi. Otelamena e nzo ya avangi a mambi, Otelamena ana besadisanga avangi a mambi. a Kansi, esi Engipito mpasi wantu, ke Nzambi ko; E mvalu miau mia nsuni, ke mwanda ko. b Vava Yave kelambula o koko kwandi, Konso ndiona ovana lusadisu, sakuba keta Konso ndiona otambula lusadisu, bwa kebwa; Yau awonso kumosi bevidila. Kadi i wau wuwu kampovese o Yave: “Wauna o nkosi, o mwan’a nkosi ankuma,1 kekwitilanga mu kuma kia bulu kabakidi, Vava avungudi ayingi bebokelwanga muna kunkulanesa, Kansi ke monanga wonga wa kazu yau ko Ngatu vumiswa kwa mazu mau, I una o Yave a vu kekulumukina mu nuana e vita Mu kuma kia Mongo a Zione ye mu kuma kia kundubulu kiandi. Wauna e nuni itilumukinanga mu tanina o wan’andi, i una o Yave a vu ketanina e Yerusaleme. c Oyandi otanina yo vuluza yo. Ofwila yo e nkenda, ovukisa yo.”

31:1 1 Yovo “za akwa mvalu.” 31:4 1 Yovo “mwan’a nkosi a mika miayingi muna nsingu.”

YESAYA 31:2–32:5 KAPU 31 a Yez 29:6, 7

b Nk 33:17 Ngn 21:31

c Nsi 32:11, 12 Nk 91:4

 Ndambu ya 2 a Yes 55:7 Yoe 2:12

b 2Nti 19:35 2Tu 32:21 Yes 37:36

 KAPU 32 c Tuk 49:10 Nk 2:6 Luk 1:32, 33 Yoa 1:49

d Nk 45:6 Nk 72:1 Yes 9:7 Yes 11:4, 5 Yer 23:5 Zak 9:9 Ayi 1:9 Lus 19:11

e Yes 35:6

f Yes 35:6

6 “E nkangu a Isaele, nuvutuka kwa Ndiona nukolamene kondwa kwa nsoni. a 7 Kadi muna lumbu kiakina, konso muntu obembola e fwafwala ya nzambi zandi za palata ye nzambi zandi za wolo zakondwa o mfunu, zina zavangwa kwa moko meno kuna usumuki wawonso. 8 O Nsuri obwila muna nsosolo, kansi ke wa muntu ko; O nsosolo una vo ke wa muntu ko, ukumvonda. b Oyandi otina mu kuma kia nsosolo, Matoko mandi mesadiswa salu yangolo. 9 E tadi diandi divila mu kuma kia wonga wasaka, E mfumu zandi zizakama mu kuma kia lunzi dia sinsu,” u kavovele o Yave, Ona una vo ntemo andi1 wina kuna Zione, e soka diandi dia tiya muna Yerusaleme. Tala! O ntinu c oyadila muna unsongi, d Akuluntu mpe beyadila muna unsongi. 2 Konso muntu muna yau okala se swekameno1 muna ntangw’a tembwa, Se tininu muna ntangw’a mvul’a mupepe angolo, Se nkoko mia maza muna nsi yakondwa maza, e Se viozi kia tadi diampwena muna makanga. 3 E meso ma awana bemonanga ke mezima diaka ko, O matu ma awana bewanga metoma wunikina. 4 O ntim’awana balembi teka yindulanga, ubadika mu vua o zayi, O lubini lwa nkukumi luvova mu mpila yambote ye yakia. f 5 O zowa ke yikilwa diaka ko vo mvani amvevo,

32

31:9 1 Yovo “tiya twandi.” 32:2 1 Yovo “sudi.”

YESAYA 32:6–33:1 6

7

8

9

10

11

12

O munkondwa nsiku ke yikilwa ko vo nkwa zitu; Kadi o zowa mambu ma kizowa kevova, O ntima andi mambu mambi ukana, a Mu nungununa umpengomoki1 yo vova luvunu mu kuma kia Yave, Mu fila mumfwe a nzala2 kakondwa madia Yo yimina nkwa vuina e ma kia ndua. O makani ma munkondw’a nsiku mambi; b Onungununanga mavangu mansoni Mu fwasa o nkondami muna mvovo mia luvunu, c Kana nkutu vava o nsukami kevovanga diambu diambote. Kansi o mvani a mvevo okasakesanga e fu kia vanina kuna mvevo, Ye okwamanananga songa vo mvani a mvevo.1 “Oyeno akento nukondelo e ´ ntokani, nutelama yo wa e nding’ame! Oyeno wan’amakento nuakulukwa e mioyo, d nusia e sungididi mu dina ivovanga! Muna mvu mosi ye lumbu yakete, oyeno nuakulukwa e moyo zakama nuzakama, Kadi kana bundu kimosi kia uva ke kivelwa ko kuna mfoko a nsungi a nkutika. e Nuzakama, oyeno akento nukondelo e ntokani! Nuzakama, oyeno nuakulukwa e moyo! Nuvula e mvuatu, Yo vuata e ngoto muna luketo. f Nubunda e tulu yeno yo dila Mu kuma kia mpatu

32:6 1 Yovo “Muna vanga mambu kondwa kwa luzitu.” 2 Yovo “moyo a mumfwe a nzala.” 32:8 1 Yovo “nkwa zitu.”

976 KAPU 32 a Mik 2:1

13

b Yer 5:26 Mik 7:3

c 1Nti 21:9, 10

14

d Yes 3:16

e Man 2:12 Sef 1:13

f Yes 3:24 

Ndambu ya 2 a Yes 22:2

15

Man 2:15

b 2Nti 25:9, 10

c 2Tu 27:1, 3 Nek 3:26

16 d Yes 27:10

e Yes 44:3

17

f Yes 29:17 Yes 35:1, 2

g Yes 42:1, 4 Yes 60:21

18

h Nk 119:165 Yes 55:12

19

i Yez 37:26 Mik 4:3, 4

20 j Yes 60:18 Yes 65:22 Yer 23:6 Yez 34:25 Os 2:18

k Yes 30:23, 24 

KAPU 33 l 2Nti 18:13 Yes 10:5

zambote-mbote ye nsing’a vinyu utoma yimanga. Kadi o ntoto a nkangu ame uzala ye mvanga ye nsende; Zifuka e nzo zawonso zakala ye kiese, Elo, e mbanz’a luyangalalu. a ´ Kadi e nzo yanda yangolo isidi e nkatu; E mbanz’a mazu ibembwelo. b E Ofele c ye yingidilu dikitukidi se nsi isidi e nkatu yakwele mvu, Se kiese kia mabuluku ma mfuta, Se dilu dia makambi, d Yavana tubungulwilwa o mwanda tuka kuna zulu, e O makanga makituka se mpatu a nti miyimanga e bundu, E mpatu a nti miyimanga e bundu yabadikilwa se mfinda. f I bosi, o unsongi ukala muna makanga, O unsongi ukala muna mpatu a nti miyimanga e bundu. g O nlut’a unsongi wakieleka ukala se luvuvamu, h O nsendo a unsongi wakieleka ukala se luvuvamu yo lutaninu lwakwele mvu. i O nkangu ame uzingila vana fulu kia luvuvamu, Muna fulu ya lutaninu ye muna fulu yavuvama. j Kansi, e mvul’a matadi ifwasa e mfinda, E mbanza ifwasakana emvimba. Nu akwa kiese oyeno nukunanga e mbongo muna nlambu mia maza, Ana beyambulanga1 e ngombe ye buluku.” k Nkenda kwa ngeye, e mfwasi ona kafwasilu ko; l E nyekodi ona kayekwelo ko!

33

32:20 1 Yovo “besindikanga.”

977

2

3

4

5

6

7

8

9

Vava omana fwasa, ongeye kibeni mpe ofwaswa. a Vava omana yekola, ongeye kibeni mpe oyekolwa. E Yave, utusonga e dienga. b E vuvu kieto muna ngeye kina. Kituka se koko kweto1c konso mene, Elo, se luvuluzu lweto muna ntangw’a mpasi. d Muna mazu ma mvuanga, e nkangu mitinanga. Vava otelamanga, e zula imwangananga. e Wauna ukutakenanga makonko ma mbwila, i una ukutakeselwa e sanzu dieno; O wantu bebilamena dio nze buka ya makonko. Yave okembelwa, Wau vo vana fulu kisundidi o zangama kezingilanga. Oyandi ozadisa Zione yo unsongi ye ndungidi. Yandi okuvananga luvuvamu; Luvuluzu lwayingi, f ngangu, zayi yo vumi wa Yave g —Lwalu i lusalu lwandi. Tala! Mabamba-ngolo mau mekazanga muna nzila; Anati a nsangu za luvuvamu babokomokene ye dilu. E bala-bala zisidi e nkatu; Ke vena muntu ko okangalelanga muna nzila. Oyandi1 okulwidi e kangu; Obembwele zimbanza; Ke sianga sungididi kwa muntu ko. h E nsi mu kifwidi1 ina, itandidi. E Lebanone imwen’e nsoni; i iwolele. E Sarone ikitukidi nga makanga, E Basani ye Kamele ibetomwene makaya mau. j

33:2 1 Yovo “nkuma eto.” 33:8 1 O mvovo wau mbeni uyikanga. 33:9 1 Nanga, “yuma.”

YESAYA 33:2-16 KAPU 33 a Yes 10:12 Nak 3:7

b Nk 123:2

c Nk 44:3 Yes 52:10

d Nk 46:1 Nak 1:7

e Nk 46:6 Nk 68:1 Yes 17:13

f Nk 27:1

g Ngn 19:23

h 2Nti 18:19, 20

i Yes 37:24

j Nak 1:4 

Ndambu ya 2 a Nk 46:10

b Yes 5:24

c Yes 9:18

d Nsi 28:66, 67

e Nsi 32:22 Nak 1:6 Ayi 12:29

f Yez 18:17

g 1Tu 29:17

h Luv 23:8 Nsi 16:19

i 1Nti 19:5, 6 Nk 34:9, 10 Yes 65:13

10 “Owau se itelama,” u kavovele o Yave, “Owau se ikuyikembesa; a Owau se ikuyitundidika. 11 Nuyimiti titi yayuma yo wuta minga. O mwand’eno ukunubomona nga tiya. b 12 E nkangu mikituka nga mpemba iyokelo. Nga mvanga mikeselo, beyokwa vana tiya. c ´ ´ 13 Oyeno luna kwanda, nuwa mana ivanga! Oyeno luna lukufi, nuzaya o nkuma ame! 14 Asumuki muna Zione bamwene o wonga; d Avengomoki mu zakama bena mu kuma kia wonga: ‘Nani muna yeto olenda zingila vana vena tiya twambomoni? e Nani muna yeto olenda zinga yo nlaku a tiya ulembi zimanga?’ 15 Ndiona okwamanananga kangalela muna unsongi, f Ndiona ovovanga mambu ma ludi, g Ndiona obembolanga ndandu zalembi songa ye zaluvunu, Ndiona una ye moko metinanga mbabu vana fulu kia tambula yo, h Ndiona okakanga o matu ma´ ndi kalembi wa e moko kia mbungulw’a menga, Ye ndiona ozimanga meso mandi kalembi mona e diambu diambi 16 —I yandi ozingila vana fulu yazanguka; E tininu diandi diasikila1 muna swekameno diangolo dia matadi dikala, Ovewa e mbolo andi, E lundilu diandi dia maza ke diyuma nkutu ko.” i 33:16 1 Yovo “E tininu diandi diazanguka.”

YESAYA 33:17–34:6 17 O meso maku memona ntinu muna nkembo andi; ´ Memona nsi ina kwanda. 18 Muna ntim’aku, osungamena o mambu wamwenanga wonga, oku vo: “Akweyi kena o nsoneki? Akweyi kena o muntu wapezanga e vaku? a Akweyi kena o muntu wata´ nganga e nzo zanda?” 19 Ongeye kumona diaka wantu bakondelo luzitu ko, Wantu bena vo e ndinga bevovanga yampasi1 kikilu mu bakula, Ana bevovanga e nding’a kinzenza ina kulendi bakula ko. b 20 Tala Zione, e mbanz’a nkinzi mieto! c Meso maku memona e Yerusaleme se fulu kialuvuvamu, E saba ke kikatulwa ko. d E mpalu za saba ke zivuzwa nkutu ko, Ke imosi ko muna ngonzi zandi zizatuka. 21 Kansi okwakuna, o Yave wa Nzambi Anene, Okala kwa yeto se zunga kia nkoko ye nsuku mianene, Muna ke muviokela nlonga mia nzaza ko Ngatu nzaza zanene zaviokela mo. 22 Kadi Yave i Mfundisi eto, e Yave i Munsia-Nsiku eto, f Yave i Ntinu eto; g Yandi okutuvuluza. h 23 E ngonzi za mbeni1 zizezeswa; E lunzi dizitikwanga o nlele a nzaza ke belenda dio simbinina ko ngatu yalumuna o nlele a nzaza. Muna ntangwa yayina, vekala 33:19 1 Mvovo wa sina: “yakoba.” 33:23 1 Mvovo wa sina: “E nsinga miaku.”

978 KAPU 33 a 2Nti 15:19 b Nsi 28:49, 50 Yes 28:11 Yer 5:15

24

c Nsi 12:5, 6 d Nk 125:1

34

e Tuk 18:25 Nk 50:6 Nk 98:9

f Lev 26:3 Yak 4:12

g Nk 44:4

2

Nk 97:1 Lus 11:15, 17

h Yes 12:2 Sef 3:17

 Ndambu ya 2 a Yes 33:4

3

b Nsi 7:15 Lus 21:4 Lus 22:1, 2

4

c Yer 50:20 Mik 7:18, 19

 KAPU 34 d Yer 25:15 Yoe 3:12 Sef 3:8 Zak 14:3

e Yes 30:27

5

Nak 1:2

f Lus 19:11, 15 g Yer 25:33

6 h Yez 39:4 i Nsi 32:41 j Nk 137:7 Yer 49:7, 22

k Lev 3:16

ye sanzu diayingi muna kayana; Kana nkutu i avanguki besanza lekwa yayingi. a Ana bezingila mo, ke mosi ko ovova vo: “Yayela ngina.” b O nkangu uzingilanga muna nsi uyambulwila o bi wau. c Oyeno azula, nufinama ´ nuawa, Oyeno minkangu, nusia e sungididi. Yambula o ntoto ´ ye yawonso izele mo yawa, O ntoto ye mbongo andi yawonso. Kadi Yave ofungidi e zula yawonso makasi, d Ofungidi vu kiau kiawonso kia makesa o makasi. e Fwasa kekubafwasa; Okubayekola bavondwa. f O wantu au ana bavondelo vetwa bevetwa, E nsudi a mavimbu mau itomboka; g O menga mau mezelola e1 miongo. h E vu kiawonso kia zulu kiwola, E zulu dizingwa nze nkanda. E vu kiau kiawonso kia makesa kilengela, Wauna lukaya lwa nsing’a vinyu lulengelanga yo sotoka Wauna e bundu kiayuma kia nsanda kisotokelanga. “Kadi kuna zulu, o nsosolo ame uyondalala. i Ukulumuka muna Edome mu fundisa, j Kwa wantu ana yabakila nzengo za kubafwasa. Yave una ye nsosolo; o nsosolo uzala yo menga. Uzala yo mazi, k Yo menga ma wan’a mameme ye nkombo, Yo mazi ma nguba za mameme ma makoko.

34:3 1 Yovo “mekukula muna.”

979

7

8

9

10

11

12

13

Kadi Yave okubikidi kimenga kuna Bozera, Mu vonda wantu ayingi muna nsi ya Edome. a E ngombe za mfuta zivondwa kumosi yo yau, O wan’a ngombe ye akwa nkuma. E nsi au izala yo menga, E mbundukutu au izala yo mazi.” Kadi Yave ovuidi lumbu kia landa e kunda, b Mvu wa landa e kunda mu kuma kia mbi yavangwa kwa Zione. c E nkoko miandi1 mia maza mikituka se dimbu, E mbundukutu andi ikituka se lengo, E nsi andi ikituka se dimbu andombe uvianga. Muna fuku yovo muna mwini ke uzima ko; O mwisi andi ukwamanana tomboka yakwele mvu. Yafwasuka ikala muna mbandu ke mbandu; Muna yandi ke musinga viokela muntu ko yakwele mvu. d E lembe yo ngulu-ngumba1 bevua yo, Mafungu ye ngono bezingila mo. Nzambi oteza e nsi yayi muna nsing’a tezela ye muna tadi dia tezela2 mu songa Vo e nsi nkatu isala yo kondwa o mfunu. Ke mosi ko muna wantu andi a zitu okituka se ntinu, E mfumu zandi zawonso vila zivila. E mvanga mimena muna nzo ´ zandi zanda zangolo, Nti mia nsende ye nkeka za

34:9 1 Nanga Bozera uyikanga, e mbanz’a kimfumu ya Edome. 34:11 1 Yovo “nsekele.” 2 Mvovo wa sina: “muna matadi.”

YESAYA 34:7–35:2 KAPU 34 a Yes 63:1-3 Ob 8, 9

b Nsi 32:41

14

Nk 94:1

c Yes 35:4

15

d Mal 1:4 

Ndambu ya 2 a Mal 1:3 

16

KAPU 35 b Yes 29:17 Yes 32:14, 15

c Yes 4:2 Yes 27:6 Yes 35:6 Yes 51:3 Yez 36:35

17

d Os 14:5, 6

mfinda zimena muna tumbu twandi twangolo. Ikituka se bubameno dia mbulu, a Se fulu kia zingila kia seteleke. E bulu ya makanga iwanana ye bulu iwokanga, E nkombo a mfuta1 ibokela nkwandi. ˆ Elo, i muna e nuni za fuku zizingila yo solola e fulu kia vundila. E nioka ˆ ivumanga o mete i muna izingila yo lozela maki, Iteta o maki yo kutika o wana muna kubatanina. ˆ Elo, i muna mukutakana e nuni zambaki, konso nuni yo nkwandi. Nuvava muna nkand’a Yave yo tanga mu nding’angolo: Ke mosi ko muna yau okondwa; Ke mosi ko muna yau okondwa o nkwandi, Kadi o nu’a Yave usidi o nkanikinu, Ye mwand’andi ubakutakese vamosi. Yandi wabatela e nkas’a mienze, O koko kwandi kwateza e fulu kiakubikwa mu kuma kiau.1 Oyau bevua yo yakwele mvu; ˆ I muna bezingila muna mbandu zawonso. O makanga ye nsi ayuma iyangalala, b O nzanza umona e kiese yo mena e mvuma nze safoni. c Umena kikilu e mvuma; d Uyangalala yo kaza ye kiese. Uvewa nkembo a Lebanone, e Kumosi yo wete wa Kamele f ye Sarone. g

35 e Yes 60:13

2

f Yer 50:19

g Yes 65:10

34:14 1 Nanga, “nkuya mina nga kombo.” 34:17 1 Mvovo wa sina: “O koko kwandi kwabakayanesena e nsi muna nsing’a tezela.”

YESAYA 35:3–36:8

3 4

5

6

7

8

9

Wantu bemona o nkembo a Yave, o wete wa Nzambi eto. Nukumika o moko mayovoka, Nusiamisa makungunu mezakamanga. a Nuzayisa awana batelameno ntima vo: “Nukumama. Ke numoni wonga ko. Tala! O Nzambi eno okwiza landa e nkunda, Nzambi okwiza senda. b Oyandi okwiza ye okunuvuluza.” c Muna ntangwa yayina, o meso m’ampofo memona, d O matu´ ma afwa matu mewa. e Muna ntangwa yayina, o makoka metakuzioka nze mvanda, f O lubini lwa mababa lukaza ye kiese. g Kadi o maza mefwamfumuka muna makanga, E nkoko muna nzanza. O ntoto ayuma ukituka se yanga dia maza diazala ye mabu, O ntoto ayuma ukituka se nto za maza. h Muna fulu ina ivundilanga e mbulu, i Mukala ye titi yankunzu, matutu ye mawu. Mukala mpe ye bala-bala yampwena, j Elo, nzila ina iyikilwa vo Nzil’a Vauka. O muntu afunzuka ke diatila mo ko. k Ikala kaka se ya ndiona okangalelanga muna nzila; O zowa ke vumvulwila mo ko. Omwamuna ke mukala nkosi ko, Ke muviokela kana bulu kimosi kiansisi ko. Ke besoloka mo ko; l ˆ Awana kaka bekulwa i bekangalela mo. m

980

KAPU 35 a Ayi 12:12 b Yer 51:56 c Yes 25:9 Sef 3:16, 17

d Nk 146:8 Yes 42:16 Mat 9:28-30

e Yes 29:18

f

g h i j

k l

m

Yer 6:10 Mak 7:32-35 Luk 7:22 Mat 11:5 Mav 8:7 Mav 14:8-10 Mat 15:30 Yes 44:3 Yer 9:11 Eze 1:3 Yes 11:16 Yes 49:11 Yes 62:10 Yer 31:21 Yes 52:1 Yes 11:6, 7 Yes 65:25 Yez 34:25 Os 2:18 Nk 107:2, 3 Yes 62:12

 Ndambu ya 2 a Nsi 30:4 b Yes 51:11 Yer 31:11, 12

c Yer 33:10, 11 d Yes 30:19 Yes 65:19

 KAPU 36 e Yes 10:5 f 2Nti 18:13

g h i j k l m n o

p q

2Tu 32:1 Yes 8:7, 8 Yes 10:28-32 Yes 33:8 2Nti 19:8 2Tu 32:9 Yes 7:3 2Nti 18:17, 18 Yes 22:20, 21 2Nti 19:2 2Nti 18:19-25 2Nti 19:10 2Nti 18:1, 7 2Nti 17:4 Yes 30:2, 7 Yer 37:7 2Nti 18:1, 4 2Tu 31:1 Nsi 12:11 2Tu 7:12 2Tu 32:12

ˆ 10 Awana bekulwa kwa Yave bevutuka a yo kwiza kuna Zione ye kazu kiakiese. b E kiese kiakwele mvu kikala se kolowa vana ntu miau. c Beyangalala yo mona e kiese, E ntantu ye bumu kifokoka. d Muna mvu una wa 14 wa luyalu lwa Kizekeya wa Ntinu, o Sankerebe wa ntinu a Asuri e otombokele yo nuanisa e mbanza zawonso zangolo za Yuda yo kutumuna zo. f 2 I bosi, tuka kuna Lakisi, g o ntinu a Asuri otumini Rabesake1h kumosi yo makesa mayingi kenda kwa Kizekeya wa Ntinu kuna Yerusaleme. Bakiatamene vana mvuil’a utukanga kuna zinga kia ntandu, i muna nzil’ampwena ya mpatu a nsukudi a mvuatu. j 3 Eleyakime k wa mwan’a Kilekiya, ona wavitanga o ntu muna nzo,1 yo Sebena l wa nsoneki yo Yoake wa mwan’a Asafi wa nsoneki a lusansu, bavaikidi muna wanana yandi. 4 Rabesake ubavovese vo: “Dodokolo, nuzayisa kwa Kizekeya vo: ‘I wau wuwu kavovele o ntinu anene, o ntinu a Asuri: “Mu nki obundidi e vuvu? m 5 Ongeye ovovele vo: ‘Ngina ye ndekwa ye ngolo za nuana e vita,’ kansi emiami mvovo miankatu. Kwa nani obundidi e vuvu muna kunkolamena? n 6 Tala, ongeye obundidi e vuvu muna ˆ tutu diadi diabosoka, i sia vo, Engipito, edi dikotanga yo tobola e kandazi kia muntu oyekamene dio. I una kena o Faro wa ntinu a Engipito kwa awonso bekumbundanga e vuvu. o 7 Avo umpovese vo: ‘Muna Yave wa Nzambi eto tubundidi e vuvu,’ nga o Kizekeya kabangula mabata mandi ko ye maziku mandi p yo vovesa Yuda ye Yerusaleme vo: ‘Ova ntadisi a ziku diadi nufwete vumbamena e’?”’ q 8 Owau, dodokolo

36

36:2 1 Yovo “mfidi wa atambiki a mbuˆ ngwa.” 36:3 1 Yovo “lumbu lwa ntinu.”

981 vana e nsimbi yayi kwa mfumu ame wa ntinu a Asuri: a Ikuvana 2.000 ma mvalu, tutala kana vo olenda solola wantu afwana mu diatisa mio. 9 Ozevo, aweyi osundila kana nkutu nguvulu mosi ona osundidi o keva vana vena e ntaudi za mfumu ame, wau obundidi e vuvu muna Engipito mu vua makalu ma vita ye akwa mvalu? 10 Owau, nga ke mu lutumu lwa Yave ko ntombokele mu nsi yayi kimana yafwasa yo e? Yandi kibeni Yave umpovese vo: ‘Tomboka wanuanisa e nsi yayi yo fwasa yo.’” 11 Muna kuma kiaki, Eleyakime yo Sebena b yo Yoake bavovese Rabesake vo: c “Dodokolo, vovesela e ntaudi zaku muna nding’a Ki-aramiti,1d kadi bakula kweto tubakula yo; kutuvovesela mu nding’a Ayuda ko, kadi o nka´ ngu una vana yaka mu wa bena.” e 12 Kansi, o Rabesake ovutwidi vo: “Nga o mfumu ame kwa mfumu eno ye kwa yeno kaka kantumini yavova mambu mama? Nga ke kwa nkangu mpe ko una ufongele vana yaka, una udia e doti diau yo nua masuba mau kumosi yo yeno e?” 13 I bosi, Rabesake otelamene, okazidi muna nding’a Ayuda, f ´ oku vo: “Nuwa e mvovo mia ntinu anene, o ntinu a Asuri. g 14 I wau wuwu kavovele o ntinu: ‘Ke nuyambula ko vo Kizekeya kanuvuna, kadi kalendi kunuvuluza ko. h 15 Ke nuyambula ko vo Kizekeya kanufila nuabunda e vuvu muna Yave, i oku vo: “O Yave vuluza kikilu kekutuvuluza, e mbanza yayi ke iyekolwa vana moko ma ntinu a Asuri ko.” 16 Ke nuwila Kizekeya ko, kadi i wau wuwu kavovele o ntinu a Asuri: “Nuvanga yame luvuvamu, nuyitambika,1 konso muntu muna yeno odia e bundu ya

YESAYA 36:9–37:4 KAPU 36 a 2Nti 18:13 b Yes 22:15 c 2Nti 18:17 d Eze 4:7 Dan 2:4

e 2Nti 18:26, 27 f 2Tu 32:18 g 2Nti 18:28-35 h 2Tu 32:11, 15 Dan 3:15

i 2Nti 19:22 

Ndambu ya 2 a 2Nti 17:6 2Nti 17:22, 23

b 2Nti 19:11, 12 2Tu 32:14 Yes 37:11, 12

c Yer 49:23 d 2Nti 17:24 e 2Nti 17:6 2Nti 17:22, 23 Yes 10:11

f 2Nti 19:17, 18 2Tu 32:15 Yes 37:23

g 2Nti 18:36, 37 Ngn 9:7

h Yes 22:15 

KAPU 37 i 2Nti 19:1-4 j 2Tu 26:22

36:11 1 Yovo “Kisuria.” 36:16 1 Mvovo wa sina: “Nusambulwa yame, nuiza kwa mono.”

Yes 1:1

k Yes 26:17, 18

nsing’andi a vinyu ye bundu ya nsand’andi yo nua maza ma sima kiandi, 17 yavana ikwiza, yanunata kuna nsi yafwanana ye nsi eno, nsi yazala ye witi ye bale ye uva kimana nuavanga e mbolo ye vinyu. a 18 Ke nuyambula ko vo Kizekeya kanuvuna, oku vo: ‘Yave okutuvuluza.’ Nga vena ye mosi muna nzambi za zula ona wavuluza e nsi andi vana moko ma ntinu a Asuri? b 19 Akweyi zina e nzambi za Kamati ye Ampadi? c Akweyi zina e nzambi za Sefavayime? d Nga nzambi zazi zavuluza e Samaria ova moko mame? e 20 Muna nzambi zawonso za nsi zazi, nkia nzambi yavuluza e nsi andi ova moko mame? Nga o Yave olenda vuluza e Yerusaleme ova moko mame?”’” f 21 Kansi, oyau bakedi kaka e pi-i, ke bamvutwidi kana diambu dimosi ko, kadi o ntinu wakanikina vo: “Ke numvani mvutu ko.” g 22 Kansi, Eleyakime wa mwan’a Kilekiya, ona wavitanga o ntu muna nzo,1 yo Sebena h wa nsoneki yo Yoake wa mwan’a Asafi wa nsoneki a lusansu, bele kwa Kizekeya ye mvuatu miau miatiazuka, banzayisi e mvovo mia Rabesake. Vava o Kizekeya wa Ntinu kawidi wo, otiazwini e mvuatu miandi, ovuete e ngoto, okotele muna nzo a Yave. i 2 I bosi, otumini Eleyakime ona wavitanga o ntu muna nzo,1 yo Sebena wa nsoneki ye akuluntu vana vena anganga ana bavuete e ngoto, benda kwa Yesaya wa ngunza j wa mwan’a Amoze. 3 Bamvovese vo: “I wau wuwu kavovele o Kizekeya: ‘E lumbu kiaki lumbu kiampasi, kialusembo1 ye kiansoni; kadi o wana bazolele wutuka, kansi o ngudi kena ye ngolo za wuta ko. k 4 Nanga o Yave wa Nzambi aku

37

ˆ 36:22; 37:2 1 Yovo “lumbu lwa ntinu.” 37:3 1 Yovo “kialuvezo.”

YESAYA 37:5-24

´ owa e mvovo mia Rabesake, ona otuminu kwa mfumu andi, o ntinu a Asuri, kimana keza fidisa Nzambi amoyo e mpaka, a o Yave wa Nzambi aku kamvutulwila mun’owu wa mvovo mina kawidi. Muna kuma kiaki, samba b muna wete dia nkangu una o moyo.’” c 5 Muna diadi, e selo ya Kizekeya wa Ntinu bele kwa Yesaya, d 6 o Yesaya ubavovese vo: “I wau wuwu nuvova kwa mfumu eno, ‘I wau wuwu kavovele o Yave: “Kumoni wonga ko e mu kuma kia mvovo mina owidi, e mvovo mialutiangu mina e selo ya ntinu a Asuri f bavovele mu kuma kiame. 7 Kadi´ ivilakesa e ngindu zandi,1 owa e nsangu yo vutuka kuna nsi andi; g ikumfila kafwila muna nsosolo kuna nsi andi.”’” h 8 Vava Rabesake kawidi vo ntinu a Asuri okatukidi kuna Lakisi, wele kwa yandi, unwene ekolo kenuanisanga Libena. i 9 I bosi, o Ntinu owidi nsangu mu kuma kia Tinkaka wa Ntinu a Etiopia vo: “Oyandi ovaikidi keza nuana yaku.” Vava kawidi wo, otwikidi diaka anati a nsangu kwa Kizekeya, j oku vo: 10 “I wau wuwu nuvovesa Kizekeya wa Ntinu a Yuda: ‘Kuyambula ko vo Nzambi aku ona obundanga e vuvu kavuna, oku vo: “Yerusaleme ke iyekolwa vana moko ma ntinu a Asuri ko.” k 11 Tala! Ongeye owidi mana atinu a Asuri bavangidi muna nsi zawonso, e mpila bafwasidi zo. l Nga obenze vo ngeye kaka ovuluka e? 12 E nzambi za zula, nga zavuluza e zula ina akulu ame bafwasa e? m Akweyi ina e Ngozane, Karani, n Rezefe yo nkangu a Edene una wakala muna Telasa? 13 Akweyi kena o ntinu a Kamati, o ntinu a Ampadi yo ntinu a mbanz’a Sefavayime, o a mbanz’a Ena ye Iva?’” 14 Kizekeya otambwidi e nka37:7 1 Mvovo wa sina: “isia mwanda muna yandi.”

982 KAPU 37 a 1Sa 17:45 2Nti 18:28, 35

b 2Tu 32:20 Nk 50:15 Yoe 2:17

c d e f g h

2Nti 17:18 2Nti 19:5-7 Nsi 20:1 2Nti 18:17 Ngn 21:1 2Tu 32:21 Yes 37:37, 38

i Yos 10:29, 30 2Nti 8:22 2Nti 19:8-13

j 2Nti 18:17 k 2Tu 32:15 l 2Nti 17:5, 6 2Tu 32:13 Yes 10:11

m Yes 36:19 n Tuk 11:31 o 2Nti 17:24 Yes 36:19

 Ndambu ya 2 a 2Nti 19:14-19 b 1Nti 8:30 2Tu 6:20 2Tu 20:9 Dan 9:3

c Nk 46:7 Yes 8:13

d 2Tu 6:40 Nk 65:2

e 2Tu 16:9 1Pe 3:12

f Yes 37:4 g 2Nti 15:29 2Nti 16:8, 9 1Tu 5:26

h Yes 10:11 i Yes 40:19 Yes 41:7 Yer 10:3 Os 8:6 Mav 17:29

j Nsi 32:31, 39 Nk 83:18 Nk 96:5

k 2Nti 19:20, 21 l 2Nti 19:4, 16 m 2Nti 18:30, 35 Yes 10:12, 13

n Luv 15:11 2Nti 19:22-24 Yes 10:20 Yez 39:7

o 2Tu 32:17

nda vana moko ma anati a nsangu, otangidi mio. I bosi, Kizekeya otombokele kuna nzo a Yave, oyalumwini mio1 vana ntadisi a Yave. a 15 Kizekeya oyantikidi samba kwa Yave, b oku vo: 16 “E Yave a vu, c wa Nzambi a Isaele, ovuende vana kunda kia kimfumu vana ntandu a1 akelubi, ngeye kaka i Nzambi aludi muna yintinu yawonso ova ntoto. Ngeye wavanga e zulu yo ntoto. 17 E Yave, tamba o matu ´ maku yo wa! d E Yave, temo´ na o meso maku yo mona! e Wa e mvovo miawonso mina Sankerebe katumini mu tonta Nzambi amoyo. f 18 Kieleka, e Yave, atinu a Asuri bafwasidi e nsi zawonso g kumosi ye nsi au. 19 Batubidi e nzambi zau vana tiya, h kadi ke nzambi ko kansi salu ya moko ma wantu, i nti ye matadi. I kuma bafwasidi zo. 20 Kansi owau, e Yave wa Nzambi eto, utuvuluza vana moko mandi, kimana yintinu yawonso ya nza yazaya wo vo ngeye kaka i Nzambi, e Yave.” j 21 I bosi, Yesaya wa mwan’a Amoze, otwikidi nsangu ezi kwa Kizekeya: “I wau wuwu kavovele o Yave wa Nzambi a Isaele: ‘Wau vo osambidi kwa mono mu kuma kia Sankerebe wa Ntinu a Asuri, k 22 edi kavovele o Yave mu kuma kiandi: “O mwenze wa mwan’ankento a Zione uvezele yo kuseva. O mwan’ankento a Yerusaleme uninginisini o ntu. 23 Nani ofidisi e mpaka l yo tianguna e? Kwa nani ozangwidi e ndinga, m Yo sengola o meso maku ma lulendo e? Kwa Mvauki a Isaele! n 24 Ovezele Yave muna selo yaku o yo vova vo: 37:14 1 Mvovo wa sina: “wo.” 37:16 1 Nanga, “vana kati kwa.”

983 ‘Ye ulolo wa makalu mame ma vita Itomboka kuna mbata za miongo, a Kuna zunga ya Lebanone ina ´ kwanda kikilu. ´ Ikesa e nti mianda mia nsedele ye sipelese zandi zambote. Ikota muna matininu mandi ´ masundidi o la, muna mfinda zandi zankaki. 25 Itimuna e sima yo nua maza; Iyumisa nkoko mia1 Engipito muna tambi yame.’ 26 Nga kuwidi ko e? Ediadi se kolo diasikidiswa.1 Yakubika2 dio tuka muna lumbu ya nz’ankulu. b Owau ilungisa dio. c Ongeye okitula e mbanza zazungwa e yaka se mazumbu. d 27 O nkangu au ke ukala ye ntanini ko; Bezakama yo wonga yo fusulwiswa e nsoni. Bekituka nze titi ya nzanza ye titi yankunzu, Nze titi imenene vana nkala yo yumiswa kwa tembwa kia este. 28 Kansi, ntomene zaya vava ovuandanga, vava ovaikanga ye vava okotanga, e Ye vava okumfungilanga makasi, f 29 Kadi o makasi umfungidi g ye nkwit’aku ilweke omu matu mame. h Muna kuma kiaki, isia luvaku lwame muna nzunu aku ye bindikilwa i muna nua aku, Ikuvutulwila muna nzila ina wizidi.” 30 “‘Ekiaki kikala se sinsu kwa ngeye:1 Omu mvu wau 37:25 1 Yovo “nsuku mia Nile ya.” 37:26 1 Mvovo wa sina: “diavangwa.” 2 Yovo “Yavanga.” 37:30 1 I sia vo, Kizekeya.

YESAYA 37:25-38 KAPU 37 a Yes 10:10, 11 b Nk 33:11 Yes 46:10

c Yes 55:10, 11 d 2Nti 19:25, 26 e Ngn 5:21 Ngn 15:3 Ayi 4:13

f 2Nti 19:27, 28 g Nk 46:6 Yes 10:15 Yes 37:23

h Yes 36:4, 20 i Nk 32:9 

Ndambu ya 2 a 2Nti 19:29-31 b Yes 1:9 Yes 10:20, 21

c 2Nti 19:4 d Yes 59:17 Yoe 2:18 Zak 1:14, 15

e Yes 10:24 f 2Tu 32:22 Yes 10:32

g 2Nti 19:32-34 h Yes 31:5 i Nsi 32:27 1Sa 12:22 2Nti 20:6 Yez 36:22

j 1Nti 15:4 k 2Nti 19:35-37 2Tu 32:21

l Tuk 10:8, 11 Yon 1:2

m 2Nti 19:7, 28 n 2Tu 32:21 o Tuk 8:4 p Eze 4:1, 2

oyeno nudia ina ikuyimenena;1 muna mvu una wanzole, nudia mbwaza za makunde ma ina ikuyimenena; kansi muna mvu una wantatu, nukuna yo vela e mbongo, nukuna mpatu za vinyu yo dia e bundu yandi. a 31 Awana bevuluka muna nzo a Yuda, i sia vo, awana besala, b bemena e mianzi kuna nsi yo yima e bundu muna tayi. 32 Kadi muna Yerusaleme muvaika nsadiswa, muna Mongo a Zione muvaika awana besala o moyo. c O vema kwa Yave a vu kuvanga wo. d 33 “‘Ozevo, i wau wuwu kavovele o Yave mu kuma kia ntinu a Asuri: e “Ke kota mu mbanza yayi ko f Yovo tuba mo e nzanza Yovo nuanisa yo muna ngubu Ngatu bumbikila yo e kundubulu mu nuanisa yo.”’ g 34 ‘Muna nzila ina kezidi, i ˆ muna kevutukila; Oyandi ke kota mu mbanza yayi ko,’ u kavovele o Yave. 35 ‘Itanina e mbanza yayi h yo vuluza yo mu kuma kia nkumbu ame i Ye mu kuma kia Davidi wa selo kiame.’” j 36 O mbasi a Yave ovaikidi, ovondele 185.000 ma wantu muna ndo ya Asuri. Vava nkangu usikamene muna mene-mene, umwene mavimbu mawonso. k 37 Muna kuma kiaki, Sankerebe wa Ntinu a Asuri okatukidi, ovutukidi kuna Ninive l yo kala ˆ kuna. m 38 Vava kavumbamenenge muna nzo1 a Niseroke wa nzambi andi, o wan’andi, Andameleke yo Sareze bamvondele muna nsosolo, n batinini kuna nsi a Ararate. o Esa-kadone wa mwan’andi p okitukidi se ntinu vana fulu kiandi. 37:30 1 Yovo “imena muna mbongo isotoka vana ntoto.” 37:38 1 Yovo “tempelo.”

YESAYA 38:1-16

38

Muna lumbu yayina, Kizekeya oyelele, fioti fiasala nga wafwa. a Yesaya wa ngunza b wa mwan’a Amoze wizidi, umvovese vo: “I wau wuwu kavovele o Yave: ‘Vana luludiku kwa esi nzo aku, kadi ongeye fwa ofwa; kusasuka ko.’” c 2 Muna kuma kiaki, Kizekeya ovilwidi lose lwandi kuna yaka, oyantikidi samba kwa Yave, oku vo: 3 “E Yave, idodokele, sungamena d e mpila ikangalelanga vana ntadisi aku ye kwikizi yo ntima wawonso, e mvanganga mambu mambote vana meso maku.” Kizekeya obokomokene ye dilu. 4 I bosi, e diambu dia Yave dizidi kwa Yesaya, oku vo: 5 “Vutuka kwa Kizekeya yo kunzayisa vo: f ‘I wau wuwu kavovele o Yave wa Nzambi a Davidi wa nkulu aku: “Ngwidi e sambu kiaku. g Mbwene mansanga maku. h Muna kuma kiaki, ikudikidi mvu 15 muna zingu kiaku,1i 6 vuluza ikuvuluza, ivuluza mpe mbanza yayi vana moko ma ntinu a Asuri, tanina itanina e mbanza yayi. j 7 Ekiaki i sinsu kitukidi kwa Yave muna kusonga e ziku vo Yave olungisa dina kavovele: k 8 E kini1 kia ntangwa kina kikulumukini muna sikada2 ya Akazi, ivutulwisa kio ntombokelo kumi.”’” l I bosi, e kini kina kiayikulumukina ntombokelo kumi muna sikada, kitombokele ntombokelo kumi. 9 Nkanda wasoneka1 Kizekeya wa Ntinu a Yuda vava kayela yo sasuka muna kimbevo kiandi. 10 Mpovele vo: “Vana kati-kati kwa lumbu ya zingu kiame Mfwete viokela muna mavitu ma Ziami.1 Ikatulwa e mvu miame mina misidi.” 38:5 1 Mvovo wa sina: “lumbu yaku.” 38:8 1 Yovo “ninga.” 2 Nanga e sikada yayi yasadilwanga muna zaya e ola, nze lolonzi a ntangwa. 38:9 1 Yovo “Sono ya.” 38:10 1 Yovo “Seol,” i sia vo, ziami kia wantu awonso. Tala Nsas’a Mvovo.

984 KAPU 38 a 2Tu 32:24 b 2Nti 19:20 Yes 1:1

c 2Nti 20:1-3 d Nek 13:22 Nk 20:1-3 Ayi 6:10

e 2Tu 31:20, 21 f 2Nti 20:4-6 g Ngn 15:29 1Yo 5:14

h Nk 39:12 Nk 56:8

i Nsi 32:39 1Sa 2:6

j 2Tu 32:22 k 2Nti 20:8-11 l Yos 10:12, 13 

Ndambu ya 2 a Nk 6:5 Kim 9:5

b Nk 146:4 Kim 8:8

c Yob 17:1 d Nk 39:10 e Nk 102:7 f Yes 59:11 g Nk 39:7 h Nk 39:12 Nk 119:82, 123

11 Mpovele vo: “Kimona dienga dia YA1 ko, elo, o YA muna nsi ya awana bena o moyo. a Kitala diaka wantu ko Vava ikala kumosi ye awana bekalanga vana fulu kifokokelanga mambu mawonso. 12 E fulu kiame kia zingila kiya´ lwilu yo natwa kwanda b Nga saba kia mvungudi. Nzingidi e zingu kiame wauna o mvangi a nlele kezingilanga o nlele; Oyandi unzengele wauna uzengelwanga nsinga muna vangilwa kia nlele. Tuka muna mene yamuna fuku okundatanga kuna mfoko. c 13 Mvuvamene kwame yamuna mene. Oyandi otololanga e visi yame yawonso nga nkosi; Tuka muna mene yamuna fuku okundatanga kuna mfoko. d 14 Nkwamanene kienga nga mvengia yovo seke;1e Ibumanga nga yembe. f O meso mame mayoyele mu kuma kia tala kuna zulu: g ‘E Yave, nkendalele kikilu; Kala se nsadisi ame!’2h 15 Adieyi ndenda vova? Oyandi ovovane yame yo vanga diambu. Idiatila kuna lulembamu e mvu miame miawonso Mu kuma kia ndudi a mpasi zame.1 16 ‘E Yave, muna mambu mama1 i bezingilanga o wantu awonso, Muna mambu mama i mwina o nkum’a moyo ame. 38:11 1 “YA,” i mpila yankufi ya yikila e nkumbu Yave. 38:14 1 Nanga, “nlengwa.” 2 Mvovo wa sina: “Kala se nsimbi ame.” 38:15 1 Yovo “ndudi a moyo ame.” 38:16 1 I sia vo, mvovo ye mavangu ma Nzambi.

985 Ongeye ovutulwisa o vimpi wame yo kumvuluza. a 17 Tala! Vana fulu kia luvuvamu, nkendalele kikilu; Kansi mu kuma kia nzol’aku muna mono, Umvulwizi yalembi bwa muna wulu dia lufwasu. b Ongeye otubidi masumu mame mawonso kuna nim’aku.1c 18 Kadi e Ziami1 ke kilendi kukembelela ko, d Amafwa ke balendi kusanisina ko. e Awana bekulumukanga muna wulu ke balendi bunda vuvu muna kwikizi kiaku ko. f 19 Awana bena o moyo, elo, awana kaka bena o moyo i balenda kusanisina, Nze owu ivanganga o unu. O se olenda vana zayi kwa wan’andi mu kuma kia kwikizi kiaku. g 20 E Yave, umpuluza, E nkunga miame tuyimbila mio muna nsambi h Muna lumbu yawonso ya zingu kieto, muna nzo a Yave.’” i 21 I bosi, Yesaya ovovele vo: “Nutwasa e bundu ya nsanda yayuma yatutwa, nusia yo vana vumbu kimana kasasuka.” j 22 Kizekeya oyuvuidi vo: “Nkia sinsu kisonga vo tomboka itomboka kuna nzo a Yave?” k Muna ntangwa yayina, o ntinu a Babele, Merodakebaladani wa mwan’a Baladani, otwikidi e nkanda yo lukau kwa Kizekeya, l kadi owidi wo vo yela kayelele, owau osasukidi. m 2 Kizekeya ubatambwidi ye kiese kiawonso1 yo kubasonga e

39

YESAYA 38:17–40:2 KAPU 38 a 1Sa 2:6 Yob 33:28 Nk 71:20

b Nk 30:3 Nk 86:13 Yon 2:6

c Yes 43:25 Mik 7:18

d Nk 30:9 e Nk 6:5 Nk 115:17

f Kim 9:5, 10 g Tuk 18:19 Nsi 4:9 Yos 4:21-24

h Nk 30:11, 12 i 2Nti 20:5 Nk 84:2

j 2Nti 20:7 k 2Nti 20:8 

KAPU 39 l 2Tu 32:23 m 2Nti 20:5 2Nti 20:12, 13

 Ndambu ya 2 a 2Tu 32:27 b 2Nti 20:14, 15 c 2Nti 24:11, 13 2Nti 25:13 2Tu 36:18 Dan 1:1, 2

d 2Nti 20:16-18 e 2Nti 24:12 Dan 2:49 Dan 5:29

nzo a tusalu twandi a—e palata, wolo, mazi ma balasamu yo mazi mankaka mantalu, e nuaninua yandi yawonso ye lekwa yawonso yakala muna tusalu twandi. Ke mwakala lekwa ko muna nzo andi1 ye muna luyalu lwandi lwawonso kina o Kizekeya kalembi kubasonga. 3 I bosi, Yesaya wa ngunza wizidi kwa Kizekeya wa ntinu, unyuvuidi vo: “Nkia diambu bavovele o wantu awaya ye akweyi batukidi?” Kizekeya ovutwidi vo: ´ “Ku nsi yanda batukidi, kuna Babele.” b 4 I bosi, Yesaya oyuvuidi vo: “Nki bamwene omu nzo aku?”1 Kizekeya ovutwidi vo: “Bamwene lekwa yawonso ina omu nzo ame.2 Ke muna lekwa ko muna tusalu twame kina ndembele kubasonga.” 5 I bosi, Yesaya ovovese Kize´ keya vo: “Wa e diambu dia Yave a vu: 6 ‘Tala! Muna lumbu ikwiza, e lekwa yawonso ina muna nzo aku1 ye yawonso yalunda akulu aku yamu unu kiaki, inatwa kuna Babele. Ke musala lekwa ko,’ c u kavovele o Yave. d 7 ‘Ankaka muna wan’aku ana owuta, natwa benatwa yo kituka ˆ se mbanda-mbanda muna lumbu lwa ntinu a Babele.’” e 8 Muna diadi, Kizekeya ovovese Yesaya vo: “E diambu dia Yave dina ovovele diambote.” I bosi, okudikidi vo: “Diambote wau vo vekala ye luvuvamu yo lutaninu1 muna kolo kia zingu kiame.”2f “Nufiaulwisa, nufiaulwisa o nkangu ame,” u kavovele o Nzambi eno. g 2 “Nuzayisa kwa ntim’a1 Yerusaleme, Nunzayisa vo e ntangw’andi a salu yangolo ifokokele,

40

38:17 1 Yovo “Ongeye okatwidi masu- f 2Nti 20:19 ˆ “lumbu lwandi.” 39:4, 6 mu mame mawonso ova ntadisi aku.”  39:2 1 Yovo ˆ ˆ 38:18 1 Yovo “Seol,” i sia vo, ziami KAPU 40 1 Yovo “lumbu lwaku.” 39:4 2 Yovo “lumbu lwame.” 39:8 1 Yovo “ludi.” kia wantu awonso. Tala Nsas’a Mvovo. g Yes 49:13 2 Mvovo wa sina: “muna lumbu yame.” 39:2 1 Mvovo wa sina: “Kizekeya ubayaYes 51:3 ngalele.” 40:2 1 Yovo “Nuvova ye ngemba kwa.” 2Ko 1:3, 4

YESAYA 40:3-14

3

4

5

6

7

8

9

E mbi andi ifutilu. a Tuka vana koko kwa Yave, otambwidi e kunku kiamvimba1 mu kuma kia masumu mandi mawonso.” b Nding’a muntu obokanga muna makanga, oku vo: “Nuvelelesa1 e nzil’a Yave! c Nuvanga nzil’ampwena ye yasingama d muna makanga mu kuma kia Nzambi eto. e Yambula ndimba miawonso miazikwa, E miongo ye kundubulu yawonso yakululwa. O ntoto a miongo ukituka se walelama. O ntoto a mawulu-mawulu ukituka se wasingama. f O nkembo a Yave usengomonua, g Wantu awonso bemona wo, h Kadi o nu’a Yave uvovele wo.” ´ Wa! Vena yo muntu ovovanga vo: “Samuna!” O wankaka oyuvuidi vo: “Nkia diambu isamuna?” “Wantu awonso bena se titi yankunzu. O walakazi wau wawonso una nze luvuma lwa mfuta. i E titi yankunzu iyumini, O luvuma lulengele, j Kadi e fulumwinu kia1 Yave kiviokele vana ntandu andi. k Kieleka, o wantu i titi yankunzu kwandi. E titi yankunzu iyumini, O luvuma lulengele, Kansi, e diambu dia Nzambi eto dizinga yakwele mvu.” l ´ Tomboka kuna mongo anda, E nkento otwasanga e nsangu zambote mu kuma kia Zione. m Tatula e nding’aku ye ngolo zawonso,

40:2 1 Yovo “otambwidi nkumbu miole.” 40:3 1 Yovo “Nukubika.” 40:7 1 Yovo “Kadi o mwand’a.”

986 KAPU 40 a Nk 79:8, 9 Yer 31:34 Yer 33:8

b Yer 16:18 Dan 9:11, 12

c Yes 35:8 Yes 57:14 Mal 3:1

10

d Yes 11:16 e Mat 3:1, 3 Mak 1:2-4 Luk 3:3-6 Yoa 1:23

f Yes 42:16

11

g Yes 24:15 h Yes 49:6 Yes 52:10

i Yob 14:1, 2 Nk 90:5, 6

j Yak 1:11 k Nk 103:15, 16

12

l Yes 46:10 1Pe 1:24, 25

m Yes 52:7 

Ndambu ya 2 a Yes 12:2 Yes 25:9

b Yes 53:1 Yoa 12:37, 38

13

c Yes 62:11 Lus 22:12

d Yes 49:10 Yez 34:15, 16 1Pe 2:25

e Tuk 33:13 1Pe 5:2, 3

f Ngn 30:4

14

E nkento otwasanga e nsangu zambote mu kuma kia Yerusaleme. Tatula e ndinga, kumoni wonga ko. Samuna kwa mbanza za Yuda vo: “Tala o Nzambi eno yandi oyu.” a Tala! O Mfumu Yave okwiza yo nkuma, O koko kwandi kukunyadila. b Tala! O nsendo andi wina yandi, O mfutu kevana una vana ntadisi andi. c Nze mvungudi, oyandi olunga-lunga1 e kambi diandi. d Muna koko kwandi, okutakesa wan’a mameme, Okubanatina vana tulu kiandi. Malembe-malembe kediatisila awana beyemekanga wan’au. e Nani wateza o maza vana kandazi kia koko kwandi? f Nani wateza e zulu muna lutama lwa koko kwandi?1 Nani wakutik’e mbundukutu a ntoto yo sia yo muna nzongo? g Yovo nani wapeza e miongo Ye nani wapeza e kundubulu muna balanza? Nani wateza1 o mwand’a Yave, Ye nani olenda kumvana e longi nga nludiki andi? h Nani kayuvula muna vua umbakuzi, Yovo nani okunlonganga e yendelo dia unsongi, Yovo nani okunlonganga o zayi, Yovo nani okunsonganga e nzil’a umbakuzi wakieleka? i

g Yob 38:4, 5 h Yob 36:22, 23 Rom 11:34 1Ko 2:16

i Nk 147:5

40:11 1 Yovo “ovungula.” 40:12 1 I sia vo, tuka vana ntu a nlembo anene yavana ntu a nlembo ansuka vava e kandazi kikalanga kiayalumuka. Tala Nku. B14. 40:13 1 Nanga, “ozeye.”

987 15 Tala! E zula ina nga tonsi dia maza muna katini, Ibadikilu nga fimbundukutu vana balanza. a Tala! Oyandi ozangulanga e sanga nga mbundukutu. 16 Kana nkutu nti mia Lebanone ke miafwana ko mu lemesa o tiya ntangwa zawonso,1 E bulu yandi ya mfuta ke yafwana ko mu kuma kia lukau lwa ngioka. 17 Vana ntadisi andi, e zula yawonso ina nze lekwa ke kina ko; b Obadikilanga yo nze mpavala, nze ma kiakondwa o mfunu. c 18 Yo nani nulenda tezanesa Nzambi? d Ye nki nulenda kumfwananesa? e 19 O nkwa salu ya moko ovangidi e teke,1 O mvangi a lekwa ya sengwa olengele kio e wolo, f Yo vanga tuvambu twa palata. 20 O muntu osolele nti se lukau lwandi, g Nti una vo ke wawola ko. Ovavidi nkwa umbangu wa salu ya moko Kavanga teke kiavalwa kina ke kibwa ko. h 21 Nga ke nuzeye wo ko e? Nga ke nuwidi wo ko e? Nga ke nuazayiswa wo ko tuka kuna lubantiku e? Nga ke nuabakula wo ko tuka kiakubilwa e nkubilwa za ntoto? i 22 Vena ye Ndiona okalanga vana ntandu a ntoto wavindumuka, j Ana bezingilanga vo bena nga makonko. Oyandi oyalumunanga e zulu nga nlele a vevele,

YESAYA 40:15-29 KAPU 40 a Nk 62:9

c Yes 41:11, 12

24

d Luv 8:10 Nk 86:8 Yer 10:6, 7

e Nsi 4:15, 16 Mav 17:29

f Nk 115:4-8 g Yes 44:14, 15

25

h Yes 41:7 Yes 46:6, 7 Yer 10:3, 4

i Nk 19:1

26

Rom 1:20

j Yes 66:1 

Ndambu ya 2 a Yes 44:24 Yer 10:12 Zak 12:1

b 1Nti 21:20, 21 2Nti 10:10, 11 Yer 22:24, 30

27

c Nk 102:25 d Nk 147:4 e Nk 89:13 f Yes 49:14

28

Yez 37:11

g Tuk 21:33 Nk 90:2 Yer 10:10 1Ti 1:17

h Nk 121:4 Yes 27:3

i Nk 139:4, 6

40:16 1 Yovo “ke ilenda vana nkuni zafwana ko.” 40:19 1 Yovo “ozunzidi e teke.”

23

b Dan 4:35

Nk 147:5 Yes 55:9 Rom 11:33 1Ko 2:16

29

Onananga dio nga nlele a saba mu zingila mo. a Okitulanga ayadi se ma kiampamba Okitulanga afundisi1 a nza se ma kiakondwa o mfunu. Vava kaka bekunuanga, Vava kaka bemwangwanga muna ntoto, Vava kaka e ntombo zau zimenanga e mianzi muna ntoto, Bavemweno vana ntandu, bayumini, E kimbongela kibavevomwene nga minga. b “Yo nani nulenda kuntezanesa? Nani ofwananene yame?” u kavovele o Mvauki. “Nusengola o meso meno kuna zulu, nuatala. Nani wasema e lekwa yayi? c I Ndiona ovaikisanga yo nze vu kia makesa yo tanga yo kimosi-kimosi; Oyikilanga yawonso muna nkumbu. d Mu kuma kia ulolo wa ngolo zandi yo nkum’andi umwesanga o wonga, e Ke vakondelo kana kimosi ko. E Yakobo, ekuma ovovele, e Isaele, ekuma ozayisidi vo: ‘E nzil’ame iswekamene vana meso ma Yave, E mpasi imweswangwa kondwa kuma, o Nzambi ke tokanenanga zo ko’? f Nga kuzeye wo ko e? Nga kuwidi wo ko e? O Yave wa Mvangi a lekwa yawonso ova ntoto, i Nzambi yakwele mvu. g Ke yoyanga nkutu ko ngatu tovoka. h O umbakuzi wandi ke ulendi fimpakana1 ko. i Ovananga ngolo kwa ndiona oyoyele

40:23 1 Yovo “ayadi.” 40:28 1 Yovo “bakulwa.”

YESAYA 40:30–41:12 30 31

Yo nkuma kwa awana bakondelo e ngolo. a O matoko beyoya yo yovoka, ´ Aleke beta sakuba yo bwa, Kansi, awana bebundanga e vuvu muna Yave bevua diaka o nkuma. Betilumuka kuna zulu1 nze ngo-zulu. b Betikuna yo lembi yovoka; Bekangala yo lembi yoya.” c “Nukala e pi-i ova ntadisi ´ ame, nuawa yeno sanga; Yambula e zula yavua diaka o nkum’au. Yambula bafinama; yambula bavova. d Yambula twiza kumosi mu kuma kia mfundisa. Nani wabundumuna muntu tuka kuna kuvaikilanga e ntangwa,1e Yo kumbokela muna unsongi vana kena,2 Kayekola e zula vana moko mandi Yo kumfila kayala atinu? f Nani okubakitulanga se mbundukutu vana ntadisi a nsosolo andi, Yo kubavevomona nze titi vana ntadisi a mfumb’andi? Oyandi okubalakama, kondwa kwa nkakalakani Muna nzila zina o malu mandi ke masidi diatila ko. Nani ovangidi yo lungisa mambu mama, Obokelesanga e mbandu tuka kuna lubantiku? Mono Yave, mono i Muntu Antete; g Kisoba ko kana nkutu kw’awana besukinina.” h E sanga imwene mo, imwene o wonga. E nsuka za nza ziyantikidi zakama.

41

2

3

4

5

40:31 1 Yovo “Betilumuka muna mave.” 41:2 1 Yovo “kuna este.” 2 Mvovo wa sina: “vana malu mandi.”

988 KAPU 40 a Nk 29:11 Yes 40:26 Flp 4:13 Ayi 11:33, 34

b Nk 103:5

6

7

c 1Nti 18:46 Nk 84:7

 KAPU 41 d Yes 41:21 e Yes 44:28 Yes 46:11 Lus 16:12

f Yes 45:1 g Yes 43:10 Yes 44:6 Yes 48:12 Lus 1:8

8

h Yes 46:4 Mal 3:6 Yak 1:17

 Ndambu ya 2 a Yes 44:12

9

Yes 46:6

b Luv 19:5, 6 Lev 25:42

c Nsi 7:6 Nk 33:12

10

d 2Tu 20:7 Yak 2:23

e Nk 107:2, 3 f Yes 43:10 g 1Sa 12:22 Yer 33:25, 26

h Nsi 20:1

11

Nk 46:1 Rom 8:31

i Yes 60:19, 20 j Nsi 33:27 Nk 115:9

k Yes 45:24 l Yes 40:17 Yes 60:12

m Yes 54:17

12

Bakutakene vamosi, bezidi. Konso muntu osadisi o nkwandi Yo vovesa mpangi andi vo: “Kumama.” Dianu vo, nkwa salu ya moko okasakese mvangi a lekwa ya sengwa; a Ndiona olelekanga sengwa muna malutelo Okasakese ndiona otutanga vana nzundu. Ovovele mu kuma kia fulu kiayikakeselwa e sengwa vo: “Vambote.” I bosi e teke kikomeno e nsonso, kialembi nikuka. “Kansi ongeye, e Isaele, u selo kiame, b Ongeye, e Yakobo, ona yasola, c E mbongo a Abarayama wa nkundi ame, d Ongeye, ona yatwasa tuka kuna nsuka za nza, e Ongeye, ona yabokela tuka ´ muna fulu yanda ya nza. Ivovese vo: ‘Ongeye u selo kiame; f Mono yasola; kiabembola ko. g Kumoni wonga ko, kadi ngina yaku. h Kutokani ko, kadi mono i Nzambi aku. i Ikukumika, elo, ikusadisa, j Itoma kusimbinina muna koko kwame kwalunene kwa unsongi.’ Tala! Awonso bekufungilanga o makasi befusulwiswa e nsoni yo vezwa. k Awana bekunuanisanga bekitulwa se ma kiakondwa o ˆ mfunu ye befukiswa. l Ongeye ovava o wantu bekunuanisanga, kansi kukubasolola ko; O wantu bekunuanisanga bekituka nze lekwa ke kina ko, nze ma kiakondwa o mfunu. m

989 13 Kadi omono Yave wa Nzambi aku, nsimbinini o koko kwaku kwalunene, Mono i Ndiona okuvovesanga vo: ‘Kumoni wonga ko. Ikusadisa.’ a 14 Kumoni wonga ko, e Yakobo wa mumvidi,1b Yeno nkangu a Isaele, ikunusadisa,” u kavovele o Yave ˆ wa Nkudi aku, c wa Mvauki a Isaele. 15 “Tala! Ikitwidi se bundilwa kiameno, d Bundilwa kiampa kia meno mole. Ongeye odiatakesa e miongo yo kosomona mio Yo kitula e kundubulu nga vevele. 16 Ongeye oveva e mbeni zaku, E tembwa kikubavevomona; E kimbongela kikubamwanganisa. Ongeye oyangalela muna Yave, e Okuyisanina muna Mvauki a Isaele.” f 17 “O nkondami yo nsukami bavavidi o maza, kansi ke basolwele mo ko. Lubini lwau luyumini mu kuma kia vuina. g Mono Yave ikubasadisa. h Mono Nzambi a Isaele, kikubabembola ko. i 18 Ikukulwisa e nkoko vana kundubulu yakondwa e titi j Ye nto za maza muna nzanza. k Ikitula makanga se yanga dia maza diazala ye mabu Yo kitula e nsi yakondwa maza se nto za maza. l 19 Muna makanga ikuna mo nti a nsedele, Nti a akasia, nti a militi yo nti a mazi, m 41:14 1 I sia vo, wakondwa lutaninu ye wakondwa nsadisi.

YESAYA 41:13-26 KAPU 41 a Nsi 33:29 b Nsi 7:7 c Yes 43:14

20

Yes 47:4

d Mik 4:13 e Yes 25:9 f Yes 12:6

21

g Nsi 28:48 Am 8:11

h Yes 30:19

22

Yes 55:1

i Nk 94:14 Yes 42:16 Ayi 13:5

j Yes 30:25 k Yoe 3:18

23

l Nk 107:35 m Yes 32:14, 15 Yes 60:21

 Ndambu ya 2 a Yes 51:3 Yes 55:13

24

b Yez 39:28 c Yes 42:9 Yes 46:9, 10 Yes 48:5

d Yes 44:6, 7

25

e Yer 10:5 f Yes 44:10 Yer 10:14, 15

g Nsi 7:26 Nsi 27:15 Nk 115:4, 8

h Yes 44:28 Yes 45:1 Yer 51:28, 29

i Yes 46:11 Lus 16:12

j Mik 7:10

26

Muna nzanza ikuna mo nti a sipelese, Kumosi yo nti a ase yo nti a sipre, a Kimana wantu awonso bamona yo zaya Yo sia sungididi yo bakula vo Koko kwa Yave kuvangidi dio, Mvauki a Isaele olunganese dio.” b “Nusunzula mfundu eno,” u kavovele o Yave. “Nusonga e ngindu zeno,” u kavovele o Ntinu a Yakobo. “Nusonga e ziku yo kutuzayisa mambu mevangama. Nutuzayisa mambu mankulu,1 Kimana twayindula mo2 yo zaya e mbaninu andi. Yovo nutusamunuina mambu mekwiza. c Nutuzayisa mana mebwa muna lumbu ikwiza, Kimana twazaya wo vo oyeno nu nzambi. d Elo, nuvanga konso diambu, diambote yovo diambi, Kimana twasivika vava tumona dio. e Tala! Oyeno nu lekwa kiakondwa o mfunu, E salu kieno ke kina mfunu ko. f Wangemi konso ndiona okunusola. g Mbundumwini muntu tuka kuna node, oyandi okwiza, h Ona otuka kuna kuvaikilanga e ntangwa,1i ona ovovela e nkumbu ame. Odiatakesa ayadi2 nze yandi odiatanga nteke, j ˆ Nze nwumbi odiatanga tuma twayondalala. Nani wazayisa e diambu diadi tuka kuna lubantiku, kimana twazaya dio,

41:22 1 Mvovo wa sina: “mantete.” 2 Yovo “twasia mo mu ntima.” 41:25 1 Yovo “kuna este.” 2 Yovo “nlandi mia nguvulu.”

YESAYA 41:27–42:11

27

28

29

Yovo tuka muna ntangwa yavioka, kimana twavova vo: ‘Olungidi kwandi’? a Kieleka, ke vena muntu ko wazayisa dio! Ke vena muntu ko wasamuna dio! ´ Ke vena muntu ko wawa mambu meno!” b Mono i muntu antete yavova kwa Zione vo: “Tala o mambu mevangama!” c Itwika nati a nsangu zambote kwa Yerusaleme. d Kansi nkwamanene tala, ke vakedi muntu ko; Ke vakedi muntu ko vana kati kwau ovana e longi. Nkwamanene kubayuvula, ke mosi ko oven’e mvutu. Tala! Yau awonso luvunu kwandi.1 E salu yau yampavala. E teke yau yasengwa2 mupepe kwandi ye lekwa yakondwa o mfunu. e Tala e selo kiame, f ona isadisanga! Ona yasola, g ona ngiangalele!1h Nsidi o mwand’ame muna yandi; i Oyandi otwasa unsongi kwa azula. j Ke kaza ko ngatu zangula e nding’andi, Ke yambula ko vo e nding’andi yawakana muna nzila. k E tutu diabosoka ke tolola dio ko, O nsing’a mwinda ufwitanga o mwisi ke zima wo ko. l Muna ziku ketwasila unsongi. m Oyandi ke yoya ko ngatu bosolwa yavana kesikidisa unsongi ova ntoto; n

42

2

3

4

41:29 1 Yovo “lekwa ke ina ko.” 2 Yovo “E teke yau yazunzwa.” 42:1 1 Yovo “ona moyo ame uyangalele.”

990 KAPU 41 a Yes 43:9 Yes 44:7 Yes 45:21

5

b Kab 2:18, 19 c Yes 43:10 d Eze 1:1, 2 Yes 40:9

e Nk 115:4-8 Yes 44:9 1Ko 8:4

 KAPU 42 f Yes 52:13 g Yes 49:7

6

Luk 9:35

h Mat 3:17 Yoa 6:27 2Pe 1:17

i Yes 61:1 Mat 3:16

j Mat 12:15-18 k Zak 9:9

7

Mat 12:16, 19

l Mat 11:28, 29 Ayi 2:17

m Yes 11:3, 4 Mat 12:20 Yoa 5:30 Lus 19:11

8

n Yes 9:7 Yes 49:8

 Ndambu ya 2 a Yes 40:22, 26 b Yer 10:12

9

c Tuk 2:7 Mav 17:24, 25

d Yob 12:10 e Yes 49:8 f Yes 49:6 Luk 2:29-32 Yoa 8:12

10

g Yes 35:5 h Yes 61:1 1Pe 2:9

i Luv 34:14 j Yes 41:23 Yes 43:19 2Pe 1:21

k Nk 96:1 Nk 98:1 Lus 14:3

l Yes 44:23 m Yes 51:5

11

E sanga ikwamanana vingila o nsiku andi.1 I wau wuwu kavovele o Yave wa Nzambi aludi, O Nsemi a zulu, Ndiona wayalumuna dio, a Ndiona wayalumuna o ntoto ye ina ivaikanga mo, b Ndiona ovananga e fulumwinu kwa nkangu uzingilanga vo c Yo mwanda kwa awana bediatilanga vo: d “Mono Yave, ibokele muna unsongi; Nsimbidi o koko kwaku. Ikutanina, ongeye okala se kangu vana vena mono yo nkangu e Se ntemo kuna kwa azula, f Kimana watemona o meso m’ampofo, g Wavaikisa abakami muna pelezo ya nsi a ntoto Yo vaikisa muna pelezo awana bavuende muna tombe. h Mono i Yave. Eyayi i nkumbu ame; Kivananga nkembo ame kwa muntu ankaka ko,1 Ngatu lusanisinu lw’ame kwa teke yavalwa. i Tala, mambu mantete mavangamene kala; Owau mambu mampa isamunanga. Vitila mavangama, izayisanga mo kwa yeno.” j Nuyimbidila Yave nkung’ampa, k O nkembo andi tuka kuna nsuka za nza, l Oyeno nukangalelanga mu nzaza muna kalunga ye yawonso izingilanga mo, Yeno sanga ye awana bezingilanga mo. m Yambula makanga ye mbanza

42:4 1 Yovo “luludiku lwandi.” 42:8 1 Yovo “Kikayananga nkembo ame yo muntu ankaka ko.”

991

12

13

14

15

16

17

zandi zazangula e ndinga zau, a O mavata mezingilanga Keda. b Yambula awana bekalanga muna zunga ya matadi bakaza ye kiese; Yambula bakaza tuka vana mbata za miongo. Yambula bavana o nkembo kwa Yave Yo samuna o nkembo andi muna sanga. c Yave ovaika nga nkwa nkuma. d Osikamesa o vema kwandi nga kesa dia vita. e Oyandi okaza, elo, ovaikisa kazu kia vita; Okuyisonga vo osundidi e mbeni zandi o nkuma. f ´ “Mbutamene mu kolo kianda. Nkwamanene pi-i yo kanga o ntim’ame. Nze nkento owutanga, Muna nkumbu wau umosi, ibuma, twema yo kondwa e fulumwinu. Ifwasa e miongo ye kundubulu Yo yumisa e titi yau yawonso. Ikitula e nkoko se ntoto ayuma1 Yo yumisa mayanga ma maza mazala ye mabu. g Inata ampofo muna nzila ina ke bazeye ko h Yo kubadiatisila muna mayendelo ke mazayakene ko. i Ikitula e tombe se ntemo vana ntadisi au j Yo kitula o ntoto a mawulu se walelama. k I mau mama ivanga mu kuma kiau, kikubabembola ko.” Awana bebundanga e vuvu muna teke yavalwa, Awana bevovanga kwa teke yasengwa1 vo: “Yeno i nzambi zeto,”

42:15 1 Mvovo wa sina: “se sanga.” 42:17 1 Yovo “teke yazunzwa.”

YESAYA 42:12-25 KAPU 42 a Yes 35:1

18

b Tuk 25:13 Yes 60:7

19 c Nk 22:27 Yes 24:15 Yes 66:19

d Yes 59:17 e Luv 15:3 f 1Sa 2:10

20

g Nk 107:33 Yes 44:27 Yes 50:2

h Yes 29:18

21

Yes 35:5 Yer 31:8

i Yes 30:21

22

j Yes 60:1, 20 k Yes 40:4 

Ndambu ya 2 a Yes 44:10, 11 Yes 45:16

23

b Yes 6:9, 10 Yes 43:8

c Yes 56:10 Yer 4:22 Yez 12:2

24

d Yez 33:31 e Nsi 28:15, 33 Yer 50:17

f Nk 102:19, 20 g Nsi 28:29, 52 h Afu 2:12, 14 2Tu 15:3, 6 Nk 106:41

25

Bevutulwa manima yo fusulwiswa kikilu e nsoni. a ´ Nuwa, yeno afwa-matu; Nutala yo mona, yeno ampofo. b Nani i mpofo avo ke selo kiame ko? Nani osundidi fwa-matu, nga ke nati a nsangu ona ntumini ko? Nani osundidi kimpofo, nga ke ndiona osendelo ko? Nani osundidi kimpofo, nga ke selo kia Yave ko? c Mambu mayingi omonanga, kansi kusianga sungididi ko. O matu maku maziuka, kansi kuwanga ko. d Mu kuma kia unsongi wandi, Yave oyangalele tundidika o nsiku1 yo kitula wo se wankembo. Kansi owau i nkangu usanzilu yo yiwa; e Yau awonso bakangamene muna nduka yo swekama muna mapelezo. f Basanzilu kondwa kwa muntu kabavuluza, g Bayiyilu kondwa kwa muntu ovova vo: “Nubavutula!” ´ Nani vovo nuina owa e diambu diadi? ´ Nani osia e sungididi yo wa mu longoka diambu mu kuma kia lumbu ikwiza? Nani wavana Yakobo se sanzu Yo tambika Isaele kwa asanzi? Nga ke Yave ko, Ndiona twasumukina? Oyau ke bazola diatila muna nzila Zandi ko, Ye ke bazola lemvokela nsiku Andi1 ko. h Muna diadi, okwamanene kunyitidila e nsita zandi,

42:21 1 Yovo “luludiku.” 42:24 1 Yovo “luludiku Lwandi.”

YESAYA 43:1-13 Makasi mandi ye fwenka dia vita. a Tiya twa vita tukwamanene bomona yawonso muna kinzieta kiandi, kansi yandi kasie sungididi. b Tunyokele, kansi kasidi dio mu ntima ko. c Owau, i wau wuwu kavovele o Yave, Wa Nsemi aku, e Yakobo, Ona wavanga, e Isaele: d “Kumoni wonga ko, kadi ˆ mono ikudidi. e Ibokele muna nkumbu aku. Ongeye kwa mono ovuilu. Vava oviokela muna maza, ikala yaku, f Vava osauka e nkoko, ke ˆ mikulanga ko. g Vava odiatila vana tiya, kuvia ko, Ngatu nlaku a tiya wayoka. Kadi mono i Yave wa Nzambi aku, O Mvauki a Isaele, wa Mvuluzi aku. ˆ Mpene Engipito se lukulu mu kuma kiaku, Mpene Etiopia ye Seba vana fulu kiaku. Kadi okitukidi se wantalu ova meso mame, h Ongeye ozitisu, omono izolele. i Muna kuma kiaki ivana nkangu vana fulu kiaku Ye zula vana fulu kia moyo aku. Kumoni wonga ko, kadi ngina yaku. j Itwasa e mbongo aku tuka kuna este Yo kukutakesa tuka kuna weste. k Ivovesa node vo: ‘Ubavutula!’ l Ivovesa sude vo: ‘Kubasimbinina ko. Twasa o wan’ame amakala ´ tuka kuna kwanda, yo wa-

43

2

3

4

5

6

992 KAPU 42 a Nsi 32:22 Nak 1:6

7

b Yes 9:13 Yer 5:3 Os 7:9

c Yes 57:11 

KAPU 43

8

d Nk 100:3 Yes 43:15 Yes 44:2, 21

e Yes 44:23 Yer 50:34

9

f Luv 14:29 g Yos 3:15, 16 2Nti 2:8

h Luv 19:5, 6 i Nsi 7:8 Yer 31:3

j Yes 41:10 Yes 44:2 Yer 30:10

k Nsi 30:1-3 Nk 106:47 Yes 66:20 Yez 36:24 Mik 2:12 Zak 8:7

l Yer 3:18 

10

Ndambu ya 2 a Yer 31:8 b Yer 33:16 c Nk 100:3 Yes 29:23

d Yes 6:9, 10 Yes 42:18, 19

e Yes 41:1 f Yes 41:21, 22 Yes 44:7

11

g 1Nti 18:24, 25 h Mav 1:8 Lus 1:5

12

i Nsi 4:37 j Yes 41:4 k Yes 44:8 l Nsi 6:4 m Yes 12:2 Os 13:4 1Ti 2:3 Yud 25

n Nsi 32:12 o Yes 46:9, 10 p Yes 41:4 Lus 1:8

13

n’ame amakento tuka kuna nsuka za nza, a Konso ona oyikilwanga muna nkumbu ame b Ndiona nsemene mu kuma kia nkembo ame, Ndiona mpangidi yo sema.’ c Vaikisa o nkangu. Bena yo meso kansi ampofo, Bena yo matu kansi afwa matu. d Yambula e zula yawonso yakutakana fulu kimosi, Yambula nkangu miakutakeswa. e Nani vana bena olenda dio samuna? Nga balenda kutuzayisa mambu mantete mevangama e?1f Yambula batwasa e mbangi zau kimana basonga e ndungidi au, ´ Yambula bawa yo vova vo: ‘Dialudi kikilu!’” g “Oyeno nu mbangi zame,” h u kavovele o Yave, “Elo, selo kiame ona nsolele, i Kimana nuazaya yo kwikila1 omu mono Ye nuabakula vo kisobanga ko. j Vitila mono, ke vakala kana Nzambi mosi ko, Kuna nim’ame, ke vasemwa kana mosi ko. k Omono, mono i Yave, l kavena mvuluzi ankaka ko, mono kaka.” m “Mono yasamuna yo vuluza yo zayisa Vava ke vakala kana nzambi mosi a nzenza ko vovo nuina. n Ozevo, yeno i mbangi zame,” u kavovele o Yave, “omono i Nzambi. o Omono kisobanga ko; p

43:9 1 Nanga mambu mantete mevangama kuna ntwala uyikanga. 43:10 1 Yovo “bunda e vuvu.”

993

14

15 16

17

18

19

20

21

Ke vena muntu ko olenda kutumuna konso lekwa ova koko kwame. a Avo mvangidi diambu, nani olenda dio kakidila e?” b I wau wuwu kavovele o Yave, ˆ wa Nkudi eno, c wa Mvauki a Isaele: d “Muna kuma kieno, ikubatuma kuna Babele yo bwisa e mbindi zawonso za mavitu, e Akaladi bekaza mu kuma kia mpasi muna nzaza zau. f Mono i Yave, wa Mvauki eno, g wa Nsemi a Isaele, h wa Ntinu eno.” i I wau wuwu kavovele o Yave, Ndiona oziulanga e nzila muna mbu Ye yendelo muna maza mangolo, j Ndiona ovaikisanga kalu dia vita yo mvalu, k E vu kumosi ye makesa mankuma: “Oyau bebwa, ke betelama ko. l Befukiswa, bezimwa nga nlaku a nsing’a mwinda.” “Nuvilakana mambu mankulu, Ke nuyindula mana mavioka ko. Tala! Se ivanga diambu diampa; m Kana nkutu owau, mu vangama se dina. Nga ke nubakulanga wo ko e? Iteta e nzila muna nzanza n Yo sia e nkoko muna makanga. o E bulu ya mfuta ikunzitisa, E mbulu ye seteleke, Kadi mpene o maza muna nzanza, Ye nkoko muna makanga, p Kimana yanuika o nkangu ame una yasola, q O nkangu una yasema mu kuma kiame,

YESAYA 43:14–44:2 KAPU 43 a Nsi 32:39 b Yes 14:27

22

Dan 4:35

c Yes 44:6 Yes 63:16

d Yes 54:5

23

e Yes 45:1, 2 f Yer 50:10 g Nk 89:18 h Yes 43:1 i Nsi 33:5 Nk 74:12 Yes 33:22 Lus 11:17

j Luv 14:16 Yos 3:13

24

k Luv 15:4 l Yer 51:39 m Yes 42:9 n Yes 11:16 Yes 40:3

o Yes 41:18 p Yes 41:17 Yer 31:9

25

q Nk 33:12 Yes 41:8 1Pe 2:9

 Ndambu ya 2 a Yes 60:21

26

b Yes 64:7 c Yer 2:5 Os 7:10 Mik 6:3

27

d Yes 66:3 e Lev 3:14-16 f Yes 1:14, 15 g Yes 1:18

28

Yer 50:20

h Nk 25:7 Nk 79:8, 9 Yez 20:9

i Yer 31:34 j Yes 28:7 Yer 5:31

k Nk 79:4 Nk 137:3

 KAPU 44 l Tuk 17:1, 7 Tuk 35:10, 11 Yes 41:8

m Yes 43:1 Yes 44:21

Kimana wasamuna o nkembo ame. a Kansi kumbokele ko, e Yakobo, b Kadi ongeye unsulukidi, e Isaele. c Kuntwasidi mameme ko ma tukau twaku twangioka Ngatu kunkembelela muna yimenga yaku. Kikomekene ko wantwasila lukau, Ngatu kuyoyesa muna kulomba e ndumbu a nti a lebona. d Kunsumbidi kane1 ko muna nzimbu zaku, Kungiukutisi ko yo mazi ma yimenga yaku. e Kansi, undatisi e zitu dia masumu maku Yo kungioyesa mu kuma kia bi waku. f Omono, omono i Ndiona ovunzunanga makuzuka maku1g mu kuma kia nkumbu ame, h Kisungamena diaka masumu maku ko. i Yambula twafundaziana. Unsungamesa; Songa e ziku vo ndungidi una yau. O se diaku diantete wasumuka, Anati aku a nsangu1 bankolamene. j Muna kuma kiaki, isafula akuluntu a fulu kiavauka, Ivana Yakobo kimana kafwaswa Yo sakidika Isaele muna mvovo mia luvezo. k ´ “Owau wa, e Yakobo wa selo kiame, Ongeye, e Isaele, ona yasola. l I wau wuwu kavovele o Yave, Wa Nsemi aku, Ndiona wavanga, m

44 2

43:24 1 Tutu diansunga. 43:25 1 Yovo “mavangu maku ma ukolami.” 43:27 1 Nanga alongi a Nsiku uyikanga.

YESAYA 44:3-13

3

4

5

6

7

8

Ona okusadisanga tuka muna vumu:1 ‘Kumoni wonga ko, e Yakobo a wa selo kiame, Yo ngeye, e Yesurune,2b ona yasola. Kadi ipongola o maza kwa nkwa vuina1c Yo kukulwisa e nkoko vana ntoto ayuma. Ibungula o mwand’ame muna mbongo aku d Ye nsambu zame muna wan’aku. Bemena vana vena e titi yankunzu, e Nze nti mia alava vana ndambu a nkoko mia maza. O mosi ovova vo: “Omono kwa Yave mvuilu.” f Wankaka okukiyikila muna nkumbu a Yakobo, Kansi, wankaka osoneka vana koko kwandi vo: “Kwa Yave mvuilu.” Ye okuyivana e nkumbu a Isaele.’ I wau wuwu kavovele o Yave, ˆ O Ntinu a Isaele g ye Nkudi andi, h o Yave a vu: ‘Mono i wantete ye mono i wansuka. i Ke vena Nzambi yankaka ko, mono kaka. j Nani ofwanane yame? k Kazangula e ndinga, kavova wo yo kunsonga e ziku! l Yambula bayika mambu mekwiza Ye mana mesinga vangama, Wauna ivanganga tuka muna ntangwa yasikidisa o nkangu a nz’ankulu. Ke nuzakami ko, Ngatu ningama mu kuma kia wonga. m Nga kizayisi dio ko yo samu-

44:2 1 Yovo “tuka luwutuku lwaku.” 2 Ina ye nsasa vo: “Muntu Ansongi,” zina dia luzitu dia Isaele. 44:3 1 Yovo “muna nsi a vuina.”

994 KAPU 44 a Yes 41:10 Yer 30:10

b Nsi 32:15 Nsi 33:5, 26

c Yes 41:17 d Yes 32:14, 15 e Yes 61:11

9

f Zak 13:9 g Nsi 33:5 Yes 33:22

h Luv 6:6 Yer 50:34

i Yes 41:4 Yes 48:12 Lus 22:13

j Nsi 4:35, 39 Yes 43:10

10

11

k Yes 46:9 l Yes 43:9 Yes 45:21

m Yes 41:10 

Ndambu ya 2 a Yes 43:10

12

b Nsi 32:4 2Sa 22:32

c Afu 10:14 1Nti 18:26 1Ko 8:4

d Nk 115:4, 5 e Yer 51:17 f Yer 10:5 Mav 19:26

g 1Sa 5:3, 7 h Yes 40:19 Yes 41:7 Yes 46:6

13

na dio kwa konso muntu mu yeno vitila diavangama e? Yeno nu mbangi zame. a Nga vena diaka ye Nzambi yankaka avo ke mono kaka ko e? Nkatu, ke vena Tadi diankaka ko; b kizeye kana dimosi ko.’” Awonso bevanganga e teke yavalwa ke bena mfunu ko, E lekwa yau ina betoma zolanga ke itwasa nluta ko. c Nze mbangi zau, ke imonanga1 diambu ko ye ke izeye diambu ko, d Muna diadi, awana bevanganga yo, nsoni befusulwiswa. e Nani olenda vanga nzambi yovo teke kiasengwa1 Kina ke kilendi twasa nluta ko e? f Tala! Akwandi awonso nsoni befusulwiswa! g Akwa umbangu mpasi wantu kwandi. Yambula awonso bakutakana yo baka e fulu yau. Oyau bezakama yo fusulwiswa e nsoni kumosi. O mvangi a lekwa ya sengwa osianga e sengwa vana makala muna sadilwa kiandi.1 Otutanga kio muna malutelo, Yo singika kio muna ngolo za koko kwandi. h I bosi, omwene nzala yo yovoka; Wau vo kanuini maza ko, oyoyele. O mvadi a nti onanikanga o nsing’a tezela, ovanganga e fwaniswa vana baya muna mpemba ya mbwaki. Ovalanga dio muna vadilwa kia mabaya yo sia dio e sinsu muna kompase.

44:9 1 I sia vo, teke. 44:10 1 Yovo “teke kiazunzwa.” 44:12 1 Yovo “mbele akovama.”

995

14

15

16

17

18

19

Ovanganga dio e fwaniswa kia muntu, a Fwaniswa kiambote nga muntu, Kimana kiakala muna nzo.1b Vena yo muntu una vo salu kiandi i zenga e nsedele. Osolanga e mpila nti, nti a terebinte, Oyambulanga wo yavana ukola vana vena e nti mia mfinda. c Okunanga nti a loreye, e mvula ikolesanga wo. I bosi, ukitukanga se nkuni zina muntu kelungila o tiya. Obonganga e ndambu andi muna yotela; Okwikanga tiya yo yoka e mbolo. Kansi, ovangilanga wo mpe nzambi yo sambila yo. Ovangilanga wo e teke yo vumbama vana ntadisi andi. d E ndambu andi olungilanga yo tiya; Oyangilanga yo e mbizi, odianga yo yukuta. Oyotelanga mpe yo vova vo: “Aa! Ngiandukidi wau mbwene o tiya.” Kansi, e ndambu a nti isidi ovangilanga yo nzambi, ovangidi yo teke kiavalwa. Ovumbamene kio yo sambila kio. Osambidi kwa yandi, oku vo: “Umpuluza, kadi ngeye i nzambi ame.” e Oyau ke bazeye diambu ko, ke bebakulanga kana diambu dimosi ko, f Kadi o meso mau mazima, ke balendi mona ko, E ntima miau ke mina yo umbakuzi ko. Ke mosi nkutu ko oyindulanga muna ntim’andi

44:13 1 Yovo “sambilu.”

YESAYA 44:14-24 KAPU 44 a Luv 20:4 Nsi 4:15, 16 Mav 17:29

b Nsi 27:15

c Yes 40:20 Yer 10:3

d Luv 20:4, 5 Lev 26:1 Kab 2:18, 19

20

e Yes 37:37, 38 Yes 45:20 Yes 46:7

f Yer 10:8, 14 Rom 1:21-23



21

Ndambu ya 2 a Nsi 27:15

b Yes 43:1 Yes 44:1

22 c Yes 49:15

d Nk 51:1 Nk 103:12 Yes 1:18 Yes 43:25 Yer 33:8 Mav 3:19

23

e Yes 1:27 Yes 48:20 Yes 59:20

f Yes 49:13 Yes 55:12

g Yes 60:21

h Yes 44:6

24

Ngatu kala yo zayi yovo umbakuzi mu vova vo: “E ndambu andi ngiokele yo vana tiya Ngiokele e mbolo yo yangila e mbizi ndidi vana makala mandi. Nga e ndambu isidi mfwete yo vangila lekwa kiangemi e? a Nga mfwete sambila e tini1 kia baya kitukidi muna nti e?” Muntu ndioyo una nga muntu odidi ntoto ampolo. O ntim’andi uvunginikinu yo kumvengomona. Kalendi kuyivuluza ko ngatu vova vo: “Nga ke lekwa kialuvunu ko kina ova koko kwame kwalunene?” “Sungamena mambu mama, e Yakobo, yo ngeye, e Isaele, Kadi ongeye u selo kiame. Mono yasema, ongeye u selo kiame. b E Isaele, kikuvilakana ko. c Ivunzuna makuzuka maku nze mau mafukilu kwa tuti d Yo masumu maku nze mau mafukilu kwa tuti dianene. ˆ Vutuka kwa mono, ikukula. e Kaza ye kiese, ongeye zulu, Kadi Yave ovangidi diambu! Nukaza e kazu kiansundidi, oyeno nsi a ntoto! Nukaza ye kiese, oyeno miongo, f Ngeye mfinda, ye nti miaku miawonso! ˆ Kadi Yave okudidi Yakobo, Osongele wete wandi muna Isaele.” g I wau wuwu kavovele o Yave ˆ wa Nkudi aku, h Ona wavanga tuka muna vumu kia ngudi aku:

44:19 1 Yovo “tini kiayuma.”

YESAYA 44:25–45:8

25

26

27

28

“Mono i Yave, ona wavanga lekwa yawonso. Mono kibeni yayalumuna e zulu, a Yo yalumuna o ntoto. b Nani wakala yame ntwadi? Mono ifungisanga e sinsu ya ngunza zaluvunu,1 Mono i Ndiona ofilanga e nganga za ngombo mu vanga mambu ma kilau; c Ndiona ovunzakesanga e ngindu za akwa ngangu Yo kitula o zayi wau se uzowa; d Ndiona olunganesanga o mvovo a selo kiandi Yo lunganesa mambu mavovua kwa anati andi a nsangu; e Ndiona ovovanga kwa Yerusaleme vo: ‘Izingilwa kwa wantu,’ f Kwa mbanza za Yuda vo: ‘Zitungululwa, g Itungulula e mazumbu mandi;’ h Ndiona ovovesanga maza masina vo: ‘Yuma, Iyumisa e nkoko miaku miawonso’; i Ndiona ovovanga mu kuma kia Kurese vo: j ‘Oyandi i mvungudi ame, Oyandi olungisa luzolo lwame lwawonso’; k Ndiona ovovanga mu kuma kia Yerusaleme vo: ‘Itungululwa,’ Ye mu kuma kia tempelo vo: ‘E nkubilwa aku kubwa ikubwa.’” l I wau wuwu mpovele omono Yave kwa kuswa kiame, kwa Kurese, m Ona nsimbidi o koko kwalunene n Muna sakidika e zula vana ntadisi andi, o

45

996 KAPU 44 a Yob 26:7 Yes 40:22

b Yes 42:5 Yes 48:13

c Os 9:7 d 2Sa 15:31 e Yos 23:14 Yes 55:10, 11 Zak 1:6

f Nk 147:2 g Yes 60:10

3

h Yes 61:4 i Yes 42:15 Yer 50:38 Lus 16:12

j Eze 1:1, 2 Yes 41:25 Yes 45:1 Yes 46:11 Dan 10:1

4

k Yes 48:14 l 2Tu 36:22, 23 Eze 6:3 Yes 45:13

 KAPU 45 m Eze 1:1, 2 Yes 44:28

5

n Yes 45:4 o Yes 13:17 Yes 41:25

 Ndambu ya 2 a Yes 13:4

6

b Nk 107:16 c Yer 50:35, 37 d Eze 1:1, 2 Yes 44:28

e Nsi 4:35, 39 Nsi 32:39

f 1Sa 17:46 Nk 102:15, 16 Yes 37:20

7

g Nk 83:18 h Tuk 1:3 Yer 31:35

i Luv 10:21 Nk 104:20

j Yes 26:12 k Kim 7:14

44:25 1 Yovo “ana bevovanga mambu makondwa o mfunu.”

2

Yes 29:14

Am 3:6

l Yez 34:26

8

Muna kutumuna e nuaninua ya1 atinu, Muna ziula e mielo mia yelo yole oku ntwal’andi, Ozevo, mavitu ke mezikama ko: “Ikwenda kuna ntwal’aku, a Leleka ileleka e kundubulu. Ikosomona e yelo yansongo, Izengonona e mbindi za sengwa. b Ikuvana tusalu twaswekama muna tombe Yo tusalu twaswekwa muna fulu yaswekama, c Kimana wazaya wo vo mono i Yave, Wa Nzambi a Isaele, ona okubokelanga muna nkumbu aku. d Mu kuma kia Yakobo wa selo kiame ye mu kuma kia Isaele ona yasola, Mono ikubokelanga muna nkumbu aku. Ivene nkumbu a luzitu, kana una vo kunzeye ko. Mono i Yave, ke vena wankaka ko. Ke vena Nzambi ankaka ko, mono kaka. e Ikukumika,1 kana una vo kunzeye ko, Kimana wantu bazaya wo vo Tuka kuna kuvaikilanga e ntangwa yakuna kudimukinanga e ntangwa1 Ke vena diaka wankaka ko, mono kaka. f Mono i Yave, ke vena wankaka ko. g Mono itwasanga o ntemo h ye tombe, i Luvuvamu j ye mpasi; k Omono Yave, ivanganga mawonso mama. E zulu, nokesa unsongi tuka kuna ntandu; l

45:1 1 Mvovo wa sina: “Muna zezesa tuketo twa.” 45:5 1 Mvovo wa sina: “Itoma kuzitika.” 45:6 1 Yovo “Tuka kuna este yakuna weste.”

997

9

10

11

12

13

Yambula matuti mapongola unsongi. Yambula o ntoto waziuka yo yima luvuluzu Yambula wamenesa unsongi muna ntangwa yau imosi. a Mono Yave nsemene wo.” Nkenda kwa ndiona otantananga1 yo Mvangi andi,2 Kadi oyandi mpasi belengeˆ nze kia tuma kwandi Vana vena belengenze ya ˆ tuma ina vana ntoto! ˆ Nga o tuma tulenda vova kwa Nwumbi3 vo: “Nki ovanganga e?” b Yovo kina ovangidi kiavova vo: “Ongeye kwina yo moko ko e?”4 Nkenda kwa ndiona ovovele kwa se vo: “Ekuma wangutila?” Ye kwa ngudi vo: “Ekuma wambwenena e nsongo?” I wau wuwu kavovele o Yave, wa Mvauki a Isaele, c Ndiona wansema: “Nga oyeno nufwete kunkatikisa mu kuma kia mambu mekwiza Yo kumpana nkanikinu mu kuma kia wan’ame d ye salu ya moko mame? Mono yasema o ntoto, e yavanga o muntu una vo. f Yayalumuna e zulu muna moko mame, g Yo vana nkanikinu kwa vu yau yawonso.” h “Mvaikisi muntu muna unsongi wame, i Isingika e nzila zandi zawonso. Yandi otunga e mbanza ame j Yo vaikisa nkangu ame muna kinkole k lembi tambula

45:9 1 Yovo “onuananga.” 2 Yovo “kwa Ndiona wansema.” 3 Yovo “kwa Ndiona ovanganga to.” 4 Nanga, “Yovo kina ovangidi kilenda vova vo: “E salu kiaku ke kina yo moko ko e”?”

YESAYA 45:9-19 KAPU 45 a Yes 61:11 b Yes 29:16

14

Yer 18:6 Rom 9:20

c Yes 43:3 d Os 1:10 e Tuk 1:1 Yes 40:28

f Tuk 1:27 g Yes 44:24 Yer 32:17 Zak 12:1

h Nek 9:6 i Yes 42:6 j 2Tu 36:23

15

Eze 1:2, 3 Yes 44:28

k Yes 14:16, 17 Yes 43:14 Yes 49:25



16

Ndambu ya 2 a Yes 13:17 b Est 8:17 Yes 14:1, 2 Yes 49:23 Yes 60:14 Yes 61:5

17

c Zak 8:23 d Yes 43:11 Yes 60:16 Tit 1:3

18

e Nk 97:7 Yes 44:9

f Yes 26:4 Yes 51:6

g Yes 29:22 Yes 54:4 Yoe 2:26 Sef 3:11

h Yes 42:5 Yer 10:12

i Nk 78:69 Nk 104:5 Nk 119:90 Ngn 3:19

j Tuk 1:28 Tuk 9:1 Nk 37:29 Nk 115:16

k Yes 48:16

19

mfutu yovo mbabu,” a u kavovele o Yave a vu. I wau wuwu kavovele o Yave: “O nluta wa1 Engipito ye kinkita kia2 Etiopia ye Ane´ seba, akwa ntel’anda, Bekwiza kwa ngeye yo kituka se wantu aku. Bekulanda kuna nima muna tuvambu. Bekwiza yo kuvumbamena. b Bevova muna luzitu lwawonso vo: ‘Kieleka, o Nzambi wina yaku, c Ke vena wankaka ko; ke vena Nzambi yankaka ko.’” Kieleka, ngeye i Nzambi ona wina vo ke ntangwa zawonso ko osengomonanga mavangu maku, E Nzambi a Isaele, wa Mvuluzi. d Yau awonso nsoni befusulwiswa yo vezwa; Avangi awonso a teke mu nsoni bekwendela. e Kansi Isaele ovuluzwa kwa Yave muna mpuluza yakwele mvu. f Ke nufusulwiswa nsoni ko ngatu vezwa yakwele mvu. g Kadi i wau wuwu kavovele o Yave, O Nsemi a zulu, h wa Nzambi aludi, Ndiona wasema o ntoto yo vanga wo, ona watoma wo sikidisa, i Ona kasema wo nkatu ko, kansi wasema wo kimana wazingilwa kwa wantu: j “Mono i Yave, ke vena wankaka ko. Kivovele va fulu kiaswekama ko k ngatu mu nsi a tombe; Kivovele kwa mbongo a Yakobo ko vo: ‘Numpava, kansi ngolo zankatu nuvanga.’

45:14 1 Nanga, “Asadi a.” 2 Nanga, “ye akiti a.”

YESAYA 45:20–46:8

20

21

22

23

24

25

Mono i Yave, ona ovovanga edi diansongi yo samuna edi dialudi. a Nukutakana, nuiza. Nufinama, oyeno nuvukidi muna zula. b Awana benatanga e teke yavalwa ke bazeye diambu ko Besambanga kwa nzambi ona kalendi kubavuluza ko. c Nusunzula e nsangu zeno, nusunzula mfundu eno. Yambula basongaziana e ngindu kumosi. Nani wasakula e diambu diadi tuka kuna nz’ankulu Yo zayisa dio tuka kolo? Nga ke mono Yave ko e? Ke vena Nzambi yankaka ko, mono kaka; Nzambi a unsongi ye Mvuluzi, d ke vena wankaka ko, mono kaka. e Nuvutuka kwa mono nuavuluzwa, f oyeno nsuka zawonso za nza, Kadi mono i Nzambi, ke vena wankaka ko. g Ndidi e ndofi muna mono kibeni; E diambu divaikidi muna nu’ame dialudi, Ke divutuka ko: h Makungunu mawonso mekumfukamena, O tubini twawonso tudia e ndofi ya ziku i Yo vova vo: ‘Kieleka, muna Yave mwina unsongi yo nkuma wakieleka. Awonso bamfungidi o makasi bekwiza ye nsoni vana ntadisi andi. Muna Yave, e mbongo yawonso ya Isaele isonga vo ndungidi bena yau, j Muna yandi i bekuyisanina.’” O Bele ovumbamene, k o Nebo oyenzamene. E teke yau itensekelo vana ntandu a bulu, vana ntandu a bulu inatanga mazitu, l

46

998 KAPU 45 a Nk 111:7, 8 Nk 119:137

2

b Yes 66:20 Yer 50:28

c Yes 42:17 Yer 50:2

d Yes 43:3

3

e Nsi 4:39 Yes 44:8 Mak 12:32

f Mik 7:7

4

g Nsi 4:35 h Yes 55:10, 11 i Nsi 6:13 Rom 14:11

j Yes 61:9 

KAPU 46 k Yer 50:2

5 6

Yer 51:44

l Yes 45:20 

Ndambu ya 2 a Yes 1:9 b Luv 19:4 Nsi 1:31 Yes 44:2

c Yes 41:4

7

d Yes 43:13 e Luv 15:11 f Mav 17:29 g Yes 40:19 Yer 10:8, 9

h Yes 44:16, 17 Dan 3:1, 5

i Yer 10:5 j 1Sa 5:3 k 1Nti 18:26 Yes 37:37, 38 Yon 1:5

8

Nga funda kiazita vana ntandu a bulu iyoyele. Bayenzamene yo vumbama kumosi; Ke belenda tanina mazitu1 ko, Oyau kibeni bele muna kinkole. “Nungwila, e nzo a Yakobo ye nsadiswa yawonso ya nzo a Isaele, a Oyeno ilunga-lunganga tuka nuawutukila, oyeno inatanga tuka muna vumu. b Yavana nununa, kisoba ko; c Yavana nuvaikwa e nsuki zampembe, ikwamanana kununata. Wauna ivanganga, ikununata yo kunulunga-lunga yo kunuvuluza. d Yo nani nukumfwananisa yovo kuntezanesa, e Kimana twafwanana e? f Vena ye awana besokomonanga e wolo una muna nkutu zau; Betezanga e zitu dia palata vana balanza. Befutanga mvangi a lekwa ya sengwa, oyandi okitulanga yo se nzambi. g I bosi befukamanga, elo, besambilanga yo.1h Besianga e teke kiokio vana mavembo mau; i Benatanga kio yo sia kio vana fulu kiandi, i vana kaka kikalanga. Ke kikatukanga vana fulu kiandi ko. j Bekazanga kwa teke kiokio, kansi ke kivutulanga ko; Ke kilendi vuluza muntu ko muna mpasi. k Nusungamena e diambu diadi, nukala yo unkabu. Nusia dio mu ntima, oyeno akuludi a nsiku.

46:2 1 I sia vo, e teke itensekelo vana ntandu a bulu. 46:6 1 Mvovo wa sina: “bevumbamenanga yo.”

999 9 Nusungamena mambu mankulu1 mana mavangama tuka kolo, Nusungamena vo mono i Nzambi, ke vena wankaka ko. Mono i Nzambi, ke vena ona ofwanane yame ko. a 10 Tuka kuna lubantiku isamunanga e mbaninu, Tuka kuna nz’ankulu isamunanga o mambu ke mavangamene ko. b Mpovele vo: ‘E nzengo zame1 zisikila, c Ivanga konso dina nzolele.’ d 11 Mbokele nuni ambaki tuka kuna kuvaikilanga e ntangwa,2e Mbokele muntu olunganisa e nzengo zame1 tuka ku nsi ´ ina kwanda. f Mono mpovele dio, mvanga dio. Mono nkanini dio, ilunganisa dio mpe. g 12 Nungwila, oyeno akwa ntima miabala,1 Oyeno nuvavukidi o unsongi wame. 13 Ntwese unsongi wame o lukufi; Ke una wavavuka ko, O luvuluzu lwame ke luzingila ko. h Itwasa luvuluzu muna Zione yo wete wame kwa Isaele.” i Kulumuka, vuanda vana mbundukutu, E mwenze wa mwan’ankento a Babele. j Vuanda vana ntoto vana vakondelo e kunda kia kimfumu, k E mwan’ankento a Akaladi, Kadi o wantu ke bekuyikila diaka ko vo wakondwa ngolo ye walutulwa.

47

46:9 1 Mvovo wa sina: “mantete.” 46:10, 11 1 Yovo “kani diame; longi diame.” 46:11 2 Yovo “kuna este.” 46:12 1 Mvovo wa sina: “mia kikesa.”

YESAYA 46:9–47:9 KAPU 46 a Nsi 33:26 b Yes 42:9 Yes 45:21

c Nk 33:11 d Nk 135:6 Yes 55:10, 11

e Yes 41:2 Yes 45:1

f Eze 1:1, 2 Yes 44:28 Yes 48:14

g Nta 23:19 Yob 23:13

h Yes 12:2 Yes 51:5 Yes 62:11

i Yes 44:23 Yes 60:21

 KAPU 47 j Nk 137:8 Yer 50:41, 42

k Dan 5:30 

Ndambu ya 2 a Nsi 32:35, 41 Nk 94:1

b Yes 41:14 Yes 43:3 Yes 44:6

c Yes 47:1 d Yes 13:19 Yes 14:4 Lus 17:5

e 2Tu 36:15, 16 Yes 42:24, 25 Zak 1:15

f Nsi 28:63 Yez 24:21

g Yer 52:14 h 2Nti 25:18-21 Nk 137:8

i Nsi 28:49, 50 j Dan 4:30 Lus 18:7

k Lus 18:3 l Dan 5:22, 23 m Lus 18:7 n Lus 18:10

2 Bonga e nikinua kia moko, nika e mfumfu. Katula e fukwa kiaku. Katula e saya, fukula o malu maku. Sauka e nkoko. 3 E kimpene kiaku kimoneka. E nsoni zaku zisenzekwa. Landa ilanda e kunda, a ke vena muntu ko okunsima. ˆ 4 “O nkudi eto —Yave a vu i nkumbu andi— Yandi i Mvauki a Isaele.” b 5 Vuanda e pi-i, kota muna tombe, E mwan’ankento a Akaladi; c Oyau ke bekuyikila diaka ko vo Mfumu Ankento1 a Yintinu. d 6 Mfungidi nkangu ame o makasi. e Nsafwidi e vua diame, f Ibayekwele vana moko maku. g Kansi kubafwididi nkenda ko. h Osidi e vangu kiazita kana nkutu kuna kwa anunu. i 7 Ovovele vo: “Ikala kaka se Mfumu Ankento1 yakwele mvu.” j Kusidi mambu mama mu ntima ko; Kuyindwidi ko una mambu mefokokela. ´ 8 Owau wa e diambu edi, ngeye nzodi a mawete, k Ona ovuende mu luvuvamu, ona ovovanga muna ntim’andi vo: “Mono nsundidi o mfunu, ke vena ona ofwanane yame ko. l Kifwilwa yakala ko. Kisinga fwilwa mpe wana ko.” m 9 Kansi, o mambu mole mama mekubwila kuna kinsalukisa, mu lumbu kimosi: n 47:5, 7 1 Yovo “Ntinu Ankento.”

YESAYA 47:10–48:5

10

11

12

13

14

Ofwilwa o wana, ofwilwa yakala. Mekubwila mu tezo kiafwana a Mu kuma kia1 ulolo wa yindoki yaku ye nkisi miaku miawonso miangolo. b Obundidi e vuvu muna bi waku. Ovovele vo: “Ke vena muntu ko umbwene.” E ngangu zaku yo zayi waku ubendomwene, Ovovele muna ntim’aku vo: “Mono nsundidi o mfunu, ke vena ona ofwanane yame ko.” Kansi, olwakilwa kwa mpasi, E nkisi miaku ke milenda wo kakidila ko.1 E mpasi zikulwakila; kulenda zo vengomona ko. Olwakilwa kwa lufwasu lwa kinsalukisa luna kusidi mona ko. c Ozevo, kwamanana ye nkisi miaku ye ulolo wa yindoki yaku, d Ina ofuntukinanga tuka kileke kiaku. Nanga olenda yo vuila nluta; Nanga olenda sivikisa wantu. Oyoyele mu kuma kia vava ulolo wa aludiki. Owau, yambula batelama yo kuvuluza, Awana besambilanga e lekwa ina kuna zulu,1 ana betalanga e ntetembwa, e Awana besadilanga e nzangama za ngonde Muna zayisa e mambu mekubwila. Tala! Oyau bena nga titi. O tiya tukubabomona. Ke balendi kuyivuluza ko muna nkum’a nlaku a tiya.

47:9 1 Nanga, “Kanele vo.” 47:11 1 Yovo “Kulenda sadila nkisi miaku ko mu vengomona zo.” 47:13 1 Nanga, “Awana bekayanesanga e zulu; Afimpi a ntetembwa.”

1000 KAPU 47 a Yer 51:29

b Yez 21:21

15

Dan 5:7 Lus 18:23

c Lus 18:10

d Dan 2:2

48

e Dan 5:7 

Ndambu ya 2 a Yer 51:6  KAPU 48 b Tuk 32:28

2 c Nsi 6:13

d Lev 19:12 Sef 1:4, 5

3

e Yes 52:1

f Yer 21:1, 2

4 g Yes 42:9

h Yos 21:45 Yes 55:10, 11

Oyau ke makala ma tiya ma yotela ko, Ngatu tiya twa vuandila vana ndambu. I wau bekituka avangi aku a nkisi kuna kwa ngeye, Awana befuntukanga yaku tuka muna kileke kiaku. Beyungana, konso muntu muna nzil’andi.1 Ke vekala muntu ko okuvuluza. a ´ Nuwa e diambu edi, e nzo a Yakobo, Oyeno nukukiyikilanga muna nkumbu a Isaele b Nutukidi muna maza ma1 Yuda, Oyeno nudianga e ndofi muna nkumbu a Yave c Yo vovela e nkumbu a Nzambi a Isaele, Kansi, ke mu ludi ko ngatu mu unsongi. d Kadi bekukiyikilanga vo esi mbanz’avauka e Yo vava lusadisu lwa Nzambi a Isaele, f Ndiona una ye nkumbu vo Yave a vu. “Tuka kolo yanusamunuina o mambu mavangamene kala,1 Mu nu’ame matuka, Mono yasamuna mo. g Vana vau yavanga e diambu, malungana. h Wau yazaya wo vo u nkwa ntim’ambadi —O mwanzi a nsingu aku una nga sengwa, e nkut’aku a lose nga nsongo i— Omono yavovesa tuka kolo. Vitila mavangama, yasengomwena mo, Kimana walembi vova vo: ‘Teke kiame kivangidi mo;

5

i Luv 32:9 2Nti 17:13, 14 2Tu 36:15, 16 Nk 78:8 Yez 3:7

47:15 1 Mvovo wa sina: “zunga kiandi.” 48:1 1 Nanga, “luvila lwa.” 48:3 1 Mvovo wa sina: “mambu mantete.”

1001

6

7

8

9

10

11

12

Teke kiame kiavalwa ye teke kiame kiasengwa1 kikanikini mo.’ Ongeye owidi yo mona mambu mama mawonso. Nga kuzayisa mo kwa akaka ko e? a Tuka owau ikuzayisanga mambu mampa, b Mambu maswekama mana kwazaya ko. Wau kaka mayantikidi vangama,1 ke tuka kolo ko, ´ Yamu unu kiaki, kusidi wa mambu mama ko, Kimana walembi vova vo: ‘Nzeye mo kala.’ ´ Ve, ongeye kwawa mo ko, c kwazaya mo ko, Muna ntangwa yayina, o matu maku ke makala maziuka ko. Kadi nzeye wo vo u nyekodi kikilu, d Tuka wawutukila oyikilwanga vo nkolami. e Kansi, isimbinina makasi mame mu kuma kia nkumbu ame; f Ikanga o ntima mu kuma kia nkembo ame, Kikufwasa ko. g Tala! Ikenzele, kansi ke una ukenzelwanga e palata ko. h ˆ Itontele1 muna fulu diampasi. i Mu kuma kia nkumbu ame, elo, mu kuma kia nkumbu ame ivanga diambu, j Ozevo, aweyi yadi yambulwila vo nkumbu ame yasafulwa? k Kivananga nkembo ame kwa1 muntu ankaka ko. Ungwa, e Yakobo ye Isaele, ona mbokele.

48:5 1 Yovo “teke kiame kiazunzwa.” 48:7 1 Mvovo wa sina: “mayantikidi semwa.” 48:10 1 Yovo “Ifimpidi.” Nanga, “Isolele.” 48:11 1 Yovo “Kikayananga nkembo ame yo.”

YESAYA 48:6-19 KAPU 48 a Yes 43:10 b Yes 42:9 Yes 65:17

13

c Yes 29:10 d Yer 5:11 Yer 9:2

e Nsi 9:7 Nk 95:10

f 1Sa 12:22 Nk 25:11 Nk 79:9 Yer 14:7

14

g Nek 9:30, 31 Nk 78:38

h Ngn 17:3 i Yes 1:25 Yer 9:7

j Yes 48:9 k Yez 20:9 

15

Ndambu ya 2 a Yes 43:13 Yes 46:4

b Yes 44:6

16

Lus 1:8 Lus 22:13

c Yob 38:4 d Yes 40:22 Yes 42:5

e Yes 45:1 f Yes 44:28 g Yes 13:19

17

Yer 50:13

h Yes 41:2 i Yes 45:5 j Yes 45:19 k Yes 43:14 Yes 44:6 Yes 54:5

l 1Nti 8:36 Nk 25:8 Yes 54:13 Mik 4:2

18

m Nk 32:8 Yes 30:20, 21 Yes 49:10

n Nsi 5:29 Nk 81:13, 14

o Nk 119:165 Yes 32:18 Yes 66:12

p Am 5:23, 24 q Tuk 22:15, 17 Yer 33:22 Os 1:10

19

Omono kisobanga ko. a Mono i wantete; mono mpe i wansuka. b O koko kwame i kwakuba e nkubilw’a ntoto, c O koko kwame kwalunene i kwayalumuna e zulu. d Vava ikubabokelanga, yau awonso bekuyisunzulanga. Nukutakana yeno awonso, ´ nuwa. Nani vana bena wazayisa mambu mama? Ndiona o Yave kazolele. e Oyandi ovanga kwa Babele konso dina kazolele o Nzambi, f O koko kwandi kukwiza nuanisa Akaladi. g Mono kibeni mpovele yo kumbokela. h Intwese, e nzila andi isikila. i ´ Nufinama ova ngina, nuwa e diambu edi. Tuka kuna lubantiku kivovelanga kusweki ko. j I vana yakala vava o mambu mama mavangama.” Owau, o Mfumu Yave untumini yo1 mwand’andi. I wau wuwu kavovele o Yave ˆ wa Nkudi aku, wa Mvauki a k Isaele: “Omono Yave, mono i Nzambi aku, Ndiona okulonganga muna wete diaku, l Ndiona okufilanga muna nzila ina ofwete diatila. m Avo osidi e sungididi muna nkanikinu miame n Ozevo, o luvuvamu lwaku lukala nze nkoko o O unsongi waku ukala nze mavuku ma kalunga. p O wan’aku bewokela kikilu nga senge E mbongo aku nga mabwelengenze ma senge. q E nkumbu au ke ivunzunua

48:16 1 Yovo “untumini kumosi yo.”

YESAYA 48:20–49:9 20

21

22

nkutu ko ngatu fukiswa ova ntadisi ame.” Nuvaika muna Babele! a Nutin’a Akaladi! Nuzayisa dio ye kazu kiakiese! Nusamuna dio! b Numwanganisa dio yakuna nsuka za nza. c ˆ Oku vo: “Yave okudidi Yakobo wa selo kiandi. d Ke bamona vuina ko vava kabafila muna makanga. e Wabavaikisila maza muna tadi; Wawula e tadi yo pongola e maza.” f “Ke vena luvuvamu ko kwa yimpumbulu,” g u kavovele o Yave. Nungwa, oyeno sanga, Nusia e sungididi, oyeno ´ zula ina kwanda. h Yave wambokela vitila yawutuka.1i Oyandi oyikidi e nkumbu ame tuka yakadila muna vumu kia ngudi ame. Oyandi okitwidi o nu’ame nga nsosolo ameno; Untanini vana kini1 kia koko kwandi. j Unkitwidi se nzanza yatoma lengwa; Unswekele muna kutu kiandi. Umpovese vo: “Ongeye u selo kiame, e Isaele, k Muna ngeye isongela o wete wame.” l Kansi mpovele vo: “Nkatu kwandi mfuntukini. Mpamba kaka ye nkatu-nkatu mfwasidi e ngolo zame. Kansi, ndiona okumfundisanga i Yave, Ndiona ukumpananga o mfutu i Nzambi ame.” m Owau o Yave, Ona wampanga se selo kiandi tuka muna vumu,

49

2

3

4

5

49:1 1 Mvovo wa sina: “tuka muna vumu.” 49:2 1 Yovo “ninga.”

1002 KAPU 48 a Yer 50:8 Lus 18:4

b Yes 49:13 c Yer 50:2 d Yer 31:10, 11 e Luv 15:24, 25 Nsi 8:14, 15 Yes 43:19

f Luv 17:5, 6 Nta 20:11

g Yes 57:20, 21 

KAPU 49 h Yes 55:4 i Yes 44:2 Yes 46:3

j Yes 51:16 k Yes 43:10 l Yes 44:23 m Yes 40:10 

Ndambu ya 2 a Yes 56:8 b Yes 42:6 Mat 12:18 Luk 2:30, 32

c Nk 98:2 Yes 11:10 Yes 52:10 Mav 13:47

d Yes 43:14 e Yes 53:3 f Nsi 7:9 g Yes 42:1 h Nk 69:13 i Luk 1:69 Luk 22:43 2Ko 6:2 Ayi 5:7

j Yes 42:6, 7 k Yes 54:3 l Nk 102:19, 20 m Nk 112:4 Yes 9:2 Luk 1:68, 79

Umpovese yamvutulwisila Yakobo, Kimana Isaele kakutakeswa vana kena. a Ikembeswa vana meso ma Yave, O Nzambi ame okituka se ngolo zame. 6 Oyandi ovovele vo: “Ongeye ku selo kiame kaka ko Mu telamesa makanda ma Yakobo Yo vutulwisa ana basidi o moyo muna nkangu a Isaele. Ivene mpe se ntemo kwa zula, b Kimana e mpuluz’ame yalwaka yakuna nsuka za nza.” c 7 I wau wuwu kavovele o Yaˆ ve wa Nkudi ye Mvauki a Isaele d kwa ndiona ovezwanga, e kwa ndiona omengwanga kwa zula, kwa selo kia ayadi: “Atinu bemona yo telama, E mfumu zivumbama Mu kuma kia Yave, una vo nkwa kwikizi, f O Mvauki a Isaele, ona usolele.” g 8 I wau wuwu kavovele o Yave: “Muna ntangw’a songa e dienga, iven’e mvutu, h Muna lumbu kia luvuluzu, isadisi; i Nkwamanene kutanina kimana yavana se kangu mu kuma kia wantu, j Muna tungulula e nsi, Kimana batambula mavua mau masala e nkatu, k 9 Mu vovesa kwa abakami vo: ‘Nuvaika!’ l Kwa awana bena mu tombe vo: m ‘Nuyisunzula!’ Muna mbela za nzila i besololwela madia, Muna mayendelo mawonso1 i mukala madilu mau. 49:9 1 Nanga, “Muna kundubulu yawonso yakondwa e titi.”

1003 10 Ke bemona nzala ko yovo vuina, a Ngatu bangikwa kwa mbangazi yovo kwa mwini. b Kadi Ndiona okubafwilanga e nkenda okubavita o ntu, c Okubafila vana nto za maza. d 11 Ikitula e miongo miame miawonso se nzila, E bala-bala zame zizangulwa. e ´ 12 Tala! Awaya kwanda batukidi, f Akaka kuna node ye kuna weste batukidi, Akaka kuna nsi a Sinimi batukidi.” g 13 E zulu, kaza ye kiese, e ntoto, yangalala. h Yambula e miongo miayengoloka ye kazu kia kiese. i Kadi Yave ofiaulwisi nkangu andi, j Ofwididi mimbona mpasi miandi e nkenda. k 14 Kansi Zione okwamanene vova vo: “Yave umbembwele, l Yave umvilakene.” m 15 Nga o nkento olenda vilakana o mwan’andi a nsedia? Ngatu olembi fwila mwan’a vumu kiandi e nkenda e? Kana nkutu vo akento awaya bavilakene, omono kisinga kuvilakana ko. n 16 Tala! Mvoswene nkumbu aku ova kandazi kiame. E yaka yaku ina ova ntadisi ame. 17 O wan’aku balweke mu nzaki. Awana bekuwandanga yo kufwasa bekwenda kwau. 18 Sengola o meso yo tala muna ndambu ye ndambu. Yau awonso mu kutakana bena. o Balweke kwa ngeye. “E nkal’ame kaka,” u kavovele o Yave,

YESAYA 49:10-23 KAPU 49 a Yes 55:1 Yes 65:13

b Yes 32:2 c Yez 34:23

19

d Nk 23:1, 2 Yer 31:9 Lus 7:16, 17

e Nk 107:6, 7 Yes 11:16 Yes 40:3, 4

f Nsi 30:4 g Yes 43:5, 6

20

h Yes 42:10 i Yes 55:12 j Yes 12:1 Yes 40:1 Yes 66:13

k Yes 44:23

21

Yes 61:3 Yer 31:13

l Yes 54:7 m Man 5:20 n Yes 44:21 Yer 31:20

o Yes 43:5, 6 Yes 60:4

 Ndambu ya 2 a Yes 51:3

22

b Yer 30:18, 19 c Yer 51:34 d Yer 30:16 e Yes 54:1, 2 f Yes 43:5 Yer 31:17

g Man 1:1 h Yes 62:4 i Eze 1:3 Yes 11:10, 12 Yes 62:10

j Yes 60:4

23

“Ongeye okubavuata yau awonso nga lekwa ya kuyiviengesela,1 Okubavuata wauna uvuatilanga ndumb’ansompi. Kana una vo e fulu yaku yafwasuka yo sala e nkatu, e nsi aku yakituka se zumbu, a Owau, ikituka se yakete kuna kwa awana bezingilanga mo, b Awana bekufwasanga c kwa´ nda bekala. d O wana ana bawutuka vava wakala muna kifwidi bevova vo: ‘E fulu kiaki kikete kwa yeto. Utuvana fulu kianene twazingila.’ e Ongeye ovova muna ntim’aku vo: ‘Nani i se dia wana awaya mpeno? Kadi i nkento wafwilwa wana, i sita kwame, Yayenda mu kinkole yo siwa mu pelezo. Nani wabasansa? f Tala! Mono mosi kaka yasiswa, g Ozevo, akweyi batukidi?’” h I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: “Tala! Izangula o koko kwame muna zula, Itongeka e sinsu kiame1 mu kuma kia nkangu. i Oyau betwasila o wan’aku amakala vana moko2 Yo natina wan’aku amakento vana mavembo. j E ntinu mikulunga-lunga, k E mfumu zau zamakento zikala se ndezi zaku. Oyau bekuvumbamena ye ndose zayenzama muna nsi l

Yes 66:20

k Yes 60:10, 16 l Yes 60:14

49:18 1 I sia vo, nlunga ye sanga. 49:22 1 Yovo “lunzi diame dia sinsu.” 2 Mvovo wa sina: “vana tulu.”

YESAYA 49:24–50:8

24

25

26

Bepiata e mbundukutu a malu maku, a Ongeye ozaya wo vo mono i Yave; Awana bebundanga e vuvu omu mono ke befusulwiswa nsoni ko.” b Nga awana babakamene kala kwa kesa balenda kutumunua e? Nga awana babakamene kwa nkwa ntima mbadi balenda ˆ kulwa e? Kansi, i wau wuwu kavovele o Yave: “Kana nkutu i awana babakamene kwa kesa bekutumunua, c Awana babakamene kwa ˆ nkwa ntima mbadi bekulwa. d Isia kitantu kwa awana bekusianga kitantu, e Ivukisa o wan’aku. Ifila awana bekumwesanga e mpasi badia e nitu zau, Bekolwa o menga mau nze yau bakoleso kwa vinyu. Wantu awonso bezaya wo vo mono i Yave, f ˆ Wa Mvuluzi aku g ye Nkudi aku, h O Nengolo a Yakobo.” i I wau wuwu kavovele o Yave: “Nga nkand’a vondela longo j yavana kwa ngudi eno vava yansindika? Nga kwa muntu yadia e mfuka yanuteka e? Tala! Mu kuma kia bi weno k i nuatekelwa, Mu kuma kia ukolami weno i kasindikilwa o ngudi eno. l Ozevo, ekuma ke vakadila muntu ko vava yayiza? Ekuma ke vakadila muntu ko kamvutula vava yaboka? m Nga o koko kwame kwankufiˆ nkufi muna kula, Nga kina yo nkuma wa vuluza ko e? n

50

2

1004 KAPU 49 a Mik 7:16, 17 b Yes 25:9 c Yer 29:14 Yer 46:27 Os 6:11 Yoe 3:1

d Yes 52:2 Yer 29:10 Yer 50:34 Zak 9:11

e Yes 54:17

3 4

f Yez 39:28 g 1Ti 1:1 h Yes 41:14 Yes 48:20

i Yes 60:16 

KAPU 50 j Nsi 24:1 k 2Nti 17:16, 17

5

l Yes 59:2 Yer 3:1

m Yer 35:15 n Yes 40:28 Yes 59:1

6

 Ndambu ya 2 a Luv 14:21, 29 Nk 106:9 Yes 51:10

b Nk 107:33 Nk 114:1, 3 Yes 42:15 Nak 1:4

7

c Luv 10:21 d Luv 4:11 Yer 1:9

e Yoa 7:15, 46 f Mat 13:54 g Nk 40:6-8 h Mat 26:39 Flp 2:8

i Mat 26:67 Mak 14:65 Luk 22:63 Yoa 18:22

j Yes 49:8 k Yez 3:8, 9 l Rom 8:33

8

Tala! Ngiumisi o kalunga muna lusembo lwame; a Ikitulanga e nkoko se makanga. b E mbizi zau zitanga e nsudi wau vo maza nkatu, Zifwanga mu kuma kia vuina. Ivuikanga e zulu e tombe kina e bu, c Ifukilanga dio e ngoto.” O Mfumu Yave umpene lubini lwa awana balongwa,1d Kimana yazaya una ndenda vovela diambu dialufiaulwisu kwa2 ndiona otovokele. e Okunsikamesanga mene ke mene; Osikamesanga o matu mame ´ kimana yawa nze awana balongwa. f O Mfumu Yave oziwidi matu mame, Omono kikolamene ko. g Kivilukidi ku sambu diankaka ko. h Ntambidi e nim’ame kwa awana bekungwandanga Ntambidi mabundi mame kwa awana bekumvuzanga e nzevo. Kiswekele lose lwame ko vava mvezelo yo taulwilwa o mete. i Kansi, o Mfumu Yave okunsadisa. j Muna kuma kiaki, o luvezo ke lukumpanga diambu ko. Muna diadi, mbadisi o lose lwame nga tadi diangolo, k Nzeye wo vo kifusulwiswa nsoni ko. Ona okundungisanga una ova ndambu. Nani olenda kundata ku mfundu e?1l Yambula twatelama kumosi.2

50:4 1 Yovo “lubini lwatoma longwa.” 2 Nanga, “una ndenda kumikina.” 50:8 1 Yovo “olenda zonza yame.” 2 Yovo “Yambula twatalana.”

1005

9

10

11

Nani wina yo mfundu mu kuma kiame? Yambula kamfinama. Tala! O Mfumu Yave okunsadisa. Nani okungielesa o nkanu e? Yau awonso befwasuka nga mvuatu. E nselele zikubadia. Nani vovo nuina ovuminanga Yave ´ Yo wa e nding’a selo kiandi? a Nani odiatilanga muna tombe kiangolo kondwa kwa ntemo e? Yambula kabunda e vuvu muna nkumbu a Yave yo tadila Nzambi andi. “Tala! Kwa yeno awonso nukwikanga o tiya, Yo vaikisa ntimbu-ntimbu za tiya, Yo diatila muna ntemo a tiya tweno, Vana vena e ntimbu-ntimbu za tiya. I kiau kiki nutambula ova moko mame: Mu mpasi zayingi nulavalela. “Nungwa, yeno nuvavanga unsongi, Oyeno nuvavanga Yave. Nusungamena e tadi muna nuatuka Ye wulu dia matadi muna nuatimwa. Nusungamena Abarayama wa se dieno Yo Sara b ona wanuwuta.1 Kadi yandi mosi kakala vava yambokela, c Omono yansambula yo kunwokesa. d Kadi Yave ofiaulwisa Zione. e Otwasa lufiaulwisu kwa mazumbu mandi mawonso, f Okitula makanga mandi nga Edene g O nzanza andi nga mpatu a Yave. h

51 2

3

51:2 1 Yovo “wanuwuta muna nsongo.”

YESAYA 50:9–51:8 KAPU 50 a Yes 42:1 Yes 53:11

 KAPU 51 b Tuk 21:2

4

c Tuk 12:1 Tuk 15:2

d 1Nti 4:20 e Nk 102:13 Yes 66:13 Yer 31:12

5

f Yes 44:26 Yes 61:4

g Tuk 2:8 h Yes 35:1 Yes 41:18

6

 Ndambu ya 2 a Yer 33:10, 11 b Luv 19:6 Nsi 7:6

c Yes 2:3 Mik 4:2

d Ngn 6:23 e Yes 46:13

7

f Yes 12:2 Yes 56:1

g 1Sa 2:10 Yes 2:4

h Yes 60:9 i Yes 45:17 j Nk 102:25-27 Mat 24:35

k Yer 31:33 l Yes 50:9

8

Muna yandi mukala kiese yo luyangalalu, Matondo ye nkunga miambote. a Nunsia sungididi, e nkangu ame, Nuntamba o matu, e zula kiame. b Kadi muna mono i mutuka o nsiku, c Isikidisa unsongi wame nga ntemo kwa nkangu. d Unsongi wame ufinamene. e E mpuluz’ame ilweke, f O moko mame mefundisa o nkangu. g E sanga ibunda e vuvu omu mono, h Yo bunda e vuvu muna koko kwame.1 Nusengola o meso meno kuna zulu, Yo tala o ntoto kuna nsi. Kadi e zulu dimwangana nga mwisi; O ntoto ufwasuka nga mvuatu, Awana bezingilanga vo befwa nga mbu. Kansi, e mpuluz’ame yakwele mvu ikala, i O unsongi wame ke ufunga1 ko. j Nungwa, oyeno nuzeye unsongi wame, Nkangu wina yo nsiku ame1 muna ntima. k Ke numoni wonga wa luvezo lwa mpasi wantu ko, Ngatu zakameswa kwa mafingu mau. Kadi e nselele zikubadia nga mvuatu; E nselele1 zikubadia nga nlele a mika. l Kansi, o unsongi wame ukala yakwele mvu,

51:5 1 Yovo “nkum’ame.” 51:6 1 Yovo “ke u wulakeswa.” 51:7 1 Yovo “luludiku lwame.” 51:8 1 Nanga, “mimvidi.”

YESAYA 51:9-22 9

10

11

12

13

14

E mpuluz’ame ikala muna mbandu zawonso.” a Yambula koko kwa Yave kwasikama. Elo, yambula kwasikama yo kumama! b Yambula kwazanguka nze muna lumbu yankulu, nze muna mbandu zavioka. Nga ke ngeye ko wawula Rakabi1c mu tini-tini? Nga ke ngeye ko watompola e vangwa kiansisi kia kalunga? d Nga ke ngeye ko wayumisa o ´ kalunga, e za ya maza? e Ndiona wakitula sina dia kalunga se bala-bala kimana ˆ awana bakulwa basaukila? f ˆ O nkangu a Yave una wakulwa uvutuka. g Bekwiza kwa Zione ye kazu kiakiese, h E kiese kiakwele mvu kikala se kolowa kiau.1i Beyangalala yo mona kiese, E ntantu ye bumu kifokoka. j “Mono i Ndiona okufiaulwisanga. k Ekuma omwena wonga wa mpasi muntu ona ofwa kwandi l Yo mwan’a muntu ona oyumanga nze titi? Ekuma ovilakenene Yave wa Mvangi aku, m Ndiona wayalumuna e zulu n yo kuba e nkubilw’a ntoto? E lumbu kiawonso wamonanga o wonga wa makasi ma mbangiki aku,1 Vika sia vo fwasa kekufwasa. Owau, akweyi mena o makasi ma mbangiki e? O mbakami ona ovumbamene muna tuvambu ovevolwa ke kolo ko; o

51:9 1 Tala Nsas’a Mvovo. 51:11 1 Mvovo wa sina: “kikala vana ntu miau.” 51:13 1 Yovo “makasi ma ndiona wafinangesanga.”

1006 KAPU 51 a Yes 45:17 Luk 1:50

b Luk 1:51

15

c Nk 87:4 Nk 89:10 Yes 30:7

d Luv 15:4 Nek 9:10, 11 Nk 106:22 Yez 29:3

16

e Luv 14:21, 22 f Nk 106:9 g Yer 31:11 Zak 10:10

h Yes 35:10 i Yes 61:7

17

j Yes 25:8 Yes 65:18, 19

k Yes 49:13 Yes 66:13

l Nk 118:6 Dan 3:16, 17 Mat 10:28

18

m Yes 44:2 n Yes 40:22 o Eze 1:2, 3 Yes 48:20 Yes 52:2



19

Ndambu ya 2 a Yer 31:35, 36 Yon 1:4

b Yes 47:4 c Nsi 33:27

20

Nk 91:1

d Yes 65:17 Yes 66:8, 22

e Yes 60:14 Yer 31:33 Zak 8:8

f Yes 52:1

21

Yes 60:1

g Yer 25:15 h Yez 14:21 i Man 1:17 j Man 2:11

22

Oyandi ke fwa ko ngatu kulumuka muna wulu, Ke kondwa mbolo ko. Kansi, mono i Yave wa Nzambi aku, Ndiona otungianesanga o kalunga yo nikuna mavuku mandi a —Yave a vu i nkumbu andi. b Isia e mvovo miame muna nu’aku, Ikutanina muna koko kwame, c Muna sikidisa e zulu yo kuba e nkubilw’a ntoto d Yo vova kwa Zione vo: ‘Ongeye u nkangu ame.’ e E Yerusaleme, Sikama! Sikama! Telama, f Ongeye onuini e mbungw’a makasi ma Yave vana koko kwandi. Onuini e mbungw’anene; Ofokwele e mbungwa isansalesanga. g Muna wana awonso amakala kawutidi, ke vena kana mosi ko undiatisi, Muna wana awonso amakala kasansidi, ke mosi ko osimbidi koko kwandi. E mambu mole mama mabwididi. Nani okufwila e nkenda e? Lufwasu yo lubukumuku, nzala yo nsosolo! h Nani okufiaulwisa? i O wan’aku bafwidi e kiambu. j Babwidi muna mpambu zawonso za nzila Nze meme diamfuta dibakamene mu konde. Bazele yo makasi ma Yave, o lusembo lwa Nzambi aku.” ´ Ozevo, wa e diambu edi, E nkento wa mumbona-mpasi ye nkwa nkolwa, kansi ke ya vinyu ko. I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave wa Nzambi aku, ona otaninanga nkangu andi:

1007

23

“Tala! Ibonga e mbungwa isansalesanga vana koko kwaku, a E mbungw’anene, e mbungw’a makasi mame; Kunua yo diaka ko. b Isia yo vana moko ma abangiki aku, c Awana bavovese vo: ‘Vumbama twakangalela ova ntandu aku!’ Ongeye okitwidi e nim’aku nga ntoto, Nga nzila kimana oyau baviokela.” E Zione, d Sikama! Sikama! Kumama, e E Yerusaleme, mbanz’avauka, vuata e mvuatu miaku miambote! f Kadi omu ngeye ke mu kota diaka mundembi zengwa ko ye mundembi velela. g E Yerusaleme, uyikubula o ntoto, telama yo fonga vana kunda kia kimfumu. E mbakami wa mwan’ankento a Zione, katula e ngonzi omu nsingu aku. h Kadi i wau wuwu kavovele o Yave: “Nutekelo mu nkatu, i ˆ ˆ Kulwa nukulwa lembi futa nzimbu.” j Kadi i wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: “Entete, o nkangu ame wakulumuka kuna Engipito mu zingila ko se anzenza; k I bosi, Asuri ubabangikidi kondwa kuma.” “Ozevo, adieyi mvanga okwaku?” u kavovele o Yave. “Kadi o nkangu ame uneto e nkatu. Awana bekubayalanga bekazanga mu kuma kia nsunda au,” l u kavovele o Yave, “Lumbu kiamvimba, e nkumbu ame itiangunuanga. m Muna kuma kiaki, o nkangu ame uzaya e nkumbu ame; n

52

2

3

4

5

6

YESAYA 51:23–52:13 KAPU 51 a Yes 51:17 b Yes 54:9 Yes 62:8

c Yes 49:25 

7

KAPU 52 d e f g

Yes 51:17 Kan 2:4 Yes 61:3

Yes 35:8 Yes 60:21 Lus 21:27 h Yes 51:14 Yes 61:1 i Yes 50:1

j Yes 45:13 k Tuk 46:5-7 l Nk 137:3 Yer 50:17

m Nk 74:10

8

Rom 2:24 n Yez 20:44

 Ndambu ya 2 a Yes 40:9

9

Nak 1:15 Mav 8:4 Rom 10:15 Efe 6:14, 15

b Luk 2:14 Mav 10:36 Efe 2:17

c Nk 93:1

10

Yes 33:22 Mik 4:7 Mat 24:14 Lus 11:15, 17 d Yes 61:4

e f g h

Yes 66:13 Yes 44:23

11

Yes 51:9

Nk 22:27 Yes 49:6 i Yes 48:20 Yer 50:8 Yer 51:6 Zak 2:6

j Lev 5:2 Yez 44:23

12

k 2Ko 6:17 Lus 18:4 l Lev 10:3 Nta 3:6, 8 Eze 1:7 Eze 8:30

m Luv 13:21 1Tu 14:15

n Yes 58:8 o Yes 42:1 Yes 61:1 Flp 2:5-7

13

Muna kuma kiaki, bezaya muna lumbu kiakina vo mono i Ndiona ovovanga. Nutala, i mono kwame!” Ekwe o wete vana miongo, e malu ma ndiona otwasanga e nsangu zambote, a Ma ndiona osamunanga luvuvamu, b Ma ndiona otwasanga nsangu zambote za diambu diambote, Ma ndiona osamunanga luvuluzu, Ma ndiona ovovanga kwa Zione vo: “O Nzambi aku okitukidi se Ntinu!” c ´ Wa! Ayingidi aku bazangwidi e ndinga. Bakazidi kumosi ye kiese, Kadi vava o Yave kevutulwisa Zione, mona bemona dio. E mazumbu ma Yerusaleme, nuyangalala, nukaza kumosi ye kiese, d Kadi o Yave ofiaulwisi nkaˆ ngu andi; e okudidi e Yerusaleme. f Yave ofukwidi koko kwandi kwavauka vana meso ma zula yawonso; g E nsuka zawonso za nza zimona o mavangu ma luvuluzu ma1 Nzambi eto. h Nukatuka, nukatuka, nuvaika va fulu kiokio, i ke nusimbi lekwa kiafunzuka ko! j Nuvaika vana kati kwandi, k nukala nuavelela, Oyeno nunatanga e salanganu ya Yave. l Kadi oyeno ke nuvaikila mu zaka-zaka ko, Ngatu kwend’a tini, Kadi o Yave okwenda kuna ntwal’eno, m O Nzambi a Isaele okala kuna nim’eno. n Tala! O selo kiame o mu ngangu kevangila o mambu.

52:10 1 Yovo “zimona e nsund’a.”

YESAYA 52:14–53:10

14

15

Otundidikwa, Ozangulwa yo tundidikwa kikilu. a Wauna vakadila ye wantu ayingi bantalanga yo sivika —Kadi e ndose andi ifwasukidi lutila ndose a konso muntu E mpw’andi a luzitu ifwasukidi lutila e mpwa za wantu awonso— I una kesivikisila zula yayingi. b Atinu bebutika e nua miau1 vana ntadisi andi, c Kadi bemona mana ke bazayiswa ko Yo sia e sungididi mu mana ´ ke bawa ko. d Nani okwikidi muna mana tuvovele?1e Vo i koko kwa Yave, f kwa nani kusengomweno? g Oyandi1 omena nga tayi kiampa h vana ndose andi,2 nga mwanzi muna ntoto ayuma. Kena ye mpw’ambote ko, ngatu vienga; i Vava tukuntalanga, e mpw’andi ke ikutuyangidikanga ko. Oyandi wavezwa yo bembolwa kwa wantu, j Wamonanga1 e mpasi yo kulukilwa mayela. Wakala nze ndiona o wantu ke bazola tala ndose andi ko. Wavezwa, twamwena vo wakondwa o mfunu. k Kieleka, yandi kibeni wanata mayela meto, l Wanata mpe mpasi zeto. m Kansi, twamwena nze yandi watumbwa, wandwa yo

53 2

3

4

52:15 1 Yovo “bekituka se mababa.” 53:1 1 Nanga, “mu mana tuwidi.” 53:2 1 I sia vo, “selo” ona oyikwanga muna Yesaya 52:13. 2 O mvovo “andi” nanga uyikanga konso muntu otalanga yovo Nzambi. 53:3 1 Yovo “Wabakulanga.”

1008 KAPU 52 a Nk 2:6 Nk 110:1 Yes 9:6 Mat 28:18 b Nk 2:2 c Nk 2:10 Nk 72:11 d Rom 15:20, 21

5

 KAPU 53 e Rom 10:16 f Yes 51:9 g Yes 40:5 h i

j

k

Yoa 12:37, 38 Yes 11:1 Zak 6:12 Yes 52:14 Yoa 1:10 Flp 2:7 Nk 22:7 Mat 26:67, 68 Yoa 6:66 1Pe 2:4 Zak 11:13 Yoa 18:39, 40 Mav 3:13, 14 Mav 4:11 Mat 8:14-17

6

7

l m Lev 16:21, 22 1Pe 2:24 1Yo 2:1, 2

 Ndambu ya 2 a Zak 12:10 b c

Yoa 19:34 Dan 9:24 Rom 4:25 Mat 20:28 Rom 5:6, 19 Kol 1:19, 20 1Pe 2:24 1Pe 2:25

d e f g 1Pe 3:18 h Nk 22:12

8

9

Nk 69:4 i 1Pe 2:23

j Yoa 1:29 1Ko 5:7

k Mat 27:12-14 Mav 8:32, 33

l Dan 9:26 Mat 27:50

m Zak 13:7 Yoa 11:49, 50 Rom 5:6 Ayi 9:26 n Mat 27:38 o Mat 27:57-60 Mak 15:46 Yoa 19:41 p 1Pe 2:22

10

mweswa e mpasi kwa Nzambi. Kansi, oyandi watompolwa a mu kuma kia makuzuka meto; b Wakosomonua mu kuma kia bi weto. c Wavewa tumbu kimana twakala yo luvuvamu, d Twawukwa mu kuma kia mputa zandi. e Yeto awonso twayungananga nze mameme mavila, f Konso muntu walandanga e nzil’andi, Yave wayambula vo bi wa yeto awonso wabwila muna yandi. g Oyandi wabangikwa, h wayambula vo kamweswa e mpasi, i Kansi kaziula nu’andi ko. Wanatwa nga meme kuna vondelo, j Nze meme diankento dibutamene vana ntadisi a asaki a mika, Kabatwini nu’andi ko. k Oyandi obangikilu yo vondwa lembi toma fundiswa; Nani otokanena mambu ma mbandu andi?1 Kadi ozengelo vana vena awana bena moyo; l Owendo2 mu kuma kia makuzuka ma nkangu ame. m Oveno e ziami1 vamosi ye yimpumbulu, n Vava kafwidi, ozikilu vana vena amvuama,2o Kana una vo kavanga mbi3 ko Ngatu soloka luvunu muna nu’andi. p Kansi i luzolo lwa Yave lwa1

53:8 1 Yovo “otokanena e mpila zingu kiandi.” 2 Yovo “Obundilu yamuna lufwa.” 53:9 1 Yovo “Vena ye ndiona ovana e ziami kiandi.” 2 Yovo “ozikilu kumosi yo mvuama.” 3 Yovo “kavanga mambu ma nsoki.” 53:10 1 Yovo “Kansi Yave wayangalela.”

1009 kunkosomona yo yambula vo kayela. E Nzambi, avo otambika moyo andi se lukau lwa kuzuka, a Oyandi omona e mbongo andi, olambula e lumbu yandi, b Muna yandi i muvangamena luzolo lwa1 Yave. c 11 Mu kuma kia mpasi zandi, oyandi oyangalela mana kemona. Muna zayi wandi, o nsongi, wa selo kiame, d Ofila wantu ayingi mu yikilwa vo ansongi, e Oyandi onata e mbi au. f 12 Muna kuma kiaki, ikumvana kunku vana vena e ndonga, Oyandi okayana e sanzu ye akwa nkuma, Kadi otambikidi1 moyo andi yamuna lufwa g Otangilu kumosi ye akuludi a nsiku; h Onete masumu ma wantu ayingi, i Yo dodokela mu kuma kia akuludi a nsiku. j “Kaza ye kiese, e sita kia nkento, ongeye kwawuta ko! k Yangalala yo kaza ye kiese, l ongeye kwasidi mona nsongo ko, m Kadi o lutangu lwa wan’a nkento ona wabembolwa lusundidi Lutangu lwa wan’a nkento una ye yakala,”1n u kavovele o Yave. 2 “Vongesa e saba kiaku. o Yalumuna e nlele mia saba kiaku kiampwena. Kusie ndilu ko, lambula e nsinga mia saba kiaku,

54

53:10 1 Yovo “i mulunganena e kiese kia.” 53:12 1 Mvovo wa sina: “opongwele.” 54:1 1 Yovo “ye mfumu.”

YESAYA 53:11–54:10 KAPU 53 a Lev 16:11 2Ko 5:21 Ayi 7:27

3

b Yes 9:7 1Ti 6:16

c d e f g

Kol 1:19, 20 Yes 42:1 Rom 5:18, 19 1Pe 2:24 Nk 22:14 Mat 26:27, 28 Ayi 2:14

4

h Mak 15:27 Luk 22:37 Luk 23:32, 33

i Mat 20:28 1Ti 2:5, 6 Tit 2:13, 14 Ayi 9:28

j Rom 8:34

5

Ayi 7:25 Ayi 9:26 1Yo 2:1, 2

 KAPU 54 k Yes 62:4 l Yes 44:23 Yes 49:13

m Yes 66:7, 8 n Ngl 4:26, 27 o Yes 49:20 

Ndambu ya 2 a Yes 33:20 b Yes 49:8

6

7

Yez 36:35

c d e f

Yes 41:10 Yes 61:7 Yes 44:2

8

Yez 16:8 Os 2:16 g Yes 44:6

h Zak 14:9 Rom 3:29

i Yes 49:14 Yes 62:4

9

j Nsi 30:1, 3 Nk 30:5 Nk 106:47 Yes 27:12 Yer 29:10

k Yes 47:6 Yez 39:23

l Yes 55:3 m Yes 48:17 Yes 49:26

n Tuk 7:23 o Tuk 8:21 p Yer 31:35, 36 Yez 39:29

10

Toma simika e mpalu za saba kiaku. a Kadi ongeye oyandangiana kuna lunene ye kuna lumonso. E mbongo aku ivua e zula, Bezingila muna mbanza zasala e nkatu. b Kumoni wonga ko, c kadi kufusulwiswa nsoni ko; d Kumoni nsoni ko, kadi kukendelekwa ko. Ongeye ovilakana e nsoni za kileke kiaku, Kusungamena diaka luvezo lwa fwilwa yakala ko.” “Kadi o Mvangi aku Anene e una nze yakala diaku,1f Yave a vu i nkumbu andi, ˆ O Mvauki a Isaele i Nkudi aku. g Oyandi oyikilwa vo Nzambi a nza yawonso. h Kadi Yave ubokele vika sia vo u nkento wabembolwa ye mumbona-mpasi,1i Nga nkento wasompwa muna kileke, i bosi obembwelo,” u kavovele o Nzambi aku. “Ibembwele mu fikolo, Kansi muna nkenda zayingi ikuvutukila. j Muna makasi mayingi, iswekele ndose ame mu fikolo, k Kansi muna walakazi wakwele mvu, ikufwila e nkenda,” l ˆ u kavovele Nkudi aku, m o Yave. “Kuna kwa mono, ediadi dina nga muna lumbu ya Noa. n Wauna yadila e ndofi vo maza ma Noa ke mefukila diaka nza ko, o Ndidi e ndofi vo kikufungila diaka makasi ko ngatu kusemba. p Kadi e miongo milenda katulwa

54:5 1 Yovo “mfumu aku.” 54:6 1 Mvovo wa sina: “ye wakendalala.”

YESAYA 54:11–55:6

11

12

13

14

15

16

17

E kundubulu ilenda nikunua, Kansi o walakazi wame muna ngeye ke ukatulwa ko, a E kangu diame dia luvuvamu ke dinikunua ko,” b u kavovele o Yave, ndiona okufwilanga e nkenda. c “E nkento wa mumbonampasi, d watumpaneswa kwa tembwa, walembi fiaulwiswa, e Ntungidi e yaka yaku muna matadi ye nteke E nkubilw’aku muna matadi ma safire. f E yaka ya lutaninu ya mbanz’aku mu matadi ma rubi itungila yo, Mavitu maku mu matadi ma nkezimi,1 E mingilu miaku miawonso mu matadi mantalu. O wan’aku awonso belongwa kwa Yave, g O luvuvamu lwa wan’aku lwayingi kikilu lukala. h Ongeye otoma sikidiswa muna unsongi. i O lubangamu lukuvavuka ´ kwanda, j Kumona wonga wa konso lekwa ko, kukala ye kuma kia zakamena ko, Kadi e zakamu ke dikufinama ko. k Avo muntu wizidi kunuanisa, Ke mono ko intumini. Konso ona okunuanisa, ke sunda ko.” l “Tala! Mono kibeni yasema o mvangi a lekwa ya sengwa, Ona ovemonanga makala ma tiya, Yo vanga nuaninua muna salu kiandi. Mono mpe yasema o mfwasi kimana katwasa lufwasu. m Ke vena nuaninua ko kiavangwa mu kuma kiaku kisikila, n

1010 KAPU 54 a Yes 51:6 b Yes 55:3 c Yes 14:1 d Yes 52:2 e Man 1:2, 17 f Lus 21:19 g Yer 31:34 h Nk 119:165 Yes 66:12 Yer 33:6

i Yes 1:26 Yes 60:21

k Yer 23:4

2

Sef 3:13

l Yez 38:16, 22 Zak 2:8 Zak 12:3

m Yes 10:5 n Nk 2:2, 4 Yes 41:12

 Ndambu ya 2 a Yer 23:6  KAPU 55

3

b Nk 42:2 Nk 63:1 Am 8:11 Mat 5:6

c Yes 41:17 d Yoe 3:18 e Lus 21:6 Lus 22:17

f Yes 25:6

4

g Nk 36:7, 8 Nk 63:5

h Yak 4:8 i Yes 61:8

5

j 2Sa 7:8, 16 2Sa 23:5 Nk 89:28, 29 Yer 33:25, 26 Mav 13:34

k Lus 1:5 Lus 3:14

l Dan 9:25 Mat 23:10

m Tuk 49:10

6

n Zak 8:23 o Yes 49:3 Yes 60:9

54:12 1 Yovo “ma tiya.”

55

Yoa 6:45

j Yes 52:1

Otumba konso lubini lukutelamena muna mfundu. Okwaku i vua kwa selo ya Yave, Unsongi wau kwa mono utukanga,” u kavovele o Yave. a Nuiza, yeno awonso nuna ye vuina, b nuiza oku kwina o maza! c Oyeno nukondelo e nzimbu, nuiza, nusumba yo dia! Elo, nuiza, nubonga1 e vinyu ye kimvumina d kia ngovo, lembi futa nzimbu. e Ekuma nufwasilanga e nzimbu muna lekwa ina vo ke madia ko? Ekuma nufwasilanga e mfutu eno1 muna lekwa ina vo ke iyukutisanga ko? Nungwa ye sungididi kiawonso, nudia madia mambote, f Nuyangalela madia mena vo mambote kikilu.2g Nutamba o matu, nuiza kwa mono. h ´ Nuwa ye nukala o moyo, Kieleka, ikanga yeno e kangu diakwele mvu i Mun’owu wa nsilu a walakazi yasia kuna kwa Davidi, o nsilu wau wa ziku. j Tala! Inkitwidi se mbangi k kuna kwa zula, Mfidi l ye nyadi m kuna kwa zula. Tala! Obokela e zula kina kuzeye ko, O wantu a zula ana ke bazeye ko bekwiza e ntinu kwa ngeye Mu kuma kia Yave wa Nzambi aku, n wa Mvauki a Isaele, Kadi oyandi okukembesa. o Nuvava Yave ekolo kalenda soloka. p

p 1Tu 28:9

55:1 1 Yovo “nusumba.” 55:2 1 Yovo “e nzimbu zeno nufuntukinanga.” 2 Mvovo wa sina: “nuyangalela o mazi.”

1011 7

8

9

10

11

12

13

Numbokela ekolo kena lukufi. a O kimpumbulu kayambula e nzil’andi b O muntu a mbi kayambula e ngindu zandi; Yambula kavutuka kwa Yave, ona okumfwila e nkenda, c Kwa Nzambi eto, kadi ololoka emvimba.1d “Kadi e ngindu zame, ke i ngindu zeno ko, e E nzila zame, ke i nzila zeno ko,” u kavovele o Yave. “Kadi wauna e zulu disundidi o vavuka yo ntoto I una e nzila zame zisundidi o vavuka ye nzila zeno E ngindu zame mpe ye ngindu zeno. f Kadi, wauna e mvula ye mvula ampembe ikulumukinanga tuka kuna zulu Ke ivutukanga ku zulu ko lembi yondeleka o ntoto, o ntoto wasavuka yo yima, Wavana mbongo kwa nkuni ye mbolo kwa ndie, I una ukala e diambu divaika muna nu’ame. g Ke divutuka ko lembi vanga diambu, h Kansi, dilungisa kaka konso dina ngiangalele,1i Dilunganisa emvimba e kani ntwikidi dio. Kadi nuvaika ye kiese, j Mu luvuvamu nuvutulwilwa. k E miongo ye kundubulu iyangalala vana ntadisi eno ye kazu kiakiese, l E nti miawonso mia mfinda misika e makonzo. m Vana fulu kia mvanga vemena nti a sipelese, n Vana fulu kia titi ya ntongo vemena nti a militi. Ediadi ditwasa nkembo kwa Yave, o

55:7 1 Yovo “ololoka kuna mvevo wawonso.” 55:11 1 Yovo “konso kani diame.”

YESAYA 55:7–56:7 KAPU 55 a Nk 145:18 Yak 4:8

b Yez 18:21 Mav 3:19

c Luv 34:6 2Tu 33:12, 13

d Nta 14:18 Nk 103:12, 13 Yes 43:25

e Nk 40:5 f Nk 103:11 g Nta 23:19 Yes 46:11

h Yos 23:14 Yes 45:23

i Nk 135:6 Yes 46:10

j Yes 35:10 k Yes 54:13 Yes 66:12

l Yes 42:11 m Yes 44:23 n Yes 41:19 Yes 60:13

o Yer 33:9 

Ndambu ya 2  KAPU 56 a Mik 6:8 b Yes 46:13 Yes 51:5

c Yes 58:13, 14 d Yes 60:10 Zak 8:23

e Mal 1:11 f Yes 2:3 Mik 4:2 Zak 8:3

Dikala se sinsu kiakwele mvu kina ke kivila ko.” I wau wuwu kavovele o Yave: “Nutatidila unsongi, a nuvanga edi diambote, Kadi e mpuluz’ame ilwaka ke kolo ko O unsongi wame usengomoka. b 2 Nkwa kiese ndiona ovanga wo Yo mwan’a muntu ona otatidila wo vanga, Ndiona olunda e Lumbu kia Vundu yo lembi kio safula c Yo vengomona koko kwandi mu vanga konso diambu diambi. 3 E nzenza isambilanga Yave d ke ifwete vova ko vo: ‘Kieleka, Yave okumpambula yo nkangu andi.’ O nzimba kafwete vova ko vo: ‘Tala! Omono i nti ayuma.’” 4 Kadi i wau wuwu kavovele o Yave: “E nzimba zilundanga e lumbu yame ya vundu yo sola dina dikungiangidikanga yo tatidila e kangu diame, 5 Ikubavana fulu muna nzo ame yo sungamena e nkumbu zau, Nkumbu isundidi wan’amakala yo wan’amakento. Ikubavana nkumbu yakwele mvu, Ina ke ivila ko. 6 Vo i nzenza zina ziyikama Yave muna kunsadila, Yo zola e nkumbu a Yave e Yo kala se selo yandi, Awonso belundanga e Lumbu kia Vundu yo lembi kio safula Ye awana betatidilanga e kangu diame, 7 Ikubanata mpe kuna mongo ame avauka f

56

YESAYA 56:8–57:9 Yo kubamwesa e kiese muna nzo ame a sambu. O tukau twau twangioka ye yimenga yau itondakana vana ziku diame. Kadi e nzo ame iyikilwa vo nzo a sambu kwa nkangu miawonso.” a 8 I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave, ona okutakesanga esi Isaele ana bamwangana: b “Ikutakesa diaka wantu ankaka kwa yandi, vana ntandu a awana nkutakese kala.” c 9 Yeno bulu yawonso yamfuta, nuiza dia, Yeno bulu yawonso yamfuta muna mfinda. d 10 Ayingidi andi ampofo kwau, e ke bemonanga kana diambu dimosi ko. f Yau awonso mbwa za mababa, ke ziwokanga ko. g Zitwemanga yo lavalala, zazola leka. 11 Oyau mbwa za loko; Ke ziyukutanga ko. Oyau mvungudi miakondwa umbakuzi. h Yau awonso belandanga nzila zau; Konso muntu muna yau ovavanga vua nluta muna luvunu yo vova vo: 12 “Nuiza, yambula yabonga e vinyu, Twanua yavana tukolwa. i E lumbu kia mbazi kikala nze unu, kisunda nkutu o wete!” O nsongi ofwidi, Kansi ke vena muntu ko otokanene dio. Akwa kwikizi mu fwa bena, j Ke vena muntu ko ozeye wo vo nsongi ofwidi Mu kuma kia mpasi.1 2 Osolwele luvuvamu. Awonso bekangalelanga

57

57:1 1 Nanga, “Kalembi mona e mpasi.”

1012 KAPU 56 a 1Nti 8:29, 43 Mat 21:13 Mak 11:17 Luk 19:46

b Nsi 30:3 Yes 27:12 Os 1:11

3

4

c Yes 49:22 Yes 60:4

d Yer 12:9

5

e Yes 6:10 Yes 29:10

f Yer 6:13, 14 Yez 13:16

g Yez 33:6 h Mik 3:6

6

i Yes 5:22 Yes 28:7 Os 4:11

 KAPU 57 j Mik 7:2 

7

Ndambu ya 2 a Yes 1:4 Yes 30:9

b Yes 1:29

8

c Nsi 12:2 1Nti 14:22, 23

d 2Nti 16:1, 3 Yer 7:31

e Yer 3:9 f Yer 7:18

9 g Yer 2:20 Yez 16:16 Yez 23:17

h Yez 20:28 i Yez 16:25, 33 Yez 23:18

muna unsongi bavundidi muna ziami.1 “Kansi vo i yeno, nufinama, E wan’a ndoki a nkento, E wan’a munta-zumba ye nkembi:1 Nani nusakanenanga e? Nani nuyasunuinanga e nua mieno yo vaikisa tubini? Nga ke yeno ko i wan’asumuki, Ye wan’avuni e? a Ana bekalanga ye nsatu zasaka za vukana vana vena e nti mianene, b Kuna nsi a nti miawonso miatoma savuka, c Ana bevondelanga o wana muna ndimba, d Kuna nsi a nduka mia matadi e? Matadi malengoka ma ndimba i kunku kiaku. e Elo, ekiaki i kunku kiaku. Kwa yau wayitila tukau twa ndua yo vana nkayilu. f Nga mfwete yangalela1 mambu mama e? Okubikidi e mfulu aku ´ vana mongo anda ye wazanguka, g Otombokele ko mu tambika kimenga. h Otelamese sinsu kiaku kia luyindwilu kuna nim’a kielo ye lunzi dia kielo. Ongeye umbembwele, okatwidi e mvuatu miaku; Otombokele yo vongesa e mfulu aku. Okangidi yau e kangu. Oyangalele leka yau mfulu mosi, i Yo tungununa e kiyakala.1 Okulumukini kwa Meleke1 yo mazi

57:2 1 Mvovo wa sina: “bavundidi vana mfulu zau.” 57:3 1 Yovo “nkento a ndumba.” 57:6 1 Yovo “kuyifiaulwisila muna.” 57:8 1 Nanga mvovo wau nsambila ya teke uyikanga. 57:9 1 Nanga, “ntinu.”

1013

10

11

12 13

14

15

Ye ulolo wa mazi mansunga. Otumini anati aku a nsangu ´ kwanda, Yo kulumuka muna Ziami.1 Ongeye uyifuntwini muna landa e nzila zaku zayingi, Kansi kuvovele ko vo: ‘Ke vena vuvu ko!’ Ovutulwisi e ngolo zaku. Kiaki i kuma kuyoyele ko. Nani omwenene o wonga yo zakama Kimana wayantika vuna? a Kunsungamene ko. b Kutokanene ko. c Nga kikedi yabutama ko yo vavuka e?1d Dianu kumbwenene wonga ko. Isenzeka ‘unsongi’ e waku ye salu yaku, f Ke ikutwasila nluta ko. g Vava olomba lusadisu, E teke okutikanga ke ikuvuluza ko. h E tembwa kinata yawonso, E fulumwinu kiankatu kivevomona yo, Kansi ndiona otinina kwa mono ovua e nsi Otambula mongo ame avauka se vua. i Divovua vo: ‘Nuvanga, nuvanga e nzila! Nukubika e nzila! j Nukatula nkaku miawonso muna nzil’a nkangu ame.’” Kadi i wau wuwu kavovele Ndiona Wazanguka yo Tundalala, Ndiona ozinganga yakwele mvu, k una ye nkumbu vo mvauki: l “Mono izingilanga vana fulu kiazanguka ye kiavauka, m Kansi izinganga mpe ye awana bakosomoka ye alembami,

57:9 1 Yovo “Seol,” i sia vo, ziami kia wantu awonso. Tala Nsas’a Mvovo. 57:11 1 Yovo “yo sweka o mambu.”

YESAYA 57:10–58:1 KAPU 57 a Yes 30:9, 10 Yes 59:3

b Yes 1:3 Yer 2:32 Yer 9:3

16

c Yes 42:24, 25 d Nk 50:21 e Yes 58:2 f Yes 66:3 g Yer 7:4 Mik 3:4

17

h Afu 10:14 Yes 42:17

i Yes 56:6, 7 Yes 66:20 Yez 20:40 Yoe 3:17

j Yes 35:8 Yes 40:3 Yes 62:10

k Tuk 21:33 Nk 90:2 Yes 40:28 1Ti 1:17

18

l Luv 15:11 Luk 1:46, 49

m 1Nti 8:27 

Ndambu ya 2 a Nk 34:18

19

Nk 147:3 Yes 61:1 Yes 66:2

b Nk 103:9 Mik 7:18

c Yob 34:14, 15

20

d Yer 6:13 Yer 8:10

e Yer 3:14 f Yer 33:6 Os 14:4

g Yes 49:10 h Yes 12:1 i Yes 61:2 Man 1:4

j Yes 48:18 Efe 2:17

k Ngn 13:9 Yes 3:11

 KAPU 58 l Yes 1:2 Yes 31:6 Yes 59:13

21

Muna fiaulwisa alembami Yo fiaulwisa e ntima mia awana bakosomoka. a Kadi kikubatelamena yakwele mvu ko Ngatu kwamanana kubafungila makasi; b Kadi o wantu beyoya1 mu kuma kiame, c Kana nkutu i vangwa ifulumunanga ina yavanga. Yafunga makasi mu kuma kia sumu diandi dia vava e nluta kuna luvunu, d Muna kuma kiaki, inwende, inswekel’e ndose ame yo funga o makasi. Kansi, okwamanene kangala nze nkolami, e olende nzil’a ntim’andi. Mbwene nzila zandi, Kansi, omono ikunwuka f yo kumfila g Ikumfiaulwisa diaka h kumosi ye awana bedilanga vana kati kwandi.” i “Nsemen’e mvovo mia lusanisinu vana befo. Ivana luvuvamu lwakwele mvu kwa ndiona una kwa´ nda ye ndiona una lukufi,” j u kavovele o Yave, “Wuka ikumwuka.” “Kansi, e yimpumbulu ina nze kalunga kunikukanga, kuna ke kuvuvamanga ko, O maza mandi metombolanga e titi ye nteke. Ke vena luvuvamu ko kwa yimpumbulu,” k u kavovele o Nzambi ame. “Boka mu nding’angolo; kuyoyi ko! Tatula e ndinga nze mpungi. Zayisa kwa nkangu ame o ukolami wau, l Kwa nzo a Yakobo o masumu mau.

58

57:16 1 Mvovo wa sina: “Kadi o mwand’a muntu ulala.”

YESAYA 58:2-13 2 Bekumpavanga lumbu ke lumbu, Yo vova vo beyangalelanga zaya e nzila zame, Vika sia vo zula kivanganga mambu mansongi Ke kibembwele unsongi wa Nzambi au ko. a Bekundombanga vo yafundisila muna unsongi, Beyangalelanga finama Nzambi: b 3 ‘Ekuma kukututadilanga ko vava tuminanga o nsoki? c Ekuma kusilanga sungididi ko vava tukendalalanga?’ d Kadi muna lumbu numinanga o nsoki, wete dia yeno kibeni1 nuvavanga, Yo bangika asadi eno. e 4 Mu mpaka ye nzonzi nufokolwelanga mina o nsoki, Yo wandaziana e nkome muna nsoki wawonso. Ke nulendi mina nsoki mu mpila yayi ko yo vingila vo e ndinga zeno zawakana kuna zulu. 5 Nga eyayi i mpila ya minina e nsoki iyangalelanga e? Kiakituka se lumbu kia lukendalalu kwa muntu, Kiabokeka o ntu andi nga diadia, Kialavalala vana ngoto yo ntoto ampolo e? Nga i wau nuyikilanga vo mina nsoki ye lumbu kialuyangalalu kwa Yave? 6 Ve, o mina nsoki iyangalelanga i wau wuwu: Zezesa tuvambu twa mpasi, Kutulula e nsinga mia vangu, f Vevola awana bemweswanga e mpasi, g Yo tolola e vangu yawonso vana kati; 7 Kayana e mbolo aku yo mumfwa nzala, h 58:3 1 Yovo “mana mekunuyangidikanga.”

1014 KAPU 58 a Yes 29:13 Yez 33:32

b Yes 1:14, 15

c Mal 3:14

8

d Lev 16:29 e Yer 34:15, 16 Mik 3:2-4

f Yer 34:8, 9

9

g Ngn 28:27 h Nk 41:1 Nk 112:9 Ngn 19:17 Ngn 22:9

 Ndambu ya 2 a Yez 18:7, 8 Yak 2:15, 16 1Yo 3:17

10

b Ngn 4:18

c Luv 14:19 Yes 52:12

d Yes 32:6 Yes 59:3

11

e Nsi 15:7, 8

f Nk 37:5, 6

g Yes 49:10 h Yes 61:11

12

Yer 31:12

i Nek 2:5 Yer 31:38

j Yes 61:4

k Nek 6:1 Am 9:11, 14

13

Tambula muna nzo aku o nsukami ye ndiona okondelo e nzo, Vuika ona okondelo e mvuatu avo umwene, a Yo lembi fila o nkwaku e nima. Ozevo, o ntemo aku ukezima nga kia kwa kuma, b Osasuka mu nzaki zawonso. O unsongi waku ukuvita kuna ntwala, O nkembo a Yave ukala se ntanini aku kuna nima. c I bosi oboka, o Yave okuvan’e mvutu; Okaza mu lomba lusadisu, oyandi ovova vo: ‘Mono oyu!’ Avo okatwidi e vangu vovo lwina Yo yambula songa nlembo aku yo vova mvovo miambi, d Avo ovene mumfwe nzala kina ngeye kibeni ozolanga e Yo yukutisa awana bena mu mpasi, Ozevo, o ntemo aku ukezima kana nkutu muna tombe E tombe kiaku kiangolo kikala nze ntangw’a midi. f Yave okufila ntangwa zawonso Okuyukutisa kana nkutu muna ntoto ayuma; g Okumika e visi yaku, Ongeye okala nze mpatu itoma yitilwanga o maza, h Nga nto ilembi kondwanga o maza. Mu kuma kiaku, mazumbu mankulu metungululwa, i Okuba diaka e nkubilwa za mbandu zavioka. j Ongeye oyikilwa vo ntunguludi a yaka yawudika, k Ye mvutulwisi a nzila zina ye nzo. Avo olunda e Lumbu kia Vundu muna lembi vava wete

1015

14

dia1 ngeye kibeni muna lumbu kiame kiavauka a Wayikila e Lumbu kia Vundu vo lumbu kisundidi e kiese, lumbu kiavauka kia Yave, lumbu kia kembeswa, b Wakembesa kio vana fulu kia vava wete dia ngeye kibeni yo vova mambu makondwa o mfunu, Ozevo, kiese kiayingi okala kiau muna Yave, Ikudiatisila mu mvalu muna fulu yazanguka ya nza. c Iyambula vo madia maku matuka muna1 vua dia Yakobo wa se diaku, d Kadi o nu’a Yave uvovele wo.” Tala! O koko kwa Yave ke kwankufi ko muna vuluza, e O kutu kwandi mpe ke kwa´ kakama1 ko kwalembi wa. f Ve, o bi wa yeno kibeni unuvambwidi yo Nzambi. g O masumu meno mamfididi mu kunusweka e ndose andi, ´ Kazolele diaka kunuwa ko. h Kadi moko meno mazala yo menga i E nlembo mieno miazala yo bi. E befo yeno luvunu ivovanga, j o tubini tweno tufofolanga mambu makondwa unsongi. Ke vena muntu ko obokanga mu kuma kia unsongi, k Ke vena muntu ko wele kuna mbazi a nkanu kavova e ludi Babundidi e vuvu muna mambu ma luvunu l yo vova mambu makondwa o mfunu. Bayimiti e mpasi yo wuta o bi. m

59 2

3

4

58:13 1 Yovo “zolela ya.” 58:14 1 Yovo “wayangalela e.” 59:1 1 Mvovo wa sina: “ke kwazita.”

YESAYA 58:14–59:11 KAPU 58 a Nek 13:15 Yes 56:2 Yer 17:21

b Nsi 5:12-14 c Nsi 32:13 d Nk 105:10, 11 Yer 3:18

 KAPU 59 e Nta 11:23 Yes 50:2

f Nk 116:1 g Yer 5:25 h Nsi 31:16, 17 Nsi 32:20 Yes 57:17 Yez 39:23 Mik 3:4

i Yes 1:15 Yer 2:34 Yez 7:23

j Yer 7:9, 10 Yez 13:8

k Yer 5:1 Yez 22:30 Mik 7:2

l Yes 30:12, 13 m Mik 2:1 

Ndambu ya 2 a Yob 8:13, 14 b Yes 57:12 c Yer 6:7 Mik 6:12

d Rom 3:15-17 e Yer 22:17 Yez 9:9 Mat 23:35

f Yes 5:7 Yes 59:15 Yer 5:1 Am 6:12 Kab 1:4

g Yer 8:15 h Yes 5:30 i Nsi 28:15, 29

5 Batetele maki ma niok’a manga ampondi, Batungidi wanda wa sangangungu. a Konso ona odia maki mau fwa kefwa, Muna diaki ditetokele muvaikidi mpidi. 6 O wanda wau ke usadilwa se mvuatu ko, E lekwa mpe bevanganga ke ikubasadisa ko. b E salu yau yambi, Bevanganga mambu mansoki muna moko mau. c 7 Malu mau metikunanga mu vanga o bi, Bezabuziokanga mu bungula menga ma minkondwakuma. d E ngindu zau ngindu zambi; O lufwasu ye mpasi zina omu nzila zau. e 8 Ke basidi zaya nzil’a luvuvamu ko, Muna beviokelanga ke mwina unsongi ko. f Batekekele nzila zau; Ke vena ona odiatila mo ko ozaya luvuvamu. g 9 Ekiaki i kuma o unsongi utuvavukidi, E ndungidi ke ikutulwakilanga ko. Tukwamanene vingila ntemo, kansi vakedi kaka tombe; Tuvingidi ntemo, kansi tukwamanene diatila mu tombe kiangolo. h 10 Tubabate muna yaka nga mpofo; Tukwamanene babata nga wantu bakondwa meso. i Tutele sakuba muna ntangw’a midi nze mu tombe kia fuku; Twina nze wantu afwa vana vena akwa ngolo. 11 Yeto awonso tukwitanga nze use Tubumanga nze mayembe.

YESAYA 59:12–60:3

12

13

14

15

16

17

Tusidi e vuvu muna unsongi, kansi nkatu kwandi; Tusidi e vuvu muna luvuluzu, kansi luvuluzu lutuvavukidi. Kadi mavangu meto ma ukolami se mengi ova ntadisi aku; a Konso sumu dieto disianga kimbangi mu kuma kieto. b Tutomene zaya o ukolami weto; Tutomene zaya o bi weto. c Tukulwidi o nsiku yo vakulwila Yave o nkalu; Tufididi Nzambi eto e nima. Tuvovelanga oma ma lubangamu ye ukolami; d Tuyimiti luvunu yo wuninina mvovo mia luvunu mitukidi muna ntima. e O unsongi uvutwilu manima, f ´ E ndungidi ikedi kwanda; g Kadi e ludi1 kitele sakuba vana ntanda,2 Edi diansongi ke dilenda kota ko. E ludi1 kivididi, h Konso ona ovenganga mambu mambi, osanzwa. Yave omwene dio, okendalele, Kadi ke vakedi unsongi ko. i Omwene vo ke vakedi muntu ko, Osivikidi wau vo ke vakedi muntu ko kabavovela, Muna diadi, o koko kwandi kutwese luvuluzu,1 O unsongi wandi umfididi mu vanga diambu.2 I bosi, ovuete unsongi nze kinkutu kia sengwa1

59:14, 15 1 Yovo “ziku.” 59:14 2 Yanzala kiakutakenanga nkangu mu teka, sumba lekwa yo tela mambu. 59:16 1 Yovo “kuntwasidi e nsundidi.” 2 Mvovo wa sina: “O unsongi wandi unsadisi.” 59:17 1 Kinkutu kivuatanga makesa muna kuyitanina muna vita.

1016

j Yes 60:19, 20

Ovuete mpu a vita ya luvuluzu1 vana ntu andi. a Ovuete nlandw’a kunda se mvuatu andi b Ovuete o vema nze yunga kiakondwa moko. 18 Oyandi okubasenda mu kuma kia mavangu mau: c Ofungila atantu andi makasi, otumba e mbeni zandi; d Yo vutulwila ana bezingilanga muna sanga mana mabafwanukini. 19 Tuka kuna kudimukinanga e ntangwa bevumina e nkumbu a Yave Tuka kuna kuvaikilanga e ntangwa, o nkembo andi Kadi Yave okwiza nze nkoko angungula, Una ukukulwiswanga kwa mwand’andi. ˆ 20 “O Nkudi okwiza e muna Zione, f Kwa nkangu a Yakobo ana bayambwidi o bi,” g u kavovele o Yave. 21 “Vo i mono, ediadi i kangu diame ikanga yo yau,” h u kavovele o Yave. “O mwand’ame una omu ngeye ye mvovo miame mina nsidi omu nu’aku—ke mikatulwa muna nu’aku ko, muna nu’a wan’aku yovo muna nu’a atekolo aku, tuka owau yakwele mvu,” u kavovele o Yave. “E nkento, telama, i temesa o ntemo, kadi o ntemo aku ulweke. O nkembo a Yave ukezimanga omu ngeye. j 2 Tala! E tombe kifuka e nza E tombe kiangolo kifuka e zula; Kansi, o Yave okezima omu ngeye, O nkembo andi umoneka omu ngeye. 3 E zula ikwiza vana ntemo aku k

k Yes 11:10

59:17 1 Yovo “nsunda.”

KAPU 59 a Yes 1:5 Yez 5:5, 6

b Yer 14:7 Os 5:5

c Eze 9:13 Nek 9:33 Dan 9:5

d Yes 31:6 Yes 32:6 Yer 17:13

e Yer 5:23 f Nk 82:2 Kab 1:4

g Yes 5:22, 23 h Yes 48:1 i Mik 3:2 

Ndambu ya 2 a Efe 6:17 1Te 5:8

b Nsi 32:35 Nk 94:1

c Yob 34:11 Nk 62:12 Yer 17:10

d Yes 1:24 Man 4:11 Yez 5:13

e Yes 62:11 f Yes 48:17 g Nsi 30:1-3 Rom 11:26

h Rom 11:27 

KAPU 60 i Yes 51:17 Yes 52:1

60

1017 4

5

6

7

8

9

Atinu a bekwiza vana kezima kwa wete waku.1b Sengola meso maku yo tala muna ndambu zawonso! Yau awonso bakutakene; kwa ngeye bekwizanga. O wan’aku amakala bekwiza´ nga tuka kuna kwanda, c O wan’aku amakento ana banatinu vana luvati mukwiza bena. d Muna kolo kiakina, ongeye omona, otoma yangalala, e O ntim’aku unikuka yo zala ye kiese, Kadi e kimvuama kia kalunga kwa ngeye kitwaswa; O tusalu twa zula kwa ngeye tukwiza. f O ulolo wa samo ufuka e nsi aku,1 O wan’a samo amakoko a Midiani ye Efa. g Awonso betuka kuna Seba—bekwiza; Betwasa wolo ye ndumbu a nti a lebona. Besamuna nkembo a Yave. h E twelezi yawonso ya Keda i ikutikwa vovo wina. O mameme ma makoko ma Nebayote j mekusadila. Metondakana se kimenga vana ziku diame, k Iviengesa e nzo ame a nkembo. l Akinani awaya betilumukanga nze matuti, Nze mayembe mekwendanga muna nzo au?1 Kadi e sanga omu mono ibunda e vuvu; m E nzaza za Tasisi mu kwiza zina oku ntwala,1 Mu twasa zina wan’aku tuka ´ kuna kwanda, n

60:3 1 Yovo “ndungumuk’aku.” 60:6 1 Mvovo wa sina: “ukufuka.” 60:8 1 Yovo “muna mavundu ma nzo au.” 60:9 1 Yovo “mu kwiza zina nze kuna lubantiku.”

YESAYA 60:4-15 KAPU 60 a Yes 49:23 b Lus 21:23, 24 c Yes 49:17, 18 Yes 54:1

d Yes 49:21, 22

10

e Yer 33:9 f Yes 61:6 Kan 2:7, 8

g 1Tu 1:32, 33 h Mal 1:11 i Yes 42:11

11

j Tuk 25:13 k Luv 29:39, 42 Yes 56:6, 7

l Kan 2:9 m Yes 51:5 n Yes 60:4

12

Yes 66:20

 Ndambu ya 2 a Nk 149:4

13

Yes 52:1 Yes 55:5

b Eze 7:27 Nek 2:7, 8 Yes 49:23

c Nsi 30:3 Nk 30:5 Yes 54:7 Yes 57:17, 18

14

d Lus 21:25, 26 e Yes 60:3, 5 f Yes 41:11 g Yes 35:1, 2 h Yes 41:19 Yes 55:13

i Nk 132:7 j Yes 62:12 k 2Tu 36:20, 21 Yes 49:14 Yer 30:17 Man 1:4

l Yes 35:10 Yes 61:7 Yer 33:10, 11

15

Kumosi ye palata zau ye wolo, Muna kembelela e nkumbu a Yave wa Nzambi aku yo Mvauki a Isaele, Kadi oyandi okukembesa.1a Anzenza betunga e yaka yaku, Atinu au bekusadila, b Kadi kuna makasi mame iwandidi, Kansi muna luzolo lwame lwambote1 ikufwila e nkenda. c O mavitu maku mekwamanana kala maziuka; d Ke mezikwa ko kana muna mwini yovo muna fuku, Muna kutwasila tusalu twa azula, Atinu au yau bevita o ntu. e Kadi konso zula ye kintinu ke kikusadila ko, fukiswa kifukiswa, E zula ifwaswa emvimba. f Kuna kwa ngeye kukwiza o nkembo a Lebanone, g Kumosi ye nti a sipelese, nti a ase yo nti a sipre, h Mu viengesa e fulu kia nzo ame avauka; Ikembesa e fulu kia sia o malu mame. i Awana babangikanga, o wan’au bekwiza yo vumbama vana ndose aku; Awonso ana bavezanga befukama vana malu maku, Oyau bekuyikila vo mbanz’a Yave, Zione ya Mvauki a Isaele. j Kana una vo omono yabembola, o wantu mpe bekumenganga ye ke muntu ko oviokelanga omu ngeye, k Ikukitula se kuma kia lusanu yakwele mvu, Se kuma kia luyangalalu muna mbandu zawonso. l

60:9 1 Yovo “okuviengesa.” 60:10 1 Yovo “dienga diame.”

YESAYA 60:16–61:5 16 Ongeye onua e kimvumina kia zula, a Oyema e ntulu za atinu; b Ozaya kieleka vo omono Yave, mono i Mvuluzi aku, Ozaya wo vo Nengolo a ˆ Yakobo i Nkudi aku. c 17 Vana fulu kia nsongo itwasa wolo, Vana fulu kia sengwa itwasa palata, Vana fulu kia baya, nsongo, Vana fulu kia matadi, sengwa; Itumbika luvuvamu se akengi aku O unsongi se mfumu zaku za salu. d 18 Muna nsi aku ke muwakana diaka nsangu za mavangu mansoki ko Ngatu za lufwasu ye nkosomoka yamuna mingilu miaku. e Oyikila e yaka yaku vo Luvuluzu, f o mavitu maku vo Lusanisinu. 19 E ntangwa ke ikala diaka se ntemo ko kwa ngeye muna mwini, O kezima kwa ngonde ke kukuvana ntemo ko, Kadi Yave okala kwa ngeye se ntemo wakwele mvu, g O Nzambi aku okala se vienga kwaku. h 20 E ntangwa aku ke idimuka diaka ko, E ngonde aku mpe ke idimuka diaka ko, Kadi o Yave okituka kwa ngeye se ntemo wakwele mvu, i E lumbu yaku yakifwidi ifokoka. j 21 O nkangu aku wawonso ukala se ansongi; Oyau bevua e nsi yakwele mvu. Oyau i ntombo zina nkunini, Salu kia moko mame, k kimana omono yaviengeswa. l

1018 KAPU 60 a Yes 61:6 b Yes 49:23 c Yes 49:26 d Yes 1:26 Yes 32:1

e Yes 2:4 Yes 11:9 Yes 54:14 Zak 9:8

f Yes 26:1 g Nk 36:9 Yes 60:1 Lus 21:23 Lus 22:5

h Zak 2:4, 5 i Nk 27:1 Nk 84:11

j Yes 25:8 Yes 30:19 Yes 35:10

k Yes 43:6, 7 l Yes 44:23 

Ndambu ya 2  KAPU 61 a Yes 42:1 Mat 3:16

b Mat 11:4, 5 Mav 10:37, 38

c Luk 4:17-21 Luk 7:22 Mav 26:17, 18

d Yes 34:8 e Yes 25:8 Mat 5:4 Luk 6:21

f Yes 60:21 g Yes 49:8 Yes 51:3

h Yes 44:26 Yes 58:12

22 Ona wandwelo okituka se funda Ona wakete se zula kiangolo. Mono kibeni Yave izabula dio muna ntangwa andi.” O mwand’a Mfumu Yave wina yame, a Kadi o Yave unkusidi o mazi yasamuna e nsangu zambote kwa alembami. b Untumini yawuka awana babudikwa e ntima, Yasamuna luvevoko kwa abakami, Yo toma ziula o meso ma awana bena mu pelezo, c 2 Yasamuna o mvu wa dienga dia1 Yave Ye lumbu kia nlandu a kunda kia Nzambi eto, d Yafiaulwisa awonso bedilanga, e 3 Yavana kwa awana bedilanga mu kuma kia Zione, Mpu ankembo vana fulu kia ntoto ampolo, Mazi ma kiese vana fulu kia dilu, Mvuatu mia lusanisinu vana fulu kia mwand’a lukendalalu. Oyau beyikilwa vo nti mianene mia unsongi, Mina Yave kakuna, kimana miamvana o nkembo.1f 4 Oyau betungulula mazumbu mankulu; Betelamesa e fulu yasala e nkatu tuka kolo, g Yo tungulula e mbanza zafwaswa, h E fulu ina yasala e nkatu muna mbandu ke mbandu. i 5 “E nzenza zikwiza yo vungula makambi meno, E nzenza j zikala se avati a mpatu zeno ye avangidi a nsinga mieno mia vinyu. k

61

i Yez 36:33, 34 j Yes 60:10 k Yes 14:1, 2

61:2 1 Mvovo wa sina: “wa luzolo lwambote lwa.” 61:3 1 Yovo “kimana miamviengesa.”

1019 6 Vo i yeno, nuyikilwa vo nganga za Yave; a Oyau bekunuyikila vo selo ya Nzambi eto. Nudia o umvuama wa zula, b Yo kuyisanina muna nkembo au.1 7 Vana fulu kia nsoni, oyeno nutambula kunku yole, Vana fulu kia vezwa, o nkangu ame ukaza ye kiese mu kuma kia ina batambwidi. Elo, kunku yole betambula muna nsi au. c Oyau beyangalala yakwele mvu. d 8 Kadi omono Yave izolanga unsongi; e Imenganga wivi yo kondwa kwa unsongi. f Kuna ziku kiawonso ikubavana o mfutu au, Nkanga yau e kangu diakwele mvu. g 9 E mbongo au izayakana vana vena e zula h E mbongo au izayakana vana vena e nkangu. Awonso bekubamona bekubazayidila Vo yau i mbongo ina Yave kasambula.” i 10 Iyangalala kwayingi muna Yave. E kiwuntu kiame kiawonso kiyangalala muna Nzambi ame. j Kadi umpwikidi e mvuatu mia luvuluzu; k Umfukidi e mvuel’a1 unsongi, Nze toko diansompi divuete kolowa nga ya nganga, l Nze ndumb’ansompi uyiviengesele muna lekwa ya viengesela e nitu.2 11 Kadi, wauna o ntoto umenesenanga e ntombo zandi Ye wauna e mpatu imenese61:6 1 Yovo “muna umvuama wau.” 61:10 1 Yovo “e yunga kiakondwa moko kia.” 2 I sia vo, nlunga ye nsanga.

YESAYA 61:6–62:6 KAPU 61 a Luv 19:6 b Yes 23:17, 18 Yes 60:5, 7

c Zak 9:12 d Yes 35:10 e Nsi 32:4

62

Nk 33:5 Nk 37:28

f Ngn 6:16-19 g Yes 55:3 Yer 32:40

2

h Zak 8:13 i Yes 65:23 j Yes 65:13 k Yes 52:1 Lus 21:2

3

l Luv 28:39, 41 

Ndambu ya 2 a Yes 45:8 Yes 62:1

4

b Yes 58:11 Yes 60:18 Yes 62:7

 KAPU 62 c Nk 102:13 Zak 2:12

d Yes 1:26 e Yes 51:5 f Yes 54:1 Yes 60:1

5

g Yes 49:23 Yes 60:11

h Yer 33:16 i Yes 49:14 Yes 54:6

j Yes 32:14 k Nk 149:4 Sef 3:17

l Yes 65:18, 19 Yer 32:41

nanga e mbongo ikuninu mo, I una o Mfumu Yave Kemenesena unsongi a yo lusanisinu b vana vena e zula yawonso. Mu kuma kia Zione kibutama ko, c Mu kuma kia Yerusaleme kivuena ko Yavana unsongi wandi ukezima nze ntemo d Yavana luvuluzu lwandi lukezima nze mini. e “E nkento, e zula imona unsongi waku, f E ntinu miawonso mimona o nkembo aku. g Ongeye mu nkumbu ampa oyikilwa, h Ina ituka muna nu’a Yave. Ongeye okituka se kolowa yavienga vana koko kwa Yave, Mpu a kimfumu vana kandazi kia Nzambi aku. Kusinga yikilwa diaka ko vo nkento abembolwa, i E nsi aku mpe ke iyikilwa diaka ko vo yasala e nkatu. j Kansi oyikilwa vo Luyangalalu Lwame Luna Muna Yandi, k E nsi aku iyikilwa vo Nkento Wasompwa. Kadi Yave okuyangalela, E nsi aku ikala nze nkento wasompwa. Wauna e toko disompelanga mwenze, Awana bezingila omu ngeye bekusompa. O Nzambi aku okuyangalela, Wauna e toko diansompi keyangalelanga e ndumb’ansompi. l E Yerusaleme, nsidi ayingidi vana yaka yaku. Oyau ke bafwete dingalala ko, kiakala muna mwini yovo muna fuku.

6

YESAYA 62:7–63:6

7

8

9

10

11

12

Oyeno nuvovelanga o mambu ma Yave, Ke nuvundi ko, Ke nunyambula ko vo kavunda yavana ketoma sikidisa e Yerusaleme, Elo, yavana kekitula yo se kuma kia lusanisinu ova ntoto.” a Yave odidi e ndofi muna koko kwandi kwalunene, muna koko kwandi kwankuma, oku vo: “Kivana diaka mbwaza zaku ko se madia kwa mbeni zaku, E nzenza ke zinua diaka vinyu aku ampa ko ina ofuntukini. b Kansi awana bekutika e mbwaza, bedia yo kembelela Yave; Awana bekutika e uva, benuina yo vana yanzala kiame kiavauka.” c Nuviokela, nuviokela muna mavitu. Nuvelelesa e nzila mu kuma kia nkangu. d Nuvanga, nuvanga e balabala. Nukatula mo matadi. e Nutongeka e sinsu1 mu kuma kia nkangu. f Tala! Yave osamwini kwa nsuka za nza vo: “Nuzayisa kwa mwan’ankento a Zione vo, ‘Tala! Luvuluzu lwaku lufinamene. g Tala! O nsendo andi wina yandi, O mfutu kevana una vana ntadisi andi.’” h Oyau beyikilwa vo nkangu ˆ avauka, awana bakudilu kwa Yave, i Ongeye oyikilwa vo Wavavua, Mbanza ke Yabembolwa Ko. j

62:10 1 Yovo “lunzi dia sinsu.”

KAPU 62 a Yes 61:11 Yer 33:9 Sef 3:19, 20

63

b Nsi 28:49-51 Yer 5:17

c Nsi 14:23 Yes 65:21, 22

d Yes 40:3 Yes 48:20

2 e Yes 57:14 f Eze 1:1, 3 Yes 11:12 Yes 49:22

3

g Zak 9:9 Mat 21:5 Yoa 12:15

h Yes 40:9, 10 Lus 22:12

i Nk 107:2, 3 j Yes 54:7 

Ndambu ya 2 

4

KAPU 63 a Nk 137:7 Yes 34:5, 6

5

b Am 1:12 c Yoe 3:13 Lus 14:19, 20 Lus 19:15

d Yes 34:2 e Yes 34:8 Yes 35:4 Yes 61:1, 2

f Yes 51:9 Yes 52:10 Yes 59:16

g Yer 25:15, 16

6

1020

Nani ndioyo otuka kuna Edome, a Otuka kuna Bozera b ye mvuatu mia se yakongola?1 Nani ndioyo ovuete mvuatu mia zitu, Odiatilanga muna nene wa nkum’andi e? “I mono, Ndiona ovovanga mambu mansongi, Ndiona ovuidi ulolo wa nkuma wa vuluza.” Ekuma o mvuatu aku winina wa mbwaki, Ekuma e mvuatu miaku minina nga mia muntu odiatanga uva muna kaminu? c “Mono mosi kaka ndiete e uva muna kaminu. Ke mosi ko vana vena o nkangu okedi yame. Nkwamanene zo diatakesa muna makasi mame, Yo tufakesa zo muna nganzi zame. d E mvuatu miame mizele ye ntimbu-ntimbu za menga mau, Mbebese o mvuatu ame wawonso. Kadi e lumbu kia landa e kunda kina omu ntim’ame, e ˆ O mvu wakula o nkangu ame ulweke. Ntadidi, kansi ke vakedi muntu ko kansadisa; Nsivikidi wau vo ke vakedi ona unsadisa ko. Muna kuma kiaki, o koko kwame kuntwasidi luvuzulu,1f O makasi mame mamfididi mu vanga diambu.2 Muna makasi mame ndiatakese nkangu, Ibanuikini o makasi mame, bakolelo g

63:1 1 Nanga, “mvuatu mia se kia mbwaki akongola.” 63:5 1 Yovo “koko kwame kunsundisi.” 2 Mvovo wa sina: “mansadisi.”

1021 7

8

9

10

11

12

Ngitidi menga mau vana ntoto.” Iyika walakazi wa Yave, Mavangu ma nkembo ma Yave, Muna mawonso kavangidi o Yave mu kuma kieto, a O ulolo wa mambu mambote kavangidi mu kuma kia nzo a Isaele, Mun’owu wa nkenda zandi yo zola kwandi kusundidi. Kadi ovovele vo: “Kieleka, oyau i nkangu ame, o wana ana ke bekondwa kwikizi ko omu mono.”1b Ozevo, oyandi okitukidi se Mvuluzi au. c Muna mpasi zau zawonso, oyandi mpe wamona e mpasi. d O nati andi a nsangu1 wabavuluza. e Muna zola kwandi ye nkenda ˆ zandi i kabakudila, f Wabazangula yo kubanata e lumbu yawonso ya nz’ankulu. g Kansi, oyau bankolamena h yo kendeleka mwand’andi avelela. i Dianu kakitukila se mbeni au, j Yo kubanuanisa. k I bosi, basungamena e lumbu ya nz’ankulu, E lumbu ya Mose wa selo kiandi, bayuvula vo: “Akweyi kena Ndiona wabatombola muna mbu l kumosi ye avungudi a kambi diandi? m Akweyi kena Ndiona wasia mwanda Andi avelela muna yandi, n Ndiona wayambula vo koko Kwandi kwankuma kwafila

63:8 1 Yovo “ke bekumvuna ko.” 63:9 1 Yovo “E mbasi yatuka vana ntadisi andi.”

YESAYA 63:7-17 KAPU 63 a Nk 78:12 Nk 105:5

b Luv 24:7 c Luv 14:30 d Luv 3:7

13

e Luv 14:19 Luv 23:20

f Nsi 7:8 g Luv 19:4

14

Nsi 1:31

h Nsi 9:7 i Mav 7:51 Efe 4:30

j Lev 26:14, 17 Nsi 28:63

15

k Yer 21:5 l Luv 14:30 Yes 51:10

m Nk 77:20 n Nta 11:16, 17 

Ndambu ya 2 a Luv 6:1, 6

16

Luv 15:16

b Luv 14:21, 22 c Luv 9:15, 16 Luv 14:17 Rom 9:17

d Yos 22:4 e 2Sa 7:23 Nek 9:10

f Yer 31:20 g Nsi 4:31 Nek 9:17

h Luv 4:22 i Yes 41:14 j Yes 6:10 k Nk 74:2 Nk 80:14, 15

17

o koko kwalunene kwa Mose, a Ndiona wavambula o maza vana ntadisi au b Kimana kayivangila nkumbu yakwele mvu? c Akweyi kena Ndiona wabadiatisila muna maza menikukanga mu ngolo,1 Kimana bakangala lembi ta sakuba, Nga mvalu muna makanga e? O mwand’a Yave ubavundisi Wauna e kambi dikulumukinanga kuna ndimba.” d I wau wuwu ofidilanga o nkangu aku, Kimana wayivangila nkumbu ankembo.1e Tala ova ntoto yo mona tuka kuna zulu Tuka kuna fulu kiaku kiazanguka, kiavauka ye kiankembo.1 Akweyi kwina o vema kwaku yo nkum’aku, E nkenda zaku zisundidi f yo walakazi waku e? g Utuyimini wo. Kadi ongeye u Se dieto; h Kana una vo Abarayama katuzeye ko Isaele katusungamene ko, E Yave, ongeye u Se dieto. ˆ Nkudi eto wa tuka kolo, eyayi i nkumbu aku. i E Yave, ekuma utuyambulwidi twatungiana muna nzila zaku? Ekuma oyambulwidi1 vo twabadisa e ntima mieto yo yambula kuvumina? j Vutuka, mu kuma kia selo yaku, O makanda mena vo i vua diaku. k

63:13 1 Yovo “maza ma sina.” 63:14 1 Yovo “nkumbu ambote.” 63:15 1 Yovo “kiavienga.” 63:17 1 Mvovo wa sina: “ovangidi.”

YESAYA 63:18–64:12 18 O nkangu aku avauka wavua e nsi mu kolo kiakete kaka. E mbeni zeto zidiatakese nzo aku avauka. a 19 Kadi muna mvu miayingi twakituka nze awana ke basidi yalwa kwa ngeye ko, Nze awana ke basidi yikilwa mu nkumbu aku ko. Ekwe kele vo otiazuna e zulu yo kulumuka, Kimana e miongo miazakama mu kuma kiaku, 2 Wauna o tiya tuyokelanga e minga miayuma, Wauna o tiya tuyidisilanga o maza! Ozevo, e mbeni zaku bezaya e nkumbu aku, E zula izakama vana ndose aku! 3 Vava wavanga mambu masivi mana ke twayindulanga ko, b Ongeye wakulumuka, e miongo miazakama vana ndose aku. c 4 Kadi tuka kuna nz’ankulu ke muntu mosi ko owidi yovo tamba o matu, Ngatu e disu diandi diamona Nzambi ankaka, avo ke ngeye ko, Ona ovanganga e diambu muna wete dia awana bekumbundanga e vuvu. d 5 Ongeye wayiza sadisa awana beyangalelanga vanga o mambu ma unsongi, e Awana bekuyindulanga yo landa e nzila zaku. Kansi, ekolo twakwamanana sumuka, ongeye wafunga o makasi, f Twavanga wo mu kolo kiayingi. Nga owau twafwana vuluzwa? 6 Yeto awonso tukitukidi nga muntu wafunzuka,

64

1022 KAPU 63 a 2Tu 36:19 Yes 64:11 Man 1:10

 KAPU 64 b Luv 34:10

c Kab 3:6

7

d Nk 130:6-8 Yes 25:9 Mik 7:7 1Ko 2:9

e Sef 2:3

8

Mav 10:34, 35

f Yes 1:21 Yes 63:10

 Ndambu ya 2 a Lev 12:2

9

Lev 15:20

b Nsi 31:17 Yes 57:17

10 c Yes 63:16

d Yes 29:16 Yes 45:9 Yer 18:6

11

e Nk 74:1 Nk 79:5

f Nk 79:1 Man 1:4 Man 5:18 Mik 3:12

g 2Tu 36:17, 19 Yer 52:12, 13

h Nk 74:10, 11 Zak 1:12

12

O mavangu meto mawonso ma unsongi makitukidi nga tenda kia nkento una ku ngonde. a Yeto awonso tulengela nga lukaya, O bi weto ukutuvevomona nga tembwa. Ke mosi ko oyikanga e nkumbu aku, Ke mosi ko osianga e ngolo za kutatidila, Kadi ongeye utuswekele e ndose aku, b Yo kututandisa1 mu kuma kia bi weto. Kansi owau, e Yave, ongeye i Se dieto. c ˆ Oyeto tu tuma, ongeye i Nwumbi eto;1d Yeto awonso tu salu kia moko maku. E Yave, kufungi makasi masaka ko, e Ngatu sungamena o bi weto yakwele mvu. Dodokolo, sungamena vo yeto awonso tu nkangu aku. E mbanza zaku zavauka zikitukidi se makanga. E Zione i kitukidi se makanga, E Yerusaleme isidi e nkatu. f E nzo1 eto avauka ye ya nkembo,2 Ina mase meto bavaninanga o nkembo kwa ngeye, Iyokelo muna tiya, g E lekwa yeto yawonso twayangalelanga ifwasukidi. E Yave, muna mambu mama mawonso, nga okwamanana kanga o ntima? Nga okwamanana dingalala yo kutuyambula vo twamona e mpasi ziviokele tezo? h

64:7 1 Mvovo wa sina: “kutuladisa.” 64:8 1 Yovo “Ndiona watuvanga.” 64:11 1 Yovo “tempelo.” 2 Yovo “ye yavienga.”

1023

65

2

3

4

5

6

7

“Ngiambwidi vo awana ke bangiuvuidi ko bampava; Ngiambwidi vo awana ke bampavidi ko bansolola. a Mpovele kwa zula ke kiyikanga nkumbu ame ko vo: ‘Mono oyu, mono oyu!’ b Lumbu kiamvimba, ntambidi o moko mame kwa akwa ˆ ntim’a mbadi, c Kwa awana bediatilanga muna nzila zambi, d Yo landa e ngindu za yau kibeni; e O nkangu ukuntiangunanga vana ndose ame, f Utambikanga yimenga muna mpatu g yo futumuna mwisi a kimenga vana bilikisi. Bevuandanga muna ziami, h Yo leka muna fulu yaswekama,1 Bedianga e mbizi za ngulu, i E supu dia lekwa yafunzuka dina muna malonga mau. j Bevovanga vo: ‘Kala vovo wina; kumfinami ko, Kadi omono isundidi o vauka.’1 Oyau bena nga mwisi muna mazunu mame, nga tiya tulemanga lumbu kiamvimba. Tala! Diasonama ova ntadisi ame; Kidingalala ko, Kansi ikubavutulwila, k Ikubavutulwila muna tezo kibafwanukini1 Mu kuma kia bi wau yo bi wa mase mau,” l u kavovele o Yave. “Wau bafutumwini mwisi a kimenga vana miongo Bansakanene vana kundubulu, m

YESAYA 65:1-12 KAPU 65 a Yes 55:6, 7 b Rom 10:20, 21

c Nsi 31:27 Nek 9:29 Zak 7:11

d Yes 59:7, 8 Yer 35:15

e Yer 5:23 f 2Nti 17:16, 17 Yer 32:29

9

g Yes 1:29 Yes 66:17

h Nta 19:16 i Lev 11:7, 8 Yes 66:17

j Nsi 14:3

10

k Nk 50:3, 21 Yer 16:18 Yez 11:21

l Luv 20:4, 5 Lev 26:39

m 1Nti 22:41, 43 2Nti 12:3

11

 Ndambu ya 2 a Yer 30:11 Am 9:8

b Yes 60:21 Yez 37:21 Ob 17

c Yes 61:7 Sef 3:20

d Yes 33:9 e Yos 7:24 Os 2:15

f Yes 1:4 g 2Tu 28:24 2Tu 34:25

h Lev 26:25

65:4 1 Nanga, “muna saba ya ayingidi.” 65:5 1 Nanga, “Kadi ikusambukisa o vauka kwame.” 65:6, 7 1 Mvovo wa sina: “muna tulu yau.”

8

Yez 6:13

i Yez 9:6 j 2Tu 36:15, 16

12

E diambu diantete ivanga, i teza o mfutu au una ufwene.”1 I wau wuwu kavovele o Yave: “Wauna e vinyu ampa ibongelwanga muna kangi ya uva zambote Omosi kavova vo: ‘Kufwasi yo ko, kadi lekwa kiambote kina mo,’1 I una ivanga mu kuma kia selo yame; Kifwasa yau awonso ko. a Muna Yakobo ivaikisila e mbongo Muna Yuda ivaikisila ndiona ovua e miongo miame; b Awana nsolele bevua e nsi, ˆ E selo yame i muna bezingila. c Mu kuma kia nkangu ame una ukumpavanga, E Sarone d ikituka se madilu ma mameme, O Ndimb’a Ako e ukituka se fulu kia vundila kia ngombe. Kansi oyeno nuina vana kati kw’awana babembwele Yave, f Awana bavilakene o mongo ame avauka, g Awana beyalanga meza mu kuma kia nzambi a Malau Ye awana bezadisanga e mbungwa ye vinyu yasangwa mu kuma kia nzambi a Mambu Mateka Kanua. Muna kuma kiaki, ikunuyekola muna nsosolo, h Yeno awonso nuvumbama kimana nuavondwa, i Kadi mbokele, kansi oyeno ke nuvutwidi ko, Mpovele, kansi oyeno ke nuwidi ko; j Nukwamanene vanga mambu mambi ova meso mame,

65:8 1 Mvovo wa sina: “kadi nsambu zina mo.”

YESAYA 65:13-25 13

14

15

16

17

18

Yo sola mana mekunkendelekanga.” a Kansi, i wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: “Tala! E selo yame bedia, kansi oyeno nufwa e nzala. b E selo yame benua, c kansi oyeno numona e vuina. E selo yame bemona e kiese, d kansi oyeno nufusuka e nsoni. e Tala! E selo yame beyengoloka mu kuma kia kiese kia ntima, Kansi oyeno nukaza mu kuma kia mpasi za ntima Ye nudila mu kuma kia lukendalalu lwasaka. E nkumbu nusisa isadilwa kw’awana nsolele se sibu, O Mfumu Yave ovonda konso muntu muna yeno, Kansi, e selo yandi oyikila yo mu nkumbu yankaka; f Kimana konso ndiona okuyivavila nsambu ova ntoto Kasambulwa kwa Nzambi a ludi,1 Konso ndiona odia e ndofi ova ntoto Kadila e ndofi muna Nzambi a ludi;1g Kadi e mpasi zantete zivilakanua; Zikatulwa ova meso mame. h Tala! Nsemene zulu diampa ye nz’ampa; i Mambu mantete ke mesungamenua diaka ko, Ngatu kwiza diaka muna ntima. j Dianu vo, nuyangalala yo mona e kiese yakwele mvu muna lekwa nsemene. Kadi tala! Nsemene Yerusaleme se kuma kia mwena kiese O nkangu andi se kuma kia luyangalalu. k

65:16 1 Yovo “a kwikizi.” Mvovo wa sina: “Amen.”

1024 KAPU 65 a Yes 66:3 b Nk 37:19, 25 Am 8:11

c Yes 49:10 d Yes 66:14 e Yes 66:5 f Yes 62:2 Yer 33:16

g Nsi 6:13 h Yes 12:1 Yer 31:12 Sef 3:14, 15

i Eze 5:2 Yes 51:16 Yes 66:22 2Pe 3:13

j Lus 21:1, 4 k Yes 51:11 

Ndambu ya 2 a Yes 62:4 Yer 32:41

b Yes 25:8 Yer 31:12

c Yer 31:4 d Yes 62:8 Am 9:14

e Nk 92:12-14 f Lev 26:3-5 Nsi 28:4

g Yes 61:9 Yes 66:22

h Yes 35:9 Os 2:18

i Yes 2:3, 4 Yes 11:6-9 Mik 4:2

19 Imona e kiese mu kuma kia Yerusaleme yo yangalala mu kuma kia nkangu ame; a Muna yandi ke muwakana diaka dilu ko yovo kazu kiampasi.” b 20 “Ke kukala diaka nsedia ko ona ozinga lumbu yakete, Ngatu nunu ona ke lungisa lumbu yandi ko. Kadi konso ona ofwila mu nkam’a mvu obadikilwa vo nleke, O nsumuki ofwa mu kuma kia sibu, kana nkutu vo nkama mvu kena miau.1 21 Betunga nzo yo zingila mo, c Bekuna mpatu za vinyu yo dia e bundu yau. d 22 Ke betunga nzo ko, o muntu ankaka kazingila mo, Ke bekuna mpatu ko, kimana akaka badia. Kadi e lumbu ya nkangu ame ikala nze lumbu ya nti, e Awana nsolele betoma yangalela e salu ya moko mau. 23 Ke befuntuka nkatu ko, f Ngatu wuta wana bemona e mpasi, Kadi oyau yo wan’au I mbongo yasambulwa kwa Yave. g 24 Vitila baboka, omono ikubavana e mvutu; Ekolo bevovanga, omono ´ ikubawa. 25 E dievua yo mwan’a meme bedila vamosi, O nkosi titi kedia nze ngombe, h O ntoto ukala se madia ma nioka. Ke bevanga mbi kwa muntu ko yovo kwa bulu ngatu fwasa konso lekwa muna mongo ame wawonso wavauka,” i u kavovele o Yave. 65:20 1 Nanga, “Ndiona ke lungisa nkam’a mvu ko obadikilwa vo wasibwa.”

1025

66

2

3

4

5

I wau wuwu kavovele o Yave: “E zulu i kunda kiame kia kimfumu, o ntoto i nsikinu’a tambi yame. a Ozevo, nkia mpila nzo nukuntungila, b Akweyi kina e fulu kiame kia vundila?” c “O koko kwame kwavanga lekwa yayi yawonso, Muna mpila yayi iyavangamena lekwa yawonso,” u kavovele o Yave. d “Kansi, kwa muntu oyu itala: Kwa muntu una vo nlembami, okendalele muna ntima, ona o vuminanga e diambu diame. e Ndiona ovondele ngombe una nze yandi ovondele muntu. f Ndiona okelele e meme se kimenga una nze yandi otolwele nsingu a mbwa. g Ndiona ovene lukau una nze yandi otambikidi menga ma ngulu! h Ndiona oyokele ndumbu a nti a lebona se luyindulu i una nze yandi osambwidi teke. j Basolele nzila za yau kibeni, Yo yangalela mambu mangemi. Muna kuma kiaki, isola e mpila ikubatumbila, k Ikubatwasila mambu mawonso mana bemwenanga o wonga. Kadi vava mbokele, ke mosi ko ovutwidi; Vava mpovele, ke vakedi muntu ko owidi. l Bakwamanene vanga mambu mambi ova meso mame, Basolele vanga mana mekunkendelekanga.” m ´ Nuwa e diambu dia Yave, yeno nuzakamanga mu kuma kia1 diambu diandi:

66:5 1 Yovo “yeno nuvuminanga e.”

YESAYA 66:1-11 KAPU 66 a Mat 5:34, 35

b 2Tu 6:18 Mav 17:24

c 1Tu 28:2 Mav 7:48-50

6 d Yes 40:26

e 2Nti 22:18, 19 Luk 18:14

7 f Yes 1:11

g Lev 11:27

8

h Nsi 14:8

i Lev 2:1, 2

j Yes 1:13

k Nsi 28:15

9 l Yer 7:13

m 2Nti 21:9 Yes 65:3

 Ndambu ya 2 a Yes 5:18, 19 Yes 29:13

10

b Yes 65:13, 14 Yer 17:13, 18

c Yes 54:1

d Nk 137:6

e Yes 44:23

11

“E mpangi zeno ana banumengene yo kunubembola mu kuma kia nkumbu ame bavovele vo: ‘Yambula Yave kakembelwa!’ a Kansi o Nzambi omoneka yo kunutwasila e kiese, Ekolo oyau befusuka e nsoni.” b Mazu mankindu metukanga kuna mbanza, mazu metukanga kuna tempelo! I mazu ma Yave otumbanga e mbeni zandi una ubafwanukini. Vitila Zione kabakama kwa nsongo, owutidi. c Una e nsongo ke mialwakidi ko, owutidi mwan’a yakala. ´ Nani wawa kala e diambu dia mpila yayi? Nani wamona kala mambu ma mpila yayi? Nga e nsi ilenda wutwa mu lumbu kimosi kaka? Nga e zula kilenda wutuka mu nkumbu mosi e? Kansi, o Zione vava kamwene nsongo, vana vau owutidi o wan’andi. “Nga omono ndenda mwesesa e nsongo yo lembi yambula vo mwana kawutuka?” u kavovele o Yave. “Yovo, omono iwutisanga, nga ndenda kanga mawuta?” u kavovele Nzambi aku. Yeno awonso nuzolanga Yerusaleme, d numona e kiese yo yangalala yandi kumosi. e Yeno awonso nudilanga mu kuma kiandi, nutoma yangalala yandi kumosi, Kadi yema nuyema mayene mandi, nutoma yukuta yo fiaulwiswa, Yema nuyema una nuzolele yo yangalela muna ulolo wa nkembo andi.

YESAYA 66:12-24 12 Kadi i wau wuwu kavovele o Yave: “Ikunlwakisila luvuvamu nze nkoko a Yo nkembo a zula nze nkoko asampuka. b Oyeno nuyema yo natinua vana luvati, Yo sakaneswa muna nkata. 13 Wauna o ngudi kefiaulwisilanga o mwan’andi, Ikwamanana kunufiaulwisa; c Nufiaulwiswa mu kuma kia Yerusaleme. d 14 Numona mambu mama, e ntima mieno miyangalala, E visi yeno ikumama nga titi yankunzu. O koko kwa Yave kuzayakana1 kwa selo yandi, Vo i mbeni zandi okubafungila o makasi.” e 15 “Kadi o Yave okwiza nze tiya, f O makalu mandi ma vita mena nze kimbongela, g Kimana katumba kuna makasi mawonso, Yo sembela muna nlaku mia tiya. h 16 Kadi, Yave muna tiya i ketumbila wantu awonso, Elo, muna nsosolo; Awana bevondwa kwa Yave ndonga bekala. 17 I wau wuwu kavovele o Yave: “Awana bekuyivaulanga yo kuyivelelesa mu kota muna mpatu i mu sambila nzambi aluvunu,1 awana bedianga e nsuni mia ngulu, j lekwa yafunzuka ye mpuku, k yau awonso kumosi befukisilwa.” 18 “Wau vo nzeye mavangu mau ye ngindu zau, ngizidi kimana yakutakesa nkangu a zula yawonso ye ndinga 66:14 1 Yovo “nkum’a Yave uzayakana.” 66:17 1 Mvovo wa sina: “kota muna mpatu kuna nim’a ndiona una vana kati.”

1026 KAPU 66 a Yes 9:7 b Yes 60:3 Kan 2:7

c Yes 51:3 d Yes 44:28 Yes 65:18, 19

e Yes 59:18 f Nsi 4:24 g Nk 50:3 Yer 25:32, 33

h 2Te 1:7, 8 i Yes 1:29 Yes 65:3

j Lev 11:7, 8 Yes 65:4

k Lev 11:29 

Ndambu ya 2 a Tuk 10:4 b Tuk 10:6, 13 c Tuk 10:2 Yez 27:12, 13

d Yes 60:3 Mal 1:11

e Nsi 30:1-3 Yes 11:16 Yes 43:6 Yes 60:4, 9

f Yes 65:17, 18 2Pe 3:13 Lus 21:1

g Yes 65:23 Yer 31:35, 36

h Nk 86:9 Zak 14:16 Mal 1:11

i Yes 34:10 Mat 25:41 Mak 9:47, 48 2Te 1:9

zawonso, oyau bekwiza yo mona nkembo ame.” 19 “Isia e sinsu vana kati kwau, akaka muna awana bevuluka, ikubafila kuna Tasisi, a kuna Pule ye kuna Ludi, b e zula izeye toma sadila e nzanza. Ikubafila mpe kuna Tubali ye kuna Yavani, c ye kuna sanga ina kwa´ nda, ina ke yawidi nsangu zame ko ngatu mona nkembo ame; oyau besamuna nkembo ame vana vena e zula. d 20 E mpangi zeno zawonso zina muna zula yawonso, betwasa zo e vana mongo ame avauka, kuna Yerusaleme, se lukau kwa Yave, wauna o nkangu a Isaele utwasilanga tukau twau muna yinzu yavelela muna nzo a Yave. Bekubatwasila muna mvalu, muna makalu, muna makalu mafukwa, muna mula ye muna samo,” u kavovele o Yave. 21 “Isola mpe akaka mu kala se anganga ye Anelevi,” u kavovele o Yave. 22 “Wauna e zulu diampa ye nz’ampa f ina nsemene ikwamanena ova ndose ame, i una mpe e mbongo eno ye nkumbu eno ikwamanena,” g u kavovele o Yave. 23 “Tuka muna nzangama mosi a ngonde yamuna nzangama ankaka a ngonde ye tuka muna lumbu kimosi kia vundu yamuna lumbu kiankaka kia vundu, Wantu awonso bekwiza kumvumbamena,”1h u kavovele o Yave. 24 “Oyau bevaika yo tala mavimbu ma wantu bankolamena; Kadi e mimvidi muna mavimbu mau ke mifwa ko, O tiya tukubabomona ke tuzima ko, i Bekala se lekwa kiangemi kuna kwa wantu awonso.” 66:23 1 Yovo “kunsambila.”

Y E R E M I YA MAMBU MENA MO

1

Yeremiya otumbikilu se ngunza (1-10) Mona-meso kia nti a amande (11, 12) Mona-meso kia kinzu (13-16) Yeremiya okumikinu mu kuma kia salu kiandi (17-19)

9 Nkenda zasaka za Yeremiya (1-3a) Yave otumbidi Yuda (3b-16) Dilu mu kuma kia Yuda (17-22) Kuyisana mu kuma kia zaya Yave (23-26) 10 Nswaswani vana vena nzambi za zula ye Nzambi amoyo (1-16) Lufwasu ye kinkole kifinamene (17, 18) Maniongo ma Yeremiya (19-22) Sambu kia ngunza (23-25) Muntu kalendi singika tambi yandi ko (23)

2 Isaele obembwele Yave mu kuma kia nzambi zankaka (1-37) Isaele wina nze nsing’a vinyu a nzenza (21) Muna mvuatu miandi musolokele menga (34) 3 Isaele ovengomokene kikilu (1-5) Sumu dia zumba ya Isaele ye Yuda (6-11) Mboka ya luviluku lwa ntima (12-25)

11

4 Luviluku lwa ntima lutwese nsambu (1-4) Sumbula kituka ku node (5-18) Ntantu za Yeremiya mu kuma kia mpasi zikwiza (19-31) 5 Nkangu ubembwele longi dia Yave (1-13) Lufwasu kansi ke fukisa emvimba ko (14-19) Yave otele mbalu yo nkangu andi (20-31) 6 Yerusaleme ifiname o zungwa (1-9) Yave ofungidi Yerusaleme makasi (10-21) Bevovanga vo “Luvuvamu!” kansi luvuvamu nkatu (14) Akwa nsoki betuka kuna node (22-26) Yeremiya okitukidi se mfipi a sengwa (27-30) 7 Vuvu kiankatu muna tempelo a Yave (1-11) Tempelo ikitukidi nze Silo (12-15) E nsambila yankatu-nkatu itumbilu (16-34) “Ntinu Ankento a Zulu” osambilu (18) Wana bakelelo yimenga vana Ndimb’a Inome (31)

Yuda okulwidi kangu diandi yo Nzambi (1-17) Nzambi ziwokele wauna uwokelele e mbanza (13) Yeremiya wina nze mwan’ameme ovondwa (18-20) Kitantu kia nkangu a mbanza ya Yeremiya (21-23)

12 Ngidim’a Yeremiya (1-4) Mvutu za Yave (5-17) 13 Mpond’a lino yafwasakana (1-11) Mbidika za vinyu zifwete kosomonua (12-14) E Yuda onatwa mu kinkole mu kuma kia ntim’andi wabala (15-27) “Nga Nkuse olenda soba nkand’andi a nitu?” (23) 14 Kala, nzala ye nsosolo (1-12) Ngunza za luvunu zitumbilu (13-18) Yeremiya otambulwidi masumu ma nkangu (19-22) 15 Yave ke soba nzengo zandi ko (1-9) Ngidim’a Yeremiya (10) Mvutu za Yave (11-14) Sambu kia Yeremiya (15-18) Kiese kia dia diambu dia Nzambi (16) Yave okumikini Yeremiya (19-21)

8 Nkangu ulende mavangu ma ndonga (1-7) Nga vena ye ngangu kondwa kwa diambu dia Yave? (8-17) Ntantu za Yeremiya mu kuma kia mputa za Yuda (18-22) “Muna Ngiladi ke muna ye balasamu ko e?” (22)

16 Yeremiya kafwete bonga nkento ko, dila ngatu kembela nkinzi (1-9) Tumbu, i bosi luvutulwisu (10-21) 17 E sumu dia Yuda ditomene simama mianzi (1-4) Nsambu za bunda Yave e vuvu (5-8) O ntima watekama (9-11)

1027

YEREMIYA Mambu Mena mo Yave i vuvu kia Isaele (12, 13) Sambu kia Yeremiya (14-18) Nukwamanana vaula e Lumbu kia Vundu (19-27) ˆ 18 Tuma vana moko ma nwumbi (1-12) Yave ofididi Isaele e nima (13-17) Yeremiya ovuandilu e mfulu; ndodokela zandi (18-23) 19 Yeremiya okanikinu kawula mvungu (1-15) Wana batambikilu se yimenga kwa Bale (5) 20 Paseku owende Yeremiya (1-6) Yeremiya okwamanene samuna (7-13) O nsamu a Nzambi ukedi nze tiya twanyuyi (9) Yave una nze kesa diakondwa wonga (11) Ngidim’a Yeremiya (14-18) 21 Yave katambulwidi ndomba ya Sedekiya ko (1-7) Nkangu ufwete sola moyo yovo lufwa (8-14) 22 Nsangu za mfundisa mu kuma kia atinu (1-30) Mu kuma kia Salumi (10-12) Mu kuma kia Yoyakime (13-23) Mu kuma kia Konaya (24-30) 23 Avungudi ambote ye ambi (1-4) Luvuvamu kuna nsi a “tayi kiansongi” (5-8) Ngunza za luvunu zitumbilu (9-32) “Zitu” dia Yave (33-40)

1028 28 Yeremiya yo Kananiya wa ngunz’a luvunu (1-17) 29 Nkand’a Yeremiya kuna kwa abakami bakala kuna Babele (1-23) Isaele ovutuka vava kivioka 70 lwa mvu (10) Nsamu kwa Semaya (24-32) 30 Nsilu wa luvutulwisu yo wukwa (1-24) 31 Nsadisw’a Isaele bevutuka kuna nsi au (1-30) Rakele odilanga wan’andi (15) Kangu diampa (31-40) 32 Yeremiya osumbidi e mpatu (1-15) Sambu kia Yeremiya (16-25) Mvutu za Yave (26-44) 33 Nzambi osidi nsilu wa luvutulwisu (1-13) Luvuvamu kuna nsi a “tayi kia unsongi” (14-16) Kangu yo Davidi ye anganga (17-26) Kangu mu kuma kia mwini yo fuku (20) 34 Nsangu za mfundisa kwa Sedekiya (1-7) E kangu dia vevola abundu dikulwilu (8-22) 35 Anerekabe basongele mbandu ambote ya nlemvo (1-19) 36 Yeremiya osonekese nkanda (1-7) Baruki otangidi nkanda muna nding’angolo (8-19) Yoyakime oyokele nkanda (20-26) E nsangu zisonekeno muna nkanda wankaka (27-32)

26 Wantu bazolele vonda Yeremiya (1-15) Yeremiya ovulwizu (16-19) Ungunza wa Mika uyikilu (18) Ureya wa ngunza (20-24)

37 Akaladi bayambula zunga e mbanza mu fikolo (1-10) Yeremiya osilu mu pelezo (11-16) Sedekiya owanane yo Yeremiya (17-21) Yeremiya otambwidi mbolo (21) 38 Yeremiya otubilu muna sima (1-6) Ebede-meleke ovulwizi Yeremiya (7-13) Yeremiya ovovese Sedekiya vo kayitambika (14-28) 39 Yerusaleme ibakamene (1-10) Sedekiya otinini, i bosi obakamene (4-7) Yeremiya ovuluzwa (11-14) Ebede-meleke ovuluzwa (15-18)

27 Vangu kia Babele (1-11) Sedekiya ozayisu vo kasakalela esi Babele (12-22)

40 Nebuzadani ovevuele Yeremiya (1-6) Ngedaleya oveno kiyekwa kia nsi (7-12) Ngedaleya bamvuandidi e mfulu (13-16)

24 Bundu yambote ya nsanda ye yambi (1-10) 25 Yave ofundisi e zula (1-38) Zula isadila Babele mu 70 lwa mvu (11) Mbungw’a vinyu a makasi ma Nzambi (15) Lufwasu muna zula ye zula (32) Awana bevondwa kwa Yave (33)

1029

YEREMIYA Mambu Mena mo –1:7

41 Yisemaele ovondele Ngedaleya (1-10) Yisemaele otinini Yokanane (11-18)

E zula kia Edome ke kikala diaka ko (17, 18) Ungunza wa lufwasu lwa Dameseke (23-27) Ungunza wa lufwasu lwa Keda yo Kaso (28-33) Ungunza wa lufwasu lwa Elame (34-39)

42 Nkangu bavovese Yeremiya kalomba luludiku muna sambu (1-6) Yave ovutwidi vo: “Ke nuendi kuna Engipito ko” (7-22) 43 Nkangu ke ulemvokele ko, bele kuna Engipito (1-7) Diambu dia Yave kwa Yeremiya muna Engipito (8-13) 44 Yeremiya osakwidi vo Ayuda mpasi bemona kuna Engipito (1-14) Nkangu ubembwele lulukisu lwa Nzambi (15-30) “Ntinu Ankento a Zulu” osambilu (17-19) 45 Nsamu a Yave kuna kwa Baruki (1-5)

50 Ungunza wa lufwasu lwa Babele (1-46) Nutina muna Babele (8) Isaele ovutulwa (17-19) Maza ma Babele meyumiswa (38) Babele ke izingila diaka wantu ko (39, 40) 51 Ungunza wa lufwasu lwa Babele (1-64) Babele ibakama kwa Amadai kuna kinsalukisa (8-12) Nkanda ufwete tubwa muna Uferate (59-64)

46 Ungunza wa lufwasu lwa Engipito (1-26) Engipito ibakama kwa Nebukandesa (13, 26) Nsilu kuna kwa Isaele (27, 28) 47 Ungunza wa lufwasu lwa Afelesetia (1-7) 48 Ungunza wa lufwasu lwa Moabe (1-47) 49 Ungunza wa lufwasu lwa Amone (1-6) Ungunza wa lufwasu lwa Edome (7-22)

i mambu ma Yeremi1 Mama ya1 wa mwan’a Kilekiya, mosi

muna nganga za Anatote a muna nsi ya Benyamini. 2 E diambu dia Yave diayiza kwa yandi muna lumbu ya Yosiya b wa mwan’a Amone, c wa ntinu a Yuda, muna mvu wa 13 wa luyalu lwandi. 3 Diayiza mpe kwa yandi muna lumbu ya Yoyakime d wa mwan’a Yosiya, wa ntinu a Yuda, yamuna nsuk’a mvu wa 11 wa Sedekiya e wa mwan’a Yosiya wa ntinu a Yuda, muna ngonde ya tanu, yavana nkangu a Yerusaleme wanatwa muna kinkole. f 4 E diambu dia Yave dizidi kwa mono, oku vo:

1:1 1 Nanga ina ye nsasa vo: “Yave Otundidikanga.”

52 Sedekiya okolamene ntinu a Babele (1-3) Nebukandesa ozungidi Yerusaleme (4-11) Lufwasu lwa mbanza ye tempelo (12-23) Nkangu uneto muna kinkole kuna Babele (24-30) Yoyakine ovaikisu muna pelezo (31-34)

KAPU 1 a Yos 21:8, 18 b 2Nti 22:1, 2 c 2Nti 21:19, 20 d 2Nti 24:1 2Tu 36:4

e 2Nti 24:18, 19 f 2Nti 25:8, 11 Yer 52:12, 15

 Ndambu ya 2 a Afu 13:5 Nk 139:15, 16

b Luk 1:13, 15 c Luv 4:10 d 1Nti 3:5, 7 e Luv 7:1, 2

5 “Una kiavangidi ko muna vumu kia ngudi aku yazaya,1a Una kwawutukidi ko2 yavaula. b Yakitula se ngunza kuna kwa zula.” 6 Kansi mpovele vo: “E Mfumu Yave! Kizeye vova ko, c kadi i nleke kwame.” d 7 I bosi Yave umpovese vo: “Kuvovi ko vo: ‘I nleke kwame.’ Kadi ofwete kwenda vova kw’awonso ana ikutuma, Ofwete vova mawonso ikukanikina. e 1:5 1 Yovo “yasola.” 2 Mvovo wa sina: “Una kwavaikidi ko muna vumu.”

YEREMIYA 1:8–2:5 8 Kubamoni1 wonga ko, a Kadi ‘ngina yaku muna kuvuluza,’ b u kavovele o Yave.” 9 I bosi Yave olambwidi koko kwandi, oviakane nu’ame. c O Yave umpovese vo: “Nsidi mvovo miame muna nu’aku. d 10 Tala, o unu kiaki ivene e wisa kia zula ye yintinu, muna vuza yo bangula, muna fwasa yo bwisa, muna tunga yo kuna.” e 11 E diambu dia Yave dizidi diaka kwa mono, oku vo: “E Yeremiya, nki omwene?” Mpovele vo: “Tayi kia amande1 mbwene.” 12 Yave umpovese vo: “Otomene mona, kadi iyingilanga muna diambu diame kimana yalungisa dio.” 13 E diambu dia Yave dizidi diaka kwa mono e ngiza yazole, oku vo: “Nki omwene?” Mpovele vo: “Mbwene kinzu1 kiyilanga,2 o nu’andi utadidi kwaku tuka kuna node.” 14 O Yave umpovese vo: “E mpasi zilwakila Nkangu wawonso wa nsi tuka kuna node. f 15 Kadi ‘mbokelese makanda mawonso ma yintinu ya node,’ u kavovele o Yave, g ‘Oyau bekwiza; konso muntu otongeka e kunda kiandi kia kimfumu Muna mavitu ma Yerusaleme, h Banuanisa e yaka yandi yanzieta Ye mbanza zawonso za Yuda. i 16 Isamuna lufwasu ikubatwasila mu kuma kia bi wau wawonso, Kadi bangiambwidi, j Bayokele ndumbu kwa nzambi zankaka k 1:8 1 Yovo “Kumwena mpwa zau.” 1:11 1 Mvovo wa sina: “ndiona osikamesanga.” 1:13 1 Yovo “kinzu kia sanzuka.” 2 Mvovo wa sina: “kivevomunuanga,” disongele vo, e tiya kuna nsi a kinzu, lemeswa tulemeswanga.

1030 KAPU 1 a Yez 2:6 b Luv 3:11, 12 Yer 15:20 Mav 18:9, 10

c Yes 6:7 d Luv 4:12, 15 Yez 33:7

e Yer 18:7-10 Yer 24:5, 6

f Yer 6:1 Yer 10:22

g Yer 5:15 Yer 6:22 Yer 25:9

h Yer 39:3 i Nsi 28:52 Yer 34:22 Yer 44:6

j Yos 24:20 2Nti 22:17 2Tu 7:19, 20

k Yez 8:10, 11 Os 11:2

 Ndambu ya 2 a Yes 2:8 b Yez 2:6 c Yer 15:20 Yer 20:11 Yez 3:8 Mik 3:8

d Yer 26:12 e Tuk 28:15 Luv 3:12 Yos 1:5

 KAPU 2 f Os 2:15 g Luv 24:3 h Nsi 2:7 i Luv 19:6 Nsi 7:6

j Luv 17:8, 13 k Yes 5:4 Mik 6:3

Yo vumbamena salu ya moko mau.’ a 17 Kansi ofwete kubama,1 Telama, wabavovesa mawonso ikukanikina. Kubazakamena ko, b Kimana yalembi kuzakamesa vana ntadisi au. 18 Kadi o unu ikitwidi se mbanza yazungwa e yaka, Lunzi dia sengwa ye yaka ya nsongo kuna kwa nsi yawonso, c Kuna kwa atinu ye akuluntu a Yuda, Kuna kwa anganga ye nkangu a nsi. d 19 Bekunuanisa, Kansi, ke bekusunda ko, Kadi ‘ngina yaku,’ e u kavovele o Yave, ‘yavuluza.’” E diambu dia Yave dizidi kwa mono, oku vo: 2 “Wenda samuna muna matu ma esi Yerusaleme vo: ‘I wau wuwu kavovele o Yave: “Iyindula vumi1 wa kileke kiaku, f O zola wasonga vava wazitikilwa, g E mpila wandandila muna makanga, Muna nsi yalembi kunua e mbongo. h 3 Isaele yavauka yakala kuna kwa Yave, i i mbongo antete muna nkutika andi.”’ ‘Awonso bavavanga yo fwasa, nkanu banatanga. Sumbula kiabalwakilanga,’ u kavovele o Yave.” j ´ 4 Nuwa e diambu dia Yave, e nzo a Yakobo, Yo yeno makanda mawonso ma nzo a Isaele. 5 I wau wuwu kavovele o Yave: “Nkia vilwa basolola mase meno muna mono, k Muna kumpavuka,

2

1:17 1 Mvovo wa sina: “kamikina luketo lwaku.” 2:2 1 Yovo “walakazi.”

1031

6

7

8

9

10

11

Yo landa teke yakondwa mfunu a yo kituka se fwafwala ya wantu e? b Ke bayuvula ko vo: ‘Akweyi kena o Yave, Ona watuvaikisa muna nsi a Engipito, c Ona watufila muna makanga, Muna nsi ya nzanza d yo mawulu, Muna nsi yakondwa maza, e yabukama e tombe, Muna nsi ke iviokelanga wantu ko Muna nsi ke ikalanga wantu ko e?’ I bosi inutwese muna nsi iyimanga mbongo,1 Kimana nuadia mbongo andi ye lekwa yandi yambote. f Kansi vava nulweke, nusafwidi e nsi ame; Nukitwidi vua diame se lekwa kiangemi. g Anganga ke bavova ko vo: ‘Nuvava Yave.’ h Alongi a Nsiku ke banzeye ko, Avungudi bantelamene, i Angunza basakwidi muna nkumbu a Bale, j Balende awana ke balendi twasa nluta ko. ‘I dianu vo semba ikunusemba diaka,’ k u kavovele o Yave, ‘Semba isemba atekolo eno.’ ‘Nusauka kuna nlambu a1 Kitimi, l nuatala. Elo, nutuma muntu kuna Keda, m nuatoma tala; Nuatala kana vo diambu diadi diavangama kala kwakuna. Nga vena ye zula kiasoba nzambi zau muna lekwa ina vo ke nzambi ko e? Kansi o nkangu ame basobele

2:7 1 Yovo “nsi yazala ye mpatu.” 2:10 1 Yovo “sanga ya.”

YEREMIYA 2:6-19 KAPU 2 a Nsi 32:21 b Nk 115:4, 8

12

c Luv 14:30 d Nsi 1:1 Nsi 32:9, 10

13

e Nsi 8:14, 15 f Nta 13:26, 27 Nsi 6:10, 11 Nsi 8:7-9

g Lev 18:24 Nta 35:33 Nk 78:58 Nk 106:38 Yer 16:18

14

h 1Sa 2:12 Man 4:13

15

i Yez 34:7, 8 j 1Nti 18:19 Yer 23:13

k Yez 20:35 Mik 6:2

16

l Tuk 10:2, 4 m Tuk 25:13 Nk 120:5 Yer 49:28

17

 Ndambu ya 2 a Nk 106:20 b Nk 36:9

18

Yer 17:13 Lus 22:1

c Yes 5:29 Yer 4:7

d Yer 46:19 e Yer 43:4, 7 Yer 46:14 Yez 30:18

f 1Tu 28:9 2Tu 7:19, 20

g Yes 30:2 Yes 31:1 Man 5:6 Yez 16:26 Yez 17:15

h 2Nti 16:7 Os 5:13

i Yer 4:18

19

nkembo ame muna eki kiakondwa o mfunu. a E zulu, nutala yo kuyizengeneka muna diambu diadi; Nuzakama mu kuma kia wonga wayingi,’ u kavovele o Yave, ‘Kadi nkangu ame bavangidi mambu mole mambi: Bambembwele, omono wa nto a maza mamoyo, b Bayitimini1 e sima, Sima yawudika ina ke ilendi kala maza ko.’ ‘Nga Isaele selo yovo ntaudi wawutukila muna nzo? Ekuma kayambwilu vo kasanzwa? E wan’a nkosi1 bankwitidi; c Batatwidi e ndinga zau. Bakitwidi nsi au se kuma kia mbubu. E mbanza zandi ziyokelo, ke mwina diaka wantu ko. O nkangu a Nofe1d ye Takepankese e bakwempele2 nsuki za mbat’a ntu aku. Nga ke ngeye kibeni ko watwasa e diambu diadi Vava wayambula Yave wa Nzambi aku f Ekolo kafilanga muna nzila e? Ekuma ozolele landila e nzil’a Engipito g Yo kwenda nua maza ma Siko e?1 Ekuma ozolele landila e nzil’a Asuri h Yo kwenda nua maza ma Nzadi e?2 E mbi aku yafwana kusingika, O kondwa kwaku kwa kwikizi kwafwana kutumba. Zaya e kuma dinina diambi ye diandudi i

2:13 1 Yovo “bayitozele; bayizokele,” nanga muna tadi. 2:15 1 Yovo “mwan’a nkosi a mika miayingi muna nsingu.” 2:16 1 Yovo “Memfise.” 2 Mvovo wa sina: “badidi.” 2:18 1 I sia vo, nsuku a Nzadi a Nile. 2 I sia vo, Uferate.

YEREMIYA 2:20-31

20

21

22

23

24

Edi dia yambula Yave wa Nzambi aku; Kumvumini ko,’ a u kavovele o Mfumu Yave a vu. ‘Kadi se kolo yabangula vangu kiaku b Yo tabula tuvambu twaku. Kansi ovovele vo: “Kikusadila ko,” Kadi muna kundubulu yawonso yazanguka ye kuna nsi a nti miawonso miasavuka c ˆ ´ I kuna walekanga muna ta zumba. d Yakuna se sing’a vinyu wambote e uyimanga uva zambwaki, wa mbongo yambote-mbote; Ozevo, aweyi okitukidi se ntombo za mfuta za nsing’a vinyu a nzenza kwa mono?’ f ‘Kadi kana una vo wayisukula ye mungwa1 ye masabuni mayingi, O bi waku ukala kaka se dimbu ova ngina,’ g u kavovele o Mfumu Yave. Aweyi ovovele vo: ‘Kifunzukidi ko. Nga kilende teke ya Bale ko e’? Tala dina ovangidi vana ndimba. Badika dina ovangidi. Ongeye una nze mwan’a samo wakento ona odiatanga nswalu, Ovumvulanga muna nzila zandi, E buluku dia mfuta diayukwa muna makanga, Divolanga e tembwa muna zola kwandi kwayingi kwa vava koko. Nani olenda kunkakidila avo se kevukana ye koko? Makoko mana mekumvava ke meyoya ko.

2:22 1 I lekwa kiyikilwanga vo soda muna Kiyibere.

1032 KAPU 2 a Yer 5:22

25

b Lev 26:13 c 1Nti 14:22, 23 Yez 6:13

d Luv 34:15 Yez 16:15, 16

e Luv 15:17

26

Nk 80:8 Yes 5:1

f Yes 5:4 g Yer 16:17 

Ndambu ya 2 a Yer 18:12

27

b Yes 2:6 Yer 3:13

c Yer 44:17 d Eze 9:7

28

e Yes 44:13 f 2Tu 29:6 Yer 32:33

g Afu 10:13-15 Nk 78:34 Nk 106:47 Yes 26:16 Os 5:15

29

h Nsi 32:37, 38 i Yer 11:13

30

j Yer 5:1 Yer 9:2 Dan 9:11

k 2Tu 28:20-22 Yes 9:13

l Yes 1:5 Yer 5:3 Sef 3:2

m 2Tu 36:15, 16 Nek 9:26 Mav 7:52

31

Solola bekunsolola muna nsungi1 andi. Kuyambula malu maku ko makondwa nsampatu Ngatu yambula vo laka diaku diamona vuina. Kansi ovovele vo: ‘Ve! Ke vena vuvu ko! a Nzolele anzenza,1b Yau kaka ilanda.’ c Nze una mwivi kemweswanga nsoni avo obakamene, I una e nzo a Isaele imweseswa e nsoni, Oyau ye atinu au ye akuluntu au, Nganga zau ye ngunza zau. d Bavovele kwa nti vo: ‘Ngeye u se diame,’ e Kwa tadi vo: ‘Ngeye wanguta.’ Kansi, bamfididi e nima, ke ndose ko. f Muna ntangw’ampasi zau bevova vo, ‘Telama, watuvuluza!’ g E nzambi zina wayivangila akweyi zina? h Yambula zatelama kana vo zilenda kuvuluza muna ntangw’ampasi zaku, Kadi e nzambi zaku ziwokele muna mbanza zaku, e Yuda. i ‘Ekuma nukwamanene kumfundila? Ekuma nuntelamene yeno awonso?’ j u kavovele o Yave. Nkosomwene wan’eno nkatu-nkatu. k Ke batambulwidi longi ko; l O nsosolo eno usukisi e ngunza zeno, m Nze nkosi amfwasi. E yeno wantu a mbandu yayi, nusia diambu dia Yave e sungididi, Nga nkitukidi se makanga kuna kwa Isaele Yovo nsi ya tombe kina bu?

2:24 1 Mvovo wa sina: “muna ngonde andi.” 2:25 1 Yovo “nzambi za nzenza.”

1033 Ekuma yau, nkangu ame bavovele vo: ‘Mu luvevoko tuna. Ke tuvutuka diaka kwa ngeye ko’? a 32 Nga ndumba1 olenda vilakana lekwa yandi yakuyiviengesela? b Nga ndumb’ansompi olenda vilakana mvuatu miandi? Ozevo, o nkangu ame bamvilakene mu lumbu ilembi tangakana. 33 E nkento, ekwe ndekwa osadidi muna kubika nzila yavavila o zolwa! Watoma longoka nzila zambi. c 34 Muna mvuatu miaku nkutu musolokele menga ma asukami akondwa kuma, d Kana una vo kibasolwele ko vo nzo aku bebangulanga; Kansi menga mau muna mvuatu miaku miawonso mena. e 35 Kansi, ovovele vo: ‘I munkondwa-kuma. O makasi mandi ke mena diaka omu mono ko.’ Owau ikutwasila tumbu Kadi ovovele vo: ‘Kisumukini ko.’ 36 Ekuma ovezele ngienda zaku za soba-soba? Omwena mpe Engipito e nsoni, f Nze una wamwena Asuri e nsoni. g 37 I dianu vo vaika ovaika yo zinga moko vana ntu aku, h Kadi Yave obembwele awana obundidi e vuvu; Ke bekutwasila nluta ko.” Wantu bayuvuidi vo: “Avo yakala osindikidi nkaz’andi, o nkento mpe unyambwidi yo kwenda kwa yakala diankaka, nga o yakala diantete olenda kumvutukila diaka?”

3

2:32 1 Yovo “mwenze.”

YEREMIYA 2:32–3:8 KAPU 2 a Nsi 32:15 b Nk 106:21 Yes 17:10 Yer 18:15 Os 8:14

c 2Tu 33:9 d 2Nti 21:16 Nk 106:38 Yes 10:1, 2 Mat 23:35

e Luv 22:2 f Yes 30:3 Yer 37:7

g 2Tu 28:20, 21 h 2Sa 13:19 

Ndambu ya 2  KAPU 3 a Yes 24:5 Yer 2:7

b Yer 2:20 Yez 16:28, 29

c Yez 16:16 Yez 20:28

d Lev 26:19 Yer 14:4 Am 4:7

e Yer 6:15 f Yer 2:2 g Mik 2:1 Mik 7:3

h 2Nti 22:1 i Yez 20:28 Os 4:13

j 2Nti 17:13 2Tu 30:6 Os 14:1

k Yez 16:46 Yez 23:2, 4

Nga nsi yayina ke ifunzukidi ko e? a “Ongeye wata zumba ye akala ayingi, b Owau nga wafwana vutuka diaka kwa mono?” u kavovele o Yave. 2 “Sengola meso kuna miongo miakondwa titi, watala. Akweyi walembi lekelwa mu kingolo? Wavuandanga vana ndambu a nzila muna kubavingila, Nze nyaluki1 muna makanga. Okwamanananga safula e nsi Muna zumba ye umpumbulu waku. c 3 Dianu vo e mvula zayingi zikakilu, d Muna nsungi a kintombo, e mvula nkatu. Ongeye wakondwa e nsoni nze1 nkento una vo nkembi;2 Kumonanga nsoni ko. e 4 Owau umbokele, oku vo: ‘E Tata, u nkundi ame tuka muna kileke kiame! f 5 Nga ofwete lunda makasi yakwele mvu, Yovo fidititi yakwele mvu?’ I wau wuwu ovovele, Kansi okwamanene muna mavangu maku mambi.” g 6 Muna lumbu ya Yosiya wa Ntinu, h Yave wampovesa vo: “‘Nga omwene dina divangidi Isaele wakondwa kwikizi? Otombokele muna miongo miawo´ nso mianda, wele kuna nsi a nti´ miawonso miasavuka muna ta zumba. i 7 Kana nkutu vava kavanga mambu mama mawonso, yakwamanana kumvovesa vo kavutuka kwa mono, j kansi kasidi vutuka ko; Yuda wamona mana mavanganga nsanga andi wakondwa e kwikizi. k 8 Wau yamona mawonso mama, yasindika 3:2 1 Mvovo wa sina: “Nyaraba.” 3:3 1 Mvovo wa sina: “una ye ndose a.” 2 Yovo “nkento a ndumba.”

YEREMIYA 3:9-24 Isaele wakondwa kwikizi, a yamvana nkanda wa vondela longo mu kuma kia zumba yandi. b Kansi nsang’andi Yuda wanyekodi kamona wonga ko; yandi mpe ´ wayenda ta e zumba. c 9 Katokanena zumba yandi ko, ´ wakwamanana funzula nsi yo ta zumba yo matadi ye nti. d 10 Kana una vo i wau, Yuda wa nsang’andi wanyekodi, kavutuka kwa mono ko yo ntim’andi wawonso, kansi wavutuka ye disu ku nsi a lukaya,’ u kavovele o Yave.” 11 I bosi Yave umpovese vo: “Isaele wakondwa kwikizi olutidi muna unsongi ke mu Yuda wanyekodi ko. e 12 Wenda samuna mambu mama kuna node: f “‘“Vutuka, e Isaele wankolami,” u kavovele o Yave.’ g ‘“Kikunutadila kuna makasi ko,1h kadi i nkwa ziku,” u kavovele o Yave.’ ‘“Kilunda makasi yakwele mvu ko. 13 Zaya kaka o bi waku, kadi wakolamena Yave wa Nza´ mbi aku. Wakwamanana ta zumba ye nzenza1 kuna nsi a nti miawonso miasavuka. Kansi ke nuazola lemvokela nding’ame ko,” u kavovele o Yave.’” 14 “Nuvutuka, e yeno wan’akolama,” u kavovele o Yave. “Kadi nkitukidi kikilu se mfumu eno;1 ikunutambula, mosi mosi muna konso mbanza, nzole nzole muna konso nzo, ikunutwasa oku Zione. i 15 Ikunuvana avungudi ana bevanga luzolo lwame, j yo kunudikila muna zayi ye ngangu. 16 Muna lumbu yayina, nuwuta wana yo wokela muna nsi,” u kavovele o Yave. k “Wantu ke bevova diaka ko vo: ‘Ekwe nkel’a kangu dia Yave!’ Ke beyindula yo diaka ko ngatu sungamena yo, ke bemwena yo viangi ko; ke bevava yo diaka ko. 17 E ntangwa yayina beyi3:12 1 Mvovo wa sina: “Kiyambula ko vo ndose ame yanubwila.” 3:13 1 Yovo “nzambi za nzenza.” 3:14 1 Nanga, “nkaz’eno.”

1034 KAPU 3 a Nsi 24:1 b Yez 23:4, 5, 9 Os 2:2 Os 9:15

c 2Nti 17:19 Yez 23:4, 11

d Yes 57:5, 6 Yer 2:27

e Yez 16:51 Yez 23:4, 11

f 2Nti 17:6 Yer 23:8

g Yer 4:1 Yez 33:11 Os 14:1

h Os 11:8, 9 i Yer 23:3 j Yer 23:4 Yez 34:23

k Os 1:10 

Ndambu ya 2 a Nk 87:3 Yez 43:7

b Yes 2:2, 3 Yes 56:6, 7 Yes 60:3 Mik 4:1, 2 Zak 2:11 Zak 8:22, 23

c Yer 50:4 Yez 37:19 Os 1:11

d 2Tu 36:23 Eze 1:3 Am 9:15

e Yez 20:6 f Yes 48:8 Os 3:1 Os 5:7

g Yes 17:10 Os 8:14 Os 13:6

h Os 14:1, 4 i Yer 31:18 Os 3:5

j Yes 65:7 k Yes 12:2 l Os 9:10

kila Yerusaleme vo kunda kia Yave; a e zula yawonso bekutakana muna Yerusaleme muna nkumbu a Yave, b ke bekala diaka ye wonga walanda ntima miau miambi ko.” 18 “Muna lumbu yayina, e nzo a Yuda ye nzo a Isaele bekangala kumosi, c bekatuka kumosi tuka kuna nsi a node yo kwenda kuna nsi ina yavana kwa mase meno se vua. d 19 Yayindula vo: ‘Ekwe kiese yamona wau yanusia vana vena wan’ame yo kunuvana nsi yambote-mbote, e vua disundidi o wete vana vena e zula!’1e Yayindula mpe vo nukungikila vo: ‘E Tata!’ ke nuyambula kundanda ko. 20 ‘Kieleka, nze una nkento wakondwa kwikizi ke yambulwilanga nkaz’andi,1 oyeno mpe, e nzo a Isaele, nungiambwidi muna umpuki,’ f u kavovele o Yave.” 21 Muna kundubulu yakondwa e titi muwakane ndinga, Dilu ye ndodokela za nkangu a Isaele, Kadi babendomwene nzil’au; Bavilakene Yave wa Nzambi au. g 22 “Nuvutuka, yeno wan’akolama. Wuka ikunuwuka muna ukolami weno.” h “Tuna vava! Twizidi kwa ngeye, Kadi ngeye, e Yave, u Nzambi eto. i 23 Kieleka, e kundubulu yo mazu muna miongo i mpavala kwandi. j Kansi, muna Yave wa Nzambi eto i mwina luvuluku lwa Isaele. k 24 Kansi tuka muna kileke kieto, e lekwa kia nsoni kivempolanga1 e nluta mia mfuntuk’a mase meto, l 3:19 1 Mvovo wa sina: “vu ya zula.” 3:20 1 Mvovo wa sina: “nkundi andi.” 3:24 1 Yovo “nzambi a nsoni ovempolanga.”

1035 Mameme mau ye ngombe zau, Wan’au amakala yo wan’au amakento. 25 Yambula twalavalala muna nsoni zeto, O luvezo lweto lwa tufuka, Kadi tusumukini Yave wa Nzambi eto, a Oyeto ye akulu eto tuka muna kileke kieto yamu unu kiaki, b Ka twalemvokela nding’a Yave wa Nzambi eto ko.” “E Isaele, avo ovutukidi,” u kavovele o Yave, “Avo ovutukidi kwa mono Avo okatwidi e teke yaku yangemi ova ntadisi ame, Kukala diaka muntayila ko. c 2 Avo didi e ndofi vo: ‘I nkal’a Yave kaka!’ muna ludi, muna unsongi ye muna ndungidi, Ozevo, e zula ivua nsambu muna yandi,1 Yo kuyisanina muna yandi.”1d 3 Kadi i wau wuwu kavovele o Yave kwa nkangu a Yuda ye Yerusaleme: “Nuvata ntoto una ke wavatwa ko, Ke nukunina muna mwina nsende ko. e 4 Nuyizengesa kuna kwa Yave, Nukatula kutu ya ntima mieno, f E yeno nkangu a Yuda ye Yerusaleme, Kimana makasi mame malembi kwama nze tiya Yo lema, ke vekala ye ona ozima mo ko, Muna kuma kia mavangu meno mambi.” g 5 Nusamuna dio muna Yuda, nuzayisa dio muna Yerusaleme. Nukaza yo sika e mpungi muna nsi yawonso. h

4

4:2 1 I sia vo, “Yave.”

YEREMIYA 3:25–4:11 KAPU 3 a Yer 2:19

b Eze 9:7 Nk 106:7

 KAPU 4 c Yer 3:22 Yoe 2:12, 13

d Yes 65:16

e Os 10:12

f Yer 9:25, 26

g Man 4:11

h Yer 6:1 

Ndambu ya 2 a Yer 35:11

b Yer 1:14 Yer 21:7 Yer 25:9

c Yez 26:7

d 2Nti 24:1 2Nti 25:1 Yer 5:6 Yer 50:17

e Yes 5:9 Yes 6:11 Yer 2:15 Yer 9:11

f Yer 6:26

g 2Nti 25:5

h Yes 29:9, 10

i Yez 14:9

j Yer 6:13, 14 Yer 14:13 Yer 23:16, 17

Nuboka muna nding’angolo, oku vo: “Nukutakana, Yambula twatinina muna mbanza zangolo. a 6 Nutelamesa sinsu1 kisonga nzil’a Zione. Nuvava e tininu, ke nuningama ko,” Kadi itwasa e mpasi tuka kuna node, b lufwasu lwampwena. 7 O mfwasi a zula osimbidi nzila. c Obundumukini vana fulu kiandi nze nkosi; d Ovaikidi vana fulu kiandi kimana kakitula nsi aku se lekwa kia kuyizengenekena. Mbanza zeno zikituka se mazumbu, ke mukala diaka wantu ko. e 8 I dianu vo, nuvuata ngoto, f Nudila1 yo kendalala, Kadi nsita za makasi ma Yave ke zikatukidi omu yeto ko. 9 “Muna lumbu kiakina,” u kavovele o Yave, “o ntim’a1 ntinu uzeza, g Ye ntima mia1 mfumu mpe; Anganga bekuyizengeneka, angunza besivika.” h 10 I bosi mpovele vo: “E Mfumu Yave! Ngeye ovunginikini nkangu wau i ye Yerusaleme, oku vo: ‘Nukala yo luvuvamu,’ j kansi, o nsosolo ulweke mu malaka meto.”1 11 Muna ntangwa yayina, divovua kwa nkangu wau ye Yerusaleme vo: “E tembwa kia mbangazi kituka muna miongo mia makanga Kilwakila mwan’ankento1 a nkangu ame; 4:6 1 Yovo “lunzi dia sinsu.” 4:8 1 Yovo “Nubunda e ntulu zeno.” 4:9 1 Yovo “unkabu wa.” 4:10 1 Yovo “kansi, o nsosolo ulweke mu mioyo mieto.” 4:11 1 Mpovelo ya ngana, nanga muna songa nkenda yovo ngemba.

YEREMIYA 4:12-28 12

13

14

15

16

17

18

19

Ke kikwiza veva titi ya witi ko ngatu velelesa wo. E tembwa kia ngolo muna fulu yayina kituka muna nkanikinu ame. Owau fundisa ikubafundisa. Nutala, o mbeni kwiza kekwiza nze matuti ma mvula, Makalu mandi ma vita mena nze kimbongela. a E mvalu miandi misundidi ngo-zulu muna nswalu. b ˆ Tatu kwa yeto, kadi tufwasukidi! E Yerusaleme, sukula o bi muna ntim’aku, wavuluzwa. c Yamu nkia kolo okwamanana ye ngindu zambi? Kadi e ndinga isamuna e nsangu tuka kuna Dani, d Yo zayisa sumbula tuka muna miongo mia Eferaime. Nuzayisa dio kwa zula; Nusamuna dio mu kuma kia Yerusaleme.” “Ayingidi mukwiza bena tuka ´ kuna nsi ina kwanda, Betatula ndinga zau muna mbanza za Yuda. Banzungidi muna ndambu zawonso nze ayingidi a mpatu, e Kadi untelamene,” f u kavovele o Yave. “E nzila zaku yo mavangu maku mekala muna ntu aku. g Ekwe ndudi a lufwasu lwaku, Kadi lulweke kikilu muna ntim’aku!” Ekwe mpasi,1 ekwe mpasi! Mpasi zayingi kikilu mbwene omu ntim’ame.2 Ntim’ame ududilanga omu mono. Kilendi butama ko,

4:19 1 Mvovo wa sina: “Ekwe ndia miame!” 2 Mvovo wa sina: “omu yaka ya ntim’ame.”

1036

KAPU 4 a Yes 5:26, 28

20 b Nsi 28:49, 50 Man 4:19 Kab 1:8

c Yes 1:16 Yez 18:31

d Yer 8:16

21

e 2Nti 25:1, 2

f Yes 63:10 Yez 2:3

22

g Nk 107:17 

Ndambu ya 2 a Sef 1:15, 16

b Yer 10:20

23

c Yer 6:1

d Nsi 32:6 Yer 5:21

e Yer 9:10

24 25

f Yes 5:30 Yoe 2:31

26

g Yes 5:25

h Sef 1:3

i Nsi 29:22, 23

27

j Lev 26:32 2Tu 36:20, 21 Yes 6:11 Yer 10:22 Yez 33:28

k Yes 24:4 Yoe 1:10

28

´ Kadi ngwidi e zu dia mpungi, E mpungi1 ya anuani a vita. a Basamwini lufwasu vana ntandu a lufwasu, Kadi e nsi yawonso mu fwaswa ina. E saba yame ifwasilu kuna kinsalukisa, E nlele miame mia saba mifwasilu muna nday’a meso. b Yamu nkia kolo ikwamanana mona sinsu?1 Yamu nkia kolo ikwamanana ´ wa zu dia mpungi? c “Kadi nkangu ame mazowa kwau; d Ke bekumvuanga mfunu ko. Wan’a mazowa, ke bena ye umbakuzi ko. Bavuidi ngangu zayingi mu vanga e mbi, Kansi ke bazeye vanga o wete ko.” Ntadidi e nsi au, mbwene vo yakituka se mfuta, yasala e nkatu. e Ntadidi e zulu, ke dina diaka yo ntemo ko. f Ntadidi e miongo, mbwene vo miazakamanga, E kundubulu yazakamanga. g Ntadidi, mbwene vo ke vena diaka muntu ko, E nuni za zulu zitinini. h Ntadidi, mbwene vo mpatu yakituka se makanga, E mbanza zandi zawonso zabangulwa. i Muna kuma kia Yave, Muna kuma kia nsita za makasi mandi. Kadi i wau wuwu kavovele o Yave: “E nsi yawonso nkatu isala, j Kansi, kifwasa yo mvimba ko. Muna kuma kiaki, e nsi dila idila, k

4:19 1 Nanga, “mbok’a vita.” 4:21 1 Yovo “lunzi dia sinsu.”

1037 E zulu dia ntandu dibukama e tombe. a Kadi mono mpovele wo, mono mbakidi nzengo, Kisoba ngindu1 ko ngatu vutuka manima. b 29 Muna kuma kia mazu m’akwa mvalu ye akwa maswanga, Wantu awonso muna mbanza batinini. c Bakotele muna mfinda, Bamente muna matadi. d E mbanza zawonso zibembwelo, Ke zizingilanga diaka wantu ko.” 30 Ongeye wau ofwasilu, adieyi ovanga? Wavuatanga nlele mia se kia nduwa, Wakiviengesela ye lekwa ya wolo, Yo vongesa meso maku muna tinta ya ndombe. Kansi, nkatu-nkatu wakiviengesa, e Kadi azolw’aku batinini; Owau bevavanga kuvonda.1f 31 Kadi ngwidi e bumu nze kia nkento obakamene nsongo, Ngwidi kazu nze kia nkento owutanga mwan’andi antete, Nding’a mwan’ankento a Zione ona ofulumwinanga muna mpasi. Wau kalambwidi moko, ovovele vo: g ˆ “Tatu kwa mono, kadi ngioyele mu kuma kia avondi!” Nuenda muna mabala-bala ma Yerusaleme. Nutala muna ndambu zawonso, nusia sungididi. Nuvava muna ntanda1 miandi, nuamona

5

4:28 1 Yovo “Kikuyibanza.” 4:30 1 Yovo “bevavanga moyo aku.” 5:1 1 Yanzala kiakutakenanga nkangu mu teka, sumba lekwa yo tela mambu.

YEREMIYA 4:29–5:7 KAPU 4 a Yes 5:30 Yoe 2:30, 31

b 2Nti 23:26 Yez 24:14

2

c 2Nti 25:4

3 d Yes 2:19

e Yez 23:22, 26

f Man 1:2

g Man 1:17 

4

Ndambu ya 2  KAPU 5 a Yez 22:29 Mik 7:2

b Yes 48:1

5

c 2Tu 16:9

d 2Tu 28:20-22 Yer 2:30

e Zak 7:11

6

f Nk 50:17 Yes 42:24, 25 Yez 3:7 Sef 3:2

g Mik 3:1

h Eze 9:6 Yes 59:12 Yez 23:19

i Yos 23:6, 7 Yer 2:11 Yer 12:16 Sef 1:4, 5

7

Kana vo nusolola muntu ovanganga unsongi, a Ona ovavanga songa e kwikizi, Loloka iloloka e mbanza. Kana nkutu bavovele vo: “I nkal’a Yave kaka!” Kansi, bekwamanananga dia ndofi yaluvunu. b E Yave, nga meso maku ke ziku ko mevavang’e? c Ubawende, kansi ke dibatwasidi mpasi ko.1 Ubafwasidi, kansi ke bazolele tambulwila longi ko. d Babadisi ndose zau lutila tadi, e Ka bazolele vutuka manima ko. f Kansi mpovele muna nsi a ntim’ame vo: “Kieleka, asukami kwau. Bavangidi diambu dia uzowa, kadi ke bazeye nzil’a Yave ko, Ngatu unsongi wa Nzambi au. Kwenda ikwenda kwa akwa tunda, yavovana yau, Kadi bafwete zaya e nzil’a Yave, O unsongi wa Nzambi au. g Kadi yau awonso batolwele e vangu Bazatwini e kangilwa.” I dianu vo, nkosi a mfinda ubanuanisi, E dievua dia makanga dikubafwatakesanga, E ngo ikondelelanga lukufi ye mbanza zau. Awonso ana bevaika mo, badilu. Kadi masumu mau se mengi; O mavangu mau mambi masakidi. h Aweyi ndenda kulolokela muna diambu diadi? Wan’aku bangiambwidi, Badidi e ndofi muna eki kina vo ke Nzambi ko. i

5:3 1 Mvovo wa sina: “ke batovokele ko.”

YEREMIYA 5:8-22

8

9

10

11

12

13

14

15

Kana una vo yalungisa e nsatu zau, ´ Kansi batatamana ta e zumba, Bayendanga mu buka kuna nzo ya nkembi.1 Bena nze mvalu bazolele vukana, bena ye nsatu zayingi, Konso muntu okazila nkaz’a nkwandi. a “Nga kifwete kubafundisa ko muna mambu mama?” u kavovele o Yave. “Nga kifwete landa kunda ko kwa zula kia mpila yayi?” b “Nuiza muna mpatu andi a vinyu, nuafwasa yo, Kansi ke nufwasi yo emvimba ko. c Nutolola tayi yandi yavuembeta, Kadi ke ya Yave ko. Kadi nzo a Isaele ye nzo a Yuda Ke basikidi ye kwikizi ko omu mono,” u kavovele o Yave. d “Bavakulwidi Yave nkalu, oku vo: ‘Ke vanga diambu ko.1e E mpasi ke zikutulwakila ko; Ke tumona nsosolo ko ngatu nzala.’ f Angunza bazele ye tembwa, E diambu1 ke dina muna yau ko. Yambula bavila mpe!” Muna kuma kiaki, i wau wuwu kavovele o Yave wa Nzambi a vu: “Wau vo wantu awaya i wau bavovele, Ikitula mvovo miame se tiya muna nua miau, g O nkangu wau i nkuni, E tiya tukubabomona.” h “E nzo a Isaele, ikunutwasila

5:7 1 Yovo “nkento a ndumba.” 5:12 1 Nanga, “Kena kwandi ko.” 5:13 1 I sia vo, Diambu dia Nzambi.

1038

KAPU 5 a Yez 22:11

b Lev 26:25 Yer 9:9 Yer 44:22 Nak 1:2

c Lev 26:44 Yer 46:28

d Yes 48:8 Yer 3:20 Os 5:7 Os 6:7

e 2Tu 36:15, 16 Yes 28:15

f Yer 23:17

g Yer 1:9

h Yer 23:29 

Ndambu ya 2 a Yer 1:15 Yer 4:16 Yer 25:9 Yez 7:24 Kab 1:6

b Nsi 28:49, 50

c Lev 26:16

d Yer 4:27

e Nsi 4:27 Nsi 28:48 Nsi 29:24, 25 2Tu 7:21, 22

f Yer 4:22

g Yes 59:10

h Yes 6:9 Yez 12:2 Mat 13:13

´ e zula kituka kwanda,” a u kavovele o Yave. “Zula kikalanga tuka kolo. Zula kiankulu kikilu, Zula kina ye ndinga ina ke nuzeye ko, Ngatu bakula mana bevovanga. b 16 E kutu kiau kia maswanga kina nze ziami kiaziuka; Yau awonso makesa. ˆ 17 Bedia nsalu aku ye mbolo aku. c Bedia wan’aku amakala yo wan’aku amakento. Bedia ngombe zaku ye mameme maku. Bedia nsinga miaku mia vinyu ye nsanda miaku. Befwasa mbanza zaku zina obundanga e vuvu muna nsosolo.” 18 “Kansi, muna lumbu yayina,” u kavovele o Yave, “kikunumanisa ko. d 19 Vava beyuvula vo: ‘Ekuma Yave wa Nzambi eto katuvangila mambu mama mawonso?’ ofwete kubavutula vo: ‘Wauna nuambembolwela muna sadila nzambi a nzenza muna nsi eno, i una nusadila anzenza muna nsi ina vo ke yeno ko.’” e 20 Samuna e diambu diadi muna nzo a Yakobo, Zayisa dio muna Yuda, oku vo: ´ 21 “Nuwa ediadi, yeno nkangu a uzowa, wakondwa umbakuzi:1f Bena yo meso kansi yau ke bamoni; g Bena yo matu kansi yau ke bawe. h 22 ‘Nga ke nukumbwena wonga ko e?’ u kavovele o Yave, ‘Nga ke nufwete zakama ko ova ngina? Mono yasia e senge se mwingilu a kalunga, 5:21 1 Mvovo wa sina: “nkangu a uzowa wakondwa ntima.”

1039

23

24

25

26

27

28

29

Nsiku a mvu ya mvu una kalendi lutakana ko. Kana una vo mavuku menikukanga, ke malendi dio sunda ko; Kana una vo mekumbanga, ke malendi dio lutakana ko. a Kansi, nkangu wau akwa ntima miabala ye akolami; Bavengomokene yo landa e nzila zau. b Muna ntima miau ke bevovanga ko vo: “Yambula twavumina Yave wa Nzambi eto, Ona ovananga mvula muna nsungi andi, Mvula za kintombo ye mvula za masanza, Ona watuvana tumingu twa ˆ nsalu.” c O bi weno ukakidilanga mambu mama malembi vangama; O masumu meno mekunukakidilanga lekwa yambote. d Kadi vena ye yimpumbulu vana kati kwa nkangu ame. Bekondelelanga nze abaki a nuni ana babatamene. Belekanga ntambu mia mfwasi, Yo baka wantu. Nze sakala kiazala ye nuni, E nzo zau zizele ye umpuki. e I dianu bakitukidi amvuama ye akwa nkuma. Bavongele, e nitu zau zitomene lengoka; Bazele yo bi. Ke bevovelanga wan’a nsona1 ko muna mfundu, f Kimana bavua nluta; Ke befundisilanga asukami muna unsongi ko.’” g “Nga kifwete kubafundisa ko muna mambu mama?” u kavovele o Yave.

5:28 1 Yovo “minkondwa se.”

YEREMIYA 5:23–6:6 KAPU 5 a Yob 38:8, 11 Nk 33:7 Ngn 8:29

30 31

b Nk 95:10 Yer 11:8

c Nsi 11:14

d Nsi 28:23, 24 Yer 3:3

6

e Am 8:5 Mik 6:11, 12

f Yes 1:23

g Nk 82:2 

Ndambu ya 2 a Yer 14:14 Man 2:14 Yez 13:6

2 3

b Yes 30:10 Yoa 3:19

 KAPU 6 c Yer 4:5

4

d 2Tu 11:5, 6 Am 1:1

e Yer 1:14 Yer 10:22

f Yes 3:16

g 2Nti 25:1

h Yer 4:16, 17

i 2Tu 36:17, 19 Am 2:5

j Yez 21:21, 22

5

6

“Nga kifwete landa kunda ko kwa zula kia mpila yayi? Diambu diasivi ye dia mbubu divangamene mwamu nsi: Angunza besakulanga luvunu, a Anganga bediatidilanga nkangu muna wisa kiau. O nkangu ame i wau beyangalelanga. b Kansi, adieyi nuvanga vava mbaninu ilwaka e?” E wan’a Benyamini, nuvaika muna Yerusaleme, nutinina ´ kwanda. Nusika e mpungi c muna Tekoa; d Nusia sinsu kia tiya muna Beta-kereme! Kadi lufwasu lutuka kuna node lufinamene, lufwasu lwampwena. e E mwan’ankento a Zione ofwanane yo nkento ambote-mbote, walutulwa. f Avungudi bekwiza yo makambi mau. Betunga e saba yau muna ndambu zandi zawonso, g Konso muntu onata twelezi muna madilu mandi. h “Nukubama1 nuenda kunuanisa! Nutelama, twenda twanuanisa muna midi!” ˆ “Tatu kwa yeto! Kadi o kuma se kufwa, E tombe kia fuku mu wokela se kina!” “Tutelama twanuana muna fuku, Twafwasa e nzo zandi ´ zanda.” i Kadi i wau wuwu kavovele o Yave a vu: “Nukesa nti, nuatunga kundubulu muna nuanisa Yerusaleme. j E yayi i mbanza ifwete tumbwa;

6:4 1 Mvovo wa sina: “Nuyivaula.”

YEREMIYA 6:7-19 7

8

9

10

11

12

Lubangamu kaka lwina mo. a Nze una sima kilundilanga maza manzizi, E mbanza yayi i lundilu dia umpumbulu. Nsoki yo lufwasu luwakananga mo; b Mayela ye vuku kaka ikalanga mo. ´ Wa lulukisu, e Yerusaleme, avo ke wau ko, ikukenonokena yo kubembola; c I kufwasa yo kukitula se nsi yakondwa wantu.” d I wau wuwu kavovele o Yave a vu: “Bewonzolola ana basala muna Isaele nze una bewonzololanga uva muna mpatu a vinyu. Sia diaka koko muna nsing’a vinyu, nze una kevanganga muntu ovelanga uva.” “Kwa nani mfwete vovesa yo lukisa? ´ Nani owa? O matu mau makakamene,1 i dianu balembi sila e sungididi. e E diambu dia Yave dikitukidi kwa yau se luvezo; f Ke bayangalele dio ko. I dianu vo nzele ye nsita za makasi ma Yave, Kilendi mo zizidila diaka ko.” g “Bungula mo muna kindende kina muna nzila, h Muna buka kia matoko bakutakane. Kangama bekangama, yakala yo nkaz’andi, Anunu ye boba.1i E nzo zau zivewa kwa wantu ankaka, Kumosi ye mpatu zau ye akento au. j

6:10 1 Mvovo wa sina: “O matu mau malembi zengwa.” 6:11 1 Mvovo wa sina: “awana bazele ye lumbu yayingi.”

1040 KAPU 6 a 2Nti 21:16 Yez 7:23

b Yez 7:11

13

Mik 2:2

c Yez 23:18 d Lev 26:34 Yer 9:11

e Yes 6:10

14

Mav 7:51

f 2Tu 36:15, 16 Yer 20:8

g Yer 20:9

15

h Yer 18:21 i Yez 9:6 j Nsi 28:30 Yer 8:10 Man 5:11 Sef 1:13

 Ndambu ya 2 a Yez 22:12

16

b Yer 2:8 Yer 8:10-12 Yer 23:11 Mik 3:5, 11 Sef 3:4

c Yer 14:13 Yer 23:16, 17 Yez 13:10 1Te 5:3

d Yer 3:3

17

e Yes 30:21 f Yer 18:15 g Yer 25:4 Yez 3:17 Kab 2:1

h Yes 58:1 i Zak 7:11 j Nsi 4:25, 26 Dan 9:12

18 19

Kadi ilambula koko kwame muna nkangu wa nsi,” u kavovele o Yave. “Kadi tuka muna nleke yamuna mbuta, yau awonso besadilanga luvunu mu vua e nluta; a Tuka muna ngunza yamuna nganga, yau awonso bekuyivananga muna luvunu. b Bevavanga wuka mputa za nkangu ame mu nzaki, oku vo, ‘Luvuvamu! Luvuvamu!’ Kansi, luvuvamu nkatu. c Nga nsoni bemonanga muna mambu mangemi bevanganga? Ke bemonanga nsoni ko! Ke bazeye nkutu mona nsoni ko! d Muna kuma kiaki, bebwa vana vena awana babwidi kala. ´ Beta e sakuba vava ikubatwasila e tumbu,” u kavovele o Yave. I wau wuwu kavovele o Yave: “Nuningama muna mpambu za nzila, nuatala. Nuyuvula e nzila zankulu, Nuyuvula kana akweyi kwina e nzila yambote, nuakangalela mo, e Nusolola e vundu kieno.” Kansi, bavovele vo: “Ke tukangalela mo ko.” f “Ntumbikidi ayingidi, g ana bavovele vo, ´ ‘Nutamba matu muna zu dia mpungi!’” h Oyau bavovele vo: “Ke tutamba matu ko.” i “I dianu vo, nuwa yeno azula! Nuzaya dio, e yeno nkangu, Edi dikubalwakila. ´ Wa, e nza! Lufwasu itwasa kwa nkangu wau j Lukala se mfutu a makani mau mambi,

1041

20

21

22

23

24

25

26

Kadi ke bawidi mvovo miame ko, Babembwele nsiku ame.1 “Nkia mfunu dina kwa mono avo otwese ndumbu a nti a lebona ituka kuna Seba Ye kane1 ´ utuka kuna nsi yanda? O tukau tweno twawonso twangioka kitondele to ko, Kiyangalele yimenga yeno ko.” a Muna kuma kiaki, i wau wuwu kavovele o Yave: “Masakuba isia kwa nkangu wau, ´ Beta mo sakuba, Mase yo wana, Afinangani ye akundi au, Yau awonso fwa befwa.” b I wau wuwu kavovele o Yave: “Nutala, nkangu utukidi kuna nsi ya node, Ye zula kiampwena kibundumwinu tuka kuna nsuka za nza. c Bebonga mata ye madionga. Akwa nsoki, ke befwila muntu nkenda ko. E nding’au ikumba nze kalunga, Vava bekwizila muna mvalu. d Bekiatama nze makesa muna kunuanisa, e mwan’ankento a Zione.” Tuwidi e nsangu mu kuma kiaki. Moko meto mayoyele; e Tumwene ntantu Ye nsongo nze nkento owutanga. f Kuvaika ko wenda kuna mpatu, Ngatu kangalela muna nzila, Kadi mbeni una ye nsosolo; E wonga una muna fulu yawonso. E mwan’ankento a nkangu ame,

6:19 1 Yovo “longi diame.” 6:20 1 Tutu diansunga.

YEREMIYA 6:20–7:6 KAPU 6 a Yes 1:11 Yes 66:3 Yer 7:21 Am 5:21

b 2Tu 36:17 Man 2:21

c Yer 1:14 Yer 25:9

d Kab 1:8

e Yez 21:7

f Yer 4:31 

Ndambu ya 2 a Yer 4:8

b Man 1:2, 16

c Yer 15:8

d Yes 30:1 Yes 48:4 Yer 5:23

e Yer 9:4

f Yer 9:7 Yez 22:20

g Yez 24:13

h Yer 14:19 Man 5:22

 KAPU 7 i Yer 26:13

j Mik 3:11

k Yer 21:12 Yer 22:3

Vuata e ngoto a yo vindumuka vana ntoto ampolo. Dila ye ntantu zawonso nze ngeye ofwidilu mwan’aku amosi kaka, b Kadi o mfwasi ku kinsalukisa kekutulwakila. c 27 “Ikitwidi1 se mfipi a sengwa vana vena nkangu ame, Ona otoma vavululanga; Toma sia e sungididi, watoma tala e nzil’au. 28 Awonso akwa ntima miabala, d Makumbu i salu kiau. e Bena nze nsongo ye sengwa; Awonso ampuki. 29 E sakasa1 kividi. O tiya tuvaikisi kaka mbodi. O nkenzi nkatu-nkatu kefutukanga, f Kadi yimpumbulu ke bavambulwa ko. g 30 Kieleka, o wantu bekubayikila vo palata yabembolwa, Kadi Yave ubabembwele.” h Ediadi i diambu dia Yave diayiza kwa Yeremiya, oku vo: 2 “Telama vana vitu dia nzo a Yave, samuna e nsangu ezi: ´ ‘Nuwa diambu dia Yave, e yeno nkangu awonso a Yuda nukotelanga muna mavitu mama muna vumbamena Yave. 3 I wau wuwu kavovele o Yave a vu, wa Nzambi a Isaele: “Nusingika e nzila zeno ye mavangu meno, omono iyambula vo nuakwamanana va fulu kiaki. i 4 Ke nusie vuvu ko muna mambu ma luvunu yo vova vo: ‘Eyayi1 i tempelo a Yave, i tempelo a Yave, i tempelo a Yave!’ j 5 Kadi avo nusingikidi mvimba nzila zeno ye mavangu meno; avo nutatididi unsongi muna muntu yo nkwandi; k 6 avo ke nubangikidi anzenza ko

7

6:27 1 I sia vo, Yeremiya. 6:29 1 Lekwa kia vemonuena e tiya. 7:4 1 Mvovo wa sina: “Emama,” i sia vo, mavula mawoˆ nso kuna lumbu lwa tempelo.

YEREMIYA 7:7-25 yo wan’a nsona1 ye akento bafwilwa akala; a avo ke nubungwidi menga ma munkondwa-kuma ko ova fulu kiaki; ngatu landa nzambi zankaka muna kuyitwasila mpasi; b 7 ozevo, iyambula vo nuakwamanana zingila ova fulu kiaki, mwamu nsi yavana kwa mase meno yakwele mvu.”’” 8 “Kansi owau nusidi e vuvu muna mvovo mia luvunu, c ke mikunutwasila nluta ko. 9 Nga ´ nuyiya kweno, d vonda, ta zumba, dia ndofi za luvunu, e yoka yimenga1 kwa Bale f yo landa nzambi zina ke nuzeye ko, 10 i bosi nukwiza telama ova ndose ame mwamu nzo yayi iyikilwanga nkumbu ame yo vova vo: ‘Vuluzwa tuvuluzwa,’ kana una vo nuvanganga mambu mama mawonso mangemi? 11 Nga e nzo yayi iyikilwanga muna nkumbu ame ikitukidi se nzo a mivi vana meso meno? g Nuzaya wo vo mono kibeni mbwene dio,” u kavovele o Yave. 12 “‘Ozevo, owau nuenda kuna fulu kiame kuna Silo, h kuna yasia ntete nkumbu ame, i nutala dina yavanga kwakuna mu kuma kia bi wa nkangu ame Isaele. j 13 Kansi oyeno nuakwamanana vanga mambu mama mawonso,’ u kavovele o Yave, ‘kanele vo nkumbu miayingi yanuvovesa,1 kansi ke nuangwila ko. k Yakwamanana kunubokela kansi ke nuavutula ko. l 14 I dianu vo, dina yavanga muna Silo, m i diau ivanga e nzo yayi iyikilwanga e nkumbu ame, n ina nubundanga e vuvu o ye fulu kiaki yavana kwa yeno yo kwa mase meno. 15 Yinga ikunuyinga ova ndose ame, nze una yayingila mpangi zeno, wana awonso a Eferaime.’ p 16 “Vo i ngeye, kusambi muna wete dia nkangu wau ko. Ku7:6 1 Yovo “minkondwa mase.” 7:9 1 Yovo “ndumbu.” 7:13 1 Mvovo wa sina: “yabundumukanga muna menemene yo vova.”

1042 KAPU 7 a Nsi 24:17 Nk 82:3 Zak 7:9, 10 Yak 1:27

b Nsi 8:19 c Yes 30:10 Yer 5:31 Yer 14:14

d Yes 3:14 Mik 2:2

e Yer 5:2 f Yer 11:13 g Mat 21:13 Mak 11:17 Luk 19:45, 46

h Yos 18:1 i Nsi 12:5, 11 j 1Sa 4:11 Nk 78:60 Yer 26:6, 9

k 2Tu 36:15, 16 Yer 25:3, 4

l Yes 65:12 m 1Sa 4:10, 11 Nk 78:60 Yer 26:4, 6 Man 2:7

n 2Nti 25:8, 9 o Yer 7:4 p 2Nti 17:22, 23 

Ndambu ya 2 a Luv 32:9, 10 Yer 11:14

b Yer 15:1 c Yer 44:17 d Yes 57:6 Yer 19:13 Yez 20:28

e Dan 9:7 f Man 2:3 g 2Nti 22:17 Yer 17:27

h Yes 1:11 Yer 6:20 Os 8:13 Am 5:21

i 1Sa 15:22 Os 6:6

j Luv 19:5 Lev 26:3, 12

k Nsi 5:29 l Luv 32:8 m Os 4:16 Zak 7:12

n Nsi 9:7 1Sa 8:8

tumbula kazu ko, yovo samba ngatu kundodokela muna wete diau, a kadi kikuwa ko. b 17 Nga kumwene ko mana bevanganga muna mbanza za Yuda ye muna nzila za Yerusaleme? 18 O wana betiamanga e nkuni, o mase belunganga o tiya, akento beniemanga e mbumba muna vanga mbolo za tukau kwa Ntinu Ankento a Zulu,1c yo yitila tukau twa ndua kwa nzambi zankaka muna kunkendeleka. d 19 ‘Nga mono betwasila mpasi e?’1 U kavovele o Yave. ‘Nga ke kwa yau kibeni ko, muna nsoni zau e?’ e 20 Muna kuma kiaki, i wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: ‘O makasi ye nsita zame ziyitilwa ova fulu kiaki, f muna wantu, muna bulu, muna nti mia mpatu ye muna mbongo a ntoto; lema melema, ke mezima ko.’ g 21 “I wau wuwu kavovele o Yave a vu, wa Nzambi a Isaele: ‘Nuenda kuna ntwala, nukutika yimenga yeno yangioka ye yimenga yankaka, yeno kibeni nudia e mbizi. h 22 Kadi muna lumbu yavaikisa mase meno kuna nsi ya Engipito, kiabavovesa ko, ngatu kubavana nkanikinu mu kuma kia tukau twawonso twangioka ye yimenga. i 23 Kansi nkanikinu owu yabavana: “Nuwila e nding’ame, omono ikala Nzambi eno, oyeno nukala se nkangu ame. j Nudiatila kaka muna nzila zina yanukanikina, kimana nuakala kiambote.”’ k 24 Oyau ke bawa ko ngatu tamba o matu; l badiatidi kaka muna makani mau, balende ntima miau miambi, m bavutukidi manima, ke bele kuntwala ko, 25 tuka muna lumbu kina mase meno bavaika muna Engipito yamu unu kiaki. n Muna kuma kia7:18 1 Nkumbu a nzambi ankento wasambilwanga kwa Aneyisaele ana bavengomoka, nanga nzambi a mawuta. 7:19 1 Yovo “bekendeleka; befungisa makasi.”

1043 ki, inutumini ntaudi zame zawonso angunza; yabatumanga lumbu ke lumbu, ntangwa ke ntangwa.1 a 26 Kansi ke bangwididi ko, ke batambidi matu mau ko. b Babadisi e ntima miau,1 basundidi mase mau muna vanga e mbi! 27 “Okubavovesa mvovo miami miawonso, c oyau ke bekuwila ko; okubabokela, kansi oyau ke bekuvutula ko. 28 Okubavovesa vo: ‘E kiaki i zula ke kilemvokele nding’a Yave wa Nza´ mbi au ko ngatu wa longi diandi. E kwikizi kiavila, ke kiyikwanga diaka ko vana bena.’1d 29 “Kwempa1 nsuki zaku,2 waveta zo, bonga mbembo3 muna kundubulu, kadi Yave obembwele yo yambula mbandu yayi imfungisi makasi. 30 ‘Kadi nkangu a Yuda uvangidi diambu diambi ova meso mame,’ u kavovele o Yave. ‘Batongekele teke yau yangemi muna nzo iyikilwanga nkumbu ame, kimana basafula yo. e 31 Batungidi mabata ma Tofete, eyi ina vana Ndimb’a Mwan’a Inomi1f kimana bayoka vana tiya wan’au amakala ye amakento, g e diambu diadi kiabakanikina dio ko, ngatu kala nkutu muna ntim’ame.2h 32 “‘Muna kuma kiaki, e lumbu ikwiza,’ u kavovele o Yave, ‘e fulu kiaki ke kiyikilwa diaka ko vo Tofete yovo Ndimb’a Mwan’a Inomi,1 kansi kiyikilwa vo Ndimb’a Mponda. Bezika mavimbu muna Tofete yavana ke vekala diaka fulu ko. i 33 O mavimbu ma nkangu wau mekala se

YEREMIYA 7:26–8:6 KAPU 7 a 2Nti 17:13 2Tu 36:15 Nek 9:17, 30 Yer 25:4

b 2Tu 33:10 Yer 25:3

c Yer 26:2 Yez 2:7

d Yer 5:1 Mik 7:2

e 2Nti 21:1, 4 2Tu 33:1, 4 Yer 23:11 Yer 32:34

f Yos 15:8, 12 g Nsi 12:29-31 2Nti 17:17 2Tu 28:1, 3 2Tu 33:1, 6 Yez 20:31

h Lev 18:21 Lev 20:3 Yer 19:5, 6 Yer 32:35

i Yer 19:11 Yez 6:4, 5

 Ndambu ya 2 a Nsi 28:26 Nk 79:2 Yer 16:4

b Yes 24:8 Yer 25:10

c Lev 26:33 Yes 1:7 Yes 6:11

 KAPU 8 d Nsi 4:19

7:25 1 Mvovo wa sina: “E lumbu yawonso yabundumukanga muna mene-mene yo kubatuma.” 7:26 1 Mvovo wa sina: “babadisi nsingu.” 7:28 1 Mvovo wa sina: “kiakendoka muna nua miau.” 7:29 1 Yovo “Kwenza.” 2 Yovo “Nsuki zaku zavaulwa.” 3 Yovo “nkung’a mafwa.” 7:31, 32 1 Tala Nsas’a Mvovo, “Ngeena.” 7:31 2 Yovo “ke disidi kala mu ngindu zame ko.”

2Nti 17:16 2Nti 21:1, 3 Yer 19:13 Yez 8:16 Sef 1:4, 5

e Yer 16:4 f Yer 5:3 g Yer 5:1

madia ma nuni za zulu ye bulu ya ntoto, ke vekala muntu ko okubayinga. a 34 Sukisa isukisa ´ ´ e zu dia nkembo ye zu dia kie´ ´ se, e zu dia toko diansompi ye zu dia ndumb’ansompi b muna mbanza za Yuda ye bala-bala za Yerusaleme, kadi e nsi ikituka se mazumbu.’” c “E ntangwa yayina,” u kavovele o Yave, “e visi y’atinu a Yuda, visi y’akuluntu, visi y’anganga, visi yangunza ye visi ya nkangu a Yerusaleme katulwa ikatulwa muna ziami yau. 2 Bemwanga yo kuna nsi a ntangwa, kuna nsi a ngonde, kuna nsi a vu kiawonso kia zulu kina bazola, kina basadila, kina balanda, kina bavava ye kina bavumbamena. d Ke bekutakeswa ko ngatu zikwa. Bekala nze mbole vana ntoto.” e 3 “Muna fulu yawonso ina ikubamwanganesa, awana besala o moyo muna kanda diadi diambi, lufwa besola ke moyo ko,” u kavovele o Yave a vu. 4 “Ubavovesa vo: ‘I wau wuwu kavovele o Yave: “Nga bwa bebwa yo telama diaka? Avo mosi ovutukidi manima, nga wankaka ke vutuka diaka manima ko e? 5 Ekuma nkangu wau wa Yerusaleme batatamene muna fu kiau kia kondwa kwikizi? Batatididi kaka luvunu; Ke bazolele vutuka manima ko. f ´ 6 Ngunikini yo wa, kansi ke bavovele mambu mansongi ko. Ke vena muntu ko ovilukidi o ntima muna bi wandi, ngatu yuvula vo: ‘Nkia diambu mpangidi?’ g Yau awonso bavutukidi mavangu ma ndonga, nze mvalu ulwasumukini kuna vita.

8

YEREMIYA 8:7-20 7 E kimbembe nkutu kuna zulu ozeye nsungi andi;1 E mbwela ye mvengi a mpunza ye nlengwa2 bazeye ntangw’au yavutuka. Kansi o nkangu ame ke bazeye mfundisa za Yave ko.”’ a 8 ‘Aweyi nulenda vovela vo: “Tu akwa ngangu, tuna yo nsiku a Yave”? Kieleka, e lapi1b kia luvunu kia asoneki, luvunu kaka kisonekanga. 9 Akwa ngangu bafusulwisu e nsoni. c Bazakamene yo bakama. Babembwele diambu dia Yave, Nkia mpila ngangu bena zau? 10 Muna kuma kiaki se yavana akento au kwa wantu ankaka, E mpatu zau kwa avati akaka; d Tuka muna nleke yamuna mbuta, yau awonso besadilanga luvunu mu vua e nluta; e Tuka muna ngunza yamuna nganga, yau awonso bekuyivananga muna luvunu. f 11 Bevavanga wuka mputa za mwan’ankento a nkangu ame mu nzaki, oku vo: “Luvuvamu! Luvuvamu!” Kansi, luvuvamu nkatu. g 12 Nga nsoni bemonanga muna mambu mangemi bevanganga? Ke bemonanga nsoni ko! Ke bazeye nkutu mona nsoni ko! h Muna kuma kiaki, bebwa vana vena awana babwidi kala. ´ Beta e sakuba vava ikubatwasila e tumbu,’ i u kavovele o Yave. 8:7 1 Yovo “ntangwa yasikidiswa.” 2 Nanga, “seke.” 8:8 1 Yovo “pena.”

1044 KAPU 8 a Yes 1:3

b Yes 8:1

c Yes 29:14

d Nsi 28:30 Sef 1:13

e Yes 56:11 Yez 33:31 Mik 3:11

f Yer 5:31 Yer 6:12-15 Yer 27:9 Man 2:14 Yez 22:28

g Yer 23:16, 17 Yez 13:10

h Yer 3:3

i Yer 23:12 

Ndambu ya 2 a Yer 4:5

b Yer 9:15 Yer 23:15 Man 3:19

c Yer 4:10 Yer 14:19

13 ‘Vava ikubakutakesa, ikubafukisa,’ u kavovele o Yave. ‘Ke mukala diaka uva ko muna nsing’a vinyu, ngatu bundu ya nsanda muna nsanda, o makaya melengela. Bevidisa ina yabavana.’” 14 “Ekuma tuvuandidi ovava? Yambula twakutakana, twakota muna mbanza zangolo a kimana twafwila ˆ muna, Kadi o Yave wa Nzambi eto okutufwasa. Utuvene maza masiwa nlongo miampondi twanua, b Kadi Yave tusumukini. 15 Luvuvamu lwavingilwanga, kansi ke valweke diambu diambote ko, Ntangw’a wukwa, kansi wonga kaka una vo! c 16 E nkufun’a mvalu miandi iwakane tuka kuna Dani. Muna kazu kia mvalu miandi, E nza yawonso izakamene. E mbeni zikotele yo fukisa e nsi yayi ye yawonso ina mo, E mbanza ye nkangu andi.” 17 “Kadi ikunutwikila nioka, Nioka za mpondi ezi ke zilendi lemvolwa ko, Bekunutatika kikilu,” u kavovele o Yave. 18 E ntantu zame ke zifokoka ko; Ntim’ame uyelele. 19 E kazu kia mwan’ankento a nkangu ame ´ Kitukidi kuna nsi yanda: “Nga Yave kena muna Zione ko e? Nga ntinu andi kena mo ko e?” “Ekuma bankendelekele muna teke yau yavalwa, Ye nzambi zau za nzenza zakondwa o mfunu?” 20 “E nkutika iviokele, e nsungi a mvula ifokokele,

1045 21

22

9 2

3

4

5

Kansi yeto ke twavuluzwa ko!” Mbwene ntantu mu kuma kia mputa za mwan’ankento a nkangu ame; a Nkendalele kibeni. Mbakamene wonga. Muna Ngiladi ke muna balasamu1 ko e? b Nga ke muna nwuki ko e? c Ekuma mwan’ankento a nkangu ame kalembi sasukila? d Ekwe kele vo ntu ame wakala nze sima kiazala yo maza, O meso mame makala se nto a mansanga! e Yadi dila fuku yo mwini Mu kuma kia awana bavondwa muna nkangu ame. Ekwe kele vo yakala ye fulu kia lwakila muna makanga! Yadi sisa nkangu ame, kimana yabavavuka Kadi yau awonso minta zumba, f Buka kia ayekodi. Bafumbikidi tubini twau nga mfumba; Luvunu luwokele mu nsi, ke ziku ko. g “E mbi au mu wokela kaka ina, Ke bekungwilanga ko,” h u kavovele o Yave. “Konso muntu kayikeba muna nkwandi, Kana nkutu mpangi, kalendi bundwa vuvu ko. Kadi ampangi awonso ayekodi, i Akundi awonso akumbi. j Konso muntu ovunanga nkwandi, Kavena mosi ko ovovanga e ludi. Balonga tubini twau o luvunu. k Bayoyele mu kuma kia mavangu mambi.

8:22 1 Yovo “bami yalembekela ndunzi.”

YEREMIYA 8:21–9:12 KAPU 8 a Yer 4:19, 20 Yer 14:17

b Tuk 37:25

c Yer 30:12, 13

d Yer 30:17 Yer 33:4, 6

 KAPU 9 e Yes 22:4 Yer 13:17

f Yer 5:7 Yer 23:10

g Yes 59:3

h Yer 4:22

i Yer 12:6 Mik 7:2, 5

j Yer 6:28 Yez 22:9

k Nk 50:19 Mik 6:12

 Ndambu ya 2 a Yes 1:25 Yes 48:10

b Yer 5:9, 29

c Yer 4:25 Sef 1:3

d Nk 79:1 Yer 26:18

e Yer 10:22

f Yer 4:27 Yer 25:11 Yer 32:43

6 Ngeye va kati kwa avuni ozingilanga. Wau vo akwa luvunu kwau, ke bazolele kunzaya ko,” u kavovele o Yave. 7 Muna kuma kiaki, i wau wuwu kavovele o Yave a vu: “Kenza ikubakenza yo kubatonta, a Ozevo, adieyi diaka ndenda vanga kwa mwan’ankento a nkangu ame? 8 O lubini lwau i nzanz’a mpondi, vuna luvunanga. Muna nua miau bevovanga mambu ma luvuvamu kwa muntu yo nkwandi, Kansi kuna nsi a mbundu, bekondelelanga.” 9 “Nga kifwete kubafundisa ko muna kuma kia mambu mama?” u kavovele o Yave. “Nga kifwete landa kunda ko muna zula kia mpila yayi? b 10 Dila idila yo kendalala kikilu mu kuma kia miongo Yo bonga mbembo1 mu kuma kia madilu ma nzanza, Kadi mayokelo, dianu vo ke muviokela muntu ko, O mazu ma twelezi ke mewakana diaka ko. E nuni za zulu ye bulu ya mfuta itinini; c 11 Ikitula Yerusaleme se mazumbu ma matadi d ye matininu ma mbulu, e Ikitula mbanza za Yuda se mfuta, ke mukala diaka wantu ko. f 12 Nani una ye ngangu zafwana kabakula e diambu diadi? Kwa nani uvovele o nu’a Yave kasamuna dio? Ekuma e nsi ifwasilu? Ekuma iyumini nze makanga, Kimana mwalembi viokela muntu?” 9:10 1 Yovo “nkung’a mafwa.”

YEREMIYA 9:13–10:2 13 Yave ovutwidi vo: “Kadi babembwele nsiku ame1 una yasia vovo bena, ke balende wo ko ngatu lemvokela nding’ame. 14 Kansi, babadisi ntima miau a yo landa e teke ya Bale, nze una balongwa kwa mase mau. b 15 Muna kuma kiaki, i wau wuwu kavovele o Yave a vu, wa Nzambi a Isaele: ‘Idikila nkangu wau malulu yo kubanuika maza masiwa nlongo miampondi. c 16 Ikubamwanganesa muna zula ina balembi zaya oyau yo mase mau, d itwika nsosolo kuna nim’au yavana ukubafukisa emvimba.’ e 17 I wau wuwu kavovele o Yave a vu: ‘Nukala ye umbakuzi. Nutumisa akento ana beyimbilanga nkunga mia maniongo,1f Nubokelesa akento a ngangu beza, 18 Kimana bazabuka, batuyimbidila nkunga mia maniongo, O meso meto makukula mansanga E ve ya meso meto yakukulwisa maza. g 19 Kadi e nding’a dilu iwakana tuka kuna Zione vo: h “Tufukisu emvimba! Tufusulwisu kikilu e nsoni! Kadi tusisidi e nsi eto, bawudidi e nzo zeto.” i 20 E yeno akento, nuwa e diambu dia Yave. Yambula matu meno matambulwila diambu dia nu’andi. Nulonga wan’eno amakento e nkunga miami mia maniongo, Konso muntu kalonga mbembo yayi kwa nkwandi. j 21 Kadi lufwa lutombokele muna zianela zeto;

1046 KAPU 9 a Yer 7:24 b Afu 3:7 1Sa 12:10 Os 11:2

c Yer 8:14 Yer 23:15 Man 3:15, 19

d Lev 26:33 Nsi 28:64 Nk 106:27 Zak 7:14

e Yer 29:17 Yez 5:2

f 2Tu 35:25 g Yer 6:26 Yer 14:17

h Yer 4:31 Yez 7:16 Mik 1:8, 9

i Man 4:15 Mik 2:10

j Yes 29:2 Yer 7:29

 Ndambu ya 2 a 2Tu 36:17 Yer 6:11

b Yes 5:25 Yer 16:3, 4

c Yes 5:21 d Nsi 8:12-14 Nsi 8:17, 18

e 1Ko 1:31 2Ko 10:17

f Luv 34:6 Nk 89:14

g Nk 99:4 Os 6:6 Mik 6:8 Mik 7:18

h Am 3:1, 2 i Yes 19:1 Yez 29:2

j Yes 1:1 k Yer 27:2, 3 Yez 32:29 Ob 1

l Yer 49:1 Yez 25:2

m Yes 15:1 Yer 48:1

n Yer 25:17, 23 Yer 49:32

9:13 1 Yovo “longi diame.” 9:17 1 Yovo “nkunga mia mafwa.”

o Lev 26:41 Yer 4:4

Lukotele muna nzo zeto za zulu zangolo Kimana lwavonda wana muna nzila Ye matoko muna ntanda.’1a 22 Vova vo: ‘I wau wuwu kavovele o Yave: “Mavimbu ma wantu mesotoka nze mbole muna mpatu, ˆ Nze ntete mia masa masakilu ke kolo ko mina kasisidi kuna nima o nsadi, Muntu okutika mio nkatu.”’” b 23 I wau wuwu kavovele o Yave: “O nkwa ngangu kayisani mu kuma kia ngangu zandi ko; c O nkwa nkuma kayisani mu kuma kia nkum’andi ko; O mvuama kayisani mu kuma kia kimvuama kiandi ko.” d 24 “Kansi, ndiona okuyisana yambula kayisanina muna mambu mama: Avo una ye umbakuzi yo kunzaya, e Vo mono i Yave, ona osonganga walakazi,1 ziku ye unsongi ova nza, f Kadi mambu mama i mau iyangalelanga,” g u kavovele o Yave. 25 “Nutala! E lumbu ikwiza,” u kavovele o Yave, “itumba awonso ana bazengwa kana una vo ke bazengwa kikilu ko, h 26 Engipito i ye Yuda j ye Edome k yo Aneyamone l ye Moabe, m ye awonso ana bazengwa e nsuki, ana bezingilanga muna makanga; n kadi e zula yawonso yalembi zengwa, e nzo a Isaele yawonso yalembi zengwa muna ntima.” o Nuwa diambu dina kavovele o Yave mu kuma kieno, e nzo a Isaele. 2 I wau wuwu kavovele o Yave:

10

9:21 1 Yanzala kiakutakenanga nkangu mu teka, sumba lekwa yo tela mambu. 9:24 1 Mvovo wa Kiyibere una ye nsasa vo: “zola ye walakazi ulembi suka.” Tala Nsas’a Mvovo. “Zola kulembi suka.”

1047

3

4

5

6

7

8 9

“Ke nulongoka fu ya esi zula ko, a Ke nuzakamena sinsu ina kuna zulu ko Kadi esi zula bezakamenanga yo. b Kadi e fu ya nkangu mpavala1 kwandi. E teke yau i nti wakeswa muna mfinda, Wavalwa kwa nkwa umbangu muna moko mandi ye salanganu yandi.2c Beviengesanga yo ye palata ye wolo d Bakomene yo muna nsonso ye malutelo kimana yalembi bwa. e Nze teke kiavakikwa muna mpatu, ke ulendi vova ko; f Ufwete natwa, kadi ke ulendi diata ko. g Kumweni wo wonga ko, kadi ke ulendi vanga diambu diambi ko, Ngatu vanga konso diambu diambote.” h Kavena ona wafwanana yaku ko, e Yave. i U nene, e nkumbu aku yanene ye yankuma. Nani olembi kuvumina, e Ntinu a zula, j kadi ngeye ofwene wo; Kadi vana vena akwa ngangu awonso a zula ye muna yintinu yawonso, Kavena ona ofwanane yaku ko. k Awonso tunga ye mazowa. l O luludiku lwa nti lwampavala1 kikilu. m E palata yatutwa kuna Tasisi itukanga, n o wolo kuna Ufaze, Salu kia nkwa umbangu, salu kia moko ma mvangi a lekwa ya sengwa.

YEREMIYA 10:3-15 KAPU 10 a Lev 18:3, 30 Lev 20:23 Nsi 12:30

b Yes 47:13 c Yes 40:20 Yes 44:14, 15 Yes 45:20 Kab 2:18

d Nk 115:4 Yes 40:19

e Yes 41:7 f Kab 2:19 g Yes 46:7

11

h Yes 41:23 Yes 44:9 1Ko 8:4

i Luv 15:11 2Sa 7:22 Nk 86:8

j Nk 22:28

12

k Nk 89:6 Dan 4:35

l Yer 51:17 Kab 2:18

m Yes 44:19 n 1Nti 10:22 

13

Ndambu ya 2 a Yos 3:10 Dan 6:26

b Dan 4:3 Kab 1:12 Lus 15:3

c Nak 1:5 d Yes 2:18 Yer 51:17, 18 Sef 2:11

14

e Ngn 3:19 Yes 45:18

f Nk 136:3, 5 Yes 40:22 Yer 51:15, 16

g Yob 37:2 Yob 38:34

h Yob 36:27 Nk 135:7

i Tuk 8:1 Luv 14:21 Nta 11:31 Yon 1:4

j Yes 42:17 Yes 44:11

10:3 1 Yovo “vavala.” 2 Yovo “lengelwa kiandi.” 10:8 1 Yovo “lwakondwa mfunu.”

10

k Yer 51:17 Kab 2:18, 19

l Yes 41:29

15

E mvuatu miau mia nsinga mia se kia bule ye mia mika mia se kia nduwa. Yau awonso salu kia akwa ngangu. Kansi, Yave i Nzambi aludi. Yandi i Nzambi amoyo, a Ntinu a mvu ya mvu. b Muna kuma kia makasi mandi, o ntoto uzakama, c Kavena zula ko kizizidila e nsita za makasi mandi. 1 I wau wuwu nufwete kubavovesa: “E nzambi zina ke zavanga e zulu ye ntoto ko Vila zivila ova ntoto yakuna nsi a zulu.” d Yandi i Mvangi a ntoto muna nkum’andi, Ona wasikidisa ntoto uyimanga mbongo muna ngangu zandi e Yo yalumuna zulu muna umbakuzi wandi. f Avo otatwidi e nding’andi, O maza kuna zulu manikukini, g Otombolanga matuti1 tuka muna nsuka za nza. h Ovaikisanga nsemo muna2 mvula, Ovaikisanga e tembwa muna malundilu mandi. i Wantu awonso bevangilanga mambu muna uzowa yo kondwa kwa zayi. Avangi awonso a lekwa ya sengwa befusuka e nsoni mu kuma kia teke yau yavalwa; j Kadi e teke yau ya sengwa,1 luvunu kwandi, Ke ina ye mwanda2 ko. k Ke ina mfunu ko,1 salu kialuvezo kikilu. l

10:11 1 E tini kiaki kia 11, entete mu Ki-aramati kiasonamena. 10:13 1 Yovo “wisisi.” 2 Nanga, “Oziulwila mielo.” 10:14 1 Yovo “teke yazunzwa.” 2 Yovo “fulumwinu.” 10:15 1 Yovo “Mpavala kwandi.”

YEREMIYA 10:16–11:7 16

17

18

19

20

21

22

23

Vava kilwaka e lumbu kiau kia lufundisu, vila ivila. E Kunku kia Yakobo ke kina nze lekwa yayi ko, Kadi yandi wavanga lekwa yawonso, O Isaele i nkau a vua diandi. a Yave a vu i nkumbu andi. b Zangula funda kiaku vana ntoto, E nkento wazungwa kwa mbeni. Kadi i wau wuwu kavovele o Yave: “Owau ´ ituba nkangu1 kwanda, kuna mbazi a nsi yayi, c Ikubayambula bamona e mpasi.” ˆ Tatu kwa mono mu kuma kia mpasi zame! d E mput’ame ke ilendi sasuka ko. Mpovele vo: “Kieleka, e kiaki i kimbevo kiame, mfwete kio zizidila. E saba kiame kifwasukidi, e nsinga miawonso mia saba kiame mizatukini. e Wan’ame bambembwele, ke bena diaka ko. f Kavena muntu ko oyalumuna e saba kiame yovo telamesa nlele mia saba kiame. Kadi avungudi bavangidi mambu ma uzowa, g Ke bayuvuidi Yave ko. h Muna kuma kiaki, ke bavangidi oma ma ngangu ko, O makambi mau mawonso mamwangane.” i Wa! O nsamu ulweke! Lufwasu lwampwena lukwizanga tuka kuna nsi ya node, j Lwakitula e mbanza za Yuda se mfuta, se matininu ma mbulu. k E Yave, nzeye wo vo, e nzil’a muntu ke ina muna wisa kiandi ko.

10:18 1 Yovo “muna nsinga wa tubila matadi.”

1048 KAPU 10 a Nsi 32:9 Nk 135:4

b Yes 47:4 c Nsi 28:63 Yer 16:13

d Yer 8:21 e Yer 4:20 f Yer 31:15 g Yer 5:31 h Yer 2:8 Yer 8:9

i Yer 23:1 Yez 34:5, 6

j Yer 1:15 Yer 4:6 Yer 6:22 Kab 1:6

k Yer 9:11 

Ndambu ya 2 a Nk 17:5 Nk 37:23 Ngn 16:3 Ngn 20:24

b Nk 6:1 Nk 38:1

c Yer 30:11 d Yes 34:2 e Yer 51:34 f Yes 10:22 g Nk 79:6, 7 Yer 8:16 Man 2:22

 KAPU 11 h Nsi 27:26 Nsi 28:15

i Luv 24:3 j Luv 13:3 Nsi 4:20

O muntu1 kalendi singika e ntambi zandi ko. a 24 E Yave, unsingikila muna unsongi, Kansi ke muna makasi maku ko, b kimana walembi kumfukisa. c 25 Yitila makasi maku muna zula ina ikuvezanga d Ye muna makanda ke mevovelanga nkumbu aku ko, Kadi bavempwele Yakobo, e Elo, bamvempwele yakuna mfoko, f Basisidi e nsi au e nkatu. g Ediadi i diambu dia Yave diayiza kwa Yeremiya, oku ´ vo: 2 “Nuwa mvovo mia kangu diadi, e yeno nkangu! “Samuna1 mio kwa esi Yuda yo nkangu a Yerusaleme, 3 ubavovesa vo: ‘I wau wuwu kavovele o Yave wa Nzambi a Isaele: “Wasibwa o muntu olembi lemvokela mvovo mia kangu diadi, h 4 mina yakanikina kwa mase meno muna lumbu yabavaikisa muna nsi a Engipito, i muna ˆ fulu dia zezesela sengwa, j oku vo: ‘Nulemvokela nding’ame, nuvanga mawonso inukanikini, ozevo nukala se nkangu ame, mono ikala se Nzambi eno. k 5 Muna wau ilungisa e ndofi yadila mase meno, ya kubavana e nsi ifwafumukanga kimvumina yo wiki l nze una numwene o unu.’”’” I bosi, mvutwidi vo: “Amen,1 e Yave.” 6 I bosi, Yave umpovese vo: “Samuna e mvovo miami miawonso muna mbanza za Yuda, ye muna nzila za Yerusaleme, oku ´ vo, ‘Nuwa mvovo mia kangu diadi yo sadila mio. 7 Kadi yatoma lukisa mase meno muna lumbu yabavaikisa muna nsi a Engipito yamu lumbu kiaki, ya-

11

k Lev 26:3, 12 l Tuk 15:18 Luv 3:8 Lev 20:24 Nsi 6:3

10:23 1 Yovo “O muntu okangalanga.” 11:2 1 Nanga nkanikinu wau kwa Yeremiya wavewa. 11:5 1 Yovo “Yambula diakala wowo.”

1049 bavovesanga ntangwa ke ntangwa1 vo: “Nulemvokela nding’a´ me.” a 8 Kansi ke bawa ko ngatu tamba matu mau, konso muntu muna yau wakwamanana landa ntim’andi wambi. b Muna kuma kiaki, yabatwasila mvovo miame miawonso mia kangu diadi, kansi ke bazola mio lemvokela ko.’” 9 O Yave umpovese vo: “Ntelameno ina vana vena Ayuda y’esi Yerusaleme. 10 Bavutukidi muna mbi ya mase mau, ana ke bazola lemvokela mvovo miame ko. c Yau mpe balanda nzambi zankaka yo kubasadila. d E nzo a Isaele ye nzo a Yuda bakulwidi kangu diame dina yakanga yo mase mau. e 11 Ozevo, i wau wuwu kavovele o Yave: ‘Ikubatwasila mpasi f zina ke balendi venga ko. Vava bekumbokela muna lomba lusadisu, kikubawila ko. g 12 I bosi, esi mbanza za Yuda y’esi Yerusaleme bekwenda lomba lusadisu kwa nzambi zina bekelelanga yimenga,1h kansi ke zikubavuluza ko muna ntangw’a mpasi. 13 Kadi e nzambi zaku ziwokele wauna wawokela e mbanza zaku, e Yuda, nuvangidi maziku mayingi kwa lekwa kiansoni1 nze mabala-bala mayingi ma Yerusaleme, maziku ma yokela yimenga kwa Bale. i 14 “Vo i ngeye, kusambi muna wete dia nkangu wau ko. Kutumbula kazu ko, yovo samba ngatu kundodokela muna wete diau, j kadi kikubawila ko e ntangwa ina bekumbokela muna mpasi zau. 15 O nkangu ame anzolwa nkia nswa bena wau wa kala muna nzo ame, Wau vo ayingi bevanganga mambu mambi mun’owu wa makani mau?

YEREMIYA 11:8-22 KAPU 11 a Yer 7:13 Yer 25:4 Yer 35:15

b Yes 65:2 Yer 7:24, 26 Yez 20:8 Zak 7:11, 12

c Afu 2:11, 17 1Sa 8:8 2Nti 22:17

d 2Tu 28:22, 23

e Nsi 31:16 2Nti 17:6, 7 Os 6:7

f 2Nti 22:16 Yer 6:19 Yez 7:5

g Yes 1:15 Yer 14:12 Yez 8:18 Mik 3:4

h Nsi 32:37, 38 Yer 2:28

i Yer 7:9, 10 j Yer 7:16 Yer 14:11

 Ndambu ya 2 a Yes 5:2 Yer 2:21

b Yer 19:5, 15

c Yer 18:18

d 1Tu 28:9 Yer 17:10 Yer 20:12

e Yer 1:1

11:7 1 Mvovo wa sina: “yabundumukanga muna mene-mene yo kubalukisa.” 11:12 1 Yovo “beyokelanga ndumbu.” 11:13 1 Yovo “nzambi a nsoni.”

f Yes 30:10 Am 2:12 Am 7:16

Nga muna mbizi yavauka1 balenda kakidila e mpasi avo zibalwakidi? Nga omona kiese muna ntangwa yayina? ` 16 Yave wavana e nkumbu vo olive yasakumuka, Yambote, ya mbongo ambote. Muna mazu mangolo, okwikidi mo tiya, E tayi yandi itolokele. 17 “Yave a vu ona wakuna, a wavova vo mpasi zikulwakila, mu kuma kia mbi ivangilu muna nzo a Isaele ye nzo a Yuda, ana bankendeleka muna yoka yimenga kwa Bale.” b 18 Yave umpovese kimana yazaya dio; Muna ntangwa yayina unsongele mana bavanganga. 19 Yakala nze meme dianlemvo dinatwanga kuna vondelo. Kiazaya wo ko vo mfulu bandekela, oku vo: c “Yambula twafwasa e nti ye bundu yandi; Yambula twankatula muna nsi y’awana bena moyo, Kimana e nkumbu andi yavilakanua.” 20 Kansi o Yave a vu ofundisanga e mfundis’a unsongi; Ofimpanga nsi a mbundu yo ntima. d Yambula yamona kunda olanda muna yau, Kadi kwa ngeye ngiekekele mfundu ame. 21 Ozevo, i wau wuwu kavovele o Yave mu kuma kia esi Anatote e ana bevavanga katula moyo aku, ana bevovanga vo: “Kusakula muna nkumbu a Yave ko, f wana vonda tukuvonda;” 22 muna kuma kiaki, i wau wuwu kavovele o Yave a vu: “Tumba ikubatumba. Matoko 11:15 1 I sia vo, yimenga yatambikwanga muna tempelo.

YEREMIYA 11:23–12:14 befwila muna nsosolo, a wan’au amakala yo wan’amakento befwila muna nzala. b 23 Ke musala muntu ko muna yau, e kuma kadi mpasi itwasa kwa esi Anatote c muna mvu una ikubafundisa.” E Yave, u nkwa unsongi, d vava itatanga kwa ngeye, Vava ivovanga mambu ma mfundu kwa ngeye. Kansi, ekuma nzil’a yimpumbulu isikididi e? e Ekuma ayekodi bavuvamene? 2 Ngeye ubakunini, basimamene e mianzi. Bakolele yo yima e mbongo. Ongeye wina muna tubini twau, kansi ovavukidi nsi zau za mbundu. f 3 Kansi, ongeye tomene kunzaya, e Yave, g umbwene; Ofimpidi ntim’ame, omwene vo ntwadi wina yo ngeye. h Ubavambwidi nze mameme mevondwa, Ubalundidi mu kuma kia lumbu kia mponda. 4 Yamu nkia kolo iyuma e nsi, E titi ya yana yawonso ilengela? i Muna kuma kia bi wa nkangu a nsi, E bulu ye nuni zavempoka. Kadi bavovele vo: “Kemona ko dina dikutubwila.” 5 Avo oyoyele wau otikwini kia malu yo wantu, Aweyi olenda tikunuina kumosi ye mvalu? j Kana nkutu obundidi e vuvu muna nsi ya luvuvamu, Aweyi ovanga vava okala muna mfinda za nlambu a Yodani? 6 Kadi e mpangi zaku nkutu, esi nzo a se diaku, Bayekwele. k ` Oyau bakazidi. Kubakwikila ko, Kana nkutu bavovese mambu mambote.

12

1050 KAPU 11 a 2Tu 36:17 Man 2:21

b Yer 18:21 c Yos 21:8, 18 

KAPU 12 d Tuk 18:25 e Yob 12:6 Yob 21:7 Nk 73:3 Yer 5:28

f Yes 29:13 g Nk 139:1, 2 h 2Nti 20:3 Nk 17:3 Yer 11:20

i Yer 14:6 Yer 23:10

j Yer 4:13 k Yer 9:4 

Ndambu ya 2 a Luk 13:35 b Luv 19:5 Yes 47:6

c Man 2:1 d 2Nti 24:2 Yez 16:37

e Yes 56:9 Yer 7:33

f Nk 80:8 Yes 5:1, 7 Yer 6:3

g Yes 63:18 Yer 3:19

h Yer 9:11 Yer 10:22

i Yes 42:24, 25 j Lev 26:33 Yer 15:2

k Lev 26:16 Mik 6:15

7 “Mbembwele nzo ame; a nsisidi e vua diame. b Ngiekwele nzolw’ame vana moko ma mbeni zandi. c 8 E vua diame dikitukidi kwa mono nze nkosi muna mfinda. Unkwitidi. I dianu imengene. 9 E vua diame dina nze nuni yambaki ya matona; E nuni zankaka zambaki zinzietele yo kunuanisa. d Nuiza, nulungalakana, e yeno bulu yawonso ya mfuta. Nuiza dia. e 10 Avungudi ayingi bafwatakese e mpatu ame a vinyu; f Badiatakese kunku kiame kia ntoto. g Bakitwidi kunku kia ntoto ame wambote se makanga. 11 Ukitukidi se mfuta. Uyumini;1 Usidi e nkatu ova ndose ame. h E nsi yawonso ifwasilu, Kansi ke vena muntu ko otokanene dio. i 12 Afwasi bezidi muna nzila zawonso za makanga, Kadi o nsosolo a Yave ufwasidi e nsi tuka nsuka eyi yakuna nsuka ina. j Ke vena muntu1 ko una mu luvuvamu. 13 Bakunini witi,1 kansi nsende bakutikidi, k Bafuntukidi, kansi e nluta nkatu. E salu kiau nsoni kikubatwasila Mu kuma kia nsita za makasi ma Yave.” 14 I wau wuwu kavovele o Yave mu kuma kia afinangani ame awonso ambi, ana basi12:11 1 Nanga, “udididi.” 12:12 1 Yovo “nitu.” 12:13 1 Witi i mbwaza zivangilwanga e mfumfu a mbolo.

1051 mba e vua dina yavana kwa nkangu ame Isaele: a “Ibavuzidi muna nsi au, b ivuza mpe nzo a Yuda vana bena. 15 Kansi, avo mbene kubavuza, se yabafwila diaka e nkenda yo vutula konso muntu muna vua diandi ye muna nsi andi.” 16 “Avo batomene longoka e nzila za nkangu ame yo dia ndofi muna nkumbu ame, ‘I nkal’a Yave kaka!’ Wauna balongela nkangu ame badila e ndofi muna Bale, oyau mpe besikila vana vena nkangu ame. 17 Ka´ nsi, avo ke bewa ko, vuza ivuza e zula kiaki; fwasa ifwasa kio,” u kavovele o Yave. c I wau wuwu kampovese o Yave: “Wenda wasumba mpond’a lino, kanga yo muna luketo, kansi kusie yo muna maza ko.” 2 Ozevo, nsumbidi e mponda mun’owu wa diambu dia Yave, nkangidi yo muna luketo. 3 E diambu dia Yave dizidi diaka kwa mono muna nkumbu a zole: 4 “Bonga e mponda ina osumbidi, eyi ina muna luketo lwaku, telama, wenda kuna nzadi a Uferate, sweka yo muna nduk’a tadi.” 5 I dianu vo, ngiele yo sweka kuna Uferate, wauna kankanikina o Yave. 6 Vava kiavioka lumbu yayingi, Yave umpovese vo: “Telama, vutuka kuna Uferate, wenda bonga mponda ina yakanikina vo ˆ wasweka yo kuna.” 7 I bosi, ngiele kuna Uferate, ntimwini mponda vana fulu yaswekela yo. Mbwene vo e mponda yafwa; ke yakala diaka mfunu ko. 8 I bosi, e diambu dia Yave dizidi kwa mono vo: 9 “I wau wuwu kavovele o Yave, ‘I mpila yayi isukisila lulendo lwa Yuda yo lulendo lwayingi lwa Yerusaleme. d 10 Wau vo nkangu wau wambi ke uzolele lemvokela mvovo miame ko, e bakwamanene landa e ntima miau f yo landa e nzambi zankaka, besadilanga zo

13

YEREMIYA 12:15–13:17 KAPU 12 a Nk 79:4 Yer 48:26 Yez 25:3 Zak 1:15 Zak 2:8

b Yer 48:2 Yer 49:2

c Yes 60:12 

KAPU 13 d Lev 26:19 Sef 3:11

e 2Tu 36:15, 16

f Yer 6:28 

Ndambu ya 2 a Luv 19:5 Nsi 26:18 Nk 135:4

b Yer 33:9

c Yer 6:17

d Yes 29:9 Yes 51:17 Yer 25:27

e Yer 6:21 Yez 5:10

f Yez 7:4 Yez 24:14

g Yes 59:9

h Yer 9:1

yo vumbamena zo, bekituka nze mponda yayi ke ina diaka mfunu ko.’ 11 ‘Kadi wauna e mponda ilamininanga muna luketo lwa muntu, i una yalamisina e nzo yawonso ya Isaele ye nzo yawonso ya Yuda kwa mono,’ u kavovele o Yave, ‘kimana bakala kwa mono se nkangu, a nkumbu, b nkembo ye lekwa kiambote. Kansi, oyau ke basongele nlemvo ko.’ c 12 “Ofwete kubazayisa mpe diambu edi, ‘I wau wuwu kavovele o Yave wa Nzambi a Isaele: “E mbidika zawonso zifwete zadiswa ye vinyu,”’ Oyau bekuvutula vo: ‘Nga ke tuzeye wo ko vo e mbidika zawonso zifwete zadiswa ye vinyu?’ 13 I bosi okubavovesa vo: ‘I wau wuwu kavovele o Yave: “Kolesa ikolesa nkangu wawonso wa nsi, d atinu ana bavuende vana kunda kia Davidi, anganga ye angunza ye nkangu wawonso wa Yerusaleme. 14 Ikubakosomona yo yambula vo bawandana muntu yo nkwandi, o mase yo wana,” u kavovele o Yave. e “Kikubafwila nkenda ko yovo kubasonga walakazi ngatu kubamwena ntantu; ke vena diambu ko dikunkakidila muna kubafwasa.”’ f ´ 15 Nuwa yo tamba matu. Ke nukadi ye lulendo ko, kadi Yave ovovele. 16 Nuvana nkembo kwa Yave wa Nzambi eno Vitila katwasa tombe, ´ Vitila malu meno mata sakuba muna miongo muna fuku. Yeno nutadila ntemo, Kansi, yandi otwasa tombe kin’e bu; Okitula ntemo se tombe kiangolo kikilu. g ´ 17 Avo ke nuzolele wa ko, Ididila kuna kinsweki mu kuma kia lulendo lweno. Ibetomona mansanga mayingi; meso mame mekukula kinsanga, h

YEREMIYA 13:18–14:6 18

19

20

21

22

23

24 25

26

Wau vo kambi dia Yave a dineto kuna kinkole. Vovesa kwa ntinu yo ntinu ankento wa ngudi a ntinu1 vo: b ‘Nuvuanda va ntoto, Kadi e kolowa aku yambotembote ikatulwa vana ntu aku.’ E mbanza za sude zikangilu,1 ona oziula zo nkatu. Nkangu a Yuda wawonso uneto kuna kinkole, yau awonso baneto kuna kinkole. c Sengola meso, watala ana betukanga kuna node. d Akweyi kuna e kambi wavewa, o mameme maku mambote? e Adieyi ovova vava tumbu kiaku kikwiza Tuka kw’akundi aku akola ana okalanga yau tuka kuna lubantiku? f Nga kumona nsongo ko nze nsongo mia nkento ona owutanga? g Vava ovova muna ntim’aku vo: ‘Ekuma mambu mama mambwididi? h Mu kuma kia sumu diaku diampwena e saya kiaku kikatwilu i E bombo yaku imweseso mpasi zayingi. Nga Nkuse1 olenda soba nkand’andi a nitu yovo ngo olenda soba matona mandi? j Ozevo, nuadi lenda vanga o wete, Oyeno nualongwa vanga o bi. I dianu vo, ikubamwanganesa nze titi ineto kwa tembwa kia makanga. k Eyayi i ndambu aku, i kunku ivambulwidi,” u kavovele o Yave, “Kadi umvilakene, l osidi vuvu muna luvunu. m Muna kuma kiaki, izangula

13:18 1 Yovo “ndon’ankento.” 13:19 1 Yovo “zizungilu.” 13:23 1 Yovo “Ntiopia.”

1052 KAPU 13 a Nk 100:3 b 2Nti 24:12 Yer 22:24, 26

c Nsi 28:64 d Yer 6:22 e Yez 34:8 f Yes 39:1, 2 g Yer 6:24 Mik 4:9

h Yer 5:19 Yer 16:10, 11

i Yez 16:37 j Ngn 27:22 k Lev 26:33 Nsi 28:64

l Yer 2:32 m Nsi 32:37, 38 Yes 28:15 Yer 10:14

 Ndambu ya 2 a Man 1:8 Yez 16:37 Yez 23:29

b Yer 2:20 Yez 16:15

c Yes 65:7 Yez 6:13

d Yez 24:13 

KAPU 14 e Nsi 28:24 f Yoe 1:10 g Lev 26:20 Nsi 28:23

h Yer 12:4 Yoe 1:18

saya kiaku kiafuka e ndose aku, E nsoni zaku zisenzama, a 27 O mavangu maku ma zumba, b e keto diaku diavukana, E zumba yaku yangemi.1 Vana kundubulu, ye muna mpatu, Mbwene kadilu kiaku kiangemi. c ˆ Tatu kwa ngeye, e Yerusaleme! Yamu nkia kolo okala wafunzuka?” d Ediadi i diambu dia Yave diayiza kwa Yeremiya mu kuma kia kala: e 2 Yuda mu ntantu kena, f mavitu mandi makangamene. Bakendalele, babwidi va ntoto, E kazu kia Yerusaleme kitombokele. 3 Azitu au batumini selo1 yau benda teka maza. Bele muna sima ya maza, kansi ke basolwele maza ko. Bavutukidi ye yinzu yau yankatu. Bafusukidi e nsoni yo kendalala, Bafukidi e ntu miau. 4 Muna kuma kia ntoto uyumini yo tiazuka, Kadi e mvula nkatu muna nsi, g Avati a nsengo bayoyele yo fuka ntu miau. 5 Kana nkutu nkayi iwutidi vana nzanza, ibembola mwan’andi Kadi ke vena titi ko. 6 O mabuluku ma mfuta matelamene muna kundubulu yakondwa titi. Metevolanga nze mbulu; O meso mau makobokele, e kuma kadi ke vena titi ko. h

14

13:27 1 Yovo “yansoni.” 14:3 1 Yovo “aleke.”

1053 7 Kana una vo o bi weto utusididi umbangi, E Yave, vanga diambu muna kuma kia nkumbu aku. a Kadi mavangu meto makondwa e kwikizi mayingi, b Ngeye tusumukini. 8 E vuvu kia Isaele, wa Mvuluzi andi c muna ntangw’ampasi, Ekuma winina nze nzenza muna nsi, Nze munduti-a-nzila ona oningamene kaka muna leka mu fuku? 9 Ekuma okadilanga nze muntu otungamene, Nze kesa ona kalendi vuluza ko? Kadi ongeye wina ova kati kweto, e Yave, d Tuyikilu muna nkumbu aku. e Kutuyambula ko. 10 I wau wuwu kavovele o Yave muna kuma kia nkangu wau: “Bazola tungiana; f ke belunga-lunganga malu mau ko. g Muna kuma kiaki, o Yave ke kubayangalela ko. h Owau, oyindula o bi wau yo kubatumba mu kuma kia masumu mau.” i 11 I bosi Yave umpovese vo: “Kusambila muna wete dia nkangu wau ko. j 12 Avo befionko´ nona,1 kiwa ndodokela zau ko, k vava betambika tukau twawonso twangioka yo tukau twau twa mbwaza, kiyangalela to ko, l kansi ikubasukisila muna nsosolo, muna mvengele ye vuku.”2m 13 Muna diadi mpovele vo: “E Mfumu Yave! Tala edi bavovele angunza kwa nkangu: ‘Ke numona nsosolo ko, o mvengele ke ukunulwakila ko, kansi ikunuvana luvuvamu lwaziku muna fulu kiaki.’” n 14 I bosi Yave umpovese vo: “Angunza luvunu besakulanga muna nkumbu ame. o Kibatumini ko yovo kubakanikina ngatu 14:12 1 Yovo “bemina nsoki.” 2 Yovo “mayela.”

YEREMIYA 14:7-20 KAPU 14 a Yos 7:9 Nk 25:11 Nk 115:1, 2

b Eze 9:6 Nek 9:33 Dan 9:5, 8

c Nk 106:8 Nk 106:21 Yes 45:15

d Luv 29:45 Nsi 23:14

e Dan 9:19 f Yer 2:23 g Yer 2:25 h Yer 6:20 i Os 8:13 j Yer 7:16 Yer 11:14

k Yes 1:15 Yes 58:3 Yer 11:11 Yez 8:18

l Yes 1:11 m Yer 9:16 Yez 5:12

n Yer 4:10 Yer 5:31 Yer 6:13, 14 Yer 23:16, 17 Yer 27:8-10 Yez 13:10 Mik 3:11

o Yer 23:25, 26 Yer 29:21

 Ndambu ya 2 a Yer 23:21 Yer 27:15

b Man 2:14 c Yer 5:12, 13 Yer 23:15 Yez 12:24 Yez 13:9

d Nk 79:2, 3 Yer 9:22

e Yer 4:18 f Yer 8:18, 21 Yer 9:1

g Man 1:15 h Yez 7:15 i Man 5:10 j Nsi 28:36 k Yer 12:8 Man 5:22

l 2Tu 36:15, 16 m Yer 8:15 n Eze 9:7 Dan 9:5, 8

kubavovesa. a Mana bekunusakulwilanga i mona-meso yaluvunu, mpandu yo luvunu lwa ntima miau. b 15 Muna kuma kiaki, i wau wuwu kavovele o Yave mu kuma kia ngunza zina zisakulanga muna nkumbu ame, ana kitumini ko, kansi bevovanga vo, ke mukala nsosolo ko yovo mvengele mwamu nsi yayi: ‘E ngunza zazi mu nsosolo ye mvengele befwila. c 16 O nkangu una besakulwilanga vetwa uvetwa muna nzila za Yerusaleme, mu kuma kia mvengele yo nsosolo. Ke vekala ona okubazika ko d—oyau, akazi au, wan’au amakala ye wan’au amakento—kadi ikubayitila e mpasi zina bafwanukini.’ e 17 “Ubavovesa mambu mama: ‘Yambula meso mame makukula mansanga fuku yo mwini, lembi ningama, f Kadi o mwenze wa mwan’ankento wa nkangu ame omene tololwa yo kosomonua emvimba, g E ndwadi zandi za mpasi kikilu. 18 Avo mpaikidi kuna kiana, Mbwene awana bavondelo muna nsosolo! h Avo nkotele muna mbanza, Mbwene awana bayelele mu kuma kia mvengele! i Kadi e ngunza ye nganga bekangalanga muna nsi ina ke bazeye ko.’” j 19 Nga oyambwidi mvimba e Yuda yovo omwenene Zione ngemi? k Ekuma utuwandidi, e nsasuka nkatu vava twina? l Luvuvamu lwavingilwanga, kansi ke valweke diambu diambote ko, Ntangw’a wukwa, kansi wonga kaka wina vo! m 20 E Yave, tuzeye umpumbulu weto, Yo bi wa mase meto, Kadi ngeye tusumukini. n

YEREMIYA 14:21–15:11 21 Muna kuma kia nkumbu aku, kutuyambula ko; a Kubembola kunda kiaku kia nkembo ko. Yindula, kukulula e kangu diaku ko dina wakanga yeto. b 22 E teke ya zula yakondwa o mfunu, nga ilenda nokesa mvula? Yovo e zulu nga dilenda twika mvula zayingi? Ke ngeye kaka ko olenda wo vanga, e Yave wa Nzambi eto? c Muna ngeye tubundidi e vuvu, Kadi ngeye kaka ovanganga mambu mama mawonso. O Yave umpovese vo: “Kana nkutu Mose yo Samuele batelamene ova ntadisi d ame, kifwila nkangu wau nkenda ko.1 Ubayinga ova ntadisi ame. Yambula benda. 2 Avo bavovese: ‘Akweyi tukwenda?’ ubazayisa vo: ‘I wau wuwu kavovele o Yave: “Ndiona ofwene fwila muna vuku, muna vuku! Ndiona ofwene fwila muna nsosolo, muna nsosolo! e Ndiona ofwene fwila muna mvengele, muna mvengele! Ndiona ofwene kwenda muna kinkole, muna kinkole!”’ f 3 “‘Mambu maya mampasi1 ikubatwasila,’ g u kavovele o Yave, ‘o nsosolo muna kubavonda, e mbwa kimana za dia nitu zau, e nuni za zulu ye bulu ya ntoto yabadia yo kubafwasa. h 4 Ikubakitula se kuma kia wonga muna yintinu yawonso ya nza i muna diambu dia Manase wa mwan’a Kizekeya wa ntinu a Yuda, mu kuma kia mambu kavangidi muna Yerusaleme. j

15

1054 KAPU 14 a Yez 36:22 Dan 9:15

b Luv 32:13 Lev 26:41, 42 Nk 106:43-45

c Nsi 28:12 Yes 30:23 Yoe 2:23

 KAPU 15 d Luv 32:11 1Sa 7:9 Nk 99:6 Nk 106:23

e Yez 5:2

f Yez 12:11

g Yez 14:21

h Nsi 28:26 Yer 7:33

i Nsi 28:15, 25 Yer 24:9 Yez 23:46

j 2Nti 21:11 2Nti 23:26 2Nti 24:3, 4

 Ndambu ya 2 a Yer 2:13 b Yes 1:4

c Sef 1:4

d Nsi 28:15, 18 Yer 9:21 Yez 24:21

e Yer 5:3

f Yer 44:27

15:1 1 Yovo “moyo ame ke ukala yo nkangu wau ko.” 15:3 1 Nanga, “mfundisa ´ ´ ya.” Mvovo wa sina: “vumu ya.”

Yez 5:12

g Yer 20:14

5 Nani okufwila e nkenda, e Yerusaleme? Nani okufiaulwisa, Nani oningama kimana kayuvula o vimpi waku?’ 6 ‘Ungiambwidi,’ u kavovele o Yave. a ‘Umfididi e nima.1b Muna kuma kiaki, ilambula o koko mu ngeye, yafwasa. c Ngioyele muna kufwila e nkenda. 7 Ikubavevomona muna tembwa nze titi muna mavitu ma nsi yayi. Kikubasisila wana ko. d Fwasa ifwasa nkangu ame, Kadi ke bazolele yambula nzila zau ko. e 8 Akento au bafwilwa akala besunda lutangu ova ngina ke mu senge dia kalunga ko. Ikubatwasila mfwasi muna midi, kafwasa angudi ye matoko. Ikubatwasila nkindu ye zakamu kuna kinsalukisa. 9 O nkento owutidi wana nsambwadi otovokele; Ovavanga fulumuna. E ntangw’andi idimukini una kwakinu mwini, Otwese nsoni ye luvezo.1 Akete ana basidi muna yau Ikubayekola muna nsosolo vana ndose a mbeni zau,’ u kavovele o Yave.” f ˆ 10 Tatu kwa mono, e mama, wau wanguta. g I tuku dia ntantani ye nzonzi kwa nza yawonso. Kididi mfuka ko ngatu sompeka lekwa; Kansi, awonso bansibidi. 11 O Yave ovovele vo: “Kieleka, ikusadisa;1 15:6 1 Nanga, “Kunima okangalelanga.” 15:9 1 Nanga, “Ofusulwisu e nsoni yo vumiswa.” 15:11 1 Mvovo wa sina: “ikusadila muna wete.”

1055

12

13

14

15

16

17

18

Kieleka, ikuvovela vana vena mbeni, Muna ntangw’ambi ye muna ntangw’ampasi. Nga o muntu olenda tufakesa sengwa, E sengwa kitukanga kuna node ye nsongo? Vana ivana e salanganu yo tusalu twaku se sanzu, a Ke mu ntalu ko, kansi mu kuma kia masumu maku mawonso, muna mvivu miaku miawonso. Ivana lekwa yayi kwa mbeni zeno Kimana banata yo muna nsi ina ke nuzeye ko. b Kadi o tiya tukweme muna makasi mame, Tukuyokanga.” c E Yave, zaya wo, Ungindula yo kunsia diaka e sungididi. Landa abangiki ame kunda. d Kuyambula ko yafwa muna kuma kia luzindalalu lwaku. Zaya wo vo mu kuma kiaku nzizididi luvezo lwalu. e Wau nsolwele mvovo miaku, ndidi mio; f E diambu diaku diakituka se yangi ye kiese kia ntim’ame, Kadi nkumbu aku inatanga, e Yave wa Nzambi a vu. Kivuende kumosi ye minzodi a nsaka ko, ngatu yangalela yau. g Mfongele mono mosi kaka muna kuma kia koko kwaku kuna omu mono, Kadi unzadisi ye kudi.1h E ndunzi zame ekuma zilembi maninanga, e ndwadi zame ekuma zilembi sasukilanga? Kazizolele sasuka ko.

15:17 1 Yovo “nsangu za lufwasu.”

YEREMIYA 15:12–16:5 KAPU 15 a Yer 20:5

b Lev 26:38 Yer 16:13

c Nsi 32:22 Yes 42:24, 25 Yer 17:4

d Yer 11:20 Yer 12:3 Yer 17:18 Yer 37:15

e Nk 69:7

f Yez 3:1-3 Lus 10:9, 10

g Nk 1:1

h Yer 20:8 

Ndambu ya 2 a Yer 1:18 Yez 3:9

b Yer 20:11 

KAPU 16 c Yer 15:2

d Nk 79:2, 3 Yes 5:25 Yer 7:33 Yer 9:22 Yer 36:30

e Yez 5:12

Nga okala kwa mono se nkoko a luvunu Una ke ulendi bundwa vuvu ko? 19 I dianu vo, i wau wuwu kavovele o Yave vo: “Avo ovutukidi, ozevo, ikuvangamesa, Yo telama vava ngina. Avo ovambwidi e lekwa yantalu muna lekwa yakondwa o mfunu, Okala nze nu’ame.1 Bevutuka kwa ngeye, Kansi kuvutuka kwa yau ko.” 20 “Ikukitula se yaka kia nsongo kwa nkangu wau. a Bekunuanisa, Kansi ke balendi kusunda ko, b Kadi ngina yaku, yavuluza ˆ yo kukula,” u kavovele o Yave. 21 “Ikuvuluza vana moko ma kimpumbulu ˆ Yo kukula vana moko ma akwa nsoki.” E diambu dia Yave dizidi diaka kwa mono, oku vo: 2 “Kubongi nkento ko, ngatu wuta wan’amakala yo wan’amakento va fulu kiaki. 3 Kadi i wau wuwu kavovele o Yave mu kuma kia wan’amakala yo wan’amakento ana bewutukilanga va fulu kiaki, muna kuma kia ngudi zau ana babawuta yo mase mau ana babawuta mwamu nsi yayi: 4 ‘Befwila muna mayela mampasi, c kansi ke vekala muntu ko okubadila ngatu kubazika; bekala se mbole vana ntoto. d Befwila muna nsosolo yo muna mvengele, e o mavimbu mau mekala se madia ma nuni za zulu ye bulu ya ntoto.’ 5 Kadi i wau wuwu kavovele o Yave: ‘Kukoti mu nzo a dilu ko,’

16

15:19 1 Yovo “Okala se kimpovela kiame.”

YEREMIYA 16:6-19 Ngatu kwenda dila yovo fiaulwisa.’ a ‘Kadi nkatwidi luvuvamu lwame kwa nkangu wau,’ u kavovele o Yave, ‘Kumosi yo walakazi wame ye nkenda. b 6 Ambuta ye aleke fwa befwa mwamu nsi. Ke bezikwa ko, Wantu ke bekubadila ko, Yovo kuyilweka ngatu kuyitenda luvanda mu kuma kiau.1 7 Ke muntu ko ovana madia kw’awana befwilwa, Kimana bafiaulwiswa mu kuma kia mafwa mau; Ngatu muntu okubavana mbungw’a lufiaulwisu Banua mu kuma kia lufwa lwa se diau yovo ngudi au. 8 Kukoti muna nzo ina nkinzi ko Wavuanda yau kimana wanua yo dia.’ 9 “Kadi i wau wuwu kavovele o Yave a vu, wa Nzambi a Isaele: ‘Va fulu kiaki, muna lumbu yaku, vana meso maku isukisila nding’a yangi ye kiese, nding’a toko diansompi ye nding’a ndumb’a nsompi.’ c 10 “Vava osamuna mambu mama mawonso kwa nkangu wau, oyau bekuyuvula vo: ‘Ekuma Yave kakanini kututwasila mpasi zazi zawonso? Nkia mbi ye nkia sumu tuvangidi kwa Yave wa Nzambi eto?’ d 11 Okubavutula vo: ‘“Wau vo mase meno bangiambula,” e u kavovele o Yave, “bakwamanana landa nzambi zankaka, sadila zo yo kubavumbamena. f Vo i mono, bangiambula, o nsiku ame ke balunda wo ko. g 12 Oyeno nulutidi vanga o bi ke mu mase meno ko, h kadi konso muntu olandanga makani ma ntim’andi wambi, ke nuangwila ko. i 16:6 1 Fu kia kifwidi kia esi zula kina balandanga Aneyisaele ana bavengomoka.

1056 KAPU 16 a Yez 24:16, 17

b Nsi 31:17 Yes 27:11 Yes 63:10

c Yes 24:7, 8 Yer 7:34 Lus 18:23

d Yer 5:19

e Afu 2:12

f Yer 8:1, 2

g Dan 9:11 Am 2:4

h Yer 7:26

i Nek 9:29 Yer 6:28

 Ndambu ya 2 a 2Tu 7:20 Yer 15:14 Yer 17:4

b Nsi 4:27, 28 Nsi 28:36

c Luv 20:2 Yer 23:7, 8

d Nsi 30:1-3 Yer 3:18 Yer 24:6 Yer 30:3 Yer 32:37 Am 9:14

e Yes 40:2

f Lev 26:30 Nk 106:38

g Yer 17:17

13 Muna kuma kiaki, ikunuyinga mwamu nsi yayi, yanufila muna nsi ina ke nuazaya ko oyeno yo mase meno, a kwakuna nusadila nzambi zankaka fuku yo mwini, b kadi kikunusonga dienga ko.”’ 14 “‘Kansi, muna lumbu ikwiza,’ u kavovele o Yave, ‘ke bevova diaka ko vo: “I nkal’a Yave kaka, ona wavaikisa nkangu a Isaele muna Engipito!” c 15 kansi bevova vo: “I nkal’a Yave kaka, ona wavaikisa nkangu a Isaele kuna nsi ya node yamuna nsi zawonso kabamwanganesa!” Ikubavutula muna nsi au, ina yavana kwa mase mau.’ d 16 ‘Owau se yatwika abaki ayingi a mbizi za maza,’ u kavovele o Yave, ‘Oyau bekubabaka. I bosi, ituma nkongo zayingi, Bekubakonda muna miongo miawonso ye muna kundubulu yawonso Ye muna nduka mia matadi. 17 Kadi o meso mame memonanga mavangu mau mawonso.1 Ke baswekamene ko ova ndose ame, Ngatu o bi wau waswekama ova meso mame. 18 Entete, ikubavutulwila mun’owu wa bi wau yo masumu mau, e Kadi basafwidi e nsi ame muna mavimbu ma teke yau yangemi Bazadisi vua diame ye lekwa yangemi.’” f 19 E Yave, nkum’ame ye swekameno diame diangolo, E tininu diame muna lumbu kiampasi, g E zula kwa ngeye ikwiza tuka muna nsuka za nza, Bevova vo: “E vua batambula mase meto, luvunu, 16:17 1 Mvovo wa sina: “Kadi o meso mame mena muna nzila zau zawonso.”

1057 20

21

Vavala ye lekwa yakondwa o mfunu.” a O muntu nga olenda kukivangila nzambi Zina vo ke nzambi kwandi ko e? b “I dianu vo, ikubayambula bazaya, Elo, owau ikubayambula bazaya ngolo zame ye nkum’ame, Zaya bezaya wo vo Yave i nkumbu ame.” “E sumu dia Yuda disonamene muna lapi1 kia sengwa. Disonekeno ye nsuk’a diamanta muna babu kia ntima miau, Muna mpoka za maziku mau, Wau vo wan’au beyindulanga maziku mau ye mavindi mau mavauka1c Kuna nsi a nti miasavuka, muna kundubulu yazanguka, d Muna miongo muna nzanza. Ivana mavua maku ye tusalu twaku twawonso se sanzu, e Elo, fulu yaku yansambila yazanguka mu kuma kia masumu mavolwa muna mvivu miaku miawonso. f Muna lukanu lwaku, obembola e vua dina yavana. g Ikuyambula wenda sadila mbeni zaku muna nsi ina kuzeye ko, h Kadi yeno nuakwika makasi mame nze tiya. Tuna tukwama yakwele mvu.” i I wau wuwu kavovele o Yave: “Wasibwa o muntu1 obunda e vuvu muna mpasi muntu, j Ona oyekamene muna nkum’a wantu,2k

17 2

3

4

5

17:1 1 Yovo “pena.” 17:2 1 Tala Nsas’a Mvovo. 17:5, 7 1 Yovo “nkwa ngolo.” 17:5 2 Mvovo wa sina: “Ona okitula nitu se koko kwandi.”

YEREMIYA 16:20–17:12 KAPU 16 a Yer 10:5, 14

6 b Nk 115:4 Yer 2:11 1Ko 8:4

 KAPU 17 c Afu 3:7 2Tu 24:18 2Tu 33:1, 3

d Yes 1:29

7

Yez 6:13

e 2Nti 24:11, 13 Yer 15:13

8

f Lev 26:30 Yez 6:3

g Man 5:2 h Nsi 28:48 Yer 16:13

i Yes 5:25 Yer 15:14

j Yes 30:1, 2

9

k 2Nti 16:7 

Ndambu ya 2 a Nk 34:8

10

Nk 146:5 Yes 26:3

b Nk 1:3 Nk 92:12, 13

c Tuk 6:5 Tuk 8:21 Ngn 28:26

11

d 1Sa 16:7 1Tu 28:9 Ngn 17:3 Ngn 21:2

e Rom 2:6 Ngl 6:7 Lus 2:23 Lus 22:12

f Ngn 28:20 Yes 1:23 Yak 5:4

g 2Tu 2:5 Yes 6:1

12

Ana bena vo ntima miau miayambula Yave. Okala nze nti wina kinsona muna makanga. Ke mona ko vava wete ulwaka, Kansi okala muna fulu yayuma muna makanga, Muna nsi a mungwa, ke ilendi zingila muntu ko. Nkwa nsambu o muntu1 obunda Yave e vuvu, Ona wina vo Yave i vuvu kiandi. a Okala nze nti ukuninu vana ndambu a maza, Uyandanesa e mianzi miandi muna maza. Ke mona mbangazi ko vava ilwaka, Kansi o makaya mandi mesavuka ntangwa zawonso. b Muna nsungi a kala ke telamwa moyo ko, Ngatu yambula yima bundu. O ntima usundidi tekama muna lekwa yawonso, wambi kikilu.1c Nani olenda wo zaya? Mono Yave, ifimpanga ntima, d Ye nsi a mbundu, Yasenda konso muntu mun’owu wa nzila zandi Mun’owu wa mbongo a salu kiandi. e Nze ngumbe obutamene maki mana kalembi lozela, I una o muntu obakidi kimvuama, kansi ke muna unsongi ko. f Mekunsisa vana kati kwa zingu kiandi, Kuna mbaninu i kemonekena vo zowa kwandi.” E kunda kia nkembo kitundikikwa tuka kuna lubantiku, I fulu kia nzo eto avauka. g

17:9 1 Nanga, “ke ulendi sasuka ko.”

YEREMIYA 17:13-27 13 E Yave, wa vuvu kia Isaele, Awonso ana bekuyambula befusulwiswa e nsoni. Awana bavengomokene muna ngeye,1 e nkumbu zau zisonekwa vana mbundukutu, a Kadi bayambwidi Yave wa nto a maza ma moyo. b 14 Unsasula, e Yave, yasasuka. Umpuluza, yavuluzwa, c Kadi ongeye i nkembelelw’ame. 15 Tala, vena ye akaka bekumpovesanga vo: “Akweyi kwina e diambu dia Yave? d Yambula dialungana owau!” 16 Vo i mono, kiyambudi kulanda ko nze mvungudi, Ngatu yavingila e lumbu kia mpasi. Otomene zaya mawonso mavovele befo yame; Mawonso vana ntadisi aku mavangamene! 17 Kukadi se kuma kia zakamena ko kwa mono. Ngeye i tininu diame muna lumbu kia mpasi. 18 Yambula alakami ame bafusulwiswa e nsoni, e Kansi omono kifusulwa nsoni ko. Yambula bavumiswa. Kansi, omono kivumiswa ko. Ubatwasila e lumbu kia mpasi, f Ubakosomona yo kubafwasa emvimba. 19 I wau wuwu kampovese o Yave: “Wenda telama vana vitu dia wan’a nkangu, dina bekotelanga atinu a Yuda, dina mpe bevaikilanga, ye muna mavitu mawonso ma Yerusaleme. g ´ 20 Ubavovesa vo: ‘Nuwa e diambu dia Yave, yeno atinu a Yuda, 17:13 1 Mvovo wa sina: “muna mono,” nanga Yave oyikwanga va fulu kiaki.

1058 KAPU 17 a Nk 73:27 Yes 1:28

b Yer 2:13 Lus 22:1

c Yer 15:20 d Yes 5:19 2Pe 3:4

e Yer 15:15 Yer 20:11

f Yer 18:23 g Yer 7:2 

Ndambu ya 2 a Nek 13:19 b Luv 20:9, 10 Lev 23:3

c Luv 31:13 d Yes 48:4 Yez 20:13

e Nsi 5:12-14 f Nk 132:11 g Yer 22:4 h Yer 32:44 i Yer 33:13 j Lev 1:3 k Eze 3:3 l Lev 2:1, 2 m Nk 107:22 Nk 116:17 Yer 33:10, 11

n 2Nti 25:9, 10 Yer 39:8

o 2Nti 22:16, 17 Man 4:11

e nkangu wawonso wa Yuda ye esi Yerusaleme awonso bekotelanga muna mavitu mama. 21 I wau wuwu kavovele o Yave: “Nuyikenga, ke nunati zitu ko muna Lumbu kia Vundu, yovo kota diau muna mavitu ma Yerusaleme. a 22 Ke nufwete vaikisa zitu ko muna nzo zeno muna Lumbu kia Vundu; ke nufwete sala konso salu ko. b Nuvaula kaka e Lumbu kia Vundu, wauna yakanikina kwa mase meno. c 23 Kansi ke bawidi ko ngatu tamba matu ´ mau, ke bazolele wa ko,1 ngatu tambulwila e longi.”’ d 24 “‘“Kansi, avo nutoma kundemvokela,” u kavovele o Yave, “yo lembi kota ye zitu muna mavitu ma mbanza yayi muna Lumbu kia Vundu, nuavaula kaka e Lumbu kia Vundu muna lembi sala konso salu, e 25 ozevo, atinu ye akuluntu ana bevuanda vana kunda kia kimfumu kia Davidi, f bekotela muna mavitu ma mbanza yayi, bediatila muna makalu ye mvalu, oyau ye akuluntu au, esi Yuda yo nkangu a Yerusaleme; g e mbanza yayi izingilwa kwa wantu yakwele mvu. 26 O wantu betuka muna mbanza za Yuda, muna mavata mazietele Yerusaleme, muna nsi a Benyamini, h muna ndimba, i muna zunga ya miongo ye muna Nengebe,1 betwasa tukau twawonso twangioka, j yimenga, k tukau twa mbwaza, l ndumbu a nti a lebona yo tukau twamatondo muna nzo a Yave. m 27 “‘“Kansi, avo ke nukungwila ko, nuayambula vaula e Lumbu kia Vundu, nuanata mazitu yo kotesela mo muna mavitu ma Yerusaleme muna Lumbu kia Vundu, ikwika tiya muna mavitu mandi; twabomona emvimba ´ nzo zanda za Yerusaleme, n ke tuzimwa ko.”’” o 17:23 1 Mvovo wa sina: “babadisi kaka e nsingu.” 17:26 1 Yovo “kuna sude.”

1059

18

Ediadi i diambu dia Yave diayiza kwa Yeremiya: 2 “Telama wakulumuka kuna ˆ nzo a nwumbi, a i kuna ikuzayisila mambu mame.” 3 I dianu vo, nkulumukini kuna nzo a nwumbi, mbwene vo osalanga vana lukongolo lwa nwumbi. 4 Kansi, e ˆ kinzu kina kavangidi muna tuma, kifwidi vana moko mandi. Ozevo, o nwumbi ovangulwidi kio se kinzu kiankaka, ovangidi kio una kazolele.1 5 I bosi e diambu dia Yave dizidi kwa mono, oku vo: 6 “‘E nzo a Isaele, nga kilendi kuvanga ko wauna kavangidi o nwumbi?’ u ˆ kavovele o Yave. ‘Owu wina tuma vana moko ma nwumbi, i nuina vana koko kwame, e nzo a Isaele. b 7 Konso ntangwa ivovela e diambu dia vuza, bangula yo fwasa e zula yovo kintinu, c 8 e zula kiokio avo kiyambwidi o bi una mpovele, omono mpe ivutuka manima1 muna mpasi zina nkanini kubatwasila. d 9 Kansi, konso ntangwa ivovela diambu dia tunga yo kuna e zula yovo kintinu, 10 avo e zula kivangidi mambu mambi ova meso mame yo lembi wila nding’ame, omono mpe ivutuka manima1 muna wete una nkanini kio vanga.’ 11 “Owau, dodokolo, vovesa Ayuda y’esi Yerusaleme vo, ‘I wau wuwu kavovele o Yave: “Lufwasu ye ntambu ikunukubikilanga. Dodokolo, nuyambula nzila zeno zambi, nusingika nzila zeno yo mavangu meno.”’” e 12 Kansi bavovele vo: “Ke dina mfunu ko! f Kadi tukangalela mun’owu wa ngindu zeto, konso muntu omu yeto kavanga mambu mun’owu wa ntim’andi wambi.” g 13 Ozevo, i wau wuwu kavovele o Yave: 18:4 1 Mvovo wa sina: “wauna o nwumbi kamwene muna meso mandi vo wambote mu vangila kio.” 18:8, 10 1 Yovo “ikuyibanza.”

YEREMIYA 18:1-20 KAPU 18 a Yer 19:1

b Rom 9:20, 21

c Yer 1:10 Yer 12:14 Yer 25:9 Yer 45:4

d 1Nti 8:33, 34 Nk 106:45 Yer 7:3 Yer 26:3 Yez 18:21 Yoe 2:13 Yon 3:5, 10

e Yes 1:16 Yez 18:23

f Yer 2:25

g Nsi 29:19, 20 Yer 7:24

 Ndambu ya 2 a Yer 2:13

b Yer 2:19 Yer 3:21

c Yer 10:14, 15

d Yer 6:16

e Lev 26:33 Yez 6:14

f 1Nti 9:8 Yer 19:8 Man 2:15 Mik 6:16

g Nsi 28:37

h Nsi 31:17

i Yer 11:19

j Nk 35:7

“Dodokolo, yeno kibeni nuyuvula muna zula. Nani wawa kala diambu diadi? O mwenze a Isaele ovangidi kikilu diambu diambi. a 14 E mvul’ampembe a Lebanone nga ivempoka muna miongo miandi mia matadi? Nga maza manzizi mekuku´ langa kuna kwanda, yuma meyuma? 15 Kansi, o nkangu ame bamvilakene. b Batambikidi yimenga1 kwa lekwa yakondwa o mfunu, c Batesese wantu masakuba muna nzila zau, muna mayendelo mankulu, d Yo kangalela muna nzila za nzenga, ke zalelama ko.2 16 Muna kuma kiaki, bakitwidi e nsi au se kuma kia kuyizengenekena e Ye lekwa kia luvezo lwa mvu ya mvu. f Awonso beviokela vo bekuyizengeneka yo zunga ntu. g 17 Nze tembwa kia este, ikubamwanganesa vana vena mbeni. Ikubafila e nima, kikubasonga e ndose ame ko muna lumbu kia mpasi zau.” h 18 Bavovele vo: “Lwiza twavuandila Yeremiya e mfulu, i kimana nsiku a nganga zeto ye malongi m’akwa ngangu ye mvovo mia ngunza zeto mialembi vila. Nuiza twamfunda,1 ke nusie sungididi muna mambu mandi ko.” ´ 19 Ungwa, e Yave, ´ Wa mana bevovanga e mbeni zame. 20 Nga o bi uvutulwilwa muna wete? Kadi batimini wulu mu kuma kia moyo ame. j 18:15 1 Yovo “Bayokele ndumbu.” 2 Yovo “ke zatungwa ko.” 18:18 1 Mvovo wa sina: “twanwandila muna lubini.”

YEREMIYA 18:21–19:13 Yindula e mpila yatelamena vana ndonse aku yo kubavovela mambu mambote, Yavilula nsita zaku muna yau. 21 Muna kuma kiaki, vana wan’au muna nzala Ubayekola muna wisa kia nsosolo. a Yambula akazi au bakondwa wana yo fwilwa akala. b Yambula akal’au bavondwa kwa vuku kiangolo O matoko mau mavondelwa muna nsosolo muna vita. c 22 Yambula e kazu kiawakana muna nzo zau, Vava okubatwasila asanzi kuna kinsalukisa. Kadi batimini wulu muna kumbaka Yo lekela malu mame ntambu. d 23 Vo i ngeye, e Yave, Otomene zaya ntambu miawonso bandekele kimana bamponda. e Kuloloka e mbi au ko, Ngatu vunzuna masumu mau vana ntadisi aku Yambula bateseswa sakuba vana una f Vava okubatumba muna makasi maku. g I wau wuwu kavovele o Yave: “Wenda sumba mvungu mosi kwa nwumbi. h Nata ankaka muna akuluntu a nkangu ye ankaka muna akuluntu anganga, 2 wenda kuna Ndimb’a Mwan’a Inomi, i kuna nkotelo a Vitu dia Belengenze. Zayisa ˆ kuna e mambu mana ikuvovesa. ´ 3 Vova vo: ‘Nuwa diambu dia Yave, e yeno atinu a Yuda y’esi Yerusaleme. I wau wuwu kavovele o Yave a vu, wa Nzambi a Isaele: “‘“Mpasi itwasa va fulu kiaki, ´ zina vo konso ona owa zo matu mandi mefisima. 4 Kadi bangiambwidi j yo vilula e fulu kiaki. k

19

1060 KAPU 18 a Yer 12:3 b Man 5:3 c 2Tu 36:17 d Nk 38:12 e Yer 11:19, 20 f Nk 35:4 g Yer 15:15 

KAPU 19 h Yer 18:2 i Yos 15:8, 12 2Tu 28:1, 3 Yer 7:31

j 2Nti 22:16, 17 Yes 65:11

k 2Tu 33:1, 4 

Ndambu ya 2 a 2Nti 21:16 Yes 59:7 Yer 2:34 Man 4:13 Mat 23:34, 35

b 2Tu 28:1, 3 2Tu 33:1, 6 Yes 57:5

c Lev 18:21 Yer 7:31 Yer 32:35

d Yer 7:32 e Nsi 28:25, 26 Nk 79:2 Yer 7:33 Yer 16:4

f 1Nti 9:8 Yer 18:16 Man 2:15

g Lev 26:29 Nsi 28:53 Man 2:20 Man 4:10 Yez 5:10

h Yer 7:32

Bekelanga yimenga kwa nzambi zankaka va fulu kiaki, e nzambi zina ke bazaya ko, oyau yo mase mau ye atinu a Yuda, bazadisi fulu kiaki yo menga ma minkondwa kuma. a 5 Batungidi mabata ma Bale kimana bayoka wan’au vana tiya se tukau twangioka kwa Bale. b Kiabakanikina diambu diadi ko ngatu kubavovesa, kisidi dio yindula nkutu ko muna ntim’ame.”’1c 6 “‘“Muna kuma kiaki, e lumbu ikwiza,” u kavovele o Yave, “e fulu kiaki ke kiyikilwa diaka ko vo Tofete yovo Ndimb’a Mwan’a Inomi, kansi kiyikilwa vo Ndimb’a Mponda. d 7 Fungisa ifungisa makani ma Yuda ye Yerusaleme va fulu kiaki, ikubabwisisa muna nsosolo vana ndose a mbeni zau, vana moko m’awana bevavanga mioyo miau. Ivana mavimbu mau se madia kwa nuni za zulu ye bulu ya ntoto. e 8 Ikitula mbanza yayi se kuma kia mwena wonga yo sivika. Awonso ana beviokela vo bekuyizengeneka yo zunga ntu muna kuma kia vuku yandi yawonso. f 9 Ikubadikila nitu za wan’au amakala ye amakento, konso muntu odia nitu ya nkwandi muna kuma kia mpasi bemona vava bezungwa kwa mbeni zau ana bevavanga e mioyo miau.”’ g 10 “I bosi, wula mvungu vana ndose a wantu bele yaku, 11 ubavovese vo, ‘i wau wuwu kavovele o Yave a vu: “I wau wuwu iwudila nkangu wau ye mbanza yayi, ˆ nze muntu owudidi kinzu kia tuma kina ke kilendi vangululwa diaka ko; bezikila mvumbi zau vana Tofete yavana ke vekala diaka ye fulu kia kubazikila ko.”’ h 12 “‘I wau wuwu ivanga vana fulu kiaki yo nkangu andi,’ u kavovele o Yave, ‘kimana yakitula mbanza yayi nze Tofete. 13 E 19:5 1 Yovo “ke disidi kala muna ngindu zame ko.”

1061 nzo za Yerusaleme ye nzo za atinu a Yuda zikituka zafunzuka nze fulu kiaki, Tofete, a elo, e nzo zawonso zina batambikidi yimenga vana nludi kwa vu kiawonso kia zulu b yo yitila tukau twa ndua kwa nzambi zankaka.’” c 14 Vava Yeremiya katuka kuna Tofete, kuna Yave kantuma kasakula, otelamene vana yanzala kia nzo a Yave, ovovese nkangu wawonso vo: 15 “I wau wuwu kavovele o Yave a vu, wa Nzambi a Isaele: ‘Itwasila e mbanza yayi ye mavata mandi e mpasi zina yayika, e kuma kadi ke bazolele lemvokela mvovo miame ko.’”1d O Paseku wa mwan’a Ime, ona wakala nganga ye mfidi muna nzo a Yave, owidi Yeremiya vava kasakwidi mambu mama. 2 I bosi, Paseku owende Yeremiya wa ngunza, unsidi muna nsuku1e vana Vitu Diantandu dia Benyamini, muna nzo a Yave. 3 Kansi, e lumbu kina kialanda vava Paseku kakatula Yeremiya muna nsuku, o Yeremiya umvovese vo: “Yave osobele e nkumbu aku, ke Paseku diaka ko, kansi Wonga Muna Fulu Yawonso. f 4 Kadi i wau wuwu kavovele o Yave: ‘Ikukitula se kuma kia wonga kwa ngeye kibeni ye akundi aku awonso, bebwila muna nsosolo a mbeni zau, o meso maku memona wo; g iyekola Yuda yawonso vana moko ma ntinu a Babele, okubanata kuna kinkole kuna Babele yo kubavondela muna nsosolo. h 5 Iyekola umvuama wawonso wa mbanza yayi, tusalu twau twawonso, lekwa yau yantalu ye tusalu twawonso twa ntinu a Yuda vana moko ma mbeni zau. i Bekubasanza yo kubabaka kimana babanata kuna Babele. j 6 Vo i ngeye, e Paseku ye awonso bena muna nzo aku, ku-

20

19:15 1 Mvovo wa sina: “babadisi nsingu zau.” 20:2 1 Yovo “ku.”

YEREMIYA 19:14–20:12 KAPU 19 a Nk 79:1 b Yer 8:1, 2 Sef 1:4, 5

c Yer 7:18 Yer 32:29

d Nek 9:17, 29 Zak 7:12

 KAPU 20 e 2Tu 16:10 f Yer 6:25 g Nsi 28:32 h Yer 25:9 Yer 39:9

i 2Nti 20:17 2Nti 24:11, 13 2Nti 25:13-15 Man 1:10

j 2Tu 36:10 Yer 15:13

 Ndambu ya 2 a Yer 14:14 Yer 28:15 Yer 29:21

b Yez 3:14 Mik 3:8

c Nk 22:7 Yer 15:10, 15

d 2Tu 36:16 Yer 6:10

e 1Nti 19:2, 4 Yon 1:3

f Yer 6:11 Am 3:8 Mav 4:19, 20

g Nk 31:13 h Nk 38:16 i Yer 1:8 Rom 8:31

j Nk 27:2 Yer 15:15, 20 Yer 17:18

k Nk 6:10

na kinkole nukwenda. Onatwa ˆ kuna Babele, i kuna ofwila, ozikwa ye akundi aku, kadi mambu ma luvunu ubasakulwidi.’” a 7 E Yave, ngeye umvunini, mvuninu. Osongele vo ngolo zayingi una zau lutila mono yo kunsunda. b Nkitukidi se kuma kia tusevo e lumbu kiamvimba; Awonso bekuntiangunanga. c 8 Kadi konso ntangwa ivova, ikaza, oku vo, “Nsoki yo lufwasu!” Kadi kuna kwa mono, e diambu dia Yave dikitukidi se lusembo yo luvezo e lumbu kiawonso. d 9 I bosi mpovele vo: “Kikumvovela diaka ko, Ngatu vovela muna nkumbu andi.” e Kansi muna ntim’ame, e diambu diaku dikitukidi nze tiya twanyuyi tuzikamene muna visi yame, Ngioyele wau nswekele dio; Kilendi dio zizidila ko. f 10 Kadi ngwidi makumbu mayingi bakumbidi; O wonga unzungidi. g “Numfunda; yambula twamfunda!” Awonso ana bampavidi luvuvamu, bavingidi vo yabwa: h “Nanga se kavanga o bi muna uzowa, Tulenda kunsunda yo kunlanda e kunda.” 11 Kansi, Yave okedi yame nze kesa diakondwa wonga. i I dianu vo awana bekumbangikanga, sakuba beta, ke besunda ko. j Befusulwa kikilu e nsoni, kadi ke besikila ko. O luvezo lwau lwakwele mvu, ke lulendi vilakanua ko. k 12 Vo i ngeye, e Yave a vu, ngeye ofimpanga nkwa unsongi;

YEREMIYA 20:13–21:10 Omonanga nsi a mbundu yo ntima. a Yambula yamona e kunda olanda muna yau, b Kadi kwa ngeye ngiekekele mfundu ame. c 13 Nuyimbidila Yave! Nukembelela Yave! Kadi ovuluzi nsukami vana moko ma yimpumbulu. 14 Kiasibwa e lumbu kina yawutuka! Yambula kialembi sambulwa e lumbu kina o ngudi ame kanguta! d 15 Wasibwa o muntu ona watwasa nsangu kwa se diame, oku vo: “Mwan’aku owutukidi, mwan’ayakala!” Kiese kiayingi kantwasidi. 16 O muntu ndioyo yambula kakituka nze mbanza zina Yave kafwasa kondwa kwa nkenda. ´ Yambula kawa kazu kia mene-mene ye mpungi a vita muna midi. 17 Ekuma kalembi kumpondela muna vumu kia ngudi ame, Kimana e vumu kiandi kiakala se ziami kiame, Kakala wayimita yakwele mvu? e 18 Ekuma yavaikila muna vumu? Nga yamona kaka e mpasi ye ntantu, Yo manina e lumbu yame muna nsoni? f Yeremiya watambula e diambu dia Yave vava Sedekiya wa Ntinu g kantumina Pah seku wa mwan’a Malekiya yo Sefaniya i wa mwan’a Maseya, wa nganga, kimana kamvovesa vo: 2 “Idodokele, utuyuvulwila kwa Yave, kadi Nebukandesa1 wa Nti-

21

21:2, 7 1 Mvovo wa sina: “Nebukadrezare,” mpila yankaka yasonekena yo.

1062 KAPU 20 a Yer 17:10 b Nk 59:10 Yer 17:18

c Yer 11:20 1Pe 2:23

d Yob 3:3 Yer 15:10

e Yob 10:18 f Yob 3:20 

KAPU 21 g 2Nti 24:18 1Tu 3:15 2Tu 36:9, 10

h Yer 38:1 i Yer 29:25 Yer 37:3 Yer 52:24, 27

 Ndambu ya 2 a 2Nti 25:1 Yer 32:28 Yer 39:1

b 1Sa 7:10 2Tu 14:11 Yes 37:36, 37

c Yer 32:5 d Yes 63:10 Man 2:5

e Yes 5:25 f Nsi 28:21, 22 Yez 7:15

g 2Nti 25:6, 7 Yer 37:17 Yer 39:5-7 Yer 52:9-11 Yez 17:20

h Nsi 28:49, 50 2Tu 36:17

i Yer 27:12, 13 Yer 38:2, 17

j Yer 44:11 k Yer 38:3 l 2Tu 36:17, 19 Yer 17:27 Yer 34:2 Yer 37:10 Yer 39:8

nu a Babele mu kutunuanisa kena. a Nanga o Yave se kavanga dimosi muna mavangu mandi masivi mu kuma kieto, mpasi vo katuyambula.” b 3 Yeremiya ubavovese vo: “I wau wuwu nuvovesa Sedekiya, 4 ‘I wau wuwu kavovele o Yave wa Nzambi a Isaele: “Iyambula vo e nuaninua ina vana moko meno yanuvutukila, e nuaninua ina nunuanisina ntinu a Babele c ye Akaladi ana bekunuzunganga kuna mbazi a yaka. Ikubakutakesa ova kati kwa mbanza yayi. 5 Mono kibeni ikununuanisa d yo koko kwame kwalambuka yo koko kwankuma, kuna makasi, fuluta ye nganzi zayingi. e 6 Wanda iwanda nkangu a mbanza yayi, tuka wantu ye bulu. Mu vuku kiangolo1 befwila.”’ f 7 “‘“I bosi,” u kavovele o Yave, “iyekola Sedekiya wa Ntinu a Yuda ye ntaudi zandi yo nkangu a mbanza yayi—awana basiswa kwa vuku, kwa nsosolo yo mvengele—vana koko kwa Nebukandesa1 wa Ntinu a Babele, ye vana moko ma mbeni zau ye moko ma awana bevavanga mioyo miau. g Okubavondela muna nsosolo. Ke kubafwila nkenda ko yovo kubaloloka, ngatu kubasonga walakazi.”’ h 8 “Vovesa nkangu wau vo: ‘I wau wuwu kavovele o Yave: “Nsidi nzil’a moyo ye nzil’a lufwa vana ntadisi eno. 9 Ana bekala kaka mwamu mbanza yayi fwila befwila muna nsosolo yo mvengele ye vuku. Kansi konso ona ovaika mo, kayitambika kwa Akaladi ana banuzungidi, zinga kezinga, otanina moyo andi.”’ i 10 “‘“Kadi nsidi ndose ame muna mbanza yayi muna mpasi, ke mu wete ko,” j u kavovele o Yave. “iyekolwa vana koko kwa ntinu a Babele, k kayoka yo muna tiya.” l 21:6 1 Yovo “mayela mangolo.”

1063 11 “‘Kuna ´ kwa nzo a ntinu a Yuda: Nuwa diambu dia Yave. 12 E nzo a Davidi, i wau wuwu kavovele o Yave: “Tatidila unsongi e lumbu kiawonso, Ana beyiwanga ubavuluza vana moko ma avunginiki, a E nsita zame zalembi kwama nze tiya, b Twayoka, ke vekala muntu ko o zima to Muna kuma kia mavangu meno mambi.”’ c 13 ‘Omono isidi e kitantu, e ngeye okalanga muna ndimba, E tadi dia nzanza,’ u kavovele o Yave. ‘Oyeno nuvovele vo: “Nani okulumuka katunuanisa? Nani okwiza bangula e nzo zeto?” 14 Ikunutumba Mun’owu wa mavangu meno,’ d u kavovele o Yave. ‘Ikwika tiya muna mfind’andi, Twabomona yawonso ina izungidi yo.’” e I wau wuwu kavovele o Yave: “Kulumuka kuna nzo a1 ntinu a Yuda, zayisa nsangu ´ zazi. 2 Vova vo: ‘Wa e diambu dia Yave, e ntinu a Yuda ovuende vana kunda kia kimfumu kia Davidi, ongeye ye ntaudi zaku, nkangu aku ana bekotelanga muna mavitu mama. 3 I wau wuwu kavovele o Yave: “Nutatidila unsongi yo songa e ziku. Nuvuluza ndiona oyibwanga vana moko ma abangiki. Ke nubangiki anzenza ko, yovo wan’a nsona1 ngatu akento ana bafwilwa akala. f Ke nubungudi menga ma munkondwa-kuma ko ova fulu kiaki. g 4 Kadi avo nutomene lunda mambu mame, atinu ana bevuanda vana kunda kia kimfumu kia Davidi, h bekotela muna mavitu ma nzo yayi, bediatila muna

22

ˆ 22:1 1 Yovo “lumbu lwa.” 22:3 1 Yovo “minkondwa mase.”

YEREMIYA 21:11–22:13 KAPU 21 a Yes 1:17 Yer 22:3 Yez 22:29 Mik 2:2

b Nsi 32:22 Yes 1:31 Yer 7:20

c Yer 7:5-7 d Yer 5:9 Yer 9:9

e 2Tu 36:17, 19 Yer 52:12, 13

 KAPU 22 f Lev 19:15 Yes 1:17 Yez 22:7 Mik 2:2

g 2Nti 24:3, 4 Yer 7:6, 7

h 1Nti 2:12 

Ndambu ya 2 a Yer 17:24, 25 b Yer 39:8 Mik 3:12

c Yes 6:11 Yer 7:34

d Yez 9:1 e Yer 21:14 f Nsi 29:24-26 1Nti 9:8, 9 Man 2:15

g 2Nti 22:16, 17 h 1Tu 3:15 2Tu 36:1

i 2Nti 23:29, 30 j 2Nti 23:34 2Tu 36:4

makalu ye mvalu, oyau ye ntaudi zau ye nkangu au.”’ a 5 “‘Kansi avo ke nulemvokela mambu mama ko, ndidi e ndofi omu mono kibeni,’ u kavovele o Yave, ‘e nzo yayi ikituka se fulu kiafwasakana.’ b 6 “Kadi i wau wuwu kavovele o Yave muna diambu dia nzo a ntinu a Yuda: ‘Ongeye i Ngiladi oku ngina, Nze mbat’a mongo a Lebanone. Kansi ikukitula se makanga; E mbanza zaku zawonso nkatu zisala. c 7 Ikukubikila1 afwasi, Konso mfwasi ye nuaninua yandi. d Bekesa nsedele miaku miambote Yo tuba mio vana tiya. e 8 “‘E zula yayingi iviokela mu mbanza yayi, bevovaziana vo: “Ekuma Yave kavangidi diambu diadi mu mbanza yayi yanene?” f 9 Bevutula vo: “Kadi bayambwidi kangu dia Yave wa Nzambi au yo fukamena nzambi zankaka yo sadila zo.”’ g 10 Ke nudidi ndiona wafwa ko, Ngatu kumfwila e nkenda. Kansi, nudila kikilu ndiona okwenda, Kadi kevutuka diaka ko keza mona e nsi ina kawutukila. 11 “Kadi i wau wuwu kavovele o Yave muna diambu dia Salumi1h wa mwan’a Yosiya, wa ntinu a Yuda ona oyalanga vana fulu kia Yosiya wa se diandi, i ona wasisa e fulu kiaki: ‘Ke vutuka diaka ko. 12 Kadi ofwila kuna fulu kina kanatwa, ke mona diaka nsi yayi ko.’ j ˆ 13 Tatu kwa ndiona otungila e nzo andi muna vilwa O masuku mandi ma ntandu kondwa kwa unsongi, 22:7 1 Mvovo wa sina: “Ikuvaulwila.” 22:11 1 Oyikilwanga mpe vo Yoakazi.

YEREMIYA 22:14-28 Ona osadisanga nkwandi e salu ya ngovo Ke mu kumvana mfutu ko; a 14 Ovovele vo: ‘Tungila ikuyitungila e nzo asanzuka Ye masuku ma ntandu mampwena. Se yatula yo zianele Yafuka yo mabaya ma nsedele, yakusa yo e tinta yambwaki.’ 15 Nga okwamanana yala wau oviokele ankaka muna sadila nsedele? E se diaku mpe wadianga yo nua, Kansi watatidila unsongi ye ziku, b Ye mawonso mambote makala kwa yandi. 16 Watanina e diambu dia mumbona-mpasi ye nsukami, I dianu vo mawonso mambote kikilu makala. ‘Nga ke yau yayi ko e nsas’a kunzaya?’ u kavovele o Yave. 17 ‘Kansi, o meso maku yo ntim’aku una kaka muna nluta mialembi songa, Bungula menga ma munkondwa-kuma, Vunginika yo yiya.’ 18 “Muna kuma kiaki, i wau wuwu kavovele o Yave muna diambu dia Yoyakime c wa mwan’a Yosiya wa ntinu a Yuda: ‘Ke vekala muntu ko okundila vo: “Ekwe mpangi ame! Ekwe nsang’ame!” Ke vekala muntu ko okundila vo: “Ekwe mfumu! Ekwe nkwa nkembo!” 19 Ozikwa nze buluku, d ´ Okokwa yo vetwa kwanda, Kuna mbazi a mavitu ma Yerusaleme.’ e 20 Tomboka kuna Lebanone yo kaza,

1064 KAPU 22 a Lev 19:13 Mik 3:9, 10

b 2Nti 22:1, 2 2Nti 23:23, 25

c 2Nti 23:34 2Tu 36:4

d Yer 36:30

e 2Tu 36:5, 6 

Ndambu ya 2 a Nsi 32:49

b 2Nti 24:7

c Yer 2:31 Yer 6:16

d Nsi 9:7 Afu 2:11

e Yer 23:1 Yez 34:2

f Yer 22:6

g Yes 2:12, 13

h Yer 4:31 Yer 6:24

i 2Nti 24:6 Yer 22:28 Yer 37:1 Mat 1:11

j 2Nti 23:34

Tumbula e nding’aku muna Basani, Kaza tuka kuna Abarimi, a Kadi azolw’aku awonso bakosomweno. b 21 Vava okedi mu luvuvamu, omono ivovese. Kansi ovovele vo: ‘Kikulemvokela ko.’ c Ekiaki i fu kiaku tuka muna kileke, Kadi kulemvokelanga nding’ame ko. d 22 E tembwa kivungula avungudi aku, e Makangu maku bekwenda muna kinkole. I bosi ofusulwiswa e nsoni yo vezwa mu kuma kia mpasi zawonso zikubwila. 23 Ongeye musi Lebanone, f Watungila nzialwa muna nsedele, g Ekwe mpila obumina vava e mpasi zikulwakila, Nsongo nze mia nkento owutanga!” h 24 “‘I nkal’ame kaka,’ u kavovele o Yave, ‘kana nkutu o Konaya1i wa mwan’a Yoyakime, j wa ntinu a Yuda, okedi se mpeto ya dimbu muna koko kwame kwaˆ lunene, katula ikatula yo muna! 25 Se yatambika yo vana moko m’awana bevavanga moyo aku, vana moko m’awana omwenene wonga, vana koko kwa Nebukandesa1 wa Ntinu a Babele, vana moko ma Akaladi. k 26 Ongeye yo ngudi aku ona wawuta, ikunutuba kuna nsi yankaka inaˆ ke nuawutukila ko, nufwila kuna. 27 Ke bevutuka diaka ko kuna nsi ina bemwena e viangi.1l 28 Nga Konaya ndioyo ke mpasi kinzu ko kiavezwa, kiawudika,

k 2Nti 24:12, 15 2Tu 36:9, 10 Yer 24:1 Yer 29:1, 2

l Yer 52:31-34

22:24 1 Oyikilwanga mpe vo Yoyakine ye Yekoneya. 22:25 1 Mvovo wa sina: “Nebukadrezare,” mpila yankaka yasonekena yo. 22:27 1 Yovo “kuna nsi ina bezininanga o moyo.”

1065 Mvungu ke uyangalelwa diaka kwa muntu ko e? Oyandi ye mbongo andi, ekuma bavetelwa kuna ndimba Yo tubwa muna nsi ina ke bazeye ko e?’ a ´ 29 E ntoto,1 e ntoto, e ntoto, wa e diambu dia Yave. 30 I wau wuwu kavovele o Yave: ‘Nusoneka muntu ndioyo nze muntu wakondwa wana, Nze muntu ke sikila ko muna zingu kiandi,1 Kadi ke musikila muntu ko muna mbongo andi Ona ovuanda vana kunda kia kimfumu kia Davidi yo yala diaka muna Yuda.’” b ˆ “Tatu kwa avungudi ana befwasanga yo mwanganisa mameme ma madilu mame!” c u kavovele o Yave. 2 Ozevo, i wau wuwu kavovele o Yave wa Nzambi a Isaele kwa avungudi ana bevungulanga nkangu ame: “Oyeno numwanganese mameme mame; nukwamanene kubayinga, ke nukubasianga diaka sungididi ko.” d “I dianu vo, ikunutumba mu kuma kia mavangu meno mambi,” u kavovele o Yave. 3 “I bosi, ikutakesa nsadiswa za mameme mame muna nsi zawonso zina yamwanganesa mo, e ikubavutula muna madilu mau, f oyau bewutana yo wokela. g 4 Ikubavana avungudi ana bekubavungula kieleka. h Ke bekala diaka ye wonga ko ngatu vumiswa, ke vekondwa mosi ko,” u kavovele o Yave. 5 “Nutala, e lumbu ifinamene,” u kavovele o Yave, “ina itelamesena Davidi e tayi kiansongi.1i O ntinu yala keyala, j osonga lulungalalu yo tanina unsongi ye ziku muna nsi. k 6 Muna lumbu yandi, o Yuda ovuluzwa, l o Isaele

23

22:29 1 Yovo “E nsi.” 22:30 1 Mvovo wa sina: “muna lumbu yandi.” 23:5 1 Yovo “mvingidi ansongi.”

YEREMIYA 22:29–23:13 KAPU 22 a 1Tu 3:17, 18 b 2Tu 36:9, 10 Yer 36:30 Mat 1:12

 KAPU 23 c Yer 10:21 Yer 50:6 Yez 34:2

d Yez 34:5 e Yes 11:11 Yes 35:10 Yer 29:14 Yer 31:8 f Yer 50:19 Yez 34:14 Mik 2:12

g Nsi 30:3, 5 Am 9:14 Zak 10:8

h Yer 3:15 Yoa 21:15 Mav 20:28

i Yes 11:1 Yes 53:2 Yer 33:15, 16 Zak 3:8 Mat 2:23

j Luk 1:32, 33 k Yes 9:7 Yes 11:3, 4 Yes 32:1

l Zak 10:6 

Ndambu ya 2 a Nsi 33:28 Yer 32:37 Zak 14:11

b Yes 54:17 c Yer 16:14, 15 d Yes 43:5 Yez 34:13 Sef 3:20

e Yer 3:8, 9 Yer 5:7 Yer 13:27 Yez 22:11

f Yes 24:4 Yoe 1:10

g Yer 12:4 h Yes 28:7 Yer 5:31 Yer 6:13 Yez 22:25 Sef 3:4

i 2Tu 33:1, 5 2Tu 36:14 Yer 7:11 Yez 8:10, 11 Yez 23:39

j Yer 13:16 k Yez 16:46

mu luvuvamu kezingila. a Eyayi i nkumbu keyikilwa: Yave i Unsongi Weto.” b 7 “Kansi, muna lumbu ikwiza,” u kavovele o Yave, “ina ke bevova diaka ko vo: ‘I nkal’a Yave kaka, ona wavaikisa nkangu a Isaele muna Engipito!’ c 8 kansi bevova vo: ‘I nkal’a Yave kaka, ona ovaikisi yo vutula e mbongo a nzo a Isaele kuna nsi ya node ye muna nsi zawonso zina yabamwanganesa,’ bezingila muna nsi au.” d 9 Muna kuma kia angunza: O ntima ame ubudikidi omu mono. E visi yame mu zakama ina. Nkitukidi nze nkwa nkolwa Nze muntu osundilu kwa vinyu Muna kuma kia Yave ye mambu mandi mavauka. 10 Kadi e nsi izele ye mintazumba; e Muna kuma kia sibu, e nsi idilanga f O madilu ma nzanza mayumini. g E fu yau yambi kikilu, besadilanga e wisa kiau mu mpila yambi. 11 “Angunza ye anganga bafunzuka.1h Kana nkutu muna nzo ame nsolwele mo o bi wau,” i u kavovele o Yave. 12 “Muna kuma kiaki, e nzil’au ikala nze fulu kia nlelo ye tombe; j Benungunua yo bwa. Kadi lufwasu ikubatwasila Muna mvu una ikubatumba,” u kavovele o Yave. 13 “Mbwene diambu diangemi muna ngunza za Samaria. k Mana besakulanga kwa Bale metukanga, Bavukumwini nkangu ame Isaele. 23:11 1 Yovo “avengomoki.”

YEREMIYA 23:14-28 14 Mbwene mambu mangemi muna ngunza za Yerusaleme. Betanga e zumba a yo diatila muna luvunu; b Bakasakese1 yimpumbulu, Ke bayambwidi bi wau ko. Yau awonso bena nze Sodoma kwa mono, c Ana bekalanga mo nze Ngomora.” d 15 Muna kuma kiaki, i wau wuwu kavovele o Yave a vu kw’angunza: “Ikubadisa malulu Yo kubavana maza masiwa nlongo miampondi banua. e Kadi e ngunza za Yerusaleme zisayanese umpengomoki muna nsi.” 16 I wau wuwu kavovele o Yave a vu: “Ke nuwe mambu ma ngunza ko ana bekunusakulwilanga. f Vuna bekunuvunanga.1 Bevovanga mona-meso kia ntima miau, g Ke kia nua a Yave ko. h 17 Ntangwa ke ntangwa, bevovanga kwa awana bekumvezanga vo: ‘Yave ovovele vo: “Nukala yo luvuvamu.”’ i Kwa awonso ana belandanga ntima miau miabala bavovele vo: ‘Ke vena mpasi ko zikunulwakila.’ j 18 Nani wina muna buka kia awana bafinamene Yave ´ Kimana bamona yo wa diambu diandi? Nani osidi e diambu diandi yo tumamena dio? 19 Nutala! E kimbongela kia Yave muna nsita zawonso kivaikila;

1066 KAPU 23 a Yer 29:21, 23 b Yer 23:26 c Yes 3:9 d Tuk 18:20 Nsi 32:32 Yes 1:10 Yud 7

e Yer 8:14 Yer 9:15

f Yer 27:9 Yer 29:8

g Man 2:14 h Yer 14:14 Yez 13:3 Yez 22:28

i Yer 4:10 Yer 6:13, 14 Yer 8:11 Yez 13:10

j Mik 3:11 

Ndambu ya 2 a Yer 25:32 Yer 30:23, 24

b Yer 14:14 Yer 27:15 Yer 29:8, 9

c Yer 25:4, 5 d Tuk 16:7, 13 Ngn 15:3 Am 9:2 Ayi 4:13

e Nk 139:7 f Nsi 18:20 Yer 27:9 Yer 29:21, 23

g Yer 14:14

23:14 1 Mvovo wa sina: “Basiamisi moko ma.” 23:16 1 Mvovo wa sina: “Bekunuzadisanga ye vuvu kiampavala.”

h Afu 3:7 2Nti 21:1, 3

Nze tembwa kiangolo, kiwandama vana ntu mia yimpumbulu. a 20 O makasi ma Yave ke meviluka ko Yavana kevanga yo lungisa makani ma ntim’andi. Muna lumbu yambaninu nutoma bakula e diambu diadi. 21 E ngunza zazi kibatumini ko, kansi balundumukini. Kibavovese ko, kansi basakwidi. b 22 Kansi, kele vo bakala muna buka ki’awana bamfinamene, Badi sadisa nkangu ame bawa mambu mame Yo kubafila bayambula nzila zambi yo mavangu mau mambi.” c 23 “Nga mono i Nzambi ina kaka lukufi,” u kavovele o Yave, “nga ki ´ Nzambi ina mpe kwanda ko e?” 24 “Nga vena ye muntu olenda swekama vana fulu kina ndembi mona?” d u kavovele o Yave. “Nga kialungila e zulu ye ntoto ko e?” e u kavovele o Yave. 25 “Ngwidi angunza ana besakulanga luvunu muna nkumbu ame, oku vo: ‘Ndozi ndotele! Ndozi ndotele!’ f 26 Nkia kolo dikala diambu diadi muna ntima mia angunza ana besakula luvunu? Besakulanga luvunu lwa ntima miau. g 27 Bazolele fila nkangu ame wavilakana e nkumbu ame muna ndozi zina besamunanga konso muntu kwa nkwandi, nze una mase mau bavilakana nkumbu ame mu kuma kia Bale. h 28 O ngunza ona olotele ndozi, yambula kazayisa e ndozi, kansi ona una ye diambu diame yambula kavova diambu diame ye ziku kiawonso.” “E titi se nki vana vena masa?” u kavovele o Yave.

1067 29 “Nga diambu diame ke dina nze tiya ko,” a u kavovele o Yave, “nze malutelo iwulanga matadi?” b 30 “Muna kuma kiaki, nsidi kitantu kwa angunza,” u kavovele o Yave, “ana beyiyanga mambu mame kwa muntu yo nkwandi.” c 31 “Omono nsidi kitantu kwa angunza,” u kavovele o Yave, “ana bevovanga muna tubini twau vo: ‘I wau wuwu kavovele!’” d 32 “Omono nsidi kitantu kwa angunza besakulanga ndozi za luvunu,” u kavovele o Yave, “ana bezayisanga zo yo vukumuna nkangu ame muna luvunu yo lusanu lwau.” e Kansi, ke mono ko ibatumini ngatu kubakaninkina. Muna kuma kiaki, ke bekala mfunu ko kwa nkangu wawonso,” f u kavovele o Yave. 33 “Avo mosi muna nkangu wau yovo ngunza yovo nganga uyuvuidi vo: ‘Adieyi i zitu1 dia Yave?’ ofwete kubavutula: ‘“Oyeno nkangu i zitu! Ikunubembola,” g u kavovele o Yave.’ 34 Avo ngunza, yovo nganga yovo muntu muna nkangu ovovele vo: ‘Ediadi i zitu1 dia Yave!’ Tumba itumba muntu ndioyo y’esi nzo andi. 35 I wau wuwu nuvovesa konso muntu kwa nkwandi ye konso muntu kwa mpangi andi: ‘Aweyi kavutwidi o Yave? Aweyi kavovele o Yave?’ 36 Kansi ke nuvovela diaka zitu1 dia Yave ko, kadi e zitu1 i diambu dia konso muntu, oyeno nusobele mambu ma Nzambi a moyo, o Yave a vu, wa Nzambi eto. 37 “I wau wuwu ovovesa ngunza vo: ‘Aweyi kavutwidi o Yave? Aweyi kavovele o Yave? 38 Avo nukwamanene vova vo: “E zitu1 dia Yave!” i wau kavovele o Yave: 23:33 1 Yovo “nsamu wa zita.” O mvovo wa Kiyibere nsasa zole wina: “nsamu a Nzambi wa zita,” yovo “lekwa kia zitu.” 23:34, 36, 38 1 Yovo “nsamu wa zita.”

YEREMIYA 23:29–24:6 KAPU 23 a Yer 5:14

b Ayi 4:12

c Nsi 18:20 Yer 14:15 Yez 13:2, 3

d Yez 13:7

e Sef 3:4

f Yer 7:8 Man 2:14

g Yer 12:7 

Ndambu ya 2 a Yer 24:9 Yer 42:18 Man 5:20 Dan 9:16

 KAPU 24 b Yer 22:24

c 2Nti 24:6 1Tu 3:16

d 2Nti 24:15, 16 Yer 29:1, 2

e Yer 24:8

f Eze 1:3 Yer 12:15 Yer 25:11 Yer 29:10 Yez 36:24

g Yer 1:10 Yer 30:18 Yer 32:41

“Wau ovovele vo: ‘E diambu diadi i zitu1 dia Yave,’ wau mbene kunuvovesa vo: ‘Ke nuvovi ko vo: “Zitu1 dia Yave!” 39 ozevo, ikunuzangula yo kunukatu´ la ova ngina yanutuba kwanda, ye mbanza ina yavana kwa yeno yo mase meno. 40 Ikunutwasila lusembo lwa mvu ya mvu yo luvezo lwa mvu ya mvu, luna ke luvilakana ko.”’” a Ozevo, Yave unsongele mbangu zole za bundu ya nsanda vana vena tempelo a Yave, vava Nebukandesa1 wa Ntinu a Babele kanata Yekoneya2b wa mwan’a Yoyakime c wa ntinu a Yuda kuna kinkole, kumosi y’akuluntu a Yuda, akwa umbangu ye avangi a lekwa ya sengwa;3 ubayalwidi muna Yerusaleme yo kubanata kuna Babele. d 2 Muna mbangu imosi mukedi bundu ya nsanda yambote kikilu, nze bundu yantete ya nsanda yabwaka, kansi muna mbangu yankaka mukedi bundu ya nsanda yambi, yambi kikilu, ke yafwana diwa ko. 3 I bosi, Yave ungiuvuidi vo: “Nki omwene e Yeremiya?” Mvutwidi vo: “Bundu ya nsanda; e bundu ya nsanda ina yambote, yambote kikilu, kansi ina yambi, yambi kikilu, ke yafwana diwa ko.” e 4 I bosi, diambu dia Yave dizidi kwa mono, oku vo: 5 “I wau wuwu kavovele o Yave wa Nzambi a Isaele: ‘Wauna e bundu ya nsanda yambote, i una imwena ayaluki a Yuda o wete, ana yakatula ova fulu kiaki yo kubafila kuna nsi ya Akaladi. 6 O meso mame mekala kaka muna yau muna wete diau, ikubavutula mwamu nsi yayi. f Ikubatunga, ke mu kubabangula ko; ikubakuna, ke mu kubavuza ko. g

24

24:1 1 Mvovo wa sina: “Nebukadrezare,” mpila yankaka yasonekena yo. 2 Oyikilwanga mpe vo Yoyakine yo Konaya. 3 Nanga, “atungi a nzo zangolo.”

YEREMIYA 24:7–25:14 7 Ikubavana ntima kimana banzaya, bazaya wo vo omono i Yave. a Oyau bekala se nkangu ame, omono ikala se Nzambi au, b kadi bevutuka kwa mono ye ntim’au wawonso. c 8 “‘Kansi, mu kuma kia bundu ya nsanda ina vo yambi kikilu, ke yafwana diwa ko, d i wau wuwu kavovele o Yave: “I una imwena Sedekiya e wa ntinu a Yuda, akuluntu andi, nsadiswa za Yerusaleme ana besala mu nsi yayi, ye awana bezingila muna nsi ya Engipito. f 9 Ikubakitula se kuma kia wonga ye mpasi kwa yintinu yawonso ya nza, g luvezo, kingana, kuma kia sakanenua ye sibu h muna fulu yawonso ina ikubamwanganesena. i 10 Ikubatwikila nsosolo, j mvengele ye vuku1k yavana bevila omu nsi ina yavana kwa yau yo mase mau.”’” ´ Muna mvu waya wa luyalu lwa Yoyakime l wa mwan’a Yosiya wa Ntinu a Yuda, i sia vo, muna mvu wantete wa luyalu lwa Nebukandesa1 wa ntinu a Babele, o Yeremiya otambwidi diambu mu kuma kia nkangu awonso a Yuda. 2 I wau wuwu kavovele o Yeremiya wa ngunza mu kuma kia1 nkangu wawonso wa Yuda y’esi Yerusaleme awonso: 3 “Tuka muna mvu wa 13 wa luyalu lwa Yosiya wa mwan’a Amone, m wa ntinu a Yuda, yamu unu kiaki, se mvu 23 itambulanga e diambu dia Yave. Ikunuvovesanga ntangwa ke ntangwa1 kansi oyeno ke nuwanga ko. n 4 O Yave otumini ntaudi zandi zawonso angunza kwa yeno, okubatumanga ntangwa ke ntangwa,1 kansi oyeno ke nuwanga

25

24:10 1 Yovo “mayela.” 25:1 1 Mvovo wa sina: “Nebukadrezare,” mpila yankaka yasonekena yo. 25:2 1 Yovo “kwa.” 25:3 1 Mvovo wa sina: “Ibundumukanga muna mene-mene yo vova.” 25:4 1 Mvovo wa sina: “okubabundumunanga muna mene-mene yo kubatuma.”

1068

KAPU 24 a Nsi 30:6 Yer 31:33 Yez 11:19

b Yer 30:22 Yer 32:38 Zak 8:8

c Yer 29:13 d Yer 29:17 e 2Nti 25:6, 7 Yez 12:12, 13

f Yer 44:1 Yer 46:13

g Yer 15:4 Yer 34:17

h Yer 26:4, 6 Yer 29:22

i Nsi 28:64 Yer 29:18

j Lev 26:33 Yer 9:16

k Nsi 28:59 Yer 15:2 Yez 7:15

 KAPU 25 l 2Nti 24:1 Yer 36:1 Yer 46:2 Dan 1:1 m Yer 1:2 n Yer 7:13 Yer 13:10

 Ndambu ya 2 a Yer 29:19 b 2Nti 17:13

c d e f g h i j

k l m n

Yes 55:7 Yer 18:11 Yer 35:15 Yez 18:30 Yez 33:11 Nsi 32:21 Nek 9:26 Lev 26:25 Yes 5:26 Yer 1:15 Yer 27:6 Yer 43:10 Nsi 28:49, 50 Yer 5:15 Yez 7:24 Yez 26:7 Yez 29:19 Kab 1:6 Yes 24:7 Yez 26:13 Yer 7:34 2Tu 36:20, 21 Dan 9:2 Zak 1:12 Zak 7:5 Nsi 30:3 Eze 1:1, 2 Yer 29:10 Yes 47:1 Yer 51:1 Dan 5:26, 30 Yes 13:1, 19 Yes 14:4, 23 Yer 50:9 Yer 51:27

´ ko ngatu tamba o matu nuawa. a 5 Banuvovesanga vo: ‘Dodokolo, nuviluka wau konso muntu muna nzila zandi zambi yo mavangu mandi mambi; b ozevo, i nkala nu´ kala kolo kianda mwamu nsi ina Yave kavana kwa yeno ye kwa mase meno tuka kuna nz’ankulu. 6 Ke nulandi nzambi zankaka ko, nuabasadila yo kubakunda yo kunkendeleka muna salu kia moko meno; avo ke wau ko, lufwasu ikunutwasila.’ 7 “‘Kansi, oyeno ke nuangwila ko,’ u kavovele o Yave. ‘Nuankendeleka muna salu kia moko meno yo kuyitwasila e mpasi.’ c 8 “I dianu vo, i wau wuwu kavovele o Yave a vu: ‘“Wau vo ke nuwidi mambu mame ko, 9 tumisa itumisa makanda mawonso ma node,” d u kavovele o Yave, “itumisa Nebukandesa1 wa Ntinu a Babele wa selo kiame, e ikubatwasa bafwasa e nsi yayi f ye nkangu andi ye zula yawonso izungidi. g Ikubafwatakesa yo kubakitula se kuma kia zakamena ye kia sikila mumpiozi, ikitula yo mpe se mazumbu yakwele mvu. 10 Isukisa nding’a nkembo, nding’a kiese vana bena, h nding’a toko diansompi ye nding’a ndumb’ansompi i yo mazu ma nikiˆ nua ye ntemo a mıni. 11 E nsi yayi yawonso ikituka se mfuta ye kuma kia zakamena, e zula yayi isadila ntinu a Babele mu 70 lwa mvu.”’ j 12 “‘Kansi, o 70 lwa mvu vava lulunga, k itumba ntinu a Babele ye zula kiakina muna kuma kia bi wau,’ l u kavovele o Yave, e nsi ya Akaladi ‘ikitula yo se mfuta yakwele mvu. m 13 Muna nsi yayina, itwasa o mambu mame mawonso mana yavova ye mawonso masonama mu nkanda wau mana kasakula Yeremiya mu kuma kia zula yayi yawonso. 14 Kadi zula yayingi ye atinu anene n be25:9 1 Mvovo wa sina: “Nebukadrezare,” mpila yankaka ya sonekena yo.

1069 kubakitula se abundu au, a ikubavutulwila mun’owu wa mavangu mau ye salu kia moko mau.’” b 15 Kadi i wau wuwu kampovese o Yave wa Nzambi a Isaele: “Tambula e mbungw’a vinyu ya makasi mame ova koko kwame, nuika yo kwa zula yawonso ina itumini. 16 Benua, benikuka oku yo kuna, bekala nze lau mu kuma kia nsosolo una itwika vana bena.” c 17 Dianu vo, ntambwidi e mbungwa vana koko kwa Yave, nduikini yo kwa zula yawonso ina Yave kantumini: d 18 Tuka muna Yerusaleme ye mbanza za Yuda, e atinu au ye akuluntu au, yabakitula se mfuta, kuma kia zakamena yo sivika ye sibu f nze owu wina o unu kiaki; 19 i bosi Faro wa ntinu a Engipito ye ntaudi zandi, akuluntu, yo nkangu andi wawonso, g 20 ye nkangu miawonso mia nsi zankaka vana bena; atinu awonso a nsi a Usi; atinu awonso a nsi ya Afelesetia, h Asekelone, i Ngaza, Ekerone ye nsadidila ya Asedode; 21 Edome, j Moabe, k ye Anemone; l 22 atinu awonso a Turo, atinu awonso a Sidone m ye atinu awonso a sanga ya kalunga; 23 Dedane, n Tema, Buzi ye awonso ana bazengwa e nsuki vana ndambu a matu; o 24 atinu awonso a Arabia p ye atinu awonso a nkangu mia nsi zankaka ana bekalanga muna makanga; 25 atinu awonso a Zimere, atinu awonso a Elame q ye atinu awoawonso nso a Madai; r 26 atinu ´ a node bena kwanda ye ana bafinamene, mosi-mosi ye yintinu yawonso yankaka ya nza ina ova ntoto; o ntinu a Sesake1s okubalandila muna nua. 27 “Ubavovesa vo: ‘I wau wuwu kavovele o Yave a vu, wa Nzambi a Isaele: “Nunua, nuko25:26 1 Eyayi nanga i nkumbu a Babele (Babilone) yasonekwa mu sono ya kinsweki.

YEREMIYA 25:15-33 KAPU 25 a Yes 14:2 Kab 2:8

b Nk 137:8 Yer 50:29 Yer 51:6, 24 Lus 18:6

c Yer 51:7 Man 4:21 Yez 23:32-34 Nak 3:7, 11

d Yer 1:10 e Yes 51:17 f Yer 24:9 g Yer 46:2 h Yer 47:1 i Yer 47:5 j Yer 49:17 Man 4:21

k Yer 48:1 l Yer 49:1 m Yer 27:2, 3 Yer 47:4

n Yer 49:8 o Yer 9:25, 26 Yer 49:32

p Yer 49:31, 32 q Yer 49:34 r Yer 51:11 s Yer 51:41 

Ndambu ya 2 a Yes 63:6 Kab 2:16

b 1Nti 9:7 Yer 7:12, 14 Dan 9:18 Os 12:2 Mik 6:2

c Yer 49:12 Ob 16

d Yoe 3:2 e Yes 34:2, 3 Yer 25:17

f Sef 3:8

lwa, nuluka yo bwa yavana ke nulenda telama diaka ko a muna kuma kia nsosolo una itwika vovo lwina.”’ 28 Avo ke bazolele tambula e mbungwa ko vana koko kwaku kimana banua, ubavovesa vo: ‘I wau wuwu kavovele o Yave a vu: “Nufwete yo nua! 29 Kadi, avo ngiantikidi twasa lufwasu muna mbanza iyikilwanga nkumbu ame, b nga yeno ke nutumbwa ko e?”’ c “‘Oyeno tumbwa nutumbwa, kadi mbokelese nsosolo wabukumuna wantu awonso a nza,’ u kavovele o Yave a vu. 30 “Ubasakulwila mambu mama mawonso, oku vo: ‘Tuka kuna zulu Yave otatula e ndinga, Tuka muna saba kiandi kiavauka owisa e nding’andi. Obamina e kalu kiandi. Okaza nze awana bediatakesanga bundu ya vinyu, Oyimbidila nkung’a nsundidi kwa wantu a nza yawonso.’ ´ 31 ‘E zu dilwaka yakuna nsuk’a nza, Kadi o Yave mfundu kena wau ye zula. Yandi kibeni ofundisa wantu awonso.1d Vo i yimpumbulu vana kekubavana kwa nsololo,’ u kavovele o Yave. 32 I wau wuwu kavovele o Yave a vu: ‘Nutala, lufwasu lusayananga muna zula ye zula, e E tembwa kiangolo kivaikiswa tuka muna nsuka za nza. f 33 “‘Muna lumbu kiakina, awana bevondwa kwa Yave bekala tuka nsuka mosi ya nza yakuna nsuka yankaka ya nza. Ke bedilwa ko yovo kutikwa ngatu zikwa. Bekala nze mbole vana ntoto.’ 25:31 1 Mvovo wa sina: “nitu zawonso.”

YEREMIYA 25:34–26:15 34 Nuyayana yo kaza, yeno avungudi! Nulengomoka vana ntoto, yeno mfumu za makambi, Kadi e lumbu kina nuvondwa yo mwanganeswa kilweke, Nubwa yo wudika nze kinzu ˆ kiambote kia tuma! 35 Avungudi ke bena ye fulu kia tinina ko, E mfumu za makambi mpe ke bena ye kuna betinina ko. ´ 36 Nuwa! I kazu kia avungudi Ye dilu kia mfumu za makambi, Kadi Yave ofwasakese madilu mau. 37 E fulu yavuvama ya zingila ke isidi ye zingu ko Muna kuma kia nsita za makasi ma Yave. 38 Osisidi e swekameno diandi nze mwan’a nkosi,1a Kadi e nsi au ikitukidi se kuma kia zakamena Muna kuma kia nsosolo a nsoki Ye nsita za makasi mandi.” Muna lubantiku lwa luyalu lwa Yoyakime b wa mwan’a Yosiya, wa ntinu a Yuda, e diambu dia Yave dizidi, oku vo: 2 “I wau wuwu kavovele o Yave: ‘Telama vana yanzala kia nzo a Yave, vova kwa Ayuda awonso ana bekwiza sambilanga omu nzo a Yave. Ubavovesa mambu mawonso ikanikini; kukondesa ´ diambu ko. 3 Nanga bewa, beviluka konso muntu muna nzil’andi ambi, ozevo omono yavutuka manima1 muna mbi ina nkanini kubatwasila muna kuma kia mavangu mau mambi. c 4 Ubavovesa vo: “I wau wuwu kavovele o Yave, ‘Avo ke nukungwila ko nualanda nsiku1 una yasia vovo nuina, 5 nuawila mambu ma ntaudi zame angunza, ana itumanga

26

25:38 1 Yovo “mwan’a nkosi a mika miayingi muna nsingu.” 26:3 1 Yovo “ikuyibanza.” 26:4 1 Yovo “luludiku.”

1070 KAPU 25 a Os 5:14 

KAPU 26 b 2Nti 23:34 2Tu 36:4 Yer 25:1 Yer 35:1 Yer 36:1

c Yes 55:7 Yer 18:7, 8 Yer 36:3 Yez 18:27

 Ndambu ya 2 a 2Nti 17:13, 14 Yer 7:12-14 Yer 25:3

b Nk 78:60

c Yer 24:9

d Yer 26:2

e Yer 36:10

f Yer 18:19, 20

g Yer 38:4

h Yer 1:17

i Yer 7:3 Yer 36:3 Yez 18:32 Yon 3:9

kwa yeno ntangwa ke ntangwa,1 kansi oyeno ke nubawididi ko, a 6 ozevo ikitula nzo yayi nze Silo, b e mbanza yayi se sibu kwa zula yawonso ya nza.’”’” c 7 Anganga y’angunza yo nkangu wawonso bawidi Yeremiya wau kevovanga mambu mama muna nzo a Yave. d 8 Yeremiya vava kamana vova mawonso kankanikina o Yave vo kavovesa nkangu wawonso, anganga y’angunza yo nkangu wawonso bambakidi, oku vo: “Fwa kikilu ofwa. 9 Ekuma osakulwidi muna nkumbu a Yave, oku vo: ‘E nzo yayi ikituka nze Silo, e mbanza ifwaswa yo kondwa wantu’?” O nkangu wawonso uzungidi Yeremiya muna nzo a Yave. 10 Akuluntu a Yuda vava bawidi mambu mama, batombokele tuka kuna nzo a1 ntinu yakuna nzo a Yave, bavuende vana nkotelo a vitu diampa dia nzo a Yave. e 11 Anganga ye angunza bavovele kwa akuluntu yo nkangu wawonso vo: “O muntu ndioyu tumbu kia lufwa kimfwene, f kadi osakwidi e mbi mu kuma kia mbanza yayi nze una nuwidi muna matu meno.” g 12 I bosi, Yeremiya ovovese akuluntu awonso ye nkangu awonso, oku vo: “Yave untumini yasakula mu kuma kia nzo yayi ye mbanza yayi mambu mawonso mana nuwidi. h 13 Owau, nusingika e nzila zeno ye mavangu meno, nulemvokela nding’a Yave wa Nzambi eno, o Yave ovutuka manima1 muna mpasi zina kakanini kunutwasila. i 14 Avo i mono, va moko meno ngina. Numpanga konso dina numwene vo diambote ye diansongi vana meso meno. 15 Kansi nuzaya wo vo, avo numpondele, menga ma munkondwa-kuma nutwa26:5 1 Mvovo wa sina: “ibundumunanga muna mene-mene yo kubatuma.” ˆ 26:10 1 Yovo “lumbu lwa.” 26:13 1 Yovo “okuyibanza.”

1071

YEREMIYA 26:16–27:8

sa muna ntu mieno, muna mbanza yayi ye muna ntu mia nkangu andi, kadi i ludi, Yave untumini kwa yeno yavova mambu mama mawonso muna matu meno.” 16 I bosi, akuluntu ye nkangu wawonso bavovese anganga ye angunza vo: “Muntu ndioyo kafwanukini tumbu kia lufwa ko, kadi mu nkumbu a Yave wa Nzambi eto katuvovesele.” 17 I bosi, mutelamene ankaka muna akuluntu a nsi, bavovese nkutakani a nkangu vo: 18 “Mika a wa musi Morasa wasakula muna lumbu ya Kizekeya b wa Ntinu a Yuda, wavova kwa nkangu awonso a Yuda vo: ‘I wau wuwu kavovele o Yave a vu: “E Zione ivatwa nze mpatu, Yerusaleme ikituka se mazudika ma mazumbu, c O mongo a Nzo1 ukituka nze kundubulu muna mfinda.”’ d 19 “Nga Kizekeya wa Ntinu a Yuda yo nkangu wawonso a Yuda bamvonda? Nga kavumina Yave ko yo vava e dienga dia Yave, kimana Yave kavutuka manima1 muna mpasi zina kavovela vo okubatwasila zo? e I dianu vo, mpasi tuzolele kuyitwasila. 20 “Vakala mpe ye muntu wasakula muna nkumbu a Yave, Ureya wa mwan’a Semaya wa musi Kireyate-yarimi, f ona wasakula e mbi mu kuma kia mbanza yayi ye nsi yayi nze mambu ma Yeremiya. 21 O Yoyakime wa Ntinu g yo makesa mandi mawonso, ye akuluntu awonso vava bawidi mambu mandi, o ntinu obakidi nzengo za kumvonda. h Ureya vava kawidi wo, vana vau obakamene kwa wonga, otinini, wele kuna Engipito. 22 I bosi, Yoyakime wa Ntinu, otumini Elenatane i wa mwan’a Akebo ye wantu ankaka bakedi yandi kuna Engipito. 23 Bavaikisi

m Yer 25:12, 14

26:18 1 Yovo “mongo a tempelo.” 26:19 1 Yovo “kayibanza.”

n Yez 26:7, 8

KAPU 26 a Mik 1:1 b 2Tu 29:1 c Nk 79:1 Yer 9:11

d Mik 3:12 e 2Tu 32:26 f Yos 15:20, 60 Yos 18:11, 14 1Sa 7:2

g 2Nti 23:34 2Tu 36:5

h 2Tu 16:10 i Yer 36:11, 12 

Ndambu ya 2 a Yer 2:30 b 2Nti 22:12, 13 Yer 39:13, 14 Yer 40:5

c 2Nti 22:10 d 1Nti 18:4 

KAPU 27 e Yez 25:12, 13 Ob 1

f Yer 48:1 Yez 25:8, 9

g Yer 49:1, 2 Yez 25:2

h Yes 23:1 Yer 47:4 Yez 26:3

i Yes 23:4 Yez 28:21 Yoe 3:4

j Dan 4:17 k Yer 25:9 Yer 28:14 Yer 43:10 Dan 2:37, 38

l Nk 137:8 Yer 50:14, 27 Dan 5:26, 30

Yer 51:11

Ureya kuna Engipito, bantwese kwa Yoyakime wa Ntinu ona umvondele muna nsosolo, a otubidi e vimbu diandi muna ziami kia mpasi wantu.” 24 Kansi, Akikami b wa mwan’a Safani c oyikamene Yeremiya kimana kalembi yekolwa vana moko ma nkangu yo vondwa. d Muna lubantiku lwa luyalu lwa Yoyakime wa mwan’a Yosiya, wa ntinu a Yuda, e diambu dia Yave dizidi kwa Yeremiya, oku vo: 2 “I wau wuwu kampovese o Yave: ‘Ukivangila tuvambu ye vangu, wasia yo muna nsingu aku. 3 I bosi twika yo kwa ntinu a Edome, e ntinu a Moabe, f ntinu a Aneyamone, g ntinu a Turo h ye ntinu a Sidone i vana moko m’anati a nsangu ana bezidi ku Yerusaleme kwa Sedekiya wa Ntinu a Yuda. 4 Ubatuma bavovesa kwa mfumu zau vo: “‘“I wau wuwu kavovele o Yave a vu, wa Nzambi a Isaele, i wau nufwete vova kwa mfumu zeno: 5 ‘Mono yavanga o ntoto, wantu ye bulu ina vana ntandu a ntoto muna nkum’ame anene ye muna koko kwame kwalambuka; ivana yo kwa konso ona iyangalela.1j 6 Owau, mpene nsi zazi zawonso vana moko ma Nebukandesa wa Ntinu a Babele wa selo kiame; k imvene mpe bulu ya mfuta kimana yansadila. 7 E zula yawonso ikunsadila, isadila mpe mwan’andi ye ntekolo andi yavana ntangw’a nsi andi ifwana, l vava zula yayingi ye ntinu mianene bekumbunduna.’ m 8 “‘“‘Konso zula yovo kintinu ke kitonda sadila Nebukandesa wa Ntinu a Babele ko, ngatu sia nsingu zau kuna nsi a vangu kia ntinu a Babele, e zula kiakina itumba kio muna nsosolo, n muna mvengele ye muna vuku,’1 u kavovele o Yave, ‘yavana ikubafukisila muna koko kwandi.’

27

27:5 1 Mvovo wa sina: “ona mbwene vo wansongi.” 27:8 1 Yovo “mayela.”

YEREMIYA 27:9–28:4 9 “‘“‘I dianu vo, ke nuwila ngunza zeno ko, nganga zeno za ngombo, aloti eno a ndozi, nganga zeno za mpandu, ye ndoki zeno, ana bekunuvovesanga vo: “Ke nusadila ntinu a Babele ko.” 10 Kadi luvunu besakulanga kwa yeno, muna kuma kiaki, nunatwa kwanda ye nsi eno, ikunumwanganesa yo kunufukisa emvimba. 11 “‘“‘Kansi, e zula kina kisia nsingu kuna nsi a vangu kia ntinu a Babele yo kunsadila, i kiau iyambula vo kiasala1 muna nsi au,’ u kavovele o Yave, ‘bevata yo, bezingila mo.’”’” 12 Diau dimosi mpe mpovele kwa Sedekiya a wa Ntinu a Yuda, oku vo: “Nusia nsingu kuna nsi a vangu kia ntinu a Babele, nunsadila ye nkangu andi, nuakwamanana zinga. b 13 Ekuma ofwete fwila yo nkangu aku muna nsosolo, c muna mvengele d ye muna vuku, e wauna kavovele o Yave kwa zula kina ke kisadila ntinu a Babele ko? 14 Ke nuwe mambu m’angunza ko ana bekunuvovesanga vo: ‘Ke nusadila ntinu a Babele ko,’ f kadi luvunu bekunusakulwilanga. g 15 “‘Kadi kibatumini ko,’ u kavovele o Yave, ‘kansi, besakulanga luvunu muna nkumbu ame, muna kuma kiaki, ikunumwanganisa yo kunufukisa, yeno ye angunza ana besakulanga kwa yeno.’” h 16 Kuna kw’anganga ye nkangu awonso mpovele vo: “I wau wuwu kavovele o Yave: ‘Ke nuwila mambu ma ngunza zeno ko ana besakulanga kwa yeno, oku vo: “Ke kolo ko e salanganu ya nzo a Yave ivutulwa tuka kuna Babele!” i Kadi luvunu besakulanga kwa yeno. j 17 Ke nubawila ko. Nusadila ntinu a Babele kimana nuakwamanana zinga. k Ekuma mbanza yayi ifwete kitukila se zumbu? 18 Kansi, avo 27:11 1 Mvovo wa sina: “ikubavundisa.”

1072 KAPU 27 a 2Nti 24:17

b c d e f

g

h

i

j k

1Tu 3:15 Yer 37:1 Yer 38:2, 20 2Nti 25:7 2Nti 25:3 Yer 21:9 Yez 14:21 Yer 28:1, 2 Yer 28:11 Yer 37:19 Yer 14:14 Yer 23:21 Yer 28:15 Yer 29:8, 9 Yez 13:6 Yer 20:6 Yer 29:21 Yez 13:3 2Nti 24:11, 13 2Tu 36:7 Yer 28:1-3 Dan 1:1, 2 Yer 14:13 Yer 27:11 Yer 38:17

 Ndambu ya 2 a 1Nti 7:15

b c

d

e

f

2Nti 25:17 2Tu 4:11, 12 Yer 52:21 1Nti 7:23 1Nti 7:27 2Nti 25:16 2Tu 4:11, 14 2Nti 24:14, 15 2Tu 36:10 Yer 24:1 Dan 1:2, 3 2Nti 25:13, 14 2Tu 36:18 Yer 52:17, 18 Dan 5:3 Eze 1:7 Eze 5:14

 KAPU 28 g 2Nti 24:17 2Tu 36:10

h Yos 11:19 2Sa 21:2

i Yer 27:4, 8 j 2Nti 24:11, 13 Yer 27:16 Dan 1:2

k 2Nti 24:8 2Nti 25:27 Yer 37:1

l 2Nti 23:36 2Nti 24:6 m 2Nti 24:12, 14 Yer 24:1

yau i ngunza ye diambu dia Yave dina yau, yambula badodokela Yave a vu kimana e salanganu ina yasala muna nzo a1 Yave, muna nzo a ntinu a Yuda, ye muna Yerusaleme yalembi natwa kuna Babele. 19 “Kadi i wau wuwu kavovele o Yave a vu mu kuma kia malunzi, a Kalunga,1b makalu c ye salanganu ina yasala muna mbanza yayi, 20 ina Nebukandesa wa Ntinu a Babele kasisa vava kayalula Yekoneya wa mwan’a Yoyakime, wa ntinu a Yuda muna Yerusaleme yo kunata kuna kinkole kuna Babele, kumosi y’akwa tunda a Yuda ye Yerusaleme; d 21 elo, i wau wuwu kavovele o Yave a vu, wa Nzambi a Isaele mu kuma kia salanganu ina yasala muna nzo a Yave, muna nzo a1 ntinu a Yuda ye muna Yerusaleme: 22 ‘“Inatwa kuna Babele, e i kuna ikala yavana ikubasia sungididi,” u kavovele o Yave. “I bosi itwasa yo, yo vutula yo muna fulu kiandi.”’” f Muna mvu wauna, muna lubantiku lwa luyalu lwa Sedekiya g wa Ntinu a Yuda, ´ muna mvu una waya, muna ngonde yatanu, Kananiya wa ngunza wa mwan’a Azu wa musi Ngibone, h umpovese muna nzo a Yave vana vena anganga ye nkangu wawonso, oku vo: 2 “I wau wuwu kavovele o Yave a vu wa Nzambi a Isaele: ‘Tolola itolola e vangu kia ntinu a Babele. i 3 Vava kilunga mvu miole,1 ivutula va fulu kiaki e salanganu yawonso ya nzo a Yave ina Nebukandesa wa Ntinu a Babele kanata kuna Babele.’” j 4 “‘Itwasa Yekoneya k wa mwan’a Yoyakime, l wa ntinu a Yuda va fulu kiaki, ye nkangu awanso a Yuda ana banatwa muna kinkole kuna Babele,’ m

28

ˆ 27:18, 21 1 Yovo “lumbu lwa.” 27:19 1 I sia vo, Kalunga kwa nsongo muna tempelo. 28:3 1 Mvovo wa sina: “mvu mia lumbu.”

1073 u kavovele o Yave, ‘kadi tolola itolola e vangu kia ntinu a Babele.’” 5 I bosi, Yeremiya wa ngunza ovovese Kananiya wa ngunza vana vena anganga ye nkangu wawonso ana batelamene muna nzo a Yave. 6 Yeremiya wa ngunza ovovele vo: “Amen!1 Yambula Yave kavanga wo! Yambula Yave kalunganesa mambu mana osakwidi vo ovutula e salanganu yawonso ya nzo a Yave va fulu kiaki ye nkangu una wanatwa kuna kinkole kuna ´ Babele! 7 Owau, dodokolo, wa diambu diadi ivova muna matu maku ye muna matu ma nkangu wawonso. 8 Tuka kolo, e ngunza zina zavita, mono yo ngeye, basakula mu kuma kia nsi zayingi ye yimfumu yanene, mambu ma vita, mpasi ye vuku.1 9 Avo ngunza osakwidi oma ma luvuvamu ye diambu diandi dilungane, ozevo dizayakana vo ngunza ndioyo Yave kieleka wantuma.” 10 Muna diadi, Kananiya wa ngunza okatwidi e vangu muna nsingu a Yeremiya, otolwele kio. a 11 Kananiya ovovele vana vena nkangu wawonso vo: “I wau wuwu kavovele Yave, ‘I wau wuwu itololwela e vangu kia Nebukandesa wa Ntinu a Babele, ikatula kio muna nsingu za zula yawonso vava kilunga mvu miole.’” b Yeremiya wa ngunza wele kwandi. 12 Vava Kananiya wa ngunza katolwele e vangu kiakala muna nsingu a Yeremiya wa ngunza, e diambu dia Yave dizidi kwa Yeremiya, oku vo: 13 “Wenda, vovesa Kananiya vo: ‘I wau wuwu kavovele o Yave: “Ongeye otolwele vangu kia nti, c kansi ovanga e vangu kia sengwa vana fulu kiandi.” 14 Kadi i wau wuwu kavovele o Yave a vu, wa Nzambi a Isaele: “Vangu kia sengwa isia 28:6 1 Yovo “Yambula diakala wowo!” 28:8 1 Yovo “mayela.”

YEREMIYA 28:5–29:6 KAPU 28 a Yer 27:2

b Yer 28:4

c Yer 27:2 

Ndambu ya 2 a Nsi 28:48 Yer 5:19

b Yer 27:6 Dan 2:37, 38

c Yer 28:1

d Yer 14:14 Yer 23:21 Yer 27:15 Yez 13:3

e Nsi 13:5 Nsi 18:20 Yer 29:32

 KAPU 29 f 2Nti 24:8 Yer 22:24

g Yer 22:26

h 2Nti 24:15, 16 Yer 24:1

i 2Nti 22:8 Yer 26:24 Yer 39:13, 14 Yez 8:11

j 2Nti 24:18

muna nsingu za zula yayi yawonso yasadila Nebukandesa wa Ntinu a Babele, oyau bafwete kunsadila. a Ikumvana nkutu e bulu ya mfuta.”’” b 15 I bosi, Yeremiya wa ngunza ovovese Kananiya c wa ngu´ nza, oku vo: “Dodokolo, wa, e Kananiya! O Yave katumini ko, kansi ngeye ovukumuni nkangu wau wabunda e vuvu muna luvunu. d 16 Ozevo, i wau wuwu kavovele o Yave: ‘Katula ikukatula vana ntoto. O mvu wau fwa ofwa, kadi ovovese nkangu watelamena Yave.’” e 17 Muna kuma kiaki, muna ngonde yansambwadi ya mvu wauna, Kananiya wa ngunza wafwa. O mama i mambu ma nkanda una katwika Yeremiya wa ngunza tuka kuna Yerusaleme kwa akuluntu ana basala vana vena nkangu wanatwa muna kinkole, anganga, angunza ye nkangu wawonso una Nebukandesa kayalula muna Yerusaleme yo kubanata kuna Babele, 2 vava Yekoneya f wa Ntinu yo ntinu ankento wa ngudi a ntinu,1g mbanda-mbanda, akuluntu a Yuda ye Yerusaleme, akwa umbangu ye avangi a lekwa ya sengwa2 bavaika muna Yerusaleme. h 3 Otwikidi nkanda wau vana moko ma Elasa wa mwan’a Safani i yo Ngemareya wa mwan’a Kilekiya ona Sedekiya j wa ntinu a Yuda katuma kuna Babele kwa Nebukandesa wa Ntinu a Babele, oku vo: 4 “I wau wuwu kavovele o Yave a vu, wa Nzambi a Isaele kwa nkangu wawonso una muna kinkole, ana yayambula vo bayalulwa muna Yerusaleme, banatwa kuna kinkole muna Babele, 5 ‘Nutunga nzo yo zingila mo. Nukuna mpatu yo dia mbongo andi. 6 Nubonga akento yo

29

29:2 1 Yovo “ndon’ankento.” 2 Nanga, “atungi a nzo zangolo.”

YEREMIYA 29:7-23 wuta wan’amakala yo wan’amakento; nubongela wan’eno amakala akento yo sompesa wan’eno amakento, kimana yau mpe bawuta wan’amakala ye amakento. Nuwokela kwakuna yo lembi keva. 7 Nuvava luvuvamu lwa mbanza ina nuanatwa yo samba kwa Yave muna wete diandi, kadi muna luvuvamu lwandi nukadila yo luvuvamu. a 8 Kadi i wau wuwu kavovele o Yave a vu, wa Nzambi a Isaele: “Ke nuyambula ko vo ngunza zeno ye nganga za ngombo ana bena vovo nuina banuvuna, b ke nukwikila ko mu ndozi zina belotanga. 9 Kadi ‘luvunu besakulanga muna nkumbu ame, kibatumini ko,’ c u kavovele o Yave.”’” 10 “Kadi i wau wuwu kavovele o Yave: ‘Vava nulungisa 70 lwa mvu muna Babele, vutula ivutula e sungididi kiame kwa yeno, d ilungisa nsilu ame muna kunuvutula va fulu kiaki.’ e 11 “‘Kadi nzeye ngindu zame mu kuma kieno,’ u kavovele o Yave, ‘ngindu za luvuvamu ke ngindu zambi ko, f nzolele kunuvana e vuvu g ye zingu kiasikila kuna sentu. 12 Oyeno nukumbokela, nukwiza kwa mono yo ´ kunsambila, omono ikunuwa.’ h 13 “‘Nukumpava yo kunsolola, i kadi nukumpava ye nsi a ntima wawonso. j 14 Iyambula vo nuansolola,’ k u kavovele o Yave. ‘Ikutakesa awonso banatwa muna kinkole yo kunukutakesa muna zula yawonso ye fulu ina yanumwanganesa,’ l u kavovele o Yave. ‘Ikunuvutula muna fulu kina nuanatinua muna kinkole.’ m 15 “Kansi yeno nuvovele vo: ‘Yave osengomwen’e ngunza mu kuma kieto kuna Babele.’ 16 “Ozevo, i wau wuwu kavovele Yave kwa ntinu ona vuende vana kunda kia kimfumu kia Davidi n ye kwa nkangu wawonso uzingilanga mu mbanza yayi ye

1074 KAPU 29 a 1Ti 2:1, 2 b Yer 14:14 Yer 27:14

c Yer 23:21 Yer 28:15

d 2Tu 36:20, 21 Eze 1:1-3 Dan 9:2 Zak 1:12

e Nsi 30:3 Eze 2:1 Yer 24:6

f Sef 3:15 g Yer 31:17 h Dan 9:3 i Lev 26:40 j Nsi 4:29 Nsi 30:1-4 1Nti 8:47, 48 Yer 24:7

k Yes 55:6 l Yes 49:25 Yer 30:3 Yez 39:28

m Nk 126:1 Os 6:11 Am 9:14 Sef 3:20

n Yer 28:1 

Ndambu ya 2 a Yer 24:10 b Yer 24:2, 8 c Lev 26:33 d Nsi 28:25 Yer 34:17

e 1Nti 9:8 2Tu 29:8 Yer 25:9 Man 2:15

f Yer 24:9 g Yer 7:13 h Yer 6:19 i Yer 14:14 Yer 29:8 Man 2:14

j Yer 23:14 k Yer 7:9, 10 Yer 27:15

kwa ampangi zeno ana ke bayenda mu kinkole ko, 17 ‘I wau wuwu kavovele o Yave a vu: “Ikunutwikila nsosolo, mvengele ye vuku,1a ikunukitula nze bundu yawola ya nsanda, eyi ke ilendi diwa ko kadi yambi kikilu.”’ b 18 “‘Ikubalakama muna nsosolo, c muna mvengele ye muna vuku, ikubakitula se kuma kia wonga muna yintinu yawonso ya nza d ye sibu ye lekwa kia sivika, lekwa kia sikila mumpiozi e yo luvezo vana vena zula yawonso ina yabamwanganesena, f ´ 19 kadi ke bawa mambu mame ko mana yabatwikila muna selo yame angunza,’ u kavovele o Yave, ‘mono yabatumanga ntangwa ke ntangwa.’1g ´ “‘Kansi yeno ke nuawa ko,’ h u kavovele o Yave. ´ 20 “Ozevo, nuwa diambu dia Yave, yeno nkangu awonso wanatwa muna kinkole, una yakatula muna Yerusaleme yo fila wo muna Babele. 21 I wau wuwu kavovele o Yave a vu wa Nzambi a Isaele mu kuma kia Akabi wa mwan’a Kolaya yo Sedekiya wa mwan’a Maseya, ana bekunusakulwilanga luvunu muna nkumbu ame: i ‘Ikubayekola vana moko ma Nebukandesa1 wa ntinu a Babele, yandi okubavonda vana meso meno. 22 Dina dikubabwila dikala vovelwa nze sibu mu kuma kia nkangu wawonso wa Yuda una muna kinkole kuna Babele, oku vo: “Yambula Yave kavanga nze Akabi yo Sedekiya, ana ntinu a Babele kayoka vana tiya!” 23 kadi bavanga mambu ´ mansoni muna Isaele, j muna ta zumba ye akento a mfinangani zau yo vova luvunu muna nkumbu ame, luna kiabakanikina ko. k 29:17 1 Yovo “mayela.” 29:19 1 Mvovo wa sina: “yabundumukanga muna mene-mene yo kubatuma.” 29:21 1 Mvovo wa sina: “Nebukadrezare,” mpila yankaka yasonekena yo.

1075 “‘“Omono nzeye wo, i mbangi a mambu mama,” u kavovele o Yave.’” a 24 “Kuna kwa Semaya b wa musi Nekelame vova vo: 25 ‘I wau wuwu kavovele o Yave a vu wa Nzambi a Isaele, oku vo: “Wau vo otwikidi nkanda muna nkumbu aku kwa nkangu wawonso wa Yerusaleme, kwa Sefaniya c wa nganga wa mwan’a Maseya ye kwa nganga zawonso, oku vo: 26 ‘Yave watumbika kinganga vana fulu kia Yoyada wa nganga kimana wakala se nkengi muna nzo a Yave, muna yingila konso lau okuyisonga se ngunza wansia muna nsuku1 ye muna taka;2d 27 ozevo, ekuma olembi tumbila Yeremiya wa musi Anatote, e ona uyikitwidi se ngunza kwa yeno? f 28 Kadi watutwikila nkutu nsangu kuna Babe´ le, oku vo: “Kolo kianda nukala koko! Nutunga nzo yo zingila mo. Nukuna mpatu yo dia mbongo andi g—”’”’” 29 Vava Sefaniya h wa nganga katanga nkanda wau muna matu ma Yeremiya wa ngunza, 30 diambu dia Yave dizidi kwa Yeremiya, oku vo: 31 “Twika nsangu kwa nkangu una muna kinkole vo: ‘I wau wuwu kavovele o Yave mu kuma kia Semaya wa musi Nekelame: “Wau vo Semaya osakwidi kwa yeno kana una vo kintumini ko yo kunufila mu bunda e vuvu muna luvunu, i 32 i wau wuwu kavovele o Yave, ‘Isia sungididi kiame kwa Semaya wa musi Nekelame yo wan’andi. Ke muntu ko muna kanda diandi ovuluka vana vena nkangu wau, yandi ke mona lekwa yambote ko ivangila o nkangu wau,’ u kavovele o Yave, ‘kadi ovukumwini nkangu watelamena Yave.’”’” 29:26 1 Yovo “ku.” 2 Yovo: “ku ye sengwa kia nsingu.”

KAPU 29 a Yer 16:17 Yer 23:24

b Yer 29:31, 32

c 2Nti 25:18, 21 Yer 21:1, 2 Yer 37:3 Yer 52:24, 27

d Yer 20:2

e Yer 1:1

f Yer 43:2

g Yer 29:5

h 2Nti 25:18, 21

i Yer 14:14 Yer 28:15, 16 Yez 13:8, 9

 Ndambu ya 2  KAPU 30 a Nsi 30:3 Yez 39:25

b Eze 2:1 Yer 29:14 Yer 32:44 Yez 20:42 Am 9:14

c Yer 4:31 Mik 4:9

d Yoe 2:11 Sef 1:14

e Yez 34:23 Yez 37:24 Os 3:5

f Yes 41:13

g Yes 49:25 Yer 3:18

30

YEREMIYA 29:24–30:10

E diambu dia Yave diayiza kwa Yeremiya, oku vo: 2 “I wau wuwu kavovele Yave wa Nzambi a Isaele: ‘Mambu mawonso mana ivovese, soneka mo mu nkanda. 3 Kadi “e lumbu ifinamene,” u kavovele o Yave, “ina ikutakesa o nkangu una muna kinkole, nkangu a Isaele ye wa Yuda,” a u kavovele o Yave, “ikubatwasa mu nsi ina yavana kwa mase mau, bevua yo diaka.”’” b 4 Emiami i mvovo kavovesa o Yave kwa Isaele ye Yuda. 5 I wau wuwu kavovele o Yave: “Tuwidi nding’a zakamu; Vena ye wonga, ke luvuvamu ko. 6 Nuyuvula, kana vo mwan’ayakala olenda wuta. Owau, ekuma wan’amakala awonso ankuma besimbilanga e vumu yau Nze nkento owutanga? c Ekuma ndose zau zisebokele? ˆ 7 Tatu! Kadi e lumbu kiakina kiansisi.1d Kavena lumbu kilenda tezaneswa ye lumbu kiakina ko, Ntangw’a mpasi kwa Yakobo. Kansi omono ikumvuluza.” 8 “Muna lumbu kiakina,” u kavovele o Yave a vu, “Itolola e vangu kiaku yo katula kio muna nsingu aku, itabula tuvambu1 twaku, anzenza ke bekubunduna diaka ko. 9 Nkangu ame usadila Yave wa Nzambi au yo Davidi wa ntinu, ona isengomona mu kuma kiau.” e 10 “Vo i ngeye, e Yakobo wa selo kiame kumoni wonga ko,’ u kavovele o Yave, “E Isaele, kuvumiswa ko, f ´ Kadi ikuvuluza tuka kwanda Ye mbongo aku, tuka kuna nsi ya kinkole. g Yakobo ovutuka, okala muna luvuvamu, 30:7 1 Mvovo wa sina: “kianene.” 30:8 1 Mvovo wa sina: “kangwa yaku.”

YEREMIYA 30:11-24 11

12

13

14

15

16

17

Ke vekala muntu ko okubamwesa wonga.” a “Kadi ngina yaku,” u kavovele o Yave, “muna kuvuluza. b Kansi ifukisa emvimba e zula yawonso muna yamwanganesa; c Vo i ngeye, kikufukisa ko. Ikutumbila1 muna tezo, Kikuyambula wowo ko lembi kutumba. d Kadi i wau wuwu kavovele o Yave: “E mput’aku ke iwukwa ko. e E ndwadi zaku ke zisasuka ko. Kavena muntu ko ovovela mfundu aku, Kavena nlongo ko mia mput’aku. Kavena luwuku ko kwa ngeye. Awonso bazolanga bavilakene. f Ke bekuvavanga diaka ko. Kadi ikosomwene nze una ukosomwenenuanga e mbeni g Ye tumbu kiampwena, Kadi e ngielele aku yanene, masumu maku mengi. h Ekuma okazilanga mu kuma kia mput’aku? E mpasi zaku ke zifokoka ko! Kadi e ngielele aku yingi mu kuma kia masumu maku mayingi i Mpangidi wo kwa ngeye. Kansi, awonso bekuminanga yau mpe beminua, j Mbeni zaku zawonso bekwenda mpe muna kinkole. k Awana bekusanzanga, yau mpe besanzwa, Iyekola awonso bekusanzanga muna sanzu. l “Kansi, vutula ivutula o vimpi waku yo wuka e mputa zaku,” m u kavovele o Yave,

30:11 1 Yovo “Ikusingika.”

1076 KAPU 30 a Yer 33:16 Yez 34:25 Os 2:18 Mik 4:4

b Yer 50:29

18

Yer 51:24

c Lev 26:44 Nek 9:31 Man 3:22 Am 9:8

d Luv 34:6, 7 Yer 46:27, 28

e 2Tu 36:15, 16 Yes 6:10 Yer 8:21, 22

19

f Man 1:2, 19 g Man 2:5 h Yer 5:6 i 2Tu 36:14 j Yes 41:11 Yer 25:12

20

k Yer 51:29, 56 Mik 5:9

l Zak 2:8, 9 m Nk 102:13 Yer 33:6, 7



21

Ndambu ya 2 a Man 2:15 b Nk 85:1 Yer 24:6 Yer 29:10

c Mik 4:8 d Eze 3:12 Nek 8:17 Yes 35:10

22

e Nsi 30:5 Yes 27:6 Zak 10:8

23

f Yes 60:22 Mik 4:7

g Yes 1:26 h Yes 49:26 Yer 50:18

i Os 2:23 j Yer 31:1 Yez 11:20 Yez 36:28

k Yer 25:32 l Yer 4:28 m Yer 23:20

24

“Kana una vo bayikila vo nkento ona wabembolwa: ‘Zione, ona wantu balembi vavanganga.’” a I wau wuwu kavovele o Yave: “Ikutika ana bena muna kinkole bavuilu kwa saba ya Yakobo, b Ifwila saba yandi e nkenda. E mbanza itungululwa vana mongo andi, c ´ E nzo yanda itelameswa vana fulu kiandi. Bevutula matondo yo yengoloka ye kiese d Ikubawokesa, ke bekala akete ko; e Isinga kubakitula ayingi,1 Ke bekala diaka andwelo ko. f Wan’andi bekala una bakadila muna ntama, E nkutakani au isikila vana ndose ame. g Isinga tumba mbeni zau zawonso. h O mfumu au okala se mosi muna yau, Vana kati kwandi i vevaikila o nyadi andi. Ikunsietola, oyandi okumfinama.” “Avo ke wau ko, nani olenda kala yo unkabu wa1 kumfinama?” u kavovele o Yave. “Oyeno nukala nkangu ame, i mono ikala Nzambi eno.” j E kimbongela kia Yave muna nsita zawonso kivaikila, k Tembwa kiangolo kiwandama vana ntu mia yimpumbulu. E nsita za makasi ma Yave ke ziviluka ko Yavana kevanga yo lungisa makani ma ntim’andi. l Muna lumbu yambaninu nubakula e diambu diadi. m

30:19 1 Nanga, “kubazitisa.” 30:21 1 Mvovo wa sina: “nani olenda vana ntim’andi se nsimbi muna.”

1077

31

“Muna ntangwa yayina,” u kavovele o Yave, “Ikala se Nzambi kwa makanda mawonso ma Isaele, oyau bekala se nkangu ame.” a 2 I wau wuwu kavovele o Yave: “O nkangu uvukidi muna nsosolo, bavuidi e dienga muna makanga Vava Isaele kayendanga kuna fulu kiandi kia vundu.” 3 Yave omonekene kwa mono ´ tuka kuna kwanda oku vo: “Omono izolele nzola ya mvu ya mvu. Kiaki i kuma ituntidi kwa mono muna walakazi wame.1b 4 Ikutungulula diaka, ongeye otungululwa. c E ndumb’a mwenze a Isaele, obonga diaka yingomangoma yaku Okwenda kini ye kiese kiawonso.1d 5 Okuna diaka e mpatu za vinyu muna miongo mia Samaria; e Avati a nsengo bekuna yo dia mbongo au. f 6 Kadi vekwiza e lumbu kina ayingidi muna miongo mia Eferaime bekaza, oku vo: ‘Nutelama, twatomboka kuna Zione, kuna kwa Yave wa Nzambi eto.’” g 7 Kadi i wau wuwu kavovele o Yave: “Nuyimbila ye kiese kuna kwa Yakobo. Nuyengoloka ye kiese kadi yeno nusundidi e zula. h Nusamuna dio; nukembela yo vova vo: ‘E Yave vuluza nkangu aku, ana basala muna Isaele.’ i 8 Ikubatwasa diaka tuka kuna nsi ya node. j 31:3 1 Yovo “nkwamanene kusongela o walakazi.” 31:4 1 Yovo “Okatuka muna makinu ma awana besevanga.”

YEREMIYA 31:1-14 KAPU 31 a Lev 26:12 Yer 30:22 Yer 31:33

b Nsi 7:8 c Yer 33:7 Am 9:11

d Yer 30:18, 19 e Am 9:14 Mik 4:4

9

f Nsi 30:9 Yes 65:21, 22

g Yes 2:3 Yer 50:4, 5

h Nsi 32:43 Yes 44:23

i Yes 1:9 Yer 23:3 Yoe 2:32

j Yes 43:6 Yer 3:12

10

 Ndambu ya 2 a Nsi 30:4 Yez 20:34 Yez 34:12

b Yes 35:6 Yes 42:16

c Eze 2:1, 64

11

d Yer 50:4 e Yes 35:7 Yes 49:10

12

f Tuk 48:14 Luv 4:22

g Yes 11:11 Yes 42:10

h Yes 40:11 Yez 34:11-13 Mik 2:12

i Yes 44:23 Yes 48:20

j Yes 49:25

13

k Eze 3:13 Nk 126:1 Yes 51:11

l Yoe 3:18 m Yes 65:10 n Yes 58:11 o Yes 35:10 p Zak 8:4

14

Ikubakutakesa tuka muna nsuka za nza. a Vana kati kwau vekala ye mpofo ye mbevo za malu, b Akento ayimita ye awana se bewuta, yau awonso kumosi. Se nkutakani anene, bevutuka ovava. c Bekwiza ye dilu. d Ikubafila vava bekundodokela. Ikubafidila muna nkoko mia maza, e Muna nzila yalelama ina ke ikubatesesa sakuba ko. Kadi mono i Se kuna kwa Isaele, Eferaime i mwan’ame antete.” f ´ Nuwa diambu dia Yave, e zula Nusamuna dio ´ muna sanga ina kwanda: g “Ndiona wamwanganesa Isaele okubakutakesa. Okubatanina nze una mvungudi ketaninanga kambi diandi. h Kadi Yave ovuluza Yakobo i Okumvuluza vana moko ma ndiona unsundidi e ngolo. j Oyau bekwiza ye kiese vana mbat’a Zione k Beyangalela o wete wa1 Yave, Mbwaza ye vinyu yampa l yo mazi, Yo wan’a mameme ye ngombe. m Bekala nze mpatu yatoma yitilwa maza, n Ke beyoya diaka ko.” o “Muna ntangwa yayina, e mienze bekina ye kiese, Kumosi ye matoko ye ambuta. p Ikitula dilu kiau se kiese. q Ikubafiaulwisa yo kubavana e kiese vana fulu kia ntantu. r Iyukutisa anganga yo madia1 mayingi,

q Eze 3:12 r Yes 51:3 Yes 65:19

31:12 1 Yovo “lekwa yambote ituka kwa.” 31:14 1 Mvovo wa sina: “mazi.”

YEREMIYA 31:15-30 15

16

17

18

19

20

Nkangu ame uyukuta yo wete wame,” a u kavovele o Yave. “I wau wuwu kavovele o Yave: ‘Ndinga iwakananga muna Rama, b yayana ye dilu kiayingi: Rakele odilanga wan’andi, c Kazolele fiaulwiswa ko mu kuma kia wan’andi, Kadi ke bena diaka ko.’” d I wau wuwu kavovele o Yave: “‘Yambula dila, kunguna mansanga muna meso maku, Kadi vena yo nsendo muna salu kiaku,’ u kavovele o Yave. ‘Bevutuka tuka kuna nsi ya mbeni.’ e ‘Vena ye vuvu mu kuma kia zingu kiaku kuna ntwala,’ f u kavovele o Yave. ‘O wan’aku bevutuka kuna zunga kiau.’” g “Ngwidi dilu kia Eferaime, ‘Ongeye undongele, omono ndongokele, Nze mwan’a ngombe walembi longwa. Umputulwisa, omono ivutuka vana vau, Kadi ngeye i Yave wa Nzambi ame. Vava yavutuka manima, yakibanza; h Vava yabakula, yakiwanda muna sina dia kulu mu kuma kia ntantu. Yamona e nsoni yo vezwa, i Kadi yanatanga lusembo lwa kileke kiame.’” “Nga Eferaime ke mwan’a mfunu ko kwa mono e? Nga ke mwan’anzolwa ko e? j Kadi vava itoma kumvovelanga e mbi, itoma kunsungamenanga. I dianu ngiangamene ntima1 muna yandi. k

31:20 1 Mvovo wa sina: “vumu kiame kibulukutakanga.”

1078 KAPU 31 a Nsi 30:9 Yes 63:7

b Yos 18:21, 25 Yer 40:1

c Man 1:16 d Mat 2:16-18 e Eze 1:5 Yer 23:3 Yez 11:17 Os 1:11

f Yer 29:11 g Yer 46:27 h Nsi 30:1-3 i Eze 9:6 j Yer 31:9 Os 14:4

k Os 11:8 

Ndambu ya 2 a Nsi 32:36 Mik 7:18

b Yes 62:10 c Yes 35:8 d Yes 1:26 e Zak 8:3 f Yer 33:12 Yez 36:10, 11

g Nk 107:9 h Nsi 30:9 Yez 36:9 Os 2:23

i Yer 44:27 Yer 45:4

j Nk 102:16 Nk 147:2 Yer 24:6

k Yez 18:2-4

Ikumfwila kikilu e nkenda,” a u kavovele o Yave. 21 “Telamesa dimbu muna nzila, Sia mo sinsu. b Sia sungididi muna nzila, muna nzila ina ofwete kwendela. c Vutuka, e mwenze a Isaele, vutuka muna mbanza zaku. 22 Yamu nkia kolo okatikisa, e mwan’ankento wakondwa kwikizi? Kadi Yave ovangidi lekwa kiampa ova ntoto: Nkento mosi ovava yakala ye fululu kiawonso.” 23 I wau wuwu kavovele o Yave a vu, wa Nzambi Isaele: “Bevova diaka e mvovo miami muna nsi a Yuda ye muna mbanza zandi vava ivutulwisa abakami au: ‘Yambula Yave kasambula, e nzo ya unsongi, d e mongo avauka.’ e 24 Mwamuna, e Yuda ye mbanza zandi, awonso bezingila kumosi, avati a nsengo ye awana befilanga makambi. f 25 Kadi iyukutisa ona oyoyele yo dikila konso ona obwidi mfun’a nzala.” g 26 Muna kuma kiaki, nsikamene, ntemwene meso, tulu twambote kikilu yaleka. 27 “Nutala! E lumbu ifinamene,” u kavovele o Yave, “ina iwokesa awana bena muna nzo a Isaele ye awana bena muna nzo a Yuda. Wokesa iwokesa mpe twelezi yau.” h 28 “Nze una yabatadila kimana yavuza, yawula, yafwasa, yakosomona, yamwesa e mpasi, i i una ikubatadila kimana yatunga, yakuna,” j u kavovele o Yave. 29 “Muna lumbu yayina ke bevova diaka ko vo: ‘O mase i badidi uva zina e ngani, kansi meno ma wana i mena ngani.’1k 30 Kansi konso muntu ofwila muna sumu diandi. Ndiona odia bundu ya 31:29 1 Mvovo wa sina: “kansi o meno ma wana i mawolele.”

1079 uva za ngani, yandi omona ngani muna nua.” 31 “Nutala! Muna lumbu ikwiza” u kavovele o Yave, “ikanga kangu diampa ye nzo a Isaele ye nzo a Yuda. a 32 Ke dikala ko nze kangu dina yakanga yo mase mau muna lumbu kina yabasimba muna moko yo kubavaikisa muna nsi a Engipito, b ‘kangu diame dina bakulula c kana una vo mfumu au kikilu yakala,’1 u kavovele o Yave.” 33 “Kadi ediadi i kangu ikanga ye nzo a Isaele vava kivioka e lumbu yayina,” u kavovele o Yave. “Isia nsiku ame muna nsi au a mbundu d yo soneka wo muna ntima miau. e Omono ikala Nzambi au, oyau bekala nkangu ame.” f 34 “Ke vena muntu ko olonga diaka nkwandi yovo mpangi andi, oku vo: ‘Zaya Yave!’ g Kadi yau awonso bekunzaya, tuka muna nleke yamuna mbuta,” h u kavovele o Yave. “Kadi iloloka vilwa wau, o masumu mau kiyindula mo diaka ko.” i 35 I wau wuwu kavovele o Yave, Ndiona ovaikisanga e ntangwa muna temesa o mwini, E nsiku mia ngonde ye ntetembwa muna temesa o fuku, Ndiona otungianisanga kalunga yo nikuna mavuku mandi, Ndiona una ye nkumbu vo Yave a vu: j 36 “‘Avo e nsiku miami miadi funga,’ u kavovele o Yave, ‘Ozevo, e mbongo a Isaele ke yadi kala diaka zula ko vana ndose ame yakwele mvu.’” k 37 I wau wuwu kavovele o Yave: “‘Avo e zulu kuna ntandu dilenda tezwa, e nkubilwa za ntoto kuna nsi zilenda fimpakana, ozevo ibembola mbongo ya31:32 1 Nanga, “yakala se nkaz’au.”

YEREMIYA 31:31–32:6 KAPU 31 a Mat 26:27, 28 Luk 22:20 1Ko 11:25 Ayi 8:8-12

b Luv 19:5 c Yez 16:59 d Yez 11:19 e Ayi 10:16 f Yer 24:7 Yer 30:22

g Yes 54:13 Yoa 17:3

h Yes 11:9 Kab 2:14

i Yer 33:8 Yer 50:20 Mat 26:27, 28 Ayi 8:10-12 Ayi 9:15 Ayi 10:17

j Yes 51:15 k Yes 54:10 Yer 33:20, 21

 Ndambu ya 2 a Yer 30:11 b Nek 12:27 Yes 44:28 Yer 30:18

c Nek 3:1 Zak 14:10

d 2Tu 26:9 e Zak 1:16 f 2Sa 15:23 2Nti 23:6 Yoa 18:1

g Nek 3:28 h Yoe 3:17 

KAPU 32 i Yer 25:1 j Nek 3:25 Yer 33:1 Yer 38:28

k Yer 37:18, 21 l Yer 34:2, 3 Yer 37:8, 17

m 2Nti 25:6, 7 Yer 38:17, 18 Yer 39:5 Yez 12:13

n Yer 21:4 Yez 17:15

wonso ya Isaele mu kuma kia mawonso mana bavangidi,’ u kavovele o Yave.” a 38 “Nutala! E lumbu mu lwaka se ina,” u kavovele o Yave, “vava Yave ketungilwa e mba´ nza b tuka kuna Nzo Yanda ya Kananele c yakuna Vitu dia Konko. d 39 E nsing’a tezela e ulambulwa yakuna mongo a Ngarebe, uzietomoka yakuna Ngowa. 40 O ndimba wawonso wa mavimbu ye wa ntoto ampolo ye mpatu yakuna Ndimb’a Kiderone, f elo, yakuna konko kia Vitu dia Mvalu g yakuna este, ikituka se lekwa yavauka kuna kwa Yave. h E mbanza ke ivuzwa diaka ko ngatu bangulwa.” Muna mvu wa kumi wa luyalu lwa Sedekiya wa Ntinu a Yuda, i sia vo, muna mvu wa 18 wa luyalu lwa Nebukandesa,1i e diambu dia Yave diayiza kwa Yeremiya. 2 Muna ntangwa yayina, o makesa ma ntinu a Babele mazunga Yerusaleme, o Yeremiya wa ngunza wakangama vana Yanzala kia Nyingidi j muna nzo a1 ntinu a Yuda. 3 Kadi Sedekiya wa Ntinu a Yuda wankanga k yo kumvovesa vo: “Ekuma osakulwilanga mambu mama? Ovovele vo, ‘I wau wuwu kavovele o Yave: “Iyekola e mbanza yayi vana moko ma ntinu a Babele, okutumuna yo, l 4 Sedekiya wa ntinu a Yuda ke vuka ko vana moko ma Akaladi, yekolwa keyekolwa vana moko ma ntinu a Babele, omokena yandi mantalani, o meso mau metalana.”’ m 5 ˆ ‘Onata Sedekiya kuna Babele, kuna kekala yavana ivutuka kunsia e sungididi’ u kavovele o Yave. ‘Kana una vo nukwamanene nuana ye Akaladi, ke nusikila ko.’” n 6 Yeremiya ovovele vo: “E diambu dia Yave dizidi kwa mono,

32

32:1 1 Mvovo wa sina: “Nebukadrezare,” mpila yankaka yasonekena yo. 32:2 ˆ 1 Yovo “lumbu lwa.”

YEREMIYA 32:7-25 oku vo, 7 ‘Kanamele wa mwan’a Salumi wa mpangi a se1 diaku okwiza kwa ngeye, okuvovesa vo: “Sumba kwaku mpatu ame ina kuna Anatote, a kadi ngeye ntete una ye nswa wa sumbulula yo.”’” b 8 Nze una kavova Yave, o Kanamele wa mwan’a mpangi a se diame, wizidi, okotele muna Yanzala kia Nyingidi, umpovese vo: “Dodokolo sumba mpatu ame ina kuna Anatote kuna nsi a Benyamini, kadi ngeye una ye nswa watambula yo se vua yo sumbulula yo. Sumba yo kwaku.” Ozevo mbakwidi wo vo ediadi i diambu dia Yave. 9 I dianu vo, nsumbidi mpatu ina kuna Anatote kwa Kanamele wa mwan’a mpangi a se diame. Ntezele nzimbu c zandi, sekele nsambwadi1 ye sekele kumi za palata. 10 I bosi, nsoneke zo muna nkanda, d nkangidi wo, mbokelese ambangi, e ntezele nzimbu vana balanza. 11 Mbongele nkanda wa nsumbilu una wakangama mun’owu wa nsiku ye nkanikinu, kumosi yo nkanda una waziuka, 12 ntambikidi nkanda wa nsumbilu kwa Baruki f wa mwan’a Neraya, g wa mwan’a Makeseya vana meso ma Kanamele wa mwan’a mpangi a se diame, mbangi ana basoneka e nkumbu zau muna nkanda ye Ayuda awonso ana bavuanda vana Yanzala kia Nyingidi. h 13 Nkanikini Baruki vana bena, oku vo: 14 “I wau wuwu kavovele o Yave a vu, wa Nzambi a Isaele: ‘Bonga nkanda miami, nkanda wa nsumbilu, owu wakangama y’owu waziuka, sia ˆ mio muna mvungu a tuma, ki´ mana miazingila mu kolo kianda.’ 15 Kadi i wau wuwu kavovele o Yave a vu, wa Nzambi a Isaele, ‘E 32:7 1 I sia vo, se dia nleke yovo se diambuta. 32:9 1 E sekele mosi, grama 11, 4. Tala Nku. B14.

1080 KAPU 32 a Yos 21:8, 18 Yer 1:1

b Lev 25:23, 24 c Tuk 23:16 d Yer 32:44 e Ru 4:9 f Yer 36:4 Yer 36:26

g Yer 51:59 h Yer 33:1 

Ndambu ya 2 a Am 9:14 Zak 3:10

b Yes 40:26 Lus 4:11

c Luv 34:6, 7 Nta 14:18

d Yes 28:29 e Ngn 15:3 Ayi 4:13

f Kim 12:14 Yer 17:10 Rom 2:6

g Luv 7:3, 5 Luv 9:15, 16 Nsi 4:34 2Sa 7:23 Yes 63:12

h Luv 6:1, 6 Luv 15:16 Nsi 26:8

i Tuk 13:14, 15 Tuk 26:3

j Luv 3:8 k Nsi 28:15 Yos 23:16

l Nsi 28:52 2Nti 25:1 Yer 33:4 Yez 4:1, 2

m Lev 26:31, 33 n Yer 14:12 Yer 15:2

nzo ye yana ye mpatu za vinyu zisumbwa diaka mu nsi yayi.’” a 16 Vava mpene nkanda wa nsumbilu kwa Baruki wa mwan’a Neraya, nsambidi kwa Yave, oku vo: 17 “E Mfumu Yave! Ngeye wavanga zulu ye ntoto muna nkum’aku anene b ye koko kwaku kwalambuka. Kavena diambu ko dina vo diampasi kwa ngeye, 18 ona osonganga walakazi kwa mafunda ma wantu, kansi ovutulanga o bi wa mase kwa wana. c Ngeye i Nzambi aludi, Wanene ye Mpungu-ngolo, ndiona una ye nkumbu vo Yave a vu. 19 Makani maku manene,1 mavangu maku ma nkuma; d o meso maku metalanga nzila zawonso za wantu e yo senda konso muntu mun’owu wa nzila zandi ye mun’owu wa mavangu mandi. f 20 Wavanga sinsu ye masivi muna nsi ya Engipito, oma mazayakene yamu unu, wakivangila nkumbu muna Isaele yo vana vena wantu g nze una dimonekene o unu kiaki. 21 Wavaikisa nkangu aku Isaele muna nsi ya Engipito muna sinsu, masivi, muna koko kwaku kwankuma ye koko kwaku kwalambuka ye mavangu mansisi. h 22 “Kuna kwalanda wabavana nsi eyi wadila ndofi kwa mase mau, i nsi ifwafumukanga kimvumina yo wiki. j 23 Oyau bakota mu nsi yo vua yo, kansi ke balemvokela nding’aku ko, ngatu kangalela muna nsiku aku. Mawonso wabakanikina ke bavanga mo ko, i kuma ubatwasidi e mpasi zazi zawonso. k 24 Tala, o wantu bezidi bumba kundubulu kia nuanina kimana bakutumuna e mbanza, l muna kuma kia nsosolo, m nzala ye vuku,1n e mbanza bwa kikilu ibwa vana moko ma Akaladi ana benuanisanga yo; mawonso mana wavova, mavangamene nze una omwene. 25 E Mfumu Yave, ngeye umpo32:19 1 Mvovo wa sina: “Wanene muna ndongesela.” 32:24 1 Yovo “mayela.”

1081 vese vo: ‘Sumba e mpatu muna nzimbu yo bokela ambangi,’ kana una vo mbanza iyekolwa kikilu vana moko ma Akaladi.” 26 I bosi, e diambu dia Yave dizidi kwa Yeremiya, oku vo: 27 “Omono i Yave wa Nzambi a wantu awonso.1 Nga vena ye diambu dina vo diampasi kwa mono? 28 Ozevo, i wau wuwu kavovele o Yave, ‘Ngiekwele mbanza yayi kwa Akaladi ye vana moko ma Nebukandesa1 wa Ntinu a Babele, yandi okutumuna yo. a 29 Akaladi ana benuanisanga e mbanza yayi bekota, beyoka yo b kumosi ye nludi mia nzo zina wantu bekelelanga yimenga kwa Bale yo yitila tukau twa ndua kwa nzambi zankaka muna kunkendeleka.’ c 30 “‘Kadi o nkangu a Isaele yo nkangu a Yuda mambu mambi kaka bevanganga ova meso mame tuka muna kileke kiau; d o nkangu a Isaele utatamene kunkendeleka muna salu ya moko mau,’ u kavovele o Yave. 31 ‘Kadi e mbanza yayi tuka yatungilwa yamu unu kiaki, ibundumunanga nganzi ye nsita za makasi mame, e muna kuma kiaki ifwete katulwa ova ndose ame, f 32 muna kuma kia mambi mawonso bevanganga nkangu a Isaele yo nkangu a Yuda muna kunkendeleka—oyau, atinu au, g mfumu zau, h nganga zau, i ngunza zau, esi Yuda yo nkangu a Yerusaleme. 33 Bakwamanana kumfila nima, ke ndose zau ko; j kana una vo yavava kubalonga ntangwa ke ntangwa,1 ke ba´ sidi wa ko, ngatu tambulwila e longi. k 34 Basia teke yau yangemi muna nzo iyikilwanga nkumbu ame kimana basafula yo. l 35 Vana ntandu, batungidi Bale 32:27 1 Mvovo wa sina: “nitu zawonso.” 32:28 1 Mvovo wa sina: “Nebukadrezare,” mpila yankaka yasonekena yo. 32:33 1 Mvovo wa sina: “yabundumukanga muna mene-mene yo kubalonga.”

YEREMIYA 32:26-44 KAPU 32 a 2Nti 25:4 Yer 20:5

b 2Nti 25:9, 10 2Tu 36:17, 19 Man 4:11

c Yer 7:18 Yer 19:13 Yer 44:25

d Nsi 9:7 2Nti 17:9

e 1Nti 11:7 2Nti 21:1, 4

f 2Nti 23:27 2Nti 24:3, 4

g 1Nti 11:9, 10 2Nti 23:26 1Tu 10:13

h Yez 22:6 i Mik 3:5, 11 j 2Tu 29:6 Yer 2:27

k Yer 25:3 Yer 35:15

l 2Nti 21:1, 4 Yer 23:11 Yez 8:5, 6

 Ndambu ya 2 a Yos 15:8, 12 b 2Tu 28:1, 3 2Tu 33:1, 6 Yer 7:31

c Lev 18:21 Nsi 18:10, 12

d Nsi 30:3 Yer 29:14 Yez 37:21

e Yer 23:3, 6 Yer 33:16 Yez 34:25

f Yer 31:33 Mik 4:5

g Yez 11:19 h Nsi 5:29 i Yes 55:3 Yes 61:8

j Yez 39:29 k Yez 36:26 l Yes 65:19 Sef 3:17

m Yes 58:11 Yer 24:6 Am 9:15

n Yer 31:28 Zak 8:14, 15

o Yez 37:14

mabata vana Ndimb’a Mwan’a Inomi a kimana bayoka vana tiya wan’au amakala ye amakento kwa Moleke. b Diambu dina kiabakanikina ko, c ke disidi kala nkutu muna ntim’ame ko,1 diakubalomba vo bavanga diambu diadi diangemi yo sumukisa Yuda. 36 “Ozevo, i wau wuwu kavovele o Yave wa Nzambi a Isaele muna kuma kia mbanza yayi ina nuvovelanga vo yekolwa iyekolwa vana moko ma ntinu a Babele, muna nsosolo, muna mvengele ye vuku, 37 ‘Ikutika yau awonso muna nsi zina yabamwanganisina muna nganzi ye nsita za makasi mame, d ikubavutula va fulu kiaki yo kubayambula bazingila muna luvuvamu. e 38 Bekala se nkangu ame, omono ikala se Nzambi au. f 39 Ikubavana ntima mosi g ye nzila imosi kimana bamvumina yakwale mvu, muna wete diau ye muna wete dia wan’au ana bekubalandila. h 40 Ikanga yau e kangu dia mvu ke mvu, i kiyambula kubavanga o wete ko, j isia vumi wame muna ntima miau kimana balembi kungiambula. k 41 Iyangalala muna kuma kiau yo kubavanga o wete, l ikubasikidisa kikilu mwamu nsi yayi, m muna ntim’ame wawonso yo moyo1 ame wawonso.’” 42 “Kadi i wau wuwu kavovele o Yave: ‘Nze una yatwasila mpasi zazi zayingi kwa nkangu wau, i una ikubatwasila o wete1 wawonso una yabasila nsilu. n 43 Besumba diaka e mpatu muna nsi yayi, o kana una vo nuvovanga vo: “E mbanza yayi yasala e nkatu, yakondwa wantu ngatu bulu, yayekolwa vana moko m’Akaladi.”’ 44 “‘Mpatu zisumbwa muna nzimbu, e nkanda mia nsumbilu misonekwa yo siwa e dimbu, 32:35 1 Yovo “ke diakala muna ngindu zame ko.” 32:41 1 Tala Nsas’a Mvovo. 32:42 1 Yovo “lekwa yambote.”

YEREMIYA 33:1-18 mbangi zibokelwa muna nsi ya Benyamini a ye muna mbela-mbela za Yerusaleme, muna mbanza za Yuda, b muna mbanza za zunga ya miongo, muna mbanza za ndimba c ye muna mbanza za sude, kadi itwasa diaka abakami a nkangu au,’ d u kavovele o Yave.” E diambu dia Yave diayiza kwa Yeremiya e ngiza yazole, ekolo kakala wakangama vana Yanzala kia Nyingidi, e oku vo: 2 “I wau wuwu kavovele o Yave wa Mvangi a ntoto, Yave wavanga wo yo toma wo sikidisa; Yave i nkumbu andi, 3 ‘Umbokela, ikutambulwila yo kuzayisa mambu manene, mampimpita mana kuzeye ko.’” f 4 “Kadi i wau wuwu kavovele o Yave wa Nzambi a Isaele muna kuma kia nzo za mbanza yayi ye nzo za ntinu mia Yuda zina zabangulwa kimana zakakidila kundubulu ye nsololo, g 5 muna diambu dia awana bezidi nuanisa Akaladi, bazadisi e fulu kiaki ye mavimbu m’awana yavondela muna makasi ye nsita zame, ana bena vo o bi wau wamfila yaswekela mbanza yayi e ndose ame: 6 ‘Vutulwisa ivutulwisa mo vimpi ye nsasuka, h ikubawuka yo kubavana ulolo wa luvuvamu yo lutaninu.1i 7 Ivutulwisa nkangu ame una wabakama, Yuda ye Isaele, j ikubakumika nze una yavanga kuna lubantiku. k 8 Ikubavelelesa muna bi wau wawonso una bansumukina, l iloloka masumu mau mawonso ye makuzuka mau bansumukina. m 9 E mbanza yayi ikala kwa mono se nkumbu a kiese, ya nkembo yo vienga vana ndose a zula yawonso ya nza ana bewa mawete mawonso mana ibavangidi. n E zula imona wonga yo zakama o mu kuma kia mawete mawonso ye luvuvamu ivana mwamu mbanza yayi.’” p 10 “I wau wuwu kavovele o

33

33:6 1 Yovo “ludi.”

1082 KAPU 32 a Yer 32:10, 25 b Yer 31:23 c Yer 17:26 Yer 33:13

d Nk 126:1 

KAPU 33 e Nek 3:25 Yer 32:2 Yer 37:21 Yer 38:28

f Yes 48:6 g Nsi 28:52 Yer 32:24

h Yes 30:26 Yer 30:17

i Yes 54:13 j Nsi 30:3 Yer 30:3

k Yer 24:6 l Yes 40:2 Zak 13:1

m Nk 85:2 Yes 43:25 Yer 31:34 Mik 7:18

n Yes 62:3, 7 o Mik 7:17 p Nek 6:15, 16 

Ndambu ya 2 a Yer 31:12 b Zak 9:17 c 2Tu 5:13 Eze 3:11 Nk 106:1 Yes 12:4 Mik 7:18

d Lev 7:12 Nk 107:22

e Yes 65:10 Yer 32:43

f g h i

Yer 17:26 Yer 32:44 Yer 29:10 Yes 53:2 Zak 6:12 Lus 22:16

j Yes 11:1, 4 Yer 23:5 Ayi 1:9

k l m n

Yes 45:17 Yez 28:26 Yer 23:6 2Sa 7:16, 17 1Nti 2:4 Nk 89:20, 29 Yes 9:7 Luk 1:32, 33

Yave: ‘Muna fulu kiaki kina nuyikila vo kia mfuta, kiakondwa wantu ye bulu, muna mbanza za Yuda ye muna nzila za Yerusaleme zina zasala e nkatu, zakondwa wantu yovo nkangu ngatu twelezi, muwakana diaka 11 e ndinga za kiese yo luyangalalu, a nding’a toko diansompi ye nding’a ndumb’ansompi, ndinga z’awana bevova vo: “Nuvana matondo kwa Yave a vu, kadi Yave wambote; b o walakazi wandi wakwele mvu!”’ c “‘Betwasa tukau twa matondo muna nzo a Yave, d kadi ivutulwisa abakami a nsi, nze kuna lubantiku,’ u kavovele o Yave.” 12 “I wau wuwu kavovele o Yave a vu: ‘Muna fulu kiaki kia mfuta, kiakondwa wantu ye bulu ye mbanza zandi zawonso, mukala diaka yo madilu muna avungudi bevundisila makambi mau.’ e 13 “‘Muna mbanza za zunga ya miongo, muna mbanza za ndimba, muna mbanza za sude, muna nsi ya Benyamini, muna zunga ya Yerusaleme, f muna mbanza za Yuda, g avungudi betanga diaka mameme ekolo meviokela kuna nsi a moko mau,’ u kavovele o Yave.” 14 “‘Tala! E lumbu ikwiza,’ u kavovele o Yave, ‘ina ilungisa nsilu ambote una yasia mu kuma kia nzo a Isaele ye nzo a Yuda. h 15 Muna lumbu yayina ye ntangwa yayina, imenesena Davidi tayi kia unsongi,1i yandi otatidila unsongi ye ziku muna nsi. j 16 Muna lumbu yayina Yuda ivuluzwa, k Yerusaleme mu luvuvamu ikala. l I wau wuwu keyikilwa: Yave i Unsongi Weto.’” m 17 “Kadi i wau wuwu kavovele o Yave: ‘Muna luvila lwa Davidi ke mukondwa muntu ko ovuanda vana kunda kia kimfumu kia nzo a Isaele, n 18 yovo anganga Anelevi bakondwa muntu vana ndose ame ona oyoka yime33:15 1 Yovo “mvingidi ansongi.”

1083 nga, yoka tukau twa mbwaza yo kela yimenga.’” 19 E diambu dia Yave dizidi diaka kwa Yeremiya, oku vo: 20 “I wau wuwu kavovele o Yave, ‘Avo nukulula kangu diame dia mwini ye kangu diame dia fuku, muna kakidila mwini ye fuku walembi lwaka muna ntangw’andi, a 21 ozevo e kangu diame yo Davidi wa selo kiame dikutuluka, b i dianu vo ke kala yo mwana ko oyala se ntinu vana kunda kia kimfumu kiandi, c ye kangu diame mpe dia nganga za Anelevi, bena vo selo yame. d 22 Wauna e vu ya zulu ke ilendi tangilwa ko ye senge dia kalunga ke dilendi tezelwa ko, i una iwokesela wan’a1 Davidi wa selo kiame ye Anelevi ana bekunsadilanga.’” 23 E diambu dia Yave dizidi diaka kwa Yeremiya, oku vo: 24 “Nga kuwidi ko dina divovanga nkangu wau, ‘Yave obembola makanda mau mole mana kasola’? Ke bezitisanga nkangu ame ko, ke bekubabadikilanga diaka ko se zula. 25 “I wau wuwu kavovele o Yave: ‘Wauna yasikidisila e kangu diame dia mwini ye fuku, e nsiku1 mia zulu ye ntoto, f 26 kilendi bembola mbongo a Yakobo ko ye Davidi wa selo kiame, muna lembi sola ayadi muna mbongo andi kimana bayala mbongo ya Abarayama, Isaki yo Yakobo. Kadi ivutulwisa diaka abakami au g yo kubafwila e nkenda.’” h E diambu dia Yave diayiza kwa Yeremiya ekolo Nebukandesa1 wa Ntinu a Babele ye makesa mandi mawonso ye yimfumu yawonso ya nza ina kayalanga ye nkangu miawo-

34

33:22 1 Mvovo wa sina: “mbongo a.” ˆ 33:25 1 Yovo “mına.” 34:1 1 Mvovo wa sina: “Nebukadrezare,” mpila yankaka yasonekena yo.

YEREMIYA 33:19–34:11 KAPU 33 a Tuk 1:16 Yes 54:10 Yer 31:35-37

b 2Sa 7:16, 17 2Sa 23:5 Nk 89:34, 35 Nk 132:11 Yes 55:3

c Yes 9:6 Luk 1:32, 33

d Nsi 21:5 e Tuk 1:16 f Nk 104:19 Yer 31:35, 36

g Eze 2:1, 70 h Yes 14:1 Yer 31:20

 Ndambu ya 2  KAPU 34 a 2Nti 25:1 Yer 32:2 Yer 39:1 Yer 52:4

b 2Tu 36:11 Yer 37:1

c Yer 21:10 Yer 32:28, 29 Yer 39:8

d Yer 37:17 Yer 39:5

e 2Nti 25:6, 7 Yez 12:13

f Yez 17:16 g Yer 4:5 h Mik 1:13 i Yos 15:20, 35 j Luv 21:2

nso banuanisanga Yerusaleme ye mbanza zandi zawonso, oku vo: a 2 “I wau wuwu kavovele o Yave wa Nzambi a Isaele: ‘Wenda mokena yo Sedekiya wa Ntinu b a Yuda, umvovesa vo: “I wau wuwu kavovele o Yave, ‘Yekola iyekola mbanza yayi vana moko ma ntinu a Babele, kayoka yo muna tiya. c 3 Kuvuluzwa ko vana moko mandi, kadi bakama obakama yo tambikwa kwa yandi. d Omonana ye ntinu a Babele, omokena yaku mantalani; i bosi onatwa kuna ´ Babele.’ e 4 Kansi, wa diambu dia Yave, e Sedekiya wa Ntinu a Yuda, ‘I wau wuwu kavovele o Yave muna kuma kiaku: “Kufwila muna nsosolo ko. 5 Muna luvuvamu ofwila, f bekuyokela ndumbu a luziku, nze una bavanga kwa mase maku, atinu ana bavita. Bekudila, oku vo, ‘Ekwe mfumu!’ kadi mono mpovele diambu diadi,’ u kavovele o Yave.”’”’” 6 I bosi, Yeremiya wa ngunza ovovese mambu mama mawonso kwa Sedekiya wa Ntinu a Yuda muna Yerusaleme, 7 vava makesa ma ntinu a Babele banuanisanga Yerusaleme ye mbanza zawonso za Yuda zina zasala, g i sia vo, Lakisi h ye Azeka; i kadi zazi i mbanza zangolo kaka zasala muna Yuda. 8 E diambu dia Yave diayiza kwa Yeremiya vava Sedekiya wa Ntinu kamana kanga e kangu ye nkangu wawonso muna Yerusaleme kimana bavevola ntaudi zau, j 9 i sia vo, yau awonso bavevola ntaudi zau za Ayibere, akala ye akento kimana valembi kala muntu okwamanana bunduna Nyuda wa mpangi andi. 10 Idianu vo akuluntu awonso ye nkangu wawonso ulemvokele. Bakotele muna kangu dia sia vo, awonso bavevola ntaudi zau z’akala ye akento, ke bafwete kala diaka ntaudi ko. Oyau balemvokele yo kubavevola. 11 Kansi, kuna kwalanda batwasa diaka ntaudi

YEREMIYA 34:12–35:6 z’akala ye z’akento ana bavevola, babakitwidi diaka se abundu. 12 Muna kuma kiaki, Yeremiya otambwidi diambu dia Yave dina ditukidi kwa Yave, oku vo: 13 “I wau wuwu kavovele o Yave wa Nzambi a Isaele, ‘Yakanga e kangu yo mase meno a muna lumbu yabavaikisa muna Engipito, muna nsi ya ubundu,1b oku vo: 14 “Kuna mfoko a mvu nsambwadi, konso muntu vovo nuina kafwete vevola mpangi andi wa Nyibere ona katekelwa yo kunsadila mu mvu sambanu; kafwete kumvevola.” c Kansi, o mase meno ke bawa ko ngatu kuntamba matu. 15 Ke kolo ko nuasobele e ngindu, nuavangidi diambu diansongi vana meso mame wau nuabakidi nzengo zavevola mfinangani zeno, lwakangidi e kangu vana ndose ame muna nzo ina iyikilwanga e nkumbu ame. 16 Kansi nuvilukidi diaka yo safula nkumbu ame d muna vutukila ntaudi z’akala ye z’akento ana nuavevola mun’owu wa luzolo lwau yo kubabunduna diaka.’ 17 “Ozevo, i wau wuwu kavovele o Yave: ‘Ke nundemvokele ko wau nubokelese nkoki a luvevoko, konso muntu kwa mpangi andi yo nkwandi. e Owau nsikidisi luvevoko mu kuma kieno,’ u kavovele o Yave, ‘nufwila muna nsosolo, muna vuku,1 muna mvengele, f ikunukitula se kuma kia wonga muna yintinu yawonso ya nza. g 18 Ediadi i diambu dibwila ana bakulwidi e kangu diame muna lembi lungisa mambu ma kangu dina bakanga vana ndose ame vava babukuna mwan’a ngombe mu tini yole yo viokela vana kati kwa tini yau yole ya mwan’a ngombe, h 19 i sia vo, akuluntu a Yuda, akuluntu a Yeˆ rusaleme, mbanda-mbanda za lumbu, anganga ye nkangu wawo34:13 1 Mvovo wa sina: “nzo ya ubundu.” 34:17 1 Yovo “mayela.”

1084 KAPU 34 a Luv 24:7

b Luv 13:3

c Luv 21:2 Lev 25:10 Lev 25:39-42 Nsi 15:12

d Lev 19:12

e Luv 21:2 Lev 25:10

f 2Nti 25:3 Yer 21:7

g Yer 15:2, 4 Yer 29:18

h Tuk 15:10, 17 

Ndambu ya 2 a Nsi 28:26 Nk 79:2 Yer 16:4

b 2Nti 25:6, 7 Man 4:20

c Yer 37:5

d 2Nti 25:9, 10 Yer 32:29 Yer 39:8

e Lev 26:33 Yer 44:2

 KAPU 35 f 2Nti 23:34 2Tu 36:5 Dan 1:1

g 2Nti 10:15 1Tu 2:55

h 2Nti 10:15

nso wa nsi ana baviokela vana kati kwa tini yau yole ya mwan’a ngombe: 20 Ikubayekola vana moko ma mbeni zau ye vana moko m’awana bevavanga katula mioyo miau, mavimbu mau mekituka se madia ma nuni za zulu ye bulu ya ntoto. a 21 Iyekola Sedekiya wa Ntinu a Yuda ye akuluntu andi vana moko ma mbeni zau ye vana moko m’awana bevavanga mioyo miau ye vana moko ma makesa ma ntinu a Babele, b ana se beyambula kunuzunga.’ c 22 “‘Ivana nkanikinu,’ u kavovele o Yave, ‘ikubavutulwisa mu mbanza yayi, benuanisa yo kutumuna yo, beyoka yo muna tiya; d ikitula mbanza za Yuda se mfuta, zakondwa wantu.’” e Muna lumbu ya Yoyakime f wa mwan’a Yosiya wa ntinu a Yuda, e diambu dia Yave diayiza kwa Yeremiya, oku vo: 2 “Wenda kuna nzo ya Anerekabe, g mokena yau yo kubatwasa muna nzo a Yave, muna suku dimosi dia dila;1 i bosi ubavana vinyu banua.” 3 Muna kuma kiaki, mbongele Yazaneya wa mwan’a Yeremiya wa mwan’a Kabasiniya ye mpangi zandi yo wan’andi awonso ye nzo yawonso ya Anerekabe, 4 ibatwese muna nzo a Yave. Ibanete muna suku dia dila dia wan’a Kanane wa mwan’a Yingedaleya wa muntu a Nzambi aludi. E suku diadi diakala vana ndambu a suku dia dila dia akuluntu, edi diakala vana ntandu a suku dia Maseya wa mwan’a Salumi wa nlangididi a mwelo. 5 I bosi nsidi makopo ye mbungwa zazala ye vinyu vana vena wan’a nzo ya Anerekabe, oku vo: “Lunua vinyu.” 6 Kansi oyau bavovele vo: “Ke tunua vinyu ko, kadi Yonadabe h wa mwan’a Rekabe wa nkulu eto watuvana nsiku wau:

35

35:2 1 Yovo “masuku.”

1085 ‘Oyeno yo wan’eno ke nufwete nua vinyu ko. 7 Ke nufwete tunga nzo ko, yovo kuna mbongo ngatu vua mpatu za vinyu. Nuzingilanga kaka muna saba, kimana nuazinga lumbu yayingi muna nsi ina nukala nze anzenza.’ 8 Muna kuma kiaki, twakwamanana lemvokela nding’a Yonadabe wa mwan’a Rekabe wa se dieto yo vanga mawonso katukanikina, oyeto, akazi eto, wan’eto amakala y’amakento ke tunuanga vinyu ko. 9 Ke tutunganga nzo ko muna zingila, ke tuna ye mpatu za vinyu ko yovo mavia ngatu mbongo. 10 Twakinu zingila muna saba yo lemvokela mawonso katukanikina Yonadabe wa se dieto. 11 Kansi, vava Nebukandesa1 wa ntinu a Babele kayiza nuanisa e nsi, a twavova vo, ‘Twenda, twakota muna Yerusaleme kimana twalembi vondwa kwa makesa ma Akaladi ye Asuria,’ owau tuzingilanga mwamu Yerusaleme.” 12 E diambu dia Yave dizidi kwa Yeremiya, oku vo: 13 “I wau wuwu kavovele o Yave a vu wa Nzambi a Isaele, ‘Wenda vovesa Ayuda y’esi Yerusaleme vo: “Nga ke nulukiswanga ko ntangwa ke ntangwa vo nualemvokela mvovo miame?” b u kavovele o Yave. 14 “Yonadabe wa mwan’a Rekabe wakanikina wan’andi balembi nua vinyu, oyau belemvokelanga nkanikinu andi muna lembi nua vinyu yamu unu kiaki, balemvokela nkanikinu wa se diau. c Kansi, omono yanuvovesanga ntangwa ke ntangwa,1 oyeno ke nuandemvokela ko. d 15 Yanutwikilanga ntaudi zame zawonso, angunza, yabatumanga ntangwa ke ntangwa,1e oku vo, ‘Dodokolo, nuviluka konso muntu muna nzil’andi yambi, f nu35:11 1 Mvovo wa sina: “Nebukadrezare,” mpila yankaka yasonekena yo. 35:14, 15 1 Mvovo wa sina: “yabundumukanga muna mene-mene yo vova.”

YEREMIYA 35:7–36:4 KAPU 35 a 2Tu 36:5, 6 Dan 1:1

b Yer 32:33

c Yer 35:8

d 2Tu 36:15, 16 Nek 9:26, 30 Yer 25:3

e Yer 7:24, 25

f Yes 1:16 Yer 25:5 Yez 18:30 Os 14:1

 Ndambu ya 2 a Yer 7:5-7

b Yer 35:8

c Nsi 28:15 Nsi 29:26, 27 Yos 23:15, 16 2Nti 23:27

d Yes 65:12 Yes 66:4 Yer 7:13, 14

 KAPU 36 e 2Nti 23:36 Yer 25:1

f Yer 4:16 Yer 32:30

g Yer 1:5 Yer 25:9

h Yer 1:1, 2 Yer 25:3

i Yes 55:7 Yez 33:11 Mik 7:18

j Yer 32:12 Yer 45:2-5

vanga edi diansongi! Ke nulandi nzambi zankaka ko yo sadila zo. Ozevo, nukwamanana zingila mwamu nsi yayi yavana kwa yeno yo mase meno.’ a Kansi, ke nuangwila ko ngatu kuntamba matu. 16 O wan’a Yonadabe wa mwan’a Rekabe balunda nkanikinu una bavewa kwa se diau, b kansi o nkangu wau ke bangwila ko.”’” 17 “Ozevo, i wawu wuwu kavovele o Yave wa Nzambi a vu, wa Nzambi a Isaele: ‘Itwasa muna Yuda ye kwa nkangu wawonso wa Yerusaleme e mpasi zawonso zina yabalukisila, c kadi yabavovesa, kansi ke bangwila ko, yakwamanana kubabokela, kansi ke batambulwila ko.’” d 18 Yeremiya ovovese Anerekabe vo: “I wau wuwu kavovele o Yave a vu, wa Nzambi a Isaele, ‘Wau vo nulemvokelanga nkanikinu wa Yonadabe wa se dieno yo kwamanana lunda nkanikinu miandi miawonso yo vanga mawonso kanukanikina, 19 i wau wuwu kavovele o Yave a vu, wa Nzambi a Isaele: “Ke vekondwa muntu ko muna wan’a Yonadabe wa mwan’a Rekabe ona otelama va ndose ame yo kunsadila.”’” ´ Muna mvu wa nya wa luyalu lwa Yoyakime e wa mwan’a Yosiya, wa ntinu a Yuda, e diambu dia Yave dizidi kwa Yeremiya, oku vo: 2 “Bonga nkanda wasoneka mo mambu mawonso mana yavovesa mu kuma kia Isaele ye Yuda f ye zula yawonso, g tuka muna lumbu kiantete kina yavovesa muna lumbu ya Yosiya yamu unu kiaki. h 3 Nanga esi ´ nzo a Yuda vava bewa mpasi zawonso zina nkanini kubatwasila, beyambula e nzila zau zambi, kimana omono yaloloka bi wau ye masumu mau.” i 4 I bosi, Yeremiya obokele Baruki j wa mwan’a Neraya, umvovese mambu mawonso mana kamvovesa Yave, Baruki osonekene

36

YEREMIYA 36:5-21 mo muna nkanda. a 5 Yeremiya okanikini Baruki vo: “Yakangama ngina, kilenda kota muna nzo a Yave ko. 6 Muna kuma kiaki, ngeye ofwete mo kota watanga mambu ma Yave muna nding’angolo mana izayisi wasoneka muna nkanda. Tanga mo muna matu ma nkangu muna nzo a Yave muna lumbu kia mfionkonona;1 ozevo, tangila mo Ayuda awonso ana bekwizanga tuka muna mavata mau. 7 Nanga e ndodokela zau zilwaka kuna kwa Yave, beviluka konso muntu muna nzil’andi yambi, kadi Yave kuna nsita ye makasi mayingi kavovesele nkangu wau.” 8 Muna diadi, Baruki wa mwan’a Neraya, ovangidi mawonso kankanikini Yeremiya wa ngunza; otangidi nkanda wakala mambu ma Yave muna nding’angolo muna nzo a Yave. b 9 Muna mvu watanu wa luyalu lwa Yoyakime c wa mwan’a Yosiya wa ntinu a Yuda, muna ngonde yavua, nkangu wawonso muna Yerusaleme ye nkangu wawonso una wayiza muna Yerusaleme watuka muna mbanza za Yuda, babokele nkoki a mfionkonona1 vana ndose a Yave. d 10 I bosi, Baruki otangidi mambu ma Yeremiya makala muna nkanda muna nding’a ngolo muna nzo a Yave, muna suku1 dia Ngemareya e wa mwan’a Safani f wa nsoneki, vana yanzala kia ntandu, vana nkotelo a vitu diampa dia nzo a Yave g muna matu ma nkangu wawonso. 11 Vava Mikaya wa mwan’a Ngemareya wa mwan’a Safani kawidi mambu mawonso ma Yave mena muna nkanda, 12 okulumukini kuna nzo a1 ntinu, wele muna suku dia nsoneki. Akulu36:6 1 Yovo “lumbu kia mina nsoki.” 36:9 1 Yovo “mina nsoki.” 36:10 1 Yovo ˆ “seka dia dila.” 36:12 1 Yovo “lumbu lwa.”

1086 KAPU 36 a Yer 45:1

b Yer 7:1, 2

c 2Nti 23:36

d 2Tu 20:2, 3 Est 4:15, 16

e Yer 36:25

f 2Nti 22:8 2Tu 34:20, 21 Yer 26:24 Yer 39:13, 14 Yez 8:11

g Yer 26:10 

Ndambu ya 2 a Yer 36:20

b Yer 36:25

c 2Nti 22:14 Yer 26:22

d Yer 36:26

e Yer 36:14

ntu1 awonso bavuanda mwamuna: Elisama a wa nsoneki, Delaya wa mwan’a Semaya, Elenatane b wa mwan’a Akebo, c Ngemareya wa mwan’a Safani, Sedekiya wa mwan’a Kananiya ye akuluntu awonso. 13 Mikaya ubavovese´ mambu mawonso mana kawa vava Baruki katanga o nkanda muna matu ma nkangu. 14 I bosi, akuluntu awonso batumini Yekudi wa mwan’a Netaneya wa mwan’a Selemeya wa mwan’a Kusi kwa Baruki, oku vo: “Wiza yo nkanda una otangidi muna matu ma nkangu.” Baruki wa mwan’a Neraya, obongele nkanda, wele kuna bena. 15 Bamvovese vo: “Dodokolo, vuanda vava watutangila wo muna nding’angolo.” Ozevo, Baruki ubatangidi wo. 16 Vava bawidi mambu mama mawonso, bamwene kikilu wonga yo talaziana, bavovele kwa Baruki vo: “Tufwete zayisa mambu mama mawonso kwa ntinu.” 17 Bayuvuidi Baruki vo: “Do, utuzayisa, aweyi osonekene mambu mama, Yeremiya osonekese mo?” 18 Baruki ubavutwidi vo: “Yandi untumini yasoneka mambu mama mawonso, omono nsonekene mo ye tinta muna nkanda wau.” 19 Akuluntu bavovese Baruki vo: “Nuenda swekama, ongeye yo Yeremiya, ke nuyambula muntu ko kazaya kuna nukala.” d 20 I bosi, bele kwa ntinu vana yanzala, balundidi nkanda muna suku dia Elisama wa nsoneki, bavovese ntinu mawonso mana bawidi. 21 I dianu vo, ntinu otumini Yekudi e kenda bonga o nkanda, Yekudi obongele wo muna suku dia Elisama wa nsoneki. Oyantikidi wo tanga muna matu ma ntinu ye akuluntu awonso ana batelamene vana vena ntinu. ˆ 36:12 1 Yovo “mbanda-mbanda za lumbu.”

1087 22 Muna ngonde ya vua,1 o ntinu wavuanda muna nzo ya sivu, o tiya vana ziku twalemanga vana ntwal’andi. 23 Vava Yekudi kamanisa tanga kunku tatu ´ yovo ya, o ntinu wazenga yo muna mbele ya nsoneki yo tuba yo vana tiya, yavana nkanda wawonso wavia vana tiya. 24 O ´ ntinu ye ntaudi zandi ana bawa mambu mama mawonso ke bamona wonga ko ngatu tiazuna mvuatu miau. 25 Kana una vo Elenatane, a Delaya b yo Ngemareya c badodokela o ntinu kalembi yoka nkanda, kansi kabawila ko. 26 Vana ntandu, o ntinu otumini Yerakemele wa mwan’a ntinu, Seraya wa mwan’a Azerele yo Selemeya wa mwan’a Abadeli, benda kanga Baruki wa nsoneki yo Yeremiya wa ngunza, kansi Yave ubaswekele. d 27 E diambu dia Yave dizidi diaka kwa Yeremiya vava ntinu kamene yoka nkanda wakala ye mambu ma Yeremiya mana kasoneka Baruki, e oku vo: 28 “Bonga nkanda wankaka, soneka mo mambu mawonso mana makedi muna nkanda wantete, una kayokele Yoyakime wa Ntinu a Yuda. f 29 Ofwete vovesa Yoyakime wa ntinu a Yuda vo: ‘I wau wuwu kavovele o Yave: “Oyokele nkanda wau yo vova vo, ‘Ekuma osonekene mo vo: “O ntinu a Babele okwiza kikilu kafwasa nsi yayi, ke musala wantu ko ngatu bulu”?’ g 30 I dianu vo, i wau wuwu kavovele o Yave kwa Yoyakime wa Ntinu a Yuda: ‘Muna mbongo andi ke mukala diaka muntu ko ovuanda vana kunda kia kimfumu kia Davidi, h e vimbu diandi disenzekwa vana mbangazi a mwini yamuna kiozi kia fuku. i 31 Tumba ikuntumba ye mbongo andi muna diambu dia bi wau. Twasa itwasa kwa yau, 36:22 1 Ndambu yansuka ya ngonde a Novemba ye ndambu yantete ya ngonde a Desemba. Tala Nku. B15.

YEREMIYA 36:22–37:8 KAPU 36 a 2Nti 24:8 b Yer 36:12 c Yer 36:10 d Yer 1:19 e Yer 36:2 f Yer 36:23 g Yer 25:8, 9 h 2Nti 24:6, 8 2Nti 24:15 2Tu 36:9, 10 Yer 22:24, 30

i Yer 22:18, 19 

Ndambu ya 2 a Nsi 28:15 Yer 19:15

b 2Tu 36:15, 16 c Yer 36:2, 4 d Yer 36:23 

KAPU 37 e 2Nti 24:17-19 1Tu 3:15

f 2Nti 24:12 Yer 22:24

g 2Tu 36:10-12 h Yer 38:1, 4 i 2Nti 25:18, 21 Yer 21:1, 2 Yer 29:25

j Yer 37:15 k Yez 17:15 l Yer 34:21 m Yer 17:5 Man 4:17 Yez 17:17

kwa esi Yerusaleme ye kwa Ayuda e mpasi zawonso zina yakana muna yau, a wau balembi kungwila.’”’” b 32 Ozevo, Yeremiya obongele nkanda wankaka, ovene wo kwa Baruki wa nsoneki, wa mwan’a Neraya, c osonekene mo mambu mawonso mana kamvovese Yeremiya mana mateka kala muna nkanda una Yoyakime wa Ntinu a Yuda kayoka vana tiya. d Mukudikilu mambu mayingi mankaka mafwanana ye mana mantete. O Sedekiya e wa Ntinu, wa mwan’a Yosiya oyantikidi yala vana fulu kia Konaya1f wa mwan’a Yoyakime, kadi Nebukandesa2 wa Ntinu a Babele untumbikidi se ntinu muna nsi a Yuda. g 2 Kansi, oyandi ye ntaudi zandi yo nkangu a nsi ke bawidi mambu ma Yave ko mana kavova muna Yeremiya wa ngunza. 3 O Sedekiya wa Ntinu otumini Yekukale h wa mwan’a Selemeya yo Sefaniya i wa mwan’a Maseya wa nganga kwa Yeremiya wa ngunza, oku vo: “Dodokolo, samba kwa Yave wa Nzambi eto muna wete dieto.” 4 Yeremiya wakala yo luvevoko lwa kiya vana vena nkangu, kadi ke bansia ntete muna pelezo ko. j 5 Muna kolo kiakina, makesa ma Faro bavaika muna Engipito. k Akaladi ana bazungidi Yerusaleme vava bawa nsangu zazi, bayambwidi zunga Yerusaleme. l 6 I bosi, e diambu dia Yave dizidi kwa Yeremiya wa ngunza, oku vo: 7 “I wau wuwu kavovele o Yave wa Nzambi a Isaele: ‘I wau wuwu nuvova kwa ntinu a Yuda, ona unutumini kwa mono, nuangiuvula e diambu: “O makesa ma Faro mekwizanga muna kunusadisa, vutuka bevutuka kuna nsi au, kuna Engipito. m 8 Akaladi bevutuka

37

37:1 1 Oyikilwanga mpe vo Yoyakine ye Yekoneya. 2 Mvovo wa sina: “Nebukadrezare,” mpila yankaka yasonekena yo.

YEREMIYA 37:9–38:4 nuanisa e mbanza yayi, bebaka yo, beyoka yo muna tiya.” a 9 I wau wuwu kavovele o Yave: “Ke nuyivuni ko muna vova vo, ‘Akaladi kwenda kwau bekwenda, ke bekutunuanisa diaka ko,’ kadi ke bekwenda ko. 10 Kana nkutu nuvondele makesa mawonso ma Akaladi ana bekununuanisanga yo sisa kaka ana balwele, oyau betelama muna saba yau yo yoka mbanza yayi muna tiya.”’” b 11 Vava Akaladi bayambwidi nuanisa Yerusaleme mu kuma kia makesa ma Faro, c 12 Yeremiya ovaikidi muna Yerusaleme kenda kuna nsi a Benyamini d katambula kunku kiandi vana vena nkangu andi. 13 Kansi, vava kalweke vana Vitu dia Benyamini, o mfumu wa ayingidi, nkumbu andi Yireya, wa mwan’a Selemeya wa mwan’a Kananiya, obakidi Yeremiya wa ngunza, oku vo: “Ongeye ozolele tina kimana wenda kuna sambu dia Akaladi!” 14 Kansi, Yeremiya ovovele vo: “Ke dialudi ko! Kikwendanga kwa Akaladi ko.” O Yireya kanwididi ko. Ozevo, okangidi Yeremiya unete kuna kwa akuluntu. 15 Akuluntu bafungidi Yeremiya makasi, e banwende yo kunsia muna pelezo1f muna nzo a Yonatani wa nsoneki, ina bakitula se pelezo. 16 Yeremiya osilu muna suku dimosi dia pelezo ya ˆ nsi a ntoto,1 okedi muna lumbu yayingi. 17 I bosi, Sedekiya wa Ntinu otumini vo bantwasa, o ntinu unyuvuidi kuna kinsweki muna nzo andi.1g Unyuvuidi vo: “Kutambwidi diambu dia Yave ko e?” Yeremiya ovovele vo, “Ntambwidi dio!” okwamanene vova, “Oyekolwa vana moko ma ntinu a Babele!” h 37:15 1 Mvovo wa sina: “yo kunsia muna nzo a tuvambu.” 37:16 1 Mvovo wa sina: “nzo a sima kia maza.” 37:17 ˆ 1 Yovo “lumbu lwandi.”

1088 KAPU 37 a Yer 32:29 Yer 34:22 Yer 39:8

b Yer 21:4 c Yer 34:21 d Yer 1:1 e Yer 26:11 Yer 38:4

f Yer 20:2 Ayi 11:32, 36

g Yer 38:14 h Yer 21:7 Yer 24:8 Yer 34:21 Yez 12:12, 13

 Ndambu ya 2 a Yer 14:13 Yer 23:16, 17 Yer 27:14 Yer 28:1, 2 Man 2:14

b Yer 37:15 c Yer 26:15 Yer 38:8, 9

d Nek 3:25 Yer 32:2 Yer 33:1 Yer 38:13, 28

e 1Nti 17:6 f 2Nti 25:3 Yer 38:9

 KAPU 38 g Yer 37:3 h Yer 21:1, 2 i Yer 27:13 Yer 29:18 Yez 7:15

j Yer 21:8-10 k 2Nti 25:1, 2 2Tu 36:17

l Yer 26:11

18 Yeremiya ovovele diaka kwa Sedekiya wa ntinu vo: “Nkia sumu mpangidi kwa ngeye ye kwa ntaudi zaku ye kwa nkangu wau, nukunsila muna pelezo? 19 Akweyi zina ngunza zeno ana banusakulwidi vo: ‘O ntinu a Babele ke kwiza kununuanisa ko ngatu nuanisa e nsi ´ yayi’? a 20 Owau, dodokolo, wa e mfumu ame wa ntinu. Yambula e ndomb’ame yatondakana kwa ngeye. Kumvutula kuna nzo ya Yonatani b ko wa nsoneki, ˆ kadi se yafwila kuna.” c 21 Ozevo, Sedekiya wa Ntinu okanikini vo Yeremiya kasiwa muna pelezo vana Yanzala kia Ayingidi, d lumbu ke lumbu bamvananga mbolo yavindumuka yatukanga muna nzila y’alambi a mbolo, e yavana mbolo zawonso zamana muna mbanza. f Yeremiya wakwamanana vana Yanzala kia Ayingidi. Sefateya wa mwan’a Matane, Ngedaleya wa mwan’a Paseku, Yukale g wa mwan’a Selemeya ye Paseku h wa mwan’a Malekiya, bawidi mambu mana Yeremiya kavovele kwa nkangu wawonso, oku vo: 2 “I wau wuwu kavovele o Yave: ‘Ndiona osala mwamu mbanza yayi, muna nsosolo, mvengele ye vuku1 kefwila. i Kansi, ndiona okuyitambika2 kwa Akaladi okwamanana zinga yo tanina moyo andi.’ j 3 I wau wuwu kavovele o Yave, ‘E mbanza yayi yekolwa iyekolwa kwa makesa ma ntinu a Babele, yandi okutumuna yo.’” k 4 Akuluntu bavovese o ntinu vo: “Dodokolo, yambula muntu ndioyo kavondwa, l kadi muna mvovo miami oyoyesanga1 makesa mana masidi mu mbanza yayi ye nkangu wawonso. Kadi muntu ndioyo ke vavanga luvuvamu lwa nkangu wau ko, ka-

38

38:2 1 Yovo “mayela.” 2 Mvovo wa sina: “ovaika.” 38:4 1 Mvovo wa sina: “ozezesanga moko ma.”

1089 nsi mpasi kaka.” 5 Sedekiya wa Ntinu ovutwidi vo: “Una kwandi vana moko meno, kadi ntinu kalendi vanga diambu ko muna kunukakidila.” 6 I dianu vo, babongele Yeremiya, bankobole muna sima kia Malekiya wa mwan’a ntinu, kina kiakala vana Yanzala kia Ayingidi. a Bakulumwini Yeremiya muna nsinga. E sima ke kiakala ye maza ko, nteke kaka, Yeremiya oyantikidi dimuka muna nteke. 7 Ebede-meleke b wa Ntiopia, wa nzimba1 muna nzo a2 ntinu, owidi wo vo basidi Yeremiya muna sima. O ntinu wavuanda kakala vana Vitu dia Benyamini, c 8 Ebede-meleke ovaikidi muna nzo a2 ntinu, ovovele kwa ntinu, oku vo: 9 “E mfumu ame wa ntinu, wantu awaya diambu diambi kikilu bavangidi kwa Yeremiˆ ya! Bantubidi muna sima, i muna kefwila ye nzala, kadi mu mbanza ke muna diaka madia ko.” d 10 I bosi, ntinu okanikini Ebede-meleke wa Ntiopia vo: “Nata wantu 30, nuenda tombola Yeremiya wa ngunza muna sima, kalembi fwa.” 11 Ozevo, Ebede-meleke obongele wantu, bakotele muna nzo a ntinu kuna fulu kina kuna nsi a lundilu dia tusalu. e Babongele mataya ye mvuatu miankulu bakulumwini mio kwa Yeremiya muna sima. 12 Ebede-meleke wa Ntiopia ovovese Yeremiya vo: “Do, bonga nlele ye mataya wasia mo kuna nsi za mpakani, i bosi landisa nsinga vana ntandu.” Yeremiya ovangidi wo, 13 batombwele Yeremiya muna nsinga, bamvaikisi muna sima. Yeremiya okedi kaka vana Yanzala kia Ayingidi. f 14 Sedekiya wa Ntinu otumisi Yeremiya wa ngunza kenda vana kakala, vana mwelo wantatu, una ˆ 38:7 1 Yovo “mbanda-mband’a lumbu.” ˆ 38:7, 8, 22 2 Yovo “lumbu lwa.”

YEREMIYA 38:5-22 KAPU 38 a Yer 33:1 Yer 37:21 Yer 38:28

b Yer 39:16

c Yer 37:13

d Yer 52:6

e 2Nti 20:13

f Yer 37:21 

Ndambu ya 2 a Yer 21:9 Yer 27:12

b 2Nti 25:8, 9

c 2Nti 25:6 Yer 39:5

d Yer 39:3

e Man 1:2

muna nzo a Yave. Ntinu ovovese Yeremiya vo: “Diambu nzolele kuyuvula. Kunsweki diambu ko.” 15 Yeremiya ovovele kwa Sedekiya vo: “Avo ivene mvutu, vonda okumponda. Avo ivene luludiku kukungwila ko.” 16 Muna kuma kiaki, Sedekiya wa ntinu odididi Yeremiya e ndofi kuna kinsweki, oku vo: “I nkal’a Yave kaka, ona watuvana moyo, kikuvonda ko ngatu kuyekola vana moko m’awana bazolele katula moyo aku.” 17 Yeremiya ovovese Sedekiya vo: “I wau wuwu kavovele o Yave wa Nzambi a vu, wa Nzambi a Isaele: ‘Avo ukitambikidi1 kwa mbanda-mbanda za ntinu a Babele, ovuluza moyo aku, e mbanza yayi ke iyokwa ko vana tiya. Ongeye ye esi nzo aku nuvuluzwa. a 18 Kansi, avo kukitambikidi1 ko kwa mbanda-mbanda za ntinu a Babele, e mbanza yayi iyekolwa kwa Akaladi, beyoka yo muna tiya, b ongeye kuvuluka ko vana moko mau.’” c 19 O Sedekiya wa Ntinu ovovese Yeremiya vo: “Wonga ngina wau wa Ayuda ana bakitambikidi kwa Akaladi, kadi avo ikitambikidi kwa yau, balenda kunkota nsoki.” 20 Kansi, Yeremiya ovovele vo: “Kuyekolwa kwa yau ko. Dodokolo, lemvokela nding’a Yave muna mana ivovese, okala kiambote yo kwamanana zinga. 21 Kansi, avo kuzolele kuyitambika ko, e diadi i diambu kansongele o Yave: 22 Akento awonso ana basala muna nzo a2 ntinu a Yuda mu natwa bena kuna mbazi kuna kw’akuluntu a ntinu a Babele, d bevovanga vo, ‘Wantu ana wabundanga e vuvu, bavunini yo kusunda. e Badimwini malu maku muna nteke. Owau bafididi nima yo tina.’ 38:17 1 Mvovo wa sina: “ovaikidi.” 38:18 1 Mvovo wa sina: “kuvaikidi.”

YEREMIYA 38:23–39:13 23 Bavaikisi akazi aku awonso yo wan’aku kwa Akaladi. Ongeye kuvuka vana moko mau ko, okangwa kwa ntinu a Babele, a e mbanza yayi iyokwa muna tiya mu kuma kiaku.” b 24 I bosi, Sedekiya ovovese Yeremiya vo: “Kuzayisi mambu mama kwa muntu ko, kimana walembi fwa. 25 Avo akuluntu bawidi vo mbokene yaku yo kuvovesa vo: ‘Dodokolo, utuzayisa dina ovovese kwa ntinu. Kutusweki diambu ko, ke tukuvonda ko. c Adieyi ntinu kavovese?’ 26 ubavutula vo, ‘Kwa ntinu ndombele kimana kalembi kumvutula kuna nzo a Yonatani yafwila kuna.’” d 27 I bosi, akuluntu awonso bele kwa Yeremiya yo kunyuvula. Yeremiya ubavovese mawonso ntinu kankanikina. I dianu vo, ke bamvovese diaka diambu ko, kadi ke mosi ko muna ´ yau wawa e moko kiau. 28 Yeremiya wakala kaka vana Yanzala kia Ayingidi e yamuna lumbu kiakutumunua Yerusaleme; wakala kaka vana, vava Yerusaleme yakutumunua. f Muna mvu wa vua wa luyalu lwa Sedekiya wa Ntinu a Yuda, muna ngonde ya kumi, o Nebukandesa1 wa Ntinu a Babele ye makesa mandi mawonso bezidi muna Yerusaleme, bazungidi yo. g 2 Muna mvu wa 11 wa luyalu lwa Sedekiya, muna ngo´ nde ya nya, muna lumbu kia vua kia ngonde, babangwidi e yaka kia mbanza. h 3 Mbandambanda zawonso za ntinu a Babele bakotele muna mbanza, bavuende vana Vitu Diakati. i Ezazi i nkumbu zau: Nengale-sarese wa Sanga-nebu, Sasekime wa Rabisarese, Nengale-sarese wa Rabi-

39

39:1, 5, 11 1 Mvovo wa sina: “Nebukadrezare,” mpila yankaka yasonekena yo.

1090 KAPU 38 a 2Nti 25:7 b Yer 52:8, 13 c Yer 38:4 d Yer 37:15 e Yer 15:20 Yer Yer Yer Yer

32:2 33:1 37:21 39:13, 14

f 2Nti 25:8, 9 2Tu 36:17

 KAPU 39 g 2Nti 25:1, 2 Yer 52:4, 5 Yez 24:1, 2

h 2Nti 25:3, 4 Yer 52:6, 7 Yez 33:21

i Yer 1:15 

Ndambu ya 2 a Nsi 28:25 b 2Nti 25:4-7 Yer 52:7-11

c Yer 32:4 Yer 38:18

d 2Nti 23:31, 33 e 2Nti 17:24 f Yer 21:7 Yer 34:18-20

g Yez 12:13 h Yes 5:9 Yer 38:18

i 2Nti 25:9-11 2Tu 36:17, 19 Nek 1:3 Yer 52:13-15

j 2Nti 25:20 Yer 40:1 Yer 52:12

k 2Nti 25:12 Yer 52:16

l Yer 40:2, 4

mangi1 ye mbanda-mbanda zankaka za ntinu a Babele. 4 Vava Sedekiya wa ntinu a Yuda ye makesa mawonso babamwene, batinini, a o fuku wauna bavaikidi muna mbanza muna nzila ya mpatu a ntinu, muna vitu dina vana kati kwa yaka yau yole, bele muna nzila ya Araba. b 5 Kansi, makesa ma Akaladi babalakamene, babakidi Sedekiya muna makanga ma Yeriko. c Bankangidi yo kunata kwa Nebukandesa1 wa Ntinu a Babele kuna Rebela d kuna nsi ya Kamaˆ ti, e i kuna kanzengela e tumbu kiandi. 6 O ntinu a Babele ovondese wan’a Sedekiya vana meso mandi kuna Rebela, ntinu a Babele, ovondese mpe azitu awonso a Yuda. f 7 I bosi, ovondele meso ma Sedekiya yo kunkanga muna tuvambu twa nsongo yo kunata kuna Babele. g 8 Akaladi bayokele nzo a1 ntinu ye nzo zawonso za nkangu, h bawudidi yaka ya Yerusaleme. i 9 Nebuzadani j wa mfumu a ayingidi, oyalwidi nkangu una wasiswa muna mbanza, ubanete muna kinkole kuna Babele ye awana bayitambika kwa yandi ye awonso ana bavuka. 10 Kansi, Nebuzadani wa mfumu ayingidi, osisidi nkangu wankaka muna nsi a Yuda ana bakala vo asukami kikilu, ana ke bakala ye lekwa ko. Muna lumbu kiakina, ubavene mpatu za vinyu ye mavia kimana bavatanga.1k 11 Ozevo, Nebukandesa1 wa Ntinu a Babele okanikini Nebuzadani wa mfumu a ayingidi mu kuma kia Yeremiya vo: 12 “Umbonga yo kunlunga-lunga, kumvangi mpasi ko, vanga mawonso kekulomba.” l 13 Muna kuma kiaki, Nebuza39:3 1 Yovo “mfumu wa afimpi a nteˆ tembwa.” 39:8 1 Yovo “l umbu lwa.” 39:10 1 Nanga, salu yangolo.

1091 dani wa mfumu a ayingidi, Nebusabani wa Rabi-sarese,1 Nengalesarese wa Rabi-mangi2 ye mbanda-mbanda zawonso za ntinu a Babele bakanikini, 14 vo Yeremiya kakatulwa vana Yanzala kia Ayingidi a yo tambikwa kwa Ngedaleya b wa mwan’a Akikami c wa mwan’a Safani, d kimana kanata kuna nzo andi. Ozevo, Yeremiya oyantikidi zingila vana vena nkangu. 15 Ekolo kakala se mbakami vana Yanzala kia Ayingidi, e e diambu dia Yave dizidi kwa Yeremiya, oku vo: 16 “Wenda, vovesa Ebede-meleke f wa Ntiopia vo, ‘I wau wuwu kavovele o Yave a vu wa Nzambi a Isaele: “Se ilungisa mambu mana yavova mu kuma kia mbanza yayi, ma kubatwasila mpasi ke wete ko, muna lumbu kiakina, ngeye omona dina disinga bwa.”’ 17 “‘Kansi, ikuvuluza muna lumbu kiakina,’ u kavovele o Yave ‘kuyekolwa ko vana moko ma wantu ana omwenene wonga.’ 18 “‘Kadi vuluza ikuvuluza, kubwila muna nsosolo ko. Obaka moyo aku se sanzu g wau umbundidi e vuvu,’ h u kavovele o Yave.” E diambu dia Yave diayiza kwa Yeremiya vava Nebuzadani i wa mfumu a ayingidi kamvevola kuna Rama. j Yeremiya wakangama kakala muna tuvambu vava Nebuzadani kankatula vana kati kw’abakami awonso a Yerusaleme ye Yuda ana banatwanga muna kinkole kuna Babele. 2 Mfumu wa ayingidi obakidi Yeremiya, umvovese vo: “Yave wa Nzambi aku wasakula e mpasi zazi mu kuma kia fulu kiaki, 3 Yave otwese mpasi zazi nze una kavova, kadi

40

39:13 1 Yovo “mfumu wa mbanda-mbaˆ nda za lumbu.” 2 Yovo “mfumu wa afimpi a ntetembwa.”

YEREMIYA 39:14–40:10 KAPU 39 a Yer 38:28 b 2Nti 25:22 Yer 40:5 Yer 41:2

c 2Tu 34:20, 21 Yer 26:24

d 2Nti 22:8 e Yer 32:2 Yer 37:21

f Yer 38:7 g Yer 45:2, 5 h Nk 37:39, 40 Yer 17:7

 KAPU 40 i Yer 39:9 Yer 52:12, 13

j Yos 18:21, 25 

Ndambu ya 2 a Yer 50:7 b Yer 39:11, 12 c 2Nti 25:22 Yer 39:13, 14 Yer 41:2

d 2Nti 22:12, 13 Yer 26:24

e 2Nti 22:8 f Afu 20:1 1Nti 15:22

g 2Nti 25:22 Yer 39:10

h 2Nti 25:23 i 2Nti 25:25 j Yer 41:11, 16 Yer 43:2

k Yer 42:1, 2 l 2Nti 25:24 Yer 27:11

yeno nuasumukina Yave yo lembi lemvokela nding’andi. Kiaki i kuma diambu diadi dinubwididi. a 4 Owau ikatwidi tuvambu twina muna moko maku. Avo ozolele kwenda yame kuna Babele, twenda, itoma kulunga-lunga. Kansi, avo kuzolele kwenda yame kuna Babele ko, sala kwaku. Tala, e nsi yawonso ina va ndose aku. Wenda konso kuna ozolele.” b 5 Una Yeremiya kavilukidi ko kimana kenda, Nebuzadani ovovele vo: “Vutuka kuna kwa Ngedaleya c wa mwan’a Akikami, d wa mwan’a Safani, e ona ntinu a Babele kavana kiyekwa kia mbanza za Yuda, wenda kala yandi vana vena o nkangu; yovo wenda konso kuna ozolele.” E mfumu a ayingidi umvene madia yo lukau, i bosi unsindikidi. 6 I dianu vo, Yeremiya wele kwa Ngedaleya wa mwan’a Akikami kuna Misepa, f okedi yandi kumosi yo nkangu una wasala muna nsi. 7 Kuna kwalanda, mfumu za makesa ana bakala muna nzanza yo wantu au, bawidi wo vo ntinu a Babele ovene kiyekwa kia nsi kwa Ngedaleya wa mwan’a Akikami yo kunyekeka e wisa kia wan’amakala ye amakento ye yingiana-ngiana, asukami a nsi ana ke banatwa ko kuna Babele. g 8 Ozevo, bele kwa Ngedaleya kuna Misepa. h E zazi i nkumbu zau: Yisemaele i wa mwan’a Netaneya, Yokanane j yo Yonatane wan’a Kareka, Seraya wa mwan’a Tankumete, wan’a Efai wa musi Netofa, Yezaneya k wa mwan’a Anemaka kumosi yo wantu bakala yau. 9 Ngedaleya wa mwan’a Akikami, wa mwan’a Safani ubadididi e ndofi yo wantu ana bakala yau, oku vo: “Ke numoni wonga ko wasadila Akaladi. Nukala mu nsi yo sadila ntinu a Babele, e zingu kieno kiambote kikala. l 10 Vo i mono, ikala kuna Misepa se

YEREMIYA 40:11–41:9 nsunzudi eno1 vana vena Akaladi ana bezidi kwa yeto. Kansi oyeno nuenda kutika vinyu, bundu ya nsungi a mvula2 yo mazi, nulunda lekwa yayi muna yitunga, nukala muna mbanza zina nubakidi.” a 11 Ayuda awonso ana bakedi muna Moabe, Amone, Edome ye awana bakala muna nsi zankaka bawidi wo mpe vo ntinu a Babele osisidi wantu akaka muna Yuda yo kubatumbikila Ngedaleya wa mwan’a Akikami wa mwan’a Safani e kinkengi. 12 Muna kuma kiaki, Ayuda awonso bavutukidi muna fulu ina bamwanganeswa, bezidi muna nsi a Yuda yo kwenda kwa Ngedaleya kuna Misepa. Bakutikidi vinyu ye bundu yayingi ya nsungi a mvula.2 13 Yokanane wa mwan’a Kareka ye mfumu zawonso za makesa ana bakala muna nzanza bezidi kwa Ngedaleya kuna Misepa. 14 Bamvovese vo: “Nga kuzeye wo ko vo Balisi wa ntinu Aneyamone b otwikidi Yisemaele wa ` mwan’a Netaneya kavonda?” c Kansi, Ngedaleya wa mwan’a Akikami kabakwikidi ko. 15 I bosi, Yokanane wa mwan’a Kareka ovovese Ngedaleya kuna Misepa, kuna kinsweki vo: “Nzolele kwenda vonda Yisemaele wa mwan’a Netaneya, ke muntu ko ozaya wo. Ekuma kafwete kuvondela? Ekuma nkangu wawonso wa Yuda bena yaku bafwete mwanganesenua ye nsadiswa za Yuda bafukiswa emvimba?” 16 Kansi, Ngedaleya d wa mwan’a Akikami ovovese Yokanane wa mwan’a Kareka vo: “Kuvangi diambu diadi ko, kadi luvunu ovovele mu kuma kia Yisemaele.” 40:10 1 Mvovo wa sina: “yatelama.” 40:10, 12 2 Musungula bundu ya nsanda, nanga ye bundu ya dinsongwa.

KAPU 40 a Yer 39:10

b Yer 41:10

c Yer 41:2

d 2Nti 25:22 

Ndambu ya 2  KAPU 41 a 2Nti 25:23 Yer 40:14

b 2Nti 25:25

c 1Nti 12:1

d Yos 18:1

e 1Nti 16:23, 24

f Lev 19:27, 28 Nsi 14:1

g Lev 2:1

41

1092

Muna ngonde ya nsambwadi, Yisemaele a wa mwan’a Netaneya wa mwan’a Elisama muna luvila lwa kintinu,1 mosi muna mbanda-mbanda za ntinu, wele kumosi yo wantu kumi kuna kwa Ngedaleya wa mwan’a Akikami kuna Misepa. b Ekolo badianga kumosi kuna Misepa, 2 Yisemaele wa mwan’a Netaneya yo wantu kumi ana bakala yandi, batelamene bavondele Ngedaleya wa mwan’a Akikami, wa mwan’a Safani muna nsosolo. Ovondele ndiona ntinu a Babele kavana kiyekwa kia nsi. 3 Yisemaele ovondele mpe Ayuda awonso ana bakala yo Ngedaleya muna Misepa kumosi yo makesa ˆ ma Akaladi ana bakala kuna. 4 Muna lumbu kiazole una ke diazayakana kwa muntu ko vo Ngedaleya ovondelo, 5 valwaka 80 lwa wantu batuka kuna Sekeme, c Silo d ye Samaria. e Bakala ye nzevo za zengwa ye mvuatu miabakuka, bamana kuyilweka, f bakala yo tukau twa mbwaza ye ndumbu a nti a lebona g vana moko kimana banata yo muna nzo a Yave. 6 Yisemaele wa mwan’a Netaneya okatukidi kuna Misepa wele kubakika, wele didingi. Vava kawanana yau, ubavovese vo: “Nuiza kwa Ngedaleya wa mwan’a Akikami.” 7 Kansi, vava balweke muna mbanza, Yisemaele wa mwan’a Netaneya ye wantu andi, babavondele yo kubatuba muna sima. 8 Kansi vakala wantu kumi vana bena, bavovese Yisamaele vo: “Kutuvondi ko, kadi tuna ye malundilu ma witi,1 bale, mazi yo wiki tuswekele muna mpatu.” Muna diadi, ubayambwidi kabavonda ko nze una kavanga kwa mpangi zau. 9 Yisemaele otubidi mavimbu ma wantu awo41:1 1 Mvovo wa sina: “mbongo a kintinu.” 41:8 1 Witi i mbwaza zivangilwanga e mfumfu a mbolo.

1093 nso ana kavonda muna sima kianene. O ntinu Asa yandi watima sima kiakina mu kuma kia Basa wa ntinu a Isaele. a Ekiaki i sima kina Yisemaele wa mwan’a Netaneya kazadisa mavimbu ma wantu ana bavondwa. 10 Yisemaele wanata nkangu wawonso wasala muna Misepa b se abakami kumosi yo wan’amakento a ntinu yo nkangu wawonso wasala muna Misepa, una Nebuzadani wa mfumu a ayingidi kasia muna wisa kia Ngedaleya c wa mwan’a Akikami. Yisemaele wa mwan’a Netaneya wanata abakami, wayenda kuna ndambu a nsi a Aneyamone. d 11 Yokanane e wa mwan’a Kareka ye mfumu zawonso z’ayingi´ di ana bakala yandi vava bawa e mbi yawonso ina kavanga Yisemaele wa mwan’a Netaneya, 12 babongele akala awonso bele nuanisa Yisemaele wa mwan’a Netaneya, bansolwele vana ndambu a maza mayingi1 kuna Ngibone. 13 Wantu awonso ana bakala ye Yisemaele bayangalala vava bamona Yokanane wa mwan’a Kareka ye mfumu za makesa bakala yandi. 14 Wantu awonso ana Yisemaele kakanga kuna Misepa, f bavilukidi yo vutuka kumosi yo Yokanane wa mwan’a Kareka. 15 Kansi, Yisemaele wa mwan’a Netaneya ye nana diandi dia wantu, batina Yokanane, bayenda kuna nsi ya Aneyamone. 16 Yokanane wa mwan’a Kareka ye mfumu zawonso za makesa ana bakala yandi banata nkangu wasala kuna Misepa, ˆ ana bakula vana moko ma Yisemaele wa mwan’a Netaneya, vava kavonda Ngedaleya g wa mwan’a Akikami. Batwese akala, makesa, akento, yingiana-ngiana ye ˆ mbanda-mbanda za lumbu tuka kuna Ngibone. 17 Bayenda yo 41:12 1 Nanga, “lundilu dianene.”

YEREMIYA 41:10–42:9 KAPU 41 a 1Nti 15:22 2Tu 16:6

b Yer 40:12

c Yer 40:7

d Yer 40:14

e Yer 40:13 Yer 43:2

f Yer 40:6

g Yer 41:2 

Ndambu ya 2 a Tuk 35:19

b 2Nti 25:26 Yer 42:14 Yer 43:7

c Yer 41:2 

KAPU 42 d Yer 40:13, 14

e Nsi 28:62

f Yer 41:16

telama vana fulu kia Kimami kia tambulwila nzenza, kina lukufi ye Beteleme, a bakala ye kani dia kwenda kuna Engipito b 18 mu kuma kia Akaladi. Kadi babamwena wonga, wau vo Yisemaele wa mwan’a Netaneya ona wavonda Ngedaleya wa mwan’a Akikami, ona ntinu a Babele kavana kiyekwa kia nsi. c I bosi, e mfumu zawonso za makesa yo Yokanane d wa mwan’a Kareka, Yezaneya wa mwan’a Osaya ye nkangu awonso, tuka muna nleke yamuna mbuta, bafinamene 2 yo vovesa Yeremiya wa ngunza vo: ´ “Dodokolo, wa ludodokelo lweto, samba kwa Yave wa Nzambi aku mu kuma kieto ye mu kuma kia awonso basala, e kadi muna ndonga ayingi, akete kaka basidi, nze una omwene. 3 Yambula Yave wa Nzambi aku katusonga e nzila ina tufwete landa ye dina tufwete vanga.” 4 Yeremiya wa ngunza ubavutwidi vo: “Ke diambu ko, se yasamba kwa Yave wa Nzambi eno mun’owu wa ndomba eno; ikunuzayisa mambu mawonso mana kekunuvovesa o Yave. Kisweka kana diambu dimosi ko.” 5 Bavutwidi kwa Yeremiya vo: “Yambula Yave kakala se mbangi aludi ye waziku oku kwa yeto avo ke tulungisa ko emvimba mana Yave wa Nzambi aku kekutuvovesa muna ngeye. 6 Diakala diambu diambote yovo diambi, tulemvokela nding’a Yave wa ` Nzambi eto, ona tutumıni kimana twakala kiambote wau vo tulemvokele nding’a Yave wa Nzambi eto.” 7 Vioka lumbu kumi, e diambu dia Yave dizidi kwa Yeremiya. 8 I bosi, Yeremiya obokele Yokanane wa mwan’a Kareka ye mfumu zawonso za makesa ana bakedi yandi ye nkangu awonso, tuka muna nleke yamuna mbuta. f 9 Ubavovese vo: “I wau wuwu

42

YEREMIYA 42:10–43:6 kavovele o Yave wa Nzambi a Isaele, ona nuntumini yasunzula e ndodokela zeno kwa yandi: 10 ‘Avo nukala kaka muamu nsi yayi, ikunutunga, ke mu kunubangula ko, ikunukuna ke mu kunuvuza ko, kadi ikuyibanza muna1 mpasi zina inutwasidi. a 11 Ke numoni wonga wa ntinu a Babele ko ona numwenanga o wonga.’ b “‘Ke numoni wonga ko mu kuma kiandi,’ u kavovele o Yave, kadi ngina yeno, muna kunuvuˆ luza yo kunukula vana moko mandi. 12 Ikunufwila e nkenda c yandi mpe okunufwila e nkenda yo kunuvutula muna nsi eno. 13 “‘Kansi avo nuvovele vo: “Ve, ke tukala mu nsi yayi ko!” yo lembi lemvokela nding’a Yave wa Nzambi eno 14 yo vova vo: “Ve, kwenda tukwenda kuna nsi ya Engipito, d kuna ke tumona ´ ´ vita ko yovo wa zu dia mpungi ˆ ngatu fwa nzala; i kuna tuzingi´ la,” 15 ozevo, nuwa diambu dia Yave, o yeno nuasala muna Yuda. I wau wuwu kavovele o Yave a vu, wa Nzambi a Isaele: “Avo nusiandamene kaka kwenda kuna ˆ Engipito yo zingila kuna,1 16 o nsosolo una numwenene wonga ukunulwakila kuna nsi a Engipito, o mvengele una numwenene wongaˆ ukunulanda kuna Engipito, i kuna nufwila. e 17 Wantu awonso ana bazolele kwenda kuna Engipito kimana bazingiˆ la kuna, befwila muna nsosolo, muna mvengele ye vuku.1 Ke mosi ko ovuluka muna mpasi zina ikubatwasila.”’ 18 “Kadi i wau wuwu kavovele o Yave a vu, wa Nzambi a Isaele: ‘Wauna yatiamunuina makasi mame ye nsita zame muna nkangu a Yerusaleme, f i una yitiamunuina nsita zame omu yeno, avo nuele kuna Engipito, nukala se 42:10 1 Yovo “ikendalala mu kuma kia.” ˆ 42:15 1 Yovo “zingila kuna mu kolo kiandwelo.” 42:17 1 Yovo “mayela.”

1094 KAPU 42 a Nsi 32:36 Yer 18:7, 8 Mik 7:18

b Yer 41:17, 18

c Luv 34:6

d Yer 43:4, 7

e Nsi 28:45 Yer 44:12-14 Yer 44:27, 28

f 2Nti 25:8-10 2Tu 34:24, 25 2Tu 36:16, 17 Man 2:4

 Ndambu ya 2 a Yer 29:18

b Yer 42:1, 2

c 2Tu 24:19 Nek 9:26 Zak 7:11

d Yer 43:10, 11 

KAPU 43 e Yer 41:16 Yer 42:1-3

f Yer 36:4 Yer 45:1

g Yer 38:4, 6

h Yer 40:11, 12

sibu ye kuma kia mwena wonga yo luvezo yo lusembo; a ke numona diaka fulu kiaki ko.’ 19 “Yave ovovele mu kuma kieno, e yeno nuasala muna Yuda. Ke nuendi kuna Engipito ko. Nuzaya wo vo yinulukisi o unu 20 vo mioyo mieno nuvidisa mu kuma kia bi weno. Kadi yeno nuntumini kwa Yave wa Nzambi eno, oku vo: ‘Utusambidila kwa Yave wa Nzambi eto, i bosi utuzayisa mawonso kekutuvovesa o Yave wa Nzambi eto, i mau tuvanga.’ b 21 O unu inuvovese, kansi oyeno avo ke nulemvokela nding’a Yave wa Nzambi eno ko, ke nuvanga kana diambu dimosi ko muna mana kantumini yanuvovesa. c 22 Muna kuma kiaki, nuzaya wo vo muna nsosolo, muna mvengele ye vuku nufwila kuna fulu kina nuzolele kwenda zingila.” d Vava Yeremiya kamana vovesa nkangu wawonso mambu mama mawonso ma Yave wa Nzambi au, elo, mambu mawonso mana Yave wa Nzambi au kantuma kabavovesa, 2 Azareya wa mwan’a Osaya, Yokanane e wa mwan’a Kareka, ye akwa lulendo awonso bavovese Yeremiya vo: “Luvunu ovovele! Yave wa Nzambi eto katumini ko wavova vo: ‘Ke nuendiˆ kuna Engipito ko nuazingila kuna.’ 3 Kansi, Baruki f wa mwan’a Neraya uvukumwini wavova mbi mu kuma kieto, kimana watuyekola kwa Akaladi batuvonda yovo batunata kuna kinkole kuna Babele.” g 4 Muna kuma kiaki, Yokanane wa mwan’a Kareka, mfumu zawonso za makesa ye nkangu wawonso ke balemvokele nkanikinu a Yave ko, wa kala kaka mu nsi a Yuda. 5 Kansi, Yokanane wa mwan’a Kareka ye mfumu zawonso za makesa banete nkangu wawonso a Yuda ana bavutuka kimana bazingila muna nsi a Yuda tuka muna zula yawonso ina bamwanganesenua. h 6 Ba-

43

1095 nete akala, ankento, yingianangiana, wan’amakento a ntinu ye awonso ana Nebuzadani a wa mfumu ayingidi kasisa yo Ngedaleya b wa mwan’a Akikami c wa mwan’a Safani, d kumosi yo Yeremiya wa ngunza yo Baruki wa mwan’a Neraya. 7 Bele kuna nsi ya Engipito, kadi ke balemvokele nding’a Yave ko, bele yakuna Takepankese. e 8 I bosi, e diambu dia Yave diayiza kwa Yeremiya kuna Takepankese, oku vo: 9 “Bonga matadi mampwena, wasweka mo vana ntadisi a Ayuda muna nteke ya tungila nzo ina vana vitu dia nzo a Faro muna Takepankese. 10 I bosi ubavovesa vo: ‘I wau wuwu kavovele o Yave a vu, wa Nzambi a Isaele: “Tumisa itumisa Nebukandesa1 wa ntinu a Babele, wa selo kiame, f isia kunda kiandi kia kimfumu vana ntandu a matadi mama nswekeˆ le, oyandi okundika saba kiandi kia kimfumu vana ntandu a matadi mama. g 11 Kwiza kekwiza kanuanisa e nsi ya Engipito. h Konso ona ofwene fwila muna vuku, muna vuku kefwila, konso ona ofwene natwa kuna kinkole, muna kinkole kenatwa, konso ona fwene fwila muna nsosolo, muna nsosolo kefwila. i 12 Isia tiya muna nzo za nzambi za Engipito, j oyoka zo yo nata nkangu muna kinkole. Okuyifuka ntoto a Engipito nze mvungudi uyifukidi mvuatu miandi, ku luvuvamu kekatukila mo. 13 Okosomona malunzi ma Bete-semese1 muna nsi ya Engipito, yoka keyoka nzo2 za nzambi za Engipito.”’” Yeremiya watambula diambu muna samuna kwa Ayuda awonso ana bazingilanga muna nsi ya Engipito, k ye

44

YEREMIYA 43:7–44:9 KAPU 43 a Yer 39:10 b 2Nti 25:22 c 2Tu 34:20, 21 Yer 26:24

d 2Nti 22:8 e Yer 2:14, 16 Yer 44:1 Yez 30:4, 18

f Yer 25:9 Yer 27:6 Yez 29:19, 20

g Dan 2:21 Dan 5:18

h Yer 25:17, 19 Yer 46:13 Yez 29:19 Yez 30:4, 18

i Yer 44:13 Yez 5:12

j Yer 46:25 

KAPU 44 k Yer 43:4, 7 

Ndambu ya 2 a Yez 29:10 Yez 30:6

b Yez 30:18 c Yer 46:14 Yez 30:16

d Yez 29:14 Yez 30:14

e 2Nti 25:9, 10 Yer 39:8

f Man 1:1 g Yer 11:17 h Nsi 13:6-9 Nsi 32:17 Yer 19:4

i 2Tu 36:15, 16 Yes 65:2 Yer 7:24-26 Yer 35:15

j Yer 19:13 k Yes 6:11 Yer 39:8

l 1Nti 9:7

43:10 1 Mvovo wa sina: “Nebukadrezare,” mpila yankaka yasonekena yo. 43:13 1 Yovo “Nzo (Tempelo) ya Ntangwa,” i sia vo, Eliopolisi. 2 Yovo “tempelo.”

Yer 24:9 Yer 42:18

m 2Nti 21:19, 20 2Nti 24:8, 9

n 1Nti 11:1-3

awana bakala muna Mingedole, a muna Takepankese, b Nofe1c ye nsi ya Paterose, d oku vo: 2 I wau wuwu kavovele o Yave a vu wa Nzambi a Isaele: ‘Numwene mpasi zawonso ntwese muna Yerusaleme e ye mbanza zawonso za Yuda, o unu ina se mazumbu, ke mu zingilanga diaka wantu ko. f 3 Ediadi divangamene mu kuma kia mambu mama mambi bavanga muna kumfungisa makasi, bakela yimenga g yo sadila nzambi zankaka zina ke bazaya ko, oyeno ngatu mase meno. h 4 Yakwamanana tuma selo yame yawonso a ngunza, yabatumanga ntangwa ke ntangwa,1 oku vo: “Dodokolo, ke nuvangi mambu mama mangemi ko mana ime´ nganga.” i 5 Kansi oyau ke bawa ko ngatu tamba o matu kimana bayambula o bi wau wakela yimenga kwa nzambi zankaka. j 6 I dianu vo, yatiamuna makasi mame ye nganzi zame, zina zakwama muna mbanza za Yuda yamuna nzila za Yerusaleme, zakituka se mazumbu ye mfuta, nze una zina o unu.’ k 7 “Ozevo, i wau wuwu kavovele o Yave wa Nzambi a vu, wa Nzambi a Isaele: ‘Ekuma nukuyitwasilanga mpasi zayingi yamu tezo kia twasila lufwasu kw’akala awonso, akento, wana ye nsedia muna Yuda, yo lembi sisa kana mosi? 8 Ekuma nukumfungisilanga makasi muna mavangu ma moko meno wau nutambikanga yimenga kwa nzambi zankaka muna nsi a Engipito ina nuayenda zingila? Fwa nufwa yo kituka se lekwa kiangemi yo luvezo vana vena zula yawonso ya nza. l 9 Nga nuvilakene mavangu mambi ma mase meno yo mavangu mambi ma atinu a Yuda, m mavangu mambi m’akento au n ye mavangu mambi 44:1 1 Yovo “Memfise.” 44:4 1 Mvovo wa sina: “yababundumunanga muna mene-mene yo kubatuma.”

YEREMIYA 44:10-25 m’akento eno a mana mavangama muna nsi ya Yuda muna nzila za Yerusaleme? 10 Yamu unu kiaki ke nuayikulula1 ko, ke nuamvumina ko, b ngatu diatila ˆ muna nsiku ame ye mına miame mina yavana kwa mase meno.’ c 11 “I dianu vo, i wau wuwu kavovele o Yave a vu, wa Nzambi a Isaele: ‘Mpasi kikilu ikunutwasila, fwasa ifwasa Yuda yawonso. 12 Bonga ibonga nkangu a Yuda ana babaka nzengo za kwenda zingila kuna nsi ya Engipito, awonso befwila muna nsi ya Engipito. d Bebwila muna nsosolo ye mvengele; tuka muna nleke yamuna mbuta, befwila muna nsosolo ye mvengele. Bekituka se sibu, lekwa kia kenonokena, lusembo ye luvezo. e 13 Itumba awana bena muna nsi ya Engipito wauna yatumbila Yerusaleme muna nsosolo, muna mvengele ye vuku.1 f 14 E nsadiswa za Yuda ana bayenda zingila muna nsi ya Engipito, ke bevuka ko, ke betina ko yovo vuluzwa kimana bavutuka muna nsi a Yuda. Bekala ye luzolo lwavutuka yo zingila mo, kansi ke bevutuka ko, nanga vo akete kaka bevuka.’” 15 Akala awonso ana bazaya wo vo akazi au yimenga bakelanga kwa nzambi zankaka ye akento awonso ana batelama vavana, bavavanga e buka, kumosi yo nkangu wawonso wazingilanga kuna Paterose g muna nsi a Engipito, h bavutwidi kwa Yeremiya vo: 16 “Ke tuwa diambu diaku ko dina ovovele muna nkumbu a Yave. 17 Kansi, tuvanga mambu mawonso mavaikidi mu nua mieto, i sia vo, tutambika yimenga kwa Ntinu Ankento a Zulu1 yo kunyitila tukau twa 44:10 1 Muna mvovo wa sina: “bayikulula.” 44:13 1 Yovo “mayela.” 44:17, 18 1 Nkumbu yayikilwanga nzambi ankento wasambilwanga kwa Aneyisaele ana bavengomoka, nanga nzambi a mawuta.

1096 KAPU 44 a Yer 44:19

b Yer 36:22-24

c Nsi 6:1, 2

d Yez 30:13

e Yer 42:17, 18

f Yer 21:9 Yer 42:22 Yer 43:11

g Yer 44:1

h Yer 43:4, 7 

Ndambu ya 2 a Yer 7:18

b Yer 11:13 Yez 16:24, 25

c 1Nti 9:8, 9 Man 2:15 Yez 33:29

d 2Tu 36:15, 16 Dan 9:11

ndua, a nze una twavanganga oyeto, mase meto ye atinu eto ye akuluntu eto muna mbanza za Yuda ye muna nzila za Yerusaleme, muna ntangwa yayina, vava twakala ye ulolo wa madia, ke twakondwanga lekwa ko ngatu mona mpasi. 18 Kansi, tuka twayambulwila kela yimenga kwa Ntinu Ankento a Zulu1 yo kunyitidila tukau twa ndua, ke twakalanga diaka ye lekwa ko, twafukiswa kwa nsosolo ye mvengele.” 19 Akento bavovele diaka vo: “Vava twakelanga yimenga kwa Ntinu Ankento a Zulu yo kunyitila tukau twa ndua, nga ke akazi eto ko batuvana nswa vo twavanganga mbolo za tukau muna fwaniswa kiandi yo kunyitila tukau twa ndua?” 20 I bosi, Yeremiya ovovese nkangu wawonso, akala, akento au yo wantu awonso ana bavovanga yandi vo: 21 “E yimenga yeno, ya mase meno, ya atinu eno, akuluntu eno ye yimenga ina bakelanga nkangu wawonso muna mbanza za Yuda ye muna nzila za Yerusaleme, b Yave osungamene yo, elo ilweke muna ntim’andi! 22 I bosi Yave kalenda diaka zizidila mavangu meno mambi ko ye mavangu mangemi mana nuavanga, e nsi eno yafwasakana yo kituka se kuma kia mwena wonga ye sibu yo kondwa wantu yamu unu kiaki. c 23 Wau vo nuakela yimenga yayi yo sumukina Yave muna lembi lemvokela nding’a Yave yo lembi landa nsiku andi, nkanikinu miandi ye lulukisu lwandi, i dianu mpasi zazi zinulwakidi, nze una numwene o unu.” d 24 Yeremiya okwamanene vovesa nkangu wawonso ye akento awonso vo: “Nuwa diambu dia Yave, yeno Ayuda awonso nuina muna nsi ya Engipito. 25 I wau wuwu kavovele o Yave a vu wa Nzambi a Isaele, ‘Dina nuvovele

1097 muna nua mieno, oyeno ye akazi eno, i diau nuvangidi muna moko meno, kadi nuvovele vo: “Lungisa tulungisa e ndofi twadia vo tukelela yimenga kwa Ntinu Ankento a Zulu1 yo kunyitidila tukau twa ndua.” a E yeno akento lungisa kikilu nulungisa ndofi ina nuadia yo vanga dina nuasila o nsilu.’ ´ 26 “Dianu vo nuwa diambu dia Yave, eyeno Ayuda awonso nuina muna nsi ya Engipito: ‘“Ndidi e ndofi muna nkumbu ame anene,” u kavovele o Yave, “muna nsi ya Engipito yawonso ke mukala diaka musi Yuda ko b oyika nkumbu ame muna dia ndofi, oku vo, ‘I nkal’a Mfumu Yave kaka!’ c 27 Ibasidi e sungididi muna kubatwasila mpasi ke diambu diambote ko, d akala awonso a Yuda muna nsi ya Engipito, befwila muna nsosolo ye mvengele yavana befokoka e mvimba. e 28 Akete kaka bevuluka muna nsosolo yo vaika muna nsi a Engipito bavutuka muna nsi a Yuda. f I bosi, e nsadiswa yawonso a Yuda ana batuka kuna nsi ˆ a Engipito izingila kuna, bezaya kana vo diambu dia nani dilungana, diame yovo diau.”’” 29 “‘Kiaki i sinsu kwa yeno,’ u kavovele o Yave, ‘Tumba ikunutumba va fulu kiaki, kimana nuazaya wo vo o nsilu ame wakunutwasila mpasi, lungana ulungana. 30 I wau wuwu kavovele o Yave: “Iyekola Faro Kofere wa ntinu a Engipito vana moko ma mbeni zandi ye vana moko m’awana bevavanga katula moyo andi, wauna yayekolwela Sedekiya wa ntinu a Yuda vana moko ma Nebukandesa1 wa ntinu a Babele, ona wa44:25 1 Nkumbu yayikilwanga nzambi ankento wasambilwanga kwa Aneyisaele ana bavengomoka, nanga nzambi a mawuta. 44:30; 46:2 1 Mvovo wa sina: “Nebukadrezare,” mpila yankaka yasonekena yo.

YEREMIYA 44:26–46:4 KAPU 44 a Yer 7:18 Yer 44:15, 17

b Yez 20:39 c Yes 48:1, 2 Yer 5:2

d Yer 1:10 e Yer 44:12 f Lev 26:44 Yes 27:13 Yer 44:14

 Ndambu ya 2 a 2Nti 25:7 Yer 34:21 Yer 39:5

 KAPU 45 b Yer 25:1 Yer 36:1

c Yer 32:12 Yer 43:3

d Yer 36:4, 32 e Yes 5:5 Yer 1:1, 10

f Yes 66:16 Yer 25:17, 26 Sef 3:8

g Yer 21:9 Yer 39:18 Yer 43:6

 KAPU 46 h Yer 1:10 i Yer 25:15, 19 Yez 29:2 Yez 32:2

kala se mbeni andi wavavanga katula moyo andi.”’” a ´ Muna mvu wa nya wa luyalu lwa Yoyakime b wa mwan’a Yosiya wa ntinu a Yuda, ekolo Baruki c wa mwan’a Neraya kasonekanga mambu mana Yeremiya d wa ngunza kanzayisa vo kasoneka muna nkanda, wamvovesa, oku vo: 2 “I wau wuwu kavovele o Yave wa Nzambi a Isaele mu kuma kiaku, e Baruki, 3 ‘Wau ˆ ovovele vo: “Tatu kwa mono, kadi Yave okudikidi ntantu muna mpasi zame! Ngioyele muna bumu kiame, kina ye vundu ko.”’ 4 “Umvovesa vo: ‘I wau wuwu kavovele o Yave: “Ibangula ina ntungidi yo vuza ina nkunini—e nsi yawonso. e 5 Vo i ngeye lekwa yanene ovavanga. ‘Yambula vava lekwa yayi.”’ “‘Kadi itwasa lufwasu kwa wantu awonso,’1f u kavovele o Yave, ‘konso kuna okwenda, ikuvana moyo aku nze sanzu.’”2g Ediadi i diambu dia Yave diayiza kwa Yeremiya wa ngunza mu kuma kia zula: h 2 Kuna kwa Engipito, i muna kuma kia makesa ma Faro Neko j wa ntinu a Engipito, ona wakala vana ndambu a Nzadi a Uferate muna Kankemisi vava katufakeswa kwa Nebukandesa1 wa Ntinu ´ a Babele, muna mvu wa nya wa luyalu lwa Yoyakime k wa mwan’a Yosiya wa ntinu a Yuda: 3 “Nukubika ngubu zeno zakete1 ye zanene, Nuenda nuana e vita. 4 Nukubika mvalu yo manta mio, oyeno akwa mvalu. Nukiatama yo vuata mpu zeno. Nusekesa maswanga yo vuata yinkutu ya sengwa.

45

46

j 2Tu 35:20 k 2Nti 23:36 Yer 25:1 Yer 36:1

45:5 1 Mvovo wa sina: “nitu zawonso.” 2 Yovo “ikuvana e lau dia vuluza moyo aku.” 46:3 1 Ngubu zakete zisadilwanga kwa akwa mfumba.

YEREMIYA 46:5-18 5 ‘Ekuma bamwenene vo mu zakama bena ye wonga? Mu tina bena, makesa mau makosomweno. Bamwangane ye wonga, makesa mau ke batadidi ku nima ko. Wonga wasaka una muna ndambu zawonso,’ u kavovele o Yave. 6 ‘O nkwa nswalu kalendi tina ko, makesa ke malendi tina ko. Kuna node vana ndambu a Nzadi a Uferate, Batele e sakuba yo bwa.’ a 7 Nani ndioyo otombokanga nze Nzadi a Nile? Nze nkoko mia maza menikukanga mu ngolo? 8 Engipito itombokele nze Nzadi a Nile, b Nze nkoko mia maza menikukanga mu ngolo, Uvovele vo: ‘Tomboka i tomboka yo fuka o ntoto. Ifwasa e mbanza ye awana bena mo.’ 9 Nutomboka, e yeno mvalu! Nudiatila kuna kilau, e yeno makalu ma vita! Yambula makesa benda kuntwala, Esi Kuse ye Puti ana bena ye ngubu, c Esi Ludime d ana bena ye mfumba yo fumbika1 mio. e 10 “E lumbu kiakina, i lumbu kia Mfumu Yave a vu, i lumbu kia landa e kunda, kalandila mbeni zandi e kunda. O nsosolo uvempola yo yukuta, umanisina e vuina muna menga mau, kadi o Mfumu Yave a vu okubikidi kimenga1 muna nsi ya node kuna Nzadi a Uferate. f 11 E mwenze wa mwan’ankento a Engipito, 46:9 1 Mvovo wa sina: “yo diata.” 46:10 1 Yovo “lufwasu.”

1098 KAPU 46 a 2Nti 24:7

b Yez 29:3 Yez 32:2

c Yez 27:2, 10

d Tuk 10:6, 13 Yez 30:4, 5

e Yes 66:19

f 2Nti 24:7 

Ndambu ya 2 a Tuk 37:25 Yer 8:22

b Yez 30:21

c Yez 32:9

d Yer 43:10 Yez 29:19 Yez 30:10

e Yer 44:1 Yez 29:10 Yez 30:6

f Yer 43:4, 7 Yez 30:18

g Yez 29:3

Tomboka kuna Ngiladi wabonga balasamu. a Nkatu-nkatu owokesele nlongo miaku, Kadi kusasuka ko. b 12 E zula iwidi e nsoni zaku, c E kazu kiaku kizele muna nsi. Kadi o kesa otele e sakuba muna kesa, E buka yau yole ibwidi kumosi.” 13 Ediadi i diambu Yave kavova kwa Yeremiya wa ngunza mu kuma kia Nebukandesa1 wa Ntinu a Babele kimana kanuanisa nsi a Engipito: d 14 “Nuteleka dio muna Engipito, nusamuna dio muna Mingedole. e Nusamuna dio muna Nofe1 ye muna Takepankese. f Nuvova vo: ‘Nukiatama, nukubama, Kadi nsosolo umosi uvempola yawonso izietele. 15 Ekuma akwa nkum’aku basukisilu? Ke batelamene ngingi ko, Kadi Yave ubabwisidi. 16 Ndonga batele sakuba yo bwa. Bevovanga kwa muntu yo nkwandi vo: “Nutelama! Yambula twavutuka kwa nkangu eto ye nsi eto, Muna kuma kia nsosolo wa nsoki.”’ 17 Kwakuna besamuna vo, ‘O Faro wa ntinu a Engipito mazu mankatu kwandi Ona oviokese elau.’1g 18 ‘I nkal’ame kaka,’ u kavovele o Ntinu, ndiona una ye nkumbu vo Yave a vu, 46:13 1 Mvovo wa sina: “Nebukadrezare,” mpila yankaka yasonekena yo. 46:14 1 Yovo “Memfise.” 46:17 1 Mvovo wa sina: “ntangwa yasikidiswa.”

1099 ‘Okwiza1 nze kuna Tabo a ina vana vena miongo Nze Kamele b vana ndambu a kalunga. 19 Kubika funda kiaku wenda muna kinkole, E mwan’a nkento okalanga muna Engipito. Kadi Nofe1 ikituka se kuma kia mwena wonga; Iyokwa2 yo kondwa wantu. c 20 Engipito ngombe ambotembote, Kansi mukwiza kalunga tuka kuna node. 21 Kana nkutu makesa mana masumbwa mena nze ngombe za mazi vana kati kwandi, Kansi yau mpe bavutukidi manima yo tina. Ke basikidi ko, d Kadi lumbu kiampasi kilweke, E ntangw’a lufundisu lwau.’ ´ ´ 22 ‘E zu diandi dina nze zu dia nioka okangalanga, Kadi bekunlwakila ye masoka,1 Nze wantu bekesanga nti.2 23 Bekesa mfind’andi,’ u kavovele o Yave, ‘kana una vo ina nze nkaku. Kadi ayingi bena, lutila makonko makondwa lutangu. 24 O mwan’ankento a Engipito ofusulwiswa e nsoni. Oyekolwa vana moko ma nkangu a node.’ e 25 “Yave a vu wa Nzambi a Isaele ovovele vo: ‘Owau isia sungididi kiame kwa Amone f wa No,1g kwa Faro, kwa Engipito, kwa nzambi zandi h ye kwa atinu andi—elo, kwa Faro ye kwa awonso bekunsianga e vuvu.’ i 46:18 1 I sia vo, Ndiona obaka Engipito. 46:19 1 Yovo “Memfise.” 2 Nanga, Ikitulwa se makanga. 46:22 1 Yovo “sengele.” 2 Yovo “kutika nkuni.” 46:25 1 I sia vo, Tebese.

YEREMIYA 46:19–47:3 KAPU 46 a Yos 19:17, 22 Afu 4:6 Nk 89:12

b 1Nti 18:42 c Yez 32:15 d Yer 46:5, 15 e Yez 30:10 f Nak 3:8 g Yez 30:14 h Luv 12:12 Yes 19:1 Yer 43:12, 13

i Yer 17:5 Yer 42:14

 Ndambu ya 2 a Yer 43:10, 11 Yez 32:11

b Yez 29:13, 14 c Yes 41:13 Yes 43:1, 2 Yes 44:2

d Yes 11:11 Yer 50:19 Yez 39:27 Am 9:14 Sef 3:20

e Yer 23:3, 6 Yer 30:10, 11

f Yer 25:9 g Yer 5:10 Am 9:8

h Yer 10:24 

26 “‘Ikubayekola vana moko m’awana bevavanga katula mioyo miau, kwa Nebukandesa1 wa Ntinu a Babele a ye kwa selo yandi. Kansi, muna kolo kilanda Engipito izingila diaka wantu nze kuna ntama,’ u kavovele o Yave. b 27 ‘Vo i ngeye, e Yakobo wa selo kiame, kumoni wonga ko, Kuzakami ko, e Isaele. c Kadi ikuvuluza vana fulu kianda O wan’aku1 muna nsi ya kinkole. d Yakobo ovutuka, ovunda yo vuvama, Ke vekala muntu ko okubamwesa wonga. e 28 Ozevo, kumoni wonga ko e Yakobo wa ntaudi ame,’ u kavovele o Yave, ‘kadi ngina yaku. Ifukisa emvimba e zula yawonso muna yamwanganisa, f Kansi, vo i ngeye kikufukisa ko. g Ikutumbila1 muna tezo, h Kikuyambula wowo ko lembi kutumba.’” Ediadi i diambu dia Yave diayiza kwa Yeremiya wa ngunza mu kuma kia Afelesetia i vitila Faro kanuanisa Ngaza. 2 I wau wuwu kavovele o Yave: “Tala! Maza ma node mukwiza mena. Mekituka se nkukula anene. Mekukulwisa e nsi ye yawonso ina mo, E mbanza ye nkangu andi, Wantu bekaza, Awonso bezingilanga muna nsi beyayana. 3 Vava bewa mazu ma kole ya mvalu miandi,

47

KAPU 47 i Yer 25:17, 20 Yez 25:15, 16 Am 1:6 Sef 2:4 Zak 9:5, 6

46:26 1 Mvovo wa sina: “Nebukadrezare,” mpila yankaka yasonekena yo. 46:27 1 Mvovo wa sina: “mbongo aku.” 46:28 1 Yovo “Ikusingikila.”

YEREMIYA 47:4–48:11

4

5

6

7

Ye mazu ma makalu mandi ma vita, Ye ndikuk’a mapine1 mandi O mase ke belenda nkutu vutuka ko muna vuluza wan’au, Kadi moko mau meyoya, Kadi e lumbu kina kefwasa Afelesetia a mu kwiza kina; Ovonda asadisi au ana besala kuna Turo b ye Sidone. c Kadi Yave ofwasa Afelesetia, Ana besala muna sanga kia Kafeto.1d E Ngaza ikituka se vandu.1 Asekelone ibutikwa. e E yeno nusidi muna ndimba, Yamu nkia ntangwa nukwamanana kuyilweka? f Ekwe nsosolo a Yave! g Nkia ntangwa odingalala? Vutuka muna kutu kiaku. Vunda kwaku yo butama. Aweyi ulenda dingalela Wau vo Yave ovene nkanikinu e? Wanuanisa Asekelone ye nlambu mia kalunga, h I kuna kamvenene kiyekwa.” I wau wuwu kavovele o Yave a vu, wa Nzambi a Isaemu kuma kia Moabe: i ˆ Tatu kwa Nebo j kadi ofwasilu! Kireyataime k ofusulwisu e nsoni yo kutumunua. E tininu diasikila1 difusulwisu e nsoni yo fwasakeswa. l Oyau ke bekembelanga diaka Moabe ko. Muna Kesebone m bakanini e mbi muna kumbwisa oku vo: ‘Nuiza, yambula twamfwasa kayambula kala se zula.’

48

le,

2

47:3 1 Yovo “malulu.” 47:4 1 I sia vo, Kareta. 47:5 1 I sia vo, wantu bekwempwa e nsuki se sinsu kia kifwidi ye nsoni. 48:1 1 Yovo “tininu diazanguka.”

1100 KAPU 47 a Yer 25:17, 20 Am 1:8 Sef 2:5

3

b Yez 26:2 Am 1:9, 10

c Yes 23:1, 4 Yer 25:17, 22 Yer 27:2, 3 Yez 28:21 Yoe 3:4

4 5

d Tuk 10:13, 14 Nsi 2:23

e Sef 2:4

6

f Nsi 14:1 Yer 16:6

g Nsi 32:41

7

h Yez 25:16 

KAPU 48 i Tuk 19:36, 37 Yes 15:1

j Nta 32:37, 38

8

k Yos 13:15, 19 Yez 25:9

l Yes 15:2

9

m Nta 32:37 Yes 16:8

 Ndambu ya 2 a Yes 15:5 Yer 48:34

10

b Yes 15:5

c Nta 21:29 1Nti 11:7

11 d Yez 25:9

e Sef 2:9

Ongeye mpe, e Madamene, kala pi-i, Kadi o nsosolo ulende. Kuwakane kazu tuka kuna Koronaime, a ´ Zu dia lufwasu ye nkosomona yanene. Moabe okosomweno. Wan’andi mu dila bena. O wantu bakwamanene dila ekolo betombokanga muna nzil’a Lukiti. Muna nzila ikulumukanga tuka kuna Koronaime bawidi kazu mu kuma kia lufwasu. b Nutina, nuvuluza mioyo mieno! Nukala nze nti a sipelese muna makanga. Wau vo obundidi e vuvu muna salu yaku ye muna mavua maku, Ongeye mpe obakama. E Kemose c inatwa muna kinkole, Kumosi ye nganga zandi ye akuluntu andi. O mfwasi okota muna mbanza zawonso, Ke vesala mbanza ko. d O ndimba ufwaswa, O nzanza ufwaswa, wauna Yave kavovele. Tongeka sinsu mu kuma kia Moabe, Kadi itina vava ifwaswa, E mbanza zandi zikituka se lekwa kia mwena wonga, Zakondwa wantu. e Wasibwa ndiona olembi lungisa kiyekwa kia Yave una ufwene! Wasibwa ona olembi sadila nsosolo andi muna bungula menga! Esi Moabe mu luvuvamu bekalanga tuka muna kileke kiau, Nze vinyu ivuende vana boto.

1101 Ke basidi katulwa mu mbidika ko yo sekolwa mu mbidika yankaka, Ke basidi kwenda mu kinkole ko. Kiaki i kuma o ntomo andi ke usobele ko yamu wau, E mvumba1 zandi ke zisobele ko. 12 “‘Ozevo, e lumbu mukwiza ina,’ u kavovele o Yave, ‘ina itwika wantu ana bekubatiamuna. Bekubatiamuna yo dukumuna e mvungu miau, bewula e mbidika zau zanene mu tini-tini. 13 Esi Moabe bemwena Kemose nsoni, wauna e nzo a Isaele imwenanga Betele e nsoni, eyi yakala se vuvu kiau. a 14 Aweyi nuinina ye unkabu wa vova vo: “Tu makesa mankuma, twakubama muna vita”?’ b 15 ‘Moabe ifwasilu, E mbanza zandi zisanzilu, c Matoko mandi masundidi o wete, bavondelo,’ d U kavovele o Ntinu, ndiona una ye nkumbu vo Yave a vu. e 16 E mpasi za Moabe se zilwaka ke kolo ko, Lufwasu lwandi lufinamene mu nzaki. f 17 Awonso babazungidi bekubafwila e nkenda, Awonso bazeye e nkumbu zau. Nubazayisa vo: ‘Aweyi o nti anene utolokele, e nkau ambote-mbote?’ 18 Kulumuka tuka muna nkembo aku, Wavuanda ye vuina,1 e mwan’ankento a Dibone, g Kadi o mfwasi a Moabe wizidi nuana yaku, Oyandi ofwasakesa e fulu yaku yangolo. h 48:11 1 Yovo “nsunga.” 48:18 1 Nanga, “vana ntoto ayuma.”

YEREMIYA 48:12-30 KAPU 48 a 1Nti 12:28, 29 Os 10:15 Am 5:5

b Yes 16:6 c Yer 48:8 d Yes 34:2 e Nk 24:8 f Yez 25:11 g Nta 21:30 Yos 13:15, 17 Yes 15:2

h Yer 48:8 

Ndambu ya 2 a Nta 32:34 Nsi 2:36

b Nta 21:13 Yos 13:8, 9

c Sef 2:9 d Nta 21:23 Yes 15:4

e Yos 13:15, 18 f Nta 32:34 g Nta 32:3, 4 h Nta 32:37 Yer 48:1

i Nta 32:37, 38 Yos 13:15, 17 Yez 25:9

j Am 2:2 k Yer 25:15, 16 l Yer 48:42 m Man 2:15 Sef 2:8

n Yes 16:6 Yes 25:10, 11 Sef 2:9, 10

19 E musi Arowa, a telama vana ndambu a bala-bala yo tala. Yuvula kwa yakala otinanga ye kwa nkento otayanga: ‘Nkia diambu divangamene?’ 20 Moabe ofusulwisu e nsoni yo zakama Nuyayana yo kaza. Nusamuna muna Arenone b vo Moabe ifwasilu. 21 “O lufundisu lulweke muna nzanza c vana Kolone, Yaza d ye Mefate; e 22 vana Dibone, f Nebo g ye Bete-dibelataime; 23 vana Kireyataime, h Bete-ngamule ye Bete-mone; i 24 vana Keriote, j Bozera ye muna mbanza zawonso za nsi a Moabe, ezi ´ zina kwanda y’ezi zina lukufi. 25 ‘O nkum’a1 Moabe ufokokele; O koko kwandi kutolwelo,’ u kavovele o Yave. 26 ‘Nunkolesa, k kadi ukitundidikidi vana vena Yave. l Moabe olengomokene vana luki yandi, Okitukidi se lekwa kia luvezo. 27 O Isaele nga kakedi se tusevo ko kuna kwa ngeye? m Nga kasololwa ko vana vena mivi, Kimana ongeye wanikuna o ntu aku yo kunkumba? 28 Nuvaika muna mbanza zandi, nuzingila muna matadi, esi Moabe, Nukala nze yembe otungidi nzialwa andi muna yaka ya yenga.’” 29 “Tuwidi e nsangu za lulendo lwa Moabe—oyandi nkwa lulendo lwasaka— Tuwidi e nsangu za umvuania wandi, lulendo lwandi, kuyisana kwandi ye lulendo lwa ntim’andi.” n 30 “‘Nzeye makasi mandi,’ u kavovele o Yave, 48:25 1 Mvovo wa sina: “E mpok’a.”

YEREMIYA 48:31-43

31

32

33

34

35

36

‘Kansi, e mvovo miandi miankatu ke mitwasa nluta ko. Ke bevanga diambu ko. Idianu ididila Moabe, I kaza mu kuma kia Moabe yawonso Yo dila mu kuma kia esi Kire-kerese. a Itoma kudila ke mu Yaze ko, b Idila mu kuma kiaku, e nsing’a vinyu wa Sibema. c E tayi yaku iyandangiene yamuna kalunga ilweke muna kalunga, kuna Yaze. Muna bundu yaku ya nsungi a mvula ye nkutik’a uva zaku, O mfwasi ikakulumukini. d E kiese yo luyangalalu lukatwilu muna mpatu a nti miyimanga bundu Ye muna nsi a Moabe. e Ngiumisi e vinyu muna makaminu. Ke vekala diaka muntu ko odiata uva ye kazu kiakiese. Vekala ye kazu, kansi ke kiakiese ko.’” f “‘E kazu kia Kesebone g kiwakane yakuna Elale. h Batumbwidi ndinga yakuna Yaza, i Tuka kuna Soare yakuna Koronaime j ye Engelatesilesia. Kana nkutu maza ma Nimerime meyuma. k Fukisa ifukisa’ muna Moabe, u kavovele o Yave, ‘Ndiona onatanga lukau vana e bata Ye ndiona otambikanga yimenga kwa nzambi andi. Kiaki i kuma o ntim’ame udidila nze tutu1 mu kuma kia Moabe. l

48:36 1 I sia vo, tutu dia maniongo diasikwanga vana lufwa.

1102 KAPU 48 a 2Nti 3:24, 25 Yes 16:7

b Nta 21:32 Nta 32:34, 35 Yos 21:8, 39

37

c Nta 32:37, 38 Yos 13:15, 19

d Yes 16:8, 9 Yer 48:8

38

e Yer 25:10

f Yes 16:10

g Nta 21:25 Yos 13:15, 17

39

h Nta 32:37 Yes 16:9

i Nta 21:23

j Yer 48:2, 3

40

k Yes 15:4-6

l Yes 16:11 

Ndambu ya 2 a Yer 16:6

41

b Lev 19:28

c Tuk 37:34 Yes 15:2, 3

42 d Man 4:19 Kab 1:8

e Yer 49:22

f Yer 30:11

g Yer 48:29

43

O ntim’ame udidila1 nze tutu mu kuma kia wantu a Kirekerese Kadi mavua mana kakutikidi vila mevila. Kadi e ntu miawonso mivadilu, a E nzevo zawonso zizengelo. Moko mawonso malwekelo, b E ngoto ina muna luketo lwau!’” c “‘Vana nludi miawonso mia Moabe Ye muna mazandu mandi mawonso, Dilu kaka kina mo. Kadi mfwasidi Moabe Nze mbidika ilozelo,’ u kavovele o Yave. ‘Ekwe mpila kazakamene! ˆ Ekwe tatu! Ekwe mpila kafididi Moabe e nima ye nsoni, Moabe ikitukidi se lekwa kia luvezo, Lekwa kitwasanga wonga kw’awonso banzungidi.’” “Kadi i wau wuwu kavovele o Yave: ‘Nze una ngo-zulu kedimukinanga muna baka mbizi, d O mbeni oyalumuna mave mandi muna Moabe. e E mbanza zikutumunua, E nzo zandi zangolo zikutumunua. Muna lumbu kiakina, e ntima mia makesa ma Moabe Mikala nze ntim’a nkento una muna nsongo.’” “‘E Moabe ifwaswa, ke mukala diaka nkangu ko, f Kadi ukitundidikidi vana vena Yave. g Wonga ye wulu ye ntambu mina ova ntadisi eno, E yeno nuzingilanga muna Moabe,’ u kavovele o Yave.

48:36 1 Yovo “uyangama.”

1103 44 ‘Konso ndiona otina o wonga obwa muna wulu, Konso ndiona otomboka muna wulu obakama muna ntambu.’ ‘Kadi itwasa muna Moabe o mvu wa tumbu kiau,’ u kavovele o Yave. 45 ‘Awana betinanga, bakondwa ngolo betelama vana viozi kia Kesebone. Kadi tiya tutuka kuna Kesebone O nlaku utuka vana kati kwa Sikone. a Tubomona e mbunzu a Moabe Ye ntu mia wan’a mvuanga.’ b 46 ‘Nkenda kwa ngeye, e Moabe! O nkangu a Kemose c ufukisu. Kadi o wan’aku amakala baneto se abakami, O wan’aku amakento bele muna kinkole. d 47 Kansi muna lumbu yambaninu, ikutakesa abakami a Moabe,’ u kavovele o Yave. ‘Ovava i vafokokele e mfundis’a Moabe.’” e I wau wuwu kavovele o Yave mu kuma kia Aneyaf mone: “Nga Isaele kena yo wana ko e? Nga kena yo ndiona osala ye mavua mandi ko e? Ekuma Malekame g kakutumwini e Ngadi? h Ekuma nkangu andi uzingilanga muna mbanza za Isaele?” 2 “‘Muna kuma kiaki, e lumbu mukwiza ina,’ u kavovele o Yave, ´ ‘Ina iwisa e zu dia vita1 mu kuma kia Raba i ya Aneyamone. j

49

49:2 1 Nanga, “kazu kia vita.”

YEREMIYA 48:44–49:8 KAPU 48 a Nta 21:26, 28

b Nta 24:17 Am 2:2

c Nta 21:29 1Nti 11:7

d Yer 48:7

e Yez 25:11 

KAPU 49 f Tuk 19:36, 38 Nsi 2:19 2Tu 20:1

g 1Nti 11:5 Sef 1:4, 5

h Am 1:13

i Nsi 3:11 Yos 13:24, 25 Yez 25:5 Am 1:14

j Yez 21:19, 20 

Ndambu ya 2 a Yes 14:2 Yer 50:19 Sef 2:9

b Am 1:13, 15

c Tuk 36:10, 11 Yez 25:13 Am 1:12 Ob 8

Ikituka se fuku diasala e nkatu, E mavata mandi meyokwa muna tiya.’ ‘O Isaele osanza ana bekunsanzanga,’ a u kavovele o Yave. 3 ‘Dila, e Kesebone, kadi e Ai ifwasilu! Nukaza, e mavata ma Raba. Nuvuata e ngoto. Nukaza yo tikuna oku yakuna muna mpaka za matadi,1 Kadi e Malekame mu kinkole ikwenda, Kumosi ye nganga zandi ye mfumu zandi. b 4 Ekuma okuyisaninanga mu kuma kia ndimba miaku, Mu kuma kia ndimba miaku mialelama miazala yo maza, e mwan’ankento wakondwa kwikizi? Ona obundanga e vuvu muna tusalu twandi Ona ovovanga vo: “Nani okwiza kundwanisa e?”’” 5 “‘Ikutwasila lekwa kiansisi,’ u kavovele o Mfumu Yave a vu, ‘Tuka kw’awana bazungidi. Omwanganeswa muna ndambu zawonso, Ke vekala muntu ko okutika ana betina.’” 6 “‘Kansi, kuna kulanda ikutakesa abakami a Aneyamone,’ u kavovele o Yave.” 7 Kuna kwa Edome, i wau wuwu kavovele o Yave a vu: “Nga ke muna diaka ngangu ko muna Temane? c Nga tuvididi o tuludiku twambote tw’awana bena yo umbakuzi e? Nga ngangu zau ziwolele? 8 Nutina, nuvutuka manima! 49:3 1 Yovo “mpaka za mameme.”

YEREMIYA 49:9-21 Nuenda yo zingila muna mwakoboka, e yeno nuzingilanga muna Dedane! a Kadi mpasi itwasa kwa Esau Vava ifwana e ntangwa, ivutula e sungididi kiame kwa yandi. 9 Avo avedi a uva bezidi kwa ngeye, Nga ke besisa uva zankaka ko muna wonzolola? Avo olwakilu kwa mivi muna fuku, Nga ke befwasa kaka ko ina bazolele? b 10 Kansi, isanza Esau. Isenzeka maswekameno mandi, Kimana kalembi swekama diaka. O wan’andi, mpangi zandi, mfinangani zandi, yau awonso fwaswa befwaswa, c Ke kala diaka ko. d 11 Sisa wan’aku akondwa mase, Ikubayambula bakala moyo; Akento aku ana bafwilwa akala bekumbunda e vuvu.” 12 Kadi i wau wuwu kavovele o Yave: “Tala! Avo awana ke bavewa tumbu kia nua mbungw’a makasi mame ko bafwete yo nua, nga ngeye osiswa wowo lembi tumbwa e? Tumbwa otumbwa, kadi ofwete yo nua.” e 13 “Kadi ndidi e ndofi muna mono kibeni,” u kavovele o Yave, “vo Bozera ikituka se kuma kia mwena wonga, f kia luvezo, fulu kia fwasakana ye sibu. E mbanza zandi zawonso zikituka se mfuta.” g 14 Ngwidi e nsangu zitukidi kwa Yave, O nati a nsangu otuminu muna samuna kwa zula vo: “Nukutakana, nuiza nuana yandi;

1104 KAPU 49 a Yes 21:13 Yer 25:17, 23

b Ob 5

c Ob 6, 9

d Mal 1:3, 4

e Yer 25:27, 28 Man 4:21 Ob 16

f Yes 34:6 Yes 63:1 Yer 49:22 Am 1:12

g Ob 18 Mal 1:3

 Ndambu ya 2 a Ob 1

b Ob 2-4

c Yer 49:13

d Tuk 19:24, 25

e Yes 34:6, 10

f Yer 4:7

g Nk 76:7 Yer 50:44-46 Nak 1:6

h Ob 9

i Mal 1:4

Nukubama muna vita.” a 15 “Tala, ikitwidi se lekwa kiakondwa o mfunu vana vena zula, Lekwa kia luvezo kwa wantu. b 16 O wonga wamwesanga, Yo lulendo lwa ntim’aku luvunini, E ngeye ozingilanga muna nduka mia matadi, Okalanga muna mongo ´ usundidi o la. Kana nkutu otungidi nzialw’aku kuna ntandu nze ngo-zulu, Ikukulumuna tuka kwakuna,” u kavovele o Yave. 17 “Edome kafwete kituka se kuma kia mwena wonga. c Awonso beviokela vo, bemona wonga yo sika mumpiozi mu kuma kia vuku yandi yawonso. 18 Nze una wavangama muna lufwasu lwa Sodoma ye Ngomora ye mbanza zakala lukufi,” d u kavovele o Yave, “ke muzingila diaka muntu ko, ngatu mwan’a muntu kanangina mo. e 19 “Tala, vekwiza muntu onuanisa madilu ma luvuvamu nze nkosi f itukidi muna mfuta muna mbel’a Yodani, kansi vana vau ikuntinisa vena kena. Ikuntumbikila ndiona wasolwa. Kadi nani ofwanane yame? Nani olenda kumfidisa e mpaka? Nkia mvungudi olenda telama vana ntadisi ame? g 20 Ozevo, e wa´ ntu, nuwa e nzengo zina Yave kabakidi mu kuma kia Edome ye dina kakanini mu kuma kia awana bezingilanga muna Temane: h Wan’a mameme benatwa ´ kwanda. E fulu yau ya zingila osisa yo e nkatu mu kuma kiau. i 21 O ntoto uzakamene mu ´ kuma kia zu dina kabwididi.

1105 Vena ye kazu! E mazu mawakane yakuna Mbu Ambwaki. a 22 Tala! Nze ngo-zulu, otomboka yo kulumuka mu nswalu, b Oyalumuna mave mandi muna Bozera. c Muna lumbu kiakina, e ntima mia makesa ma Edome Mikituka nze ntim’a nkento una mu nsongo.” 23 Mu kuma kia Damaseke: d “Kamati e yo Ampadi bamwene nsoni, Mu kuma kia nsangu zambi bawidi. Bazelokele ye wonga. O kalunga okumbidi, kalendi lemvolwa ko. 24 Damaseke kena diaka ye unkabu ko. Ovilukidi muna tina, obakamene wonga. Ntantu ye nsongo mimbakidi, Nze nkento owutanga. 25 Ekuma mbanza ya nkembo ke ibembwelo ko, E mbanza ya kiese? 26 Kadi matoko mandi bebwila vana ntanda,1 O makesa mawonso befwa muna lumbu kiakina,” u kavovele o Yave. 27 “Isia tiya muna yaka kia Damaseke, E tiya tubomona nzo zangolo za Benadadi.” f 28 I wau wuwu kavovele o Yave mu kuma kia Keda g ye yimfumu ina katufakesa Nebukandesa1 wa Ntinu a Babele: “Nutelama! Nutomboka kuna Keda Nufwasa wan’a este. 49:26 1 Yanzala kiakutakenanga nkangu mu teka, sumba lekwa yo tela mambu. 49:28, 30 1 Mvovo wa sina: “Nebukadrezare,” mpila yankaka yasonekena yo.

YEREMIYA 49:22-35 KAPU 49 a 1Nti 9:26

b Yer 4:13

c Yer 48:40 Yer 49:13

d Yes 17:1 Am 1:3

e Nta 13:21 2Nti 17:24 Zak 9:1, 2

f Am 1:4

g Tuk 25:13 Yes 42:11 Yes 60:7 Yez 27:21

 Ndambu ya 2 a Yer 9:25, 26 Yer 25:17, 23

b Tuk 10:22 Yes 21:2 Yer 25:17, 25 Yez 32:24 Dan 8:2 Mav 2:8, 9

c 2Nti 24:18

29 E saba yandi ye twelezi yandi ibongwa, Nlele mia saba yau ye mavua mau mawonso. E samo yau inatwa, Wantu bekunkazila, oku vo: ‘Wonga una muna fulu yawonso!’” ´ 30 “Nutina, nuenda kwanda! Nuswekama muna fulu yakoboka, e nkangu a Kaso,” u kavovele o Yave. “Kadi Nebukandesa1 wa Ntinu a Babele ndekwa zambi kasikidisi mu kuma kieno, Kani diambi kena diau mu kuma kieno.” 31 “Nutelama, nuanuanisa zula kina muna luvuvamu, Bezingilanga muna ngemba!” u kavovele o Yave. “Kikondelo mielo ko ngatu mbindi; bezingilanga muna fulu ya yau kaka. 32 E samo zau zikala se sanzu, E twelezi yau yayingi isanzwa. Ikubamwanganesa muna ndambu zawonso,1 Ana bezenganga nsuki a Ikubatwasila sumbula muna ndambu zawonso,” u kavovele o Yave. 33 “Kaso ikituka se tininu dia mbulu, Ikituka se mfuta yakwele mvu. Ke muzingila muntu ko, Ke muntu ko onangina mo.” 34 E Diambu dia Yave diayiza kwa Yeremiya wa ngunza mu kuma kia Elame b muna lubantiku lwa luyalu lwa Sedekiya c wa ntinu a Yuda, oku vo: 35 “I wau wuwu kavovele o Yave a 49:32 1 Mvovo wa sina: “tembwa kiawonso.”

YEREMIYA 49:36–50:10 vu, ‘Itolola mfumba wa Elame, a e nto ya1 nkum’andi. 36 Itwasi´ la Elame tembwa ya ituka muna ´ nsuka ya za zulu, imwanganesa nkangu miandi muna tembwa yayi yawonso. Ke vekondwa zula ko ina ke besinga natwa ko awana bemwanganeswa muna Elame.’” 37 “Imwanganesa nkangu a Elame vana vena mbeni zau ye vana vena awana bevavanga katula mioyo miau; ikubatwasila e mpasi, nsita za makasi mame zilema muna yau,” u kavovele o Yave. “Ikubatwikila nsosolo yavana ikubafukisa emvimba.” 38 “Isia kunda kia kimfumu kiame muna Elame, b ifwasa ntinu au ye mfumu zau,” u kavovele o Yave. 39 “Kansi muna lumbu yambaninu, ikutika abakami a Elame,” u kavovele o Yave. Ediadi i diambu Yave kavova muna Yeremiya wa ngunza mu kuma kia Babele, c mu kuma kia nsi ya Akaladi: 2 “Nusamuna dio muna zula, nusamuna dio. Nutongeka sinsu1 yo samuna kio. Ke nusweki diambu ko! Nuvova vo: ‘Babele obakamene.’ d Bele ofusulwisu e nsoni. e Merodake ozakamene. E teke yandi ifusulwisu e nsoni E teke yandi yangemi2 izakamene. 3 Kadi kuna node kutukidi zula muna kunuanisa. f Kikitwidi e nsi se lekwa kia mwena wonga;

50

1106 KAPU 49 a Yes 22:6 b Yer 25:17, 25 

KAPU 50 c Yes 13:1 d Yer 51:8 Lus 14:8

e Yes 46:1 Yer 51:44

f Yes 13:17 Yer 51:11, 48

 Ndambu ya 2 a Yes 11:12 Yer 3:18 Os 1:11

b Yer 31:8, 9 c Os 3:5 d Yes 35:10 e Yer 31:31 f Yes 53:6 g Yer 10:21 Yer 23:2 Yez 34:2, 6

h Nk 79:6, 7 i Yes 48:20 Yer 51:6, 45 Zak 2:7 2Ko 6:17 Lus 18:2, 4

j Yes 21:2 Yer 51:11, 27, 28, 48 Dan 5:28, 30

k Yes 13:17, 18

49:35 1 Mvovo wa sina: “lubantiku lwa.” 50:2 1 Yovo “lunzi dia sinsu.” 2 O mvovo wau muna Kiyibere nanga wau umosi kwandi ye “doti,” usadilwanga se mvovo wa luvezo.

l Yer 25:12 Yer 27:6, 7

m Lus 17:16

Ke muzingilanga diaka muntu ko. O wantu ye bulu itinini; Bele kwau.” 4 “Muna lumbu yayina ye kolo kiakina,” u kavovele o Yave, “o nkangu a Isaele ye nkangu a Yuda bekwiza e ntwadi. a Bekwiza didi, b bevava e ntwadi o Yave wa Nzambi au. c 5 Beyuvula e nzil’a Zione yo vutula e ndose muna fulu yayina, d oku vo: ‘Nuiza, twayikama Yave muna kangu diakwele mvu, dina ke divilakanua ko.’ e 6 O nkangu ame ukitukidi se kambi dia mameme mavila. f Avungudi au babavidisi. g Babanete muna miongo; babayunganese muna miongo ye muna kundubulu. Bavilakene e fulu kiau kia vundila. 7 Awonso ana babasololanga, babafwasanga. h E mbeni zau bavovele vo: ‘Ke tuna ye ngielele ko, kadi yau kibeni basumukini Yave ye fulu kiansongi yo Yave wa vuvu kia mase mau.’” 8 “Nutina muna Babele, Nuvaika muna nsi ya Akaladi, i Nukala nze bulu ivitanga kuna ntwal’a kambi. 9 Kadi ibundumuna yo twasa muna Babele E buka kia zula yanene kikunuanisa tuka kuna nsi ya node. j Bekunkiatamena kimana banuanisa; Tuka kwakuna, obakama. E nzanza zau zina nze za kesa Osisanga mase kondwa wana; k Kana imosi ke ivutukanga nkatu ko. 10 E Kaladi ikala se sanzu. l Awonso bekunsanza, beyukuta,” m u kavovele o Yave.

1107 11 “Kadi kiese nuamonanga a yo kwamanana yangalala Vava e vua diame diasanzwanga. b Nuatakukanga nze mwan’a ngombe vana vena titi ya nkunzu, Nwakazanga nze mvalu. 12 O ngudi aku ofusulwiswa e nsoni. c Ndiona wawuta okendalele. Tala, yandi i zula kiakondwa kikilu o mfunu vana vena zula yankaka, Nsi yayuma muna makanga. d 13 Muna kuma kia makasi ma Yave ke mukala diaka muntu ko; e Ikituka se mfuta. f Awonso beviokela mo, bemona wonga Besika mumpiozi mu kuma kia vuku yandi yawonso. g 14 Nuiza kiatamena Babele muna nuanisa yo muna ndambu zawonso, Yeno awonso nufumbikanga1 e mfumba. h Nunonga, ke nutatidila nzanza zeno ko, Kadi osumukini Yave. i 15 Nunkazila kazu kia vita muna ndambu zawonso. Yandi ukitambikidi. Malunzi mandi mabwidi, e ´ yaka yandi yanda ibwisilu, j Kadi Yave unlandidi e kunda. k Nunlanda e kunda. Numvanga mpe una kavangidi. l 16 Kendona o nkuni muna Babele Ye ndiona osadilanga sakilwa muna nsungi a nkutika. m Muna kuma kia nsosolo a nsoki, konso muntu ovutuka kwa nkangu andi, 50:14 1 Mvovo wa sina: “nudiatanga.”

YEREMIYA 50:11-24 KAPU 50 a Man 1:21 b Yes 14:4-6 Yes 47:6 Yer 30:16

c Yes 47:8 d Yes 13:20, 21 e Zak 1:15 f Yer 25:12 g Yer 51:37 h Yes 13:18 Yer 51:11

i Yer 51:35, 36 j Yer 51:58 k Yer 51:6, 11 l Nk 137:8 Lus 18:6

m Yer 51:23 

Ndambu ya 2 a Yes 13:14 Yer 51:9

b Yer 23:1 Yer 50:6 Yez 34:5

c Yer 2:15 d 2Nti 17:6 Yes 8:7

e 2Nti 25:1 2Tu 36:17 Yer 4:7

f 2Nti 19:35 Yes 14:25 Sef 2:13

g Yes 11:16 Yes 65:10 Yer 23:3 Yer 33:7 Yez 34:14 Mik 2:12

h Mik 7:14 i Yer 31:6 j Ob 19 k Yes 44:22 Yer 31:34 Mik 7:19

l Yez 23:22, 23 m Yes 14:5, 6 Yer 51:20

n Yer 51:41 Lus 18:15, 16

o Yer 51:31 Dan 5:30 Lus 18:8

Konso muntu otina muna nsi andi. a 17 “Nkangu a Isaele una nze mameme mavila. b E nkosi zibamwanganese. c Entete, o ntinu a Asuri ubafwasidi; d i bosi, Nebukandesa1 wa Ntinu a Babele okosomwene e visi yau. e 18 Muna kuma kiaki, i wau wuwu kavovele o Yave a vu wa Nzambi a Isaele. ‘Tumba itumba ntinu a Babele ye nsi andi, nze una yatumbila ntinu a Asuri. f 19 Isinga vutulwisa Isaele muna madilu mandi, g odila muna Kamele ye Basani, h oyukutila muna miongo mia Eferaime i ye Ngiladi.’” j 20 “Muna lumbu yayina ye ntangwa yayina,” u kavovele o Yave, “E ngielele ya Isaele ivavua, Kansi ke imoneka ko, Masumu ma Yuda ke mesoloka ko, Kadi iloloka awana besala o moyo.” k 21 “Nunuanisa nsi ya Merataime yo nkangu a Pekode. l Yambula bakosomonwa yo fwaswa emvimba,” u kavovele o Yave. “Nuvanga mawonso inukanikini. 22 Muwakane mazu ma vita muna nsi, Vonza kiampwena. 23 Ekwe mpila kizengelo yo kosomonua e malutelo kiafwasanga e nza yawonso! m Ekwe mpila Babele ikitukidi se lekwa kia mwena wonga vana vena e zula! n 24 E Babele, ilekele ntambu, obakamene Lembi wo zaya. Osolokele yo bakama, o Kadi Yave otelamene. 50:17 1 Mvovo wa sina: “Nebukadrezare,” mpila yankaka yasonekena yo.

YEREMIYA 50:25-37 25 Yave oziudi lundilu diandi dia nuaninua, Ovaikisi nkele mia makasi mandi. a Kadi o Mfumu Yave a vu salu kesala Muna nsi ya Akaladi. 26 Nunlwakila tuka kuna nsi ´ zanda. b Nuziula malundilu mandi. c Nunkutika nze mafuku ma masa. Numfwasa emvimba. d Ke musadi muntu ko muna yandi. 27 Nufukisa ngombe zandi zawonso; e Yambula banatwa kuna vondelo. Ntantu kwa yau, kadi e lumbu kiau kilweke E ntangw’au yafundiswa! 28 Muwakane ndinga y’awana betinanga, Y’awana betayanga tuka muna nsi ya Babele, Mu samuna muna Zione o nlandw’a kunda a Yave wa Nzambi eto, E nlandw’a kunda kia tempelo andi. f 29 Nubokela akwa mfumba banuanisa Babele, Awonso befumbikanga1 e mfumba. g Nusikidisa e ndo muna kinzieta kiandi, ke nutayisa kana mosi ko. Numvutulwila mun’owu wa mavangu mandi. h Numvanga mpe una kavangidi. i Kadi kuna lulendo lwawonso otelamene Yave, Wa Mvauki a Isaele. j 30 Muna kuma kiaki, matoko mandi bebwila muna ntanda,1k 50:29 1 Mvovo wa sina: “bediatanga.” 50:30 1 Yanzala kiakutakenanga nkangu mu teka, sumba lekwa yo tela mambu.

1108 KAPU 50 a Yes 13:5 Yer 51:11

b Yer 51:27

31

c Yer 50:10 d Yes 14:22, 23 e Yes 34:6, 7 Yez 39:18

32

f Nk 94:1 Yer 51:11

g Yer 50:14 h Nk 137:8 Yer 51:56

33 i Man 3:64 Lus 18:6

j Yes 14:13 k Yes 13:17, 18 

Ndambu ya 2 a Yer 51:25

34

b Yes 14:13 Dan 4:30

c Yer 51:26 d Yes 47:6

35

e Yes 14:17 f Yes 41:14 Lus 18:8

g Yes 47:4

36

h Man 3:59 i Yes 14:3, 4 j Yer 51:24 k Yes 47:13 Yer 51:57 Dan 5:7

l Yer 51:30

37

Makesa mandi mawonso befwaswa1 muna lumbu kiakina,” u kavovele o Yave. “Tala, ngina yaku e kitantu, a e nkwa lulendo,” b u kavovele o Mfumu Yave a vu, “Kadi e lumbu kiaku kilweke, e ntangwa ina ikutumba. ´ Ongeye, nkwa lulendo ota sakuba yo bwa, Ke vekala muntu ko okutelamesa. c Isia tiya muna mbanza zaku, Tubomona yawonso inzungidi.” Kadi i wau wuwu kavovele o Yave a vu: “O nkangu a Isaele ye nkangu a Yuda ubangikwanga, Awonso babakangidi, babanete muna kinkole. d Ke bazolele kubavaikisa ko. e ˆ Kansi, o Nkudi au nkwa nkuma. f Yave a vu i nkumbu andi. g Otoma tala e diambu diau, h Muna vundisa e nsi i Yo twasa mvuanga kwa nkangu a Babele.” j “Vena yo nsosolo ulwakila Akaladi,” u kavovele o Yave, “Ye nkangu a Babele, mfumu zandi y’akwa ngangu andi. k O nsosolo ulwakila ngunza zandi zaluvunu, betungiana nze mazowa. O nsosolo ulwakila makesa mandi, bezakama ye wonga. l Vena ye nsosolo ulwakila mvalu miandi ye makalu mandi ma vita,

50:30 1 Mvovo wa sina: “bebutikwa o nua.”

1109 Ulwakila nkangu miawonso miaswaswana vana kati kwandi, Bekituka nze akento. a O nsosolo ulwakila mavua mandi, mesanzwa. b 38 O lufwasu lulwakila maza mandi, meyuma. c Kadi i nsi ya teke yavalwa, d Muna kuma kia mona-meso yandi yansisi, bekalanga nze lau. 39 Muna kuma kiaki, e bulu ya mfuta ye mevua bezingila mo, E setekele zizingila mo. e Ke muzingila diaka muntu ko. Ke mukala diaka muntu ko muna mbandu zawonso.” f 40 “Nze una Nzambi kavanga vava katufakesa Sodoma ye Ngomora g ye mbanza zakala lukufi,” h u kavovele o Yave, “ke muzingila diaka muntu ko, ngatu mwan’a muntu kanangina mo. i 41 Tala, nkangu ukwizanga tuka kuna node; Zula kianene ye ntinu miampwena j mibundumunua Tuka muna nsuka za nza. k 42 Bena ye mfumba ye madionga. l Akwa nsoki, ke bena ye nkenda ko m Ndinga zau zikumba nze kalunga. n Ekolo bekwizanga muna mvalu miau. Bakiatamene muna kunuanisa, e mwan’ankento a Babele. o 43 O ntinu a Babele owidi e nsangu zau, p Moko mandi mayoyele. q Ntim’andi uyangamene, Mu kuma kia nsongo nze nkento owutanga.

YEREMIYA 50:38–51:3 KAPU 50 a Yes 13:8 b Yes 45:3 c Yes 44:27 Yer 51:36, 37 Lus 16:12

d Yes 46:1 Yer 51:44, 52 Dan 5:1, 4

e Yes 13:20, 21 Yer 51:37 Lus 18:2

f Yer 25:12 Yer 51:43, 64

g Yes 13:19 h Tuk 19:24, 25 Yud 7

i Yer 51:26 j Yes 45:1 Yer 51:11 Yer 51:27, 28

k Yes 13:5, 17 l Yer 50:9 m Nk 137:8 Yes 13:17, 18

n Yer 51:42 o Yer 51:27 p Yer 51:31 q Dan 5:6 

Ndambu ya 2 a Yes 41:25 b Yer 49:19-21 c Yer 51:11 d Yes 13:1, 20 Yer 51:43

e Lus 18:9 

44 “Tala, vekwiza muntu onuanisa madilu ma luvuvamu nze nkosi itukidi muna mfuta muna mbel’a Yodani, kansi vana vau ikubatinisa vana kena. Ikuntumbikila ndiona wasolwa. a Kadi nani ofwanane yame? Nani olenda kumfidisa mpaka? Nkia mvungudi olenda telama vana ntadisi ame? b 45 Dianu vo, e ´ wantu nuwa nzengo kabakidi o Yave mu kuma kia Babele c ye dina kakani vanga muna nsi ya Akaladi. Wan’a mameme bekokwa ´ kuna kwanda. E fulu yau ya zingila osisa yo e nkatu mu kuma kiau. d 46 Mu kuma kia mazu mabwididi Babele, o ntoto uzakamene, E kazu kiwakana vana vena zula.” e I wau wuwu kavovele o Yave: “Itwasa tembwa kia lufwasu Kwa Babele f ye nkangu a Lebe-kamai.1 2 Itwika wantu muna Babele ana bemwanganesa yo, Bemwanganesa yo, besisa e nsi aku e nkatu; Bezunga yo muna ndambu zawonso muna lumbu kia lufwasu. g 3 Yambula nkwa mfumba kalembi fumbika1 mfumb’andi. Ke vakadi muntu ko otelama ye kinkutu kiandi kia sengwa.2 Ke nufwila matoko mandi nkenda ko. h Nufwasa e vu kia makesa mandi mawonso.

51

KAPU 51 f Yer 50:9 g Yer 50:14, 29 h Yes 13:17, 18 Yer 50:30

51:1 1 Nanga nkumbu ya Kaladi eyi yasonekenua muna sono ya kinsweki. 51:3 1 Mvovo wa sina: “diata.” 2 Kinkutu kivuatanga makesa muna kuyitanina muna vita.

YEREMIYA 51:4-17 4 Bevondelwa muna nsi ya Akaladi, Bentompolwa muna nzila zandi. a 5 Kadi Isaele ye Yuda ke akento bafwilwa akala ko kuna kwa Nzambi au, o Yave a vu. b Kansi e nsi au1 izele ye ngielele vana ntadisi a Mvauki a Isaele. 6 Nuvaika muna Babele, Nuavuluza mioyo mieno. c Ke nuvondwa ko mu kuma kia bi wandi. Kadi eyayi i ntangwa a nlandw’a kunda kia Yave. Okumvutula dina kavangidi. d 7 Babele ina se mbungw’a wolo vana koko kwa Yave; Okolese nza yawonso. Esi zula banuini vinyu andi; e I dianu esi zula balaukidi. f 8 Babele ibwidi yo fwasuka vana vau. g Nudila mu kuma kiandi! h Nubonga balasamu mu kuma kia ndunzi zandi; nanga olenda sasuka.” 9 “Tutezele wuka Babele, kansi kalendi sasuka ko. Nunyambula, twendi kweto konso muntu muna nsi andi. i Kadi mfundis’andi ilweke yakuna zulu; Yazanguka nze matuti. j 10 Yave ututwasidi unsongi. k Nuiza, yambula twasamuna mavangu ma Yave wa Nzambi eto muna Zione.” l 11 “Nusekesa maswanga, m nubonga ngubu zavindumuka.1 Yave osikamese mwand’atinu a Madai, n Kadi e kani diandi i fwasa e Babele. 51:5 1 I sia vo, nsi ya Akaladi. 51:11 1 Nanga, nuzadisa e nkutu.

1110 KAPU 51 a Yes 13:15 b Nk 94:14 Yes 44:21 Yer 46:28 Zak 2:12

12

c Yer 50:8 Zak 2:7 Lus 18:4

d Yer 25:12, 14 Yer 50:15

e Lus 17:1, 2 Lus 18:3

f Yer 25:15, 16

13

g Yes 21:9 Yes 47:9 Lus 14:8

h Lus 18:2, 9

14

i Yes 13:14 j Lus 18:4, 5 k Mik 7:9

15

l Yer 50:28 m Yer 50:14 n Yes 13:17 Yes 45:1

 Ndambu ya 2 a Yes 13:2

16

b Lus 17:17 c Lus 17:1, 15 d Yes 45:3 Yer 50:37

e Kab 2:9 Lus 18:11, 12 Lus 18:19

f Yer 50:15 g Nk 93:1 Nk 104:24

h Nk 136:5 Ngn 3:19 Yes 40:22 Yer 10:12-16

i Nk 135:7 j Yes 44:11

17

Kadi owau i nlandw’a kunda a Yave, e kunda mu kuma kia tempelo andi. Nutongeka sinsu1a muna yaka ya Babele. Nusiamisa mayingidilu, nusia ayingidi. Nukubika wantu beswekama kimana banuanisa yo. Kadi Yave olekele ntambu, Olungisa mana kasia nsilu mu kuma kia nkangu a Babele.” b “E nkento ozingilanga vana maza mayingi, c Ye mavua mayingi, d E mbaninu aku ilweke, i mfoko a1 nluta miaku. e Yave a vu wadia ndofi muna yandi kibeni1 vo: ‘Ikuzadisa yo wantu, wantu ayingi nze makonko, Yau bekaza kadi basundidi.’ f Yandi i Mvangi a ntoto muna nkum’andi, Ona wasikidisa ntoto uyimanga mbongo muna ngangu zandi g Yo yalumuna e zulu muna umbakuzi wandi. h Vava kewisanga e nding’andi. O maza kuna zulu mekumbanga, Otombolanga matuti1 tuka kuna nsuka za nza. Ovaikisanga nsemo2 muna mvula, Ovaikisanga e tembwa muna malundilu mandi. i Wantu awonso bevangilanga mambu muna uzowa yo kondwa kwa zayi. Avangi awonso a lekwa ya sengwa, befusuka e nsoni mu kuma kia teke yau yavalwa; j

51:12 1 Yovo “lunzi dia sinsu.” 51:13 1 Mvovo wa sina: “nzongo a.” 51:14 1 Yovo “nkal’andi.” 51:16 1 Yovo “wisisi.” 2 Nanga, “Oziulanga mielo.”

1111

18

19

20

21

22

23

24

25

Kadi e teke yandi yasengwa,1 luvunu kwandi, Ke ina ye mwanda ko.2a Ke ina mfunu ko,1b salu kialuvezo kikilu. Vava kilwaka e lumbu kiau kia lufundisu, vila ivila. E Kunku kia Yakobo ke kina nze lekwa yayi ko, Kadi yandi wavanga lekwa yawonso, Kumosi yo nkau a vua diandi. c Yave a vu i nkumbu andi.” d “Ngeye u bota kia1 vita oku kwa mono, u nuaninua kia vita, Kadi muna ngeye isinga tufakesela e zula, Muna ngeye isinga fwasila yintinu. Muna ngeye itufakesela mvalu ye nkwa mvalu. Muna ngeye itufakesela kalu dia vita yo nati a kalu dia vita. Muna ngeye, itufakesela yakala yo nkento. Muna ngeye itufakesela nunu yo nleke. Muna ngeye itufakesela toko ye ndumba. Muna ngeye itufakesela mvungudi ye kambi diandi. Muna ngeye itufakesela mvati a nsengo ye bulu yandi kevatilanga. Muna ngeye itufakesela ayadi ye mbanda-mbanda. Ivutulwila Babele yo nkangu wawonso wa Kaladi Mu kuma kia bi wawonso bavanga muna Zione vana meso meno,” e u kavovele o Yave. “Ngina yaku e kitantu, f e mo-

51:17 1 Yovo “teke yazunzwa.” 2 Yovo “fulumwinu.” 51:18 1 Yovo “Mpavala kwandi.” 51:20 1 Yovo “nkoko a.”

YEREMIYA 51:18-30 KAPU 51 a Kab 2:19

b Yes 41:29 Yer 14:22

c Nsi 32:9

26

d Yes 47:4

e Nk 137:8

27

f Yer 50:31 

Ndambu ya 2 a Yer 25:9

b Yer 50:13, 40 Lus 18:21

c Yes 13:2 Yer 51:12

28 d Tuk 8:4

e Tuk 10:2, 3 Yer 50:41

29

f Yes 13:17 Dan 5:30, 31

g Yes 13:13, 19 Yer 50:13 Yer 50:39, 40

h Yes 13:7

i Yer 50:37

30

ngo a mfwasi,” u kavovele o Yave, “O mfwasi a nza yawonso. a Ilambula koko kwame muna ngeye, ikunengomona kuna yanda Ikukitula se mongo wayokwa.” “Wantu ke bebongela diaka tadi dia konko ko muna ngeye ngatu tadi dia nkubilwa, Muna kuma kiaki, osala e nkatu yakwele mvu,” b u kavovele o Yave. “Nutongeka e sinsu1 muna nsi. c Nusika e mpungi vana vena e zula. Nutumbika2 zula kimana yantelamena. Nubokelesa yintinu ya Ararate, d Mini ye Asekenaze kimana yantelamena. e Nuntumbikila mbandambanda kimana bantelamena. Nutombolwesa mvalu nze makonko manswenswe. Nutumbika2 zula bantelamena, Atinu a Madai, f ayadi andi ye mbanda-mbanda zandi zawonso Ye nsi zawonso betuminanga. O ntoto uzakama yo nikuka, Kadi e ngindu za Yave mu kuma kia Babele zilungana Muna kitula nsi a Babele se lekwa kia mwena wonga yo sisa yo e nkatu. g Makesa ma Babele bayambwidi nuana. Bavuende muna nzo zau zangolo. E ngolo zau zimene. h Bakitukidi nze akento. i

51:27 1 Yovo “lunzi dia sinsu.” 51:27, 28 2 Mvovo wa sina: “Nuvaula.”

YEREMIYA 51:31-44 E nzo zandi ziyokelo. E mbindi zandi zitolwelo. a 31 Nati a nsangu otikwini muna wanana yo nati a nsangu ankaka, Ntumwa mosi otikwini muna wanana yo ntumwa ankaka, Muna samuna kwa ntinu a Babele vo mbanz’andi ibakamene muna ndambu zawonso, b 32 E fulu ya saukila muna nkoko ibakamene, c E nzaza za mabu ziyokelo muna tiya, Makesa bamwene o wonga.” 33 Kadi i wau wuwu kavovele o Yave a vu, wa Nzambi a Isaele: “O mwan’ankento a Babele una nze bundilu. E ntangwa yakundiatakesa ilweke. E ntangw’andi ya nkutika ke kolo ko ifwana.” 34 “Nebukandesa1 wa Ntinu a Babele, umfwasidi; d Unsidi muna mvuanga. Unkitwidi nze mvungu wankatu. Umbinini nze una uvanganga nioka anene; e Ozadisi vumu kiandi ye lekwa yame yambote; ´ Untubidi kwanda. 35 ‘Yambula o nsoki una wavangwa kwa mono ye nitu ame, wavutukila Babele!’ u kavovele musi Zione. f ‘Yambula menga mame mavutukila nkangu wa Kaladi!’ u kavovele o Yerusaleme.” 36 Ozevo, i wau wuwu kavovele o Yave: “Ivovela e diambu diandi muna mfundu, g

1112 KAPU 51 a Nk 107:16 Yes 45:2

b Yes 47:11

c Yes 44:27 Yer 50:38 Lus 16:12

38 d 2Tu 36:17, 18 Yer 50:17

e Yer 51:44

39

f Nk 137:8 Yer 50:29

g Yer 50:34 

Ndambu ya 2 a Nsi 32:35

40

b Yes 44:27 Yer 50:38

c Yer 25:12 Yer 50:15

41

d Yes 13:19, 22 e Yer 50:13, 39 f Dan 5:1, 4

42

g Yer 25:17, 27 Yer 51:57

h Yer 25:17, 26

43

i Yes 13:19 Yer 49:25 Dan 4:30

j Yes 13:1, 20 Yer 50:39

k Yes 46:1 Yer 50:2

l 2Tu 36:7

51:34 1 Mvovo wa sina: “Nebukadrezare,” mpila yankaka yasonekena yo.

37

Yer 50:24, 43

Eze 1:7 Yer 51:34 Dan 1:1, 2

44

Ikulandila e kunda. a Iyumisa kalunga kwandi ye sima yandi. b Babele ikituka se mazudika ma matadi, c Swekameno dia mbulu, d Lekwa kia mwena wonga ye kia sikila mimpiozi, Ke musala wantu ko. e Yau awonso bekwita nze wan’a nkosi.1 Bekunga nze wan’a nkosi.” “Vava nsatu zau zisaka, ikubakubikila e lambu muna kubakolesa, Kimana bayangalala, f I bosi beleka tulu twakwele mvu, Tuna ke besikamena diaka ko,” g u kavovele o Yave. “Ikubavonda nze wan’a mameme maneto kuna vondelo, Nze mameme ye nkombo.” “Ekwe Sesake1 ibakamene, h Ekwe mpila kabakamene ndiona wasanisinuanga mu nza yawonso! i Ekwe Babele ikitukidi se lekwa kia mwena wonga vana vena e zula! O kalunga otombokele kuna Babele. Ofukidi yo muna mavuku mandi mayingi. E mbanza zandi zikitukidi se lekwa kia mwena wonga, nsi yayuma ye makanga. Nsi ina ke ilendi zingila muntu ko, ke ilendi viokela muntu ko. j Isia sungididi kiame kwa Bele k muna Babele, Ivaikisa muna nu’andi ina kamina. l

51:38 1 Yovo “wan’a nkosi a mika miayingi muna nsingu.” 51:41 1 Eyayi nanga i nkumbu a Babele (Babilone) yasonekwa mu sono ya kinsweki.

1113

45

46

47

48

49

50

51

E zula ke ikwenda diaka kwa yandi ko, E yaka kia Babele bwa kibwa. a E nkangu ame, nukatuka vana kati kwandi! b Nuvuluza mioyo mieno c muna nsita za makasi ma Yave! d Ke nukendalala ko ngatu mona wonga mu kuma kia nsangu ziwakana muna nsi. Muna mvu umosi mulwaka nsangu, Muna mvu ulanda mulwaka nsangu zankaka, Za nsoki muna nsi ye za nyadi otelamena nyadi ankaka. Dianu vo, e lumbu mukwiza ina, Ina isia sungididi kiame muna teke yavalwa ya Babele. E nsi yawonso ifusulwiswa e nsoni, O wantu awonso afwa bebwa vana kati kwandi. e E zulu ye ntoto ye yawonso ina mo Iyengoloka ye kiese mu kuma kia Babele, f Kadi afwasi bekunlwakila tuka kuna node,” g u kavovele o Yave. “Ke awana kaka ko bavondwa muna Isaele kabwisisi Babele, h Kansi wantu a nza yawonso babwidi yo vondwa muna Babele. E yeno nuvukidi muna nsosolo, nukwamanana diata, ke nuningami ko! i ´ Kuna kwanda, nusungamena Yave, Yambula Yerusaleme yakala muna ntima mieno.” j “Tufusulwisu e nsoni, kadi tuwidi mafingu.

YEREMIYA 51:45-58 KAPU 51 a Yer 51:58 b Yes 48:20 Lus 18:4

c Yer 51:6

52

Zak 2:7

d Yes 13:13 e Yes 13:15 Dan 5:30

f Yes 44:23 Yes 48:20 Yes 49:13 Lus 18:20

53

g Yer 50:3 Yer 50:41

h Yer 50:17 Yer 51:24

54

i Yer 50:8 Lus 18:4

j Eze 1:3 Nk 137:5



55

Ndambu ya 2 a Nk 79:1 Man 1:10

b Yes 13:15 c Yes 14:13 Dan 4:30

56

d Yer 50:10 e Yes 13:6 f Yer 50:22, 23 g Yes 21:2

57

h Yer 50:36 i Nsi 32:35 Nk 94:1 Yes 34:8 Yer 50:29 Lus 18:5

j Nk 137:8 k Yer 25:27 l Yer 51:39

58

O luvezo lufukidi e ndose zeto, Kadi anzenza banuanisi e fulu yavauka ya nzo a Yave.” a “Dianu vo, mukwiza ina e lumbu,” u kavovele o Yave, “Vava isia sungididi kiame muna teke yavalwa, Muna nsi andi yawonso, ana balwala bekunga.” b “Kana nkutu Babele omente kuna zulu, c Kana nkutu osiamisi e nzo zandi zangolo, Afwasi ana ntumini, bekunlwakila,” d u kavovele o Yave. ´ “Nuwa, muwakane kazu muna Babele, e ´ Zu dia sumbula kiampwena ditukidi muna nsi ya Akaladi. f Kadi Yave mu fwasa kena e Babele, Obutika e nding’andi yanene, E mavuku mandi mekumba nze maza mayingi. ´ E zu dia nding’au diwakana. Kadi o mfwasi olwakila Babele; g Makesa mandi mebakama, h E mfumba miau mitololwa, Kadi Yave i Nzambi ona ovananga nsendo. i Kieleka, okumvutulwila. j Kolesa ikolesa mfumu zandi ye akwa ngangu andi, k Ayadi, mbanda-mbanda ye makesa mandi, Beleka tulu twa mvu ya mvu,” l U kavovele o Ntinu, ndiona una ye nkumbu vo Yave a vu. I wau wuwu kavovele o Yave a vu:

YEREMIYA 51:59–52:11 “Kanele vo e yaka kia Babele kiayalumuka, kiwulwa emvimba, a Kana una vo mavitu mandi ´ manda, meyokwa muna tiya. E nkangu mifuntukina muna nkatu; E zula iyoya mu kuma kia dikila kaka e tiya.” b 59 O wau i nkanikinu kakanikina o Yeremiya wa ngunza kwa Seraya wa mwan’a Neraya c wa mwan’a Makeseya, vava kayenda kuna Babele yo Sedekiya wa ntinu a Yuda muna mvu ´ wa nya wa luyalu lwandi. Seraya wakala nkengi a lekwa ya ntinu. 60 Yeremiya wasoneka muna nkanda e mpasi zawonso zalwakila Babele, mambu mama mawonso masonama mu kuma kia Babele. 61 Vana ntandu, Yeremiya wavovesa Seraya vo: “Vava olwaka muna Babele yo mona e mbanza, ofwete tanga mambu mama mawonso muna nding’angolo. 62 I bosi, vova vo: ‘E Yave, ongeye wavova vo e fulu kiaki kifwaswa, ke muzingila diaka muntu ko ngatu sala muntu yovo bulu, kisala e nkatu yakwele mvu.’ d 63 Vava omanisa tanga nkanda wau, kanga wo e tadi yo tuba wo vana kati kwa nzadi a Uferate. 64 I bosi, vova vo: ‘I wau wuwu udimukina Babele, ke isoloka diaka ko e muna kuma kia mpasi itwasa muna yandi; oyau besinga yoya.’” f Ovava e mvovo mia Yeremiya mifokokele. Sedekiya g mvu 21 kakala miau vava kayantika yala, mvu 11 kayala muna Yerusaleme. E nkumbu a ngudi andi, Kamutale h wa mwan’a Yeremiya wa musi Libena. 2 Wakwamanana vanga mambu mambi vana meso ma Yave, mun’owu wa mambu mawo-

52

1114 KAPU 51 a Yer 50:15 Yer 51:44

b Kab 2:13 c Yer 32:12 Yer 36:4 Yer 45:1

d Yes 13:1, 20 Yes 14:23 Yer 50:3, 39 Yer 51:29, 37

e Lus 18:21 f Yer 51:58 

KAPU 52 g 2Nti 24:17-20 2Tu 36:11, 12

h 2Nti 23:31 

Ndambu ya 2 a 2Nti 24:1 2Tu 36:5

b Lev 26:33 Nsi 31:16, 17

c 2Tu 36:11, 13 Yez 17:15

d Nsi 28:52 2Nti 25:1, 2 Yes 29:3 Yer 39:1 Yez 4:1, 2 Yez 21:21, 22

e Yer 39:2 f Nsi 28:53-57 2Nti 25:3-7 Yes 3:1 Yez 4:16

g Yer 39:4-7 h Yer 24:8 Yer 34:21 Yer 37:17 Yer 38:18

i Yez 12:13

nso mana Yoyakime kavanga. a 3 Mambu mama mavangama muna Yerusaleme ye Yuda mu kuma kia makasi ma Yave, yavana kabayinga vana ndose andi. b Sedekiya wakolamena ntinu a Babele. c 4 Muna mvu wa vua wa luyalu lwa Sedekiya, muna ngonde ya kumi, muna lumbu kia kumi kia ngonde, o Nebukandesa1 wa Ntinu a Babele wizidi nuanisa Yerusaleme yo makesa mandi mawonso. Basikidisi e ndo yo tunga e yaka muna nzunguluk’andi yawonso. d 5 Bazungidi e mbanza yamuna mvu wa 11 wa luyalu lwa Sedekiya wa Ntinu. ´ 6 Muna ngonde ya nya, muna lumbu kia vua kia ngonde, e o mvengele wasaka muna mbanza, ke mwakala madia ko mu dikila o nkangu a nsi. f 7 I bosi, baziudi e vundu muna yaka kia mbanza. Makesa mawonso batinini muna mbanza muna fuku vana vitu dina vana kati kwa yaka yau yole ina lukufi ye mpatu a ntinu, ekolo Akaladi bazunganga e mbanza; bakwamanene kwendela muna nzila ya Araba. g 8 Kansi, makesa ma Akaladi balakamene o Sedekiya h wa ntinu, bambakidi muna makanga ma Yeriko, makesa mandi mawonso mamwangane. 9 I bosi, bakangidi o ntinu, banete kwa ntinu a Babele kuna Rebela muna nsi ya Kamati, unzengele e tumbu. 10 O ntinu a Babale ovondele wan’a Sedekiya vana meso mandi, ovondele mpe mfumu zawonso za Yuda kuna Rebela. 11 I bosi, ntinu a Babele otobwele meso ma Sedekiya, i unkangidi muna tuvambu twa nsongo yo kunata kuna Babele, unsidi muna pelezo yamuna lumbu kia lufwa lwandi. 52:4 1 Mvovo wa sina: “Nebukadrezare,” mpila yankaka yasonekena yo.

1115 12 Muna ngonde ina yatanu, muna lumbu kia kumi kia ngonde, i sia vo, muna mvu wa 19 wa luyalu lwa Nebukandesa1 wa Ntinu a Babele, Nebuzadani wa mfumu ayingidi, wa selo kia ntinu a Babele, wizidi muna Yerusaleme. a 13 Oyokele nzo a Yave, b nzo a ntinu1 ye nzo zawonso muna Yerusaleme; oyokele mpe nzo zawonso zanene. 14 Makesa mawonso ma Akaladi mana makala yo mfumu a ayingidi, babangwidi e yaka yazunga Yerusaleme. c 15 Nebuzadani wa mfumu a ayingidi, oyalwidi akaka muna asukami a nkangu ye awana basala muna mbanza, ubanete muna kinkole ye nkangu wankaka una wasiswa muna mbanza kumosi ye akwa umbangu ana basala. d 16 Kansi Nebuzadani wa mfumu a ayingidi, osisidi nkangu wankaka muna nsi ana bakala vo asukami kikilu kimana basalanga muna mpatu za vinyu se asadi a salu yangolo. e 17 Akaladi bakosomwene malunzi ma nsongo f ma nzo a Yave ye makalu g yo Kalunga kwa nsongo h kwakala muna nzo a Yave, banete nsongo wawonso kuna Babele. i 18 Banete mpe e yinzu ya katulwila ntoto ampolo, pawu, zengelwa ya nsing’a mwinda, pidi, j mbungwa k ye lekwa yawonso ya nsongo yasadilwanga muna salu kia tempelo. 19 O mfumu a ayingidi obongele malonga masukulwila, l natinua ya tiya, zangikilwa ya minda, m mbungwa ye pidi ya wolo walembi sangwa lekwa ye palata. n 20 Vo i malunzi mau mole, Kalunga ye ngombe 12 za nsongo o zakala kuna nsi a Kalunga ye makalu mana Solomo wa Nti-

YEREMIYA 52:12-28 KAPU 52 a 2Nti 25:8-10 b 1Nti 9:8 2Tu 36:17, 19 Nk 74:8 Nk 79:1 Yer 26:18 Man 2:7 Yez 24:21

c Yer 39:8 d 2Nti 25:11, 12 Yer 39:9, 10

e 2Nti 25:22 f 1Nti 7:15, 21 g 1Nti 7:27 h 1Nti 7:23 2Tu 4:11-15

i 2Nti 25:13-16 Yer 27:19, 22

j 1Nti 7:45 k 2Tu 4:19, 22 l 1Nti 7:38 m 1Nti 7:48, 49 n 2Tu 24:14 2Tu 36:18

o 1Nti 7:23, 25 

Ndambu ya 2 a 1Nti 7:15-20 b 2Tu 3:15 c 2Tu 3:16 2Tu 4:13

d 1Tu 6:14 Eze 7:1

e Yer 21:1, 2 Yer 29:25

f 2Nti 25:18-21 g 2Nti 25:6 Yer 52:10

h Lev 18:25

52:12, 28 1 Mvovo wa sina: “Nebukadrezare,” mpila yankaka yasonekena yo. ˆ 52:13 1 Yovo “lumbu lwa ntinu.”

Lev 26:33 Nsi 28:36 Yes 24:3 Yer 25:9

nu kavanga mu kuma kia nzo a Yave, e zitu dia nsongo ke dialendakana tezwa ko muna lekwa yayi yawonso. 21 Vo i malunzi, konso lunzi ´ diakala ye yinkoso1 18 muna la, nsinga watezela wa yinkoso 12 wazietanga konso lunzi; a o nkandu a lunzi diantete wa nle´ mbo nya,2 muna kati vuvulu diakala. 22 E lunzi dimosi diakala ye ntu ansongo, o ntu wakala yo ´ la kwa yinkoso tanu; b e konde ye nganata1 zawonso zazingwa muna ntu zansongo zakala. E lunzi dianzole diafwanana ye dina diantete ye nganata mpe. 23 Mwakala ye 96 lwa bundu ya nganata1 muna ndambu; muna kinzieta kiawonso kia konde mwakala ye 100 bundu ya nganata. c 24 O mfumu a ayingidi obongele mpe Seraya d wa mbut’anganga yo Sefaniya e wa nganga anzole ye ayingidi atatu a mielo. f 25 Obongele mbanda-mbanda ona wakala se mfumu a makesa muna mbanza ye aludiki nsambwadi a ntinu ana bawanuka muna mbanza yo nsoneki a mfumu a makesa ona wasonekanga o nkangu a nsi muna salu kia kisoladi ye 60 ma mpasi wantu ana bakala muna mbanza. 26 Nebuzadani wa mfumu ayingidi ubabakidi yo kubanata kwa ntinu a Babele kuna Rebela. 27 O ntinu a Babele ubawende yo kubavondela kuna Rebela g kuna nsi a Kamati. Muna diadi, Ayuda banatwa kuna kinkole tuka muna nsi au. h 28 Olwalu i lutangu lwa wantu luna Nebukandesa1 kanata 52:21 1 Kinkoso kimosi, centimetro 44,5. Tala Nku. B14. 2 O nlembo mosi, centimetro 1,85. Tala Nku. B14. 52:22, 23 1 I sia vo, bundu kina nze ngavua yovo mfuluta.

YEREMIYA 52:29– MANIONGO MA YEREMIYA Mambu Mena mo kuna kinkole: muna mvu wa nsambwadi wa luyalu lwandi, 3.023 ma Ayuda. a 29 Muna mvu wa 18 wa luyalu lwa Nebukandesa,1 b 832 ma wantu banatwa tuka kuna Yerusaleme. 30 Muna mvu wa 23 wa luyalu lwa Nebukandesa,1 Nebuzadani wa mfumu ayingidi, wanata Ayuda kuna kinkole, 745 ma wantu.2 c Yau awonso, 4.600 za wantu2 banatwa kuna kinkole. 31 I bosi, muna mvu una wa 37 wa kinkole kia Yoyakine d wa ntinu a Yuda, muna ngonde ya 12, muna lumbu kia 25 kia ngo-

KAPU 52 a 2Nti 24:12, 14

b Yer 32:1

c Yer 6:9

d 2Nti 24:8 Yer 24:1 Yer 37:1 Mat 1:11

1116

nde, muna mvu una Evile-merodake kayantika yala se ntinu muna Babele, wavevola1 Yoyakine wa ntinu a Yuda yo kumvaikisa muna pelezo. a 32 Umvovesele kuna ngemba yo tundidika e kunda kia kimfumu kiandi lutila kunda ya atinu ankaka ana bakala yandi muna Babele. 33 Muna kuma kiaki, Yoyakine okatwidi mvuatu miandi mia pelezo, odididi vana meza ma ntinu e lumbu yawonso ya zingu kiandi. 34 Watambulanga e kunku kia madia ntangwa zawonso kuna kwa ntinu a Babele, lumbu ke lumbu, yamuna lumbu kia lufwa lwandi, e lumbu yawonso ya zingu kiandi.

52:29, 30 1 Mvovo wa sina: “Nebuka-  drezare,” mpila yankaka yasonekena yo. Ndambu ya 2 52:31 1 Mvovo wa sina: “wazangula ntu 52:30 2 Yovo “mioyo.” a 2Nti 25:27-30 wa.”

MAN IONGO MA YEREMIYA MAMBU MENA MO

1

Yerusaleme iyikilu nze nkento wafwilwa yakala Ovuende yandi kaka yo bembolwa (1) Masumu mampwena ma Zione (8, 9) Zione ibembwelo kwa Nzambi (12-15) Kavena muntu ko ofiaulwisa Zione (17)

2 Makasi ma Yave kwa Yerusaleme Ke fwilwa nkenda ko (2) Yave una nze mbeni andi (5) Dilu mu kuma kia Zione (11-13) Wantu beviokanga bavezele mbanza yakala yambote-mbote (15) Mbeni bayangalele lufwasu lwa Zione (17) 3 Yeremiya osongele ngindu ye vuvu kiandi “I dianu nginina ye vuvu” (21) Nkenda za Nzambi zivangulukanga konso mene (22, 23)

Nzambi wambote kwa awana bekumbundanga e vuvu (25) Diambote kwa aleke banata e vangu (27) Nzambi uyikakidi e tutu kalembi finamwa (43, 44) 4 Mpasi za Yerusaleme wau izungilu Kondwa kwa madia (4, 5, 9) Akento balambidi wan’au (10) Yave otiamwini makasi mandi (11) 5 Sambu kia nkangu mpasi vo bavutulwiswa “Sungamena dina ditubwididi” (1) ˆ ‘Tatu kwa yeto; tusumukini’ (16) ‘E Yave, utuvutula’ (21) “Kitula e lumbu yeto nze ina ya nz’ankulu” (21)

1117

1

1 [Alefe]1

Ekwe mpila kasadidi yandi mosi kaka, e mbanza yakala ye ulolo wa nkangu! a Ekwe mpila ikitukidi nze nkento wafwilwa yakala, e mbanza yakala yo ulolo wa wantu muna zula! b Ndiona wakala se ntinu ankento muna mvivu, obundwinu muna salu yangolo! c

2 [Bete]

2 Obokomokene ye dilu muna fuku, d o mansanga makukwidi vana mabundi mandi, Kavena muntu ko okumfiaulwisa muna azodi andi awonso. e Akundi andi awonso banyekwele; f bakitukidi se mbeni zandi.

3 [Ngimele]

3 O Yuda wele muna kinkole g muna mpasi ye ubundu. h Kafwete zingilanga vana vena e zula; i kasolwele fulu kia vundila ko. Awonso ana banlakamene bambakidi vava kakedi muna lukendalalu.

4 [Dalete]

4 E nzila za Zione mudila zina, kadi ke kukwiza muntu ko kuna nkinzi. j Mavitu mandi mawonso masidi e nkatu; k e nganga zandi mu buma zina. E mienze miandi1 mu dila mina; oyandi mu mpasi kikilu kena.

5 [He]

5 E mbeni zandi bakitukidi se mfumu zandi;1 e mbeni zandi ke bena ye ntokani ko. l Kadi Yave untwasidi e mpasi mu kuma kia ulolo wa masumu mandi. m 1:1 1 E kapu kia 1-4 i mbembo zasonamena muna ndandani za sono ya Kiyibere. 1:4 1 Yovo “ndumba zandi.” 1:5 1 Mvovo wa sina: “ntu miandi.”

MANIONGO MA YEREMIYA 1:1-10 KAPU 1 a Nk 122:3, 4 b 1Nti 4:20 c Nsi 28:15, 48 2Nti 25:11, 12

d Man 1:16 e Yer 4:30 Yez 16:37

f Yer 30:14 g Lev 26:33 2Nti 24:14, 15 2Nti 25:21 Yer 39:9 Yer 52:27

h Yer 17:4 i Nsi 28:64 j Am 8:10 k Yes 3:26 l Zak 1:15 m 2Tu 36:15, 16 Nek 9:33 Dan 9:7, 16

 Ndambu ya 2 a Yer 39:9 Yer 52:30

b Yez 24:21 c 1Nti 10:27 d Yer 52:4 e Nk 137:7 Man 2:16

f Yes 1:4 Yes 59:2 Yez 22:4

g Yer 13:22 Yez 23:29

h Yer 4:31 i Yer 8:7 j Yer 50:29 k Yer 52:17, 19 Dan 1:1, 2

l 2Tu 36:17, 18 Nk 74:7 Yer 52:13

E yingiana-ngiana yandi baneto muna kinkole vana ndose atantu andi. a

6 [Wau]

6 O wete wawonso ukatukidi muna mwan’ankento a Zione. b E mfumu zandi bena nze nkayi ke zisolwele madilu ko, Bekangalanga kondwa ngolo vana ndose a nlakami.

7 [Zayine]

7 Muna lumbu ya mpasi zandi ye kondwa kwa nzo, Yerusaleme osungamene E lekwa yawonso yantalu kakala yau muna lumbu ya nz’ankulu. c Vava nkangu andi ubwidi vana moko ma mbeni zandi, ke vakedi ona okunsadisa ko, d Mbeni zandi bamwene, basevele1 e mbwa ina kabwidi. e

8 [Hete]

8 Yerusaleme osumukini kikilu. f Muna kuma kiaki, okitukidi se lekwa kiangemi. Awonso ana bekunzitisanga, owau bamvezele, kadi bamwene kinkonga kiandi. g Okunganga h yo vavuka ye nsoni.

9 [Tete]

9 O funzuka kwandi kwina muna mansaya mandi. Ke yindulanga lumbu yandi ina kuntwala ko. i Obwidi vambala kianene; kena ye mfiaulwisi ko. E Yave, tala e mpasi zame, kadi o mbeni uyitundidikidi. j

[Yode]

10 O ntantu olambwidi moko muna lusalu lwandi lwawonso. k Kadi omwene zula ikotele muna nzo andi avauka, l 1:7 1 Yovo “bayangalele.”

MANIONGO MA YEREMIYA 1:11-20 Awana wakanikina vo ke bakoti muna nkutakani aku ko.

 [Kafe]

11 O nkangu andi wawonso uvumukanga; madia bevavanga. a Bavene lekwa yau yantalu muna madia, kimana bakala kaka moyo.1 E Yave, tala yo mona kadi nkitukidi se nkento2 wakondwa mfunu.

[Lamede]

12 E yeno awonso nuviokanga muna nzila, nga ediadi ke dina mfunu ko e? Nutala yo mona! Nga vena ye mpasi zifwanane ye mpasi zina yavangwa, Zina Yave kambwesese muna lumbu kia nsita za makasi mandi e? b

1118 KAPU 1

a Yer 38:9 Yer 52:6 Man 2:12 Man 4:4

b Yer 21:7

c Nk 102:3

d Lev 26:37 Yez 11:9

e 2Nti 24:14, 15

f 2Tu 36:17 

Ndambu ya 2 a Lus 14:19 Lus 19:15

b Yer 31:15

 [Meme]

13 Tuka kuna zulu, otwikidi tiya muna visi yame, c tuzinisi e visi yame yawonso. Oyalumwini e konde muna malu mame; umputulwisi manima muna kingolo. Unkitwidi se nkento wabembolwa. Ngielele lumbu kiamvimba.

 [Nune]

14 O masumu mame makangwa nze vangu, makangwa kwa moko mandi. Mazingilu muna nsingu ame, e ngolo zame zisukidi. Yave ungiekwele vana moko ma awana kilendi sunda ko. d

c Yer 4:31

d Nsi 28:49 2Nti 24:1, 2 2Nti 25:1

e Man 1:8

f Nek 9:33 Dan 9:7

g 1Sa 12:14, 15

h Nsi 28:32

i Yer 30:14

 [Sameke]

15 Yave ovaikisi makesa mawonso makedi ova ngina. e Okutakese ndonga omu mono kimana yakosomona matoko mame. f 1:11 1 Yovo “muna vutulwisa o moyo.” 2 Nkento ndioyo, Yerusaleme kesunzulanga.

j 2Nti 25:3 Yer 38:9

k Nk 107:11 Yes 1:2 Yes 63:10

l Nsi 32:25 Yer 15:2

Yave odiatakese mwenze wa mwan’ankento a Yuda muna kaminu dia vinyu. a

 [Ayine]

16 Mudila ngina mu kuma kia mambu mama; b mansanga makukwidi mu meso mame. Kadi ona ofwete kumfiaulwisa yovo kunkumika,1 umpavukidi. O wan’ame mu kinsona bena, kadi mbeni osundidi.

 [Pe]

17 O Zione oyalumwini moko mandi; c ke vena ona okumfiaulwisa ko. Yave okanikini vo Yakobo kanuaniswa kwa mbeni zawonso zina zinzungidi. d Vana bena Yerusaleme ikitukidi se lekwa kiasafu. e

 [Tsade]

18 Yave wansongi, f kadi nkolamene nkanikinu miandi. g ´ Nuwa, yeno nkangu miawonso, nutala e mpasi zame. E ndumba zame1 ye matoko mame bele kuna kinkole. h

 [Kofe]

19 Mbokele azodi ame, kansi bampunginikini. i E nganga zame ye akuluntu ame bafwidi muna mbanza, Ekolo bavavidi madia kimana bakwamanana zinga.1j

 [Rese]

20 Tala, e Yave, kadi mu mpasi kikilu ngina. E vumu kiame1 mu bulukuta kina. O ntim’ame uyangamene, kadi nkolamene kikilu. k Kuna mbazi o nsosolo mu vonda una; l omu nzo una nze lufwa. 1:16 1 Yovo “yovo vutulwisa moyo ame.” 1:18 1 Mvovo wa sina: “E mienze miame.” 1:19 1 Yovo “bavutulwisa o moyo.” 1:20 1 Mvovo wa sina: “ndia miame.”

1119

 [Sime]

21 O wantu bawidi bumu kiame; ke vena ona okumfiaulwisa ko. E mbeni zame zawonso bawidi e mpasi zame. Bayangalele wau vo ngeye otwese zo. a Kansi, vava bekituka nze mono, b ongeye otwasa e lumbu kina wazayisa. c

 [Tau]

22 Yambula o bi wau wawonso walwaka koko wina, ubatumba e tumbu kiangolo, d Nze una untumbidi muna kuma kia makuzuka mame mawonso. Kadi e bumu kiame kisakidi, o ntim’ame uyelele.

1 [Alefe]

mpila kafukidi mwan’a2 Ekwe nkento a Zione o Yave ye tuti dia makasi mandi! Otubidi wete wa Isaele ova nza tuka kuna zulu. e Kayindwidi nsikinu’a tambi yandi ko f muna lumbu kia kasi diandi.

2 [Bete]

2 Kondwa kwa nkenda, Yave ofwasidi fulu yawonso yazingila ya Yakobo. Muna makasi mandi, obangwidi mavata mangolo ma mwan’ankento a Yuda. g Nzambi obwisidi kintinu ye akuluntu andi vana ntoto mu kubafunzula. h

3 [Ngimele]

3 Muna nsita za makasi mandi i kasukisidi e ngolo zawonso1 za Isaele. Okatwidi koko kwandi kwalunene vava mbeni kafinamene, i O makasi mandi makwamanana yoka Yakobo nze tiya tubomonanga yawonso ina izungidi. j 2:3 1 Mvovo wa sina: “e mpoka zawonso.”

MANIONGO MA YEREMIYA 1:21–2:8 KAPU 1 a Yez 25:6, 7 Ob 12

b Nk 137:8, 9 Yes 51:22, 23

c Yes 13:19 Yer 25:12-14 Yoe 3:19

d Yer 51:35 

KAPU 2 e Man 2:15 f 1Tu 28:2 Nk 132:7 Yes 60:13

g Nsi 28:52 Mik 5:11

h Yes 39:7 Yes 43:28 Yez 21:26, 27

i Nk 74:10, 11 j Nsi 32:22 Yes 42:25 Yer 7:20

 Ndambu ya 2 a Nsi 28:63 Yes 63:10 Yer 21:5

b 2Nti 25:21 c Yer 4:4 d Yer 10:20 e Yer 30:14 f 2Nti 25:8, 9 2Tu 36:19 Yes 63:18 Yes 64:11

g Man 1:4 h Yer 52:24, 27 i Lev 26:31 Yer 26:6 Yer 52:12, 13 Yez 24:21 Mik 3:12

j 2Tu 36:19 k Nk 74:4 l 2Nti 25:10 Yer 39:8

m 2Nti 21:13 Yes 28:17

4 [Dalete]

4 Ofumbikidi1 e mfumb’andi nze mbeni; koko kwandi kwalunene kukubamene muna nonga nze ntantu; a Ovondele awonso ana bazolakana vana meso meto. b Opongwele nsita za makasi mandi c muna saba kia mwan’ankento a Zione nze tiya. d

5 [He]

5 Yave okitukidi nze mbeni; e Ofwasidi Isaele. Obangwidi nzo zandi zawo´ nso zanda; Ofwasidi mavata mandi mawonso mangolo. Owokese dilu yo maniongo ma mwan’ankento a Yuda.

6 [Wau]

6 Obwisidi e sudi kiandi f nze nsampa muna mpatu. Osukisi nkinzi andi. g O Yave ovilakese nkinzi ye lumbu kia vundu muna Zione, Muna nsita za makasi mandi obembwele ntinu yo nganga. h

7 [Zayine]

7 Yave obembwele ziku diandi; Ovezele nzo andi avauka. i Oyekwele yaka ya nzo zandi zangolo vana moko ma mbeni. j Batumbwidi ndinga muna nzo a Yave, k nze muna lumbu kia nkinzi.

8 [Hete]

8 Yave obakidi e nzengo zafwasa e yaka kia mwan’ankento a Zione. l Olambwidi o nsing’andi a tezela. m Kavutwidi koko kwandi manima ko muna fwasakesa. Odidisi kundubulu ye yaka. Iyoyele kumosi. 2:4 1 Yovo “Odiete.”

MANIONGO MA YEREMIYA 2:9-17

9 [Tete]

9 O mavitu mandi mabwidi vana ntoto. a Ofwasidi yo tolola e mbindi zandi. O ntinu ye akuluntu andi bena muna zula. b Ke muna nsiku1 ko; e ngunza zandi nkutu ke besolola mona-meso kia Yave ko. c

[Yode]

10 Akuluntu a mwan’ankento a Zione bavuende ova ntoto, babutamene kwau. d Basidi e mbundukutu vana ntu yo vuata ngoto. e E mienze mia Yerusaleme bayenzekele ntu vana ntoto.

 [Kafe]

11 Meso mame mayoyele muna betomona mansanga. f E vumu kiame1 mubulukuta kina. E kimoyo kiame kitiamukini2 ova ntoto, muna kuma kia lufwasu lwa mwan’ankento3 a nkangu ame, g Muna kuma kia yingianangiana ye nsedia befwanga mfune muna ntanda4 mia mbanza. h

[Lamede]

12 Beyuvulanga kwa ngudi zau vo: “Akweyi kwina madia ye vinyu?” i Ekolo bebwanga e mfune muna ntanda4 mia mbanza, Ekolo mioyo miau milalanga vana moko ma ngudi zau.

 [Meme]

13 Nki ndenda sila umbangi, Yovo nki ndenda kutezanisa, e mwenze wa mwan’ankento a Yerusaleme? 2:9 1 Yovo “luludiku.” 2:11 1 Mvovo wa sina: “ndia miame.” 2 Yovo “E kati diame ditiamukini.” 3 Nanga o mvovo wau nkenda ye ngemba uyikanga. 2:11, 12 4 Yanzala kiakutakenanga nkangu mu teka, sumba lekwa yo tela mambu.

1120 KAPU 2 a Nek 1:3 Yer 14:2

b Nsi 28:15, 36 2Nti 24:15 2Nti 25:7 Man 4:20 Yez 12:13 Dan 1:3, 6

c Nk 74:9 Yer 23:16 Yez 7:26

d Yes 3:26 e Yer 6:26 Yez 7:18

f Man 3:48 g Yer 14:17 h Yer 11:22 Man 2:19 Man 4:4

i Nsi 28:49, 51 2Nti 25:3 Yes 3:1 Yer 18:21

 Ndambu ya 2 a Yer 14:17 Dan 9:12

b Yer 30:12 c Yer 2:8 Yer 27:14 Yez 13:2, 3

d Yer 23:14 e Yer 23:32 Yer 27:9 Mik 3:5 Sef 3:4

f Yez 25:2, 6 g 1Nti 9:8 Yer 25:9

h Nk 48:2 Yez 16:14

i Yer 51:34 j Mik 4:11 k Ob 13 l Yer 18:11 Mik 2:3

m 2Nti 23:27 n Lev 26:14, 17 Nsi 28:15

o Yez 5:11

Nki ndenda kutezanesena muna kufiaulwisa, ongeye mwenze wa mwan’ankento a Zione? Kadi e mput’aku yanene nze kalunga. a Nani olenda kuwuka? b

 [Nune]

14 E mona-meso bamwenen’e ngunza zaku, yaluvunu ye yampavala, c Ke basenzekele bi waku ko, ediadi diadi kusadisa walembi kwenda muna kinkole, d Kansi, bakwamanene kuzayisa e mona-meso yaluvunu ye yampavala. e

 [Sameke]

15 Awonso beviokanga muna nzila, basikidi makonzo kuna luvezo. f Besikanga mumpiozi mu sivika g yo nikuna o ntu muna kuma kia mwan’ankento a Yerusaleme, oku vo: “Nga eyayi i mbanza ina bayikila vo: ‘Iviokele o wete, i luyangalalu lwa nza yawonso’?” h

 [Pe]

` 16 E mbeni zaku zawonso baziulwidi o nua. Besikanga mumpiozi yo kwetesa o meno, oku vo: “Tuminini. i Ekiaki i lumbu twavingilanga! j Kilweke; tumwene kio!” k

 [Ayine]

17 Yave ovangidi dina kakana; l olungisi dina kavova, m Dina kakanikina kuna nz’ankulu. n Obangwidi lembi fwa e nkenda. o Oyambwidi vo mbeni kayangalala mu kuma kiaku; ozangwidi nkum’a1 mbeni zaku. 2:17 1 Mvovo wa sina: “mpoka za.”

1121

 [Tsade]

18 O ntim’au ukazidi Yave, e yaka kia mwan’ankento a Zione. Yambula mansanga makukula nze nkoko fuku yo mwini. Kuvundi ko ngatu vundisa o meso maku.1

 [Kofe]

19 Telama! Kaza o fuku, kuna lubantiku lwa ngingila. Pongola ntim’aku nze maza vana vena Yave. Zangula moko maku kuna kena muna mioyo mia yingiana-ngiana yaku, Ana befwanga mfune muna konko1 ya nzila zawonso. a

 [Rese]

20 E Yave, mona yo tala ndiona wamwesesa e mpasi zayingi. Nga akento bafwete dia mbongo au, o wan’au bena yo vimpi? b E nganga ye ngunza, nga bafwete vondelwa muna nzo avauka a Yave? c

 [Sime]

21 O toko ye nunu bafwidi, bayalalele muna nzila. d E ndumba zame1 yo matoko mame babwidi muna nsosolo. e Ubavondele muna lumbu kia kasi diaku; ovondele lembi fwa e nkenda. f

 [Tau]

22 Obokele sumbula ina izietele, vika sia vo lumbu kia nkinzi. g Muna lumbu kia makasi ma Yave, ke vakedi ona watina ko ngatu sala o moyo; h 2:18 1 Mvovo wa sina: “mwan’a disu diaku.” 2:19 1 Mvovo wa sina: “kuna ntu mia nzila zawonso.” 2:21 1 Mvovo wa sina: “mienze miame.”

MANIONGO MA YEREMIYA 2:18–3:12 KAPU 2 a Yes 51:20 Man 4:9 Yez 5:16

b Lev 26:29 Nsi 28:53 Yer 19:9 Man 4:10 Yez 5:10

c Yez 9:6, 7 d Nsi 28:49, 50 2Tu 36:17

e Yer 9:21 Yer 18:21

f Yer 13:14 Yer 21:7 Man 3:43 Yez 5:11 Yez 9:6

g Nsi 16:16 h Sef 1:18 

Ndambu ya 2 a Nsi 28:18  KAPU 3 b Nsi 28:15, 29 Yer 13:16

c Yes 63:10 d Yer 8:14 Yer 9:15 Man 3:19

e Yer 39:7 f Nk 80:4 Nk 102:2 Yes 1:15 Mik 3:4

g Yes 63:17 h Yob 38:39, 40 Os 5:14 Am 5:18, 19

i Yer 6:8 Yer 32:43

Ana yawuta1 yo sansa, o mbeni ame ubafukisi emvimba. a

1 [Alefa]

mbwene wantu bemo3 Omono nanga e mpasi mu kuma kia lubamba lwa makasi mandi. 2 Ungingidi yo kundiatisila muna tombe, ke mu ntemo ko. b 3 Kieleka, yandi okumbangikanga e lumbu kiamvimba. c

2 [Bete]

4 Oyumisi nitu ame yo nkand’ame; Otolwele visi yame. 5 Unzungidi; unzietes’e ndudi ya mpondi1d ye mpasi. 6 Umvuandisi muna kingolo muna fulu ya tombe, nze awana bafwa kolo kiayingi.

3 [Ngimele]

7 Unzungidi e yaka, kimana yalembi tina; Unkangidi muna tuvambu twa nsongo twazita. e 8 Vava ikazanga mu lomba lusadisu, obembolanga1 e sambu kiame. f 9 Okakidi e nzila zame ye matadi mavalwa; Otekekele mayendelo mame. g

4 [Dalete]

10 Oswekamene kankonda nze use, nze nkosi muna maswekameno. h 11 Unkatwidi muna nzila yo kuntiazuna;1 Unsisidi e nkatu. i 12 Ofumbikidi1 mfumb’andi, unkitwidi se lekwa kina kenonga muna nzanz’andi. 2:22 1 Yovo “Bawutuka yo vimpi.” 3:5 1 Yovo “mbilubisu.” 3:8 1 Yovo “okakidilanga; ovezanga.” 3:11 1 Nanga, “Unkitwidi nze ntoto ke wakunua lekwa ko.” 3:12 1 Mvovo wa sina: “Odiete.”

MANIONGO MA YEREMIYA 3:13-39

5 [He]

13 Otobwele nsi ame a mbundu1 muna nzanza za2 kutu kiandi. 14 Nkitukidi se kuma kia tusevo kwa nkangu miawonso, se diambu dia yimbidila nkunga miau e lumbu kiamvimba. 15 Unzadisi ye lekwa ya ndudi, ungiukutisi ye malulu. a

6 [Wau]

16 Otolwele meno mame muna matadi; Undiatakese vana ntoto ampolo. b 17 Unkatwidi1 luvuvamu; mpilakeno edi diambote. 18 Ikuma mpovele vo: “O nkembo ame uvididi ye vuvu kiame mpe muna Yave.”

7 [Zayine]

19 Yindula e mpasi zame yo kondwa kwa nzo, c o malulu ye ndudi ya mpondi. d 20 Ongeye1 okunsungamena kikilu yo kumvumbamena. e 21 Nsungamene dio omu ntim’ame; muna kuma kiaki ivingila ye luzindalalu lwawonso. f

8 [Hete]

22 Muna kuma kia walakazi1 wa Yave i tulembele fukisilwa, g Kadi e nkenda zandi ke zisukanga ko. h 23 Zivangulukanga konso mene; i e kwikizi kiaku kianene. j 24 “Yave i kunku kiame,” k mpovele vo,1 “i dianu ikumbundila e vuvu kuna luzindalalu.” l 3:13 1 Mvovo wa sina: “nguba zame.” 2 Mvovo wa sina: “wan’a.” 3:17 1 Yovo “Okatwidi o moyo ame.” 3:20 1 Yovo “Moyo aku.” 3:22 1 Mvovo wa Kiyibere una ye nsasa vo: “Zola ye walakazi ulembi suka.” Tala Nsas’a Mvovo. “Zola kulembi suka.” 3:24 1 Yovo “moyo ame uvovele vo.”

KAPU 3 a Yer 9:15 Yer 23:15

b Nk 102:9 Yer 6:26

c Nek 9:32 Nk 137:1

d Yer 9:15 Man 3:5

e Nk 113:5-7 f Nk 130:6-8 Mik 7:7

g Eze 9:8 h Nek 9:31 Yer 30:11 Mik 7:18

i Nk 30:5 j Nsi 32:4 Nk 36:5

k Nk 16:5 Nk 73:26 Nk 142:5

l Nk 130:6-8 

Ndambu ya 2 a Nk 25:3 Nk 130:5 Yes 25:9 Yes 30:18 Mik 7:7

b 1Tu 28:9 Yes 26:9 Sef 2:3

c Nk 37:7 Nk 116:6

d Nk 119:71 e Nk 39:8, 9 Man 3:39

f Yez 16:63 g Yoe 2:12-14 h Yer 3:12 Yer 31:37 Yer 32:40 Mik 7:18

i Nk 30:5 Nk 103:9, 11 Yes 54:7 Yer 31:20

j Yes 55:7 Yez 33:11 2Pe 3:9

k Nk 102:19, 20 l Nk 12:5 Ngn 17:15

m Nk 103:10 Mik 7:9

9 [Tete]

1122

25 Yave wambote kw’awana bekumbundanga e vuvu, a kwa ndiona okumvavanga. b 26 Diambote mu kala e pi-i yo vingila luvuluzu lutuka kwa Yave. c 27 Diambote kwa muntu kanata e vangu muna kileke kiandi. d

[Yode]

28 Yambula kavuanda yandi kaka yo dingalala vava Nzambi kekuntenseka kio. e 29 Yambula kasia o nu’andi muna ntoto; f nanga valenda kala ye vuvu. g 30 Yambula katamba e bundi kwa ndiona okunwanda; yambula kazala yo luvezo.

 [Kafe]

31 Kadi Yave ke kutubembola yakwele mvu ko. h 32 Kana una vo omwesese ntantu, ofwila mpe nkenda mu kuma kia ulolo wa walakazi wandi. i 33 Kadi ke dina mu ntim’andi ko edi dia twasa ntantu yovo kendeleka wan’a wantu. j

[Lamede]

34 Odiatakesa abakami awonso a nza kuna nsi a tambi, k 35 Olembi vana e ndungidi kwa muntu vana ndose a Mpungu-nene, l 36 Ovunginika muntu vava kefundiswanga —Yave ke tondanga mambu mama ko.

 [Meme]

37 Nani olenda vova diambu, diavangama kele vo Yave kakanikini dio ko e? 38 Muna nu’a Mpungu-nene, Ke muvaikanga mambu mambi ko, kansi mambu mambote kaka. 39 Ekuma muntu wa moyo kafwete yidimina e mfwilu mia sumu diandi? m

1123

 [Nune]

40 Yambula twafimpa yo tonta e nzila zeto, a yambula twavutuka kwa Yave. b 41 Yambula twadodokela Nzambi kuna zulu yo ntim’a sikila yo zangula moko meto, oku vo: c 42 “Tusumukini yo kolama, d kutulolokele ko. e

 [Sameke]

43 Muna makasi utukakididi twalembi kufinama; f Utulende yo kutuvonda lembi fwa e nkenda. g 44 Okakididi nzil’aku ye tuti kimana twalembi kufinama, e sambu kieto kialembi vioka. h 45 Utukitwidi se mvindu ye titi vana vena nkangu.”

 [Pe]

46 E mbeni zeto zawonso batuyasunuini e nua. i 47 O wonga yo ntambu i kunku tutambwidi, j lufwasu yo kosomoka. k 48 O mansanga makukwidi mu meso mame mu kuma kia lufwasu lwa mwan’ankento a nkangu ame. l

 [Ayine]

49 O meso mame medilanga lembi vuena ngatu dingalala, m 50 Yavana Yave katadidi yo mona tuka kuna zulu. n 51 O meso mame mambwesese mpasi mu kuma kia wan’amakento awonso a mbanza ame. o

 [Tsade]

52 E mbeni zame bankondele kondwa kuma nze nuni. 53 Bamanisi o moyo ame muna wulu; bantubidi o matadi. 54 O maza mafukidi e ntu ame, mpovele vo: “Mfwidi kwame!”

MANIONGO MA YEREMIYA 3:40–4:2 KAPU 3 a Kan 1:5 b Nsi 4:30 Yes 55:7 Yoe 2:13

c Nsi 4:29 2Tu 7:14 2Tu 34:27

d Nek 9:26 e 2Nti 24:3, 4 Dan 9:5, 12

f Ngn 15:8 g Nsi 4:26 Man 2:2 Yez 9:10

h Nk 80:4 Ngn 15:29 Ngn 28:9 Yes 1:15 Mik 3:4 Zak 7:13

i Man 2:16 j Nsi 28:66, 67 k Yes 51:19 Yer 4:6

l Yer 9:1 m Yer 14:17 Man 1:16

n Nk 80:14 Nk 102:19-21 Yes 63:15

o Yer 11:22 

Ndambu ya 2 a Nk 130:1 Yon 2:1, 2

b Yer 50:34 c Yer 51:36, 37 d Nk 74:18 

KAPU 4 e 1Nti 6:22 f 1Nti 5:17 1Nti 7:9-12

g Yer 52:12, 13

 [Kofe]

55 E Yave, mbokele nkumbu aku tuka muna wulu diakoboka. a ´ 56 Wa nding’ame; kukaki matu maku ko muna kazu kiame kia luvevoko. 57 Ofinamene muna lumbu kina ibokele. Ovovele vo: “Kumoni wonga ko.”

 [Rese]

58 E Yave, tala diambu dia mfuˆ ndu ame, okudidi moyo ame. b 59 E Yave, omwene mbi mpangilu; dodokolo fundisa e diambu diame muna unsongi. c 60 Omwene kunda yawonso bandende yo makani mau mambi mawonso omu mono.

 [Sin] yovo [Sine]

61 E Yave, owidi e fingu yau, mambu mawonso bankanini, d 62 E mvovo mia1 mbeni zame ye ngidima zau mu mono, e lumbu kiamvimba. 63 Ubatala; diakala bavuanda yovo batelama, bekunsembanga muna nkunga miau!

 [Tau]

64 E Yave, okubavutulwila mun’owu wa mavangu mau. 65 Okubabadisa e ntima, ekiaki i sibu kiaku kwa yau. 66 Okubalakamena muna makasi maku yo kubafukisa kuna nsi a zulu dia Yave.

1 [Alefe]

wolo wankezimi, o 4 Ekwe wolo wakenzwa ubakidi e

mbumbu! e E matadi mavauka f mamwangane muna konko ya nzila zawonso!1g

2 [Bete]

2 O wan’antalu a Zione, ana bakala bantalu nze wolo wakenzwa, 3:62 1 Yovo “befo ya.” 4:1 1 Mvovo wa sina: “muna ntu mia nzila zawonso.”

MANIONGO MA YEREMIYA 4:3-15 Bebadikilwanga nze mvungu ˆ mia tuma, Salu kia moko ma nwumbi!

3 [Ngimele]

3 E mbulu nkutu ziyemekanga wan’au, Kansi o mwan’ankento a nkangu ame okitukidi nkwa nsoki, a nze seteleke muna makanga. b

4 [Dalete]

4 Lubini lwa mwana oyemanga lulaminini kuna ntandu a nu’andi mu kuma kia vuina. E yingiana-ngiana balombele mbolo, c kansi ke vena muntu ko ubavene zo. d

5 [He]

5 Awana bedianga madia mambote balele nzala1 muna nzila. e Awana basansukila muna mvuatu miantalu2f balele muna mafuku ma ntoto ampolo.

6 [Wau]

6 E tumbu kia mwan’ankento a nkangu ame kisundidi e tumbu kia sumu dia Sodoma, g Ina yafwaswa muna ndaya meso, ke vakala ona osadisa yo ko. h

7 [Zayine]

7 Avambuki andi i balutidi mvul’ampembe muna velela, balutidi kimvumina o pemba. Balutidi makolado obwaka; bakala nze safire zaveleleswa.

8 [Hete]

8 E mpwa zau zilutidi makala o lomboka; Ke bazayakene diaka ko muna nzila. E nkanda miau mia nitu mifitamene muna visi yau; j miyumini nze nkuni. 4:5 1 Mvovo wa sina: “basidi kinsona.” 2 Mvovo wa sina: “miambwaki.”

KAPU 4 a Lev 26:29 Nsi 28:53-57 Yer 19:9 Man 4:10

b Yob 39:14-16 c Man 1:11 Man 2:11, 12

d Yer 52:6 e Am 6:4, 7 f Yer 6:2, 26 g Yez 16:48 h Tuk 19:24, 25 Dan 9:12

i Nta 6:2 j Nk 102:5 

Ndambu ya 2 a Yer 29:17 Yer 38:2

b Lev 26:29 Man 2:20 Man 4:3

c Nsi 28:54-57 d Yer 6:11 Yer 7:20 Yez 22:31

e Nsi 32:22 2Nti 25:9, 10

f Nsi 29:24 1Nti 9:8

g Yer 5:31 Yer 14:14 Mik 3:11 Sef 3:4

h Yer 26:8 Mat 23:31 Mav 7:52

i Nsi 28:28 Sef 1:17

j Yes 1:15 Yer 2:34

9 [Tete]

1124

9 Awana bafwila muna nsosolo basundidi o wete ke mu awana ko bafwila muna mvengele, a Awana befwanga malembemalembe, befwanga muna kondwa kwa madia ma mpatu.

[Yode]

10 O moko m’akento akwa nkenda malambidi wan’au. b Bakitukidi se madia mau muna kolo kia lufwasu lwa mwan’ankento a nkangu ame. c

 [Kafe]

11 Yave osongele nsita za makasi mandi; Otiamwini makasi ma nsita zandi. d Okwikidi e tiya muna Zione otu twayoka nkubilwa zandi. e

[Lamede]

12 Atinu a nza ye nkangu miawonso mia nza ke bakwikilanga ko vo O mbeni yo ntantu bekota muna mavitu ma Yerusaleme. f

 [Meme]

13 Ediadi diavangama mu kuma kia masumu ma ngunza zandi yo bi wa nganga zandi, g Ana babungula menga wantu ansongi vana kati kwandi. h

 [Nune]

14 Betungiananga muna nzila nze mpofo. i O menga mabasafwidi, j Dianu vo, vankatu muntu olenda kubaviakana muna mvuatu miau.

 [Sameke]

15 “Nuenda kweno! Afunzuki!” babakazidi. “Nuenda kweno! Nuenda kweno! Ke nutuviakana ko!”

1125

MANIONGO MA YEREMIYA 4:16–5:11

Kadi ke bena diaka ye nzo ko, se ayungani kwau. O wantu muna zula bavovele vo: “Ke balendi kala yeto vava ko.1a

 [Pe]

a Nsi 28:25, 65 b Lev 26:33 Nsi 28:64 Yer 24:9

c 2Nti 25:18, 21

16 E ndose a Yave ibavambwidi; b Ke kubayangalela diaka ko. O wantu ke bezitisa diaka anganga ko, c ngatu songa dienga kw’akuluntu.” d

d Man 5:12

17 O meso meto nkutu mayoyele muna vava lusadisu, kansi nkatu nkwandi. e Tuvavanga yo vavulula lusadisu kwa zula ke kilendi kutuvuluza ko. f

h Nsi 28:49, 50

 [Ayine]

 [Tsade]

18 Bekondanga ntambi zeto g kimana twalembi diatila muna ntanda1 mieto. E mbaninu eto ifiname; e lumbu yeto ilungidi, kadi e mbaninu eto ilweke.

 [Kofe]

19 Awana batulakamene balutidi e ngo-zulu o nswalu. h Batulakamene muna miongo; batukondelele muna makanga.

 [Rese]

20 O kuswa kia Yave, i e fulumwinu kia mazunu meto, obakamene muna wulu diau dianene. j Ana tuvovele vo: “Muna kini kiandi i tuzingila muna zula.”

 [Sin]

21 Yangalala yo mona kiese, e mwan’ankento a Edome, k ozingilanga muna nsi a Usi. Kansi, ngeye mpe otambula 4:15 1 Yovo “ovava ke valendi zingila nzenza ko.” 4:18 1 Yanzala kiakutakenanga nkangu mu teka, sumba lekwa yo tela mambu.

mbungwa, a okolwa yo senzeka nkong’andi.1b

KAPU 4

Yez 9:6

e Man 1:19 f Yer 37:7 Yez 29:6

g 2Nti 25:5 Man 3:52 Yes 5:26 Yer 4:13 Kab 1:8

i Yer 37:1 j 2Nti 25:5, 6 Yer 39:5

k Nk 137:7 Ob 12

 Ndambu ya 2 a Yer 25:17, 20 Ob 16

b Yer 49:10, 12 c Lev 26:44 Yes 52:1 Yes 60:18

d Yes 34:5 Yez 25:13 Yez 35:15 Am 1:11 Ob 13

 KAPU 5 e Nk 79:4 Man 2:15

f Nsi 28:30 Nk 79:1 Yer 6:12 Sef 1:13

g Luv 22:24 Yer 18:21

h Nsi 28:15, 48 Yes 3:1 Yez 4:11, 16

i Nsi 28:65 j Yes 30:2 Yer 44:12 Yez 17:17, 18

k 2Tu 28:16 Yer 2:18, 36

l Yez 4:10 m 2Nti 25:3 Man 4:8

 [Tau]

22 E tumbu kia bi waku, e mwan’ankento a Zione kilungidi. O Nzambi ke kuyalulwisa diaka ko. c Kansi, ovutuka sia sungididi muna bi waku, e mwan’ankento a Edome. Yandi osenzeka masumu maku. d E Yave, sungamena dina ditubwididi. Tala, wamona luvezo lweto. e 2 E vua dieto dikitukidi se dia nzenza, e nzo zeto se za nzenza. f 3 Tukitukidi wan’a nsona bakondwa mase; e ngudi zeto bena nze akento afwilw’akala. g 4 Tufwete futa e nzimbu muna nua maza meto, h e nkuni i zeto kansi batutekele zo. 5 Awana batulakamene bafinamene; Tuyoyele, ke tuna ye vundu ko. i 6 Tulambwidi moko kuna Engipito j ye kuna Asuri k kimana twavua madia mafwana. 7 Mase meto ana basumuka bafwa kala, kansi yeto tufutanga muna bi wau. 8 Owau tuyadilu kwa ntaudi; kavena muntu ko kutuvevola vana moko mau. 9 Tusianga mioyo mieto mu vonza muna vua madia, l muna kuma kia nsosolo muna makanga. 10 O nkanda eto a nitu uyandukidi nze soka dia tiya muna kuma kia mpasi za nzala. m 11 Akento muna Zione balekwa mu kingolo,1 kumosi ye

5

4:21 1 Yovo “kimpene kiandi.” 5:11 1 Yovo “bafusulwiswa e nsoni.”

MANIONGO MA YEREMIYA 5:12 –YEZEKELE Mambu Mena mo 12 13 14

15

16 17

mienze mia mbanza za Yuda. a Amfumu bazembelekwa muna moko mau, b akuluntu ke bazitiswa ko. c O matoko banete nikinua kia moko, aleke benatanga nkuni batele sakuba. Akuluntu ke bena diaka ko vana vitu dia mbanza; d matoko ke besikanga diaka miziki ko. e E kiese ke kina diaka ko mu ntima mieto; o makinu meto makitukidi se kifwidi. f E kolowa ibwidi vana ntu ˆ mieto. Tatu kwa yeto, kadi tusumukini! Muna kuma kiaki, e ntima mieto miyelele, g Muna kuma kia mambu

KAPU 5 a Nsi 28:30 b Yer 39:6 c Yes 47:6

18

Yer 6:11 Man 4:16

d Yos 20:4 e Yer 25:10 f Am 8:10 g Man 1:22 

Ndambu ya 2 a Nsi 28:65 b Yer 26:18 c Nk 102:12 Nk 145:13 Nk 146:10

19

20 21

d Nk 79:5 Yer 14:19

e Nsi 4:30 Nk 80:3 Nk 85:4 Yer 31:18

f Yer 33:13 g Nsi 28:15

22

1126

mama o meso meto makobokele. a Muna kuma kia Mongo a Zione usidi e nkatu; b owau e mfwenge bekangalelanga mo. Vo i ngeye, e Yave, una vana kunda kiaku yakwele mvu. E kunda kiaku kia mbandu ke mbandu. c Ekuma utuvilakene yakwele mvu yo kutubembola mu ´ kolo kianda? d E Yave, utuvutula kwa ngeye, oyeto tuvutuka kwa ngeye vana vau. e Kitula e lumbu yeto nze ina ya nz’ankulu. f Kansi, ongeye utubembwele emvimba. Wakinu kutufungila kikilu makasi. g

YE Z E KE LE MAMBU MENA MO

1

Yezekele muna Babele omwene mona-meso ya Nzambi (1-3) Mona-meso kia kalu dia zulu dia Yave (4-28) Tembwa, tuti yo tiya (4) ´ Vangwa ya yamoyo (5-14) ´ Tungungu ya (15-21) Lekwa kiakezimanga nga pelo (22-24) Kunda kia kimfumu kia Yave (25-28)

2 Yezekele otumbikilu se ngunza (1-10) ´ ´ “Bawa yovo balembi wa” (5) Omwene nkand’a mbembo (9, 10) 3 Yezekele okanikinu vo kadia o nkanda kaveno kwa Nzambi (1-15) Yezekele osala se nyingidi (16-27) Nkanu a menga mu kuma kia lembi lukisa o muntu (18-21) 4 E nzungwa Yerusaleme isongelo muna kimpa (1-17)

Nata e kuzuka mu lumbu 390 ye lumbu 40 (4-7) 5 Lufwasu lwa Yerusaleme lusongelo muna kimpa (1-17) Ngunza ozengele nsuki yo kayanesa zo mu kunku tatu (1-4) Yerusaleme isundidi o bi ke mu zula yankaka ko (7-9) Tumbu tatu mu kuma kia akolami (12) 6 Ungunza mu kuma kia miongo mia Isaele (1-14) Teke yankele nsoni imweswa (4-6) “Nuzaya wo vo mono i Yave” (7) 7 E mbaninu ilweke (1-27) Mpasi zilembi tezakana (5) Nzimbu zitubilu muna bala-bala (19) E tempelo isafulwa (22) 8 Yezekele oneto kuna Yerusaleme muna mona-meso (1-4)

1127 Lekwa yangemi imonekene muna tempelo (5-18) Akento bedilanga Tamuze (14) Akala besambilanga e ntangwa (16) 9 Avondi sambanu yo nkwa bungwa kia tinta (1-11) Lufundisu muna nzo avauka luyantikila (6) 10 Tiya tubongelo vana kati-kati kwa tungungu (1-8) Una wakala akelubi yo tungungu (9-17) O nkembo a Nzambi ukatukidi muna tempelo (18-22) 11

Mfumu zambi zitumbilu (1-13) Mbanza itezaneso ye kinzu (3-12) Nsilu wa vutulwisa o nkangu muna nsi au (14-21) Nsilu wa “mwand’ampa” (19) Nkembo a Nzambi ukatukidi muna Yerusaleme (22, 23) Yezekele ovutukidi kuna Kaladi muna mona-meso (24, 25)

12 Fwaniswa kia ungunza mu kuma kia kinkole (1-20) Funda benata muna kinkole (1-7) O mfumu mu tombe kevaikila (8-16) Mbolo a ntelamw’a moyo, maza ma wonga (17-20) E mvovo mia umpukumuni mimoneka vo mia luvunu (21-28) “Ke umosi ko muna mvovo miame uzingila” (28) 13 Ungunza mu kuma kia ngunza zaluvunu (1-16) E yaka yakuswa e mpemba ibwa (10-12) Ungunza mu kuma kia ngunza zaluvunu zamakento (17-23) 14 Asambidi a teke batumbilu (1-11) Yerusaleme ke ilenda tina mfundisa ko (12-23) Akwa unsongi, Noa, Daniele yo Yobi (14, 20) 15 Yerusaleme, nsing’a vinyu wakondwa mfunu (1-8) 16 Zola kwa Nzambi mu kuma kia Yerusaleme (1-63) Isolokele nze mwana wabembolwa (1-7)

YEZEKELE Mambu Mena mo Nzambi umviengese yo kanga yandi e kangu dia longo (8-14) Ikondele kwikizi (15-34) Itumbilu nze nkento otele zumba (35-43) Itezaneso ye Samaria ye Sodoma (44-58) Nzambi osungamene kangu diandi (59-63) 17 Ngwala ya ngo-zulu zole yo nsing’a vinyu (1-21) E ntombo ampa ikituka se nsedele anene (22-24) 18 Konso muntu onata masumu mandi (1-32) O moyo usumuka fwa ufwa (4) Mwana ke nata nkanu ko mu kuma kia sumu dia se diandi (19, 20) Nzambi ke yangalelanga lufwa lwa nsumuki ko (23) Luviluku lwa ntima moyo lutwasanga (27, 28) 19 Mbembo mu kuma kia mfumu za Isaele (1-14) 20 Lusansu lwa ukolami wa Isaele (1-32) Nsilu wa vutulwisa Isaele (33-44) Ungunza mu kuma kia sude (45-49) 21 O nsosolo a mfundis’a Nzambi uvolelo (1-17) O ntinu a Babele onuanisa e Yerusaleme (18-24) Mfumu ambi a Isaele okatulwa (25-27) “Katula e kolowa” (26) “Yavana kelwaka ndiona una yo nswa” (27) Nsosolo mu kuma kia Aneyamone (28-32) 22 Yerusaleme, mbanz’a nkanu a menga (1-16) Isaele ikitukidi nze mvindu (17-22) Afidi yo nkangu a Isaele batumbilu (23-31) 23 Mpangi zole zamakento bena vo minkondwa kwikizi (1-49) Ola yo Asuri (5-10) Oliba yo Babele ye Engipito (11-35) Mpangi zole zamakento zitumbilu (36-49) 24 Yerusaleme ina nze kinzu kina ye mbumbu (1-14)

YEZEKELE Mambu Mena mo Lufwa lwa nkento a Yezekele luna se sinsu (15-27) 25 Ungunza mu kuma kia Amone (1-7) Ungunza mu kuma kia Moabe (8-11) Ungunza mu kuma kia Edome (12-14) Ungunza mu kuma kia Felesetia (15-17) 26 Ungunza mu kuma kia Turo (1-21) “Fulu kia yanikina makonde” (5, 14) Matadi yo ntoto utubwa muna maza (12) 27 Mbembo mu kuma kia Turo, e nzaza idimuka (1-36) 28 Ungunza mu kuma kia ntinu a Turo (1-10) “Omono i nzambi” (2, 9) Mbembo mu kuma kia ntinu a Turo (11-19) “Okedi muna Edene” (13) “Nkelubi a ntanini, wakuswa o mazi” (14) “O vilwa wasoloka omu ngeye” (15) Ungunza mu kuma kia Sidone (20-24) Isaele ivutulwa muna nsi andi (25, 26) 29 Ungunza mu kuma kia Faro (1-16) Engipito ivewa kwa Babele se mfutu (17-21) 30 Ungunza mu kuma kia Engipito (1-19) Ungunza wa vita ya Nebukandesa (10) Nkum’a Faro utolwelo (20-26) ´ 31 Engipito ibwidi, o nsedele anda kikilu (1-18) 32 Mbembo mu kuma kia Faro ye Engipito (1-16) Engipito izikilu vamosi ye awana balembi zengwa (17-32) 33 Kiyekwa kia Nyingidi (1-20) Nsangu za lufwasu lwa Yerusaleme (21, 22) Nsangu kw’awana bezingilanga muna mazumbu ma Yerusaleme (23-29) ´ Nkangu uwa e nsangu kansi ke uvanga diambu ko (30-33) Yezekele “wina nze nkung’anzola” (32) “Ngunza okedi vana kati kwau” (33) 34 Ungunza mu kuma kia avungudi a Isaele (1-10) Una Yave kelunga-lungilanga mameme mandi (11-31)

1128 “O Davidi wa selo kiame” okubavungula (23) “Kangu dia luvuvamu” (25) 35 Ungunza mu kuma kia miongo mia Seyire (1-15) 36 Ungunza mu kuma kia miongo mia Isaele (1-15) Isaele ivutulwiswa (16-38) “Vaula ivaula e nkumbu ame anene” (23) “Nze mpatu a Edene” (35) 37 Mona-meso kia ndimb’a visi yayuma (1-14) Nti miole mibundakeswa (15-28) Zula kimosi kiyalwa kwa ntinu mosi (22) Kangu dia luvuvamu diakwele mvu (26) 38 Ngonge onuanisa Isaele (1-16) Makasi ma Yave mafusukidi Ngonge (17-23) ‘Zula izaya wo vo mono i Yave’ (23) 39 Lufwasu lwa Ngonge yo makesa mandi (1-10) Luziku muna Ndimb’a Amone-Ngonge (11-20) Isaele ivutulwiswa (21-29) Mwand’a Yave upongolwa muna Isaele (29) 40 Yezekele oneto kuna Isaele muna mona-meso (1, 2) Yezekele omwene tempelo muna mona-meso (3, 4) Yanzala ye mavitu (5-47) Vitu dia mbazi kuna este (6-16) Yanzala kia mbazi; mavitu mankaka (17-26) Yanzala kiakati ye mavitu (27-37) Masuku mu kuma kia salu ya tempelo (38-46) Ziku (47) Veta kia tempelo (48, 49) 41 Nzo yavauka ya tempelo (1-4) Yaka ye masuku muna kinzieta kia yaka (5-11) E nzo ina kuna weste (12) E nzo zitezelo (13-15a) Muna kati kwa nzo avauka (15b-26) 42 Nzo ya masuku madila (1-14)

1129

YEZEKELE Mambu Mena mo –1:13

´ E ndambu zau ya za tempelo zitezelo (15-20)

46 Tukau muna ntangwa zankaka (1-15) Avo mfumu ovene lukau (16-18) Fulu ya lambila tukau (19-24)

43 O nkembo a Yave uzele muna tempelo (1-12) Ziku (13-27)

47 Nkoko utukidi muna tempelo (1-12) Maza makitukidi se za (2-5) Maza ma Mbu Afwa mewukwa (8-10) E ntaka ke ziwukwa ko (11) Nti miyima bundu ya dia ye misadilwa muna wuka (12) Mingilu mia nsi (13-23)

44 Vitu dia este difwete kala diazikama (1-3) Nkanikinu mu kuma ki’anzenza (4-9) Nkanikinu mu kuma kia Anelevi ye anganga (10-31)

48 E nsi ikayaneso (1-29) Mavitu 12 ma mbanza (30-35) E mbanza iyikilu vo “Yave Una ˆ Muna” (35)

45 Lukau lwavauka ye mbanza (1-6) Kunku kia ntoto kia mfumu (7, 8) O mfumu kafwete kala nkwa ziku (9-12) Tukau twa nkangu yo mfumu (13-25)

1

Muna mvu wa 30, muna lumbu kiatanu kia ngonde ya ´ nya, ekolo yakala vana ndambu a nkoko a Keba a kumosi ye awana bayenda mu kinkole, b e zulu diaziuka, yayantika mona e monameso ya Nzambi. 2 Muna lumbu kiatanu kia ngonde, i sia vo, muna mvu watanu tuka ntinu Yoyakine c kayendela mu kinkole, 3 e diambu dia Yave dizidi kwa mono Yezekele1 wa mwan’a Buze wa nganga, vana ndambu a nkoko a Keba muna nsi ya Akaladi. d I vana o koko kwa Yave kwayizila omu mono. e 4 Ekolo yatalanga, mbwene tembwa kiangolo f kitukidi kuna node, vakedi tuti diampwena yo nlaku a tiya1g wazungwa kwa ntemo ampwena, vana kati kwa tiya vakedi ye lekwa kiafwanana ye sengwa kia nkezimi.2h 5 Vana kati kwa tiya vakedi ye ´ vangwa ya yamoyo, i e mpw’a konso vangwa ikedi nze ya muntu. 6 Konso vangwa kikedi ye ndo´ ´ se ya yo mave maya. j 7 O malu mau masinanana, e tambi yau 1:3 1 Ina ye nsasa vo: “Nzambi Okumikanga.” 1:4 1 Yovo “ye nsemo.” 2 Sengwa kia wolo wasangana ye palata.

KAPU 1 a Yez 3:15 b 2Nti 24:12, 14 c 2Tu 36:9, 10 d Yer 22:25 e Yez 3:14 f 1Nti 19:11 g Luv 19:18 Nk 97:2, 3

h Yez 8:2 i Yez 10:9, 15 Lus 4:6

j Yes 6:2 Yez 10:20, 21 Lus 4:8

 Ndambu ya 2 a Dan 10:5, 6 b Yez 10:11, 15 c 2Sa 17:10 Ngn 28:1

d Ngn 14:4 e Yez 10:14, 15 Lus 4:7

f Yob 39:27, 29 g Yes 6:2 h Nk 103:20 Ayi 1:7, 14

i Dan 7:9, 10

ikedi nga kole ya mwan’a ngombe, yakezimanga nze nsongo yalengolwa. a 8 E vangwa ikedi yo moko ma muntu kuna nsi a mave mau,´ muna ndambu zau ´ ya. Yau aya bakedi ye ndose yo mave. 9 Mave mau matotakana. Vava yayendanga ke yavilukanga ko; konso vangwa kuntwala kaka kiayendanga. b 10 Owu wakala e mpw’a ndose zau: Konso vangwa muna va´ ngwa yau ya kikedi ye ndose a muntu, ye ndose a nkosi c kuna lunene, ye ndose a ngombe d kuna lumonso, konso vangwa kikedi mpe ye ndose e a ngozulu. f 11 I wau wakala e ndose zau. Mave mau mayalumuka vana ntandu au. Konso vangwa kikedi yo mave mole matotakana yo mave mole mafukanga e nitu zau. g 12 Konso vangwa kuntwala kaka kiayendanga, konso kuna o mwanda wamfilanga. h Ekolo yayendanga ke yavilukanga ko. 13 E vangwa yamoyo ikedi nze makala ma tiya. E lekwa kikedi nze mini kia tiya twanyuyi kiayendanga ku ntwala y’oku nima vana vena e vangwa yamoyo, vana tiya vavaikidinge nsemo. i

YEZEKELE 1:14–2:3 14 Vava e vangwa yamoyo yayendanga yo vutuka, yayendanga nze nsemo. 15 Ekolo ntadiding’e vangwa yamoyo, mbwene lungungu vana ntoto, vana ndambu a konso va´ ngwa kiamoyo kia ndose ya. a 16 E mpw’a tungungu ye mpila twavangilwa yakezimanga nze ´ kerusolito, o tungungu twau ya twafwanana. E mpwa ye mpila yavangilwa o tungungu ikedi vika sia vo lungungu lumosi luna muna kati kwa lungungu lwankaka.1 17 Vava tungungu twayendanga, ke twateka vilukanga ko mu kwenda kuna konso nda´ mbu muna ndambu zau ya. 18 O zanguka kwa makangala1 mau kwasivi kikilu. O makangala ´ ma tungungu twau ya mazala yo meso muna ndambu zawonso. b 19 Konso ntangwa e vangwa yamoyo yayendanga, o tungungu twayendanga yau e ntwadi. Vava e vangwa yamoyo yatombokanga vana ntoto, o tungungu mpe twatombokanga. c 20 E vangwa yayendanga konso kuna o mwanda wabafilanga, konso kuna kwayendanga o mwanda. O tungungu twatombokanga kumosi yo yau, kadi o mwanda una wasalanga muna vangwa yamoyo1 wakala mpe muna tungungu. 21 Vava e vangwa yamoyo yayendanga, o tungungu mpe twayendanga; vava yaningamanga, tungungu mpe twaningamanga; vava yatombokanga vana ntoto, tungungu mpe twatombokanga kumosi yo yau, kadi o mwanda wasalanga muna vangwa yamoyo wakala mpe muna tungungu. 22 Vana ntandu a ntu mia vangwa yamoyo vakedi lekwa kiayalumuka kiakezimanga nga pelo, kiayalumuka vana ntandu 1:16 1 Nanga tungungu tole twafwanana, o lumosi lwakambama vana kati kwa nkwandi. 1:18 1 I sia vo, jantas. 1:20 1 Mvovo wa sina: “o mwand’a vangwa kiamoyo.”

1130

j Dan 10:11

a ntu miau. a 23 Kuna nsi a lekwa kiayalumuka, mave mau masinanene o mantalani kuna zulu. Konso vangwa kikedi yo mave mole mu fukila ndambu mosi ya nitu au, mave mole mu fukila e ndambu yankaka. 24 Vava ngwidi e mazu ma mave mau, makedi nga mazu ma maza mangolo, nga nding’a Mpungu-ngolo. b Vava e vangwa yayendanga, mazu mau makala nga vu kia makesa. Vava yaningamanga, yakululanga mave mau. 25 Vana ntandu a lekwa kiayalumuka kina vana ntandu a ntu miau vatukidi e ndinga. (Vava baningamanga, bakululanga mave mau.) 26 Vana ntandu a lekwa kiayalumuka kiakala vana ntandu a ntu miau vakedi lekwa kina nga tadi dia safire, c kikedi nze kunda kia kimfumu. d Vana ntandu a kunda kia kimfumu vakedi ye lekwa kina nga muntu. e 27 Yamona lekwa kialekokanga nze sengwa kia nkezimi, f nze tiya tuyandangiene tuka vana vakala nze luketo lwandi yakuna ntandu; tuka vana luketo lwandi yakuna yanda, yamona lekwa kiakiala nze tiya. g Vakedi ntemo wakezimanga muna ndambu zandi zawonso 28 nze ntemo a nkongolo h muna tuti mu lumbu kia mvula. I una ukedi o ntemo wakezimanga muna ndambu zawonso. Ukedi nze nkembo a Yave. i Vava mbwene diambu diadi, mbwidi mambukama, ´ ngiantikidi wa e nding’a muntu ovovanga. Oyandi umpovese vo: “E mwan’a muntu,1 telama yavovana yaku.” j 2 Vava kavovane yame, o mwanda wizidi omu ´ mono, untelamese k kimana yawa Ndiona ovovananga yame. 3 Umpovese diaka vo: “E mwan’a muntu, itumini kwa nka-

k Yez 3:24

2:1 1 “E mwan’a muntu”; e mvovo miami nkumbu 93 miasomana mu nkand’a Yezekele, ekiaki i fulu kiantete.

KAPU 1 a Yez 10:9-13 Lus 4:7

b Ngn 15:3 Zak 4:10

c Yez 10:15-17 

Ndambu ya 2 a Yez 10:1

b Nk 29:3 Yez 43:2 Lus 14:2

c Luv 24:10 Nk 96:6 Yez 10:1

d 1Nti 22:19 Nk 99:1 Yes 6:1 Lus 4:2

e Dan 7:9

f Yez 8:2

g Nsi 4:24 Nk 104:1, 2

h Lus 4:3

i Luv 24:16, 17 Yez 8:4

 KAPU 2

2

1131 ngu a Isaele, a kwa zula ya akolami ina yankolamena. b Oyau yo mase mau bekunsumukinanga yamu unu kiaki. c 4 Itumini kwa wana, ana bena vo akwa lulendo ye ntima miabala. d Ubavovesa vo: ‘I wau wuwu kavovele o´ Mfumu Yave.’ 5´ Vo i yau, bawa yovo balembi wa—kadi oyau nzo ya akolami e—bezaya wo kieleka vo ngunza wakala ova kati kwau. f 6 “Kansi ongeye, e mwan’a muntu, kubamoni wonga ko, g kumoni wonga wa mvovo miau ko, kana una vo ozungilu kwa nsende ye mvanga1h ye ozingilanga vana vena e yinkala-nkala.2 Kumoni wonga wa mvovo miau ko, i kuvumiswa kwa ndose zau ko, j kadi oyau nzo ya akolami. 7 Ofwete kubaza´ yisa e mvovo ´ miame, bawa yovo balembi wa, kadi oyau nkangu wa akolami. k 8 “Kansi´ ongeye, e mwan’a muntu, wa mana ikuzayisanga. Kukadi nkolami ko nze nzo yoyo ya akolami. Ziula o nu’aku, dia eki ikuvananga.” l 9 Vava ntadidi, mbwene koko kulambukidi oku ngina. m Vana koko vakedi nkanda wasonekwa. n 10 Vava kayalumwini o nkanda ova ntadisi ame, ukedi wasonekwa muna ndambu zau zole. o Mwasonama mbembo,1 ˆ maniongo ye tatu. p I bosi, umpovese vo: “E mwan’a muntu, dia eki kina ova ntadisi aku.1 Dia o nkanda wau, wenda, vovesa kwa nzo a Isaele.” q 2 Nziwidi o nua, oyandi undikidi o nkanda. 3 Umpovese diaka vo: “E mwan’a muntu, dia o nkanda wau ikuvananga, zadisa e vumu kiaku yo nkanda wau.” Muna kuma kiaki, ngiantikidi wo

3

YEZEKELE 2:4–3:15 KAPU 2 a 2Tu 36:15 Yez 33:7

b Yes 1:4 Yer 16:12

c Nsi 9:24 Nk 78:8 Yer 3:25 Mav 7:51

d Yez 3:7 e Yez 12:2 f Yez 3:11 Yez 33:4, 15 Yez 33:33 Yoa 15:22 Mav 20:26

g 2Nti 1:15 Luk 12:4

h Mik 7:4 i Yes 51:7 j Yer 1:8 Yez 3:9

k Yer 1:17 l Yer 15:16 Lus 10:9, 10

m Yer 1:9 n Yez 3:1 o Lus 5:1 p Yez 19:1 

KAPU 3 q Lus 10:9, 10 

Ndambu ya 2 a Nk 119:103 Yer 15:16 Lus 10:9, 10

b Yon 3:4, 5 Mat 11:21

c Luk 10:16 d Luv 34:9 Yer 3:3 Yer 5:3

e Yer 1:18, 19 Yer 15:20 Mik 3:8

f Yes 50:7 g Yer 17:18 h 2Nti 24:12, 14

2:6 1 Nanga, “kana una vo nkangu akwa lulendo ye bena nze lekwa itatikanga.” 2 Yovo “nkutu.” 2:10 1 Yovo “nkung’a mafwa.” 3:1 1 Mvovo wa sina: “dia kina osolwele.”

i Yez 2:5 j Yez 8:3 k Yez 1:24 l Yez 10:16

dia, ukedi wa nzenzo omu nu’ame nga wiki. a 4 Oyandi umpovese vo: “E mwan’a muntu, kota vana kati kwa nzo a Isaele, ubazayisa e mvovo miame. 5 Kadi kutuminu kwa nkangu ko uvovanga ndinga ina vo yampasi mu bakula yovo ndinga ke izayakene ko, kansi kwa nzo a Isaele otuminu. 6 Ongeye kutuminu kwa nkangu miayingi ko mivovanga e ndinga ina vo yampasi mu bakula yovo ndinga ke izayakene ko, ana bena vo e mvovo miau kulendi mio bakula ko. Kele vo yatuma kwa yau, oyau badi ´ kuwa. b 7 Kansi, e nzo a Isaele ke bezola kuwila ko, kadi ke bazolele kungwila ko. c Yau awonso muna nzo a Isaele akwa ntu miangolo ye ntima miabala. d 8 Tala, mbadisi e ndose aku nze ndose zau yo badisa e nkut’aku a lose nze nkuta zau za lose. e 9 Nkitwidi nkut’aku a lose nga diamanta, yabala kikilu nga tadi diangolo. f Kubamoni wonga ko ngatu mona wonga wa ndose zau, g kadi oyau i nzo ya akolami.” 10 Umpovese diaka vo: “E mwan’a muntu, winikina yo sia muna ntima o mambu mawonso ikuvovesanga. 11 Wenda vana vena o nkangu aku wina muna ´ kinkole, h vovana yau. Bawa yovo ´ lembi wa, i ubavovesa vo: ‘I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave.’” 12 I bosi, o mwanda undete, j ngwidi mazu mangolo kuna nim’ame ye ndinga ivovele vo: “Yambula o nkembo a Yave wakembelelwa tuka vana fulu kiandi.” 13 Ngwidi mpe mazu ma mave ma vangwa yamoyo matotakananga k yo mazu ma tungungu tukedi vana ndambu au, l ngwidi mpe mazu mangolo. 14 O mwanda undete yo kunkatula vavana, ngiele yakendalala yo ntima wakangama, o koko kwa Yave kukedi e ngolo omu mono. 15 Muna kuma kiaki, ngiele kwa

YEZEKELE 3:16–4:6 nkangu wakala muna kinkole kuna Tele-abibe, una wazingilanga vana ndambu a nkoko a Keba. a Nkedi vana bazingilanga; mfongele vana kati kwau lumbu nsambwadi, ntumbalele kaka. b 16 Kuna mfoko a lumbu nsambwadi, e diambu dia Yave dizidi kwa mono, oku vo: 17 “E mwan’a muntu, itumbikidi se nyingidi a nzo a Isaele; c avo owidi e diambu ditukidi omu nu’ame, ofwete kubazayisa lulukisu lwame. d 18 Avo mpovese kimpumbulu vo: ‘Fwa ofwa,’ kansi ongeye kunlukisi ko, kuvovele ko muna lukisa kimpumbulu kayambula e nzil’andi yambi kimana kakala o moyo, e oyandi ofwa mu kuma kia bi wandi wau vo oyandi kimpumbulu, f kansi o menga mandi kwa ngeye ivavila mo.1g 19 Kansi ongeye, avo olukisi e kimpumbulu, oyandi kayambwidi bi wandi ko ye nzil’andi yambi, oyandi ofwa mu kuma kia bi wandi, vo i ngeye ovuluza o moyo aku. h 20 Kuna diaka e sambu, avo muntu ansongi oyambwidi unsongi wandi yo vanga diambu diambi, isia sakuba vana ntadisi andi, oyandi ofwa. i Kansi avo kunlukisi ko, oyandi ofwa mu kuma kia sumu diandi, mavangu mandi mansongi ke mesungamenua ko, kansi o menga mandi kwa ngeye ivavila mo.1j 21 Kansi ongeye, avo olukisi muntu ansongi kalembi sumuka, ye kasumukini ko, oyandi okwamanana zinga wau vo olukisu, k ongeye ovuluza o moyo aku. 22 Ikuna o koko kwa Yave kwayizila omu mono, umpovese vo: “Telama, wenda kuna ˆ nzanza, ikuna ivovanena yaku.” 23 Muna diadi ntelamene, ngiele kuna nzanza, mbwene ko o nkembo a Yave l nze i nkembo una yamona vana ndambu a nkoko a Keba, m mbwidi o mambukama. ´ 3:18, 20 1 Yovo “kansi ngeye o ta e mbalu a menga mandi.”

1132 KAPU 3 a Yez 1:3 b Yer 23:9 c Yes 21:8 Yes 62:6 Yer 6:17

d Yes 58:1 Yez 33:7

e Mav 2:40 1Ti 4:16

f Yez 33:4 g Yez 33:8 h Yez 33:9 Mav 18:6 Mav 20:26

i Yez 18:24, 26 Yez 33:12, 18

j Lev 19:17 Yez 33:6 Ayi 13:17

k Ngn 17:10 Yez 33:14, 15 Yak 5:19, 20

l Yez 1:27, 28 m Yez 1:1 

Ndambu ya 2 a Yez 2:2 Dan 10:19

b Yez 24:27 Yez 33:22

c Mat 11:15 d Yes 30:9 

KAPU 4 e 2Nti 24:11 Yer 39:1

f 2Nti 25:1 g Yer 6:6 Yer 32:24

h Yez 21:22 i Yez 12:6 Yez 24:24

j 2Nti 17:21 k Nta 14:34 1Nti 12:19, 20

24 I bosi, o mwanda ukotele omu mono, untelamese, a oyandi umpovese vo: “Wenda, uyizikidila muna nzo aku. 25 Kansi ongeye, e mwan’a muntu, oyau besia e nsinga omu ngeye yo kunkangila muna nsinga miomio kimana walembi vaika vana bena. 26 Nlamika lubini lwaku kuna ntandu a nu’aku, okituka se baba, kulenda kubasemba ko, kadi oyau nzo ya akolami. 27 Kansi, vava imokena yaku iziula o nu’aku, ofwete kubavovesa vo: b ‘I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave.’ Ndiona ´ ´ ozolele wa yambula kawa, c ndio´ na kazolele wa ko yambula kale´ mbi wa, kadi oyau nzo ya akolami. d “Vo i ngeye, e mwan’a muntu, bonga bilikisi, sia kio vana ntadisi aku. Bandula mo fwaniswa kia mbanza mosi—Yerusaleme. 2 Zunga e mbanza, e tunga e yaka muna kinzieta kiandi, f bumbika e kundubulu mu nuanisa yo, g sikidisa e ndo muna kinzieta kiandi, zungisa yo masini ma wuˆ dila e yaka. h 3 Bonga e menga kia sengwa, sia kio nze yaka kia sengwa vana kati kwa ngeye ye mbanza. I bosi, tadisa e ndose aku kuna mbanza, e mbanza ikala yazungwa; ongeye ozunga yo. Ekiaki kikala se sinsu kwa nzo a Isaele. i 4 “I bosi, lavalela kuna luvati lwaku lwalumonso, sia e kuzuka dia nzo a Isaele vana ntandu aku.1j Onata e kuzuka diau muna lumbu yawonso olavalela kuna luvati lwaku lwalumonso. 5 Ikusila lumbu 390, mun’owu wa mvu mia kuzuka diau, k ongeye onata e kuzuka dia nzo a Isaele. 6 Ofwete lungisa e kolo kiaki kiawonso. “I bosi, olavalala mu nkumbu azole, olavalela kuna luvati

4

4:4 1 I sia vo, kuna lumonso lwa Yezekele.

1133 lwaku lwalunene, onata e kuzuka dia nzo a Yuda a mu lumbu 40. Konso lumbu mvu mosi, konso lumbu mvu mosi, i diau isididi. 7 Otadisa e ndose aku kuna nzinguluk’a Yerusaleme, b yo koko kwaku kwalembi fukwa, ofwete sakula mu kuma kiandi. 8 “Tala, kanga ikukanga mu nsinga kimana walembi viluka ku ndambu yankaka yavana olungisa e lumbu ya nzung’aku. 9 “Ofwete bonga witi, bale, mambandi, wandu, masambala ye sepeleta, sia yo mu kinzu kimosi, vanga mbolo mu kuma kiaku. Ongeye odia yo muna lumbu yawonso okala walavalala vana luvati, lumbu 390. c 10 Ofwete peza o madia odia, 20 ma sekele1 konso lumbu. Odia mo mu ntangwa zasikidiswa. 11 “Mu nzongo onuina o maza, tini kiasambanu kia yini.1 Onua mo mu ntangwa zasikidiswa. 12 “Odia e mbolo aku nga mbolo avindumuka ya bale; oyokela yo vana meso mau, osadila doti diayuma dia muntu se nkuni.” 13 Yave ovovele diaka vo: “I wau wuwu o wan’a Isaele bedila e mbolo afunzuka muna zula ina ikubamwanganesa.” d 14 I bosi mvutwidi vo: “Dodokolo, ediodio ke diau ko e Mfumu Yave! Kadi tuka muna kileke kiame yamu wau kisidi kuyifunzula ko muna dia mbizi a bulu kiwanukini kiafwa yovo kivondelo kwa bulu kiankaka, e omu nu’ame ke musidi kota mbizi a bulu kiafunzuka ko.” f 15 Muna diadi umpovese vo: “Ke diambu ko, ikuyambula wasadila e doti dia ngombe vana fulu kia doti dia muntu, ivana oyokela e mbolo aku.” 16 I bosi, umpovese vo: “E mwan’a 4:10 1 Tezo kia grama 230. Tala Nku. B14. 4:11 1 Tezo kia litro 0,6. Tala Nku. B14.

YEZEKELE 4:7–5:7 KAPU 4 a 2Nti 23:27

b Yer 52:4

c Yez 4:5

d Os 9:3

e Luv 22:31 Lev 7:24 Lev 11:40

f Nsi 14:3 Yes 65:4 Yes 66:17

 Ndambu ya 2 a Lev 26:26 Yes 3:1 Yez 5:16

b 2Nti 25:3 Yer 37:21 Man 1:11 Man 4:9 Man 5:9, 10

c Yez 12:18 

KAPU 5 d Yer 9:21 Yez 4:8

e Yer 15:2

f Lev 26:33 Yez 5:12

g Yer 4:4

h Yez 16:46, 47

muntu, ifwasa madia mawonso1 muna Yerusaleme; a muna nteleko a moyo i bedila e mbolo yatezwa vana balanza; b muna zaka-zaka i benuina maza muna nzongo. c 17 Ediadi divangama kimana vava vekondwa e mbolo yo maza, batala muntu yo kwandi yo sivika, batanda mu kuma kia bi wau. “Vo i ngeye, e mwan’a muntu, bonga o nsosolo watoma twa wasadila wo nga mbele a vuayi.1 Zenga e nsuki zaku ye nzevo zaku, i bosi, teza e nsuki ye nzevo vana balanza yo vambula zo mu kunku tatu. 2 Vava kifokoka e nzungilu a mbanza, ongeye oyoka e kunku kiantete vana tiya. d I bosi, obonga e kunku kiankaka yo wanda kio o nsosolo muna kinzieta kia mbanza. e Omwanganesa e kunku kiansuka muna tembwa, omono ivola o nsosolo yo kubalakama. f 3 “Obonga mpe findambu muna kunku kiansuka yo kanga fio muna nswiku a1 mvuatu aku. 4 Bonga diaka findambu ye tuba fio vana tiya, wayoka fio. O tiya twatu tumwangana muna nzo yawonso ya Isaele. g 5 “I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: ‘Eyayi i Yerusaleme. Nsidi yo vana kati kwa zula, kumosi ye nsi zawonso zinzungidi. 6 Kansi e Yerusaleme ikolamen’e nzengo zame za mfundisa ˆ ye mına miame, ivangidi mambu mambi lutila nkutu e zula ye nsi zawonso zizungidi yo. h Kadi o nkangu andi ubembwele nzengo zame za mfundisa, ke udiaˆ tidi muna mına miame ko.’ 7 “Ozevo, i wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: ‘Wau vo

5

4:16 1 Mvovo wa sina: “tolola itolola o nkau a mbolo.” Nanga nkau wamanikwanga e mbolo zakala nze nlunga uyikanga. 5:1 1 I sia vo, mbele yatoma twa ya zengela nzevo ye nsuki. 5:3 1 Yovo “muna nsele za.”

YEZEKELE 5:8–6:6 oyeno nu akwa lulendo lutila e zula yawonso inuzungidi, ke nuˆ diatidi muna mına miame ko ngatu lemvokela e nzengo zame za mfundisa, kansi nulende kweno e nzengo za mfundisa za zula yawonso inuzungidi, a 8 i wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: “Isidi e kitantu, e mbanza, b fundisa ifundisa vovo kati kwaku, vana meso ma zula. c 9 Mu kuma kia mavangu maku mawonso mangemi, ivanga kwa ngeye mana kisidi vanga ko ye kisinga mo vanga mpe diaka ko. d 10 “‘“Amase vovo kati kwaku bedia wan’au, e o wana bedia mase mau, fundisa ifundisa vovo kati kwaku yo mwanganesa muna ndambu zawonso1 ana besala.”’ f 11 “I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: ‘E nkal’ame kaka, wau vo osafwidi nzo ame avauka muna teke yaku yawonso yafunzuka ye muna mavangu maku mawonso mangemi, g omono mpe bembola ikubembola;1 e disu diame ke dikufwila nkenda ko, omono kibeni mpe kikufwila nkenda ko. h 12 E kunku kiantete kia nkangu aku kifwila muna vuku2 yovo kifukila ova kati kwaku mu kuma kia mvengele. E kunku kiazole kifwila muna nsosolo i muna kinzieta kiaku kiawonso. E kunku kiansuka imwanganesa kio muna ndambu zawonso,1 ivola o nsosolo yo kubalakama. j 13 I bosi, makasi mame mefokoka, e nganzi zame mu kuma kiau zivila, omono iyangalala. k Vava imana songa e nganzi zame muna yau, bezaya wo vo mono Yave mpovele, wau vo ivavanga kaka vo wantu basambila kaka mono. l 14 “‘Ikukitula se fulu kiafwasakana, se lekwa kia luvezo vana vena e zula izungidi ye 5:10, 12 1 Mvovo wa sina: “muna tembwa yawonso.” 5:11 1 Yovo “kevesa ikukevesa.” 5:12 2 Yovo “mayela.”

1134 KAPU 5 a 2Nti 21:9, 11 Yer 2:11

b Yer 21:5 Yez 15:7

c Nsi 29:22, 24 1Nti 9:8 Man 2:15

d Man 4:6 Dan 9:12

e Lev 26:29 Yer 19:9 Man 4:10

f Lev 26:33 Nsi 28:64

g Lev 20:3 2Nti 21:1, 7 2Tu 36:14 Yer 32:34

h Man 2:21 Yez 7:4

i Yer 14:12 Yer 15:2 Yer 21:9

j Lev 26:33 Yer 9:16 Yer 42:16

k Yez 16:42 l Luv 20:3, 5 Luv 34:14 Nsi 6:15

 Ndambu ya 2 a Nsi 28:37 1Nti 9:7 Nek 2:17

b Nk 79:4 Yer 24:9 Man 2:15 Man 3:61, 62

c Nsi 32:23 d Lev 26:26 Yez 4:16

e Lev 26:22 Nsi 32:24 Yez 14:21 Yez 33:27

f Yez 21:3 

KAPU 6 g Yes 27:9 h Lev 26:30 i Yer 8:1, 2 j Yer 2:15 Yer 32:29 Mik 3:12

k Yez 16:39

vana meso ma awana beviokela vovo wina. a 15 Vava ikufundisa muna makasi, nganzi ye tumbu yangolo, okituka se lekwa kia lusembo ye kia luvezo, b se mbandu a lulukisu ye kuma kia mwena o wonga kwa zula izungidi. Mono Yave mpovele wo. 16 “‘Ikubatwikila nzanza zampondi za mvengele mu kubavonda. E nzanza itwika zikunufwasa. c Iwokesa o mvengele eno mu fwasa madia meno mawonso.1d 17 Ikunutwikila mvengele ye bulu yansisi ya mfuta e mu fukisa o wan’eno. E vuku ye mbungulwa menga izala omu ngeye, ikutwasila o nsosolo mu kunuanisa. f Mono Yave mpovele wo.’” E diambu dia Yave dizidi diaka kwa mono, oku vo: 2 “E mwan’a muntu, vilula e ndose aku kuna miongo mia Isaele yo sakula o lufwasu lwau. 3 Vova vo: ‘E miongo mia Isaele, nuwa e diambu dia Mfumu Yave: I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave kwa miongo, kwa kundubulu, kwa nkoko ye kwa ndimba: “Tala! Omono ikunutwasila o nsosolo, fwasa ifwasa mabata meno. 4 Maziku meno mebangulwa, maziku meno ma ndumbu mewulwa, g ituba mavimbu ma wantu eno vana ndambu a teke yeno yangemi.1h 5 Ituba mavimbu ma nkangu a Isaele vana ndambu a teke yau yangemi, imwanganisa e visi yeno muna kinzieta kiawonso kia maziku meno. i 6 Muna fulu yeno yawonso nuzingilanga, e mbanza zifwaswa, j mabata meno mebangulwa yo fwasakeswa. k O maziku meno mebangulwa yo wulwa, e teke yeno yangemi ifwaswa, maziku meno ma ndumbu me-

6

5:16 1 Mvovo wa sina: “tolola itolola o nkau a mbolo.” Nanga nkau wamanikwanga e mbolo zakala nze nlunga uyikanga. 6:4 1 O mvovo wa Kiyibere nanga ngwizani wina yo mvovo “doti,” usadilwanga se mvovo a luvezo.

1135 bangulwa, e salu yeno ifukiswa. 7 Awana bevondwa bebwila vovo nuina, a oyeno nuzaya wo vo mono i Yave. b 8 “‘“Kansi, isisa nsadiswa, kadi akaka muna yeno bevuluka muna nsosolo vana vena e zula vava numwanganeswa muna zinsi. c 9 Awana bevuluka bekunsungamena muna zula ina benatwa e kinkole. d Bebakula vo yakendalala kikilu mu kuma kia ntima miau miakondwa e kwikizi1 mina mingiambwidi e yo meso mau matele e zumba ye teke yau yangemi. f Befusuka e nsoni yo mona nkele mu kuma kia mambu mawonso mambi ye mangemi bavangidi. g 10 Bezaya wo vo mono i Yave, ke nkatu ko yavova vo ikubatwasila e mpasi zazi.”’ h 11 “I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: ‘Sika makonzo maku yo duda malu maku, kendalala mu kuma kia mambu mawonso mambi ye mangemi mavangidi e nzo a Isaele, kadi bevondwa muna nsosolo, muna mvengele ye muna vuku. i ´ 12 Ndiona wina kwanda mu vuku kefwila, ndiona wina o lukufi mu nsosolo kefwila, ye konso ndiona osala o moyo mu mvengele kefwila; ikubavaikisila e nsita zame zawonso. j 13 Nuzaya wo vo mono i Yave, k vava mavimbu mau mebwa vana vena e teke yau yangemi, muna kinzieta kia maziku mau, l vana konso kundubulu kiazanguka, muna mbata zawonso za miongo ye kuna nsi a nti miawonso miasavuka, kuna nsi a tayi ya nti mianene kuna bayokelanga e ndumbu1 mu yangidika e ntima mia teke yau yawonso yangemi. m 14 Lambula ilambula o koko kwame muna yau yo kitula e nsi 6:9 1 Yovo “ntima miau mia zumba.” 6:13 1 Yovo “batambikilanga nsunga zambote.”

YEZEKELE 6:7–7:10 KAPU 6 a Yer 14:18 b Yez 7:4 c Yer 30:10 Yer 44:28 Yez 14:22

d Nsi 30:1, 2 Nk 137:1

e Nk 78:40, 41 Yes 63:10

f Nta 15:39 g Yez 20:43 Yez 36:31

h Yez 33:29 Dan 9:12 Zak 1:6

i Yer 15:2 Yer 16:4 Yez 5:12

j Yez 5:13 k Yez 12:15 l Yer 8:2 m Yez 20:28 

Ndambu ya 2  KAPU 7 a Yez 5:11 b Yer 16:18 Yez 16:43

c Yez 6:13 d 2Nti 21:12 Dan 9:12

e Sef 1:14 f 2Tu 34:21 g Yer 7:20 Yez 5:13

h Yer 13:14 i Yes 66:6 Yez 33:29

se yankatu, e fulu yau yawonso bezingilanga isala e nkatu lutila makanga mena vana ndambu a Dibela. Bezaya wo vo mono i Yave.’” E diambu dia Yave dizidi diaka kwa mono, oku vo: 2 “Vo i ngeye, e mwan’a muntu, i wau wuwu kavovele o Mfumu Yave kwa nsi a Isaele: ‘E mbaninu! E ´ mbaninu a konko yau ya ya nsi ilweke. 3 Owau e mbaninu aku ilwakidi. Ikuvaikisila o makasi mame, ikufundisila mun’owu wa nzila zaku yo kutumba mu kuma kia mavangu maku mawonso mangemi. 4 E disu diame ke dikufwila nkenda ko; a omono kibeni mpe kikufwila nkenda ko, ikutwasila e mfwilu mia nzila zaku, ongeye omona e mpasi za mavangu maku mangemi. b Nuzaya wo vo mono i Yave.’ c 5 “I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: ‘Tala! E mpasi mu kwiza zina, e mpasi zilembi tezakana. d 6 E mbaninu mu kwiza ina. E mbaninu ikwiza; e mbaninu ikutelamena.1 Tala! E mbaninu mu kwiza ina. 7 Ongeye ozingilanga omu nsi, e ntangw’aku ifwene.1 E ntangwa mu kwiza ina, e lumbu kifinamene. e Mvuanga ina muna miongo, ke kazu ya kiese ko. 8 “‘Ke kolo ko ikuyitidila e nsita zame, f ikuvaikisila o makasi mame mawonso, g ikufundisila mun’owu wa nzila zaku yo kutumba mu kuma kia mavangu maku mawonso mangemi. 9 E disu diame ke dikufwila nkenda ko; h omono kibeni mpe kikufwila nkenda ko. Ikutwasila e mfwilu mia nzila zaku, ongeye omona e mpasi za mavangu maku mangemi. Nuzaya wo vo mono i Yave, mono ikunuwandanga. i 10 “‘Tala e lumbu! Tala, mu

7

7:6 1 Mvovo wa sina: “e mbaninu ikusikamena.” 7:7 1 Nanga, “e kolowa aku ya mvuma izidi.”

YEZEKELE 7:11-27 kwiza kina! a E ntangw’aku ifwene;1 o nkau usavukidi, o umvuania uvaikisi e mvuma. 11 O nsoki ukolele yo kituka se nkau a umpumbulu. b Ke vesala kana lekwa kimosi ko, kana yau, kana mavua mau, kana nkangu miau ngatu tunda diau. 12 E ntangwa ikwiza, e lumbu kifwana. Yambula o nsumbi kalembi mona e kiese, o nteki kalembi nionga, kadi makasi ma Nzambi mafusukidi muna nkangu au awonso.1c 13 Kadi o nteki ke vutukila kina katekele ko, kana nkutu vo osidi moyo, kadi o mambu ma monameso mebwila nkangu awonso. Ke mosi ko ovutuka. Mu kuma kia bi wandi,1 ke mosi ko ovuluza o moyo andi. 14 “‘Basikidi e mpungi, d wantu awonso bakubamene, kansi ke mosi ko wele kuna vita, kadi makasi mame mefusukila nkangu awonso. e 15 O nsosolo una kuna mbazi, f e vuku yo mvengele una omu kati. Konso ndiona wina muna mpatu ofwila muna nsosolo, o mvengele ye vuku kivonda awana bena muna mbanza. g 16 Wantu au ana besala o moyo, ana belenda o tina, bekwenda kuna miongo; konso muntu muna yau obuma mu kuma kia bi wandi nze mayembe ma ndimba. h 17 O moko mau mawonso mezeza, o makungunu mawonso mesonsa o maza.1i 18 Bavuete e ngoto, j babakamene1 kwa zaka-zaka. Yau awonso befusulwiswa e nsoni, e ntu miau miawonso mikituka se luvanda.2k 7:10 1 Nanga, “e kolowa aku ya mvuma izidi.” 7:12 1 I sia vo, kiakala awana betekanga ntoto ye awana besumbanga ntoto ke bevua nluta ko, kadi lufwasu lukwiza kwa wantu awonso. 7:13 1 Nanga, “Muna bi wandi.” 7:17 1 I sia vo, mesonsa masuba mu kuma kia wonga. 7:18 1 Mvovo wa sina: “bafukilu.” 2 I sia vo, e ntu miau mivalwa se sinsu kia kifwidi.

1136 KAPU 7 a Sef 1:14 b Yes 59:6 Yer 6:7 Mik 6:12

c Sef 1:18 d Yer 4:5 e Yer 7:20 Yer 12:12

f Lev 26:25 g Yer 14:18 Yez 5:12

h Yes 59:11 i Yez 21:7 j Yes 3:24 k Yes 22:12 

Ndambu ya 2 a Ngn 11:4 Sef 1:18

b 2Nti 21:1, 7 Yer 7:30

c Yer 18:17 d 2Tu 36:19 Man 1:10

e Yer 39:6, 7 Man 3:7

f 2Nti 21:16 2Nti 24:3, 4 Yer 2:34 Yez 9:9

g Yes 59:6 Mik 2:2

h Nsi 28:48-51 Yez 21:31 Kab 1:6

i Yer 6:12 Man 5:2

j Yez 21:2 k Yes 57:21 Yer 8:15

l Yer 21:1, 2 Yer 37:17

m Nk 74:9 Man 2:9 Yez 20:3

n Yer 52:10 o Yez 6:13

19 “‘Betuba palata au muna nzila, o wolo wau ukituka se wasafuka kwa yau. Kana nkutu palata au ngatu wolo wau ke ulenda kubavuluza ko muna lumbu kia makasi ma Yave. a Ke beyukuta ko ngatu zadisa e vumu yau, kadi ikituka1 se tadi diatela sakuba dikubafilanga muna mbi. 20 Bayisanini mu kuma kia wete wa lekwa yau yaviengesela nitu, bavangidi yo1 e fwaniswa yangemi, e teke yau yangemi. b Kiaki i kuma ikitulwila e palata ye wolo wau se wasafuka kwa yau. 21 Iyekola yo1 vana moko ma nzenza babaka yo ye kwa yimpumbulu ya nza basanza yo, oyau besafula yo. 22 “‘Ikatula e ndose ame kuna bena, c besafula e fulu kiame kiaswekama,1 e mivi bekota mo yo safula kio. d 23 “‘Vanga e ngonzi,1e kadi e nsi izele ye mfundisa za mbungul’a menga, f e mbanza izele yo nsoki. g 24 Itwasa nkangu usundidi o bi, h o nkangu wowo uvua e nzo zau, i isukisa umvuania wa akwa nkuma, e fulu yau yavauka isafuka. j 25 Vava e mpasi zilwaka, bevava luvuvamu, kansi ke lukala ko. k 26 Lufwasu lukwiza vana ntandu a lufwasu ye nsangu kuna nim’a nsangu. Wantu bevava e monameso kwa angunza, l kansi o nsiku wa1 anganga ye longi dia akuluntu divila. m 27 O ntinu mu kifwidi kekala, n o nkuluntu odimbula e vuvu, o moko ma nkangu mezakama mu kuma kia wonga. Ikubavangila mambu mun’owu wa nzila zau, ikubafundisila una befundisilanga akaka. Bezaya wo vo mono i Yave.’” o 7:19 1 I sia vo, e palata au ye wolo wau. 7:20 1 I sia vo, e lekwa yau ya wolo ye palata. 7:21 1 I sia vo, e palata au ye wolo wau besadilanga mu vanga e teke. 7:22 1 Nanga i fulu kia kati kia nzo avauka a Yave. 7:23 1 I sia vo, ngonzi za kimbakami. 7:26 1 Yovo “luludiku lwa.”

1137

8

Muna mvu wa sambanu,1 muna ngonde yasambanu, muna lumbu kiatanu kia ngonde yoyo, vava nkedi yafonga muna nzo ame ye akuluntu a Yuda bafongele vana ntadisi ame, o koko kwa Mfumu Yave kwizidi omu mono. 2 Ekolo ntadidinge, mbwene fwaniswa kina ye mpw’a tiya; tuka vana vakedi nze luketo a yakuna yanda vakedi tiya, tuka vana luketo yakuna ntandu e mpw’andi yankezimi, nze sengwa kia nkezimi.1b 3 I bosi, olambwidi kina kikedi nze koko yo kunsimba muna nsuki za ntu ame, o mwanda unzangwidi vana kati-kati kwa zulu yo ntoto, undete kuna Yerusaleme muna monameso ya Nzambi, vana mwelo a vitu diakati c ditadidi kuna node, vana vakedi e teke1 kia kimpala kina kitwasanga kimpala. d 4 O nkembo a Nzambi a Isaele ukedi vana, e nze mpwa ina yamona kuna ndimba. f 5 I bosi, umpovese vo: “E mwan’a muntu, dodokolo sengola o meso kuna node.” Muna kuma kiaki nsengwele o meso kuna node, okwakuna, kuna node ya vitu dia ziku, kuna nkotelo, kukedi e teke1 kia kimpala. 6 Umpovese vo: “E mwan’a muntu, nga omwene mambu mambi ye mangemi mevanganga e nzo a Isaele ovava, g mana mekumfilanga mu vavuka e nzo ame avauka? h Kansi ongeye omona mambu mangemi masundidi omama.” 7 I bosi, undete vana mwelo a yanzala, vava ntadidi, mbwene vundu muna yaka. 8 Umpovese vo: “E mwan’a muntu, dodokolo vongesa e vundu dina muna yaka.” Muna kuma kiaki mvongese e vundu muna yaka, mbwene 8:1 1 I sia vo, mvu wa sambanu wa kinkole kia Yoyakine wa Ntinu, Yezekele ye Ayuda ankaka. (Tala Yezekele 1:2) 8:2 1 Sengwa kia wolo yasangana ye palata. 8:3, 5 1 Yovo “fwaniswa.”

YEZEKELE 8:1-17 KAPU 8 a Dan 7:9

b Yez 1:4, 27

c Yer 20:2 Yez 9:2

d Nsi 32:16

e Luv 40:34

f Yez 1:27, 28

g 2Tu 36:14

h Yer 26:4, 6 

Ndambu ya 2 a Lev 11:10

b Luv 20:4, 5

c 2Nti 22:3, 4 2Nti 25:22 Yer 26:24

d Yez 16:17, 18

e Yes 29:15 Yez 9:9

f 2Tu 36:14

g 2Tu 4:9

h Nsi 4:19 2Nti 17:16 Yer 8:1, 2

mwelo. 9 Umpovese vo: “Kota wamona mambu mambi ye mangemi bevanganga mo.” 10 Muna kuma kiaki, nkotele yo tala, mbwene mpila zawonso za fwaniswa ya bulu iyatatanga a ye bulu yangemi ye teke yawonso yangemi1 ya nzo a Isaele; b yabandulwa muna yaka yawonso. 11 Vana ntadisi a lekwa yayi, vatelamene 70 lwa akuluntu a nzo ya Isaele kumosi yo Yazaneya wa mwan’a Safani. c Konso muntu okedi ye yokelwa kia ndumbu vana koko yo futumuna mwisi wa nsunga za ndumbu. d 12 Umpovese vo: “E mwan’a muntu, nga omwene dina akuluntu a nzo ya Isaele bevanganga muna tombe, konso muntu muna masuku makati muna mwabandulwa e teke? Kadi edi bevovanga vo: ‘O Yave ke kutumonanga ko. O Yave oyambwidi e nsi.’” e 13 Umpovese mpe vo: “Ongeye omona diaka mambu masundidi e ngemi mana bevanganga.” 14 Muna kuma kiaki, undete vana nkotelo a vitu dia nzo a Yave kuna node, okwakuna mbwene akento bafongele, bedilanga nzambi Tamuze. 15 Umpovese diaka vo: “E mwan’a muntu, nga omwene mo? Omona diaka mambu mangemi masundidi nkutu omama.” f 16 I bosi, undete vana yanzala kiakati kia nzo a Yave. g Vana nkotelo a tempelo a Yave, vana katikati kwa veta kia mwelo ye ziku, vakedi tezo kia 25 ma wan’amakala bafididi e nima zau kuna tempelo a Yave ye ndose zau zatala kuna este; bavumbamene yo sambila e ntangwa kuna este. h 17 Umpovese vo: “E mwan’a muntu, nga omwene wo? Nga e nzo a Yuda ibenze vo o mambu mangemi bevanganga, mazadisa 8:10 1 O mvovo wa Kiyibere nanga ngwizani wina yo mvovo “doti,” usadilwanga se mvovo a luvezo.

YEZEKELE 8:18–10:4 e nsi yo nsoki a yo kwamanana kunkendeleka diambu diakete? Tala! Mu yala bena e ndala1 ova nzunu ame. 18 Muna kuma kiaki, mu makasi ivangila o mambu; e disu diame ke dikubafwila nkenda ko; b omono kibeni mpe kikubafwila nkenda ko. Kana nkutu vo bakazidi mu nding’angolo muna matu mame, ki´ kubawa ko.” c I bosi, obokele mu nding’angolo muna matu mame, oku vo: “Nukutakesa awana betwasa e tumbu muna mbanza, konso muntu ye nuaninua kiandi kia vondela vana koko!” 2 Mbwene wantu sambanu batukidi kuna nzil’a vitu diantandu, d diatala kuna node, konso muntu okedi ye nuaninua kiandi kia vondela vana koko; vana kati kwau vakedi muntu ovuete mvuatu a lino, ye bungwa kia1 tinta yansoneki vana luketo lwandi. Bakotele, batelamene vana ndambu a ziku dia nsongo. e 3 I bosi, o nkembo a Nzambi a Isaele f una ukedi vana ntandu a akelubi ukatukidi, wele vana sumbuka1 kia nzo. g Nzambi obokele muntu ovuete mvuatu a lino, ona okedi ye bungwa kia tinta yansoneki vana luketo. 4 Yave ovovese kwa muntu vo: “Wenda muna mbanza, muna Yerusaleme, sia e dimbu vana nkuta za lose za wantu ana bebumanga h yo nionga mu kuma kia mambu mawonso mangemi mevangwanga muna mbanza.” i 5 Ngwidi muna matu mame vava kavovese akaka vo: “Nuenda muna mbanza, nulanda ona ovitidi, nuvonda o wantu. Ke nuyambula ko vo o meso meno mabafwila e nkenda ngatu kubavukisa. j 6 Nufwete vonda yau awonso, mbut’a muntu,

9

8:17 1 Nanga ndala zasadilwanga muna nsambil’a teke. 9:2 1 Yovo “mpok’a lundila.” 9:3 1 I sia vo, vana veviokelanga e kielo avo kiziwilu.

1138 KAPU 8 a 2Nti 21:16 Yer 19:4 Yez 9:9

b Yez 5:11 Yez 7:9

c Yes 1:15 Mik 3:4

 KAPU 9 d Yer 20:2 Yez 8:3

e 2Tu 4:1 f Yez 3:23 Yez 8:3, 4 Yez 11:22

g Yez 10:4 h Nk 119:53 2Pe 2:7, 8

i Yez 5:11 j Luv 32:26, 27 Yez 7:4

 Ndambu ya 2 a 2Tu 36:17 b 2Nti 25:18, 21 Yer 25:29

c Luv 12:23 Yos 2:17-19 Lus 9:4

d Yez 8:11 e Man 2:21 f Tuk 18:23 Yez 11:13

g 2Tu 36:14 Yes 1:4

h 2Nti 21:16 Yer 2:34 Mat 23:30

i Yez 22:29 j Yes 29:15 Yez 8:12

k Yez 5:11 Yez 7:4

 KAPU 10 l Yes 6:1 Yez 1:22, 26 Lus 4:2, 3

m Yez 9:2 n Yez 1:16 o Yez 1:13 p 2Nti 25:8, 9 q Yez 1:27, 28 Yez 9:3

toko, ndumba, kingiana-ngiana ye akento. a Nuyantikila muna nzo ame avauka. b Kansi, ke nufinama konso muntu ko una ye dimbu.” c Bayantikidi vonda akuluntu ana bakedi vana ntwal’a nzo. d 7 I bosi, ubavovese vo: “Nufunzula e nzo yo zadisa e yanzala yo mavimbu. e Nuenda!” Muna kuma kiaki, bavaikidi yo vonda o wantu muna mbanza. 8 Ekolo bavondanga, nsidi mono kaka, mbwidi mambukama yo kaza: “Ekwe Mfumu Yave! Nga ovonda awonso basidi muna Isaele, muna pongola e nsita zaku muna Yerusaleme?” f 9 Umvutwidi vo: “O bi wa nzo a Isaele ye Yuda wingi, wingi kikilu. g E nsi izele ye mbungul’a menga, h e mbanza izele ye minkondwa ziku. i Kadi edi bavovele vo: ‘O Yave obembwele e nsi, o Yave kemonanga ko.’ j 10 Vo i mono, e disu diame ke dikubafwila nkenda ko; k omono kibeni mpe kikubafwila nkenda ko, itwasa e mfwilu mia nzila zau vana ntu miau.” 11 I bosi, mbwene o muntu ovuete mvuatu a lino, on’okedi ye bungwa kia tinta yansoneki vana luketo, ovutukidi yo vova vo: “Mvangidi wauna unkanikini.” Ekolo ntadidinge, mbwene lekwa kiayalumuka nze tadi dia safire vana ntandu a akelubi, e lekwa kiayalumuka kikedi vana ntandu a ntu miau, kikedi nze kunda kia kimfumu. l 2 I bosi, ovovese o muntu ovuete mvuatu a lino vo: m “Kota vana kati-kati kwa tungungu, n kuna nsi a akelubi, zadisa o moko maku ye makala ma tiya o metuka vana kati-kati kwa akelubi, mwanga mo muna mbanza.” p Ekolo ntadidinge o muntu okotele. 3 O muntu vava kakotele, akelubi batelamene kuna ndambu alunene lwa nzo, e tuti difukidi e yanzala kiakati. 4 O nkembo a Yave q utombokele vana

10

1139 vena akelubi, wele kuna sumbuka1 kia mwelo a nzo, malembemalembe e nzo izele ye tuti. a E yanzala kizele yo nkezimu a nkembo a Yave. 5 Mazu ma mave ma akelubi mawakane kuna yanzala kiambazi nze nding’a Nzambi a Mpungu-ngolo vava kevovanga. b 6 I bosi, okanikini o muntu ovuete mvuatu a lino vo: “Bonga tiya vana kati-kati kwa tungungu, vana vena akelubi.” O muntu okotele yo telama vana ndambu a lungungu. 7 Mosi muna akelubi olambwidi koko kwandi vana tiya tuna vana vena akelubi. c Obongele fitiya yo sia fio vana moko ma ndiona ovuete mvuatu a lino. d Oyandi otambwidi fio, ovaikidi. 8 Kuna nsi a mave ma akelubi kukedi lekwa ina nze moko ma muntu. e 9 Ekolo ntadidinge, mbwene ´ tungungu ya vana ndambu a akelubi, lungungu lumosi vana ndambu a konso nkelubi, o tungungu twakezimanga nze tadi dia kerusolito. f 10 Vo i mpw’a tu´ ngungu twau ya yafwanana, vika sia vo lungungu lumosi luna muna kati kwa lungungu lwankaka. 11 Vava tungungu tukwendanga, tukwendanga kuna konso ndambu muna ndambu zau ´ ya lembi viluka, kadi tukwendanga kuna kutadidi e ntu mia akelubi lembi viluka. 12 E nitu zau zawonso, nima zau, moko mau, ´ mave mau ye tungungu twau ya, tuzele yo meso muna ndambu zawonso. g 13 Muna matu mame, ngwidi e ndinga ibokanga kwa tungungu vo: “Londoka!” 14 Konso vangwa1 kikedi ye ´ ndose ya. E ndose antete i ndose a nkelubi, e ndose azole i ndose a muntu, eyi yantatu i ndose ´ a nkosi ye ina ya nya i ndose a h ngo-zulu. 10:4, 18 1 I sia vo, vana veviokelanga e kielo avo kiziwilu. 10:14 1 I sia vo, konso nkelubi.

YEZEKELE 10:5–11:2 KAPU 10 a Luv 40:35 2Tu 5:13 Yez 43:5

b Nk 29:3, 4 Yez 1:24 Yoa 12:28, 29

c Yez 1:13

d Yez 9:2

e Yez 1:8

f Yez 1:15-18

g Lus 4:6, 8

h Yez 1:6, 10 Lus 4:7

 Ndambu ya 2 a Yez 1:3

b Yez 1:19-21

c Yez 1:27, 28

d Yez 9:3 Yez 10:4

e Yez 11:22

f Yez 1:1, 22

g Yez 1:8

h Yez 1:10

i Yez 1:12 Yez 10:11

 KAPU 11 j Yez 10:19

k Yes 1:23 Yez 22:27

15 Akelubi batombokele—e vangwa yayi yamoyo yau yamona vana nkoko a Keba a— 16 vava akelubi bayendanga, o tungungu mpe twayendanga vana ndambu au; vava akelubi bazangulanga mave mau mu tomboka vana ntandu a ntoto, o tungungu ke twavilukanga ko ngatu katuka vana ndambu a akelubi. b 17 Vava baningamanga, tungungu mpe twaningamanga; vava batombokanga, o tungungu mpe twatombokanga kumosi yo yau, kadi o mwanda wafilanga e vangwa yamoyo1 wakala mpe muna tungungu. 18 I bosi, o nkembo a Yave c ukatukidi vana sumbuka1 kia mwelo a nzo, utelamene vana ntandu a akelubi. d 19 Ekolo ntadidinge, akelubi bazangwidi mave mau, batombokele vana ntandu a ntoto. Vava bavaikidi, o tungungu mpe tukedi vana ndambu au. Akelubi baningamene vana nkotelo a vitu dia este dia nzo a Yave, o nkembo a Nzambi a Isaele ukedi vana ntandu au. e 20 E vangwa yayi yamoyo i yau yamona kuna nsi a kunda kia kimfumu kia Nzambi a Isaele vana nkoko a Keba, f muna kuma kiaki yabakula vo i akelubi. 21´ Yau awonso ´ bakedi ye ndose ya, mave maya, kuna nsi a mave mau kukedi lekwa ina nze moko ma muntu. g 22 E mpw’a ndose zau yakala nze ndose zina yamona vana nkoko a Keba. h Konso vangwa kuntwala kaka kiayendanga. i O mwanda unzangwidi, undete kuna vitu dia este dia nzo a Yave, dina ditadidi kuna este. j Vana nkotelo a vitu mbwene akala 25, vana kati kwau vakedi Yazaneya wa mwan’a Azu yo Pelateya wa mwan’a Benaya, akuluntu a nkangu. k 2 I bosi, Nzambi umpovese vo: “E mwan’a

11

10:17 1 Mvovo wa sina: “o mwand’a vangwa yamoyo.”

YEZEKELE 11:3-24 muntu, akala awaya yau besokanga o bi yo vana malongi mambi mu mbanza yayi. 3 Edi bevovanga vo: ‘Nga eyayi ke yau ko i ntangwa ya tunga zinzo e? a E mbanza1 i kinzu,2b oyeto i mbizi.’ 4 “Muna kuma kiaki, sakula mu kuma kiau. Sakula e mwan’a muntu.” c 5 I bosi, o mwand’a Yave wizidi omu mono, d Nzambi umpovese vo: “Vova vo, ‘I wau wuwu kavovele o Yave: “E nzo a Isaele, dina nuvovele dialudi, nzeye dina nuyindulanga. 6 Wantu ayingi nuvondese mu mbanza yayi, nuzadisi e bala-bala zandi yo mavimbu.”’” e 7 “Ozevo, i wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: ‘O mavimbu numwanganese muna mbanza i mbizi, e mbanza i kinzu. f Kansi, oyeno katulwa nukatulwa mo.’” 8 “‘Wau vo nsosolo numwenanga o wonga, g nsosolo ikunutwasila,’ u kavovele o Mfumu Yave. 9 ‘Omono ikunuvaikisa muna mbanza yo kunuyekola vana moko ma nzenza, tumba ikunutumba. h 10 Nubwila muna nsosolo. i Ikunufundisila vana mwingilu a Isaele, j nuzaya wo vo mono i Yave. k 11 E mbanza ke ikala se kinzu ko kwa yeno, oyeno mpe ke nukala se mbizi ko muna kinzu; ikunufundisila vana mwingilu a Isaele, 12 nuzaya wo vo mono i Yave. Kadi ke nudiatidi muna nsiku miame ko ngatu lunda e nzengo zame za mfundisa, l kansi nulende nzengo za mfundisa za zula inuzungidi.’” m 13 Vava mbene sakula, vana vau o Pelateya wa mwan’a Benaya ofwidi, mbwidi mambukama yo kaza mu nding’angolo, oku vo: “Ekwe Mfumu Yave! Nga ofukisa emvimba e nsadisw’a Isaele?” n 14 E diambu dia Yave dizidi 11:3 1 I sia vo, mbanz’a Yerusaleme, muna Ayuda bayindulanga vo bekadila mu lutaninu. 2 Yovo “kinzu kianene.”

1140 KAPU 11 a Yez 12:27 b Yez 24:3 c Yez 3:17 Yez 20:46 Yez 21:2

d 2Pe 1:21 e Yez 7:23 Yez 22:3, 4

f Yez 24:6 g Yer 38:19 h Yer 39:6, 7 Yer 52:24-27

i 2Nti 25:18-21 2Tu 36:17

j 2Nti 14:25 Yer 52:27

k Yez 6:13 l Eze 9:7 Nek 9:34

m Nsi 12:29-31 2Tu 28:1, 3 Nk 106:3436

n Yez 9:8 

Ndambu ya 2 a 2Nti 24:14, 15 Yer 24:5

b Lev 26:44 c Yes 11:11, 12 Yer 30:10, 11 Yez 34:13, 14 Am 9:14, 15

d Yez 37:23 e Yer 24:7 Yer 31:33 Yer 32:39

f Nk 51:10 Yez 36:31

g Zak 7:12 h Yez 36:26 i Yez 1:19 j Yez 10:18, 19 k Yez 9:3 Yez 10:4

l Zak 14:4

diaka kwa mono, oku vo: 15 “E mwan’a muntu, e mpangi zaku, e mpangi zaku ana bena yo nswa ˆ wa kulwa, kumosi ye nzo yawonso ya Isaele, bavoveso kwa esi Yerusaleme vo: ‘Nuvavuka Yave. E nsi yeto; kwa yeto yavewa se vua.’ 16 Muna kuma kiaki vova vo: ‘I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: ´ “Kana una vo ibafididi kwanda muna zula yayingi yo kubamwanganesa mu nsi zayingi, a ikituka se nzo avauka kwa yau mu fikolo muna nsi zina bele.”’ b 17 “Muna kuma kiaki, vova vo: ‘I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: “Ikunukutakesa mpe tuka muna nkangu yo kunulunganesa tuka muna nsi zina numwanganene, ikunuvana e nsi a Isaele. c 18 Nuvutuka mo yo katula mo e lekwa yawonso yangemi ye mavangu mambi. d 19 Ikunuvana ntima mosi, e isia mwand’ampa muna yeno; f ikatula o ntim’a tadi muna nitu zeno g yo kunuvana o ntim’a nsuni,1h 20 kimana nuadiatila muna nsiku miame yo lunda e nzengo zame za mfundisa yo lemvokela zo. Ozevo nukala nkangu ame, omono ikala Nzambi eno.”’ 21 “‘“Kansi, vo i awana bena ye ntima mikubafilanga muna lekwa yangemi ye mavangu mambi, itwasa e mfwilu mia nzila zau vana ntu miau,” ukavovele o Mfumu Yave.’” 22 I bosi, akelubi bazangwidi mave mau, o tungungu tukedi vana ndambu au, i o nkembo a Nzambi a Isaele ukedi vana ntandu au. j 23 O nkembo a Yave k ukatukidi muna mbanza yo ningama vana ntandu a mongo wina kuna este ya mbanza. l 24 O mwanda unzangwidi—muna mona-meso kina yamona muna lusadisu lwa mwand’a Nzambi—yo kundata kwa nkangu wakala muna kinkole kuna Kala11:19 1 I sia vo, ntima ulemvokelanga luludiku lwa Nzambi.

1141 di. I bosi, e mona-meso kina yamona kinkatukidi. 25 Yayantika samunuina o nkangu wakala muna kinkole o mambu mawonso mana Yave kansonga. E diambu dia Yave dizidi diaka kwa mono, oku vo: 2 “E mwan’a muntu, ongeye mu nzo ya akolami ozingilanga. Bena ye meso, kansi ke bemonanga ko, bena ye matu, a kansi ke bewanga ko, kadi oyau nzo ya akolami. b 3 Vo i ngeye, e mwan’a muntu, kubika e funda kiaku wenda muna kinkole. Muna mwini ekolo betalanga, wenda muna kinkole. Wenda mu kinkole, tuka muna nzo aku yakuna fulu kiankaka ekolo oyau betalanga. Nanga besia e sungididi, kana una vo oyau nzo ya akolami. 4 Muna mwini ekolo betalanga, vaikisa e funda kiaku yo kwenda muna kinkole, i bosi, muna fuku ekolo betalanga, vaika nze muntu oneto mu kinkole. c 5 “Ekolo betalanga, tobola e vundu muna yaka yo vaikisila e lekwa yaku vana vundu. d 6 Ekolo betalanga, sia e lekwa yaku vana vembo yo vaikisa yo kuna mbazi muna fuku. Fuka o lose lwaku kimana walembi mona o ntoto, kadi ikitwidi se sinsu kwa nzo a Isaele.” e 7 Mpangidi wauna nkanikinu. Muna mwini, mpaikisi e funda kiame nze funda kia muntu okwenda mu kinkole. Muna nkokela, ntobwele vundu muna yaka muna moko. Muna fuku, mpaikisi e lekwa yame, ndete yo vana vembo vana meso mau. 8 Muna mene, e diambu dia Yave dizidi diaka kwa mono, oku vo: 9 “E mwan’a muntu, e nzo a Isaele, e nzo ya akolami, nga ke bayuvuidi ko vo: ‘Adieyi ovanganga e?’ 10 Ubavovesa vo: ‘I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: “Ezazi i nsangu mu kuma kia mfumu f wina muna Yerusaleme ye nzo yawonso ya Isaele ina muna mbanza.”’

12

YEZEKELE 11:25–12:22 KAPU 12 a Yes 6:9, 10 Yer 5:21 Rom 11:8

b Yez 2:3, 5

c 2Tu 36:20 Yer 52:10, 11

d 2Nti 25:4

e Yes 8:18 Yez 4:3 Yez 24:24

f Yer 21:7 Yez 21:25

 Ndambu ya 2 a Yez 24:24 b Yer 52:15

c 2Nti 25:4 Yer 39:4

d Yer 52:9 Yez 17:20, 21

e 2Nti 25:6, 7 Yer 34:3 Yer 52:11 Yez 17:16

f 2Nti 25:5

g Lev 26:33 Yer 42:15, 16

h Lev 26:26

i Yes 6:11 Zak 7:14

j Nk 107:33, 34 Yer 6:7

k Yes 64:10 Yer 25:9

l Yez 6:13

11 “Vova vo: ‘Omono i sinsu kwa yeno. a Dina mpangidi, i diau divangama kwa yau. Oyau bekwenda mu nsi a kinzenza, mu kinkole. b 12 O mfumu wina vana kati kwau onatina e lekwa yandi vana vembo yo vaika muna fuku. Otobola e vundu muna yaka yo vaikisila e lekwa yandi vana vundu. c Ofuka o lose lwandi kimana kalembi mona o ntoto.’ 13 Ikuntuba e konde diame, oyandi obakama muna konde diame diankonda. d I bosi, ikunata kuna Babele, kuna nsi ya Akaladi, kansi ke mona yo ko; ˆ i kuna kefwila. e 14 Awonso banzungidi, i sia vo, asadisi andi ye makesa mandi, ikubamwanganesa muna ndambu zawonso; f ivola o nsosolo muna kubalakama. g 15 Bezaya wo vo mono i Yave vava ikubatiakanesa muna zula yayingi yo kubamwanganesa mu nsi zayingi. 16 Kansi, ivuluza akaka muna yau muna nsosolo, mvengele ye vuku, kimana bazayisa mavangu mau mawonso mangemi kwa zula ina bekwenda; bezaya wo vo mono i Yave.” 17 E diambu dia Yave dizidi diaka kwa mono, oku vo: 18 “E mwan’a muntu, ofwete dila e mbolo aku muna zakamu yo nuina maza maku muna ntokani yo ntelamw’a moyo. h 19 Zayisa kwa nkangu a nsi vo: ‘I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave kwa esi Yerusaleme bena muna nsi ya Isaele: “Bedila e mbolo au muna ntelamw’a moyo yo nuina o maza mau muna wonga, kadi e nsi au isala emvimba e nkatu i mu kuma kia nsoki wa wantu awonso bezingilanga mo. j 20 E mbanza zizingilanga o wantu zisala e nkatu, e nsi ikituka se makanga; k nuzaya wo vo mono i Yave.”’” l 21 E diambu dia Yave dizidi diaka kwa mono, oku vo: 22 “E mwan’a muntu, nkia kingana kiokio nutanga momo Isaele vo: ‘E lumbu iviokanga, kansi

YEZEKELE 12:23–13:14 e mona-meso yawonso ke ilungananga ko’? a 23 Muna diadi, ubazayisa vo: ‘I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: “Sukisa isukisa e kingana kiokio, ke besadila kio diaka ko muna Isaele.”’ Kansi ubazayisa vo: ‘E lumbu ifinamene, b e mona-meso yawonso ilungana.’ 24 Kadi ke mukala diaka mona-meso kialuvunu ko ngatu mpandu za malengo1 muna nzo a Isaele. c 25 ‘“Kadi omono Yave ivova. Konso dina ivova dilungana, ke dizingila diaka ko. d Muna lumbu yeno, e e nzo ya akolami, ivova e diambu yo lungisa dio,” u kavovele o Mfumu Yave.’” 26 E diambu dia Yave dizidi diaka kwa mono, oku vo: 27 “E mwan’a muntu, o nkangu1 a Isaele uvovanga vo: ‘E mona-meso kamwene ke kilungana wau ko, dina kesakulanga dia kusentu.’ f 28 Muna kuma kiaki: ‘Ubazayisa vo i wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: “‘Ke umosi ko muna mvovo miame uzingila; konso dina mvova dilungana,’ u kavovele o Mfumu Yave.”’” E diambu dia Yave dizidi diaka kwa mono, oku vo: 2 “E mwan’a muntu, sakula mu kuma kia ngunza za Isaele, g vovesa awana besokanga ungunza ´ wau1h vo: ‘Nuwa e diambu dia Yave. 3 I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: “Nkenda kwa mazowa ma ngunza, ana belandanga e ngindu za yau kibeni,1 kana una vo ke bamwene diambu ko! i 4 E Isaele, e ngunza zaku zikitukidi nze mfwenge muna mazumbu. 5 Oyeno ke nukwenda ko muna fulu yawudika ina muna yaka ya matadi kimana nuatungulula yo mu kuma kia nzo a Isaele, j kimana e Isaele yakala ngingi muna

13

1142 KAPU 12 a Yes 5:19 Am 6:3 2Pe 3:3, 4

b Yoe 2:1 Sef 1:14

c Yer 14:14 Man 2:14 Yez 13:23

d Man 2:17 Zak 1:6

e Yer 16:9 Kab 1:5

f Yes 5:19 Yes 28:15 2Pe 3:3, 4

 KAPU 13 g Mik 3:5 Sef 3:4

h Yer 14:14 Yer 23:16

i Yer 23:32 j Yez 22:30 

Ndambu ya 2 a Yes 2:12 Yoe 1:15

b Yer 29:31, 32 c Yez 22:28 d Yer 14:14 Yer 28:15, 16 Yer 29:8, 9

e Yez 6:13 Yez 11:10

f Yer 6:13, 14 g Yes 30:10

12:24 1 Yovo “za luvunginiku.” 12:27 1 Mvovo wa sina: “e nzo.” 13:2 1 Yovo “besakulanga mambu metukanga muna ntima miau.” 13:3 1 Mvovo wa sina: “belandanga mwand’au.”

Yez 22:28

h Yes 27:8 i Yer 37:19

vita muna lumbu kia Yave.” a 6 “Bamwene mona-meso yaluvunu yo sakula luvunu, bevovanga vo: ‘Edi kavovele o Yave,’ kana una vo ke Yave ko ubatumini ye bevingilanga vo e diambu diau dialungana. b 7 Nga ke monameso kialuvunu ko kina numwene yo sakula luvunu vava nuvovanga vo: ‘Edi kavovele o Yave,’ kana una vo kivovele kwame diambu ko e?”’ 8 “‘Ozevo, i wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: “‘Wau vo luvunu nuvovele, e mona-meso yeno mpe yaluvunu, inusidi e kitantu,’ u kavovele o Mfumu Yave.” c 9 O koko kwame kutumba e ngunza zimonanga e mona-meso yaluvunu yo sakula o luvunu. d Ke bekala vana kati kwa nkangu ko una ibundanga e vuvu; yovo sonekwa muna lusansu lwa nzo a Isaele; ngatu vutuka kuna nsi a Isaele; oyeno nuzaya wo vo mono i Mfumu Yave. e 10 Mawonso mama mevangama kadi bavukumwini o nkangu ame muna vova vo: “Luvuvamu luna vo!” kana una vo ke vena kwandi luvuvamu ko. f O muntu avo otungidi e yaka kiakondwa e ngolo, oyau bakusidi kio e mpemba.’1g 11 “Vovesa awana bekusanga e mpemba muna yaka vo e yaka bwa kibwa. Mvul’angolo ikwiza, e mvul’a matadi inoka,1 e tembwa yangolo ibwisa kio. h 12 Vava e yaka kibwa, o wantu bekunuyuvula vo: ‘Akweyi ina e mpemba nuakusa?’ i 13 Ozevo, i wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: ‘Muna nsita zame, itwasa yimbongela yangolo, muna makasi mame itwika mvul’angolo ye muna nsita zame zasaka itwasa mvul’a matadi. 14 Ibwisa e yaka kina nukusidi e 13:10 1 I sia vo, muntu avo otungidi yaka kiakondwa e ngolo, oyau bekusanga kio e mpemba kiamoneka vo kiangolo. 13:11 1 Mvovo wa sina: “ongeye, e mvula matadi onoka.”

1143 mpemba; ibwisa kio vana ntoto, e nkubilwa andi isenzekwa. Vava e mbanza ibwa, oyeno muna kati kwa mbanza nufwila; nuzaya wo vo mono i Yave.’ 15 “‘Vava ivaikisa o makasi mame mawonso muna yaka kiakina ye muna awana bakusa kio e mpemba, ikunuvovesa vo: “E yaka ke kina diaka ko, awana mpe bakusa kio e mpemba ke bena diaka ko. a 16 E ngunza za Isaele ke zina diaka ko, ana basakulanga mu kuma kia Yerusaleme, ana bamonanga e monameso yaluvuvamu mu kuma kia Yerusaleme, ekolo ke vakala luvuvamu ko,”’ b u kavovele o Mfumu Yave. 17 “Vo i ngeye, e mwan’a muntu, vilula e ndose aku muna wan’amakento a nkangu aku, ana besokanga ungunza wau, ongeye sakula mu kuma kiau. 18 Ubazayisa vo: ‘I wau wuvu kavovele o Mfumu Yave: “Nkenda kwa akento betunganga e tenda ya kanga mu moko1 ma wantu awonso ye tambala ya mpila zawonso, kimana babaka e mioyo mia wantu awonso! Nga nubenze vo nulenda baka e mioyo mia nkangu ame yo vuluza e mioyo mieno? 19 Nga nukunsafula vana vena o nkangu ame mu kuma kia koko kwazala ye bale ye nkesona za mbolo, c muna vonda awana ke bafwete fwa ko yo vukisa awana ke bafwene kala moyo ko, muna fila nkangu ame watamba o matu muna tuvunu tweno e?”’ d 20 “Ozevo, i wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: ‘E akento, diambu ivanga mu kuma kia tenda yeno ina nusadilanga mu baka o wantu nze nuni. Katula ikatula yo muna moko meno yo vuluza awana nukondanga nze nuni. 21 ˆ Vula ivula e tambala yeno yo kula o nkangu ame vana moko meno. Ke bekala diaka se 13:18 1 I sia vo, tenda yankisi yavuikwanga vana kongonia yovo muna koko.

YEZEKELE 13:15–14:7 KAPU 13 a Yes 30:12, 13

b Yer 6:13, 14 Yer 28:1-4

c Mik 3:11

d Yer 23:14 

Ndambu ya 2 a Yez 6:13

b Yer 27:14

c Yer 23:14

d Yer 23:16, 17

e Nsi 18:10, 14 Yer 27:9 Mik 3:6

 KAPU 14 f Yez 33:30, 31

g 2Nti 3:13 Yes 1:15 Yer 11:11

h Yer 2:5

i Yes 55:7

lekwa kia baka mu nkonda ko kwa yeno, nuzaya wo vo mono i Yave. a 22 Kadi nukendelekele o nkwa ntim’ansongi muna luvunu lweno, b ekolo mono kibeni kinkendelekele1 ko. Nukumikini o moko ma kimpumbulu, c kalembi yambula e nzila zandi zambi, kakwamanana zinga. d 23 Muna kuma kiaki, yeno akento ke numona diaka ´ mona-meso yaluvunu ko yo ta ngombo. e I vuluza o nkangu ame vana moko meno, nuzaya wo vo mono i Yave.’” Akaka muna akuluntu a Isaele bezidi kwa mono, bafongele ova ntadisi ame. f 2 I bosi, e diambu dia Yave dizidi kwa mono, oku vo: 3 “E mwan’a muntu, o wantu awaya babakidi e nzengo za landa e teke yau yangemi,1 basidi e sakuba vana ntwal’a nkangu mu kubafila basumuka. Nga mfwete yambula vo wantu awaya bangiuvula e? g 4 Owau ubavovesa vo: ‘I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: “Avo musi Isaele obakidi e nzengo za landa e teke yandi yangemi yo sia sakuba vana ntwal’a nkangu mu kubafila basumuka, i bosi o muntu ndioyo keza yuvula kwa ngunza, omono Yave ikumvana e mvutu mun’owu wa ulolo wa teke yandi yangemi. 5 Kadi izakamesa o ntim’a nzo a Isaele1 wau vo yau awonso bampavukidi, balend’e teke yau yangemi.”’ h 6 “Dianu vo, vovesa e nzo a Isaele vo: ‘I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: “Nuvutuka, nubembola e teke yeno yangemi yo vengomona meso meno muna mavangu mawonso mangemi. i 7 Kadi konso musi Isaele yovo nzenza ozingilanga muna

14

13:22 1 Yovo “kimwesese mpasi.” 14:3 1 O mvovo wa Kiyibere nanga ngwizani wina yo mvovo “doti,” usadilwanga se mvovo a luvezo. 14:5 1 Mvovo wa sina: “Kadi ibaka e nzo a Isaele muna ntim’andi.”

YEZEKELE 14:8-23 Isaele okuyivambula yo mono yo bak’e nzengo za landa e teke yandi yangemi yo sia sakuba vana ntwal’a nkangu mu kubafila basumuka, i bosi keza yuvula kwa ngunza ame, a mono kibeni Yave inkumvana e mvutu. 8 Telamena itelamena o muntu ndioyo, ikunkitula se sinsu kia lulukisu ye kingana, ikumfukisa vana vena o nkangu ame, b nuzaya wo vo mono i Yave.”’ 9 “‘Kansi, o ngunza avo ovunginikinu yo vana e mvutu, disongele vo, mono Yave imvunginikini. c Nlambula o koko kwame muna yandi yo kumvonda vana vena o nkangu ame Isaele. 10 Oyau bebaka e mfwilu mia bi wau; o bi wa ngunza ufwanana ye wa ndiona wele yuvula kwa ngunza, 11 kimana e nzo a Isaele yayambula kumpengomoka yo yambula kuyifunzula muna mavangu mau mawonso mambi. Oyau bekala se nkangu ame, omono ikala se Nzambi au,’ d u kavovele o Mfumu Yave.” 12 E diambu dia Yave dizidi diaka kwa mono, oku vo: 13 “E mwan’a muntu, avo e nsi insumukini muna vanga mambu ma kondwa e kwikizi, ilambula o koko kwame muna nsi yoyo, yo fwasa madia mandi mawonso,1e itwika mvengele muna nsi f yo vonda wantu ye bulu ina mo.” g 14 “‘Kana nkutu vo wantu tatu awaya—Noa, h Daniele i yo Yobi j— bakedi mo, muna unsongi wau, mioyo miau kaka badi vuluza,’ k u kavovele o Mfumu Yave.” 15 “‘Yovo, avo ntwikidi bulu yansisi muna nsi, e bulu yasisa e nsi e nkatu1 yo kitula yo se makanga, mwalembi viokela diaka muntu mu kuma kia bulu yansisi, l 16 e nkal’ame kaka,’ u kavo14:13 1 Mvovo wa sina: “tolola itolola o nkau a mbolo.” Nanga nkau wamanikwanga e mbolo zakala nze nlunga uyikanga. 14:15 1 Yovo “yakondwa wana.”

1144 KAPU 14 a Yer 21:1, 2 Yez 33:31

b Lev 20:2, 3 c 1Nti 22:21, 22 Yer 4:10 2Te 2:10, 11

d Yer 24:7 Yez 11:19, 20

e Lev 26:26 f Yes 3:1 Yer 15:2

g Yer 7:20 h Tuk 6:8, 9 Ayi 11:7

i Dan 10:11 j Yob 1:8 Yob 42:8

k Ngn 11:4 Yer 15:1 2Pe 2:9

l Lev 26:22 Yer 15:3

 Ndambu ya 2 a Lev 26:25 Yer 25:9 Yez 21:3

b Sef 1:3 c Nsi 28:21, 22 d Tuk 7:1 e Dan 10:11 f Yob 1:8 Yob 42:8

g Yez 18:20 Sef 2:3

h Yer 15:2 i Yez 5:17 Yez 33:27

j Yer 32:43 k Nsi 4:31 2Tu 36:20 Yez 6:8 Mik 5:7

l Nek 9:33 Yer 22:8, 9 Yez 9:9 Dan 9:7

vele o Mfumu Yave, ‘kana nkutu vo wantu tatu awaya bakedi mo, ke badi lenda vuluza kana wan’au amakala ko ngatu wan’au amakento; mioyo miau kaka badi vuluza, vo i nsi yadi kituka se makanga.’” 17 “‘Yovo, avo ntwese o nsosolo muna nsi yoyo a yo vova vo: “Yambula o nsosolo waviokela muna nsi,” yo vonda wantu ye bulu ina mo, b 18 e nkal’ame kaka,’ u kavovele o Mfumu Yave, ‘kana nkutu vo wantu tatu awaya bakedi mo, ke badi lenda vuluza kana wan’au amakala ko ngatu wan’au amakento; mioyo miau kaka badi vuluza.’” 19 “‘Yovo, avo ntwese vuku muna nsi yoyo c yo yitila mo makasi mame muna mbungul’a menga mu vonda wantu ye bulu ina mo, 20 e nkal’ame kaka,’ u kavovele o Mfumu Yave, ‘kana nkutu vo Noa, d Daniele e yo Yobi f bakedi mo, muna unsongi wau ke badi lenda vuluza kana wan’au amakala ko ngatu wan’au amakento; mioyo miau kaka badi vuluza.’” g 21 “Kadi i wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: ‘I wau uvangama vava itwasa e tumbu yame1 ´ ya muna Yerusaleme h—nsosolo, mvengele, i bulu yansisi ye vuku— mu vonda wantu ye bulu ina mo. j 22 Kansi, akaka muna awana besala mo, bevuluka yo vaikiswa, k kiakala wan’amakala yovo wan’amakento. Kwa yeno bekwizanga; vava numona e ngienda zau ye mavangu mau, nufiaulwiswa muna mpasi zina ntwese muna Yerusaleme, muna mambu mawonso mvangidi mo.’” 23 “‘Oyau bekunufiaulwisa vava numona e ngienda yo mavangu mau, nuzaya wo vo mana mvangidi kwa Yerusaleme kivangidi mo kondwa kuma ko,’ l u kavovele o Mfumu Yave.” 14:21 1 Yovo “mfundisa zame.”

1145

15

E diambu dia Yave dizidi diaka kwa mono, oku vo: 2 “E mwan’a muntu, nga e baya dia nsing’a vinyu dilenda tezaneswa ye baya dia nti miankaka yovo tayi kia nti mia mfinda? 3 Nga o nti ubongelo mo ulenda sadilwa konso salu e? Nga wantu bevangilanga wo e manikinua kia salanganu e? 4 Utubwanga se nkuni vana tiya, o tiya tubomonanga e nsuka zandi zau zole yo zinisa wo vana kati. Ozevo, ulenda sadilwa diaka konso salu e? 5 Vava ukedi wamvimba, ke usadilu konso salu ko. Adieyi tuvova wau uzinisu yo yokwa vana tiya?” 6 “Ozevo, i wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: ‘Wauna wina e baya dia nsing’a vinyu vana vena e nti mia mfinda, dina ntubidi vana tiya se nkuni, i una ivanga kwa esi Yerusaleme. a 7 Ibatelamene. Bavukidi vana tiya, kansi o tiya tukubazinisa. Oyeno nuzaya wo vo mono i Yave vava ikubatelamena.’” b 8 “‘Ikitula e nsi se yankatu c mu kuma kia mavangu mau makondwa kwikizi,’ d u kavovele o Mfumu Yave.” E diambu dia Yave dizidi diaka kwa mono, oku vo: 2 “E mwan’a muntu, zayisa Yerusaleme o mavangu mandi mangemi. e 3 Vova vo: ‘I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave kwa Yerusaleme: “Kuna nsi a Kenani watuka yo wutukila. O se diaku Nyamore f kakala, o ngudi aku Nkete. g 4 Vo i luwutuku lwaku, muna lumbu kina wawutuka, o nkumba aku ke wazengwa ko, kwasukulwa mu maza ko kimana wavelela, kwakuswa mungwa ko ngatu zingwa va nlele. 5 Ke muntu ko wafwila e nkenda yamu tezo kia vanga kana dimosi muna mambu mama. Ke muntu ko wafwila e nkenda. Kansi wavetwa vana nzanza kadi wame-

16

YEZEKELE 15:1–16:14

c Nk 48:2

ngwa muna lumbu kina wawutuka. 6 “‘“Vava yaviokela vo, imwene vava waviluziokanga vana menga maku, ekolo waleka vana menga maku, ivovese vo: ‘Kwamanana zinga!’ Elo, ekolo waleka vana menga maku ivovese vo: ‘Kwamanana zinga!’ 7 Ikitwidi se mbidi a nkangu, nze nti mimenene vana nzanza, okolele yo kula, oyantikidi sadila lekwa ya kuyiviengesela isundidi e ntoko. E ntulu zaku zikolele, e nsuki zaku zikudidi; kansi kimpene kaka wakala.”’ 8 “‘Vava yaviokela vo yo kumona, yabakula vo olweke mu ntel’a songwa e nzola. Muna kuma kiaki, yavuika o mvuatu ame1a yo fuka e kimpene kiaku, yadia e ndofi yo kanga yaku e kangu,’ u kavovele o Mfumu Yave, ‘ongeye wakituka se wame. 9 Yasukula muna maza, yakunguna o menga yo kukusa o mazi. b 10 I bosi, yavuika o mvuatu watoma tungwa ye nsampatu zambote za nkand’a bulu.1 Yazinga e lino yambote yo kuvuika nlele miantalu. 11 Yaviengesela muna lekwa yantoko yo kusia e nlunga muna moko ye nsanga muna nsingu. 12 Yavuika mpe lunga muna nzunu aku ye lunga muna matu maku ye kolowa kiantoko vana ntu aku. 13 Wayiviengeselanga muna wolo ye palata, wavuatanga mvuatu a lino yambote, nlele a ntalu ye mvuatu watoma tungwa. E mfumfu yambote yo wiki yo mazi i madia wadianga. Wakituka se mote kikilu, c wafwana mu kituka se ntinu a nkento.’”1 14 “‘E tunda diaku diyantikidi1 mwangana muna zula d mu

d 1Nti 4:21

16:8 1 Yovo “saya kiame.” 16:10 1 Yovo “nkand’a takasi.” 16:13 1 Yovo “wafwana mu tambula fulu kia kimfumu.” 16:14 1 Yovo “E nkumbu aku iyantikidi.”

KAPU 15 a Nk 80:14-16 Yes 5:24 Yer 7:20 Yez 20:47

b Yez 6:7 Yez 7:4

c Yes 6:11 Yer 25:11 Yez 6:14

d 2Tu 36:14 

KAPU 16 e Yez 8:10 Yez 20:4

f Yos 10:5 1Nti 21:25, 26 2Nti 21:11

g 1Tu 1:13, 14 

Ndambu ya 2 a Ru 3:9

b Nk 23:5

YEZEKELE 16:15-32 kuma kia vienga kwaku, o vienga kwaku kwalunga, kadi o nkembo ame nsidi wo omu ngeye,’ a u kavovele o Mfumu Yave.” 15 “‘Kansi oyantikidi bunda e vuvu muna vienga kwaku, b okitukidi nkembi1 mu kuma kia tunda diaku. c Otele zumba ye konso yakala oviokanga, d o vienga kwaku kukitukidi se kwandi. 16 Obongele miakaka muna mvuatu miaku, oviengesele mio e fulu ya sambila e teke, vana ovangilanga kinkembi e—mambu mama ke mafwete kala ko, ke mafwete vangama nkutu ko. 17 Obongele mpe lekwa yantoko ya viengesela e nitu ya wolo ye palata ina yavana, ovangidi yo teke ya wan’amakala, otele yau e zumba. f 18 Obongele mvuatu miaku miatoma tungwa, ubafukidi mio,1 ubavene o mazi mame ye ndumbu ame. g 19 E mbolo yavana—yavangilwa muna mfumfu yambote yo mazi yo wiki, ina yavana wadia—ovene yo mpe kwa yau se nsunga zambote.1h I diau kikilu diavangama,’ u kavovele o Mfumu Yave.” 20 “‘Obongele o wan’aku amakala yo wan’aku amakento ana wangutila, i ubakelele se kimenga kwa teke, badiwa j—nga e mavangu maku ma zumba ke mafwana ko e? 21 Ovondele o wan’ame yo kubakela se kimenga muna kubayoka vana tiya. k 22 Ekolo wayivenenge muna mavangu maku mawonso mangemi ye muna zumba, kusungamene lumbu ya kileke kiaku ko, vava wakala kimpene yo baluzioˆ kaˆ vana menga maku. 23 Tatu, tatu kwa ngeye wau ovangidi o bi wau l wawonso,’ u kavovele o Mfumu Yave. 24 ‘Uyitungidi e fulu kia sambidila nzambi 16:15, 30, 31 1 Yovo “nkento a ndumba.” 16:18 1 I sia vo, e teke ya wan’amakala. 16:19 1 Yovo “nsunga zilembekanga; zivuvikanga ntima.” Mvovo wa sina: “zivundisanga.”

1146 KAPU 16 a 1Nti 10:1 Nk 50:2 Man 2:15

b Yer 7:4 Mik 3:11

c 1Nti 11:5, 7 Nk 106:35, 36 Yes 57:7, 8 Yer 2:20 Yak 4:4

d Yer 3:13 e 1Nti 14:22, 23 2Tu 21:5, 11

f Yes 57:7, 8 g Yez 8:10, 11 h 2Nti 22:16, 17 i Luv 13:2 j Nk 106:37, 38 k Lev 18:21 Lev 20:2 2Nti 16:1, 3 2Tu 33:1, 6 Yer 7:31 Yez 20:26

l Yer 13:27 Sef 3:1

 Ndambu ya 2 a Yer 2:23, 24 b Yer 3:2 c Yes 30:2, 3 Yer 2:36

d Nsi 28:48

aluvunu ye mabata vana ntanda1 miawonso. 25 Ongeye otungidi mabata maku vana fulu kiatunda kia konso bala-bala. Okitwidi o vienga kwaku se lekwa kiangemi muna kaya e nitu aku1 kwa konso muntu oviokanga, a owokese mavangu maku ma zumba. b 26 Otele zumba yo wan’amakala a Engipito, c e mfinangani zaku ana bena ye nsatu zasaka za vukana,1 umfungisi o makasi muna ulolo wa mavangu maku ma zumba. 27 Owau, ilambula o koko kwame muna kutumba yo kulula e kunku kiaku kia madia. d Ikuyekola kwa awana bekumenganga, e o wan’amakento a Afelesetia, ana bafusuka e nsoni mu kuma kia mavangu maku mansoni. f 28 “‘Wau vo e nsatu zaku ke zafokoka ko, otele diaka e zumba yo wan’amakala Asuri. g Kansi vava wata yau e zumba, e nsatu zaku ke zafokoka kaka ko. 29 Muna kuma kiaki, wawokesa mavangu maku ma zumba yamuna nsi ya akiti,1 yamuna nsi ya Akaladi, h kansi kana una vo i wau, e nsatu zaku ke zafokoka kaka ko. 30 O ntim’aku wayela kikilu wakala,’2 u kavovele o Mfumu Yave, ‘vava wavanga mambu mama mawonso, nze nkembi1 wakondwa e nsoni! i 31 Kansi vava watunga e fulu kiaku kia sambidila nzambi aluvunu vana fulu kiatunda kia konso bala-bala yo tunga e bata vana konso ntanda, kwakala nze nkembi1 ko, kadi kwatondanga tambula mfutu ko. 32 Ongeye u nkento ona otanga e zumba, ona otambulanga e nzenza vana

e Nk 106:41 f Yer 2:11, 12 g 2Nti 16:7 h Yez 23:14, 16 i Yer 3:3

16:24 1 Yanzala kiakutakenanga nkangu mu teka, sumba lekwa yo tela mambu. 16:25 1 Mvovo wa sina: “muna ziula malu maku.” 16:26 1 Mvovo wa sina: “mfinangani zaku akwa nsuni mianene.” 16:29 1 Mvovo wa sina: “nsi ya Kenani.” 16:30 2 Nanga, “Yafungila kikilu o makasi.”

1147 fulu kia tambula o yakala diandi! a 33 Akembi awonso futwa befutwanga, b kansi ongeye, ofutanga awonso bekalanga ye nsatu zasaka za vukana yaku. c Okubafutanga e nzimbu kimana beza kwa ngeye tuka muna fulu yawonso, wata yau e zumba. d 34 Ongeye waswaswana ye akembi1 ankaka. Ke vena nkento ko ovanganga kinkembi nze ngeye! Ngeye ofutanga akaka, kansi oyau ke bekufutanga ko. E mpil’aku yaswaswana kikilu.’ 35 “Muna kuma kiaki, e nke´ mbi, e wa e diambu dia Yave. 36 I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: ‘Wau vo e nsatu zaku za vukana zisakidi, e kimpene kiaku kisenzamene muna zumba kiaku ye makangu maku ye teke yaku yawonso yambi ye yangemi,1f ina wakelela wan’aku se yimenga, g 37 ikutakesa makangu maku mawonso ana wamwesanga e kiese, awonso ana wazola ye awonso ana wamenga. Ikubakutakesa tuka muna fulu yawonso mu kunuanisa, isenzeka e kimpene kiaku kwa yau, oyau bemona e nitu aku yawonso. h 38 “‘Ikutumba wauna utumbilwanga akento asompwa betanga e zumba i ye akento bebungulanga o menga, j o menga maku mu makasi ye kimpala mebungulwilwa. k 39 Ikuyekola vana moko mau, oyau bewula e fulu yaku osambidilanga e nzambi zaluvunu yo bangula mabata maku; l bekuvula e mvuatu miaku m yo bonga e lekwa yaku yantoko n yo senzeka e kimpene kiaku. 40 Bekutwasila ulolo wa wantu, o oyau bekutuba matadi, p bekuvondela muna nsosolo miau. q 41 Beyoka e nzo zaku muna tiya r yo kufundisila vana meso m’akento ayingi; ifo16:34 1 Yovo “nkento a ndumba.” 16:36 1 O mvovo wa Kiyibere nanga ngwizani wina yo mvovo “doti,” usadilwanga se mvovo a luvezo.

YEZEKELE 16:33-49 KAPU 16 a Yer 3:1, 20 b Tuk 38:16 c Yes 57:9 d 2Tu 16:2, 3 e Yes 1:21 Yer 3:6

f 2Nti 21:11 g Nk 106:37, 38 h Yer 13:22 Man 1:8

i Tuk 38:24 Lev 20:10 Nsi 22:22

j Tuk 9:6 Luv 21:12

k Nk 79:2, 3 Yez 23:25

l Yes 27:9 Yez 16:24

m Yer 4:30 n Yes 3:18-23 Yez 23:26

o Yez 23:46, 47 Kab 1:6

p Nsi 22:20, 21 q 2Tu 36:17 Yer 25:9

r 2Nti 25:8, 9 

Ndambu ya 2 a Yez 23:27 b Yez 5:13 c Yes 40:2 d Yer 2:32 e 1Nti 21:25, 26 2Nti 21:2, 9 Nk 106:35, 36

f Nsi 20:17 Yos 10:5 2Nti 21:11 Yez 16:3

g Yez 23:33 h Yer 3:8 i Tuk 18:20 Yes 3:9 Yer 23:14

j Tuk 19:24, 25 k 2Nti 21:2, 9 Yez 5:5, 6

l Yud 7 m Ngn 16:5 n Tuk 13:10 o Ngn 1:32 p Ngn 21:13

kola e kinkembi kiaku, a ongeye kufuta diaka makangu maku ko. 42 Muna ngeye ifokolwela o makasi mame, b e nsita zame zikatuka omu ngeye; c mu luvuvamu ikala, kifunga diaka makasi ko.’ 43 “‘Wau vo kusungamene lumbu yaku ya kileke ko d ye umfungisi makasi muna vanga mambu mama mawonso, omono itwasa e mfwilu mia mavangu maku vana ntu aku,’ u kavovele o Mfumu Yave, ‘ongeye kukwamanana diaka muna mavangu maku mansoni ko ye muna mavangu maku mawonso mangemi. 44 “‘Wantu awonso betanga yingana, beta kingana eki mu kuma kiaku: “Owu wina o ngudi, i wina o mwana!” e 45 Ongeye wafwanana yo ngudi aku, ona wabembola o yakala yo wan’andi. Wafwanana mpe ye mpangi zaku zamakento, ana babembola akazi au yo wan’au. O ngudi aku Nkete kakala, o se diaku Nyamore.’” f 46 “‘O mbut’aku ankento i Samaria, g ona ozingilanga kuna lumonso lwaku1 yo wan’andi amakento;2h o nleke aku ankento i Sodoma, i ona ozingilanga kuna lunene lwaku3 kumosi yo wan’andi amakento. j 47 Kwalanda kaka nzila zau ko ngatu mavangu mau mangemi, kansi muna kolo kiakete, wayifunzula muna mavangu maku mawonso lutila nkutu yau. k 48 E nkala ame kaka,’ u kavovele o Mfumu Yave: ‘O mpangi aku ankento Sodoma yo wan’andi amakento ke basidi vanga ko dina ongeye yo wan’aku amakento nuvangidi. 49 Owau i bi wa Sodoma wa mpangi aku ankento: oyandi yo wan’andi amakento l akwa lulendo, m bakala ye ulolo wa madia n yo zingila mu luvuvamu; o kansi ke basadisa mimbona mpasi ko ye asukami. p 16:46 1 Mvovo wa sina: “kuna node aku.” 2 Nanga mavata makala muna ndambu uyikanga. 3 Mvovo wa sina: “kuna sude aku.”

YEZEKELE 16:50–17:7 50 Bakwamanana songa lulendo a yo vanga mambu mangemi vana ntadisi ame, b dianu yamwena vo mfwete kubafwasa. c 51 “‘Kana nkutu i Samaria, d kavanga kana ndambu a masumu mana ovangidi ko. Ongeye ovangidi mambu mayingi mangemi lutila mpangi zaku zamakento, oyau bamonekene nkutu vo ansongi mu kuma kia mavangu maku mawonso mangemi. e 52 Owau zizidila e nsoni zaku, kadi olungisi mavangu ma mpangi zaku zamakento. Mu kuma kia sumu diaku, muna vanga mambu mangemi lutila nkutu yau, e mpangi zaku zisundidi o unsongi ke mu ngeye ko. Owau fusuka e nsoni, zizidila o luvezo wau ofididi e mpangi zaku zamakento mu monekena vo ansongi.’ 53 “‘Ikutakesa abakami au: awana babakama muna Sodoma yo wan’au amakento, awana babakama muna Samaria yo wan’au amakento; ikutakesa mpe abakami aku kumosi yo yau, f 54 kimana wazizidila e nsoni zaku; nsoni ofusuka mu kuma kia dina ovangidi, wau vo ubafiaulwisi. 55 E mpangi zaku zamakento, Sodoma yo wan’andi amakento, bevutuka wauna bakala; e Samaria yo wan’andi amakento, bevutuka wauna bakala. Ongeye mpe yo wan’aku amakento nuvutuka wauna nuakala. g 56 Sodoma wa mpangi aku ankento kwafwana kunyika ko muna lumbu kina wakituka se nkwa lulendo, 57 vitila o bi waku wasenzekwa. h Owau o wan’amakento a Suria ye mfinangani zau ngeye betontanga, o wan’amakento a Afelesetia, i awonso ana bazungidi ngeye bevezanga. 58 Obak’e mfwilu mia mavangu maku mansoni ye mavangu maku mangemi,’ ukavovele o Yave.” 59 “I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: ‘Owau ivanga kwa ngeye wauna ovangidi, j kadi ove-

1148

n Yez 17:15

zele ndofi muna kulula e kangu diame. a 60 Kansi, omono isungamena e kangu dina yakanga yo ngeye muna lumbu yaku ya kileke, isikidisa yaku e kangu diakwele mvu. b 61 Ongeye osungamena mavangu maku, ofusuka e nsoni c vava otambula e mpangi zaku zamakento, awana bena vo mbuta zaku ye awana bena vo aleke aku, ikubavana kwa ngeye se wan’aku amakento, kansi ke mu kuma kia kangu yakanga yaku ko.’ 62 “‘Mono kibeni isikidisa e kangu diame yo ngeye; ozaya wo vo mono i Yave. 63 Ozevo, vava iyambulwila masumu maku, kana una vo mavangu mayingi mambi ovangidi, d osungamena yo mona e nsoni e za ziula o nua mu kuma kia luvezo lwaku,’ u kavovele o Mfumu Yave.” E diambu dia Yave dizidi diaka kwa mono,´ oku vo: 2 “E mwan’a muntu, ta e ngwala ye kingana mu kuma kia nzo a Isaele. f 3 Vova vo: ‘I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: “O ngozulu anene, g una yo mave mane´ ne ye nsala zanda, ozele ye nsala za se ya mpila mu mpila, wizidi oku Lebanone, h odokwene nsongi a nti a nsedele. i 4 Odokwene ntombo ina vana nsongi, onete yo kuna nsi ya akiti,1 okunini yo mu mbanz’akiti. j 5 Obongele ndambu a mbongo a nsi, k okunini yo va ntoto ambote. Okunini yo nze nti a wilo vana ndambu a maza mayingi. 6 Imenene yo kituka se nsing’a vinyu wankufi ye wayalumuka, l makaya mandi matadidi mu nsi, e mianzi miandi mimenene kuna nsi. Muna mpila yayi, ikitukidi se nsing’a vinyu, uvaikisi e ntombo ye tayi. m 7 “‘“Vezidi diaka ngo-zulu ankaka anene, n ina yo mave ma´ nene ye nsala zanda. o O nsing’a vinyu wowo uyalumwini e mianzi miandi kwa ngo-zulu mu nzaki,

o Yer 37:5, 7

17:4 1 Mvovo wa sina: “nsi ya Kenani.”

KAPU 16 a Ngn 16:18 b Tuk 13:13 Tuk 18:20 Tuk 19:4, 5

c Tuk 19:24, 25 Man 4:6 2Pe 2:6

d 2Nti 21:13 Yer 23:13 Yez 23:33

e Yer 3:11 f Nk 126:1 g Yez 36:11 h Yez 21:24 i 2Tu 28:18 j Yes 3:11 Ngl 6:7

 Ndambu ya 2 a Nsi 29:12 Yer 22:8, 9

b Yer 32:40 Yer 50:4, 5

c Yez 20:43 d Nk 103:12 Mik 7:18, 19

e Eze 9:6 Yez 36:31

 KAPU 17 f Os 12:10 g Nsi 28:49, 50 Yer 4:13 Man 4:19

h Yer 22:23 i 2Nti 24:12 2Tu 36:9, 10 Yer 24:1

j 2Nti 24:15 k 2Nti 24:17 Yer 37:1

l Yez 17:13, 14 m 2Tu 36:11

17

1149 kuna mbazi a nkala mina kakunua, uyalumwini o makaya mandi kwa ngo-zulu kimana kayitidila mo maza. a 8 Va ntoto ambote wateka kunua vana ndambu a maza mayingi, kimana wavaikisa e tayi ye bundu yo kituka se nsing’a vinyu anene.”’ b 9 “Vova vo: ‘I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: “Nga usikila e? Nga ke bevuza mianzi miandi ko c yo wolesa e bundu yandi yo lengelesa e ntombo zandi e? d E mpila uyumina, ke divava koko kwa ngolo ko ngatu wantu ayingi bavuza wo muna mianzi. 10 Kana nkutu vo uvuzilu yo kunua va fulu kiankaka, nga usikila e? Nga ke uyuma mvimba ko vava e tembwa kia este kivevomokena wo e? Uyumina muna nkala una umenene.”’” 11 E diambu dia Yave dizidi diaka kwa mono, oku vo: 12 “Dodokolo, zayisa e nzo yakolami vo: ‘Nga ke nubakwidi nsas’a mambu mama ko e?’ Vova vo: ‘Nutala! O ntinu a Babele wele kuna Yerusaleme, obakidi ntinu a Yerusaleme ye akuluntu, wizidi yau muna Babele. e 13 Vana ntandu, obongele mosi muna mbongo a kintinu f yo kanga yandi e kangu, undisisi e ndofi. g I bosi, onete akwa tunda a nsi, h 14 mpasi vo e kintinu kiakululwa, kialembi kuyitelamesa, kimana kiakwamanana sikila, avo kilunda e kangu diandi. i 15 Kuna kwalanda, o ntinu1 otelamene ntinu a Babele2j muna twika anati a nsangu kuna Engipito mu lomba e mvalu k ye vu kianene kia makesa. l Nga onunga e? Ndiona ovanganga mambu mama, nga ovenga e tumbu e? Nga olenda kulula e kangu yo vuluka e?’ m 16 “‘“E nkal’ame kaka,” u kavovele o Mfumu Yave, “oyandi1 mu Babele kefwila, vana fulu ke17:15, 16 1 I sia vo, Sedekiya. 17:15, 16 2 I sia vo, Nebukandesa.

YEZEKELE 17:8-24 KAPU 17 a 2Nti 24:20 2Tu 36:11, 13

b Yer 37:1 c Yer 21:7 d 2Nti 25:7 e 2Nti 24:12, 14 Yes 39:7 Yer 22:24, 25 Yer 52:31, 32

f 2Nti 24:17 Yer 37:1

g 2Tu 36:11, 13 h 2Nti 24:15 Yer 24:1

i Yer 27:12 Yer 38:17

j 2Nti 24:20 2Tu 36:11, 13

k Nsi 17:16 l Yer 37:5 m Yer 32:3, 4 

Ndambu ya 2 a Yer 34:2, 3 Yer 52:11

b Yer 37:7, 8 Man 4:17 Yez 29:6

c Nsi 5:11 d Yez 12:13 e Yez 20:36 f Yez 12:14 g Yez 6:13 h Yes 11:1 Yer 23:5

i Yes 53:2 j Nk 2:6 k Yes 9:6 Yez 21:26, 27 Dan 4:17 Am 9:11

l 1Sa 2:7, 8 Luk 1:52

zingilanga o ntinu2 ona wantumbika se ntinu, ona kadila e ndofi ina kavezele ye kakanga yandi e kangu dina kakulwidi. a 17 E vu kianene ye ulolo wa makesa ma Faro ke mekunsadisa ko muna vita, b vava makesa ma Babele bebumbika e kundubulu yo tunga yaka mu zunga e mbanza muna fwasa mioyo miayingi. 18 Oyandi ovezele ndofi yo kulula e kangu. Kana una vo nsilu kasia,1 ovangidi mambu mama mawonso. Muna kuma kiaki, ke vuluka ko.”’ 19 “‘Ozevo, i wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: “E nkal’ame kaka, itwasa vana ntu andi e mfwilu mia veza e ndofi ame c yo kulula e kangu diame. 20 Ikuntuba e konde diame, oyandi obakama muna konde diame diankonda. d I bosi, ikuntwasa oku Babele, i kwaku ifundanena yandi mu kuma kia kondwa kwikizi kansongele. e 21 O makesa mandi mawonso ana betaya, mu nsosolo befwila; ana besala, muna ndambu zawonso1f bemwanganeswa. Ozevo, nuzaya wo vo mono Yave mvovele wo.”’ g 22 “‘I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: “Idokona e ntombo vana nsongi a nti a nsedele h yo kuna yo, idokona e ntombo ampa vana nsongi za tayi yandi, i mono kibeni ikuna yo va mongo wa´ ´ nda kikilu. j 23 Va mongo anda a Isaele ikuna yo; e tayi yandi ikola, iyima e bundu yo kituka se nsedele anene. E nuni za mpila zawonso zikala kuna nsi andi yo zingila vana viozi kia makaya mandi. 24 E nti miawonso mia nzanza mizaya wo vo ´ mono Yave nkulwidi o nti anda yo zangula o nti ankufi; k ngiumisi o nti ankunzu yo vaikisa e mvuma muna nti ayuma. l Mono kibeni Yave mpovele yo vanga wo.”’” 17:18 1 Mvovo wa sina: “ovene o koko kwandi.” 17:21 1 Mvovo wa sina: “muna tembwa kiawonso.”

YEZEKELE 18:1-19

18

E diambu dia Yave dizidi diaka kwa mono, oku vo: 2 “Ayeyi i nsas’a kingana kiaki nutanga muna nsi a Isaele vo: ‘O mase i badidi e uva zina e ngani, kansi o meno ma wana i mena ngani’? a 3 “‘E nkal’ame kaka,’ u kavo´ vele o Mfumu Yave, ‘ke nuta diaka kingana kiaki ko muna Isaele. 4 Tala! E mioyo1 miawonso mono mvuidi mio. O moyo a se yo moyo a mwana mono mvuidi wo. O moyo una usumuka, fwa ufwa.2 5 “‘Yindula muntu una vo nkwa unsongi, ovanganga mambu mansongi ye mambu mambote, 6 ke dianga yimenga ya teke ko vana miongo; b kesengolanga meso mandi kwa teke yangemi1 ko ya nzo a Isaele; ke tanga zumba yo nkento a mfinangani c andi ko yovo vukana yo nkento una ku ngonde; d 7 ke vanganga muntu mbi ko, e kansi ovutulanga kina kaveno se nsimbi kwa ndevi; f ke yiyanga muntu ko, g kansi ovananga madia mandi kwa mumfwe a nzala h yo vuika ndiona wina e nkonga; i 8 avo odevese ke vavanga nluta ko yovo ndandu, j kansi ovenganga vanga mambu makondwa unsongi; k mu unsongi kefundisilanga e diambu vana vena muntu yo nkwandi; l 9 okwamanananga diatila muna nsiku miame yo lunda e nzengo zame za mfundisa kimana kavanga mambu ma ziku; muntu ndioyo nkwa unsongi, okwamanana zinga,’ m u kavovele o Mfumu Yave. 10 “‘Kansi, yindula vo muntu ndioyo owutidi mwana una vo mwivi n yovo mvondi1o yovo 18:4 1 Tala Nsas’a Mvovo. 2 Yovo “O muntu ona osumuka, fwa kefwa.” Tala Nsas’a Mvovo, “Moyo.” 18:6 1 O mvovo wa Kiyibere nanga ngwizani wina yo mvovo “doti,” usadilwanga se mvovo a luvezo. 18:10 1 Mvovo wa sina: “mbungudi a menga.”

1150 KAPU 18 a Yer 31:29, 30

b Nsi 12:2 Yer 3:6

c Lev 20:10

d Lev 18:19 Lev 20:18

e Ngn 14:21

f Nsi 24:12, 13

g Lev 6:2, 4

h Nsi 15:11

i Yes 58:6, 7 Yak 2:15, 16

j Luv 22:25 Nk 15:5 Luk 6:34, 35

k Lev 19:35

l Lev 19:15 Lev 25:14 Nsi 1:16

m Lev 18:5

n Lev 19:13

o Tuk 9:6 Luv 21:12

 Ndambu ya 2 a Nsi 15:7, 8

b Lev 26:30

c 2Nti 21:11

d Yez 22:12

ovanganga maka muna mambu mama 11 (kana una vo o se ke vanganga mambu mama ko) —odianga yimenga ya teke vana miongo, otanga e zumba yo nkento a mfinangani andi, 12 omwesanga munkondwa nsadisi ye nsukami a e mpasi, mwivi, ke vutulanga ko kina kaveno se nsimbi kwa ndevi, osengolanga meso kwa teke yangemi, b ovanganga mambu mangemi, c 13 avo odevese, nluta ye ndandu kevavanga d—mwana ndioyo ke kwamanana zinga ko. Fwa kikilu kefwa mu kuma kia mambu mama mawonso mangemi kevanganga. O menga mandi mekala vana ntu andi. 14 “‘Kansi, yindula vo o se owutidi mwana, o mwana ndioyo omwene masumu mawonso kevanganga o se diandi, kana una vo i wau, kavangidi mambu momo ko. 15 Ke dianga yimenga ya teke ko vana miongo; ke sengolanga meso mandi kwa teke yangemi ko ya nzo a Isaele; ke tanga zumba yo nkento a mfinangani andi ko; 16 ke vanganga muntu mbi ko, kansi ovutulanga kina kaveno se nsimbi kwa ndevi; ke yiyanga muntu ko; ovananga madia mandi kwa mumfwe a nzala yo vuika ndiona wina e nkonga; 17 ke mwesanga nsukami mpasi ko; avo odevese ke vavanga nluta ko yovo ndandu; olemvokelanga e nzengo zame za mfundisa yo diatila muna nsiku miame; o muntu ndioyo ke fwila mu kuma kia bi wa se diandi ko. Kieleka, okwamanana kaka zinga. 18 Kansi, wau vo se diandi mvunginiki, oyiyidi mpangi andi ye ovanganga mambu mambi vana vena nkangu andi, oyandi ofwa mu kuma kia bi wandi. 19 “‘Kansi oyeno nuyuvula vo: “Ekuma o mwana kalembi natina o nkanu mu kuma kia bi wa se diandi?” Wau vo mwa-

1151 na ovangidi edi diambote ye edi diansongi, okwamanene landa e nsiku miame miawonso yo lunda mio, okwamanana kieleka zinga. a 20 O moyo una usumuka i wau ufwa.1b O mwana ke nata nkanu ko mu kuma kia bi wa se diandi, o se mpe ke nata nkanu ko mu kuma kia bi wa mwan’andi. O nkwa unsongi ofundisilwa mun’owu wa unsongi wandi, o muntu ambi mpe ofundisilwa mun’owu wa bi wandi. c 21 “‘Avo muntu ambi oyambwidi masumu mawonso mana kavolele yo kwamanana lunda e nsiku miame yo vanga diambu diambote ye diambu diansongi, kieleka, okwamanana zinga. Ke fwa ko. d 22 Nzambi ke kuntumba ko mu kuma kia konso sumu dina kavolele.1e Oyandi okwamanana zinga wau kevanganga diambu diansongi.’ f 23 “‘Nga iyangalelanga lufwa lwa muntu ambi e?’ g u kavovele o Mfumu Yave. ‘Nga kivavanga ko vo muntu ndioyo kayambula e nzila zandi ye kakwamanana zinga e?’ h 24 “‘Kuna diak’e sambu, avo muntu ansongi oyambwidi unsongi wandi yo vanga diambu diambi, kavanga mambu mawonso mangemi mana wantu ambi bevanganga, nga okwamanana zinga e? Ke dimosi ko muna mavangu mandi ma unsongi disungamenua. i Oyandi ofwa mu kuma kia kondwa kwandi kwa kwikizi ye sumu dina kavolele. j 25 “‘Kansi oyeno nuvova vo: “E nzil’a Yave ke yansongi ko.” k ´ Dodokolo nuwa, e nzo a Isaele! Nga e nzil’ame i ke yansongi ko e? l Nga ke nzila zeno ko i zalembi songa e? m 26 “‘Avo muntu ansongi oyambwidi unsongi wandi yo vanga

YEZEKELE 18:20–19:3 KAPU 18 a Nsi 16:20 Rom 10:5

b Nsi 24:16 Yer 31:30 Yez 18:4

c Yes 3:10, 11 Ngl 6:7

d Yes 55:7 Yez 3:21 Yez 33:12, 19 Mav 3:19

e 2Tu 33:12, 13 Nk 25:7 Yes 43:25

f Yez 33:16 g Man 3:33 Yez 33:11 1Ti 2:3, 4 2Pe 3:9

h Mik 7:18 i Yez 33:12, 18 Ayi 10:38 2Yo 8

j Ngn 21:16 Yez 3:20

k Yob 35:2 Ngn 19:3 Yez 33:17, 20

l Nsi 32:4 m Yes 55:9 Yer 2:17

 Ndambu ya 2 a Yes 55:7 1Ti 4:16

b Tuk 18:25 Nk 145:17 Yes 40:14

c Yob 34:11 Rom 2:6

d Nk 34:14 Yes 1:16

e Nk 51:10 Yer 32:39 Yez 11:19 Efe 4:23, 24

f Nsi 30:15 Ngn 8:36 Mav 13:46

g Yer 29:11 Man 3:33 Yez 33:11 Luk 15:10 2Pe 3:9

diambu diambi yo fwa, ofwa mu kuma kia bi wandi. 27 “‘Avo muntu ambi oyambwidi o bi wandi kevanganga yo yantika vanga diambu diambote ye diambu diansongi, ovuluza moyo1 andi. a 28 Avo yandi kibeni obakwidi ye oyambwidi o bi wandi wawonso kavangidinge, kieleka, okwamanana zinga. Ke fwa ko. 29 “‘Kansi e nzo a Isaele ivova vo: “E nzil’a Yave ke yansongi ko.” E nzo a Isaele, nga e nzil’ame kikilu i ke yansongi ko e? b Nga ke nzila zeno ko i zalembi songa e?’ 30 “‘Ozevo, e nzo a Isaele, ifundisa konso muntu mu yeno mun’owu wa nzila zandi,’ c u kavovele o Mfumu Yave. ‘Nuyambula, elo, nuyambula emvimba o bi weno wawonso kimana walembi kala se tadi diatela sakuba, dikunutwasila o nkanu. 31 Nukatula omu yeno o bi wawonso una nuvangidi, d nuyima1 ntim’ampa yo mwand’ampa. e Kadi, ekuma nufwila, e nzo a Isaele?’ f 32 “‘Kiyangalelanga lufwa lwa muntu ko,’ g u kavovele o Mfumu Yave. ‘Muna kuma kiaki nuviluka, nuazinga.’” h “Bonga e mbembo1 mu kuma kia mfumu za Isaele, 2 yimbila vo: ‘O ngudi aku nani kakala e? Nkosi ankento vana vena nkosi zamakoko. Obubamene vana vena wan’a nkosi ankuma,1 osansidi nsedia miandi. 3 Osansidi mosi muna nsedia miandi, okitukidi se mwan’a nkosi ankuma. i Olongokele tiazuna e bulu, Yo dia nkutu o wantu.

19

18:27 1 Tala Nsas’a Mvovo. 18:31 1 Mvovo wa sina: “nuyivangila.” 19:1 18:20 1 Yovo “O muntu ona osumuka, h Nsi 30:16 fwa kefwa.” 18:22 1 Mvovo wa sina:  1 Yovo “nkung’a mafwa.” 19:2 1 Yovo “wan’a nkosi a mika miayingi muna nsi“Nzambi ke sungamena kana dimosi ko KAPU 19 muna masumu kavolele.” ngu.” i 2Tu 36:1

YEZEKELE 19:4–20:5 4 E zula iwidi e nsangu mu kuma kiandi, bambakidi muna wulu diau, Banete kuna Engipito muna tuvaku. a 5 O ngudi ovingidi e mvutuk’a mwan’andi, kansi e vuvu kidimbukidi. Muna kuma kiaki, obongele mwan’ankaka muna nsedia miandi, unkitwidi se mwan’a nkosi ankuma. 6 Oyandi mpe okangalele vana vena e nkosi zamakoko yo kituka se mwan’a nkosi ankuma. Olongokele tiazuna e bulu yo dia nkutu o wantu. b ´ 7 Ozietel’e nzo zau zanda zangolo yo fwasa e mbanza zau, ´ Muna kuma kiaki, e zu diandi diwakane muna nsi yawonso yasala e nkatu. c 8 E zula ya mvivu mina muna ndambu, izidi mu tuba makonde mau muna yandi, Obakamene muna wulu diau. 9 Bamvakikidi o tuvaku yo kunsia muna mpaka, banete kwa ntinu a Babele. Okwakuna, bansidi ´ mu pelezo kimana e zu diandi dialembi wakana diaka muna miongo mia Isaele. 10 O ngudi aku wakala nze nsing’a vinyu d muna menga maku,1 wakunua vana mbel’a maza mayingi. Wayima e bundu ye wazala ye tayi mu kuma kia ulolo wa maza. 11 Uvaikisi e tayi yangolo, yafwana mu vangila mvuala za1 ayadi. Ukudidi, uviokele nti mianka´ ka muna la, Umonekene tuka kuna kwa´ ´ nda mu kuma kia la wandi 19:10 1 Nanga, “muna mpatu aku a vinyu.” 19:11 1 Yovo “nkau mia.”

1152 KAPU 19 a 2Nti 23:31-34 2Tu 36:4 Yer 22:11, 12

b Yer 22:17

c Ngn 28:15

d Nk 80:8 Yes 5:7

 Ndambu ya 2 a Yes 5:5 Yez 15:6

b 2Nti 23:34 2Nti 24:6 2Nti 25:5-7

c Nsi 32:22 Yez 15:4

d Nsi 28:48 Yer 17:5, 6 Yer 52:27

e Yez 17:16, 18 

KAPU 20 f Yes 1:12, 15 Yez 14:3

g Yez 16:51 Yez 22:2 Luk 11:47

h Nsi 7:6

ye mu kuma kia ulolo wa makaya mandi. 12 Kansi uvuzilu kuna makasi a yo bwiswa vana ntoto, E tembwa kia este kiyumisi e bundu yandi. E tayi yandi yangolo itolokele yo yuma, b o tiya tubomwene yo. c 13 Owau, ukuninu muna makanga, Mu ntoto wakondwa o maza, wayuma. d 14 O tiya tuyandangiane muna tayi yandi,1 tubomwene ntombo zandi ye bundu yandi, Ke vasuvidi kana tayi kimosi ko kiangolo, kana mvual’a yadila. e “‘Eyayi mbembo, ikala kaka se mbembo.’” Muna mvu wansambwadi,1 muna ngonde yatanu, muna lumbu kiakumi kia ngonde, akaka muna akuluntu a Isaele bezidi yuvula Yave, bafongele ova ntadisi ame. 2 I bosi, e diambu dia Yave dizidi kwa mono, oku vo: 3 “E mwan’a muntu, vovana ye akuluntu a Isaele, ubazayisa vo: ‘I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: “Nga mono nuizidi yuvula e? ‘E nkal’ame kaka, kikunuvana mvutu ko,’ f u kavovele o Mfumu Yave.”’ 4 “Nga wakubama wina mu kubafundisa e? E mwan’a muntu, nga wakubama wina mu kubafundisa e? Ubazayisa o mambu mangemi bavanga akulu au. g 5 Ubavovesa vo: ‘I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: “Muna lumbu kina yasola Isaele, h yadia mpe ndofi1 kwa mbongo a nzo a Yakobo, yayisengomona kwa yau muna nsi ya

20

19:14 1 Yovo “nkau miandi.” 20:1 1 I sia vo, mvu wansambwadi wa kinkole kia Yoyakine wa Ntinu, Yezekele ye Ayuda ankaka. (Tala Yezekele 1:2) 20:5 1 Mvovo wa sina: “yazangula koko kwame.”

1153 Engipito. a Elo, yadia e ndofi kwa yau vo: ‘Mono i Yave wa Nzambi eno.’ 6 Muna lumbu kiakina, yadia e ndofi vo ikubavaikisa muna nsi ya Engipito yo kubanata muna nsi ina yabasolela,1 e nsi ifwamfumukanga kimvumina yo wiki. b I nsi yasunda o wete2 vana vena e nsi zawonso. 7 I bosi yabavovesa vo: ‘Konso muntu mu yeno kafwete loza e lekwa yangemi ina ova ntadisi andi; ke nuyisafula ko muna teke yangemi1 ya Engipito. c Mono i Yave wa Nzambi eno.’ d 8 “‘“Kansi oyau bankolamena, ke bazolele kungwila ko. Ke balozele lekwa yangemi ko ikedi ova ntadisi au, ke babembwele teke yangemi ya Engipito ko. e Muna kuma kiaki, yasia nsilu wa yitila nsita zame muna yau yo vaikisa makasi mame mawonso muna yau muna nsi ya Engipito. 9 Kansi mpangidi diambu mu kuma kia nkumbu ame, kimana yalembi funzulwa muna zula ina bazingilanga. f Kadi yakisunzula kwa yau1 vana ntadisi a zula yayi vava yabavaikisa1 muna nsi ya Engipito. g 10 Ozevo, yabavaikisa muna nsi ya Engipito yo kubanata muna makanga. h 11 “‘“I bosi, ibavene nsiku miame yo kubazayisa e nzengo zame za mfundisa, i kimana ndioˆ na olanda zo, i muna kevuila o moyo. j 12 Ibavene mpe lumbu yame ya vundu k se sinsu vana vena mono yo yau, l kimana bazaya vo mono Yave, mono ikubavaulanga. 13 “‘“Kansi, e nzo a Isaele yankolamena muna makanga. m Ke badiatila muna nsiku miame ko, babembola e nzengo zame za mfundisa, ezi zina vo, avo muˆ ntu olende zo, i muna kevui20:6 1 Yovo “yabalangila.” 20:6, 15 2 Yovo “vienga.” 20:7 1 O mvovo wa Kiyibere nanga ngwizani wina yo mvovo “doti,” usadilwanga se mvovo a luvezo. 20:9, 14 1 I sia vo, Isaele.

YEZEKELE 20:6-22 KAPU 20 a Luv 4:31 Luv 6:7, 8

b Luv 3:8 c Lev 18:3 Nsi 29:16, 17 Yos 24:14

d Lev 20:7 e Luv 32:4 f Nta 14:13-16 Nsi 9:27, 28 1Sa 12:22

g Luv 32:11, 12 Yos 2:9, 10 Yos 9:3, 9 1Sa 4:7, 8

h Luv 13:17, 18 Luv 15:22

i Nsi 4:8 j Nsi 8:3 Nsi 30:16

k Luv 20:8-10 Lev 23:3, 24 Lev 25:4, 11

l Luv 31:13 Luv 35:2

m Luv 32:8 Nta 14:22, 23

 Ndambu ya 2 a Nta 14:11, 12 b Yos 7:9 Yez 36:22

c Nta 14:30 Nk 95:11 Nk 106:26, 27

d Nta 13:26, 27 e Luv 32:1, 4 Nta 25:1, 2 Mav 7:42

f Nta 14:33 g Nk 78:8 h Nsi 4:1 i Yer 17:22 j Luv 31:13 k Nta 25:1 Nsi 9:23

l Yes 63:10 m Nk 78:38 n Nk 25:11 Nk 79:9 Yer 14:7 Dan 9:19

la o moyo. Bafunzula kikilu e lumbu yame ya vundu. Muna kuma kiaki, yasia nsilu wa yitila nsita zame muna yau muna makanga yabafukisa. a 14 Mpangidi diambu mu kuma kia nkumbu ame, kimana yalembi funzulwa vana vena e zula, vana ntadisi a zula muna yabavaikisa.1 b 15 Yabadila mpe ndofi muna makanga vo kikubakotesa ko muna nsi ina yabavana c—e nsi ifwamfumukanga kimvumina yo wiki, d e nsi isundidi o wete2 vana vena e nsi zawonso— 16 wau vo babembola e nzengo zame za mfundisa, ke badiatila muna nsiku miame ko, bafunzula e lumbu yame ya vundu, kadi e ntima miau mialandanga e teke yau yangemi. e 17 “‘“Kansi yabafwila1 e nkenda, kiabafwasa ko; kiabafukisa ko muna makanga. 18 Yavovesa o wan’au muna makanga ˆ vo: f ‘Ke nudiatila muna mına mia akulu eno ko, g ke nulandi mfundisa zau ko ngatu kuyisafula muna teke yau yangemi. 19 Mono i Yave wa Nzambi eno. Nudiatila muna nsiku miame, nulunda e nzengo zame za mfundisa, nulemvokela zo. h 20 Nuvaula e lumbu yame ya vundu, i ikala se sinsu vana vena mono yo yeno, kimana nuazaya wo vo mono i Yave wa Nzambi eno.’ j 21 “‘“Kansi, o wana bayantika kunkolamena. k Ke badiatila muna nsiku miame ko, ke balunda ko ngatu lemvokela e nzengo zame za mfundisa, ezi zina ˆ vo, avo muntu olende zo, i muna kevuila o moyo. Bafunzwidi e lumbu yame ya vundu. Muna kuma kiaki, yasia o nsilu wa yitila e nsita zame muna yau yo vaikisa o makasi mame muna yau muna makanga. l 22 Kansi, yakanga o ntima m yo vanga diambu mu kuma kia nkumbu ame, n kimana yalembi funzulwa vana vena 20:17 1 Mvovo wa sina: “e disu diame diabafwila.”

YEZEKELE 20:23-40 e zula, vana meso ma zula muna yabavaikisa.1 23 Vana ntandu, yabadila e ndofi muna makanga vo ikubatiakanesa muna zula yo kubamwanganesa mu nsi zayingi, a 24 wau vo ke balemvokela nzengo zame za mfundisa ko, babembola nsiku miame, b bafunzula e lumbu yame ya vundu, balanda1 teke yangemi ya akulu au. c 25 Ibayambwidi mpe vo balanda ˆ e mına ke miambote ko ye nzengo za mfundisa zina ke zadi kubavana moyo ko. d 26 Ngiambwidi vo basafuka muna yimenga yau—vava beyokanga o wan’antete1 awonso vana tiya e— kimana yabasisa moko mankatu, bazaya wo vo mono i Yave.”’ 27 “Muna kuma kiaki, e mwan’a muntu, vovesa e nzo a Isaele, ubazayisa vo: ‘I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: “I wau mpe akulu eno bantiangunuina, muna kumpanga o mambu ma kondwa kwikizi. 28 Ibatwese muna nsi yadila e ndofi vo ikubavana yo. f Vava bamwene kundubulu yawonso yazanguka ye nti mia makaya mayingi, g bayantiki tambika yimenga yau yo tukau twau ˆ tufungisanga makasi. I muna batambikilanga e nsunga zambote za1 yimenga yau yo yitila o tukau twau twa ndua. 29 Muna kuma kiaki ibayuvuidi vo: ‘Ayeyi i nsas’a bata diodio kuna nukwendanga e? (Diyikilwanga vo Bata yamu unu kiaki.)’”’ h 30 “Owau vovesa e nzo a Isaele vo: ‘I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: “Nga mukuyisafula nuina wauna akulu eno bavanga, muna ´ landa e teke yau yangemi yo ta yau e zumba kia mwanda e? i 31 Nga nuakinu kuyisafula yamu unu kiaki muna tambika yimenga kwa teke yeno 20:22 1 I sia vo, Isaele. 20:24 1 Mvovo wa sina: “o meso mau malende.” 20:26 1 Mvovo wa sina: “vava beviokesanga mwan’antete.” 20:28 1 Yovo “lulembeko lwa.” Mvovo wa sina: “luvuviku lwa.”

1154 KAPU 20 a Lev 26:33 Nk 106:26, 27

b Lev 26:15, 16 c Yer 2:7 d Nk 81:12 e Lev 18:21 Yer 7:31

f Yos 23:5 g Nsi 12:2 h Yez 16:24, 25 i Afu 2:19 2Tu 21:13 Yer 13:26, 27

 Ndambu ya 2 a Nsi 18:10, 12 Nk 106:36-38 Yer 7:31

b Yes 1:15 c Zak 7:13 d Yer 44:17 e Yer 21:5 Yez 8:18

f Yes 27:13 Yez 34:16

g Yer 2:9 h Lev 27:32 Yez 34:17

i Yez 34:20, 21 j Yez 13:9 k Afu 10:14 Nk 81:12

l Yes 1:13 Yez 23:39

yawonso yangemi, muna yoka1 o wan’eno vana tiya e? a Owau, e nzo a Isaele, nga mfwete yambula vo nuangiuvula e?”’ b “‘E nkal’ame kaka,’ u kavovele o Mfumu Yave, ‘Kikunuvana mvutu ko. c 32 Ke disinga vangama ko dina nuyindulanga vava nuvovanga vo: “Yambula twakituka nze esi zula, nze nkangu mia nsi zankaka, ana besambilanga1 e nti ye matadi.”’” d 33 “‘E nkal’ame kaka,’ u kavovele o Mfumu Yave, ‘Iyala se ntinu eno yo koko kwankuma, yo koko kwalambuka yo yitila e nsita zame. e 34 Ikunuvaikisa vana vena e nkangu yo kunukutakesa muna nsi zina numwanganeso yo koko kwankuma yo koko kwalambuka yo yitila e nsita zame. f 35 Ikununata muna makanga ˆ ma nkangu, i muna ifundanena yeno mantalani. g 36 “‘Wauna yafundanena yo mase meno muna makanga ma nsi ya Engipito, i una ifundanena yeno,’ u kavovele o Mfumu Yave. 37 ‘Ikunuviokesela kuna nsi a nkau a mvungudi h yo kunufila nualungisa e1 kangu. 38 Kansi, ikatula ova kati kwaku atelameni ye awana bekunkolamenanga. i Kadi ikubavaikisa muna nsi bezingilanga se nzenza, kansi ke bekota ko muna nsi a Isaele; j oyeno nuzaya wo vo mono i Yave.’ 39 “Vo i yeno, e nzo a Isaele, i wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: ‘Konso muntu mu yeno kenda, kasambila e teke yandi yangemi. k Kansi kuna kulanda, avo ke nukungwila ko, ke nufunzula diaka nkumbu ame avauka ko muna yimenga ye teke yeno yangemi.’ l 40 “‘Kadi muna mongo ame ´ avauka, vana mongo wanda wa 20:31 1 Mvovo wa sina: “viokesa.” 20:32 1 Yovo “besadilanga.” 20:37 1 Mvovo wa sina: “yo kunutwasa muna kangwa kia.”

1155 Isaele,’ a u kavovele o Mfumu Yave, ‘i vana e nzo yawonso ya Isaele, yau awonso, bekunsadila muna nsi. b Ivana ikubayangalela, lomba ilomba o tukau tweno ye ntomoni za tukau tweno, e lekwa yeno yawonso yavauka. c 41 Mu kuma kia nsunga zambote,1 ikunuyangalela vava ikunuvaikisa vana kati kwa nkangu yo kunukutakesa tuka muna nsi zina nuamwanganeswa; d ivaulwa vana kati kweno vana meso ma zula.’ e 42 “‘Nuzaya wo vo mono i Yave f vava ikununata kuna nsi a Isaele, g e nsi yadila e ndofi vo ivana yo kwa akulu eno. 43 Okwakuna, nusungamena e fu yo mavangu meno mawonso mana nuyisafulwidi, h nkele nukuyimwena1 mu kuma kia mambu mawonso mambi nuvangidi. i 44 Ozevo nuzaya wo vo mono i Yave, vava ikunuvanga mambu mama mu kuma kia nkumbu ame, j ke mun’owu wa fu yeno yambi ko yovo mun’owu wa mavangu meno mambi, e nzo a Isaele,’ u kavovele o Mfumu Yave.” 45 E diambu dia Yave dizidi diaka kwa mono, oku vo: 46 “E mwan’a muntu, tala kuna zunga kia sude, samuna kwa sude; sakula kwa mfind’a zunga kia sude. 47 ´ Zayisa kwa mfinda sude vo: ‘Wa e diambu dia Yave. I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: “Ikukwikila tiya, k o tiya tubomona e nti miawonso miasavuka ye nti miawonso miayuma omu ngeye. O nlaku a tiya ke uzimwa ko, l uyoka e ndose zawonso, tuka kuna sude yakuna node. 48 Wantu awonso1 bemona vo mono Yave nkwikidi o tiya toto, ozevo ke tuzimwa ko.”’” m 20:41 1 Yovo “nsunga zilembekanga; zivuvikanga ntima.” Mvovo wa sina: “zivundisanga.” 20:43 1 Yovo “nukenonoka e ndose zeno.” 20:48 1 Mvovo wa sina: “Nitu zawonso.”

YEZEKELE 20:41–21:10 KAPU 20 a Yes 2:2, 3 Yes 66:20

b Yes 56:7 Zak 8:22

c Mal 3:4 d Yes 11:11 Yer 23:3

e Yes 5:16 Yez 38:23

f Yez 36:23 g Yez 11:17 h Lev 26:40 Yez 6:9 Yez 16:61

i Yer 31:18 j Nk 79:9 Yez 36:22, 23

k Nsi 32:22 Yer 21:14

l Yes 66:24 m 2Tu 7:20 Man 2:17

 Ndambu ya 2  KAPU 21 a Lev 26:33 b Yer 23:20 c Yes 22:4 Yer 4:19 Yez 9:8

d Yez 7:15-17 e Yes 66:16 Yer 12:12 Am 9:4

49 Mpovele vo: “Ekwe Mfumu Yave! Edi bevovanga mu kuma kiame vo: ‘Nga ke ngwal’a1 nkatu ko ketanga e?’” E diambu dia Yave dizidi diaka kwa mono, oku vo: 2 “E mwan’a muntu, tadisa e ndose aku kuna Yerusaleme, samuna mu kuma kia fulu yavauka, sakula mu kuma kia nsi a Isaele. 3 Zayisa kwa nsi a Isaele vo: ‘I wau wuwu kavovele o Yave: “Isidi e kitantu, ivola o nsosolo ame muna kutu, a ifwasa o muntu ansongi yo muntu ambi ova kati kwaku. 4 Wau vo ifwasa o muntu ansongi yo muntu ambi ova kati kwaku, ivola o nsosolo ame muna kutu mu kuma kia wantu awonso,1 tuka kuna sude yakuna node. 5 Wantu awonso bezaya wo vo mono kibeni Yave mvolele o nsosolo ame muna kutu. Ke uvutuka diaka ko.”’ b 6 “Vo i ngeye, e mwan’a muntu, vumuka ekolo ozakamanga,1 elo, vumuka e mvumuk’a lukendalalu vana ntadisi au. c 7 Avo bekuyuvula vo: ‘Ekuma ovumukinanga?’ Vutula vo: ‘Mu kuma kia nsangu.’ Kadi kwiza kikilu zikwiza, e ntima miawonso mizeloka yo wonga, o moko mawonso mezebalala, e ngindu zawonso zitokana, o makungunu mawonso mesonsa o maza.1d ‘Tala! Kwiza kikilu zikwiza—vangama divangama,’ u kavovele o Mfumu Yave.” 8 E diambu dia Yave dizidi diaka kwa mono, oku vo: 9 “E mwan’a muntu, sakula yo vova vo: ‘I wau wuwu kavovele o Yave: “Vova vo: ‘O nsosolo! O nsosolo e usekeso yo lengolwa. 10 Usekeso mu vonda ulolo wa wantu; ulengelo wakezima nga nsemo.’”’”

21

20:49 1 Yovo “kingana kia.” 21:4 1 Mvovo wa sina: “nitu zawonso.” 21:6 1 Mvovo wa sina: “luketo lwaku luzakamanga.” 21:7 1 I sia vo, mesonsa masuba mu kuma kia wonga.

YEZEKELE 21:11-28 “Nga ke tuna ye kuma kia yangalala ko e?” “‘Nga o nsosolo1 ubembola e mvuala ya mwana ame, a wauna ubembolelanga e nti miawonso e? 11 “‘Uveno kimana walengolwa yo sadilwa. O nsosolo wau usekeso yo lengolwa, kimana wasiwa vana koko kwa mvondi. b 12 “‘Kaza yo nionga, c e mwan’a muntu, kadi o nsosolo ulwakidi o nkangu ame; ulwakidi e mfumu zawonso za Isaele. d Oyau befwila muna nsosolo kumosi yo nkangu ame. Dianu vo, wanda e sina diaku dia kulu mu kuma kia nkenda. 13 Kadi lufimpu luvangamene, e adieyi divangama avo nsosolo ubembwele mvuala? E mvuala ke ikala diaka ko,’ f u kavovele o Mfumu Yave. 14 “Vo i ngeye, e mwan’a muntu, sakula yo sika makonzo,1 yika nkumbu tatu vo: ‘Nsosolo!’ I nsosolo uvondanga, nsosolo wa vondela ulolo wa wantu, una ubazungidi. g 15 E ntima miau mizeloka yo wonga, h ayingi bebwa muna mavitu ma mbanza; ivondesa ulolo wa wantu muna nsosolo. Elo, ukezimanga nga nsemo, ulengelo mu vonda! 16 E nsosolo, zengela kuna lunene! Wandila kuna lumonso! Wenda konso kuna otadisu! 17 Isika mpe makonzo yo yukutisa e nsita zame. i Mono Yave mpovele wo.” 18 E diambu dia Yave dizidi diaka kwa mono, oku vo: 19 “Vo i ngeye, e mwan’a muntu, vanga nzila zole ziviokela o nsosolo a ntinu a Babele. E nzila zau zole mu nsi mosi zituka, sia sinsu1 vana mpambu a nzila zikwenda muna mbanza zau zole. 20 Ofwete songa e nzila ikwendela o nsosolo mu nuanisa e Raba j ya Aneyamone, ye nzila 21:10 1 I sia vo, nsosolo a Yave. 21:14 1 Muna songa makasi. 21:19 1 Mvovo wa sina: “koko.”

1156 KAPU 21 a Tuk 49:10 2Sa 7:12, 14

b Yer 25:9 Yer 51:20

c Yez 9:8 Mik 1:8

d Yez 19:1 e Yer 6:27 f 2Nti 25:7 Yez 19:14 Yez 21:26

g 2Nti 25:1, 2 h Yez 21:7 i Yes 1:24 Yez 5:13 Yez 16:42

j Yer 49:2 Yez 25:5 Am 1:14

 Ndambu ya 2 a 2Sa 5:9 2Tu 26:9 2Tu 32:2, 5 2Tu 33:1, 14

b Yer 32:24 Yer 52:4

c 2Tu 36:11, 13 Yez 17:13

d 2Nti 25:6, 7 e 2Tu 36:11, 13 Yer 24:8 Yer 52:1, 2 Yez 17:19

f 2Nti 25:5-7 Yer 52:8, 11 Yez 12:12, 13

g Yez 21:13 h Nk 75:7 Dan 4:17

i Dan 4:37 Luk 21:24

j Tuk 49:10 Nk 89:3, 4 Nk 110:1 Yes 9:6 Yes 11:10 Luk 1:32, 33 Lus 5:5

k Nk 2:6, 8 Dan 7:13, 14 Luk 22:29

ukwendela mu nuanisa e Yerusaleme a yazungwa e yaka, muna Yuda. 21 Kadi o ntinu a Babele otelamene vana mpambu a nzila kata e ngombo, vana vavambanena e nzila zau zole. Onikwini e nzanza. Oyuvuidi e teke1 yandi; ofimpidi e kimoyo.2 22 E ngombo vana koko kwandi kwalunene itadisi kuna Yerusaleme, kakubika masini ma wudila e yaka, kavana nswa mu kuma kia mponda, kaboka e kazu kia vita, kasia masini ma wudila e yaka vana mavitu, kabumbika e kundubulu yo tunga e yaka muna kinzieta. b 23 Kansi, dimoneka nze ngombo aluvunu vana meso ma awana1 badia e ndofi kwa yau. c Kansi, oyandi osungamen’e mbi au ye okubakanga. d 24 Ozevo, i wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: ‘Muna senzeka mavangu meno mambi yo yambula vo masumu meno mamoneka muna mavangu meno mawonso, nuyambwidi vo e kuzuka dieno diasungamenua. Wau vo nusungameno, mu kingolo1 nunatinua.’ 25 “Kansi, e mfumu ambi a Isaele, e olwele mput’a lufwa, e lumbu kiaku kifwene. Ifwen’e ntangwa tumbu kiaku kiansuka. 26 I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: ‘Katula e mpu a nlele, katula e kolowa. f O mambu ke mekala diaka una makala ko. g Tundidika ndiona osakalele, h sakidika ndiona otundalele. i 27 Fwasa! Fwasa! Fwasa ifwasa kio! Ke kikala kia muntu ko yavana kelwaka ndiona una yo nswa, j kwa yandi ivana kio.’ k 28 “Vo i ngeye, e mwan’a muntu, sakula yo vova vo: ‘I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave mu kuma kia Aneyamone ye mu kuma kia mafingu mau.’ Vova vo: 21:21 1 Mvovo wa sina: “zumbi.” 2 Yovo “e kati.” 21:23 1 I sia vo, awana bezingilanga muna Yerusaleme. 21:24 1 Mvovo wa sina: “mu koko.”

1157 ‘Nsosolo! Nsosolo uvolelo muna vonda; ulengelo mu vonda yo kezima nze nsemo. 29 Kana nkutu vo bamwene mona-meso yalu´ vunu yo ta e ngombo zaluvunu mu kuma kiaku, tensekwa otensekwa vana ntandu a mavimbu,1 o mavimbu ma yimpumbulu ana bena vo e lumbu kiau kifwene, e ntangwa tumbu kiau kiansuka. 30 Vutula o nsosolo muna kutu kiandi. Ikufundisila vana fulu kina wasemenua, muna nsi ina watuka. 31 Ipongola makasi mame muna ngeye. Ikuvemonuena tiya twa makasi mame, ikuyekola vana moko ma akwa nsoki, akwa umbangu wa fwasa. a 32 Ongeye okituka se nkuni za lungila tiya; b o menga maku mebungulwa muna nsi, kusungamenua diaka ko, kadi mono kibeni Yave mpovele wo.’” E diambu dia Yave dizidi diaka kwa mono, oku vo: 2 “Vo i ngeye, e mwan’a muntu, nga wakubama mu samuna e mfundis’a1 mbanza ibungulanga o menga c yo kunzayisa mambu mandi mawonso mangemi? d 3 Vova vo: ‘I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: “E mbanza ibungulanga o menga e mu kati kwandi, ina vo e ntangw’andi ifwene, f mbanza ina ivanganga e teke yangemi1 mu kuyifunzula, g 4 o menga obungwidi matwasidi o nkanu, h e teke yaku yangemi isafwidi. i Okufikidi e mbaninu a lumbu yaku, e mbaninu a mvu miaku ifwene. Kiaki i kuma ikukitulwila se kuma kia luvezo kwa zula, se kuma kia lusembo kwa nsi zawonso. j 5 E nsi zina lukufi ye nsi zina kwa-

22

21:29 1 Mvovo wa sina: “vana nsingu za awana bavondelo.” 22:2 1 Mvovo wa sina: “nga ofundisa, nga ofundisa.” 22:3 1 O mvovo wa Kiyibere nanga ngwizani wina yo mvovo “doti,” usadilwanga se mvovo a luvezo.

YEZEKELE 21:29–22:14

KAPU 21 a Yez 25:5 b Yer 49:2, 3 

KAPU 22 c 2Nti 21:16 Yer 2:34 Mat 23:37

d Yez 16:51 e Yez 24:6 f Yez 12:25 g 2Nti 21:11 h Tuk 9:6 i Lev 26:30 Yez 23:37

j Nsi 28:37 1Nti 9:7 Nk 80:6 Yez 23:32 Dan 9:16

 Ndambu ya 2 a Nk 79:4 b Yes 1:23 Mik 3:1-3 Sef 3:3

c Nsi 27:16 d Luv 22:21, 22 Nk 82:3 Yes 1:17

e Lev 19:30 f Luv 23:1 Lev 19:16

g Yer 13:27 h Lev 18:7 Lev 20:11

i Lev 18:19 Lev 20:18

j Lev 18:20 Lev 20:10 Yer 5:8

k Lev 18:15 l Lev 20:17 m Luv 23:8 Nsi 27:25 Yes 1:23

n Nsi 23:19 o Luv 22:25 Lev 6:4, 5

p Yez 21:7

´ nda seva zikuseva, a ongeye una ye nkumbu afunzuka, wazala ye mvuanga. 6 Tala! E mfumu zawonso za Isaele vovo wina besadilanga wisa kiau mu bungula o menga. b 7 Bevezanga mase ye ngudi zau ova kati kwaku. c Bevunginikanga e nzenza, bebangikanga mwana wakondwa se1 yo nkento wafwilwa yakala.”’” d 8 “‘Ongeye ovezele fulu yame yavauka yo safula e lumbu yame ya vundu. e 9 Omu ngeye muna ye akumbi bena ye kani dia bungula o menga. f Omu ngeye, o wantu bedianga e yimenga vana miongo yo kuyivana muna mavangu ma usafu ova kati kwaku. g 10 Omu ngeye, o wantu befunzulanga e mfulu a1 mase mau, h bevukananga yo nkento afunzuka ekolo kena ku ngonde. i 11 Omu kati kwaku, o muntu ovanganga mambu mangemi yo nkento a mfinangani andi, j wankaka ofunzunanga mwan’andi a nzitu muna mavangu ma usafu, k wankaka ovukananga yo nsang’andi, o mwana ankento a se diandi. l 12 Omu ngeye, wantu betambulanga mbabu mu bungula menga. m Ongeye odevesanga mu vua nluta n yovo ndandu, oyiyanga e nzimbu za mfinangani zaku. o Elo, umvilakene emvimba,’ u kavovele o Mfumu Yave. 13 “‘Tala! Nsikidi e makonzo kuna lukendalalu mu kuma kia nluta otambulanga muna luvunu ye mu kuma kia mavangu ma bungula o menga ova kati kwaku. 14 Nga okwamanana kala yo unkabu,1 o moko maku mekala kaka makumama muna lumbu ina ita yaku o mbalu? p Mono kibeni Yave mpovele, mono mpe ivanga 22:7 1 Yovo “mwan’a nsona.” 22:10 1 Mvovo wa sina: “wantu befukulanga e kimpene kia.” 22:14 1 Mvovo wa sina: “ntima.”

YEZEKELE 22:15–23:4 wo. 15 Ikutiakanesa muna zula yo kumwanganesa mu nsi zayingi, a ifokola e mfunzuka aku. b 16 Ofusulwiswa e nsoni vana meso ma zula yayingi, ongeye ozaya wo vo mono i Yave.’” c 17 E diambu dia Yave dizidi diaka kwa mono, oku vo: 18 “E mwan’a muntu, kuna kwa mono, e nzo a Isaele ikitukidi nze mvindu, ke ina diaka mfunu ko. Yau awonso bena se nsongo, lanta,1 ˆ sengwa ye mbodi muna fulu dia tiya. Bakitukidi se mvindu a palata. d 19 “Muna kuma kiaki, i wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: ‘Wau vo yeno awonso nukitukidi nze mvindu, ke luna mfunu ko, e ikunukutakesa muna kati kwa Yerusaleme. 20 Wauna ukutakeselwanga palata, nsongo, sengwa, mbodi ye lanta1 muna ˆ fulu dia tiya kimana yavemonuenua o tiya yo zelola yo, i una mpe ikunukutakesela muna makasi mame ye nsita zame, ikunuvemonuena yo kunuzelola. f 21 Ikunukutakesa yo kunuvemonuena o tiya twa nsita zame, g oyeno nuzeloka muna kati kwa mbanza. h 22 Wauna uzelokelanga e palaˆ ta muna fulu dia tiya, i una nuzelokela muna kati kwa mbanza; nuzaya wo vo mono kibeni Yave inuyitididi e nsita zame.’” 23 E diambu dia Yave dizidi diaka kwa mono, oku vo: 24 “E mwan’a muntu, umvovesa vo: ‘Ongeye u nsi ke iveleleswa ko ngatu nokwa e mvula muna lumbu kia makasi. 25 Omu ngeye, e ngunza zaku zivuende mfulu i nze nkosi ankwiti itiazunanga e bulu kabakidi. j Bedianga wantu. Bakutumwini tusalu ye lekwa yantalu. Bakitwidi akento ayingi se akento ansona muna kati kwandi. 26 E nganga zaku zikulwidi o nsiku ame k yo safula e fulu yame yavauka. l Ke beva22:18, 20 1 Yovo “foya.” I sia vo, sengwa kina nga mbodi.

1158 KAPU 22 a Nsi 4:27 Nsi 28:25

b Yes 1:25 Yez 23:27

c Yez 6:13 d Ngn 17:3 Yer 6:28-30

e Nk 119:119 Ngn 25:4

f Yez 21:31 g Nsi 4:24 Nk 21:9 Yer 21:12

h Nk 68:2 i Yer 5:31 Yer 6:13, 14

j Mik 3:5 k Yer 2:8 Man 4:13 Mik 3:11

l Lev 20:3 Lev 22:2

 Ndambu ya 2 a Lev 10:10 b Lev 11:46, 47 c Mik 3:1-3 Sef 3:3

d Yes 30:10 Yer 23:25 Man 2:14 Yez 13:9, 10

e Yes 1:23 Yes 3:14 Yer 21:12 Mik 2:2

f Luv 32:11 Nk 106:23

 KAPU 23 g Yer 3:6, 7 h Lev 17:7 Nsi 29:16, 17 Yos 24:14 Yez 20:8

nganga nswaswani ko vana vena lekwa kiavauka ye mpasi lekwa, a ke bezayisanga wantu ko e nswaswani vana vena eki kiafunzuka ye eki kiavelela, b ke bezolanga lunda lumbu yame ya vundu ko, omono yasafuka vana kati kwau. 27 Akuluntu aku muna kati kwaku bena nze mevua metiazunanga e bulu; bebungulanga o menga yo vonda nkangu mu vua nluta kuna luvunu. c 28 Kansi e ngunza zaku zifukidi o mavangu mau mambi wauna ukusilwanga e mpemba muna yaka. Bemonanga mona-meso yaluvu´ nu yo ta e ngombo zaluvunu, d bevovanga vo: “I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave,” kana una vo yandi kibeni o Yave kavovele kwandi diambu ko. 29 O nkangu a nsi uvunginikanga yo yiya, e umwesanga akondami ye asukami e mpasi, uvunginikanga e nzenza yo lembi kunsonga unsongi.’ 30 “‘Mpavidi muntu vana bena ona olenda tungulula e yaka kia matadi yovo telama vana vundu vana ntadisi ame muna wete dia nsi, kimana yalembi fwaswa, f kansi kisolwele kana mosi ko. 31 Muna kuma kiaki, ikubayitidila o makasi mame yo kubafwasa muna tiya twa nsita zame. Itwasa e mfwilu mia nzila zau vana ntu miau,’ u kavovele o Mfumu Yave.” E diambu dia Yave dizidi diaka kwa mono, oku vo: 2 “E mwan’a muntu, vakedi akento wole, wan’a ngudi mosi. g 3 Bakitukidi se akembi muna Engipito; h bakivene muna zumba ˆ tuka muna kileke kiau. I kunaˆ o mayene mau maniemeno, i kuna mpe tulu kia kimwenze kiau kisakaneno. 4 E nkumbu a ndiona wambuta Ola,1 o nleke andi Oliba.2 Bakitukidi se bame, ba-

23

23:4 1 Ina ye nsasa vo: “Saba Kiandi.” 2 Ina ye nsasa vo: “Muna Yandi i Mwina e Saba Kiame.”

1159 wutidi wan’amakala yo wan’amakento. Vo i nkumbu zau, o Ola i Samaria, a o Oliba i Yerusaleme. ´ 5 “O Ola oyantikidi ta e zumba b ekolo kakedi wame. Okedi ye nsatu zasaka za makangu mandi, c esi Asuri, bena vo i mfinangani zandi. d 6 Bavuete mvuatu mia bule, anguvulu ye alandi a anguvulu—yau awonso miote mia matoko, bekwendelanga vana mvalu. 7 Okwamane´ ne ta e zumba yo wan’awonso a Asuri basundidi e kimote, uyifunzwidi e muna teke yangemi1 ya awana kemwenanga e nsatu zasaka za vukana. 8 E zumba katelenge kuna Engipito kayambwidi kio ko, kadi bavukane yandi muna kileke kiandi, basakanene tulu kia kimwenze kiandi yo kunyitidila e nsatu zau zasaka za vukana.1f 9 Ekiaki i kuma yinyekolwele vana moko ma makangu mandi, o wan’a Asuri, g ana kemwenanga e nsatu zasaka za vukana. 10 Basenzekele kimpene kiandi h yo kanga o wan’andi amakala yo wan’andi amakento, i bamvondele muna nsosolo. Okitukidi se mbandu ambi kwa akento, bamfundisi yo kuntumba. 11 “Vava o nleke andi Oliba kamwene wo, e nsatu zandi za vukana ziwokele diaka, e vangu diandi dia zumba diviokele edi dia mpangi andi. j 12 Oyandi wakala ye nsatu zasaka za vukana ye mfinangani zandi, o wan’a Asuri, k anguvulu ye alandi a anguvulu ana bavuete mvuatu miantalu, bekwendelanga vana mvalu—yau awonso miote mia matoko. 13 Vava kayifunzwidi, mbwene vo yau awole nzila mosi balende. l 14 Kansi, oyandi okwamanene nkutu ´ ta e zumba mu mpila ivioke23:7 1 O mvovo wa Kiyibere nanga ngwizani wina yo mvovo “doti,” usadilwanga se mvovo a luvezo. 23:8 1 Mvovo wa sina: “e zumba yau.”

YEZEKELE 23:5-23 KAPU 23 a 1Nti 16:23, 24 b 1Nti 14:16 1Nti 21:25, 26

c Os 2:5 d 2Nti 15:19 2Nti 17:3 Os 5:13 Os 7:11

e Os 5:3 f Luv 32:1, 4 1Nti 12:28, 29 2Nti 10:29

g 2Nti 15:29 1Tu 5:26

h Os 2:10 i 2Nti 17:6 2Nti 18:11

j Yer 3:6-8 Yez 16:46, 47

k 2Nti 16:7 l 2Nti 17:19 

Ndambu ya 2 a Yez 16:29 b Yer 3:2 Yez 16:36, 37

c Nk 106:39, 40 Yer 6:8 Yer 12:8

d Yez 16:25 e Yez 20:7 f Yos 24:14 g Yez 23:3 h Yez 16:37 Kab 1:6

i Yer 6:22 Yer 12:9

j Yez 21:19 k 2Nti 24:2 l Yer 50:21

le tezo. Omwene fwaniswa ya wan’amakala yabandulwa muna yaka, fwaniswa ya Akaladi yakuswa e mbwaki, 15 ivuete mponda muna luketo, ye mpu anlele zivevomokanga vana ntu miau, ina ye mpwa za makesa, yau awonso Babele besunzulanga, kuna nsi ya Akaladi bawutukila. 16 Vava kabamwene, vana vau omwene nsatu zasaka za vukana yau, ubatwikidi anati a nsangu kuna Kaladi. a 17 Muna kuma kiaki, o wana amakala a Babele bayizanga vukana yandi vana mfulu andi, bamfunzwidi muna nsatu zau zasaka za vukana.1 Vava bamfunzwidi, oyandi2 ubamwenene nkele, ubavavukidi. ´ 18 “Vava kakwamanene ta e zumba kondwa nsoni yo senzeka e kimpene kiandi, b imwenene nkele yo kumvavuka, wauna yamwena mpangi andi ankento e nkele yo kumvavuka. c 19 Owokese mavangu mandi ma zumba, d muna sungamena e lumbu ya kileke kiandi vava katanga e zumba muna nsi ya Engipito. e 20 Okedi ye nsatu zasaka za vukana nze za makangu ma awana bena ye kiyakala nze kia buluku, awana bena ye kiyakala nze kia mvalu. 21 Ongeye omwene viangi kia mavangu mansoni ma kileke kiaku kuna Engipito, f vava basakanenanga e tulu kiaku, e ntulu za g kileke kiaku. 22 “Ozevo, e Oliba, i wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: ‘Itelamesa makangu maku, h ana omwenene nkele yo kubavavuka, ikubatwasa tuka muna fulu yawonso beza kunuanisa, i 23 o wan’a Babele j ye Akaladi awonso, k o wantu a Pekode, l Soa ye Koa, kumosi yo wan’awonso a Asuri. Yau awonso miote mia matoko, anguvulu ye alandi anguvulu, makesa ma 23:17 1 Mvovo wa sina: “muna zumba yau.” 2 Yovo “o moyo andi.”

YEZEKELE 23:24-39 vita ye wantu basolwa,1 yau awonso bekwendelanga vana mvalu. 24 Oyau bekunuanisa ye makalu mau ma vita mansisi yo tungungu yo ulolo wa makesa ma vita, ye ngubu zanene ye ngubu zakete1 ye mpu za vita. Bekuzunga muna ndambu zawonso, omono ikubavana e wisa kia kumfundisa, oyau bekumfundisila konso una bazolele. a 25 Ikusonga makasi mame, oyau muna nsita zawonso bekuvangila o mambu. Bekuzenga o nzunu yo matu, awana besala o moyo vovo wina muna nsosolo befwila. Benata o wan’aku amakala yo wan’aku amakento, awana besala moyo vovo wina bebomonua muna tiya. b 26 Bekuvula e mvuatu miaku c yo bonga e nsanga miaku miantoko. d 27 Sukisa isukisa o mavangu maku mansoni ye ma zumba, e mana wayantikila kuna nsi ya Engipito. f Ongeye oyambula kubasia o meso,1 kusungamena diaka Engipito ko.’ 28 “Kadi i wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: ‘Ke kolo ko ikuyekola vana moko ma awana omenganga, awana omwenene nkele yo kubavavuka. g 29 Oyau bekuvangila mambu muna lumengo, benata yawonso ina wafuntukina h yo senzeka kimpene kiaku. E nsoni za kimpene kiaku yo mavangu maku ma zumba yo mavangu maku mansoni ye kinkembi kiaku kisenzekwa. i 30 I mambu mama bekuvanga wau vo olend’e zula nze nkembi,1j kadi uyifunzwidi muna teke yau yangemi. k 31 Olende nzila yau imosi yo mpangi aku, l isia e mbungw’andi vana koko kwaku.’ m 23:23 1 Mvovo wa sina: “babokelwa.” 23:24 1 E ngubu zakete zisadilwanga kwa akwa mfumba. 23:27 1 I sia vo, Esi Engipito. 23:30 1 Yovo “nkento a ndumba.”

1160 KAPU 23 a Yer 39:5 b Yez 15:7 Yez 20:47

c Yer 13:22 Lus 17:16

d Yes 3:18-23 Yer 4:30 Yez 16:39

e Yes 27:9 Yez 16:41 Yez 22:15

f Yez 23:3 g Yer 21:7 h Nsi 28:49, 51 i Yez 16:36, 37 Yez 16:39

j Yer 2:18 k Nk 106:35, 36 Yez 6:9 Yez 23:7

l Yer 3:8 Yez 16:46, 47

m 2Nti 21:13 Yer 25:15 Dan 9:12

 Ndambu ya 2 a Yes 51:17 b Nsi 28:37 1Nti 9:7 Man 2:15

c Nk 75:8 d 1Nti 14:9 Nek 9:26 Yes 17:10 Yer 2:32 Yer 13:25

e Yez 23:4 f Os 1:2 Yak 4:4

g Lev 18:21 2Nti 17:17, 18 Yez 16:36

h Yer 7:31 i Lev 20:3

32 “I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: ‘Ongeye onua e mbungw’anene ye yakoba ya mpangi aku, a Okituka se kuma kia tusevo yo luvezo luna luzele muna mbungwa. b 33 Ongeye osundwa kwa1 nkolwa yo lukendalalu, E mbungw’a zakamu yo lufwasu, E mbungw’a mpangi aku Samaria. 34 Nua onua yo, ofokola yo, c obukuta e belengenze yandi Ozenga e ntulu zaku. “Kadi mono kibeni mpovele wo,” u kavovele o Mfumu Yave.’ 35 “Ozevo, i wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: ‘Wau vo umpilakene ye umvezele emvimba,1d ongeye obaka e mfwilu mia mavangu maku ma usafu yo mavangu maku ma zumba.’” 36 I bosi, Yave umpovese vo: “E mwan’a muntu, nga osamuna e mfundisa Ola yo Oliba e yo kubasonga mavangu mau mangemi e? 37 Oyau batele zumba,1f o moko mau mazele yo menga. Ke batele kaka zumba ye teke yau yangemi ko, kansi bayokele2 mpe vana tiya o wana ana bangutila, babatambikidi se madia kwa teke yau. g 38 Ke diau kaka ko bamvangidi: Bafunzwidi e nzo ame avauka muna lumbu kiokio, basafwidi e lumbu yame ya vundu. 39 Muna lumbu kiokio, vava bavondele wan’au mu kubakela se kimenga kwa teke yau yangemi, h bezidi muna nzo ame avauka bafunzula yo. i I diau ba23:33 1 Mvovo wa sina: “ofuluka ye.” 23:35 1 Mvovo wa sina: “Wau vo untubidi kuna nima aku.” 23:37 1 I sia vo, zumba muna kimwanda. 2 Mvovo wa sina: “baviokesele.”

1161 vangidi muna nzo ame. 40 Batumini nkutu anati a nsangu babokela wan’amakala tuka kuna ´ kwanda. Vava bayizanga, a ongeye uyisukwidi, okusidi e lekwa ya viengesela o meso yo vuata nsanga miantoko. b 41 Ovuende vana kunda kiatoma viengeswa, c o meza matoma kubikwa makedi vana ntwala, d otensekele vo e ndumbu e yo mazi mame. f ´ 42 Tuka mwamuna, e zu dia ulolo wa wantu bena mu luvuvamu diwakanene, vana kati kwau vakedi nduvu za malavu zatwaswa tuka kuna makanga. Bavuikidi e nlunga muna moko ma wan’amakento ye kolowa za ntoko kuna ntu miau. 43 “I bosi, mpovele mu kuma kia ndiona oyovokele mu kuma kia ulolo wa zumba katele vo: ´ ‘Owau okwamanana ta e zumba kiandi.’ 44 Muna kuma kiaki, oyau bakwamanene kwenda kwa yandi, wauna o muntu kekwendelanga kwa nkembi.1 I una bekwendelanga kwa Ola yo Oliba, akento akwa mavangu mansoni. 45 Kansi, akala akwa unsongi bekuntumba1 wauna utumbilwanga muntu otele zumba g yo muntu obungwidi o menga; h kadi oyau minta zumba, o moko mau mazele yo menga. i 46 “Kadi i wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: ‘E vu kia makesa kikubalwakila mu kubakitula se kuma kia mwena o wonga ye lekwa kia sanza. j 47 E vu kia makesa kikubatuba matadi k yo kubavondela muna nsosolo. Oyau bevonda o wan’au amakala yo wan’au amakento, l beyoka e nzo zau muna tiya. m 48 Ifokola mavangu mansoni muna nsi, akento awonso belongokela vo diambu, ke betanginina mavangu meno mansoni ko. n 49 Bekunutwasila e mfwilu mia mavangu meno mansoni 23:44 1 Yovo “nkento a ndumba.” 23:45 1 I sia vo, Oliba.

YEZEKELE 23:40–24:7 KAPU 23 a Yes 57:9 b Yer 4:30 c Yes 57:7 d Yes 65:11 e Yez 8:10, 11 f Yez 16:17, 18 g Lev 20:10 h Tuk 9:6 Yez 16:38

i 2Nti 24:3, 4 Nk 106:38 Yez 23:37

j Yer 15:4 Yer 25:9 Yez 16:40

k Lev 20:2 l 2Tu 36:17 m 2Nti 25:9, 10 Yer 39:8

n 2Pe 2:6 

Ndambu ya 2 a Yez 6:13  KAPU 24 b 2Nti 25:1 Yer 39:1 Yer 52:4

c Yez 11:3 d Yez 11:7 e Yer 39:6 f 2Nti 21:16 Mik 7:2 Mat 23:35

g Yez 11:7, 9 h Yer 2:34 i Lev 17:13 Nsi 12:16

ye masumu meno nuavola muna teke yeno yangemi; nuzaya wo vo mono i Mfumu Yave.’” a Muna mvu una wa vua,1 muna ngonde ya kumi, muna lumbu kia kumi kia ngonde, e diambu dia Yave dizidi diaka kwa mono, oku vo: 2 “E mwan’a muntu, soneka e lumbu kiaki,1 e lumbu kia unu. Kadi e kiaki i lumbu o ntinu a Babele kayantikidi nuanisa e Yerusaleme. b 3 Tela e nzo ya akolami e kingana,1 vova mu kuma kiau vo: “‘I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: “Teleka e kinzu;2 teleka e kinzu vana tiya, sia o maza muna kati kwandi. c 4 Sia mo tini ya mbizi, d e tini yawonso yambote, E to kiakulu ye to kiakoko; zadisa kio ye visi isundidi o wete. 5 Bonga meme disundidi o wete muna kambi, e bidika e nkuni kuna nsi a kinzu, muna ndambu zandi zawonso. Yidisa e tini yo lamba e visi ina mo.”’ 6 “Ozevo, i wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: ˆ ‘Tatu kwa mbanza ibungulanga o menga, f e kinzu kina ye mbumbu, kina ke kikatwilu mbumbu ko! Katula e tini yawonso muna kati, kimosi-kimosi, g kusodi ko kina okatula.1 7 Kadi o menga mandi mena muna kati kwandi; h oyitidi mo vana tadi dialelama. Kayitidi mo va ntoto ko mafukilwa o ntoto. i

24

24:1 1 I sia vo, mvu wa vua wa kinkole kia Yoyakine wa Ntinu, Yezekele ye Ayuda ankaka. (Tala Yezekele 1:2) 24:2 1 Mvovo wa sina: “e nkumbu a lumbu kiaki.” 24:3 1 Yovo “ngwala.” 2 Yovo “kinzu kianene.” 24:6 1 Mvovo wa sina: “kutela yo nkas’a mienze ko.”

YEZEKELE 24:8-27 8 Muna kumwesa e nsita yo landa e kunda, Nsisidi o menga mandi vana tadi dialelama Kimana malembi fukilwa.’ a 9 “Ozevo, i wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: ˆ ‘Tatu kwa mbanza ibungulanga o menga! b Kutika ikutika e kunku kia nkuni. 10 Nukutika e nkuni yo lunga o tiya, Nutoma lamba e mbizi, nuyitila e supu, nuyambula e visi yazina. 11 Sia e kinzu kiankatu vana makala ma tiya kimana kiayanduka Yavana e nsongo a kinzu iyanduka yo bwaka. E mfunzuka andi izeloka muna kati, c e mbumbu andi izina. 12 E diambu diadi tokanesa ditokanesanga yo yoyesa, Kadi o ulolo wa mbumbu ke ufokoka ko. d Nutuba e kinzu vana tiya ye mbumbu andi!’ 13 “‘Ofunzukidi mu kuma kia mavangu maku mansoni. e Ntezele kuvelelesa, kansi ongeye kuvelele ko muna mfunzuk’aku. Kuvelela ko yavana e nsita zame muna ngeye zifokoka. f 14 Mono Yave mpovele wo. Ediadi vangama divangama. Kivutuka manima ko, kifwa nkenda ko ngatu kuyibanza. g Bekufundisila mun’owu wa ngienda zaku yo mavangu maku,’ u kavovele o Mfumu Yave.” 15 E diambu dia Yave dizidi diaka kwa mono, oku vo: 16 “E mwan’a muntu, ke kolo ko ikukatula ndiona otoma zolanga muna mpemona imosi kaka. h Kukendalala1 ko; kudidi ko ngatu vaikisa mansanga. 17 Bumina muna 24:16 1 Mvovo wa sina: “Kubundi tulu kiaku.”

1162 KAPU 24 a 2Nti 24:3, 4 b Mat 23:37 c Yer 21:10 Yer 32:29 Yez 22:15

d Yer 5:3 Yer 6:29

e 2Tu 36:14 Yez 22:9

f Yez 5:12, 13 Yez 8:18

g Yer 13:14 Yez 5:11

h Yez 24:18, 21 

Ndambu ya 2 a Yer 16:5 b Lev 10:6 c 2Sa 15:30 d Mik 3:7 e Yer 16:7 f Nk 74:7 Nk 79:1 Yer 7:14 Man 1:10 Man 2:7 Yez 9:7

g 2Tu 36:17 Yer 6:11

h Yez 24:17 i Lev 26:39 Yez 33:10

j Yes 8:18 Yes 20:3 Yez 4:3

k Nsi 28:32 Yer 11:22

l Yez 33:21

nsi a ntima, kuvangi ko mana mevangamanga mu kuma kia mafwa. a Vuata e mpu aku a nlele b ye nsampatu zaku. c Kufwete fuka nua1 ko d ngatu dia mbolo batwasidi kwa wantu ankaka.”2e 18 Muna mene mbokene yo nkangu, muna nkokela o nkento ame ofwidi. Vava o kuma kukiele, mpangidi wauna yakanikinua. 19 O wantu bangiuvulanga vo: “Nga kukutuzayisa ko mambu momo ovanganga kana nkia nsasa mena kwa yeto e?” 20 Ibavutwidi vo: “E diambu dia Yave diayizidi kwa mono, oku vo: 21 ‘Zayisa e nzo a Isaele vo: “I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: ‘Ke kolo ko isafula e nzo ame avauka, f e tuku dia lulendo lweno lwasaka, e lekwa nuzolanga ye fulu kina nusianga o ntima.1 O wan’eno amakala yo wan’eno amakento ana nusisidi kuna nima, mu nsosolo befwila. g 22 I bosi, oyeno nuvanga wauna mpangidi. Ke nufukila nua1 ko ngatu dia mbolo banutwasidi kwa wantu ankaka. h 23 Nuvuata e mpu zeno za nlele ye nsampatu zeno. Ke nukendalala ko ngatu dila. Kansi, nuwola mu kuma kia bi weno, i nutala muntu yo nkwandi yo buma. 24 O Yezekele okitukidi se sinsu kwa yeno. j Wauna kavangidi, i una nuvanga. Vava e diambu diadi divangama, nuzaya wo vo mono i Mfumu Yave.’”’” 25 “Vo i ngeye, e mwan’a muntu, muna lumbu kina ikubakatula e nzo au angolo—e lekwa kiantoko kia luyangalalu lwau, e lekwa betoma zolanga, kina besianga o ntima1—kumosi yo wan’au amakala yo wan’au amakento, k 26 ongeye ozayiswa dio kwa ndiona otina. l 27 Muna lu24:17, 22 1 Mvovo wa sina: “befo.” 24:17 2 Mvovo wa sina: “ngatu dia mbolo a wantu.” 24:21 1 Yovo “kina moyo eno ufwilanga e nkenda.” 24:25 1 Yovo “besianga o moyo.”

1163 mbu kiakina, ongeye oziula o nu’aku, ovovana yo ndiona otinini, kukala diaka baba ko. a Ongeye okala kwa yau se sinsu, oyau bezaya wo vo mono i Yave.” E diambu dia Yave dizidi diaka kwa mono, oku vo: 2 “E mwan’a muntu, vilula e ndose aku kwa Aneyamone, b sakula o mambu mambi mu kuma kiau. c 3 Vova kwa Aneyamone ´ vo: ‘Nuwa e diambu dia Yave. I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: “Wau nuvovele kuna luvezo vo: ‘Difwanukini!’ mu kuma kia nzo ame avauka vava yafunzulwa, ye mu kuma kia nsi a Isaele vava yasala e nkatu, ye mu kuma kia nzo a Yuda vava bayenda muna kinkole, 4 ozevo, ikunuyekola kwa nkangu uzingilanga kuna Este se vua diau. Besikidisa e ndo zau1 ova kati kweno yo simika e saba yau vovo nuina. Bedia e bundu yeno yo nua e kimvumina kia makambi meno. 5 Ikitula e Raba d se madilu ma samo, e nsi ya Aneyamone se vundilu dia makambi; nuzaya wo vo mono i Yave.”’” 6 “Kadi i wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: ‘Wau vo nusikidi e makonzo, e nududidi e nsindu muna malu meno yo yangalela muna luvezo lwawonso e mpasi za Isaele, f 7 ikunulambulwila o koko kwame yanuyekola kwa zula se lekwa kia sanza. Ikunukatula vana vena e nkangu yo kunufwasa muna zinsi. g Ikunufukisa, nuzaya wo vo mono i Yave.’ 8 “I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: ‘Wau vo Moabe h ye Seyire i bavovele vo: “Tala! E nzo a Yuda yafwanana ye zula yankaka,” 9 isenzeka o luvati lwa1 Moabe, kuna kukalanga e mbanza za mwingilu andi, o vienga kwa nsi, i sia vo, Beteyesimote, Bale-mone ye Kireyataime. j 10 Ivana luvati lolo ku-

25

25:4 1 Yovo “ndo zau zazungwa e yaka.” 25:9 1 Yovo “o mongo a.”

YEZEKELE 25:1–26:3 KAPU 24 a Yez 3:26 Yez 33:22

 KAPU 25 b Tuk 19:36, 38 c Yer 49:1 Am 1:13 Sef 2:9

d 2Sa 12:26 Yez 21:20

e Man 2:15 f Sef 2:8 g Yer 49:2 Am 1:14

h Yes 15:1 Yer 48:1 Am 2:1

i Nsi 2:4 j Nta 32:37, 38 Yos 13:15, 19

 Ndambu ya 2 a Yez 25:4 b Yez 21:28, 32 c Yer 48:1 d 2Tu 28:17 Nk 137:7 Man 4:22 Am 1:11 Ob 10

e Mal 1:4 f Yer 49:7, 8 g Yes 11:14 Yes 63:1

h Nak 1:2 i 2Tu 28:18 Yes 9:11, 12 Yes 14:29 Yer 47:1 Yoe 3:4-6 Am 1:6

j Yer 25:17, 20 Sef 2:4

k Sef 2:5 l Yer 47:4 

KAPU 26 m Yoe 3:4-6 Am 1:9

n Man 1:1

mosi ye Aneyamone se vua kwa nkangu uzingilanga kuna Este, a ozevo Aneyamone ke besungamenua diaka ko vana vena e zula. b 11 Itwasa tumbu kwa Moabe, c oyau bezaya wo vo mono i Yave.’ 12 “I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: ‘Edome olende nzo a Yuda e kunda, onete nkanu wau kabalende kunda; d 13 ozevo i wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: “Lambula ilambulwila mpe Edome o koko kwame, ifwasa o wantu ye bulu ina mo, isisa yo e nkatu. e Tuka kuna Temane yakuna Dedane, bebwila muna nsosolo. f 14 ‘Landa ilanda Edome e kunda muna moko ma nkangu ame Isaele. g Oyau betwasa makasi mame ye nsita zame kwa Edome, kimana bamona una ilandilanga e kunda,’ h u kavovele o Mfumu Yave.”’ 15 “I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: ‘Mu kuma kia kitantu kiau kilembi fokoka, Afelesetia ngindu zambi bena zau za landa e kunda yo twasa lufwasu. i 16 Muna kuma kiaki, i wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: “Owau se ilambulwila Afelesetia o koko kwame, j isukisa Akerete k yo fwasa awana besala o moyo muna awana bezingilanga muna nlambu a mbu. l 17 Ikubaland’e kunda kiangolo muna tumbu yansita, oyau bezaya wo vo mono i Yave vava ikubaland’e kunda.”’” Muna mvu una wa 11,1 muna lumbu kiantete kia ngonde, e diambu dia Yave dizidi kwa mono, oku vo: 2 “E mwan’a muntu, wau vo e Turo isevele Yerusaleme muna vova vo: m ‘Difwanukini! E vitu dia nkangu diwudilu! n E lekwa yawonso kwa mono ikwiza, owau ikituka se mvuama wau vo ifwasilu’; 3 ozevo, i wau wuwu kavovele o Mfumu Yave:

26

26:1 1 I sia vo, mvu wa kumi ye mosi wa kinkole kia Yoyakine wa Ntinu, Yezekele ye Ayuda ankaka. (Tala Yezekele 1:2)

YEZEKELE 26:4-19 ‘E Turo, ngina yaku e kitantu, ikutwasila e zula yayingi yanuanisa, wauna o kalunga ketwasilanga mavuku. 4 E Turo, oyau bewula e yaka yaku yo bwisa ´ e nzo zaku zanda. a Vala ivala o ntoto yo kukitula se wankezimi, se tadi dialelama. 5 Okituka se fulu kia yanikina makonde vana kati kwa kalunga.’ b “‘Kadi mono mpovele wo,’ u kavovele o Mfumu Yave, ‘ongeye okituka se sanzu dia zula. 6 O mavata maku mena1 muna nsi mefwasilwa2 muna nsosolo, o wantu bezaya wo vo mono i Yave.’ 7 “Kadi i wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: ‘Owau itwasa Nebukandesa1 wa Ntinu a Babele tuka kuna node, kanuanisa e Turo; c oyandi i ntinu a mintinu, d okwiza ye mvalu, e makalu ma vita, f akwa mvalu ye vu kia makesa mayingi.2 8 Ofwasa mavata maku mena muna nsi muna nsosolo, otunga e yaka muna kinzieta yo bumbika e kundubulu muna kunuanisa yo kuzangulwila e ngubu anene. 9 Obwisa e yaka yaku muna masini mandi ma wudila e yaka, obangula mayingidilu maku muna masoka mandi.1 10 E mbundukutu a ulolo wa mvalu miandi ikufuka, e yaka yaku izakama mu kuma kia mazu ma akwa mvalu, ma tungungu ye ma makalu ma vita, vava mekota muna mavitu maku, nze wantu bekotanga muna mbanza ina ye yaka ya mbamvu. 11 E kole ya mvalu miandi idiatila muna nzila zaku zawonso; g vonda kevonda o nkangu aku muna nsosolo, malunzi maku mankuma mebwa vana ntoto. 12 Bekutumuna umvua26:6 1 Mvovo wa sina: “O wan’aku bena.” 2 Mvovo wa sina: “mevondelwa.” 26:7 1 Mvovo wa sina: “Nebukadrezare,” mpila yankaka yasonekena yo. 2 Mvovo wa sina: “nkangu ayingi.” 26:9 1 Yovo “nsosolo miandi.”

1164 KAPU 26 a Yes 23:11 Am 1:10 Zak 9:4

b Yez 27:32

c Yer 25:9 Yez 29:18

d Dan 2:37

e Kab 1:8

f Yer 4:13

g Yes 5:28 Kab 1:8

 Ndambu ya 2 a Yez 27:32, 33 Yez 28:5, 18 Zak 9:3

b Yes 23:16

c Yez 26:4, 5

d Yez 27:28

e Yez 27:35 Yez 32:10

f Yez 27:32

g Am 1:9, 10

ma waku, besanza kinkita kiaku, a bebwisa e yaka yaku yo bangula e nzo zaku zambote; i bosi o matadi yo mabaya yo ntoto a nzo zaku betuba wo muna maza.’ ´ 13 “‘Sukisa isukisa e zu dia ´ nkunga miaku, e zu dia kokolo yaku ke diwakana diaka ko. b 14 Ikukitula se wankezimi, se tadi dialelama, okituka se fulu kia yanikina makonde. c Kutungululwa diaka ko, kadi mono kibeni Yave mpovele wo,’ u kavovele o Mfumu Yave. 15 “‘I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave kwa Turo: ‘Nga e sanga ke izakama ko mu kuma kia mazu ma mbwilu aku, vava awana belwala e mputa za mpondi bebuma, vava ulolo wa wantu befwa vovo wina? d 16 E mfumu zawonso za kalunga zikulumuka vana kunda yau ya kimfumu yo katula e yunga1 yau yo vula e mvuatu miau miatoma vienga, bebakama kwa2 zaka-zaka. Bevuanda vana ntoto, bekwamanana zakama yo kusivika. e 17 Bekubongela e mbembo1f yo vova vo: “Ekwe mpila ofwasukidi, g ongeye wazingilwa kwa nkangu watuka muna kalunga, e mbanza ikembelelwanga; Ongeye yo nkangu aku akwa nkuma nuakala muna kalunga, h Nuazakamesanga o nkangu awonso ova ntoto! 18 E sanga izakama muna lumbu kina obwa, E sanga ina muna kalunga imona o wonga vava e mbaninu aku ilwaka.”’ i 19 Kadi i wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: ‘Vava ikusisa e nkatu nga mbanza zikondelo o wantu, vava ikutwasila o maza

h Yez 28:2

i Yes 23:5

26:16 1 Yovo “kinkutu kiakondwa o moko.” 2 Mvovo wa sina: “bevuata e.” 26:17 1 Yovo “nkung’a mafwa.”

1165 ma kizalu yo langwa kwa maza mayingi, a 20 ongeye ye awana bekulumukanga muna wulu1 ikununata kuna kwina o wantu a nz’ankulu; iyambula vo wazingila vana fulu kisundidi o kuluka, nze i fulu yankulu ina yafwaswa, kumosi ye awana bekulumukanga muna wulu, b kimana walembi zingilwa diaka. I bosi, ikembesa e nsi ya awana bena o moyo. 21 “‘Ikutwasila lufwasu kuna kinsalukisa, ongeye kukala diaka ko. c Oyau bekuvava, kansi kusinga moneka diaka ko,’ u kavovele o Mfumu Yave.” E diambu dia Yave dizidi diaka kwa mono, oku vo: 2 “Vo i ngeye, e mwan’a muntu, bongela Turo e mbembo,1d 3 vovesa Turo vo: ‘Ongeye ozingilanga muna mavitu ma mbu, Ovanganga kinkita yo wantu a sanga yayingi, I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: “E Turo, ongeye ovovele vo: ‘Yalunga muna vienga.’ e 4 E zunga yaku ina vana kati kwa kalunga, Atungi aku bawokese o vienga kwaku. 5 Bavangidi mabaya maku mawonso muna nti a sipelese ya Seni, f Yo sadila nsedele a Lebanone muna kuvangila lunzi dia zitika o nlele a nzaza. 6 Bavadidi e nkafi zaku1 muna nti mia terebinte za Basani, Yo vangila ntu aku muna nti a sipre, waviengeselwa muna meno ma nzamba matuka kuna sanga kia Kitimi. g 7 O nlele aku wavangilwa muna lino ya se yaswaswana yatuka kuna Engipito,

27

YEZEKELE 26:20–27:15 KAPU 26 a Yez 27:34 b Yez 28:8 c Yez 27:36 

KAPU 27 d Yez 26:17 e Yes 23:9 Yez 28:2, 12

f Nsi 3:8, 9 1Tu 5:23

g Tuk 10:2, 4 

Ndambu ya 2 a Tuk 10:2, 4 b Tuk 10:15, 18 c 1Nti 9:27 d Yos 13:2, 5 e Yez 27:27 f Tuk 10:6 Yer 46:9

g Tuk 10:2, 4 Yon 1:3

h 2Tu 9:21 i Yer 10:9 j Yes 66:19 k Tuk 10:2 l Yoe 3:6 m Tuk 10:2, 3

26:20 1 Mvovo wa sina: “ziami.” 27:2 1 Yovo “o nkung’a mafwa.” 27:6, 8 1 Yovo “malemo maku.”

Yez 38:6

n Tuk 10:7

O nlele a nzaza wa nsinga mia se kia bule ye mika mia se kia nduwa wakala, watuka kuna sanga kia Elisa. a 8 Esi Sidone ye esi Aruvadi b yau bakala akwa nkafi zaku.1 E Turo, akwa ngangu aku muna salu kia nzaza, yau bakala nsau zaku. c 9 E mbuta za Ngebale d ye akwa ngangu muna salu kia nzaza, yau bakala alondi a mbamvu zaku. e E nzaza zawonso za mbu ye nsau zau kwa ngeye zayizanga mu vanga yaku e kinkita. 10 Wantu a Parasa, a Ludime ye a Puti, f yau bakala muna vu kiaku se makesa ma vita. Bamanikanga e ngubu ye mpu zau za vita omu ngeye yo wokesa o vienga kwaku. 11 Wantu a Aruvadi ana bakala muna vu kiaku kia makesa, yau batelamanga muna kinzieta kia yaka yaku yawonso, Akwa unkabu bakala muna mayingidilu maku. Bamanikanga e ngubu zau za vindumuka muna kinzieta kia yaka yaku yawonso Yo wokesa o vienga kwaku. 12 “‘“Tasisi g wavanganga yaku e kinkita mu kuma kia ulolo wa kimvuama kiaku. h Basobanesanga e palata, sengwa, lanta1 ye mbodi muna lekwa yaku. i 13 Yavani, Tubali j ye Meseke k bavanga yaku e kinkita muna sobanesa e ntaudi l ye lekwa yau ya nsongo muna lekwa yaku ya teka. 14 E nzo a Tongarema m basobanesanga e mvalu, mvalu mia vita ye mula zau muna lekwa yaku. 15 O nkangu a Dedane n bavanga yaku e kinkita; muna sanga yayingi, wakitula 27:12 1 Yovo “foya.” I sia vo, sengwa kina nga mbodi.

YEZEKELE 27:16-33 wantu se asadi aku; bavananga meno ma nzamba a ye nti mia ebene se mpaku kwa ngeye. 16 Edome wavanga yaku e kinkita mu kuma kia ulolo wa lekwa yaku. Basobanesanga matadi ma tokwaze, mika mia se kia nduwa, nlele miatoma tungwa muna nsinga mia se yaswaswana, nlele miambote, makolado ye rubi zau muna lekwa yaku. 17 “‘“E Yuda ye nsi a Isaele bavanga yaku e kinkita, basobanesanga witi ya Miniti, b lekwa yambote ya dia, wiki, c mazi ye balasamu d muna lekwa yaku. e 18 “‘“Damaseke f wavanga yaku e kinkita mu kuma kia ulolo wa lekwa yaku ye kimvuama kiaku kiawonso, wasobanesanga e vinyu a Elebone ye lino ya Zakare. 19 Vedane ye Yavani ya Uzale basobanesanga e sengwa, kasia1 ye kane2 muna lekwa yaku. 20 O Dedane g wavanga yaku e kinkita kia nlele mia vuandila vana ntandu a mvalu. 21 Wakitula esi Arabia ye mfumu zawonso za Keda h se asadi aku, ana bavanganga kinkita kia wan’a mameme, mameme ma makoko ye nkombo. i 22 E minkiti mia Seba ye Rama j bavanga yaku e kinkita; basobanesanga mazi masundidi e nsunga ma mpila zawonso, matadi mantalu ye wolo wau muna lekwa yaku. k 23 E Karani, l Kane, Edene, m minkiti mia Seba, n Asure o ye Kidimadi, bavanga yaku e kinkita. 24 Muna mazandu maku bavangilanga e kinkita kia mvuatu miambote, yunga yavangilwa muna nlele mia se kia bule, miatoma tungwa muna nsinga mia se yaswaswana ye tapi ya se yayingi, yawonso yatoma zingwa e ngonzi. 25 E nzaza za Tasisi p i zau zatwasanga e lekwa yaku yateka, 27:19 1 Nti wafwanana yo nti a kinamone. 2 Tutu diansunga.

1166 KAPU 27 a 1Nti 10:22 b Afu 11:12, 33

26

c Tuk 43:11 d Yer 8:22

27

e 1Nti 5:9 Eze 3:7 Mav 12:20

f Yes 7:8 g Tuk 25:3 h Tuk 25:13 i 2Tu 17:11

28

Yes 60:7

j Tuk 10:7

29

k 1Nti 10:1, 2 Yes 60:6

l Tuk 11:31 m 2Nti 19:12

30

Am 1:5

n Tuk 25:3 Yob 6:19

o Tuk 10:22

31

p 1Nti 10:22 Yes 23:14

 Ndambu ya 2 a Yez 27:8, 9

32

b Yez 27:10, 11

Ekiaki i kuma wazadila ye kimvuama yo toma zita1 vana kati kwa kalunga. Afidi aku a nzaza batwese vana kalunga kwanene; Ongeye ofwasilu kwa tembwa kia este vana kati kwa kalunga. Kimvuama kiaku, lekwa yaku, kinkita kiaku, afidi aku a nzaza ye nsau zaku, Awana balondanga e mbamvu zaku, awana wavanganga yau e kinkita a ye makesa mawonso ma vita b —Nkangu awonso1 ova kati kwaku— Yau awonso bedimuka vana kati kwa kalunga muna lumbu kia lufwasu lwaku. c Vava e nsau zaku zikaza, awana bezingilanga muna nlambu a kalunga bezakama. Awonso besimbanga e nkafi,1 ansau ye afidi a nzaza Bekulumuka muna nzaza zau yo telama vana kumu dia kalunga. Bezangula e ndinga zau yo bokomoka ye dilu mu kuma kiaku d Yo kuyifumfumwina e mbundukutu vana ntu yo kuyilengomona vana ntoto ampolo. Bevala e ntu miau yo vuata e ngoto; Bebokomoka ye dilu mu kuma kiaku ye ntantu zawonso. Muna dilu kiau bekubongela e mbembo1 yo yimbila vo: ‘Nani una nze Turo, ona obutamene vana kati kwa kalunga? e Vava e lekwa yaku yayizanga

c Yez 26:14

33

d Yes 23:1

27:25 1 Nanga, “yo kituka se wankembo.” 27:27 1 Mvovo wa sina: “Nkutakani yawonso.” 27:29 1 Yovo “malemo.” 27:32 1 Yovo “o nkung’a mafwa.”

Yez 26:17

e Yez 26:5

1167 tuka vana kati kwa kalunga, ongeye wayukutisanga wantu ayingi. a O ulolo wa umvuama waku ye kinkita kiaku kiavuamisa e ntinu mia nza. b 34 Owau ofwasilu vana kati kwa kalunga, muna nsi a maza mayingi, c E yinkita yaku yawonso yo nkangu aku badimukini yaku kumosi muna kalunga. d 35 Awonso bezingilanga muna sanga bekutala yo sivika, e E ntinu miau bebakama kwa zaka-zaka f—e ndose zau zitokana. 36 E minkiti vana vena e nkangu besika mumpiozi mu kuma kia mana mabwididi. E mbaninu aku kukinsalukisa ikwizila, yampasi ikala, Kukala diaka ko yakwele mvu.’”’” g E diambu dia Yave dizidi diaka kwa mono, oku vo: 2 “E mwan’a muntu, vovesa mfidi a Turo vo: ‘I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: “Wau vo ntim’aku uzele yo lulendo, h ovovanga vo: ‘Omono i nzambi. Mvuende vana kunda kia nzambi vana kati kwa kalunga.’ i Kansi ongeye u muntu kwaku, ku nzambi ko, Kana una vo muna ntim’aku okuyibadikilanga vo u nzambi. 3 Tala! Ongeye okuyimwenanga vo osundidi Daniele e ngangu. j Ke vena mbumba ko iswekama kwa ngeye. 4 E ngangu yo umbakuzi waku ukitwidi se mvuama, Okwamanene wokesa wolo ye palata muna malundilu maku. k

28

YEZEKELE 27:34–28:13 KAPU 27 a Yez 27:14, 16

b Zak 9:3

c Yez 26:19

d Yez 27:27

e Yez 26:15

f Yez 28:17

g Nk 37:10 

KAPU 28 h Yez 28:5

i Yez 27:4

j Dan 2:48

k Zak 9:3 

Ndambu ya 2 a Yes 23:1, 3 Yez 27:12

b Yez 30:10, 11

c Yes 23:9

d Yez 27:26

e Yez 28:3

f Yez 27:3

5 E ngangu zaku za kinkita zikitwidi se mvuama kikilu, a O ntim’aku uzele yo lulendo mu kuma kia kimvuama kiaku.”’ 6 “‘Ozevo, i wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: “Wau vo muna ntim’aku okuyibadikilanga vo u nzambi, 7 Twasila ikutwasila e nzenza zanuanisa, e zula kisundidi o nsoki muna zula yawonso, b Bevola e nsosolo miau yo fwasa lekwa yawonso yambote wavuila muna ngangu zaku Befwasa o vienga kwaku. c 8 Bekukulula muna wulu,1 Lufwa lwambi ofwa vana kati kwa kalunga. d 9 Nga okwamanana vova kwa ndiona okuvonda vo: ‘Omono i nzambi e’? Vana moko ma awana bekufwasa, ongeye okala se mpasi muntu, ke nzambi ko.”’ 10 ‘Ongeye ofwa vana moko ma anzenza nze mindembi zengwa, Kadi mono kibeni mpovele wo,’ u kavovele o Mfumu Yave.” 11 E diambu dia Yave dizidi diaka kwa mono, oku vo: 12 “E mwan’a muntu, bonga e mbembo1 mu kuma kia ntinu a Turo, umvovesa vo: ‘I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: “Ongeye u mbandu alunga wakala, Wazala ye ngangu, e walunga muna vienga. f 13 Okedi muna Edene, muna mpatu a Nzambi. Wakiviengeselanga muna matadi mawonso mantalu: —Rubi, topaze ye yasepi; 28:8 1 Yovo “ziami.” 28:12 1 Yovo “o nkung’a mafwa.”

YEZEKELE 28:14–29:2

14

15

16

17

18

19

kerusolito, onise ye yade; safire, tokwase, a emeraude; Vana vavuandiswanga o matadi momo kumosi ye simbininua yau, ya wolo yakala. Yakubikwa muna lumbu kina wasemwa. Mono yatumbika se nkelubi a ntanini, wakuswa o mazi. Ongeye wakala vana mongo avauka a Nzambi, b wakangalela vana vena matadi matiya. Tuka muna lumbu kina wasemwa, nkwa kwikizi wakala muna ngienda zaku Yavana o vilwa wasoloka omu ngeye. c Mu kuma kia ulolo wa yinkita yaku, d Ozele ye mavangu mansoki, oyantikidi sumuka. e Muna kuma kiaki, ikuyinga vana mongo a Nzambi nze muntu a funzuka, ikufwasa, f Vana kati kwa matadi ma tiya, e nkelubi a ntanini. O ntim’aku uzele yo lulendo mu kuma kia vienga kwaku. g O nkembo aku usafwidi e ngangu zaku. h Tuba ikutuba vana ntoto. i Ikusia vana ntadisi atinu kimana batala. Mu kuma kia ulolo wa makuzuka maku ye yinkita yaku yakondwa o unsongi, osafwidi e nzo zaku zavauka. Ivaikisa tiya ovo kati kwaku, tukubomona. j Ikukitula se ntoto ampolo ova ntoto vana meso ma wantu awonso ana bekutalanga. Awonso ana bazeye vana vena o nkangu bekusivika. k E mfoko aku ku kinsalukisa ikwizila, yampasi ikala,

1168 KAPU 28 a Yez 27:16 b Yes 14:13 c Yoe 3:4 Am 1:9

d 1Nti 10:11 2Tu 9:21 Yez 27:12

e Yoe 3:6 f Yes 23:9 Yer 25:17, 22 Yer 47:4 Yoe 3:8

g Yez 27:3 h Yes 14:14 i Yes 14:15 j Am 1:9, 10 k Yez 27:35 

Ndambu ya 2 a Yez 27:36 b Yes 23:4 Yer 25:17, 22 Yez 32:30

c Yez 26:6 d Nta 33:55 Yos 23:12, 13

e Nsi 30:3 Yes 11:12 Yer 30:18 Os 1:11

f Yes 5:16 g Yer 23:8 h Tuk 28:13 i Yes 32:18 Yer 23:6 Os 2:18

j Yes 65:21, 22 Yer 31:5 Am 9:14

k Yer 30:16

Kukala diaka ko yakwele mvu.”’” a 20 E diambu dia Yave dizidi diaka kwa mono, oku vo: 21 “E mwan’a muntu, vilula e ndose aku kuna Sidone, b sakula mu kuma kiandi. 22 Vova vo: ‘I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: “E Sidone, ngina yaku e kitantu, ikembelwa ovo kati kwaku; Wantu bezaya wo vo mono i Yave vava ikufundisa yo vaukila omo ngeye. 23 Ikuntwikila vuku, o menga mekukula muna nzila zandi. O mavimbu melavalala vana kati kwandi vava o nsosolo utuka muna ndambu zawonso ukunlwakila; Bezaya wo vo mono i Yave. c 24 “‘“E nzo a Isaele ke izungwa diaka kwa nsende zambi ko ye mvanga miampasi, d awana bekubavezanga; o wantu bezaya wo vo mono i Mfumu Yave.”’ 25 “‘I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: “Vava ikutakesa e nzo a Isaele muna nkangu mina bamwangana, e omono ivaukila muna yau vana meso ma zula. f Oyau bezingila muna nsi au g ina yavana kwa Yakobo waˆ selo kiame. h 26 Bezingila muna kuna luvuvamu, i betunga zinzo yo kuna mpatu za vinyu. j Elo, mu luvuvamu bezingila vava itumba awonso bena muna kinzieta kiau, ana bekubavezanga; k bezaya wo vo mono i Yave wa Nzambi au.”’” Muna mvu una wa kumi,1 muna ngonde ya kumi, muna lumbu kia 12 kia ngonde, e diambu dia Yave dizidi kwa mono, oku vo: 2 “E mwana muntu, vilula e ndose aku kwa Faro

29

29:1 1 I sia vo, mvu wa kumi wa kinkole kia Yoyakine wa Ntinu, Yezekele ye Ayuda ankaka. (Tala Yezekele 1:2)

1169 wa ntinu a Engipito, sakula mu kuma kiandi ye mu kuma kia Engipito yawonso. a 3 Vova vo: ‘I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: “Ngina yaku e kitantu, e Faro wa ntinu a Engipito, b E vangwa kiansisi kia mbu kilavalele muna nsuku mia Nile1c andi, Ona ovovele vo: ‘E Nzadi a Nile yame. Mono yavanga yo mu kuma kiame.’ d 4 Kansi, isia tuvaku muna matokolo maku, ifila e mbizi za maza za Nile aku zalaminina muna mavavala maku. Ikuvaikisa muna Nile aku kumosi ye mbizi zawonso za maza za Nile zina zilaminini muna mavavala maku. 5 Ikusisa muna makanga, ongeye kumosi ye mbizi zawonso za maza za Nile aku. Muna nzanza obwila, ke vekala muntu ko okunona yo kuzika. e Ikuvana se madia kwa bulu ya ntoto ye nuni za zulu. f 6 Awonso bekalanga muna Engipito bezaya wo vo mono i Yave, Kadi oyau ke belenda diaka sadisa nzo a Isaele ko, wau vo bakitukidi se tini kia nti ayuma.1g 7 Vava basimbidi vana koko, ongeye otolokele, E vembo diau dilwele. Vava bayekamene omu ngeye, ongeye owudikidi, O malu mau1 mazakamene.” h 8 “‘Ozevo, i wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: “Se itwasa o 29:3 1 Omu tini kiaki ye muna tini ilanda, o mvovo “Nile” nzadi a Nile ye nsuku miandi uyikanga. 29:6 1 Mvovo wa sina: “se tutu.” 29:7 1 Mvovo wa sina: “O tuketo twau.”

YEZEKELE 29:3-18 KAPU 29 a Yer 25:17, 19 Yer 43:10, 11 Yez 31:2

b Yer 46:25 Yez 31:18

c Yez 32:2 d Yez 29:9 e Yer 25:33 f Yez 32:4 g Yes 36:6 Yer 37:5-7 Yez 17:17

h Yer 17:5 

Ndambu ya 2 a Yer 46:14 Yez 30:4 Yez 32:12

b Yer 43:11-13 c Yez 29:3 d Yez 30:12 e Yer 44:1 f Yez 30:6, 7 g Yez 31:12 Yez 32:13

h Yer 46:19 i Yez 30:23 j Yer 46:25, 26 k Tuk 10:13, 14 Yez 30:14

l Yez 30:13 m Yez 32:2 n Yes 30:2 Yes 36:4, 6 Yer 2:18 Yer 37:5-7

nsosolo omu ngeye, a fwasa ifwasa o wantu ye bulu omu ngeye. 9 E nsi ya Engipito ikituka se fulu kiasala e nkatu ye kiafwasuka; b bezaya wo vo mono i Yave, kadi ongeye1 ovovele vo: ‘E Nzadi a Nile yame; mono mosi yavanga yo.’ c 10 Muna kuma kiaki, isidi e kitantu, nsidi mpe kitantu kwa Nile aku, ikitula e nsi ya Engipito se fulu kiafwasuka ye kiayuma, se nsi yasala e nkatu, d tuka kuna Mingedole e yakuna Siene, f yakuna mwingilu a Etiopia. 11 Kana wantu yovo bulu ke beviokela mo ko, g ke muzingila wantu ko mu mvu 40. 12 Ikitula e nsi ya Engipito se nsi isundidi o sala e nkatu, e mbanza zandi zikala se mbanza zisundidi o sala e nkatu mu mvu 40; h imwanganesa esi Engipito muna zula yayingi yo kubatiakanesa mu nsi zayingi.” i 13 “‘Kadi i wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: “Vava kivioka mvu 40, ikutakesa diaka esi Engipito muna nkangu mina bamwanganeswa; j 14 esi Engipito ana bayenda mu kinkole ikubavutulwisa kuna Paterose, k muna nsi ina batuka. Okwakuna, bekituka se kintinu kiakondwa o mfunu. 15 Engipito isakalala vioka yintinu yankaka, ke iyala diaka zula yankaka ko, l ikubakevesa kikilu kimana balembi yala diaka e zula yankaka. m 16 E nzo a Isaele ke ibunda diaka vuvu muna Engipito ko, n kansi Engipito ikubasungamesa kaka o bi wau wa kwenda lomba lusadisu kwa yau. Oyau bezaya wo vo mono i Mfumu Yave.”’” 17 Muna mvu una wa 27,1 muna ngonde yantete, muna lumbu kiantete kia ngonde, e diambu dia Yave dizidi kwa mono, oku vo: 18 “E mwana muntu, o 29:9 1 Mvovo wa sina: “oyandi.” 29:17 1 I sia vo, mvu wa 27 wa kinkole kia Yoyakine wa Ntinu, Yezekele ye Ayuda ankaka. (Tala Yezekele 1:2)

YEZEKELE 29:19–30:13 Nebukandesa1 wa Ntinu a a Babele osadisi makesa mandi e salu kiangolo mu nuanisa e Turo. b E ntu miawonso mimenen’e vandu, o mavembo mawonso matunukini. Kansi, oyandi yo makesa mandi ke batambwidi mfutu ko mu kuma kia salu kiangolo kasadidi kia nuanisa e Turo. 19 “Ozevo, i wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: ‘Ivana e nsi ya Engipito kwa Nebukandesa1 wa Ntinu a Babele, c oyandi onata kimvuama kia Engipito, onata e sanzu ye ina kekutumuna; owau ukala se mfutu a makesa mandi.’ 20 “‘Ikumvana e nsi ya Engipito se mfutu mu kuma kia salu kiandi kiangolo kasadidi mu nuanisa e Turo, d wau vo mono basadidi,’ u kavovele o Mfumu Yave. 21 “Muna lumbu kiakina, ibundumuna nkw’a ngolo mu kuma kia1 nzo a Isaele, e ivana e lau kwa ngeye wavova vana kati kwau; oyau bezaya wo vo mono i Yave.” E diambu dia Yave dizidi diaka kwa mono, oku vo: 2 “E mwan’a muntu, sakula, vova vo: ‘I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: “Nukendalala yo vova vo: ‘Ekwe! E lumbu mu kwiza kina!’ 3 Kadi e lumbu kifinamene, elo, e lumbu kia Yave kifinamene. f Lumbu kia matuti matombe, g e ntangwa yasikidiswa mu kuma kia zula. h 4 O nsosolo ulwakila Engipito, Etiopia ibakamwa kwa wonga vava mavimbu melavalala muna Engipito; Vava kimvuama kia Engipito

30

1170 KAPU 29 a Yer 25:9 Yer 27:3, 6

b Yez 26:7

c Yer 43:10, 12

d Yez 30:9, 10

e 1Sa 2:10 Luk 1:69

 KAPU 30 f Ob 15

g Yez 32:7

h Nk 110:6 

Ndambu ya 2 a Yez 32:11, 12

b Sef 2:12

c Nak 3:8, 9

d Yez 30:18

e Yer 44:1

f Yez 29:10

g Yer 46:19 Yez 29:12 Yez 32:18

h Yez 29:19 Yez 32:11

i Kab 1:6

j Yez 29:5

29:18, 19; 30:10 1 Mvovo wa sina: “Nebukadrezare,” mpila yankaka yasonekena yo. 29:21 1 Yovo “ivana nkuma kwa.” Mvovo wa sina: “ivaikisa mpoka mu kuma kia.”

k Yez 29:3

l Yez 31:12

kibongwa, e nkubilwa zandi zifwaswa. a 5 Etiopia, b Puti, c Ludi ye nkangu watuka muna zula yankaka, E Kubi kumosi yo wan’a nsi ana yakanga yau e kangu,1 Yau awonso befwila muna nsosolo.”’ 6 I wau wuwu kavovele o Yave: ‘Awana mpe beyikamanga e Engipito fwa befwa, O umvuania wa nkum’andi ukululwa.’ d “‘Tuka muna Mingedole e yakuna Siene, f befwila muna nsosolo muna nsi,’ u kavovele o Mfumu Yave. 7 ‘Zikituka se nsi zisundidi o sala e nkatu, e mbanza zau zikituka se mbanza zisundidi o fwasuka. g 8 Bezaya wo vo mono i Yave vava ikwika o tiya muna Engipito yo tufakesa awonso bekunyikamanga. 9 Muna lumbu kiakina, itwika anati a nsangu muna nzaza mu zakamesa Etiopia eyi ikuyibundanga e vuvu; bebakamwa kwa zaka-zaka muna lumbu kina kilwakila Engipito, kadi kwiza kikilu kikwiza.’ 10 “I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: ‘Isadila Nebukandesa1 wa Ntinu a Babele mu fokola o ulolo wa nkangu muna Engipito. h 11 Oyandi ye makesa mandi, e zula kisundidi o nsoki, i betwaswa mu fwasa e nsi. Bevola e nsosolo miau mu fwasa Engipito yo zadisa e nsi yo mavimbu. j 12 Ikitula e nsuku mia Nile k se ntoto ayuma yo yekola1 e nsi vana moko ma wantu ambi. Isadila e nzenza mu sisa e nsi ye lekwa yawonso ina mo e nkatu. l Mono kibeni Yave mpovele wo.’ 13 “I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: ‘Ifwasa mpe teke 30:5 1 Nanga Aneyisaele ana bakanga e kangu ye Engipito beyikwanga ovava. 30:12 1 Mvovo wa sina: “teka.”

1171 yangemi1 yo sukisa e fwafwala ya nzambi za Nofe.2a Muna nsi a Engipito ke mutuka diaka mfumu ko, isia o wonga muna nsi ya Engipito. b 14 Isisa e Paterose c e nkatu, ikwika tiya muna Soane yo tumba e No.1d 15 Iyitila e nsita zame muna Sini, e swekameno diangolo dia Engipito, ifwasa o nkangu a No. 16 Ikwika tiya muna Engipito; e Sini ibakama e zakamu, e No ibuka e mbamvu, e Nofe inuaniswa muna mwini! 17 O matoko ma One1 ye Pi-besete befwila muna nsosolo, awana bezingilanga muna zimbanza bekwenda mu kinkole. 18 E lumbu kibukama e tombe muna Takepankese vava itololwela mo e vangu kia Engipito. e O umvuania wa nkum’andi ufokoka, f o matuti mekumfuka, o wantu a mbanza zandi bekwenda mu kinkole. g 19 Itumba e Engipito, bezaya wo vo mono i Yave.’” 20 Muna mvu una wa 11,1 muna ngonde yantete, muna lumbu kia nsambwadi kia ngonde, e diambu dia Yave dizidi kwa mono, oku vo: 21 “E mwan’a muntu, ntolwele o koko kwa Faro wa ntinu a Engipito; ke kuwukwa ko kwalembi sasuka ngatu kangwa tenda kwakumama yo simba o nsosolo.” 22 “Ozevo, i wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: ‘Nsidi Faro wa ntinu a Engipito e kitantu, h tolola itolola o moko mandi, oku kwakumama ye oku kwatoloka, i iyambula vo o nsosolo vana koko kwandi wabwa. j 23 I bosi, imwanganesa esi Engipito muna zula yayingi yo kubatiakanesa muna zinsi. k 24 Ikumika o

YEZEKELE 30:14–31:6 KAPU 30 a Yer 43:12 Yer 46:14

b Yer 46:5

c Tuk 10:13, 14 Yer 44:1

d Yer 46:25

e Yez 30:8

f Yer 46:20 Yez 31:18

g Yer 46:19

h Yer 46:25 Yez 29:3

i 2Nti 24:7 Yer 46:2

j Yer 46:21

k Yez 29:12 

Ndambu ya 2 a Yer 27:6

b Yez 32:11, 12

moko ma ntinu a Babele a yo sia o nsosolo ame vana koko kwandi, b itolola o moko ma Faro, obuma ye ngolo zawonso vana meso mandi1 nze muntu ofwa. 25 Ikumika o moko ma ntinu a Babele, vo i moko ma Faro mezebalala; bezaya wo vo mono i Yave vava isia o nsosolo ame vana moko ma ntinu a Babele kasadila wo mu fwasa e nsi ya Engipito. c 26 Imwanganesa esi Engipito muna zula yayingi yo kubatiakanesa muna zinsi, d bezaya wo vo mono i Yave.’” Muna mvu una wa 11,1 muna ngonde yantatu, muna lumbu kiantete kia ngonde, e diambu dia Yave dizidi diaka kwa mono, oku vo: 2 “E mwan’a muntu, vovesa Faro wa ntinu a Engipito ye ndong’andi vo: e ‘Nani ofwanane yaku o nene? 3 Vakedi Nsuri mosi, nti a nsedele muna Lebanone Ye tayi yambote nze vuangi ´ dia nti miayingi, wanda kikilu; E nsongi andi ilweke yamuna matuti. 4 O maza makudisi wo, e nto za maza zilevese wo kikilu. E nkoko mizungidi muna ndambu zawonso vana kakunua; E nsuku miau minuikini e nti miawonso mia mfinda. ´ 5 Idianu o la kwandi kusundidi e nti miawonso mia mfinda. E nsungu zandi ziwokele, e tayi yandi ilevele kwayingi Mu kuma kia ulolo wa maza muna nkoko miandi. 6 E nuni zawonso za zulu zitungidi e nzialwa zau muna nsungu zandi, E bulu yawonso ya mfuta iwutidi kuna nsi a tayi yandi,

31

30:13 1 O mvovo wa Kiyibere nanga c Yez 29:19, 20 ngwizani wina yo mvovo “doti,” usadilwanga se mvovo a luvezo. 2 Yovo “Memfise.” 30:14 1 I sia vo, Tebese. 30:17 d Yez 29:12 1 I sia vo, Eliopolise. 30:20; 31:1 1 I sia  vo, mvu wa 11 wa kinkole kia Yoyaki- KAPU 31 30:24 1 I sia vo, vana ntadisi a ntinu a ne wa Ntinu, Yezekele ye Ayuda ankaka. e Yer 46:2 Babele. (Tala Yezekele 1:2) Yez 29:2

YEZEKELE 31:7–32:2 E zula yawonso yanene ikedi vana viozi kiandi. 7 Ukitukidi se wanene muna vienga ye muna vonga kwa tayi yandi, Kadi e mianzi miandi mikulumukini yamuna maza mayingi. 8 Ke vena nti a nsedele wankaka ko muna mpatu a Nzambi a wafwanana yo yandi. Ke vena nti a sipelese wankaka ko wina ye nsungu nze i zandi, Ke vena nti a pelatane ko wina ye tayi nze i yandi. Ke vena nti ankaka ko muna mpatu a Nzambi ufwananene yandi o wete. 9 Yavanga wo wambote ye ulolo wa makaya, E nti miankaka miawonso mia Edene, e mpatu Nzambi aludi, mimwenene kimpala.’ 10 “Ozevo, i wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: ‘Wau ´ vo okitukidi se wanda kikilu, e nsongi andi ilweke yamuna matuti, o ntim’andi ukitukidi´ se wa lulendo mu kuma kia la kwandi, 11 iyekola wo vana moko ma nyadi a nkwa ngolo a zula. b Oyandi otumba wo, omono ibembola wo mu kuma kia bi wandi. 12 E nzenza, e zula isundidi o nsoki, izenga wo, besisa wo vana miongo. Makaya mandi mesotoka muna ndimba miawonso, e tayi yandi itoloka yo bwa muna nkoko miawonso mia nsi. c E nkangu miawonso ova ntoto bekatuka vana viozi kiandi yo bembola wo. 13 E nuni zawonso za zulu zizingila vana vimbu diandi dialavalala, e bulu yawonso ya mfuta izingila vana tayi yandi. d 14 Ediadi divangama kimana vana mbel’a maza valembi kala nti ukula kwayingi yovo ulwakisa e nsongi andi yamuna matuti, ye valembi kala nti watoma nuikwa ufwanana wau muna

1172

KAPU 31 a Tuk 2:8 Yez 28:12, 13

b Yez 30:10, 11 Kab 1:6

c Yez 32:5, 6

d Yez 29:5 Yez 32:4

 Ndambu ya 2 a Yez 31:9

b Yez 32:18, 20

´ la. Kadi, e nti miawonso miyekolwa kwa lufwa, kwa nsi a ntoto, kumosi yo wan’a wantu, ana bekulumukanga muna wulu.’2 15 “I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: ‘Muna lumbu kina ukulumuka muna Ziami,1 itwasa kifwidi. Muna kuma kiaki, ifukila o maza masina yo kaka e nkoko miandi kimana o maza mandi mayingi makakama. Ibukika e tombe muna Lebanone mu kuma kiandi, e nti miawonso mia mfinda milengela. 16 Izakamesa e zula muna mazu ma mbwa kebwa, vava ikukulumuna muna Ziami1 kumosi ye awonso bekulumukanga muna wulu.2 E nti miawonso mia Edene, a e nti misundidi o wete ye miambote mia Lebanone, miawonso mitoma nuanga o maza, mifiaulwiswa muna nsi a ntoto. 17 Bakulumukini yandi muna Ziami,1 kwa awana bafwila muna nsosolo, b kumosi ye awana bekunyikamanga,2 ana bazingilanga vana viozi kiandi vana vena e zula.’ c 18 “‘Nkia nti muna nti mia Edene wafwanana yo ngeye muna nkembo yo nene? d Kansi, ongeye bwa obwa kumosi ye nti mia Edene yamuna nsi a ntoto. Olavalala vamosi ye awana balembi zengwa, kumosi ye awana bafwila muna nsosolo. Ediadi i dibwila Faro kumosi ye ndong’andi,’ u kavovele o Mfumu Yave.” Muna mvu una wa 12,1 muna ngonde ya 12, muna lumbu kiantete kia ngonde, e diambu dia Yave dizidi diaka kwa mono, oku vo: 2 “E mwan’a muntu, bonga e mbembo1 mu kuma

32

c Yez 30:6 Yez 32:31

d Yez 31:9 Yez 32:19

31:14, 16 2 Yovo “ziami.” 31:15-17 1 Yovo “Seol,” i sia vo, ziami kia wantu awonso. Tala Nsas’a Mvovo. 31:17 2 Mvovo wa sina: “bakedi se koko kwandi.” 32:1 1 I sia vo, mvu 12 wa kinkole kia Yoyakine wa Ntinu, Yezekele ye Ayuda ankaka. (Tala Yezekele 1:2) 32:2 1 Yovo “o nkung’a mafwa.”

1173 kia Faro wa ntinu a Engipito, umvovesa vo: ‘Ongeye wakala nze mwan’a nkosi ankuma1 a zula, Kansi obutameso. Wakala nze vangwa kiansisi kia mbu, a wasakatanga muna nkoko miaku, Wanikunanga o maza muna tambi yaku yo timvuna2 e nkoko.’ 3 I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: ‘Isadila buka kia zula yayingi mu kutuba e konde diame, Oyau bekubaka muna konde diame. 4 Ikusisa vana ntoto; Ikuveta muna nzanza. Iyambula vo e nuni zawonso za zulu ziza bela omu ngeye, Iyukutisa e bulu ya mfuta ya nza yawonso muna nsuni miaku. b 5 Veta iveta e nsuni miaku vana miongo Yo zadisa e ndimba ye nsadidila zaku. c 6 Iyondeleka o ntoto yo menga maku yamuna miongo, O menga mezadisa e nkoko.’1 7 ‘Vava ofwaswa, ifuka e zulu yo bukika e ntetembwa zandi e tombe. Ifukila e ntangwa o matuti, E ngonde ke ivana miezi miandi ko. d 8 Mu kuma kiaku, izima e mini yawonso ikezimanga kuna zulu, Ifuka e nsi aku ye tombe,’ u kavovele o Mfumu Yave. 9 ‘Imwesa e ntima mia nkangu miayingi e mpasi vava inata akaka muna 32:2 1 Yovo “mwan’a nkosi a mika miayingi muna nsingu.” 2 Yovo “vunzuna.” 32:6 1 Mvovo wa sina: “E nkoko mizala yo ngeye.”

YEZEKELE 32:3-16 KAPU 32 a Yes 51:9, 10 Yez 29:3

10 b Yez 29:5

c Yez 31:12

11 d Yes 13:1, 10 

Ndambu ya 2 a Yez 29:12

12

Yez 30:26

b Yer 43:10, 11 Yer 46:25, 26 Yez 30:24

13

c Yez 30:10, 11 Kab 1:6

14 d Yez 29:19

15 e Yez 30:12

f Yez 29:8, 11

g Nk 107:33, 34 Yez 29:12

h Yez 30:26

16

nkangu aku muna zula yankaka se nkole, Kuna nsi zina kuzeye ko. a Isivikisa e nkangu miayingi, E ntinu miau mizakama yo wonga vava isadila o nsosolo ame vana ntadisi au mu kutumba. Bekwamanana zakama, konso muntu omona o wonga mu kuma kia moyo andi, Muna lumbu kina ofwaswa.’ Kadi i wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: ‘O nsosolo a ntinu a Babele ukulwakila. b Iyambula vo o ulolo wa nkangu aku wafwila muna nsosolo mia makesa mankuma, Yau awonso bena se zula isundidi o nsoki. c Bekulula o umvuania wa Engipito, o nkangu andi wawonso ufukiswa. d Fwasa ifwasa e twelezi yandi yawonso idilanga vana ndambu a maza mayingi, e Ke vekala diaka tambi kia muntu ko ngatu kole dia bulu ditimvuna1 o maza.’ f ‘Muna ntangwa yayina, ivelelesa o maza mau, Ikukulwisa e nkoko miau nze mazi,’ u kavovele o Mfumu Yave. ‘Vava ikitula e Engipito se nsi yasala e nkatu, se nsi ikatwilu yawonso ina mo, g Vava ifwasa awonso bezingilanga mo, Oyau bezaya wo vo mono i Yave. h Eyayi mbembo, o wantu beyimbila yo; O wan’amakento a zula beyimbila yo. Beyimbila yo mu kuma kia Engipito ye mu kuma kia ulolo wa nkangu andi,’ u kavovele o Mfumu Yave.”

32:13 1 Yovo “divunzuna.”

YEZEKELE 32:17-31 17 I bosi, muna mvu una wa 12, muna lumbu kia 15 kia ngonde, e diambu dia Yave dizidi kwa mono, oku vo: 18 “E mwan’a muntu, dila mu kuma kia Engipito, unkulumuna muna nsi a ntoto, oyandi yo wan’amakento a zula ya nkuma, kumosi ye awana bena kulumuka muna wulu.1 19 “‘Nga ongeye osundidi ankaka o vienga e? Kulumuka, lavalala kumosi ye mindembi zengwa!’ ´ 20 Esi Engipito bebwa vana vena awana bafwididi muna nsosolo. a Engipito iyekwelo vana moko ma mbeni; nunata yo kumosi ye ulolo wa ndonga andi yawonso. 21 “‘Tuka muna nsi a Ziami,1 o makesa masundidi o nkuma bemokena yandi ye asadisi andi. Oyau bekulumuka kikilu yo lavalala nze mindembi zengwa, ana bafwididiˆ muna nsosolo. 22 Asuri ina kuna kumosi yo nkangu andi wawonso. E ziami yau inzungidi, yau awonso bafwididi muna nsosolo. b 23 E ziami yandi ina muna nsi a wulu,1 o nkangu andi uzungidi e ziami kiandi, yau awonso bafwididi muna nsosolo, kadi ekolo bakala o moyo bamwesanga nkangu o wonga. ˆ 24 “‘Elame c ina kuna kumosi yo ulolo wa nkangu andi uzungidi e ziami kiandi, yau awonso bafwididi muna nsosolo. Bakulumukini muna nsi a ntoto lembi zengwa, awana bamwesanga nkangu o wonga ekolo bakala o moyo. Owau befusuk’e nsoni kumosi ye awana bakulumukini muna wulu.1 25 Bavangidi mfulu mu kuma kiandi2 vana kati kwa awana bafwa, kumosi ye ulolo wa nkangu andi muna kinzieta kia ziami yandi. 32:18, 23-25, 29, 30 1 Yovo “ziami.” 32:21, 27 1 Yovo “Seol,” i sia vo, ziami kia wantu awonso. Tala Nsas’a Mvovo. 32:25 2 I sia vo, zula kia Elame.

1174 KAPU 32 a Yez 29:8

b Yes 37:36 Zak 10:11

c Tuk 10:22 Yer 49:34, 35

 Ndambu ya 2 a Tuk 10:2 Yez 38:2

b Tuk 25:30 Yes 34:5 Yez 25:12, 13 Am 1:11 Ob 1 Mal 1:4

c Yer 9:25, 26

d Tuk 10:15 Yez 28:21

Yau awonso i wantu balembi zengwa, ana bafwididi muna nsosolo, kadi ekolo bakala o moyo bamwesanga nkangu o wonga; nsoni befusukwa kumosi ye awana bekulumukanga muna wulu.1 Oyandi osilu vana kati kwa awana bafwidi. ˆ 26 “‘O Meseke i kuna kena kumosi ye Tubali a ye nkangu miau1 miawonso. E ziami yau2 yawonso inzungidi. Yau awonso i wantu balembi zengwa, ana bafwididi muna nsosolo, kadi ekolo bakala o moyo bamwesanga nkangu o wonga. 27 Nga ke belavalala kumosi ko yo makesa mankuma malembi zengwa mana mabwidi, ana bakulumukini muna Ziami1 ye nuaninua yau ya vita e? Besia e nsosolo miau kuna nsi a ntu miau2 ye masumu mau vana ntandu a visi yau, kadi ekolo bakala o moyo makesa mama mankuma bamwesanga nkangu o wonga. 28 Kansi vo i ngeye, otufakeswa vana vena mindembi zengwa, olavalala kumosi ye awana bafwididi muna nsosolo. ˆ 29 “‘Edome b ina kuna, e ntinu miandi ye mfumu zandi. Kana una vo akwa nkuma bakala, balavidikwa vana vena awana bafwila muna nsosolo; oyau mpe belavalala kumosi ye mindembi zengwa c ye awana bekulumukanga muna wulu.1 ˆ 30 “‘Ikuna bena afidi awonso a node, kumosi ye esi Sidone, d ana bakulumukini ye nsoni kumosi ye awana bavondelo, kana una vo nkum’au wonga wayingi wamwesanga. Oyau belavalala lembi zengwa kumosi ye awana bafwididi muna nsosolo, befusukwa e nsoni kumosi ye awana bekulumukanga muna wulu.1 31 “‘O Faro omona awonso 32:26 1 Mvovo wa sina: “miandi.” 2 Mvovo wa sina: “yandi.” 32:27 2 Nanga makesa mazikwa kumosi ye nsosolo miau yo zitu uvewanga kwa makesa.

1175 awaya, ofiaulwiswa mu kuma kia mambu mawonso mabwididi ulolo wa nkangu andi; a o Faro ye vu kiandi kiawonso kia makesa befwila muna nsosolo,’ u kavovele o Mfumu Yave. 32 “‘Kadi ekolo kakala o moyo wamwesanga nkangu o wonga, o Faro yo ulolo wa nkangu andi belavidikwa kumosi ye mindembi zengwa, kumosi ye awana bafwididi muna nsosolo,’ u kavovele o Mfumu Yave.” E diambu dia Yave dizidi kwa mono, oku vo: 2 “E mwan’a muntu, vovesa o wan’a nkangu aku vo: b “‘Avo ngiambwidi vo e nsi yanuaniswa, c o nkangu a nsi yoyo basola muntu yo kuntumbika se nyingidi au, 3 oyandi kamona e mbeni zikwizanga muna nsi, kasika e mpungi yo lukisa o nka´ ngu, d 4 avo muntu owidi e zu dia mpungi kansi kalemvokele lulukisu ko, e e mbeni ziza yo kumvonda,1 o menga mandi vana ntu andi mekala. f 5 Kadi oyandi ´ owidi e zu dia mpungi, kansi kalemvokele lulukisu ko. O menga mandi mekala muna yandi. Kele vo kalemvokela o lulukisu, wadi vuluza o moyo andi. 6 “‘Kansi, avo nyingidi omwene mbeni zikwizanga ye kasikidi mpungi ko, g o nkangu ke ulukisu ko, e mbeni ziza yo vonda mosi muna yau, o muntu ndioyo fwa kefwa mu kuma kia bi wandi, kansi o menga mandi muna nyingidi ivavila mo.’ h 7 “Vo i ngeye, e mwan’a muntu, itumbikidi se nyingidi a nzo a Isaele; avo owidi e diambu ditukidi omu nu’ame, ofwete kubazayisa lulukisu lwame. i 8 Avo mpovese kimpumbulu vo: ‘E kimpumbulu, fwa ofwa!’ j kansi ongeye kuvovele diambu ko muna lukisa kimpumbulu kimana kayambula e nzil’andi, o ki-

33

33:4 1 Mvovo wa sina: “yo kunkatula.”

YEZEKELE 32:32–33:16 KAPU 32 a Yez 31:16 

KAPU 33 b Yez 3:11 c Lev 26:25 Yez 6:3 Yez 21:9

d Yer 4:5 Os 8:1

e Yer 6:17 Zak 1:4

f Yez 3:19 Mav 18:6

g Yes 56:10 h Yez 3:18 i Yes 21:8 Yer 1:17 Yez 3:17

j Yes 3:11 Yez 18:4

 Ndambu ya 2 a Ngn 11:21 b Ngn 15:10 c Yez 3:19 Mav 18:6

d Lev 26:39 Yes 64:6 Yez 24:23

e Yez 37:11 f Yez 18:23 1Ti 2:3, 4

g Yes 31:6 Luk 15:10

h Nk 130:7, 8 i Yes 55:7 Yer 3:22 Yer 25:5 Mav 3:19

j Yez 18:31 2Pe 3:9

k Yez 3:20 Yez 18:24

l 1Nti 8:48, 50 Yez 18:21

m Yez 18:26 n 2Pe 2:20 o Yez 18:4 p Yes 55:7 Yez 18:21 Mik 6:8

q Luv 22:26 r Lev 6:2, 4 Yez 22:29

s Lev 18:5 Yez 18:27

mpumbulu ofwa mu kuma kia bi wandi, a kansi o menga mandi kwa ngeye ivavila mo. 9 Kansi, avo olukisi kimpumbulu kayambula e nzil’andi, oyandi kazolele yambula nzil’andi ko, oyandi ofwa mu kuma kia bi wandi, b kansi ongeye ovuluza o moyo aku. c 10 “E mwan’a muntu, vovesa e nzo a Isaele vo, ‘Oyeno nuvovele vo: “Ukolami weto ye masumu meto mazitidi kikilu kwa yeto yo kututandisa; d ozevo, aweyi tukwamanena o zinga?”’ e 11 Ubavovesa vo: ‘“E nkal’ame kaka,” u kavovele o Mfumu Yave, “kiyangalelanga lufwa lwa muntu ambi ko, f kansi ivavanga vo muntu ambi kayambula e nzil’andi g yo kwamanana zinga. h Nuyambula, nuyambula e nzila zeno zambi. i Kadi, ekuma nufwila, e nzo a Isaele?”’ j 12 “E mwan’a muntu, vovesa wan’a nkangu aku vo: ‘O unsongi wa muntu ansongi ke ukumvuluza ko vava kekolama; k o bi wa muntu ambi ke ukuntesa sakuba ko vava keyambula o bi wandi; l ke vena muntu ansongi ko oyambulwa vo kazinga mu kuma kia unsongi wandi muna lumbu kina kesumuka. m 13 Avo mpovese muntu ansongi vo: “Ongeye okwamanana zinga,” oyandi kabunda e vuvu muna unsongi wandi yo vanga edi diambi,1n ke dimosi ko muna mavangu mandi ma unsongi disungamenua; kansi ofwa mu kuma kia mbi kavangidi. o 14 “‘Avo mpovese o muntu ambi vo: “Fwa ofwa,” oyandi kayambula e sumu diandi yo vanga edi diansongi ye diambote, p 15 o muntu ambi kavutula kina katambwidi se nsimbi, q kafuta kina kayiyidi r yo diatila ˆ muna mına miame muna lembi vanga edi diambi, okwamanana zinga. s Ke fwa ko. 16 Ke tumbwa ko mu kuma kia konso 33:13 1 Yovo “edi dialembi songa.”

YEZEKELE 33:17-32 sumu kavola.1a Oyandi okwamanana zinga wau kavangidi edi diansongi ye diambote.’ b 17 “Kansi, o nkangu aku uvovele vo: ‘E nzil’a Yave ke yansongi ko,’ kana una vo e nzil’au i ke yansongi ko. 18 “Avo muntu ansongi oyambwidi o unsongi wandi yo vanga edi diambi, kafwete fwa mu kuma kia diambu diodio. c 19 Kansi, avo muntu ambi oyambwidi o bi wandi yo vanga diambu diansongi ye diambote, okwamanana zinga wau kavangidi wo. d 20 “Kansi oyeno nuvovele vo: ‘E nzil’a Yave ke yansongi ko.’ e Ifundisa konso muntu mu yeno mun’owu wa nzila zandi, e nzo a Isaele.” 21 Muna mvu una wa 12 wa kinkole kieto, muna ngonde ya kumi, muna lumbu kiatanu kia ngonde, muntu mosi watina tuka kuna Yerusaleme wizidi kwa mono f yo vova vo: “E mbanza ifwasilu!” g 22 Muna nkokela yavitila e lumbu kina muntayila kandwakila, o koko kwa Yave kwizidi omu mono, oyandi oziwidi o nu’ame vitila o muntayila keza kwa mono muna mene-mene. Ozevo o nu’ame wakiziukila, kiakala diaka baba ko. h 23 I bosi, e diambu dia Yave dizidi kwa mono, oku vo: 24 “E mwan’a muntu, awana bezingilanga muna mbanza zafwasuka i bevovanga mu kuma kia nsi ya Isaele vo: ‘O Abarayama muntu mosi kaka kakala, kana una vo i wau, wavua e nsi yayi. j Kansi, oyeto ndonga twina; e nsi yayi twavewa yo kikilu se vua.’ 25 “Muna kuma kiaki, ubazayisa vo: ‘I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: “Oyeno nudianga o nsuni una yo menga, k nusengolanga o meso kwa teke 33:16 1 Yovo “Ke dimosi ko muna sumu kavola disungamenua.”

1176 KAPU 33 a Yes 1:18 b Yez 20:11 c Ayi 10:38 2Pe 2:20

d Yez 18:27 e Yez 18:25, 29 f Yez 24:25-27 g 2Nti 25:4 2Tu 36:17 Yer 39:2

h Yez 3:26 i Yer 39:10 Yez 36:4

j Tuk 12:7 k Tuk 9:4 Lev 17:12

 Ndambu ya 2 a Yez 22:6 b Sef 3:3 c Yer 5:8 d Nsi 4:26 Yos 23:15

e Yer 42:22 Yez 5:12

f 2Tu 36:20, 21 Yes 6:11 Yer 44:2

g Yez 6:3 h Yer 9:11 Yer 25:11

i 2Nti 17:9 2Tu 36:14

j Yer 18:18 k Yes 29:13 Yer 44:16, 17

yangemi1 yo kwamanana bungula o menga. a Ozevo, aweyi nuvuila e nsi yayi? 26 Oyeno nubundanga e vuvu muna nsosolo mieno, b nukivene muna mavangu mangemi, konso muntu mu yeno ovukananga yo nkento a mfinangani andi. c Ozevo, aweyi nuvuila e nsi yayi?”’ d 27 “Ubazayisa vo: ‘I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: “E nkal’ame kaka, awana bezingilanga muna mbanza zafwasuka befwila muna nsosolo; awana bena muna nzanza, ikubavana kwa bulu ya mfuta se madia; awana bena muna matininu mangolo ye muna nduka befwila muna vuku. e 28 Ikitula e nsi se makanga masala e nkatu, f o umvuania wandi wasaka sukiswa usukiswa, e miongo mia Isaele misala e nkatu, g ke muviokela diaka muntu ko. 29 Oyau bezaya wo vo mono i Yave vava ikitula e nsi se makanga masala e nkatu h mu kuma kia mambu mawonso mangemi bavangidi.”’ i 30 “Vo i ngeye, e mwan’a muntu, nkangu aku bemokenanga muntu yo nkwandi mu kuma kiaku vana ndambu a yaka ye muna mielo mia nzo. j Bevovaziananga, konso muntu ye mpangi andi vo: ´ ‘Wiza, twenda wa e diambu ditukidi kwa Yave.’ 31 Ndonga bekwiza kutakana vana ntadisi aku ´ nze nkangu ame; bewa e mvovo miaku, kansi ke belemvokela mio ko. k Kadi muna nua miau mambu ma malengo bekuvovesanga, kansi e ntima miau milakukilwanga e nluta mialembi songa. 32 Kuna kwa yau, ongeye wina nze nkung’anzola, wayimbilwa mu ndinga yambotembote, watoma sikwa muna nsa´ mbi. Bewa e mvovo miaku, kansi ke mosi ko olemvokela mio. 33:25 1 O mvovo wa Kiyibere nanga ngwizani wina yo mvovo “doti,” usadilwanga se mvovo a luvezo.

1177 33 Vava e mvovo miomio milungana—kadi milungana kikilu— oyau bezaya wo vo ngunza okedi vana kati kwau.” a E diambu dia Yave dizidi diaka kwa mono, oku vo: 2 “E mwan’a muntu, sakula mu kuma kia avungudi a Isaele. Sakula yo vovesa avungudi vo: ‘I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: “Nkenda kwa avungudi a Isaele, b ana bekuyilunga-lunganga! Nga avungudi ke kambi ko bafwete lunga-lunganga e? c 3 Oyeno nudidi mazi ma bulu, nuvuete mvuatu mia mika, nuvondele bulu kiazala yo mazi, d kansi ke nulunga-lunganga e kambi ko. e 4 Ke nukumikini bulu kitovokele ko ngatu wuka kina kiyelele, ke nukangidi tenda ko muna kina kitolokele yovo vutulwisa kina kiyungananga yovo vava kina kivididi; f kansi mu ngolo ye mu ntim’ambadi nukubayadilanga. g 5 Muna kuma kiaki, e kambi dimwanganene wau vo ke vakedi mvungudi ko; h dimwanganene yo kituka se madia ma bulu yawonso yamfuta. 6 Mameme mame mayungane muna miongo miawonso ye muna kundubulu yawonso yazanguka; mameme mame mamwanganene mu nza yawonso, ke vena muntu ko okubavavanga yovo vang’e ngolo za kubasolola. 7 “‘“Dianu vo, oyeno avungu´ di, nuwa e diambu dia Yave: 8 ‘“E nkal’ame kaka,” u kavovele o Mfumu Yave, “o mameme mame makitukidi se sanzu, se madia ma bulu yawonso yamfuta, wau vo ke vakedi mvungudi ko, avungudi ame ke bavavidi mameme mame ko; kansi bakwamanene kuyilunga-lunga vana fulu kia lunga-lunga mameme mame,”’ 9 ozevo, yeno avungu´ di nuwa e diambu dia Yave. 10 I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: ‘Nsidi avungudi e kitantu, ´ mbalu ita yau mu kuma kia ma-

34

YEZEKELE 33:33–34:18 KAPU 33 a Yez 2:5 

KAPU 34 b Yer 23:1 Mik 3:1, 11 Sef 3:3 Zak 11:17 Mat 23:13

c Yes 40:11 Yoa 21:15

d 2Nti 21:16 Yer 22:17 Mik 3:3 Zak 11:4, 5

e Yes 56:11 f Luk 15:4 g Yer 22:13 h Yer 23:2 Yer 50:6 Mat 9:36

 Ndambu ya 2 a Yer 52:24-27 b 1Sa 17:34, 35 Nk 80:1 Yes 56:8

c Yes 40:11 d Yoe 2:1, 2 Sef 1:14, 15

e Yer 23:3 Yez 11:17 Am 9:14 Mik 7:14

f Yes 25:6 Yes 30:23 Yer 31:12

g Yer 33:12 h Yer 3:15 i Sef 3:13 j Mik 4:6 Mat 15:24 Luk 15:4

k Zak 10:3

meme mame,1 ikubakatula kiyekwa kia lunga-lunga2a mameme mame, avungudi ke bekuyilungalunga diaka ko. Ivuluza mameme mame muna nua miau, ke mekala diaka se madia mau ko.’” 11 “‘Kadi i wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: “Mon’oyu, mono kibeni ikwenda vava mameme mame yo lunga-lunga mo. b 12 Wauna o mvungudi kelunga-lungilanga mameme mandi mavila mana kasolwele, i una ilunga-lungila mameme mame. c Ikubavuluza muna fulu yawonso ina bamwanganeswa muna lumbu kia matuti ye tombe kiangolo. d 13 Ikubavaikisa vana vena e nkangu, ikubakutakesa tuka muna zinsi, ikubatwasa muna nsi au yo kubadikila muna miongo mia Isaele, e vana ndambu a nkoko ye muna fulu yawonso ya nsi izingilanga o wantu. 14 Ikubanata muna madilu mambote, muna miongo mia´ nda mia Isaele i mukala o madilu mau. f Ikuna bebubamena muna madilu mambote ma nsi, g bedila muna miongo mia Isaele muna madilu masundidi o wete.” 15 “‘“Mono kibeni ilunga-lunga1 mameme mame, h mono kibeni ibubika mo,” i u kavovele o Mfumu Yave. 16 “Ivava dina divididi, j ivutulwisa dina diyungananga, ikanga e tenda dina ditolokele, ikumika dina ditovokele; kansi ifwasa dina diamazi ye dina diakumama. Fundisa ifundisa mo yo kubavana e tumbu kibafwanukini.” 17 “‘Vo i yeno, e kambi diame, i wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: “Ke kolo ko ifundisa meme edi ye meme diankaka, mameme ma makoko ye nkombo za makoko. k 18 Nga ke diafwana ko edi dia dila vana madilu masundidi o wete? Nga nufwete 34:10 1 Yovo “vana moko mau itombela mameme mame.” 2 Mvovo wa sina: “dikila.” 34:15 1 Mvovo wa sina: “idikila.”

YEZEKELE 34:19–35:9 mpe diatakesa madilu meno mana masidi e? Wau numene nua ´ maza masundidi o kia, nga nufwete timvuna1 o maza mu diatakesa mo muna malu meno e? 19 Nga mameme mame mafwete dila muna madilu mana nudiatakese yo nua maza mana nutimvuini1 muna malu meno e?” 20 “‘Ozevo, i wau wuwu kavovele o Mfumu Yave kwa yau: “Mon’oyu, mono kibeni ifundisa vana vena meme diamazi ye meme diatanda, 21 kadi muna luvati ye mavembo meno, nukwamanene nunguna mameme mawonso mayela; muna mpoka zeno nukwamanene kubakulanesa yavana nubamwanganese. 22 Ivuluza mameme mame, ke bekala diaka se sanzu ko; a ifundisa vana vena meme edi ye meme diankaka. 23 Ikubabundumwina mvungudi mosi, b o Davidi wa selo kiame, c oyandi okubalungalunga. Yandi kibeni okubalungalunga yo kituka se mvungudi au. d 24 Omono Yave, ikala se Nzambi au, e o Davidi wa selo kiame okala se mfumu vana kati kwau. f Mono kibeni Yave mpovele wo. 25 “‘“Ikanga yau e kangu dia luvuvamu, g ikatula e bulu yansisi muna nsi, h kimana bazingila mu luvuvamu muna makanga yo leka muna mfinda. i 26 Oyau ye zunga ina muna kinzieta kia kundubulu kiame ikubakitula se nsambu, j iyambula vo e mvula yanoka muna ntangwa ifwene. E nsambu zinoka nze mvula. k 27 E nti mia nzanza miyima e mbongo andi, o ntoto uyima e mbongo andi, l oyau mu luvuvamu bezingila muna nsi. Bezaya wo vo mono i Yave vava itolola e vangu kiau m yo kubavuluza vana moko ma awana bekubabundunanga. 28 Kuna kwa zula, oyau ke bekala diaka se sanzu ko, e bulu yansisi ya mfuta ke ikuba34:18 1 Yovo “vunzuna.” 34:19 1 Yovo “nuvunzwini.”

1178 KAPU 34 a Yes 40:11 Yer 23:3

b Yoa 10:11

c d e f

g h

i j k l

Ayi 13:20 1Pe 5:4 Lus 7:17 Yes 11:1 Yer 30:9 Yez 37:24 Os 3:5 Luv 29:45 Yer 31:1 Nk 2:6 Yes 9:6 Yer 23:5 Mik 5:2 Luk 1:32 Mav 5:31 Yez 37:26 Lev 26:6 Yes 11:6-9 Yes 35:9 Yes 65:25 Os 2:18 Yer 23:6 Yer 33:16 Yes 56:7 Yez 20:40 Mik 4:1 Tuk 12:2, 3 Nsi 28:12 Zak 8:13 Lev 26:4 Nk 85:12 Yes 35:2 Yez 36:30 Lev 26:13

m 

Ndambu ya 2 a Yer 30:10 b c d e

Yer 46:27 Yez 36:29 Yez 36:15 Yez 37:27 Nk 78:52 Nk 100:3 Yes 40:11

 KAPU 35 f Tuk 32:3 Nsi 2:5

g Yer 49:8

h i j k l m n

Man 4:22 Yez 25:8, 9 Ob 1 Yez 25:12, 13 Yoe 3:19 Mal 1:3 Tuk 27:41 Am 1:11 Nk 137:7 Ob 10 Ob 15 Yez 25:14 Yez 25:13

dia ko, mu luvuvamu bezingila, ke vekala muntu ko okubamwesa o wonga. a 29 “‘“Ikubakunina e mpatu atunda, ke befwila diaka mu mvengele ko muna nsi, b ke befusulwiswa diaka nsoni ko kwa zula. c 30 ‘Muna mpila yayi, i bezayila vo omono Yave wa Nzambi au ngina yau, vo i yau, e nzo a Isaele, yau i nkangu ame,’ d u kavovele o Mfumu Yave.”’ 31 “‘Vo i yeno, e mameme mame, e e mameme mana ilungalunganga, oyeno nu mpasi wantu, kansi omono i Nzambi eno,’ u kavovele o Mfumu Yave.” E diambu dia Yave dizidi diaka kwa mono, oku vo: 2 “E mwan’a muntu, vilula e ndose aku kuna zunga kia miongo kia Seyire, f sakula mu kuma kiandi. g 3 Umvovesa vo: ‘I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: “Isidi e kitantu, e zunga kia miongo kia Seyire, ikulambulwila o koko kwame yo kukitula se nsi yasala e nkatu. h 4 Ikitula e mbanza zaku se mazumbu, okituka se nsi yasala e nkatu; i ozaya wo vo mono i Yave. 5 Kadi osongele kitantu kilembi fokoka, j oyekwele Aneyisaele muna nsosolo muna ntangw’a mpasi zau, muna ntangw’a tumbu kiau kiansuka.”’ k 6 “‘Ozevo, e nkal’ame kaka,’ u kavovele o Mfumu Yave, ‘Ikuyekola muna mbungul’a menga, e mbungul’a menga ikulakama. l Wau vo o menga i mau wamenga, e mbungul’a menga ikulakama. m 7 Ikitula e zunga kia miongo kia Seyire se nsi yasala e nkatu, n ivonda konso ona oviokela mo ye konso ona uvutukila mo. 8 Izadisa e miongo miandi yo mavimbu; vana kundubulu yaku, muna ndimba miaku ye muna nkoko miaku miawonso i bebwila awana befwila muna nsosolo. 9 Ikusisa e nkatu yakwele mvu, e mbanza zaku ke zikala diaka

35

1179 wantu ko; a nuzaya wo vo mono i Yave.’ 10 “Kadi ongeye ovovele vo: ‘E zula yole yayi ye nsi zole zazi zikituka se zame, vua tuvua zo,’ b kana una vo Yave yandi kibeni i ˆ muna kakedi, 11 ‘ozevo, e nkal’ame kaka,’ u kavovele o Mfumu Yave, ‘Ikuvutulwila mun’owu wa makasi maku ye kimpala yo lumengo osongele muna yau; c ikuyisunzula vana bena vava ikufundisa. 12 I bosi, ozaya wo vo mono kibeni Yave ngwidi e fingu yawonso ofingidi e miongo mia Isaele, vava ovovele vo: “Basisilu e nkatu, baveno kwa yeto twabafwasa.”1 13 Nuvovele mambu mambi mu kuma kiame muna umvuania, nuwokese fingu yeno omu mono. d Ngwidi mo mawonso.’ 14 “I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: ‘E nza yawonso iyangalala vava ikukitula se nsi yasala e nkatu. 15 Wau vo wayangalala vava e vua dia nzo a Isaele diasala e nkatu, i una ivanga kwa ngeye. e Ongeye okituka se zumbu diasala e nkatu, e zunga kia miongo kia Seyire, elo, e Edome yawonso; f oyau bezaya wo vo mono i Yave.’” “Vo i ngeye, e mwan’a muntu, sakula mu kuma kia miongo mia Isaele, vova vo: ´ ‘E yeno miongo mia Isaele, nuwa e diambu dia Yave. 2 I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: “E mbeni zinuvovese muna luvezo vo: ‘Dinufwanukini!’ Kana nkutu i fulu yazanguka yankulu ikitukidi se vua dieto!’”’ g 3 “Muna kuma kiaki, sakula yo vova vo: ‘I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: “Wau vo basisidi e nkatu yo kunuanisa muna ndambu zawonso, kimana wakituka se vua dia awana basidi o moyo1 vana vena e zula, ye wau

36

35:12 1 Mvovo wa sina: “kwa yeto se madia.” 36:3 1 Mvovo wa sina: “vua dia nsadiswa.”

YEZEKELE 35:10–36:12 KAPU 35 a Yer 49:17, 18 Yez 25:13 Mal 1:4

b Yez 36:5 Ob 13

c Am 1:11 d Ob 3 e Man 4:21 Ob 12, 15

f Yes 34:5 Yez 25:12, 13 Yez 36:5

 KAPU 36 g Yer 49:1 Yez 35:10

 Ndambu ya 2 a Nsi 28:37 1Nti 9:7 Man 2:15 Dan 9:16

b Yer 25:9 c Nk 79:4 Yez 34:28

d Sef 3:8 e Ob 12 f Yez 25:12, 13 Yez 35:10, 11 Am 1:11

g Nk 74:10 Nk 123:4

h Yer 25:9 Yer 49:17

i Yes 44:23 Yes 51:3 Yez 36:30

j Zak 8:4 k Yes 51:3 Yer 30:18, 19 Am 9:14

l Yer 31:27 m Yes 54:7 Yer 30:18

n Kan 2:9 o Os 2:20 Yoe 3:17

vo wantu bekwamanananga kumokenena yo kuvovela e mbi, a 4 ozevo, e ´ yeno miongo mia Isaele, nuwa e diambu dia Mfumu Yave! I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave kwa miongo ye kundubulu, kwa nkoko ye ndimba, kwa mazumbu masiswa e nkatu b ye kwa mbanza zabembolwa zina zasanzwa yo vezwa kwa awana basidi o moyo muna zula ibazungidi; c 5 i wau wuwu kavovele o Mfumu Yave kuna kwa yau: ‘Mu tiya twa makasi mame d ivovanena ye awana basidi o moyo muna zula ye Edome yawonso, ana bavovele kuna lusanu lwawonso yo luvezo e vo, e nsi ame yau bavuidi yo, kimana bavua madilu mandi yo sanza mo.’”’ f 6 “Muna kuma kiaki, sakula mu kuma kia nsi a Isaele yo vova kwa miongo, kwa kundubulu, kwa nkoko ye kwa ndimba vo: ‘I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: “Tala! Muna makasi mame ye muna nsita zame ivovela, mu kuma kia nsoni nufusulwisu kwa zula.”’ g 7 “Ozevo i wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: ‘Nzangwidi o koko kwame mu dia e ndofi vo e nsoni zivutukila e zula inuzungidi. h 8 Vo i yeno, e miongo mia Isaele, numena e tayi yo wuta mbongo mu kuma kia nkangu ame Isaele, i kadi uvutuka ke kolo ko. 9 Kadi omono ngina yeno, ikunusia diaka e sungididi, nuvatwa yo kunua e mbongo. 10 Iwokesa o nkangu eno—e nzo yawonso ya Isaele, yau awonso—, e mbanza zizingilwa diaka kwa wantu, j e mazumbu metungululwa. k 11 Elo, iwokesa o nkangu eno yo makambi meno; l oyau bewokela yo wutana. Iyambula vo nuazingilwa diaka kwa wantu nze una nuateka kala m yo kunuvatumuna lutila e lumbu yavioka; n nuzaya wo vo mono i Yave. o 12 Iyambula vo nkangu—o nkangu ame Isaele— wakangalela vana ntandu eno,

YEZEKELE 36:13-33 bekunuvua. a Nukituka se vua diau, ke nukubasisa diaka nkatu ko, kondwa wana.’” b 13 “I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: ‘Wau vo bekunuvovesanga vo: “Ongeye u nsi ivempolanga o wantu yo sisa e zula yaku e nkatu, kondwa wana,”’ 14 ‘ozevo, kuvempola diaka wantu ko ngatu sisa e zula yaku e nkatu, kondwa wana,’ u kavovele o Mfumu Yave. 15 ‘Kiyambula ko vo wafingwa diaka kwa zula yovo yambula vo wazizidila luvezo lwa wantu, c kutesesa diaka zula yaku sakuba ko,’ u kavovele o Mfumu Yave.” 16 E diambu dia Yave dizidi diaka kwa mono, oku vo: 17 “E mwan’a muntu, vava e nzo a Isaele yazingidinge muna nsi au, bafunzwidi e nsi muna nzila zau yo mavangu mau. d E nzila zau zikedi nze mfunzuk’a nkento una ku ngonde. e 18 Idianu yabapongolwele nsita zame mu kuma kia menga mana babungwidi muna nsi f ye wau bafunzwidi e nsi muna teke yau yangemi.1g 19 Muna kuma kiaki, ibatiakanese muna zula yo kubamwanganesa muna nsi zayingi. h Ibafundisidi mun’owu wa nzila zau yo mavangu mau. 20 Kansi, vava balweke muna zula yoyo, wantu basafwidi e nkumbu ame avauka i muna vova mu kuma kiau vo: ‘Awaya i nkangu a Yave, kansi basisidi e nsi andi.’ 21 Muna kuma kiaki, diambu mvanga mu kuma kia nkumbu ame avauka, eyi isafwilu kwa nzo a Isaele muna zula ina bayenda.” j 22 “Ozevo, vovesa e nzo a Isaele vo: ‘I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: “Ke mu kuma kieno ko ivangilanga mambu mama, e nzo a Isaele, kansi mu kuma kia nkumbu ame avauka, eyi nusafwidi muna zula ina 36:18 1 O mvovo wa Kiyibere nanga ngwizani wina yo mvovo “doti,” usadilwanga se mvovo a luvezo.

1180 KAPU 36 a Yer 32:44 Ob 17

b Yes 65:23 c Yes 54:4 Yes 60:14 Mik 7:8 Sef 2:8 Sef 3:19

d Nk 106:38 Yes 24:5 Yer 2:7 Yer 16:18

e Lev 12:2 Yes 64:6

f Yes 42:24, 25 g Yez 23:37 h Lev 26:38 Yez 22:15

i Yes 52:5 Rom 2:24

j Nk 74:18 Yes 48:9 Yez 20:9

 Ndambu ya 2 a Nk 106:7, 8 b Yes 5:16 Yez 20:41

c Nk 102:13-15 d Nsi 30:3 Yes 43:5 Yer 23:3 Yez 34:13 Os 1:11

e Nta 19:13 Nk 51:7

f Yes 4:4 Yer 33:8

g Yez 6:4 h Yer 32:39 i Nk 51:10 Yez 11:19, 20

j Zak 7:12 k Yer 31:33 l Yer 30:22 Yez 37:25, 27

m Yez 34:29 n Yez 34:27 o Eze 9:6 Nek 9:26 Yer 31:18 Yez 6:9

p Nsi 9:5 Dan 9:19

nuayenda.”’ a 23 ‘Vaula ivaula e nkumbu ame anene, b ina isafwilu vana vena e zula, e nkumbu ina oyeno nusafwidi vana bena; e zula izaya wo vo mono i Yave,’ u kavovele o Mfumu Yave, c ‘vava ivaulwa vana kati kweno, vana ndose zau. 24 Ikunubonga tuka muna zula, ikunukutakesa tuka muna nsi zawonso yo kunuvutulwisa muna nsi eno. d 25 Ikunuzaza o maza mavelela, oyeno nuvelela; e ikunuvelelesa muna mfunzuka eno yawonso f ye muna teke yeno yawonso yangemi. g 26 Ikunuvana ntim’ampa h yo sia mwand’ampa omu yeno. i Ikatula o ntim’a tadi j muna nitu zeno yo kunuvana o ntim’a nsuni.1 27 Isia mwand’ame omu yeno, iyambula vo nuakangadila muna nsiku miame, k oyeno nulunda yo lemvokela e nzengo zame za mfundisa. 28 I bosi, nuzingila muna nsi ina yavana kwa akulu eno, oyeno nukala nkangu ame, omono ikala Nzambi eno.’ l 29 “‘Omono ikunukatula muna mfunzuka eno yawonso, ikanikina e mbwaza zawuta mbongo ayingi, kikunutwasila mvengele ko. m 30 Iwokesa kikilu e bundu ya nti ye mbongo a mpatu, kimana nualembi fusuka diaka e nsoni vana vena e zula mu kuma kia mvengele. n 31 I bosi, nusungamena e nzila zeno zambi yo mavangu meno mambi, nkele nukuyimwena mu kuma kia makuzuka meno ye mavangu meno mangemi. o 32 Kansi, nuzaya edi: Ke mu kuma kieno ko ivangilanga o mambu mama,’ p u kavovele o Mfumu Yave. ‘Kansi, nuyimwena e nsoni yo kuyimwena vo ke nuna mfunu ko mu kuma kia nzila zeno, e nzo Isaele.’ 33 “I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: ‘Muna lumbu kina ikunuvelelesa muna makuzu36:26 1 I sia vo, ntima ulemvokelanga luludiku lwa Nzambi.

1181 ka meno mawonso, iyambula vo e mbanza zazingilwa kwa wantu, a e mazumbu matungululwa. b 34 E nsi yasala e nkatu ivatwa, kana una vo yamonekanga vana meso ma minduti a nzila awonso vo yasala e nkatu. 35 Wantu bevova vo: “E nsi yasala e nkatu ikitukidi nze mpatu a Edene; c e mbanza zakala se mazumbu, zasala e nkatu ye zafwaswa, owau zizieteso e yaka yo zingilwa kwa wantu.” d 36 E zula ina yasala muna kinzieta kieno izaya wo vo mono Yave ntungulwidi mazumbu yo kuna e mbongo muna nsi yasala e nkatu. Mono kibeni Yave mpovele wo, ivanga wo kikilu.’ e 37 “I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: ‘Iyambula mpe vo e nzo a Isaele yandomba vo yabavangila e diambu edi: Iwokesa o nkangu au nze kambi. 38 Nze kambi di’avauki, nze kambi dia Yerusaleme1 muna ntangw’a nkinzi miandi, f e mbanza zakala se mazumbu zizala ye makambi ma wantu; g bezaya wo vo mono i Yave.’” O koko kwa Yave kukedi omu mono, o Yave muna mwand’andi umbongele, unsidi vana kati kwa ndimba h wazala ye visi. 2 Umpiokesele muna ndambu zawonso za fulu kikedi e visi, mbwene ulolo wa visi yalavalala vana ndimba, yatoma yuma. i 3 Ungiuvuidi vo: “E mwan’a muntu, nga e visi yayi ilenda kala diaka o moyo?” Imvutwidi vo: “E Mfumu Yave, ngeye kaka ozeye.” j 4 I bosi, umpovese vo: “Sakula mu kuma kia visi yayi, vovesa yo vo: ‘Oyeno ´ visi yayuma, nuwa e diambu dia Yave: 5 “‘I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave kwa visi yayi: “Ko-

37

36:38 1 Nanga, “nze makambi ma mameme matambika se yimenga muna Yerusaleme.”

YEZEKELE 36:34–37:14 KAPU 36 a Zak 8:8

b Yes 58:12 Yer 33:10, 11 Am 9:14

c Tuk 2:8

d Yes 51:3

e Yez 28:26 Yez 37:14

f Luv 23:17

g Yer 30:18, 19 

KAPU 37 h Lus 21:10

i Yez 37:11

j Nsi 32:39 1Sa 2:6

 Ndambu ya 2 a Tuk 2:7 Yez 37:14

b Lus 11:11

c Yez 36:10

d Yes 49:14

e Yes 66:14

f Yez 11:17 Am 9:14

g Nk 126:2

h Yes 32:14, 15 Yez 36:27

tesa nkotesa e fulumwinu omu yeno, nukala diaka o moyo. a 6 Menesa imenesa e mianzi ye nsuni omu yeno, ikunufuka e nkanda yo kotesa e fulumwinu omu yeno, nukala diaka o moyo; nuzaya wo vo mono i Yave.”’” 7 I bosi, nsakwidi wauna nkanikinu. Vava mfokwele o sakula, vana vau vavaikidi mazu, ´ zu dia lekwa itotakananga, e visi iyantikidi yikakiana, visi ye visi. 8 Mbwene mianzi ye nsuni mimenene muna visi, o nkanda ufukidi yo. Kansi omu yau ke mukedi ntete ye fulumwinu ko. 9 I bosi umpovese vo: “Sakula kwa tembwa. Sakula, e mwan’a muntu, vova kwa tembwa vo: ‘I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: “E tembwa,1´ wiza tuka muna ndambu zau ya,2 vevomoka vana ntandu a wantu awaya bavondwa, kimana bakala diaka o moyo.”’” 10 Muna kuma kiaki, nsakwidi wauna kankanikini, e fulumwinu kikotele1 muna yau, bakedi diaka o moyo yo telama, b bakitukidi se vu kianene kikilu. 11 I bosi, umpovese vo: “E mwan’a muntu, e visi yayi i nzo yawonso ya Isaele. c Oyau bevovanga vo: ‘E visi yeto iyumini, e vuvu kieto kidimbukidi. d Tufukidi emvimba.’ 12 Ozevo, sakula yo kubavovesa vo: ‘I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: “E nkangu ame, iziula e ziami yeno e yo kunutombola tuka muna ziami yeno yo kununata kuna nsi a Isaele. f 13 Oyeno nuzaya wo vo mono i Yave vava iziula e ziami yeno yo kunutombola muna ziami yeno, e nkangu ame.”’ g 14 ‘Sia isia o mwand’ame omu yeno, nukala diaka o moyo, h ikunusia muna nsi eno; nuzaya wo vo mono Yave 37:9 1 Yovo “fulumwinu; mwanda.” 2 Mvovo wa sina: “tuka muna tembwa ´ yau ya.” 37:10 1 Yovo “o mwanda ukotele.”

YEZEKELE 37:15–38:6 mpovele wo, ivanga wo kikilu,’ u kavovele o Yave.” 15 E diambu dia Yave dizidi diaka kwa mono, oku vo: 16 “E mwan’a muntu, bonga o nti, soneka mo vo: ‘Wa Yuda yo nkangu a Isaele ana bena yandi.’1a I bosi, bonga nti wankaka, soneka mo vo: ‘Wa Yosefe, o nti a Eferaime ye nzo yawonso ya Isaele ana bena yandi.’1b 17 I bosi, bundakesa e nti miau miole kimana miakituka se nti mosi vana koko kwaku. c 18 Vava o nkangu aku ukuyuvula1 vo: ‘Nga kukutuzayisa ko e nsas’a mambu mama e?’ 19 Ubavutula vo: ‘I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: “Ibonga o nti a Yosefe, owu wina vana koko kwa Eferaime yo makanda ma Isaele mena yandi, ikubabundakesa yo nti a Yuda; ikubakitula se nti mosi, d oyau bekituka se mosi vana koko kwame.”’ 20 E nti mina osonekene mifwete kala vana koko kwaku kimana bamona mio. 21 “Ubavovesa vo: ‘I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: “Ibonga Aneyisaele muna zula ina bayenda, ikubakutakesa tuka muna ndambu zawonso yo kubatwasa muna nsi au. e 22 Ikubakitula se zula kimosi muna nsi, f vana miongo mia Isaele, ntinu mosi oyala yau awonso, g ke bekala diaka zula yole ko; ngatu vambana diaka mu yitinu yole. h 23 Ke bekuyisafula diaka ko muna teke yau yangemi1 ye muna mavangu mau mambi ye makuzuka mau mawonso. i Ikubakatula muna mavangu mau ma kondwa kwikizi mana basumukina, ikubavelelesa. Bekala nkangu ame, omono ikala se Nzambi au. j 24 O Davidi wa selo kiame okala se ntinu au, k yau awo37:16 1 Yovo “ana bena vo akwandi.” 37:18 1 Mvovo wa sina: “o wan’a nkangu aku bekuyuvula.” 37:23 1 O mvovo wa Kiyibere nanga ngwizani wina yo mvovo “doti,” usadilwanga se mvovo a luvezo.

1182 KAPU 37 a 2Tu 15:9 2Tu 30:11

b 1Nti 11:31 1Nti 12:20

c Yes 11:13 Yer 3:18

d Yer 50:4 Zak 10:6

e Nsi 30:3

f g

h i

j k

Yes 11:12 Yer 16:14, 15 Am 9:14 Yer 3:18 Os 1:11 Tuk 49:10 Nk 2:6 Yes 9:6 Yer 23:5 Luk 1:32 Yez 37:19 Zak 10:6 Yes 2:18 Yez 11:18 Os 14:8 Zak 13:2 Yer 31:33 Yez 36:28 Yer 23:5 Yer 30:9 Os 3:5 Luk 1:32

 Ndambu ya 2 a Yoa 10:16 1Pe 5:4

b Nsi 30:8-10 Yer 32:39 Yez 36:27

c Yer 30:3 d Yoe 3:20 e Yes 60:21 Am 9:15

f Yez 34:24 Luk 1:32

g Yez 34:25 h Yer 30:19 Zak 8:5

i Lev 26:12 Yez 11:19, 20 Yez 43:7 Os 2:23 Lus 21:3 j Yez 36:23

 KAPU 38 k Yez 38:15 l Yes 66:19 Yez 27:13 Yez 32:26

m Yez 39:1 n 2Nti 19:20, 28 Yez 29:3, 4 Yez 39:2 o Yez 38:15 p 1Tu 1:8 q Tuk 10:2, 3 Yez 27:14

nso bekala yo mvungudi mosi. a Bekangalela muna nzengo zame za mfundisa yo lunda e nkanikinu miame una ufwene. b 25 Bezingila muna nsi ina yavana kwa selo kiame, kwa Yakobo, e nsi yazingila akulu eno, c bezingila mo yakwele mvu, d oyau yo wan’au ye atekolo au; e o Davidi wa selo kiame okala mfumu au yakwele mvu. f 26 “‘“Ikanga yau e kangu dia luvuvamu; g dikala se kangu diakwele mvu yo yau. Ikubasikidisa muna nsi yo kubawokesa, h isia e nzo ame avauka vana bena yakwele mvu. 27 E saba kiame kikala1 vana bena,2 omono ikala Nzambi au, oyau bekala se nkangu ame. i 28 E zula izaya wo vo mono Yave mvawidi e Isaele vava e nzo ame avauka ikala vana kati kwau yakwele mvu.”’” j E diambu dia Yave dizidi diaka kwa mono, oku vo: 2 “E mwan’a muntu, vilula e ndose aku kwa Ngonge wa musi nsi a Mangonge, k e mfumu anene a Meseke ye Tubali, l sakula mu kuma kiandi. m 3 Vova vo: ‘I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: “Isidi e kitantu, e Ngonge, e mfumu anene a Meseke ye Tubali. 4 Ikuvilula, ikusia tuvaku muna matokolo n yo kuvaikisa kumosi ye makesa maku mawonso o ye mvalu ye akwa mvalu, yau awonso bavuete mvuatu miantalu, ulolo wa makesa bena ye ngubu zanene ye ngubu zakete,1 yau awonso ye nsosolo miau; 5 Esi Parasa, Etiopia ye Puti p bena yau kumosi, yau awonso bena ye ngubu zakete ye mpu za vita; 6 Ngome ye makesa mandi mawonso, e nzo a Tongarema q itu´ kidi kuna fulu yanda kikilu ya node, kumosi ye makesa mandi

38

37:27 1 Yovo “E fulu kiame kiazingila kikala; E nzo ame ikala.” 2 Yovo “vana ntandu au.” 38:4 1 E ngubu zakete zisadilwanga kwa akwa mfumba.

1183 mawonso—elo, ulolo wa nkangu una yaku. a 7 “‘“Kubama, elo, nuyikubika, ongeye kumosi yo makesa maku mawonso ana bena yaku, ongeye okala se mfidi au. 8 “‘“Vava vevioka lumbu yayingi, osiwa e sungididi.1 Vava vevioka mvu miayingi, ongeye mu kingolo okotela muna nsi ya awana bavutulwiswa, ana bavuka muna nsosolo, ana bakutakeswa tuka muna ulolo wa nkangu yo twaswa muna miongo mia Isaele, emi miasala e nkatu tuka kolo. O wantu bezingilanga mu nsi yayi batwaswa tuka muna minkangu, yau awonso mu luvuvamu bezingilanga. b 9 Ongeye okwiza nze kimbongela mu kubanuanisa, ofuka e nsi nze matuti, ongeye kumosi ye makesa maku mawonso ye ulolo wa nkangu una yaku.”’ 10 “I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: ‘Muna lumbu kiakina, oyima ngindu muna ntim’aku yo kana mambu mambi. 11 Ongeye ovova vo: “Mu kingolo ikotela muna nsi ina yo mavata makondwa lutaninu.1c Lwakila ilwakila awana bezingilanga mu luvuvamu kondwa kwa mvuanga, yau awonso mu mavata makondwa e yaka, mbindi ye mavitu bezingilanga.” 12 Ekani diaku i baka ulolo wa sanzu yo kutumuna e lekwa yo nuanisa e fulu yasala e nkatu owau izingilanga o wantu, d ana bakutakeswa tuka muna zula yayingi, e bekutikanga kimvuama yo lusalu, f bezingilanga vana kati-kati kwa ntoto. 13 “‘Seba g ye Dedane, h e minkiti mia Tasisi i yo makesa mau mawonso1 bekuyuvula vo: “Nga e diambu okotela mu kingolo i sanza yo kutumuna ulolo wa lekwa? Nga e diambu olungalake38:8 1 Yovo “obokelwa.” 38:11 1 Yovo “mavata mena muna nzanza.” 38:13 1 Yovo “yo wan’au awonso a nkosi a mika miayingi vana nsingu.”

YEZEKELE 38:7-22

h 2Tu 20:23

sele vu yaku ya makesa i mu nata palata ye wolo, mu baka kimvuama yo lusalu, mu sanza ulolo wa sanzu?”’ 14 “Muna kuma kiaki, e mwan’a muntu, vovesa Ngonge vo: ‘I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: “Muna lumbu kiakina, vava o nkangu ame Isaele uzingila mu luvuvamu, nga kuzaya wo ko e? a 15 Ongeye otuka vana ´ fulu kiaku, kuna fulu yanda kikilu ya b node, ongeye kumosi ye ulolo wa nkangu, yau awonso bekwendelanga vana mvalu, ulolo wa wantu, vu kianene kia makesa. c 16 Olwakila o nkangu ame nze matuti mefukanga e nsi. Muna lumbu yambaninu, ikutwasa wanuanisa e nsi ame d kimana e zula yanzaya vava ikusadila mu kubasonga vo mono i Nzambi avauka, e Ngonge.”’ e 17 “I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: ‘Nga ke ngeye ko yavovela muna selo yame, e ngunza za Isaele kuna nz’ankulu, ana basakula mu mvu miayingi vo ongeye otwaswa mu kwiza nuanisa Aneyisaele?’ 18 “‘Muna lumbu kiakina, kina o Ngonge kekota muna nsi a Isaele,’ u kavovele o Mfumu Yave, ‘e nsita zame zayingi zikwama. f 19 Kadi ivovela muna nsita zame, muna tiya twa makasi mame; muna lumbu kiakina mukala nzakam’a ntoto yangolo muna Isaele. 20 E mbizi za kalunga, e nuni za zulu, e bulu yamfuta, e lekwa yawonso iyatatanga ova ntoto yo wantu awonso bena ova ntoto, bezakama mu kuma kiame. E miongo mikululwa, e miongo mia matadi miwongomoka, g e yaka yawonso ibwa vana ntoto.’ 21 “‘Vana miongo miame miawonso itwikila Ngonge o nsosolo,’ u kavovele o Mfumu Yave. ‘Konso kesa onuana yo nkwandi. h 22 Fundisa ikumfundisa.1

Kan 2:22 Zak 14:13

38:22 1 Yovo “Fundana ifundana yandi.”

KAPU 38 a Yez 39:2

b Yer 23:5, 6 Yez 28:25, 26 Yez 34:25

c Luv 15:9

d Yer 33:12

e Zak 10:8

f Yes 60:5 Yes 61:6

g Yez 27:22

h Yez 27:15

i Yez 27:25 

Ndambu ya 2 a Yez 38:8

b Yez 39:2

c Sef 3:8

d Yoe 3:2

e Luv 14:4 2Nti 19:17-19 Nk 83:17, 18 Yez 39:21

f Yoe 3:16 Nak 1:2 Zak 2:8

g Nak 1:5

YEZEKELE 38:23–39:17 Ikuntwikila vuku a ye mbungul’a menga. Inokesa mvul’angolo, mvul’a matadi, b tiya c ye lengo d muna yandi ye muna makesa mandi ye muna ulolo wa nkangu wina yandi. e 23 Tundidika kikilu ikuyitundidika, ikuyivaula yo yambula vo yazayakana vana meso ma zula yayingi; oyau bezaya wo vo mono i Yave.’ “Vo i ngeye, e mwan’a muntu, sakula mu kuma kia Ngonge, f umvovesa vo: ‘I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: “Isidi e kitantu, e Ngonge, e mfumu anene a Meseke ye Tubali. g 2 Ikuvilula, ikufila yo kutombo´ la tuka kuna fulu yanda kikilu ya node h yo kulwakisa vana miongo mia Isaele. 3 Wanda iwanda o mfumba wina vana koko kwaku kwalumonso yo sotola e nzanza zina vana koko kwaku kwalunene. 4 Vana miongo mia Isaele obwila, i ongeye yo makesa maku mawonso yo nkangu ukala yaku. Ikuvana se madia kwa nuni za mpila zawonso zidianga e nsuni ye kwa bulu yamfuta.”’ j 5 “‘Vana nzanza obwila, k kadi mono kibeni mpovele wo,’ u kavovele o Mfumu Yave. 6 “‘Itwika tiya muna Mangonge ye kwa awana bezingilanga mu luvuvamu muna sanga, l oyau bezaya wo vo mono i Yave. 7 Zayisa izayisa e nkumbu ame avauka vana vena nkangu ame Isaele, kiyambula diaka ko vo e nkumbu ame avauka yasafulwa; e zula izaya wo vo mono i Yave, m wa Mvauki muna Isaele.’ n 8 “‘Elo, kwiza dikwiza, vangama divangama,’ u kavovele o Mfumu Yave. ‘Kiaki i lumbu kina yayika. 9 Awana bezingilanga muna mbanza za Isaele bevaika yo kwika o tiya muna nuaninua ya vita—ngubu zanene ye ngubu zakete,1 mfumba ye nza-

39

39:9 1 E ngubu zakete zisadilwanga kwa akwa mfumba.

1184 KAPU 38 a Zak 14:12

b Luv 9:22 Yos 10:11

c Yes 30:30

d Tuk 19:24

e Yer 25:31 

KAPU 39 f Yez 38:2

g Yez 27:13 Yez 32:26

h Yez 38:4, 15

i Yez 38:21

j Lus 19:17, 18

k Yer 25:33

l Yez 38:22

m Yez 38:16

n Yes 6:3 

Ndambu ya 2 a Nk 46:9

b Yez 38:2

c Yez 39:15

d Nsi 21:22, 23

e Yez 38:16

f Yez 39:11

g Yez 39:12

nza, bota ya vita1 ye madionga. Belungila yo tiya a mu mvu nsambwadi. 10 Ke bekala yo mfunu wa tiama nkuni ko muna nzanza yovo kesa nti muna mfinda, kadi besadila e nuaninua mu lunga o tiya.’ “‘Besanza awana babasanza yo kutumuna awana babakutumuna e lekwa,’ ukavovele o Mfumu Yave. 11 “‘Muna lumbu kiakina, ivana Ngonge b e fulu kia ziamina muna Isaele, muna ndimba uviokelanga awana bekwendanga kuna este a mbu, o ndimba ukaka e nzila ya awana beviokelanga mo. I kuna bezikila Ngonge yo nkangu andi wawonso, beyikila wo vo Ndimb’a Amone-Ngonge.1c 12 E nzo a Isaele ngonde nsambwadi ivanga muna kubazika mu velelesa e nsi. d 13 O nkangu wawonso wa nsi bekubazika, ediadi dikubatwasila tunda muna lumbu kina ikuyikembesa,’ e u kavovele o Mfumu Yave. 14 “‘Vekala yo wantu besolwa benda kangadi muna nsi yo zika mavimbu masidi ova ntoto, kimana bavelelesa wo. Bekwamanana vava mavimbu mu ngonde nsambwadi. 15 Awana bekangalanga muna nsi avo bamwene visi kia muntu, besia sinsu vana ndambu a visi. I bosi, awana bena ye kiyekwa kia zika, bezika kio muna Ndimb’a Amone-Ngonge. f 16 Ovavana vekala mpe ye mbanza iyikilwa vo Amona.1 Oyau bevelelesa e nsi.’ g 17 “Vo i ngeye, e mwan’a muntu, i wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: ‘Vovesa e nuni za mpila zawonso ye bulu yawonso yamfuta vo: “Nukutakana, nuiza. Nulungalakana vana ndambu zawonso za kimenga kina inukubi´ 39:9 1 Nanga, “madionga mand a.” 39:11 1 Yovo “Ndimb’a Nkangu a Ngonge.” 39:16 1 Ina ye nsasa vo: “Nkangu.”

1185 kidi, kimenga kianene vana miongo mia Isaele. a Oyeno nudia nsuni yo nua menga. b 18 Oyeno nudia e nsuni mia akwa nkuma yo nua menga ma mfumu za nza—mameme ma makoko, wan’a mameme ma makoko, nkombo ye ngombe—yau awonso bulu ya mazi ya Basani. 19 Oyeno nudia mazi yo toma yukuta, nunua menga yavana nukolwa muna kimenga kina inukubikidi.”’ 20 “‘Vana meza mame, nuyukuta e nsuni mia mvalu ye mia anati a makalu ma vita, akwa nkuma yo makesa ma mpila zawonso,’ c u kavovele o Mfumu Yave. 21 “‘Isonga o nkembo ame vana vena e zula, e zula yawonso imona e tumbu kina mpene yo nkuma una nsongele1 vana bena. d 22 Tuka muna lumbu kiakina, e nzo a Isaele izaya wo vo mono i Yave wa Nzambi au. 23 E zula izaya wo vo, e nzo a Isaele mu kuma kia kuzuka diau bendele mu kinkole, mu kuma kia kondwa kwau kwa kwikizi omu mono. e Muna kuma kiaki, ibaswekele e ndose ame f yo kubayekola kwa mbeni zau, g yau awonso babwidi muna nsosolo. 24 Ibavangidi mun’owu wa funzuka kwau ye makuzuka mau, ibaswekele e ndose ame.’ 25 “Ozevo, i wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: ‘Ivutulwisa nkangu a Yakobo h wayenda kinkole, ifwila e nzo yawonso ya Isaele e nkenda; i itanina e nkumbu ame avauka yo vema kwawonso.1j 26 Vava bamene fusulwiswa e nsoni mu kuma kia mavangu mau mawonso ma kondwa kwikizi omu mono, k mu luvuvamu bezingila muna nsi au, ke vekala muntu ko okubamwe39:21 1 Mvovo wa sina: “koko kwame kuna ntensekele.” 39:25 1 Mvovo wa sina: “nkala ye nsongo mu kuma kia nkumbu ame avauka.”

YEZEKELE 39:18–40:5 KAPU 39 a Yes 34:6-8 Yer 46:10 Sef 1:7

b Lus 19:17, 18 c Yez 38:4-6 Kan 2:22 Lus 19:17, 18

d Luv 7:4 Luv 14:4 Yes 37:20 Yez 38:16 Mal 1:11

e 2Tu 7:21, 22 f Nsi 31:18 Yes 59:2

g Lev 26:24, 25 Nsi 32:30 Nk 106:40, 41

h Yer 30:3 Yez 34:13

i Os 1:11 Zak 1:16

j Yez 36:21 k Dan 9:16 

Ndambu ya 2 a Lev 26:5, 6 b Yer 30:10 Am 9:14 Sef 3:20

c Yes 5:16 Yez 36:23

d Nsi 30:4 e Yes 45:17 Yes 54:8 Yer 29:14

f Yes 32:14, 15 Yoe 2:28

 KAPU 40 g 2Nti 24:15, 16 h 2Nti 25:8-10 Yez 33:21

i Yez 8:3 j Yes 2:2 k Yez 1:5, 7 Dan 10:5, 6

l Yez 47:3 Zak 2:1, 2 Lus 11:1 Lus 21:15

m Yez 43:10

sa o wonga. a 27 Vava ikubavutulwisa tuka muna minkangu yo kubakutakesa tuka muna nsi za mbeni zau, b omono mpe ikuyivaula vana bena, vana ndose a zula yayingi.’ c 28 “‘Oyau bezaya wo vo mono i Yave wa Nzambi au vava ikubafila mu kinkole vana vena e zula yo kubakutakesa diaka muna nsi au, lembi sisa kana mosi muna yau. d 29 Kikubasweka diaka ndose ame ko, e kadi iyitila mwand’ame muna nzo a Isaele,’ f u kavovele o Mfumu Yave.” Muna mvu una wa 25 tuka twayendela mu kinkole, g muna lubantiku lwa mvu, muna lumbu kia kumi kia ngonde, vioka mvu 14 tuka kiafwasilwa e mbanza, h muna lumbu kiakina o koko kwa Yave kukedi omu mono, oyandi undete kuna mbanza. i 2 Muna mona-meso ya Nzambi, undete kuna nsi a Isaele yo kunsia va mongo wa´ nda kikilu, j kuna sude, vana vakedi nzo zatungwa nze mbanza. 3 Vava kandete kwakuna, mbwene muntu una ye mpwa ikezimanga nze nsongo. k Okedi yo nsing’a lino ye tutu dia tezela1 vana koko kwandi, l otelamene vana vitu. 4 O muntu umpovese vo: “E mwan’a muntu, toma tala, toma winikina yo sia e sungididi1 muna mawonso ikusonga, kadi ekiaki i kuma otwasilu okwaku. Mawonso omona zayisa mo kwa nzo a Isaele.” m 5 Mbwene yaka kuna mbazi kiazunga e tempelo.1 Vana koko kwa muntu vakedi tutu dia tezela dia yinkoso sambanu muna ´ la (konso kinkoso kiakudikilwa e

40

40:3 1 Tala Nku. B14. 40:4 1 Mvovo wa sina: “sia ntim’aku.” 40:5 1 Mvovo wa sina: “nzo.” Tuka muna kapu kia 40-48 o mvovo wau usekwelo vo tempelo vava ˆ uyikanga e nzo zina kuna lumbu lwa tempelo yovo e tempelo yankatu.

YEZEKELE 40:6-23 kandazi kia koko).1 Oyandi oyantikidi teza e yaka: o nkandu a ´ yaka, tutu dimosi; o la kwandi, tutu dimosi. 6 I bosi, muntu ndioyo wizidi kuna vitu ditadidi kuna este, a otombokele ntombokelo za sikada ya vitu. Otezel’e nkotelo a vitu: o lambuka kwandi, tutu dimosi; e nkotelo yankaka ikedi mpe yo lambuka kwa tutu dimosi. 7 Konso suku dia nyingidi´ dikedi ye tutu dimosi muna la ye tutu dimosi muna lambuka, vana kati kwa masuku mole ma ayingidi vakedi yinkoso tanu. b E nkotelo a vitu ina vana ndambu a veta kia vitu kitadidi kuna tempelo, ikedi tutu dimosi. 8 Oyandi otezel’e veta kia vitu kitadidi kuna tempelo, kikedi tutu dimosi. 9 I bosi, otezele veta kia vitu, yinkoso nana; otezele malunzi ma luvati ma veta, yinkoso yole; e veta kia vitu kikedi kuna ndambu a vitu ditadidi kuna tempelo. 10 Vakedi ye masuku tatu ma ayingidi kuna konso sambu dia vitu dia este. Mau tatu makedi tezo kimosi, o malunzi ma luvati kuna konso sambu makedi tezo kimosi. 11 I bosi, otezele o lambuka kwa nkotelo a vitu, yinkoso 10; o ´ la kwa vitu, yinkoso 13. 12 Vana ntwal’a masuku ma ayingidi kuna konso sambu vakedi yaka kiankufi kia kinkoso kimosi. Konso suku dia nyingidi kuna konso sambu dikedi ye yinkoso sambanu. 13 I bosi, otezele vitu tuka vana nludi a suku dimosi dia nyingidi yavana nludi a suku diankaka, yinkoso 25; konso nkotelo a suku italanene ye yankaka. c 14 Otezele malunzi ma luvati, ´ yinkoso 60 muna la, oteze40:5 1 Mvovo wa sina: “tutu dia tezela dia yinkoso sambanu, kinkoso kimosi ye kandazi kia koko.” Disongele vo yinkoso ´ yanda. Tala Nku. B14.

1186 KAPU 40 a Yez 40:10 Yez 43:1, 4 Yez 46:1, 2

b 1Tu 9:26, 27

c Yez 40:20, 21 

Ndambu ya 2 a 1Nti 6:4 Yez 41:26

b 1Nti 6:35

c 1Tu 28:12

d Yez 41:20, 26

le mpe malunzi ma luvati lwa mavitu muna yanzala kiawonso. 15 Tuka vana nkotelo a vitu yavana ntwal’a veta kiatala kuna yanzala, yinkoso 50. 16 Muna kati kwa vitu, muna masuku ma ayingidi ye muna malunzi ma luvati ma masuku kuna konso sambu, mukedi zianela zavonga muna kati yo keva oku mbazi. a Muna kati kwa veta mukedi mpe ye zianela kuna konso sambu, muna malunzi ma luvati mukedi ye fwaniswa ya maba. b 17 I bosi, unkotese kuna yanzala kia mbazi, mbwene masuku ma dila c ye matadi malengwa vana ntoto muna kinzieta kia yanzala. Vakedi masuku 30 ma dila vana matadi malengwa vana ntoto. 18 E fulu kialengwa matadi vana ntoto vana ndambu a mavitu kiafwanana yo mavitu muna ´ la—ekiaki i fulu kialengwa matadi vana ntoto, vana yanda. 19 I bosi, otezele o lambuka, tuka vana ntwal’a vitu diayanda yavana lubantiku lwa yanzala kiakati, yinkoso 100 kuna este ye yinkoso 100 kuna node. 20 E yanzala kiambazi kikedi ye vitu diatala kuna node, ote´ zele o la yo lambuka kwandi. 21 Muna vitu mukedi masuku tatu ma ayingidi kuna konso sambu. O malunzi mandi ma luvati ye veta kiandi kikedi tezo kimosi ye kia vitu diantete. E vitu dike´ di yinkoso 50 muna la, yinkoso 25 muna lambuka. 22 E zianela zandi, veta kiandi ye fwaniswa yandi ya maba d ikedi tezo kimosi ye ya vitu dia este. O wantu ntomboka nsambwadi za sikada batombokanga muna vo lwaka, e veta kiandi kikedi vana ntwala. 23 Vana yanzala kiakati vakedi vitu diatala kuna vitu dia node ye vitu dimosi diatala kuna vitu dia este. Otezele o lambuka tuka vana vitu dimosi yakuna vitu diankaka, vakedi yinkoso 100.

1187 24 I bosi undete kuna sude, mbwene vitu kuna ndambu a sude. a Otezele malunzi mandi ma luvati ye veta kiandi, yawonso ikedi tezo kimosi ye mavitu mankaka. 25 Kuna konso sambu dia vitu ye muna veta mukedi zianela, nze i zianela za mavi´ tu mankaka. O la kwa vitu yinkoso 50, o lambuka kwandi yinkoso 25. 26 Vakedi ntomboka nsambwadi za sikada muna vo lwaka, b e veta kiandi kikedi vana ntwala. Muna malunzi ma luvati ma veta mukedi ye fwaniswa ya maba, dimosi kuna konso sambu. 27 Muna yanzala kiakati mukedi ye vitu diatala kuna sude; otezele ndambu a sude tuka vitu dimosi yakuna vitu diankaka, yinkoso 100. 28 I bosi, unkotese muna yanzala kiakati kuna vitu dia sude; otezele vitu dia sude, dikedi tezo kimosi ye mavitu mankaka. 29 O masuku ma vitu ma ayingidi, malunzi ma luvati ye veta kiandi kikedi tezo kimosi ye mavitu mankaka. Kuna konso sambu ye muna veta mukedi zianela. E vitu dikedi yinkoso ´ 50 muna la, yinkoso 25 muna lambuka. c 30 Muna mavitu ma ndambu zawonso mukedi veta; ´ ikedi ye yinkoso 25 muna la, yinkoso 5 muna lambuka. 31 E veta kia vitu dia sude kitadidi kuna yanzala kiambazi, muna malunzi ma luvati d ma veta mukedi ye fwaniswa ya maba, ntomboka nana za sikada zantombokwanga muna vo lwaka. e 32 Unkotese muna yanzala kiakati kuna este, otezel’e vitu, dikedi tezo kimosi ye mavitu mankaka. 33 Masuku ma ayingidi, malunzi ma luvati ye veta kia vitu, yawonso ikedi tezo kimosi ye mavitu mankaka, kuna konso sambu dia vitu ye muna veta mukedi zianela. E vitu dikedi yinko´ so 50 muna la, yinkoso 25 muna lambuka. 34 E veta kiandi ki-

YEZEKELE 40:24-43 KAPU 40 a Yez 46:9

b Yez 40:20, 22

c Yez 40:20, 21

d Yez 40:16

e Yez 40:32, 34 Yez 40:35, 37

 Ndambu ya 2 a Yez 44:4

b Lev 8:21

c Lev 1:3, 6

Lev 8:20 Yez 43:18

d Lev 4:3, 4

e Lev 5:6

Lev 7:1 Yez 42:13 Yez 44:29

tadidi kuna yanzala kiambazi, muna malunzi ma luvati ma veta mukedi fwaniswa ya maba, ntomboka nana za sikada zatombokwanga muna vo lwaka. 35 I bosi, unkotese muna vitu dia node, a otezele vitu; dikedi tezo kimosi ye mavitu mankaka. 36 Masuku ma ayingidi, malunzi ma luvati ye veta kia vitu, yawonso ikedi tezo kimosi ye mavitu mankaka. Kuna konso sambu dia vitu kukedi ye zianela. E vitu ´ dikedi ye yinkoso 50 muna la, yinkoso 25 muna lambuka. 37 Malunzi ma luvati ma vitu matadidi kuna yanzala kiambazi, muna malunzi ma luvati mukedi ye fwaniswa ya maba, ntomboka nana za sikada zatombokwanga muna vo lwaka. 38 Vana ndambu a malunzi ma luvati ma vitu vakedi suku ˆ diadila dikedi yo mwelo, i muna mwasukulwilwanga o tukau twangioka. b 39 Kuna konso sambu dia veta kia vitu kukedi meza mole, ivana vavondelwanga tukau twawonso twangioka, c twa sumu d ye twa kuzuka. e 40 Kuna sambu dimosi kuna mbazi, kuna nkotelo a vitu dia node, kukedi meza mole. Kuna sambu diankaka, muna veta kia vitu mukedi mpe meza mole. 41 Kuna konso ´ sambu dia vitu kukedi meza ya—o lutangu lwawonso meza nana—, i vana vavondelwanga yi´ menga. 42 O meza ya ma lukau lwawonso lwa ngioka mu matadi mavalwa mavangilwa. Makedi ye kinkoso kimosi ye ndambu muna ´ la, kinkoso kimosi ye ndambu muna lambuka, kinkoso kimosi muna zanguka. Vana ntandu a meza momo i vakalanga e salanganu ya vondela tukau twangioka ye yimenga. 43 Muna kinzieta kiawonso kia yaka yakati mwasomekwa mabaya ma lambuka kwa kandazi kia koko; vana meza i vasiwanga e nsuni mia tukau.

YEZEKELE 40:44–41:9 44 Vana mbazi a luvati lwa vitu diakati vakedi masuku madila ma ayimbidi; a makedi vana yanzala kiakati, lukufi ye vitu dia node, matadidi kuna sude. Vana ndambu a vitu dia este vakedi suku diankaka diadila, ditadidi kuna node. 45 Umpovese vo: “E suku diadila ditadidi kuna sude i dia anganga ana bena ye kiyekwa kia sadila muna tempelo. b 46 E suku diadila ditadidi kuna node i dia anganga ana bena ye kiyekwa kia sadila vana ziku. c Yau i wan’a Sadoke, d ana batuka muna Anelevi, ana bavewa kiyekwa kia finama Yave muna kunsadila.” e 47 I bosi, otezele yanzala kiakati. Kikedi yinkoso 100 muna ´ la, yinkoso 100 muna lambu´ ka, e ndambu zau ya zafwanana. E ziku dikedi vana ntwal’a tempelo. 48 I bosi, unkotese vana veta kia tempelo, f otezele malunzi ma luvati ma veta, e lunzi dia sambu edi yinkoso tanu, e lunzi dia sambu diankaka yinkoso tanu. O lambuka kwa vitu1 kwa yinkoso tatu kuna ndambu imosi ye yinkoso tatu kuna ndambu yankaka. 49 E veta kikedi ye yinkoso ´ 20 muna la, yinkoso 111 muna lambuka. Wantu ntomboka za sikada batombokanga muna vo lwaka. Vakedi malunzi vana ndambu a malunzi ma luvati, lunzi dimosi kuna konso sambu. g I bosi, unkotese muna nzo avauka,1 otezele malunzi ma mwelo; e lunzi dia sambu edi yinkoso2 sambanu, e lunzi dia sambu diankaka mpe yinkoso

41

40:48 1 Yovo “lunzi.” 40:49 1 Nanga, “12.” 41:1 1 Mvovo wa sina: “muna tempelo.” Omu kapu kia 41 ye 42, o mvovo wau uyikanga fulu kiavauka yovo nzo avauka yawonso (e tempelo, i sia vo, Fulu Kiavauka ye Fulu Kisundidi o Vau´ ka). 2 Disongele vo yinkoso yanda. Tala Nku. B14.

1188 KAPU 40 a 1Tu 6:31, 32

b Nta 3:6-8 1Tu 9:22, 23 Nk 134:1

c Lev 6:12, 13 Nta 18:5 2Tu 13:10, 11

d 1Nti 2:35 Yez 43:19

e Nta 16:39, 40 Yez 44:15, 16

f 1Nti 6:3 2Tu 3:4

g 1Nti 7:21 

Ndambu ya 2  KAPU 41 a 1Nti 6:20 2Tu 3:8

b Luv 26:33

c 1Nti 6:5

d 1Nti 6:6, 10

e 1Nti 6:8

sambanu. 2 O mwelo ukedi yinkoso 10 muna lambuka, e yaka kia mwelo kia sambu edi yinkoso tanu, e kia sambu diankaka mpe yinkoso tanu. Otezele fulu´ kiavauka, yinkoso 40 muna la, yinkoso 20 muna lambuka. 3 I bosi, oyandi okotele muna kati,1 otezele e lunzi dia mwelo a fulu kisundidi o vauka, yinkoso yole muna nkandu, o mwelo ukedi yinkoso sambanu muna lambuka. E yaka ya mwelo ikedi2 yinkoso nsambwadi. 4 Otezele e suku ditadidi kuna fulu kiavauka, dikedi yinkoso 20 muna ´ la, yinkoso 20 muna lambuka. a Umpovese vo: “Ekiaki i Fulu Kisundidi o Vauka.” b 5 I bosi, otezele e yaka kia tempelo, yinkoso sambanu muna nkandu. O masuku muna kinzieta kia tempelo makedi yinkoso ´ ya muna lambuka. c 6 O masuku makedi mu banga tatu, suku dimosi vana ntandu a suku diankaka, konso banga kikedi ye masuku 30. Muna kinzieta kia yaka kia tempelo mukedi nsuvila za yaka muna mwatensekwanga mvuambu za masuku, kimana e mvuambu zalembi kota muna yaka ya tempelo. d 7 Kuna lunene ye kuna lumonso lwa tempelo kukedi sikada imosi-imosi yazietomoka,1 o sanzuka kwandi kwawokelanga ekolo yayendanga kuna masuku ma ntandu. e E sikada yasanzukanga muna konso banga, tuka vana banga kiayanda, iviokele vana banga kiakati yakuna banga kiantandu. 8 Mbwene nkubilwa yazanguka muna kinzieta kiawonso kia tempelo, e nkubilwa za masuku zikedi tutu dimosi dia yinkoso sambanu tuka vana ntoto yavana konko. 9 O nkandu a yaka kiambazi kia masuku, yinkoso tanu. 41:3 1 I sia vo, okotele vana Fulu Kisundidi o Vauka. 2 Mvovo wa sina: “O lambuka kwa mwelo.” 41:7 1 Nanga sikada zazingumuka nga nkodi-ambete.

1189 Vana ntandu a nkubilwa, muna kinzieta kia yaka ˆ kia masuku, vakedi fulu kiasadila. 10 Tuka vana tempelo yavana masuku madila a vakedi ye yanzala kia yinkoso 20 muna lambuka kuna konso sambu. 11 Vana ndambu a masuku, vana fulu kiaˆ sadila, vakedi mielo, umosi kuna node,ˆ wankaka kuna sude. E fulu kiasadila kikedi yinkoso tanu muna lambuka, muna kinzieta kiawonso. 12 E nzo ikedi kuna weste, eyi itadidi vana yanzala kia nim’a tempelo, ikedi yinkoso 70 muna ´ lambuka, yinkoso 90 muna la; o nkandu a yaka kia nzo muna kinzieta kiawonso, yinkoso tanu. ´ 13 Otezele e tempelo, o la kwandi yinkoso 100. Tuka vana yanzala kina kuna nim’a tempelo, kumosi ye nzo1 ye yaka ya´ ndi, vakedi yinkoso 100 muna la. 14 O lambuka kwa yanzala kina kuna ntwal’a tempelo, eki kitadidi kuna este, yinkoso 100. ´ 15 Otezele o la kwa nzo itadidi kuna yanzala kina kuna nim’a tempelo, kumosi ye nzila zandi zaviokela kuna konso sambu, yinkoso 100. Otezele mpe e fulu kiavauka, fulu kisundidi o vauka, b veta ya yanzala, 16 kumosi ye sumbuka1 yawonso, zianela zavonga muna kati yo keva oku mbazi c ye nzila zaviokela zikedi vana fulu yoyo yau tatu. Vana ndambu a nkotelo vakedi valanganza ya mabaya d tuka vana ntoto yavana zianela; e zianela zikedi zafukwa. 17 Otezele vana ntandu a mwelo, muna kati kwa tempelo, kuna mbazi ye yaka yawonso muna kinzieta. 18 Mukedi fwaniswa yavosonua ya akelubi e ye ya maba, f konso ba dikedi vana kati kwa akelubi wole, konso nkelubi okedi ye ndose zole.

YEZEKELE 41:10–42:2 KAPU 41 a 1Tu 28:12

b 2Tu 3:8 Yez 41:4

c 1Nti 6:4

d 1Nti 6:15 2Tu 3:5

e 1Nti 6:29 1Nti 7:36 2Tu 3:7

f Yez 40:16 

Ndambu ya 2 a Yez 1:5, 10 Lus 4:7

b 1Nti 6:33

c Luv 30:1 1Nti 7:48 Lus 8:3

d Yez 44:16 Mal 1:7

e 1Nti 6:31-35

f Yez 41:17, 18

g Yez 40:16 

KAPU 42 h Yez 40:2

i Yez 42:13

41:13 1 I sia vo, e nzo ina kuna weste ya nzo avauka. 41:16 1 I sia vo, vana veviokelanga e kielo avo kiziwilu.

j Yez 41:12, 15

19 E ndose a muntu itadidi kuna ba dina ku ndambu eyi, e ndose a nkosi1 itadidi kuna ba dina ku ndambu yankaka. a I una yavosonuenua e fwaniswa yayi muna tempelo yawonso. 20 Tuka vana ntoto yakuna ntandu a mwelo, kukedi fwaniswa ya akelubi ye maba yavosonua muna yaka kia nzo avauka. ´ 21 E ndambu ya za malunzi ma1 mwelo a nzo avauka zikedi tezo kimosi. b Vana ntwal’a fulu kiavauka2 vakedi lekwa kina nze 22 ziku dia mabaya c dikedi ye yinkoso tatu muna zanguka ye yi´ nkoso yole muna la. Dikedi yo malunzi muna konko, e batu diandi1 ye ndambu zandi zavangilwa mu mabaya. I bosi, oyandi umpovese vo: “Omama i meza mena vana ntadisi a Yave.” d 23 E fulu kiavauka ye fulu kisundidi o vauka kikedi ye yelo yole-yole. e 24 Konso kielo kikedi ye ndambu zole zabundikwanga, ndambu zole muna konso kielo. 25 Vakedi ye fwaniswa ya akelubi ye maba yavosonua muna yelo ya nzo avauka, nze ina yavosonua muna yaka. f Vakedi mpe mvind’a mabaya1 vana ntandu, vana ntwal’a veta, kuna mbazi. 26 Mukedi mpe ye zianela zavonga muna kati yo keva oku mbazi g ye fwaniswa ya maba muna ndambu zau zole za veta ye muna masuku ma tempelo yo mvind’a mabaya. I bosi, undete kuna yanzala kiambazi, kuna node. h Undete kuna nzo za masuku madila zikedi vana ndambu a yanzala kia lunene lwa tempelo, i kuna node a nzo ina vana ndambu. j 2 Otezele nzo za masuku

42

41:19 1 Yovo “mwan’a nkosi a mika miayingi vana nsingu.” 41:21 1 Mvovo wa sina: “lunzi dia.” Nanga mwelo a fulu kiavauka uyikanga. 2 Nanga Fulu Kisundidi o Vauka uyikanga. 41:22 1 Mvo´ vo wa sina: “o la kwandi.” 41:25 1 Yovo “veta.”

YEZEKELE 42:3-20 madila kuna mwelo´ a node, yinkoso1 100 muna la, yinkoso 50 muna lambuka. 3 E nzo zazi zikedi vana kati kwa yanzala kia yinkoso 20 a kina kuna lunene lwa tempelo kuna yanzala kiakati ye fulu kialengwa matadi vana ntoto kuna yanzala kiambazi. E nzila zandi zaviokela zitalanini, zikedi ye banga tatu. 4 Vana kati kwa nzo zau zole za masuku madila b vakedi nzila ya yinkoso 10 muna lambuka, yinko´ so 100 muna la,1 e mielo miau mitadidi kuna node. 5 O masuku madila ma banga kiantandu makeva ke mu masuku ma banga kiayanda ko ye ma banga kiakati, kadi e nzila zaviokela zakevesa mo. 6 Kadi masuku madila makedi mu banga tatu, kansi ke makedi ye malunzi ko nze i malunzi ma yanzala. Ekiaki i kuma o masuku ma banga kiantandu makeveselwa ke mu masuku ma banga kiayanda ko ye ma banga kiakati. 7 E yaka kia matadi kina kuna mbazi, lukufi ye masuku madila mena kuna ndambu a yanzala kiambazi, mana matalanene ye masuku mankaka, kikedi yinko´ so 50 muna la. 8 Kadi o masuku madila mena kuna ndambu a yanzala kiambazi, makedi yinko´ so 50 muna la; kansi o masuku madila mena vana ndambu a nzo avauka, makedi yinkoso 100. 9 O masuku madila makedi yo mwelo kuna este, wakotela tuka kuna yanzala kiambazi. 10 Vakedi masuku madila vana ndambu a1 yaka kia matadi kia yanzala kiatala kuna este, lukufi ye yanzala kia lunene lwa tempelo ye nzo.2c 11 Vana ntwa´ 42:2 1 Disongele vo yinkoso yanda. Tala Nku. B14. 42:4 1 Mun’owu wa Septuaginta ya Kingerekia: “yinkoso 100 muna ´ l a.” Kansi, e sono ya Kiyibere ivovanga vo: “Nzila ya kinkoso kimosi.” Tala Nku. B14. 42:10 1 Mvovo wa sina: “muna lambuka kwa.” 2 Eyayi i nzo iyikilu muna tini kia 1.

1190 KAPU 42 a Yez 41:10

b Yez 42:10, 11

c Yez 41:12 Yez 42:1

 Ndambu ya 2 a Yez 42:4

b Yez 42:9

c Yez 42:1

d Lev 6:14, 16 Lev 7:1, 6 Lev 10:12, 13 Lev 24:8, 9 Nta 18:10 Yez 40:46

e Lev 2:3 Nta 18:9 Nek 13:5

f Luv 28:40 Luv 29:8, 9 Lev 8:13 Yez 44:19

g Yez 40:6

l’a masuku madila vakedi nzila yafwanana ye nzil’a masuku madila mena kuna node. a Zafwana´ na muna la ye muna lambuka, e mpaikilu zau ye mpila zavangilwa yafwanana. E mielo miau 12 mikedi nze mielo mia masuku madila mena kuna sude. Vana lubantiku lwa nzila, vana yaka kia matadi kitadidi kuna este, vakedi mwelo una wakotelwanga. b 13 I bosi, umpovese vo: “O masuku madila mena kuna node yo masuku madila mena kuna sude, mana mena vana ntwal’a yanzala kialunene ye kialumonso lwa tempelo, c i masuku madila mavauka, anganga ana befinaˆ manga Yave i muna bedilanga tuˆ kau tusundidi o vauka. d I muna besianga o tukau tusundidi o vauka, lukau lwa mbwaza, lukau lwa sumu yo lukau lwa kuzuka, kadi e fulu kiokio kiavauka. e 14 Anganga avo bakotele, ke bafwete vaika vana fulu kiavauka ko yo kwenda kuna yanzala kiambazi lembi teka vula e mvuatu miau mia salu, f kadi mvuatu miavauka. Oyau bevuata e mvuatu miankaka mu kwenda kuna kwina o nkangu.” 15 Vava kamene teza muna kati kwa tempelo,1 umpaikisidi muna nzil’a vitu dia este, g otezele e fulu kiakina kiawonso. 16 Otezele ndambu a este muna tutu dia tezela.1 Tuka kuna ndambu eyi yakuna ndambu yankaka, kukedi matutu 500 mun’owu wa tutu dia tezela. 17 Otezele ndambu a node, matutu 500 mun’owu wa tutu dia tezela. 18 Otezele ndambu a sude, matutu 500 mun’owu wa tutu dia tezela. 19 Otezele ndambu a weste, matutu 500 mun’owu wa tutu dia tezela. 20 Otezele yo muna ndambu 42:15 1 Mvovo wa sina: “muna nzo a kati.” 42:16 1 Tala Nku. B14.

1191

´ a zau ya, ikedi ´ ye yaka kia matutu 500 muna la ye matutu 500 muna lambuka muna kinzieta, b muna vambula e fulu kiavauka ye fulu kia wantu awonso. c I bosi, undete kuna vitu ditadidi kuna este. d 2 Okwakuna, mbwene o nkembo a Nzambi a Isaele utukidi kuna este, e e ndinga andi ikedi nze mazu ma maza mayingi; f o ntoto utemene yo nkembo andi. g 3 Kina mbwene kikedi nze mona-meso kina yamona vava yayiza1 fwasa e mbanza,2 kikedi nze mona-meso kina yamona vana ndambu a nkoko a Keba; h mbwidi o mambukama. 4 I bosi, o nkembo a Yave ukotele muna tempelo1 muna vitu ditadidi kuna este. i 5 O mwanda untelamese yo kunkotesa muna yanzala kiakati, mbwene tempelo izele yo nkembo a Yave. j 6 Ngwidi muntu ovovananga yame tuka muna kati kwa tempelo, o muntu wizidi, otelamene vana ndambu ame. k 7 Umpovese vo: “E mwan’a muntu, ekiaki i fulu kia kunda kiame kia kimfumu l ye sikinua kia tambi yame, m i vana ikala vana kati kwa nkangu a Isaele yakwele mvu. n E nzo a Isaele, oyau ye atinu au ke besafula diaka nkumbu ame avauka ko o muna zumba kiau kia mwanda ye muna mavimbu ma atinu au.1 8 Basidi e sumbuka1 yau vana ntwal’a sumbuka kiame, e lunzi diau vana ndambu a lunzi diame, yaka kaka kina vana kati kwa mono yo yau, p basafwidi e nkumbu ame avauka muna mambu mangemi bavangidi, muna diadi ibafwasidi muna makasi mame. q 9 Owau, yambula bava-

43

43:3 1 Nanga, “kayiza.” 2 Nanga wau kasakula lufwasu lwa mbanza. 43:4 1 Mvovo wa sina: “nzo.” 43:7 1 Mvovo wa sina: “muna lufwa lwau.” 43:8 1 I sia vo, vana veviokelanga e kielo avo kiziwilu.

YEZEKELE 43:1-16 KAPU 42 a Yez 40:5 b Yez 45:1, 2 c Lev 10:10 Yez 44:23 2Ko 6:17

 KAPU 43 d Yez 40:6 Yez 42:15 Yez 44:1

e Yez 9:3 Yez 11:23

f Yez 1:24 Yoa 12:28, 29

g Yes 6:3 Yez 10:4

h Yez 1:3, 4 Yez 3:23

i Yez 10:19 Yez 44:1, 2

j Luv 40:34 1Nti 8:10 Yez 44:4

k Yez 40:3 l Yes 6:1 Yer 3:17 Yez 1:26

m 1Tu 28:2 n Luv 29:45 Nk 68:16 Nk 132:14 Yoe 3:17

o Yez 39:7 Zak 13:2

p Yez 8:3 q Dan 9:12 

Ndambu ya 2 a Yez 37:23 Yez 37:26 2Ko 6:16

b Yez 40:4 c Yez 16:63 d Yez 44:5 e Yez 11:19, 20 Yez 36:27

f Nk 93:5 Yez 40:2 Yez 42:20

g Luv 27:1 2Tu 4:1

h Luv 27:2 Lus 9:13

vula ova ngina e zumba kiau kia mwanda ye mavimbu ma atinu au, omono ikala vana bena yakwele mvu. a 10 “Vo i ngeye, e mwan’a muntu, zayisa kwa nzo a Isaele una wina e tempelo, b kimana bafusukwa e nsoni mu kuma kia mbi bavangidi, c oyau bafwete longoka e fwaniswa kia tempelo.1 11 Avo bamwene nsoni mu kuma kia mambu mawonso bavangidi, ongeye ofwete kubazayisa oma ma fwaniswa kia tempelo, e mpila yavangilwa, e mpaikilu zandi ye mielo miandi. d Ubasonga eˆ fwaniswa yandi yawonso ye mına ye nsiku miandi, soneka mio vana meso mau, kimana bamona e fwaniswa kiawoˆ nso yo lemvokela e mına miandi. e 12 Owau i nsiku a tempelo: e zunga kiawonso muna kinzieta kia mbat’a mongo kiavauka kikilu. f Elo, owau i nsiku a tempelo. 13 “Eyayi i tezo ya ziku muna yinkoso g (konso kinkoso kiakudikilwa e kandazi kia koko).1 O zanguka kwa sina dia ziku, kinkoso kimosi, e fulu kiandi kiaˆ sadila vana ntandu, kinkoso kimosi. Dikedi yo mvinda wa zanguka kwa kandazi kia koko2 muna kinzieta kiawonso. Ediadi i sina dia ziku. 14 Tuka vana ntandu a sina dia ziku dina vana ntoto yavana ntandu a banga kiantete, yinkoso yole, e fulu kiandi ˆ kiasadila vana ntandu, kinkoso kimosi. Tuka vana ntandu a banga kiantete yavana ntandu a ba´ nga kiazole, yinkoso ya, e fulu ˆ kiandi kiasadila vana ntandu, kinkoso kimosi. 15 E fulu kikwikilwanga o tiya twa ziku kike´ di ye yinkoso ya muna zanguka, ´ kikedi mpe ye mpoka ya zatala kuna ntandu. h 16 E ndambu ´ zau ya za fulu kikwikilwanga o 43:10 1 Mvovo wa sina: “oyau bafwete teza e mbandu.” 43:13 1 Disongele vo ´ yinkoso yanda. Tala Nku. B14. 2 Tezo kia centimetro 22,2. Tala Nku. B14.

YEZEKELE 43:17–44:5

1192

tiya twa ziku zafwanana, yinko´ so 12 muna la, yinkoso 12 muna ´ lambuka. a 17 E ndambu zau ya za banga1 zikedi yinkoso 14 ´ muna la, yinkoso 14 muna lambuka; o mvinda muna kinzieta ukedi ndambu a kinkoso, e sina dia ziku dikedi kinkoso kimosi muna zanguka muna ndambu zawonso. “E ntombokelo zandi za sikada zatala kuna este.” 18 I bosi umpovese vo: “E mwan’a muntu, i wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: ‘Otwatu i tuludiku tufwete landwa vava kivangwa e ziku, kimana vatambikilwa tukau twawonso twangioka ye mpe vazazilwa o menga.’ b 19 “‘Bonga mwan’a ngombe a koko muna kambi yo vana se lukau lwa sumu c kwa anganga Anelevi, i sia vo, e mbongo a Sadoke, d ana bekumfinamanga muna kunsadila,’ u kavovele o Mfumu Yave. 20 ‘Ofwete bonga findambu fia menga mandi yo ´ sia mo muna mpoka ya za ziku, ´ muna konko ya ya banga kianzole ye muna mvinda wina muna kinzieta kiawonso kia ziku, kimana diaveleleswa muna sumu yo lomba luyambulwilu lwa masumu mu kuma kia ziku. e 21 I bosi, bonga mwan’a ngombe a koko wa lukau lwa sumu wanyokela vana fulu kiasikidiswa muna tempelo, kuna mbazi a nzo avauka. f 22 Muna lumbu kiazole, otambika nkombo a koko alunga se lukau lwa sumu; oyau bevelelesa e ziku muna sumu wauna bavelelesele e ziku muna sumu muna mwan’a ngombe a koko.’ 23 “‘Vava omana velelesa e ziku muna sumu, obonga muna kambi mwan’a ngombe a koko alunga ye meme dia koko dialunga. 24 Osunzula e bulu yayi kwa Yave, anganga besia yo mu-

Ndambu ya 2 a Lev 2:13

43:17 1 I sia vo, banga kiazole kiyikilu muna tini kia 14.

k Yez 1:27, 28

KAPU 43 a Luv 38:1 2Tu 4:1

b Luv 40:29 Lev 1:5 Lev 8:18-21 Yez 45:19

c Luv 29:10 Lev 8:14

d Yez 40:46 Yez 44:15 Yez 48:11

e Luv 29:36, 37 Lev 8:15 Ayi 9:23

f Luv 29:14 Lev 8:17 Ayi 13:11



b Luv 29:35

c Lev 9:1

d Yez 20:40 

KAPU 44 e Yez 43:1

f Yez 46:1

g Yez 43:2

h Nsi 12:5, 7

i Yez 46:2

j Yes 6:1-3 Yez 10:4

Yez 3:23

ngwa a yo tambika yo se lukau lwawonso lwa ngioka kwa Yave. 25 Muna lumbu nsambwadi, konso lumbu otambika nkombo a koko se lukau lwa sumu, b otambika mpe mwan’a ngombe a koko a kambi ye meme dia koko dia kambi; ofwete tambika bulu yalunga. 26 Muna lumbu nsambwadi, oyau belomba luyambulwilu lwa masumu mu kuma kia ziku, bafwete dio velelesa yo sunzula dio. 27 Vava e lumbu yayi ifokoka, tuka muna lumbu kianana c ye muna lumbu ilanda, anganga betambika tukau tweno twawonso twangioka ye yimenga yeno1 ya ungudi vana ziku; omono ikunuyangalela,’ d u kavovele o Mfumu Yave.” Umputwidi kuna vitu diambazi dia nzo avauka, edi ditadidi kuna este, e e vitu dikedi diazikama. f 2 I bosi, Yave umpovese vo: “E vitu diadi dikwamanana kala diazikama. Ke diziulwa ko, ke vena muntu ko okotela mo; kadi o Yave wa Nzambi a Isaele mu vitu diadi kakotele, g muna kuma kiaki difwete kwamanana kala diazikaˆ ma. 3 Kansi, o mfumu i muna kefonga mu dila e mbolo vana ntadisi a Yave, h kadi oyandi mfumu. Vana veta kia vitu kekotela, i vana mpe kevaikila.” i 4 I bosi, umpiokesele muna vitu dia node yo kundata kuna ntwal’a tempelo. Vava ntadidi, mbwene o nkembo a Yave uzele muna tempelo a Yave. j Muna kuma kiaki, mbwidi o mambukama. k 5 O Yave umpovese vo: “E mwan’a muntu, sia e sungididi,1 tala yo toma winikina mawonso ˆ ikuvovesanga mu kuma kia mına ye nsiku mia tempelo a Yave. Toma sia e sungididi kuna nkotelo a tempelo ye mpaikilu za-

44

43:27 1 I sia vo, tukau twa nkangu. 44:5 1 Mvovo wa sina: “sia o ntima.”

1193 wonso za nzo avauka. a 6 Vovesa kwa nkangu wa akolami, kwa nzo a Isaele vo: ‘I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: “Mafwene o mavangu meno mangemi, e nzo a Isaele! 7 Vava nutwasanga muna nzo ame avauka e nzenza zalembi zengwa muna ntima ye muna nitu, oyau tempelo ame besafulanga. Oyeno nusunzulanga e mbolo ame, mazi yo menga, ekolo e kangu diame dikululwanga mu kuma kia mavangu meno mawonso mangemi. 8 Ke nulunga-lunganga lekwa yame yavauka ko. b Kansi, wantu ankaka nutumbikanga basala e salu muna nzo ame avauka.”’ 9 “‘I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: “Ke mosi ko muna nzenza zizingilanga muna Isaele, ona walembi zengwa muna ntima ye muna nitu okota muna nzo ame avauka.”’ 10 “‘Kansi, Anelevi ana bamvavuka c vava Isaele yamvengomoka mu landa e teke yau yangemi,1 bebaka e mfwilu mia bi wau. 11 Oyau bekituka se selo muna nzo ame avauka mu kengela mavitu ma tempelo d yo sadila muna tempelo. Bevonda e bulu ya lukau lwawonso lwa ngioka ye yimenga ya nkangu, betelama vana ntadisi a nkangu muna kubasadila. 12 Wau vo babasadila vana ntadisi a teke yau yangemi yo kituka se sakuba kwa nzo a Isaele yo kubafila mu sumuka, e ekiaki i kuma ibazangulwidi o koko kwame mu dia e ndofi,’ u kavovele o Mfumu Yave, ‘bebaka e mfwilu mia bi wau. 13 Ke bekumfinama diaka ko muna kunsadila se anganga ngatu finamana diaka konso lekwa muna lekwa yame yavau44:10 1 O mvovo wa Kiyibere nanga ngwizani wina yo mvovo “doti,” usadilwanga se mvovo a luvezo.

YEZEKELE 44:6-22 KAPU 44 a Yez 40:4

b Lev 22:2 Nta 18:2, 3

c 2Nti 23:8, 9 2Tu 29:1, 5 Nek 9:34 Yer 23:11 Yez 8:5

d 1Tu 26:1

e Yes 9:16 Mal 2:8

 Ndambu ya 2 a Nta 18:2, 4 b 1Nti 2:35 Yez 40:46

c Yez 48:9, 11

d Lev 3:14-16

e Lev 17:6

f Yez 41:21, 22

g Nta 18:7 h Luv 28:39, 42 Luv 39:27, 28 Lev 16:4

i Luv 28:40, 42

j Lev 6:10 Yez 42:14

k Yez 42:13 l Lev 21:1, 5 Nsi 14:1

m Lev 10:9

n Lev 21:7

ka yovo ina isundidi o vauka. Befusukwa e nsoni mu kuma kia mambu mangemi mana bavangidi. 14 Kansi, ikubavana e kiyekwa kia salu ya tempelo, mu lunga-lunga e salu ya tempelo ye mambu mawonso mafwete mo vangwa.’ a 15 “‘Vo i anganga Anelevi, o wan’a Sadoke, b ana balungisa yiyekwa ya nzo ame avauka vava Aneyisaele bamvengomoka, c yau bekumfinama mu kunsadila, betelama vana ntadisi ame mu kumpana o mazi d yo menga,’ e u kavovele o Mfumu Yave. 16 ‘Yau bekota muna nzo ame avauka yo finama o meza mame muna kunsadila, f belungisa iyekwa yau kwa mono. g 17 “‘Avo se bekota muna mavitu ma yanzala kiakati, bafwete vuata mvuatu mia lino. h Ke bafwete vuata mvuatu mia mika ko vava besadila muna mavitu ma yanzala kiakati yovo muna fulu yawonso muna kati. 18 Bafwete vuata mpu a nlele a lino vana ntu miau yo vuata maku´ pe manda ma lino. i Ke bafwete vuata konso mvuatu ko ukubavaikisa e kiufuta. 19 Vitila bavaika kuna yanzala kiambazi— e yanzala kiambazi vana vekalanga o nkangu—, bafwete katula e mvuatu miau mia salu j yo tula mio muna masuku madila mavauka. k I bosi, bevuata mvuatu miankaka, kimana balembi sambukisa o vauka kuna kwa nkangu muna mvuatu miau. 20 Ke bafwete vala ntu miau ko l ngatu yambula e nsuki za ntu miau zakula. Bafwete zenga e nsuki za ntu miau. 21 Anganga ke bafwete nua vinyu ko vava bekota vana yanzala kiakati. m 22 Ke bafwete sompa nkento wafwilwa yakala ko ngatu nkento wavonda o longo; n kansi balenda kwau sompa mwenze a mbongo a Isaele yovo nkento

YEZEKELE 44:23–45:7 wafwilwa yakala wakala vo nganga.’ a 23 “‘Oyau bafwete longa o nkangu ame e nswaswani vana vena e lekwa kiavauka ye lekwa kialembi vauka; bekubalonga e nswaswani vana vena eki kiafunzuka ye lekwa kiavelela. b 24 Muna mambu ma mfundu, yau bafwete vita o ntu se afundisi; c bafwete fundisila mun’owu wa nzengo zame za mfundisa. d Bafwete lemvokela e nsiku miame ye nkanikinu miame mu kuma kia nkinzi miame miawonso e yo vaula e lumbu yame ya vundu. 25 Ke bafwete finama muntu afwa ko, balembi funzuka. Kansi, balenda kwau funzuka mu kuma kia lufwa lwa se diau, ngudi, mwan’ayakala, mwan’ankento, mpangi yovo nsanga ona kasompa ko. f 26 O nganga avo oveleleso, kafwete viokesa lumbu nsambwadi, i bosi kevutukila e salu kiandi. 27 Muna lumbu kekota vana fulu kiavauka, vana yanzala kiakati, mu sadila muna fulu kiavauka, kafwete sunzula lukau lwandi lwa sumu,’ g u kavovele o Mfumu Yave. 28 “‘Ediadi dikala se vua diau: Mono i vua diau. h Ke nufwete kubavana konso vua ko muna Isaele, kadi mono i vua diau. 29 Yau bedia lukau lwa mbwaza, i lukau lwa sumu, lukau lwa kuzuka j ye yawonso yavambulwa muna Isaele ikituka se yau. k 30 Eyi isundidi o wete muna mbongo yawonso yantete yo tukau twa mpila zawonso nuvana, ikala se ya anganga. l Nuvana e nseka zeno za mbwaza zantete kwa anganga. m Ediadi ditwasa nsambu muna nzo zeno. n 31 Anganga ke bafwete dia konso nuni ko yovo bulu kiwanukini kiafwa ngatu bulu kivondelo kwa bulu kiankaka.’ o

KAPU 44 a Lev 21:10, 14 b Mal 2:7 c Nsi 17:9 d 1Tu 23:3, 4 2Tu 19:8

e Lev 23:2 f Lev 21:1-3 g Lev 4:3 h Nta 18:20 Nsi 18:1 Yos 13:14 Yez 45:4

i Lev 2:3 j Lev 6:17, 18 Lev 7:1, 6 1Ko 9:13

k Lev 27:21 Nta 18:14

l Luv 23:19 Nta 18:8, 12 Nta 18:26, 27 Nsi 18:4

m Nta 15:20 Nek 10:35-37

n Ngn 3:9, 10 Mal 3:10

o Luv 22:31 Lev 22:3, 8

 Ndambu ya 2  KAPU 45 a Yos 14:1, 2 Yez 47:21, 22

b Yez 48:20 c Yez 48:8, 9 d Yez 42:20 e Yos 21:1, 2 f Yez 48:10, 11 g Yez 40:46 h Yez 48:13 i Yez 40:17 j Yez 48:15

45

1194

“‘Vava nukayanesa e nsi se vua, a nufwete katula kunku kiavauka muna nsi yo vana kio se lukau kwa Yave. b Kikala yinkoso1 25.000 ´ muna la, yinkoso 10.000 muna lambuka. c E fulu kiokio kiawonso2 kikala se kunku kiavauka. 2 Vana kati kwandi vekala ye tini kia ntoto kia ndambu ´ ya zafwanana mu kuma kia fulu kiavauka, kikala ye yinkoso 500 ´ muna la, yinkoso 500 muna lambuka. d Kuna konso ndambu kukala ye tini kia 50 ma yinkoso se madilu ma bulu. e 3 Muna kunku kiokio kia nsi, nufwete ´ teza o la kwa 25.000 yo lambuˆ ka kwa 10.000. I muna mukala e tempelo, ina vo lekwa kisundidi o vauka. 4 Kikala se kunku kiavauka muna nsi mu kuma kia anganga, f ana besadilanga muna nzo avauka, ana befinamanga mu sadila Yave. g Kikala se fulu kia nzo zau, se fulu kiavauka mu kuma kia tempelo. 5 “‘Mu kuma kia Anelevi, ana besadilanga muna tempelo, mukala mpe ye kunku kia yinkoso ´ 25.000 muna la, yinkoso 10.000 muna lambuka. h Betambula 20 ma masuku madila i se vua. 6 “‘Nufwete vana e vua kwa mbanza, fulu kia yinkoso 25.000 ´ muna la (kiafwanana yo lukau lwavauka), yinkoso 5.000 muna lambuka. j Kikala se kia nzo a Isaele yawonso. 7 “‘Mu kuma kia mfumu, vekala ye kunku kia ntoto kuna ndambu zau zole za lukau lwavauka ye vua kwa mbanza. Kikala vana ndambu a lukau lwavauka ye vana ndambu a vua kwa mbanza. Kikala kuna weste ´ ye kuna este. O la kwandi tuka kuna mwingilu a weste yakuna mwingilu a este, kufwanana ye ´ 45:1 1 Disongele vo yinkoso yanda. Tala Nku. B14. 2 Yovo “Muna mingilu miandi miawonso.”

1195 kunku kia ntoto kia kanda dimosi. a 8 E kunku kiokio kia ntoto kikala se vua diandi muna Isaele. E mfumu zame ke zibangika diaka nkangu ame ko, b bekayanesa e nsi kwa nzo a Isaele mun’owu wa makanda mau.’ c 9 “I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: ‘E mfumu za Isaele, oyeno nusakisi!’ “‘Nuyambula o nsoki eno yo lubangamu, nuvanga edi diambote ye diansongi. d Nuyambula o sanza mavua ma nkangu ame,’ e u kavovele o Mfumu Yave. 10 ‘Nufwete sadila balanza za ziku, efa1 ya ziku ye bata1 dia ziku. f 11 Vafwete kala tezo kiasikididi mu kuma kia efa ye bata. E bata difwete kota tini kiakumi kia kome,1 e efa ifwete kota tini kiakumi kia kome. E lekwa ifwete tezelwa muna kome. 12 E sekele1 mosi g i ngera1 20. E sekele 60 i mane2 mosi kuna kwa yeno.’3 13 “‘Olwalu i lukau nufwete vana: muna konso kome kia witi, nuvana tini kia sambanu kia efa; muna konso kome kia bale, nuvana tini kia sambanu kia efa. 14 O lukau lwa mazi lufwete zongelwa muna bata. E bata mosi i tini kiakumi kia kore,1 e bata kumi i kome mosi, kadi e bata kumi i kome mosi. 15 Nufwete tambika meme dimosi vana vena mameme 200 muna kambi dia Isaele. Yawonso yayi isadilwa muna lukau lwa mbwaza, h lukau lwawonso lwa ngioka i ye yimenga ya ungudi, j muna lomba luyambulwilu lwa masumu ma nkangu,’ k u kavovele o Mfumu Yave. 16 “‘O nkangu awonso a nsi bevana lukau lwalu l kwa mfumu 45:10-12, 14 1 Tala Nku. B14. 45:12 2 Yovo “mina.” Tala Nku. B14. 3 Mvovo wa sina: “E sekele 20 ye sekele 25 ye sekele 15 i mane mosi kwa yeno.”

YEZEKELE 45:8-23 KAPU 45 a Yez 48:21 b Yes 32:1 Yes 60:17 Yer 22:17 Yer 23:5 Yez 22:27 Yez 46:18 Mik 3:1-3

c Yos 11:23 d Yer 22:3 Mik 6:8 Zak 8:16

e Mik 2:2 f Lev 19:36 Ngn 11:1 Am 8:5 Mik 6:10, 11

g Luv 30:13 h Lev 2:1 i Lev 1:10 j Lev 3:1 k Lev 1:4 Lev 6:30 Ayi 9:22

l Luv 30:14 

Ndambu ya 2 a 1Tu 16:2 2Tu 30:24

b 1Nti 8:64 c 2Tu 35:7 d Yes 66:23 e Nsi 16:16 2Tu 8:12, 13 2Tu 31:3

f Lev 16:16 g Yez 41:21 h Lev 4:27, 28 i Lev 16:20 j Lev 23:5 k Luv 12:18 l Lev 4:13, 14 m Lev 23:8

muna Isaele. 17 Kansi, o mfumu yandi okala ye mbebe ya kubika tukau twawonso twangioka, a lukau lwa mbwaza b yo lukau lwa ndua muna ntangw’a nkinzi, c muna nzangama za ngonde, muna Lumbu ya Vundu d ye muna nkinzi miawonso mia nzo a Isaele. e Yandi okubika lukau lwa sumu, lukau lwa mbwaza, lukau lwawonso lwa ngioka ye yimenga ya ungudi, muna lomba luyambulwilu lwa masumu muna wete dia nzo a Isaele.’ 18 “I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: ‘Muna ngonde antete, muna lumbu kiantete kia ngonde, ofwete bonga mwan’a ngombe a koko alunga muna kambi, ofwete velelesa e nzo avauka muna sumu. f 19 O nganga obonga fimenga fia lukau lwa sumu yo sia fio muna malunzi ma mwelo a tempelo, g muna ko´ nko ya ya banga kia ziku, muna malunzi ma vitu dia yanzala kiakati. 20 Idiau mpe ovanga muna lumbu kia nsambwadi kia ngonde, mu kuma kia konso muntu osumuka lembi wo kana yovo osumuka lembi wo zaya; h nufwete lomba luyambulwilu lwa masumu mu kuma kia tempelo. i 21 “‘Muna ngonde yantete, muna lumbu kia 14 kia ngonde, nufwete kembela o nkinzi a Nduta. j Nudia mbolo zakondwa mfuna mu lumbu nsambwadi. k 22 Muna lumbu kiakina, o mfumu okubika mwan’a ngombe a koko se lukau lwa sumu muna wete dia yandi kibeni ye muna wete dia nkangu awonso a nsi. l 23 Muna lumbu nsambwadi ya nkinzi, konso lumbu, oyandi okubika wan’a ngombe nsambwadi a makoko ye mameme nsambwadi ma makoko malunga se lukau lwamvimba lwa ngioka kwa Yave, m okubika mpe nkombo a koko konso lumbu

YEZEKELE 45:24–46:12 se lukau lwa sumu. 24 Oyandi okubika efa mosi mu kuma kia konso mwan’a ngombe a koko ye efa mosi mu kuma kia konso meme dia koko se lukau lwa mbwaza, okubika mpe yini1 mosi ya mazi muna konso efa. 25 “‘Muna ngonde a nsambwadi, muna lumbu kia 15 kia ngonde, muna lumbu nsambwadi ya nkinzi, a oyandi ovana e lekwa yau imosi: lukau lwa sumu, lukau lwa ngioka, lukau lwa mbwaza yo mazi.’” “I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: ‘E vitu dia yanzala kiakati dina ditadidi kuna este b difwete kwamanana kala diazikama c muna lumbu sambanu d ya salu, kansi muna Lumbu kia Vundu ye muna lumbu kia nzangam’a ngonde, difwete ziulwa. 2 O mfumu okotela vana veta kia vitu kuna mbazi, e otelama vana malunzi ma vitu. Anganga betambika lukau lwandi lwawonso lwa ngioka ye yimenga yandi ya ungudi, oyandi ovumbama vana sumbuka1 kia vitu, i bosi kevaika. Kansi, e vitu ke difwete zikama ko yamuna nkokela. 3 O nkangu a nsi mpe uvumbama vana ntadisi a Yave, vana nkotelo a vitu diodio muna Lumbu ya Vundu ye muna nzangama za ngonde. f 4 “‘O lukau lwawonso lwa ngioka luna o mfumu kesunzula kwa Yave muna Lumbu kia Vundu, lufwete kala: wan’a mameme sambanu a makoko alunga ye meme dia koko dialunga. g 5 Mu kuma kia meme dia koko, ovana efa1 mosi ya lukau lwa mbwaza; mu kuma kia wan’a mameme a makoko, olenda vana konso kina kelenda, kumosi ye yini1 mosi ya mazi muna ko-

46

45:24; 46:5 1 Tala Nku. B14. 46:2 1 I sia vo, vana veviokelanga e kielo avo kiziwilu.

1196 KAPU 45 a Lev 23:34 Nsi 16:13 2Tu 7:8 Zak 14:16

 KAPU 46 b Yez 40:32

c Yez 44:1, 2

d Luv 20:9

e Yez 44:3

f Nk 81:3 Yes 66:23

g Nta 28:9, 10 Yez 45:17

 Ndambu ya 2 a Yez 46:11

b Nta 28:11-15

c Yez 46:2

d Luv 23:14 Nsi 16:16

e Yez 40:20

f Yez 40:24

g Yez 45:21, 24 Yez 46:6, 7

h Lev 1:3

i Yez 45:17

j Yez 46:1, 2

nso efa. a 6 Muna lumbu kia nzangam’a ngonde, o lukau lukala lwa mwan’a ngombe a koko a kambi walunga, wan’a mameme sambanu ye meme dia koko; mafwete kala malunga. b 7 Kafwete tambika efa mosi se lukau lwa mbwaza mu kuma kia mwan’a ngombe a koko, efa mosi mu kuma kia meme dia koko ye mu kuma kia wan’a mameme ovana konso kina kelenda. Otambika yini mosi ya mazi muna konso efa. 8 “‘Vava o mfumu kekota, kafwete kotela vana veta kia vitu, i vana mpe kevaikila. c 9 Vava o nkangu a nsi ukwiza vana ntadisi a Yave muna ntangw’a nkinzi, d awana bekotela kuna vitu dia node mu kwiza sambila, e bafwete vaikila kuna vitu dia sude, f awana bekotela kuna vitu dia sude bafwete vaikila kuna vitu dia node. Ke vena muntu ko ovaikila muna vitu dina kakotele, kadi awonso bafwete vaikila kuna vitu ditalanene ye dina kakotele. 10 Vo i mfumu ona wina vana kati kwau, kafwete kota vava o nkangu ukota, yo vaika vava o nkangu uvaika. 11 Muna nkinzi ye muna nsungi za nkinzi, o lukau lwa mbwaza lufwete kala lwa efa mosi mu kuma kia mwan’a ngombe a koko, efa mosi mu kuma kia meme dia koko, ye mu kuma kia wan’a mameme olenda vana konso kina kelenda, kumosi ye yini mosi ya mazi muna konso efa. g 12 “‘Avo mfumu okubikidi lukau lwawonso lwa ngioka h yovo kimenga kia ungudi se lukau lwa mvevo kwa Yave, e vitu ditadidi kuna este diziulwa mu kuma kiandi, oyandi okubika lukau lwandi lwawonso lwa ngioka ye yimenga yandi ya ungudi, wauna kevanganga muna Lumbu kia Vundu. i Vava kevaika, e vitu difwete zikwa. j

1197 13 “‘Konso lumbu, ofwete kubika mwan’a meme a koko alunga wa mvu mosi se lukau lwawonso lwa ngioka kwa Yave. a I wau ovanga konso mene. 14 Kumosi yo mwan’a meme a koko, okubika mpe tini kia sambanu kia efa se lukau lwa mbwaza konso mene, kumosi ye tini kiatatu kia yini ya mazi ma zazila vana mfumfu se lukau lwa mbwaza kwa Yave lwa ntangwa ke ntangwa. Owau nkanikinu a mvu ke mvu. 15 Konso mene, bafwete kubika mwan’a meme a koko yo lukau lwa mbwaza yo mazi se lukau lwawonso lwa ngioka lwa ntangwa ke ntangwa.’ 16 “I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: ‘Avo mfumu ovene lukau se vua kwa mosi-mosi muna wan’andi, o lukau lolo lukituka se vua dia wan’andi. Olwalu i lukau luna batambwidi se vua. 17 Kansi, avo obongele lukau muna vua diandi yo vana lo kwa selo yandi, o lukau lolo lukala se lwa selo yandi yamuna mvu wa luvevoko; b i bosi, o lukau luvutulwa kwa mfumu. Vua kaka diveno kwa wan’andi i dikala se diau yakwele mvu. 18 O mfumu kafwete yinga nkangu ko muna ntoto au kimana kabonga konso vua diau. E vua kevana kwa wan’andi difwete tuka muna ntoto a yandi kibeni, kimana valembi kala mosi muna nkangu ame oyinganeswa muna ntoto andi.’” 19 I bosi, undete kuna nkotelo c ina kuna ndambu a vitu difilanga kuna masuku madila mavauka ma anganga, mana matadidi kuna node, d kukedi fulu kuna nima, kuna weste. 20 Umpovese vo: “Ekiaki i fulu kina anganga belambila lukau lwa kuzuka yo lukau lwa sumu, ivana beyokela lukau lwa mbwaza, e kimana balembi nata konso

YEZEKELE 46:13–47:3 KAPU 46 a Luv 29:38 Nta 28:3, 5

b Lev 25:10

c Yez 42:9

d Yez 42:1

e Lev 2:4, 5 

Ndambu ya 2 a Yez 44:19

b 2Tu 35:13 

KAPU 47 c Yez 41:2

d Zak 13:1 Zak 14:8 Lus 22:1

e Yez 40:20

f Yez 40:6 Yez 44:1, 2

g Yez 40:3 Lus 21:15

lekwa kuna yanzala kiambazi yo sambukisa o vauka kwau kuna kwa nkangu.”1 a 21 Undete kuna yanzala kiambazi yo kumpiokesela muna ´ konko ya ya yanzala, mbwene yanzala kiakete kuna konso konko kia yanzala kiambazi. ´ 22 Muna konko ya ya yanzala mukedi yanzala yakete ya yi´ nkoso1 40 muna la, yinkoso 30 muna lambuka. E yanzala ya´ kete yau ya ikedi tezo kimosi.2 23 Muna kati kwa yanzala ´ yakete yau ya mukedi vuandilwa ya matadi kuna konso sambu, vana yand’a vuandilwa vakedi fulu ya lambila tukau. 24 I bosi, umpovese vo: “Eyayi i fulu ina1 awana besadilanga muna tempelo belambila yimenga ya nkangu.” b I bosi, umputwidi kuna nkotelo a tempelo, c okwakuna mbwene maza mevaikanga kuna nsi a sumbuka1 kia tempelo d yo kukula kuna ndambu a este, kadi e tempelo yatala kuna este. O maza mekukulanga tuka kuna nsi a sambu dia lunene dia tempelo, kuna sude ya ziku. 2 I bosi, umpaikisi kuna mbazi, muna nzil’a vitu dia node. e Kuna mbazi, undete yakuna vitu dia este, f mbwene maza mevaikanga tuka kuna sambu dia lunene. 3 O muntu vava kavaikidi yo kwenda kuna este yo nsing’andi a tezela, g otezele yinkoso1 1.000, umpiokesele muna maza; o maza malweke yamuna nsingu za malu.

47

46:20 1 Mvovo wa sina: “yo vaula o nkangu.” 46:22; 47:3 1 Disongele vo yi´ nkoso yanda. Tala Nku. B14. 46:22 ´ 2 Yovo “E yanzala yau ya ye mpila yatungilwa muna konko, ikedi tezo kimosi.” 46:24 1 Mvovo wa sina: “Ezazi i nzo zina.” 47:1 1 I sia vo, vana veviokelanga e kielo avo kiziwilu.

YEZEKELE 47:4-19 4 I bosi, otezele diaka yinkoso 1.000, umpiokesele muna maza, o maza malweke yamuna makungunu. Otezele diaka yinkoso 1.000, umpiokesele muna maza, o maza malweke yamuna luketo. 5 Vava katezele diaka yinkoso 1.000, o maza makedi se nzadi, kilendele yo sauka kiamalu ko; muna sauka, o muntu kafwete siensia kadi e za kisakidi, e nzadi ke ilendi saukwa kiamalu ko. 6 Ungiuvuidi vo: “E mwan’a muntu, nga omwene ediadi e?” I bosi, umfididi, umputwidi kuna kumu dia nzadi. 7 Vava mvutukidi, mbwene vo muna makumu mau mole ma nzadi mukedi nti miayingi. a 8 Umpovese vo: “O maza mama mekukulanga kuna zunga kia este yo kulumuka kuna Araba1 b yo bwa muna kalunga. Vava maza momo mebwa muna kalunga, c o maza mena mo mewukwa. 9 Konso kuna kuviokela o maza,1 e vangwa yamoyo yawonso ikala o moyo. Mu zala yo ulolo wa mbizi za maza, kadi o maza mama melwaka kwakuna. O maza ma kalunga mewukwa, konso kuna meviokela e lekwa yawonso ikala o moyo. 10 “Abaki a mbizi betelama vana kumu diandi tuka kuna Engedi d yakuna Ene-ngelaime, kuna kukala e fulu kiayanikina makonde mau. Vekala ye ulolo wa mbizi za mpila mu mpila nze mbizi za Mbu Anene.1 e 11 “Vekala ye ntaka ye zinga ya maza, e fulu yoyo ke iwukwa ko. Ikala kaka mungwa ye mungwa. f 12 “Muna makumu mau mole ma nzadi, mumena nti mia mpi47:8 1 Yovo “nzanza.” 47:9 1 Mvovo wa sina: “nkoko miau miole.” 47:10 1 I sia ˆ vo, Mediterraneo.

1198 KAPU 47 a Lus 22:1, 2

b Nsi 4:47, 49

c Zak 14:8

d Yos 15:20, 62 2Tu 20:2

e Nta 34:2, 6

f Nsi 29:22, 23 Nk 107:33, 34 Yer 17:6

 Ndambu ya 2 a Yez 47:1

b Lus 22:1, 2

c Tuk 48:5 1Tu 5:1 Yez 48:5

d Tuk 26:3 Tuk 28:13

e Yez 48:1

f Nta 34:2, 8

g Nta 13:21

h 2Sa 8:8

i Yez 47:18

j Nta 34:2, 9

k Yez 48:1

l Nta 32:1

m Nsi 32:51

n Yez 48:28

la zawonso mia dia. Makaya mau ke melengela ko; e nti ke mikondwa bundu ko. Miyima bundu yampa ngonde ke ngonde, kadi o maza mau kuna tempelo metuka. a E bundu yau ikala se madia, o makaya mau mesadilwa muna wuka.” b 13 I wau wuwu kavovele o Mfumu Yave: “Ekiaki i zunga kina nukayanesa se vua dia nsi kwa makanda 12 ma Isaele, o Yosefe otambula kunku yole. c 14 Oyeno nuvua e nsi, nutambula kunku yafwanana.1 Yadia e ndofi vo ivana e nsi yayi kwa akulu eno, d owau iveno2 kwa yeno se vua. 15 “Owau i mwingilu a nsi kuna node: Uyantikila kuna Mbu Anene muna nzila ikwendanga kuna Ketelone e yakuna Sedade, f 16 Kamati, g Berota h ye Siberaime, eyi ina vana kati kwa zunga kia Damaseke ye zunga kia Kamati, yakuna Kase-yatikone, eyi ina vana mwingilu a Kaverane. i 17 Ozevo, o mwingilu utuka kuna mbu yakuna Kasare-enone, j muna mwingilu a Damaseke, kuna node, ye muna mwingilu a Kamati. k Owau i mwingilu a node. 18 “Kuna este, uviokela vana kati kwa Kaverane ye Damaseke muna nlambu a Yodani, vana kati kwa Ngiladi l ye nsi a Isaele. Nufwete teza tuka vana mwingilu1 yakuna mbu a este.2 Owau i mwingilu a este. 19 “O mwingilu wa sude uyantikila tuka kuna Tama yakuna maza ma Meribate-kadese, m i bosi tuka kuna Ndimba1 yakuna Mbu Anene. n Owau i mwingilu a sude. 47:14 1 Mvovo wa sina: “konso muntu otambula tezo kimosi yo mpangi andi.” 2 Mvovo wa sina: “owau ibwidi.” 47:18 1 I sia vo, mwingilu a node. 2 I sia vo, Mbu Afwa. 47:19 1 I sia vo, Ndimb’a Engipito.

1199 20 “Kuna weste i kwina o Mbu Anene, tuka muna mwingilu1 yavana fulu kiatalana ye Lebo-Kamati.2 a Owau i mwingilu a weste.” 21 “Nukayana e nsi yayi yeno ye yeno, muna makanda 12 ma Isaele. 22 Nufwete kayanesa e nsi se vua, oyeno ye nzenza zizinganga yeno, ana bawuta o wana vovo nuina; bekala kwa yeno se Aneyisaele akingutukila. Betambula e vua kumosi yo yeno vana vena makanda ma Isaele. 23 Muna zunga kia kanda dina kezingilanga o nzeˆ nza i muna nufwete kumvanina e vua diandi,” u kavovele o Mfumu Yave. “Ezazi i nkumbu za makanda, tuka kuna nsuk’a node: E kunku kia Dani b kiele muna nzil’a Ketelone yakuna Lebo-Kamati2 c yakuna Kasareenane, muna mwingilu a Damaseke kuna node, vana ndambu a Kamati; d kiele tuka kuna mwingilu a este yakuna mwingilu a weste. 2 E kunku kia Asere e kikedi mwingilu yo Dani, tuka kuna mwingilu a este yakuna mwingilu a weste. 3 E kunku kia Nafetali f kikedi mwingilu yo Asere, tuka kuna mwingilu a este yakuna mwingilu a weste. 4 E kunku kia Manase g kikedi mwingilu yo Nafetali, tuka kuna mwingilu a este yakuna mwingilu a weste. 5 E kunku kia Eferaime kikedi mwingilu yo Manase, h tuka kuna mwingilu a este yakuna mwingilu a weste. 6 E kunku kia Rubeni kikedi mwingilu yo Eferaime, i tuka kuna mwingilu a este yakuna mwingilu a weste. 7 E kunku kia Yuda kikedi mwingilu yo Rubeni, j tuka kuna mwingilu a este yakuna mwingilu a weste. 8 Kuna mwi-

48

47:20 1 I sia vo, mwingilu a sude. 47:20; 48:1 2 Yovo “fula dia Kamati.”

YEZEKELE 47:20–48:16 KAPU 47 a Nta 34:2, 8 

KAPU 48 b Yos 19:40

c Nta 34:2, 8

d Yez 47:15-17

e Yos 19:24

f Yos 19:32

g Yos 13:29

h Yos 17:17, 18

i Yos 18:7

j Yos 15:1 Yos 19:9

 Ndambu ya 2 a Yez 45:1

b Nta 35:2 Yez 45:3, 4

c Yez 40:46 Yez 44:15

d Yer 23:11 Yez 22:26

e Yez 45:6

f Yez 48:35

ngilu a Yuda, tuka kuna mwingilu a este yakuna mwingilu a weste, nufwete katula lukau lukala ye yinkoso1 25.000 muna lambuka, a lufwanana yo lambuka kwa kunku kia kanda diankaka tuka kuna mwingilu a este yakuna mwingilu a weste. E tempelo ikala vana kati kwandi. 9 “O lukau luna nukatula mu kuma kia Yave, lukala yinkoso ´ 25.000 muna la, yinkoso 10.000 muna lambuka. 10 Olwalu lukala se lukau lwavauka mu kuma kia anganga. b Lukala ye yinkoso 25.000 kuna node, yinkoso 10.000 kuna weste, yinkoso 10.000 kuna este ye yinkoso 25.000 kuna sude. Vana kati kwandi i vekala e nzo avauka ya Yave. 11 Lukala se lwa anganga ana bavauka muna wan’a Sadoke, c ana balungisa e yiyekwa yau mu kuma kiame ye ke bavengomoka ko vava Aneyisaele ye Anelevi bavengomoka. d 12 Oyau bekala ye kunku muna lukau lwa nsi lukatwilu se lekwa kisundidi ovauka, muna mwingilu a Anelevi. 13 “Anelevi bekala ye kunku ´ kia yinkoso 25.000 muna la, yinkoso 10.000 muna lambuka, vana ndambu a zunga kia anga´ nga. (O la kwawonso kukala yinkoso 25.000, o lambuka yinkoso 10.000.) 14 Ke bafwete teka ko yovo sobanesa ngatu vana kwa muntu a kanda diankaka konso tini kia kunku kiaki kisundidi o wete kia nsi, kadi lekwa kiavauka kwa Yave. 15 “E ndambu isuva ya yinkoso 5.000 muna lambuka, muna mwingilu wa yinkoso 25.000, ikala se ya wantu awonso a mbanza, e mu kuma kia zinzo ye madilu. E mbanza ikala vana kati kwandi. f 16 Ekiaki i tezo kia ´ 48:8 1 Disongele vo yinkoso yanda. Tala Nku. B14.

YEZEKELE 48:17-35 mbanza: o mwingilu a node yinkoso 4.500, o mwingilu a sude yinkoso 4.500, o mwingilu a este yinkoso 4.500, o mwingilu a weste yinkoso 4.500. 17 E fulu kia madilu kia mbanza kikala yinkoso 250 kuna node, yinkoso 250 kuna sude, yinkoso 250 kuna este ye yinkoso 250 kuna weste. ´ 18 “O la kwa kunku kisu´ va kufwanana yo la kwa lukau lwavauka, a yinkoso 10.000 kuna este, yinkoso 10.000 kuna weste. Kufwanana yo lukau lwavauka, e mbongo andi ikala se madia kwa awana besadilanga muna mbanza. 19 E kunku kiokio kivatwa kwa awana besadilanga muna mbanza, ana betuka muna makanda mawonso ma Isaele. b 20 “O lukau lwawonso lukala ´ ye ndambu ya zafwanana za yinkoso 25.000. Nufwete lo katula se lukau lwavauka kumosi ye vua dia mbanza. 21 “Kina kisuva kuna ndambu zau zole za lukau lwavauka ye vua dia mbanza, kikala se kia mfumu. c Kikala muna mwingilu a yinkoso 25.000 kuna este ye kuna weste ya lukau. Kikala tezo kimosi ye kunku ina muna ndambu, kikala se kia mfumu. O lukau lwavauka ye nzo avauka ya tempelo ikala vana kati kwandi. 22 “E vua dia Anelevi ye vua dia mbanza dikala vana kati kwa zunga kia mfumu. E zunga kia mfumu kikala vana kati kwa mwingilu a Yuda d ye mwingilu a Benyamini. 23 “Vo i makanda masidi, e kunku kia Benyamini kitukidi kuna mwingilu a este yakuna mwingilu a weste. e 24 E kunku kia Simeone kikedi muna mwingilu a Benyamini, f tuka kuna mwingilu a este yakuna mwingilu a weste. 25 E kunku kia Yi-

1200 KAPU 48 a Yez 45:1

b Yez 45:6

c Yez 45:7

d Yez 48:8

e Yos 18:11

f Yos 19:1 

Ndambu ya 2 a Yos 19:17

b Yos 19:10

c Tuk 49:13

d Yos 18:7

e Yez 47:19

f Nta 20:13

g Tuk 15:18

h Nta 34:2

i Yez 47:13

j Yez 48:16

k Yer 3:17 Yoe 3:21 Zak 2:10

sakare a kikedi muna mwingilu a Simeone, tuka kuna mwingilu a este yakuna mwingilu a weste. 26 E kunku kia Zebulune kikedi muna mwingilu a Yisakare, b tuka kuna mwingilu a este yakuna mwingilu a weste. c 27 E kunku kia Ngadi kikedi muna mwingilu a Zebulune, d tuka kuna mwingilu a este yakuna mwingilu a weste. 28 O mwingilu a sude una uviokele kuna mwingilu a Ngadi, utukidi kuna Tama e wele kuna maza ma Meribatekadese, f uviokele kuna Ndimba1 g yakuna Mbu Anene.2 29 “Eyayi i nsi nukayanesa se vua kwa makanda ma Isaele, h eyayi ikala se kunku yau,” i u kavovele o Mfumu Yave. 30 “Ezazi i mpaikilu za mbanza: Kuna sambu dia node, yinkoso 4.500. j 31 “E mavitu ma mbanza meyikilwa mun’owu wa nkumbu za makanda ma Isaele. Kuna node kukala ye mavitu matatu: vitu dimosi dia Rubeni, vitu dimosi dia Yuda ye vitu dimosi dia Levi. 32 “Kuna sambu dia este, yi´ nkoso 4.500 muna la, kukala ye mavitu matatu: vitu dimosi dia Yosefe, vitu dimosi dia Benyamini ye vitu dimosi dia Dani. 33 “Kuna sambu dia sude, yinkoso 4.500, kukala ye mavitu matatu: vitu dimosi dia Simeone, vitu dimosi dia Yisakare ye vitu dimosi dia Zebulune. 34 “Kuna sambu dia weste, ´ yinkoso 4.500 muna la, kukala ye mavitu matatu: vitu dimosi dia Ngadi, vitu dimosi dia Asere ye vitu dimosi dia Nafetali. 35 “E nzinguluka yawonso ya mbanza ikala ye yinkoso 18.000. Tuka muna lumbu kiakina, e nkumbu a mbanza ikala vo Yave ˆ Una Muna.” k 48:28 1 I sia vo, Ndimb’a Engipito. 2 I ˆ sia vo, Mediterraneo.

DA N I E L E MAMBU MENA MO

1

Esi Babele bazungidi Yerusaleme (1, 2) Nkanikinu wa longa matoko ma mbongo a ntinu ana babakama (3-5) Akwa kwikizi aya a Ayibere batontelo (6-21)

Daniele olombelo vo kasasila e sono (13-25) Nsasa: Babele fwaswa ifwaswa (26-31) 6 Mbanda-mbanda za Parasi bavuandidi Daniele mfulu (1-9) Daniele okwamanene samba (10-15) Daniele otubilu muna wulu dia nkosi (16-24) Dareyuse wa ntinu okembele Nzambi a Daniele (25-28) ´ 7 Mona-meso kia bulu ya (1-8) Mpok’a lulendo yakete ivaikidi (8) Munkulu-nkulu a Lumbu ovuende vana kunda kia fundisila (9-14) Mwan’a muntu oyadikilu se ntinu (13, 14) Daniele ozayisu nsas’a mona-meso (15-28) ´ ´ E bulu yau ya i ntinu nya (17) Avauki betambula kintinu (18) Mpoka kumi yovo atinu betelama (24)

2 Nebukandesa wa ntinu olotele ndozi yampimpita (1-4) Ke vena nkwa ngangu ko olendele sasila e ndozi (5-13) Daniele olombele lusadisu kwa Nzambi (14-18) Osanisini Nzambi wau kasengomwene mbumba (19-23) Daniele ozayisi ndozi kwa ntinu (24-35) Nsas’a ndozi (36-45) Tadi dia Kintinu dikosomwene teke (44, 45) Daniele ozitisu kwa ntinu (46-49) 3 Teke kia wolo kia Nebukandesa wa Ntinu (1-7) Ntinu okanikini vo teke kifwete sambilwa (4-6) Ayibere atatu bafundilu vo ke basongele nlemvo ko (8-18) “Oyeto ke tusadila nzambi zaku ko” (18) Batubilu muna soka dia tiya (19-23) Bavulwizu mu mpila yasivi muna tiya (24-27) Ntinu osanisini Nzambi a Ayibere (28-30) 4 Nabukandesa wa Ntinu ozitisi kintinu kia Nzambi (1-3) Ndozi mu kuma kia nti (4-18) Kolo nsambwadi ivioka vava nti ubwa (16) Nzambi i Nyadi a wantu (17) Daniele osasidi ndozi (19-27) Ndungana yantete kuna kwa ntinu (28-36) Ntinu olaukidi mu kolo nsambwadi (32, 33) Ntinu okembelele Nzambi a zulu (37) 5 Nkinzi a Belesasa wa ntinu (1-4) Koko kusonekanga muna yaka (5-12)

8 Mona-meso kia vaka kia meme ye kimboko kia nkombo (1-14) E mpoka yakete ikitundidikidi (9-12) Yavana kivioka 2.300 ma fuku yo mwini (14) Ngambiele osasidi mona-meso (15-27) E vaka kia meme ye kimboko kia nkombo kisasilu (20, 21) Ntinu wa nkwa ndose a nsita otelama (23-25) 9 Daniele ofunguni masumu muna sambu (1-19) Yerusaleme isala e nkatu mu mvu lusambwadi (2) Ngambiele wizidi kwa Daniele (20-23) Ungunza wa lusambwadi lwa tumingu usakwilu (24-27) Vava kivioka tumingu 69, Masia omoneka (25) Masia ovondwa (26) E mbanza ye fulu kiavauka kifwaswa (26) 10 Mbasi a Nzambi okingwidi Daniele (1-21) Mikaele osadisi mbasi (13) 1201

DANIELE Mambu Mena mo –1:11 11

1202

Atinu a Parasa ye Ngerekia (1-4) Ntinu a sude ye ntinu a node (5-45) Vetelama mvakulwisi a mpaku (20) Mfumu a kangu okosomweno (22) E nzambi a nzo yangolo okembelo (38) Ntinu a sude ye ntinu a node benunguna muntu yo nkwandi (40)

mvu watatu wa luya1 Muna lu lwa Yoyakime wa Ntinu a a

Yuda, Nebukandesa wa Ntinu a Babele wizidi kuna Yerusaleme, ozungidi yo. b 2 Yave oyekwele Yoyakime wa Ntinu a Yuda ye salanganu yankaka ya nzo1 a Nzambi aludi vana moko ma Nebukandesa wa Ntinu, c onete yo kuna nsi ya Sina,2 d kuna nzo1 a nzambi andi. Osidi salanganu yayi muna lundilu dia tusalu twa nzambi andi. e 3 I bosi, o ntinu okanikini Asipenaze wa mfumu a mbandambanda zandi kimana katwasa Aneyisaele1 akaka kumosi ye awana bena vo i mbongo a ntinu ye azitu. f 4 Bafwete kala matoko bakondwa fu muna nitu, bena ye mpw’ambote, akwa ngangu, zayi ye umbakuzi, g ana bafwaˆ na sadila kuna lumbu lwa ntinu. Kabalonga o tanga yo soneka e ndinga ya Akaladi. 5 Vana ntandu, ntinu osikidisi kunku kiau kia lumbu ke lumbu muna madia ma ntinu ye vinyu ina kanuanga. Balongwa1 mu mvu tatu, kuna mfoko a kolo kiaki, basadila o ntinu. 6 Muna wantu awaya, akaka esi kanda dia1 Yuda: Daniele,2 h

Nsangu za lutokaneso zituka kuna este ye kuna node (44) 12 “Kuna mbaninu a lumbu” ye mana melanda (1-13) Mikaele otelama (1) Alungaladi bekezima (3) O zayi wakieleka uwokela (4) Daniele otelama muna tambula kunku kiandi (13)

KAPU 1 a 2Tu 36:4 Yer 22:18, 19 Yer 36:30

b Nsi 28:49, 50 2Nti 24:1 2Tu 36:5, 6

c Yes 42:24

d Tuk 10:9, 10

e 2Tu 36:7 Eze 1:7

f 2Nti 20:16, 18

g Dan 1:17, 20 Dan 5:11, 12

h Dan 2:48 Dan 5:13, 29

 Ndambu ya 2 a Dan 2:17, 18

b Dan 4:8 Dan 5:12

Kananiya,1 Misaele2 yo Azareya.3 a 7 O mfumu a mbandaˆ mbanda za lumbu lwa ntinu ubavene nkumbu:1 Daniele umvene e nkumbu a Beletesasa, b Kananiya umvene e nkumbu a Saderake, Misaele umvene e nkumbu a Mesake, Azareya umvene e nkumbu a Abedenengo. c 8 Daniele obakidi nzengo muna ntim’andi vo kalendi kuyisafula ko muna madia ma ntinu ye muna vinyu kanuanga. Olombele nswa kwa mfumu a mbanda-mbanda kimana kalembi dia madia oma malenda kunsamfula. 9 Nzambi aludi ofididi mfumu a mbanda-mbanda kasonga ngemba kwa Daniele yo kumfwila e nkenda. d 10 O mfumu a mbanda-mbanda ovovese Daniele vo: “Wonga wa mfumu ame wa ntinu ngina wau, ona wasikidisa e kunku kia madia meno ye vinyu. Aweyi kevanga avo omwene vo nuamana tanda lutila matoko mankaka ma ntela eno? Se nuandatisa nkanu vana ntadisi a ntinu.” 11 Kansi, Daniele ovovese nyingidi ona wasolwa kwa mfumu a mbanda-mbanda kimana kalunga-lunganga Daniele,

c Dan 2:49

1:2 1 Yovo “tempelo.” 2 I sia vo, Babele. 1:3 1 Mvovo wa sina: “wan’a Isaele.” 1:5 1 Nanga, “Badikilwa.” 1:6 1 Mvovo wa sina: “wan’a.” 2 Ina ye nsasa vo: “Nzambi i Mfundisi Ame.”

Dan 3:12, 28

d 1Nti 8:49, 50 Nk 106:44, 46

1:6 1 Ina ye nsasa vo: “Yave Osongele Dienga.” 2 Nanga ina ye nsasa vo: “Nani Ofwanane yo Nzambi?” 3 Ina ye nsasa vo: “Yave Osadisi.” 1:7 1 I sia vo, nkumbu za esi Babele.

1203 Kananiya, Misaele yo Azareya: 12 “Dodokolo, tonta ntaudi zaku muna lumbu kumi, yambula batuvana mbongo a mpatu twadia ye maza twanua; 13 i bosi, tezanesa e mpwa zeto ye mpwa za matoko ana bedianga madia ma ntinu, vanga kwa ntaudi zaku mun’owu wa dina omona.” 14 Ozevo, otondele e ngindu zau, ubatontele mu lumbu kumi. 15 Vava lumbu kumi yavioka, e mpw’au yasunda owete yo vimpi1 ke mu matoko mawonso ko ana badianga madia ma ntinu. 16 I dianu vo, o nyingidi wakatulanga madia ye vinyu ina badi nua yo kubavana mbongo a mpatu. 17 O Nzambi aludi ove´ ne kwa matoko mau ya, zayi ye umbakuzi wa sono ya mpila zawonso ye ngangu; Daniele wavewa umbakuzi wa mona-meso ya mpila zawonso ye ndozi. a 18 Vava yalunga e lumbu ina kasikidisa o ntinu muna kubatwasa vana kena, b o mfumu a mbanda-mbanda ubatwese vana ndose a Nebukandesa. 19 O ntinu vava kamokena yau, vana bena yau awonso ke vasoloka mosi ko wakala nze Daniele, Kananiya, Misaele yo Azareya; c bakwamanene sadila vana vena ntinu. 20 Vava ntinu kabayuvulanga muna konso diambu diavavanga ngangu ye umbakuzi, wamonanga vo nkumbu kumi bavioka nganga za mpandu ye nganga za ngombo d ana bakala muna kintinu kiandi kiawonso muna ngangu ye umbakuzi. 21 Daniele waˆ kwamanana kuna yamuna mvu wantete wa luyalu lwa Kurese wa Ntinu. e Muna mvu wazole wa luyalu lwandi, Nebukandesa olotele ndozi zayingi, oyangamene o

DANIELE 1:12–2:9 KAPU 1 a Dan 1:20 Dan 4:9 Dan 5:11, 12

b Dan 1:5

c Dan 1:3, 6

d Dan 2:2 Dan 4:7 Dan 5:8

e Dan 6:28 Dan 10:1

 Ndambu ya 2  KAPU 2 a Dan 4:4, 5

b Dan 4:6, 7 Dan 5:7, 8

c 2Nti 18:26 Eze 4:7 Yes 36:11

2

1:15 1 Mvovo wa sina: “vonga.”

d Dan 2:48 Dan 5:16, 29

ntima,1 a kalendele diaka leka ko. 2 O ntinu obokelese nganga za mpandu, nganga za ngombo, ndoki ye Akaladi1 kimana bazayisa o ntinu e ndozi kalotele. Ozevo, bakotele yo kuyisunzula kwa ntinu. b 3 Ntinu ubavovese vo: “Ndozi ndotele, ngiangamene kikilu o ntima,1 nzolele zaya e ndozi ina ndotele.” 4 Akaladi bavutwidi kwa ntinu muna nding’a Ki-aramiti vo:1 c “E ntinu, zinga yakwele mvu. Zayisa e ndozi olotele kwa ntaudi zaku, oyeto tusasila yo.” 5 Ntinu ovutwidi kwa Akaladi vo: “Ediadi i diambu diansuka mpovele: Avo ke nunzayisi ko e ndozi ina ndotele ye nsas’andi, zengononua nuzengononua, e nzo zeno zikituka se kozo.1 6 Kansi avo nunzayisi ndozi ye nsas’andi, ikunuvana tukau, nsendo ye nkembo anene. d Ozevo, nunzayisa ndozi ye nsas’andi.” 7 Bavutwidi diaka vo: “Yambula ntinu kazayisa ndozi kwa ntaudi zandi, oyeto tuzayisa e nsas’andi.” 8 O ntinu ovutwidi vo: “Nzeye wo vo ntangwa nuvavanga, kadi nuzeye nzengo zame zansuka muna diambu diadi. 9 Avo ke nuzayisi e ndozi ame ko, yeno awonso tumbu kimosi nuvewa. Kansi nuwizanenge kimana nuanzayisa diambu dialuvunu yo kumpunginika yavana mambu mesoba. I dianu vo nunzayisa e ndozi, i bosi izaya wo vo nulenda yo kunsasila.” 2:1 1 Mvovo wa sina: “o mwand’andi uyangamene.” 2:2 1 I sia vo, buka kia wantu bakibadikilanga se nganga za ngombo ye afimpi a ntetembwa. 2:3 1 Mvovo wa sina: “O mwand’ame uyangamene kikilu.” 2:4 1 Daniele 2:7b yakuna 7:28 mu Ki-aramiti yasonekenua. 2:5 1 Nanga, “fuku dia titi; fuku dia nkal’a ngombe.”

DANIELE 2:10-27 10 Akaladi bavutwidi kwa ntinu vo: “Ova nza ke vena muntu ko olenda vanga dina ntinu kalombele, kadi ke vena ntinu anene ko ngatu nguvulu walomba kala e diambu diadi kwa ngang’a mpandu yovo ngang’a ngombo ngatu kwa Nkaladi. 11 Dina kalombele o ntinu diampimpita kikilu, ke vena muntu ko olenda dio zayisa kwa ntinu, nanga zinzambi kaka, zina ke zikalanga yo wantu ko.” 12 Vava kawidi ediadi, ntinu ofungidi kikilu makasi, okanikini vo akwa ngangu awonso a Babele bavondwa. a 13 Vava nkanikinu wavewa, ekolo akwa ngangu se bevondwa, bavavidi mpe Daniele ye akundi andi kimana bavondwa. 14 I bosi Daniele kuna ndekwa yo lulungalalu ovovese Arioke wa mfumu a ayingidi a ntinu, ona wavaika kimana kavonda akwa ngangu awonso a Babele. 15 Oyuvuidi Arioke wa mfumu a ayingidi a ntinu vo: “Ekuma ntinu kavanini nkanikinu wau wampasi?” Arioke ozayisi diambu diabwa kwa Daniele. b 16 Dianu vo, Daniele wele kuyisunzula kwa ntinu, olombele kimana kamvana e ntangwa muna zayisa nsas’a ndozi kwa ntinu. 17 I bosi Daniele wele kuna nzo andi, ozayisi e diambu diabwa kw’akundi andi Kananiya, Misaele yo Azareya. 18 Ubalombele vo basamba kwa Nzambi a zulu kabafwila e nkenda mu kuma kia mbumba yayi, kimana Daniele ye akundi andi balembi vondwa kumosi ye akwa ngangu a Babele. 19 I bosi, e mbumba yasengomonua kwa Daniele muna monameso muna fuku. c Ozevo, Daniele okembelele Nzambi a zulu. 20 Daniele ovovele vo:

1204 KAPU 2 a Dan 2:24

b Dan 2:9

c Dan 2:28 

Ndambu ya 2 a 1Tu 29:11 Yob 12:13 Nk 147:5 Yer 32:17-19

b Mav 1:7

c 1Sa 2:7, 8 Nk 75:7 Yer 27:5 Dan 4:17

d Ngn 2:6 Kim 2:26 Yak 1:5

e Yer 33:3 1Ko 2:10

f Nk 139:12 Ayi 4:13

g Nk 36:9 Nk 112:4

h Dan 1:17 Dan 2:28

i Dan 2:12, 14

j Dan 1:3, 6

k Dan 1:7

l Tuk 41:15

“Yambula nkumbu a Nzambi yakembelwa yakwele mvu,1 Kadi yandi kaka una ye ngangu yo nkuma. a 21 Osobanga kolo ye nsungi, b Okululanga atinu yo tundidika atinu, c Ovananga ngangu kwa nkwa ngangu yo zayi kw’awana bena yo umbakuzi. d 22 Osengomonanga mambu masina yo mambu maswekama, e Ozeye mambu mena muna tombe, f Muna yandi i mwina ntemo. g 23 Vo i ngeye, e Nzambi a mase mame, ivutwidi matondo yo nkembo, Kadi ngeye umpene ngangu yo nkuma. Owau unsengomwene mana tulombele; Utusengomwene diambu ditokanesanga o ntinu.” h 24 I bosi, Daniele wele kwa Arioke, ona ntinu kavana kiyekwa kia vonda akwa ngangu a Babele, i umvovese vo: “Kuvondi akwa ngangu a Babele ko. Undata vana ndose a ntinu, izayisa nsas’a ndozi kwa ntinu.” 25 Muna nzaki zawonso, Arioke onete Daniele kwa ntinu, umvovese vo: “Nsolwele muntu vana vena abakami a Yuda, j ona olenda zayisa nsas’a ndozi kwa ntinu.” 26 O ntinu vovese Daniele, ona wavewa e nkumbu a Beletesasa vo: k “Nga olenda kunzayisa ndozi ndotele ye nsas’andi?” l 27 Daniele ovutwidi kwa ntinu vo: “Kavena nkwa ngangu ko, ngang’a ngombo, ngang’a mpandu, ngatu mfimpi a ntetembwa olenda zayisa kwa ntinu e mbumba ina kazolele 2:20 1 Yovo “yamu mvu ya mvu.”

1205 zaya. a 28 Kansi, vena yo Nzambi kuna zulu ona osengomonanga e mbumba, b yandi ozayisi Nebukandesa wa ntinu mambu mevangama muna lumbu yambaninu. E ndozi aku ye mona-meso omwene vana mfulu aku i yau yayi: 29 “Vo i ngeye, e ntinu, vava okedi vana mfulu aku, oyindwidi mana mevangama kuna ntwala, o Nsengomoni a mbumba uzayisi mambu mevangama. 30 E mbumba yayi yisengomweno kwa mono ke mu kuma kia sia ko vo mono ndutidi wantu ankaka e ngangu; kansi yasengomona e nsas’andi kwa ntinu kimana wabakula e ngindu za ntim’aku. c 31 “Ongeye e ntinu, wau otadidinge, mwene teke kiampwena. E teke kiaki kiampwena yo kezima, kitelamene vana ndose aku, e mpw’andi yansisi kikilu. 32 O ntu a teke wa wolo wakenzwa, d e ntulu ye moko mandi ma palata, e e vumu ye matungi ma malu mandi ma nsongo, f 33 e nkwakwa mia malu mandi mia sengwa, g e tambi yandi ndaˆ mbu sengwa e ndambu tuma.1 h 34 Ekolo otadidinge, e tadi didungwinu kuna mongo, ke mu moko ko, ditelele e teke muna ˆ malu mandi ma sengwa ye tuma yo kosomona mo. i 35 I bosi, e ˆ sengwa, tuma, nsongo, palata ye wolo, yawonso ikosomokene yo kituka nze vevele ivevomokanga vana bundilwa muna nsungi a sivu; yawonso ivevomweno kwa tembwa yavana ke vasolokele diaka lekwa ko. Vo i tadi dina dikosomwene e teke, dikitukidi se mongo ampwena, dilungidi e nza yawonso. 36 “Eyayi i ndozi olotele, owau tuzayisa nsas’andi kwa ntinu. 37 Ongeye, e ntinu—ntiˆ 2:33 1 Yovo “tuma twawumbwa.”

DANIELE 2:28-45 KAPU 2 a Dan 2:10, 11 b Tuk 40:8 Dan 1:17

c Dan 2:47 d Dan 2:37, 38 Dan 7:4

e Dan 5:28 Dan 7:5 Dan 8:3, 20

f Dan 2:39 Dan 7:6 Dan 8:5, 21

g Dan 7:7, 19 h Dan 2:40-42 i Dan 2:44, 45 

Ndambu ya 2 a Yer 28:14 Dan 5:18

b Yer 27:5-7 c Dan 2:32 Dan 4:20-22

d Yes 45:1 Yer 51:28, 29 Dan 5:28

e Dan 7:6 Dan 8:5, 21 Dan 11:3

f Dan 2:33 Dan 7:19, 23

g Dan 7:7 h Tuk 49:10 Nk 2:6 Mat 6:10 Luk 22:29 Yoa 18:36 Lus 11:15 Lus 20:6

i 2Sa 7:13 Yes 9:7 Dan 7:13, 14

j Dan 4:17 Dan 7:27

k Nk 2:7-9 Nk 110:5, 6 Lus 19:15

l Dan 4:34 Luk 1:31-33

nu atinu ona Nzambi a zulu kavene kimfumu, a nkuma, ngolo ye nkembo, 38 vana koko kwandi i kayekwele wantu, konso kuna bezingilanga, ye bulu ya mfuta ye nuni za zulu, ona kavene kimfumu kia yau awonso b—ongeye i ntu a wolo. c 39 “Kansi vetongama kintinu kiankaka kikunlandila, d kina ke kikusunda ko, i bosi, vevaika diaka kintinu kiankaka kiatatu, kia nsongo, kiyala nza yawonso. e 40 “Vo i kintinu kiaya, kiangolo kikala nze sengwa. f Kadi wauna e sengwa kikosomonanga yo wula yawonso, elo, wauna e sengwa kizengononanga, e kintinu kiaki kikosomona yo wula yawonso yayi. g 41 “Wauna wamwena malu ye nlembo mia malu minina ndaˆ mbu tuma, e ndambu ya sengwa, e kintinu vambulwa kivambulwa, kansi e ndambu yabala kwa seˆ ngwa ikala muna, wauna omweˆ nene e sengwa kiasangwa tuma twaleboka. 42 Wauna e nlembo mia malu minina ndaˆ mbu sengwa, e ndambu tuma, i una kikala e kintinu, ndambu yangolo, e ndambu yaleboka. 43 Wauna omwenene seˆ ngwa kiasangwa yo tuma twa leboka, oyau besangana yo nkangu;1 kansi ke beyikana ko wauna sengwa ke kisangananga ye ˆ tuma ko. 44 “Muna lumbu ya atinu awaya, o Nzambi a zulu otongeka kintinu h kina ke kifwaswa ko. i E kintinu kiaki ke kivewa kwa nkangu wankaka ko. j Kikosomona yo sukisa yintinu yayi yawonso, k kiau kaka kiyala yakwele mvu, l 45 wauna wamwenene tadi dia dungunua muna mongo, kansi ke mu moko ko, 2:43 1 Yovo “mbongo a nkangu.”

DANIELE 2:46–3:14 dikosomwena e sengwa, nsongo, ˆ tuma ye palata ye wolo. a O Nzambi Anene osengomwene kwa ntinu e diambu divangama kuna ntwala. b E ndozi ya kieleka, nsas’andi yafwana bundwa e vuvu.” 46 I bosi, Nebukandesa wa Ntinu ofukamene vana vena Daniele ye ndose vana ntoto yo kumvumbamena. Okanikini vo bamvana lukau ye ndumbu. 47 Ntinu ovovese Daniele vo: “Kieleka, o Nzambi eno i Nzambi a zinzambi, Mfumu atinu yo nsengomoni a mbumba, kadi ongeye olendele sengomona e mbumba yayi.” c 48 O ntinu otundidikidi Daniele yo kumvana ulolo wa tukau twantalu, untumbikidi se nyadi a mvivu wawonso wa Babele d ye mfidi akwa ngangu awonso a Babele. 49 Muna ndomb’a Daniele, o ntinu otumbikidi Saderake, Mesake yo Abedenengo e se atwadisi a mvivu wa Babele, kansi Daniele ˆ kuna lumbu lwa ntinu kasadilanga. Nebukandesa wa ntinu ovangidi teke kia wolo kia yi´ nkoso 601 muna la ye yinkoso sambanu2 muna sanzuka. Otelamese kio kuna ndimb’a Dura muna mvivu a Babele. 2 I bosi, Nebukandesa wa Ntinu otwikidi nsamu muna kutakesa akumbi a ntinu, akengi, nguvulu, aludiki, alundi a tusalu, afundisi, afundisi a nkangu ye ayadi awonso a mvivu muna lusunzulu lwa teke kiadongekwa kwa Nebukandesa wa Ntinu. 3 Ozevo, akumbi a ntinu, akengi, anguvulu, aludiki, alundi a tusalu, afundisi, afundisi a nkanu miandwelo ye atwadisi awonso a mvivu bakutakene muna lusunzulu lwa teke kiadongekwa kwa Nebukandesa wa

1206 KAPU 2 a Dan 2:34, 35

b Tuk 41:28 Dan 2:28

c Tuk 41:39 Dan 1:17 Dan 2:28 Dan 4:9

d Dan 2:6 Dan 5:16, 29

3

3:1 1 Tezo kia meta 27. Tala Nku. B14. 2 Tezo kia meta 2, 7. Tala Nku. B14.

e Dan 1:7 

Ndambu ya 2  KAPU 3 a Yer 29:22

b Dan 3:4-6

c Dan 1:7 Dan 2:49

Ntinu, batelamene vana vena teke kiadongekwa kwa Nebukandesa. 4 O mwangi a nsangu ovovele muna nding’angolo vo: “E yeno nkangu, zula ye ndinga nukanikinu vo, 5 vava nuwa e ´ zu dia mpungi, matutu, lungungu, nsambi, kokolo, pesantele ye masikilu ma mpila zawonso, nuvumbama yo sambila e teke kia wolo kina Nebukandesa wa Ntinu kadongelekele. 6 Konso ona olembi vumbama yo sambila e teke, vana vau otubwa muna soka dia tiya twanyuyi.” a ´ 7 I dianu vava bawidi e zu dia mpungi, lungungu, nsambi, kokolo, pesantele ye masikilu ma mpila zawonso, nkangu wawonso, zula ye ndinga bavumbamene yo sambila e teke kina kadongeleka Nebukandesa wa ntinu. 8 Muna ntangwa yayina akaka muna Akaladi bele kuna ntwala, bafundidi Ayuda. 9 Bavovese Nebukandesa wa ntinu vo: “E ntinu, zinga yakwele mvu.” 10 Ongeye e ntinu, ovenenge nkanikinu vo wantu awo´ ´ nso ana bewa e zu dia mpungi, matutu, lungungu, nsambi, kokolo, pesantele ye masikilu ma mpila zawonso, bavumbama yo sambila e teke kia wolo; 11 konso ona olembi vumbama yo sambila teke, kafwete tubwa muna soka dia tiya twanyuyi. b 12 Kansi vena ye Ayuda akaka ana watumbika se atwadisi a mvivu a Babele: Saderake, Mesake yo Abedenengo. c E ntinu, wantu awaya ke bazitisi ko. Ke besadilanga nzambi zaku ko, ke bazolele sambila teke kia wolo ko kina wadongelekele.” 13 Ozevo, Nebukandesa kuna makasi mawonso okanikini vo batwasa Saderake, Mesake yo Abedenengo. Wantu awaya baneto vana ndose a ntinu. 14 Nebukandesa ubavovese vo: “E Saderake, Mesake yo Abedenengo,

1207 nga dialudi vo ke nusadilanga nzambi zame ko, a ngatu sambila e teke kina yadongelekele? ´ 15 Owau avo nuwidi e zu dia mpungi, matutu, lungungu, nsambi, kokolo, pesantele ye masikilu ma mpila zawonso, avo nutondele vumbama yo sambila e teke kina yavanga, diambote. Kansi, avo ke nusambidi kio ko nutubwa vana soka dia tiya twanyuyi. Nkia nzambi olenda kunuvuluza ova moko mame?” b 16 Saderake, Mesake yo Abedenengo bavutwidi kwa ntinu vo: “E Nebukandesa, ke dina mfunu ko twavana e mvutu muna diambu diadi. 17 Avo i wau, o Nzambi eto ona tusadilanga okutuvuluza muna soka dia tiya twanyuyi; okutuvuluza mpe vana koko kwaku, e ntinu. c 18 Kansi, avo ke kutuvuluza ko, e ntinu zaya wo vo, oyeto ke tusadila nzambi zaku ko ngatu sambila teke kia wolo kina odongelekele.” d 19 Nebukandesa ofungidi kikilu makasi, e mpw’a ndose andi isobele1 kuna kwa Saderake, Mesake yo Abedenengo, otumini vo batoma yandula e soka dia tiya nkumbu nsambwadi vioka ngianduka ina diateka yandulwanga. 20 Otumini akaka muna makesa mandi bakanga Saderake, Mesake yo Abedenengo kimana babatuba muna soka dia tiya twanyuyi. 21 Dianu vo wantu awaya bakangilu ekolo bakinu ye mvuatu miau, yinkutu yau, mpu zau ye mvuatu miankaka, batubilu muna soka dia tiya twanyuyi. 22 Wau vo nkanikinu a ntinu wabala kikilu, e ziku mpe diasaka e ngianduka, o wantu ana banata Saderake, Mesake yo Abedenengo, yau bafwa muna nlaku 3:19 1 Yovo “e kadilu kiandi kisobele emvimba.”

DANIELE 3:15-29 KAPU 3 a Yes 46:1 Yer 50:2 Dan 2:47

b Luv 5:2 2Tu 32:15 Yes 36:4, 20

c 1Sa 17:37 Nk 27:1 Yes 12:2 Dan 6:27

d Luv 20:5 Mav 5:29

 Ndambu ya 2 a Dan 2:47

b Dan 3:2

c Ayi 11:33, 34

d Dan 2:47 Dan 4:34

e Dan 3:15

a tiya. 23 Kansi, wantu awaya yau tatu, Saderake, Mesake yo Abedenengo babwidi bakangama muna soka dia tiya twanyuyi. 24 I bosi, Nebukandesa wa ntinu omwene kikilu wonga, vana vau otelamene ovovese mfumu a mbanda-mbanda vo: “Nga ke wantu atatu ko tukangidingi yo kubatuba muna soka dia tiya?” Bavutwidi kwa ntinu vo: “Ingeta, e ntinu.” 25 Ovo´ vele vo: “Nutala! Wantu ya mbwene bakutululwa bekangalanga vana kati kwa tiya, ke bavi´ di ko, ona wa nya una nze mwan’a zinzambi.” 26 Nebukandesa ofinamene vana mwelo a ziku dia tiya twanyuyi, ovovele vo: “E Saderake, Mesake yo Abedenengo, selo ya Nzambi a Mpungu-nene, a luvaika, lwiza vava!” Saderake, Mesake yo Abedenengo bavaikidi vana kati kwa tiya. 27 Akumbi, akengi, anguvulu ye mbandambanda za ntinu ana bakutakana b bamwene vo e tiya ke tuvangidi diambu ko1 muna nitu za wantu awaya; c kana nkutu lusuki lumosi lwa ntu miau ke luvidi ko, e mvuatu miau ke mividi ko, e nitu zau nkutu ke zitele nsudi a mwisi ko. 28 I bosi, Nebukandesa ovovele vo: “Yambula Nzambi a Saderake, Mesake yo Abedenengo d kakembelwa, ona otumini mbasi andi kavuluza selo yandi. Babundidi e vuvu muna yandi, ke balemvokele nkanikinu a ntinu ko, batambulwidi o fwa vana fulu kia sadila yovo sambila konso nzambi, avo ke Nzambi au kaka ko. e 29 Muna kuma kiaki, nkanikini vo konso nkangu, zula, ndinga iyiyikila Nzambi a Saderake, Mesake yo Abedenengo e mbi, yambula bazengononua, e 3:27 1 Yovo “e tiya ke tukedi ye ngolo ko.”

DANIELE 3:30–4:18 nzo zau zakitulwa se kozo;1 kadi kavena Nzambi ankaka ko olenda vuluza nze ndioyo.” a 30 Ntinu otundidikidi1 Saderake, Mesake yo Abedenengo muna mvivu a Babele. b “Wa Nebukandesa wa ntinu, kuna kwa nkangu miawonso ye zula ye ndinga zikalanga ova nza yawonso: Yambula luvuvamu lweno lwawokela! 2 Ngina ye kiese kiasamuna e sinsu ye masivi ma Nzambi wa Mpungunene oma kampangidi. 3 Ekwe o nene wa sinsu yandi yo nkum’a masivi mandi! E kintinu kiandi kia mvu ya mvu, o luyalu lwandi lwa mbandu ke mbandu. c 4 “Omono Nebukandesa, yavuvama yakala muna nzo ame, mambu mawonso mambote maˆ kala muna lumbu lwame. 5 Yalota ndozi yambwesesa wonga. Ekolo yakala vana mfulu ame, e fwaniswa ye mona-meso yamona yambwesesa wonga. d 6 I dianu vo, yakanikina vo batwasa ova ndose ame akwa ngangu awonso a Babele kimana bansasila e ndozi. e 7 “I bosi e nganga za mpandu, nganga za ngombo, Akaladi1 ye afimpi a ntetembwa f bezidi. Vava yabazayisa e ndozi ina yalota, ke balendele yo kunsasila ko. g 8 I bosi, Daniele ona wavewa e nkumbu a Beletesasa h (mun’owu wa nkumbu a nzambi ame) i wayiza ova ndose ame, muna yandi mwakala mwand’a nzambi zavauka, j yanzayisa e ndozi: 9 “‘E Beletesasa wa mfumu a nganga za mpandu, k ntomene wo zaya vo e mwand’a nzambi zavauka una yaku, l kavena mbu-

4

3:29 1 Nanga, “fuku dia titi; fuku dia nkal’a ngombe.” 3:30 1 Mvovo wa sina: “ovuamisi.” 4:7 1 I sia vo, buka kia wantu bakibadikilanga se nganga za ngombo ye afimpi a ntetembwa.

1208

i Dan 4:13

mba ko ilutidi mpasi kuna kwa ngeye. a I dianu vo, unzayisa e mona-meso ina mbwene muna ndozi ye nsas’andi. 10 “‘Muna mona-meso yamona vava yakala vana mfulu, yamona nti b vana kati kwa nza, wandandalanda. c 11 E nti waleva yo kumama, e nsuk’andi yalwaka kuna zulu, wamonekanga yakuna nsuk’a nza yawonso. 12 E makaya mandi mantoko, wakala ye bundu yayingi, mwakala ye madia ma vangwa yawonsono. E bulu ya mfuta yavavilanga e viozi kuna nsi, e nuni za zulu zazingilanga muna tayi yandi, e vangwa yawonso yamoyo1 yadilanga mo. 13 “‘Muna mona-meso yamona vana mfulu ame, yamona nyingidi, mvauki, wakulumukanga kuna zulu. d 14 Ovovele muna nding’angolo vo: “Nukesa nti, e nuzenga tayi yandi, nukukumuna makaya yo mwanganesa e bundu yandi! Yambula bulu yatina kuna nsi; e nuni zatina muna tayi yandi. 15 Kansi, nusisa e sinza kiandi ye mianzi muna ntoto, nukanga kio kasu kia sengwa ye nsongo vana kati kwa titi ya mfuta. Nuyambula kiayondelekwa muna lowa dia zulu, e kunku kiandi kiakala ye bulu muna titi ya ntoto. f 16 Yambula ntim’andi a kimuntu wasobwa, kavewa ntim’a bulu, yambula vamvioka g kolo nsambwadi. h 17 Owau i nkanikinu wa ayingidi i ye ndomba y’aveledi, kimana awana bena moyo bazaya wo vo o Mpungunene i Nyadi muna kintinu kia wantu, j ovananga kio kwa konso ona kazolele, kana nkutu kwa ndiona osundidi sakalala muna wantu.” 18 “‘Eyayi i ndozi ndotele, mono Nebukandesa wa Ntinu;

j Dan 4:34

4:12 1 Mvovo wa sina: “e nitu zawonso.”

KAPU 3 a Dan 4:35 Dan 6:26, 27

b Dan 2:49 

KAPU 4 c Nk 10:16 Nk 90:2 Yer 10:10

d Dan 2:1 e Dan 2:2 f Yes 47:13 g Dan 2:10, 11 h Dan 1:7 i Yes 46:1 Yer 50:2

j Dan 4:18 Dan 5:11, 12

k Dan 1:20 Dan 2:48

l Tuk 41:38 Dan 6:3

 Ndambu ya 2 a Dan 1:17, 20 b Dan 4:26 c Dan 4:20-22 d Dan 4:23-26 e Dan 4:31 Dan 5:18, 20

f Dan 4:32, 33 g Dan 4:32 h Luk 21:24

1209 owau ngeye, Beletesasa unzayisa e nsas’andi, kadi akwa ngangu akaka awonso muna kintinu kiame ke balendele yo kunsasila ko. a Kansi ongeye olenda kwaku, kadi e mwand’a zinzambi wina yaku.’ 19 “Vana vau, Daniele ona wavewa nkumbu a Beletesasa, b oyangamene ntima mu fikolo, e ngindu zandi ziyantikidi kumwesesa wonga. “O ntinu ovovele vo: ‘E Beletesasa, kuyambula ko vo e ndozi ye nsas’andi yamwesesa wonga.’ “Beletesasa ovutwidi vo: ‘E mfumu ame, yambula e ndozi yasadilwa kw’awana bekumenganga, e nsas’andi kwa mbeni zaku. 20 “‘O nti una wamona, wale´ va yo kumama, la wandi walwaka kuna zulu, wamonekanga yamuna nsuk’a nza yawonso, c 21 makaya mandi mantoko, wakala ye bundu yayingi, mwakala ye madia ma vangwa yawonsono. E bulu ya mfuta yavavilanga e viozi kuna nsi, e nuni za zulu zazingilanga muna tayi yandi, d 22 o nti wau i ngeye, e ntinu, kadi okolele yo kumama, o nene waku uwokele yo lwaka kuna zulu, e o luyalu lwaku yakuna nsuka za nza. f 23 “‘O ntinu wamona nyingidi, mvauki g ona wakulumuka kuna zulu, ona wavovanga vo: “Nukesa nti yo fwasakesa wo, kansi nusisa e sinza kiandi ye mianzi muna ntoto, nukanga kio kasu kia sengwa ye nsongo vana kati kwa titi ya mfuta. Nuyambula kiayondelekwa muna lowa dia zulu, e kunku kiandi kiakala ye bulu muna titi ya ntoto yavana kivioka kolo nsambwadi.” h 24 Eyayi i nsasa, e ntinu; i nzengo za Mpungu-nene zilwakila mfumu ame wa ntinu. 25 Yingwa oyingwa vana vena wantu, ozingila vana vena bulu ya mfu-

DANIELE 4:19-33 KAPU 4 a Yes 47:13 Dan 2:27 Dan 5:8, 15

b Dan 1:7

c Dan 4:10, 11

d Dan 4:12

e Yes 14:13, 14

f Dan 2:37, 38

g Dan 4:13 Dan 8:13

h Dan 4:13-16 Luk 21:24

 Ndambu ya 2 a Dan 4:31-33

b Luk 21:24 Lus 12:6, 14

c Dan 4:16

d 1Sa 2:7, 8 Yob 34:24 Yer 27:5 Yez 21:26, 27 Dan 2:21 Dan 7:13, 14 Luk 1:32, 33

e Dan 4:15

f 1Nti 21:29 Yoe 2:14 Yon 3:8-10

g Dan 4:25 Mav 12:22, 23

h Dan 4:17

i Dan 4:25

ta, odiswa titi nze ngombe; oyondalala ye lowa dia zulu, a kolo nsambwadi b ikuvioka, c yavana ozaya wo vo Mpungu-nene i Nyadi muna kintinu kia wantu, ovana kio kwa konso ndiona kazolele. d 26 “‘Kansi, wau bavovele vo basisa e sinza kia nti ye mianzi miandi, e e kintinu kiaku kivutuka diaka kwa ngeye vava ozaya wo vo zulu diyalanga. 27 Dianu vo, e ntinu, tambulwila luludiku lwame. Yambula masumu maku yo bi waku, vanga oma mansongi, wasonga nkenda kwa asukami. Muna mpila yayi, ovuatumuka yo zingila mu luvuvamu.’” f 28 Mawonso mama i mambu mabwila Nebukandesa wa Ntinu. 29 Vava kiavioka ngonde kumi ye zole, o ntinu wakangaˆ langa vana nludi a lumbu lwa kintinu kuna Babele. 30 O ntinu ovovele vo: “Nga ke yau yayi ko e Babele Yanene, eyi yatungila e nzo a kintinu muna ngolo ye nkum’ame, muna nkembo wa zitu wame?” 31 Ekolo diambu diakala muna nu’a ntinu, e ndinga itukidi kuna zulu vo: “Wau i nsamu kwa ngeye, e Nebukandesa wa Ntinu, ‘E kintinu kikatukidi muna ngeye, g 32 oyingwa vana vena wantu. E fulu kiaku kiazingila kikala vana vena bulu ya mfuta, odiswa titi nze ngombe; kolo nsambwadi ikuvioka yavana ozaya wo vo Mpungu-nene i Nyadi muna kintinu kia wantu, ovana kio kwa konso ona kazolele.’” h 33 Vana vau, e diambu dilungane muna Nebukandesa. Oyingilu vana vena wantu, oyantikidi dia titi nze ngombe, e nitu andi iyondalele ye lowa dia zulu, yavana nsuki zandi zakituka za´ nda nze nsala za ngo-zulu, e nzala zandi nze nzala za nuni. i

DANIELE 4:34–5:11 34 “Kuna mfoko a kolo kiakina, a mono Nebukandesa, yatala kuna zulu, o zayi wame wamvutukila; yakembelela Mpungunene. Yavana nkembo kwa ndiona okalanga yamu mvu ya mvu; kadi e kimfumu kiandi i kimfumu kiakwele mvu, e kintinu kiandi kia mbandu ke mbandu. b 35 Wantu a nza yawonso babadikilu nze mwaya vana kena, ovangilanga mambu mun’owu wa luzolo lwandi kuna kwa vu kia zulu yo wantu a nza. Ke vena muntu ko olenda kunkakidila c ngatu kumvovesa vo: ‘Adieyi ovangidi?’ d 36 “Muna ntangwa yayina, o umbakuzi wame wamvutukila, o nkembo a kintinu kiame, zitu wame yo wete wame wamvutukila. e E mbanda-mbanda zame ye azitu bampavidi ye sungididi kiawonso; mvutukidi vana kunda kia kimfumu kiame, nkudikilu e tunda dianene. 37 “Owau, mono Nebukandesa nsanisini yo kembela yo tundidika Ntinu a zulu, f kadi mavangu mandi mawonso makieleka e nzila zandi zansongi, g wau vo olenda kulula awana bekangadilanga kuna lulendo.” h O Belesasa wa Ntinu i olambisi e lambu diampwena mu kuma kia funda dia akwa tunda andi, wanuanga vinyu vana ndose au. j 2 Vava kakala muna nkolw’a vinyu, Belesasa okanikini vo batwasa mbungwa za wolo ye za palata zina kabonga Nebukandesa wa se diandi muna tempelo kuna Yerusaleme, k kimana ntinu y’akwa tunda, makangu mandi y’akazi andi ankaka banuina zo. 3 Batwese mbungwa za wolo zina zabongwa muna tempelo a nzo a Nzambi muna Yerusaleme, o ntinu, akwa tunda, makangu mandi ye akazi andi ankaka banuinini

5

1210 KAPU 4 a Dan 4:16

b Nk 10:16 Dan 4:3

c Yob 34:24 Yes 43:13

d Yes 45:9

e Dan 4:26

f Dan 4:2, 3

g Nsi 32:4 Nk 33:5

h Luv 18:10, 11 Yak 4:6

 KAPU 5 i Dan 7:1 Dan 8:1

j Yes 21:5 Yer 51:39

k 2Nti 25:15 2Tu 36:18 Eze 1:7 Yer 52:19 Dan 1:1, 2

 Ndambu ya 2 a Yes 21:2, 3 b Dan 2:2 Dan 4:6

c Tuk 41:39, 42 Est 8:15

d Dan 2:6, 48

e Dan 2:27 Dan 4:7

f Yes 13:1, 7

g Dan 4:8, 9

zo. 4 Banuini vinyu, bakembelele nzambi za wolo, za palata, za nsongo, za sengwa, za nti ye za matadi. 5 Vana vau, vamonekene nlembo mia koko kwa muntu, miyantikidi soneka muna yaka, muna ˆ lumbu lwa ntinu, vana ntwal’a zangikilwa kia minda. O ntinu omwene koko1 kwasonekanga. 6 Ozevo, ntinu otandidi,1 e ngindu zandi zintelamese moyo, luketo lwandi luzakamene, a o makungunu mandi mayantikidi tutana. 7 Ntinu okazidi kimana babokelesa nganga za ngombo, Akaladi1 ye afimpi a ntetembwa. b O ntinu ovovese akwa ngangu a Babele vo: “Ndiona otanga sono yayi yo kunzayisa e nsas’andi, ovuikwa nlele a se kia nduwa yo nsang’a wolo muna nsingu, c oyala se muntu wantatu muna kintinu.” d 8 I bosi, akwa ngangu awonso a ntinu bezidi, kansi ke balendele yo tanga ko ngatu zayisa nsas’andi kwa ntinu. e 9 Muna kuma kiaki, Belesasa wa ntinu obakamene wonga, e mpolo andi iyundukidi; mbanda-mbanda zandi bayangamene moyo. f 10 Muna kuma kia mvovo mia ntinu ye akwa tunda, o ntinu ankento okotele muna seka dia lambu. O ntinu ankento ovovele vo: “E ntinu, zinga yakwele mvu. Kuyambula ko vo e ngindu zaku zazakamesa yo wonga, ngatu kutandisa. 11 Vena yo muntu muna kintinu kiaku ona una ye mwand’a zinzambi zavauka. Muna lumbu ya se diaku, muna yandi mwasoloka zayi, umbakuzi ye ngangu nze za nzambi zikalanga yandi. g O Nebuka5:5 1 Yovo “mpiluk’a koko.” 5:6 1 Yovo “e mpw’a ntinu isobele.” 5:7 1 I sia vo, buka kia wantu bakibadikilanga se nganga za ngombo ye afimpi ntetembwa.

1211 ndesa wa Ntinu wa se diaku wantumbika se mfumu a nganga za mpandu, nganga za ngombo, afimpi a ntetembwa ye Akaladi;1 a o se diaku i wau kavanga, e ntinu. 12 Kadi Daniele ona ntinu kavana e nkumbu a Beletesasa b wakala ye mwand’a masivi, zayi ye umbakuzi wasasila e ndozi, tendola yingana yo zenga mambu mampasi.1 c Owau yambula Daniele kabokelwa, yandi okuzayisa e nsasa.” 13 Dianu vo, batwese Daniele vana vena o ntinu. O ntinu yuvuidi Daniele vo: “Ngeye i Daniele muna abakami a Yuda, d ana se diame wa ntinu katwasa tuka kuna Yuda? e 14 Ngwidi wo vo mwand’a zinzambi una wau, f muna ngeye musolokele zayi, umbakuzi ye ngangu zayingi. g 15 Akwa ngangu ye nganga za ngombo batweso ova ndose ame kimana batanga e sono yayi yo kunsasila yo, kansi ke balendele kunzayisa e nsas’a sono ko. h 16 Kansi, ngwidi vo ngeye olenda vana nsas’a sinsu i yo singika mambu mampasi.1 Ozevo, avo olendele tanga e sono ye kunsasila yo, ovuikwa nlele wa se kia nduwa, ye nsang’a wolo muna nsingu, oyala se muntu wantatu muna kintinu.” j 17 Daniele ovutwidi kwa ntinu vo: “Lunda tukau twaku, wavana to kw’akaka. Kansi, e ntinu ikutangila e sono yo kuvanina yo e nsas’andi. 18 E ngeye ntinu, o Nzambi a Mpungunene wavana kintinu, tunda, nkembo yo zitu kwa Nebukandesa wa se diaku. k 19 Muna kuma kia tunda dina kamvana o Nzambi, e nkangu miawonso, zula ye ndinga bazakamanga 5:11 1 I sia vo, buka kia wantu bakibadikilanga se nganga za ngombo ye afimpi a ntetembwa. 5:12, 16 1 Mvovo wa sina: “kutulula mazita.”

DANIELE 5:12-29 KAPU 5 a Dan 2:47, 48 b Dan 1:7 Dan 4:8

c Dan 1:17, 20 Dan 6:3

d Dan 1:3, 6 Dan 2:25

e 2Nti 24:11, 14 f Dan 4:9 g Dan 1:17, 20 h Yes 47:12, 13 Dan 2:10, 11 Dan 5:8

i Dan 2:28 j Dan 2:6 Dan 5:7

k Dan 2:37, 38 

Ndambu ya 2 a Yer 25:9 Dan 3:4, 5 Dan 4:22

b Dan 2:12 Dan 3:6, 29

c Yes 14:13, 14 Dan 4:30

d Dan 4:31-35 e Yer 50:29 f Dan 5:2, 3 g Nk 115:4-7 Yes 46:6, 7

h Nk 104:29 i Dan 5:5 j Yes 13:11 Yer 25:12 Yer 27:6, 7 Yer 50:1, 2 Yer 51:11

k Eze 1:1, 2 Yes 21:2 Yes 45:1 Yer 50:9 Dan 6:28 Dan 9:1

vana ndose andi. a Wavondanga yovo sisa o moyo konso ndiona kazolele, watundidikanga yovo kulula konso ndiona kazolele. b 20 Kansi, vava kayima ntim’a lulendo yo badisa mwand’andi, wavangilanga mambu kuna umvuania, c wakunkulwa vana kunda kiandi kia kintinu yo katulwa o zitu. 21 Wayingwa vana vena wantu, o ntim’andi wakituka nze wa bulu, wazinga kumosi ye mabuluku ma mfuta. Wadiswa e titi nze ngombe, e nitu andi yayondalala ye lowa dia zulu, yavana kazaya wo vo o Nzambi wa Mpungu-nene i Nyadi muna kimfumu kia wantu yo sikidisa kio kwa konso ona kazolele. d 22 “Vo i ngeye, e Belesasa wa mwan’andi, ke wakikulula ko, kana una vo ozeye mawonso mama. 23 Uyitundidikidi kuna kwa Mfumu a zulu, e olombele vo batwasila mbungwa za nzo andi. f I bosi ngeye, ye anene aku, makangu maku ye akento aku ankaka nunuinini zo vinyu yo kembelela nzambi za palata, za wolo, za nsongo, za sengwa, za nti ye za matadi; nza´ mbi ke zilendi mona ko yovo wa ngatu zaya konso diambu. g Kuvene nkembo kwa Nzambi ko ona osimbidi moyo aku h ye nzila zaku zawonso vana moko mandi. 24 Kiaki i kuma katwikidi koko ye mambu mama masonamene. i 25 Eyayi i sono: MENE, MENE, TEKELE ye PERESE. 26 “Eyayi i nsas’a mvovo: MENE, Nzambi otangidi lumbu ya kintinu kiaku, osukisi yo. j 27 “TEKELE, ongeye otezelo vana balanza, osolokele vo kwafwana ko. 28 “PERESE, e kintinu kiaku kivambwilu, kiveno kwa Amadai ye Aparasi.” k 29 I bosi, Belesasa ovene nkanikinu, bavuatisi Daniele

DANIELE 5:30–6:16 nlele wa se kia nduwa ye nsang’a wolo muna nsingu; babokele nkoki vo okala se nyadi wantatu muna kintinu. a 30 Muna fuku wauna, Belesasa wa ntinu a Akaladi wavondwa. b 31 Dareyuse c wa Madai otambwidi kintinu; tezo kia mvu 62 kakala miau. Dareyuse wamona vo diambote katumbika akumbi 120 muna kintinu kiandi kiawonso. d 2 Vakala ye mbandambanda tatu babasunda e wisa, mosi muna yau i Daniele; e akumbi f batanga mbalu kwa yau kimana ntinu kalembi baka mfwilu. 3 Daniele waluta tunda ke mu mbanda-mbanda ye akumbi akaka ko, kadi mwand’ambote wakala yandi, g o ntinu wazola kunsia va fulu kilutidi tundalala muna kintinu kiawonso. 4 Muna kolo kiakina, mbanda-mbanda ye akumbi bavavanga kuma kia fundila Daniele muna mambu ma kintinu, kansi ke balendanga solola kuma kia kumfundila ko yovo diambu diambi, kadi vuvu kabundwanga, kavezanga salu kiandi ko ngatu soloka vilwa muna yandi. 5 Wantu awaya bavovele vo: “Ke tulenda solola kuma ko tufundila Daniele, avo ke mu nsiku a Nzambi andi ko.” h 6 Ozevo, e mbanda-mbanda ye akumbi bele kwa ntinu muna buka, bamvovese vo: “E Dareyuse wa Ntinu, zinga yakwele mvu. 7 E mbanda-mbanda zawonso za kintinu, atwadisi, akumbi, aludiki ye nguvulu bakutakene, bawizane vo vasikidiswa nsiku a kintinu yo kanikina vo muna lumbu 30, konso ona ovanga ndomba kwa konso nzambi yovo muntu ankaka avo ke kwa ngeye ko, e ntinu, kafwete tubwa muna wulu dia nkosi. i 8 Owau, e ntinu, sikidisa nsiku,

6

1212 KAPU 5 a Dan 5:7, 16

b Yes 21:9 Yer 51:8, 31 Yer 51:39, 57

c Dan 6:1 Dan 9:1

 KAPU 6 d Est 1:1 Dan 9:1

e Dan 2:48 Dan 5:29

f Eze 8:36 Est 8:9 Dan 3:2

g Dan 1:17, 20 Dan 5:12

h Est 3:8

i Dan 3:6 

Ndambu ya 2 a Est 3:12 Est 8:10

b Est 1:19 Est 8:8

c 1Nti 8:44, 45

d Est 8:8 Dan 6:7, 8

e Dan 1:3, 6 Dan 2:25 Dan 5:13

f Est 3:8 Dan 6:10

g Est 8:8 Dan 6:8

wasia wo dimbu a kimana walembi sobwa mun’owu wa nsiku a Amadai ye Aparasi, una ke ulendi sobwa ko.” b 9 Dianu vo Dareyuse wa Ntinu wasina nsiku ye nzengo. 10 Daniele vava kazaya wo vo nsiku usikidisu yo siwa dimbu, wele kuna nzo andi ina yakala ye zianela za suku diantandu zaziuka, zakala mantalani ye Yerusaleme. c Ofukamene, osambidi yo kembelela Nzambi andi, nkumbu tatu muna lumbu, wauna kateka vanganga ntangwa zawonso. 11 Muna ntangwa yayina, wantu awaya bakotele yo solola Daniele ekolo kalombanga yo dodokela kimana kavua e dienga vana ndose a Nzambi andi. 12 Dianu vo bele vovesa ntinu, bansungamese nsiku wa kintinu, oku vo: “Nga kwasinini nzengo ko vo muna lumbu 30, konso ona ovanga ndomba kwa konso nzambi yovo kwa muntu ankaka avo ke kwa ngeye ko, e ntinu, kafwete tubwa muna wulu dia nkosi?” Ntinu ovutwidi vo: “E diambu diatoma sikidiswa mun’owu wa nsiku wa Amadai ye Aparasi owu ke ulendi vunzunua ko.” d 13 Vana vau bavovese ntinu vo: “Daniele una vo mosi muna abakami a Yuda, e ke kuzitisanga ko, e ntinu, ngatu zitisa nsiku una wasidi e dimbu, nkumbu tatu kesambanga muna konso lumbu.” f 14 Vava ntinu kawidi diambu diadi, oyangamene ntima, oyindwidi e mpila kalenda vuluzila Daniele; yamuna ndimuk’a ntangwa, ovangidi mawonso muna kumvuluza. 15 I bosi wantu awaya bele kwa ntinu muna buka, bavovese ntinu vo: “Toma tala, e ntinu, muna nsiku a Amadai ye Aparasi, avo ntinu osikidisi nzengo yovo nsiku, ke ulendi sobwa ko.” g 16 Muna kuma kiaki, ntinu ovene nkanikinu, batwese Da-

1213 niele yo kuntuba muna wulu dia nkosi. a Ntinu ovovese Daniele vo: “O Nzambi aku ona otatamananga sadila okuvuluza.” 17 I bosi, batwese tadi, basidi dio muna nu’a wulu, o ntinu osidi dio dimbu kia mpeto andi ye dimbu kia mpeto y’akwa tunda andi kimana valembi sobwa diambu muna mambu mawonso ma Daniele. ˆ 18 I bosi, ntinu wele kuna lumbu lwandi. Oviokese fuku wa´ wonso lembi dia, kazolele wa miziki ko, kalendele leka ko.1 19 Vava kuma kwayantika vunguka, o ntinu otelamene, wele mu nzaki kuna wulu dia nkosi. 20 Vava kafinamene vana wulu, obokele Daniele ye nkenda zawonso. O ntinu oyuvuidi Daniele vo: “E Daniele, wa selo kia Nzambi amoyo, nga Nzambi aku ona otatamananga sadila olendele kuvuluza muna nkosi?” 21 Vana vau Daniele ovutwidi kwa ntinu vo: “E ntinu, zinga yakwele mvu. 22 O Nzambi ame otumini mbasi andi, okangidi e nua mia nkosi, b ke zimpangidi diambu ko, c kadi kisolokele ye kuma ko vana ndose andi; kivangidi kwame diambu diambi ko kwa ngeye, e ntinu.” 23 Ntinu oyangalele kikilu, okanikini vo batombola Daniele muna wulu. Vava Daniele katombolwa muna wulu, bamwene vo e nkosi ke zinlwekele ko, kadi obundidi vuvu kwa Nzambi andi. d 24 I bosi, ntinu ovene nkanikinu vo wantu ana bafunda Daniele batwaswa, batubilu muna wulu dia nkosi, kumosi yo wan’au ye akazi au. Una ke balwaka vana sina dia wulu ko, e nkosi zibabakidi yo kosomona e visi yau yawonso. e 6:18 1 Mvovo wa sina: “tulu tumvempokele.”

DANIELE 6:17–7:6 KAPU 6 a Dan 6:7 Ayi 11:32, 33

b 1Sa 17:37 Ayi 11:32, 33

c Nk 34:7 Nk 118:5 Dan 3:28

d Nk 37:40 Ngn 18:10 Dan 3:26, 27

e Est 7:10 

Ndambu ya 2 a Est 8:9 Dan 4:1

b Dan 3:29 c Dan 4:34 d Dan 3:28 e Yer 32:20 Dan 4:3

f Dan 5:31 Dan 6:1, 2

g 2Tu 36:22, 23 Eze 1:1, 2 Yes 44:28

 KAPU 7 h Dan 5:1, 30 i Dan 2:19 Dan 8:1

j Yes 30:8 Kab 2:2 Lus 1:11

k Yes 57:20 Lus 17:15

l Dan 7:17 m Dan 2:37, 38 n Nsi 28:49, 50 Yer 48:40 Man 4:19 Kab 1:8

o Dan 2:39 Dan 5:28 Dan 8:3, 20

p Yes 13:17, 18 Dan 11:2

q Dan 2:39 Dan 8:5 Dan 11:3

25 Dareyuse wa ntinu osonekene nkanda kwa nkangu miawonso, zula ye ndinga zivovuanga muna nza yawonso: a “Yambula luvuvamu lwakala yeno! 26 Nkanikini vo muna mvivu miawonso mia kintinu kiame, wantu bazakama ye wonga vana vena Nzambi a Daniele. b Kadi yandi i Nzambi amoyo ozinganga yakwele mvu. E kintinu kiandi ke kifwaswa ko, e kimfumu kiandi kiakwele mvu. c 27 Ovuluzanga, vevola d yo vanga sinsu ye masivi kuna zulu yo va ntoto, e kadi ovuluzi Daniele muna kandazi ya nkosi.” 28 Muna diadi, Daniele ovuatumukini muna kintinu kia Dareyuse f ye muna kintinu kia Kurese wa Mparasa. g Muna mvu wantete wa luyalu lwa Belesasa h wa ntinu a Babele, Daniele olotele ndozi, omwene mona-meso vana mfulu andi. i I bosi osonekene e ndozi ina kalotele; j osonekene lusansu lwawonso. 2 Daniele ovovele vo: “Muna mona-meso kiame kia ´ fuku, mbwene tembwa ya ya zulu inikwini mbu anene. k ´ 3 Bulu ya yampwena l ivaikidi muna kalunga, konso bulu kiaswaswana ye yankaka. 4 “E bulu kiantete kikedi nze nkosi, m kiakala ye mave ma ngo-zulu. n Vava ntadidi kio, mave mandi mavuzilu, kitelameso vana ntoto muna malu mole nze muntu yo vewa ntim’a muntu. 5 “Vamonekene bulu kiankaka, kiazole nze use. o Kiazanguka kuna sambu dimosi ye mpati tatu muna nu’andi, muna kati kwa meno, bamvovese vo: ‘Telama, wadia mbizi yayingi.’ p 6 “I bosi yakwamanana tala, mbwene bulu kiankaka, nze ngo, q kansi kiakala ye mave

7

DANIELE 7:7-23

´ maya ma nuni kuna nima. E bulu ´ kiakala ye ntu ya, a kiavewa e wisa kimana kiayala. 7 “I bosi, yakwamanana tala muna mona-meso ya fuku yo ´ mona bulu kiaya, kiansisi ye kia mbubu ye ngolo zayingi, kikedi ye meno mampwena ma sengwa. Kiadianga yo wula yo diatakesa ina yasalanga. b Kiaswaswana ye bulu yankaka ina yavita, kiakala ye mpoka kumi. 8 Ekolo yasianga sungididi muna mpoka, vavaikidi mpoka yankaka yakete, c vana kati kwau, e mpoka tatu zantete zivuzilu vana ina. Yamona vo muna mpoka yayi mwakala meso nze ma muntu ye nua wavovanga kuna lulendo. d 9 “Yakwamanana tala yavana vasiwa e kunda ya kimfumu, o Munkulu-nkulu a Lumbu e ovuende. f E mvuatu miandi miampempe nze mvul’ampempe, g e nsuki za ntu andi nze vusu diavelela. E kunda kiandi kia kimfumu kia nlaku a tiya; o tungungu1 twandi twa tiya twanyuyi. h 10 O nkoko a tiya wavaikanga vana kena yo kukula. i Mafunda ye mafunda mansadidingi, yazi ye yazi itelamene vana kena. j Mfundisi k ovuende,1 e nkanda miyalumwinu. 11 “Yakwamanana tala, muna ntangwa yayina, muna kuma kia mambu malulendo kavovanga e mpoka; l mbwene yavana bulu kiavondwa, e nitu andi yafwaswa yo vewa yayokwa vana tiya. 12 Vo i bulu yankaka, m e wisa kiau kikatwilu, e zingu kiau kialambulwa mu kolo kimosi ye nsungi. 13 “Yakwamanana tala muna mona-meso ya fuku, yamona muntu mosi nze mwan’a muntu n okwizanga muna matuti ma zulu; oveno luve lwa lwaka kwa 7:9 1 Yovo “tukongolo.” 7:10 1 Mvovo wa sina: “Mbazi a nkanu ivuende.”

1214 KAPU 7 a Dan 8:8 Dan 11:4

b Dan 2:40 Dan 7:19

c Dan 7:24 d Dan 7:20 Lus 13:5

e Nk 90:2 Dan 7:13, 22 Kab 1:12

f Yes 6:1, 2 Lus 4:2, 3

g Nk 104:1, 2 h Nsi 9:3 Ayi 12:29

i Nk 50:3 Nk 97:3

j Nsi 33:2

k l m n

1Nti 22:19 Nk 68:17 Ayi 12:22 Yud 14 Lus 5:11 1Sa 2:10 Nk 50:6 Dan 7:8, 25 Dan 7:3 Mat 24:30 Luk 21:27 Yoa 3:13 Mav 7:56 Lus 14:14

 Ndambu ya 2 a Nk 90:2 Dan 7:9, 22 Kab 1:12

b Nk 2:6

c d e

f g h i j

k l m n o p q r

Nk 110:1, 2 Mat 28:18 1Ko 15:25 Efe 1:22 Lus 3:21 Flp 2:9-11 Tuk 49:10 Nk 45:6 Yes 9:6, 7 Dan 2:44 Luk 1:32, 33 Lus 11:15 Dan 8:27 Dan 7:3 Dan 2:39, 40 Dan 7:25, 27 Mat 19:28 2Ti 2:12 Lus 3:21 Lus 5:9, 10 Dan 7:21, 22 Luk 22:29 Dan 2:40 Dan 7:7 Dan 7:24 Dan 7:8 Dan 8:23, 24 Dan 12:7 Lus 13:7 Nk 90:2 Dan 7:9, 13 Kab 1:12 Dan 7:18, 27 Mat 19:28 Luk 22:29 Lus 1:6 Lus 3:21 Lus 5:9, 10 Lus 20:4

Munkulu-nkulu a Lumbu, a banete vana ndose andi. 14 Oveno e wisa, b nkembo c ye kintinu mpasi vo nkangu, zula ye ndinga zawonso zansadila. d E kintinu kiandi i kintinu kiakwele mvu, ke kisuka ko, e kintinu kiandi ke kifwaswa ko. e 15 “Vo i mono Daniele, mwand’ame watokana mu kuma kia wonga wa mona-meso yamona. f 16 Mfinamene mosi muna awana batelamene vavana, kimana yanyuvula nsas’a kieleka ya mambu mama. I bosi, umvutwidi yo kunzayisa e nsas’a mambu mama. 17 “‘E bulu yayi yampwena, ´ ´ yau ya, g i ntinu nya betelama ova nza. h 18 Kansi, avauki a Mpungu i betambula kintinu, j bevua kintinu k yakwele mvu, elo, yamu mvu ya mvu.’ 19 “I bosi yazola zaya diaka mayingi mu kuma kia bulu kia ´ nya, kina kiaswaswana ye bulu yawonso yankaka; bulu kiansisi kikilu, kiakala ye meno ma sengwa ye zala ya nsongo; kiadianga, wula yo diatakesa ina yasuvanga; l 20 yazola mpe zaya mambu ma mpoka kumi m za ntu andi ye mpoka yankaka ina yamena vana vavuzwa mpoka tatu, n e mpoka ina yakala ye meso yo nua wavovanga kuna lulendo, e mpw’andi yasunda vonga lutila zina zankaka. 21 “Yakwamanana tala ekolo mpoka yayi yanuanisanga avauki yo kubasunda, o 22 yavana kialwaka Munkulu-nkulu a Lumbu, p avauki a Mpungu q balungiswa, e ntangwa yasikiswa yafwana kimana avauki bavua kintinu. r 23 “Wavova vo: ‘Vo i bulu ´ ´ kia nya, i kintinu kia nya kibundumuka ova nza. Kiaswaswana kikala ye yintinu yawonso yankaka; kimina e nza yawonso, kidiatakesa yo kosomona

1215 yo. a 24 Vo i mpoka kumi, yintinu kumi ivaika muna kintinu kiokio; vekala ye kintinu kiankaka kilandila yintinu yoyo, kiaswaswana ye yintinu yantete ye kikulula atinu tatu. b 25 Ovovela Mpungu-nene e mbi, c okwamanana bangika avauki a Mpungu. Ovava soba kolo ye nsiku, beyekolwa vana moko mandi mu kolo kimosi, kolo yole ye ndambu a kolo.1 d 26 Kansi, o Mfundisi ovuende,1 bakatwidi e kimfumu kiandi, kimana bamfwasa yo kumfukisa emvimba. e 27 “‘E kintinu, wisa yo nene wa yimfumu yawonso kuna nsi a zulu iveno kwa nkangu wa avauki a Mpungu. f E kintinu kiau i kintinu kiakwele mvu, g e yimfumu yawonso ikubasadila yo kubalemvokela.’ 28 “Eyayi i mfoko a diambu. Vo i mono Daniele, e ngindu zame zintokanese kikilu yo kuntandisa;1 kansi ndundidi mambu mama muna ntim’ame.” Muna mvu wantatu wa luyalu lwa Belesasa wa ntih nu, mono Daniele yamona mona-meso kialandila kina yateka mona. i 2 Muna mona-meso, ˆ vava yatalanga yakala muna lumbu lwa Susani,1 j ina muna mvivu a Elame; k muna mona-meso, yakala vana ndambu a nkoko2 a Ulai. 3 Vava yasengola meso, yamona vaka kia meme l kiatelama vana nkoko, kikedi ye mpoka zole. m E mpoka zau zole zanda, ´ kansi imosi isundidi o la, eyi yanda isukinini omena. n 4 Yamona vaka kia meme kiyantikidi tula kuna weste, kuna node ye kuna sude, ke vakala bulu kia mfuta ko kialenda telama vana kena, ke mosi ko walenda kuba-

8

7:25 1 I sia vo, kolo tatu ye ndambu. 7:26 1 Mvovo wa sina: “Mbazi a nkanu ivuende.” 7:28 1 Yovo “e mpw’ame isobele.” 8:2 1 Yovo “Susa.” 2 Yovo “nkukula.”

DANIELE 7:24–8:12 KAPU 7 a Dan 2:40 Dan 7:7

b Dan 7:20 c Dan 7:8 d Dan 12:7 Lus 13:5-7

e Dan 7:10, 11 f Dan 7:22 Mat 19:28 Luk 22:29 Lus 20:4

g Lus 11:15 

KAPU 8 h Dan 5:1, 30 i Dan 7:1, 15 j Nek 1:1 Est 2:8

k Tuk 10:22 Yes 11:11 Yes 21:2

l Yes 13:17 Yer 51:11 Dan 7:5 Dan 8:20

m Est 1:1, 3 n Yes 44:28 

Ndambu ya 2 a Yes 45:1 Yer 51:12 Dan 5:30, 31

b Dan 2:39 Dan 7:6 Dan 8:21

c Dan 11:3 d Dan 8:22 Dan 11:4

e Nk 48:2 Dan 11:16, 45

f Dan 11:31 Dan 12:11

vuluza vana moko mandi. a Wavanga mawonso kazola yo kuyitundidika. 5 Ekolo yatalanga, vamoneka kimboko kia nkombo b kiatuka kuna weste, kiaviokanga e nza yawonso lembi diata va ntoto. E kimboko kiakala ye mpoka yanene vana kati kwa meso mandi. c 6 Kizidi kwa vaka kia meme kia mpoka zole kina yateka mona vana nkoko; kialundumuka kuna kwakala vaka kia meme ye nsita zangolo. 7 Yamona kimboko kia nkombo kikedi ye makasi mayingi, kiafinama vaka kia meme. Kitufakese e vaka kia meme yo tolola e mpoka zandi zau zole, e vaka kia meme ke kilendele kuntelamena ko. Kilumbidi vaka kia meme vana ntoto, kidiatakese kio, ke vakedi ona olenda kumvuluza vana koko kwandi ko. 8 I bosi kimboko kia nkombo kiyitundidikidi beni, kansi vava kikumamene, e mpoka yampwena itolokele; i bosi vana fulu kiandi, vamenene mpoka ziya za´ tunda, kuna tembwa yau ya ya zulu. d 9 Muna mpoka imosi muvaikidi mpoka yankaka, yakete, ina inungunukini kikilu yakuna sude, yakuna este1 yakuna Nsi yambote. e 10 Itomene nungunuka yavana ilweke kuna kwa vu yawonso ya zulu, ibwisidi vu yankaka ye ntetembwa zankaka va ntoto, ibadiatakese. 11 Ikitundidikidi nkutu vana vena Mfumu a vu, e kimenga kia ntangwa ke ntangwa kiankatulwa, e fulu kiandi kiavauka kiasikidiswa, kibwisilu. f 12 Vu kimosi kiavewa kumosi ye kimenga kia ntangwa ke ntangwa, muna kuma kia masumu; e mpoka yakwamanana loza e ludi va ntoto, ivangidi diambu, itomene sikila. 8:9 1 Yovo “mpaikilu a ntangwa.”

DANIELE 8:13–9:4 13 Yamona mvauki mosi wavovanga, mvauki wankaka wayuvula ndiona wavovanga, oku vo: “Nkia kolo kizingila e monameso kia kimenga kia ntangwa ke ntangwa ye sumu ditwasanga lufwasu, a muna kitula fulu kiavauka ye vu se lekwa idiatakeswa?” 14 Wampovesa vo: “Yavana kivioka 2.300 za fuku ye mene; e fulu kiavauka kivutulwiswa kieleka una kiateka kala.” 15 Mono Daniele, ekolo yamona e mona-meso yo vava kio bakula, vana vau mbwene muntu mosi otelamene va ndos’ame una ye mpw’a muntu. 16 I bosi ngwidi nding’a muntu vana kati kwa Ulai, b okazidi, oku vo: “E Ngambiele, c unsadisa kabakula mana kamwene.” d 17 Muna diadi, ofinamene vana yatelama, kansi vava kalwaka vana yakala, yamona kikilu wonga, mvumbamene ye ndose vana ntoto. Umpovese vo: “E mwan’a muntu, zaya wo vo e mona-meso kia ntangw’a mbaninu.” e 18 Kansi, una kavovananga yame, ndele wosola kia tulu ye ndose vana ntoto. Dianu vo, umpiakane yo kuntelamesa vana yakala. f 19 Ovovele vo: “Ikusonga mana mevangama kuna mbaninu a kolo kia makasi,1 kadi e monameso kia ntangwa yasikidiswa kuna mbaninu. g 20 “E vaka kia meme kina wamona ye mpoka zole, i atinu a Madai ye Parasa. h 21 E kimboko kia nkombo kiazala ye mika i ntinu a Ngerekia; i e mpoka yanene yakala vana kati kwa meso mandi i ntinu antete. j 22 Vo i mpoka ina yatoloka yo mena mpoka ziya vana fulu kiandi, k ´ vekala ye yintinu ya ibundumuka tuka muna zula, kansi ke ikala ye nkum’andi ko. 8:19 1 Yovo “tumbu.”

1216 KAPU 8 a Dan 12:11 b Dan 8:2 c Luk 1:19, 26 d Dan 9:21, 22 e Dan 10:14 Dan 12:4, 9

f Dan 10:9, 10 g Dan 11:27 h Dan 7:5 Dan 8:3 Dan 11:2

i Dan 7:6 j Dan 8:5 Dan 11:3

k Dan 8:8 Dan 11:4

 Ndambu ya 2 a Dan 7:25 Dan 8:10

b Dan 10:14 c Dan 7:28 Dan 10:16

d Dan 2:48, 49 e Dan 8:17 

KAPU 9 f Dan 6:28 Dan 11:1

g Dan 5:30, 31 h Eze 1:1, 2 Nk 79:1 Yes 64:10 Man 1:1

i 2Tu 36:20, 21 Yer 25:11 Yer 29:10 Zak 1:12 Zak 7:5

j Eze 8:21

23 “Kuna mbaninu a kintinu kiau, vava asumuki belunganesa1 mavangu mau, vebundumuka ntinu wa nkwa ndose a nsita, ona obakula mambu mampimpita. 24 Okumama kikilu, kansi ke mu nkum’andi ko. Otwasa lufwasu lwampwena, osunda yo sikila muna mana kevanga. Ofwasa akwa nkuma yo nkangu wavauka. a 25 Muna ngangu zandi zambi, osadila luvunu muna sikila; okuyitundidika muna ntim’andi; ofwasa ndonga muna ntangw’a luvuvamu.1 Otelama kanuanisa Mfumu a zimfumu, otololwa kansi ke mu moko ma wantu ko. 26 “Mambu ma mona-meso kia fuku ye mene mavovelo, maludi, kansi lunda mbumb’a mona-meso kiaki, kadi lumbu ina kuna vala kikilu kivovele.” b 27 Vo i mono Daniele, yayoya kikilu yo yela mu yaka lumbu. c I bosi ntelamene yo sala e salu ya ntinu; d kansi, yabakama kizungu-zungu mu kuma kia mona-meso, ke vakedi muntu ko wafwana kio bakula. e Muna mvu wantete wa luyalu lwa Dareyuse f wa mwan’a Akasurose—wa mwan’a musi Madai ona wayadikwa se ntinu a kintinu kia Akaladi g— 2 elo, muna mvu wantete wa luyalu lwandi, omono Daniele, mbankwidi muna nkanda, o lutangu lwa mvu miayikwa muna diambu dia Yave kuna kwa Yeremiya wa ngunza muna lunganisa kolo kina Yerusaleme h isala e nkatu, i sia vo, mvu 70. i 3 I dianu vo, mvilwidi ndose ame kuna kwa Yave wa Nzambi aludi, indodokele muna sambu, muna mfionkonona,1 j muna ngoto ye ntoto ampolo. 4 Nsambidi kwa Yave

9

8:23 1 Yovo “belwaka ku mfoko a.” 8:25 1 Nanga, “ofwasa ndonga lembi zayisa.” 9:3 1 Yovo “mina nsoki.”

1217 wa Nzambi ame yo funguna masumu, mpovele vo: “E Yave wa Nzambi aludi, Nzambi wanene ye wansisi, ona olundanga e kangu diandi yo songa walakazi1 a kwa awana bekuzolanga yo lunda nkanikinu miaku, b 5 twasumukina yo vanga vilwa ye mambu mambi, twatelamena; c twavengomoka muna nkanikinu miaku ye nzengo zaku. 6 Ke twawila ntaudi zaku a ngunza ko, d ana bavovela muna nkumbu aku kwa ntinu mieto, mfumu zeto, mase meto ye kwa nkangu wawonso wa nsi. 7 E Yave, unsongi i waku, kansi e nsoni i zeto o unu—kwa esi Yuda, kwa nkangu wa Yerusaleme, kwa Isaele yawonso, ana bafinamene ye awana bena ´ kwanda, muna nsi zawonso zina wabamwanganesa mu kuma kia kondwa kwau kwa kwikizi muna ngeye. e 8 “E Yave, e nsoni1 i zeto— kwa ntinu mieto, kwa mfumu zeto yo mase meto, kadi tusumukini. 9 E Yave wa Nzambi eto, ngeye u nkwa nkenda ye nloloki, f kadi twatelamena. g 10 Ke twalemvokela nding’a Yave wa Nzambi eto ko muna landa nsiku miandi mina katusila muna ntaudi zandi angunza. h 11 E Isaele yawonso bakulula Nsiku aku, bavengomoka yo lembi lemvokela e nding’aku, i dianu ututwasidi1 e sibu ye ndofi yasonama muna Nsiku a Mose wa selo kia Nzambi aludi, i kadi twansumukina. 12 Olunganese mambu mandi mana kavova mu kuma kieto j ye atinu eto ana batuyalanga1

DANIELE 9:5-19 KAPU 9 a Luv 34:6 b Nsi 5:9, 10 Nek 1:5

c Eze 9:6, 7 Nek 9:26, 33 Nk 106:6 Man 3:42

d 2Tu 36:15, 16 Yer 7:13

e Lev 26:33 Nsi 28:41 2Nti 17:6 Yes 11:11

f Luv 34:6, 7 Nek 9:17 Nk 86:5

g Nek 9:26 h 2Nti 17:13, 14 i Nsi 28:15 Nsi 31:17

j Man 2:17 

Ndambu ya 2 a Yer 39:8 b Lev 26:16, 17 Nsi 28:15 Man 1:1

c Yes 9:13 Yer 5:3

d Nek 9:33 e Luv 6:1 f Luv 9:16 Nek 9:10 Nk 106:7, 8

g Nk 89:14 Yes 26:9

h Lev 26:38, 39 1Nti 9:7-9 Nk 79:1, 4 Yer 24:9

i Nta 6:23, 25

9:4 1 Mvovo wa Kiyibere una ye nsasa vo: “Zola ye walakazi ulembi suka.” Tala Nsas’a Mvovo. “Zola kulembi suka.” 9:8 1 Mvovo wa sina: “nsoni za lose.” 9:11 1 Mvovo wa sina: “utuyitidi.” 9:12 1 Mvovo wa sina: “afundisi eto ana batufundisanga.”

j Yes 64:10, 11 Man 5:18

k Nk 102:13 Yes 54:7, 8 Yer 14:7

l 1Nti 8:30

ye kututwasila mpasi zayingi; ku nsi a zulu diawonso ke kusidi vangama diambu dia mpila yayi ko nze dina diavangwa muna Yerusaleme. a 13 Wauna diasonama muna Nsiku a Mose, e mpasi zawonso zitulwakila; b kansi ke twavava dienga dia1 Yave wa Nzambi eto ko muna yambula bi weto c yo songa vo twabakula e ludi2 kiaku. 14 “Muna kuma kiaki, Yave watoma sia sungididi yo kututwasila e mpasi, kadi Yave wa Nzambi eto wansongi muna mavangu mandi mawonso; kansi ke twalemvokela nding’andi ko. d 15 “Owau, e Yave wa Nzambi eto, ngeye wavaikisa nkangu aku muna Engipito muna koko kwaku kwankuma, e wakivangila e nkumbu yakinu yamu unu kiaki, f oyeto twasumuka yo vanga mambu mambi kikilu. 16 Dodokolo, e Yave, mun’owu wa mavangu maku mawonso mansongi, g yambula vo nsita yo makasi maku makatuka muna mbanz’aku Yerusaleme, wa mongo aku avauka; kadi muna kuma kia masumu meto yo vilwa wa mase meto, Yerusaleme yo nkangu aku, ukitukidi se luvezo kwa awonso batuzungidi. h ´ 17 Owau, e Nzambi eto, wa e sambu ye ndodokela za ntaudi aku, yambula ndose aku yakezima muna nzo aku avauka i ina yasala nkatu, j mu kuma kia nkumbu aku, e Yave. 18 Tamba o ´ kutu kwaku, wa, e Nzambi ame! Temona meso wamona e mpasi zeto ye mbanza iyikilwanga nkumbu aku; kadi ke tudodokele ko muna kuma kia mavangu meto mansongi, kansi mu kuma kia nkenda zaku zayingi. k 19 E Yave, wunikina. E Yave, loloka. l E Yave, tamba o matu, vanga 9:13 1 Yovo “ke tulembekele ndose a.” 2 Yovo “ziku.”

DANIELE 9:20–10:8 diambu! Kuzingila ko, mu kuma kia nkumbu aku, e Nzambi ame, kadi e mbanz’aku ye nkangu aku nkumbu aku benatanga.” a 20 Ekolo yavovanga yo samba yo funguna masumu mame ye masumu ma nkangu ame Isaele yo dodokela vana vena Yave wa Nzambi ame, mu kuma kia mongo avauka wa Nzambi ame, b 21 elo, ekolo yalombanga muna sambu, Ngambiele, c o muntu ndiona yateka mona muna mona-meso, d umfinamene una yakala wayoya, muna tezo kia ola ya tambika lukau lwa masika. 22 Umpene umbakuzi, oku vo: “E Daniele, owau ngizidi kuvana ngangu yo umbakuzi. 23 Kuna lubantiku lwa ndodokela zaku, ntambwidi nsamu, ngizidi yasamunuina wo, kadi mfunu kikilu wina.1 e Muna kuma kiaki, toma yindula e diambu, wabakula e mona-meso. 24 “70 lwa tumingu1 twazengelwa nkangu aku ye mbanz’aku avauka, f muna manisa o bi ye sumu, g muna loloka masumu h yo twasa unsongi wakwele mvu, i muna sia mona-meso e dimbu ye ungunza j yo kusa e Fulu Kisundidi o Vauka Muna Fulu Yawonso. 25 Zaya yo bakula edi vo: Vava kivewa nkanikinu wa vutulwisa yo tungulula Yerusaleme k yakuna ngiz’a Masia1 l wa Mfidi, m tumingu 7 tuvioka, yo tumingu 62. n Yerusaleme ivutulwiswa yo tungululwa ye ntanda2 ye mvuila miazunga yo, kansi muna ntangw’a mpasi. 26 “Vava kivioka tumingu 62, Masia ovondwa, o ke sala ye lekwa ko. p

1218 KAPU 9 a Nk 79:8, 9 Yes 63:18, 19 Yer 14:9

b Nk 87:1, 2 Zak 8:3

c Dan 8:16 Luk 1:19

d Dan 8:1 e Dan 10:11, 19 f Nek 11:1 Yes 52:1

g Luk 1:76, 77 Ayi 9:26

h Rom 3:25 1Yo 2:1, 2 1Yo 4:10

i Yes 53:11 Rom 1:16, 17

j 2Ko 1:19, 20 k Nek 2:5, 11 Nek 6:15

l Nk 2:2 Yoa 1:41

m Yes 55:4 Mat 23:10 Yoa 1:45, 49

n Luk 3:1, 2 o Yes 53:8, 12 Mat 26:2 Luk 24:26 1Ko 15:3

p Mak 9:12 

Ndambu ya 2 a Mat 24:15 Luk 19:43, 44 Luk 21:20

b Luk 21:22, 24 c Ayi 9:11, 12 Ayi 10:8-10

d Mak 13:14 Luk 21:20

 KAPU 10 e Eze 1:1, 2 Yes 45:1 Dan 1:21 Dan 6:28

f Dan 1:7 Dan 4:8

g Dan 9:3 h Tuk 2:14

9:23 1 Yovo “otomene yangalelwa; otomene zolakana.” 9:24 1 I sia vo, tumingu twa mvu. 9:25 1 Yovo “Kuswa.” 2 Yanzala kiakutakenanga nkangu mu teka, sumba lekwa yo tela mambu.

i Lus 19:14 j Yez 1:16 k Yez 1:5, 7 l 2Nti 6:17 Mav 9:7

“O nkangu wa mfumu ona okwiza, ufwasa e mbanza ye nzo avauka. a E mbaninu au i kizalu. Kuna nsuka kukala vita; mun’owu wa nzengo za Nzambi vekala yo lufwasu. b 27 “Muna kuma kia wantu ayingi oyambula vo kangu diakala mu lumingu lumosi; muna kati kwa lumingu osukisa e kimenga yo lukau. c “Mfwasi okwizila muna ve dia lekwa yangemi; yamuna lubukumuku, d dina diasikidiswa ditiamunua mpe muna ndiona wasiswa e nkatu yakuna lufwasu.” Muna mvu wantatu wa luyalu lwa Kurese e wa Ntinu a Parasa, Daniele ona wavewa nkumbu a Beletesasa, f watambula lusengomono; e nsangu zaludi zakala, nsangu za vita yanene. Wabakula nsangu yo vewa umbakuzi wa mana kamona. 2 Muna lumbu yayina, mono Daniele yakala ye ntantu g mu tumingu tatu twamvimba. 3 Kiadia madia mambote ko, omu nua ame ke mwakota mbizi ko ngatu nua vinyu, kiayikusa mazi ko mu tumingu tatu twamvimba. 4 Kina kia 24 kia ngonde yantete vava yakala vana kumu dia nzadi anene, Tigre,1 h 5 nsengwele meso, mbwene muntu ovuete nlele a lino i ye mpond’a wolo wa Ufaze muna luketo. 6 E nitu andi yakezimanga nze tadi dia kerusolito, j e ndose andi nze nsemo, o meso mandi nze mini kia tiya, o moko ye malu mandi nze nsongo yalengolwa, k mazu ma mvovo mia´ ndi nze mazu ma ndong’ayingi. 7 Mono kaka Daniele yamona mona-meso kiaki; l o wantu ana bakedi yame ke bamwene kio ko. Kansi bayantikidi zakama kwayingi, batinini yo swekama. 8 I bosi yasala mono mosi ka-

10

10:4 1 Yovo “Kidekele.”

1219 ka, vava yamona mona-meso kiaki kiansisi, o nkuma ke wakala diaka omu mono ko, e mpw’ame yasoba, yakituka se yambi, e ngolo zame zawonso zavila. a 9 Ozevo, ngwidi mazu ma nding’andi; kansi, vava inwidi ekolo kevovanga, ndele wosola kia tulu ye ndose ame vana ntoto. b 10 I bosi, koko kwa muntu kumpiakane, c kundikwini ye kumfukamesa muna makungunu ye moko. 11 Umpovese vo: “E Daniele wa muntu otomene zolwa, d wunikina mambu mana ikuvovesa. Owau, telama, kadi kwa ngeye ntuminu.” Vava kampovese mambu mama, ntelamene yo zakama. 12 I bosi umpovese vo: “E Daniele, kumoni wonga ko. e E mvovo miaku miawakana tuka muna lumbu kiantete kina wasia e sungididi kia vava umbakuzi ye kuyikulula vana ndose a Nzambi, mono ngizidi mu kuma kia mvovo miaku. f 13 Kansi, o nkuluntu g a kintinu kia Parasa wantelamena mu lumbu 21. Kansi, Mikaele,1 h mosi muna akuluntu basundidi o mfunu,2 wayiza kunsadisa; dianu yakala vavana ye ntinu mia Parasa. 14 Owau ngizidi yasadisa kimana wabakula e mambu mebwila nkangu aku kuna mbaninu a lumbu, i kadi e mona-meso kia lumbu ikwiza.” j 15 Vava kampovesa mambu mama, ngienzekele ndose ame vana ntoto, nkitukidi nze baba. 16 I bosi, mosi una ye mpw’a muntu oviakane befo yame, k dianu vo, nziwidi o nua, mpovele kwa ndiona otelamene vana ndose ame vo: “E mfumu ame, mu zakama ngina mu kuma kia mona-meso, kina diaka ye ngo10:13 1 Ina ye nsasa vo: “Nani Ofwanane yo Nzambi?” 2 Yovo “nkuluntu wa kamba kiantete.”

DANIELE 10:9–11:4 KAPU 10 a Dan 7:28 Dan 8:27

b Dan 8:18 c Yer 1:9 Lus 1:17

d Dan 9:23 Dan 10:19

e Lus 1:17 f Dan 9:23 g Efe 6:12 h Dan 10:21 Dan 12:1 Yud 9 Lus 12:7, 8

i Dan 2:28 j Dan 8:17, 26 Dan 12:4

k Yes 6:7 Yer 1:9

 Ndambu ya 2 a Dan 10:8 b Afu 6:22 c Yes 6:5 d Dan 10:10 e Lus 1:17 f Dan 9:22, 23 Dan 10:11

g Afu 6:23 h Dan 10:13 i Dan 10:13 Yud 9 Lus 12:7, 8

j Dan 12:1 

KAPU 11 k Dan 5:30, 31 Dan 9:1

l Dan 8:21 m Dan 8:5, 21 n Dan 7:6 Dan 8:8, 22

lo ko. a 17 Ozevo, mono ntaudi a mfumu ame, aweyi ndenda mokenena ye mfumu ame? b Kadi kina diaka ye ngolo ko, kisidi diaka ye fulumwinu ko.” c 18 Ndiona wakala ye mpw’a muntu umpiakane diaka yo kunkumika. d 19 I bosi ovovele vo: “Kumoni wonga ko, e e muntu otomene zolwa. f Yambula luvuvamu lwakala yaku. g Kumama, elo, kumama.” Ekolo kavovelenge yame, nkumamene, mpovele vo: “E mfumu ame, vova kwaku, kadi unkumikini.” 20 I bosi ovovele vo: “Nga ozeye ekuma ngizidi kwa ngeye? Owau se ivutuka ngienda nuana ye nkuluntu a Parasa. h Vava ikwenda, nkuluntu a Ngerekia okwiza. 21 Kansi, ikuzayisa mambu masonama muna nkand’a ludi. Ke vena muntu ko okumpana lusadisu lwa nkuma muna mambu mama, avo ke Mikaele i wa nkuluntu aku ko. j “Vo i mono, muna mvu una wantete wa luyalu lwa Dareyuse k wa Madai, ntelamene kimana yankasakesa ye kuntanina.1 2 Mana ikuzayisa owau ma ludi: “Atinu tatu diaka bebundumu´ ka muna Parasa, ndiona waya osunda awonso muna wokesa kimvuama. Vava kekumama mu kuma kia kimvuama kiandi, ovukumuna awonso batelamena kintinu kia Ngerekia. l 3 “Vetelama ntinu angolo, e ´ wisa kiandi kwanda kilwaka m yo vanga mana kazolele. 4 Kansi, vava ketelama, e kintinu kiandi kitololwa yo kayaneswa kwa te´ mbwa yau ya ya zulu, n kansi ke kwa wan’andi ko, e wisa kiau ke kikala kiafwanana ko ye wisa kia luyalu lwandi; kadi e kintinu kiandi vuzwa kivuzwa

11

11:1 1 Yovo “yakala se nzo angolo kwa yandi.”

DANIELE 11:5-21 yo vewa wantu akaka, ke kwa yau ko. 5 “O ntinu a sude, i sia vo, mosi muna akuluntu andi okala ye ngolo; kansi mosi okunsunda yo yala ye wisa kiampwena lutila e wisa kiandi. 6 “E mvu vava mivioka beyikakiana, o mwan’ankento a ntinu a sude okwiza kwa ntinu a node kimana bakanga e kangu. Kansi ke simbinina nkum’a koko kwandi ko; o ntinu ke telama ko, ngatu telamesa koko kwandi; o nkento oyekolwa y’awana bantwese ye ona wanwuta ye ona wankumika muna kolo kiakina. 7 Mosi otuka muna ntombo a mianzi mia mwan’ankento otelama vana fulu kiandi, okwiza kwa vu kia makesa, okwiza nuanisa nzo zangolo za ntinu a node, okubanuanisa yo kubasunda. 8 Okwiza tuka kuna Engipito ye nzambi zau, teke yau ya sengwa, lekwa yau yantalu ya palata, ya wolo ye abakami. Muna miaka mvu, ke finama ntinu a node ko, 9 okwiza nuanisa kintinu kia ntinu a sude, kansi ovutuka kuna nsi andi. 10 “O wan’andi bekubama mu nwana vita, bekutakesa makesa mayingi, ma vu kiangolo. Onungunuka yo fwasakesa yawonso nze kizalu. I bosi ovutuka, kanuana yavana kelwaka muna nzo andi yangolo. 11 “O ntinu a sude ofunga kikilu makasi, ovaika kimana kenda kunuanisa, i sia vo, kanuanisa ntinu a node; okutakesa ndong’ayingi, kansi e ndonga iyekolwa vana moko ma ndiona. 12 E ndonga inatwa. O ntim’andi utundalala, obwisisa yazi ya mafunda; kansi kesadila wisa kiandi ko. 13 “O ntinu a node ovutuka yo kutakesa ndong’ayingi ivioka ina yantete; kuna mbaninu a kolo, e mvu vava mivioka, olwa-

1220 Ndambu ya 2  KAPU 11 a Nk 48:2 Dan 8:9 Dan 11:41, 45

ka ye vu kiampwena kia makesa ye mavua mayingi. 14 Muna kolo kiakina engi betelama banuanisa ntinu a sude. “Akwa nsoki vana vena nkangu aku betelama mu vava kitula e mona-meso se kiakieleka; kansi sakuba beta. 15 “O ntinu a node okwiza yo bumbika kundubulu kia vita, obaka mbanza angolo. E vu kia1 sude ke kisikila ko, kana nkutu makesa mandi mana masolwa; ke bekala ye nkuma ko muna sunda. 16 Ndiona okwiza kunuanisa ovanga mana kazolele, ke mosi ko otelama vana ndose andi. Otelama muna Nsi a Nkembo,1 a o nkum’a lufwasu ukala vana koko kwandi. 17 Obaka nzengo za kwiza1 ye ngolo zawonso za kintinu kiandi, okanga yandi e kangu; osikila muna mana kevanga. Vo i mwan’ankento oyekolwa vana moko mandi kimana kamfwasa. O mwan’ankento ke telama ko, ke ke kala diaka se wandi ko. 18 Ovilula ndose andi muna nsi za nlambu a kalunga kimana kabaka zo. Kansi mfumu mosi a makesa osukisa lusembo lwandi, i dianu vo lusembo lwandi ke lukala diaka ko. Vutulula kekumvutulula lusembo. 19 I bosi, ovilula ndose andi muna nzo zangolo za nsi andi, ota sakuba yo bwa, ke sololwa ko. 20 “Vana fulu kiandi vetelama muntu oviokesa mvakulwisi a mpaku1 muna kintinu kia nkembo, kansi vioka lumbu yakete okosomonua, ke mu makasi ko ngatu muna vita. 21 “Vana fulu kiandi vetelama ona wavezwa, ke bekumvana zitu wa kintinu ko; olwaka muna 11:15 1 Mvovo wa sina: “O moko ma.” 11:16 1 Yovo “Nsi a Wete.” 11:17 1 Mvovo wa sina: “Osikidisa ndose yo kwiza.” 11:20 1 Yovo “nsoneki a makesa.”

1221 ntangw’a luvuvamu,1 otambula kintinu muna malengo.2 22 E vu kia makesa1 mena nze kizalu mekukulwiswa mu kuma kiandi, mekosomonua; o Mfidi a a kangu b mpe okosomonua. 23 Muna kuma kia kangu bekanga yandi, osadila luvunu, otelama yo kumikwa kwa zula kiandwelo. 24 Muna ntangw’a luvuvamu, okota muna fulu ya mvivu isundidi umvuama yo vanga mana ke balenda vanga ko mase mandi ngatu akulu andi. Okaya e lekwa ina yabakwa, sanzu ye mavua vana vena nkangu; okana nuanisa nzo zangolo, kansi mu fikolo kaka. 25 “Oyikakesa o nkum’andi ye unkabu wandi1 muna nuanisa ntinu a sude ye makesa mayingi, o ntinu a sude okubama ye vu kiampwena ye kia ngolo muna nuana e vita. Ke telama ko, kadi bekana makani mambi mu kuma kiandi. 26 Awana bedianga madia mandi yau bekuntwasila lufwasu. “Vo i makesa mandi, bevempolwa,1 engi bevondwa. 27 “Vo i atinu awaya yau wole, e ntima miau mikubafila mu vanga mambu mambi, bevuanda va meza mamosi muna vova luvunu kwa muntu yo nkwandi. Kansi ke vesikila diambu ko, kadi e mbaninu ikala muna ntangwa yasikidiswa. c 28 “Ovutuka kuna nsi andi ye ulolo wa mavua, muna ntim’andi osia kangu diavauka e kitantu. Ovanga diambu diasikila, i bosi kevutuka kuna nsi andi. 29 “Muna ntangwa yasikidiswa ovutuka, onuanisa e sude. Kansi o nkumbu wau ke dikala nze kuna lubantiku ko, 30 kadi 11:21 1 Nanga, “lembi zayisa.” 2 Yovo “muna ntantani.” 11:22 1 Mvovo wa sina: “O moko.” 11:25 1 Mvovo wa sina: “ntim’andi.” 11:26 1 Yovo “bekukumunua muna kizalu.”

DANIELE 11:22-38 KAPU 11 a Dan 9:25 Yoa 1:45, 49

b Tuk 15:18 Mav 3:25

c Dan 12:9 

Ndambu ya 2 a Tuk 10:4 Nta 24:24 Yes 23:1 Yer 2:10 Yez 27:6

b Dan 11:28

c Dan 8:11

d Dan 8:12

e Dan 12:11 Mat 24:15 Mak 13:14 Luk 21:20

f Dan 12:10

g Dan 12:10

h Nsi 10:17 Nk 136:1, 2

e nzaza za Kitimi a zikunuanisa, oyandi okululwa. “Ovutuka kimana katiamuna makasi mandi muna kangu diavauka b yo vanga mambu una ufwene; ovutuka kasia e sungididi kw’awana beyambulanga e kangu diavauka. 31 E vu kia makesa mandi1 kitelama; kifunzula e nzo avauka, c nzo zangolo yo katula kimenga kia ntangwa ke ntangwa. d “Besikidisa e lekwa kiangemi eki kitwasanga lufwasu. e 32 “Muna mvovo mia malengo, obendomona awana bekululanga e kangu. Kansi, o nkangu una uzeye Nzambi au, besunda yo sikila mu mana bevanga. 33 Awana bena ye umbakuzi f muna nkangu bevana umbakuzi kwa wantu ayingi. Beteswa e sakuba, bebwa muna nsosolo ye tiya, muna kinkole yo sanzwa mu lumbu yakete. 34 Kansi, vava beta sakuba, betambula filusadisu; ayingi bekubayikama muna mvovo mia malengo. 35 Akaka ana bena ye ngangu beteswa sakuba kimana vavangwa lufimpu mu kuma kiau baveleleswa yo pembeswa g yakuna mbaninu; kadi divangama muna ntangwa yasikidiswa. 36 “O ntinu ovanga mana kazolele, okuyitundidika ye kuyikembesa vana ntandu a nzambi zawonso; ovova nkutu mambu ma lutiangu kwa Nzambi osundidi nzambi zawonso. h Osikila yavana kifokoka tumbu; kadi dina diakanua difwete vangama. 37 Ke zitisa Nzambi a mase mandi ko; ke zitisa luzolo lwa akento ko ngatu luzolo lwa konso nzambi, kadi okuyitundidika vana ntandu awonso. 38 Kansi,1 okembelela nzambi a nzo angolo; kuna kwa nzambi ina mase mandi ke bazaya ko 11:31 1 Mvovo wa sina: “O moko mandi.” 11:38 1 Yovo “Vana fulu kiandi.”

DANIELE 11:39–12:10 i kevanina nkembo muna wolo, palata, matadi mantalu ye tusalu twantalu. 39 Muna lusadisu lwa nzambi a nzenza onuanisa nzo zisundidi ngolo. Ovana nkembo ayingi kw’awana banzeye yo kubatumbika se ayadi vana vena ndonga; okaya ntoto muna ntalu. 40 “Muna ntangw’a mbaninu o ntinu a sude oyantika kununguna,1 o ntinu a node okuntelamena muna tembwa, makalu ma vita, akwa mvalu ye nzaza zayingi; okota muna zinsi yo fwatakesa yawonso muna kizalu. 41 Okota mpe muna Nsi a Nkembo,1 a nsi zayingi zita sakuba. Kansi awaya i bevuluka vana moko mandi: Edome, Moabe ye ndambu ye Aneyamone isundidi o mfunu. 42 Okwamanana lambula koko kwandi muna nuanisa zinsi; vo i nsi ya Engipito, ke ivuka ko. 43 Oyadila muna tusalu twaswekama twa wolo ye palata ye lekwa yawonso yantalu ya Engipito. Esi Libia y’esi Etiopia, belanda ntambi zandi.1 44 “Kansi, e nsangu zituka kuna este1 ye node, zikuntokanesa, ovaika kuna makasi mawonso kenda fwasa ayingi. 45 Osumika saba yandi ya kintinu vana kati kwa kalunga ye mongo avauka wa Nsi a Nkembo;1 b olwaka kuna mfoko, ke vekala ona okunsadisa ko. “Muna kolo kiakina Mikaele1 c otelama, nkuluntu anene d ona otelamene muna wete dia nkangu aku.2 Vekala ntangw’ampasi eyi ke yateka kala ko tuka kuna lubantiku lwa zula yamuna ntangwa yayi-

12

1222 KAPU 11 a Nk 48:2 Dan 8:9 Dan 11:16, 45

b Nk 48:2 Dan 8:9 Dan 11:16, 41

 KAPU 12 c Dan 10:13 Yud 9 Lus 12:7, 8

d Dan 10:21 

Ndambu ya 2 a Yes 26:20 Yoe 2:31, 32 Mat 24:21, 22 Lus 7:13, 14

b Mal 3:16 Luk 10:20 Lus 3:5

c Dan 8:17, 26 Dan 12:9

d Yes 11:9

e Dan 10:4

f Dan 10:5, 6

g Dan 4:34 Lus 4:9 Lus 10:6

h Dan 8:24

i Luk 18:34

11:40 1 Yovo “kuntula.” 11:41, 45 1 Yovo “Nsi a Wete.” 11:43 1 Yovo “bekunlanda.” 11:44 1 Yovo “kuna mpaikilu a ntangwa.” 12:1 1 Ina ye nsasa vo: “Nani Ofwanane yo Nzambi?” 2 Mvovo wa sina: “wan’a nkangu aku.”

Mav 1:7 1Pe 1:10, 11

j Dan 8:17, 26 Dan 10:14 Dan 12:4

na. Muna kolo kiakina, nkangu aku uvuluka, a awonso ana bena vo nkumbu zau zasonama muna nkanda. b 2 Wantu ayingi ana bafwa,1 besikama, ankaka muna moyo a mvu ya mvu, ankaka muna luvezo ye lumengo lwa mvu ya mvu. 3 “Akwa umbakuzi bekezima nze ngambwil’a zulu, awana befilanga ayingi muna unsongi nze ntetembwa, yakwele mvu. 4 “Vo i ngeye, e Daniele, lunda mambu mama, sia e dimbu muna nkanda yakuna lumbu yambaninu. c Ayingi bevava wo,1 o zayi wakieleka uwokela.” d 5 I bosi, mono Daniele, ntadidi, mbwene vatelamene wantu wole ankaka, mosi vana kumu diadi dia nkoko, wankaka kuna simu diankaka. e 6 Mosi ovovele kwa ndiona ovuete mvuatu a lino, f ona wakala vana ntandu a maza ma nkoko vo: “Kolo kwa ivioka yavana mambu mama masivi mefokoka?” 7 I bosi, ngwidi ndiona ovuete lino, ona otelamene vana ntandu a maza ma nkoko, vava kazangwidi koko kwandi kwalunene ye koko kwalumonso kuna zula yo dila ndofi muna Ndiona ozinganga yakwele mvu, g oku vo: “Kolo kimosi kiasikidiswa ivioka, kolo yole ye ndambu.1 Vava kifokoka kosomonua o nkum’a nkangu wavauka, h o mambu mama mawonso mefokoka.” 8 Vo i mono, ngwidi kansi kibakwidi ko, i i dianu mpovele vo: “E mfumu ame, aweyi ukala e mbaninu a mambu mama?” 9 I bosi, umpovese vo: “Wenda kwaku, e Daniele, kadi o mambu melundwa yo siwa e dimbu yamuna lumbu yambaninu. j 10 Ayingi bekuyivelelesa, beku12:2 1 Mvovo wa sina: “ana balele muna ntoto.” 12:4 1 Yovo “befimpa wo una ufwene, i sia vo, nkanda.” 12:7 1 I sia vo, kolo tatu ye ndambu.

1223

DANIELE 12:11 – OSEA Mambu Mena mo

yipembesa yo singikwa. a Yimpumbulu bevanga umpumbulu, kavena kimpumbulu ko osinga bakula; kansi awana bena ye umbakuzi bebakula. b 11 “Tuka ntangwa ina ikatulwa e kimenga kia ntangwa ke ntangwa c yo telamesa e lekwa kiangemi eki kitwasanga lufwasu, d vekala 1.290 lwa lumbu.

KAPU 12 a Dan 11:35 b Nk 111:10 Dan 11:33 Dan 12:3

c Dan 8:11 d Dan 11:31

Mak 13:14

 Ndambu ya 2 a Yoa 11:24 Mav 17:31 Mav 24:15 Lus 20:12

12 “Kiese kwa ndiona okwamanana vingila yo lwaka kuna mfoko a 1.335 dia lumbu! 13 “Vo i ngeye, zizidila yakuna mbaninu. Ovunda, kansi kuna mbaninu a lumbu, otelama, watambula e kunku kiaku.”1 a 12:13 1 Yovo “fulu kina ofwanukini.”

OSEA MAMBU MENA MO

1

Nkaz’a Osea yo wana kawuta (1-9) Yizerele (4), Lo-rukama (6) ye Lo-ami (9) Vuvu kia vutulwiswa ye kintwadi (10, 11)

2 Isaele yakondwa kwikizi itumbilu (1-13) Bavutukidi kwa Yave se yakala diau (14-23) “Okungikila vo Nkaz’ame” (16) ˆ 3 Osea okudidi nkaz’andi wa munta-zumba (1-3) Isaele ivutuka kwa Yave (4, 5) 4 Yave diambu kena diau ye Isaele (1-8) Muna nsi ke muna yo zayi wa Nzambi ko (1) Nsambil’a teke ye zumba ya Isaele (9-19) Mwand’a zumba umpukumuni utwasanga (12) 5 Mfundis’a Eferaime ye Yuda (1-15) 6 Mboka ya vutuka kwa Yave (1-3) O walakazi wa nkangu nzaki uvilanga (4-6) O walakazi usundidi o mfunu ke mu yimenga ko (6) Kadilu kia nsoni kia nkangu (7-11) 7 Umpumbulu wa Eferaime (1-16) Ke bevuluka ko muna konde dia Nzambi (12) 8 Mfwilu mia sambila teke (1-14)

Bekuna tembwa yo kutika kimbongela (7) Isaele ovilakene Mvangi andi (14) 9 Masumu ma Eferaime mamfididi mu bembolwa kwa Nzambi (1-17) Bakiyekwele kwa nzambi ansoni (10) 10 Isaele nsing’a vinyu wabeba, usinga fwaswa (1-15) Kuna yo kutika (12, 13) 11

Nzambi wazola Isaele tuka muna kileke (1-12) “Muna Engipito mbokele mwan’ame” (1)

12 Eferaime kafwete vutuka kwa Yave (1-14) Yakobo otantane yo Nzambi (3) Yakobo odididi kimana katambula e dienga dia Nzambi (4) 13 Eferaime wa nsambidi a teke ovilakene Yave (1-16) “E Lufwa, o manga aku aweyi?” (14) 14 Mboka yavutuka kwa Yave (1-3) Lukau lwa lusanisinu lwa befo (2) Isaele wakondwa kwikizi wukwa kewukwa (4-9)

OSEA 1:1–2:6

1

E diadi i diambu dia Yave dina diayiza kwa Osea1 wa mwan’a Beri muna lumbu ya Uzia ya, Yotame, b Akazi c yo Kizekeya, d atinu a Yuda e ye muna lumbu ya Yerobame f wa mwan’a Yoase g wa ntinu a Isaele. 2 Vava Yave kayantika vova e diambu diandi kwa nkangu muna Osea, Yave ovovese Osea vo: “Wenda sompa nkento a munta-zumba, wawuta wan’a zumba, kadi muna kuma kia zumba o nkangu a nsi bayambwidi e mvimba landa Yave.” h 3 Dianu vo, Osea wele sompa Ngome wa mwan’a Dibelaime, oyimiti yo kunwutila mwan’a yakala. 4 I bosi Yave umvovese vo: “Umvana e nkumbu a Yizerele,1 kadi ke kolo ko ilanda e nzo a Yeu e kunda i mu kuma kia mbungul’a menga muna mbanz’a Yizerele, sukisa isukisa kintinu kia nzo a Isaele. j 5 Muna lumbu kiakina itolola mfumb’a Isaele muna Ndimb’a Yizerele.” 6 Ngome oyimiti diaka, owutidi mwan’ankento. Nzambi umvovese vo: “Umvana e nkumbu a Lo-rukama,1 kadi kifwila diaka nzo a Isaele nkenda ko, k i dianu vo yinganesa yikubayinganesa. l 7 Kansi, ifwila nzo a Yuda e nkenda. m Omono Yave wa Nzambi au ikubavuluza; n kikubavuluzila mu mfumba ko yovo muna nsosolo, vita, mvalu ngatu muna akwa mvalu.” o 8 Vava kayemona Lo-rukama, Ngome oyimiti, owutidi mwan’a yakala. 9 I bosi Nzambi ovovele vo: “Umvana e nkumbu a Loami,1 kadi ke nu nkangu ame ko, omono kikala Nzambi eno ko. 1:1 1 I mpila yankufi yasonekena nkumbu a Osaya, ina ye nsasa vo: “Wavuluzwa kwa YA; YA Wavuluza.” 1:4 1 Ina ye nsasa vo: “Nzambi Okuna Mbongo.” 1:6 1 Ina ye nsasa vo: “Kafwilwa Nkenda Ko.” 1:9 1 Ina ye nsasa vo: “Ke Nkangu Ame Ko.”

1224 KAPU 1 a 2Tu 26:1, 3, 4 b 2Nti 15:32-34 c 2Nti 16:1-3 d 2Nti 18:1-3 e Yes 1:1 Mik 1:1

f 2Nti 14:23, 24 Am 1:1

g 2Nti 13:10, 11 h Nsi 31:16 Os 3:1

i 2Nti 10:29-31 j 2Nti 15:8, 10 k Os 2:23 l 2Nti 17:6 2Nti 17:22, 23

m Os 11:12 n 2Nti 19:34, 35 o Yes 37:36 

Ndambu ya 2 a Tuk 13:16 Tuk 22:17

b 1Pe 2:10 c Rom 9:25, 26 2Ko 6:18

d Eze 3:1 Yes 11:12 Yer 3:18 Yez 37:19 Mik 2:12

e Os 2:22 

KAPU 2 f Yer 31:33 Yez 36:28 Zak 13:9

g Os 2:23 h Yer 3:8 i Yez 23:4, 5 Os 3:1

j Eze 9:6 Dan 9:7 Os 9:10

k Yez 23:7, 8 Os 8:9

10 “O lutangu lwa nkangu a Isaele1 lukala nze senge dia kalunga dina ke dilendi tezakana ko ngatu tangakana. a Vana fulu kina bavoveselwa vo: ‘Ke nu nkangu ame ko,’ b bevoveswa vo: ‘Wan’a Nzambi amoyo.’ c 11 O nkangu a Yuda yo nkangu a Isaele ubundakeswa, d bekuyisolela ntu mosi yo vaika muna nsi yayina, kadi e lumbu kia Yizerele kianene kikala. e “Nuvovesa mpangi zeno vo: ‘Nkangu ame!’1 f Kwa nsanga zeno vo: ‘Nkento wasongwa e nkenda!’2 g 2 Nufunda ngudi eno; numfunda, Kadi ke nkaz’ame ko, h omono kiyakala diandi ko. ´ Kafwete yambula ta zumba Yo katula e zumba muna ntulu zandi,1 3 Avo ke wau ko, ikunkola nlele yo kunsisa e nkonga nze mu lumbu kina kawutuka, Ikunkitula se makanga, Nze nsi yakondwa maza, Yo kunyambula kafwa mu kuma kia vuina. 4 O wan’andi kikubafwila nkenda ko, Kadi wan’a zumba. 5 E ngudi au otele zumba. i Ndiona wabawuta ovangidi mambu mansoni, j kadi ovovele vo, ‘Ikwenda landi azodi ame, k Ana bekumpananga madia yo maza, Ye mvuatu mia mika mia mameme, lino, mazi ye malavu.’ 6 Dianu vo, isia nkaku a nsende muna nzil’aku;

2

1:10 1 Mvovo wa sina: “wan’a Isaele.” 2:1 1 Tala Osea 1:9, mvovo vana yanda lukaya. 2 Tala Osea 1:6, mvovo vana yanda lukaya. 2:2 1 Yovo “mayeno mandi.”

1225

7

8

9

10

11

12

13

Itelamesa yaka kia matadi kiankakidila, Kimana kalembi solola nzila zandi. Okwenda landi azodi andi, kansi ke kubabaka ko; a Okwenda kubavava, kansi ke kubasolola ko. I bosi ovova vo: ‘Yambula yavutuka kwa nkaz’ame wantete, b Kadi muna ntangwa yayina e zingu kiame kiambote kiakala ke mu wau ko.’ c Kazeye wo diaka ko vo mono yamvana masa, d vinyu yampa ye mazi, Mono yamvana ulolo wa palata, Ye wolo una basadilanga muna nsambil’a Bale. e ‘I dianu vo, ibonga masa mame muna ntangw’andi Ye vinyu yampa muna nsungi andi, f Ikutumuna mvuatu ame wa mika mia mameme ye lino ina ifukanga nkong’andi. Owau isenzeka nitu andi vana vena azodi andi, Kavena muntu ko okumvuluza vana moko mame. g Sukisa isukisa kiese kiandi, Nkinzi miandi, h nzangama za ngonde, lumbu ya vundu ye nsungi zandi zawonso za nkinzi. Ifwasa mpatu zandi za vinyu ye nsanda miandi mina kavovela vo: “Wau i mfutu yatambula kwa azodi ame;” Ikitula zo se mfinda, E bulu ya mfuta bedia yo. Ikumfundisa mu kuma kia lumbu ina katambikanga yimenga kwa teke ya Bale, i Vava kayiviengesanga ye nlunga ye nsanga yo kwenda landi azodi andi,

OSEA 2:7-21 KAPU 2 a Yes 31:1 Os 5:13

14

b Yer 31:18 Yez 23:4 Os 5:15

c Nsi 32:12-14

15

Nek 9:25

d Nsi 32:28 Yes 1:3

e Os 8:4 f Yes 17:11 g Nk 50:22 Os 5:14

h Am 5:21

16

Am 8:10

i Afu 3:7 1Nti 16:30-32 2Nti 10:28 Os 11:2



17

Ndambu ya 2 a Yes 17:10 b Nsi 30:5 Yes 65:21 Yer 32:15 Yez 28:25, 26 Am 9:14

18

c Yos 7:24-26 Yes 65:10

d Luv 15:1 e Luv 23:13 Yos 23:6, 7

19

f Zak 13:2 g Yez 34:25 h Yes 11:6-8

20

i Yes 2:4 Yez 39:9 Zak 9:10

j Lev 26:5, 6 Yer 23:6 Mik 4:3, 4

k Mik 7:18 l Yes 54:13 Yer 24:7 Yer 31:34

21

Yo kumvilakana,’ a u kavovele o Yave. ‘I dianu vo leba ikunleba, Ikunata kuna makanga, Yamvovesa kimana yasimba o ntim’andi. Tuka muna ntangwa yayina ikumvutulwila e mpatu zandi za vinyu, b Ikitula ndimb’a Ako c se mwelo a vuvu; Vavana i kevanina mvutu nze muna lumbu ya kileke kiandi, Nze muna lumbu kina kavaika muna nsi a Engipito. d Muna lumbu kiakina,’ u kavovele o Yave, ‘Okungikila vo Nkaz’ame, kukungikila diaka ko vo Mfumu ame.’1 ‘Kikunyambula ko kavovela diaka nkumbu za teke ya Bale, e E nkumbu zau ke ziyindulwa diaka ko. f E lumbu kiakina ikanga e kangu ye bulu ya mfuta, g Ye nuni za zulu ye lekwa izanzalanga ova ntoto muna wete dia nkangu ame; h Itolola mfumba, nsosolo yo sukisa e vita, i Ikubayambula bazingila kuna luvuvamu. j Ikuzitikila yakwele mvu; Ikuzitikila kuna unsongi ye ziku, Muna walakazi1 ye nkenda. k Ikusonga e kwikizi yakwele mvu, Osinga zaya kieleka Yave.’ l ‘Muna lumbu kiakina ivana e mvutu,’ u kavovele o Yave, ‘Ivana mvutu kwa zulu,

2:16 1 Yovo “Bale ame.” 2:19 1 Mvovo wa Kiyibere una ye nsasa vo: “Zola ye walakazi ulembi suka.” Tala Nsas’a Mvovo. “Zola kulembi suka.”

OSEA 2:22–4:8 E zulu divana mvutu kwa ntoto; a 22 O ntoto uvana mvutu kwa masa, vinyu ampa ye mazi; Eyayi ivana e mvutu kwa Yizerele.1 b 23 Ikunkuna nze mbongo muna ntoto, c Ifwila e nkenda kwa ndiona walembi fwilwa e nkenda;1 Awana bena vo ke nkangu ame ko ikubavovesa vo:2 “Nu nkangu ame,” d Oyau bevova vo: “U Nzambi ame.”’” e Yave umpovese vo: “Wenda zola diaka nkento ona wazolwa kwa yakala diankaka ye munta-zumba, f wauna Yave kazolela nkangu a Isaele g ekolo bayendanga kwa nzambi zankaka h yo zola mbolo zasangwa bundu ya uva.”1 2 Ozevo, insumbidi muna sekele 15 za palata ye kome mosi1 ye ndambu ya bale. 3 I bosi imvovese vo: “Okala se wame mu lumbu yayingi. Kukadi mu´ nta zumba ko, kuvukana ye yakala diankaka ko, omono mpe i una ikadila yaku.”1 4 Kadi nkangu a Isaele lumbu yayingi bekondwa o ntinu, i nkuluntu, yimenga, lunzi diavauka, kidukula j ye teke.1 k 5 I bosi, o nkangu a Isaele uvutuka, bevava Yave wa Nzambi au l yo Davidi wa ntinu m au, kadi kuna mbaninu a lumbu, bevutuka yo zakamena Yave muna vava o wete wandi. n

3

2:22 1 Ina ye nsasa vo: “Nzambi Okuna Mbongo.” 2:23 1 Tala Osea 1:6, mvovo vana yanda lukaya. 2 Tala Osea 1:9, mvovo vana yanda lukaya. 3:1 1 I sia vo, zina zasadilwanga muna nsambil’a luvunu. 3:2 1 E kome mosi, litro 220. Tala Nku. B14. 3:3 1 Yovo “omono mpe kivukana yaku ko.” 3:4 1 Yovo “nzambi za esi nzo.” Mvovo wa sina: “zumbi.”

KAPU 2 a Nsi 28:12 Zak 8:12

4

b Os 1:11 c Yer 31:27 d Os 2:1 Rom 9:25, 26 1Pe 2:10

2

e Os 1:10 

KAPU 3 f Os 1:2, 3 g Nsi 7:6-8 2Nti 13:23 Nk 106:44, 45

3

h Afu 10:13 Yer 3:20

i 2Nti 17:6 2Nti 18:9, 10

j Afu 8:27

4

k Afu 17:5 1Sa 19:15, 16

l Yer 50:4 m Yer 30:9 Yez 34:23, 24 Yez 37:24, 25 Am 9:11 Luk 1:31-33

n Nsi 4:30 

5

6

Ndambu ya 2  KAPU 4 a Mik 6:2 b Mik 7:2 c Os 11:12 d 1Nti 21:18, 19 e Yez 23:37

7

f Os 1:4 Os 6:8, 9

g Am 8:7, 8 h Am 5:10, 13 i Nsi 17:12 j Yer 2:8 k 2Nti 17:15, 16 l Eze 9:6, 7

8

1226

´ Nuwa diambu dia Yave, e nkangu a Isaele, Kadi o Yave diambu kena diau yo nkangu a nsi, a Kadi muna nsi ke muna ludi ko, walakazi, ngatu zayi wa Nzambi. b Ndofi za luvunu, vuna, c vonda, d Wivi ye zumba e iwokele, O nkangu ubungulanga menga m’akwau ntangwa zawonso, f Dianu vo e nsi idila, g Wantu awonso bena mo beyoya; E bulu ya mfuta, nuni za zulu, Ye mbizi za kalunga nkutu, zifwa. “Kansi, ke vakadi muntu ko otantana ngatu semba, h Kadi nkangu aku una nze awana betantana ye nganga. i Dianu vo ota sakuba muna mwini, O ngunza ota yaku sakuba nze muna fuku. Fwasa ifwasa ngudi aku. Nkangu ame ufwaswa, kadi ke banzeye ko. Wau vo obembwele o zayi, j Omono mpe ikubembola kimana walembi kala diaka nganga ame; Kadi ovilakene o nsiku wa Nzambi aku, k Omono mpe vilakana ivilakana wan’aku. Vava bewokela, beluta kunsumukina. l Isinga kitula nkembo au se nsoni.1 Bedilanga muna sumu dia nkangu ame, Yo zinukina o1 bi wau.

4:7 1 Nanga, “Bakitwidi nkembo ame se nsoni.” 4:8 1 Yovo “betelamena moyo muna.” Tala Nsas’a Mvovo, “Moyo.”

1227 9 O nkangu ye nganga bafwanana; Ikubatumba mu kuma kia nzila zau, Yo kubatwasila mfwilu mu kuma kia mavangu mau. a 10 Bedia, kansi ke beyukuta ko. b Beta zumba, kansi ke bewokela ko c Kadi ke bazitisi Yave ko. 11 E zumba, vinyu ye vinyu ampa Ikatula e tima dia vanga edi diansongi muna muntu.1 d 12 O nkangu ame wele yuvula teke ya nti, Bevanganga mana bevoveswa kwa nkau miau;1 Kadi o mwand’a zumba ukubavukumunanga, Muna kuma kia zumba yau ke bazolele lemvokela Nzambi ko. 13 Bakelele yimenga kuna ntandu za miongo, e Yo yoka ndumbu kuna kundubulu, Kuna nsi a nti mia sene ye terebinte ye nti miawonso mianene, f Kadi e viozi yau yambote. Ekiaki i kuma wan’aku amakento batelele zumba Yo wan’aku a longo batelele zumba. 14 Kitumba wan’aku amakento ko mu kuma kia zumba yau, Yo wan’aku a longo mu kuma kia zumba yau. Kadi wan’amakala bavaikidi ye akembi Yo tambika yimenga ye akembi a tempelo; O nkangu wau wakondwa 4:11 1 Mvovo wa sina: “Ikatula ntim’a muntu.” 4:12 1 Yovo “nkau wa ngang’a ngombo.”

OSEA 4:9–5:3 KAPU 4 a Am 3:1, 2

15 b Lev 26:26 Mik 6:14

c Os 9:11, 12

d Ngn 20:1 Ngn 23:31, 33 Yes 28:7

16

e Yer 3:6

f 2Nti 17:10-12 Yer 2:20 Yez 20:28

17

 Ndambu ya 2 a Yer 4:22

18

b Yez 23:4, 5

19 c 2Nti 17:18

d Os 9:15 Os 12:11 Am 4:4

5

e Os 5:8 Os 10:5

f Yes 48:1 Yer 5:2 Yez 20:39

g Nk 78:8 Nk 81:11, 12 Zak 7:11, 12

h Os 11:2 Os 13:1, 2

i Mik 7:3 

KAPU 5 j Os 4:9

k Afu 4:6 Yer 46:18

2

3

umbakuzi, a fwaswa ufwaswa. E Isaele, kana una vo ngeye otanga e zumba, b E Yuda ke nata nkanu ko. c Kwendi kuna Ngilengale ko d ngatu kuna Betavene, e Kudie ndofi ko vo: ‘I nkal’a Yave kaka!’ f Kadi Isaele okitukidi nkwa lulendo nze ngombe a lulendo. g Nga Yave ke kumvungula ko nze mwan’a meme muna madilu?1 Eferaime otatamene e teke. h Yambula kakala yandi mosi! Avo malavu1 mau mamene, Bakitukidi minta-zumba. Ayadi andi2 bazolele kikilu e nsoni. i E tembwa kinata mave mandi, Bemwena yimenga yau e nsoni.” “Nuwa ediadi, e yeno anganga, j Nutamba o matu, e nzo a Isaele, Nuwinikina, e nzo a ntinu, Kadi fundiswa nufundiswa; Wau vo nu ntambu kuna kwa Misepa Ye konde diayalwa muna Tabo. k Akolami1 bakivene mvimba muna vonda wantu, Mono mu lukisa ngina2 yau awonso. Nzeye Eferaime, Isaele unswekamene. Owau, Eferaime otele zumba;

4:16 1 Mvovo wa sina: “fulu yasanzuka.” 4:18 1 Yovo “selevezia.” 2 Mvovo wa sina: “ngubu andi.” 5:2 1 Yovo “Avengomoki.” 2 Yovo “Omono tumba itumba.”

OSEA 5:4–6:4 4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

Isaele ukifunzuidi. a Mavangu mau ke mabayambwidi ko bavutuka kwa Nzambi au, Kadi mwand’a zumba una muna yau; b Ke bazeye diaka Yave ko. Umvuania wa Isaele untelele kimbangi; c Isaele yo Eferaime batele sakuba muna bi wau, Yuda otele yau sakuba. d Bele vavi Yave yo mameme ye ngombe zau, Kansi ke bansolwele ko. Oyandi ubavavukidi. e Ke batatididi Yave ko, f Kadi bawutidi wan’a nzenza. Owau, e ngonde se ikubadia ye kunku yau.1 Nusika e mpungi g muna Ngibeya, nusika tulumbeta muna Rama! h Nukaza kazu kiavita kuna Betavene i—kuna nim’aku, e Benyamini! Eferaime, muna lumbu kina otumbwa okituka se lekwa kia kenonokena. j Nsamwini dina divangama kieleka muna makanda ma Isaele. Akuluntu a Yuda bena nze awana besietolanga mwingilu. k Ikubayitila makasi mame nze maza. Eferaime wabangama, okosomweno kuna unsongi, Kadi otatamene landa mbeni andi. l Ikuma nkitukidi nze nselele kuna kwa Eferaime, Nze uwolezia kuna kwa nzo a Yuda. Vava Eferaime kamwene ki-

5:7 1 Nanga, “Owau bediwa mu ngonde mosi.”

1228 KAPU 5 a Yez 23:4, 5 Os 4:17, 18

b Os 4:12 Am 2:7

c Yes 9:9, 10 Os 7:10

14

d 2Nti 17:19, 20 Yez 23:30, 31 Am 2:4, 5

e Yes 1:15 Mik 3:4

f Yes 48:8 Yer 3:20

15

g Os 8:1

h Yes 10:29

i Os 4:15 Os 10:5

6

j Yes 28:1-3 Os 9:13

2

k Nsi 19:14

l 1Nti 20:1 

Ndambu ya 2 a Os 8:9

3

Os 12:1

b Nk 50:22

c Am 2:14

d Lev 26:38, 40

e Nsi 4:29, 30

4

mbevo kiandi, e Yuda e mput’andi, Eferaime wele kuna kwa Asuri, a otumini wantu kuna kwa ntinu anene. Kansi kalendele kunsasula ko Ngatu wuka e mput’andi. Kadi ikala nze mwan’a nkosi kuna kwa Eferaime, Nze nkosi1 angolo kuna kwa nzo a Yuda. Mono kibeni ikubatiazuna tini-tini yo kwenda kwame; b Ikubanata, ke vekala muntu ko okubavuluza. c Ikwenda vutuki kuna fulu kiame yavana bebaka mfwilu mia bi wau, I bosi, bevava e dienga diame.1 d Vava bekala muna mpasi, bekumpava.” e “Nuiza, twavutuka kwa Yave, Kadi, yandi ututiazuini, f kansi okutusasula mpe. Kana una vo utuwende, owuka mputa zeto. Vava kivioka lumbu yole okutuvutula o moyo. Muna lumbu kiatatu, okututelamesa, Tuzinga diaka vana ndose andi. Tuzaya Yave, tukumvava ye tima diawonso. E ngiz’andi ya ziku nze mpaikilu a ntangwa; Okutulwakila nze mvula yangolo, Nze mvula a kintombo ina iyondelekanga ntoto.” “Eferaime, adieyi ikuvanga? E Yuda, adieyi ikuvanga? Kadi o walakazi waku una nze matuti ma mene-mene,

Nsi 30:10

 KAPU 6 f Os 5:14

5:14 1 Yovo “mwan’a nkosi a mika miayingi muna nsingu.” 5:15 1 Mvovo wa sina: “ndose ame.”

1229 5

6

7

8 9

10

11

7

Nze lowa dilalanga mu nzaki. Ikuma ikubawandila muna angunza; a Ikubavondela muna mvovo mia nu’ame. b E mfundisw’au ikezima nze ntemo. c Kadi walakazi izolanga ke yimenga ko, Yo zayi wa Nzambi ke tukau twangioka ko. d Vo i yau, wau vo mpasi wantu kwau, bakulwidi e kangu. e Ke bantatididi ko va fulu kiaki. Ngiladi i mbanz’a yimpumbulu, f Izele ye mbungul’a menga. g E buka ki’anganga kina nze buka kia avondi ana bekondelelanga muntu. Bevondelanga wantu muna nzil’a Sekeme, h Kadi mavangu mau mansoni. Mbwene diambu diangemi muna nzo a Isaele. Mwamuna Eferaime i katelele e zumba; i Isaele ukisafwidi. j E nkangu a Yuda, e ntangwa ikubikilu, wauna ukubikilwanga ntangw’a kutika mbongo, kutikwa okutikwa, Vava ivutulwisa nkangu ame una wanatwa muna kinkole.” k “Konso ntangwa nzolele wuka Isaele, O bi wa Eferaime usenzamene, l Yo umpumbulu wa Samaria mpe. m Kadi akwa luvunu kwau; n E mivi mikotanga muna zinzo, e buka kia asanzi besanzilanga kuna mbazi. o

OSEA 6:5–7:10 KAPU 6 a Yes 58:1 Yer 1:9, 10 Yez 3:8, 9

b Yer 23:29 c Sef 3:5 d 1Sa 15:22 Ngn 21:3 Yes 1:11 Mik 6:6-8 Mat 9:13 Mat 12:7

e 2Nti 17:15 Yes 24:5 Os 8:1

f Os 12:11 g Mik 7:2 h 1Nti 12:25 i 2Nti 17:6, 7 Yer 3:6

j Yez 23:4, 5 k Nsi 30:3 Yer 29:14 Am 9:14

 KAPU 7 l Yes 28:1 m Am 8:14 Mik 1:5

n Mik 7:3 o Os 6:9 

Ndambu ya 2 a Nsi 32:29 Yes 1:3 Am 8:7

b Yes 5:11 Yes 28:1

c 2Nti 15:8, 10 2Nti 15:14

d Yes 9:13 e Nk 106:34-36 Yez 23:4, 5

f 2Nti 13:3 2Nti 15:19

g Os 5:5 h Nek 9:35 Yes 9:13 Am 4:6 Zak 1:4

2 Kansi muna ntima miau ke bazeye wo ko vo isungamena o bi wau wawonso. a Owau mavangu mau mawonso mabazungidi; Mena ova ndose ame. 3 Beyangidikanga ntinu muna umpumbulu wau, Ye mfumu zau muna luvunu lwau. 4 Yau awonso minta-zumba, Beyanduka nze fulu dia mvangi a mbolo, Ona oyambwidi konka tiya vava kamene niema mbumba yavana ufuna. 5 Muna lumbu kia ntinu eto, akuluntu bayelele —Bafungidi makasi mu kuma kia vinyu. b Otambikidi koko kwa avezi. 6 Kadi bafinamene ye ntima mia yanduka nze fulu. O mvangi a mbolo olele mpimpa yawonso; Muna mene-mene e fulu dikweme nze tiya twanyuyi. 7 Yau awonso bena nze fulu dikweme, Beminanga ayadi1 au. Ntinu miau miawonso mibwidi; c Ke mosi ko muna yau umbokele. d 8 Eferaime osangalakene ye zula. e Eferaime wina nze mbolo yavindumuka yalembi vilulwa. 9 Anzenza bavempwele nkum’andi, f kansi kazeye wo ko. E mvu zimenene kuna ntu andi, kansi kazeye wo ko. 10 Umvuania wa Isaele untelele kimbangi, g Kansi ke bavutukidi kwa Yave wa Nzambi au ko, h 7:7 1 Mvovo wa sina: “afundisi.”

OSEA 7:11–8:10 11

12

13

14

15

16

8

Ngatu kumvava muna mawonso mama. Eferaime una nze yembe diazowa, diakondwa ngangu.1 a Babokele Engipito; b bele kwa Asuri. c Konso fulu bekwenda, ikubayalumwina e konde diame. Ikubabwisa nze nuni za zulu. Ikubatumba mun’owu wa lulukisu bavewa muna nkutakani au. d ˆ Tatu kwa yau, kadi bantinini! Yambula bafwaswa, kadi bansumukini! Nkubamene muna kubavuluza, kansi bavovele luvunu mu kuma kiame. e Ke bankazidi ye nsi a ntima ko mu lomba lusadisu, f Kana una vo bedilanga muna mfulu zau. Bayilwekele mu kuma kia masa ye vinyu au yampa; Bantelamene. Kana una vo ibalongele yo kumika moko mau, Bantelamene, bankanini makani mambi. Bavutukidi, kansi ke mu diambu dia nsambil’a ludi ko; Ke bafwanua bundwa vuvu ko, kadi bena nze mfumba wayoya. g Mfumu zau bebwila muna nsosolo mu kuma kia tubini twau twasafuka. I dianu vo bekala se lekwa kia luvezo muna nsi a Engipito. h “Sia e mpungi muna nu’aku! i Mbeni okwizanga nze ngozulu katelamena nzo a Yave, j

7:11 1 Mvovo wa sina: “diakondwa-ntima.”

1230 KAPU 7 a Yes 1:3 b 2Nti 17:4 Yes 31:1

c 2Nti 15:19 Yez 23:4, 5

2 3

d Nsi 28:15 2Nti 17:13

4

e Yes 59:13 f Nk 78:37 Yes 29:13

g Nk 78:57 h Yez 36:19, 20 Os 9:3



5

KAPU 8 i Os 5:8 j Nsi 28:49, 50 

Ndambu ya 2 a Os 6:7

6

b 2Nti 17:15 c Yes 48:1 Mik 3:11

d Nk 50:17

7

e 1Nti 12:26, 28 Os 13:2

f 1Nti 13:34 g Os 10:5, 6 h Nsi 32:21, 22 2Nti 17:18

8

i Ngn 22:8 j Yes 17:11 k Nsi 28:15, 33 l 2Nti 15:29

9

2Nti 18:11 Yer 50:17

m Lev 26:33 n 2Nti 15:19 Yez 23:4, 5 Os 5:13 Os 12:1

o Yez 23:9

10

Kadi bakulwidi e kangu diame, a basumukini o nsiku ame. b Bankazidi vo: ‘E Nzambi ame, yeto Isaele tuzeye!’ c Isaele obembwele edi diambote. d Yambula mbeni kanlakama. Batumbikidi atinu, kansi ke mu lutumu lwame ko. Batumbikidi amfumu, kansi kibazeye ko. Muna palata au ye wolo bavangidi teke, e Muna lufwasu lwau. f Mbembwele mwan’aku a ngombe, e Samaria. g E makasi mame mafusukidi muna yau. h Yamu nkia kolo ke belenda kuyivelelesa ko?1 Kadi ekiaki kwa Isaele kitukidi. Nkwa umbangu ovangidi kio, ke Nzambi ko; E mwan’a ngombe a Samaria okosomonua. Kadi tembwa bekunanga Yo kutika kimbongela. i O masa mana meyima ke mekola ko; j Ina imena ke iyima mbongo ko. Kana nkutu vo iyimini, anzenza bedia yo. k Isaele odiwa. l Owau vana vena e zula bekala, m Nze sadilwa kiakondwa1 mfunu. Kadi batombokele kuna Asuri n nze buluku dia mfuta dina kinsona. Eferaime obakidi azodi muna mfutu. o Kana una vo mu mfutu babakidi azodi muna zula,

8:5 1 Yovo “Nkia kolo bekondwa kuma.” 8:8 1 Yovo “mvungu wakondwa.”

1231

11

12

13

14

9

2

3

Owau ikubakutakesa; Beyantika mona mpasi a mu kuma kia mazitu bayekekelo kwa ntinu ye mfumu. Kadi Eferaime owokese maziku mu sumuka. b Makitukidi se maziku mandi ma sumukina. c Insonekene mambu mayingi ma nsiku ame, Kansi, kwa yau makedi se mambu ma nzenza. d Bankelele yimenga, badidi e mbizi, Kansi Yave kayangalele yo ko. e Owau iyindula o bi wau yo kubatumba muna masumu mau. f Bavutukidi1 kuna Engipito. g Isaele ovilakene Mvangi andi, h otungidi tempelo zayingi, i Yuda owokese mbanza zangolo. j Kansi tiya itwika muna mbanza zandi, O tiya tubomona e nzo za´ nda za konso mbanza.” k “E Isaele, kuyangalela ko, l Ngatu mona e kiese nze minkangu. Kadi ovavukidi Nzambi aku muna zumba yaku. m Ozolele mfutu wa kinkembi muna mabundilu mawonso ma masa. n Kansi, e bundilu dia masa ye kaminu dia vinyu ke dikudikila ko, E vinyu yampa ikutwasila lukendalalu. o Ke bekwamanana zingila muna nsi a Yave ko; p Eferaime ovutuka kuna Engipito, Kuna Asuri, bedia lekwa yafunzuka. q

OSEA 8:11–9:10 KAPU 8 a 2Nti 14:26 1Tu 5:26

b Yes 10:10, 11 c Os 12:11 d 2Nti 17:15 Nek 9:26

e Yes 1:11 Am 5:22

f Os 9:9 Am 8:7

g Os 7:16 Os 9:3

h Nsi 32:18 i 1Nti 12:25, 31 j 2Tu 26:9, 10 k 2Nti 18:13 2Tu 36:17, 19 Yer 17:27 Yer 34:7

 KAPU 9 l Os 10:5 m Yez 23:4, 5 Os 4:12

n Os 2:12 Mik 1:7

o Os 2:8, 9 Am 5:11

p Lev 20:22 Nsi 28:63, 64 Yos 23:15, 16 1Nti 9:6, 7

q 2Nti 17:6 

Ndambu ya 2 a Nta 15:5 Nta 28:14 Yoe 1:13

b Yes 1:11 c Os 7:13 d Os 7:16 Os 8:13

e Yer 2:14, 16 f Yes 10:3 g Yes 21:6, 8 Yer 6:17 Yez 33:7

h 1Nti 17:1 2Nti 2:14

i 1Nti 18:19 j Afu 19:22 Afu 20:4-6 Os 10:9

k Os 8:13

8:13 1 Nanga, “Bevutuka.”

l Yer 2:2

4 Ke betiamuna diaka tukau twa vinyu ko kuna kwa Yave; a Ke yangalela yimenga yau ko. b Ina nze mbolo za lufwa; Awonso ana bedianga zo befunzuka. Kadi e mbolo zau, za yau kibeni kaka; Ke zikoteswa muna nzo a Yave ko. 5 Adieyi nuvanga muna lumbu kia lukutakanu, Muna lumbu kia nkinzi a Yave? 6 Tina betina mu kuma kia lufwasu. c Engipito ikubakutakesa, d e Memfi ikubazika. e E nsende zizingalakana lekwa yau yantalu ya palata, E nkeka za mfinda zimena muna saba yau. 7 E lumbu yalanda e kunda ikwiza, f E lumbu yasendwa ikwiza, Isaele ozaya wo. O ngunz’au okituka se zowa, muntu ovovanga vo wavumunuinua olauka; Wau vo o bi waku wayingi, e kimbeni osiwa kiayingi.” 8 O nyingidi g a Eferaime okedi ye Nzambi ame. h Kansi, e nzila zawonso za ngunza zandi i zina nze ntambu mia mbaki a nuni; Kimbeni kina muna nzo a Nzambi andi. 9 Bakivene mvimba muna mavangu ma lufwasu nze muna lumbu ya Ngibeya. j Oyindula bi wau yo kubatumba muna masumu mau. k 10 “Vava yasolola Isaele, diakala nze mono nsolwele uva muna makanga. l Yamwena mase meno nze bundu yantete ya nsanda.

OSEA 9:11–10:8

11 12

13

14

15

16

17

Kansi, oyau bayenda kwa Bale-Peo; a Bakiyekola muna lekwa kiansoni,1 b Bakituka se angemi nze lekwa kia nzolw’au. O nkembo a Eferaime utilumukini nze nuni; Ke beyimita ko ngatu wuta. c Kana nkutu basansidi wana, Ikubakatula vana bena yavana ke vesala muntu ko; d ˆ Elo, tatu kwa yau vava ikubavavuka! e Eferaime wakunua muna madilu, oku kwa mono wakala nze Turo; f Owau Eferaime kafwete twasa wan’andi bavondwa.” E Yave, ubavana kina ofwete kubavana; Vumu kisululanga ye ntulu zayuma. “E mbi au yawonso yakala muna Ngilengale, g kadi i kuna yayantikila kubamenga. Yinga ikubayinga muna nzo ame mu kuma kia mavangu mau mambi. h Kikubazola diaka ko; i Mfumu zau zawonso akwa ˆ ntima mia mbadi. Eferaime wandwa kewandwa. j E mianzi miandi yuma miyuma, ke beyima kana mbongo imosi ko. Kana nkutu bawutidi wana, o wan’au vonda ikubavonda.” Nzambi ame okubabembola, Kadi ke banwididi ko, k Bekituka se ayungani muna zula. l

9:10 1 Yovo “nzambi a nsoni.”

KAPU 9 a Nta 25:1-3 Nsi 4:3 Nk 106:28

10

b 1Nti 16:31 Yer 11:13

c Nsi 28:15, 18 d Nsi 28:32 Nsi 32:25

e Nsi 31:17 2Nti 17:18

2

f Yez 28:12 g Os 4:15 Os 12:11 Am 5:5

h Lev 26:27, 33 2Nti 17:18 Am 5:27

3

i Nsi 29:19, 20 j Yes 7:8 k 2Nti 17:14, 15

4

Zak 1:4

l Nsi 28:64 Am 9:9

 Ndambu ya 2 

5

KAPU 10 a Yes 5:3, 4 b Os 8:11 Os 12:11

c Os 8:4 d Os 3:4 Os 13:11

e 2Nti 17:4 f Am 5:7 Am 6:12

6

g 1Nti 12:28, 29 Os 4:15 Os 8:5 Am 3:14

h 2Nti 17:3 Os 5:13

7

i Mik 6:16 j 2Nti 17:4 k 1Nti 12:28-30 Mik 1:5

l Os 4:15 m Am 7:9

8

1232

“Isaele i nsing’a vinyu wabeba1 uwutanga bundu yandi. a Ekolo bundu yandi iwokelanga, owokesanga mpe maziku mandi; b Ekolo nsi andi itoma wutanga mbongo ambote, oluta tomesa mpe malunzi mandi mavauka. c Akwa umpuki kwau; Owau ngielele bevewa. O maziku mau wulwa mewulwa, e malunzi mau bangulwa mebangulwa Owau bevova vo: ‘Ke tuna ye ntinu ko, d kadi ke tuvumini Yave ko. O ntinu adieyi kalenda vanga mu kuma kieto?’ Mvovo mia nkatu bevovanga yo dia ndofi za luvunu e yo kanga makangu; I dianu vo, unsongi ubendomweno nze nti miampondi muna nkala mia mpatu. f Esi Samaria bemona wonga wa teke kia mwan’a ngombe a Betavene. g Bedidila kio, Kumosi ye nganga zandi za nzambi zaluvunu ana beyangalelanga kio yo nkembo andi, Kadi kinatwa kuna kinkole, ´ kwanda yo yau. Kinatwa kwa Asuri se lukau lwa ntinu anene. h Eferaime ofusuka e nsoni, Isaele ofusuka e nsoni mu kuma kia longi kalende. i Samaria yo ntinu andi bekakwa o nua, j Nze tayi kitolokele vana ntandu a maza. E sumu dia Isaele, k i sia vo, mabata ma Betavene l mesukiswa. m

10:1 1 Nanga, “wasavuka.”

1233

9

10

11

12

13

14

E nsende ye nkeka za mfinda zimena vana maziku mau. a O nkangu uvova kwa miongo vo: ‘Nutufuka!’ Kwa kundubulu vo: ‘Nutubwila!’ b E Isaele, osumukanga tuka muna lumbu ya Ngibeya. c Kwakuna batelamene. Kuna Ngibeya e vita ke ilwakidi wan’andi a vilwa ko. Vava dikungiangidika ikubatumba. E nkangu mikutikiswa muna kubanuanisa, Vava masumu mau, mau mole mekubakanga.1 Eferaime i mwan’a ngombe watoma longwa ona wazola bunda masa, Muna kuma kiaki, yalungalunganga nsingu andi ambote. Owau isia nkwa mvalu kadiatisa Eferaime. d Yuda ovata; Yakobo ovatila akaka. Nukunina muna unsongi yo vela walakazi. Nuvata ntoto una ke wateka vatwa ko e Ekolo ntangwa yakinu muna tomba Yave, f Yavana kekwiza, kanulongela muna unsongi. g Kansi, oyeno nukunini umpumbulu, Nuvelele o vilwa, h Nudidi mbongo a luvunu; Kadi nubundidi e vuvu muna nzila zeno, Muna ulolo wa makesa meno. E nkindu zibundumuka vana kati kwa nkangu aku,

10:10 1 I sia vo, vava benata tumbu kiau nze vangu.

OSEA 10:9–11:6 KAPU 10 a 2Nti 23:15 b Luk 23:30 Lus 6:16

c Afu 20:4-6 Os 9:9

d 2Nti 17:6

15

e Yer 4:3, 4 f Yes 55:6 Am 5:4

g Nsi 32:2 Yes 45:8

11

h Ngn 22:8 Os 8:7 Ngl 6:7



2

Ndambu ya 2 a 2Nti 18:9, 10 b Am 7:9 c 2Nti 18:9, 10 

3

KAPU 11 d Nsi 7:8 e Luv 4:22 Mat 2:14, 15

4

f Yes 30:9-11 g Afu 2:13 Afu 3:7 1Nti 16:30-32 1Nti 18:19 2Nti 17:13, 16 Os 2:13

h 1Nti 12:32, 33 Os 13:1, 2

5

i Nsi 8:2 j Nsi 1:31 Nsi 33:27 Yes 46:3

k Yes 63:9 l 2Nti 17:3

Mbanza zeno zawonso zangolo zifwaswa, a Nze una Salemane kafwasila nzo a Betarebe, Muna lumbu kia vita vava angudi bazengononua kumosi yo wan’au. Ediadi idiau divangama kwa ngeye, e Betele, b kadi o bi waku wingi. Vava kuma kukia, o ntinu a Isaele ovondwa.” c “Vava Isaele kakala nleke, yanzola, d Muna Engipito mbokele mwan’ame. e Vava babokelwanga,1 Baluta bembola ndiona wababokelanga. f Bakelelanga yimenga kwa teke ya Bale g Yo tambika yimenga kwa teke yavalwa. h Kansi mono yalonga Eferaime o kangala, i yabanata muna moko mame; j Ke bazayididi wo ko vo mono yabawuka. Yakwamanana kubafidila muna nsinga mia wantu,1 muna nsinga mia zola; k Yakala kwa yau nze ndiona wakatulanga vangu muna nsingu zau Yo vana madia kwa konso muntu kuna ngemba. Ke bevutuka kuna nsi ya Engipito ko, kansi Asuri okala se ntinu au, l Wau vo ke bazolele vutuka kwa mono ko. m E nsosolo uzunga muna mbanza zandi, n Ufwasa mbindi zandi yo vempola nkangu mu kuma kia makani mau mambi. o

6

m 2Nti 17:13, 14 Am 4:6

n Lev 26:31 o Yes 31:1

11:2 1 I sia vo, angunza ye akaka batumwanga mu longa Isaele. 11:4 1 Yovo “nsinga mia ngemba,” nze mina besadilanga mase.”

OSEA 11:7–12:9 7 Nkangu ame utatamene kunsumukina. a Kanele vo babokelo kuna kayengele,1 kavena muntu ko otelamene. 8 Ekuma ikubembolwela, Eferaime? b Ekuma ikuyekolwela, e Isaele? Aweyi ndenda kadila yaku nze Adema? Ekuma ikuyambulwila nze Seboime? c Mpilukidi o ntima; Vana vau e nkenda zame ziyangumukini.1 d 9 Kisonga nsita za makasi mame ko. Kifwasa diaka Eferaime ko, e Kadi i Nzambi, ki muntu ko, I Mvauki vana kati kweno; Kikunuanisina diaka kuna makasi ko. 10 Belanda Yave, oyandi okwita nze nkosi; f Vava kekwita, wan’andi bekwiza zakami tuka kuna weste. g 11 Bekwiza zakami nze nuni vava bevaika muna Engipito, Nze mayembe vava bevaika kuna nsi ya Asuri; h Ikubasikidisa muna nzo zau,” u kavovele o Yave. i 12 “Eferaime unzungidi ye luvunu, E nzo a Isaele inzungidi yo luvunginiku. j Kansi Yuda wakinu kangala yo Nzambi, Nkwa kwikizi kwa Mpungu Avauka.” k “Eferaime odianga e tembwa. Olandidi e tembwa kia weste e lumbu kiamvimba.

12

11:7 1 I sia vo, mpila nsambila isundidi zanguka. 11:8 1 Mvovo wa sina: “E nkenda zame zayandukidi.”

1234 KAPU 11 a Nk 78:57, 58 Yer 3:6

b Os 6:4 c Tuk 10:19 Nsi 29:22, 23

2

d Nsi 32:36 Yer 31:20

e Yer 30:11 f Yoe 3:16 g Zak 8:7

3

h Yes 11:11, 12 Yes 60:8, 9 Zak 10:10

i Yer 23:6 Yez 28:25, 26 Yez 37:21 Am 9:14

4

j Mik 6:12 k 2Nti 18:1, 6 2Tu 29:1, 2 Os 4:15

 Ndambu ya 2

5

 KAPU 12 a 2Nti 15:19

6

Os 8:9

b 2Nti 17:4 c 2Nti 17:19 Yer 2:35 Os 4:1 Mik 6:2

d Yes 3:11

7

e Tuk 25:26 f Tuk 32:28

8

g Tuk 32:24-26 h Tuk 28:13, 19 i Tuk 28:16 Tuk 32:30

j Luv 3:15 k Yes 31:6 Os 14:1 Yoe 2:12, 13

l Nsi 16:20 Mik 6:8

m Am 8:5, 6 Mik 2:1, 2

n Lus 3:17 o Nsi 8:17-19 p Luv 20:2 Os 13:4

9

Owokese luvunu ye nsoki. Bakangidi e kangu ye Asuri a yo nata mazi kuna Engipito. b Yave diambu kena diau yo Yuda; c Otumba Yakobo mun’owu wa nzila zandi, Okumvutulwila mun’owu wa mavangu mandi. d Muna vumu osimbinini e bombo kia mpangi andi, e Muna ngolo zandi onuene yo Nzambi. f Onuene ye mbasi yo sunda. Odididi yo dodokela dienga diandi.” g Osolwele Nzambi kuna Betele, i kuna kamokenena yeto, h Yave wa Nzambi a vu, i E Yave i nkumbu a luyindulu lwandi.1 j “I dianu vo, vutuka kwa Nzambi aku, k Simbinina walakazi ye unsongi, l Bundanga e vuvu kwa Nzambi aku. O nkiti una ye balanz’a luvunu vana moko; Wazola luvunu. m Eferaime ovovele vo: ‘Nkitukidi mvuama; n Mbakidi kimvuama. Kansi, ke bemona mbi ko ngatu sumu muna salu kiame kiawonso.’ o Kadi mono i Yave wa Nzambi aku tuka kuna Engipito. p Ikuyambula wazingila diaka muna saba Nze muna lumbu yasikidiswa.1

12:5 1 Yovo “i nkumbu bekunyindulwilanga.” 12:9 1 Nanga, “Nze muna lumbu ya nkinzi.”

1235 10 Yavovanga kwa angunza, a Yawokesa mona-meso yau, Yatanga yingana muna angunza. 11 Muna Ngiladi mwina ye luvunu1 b yo umpuki. Muna Ngilengale bakelelanga yimenga ya ngombe, c E maziku mau mena nze mazudika ma matadi muna nkala mia mpatu. d 12 Yakobo otinini muna mvivu1 wa Arami;2 e ˆ Isaele f osadidi kuna mu kuma kia nkento, g Muna kuma kia nkento ovungwidi mameme. h 13 Yave osadidi ngunza mu vaikisa Isaele muna Engipito, i Osadidi ngunza mu kubatanina. j 14 Eferaime ofingidi Nzambi; k O nkanu a menga wakinu muna yandi; E Mfumu andi okumvutulwila muna luvezo lwandi.” l “Vava Eferaime kavovanga, vakala ye zakamu; Nkwa tunda kakala muna Isaele. m Kansi, onete nkanu mu kuma kia sambila Bale, n ofwidi. 2 Owau, basakisi masumu mau Bavangidi teke ya sengwa muna palata au; o Kuna ngangu bavangidi e teke, yawonso salu y’akwa umbangu. Bavovele vo: ‘Yambula wantu ana bekelanga yimenga bafiba wan’a ngombe.’ p 3 I dianu vo, bekituka nze matuti ma mene-mene,

13

12:11 1 Yovo “mpandu.” 12:12 1 Mvovo wa sina: “mpatu.” 2 Yovo “Suria.”

OSEA 12:10–13:12 KAPU 12 a 1Nti 17:1 2Nti 17:13 Am 7:14, 15

b Os 6:8 c Os 9:15 Am 4:4

d 2Nti 17:9, 10

4

Os 8:11 Os 10:1

e Tuk 28:5 Nsi 26:5

f Tuk 32:28 g Tuk 29:18 h Tuk 31:38 i Luv 12:50, 51 Nk 77:20

5 6

j Yos 24:17 1Sa 12:8

k 2Nti 17:9-11 Yez 23:4, 5

7

l Nsi 28:37 

KAPU 13 m Yos 17:17

8

n 2Nti 17:16 Os 11:2

o Os 2:8 p 1Nti 12:26, 28 1Nti 19:18

 Ndambu ya 2 a Luv 20:2 Os 12:9

b Yes 43:11

9 10

Yes 45:21, 22

c Nsi 2:7 Nsi 32:9, 10

d Nek 9:25 e Nsi 6:10-12 Nsi 8:12-14 Nsi 32:15, 18 Yes 17:10

11

f Os 5:14 g 1Sa 8:19, 20 h 1Sa 8:4, 5 i 1Sa 8:7 1Sa 12:13

j 1Sa 12:25 2Nti 17:4 Yer 52:11

12

Nze lowa dilalanga vana vau, Nze vevele ivevomonuanga kwa tembwa vana bundilu, Nze mwisi uvaikanga vana vundu dia nludi a nzo. Kansi, mono i Yave wa Nzambi aku tuka kuna nsi a Engipito; a Kwazaya Nzambi ankaka ko, mono kaka, Kavena mvuluzi ankaka ko, mono kaka. b Muna makanga yazayila, c muna nsi yayuma. Bayangalela madilu mau, d Bayangalala yo kituka akwa lulendo. I dianu bamvilakana. e Ikituka nze mwan’a nkosi kwa yau, f Nze ngo ikondelelanga1 vana mbel’a nzila. Ikubalwakila nze use ovidisi wan’andi, Itiazuna ntulu zau.1 ˆ I kuna ikubadila nze nkosi; E bulu kia mfuta kikubatiazuna. Wau vo untelamene, otelamene nsadisi aku, Ediadi dikufwasa, e Isaele. Ozevo, akweyi kwina ntinu aku, kavuluza muna mbanza zaku zawonso’? g Ayadi aku ana ovovele vo: ‘Umpana ntinu ye zimfumu’? h Yavanina ntinu kuna makasi mame, i Katula ikunkatula kuna makasi mame. j O bi wa Eferaime walundwa;1 E sumu diandi diaswekwa.

13:7 1 Yovo “ilunganga.” 13:8 1 Mvovo wa sina: “Itiazuna fukwa ya ntima miau.” 13:12 1 Yovo “wakangama.”

OSEA 13:13–14:9 13 E nsongo mia wuta mikunlwakila. Kansi oyandi mwana wakondwa e ngangu; Ke kuyisunzula ko muna ntangw’a wutuka. 14 Ikubavevola muna nkum’a Ziami;1 ˆ Ikubakula muna lufwa. a E Lufwa, o manga aku aweyi? b E Ziami, akweyi wina o nkum’aku wa fwasa? c E nkenda ziswekama vana meso mame. 15 Kana nkutu okolele vana vena mawu, E tembwa kia este kikwiza, e tembwa kia Yave; Kikwiza tuka muna makanga kiayumisa sima yandi ye nto zandi. Osanza tusalu twandi, lekwa yandi yawonso yantalu. d 16 Samaria ovewa ngielele, e kadi Nzambi andi kakolamene. f Bebwila muna nsosolo, g O wan’au betiazunua, E vumu y’akento au ana bayimita, itiazunua.” “E Isaele, vutuka kwa Yave wa Nzambi aku, h Kadi mu kuma kia bi waku obwididi. 2 Nuvutuka kwa Yave, Numvovesa vo: ‘Loloka o bi weto, i tambulwila dina diambote, Tukuvana lukau lwa lusanisinu lwa befo yeto j nga wan’a ngombe.1 3 Asuri ke kutuvuluza ko. k Ke tukwendela muna mvalu ko, l

14

13:14 1 Yovo “Seol,” i sia vo, ziami kia wantu awonso. Tala Nsas’a Mvovo. 14:2 1 Mvovo wa sina: “tuvana wan’angombe a befo yeto.”

1236 KAPU 13 a Yes 25:8 Yes 26:19

b 1Ko 15:55

4 c Lus 20:13, 14

d 2Nti 17:20

e 2Nti 17:18

5

Am 3:9, 10

f Yez 20:21

g Yes 7:8 

6

KAPU 14 h 2Tu 30:6 Yes 55:6, 7 Os 12:6 Yoe 2:12, 13

7

i Mik 7:18

j Ayi 13:15

k Os 5:13

8

l Yes 31:1 

Ndambu ya 2 a Nsi 10:17, 18

b Nk 103:3 Yes 57:18

c Sef 3:17

d Yes 12:1

e Zak 8:12

f Os 14:3

g Yer 31:18

h Nsi 32:4

9

Ke tuyikila diaka salu kia moko meto ko vo: “E Nzambi eto!” Kadi ngeye ofwilanga munkondwa se1 nkenda.’ a Sasula isasula kondwa kwau kwa kwikizi. b Ikubazolela kuna mvevo, c Kadi mpengomwene makasi mame muna yau. d Ikala nze lowa kwa Isaele; Osakumuka nze mvuma za lengelenge Yo sayanesa mianzi muna sina nze nti mia Lebanone. E tayi yandi iyalangana, O wete wandi ukala nze wa olive, E nsunga zandi nze za Lebanone. Bekala diaka kuna nsi a viozi kiandi. Bekuna masa yo sayana nze nsing’a vinyu. e Ozayakana1 nze vinyu a Lebanone. Eferaime ovova vo: ‘Nkia diambu diaka ngina diau ye teke?’ f Ikumvana e mvutu yo kunlunga-lunga. g Ikala nze nti uyikilwanga vo sipelese wavuembeta. E mbongo eno kwa mono ituka.” Nani i nkwa ngangu? Yambula kabakula mambu mama. Nani i nlungaladi? Yambula kazaya mo. Kadi e nzila za Yave zasingama, h Asongi bediatila mo; Vo i akuludi a nsiku, betela mo sakuba.

14:3 1 Yovo “mwan’a nsona.” 14:7 1 Mvovo wa sina: “Luyindulu lwandi lukala.”

YO E L E MAMBU MENA MO

1

Vuku kia makonko (1-14) “E lumbu kia Yave kifinamene” (15-20) Ngunza obokele Yave (19, 20)

Masivi kuna zulu ye ova ntoto (30) Awana bevovela nkumbu a Yave bevuluzwa (32) 3 Yave ofundisa zula yawonso (1-17) Ndimb’a Yosafate (2, 12) Ndimb’a nzengo (14) Yave nzo yangolo kuna kwa Isaele (16) Yave osambula nkangu andi (18-21)

2 Lumbu kia Yave ye vu kiandi kianene (1-11) Mboka ya vutuka kwa Yave (12-17) “Nutiaza ntima mieno” (13) Mvutu za Yave kwa nkangu andi (18-32) “Ibungula mwand’ame” (28)

i diambu dia Yave dia1 Ediadi yiza kwa Yoele1 wa mwan’a

Petuele: ´ 2 “Nuwa ediadi, e yeno akuluntu, Nutamba matu, e yeno nkangu wawonso wa nsi.1 Nga diambu dia mpila yayi diavangama kala omu lumbu yeno Yovo muna lumbu ya mase meno? a 3 Nusamuna dio kwa wan’eno, O wan’eno yambula basamuna dio kwa wan’au, O wan’au basamuna dio kwa mbandu ilanda. 4 Kina kiasisa makonko ma mbiki, e vuku kia makonko badidi kio; b Kina kiasisa vuku kia makonko, makonko makondwa e nsala badidi kio; Kina kiasisa makonko makondwa e nsala, makonko ma loko badidi kio. c 5 Nusikama, e yeno nduvu za malavu, d nudila! Nuyayana, e yeno awonso anue a vinyu,

1:1 1 Ina ye nsasa vo: “Yave i Nzambi.” 1:2 1 Yovo “nza.”

KAPU 1 a Yoe 2:2

6

b Luv 10:14, 15

c Yoe 2:25

7 d Yes 28:1 Am 6:6

 Ndambu ya 2 a Nsi 28:39

8 b Yoe 2:2

c Lus 9:7, 8

9

d Lev 2:1

10 e Luv 29:40

Kadi e vinyu anzenzo ikatwilu muna nua mieno. a Kadi zula kimosi kitombokele muna nsi ame, zula kia ngolo, kiakondwa lutangu. b O meno mandi nze ma nkosi, c e matokolo mandi nze ma nkosi. Kifwatakese nsing’ame a vinyu yo sisa nsand’ame se vindi diankatu, Okolomwene mio emvimba, ovetele mio kuna mbazi, Osisidi tayi yandi yankatu. Nudila nze ndumba1 ovuete ngoto Mu kuma kia toko diansompi dia2 kileke kiandi. Tukau twa mbwaza d ye tukau twa ndua, e tumene muna nzo a Yave; Anganga, selo ya Yave bedilanga. E mpatu ifwasakeso, o ntoto udilanga; f Kadi o masa mafwatakeso, e vinyu yampa iyumini, o mazi mamene. g Avati bamwene wonga, avati a vinyu bedilanga,

f Lev 26:20

11

g Nsi 28:39, 40

1:8 1 Yovo “mwenze.” 2 Yovo “nkaz’a.”

1237

YOELE 1:12–2:5

12

13

14

15

16

17

18

Mu kuma kia witi ye bale; Kadi e mbongo ifwasilu muna mpatu. E nsing’a vinyu uyumini, E nsanda ulengele. O nti a nganata,1 e ba ye nti a pome, E nti miawonso mia mpatu miyumini; a Kadi e kiese kikitukidi se nsoni vana vena nkangu. Nuvuata ngoto yo dila, yeno anganga; Nudila, yeno aselo nusadilanga vana ziku. b Nukota, nualekela muna ngoto, yeno selo ya Nzambi ame; Kadi lukau lwa mbwaza c ye lukau lwa ndua d luvuidi muna nzo a Nzambi eno. Nuboka nkoki a1 mfionkonona;2 nuboka nkoki a lukutakanu lwampwena. e Nukutakesa akuluntu yo nkangu wawonso a nsi, Muna nzo a Yave wa Nzambi eno, f nukaza kwa Yave. Ekwe lumbu kiakina! Kadi e lumbu kia Yave kifinamene, g Kikwiza nze lubukumuku lutuka kwa Mpungu-ngolo! Nga madia ke makatwilu ko ova meso meto, Kiese yo nkembo muna nzo a Nzambi eto? E nkuna1 ilengele vana pawu zau. Malundilu masidi nkatu. Malundilu mabangwilu, kadi masa mayumini. O makambi nkutu mebumanga! E ngombe mu tungiana zina, kadi madilu nkatu!

1:12 1 I sia vo, bundu kina nze ngavua yovo mfuluta. 1:14 1 Mvovo wa sina: “Nuvaula.” 2 Yovo “mina nsoki.” 1:17 1 Nanga, “bundu ya nsanda yayuma.”

1238 KAPU 1 a Lev 26:20

19

b Luv 30:19, 20

c Lev 2:1

20

d Luv 29:40

e Yoe 2:15

2

f 2Tu 20:3, 13

g Yoe 2:1 Sef 1:7, 14 Sef 2:2 2Pe 3:10 Lus 6:16, 17

2

 Ndambu ya 2 a Mik 7:7 Kab 3:18

 KAPU 2 b Yez 33:2, 3 Am 3:6

c Sef 1:14, 16 Mal 4:1

d Am 5:18, 20

3

e Sef 1:15

f Yoe 1:6

g Yoe 1:19

4 h Tuk 2:8

5 i Lus 9:7

j Lus 9:9

O mameme manete tumbu. Ngeye mbokele, e Yave; a Kadi o tiya tubomwene madilu ma makanga, E nlaku a tiya uyokele nti miawonso mia mpatu. E bulu ya mfuta nkutu ikulakukilanga o moyo, Kadi nkoko miyumini, E tiya tubomwene madilu ma makanga.” “Nusika mpungi muna Zione! b Nukaza kazu kia vita vana mongo ame avauka, Yambula nkangu awonso wa nsi1 wazakama, Kadi e lumbu kia Yave kilweke! c Kifinamene! Lumbu kia tombe yo lomboka, d Lumbu kia matuti ye tombe ˆ kina e bu, e Nze ntemo a nkielelo muna miongo. Vena ye nkangu ayingi ye wankuma; f Ke vasidi kala nkangu ko nze wau, Ke vekala diaka nkangu wankaka ko Muna mvu mia mbandu zawonso. Kuna ntwal’au kuna ye tiya twambomoni, Kuna nim’au kuna ye nlaku a tiya tuyokanga. g E nsi ina kuna ntwal’au ina nze mpatu a Edene, h Kuna nim’a nsi kuna ye makanga mankatu, Ke vena lekwa ko kilenda vuluka. E mpwa zau nze mpwa za mvalu, Betikunanga nze mvalu. i ´ ´ E zu diau nze zu dia makalu ma vita vava betimukanga vana ntandu a miongo, j

2:1 1 Yovo “nza.”

1239

6

7

8

9

10

11

12

Nze mazu ma nlaku a tiya tuyokanga e titi. Nze nkangu angolo ukubamene mu nuana vita. a E nkangu beyangama ntima mu kuma kiau. E mpolo zawonso zikangama. Benuana nze makesa, Bemanta yaka nze masoladi, Konso muntu osingama muna nzil’andi, Ke bevengomokanga muna nzila zau ko. Ke benunguna muntu yo nkwandi ko; Konso muntu osingama mu nzila andi. Avo akaka babwididi muna nkele,1 Akaka ke bekatuka muna nlong’a vita ko. Bekota muna mbanza, belundumukina muna yaka. Bemanta muna zinzo, bekotela muna zianela nze mivi. Vana bena e nsi izakamanga, e zulu dibakukini. E ntangwa ye ngonde ibukamene tombe, b O ntemo a ntetembwa uladidi. Yave otumbula nding’andi vana vena vu kia makesa mandi, c kadi o makesa muna ndo andi ulolo. d Ndiona olungisanga diambu Diandi, nkwa nkuma; Kadi e lumbu kia Yave kianene ye kiambubu. e Nani olenda kio zizidila?” f “Kana nkutu owau,” u kavovele o Yave, “nuvutuka kwa mono ye ntim’eno wawonso, g Ye mfionkonona1 h ye dilu yo yayana.

2:8 1 Yovo “maswanga.” 2:12, 15 1 Yovo “mina nsoki.”

YOELE 2:6-17 KAPU 2 a Ngn 30:27 b Yoe 2:31 Mat 24:29 Luk 21:25 Lus 9:2

c Yoe 2:25 d Yoe 2:2 e Yer 30:7 Am 5:18 Sef 1:15

f Lus 6:16, 17 g Yer 4:1 Os 12:6 Os 14:1, 2

h 1Sa 7:6 2Tu 20:3

 Ndambu ya 2 a 2Nti 22:18, 19 Nk 51:17 Yes 57:15

b 2Sa 1:11, 12 c Yes 48:9 d Luv 34:6 Nta 14:18 Nek 9:17 Nk 106:44,45 Mik 7:18, 19

e 2Tu 30:8, 9 Yer 18:7, 8 Sef 2:2, 3

f Yoe 1:14 g Luv 19:10 h Nsi 31:12

13 Nutiazuna ntima mieno, a ke mvuatu ko, b Nuvutuka kwa Yave wa Nzambi eno, Kadi nkwa ngemba ye nkenda, ke funganga makasi mu nzaki ko c ye nkwa walakazi1 wayingi, d Ovutuka manima2 muna mpasi zina kakanini twasa. 14 Nani ozeye kana vo kevutuka manima ko ye kuyibanza e Yo suvisa nsambu, Lukau lwa mbwaza ye lukau lwa ndua kuna kwa Yave wa Nzambi aku? 15 Nusika mpungi muna Zione! Nuboka nkoki a2 mfionkonona;1 nuboka nkoki a lukutakanu lwampwena. f 16 Nukutakesa nkangu, nuvaula nkutakani. g Nubokelesa ambuta;1 nukutakesa yingiana-ngiana ye nsedia. h Yambula toko diansompi kavaika muna suku diandi, e ndumb’ansompi kavaika muna suku diandi. 17 Vana kati kwa veta kia mwelo ye ziku i Yambula anganga, selo ya Yave badila yo vova vo: ‘Fwila nkangu aku nkenda, e Yave; Kuyambula ko vo e vua diaku diakituka se kuma kia luvezo, Muna yambula vo e zula yabayala. Ekuma nkangu bevovele vo: “Akweyi kena o Nzambi au?’” j

2Tu 20:3, 13

i 2Tu 8:12 j Nsi 32:26, 27 Nk 79:9, 10 Mik 7:10

2:13 1 Mvovo wa Kiyibere una ye nsasa vo: “Zola ye walakazi ulembi suka.” Tala Nsas’a Mvovo. “Zola kulembi suka.” 2 Yovo “Okuyibanza.” 2:15 2 Mvovo wa sina: “Nuvaula.” 2:16 1 Yovo “akuluntu.”

YOELE 2:18-32

1240

18 I bosi, Yave otanina nsi andi yo vema kwawonso Yo fwila nkangu andi e nkenda. a 19 Yave ovutula kwa nkangu andi vo: ‘Ikunutwikila masa, vinyu yampa yo mazi, Oyeno nuyangalala kikilu; b Kiyambula diaka ko vo nuakala se luvezo vana vena zula. c 20 Awana betuka kuna node ikubavavula oku wina; Ikubamwanganesa muna nsi a makanga ye mfuta, E makesa mandi mekuntaninanga kuna ntwala, mekala kuna mbu a este1 E makesa mandi mekuntaninanga kuna nima, mekala kuna mbu a weste2 E nsudi andi itomboka, E nsudi andi yawola ikwamanana tomboka; d Kadi Nzambi mambu manene kevanga.’ 21 Kumoni wonga ko, e nsi. Yangalala yo mona kiese, kadi Yave mambu manene kevanga. 22 Ke numoni wonga ko yeno bulu ya mfuta, Kadi madilu ma makanga, mesavuka, e E nti miyima bundu; f E nsanda ye nsing’a vinyu uyima bundu yayingi. g 23 Numona kiese, e yeno wan’a Zione, nuyangalala muna Yave wa Nzambi eno; h Kadi okunuvana mvula za kintombo muna tezo kiafwana, Okununokesena mvula zayingi, Mvula za kintombo ye mvula za masanza nze kuna lubantiku. i

Ndambu ya 2 a Lev 26:10

2:20 1 I sia vo, “Mbu Afwa.” 2 I sia vo, ˆ “Mbu a Mediterraneo.”

m Mav 2:21

KAPU 2 a Nsi 32:36 Yes 60:10 Man 3:22 Os 11:8

b Yes 62:8, 9 Am 9:13 Mal 3:10

c Yez 34:29 Yez 36:15

d Yes 34:2, 3 e Yes 30:23 Yes 51:3

f Yez 34:27 g Am 9:14 Zak 8:12

h Yes 12:6 Zak 10:7

i Lev 26:4 Nsi 11:14



Am 9:13 Mal 3:10

b Yoe 1:4 c Lev 26:5 d Nsi 26:10, 11 e Sef 3:11 f Nk 46:5 g Lev 26:11, 12 Yez 37:26, 27

h Yes 32:15 Yes 44:3 Yez 39:29

i Mav 2:16-18 j Mav 2:19, 20 k Mat 24:29 Mak 13:24, 25 Luk 21:25 Lus 6:12

l Sef 1:14, 15 Mal 4:5

Rom 10:13

24 Mabundilu mezala ye masa mambote, E makaminu mesempoka ye vinyu yampa ye mazi. a 25 Ikunusenda mu kuma kia mvu mina yatwika vu kiame kianene vovo nuina, Vuku kia makonko, makonko ma mbiki, makonko makondwa nsala, makonko ma loko, Mana madia masa meno. b 26 Kieleka oyeno nudia yo yukuta, c Nukembelela nkumbu a Yave wa Nzambi eno, d Ona ovangidi masivi muna wete dieno; O nkangu ame ke ufusuka diaka nsoni ko. e 27 Nusinga wo zaya vo ngina vana kati kwa Isaele f Mono i Yave wa Nzambi eno g—ke vena wankaka ko! O nkangu ame ke ufusuka diaka nsoni ko. 28 I bosi, ibungula mwand’ame h kwa wantu a mpila zawonso, O wan’eno amakala ye wan’eno amakento besakula, Anunu eno belota ndozi, Matoko meno bemona e mona-meso. i 29 Muna lumbu yayina, ibungula nkutu o mwand’ame Muna ntaudi zame zamakala ye zamakento. 30 Isonga masivi1 kuna zulu ye va ntoto, Menga, tiya ye malunzi ma mwisi. j 31 E ntangwa ikituka se tombe, e ngonde ikituka se menga k Una ke kiayizidi ko e lumbu kia Yave, kianene ye kiansisi. l 32 Konso ona ovovela nkumbu a Yave, ovuluzwa; m 2:30 1 Yovo “sinsu.”

1241

3 2

3

4

5

6

7

Kadi muna Mongo a Zione ye muna Yerusalame mukala awana bevuluka, a nze una kavova o Yave, Ana bevuluka i yau kebokelanga Yave.” “Nutala, muna lumbu yayina ye ntangwa yayina, Vava ivutula abakami a Yuda ye Yerusaleme, b Ikutakesa mpe zula yawonso Yabakulumuna muna ndimb’a Yosafate.1 ˆ I muna ikubafundisila c Muna wete dia nkangu ame ye vua diame, Isaele, Kadi babamwanganesa muna zula, Yo kayana e nsi ame. d Kadi batelele nkangu ame nkas’a mienze; e Batekele mwan’ayakala kimana bafuta nkembi,1 Batekele mwan’ankento kimana basumba vinyu, banua. Nkia diambu numbakidi, E Turo, Sidone ye zunga yawonso ya Felesetia? Nkia lekwa nukunsenda? Avo senda nukunsenda, Nzaki ivutula nsendo muna ntu mieno. f Wau vo nubongele palata ame ye wolo, g Nunete tusalu twame twantalu muna tempelo zeno; Nutekele nkangu a Yuda ye Yerusaleme kwa Mingerekia, h Kimana nuabavavula muna mvivu au; Ikubatwasa tuka kuna fulu nuabatekela, i Yo vutula nsendo muna ntu mieno.

3:2 1 Ina ye nsasa vo: “Yave i Mfundisi.” 3:3 1 Yovo “nkento a ndumba.”

YOELE 3:1-16 KAPU 2 a Ob 17 

KAPU 3 b Nsi 30:3 Yer 30:3 Yez 39:28 Am 9:14 Sef 3:20

c Yez 38:22 Yoe 3:12 Sef 3:8 Zak 14:3 Lus 16:14, 16

d Yez 35:10, 11 Sef 2:8, 9

e Ob 11 f Yes 23:12 Yer 47:4 Yez 25:15-17 Am 1:9, 10 Zak 9:1, 2

g 2Tu 21:16, 17 h Nsi 28:32 Yez 27:8, 13

i Yes 11:11, 12 Yes 43:5, 6 Yes 49:12 Yer 23:7, 8 Yez 34:12

 Ndambu ya 2 a Ob 19, 20 b Yes 34:1, 2 c Yez 38:7 d Yez 38:9 Sef 3:8 Lus 16:14

e Nk 76:8, 9 Yoe 3:2

f Yes 63:3 Lus 14:18-20

g Yes 34:2 Sef 1:14

8 Teka iteka wan’eno amakala ye amakento vana moko ma nkangu a Yuda, a Oyau bekubateka kwa esi ´ Seba, zula kina kwanda; Kadi yandi kibeni Yave ovovele wo. 9 Nusamuna diadi muna zula: b ‘Nukubama muna1 vita! Nubundumuna makesa! Yambula makesa mawonso mafinama, yambula matomboka! c 10 Nukitula nsengo zeno se nsosolo, e zengelwa yeno ya titi se madionga. Yambula ntovoki kavova vo: “I nkwa ngolo.” 11 Nuiza, nusadisa muntu yo nkwandi, e yeno zula yawonso ina lukufi, nukutakana!’” d E Yave, kulumuna makesa maku va fulu kiakina. 12 “Yambula e zula yatelama, beza kuna ndimb’a Yosafate; Kadi i kuna ivuandila yafundisa e zula yawonso ina lukufi. e 13 Nukotesa sakilwa, kadi e mbongo ibweke. Nukulumuka yo diata kadi e kaminu dia vinyu dizele. f Makaminu ma vinyu masempokele kadi o bi wau wingi. 14 Ndonga, ndonga ina muna ndimb’a nzengo, Kadi e lumbu kia Yave kifinamene muna ndimb’a nzengo. g 15 E ntangwa ye ngonde ikituka se tombe, O ntemo wa ntetembwa ulala. 16 O Yave okwita muna Zione nze nkosi, 3:9 1 Mvovo wa sina: “Nuvaula.”

YOELE 3:17– AMOSE Mambu Mena mo Otatula ndinga muna Yerusaleme. E zulu ye nza inikuka; Kansi Yave okala se tininu kwa nkangu andi, a E swekemeno kwa nkangu andi Isaele. 17 Zaya nuzaya wo vo i Yave wa Nzambi eno, ona okalanga muna Zione, mongo ame avauka. b Yerusaleme ikituka se fulu kiavauka, c Ke muviokela diaka anzenza ko. d 18 E lumbu kiakina, e miongo misonsa vinyu yanzenzo, e E kundubulu ifwafumuka kimvumina, E nkoko mia Yuda mikukula maza,

1242

KAPU 3 a b c d

Nk 50:15 Zak 8:3 Yes 4:3 Yes 60:18 Nak 1:15 Zak 14:21 e Am 9:13 Zak 9:17

 Ndambu ya 2 a Yez 47:1 Lus 22:1 Yes 19:1 Yer 49:17 Yez 25:12, 13 Am 1:11 Ob 10 f Nk 48:8 Yes 33:20 Yes 60:15 Am 9:15 g Yes 4:4 Yez 36:25 Mik 7:18, 19 h Yes 24:23 Mik 4:7

b c d e

Tuka muna nzo a Yave mukulula e nto, a Ina imwanginina ndimba ye nti mia akasia. 19 Engipito ikituka se mfuta, b Edome ikituka se makanga, c Muna kuma kia nsoki bakotela nkangu a Yuda, d E nsi zina babungulwila menga ma munkondwakuma. e 20 Vo i Yuda izingilwa yakwele mvu, E Yerusaleme muna mbandu ke mbandu. f 21 Loloka iloloka nkanu au a menga una yalembi loloka; g O Yave ozingila muna Zione.” h

AMO S E MAMBU MENA MO

1

Amose otambwidi nsangu zitukidi kwa Yave (1, 2) Tumbu mu kuma kia ukolami wayingi (3-15) Suria (3-5), Felesetia (6-8), Turo (9, 10), Edome (11, 12), Amone (13-15)

“Kubama mu wanana yo Nzambi aku” (12) ‘Nzambi ozayisanga ngindu zandi kwa wantu’ (13)

3 Mfundisa za Nzambi zisamwinu (1-8) Nzambi osengomwene mbumb’andi (7) Tumbu mu kuma kia Samaria (9-15)

5 Isaele una nze mwenze obwidi (1-3) Nuvava Nzambi yo kwamanana zinga (4-17) Numenga o bi yo zola wete (15) Lumbu kia Yave, lumbu kia tombe (18-27) Yimenga ya Isaele ibembwelo (22) ˆ 6 Tatu kw’awana bavuvamene! (1-14) Mfulu za meno ma nzamba; mbungwa za vinyu (4, 6)

4 Tumbu mu kuma kia ngombe za Basani (1-3) Yave ovezele nsambil’aluvunu ya Isaele (4, 5) Isaele kazolele tambulwila longi ko (6-13)

7 E mona-meso isonganga vo mbaninu a Isaele finamene (1-9) Makonko (1-3), tiya (4-6), nsing’a nzaba (7-9) Amose ovoveso vo kayambula sakula (10-17)

2 Tumbu mu kuma kia ukolami wayingi (1-16) Moabe (1-3), Yuda (4, 5), Isaele (6-16)

1243

AMOSE Mambu Mena mo –1:9

8 Mona-meso kia mbangu a bundu ya sivu (1-3) Abangiki batumbilu (4-14) ´ Nzala ya wa mambu ma Yave (11)

i mvovo mia Amose,1 1 Miami ona wakala mosi muna awa-

na batwelanga mameme kuna Tekoa, a e mvovo mina katambula muna mona-meso mu kuma kia Isaele muna lumbu ya Uziya wa Ntinu b a Yuda, muna lumbu ya Yerobame c wa mwan’a Yoase, d wa ntinu a Isaele, mvu miole vitila kiabwa nzakam’a ntoto. e 2 Ovovele vo: “Yave okwita muna Zione nze nkosi, Otatula ndinga muna Yerusaleme. Madilu ma avungudi mu kifwidi mekala, E bata dia mongo a Kamele diyuma.” f 3 “I wau wuwu kavovele o Yave: “‘Muna kuma kia mavangu matatu ma ukolami wa Damaseke, muna kuma kia mavangu maya, kivutuka manima ko, Kadi bakosomwene Ngiladi muna bundilwa kia masa kia sengwa. g 4 I dianu vo, tiya itwika muna nzo a Kazaele, h Tubomona nzo zangolo za Bene-adadi. i 5 Tolola itolola e mbindi za Damaseke; j Ifwasa nkangu a Bikateavene 1:1 1 Ina ye nsasa vo: “Zitu” yovo “Nata Zitu.”

9 Ke vena muntu ko olenda tina tumbu ya Nzambi (1-10) Saba kia Davidi kitelameswa (11-15)

KAPU 1 a 2Tu 11:5, 6 b 2Tu 26:1, 3, 4 Yes 1:1

c 2Nti 14:23, 24 Os 1:1 Am 7:10

6

d 2Nti 13:10, 11 e Zak 14:5 f Yes 33:9 Nak 1:4

g 2Nti 8:12 2Nti 10:32, 33 2Nti 13:7

h 1Nti 19:15

7

i Yer 49:27 j Yes 7:8 Yes 8:4 Yes 17:1

8

 Ndambu ya 2 a 2Nti 16:9 b Yez 25:15 c 2Tu 21:16, 17 2Tu 28:18 Yoe 3:4, 6

d Yer 25:17, 20 Yer 47:1 Zak 9:5

e Yes 20:1 f Yer 47:5 g Sef 2:4 h Yes 14:29 Yer 47:4 Yez 25:16, 17 Sef 2:5 Zak 9:6

i Yez 26:2

9

Ye ndiona oyalanga1 BeteEdene; O nkangu a Suria ukwenda muna kinkole kuna Kire,” a u kavovele o Yave.’ I wau wuwu kavovele o Yave, ‘“Muna kuma kia mavangu matatu ma ukolami wa Ngaza, b muna kuma kia mavangu maya, kivutuka manima ko, Kadi babonga e buka kiamvimba kia awana banatwa muna kinkole, c babayekola vana moko ma Edome. I dianu vo, tiya itwika muna yaka ya Ngaza, d Tubomona nzo zandi zangolo. Ifwasa nkangu a Asedode e Ye ndiona oyalanga1 Asekelone, f Yo vilula koko kwame muna Ekerone; g Afelesetia ana basala befwaswa,” h u kavovele o Mfumu Yave.’ I wau wuwu kavovele o Yave, ‘Muna kuma kia mavangu matatu ma ukolami wa Turo, i muna kuma kia mavangu maya, kivutuka manima ko, Kadi bayekola buka kiamvimba kia awana banatwa muna kinkole kwa Edome,

1:5, 8 1 Mvovo wa sina: “ndiona osimbidi mvual’a.”

AMOSE 1:10–2:7 10

11

12

13

14

15

2

Kadi ke basungamena kangu dia kimpangi ko. a I dianu vo, tiya itwika muna yaka kia Turo, Tubomona nzo zandi zangolo.’ b I wau wuwu kavovele o Yave, ‘Muna kuma kia mavangu matatu ma ukolami wa Edome, c muna kuma kia mavangu maya, kivutuka manima ko, Kadi walakama mpangi andi ye nsosolo, d Kazola kumfwila nkenda ko; Muna makasi mandi okwamanene kubatiazuna, Wakinu kubafungila makasi. e Dianu vo, tiya itwika muna Temane, f Tubomona nzo zangolo za Bozera.’ g I wau wuwu kavovele o Yave, ‘“Muna kuma kia mavangu matatu ma ukolami wa Aneyamone, h muna kuma kia mavangu maya, kivutuka manima ko, Kadi batiazwini e vumu y’akento ayimita a Ngiladi muna sietola mwingilu a zunga kiau. i Dianu vo, ikwika o tiya muna yaka kia Raba, j Tubomona nzo zandi zangolo, Ye kazu kia vita muna lumbu kia vita, Ye tembwa muna lumbu kia kimbongela. O ntinu au mu kinkole kekwenda kumosi ye mfumu zandi,” k u kavovele o Yave.’ “I wau wuwu kavovele o Yave, ‘“Muna kuma kia mavangu matatu ma ukolami wa Moabe, l muna kuma kia mavangu maya, kivutuka manima ko,

1244 KAPU 1 a Yoe 3:4, 6 b Yez 26:12 c Yoe 3:19

2

d Yez 25:12 e 2Tu 28:17 Ob 10

f Tuk 36:10, 11 Ob 9

g Yes 34:5, 6 Yer 49:13

3

h Yez 25:3 Sef 2:8

i Afu 11:12, 13 Yer 49:1

j Yer 49:2

4

Yez 25:5

k Yer 27:2, 3 Yer 49:3

 KAPU 2 l Yer 48:29, 30 Yez 25:8, 9 Sef 2:8

 Ndambu ya 2 a Yer 48:21, 24 b Yes 15:1 c Yes 16:14

5

Yer 48:7

d 2Nti 17:19 Yer 2:13

e Lev 26:14-16

6

2Tu 36:14

f Yer 9:14 g 1Sa 12:15 1Tu 28:9 2Tu 36:17, 19 Yer 17:27 Yer 37:8 Yer 52:12-14 Os 8:14

h Nsi 28:45 2Nti 17:6, 7 Yez 23:4, 5 Os 4:1, 2

i Am 5:11 Am 8:4-6

j Am 4:1 k Yes 10:1, 2 Am 5:12

7

Kadi wayoka visi ya ntinu a Edome muna vanga e mpemba. I dianu vo, tiya itwika muna Moabe, Twabomona e nzo zangolo za Keriote; a O Moabe ofwila vana kati kwa nkindu, ´ Muna kazu kia vita, muna zu dia mpungi. b Katula ikatula nyadi1 vana kati kwandi Ikumvonda ye akuluntu andi awonso,” c u kavovele o Yave.’ I wau wuwu kavovele o Yave, ‘Muna kuma kia mavangu matatu ma ukolami wa Yuda, d muna kuma kia mavangu maya, kivutuka manima ko, Kadi babembwele nsiku a Yave, Ke balundidi nkanikinu miandi ko; e Kansi, bavukumwinu muna luvunu lwau, luna balanda mase mau. f I dianu vo, itwika tiya muna Yuda, Tubomona nzo zangolo za Yerusaleme.’ g I wau wuwu kavovele o Yave, ‘Muna kuma kia mavangu matatu ma ukolami wa Isaele, h muna kuma kia mavangu maya, kivutuka manima ko, Kadi batekele nsongi muna palata, Ye nsukami muna nsampatu. i Badiatakese ntu mia asakaladi vana mbundukutu a ntoto, j Bakakididi e nzila ya alembami. k O se ye mwan’andi bele vu-

2:3 1 Mvovo wa sina: “mfundisi.”

1245

8

9

10

11

12

13

14

kana ye mwan’a ndumba mosi, Basafwidi nkumbu ame avauka. Balele vana ndambu a maziku mawonso a muna mvuatu mina batambwidi se nsimbi; b Benuanga e vinyu muna nzo1 a nzambi zau, ina besumbilanga muna nzimbu za nkanu befutisanga kwa wantu.’ ‘Kansi, mono yafwasa Nyamore vana ndose au, c Ona wakala ye ntela wanda nze nti wa nsedele, e ngolo zandi zafwanana ye nti wa terebinte; Yafwasa bundu yandi vana ntandu ye mianzi miandi muna nsi. d Mono yanuvaikisa muna nsi a Engipito, e Yanufila muna makanga mu mvu 40, f Kimana nuavua e nsi ya Aneyamore. Mono yasola ankaka muna wan’eno amakala se angunza g Matoko meno mankaka se Avambuki. h Nga ke wau ko, e yeno nkangu a Isaele?’ u kavovele o Yave. ‘Kansi, oyeno nuvene e vinyu kwa Avambuki, banua, i Nuakanikina angunza vo: “Ke nusakula ko.” j Ozevo, ikunukosomona vana fulu kieno, Nze una kalu dizele ye ntete mia masa didiatakesanga e lekwa ina kuna nsi. O nkwa nswalu ke kala ye fulu kia tinina ko, k O nkwa ngolo ovidisa ngolo zandi,

2:8 1 Yovo “tempelo.”

AMOSE 2:8–3:7 KAPU 2 a Os 8:11 Os 10:1

b Luv 22:26 Nsi 24:12

c Nta 21:23-25 Yos 24:8 Nk 135:10, 11

d Nsi 2:31-33

e Luv 12:51

f Nta 14:34 Nsi 2:7

g 1Sa 3:20 1Nti 17:1 1Nti 19:19

h Nta 6:2 Afu 13:5

i Nta 6:3, 4

j Yes 30:10, 11 Am 7:12, 13

k Am 9:1 

Ndambu ya 2 a Nsi 28:25  KAPU 3 b Luv 19:5 Nsi 7:6 Nk 147:19, 20

c Dan 9:11, 12 Os 12:2 Am 4:12

Kavena kesa ko ovuluza moyo andi. 15 O nkwa mfumba ke telama ko, O nkwa malu ma nswalu ke vuluka ko, O nkwa mvalu ke vuluza moyo andi ko. 16 Kana nkutu ona osundidi unkabu vana vena makesa Kimpene ketina muna lumbu kiakina,’ a u kavovele o Yave.” ´ “Nuwa e diambu kavovele o Yave mu kuma kieno, e yeno nkangu a Isaele, mu kuma kia nzo yawonso ina yavaikisa muna nsi ya Engipito: 2 ‘Yeno kaka nzeye muna makanda mawonso ma nza. b Ekiaki i kuma ikunutumbila muna bi weno wawonso. c 3 Nga wantu wole bekangala kumosi avo ke batekele wizana ko vo bawanana? 4 Nga nkosi muna mfinda okwita avo ke vena bulu ko kevava baka? Nga mwan’a nkosi1 owuna vana swekameno diandi avo kabakidi bulu ko e? 5 Nga nuni olenda bakama muna ntambu avo ke una ye sokolo ko e?1 Nga ntambu ubasukidi ulenda vuetama avo ke ubakidi bulu ko e? 6 Avo e mpungi isikilu muna mbanza, nga wantu ke bezakama ko? Avo sumbula kibwidi muna mbanza, nga ke Yave ko otwese kio? 7 Kadi, o Mfumu Yave ke vanganga diambu ko

3

3:4 1 Yovo “mwan’a nkosi a mika miayingi muna nsingu.” 3:5 1 Nanga, “ke wina ye nekwa ko.”

AMOSE 3:8–4:5

8

9

10

11

12

13 14

Lembi sengomona e mbumb’andi kwa selo yandi, angunza. a E nkosi ikwitidi! b Nani olembi mona wonga? Mfumu Yave ovovele! Nani olembi sakula?’ c ‘Nusamuna dio muna nzo zangolo za Asedode, Muna nzo zangolo za nsi a Engipito. Nuvova vo: “Nukutakana mu nuanisa miongo mia Samaria; d Nutala nkindu vana kati kwandi Yo luvunu luvangamanga vana kati kwandi. e Kadi ke bazeye vanga edi diansongi ko,” u kavovele o Yave, “Ana belundanga nsoki ye lufwasu muna nzo zau zangolo.”’ I dianu vo, i wau wuwu kavovele o Mfumu Yave, ‘O mbeni ozunga e nsi, f Osukisa o nkum’aku, E nzo zaku zangolo sanzwa zisanzwa.’ g I wau wuwu kavovele o Yave, ‘Wauna mvungudi kekutumunanga malu mole ma meme yovo tini kia kutu kwa meme muna nu’a nkosi, I una ukutumwinua nkangu a Isaele, Ana bavuende owau muna Samaria vana mfulu ye kunda yambote-mbote.’1 h ´ ‘Nuwa, nulukisa nzo a Yakobo,’1 u kavovele Mfumu Yave wa Nzambi a vu. ‘Kadi, muna lumbu kina itumba Isaele muna kuma kia ukolami wandi wawonso, i

3:12 1 Yovo “kunda ya Damaseke.” 3:13 1 Yovo “nutela nzo a Yakobo kimbangi.”

1246 KAPU 3 a Tuk 6:13 Tuk 18:17 Nk 25:14 Yes 42:9 Dan 9:22 Lus 1:1

15

b Am 1:2 c Yer 20:9 Am 7:14, 15 Mav 4:19, 20

d 2Nti 17:22, 23

4

e Os 7:1 Am 4:1

f 2Nti 17:6 g Os 11:6 Am 6:8

h Yes 8:4 Am 6:4

2

i Os 4:9 

Ndambu ya 2 a 1Nti 12:32, 33 Os 13:2

b 2Nti 23:15, 16 2Tu 31:1 2Tu 34:1, 7 Os 10:2 Mik 1:6

3

c 1Nti 22:39 d Am 6:11 

4

KAPU 4 e Am 6:1 f Os 4:1, 2 Mik 2:2

g 1Nti 12:28, 29 Os 4:13 Am 3:14

h Os 4:15 Os 9:15 Am 5:5

i Os 8:11, 13 j Nsi 14:28 k Lev 7:12

5

Itumba mpe maziku ma Betele; a E mpoka za ziku zitololwa yo sotoka vana ntoto. b Bwisa ibwisa e nzo za sivu ye nzo za mvula.’ ‘E nzo za meno ma nzamba, vila zivila, c E nzo zampwena1 suka zisuka,’ d u kavovele o Yave.” ´ “Nuwa diambu diadi, e yeno ngombe za Basani, Zina vana mongo wa Samaria, e Yeno akento nuvunanga minkondwa nsadisi f yo kosomona asukami, Yeno nuvovele kwa akazi eno vo: ‘Nututwasila malavu twanua!’ E Mfumu Yave odidi e ndofi muna vauka kwandi vo: ‘“Nutala, nulwakilwa e lumbu ina nuzangulwilwa muna luvaku Ana besala bezangulwilwa muna ndobo. Nuvaikila muna mpwasi za yaka, konso muntu muna mpwasi ina kuna ntwal’andi; Nutubwa kuna Kamone,” u kavovele o Yave.’ ‘Nuiza ku Betele, nuasumuka, g Nusakisa osumuka muna Ngilengale! h Nutwasa yimenga yeno i muna mene-mene, Ye tini ya kumi j muna lumbu kiatatu. Nuyoka mbolo za siwa e mfuna se kimenga kia matondo; k Nuboka nkoki a tukau twa mvevo! Kadi i diau nuzolanga vanga, e nkangu a Isaele,’ u kavovele Mfumu Yave.

3:15 1 Nanga, “Ye nzo zayingi.”

1247 6 ‘Vo i mono, nkitwidi o meno meno se mavelela mu kuma kia kondwa madia,1 muna mbanza zeno zawonso Yo kondwa madia muna nzo zeno zawonso; a Kansi oyeno ke nuvutukidi kwa mono ko,’ b u kavovele o Yave. 7 ‘Mono mpe yanukakidila e mvula mu ngonde tatu vitila nkutika; c Yanokesanga mvula mu yaka mbanza, kansi muna mbanza yankaka mvula nkatu. Muna yaka mpatu mwanokanga e mvula, Kansi muna mpatu yankaka e mvula nkatu, mwayuma. 8 O nkangu a mbanza zole yovo zitatu bekwenda tungiananga muna mbanza mosi mu nua e maza, d Kansi bakinu ye vuina; Oyeno ke nuvutukidi kwa mono ko,’ e u kavovele o Yave. 9 ‘Ngwende mbangazi ye mbumbu muna mbongo aku. f Oyeno nuwokese mpatu zeno ye mpatu za vinyu, E makonko madidi nsanda mieno ye olive; g Kansi, oyeno ke nuvutukidi kwa mono ko,’ h u kavovele o Yave. 10 ‘Ntwikidi vuku vovo nuina nze kina kia Engipito. i Mpondele matoko meno muna nsosolo j yo baka mvalu mieno. k Ntombwele nsudi a ndo zeno muna mazunu meno; l Kansi, oyeno ke nuvutukidi kwa mono ko,’ u kavovele o Yave. 11 ‘Ntwese lufwasu vovo nuina Nze lufwasu lwa Sodoma 4:6 1 Yovo “Vo i mono, kinuvene madia ko.”

AMOSE 4:6–5:5 KAPU 4 a Lev 26:26 Nsi 28:38 Nsi 32:24 1Nti 18:2 2Nti 4:38

b Yer 3:6, 7 c Nsi 28:23, 24 d 1Nti 18:5 e Os 7:10 f Nsi 28:22 g Nsi 28:40, 42 h Yes 42:24 i Luv 9:3 Nsi 28:27, 60

j Lev 26:23, 25 2Nti 8:12

k 2Nti 13:7 l Nsi 28:26 

Ndambu ya 2 a Tuk 19:24, 25 b Os 7:10 c Yes 40:12 d Yer 10:13 e Luv 10:22 Yes 5:30 Am 8:9

f Mik 1:3 

KAPU 5 g Nsi 4:27 Nsi 28:62

h 2Tu 15:2 Yes 55:3, 6

i 1Nti 12:28, 29 Am 3:14

j Os 4:15 Am 4:4

k Am 8:14

ye Ngomora luna katwasa Nzambi. a Oyeno lwakala nze sinza kia tiya kikatwilu vana tiya, Kansi, oyeno ke nuvutukidi kwa mono ko,’ b u kavovele o Yave. 12 Ozevo, ediadi i diau ivanga kwa ngeye, e Isaele. Wau vo diambu diadi ivanga kwa ngeye, Kubama mu wanana yo Nzambi aku, e Isaele. 13 Kadi yandi wasikidisa miongo c yo vanga e tembwa; d Ozayisanga e ngindu zandi kwa muntu Okitulanga mene-mene se tombe e Odiatanga muna fulu yazanguka ya ntoto; f Yave wa Nzambi a vu i nkumbu andi.” ´ “Nuwa diambu edi mpovele se mbembo1 mu kuma kieno, e nzo a Isaele: 2 ‘O mwenze, Isaele obwidi; Ke lenda telama diaka ko. Obembwelo muna nsi andi; Kavena muntu ko okuntelamesa.’ 3 “Kadi i wau wuwu kavovele Mfumu Yave: ‘E mbanza ina ivaikidi ye funda dia makesa muna vita, nkama kaka besala yau; Ina ivaikidi ye nkama makesa, kumi kaka besala diau, ediadi i dibwila nzo a Isaele.’ g 4 “Kadi i wau wuwu kavovele o Yave kwa nzo a Isaele: ‘Numpava, nuakwamanana zinga. h 5 Ke nuvavi Betele ko, i Ke nuendi kuna Ngilengale ko j ngatu viokela muna Bere-seba, k

5

5:1 1 Yovo “nkung’a mafwa.”

AMOSE 5:6-18

6

7 8

9

10

11

12

Kadi Ngilengale kwenda ikwenda muna kinkole, a E Betele ifwaswa. Nuvava Yave, nuakwamanana zinga, b Kimana kalembi kota muna nzo a Yosefe nze tiya, Twayoka Betele, o muntu ozima to nkatu. Yeno nukitwidi unsongi se ndudi, Yo tuba ziku vana ntoto. c Ndiona wavanga buka kia ntetembwa kia Kima1 ye buka kia ntetembwa kia Kesile,2 d Ndiona okitulanga tombe ˆ kina e bu se mene-mene, Ndiona okitulanga mwini se tombe nze fuku, e Ndiona obokelesanga maza ma kalunga Kimana kayitila mo ova ntoto, f I Yave; yayi i nkumbu andi. Ofwasa akwa ngolo kuna kinsalukisa, Otwasa lufwasu muna fulu yangolo. Bamengene afundisi ana besembanga vana vitu dia mbanza, Yo menga ana bevovanga e ludi. g Wau vo nulombanga mfutu kwa nsukami mu kuma kia ntoto Yo kumbonga masa mandi se mpaku, h Ke nukwamanana ko muna nzo za matadi mavalwa zina nuatunga i Ngatu nua vinyu ya mpatu zambote zina nuakuna. j Kadi nzeye ulolo wa mavangu meno ma ukolami Yo nene wa masumu meno

5:8 1 Nanga i buka ya ntetembwa za Peleyade muna mpw’a Ngombe. 2 Nanga i buka ya ntetembwa muna mpw’a Orione.

1248 KAPU 5 a 2Nti 17:6 Os 9:15

b Yez 33:11 c Am 6:12 d Yob 9:9 Yob 38:31-33

e Luv 10:21, 22 f Yob 36:27, 28 Kim 1:7

g 1Nti 18:17 1Nti 22:8

h Mik 2:2 i Yes 9:9, 10 j Nsi 28:30 

Ndambu ya 2 a Yes 10:1, 2 Am 2:6, 7

b Mik 2:3 c Yes 1:16, 17 Mik 6:8

d Lev 18:5 Nsi 30:19, 20

e 2Tu 15:2 Mik 3:11

f Nk 34:14 Nk 97:10 Rom 12:9

g 2Tu 19:6 Am 5:24

h Yer 31:7 Zak 10:6

i Os 9:2 j Yes 5:18, 19 k Am 4:12

—Yeno numwesanga nsongi e mpasi, Nutambulanga mbabu,1 Yo lembi fundisa nsukami kuna unsongi vana vitu dia mbanza. a 13 I dianu vo, akwa ngangu bebutama muna ntangwa yayina, Kadi ntangw’a mpasi ikala. b 14 Nuvava o wete, ke mbi ko, c Kimana nuakwamanana zinga. d Ozevo Yave wa Nzambi a vu okala yeno, Wauna nuvovanga vo una yeno. e 15 Numenga oma mambi, nuzola oma mambote, f Yambula unsongi wakala kaka vana vitu dia mbanza. g Dilenda kala vo Yave wa Nzambi a vu Osonga e dienga kw’awana basala muna Yosefe.’ h 16 “Ozevo, i wau wuwu kavovele Yave wa Nzambi a vu, o Yave: ‘O wantu muna ntanda1 miawonso beyayana, Muna nzila zawonso bevova ˆ ˆ vo: “Tatu, tatu!” Bebokela avati a nsengo kimana badila Ye awana bazeye mbembo kimana badila.’ 17 ‘Muna mpatu zawonso za vinyu mukala ye dilu; i Kadi omono iviokela vana kati kweno,’ u kavovele o Yave. ˆ 18 ‘Tatu kw’awana belakukilanga e lumbu kia Yave o moyo! j E lumbu kia Yave nkia nsasa kina kwa ngeye? k 5:12 1 Yovo “Nzimbu nutambulanga muna lembi vova diambu.” 5:16 1 Yanzala kiakutakenanga nkangu mu teka, sumba lekwa yo tela mambu.

1249 19

20

21

22

23

24

25

26

27

6

Kia tombe kikala, ke kia ntemo ko. a Kikala nze muntu otinini nkosi, owanane ye use, Ye vava kakotele muna nzo andi yo simba muna yaka, otatikilu kwa nioka. E lumbu kia Yave kia tombe kikala, ke kia ntemo ko. Kia ndombe kikala, ke kia ntemo ko. Mbengene yo bembola e nkinzi mieno, b Kiyangalele nsunga za tukutakanu tweno twampwena ko. Kana nkutu nutambikidi yimenga ya ngioka ye tukau, Kiyangalela to ko; c Kitala ko ngatu tonda tukau tweno twa ungudi twa bulu ya mazi. d Nukatula mazu ma nkunga mieno ova ngina; ´ Kizolele wa nkunga mia masikilu meno ko. e Yambula unsongi wakukula nze maza, f E ziku nze nkoko ke ulekanga ko. E nzo a Isaele, nga yimenga ye tukau nuantwasila Muna mvu 40 nuakala muna makanga? g Owau nunata Sikuti wa ntinu eno yo Kiyuni,1 Teke yeno, e ntetembwa wa nzambi eno, ona nuayivangila, Ikunufila muna kinkole kuna nim’a Damaseke,’ h u kavovele ndiona una ye nkumbu vo Yave wa Nzambi a vu.” i ˆ “Tatu kwa awana bekuyibundanga e vuvu kiasaka muna Zione, Awana bamwene vo mu lu-

5:26 1 E nzambi zazi z’akento zau zole nanga i planeta Saturno ina yasambilwanga.

AMOSE 5:19–6:8 KAPU 5 a Sef 1:14, 15 b Ngn 15:8 c Nk 50:8 Yes 66:3 Os 6:6

2

d Yes 1:11 e Am 6:5 Am 8:10

f Mik 6:8 g Mav 7:42, 43 h 2Nti 15:29 2Nti 17:6

i Am 4:13 

Ndambu ya 2

3

4

 KAPU 6 a Am 3:13, 15 b Nta 34:2, 8 2Nti 14:28

5

c Yes 56:12 d Am 5:12

6 e 1Nti 22:39 f Am 3:12 g Yes 22:13 h Yes 5:12

7

i 2Tu 7:6 2Tu 29:25, 26

j Yes 5:11 k 2Nti 15:29 2Nti 17:6

l Nsi 28:41 Am 5:5

m Am 4:2

8

vuvamu bena vana mongo a Samaria, a Wantu atunda muna zula isundidi o mfunu, Awana e nzo a Isaele ivavilanga lusadisu! Nusauka kuna Kalene, nuamona. Tuka kwakuna nuenda kuna Kamati Yanene, b Nukulumuka kuna Ngati ya Afelesetia. Nga oyau basundidi o wete ke mu yintinu1 yayi ko, Yovo e zunga kiau kiviokele sanzuka ke mu zunga kieno ko e? Nga nukatwidi e lumbu kiampasi muna ngindu zeno c Yo twasa kintinu1 kia nsoki? d Belekanga muna mfulu za meno ma nzamba e yo lambalala vana kunda yambote-mbote, f Bedianga wan’a mameme muna makambi ye wan’a ngombe a mazi; g Bekubikanga nkunga muna ´ zu dia kokolo, h Nze Davidi, besokanga nkunga muna masikilu; i Benuinanga vinyu muna mbungwa zanene j Yo kuyikusa mazi matoma solwa. Kansi ke betokanenanga1 mpasi za Yosefe ko. k Muna kuma kiaki, yau i wantu antete bekwenda muna kinkole, l E lambu dia awana balambalele vana kunda difokoka. ‘Mfumu Yave odidi e ndofi muna yandi kibeni,’ m u kavovele o Yave wa Nzambi a vu,

6:2 1 Nanga kintinu kia Yuda ye kia Isaele. 6:3 1 Mvovo wa sina: “kunda.” 6:6 1 Mvovo wa sina: “ke bayelele ko mu kuma kia.”

AMOSE 6:9–7:11 ‘“Mbengene lulendo lwa Yakobo, a ´ Mbengene nzo zandi zanda zangolo, b Yekola iyekola e mbanza ye yawonso ina mo. c 9 “‘“Avo musala kumi dia wantu muna nzo mosi, fwa befwa. 10 Vekwiza yitu1 kimosi kababonga yo kubayoka mosi-mosi. Ovaikisa visi yau muna nzo; i bosi oyuvula kwa ndiona okala muna fulu yabatakana ya nzo vo: ‘Nga muntu diaka una yandi mwamu?’ Ovutula vo, ‘Ve!’ I bosi, okumvovesa vo, ‘Sia pi-i! Kadi eyayi ke ntangwa yavovela nkumbu a Yave ko.’” 11 Kadi Yave ovana nkanikinu, d E nzo ampwena ikosomonua, ˆ E nzo yakete ibakuka. e 12 Nga mvalu milundumukina vana nsenzele, Yovo muntu kavatila vo ye ngombe? Kadi oyeno nukitwidi unsongi se nti wampondi, E bundu kia ziku se ndudi. f 13 Nuyangalelanga edi diakondwa o mfunu, Yo vova vo: “Nga ke mu ngolo za yeto kibeni ko tukitukidi akwa nkuma?”1 g 14 I dianu vo, e nzo a Isaele, ikunutwasila e zula kikunutelamena,’ h u kavovele o Yave wa Nzambi a vu, ‘Bekunubangika tuka kuna Lebo-Kamati1 i yakuna Ndimb’a Araba.’” I diau diadi kansongele o Mfumu Yave: Otwikidi e buka kia makonko vava mbongo ansuka1 iyantikidi mena. I mbongo yansuka imenene vava

7

6:10 1 Mvovo wa sina: “mpangi a se diandi.” 6:13 1 Mvovo wa sina: “tubakidi e mpoka.” 6:14 1 Yovo “fula dia Kamati.” 7:1 1 I sia vo, muna ngonde a Yanuali ye Fevelelo.

1250 KAPU 6 a Yez 33:28 Os 5:5

b Man 2:5 c Mik 1:6 d Yes 10:5, 6 e Am 3:15 f 1Nti 21:13 Yes 59:13 Os 10:4 Am 5:7

g Nsi 8:17, 18 Nk 75:5

h Nsi 28:49, 50 2Nti 15:29 2Nti 17:6 Yes 7:20 Yes 8:4 Yes 10:5, 6 Os 10:6

i Nta 34:2, 8 

Ndambu ya 2  KAPU 7 a Yer 14:7 Dan 9:19

b Yes 37:4 c Nsi 32:36 Nk 106:44,45 Os 11:8

d Luv 32:11 e Yes 1:9 Am 7:2

f Luv 32:14 g Am 8:2 h 1Nti 12:25, 31 1Nti 13:33

i Os 10:8 Am 5:5 Am 8:14

j 2Nti 15:8, 10 Os 13:16

k 1Nti 12:32 l 2Nti 14:23 m Yer 26:8, 9 Am 1:1

n Yer 18:18 o Am 5:5 Am 6:7

kizengelo titi ya ntinu. 2 Vava buka kia makonko kimanisi dia titi ya nsi, mpovele vo: “E Mfumu Yave, dodokolo, loloka! a Aweyi Yakobo kalenda vulukila?1 Kadi oyandi watovoka!” b 3 I dianu vo, Yave osobele e ngindu muna diambu diadi. c “Ke divangama ko,” u kavovele o Yave. 4 I diau diadi kansongele o Mfumu Yave: o Mfumu Yave otwikidi e tumbu muna tiya. O tiya tubomwene maza masina, tubomwene ndambu a nsi. 5 I bosi mpovele vo: “E Mfumu Yave, dodokolo, kuvangi wo ko! d Aweyi Yakobo kalenda vulukila?1 Kadi oyandi watovoka!” e 6 I dianu vo, Yave osobele ngindu muna diambu diadi. f “Ediadi mpe ke divangama ko,” u kavovele o Mfumu Yave. 7 I diau diadi kansongele: Yave otelamene vana yaka kiatungilwa mu nsing’a nzaba, wakala ye nsing’a nzaba1 vana koko. 8 Yave ungiuvuidi vo: “Amose, nki omwene?” Mpovele vo: “Nsing’a nzaba.”1 I bosi Yave ovovele vo: “Nsidi nsing’a nzaba vana kati kwa nkangu a Isaele. Kikubaloloka diaka ko. g 9 Mabata ma Isaki h nkatu mesala, e nzo zavauka za Isaele fwaswa zifwaswa; i omono ikwiza yo nsosolo muna nzo a Yerobame.” j 10 Amaziya wa ngang’a Betele k otumini nsamu wau kwa Yerobame wa Ntinu l a Isaele vo: “Amose uvuandidi e mfulu vana kati kwa nzo a Isaele. m E nsi yayi ke ilenda zizidila mambu mandi ko. n 11 Kadi i wau wuwu kavovele Amose, ‘Yerobame mu nsosolo kefwila, Isaele yalulwa iyalulwa muna nsi andi yo natwa muna kinkole.’” o 7:2, 5 1 Mvovo wa sina: “telamena.” 7:7, 8 1 Nsinga usadilwanga kwa atungi muna singika e yaka.

1251 12 I bosi, Amaziya ovovese Amose vo: “Katuka e moni, wenda kuna nsi a Yuda, watambuˆ la mbolo1 kwakuna, i kuna osakulwila. a 13 Kansi kusakulwila diaka mu Betele ko, b kadi i nzo avauka ya ntinu c ye nzo ya kintinu.” 14 Amose ovutwidi Amaziya vo: “Kiakala ngunza ko, ngatu mwan’a ngunza; kansi mvungudi yakala, d nsanda mia sikomore yalunga-lunganga. 15 Kansi, Yave wankatula muna salu kia landa e kambi, Yave wampovesa vo: ‘Wenda, sakula kwa nkangu ´ ame Isaele.’ e 16 Owau wa diambu dia Yave: ‘Ongeye ovovele vo, “Kusakula tumbu kia Isaele ko, f kusamuna g tumbu kia nzo a Isaki ko.” 17 I dianu vo, i wau wuwu kavovele o Yave: “Nkento aku okituka se nkembi1 muna mbanza, o wan’aku amakala ye amankento muna nsosolo befwila. E nsi aku ikayaneswa muna nsing’a nzaba, ongeye ofwila muna nsi yafunzuka; e Isaele yalulwa keyaluwa muna nsi andi yo natwa muna kinkole.”’” h I diau diadi kansongele o Mfumu Yave: Mbwene mbangu a bundu ya sivu. 2 I bosi, ungiuvuidi vo: “Amose, nki omwene?” Mvutwidi vo: “Mbangu a bundu ya sivu.” Yave umpovese vo: “E mbaninu ilweke kwa nkangu ame Isaele. Kikubaloloka diaka ko. i 3 ‘E nkunga mia tempelo mikituka se dilu muna lumbu kiakina,’ j u kavovele Mfumu Yave. ‘Mavimbu memwangana muna fulu yawonso k—mwawonso mukala pi-i!’ ´ 4 Nuwa ediadi, e yeno nudiatakesanga asukami Yo fwasakesa alembami a nsi. l

8

7:12 1 Mvovo wa sina: “wadila mbolo.” 7:17 1 Yovo “nkento a ndumba.”

AMOSE 7:12–8:11 KAPU 7 a Yes 30:10 b Am 2:12 c 1Nti 12:29, 32 1Nti 13:1

d Am 1:1 e Yer 1:7 Yez 2:3 2Pe 1:21

f Yer 11:21 Am 7:13

g Mik 2:6 h Lev 26:33 2Nti 17:6

 KAPU 8 i Am 4:12 Am 7:8

j Os 10:5 Am 5:23

k Am 6:9, 10 l Am 2:6, 7 

Ndambu ya 2 a Nta 10:10 b Luv 20:8 c Lev 19:35, 36 Os 12:7 Mik 6:10, 11

d Lev 25:39 Am 2:6

e Nsi 33:26 Nk 68:34

f Os 8:13 g Os 4:3 h Am 9:5 i Mik 3:6 j Os 2:11

5 Yeno nuvovele vo: ‘Nkia ntangwa ufokoka o nkinzi a nzangam’a ngonde, a twateka masa meto, Ye Lumbu kia Vundu b kimana twateka masa meto? Kimana twakevesa efa1 Yo vongesa sekele,1 Twabendomona balanza zeto kimana twavuna; c 6 Twasumbila munkondwa nsadisi muna palata Yo nsukami muna nsampatu, d Twateka nseka za masa.’ 7 Yave odidi e ndofi muna Lusanu lwa Yakobo vo: e ‘Kivilakana mavangu mau mawonso ko. f 8 Muna kuma kiaki, e nsi izakama, Wantu awonso bekalanga mo bedila. g Nga e nsi yawonso ke izala ko nze Nile, Yo sempoka yo kuluka nze nzadi a Nile a Engipito?’ h 9 ‘Muna lumbu kiakina,’ u kavovele o Mfumu Yave, ‘Iyambula vo e ntangwa yadimuka muna midi, Yo bukika nsi e tombe muna mwini. i 10 Ikitula nkinzi mieno se dilu j E nkunga mieno miawonso se mbembo.1 Ivuika ngoto muna tuketo twawonso yo tenda vandu muna ntu miawonso; Ikunudidisa nze yeno nuvidisi mwana mosi kaka, E mbaninu a mawonso ikala nze lumbu kia ndudi.’ 11 ‘Nutala, e lumbu ikwiza,’ u kavovele o Mfumu Yave, ‘Itwika e nzala muna nsi, 8:5 1 Tala Nku. B14. 8:10 1 Yovo “nkung’a mafwa.”

AMOSE 8:12–9:9 Ke nzal’a madia ko ngatu vuina dia maza, ´ Kansi nzala ya wa mambu ma Yave. a 12 Bekwenda yungani tuka kuna kalunga yakuna kalunga Tuka kuna node yakuna este.1 Bekwenda vavi e diambu dia Yave muna fulu yawonso, kansi ke besolola dio ko. 13 E lumbu kiakina e mienze miambote-mbote befwa kiambu,1 E matoko mpe befwa kiambu mu kuma kia vuina; 14 Awana bedianga ndofi muna sumu dia Samaria, b bevova vo: “E nkal’a Nzambi aku kaka, e Dani!” c “E nkal’a nzil’a Bere-seba d kaka!” Bwa bebwa, ke betelama diaka ko.’” e Mbwene Yave f otelamene vana ntandu a ziku, ovovele vo: “Wanda vana ntandu a malunzi, e masina ma malunzi mezakama. Tolola mo kuna ntandu, ndiona osala muna nkangu ikumvondela muna nsosolo. Kavena mosi ko otina, ndiona ovava tina ke lenda ko. g 2 Avo batimini Ziami1 bayisweka, O koko kwame kukubatombola; Avo batombokele kuna zulu, Ikubakulumuna ko. 3 Kana baswekamene vana ntandu a mongo a Kamele, Ikubavava kwakuna yo kubabaka. h

9

8:12 1 Yovo “mpaikilu a ntangwa.” 8:13 1 Yovo “besimbuka.” 9:2 1 Yovo “Seol,” i sia vo, ziami kia wantu awonso. Tala Nsas’a Mvovo.

1252 KAPU 8 a Nk 74:9 Yez 7:26 Mat 4:4

b Os 8:5

4

Os 10:5

c 1Nti 12:28-30 d Am 5:5 e 2Nti 18:11 Os 13:16

5

 KAPU 9 f Yes 6:1 Yez 1:27, 28

g Am 2:14 h Yer 23:24 

6

Ndambu ya 2 a Lev 26:33 b Nsi 28:63, 65 c Mik 1:4 d Os 4:3

7

e Am 8:8 f Yob 36:27, 28 Nk 135:7

g Luv 3:15 Am 4:13 Am 5:8

8

h Luv 12:51 i Yer 47:4 j 2Nti 16:9 k 1Nti 13:34 2Nti 18:11

l Yer 30:11 m Lev 26:33 Nsi 28:64

9

Avo baswekamene meso mame muna nsi a kalunga, Ikanikina nioka yabatatika kwakuna. Avo mbeni zau zibanete kuna kinkole, Ikanikina nsosolo wabavondela kwakuna; a O meso mame mekubatala mu mpila yambi, ke mu mpila yambote ko. b Kadi Mfumu Yave a vu, yandi oviakane e nsi, I dianu izelokele, c nkangu wawonso wa nsi udila; d E nsi yawonso izala nze Nile, Yo kuluka nze Nile a Engipito. e ‘Ona otunganga sikad’andi kuna zulu Yo sikidisa tungwa yandi ova ntoto; Ona obokelanga maza ma kalunga, Yo yitila mo vana ntoto f —Yave i nkumbu andi.’ g ‘Nga yeno ke luna nze wan’a Kuse ko kwa mono, e nzo a Isaele?’ u kavovele o Yave. ‘Nga kiavaikisa Isaele muna nsi a Engipito ko, h Ye Afelesetia muna Kerete i ye Suria muna Kire?’ j ‘Nutala, meso ma Mfumu Yave mena muna kintinu kia nsumuki, Ofukisa kio vana ndose a ntoto. k Kansi, kifukisa mvimba nzo a Yakobo ko,’ l u kavovele o Yave. ‘Kadi nkanikini, Imwanganesa nzo a Isaele muna zula, m Nze una usakilwanga yungulu, Kana ngenza imosi ke isotoka vana ntoto ko.

1253

AMOSE 9:10–OBADIA 3

10 Asumuki awonso a nkangu ame mu nsosolo befwila, Ana bevovanga vo: “E mpasi ke zikutufinama ko ngatu kutulwakila.”’ 11 ‘Muna lumbu kiakina, itelamesa saba1 kia Davidi a kina kiabwa, Londa ilonda e mpwasi andi, Yo tungulula mazumbu mandi; Itungulula kio nze muna lumbu ya nz’ankulu, b 12 Kimana babaka ina isala muna Edome, c Muna zula yawonso ina yayikilwa e nkumbu ame,’ u kavovele o Yave, ona ovanganga diambu diadi. 13 ‘Muna lumbu ikwiza,’ u kavovele o Yave,

KAPU 9 a Yes 9:6, 7 Yes 16:5 Yer 23:5 Yez 37:24, 25 Zak 12:8 Luk 1:31-33 b 2Sa 7:11 Mav 15:16-18 c Nta 24:18 Yes 11:14 Ob 18, 19

 Ndambu ya 2 a Lev 26:5 Os 2:22

b Yoe 3:18 c Yes 35:1 Yes 55:12

d Eze 3:1 Yer 30:3 Yez 39:25

e Yes 61:4 Yez 36:33

f Yes 65:21, 22 Yez 28:25, 26

g Yes 62:8, 9 Mik 4:4

h Yes 60:21 Yez 34:27, 28 Yez 37:25

9:11 1 Yovo “sudi.”

‘Vava mvati a nsengo kebaka ˆ nsadi, Ye ndiona odiatanga uva kebaka o nkuni; a E vinyu ampa isonsa muna miongo b Yo kukula muna kundubulu yawonso. c 14 Ivutulwisa abakami a nkangu ame Isaele, d Betungulula mbanza zina zakituka se mfuta yo zingila ˆ muna; e Bekuna mpatu za vinyu yo nua vinyu au, f Bekuna mpatu yo dia mbongo au.’ g 15 ‘Ikubakuna muna nsi au, Ke bevuzwa diaka ko Muna nsi ina yabavana,’ h u kavovele o Yave wa Nzambi aku.”

O BADIA MAMBU MENA MO

Edome yazala yo lulendo ikululwa (1-9) Nsoki wa Edome kwa Yakobo (10-14) Lumbu kina Yave kefwasa e zula yawonso (15, 16)

1 Mona meso kia Obadia:1 O Mfumu Yave owu kavovele mu kuma kia Edome: a “Tuwidi nsangu zitukidi kwa Yave, O nati a nsangu otuminu kazayisa kwa zula vo: ‘Nutelama, twakubama kimana twanuana yandi.’” b 2 “Tala! Ikitwidi se lekwa kia1 1 Ina ye nsasa vo: “Selo kia Yave.”

E nzo a Yakobo ivutulwiswa (17-21) Edome ibomonua kwa Yakobo (18) E kintinu kikituka se kia Yave (21)

a Yes 21:11 Yez 25:12-14 Yoe 3:19 Am 1:11, 12

b Yer 49:14-16 

Ndambu ya 2 a Yer 49:8

b Mal 1:4

kondwa o mfunu vana vena e zula; Ovezelo kikilu. a 3 O lulendo lwa ntim’aku luvunini, b Ongeye ozingilanga muna nduka mia matadi,1 Ozingilanga vana fulu yazanguka, ovovele muna ntim’aku vo, 3 1 Yovo “mpukulu za matadi.”

OBADIA 4-16 4

5

6

7

8

9

10

‘Nani okunkulumuna vana ntoto?’ Kana nkutu ozingidi muna fulu yazanguka1 nze ngozulu, Yovo otungidi e nzialwa aku vana vena e ntetembwa, Kulumuna ikukulumuna,” u kavovele o Yave. “Avo olwakilu kwa mivi, kwa asanzi muna fuku, Nga ke bebonga kaka ina bavuidi o mfunu ko? Avo avedi a uva bezidi kwa ngeye, Nga ke besisa uva zankaka ko mu wonzolola? a Kansi, ongeye ofwaswa emvimba kwa mbeni zaku.1 Babongele lekwa yawonso ya Esau, Ke musidi lekwa ko muna tusalu twandi twaswekama Bakulanese yakuna mwingilu. Awonso wakanga yau e kangu bavunginikini. Awana okadilanga yau mu luvuvamu basundidi. Awana odianga yau e mbolo bekulekela e konde, Kansi, ongeye kubakula wo ko. Muna lumbu kiakina,” u kavovele o Yave, “Nga kifwasa akwa ngangu ko muna Edome b Ye akwa umbakuzi muna zunga kia miongo kia Esau? E Temane, c makesa maku mezakameswa, d Kadi konso muntu muna zunga kia miongo kia Esau, ofwaswa. e Mu kuma kia mavangu mansoki wavanga kwa mpangi aku Yakobo, f Nsoni ofusuka, g

4 1 Yovo “otimukini muna zulu.” 5 1 Nanga, “Yamu nkia tezo bekufwasila?”

1254 a Nsi 24:21 Yer 49:9, 10

11

b Yer 49:7 c Tuk 36:10, 11 Yez 25:13 Am 1:12

d Yer 49:22 e Yes 34:5, 6

12

f Tuk 27:41, 42 Nta 20:20, 21 Nk 83:4-6 Nk 137:7 Yoe 3:19 Am 1:11

g Yer 49:13 

13

Ndambu ya 2 a Mal 1:3, 4 b 2Nti 24:10, 16 Yer 52:28

c Yoe 3:3 d Mik 4:11

14

e Man 4:21 f Zak 1:15

15 g Nk 137:7 Yez 25:12

h Am 1:11 i Yer 30:7 j Yer 9:25, 26 Yer 25:32 Yoe 3:12, 14 Mik 5:15

k Yez 35:15 l Yer 25:17 Yer 49:12

16

Ofwasuka yakwele mvu. a Muna lumbu kiakina tala kaka watalanga, Muna lumbu kina e mbeni banata makesa mandi kuna kinkole, b Vava mbeni zakota muna mbanz’andi1 yo tela Yerusaleme e nkas’a mienze, c Ongeye wakala nze mosi muna yau. Kwadi mona kiese ko muna lumbu kia mpasi d za mpangi aku, Kwadi yangalala ko mu kuma kia nkangu a Yuda muna lumbu kia lufwasu e lwau, Ye kwadi vovela kuna lulendo ko muna lumbu kia mpasi zau. Kwadi kota muna mbanz’a1 nkangu ame ko muna lumbu kia lufwasu f lwau, Kwadi yangalela lubangamu lwau ko muna lumbu kia lufwasu lwau, Ye kwadi sia moko maku muna mavua mau ko muna lumbu kia lufwasu g lwau. Kwadi telama mu mpambu za nzila ko mu vonda awana batinanga, h Kwadi yekola ko awana bavuluka muna lumbu kia lufwasu. i E lumbu kina Yave kefwasa e zula yawonso kifinamene. j Wauna wavanga kwa yandi, i wau mpe ovangwa. k Mana ovangidi kwa akaka, i mau mpe ovangwa ongeye. Kadi, wauna nuanuina vana mongo ame avauka, I wau mpe zula yawonso ikwamanena nuina. l Benua e mbungwa yawonso ya makasi ma Nzambi, Bevila e mvimba, vika sia vo, ke bateka kala ko.

11 1 Mvovo wa sina: “vitu diandi.” 13 1 Mvovo wa sina: “vitu dia.”

1255

OBADIA 17–YONA 1:3

17 Kansi vana Mongo a Zione i bekala awana bevuluka, a O mongo ukituka se wavauka; b E nzo a Yakobo ivua e lekwa yau yawonso. c 18 E nzo a Yakobo ikituka se tiya, E nzo a Yosefe se nlaku a tiya, E nzo a Esau se titi; Besia yo tiya yo bomona yo, Ke vekala ona ovuluka ko muna nzo a Esau, d Kadi i wau kavovele o Yave. 19 Bevua Nengebe ye zunga kia miongo kia Esau, e Sefela ye nsi a Afelesetia. f

a Yoe 2:32 b Yes 4:3 Zak 8:3

c Yes 14:2 Am 9:11, 12

d Yer 49:17, 18 Yez 35:15

e Am 9:11, 12 f Yes 11:14 Am 1:8

 Ndambu ya 2 a 2Nti 17:24 Yer 31:5, 6

b Nk 122:6, 7 c 1Nti 17:9 d Yer 13:19 Yer 33:13

e Nk 149:6, 7 Yez 35:11

f Nk 22:28 Zak 14:9

Bevua mpe zunga kia Eferaime ye zunga kia Samaria, a O Benyamini ovua zunga kia Ngiladi. 20 Awana bena muna swekameno b kuna kinkole, O nkangu a Isaele uvua nsi ya esi Kenani yakuna Sarefate. c Esi Yerusaleme ana bayenda muna kinkole, ana bakala kuna Sefarade, bevua e mbanza za Nengebe. d 21 Avuluzi bemanta vana mongo a Zione Mu fundisa e zunga kia miongo kia Esau, e E kintinu kikituka se kia Yave.” f

YO N A MAMBU MENA MO

1

Yona ozolele tina Yave (1-3) Yave otwese tembwa kiangolo (4-6) Yona i nkwa kuma muna mpasi zibwidi (7-13) Yona otubilu muna kalunga (14-16) Mbizi a maza yampwena iminini Yona (17) 2 Yona osambidi muna vumu kia mbizi a maza (1-9) Mbizi a maza ilukidi Yona vana ntoto ayuma (10) 3 Yona olemvokele Nzambi yo kwenda kuna Ninive (1-4)

Esi Ninive bavilukidi e ntima mu kuma kia nsangu za Yona (5-9) Nzambi obakidi nzengo za lembi fwasa Ninive (10) 4 Yona ofungidi makasi, ozolele vo kafwa kwandi (1-3) Yave olongele Yona o mfunu wa songa nkenda (4-11) “Nga diansongi wau ofungidi makasi?” (4) Oveno longi muna nsing’a nkalu (6-10)

1 Ekwadiambu Yona1

a 2Nti 14:25

1:1 1 Ina ye nsasa vo: “Yembe.”

b Mat 12:41

dia Yave dizidi a wa mwan’a Amitai, oku vo: 2 “Telama, wenda kuna Ninive, b e mbanza anene, sakula lufwasu lwandi, kadi o bi wau ulweke oku ngina.”

KAPU 1 Luk 11:29, 30

3 Kansi, Yona otelamene kimana katina vana ndose a Yave kuna Tasisi; okulumukini kuna Yafo kuna kasolwele nzaza yayendanga kuna Tasisi. Osumbidi e tiki, okotele muna nzaza yayendanga kuna Tasisi kimana katina vana ndose a Yave.

YONA 1:4–2:5 4 I bosi, Yave otwese tembwa kiangolo muna kalunga, mukedi tembwa kiangolo muna kalunga, e nzaza se idimuka. 5 Ansau bamwene wonga, konso muntu oyantikidi kaza kwa nzambi andi yo lomba lusadisu. E lekwa ina yakala muna nzaza batubidi yo muna kalunga kimana e nzaza yavevoka. a Kansi, Yona okulumukini kuna sina dia nzaza,1 i ˆ kuna kalavalele yo leka tulu twangolo. 6 Mfumu a nzaza umfinamene, umvovese vo: “Ekuma olekelanga? Telama, lomba kwa nzambi aku! Nanga Nzambi aludi osonga vo okutuvuanga o mfunu kimana twalembi fwa.” b 7 I bosi, bavovele konso muntu kwa nkwandi: “Lwiza, twata nkas’a mienze c twazaya mu kuma kia nani e mpasi zazi zitulwakidi.” Batele nkas’a mienze, ibwididi kwa Yona. d 8 Bamvovese vo: “Dodokolo, utuvovesa, e vonza kiaki mu kuma kia nani kitulwakidi? Nkia salu osalanga, akweyi otukidi? Ayeyi i nsi aku ye kanda diaku?” 9 Ovutwidi vo: “I Nyibere kwame, Yave wa Nzambi a zulu ona wavanga kalunga ye ntoto ayuma ivuminanga.”1 10 Ozevo, anati a nzaza bamwene wonga wayingi, banyuvuidi vo: “Nkia diambu ovangidi?” (Babakwidi vo Yave katinini, kadi ubazayisi wo.) 11 Bamvovese vo: “Adieyi tufwete kuvanga kimana kalunga kwalembama?” Kadi e kalunga kusakidi tutumuka. 12 Ovutwidi vo: “Numbaka nuantuba muna kalunga, o kalunga kuvuvama. Kadi nzeye wo vo e tembwa kiaki kiangolo mu kuma kiame kinuluakidi.” 13 Ansau bavangidi ngolo mu nata e nzaza kuna kumu, kansi ka balende1:5 1 Yovo “nzaza ina ye masuku.” 1:9 1 Yovo “isambilanga.”

1256

g Nk 42:7

le ko kadi kalunga kusakidi tutumuka vana bena. 14 I bosi, bakazidi kwa Yave, oku vo: “Tudodokele e Yave, kuyambula ko twafwa mu kuma kia muntu ndioyo!1 Kutuyekeka ngielele ko muna bungula menga ma munkondwa-kuma, wau vo ovangidi owu wina luzolo lwaku, e Yave.” 15 Babongele Yona, bantubidi muna kalunga; o kalunga kuvuvamene. 16 Ansau bavumini kikilu o Yave, a bakelele Yave e kimenga, basidi o nsilu. 17 Yave ofididi mbizi ampwen’a maza yamina Yona, ozevo, Yona okedi muna vumu kia mbizi a maza mu mini tatu ye fuku tatu. b Yona osambidi kwa Yave wa Nzambi andi tuka muna vumu kia mbizi a maza, c 2 ovovele vo: “Muna mpasi zame, mbokele Yave, oyandi umpen’e mvutu. d Muna Ziami1 kiakoboka2 ndombele lusadisu. e Owidi ndinga ame. 3 Vava wantuba muna sina, muna ngudi a ntim’a kalunga, E nkukul’a maza yimbinini. f E mavuku maku mampwena mampiokele. g 4 Mpovele vo: ‘Ngingilu vana ndose aku! Aweyi itadila diaka e tempelo aku yavauka?’ 5 E maza mambinini yo sia moyo ame mu vonza. h E maza masina manzietele. E ntu ame uzingalakene titi ya kalunga.

h Nk 69:1

1:14 1 Yovo “mu kuma kia moyo wa muntu ndioyo.” 2:2 1 Yovo “Seol,” i sia vo, ziami kia wantu awonso. Tala Nsas’a Mvovo. 2 Mvovo wa sina: “Muna vumu.”

KAPU 1 a Mav 27:18, 38

b Yon 3:9

c Ngn 16:33 Ngn 18:18

d Yos 7:14, 18 1Sa 14:42, 43

 Ndambu ya 2 a Dan 6:26, 27

2 b Mat 12:39, 40 Mat 16:4 Luk 11:29, 30

 KAPU 2 c Nk 91:14, 15 Mat 12:40

d Nk 120:1

e Nk 130:1, 2

f Nk 69:1

1257 6 Nkulumukini yakuna masina ma miongo. E mbindi za ntoto zimbindikidi yakwele mvu. Kansi, otombwele moyo ame muna wulu, e Yave wa Nzambi ame. a 7 O moyo ame vava uyoyele, ngindwidi Yave. b Ozevo, e sambu kiame kilweke kwa ngeye, muna tempelo aku yavauka. c 8 Awana besambilanga teke yakondwa mfunu, babembwele nto a walakazi.1 9 Vo i mono, ikukelela yimenga muna mvovo mia matondo. E diambu dina nsididi nsilu, ilungisa dio. d Luvuluzu kwa Yave lutuka.” e 10 I dianu vo Yave okanikini mbizi a maza, ozevo mbizi a maza ilukidi Yona vana ntoto ayuma. E diambu dia Yave dizidi kwa Yona mu nkumbu anzole, oku vo: f 2 “Telama, wenda kuna Ninive g e mbanza ampwena, wasamuna nsangu ikuzayisa.” 3 Muna lemvokela e nding’a Yave, h Yona otelamene wele kuna Ninive. i E Ninive mbanza yampwena,1—lumbu tatu yavavuanga muna zieta mbanza yawonso. 4 Yona okotele muna mbanza, odiete mo lumbu kiamvimba yo samuna vo: “Lumbu 40 kaka isidi, e Ninive ifwaswa.” 5 Esi Ninive bakwikidi muna Nzambi, j babokele nkoki a fionkonona1 yo vuata ngoto, tuka

3

2:8 1 Mvovo wa Kiyibere una ye nsasa vo: “Zola ye walakazi ulembi suka.” Tala Nsas’a Mvovo. “Zola kulembi suka.” 3:3 1 Mvovo wa sina: “mbanza anene vana meso ma Nzambi.” 3:5 1 Yovo “mina nsoki.”

YONA 2:6–4:6 KAPU 2 a Nk 16:10 Nk 30:3 Yes 38:17 Mav 2:31

b Nk 142:2, 3 Nk 143:4, 5

c Nk 18:6

d Nk 50:14

e Nk 3:8 Yes 12:2

 KAPU 3 f Yon 1:1, 2

g Tuk 10:8, 11 Nak 1:1 Sef 2:13

h Yon 2:9

i Tuk 10:8, 11

j Luv 9:20 Mat 12:41 Luk 11:32

 Ndambu ya 2 a Luk 11:32

b Yer 18:7, 8 Yez 18:21-23 Yon 4:2

 KAPU 4 c Yon 1:3

d Luv 34:6 Nk 78:38 Nk 86:5 Nk 145:8

e Nta 11:11, 15 1Nti 19:2, 4 Yob 6:8, 9

f Yon 3:4

muna nleke yamuna mbuta. 6 E nsangu zilweke kwa ntinu a Ninive, okatukidi vana kunda kiandi kia kimfumu, okatwidi mvuatu miandi mia kintinu, ovuete ngoto yo fonga vana ntoto ampolo. 7 Obokelese nkoki muna Ninive yawonso, oku vo: “Muna lutumu lwa ntinu ye mbanda-mbanda zandi, ke vena muntu ko oyeleka lekwa, kana bulu, kana ngombe yovo meme. Ke badie ko ngatu nua maza. 8 Bavuata ngoto diakala wantu yovo bulu; badodokela Nzambi yo yambula nsoki ye mavangu mau mambi. 9 Nani ozeye kana vo Nzambi aludi olenda soba ngindu yo vengomona makasi mandi kimana twalembi fwa?” 10 Vava Nzambi aludi kamwene mana bavangidi, bavilukidi muna nzila zau zambi, a osobele ngindu zandi muna mbi ina kakanini kubavanga, kavangidi yo ko. b Kansi, e diambu diadi dikendelekele kikilu Yona, ofungidi makasi. 2 Osambidi kwa Yave: “E Yave, e diambu diadi ke diau ko diantokanesanga vava yakala kuna nsi ame? Kuna lubantiku i kuma yavavila tinina kuna Tasisi; c e kuma kadi nzeye wo vo u Nzambi a nkenda ye nkwa ngemba, yo ulolo wa walakazi, d kufunganga makasi mu nzaki ko, kuyangalelanga lufwasu ko. 3 Owau, e Yave, dodokolo, katula moyo ame, mbote nkutu yafwa kwame, ke mu zinga ko!” e 4 Yave oyuvuidi vo: “Nga diansongi wau ofungidi makasi?” 5 Yona ovaikidi muna mbanza, ofongele kuna ndambu a este. Otungidi sudi, ovuende vana viozi kiandi kimana kamona dina divangama muna mbanza. f 6 I bosi, Yave wa Nzambi

4

YONA 4:7– MIKA Mambu Mena mo omenese nsing’a nkalu vana vakala Yona, wakala se viozi vana ntu andi yo kunkatula muna mpasi zandi. Yona oyangalele kibeni vava kamwene nsinga wauna wa nkalu. 7 Kansi, vava kuma kwakia muna lumbu kialanda, Nzambi aludi otumini nzekezeke, ididi nsing’a nkalu, uyumini. 8 Vava mwini utekele, Nzambi otwikidi tembwa kia mbangazi kia este, o ntu a Yona ukayamene vana mwini, oyoyele kikilu. Olombele vo kafwa kwandi, ovovele vo: “Mbote nkutu yafwa kwame, ke mu zinga ko!” a 9 Nzambi oyuvuidi Yona vo: “Nga diansongi wau ofungidi

1258 KAPU 4

a Yon 4:3 

Ndambu ya 2 a Yon 4:4

b Yon 3:3

c Nk 36:6 Nk 145:9

makasi mu kuma kia nsing’a nkalu?” a Ovutwidi vo: “Diansongi kikilu mfungidi makasi, i dianu nzolele vo yafwa kwame.” 10 Yave umvovese vo: “Ongeye, omwenene nsing’a nkalu e nkenda owu kwafutukina ko ngatu menesa wo; una wamenene muna fuku yo fwa mu fuku. 11 Vo i mono, nga kilendi fwila Ninive e nkenda ko, e mbanza ampwena b muna mwina vioka 120.000 ma wantu ana ke bazeye swaswanisa e mbi ye mbote ko1 ye bulu yayingi mpe?” c 4:11 1 Yovo “ana ke bazeye nswaswani muna koko kwalunene yo koko kwalumonso ko.”

MIKA MAMBU MENA MO

1

Tumbu mu kuma kia Samaria ye Yuda (1-16) Masumu ye ukolami utwese mpasi (5) ˆ 2 Tatu kw’abangiki! (1-11) Isaele okutakeso vamosi (12, 13) E nsi izala ye mazu ma nkangu (12) 3 Amfumu ye angunza bafundilu (1-12) Mika ozele ye nkuma muna mwand’a Yave (8) Angunza belonganga mu kuma kia nzimbu (11) Yerusaleme ikituka se mazumbu (12) 4 Mongo a Yave utundidikwa (1-5) Bekitula nsosolo miau se nsengo (3) ‘Oyeto tukangalela muna nkumbu a Yave’ (5) E Zione ivangululwa yo kumikwa (6-13) 5 Nyadi okala wanene mu nza yawonso (1-6)

O nyadi ku Beteleme ketuka (2) E nsadiswa bekituka nze lowa ye nkosi (7-9) E nsi iveleleswa (10-15) 6 Nzambi obakidi Isaele e diambu (1-5) Adieyi Yave kelombanga? (6-8) Unsongi, kwikizi, lusakalalu (8) Ngielele ye tumbu kia Isaele (9-16) 7 Kadilu kiambi kia Isaele (1-6) Mbeni za muntu i esi nzo andi (6) “Ivingila” (7) Nkangu a Nzambi unuaninua (8-13) Sambu kia Mika yo sanisina Nzambi (14-20) Mvutu za Yave (15-17) ‘Nkia Nzambi ofwanane yo Yave?’ (18)

1259

1

Ediadi i diambu dia Yave dina diayiza kwa Mika1 a wa musi Morasa, muna mona-meso mu kuma kia Samaria ye Yerusaleme, muna lumbu ya Yotame, b Akazi c ye Kizekeya, d atinu a Yuda: e ´ 2 “Nuwa, e yeno nkangu miawonso! Nutamba matu, e nza ye yawonso ina mo, Yambula o Mfumu Yave kakala se mfundi eno f —Yave, tuka muna tempelo andi avauka. 3 Nutala, Yave ovaikidi vana fulu kiandi; Okulumuka yo diata muna fulu yazanguka ya ntoto. 4 E miongo mizeloka kuna nsi a tambi yandi, g E ndimba miwongomoka Nze sasala vana tiya, Nze maza mekukulanga vana mongo. 5 Mawonso mama mevangama mu kuma kia ukolami wa Yakobo, Mu kuma kia masumu ma nzo a Isaele. h Ukolami wa Yakobo, nki? Nga ke Samaria ko e? i Nki i mabata ma Yuda? j Nga ke Yerusaleme ko e? 6 Ikitula Samaria se mazumbu muna nzanza, Se mpatu ya kunina vinyu; Tuba ituba matadi mandi kuna ndimba Yo senzeka e nkubilwa zandi. 7 E teke yandi yawonso yavalwa ikosomonua, k Tukau twawonso tuna katambula se mfutu1 yokwa tuyokwa vana tiya. l

1:1 1 I mpila yankufi yasonekena e nkumbu Mikayele yovo Mikaya, ina ye nsasa vo: “Nani Ofwanane yo Yave.” 1:7 1 Yovo “mfutu andi wawonso wa kinkembi.”

MIKA 1:1-14 KAPU 1 a Yer 26:18 b 2Nti 15:32-34 2Tu 27:1, 2

c 2Nti 16:1, 2

8

d 2Nti 18:1-3 2Tu 29:1, 2

e Yes 1:1 Os 1:1

f Nk 50:7

9

g Afu 5:5 Nk 97:5

h 2Nti 17:7, 8 i Os 7:1

10

j 2Nti 16:2, 4 k Lev 26:30 Os 8:6

11

l Os 2:5 Os 9:1

 Ndambu ya 2 a Yer 4:19

12

b Yes 20:2 c Yes 1:5, 6 Yer 15:18

13

d 2Nti 18:13 Yes 8:7, 8

e 2Tu 32:2 Mik 1:12

f Yos 15:20, 39 2Nti 18:14

g 1Nti 14:16 2Nti 16:2, 3 Yer 3:8

h Yos 15:20, 44

14

Fwasa ifwasa teke yandi yawonso. Kadi yawonso yayi mu mfutu a kinkembi kawokesela yo, Ikala diaka se mfutu wa kinkembi.” Muna kuma kiaki, idila yo yayana; a Malu mankatu ye nkonga ikangala. b E dilu kiame kikala nze kia mfwenge, E bumu kiame nze kia seteleke. Kadi e mputa zandi ke zisasuka ko; c Zisayana muna Yuda. d E vuku kimwangane yakuna vitu dia nkangu ame, yakuna Yerusaleme. e “Ke nusamuna dio ko muna Ngati; Ke nudidi nkutu ko. E yeno esi Bete-Afera1 nuyilengomona vana ntoto. E yeno esi1 Safi, nuendela muna kinkonga ye nsoni. Esi1 Sanani ke bavaikidi ko. Dilu kikala muna Betesele, ke kunusadisa diaka ko. Kadi esi1 Marote wete bavingilanga, Kansi mbi yatuka kwa Yave yalwaka kuna vitu dia Yerusaleme. Esi1 Lakisi, f nuzitikila mvalu muna kalu. Ngeye i lubantiku lwa sumu kuna kwa mwan’a Zione, Kadi muna ngeye musolokele ukolami wa Isaele. g Muna kuma kiaki, ovana tukau twa nsindiku kwa Morasa-ngati. E nzo za Akezibe h zakala se luvunu kuna kwa ntinu mia Isaele.

1:10 1 Yovo “muna nzo ya Afera.” 1:11-13 1 Mvovo wa sina: “E nkento ozingilanga muna.”

MIKA 1:15–2:12 15 Ikunutwasila ndiona okunusunda, a esi1 Maresa. b E nkembo a Isaele ulwaka yakuna Adulami. c 16 Nuzenga nsuki yo kwempa1 ntu mieno mu kuma kia wan’eno. Nukitenda vandu nze ngo-zulu, Kadi baneto muna kinkole, ´ kwanda yo yeno.” d ˆ “Tatu kwa awana bekananga e mbi, Ana beyindulanga e mbi vana mfulu zau! Avo kukiele, bevanga yo, Kadi o nkuma wavanga e mbi una vana moko mau. e 2 Avo bazolele mpatu, bekutumunanga zo; f Avo bazolele nzo, bebonga zo; Bekutumuna nzo ya muntu muna luvunu, g Bebonga vua kwandi. 3 I dianu vo i wau wuwu kavovele o Yave: ‘Itwasa mpasi mu nzo yayi h zina ke nulenda tina ko.1 i Ke nukangalela diaka muna umvuania ko, j kadi ntangw’a mpasi ikala. k 4 E lumbu kiakina o nkangu ukutela kingana, Bedila dilu kiayingi mu kuma kiaku. l Bevova vo: “Tufwasilu emvimba! m Ovene kunku kia vua dia nkangu ame kw’akaka —ekwe nkatula katukatwidi kio! n Okayanese yana yeto kwa zula.”. 5 Dianu vo ke vekala muntu ko olambula nsing’a nzaba,

2

1:15 1 Mvovo wa sina: “e nkento ozingilanga muna.” 1:16 1 Yovo “kwenza.” 2:3 1 Mvovo wa sina: “ke nulenda zo katula muna nsingu zeno ko.”

1260 KAPU 1 a Yes 7:17

6 b 2Tu 11:5, 8

c Nek 11:25, 30

d Nsi 28:41

7

2Nti 17:6 Yes 39:7

 KAPU 2 e 1Nti 21:7

f Luv 20:17 1Nti 21:2 Yes 5:8

g Yer 22:17

8

Yez 22:12, 29

h Yer 18:11

i Am 2:14

j Yes 2:11

9

k Am 5:13

l Yer 9:10 Man 1:1

10

m Yes 6:11 Yer 25:9 Sef 1:2

n 2Nti 17:23 

11

Ndambu ya 2 a Nk 106:38, 39

b Yer 9:19 Yer 10:18

c 1Nti 22:6, 8 Yes 9:15, 16 Yer 6:13, 14 Yez 13:2, 3

12

Kimana kakayanesa o ntoto muna nkutakani a Yave. “Ke nusamuna ko!” basamwini, “Ke bafwete samuna mambu mama ko; O luvezo ke lukutulwakila ko!” E nzo a Yakobo, edi bevovanga: “Nga mwand’a Yave ke una diaka ye luzindalalu ko e? Nga mama i mavangu mandi?” Nga mvovo miame ke mitwasa wete ko kw’awana bekangalelanga kuna unsongi? Kansi ke kolo ko nkangu ame watelamene nga mbeni. Nuvuza lekwa ya ntoko muna1 mvuatu vana meso ma ndonga, Kwa awana beviokanga ye vuvu kiawonso, nze wantu batukidi muna vita. Nuyinganga akento a nkangu ame muna nzo zau zambote; Nukatulanga nkembo ame muna wan’au yamu mvu ye mvu. Nutelama, nuenda, kadi kiaki ke fulu kia vundila ko. Muna kuma kia usafu, a vekala yo lufwasu, lubukumuku lwampasi. b Avo muntu olende tembwa ye luvunginiku yo vova luvunu lwalu: “Ikunusamunuina oma ma vinyu ye malavu ma nkolwa,” Ozevo, ndioyu i nteleki ofwanukini nkangu wau! c Lungalakesa ilungalakesa yeno awonso, e Yakobo;

2:8 1 Nanga, “kumosi ye.”

1261

13

3 2

3

4

5

Kutakesa ikutakesa ana besala muna Isaele. a Ikubasia vamosi nze mameme muna mpaka, Nze kambi muna madilu; b Vekala ye mazu ma nkangu.’ c O nziudi a mpwasi muna yaka okubavita; Beziula mpwasi muna yaka, beviokela muna vitu yo vaikila mo. d O ntinu au okubavita kuna ntwala, Yave okala kuna ntwal’au.” e Mpovele vo: “Dodokolo, ´ nuwa, yeno ntu mia Yakobo Yo yeno mfumu za nzo a Isaele. f Nga ke nufwete zaya edi diansongi ko e? Kansi, yeno numengene mambu mambote, g nuzolele mambu mambi; h Nutiazwini nkand’a nitu za nkangu ame ye nsuni a visi yau. i Nudidi mpe nsuni mia nkangu ame j Yo kubakatula e nkanda, Nutolwele e visi yau, nukosomwene yo k Nze ina ilambilu muna nzungu anene, nze mbizi muna kinzu. Vekala ye ntangwa ina bebokela Yave muna lomba lusadisu, Kansi ke kubavutula ko. Okubasweka ndose andi muna ntangwa yayina, l Mu kuma kia mavangu mau mambi. m I wau wuwu kavovele o Yave mu kuma kia angunza ana bevukumunanga nkangu ame, n Ana besakulanga ‘Luvuvamu’ o ekolo bena ye lekwa kia dia muna nua p

MIKA 2:13–3:12 KAPU 2 a Yes 11:11 Yer 23:3 Yer 31:7, 8 Mik 4:6

6

b Yez 34:11 c Yez 36:38 Zak 8:22

d Yes 62:10 e Yes 49:10 Yes 52:12

 KAPU 3

7

f Mik 3:9 g 1Nti 22:8 Am 5:10

h 2Tu 19:2 i Yez 22:27 Am 8:4 Sef 3:3

8

j Yez 34:2, 3 k Yes 3:15 l Man 3:44 m Nsi 31:17, 18 Yes 1:15 Yes 3:11

9

n Yes 9:15, 16 Yes 56:10

o Yer 23:16, 17 Yez 13:10

p Yez 13:19 Yez 34:2

 Ndambu ya 2 a Yer 13:16 b Nk 74:9

10 11

Yez 13:23

c Yes 59:9, 10 Am 8:9

d Yes 29:10 e Mik 3:1 f Nsi 27:19 Yer 5:28

g Yer 22:13 h Yes 1:23 Yes 5:20, 23 Yez 22:12

i Yer 6:13 j Yes 56:10, 11 k Yes 48:1, 2 Yer 7:4

l Am 9:10

12

Kansi besakula1 vita kw’awana ke basidi lekwa kia dia ko muna nua miau. ‘Fuku ukala kwa yeno; a ke vekala mona-meso ko; b Tombe kaka kikala yeno, ke ´ nuta ngombo ko. E ntangwa idimukina angunza, O mwini ukituka se tombe kwa yau. c Amoni befusuka e nsoni, d Nganga za ngombo zitungiana. Yau awonso befuka nua,1 Kadi ke vekala mvutu za Nzambi ko.’” Vo i mono, nzele ye ngolo muna mwand’a Yave, Yo unsongi yo nkuma, Kimana yasamuna kwa Yakobo ukolami wandi ye kwa Isaele e sumu diandi. ´ Dodokolo, nuwa ediadi, yeno ntu mia nzo a Yakobo Yeno mfumu za nzo a Isaele, e Numengene unsongi yo bendomona mawonso masingama, f Nutungidi Zione muna mbungulw’a menga ye Yerusaleme muna vilwa. g Afidi andi1 befundisilanga muna mbabu,2 h Nganga zandi belongelanga muna mfutu, i Ngunza zandi betelanga ngombo muna nzimbu. j Kansi bebundanga e vuvu kwa Yave yo vova vo: “Nga Yave kena yeto ko? k Ke vena mpasi zikutulwakila ko.” l Muna kuma kieno, E Zione ivatwa nze mpatu,

3:5 1 Mvovo wa sina: “bevaula.” 3:7 1 Yovo “nzevo.” 3:11 1 Mvovo wa sina: “Ntu miau.” 2 I sia vo, tambula nzimbu muna lembi vova diambu.

MIKA 4:1-11 Yerusaleme ikituka se mazudika ma mazumbu, a O mongo a Nzo1 ukituka nze kundubulu muna mfinda. b Muna lumbu yambaninu, O mongo a nzo a Yave c Utoma sikila vana mbat’a miongo, Ukundidikwa vana ntandu a kundubulu yawonso, ˆ E nkangu i kuna mitomboka. d 2 Zula yayingi ikwenda yo vova vo: “Nuiza, twatomboka kuna mongo a Yave, Kuna nzo a Nzambi a Yakobo. e Oyandi okutulonga e nzila zandi, Oyeto tukangalela muna mayendelo mandi.” Kadi kuna Zione i kutuka o nsiku, Ye muna Yerusaleme i mutuka e diambu dia Yave. 3 Oyandi ofundisa vana vena nkangu miayingi f Yo singika o mambu ma zula yangolo ina kwanda. Oyau bekitula e nsosolo miau se nsengo. O madionga mau se zengelwa ya titi. g E zula ke kizangula nsosolo ko mu nuanisa zula kiankaka. Ke belongoka diaka nuana vita ko. h 4 Bevuanda,1 konso muntu kuna nsi a nsing’andi a vinyu ye kuna nsi a nsand’andi, i Ke vekala muntu ko okubamwesa wonga, j Kadi nu’a Yave a vu uvovele wo.

4

3:12 1 Yovo “mongo a tempelo.” 4:4 1 Yovo “Bezingila.”

1262 KAPU 3 a Nk 79:1 b Yer 26:18 

KAPU 4 c Yes 11:9 Zak 8:3

d Nk 86:9 Yes 2:2-4 Yes 60:3 Lus 15:4

e Yer 31:6 Zak 8:20, 21

f 1Sa 2:10 Nk 96:13 Yes 51:4, 5

g Os 2:18 Zak 9:10

h Nk 72:7 Yes 9:7 Yes 60:18

i Zak 3:10 j Yes 54:14 Yez 34:25 Yez 39:25, 26

 Ndambu ya 2 a Zak 10:12 b Nk 147:2 Yes 56:8 Yez 34:12, 16 Yez 37:21 Sef 3:19

c Yes 10:21 Mik 2:12 Mik 7:18

d Yes 60:22 e 2Sa 5:7 f Ob 21 g Zak 9:9 h Yer 30:6 i 2Nti 20:18 2Tu 36:17, 20

j Yes 45:13 Zak 2:7

k Nk 107:2, 3 Yes 48:20 Yer 15:21

5 Kadi nkangu miawonso bekangalela konso muntu muna nkumbu a nzambi andi, Vo i yeto, tukangalela muna nkumbu a Yave wa Nzambi eto a yakwele mvu. 6 “E lumbu kiakina,” u kavovele o Yave, “Omono ilungalakesa atedingi,1 Ikutakesa ana bamwanganiswa, b Kumosi ye awana yamwesa e mpasi. 7 Ikitula atedingi se nsadiswa, c Awana banatwa kwanda se zula kiangolo; d O Yave okubayala se ntinu vana Mongo a Zione, Tuka owau yakwele mvu. ´ 8 Vo i ngeye, e nzo yanda ya kambi, E mongo a mwan’ankento a Zione, e Kwa ngeye lukwiza, elo, kwa ngeye lukwiza o luyalu lwantete, f E kintinu kia mwan’ankento a Yerusaleme. g 9 Ekuma okazilanga? Nga kuna ye ntinu ko? O nludiki aku ofwidi, I dianu obakamene nsongo nze mia nkento owutanga? h 10 Sengomoka yo buma nze nkento owutanga, E mwan’ankento a Zione, Kadi owau ovaika mu mbanza yo kwenda zingila kuna mfuta. Okwenda yakuna Babele, i ˆ I kuna ovuluzilwa; j ˆ Kwakuna Yave okukula vana moko ma mbeni zaku. k 11 Owau zula yayingi ikutakeswa kimana yatelamena; 4:6 1 Yovo “akwa kinsoto.”

1263

12

13

5 2

3

4

Bevova vo: ‘Yambula Zione yafunzulwa, Yambula ediadi diavangamena va meso meto.’ Kansi oyau ke bazeye ngindu za Yave ko, Ngatu bakula e kani diandi;1 Kadi okubakutakesa vana bundilu nze ntete mia masa mizengelo ke kolo ko. Telama, bunda masa, e mwan’ankento a Zione; a Kadi ikitula mpoka zaku se mpoka za sengwa, Ikitula kole yaku se kole ya nsongo, Okosomona nkangu miayingi. b Oyekola e nluta miau mialembi songa kwa Yave, Yo umvuama wau kwa Mfumu aludi a nza yawonso.” c “Owau ngeye mu kuyilweka una, E mwan’ankento onuaniswanga; Oyeto tuzungilu. d Bawende mfundisi a Isaele o nkau vana bundi. e Ongeye, Beteleme Eferata, f Una vo olutidi okeva muna mafunda1 ma Yuda, Muna ngeye mukumpaikila ndiona oyala muna Isaele, g E tuku diandi dia nz’ankulu, dia lumbu yankulu. Ozevo, okubabembola Yamuna ntangwa ina o nkento wina yo lukau kewuta. E nsadisw’a mpangi zandi bevutuka kuna kwa nkangu a Isaele. Otelama, kavungulwila e kambi muna nkum’a Yave, h Muna nene wa nkumbu a Yave wa Nzambi andi.

4:12 1 Yovo “luludiku lwandi.” 5:2 1 Yovo “makanda.”

MIKA 4:12–5:10 KAPU 4 a Yes 41:15

5 b Zak 9:13

c Yos 6:18, 19 Yes 23:17, 18

 KAPU 5 d Nsi 28:52

6

e Mat 26:67 Yoa 18:22 Yoa 19:3

f Tuk 35:19 Luk 2:4

7

g Tuk 49:10 1Tu 5:2 Yes 9:6 Mat 2:4-6 Luk 1:32, 33 Luk 2:11 Yoa 7:42

8 h Yez 34:23 Yez 37:24

 Ndambu ya 2 a Yer 23:5, 6

b Zak 9:9, 10

c Yes 9:6

9

d Yes 8:7

10 e Yes 33:1

Bezingila muna luvuvamu, a Kadi o nene wandi ulwaka yakuna nsuk’a nza. b Otwasa luvuvamu. c Avo Nsuri okotele mu nsi eto yo diatakesa nzo zeto zangolo, d Tutelamesa avungudi nsambwadi, elo, akuluntu1 nana a nkangu. Bevungula e nsi ya Asuri muna nsosolo, e Ye nsi a Nimerode f muna nkotelo zandi. Okutuvuluza vana moko ma Nsuri, g Vava kekota muna nsi eto yo diatakesa e zunga kieto. Ana basala muna Yakobo bekala vana kati kwa nkangu miayingi Nze lowa ditukidi kwa Yave, Nze mvula zayingi vana titi Ke zina mu wisa kia muntu ko Ngatu vingila muna wan’a wantu. Awana basala muna Yakobo bekala vana vena zula, Vana kati kwa nkangu miayingi, Nze nkosi vana vena e bulu ya mfinda, Nze mwan’a nkosi1 muna makambi ma mameme, Ovioka, obaka yo tiazuna; Ke vena ona okubavuluza ko. E koko kwaku kutelamena atantu aku, E mbeni zaku zawonso zifwaswa.” “Muna lumbu kiakina,” u kavovele o Yave, “Ifwasa mvalu mieno vana kati kweno ye makalu meno ma vita.

f Tuk 10:9-11

g Yes 14:25

5:5 1 Yovo “mfumu za.” 5:8 1 Yovo “mwan’a nkosi a mika miayingi muna nsingu.”

MIKA 5:11–6:9 11 Ifwasa mbanza za nsi eno Yo bwisa mbanza zeno zawonso zangolo. 12 Isukisa mavangu meno ma kindoki nuvanganga,1 Ke vekala diaka nganga za nkisi ko vovo nuina. a 13 Ifwasa teke yeno yavalwa ye malunzi vana kati kweno, Ke nufukamena diaka vangwa ya moko meno ko. b 14 Ivuza mavindi meno mavauka1 c ova kati kweno Yo fwasa emvimba e mbanza zeno. 15 Muna nsita ye makasi ilandila e kunda E zula ina yalembi kundemvokela.” ´ Dodokolo, nuwa edi divovele Yave. Nutelama, nusunzula mfundu vana vena miongo, Nuyambula e kundubulu ´ yawa e ndinga eno. d ´ 2 E miongo, nuwa diambu dia Yave, E yeno nkubilwa zasikila za ntoto, e Kadi Yave diambu kena diau yo nkangu andi; Osunzula diambu diandi yo Isaele: f 3 “E nkangu ame, nkia diambu inuvangidi? Aweyi inuyoyesele? g ´ Nuta kimbangi avo ngielele ngina yau. 4 Kadi yanuvaikisa muna nsi ya Engipito, h ˆ Yanukula muna nsi ya ubundu1 i Yo twika Mose, Arone yo Mireyame vovo nuina. j 5 E nkangu ame, dodokolo,

6

5:12 1 Mvovo wa sina: “kindoki ova moko meno.” 5:14 1 Tala Nsas’a Mvovo. 6:4 1 Mvovo wa sina: “nzo a ubundu.”

1264 KAPU 5 a Yes 2:6 Yes 8:19

b Yes 2:8 Yez 36:25 Os 14:3 Zak 13:2

c Yes 27:9 

KAPU 6 d Yes 5:3

6

e Nk 50:1, 4 Yes 1:2

f Yes 43:26 Yer 2:35 Os 4:1

g Yer 2:5 h Luv 12:51 Nsi 4:20

i Nsi 7:8

7

j Luv 15:20 

Ndambu ya 2 a Nta 22:5, 6 b Nta 23:7, 8 Nta 24:10 Lus 2:14

c Nta 25:1 Nta 33:48, 49

8

d Yos 4:19 e 1Sa 15:22 Nk 51:16, 17 Yes 1:11

f Nk 50:8-15 g 2Nti 3:26, 27 Yez 16:20

h Ngn 21:3 Yes 1:17 Yer 22:3 Yez 45:9 Os 12:6

i Ngn 3:3 Os 6:6 Zak 7:9

j Ngn 8:13 k Nsi 10:12, 13 l Yes 9:13

9

nusungamena dina Balaki wa Ntinu a Moabe kakana vanga, a Ye dina Bilami wa mwan’a Beo kamvutula b —Dina diabwa tuka muna Sitimi c yakuna Ngilengale d— Kimana nuazaya mavangu mansongi ma Yave.” Nki inata vana ndose a Yave? Nki inata muna fukama vana ndose a Nzambi okalanga kuna kayengele? Nga ikwenda vana ndose andi ye tukau twawonso twangioka, Yo wan’a ngombe a mvu mosi? e Nga Yave oyangalela mafunda ma mameme ma makoko, Ye yazi ya mafunda ya nzongo miampwena mia mazi? f Nga ivana mwan’ame antete muna ukolami wame, E mbongo a nitu ame muna sumu diame?1 g Uzayisi edi diambote, e muntu. O Yave adieyi kelombanga kwa ngeye? Vanga owu wansongi h yo zola e kwikizi,1 i Yo kangalela kuna lusakalalu j yo Nzambi aku! k Nding’a Yave ibokanga muna mbanza; Awana bena ye ngangu zavimpi bevumina e nkumbu aku. Nuwila lubamba ye ndiona wasola lo. l

6:7 1 Yovo “muna sumu dia moyo ame.” 6:8 1 Yovo “kala nkwa ngemba ye nkwa ziku muna nzol’aku.” Mvovo wa sina: “zola walakazi.”

1265 10 Nga muna nzo a kimpumbulu mwakinu tusalu twa umpumbulu Ye ndambu a efa1 ina vo yangemi? 11 Nga ndenda kala nkal’avelela avo ngina ye balanza za umpumbulu, Ye tezelo ya matadi ya luvunu? a 12 Kadi mvuama zandi zizele ye nsoki, Nkangu andi uvovanga luvunu; b O lubini lwa nua miau lwa luvunu. c 13 “I dianu vo, ikuwanda yo kulweka, d Nkatu ikusisa muna kuma kia masumu maku. 14 O dia, kansi kuyukuta ko; Mu nzala kaka okala. e O mavua mana onata, kulenda mo sweka ko, Ina onata, iyekola yo kwa nsosolo. 15 Okuna mbongo, kansi kukutika yo ko. Odiatakesa olive, kansi kusadila mazi ko; Odiatakesa uva, kansi kunua vinyu ko. f 16 Kadi nulundidi nkanikinu mia Omere ye mavangu mawonso ma nzo ya Akabi, g Yo kangalela muna malongi mau. I dianu vo ikunukitula se lekwa kia kenonokena O nkangu andi se kuma kiasikila mumpiozi; h Nata lunata lusembo lwa minkangu.” i Ekwe mono! Ngina nga muntu, Ovelele e bundu ya sivu Yo vela nsadidila za uva muna mpatu,

7

6:10 1 Tala Nku. B14.

MIKA 6:10–7:6 KAPU 6 a Nsi 25:13 Ngn 11:1 Os 12:7

b Yes 59:3 Mik 7:2

2

c Yer 9:3 d Yes 1:5 e Lev 26:26 Yez 4:16 Os 4:10

f Nsi 28:38 Yer 12:13 Yoe 1:10 Am 5:11

3

g 1Nti 16:25, 30 2Nti 16:2, 3 2Nti 21:1, 3

h Yer 19:8 i Nk 44:13 Yer 51:51 Man 5:1 Dan 9:16

 Ndambu ya 2

4

 KAPU 7 a Yes 57:1 b Yes 59:7 c Yer 3:5 Yer 4:22 Yez 22:6

d Yes 1:23 Mik 3:11

5

e 1Nti 21:5, 6 f Yes 10:3 Yez 12:23 Os 9:7

g Yes 22:5 h Yer 9:4 i Yez 22:7 j Luk 12:53 k Yer 12:6 Mat 10:35, 36

6

Kisolwele mo nkang’a uva ko ya dia, Ngatu bundu yantete ya nsanda itoma zolanga. O munkwikizi ovididi muna nsi; Ke vena nkwa unsongi ko vana vena wantu. a Awonso beswekamanga mu bungula menga. b Konso muntu okondanga mpangi andi muna kunlekela e konde. E moko mau mena ye ndekwa za vanga mambu mambi; c O mfumu olombanga nkayilu, O mfundisi ofundisilanga muna mfutu, d O nkwa tunda ozayisanga e zolela yandi, e Mawonso mama ntwadi bevanganga mo. Ona ubasundidi una nze nsende, Ona ubasundidi muna unsongi olutidi e yaka kia nsende o bi. E lumbu kiasamunua kwa ayingidi aku kikwiza, e lumbu kia mfundisw’aku. f Ozevo, yau awonso betungiana. g Ke nukwikila muna nkweno ko Ngatu bunda e vuvu kwa nkundi ambote. h Toma kuyikeba mu dina ovova kwa ndiona olele vana ntulu aku. Kadi mwan’ayakala ovueza se diandi, O mwan’a nkento otelamene ngudi andi, i O mwan’a longo otelamene ˆ ko wandi wa nkento; j E mbeni za muntu i esi nzo andi. k

MIKA 7:7-20 7 Vo i mono, ikwamanana tadila Yave. a Ivingila1 Nzambi a luvuluzu lwame kuna luzindalalu. b O Nzambi ame okungwa. c 8 Kuyangalala mu kuma kiame ko, e mbeni ame.1 Kana una vo mbwidi, telama itelama; Kana una vo mu tombe ngina, Yave okala se ntemo ame. 9 Izizidila makasi ma Yave —Kadi yandi nsumukini d— Yavana kefundisa diambu diame yo kundungisa. Okundata kuna ntemo; Isinga mona unsongi wandi. 10 E mbeni ame mpe omona wo, E nsoni zifuka ndiona umpovese vo: “Akweyi kena o Yave wa Nzambi aku?” e Meso mame mekumona. Ozevo, odiatakeswa nze nteba muna nzila. 11 Muna lumbu kiakina e yaka yaku ya matadi itungwa; E lumbu kiakina o mwingilu aku usietolwa.1 12 E lumbu kiakina bekulwakila Tuka kuna Asuri ye mbanza za Engipito Tuka kuna Engipito yakuna Nzadi;1 Tuka mbu yamu mbu ye tuka mongo yamu mongo. f 13 E nsi isala nkatu mu kuma kia nkangu wina mo, Kadi i nsendo a mavangu mau.1 7:7 1 Yovo “Isonga fu kia vingila.” 7:8 1 Muna Kiyibere, “e mbeni” oyikilu vava mwan’ankento. 7:11 1 Nanga, “e nzengo kwanda zikala.” 7:12 1 I sia vo, Uferate. 7:13 1 Mvovo wa sina: “Mu kuma kia mbongo a mavangu mau.”

1266 KAPU 7 a Nk 123:2 Yes 8:17

b Nk 25:5 Nk 62:1 Man 3:26

c Nk 40:1 Yes 12:2 Yes 25:9

d Man 1:18 e Nk 79:10 Nk 115:2 Yoe 2:17

f Yes 11:16 Yes 27:13 Os 11:11

 Ndambu ya 2 a Yes 40:11 b Yer 50:19 Yez 34:23

c Nk 78:12 Yes 63:11 Yer 23:7, 8

d Nk 126:2 Yes 26:11 Yes 66:18

e Yes 49:23 f Yer 33:9 g Luv 34:6, 7 Yes 1:18 Yes 44:22 Yer 50:20 Dan 9:9

h Yer 23:3 Yoe 2:32

i Nk 103:9 Yes 57:16 Man 3:22

j Nsi 30:3 Nk 103:8, 13 Os 2:19

k Nk 103:12 Yes 55:7 Yer 31:34

l Tuk 22:17 Nk 105:8-11 Luk 1:72, 73 Mav 3:25, 26

14 Vungula nkangu aku muna nkau aku, e kambi dia vua diaku, a Nkangu una uzinganga wau kaka muna mfinda, vana kati kwa mpatu. Yambula badila muna Basani ye Ngiladi b nze kuna nz’ankulu. 15 “Nze muna lumbu ina wavaika muna nsi ya Engipito, Ikusonga masivi. c 16 E zula imona mo yo fusuka e nsoni kana una vo akwa ngolo. d Besia koko vana nua miau; E matu mau mekakama. 17 Bevenda o ntoto nze nioka; e Nze bulu ya ntoto izanzalanga, bevaika muna matininu mau kuna zakamu. Bekwiza kwa Yave wa Nzambi eto kuna wonga, Bekumwena wonga.” f 18 Nani i Nzambi nze ngeye, Ona ololokanga e mbi yo viokesa e sumu g dia awana basala muna vua diandi? h Ke funga makasi yakwele mvu ko, Kadi oyangalelanga walakazi.1 i 19 Okutufwila diaka e nkenda; j odiatakesa e mbi eto. Otuba masumu mau mawonso muna masina ma kalunga. k 20 Osonga ziku kwa Yakobo Yo walakazi kwa Abarayama, Wauna wadila e ndofi kwa mase meto tuka kuna nz’ankulu. l 7:18 1 Mvovo wa Kiyibere una ye nsasa vo: “Zola ye walakazi ulembi suka.” Tala Nsas’a Mvovo. “Zola kulembi suka.”

NAKU M I MAMBU MENA MO

1

Nzambi olandanga atantu andi e kunda (1-7) Nzambi ovavanga vo wantu basambila kaka yandi (2) Yave ozeye awana betininanga kwa yandi (7) Ninive ifukiswa e mvimba (8-14) E mpasi ke zikwiza mu nkumbu a zole ko (9)

i nsangu mu kuma kia 1 Ezazi Ninive: Nkand’a mona-meso a

kia Nakumi1 wa musi Elekosi: 2 Yave wa Nzambi nlandi a kunda ye ovavanga vo wantu basambila kaka yandi; b Yave nlandi a kunda ye wakubama mu songa makasi mandi. c Yave olandanga atantu andi e kunda, Olundilanga mbeni zandi o makasi. 3 Yave ke funganga makasi mu nzaki ko, d kana una vo ovuidi nkuma wayingi, e Kansi, ke disongele ko vo Yave ke vana tumbu ko. f E nzil’andi ina muna tembwa ye kimbongela kia lufwasu, O matuti i mbundukutu a tambi yandi. g 4 O sembanga kalunga h yo yumisa ko; Oyumisanga nkoko miawonso. i E Basani ye Kamele ilengele, j E mvuma za Lebanone zilengele. 5 E miongo mizakamene mu kuma kiandi, 1:1 1 Ina ye nsasa vo: “Mfiaulwisi.”

Nsangu zambote zisamwinu muna Yuda (15) 2 Ninive ifwaswa (1-13) “Mavitu ma nkoko meziuka” (6) 3 “Nkenda kwa mbanza ibungulanga menga!” (1-19) Kuma kia lufundisu lwa Ninive (1-7) Ninive ibwa nze No-amone (8-12) Ninive bwa kikilu ibwa (13-19)

KAPU 1 a Yes 10:12 Nak 3:7 Sef 2:13

b Luv 20:5 c Nsi 32:35, 41 Yes 59:18

6

d Nta 14:18 e Yob 9:4 f Luv 34:6, 7 g Yob 38:1 h Yob 38:11 Nk 104:6, 7 Nk 107:29

7

i Yos 3:16 j Yes 33:9 Am 1:2

 Ndambu ya 2 a 2Sa 22:8

8

Nk 68:7, 8

b Nk 97:4, 5 Yes 24:1

9

c Yer 10:10 d Nsi 32:22 e Nk 136:1 Mat 19:17

f Nk 46:1 Nk 91:2 Ngn 18:10 Yes 25:4

g Nk 1:6 h Yes 10:24, 25

1267

10

E kundubulu izelokele. a O ntoto uzakama vana ndose andi, Kumosi ye awonso bezingilanga vo. b Nani olenda zizidila e nsita zandi? c Nani olenda zizidila o makasi mandi? d Makasi mandi meyoka nze tiya, Matadi mekosomonua mu kuma kiandi. Yave wambote, e swekameno diangolo muna lumbu kia mpasi. f Ozeye1 awana betininanga kwa yandi. g Ofukisa e mvimba e fulu kiandi1 muna kizalu, E tombe kibukamena e mbeni zandi. Nkia mbi nukana o vanga kwa Yave? Okufwasa e mvimba. E mpasi ke zikwiza mu nkumbu a zole ko. h Bazingalakene nze nsende, Yo kolwa nze nduvu za malavu;1

1:7 1 Yovo “Olunga-lunganga.” 1:8 1 I sia vo, Ninive. 1:10 1 Yovo “malavu ma witi.”

NAKUMI 1:11–2:9 11 12

13

14

15

2 2

Kansi, bomonua bebomonua nze titi yayuma. Omo ngeye muvaika mosi okana vanga Yave e mbi, Ovana malongi mambi. I wau wuwu kavovele o Yave: “Kana una vo ndonga bena ye akwa nkuma, Befukiswa, bevila e mvimba.1 Mono imwesese2 e mpasi, kansi kikumwesa diaka mpasi ko. Itolola vangu kiau kina bakangidi omu ngeye, a Izatuna e ngonzi zaku mu tini yole. Owu kavovele o Yave mu kuma kiaku,1 ‘E nkumbu aku ke iwakana diaka ko. Ifukisa e teke yavalwa y’eyi yasengwa2 muna nzo3 za nzambi zaku. Ikukubikila e ziami, kadi kuna mfunu ko.’ Tala vana miongo, o malu ma ndiona otwasanga e nsangu zambote, Ndiona osamunanga luvuvamu, olweke vana miongo. b E Yuda, kembela e nkinzi miaku, c lungisa e ndofi zaku, Kadi omo ngeye ke muviokela diaka kimpumbulu ko. Fwaswa kefwaswa e mvimba.” O mwanganisi otombokele koko wina.1d Tanina e mbanza zankuma. Yingila e nzila. Kubama2 yo siamisa e ngolo zaku zawonso. Kadi o Yave ovutulwisa nkembo a Yakobo,

1:12 1 Nanga, “vava keviokela mo.” 2 I sia vo, Yuda. 1:14 1 I sia vo, Asuria. 2 Yovo “teke yazunzwa.” 3 Yovo “tempelo.” 2:1, 7 1 I sia vo, Ninive. 2:1 2 Mvovo wa sina: “Kaminina tuketo.”

1268 KAPU 1 a Yes 14:25

3

b Yes 52:7 Rom 10:15

4

c Nsi 16:16 

5

KAPU 2 d Yer 25:9 

Ndambu ya 2 a 2Nti 17:6

6 7

8

b Tuk 10:8, 11

9

c Sef 2:13

Kumosi yo nkembo a Isaele, Kadi asanzi babasisidi e nkatu; a Yo fwasa e ntayi zau. E ngubu za mabamba-ngolo mandi zibwakisu, O makesa mandi mavuete mvuatu miatoma bwakiswa. E sengwa ya makalu mandi ma vita ikezimanga nze tiya Muna lumbu kakubamene mu nuana e vita, Makesa bazangwidi e madionga ma nti a nsedele muna zulu. Makalu ma vita malaukidi muna nzila. Mekwendanga ntandu ye yanda vana ntanda.1 Mekezimanga nga mini ye mekezima nga nsemo. Okutakesa mfumu zandi za makesa. ´ Beta masakuba ekolo bekwendanga. Betikuna yakuna yaka kiandi; Bevanga o nkaku. Mavitu ma nkoko meziuka, ˆ O lumbu lwa ntinu lufwaswa. Diasikidisu vo: Osenzekelo,1 Oneto, e ntaudi zandi za makento bedila; Bebuma nga mayembe yo bunda e ntulu.2 Tuka kolo, Ninive b yakala nga sima kia maza, Kansi, owau mu tina bena. “Nuningama! Nuningama!” Kansi ke mosi ko otadidi manima. c Nusanza e palata, nusanza e wolo! O tusalu twau ke tuna nsuka ko. E Ninive yazala ye lekwa yantalu ya mpila zawonso.

2:4 1 Yanzala kiakutakenanga nkangu mu teka, sumba lekwa yo tela mambu. 2:7 2 Mvovo wa sina: “ntima.”

1269 10 E mbanza isidi e nkatu, ibembwelo, ifwasilu! a E ntima miau mizakamene yo wonga, makungunu mazezele,1 mpasi zayingi muna tuketo; E ndose zau zawonso zikendalele. 11 Adieyi dibwididi e mbanza yakala nze swekameno dia nkosi, b kuna o wan’a nkosi1 badilanga, Kuna o nkosi kakangalelanga yo wan’andi, Lembi mweswa o wonga? 12 O nkosi wabakanga e bulu yayingi mu kuma kia wan’andi Mu kuma kia nkosi zandi za makento. Wazadisanga e nduka1 miandi ye madia, O maswekameno mandi mazala ye bulu kavondanga. 13 “Tala, isidi kitantu,” u kavovele o Yave a vu, c “Iyoka makalu maku ma vita muna tiya, d O nsosolo ufwasa wan’aku a nkosi.1 Ifokola e nkonda zaku ova ntoto, ´ E zu dia anati a nsangu zaku ke diwakana diaka ko.” e Nkenda kwa mbanza ibungulanga o menga! Yazala yo luvunu yo wivi. Ke ikondwanga mbakami ko! 2 O mazu ma nzwangi ye ma tungungu,1 Mvalu mitikuna ye mazu ma makalu ma vita. 3 Akwa mvalu bamente, e nsosolo mu lekola mina, o madionga mekezimanga, Ulolo wa wantu bafwidi, kunku ye kunku ya mavimbu

3

NAKUMI 2:10–3:10 KAPU 2 a Sef 2:15

4 b Yer 2:14, 15 Yer 50:17

c Yes 10:12

d Nk 46:9

5

Yes 37:24

e 2Nti 18:17 

Ndambu ya 2

6

 KAPU 3 a Nak 2:13

7 b Sef 2:15

c Nak 2:8

8

d Yer 46:25 Yez 30:14

9 e Yes 19:6

10 f Tuk 10:6

g 2Tu 16:8

—Mavimbu ke malendi tangakana ko. Batele masakuba muna mavimbu. Mambu mama mavangamene mu kuma kia ulolo wa mavangu mazumba ma nkembi,1 Oyandi wavienga ye nkwa malengo, ngang’a nkisi, Ona ovunginikanga e zula muna zumba yandi ye makanda muna nkisi miandi. “Tala, isidi e kitantu,”1 ukavovele o Yave a vu, a “Izangula e saya kiaku yavana ndose aku; Isenzeka e nitu aku kwa zula, O luvezo lwaku kwa atinu. Ikutuba e lekwa yangemi Yo kukitula se lekwa kiakondwa o mfunu; Ikukitula se lekwa kia sakanena. b Awonso bekumona bekutina c yo vova vo: ‘E Ninive ifwasilu! Nani okumfwil’e nkenda?’ Akweyi ivavila o mfiaulwisi kafiaulwisa? Nga osundidi No-amone1d o wete, ona wakedinge vana mvuila mia Nile? e Wazietwa kwa maza; O kalunga i mavua mandi, e yaka yandi i kalunga. Etiopia ye Engipito yakala se tuku dia nkum’andi wakondwa e nsuka. E Puti f ye esi Libia bakala asadisi andi.1g Kansi, kana nkutu i Noamone wayalulwa; Wayenda mu kinkole. h O wan’andi mpe bamana zengononua muna mpambu zawonso za nzila.1

Yer 46:8, 9

2:10 1 Yovo “mazokele; mawelomokene.” 2:11, 13 1 Yovo “wan’a nkosi a mika miayingi muna nsingu.” 2:12 1 Yovo “mpukulu za matadi.” 3:2 1 Yovo “mapine.”

h Yes 20:4

3:4 1 Yovo “nkento a ndumba.” 3:5 1 I sia vo, Ninive. 3:8 1 I sia vo, Tebese. 3:9 1 Mvovo wa sina: “aku.” 3:10 1 Mvovo wa sina: “ntu miawonso mia nzila.”

NAKUMI 3:11 – KABAKUKE Mambu Mena mo

11

12

13

14

15

´ Bata e nkas’a mienze muna wantu andi a tunda, E nene miandi miawonso miakangwa muna tuvambu. Ongeye mpe okituka se nduvu; a Oswekama. Ovava e tininu mu kuma kia mbeni zaku. E mbanza zaku zawonso za nkuma zina nga bundu ya nsanda yabuaka; Avo onikwini yo, isotoka muna nua mia adie. Tala, masoladi maku mena nga akento ova kati kwaku. Mavitu ma nsi aku meziulwa e mvimba kwa mbeni zaku. O tiya tubomona e mbindi za mavitu maku. Teka maza mu kuma kia ntangwa ina ozungwa! b Siamisa e mbanza zaku zankuma. Kulumuka muna ntoto yo diata e nteke; Simba e nkela wavang’e bilikisi. Kana nkutu kwakuna, o tiya bomona tukubomona. O nsosolo ukufwasa. c Ukuvempola nze una bevanganga wan’a makonko. d Wokela nze wan’a makonko!

KAPU 3 a Nk 75:8

16

Yer 25:15

b 2Tu 32:3, 4

17

c Sef 2:13

d Luv 10:14, 15 

18

Ndambu ya 2 a Nak 2:8

19

b Sef 2:15

c Yes 10:5, 6 Yes 37:18

1270 Elo, toma wokela nze wan’a makonko! Owokese akiti aku lutila ntetembwa za zulu. O wan’a makonko bekuyivulanga muna mavavala mau yo timuka. Ayingidi aku bena nze makonko, E mfumu za makesa maku bena nze buka kia makonko. Muna nsungi a kiozi, beswaminanga muna mawulu ma matadi, Kansi, avo mwini ubayidi, betimukanga; Ke muntu ko ozeye kuna bekwendanga. Avungudi aku mu nimba bena, e ntinu a Asuri; E nene miaku bavuende muna nzo zau. O nkangu aku umwanganeso muna miongo, Ke vena ona ubakutakesa ko. a Ke vena lufiaulwisu ko muna mpasi zaku. E mput’aku ke isasuka ko. ´ Awonso bewa e nsangu zaku besika makonzo; b Kadi nani kamwene mpasi za umpumbulu waku ko e?” c

KABAKU KE MAMBU MENA MO

1

Ngunza olombele lusadisu (1-4) “E Yave, yamu nkia kolo?” (2) “Ekuma oyambulwilanga e nsoki?” (3) Nzambi osadila Akaladi muna tumba (5-11) Ngunza ododokele Yave (12-17) ‘E Nzambi ame, ngeye kufwa ko’ (12) ‘Wavelela kikilu, kulendi tala e mbi ko’ (13)

2 ‘Ikwamanana yingila yamona dina kazolele vova’ (1) Yave ovene mvutu kwa ngunza (2-20) ‘Kwamanana vingila e mona-meso’ (3) Ansongi, muna lukwikilu i bekadila o moyo (4)

1271

KABAKUKE Mambu Mena mo –1:12

ˆ Tatu tanu mu kuma kia Akaladi (6-20) O zayi wa Yave uzala ova nza (14) 3 Ngunza olombele kwa Yave muna sambu kimana kavanga diambu (1-19)

una Kabakuke1 wa 1 Nsamu ngunza katambula muna mona-meso: 2 E Yave, yamu nkia kolo ikukazila, ngeye kuwe? a Yamu nkia kolo ikulomba wampuluza muna nsoki, ngeye kuvangi diambu?1 b 3 Ekuma ungiambulwidi yamona e mbi? Ekuma oyambulwilanga e nsoki? Ekuma lufwasu ye nsoki unina va ndose ame? Ekuma ntantani ye nkindu ziwokelele? 4 I diau o nsiku utovokelele, Unsongi ke umonekanga nkutu ko. Kadi yimpumbulu izungidi ansongi; Kiaki i kuma e nzengo zibendomweneno. c 5 “Nutala muna zula, nutoma sia e sungididi! Nuasivika yo kuyizengeneka; Kadi diambu divangama mu lumbu yeno Dina nulembi kwikila kana nkutu nusamunuinu dio. d 6 Kadi ivaikisa Akaladi, e Akwa lulendo, zula kia nsoki, Kina kikutumunanga zunga yampwena ya nza Bekutumunanga e nzo zina vo ke zau ko. f 7 Bansisi yo mwesa wonga. Besikidisanga unsongi ye wisa kia yau kibeni. g

1:1 1 Nanga ina ye nsasa vo: “Mbimbakan’angolo.” 1:2 1 Yovo “ngeye kuvuluza.”

KAPU 1 a Nk 13:1 b Nk 22:1 Nk 74:10 Lus 6:10

c Yob 12:6 Nk 12:8 Kim 8:11 Yes 1:21 Mav 7:52, 53

d Yes 28:21 Yes 29:14 Man 4:11, 12 Mav 13:40,41

e Yer 22:7 Yer 46:2

f Nsi 28:49-51 Yer 5:15-17 Yer 6:22, 23 Yez 23:22, 23

g Yer 39:5-7 Dan 5:18, 19

 Ndambu ya 2 a Yer 5:6 b Yer 4:13 Man 4:19 Yez 17:3

c Yer 25:9 d Yes 27:8 Yez 17:10

e 2Nti 24:12 f Yer 32:24 Yer 52:7

g Yes 47:5, 6 Yer 51:24 Zak 1:15

h Dan 5:1, 4 i Nk 90:2 Nk 93:2 Lus 1:8

j 1Ti 1:17 Lus 15:3

k Nsi 32:4 l Yer 30:11

Nzambi ovuluza nkangu andi wakuswa (13) Yangalela muna Yave kana nkutu muna mpasi (17, 18)

8 E mvalu miau misundidi e ngo muna nswalu, Misundidi e mevua manganzi muna fuku. a E mvalu miau mia vita mitimukanga ye nzaki zawonso; ´ E mvalu miau kwanda mitukanga. Betimukanga nze ngo-zulu itilumukanga nswalu mu kwenda dia. b 9 Awonso bakubama muna vanga nsoki. c Ndose zau zisingamene kuna ntwala nze tembwa kia este, d Bekutikanga abakami nze senge. 10 Bevezanga atinu Yo tianguna ayadi. e Besevanga nzo zawonso zangolo; f Bebumbanga e kundubulu yo baka zo. 11 I bosi, belundumuka nze tembwa yo vioka kuntwala, Kansi, nkanu benata, g Kadi basanisini nzambi au muna nkum’au.”1 h 12 E Yave, ke ngeye ko okalanga yamu mvu ya mvu e? i E Nzambi ame, e Mvauki ame, ngeye kufwa ko.1 j E Yave, ngeye ubasolele mu twasa lufwasu; E Tadi diame, k ngeye ubasikidisi muna twasa e tumbu.2 l 1:11 1 Nanga, “Kadi e nkum’au i nzambi au.” 1:12 1 Nanga, “yeto ke tufwa ko.” 2 Yovo “lusembo.”

KABAKUKE 1:13–2:7 13 E meso maku mavelela, ke malendi tadidila e mbi ko, Kulendi yambulwila e mbi ko. a Ozevo, ekuma oyambulwilanga minkondwa-kwikizi b Yo dingalala kwaku ekolo kimpumbulu keminanga muntu umviokele unsongi? c 14 Ekuma okitulwidi muntu nze mbizi za kalunga, ´ Nze ma yamoyo izanzalanga ikondelo mfidi? 15 Oyandi1 otakula awonso muna luvaku. Okubabakilanga muna konde diandi diankoka, Okubabakilanga muna konde diandi I diau kayangalele yo mwena kiese kiayingi. d 16 I kuma katambikidi yimenga kwa konde diandi diankoka Yo kelela konde diandi yimenga;1 Kadi muna kuma kiau, e kunku kiandi kiambote, Madia mandi masundidi o ntomo. 17 Nga okwamanana dukumuna konde diandi e?1 Nga otatamana vonda e zula, kondwa kwa nkenda? e Telama itelama vana yingidilu diame, f Itelama vana kundubulu. Ikwamanana yingila kimana yamona dina kazolele vova omu mono Ye dina ivutula vava itumbwa. 2 I bosi, o Yave umvutwidi vo: “Soneka e mona-meso, toma kio soneka muna babu kia matadi, g

2

1:15 1 I sia vo, Nkaladi wa mbeni. 1:16 1 Yovo “yokela konde diandi e ndumbu.” 1:17 1 Nanga, “okwamanana vola nsosolo aku?”

1272 KAPU 1 a Nk 5:4, 5

3 b Yer 12:1

c Nk 35:21, 22

4 d Yer 50:11

5 e 2Tu 36:17 Nak 3:7

 KAPU 2 f Yes 21:8 Mik 7:7

g Luv 17:14 

Ndambu ya 2 a Nsi 31:9, 11

6

b Mik 7:7

c Yoa 3:36 Rom 1:17 Ngl 3:11 Ayi 10:38

d Yes 14:16, 17

e Yes 14:4

7

Kimana ndiona otanga kio muna nding’angolo, katanga kio mu mpila yakia. a Kadi vena ye ntangwa yasikidiswa ilungana e monameso, Nzaki ikwendanga kuna mfoko,1 ke ifunga ko.2 Kana nkutu izingidi, vingila yo!3 b Kadi lungana kaka ilungana. Ke isala manima ko! Tala nkwa lulendo;1 O ntim’andi ke wasingama ko. Vo i nsongi, muna lukwikilu lwandi i kekadila o moyo. c Kieleka, wau vo vinyu nyekodi, O nkwa lulendo ke lungisa e kani diandi ko. Owokese te diandi1 nze Ziami;2 Una nze lufwa, ke yukutanga ko. Okwamanene kutika e zula yawonso Yo kuyikutikila nkangu miawonso. d Nga yau awonso ke bekuntela kingana ye savu ko e? Ke bekumvovesa mvovo miampimpita ko e? e Bevova vo: ˆ ‘Tatu kwa ndiona owokesanga lekwa ina vo ke yandi ko —Yamu nkia kolo?— Ye ndiona owokesanga mfuka zandi! Awana badevesa, nga ke betelama kuna kinsalukisa ko e?

2:3 1 Yovo “ilungana.” 2 Mvovo wa sina: “ke ivuna ko.” 3 Yovo “vingila yo ye tima diawonso.” 2:4 1 Yovo “Tala! O moyo andi uvimbidi.” 2:5 1 Yovo “Olambwidi moyo andi.” 2 Yovo “Seol,” i sia vo, ziami kia wantu awonso. Tala Nsas’a Mvovo.

1273

8

9

10

11

12

13

14

15

16

Besikama yo kunikuna kuna makasi mawonso, Ongeye okala se sanzu diau. a Wau vo wasanza e zula yayingi, Nkangu miawonso miasala, bekusanza, b Kadi wabungula menga ma wantu Wakota nza o nsoki, Mbanza ye awana bezingilanga mo. c ˆ Tatu kwa ndiona obakilanga nzo andi nluta mialembi songa, Kimana kasia nzialw’andi kuna ntandu, Kavuluka vana moko ma nsoki! Okanini vanga diambu diansoni muna nzo aku. Wau ofukisi nkangu miayingi, moyo aku osumukini. d Kadi, e tadi dikaza muna yaka, O mwangu umosi muna nludi uvanina dio e mvutu. ˆ Tatu kwa ndiona otungila e mbanza muna mbungul’a menga, Yo sikidisila e mbanza muna vilwa! Nga ke Yave a vu ko wasikidisa vo nkangu bafuntuka muna dikila o tiya, Ye zula yayoya nkatu-nkatu? e Kadi e nza izala yo zayi wa nkembo a Yave Wauna o maza mefukilanga kalunga. f ˆ Tatu kwa ndiona ovene ´ akwandi ma kia nua, Osangidi mo nganzi yo makasi kimana bakolwa, Kamona e nkong’au! Oyukuta luvezo ke mu nkembo ko. Nua kwaku, wasenzeka e kutu kiaku.

KABAKUKE 2:8–3:2 KAPU 2 a Yer 51:11

b Yes 13:19 Yer 27:6, 7 Zak 2:7-9

17

c 2Tu 36:17 Nk 137:8

d Yes 14:20

18 e Yer 51:58

f Nk 72:19 Yes 11:9 Zak 14:9

 Ndambu ya 2 a Nk 75:8 Yes 51:22, 23 Yer 25:28 Yer 51:57

19

b Nk 137:8 Yer 50:28 Yer 51:24

c Yes 42:17 Yes 44:19, 20 Yes 45:20

d Yes 40:19 Yes 46:6

20

3 2

e Yer 51:17

f Yes 6:1

g Nk 76:8 Nk 115:3 Zak 2:13

 KAPU 3 h Man 3:32

E mbungwa vana koko kwalunene kwa Yave ikulwakila, a O nkembo aku ufukilwa e nsoni; Kadi o nsoki una wakota Lebanone ukufukila, O lufwasu lwavumisa e bulu lukulwakila, Kadi wabungula menga ma wantu Wakota nza e nsoki, Mbanza ye awana bezingilanga mo. b E teke kiavalwa, nkia mfunu kina, Wau vo nkwa umbangu wavala kio e? E teke kia sengwa1 ye nlongi aluvunu, nga mfunu kena Kana nkutu vo ndiona wavanga kio obundanga kio e vuvu, Yo vanga nzambi zakondwa mfunu ke zivovanga ko e? c ˆ Tatu kwa ndiona ovovese nti vo: “Sikama!” Yovo kwa tadi dia baba vo: “Sikama! Utulonga!” Tala! Balengele kio wolo ye palata, d Muna ke mwina fulumwini ko. e Yave una muna tempelo andi yavauka. f E nza yawonso ikal’e pi-i vana ndose andi!’” g Sambu kia Kabakuke wa ngunza, muna mbembo:1 E Yave, ngwidi nsamu aku. Nsivikidi mavangu maku, e Yave. Vanga mo diaka mu kati kwa mvu1 Zayisa mo mu kati kwa mvu.1 Kuvilakana kutufwila nkenda ko muna mpasi. h

2:18 1 Yovo “teke kiazunzwa.” 3:1 1 Yovo “nkung’a mafwa.” 3:2 1 Nanga, “omu lumbu yeto.”

KABAKUKE 3:3-17 3 Nzambi wizidi tuka kuna Temane, O Mvauki otukidi kuna Mongo a Parani. a (Sela)1 O nkembo andi ufukidi e zulu; b O ntoto uzele ye nkembo andi. 4 O nkembo andi ukedi nze ntemo. c Nsemo zole zikezimini tuka vana koko kwandi, Vana vaswekamene o nkum’andi. 5 Kuna ndose andi kuvitidi e vuku, d E ngianduka yangolo inlende kuna nima. 6 Otelamene yo zakamesa o ntoto. e Ozakamese zula muna ntala mosi. f E miongo mia mvu ya mvu mikosomokene, E kundubulu yankulu ivumbamene. g E nzila za nz’ankulu i zandi. 7 Mbwene mpasi za Saba ya Kusani. E nlele mia saba ya Midiani mizakamene. h 8 E Yave, nga nkoko ofungidi makasi? Nga nkoko ofwemene? Yovo kalunga ofungidi makasi e? i Kadi wendele vana mvalu miaku; j Makalu maku ma vita, masundidi.1 k 9 Ovaikisi o mfumb’aku kimana wanonga. O lubamba1 lukubikilu mu kuma kia ndofi. (Sela) Ovambwidi o ntoto muna nkoko. 10 E miongo mibakamene ndunzi wau mimwene. l 3:3 1 Tala Nsas’a Mvovo. 3:8 1 Yovo “i luvuluzu.” 3:9 1 Nanga, “E nzanza.”

1274 KAPU 3 a Nsi 33:2 Afu 5:4 Nk 68:7, 8

b Luv 19:16

11

c Luv 13:21

d Nta 14:11, 12 Nta 16:46 Nta 25:1, 9

12 e Yes 13:13 Kan 2:21

f Luv 14:25

13

Luv 23:27

g Nk 114:1, 4 Nak 1:5

h Luv 15:14, 15 Nta 22:3, 4

14

i Nk 114:1, 3 Yes 50:2 Nak 1:4

j Nsi 33:26

15

k Nk 68:17

l Luv 19:18

16

Nk 114:1, 4

 Ndambu ya 2 a Nk 77:16

b Yos 10:12

c Nk 77:17, 18

d Nk 119:120 Yer 23:9 Dan 8:27

e Nk 42:5 Yes 26:20 Man 3:26

17

E mvula ya miandazi ye tembwa kiangolo iviokele. E maza masina matatwidi e ndinga. a Mazangwidi moko kuna zulu. E ntangwa ye ngonde baningamene vana fulu kiau kiazanguka. b E nzanza zaku zikwendanga nga nsemo. c E dionga diaku diankezimi nga miandazi. Odiatidi ova ntoto kuna makasi. Odiatakese e zula muna nganzi. Ovaikidi muna vuluza nkangu aku, wavuluza kuswa kiaku. Okosomwene mfumu1 a nzo a kimpumbulu. Yasenzekwa tuka muna nkubilwa yakuna nludi.2 (Sela) Otobwele e ntu mia makesa mandi muna nuaninua yandi1 Vava bezidi nze kimbongela muna kumbwanganesa. Bayangalele vempola o mbangami kuna kinsweki. Odiatidi muna kalunga ye mvalu miaku, Muna maza manene. Ngwidi yo zakama;1 E befo yame izakamene mu ´ kuma kia zu dia ndinga. E visi yame ibotomokene; d Malu mame mazakamene. Kansi, ivingila e lumbu kiampasi kuna luvuvamu, e Kadi kilwakila nkangu ukutunuanisanga. Kana nkutu o nsanda ke usavukidi ko, Muna nsing’a vinyu ke muna bundu ko;

3:13 1 Mvovo wa sina: “ntu.” 2 Mvovo wa sina: “nsingu.” 3:14 1 Mvovo wa sina: “mbamba zandi.” 3:16 1 Mvovo wa sina: “e vumu kiame kizakamene.”

1275

KABAKUKE 3:18–SEFANIYA 1:4

Kana nkutu mbongo a olive ifungidi, E mpatu ke ziyimini madia ko; Kana nkutu mameme mafokokele muna mpaka, E ngombe nkatu muna madikilu; 18 Kansi, omono iyangalala muna Yave;

Ndambu ya 2  KAPU 3 a Luv 15:2 1Sa 2:1 Nk 18:2 Nk 27:1 Yes 61:10

b Yes 12:2 Flp 4:13

c 2Sa 22:34

Imwena Nzambi a luvuluzu lwame e kiese. a 19 O Mfumu Yave i ngolo zame; b Okitula malu mame nze ma nkayi Okundiatisila muna fulu yazanguka. c Kuna kwa ntwadisi a nkunga; muna masikilu mame ma nsinga.

S E FA N I YA MAMBU MENA MO

1

E lumbu kia Yave kia lufundisu kifinamene (1-18) E lumbu kia Yave kifinamene ye nzaki zawonso (14) E palata ye wolo ke ilendi vuluza ko (18)

2 Nuvava Yave vitila lumbu kia makasi mandi (1-3) Nuvanganga owu wansongi yo songa lulembamu (3) “Nanga nulenda swekwa” (3) Mfundisa mu kuma kia zula ina muna kinzieta (4-15)

i diambu dia Yave 1 Ediadi dina katambula o Sefaniya1

wa mwan’a Kusi, wa mwan’a Ngedaleya, wa mwan’a Amareya, wa mwan’a Kizekeya, muna lumbu ya Yosiya a wa mwan’a Amone, b wa ntinu a Yuda: 2 “Ifwasa e mvimba yawonso ina ova nza,” u kavovele o Yave. c 3 “Ifwasa o muntu ye bulu. Ifwasa e nuni za zulu ye mbizi za kalunga. d 1:1 1 Ina ye nsasa vo: “Yave Oswekele (Olundidi).”

3 Yerusaleme, mbanza ukolami ye mavangu mambi (1-7) Mfundisa yo vutulwisa nkangu muna nsi (8-20) E ndinga isoba yo kituka se nding’avelela (9) Alembami ye asakaladi bevuluzwa (12) Yave oyangalala mu kuma kia Zione (17)

KAPU 1 a 2Nti 22:1, 2 Yer 1:2

b 2Nti 21:18-20 c 2Nti 22:16 Yes 6:11 Yer 6:8

d Yer 4:25 

Ndambu ya 2 a Yez 14:3 b Nta 25:3 Afu 2:11, 13 2Tu 28:1, 2 Yer 11:17

Ifwasa masakuba1a kumosi ye yimpumbulu; Ivempola wantu ova ntoto,” u kavovele o Yave. 4 “Nlambula koko kwame mu fwasa e Yuda Ye nkangu awonso a Yerusaleme, Ifwasa e mvimba e nsadiswa za Bale ova fulu kiaki, b E nkumbu za nganga za nzambi zaluvunu kumosi 1:3 1 Dilenda kala vo salu yovo lekwa ina ngwizani ye nsambil’a teke.

SEFANIYA 1:5-18 5

6

7

8

9

10

11

12

ye nganga zaluvunu vana vena nkangu ame, a Ye awana befukamenanga e vu kia zulu vana nludi mia nzo, b Awana befukamanga yo dia ndofi ya sambila kaka Yave c Ekolo bedianga mpe ndofi ya sambila kaka Malekame; d Awana bayambwidi landa Yave e Ye awana ke bevavanga Yave ko ngatu kunyuvula. f Nukala e pi-i vana ndose a Mfumu Yave, kadi e lumbu kia Yave kifinamene. g Yave okubikidi kimenga; osambwidi awana kabokele. “Muna lumbu kia kimenga ´ kia Yave, ita mbalu ye akuluntu, Yo wan’a ntinu, h ye awonso bevuatanga e mvuatu mia kinzenza. Muna lumbu kiakina, ´ ita mbalu ye awonso bemantanga vana ntend’a nkongolo,1 Awana bezadisanga e nzo za mfumu zau yo umpumbulu yo luvunu. Muna lumbu kiakina,” u kavovele o Yave, “Mukala kazu tuka kuna Vitu1 dia Mbizi za Maza, i Dilu tuka kuna belo kiampa muna mbanza, j Ye mazu mangolo tuka kuna miongo. Nudila, oyeno esi Makatesi,1 Kadi akiti awonso bafukisu; Awonso betezanga e palata bafwasilu. Muna lumbu kiakina, isatulula Yerusaleme ye mini, ´ Ita mbalu ye minkondwa

1:9 1 Yovo “kun’evovelo.” Nanga vana vasiwanga e kunda kia ntinu. 1:10 1 Yovo “mwelo ampwena.” 1:11 1 Dilenda kala vo belo kia Yerusaleme kiakala lukufi ye Vitu dia Mbizi za Maza.

1276 KAPU 1 a 2Nti 23:5 b 2Tu 33:1, 3 Yer 19:13

c Yes 48:1

13

d Yos 23:6, 7 1Nti 11:33 Yer 49:1

e Yes 1:4 Yer 2:13

f Yes 43:22

14

g Yoe 2:1 2Pe 3:10

h 2Nti 25:7 Yer 39:6

i 2Tu 33:1, 14 Nek 3:3 Nek 12:38, 39

j 2Tu 34:22 

15

Ndambu ya 2 a Nk 10:13 Nk 14:1

b Yes 6:11 c Nsi 28:30 Yer 5:17

d Yoe 2:1 e Kab 2:3

16

f Yes 66:6 g Yes 33:7 Yoe 1:15

h Lus 6:17 i Yer 30:7

17

j Am 5:18, 20 Mav 2:20

k Yoe 2:2 l Yer 4:19 m Yes 2:12, 15 n Nsi 28:28, 29 Yes 59:9, 10

o Yes 24:5 Dan 9:5, 8

p Nk 79:2, 3 Yer 9:22 Yer 16:4

q Ngn 11:4 Yes 2:20 Yez 7:19

r Nsi 32:22 Yer 7:20

18

ntokani,1 ana bevovanga muna ntima miau vo, ‘Yave ke vanga diambote ko, ke vanga mpe diambi ko.’ a Mavua mau mesanzwa, e nzo zau zifwaswa. b Betunga nzo, kansi ke bekala mo ko; Bekuna mpatu za vinyu, kansi ke benua mo vinyu ko. c E lumbu kia Yave kifinamene! d Kifinamene, mu nzaki kikwizilanga! e ´ E zu dia lumbu kia Yave dia ndudi. f Muna lumbu kiakina o kesa okaza. g E lumbu kiaki, lumbu kia makasi, h Lumbu kia mpasi ye kia wonga, i Lumbu kia tembwa kiangolo yo lufwasu, Lumbu kia tombe yo lomboka, j Lumbu kia matuti ye tombe kiangolo, k Lumbu kia sika mpungi ye kazu kia vita, l Lumbu kia lufwasu lwa mbanza zangolo ye mayingidilu mazanguka. m Imwesa wantu e mpasi, Bekangala nga mpofo, n Kadi Yave basumukini. o O menga mau meyitilwa nga mbundukutu a ntoto, E nitu1 zau nga mvindu a vumu. p E palata yo wolo wau ke ukubavuluza ko muna lumbu kia makasi ma Yave; q O ntoto wawonso uziniswa muna tiya twa vema kwandi, r Kadi otwasa lufwasu, lufwa-

1:12 1 Mvovo wa sina: “awana bekangamanga muna maboto mau,” nga muna mvungu a vinyu. 1:17 1 Mvovo wa sina: “ndia.”

1277

2 2

3

4

5

6

7

su lwangolo kwa wantu awonso ova nza.” a Nukutakana, elo, nukutakana, b Oyeno zula kikondelo e nsoni. c Ekolo nzengo ke zalunganene ko, Ekolo e lumbu ke kiaviokele ko nga vevele ineto kwa tembwa, Ekolo e nsita za makasi ma Yave ke zanulwakidi ko, d Ekolo e lumbu kia makasi ma Yave ke kianulwakidi ko, Nuvava Yave e yeno alembami awonso a nza, Yeno nulemvokelanga e nkanikinu miandi miansongi.1 Nuvanganga owu wansongi yo songa lulembamu. Nanga nulenda swekwa muna lumbu kia makasi ma Yave. f Kadi e mbanz’a Ngaza ibembolwa; Asekelone isala e nkatu. g Asedode ikulaneswa muna kati kwa mwini, Ekerone ivuzwa. h “Nkenda kwa awana bezingilanga muna mbel’a kalunga, e zula kia Akerete! i E diambu dia Yave dinutelamene. E Kenani, nsi ya Afelesetia, fwasa ikufwasa, Omu ngeye ke mu sala muntu ko. E mbel’a kalunga ikituka se madilu ma bulu, Sima ya avungudi ye mpaka za matadi za mameme. Ukituka se zunga kia nsadisw’a nzo a Yuda; j ˆ I muna bedila. Muna nzo za Asekelone i beleka muna fuku. Kadi o Yave wa Nzambi au

2:3 1 Mvovo wa sina: “e mfundis’andi a nsongi.”

SEFANIYA 2:1-14 KAPU 1 a Yer 4:27 

KAPU 2 b Yoe 1:14

8

Yoe 2:15, 16

c Yes 1:4 Yer 6:15

d 2Nti 23:26 2Tu 36:16, 17 Yer 23:20 Man 4:11

9

e Yes 55:6 Am 5:6

f Tuk 7:13, 16 Yes 26:20 Yoe 2:12, 14 Am 5:15

g Yer 47:5 h Yer 25:17, 20 Am 1:6-8 Zak 9:5, 6

i Yez 25:16, 17

10

j Yes 11:11 Yer 31:7 Kan 1:12

 Ndambu ya 2 a Nk 126:1

11

Yer 23:3 Yez 39:25 Am 9:14 Mik 2:12 Mik 4:10 Sef 3:20

b Yer 48:26, 27 Yez 25:8, 9

12

c Yer 49:1 Yez 25:3

d Nk 83:2, 4

13

e Yez 25:11 Am 2:1, 2

f Tuk 19:24, 25 g Am 1:13-15 Yud 7

h Yes 16:6 Yer 48:29

i Nk 22:27 Mal 1:11

j Yes 43:3 Yez 30:4, 5

k Nak 3:7

14

ovutula sungididi kiandi kwa yau,1 Ovutulwisa awana banatwa muna kinkole.” a “Ngwidi o luvezo lwa Moabe b ye fingu ya Aneyamone, c Ana bavezele nkangu ame yo kubavumisa kuna lulendo lwawonso mu kutumuna e zunga kiau. d Wau vo i Nzambi amoyo, u kavovele o Yave a vu, wa Nzambi a Isaele, Moabe ikituka nga Sodoma, e O Aneyamone nga Ngomora, f Fulu kia titi yansende, sima kia mungwa, isala e nkatu yakwele mvu. g E nsadisw’a nkangu ame ikubasanza, E nsadisw’a zula kiame ivua e nsi zau. Ekiaki i tumbu bevewa mu kuma kia lulendo lwau, h Kadi bavezele nkangu a Yave a vu yo kuyitundidika. Yave okubafungila makasi mansisi; ˆ Kadi ofukisa1 e nzambi zawonso zina ova ntoto, E zula yawonso izingilanga muna sanga ikumfukamena,2i Konso muntu vana fulu kiandi. Oyeno esi Etiopia mpe vondwa nuvondwa muna nsosolo ame. j Olambula o koko kwandi kuna node yo fwasa Asuri, Osisa Ninive e nkatu, k oyumisa yo nga makanga. Makambi ye bulu ya mfuta1 ya mpila zawonso ibubama mo. E lembe ye ngulu-ngumba2 beleka vana ntu a malunzi mandi muna fuku.

2:7 1 Yovo “okubalunga-lunga.” 2:11 1 Yovo “oladisa.” 2 Yovo “ikunsambila.” 2:14 1 Mvovo wa sina: “bulu yawonso yansisi ya zula.” 2 Yovo “nsekele.”

SEFANIYA 2:15–3:12

15

3 2

3

4

5

6

E ndinga iyimbila vana zianela. Lufwasu lukala muna mielo; Kadi osenzeka e yaka ya mabaya ma nsedele. Eyayi i mbanz’a umvuania ina yakedi muna luvuvamu, Eyi yavovelenge muna ntim’andi vo, ‘Mono nsundidi o mfunu, ke vena diaka wankaka ko.’ Owau okitukidi se lekwa kiangemi, Se fulu kia bubamena kia bulu ya mfuta! Awana beviokela vo besivika yo zunga o ntu.” a Nkenda kwa mbanz’a ukolami, yafunzuka, mbangiki! b Ke wilanga muntu ko; c ke tambulwilanga longi ko. d Ke bundanga vuvu kwa Yave ko; e ngatu finama kwa Nzambi andi. f Akuluntu andi bena se nkosi zankwiti. g Afundisi andi bena se mevua ma fuku; Ke besisanga kana visi kimosi ko mu bukuta o mbazi. E ngunza zandi akwa lutiangu ye luvunu. h E nganga zandi zisafulanga eki kiavauka; i Bekululanga o nsiku. j O Yave una muna kati kwa mbanza nkwa unsongi; k ke vanganga edi diambi ko. Ozayisanga e mfundisa zandi konso mene, l ´ Nze kia kwa kuma, ke funganga ko. Kansi o mvangi a mambi ke monanga nsoni ko. m “Mfwasidi e zula; o mayingidilu mau ma konko masidi e nkatu. Mfwasidi e nzila zau, ke muviokelanga diaka muntu ko. E mbanza zau zifukisu, zisidi e nkatu, ke muna diaka muntu ko. n

1278 KAPU 2 a Nak 3:1, 19 

KAPU 3 b Yes 5:7 Yer 6:6

c Yer 22:21 Yer 32:23

d Nk 50:17 Yes 1:5 Yer 5:3

e Nk 78:22 Yer 17:5

f Yes 29:13 g Yes 1:23 Yez 22:27

h Man 2:14 i Yer 23:11 j Yez 22:25, 26 Mik 3:9

k Nsi 32:4 l Yer 21:12 m Yer 3:3 Yer 8:12 Sef 2:1

n Lev 18:28 

Ndambu ya 2 a Yes 5:3, 4 Yes 63:8 2Pe 3:9

b Yer 7:5-7 Yer 25:5, 6

c Mik 2:1 d Nk 37:34 Nk 130:7 Yes 30:18

e Yes 34:2 Yoe 3:2 Lus 16:14 Lus 19:19

f Yez 36:5 g Zak 8:23 h Yes 60:4 i Yes 45:17 Yes 54:4

j Yes 11:9 k Yes 57:15 Yes 61:1

7 Mpovese mbanza vo: ‘Kieleka, wonga okumbona ye otambulwila e longi,’1a Kimana e fulu kiandi kia zingila kialembi fwaswa b —Tumba ikuntumba mu kuma kia mambu mama mawonso. Kansi, bawokese nkutu e tima muna mavangu mau mambi. c 8 ‘Numvingila,’1d u kavovele o Yave, ‘Yamuna lumbu itelama mu bonga e sanzu,2 Kadi mbakidi e nzengo za bundakesa e zula yo kutakesa yitinu, Muna kubapongolwela e nganzi ye nsita zawonso za makasi mame; e Kadi o ntoto wawonso uziniswa muna tiya twa vema kwame. f 9 Muna kolo kiakina, isoba e nding’a nkangu yakituka se nding’avelela, Kimana awonso bavovela e nkumbu a Yave, Bansadila kumosi.’1g 10 O wan’a nkangu ame una umwanganene, awana bekundodokelanga, Bekuntwasila lukau tuka kuna zunga kia nkoko mia Etiopia. h 11 Muna lumbu kiakina kumona nsoni ko Mu kuma kia mavangu maku mawonso ma ukolami umpangidi, i Kadi ikatula akwa lulendo momo ngeye; Kukala diaka nkwa lulendo ko vana mongo ame avauka. j 12 Isisa nkangu alembama yo sakalala momo ngeye, k 3:7 1 Yovo “tumbu.” 3:8 1 Yovo “Numvingila ye luzindalalu lwawonso.” 2 Nanga, “itelama nze mbangi.” 3:9 1 Yovo “Bansambila e ntwadi.”

1279 13

14

15

16

17

SEFANIYA 3:13 – KANGAI Mambu Mena mo

Betinina muna nkumbu a Yave. E nsadisw’a Isaele a ke bevanga mambu mambi ko; b Ke bevova luvunu ko, ngatu sadila lubini lwau mu vunginika wantu; Bedia yo lavalala, ke vekala muntu ko okubamwesa o wonga.” c E mwan’ankento a Zione, yangalala! E Isaele, kaza ye kiese! d E mwan’ankento a Yerusaleme, yangalala yo mona kiese yo ntim’aku wawonso! e Yave okatwidi e tumbu kiaku. f Ovengomwene mbeni zaku. g O Yave wa Ntinu a Isaele una ova kati kwaku. h Kumona diaka wonga wa konso vonza ko. i Muna lumbu kiakina, Yerusaleme ovoveswa vo: “Kumoni wonga ko, e Zione. j Kuyambula ko vo moko maku mayoya. O Yave wa Nzambi aku una ova kati kwaku. k Wau vo nkwa ngolo, ovuluza. Okaza ye kiese kiayingi mu kuma kiaku. l

KAPU 3 a Yes 10:22 Mik 4:7

b Yes 60:21 c Yer 30:10

d e f g h i j k l

Yez 34:28 Yez 39:25, 26 Os 2:18 Mik 4:4 Eze 3:11 Yes 12:5, 6 Zak 2:10 Mik 4:8 Yes 40:2 Zak 8:13 Mik 7:10 Zak 2:8, 9 Yez 48:35 Am 9:15 Zak 14:11 Yer 46:28 Yes 12:6 Nsi 30:9 Nk 147:11 Yes 62:3 Yes 65:19 Yer 32:41

 Ndambu ya 2 a Man 1:4 Man 2:6

b Man 5:1 c Yes 60:14 Zak 14:3

d Mik 4:6, 7 e Yes 11:11, 12 Yes 27:12 Yez 28:25 Yez 34:15, 16 Am 9:14 f Yes 60:15 g Yes 61:7 Yer 30:10 Yer 33:7, 9 Yez 39:25, 27

Ovuvama1 muna zola kwandi. Oyangalala mu kuma kiaku yo kaza ye kiese. 18 Ikutakesa awana bakendalele wau balembi kala muna nkinzi miaku; a E zitu dia luvezo lwandi diabavambula yo ngeye. b 19 Muna kolo kiakina, itelamena awonso bekumwesanga e mpasi; c Ivuluza o ntedingi,1d Ikutakesa awana bamwanganene. e Ikubakembesa yo kubatundidika2 Muna nsi yawonso ina yabamwesa e nsoni. 20 Muna kolo kiakina, ikunutwasa, E kolo kina ikunukutakesa. Kadi ikunutundidika1 yo kunukembesa f vana vena e nkangu miawonso ova nza, Vava itwasa ova meso meno o nkangu eno una muna ubundu,” u kavovele o Yave. g 3:17 1 Yovo “Odingalala; Oyangalala.” 3:19 1 Yovo “nkwa kinsoto.” 2 Mvovo wa sina: “kubavana e nkumbu.” 3:20 1 Mvovo wa sina: “ikunuvana e nkumbu.”

KANGAI MAMBU MENA MO

1

Ayuda basembelo wau balembele tunga tempelo (1-11) ‘Nga yayi i ntangwa ya zingila mu nzo zambote-mbote?’ (4) “Nufimpa ngienda zeno” (5) “Mbongo yayingi nukunanga, kansi yakete nukutikanga” (6) Nkangu uwididi nding’a Yave (12-15)

2 E tempelo yanzole izele yo nkembo (1-9)

E zula yawonso inikunua (7) E lekwa ya ntalu ya zula ikota ˆ muna (7) E salu kia tungulula tempelo kitwese nsambu (10-19) O vauka ke kulendi sambukilwa ko (10-14) Nsangu kwa Zerubabele (20-23) “Ikukitula nga mpeto yasila e dimbu” (23)

KANGAI 1:1–2:5

1

Muna mvu una wanzole wa luyalu lwa Dareyuse wa ntinu, muna ngonde ya sambanu, muna lumbu kiantete kia ngonde, Zerubabele a wa mwan’a Saletiele wa nguvulu a Yuda yo Yosua wa ngang’ambuta, wa mwan’a Yosadake, batambwidi e diambu dia Yave muna Kangai1b wa ngunza, oku vo: 2 “I wau wuwu kavovele o Yave a vu: ‘O nkangu wau uvovele vo: “E ntangwa yatunga1 e nzo2 a Yave ke yafwene ko.”’” c 3 E diambu dia Yave dizidi diaka muna Kangai d wa ngunza, oku vo: 4 “Nga yayi i ntangwa ya zingila mu nzo zeno zambotembote ekolo e nzo yayi ikuyifwilanga? e 5 I wau wuwu kavovele o Yave a vu: ‘Nufimpa e nzila zeno. 6 Mbongo yayingi nukunanga, kansi yakete nukutikanga. f Nudianga, yeno ke nuyukuti. Nunuanga, yeno ke numanisi e vuina. Nuvuatanga, yeno ke nuyanduki nitu. Ndiona osalanga olundilanga mfutu andi muna nkutu a mavundu.’” 7 “I wau wuwu kavovele o Yave a vu: ‘Nusia e sungididi1 muna nzila zeno.’ 8 “‘Nutomboka kuna mongo, nutwasa mabaya. g Nutunga e nzo, h omono yayangalela yo, kimana yakembelelwa,’ i u kavovele o Yave.” 9 “‘Nusidi e vuvu vo ulolo nutambula, kansi fiakete kaka nutambwidi; una nutwese yo oku nzo, imwangane wau mvemuene yo. j Ekuma?’ u kavovele o Yave a vu. ‘E kuma kadi e nzo ame ikifwididi, ekolo konso muntu muna yeno kesianga e sungididi kia lunga-lunga e nzo ya yandi kibeni. k 10 Owau e zulu dikangamene, o ntoto uyambwi-

1280 KAPU 1 a Eze 3:2 Eze 5:2

b Eze 5:1 c Eze 4:4, 23 d Eze 6:14 e Yer 52:12, 13 f Nsi 28:22 g Eze 3:7 h Eze 5:2 Eze 6:15 Zak 1:16

i Yes 60:13 j Mal 2:2 k Kan 1:4 

Ndambu ya 2 a Mat 1:12 b 1Tu 3:17-19 Luk 3:23, 27

c 1Tu 6:15 d 2Tu 15:2 Yes 8:10 Rom 8:31

e Eze 1:1, 5 f Eze 1:8 Eze 5:14

g Zak 3:1 Zak 6:11-13

h Eze 5:2 Zak 6:15

i Eze 4:24 Kan 1:1 Zak 1:1

 KAPU 2 j Eze 5:1 Eze 6:14

k 1Tu 3:17-19 Zak 4:9

l Eze 1:8 m Zak 3:8 Zak 6:11

n 1Tu 6:15 o 1Nti 6:1 Eze 3:12

p Zak 4:10

1:1 1 Ina ye nsasa vo: “Mu Nkinzi Kawutukila.” 1:2 1 Yovo “yatungulula.” 1:2; 2:3 2 Yovo “tempelo.” 1:7 1 Mvovo wa sina: “Nusia e ntima.”

q Zak 8:9 r Luv 3:12 Yes 43:2 Rom 8:31

di yima mbongo. 11 Ntwikidi e kala vana ntoto, muna miongo, muna masa, muna vinyu yampa, muna mazi, muna mbongo imenanga mu ntoto, muna wantu, muna twelezi ye muna salu yawonso ya moko meno.’” 12 Zerubabele a wa mwan’a Saletiele b yo Yosua wa ngang’ambuta, wa mwan’a Yosadake c ye nkangu wawonso, bawididi nding’a Yave wa Nzambi au ye mvovo mia Kangai wa ngunza, kadi Yave wa Nzambi au untumini; nkangu uyantikidi vumina Yave. 13 Ozevo, Kangai wa ntumw’a Yave olungisi kiyekwa kavewa kwa Yave, ozayisi nsangu zazi kwa nkangu vo: “‘Ngina yeno,’ d u kavovele o Yave.” 14 O Yave osikamese mwand’a e Zerubabele wa mwan’a Saletiele wa nguvulu a Yuda f yo Yosua g wa mwan’a Yosadake wa ngang’ambuta yo ntim’a nkangu wawonso; bezidi, bayantikidi tunga nzo a Yave a vu wa Nzambi au, h 15 muna lumbu kia 24 kia ngonde ya sambanu muna mvu wanzole wa Dareyuse wa Ntinu. i Muna lumbu kia 21 kia ngonde ya nsambwadi, e diambu dia Yave dizidi muna Kangai j wa ngunza, oku vo: 2 “Dodokolo, yuvula Zerubabele k wa mwan’a Saletiele wa nguvulu a Yuda l yo Yosua m wa ngang’ambuta, wa mwan’a Yosadake n ye nsadisw’a nkangu: 3 ‘Nga vovo nuina vena yo muntu ona wamona e nzo2 yayi muna nkembo andi una wavita? o Aweyi numwenene yo owau? Nga ke mpasi nzo ko avo itezaneso ye ina yantete?’ p 4 “‘Kansi owau, kumama e Zerubabele,’ u kavovele o Yave, ‘kumama e Yosua wa ngang’ambuta, wa mwan’a Yosadake.’ “‘Nukumama, yeno awonso e nkangu a nsi,’ q u kavovele o Yave, ‘nusia moko muna salu.’ “‘Kadi, omono ngina yeno,’ r u kavovele o Yave a vu. 5 Nu-

2

1281 sungamena nsilu yanusila vava nuavaika muna Engipito, a e mwand’ame ukalanga vovo nuina.1b Ke numoni wonga ko.’” c 6 Kadi i wau wuwu kavovele o Yave a vu: ‘Nkumbu mosi diaka—fikolo kaka fisidi—izakamesa e zulu ye nza yo kalunga yo ntoto ayuma.’ d 7 “‘Izakamesa nkangu miawonso, e lekwa yantalu ya zula yawonso ikota mu nzo yayi, e izadisa e nzo yayi yo nkembo,’ f u kavovele o Yave a vu. 8 “‘E palata yame, e wolo mpe wame,’ u kavovele o Yave a vu. 9 “‘O nkembo a nzo yayi usunda una wa nzo yavita,’ g u kavovele o Yave a vu. “‘Isikidisa luvuvamu va fulu kiaki,’ h u kavovele o Yave a vu.” 10 Muna lumbu kia 24 kia ngonde yavua, muna mvu wanzole wa luyalu lwa Dareyuse, e diambu dia Yave diayiza kwa Kangai i wa ngunza, oku vo: 11 I wau wuwu kavovele o Yave a vu: ‘Dodokolo, yuvula diambu edi kwa anganga mu kuma kia nsiku: j 12 “Avo muntu onatini mbizi avauka vana mfokola a mvuatu andi, o mvuatu waviakana mbolo yovo madia, vinyu yovo mazi yovo konso madia, nga mekituka mavauka?”’” Anganga bavutwidi vo: “Ve!” 13 Kangai oyuvuidi vo: “Avo muntu ofunzukidi wau kasimbidi o muntu1 wafwa, kasimba e lekwa yayi yawonso, nga e lekwa yayi ifunzuka mpe?” k Anganga bavutwidi vo: “Funzuka yifunzuka.” 14 Muna kuma kiaki, Kangai ovovele vo: “‘I wina o nkangu wau, i wau wina e zula kiaki ova ndose ame,’ u kavovele o Yave, ‘i wau wina e salu yawonso ya moko mau; yawonso besunzula mu nzo yayi yafunzuka.’ 2:5 1 Nanga, “vava e mwand’ame wakala yeno.” 2:13 1 Yovo “moyo.” Tala Nsas’a Mvovo.

KANGAI 2:6-23 KAPU 2 a Luv 29:45 Luv 34:10

b Zak 4:6 c Yes 41:10 Zak 8:13

d Ayi 12:26, 27 e Yes 2:2 Yes 60:5, 11

f Luv 40:35 1Nti 8:11 Yes 66:12

g Yes 60:13 h Nk 85:8 Yes 2:4 Yes 60:17, 18 Zak 8:12

i Kan 1:1 j Mal 2:7 k Lev 7:21 Nta 5:2, 3 Nta 9:6 Nta 19:11 Nta 31:19

 Ndambu ya 2 a Eze 3:10 Zak 4:9

b Kan 1:6 Zak 8:10

c Nsi 28:22 d Eze 5:2 Zak 8:9

e Kan 1:6 f Ngn 3:9, 10 Zak 8:12

g Kan 2:10 h Kan 2:6 Ayi 12:26, 27

i Yes 60:12 Dan 2:44 Sef 3:8

j Afu 7:22 k Eze 3:8 l Mat 1:12

15 “‘Kansi owau, tuka o unu nusia e sungididi muna diambu edi: Adieyi diabwanga vitila kiatensekwa e tadi vana ntandu a tadi muna tempelo a Yave? a 16 Vava muntu kayendanga vana zudika dia masa ye vuvu kia solola nzongo 20, kansi nzongo 10 kaka kasololanga; vava muntu kayendanga vana kaminu dia vinyu ye kani dia zonga nzongo 50, nzongo 20 kaka kazonganga; b 17 Yanuwandanga— muna salu yawonso ya moko meno—muna mbangazi, c mbubu ye mvul’a matadi, kansi ke mosi ko omu yeno wavutuka kwa mono,’ u kavovele o Yave. 18 “‘Dodokolo, nusia e sungididi1 muna diambu diadi tuka o unu, tuka lumbu kia 24 kia ngonde yavua, e lumbu kiasikidiswa e nkubilwa a tempelo a Yave; d nusia e sungididi muna diambu edi: 19 Nga mbongo yakinu muna malundilu e? e E nsing’a vinyu, nsanda, nganata1 ye olive—nga ke ziyimini mbongo ko e? Tuk’o unu, sambula ikunusambula.’” f 20 Muna lumbu kia 24 kia ngonde, g e diambu dia Yave dizidi mu nkumbu anzole kwa Kangai, oku vo: 21 “Vovesa Zerubabele wa nguvulu a Yuda, oku vo: ‘Zakamesa izakamesa e zulu ye ntoto. h 22 Ibangula kunda ya yintinu, ifwasakesa nkum’a yintinu ya zula; i ibangula makalu ma vita y’awana bediatisanga mo, e mvalu ye awana bekwendelanga mo, konso muntu obwila muna nsosolo a mpangi andi.’” j 23 “‘Muna lumbu kiakina,’ u kavovele o Yave a vu, ‘Ikubonga, e Zerubabele k wa selo kiame, wa mwan’a Saletiele,’ l u kavovele o Yave, ‘ikukitula nga mpeto yasila e dimbu, kadi ngeye nsolele,’ u kavovele o Yave a vu.” 2:18 1 Yovo “nubadika.” 2:19 1 I sia vo, bundu kina nze ngavua yovo mfuluta.

Z A K A R I YA MAMBU MENA MO

1

Mboka yavutuka kwa Yave (1-6) ‘Nuvutuka kwa mono, omono mpe ivutuka kwa yeno’ (3) Mona-meso kia 1: Akwa mvalu vana nti mia muruti (7-17) “Yave ofiaulwisa diaka Zione” (17) Mona-meso kia 2: Mpoka ziya ye avangi ´ a lekwa ya sengwa aya (18-21)

2 Mona-meso kia 3: Muntu una ye nsinga wa tezela (1-13) Yerusaleme tezwa itezwa (2) Yave ovovele vo, “ikunzunga nze yaka kia tiya” (5) Viakana ngengele a disu dia Nzambi (8) Zula yayingi iyikama Yave (11) 3 Mona-meso kia 4: Mvuatu mia Ngang’ambuta misobelo (1-10) Satana otelamene Yosua wa Ngang’ambuta (1) ‘Itwasa Ntombo wa selo kiame’ (8)

Yerusaleme, “mbanz’aludi” (3) “Nuvova ludi kwa muntu yo nkwandi” (16) E mfionkonona ikitukidi se nkinzi (18, 19) ‘Yambula twenda vava Yave’ (21) Wantu kumi besimbinina mvuatu wa Nyuda (23) 9 Tumbu kia Nzambi mu kuma kia zula kifinamene (1-8) Ntinu a Zione okwizanga (9, 10) Ntinu wa nlembami muna mwan’a buluku (9) Nkangu a Yave uvevolwa (11-17) 10 Nulomba mvula kwa Yave ke kwa nzambi za luvunu ko (1, 2) Yave oyikakesa nkangu andi (3-12) O muntu una vo i nsabi mu nzo a Yuda ketuka (3, 4) 11

4 Mona-meso kia 5: Zangikilwa kia minda ye nti miole mia olive (1-14) ‘Ke mu ngolo ko, kansi muna mwand’ame’ (6) Kuvezi e lumbu ya lubantiku lwa ndwelo ko (10) 5 Mona-meso kia 6: Nkanda utilumukanga (1-4) Mona-meso kia 7: Kitunga kia efa (5-11) Nkento una muna kati oyikilwanga vo Mbi (8) Kitunga kineto kuna Sina (9-11) ´ 6 Mona-meso kia 8: Makalu maya ma vita (1-8) O Ntombo okituka se ntinu ye nganga (9-15) 7 Yave otumbidi mfionkonon’a luvunu (1-14) “Nga kwa mono kikilu nuafionkononanga?” (5) ‘Nukadila muna unsongi muntu yo nkwandi, nusonga ngemba ye nkenda’ (9) 8 Yave ovene luvuvamu ye ludi kwa Zione (1-23)

Mfwilu mia bembola mvungudi wakieleka wa Nzambi (1-17) “Vungula mameme mana mazengelwa e tumbu kia lufwa” (4) Nkau miole: Ngemba ye Kintwadi (7) Mfutu wa mvungudi: 30 ma sekele za palata (12) Nzimbu zitubilu muna lundilu (13)

12 Yave otanina Yuda ye Yerusaleme (1-9) Yerusaleme, “tadi diazita” (3) Bedila ndiona batobwele (10-14) 13 Katula teke ye ngunza zaluvunu (1-6) Ngunza zaluvunu befusuka e nsoni (4-6) Mvungudi owandwa (7-9) Ndambu yatatu ikenzwa (9) 14 Nsundidi ya nsambil’aludi (1-21) Mongo a Olive uvambulwa vana kati (4) Wantu awonso Yave kaka besambila, nkumbu andi kaka bekembela (9) Vuku kuna kwa mbeni za Yerusaleme (12-15) Nkinzi a Sudi (16-19) Yinzu yawonso yavauka ikala kuna kwa Yave (20, 21)

1282

1283

1

Muna ngonde yanana ya mvu wazole wa luyalu lwa Dareyuse, a e diambu dia Yave diayiza kwa Zakariya1 b wa ngunza, wa mwan’a Berekeya wa mwan’a Ido, oku vo: 2 “Yave wafungila mase meno makasi mayingi. c 3 “Ubavovesa vo: ‘I wau wuwu kavovele o Yave a vu: “‘Nuvutuka kwa mono,’ u kavovele o Yave a vu, ‘omono mpe ivutuka kwa yeno,’ d u kavovele o Yave a vu.”’ 4 “‘Ke nukadi nze mase meno ko, ana angunza zina zavita basakulwila vo: “I wau wuwu kavovele o Yave a vu, ‘Dodokolo, nuviluka muna nzila zeno zambi ye mavangu meno mambi.’”’ e ´ “‘Kansi, ke bawa ko ngatu kuntamba matu,’ f u kavovele o Yave. 5 “‘Mase meno akweyi bena? Angunza, nga bazinga yakwele mvu? 6 Kansi e mvovo miame ye nsiku miame mina yakanikina kwa selo yame, angunza, nga ke mialwaka kwa mase meno ko e?’ g Muna diadi, bavutuka kwa mono yo vova: ‘Yave a vu, wauna kakana o vanga, i wau katuvangidi mun’owu wa nzila zeto ye mavangu meto.’” h 7 E lumbu kina kia 24 kia ngonde ya 11, i sia vo, ngonde a Sebate,1 muna mvu wazole wa luyalu lwa Dareyuse, i e diambu dia Yave diayiza kwa Zakariya wa ngunza, wa mwan’a Berekeya, wa mwan’a Ido, oku vo: 8 “Mona-meso yamwene muna fuku. Muntu wakangalelanga muna mvalu wa mbwaki, otelamene vana nlong’a nti mia muruti; kuna nim’andi kukedi mvalu mia mbwaki, mia se kia lukaya lwayuma ye miampembe.” 9 Mpovele vo: “Aki nani awaya, e mfumu ame?” 1:1 1 Ina ye nsasa vo: “Yave Osungamene.” 1:7 1 Tala Nku. B15.

ZAKARIYA 1:1-20 KAPU 1 a Eze 4:24 Kan 1:1 Kan 2:10

b Eze 5:1 c 2Nti 22:16, 17 Yer 44:5, 6

d Yez 33:11 Mik 7:18, 19 Mal 3:7

e Eze 9:6, 7 Yes 1:16 Yes 55:7 Os 14:1

f 2Tu 36:15, 16 Yer 11:7, 8

g 2Tu 36:17 Dan 9:11, 12

h Nsi 28:20, 45 Yer 23:20

i Eze 4:24 

Ndambu ya 2 a Zak 1:15 b Nk 74:10 Nk 102:13

c 2Tu 36:20, 21 Yer 25:11, 12 Dan 9:2 Zak 7:5

d Yoe 2:18 Zak 8:2

e Yer 48:11 Zak 1:11

f Yes 54:8 g Nk 137:7 Yes 47:6 Yer 51:35

h Yes 12:1 Yer 33:14 Zak 8:3

i Eze 6:14, 15 Yes 44:28 Kan 1:14

j Yer 31:38, 39 Yez 40:2, 3 Zak 2:1, 2

k Yes 51:3 l Nk 132:13 Zak 2:12 Zak 3:2

m Zak 1:21 n 2Nti 24:12, 14 o 2Nti 15:29 2Nti 17:6 2Nti 18:11 Yer 50:17

p 2Nti 25:11 2Tu 36:17, 19

O mbasi ona wamokenanga yame umvutwidi vo: “Ikusonga kana aki nani awaya.” 10 I bosi, o muntu watelama vana nti mia muruti ovovele vo: “Awaya i yau Yave katumini bakangala va nza.” 11 Bavovele kwa mbasi a Yave ona otelamene vana nti mia muruti vo: “Tuzietele muna nza, tumwene vo e nza yawonso ya dingalala yo vuvama.” a 12 Muna kuma kiaki, mbasi a Yave ovovele vo: “E Yave a vu yamu nkia kolo olembi fwila Yerusaleme ye mbanza za Yuda e nkenda, b zina wafungila makasi mu 70 lwalu lwa mvu?” c 13 Yave ovutwidi muna mvovo mia ngemba ye mia lufiaulwisu kwa mbasi ona wamokenanga yame. 14 I bosi mbasi ona wamokenanga yame umpovese vo: “Samuna, ‘I wau wuwu kavovele o Yave a vu: “Ngina ye vema mu kuma kia Yerusaleme ye Zione, vema kwayingi kikilu. d 15 Mfungidi kikilu makasi, mfungidi e zula ina mu luvuvamu o makasi, e kadi vava yafunga fioti makasi f oyau bawokesa e mpasi.”’ g 16 “Ozevo, i wau wuwu kavovele o Yave: ‘“Ivutuka kwa Yeruˆ saleme ye nkenda, h i muna mu tungilwa e nzo ame,” i u kavovele o Yave a vu, “nsinga wa tezela ulambulwa muna Yerusaleme.”’ j 17 “Samuna diaka, oku vo: ‘I wau wuwu kavovele o Yave a vu: “E mbanza zame zizala diaka ye lekwa yambote; Yave ofiaulwisa diaka Zione k yo sola diaka Yerusaleme.”’” l 18 I bosi nsengwele o me´ so, mbwene mpoka ziya. m 19 Ngiuvuidi kwa mbasi ona wamokenanga yame vo: “Nki kiaki?” Umvutwidi vo: “Ezazi i mpoka zamwanganesa Yuda, n Isaele o ye Yerusaleme.” p 20 I bosi Yave unsongele ava´ ngi a lekwa ya sengwa aya.

ZAKARIYA 1:21–3:7 21 Ngiuvuidi vo: “Awaya nki bezidi sala?” Umvutwidi vo: “Ezazi i mpoka zamwanganesa Yuda yamu tezo kina vo ke vena diaka muntu ko olenda vumbula ntu andi. Awaya bekwiza muna kubabangika, muna tolola mpoka za zula ina izangulwidi nsi a Yuda e mpoka yo mwanganesa nkangu una mo.” Vava yasengola meso, yamona muntu yo nsinga wa tezela a vana koko kwandi. 2 Yanyuvula vo: “Akweyi okwendanga?” Wampana mvutu vo: “Ngiele teza Yerusaleme, mu zaya o la´ mbuka yo la kwandi.” b 3 O mbasi ona wamokenanga yame wele, mbasi wankaka wizidi wanana yandi. 4 I bosi umpovese vo: “Wenda e ntinu kwakuna, vovesa toko diadina vo: “‘E Yerusaleme izingilwa c nze mbanza yakondwa yaka mu kuma kia nkangu ye twelezi ina mo. d 5 Omono,” u kavovele o Yave, “ikunzunga nze yaka kia tiya, e ikituka se nkembo vana kati kwandi.”’” f 6 “Nuiza! nuiza! Nutina muna nsi a node” g u kavovele o Yave “Kadi mono yanumwanganesa ´ muna tembwa yau ya ya zulu,” h u kavovele o Yave. 7 “Wiza, e Zione! Tina, ngeye okalanga yo mwan’ankento a Babele. i 8 Kadi i wau wuwu kavovele o Yave a vu, ona una vo vava kakembeswa wantuma kwa zula ina yanusanzanga: j ‘Ndiona okunusimba, osimba e ngengele a disu diame. k 9 Owau, ikubazangulwila e nkomi, bekituka se sanzu kuna kwa ntaudi zau.’ l Oyeno nuzaya wo vo Yave a vu untumini. 10 “Yimbila ye kiese, e mwan’ankento a Zione; m kadi mu kwiza ngina, n izingila vana kati kwaku,” o u kavovele o Yave.

2

1284 KAPU 2 a Zak 1:16 b Yer 31:38, 39 c Yes 44:26 Yer 30:18 Yez 36:10

d Yes 33:20 Yer 31:24 Yer 33:10, 11 Zak 8:4, 5

e Nk 125:2 Yes 26:1

f Yes 12:6 Yes 60:19, 20 Kan 2:9

g Yes 11:12, 16 h Nsi 28:64 Yez 5:12

i Yes 48:20 Yes 52:2 Yer 50:8 Mik 4:10

j 2Nti 24:2 Mik 4:11

k Nsi 32:9, 10 Nk 105:14, 15 2Te 1:6

l Yes 14:2 m Yes 35:10 n Yes 40:9, 10 o Lev 26:11, 12 Yes 12:6

 Ndambu ya 2 a Nk 22:27 Yes 2:2, 3 Zak 8:22, 23

b 2Tu 6:6 Zak 1:17

 KAPU 3 c Eze 5:2 Kan 1:14 Zak 6:11

d Yob 1:6 e Yud 9 f 2Tu 6:6 Zak 2:12

g Luv 28:2 h Luv 29:6 i Mal 2:7

11 “E lumbu kiakina, zula yayingi iyikama Yave, a bekituka se nkangu ame; omono izingila vana kati kwau.” Ozaya wo vo Yave a vu untumini kwa ngeye. 12 Yave otambula Yuda se kunku kiandi muna nsi avauka, osinga sola diaka Yerusaleme. b 13 Yeno wantu awonso1 nukala pi-i vana ndose a Yave, kadi diambu kevanga tuka vana fulu kiandi kiavauka. I bosi, unsongele Yosua c wa ngang’ambuta otelamene vana ndose a mbasi a Yave, Satana d mpe otelamene kuna koko kwandi kwalunene kimana kantelamena. 2 I bosi mbasi a Yave ovovese Satana vo: “E Satana, yambula Yave kasemba, e elo, Yave ona wasola Yerusaleme f yambula kasemba! Nga muntu ndioyo ke sisi kia tiya ko kikatwilu vana tiya?” 3 Yosua ovuete nlele mia mvindu, otelamene vana ndose a mbasi. 4 Mbasi ovovese awana batelamene vana ndose andi vo: “Nukatula mvuatu miandi mia mvindu.” I bosi umvovese vo: “Tala, nkatwidi e mbi ina muna ngeye, ovuikwa mvuatu mia nkembo.” g 5 Mpovele vo: “Yambula bansia e banda kiavelela vana ntu andi.” h Bansidi e banda kiavelela vana ntu ye kumvuika mvuatu; mbasi a Yave otelamene vana ndambu andi. 6 I bosi mbasi a Yave ovovese Yosua vo: 7 “I wau wuwu kavovele o Yave a vu: ‘Avo okangalela muna nzila zame yo lungisa mbebe zaku ova ndose ame, okala se mfundisi muna nzo ame i yo lunga-lunga1 yanzala yame; ikuyambula walwaka ova ndose ame kumosi ye awaya batelamene vava.’

3

2:13 1 Mvovo wa sina: “nitu zawonso.” 3:7 1 Yovo “okala ye kiyekwa kia; olunda e.”

1285

´ 8 “‘Dodokolo, wa, e Yosua wa Ngang’ambuta, ngeye ye akwaku ana bavuende vana ndose aku, kadi wantu awaya bena nze sinsu; itwasa selo kiame a oyikilwanga vo Ntombo. b 9 Nutala e tadi nsidi vana ndose a Yosua! E tadi diadi dina ye meso nsambwadi; nsonekene mo e sono,’ u kavovele o Yave a vu, ‘muna lumbu kimosi ikatula e sumu dia nsi yayi.’ c 10 “‘Muna lumbu kiakina,’ u kavovele o Yave a vu, ‘konso muntu mu yeno obokela nkwandi keza kuna nsi a nsing’andi a vinyu ye kuna nsi a nsand’andi.’” d Mbasi ona wamokenanga yame, ovutukidi, unsikamesa nze una usikamesenuanga muntu kuna tulu. 2 I bosi, umpovese vo: “Nki omwene?” Mpovele vo: “Mbwene zangikilwa kia minda kiawonso kia wolo, e kina ye pidi kimosi vana ntandu. Kina ye minda nsambwadi, f elo, nsambwadi, e minda miomio mina ye matutu nsambwadi. 3 Vana ndambu a zangikilwa kia minda vena ye nti miole mia olive, g umosi ku lunene lwa pidi wankaka kuna lumonso.” 4 I bosi ngiuvuidi o mbasi ona wamokenanga yame: “E mfumu ame, e lekwa yayi nkia nsasa ina?” 5 O mbasi ona wamokenanga yame ungiuvuidi vo: “Nga kuzeye nsas’a lekwa yayi ko e?” Mpovele vo: “E mfumu ame, kizeye ko.” 6 I bosi, umpovese vo: “I wau wuwu kavovele o Yave kwa Zerubabele: Ke mu ngolo za makesa ko ngatu muna nkum’a wantu, h kansi muna mwand’ame,” i u kavovele o Yave a vu. 7 Ongeye u nani, e mongo anene? Vana ndose a Zerubabele, j ongeye okituka se nsi yalelama. k Oyandi otwasa e tadi dia ntandu dina

4

ZAKARIYA 3:8–5:3 KAPU 3 a Yes 42:1 Yes 52:13

b Yes 11:1 Yes 53:2, 11 Yer 23:5 Yer 33:15 Zak 6:12

c Yer 50:20 d 1Nti 4:25 Os 2:18 Mik 4:4

 KAPU 4 e Luv 25:31 1Nti 7:48, 49

f Luv 25:37 g Zak 4:11, 14 Lus 11:3, 4

h 1Sa 17:45 Os 1:7

i Afu 6:34 Afu 15:14

j Eze 3:2 Kan 1:1

k Yes 40:4 

Ndambu ya 2 a Eze 3:8, 10 Eze 5:14, 16

b Eze 6:14 Zak 6:12

c Eze 3:12 Kan 2:3

d 2Tu 16:9 Ngn 15:3 Yer 16:17 Lus 5:6

e Zak 4:2, 3 f Kan 2:4 Lus 11:3, 4

 KAPU 5 g Luv 20:15 h Luv 20:7 Lev 19:12

wantu bekazila, oku vo: “Ekwe wete! Ekwe wete!”’” 8 E diambu dia Yave dizidi diaka kwa mono, oku vo: 9 “O moko ma Zerubabele makuba e nkubilw’a nzo yayi, a moko mandi mpe mefokola yo. b I bosi ozaya wo vo Yave a vu untumini kwa ngeye. 10 Nani waveza e lumbu ya lubantiku lwandwelo?1 c Kadi beyangalala yo mona nsinga wa tezela vana koko kwa Zerubabele. Awaya yau nsambwadi i meso ma Yave, mana metalanga e nza yawonso.” d 11 I bosi inyuvuidi vo: “Ayeyi i nsas’a nti miole mia olive mina kuna lunene ye lumonso lwa zangikilwa kia minda?” e 12 Inyuvuidi mu nkumbu anzole vo: “Ayeyi i nsas’a nkuta1 miole miami mia tayi ya olive ikukulanga mazi ma wolo muna matutu mole ma wolo?” 13 Ungiuvuidi vo: “Nga ozeye nsas’a lekwa yayi?” Imvutwidi vo: “E mfumu ame, kizeye ko.” 14 Ovovele vo: “Awaya i akuswa yau awole ana batelamene vana ndambu a Mfumu a nza yawonso.” f Nsengwele diaka meso, mbwene nkanda utilumukanga. 2 Ungiuvuidi vo: “Nki omwene?” Mvutwidi vo: “Nkanda uvevomokanga mbwene, o lambuka kwandi yinkoso 20,1 o sanzuka kwandi yinkonso 10.” 3 I bosi umpovese vo: “Ekiaki i sibu kivaikidi muna nza yawonso, kadi konso ona oyiyanga, g wauna wasonama kuna ndambu mosi a nkanda, ke tumbwanga ko; konso ona odianga ndofi ya luvunu, h wauna wasonama kuna

5

4:10 1 Yovo “lumbu ya lekwa yandwelo.” 4:12 1 I sia vo, tayi ya nti izele ye bundu. 5:2 1 E kikonso kimosi, centimetro 44,5. Tala Nku. B14.

ZAKARIYA 5:4–6:13 ndambu yankaka ya nkanda, ke tumbwanga ko. 4 ‘Mono ntumini kio,’ u kavovele o Yave a vu, ‘kimana kiakota muna nzo a mwivi ye muna nzo a ndiona odidi ndofi a luvunu muna nkumbu ame; kikala muna nzo yo fukisa yo kumosi ye mabaya mandi ye matadi mandi.’” 5 I bosi mbasi ona wamokenanga yame ovaikidi, umpovese vo: “Dodokolo, sengola meso, watala eki kivaikidi.” 6 Inyuvuidi vo: “Nki kiaki?” Ovutwidi vo: “Eyayi i efa1 ivaikidi.” Ovovele diaka vo: “Eyayi i mpw’au muna nza yawonso.”2 7 Mbwene vo e fukwa kia nsongo kia vindumuka kiaziulwa, muna kitunga mukedi yo nkento wavuanda. 8 O mbasi ovovele vo: “Ndioyo i Mbi.” Unungwini diaka muna kati kwa efa, i bosi onietekene e zitu dia nsongo vana nu’a kitunga. 9 I bosi nsengwele meso, mbwene akento wole bekwiza tilumukanga muna tembwa. Bena yo mave nze ma nuni a yanga. Bazangwidi e kitunga vana kati kwa zulu ye ntoto. 10 Ngiuvuidi mbasi ona wamokenanga yame, oku vo: “Akweyi benatanga kitunga kiaki?” 11 Ovutwidi vo: “Kuna nsi ˆ ya Sina,1 a i kuna bekuntungila e nzo; vava nzo imana tungwa, ˆ osiwa muna, i fulu kafwanukini.” Nsengwele diaka meso, ´ mbwene makalu maya ma vita mekwizanga tuka vana kati kwa miongo miole, e miongo miami mia nsongo. 2 E kalu diantete diatuntwanga kwa mvalu miambwaki, diazole diantutwanga kwa mvalu miandombe. b

1286 KAPU 5 a Tuk 10:8, 10 Tuk 11:1, 2 Dan 1:2

 KAPU 6 b Zak 6:6 

Ndambu ya 2 a Zak 6:7

b Nk 104:4

c 2Tu 18:18 Yob 1:6 Dan 7:10 Luk 1:19 Ayi 1:7, 14

d Zak 2:6, 7

e Kan 1:1 Zak 3:3, 5

6

5:6 1 Mvovo wa sina: “efa,” ovava i kitunga yovo mbangu yazongelwanga mbongo. E efa mosi, litro 22. Tala Nku. B14. 2 Yovo “nsi yayi.” 5:11 1 I sia vo, Babele.

f Yes 11:1 Zak 3:8

g Zak 8:9

3 E kalu diatatu diatuntwanga kwa mvalu miampembe, e kalu diaya diatuntwanga kwa mvalu mia matona-matona. a 4 Ngiuvuidi kwa mbasi ona wamokenanga yame: “Ayeyi i nsas’a lekwa yayi, e mfumu ame?” 5 O mbasi umputwidi vo: “E ´ miami i mianda ya b mia zulu mivaikidi vava mimene kuyisunzula vana ndose a Mfumu a nza yawonso. c 6 E kalu dina diatuntwanga kwa mvalu miandombe diele kuna nsi a node; d e mvalu miampembe miele kuna simu dia kalunga; mina mia matonamatona miele kuna nsi ya sude. 7 E mvalu mia matona-matona mikedi ye tima dia vaika kimana mienda kangadi muna nza.” I bosi ovovele vo: “Nuenda, nuzieta e nza.” Miyantikidi kwenda yo zieta e nza. 8 I bosi umbokele, umpovese vo: “Tala, mina mivaikidi kimana mienda kuna nsi ya node mivundisi mwand’a Yave kuna nsi ya node.” 9 E diambu dia Yave dizidi diaka kwa mono, oku vo: 10 “Tambula kwa Keledai, Tobiya yo Yedaya ina batambwidi kwa nkangu una muna kinkole; e lumbu kiakina, ofwete kwenda kuna nzo a Yosiya wa mwan’a Sefaniya kumosi ye awaya batukidi kuna Babele. 11 Ofwete bonga palata ye wolo, vanga e kolowa1 yo vuika yo muna ntu a Yosua e wa ngang’ambuta wa mwan’a Yosadake. 12 Umvovesa vo: “‘I wau wuwu kavovele o Yave a vu: “Tala o muntu una ye nkumbu a Ntombo. f Mena kemena vana fulu kiandi yo tunga e tempelo a Yave. g 13 Yandi otunga e tempelo a Yave, otambula zitu. Ovuanda vana kunda kia6:11 1 Yovo “kolowa anene.”

1287 ndi kia kimfumu yo yala, okala mpe se nganga vana kunda kiandi kia kimfumu, a okala ye mbebe zazi zau zole muna twasa luvuvamu.1 14 E kolowa1 ikala se luyindulu lwa Eleme, Tobiya, Yedaya b yo Kene wa mwan’a Sefaniya, muna tempelo a Yave. ´ 15 Awana bena kwanda bekwiza tunga tempelo a Yave.” Nuzaya wo vo Yave a vu untumini kwa yeno. Ediadi divangama, avo nutomene wila nding’a Yave wa Nzambi eno.’” ´ Muna mvu waya wa luyalu lwa Dareyuse wa ntinu, e diambu dia Yave dizidi kwa Za´ kariya c muna lumbu kiaya muna ngonde yavua, i sia vo, ngonde ya Kisileu.1 2 O nkangu a Betele batumini Sareze, Rengemeleke ye wantu ana kakala yau kimana badodokela e dienga dia1 Yave, 3 yo vova kwa nganga za nzo1 a Yave a vu ye kw’angunza vo: “Nga mfwete dila muna ngonde yatanu d yo yambula dia, nze una yavanga se vioka mvu miayingi?” 4 E diambu dia Yave a vu, dizidi diaka kwa mono, oku vo: 5 “Vovesa nkangu awonso wa nsi ye anganga vo: ‘Vava nuafionkononanga1 yo dila muna ngonde yatanu ye muna ngonde ya nsambwadi, e mu mvu 70, f nga kwa mono kikilu nuafionkononanga? 6 Vava nuadianga yo nua, nga ke mu kuma kia yeno kibeni ko nuadilanga yo nua? 7 Nga ke nuafwana lemvokela mvovo mia Yave ko mina kasakula muna ngunza zina zavita, g ekolo Yerusaleme ye mavata mandi makala lukufi mazingilwanga kwa nkangu kuna luvuvamu,

7

ZAKARIYA 6:14–8:3 KAPU 6 a Ayi 3:1 Ayi 4:14 Ayi 8:1

b Zak 6:10 

KAPU 7 c Eze 6:14 Zak 1:1

d 2Nti 25:8-10 Yer 52:12-14

e Yer 41:1, 2 f Yer 25:11 Zak 1:12

g 2Tu 36:15 

Ndambu ya 2 a Ngn 21:3 Yer 21:12

b Ngn 16:6 Os 10:12 Mik 6:8

c Luv 22:22 Nsi 24:17 Yes 1:17

d Luv 23:9 Mal 3:5

e Ngn 22:22 f Zak 8:17 g 2Tu 33:10 Yer 6:10

h Nek 9:29 i 2Nti 17:13, 14 Yes 6:10 Yer 25:7

j Yez 3:7 k Nek 9:30 Mav 7:51

l 2Tu 36:15, 16 Yer 21:5

m Yes 50:2 n Yes 1:15 Man 3:44

o Nsi 28:64 Yer 5:15

ekolo Nengebe yo Sefela yazingilwanga kwa nkangu?”’ 8 E diambu dia Yave dizidi diaka kwa Zakariya, oku vo: 9 “I wau wuwu kavovele o Yave a vu, ‘nufundisila muna unsongi waludi, a nusonga walakazi1 b ye nkenda kwa muntu yo nkwandi. 10 Ke nuvunginiki nkento wafwilwa yakala ko, mwan’ansona1 c yovo nzenza d ngatu nsukami; e ke nukani mbi kwa muntu yo nkwandi ko muna ntima mieno.’ f 11 Kansi, oyau ke bazola tamba matu ko, g yo lulendo lwawonso bamfila nima h yo kaka matu mau kimana balembi ´ wa. i 12 Babadisa e ntima miau nze diamanta,1 j ke balemvokela nsiku2 ye mvovo mia Yave a vu ko mina katwikanga muna mwand’andi ye ngunza zina zavita. k I dianu vo, o Yave a vu ubafungidi kikilu makasi.” l 13 “‘Wauna balembi kungwila vava yabokela, m mono mpe ´ kiabawa ko vava bambokelanga,’ n u kavovele o Yave a vu. 14 ‘Muna tembwa kiangolo, yabamwanganesa muna zula yawonso ina ke bazaya ko, o e nsi ina basisa yakituka se mfuta, ke mwaviokelanga diaka muntu ko ngatu vutuka; p kadi bakitula e nsi yambote se kuma kia zakamena.’” E diambu dia Yave a vu dizidi diaka, oku vo: 2 “I wau wuwu kavovele o Yave a vu, ‘ikala yo vema mu kuma kia Zione, vema kwayingi kikilu, q ye nganzi zayingi ikala yo vema mu kuma kiandi.’” 3 “I wau wuwu kavovele o Yave, ‘Ivutuka muna Zione r yo

8

p Lev 26:22, 33

2Tu 36:20, 21 7:9 1 Mvovo wa Kiyibere una ye nsa6:13 1 Yovo “e mbebe zau zole ngwiza-  sa vo: “Zola ye walakazi ulembi suka.” KAPU 8 ni zikala.” 6:14 1 Yovo “kololwa anene.” Tala Nsas’a Mvovo. “Zola kulembi suka.” 7:1 1 Tala Nku. B15. 7:2 1 Yovo “bale- q Yoe 2:18 7:10 1 Yovo “mwana wakondwa se.” Zak 1:14 mbeka e ndose a.” 7:3 1 Yovo “tempe7:12 1 Nanga, “tadi dia bala,” nze tadi lo.” 7:5 1 Yovo “nuaminanga nsoki.” dia esmerile. 2 Yovo “luludiku.” r Zak 1:16

ZAKARIYA 8:4-19 zingila muna Yerusaleme; a Yerusaleme iyikilwa vo mbanz’aludi,1 b mongo a Yave a vu, mongo avauka.’” c 4 “I wau wuwu kavovele o Yave a vu, ‘Akala anunu ye akento anunu bevuanda diaka muna ntanda1 mia Yerusaleme, konso muntu ye nkau andi vana koko mu kuma kia mvu miandi miayingi.2 d 5 E ntanda1 mia mbanza mizala ye aleke amakala ye amakento besakananga.’” e 6 “I wau wuwu kavovele o Yave a vu: ‘Kana una vo muna lumbu yayina e diambu diadi dilenda moneka vo diampasi kuna kwa nsadiswa za nkangu wau, nga diampasi mpe dikala kwa mono?’ u kavovele o Yave a vu.” 7 “I wau wuwu kavovele o Yave a vu, ‘Ivuluza nkangu ame yo kubavaikisa muna nsi za este ye weste.1 f 8 Ikubatwasa, bezingila muna Yerusaleme; g bekala se nkangu ame, mono ikala se Nzambi au h muna ludi1 ye unsongi.’” 9 “I wau wuwu kavovele o Yave a vu: ‘Nukumika o moko meno,1 i oyeno nuwanga mambu mama muna nua mia angunza, j o mambu mama mau mamosi mavovua muna lumbu kia kubwa nkubilw’a nzo a Yave a vu kimana tempelo yatungwa. 10 Kadi vitila ntangwa yayina, ke mwakala mfutu kwa wantu ko yovo kwa bulu; k muna kuma kia mbeni, ke muntu ko wakotanga ngatu vaika, kadi yasia ntantani kwa wantu awonso, konso muntu yo nkwandi.’ 8:3 1 Yovo “a ziku.” 8:4, 5 1 Yanzala kiakutakenanga nkangu mu teka, sumba lekwa yo tela mambu. 8:4 2 Mvovo wa sina: “ulolo wa lumbu yau.” 8:7 1 Yovo “muna nsi zina kuna mpaikilu a ntangwa ye kuna ndimukinu a ntangwa.” 8:8 1 Yovo “ziku.” 8:9 1 Yovo “Nukala yo unkabu.”

1288 KAPU 8 a Yes 12:6 Yoe 3:17 Zak 2:11 Zak 8:8

b Yes 1:26 Yes 60:14 Yer 33:16

c Yes 2:2 Yes 11:9 Yes 66:20 Yer 31:23

d Yes 65:20 Yer 30:10

e Yer 30:19 Yer 31:4, 27 Zak 2:4

f Nk 107:2, 3 g Yer 3:17 Yoe 3:20 Am 9:14

h Lev 26:12 Yer 30:22 Yez 11:20

i Yes 35:4 Kan 2:4

j Eze 5:1 k Kan 1:6 

Ndambu ya 2 a Kan 2:19 b Lev 26:4 Nsi 28:4 Yes 30:23

c Yes 35:10 Yes 61:7

d Nsi 28:37 Yer 42:18

e Tuk 22:18 Yes 19:24, 25

f Yes 41:10 g Yes 35:4 h Yer 4:28 Yez 24:14

i Yer 31:28 Yer 32:42

j Yes 43:1 Sef 3:16

k Lev 19:11 Ngn 12:19 Efe 4:25

l m n o p q r

Zak 7:9 Zak 7:10 Zak 5:4 Ngn 6:16-19 Yer 52:6, 7 Yer 52:12-14 2Nti 25:25 Zak 7:5

s Yer 52:4

11 “‘Una yakadila ye nkangu wau muna lumbu yavita, ke wau diaka ko ikadila y’awana basala muna yau,’ a u kavovele o Yave a vu. 12 ‘Kadi vekunua mbongo a luvuvamu; e nsing’a vinyu uyima bundu yandi, ntoto uyima mbongo andi, b e zulu divaikisa e lowa; iyambula vo awana basala muna nkangu wau bavua e lekwa yayi yawonso. c 13 Wauna nuayikilwanga se nona kia sibu muna zula, d e nzo a Yuda ye nzo a Isaele, i una ikunuvuluzila, nuyikilwa vo akwa nsambu. e Ke numoni wonga ko! f Nukumika o moko meno.’1 g 14 “Kadi i wau wuwu kavovele o Yave a vu: “Wauna yabakila nzengo za kunutwasila mpasi muna kuma kia mase meno bamfungisa makasi,” u kavovele o Yave a vu, “kiayibanza ko muna diambu diadi, h 15 owau ngina ye kani dia vanga wete kwa Yerusaleme ye nzo a Yuda. i Ke numoni wonga ko!” j 16 “‘Emama i mambu nufwete vanga: Nuvova ludi kwa muntu yo nkwandi, k nufundisila muna unsongi1 ye luvuvamu muna mavitu meno. l 17 Ke nukani mbi kwa muntu yo nkwandi ko muna ntima mieno, m nuyambula dia ndofi ya luvunu;1 n kadi mambu mama mawonso i mau imenganga,’ o u kavovele o Yave.” 18 E diambu dia Yave a vu dizidi diaka kwa mono, oku vo: 19 “I wau wuwu kavovele o Yave a vu: ‘E mfionkonon’a1 ngonde ´ ya nya, p e mfionkonon’a ngonde yatanu, q e mfionkonon’a ngonde ya nsambwadi r ye mfionkonon’a ngonde ya kumi s ikala se ntangw’a luyangalalu ye kiese 8:13 1 Yovo “nukala yo unkabu.” 8:16 1 Mvovo wa sina: “ludi.” 8:17 1 Mvovo wa sina: “ke nuzodi ndofi a luvunu ko.” 8:19 1 Yovo “E mbin’a nsoki a.”

1289 kuna kwa nzo a Yuda—nkinzi mia kiese. a Dianu vo, nuzola e ludi ye luvuvamu.’ 20 “I wau wuwu kavovele o Yave a vu: ‘Vekala ye lumbu kina nkangu y’esi mbanza zayingi bekwiza; 21 esi mbanza imosi bekwenda kwa esi mbanza yankaka, oku vo: “Yambula twenda dodokela dienga dia1 Yave yo vava Yave a vu. Mono mpe kwenda ikwenda.” b 22 E nkangu miayingi ye zula yangolo bekwiza vava Yave a vu muna Yerusaleme c yo dodokela dienga dia1 Yave.’ 23 “I wau wuwu kavovele o Yave a vu, ‘Muna lumbu yayina, wantu kumi muna ndinga zawonso za zula d besimbinina, elo, besimbinina mvuatu1 a Nyuda, oku vo: “Kwenda tukwenda yeno, e kadi tuwidi vo Nzambi una yeno.”’” f E nzengo za Nzambi i zazi: “E diambu dia Yave muna tumba e nsi ya Kaderake, E Damaseke i kenonga1 g —Kadi o meso ma Yave mena muna wantu h Ye muna makanda mawonso ma Isaele— 2 Muna tumba mpe Kamati i ina yandi e mwingilu; Muna tumba Turo j ye Sidone k kadi zina ye ngangu zayingi. l 3 Turo uyitungidi kundubulu. Owokese palata nze mbundukutu a ntoto, Ye wolo nze mvindu muna nzila. m 4 Yave obonga mavua mandi, Ofwasa e vu kiandi kia

9

8:21 1 Yovo “lembeka e ndose a.” 8:22 1 Yovo “yo lembeka e ndose a.” 8:23 1 Yovo “nswiku a mvuatu.” 9:1 1 Mvovo wa sina: “fulu kiandi kiavundila.”

ZAKARIYA 8:20–9:9 KAPU 8 a Yes 35:10 Yer 31:12

b Yer 50:4, 5

5

c Nk 22:27 Yes 2:2, 3 Yes 11:10 Yes 55:5 Yes 60:3 Os 1:10 Mik 4:2 Kan 2:7

d Zak 2:11 Lus 7:9 Lus 14:6

6

e Luv 12:37, 38 f Yes 45:14 

7

KAPU 9 g Yer 49:27 Am 1:3

h Ayi 4:13 1Pe 3:12

i Yer 49:23 j Yes 23:1 Am 1:9, 10

k Yez 28:21 Yoe 3:4

8

l Yez 28:2, 3 m Yez 27:32, 33 

Ndambu ya 2 a Yez 26:17 Yez 27:26

b Yez 28:18 c Sef 2:4 d Am 1:8 e Yes 60:14 f 2Sa 5:6, 7 1Nti 9:20, 21

g Nk 125:2 h Yes 54:14 i Nk 2:6 Yes 32:1 Yer 23:5 Luk 19:37, 38 Yoa 1:49

j Mat 11:29 k 1Nti 1:33, 34 Mat 21:5, 7 Yoa 12:14, 15

9

makesa, okubatuba muna kalunga;1 a Oziniswa muna tiya. b Asekelone omona wo, omona wonga; Ngaza oyangama kikilu ntima, Ye Ekerone mpe, kadi e vuvu kiandi kidimbuka. O ntinu a Ngaza ovila, Asekelone isala nkatu. c E mwan’a zumba osikila muna Asedode, Omono isukisa lulendo lwa Mfelesetia. d Ikatula menga muna nua andi Ye lekwa yangemi muna meno mandi, Okituka nze nsadiswa kwa Nzambi eto; Okituka se mfidi muna Yuda, e Ekerone ikala nze Aneyebuse. f Telama itelama nze nyingidi kimana yatanina e nzo ame, g Kuna kwa ndiona okwizanga y’ona ovutukanga; Ke muviokela diaka kana mbangiki mosi ko, h Kadi owau mbwene wo1 muna meso mame. Yangalala kikilu, e mwan’ankento a Zione. Yengoloka ye kiese, e mwan’ankento a Yerusaleme. Tala, o ntinu aku okwizanga kwa ngeye. i Wansongi, otwasa luvuluzu, Nlembami, j okwizilanga vana buluku, Vana swala dia buluku, vana mwan’a buluku diankento. k

9:4 1 Nanga, “ofwasa vu kiandi muna kalunga.” 9:8 1 Nanga i mpasi za nkangu andi.

ZAKARIYA 9:10–10:4 10 Ikatula makalu ma vita muna Eferaime, Ye mvalu muna Yerusaleme. E mfumba mia vita mikatulwa. Osamuna luvuvamu muna zula; a Luyalu lwandi lukala tuka muna kalunga yamuna kalunga Tuka muna Nzadi1 yakuna nsuka za nza. b 11 Vo i ngeye, e nkento, muna menga ma kangu diaku, Ivaikisa abakami aku muna wulu dia kondwa maza. c 12 Nuvutuka muna nzo yangolo, yeno abakami luna ye vuvu. d O unu, ivovese vo: ‘E nkento, ikusenda ye kunku yole. e 13 Kadi ifumbika Yuda nze mfumb’ame. Eferaime okala se swanga muna mfumba Isikamesa wan’aku, e Zione, Kimana batelamena wan’a Ngerekia, Ikukitula nze nsosolo a kesa.’ 14 Yave omoneka vana bena, E nzanza andi ivaika nze nsemo. O Mfumu Yave osika e mpungi, f Nze yimbongela ya sude, okwenda nuana ye mbeni. 15 Yave a vu okubatanina, Bekosomona yo diatakesa matadi mana betubilwa. g Benua yo tungiana, nze yau banuini vinyu yayingi; Bezala nze pidi, Nze konko ya ziku. h 16 Yave wa Nzambi au okubavuluza muna lumbu kiakina 9:10 1 I sia vo, Uferate.

1290 KAPU 9 a Yes 9:7

b Luv 23:31 Nk 2:8 Nk 72:8

17

c Yes 49:9

d Yes 61:1 Yer 31:17

10

e Yes 61:7

f Yos 6:5

g Mik 5:9 Zak 10:5 Zak 12:6

2

h Luv 27:2 Lev 4:7

 Ndambu ya 2 a Yez 34:22

b Yes 62:3 Sef 3:20

3 c Nk 25:8 Nk 31:19 Yes 63:7

d Yes 62:8 Yoe 3:18 Am 9:13

 KAPU 10 e Nsi 11:14 Yer 14:22 Yer 51:16 Yez 34:26 Yoe 2:23

f Yez 34:16, 17

Se kambi diandi, nkangu andi; a Kadi bekala nze matadi mantalu ma kolowa mekezimanga muna nsi andi. b Ekwe nene wa wete wandi, c Ekwe nene wa vienga kwandi! Masa mekumika matoko E vinyu ampa ikumika e mienze.” d “Nulomba e mvula kwa Yave muna nsungi a kintombo. Yave ovaikisanga matuti ma tembwa kiangolo, Oma metwasanga mvula zayingi kwa wantu, e Ye titi muna mpatu kwa wantu awonso. Kadi e teke1 ivovele luvunu; E nganga za ngombo bemonanga mona-meso ya luvunu. Bezingulanga ndozi zakondwa o mfunu, Bevananga lufiaulwisu lwa kondwa mfunu. Muna kuma kiaki, betungiana nze mameme. Bemona mpasi, kadi ke bena ye mvungudi ko. Makasi mame mafusukidi muna avungudi, Ye afidi1 bena vo abangiki, ikubalanda e kunda; Kadi Yave a vu ovutwidi sungididi kiandi kwa kambi diandi, f e nzo a Yuda, Ubakitwidi nze mvalu andi a nkembo muna vita. Muna yandi i mutuka o mfidi,1

4

10:2 1 Yovo “nzambi za esi nzo.” Mvovo wa sina: “zumbi.” 10:3 1 Mvovo wa sina: “vaka ya nkombo.” 10:4 1 Mvovo wa sina: “nzo yanda vana konko,” wasadilwanga mu yika muntu osundidi o mfunu; mfumu.

1291

5

6

7

8

9

10

Muna yandi i mutuka mfumu una vo nsadisi,1 Muna yandi i mutuka mfumba wa vita; Muna yandi i muvaika nkengi awonso, yau awonso kumosi. Bekituka nze makesa, Bediatakesa e nteba za nzila muna vita. Benuana, kadi Yave una yau; a Awana bekwendela muna mvalu, befusuka e nsoni. b Ikumika nzo a Yuda, Ivuluza nzo a Yosefe. c Ikubavutulwisa, Kadi ikubafwila e nkenda; d Bekala nze yau kiateka bembola ko; e Kadi mono i Yave wa Nzambi au, ikubatambulwila. Esi kanda dia Eferaime bekituka nze kesa diangolo, E ntima miau miyangalala nze yau banuini vinyu. f Wan’au bemona wo yo yangalala; E ntima miau mimwena kiese muna Yave. g ‘Ikubasikila mumpiozi yo kubakutakesa; ˆ Kadi ikubakula, h ndonga bekituka, Yo kwamanana wokela. Kana una vo ibamwanganese nze mbongo vana vena nkangu, Bekungindula muna fulu ina ´ kwanda ina bekwenda; Bekumikwa diaka yo vutuka kumosi ye wan’au. Ikubavaikisa muna nsi ya Engipito Yo kubakutakesa tuka kuna Asuri; i

10:4 1 Yovo “nsonso,” isadilwanga mu yika muntu una vo sikinua; nyadi.

ZAKARIYA 10:5–11:5

h Yez 22:25

Ikubatwasa muna nsi a Ngiladi a ye Lebanone, O kwakuna bekala ye fulu kiafwana. b 11 Oviokela muna kalunga yo twasa e mpasi; Owanda mavuku ma kalunga; c E masina mawonso ma Nile meyuma. O lulendo lwa Asuri lukululwa, E mvual’a Engipito ikatulwa. d 12 Omono kibeni Yave ikubakumika, e Bekangalela muna nkumbu ame,’ f u kavovele o Yave.” “Ziula yelo yaku, e Lebanone, Kimana tiya twabomona nsedele zaku. 2 Yayana, e yeno nti mia sipelese, kadi e nti a nsedele ubwidi; E nti miampwena mifwasilu! Nuyayana, yeno nti mia terebinte mia Basani, Kadi e mfinda anene ifwasilu! ´ 3 Nuwa! Avungudi mu yayana bena, Kadi onene wau ufwasakene. ´ Nuwa! Wan’a nkosi1 mu kwita bena Kadi e mfinda zanene muna nlambu a Yodani zifwasilu. 4 “I wau wuwu kavovele o Yave wa Nzambi ame: ‘Vungula mameme mana mazengelwa e tumbu kia lufwa, g 5 mana mevondwanga kwa asumbi, h kansi yau ke banati nkanu. Ana bekubatekanga i bevova vo: “Yambula Yave kakembelwa, kadi ikituka

i Nek 5:8

11:3 1 Yovo “wan’a nkosi a mika miayingi muna nsingu.”

KAPU 10 a Nsi 20:1

b Kan 2:22

c Yer 3:18 Yez 37:16, 19 Os 1:10, 11

d Yer 31:9, 20

e Yer 30:18

f Zak 9:15

g Yes 66:14 Sef 3:14

h Yes 44:22 Yes 51:11

i Yes 11:11 

Ndambu ya 2 a Yer 50:19 Mik 7:14

b Yes 49:19, 20 Yes 54:1, 2

c Yes 11:15

d Yes 19:1 Yez 30:13

e Yes 41:10 Yes 45:24

f Mik 4:5 

KAPU 11 g Yez 34:8

11

ZAKARIYA 11:6–12:4 se mvuama.” Avungudi au ke bekubafwila nkenda ko.’ a 6 “‘Kadi kifwila diaka nkangu a nsi yayi nkenda ko,’ u kavovele o Yave. ‘Iyekola konso muntu vana koko kwa nkwandi ye vana koko kwa ntinu andi; befukisa e nsi, kikubavuluza vana moko mau ko.’” 7 E yeno nubangikwanga muna kambi, muna wete dieno, ngiantikidi vungula mameme mazengelwa tumbu kia lufwa. b Mbongele nkau miole, ngikidi umosi vo Ngemba, wankaka vo Kintwadi, c ngiantikidi vungula mameme. 8 Ngingidi avungudi atatu muna ngonde mosi, kadi kilendele diaka kubazizidila ko, yau mpe bambengene. 9 Mpovele vo: “Kikunuvungula diaka ko. Dina difwa, yambula diafwa kwandi, dina divila, yambula diavila kwandi. Mana mesala yambula madisaziana e nsuni.” 10 I dianu vo, mbongele o nkau ame uyikilwanga vo Ngemba, d ntolwele wo, nkulwidi e kangu diame dina yakanga ye nkangu miawonso. 11 Ozevo, dikulwilu muna lumbu kiakina, e mimbona mpasi muna kambi ana bambwene, babakwidi wo vo i diambu dia Yave. 12 I bosi, ibavovese vo: “Avo diambote muna meso meno, numpana o mfutu ame, avo ke wau ko, ke nufuti wo ko.” Bampene1 30 ma sekele za palata se mfutu ame. e 13 I bosi Yave umpovese vo: “Tuba wo muna lundilu dia tusalu—ntalu yanene ina bantezele.” f I dianu vo, mbongele 30 ma sekele za palata ntubidi zo muna lundilu dia tusalu dia nzo a Yave. g 14 I bosi, ntolwele nkau una wazole uyikilwanga vo Kintwadi, h yavambanesa kimpangi kia Yuda ye Isaele. i 11:12 1 Mvovo wa sina: “Batezele.”

1292 KAPU 11 a Yez 34:2, 4 b Zak 11:4 c Zak 11:10, 14 d Zak 11:7 e Mat 26:14, 15 Mat 27:9 Mak 14:10, 11

f Luv 21:32 g Mat 27:5, 6 Mav 1:18

h Zak 11:7 i 1Nti 12:19, 20 Yez 37:16

 Ndambu ya 2 a Yez 34:2, 4 b Yer 23:2 Yez 34:6 Mat 9:36

c Yez 34:21 d Tuk 31:38 e Yez 34:3, 10 f Yer 23:1 Mat 23:13

g Yoa 10:12 

KAPU 12 h Yob 26:7 Yes 42:5

i Nk 102:25 Yes 45:18

j Zak 14:14 k Sef 3:19 l Zak 14:2, 3

15 Yave umpovese vo: “Owau bonga e salanganu ya mvungudi wakondwa o mfunu. a 16 Kadi ibundumuna mvungudi mu nsi yayi. Ke lunga-lunga mameme ko mena vo mu fwa mena; b ke vava wan’a mameme ko yovo wuka mana malwele c ngatu dikila mana mena ye vimpi. Kansi, odia mbizi a meme dia mazi d yo katula kole ya mameme. e ˆ 17 Tatu kwa mvungudi ame wakondwa mfunu, f ona obembolanga e kambi! g O nsosolo utela koko kwandi ye disu diandi dialunene. O koko kwandi kuyuma emvimba, E disu diandi dialunene difwa emvimba.1 E nzengo za Nzambi i zazi: “Ediadi i diambu dia Yave mu kuma kia Isaele,” u kavovele o Yave, Ona wayalumuna e zulu, h Ona wakubika e nkubilwa za ntoto, i Yo sema mwand’a1 muntu wina muna yandi. 2 “Ikitula Yerusaleme se mbungwa1 itunganesa nkangu miawonso mizietele; e mbeni bezunga Yuda ye Yerusaleme. j 3 E lumbu kiakina, ikitula Yerusaleme se tadi diazita kwa nkangu miawonso. Awonso bezangula dio lwala betoma lwala; k e zula yawonso ya nza ikutakeswa mu nuanisa Yerusaleme. l 4 E lumbu kiakina,” u kavovele o Yave, “imwesa wonga kwa mvalu miawonso, ana bekwendelanga mo ikubakitula se lau. O meso mame mekala kaka muna nzo a Yuda, kansi vonda ivonda meso ma mvalu mia-

12

11:17 1 Mvovo wa sina: “dibukama e tombe.” 12:1 1 Yovo “fulumwinu kia.” 12:2 1 Yovo “pidi.”

1293 wonso mia nkangu. 5 E mfumu1 za Yuda bevova muna ntima miau vo: ‘Esi Yerusaleme i ngolo zeto muna Yave a vu wa Nzambi au.’ a 6 Muna lumbu kiakina ikitula mfumu za Yuda nze longa dia makala ma tiya vana kati kwa nkuni ye mini kilemanga vana ntete mia masa, b bezinisa nkangu miawonso mibazietele kuna lunene yakuna lumonso; c Yerusaleme izingilwa diaka vana fulu kiandi, kuna Yerusaleme. d 7 “Yave ovuluza ntete saba ya Yuda, kinumana e tunda dia1 nzo a Davidi ye tunda dia1 nkangu a Yerusaleme dialembi vioka e tunda dia Yuda. 8 Muna lumbu kiakina, Yave okala se ntanini muna nzunguluk’a esi Yerusaleme; e muna lumbu kiaki´ na ndiona ota sakuba vana bena okala nze Davidi, e nzo a Davidi ikala nze Nzambi, nze mbasi a Yave vana bena. f 9 Muna lumbu kiakina, ifukisa emvimba e zula yawonso ikwiza nuanisa Yerusaleme. g 10 “Bungula ibungula mwand’a dienga ye ludodokelo muna nzo a Davidi ye muna nkangu a Yerusaleme, betala ndiona batobwele, h bekundila wauna bedidilanga mwana mosi kaka; bekundila wauna bedidilanga mwan’antete. 11 E lumbu kiakina mukala dilu kiayingi muna Yerusaleme, nze dilu kia Kadaderimone vana Ndimb’a Mengido. i 12 E nsi dila idila, konso kanda diau kaka didila; e kanda dia nzo a Davidi diau kaka, akazi au yau kaka; e kanda dia nzo a Natani, j diau kaka, akazi au, yau kaka; 13 e kanda dia nzo a Levi, k diau kaka, akazi au, yau kaka; e kanda dia nzo a Ane-

ZAKARIYA 12:5–13:8 KAPU 12 a Yes 41:10 Yoe 3:16 Zak 12:8

b Yes 41:15 c Mik 4:13 Zak 9:15

d Zak 2:4 e Yer 23:6 Yoe 3:16 Zak 2:5 Zak 9:15

f Luv 14:19 Luv 23:20

g Yes 54:17 Kan 2:22

h Yoa 19:34, 37 Yoa 20:27 Lus 1:7

i 2Nti 23:29 2Tu 35:22

j 2Sa 5:13, 14 Luk 3:23, 31

k Luv 6:16 

Ndambu ya 2 a Luv 6:17 1Tu 23:10

 KAPU 13 b Yez 36:25, 29 c Luv 23:13 d Nsi 13:5 e Nsi 13:6-9 Nsi 18:20

f 2Nti 1:8 Mat 3:4

g Yez 34:23 Mik 5:4 Yoa 10:11 Ayi 13:20

h Yes 53:8 Dan 9:26 Mav 3:18

i Mat 26:31

12:5 1 I sia vo, mfumu za makanda. 12:7 1 Yovo “nkembo a.”

Mat 26:55, 56 Mak 14:27, 50 Yoa 16:32

simei, a diau kaka, akazi au yau kaka; 14 e makanda mawonso masidi, konso kanda diau kaka didila, akazi au, yau kaka bedila. “E lumbu kiakina vetimwa e sima kia nzo a Davidi ye esi Yerusaleme kimana baveleleswa muna sumu ye usafu. b 2 “Muna lumbu kiakina,” u kavovele o Yave a vu, “vunzuna ivunzuna nkumbu za teke mu nsi yayi, c ke ziyindulwa diaka ko; sukisa isukisa angunza d ye mwand’a usafu mu nsi yayi. 3 Avo muntu osakwidi diaka, se diandi yo ngudi andi ana banwuta bekumvovesa vo: ‘Kuzinga diaka ko, kadi ovovele luvunu muna nkumbu a Yave.’ O se diandi yo ngudi andi, ana banwuta bekuntobola wau kasakwidi. e 4 “Muna lumbu kiakina konso ngunza ofusuka e nsoni mu kuma kia mona-meso kiandi vava kesakula; ke bevuata mvuatu a mika ko f muna vuna akaka. 5 Yandi ovova vo: ‘Mono ki ngunza ko, i mvati a ntoto kwame, kadi muntu wansumba se ntaudi vava yakala nleke.’ 6 Avo muntu unyuvuidi vo: ‘E mputa zina va kati kwa mavembo maku1 za nki?’ ovutula vo: ‘Mu nzo akundi ame yalwekelwa.’” 7 “E nsosolo, sikama, wawanda mvungudi ame, g Wanda ona wina vo nkwame,” u kavovele o Yave a vu. “Wanda mvungudi, h e kambi diamwangana;1 i Vilula ivulula koko kwame yawanda dina diandwelo.” 8 “Muna nsi yayi yawonso,” u kavovele o Yave,

13

13:6 1 Mvovo wa sina: “vana moko,” i sia vo, vana ntulu yovo kuna nima. 13:7 1 Yovo “mameme mamwangana.”

ZAKARIYA 13:9–14:14 “E ndambu zole za nkangu wina mo zifwa yo fukiswa; E ndambu yatatu isala ˆ muna. 9 Iviokesa ndambu yantatu vana tiya; Ikubakenza nze una ukenzelwanga palata, Yo kubafimpa nze una ufimpilwanga wolo. a Bebokela nkumbu ame, Omono ikubatambulwila. Ikubavovesa vo: ‘Yau i nkangu ame,’ b Yau bevova vo: ‘Yave i Nzambi eto.’” “Tala, e lumbu mu lwaka se kina, e lumbu kia Yave, vava mavua maku1 mekayaneswa vana kati kwaku se sanzu. 2 Ikutakesa zula yawonso yanuanisa Yerusaleme; e mbanza ibakama, e nzo zisanzwa, akento belekwa mu ngolo. E ndambu a nkangu a mbanza benatwa muna kinkole, kansi o nkangu una usala muna mbanza ke ufukiswa ko. 3 “Yave ovaika kanuanisa e zula yoyo, c nze una kenuaninanga muna lumbu kia vita. d 4 E lumbu kiakina e tambi yandi ikala vana Mongo a Olive, e una mantalani ye Yerusaleme, kuna este; e Mongo a Olive uvambana vana kati, tuka kuna este1 yakuna weste,2 vevangama ndimba anene vana kati; e ndambu a mongo ikwenda kuna node, e ndambu yankaka kuna sude. 5 Nutinina kuna ndimb’a miongo miame, kadi o ndimb’a miongo ulwaka yakuna Asele yawonso. Nutina nze una nuatinina e nzakam’a ntoto muna lumbu

14

1294 KAPU 13 a Mal 3:2, 3 b Yer 30:22 

KAPU 14 c Yez 38:23 Yoe 3:2, 14 Lus 16:14

d Luv 15:3 2Tu 20:15

e Luk 19:29 Mav 1:12

 Ndambu ya 2 a Am 1:1 b Nsi 33:2 Yoe 3:11 Yud 14

c Yes 13:9, 10 Am 5:18

d Yoe 2:31 1Te 5:2 2Pe 3:10

e Lus 21:6 Lus 22:17

f Yer 17:13 Yez 47:1 Yoe 3:18 Lus 22:1

g Nsi 3:17 h Yos 1:4 i Nk 97:1 Lus 19:6

j Nsi 6:4 k Yes 42:8 Yes 44:6

l Nsi 1:7 m 1Nti 15:22 n 1Tu 4:24, 32 o Yer 30:18 p Yer 37:13 q Nek 3:1 Yer 31:38

r Yes 60:18 Yer 31:40

s Yer 23:6 Yer 33:16

14:1 1 I sia vo, e mbanza iyikilu muna tini kia 2. 14:4 1 Yovo “kuna mpaikilu a ntangwa.” 2 Mvovo wa sina: “kuna kalunga.”

t 2Nti 19:34, 35

ya Uziya wa Ntinu a Yuda. a Yave wa Nzambi ame okwiza, aveledi awonso bekala yandi. b 6 “E lumbu kiakina ke vekala ntemo ukezima ko, c e lekwa zizama izizama. 7 E lumbu kiakina kizayakana se lumbu kia Yave. d Ke vekala mwini ko ngatu fuku; muna fuku o ntemo uvaika. 8 E lumbu kiakina maza mamoyo e mevaika tuka muna Yerusaleme, f e ndambu a maza ikwenda kuna mbu wa este,1 g e ndambu yankaka ikwenda kuna mbu wa weste.2 h Ediadi divangama muna nsungi a mvula ye nsungi a sivu. 9 Yave okala se Ntinu a nza yawonso. i E lumbu kiakina wantu awonso Yave kaka besambila, j nkumbu andi kaka bekembelela. k 10 “E nsi yawonso ikituka nze Araba, l tuka kuna Ngeba m yakuna Rimone, n kuna sude a Yerusaleme; Yerusaleme itundidikwa vana fulu kiandi, o nkangu uzingila mo, o tuka vana Vitu dia Benyamini p yakuna Vitu Diantete, yakuna Vitu dia Konko, ´ tuka kuna nzo yanda ya Kananele q yakuna makaminu ma ntinu. 11 Wantu bezingila mo; ke muzengelwa diaka tumbu kia lufwasu ko, r Yerusaleme izingilwa muna luvuvamu. s 12 “Ekiaki i vuku kina Yave ketwasila nkangu miawonso minuanisa Yerusaleme: t Wau batelamene, e nitu zau, meso mau yo tubini twau tuwola. 13 “Muna lumbu kiakina, e mavuanga metuka kwa Yave mekota vana kati kwau; konso muntu muna yau osimbinina nkwandi, konso muntu onuanisa nkwandi. u 14 Yuda mpe onuana vita muna Yerusaleme; e kimvuama kia zula yawo-

Yoe 3:2

u Afu 7:22 Yez 38:21

14:8 1 I sia vo, Mbu Afwa. 2 I sia vo, Mbu ˆ a Mediterraneo.

1295

ZAKARIYA 14:15 – MALAKI Mambu Mena mo

nso izietele, kutikwa kikutikwa vamosi, wolo, palata ye mvuatu, ulolo kikilu. a 15 “E vuku kiaki kilwakila mpe mvalu, mula, samo ye mabuluku ye twelezi yawonso y’awana bena muna ndo. 16 “Awonso besala muna zula yawonso ina yayiza nuanisa Yerusaleme, betomboka konso mvu b muna vumbamena1 Ntinu, Yave a vu c yo kembelela Nkinzi a Sudi.2 d 17 Kansi, avo muntu muna makanda ma nsi olembele tomboka kuna Yerusaleme mu vumbamena Ntinu, Yave a vu, muna yau ke munoka mvula ko. e 18 Avo esi kanda dia Engipito balembi tomboka yo kota muna mbanza, ke benokenua mvula

KAPU 14 a 2Tu 14:13 2Tu 20:25 Zak 2:8, 9

b Yes 66:23 c Nk 86:9 d Lev 23:34 Nek 8:14, 15

e Yes 60:12 

Ndambu ya 2 a Luv 28:36 Luv 39:30

b 1Sa 2:13, 14 c Luv 25:29

14:16 1 Yovo “sambila.” 14:16, 18, 19 2 Yovo “Saba ya Zingila mu Kolo Kiakete.”

ko. Kansi, belwakilwa kwa vuku kina Yave ketwasa kwa zula ina yalembi tomboka muna kembelela Nkinzi a Sudi.2 19 Ekiaki i tumbu kia sumu dia Engipito ye sumu dia zula yawonso ina yalembi tomboka muna kembela Nkinzi a Sudi.2 20 “Muna lumbu kiakina e mvovo ‘O vauka kwa Yave’ a misonama muna ngunga za mvalu. E nzungu1 b za lambila muna nzo a Yave zikala nze pidi c vana ndambu a ziku. 21 E nzungu1 zawonso muna Yerusaleme ye Yuda zavauka zikala, za Yave a vu, awonso ana bekela yimenga bekwiza mo lambila. E lumbu kiakina ke mukala diaka musi Kenani2 ko muna nzo a Yave a vu.” d

Nta 4:7

d Yez 44:9

14:20, 21 1 Yovo “nzungu zanene.” 14:21 2 Nanga, “akiti.”

MALAKI MAMBU MENA MO

1

Yave ozolanga nkangu andi (1-5) Anganga batambikanga bulu yayela (6-14) Nkumbu a Nzambi ikala yanene vana vena zula (11)

2 Anganga bafungidi muna longa nkangu (1-9) Lubini lwa anganga lufwete lunda o zayi (7) Nkangu unete sumu dia vonda longo kondwa kuma (10-17) “‘O vonda longo i diau imenganga,’ u kavovele o Yave” (16) 3 Mfumu aludi okwiza velelesa tempelo (1-5) Ntumw’a kangu (1) Mboka yavutuka kwa Yave (6-12)

Yave ke sobanga ko (6) “Nuvutuka kwa mono, omono mpe ivutuka kwa yeno” (7) ‘Nutwasa tini kiamvimba kia kumi, Yave kanuyitidila e nsambu’ (10) Nsongi ye kimpumbulu (13-18) O nkand’a luyindulu usonekeno vana ndose a Nzambi (16) Nswaswani vana vena nsongi ye kimpumbulu (18) 4 Ngiz’a Eliya vitila lumbu kia Yave (1-6) “E ntangw’a unsongi ikezima” (2)

MALAKI 1:1-14

1

Nsamu: Ediadi i diambu dia Yave kwa Isaele muna Malaki:1 2 “Inuzolele,” a u kavovele o Yave. Kansi, oyeno nuvovele vo: “Aweyi utuzolele?” “Esau ke yandi ko i mpangi a Yakobo e?” b u kavovele o Yave. “Kansi, nzolele Yakobo, 3 mbengene Esau; c yakitula miongo miandi se mfuta, d yavana e vua diandi kwa mbulu za makanga.” e 4 “Kanele vo Edome ovovele ´ vo: ‘Tufukısu, kansi vutuka tuvutuka twatungulula e mbanza.’ Yave a vu ovovele: ‘Betunga kwau, kansi mono ibangula, beyikilwa vo “zunga kia umpumbulu” ye “nkangu wasibwa kwa Yave yakwele mvu.” f 5 Numona wo muna meso meno, i bosi nuvova vo: “Yambula Yave katundidikwa muna zunga kia Isaele.”’” 6 “‘O mwana ozitisanga se diandi, g o ntaudi ozitisanga mfumu andi. Ozevo, avo i se, h akweyi kwina o zitu una nufwete kunsonga? i Avo i mfumu,1 akweyi kwina o vumi2 una nufwete kunsonga?’ u kavovele o Yave a vu kwa yeno anganga nuvezanga e nkumbu ame. j “‘Oyeno nuvovele vo: “Oyeto aweyi tuvezele nkumbu aku?”’ 7 “‘Muna tambika madia1 mafunzuka vana ziku diame.’ “‘Oyeno nuvovele vo: “Aweyi tusafulwidi?”’ “‘Wau nuvovele vo: “Meza ma Yave k makondwa mfunu.” 8 Vava nukelanga e bulu kia mpofo se kimenga, nuvovanga vo: “Ke diambi kwandi ko.” Vava nutambikanga bulu ya ntedingi 1:1 1 Ina ye nsasa vo: “Nati a Nsangu Zame.” 1:6 1 Yovo “mfumu anene.” 2 Yovo “zitu.” 1:7 1 Mvovo wa sina: “mbolo.”

1296 KAPU 1 a Nsi 10:15 b Tuk 25:25, 26 c Rom 9:13 d Yer 49:20 Yoe 3:19

e Yes 34:10, 13 f Yes 34:5 Ob 18

g Luv 20:12 h Luv 4:22 i Yes 1:2 j Yez 22:26 k Yez 41:21, 22 1Ko 10:21

 Ndambu ya 2 a Lev 22:20, 22 Nsi 15:21

b 2Tu 23:4 c Yer 6:13 Mik 3:11

d Yes 1:11 Yer 6:20

e Nk 113:3 Yes 45:6 Yes 59:19

f Nk 22:27 Sef 3:9 Mat 28:19 Lus 15:4

g Yez 22:26 h Mal 1:7 i Lev 22:20, 22 Nsi 15:21 Nsi 17:1

j Nk 47:2 Yer 10:10

k Lus 15:4

ye mbevo, nuvovanga vo: “Ke diambi kwandi ko.”’” a “Dodokolo, wenda yo tambika kio kwa nguvulu aku. Nga okuyangalela yovo kusonga e dienga?” u kavovele o Yave a vu. 9 “Do, owau nudodokela Nzambi, katusong’e dienga. Ye tukau twatu vana moko meno, nga otambula mosi muna yeno kuna ngemba?” u kavovele o Yave a vu. 10 “Nani muna yeno una ye luzolo lwa zika e yelo?1b Kadi ke nukwikanga ziku diame ko lembi lomba mfutu. c Kinuyangalele ko,” u kavovele o Yave a vu, “kiyangalelanga mpe tukau twa moko meno ko.” d 11 “Kadi tuka kuna mpaikilu a ntangwa yakuna ndimuk’andi,1 e nkumbu ame yanene ikala muna zula. e Muna fulu yawonso mu yokelwa e ndumbu yo kelwa yimenga muna nkumbu ame se lukau lwavauka; kadi e nkumbu ame yanene ikala muna zula,” f u kavovele o Yave a vu. 12 “Kansi, oyeno nusafwidi yo g wau nuvovele vo: ‘Meza ma Yave masafukidi, o tukau yo madia mandi ke mena mfunu ko.’ h 13 Nuvovele mpe vo: ‘Tuyoyele!’ ke nuvuidi mo mfunu ko,” u kavovele o Yave a vu. “Nutwese bulu ina nuyibidi, ya ntedingi ye ya mbevo. Nutwasanga yo se tukau! Nga mfwete yo tambula vana moko meno e?” i u kavovele o Yave. 14 “Wasibwa o nkwa umpuki una ye bulu kia koko kiamvimpi muna kambi diandi, kansi osidi nsilu, otambikidi bulu kiavanguka kwa Yave. Kadi i Ntinu anene kwame,” j u kavovele o Yave a vu, “e nkumbu ame imwesa wonga muna zula.” k 1:10 1 Nanga i salu kia zika mielo mia tempelo. 1:11 1 Yovo “kuna este yo weste.”

1297

2

“Owau, oyeno anganga, o nkanikinu wau kwa yeno ´ uveno. a 2 Avo ke nuwa ko ngatu sia dio mu ntima, nuakembela nkumbu ame,” u kavovele o Yave a vu, “ikunutwasila sibu b yo kitula nsambu zeno se sibu. c Elo, yakitwidi kala e nsambu se sibu, kadi ke nusidi dio mu ntima ko.” 3 “Nutala, fwasa ifwasa1 e mbongo ikuninu muna kuma kieno, d ikusa mbole vana mpolo zeno, mbole za nkinzi mieno, nunatwa kuna ina.2 4 Nuzaya wo vo yanuvana nkanikinu wau, kimana e kangu diame yo Levi diasikila,” e u kavovele Yave a vu. 5 “E kangu yakanga yandi, kangu diamoyo yo luvuvamu, dina yamvana kimana kakala yo vumi.1 Elo, wampuminanga, wakala yo vumi muna nkumbu ame. 6 O nsiku1 a ludi wakala muna nua andi, f ke mwasoloka vilwa ko muna lubini lwandi. Wakangala yame muna luvuvamu ye unsongi, g wafila wantu ayingi mu yambula e mbi. 7 Kadi, lubini lwa nganga lufwete lunda o zayi, o wantu bafwete vavila e nsiku1 muna nu’andi, h kadi yandi i ntumw’a Yave a vu. 8 “Kansi, yeno nuvengomokene muna nzila. Nutesese ayingi masakuba muna nsiku.1i Nukulwidi e kangu dia Levi,” j u kavovele o Yave a vu. 9 “Ozevo, iyambula vo nuavezwa yo kululwa vana ndose a nkangu wawonso, wau nulembele lemvokela e nzila zame, kansi nusianga mpambula muna sadila nsiku.” k 10 “Yeto awonso ka se dimosi ko watuwut’e? l Ke Nzambi 2:3 1 Mvovo wa sina: “tumba itumba.” 2 I sia vo, kuna kwasiwanga e mbole a yimenga. 2:5 1 Yovo “zitu.” 2:6, 7 1 Yovo “longi.” 2:8 1 Nanga, “muna longi dieno.”

MALAKI 2:1-17 KAPU 2 a Mal 1:6 b Lev 26:14-17 Nsi 28:15

c Kan 1:11 d Yoe 1:17 e Luv 40:12, 15 Nta 3:6 Nta 18:23 Yez 44:15, 16

f 2Tu 17:8, 9 g Luv 32:26 h Nsi 24:8 2Tu 15:3 Nek 8:7, 8 Yez 44:23, 24

i Luk 11:52 j Nek 13:29 k Lev 19:15 Nsi 1:17 Nsi 16:19

l Mal 1:6 1Ko 8:6

 Ndambu ya 2 a Nek 5:8 b Lev 20:26 c Nsi 7:1, 3 Afu 3:5, 6 1Nti 11:1, 2 Nek 13:23

d 1Sa 15:22 e Ngn 21:27 f Ngn 5:18-20 Mat 19:4-6

g Tuk 2:24 Mat 5:32 Mat 19:8, 9 Mak 10:5-9

h Mal 2:10 i Yes 1:14, 15

mosi ko watuvang’e? Ekuma tuyekolwelanga muntu ye nkwandi andi, a yo kulula e kangu dia mase meto? 11 Yuda nyekodi, diambu diangemi divangamene muna Isaele ye Yerusaleme; kadi Yuda kazitisi Yave ko ona ozolanga mambu mavauka,1b osompele mwan’ankento osambilanga nzambi a nzenza. c 12 Yave ovonda konso ndiona ovanga e diambu diadi muna saba ya Yakobo, kiakala nani,1 kana nkutu ndiona otambika lukau kwa Yave a vu.” d 13 “Vena ye diambu diankaka nuvanganga, edi dizadisanga e ziku dia Yave ye mansanga, ye dilu ye bumu, i kuma vo ke sianga diaka sungididi muna lukau lweno ko ngatu tambula konso lekwa vana moko meno. e 14 Oyeno nuvovele vo: ‘Mu nkia kuma?’ Kadi o Yave i mbangi vovo una yo nkaz’a kileke kiaku, ona wabembola, kana una vo i nkwaku, wa nkaz’a kangu diaku.1f 15 Kansi vena yo muntu mosi walembi dio vanga, kadi wakala ye ndambu a mwand’avelel’a Nzambi. Adieyi kavavanga? Mbongo a Nzambi kavavanga. Muna diadi, nutoma keba mu kuma kia mwand’eno, ke nubembola akazi a kileke kieno ko. 16 Kadi o vonda longo i diau imenganga,” g u kavovele o Yave wa Nzambi a Isaele ye “ndiona okuyivananga mu mavangu ma nsoki,”1 u kavovele o Yave a vu. “Nuyikeba mu kuma kia mwanda eno, ke nukondwa kwikizi ko. h 17 “Nuyoyese Yave muna mvovo mieno. i Kansi oyeno nuvovele vo: ‘Aweyi tunyoyesele?’ Wau nuvovele vo, ‘Konso ona 2:11 1 Nanga, “nzo avauka.” 2:12 1 Mvovo wa sina: “ona osikamene ye ndiona ovutula.” 2:14 1 Yovo “nkento ndiona wasompa.” 2:16 1 Mvovo wa sina: “ndiona ofukidi mvuatu andi a nsoki.”

MALAKI 3:1-16 ovanga mbi, diambote kwandi vana meso ma Yave, okunyangalela,’ a yovo wau nuvovele vo, ‘Akweyi kena Nzambi ona ovanganga unsongi?’” “Tala, ntwikidi ntumw’ame, yandi okubika1 e nzila ova ndose ame. b Mfumu aludi ona nuvavanga, kuna kinsalukisa kelwakila muna tempelo andi; c o ntumw’a kangu ona nuyangalela, se kekwiza. Tala, kwiza kekwiza,” u kavovele o Yave a vu. 2 “Kansi nani ozizidila muna lumbu kia ngiz’andi? Nani otelama vava kemoneka? Kadi okala nga tiya twa nkenzi a palata, d nze sabuni ya asukudi a nlele. 3 Ovuanda nze nkenzi ye mvelelesi a palata, e ovelelesa wan’a Levi; okubakenza nga wolo ye palata, bekala kwa Yave se wantu betambikanga tukau muna unsongi. 4 O lukau lwa Yuda ye Yerusaleme luyangidika Yave, nga muna lumbu yankulu, muna mvu mia nz’ankulu. f 5 Ikunufinama muna lufundisu, ikala mbangi a nzaki kwa andoki, g kwa minta-zumba, ye adie a ndofi zaluvunu, h ye awana bevunginikanga asadi muna mfutu au, i kwa nkento wafwilwa yakala ye mwana wakondwa se, j ye awana ke besadisanga nzenza ko. k Awaya ke bekumpuminanga ko,” u kavovele o Yave a vu. 6 “Kadi mono i Yave; kisobanga ko.1l Oyeno nu wan’a Yakobo; i kuma nualembele sukisilwa. 7 Tuka muna lumbu ya mase meno nuavengomoka muna nkanikinu miame, ke nualunda mio ko. m Nuvutuka kwa mono, omono mpe ivutuka kwa yeno,” n u kavovele o Yave a vu.

3

3:1 1 Yovo “oziula.” 3:6 1 Yovo “kisobele ko.”

1298 KAPU 2 a Yez 18:29 

KAPU 3 b Mat 3:1-3 Mat 11:7, 10 Mak 1:2-4 Luk 1:76 Yoa 1:6, 23 Yoa 3:28

c Nk 11:4 d Yes 1:25 Yer 2:22

e Nk 66:10 Ngn 25:4 Zak 13:9

f 2Tu 7:1 g Nsi 18:10, 12 h Luv 20:7 i Ngn 14:31 Yak 5:4

j Nsi 24:17 Yes 1:17 Yak 1:27

k Luv 23:9 Zak 7:10

l Yes 43:10 Yes 46:4 Yak 1:17

m Nsi 9:7 Mav 7:51

n Yer 3:12 Zak 1:3 Yak 4:8

 Ndambu ya 2 a Lev 27:30 Nsi 14:28

b 2Tu 31:11 Nek 12:44 Nek 13:10

c Nsi 28:12 d Lev 26:10 2Tu 31:10 Ngn 3:9, 10

e Nsi 11:14 Zak 8:12

f Yes 61:9 g Mal 1:6 h Yob 21:14, 15 Nk 73:13, 14 Yes 58:3 Sef 1:12

i Yer 12:1

Kansi, oyeno nuvovele vo: “Aweyi tuvutukila?” 8 “Nga o muntu olenda yiya Nzambi e? Kansi oyeno nungiyidi.” Oyeno nuvovele vo: “Aweyi tuyiyidi?” “Muna tini ya kumi ye tukau. 9 Nusibilu kikilu, kadi nukungiyanga—elo, e zula kiawonso i diau bevanganga. 10 Nutwasa tini kiamvimba kia kumi1 mu lundilu, a mwakala madia mu nzo ame; b dodokolo nuntonta, muna diambu diadi,” u kavovele o Yave a vu, “nuamona avo kikunuziulwila zianela za zulu ko c yo kunuyitidila e nsambu yavana ke nukondwa lekwa ko.” d 11 “Tumba itumba mfwasi1 muna kuma kieno, ke fwasakesa mbongo a ntoto eno ko, o nsing’eno a vinyu uyima mbongo muna mpatu,” e u kavovele o Yave a vu. 12 “E zula yawonso bekunuyikila vo nu akwa kiese, f kadi nukala se nsi a luyangalalu,” u kavovele Yave a vu. 13 “E mambu nuavovele mu kuma kiame mambi kikilu,” u kavovele Yave a vu. Oyeno nuvovele vo: “Nkia mambu mambi twavovele mu kuma kiau?” g 14 “Nuvovele vo, ‘O sadila Nzambi ke dina mfunu ko. h Nkia nluta dikututwasila muna lungisa kiyekwa katuvana yo diatila kuna ntantu vana ndose a Yave a vu? 15 Owau tuyikidi akwa lulendo vo akwa kiese. Elo, yimpumbulu bena ye zingu kiasikila. i Betontanga Nzambi, kansi yau ke babaki mfwilu.’” 16 Ana bavuminanga Yave bamokenanga muntu yo nkwa3:10 1 Yovo “tini yawonso ya kumi.” 3:11 1 Dilenda kala vo, “vangwa yamoyo ivempolanga mbongo.”

1299

MALAKI 3:17–4:6

ndi, Yave wasianga sungididi yo kubawa. Vasonekeno nkand’a luyindulu vana kena a mu kuma kia awana bavuminanga Yave yo badika1 nkumbu andi. b 17 “Bame bekala, c muna lumbu kina ikubika lusalu lwame lwa kuyivuila,” d u kavovele o Yave a vu. Ikubafwila e nkenda nze una muntu kefwilanga mwan’andi ona okunsadilanga e nkenda. e 18 Numona diaka e nswaswani vana vena nsongi ye kimpumbulu, f vana vena ndiona osadilanga Nzambi yo ndiona olembi kunsadilanga.” “Kadi e lumbu kikwiza, kina kikwama nze soka dia tiya, g vava akwa lulendo awonso ye yimpumbulu yawonso bekituka nze titi. E lumbu kikwiza kikubazinisa,” u kavovele o Yave a vu, “ke kikubasisila mwanzi ko ngatu tayi. 2 Kansi kuna kwa

4

3:16 1 Yovo “yindula.”

KAPU 3 a Nk 56:8 Nk 69:28

b Yes 26:8 c Yer 31:33 d Yes 62:3 1Pe 2:9

e Nk 103:13 f Nk 58:10, 11 

KAPU 4 g Sef 2:2 2Pe 3:7

 Ndambu ya 2 a Nsi 4:5 b Mat 11:13, 14 Mak 9:11, 12

c Yoe 2:31 Mav 2:20 2Pe 3:10

d Luk 1:17

yeno nuzitisanga1 nkumbu ame, e ntangw’a unsongi ikezima, ina ye nguka muna nsemo miandi,2 nutakuka nze wan’a ngombe za mazi.” 3 “Nudiatakesa yimpumbulu, bekituka nze ntoto kuna nsi a tambi yeno muna lumbu kina ivanga diambu diadi,” u kavovele o Yave a vu. 4 Nusungamena Nsiku a Mose wa selo kiame, e nkanikinu ye nzengo zina yakanikina Isaele yawonso kuna Korebe kimana balemvokela zo. a 5 “Ikunutumina Eliya wa ngunza b vitila lumbu kia Yave kiza, kianene ye kiansisi. c 6 Ovilula ntima mia mase kuna kwa wana, d e ntima mia wana kuna kwa mase, kimana yalembi kwiza yo wanda o ntoto yo fwasa wo.” 4:2 1 Mvovo wa sina: “nuvuminanga.” 2 Mvovo wa sina: “mave mandi.”

(Mfoko a nsekola ya Sono ya Kiyibere ye Ki-aramiti, ilandilu kwa nsekola ya Sono ya Kingerekia ya Kikristu)

NSANGU ZAMBOTE ZASONEKA

M ATA I

MAMBU MENA MO

1 2

3 4

5

6

7

Luvila lwa Yesu Kristu (1-17) Luwutuku lwa Yesu (18-25) Nkingula ya afimpi a ntetembwa (1-12) Yosefe otinini kuna Engipito (13-15) Erodi ovondese wan’amakala (16-18) Yosefe ovutukidi kuna Nazarete (19-23) Yoane wa Mvubi oyantikidi longa (1-12) Luvubu lwa Yesu (13-17) Nkadi ampemba otontele Yesu (1-11) Yesu oyantikidi longa muna Ngalili (12-17) Yesu obokele alongoki antete (18-22) Yesu osidi umbangi, olongele yo wuka yimbevo (23-25) LONGI DIA YESU VANA MONGO (1-48) Yesu oyantikidi longa vana mongo (1, 2) Mambu vua metwasanga kiese (3-12) Mungwa yo ntemo (13-16) Yesu olungisa o Nsiku (17-20) Longi mu kuma kia makasi (21-26), zumba (27-30), vonda longo (31, 32), dia ndofi (33-37), landa kunda (38-42), zola mbeni (43-48) LONGI DIA YESU VANA MONGO (1-34) Ke nuvangi mambu mansongi ko muna sivikisa wantu (1-4) Mpila ya sambila (5-15) Sambu kia Se dieto (9-13) Fionkonona (16-18) Lusalu ova nza ye kuna zulu (19-24) Yambula tokana (25-34) Vavanga ntete Kintinu (33) LONGI DIA YESU VANA MONGO (1-27) Yambula fundisa (1-6) Kwamanana lomba, vava, dodela (7-11) Vanga kw’akaka mana ozolele vo bavanga kwa ngeye (12) Mwelo ambatakani (13, 14) Bezayilwa muna mbongo au (15-23) Nzo vana nsenzele, nzo vana senge (24-27) Ndonga isivikidi malongi ma Yesu (28, 29)

8 Nkwa wazi owukilu (1-4) Lukwikilu lwa mfidi a makesa (5-13) Yesu owukidi ndonga muna Kafanau (14-17) Mpila ya landila Yesu (18-22) Yesu ovuvikidi tembwa (23-27) Yesu osindikidi e nkuya muna ngulu (28-34) 9 Yesu owukidi mbevo a vola (1-8) Yesu obokele Matai (9-13) Kiuvu mu kuma kia fionkonona (14-17) Mwan’a Yairo; nkento osimbidi mvuatu a Yesu (18-26) Yesu owukidi mpofo ye baba (27-34) Mbongo yayingi kansi asadi bakete (35-38) 10 Ntumwa 12 (1-4) Luludiku mu kuma kia salu kia umbangi (5-15) Alongoki bebangikwa (16-25) Vumina Nzambi, ke wantu ko (26-31) Ke luvuvamu ko, kansi nsosolo (32-39) Tambula alongoki a Yesu (40-42) 11

Yoane wa Mvubi osanisinu (1-15) Mbandu yabendomoka itumbilu (16-24) Yesu okembelele Se diandi wau kasonga dienga kw’alembami (25-27) Vangu kia Yesu kivuvikanga (28-30)

12 Yesu, “Mfumu a Lumbu kia Vundu” (1-8) Muntu una yo koko kwayuminina owukilu (9-14) Selo ona wazolwa kwa Nzambi (15-21) Nkuya mivaikisu muna mwand’avelela (22-30) Sumu ke dilendi lolokwa ko (31, 32) Nti uzayilwanga muna mbongo andi (33-37) Sinsu kia Yona (38-42) Avo mwand’a usafu uvutukidi (43-45) Ngudi ye mpangi za Yesu (46-50) 13 YINGANA YA KINTINU (1-52) Nkuni (1-9) Ekuma Yesu kasadilanga yingana (10-17) Nsas’a kingana kia nkuni (18-23) 1300

1301 Masa ye mbongo ambi (24-30) Mbongo yake-kete ye mfuna (31-33) O sadila yingana dilunganese ungunza (34, 35) Nsas’a kingana kia masa ye mbongo ambi (36-43) Lusalu lwaswekama ye pelola yambote (44-46) Konde (47-50) Lusalu lwampa ye lwankulu (51, 52) Yesu obembwelo muna zunga kiandi (53-58) 14 Yoane wa Mvubi ozengel’o ntu (1-12) Yesu odikidi 5.000 ma wantu (13-21) Yesu odiatidi vana maza (22-33) Owukidi mbevo muna Ngenesarete (34-36) 15 Tusansu twa wantu tusenzekelo (1-9) Mambu mefunzulanga muntu mu ntima metukanga (10-20) Lukwikilu lwanene lwa nkento wa Mfenisia (21-28) Yesu owukidi mbevo zayingi (29-31) Yesu odikidi 4.000 ma wantu (32-39) 16 Balombele sinsu (1-4) Mfuna ya Afarisi ye Asaduki (5-12) Nsabi za Kintinu (13-20) Nkutakani itungilu vana tadi (18) Lufwa lwa Yesu lusakwilu (21-23) Nlongoki akieleka (24-28) 17 Nkituka a Yesu (1-13) Lukwikilu nze mbongo yake-kete (14-21) Lufwa lwa Yesu lusakwilu diaka (22, 23) Mpaku ifutilu muna palata itukidi muna nu’a mbizi a maza (24-27) 18 Ndiona osundidi onene muna Kintinu (1-6) Masakuba (7-11) Kingana kia meme diavila (12-14) Una olenda bakila mpangi aku (15-20) Kingana kia ntaudi walembi loloka (21-35) 19 Longo ye vonda longo (1-9) Lukau lwa kimpumpa (10-12) Yesu osambwidi yingiana-ngiana (13-15) Kiuvu kia toko dia mvuama (16-24) Bembola maka mambu mu kuma kia Kintinu (25-30) 20 Asadi muna mpatu a vinyu ye mfutu wau mosi (1-16)

MATAI Mambu Mena mo Lufwa lwa Yesu lusakwilu diaka (17-19) Balombele fulu muna Kintinu (20-28) ˆ Yesu wavana moyo andi se lukulu lwa wantu ayingi (28) Mpofo zole ziwukilu (29-34) 21 Nkotelo a Yesu nze ntinu (1-11) Yesu ovelelese tempelo (12-17) Nsanda usibilu (18-22) Wisa kia Yesu kifidisu e mpaka (23-27) Kingana kia wana wole (28-32) Kingana kia avati akwa nsoki (33-46) Mbuta tadi dia konko dibembwelo (42) 22 Kingana kia nkinzi a longo (1-14) Nzambi ye Kaisa (15-22) Kiuvu mu kuma kia lufuluku (23-33) Nkanikinu miole mianene (34-40) Nga Kristu i mwan’a Davidi e? (41-46) 23 Ke nutanginina asoneki ye Afarisi ko (1-12) ˆ Tatu kwa asoneki ye Afarisi (13-36) Yesu okendalele mu kuma kia Yerusaleme (37-39) 24 SINSU KIA NGIZ’A KRISTU (1-51) Vita, mvengele, nzakama za ntoto (7) Nsangu zambote zisamunua (14) Mpasi zayingi (21, 22) Sinsu kia Mwan’a muntu (30) Nsanda (32-34) Wauna wakala muna lumbu ya Noa (37-39) Nukwamanana yingila (42-44) Ntaudi akwikizi ye ntaudi ambi (45-51) 25 SINSU KIA NGIZ’A KRISTU (1-46) Kingana kia mienze kumi (1-13) Kingana kia talanta (14-30) Mameme ye nkombo (31-46) 26 Anganga bavuandidi Yesu e mfulu kimana bamvonda (1-5) Yesu okusilu mazi mansunga (6-13) Nduta yansuka yo yekolwa (14-25) Nlekelo a Mfumu usikidisu (26-30) Osakwidi vo Petelo okumvakulwila nkalu (31-35) Yesu osambidi muna mpatu a Ngetesemane (36-46) Yesu obakamene (47-56)

MATAI Mambu Mena mo –1:18

1302

Ofundisu kuna Mbazi a Nkanu (57-68) Petelo ovakulwidi Yesu o nkalu (69-75)

Okomeno vana nti kuna Ngolongota (32-44) Lufwa lwa Yesu (45-56) Luziku lwa Yesu (57-61) Ziami kilangidilu (62-66)

27 Yesu oyekwelo kwa Pilato (1, 2) Yuda ukizembekele (3-10) Yesu vana ndose a Pilato (11-26) Osakaneno vana meso ma ndonga (27-31)

28 Yesu ofulukidi (1-10) Makesa bakomekeno kimana bavuna (11-15) Nkanikinu wa kitula wantu se alongoki (16-20)

lusansu1 lwa Yesu 1 Nkand’a Kristu2 wa mwan’a Davidi,

a

KAPU 1 a 1Tu 17:11

b

wa mwan’a Abarayama: 2 Abarayama wawuta Isaki; c Isaki wawuta Yakobo; d Yakobo wawuta Yuda e ye mpangi zandi; 3 Yuda yo Tama bawuta Perese yo Zera; f Perese wawuta Keserone; g Keserone wawuta Rami; h 4 Rami wawuta Aminadabi; Aminadabi wawuta Nakesone; i Nakesone wawuta Salemone; 5 Salemone yo Rakabi j bawuta Boaze; Boaze yo Rute k bawuta Obede; Obede wawuta Yisai; l 6 Yisai wawuta Davidi m wa ntinu. Davidi wawuta Solomo n muna nkento ona wateka kala nkaz’a Uriya; 7 Solomo wawuta Rekabame; o Rekabame wawuta Abiya; Abiya wawuta Asa; p 8 Asa wawuta Yosafate; q Yosafate wawuta Yorame; r Yorame wawuta Uziya; 9 Uziya wawuta Yotame; s Yotame wawuta Akazi; t Akazi wawuta Kizekeya; u

Mat 9:27 Luk 1:32, 33

b Tuk 22:18 c Tuk 21:3 d Tuk 25:26 e f g h i j k l m n

1Tu 1:34 Tuk 29:35 Tuk 38:29, 30 Ru 4:18-22 1Tu 2:9 1Tu 2:10, 11 Yos 2:1 Ru 4:13 1Tu 2:12 1Tu 2:13, 15 2Sa 12:24 1Tu 3:5

o 1Nti 11:43 p 1Tu 3:10-19 2Tu 14:1

q 1Nti 15:24 r 2Tu 21:1 s 2Nti 15:32 t 2Nti 15:38 u 2Nti 18:1 

Ndambu ya 2 a 2Nti 20:21 b 2Tu 33:20 c 2Nti 21:24 d 2Nti 23:34 e 1Tu 3:15, 16 f 2Nti 24:12, 15 2Tu 36:9, 10

g Eze 3:2 Nek 12:1

h Mat 13:55 Mak 6:3

1:1 1 Yovo “luvila.” 2 Yovo “Masia; Kuswa.”

i Luk 3:23-38 j Luk 1:35

10 Kizekeya wawuta Manase; a Manase wawuta Amone; b Amone wawuta Yosiya; c 11 Yosiya d wawuta Yekoneya e ye mpangi zandi muna kolo kianatwa Ayuda kuna Babele. f 12 Vava bakala kuna Babele, Yekoneya wawuta Saletiele; Saletiele wawuta Zerubabele; g 13 Zerubabele wawuta Abiudi; Abiudi wawuta Eleyakime; Eleyakime wawuta Azo; 14 Azo wawuta Sadoke; Sadoke wawuta Akimi; Akimi wawuta Eleyude; 15 Eleyude wawuta Elaza; Elaza wawuta Matani; Matani wawuta Yakobo; 16 Yakobo wawuta Yosefe wa nkaz’a Maria, ndiona wawuta Yesu, h ona oyikilwanga vo Kristu. i 17 Ozevo, mbandu zawonso tuka muna Abarayama yamuna Davidi, mbandu 14; tuka muna Davidi yavana Ayuda banatwa kuna Babele, mbandu 14; tuka kianatinua Ayuda kuna Babele yamuna Kristu, mbandu 14. 18 O luwutuku lwa Yesu Kristu owu lwakadila. Muna kolo kina Maria wa ngudi andi kazitikilwa kwa Yosefe, wamoneka ye vumu kia mwand’avelela1j 1:18 1 Yovo “ngolo za Nzambi.”

1303 una ke bakazalele ko. 19 Kansi, wau vo Yosefe wa nkaz’andi nkwa unsongi, kazola kumfusulwisa nsoni ko, wazola vonda o longo kuna kinsweki. a 20 Vava kayindula e diambu diadi, mbasi a Yave1 omonekene kwa yandi muna ndozi, oku vo: “E Yosefe wa mwan’a Davidi, kumoni wonga ko wa bonga Maria wa nkaz’aku, kadi kina kayimiti mu mwand’avelela kayimitini kio. b 21 Mwan’a yakala kewuta, okumvana e nkumbu a Yesu,1c kadi yandi ovuluza nkangu andi muna masumu mau.” d 22 Mawonso mama mavangamene kimana dialungana dina diavovua kwa Yave1 muna ngunz’andi, oku vo: 23 “Tala! O mwenze oyimita yo wuta mwan’a yakala, bekumvana e nkumbu vo Imanuele,” e ina ye nsasa vo, “Nzambi Una Yeto.” f 24 I bosi, Yosefe osikamene kuna tulu, ovangidi una kakanikinu kwa mbasi a Yave,1 obongele nkaz’andi. 25 Kansi, kavukana yandi ko yavana kawuta mwan’a yakala, g wamvana e nkumbu a Yesu. h O Yesu vava kawutukidi muna Beteleme i a Yuda muna lumbu ya Erodi1j wa Ntinu, afimpi a2 ntetembwa batukidi kuna Este bezidi ku Yerusaleme, 2 oku vo: “Akweyi kena o ntinu a Ayuda ona owutukidi? k Kadi tumwene ntetembw’andi vava tukedi kuna Este, twizidi twamvumbamena.”1 3 Vava kawidi e diambu diadi, Erodi wa Ntinu otelamene o ntima, yandi ye nkangu wawonso wa Yerusale-

2

1:20 1 Ekiaki i fulu kiantete muna fulu 237 mwasonama e nkumbu a Nzambi, Yave muna Sono ya Kingerekia ya Kikristu omu nsekola yayi. Tala Nku. A5. 1:21 1 Muna Kiyibere Yesua yovo Yosua, ina ye nsasa vo: “Yave i Mvuluzi.” 1:22, 24; 2:13 1 Tala Nku. A5. 2:1 1 Tala Nsas’a Mvovo. 2 Yovo “nganga za.” 2:2 1 Mvovo wa sina: “twankunda.”

MATAI 1:19–2:14 KAPU 1 a Nsi 24:1

b Luk 1:35

c Mat 1:25 Luk 1:31

d Luk 2:30 Yoa 1:29 Mav 4:12 Mav 5:31 Efe 1:7 Ayi 7:25 1Pe 2:24

e Yes 7:14

f Yes 8:8, 10

g Luk 2:7

h Luk 2:21 

KAPU 2 i Mik 5:2 Luk 2:4

j Luk 1:5

k Mat 27:37 

Ndambu ya 2 a Yoa 7:42

b 2Sa 5:2 Mik 5:2

c Mat 2:2

d Mat 2:22

e Mat 1:20 Mat 2:19

me; 4 okutakese mbuta za nganga zawonso ye asoneki a nkangu, oyantikidi kubayuvula kana akweyi kewutukila o Kristu.1 5 Bamvovese vo: “Muna Beteleme a a Yuda, kadi i diau diasonekwa muna ngunza: 6 ‘Ongeye, Beteleme ya nsi a Yuda, ku mbanza isundidi sakalala ko vana vena ayadi a Yuda, kadi omu ngeye mu vaikila nyadi, ona ovungula nkangu ame Isaele.’” b 7 I bosi, Erodi obokele afimpi a ntetembwa kuna kinsweki, otomene kubayuvula kana nkia ntangwa imonekene ntetembwa. 8 Ubatumini kuna Beteleme, oku vo: “Nuenda toma vava e kingiana-ngiana, avo nunsolwele, nuiza kunsamunuina, kimana omono mpe ngienda, yamvumbamena.” 9 Vava bawidi dina kavovele o ntinu, basimbidi e nzila, e ntetembwa ina bamwene vava bakedi kuna Este c ibavitidi kuna ntwala, yavana yele telama vana vakedi e kingiana-ngiana. 10 Vava bamwene ntetembwa, bayangalele kikilu. 11 Vava bakotele muna nzo, bamwene kingiana-ngiana yo Maria wa ngudi andi, bafukamene, bavumbamene kingianangiana. Bavaikisi tusalu twau yo kumvana tukau—wolo, ndumbu a ˆ nti a lebona ye mo.1 12 Kansi, wau balukisu kwa Nzambi muna ndozi d balembi vutuka kwa Erodi, bavutukidi kuna nsi au mu nzila yankaka. 13 Vava bavutukidi, mbasi a Yave1 omonekene kwa Yosefe muna ndozi, e oku vo: “Telama, bonga e kingiana-ngiana yo ngudi andi yo tinina kuna Engiˆ pito, kala kuna yavana ikuvovesa e diambu, kadi Erodi ovavanga kingiana-ngiana kamvonda.” 14 Yosefe otelamene muna fuku, obongele kingianangiana yo ngudi andi, wele kuna 2:4 1 Yovo “Masia; Kuswa.” 2:11 1 Nduˆ mbu ye mo i lekwa yansunga.

MATAI 2:15–3:15

ˆ Engipito. 15 Okedi kuna yavana kiafwa Erodi. Ediadi dialungisa dina Yave1 kavova muna ngunz’andi, oku vo: “Muna Engipito mbokele mwan’ame.” a 16 I bosi, Erodi vava kamwene vo afimpi a ntetembwa bamvunini, ofungidi kikilu makasi, okanikini vo wan’amakala awonso muna Beteleme ye muna mavata mandi mawonso bavondwa, tuka ana bena ye mvu miole ye awana ke balungisi mio ko, mun’owu wa ntangwa ina katoma fimpa kw’afimpi a ntetembwa. b 17 I bosi, dialungana dina diasakulwa muna Yeremiya wa ngunza, ona wavova vo: 18 “Ndinga iwakane muna Rama, dilu ye mbembo. Rakele c odilanga wan’andi, kazolele fiaulwiswa ko, kadi ke bena diaka ko.” d 19 Vava Erodi kafwidi, mbasi a Yave1 omonekene kwa Yosefe muna ndozi e kuna Engipito, 20 oku vo: “Telama, bong’e kingiana-ngiana yo ngudi andi, wenda kuna nsi ya Isaele, kadi awana bavavanga moyo a kingiana-ngiana, bamene fwa.” 21 Otelamene, obongele kingiana-ngiana yo ngudi andi, bele kuna nsi ya Isaele. 22 Kansi, vava kawidi vo Ankelao oyadidi muna Yuda vana fulu kia Erodi wa se diandi, omwene o wonga wa kwenda ko. Kansi, wau kalukisu kwa Nzambi muna ndozi, f wele muna zunga kia Ngalili. g 23 Wele zingila muna mbanz’a Nazarete, h kimana dialungana dina diavovua kwa angunza vo: “Oyikilwa vo musi Nazarete.”1i Muna lumbu yayina, Yoane j wa Mvubi wele alonginge k muna makanga ma Yuda, 2 oku vo: “Nuviluka o ntima, kadi e Kintinu kia zulu kifinamene.” l 3 Kieleka, Yoane yandi oyi-

3

2:15, 19; 3:3 1 Tala Nku. A5. 2:23 1 Nanga mu mvovo wa Kiyibere watuka una ye nsasa vo “ntombo.”

1304 KAPU 2 a Os 11:1 b Mat 2:7 c Tuk 35:19 d Yer 31:15 e Mat 1:20 f Mat 2:12 g Mak 1:9 Luk 2:39

h Yoa 1:45 i Yes 11:1 Yes 53:2 Yer 23:5 Zak 3:8

 KAPU 3 j Yoa 1:6 k Mak 1:3, 4 Luk 3:3-6

l Mat 4:17 

Ndambu ya 2 a Mak 1:2 Yoa 1:23

b Yes 40:3 c 2Nti 1:8 d Mak 1:6 e Mak 1:5 f Mak 1:9 g Mak 12:18 Luk 7:30

h Mat 12:34 i Mat 23:33 Luk 3:7-9 Luk 21:23

j Yoa 8:33, 39 k Mat 7:19 Luk 13:6-9

l Mav 19:4 m Yoa 1:15, 27 n Mak 1:7, 8 Yoa 1:33 Mav 2:1, 4 1Ko 12:13

o Luk 3:16, 17 p Mal 4:1 q Mak 1:9

kwanga muna Yesaya wa ngunza vo: a “Nding’a muntu obokanga muna makanga, oku vo: ‘Nukubika nzil’a Yave!1 Nusingika nzila zandi.’” b 4 Yoane wavuatanga mvuatu a mika mia samo ye mpond’a nkand’a bulu muna luketo lwandi. c O madia mandi, makonko yo wiki. d 5 I bosi, nkangu a Yerusaleme ye Yuda yawonso ye zunga kiawonso kia Yodani bezidi kwa yandi, e 6 bafungwini masumu mau, ubavubidi1 muna Nkoko a Yodani. f 7 Vava kamwene vo Afarisi ye Asaduki g ayingi bezidi vana fulu kiavubilwanga, ubavovese vo: “Eyeno wan’a mpidi, h nga nubenze vo nulenda tina e lumbu kia makasi ma Nzambi? i 8 Entete, nusonga mavangu ma luviluku lwa ntima. 9 Ke nuvovi muna ntima mieno ko vo: ‘Tuna yo se dieto Abarayama.’ j Kadi inuvovese wo vo, Nzambi wafwana vaikisila Abarayama wana muna matadi mama. 10 E soka disilu1 kala vana sina dia nti. Ozevo, konso nti ulembi yima e bundu yambote, keswa ukeswa yo tubwa vana tiya. k 11 Mono inuvubidi muna maza mu kuma kia luviluku lweno lwa ntima, l kansi ndiona okwiza ndandi unsundidi o nkuma, kiafwana nkutu katula nsampatu zandi ko. m Yandi okunuvubila muna mwand’avelela n yo muna tiya. o 12 Una ye vevelwa vana koko kwandi, ovelelesa e bundilu diandi yo sia masa mandi muna lundilu, kansi oyoka e vevele vana tiya p ke tuzimanga ko.” 13 I bosi, Yesu otukidi kuna Ngalili, olueke kuna Yodani kwa Yoane kimana kavubwa kwa yandi. q 14 Kansi Yoane ovavidi kunsima, oku vo: “Mono mfwete vubwa kwa ngeye, owau ongeye kwa mono okwizange?” 15 Yesu umvutwidi vo: “Yambu3:6 1 Yovo “ubadimwini muna maza.” 3:10 1 Yovo “sengele kisilu.”

1305 la diavangama owau, kadi muna mpila yayi tulungisa mawonso mansongi.” I bosi oyambwidi kunsima. 16 Vava kavubilu, Yesu vana vau otombokele muna maza, e zulu diziukidi, a omwene mwand’a Nzambi unkulumukini nze yembe. b 17 I bosi, e ndinga itukidi kuna zulu, c oku vo: “Ndioyo i Mwan’ame d anzolwa, ona iyangalelanga.” e I bosi, Yesu oneto kwa mwanda muna makanga, kuna katontelo f kwa Nkadi ampemba. g 2 Vava kafionkonuene1 mu lumbu 40, fuku yo mwini, omwene nzala. 3 Nkadi ampemba h wizidi kuntonta, umvovese vo: “Avo ngeye u mwan’a Nzambi, vovesa o matadi mama makituka se mbolo.” 4 Kansi, Yesu umvutwidi vo: “Diasonama vo: ‘O muntu ke zingilanga kaka mu mbolo1 ko,’ kansi muna konso diambu divaikanga muna nu’a Yave.’”2i 5 I bosi, Nkadi ampemba unete muna mbanz’avauka, j untelamese vana lusangidiku lwa1 tempelo, k 6 umvovese vo: “Avo ngeye u mwan’a Nzambi, uyituba vana nsi, kadi diasonama vo: ‘Okanikina e mbasi zandi mu kuma kiaku,’ ‘Bekunatina muna moko mau, kimana walembi wanda o kulu vana tadi.’” l 7 Yesu umvovese vo: “Diasonama diaka vo: ‘Kufwete tonta Yave2 wa Nzambi aku ko.’” m ` 8 Nkadi ampemba unete dia´ ka vana mongo wanda kikilu yo kunsonga yintinu yawonso ya nza ye nkembo au. n 9 Umvovese vo: “Yawonso yayi ikuvana yo, avo ofukamene yo kunsambila.” 10 I bosi, Yesu umvovese vo: “Katuka, e Satana! Kadi diasonama vo: ‘Yave2 wa Nzambi aku kaka ofwete sambila, o yandi kaka ofwete sadila e salu kiavau-

4

MATAI 3:16–4:24 KAPU 3 a Luk 3:21 b Yes 11:2 Mak 1:10, 11 Luk 4:18 Yoa 1:32 c Yoa 12:28 d Nk 2:7 Luk 9:35 e Yes 42:1 Mat 17:5 Luk 3:22

 KAPU 4 f Ayi 4:15 g Mak 1:12, 13 Luk 4:1-4

h 1Te 3:5 i Nsi 8:3 Luk 4:4 Yoa 4:34

j Nek 11:1 Yes 52:1

k Luk 4:9-12 l Nk 91:11, 12 m Nsi 6:16 Luk 4:12 1Ko 10:9

n Luk 4:5-8 o Lus 22:9 

Ndambu ya 2 a Nsi 6:13 Nsi 10:20 Luk 4:8

b Luk 4:13 Yak 4:7

c Luk 22:43 Ayi 1:7, 14

d Mak 6:17, 18 Luk 3:19, 20

e Mak 1:14 f g h i j k l m n

o p q r

4:2 1 Yovo “kaminini o nsoki.” Tala Nsas’a Mvovo. 4:4 1 Yovo “madia.” 4:4, 7, 10 2 Tala Nku. A5. 4:5 1 Yovo “nludi a.”

s t

Luk 4:14 Luk 4:31 Yoa 1:9 Yes 9:1, 2 Mat 10:7 Mak 1:14, 15 Yoa 1:42 Mak 1:16-18 Luk 5:10, 11 Mak 10:28 Luk 18:28 Mat 10:2 Mat 27:55, 56 Mak 3:17 Mak 10:35 Yoa 21:2 Mak 1:19, 20 Mat 9:35 Mak 1:39 Mak 6:6 Luk 4:16 Mav 13:13, 14 Luk 9:11 Mav 10:37, 38 Mak 6:55 Mak 1:32 Mav 5:16

ka.’” a 11 I bosi, Nkadi ampemba unyambwidi, b ambasi bezidi kunsadila. c 12 Kansi, vava o Yesu kawidi vo Yoane osilu mu pelezo, d wele kuna Ngalili. e 13 I bosi, okatukidi muna Nazarete, wele zingila kuna Kafanau f vana ndambu a mbu muna mvivu mia Zebulune ye Nafetali, 14 kimana dialungana dina diasakulwa muna Yesaya wa ngunza, ona wavova vo: 15 “Ongeye nsi a Zebulune ye nsi a Nafetali, muna nzil’a mbu, kuna simu dia Yodani, Ngalili ya esi zula yankaka! 16 O nkangu uvuende muna tombe, umwene o ntemo ayingi, vo i awana bavuende muna zunga kia tombe kia lufwa, o ntemo g ubatemene.” h 17 Tuka muna ntangwa yayina, Yesu oyantikidi longa, oku vo: “Nuviluk’o ntima, kadi e Kintinu kia zulu kifinamene.” i 18 Ekolo kekangalanga vana mbel’a Mbu a Ngalili, omwene mpangi zole, Simone ona oyikilwanga vo Petelo j yo Andere wa mpangi andi, betubanga e konde muna mbu, kadi abaki a mbizi za maza. k 19 Ubavovese vo: “Nuiza ndandi, ikunukitula se abaki a wantu.” l 20 Vana vau, basisidi makonde mau, banlende. m 21 Vava kakatukidi vo, omwene diaka mpangi zole, Yakobo wa mwan’a Zebedayo yo mpangi andi Yoane. n Bakedi muna nzaz’a Zebedayo wa se diau, belondanga makonde mau, ubabokele. o 22 Vana vau, basisidi e nzaza yo se diau, banlende. 23 I bosi, wele muna Ngalili p yawonso, wele alonginge muna masambilu mau q yo samuna e nsangu zambote za Kintinu yo wuka yimbevo ya mpila zawonso yo mayela ma mpila zawonso muna wantu. r 24 E nsangu zandi zimwangane muna Suria yawonso, bantwasidi awonso bakala ye yimbevo ya mpila mu mpila ye ndunzi, s akwa nkuya, t

MATAI 4:25–5:23 akwa niangi a ye akwa vola, ubawukidi. 25 Muna kuma kiaki, ndong’ayingi inlende itukidi kuna Ngalili ye Dekapole1 ye Yerusaleme ye Yuda ye kuna simu dia Yodani. Vava kamwene ndonga, otombokele vana mongo, ofongele, alongoki andi bezidi kwa yandi. 2 I bosi, oyantikidi kubalonga, oku vo: 3 “Kiese kwa awana bazeye vo mambu ma Nzambi bavuidi o mfunu,1b kadi e Kintinu kia zulu i kiau. 4 “Kiese kwa awana bena ye ntantu, kadi befiaulwiswa. c 5 “Kiese kwa alembami, d kadi yau bevua e nza. e 6 “Kiese kwa awana bena ye nzala ye vuina f dia unsongi, kadi beyukuta. g 7 “Kiese kwa akwa nkenda, h kadi befwilwa e nkenda. 8 “Kiese kwa awana bavelela muna ntima, i kadi bemona Nzambi. 9 “Kiese kwa avangi a luvuvamu,1j kadi beyikilwa vo wan’a Nzambi. 10 “Kiese kwa awana bebangikwanga mu kuma kia unsongi, k kadi e Kintinu kia zulu i kiau. 11 “Nukala ye kiese, avo wantu banuvezele l yo kunubangika m yo kunuyikila e mbi yawonso kuna luvunu mu kuma kiame. n 12 Numona kiese yo yangalala, o kadi o nsendo eno p wanene kuna zulu, kadi i wau babangikila angunza ana banuvita. q 13 “Yeno i mungw’a r nza, kansi avo nzenzo a mungwa ufokokele, aweyi diaka uzenzeselwa? Ke una diaka mfunu ko, vetwa uvetwa kuna mbazi s wadiatakeswa kwa wantu.

5

1306 KAPU 4 a Mat 17:15 

KAPU 5 b Luk 6:20 c Yes 61:2, 3 Mat 11:28

d 1Ti 6:11 Tit 3:2

e Nk 37:11 f Yes 55:1 Luk 6:21

g Yoa 6:35 h Mat 6:14 Mat 18:33 Yak 2:13

i Nk 24:3, 4 Nk 73:1

j Rom 12:18 Ayi 12:14 Yak 3:18

k Mak 10:29, 30 1Pe 3:14

l Mat 10:22 m Yoa 15:20 n Luk 6:22, 23 Yak 1:2 1Pe 4:14

o Mav 5:41 Rom 5:3

p Ayi 11:6 q 2Tu 36:16 Mav 7:52 Ayi 11:32, 37

r Mak 9:50 s Luk 14:34, 35 

Ndambu ya 2 a Yoa 8:12 Yoa 12:36 Flp 2:15

b Mak 4:21 Luk 11:33

c Efe 5:8 Flp 2:15

d Efe 5:9 e Yoa 15:8 1Pe 2:9, 12

f Luk 4:21 g Yes 40:8 Luk 16:17

h Mat 15:7-9 Mat 23:23 Luk 11:42

i Mat 18:3 Yoa 3:5

j Tuk 9:6 Luv 20:13 Nsi 5:17

k Lev 24:17 Nsi 17:8, 9

l Kol 3:8

4:25 1 Yovo “Zunga kia Mbanza Kumi.” 5:3 1 Mvovo wa sina: “Kiese kwa asukami muna mwanda.” 5:9 1 Yovo “akwa luvuvamu.”

14 “Yeno i ntemo a nza. a E mbanza ina vana mongo ke ilendi swekwa ko. 15 Vava wantu bekwikanga mwinda ke besianga wo ku nsi a mbangu1 ko, kansi vana fulu kiazanguka kaka, kimana waminika awonso bena muna nzo. b 16 Diau dimosi mpe, yambula o ntemo eno watemena vana vena o wantu, c kimana bamona mavangu meno mambote, d bakembelela Se dieno una kuna zulu. e 17 “Ke nuyindula ko vo Nsiku yovo Angunza ngizidi fwasa. Kizidi fwasa ko, lunganesa ngizidi lunganesa. f 18 Kieleka inuvovese wo vo, e zulu ye nza dilenda vioka, kansi ke fisono fimosi ko yovo fisinsu fia sono muna Nsiku fivioka, yavana mambu mama mawonso melungana. g 19 Dianu vo, konso ona okulula nkanikinu usundidi o keva muna nkanikinu miami yo longa ankaka bavanga diau dimosi, oyikilwa vo kafwana ko muna Kintinu kia zulu. Kansi, konso ona olunda mio yo longa mio, yandi oyikilwa vo wafwana muna Kintinu kia zulu. 20 Kadi inuvovese wo vo, avo unsongi weno ke uviokele owu wa asoneki ye Afarisi ko, h ke nukota muna Kintinu kia zulu ko. i 21 “Nuwidi dio dina diavovua kw’akulu vo: ‘Kuvondi ko, j ona ovonda ofundiswa kuna mbazi a nkanu.’ k 22 Kansi, omono inuvovese vo konso ona olundila mpangi andi makasi, l kuna mbazi a nkanu kefundisilwa; ona oyikila mpangi andi muna mvovo mialuvezo, kuna Mbazi a Nkanu Anene kefundisilwa; ona ovova vo: ‘Ongeye u zowa!’ otubwa vana tiya twa Ngeena.1m 23 “Kansi, avo se tambika o lukau lwaku vana ziku, n vana vau

Yak 1:19

m Mat 10:28 Luk 12:5 1Yo 3:15 n Nsi 16:16

5:15 1 Yovo “kitunga.” 5:22 1 Fuku diayokelwang’e titi kuna mbazi a mbanz’a Yerusaleme. Tala Nsas’a Mvovo.

1307 osungamene vo mpangi aku diambu kabakidi, 24 sisa o lukau lwaku vana ndambu a ziku. Wenda teka wizana yo mpangi aku, vava ovutuka, tambika lukau lwaku. a 25 “Singika-singika o mambu yo ntantu ufundidi kuna mbazi a nkanu ekolo una yandi muna nzila, kimana kalembi kuyekola kwa mfundisi, o mfundisi kayekola kwa nyingidi, wasiwa muna pelezo. b 26 Kieleka, ivovese vo, kuvaika mo nkutu ko yavana ofuta e mbiya yansuka.1 27 “Nuwidi dio dina diavovua vo: ‘Kute zumba ko.’ c 28 Kansi, omono inuvovese vo konso ona otungununanga nkento d yamu tezo kia kunlengokela o moyo, zumba katele yandi muna ntima. e 29 Avo disu diaku dialunene ditesese sakuba, dunguna dio yo veta dio. f Kadi diambote kwa ngeye wavidisa kimosi ˆ muna yıkwa yaku ke mu nitu aku yawonso ko yatubwa kuna Ngeena.1g 30 Diau dimosi mpe, avo koko kwaku kwalunene kutesese sakuba, zenga ko yo veta ko. h Kadi diambote kwa ngeye waviˆ disa kimosi muna yıkwa yaku ke mu nitu aku yawonso ko yatubwa kuna Ngeena.1i 31 “Diavovua diaka vo: ‘Konso yakala ovonda longo yo nkaz’andi, yambula kamvana nkanda wa vondela longo.’ j 32 Kansi, omono inuvovese vo konso yakala ovonda o longo yo nkaz’andi avo ke mu kuma kia mavangu ma zumba1 ko, unsidi mu vonza ´ kia ta zumba; konso ona osompa nkento wavonda longo, zumba katele. k 33 “Nuwidi dio diaka dina diavovua kw’akulu vo: ‘Kudie ndo5:26 1 Mvovo wa sina: “e kwadrante yansuka.” Tala Nku. B14. 5:29, 30 1 Tala Nsas’a Mvovo. 5:32 1 Muna Kingerekia, por·neiMa. Tala Nsas’a Mvovo, “Mavangu ma Zumba.”

MATAI 5:24-46 KAPU 5 a 1Yo 4:20 b Luk 12:58, 59 c Luv 20:14 Nsi 5:18 Luk 18:20 Rom 13:9

d 2Sa 11:2 Yob 31:1

e Mak 7:20-22 f Luk 11:34 g Mat 18:9 Mak 9:47

h Kol 3:5 i Mat 18:8 j Nsi 24:1 Mat 19:3, 8 Mak 10:2, 4

k Mat 19:9 Mak 10:11, 12 Luk 16:18 Rom 7:3

 Ndambu ya 2 a Lev 19:12 b Nta 30:2 Nsi 23:21 Kim 5:4

c Yak 5:12 d Yes 66:1 e Nk 48:2 f Yak 5:12 g Yoa 8:44 h Luv 21:24, 25 Lev 24:20 Nsi 19:21

i Ngn 24:29 Yes 50:6 Luk 6:29 Rom 12:17 1Pe 2:23

j 1Ko 6:7 k Lev 25:36 Nsi 23:19

l Lev 19:18 Mak 12:31

m Ngn 25:21 Rom 12:20

n Luk 6:27, 28 Mav 7:60 Rom 12:14

fi a luvunu ko, a ofwete lungisa e ndofi aku kuna kwa Yave.’ b 34 Kansi, omono inuvovese vo: Ke nudie nkutu ndofi ko, c kana ya zulu, kadi i kunda kia Nzambi; 35 ngatu ya ntoto, kadi i nsikinu’a tambi yandi; d yovo ya Yerusaleme, kadi i mbanz’a Ntinu anene. e 36 Kudila ntu aku ndofi ko, kadi kulendi kitula kana lusuki lumosi ko se lwa mpembe yovo lwa ndombe. 37 Yambula e mpov’eno ‘Elo’ yakala elo, e ‘Ve’ dieno, ve, f kadi konso dina dikulamene, kwa ndiona wambi ditukidi. g 38 “Nuwidi dio dina diavovua vo: ‘Disu mu disu ye dinu mu dinu.’ h 39 Kansi, omono inuvovese vo: Kutelamena muntu ambi ko, konso ona okuwanda e mbata vana bundi dialunene, umvana diaka e bundi diankaka. i 40 Avo muntu ozolele kunata kuna mbazi a nkanu yo bonga e kinkutu kiaku, unyambula mpe kabonga e yunga kiaku; j 41 avo nkwa wisa ozolele vo wenda yandi kilometa1 mosi, wenda yandi kilometa zole. 42 Vana kwa ndiona ulombele, kukangi moko ko kwa ndiona ozolele vo wansompeka.1k 43 “Nuwidi dio dina diavovua vo: ‘Ofwete zola o nkwaku l yo menga o mbeni aku.’ 44 Kansi, omono inuvovese vo: Nukwamanana zola e mbeni zeno m yo samba mu kuma kia awana bekunubangikanga, n 45 kimana nuasonga vo nu wan’a Se dieno wina kuna zulu, o kadi ovaikisanga e ntangw’andi vana vena wantu ambi yo wantu ambote yo nokesa e mvula vana vena wantu ansongi ye awana balembi songa. p 46 Kadi avo nuzolele kaka ana bekunuzolanga, nkia nsendo nuna wau? q Nga ke

o Efe 5:1 p Luk 6:35 Mav 14:17

q Luk 6:32, 33

5:41 1 Mvovo wa sina: “mile.” Tala Nsas’a Mvovo. 5:42 1 I sia vo, sompeka lembi lomba nluta.

MATAI 5:47–6:20 diau dimosi ko bevanganga avakulwisi a mpaku e? 47 Avo nukayisi kaka mpangi zeno, nga diambu diampwena nuvangidi e? Ke diau dimosi mpe ko bevanganga esi zula yankaka? 48 Muna kuma kiaki, nukala nualunga nze una Se dieno kuna zulu kenena walunga. a “Nukeba nualembi vangila mambu mansongi vana meso ma wantu kimana nuamoneka kwa yau; b avo nuvangidi wo, ke nutambula nsendo ko kwa Se dieno wina kuna zulu. 2 Dianu vo, avo se vana lukau lwa nkenda,1 kusiki mpungi ko nze una uvanganga akwa kivunina muna masambilu ye muna nzila, kimana basanisinua kwa wantu. Kieleka inuvovese wo vo, batambwidi kala o nsendo au. 3 Kansi ongeye, avo se vana lukau lwa nkenda, kuyambula ko vo o koko kwaku kwalumonso kwazaya dina divanganga o koko kwalunene, 4 kimana lukau lwaku lwa nkenda lwakala lwansweki. I bosi, o Se diaku ona omwenanga kuna kinsweki, okusenda. c 5 “Diau dimosi mpe, avo se nusamba, ke nukadi nze ampuki ko, d kadi bezolanga telama muna masambilu ye muna mpambu za nzila zampwena, kimana bamoneka kwa wantu. e Kieleka inuvovese wo vo, batambwidi kala o nsendo au. 6 Kansi ongeye, avo se samba, kota muna suku diaku, zika e kielo yo samba kwa Se diaku ona wina kuna kinsweki. f O Se diaku ona omwenanga kuna kinsweki, okusenda. 7 Vava osambanga, kuvutukilanga mambu mau mamosi ko nze una bevanganga esi zula yankaka, kadi edi beyindulanga vo Nzambi okubawa muna samba´ nga e sambu yanda. 8 I kuma vo, ke nukadi nze yau ko, kadi

6

6:2 1 Yovo “tukau twa asukami.” Tala Nsas’a Mvovo.

1308 KAPU 5 a Lev 19:2 Nsi 18:13 Luk 6:36 1Pe 1:16

 KAPU 6 b Mat 23:5 c Ngn 19:17 Mat 10:42

d Luk 18:11 e Mat 6:16 Mat 23:5

f Luk 6:12 

Ndambu ya 2 a Luk 12:30 b Luk 11:2-4 c Luv 6:3 Nk 83:18

d Yez 36:23 e Dan 2:44 Mat 6:33 Lus 11:15

f Mat 26:42 1Ti 2:4 Lus 4:11

g Nk 37:10 Luk 23:43 Mav 24:15

h Nk 37:25 Ngn 30:8 Mat 6:34 1Ti 6:8

i Mat 18:21 Mak 11:25

j Mat 26:41 1Ko 10:13 Lus 3:10

k Yoa 17:15 1Yo 5:19

l Efe 4:32 Kol 3:13

m Mat 18:35 Yak 2:13

n Mav 13:2, 3 Mav 14:23

o Yes 58:5 Luk 18:11, 12

p Mat 13:22 Luk 12:20 Yak 5:3

q Mat 19:21 Mak 10:21 Luk 12:33, 34 Luk 18:22

r 1Pe 1:3, 4

o Se dieno ozeye mana nuvuidi o mfunu a una nkutu ke nuanlombele ko. 9 “I wau wuwu nufwete sambila: b “‘E Se dieto koko zulu, yambula e nkumbu aku c yazitiswa.1d 10 E Kintinu kiaku kiza. e O luzolo lwaku f lwavangama ova ntoto nze koko zulu. g 11 Utuvana o dia kweto kwa1 unu, h 12 utuyambulwila e mfuka zeto, nze una tuyambulwilanga ana bena ye mfuka zeto. i 13 Kutuyambula ko twabwa muna lutonto, j kansi utuvuluza muna ndiona wambi.’ k 14 “Kadi avo nulolokele wantu o makuzuka mau, o Se dieno kuna zulu okunuloloka mpe; l 15 diau dimosi, avo ke nulolokele wantu makuzuka mau ko, o Se dieno mpe ke loloka makuzuka meno ko. m 16 “Avo se nufionkonona,1n nuyambula kendalala nze akwa kivunina, kadi besobanga ndose zau2 kimana bamoneka kwa wantu vo fionkonona befionkononanga. o Kieleka inuvovese wo vo, batambwidi kala o nsendo au. 17 Kansi ongeye, avo se fionkonona,1 kusa o mazi kuna ntu aku yo sukula e ndose aku, 18 kimana walembi moneka kwa wantu vo fionkonona ofionkononanga,1 kansi wamoneka kwa Se diaku ona wina kuna nsweki. O Se diaku ona omwenanga kuna kinsweki, okusenda. 19 “Nuyambula lundila lusalu lweno ova nza, p vana vefwasilanga nselele ye mbumbu, e mivi bebangula yo yiya. 20 Kansi, nulundila lusalu lweno kuna zulu, q kuna ke lulendi fwasilwa kwa nselele ko yovo mbumbu, r 6:9 1 Yovo “yavaulwa; yaveleleswa.” 6:11 1 Mvovo wa sina: “mbolo eto a.” 6:16 1 Yovo “numina nsoki.” 2 Yovo “beyambulanga lunga-lunga e mpwa zau.” 6:17, 18 1 Yovo “mina nsoki.”

1309 ngatu mivi babangula yo yiya. 21 Kadi kuna kwina lusalu lwaku, i kuna mpe kukala o ntim’aku. 22 “O mwinda a nitu i disu. a Avo disu diaku dialungalala,1 e nitu aku yawonso mpe itemokene. 23 Kansi, avo disu diaku diakimpala,1b e nitu aku yawonso ibukama e tombe. Avo ntemo wina omo ngeye i tombe, ekwe tombe kianene kina omo ngeye! 24 “Ke vena ntaudi ko olenda sadila mfumu zole; kadi omenga mosi yo zola wankaka, c yovo otatidila mosi yo bembola wankaka. Ke nulendi kala ntaudi za Nzambi ye Kimvuama ko. d 25 “Muna kuma kiaki, inuvovese wo vo: Nuyambula tokana kwayingi e mu kuma kia mioyo mieno, kana nki nudia yovo nki nunua yovo nki nuvuata. f Nga o moyo ke usundidi madia ko e? E nitu ke isundidi mvuatu ko e? g 26 Nutoma tala e nuni za zulu; h ke zikunanga ko yovo vela ngatu kutika madia muna malundilu, kansi o Se dieno kuna zulu odikilanga zo. Nga yeno ke nubasundidi o mfunu ko e? 27 Nani vovo nuina muna tokana kwayingi olenda kudikila kana nkutu miniti mosi muna zingu kiandi? i 28 Diau dimosi mpe, ekuma nutokanenanga mu kuma kia mvuatu? Nutoma badika una e mvuma za mfuta zikudilanga; ke zifuntukanga ko ngatu tunga nlele; 29 kansi inuvovese wo vo, kana nkutu Solomo j muna nkembo andi wawonso, kasidi vuatila nze imosi muna mvuma zazi ko. 30 Avo Nzambi ovuikanga e titi ya mfuta, eyi ina o unu, o mbazi iyokelo vana tiya, nga keluta kunuvuika ko, oyeno akwa filukwikilu e? 31 I kuma vo, ke nutokani ko k yo vova vo: ‘Nki tu´ 6:22 1 Yovo “diakia.” Mvovo wa sina: “diakumosi.” 6:23 1 Mvovo wa sina: “diambi; dia umpumbulu.”

MATAI 6:21–7:11 KAPU 6 a Ngn 4:25 Luk 11:34 Efe 1:18

b Mat 20:15 c Yak 4:4 d Mat 13:22 Luk 16:13

e Nk 55:22 Flp 4:6 1Pe 5:6, 7

f 1Ti 6:8 Ayi 13:5

g Luk 12:22-28 h Yob 38:41 Nk 147:9 Mat 10:29

i Nk 39:5 j 1Nti 10:4, 5 k Luk 10:41 

Ndambu ya 2 a Luk 12:29-31 b Nk 37:25 c Luv 16:4, 19 

KAPU 7 d Luk 6:37 Rom 2:1 Rom 14:13

e Mat 18:33, 34 Yak 2:13

f Mak 4:24 Luk 6:38 Ngl 6:7

g Luk 6:41, 42 h Ngn 9:7 Mat 10:14

i Mak 11:24 Yak 1:5 1Yo 5:14

j Luk 11:9-13 k Yoa 14:13 1Yo 3:22

dia?,’ ‘Nki tunua?’ yovo ‘Nki tuvuata?’ a 32 Kadi yawonso yayi i yau befuntukinanga o wantu a nza. O Se dieno kuna zulu ozeye wo vo lekwa yayi yawonso nuvuidi o mfunu. 33 “Ozevo, nuvavanga ntete Kintinu ye unsongi wa Nzambi, e lekwa yayi yawonso ikunukudikilwa. b 34 I kuma vo, ke nutokani ko mu kuma kia mbazi, c kadi e lumbu kia mbazi kikala ye ntokani zandi. Konso lumbu kina ye ntokani zandi. “Nuyambula fundisa d kimana nualembi fundiswa; 2 kadi muna mfundisa ina nufundisila i nufundisilwa mpe, e muna nzongo una nuzongela i nuzongelwa mpe. f 3 Ozevo, aweyi omwenene titi kina muna disu dia mpangi aku, kansi kumwene mwangu una mu disu diaku ko? g 4 Aweyi olenda vovesela mpangi aku vo: ‘Yambula yakatula e titi kina mu disu diaku,’ ekolo mu disu dia ngeye kibeni muna yo mwangu? 5 Mpuki! Teka katula o mwangu una mu disu diaku, i bosi otoma mona una olenda katulwila e titi kina muna disu dia mpangi aku. 6 “Ke nuvani lekwa yavauka kwa mbwa ko, ngatu tuba pelola zeno vana vena e ngulu h kimana zalembi diatakeswa kuna nsi a kole yau yo viluka, zanutatika. 7 “Nukwamanana lomba, ozevo nuvewa; i nukwamanana vava, ozevo nusolola; nukwamanana dodela, ozevo nuziulwilwa; j 8 kadi konso ona olombanga ovewa, k konso ona ovavanga osolola, konso ona ododelanga, oziulwilwa. 9 Ozevo, nani vovo nuina, avo mwan’andi unlombele mbolo, kamvana e tadi? 10 Avo unlombele mbizi a maza, kamvana e nioka e? 11 Ozevo, avo oyeno nuna vo nu wantu ambi, nuzeye vana o tukau twambote kwa wan’eno, nga o Se dieno

7

MATAI 7:12–8:8 wina kuna zulu ke luta vana lekwa yambote ko a kwa awana bekunlombanga? b 12 “Ozevo, mawonso nuzolele vo wantu banuvanga, i mau mpe nufwete vanga kwa yau. c Kieleka, ediadi i dilongwanga muna Nsiku ye kwa Angunza. d 13 “Nukotela muna mwelo ambatakani, e kadi o mwelo ampwena ye nzila asanzuka ku lufwasu ifilanga, ndonga bena ana bekotelanga mo; 14 kuna diak’e sambu, o mwelo ambatakani ye nzila yamfinangani ku moyo ifilanga, akete kaka bena ana besololanga yo. f 15 “Nukeba mu kuma kia ngunza zaluvunu g zina zikwiza kwa yeno ye mvuatu mia mameme, h kansi muna kati mevua mansita. i 16 Muna mbongo au i nukubazayila. Nga wantu balenda vela uva muna nti mia nsende yovo bundu ya nsanda muna nkeka za mfinda e? j 17 Diau dimosi mpe, konso nti ambote, mbongo ambote uyimanga, kansi konso nti ambi, mbongo ambi uyimanga. k 18 O nti ambote ke ulendi yima mbongo ambi ko, ngatu nti ambi wayima mbongo ambote. l 19 Konso nti ke uyimanga mbongo ambote ko, keswa ukeswanga yo tubwa vana tiya. m 20 Kieleka, muna mbongo au i nuzayila wantu awaya. n 21 “Ke awonso ko bekumpovesa vo, ‘E Mfumu, e Mfumu,’ i bekota muna Kintinu kia zulu, kansi awana kaka bevanganga luzolo lwa Se diame wina kuna zulu. o 22 Ndonga bekumpovesa muna lumbu kiakina vo: ‘E Mfumu, e Mfumu, p nga ke yeto ko twasakulwila muna nkumbu aku ye muna nkumbu aku twavaikisila nkuya ye muna nkumbu aku twavangila mavangu mayingi mankuma e?’ q 23 I bosi, ikubavovesa vo: ‘Kinuzeye nkutu ko! Nukatuka ova ngina, yeno akwa mavangu ma umpumbulu!’ r

1310 KAPU 7 a Yak 1:17 b Luk 11:13 c Luk 6:31 d Rom 13:10 Ngl 5:14

e Luk 13:24 f Mav 14:22 1Pe 4:18

g Mat 24:11 2Pe 2:1 1Yo 4:1

h Luk 6:26 i Mav 20:29, 30 j Luk 6:44 k Mat 12:33 l Luk 6:43 m Mat 3:10 Luk 13:6, 9

n Mat 12:33 o Rom 2:13 Yak 1:22 1Yo 2:17 1Yo 5:3

p Luk 6:46 q Yer 14:14 Yer 27:15

r Luk 13:25-27 

Ndambu ya 2 a Luk 6:47-49 Yak 1:25

b Yak 1:23, 24 c 1Ko 3:13 d Mak 1:22 Luk 4:32

e Yoa 7:46 

KAPU 8 f Mak 1:40-44 Luk 5:12-14

g Mak 1:41 Luk 5:13

h Yes 53:4 i Mat 9:30 Mat 12:15, 16 Mak 7:35, 36

j Lev 14:2 Luk 17:14

k Lev 14:3, 4 Lev 14:19, 20

l Luk 7:1-9

24 “I kuma vo, konso ona owidi mambu mame mama yo sadila mo, olenda tezaneswa yo nkwa ngangu ona otungidi e nzo andi vana nsenzele. a 25 E mvula inokene, e kizalu kizidi ye tembwa kinikukini yo wandama muna nzo, kansi ke ibwidi ko, kadi e nkubilwa yatoma siamiswa vana nsenzele. 26 Kuna diak’e sambu, konso ona owidi mambu mame mama yo lembi mo sadila, olenda tezaneswa ye zowa dia muntu otungidi e nzo andi vana senge. b 27 E mvula inokene, e kizalu kizidi ye tembwa kinikukini yo wandama muna nzo, c e nzo ibwidi yo banguka emvimba.” 28 Vava Yesu kamene vova o mambu mama, e ndonga isivikidi e mpil’andi ya longela, d 29 kadi wabalonga nze nkwa wisa,1e ke nze asoneki au ko. Vava kakulumukini vana mongo, e ndong’ayingi inlende. 2 Nkwa wazi wizidi kwa yandi, umvumbamene1 yo vova vo: “E Mfumu, avo ozolele wo, umpelelesa.” f 3 Olambwidi o koko kwandi, unsimbidi, ovovele vo: “Nzolele wo! Velela kwaku.” g Vana vau ovelele muna wazi wandi. h 4 I bosi Yesu umvovese vo: “Kuzayisa dio kwa muntu ko, i kansi wenda kuyisonga kwa nganga, j watambika lukau luna Mose kakanikina, k muna umbangi kwa yau.” 5 Vava kakotele muna Kafanau, mfidi mosi a makesa wizidi kwa yandi, undodokele l 6 oku vo: “E Mfumu, ntaudi ame olele muna nzo, e vola keyela, mu mpasi kikilu kena.” 7 Umvovese vo: “Vava iluaka ko, wuka ikunwuka.” 8 O mfidi a makesa umvutwidi vo: “E Mfumu, kiafwana ko wakota kuna nsi a nludi ame, kansi vova kaka e

8

7:29 1 I sia vo, mana kabalonganga kwa Nzambi matuka. 8:2 1 Yovo “umfukamene.”

1311 diambu, o ntaudi ame osasuka. 9 Kadi omono mpe kunsi a wisa ngina, ngina mpe ye makesa ituminanga, avo mpovele kwa mosi vo: ‘Wenda!’ wele, kwa wankaka vo: ‘Wiza!’ wizidi, ye kwa ntaudi ame vo: ‘Vanga edi!’ ovangidi dio.” 10 Yesu vava kawidi wo, osivikidi yo vova kw’awana banlende vo: “Kieleka inuvovese wo vo, kiasolwele muntu ko muna Isaele una ye lukwikilu lwanene nze lwalu. a 11 Kansi inuvovese wo vo, ndonga betuka kuna este ye kuna weste bekwiza yo vuanda vana meza kumosi yo Abarayama, yo Isaki yo Yakobo muna Kintinu kia zulu; b 12 kansi o wan’a Kintinu betubwa ˆ kuna mbazi, kuna tombe. I kuna bedidila yo kwetesa o meno.” c 13 O Yesu ovovese mfidi a makesa vo: “Wenda. Yambula diavangama kwa ngeye wau osongele lukwikilu.” d O ntaudi osasukidi muna ola yayina. e 14 I bosi, Yesu okotele muna ˆ nzo a Petelo, omwene ko wandi wankento f waleka, ngianduka kakala yau. g 15 Osimbidi koko kwandi, h e ngianduka imene, otelamene, oyantikidi kubakubikila madia. 16 Kansi vava o kuma kufwidi, batwese wantu ayingi kwa Yesu ana bakala ye nkuya; ovaikisi e mianda muna mpova mosi, owukidi awonso ana bakala yo mayela, 17 kimana dialungana dina diavovua muna Yesaya wa ngunza, oku vo: “Yandi kibeni otambwidi mayela meto yo nata yimbevo yeto.” i 18 O Yesu vava kamwene ndonga inzungidi, ovovese alongoki benda yandi kuna simu diankaka. j 19 Vezidi nsoneki mosi umvovese vo: “E Nlongi, ikulanda konso kuna okwenda.” k 20 Kansi, Yesu umvutwidi vo: “E mbulu bena ye nduka, e nuni za zulu zina ye nzialwa, kansi o Mwan’a muntu kena ye fulu kasia ntu ko.” l 21 I bosi, nlongoki

MATAI 8:9-34 KAPU 8 a Mat 15:28 Luk 7:9

b Luk 13:29 c Luk 13:28 d Mat 9:29 Mat 15:28 Mak 9:23

e Luk 7:10 f 1Ko 9:5 g Mak 1:29-34 Luk 4:38-41

h Mak 5:41 Mav 3:7

i Yes 53:4 j Mak 4:35 Luk 8:22

k Luk 9:57 l Luk 9:58 2Ko 8:9

 Ndambu ya 2 a Luk 9:59 b Luk 9:60 c Mak 4:36 d Mak 4:37-41 Luk 8:23-25

e Mat 14:31 Mak 4:40

f Nk 89:9 Nk 107:29 Luk 8:25

g Mak 5:1-3 Luk 8:26, 27

h Luk 4:34, 41 i Mak 1:24 Yak 2:19

j Mak 5:7-10 Luk 8:28

k Mak 5:11-17 l Nsi 14:8 Luk 8:31-34

ankaka umvovese vo: “E Mfumu, ungiambula ngienda zika ntete o se diame.” a 22 O Yesu umvutwidi vo: “Kwamanana kundanda, yambula mafwa mazika mafwa mau.” b 23 Vava kakotele muna nzaza, alongoki andi banlende. c 24 I bosi, tembwa kiangolo kinikukini muna mbu, mavuku mayantikidi kota muna nzaza; kansi, Yesu waleka kwandi. d 25 Bezidi kunsikamesa, bavovele vo: “E Mfumu, utuvuluza, se tufwa!” 26 Kansi, ubavovese vo: “Ekuma nuinina yo wonga yeno akwa filukwikilu?” e I bosi otelamene, otumbidi e tembwa ye mbu, vakedi kikilu e pii. f 27 Yau awonso basivikidi yo vova vo: “Nkia mpila muntu ndioyu? E tembwa ye mbu nkutu unlemvokele.” 28 Vava kalweke kuna simu diankaka, kuna zunga kia Angadara, wantu wole bakala ye nkuya, bavaikidi kuna ziami,1 bawananene yandi. g Akwa nganzi kikilu, muna kuma kiaki ke muntu ko wakala yo unkabu walutila muna nzila yayina. 29 Bakazidi, oku vo: “Nkia diambu tuna diau yo ngeye Mwan’a Nzambi? h Nga wizidi kutubangika i vitila e ntangwa yasikidiswa yafwana e?” j 30 Kuna vala, kwakala e kambi dia ngulu zayingi zadianga. k 31 Muna kuma kiaki, e nkuya mindodokele, oku vo: “Avo okutuvaikisa, utusindika twakota muna kambi dia ngulu.” l 32 Ubavovese vo: “Nuenda!” Bavaikidi yo kota muna ngulu, e kambi diawonso dinengomokene yamuna mbu yo fwa muna maza. 33 Kansi, awana badikidinge ngulu, batinini, bakotele muna mbanza, basamwini mawonso mavangamene, kumosi ye mana mavangamene kwa muntu wakala ye nkuya. 34 I bosi, awonso muna mbanza bavaikidi, bezidi 8:28 1 Yovo “ziami ya luyindulu.”

MATAI 9:1-24 wanana yo Yesu, vava bamwene, bandodokele vo kakatuka muna zunga kiau. a Dianu vo, okotele muna nzaza, osaukidi, wele kuna mbanza andi. b 2 Bantwasidi mbevo a vola, olavalele vana kipoyo. Vava kamwene lukwikilu lwau, Yesu ovovese mbevo a vola vo: “E mwana, kutokani ko! Masumu maku malolokelo.” c 3 Asoneki ankaka bavovanene vo: “O muntu ndioyu Nzambi katiangwini.” 4 Yesu wau kabakwidi e ngindu zau, ubavovese vo: “Ekuma nuyindulwilanga mambu mambi mu ntima mieno? d 5 Adieyi diasazu mu vova: ‘O masumu maku malolokelo,’ yovo, ‘Telama yo diata’? e 6 Kansi kimana nuazaya wo vo Mwan’a muntu ovuidi e wisa kialoloka masumu ova nza—” ovovese mbevo a vola vo: “Telama, bonga kipoyo kiaku, wenda kuna nzo aku.” f 7 Otelamene, wele kuna nzo andi. 8 E ndonga vava bamwene wo, babakamene kwa wonga, bakembelele Nzambi, ona wavana e wisa kiaki kwa wantu. 9 Yesu vava kakatukidi vo, omwene muntu nkumbu andi Matai, ovuende vana vevakulwilwanga e mpaku, umvovese vo: “Undanda.” Vana vau, otelamene, unlende. g 10 I bosi, ekolo kedianga muna nzo, avakulwisi a mpaku ayingi ye asumuki bezidi, bayantikidi dia kumosi yo Yesu ye alongoki andi. h 11 Kansi, Afarisi wau bamwene wo, bavovese alongoki andi vo: “Ekuma o nlongi eno kedilanga vamosi ye avakulwisi a mpaku ye asumuki?” i 12 Vava kabawidi, ovovele vo: “Awana bena yo vimpi ke bevuanga ngang’a mawuku mfunu ko, kansi ambevo bekumvuanga o mfunu. j 13 Nuenda, nuazaya e nsas’a diambu edi: ‘Nkenda nzolele, ke kimenga ko.’ k Kadi kizidi bokela ansongi ko, kansi asumuki.”

9

1312 KAPU 8 a Luk 8:35-37 

KAPU 9 b Mat 4:13 Mak 2:1

c Mak 2:3-12 Luk 5:18-26

d Yoa 2:24, 25 e Mak 2:9 f Mak 2:10, 11 Luk 5:24 Yoa 5:8

g Mak 2:14 Luk 5:27, 28

h Mak 2:15-17 Luk 5:29-32

i Luk 7:39 Luk 15:2 Luk 19:7

j Luk 5:31 k Ngn 21:3 Os 6:6 Mat 12:7

 Ndambu ya 2 a Mak 2:18-20 Luk 5:33-35

b Mat 22:2 c Mat 26:2 d Mak 2:21, 22 Luk 5:36-39

e Mak 5:22-24 Luk 8:41, 42 Yoa 11:25

f Lev 15:25 g Mak 5:25-34 Mak 6:56 Luk 8:43-48

h Mak 10:52 Luk 7:50 Luk 17:19 Luk 18:42

i Yoa 4:53 j Mak 5:38-43 Luk 8:52-56

14 I bosi, alongoki a Yoane bezidi kwa yandi, banyuvuidi vo: “Ekuma oyeto ye Afarisi tufionkonuenanga,1 kansi alongoki aku ke befionkononanga ko?” a 15 O Yesu ubavutwidi vo: “Nga akundi a toko diansompi balenda kala ye kuma kia kendalala ekolo bena kumosi ye toko diansompi? b Kansi e lumbu ikwiza ina e toko diansompi kekatulwa vana bena, c i bosi befionkonona.1 16 Ke vena muntu ko olondanga e tenda kia nlele ampa muna mvuatu wankulu, kadi o nlele ampa unana o mvuatu yo sakisa e vundu. d 17 Wantu ke besianga vinyu ampa mu madila mankulu ma nkand’a bulu ko, avo bavangidi wo, madila malenda buka, e vinyu itiamuka, e madila mpe mefwasuka. Kansi, wantu besianga e vinyu ampa muna madila mampa ma nkand’a bulu, yau yole yataninua.” 18 Vava kabavovese o mambu mama, nyadi mosi umfinamene, umvumbamene yo vova vo: “O mwan’ame ankento nanga ofwidi kala, kansi wiza wantenseka o koko, kavutuka diaka o moyo.” e 19 Yesu otelamene kumosi ye alongoki andi, banlende. 20 Tala, nkento mosi wakala ye kimbevo kia vaikwa o menga se mvu 12, f ofinamene kuna nim’a Yesu yo simba o nswiku a mvuatu andi, g 21 kadi edi kavovanga muna nsi a ntim’andi vo: “Avo nsimba kaka o mvuatu andi, isasuka.” 22 Yesu ovilukidi, umwene yo kumvovesa vo: “E mwana, kutokani ko! O lukwikilu lwaku lusaswidi.” h Tuka muna ntangwa yayina, o nkento osasukidi. i 23 Vava kalweke muna nzo a nyadi, omwene wantu besikanga matutu ye ndonga ibokomokanga ye dilu, j 24 Yesu ovovele vo: 9:14 1 Yovo “tumininanga nsoki.” 9:15 1 Yovo “bemina nsoki.” Tala Nsas’a Mvovo.

1313 “Nuvaika, kadi e dumbelele kafwidi ko, leka kaka kalele.” a Vava bawidi wo, bayantikidi kunseva kuna luvezo lwawonso. 25 Ekolo ndonga yavaikiswa kuna mbazi, wele vana kakala, osimbidi o koko kwandi, b e dumbelele kitelamene. c 26 E nsangu za diambu diadi zimwanganene muna zunga kiakina kiawonso. 27 O Yesu vava kakatukidi vo, mpofo zole d zamakala zinlende, bakazidi oku vo: “E Mwan’a Davidi, utufwil’e nkenda.” 28 Vava kakotele muna nzo, e mpofo zizidi kwa yandi, o Yesu ubayuvuidi vo: “Nga nukwikidi wo vo ndenda wo vanga e?” e Bamvutwidi vo: “Ingeta, e Mfumu.” 29 I bosi, osimbidi meso mau f yo vova vo: “Yambula diavangama mun’owu wa lukwikilu lweno.” 30 O meso mau matemokene. Kansi, Yesu otomene kubakanikina, oku vo: “Nukeba, ke nuzayisi dio kwa muntu ko.” g 31 Kansi, vava bavaikidi kuna mbazi, bamwanganisi e nsangu mu kuma kiandi muna zunga kiakina kiawonso. 32 Vava bavaikidi, o wantu bantwasidi yakala dimosi wa baba wakala ye nkuya; h 33 vava Yesu kavaikisi e nkuya, e baba divovele. i E ndonga isivikidi yo vova vo: “Ke musidi moneka diambu dia mpila yayi ko omo Isaele.” j 34 Kansi, Afarisi bavovele vo: “Mu nkum’a mfumu a nkuya kevaikisilanga e nkuya.” k 35 Yesu wele kangala muna mbanza ye mavata mawonso, wele alonginge muna masambilu mau yo samuna e nsangu zambote za Kintinu yo wuka yimbevo ya mpila zawonso ye mayela ma mpila zawonso. l 36 Vava kamwene ndonga, ubafwididi e nkenda, m kadi bebangikwanga yo tungianiswa nze mameme makondwa mvungudi. n 37 I bosi, ovovese alongoki andi vo: “Kieleka, e mbongo yayingi ina mu-

MATAI 9:25–10:14 KAPU 9 a b c d e f g

h i j k l m n

Yoa 11:11 Mak 9:27 Luk 8:55 Mat 20:30 Mav 14:9, 10 Mat 20:34 Yes 42:2 Mat 12:15, 16 Mak 1:44, 45 Mak 7:35, 36 Mat 12:22 Luk 11:14 Mat 15:31 Mak 2:12 Mat 12:24 Mak 3:22 Luk 11:15 Mat 4:23 Mat 14:14 Ayi 4:15 Nta 27:16, 17 1Nti 22:17 Yez 34:5 Mak 6:34

 Ndambu ya 2 a Luk 10:2 Yoa 4:35

b Rom 10:14 

KAPU 10 c Mak 3:14, 15 Mak 6:7 Luk 9:1, 2

d Mak 3:16-19 Luk 6:13-16 Mav 1:13

e Yoa 1:42 Mav 15:14

f Mak 1:16 Yoa 1:40

g Mat 4:21 h Yoa 1:45 i Yoa 11:16 Yoa 20:27

j Mak 2:14 Luk 5:27

k Mat 26:47 Yoa 13:18

l Mak 6:7 Luk 9:1, 2

m 2Nti 17:24 n Yes 53:6 Yez 34:6 Mav 13:45,46

o Mat 4:17 Luk 10:9 Luk 9:2 Mak 6:8, 9 Luk 9:3 Luk 10:7 1Ko 9:7, 14 t Mak 6:10 Luk 9:4 u Luk 10:5

p q r s

na kutika, kansi asadi bakete. a 38 Muna kuma kiaki, nudodokela Mfumu a nkutika katuma asadi muna nkutika andi.” b Obokele alongoki andi 12, ubavene wisa kiavaikisa mianda mia usafu c yo wuka yimbevo ya mpila zawonso yo mayela ma mpila zawonso. 2 I zau zizi e nkumbu za ntumwa 12: d Wantete, Simone, ona oyikilwanga vo Petelo, e yo Andere f wa mpangi andi; yo Yakobo wa mwan’a Zebedayo yo Yoane g wa nleke andi; 3 Filipo yo Batolomai; h Toma i yo Matai j wa mvakulwisi a mpaku; Yakobo wa mwan’a Alefayo yo Tadai; 4 Simone wa musi Kenani;1 yo Yuda wa musi Kereote, ona wanyekola. k 5 Yesu otumini yau 12 yo kubakanikina vo: l “Ke nuendi kwa esi zula ko, ke nukoti mu mbanza za esi Samaria ko; m 6 kansi, nuenda kaka kwa mameme mavila ma nzo a Isaele. n 7 Wau nukwenda, nusamuna oku vo: ‘E Kintinu kia zulu kifinamene.’ o 8 Nuwuka e mbevo, p nufula mafwa, nuvelelesa akwa wazi, nuvaikisa nkuya. Ngovo nutambwidi, ngovo nuvana. 9 Ke nunati wolo ko yovo palata yovo nsongo muna mponda zeno, q 10 yovo kimpakala kia madia ma nkangalu, yovo yinkutu yole, yovo nsampatu ngatu nkau, r kadi o nsadi ofwene vewa madia. s 11 “Konso mbanza yovo vata nukota, nuvava nkwa luzolo lwaˆ mbote, nukala muna yavana nuvaika. t 12 Vava nukota muna nzo, nukayisa awana bena mo. 13 Avo banutambwidi, yambula ˆ luvuvamu lweno lwakala muna; u kansi avo ke banutambwidi ko, yambula luvuvamu lweno lwanuvutukila. 14 Konso ona olembi ´ kunutambula yovo lembi wa mambu meno, vava nuvaika muna

10

10:4 1 Yovo “nkwa vema.”

MATAI 10:15-39 nzo yayina yovo mbanza yoyo, nukubula e mbundukutu muna tambi yeno. a 15 Kieleka inuvovese wo vo, muna Lumbu kia Lufundisu, e mbanza yoyo ivewa e tumbu kisundidi kia esi nsi a Sodoma ye Ngomora. b 16 “Tala! Inutumini nze mameme vana vena mevua; dianu vo, nukala alungaladi nze nioka yo kondwa-kuma nze mayembe. c 17 Nuyikenga yo wantu, kadi bekunuyekola kuna mbazi za nkanu, d yo kunuzwabula e muna masambilu mau. f 18 Bekununata kwa ayadi ye atinu g mu kuma kiame, muna umbangi kwa yau ye kwa zula. h 19 Kansi, avo banuyekwele, ke nutokani ko kana aweyi yovo adieyi nuvova, kadi dina nuvova divewa kwa yeno muna ntangwa yayina, i 20 kadi ke yeno ko nuvova, kansi o mwand’a Se dieno uvova muna yeno. j 21 Kuna diak’e sambu, mpangi osinga yekola mpangi andi kavondwa, o se mpe mwan’andi, o wana betelamena mase mau yo kubavondesa. k 22 Wantu awonso bekunumenga mu kuma kia nkumbu ame, l kansi ndiona ozindalala yakuna mbaninu,1 yandi ovuluzwa. m 23 Avo banubangikidi muna mbanza eyi, nutinina muna mbanza yankaka; n kieleka inuvovese vo, yavana Mwan’a muntu kekwiza, ke numanisa mbanza zawonso za Isaele ko. 24 “O nlongoki kasundidi nlongi andi ko, ngatu ntaudi kasunda o mfumu andi. o 25 Difwene kwa nlongoki kakala nze nlongi andi, o ntaudi nze mfumu andi. p Avo wantu bayikidi o mfumu a nzo vo Belezebube,1q ozevo, adieyi tuvova mu kuma kia esi nzo andi? 26 Dianu vo, ke nubamoni wonga ko, kadi ke vena diambu ko dia10:22 1 Yovo “mfoko.” 10:25 1 Nkumbu yankaka ya Satana, o ntinu yovo mfumu a nkuya.

1314 KAPU 10 a Mak 6:11

b c d e f g

h i j k l m n o p q

Luk 9:5 Luk 10:6, 11 Mav 13:50, 51 Tuk 19:4, 5 2Pe 2:6 Yud 7 Flp 2:14, 15 Mat 24:9 Mav 5:40 2Ko 11:24 Mat 23:34 Mak 13:9 Luk 21:12, 13 Mav 4:8 Mav 24:10 Mav 25:23 Mav 26:25 Mav 27:23, 24 Mat 24:14 Mak 13:11 Luk 12:11, 12 Luk 21:14, 15 Yoa 14:26 Mik 7:6 Mat 10:36 Mat 24:9 Luk 21:17 Yoa 15:21 Mat 24:13 Luk 21:19 Lus 2:10 Mat 23:34 Mav 8:1 Yoa 15:20 1Pe 2:21 Mat 12:24 Mak 3:22 Luk 11:15 Yoa 8:48

 Ndambu ya 2 a Mak 4:22 Luk 8:17

b Luk 12:3 c Ngn 29:25 Lus 2:10

d Luk 12:4, 5 e f g h i j k l m

Ayi 10:31 Luk 12:6, 7 Mat 6:26 Rom 10:9 Luk 12:8, 9 Lus 3:5 Mak 8:38 Luk 9:26 2Ti 2:12 Luk 12:51-53 Mik 7:6 Mat 19:29 Luk 14:26 Mat 16:24, 25 Mak 8:34, 35 Luk 9:23 Luk 14:27

swekama dilembi sengomoka, ke vena mbumba ko ilembi zayakana. a 27 Dina inuzayisi vana tombe, nuvova dio vana ntemo, dina nuwidi vana kutu, nusamuna dio vana nludi mia nzo. b 28 Ke nubamoni wonga ko awana balenda vonda e nitu, c kansi ke balendi vonda moyo ko; numwena kaka o wonga ona olenda fwasa o moyo ye nitu kuna Ngeena.1d 29 Ke ntietie zole ko zitekwanga muna mbiya mosi e?1 Kansi, ke mosi ko muna yau obua vana ntoto, o Se dieno kalembi wo zaya. e 30 Kana nkutu i nsuki zawonso za ntu mieno zamana tangwa. 31 Dianu vo, ke numoni wonga ko; oyeno nusundidi ntietie zayingi. f 32 “Ozevo, konso ona okuntambulwila vana vena o wantu, g omono mpe ikuntambulwila vana ndose a Se diame wina kuna zulu. h 33 Kansi, konso ona okumpanina nkalu vana vena o wantu, omono mpe ikumvanina nkalu vana ndose a Se diame una kuna zulu. i 34 Ke nuyindula ko vo luvuvamu ngizidi sia ova nza; kizidi sia luvuvamu ko, kansi nsosolo kaka. j 35 Kadi, kimbeni ngizidi sia vana vena mwan’ayakala yo se diandi, mwan’ankento yo ngudi andi, mwan’a ˆ longo yo ko wandi wa nkento. k 36 Kieleka, e mbeni za muntu i esi nzo a yandi kibeni. 37 Konso ona oluta zola se yovo ngudi andi ke mu mono ko, kafwene kala nlongoki ame ko; ye konso ona oluta zola mwan’andi ayakala yovo ankento ke mu mono ko, kafwene kala nlongoki ame ko. l 38 Konso ona olembi nata nti andi ampasi1 yo kwiz’andandi, kafwene kala nlongoki ame ko. m 39 Konso ona ovava vuluza o moyo andi, vidisa kevidisa wo, konso ona ovidisa o moyo andi 10:28, 38 1 Tala Nsas’a Mvovo. 10:29 1 Mvovo wa sina: “muna asario mosi.” Tala Nku. B14.

1315 mu kuma kiame, solola kesolola wo. a 40 “Konso ona okunutambula, mono mpe ketambula, konso ona okuntambula, otambula mpe Ndiona wantuma. b 41 Konso ona otambula ngunza wau vo ngunza, nsendo a ngunza ketambula, c konso ona otambula muntu ansongi wau vo muntu ansongi, nsendo a muntu ansongi ketambula. 42 Konso ona ovana kana nkutu kopo dimosi dia maza manzizi kwa mosi muna awaya andwelo wau vo nlongoki, kieleka inuvovese wo vo, ke vidisa nkutu nsendo andi ko.” d Yesu vava kamene vana luludiku kwa alongoki andi 12, wele alonginge yo samuna e nsangu zambote muna mbanza zankaka. e 2 Kansi, o Yoane ona wakala muna pelezo f vava kawidi mavangu ma Kristu, otumini alongoki andi, g 3 banyuvula vo: “Nga ongeye i Ndiona okwiza, yovo wankaka tuvingila?” h 4 Yesu ubavutwidi vo: “Nuenda samuna kwa Yoane mana nuwidi ye mana numwene: i 5 Owau e mpofo mu mona bena, j e mbevo za malu mu diata zina, akwa wazi k mu ve´ leleswa bena, afwa-matu mu wa bena, o mafwa mu fuluka mena, asukami mu samunuinua bena e nsangu zambote. l 6 Kiese kwa ´ ndiona olembi ta sakuba mu kuma kiame.” m 7 Vava bavutukidi, Yesu oyantikidi samuna mambu ma Yoane kwa ndonga vo: “Nki nuele tala kuna makanga? n Tutu divuembeswa kwa tembw’e? o 8 Ozevo, nki nuele tala? Muntu ovuete mvuatu miantalu e? Kadi, awana bavuete mvuatu miantalu muna nzo za atinu bena. 9 Ozevo, ekuma nuendele ko? Ngunza nuele tala e? Elo, inuvovese vo, o muntu nuele tala osundidi o mfunu ke mu ngunza ko. p 10 Dia-

11

MATAI 10:40–11:22 KAPU 10 a Luk 17:33 Yoa 12:25

b Mat 25:40 Luk 10:16 Yoa 12:44 Yoa 13:20

c 1Nti 17:9, 10 1Nti 17:20-23 2Nti 4:8 2Nti 4:13-17

d Mat 25:40 Mak 9:41 Ayi 6:10

 KAPU 11 e Mat 4:23 Mat 19:1 Luk 9:6

f Mat 14:3 Mak 6:17

g Luk 7:18-23 h Mat 3:11 Yoa 1:15

i Luk 7:22 j Yes 35:5, 6 Yes 61:1

k Mat 8:3 l Mat 4:23 m Mak 6:3 Luk 7:23 1Ko 1:23 1Pe 2:7, 8

n Mat 3:1, 5 o Luk 7:24-28 p Luk 1:67, 76 

Ndambu ya 2 a Mal 3:1 Mat 3:3 Mak 1:2 Luk 1:17 Yoa 3:28

b Luk 7:28 Yoa 3:3

c Luk 13:24 d Luk 16:16 e Mal 4:5 Mat 17:10-13

f Luk 7:31-35 g Mat 9:10 Mak 2:15 Yoa 2:2

h Luk 5:30 Luk 15:2 Luk 19:7

i Luk 7:34, 35 j Yon 3:5, 6 Luk 10:13

sonama mu kuma kiandi vo: ‘Tala! Ntwikidi ntumw’ame kuna ntwal’aku,1 ona okukubikila e nzila kuna ntwal’aku!’ a 11 Kieleka inuvovese wo vo, vana vena awana bawutwa kw’akento, ke vena mosi ko osundidi Yoane wa Mvubi onene, kansi ndiona wandwelo muna Kintinu kia zulu osundidi Yoane wa Mvubi onene. b 12 Tuka muna lumbu ya Yoane wa Mvubi yamu wau, e Kintinu kia zulu kisilwang’e ngolo, ana besiang’e ngolo betambulanga kio. c 13 Kadi, e Ngunza zawonso ye Nsiku basakula yamuna Yoane; d 14 oyandi i ‘Eliya ona wasakulwa vo okwiza,’ e avo nuzolele dio kwikila, nukwikila. 15 Ndiona una ye matu, ´ yambula kawa. 16 “Aki nani ndenda tezanesa ye mbandu yayi? f Bena nze yingiana-ngiana bavuende vana zandu bebokanga kwa akw’au, 17 oku vo: ‘Tunusikidi e matutu, kansi ke nukinini ko; tunubongele mbembo, kansi ke nuyibundidi tulu ko mu kuma kia ntantu.’ 18 Diau dimosi mpe, Yoane wizidi, yandi kadie ngatu nua, wantu bavovele vo: ‘Nkuya kena wau.’ 19 O Mwan’a muntu wizidi, odidi, onuini, g kansi wantu bavovele vo: ‘Tala o nkwa loko ye nduvu a vinyu, nkundi avakulwisi a mpaku ye asumuki.’ h Kansi, e ngangu zilungisilwanga muna mavangu mandi.” i 20 I bosi, oyantikidi tumba mbanza zina kavangila mavangu mayingi mankuma, wau baˆ lembi viluka o ntima: 21 ˆ “Tatu kwa ngeye Korazi! Tatu kwa ngeye Betesaida! kadi o mavangu mankuma mavangamene muna yeno, kele vo mavangamena muna Turo ye Sidone, nga kolo bavuata e ngoto yo kuyikusa o ntoto ampolo mu songa luviluku lwa ntima. j 22 Dianu inuvovesele vo, muna Lumbu kia 11:10 1 Mvovo wa sina: “oku ndose aku.”

MATAI 11:23–12:18 Lufundisu, nuvewa e tumbu kisundidi kia esi Turo ye Sidone. a 23 Ongeye Kafanau, b nga obenze vo otundidikwa yakuna zulu e? Muna Ziami1 okulumunua; c kadi mavangu mankuma mavangamene omo ngeye, kala vo mavangamena muna Sodoma, nga yakinu yamu unu kiaki. 24 Dianu inuvovesele vo, muna Lumbu kia Lufundisu, nuvewa e tumbu kisundidi kina kiavewa e nsi ya Sodoma.” d 25 Muna ntangwa yayina, Yesu ovovele vo: “Ikembelele vana meso ma ndonga, e Tata, Mfumu a zulu yo ntoto, wau wasweka mambu mama kwa akwa ngangu yo sengomona mo kwa yingianangiana. e 26 Elo, e Tata, kadi i wau wayangalela o vanga. 27 Se diame umpene lekwa yawonso, f ke vena muntu otomene zaya Mwana ko, kansi Se kaka; g ke vena mpe muntu otomene zaya Se ko, kansi Mwana kaka, ye konso ona o Mwana kazolele sengomwenena Se. h 28 Nuiza kwa mono, yeno awonso nufuntukanga yo bimuka yo mazitu, ikunuvundisa. 29 Nuvuata vangu kiame yo longwa kwa mono, kadi i nlembami yo ntim’anleka, i nusolola vundu kia mioyo mieno. 30 Kadi vangu kiame ke kiampasi ko mu nata, e natu diame diavevoka.” Muna ntangwa yayina, Yesu oviokele muna mpatu za masa muna Lumbu kia Vundu. Alongoki andi bamwene nzala, bayantikidi dokona e ntu mia masa yo dia. j 2 Afarisi wau bamwene wo, bamvovese vo: “Tala! Alongoki aku bavangidi e diambu dina vo ke diansongi ko omu Lumbu kia Vundu.” k 3 Ubavutwidi vo: “Nga ke nuatanga dio ko dina Davidi kavanga vava kafwa e nzala kumosi ye

12

1316 KAPU 11 a Luk 10:14 b Luk 4:31 c Luk 10:15 d Mat 10:15 Luk 10:12

e Yes 29:14 Mat 13:15 Luk 10:21 1Ko 1:27

f Yoa 3:35 g Yoa 1:18 h Luk 10:22 Yoa 10:15 1Yo 5:20

i Zak 9:9 

KAPU 12 j Luv 12:16 Nsi 23:25 Mak 2:23-28 Luk 6:1-5

k Luv 20:10 Luv 31:15 Nsi 5:14

 Ndambu ya 2 a 1Sa 21:1-6 b Luv 25:30 Luv 40:22, 23

c Lev 24:5-9 d Nta 28:9 Yoa 7:22

e Luk 11:31, 32 f Mat 23:23 g Os 6:6 Mik 6:6, 8 Mat 9:13

h Mak 2:27, 28 Luk 6:5

i Mak 3:1-6 Luk 6:6-11

j Luk 14:3 Yoa 9:16

k Luv 23:4 Nsi 22:4 Luk 14:5

l Mak 3:7 m Mat 8:3, 4 Mak 3:11, 12 Mak 7:35, 36

n Mav 3:13

11:23 1 Yovo “Hades,” i sia vo, ziami kia wantu awonso. Tala Nsas’a Mvovo.

o Mat 3:17 Mat 17:5

awana bakala yandi e? a 4 Vava kakota muna nzo a Nzambi, badia e mbolo za lutambiku, b zina kavaninua nswa ko mu dia, ngatu ana bakala yandi, kansi anganga kaka e? c 5 Yovo, nga ke nuatanga wo ko muna Nsiku vo muna Lumbu kia Vundu anganga muna tempelo sala besalanga, yau ke banati nkanu e? d 6 Kansi inuvovese wo vo, oyu osundidi e tempelo una vava. e 7 Kele vo nuazaya e nsas’a diambu edi: ‘Nkenda nzolele f ke yimenga ko,’ g ke nuadi tumba minkondwakuma ko. 8 Kadi, o Mwan’a muntu i Mfumu a Lumbu kia Vundu.” h 9 Una kakatukidi vo, wele muna sambilu diau, 10 mukedi muntu una yo koko kwayuminina!1i Muna vava e kuma kia kumfundila, banyuvuidi vo: “Nga diansongi mu wuka muna Lumbu kia Vundu e?” j 11 Ubavovese vo: “Nani vovo nuina una ye meme dimosi, avo dibwidi mu wulu muna Lumbu kia Vundu, kalembi dio simba, katombola dio e? k 12 O muntu nga kasundidi e meme ko e? Dianu vo, diansongi mu vanga edi diambote muna Lumbu kia Vundu.” 13 I bosi ovovese muntu vo: “Lambula o koko kwaku.” Oyandi olambwidi ko, o koko kusasukidi nze i koko kwankaka. 14 Kansi, Afarisi bavaikidi, bele kumvuandila e mfulu kimana bamvonda. 15 Wau kazeye wo, Yesu okatukidi ko. Wantu ayingi mpe banlende, l owukidi awonso ana bakala ye mayela, 16 kansi otomene kubakanikina vo ke bazayisi kwa wantu ko kana yandi i nani, m 17 kimana dialungana dina diavovua muna Yesaya wa ngunza vo: 18 “Tala e selo kiame, n ona yasola, nzolw’ame, ona iyangalelanga! o Isia o mwand’ame muna 12:10 1 Yovo “kwakonzama.”

1317 yandi, a okiesesa unsongi kwa azula. 19 Ke tantana ko b nga´ tu kaza, ke muntu ko owa e nding’andi muna nzila zampwena. 20 E tutu diabosoka ke tolola dio ko, o nsing’a mwinda ufwitanga o mwisi ke zima wo ko, c yavana kesunda muna sikidisa o unsongi. 21 Kieleka, e zula isia nkumbu andi e vuvu.” d 22 I bosi, bantwasidi nkwa nkuya una vo baba ye mpofo, unwukidi, e baba divovele yo mona. 23 E ndonga yawonso isivikidi yo vova vo: “Ondioyu ke Mwan’a Davidi ko e?” 24 Afarisi vava bawidi wo, bavovele vo: “Ondioyu ke mu nkatu ko kevaikisilanga e nkuya, kansi mu Belezebube1 wa mfumu a nkuya.” e 25 Wau kazeye ngindu zau, ubavovese vo: “Konso kintinu kiavambana, bwa kibwa, konso mbanza yovo nzo yavambana ke isikila ko. 26 Diau dimosi, avo Satana ovaikisi Satana, uyivambanese; ozevo, aweyi e kintinu kiandi kisikidila? 27 Kansi, avo omono mu Belezebube ivaikisilanga e nkuya, o wan’eno mu nani bevaikisilanga mio? Ekiaki i kuma bekadila se afundisi eno. 28 Kansi, avo mu mwand’a Nzambi ivaikisilanga e nkuya, ozevo e Kintinu kia Nzambi kinuluakidi kikilu. f 29 Yovo, aweyi muntu kalenda kotela muna nzo a nkwa ngolo yo kutumuna mavua mandi? Nanga vo kateka kanga o nkwa ngolo, i bosi kelenda sanza e nzo andi. 30 Konso ona olembi kala ku sambu diame, ntantu ame, konso ona ke kutika yame kumosi ko, mwanganesa kemwanganesanga. g 31 “Dianu inuvovesele vo, e mpila zawonso za masumu yo lutiangu lulolokwa kwa wantu, kansi ndiona otianguna mwand’avelela ke lolokwa ko. h 32 Muna bong’e nona, konso ona oyiki12:24 1 Nkumbu yankaka ya Satana.

MATAI 12:19-42 KAPU 12 a Yes 61:1 Mak 1:10

b 2Ti 2:24 c Mat 11:28 d Yes 11:10 Yes 42:1-4 Mav 4:12

e Mak 3:22-27 Luk 11:15-23

f Luk 11:20 g Mak 9:40 Luk 9:50 Luk 11:23

h Mak 3:28, 29 Mav 7:51 Ayi 6:4, 6

 Ndambu ya 2 a 1Ti 1:13 b Luk 12:10 Ayi 10:26

c Mat 7:17 Luk 6:43

d Mat 3:7 Mat 23:33

e Mat 15:11 f Luk 6:45 Yak 3:6

g Kim 12:14 Rom 14:12

h Mat 16:1 i Mat 16:4 Luk 11:29-32

j Yon 1:17 k Mat 16:21 Mat 17:23 Mat 27:63 Luk 24:46

l Yon 3:5 m Luk 11:30

la Mwan’a muntu e mbi, lolokwa kelolokwa; a kansi konso ona oyikila mwand’avelela e mbi, ke lolokwa ko, kana mu tandu1 kiaki, ngatu kina kikwiza. b 33 “Avo nu nti wambote, e mbongo eno yambote ikala, kansi avo nu nti wambi, e mbongo eno yambi ikala, kadi konso nti uzayilwanga muna mbongo andi. c 34 E wan’a mpidi, d aweyi nulenda vovela mambu mambote wau nuina yo bi? Kadi mana mazele muna ntima i mevovang’o nua. e 35 Muntu ambote ovovanga mambu mambote, kadi o ntim’andi wazala ye mambu mambote. Muntu ambi ovovanga mambu mambi, kadi o ntim’andi wazala ye mambu mambi. f 36 Inuvovese wo vo, konso diambu diakondwa o mfunu dina bevova o wantu, mbalu betela dio g muna Lumbu kia Lufundisu; 37 kadi muna mvovo miaku olungisilwa, muna mvovo miaku mpe oyeleselwa.” 38 I bosi, ankaka muna asoneki ye Afarisi bamvovese vo: “E Nlongi, utusonga e sinsu.” h 39 Ubavutwidi vo: “E mbandu ambi ye minta-zumba,1 nuvavanga mona e sinsu, kansi kana sinsu kimosi ke nusongwa kio ko, nanga vo sinsu kia Yona wa ngunza kaka. i 40 Kadi wauna Yona kakadila mini tatu ye fuku tatu muna vumu kia mbizi ampwen’a maza, j i una o Mwan’a muntu mpe kekadila mini tatu ye fuku tatu muna nsi a ntoto. k 41 Muna lufundisu, esi Ninive befuluka kumosi ye mbandu yayi yo yelesa yo, kadi baviluk’o ntima muna nsangu za Yona. l Kansi tala! Ona osundidi Yona una vava. m 42 Muna lufundisu o ntinu ankento a sude ofuluka kumosi ye mbandu yayi yo yelesa 12:32 1 Tala Nsas’a Mvovo. 12:39 1 Yovo “minkondwa kwikizi kwa Nzambi.”

MATAI 12:43–13:17 yo, kadi kuna nsuk’a nza katu´ ka mu kwiza wa e ngangu za Solomo. a Kansi tala! Ona osundidi Solomo una vava. b 43 “Vava o mwand’a usafu uvaikanga muna muntu, ukwenda vumvulanga muna makanga mu vava fulu kia vundila, avo ke usolwele kio ko, c 44 uvovanga vo: ‘Ivutuka muna nzo ame yatuka,’ vava ulwakanga, uwene nzo yankatu, yatoma kombwa yo kubikwa. 45 I bosi ukwendanga, ubakanga mianda nsambwadi miankaka, emi misundidi o bi ke mu yandi kibeni ko, mikotanga yo vuanda mo; e kadilu kiansuka kia muntu ndioyo kiviokanga kina kiantete o bi. d I wau wuwu mpe ukala e mbandu yayi yambi.” 46 Ekolo kevovanga kwa ndonga, o ngudi andi ye mpangi zandi e batelamene kuna mbazi, bazolele vovana yandi. f 47 Muntu mosi umvovese vo: “Tala! O ngudi aku ye mpangi zaku kuna mbazi batelamene, bazolele mokena yaku.” 48 Oyuvuidi ndiona unsamunuini wo vo: “Nani i ngudi ame? Aki nani i mpangi zame?” 49 Olambwidi o koko kuna kw’alongoki andi, oku vo: “Tala! O ngudi ame ye mpangi zame! g 50 Kadi, konso ona ovanganga luzolo lwa Se diame una kuna zulu, yandi i mpangi ame, i nsang’ame yo ngudi ame.” h Muna lumbu kiakina, o Yesu wau kavaikidi muna nzo, wele vuanda vana ndambu a mbu. 2 Ndong’ayingi ikutakene vana kena, oyandi okotele muna nzaza, ovuende, e ndonga yawonso itelamene vana kumu. i 3 I bosi, ubalongele mambu mayingi muna yingana, j oku vo: “Tala! O nkuni wele kuna e mbongo. k 4 Ekolo kakunininge, e mbongo yankaka ibwididi vana mbel’a nzila, e nuni zizidi, zididi yo. l 5 Yankaka ibwididi vana matadi, vana ke vena ntoto wa-

13

1318 KAPU 12 a 1Nti 10:1 2Tu 9:1

b Mat 12:6 Luk 11:31

c Luk 11:24-26 d Ayi 6:4, 6 2Pe 2:20

e Mat 13:55 Yoa 2:12 Mav 1:14 1Ko 9:5 Ngl 1:19

f Mak 3:31-35 g Yoa 20:17 Ayi 2:11

h Mak 3:35 Luk 8:21

 KAPU 13 i Mak 4:1 j Mat 13:34 k Mak 4:3-9 Luk 8:4-8

l Mat 13:19 

Ndambu ya 2 a Mat 13:20, 21 b Mat 13:22 Mak 4:18, 19 Luk 8:14

c Mat 13:23 Mak 4:8 Luk 8:8

d Mat 11:15 e Mak 4:10, 11 Luk 8:9, 10

f 1Ko 2:9, 10 Efe 1:9-12 Kol 1:26, 27

g Mat 25:29 Mak 4:25 Luk 8:18

h Yes 6:10 Mak 4:12

i Yoa 12:40 Rom 11:8 2Ko 3:14

j Yes 6:9, 10 Mak 4:12 Mav 28:26,27

k Luk 10:23, 24 l Yoa 8:56 Efe 3:5 1Pe 1:10

yingi ko, vana vau imenene kadi o ntoto ke wasina ko. a 6 Kansi vava mwini uvaikidi, e mbongo ilengele yo zina, kadi ke ina ye mianzi ko. 7 Yankaka ibwididi vana vena e nsende, e nsende zimenene, zifinangese yo. b 8 Kansi, yankaka ibwididi vana ntoto ambote, iyantikidi yima mbongo, eyi nkama-nkama, eyina makumasambanu-makumasambanu, eyaka makumatatu-makumatatu. c 9 Ndiona una ye ´ matu, yambula kawa.” d 10 Muna kuma kiaki, alongoki bezidi, banyuvudi vo: “Ekuma okubalongelanga muna yingana?” e 11 Ubavutwidi vo: “Kwa yeno diavewa edi dia bakula mbumb’avauka f ya Kintinu kia zulu, kansi ke diavewa kwa yau ko. 12 Konso ona wina yo umbakuzi, wayingi kevewa. Kuna kulanda, umbakuzi wandi uwokela diaka. Kansi konso ona okondelo umbakuzi, kana nkutu una wakete kena wau, Nzambi okunkatula wo. g 13 Kiaki i kuma ikubalongelanga muna yingana; kadi betalanga, yau ke bamoni, betambang’o matu, yau ke bawe, ngatu bakula. h 14 Muna yau mulunganene o ungunza wa´ Yesaya, uvovanga ´ vo: ‘Wa nuwa, kansi yeno ke nubakudi, tala nutala, kansi yeno ke numoni. i 15 Kadi e ntima ˆ mia nkangu wau mivuidi bala, bawidi muna matu mau, yau ke bavani mvutu, bavuidi zima o meso mau yo kaka o matu mau kimana´ balembi mona muna meso yo wa muna matu, ngatu bakula muna ntima miau, bavutuka kwa mono, omono yabawuka.’ j 16 “Kansi, kiese kwa ´ yeno wau numonanga yo wa mambu mama. k 17 Kieleka inuvovese wo vo, ngunza zayingi ye wantu ansongi bazola mona mambu numonanga, kansi ke bamo´ na mo ko, l bazola wa mambu nu´ wanga, kansi ke bawa mo ko.

1319 18 “Ozevo, nuwa e nsas’a kingana kia nkuni. a 19 Avo muntu owidi e diambu dia Kintinu, kansi kabakwidi dio ko, o kimpumbulu1b wizidi, okatwidi dina dikuninu muna ntim’andi; eyayi i mbongo ikuninu vana mbel’a nzila. c 20 Vo i ina ikuninu vana vena matadi, i ndiona owidi e diambu dia Nzambi, vana vau otambulwidi dio kuna kiese. d 21 Kansi, wau vo kena ye mianzi ko muna yandi kibeni, kolo kiandwelo kaka kazingidi, vava kizidi mpasi yovo lubangamu mu kuma kia diambu dia Nzambi, vana vau otele sakuba. 22 Ina ikuninu vana vena nsende, i ndiona owidi e diambu, kansi o ntelamw’a moyo wa tandu1e kiaki yo nkum’a umpukumuni wa kimvuama ufinangese e diambu yo lembi yima e mbongo. f 23 Ina ikuninu vana ntoto ambote, i ndiona owidi e diambu dia Nzambi yo bakula dio, oyimini e mbongo, eyi nkama-nkama, eyina makumasambanu-makumasambanu, eyaka makumatatu-makumatatu.” g 24 Ubatelele diaka kingana kiankaka, oku vo: “E Kintinu kia zulu kilenda tezaneswa yo muntu okunini mbongo ambote muna mpatu andi. 25 Ekolo wantu balele, mbeni andi wizidi, okunini e mbongo ambi vana vena masa, wele kwandi. 26 Vava masa makudidi yo yima e mbongo, e mbongo ambi mpe imonekene. 27 Muna kuma kiaki, e ntaudi za mfumu a nzo zizidi, zinyuvuidi vo, ‘E Mfumu, nga ke mbongo ambote ko wakunini muna mpatu aku e? Ozevo, akweyi kutukidi e mbongo ambi?’ 28 Ubavutwidi vo, ‘Mbeni ame ovangidi wo.’ h E ntaudi bamvovese vo, ‘Nga ozolele twenda yo vuza e?’ 29 Ovovele vo, ‘Ve, kadi nkwa kala vo vava nu13:19 1 I sia vo, Satana. 13:22 1 Tala Nsas’a Mvovo.

MATAI 13:18-40 KAPU 13 a Mak 4:14 Luk 8:11

b 1Pe 5:8

c Mak 4:15 Luk 8:12

d Mak 4:16, 17 Luk 8:13

e Luk 12:22

f Mat 6:21 Mak 4:18, 19 Mak 10:23 Luk 8:14 1Ti 6:9 2Ti 4:10

g Mak 4:20 Luk 8:15

h Mat 13:38, 39 

Ndambu ya 2 a Lus 14:15

b Mak 4:30-32 Luk 13:18, 19

c Luk 13:21

d Mak 4:33, 34

e Nk 78:2

f Mat 24:14 Rom 10:18 Kol 1:6

g Yoa 8:44

vuza e mbongo ambi, nuvuza mpe masa kumosi. 30 Yambula yakudila kumosi yamuna nkutika, muna nsungi a nkutika ivovesa asadi vo: Nuteka kutika e mbongo ambi muna mafuku yo yoka yo; i bosi nukutika masa yo sia mo muna lundilu diame.’” a 31 Ubatelele diaka kingana kiankaka, oku vo: “E Kintinu kia zulu kina nze mbongo yaketekete,1 ina o muntu kabongele yo kuna yo muna mpatu andi. b 32 Kieleka, i dilutidi keva vana vena mbongo zawonso, ˆ kansi ovo imenene, iviokele mvudi ya mpat’a nsengo yo kituka se nti, e nuni za zulu zizidi vundila muna tayi yandi.” 33 Ubatelele diaka kingana kiankaka, oku vo: “E Kintinu kia zulu kina nze mfuna, ina yabongwa kwa nkento yo sanga yo muna nzongo ntatu mianene mia mfumfu, yavana yafunisa mbumba wawonso.” c 34 Yesu olongele mawonso mama kwa ndonga muna yingana. Kieleka, kasidi kubalonga diambu ko kondwa kingana, d 35 kimana dialungana dina diavovua muna ngunza vo: “Ivovela muna yingana; isamuna mambu maswekama tuka kuna semo dia nza.” e 36 I bosi, vava kasindikidi e ndonga, okotele muna nzo. Alongoki andi bezidi kwa yandi yo vova vo: “Utusasila e kingana kia mbongo ambi muna mpatu.” 37 Ubavutwidi vo: “O nkuni a mbongo ambote i Mwan’a muntu; 38 e mpatu i nza. f E mbongo ambote i wan’a Kintinu, e mbongo ambi i wan’a kimpumbulu, g 39 o mbeni ona wakuna e mbongo ambi i Nkadi ampemba. E nsungi a nkutika i mbaninu a tandu, asadi i ambasi. 40 Nze 13:31 1 Yovo “mbongo a mutade.” E mbongo yayi ikunuanga kuna Palestina. Ikulanga vioka meta 4 yo vaikisa tayi yayingi.

MATAI 13:41–14:8

1320

una ukutikilwanga e mbongo ambi yo yokwa vana tiya, i una mpe ukala kuna mbaninu a tandu.1a 41 Muna Kintinu kiandi o Mwan’a muntu otuma e mbasi zandi, bakutakesa yawonso itesanga ankaka e sakuba, ye awana bevanganga o umpumbulu, 42 yo kubatuba vana soka dia ˆ tiya. b I kuna bedidila yo kwetesa o meno. 43 Muna ntangwa yayina, ansongi bekezima nze ntangwa c muna Kintinu kia Se diau. Ndiona una ye matu, yambula ´ kawa. 44 “E Kintinu kia zulu kina nze lusalu lwaswekama muna mpatu, luna muntu kasolwele yo fukidila lo diaka; muna kuma kia kiese, wele teka lekwa yawonso kakedi yau yo sumba e mpatu yoyo. d 45 “Diaka, e Kintinu kia zulu kina nze nkiti ovavanga pelola zambote. 46 Vava kasolwele pelola imosi yantalu, vana vau wele teka lekwa yawonso kakedi yau yo sumba yo. e 47 “Diaka, e Kintinu kia zulu kina nze konde diatubwa muna mbu yo baka e mbizi za mpila mu mpila. 48 Vava diazala, bavolele dio kuna kumu, bafongele, bakutikidi zina zambote f muna yitunga, kansi zina zambi g bavetele zo. 49 I wau wuwu ukala kuna mbaninu a tandu. Ambasi bevaika yo vambula wantu ambi vana vena ansongi 50 yo kubaˆ tuba muna soka dia tiya. I kuna bedidila yo kwetesa o meno. 51 “Nga nubakwidi e nsas’a mambu mama mawonso e?” Bamvutwidi vo: “Ingeta.” 52 I bosi, ubavovese vo: “Wau vo i wau, konso nlongi olongwanga mambu ma Kintinu kia zulu, una nze mfumu a nzo, ona ovaikisanga muna lundilu dia lusalu lwandi, lekwa yampa ye yankulu.”

m Tuk 40:20-22

13:40 1 Tala Nsas’a Mvovo.

n Mak 6:21-29

KAPU 13 a Mat 13:30 b Mat 13:30 c Afu 5:31 d Flp 3:7 e Flp 3:8 f Lev 11:9 g Lev 11:12 

Ndambu ya 2 a Mat 2:23 b Mak 6:1-6 c Luk 4:22 Yoa 6:42

d Mat 12:46 Yoa 2:12 Mav 1:14 1Ko 9:5 Ngl 1:19

e Yoa 7:15 f 1Pe 2:7, 8 g Mak 6:4 Luk 4:24 Yoa 4:44

 KAPU 14 h Mak 6:14 Luk 9:7-9 Mav 4:27

i Mat 16:13, 14 Mak 6:16

j Mak 6:17, 18 Luk 3:19, 20

k Lev 18:16 Lev 20:21

l Mak 6:20 Luk 1:67, 76

´ 53 O Yesu vava kamene ta yingana yayi, okatukidi ko. 54 Vava kalweke kuna zunga kiandi, a oyantikidi kubalonga muna sambilu diau, muna kuma kiaki basivikidi yo vova vo: “O muntu ndioyo akweyi kutukanga e ngangu zandi ye mavangu mama mankuma? b 55 Ke yandi ko i mwan’a mvadi a nti e? c O ngudi andi, e nkumbu andi ke Maria ko e? Aleke andi ke Yakobo, Yosefe, Simone yo Yuda ko e? d 56 E nsanga zandi, yau awonso ke bena yeto ko e? Ozevo, ondioyu akweyi kebakilanga mawonso mama?” e 57 Batele sakuba mu kuma kiandi. f Kansi, Yesu ubavovese vo: “O ngunza ke zitiswanga ko muna zunga kiandi ye muna nzo andi.” g 58 Muna kuma kia kondwa kwau kwa lukwikilu, kavangidi mo mavangu mayingi mankuma ko. Muna ntangwa yayina, Erodi wa nyadi a mvivu owidi e nsangu mu kuma kia Yesu, h 2 ovovese ntaudi zandi vo: “Ndioyo i Yoane wa Mvubi. Wafulukidi muna mafwa, kiaki i kuma kevangilanga e mavangu mama mankuma.” i 3 Kadi Erodi1 wabaka Yoane, wankanga yo kunsia muna pelezo mu kuma kia Erodia wa nkaz’a Filipo wa mpangi andi. j 4 Kadi Yoane wamvovesanga vo: “Ke diansongi ko kwa ngeye wasompana yandi.” k 5 Kana una vo wazola kumvonda, wamona o wonga wa ndonga, kadi babadikilanga Yoane vo ngunza. l 6 Kansi vava kiakembelwa e lumbu kia luwutuku lwa Erodi, m o mwan’ankento a Erodia okinini vana bena, Erodi oyangalele kikilu, n 7 osidi o nsilu yo dia e ndofi vo okumvana konso kina kelomba. 8 I bosi, muna lutumu lwa ngudi andi, ovovele vo: “Umpana o

14

14:3 1 I sia vo, Erodi Antipa. Tala Nsas’a Mvovo.

1321 ntu a Yoane wa Mvubi a omu longa diadi.” 9 Kana una vo ntinu okendalele, okanikini vo bamvana wo mu kuma kia ndofi ina kadidi vana ndose y’awana bedianga yandi.1 10 Muna kuma kiaki, otumini wantu muna pelezo benda zenga o ntu a Yoane. 11 Batwese ntu andi muna longa, bavene wo kwa dumbelele, onete wo kwa ngudi andi. 12 I bosi, alongoki andi bezidi, banete mvumbi, banzikidi; bele zayisa e nsangu kwa Yesu. 13 Vava kawidi wo, Yesu okatukidi vo, obakidi e nzaza wele kuna makanga kakala yandi mosi kaka, kansi e ndonga wau bawidi wo, banlende kia malu tuka muna mavata mau. b 14 Vava kakulumukini muna nzaza, omwene ndong’ayingi, ubafwididi e nkenda, c owukidi e mbevo zau. d 15 Kansi muna nkokela, alongoki andi bezidi kwa yandi, bavovele vo: “Ovava va makanga, o kuma se kufwa; sindika e ndonga, kimana benda muna mavata bayisumbila o madia.” e 16 Kansi, Yesu ubavovese vo: “Ke bendi ko; oyeno nubavana lekwa kia dia.” 17 Bamvovese vo: “Ke tuna ye lekwa ko ovava, mbolo zitanu kaka tuna zau ye mbizi zole za maza.” 18 Ovovele vo: “Nuntwasila zo.” 19 I bosi, okanikini e ndonga bavuanda vana titi, obongele mbolo zau zitanu ye mbizi za maza zau zole, osengwele o meso kuna zulu, osambwidi zo, f i bosi obukunuini e mbolo yo vana zo kw’alongoki, alongoki bavene zo kwa ndonga. 20 Awonso badidi yo yukuta, bakutikidi e nkesona zina zisuvidi, yitunga 12 yazala. g 21 Ozevo, o lutangu lwa awana badidi, tezo kia 5.000 m’akala, lembi tanga akento ye yingianangiana. h 22 Vana vau ovovese 14:9 1 Yovo “y’awana bena yandi vana meza.”

MATAI 14:9-35 KAPU 14 a Mak 6:25

b Mak 6:31-33 Luk 9:10

c Mat 9:36 Mat 15:32 Mak 1:41 Mak 6:34 Luk 7:13 Ayi 2:17 Ayi 5:2

d Luk 9:11

e Mak 6:35-44 Luk 9:12-17 Yoa 6:5-13

f Mat 15:36 Mak 6:41 Luk 9:16

g 2Nti 4:42-44 Mak 6:42, 43 Mak 8:8 Luk 9:17 Yoa 6:12, 13

h Mak 6:44 Luk 9:14 Yoa 6:10

 Ndambu ya 2 a Mak 6:45-52 Yoa 6:16-21

b Mak 6:46 Luk 6:12 Luk 9:18

c Mak 6:50 Yoa 6:20

d Mat 6:30 Mat 8:26 Mat 28:16, 17 Yak 1:6

e Mak 6:53-56

alongoki andi bakota muna nzaza benda viti kuna simu diankaka, ekolo kesindikanga e ndonga. a 23 Vava kamene sindika e ndonga, otombokele kuna mongo yandi mosi kaka kimana kasamba. b Vava kuma kufwiˆ di, okedi kuna yandi mosi kaka. 24 Vava e nzaza ilweke kiki´ lu kuna kwanda,1 itungianisu kwa mavuku, kadi e tembwa kibalwakidi. 25 Kansi, muna ngi´ ngila ya nya ya fuku,1 wizidi kwa yau yo diatila vana ntandu a mbu. 26 Vava bamwene Yesu odiatilanga vana ntandu a mbu, alongoki batokane, oku vo: “Ekiaki mona-meso!” Bakazidi mu kuma kia wonga. 27 Kansi, vana vau Yesu ubavovese vo: “Ke nutokani ko! I mono; ke numoni wonga ko.” c 28 Petelo umvutwidi vo: “E Mfumu, avo i ngeye kikilu, umpan’o nswa ngiza kwa ngeye vana ntandu a maza.” 29 Umvovese vo: “Wiza!” I bosi, Petelo okulumukini muna nzaza, odiete vana ntandu a maza, wele kwa Yesu. 30 Kansi vava kamwene e tembwa, o wonga umbakidi. Vava kayantikidi dimuka, okazidi vo: “E Mfumu, umvuluza!” 31 Vana vau Yesu olambwidi o koko kwandi, umbakidi, umvovese vo: “E nkwa filukwikilu, ekuma okatikisidi?” d 32 Vava bakotele muna nzaza, e tembwa kidingalele. 33 I bosi, awana bakedi muna nzaza bamvumbamene, oku vo: “Kieleka, ngeye u Mwan’a Nzambi.” 34 Basaukidi yo lwaka kuna Ngenesarete. e 35 Wau babakwidi vo i Yesu, esi vata diadi batwikidi e nsangu muna zunga yawonso yakala lukufi, bantwasidi mbevo zawonso. 14:24 1 Mvovo wa sina: “yavavuka stadia zayingi.” E stadia mosi, meta 185. 14:25 1 I sia vo, tuka muna ola ya 3 muna fuku yamuna mpaik’a ntangwa muna ola ya 6 muna mene.

MATAI 14:36–15:27 36 Bandodokele vo baviakana kaka o nswiku a mvuatu andi, a awonso ana baviakane wo, basasukidi. I bosi, Afarisi ye asoneki batukidi kuna Yerusaleme bezidi kwa Yesu, b banyuvuidi vo: 2 “Ekuma alongoki aku ke bezitisilanga malongi ma akulu eto ko? Kasikil’owu, ke besukulanga moko1 ko avo se bedia.” c 3 Ubavutwidi vo: “Oyeno mpe, ekuma ke nuzitisilanga nkanikinu mia Nzambi ko mu kuma kia lusansu lweno? d 4 Kasikil’owu, Nzambi wavova vo: ‘Zitisa se diaku yo ngudi aku,’ e ye, ‘Ndiona otianguna se diandi yovo ngudi andi, kafwete vondwa.’ f 5 Kansi, oyeno nuvovele vo: ‘Konso ona ovovesa se diandi yovo ngudi andi vo: “Eki ngina kiau kiadi kusadisa, i nkayilu ivana kwa Nzambi,” g 6 ke dina diaka mfunu ko mu zitisa se diandi.’ Dianu vo, nuvezele diambu dia Nzambi mu kuma kia kisi nsi kieno. h 7 Akwa kivunina, Yesaya watoma sakula mu kuma kieno, wau kavova vo: i 8 ‘O nkangu wau mu befo kaka bekunzitisilanga, kansi e ntima miau miavavuka yo mono. 9 Mu nkatu bekunsambilanga, kadi malongi mau mu nkanikinu mia wantu metukanga.’” j 10 Muna diadi, obokele ndonga yamfina´ ma, ubavovese vo: “Nuwa, nuazaya e nsas’a mvovo miami: k 11 Ina ikotele muna nua ke yau ko ifunzulanga o muntu, kansi mana mavaikidi muna nu’andi i mau mekumfunzulanga.” l 12 I bosi, alongoki bezidi kumvovesa vo: “Nga ozeye wo vo Afarisi batele sakuba wau bawidi dina ovovele?” m 13 Ubavutwidi vo: “Konso nkuna ilembi kunua kwa Se diame una kuna zulu, vuzwa ivuzwa. 14 Nuba-

15

15:2 1 I sia vo, luveleleso mun’owu wa kinkulu kia Ayuda.

1322 KAPU 14 a Mat 9:20, 21 Mak 3:10 Luk 6:19

 KAPU 15 b Mak 7:1, 2 c Luk 11:38 Yoa 2:6

d Mat 15:9 Mak 7:8-13 Kol 2:8

e Luv 20:12 Nsi 5:16 Efe 6:2

f Luv 21:17 Lev 20:9

g Mak 7:11, 12 h Mak 7:13 i Mak 7:6 j Yes 29:13 Mak 7:7

k Mak 7:14 l Mak 7:15 Efe 4:29 Yak 3:6

m Mak 7:17 

Ndambu ya 2 a Mat 23:15, 16 Luk 6:39

b Mak 7:18-23 c Mak 7:20 d Tuk 8:21 Yer 17:9

e Mak 7:24 f Mak 7:25-30 g Yes 53:6 Mat 10:5, 6 Mav 3:26 Mav 13:46 Rom 15:8

yambula. Afidi ampofo kwau. Avo mpofo ofididi nkwandi mpofo, yau awole muna wulu bebwa.” a 15 Petelo ovutwidi vo: “Utusasila e kingana.” 16 Ovovele vo: “Oyeno mpe yamu wau ke nubakwidi ko e? b 17 Nga ke nuzeye wo ko vo konso kina kikotele muna nua kikwendanga muna vumu, yo vaikiswa kuna mfuta e? 18 Kansi, mana mevaikanga muna nua mu ntima metukanga, i mau mefunzulanga o muntu. c 19 Kadi muna ntima i mutukanga o makani mambi, d vonda, zumba, mavangu ma zumba,1 wivi, umbangi waluvunu yo lutiangu. 20 Omama i mefunzulanga o muntu; kansi o dia lembi sukula o moko1 ke kufunzulanga muntu ko.” 21 Yesu okatukidi ko, wele muna zunga kia Turo ye Sidone. e 22 Nkento mosi wa Mfenisia,1 musi zunga kiakina wizidi, okazidi mu nding’angolo vo: “E Mfumu, e Mwan’a Davidi, umfwil’e nkenda. O mwan’ame ankento wabakama kwa nkuya, mpasi zayingi kekumwesanga.” f 23 Kansi kamvutwidi diambu ko. Dianu vo alongoki andi bezidi, bandodokele vo: “Unsindika kenda kwandi, kadi otatamene kutukazila oku nima.” 24 Ovutwidi vo: “Kiatumwa kwa wantu ankaka ko kwa mameme mavila ma nzo a Isaele kaka.” g 25 Kansi, o nkento vava kalweke, umvumbamene, oku vo: “E Mfumu, unsadisa!” 26 Umvutwidi vo: “Ke diansongi ko mu bonga e mbolo a1 wana yo tuba yo kwa wan’a mbwa.” 27 Ovovele vo: “Ingeta, e Mfumu, kansi kana nkutu i wan’a mbwa bedianga e nkesona zisotokanga vana 15:19 1 Muna Kingerekia, por·neiMa. Tala Nsas’a Mvovo, “Mavangu ma Zumba.” 15:20 1 I sia vo, lembi kuyivelelesa mun’owu wa kinkulu kia Ayuda. 15:22 1 Yovo “Nkenani.” 15:26 1 Yovo “madia ma.”

1323 meza ma mfumu zau.” a 28 I bosi, Yesu umvutwidi vo: “E nkento, o lukwikilu lwaku lwanene; yambula diavangama kwa ngeye dina ozolele.” Tuka muna ola yayina o mwan’andi ankento osasukidi. 29 Yesu okatukidi mo, wizidi vana ndambu a Mbu a Ngalili, b una katombokele vana mongo, ovuende. 30 I bosi, ndong’ayingi inluakidi, bezidi ye mbevo za malu, avanguki, mpofo, mababa ye mbevo zayingi zankaka, babasidi vana malu mandi, ubawukidi. c 31 E ndonga isivikidi wau bamwene mababa mevovanga, avanguki bewukwanga, e mbevo za malu zidiatanga, mpofo zimonanga, bakembelele Nzambi a Isaele. d 32 Kansi, Yesu obokele alongoki andi, ubavovese vo: “Nkenda ngina zau mu kuma kia ndonga yayi, e kadi lumbu tatu se bena yame, ke bena ye lekwa kia dia ko. Kizolele kubasindika ye nzala ko, kadi balenda bwa e mfune muna nzila.” f 33 Kansi, alongoki bamvovese vo: “Ovava va makanga, akweyi tubakila e mbolo zafwana muna yukutisa e ndonga yayi?” g 34 Muna kuma kiaki, Yesu ubayuvuidi vo: “Mbolo kwa nuna zau?” Bavutwidi vo: “Nsambwadi ye nzonzi zakete.” 35 Ovovese e ndonga bafonga vana ntoto, 36 obongele mbolo zau nsambwadi ye nzonzi, vava katondele Nzambi, obukunuini zo yo vana zo kwa alongoki, i bosi, alongoki bavene zo kwa ndonga. h 37 Yau awonso badidi yo yukuta, bakutikidi e nkesona zina zasuva, yitunga nsambwadi yanene yazala. i 38 Ozevo, o lutangu lwa awana badidi, 4.000 m’akala, lembi tanga akento ye yingiana-ngiana. 39 I bosi, vava kasindikidi e ndonga, okotele muna nzaza, olweke muna zunga kia Mangadane. j

KAPU 15 a Mak 7:28 b Mak 7:31 c Yes 35:5 Mat 19:2 Mak 3:10

d Mat 9:33 e Mat 14:14 Mak 6:34

f Mak 8:1-9 g 2Nti 4:42-44 h Mat 14:19 i Mak 8:8, 9 j Mak 8:10 

Ndambu ya 2  KAPU 16 a Mat 12:38 Mak 8:11 Luk 11:16

b Mak 8:12 c Yon 1:17 Mat 12:39 Luk 11:29

d Mak 8:13-21 e Mak 8:15 Luk 12:1

f Mat 14:17 g Mat 15:34 h Luk 12:1 i Mak 8:27-29 Luk 9:18-20

j Mat 14:1, 2

16

MATAI 15:28–16:14

Afarisi ye Asaduki bezidi kwa yandi muna kuntonta, banlombele vo kabasonga e sinsu kituka kuna zulu. a 2 Ubavutwidi vo: “Muna nkokela nuvovanga vo: ‘O kuma kwambote kukala, kadi e zulu dibweke,’ 3 muna mene vo: ‘O unu o kuma kwambi kukala, kadi e zulu dibweke yo yitalala.’ Oyeno nuzeye bakula e mpw’a zulu, kansi e sinsu ya tandu ke nulenda yo bakula ko. 4 E mbandu ambi ye minta-zumba,1 nuvavanga mona e sinsu, kansi kana sinsu kimosi ke nusongwa kio ko, b nanga sinsu kia Yona c kaka.” Muna kuma kiaki, wele kwandi, ubasisidi. 5 I bosi, alongoki basaukidi kuna simu diankaka, bavilakene nata e mbolo. d 6 Yesu ubavovese vo: “Nulungalala, nuyikeba ye mfuna ya Afarisi ye Asaduki.” e 7 Muna diadi, bayantikidi vovaziana, oku vo: “Ke tunete mbolo ko.” 8 Wau kazeye wo, Yesu ovovele vo: “Ekuma nuvovanenanga vo ke nunete mbolo ko, oyeno akwa filukwikilu? 9 Nga ke nubakwidi ko dina ikunuvovesanga? Nga ke nusungamene ko vo muna mbolo tanu yadikila 5.000 m’akala ye vasuva yitunga yayingi yanene? f 10 Yovo, nga ke nusungamene ko vo muna mbolo nsambwadi yadikila 4.000 m’akala ye vasuva ulolo wa yitunga e? g 11 Ekuma nulembele bakulwila vo kinuvovese mambu ma mbolo ko? Kansi, nuyikeba mu kuma kia mfuna ya Afarisi ye Asaduki.” h 12 I bosi, babakwidi vo ke mfun’a mbolo ko kabavovese vo bayikeba, kansi muna malongi ma Afarisi ye Asaduki. 13 Vava kalweke muna zunga kia Kaisaria-Filipi, Yesu oyuvuidi alongoki andi vo: “O wantu nani beyikilanga o Mwan’a muntu?” i 14 Bavutwidi vo: “Ankaka bevovanga vo Yoane wa Mvubi, j 16:4 1 Yovo “minkondwa kwikizi kwa Nzambi.”

MATAI 16:15–17:10 ankaka vo Eliya, a ankaka mpe vo Yeremiya yovo mosi muna angunza.” 15 Ubavovese vo: “Oyeno, nani nukungikilanga?” 16 Simone Petelo ovutwidi vo: “Ongeye u Kristu, b wa Mwan’a Nzambi amoyo.” c 17 O Yesu umvutwidi vo: “U nkwa nsambu, e Simone wa mwan’a Yona, kadi ke nitu ye menga1 ko isengomwene dio kwa ngeye, kansi Se diame kaka una kuna zulu. d 18 Ivovese mpe vo: Ongeye u Petelo, e muna tadi diadi f itungila e nkutakani ame, mielo mia Ziami1 ke misunda yo nkuma ko. 19 Ikuvana e nsabi za Kintinu kia zulu, konso mana okanga ova ntoto makangama kala kuna zulu, konso mana okutulula ova ntoto makutululwa kala kuna zulu.” 20 I bosi, otomene kanikina alongoki andi vo ke bazayisi kwa muntu ko vo yandi i Kristu. g 21 Tuka muna ntangwa yayina, Yesu oyantikidi sasila alongoki andi vo kafwete kwenda kuna Yerusaleme yo mweswa e mpasi zayingi kw’akuluntu, kwa nganga zambuta ye asoneki yo vondwa yo fulwa muna lumbu kiatatu. h ` 22 Muna diadi, Petelo unete vana ndambu, oyantikidi kunsemba, oku vo: “Kuvovi wo ko e Mfumu, e diambu diadi ke dikubwila ko.” i 23 Ovilukidi, ovovese Petelo vo: “Viluka oku nim’ame, e Satana! Ongeye u sakuba kwa mono, kadi kuna ye ngindu za Nzambi ko, za wantu kaka.” j 24 I bosi, Yesu ovovese alongoki andi vo: “Konso ona ozolele kwiza ndandi, yambula kayivanina o nkalu yo nata nti andi ampasi1 yo kwamanana kundanda. k 25 Kadi, konso ona ozolele vuluza o moyo andi vidisa kevidisa wo, kansi konso ona ovi16:17 1 Yovo “muntu.” 16:18 1 Yovo “Hades,” i sia vo, ziami kia wantu awonso. Tala Nsas’a Mvovo. 16:24 1 Tala Nsas’a Mvovo.

1324 KAPU 16 a Yoa 1:25, 26 b Mak 8:29

c

d e f

g h

i j k

Luk 9:20 Yoa 1:40, 41 Yoa 4:25 Yoa 11:27 Nk 2:7 Mat 14:33 Mav 9:20, 22 Ayi 1:2 1Yo 4:15 Mat 11:27 Yoa 1:42 Rom 9:33 1Ko 3:11 1Ko 10:4 Efe 2:20 1Pe 2:6-8 Mak 8:29, 30 Luk 9:20, 21 Nk 16:10 Yes 53:12 Mat 17:22, 23 Mat 20:18, 19 Mak 8:31 Luk 9:22 Luk 24:46 1Ko 15:3, 4 Mak 8:32 Mak 8:33 Mat 10:38 Mak 8:34 Luk 9:23 Luk 14:27

 Ndambu ya 2 a Mak 8:35

b c d

e

Luk 9:24 Luk 17:33 Yoa 12:25 Lus 12:11 Mak 8:36 Luk 9:25 Nk 49:8 Nk 62:12 Ngn 24:12 Luk 9:26 Rom 2:6 1Pe 1:17 Mat 17:2 Mak 9:1 Luk 9:27

 KAPU 17 f Mak 9:2-8 Luk 9:28-36

g Lus 1:13, 16 h Nk 2:7 Yes 42:1 Mat 3:17 2Pe 1:17, 18 i Nsi 18:15 Mak 9:7 Luk 9:35 Mav 3:22, 23 Ayi 2:3 j Mat 16:20 Mak 9:9

disa moyo andi mu kuma kiame, solola kesolola wo. a 26 Ozevo, nkia mfunu dikala kwa muntu avo obakidi e nza yawonso kansi ovidisi moyo andi? b Yovo nkia lekwa kalenda vana o muntu vana fulu kia moyo andi? c 27 Kadi Mwan’a muntu okwiza ye mbasi zandi muna nkembo a Se diandi, osenda konso muntu mun’owu wa mavangu mandi. d 28 Kieleka, inuvovese wo vo ankaka batelamene vava ke beyeleka nkutu lufwa ko yavana bemona o Mwan’a muntu okwiza muna Kintinu kiandi.” e Vava kiavioka lumbu sambanu, Yesu obongele Petelo, Yakobo ye Yoane wa mpangi ´ andi, ubanete kuna mongo anda, vana va yau kaka. f 2 Okitukidi vana bena; e ndose andi ikezimini nze ntangwa, e mvuatu miandi mivuidi kezima1 nze ntemo. g 3 I bosi, Mose yo Eliya bamonekene vana bena, bamokene yandi. 4 Petelo ovovese Yesu vo: “E Mfumu, diambote twakala vava. Avo ozolele, itunga saba tatu vava, kimosi kiaku, kimosi kia Mose, kimosi kia Eliya.” 5 Ekolo kevovanga, e tuti dia ntemo dibayitalele, i bosi e ndinga itukidi muna tuti, oku vo: “Ndioyo i Mwan’ame anzolwa, ona iyangalelanga. h Nunwila.” i 6 Vava bawidi wo, alongoki babukikidi e ndose zau, bamwene kikilu o wonga. 7 I bosi, Yesu wizidi, ubasimbidi, ovovele vo: “Nutelama. Ke numoni wonga ko.” 8 Vava basengwele o meso, ke bamwene muntu ko, kansi Yesu kaka. 9 Ekolo bekulumukanga tuka kuna mongo, Yesu ubakanikini vo: “Ke nuzayisi e mona-meso kiaki kwa muntu ko yavana Mwan’a muntu kefuluka muna mafwa.” j 10 Kansi, alongoki banyuvuidi vo: “Ozevo, ekuma asoneki be-

17

17:2 1 Yovo “pemba.”

1325 vovelanga vo Eliya kafwete teka kwiza?” a 11 Ovutwidi vo: “Kieleka, Eliya okwiza, ovutula e lekwa yawonso una yakala. b 12 Kansi, inuvovese vo, Eliya wayiza kala, ke bansungamena ko, kansi bamvanga mawonso bazola. c Diau dimosi mpe, o Mwan’a muntu omweswa e mpasi vana moko mau.” d 13 I bosi, alongoki babakwidi vo Yoane wa Mvubi kavovelanga. 14 Vava balweke vana vena e ndonga, e muntu mosi umfinamene, yo kumfukamena, oku vo: 15 “E Mfumu, fwila mwan’ame e nkenda, kadi nkwa niangi, wayela. Nkumbu miayingi kebwanga vana tiya ye muna maza. f 16 Intwese kwa alongoki aku, kansi ke balendele kunwuka ko.” 17 Yesu ovutwidi vo: “E mbandu yakondwa lukwikilu yo bendomoka, g yamu nkia kolo ikwamanana kala yeno? Yamu nkia kolo izizidila mavangu meno? Untwasa kwa mono.” 18 I bosi, Yesu otumbidi nkuya, ovaikidi muna yandi, o nleke osasukidi tuka muna ola y